Book Title: Digambar Jain Sadhu Parichaya
Author(s): Dharmchand Jain
Publisher: Dharmshrut Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010188/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu paricaya lekhaka va sampAdaka: ba0 paM0 dharmacandrajI zAstrI jyotiSAcArya [saMghastha : AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ] .. dravya dAtA zrI lAlA zyAmalAlajI ThekedAra pharma : zyAmalAla eNDa sansa dillI seTha zrI pUnamacandajI gaMgavAla jhariyA vAle pacAra ( sIkara ) rAja0 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : prAcArya dharmata granthamAlA o grantha prApti sthAna : ( 1 ) 0 dharmacandrajI zAstrI jaina godhA sadana saMsAracandra roDa, alasIsara hArama J jayapura (rAja0 ( 2 ) zrI zyAmalAlajI ThekedAra 4, ToDaramala roDa, naI dillI (3) zrI pUnamacandajI gaMgavAla dharmazAlA roDa, bhariyA ( bihAra ) 20 akTUbara 1685 prathama saMskAragA prati : 1000 Xx mUlya : 31) mudraka ! pAMcUlAla jaina kamala prinTarsa madanagaMja - kizanagar3ha ( rAja0 ) phona : 83 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HallqiZRU aranta :- iMdasadavaMdiyANaM tihuannhidmdhurvisdvkkaannN| aMtAtIdaguNANaM Namo jiNANa jidabhavANaM // 1 // rilokastha jIvoM ke lie hitakArI madhura evaM rizada vacanoM se yukta,ananta guNoM ke dhAraka,caturgatirupa saMsAra ke rijetA,zatendra vandanIya jina-arahanta bhagavAna ko meM ramaskAra karatA hai| - siddha: aTTavihakammamukke,aTaguNaDDe aNovame siddhe| aTTamapuDhaviNiviTe, Nidviyakajje ya dimo NiccaM // 2 // yogya kArya jo kara cuke haiN| siddha bhagavAna ko maiM nitya namaskAra karatA huuN| aSTakarmA se mukta, aSTaguNa saMyukta, anepama, aSTamamI meM sthita kRtakRtya (kaTane AcArya:- gayaNamiva NiruvalevA akkhohA sAyaruvva muNivasahA! erisaguNaNilayANaM pAyaM paNamAmi saddhamaNo // 3 // AkAzavana linee era sAgaravara kSobha se rahita munivRSabha-zreSTha AcArya parameSThI ke caraNakamare meM zuddha mana se namaskAra karatA huuN| upAdhyAya: jo rayaNattayajutto NiccaM dhammovadesaNe nnirdo| so vijjhAo appA jadivaravasaho Namo tss||4|| nitya hI dharmopadeza meM tatpara, munivaroM meM pradhAna, ratnaraya saMyukta upAdhyAya parareNI ko namaskAra ho| sAdhu: dodosavippamukke tidaMDavirade tisllprisuddhe| tiNNimagAravarahide, paMciMdiyaNijjide vaMde // 5 // rAga-dveSa se ripramustamana-vacana-kAyakI pravRtti rupa) tridaMDaserirahita,(mAyA -mithyA-nidAnaspa) trizalya se parizada atyanta riTahita),(rasa,Rddhi, gAravarUpatribhArava se rahita, paMcendriya vijetA munijanoM ko maiM namaskAra karatA hai| parameSThI :- aruhA siddhAiriyA uvajjhAyA sAha pNcprmettttii| eyANa NamukkAro bhave bhave mama suhaM ditu // 6 // arahanta,siddha, AcArya, upAdhyAya aura Apa ina paMcaparameSThI ke lie kiyA gayA namaskAra mujhe bhava bhara meM surara dekheN| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSWER XJARADASHRAMMESTERNME jo tIrthakara paramparA ke samujjvala nakSatra haiM, jinakA adbhuta jIvana adhyAtma kI pavitra preraNA pradAna karatA hai, jinake niyata vicAra bhUle bhaTake jodana-rAhiyoM kA patha-pradarzana karate haiM, unhIM zraddhAloka ke devatA, prAcArya pravara digambara jainAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke kara-kamaloM meM samarpita karate hue maiM apane Apako dhanya samajha rahA huuN| AcAryazrI ne jana kalyANa kI bhAvanA se hajAroM bhavya jIvoM ko sumArga meM lagAyA hai, Apake mAdhyama se jainAgama kI nirmala jyoti sadA-sadA jalatI rahe aisI kAmanA karatA huuN| AcAryazrI ke ananya anurAga, AzIrvAda, anukampA aura praudArya ke kAraNa hI mujhe laukika jhaMjhaToM se mukta hokara AtmotthAna karane vAlI ujjvala abhilApA ke anusAra jaina dharma aura saMskRti kI sevA kA saubhAgya prApta huA hai| Apake caraNoM meM namostu karate hue nirgrantha guruoM ke jIvana paricaya kI yaha jyoti rUpa prathama bheTa Apake kara-kamaloM meM savinaya sAdara samarpita hai| Azvina zuklA 7 vI0ni0 saM0 2511 lUNavAM (nAgaura) zraddhAvanata : 0 dharmacandra zAstrI jyotiSAcArya TRESTER Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruNjunuddu.nvNbunu vinunupnunusunnsmuNddi paramapUjna prazAnta mudrAdhArI AcAryavayaM 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja T SALA A M ...... *Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Wo Zhi Wo Jiao Zhi Zhi Zhi Zhi Zhi Wo Wo Wo Wo Wo Wo KGe H ANAND dharmasAgara AcAryoM dharmasAgara varddhane / candravat vartate yo'sau namasyAmi trizuddhataH / / RESS Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritracakravartI samAdhisamATa paramapUjya zrI 108 digambara jaina prAcArya zAntisAgarajI mahArAjakA * antima divya sandeza * oM namaH siddha bhyH| oM namaH siddha bhyaH / paJca bharata, paJca airAvatake bhUta bhaviSyatvartamAna kAla sambandhI bhagavAnako namaskAra ho / tIsa caubIsI bhagavAnako namaskAra ho / sImandhara Adi bIsa tIrthaMkara bhagavAnako namaskAra ho| RSabhAdi mahAvIra paryanta caudahasau bAvana gaNadhara devAya namaH / cAraNa Rddhi dhArI muniyoMko namaskAra ho| cauMsaTha RddhidhArI munIzvarAya namo namaH / antakRtkevalibhyo namo namaH pratyeka tIrthakarake tIrthameM hone vAle 10, 10 ghoropasarga vijetA munIzvaroMko namaskAra ho| ( mahArAjane pUchA )- marAThI madhye bolU kA? ( janatAne kahA haaN,)| 11 aGga 14 pUrva pramANa zAstra mahA samudra hai / usakA varNana karanevAle zrutakevalI bhI nahIM haiN| usake jJAtA zruta kevalI bhI nahIM haiM / usakA hamAre sadRza tuccha manuSya kyA varNana kara sakate haiN| jinavANI, sarasvatI devI, zruta devI ananta samudra tulya hai, usameM kahe gaye jina dharmako jo dhAraNa karatA hai, usakA kalyANa hotA hai / ananta sukha milatA hai| usase mokSakI prApti hotI hai, aisA niyama hai| eka akSara, eka oM akSara, eka oM akSara dhAraNa karake jIvakA kalyANa huA hai / do vandara lar3ate-lar3ate sammedazikharase svarga gaye / seTha sudarzanane sadgati paaii| sapta vyasanadhArI aJjana cora mokSa gyaa| kuttA mahA nIca jAtikA jIva jIvandharamuni-jIvandhara kumArake upadezase deva huA itanI mahimA jaina dharmakI hai kintu jainiyoMkI zraddhA apane dharma meM nahIM hai / ananta kAla se jIva pudgalase bhinna hai, yaha saba loga jAnate haiM / para vizvAsa nahIM karate haiM / pudgala bhinna hai jIva anya hai / tuma jova ho, pudgala jar3a hai| usake jJAna nahIM hai / jJAna darzana caitanya jIvameM hai / sparza, rasa, gandha, varNa pudgala meM hai / donoMke guNa dharma alaga 2 haiM / pudgalake pIche par3anese jIvakI hAni hotI hai / mohanIya karma jIvakI kSati karatA hai| jIvake pakSase pudgalakA ahita hai / pudgalase jIvakA ghAta hotA hai| ananta sukharUpa mokSa jIvako hI hotA hai, pudgalako nahIM, saba jaga isako bhUlA hai / jIva paJca pApoMmeM par3A hai / darzana mohanIyake udayane samyaktvakA ghAta kiyA hai / cAritra mohanIyake udayane saMyamakA ghAta kiyA hai sukha prAptikI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] icchA hai to darzana mohanIyakA nAza kro| samyaktva dhAraNa karo / cAritra mohanIyakA nAza karo, saMyama dhAraNa karo / donoM mohanIyakA nAza karo / zrAtmAkA kalyANa karo hamArA yaha pradeza hai, upadeza hai / mithyAtva karmake udayase jIva saMsAra meM phiratA hai / mithyAtva ko nAza karo, samyaktvako prApta karo, samyaktvako prApta kro| samyaktva kyA hai ? samyaktvakA varNana samayasAra, niyamasAra paJcAstikAya, aSTapAhuDa, gommaTasAra Adi bar3e 2 granthoMmeM hai / para ina para zraddhAna kauna karatA hai ? Atma kalyANa karane vAlA hI isapara zraddhAna karatA hai mithyAtvako dhAraNa mata karo yaha hamArA Adeza hai, upadeza hai / oM siddhAya namaH / tumheM kyA karanA cAhie ? darzana mohanIya karmakA kSaya karo Atmacintanase darzana mohanIyakA kSaya hotA hai / nirjarA bhI grAtma cintanase hotI hai / dAna-pUjAse, tIrtha yAtrA se puNyabandha hotA hai / hara dharma kAryaM se puNya bandha hotA hai / kintu kevalajJAnakA sAdhana Atma-cintana hai / ananta karmoMkI nirjarAkA sAdhana Atma-cintana hai / zrAtmacintana ke binA karma nirjarA nahIM hotI hai karma nirjarAke binA kevalajJAna nahIM hotA / kevalajJAna vinA mokSa nahIM hotaa| kyA kareM ? zAstroM meM AtmAkA dhyAna utkRSTa se 6 ghar3I hai, madhyamase 4 ghar3I hai aura jaghanyase 2 ghar3I hai / kamase kama 10-15 minaTa dhyAna karanA cAhiye / hamArA kahanA yaha hai ki 5 minaTa to Atma-cintana karo / Atma-cintana karo / isake binA samyaktva nahIM hotA / samyaktva ke binA saMsAra bhramaNa nahIM TUTatA / janma-jarA-maraNa nahIM chUTatA / samyaktva dhAraNa karo / samyaktvake hone para cAritra mohanIyake udaya honese 66 sAgara rahoge / cAritra mohanIya kA kSaya karane ke liye saMyama dhAraNa karanA caahie| usake binA cAritra mohanIyakA kSaya nahIM hotA / saMyama dhAraNa karanA caahie| Daro mata / saMyama dhAraNa kiye binA 7 vAM guNasthAna nahIM hotA 7 veM guNasthAna binA Atmacintana nahIM hotA / vastrameM 7 vAM guNasthAna nahIM hotA / samAdhi do prakArakI hotI hai- 1. nirvikalpa samAdhi aura 2. savikalpa samAdhi / gRhastha savikalpa samAdhi dhAraNa karatA hai| muni hue binA nirvikalpa samAdhi nahIM hotI / bAbAno bhIU na kA ( bhAiyoM, Daro mata ) / muni padavI dhAraNa karo / isake binA nirvikalpa samAdhi nahIM hotI / nirvikalpa samAdhi ho to samyaktva hotA hai aisA kundakunda svAmI ne kahA hai / vyavahAra samyaktva kharA nahIM hai / phUla jaise phalakA kAraNa hai vaise hI vyavahAra samyaktva AtmAke anubhavakA kAraNa hai / Atma anubhava hone para kharA samyaktva hotA hai / nirvikalpa samAdhi muni pada dhAraNa karane para hotI hai / 7 veM se 12 ve guNasthAna paryanta nirvikalpa samAdhi hotI hai / 13 veM guraNasthAna meM kevalajJAna hotA hai, aisA zAstrameM kahA hai / Apa loga Daro mt| kyA kareM ? saMyama dhAraNa karo, samyaktva dhAraNa karo, isake Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] sivAya kalyANa nahIM hai / samyaktva aura saMyamake binA kalyANa nahIM hai / pudgala aura AtmA bhinna haiM, yaha ThIka-ThIka smjho| tuma sAmAnya rUpase jAnate ho / bhAI-bandhu, mAtA-pitA pudgalase sambandhita haiM / unakA jIva se koI sambandha nhiiN| jIva akelA hai / bAbA, jIvakA koI nahIM hai| jIva bhavabhavameM akelA jaayegaa| (mazIna banda ho gaI ) __ deva pUjA, gurupAsti, svAdhyAya, saMyama tapa aura dAna ye 6 kriyA kahI haiN| asi, masi, kRSi, zilpa, vidyA, vANijya ye 6 dhandhe kahe gaye haiM / inase honevAle pApoMko kSaya karaneke liye ukta dharma kriyA kahI gaI hai / inase mokSa nahIM milatA / mokSa kisako milegA? kevala Atmacintanase mokSa milegA aura koI kriyAse mokSa nahIM hotA / bhagavAnakI vANIpara pUrNa vizvAsa kro| isake eka zabdake vizvAsase mokSa jaaoge| satyavANI kauna hai ? eka Atmacintanase saba sAdhya hai| aura kucha nahIM hai, bAbA! rAjya sukha, sampatti, santati saba milate haiM, mokSa nahIM miltaa| mokSakA kAraNa eka Atma-cintana hai, isake sivAya vaha gati prApta nahIM hotii| sArAMza 'dharmasya mUlaM dayA' prANIkA rakSaNa karanA dayA hai, jina dharmakA mUla kyA hai ? satya aura ahiMsA hai| mukhase saba satya-ahiMsA bolate haiN| mukhase bhojana-bhojana kahanese kyA peTa bharatA hai ? bhojana kiye binA peTa nahIM bharatA / kriyA karanA cAhiye / bAkI saba kAma chodd'o| satya ahiMsA pAlo, satyameM samyaktva hai aura ahiMsAmeM dayA hai / kisIko kaSTa mata do, yaha vyavahArakI bAta hai / samyaktva dhAraNa, dhAraNa karo, isake binA kalyANa nahIM hotaa| ( sallekhanAke 26 veM divasa, guruvAra dinAMka 6-8-55 ) ko zrI kunthalagiri siddha kSetrapara AcArya zrI dvArA diyA gayA antima sandeza) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kulabhUSaNa zrI lAlA mahAvIraprasAdajI ThekedAra -: saMkSipta jIvana paricaya :- . . . hiSANSAR " . a .. .. nt: dehalI samAja ke gaNamAnya labdha-pratiSThita jaina kulabhUSaNa sva0 lAlA mahAvIraprasAdajI ThekedAra aise hI puNyAtmA aura dhArmika nara ratna the / kisaprakAra unhoMne apane puruSArtha aura buddhi cAturya se dharmayaza aura sukha kI prApti kI / navayuvakoM ko unakA jIvana anukaraNIya hai| unakA janma baisAkha badI 14 vikrama samvat 1935 meM huaa| mAtA pitA dhArmikavRtti nItivAna zIlavAna haiM to bacce use dekhakara vaise hI bana jAte haiM / bAlyakAla se manuSya ko apane jIvana ke prArambha meM dhArmika zikSA, acchI saMgati, zubha saMskAra sadupayoga-sadupadeza kA lAbha milA to usakA madhura phala AgAmI jIvana meM cakhane ko milegaa| bacapana meM Apako dhArmika zikSA milI guruoM kA upadeza milA phalasvarUpa jIvana eka Adarza bana gyaa| pahale Apane myUnispala kameTI ke Taiksa DipArTameMTa meM bIsa rupaye mAhavAra para kArya kiyA vahAM DipArTameMTa meM gabana ho jAne ke kAraNa Apane savisa chor3a dI aura svatantra rIti se ThekedArI kA kArya karanA AraMbha kara diyaa| ___ mahAvIra prasAda eNDa saMsa ke nAma se 1912 meM dukAna kholakara zuSka sImeMTa satanA lAIna lohe va cInI ke pAnI ke nala TAIla mAravala seneTarI sAmAna kA kArya kiyA jisase Apako kAphI Arthika lAbha huA / bhavana banavAne aura sar3aka nirmANa meM bhI ApakI ruci thii| . E .. " - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] parama pUjya cAritra cakravartI AcArya zAntisAgarajI mahArAjakA saMgha sahita 1930 meM dillImeM padArpaNa huaa| Apane unako AhAra dene ke lie azuddha jala kA tyAga kara diyA aura samasta munirAjoM kI zaktibhara vaiyAvatti kI jisase Apako adhika AnaMda AyA aura prAcArya zrI ke upadeza se ThekedArI chor3a dii| gRhastha jIvana meM cAra vivAha kiye do se koI santAna nahIM huii| tIsarI dharmapatnI se zrI zyAmalAlajI aura eka kanyA utpanna huii| kanyA kA asamaya meM hI svargavAsa ho gyaa| cauthI dharmapatnI se dasa santAneM huI 6 lar3akiyAM aura cAra lar3ake utpanna huye| inameM se eka bahina kI mRtyu ho gaI / zeSa sabhI apane pitAjI ke gaurava aura pratiSThA ke anukUla dhArmika kAryoM meM utsAha se bhAga lete haiM aura dillI ke sAmAjika aura dhArmika saMsthAoM ko dekha rekha karate haiN| lAlA mahAvIraprasAdajI ThekedAra ne sammedazikhara, giranAra, Adi tIrtho kI saparivAra vandanA kI mahAvIrajI sTezana para eksapresa Trena ThaharatI nahIM thii| Apane pratimAha 25-30 TikaTeM lekara aura sarakAra ko preraNA dekara mahAvIrajI para eksapresa Trena ThaharAne kA pUrNa prayatna kiyA / jisameM Apane pUrNa saphalatA prApta kI / Apa samAja ke paMca varSoM taka rahe / jaina mitra maMDala jo dillI ko suprasiddha sAhitya saMsthA hai usake bhI adhyakSa rhe| . bhAratavarSIya di0 jaina anAtha rakSaka sosAyaTI ke antargata jo jaina bAla Azrama hai use hisAra se yahAM lAne aura usako samucita vyavasthA karane meM ApakA pUrNa sahayoga rhaa| jaba Apa asvastha hue aura bImArI bar3hatI gaI to Apake mana meM AcArya ratna zrI dezabhUSaNajI mahArAja se jo usa samaya dillI meM virAjamAna the| unase dharma upadeza sunane kA bhAva utpanna huA AcArya zrI ne ghara jAkara Apase saMbodhana aura dharmopadeza diyaa| aisA saubhAgya virale hI janoM ko prApta hotA hai / 10 jUna 1957 meM samAdhimaraNa pUrvaka ApakA svargavAsa ho gyaa| dillI samAja ke lokopakArI puruSoM meM Apa agraNI the / saubhAgya kI bAta hai ki Apake sabhI putra aura putriyAM isIprakAra dhArmika kAryoM meM bhAga lekara muktahasta se sAmAjika saMsthAoM ko dAna dete haiM tathA devaguru zAstra ke ananya bhakta haiM / COM COM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kulabhUSaNa-dharma parAyaNa zrI lAlA zyAmalAlajI jaina ThekedAra dillI - saMkSipta jIvana paricaya PRESS jIvana ko sukha zAMtimaya banAne kA mukhya sAdhana dharma hai| dharma ke kAraNa yaha prANI saMsAra ke kaSToM ko dUrakara saccI zAMti prApta kara sakatA hai / parizuddha jAti, kula uttama, vaMza niroga, zarIra dIrghAyuSya, paropakAra nirata buddhi, devazAstra guru kI bhakti dharma vaddhi kI cintA Adi bAteM manuSya ko pUrva saMskAra se prApta hotI haiM aura gurujanoM ke AzIrvAda aura samyak puruSArtha se uttama guNoM kI vRddhi hotI hai / 15 ____ dharma kA pAlana do prakAra se hotA hai munidharma aura gRhastha dharma / jaise tapa tyAga aura AdhyAtma vikAsa kA sAdhana munidharma hai aise hI dAna zIla pUjA svAdhyAya Adi kA sAdhana gRhastha dharma hai| munidharma kA pradhAna lakSya mokSa puruSArtha hai| usIprakAra gRhastha Azrama meM rahakara dharma artha kAma ina tIna puruSArthoM ko bhalI prakAra pAlana kiyA jA sakatA hai| saphala jIvana dharma yaza aura sukha ke pAlana karane se hI ho sakatA hai| dillI mahAnagarI eka mahatva pUrNa sthAna hai| vyApArika nagaroM meM mukhya tathA sAMskRtika gati vidhiyoM kA kendra hai| yahAM para jaina dharma pAlana karane vAle. zrAvakoM meM aneka pratibhAzAlI udAra aura loka sevI dhanI paropakArI bhAvanA sampanna rAjya mAnya strI puruSa hue haiN| jinake dvArA deza dharma aura samAja kI bar3I sevA huI hai| svanAma dhanya seTha suganacandajI jinhoMne aneka mandiroM kA nirmANa karAyA, hastinApura meM bhagavAna zAntinAtha kA, dillI meM kalA aura saundarya kA pratIka atyanta bhavya bhagavAna AdinAtha kA nayA mandira nirmANa karAyA jisakI kArIgarI aura paccIkArI kA kAma Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] dekhakara Azcarya hotA hai / isIprakAra rAyabahAdura seTha pArasadAsajI hue jinake dvArA jainadharma aura samAja kI bar3I sevA huii| yahIM para agravAla vaMzodbhava siMgala gotrIya sad gRhastha dvArakAdAsajI hue unake putra lA0 banArasIdAsajI hue unake suputra zrImAn lA0 mahAvIraprasAdajI ThekedAra hue ve bar3e dharmAtmA, udAra, devaMzAstra guru ke ananya bhakta the, unakI dharmaniSThA sabhI prakAra se prazaMsanIya rhii| bhAgya puruSArtha aura sUjhabUjha se dinoM dina lakSmI kI prApti huI aura usako dhArmika kAryoM meM kharca karake unhoMne gRhastha jIvana ko sukhamaya bnaayaa| Apane cAra vivAha kiye do dharma patniyoM se koI santAna nahIM huI tIsarI se eka putrI aura eka putra kA janma huaa| putra zyAmalAla kA janma Asoja badI 4 vikrama samvat 1964 tadanusAra 27 sitambara 1907 I0 ko huA do varSa pazcAt mAtAjI kA svargavAsa hogayA cautho dharmapatnI zrI kalAdevI se cAra putra aura chaha putriyAM huii| putroM meM zrI ajitaprasAdajI zrI mahendraprasAdajI zrI vijendraprasAdajI aura narendraprasAdajI haiM jo apane pitA ke yaza aura gaurava ke anusAra vyApArika kAryoM ko bhalI prakAra sampanna karate hue sAmAjika saMsthAoM kI unnati meM prayatna zIla rahate haiN| zrI zyAmalAlajI kA vivAha 1918 meM lA0 chajjamalajI kapar3e vAloM kI putrI campAvatIjI ke sAtha huA jisase zrI jinendraprasAdajI aura satyendrakumArajI do putra aura suzIlA, saralA, kanaka ye tIna putriyAM huii| lAlAjI kA bharA pUrA parivAra hai putra aura pautroM se Apa sampanna haiN| lA0 zyAmalAlajI meM bacapana se dharma ke vizeSa saMskAra pdd'e| bacapana ke saMskAra jIvana paryanta vikAsa ke sAdhana bana jAte haiN| ___ gRhastha ke dainika kartavyoM meM 6 kartavya batAe haiM jinameM do mukhya haiM pUjA karanA aura dAna denA devAdhideva zrI jinendradeva ko pUjA sabhI prakAra ke duHkhoM ko nAza karane vAlI hai mana ke vikAroM ko dUra karatI hai aura manobhilaSita padArthoM ko dene vAlI hai / yahI vicAra kara Apa pratidina jayasiMhapurA naI dillI ke mandira meM pUjana karate haiM nitya prati svAdhyAya karate haiN| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] zrApane samasta bhArata ke jaina tIrtho kI yAtrA saparivAra kI hai zrAcArya zAntisAgarajI mahArAja jaba dillI padhAre to unase azuddhajala ke tyAga kA vrata liyA aura aba vyApArika kAryoM ko chor3akara AcAryaM dharmasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA kA niyama liyA / jina vratoM ko zrApa bhalIprakAra pAlana kara rahe haiM / Apa ThAkuradAsa banArasIdAsa TrasTa, zrI mahAvIraprasAdajI TrasTa, zyAmalAla jaina cerITebala TrasTa ke adhyakSa haiM / jinake mAdhyama se dhArmika saMsthAoM ko dAna dete rahate haiM / ghara para hI zrI mahAvIraprasAda jaina zrAyurvedika auSadhAlaya sthApita kara rakhA hai, jahA~ 31 varSo se aneka rogI pratidina auSadhi lekara Arogya lAbha prApta karate haiM / sAmAjika sevA : Apa sAmAjika saMsthAoM kA kArya utsAha se karate haiM / bhA0 di0 jaina dharma saMrakSiNI mahAsabhA, bhA0 di0 jaina saMgha ke Apa sadasya haiM / triloka zodha saMsthAna hastinApura ke adhyakSa jaina sabhA naI dillI, vIrasevA mandira Adi saMsthAnoM ke adhyakSa evaM upAdhyakSa haiM / munisaMgha kameTI ke adhyakSa haiM / dillI meM padhAre AcArya zAMtisAgarajI mahArAja, AcArya dezabhUSaNajI mahArAja, A0 dharmasAgarajI mahArAja ailAcArya vidyAnaMdajI mahArAja tathA samaya samaya para padhAre anya tyAgI janoM kI utsAha se vyAvRtti karate haiM / di0 jaina mandira ayodhyAjI, grInapArka pharIdAbAda pAMDava nagara Adi sthAnoM ke mandiroM kA zilAnyAsa zrApake hI kara kamaloM dvArA sampanna huA hai / dharma zikSA : dillI ke jaina skUloM meM pahale dharma zikSA dI jAtI thI phira banda hogaI jaba Apase isa bAta kI carcA kI to Apane zrI jaina sabhA jisake zrApa gata varSa taka adhyakSa ye dharma zikSA zuru karAI / zrI jaina zikSA borDa jisake antargata do hAyara sekeNDrI skUla haiM jinameM 2500 lar3ake lar3akiyAM zikSA pAtI haiM unameM dharma zikSA zuru karAne kA zreya Apako hI hai / jaina prema sabhA prayatna se dharma zikSA kA kArya cAlU huA hai| jisakI hara eka ne muktakaMTha se prazaMsA kI hai / isake bAda kaI skaloM meM dharma zikSA zuru ho gaI hai / jIvana meM kabhI kabhI aisA mor3a AtA hai jo vyakti ke vicAroM meM parivartana kara detA hai | use unnata aura zaktizAlI banA detA hai / dakSiNa bhArata se seTha pUnamacanda ghAsIlAlajI ne cAritra cakravartI AcArya zAMtisAgarajI mahArAja ke saMgha ko uttara bhArata meM vihAra karAyA usa samaya janatA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya dAtA Tinh : : . . . 8 .. mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwal mmammmmmmmmmmmmmwali *: -*-- -- ...' TA 4 . . astD2'.......... zrI lAlA mahAvIraprasAdajI ThekedAra, dillI sunibhakta seTha zrI lAlA zyAmalAlajI ThekedAra, dillI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrakumArajI jaina ThekedAra MAV YEEEERI RE 25 PEPE Sansk dharmapatni zrI jinendrakumArajI ThekedAra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 ] meM apAra utsAha thA, lAlAjI kA yaha saubhAgya huA ki unhoMne sonAgiri siddhakSetra para AcArya zAMtisAgarajI zrI vIrasAgarajI aura nemasAgarajI mahArAja ke darzana kiye Apake pitAjI, mAtAjI aura Apane tathA aneka bhAI bahinoM ne niyama liye| bha0 mahAvIra svAmI ke 2500 veM nirvANa mahotsava para eka choTI sI pustaka likhI jisameM dillI meM padhAre cAroM sampradAya ke munirAja aura prAcAryoM kA paricaya thA paramapUjya ailAcArya vidyAnaMdajI mahArAja ne usa pustaka ko pasaMda kiyA aura kahA ki jisameM samasta di0 jaina samAja ke AcArya munigaNa tyAgiyoM kA paricaya ho aisI pustaka chapanI cAhiye / isa sambandha meM lAlAjI kI prabala bhAvanA thI ki AcArya zAMtisAgarajI mahArAja se lekara Ajataka hamAre jitane munirAja haiM una sabhI kA paricaya eka pustaka meM ho| tadanurUpa grantha taiyAra kiyA gayA aura usake prakAzana kA bhAra lAlAjI kI ora se hI vahana kiyA gayA / hamArI zrI jinendra deva se prArthanA hai ki lAlAjI satata jina zAsana kI sevA karate rheN| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jainAcArya parama pUjya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja kA AzIrvAda digambara caryA apane Apa meM itanI mahAna aura kaThora hai ki sahaja koI vyakti isako dhAraNa karane kA sAhasa nahIM kara pAtA aura isa kalikAla meM to ratnatraya dhArI digambara sAdhu kI caryA kA pratipAlana aura bhI kaThina hotA jA rahA hai, phira bhI aisI puNya AtmAe~ huI haiM, ho rahI haiM aura paMcama kAla ke tIna varSa sAr3he ATha mAha zepa rahane taka hotI rheNgii| mAnava svabhAva anukaraNIya hai isI kAraNa hama atizIghra pAzcAtya dezoM ke vaibhava evaM vaijJAnika prasAdhanoM kA anusaraNa kara apanI gati ko dina dUnI rAta caugunI var3hA rahe haiN| digambara sAdhu mokSa ke mUka sAdhaka hote haiM, ye apanI RddhiyAM, zaktiyAM, jJAna, vaibhava evaM viziSTa cAritra Adi kA prasAra karane meM udAsIna rahate haiM aura usake phalasvarUpa sAdhu ke samAdhistha ho jAne ke bAda unake anupama guNoM kA prAyaH vilopa sA hI ho jAtA hai una mahAna taponidhi tapasvI kI dharma, dharmAtmA evaM samAja ko jo dena hai use cirasthAI banAe rakhane ke uddezya se hI vra0 dharmacandra zAstrI kA yaha prayAsa prazaMsanIya hai / inane parizrama kara vartamAna meM jitane bhI sAdhu, sAdhviyA~, kSullaka, kSullikAyeM Adi haiM unakI vizeSa upalabdhiyA~ evaM jIvana paricayAdi kA saMkalana lekhana kara ise taiyAra kiyA hai / __isa saMskaraNa se digamvara tapasvI bhI jIvanta ke sadRza pratyakSa ho rahe haiN| samAja ke dharmapremI bandhu isakA anukaraNa kara sAdhu vanane kA prayAsa kara sakeMge, aura ve parivAra bhI jinake ghara se kucha pIr3hiyoM pahale ye mahAtmA nikale haiM unakI bhAvI pIr3hI isa grantha ke mAdhyama se apane smRti paTala para una mahApuruSoM ko aMkita kara svayaM bhI unakA anukaraNa karate hue usI mArga para calane kA prayAsa kara sakate haiM / ina sabhI dRSTiyoM se yaha grantha atyanta upayogI siddha hogaa| isake saMkalanakartA, lekhanakartA evaM prakAzaka Adi ke lie hamArA yahI AzIrvAda hai ki aise uttamottama prakAzana samaya samaya para karAte raheM aura mAnava prakRti ke anusAra, unhIM mahApuruSoM kA anukaraNa kara mokSa mArga ke pathika baneM / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pRSTha saM0 prathama tIrthaMkara RSabhadeva muni nemisAgarajI caubIsaveM tIrthakara mahAvIra grA0 kunthasAgarajI pAcArya bhadrabAhu svAmI prAcArya pAyasAgarajI bhAcArya dharasena muni mallisAgarajI " puSpadanta evaM bhUtavali , candrakItijI " kundakunda svAmI , varddha mAnasAgarajI ( dakSiNa ) umAsvAmI " dharmasAgarajI samantabhadra svAmI prAcArya sudharmasAgarajI " prakalaMka svAmI muni nemasAgarajI " pUjyapAda svAmI kSu0 candrakIrtijI , jinasena 9. dharmasAgarajI ( kurAvar3a) / raviNa AryikA vidyAvatIjI bhAratIya saMskRti meM diga0 sAdhunoM kA sthAna prAyikA candravatIjI jainAcAryoM kA samAja va rASTra ko yogadAna 35 prAyikA siddhamatIjI digambara munirAja stavanAMjali . kSu0 guNamatIjI muniyoM kA jIvana kSu0 ajitamatIjI Adi muni bhagavAna RSabhadeva ke prati ___40 prAcArya zrI vIrasAgara stutiH prAcArya zrI zAMtisAgara stutiH prA. zrI vIrasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 103 mA. zrI zAMtisAgarajI mahArAja dvArA prAcArya zrI zivasAgarajI dIkSita sAdhuvRnda / " zrI dharmasAgarajI prAcArya zrI zAMtisAgarajI muni padmasAgarajI , zrI vIrasAgarajI " sanmatisAgarajI 129 muni zrI candrasAgarajI , AdisAgarajI 130 prAcArya zrI namisAgarajI 73 / , sumatisAgarajI 105 129 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 / 132 141 143 146 '168 [ 16 ] ... pRSTha saM0 muni zrutasAgarajI AryikA vuddhamatIjI ........... 188 , prAdimatIjI ... ... . 188 muni ajitakIrtijI arahamatIjI 186 " jayasAgarajI AcArya kalpa dhrutasAgarajI 133 candramatIjI 160 kSu0 siddhasAgarajI , rAjulamatIjI 192 , sumatisAgarajI 141 nemImatIjI 194 AryikA indumatIjI bhadramatIjI 165 , bIramatIjI dayAmatIjI , vimalamatIjI 144 kanakamatIjI 166 A0 kunthumatIjI 146 jinamatIjI A0 sumatimatIjI sambhavamatIjI A0 pArzvamatIjI vidyAmatIjI 168 A. siddhamatIjI 148 sanmatImAtAjI prA. jJAnamatIjI kalyANamatIjI prA0 supArzvamatIjI zreyAMsamatIjI 201 mA0 vAsumatIjI zreSThamatIjI prA0 zAntimatIjI 157 , suzIlamatIjI 203 zrI zivasAgarAcArya stutiH , vinayamatIjI 204 prA0 zivasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 156 kSu0 suvratamatIjI muni jJAnasAgarajI prAcArya vandanA 206 " vRSabhasAgarajI prAcArya zrI dharmasAgarajI dvArA dIkSita " ajitasAgarajI 171 sAdhu vRnda 207 " supAvasAgarajI 174 muni dayAsAgarajI 206 ,, subuddhisAgarajI 178 " puSpadantasAgarajI 210 bhanyasAgarajI , nirmalasAgarajI ,, zreyAMsasAgarajI , saMyamasAgarajI 212 kSu0 yogIndrasAgarajI 184 , abhinandanasAgarajI 213 AryikA vizuddhamatIjI ,, zItalasAgarajI 214 166 200 ~ 5 152 156 202 204 . 180 211 191 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] pRSTha saM0 pRSTha saM0 244 217 244 218 219 246 247 248 220 221 249 222 250 223 224 251 251 252 225 226 252 227 muni sambhavasAgarajI " bodhasAgarajI , mahendrasAgarajI , varddhamAnasAgarajI , cAritrasAgarajI , bhadrasAgarajI , buddhisAgarajI , bhUpendrasAgarajI " vipulasAgarajI // yatIndrasAgarajI, // pUrNasAgarajI , kIrtisAgarajI , sudarzanasAgarajI , samAdhisAgarajI , prAnandasAgarajI , samatAsAgarajI , uttamasAgarajI ,, nirvANasAgarajI , mallisAgarajI , ravisAgarajI , jinendrasAgarajI , guNasAgarajI ailaka vairAgyasAgarajI kSullaka pUraNasAgarajI , saMvegasAgarajI siddhasAgarajI yogendra sAgarajI karuNAsAgarajI devendrasAgarajI 227 228 228 226 230 kSu0 paramAnandasAgarajI mAyikA anantamatIjI " abhayamatIjI " vidyAmatIjI saMyamamatIjI vimalamatIjI siddhamatIjI jayamatIjI zivamatIjI niyamamatIjI samAdhimatIjI nirmalamatIjI samayamatIjI " guNamatIjI pravacanamatIjI ., zrutamatIjI " suralamatIjI zubhamatIjI dhanyamatIjI cetanamatIjI , vipulamatIjI , ratnamatIjI kSu0 dayAmatIjI , yazomatIjI " buddhamatIjI bra0 pyArI bAI muni amitasAgarajI , samakitasAgarajI 231 253 254 255 256 :257 2258 259 2.56 260 260 261 261 232 234 235 236 237 238 .262 262 238 239 240 242 243 / 263 . : 264 264 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 286 .. dayAna 272 262 274 275 [ 18 ] pRSTha saM0 prA. kalpa zrI bhutasAgarajI dvArA dIkSita kSu0 pyAramatIjI ziSya 265 prA.ka. sanmatisAgarajI dvArA dIkSita ziSya 287 muni nemasAgarajI 288 muni samatAsAgarajI AyikA saralamatIjI 269 vimalasAgarajI 288 , zItalamatIjI 270 " padamasAgarajI 286 dayAmatIjI 271 " kunthasAgarajI 289 prAyikA candramatIjI 260 muni dayAsAgarajI dvArA dIkSita ziSya " zAntimatIjI 261 , sudarzanasAgarajI rayaNasAgarajI kSu0 supArzvasAgarajI " RSabhasAgarajI 274 , hemasAgarajI 263 , samAdhisAgarajI / , vijayasAgarajI . 293 samAdhisAgarajI // , cAritrasAgarajI 294 , samAdhisAgarajI II 275 , mAnasAgarajI 294 , nijAnandasAgarajI muni zreyAMsasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 295 pa, pArzvakIrtijI 279 , dharmendrasAgarajI 296 mR0 samatAsAgarajI AyikA suguNamatIjI 296 , niraMjanasAgarajI prA. zrI jJAnasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 267 ,, udayasAgarajI prA. vidyAsAgarajI 268 prAyikA suprakAzamatIjI muni vivekasAgarajI 296 , prajJAmatojI 281 kSu0 svarUpAnandajI , suvaibhavamatIjI 282 muni supArzvasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 300 niHsaMgamatIjI ., vinayasAgarajI 301 , bharatamatIjI " vijayasAgarajI 301 90 vairAgyamatIjI kSu0 suratnasAgarajI 302 muni puSpadantasAgarajI A vidyAsAgarajI dvArA dIkSita ziSya " padamasAgarajI muni samayasAgarajI grAyikA pArzvamatIjI , yogasAgarajI su. padamasAgarajI 256 / 'niyamasAgarajI 305 275 0 0 . 0 . 0 296 282 283 283 204 285 285 304 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni cetanasAgarajI omasAgarajI 31 ailaka bhAvasAgarajI paramasAgarajI niHzaMkasAgarajI samatA sAgarajI svabhAvasAgarajI samAdhisAgarajI karuNAsAgarajI dayAsAgarajI abhayasAgarajI "" " kSamAsAgarajI guptisAgarajI saMyamasAgarajI "1 " 23 17 " 19 "1 3: " 11 "1 muni nijAnandasAgarajI dvArA dIkSita " 21 tyAgAnandajI 31 muni sumatisAgarajI dvArA dIkSita nemisAgarajI .. " 21 " prA0 zrI dezabhUSaNajI dvArA dIkSita balasAgarajI " jJAnabhUSaNajI supAevaM sAgarajI dakSiNa somandharasAgarajI nemIsAgarajI sanmatibhUSaNa jI vidyAnandajI siddhasenajI bAhubalIjI [ 16 ] pRSTha saM0 305 305 306 306 306 307 307 307 307 307 308 308 308 308 306 306 310 310 311 311 312 313 314 315 317 318 320 320 muni sumatisAgarajI zAntisAgarajI 22 ,, nirvANabhUSaNajI kSullaka candrabhUSaNajI nandiSeNajI padamasAgarajI bhadravAhujI zrAdisAgarajI indra bhUpaNajI vRSabhasenajI jinabhUpaNajI 31 29 19 29 "1 Arthika suvratAmIjI zAntimatIjI yazomatIjI dayAmatIjI anantamatIjI 21 " " " " kSullaka jinamatIjI 13 33 37 "1 "3 17 31 "" " candrasaMnAjI kRSNamatIjI ArthikA vIramatIjI cAritramatIjI AdimatIjI bhajitamatIjI kamala zrIjI jayazrIjI kSu0 rAjamatIjI zrIyAMsamatIjI prA0 mahAvIrakIrtijI dvArA dIkSita pRSTha saM 322 323 323 324 324 325 3-25 326 327 328 326 326 330 330 331 332 333 335 335 336 337 337 338 338 336 339 340 341 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 } pRSTha pRSTha saM0 342 347 372 672 346 AM 5 374 375 352 375 355 376 357 377 376 280 380 prAcArya vimalasAgarajI muni kunyusAgarajI , nemisAgarajI , sudharmasAgarajI " vAsupUjyanI hai vaddhamAnasAgarajI AdisAgarajI sambhavasAgarajI " namisAgarajI " AnandasAgarajI kSullaka AdisAgarajI namisAgarajI sambhavasAgarajI nemisAgarajo " candrasAgarajI " zItalasAgarajI mAthikA yAMsamatIjI , vIramatIjo , zItalamattIjo " supArvamatIjI jhullikA mAdimatIjI jinamatIjI nemimatIjI hai candramatIjI zrA0 vimalasAgarajI dvArA dIkSita , sanmatisAgarajI muni vIratAgarajI , anantasAgarajI muni suvratasAgarajI , prarahatAgarajI ., bAhubalisAgarajI , sambhavasAgarajI , bharatasAgarajI ,. pAvasAgarajI " udayasAgarajI " matisAgarajI , puSpadantasAgarajI " bhUtabalIjI " sudharmasAgarajI , prAnandasAgarajI pAvakotijI , zravaNasAgarajo , baddhamAnasAgarajI , samAdhisAgarajI , pAvasAgarajI ailaka candra sAgarajI , kItisAgarajI , vijayasAgarajI , vRSabhasAgarajI kSullaka anekAntasAgarajI " matisAgarajI , candrasAgarajI samatAsAgarajI ratanasAgarajI naMgasAgarajI udayasAgarajI jJAnasAgarajI 361 ar. mmmmm 354 385 364 386 365 386 386 387 3 386 386 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullaka dharmasAgarajI 13 37 37 " " " 31 nemisAgarajI zrAdisAgarajI samAdhisAgarajI 19 AryikA vijayamatIjI gommaTamatIjo zrAdimatIjo jinamatIjI nandAmatIjI naMgamatIjI syAdvAdamatIjI pArzvamatIjI brahmamatIjI nirmala matIjI sUryamatIjI zAntimatIjI siddhamatIjI 33 "" 31 39 39 " " "1 31 " " "} . "! " " 31 jinendravarNIjI prabodhasAgarajI vijaya sAgarajI 33 kSullikA zAMtimatIjo saMyamamatIjI celanAmatIjI padmazrIjI vizuddhamatIjI vRpabhasAgarajI sumatisAgarajI zAntisAgarajI sarasvatImatIjI [ 21 ] pRSTha saM0 361 391 364 364 395 395 396 396 397 397 368 398 399 366 399 400 400 40 1 401 402 402 403 403 404 404 405 405 405 406 kSullikA kIrtimatIjI zrImatI mAtAjI vIramatIjI vimalamatIjI "1 muni zranantakotijI dvArA dIkSita jayakIrtijI kSu0 mahAvIrakIrtijI zrA0 jayakIrtijI dvArA dIkSita prAcAryaM dezabhUSaNajI muni devendrakI rtijI kulabhUSaNajI 12 22 11 409 410 411 412 414 414 415 416 417 417 418 418 418 kSu0 nemasAgarajI kIrtimatIjI 416 muni nemasAgarajI, dillI dvArA dIkSita 420 421 kSu0 varddhamAnasAgarajI zrA0 pAyasAgarajI dvArA dIkSita 422 423 424 424 425 425 426 "3 bhAyikA dharmamatIjI prA0 ka0 caMdrasAgarajI dvArA dIkSita zrA0 pAvaMmatIjI muni siddhasAgarajI jayakIrtijI jJAnasAgarajI " " dr muni nemasAgarajI zrAcArya zranantakI tijI prA0 cAritramatIjI kSu0 jayako tijI candanamatIjI pRSTha saM0 406 406 407 17 ," rAjamatIjI 407 408 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 454 455 457 427 428 429 430 457 457 X29 458 431 454 460 460 432 433 460 [ 22 ] pRSTha saM0 muni zrI varddhamAnasAgarajI dvArA dIkSita 427 muni pihitAzravajI , nemisAgarajI , vIrasAgarajI , samantabhadrajI , ajitasAgarajI , AdisAgarajI " zrutasAgarajI muni nemisAgarajI dvArA dIkSita mA0 svarNamatIjI " jambUsAgarajI kSu0 candramatIjI , AdisAgarajI mA0 sanmatisAgarajI dvArA dIkSita , sanmatisAgarajI 432 muni mahendrasAgarajI / kSu0 padamasAgarajI , yajendrasAgarajI , vaddhamAnasAgarajI zrI pArzvasAgarajI ,, zAntisAgarajI yogendrasAgarajI , guNabhadrajI 434 , vRSabhasAgarajI muni zrI mahAbalajI dvArA dIkSita " guNasAgarajI / ailaka jayabhadra jI , cAraNasAgarajI kSu0 guraNabhadrajI meghasAgarajI ,, maNibhadrajI gautamasAgarajI , vijayabhadrajI rayaNasAgarajI muni vajakItijI dvArA dIkSita , tIrthasAgarajI , dharmakItijI , hemasAgarajI prA. zAMtisAgarajI (chAraNI) dvArA dIkSita 440 , ravisAgarajI muni jJAnasAgarajI ailaka bhAvasAgarajI , AdisAgarajI kSullaka vIrasAgarajI , nemisAgarajI " pUrNasAgarajI ,, vIrasAgarajI , candra kIrtijI AcArya sUryasAgarajI , vIrasAgarajI mA0 prAdisAgarajI dvArA dIkSita " samatAsAgarajI prAcArya mahAvIrakIrtijI prAyikA vijayamatIjI muni vRSabhasAgarajI , nemavatIjI 461 462 462 462 436 437 437 438 436 436 463 463 463 464 465 441 465 444 466 445 466 447 467 46 446 450 468 466 469 453 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 489 489 490 470 46 471 462 42 472 463 463 464 464 474 465 [ 23 ] pRSTha saM0 mAyikA prajitamatIjI 466 muni vijayasAgarajI kSu0 darzanamatIjI 470 " AdisAgarajI , jinamatIjI , vIrasAgarajI , nirmalamatojI // vinayasAgarajI muni supArzvasAgarajI dvArA dIkSita " zItalasAgarajI , subAhusAgarajI 471 " zambhUsAgarajI muni samantabhadrajI dvArA dIkSita " bharatasAgarajI , AryanaMdIjI 473 , ajitasAgarajI " mahAbalajI 474 kSullaka siddhasAgarajI prA0 suprabhAmatIjI " AnandasAgarajI kSu0 jinabhadrajI " kailAzasAgarajI muni zrI munendrasAgarajI dvArA dIkSita 476 " guNasAgarajI " zrutasAgarajI 476 , candrasAgarajI prA0 vimalasAgarajI, bhiNDa dvArA dIkSita 477 // sanmatisAgarajI prAcArya nirmalasAgarajI 478 AryikA candramatIjI " kunthusAgarajI " pArvamatIjI muni sumatisAgarajI " rAjamatIjI 480 , jJAnamatIjI , ajitasAgarajI 482 , jJAnamatIjI IDara ailaka jJAnasAgarajI kSu0 zuddhamatIjI , sanmatisAgarajI // zAntimatIjI kSu0 dharmasAgarajI 483 kSu0 vidyAmatIjI muni zrI kunthusAgarajI dvArA dIkSita 484 muni nirmalasAgarajI dvArA dIkSita prA0 zAntimatIjI 484 muni vaddha mAnasAgarajI kSu0 suzIlamatIjI 484 , zAntisAgarajI muni zrI sumatisAgarajI dvArA dIkSita , vIrabhUSaNajI , zreyAMsasAgarajI 486 , nirvANasAgarajI , pArzvasAgarajI 487 , vivekasAgarajI , zra tasAgarajI , darzanasAgarajI 465 466 497 476 497 498 498 499 499 482 482 499 500 501 502 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni sanmati sAgarajI vardhamAnasAgarajI 33 ailaka sumatisAgarajI kSu0 vidyAsAgarajI muni zrI jayasAgarajI dvArA dIkSita puSpadantasAgarajI 11 kSu0 sumatisAgarajI vijayasAgarajI 19 muni zrI padamasAgarajI dvArA dIkSita kSu0 candrasAgarajI muni zrI zreyAMsasAgarajI dvArA dIkSita ailaka candrasAgarajI kSu0 vizvanandIjI muni zrI suvratasAgarajI dvArA dIkSita muni nirvANasAgarajI kSu0 mahAvIrakIrtijI muni zrI vijayasAgarajI dvArA dIkSita vimalasAgarajI " kSu0 jJAnAnandasAgarajI muni zrI sambhavasAgarajI dvArA dIkSita suvarNabhadra sAgarajI 31 muni zrI kunthusAgarajI dvArA dIkSita [ 24 ] vIrasAgarajI 11 kSu0 kanakanandIjI zra0 candramatIjI kSu0 kulabhUparaNamatIjI pRSTha saM0 507 510 511 511 513 513 513 5.14 515 515 516 516 516 517 517 5.18 516 519 520 521 521 522 522 523 523 523 kAma vijayanandIjI 524 " 525 muni zrI sanmatisAgarajI dvArA dIkSita 525 muni jyotibhUSaNajI muni zrI nirvAraNasAgarajI dvArA dIkSita 526 kSu0 dharmamatIjo 526 pRSTha saM0 527 5.27 527 528 5.28 526 529 530 5.30 531 531 532 532 532 533 534 kSu0 kulabhUSaNajI 534 535 muni zrI vRSabhasAgarajI dvArA dIkSita ailaka vIrasAgarajI 535 muni zrI sImaMdharasAgarajI dvArA dIkSita 536 536 537 537 538 538 538 536 536 muni zrI vivekasAgarajI dvArA dIkSita vinayasAgarajI vinayasAgarajI " "3 muni zrI vijayasAgarajI dvArA dIkSita vimalasAgarajI 33 muni zrI mallisAgarajI dvArA dIkSita kSu0 vijayasAgarajI muni zrI jambUsAgarajI dvArA dIkSita jayasAgarajI "3 muni zrI jJAnabhUSaNajI dvArA dIkSita A0 sarasvatImatIjI muni zrI pArzvasAgarajI dvArA dIkSita " 11 nirvANasAgarajI udayasAgarajI kSu0 padamasAgarajI suni zrI zAMtisAgarajI dvArA dIkSita siddhasAgarajI kSu0 sumatisAgarajI zrA0 rAjulamatIjI muni zrI sanmatisAgarajI dvArA dIkSita kSu0 vIrasAgarajI 71 nirmANamatIjI 27 muni zrI kunthasAgarajI dvArA dIkSita zrutasAgarajI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 567 550 552 [ 25 ] pRSTha saM0 / pRSTha saM0 muni zAntisAgarajI 540 kSullikA jinamatIjI " candrasAgarajI 540 mu0 zrI pAvasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 564 kSu0 varddhamAnasAgarajI 541 muni udayasAgarajI , AdisAgarajI 542 , bAhubalIsAgarajI 564 AryikA supArzvamatIjI 543 , amRtasAgarajI 565 , zAntimatIjI 543 // vAsupUjyasAgarajI prA. zrI sUryakotijI dvArA dIkSita muni zrI namisAgarajI dvArA dIkSita 566 muni gaNezakItijI (kSu0 gaNezaprasAdajI varNI) 544 kSu0 nirvANasAgarajI kSu0 pUrNasAgarajI prAyikA vizuddhamatIjI dvArA dIkSita muni zrI gaNezakItijI dvArA dIkSita 551 kSullikA vinayamatIjI 567 ailaka pannAlAlajI 551 mA. anantamatIjI dvArA dIkSita 568 kSu0 manoharalAlajI varNI kSullikA kunthamatIjI , cidAnandajI 554 svayaM dIkSita 566 A suvarNamatIjI dvArA dIkSita ziSya 555 muni vIrasAgarajI AyikA vIramatIjI " siddhasAgarajI 570 muni zrI siddhasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 556 , varddha mAnasAgarajI prAyikA jJAnamatIjI 556 " kunthusAgarajI muni zrI supArzvasAgarajI dvArA dIkSita 557 muni nemisAgarajI 571 muni subalasAgarajI kSu0 jambUsAgarajI 574 kSu0 zAntimatIjI prAcArya yogIndra tilaka zAMtisAgarajI 574 prA. zrI subalasAgarajI dvArA dIkSita ziSya 556 muni mallisAgarajI 576 muni vijayasenajI 560 , AnandasAgarajI 577 560 "dharasenasAgarajI muni candrasAgarajI g33 561 sudharmasAgarajI AyikA sumatimatIjI , abhinandanasAgarajI 578 AyikA bAhubalI mAtAjI muni siddhasAgarajI ailaka dharmasAgarajI 576 prAyikA suvratAmAtAjI 563 / muni pihitAzravajI 576 kSullikA kunthumatIjI 571 571 557 kSu0 bhanyasenajI 562 562 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 586 muni vijayasAgarajI in pArasasAgarajI prAyikA sumatimatIjI kSullikA rAjamatIjI " vizAlamatIjI " guNamatIjo , candrasainAjI , vRSabhasainAjI kSu0 sumatisAgarajI AyikA guNamatIjI " zAMtimatIjI " kRSNAmatIjI kSullikA jayaprabhAmatIjI , vijayaprabhAmatIjI citramAlA [ 26 ] pRSTha saM0 576 zrI pAyasAgarajI sasaMgha 580 // zrI varddhamAnasAgarajI sasaMgha zrI vIrasAgarajI sasaMgha 587 580 zrI zivasAgarajI sasaMgha 588 580 581 zrI dharmasAgarajI sasaMgha 586 zrI dharmasAgarajI sasaMgha 581 582 zrI mahAvIrakItijI sasaMgha 591 582 , zrI vimalasAgarajI sasaMgha 582 anya munirAja, prAyikA, kSullaka, kSullikA ke 582 citra jinakA paricaya prApta nahIM ho sakA 563 se 604 583 bra. kamalAbAI zrImahAvIrajI 605 504 ba0 icchAvena (bhAvanagara) 605 584 ja0 zrI kauzalajI bra0 lADamalajI varNI 592 583 606 prAcArya zrI zAMtisAgara jI sasaMgha 555 / bra. dharmacandrajI zAstrI 609 ROYA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya purAtana bhArata ke itihAsa kA paryavekSaNa karane para jJAta hogA ki yahAM zravaNa aura vaidika saMskRti rUpa dvividha vicAradhArAe~ vidyamAna thiiN| jaina vicAra paddhati kA udaya isa avasarpiNI kAla meM bhagavAna RSabhadeva ke dvArA huvA jinheM jaina dharma apanA prathama tIrthaMkara svIkAra karatA hai / jaina Agama ke anusAra jaina tatvaciMtana praNAlI anAdi hai, phira bhI isa yuga kI apekSA jaina dharma kI sthApanA kA gaurava bhagavAna RSabhadeva ko pradAna kiyA jAtA hai| caubIsa tIrthaMkaroM meM Rpabhadeva prathama tIrthakara mAne gaye haiN| jaina dharma apanI maulikatA aura vaijJAnikatA ke kAraNa apane astitva ko zAzvata dharma ke rUpa meM abhivyakti de rahA hai| bhagavAna mahAvIra isa yuga ke antima tIrthaMkara the| unake vAda AcAryoM kI eka bahuta lambI zRMkhalA kar3I se kar3I jor3atI rahI hai| sava AcArya eka samAna varcasva vAle nahIM ho sakate nadI kI dhArA meM jaise kSINatA aura vyApakatA AtI hai vaise hI AcArya paramparA meM utAra-car3hAva AtA rahA hai / phira bhI usa zRkhalA kI avicchinnatA apane ApameM eka aitihAsika mUlya hai / paccIsa sau varSoM ke itihAsa kA eka sarvAMgINa vivecana mahatvapUrNa kArya hai| hamAre dUradarzI AcAryoM ne apane granthoM meM mUlyavAna aitihAsika sAmagrI ko saMrakSita kara rakhA hai anyathA jaina dharma ke itihAsa ko koI Thosa AdhAra nahIM mila paataa| digambara mudrA saMyama, tapa, tyAga aura ahiMsA kI bhUmikA para adhiSThita hai ananta Aloka puJja mahAbalI tIrthaMkara kI anupasthiti meM isa mahatvapUrNa dAyitva kA nirvahana AcArya karate haiN| AcArya va muni vRnda vizuddhatama AcAra sampadA ke svAmI hote haiN| ve chattIsa evaM aTThAIsa mUlaguNoM se alaMkRta hote haiM / dIpaka kI taraha svayaM prakAzamAna vanakara jana-jana ke patha ko Alokita karate haiM aura tIrthaMkaroM kI patavAra ko lekara sahasroM sahasroM jIvana naukAoM ko bhavAbdhi ke pAra pahuMcAte haiN| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) bahuta se logoM kI yaha dhAraNA hai ki vartamAna paMcama kAla meM muni hI nahIM huvA karate haiN| parantu unakA vicAra svavacana va Agama vAdhita hai ve bhAI jarA AgamoM kI tarapha apanI dRSTi DAleM to unako mAlUma hogA ki yaha zraddhA Agama se viparIta hai / paMcamakAla meM gautama gaNadhara mukti ko gaye haiM / gautama svAmI ke bAda sudharma svAmI ne kaivalya dhAma ko prApta kiyA hai| tadanantara kramase viSNu, naMdimitra, aparAjita, govardhana aura bhadravAhu ye pA~ca zrutakevalI isa paMcamakAla meM hue haiN| gautama svAmI va sudharmAcArya kA kAla paMcama kAla prArambha hone ke bAda 62 varSa taka kA hai| arthAt pA~ca zrutakevaliyoM ke astitva taka paMcamakAla meM 162 varSa bIta gye| bhadravAhu ke vAda meM prA0 dharasena svAmI, A0 puSpadanta, A0 bhUtavalI, A0 kundakunda, A0 yativRSabha, A0 umAsvAmI, A0 padmanaMdi, prA0 pUjyapAda, A0 jinasena, A0 saMmatabhadra, A0 akalaMka, A0 nemIcandra, A0 guNabhadra, A0 zubhacandra Adi zAntisAgarAcArya paryanta saiMkar3oM AcArya evaM muni ho gaye haiM jinhoMne apane divya vihAra se dharma kA apUrva udyota kiyA hai| bhagavAna bhadrabAhu ke parama ziSya samrATa candragupta ko jo solaha svapna hue the, unameM eka svapna yaha thA ki eka bachar3A var3e ratha ko khIMca kara le gayA / isakA phala A0 bhadrabAhu ne batAyA thA ki paMcama kAla meM tAruNyAvasthA meM hI munidIkSA lekara mahAvrata ratha kA saMcAlana kiyA jaavegaa| vRddhAvasthA meM usake lie sAmarthya kA abhAva rhegaa| guNabhadrAcArya ne uttarapurANa meM kalkiyoM kA varNana karate hue spaSTa vatalAyA hai ki eka hajAra varSa meM eka kalakI hogA isa prakAra 20 kalakI hoMge / antima kalakI rAjA jalamaMthana ke zAsana meM candrAcArya ke ziSya vIrAMgaja nAmaka muni hoNge| ye aMtima muni hoNge| isI prakAra aMtima ajikA sarva zrI, zrAvaka agnila evaM zrAvikA phAlgusenA hogii| ye cAroM hI paMcama kAla ke 3 varSa 8|| mAha bAkI rahate hue zubha bhAvanA se bhara kara pahale svarga meM cale jaaveNge| kyA isase spaSTa nahIM hotA hai ki paMcama kAla ke aMta taka catuHsaMgha vidyamAna rahegA / isalie isake viparIta paMcamakAla meM muni ho hI nahIM sakate, isa prakAra kI zraddhA Agama kathana se viparIta hai| pU0 prAcArya zAntisAgarajI mahArAja ne spaSTa rUpa se kahA ki kaliyuga meM bhI satayuga ke samAna hI muni ho sakate haiM / isa paMcamakAla ke muniyoM kA bhI pUrva muniyoM ke samAna hI Adara karanA caahie| Agama meM likhA hai vinyasyedaM yugInepu, pratimAsu jinAniva / / bhaktyA pUrva munInarcet, kutaH zreyoti cacinAm / / AzAdharajI / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 29 ] jisa prakAra ratna pASANAdika kI mUrti meM sAkSAt jinendra kI sthApanA kara upAsanA karate haiM isI prakAra isa kAla ke jaina muniyoM ko bhI pUrva ke muniyoM ke samAna hI mAna kara bhakti se upAsanA karanI cAhiye / AcArya zrI zAMtisAgarajI ke vihAra se dakSiraNa ke kone se lekara uttara prAnta pratyeka sthAna para jo dharma jAgRti saMgha ke prasAda se huI vaha svarNAkSaroM meM likhane yogya hai AcArya zrI ke dvArA lAkhoM bhavya jIva saMskAra se saMskRta hue| hajAroM ne rAtri bhojana kA tyAga kiyA, saikar3oM ne mithyAtva kA tyAga kiyA, hajAroM jIvoM ne vrata niyama saMyama lekara Atma vizuddhi kI / isa prakAra ke kriyAtmaka cAritra kA pracAra saikar3oM vidvAn mila kara saikar3oM varSoM taka karate to bhI zAyada hI saphala hote / kyoMki cAritra va jJAna kA jo prabhAva par3atA hai, vaha kevala jJAna se nahIM par3atA hai / bhagavAna mahAvIra kI vizAla saMgha sampadA ko jaMnAcAryoM ne sambhAlA / jainAcArya virAT vyaktitva evaM udAtta kRtitva ke dhanI the / ve sUkSma cintaka evaM satyadRSTA the / dhairya, audArya aura gAmbhIyaM unake jIvana ke vizeSa guNa the / sahasroM-sahasroM zruta-sampanna muniyoM ko lIla lene vAle vikarAla kAla kA koI bhI krUra zrAghAta evaM kisI bhI vAtyAcakra kA tIvra prahAra unake manobala kI jalatI mazAla ko na miTA sakA na bujhA sakA aura na unakI virATa jyoti ko maMda kara sakA / prasannacettA jainAcAryoM kI dhRti maMdarAcala kI taraha acala thI / paramAgama pravINa, bhavAbdhipatavAra, karuNA kuvera evaM jana jana hitaiSI jainAcAryoM kI asAdhAraNa yogyatA se evaM unakI dUragAmI pada yAtrAoM se aneka rAjya evaM jana mAnasa prabhAvita hue| zAsana zaktiyoM ne unakA bhArI sammAna kiyA / vividha mAnada upAdhiyoM se jainAcArya vibhUSita kiye gaye para kisI prakAra kI pada-pratiSThA unheM digbhrAnta na kara sakI / pUrva viveka ke sAtha unhoMne sAdhanA jIvana kI maryAdA ke anurUpa jitanA sAhitya likhA jA sakA likhA / jaina zAsana kA mahAn sAhitya jainAcAryoM kI maulika sUjha-bUjha evaM unake anavarata parizrama kA pariNAma hai / vartamAna jaina zAsana kI paramparA bhagavAna mahAvIra se sambandhita hai mahAvIra svAmI kA nirvANa hue 2510 varSa ho gaye / 16-20 vIM zatAbdI meM AcArya zAntisAgarajI ne jo vRkSa lagAyA vaha Aja bhI prApake hI paTTAcArya ziSya AcArya zrI dharmasAgarajI barAbara saMbhAla rahe haiM / AcArya zAntisAgarajI mahArAja lokottara mahApuruSa va jagadvaMdya Adarza mahAtmA the / zrApake anekoM ziSyoM bhArata varSa meM sarvatra vihAra kara dharmadhvajA phaharAI hai / AcArya zrI ke prathama dIkSita ziSya AcArya vIrasAgarajI evaM candrasAgarajI, kunthusAgarajI, sudharmasAgarajI, pAyasAgarajI Adi munivRndoM se dharma jAgRti huI vaha bhavanIya hai / isI zrRMkhalA meM AcArya zrI zAntisAgarajI chANI va AcArya ziva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] sAgarajI, A0 mahAvIra kIrtijI Adi AcArya evaM muni vRnda hue haiM / vartamAna meM AcArya ziromaNi zrI dharmasAgarajI, AcArya dezabhUSaNajI, prAcArya vimalasAgarajI, prAcArya vidyAsAgarajI, A0 sanamatisAgarajI, A0 ka0 zrutasAgarajI, ailAcArya zrI vidyAnandajI, muni dayAsAgarajI muni vardhamAnasAgarajI Adi saikar3oM sAdhu vRnda haiM jo Atma sAdhanA ke sAtha jana kalyANa bhI kara rahe haiN| dhanya haiM aise vItarAgI saadhugnn| hamAre deza meM Aja se 100 varSa pUrva jaina muniyoM ke darzana utane hI durlabha the jitane ki eka nirdhana ke lie bhUbhAga se nikalA dhana / usakA kAraNa thA ki jaina sampradAya apanI durvalatAmoM ke kAraNa apane kartavya ke sAtha dharma kI maryAdA ko lupta karatA jA rahA thaa| logoM meM dharma ke prati AsthA kama hotI jA rahI thii| muniyoM ke darzana durlabha the| loga tyAga zabda se kosoM dUra rahate the| aise samaya meM AcAryavara zrI cAritra cakravartI taponidhi parama pU0 samAdhi samrATa zrI zAntisAgarajI mahArAja ne anekoM vipattiyoM, upasargoM ko sahana karate hue jJAna, cAritra aura tapa ke mAdhyama se dharma kI maryAdA ko sudRr3ha aura kAyama banAkara jaina sampradAya meM aise Atma kalyANakArI mantra ko phUMkA jisake dvArA jaina sampradAya kI bar3ha rahI patha-bhraSTatA Adarza kI ora agrasara hone lgii| logoM meM jina, jinavANI, digambara sAdhuoM evaM jaina dharma ke prati saccI prAsthA jAgRta huii| dharma pracAra kI dRSTi se bhI AcArya zAntisAgarajI ne mahAna kArya kiyA dakSiNa bhArata se uttara-bhArata meM unakA Agamana huaa| yaha unakI digambara itihAsa meM ullekhanIya yAtrA thii| isa yAtrA se pUrva kaI zatAbdiyoM taka digambara muniyoM kA mukhya vihAra-sthala dakSiNa bhArata hI banA huA thA / ataH uttara bhArata meM varSoM se avaruddha digambara muniyoM ke AvAgamana ke mArga ko udghATita karane kA zreya AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ko hI hai| prAcArya zAntisAgarajI ke tapomaya jIvana ne digambara paramparA ko tejasvitA pradAna kI hai evaM unake zramaniSTha jIvana se nae itihAsa kA nirmANa huA hai| __ AcArya zrI kI kaThora tapa-sAdhanA ke sAtha Adarza cAritra kI chApa kA prabhAva anekoM bhavya AtmAoM para pdd'aa| phalataH AcAryavara vIrasAgarajI jaise puNya puruSoM ne Apake zrI caraNoM meM jhukakara usa patha kA anusaraNa kiyA jisa kalyANakArI patha para Apa cala rahe the| guru paramparAnusAra prAcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja ne jisa-prAdarza jJAna aura cAritra / kI nirmalatA ko svayaM dhAraNa kara dharma ko jyoti ko camatkRta kiyA usakA mUrtimAna rUpa aji unake dvArA dIkSita parama pUjya digambara jainAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja meM dekhane ko milaathaa| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 31 ] cAritra cakravartI taponidhi parama pUjya digambara jainAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ne jisa jJAna aura cAritra kI ujjvalatA ko apanI tapaH sAdhanA ke dvArA darzAyA thA usIko tadrUpa banAye rakhane vAle isa paramparA ke tRtIya AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja haiM / saMyamI jIvana kI nirmala sAdhanA, vinaya-viveka kA jAgaraNa, sahanazIlatA, gambhIratA Adi vividha vizeSatAoM kI abhivyakti ke sAtha AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja digambara jaina samAja ko asAdhAraNa netRtva pradAyaka evaM unake pragatigAmI kartavya ke paricAyaka haiN| digambara sAdhu paricaya grantha kI rUpa rekhA pUrva meM kaI bAra banAI gaI para kArya apUrNa rhaa| bhA0 di0 jaina mahAsabhA ne prathama bAra Aja se 25 varSa pUrva yojanA banAI para kArya bIca meM hI ruka gayA, karuNA dIpa ke sampAdaka zrI jinendrakumArajI ne bhI isa kArya meM ruci lI parantu vaha kArya bhI manda ho gyaa| bhagavAna mahAvIra svAmI ke 95sauM ve nivArNa varSa ke samaya prAcArya dharmasAgarajI mahArAja sasaMgha dillI virAjamAna the usa puNya avasara para dillI ke samAja ziromaNi munibhakta seTha zrI zyAmalAlajI ThekedAra ne bhI prayAsa kiyA para yaha prayAsa bhI bIca meM ruka gyaa| tat pazcAt auraMgAbAda se sAptAhika patra ke sampAdakajI ne bhI pUrNa prayatna kiyA kintu arthAbhAva ke kAraNa ruka gayA / zrI triloka zodha saMsthAna hastinApura kI ora se bhI prakAzita karane kI yojanA banI para kArya adhUrA rahA / zAM0 vI0 siddhAMta saMrakSaNI sabhA kI ora se bhI kArya karane kI yojanA banI para adhUrI rhii| zrI lAlA zyAmalAlajI ThekedAra ne punaH prayAsa kiyA, paM0 sumeracandajI dillI vAloM ne bhI isako Age bar3hAne kA prayatna kiyA para vaha bIca meM hI ruka gayA / ThekedArajI ne mujhe bhI kaI bAra isa kArya ko pUrNa karane ke liye kahA, unake vizeSa prAgraha se mujhe svIkRti denI pdd'ii| maiMne sArI sAmagrI avalokana kI to usa samaya kula 82 sAdhuoM ke jIvana paricaya prApta the| maiMne paricayoM ko dekhane para vicAra kiyA tathA merI jAnakArI ke anusAra 500 se adhika sAdhuvRnda ho gaye / maiMne bhI yaha mahasUsa kiyA ki Aja bhArata varSa meM saikar3oM sAdhu vRnda yatra tatra vihAra karake jaina dharma kI prabhAvanA kara rahe haiM inake jIvana paricaya chapeM tAki AgAmI pIr3hI ko bhI jAnakArI ho sake ki hamAre deza meM kauna-kauna AcArya hue tathA unake dvArA kitane ziSya dIkSita hue tathA aAja ke yuga meM kitane sAdhu vRnda haiM / pUrva tathA vartamAna ke 500 se adhika sAdhu vRnda ho gaye inakA jIvana paricaya likhanA kaThina thA sAre deza meM phaile hue munirAjoM aura tyAgiyoM kA paricaya pAnA sarala kArya nahIM thA parantu vibhinna sthAnoM ke muni saMgha kameTiyoM ke maMtriyoM aura samAja ke mUrdhanya kAryakartAoM ke sahayoga se yaha kRti taiyAra kI jA skii| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] dharma kI maryAdA ko akSuNNa banAye rakhane kA zreya ina aparigrahI vItarAgI munivaroM ko hI hai jinhoMne siddhatva ko prApti ke lie vizuddha digambaratva ko aMgIkAra kiyaa| Aja java ki isa kalikAla meM bhautikavAda kA tAMDava ho rahA hai| parama tapasvI vItarAga svarUpa saMta sAMsArika bhogAkAMkSA, yazolipsA Adi priya pratIta hone vAlI pravRttiyoM se virata ho Atma kalyANa hetu AdhyAtmika akhaNDa jyoti ke sahAre dharma patha para calakara jaga ke ajJAnI evaM mohI jIvoM ko kalyANa kA mArga darzA rahe haiN| munivara svayaM udAharaNa rUpa saMsAra ke sAmane Akara saMsAra kI nazvaratA evaM vastusthiti kA pratyakSa darzana karA rahe haiN| inakA yaha ujjvala caritra kaha rahA hai ki zarIra kA sauMdarya kyA, yaha to nazvara hai / apane Atma sauMdarya kI ora to dRSTipAta kro| isakI ananta zakti ko to phicaano| lekina hama mohI jIvoM kI aAMkhoM para rAgadveSa evaM svArtha kA itanA moTA paradA par3a gayA hai ki hama sanmArga kI vAMchA ho nahIM karate / inakA caritra mAnava jIvana kI parAkASThA kI mahAnatama jhAMkI hai, jisase preraNA lekara hama apane caritra ko UMcA uThA sakate haiM / sacce sukha ke anveSaka, prAtma-zAnti ke pujArI aise pUjya munivaroM ke jIvana caritra hamAre lie usa puNya pustaka kI bhAMti hai jinameM hamAre kalyANa ke ananta maMtra, adhyAyoM ke rUpa meM likhe hue haiN| munizrI evaM tyAgI vRnda ke caraNoM meM baiThakara jo sunA, saMghastha brahmacArI gaNoM se jo jAnA evaM pustakoM athavA patrikAoM meM muni jIvana ke sambandha meM jo dekhA, ina sabake yoga se hI ina paricayoM kA lekhana sambhava huaa| mere dvArA isa paricaya graMtha ko rUkhe-sUkhe bhojana kI bhAMti hI taiyAra kiyA gayA hai / graMtha jaisA jisa rUpa meM prakAzita hai vaha pAThakoM ke hAtha meM hai| isameM bahuta sI truTiyAM rahI hoMgI, jaise jIvana paricaya sahI hai yA nahIM, blAka sahI lagA hai yA nahIM, para hamane apanI jAnakArI ke anusAra sahI samajhakara likhA hai yadi kucha truTiyAM rahI hoM yA mithyA likhA gayA ho to pAThaka gaNa kSamA kreNge| jina jina mahAnubhAvoM ko paricaya patra, patrAvaliyAM aura patrAdi bheje gaye the unheM smaraNa patra, pratismaraNa patra, Agraha patra aura vAra bAra vinaya patra likha likha kara bheje / samAja ke dainika sAptAhika patroM meM aneka bAra sUcanAeM prakAzita karAI phira bhI aneka sAdhuvRndoM ke paricaya praprApta rahe / ataH mAtra patrAcAra ke mAdhyama se hI bhaTakatA rhaa| bahuta se bandhuoM ne purAne sandarbho ko duharAte hue unhoMne hameM manA bhI kiyA, bahuta bandhuoM ne lambI-caur3I bhUmikAeM vijJApita kara paricayAtmaka graMtha praNayana kI yojanA banAI para bIca meM hI raha gyaa| yaha graMtha taiyAra ho jAne para to Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 ] prakAzana vyavasthA utanI Ter3hI khIra nahIM raha jAtI jitanI usake nirmANa meM Ane vAle prArambhika kArya kii| paricaya patrAvaliyoM ke AdhAra para gadyAtmaka lekhana karane meM hameM kaThora zrama aura adhika samaya vyaya karanA pdd'aa| eka sAdhu ke paricaya ko patrAvali ke mAdhAra para par3hanA-aMkita saMketoM ko kramabaddha lagAkara gadyAtmaka rUpa meM likhanA punaH Avazyaka saMzodhana, parivardhana karake taiyAra krnaa| merA anumAna hai ki jitane zrama, sAdhanA aura samaya meM yaha mAtra paricaya graMtha taiyAra huA hai utane zrama meM 2-4 graMthoM kA sampAdana bar3I hI sugamatA se ho sakatA thaa| digambara sAdhu mahAna Adarza mahApuruSa va uccakoTi ke sAdhu haiM-jina para hama sabako mahAna gaurava hai aura aise hI mahAsaMtoM se zramaNa saskRti sadaiva gauravAnvita hotI rhegii| hamane yathA zakya prayatna kiyA hai ki isa graMtha meM sabhI sAdhuoM ke bhAva citroM kA darzana pAThakoM ko mile parantu prayatna karane para bhI kucha sAdhuoM ke citra hameM prApta nahIM ho sake isake liye hameM kheda hai| kRtajJatA ke sarvotkRSTa bhAjaka samAja ratna ! ___ graMtha ke prakAzana kA kArya pUrNa hone para vicAra AtA hai ki zrI zyAmalAlajI ThekedAra sA0 kI bhAvanA kitanI uttama hai jo aise mahAnatama kArya ke sampAdana karAne kA kAryabhAra apane kandhoM para liyaa| Apane dIrghakAla taka samAja sevA kI hai aura kara rahe haiM Apa koTi koTi dhanyavAda ke pAtra haiM / bhagavAna se prArthanA hai ki Apa dIrghAyu hokara samAja evaM dharma kI sevA kreN| sAdhu paricaya graMtha kA kArya pragati se cala rahA thA ki bIca meM punaH isa kArya ko arthAbhAva ke kAraNa rokanA pdd'aa| isa grantha kA prakAzana honA hI thA / ataH bra. motIcandajI zAstrI hastinApura vAloM ne graMtha ko pUrNa rUpa se sahayoga dene kI svIkRti dI parantu kucha dinoM bAda mujhe kaI vAra patrAcAra karane ke pazcAt unakI asahamati hI jAhira huI tathA kArya jo pragati para thA pUrvavata punaH ruka gyaa| yaha kArya lagabhaga 4 mAha taka rukA rahA tatpazcAt zubha saMyoga se isa graMtha ke prakAzana hetu zrImAn seTha pUnamacandajI gaMgavAla jhariyA vAloM se samparka kiyaa| zrImAn seTha pUnamacandajI gaMgavAla sA0 ne isa mahAnatama naMtha jo Arthika paristhitiyoM vaza kAphI samaya se rukA huA thaa| use sva dravya se saMpUrNa karAne kI svIkRti pradAna kI / graMtha prakAzana kI viSama paristhitiyoM meM ApakA AvAMchanIya sahayoga pAkara maiM atyanta harSita huA merI hArdika icchA thI ki itane parizrama ke dvArA ekatrita di0 jaina sAdhu paricaya grantha kA kArya Arthika kAraNa vaza apUrNa na raha jAya / isa Arthika Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] saMkaSTa meM Apa jaise dAnavIra samAja sevI dharmAnurAgI muni bhakta vyakti kA maiM atyanta AbhArI hUM jinake Arthika sahayoga se kAphI samaya se rukA huA isa grantha ke prakAzana kA kArya pUrNa ho skaa| isI prasaMga meM graMtha ke mudraka zrI pA~cUlAlajI mAlika kamala prinTarsa ko koTizaH dhanyavAda detA hUM jinhoMne isa vizAla grantha ko kalA pUrNa DhaMga se mudrita kiyA hai presa kI apanI kucha asuvidhAeM rahatI haiM tathA vAyade ke anusAra anya mudraNa kArya bhI karane hote haiM una savase samaya nikAla kara isa grantha ko unhoMne prakAzita kiyA aura hamArI pratiSThA ko bddh'aayaa| ___ isa grantha ke prakAzana kA kArya sabake sahayoga se huA hai ataH pratyakSa va parokSa sabhI mahAnubhAvoM kA sAdhuvAda karatA hUM bhaviSya meM bhI isI prakAra sabakA sahayoga milatA rahegA aisI kAmanA vinamra ba0 dharmacandra zAstrI jyotiSAcArya ( saMghastha : AcArya dharmasAgarajI mahArAja ) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... . .. BALAamanna . . . . . . .. _ caraNa-pAdukA . sva0 kSullaka zrI nemIsAgarajI pacAra vAle kucAmana siTI, purAnI naziyAMjI sthita ___ caraNa-pAdukA sva0 108 muni zrI siddhasAgarajI mahArAja pacAra vAle mohana vAr3I, jayapura sthita Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Taarti dAnavIra seTha zrI pUnamacandajI gaMgavAla jhariyA pravAsI panAra (sIkara) rAja0 zrImatI kamalAdevI jaina dharmapatnI zrI pUnamagandagI gaMganAla panAra ( gokara ) rAja0 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza jIvana ke dhanI zrImAn pUnamacandajI sA0 gaMgavAla zrImAn samAjaratna dAnavIra zreSThi zrI pUnamacandajI gaMgavAla pacAra nivAsI se jaina samAja kA aisA kaunasA vyakti hai jo aparicita hogA ApakA janma phAlguna zuklA 15 vi0 saM0 1985 meM rAjasthAna prAnta ke antargata sIkara jile ke suprasiddha pacAra nagara meM jaina dharma parAyaNa zreSThivara zrI nemIcandajI sA0 gaMgavAla kI dharmAnurAginI dharmapatnI lAdI bAI kI kukSi se aise parivAra meM huvA hai, jo dAna aura tyAga meM AdarzamayI rahe haiN| Apake pUjya pitAmaha dharmavatsala deva zAstra guru upAsaka zrImAn sva0 zrI gaurIlAlajI sAhaba ne nyAyopAjita dravya kamAte huye dharma dhyAna meM samaya vyatIta kiyA aura anta meM paramapUjya ghora tapasvI Agama pravINa prAcArya kalpa zrI 108 candrasAgarajI mahArAja se muni dIkSA lekara prAtma kalyANa kiyA tathA jayapura meM samAdhimaraNa kara uttama gati ko prApta kiyA, jinakI pAvana smRti meM zrImAn pUnamacandajI sA0 ne mohana vAr3I jayapura meM bahuta sundara chatarI banavAI hai / isIprakAra Apake pUjya pitA zrI nemIcandajI sA0 kA bhI pUrNa dhArmika jIvana rahA, ve bhI pUrNa dharmAcaraNa meM samaya vyatIta karate the-jisaprakAra nyAyopArjita dravya kamAne kA lakSya thA usIprakAra dAna aura tyAga meM bhI ApakI pUrNa abhiruci thI-Apane apane sAnidhya meM aneka dhArmika aura laukika saMsthAoM kI sthApanA kI tathA apane pitA zrI ke pada cihnoM para calate huye gRha virata ho kSullaka dIkSA grahaNa kara Atma kalyANa kA mArga apnaayaa| ApakI puNya smRti meM bhI zrImAn zreSThivara pUnamacandajI sAhava ne kucAmana siTI purAnI nasiyAM meM eka bhavya chatarI kA nirmANa karAyA hai / zrImAn seTha pUnamacandajI ne kucarcAmana meM zikSA prApta kI-Apane apanA vyavasAya vyApArika kSetra ko cunA, 16 varSa kI yuvAvasthA meM prAsAr3ha zuklA 6 saM0 2001 meM kucAmana nivAsI zrImAn Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] dharmabhUSaNa seTha riSabhacandajI pahAr3iyA kI suputrI zrImatI kamalA bAI ke sAtha ApakA zubha vivAha saMskAra hogayA / Apa vyavasAya meM laga gaye-pati patnI donoM pUrNa dhArmika vRtti ke hone ke kAraNa tIrtha vaMdanA, muni saMghoM ke darzana aura jagaha 2 dAna Adi meM bhI ApakA vizeSa utsAha rahA / Apane bihAra meM bahuta vizAla stara para koyalA udyoga prAraMbha kiyA jo aba taka pUrNa abhivRddhi ke sAtha cala rahA hai dhArmika bhAvanAoM se ota prota isa dampatti ne sAdA jIvana ucca vicAra vAlI kahAvata ko caritArtha karate hue sadaiva nirabhimAnatA ke sAtha dhArmika kArya kiye haiM aura kara rahe haiM Apako zramaNa saMghoM kA pUrA 2 AzIrvAda rahA hai / dharma divAkara 105 sva0 kSullaka ratna zrI siddhasAgarajI mahArAja ke Apa ananya bhakta rahe haiM unhIM kI sad preraNA se zrI bAhuvalI sahasrAbdi samAroha para zrI zAMtikumArajI bar3ajAtyA aura zrI ummedamalajI pAMDyA ( zAMti roDaveja ) ke parAmarza aura sahayoga se eka hajAra yAtriyoM kA 2 mAha kA yAtrA saMgha pUjya kSullakajI mahArAja ke sAnidhya meM pUrNa saphalatA ke sAtha nikAlA jisameM samasta yAtriyoM ke mArga vyaya bhojanAdi ko sArI vyavasthA ukta zrImAnoM kI ora se thI-isa zatAbdI kA yaha eka aitihAsika yAtrA saMgha thA isameM bhI jagaha 2 zrI pUnamacandajI ne yatheSTa dAna diyA aura isIprakAra zrI zAMtikumArajI kAmadAra tathA zrI ummedamalajI pAMDyA kA yogadAna rahA / zrImAn zreSThivara zrI pUnamacandajI ne apanI caMcalA lakSmI kA dhArmika kAryoM meM adhika se adhika upayoga kiyA hai aura kara rahe haiN| zrI di0 jaina atizaya kSetra laNavAM meM to Apa tana mana dhana se pUrA 2 sahayoga kara hI rahe haiM sAtha hI Apane zrI di0 jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI sthita prAdarza mahilA vidyAlaya ke antargata maMdira meM kAca kA kalAtmaka kArya itanA sundara karAyA hai jo darzanIya hai / isIprakAra zrI di0 jaina atizaya kSetra tijArA, padamapurA, sIkara devIpurA meM, aura aneka kSetroM meM Apane kaI kArya karAye haiM zrI di0 jaina atizaya kSetra lUNavAM meM di0 15-11-80 se 27-11-80 taka pUjya kSullaka zrI siddhasAgarajI mahArAja ke sAnidhya meM zrI siddhacakra vidhAna kA, vizAla Ayojana kara usI mAMgalika zubhAvasara para pIche kI donoM vediyoM kI vedI pratiSThA rathayAtrAdi mahAna kArya karAye aura bhI aneka sthAnoM para bar3e 2 vidhAnAdi Apa karAte rahe haiM kaI paMcakalyANaka pratiSThAoM meM Apane saudharmendrAdi padoM ko bhI prApta kiyA hai| Apake cAroM bhAI zrI tArAcandajI, prakAzacandajI, dharamacandajI, kailAzacandajI aura pUjya ratna zrI haMsarAjajI, gajarAjajI, dilIpakumArajI, pradIpakumArajI, aura lalitakumArajI evaM do putriyAM sau. aMjanAkumArI aura sau0 maMjUkumArI bhI prApake vicArAnusAra dharmAnurAgI haiM / jisaprakAra ApakI dhArmika bhAvanAe~ haiM usIprakAra ApakA sAhitya prakAzana meM bhI pUrA 2 yogadAna rahatA hai / Apane-mAnava mArgadarzana ke tRtIya caturtha evaM svAsthya bodhAmRta mAdi aneka sAhitya prakAzana meM yoga dAna diyA hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 108 munizrI siddhasAgarajI mahArAja PayTER HTi - :. kluvkulnu - 1.. . 2 - .. .. . . .." ... .. mohammeroine ..... pUrva nAma : zrI gaurUlAlajI gaMgavAla pacAra ( sIkara ) rAjasthAna janma : pacAra ( sIkara ) samAdhi : jayapura __ dIkSAguru : A0 ka0 candrasAgarajI mahArAja Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOMMERCORRECTRERCIDCREDEOCNCERCE sva0 105 kSullaka zrI nemIsAgarajI mahArAja DISTER ... act. namann. .. d // z ESTERDA - --- - ... . . Waamragaunsadamasasadadadadadacacahacagacasa pUrva nAma : zrI nemIcandajI gaMgavAla - pacAra ( sIkara ) rAjasthAna : S TRISHRADEES samAdhi : kucAmana siTI . dIkSAguru : kSu0 siddhasAgarajI, kucAmana siTI RRRRRRRETERSITERMSTERDISTRIBENERAPIERREDERRESTED Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37] vartamAna samaya meM isa varSa vi0 saM0 2042 kA varSAyoga parama pUjya AcArya ziromaNi prAtaH smaraNIya 108 zrAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke vizAla saMgha kA ( jisameM 12 munirAja aura 18 AryikA mAtAjI haiM) zrI di0 jaina atizaya kSetra lUragavAM meM horahA hai| ApakA saparivAra pUrA 2 sahayoga hai - AhAra dAnAdi dekara mahAna puNya vaMdha kara rahe haiN| zreSThivara zrI pUnamacandajI sA0 ko samAja kI ora se dAnavIra, samAjaratna, guru bhakta Adi padoM se alaMkRta kiyA hai / zrApane sapatnIka paryUSaNa parva ke daza lakSaraNa upavAsopavrata udyApana ke puNya avasara para zAstra dAna svarUpa isa sAdhu paricaya graMtha kA prakAzana karAyA hai / hama Apake dIrghAyu sukhI zrIra dhArmika jIvana kI maMgala kAmanA karate haiM / bra0 dharmacandra zAstrI jyotiSAcArya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu paricaya Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama tIrthaMkara - - RSabhadeva - anantAnanta AkAza meM madhya ke 343 rAju pramANa purupAkAra lokAkAza hai| isameM jIva, pudgala, dharma, adharma aura kAla ye dravya pAye jAte haiM / yaha loka akRtrima anAdinidhana hai / isake tIna bheda haiM-adholoka, tiryagloka aura Urdhvaloka / isa loka ke madhya meM tiryagloka meM jambUdvIpa Adi asaMkhyAta dvIpa aura samudra eka dUsare ko veSTita kiye hue haiM / prArambha meM eka lAkha yojana vistRta jambUdvIpa hai / usako veSTita karake do lAkha yojana vyAsa vAlA lavaNa samudra hai| isake anantara ghAtakIkhaMDa dvIpa, kAlodadhi samudra prAdi dvIpa samudra dUne-dUne vistAra vAle hote cale gaye haiM anta meM svayaMbhUramaNa samudra hai| __ isa jambUdvIpa ke bIca meM eka lAkha cAlIsa yojana U~cA aura dasa hajAra yojana vistRta sumeru parvata hai| anta meM isakA agrabhAga cAra yojana mAtra raha gayA hai / isa jambUdvIpa meM himavana, mahAhimavana, nipadha, nIla, rukmi aura zikharI ye chaha parvata haiM / inase vibhAjita bharata, haimavata, hari, videha, ramyaka, hairaNyavata aura airAvata ye sAta kSetra haiM / sabase prathama bharatakSetra kA vistAra 52611 yojana hai bhAge videha taka dUnA-dUnA hokara usase Age prAdhA-AdhA hotA gayA hai / videha ke bIcoMbIca meM meru parvata ke hone se videha ke pUrva videha aura pazcima videha aise do bheda evaM meru ke dakSiNa meM devakuru aura uttara meM uttara kuru mAne gaye haiN| bharata airAvata meM karmabhUmi, haimavata aura hairaNyavata kSetra meM jaghanyabhoga bhUmi, hari aura ramyaka kSetra meM madhyama bhoga bhUmi tathA devakuru aura uttara kuru meM uttama bhogabhUmi hotI hai| pUrva videha evaM pazcima videha meM zAzvata karmabhUmi kI vyavasthA hai| chaha dravya :-jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ye chaha dravya haiN| isameM jIva dravya cetana hai bAkI pA~ca acetana haiN| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] prAcIna AcArya paramparA kAla dravya :-pratyeka dravya meM pariNamana ke liye nimitta bhUta vartanA lakSaNa kAla dravya hai| samaya, AvalI, ghar3I, ghaMTA Adi vyavahAra kAla kI paryAyeM haiM / usa vyavahAra kAlake do bheda haiMavasarpiNI, utsarpiNI / ina donoM kAloM ke chaha-chaha bheda haiM / avasarpiNI ke-supamA supamA, suSamA, supamA duHpamA, duHSamA suSamA, duHpamA aura duHSamA duHSamA / upiNI ke dupamA duHpamA, duHpamA, duHpamA supamA, suSamA duHpamA, suSamA aura supamA suSamA / prathama suSamA suSamA kAla :-cAra kor3A kor3I sAgara kA, dvitIya kAla tIna kor3A kor3I sAgara kA, tRtIya kAla do kor3A kor3I sAgara kA, caturtha kAla vyAlIsa hajAra varSa kama eka kor3A kor3I sAgara kA, paMcama ikkIsa hajAra varSa kA aura chaThA ikkIsa hajAra varSa:kA hai| aise avasapiNI ke dasa kor3A kor3I evaM utsarpiNI ke dasa kor3A kor3I milAkara vIsa kor3A kor3I sAgara kA eka kalpa kAla hotA hai| ye donoM hI kAla cakravat calate rahate haiM / yaha kAla parivartana bharata aura airAvata kSetra ke Arya khaNDa meM hI hotA hai, anyatra nhiiN| . bhogabhUmi :-jambUdvIpa ke bharata kSetra ke madhya meM Arya khaMDa hai / usameM java avasarpiNI kA prathama kAla cala rahA thA tava yahA~ devakuru sadRza uttama bhogabhUmi ko vyavasthA thii| manuSyoM kI Ayu tIna palya, zarIra kI UMcAI tIna kosa, varNa svarNa sadRza thA / ve bhogabhUmiyA mala, mUtra, pasIne se rahita tIna dina ke bAda kalpavRkSoM se vadarI phala varAvara bhojana grahaNa karate the| vahA~ dasa prakAra ke kalpavRkSa the-madyAMga, tUryAga, bhUpaNAMga, mAlyAMga, jyotiraMga, dIpAMga, gRhAMga, bhojanAMga pAtrAMga aura vastrAMga / ye apane nAma ke anusAra icchita phala dene vAle the| ye yugala hI janma lete aura yugala hI marate haiN| Ayu ke anta meM puruSa ko jaMbhAI, strI ko chIMka Ane se marakara devagati meM cale jAte haiN| krama se manuSyoM kA vala Ayu ghaTate-ghaTate dvitIya 'supamA' kAla AtA hai isameM madhyama bhogabhUmi kI vyavasthA rahatI hai / Ayu do palya, U~cAI do kosa aura varNa candra sadRza hotA hai / do dina bAda vaher3e varAvara bhojana grahaNa karate haiN| krama se Ayu vala ke ghaTate-ghaTate tRtIya kAla meM jaghanya bhogabhUmi rahatI hai| Ayu eka palya, UMcAI eka kosa aura zarIra varNa harita hotA hai / ye eka dina ke antara se AMvale barAbara bhojana lete haiN| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA kulakaroM kI utpatti : isa tRtIya kAla meM palya kA pAThavA~ bhAga zeSa rahane para kalpavRkSoM kI sAmarthya ghaTa jAne se, 'jyotiraMga' kalpavRkSoM kA prakAza atyanta manda par3a gyaa| kisI samaya ASAr3ha sudI pUrNimA ke dina sAyaMkAla meM AkAza meM pUrva dizA meM udita hotA huA candra aura pazcima dizA meM asta hotA huA sUrya dikhAI diyaa| usa samaya vahAM sabase adhika tejasvI 'pratizruti' nAma ke kulakara vidyamAna the, unakI Ayu palya ke dasaveM bhAga aura U~cAI eka hajAra ATha sau dhanuSa thii| janmAntara ke saMskAra se unheM avadhijJAna prakaTa ho gayA thaa| sUrya candra ko dekhakara bhayabhIta hue bhoga bhUmija unake pAsa Aye tava unhoMne kahA, he bhadrapuruSo ! ye sUrya, candra, graha, mahAkAMti vAle hamezA AkAza meM ghUmate rahate haiM abhI taka inakA prakAza jyotiraMga kalpavRkSa se tirohita thA, aba kAla doSa se kalpavRkSoM kA prabhAva manda par3ane se ye dikhane lage haiM tuma inase bhaya mata karo, pratizruti kulakara ke ina vacanoM ko sunakara saba loga nirbhaya ho gaye aura bahuta bhakti se unakI pUjA kii| inake bAda kramase asaMkhyAta karor3a varSoM kA antarAla bIta jAne para 'sanmati' nAmaka kulakara hue / eka samaya rAtri meM tArAgaNa dikhane lage taba inhoMne unakA bhaya dUra kara diyaa| aise hI 'kSemaMkara' Adi kulakara hote gaye / terahaveM kulakara 'prasenajit' apane mAtA-pitA se akele hI utpanna hue the inake pitA marudeva ne vivAha vidhi se pradhAna kula kI kanyA se inakA vivAha kiyA thaa| anantara antima caudahaveM kulakara nAbhirAja hue, inhoMne janmakAla meM bAlakoM kI nAla kATane kI vyavasthA kI thii| ye sabhI kulakara apane jAtismaraNa yA avadhijJAna se prajA ke hita kA upadeza dene se kulakara aura manu Adi kahalAte the / inameM se Adi ke pA~ca kulakaroM ne prajA ke aparAdha meM 'hA' isa daNDa kI vyavasthA kI thii| unake Age ke pA~ca kulakaroM ne 'hA' 'mA' ina do daNDoM kI vyavasthA kI aura zeSa kulakaroM ne 'hA' 'mA' aura 'dhik' aise tIna daNDoM kI vyavasthA kI thii| ina nAbhirAja ke samaya kAladopa se megha garjana, indradhanuSa, jalavRSTi Adi hone se anekoM aMkura, dhAnya paidA ho gaye evaM kalpavRkSoM kA abhAva ho gayA isase vyAkula huI prajA mahArAja nAbhirAja kI zaraNa meM AI he nAtha ! manavAMchita phala dene vAle tathA kalpAnta kAla taka nahIM bhulAne ke yogya kalpavRkSoM ke binA aba hama puNya hIna anAtha loga kisa prakAra jIvita raheM ? he deva ! inameM kyA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] prAcIna AcArya paramparA khAne yogya hai kyA nahIM ? ityAdi prArthanA ke anantara zrI nAbhirAja ne kahA ki Daro mata / ava kalpavRkSa ke bAda ye vRkSa tumhArA aisA hI upakAra kareMge / ye viSavRkSa haiM inase dUra rho| ye ikSu ke per3a haiM inakA dA~toM se yA yaMtroM se rasa. nikAla kara pInA caahie| usa samaya prajA kA hita karane se nAbhirAja kalpa vRkSa sadRza the| pUrvabhava kA varNana : . ____ isI jambUdvIpa meM meru parvata se pazcima kI ora videha kSetra meM eka 'gaMdhila' nAma deza hai| jo ki svarga ke samAna zobhAyamAna hai / usa deza meM hamezA zrI jinendra rUpI sUrya udaya rahatA hai| isIliye vahA~ mithyAdRSTiyoM kA udbhava kabhI nahIM hotA / isa deza ke madhya bhAga meM rajatamaya eka vijayAI nAma kA bar3A bhArI parvata hai / usa vijayAdha parvata kI uttara zreNI meM eka alakA nAma kI zreSTha purI hai / usa alakApurI kA rAjA ativala nAma kA vidyAdhara thA, jisakI manoharA nAma kI pativratA rAnI thii| una donoM ke atizaya bhAgyazAlI 'mahAvala' nAma kA putra utpanna huaa| kisI samaya bhogoM se virakta hue mahArAja ativala ne rAjyAbhiSeka pUrvaka apanA samasta rAjya mahAvala putra ko sauMpa diyA aura Apa aneka vidyAdharoM ke sAtha vana meM jAkara dIkSA le lii| mahAvala rAjA ke cAra mantrI the jo mahA buddhimAna, snehI aura dIrghadarzI the| unake nAma-mahAmati, sabhinnamati, zatamati aura svayaMbuddha the| inameM svayaMvuddha samyagdRSTi zeSa tInoM mithyAdRSTi the| kisI samaya apane janmagAMTha ke utsava meM rAjA mahAvala siMhAsana para virAjamAna the| usa samaya anekoM . utsava, nRtya, gAna aura vidvadgoSThiyA~ ho rahI thIM / avasara pAkara svayaMbuddha mantrI ne svAmI ke hita kI icchA se jaina dharma kA mArmika upadeza diyaa| usake vacanoM ko sunane ke liye asamartha bhUtavAdI mahAmati mantrI ne cArvAka mata ko siddha karate hue jIva tattva kA abhAva siddha kara diyaa| vauddhamatAnuyAyI saMbhinnamati mantrI ne vijJAnavAda kA Azraya lekara jIva kA prabhAva karanA cAhA, usane kahA-jJAna hI mAtra tattva hai aura saba bhramamAtra hai / isake bAda zatamati mantrI ne zUnyavAda kA avalambana lekara sakala jagat ko zUnyamAtra siddha kara diyaa| ina tInoM ko vAteM sunakara svayaMbuddha mantrI ne tInoM ke ekAnta durAgraha ko nyAya aura Agama ke dvArA khaNDana karake sacce syAdvAdamaya ahiMsA dharma ko siddhi karake unheM niruttara kara diyA aura rAjA ko prasanna kara liyaa| isake bAda kisI eka dina svayaMvuddha mantrI akRtrima caityAlaya ko vandanA ke liye sumeru parvata para gayA, vahA~ pahu~ca kara usane. pahale pradakSiNA dI phira bhaktipUrvaka vAra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prAcIna AcArya paramparA [5 vAra namaskAra kiyA aura pUjA kI / yathAkrama se bhadrasAla Adi vana ke samasta akRtrima pratimAoM kI vandanA kI aura saumanasa vana ke caityAlaya meM baiTha gyaa| itane meM hI videha kSetra se Aye hue, AkAza meM calane vAle Aditya gati aura ariMjaya nAma ke do cAraNa muni akasmAt dekhe, ve donoM hI muni 'yugaMdhara' bhagavAna ke samavasaraNarUpI sarovara ke mukhya haMsa the / mantrI ne uThakara unheM pradakSiNA pUrvaka praNAma karake pUjA aura stuti kI anantara prazna kiyA he svAmin ! vidyAdhara kA rAjA mahAbala hamArA svAmI hai / vaha bhavya hai yA abhavya ? mere dvArA sanmArga bhI grahaNa karegA yA nahIM? isa prazna ke vAda Adityagati nAmaka avadhijJAnI-muni kahane lage he bhavya ! tumhArA svAmI bhavya hI hai| vaha tumhAre vacanoM para vizvAsa karegA aura Aja se dasaveM bhava meM jambUdvIpa ke bharata kSetra meM prathama tIrthaMkara hogaa| isake pUrvabhava ko tuma suno jambUdvIpa ke meru pavata se pazcima kI ora videha kSetra meM 'gaMdhilA' deza meM siMhapura nagara hai vahA~ ke zrISeNa rAjA kI sundarI rAnI se jaya varmA aura zrI varmA aise do putra hue the| pitA ne yogyatA aura sneha ke nimitta se choTe putra zrI varmA ko rAjya de diyaa| taba jaya varmA virakta hokara svayaMprabhu guru se dIkSA lekara tapazcaraNa karane lagA aura kisI samaya AkAza mArga meM jAte hue mahIdhara vidyAdhara hone kA nidAna kara liyaa| itane meM hI sarpa ke Dasane se marakara tumhArA svAmI mahAbala huA hai / Aja rAtri meM usane do svapna dekhe haiM; tuma jAkara unakA phala kahakara usake pUrva bhava sunaayo| [ usakA kalyANa honevAlA hai ] guru ke vacana se mantrI vahA~ Akara vole-rAjan ! Apane jo svapna dekhA hai ki tInoM mantriyoM ne kIcar3a meM DAla diyA aura maiMne uThAkara siMhAsana para baiThAyA so yaha mithyAtva ke kuphala se Apa nikalakara jinadharma meM A gaye haiM / dUsare svapna meM jo Apane agni kI jvAlA kSINa hote dekhI usakA phala ApakI Ayu eka mAha kI zeSa rahI hai| Apa isa bhava meM tIrthaMkara hoMge ityAdi / sArI vAteM sunA dI mantrI ne / rAjA mahAvala ne bhI apane putra atibala ko rAjya bhAra sauMpakara siddhakUTa caityAlaya meM jAkara siddha pratimAoM kI pUjA karake guru kI sAkSI pUrvaka jIvana paryanta ke liye caturAhAra tyAga kara sallekhanA dhAraNa kara lI aura dharmadhyAna pUrvaka maraNa karake aizAna svarga ke zrIprabha vimAna meM lalitAMga nAma kA uttama deva ho gyaa| jaba usakI Ayu pRthaktva palya ke barAbara raha gayI taba use svayaMprabha nAma kI eka aura devI prApta huI / anya deviyoM kI apekSA lalitAMga deva ko yaha devI vizeSa pyArI thii| jaba usa deva kI mAlA Adi murajhAI taba mRtyu nikaTa jAnakara zoka karate hue isako anekoM devoM ne sambodhana kiyA, jisake phalasvarUpa isa deva ne pandraha dina taka jina caityAlayoM ko pUjA ko aura acyuta svarga kI jina pratimAoM kI pUjA karake vahIM para caityavRkSa ke Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] prAcIna AcArya paramparA nIce baiThakara uccasvara se mahAmantra kA uccAraNa karate hue sallekhanA se maraNa ko prApta ho gayA / jambUdvIpa ke mahAmeru se pUrva kI ora videha kSetra meM puSpakalAvatI deza hai usake utpalakheTaka nagara ke rAjA vajravAhu aura rAnI vasuMdharA se vaha lalitAMga deva 'vajrajaMgha' nAmaka putra utpanna huA / udhara apane pati ke abhAva meM vaha pativratA svayaMprabhA chaha mahIne taka barAvara jinapUjA meM tatpara rahI / pazcAt saumanasa vana sambandhI pUrva dizA ke jina mandira meM caityavRkSa ke nIce paMcaparameSThI kA smaraNa karate hue samAdhipUrvaka prANa tyAga diye, aura videha kSetra kI puMDarIkiraNI nagarI ke rAjA vajradanta kI mahArAnI lakSmImatI se 'zrImatI' nAma kI kanyA utpanna ho gayI / kAlAntara meM nimittavaza isa vajrajaMgha aura zrImatI kA vivAha ho gayA / inake uncAsa yugala putra utpanna hue arthAt aTThAnave putra utpanna hue / kisI samaya ve apane bAbA ke sAtha dIkSita ho gaye / kisI samaya zrImatI ke pitA cakravartI vajradanta ne choTe se pote puMDarIka ko rAjyAbhiSeka kara diyA aura virakta hokara dIkSA le lI / usa samaya lakSmImatI mAtA ne apanI putrI aura jamAI ko bulAyA / ye donoM vaibhava ke sAtha puMDarIkiraNI nagarI kI ora A rahe the / mArga meM kisI vana meM par3Ava DAlA / vahA~ para AkAza meM gamana karanevAle zrImAn damaghara aura sAgarasena muni yugala vajrajaMgha ke par3Ava meM padhAre / una donoM ne vana meM hI AhAra lene kI pratijJA lI thI / vahA~ vajrajaMgha ne zrImatI sahita bhakti se navadhAbhakti sahita vidhivat AhAra dAna diyA aura paMcAzcarya ko prApta hue / anantara unheM kaMcukI se vidita huA ki ye donoM muni hamAre hI antima putra yugala haiM / rAjA vajrajaMgha aura zrImatI ne unase apane pUrvabhava sune aura dharma ke marma ko bhI samajhA / anantara pAsa meM baiThe hue nakula, siMha, vAnara aura suara ke pUrva bhava sune / una muniyoM ne yaha bhI batAyA ki Apa AThaveM bhava meM vRSabha tIrthakara hovoge aura zrImatI kA jIva rAjA zreyAMsakumAra hoMge / kisI samaya vajrajaMgha mahArAja rAnI sahita apane zayanAgAra meM soye hue the usameM naukaroM ne kRSNa guru Adi se nirmita dhUpa kheI thI aura ve naukara rAta meM khir3akiyA~ kholanA bhUla gaye, jisake nimitta dhue~ se kaNTha ru~dhakara ve pati patnI donoM hI mRtyu ko prApta ho gaye / Azcarya hai ki bhoga sAmagrI prANaghAtaka vana gyii| ve donoM dAna ke prabhAva marakara uttara kuru nAmaka uttama bhogabhUmi meM bhogabhUmiyA~ ho gaye / ve nakula Adi bhI dAna kI anumodanA se bhoga bhUmi ko prApta ho gaye / kisI samaya do cAra muni AkAza mArga se vahA~ bhoga bhUmi meM utare aura ina vajrajaMgha zrArya aura zrImatI AryA ko samyagdarzana kA upadeza dene lage / jyeSTha muni bole, he Arya ! tuma mujhe Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 7 svayaM buddha mantrI kA jIva samajho / maiMne tumheM mahAbala paryAya meM jaina dharma grahaNa karAyA thA / una donoM dampattiyoM ne muniyoM ke prasAda se samyagdarzana grahaNa kiyA aura Ayu ke anta meM cyuta hokara IzAna svarga meM 'zrIdhara' deva aura svayaMprabha nAma ke deva hue / arthAt zrImatI kAM jIva samyaktva ke prabhAva se strI paryAya chor3akara deva pada ko prApta ho gayA / eka dina zrIdhara deva ne apane guru ( svayaMbuddha mantrI ke jIva ) prItikara munirAja ke samavasaraNa meM jAkara pUchA - bhagavan ! mere mahAbala ke bhava meM jo tIna mantrI the ve isa samaya kahA~ haiM ? bhagavAn ne batAyA ki una tInoM meM se mahAmati aura sambhinna ye do to nigoda sthAna ko prApta hue haiM aura zatamati naraka gayA hai / taba zrIdharadeva ne naraka meM jAkara zatamati ke jIva ko sambodhita kiyA thA tathA nigoda ke jIvoM ko sambodhana kA savAla ho nahIM hai / jambUdvIpa ke pUrva videha meM mahAvatsa deza hai usakI susImA nagarI ke sudRSTi rAjA kI sundaranandA rAnI se vaha zrIdhara deva svarga se cyuta hokara 'suvidhi' nAma kA putra huA thA / kAlAMtara suvidhi kI rAnI manoramA se svayaMprabha deva ( zrImatI kA jIva ) svarga se cyuta hokara kezava nAma kA putra ho gayA, matalava vajrajaMdha kA jIva muvidhi rAjA huA aura zrImatI kA jIva usakA putra kadAcit suvidhi mahArAja daigambarI dIkSA lekara anta meM marakara acyutendra hue aura kezava ne bhI nirgrantha dIkSA lekara acyuta svarga meM pratIndra pada prApta kiyA / vaha acyutendra, jambUdvIpa ke pUrvavideha meM puSkalAvatI deza kI puMDarIkiNI nagarI meM vajrasena rAjA ra zrIkAntA rAnI se vajranAbhi nAma kA cakravartI putra utpanna huA / zrImatI kA jIva kezava jo ki acyuta svarga meM pratIndra huA thA vaha bhI vahA~ se cyuta hokara isI nagarI meM kuberadattaMvaNika Satara patnI se dhanadeva nAma kA putra huA / vajranAbhi ke pitA tIrthakara the aura vaha svayaM cakravartI thA, cakraratna se SaTakhaMDa vasudhA ko jItakara cirakAla taka sAmrAjya sukha kA anubhava kiyA / kisI samaya pitA se durlabha ratnatraya ke svarUpa ko samajhakara apane putra vajradanta ko rAjya samarpaNa kara solaha hajAra mukuTavaddha rAjAoM, eka hajAra putroM, ATha bhAiyoM aura dhanadeva ke sAtha-sAtha pitA vajrasena tIrthakara ke samavasaraNa meM jina dIkSA dhAraNa kara lI aura kisI samaya tIrthakara ke hI nikaTa solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintavana karate hue tIrthaMkara prakRti kA vandha kara liyA / dhyAna kI vizuddhi se gyArahaveM guNasthAna meM pahuMca gaye aura vahA~ kA antarmuhUrta kAla pUrNa kara nIce utare, punarapi kadAcit upazama zreNI meM car3ha gaye aura vahA~ Ayu samApta hote hI maraNa kara sarvArthasiddhi meM zrahamindra ho gaye / " Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] .. prAcIna prAcArya: paramparA vaSabhadeva kA garbhAvatAra . , . . .:.:: . . . . . . . bhagavAn ke garbha meM Ane ke chaha mahIne pahale indra kI AjJA se kuvera ne mAtA ke prAMgana meM sAr3he sAta karor3a ratnoM kI varSA kI thii| kisI dina rAtri ke pichale prahara meM rAnI marudevI ne airAvata hAthI, zubhra vaila, hAthiyoM dvArA svarNa ghaMToM se abhiSikta lakSmI, puSpamAlA Adi solaha svapna dekhe / prAtaH patideva se svapna kA phala sunakara atyanta harSita huI / usa samaya avasarpiNI kAla ke suSamA duHSamA nAmaka tRtIya kAla meM caurAsI lAkhapUrva tIna varSa, ATha mAsa aura eka pakSa zeSa rahane para ASAr3ha kRSNa dvitIyA ke dina uttarASAr3ha nakSatra meM vajranAbhi ahamindra devAyu kA anta honepara sarvArthasiddhi vimAna se cyuta hokara marudevI ke garbha meM avatIrNa hue| usa samaya indra ne Akara garbhakalyANaka mahotsava manAyA / indra kI AjJA se zrI, hrI Adi deviyA~ aura dikkumAriyAM mAtA kI sevA karate hue kAvyagoSThI, saiddhAntika carcAoM se aura gUr3ha praznoM se mAtA kA mana anuraMjita karane lgiiN| vRSabhadeva kA janma mahotsava : nava mahIne vyatIta hone para mAtA marudevI ne caitra kRSNa navamI ke dina sUryodaya ke samaya mati-zruta-avadhi ina tInoM jJAna se sahita bhagavAn ko janma diyA / sAre vizva meM harSa kI lahara daur3a gaI / indroM ke Asana kampita hone se, kalpa vRkSoM se puSpa vRSTi hone se evaM catunikAya devoM ke yahA~ ghaMTA dhvani, zaMkhanAdi Adi bAjoM ke vajane se bhagavAn kA janma huA hai aisA samajhakara saudharma indra, indrANI sahita airAvata hAthI para car3hakara nagara kI pradakSiNA karake bhagavAn ko sumeru parvata para le jAkara 1008 kalazoM se kSIrasamudra ke jala se bhagavAn kA janmAbhiSeka kiyaa| anantara vastrAbharaNoM se alaMkRta karake 'vRSabhadeva' yaha nAma rakhA / indra ayodhyA meM vApasa Akara stuti, pUjA, tAMDava nRtya Adi karake vApasa svasthAna ko cale gye| vRSabhadeva kA vivAhotsava : - bhagavAn ke yuvAvasthA meM praveza karane para mahArAjA nAbhirAja ne bar3e hI Adara se bhagavAn kI svIkRti prApta kara indra kI anumati se kaccha, sukaccha rAjAoM kI bahana 'yazasvatI' 'sunandA' ke . sAtha zrI vRSabhadeva kA vivAha sambandha kara diyaa| .bharata cakravartI Adi kA janma :: : yazasvatI devI ne caitra kRSNa navamI ke dina bharata cakravartI ko janma diyA, tathA kramazaH ninyAnveM putra evaM brAhmI kanyA ko janma diyaa| dUsarI sunandA mahAdevI ne kAmadeva bhagavAn bAhuvalI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA aura sundarI nAma kI kanyA ko janma diyaa| isa prakAra eka sau tIna putra, putriyoM sahita bhagavAna vRSabhadeva, devoM dvArA lAye gaye bhoga padArthoM kA anubhava karate hue gRhastha jIvana vyatIta kara rahe the| bhagavAna dvArA putra putriyoM kA vidyAdhyayana : bhagavAna vRSabhadeva trijJAnadhArI hone se svayaM guru the| kisI samaya bhagavAna brAhmI sundarI, ko goda meM lekara unheM AzIrvAda dekara cita meM sthita zrutadevatA ko suvarNapaTTa para sthApita kara 'siddhanamaH' maMgalAcaraNapUrvaka dAhine hAtha se 'a A Adi varNamAlA likhakara brAhmI kumArI ko lipi likhane kA evaM bAyeM hAtha se sundarI ko anukrama ke dvArA ikAI, dahAI Adi aMka vidyA ko likhane kA upadeza diyA thaa| isI prakAra bhagavAna ne apane bharata, bAhubalI Adi sabhI putroM ko sabhI. vidyAoM kA adhyayana karAyA thaa| asi maSi Adi SaT kriyAoM kA upadeza : kAla prabhAva se kalpavRkSoM ke zaktihIna ho jAne para evaM binA voye dhAnya ke bhI virala ho jAne para vyAkula huI prajA nAbhirAja ke pAsa gaI / anantara nAbhirAja kI AjJA se prajA bhagavAna vRSabhadeva ke pAsa Akara rakSA kI prArthanA karane lgii| prajA ke dIna vacana sunakara bhagavAna AdinAtha apane mana meM socane lage ki pUrva-pazcima videha meM jo sthiti vartamAna hai vahI sthiti Aja yahA~ pravRtta karane yogya hai| usIse yaha prajA jIvita raha sakatI hai / vahA~ jaise asi, maSi Adi SaT karma haiM, kSatriya Adi varNa vyavasthA, grAma nagara Adi kI racanA hai vaise hI yahA~ bhI honA cAhiye / anantara bhagavAna ne indra kA smaraNa kiyA aura smaraNa mAtra se indra ne Akara ayodhyApurI ke bIca meM jinamandira kI racanA karake cAroM dizAoM meM jinamandira banAye / kauzala, aMga, vaMga Adi deza, nagara banAkara prajA ko vasAkara prabhu kI AjJA se indra svarga ko calA gayA / bhagavAna ne prajA ko asi, maSi, kRSi, vidyA, vANijya aura zilpa ina chaha karmoM kA upadeza diyaa| usa samaya bhagavAna sarAgI the / kSatriya, vaizya aura zUdra ina tIna vargoM kI sthApanA ko aura anekoM pApa rahita AjIvikA ke upAya batAye / isIliye bhagavAna yugAdi puruSa, brahmA, vizvakarmA, sraSTA, kRtayuga vidhAtA aura prajApati Adi khlaaye| usa samaya indra ne bhagavAna kA sAmrAjya pada para abhiSeka kara diyaa| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 10] prAcIna grAcArya paramparA . bhagavAna kA vairAgya aura dIkSA mahotsava : kisI samaya sabhA meM nIlAMjanA ke nRtya ko dekhate hue vIca meM usakI Ayu ke samApta hone se bhagavAna ko vairAgya ho gayA / bhagavAna ne bharata kA rAjyAbhiSeka karake isa pRthvI ko bhArata' isa nAma se sanAtha kiyA aura bAhubalI ko yuvarAja pada para sthApita kiyaa| bhagavAna mahArAja nAbhirAja Adi ko pUchakara indra dvArA lAI gaI 'sudarzanA' nAmaka pAlakI para ArUr3ha hokara 'siddhArthaka' vana meM pahuMce / aura 'OM namaH siddha bhyaH' mantra kA uccAraNa kara paMcamuSTi kezaloMca karake sarva parigraha rahita muni ho gaye / usa sthAna kI indroM ne pUjA kI thI isIliye usakA 'prayAga' yaha nAma prasiddha ho gayA / usI samaya bhagavAna ne chaha mahIne kA yoga le liyaa| bhagavAna ke sAtha Aye hue cAra hajAra rAjAoM ne bhI bhaktivaza nagna mudrA dhAraNa kara lii| pAkhaMDa mata kI utpatti : bhagavAna ke sAtha dIkSita hue rAjA loga do-tIna mahIne meM hI kSudhA tRSA Adi se pIr3ita hokara apane hAtha se vana ke phala Adi grahaNa karane lage isa kriyA ko dekha vana devatAoM ne kahA ki mUrtoM ! yaha digambara veSa sarvazreSTha arahaMta, cakravartI Adi ke dvArA dhAraNa karane. yogya hai / tuma loga isa veSa meM anargala, pravRtti mata kro| yaha sunakara ve loga bhraSTa tapasviyoM ke anekoM rUpa banA liye, vatkala, covara, jaTA, daNDa Adi dhAraNa karake ve parivrAjaka Adi bana gaye / bhagavAna vRSabhadeva kA pautra marIcikumAra inameM agraNI guru parivrAjaka bana gyaa| ye kumAra Age calakara antima tIrthakara mahAvIra hue haiN| bhagavAna kA AhAra grahaNa : ___ jagadguru bhagavAna chaha mahIne vAda AhAra ko nikale. parantu caryAvidhi kisI ko mAlUma na hone se chaha mAha aura vyatIta ho gaye eka varSa bAda bhagavAna kurujAMgala deza ke hastinApura nagara meM pahuMce / bhagavAna ko Ate dekha rAjA zreyAMsa ko pUrva bhava ke smaraNa ho. jAne se rAjA somaprabha aura. zreyAMsakumAra donoM bhAiyoM ne vidhivat par3agAhana Adi karake navadhAbhakti se bhagavAna ko ikSurasa kA AhAra diyaa| vaha dina vaizAkha zuklA tRtIyA kA thA jo Aja bhI 'akSayatRtIyA' ke nAma se. prasiddha hai| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 11 bhagavAna ko kevalajJAna kI prApti : hajAra varSa tapazcaraNa karate hue bhagavAna ko phAlguna kRSNA ekAdazI ke dina kevalajJAna prakaTa ho gayA / indra kI AjJA se kuvera ne vAraha yojana pramANa samavasaraNa kI racanA kI / samavasaraNa meM vAraha sabhAoM meM krama se 1. sapta RSi samanvita gaNadhara deva aura munijana, 2. kalpavAsI deviyA~, 3. AryikAyeM aura zrAvikAyeM, 4. bhavanavAsI deviyA~, 5. vyantara deviyA~, 6 jyotiSka deviyA~ 7. bhavanavAsI deva, 8. vyantara deva, 6. jyotiSka deva, 10. kalpavAsI deva, 11 manuSya aura 12. tiryaca ye baiThakara upadeza sunate the| purimatAla nagara ke rAjA zrI vRSabhadeva bhagavAna ke putra vRpabhasena prathama gaNadhara hue| brAhmI bhI AryikA dIkSA lekara AryikAoM meM gaNanI ho gyii| bhagavAna ke samavazaraNa meM 24 gaNadhara, 84000 muni, 350000 AryikAyeM, 300000 zrAvaka, 500000 zrAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyA~ aura saMkhyAtoM tiryaMca upadeza sunate the| vRSabhadeva kA nirvANa : jaba bhagavAna kI prAyu caudaha dina zeSa rahI tava kailAza parvata para jAkara yogoM kA nirodha kara mAgha kRSNa caturdazI ke dina sUryodaya ke samaya bhagavAna pUrva dizA kI ora muMha karake aneka muniyoM ke sAtha sarvakarmoM kA nAza kara eka samaya meM siddha loka meM jAkara virAjamAna ho gye| usI kSaNa indroM ne Akara bhagavAna kA nirvANa kalyANaka mahotsava manAyA thA, aise RSabha jinendra sadaiva hamArI rakSA kreN| bhagavAna ke mokSa jAne ke bAda tIna varSa ATha mAha aura eka pakSa vyatIta ho jAne para caturtha kAla praveza karatA hai / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubIsaveM tIrthaMkara - mahAvIra sava dvIpoM ke madhyameM rahane vAle isa jambU dvIpa ke pUrva videha kSetra meM sItA nadI ke uttara kinAre para puSkalAvatI nAmakA deza hai, usakI puNDarIkiraNI nagarI meM eka madhu nAma kA vana hai / usameM pururavA nAma kA eka bhIloM kA rAjA rahatA hai / usako kAlikA nAma kI strI thii| kisI eka dina digbhrama ho jAne ke kAraNa sAgarasena nAma ke munirAja usa vana meM idhara udhara bhramaNa kara rahe the / unheM dekha, pururavA bhIla mRga samajha kara unheM mArane ko udyata huA parantu usakI strI ne yaha kaha kara manA kara diyA ki 'ye vana ke devatA ghUma rahe haiM inheM mata mAro' / usa pururavA bhIla ne usI samaya prasanna citta hokara munirAja ke pAsa jAkara namaskAra kiyA aura guru ke upadeza se madya, mAMsa, madhu ina tInoM kA tyAga kara jIvana paryanta vrata kA pAlana kara Ayu ke anta meM saudharma svarga meM eka sAgara kI Ayu vAlA deva ho gayA / isI bharata kSetra ke ayodhyA ke prathama cakravartI rAjA bharata kI anantamatI rAnI se pururavA bhIla kA jIva marIci nAma kA jyeSTha putra utpanna huA / apane vAvA bhagavAna vRSabha deva kI dIkSA ke samaya svayaM hI gurubhakti se prerita ho marIci kumAra ne kaccha Adi cAra hajAra rAjAoM ke sAtha dIkSA dhAraNa kara lI thI / bhagavAna ke chaha mahIne ke yoga ke samaya AhAra kI vidhi se anabhijJa ye sabhI sAghu kSudhA, tRSA Adi parISahoM se bhraSTa hokara svayaM tAlAva kA jala, vana ke phala phUla grahaNa karake khAne lage / yaha dekha vana devatAoM ne kahA ki nirgrantha veSa dhAraNa karane vAle muniyoM kA yaha krama nahIM hai | yadi tumheM aisI pravRtti karanA hai to icchAnusAra dUsarA veSa grahaNa karo / mithyAtva se prerita marIci ne ina vacanoM ko sunakara sabase pahale parivrAjaka dIkSA dhAraNa kara lI / jaba vRSabha deva ko kevalajJAna prApta ho gayA taba samavasaraNa meM sabhI bhraSTa hue sAdhutroM ne dIkSA dhAraNa karake Atma kalyANa kara liyA / kintu yaha akele marIci tIrthakara kI divya punaH Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 13 dhvani ko sunakara bhI saccA dharma grahaNa nahIM kiyA / vaha socatA thA ki jaise bhagavAna vRSabha deva ne samasta parigraha kA tyAga kara tIna loka meM mokSa utpanna karane vAlI sAmarthya prApta kI hai usI prakAra maiM bhI apane dvArA calAye gaye dUsare mata kI vyavasthA karake indra dvArA kI gaI pUjA ko prApta karUMgA / isa prakAra mAna kaSAya se kalpita tattva kA upadeza karate hue Ayu ke anta meM marakara brahma svarga meM deva ho gayA / vahA~ se cyuta ho ayodhyA nagarI ke kapila brAhmaNa kI kAlI strI se jaTila nAma kA putra huA / parivrAjaka ke mata meM sthita hokara puna: marakara saudharma svarga meM deva huA / vahA~ se cyuta hokara bharata kSetra ke sthUNAgAra nagara meM bhAradvAja brAhmaNa kI puSpadattA strI se puSpamitra nAma kA putra utpanna huA / vahA~ bhI saMskAra vaza parivrAjaka banakara prakRti puruSa Adi paccIsa tattvoM kA upadeza dekara zrAyu ke anta meM marakara saudharma svarga meM eka sAgara Ayu vAlA deva huaa| vahA~ se zrAkara isI bharata kSetra ke sUtikA nAmaka gAMva meM agnibhUta brAhmaNa kI gautamI strI se agnisaha nAma kA putra huA / vahA~ bhI mithyA pAkhaNDI sAghu hokara marakara svarga prApta kiyA / vahA~ se Akara isI bharata kSetra ke mandira nAmaka grAma meM gautama brAhmaNa kI kauzikI brAhmaNI se agni mitra nAma kA putra huA / vahA~ bhI usane vahI pArivrAjaka dIkSA dhAraNa kara mahendra svarga ko prApta kiyA / phira vahA~ se cyuta hokara mandira nAmaka nagara meM zAlaMkAyana brAhmaNa kI mandirA strI se bhAradvAja nAma kA putra huA / vahA~ vaha tridaNDa se suzobhita tridaNDI sAdhu banA tadanaMtara mAhendra svarga ko prApta kiyA / phira vahA~ se cyuta hokara kumArga ke pragaTa karane ke phalasvarUpa mithyAtva ke nimitta se samasta adhogatiyoM meM janma lekara usane bhArI duHkha bhoge / isa prakAra trasa sthAvara yoniyoM meM saMkhyAtavarSa taka paribhramaNa karatA huA bahuta hI zrAMta ho gayA / anyatra likhA hai ki "bhAradvAja brAhmaraNa tridaNDI sAdhu hokara mAhendra svarga ko prApta huA pazcAt vahA~ se cyuta hokara mithyAtva ke prabhAva se itara nigoda meM calA gayA vahA~ sAgaropama kAla vyatIta ho gayA / anantara anekoM bhava dhAraNa kie unakI gaNanA isa prakAra hai ar3hAI hajAra prAkavRkSa ke bhava / vIsa hajAra nIma vRkSa ke bhava / tIna hajAra candana vRkSa ke bhava / sATha hajAra vezyA ke bhava / vIsa karor3a hAthI ke bhava / * assI hajAra sIpa ke bhava / nabbe hajAra keli vRkSa ke bhava / pA~ca karor3a kanera ke bhava / pA~ca karor3a zikArI ke bhava / sATha karor3a gadhA ke bhava / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] prAcIna AcArya paramparA tIsa karor3a zvAna ke bhv| sATha lAkha napuMsaka ke bhava / vIsa karor3a nArI ke bhava / nabbe lAkha dhovI ke bhava / ATha karor3a ghor3A ke bhava / vIsa karor3a villI ke bhava / sA0 lAkha vAra mAtA ke garbha se asamaya meM maraNa arthAt garbhapAta / pacAsa hajAra rAjA ke bhava isa prakAra anekoM bhava dhAraNa karate hue kabhI supAtra dAna ke prabhAva se yaha jIva bhogabhUmi meM gayA / assI lAkha vAra deva pada ko prApta huA isalie AcArya kahate haiM ki yaha mithyAtva bahuta hI burA hai, tIna loka aura tIna kAla meM isase bar3hakara aura koI bhI isa jIva kA zatru nahIM hai| buddhimAna puruSoM kA kathana hai ki yadi mithyAtva aura hiMsAdi pApoM kI tulanA kI jAve to meru aura rAI ke samAna aMtara mAlUma hogaa| ___ isake bAda kadAcit yahI jIvaM kucha pApa ke manda hone se rAjagRha nagara meM sthAvara nAma kA brAhmaNa ho gyaa| tadanantara magadha deza ke isI rAjagRha nagara meM veda pAraMgata zAMDilya nAmaka brAhmaNa ko pArazarI brAhmaNI se 'sthAvara' nAma kA putra huA, vaha bhI veda pAraMgata samyaktva se zUnya punarapi. parivrAjaka ke mata ko dhAraNa kara anta meM mara kara mAhendra svarga meM sAta sAgara kI Ayu vAlA deva ho gyaa| vahAM se cyuta hokara isI rAjagRha nagara meM vizvabhUti rAjA kI jainI nAmaka rAnI se vizvanandI nAma kA putra ho gyaa| isI vizvabhUti rAjA kA choTA bhAI vizAkhabhUti thA, usakA putra vizAkhanandI nAma kA thA / eka dina vizvabhUti rAjA virakta ho apane choTe bhAI ko rAjya pada evaM putra vizvanandI ko yuvarAja pada dekara jainI dIkSA lekara kaThina tapa karane lge| kisI dina vizvanandI yuvarAja ke manohara nAmaka vagIce ko dekhakara cAcA ke putra. vizAkhanandi ne apane pitA se usakI yAcanA kii| vizAkhabhUti rAjA ne bhI mAyAcArI se vizvanandI ko zatruoM para AkramaNa ke lie bheja kara udyAna ko apane putra ko de diyaa| vizvanandI ko isa ghaTanA kA patA lagate hI usane vApasa Akara vizAkhanandi ko parAjita kara diyA aura usako bhayabhIta dekha virakta hokara usako udyAna sauMpakara Apa svayaM daigambarI dIkSA lekara tapa karane lgaa| . ghora tapazcaraNa karate hue atyanta kRza zarIrI vaha vizvanandI munirAja eka dina mathurA nagarI meM AhAra ke lie Ae / vyasanoM se bhraSTa yaha vizAkhanaMdI usa samaya kisI rAjA kA dUta Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 prAcIna AcArya paramparA banakara vahA~ AyA thA / aura eka vezyA kI chata para baiThA muni ko dekha rahA thaa| daivayoga se vahA~ eka gAya ne munirAja ko dhakkA dekara girA diyaa| unheM giratA dekha, krodhita huA vizAkhanandi volA ki 'tumhArA jo parAkrama hameM mArane ko patthara kA khaMbhA tor3ate samaya dekhA gayA thA vaha ava Aja kahA~ gayA ?' isa prakAra khoTe. vAkyoM ko sunakara munirAja ke mana meM bhI krodha A gayA aura bole ki isa ha~sI kA phala tujhe avazya hI milegA / anta meM nidAna sahita saMnyAsa se maraNa kara mahAzukra svarga meM deva hue aura vizAkhabhUti cAcA kA jIva bhI tapa karake vahIM para deva huA / cirakAla taka sukha bhoga kara ve donoM vahA~ se cyuta hokara suramya deza ke podanapura nagara meM prajApati mahArAja kI jayAvatI rAnI se vizAkhabhUti kA jIva 'vijaya' nAma kA balabhadra padavI dhAraka putra huA, aura unhIM kI dUsarI mRgAvatI rAnI se vizvanandI kA jIva, nArAyaNa pada dhAraka tripRSTha nAma kA putra huA / evaM vizAkhanaMdI kA jIva cirakAla taka saMsAra meM paribhramaNa kara vijayAdha parvata kI uttara zreNI ke alakApura nagara meM mayUragrIva vidyAdhara kI nIlAJjanA rAnI se azvagrIva nAma kA pratinArAyaNa pada kA dhAraka putra huA / pUrva janma ke saMskAra se tripRSTha nArAyaNa ne azvagrIva pratinArAyaNa ko mArakara cakraratna prApta kiyaa| cirakAla taka rAjya sukha bhogakara anta meM bhogAsakti se marakara sAtaveM naraka ko prApta kiyA / vahA~ ke duHkhoM ko sAgaroM paryanta sahakara, isI bharata kSetra ke gaMgA nadI taTa ke samIpavartI vana meM siMhagiri parvata para siMha huaa| vahA~ bhI tIvra pApa se punaH prathama naraka ko prApta kiyA / vahA~ eka sAgara taka duHkha bhogakara jaMvU dvIpa meM siMhakUTa kI pUrva dizA meM himavana parvata ke zikhara para siMha ho gyaa| kisI samaya eka hariNa ko pakar3a kara mAra kara khA rahA thA, usI samaya atizaya dayAlu ajitaMjaya nAmaka cAraNa muni amitaguNa nAmaka munirAja ke sAtha AkAza meM jA rahe the| ve usa siMha ko dekhakara tIrthakara ke vacana smaraNa kara dayA vaza vahA~ utara kara siMha ke pAsa jAkara zilAtala para baiTha gaye aura jora-jora se dharmamaya vacana kahane lge| unhoMne kahA he bhavya mRgarAja ! tUne tripRSTha nArAyaNa ke bhava meM svacchandatApUrvaka pA~ca indriyoM ke viSayoM kA anubhava kara usake phalasvarUpa naraka meM jAkara cirakAla taka ghora duHkhoM kA anubhava kiyA hai / Ayu samApta kara vahA~ se nikala kara siMha huA aura vahA~ bhI bhUkha pyAsa Adi kI bAdhAoM se atyanta duHkhI huA, vahA~ tUne prANI hiMsA ke pApa se AhAra karate hue puna: pahale naraka ko prApta huA aura vahA~ se nikala kara phira tU siMha huA hai aura isa taraha krUratA se pApa kA saMcaya kara duHkha ke lie udyama kara rahA hai, ityAdi rUpa se munirAja ke vacanoM ko sunakara usa siMha ko jAtismaraNa ho gayA aura usakI A~khoM se azruoM kI dhArA bahane lgii| munirAja ne pururavA bhIla se lekara aba taka kI paryAyoM kA varNana kiyA anaMtara kahane lage ki he munirAja ! aba tU isa bhava se dasaveM bhava meM aMtima tIrthakara mahAvIra hogA yaha saba maiMne zrIdhara tIrthakara bhagavAna ke mukha se sunA hai.| punaH munirAja ne samyakdarzana aura vratoM kA upadeza diyaa| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] prAcIna AcArya paramparA usa siMha ne munirAja ke vacana hRdaya meM dhAraNa kiye aura bhaktibhAra se donoM munirAjoM kI bAra-bAra pradakSiNAyeM dekara praNAma kiyA / kAla Adi labdhiyoM ke mila jAne se zIghra hI tattva zraddhAna aura zrAvaka ke vrata grahaNa kiye / isa prakAra vaha siMha nirAhAra rahakara tiryaMcagati ke yogya saMyama saMyama vrata ko sthiratA se pAlana kara vrata sahita saMnyAsa dhAraNa kara ekAgra citta se marA aura saudharma svarga meM do sAgara kI Ayu vAlA siMhaketu nAma kA deva huA / vahA~ se cayakara dhAtakI khaMDa ke pUrva videha kI maMgalAvatI deza ke vijayArdha parvata kI uttara zreNI meM kanakaprabha nagara ke rAjA kanakapu kha vidyAdhara aura kanakamAlA rAnI ke kanakojjvala nAma kA putra huA / kisI eka dina kanakavatI nAma kI apanI stro ke sAtha maMdaragirI para priyamitra nAmaka avadhijJAnI muni se dharmopadeza zravaNa kara jainezvarI dIkSA lekara aMta meM saMnyAsa se maraNa kara sAtaveM svarga meM teraha sAgara pramANa Ayu vAlA deva huaa| vahA~ se cyuta hokara isI sAketA nagarI ke svAmI vajrasena kI zIlavatI rAnI se hariSeNa nAma kA putra huA aura rAjyapada kA anubhava kara zrI zrutasAgara munirAja ke samIpa jina dIkSA lekara mahAzukra svarga meM solaha sAgara kI Ayu vAlA deva huA / vahA~ se cayakara dhAtakI khaMDa ke pUrva videha meM puSkalAvatI deza kI puMDarIkiNI nagarI ke rAjA sumitra aura rAnI manoramA se priyamitra nAma kA putra hugrA / vaha cakravartI ke pada ko prApta kara bhogoM ko anubhava karate hue kisI dina apane sarvamitra putra ko rAjya dekara hajAra rAjAoM ke sAtha dIkSita ho gayA / zrAyu ke anta meM sahasrAra' svarga meM aThAraha sAgara Ayu ke dhAraka sUryaprabha nAma ke deva ho gaye / usa svarga se cayakara isI jaMbU dvIpa ke chatrapura nagara ke rAjA naMdivardhana kI vIravatI rAnI se naMda nAma ke putra hue, rAjya kA upabhoga kara proSThila nAmaka guru ke pAsa saMyama grahaNa kara gyAraha aMgoM kA jJAna prApta kiyA / darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM ke citavana se ucca gotra ke sAtha-sAtha tIrthakara nAma karma kA baMdha kara liyA aura saba ArAdhanAoM ko prApta kara Ayu ke aMta meM acyuta svarga ke puSpottara vimAna meM zreSTha indra hue| ye bAIsa sAgara kI Ayu ke dhAraka the / jaba inakI Ayu chaha mAsa bAkI raha gaI taba isa bharata kSetra ke videha nAmaka deza saMbaMdhI kuMDapura nagara ke rAjA siddhArtha ke bhavana ke A~gana meM pratidina sAr3he sAta karor3a pramANa ratnoM kI dhArA barasane lagI / zrASAr3ha zukla SaSThI ke dina rAtri ke pichale prahara meM rAnI priyakAriNI ne solaha svapna dekhe aura puSpottara vimAna se acyutendra rAnI ke garbha meM A gaye / prAtaHkAlaM rAjA ke mukha se svapnoM kA phala sunakara rAnI atyanta santuSTa huI / tadanaMtara devoM ne Akara garbha kalyANakaM utsava manAkara mAtA-pitA kA abhiSeka karake utsava manAyA / navamAsa pUrNa hone ke bAda caitra zukla trayodazI ke dina rAnI trizalA ne putra ko janma diyA / usa samaya devoM ke sthAnoM meM apane zrApa vAdya: bajane lage, tInoM lokoM meM sarvatra eka harSa kI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 17 lahara daur3a gii| saudharma indra ne bar3e vaibhava ke sAtha sumeru parvata kI pAMDuka zilA para kSIra sAgara ke jala se bhagavAna kA janmAbhiSeka kiyaa| indra ne usa samaya unake vIra aura vardhamAna aise do nAma rkhe| zrI pArzvanAtha tIrthaMkara ke bAda do sau pacAsa varSa bIta jAne para zrI mahAvIra svAmI utpanna hue the / unakI Ayu bhI isI meM zAmila hai| kucha kama bahattara varSa kI Ayu thI, sAta hAtha U~ce, svarNa varNa ke the / eka vAra saMjaya aura vijaya nAma ke cAraNa RddhidhArI muniyoM ko kisI padArtha meM sandeha utpanna hone se bhagavAna ke janma ke bAda hI ve unake samIpa Akara unake darzana mAtra se hI saMdeha se rahita ho gaye taba una muni ne usa bAlaka kA sanmati nAma rkhaa| kisI samaya saMgama nAmaka deva ne sarpa vanakara parIkSA lI aura bhagavAna ko saphala dekhakara unakA mahAvIra yaha nAma rkhaa| tIsa varSa ke bAda bhagavAna ko pUrvabhava kA smaraNa hone se vairAgya ho gayA taba laukAntika devoM dvArA stuti ko prApta bhagavAna ne dIkSA grahaNa kara lI aura tatkAla manaHparyaya jJAna prApta kara liyA / pAraNA ke dina kUlagrAma kI nagarI ke kUla nAmaka rAjA ke yahA~ khIra kA AhAra grahaNa kiyaa| kisI samaya ujjayinI ke atimuktaka vana meM dhyAnArUr3ha bhagavAna para mahAdeva nAmaka rudra bhayaMkara upasarga karake vijayI bhagavAna ke mahati mahAvIra nAma rakhakara stuti ko / kisI dina sAMkaloM meM baMdhI caMdanavAlA ne bhagavAna ko par3agAhana kiyA taba usakI ber3I Adi TUTa gaI aura bhagavAna ko AhAra diyaa| chadmastha avasthA ke bAraha varSa bAda jaMbhika grAma kI RjukUlA nadI ke kinAre manohara nAmaka vana meM sAlavRkSa ke nIce vaizAkha zuklA dazamI ke dina bhagavAna ko kevalajJAna prApta ho gyaa| usa samaya indra ne kevalajJAna kI pUjA kii| bhagavAna kI divya dhvani ke na khirane para indra gautama gautrIya indrabhUti brAhmaNa ko yukti se lAye taba unakA mAna galita hote hI ve bhagavAna se dIkSita hokara manaHparyaya jJAna aura sapta Rddhi se vibhUSita hokara prathama gaNadhara ho gaye taba bhagavAna kI divya dhvani khirii| zrAvaNa kRSNa ekama ke dina divyadhvani ko sunakara gautama gaNadhara ne sAyaMkAla meM dvAdazAMga zruta kI racanA kii| isake bAda vAyubhUti Adi gyAraha gaNadhara hue haiN| bhagavAna ke samavasaraNa meM munIzvaroM kI saMkhyA caudaha hajAra thI, caMdanA Adi chattIsa hajAra AryikAyeM thiiN| eka lAkha zrAvaka, tIna lAkha zrAvikAyeM asaMkhyAta deva deviyoM aura saMkhyAtoM tiryaca the| bAraha gaNoM se veSTita bhagavAna ne vipulAcala parvata para aura anyatra bhI Arya khaMDa meM vihAra kara saptatattva Adi kA upadeza diyaa| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] prAcIna prAcArya paramparA aMta meM pAvApura nagara ke manohara nAmaka vana meM aneka sarovaroM ke bIca zilApaTTa para virAjamAna hokara kArtika kRSNA caturdazI kI rAtri ko aMtima prahara meM svAti nakSatra meM eka hajAra muniyoM ke sAtha mokSa pada ko prApta kara liyaa| bhagavAna ke jIvana vRtta se hameM yaha samajhanA hai ki mithyAtva ke phalasvarUpa jIva trasa sthAvara yoniyoM meM paribhramaNa karatA hai / samyaktva aura vratoM ke prasAda se caturgati ke dukhoM se chUTakara zAzvata sukha ko prApta kara letA hai / ataH mithyAtva kA tyAga kara samyagdRSTi bana karake vratoM se apanI AtmA ko nirmala vanAnA caahie| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya bhadrabAhu svAmI jinazAsana ziromaNi zrutadhara AcArya bhadrabAhu usa yuga ke mahAna AsthAvAna AcArya hue| zrutakevalI kI paramparA meM ApakA krama pA~cavA~ thaa| ve antima zrutakevalI the| jaina zAsana ko vIra nirvANa kI dvitIya zatAbdI ke madhya duHkAla meM bhayaMkara vAtyAcakra se jUjhanA par3A thaa| Apake nAyakatva meM 24000 hajAra muni eka sAtha rahA karate the| ujjayinI meM jaba bhayaMkara akAla par3A taba usa duSkAla ke samaya bAraha hajAra muni dakSiNa kI ora bar3ha ge| samrATa candragupta ko bhadrabAhu AcArya ne muni dIkSA dI / tathA Apane apanA samAdhi sAdhanA sthala zravaNabela golA kI candragiri parvata banAyA jahAM para Apa ziSyoM sahita virAje the / Aja bhI ApakI caraNa cihna guphA meM banI huI hai| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Iz. prAcArya dharasaina prAcArya dharasaina Agama jJAna ke viziSTa jJAtA evaM aSTAMga nimitta ke pAragAmI vidvAna | zruta kI dhArA ko avicchinna rakhane ke lie mahimA mahotsava meM ekatrita muni sammelana ke pramukha prAcAryoM ke pAsa patra bhejA isa patra ke dvArA unhoMne pratibhA sampanna muniyoM kI mAMga kI thii| AcAryoM ne patra para gambhIratA pUrvaka cintana kiyA aura samagra munivarga meM se do medhAvI muniyoM ko unake pAsa saurASTra meM girinAra kI candra guphA meM jahAM unakA nivAsa thA, vahAM una medhAvI munirAja ko bhejA / unameM eka kA nAma subuddhi tathA dUsare kA nAma naravAhana thA, donoM munirAja vinayavAna, zIlavAna, jAti sampanna, kula sampanna evaM kalA sampanna the / zrAgamArtha ko grahaNa aura dhAraNa karane meM samartha the aura ve AcAryoM se tIna vAra pUchakara prAjJA lene vAle the / jaba donoM zramaraNa veNAnadI ke taTa se dharasenAcArya ke pAsa Ane ke lie prasthita hue the usa samaya pazcima nizA meM zrAcArya dharasaina ne svapna dekhA thA - do dhavala RSabha unake pAsa thAe aura unheM pradakSiNA dekara unake caraNoM meM baiTha gae / isa zubhasUcaka svapna se AcArya dharasaina ko prasannatA huI / AcArya gharasaina kA svapna phalavAna banA / donoM muni jJAna grahaNa karane ke lie unake pAsa pahuMce / una munirAja ko dharasaina ne maMtra dekara siddhi karAI tathA AcArya dharasaina kI parIkSA vidhI meM bhI ubhaya muni pUrNa uttIrNa hue aura vinaya pUrvaka zrutopAsanA karane lage unakA zradhyayana krama zubha tithi, nakSatra, vAra meM prArambha huvA thA / AcArya dharasaina kI jJAna pradAna karane kI apUrva kSamatA evaM yugala muniyoM kI sUkSmagrAhI pratibhA kA maNi-kAMcana yoga thA / adhyayana kA krama drutagati se calA / zrASAr3ha zuklA ekAdazI ke pUrvAhna kAla meM vAcana kArya sampanna huvA | isa mahatvapUrNa kArya kI sampannatA ke avasara para devatAoM ne bhI madhura vAdya dhvani kI thI / zrAcArya dharasaina ne eka kA nAma bhUtabali dUsare kA nAma puSpadanta rakhA thA / nimitta jJAna se apanA mRtyukAla nikaTa jAnakara dharasainAcArya ne socA mere svarga gamana se inheM kaSTa na ho| unhoMne donoM muniyoM ko zruta kI mahA upa sampadA pradAna kara kuzalakSema pUrvaka unheM vidA kiyA | Agama nidhi surakSita rakhane kA yaha kArya prAcArya dharasaina ke mahAna dUradarzI guraNa ko pragaTa karatA hai / jaina samAja ke pAsa Aja SaT khaNDAgama jaisI amUlya kRti hai usakA zreya AcArya dharasaina ke isa bhavya prayatna ko hai / Xx Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya puSpadanta evaM bhUtabali puSpadanta aura bhUtabali mahAmedhA sampanna prAcArya the / unakI sUkSmaprajJA AcArya dharasaina ke jJAna pArAvAra ko grahaNa karane meM sakSama siddha huI / AcArya zrI se jJAna sampadA lekara lauTane ke bAda donoM ne eka sAtha aMkalezvara meM cAturmAsika sthiti sampanna kI / vahA~ se puSpadanta vana kI ora gaye tathA bhUtabali kA padArpaNa dramila deza meM huvA / tathA AcArya puSpadanta ne jinapAlita nAmaka vyakti ko dIkSA pradAna kI / SaTkhaNDAgama digambara sAhitya kA mahatvapUrNa grantha hai satkarma prAbhRta khaNDa siddhAnta tathA SaT khaNDa siddhAnta kI saMjJA se bhI yaha grantha pahacAnA jAtA hai / isa grantha ke racanAkAra AcArya puSpadanta aura bhUtabali the / sAhitya ko sthAyitva pradAna karane kI dRSTi se puSpadanta aura bhUtabali ke samaya meM prathama vAra sAhitya nivaddha kiyA gayA thA / jaina paramparA meM isase pahale zruta pustaka nibaddha nahIM thI / AcArya puSpadanta evaM bhUtabali dvArA prasUta naI pravRtti kA janatA ke dvArA virodha nahIM, svAgata hI huvA thA / kahA jAtA hai - pustakArUr3ha sAhitya ko jyeSTha zuklA paMcamI ke dina saMgha ke sAmane prastuta kiyA gayA thA / ataH yaha paMcamI 'zruta paMcamI' ke nAma se prasiddha huI hai / isa prasaMga para grantha kA saMgha ne pUjA mahotsava manAyA / AcArya puSpadanta evaM bhUtabali jaina zAsana ke mahAna prabhAvI AcArya hue unakI amara dAyinI kRti Aja bhI vahI yAda dilAtI hai aise mahAna zrAcAryoM ko zata zata vaMdana ! Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya kundakundasvAmI jaina sAhitya ke abhyudaya meM dAkSiNAtya pratibhAoM kA mahAna yogadAna rahA usameM AcArya kundakunda ko sarvatona sthAna prApta hai| , ve karNATaka ke koMDakuDa ke nivAsI the| unake pitA kA nAma karamaMDU aura mAtA kA nAma zrImati thA / bodhaprAbhRta ke anusAra ve zrutakevalI bhadravAhu ke paramparAgata ziSya the| padyanandI vakragrIva, gRdhrapiccha, elAcArya aura kundakunda unake nAma the / adhyAtma granthoM ke pramukha vyAkhyAkAra the| unakI AtmAnubhUti pAraka vANI ne adhyAtma ke nae kSitija kA udghATana kiyA aura Agamika tatvoM ko tarka susaMgata paridhAna diyaa| prAcArya kundakunda caurAsI prAbhRtoM (pAhur3a) ke racanAkAra the, para vartamAna meM una caurAsI prAbhRtoM meM se aneka pAhur3a upalabdha nahIM haiN| Aja bhI kaI uccakoTi ke grantha jaise samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, mUlAcAra, rayaNasAra, aSTapAhur3a Adi anekoM grantha upalabdha haiN| AcArya kundakunda darzana yuga meM Ae para unhoMne adhyAtma prasAda ko darzana kI nIMva para khar3A nahIM kiyA / prastuta darzana ko Agamika sAMce meM ddhaalaa| digambara jainAcArya zrI kundakunda svAmI kA nAma bar3e hI Adara ke sAtha liyA jAtA hai tathA U~cA sthAna hai| bhagavAna mahAvIra aura gautama ke sAtha unakA nAma maMgala rUpa meM atizaya gaurava ke sAtha smaraNa kiyA jAtA hai| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya umAsvAmI umAsvAmI apane yuga ke mahAna vidvAna sAdhu hue the / saMskRta bhASA para unakA atizaya adhikAra thA / jaina darzana kI vipula sAmagrI ko prAMjala sura bhAratI meM prastuta karane kA sarva prathama zreya unhIM ko thA / tatvArtha sUtra AcArya umAsvAmI kI prasiddha racanA hai va jaina tatvoM kA saMgrAhaka grantha hai | mokSa mArga ke rUpa meM ratnatraya kA yukta purassara nirUpaNa padravya aura nava tatva kI vivecanA jJAna-jJeya ko samucita vyavasthA aura bhUgola -khagola kI paricaryA se isa grantha kI jaina samAja meM mahatI upayogitA siddha huI hai / prAcArya umAsvAmI vejor3a saMgrAhaka the / unhoMne jaina darzana se sambandhita koI bhI viSaya bAkI nahIM chor3A jisakA isa kRti meM ullekha na ho| isa saMgrAhaka vRtti se unako jaina samAja meM bahuta U~cA sthAna prApta hai / saMskRta sAhitya ke dhuraMdhara itihAsakAroM ne umAsvAmI ko jainAcAryoM meM saMskRta kA sarva prathama lekhaka kahA hai / unakA saMskRta bhASA para pUrNa zradhikAra thA / grantha kI zailI saMkSipta prazasta aura zuddha saMskRta rUpa meM hai / vIra vANI ke sampUrNa padArthoM kA saMgraha tatvArthasUtra meM kiyA hai / eka bhI mahatvapUrNa viSaya kA kathana kiye binA nahIM chor3A hai isI se prAcArya mahodaya ko sarvotkRSTa nirUpaka kahA hai / ApakI racanA para se anekoM prAcAryoM ne bar3I bar3I TIkAaiM kI haiM / zrAcArya umAsvAmI jaina samAja ko eka aisA cirasmaraNIya jJAna pradAna kara gaye haiN| jisake lie digambara jaina samAja ciraRNI rahegA / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya samaMtabhadra svAmI AcArya samantabhadra dakSiNa ke rAjakumAra the| ve tamilanADu uragapura nareza ke putra the| unakA nAma zakti varmA thA / muni jIvana meM praveza pAkara samaMtabhadra svAmI muni saMgha ke nAyaka bane / kavitva, gamakatva, vAditya, vAgmitva ye cAra guNa unake vyaktitva ke alaMkAra the| Apa inhIM virala guNoM ke kAraNa kAvya loka ke uccatama adhikArI, Agama marmajJa satata zAstrArtha pravRtta aura vAkpaTu banakara vizva meM camake / saMskRta, prAkRta, kannar3a, tamila Adi kaI bhASAoM para unakA adhikAra thA bhAratIya vidyA kA koI bhI viSaya saMbhavataH unakI pratibhA se aspRSTa nahIM rhaa| ve syAdvAda ke saMjIvaka AcArya the / unakA jIvana-syAdvAda darzana kA jIvana thaa| unakI abhivyakti syAdvAda kI abhivyakti thI / ve jaba bhI bolate apane pratyeka vacana ko syAdvAda kI tulA se taulate the| unake uttaravartI vidvAn AcArya ne unako syAdvAda, vidyApati, syAvAda vidyAguru tathA syAdvAda agraNI kA sambodhana dekara apanA mastaka jhukaayaa| ve vAda kuzala AcArya hI nahIM vAda rasika AcArya bhI the| bhArata ke suprasiddha jJAna kendroM meM pahuMcakara bherI tADana pUrvaka vAda ke lie vidvAnoM ko AhvAna kiyA thaa| pATaliputra, vArANasI, mAlavA, paMjAba, kAMcIpura (kAMjIvarama) unake pramukha vAda kSetra the| AcArya zrI pravala kaSTa sahiSNu bhI the / muni jIvana meM unheM eka bAra bhasmaka nAmaka vyAdhi ho gaI thii| isa vyAdhi ke kAraNa ve jo kucha khAte vaha agni meM patita annakaNa kI taraha bhaSma ho jAtA thA / bhUkha asahya ho gaI / koI upacAra na dekhakara unhoMne samAdhi kI socii| guru se. Adeza mAMgA para samAdhi kI svIkRti unheM na mila sakI / samantabhadra ko vivaza hokara kA~cI ke zivAlaya kA Azraya lenA par3A aura pujArI banakara rahanA pdd'aa| vahA~ deva pratimA ko arpita lagabhaga 40 sera car3hAvA unheM khAne ko mila jAtA thaa| kucha dinoM ke bAda madhura evaM paryApta bhojana / se unakI vyAdhi zAnta hone lgii| naivedya bacane lagA eka dina yaha bheda zivakoTi ke sAmane khulaa| rAjA Azcarya cakita raha gayA, ise kisI bhayaMkara ghaTanA kA saMketa samajha zivAlaya ko rAjA kI senA ne ghera liyA usa samaya samantabhada mandira ke andara the| jaba unhoMne senA ke dvArA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [25 mandira ko ghere jAne kI bAta jAnI isa bhayaMkara upasarga ke zAnta na hone taka bhakti meM lIna ho gaye aura jinendra deva kI stuti karane lge| ziva pinDo ko rAjA ne sAMkaloM se jakar3a diyaa| svAmI samantabhadrajI ne svayaMbhUstotra ke mAdhyama se tIrthakaroM kA stavana kiyA jaise hI AThaveM tIrthaMkara kA smaraNa kiyA ki piNDI phaTI tathA candraprabhu bhagavAna kA vimva pragaTa huvA / zivakoTi rAjA para isa ghaTanA kA prAzcaryakArI prabhAva huvA aura unhoMne svAmI samantabhadra kA ziSyatva svIkAra kara liyaa| samantabhadra bhI punaH saMyama meM sthira hokara AcArya pada para ArUr3ha hue evaM apanI prAJjala pratibhA se pracura saMskRta sAhitya kA sRjana kara jaina zAsana kI mahanIya zrIvRddhi kii| Apake dvArA anekAneka granthoM ko racanA huI hai / jo Aja bhI upalabdha haiM / (1) prAptamImAMsA, yuktyanuzAsana, svayaMbhUstotra, stutividyA, ratnakaraNDa zrAvakAcAra aadi| prAcArya samantabhadra kI kaI racanAeM vartamAna meM anupalabdha haiM, anupalabdha racanAoM meM jIva siddhi, tatvAnuzAsana, pramANa padArtha, kaSAya prAbhRtikA, ganthahastI mahAbhASya Adi grantha haiM / AcArya samantabhadra paMDitoM ke paMDita aura dArzanikoM, yogiyoM, tyAgiyoM, tapasvI muniyoM ke agraNI the| ataH unakI prakhyAti svAmI zabda se huii| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya akalaMka svAmI rASTrakUTa rAjA zubha raMga ke maMtrI puruSottama unake pitA the / niSkalaMka unake bhrAtA the / unakI mAtA kA nAma jinamati thA / bAla vaya meM hI brahmacArI - jIvana jIne ke lie pratijJAbaddha ho cuke the / adhyayana ke prati unakI gaharI ruci thI / donoM bhAiyoM ne gupta rUpa se bauddha maTha meM tarkazAstra kA gambhIra adhyayana prArambha kiyA / eka dina bheda khula gayA / akalaMka palAyana meM saphalIbhUta ho gayA aura niSkalaMka ko vahIM mAra diyA / AcArya paramparA meM akalaMka praur3ha dArzanika vidvAn the aura jaina nyAya ke pramukha vyavasthApaka the / unake dvArA nirdhArita pramANa zAstra kI rUpa rekhA uttaravartI jainAcAryoM ke lie mArga darzaka banI hai / AcArya prakalaMka vAdakuzala bhI the / vaha yuga zAstrArtha pradhAna thA / eka ora nAlandA vizvavidyAlaya ke bauddhAcArya dharmapAla ke ziSya dharmakIrti the, jinhoMne tarkazAstra ke pitA diGnAga ke darzana ko zAstrArthoM ke bala para camakA diyA thA, dUsarI ora prabhAkara, maMDana mizra, zaMkarAcArya, bhaTTajayaMta aura vAcaspati mizra kI carcA-paricarcAyoM se dharmapradhAna bhAratabhUmi kA vAtAvaraNa Andolita thA / AcArya akalaMka bhI inase pIche nahIM rahe / unhoMne aneka vidvAnoM ke sAtha zAstrArtha kie / mukhyata: akalaMka bauddhoM ke pratidvandvI the / prAcArya padArohaNa ke bAda kaliMga nareza himazItala kI sabhA meM bauddha vidvAnoM ke sAtha unakA chaha mahIne taka zAstrArtha huvA | kahA jAtA hai ki bauddha durjeya bane hue the / zrAcArya AcAryazrI ke viSaya meM eka rocaka ghaTanA kA prasaMga hai, bhikSu ghaTa meM tArAdevI kI sthApanA karake zAstrArtha karate the / isase ve akalaMka ko yaha rahasya jJAta ho gayA thA / unako zAsana devatA ne Akara svapna diyA tathA svapna phala se jAnakara prAta:kAla sabhA meM jAkara ghar3A phor3a diyA, zrAcArya vijaya huI | kalaMka kI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 prAcIna AcArya paramparA prAcAryazrI ne kaI granthoM kA nirmANa kiyA hai| jisameM prAcArya samantabhadrakI prAptamImAMsA para unhoMne aSTazatI TIkA likhI / tatvArtha sUtra para rAjavArtika TIkA likhI / siddhivinizcaya, nyAya vinizcaya, pramANasaMgraha ye tInoM grantha unakI savala tarkaNA zakti ke paricAyaka haiN| ajeyavAda zakti, atula pratibhAvala evaM maulika cintana paddhati se prAcArya akalaMka bhaTTa kovida kula ke alaMkAra the| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya pUjyapAda svAmI pUjyapAda svAmI mahAna pratibhAzAlI prAcArya zrIra yuga pradhAna yogendra the / prApakI vidvattA akhaMDa aura atizaya pUrNa thI / divyakIrti ke Apa stambha the / Apake dvArA racita granthoM se nizcita rUpa se vidita hotA hai ki ApakI yogyatA asAdhAraNa thI / zravaNabelagolA naM0 108 ke zilAlekha ke AdhAra para unheM advitIya zroSadha Rddhi prApta thI / eka bAra unake caraNa prakSAlita jala ke chUne mAtra se lohA bhI sonA vana gayA / unake videhagamana kI bAta bhI isI zilAlekha ke AdhAra se siddha hotI hai / pUjyapAda sAhitya - rasika aura mahAn zAbdika the / jinendra vyAkaraNa sAhitya jagata kI pratiSThA prApta kRti hai / isa vyAkaraNa ke kartA jinendra buddhi pUjyapAda hI the / jaina vidvAna dvArA likhA gayA yaha prathama saMskRta vyAkaraNa hai / isI vyAkaraNa ke AdhAra para pANinI vyAkaraNa likhA gayA hai / tatvArtha sUtra kI vyAkhyA meM unhoMne sarvArthasiddhi kA nirmANa kiyA / siddhi zabda hI unake praur3ha jJAna kA saMketaka hai / samAdhitaMtra tathA iSTopadeza ye donoM pUrNataH zrAdhyAtmika grantha haiM Apake dvArA aura aneka grantha likhane kA pramANa hai / dravir3a saMgha kI sthApanA vIra ni0 saM0 hae6 ( vi0 saM0 526 ) meM huI thI isa saMgha kI sthApanA kA zreya zrAcArya pUjyapAda ke ziSya prAbhRtavettA nandI ko hai / jyotiSiyoM dvArA vAlaka ko trailokya pUjya vatalAne ke kAraNa usakA nAma pUjyapAda rakhA / pUjyapAda ne rasAyana, maMtravidyA, vyAkaraNa, vaidyaka, pratiSThA lakSaNa zrAdi para kaI grantha likhe haiM / pairoM meM sAdhAraNa vanaspati kA gaganagAmI lepa lagAkara videha kSetra ko jAyA karate the / pUjyapAda muni bahuta samaya taka yogAbhyAsa karate rahe phira eka deva ke vimAna meM baiThakara unhoMne aneka tIrthoM kI yAtrA kI / mArga meM eka jagaha unakI dRSTi lopa ho gaI thI jise unhoMne zAntyaSTaka dvArA ThIka karalI | isake kucha samaya vAda samAdhipUrvaka maraNa kiyA / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya jinasena prAcAryoM meM eka nAma jinasena kA bhI hai ApakA kAlamAna vI0ni0 1364 ( vi0 saM0 894) kA hai| prAcArya jinasena vIrasena ke suyogya ziSya evaM saphala uttarAdhikArI the| ve siddhAntoM ke prakRSTa jJAtA tathA kavimedhA se sampanna the / karNavedha saMskAra hone se pUrva hI unhoMne munidharma svIkAra kara liyA thaa| sarasvatI kI una para apAra kRpA thI / vinaya-namratA ke guNoM se unakI vidyA vizeSa rUpa se zobhAyamAna thii| guNabhadra kI dRSTi meM himAlaya se gaMgA, udayAcala se bhAskara kI bhA~ti vIrasena se jinasena kA udaya huvA thaa| AcArya vIrasena kI prArambha kI huI jaya dhavalA TIkA kArya ko prAcArya jinasena ne pUrNa kiyA thaa| isa grantha meM sATha hajAra zloka parimAraNa svarUpa isa grantha kA mahatvapUrNa sthAna hai / prAcArya vIrasena ne isa grantha ke vIsa hajAra zloka race avaziSTa cAlIsa hajAra zlokoM kI racanA prAcArya jinasena ne kii| meghadUta kAvya ke AdhAra para 'maMdAkrAMtAvRta' meM AcArya jinasena ne pArvAbhyudaya kAvya kI racanA kI / yaha saMskRta meM nibaddha uttama khaNDakAvya hai| prAcArya jinasena kI aitihAsika racanA mahApurANa nAmaka grantha hai / isa grantha kA prArambha prAcArya jinasena ne kiyA para ve ise pUrNa nahIM kara paae| apane guru vIrasena kI bhA~ti unakA svargavAsa racanA pUrNa hone se pahale hI ho gayA thaa| unakI avaziSTa racanA ko ziSya guNabhadra ne pUrNa kiyaa| isa mahApurANa ke do bhAga haiM prAdipurANa evaM uttrpuraann| zrAdi purANa meM 1038 zlokoM ke kartA AcArya jinasena haiM / rASTrakUTa vaMza kA jainadharma se ghaniSTha sambandha thaa| nareza amoghavarSa (prathama) isa vaMza ke mahAna pratApI zAsaka the| AcArya jinasena ke pratibhAzAlI vyaktitva kA una para atizaya prabhAva thaa| jinavANI ke kuzala saMgAyaka prAcArya jinasena the| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya raviSeNa digambara kathA sAhitya meM bahuta prAcIna grantha haiM / jinameM pramukhataH raviSeNa AcArya dvArA racita padmapurANa graMtha kA bhI sthAna mahatvapUrNa hai| Apane apane kisI saMgha yA gaccha kA koI ullekha nahIM kiyA aura na hI sthAnAdi kI hI carcA kI hai / parantu senAnta nAma se anumAna hotA hai ki sambhavataH sena saMgha ke hoN| inakI guru paramparA ke pUre nAma indrasena, divAkara, arhatsena aura lakSmaNasena hoMge, aisA jAna par3atA hai| apanI guru paramparA kA ullekha inhoMne isI padmapurANa ke 12 veM parva ke 16 veM zloka ke uttarArdha meM kiyA hai| ye kisa prAnta ke the inake mAtA pitA Adi kauna the tathA inakA gArhastha jIvana kaisA rahA ? ina saba kA patA nahIM hai / aisA jJAta huvA hai ki bhagavAna mahAvIra ke nirvANa hone ke 1203 varSa 6 mAha bIta jAne para padyamuni kA caritra nibaddha kiyA gayA / isa prakAra inakI racanA 734 vikrama saM0 meM pUrNa huii| rAma kathA bhAratIya sAhitya meM sabase adhika prAcIna, vyApaka, AdaraNIya aura rocaka rahI hai| yadi hama prAcIna saMskRta prAkRta sAhitya ko isa dRSTi se mApeM to sambhavataH Adhe se adhika sAhitya kisI na kisI rUpa meM isI kathA se sambaddha, udbhUta yA prerita pAye jaaveNge| padma purANa kI racanA kara zrI raviSeNAcArya ne jana jana kA bahuta kalyANa kiyA hai| mahAna AcArya ne bhArata bhUmi ko alaMkRta kiyA / sudIrghakAla vyatIta ho jAne para bhI ye pratyeka bhAratIya kI zraddhA ke pAtra haiM / ise AvAla-vRddha sabhI loga bar3I zraddhA se par3hate haiN| biralA hI aisA koI mandira hogA jahA~ padmapurANa kI prati na ho| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRti meM -digambara sAdhunoM kA sthAna [ bra0 dharmacanda zAstrI, saMghastha ] bhArata meM muni paramparA aura RSi paramparA ye do paramparAe~ prAcIna kAla se rahI haiM / aitihAsika dRSTi se prathama paramparA kA sambandha zrAtmadharmI digambara munivaroM se rahA hai| zramaraNa muni mokSa mArga ke upadeSTA rahe haiM, dvitIya kA sambandha loka dharma se rahA hai / bhArata varSa kA kramabaddha itihAsa bhagavAna AdinAtha ( vRSabhanAtha ) se prArambha huvA tathA jaina dharma ke antima tIrthakara bhagavAna mahAvIra dharma tIrtha ke antima pravartaka the / bhAratIya saMskRti meM Arhata saMskRti kA pramukha sthAna hai / isake darzana, siddhAnta, dharma aura unake pravartaka tIrthakaroM tathA unakI paramparA kA mahatvapUrNa avadAna hai / Adi tIrthakara se lekara antima caubIsaveM tIrthaMkara mahAvIra aura unake uttara-vartI AcAryo, muniyoM ne adhyAtma vidyA kA sadA upadeza diyA aura bhArata kI cetanA ko jAgRta evaM UrdhvamukhI rakhA hai / zrAtmA se paramAtmA kI ora le jAne tathA zAzvata sukha kI prApti ke lie unhoMne ahiMsA, anindriyanigraha, tyAga aura samAdhi ( zrAtmalInatA ) kA svayaM zrAcaraNa kiyA aura pazcAt unakA dUsaroM ko upadeza diyA / sambhavataH isI se ve adhyAtma - zikSA dAtA aura zramaNa saMskRti ke pratiSThAtA kahe gaye haiN| Aja bhI unakA mArga darzana niSkaluSa evaM upAdeya mAnA jAtA hai / jaina dharma apanI maulikatA aura vaijJAnikatA ke kAraNa apane astitva ko eka zAzvata dharma ke rUpa meM abhivyakti de rahA hai| bhagavAna mahAvIra isa yuga ke antima tIrthakara the / unake bAda prAcAryoM kI eka bahuta lambI zrRMkhalA kar3I se kar3I jor3atI rahI hai / saba prAcArya eka samAna varcasva vAle nahIM ho sakate / nadI kI dhArA meM jaise kSINatA aura vyApakatA AtI hai vaise hI AcArya - paramparA meM utAra-car3hAva zrAtA rahA hai / phira bhI usa zrRMkhalA kI avicchinnatA apane ApameM eka aitihAsika mUlya hai / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] prAcIna prAcArya paramparA adhyAtma pradhAna bhArata : bhArata adhyAtma kI urvara bhUmi hai, yahAM ke kaNa-kaNa meM Atma nirbhara kA madhura saMgIta hai, tatvadarzana kA rasa hai aura dharma kA aMkuraNa hai / yahAM kI miTTI ne aise nararatnoM ko prasava diyA hai jo adhyAtma ke mUrtarUpa the / unakI hRdaya kI hara dhar3akana adhyAtma kI dhar3akana thii| unake UdhrvamukhI cintana ne jIvana ko samajhane kA vizada dRSTikoNa diyA / bhoga meM tyAga kI bAta kahI aura kamaladala kI bhA~ti nirlepa jIvana jIne kI kalA sikhaaii| tIrthaMkara paramparA : digambara jaina paramparA meM tIrthaMkaroM kA sthAna sarvopari hotA hai| tIrthakara sUrya ko bhA~ti / jJAna razmiyoM se prakAzamAna aura apane yuga ke ananya pratinidhi hote haiM / cauvIsa tIrthaMkaroM kI krama vyavasthA ke anutyUta hote hue bhI unakA virATa vyaktitva kisI tIrthakara-vizeSa kI paramparA ke sAtha Abaddha nahIM hotA, mAnavatA ke upakArI tIrthaMkara hote haiM / paramparA pravahamAna saritA kA pravAha hai / usameM hara vartamAna kSaNa atIta kA AbhArI hotA hai / vaha jJAna-vijJAna, kalA, sabhyatA, saMskRti, jIvana-paddhati Adi guNoM ko atIta se prApta karatA hai aura sva-svIkRta evaM sahajAta guNa satva ko bhaviSya ke caraNoM meM samarpaNa kara atIta meM samAhita ho jAtA hai| bhagavAna mahAvIra kI vizAla saMgha sampadA ko jainAcAryoM ne smbhaalaa| jainAcArya virATa vyaktitva eva udAtta kRtitva ke dhanI the / ve sUkSma cintaka evaM satyadRSTA the| dhairya, audArya aura gambhIratA unake jIvana ke vizeSa guNa the / sahasroM sahasroM zruta sampanna muniyoM ko kIla lene vAlA vikarAla kAla kA koI bhI krUra AghAta evaM kisI bhI vAtyAcakra kA tIvra prahAra unake manovala kI jalatI mazAla ko na miTA sakA, na bujhA sakA aura na usakI virATa jyoti ko maMda kara sakA / prasannacettAjainAcAryoM kI vRttimaMdarAcala kI taraha acala rahI / jainAcAryoM ko jJAnArAdhanA vilakSaNa thii| bhagavAna mahAvIra kI vANI ko jIvana sUtra banAkara jJAna vijJAna kA gambhIra adhyayana kiyA / darzana ke mahAsAgara meM unhoMne gaharI DuvakiyA~ lagAI, phalataH jainAcArya diggaja vidvAna bane / saMsAra kA virala viSaya hI hogA jo unakI pratibhA se achUtA rahA ho / jJAna, vijJAna, dharma, darzana, nyAya, sAhitya, saMgIta, itihAsa, gaNita, rasAyana zAstra, Ayurveda, jyotiSa zAstra Adi vibhinna viSayoM ke jJAtA, anveSThA evaM anusaMdhAtA jainAcArya the / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna prAcArya paramparA [33 bhAratIya grantha rAzi ke jainAcArya pAThaka hI nahIM svayaM nirmAtA the| unakI lekhanI avirala gati se calI / saMskRta, prAkRta, zerasainI, abhraMza Adi se yukta vizAla sAhitya kA nirmANa kara unhoMne sarasvatI ke bhaMDAra ko bharA / unakA sAhitya stavana pradhAna evaM gIta pradhAna hI nahIM thaa| prathamAnuyoga, karaNAnuyoga, caraNAnuyoga, dravyAnuyoga se yukta kAvya, mahAkAvya, vizAlakAya purANoM, siddhAnta granthoM kI saMracanA kii| darzana kSetra meM jainAcAryoM ne gambhIra dArzanika dRSTiyA~ pradAna kI evaM yoga ke sambandha meM navIna vyAkhyAeM bhI prastuta kI, nyAya zAstra ke svayaM prasthApaka bana karma siddhAnta zAstroM kI mahAna TIkAeM kI aise jaina zAsana kA mahAna sAhitya jainAcAryoM kI maukhika sUjha-bUjha evaM unake anavarata parizrama kA pariNAma hai| paramAgama pravINa buddhi ujAgara bhavAbdhi patavAra karmaniSTha, karuNA, kuvera evaM jana-jana hitaiSI jainAcAryoM kI asAdhAraNa yogyatA se evaM unakI dUragAmI pada yAtrAoM se samasta jana samudAya ko prabhAvita kiyA, zAsana zaktiyoM ne unakA bhArI sammAna kiyaa| vividha mAnada upAdhiyoM se jainAcArya vibhUSita kiye gae, para kisI prakAra kI padapratiSThA unheM digbhrAnta na kara skii| pUrva viveka ke sAtha unhoMne mahAvIra svAmI kI paramparA ko saMrakSaNa evaM vistAra diyA, Aja bhI digambara jainAcAryoM ke samujjvala evaM samunnata itihAsa ke sAmane prabuddha vyakti natamastaka ho jAte haiN| sAgara gaharA hotA hai, U~cA nahIM, zaila unnata hotA hai, gaharA nahIM, ataH inheM mApA jA sakatA hai, para ubhaya vizeSatAoM se samanvita hone ke kAraNa mahApuruSoM kA jIvana amApya hotA hai| vartamAna meM bhArata bhUmi para mahAvIra kA sampradAya hI gaurava ke sAtha mastaka U~cA kie hai / yaha zreya viziSTa kSamatAoM aura pratibhAoM ko hai / bhagavAna mahAvIra kI uttaravartI AcArya paramparA meM prakhara pratibhA sampanna tejasvI, varcasvI, manasvI, yazasvI aneka prAcArya hue| jaina zAsana kI zrI vRddhi meM unakA anudAna anupama hai| ve tyAga-tapasyA ke utkRSTa udAharaNa haiM, yama niyama saMyama ke liye bhavyajanoM ke udbodhanArtha arthAgama pradAna kiyaa| prANotsarga Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] prAcIna AcArya paramparA karake bhI zruta sampadA ko krUra duSkAla meM viniSTa hone se bacAyA / unhoMne dUragAminI paMda yAtrA se adhyAtmako vistAra diyA aura bhagavAna mahAvIra ke bhavasaMtApahArI sandeza ko jana jana taka pahuMcAyA / bhagavAna mahAvIra se aba taka ke grAcAryoM kA yuga mahAna garimA maya hai / jo isa yuga meM adhyAtmaka yogiyoM ko dhArA bhI gatizIla banI huI hai / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcAryoM kA %3 samAja va rASTra ko yogadAna [DaoN. suzIlacandra jaina, mainapurI] dazoM dizAoM meM prAcI dizA kA eka vizeSa hI mahatva hai jisakA nAma lete hI hRdayaM kamala prasphuTita hone lagatA hai / usI prAcI dizA kA merA deza bhArata / bhArata kA nAma lete hI yAda AtI hai eka mahatvapUrNa saMskRti kI jisameM zramaNa saMskRti kA vizeSa yogadAna rahA hai| saMskRti ke sAtha jur3e zramaNa zabda kA artha hI hai, "sAdhu" nagna digambara sAdhu jisake liye prAcArya samantabhadra ne kahA viSayAzAvazAtIto niraarNbho'prigrhaa| jJAnadhyAna tapo zaktisa tapasvI sa prazasyate // " anAdi kAla se calI A rahI zramaNa saMskRti kA isa kAla meM pravardhana huA, AdinAtha se vIra paryanta 24 tIrthaMkaroM va asaMkhya zramaNoM dvArA aura tatpazcAt paMcamakAla meM isa saMskRti ko pravAhita karane kA pUrNa uttaradAyitva digambara munirAjoM para aagyaa| bhagavAna mahAvIra ke nirvANa ke pazcAt AcAryoM ne jJAna va cAritra ke pahiyoM se isa ratha ko Age bddh'aayaa| vartamAna samaya meM isa ratha ke sArathI vane A0 zAMtisAgarajI aura unhIM kI paramparA meM paTTAdhIza prAcArya dharmasAgarajI ke abhivaMdana grantha samAroha ke vimocana avasara para prAcArya vaMdanA divasa ke rUpa meM ina samasta prAcAryoM ke prati hama apanI bhakti pradarzita kara rahe haiN| jIva uddhAra : jainadharma kA prathama lakSya rahA hai jIva uddhAra / "kalA bahattara puruSa kI tAmeM do srdaar| eka jIva kI jIvikA eka jIva uddhAra // " . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C prAcIna prAcArya paramparA 36 ] jIva uddhAra ke liye kiye jAne vAle satat prayatnoM kA nAma hI jainadharma hai aura isa jIva uddhAra kI paramparA meM bhI Atma hita, svajIva uddhAra pramukha hai, usake bAda para kI bAta zrAtI hai / AcAryoM ne kahA hai 2 prAdahidaM kAdavvaM jaM sakkai parahiMdaM ca kAdavvaM / zrAdahidaparahidAdo prAdahidaM suTTa- kAdavvaM // bhagavatI ArAdhanA isI bhAvanA ke phalasvarUpa AcAryo kA mUla uddezya AtmakalyANa hI rahA hai para jisa prakAra sUrya ke nikalate hI aMdhakAra naSTa ho jAtA hai, kamala khila jAte haiM, usI prakAra jIvana meM bhI tA jAtI hai / kyA sUrya ina sabako karane kI bhAvanA se ugatA hai, nahIM na ! sUrya ko tosamaya para udaya honA hI hai usase jo bhI kArya ho jAve; isI bhA~ti digambara guru bhI aise hI sUrya haiM jinake darzana se mithyAtva aMdhakAra naSTa ho jJAna kA prakAza phailatA hai, logoM kA hRdaya kamala khila uThatA hai, sote samAja va rASTra meM eka navIna cetanA sphUrti A jAtI hai / guru to svayaM Atmahita meM lagA hotA hai yaha to anAyAsa hI ho jAtA hai / hAM kahIM guru ko puruSArtha pUrvaka bhI kArya karanA par3atA hai / zramaNa saMskRti kA parivardhana : paMcama kAla ke aMta taka digamvaratva ko jIvita rakhane kA kArya inhIM digambara gurutroM ke mAdhyama se hI honA hai / isa prakAra zramaraNa saMskRti ko gatizIla banAye rakhane kA bhAra pramukhatayA hamAre AcAryo para hI hai / dharmopadeza ke dvArA gRhasthoM ko gRhastha dharma ke prati apane kartavya kA bodha karAte hue samAja va rASTra ke prati sva kartavyakA vodha inhIM AcAryo ke dvArA hI hotA hai / zrAcAryo ke mAdhyama se hI dharma prabhAvanA kA mahat kArya sampanna hotA hai jo eka vidvAn se kadApi saMbhava nahIM hai | jisaprakAra rile resa meM eka dhAvaka apanI daur3a pUrI karake Age bar3hA detA hai usI prakAra eka AcArya dIkSita hone ke bAda zramaNa saMskRti kA parivardhana karate huye isa jyoti ko jalAye rakhane kA bhAra apane ziSyoM para sauMpa kara isa paramparA ko banAye rakhatA hai / dharma prabhAvanA kA mahatvapUrNa kArya jo ina digambara gurutroM ke mAdhyama se huA vaha avismaraNIya hai / purAtatva tIrthoM kA vikAsa : jainAcAryo ke mAdhyama se deza kI purAtatva saMskRti ko bahuta vala milA hai| vizva kA 8vAM Azcarya zravaNabelagola meM bAhubalI kI mUrti nemicandra AcArya kI preraNA se hI banI / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna prAcArya paramparA [ 37 aise eka nahIM anekoM udAharaNa haiM aura vartamAna meM bhI isa purAtatva kI vRddhi usI prakAra ho rahI hai / 'dharmasthala, phirojAbAda kI vizAlakAya mUrtiyoM meM elAcArya munizrI vidyAnaMdajI kI jo preraNA rahI hai vaha purAtatva ke. itihAsa meM eka viziSTa adhyAya bnegaa| cAturmAsa ke samaya jina sthAnoM para ye saMta rahe, rahate haiM vahA~ kitanI pragati hotI hai kisI se chipI nahIM / madhyabhArata ke pichar3e tIrthoM ke 'vikAsa meM jJAna saMta prAcArya vidyAsAgarajI kA yogadAna tIrthoM ke vikAsa meM eka mahatvapUrNa mIla ke patthara ke rUpa meM smaraNIya rahegA / ina prAcAryoM kI preraNA se hI kalA kA atyadhika vikAsa huA aura zrAvakoM ne kalAkAroM kA sammAna kiyaa| samanvaya evaM sarvadharmasamabhAva sarvadharmasamabhAva meM munivaroM kA vizeSa yogadAna rahA hai| kisI bhI dharma kA koI bhI choTA yA bar3A vyakti muni ke liye samAna hai / munivaroM ke upadeza mAnava mAtra ke liye haiM apanI sabhAoM meM vibhinna dharmAvalambiyoM ko ekatra kara elAcArya zrI ne jainadharma ko vizvadharma ke rUpa meM pratiSThita kara anokhA kArya kiyA hai / jainAcAryoM ke jIvana, tapa, tyAga se hI prabhAvita hokara anya aneka matAvalaMbI jaina dharma ke prati AkRSTa huye / rAdhAkRSNanajI kI jainadharma para ruci itihAsakAroM ke liye bhI preraNA srota banIM / zrI lAlabahAdura zAstrIjI ne prAcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja se' AzIrvAda prApta kiyA aura sarva zreSTha pradhAnamantrI ke rUpa meM chavi chor3a gye| samanvaya kA sAkSAt upadeza dete huye 'manuSya janma se nahIM kama se mahAna hotA hai' kI bAta kaha kara kula ke sthAna para . karma ko mahatva dekara varga vibheda ko samApta karane kI ora prakAza DAlA gyaa| hRdaya parivartana : ___ gaMjakumAra sukumAla sukauzala bhavasena bhAvasena jaise anekoM udAharaNa Agama meM bhare par3e haiM. jahAM munivaroM kI preraNA se usa vyakti kA hRdaya hI parivartita ho gayA, jIvana hI badala gyaa| atIta hI nahIM vartamAna meM bhI yaha kArya satat jArI hai, isake sAkSAt udAharaNa haiM AcArya dharmasAgarajI jinhoMne paTTAcArya padAsIna hote hI usI dina 11 dIkSAyeM dI aura Aja taka lagabhaga 50 vyakti apanA jIvana parivartita kara dharmasAgara se dharma ke sAgara meM DubakI lagA cuke haiN| paryaTana, sAre deza ko eka sUtra meM bAMdhanA / . jaina darzana meM tIrthayAtrA kA vizeSa mahatva rahA hai| ye yAtrAyeM prAyaH AcAryoM ke saMgha sAnnidhya meM hotI rahI haiN| vartamAna meM prAtaHsmaraNIya prAcArya zrI zAMtisAgarajI kI saMgha yAtrA aitihAsika // cukaah| . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] prAcIna prAcArya paramparA dharohara rahI hai, paryaTana deza ke vartamAna udyogoM meM pramukha hai / jaina matAnuyAyI tIrthayAtrA ke rUpa meM isameM mahatvapUrNa yogadAna dete rahe haiM / bhagavAna bAhubalI mahAmastakAbhiSeka ke sAtha hI vahAM lagabhaga 50 munivaroM kA ekatra honA isa samaya kI mahatvapUrNa ghaTanA thI aura lagabhaga 10 lAkha logoM ne isa avasara para tIrthayAtrA kI yA paryaTana karake isa udyoga ko bahuta sahAyatA dI / jahA~ bhI koI jaina muni pahuMcatA hai yA cAturmAsa karatA hai hajAroM kI saMkhyA meM loga vahAM pahuMcate hI rahate haiM jisase hara varga ko lAbha hotA hai / apane paidala vihAra dvArA tathA sAtha meM cAturvidha saMgha ke sAtha rahane se uttara se dakSiNa, pUrva se pazcima taka deza ko eka sUtra meM bAMdhane, eka dUsare kI saMskRti se paricita karane vibhinna bhASAoM kA vikAsa karane meM ina prAcAryo ke mAdhyama se mahatvapUrNa kArya huA hai| naitikatA va sadAcAra ko protsAhana : munivaroM ne apane dharmopadeza dvArA mAnava mAtra ko naitikatA, sadAcAra, cAritra, tapa, tyAga, satya, ahiMsA, aparigraha, brahmacarya, pracaurya kA upadeza dete huye bhAratIya jana-jIvana meM utthAna kA mahatvapUrNa kArya kiyA / jo vyakti vAstava meM ina guruoM ke samIpa jAtA hai unakA jIvana nizcaya hI badala jAtA hai / sapta vyasanoM ke tyAga dvArA madyapAna, mAMsa sevana, vyabhicAra Adi para bar3A hI, prabhAvI aMkuza jainAcAryoM ne lagAyA / paidala vihAra ke kAraNa adhikAdhika logoM se saMparka hone se bahuta logoM para inakA prabhAva par3atA hai / "bahujana hitAya bahujana sukhAya" kA caritArtha digambara munivaroM dvArA hI huA hai| sAhitya kSetra meM: sAhitya kSetra meM to jainAcAryoM ne mahat kArya na kevala svayaM hI kiyA apitu inake sAnnidhya meM bhI bahuta sAhitya racA gayA / yaha goSThI kA alaga viSaya hai hI ataH anya vidvadjana isa para prakAza ddaaleNge| aparigraha va samAjavAda : jainadharma meM parigraha ko pApoM meM ginA gayA hai / muni ke liye mahAvrata va gRhastha ke liye aNuvrata ke rUpa meM isakA upadeza dete huye pratyeka gRhastha ko apane parigraha kI sImA nirdhArita karane kA upadeza hai "parigraha parimANa vrata" se / agara vAstava meM vyakti ise aMgIkAra kare to Aja jina vibhinna vAdoM-samAjavAda, leninavAda, mArksavAda Adi kA uddezya isI eka aparigraha se hI pUrA ho sakatA hai / munivara samasta parigraha ko tyAga kara dikhA dete haiM ki inakA tyAga karanA bhI sarala hai phira parimANa karane meM kyoM Darate ho| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 36 isa prakAra anekAneka kSetroM meM, jIvana ke hara kSetra meM jainAcAryoM kA amUlya yogadAna rahA hai, jIvana parivartita karake vyakti kA sudhAra vyakti kA samUha hI samAja hai aura samAjoM kA samUha hI rASTra | ina saba pariprekSya meM AcAryoM kA mahat yogadAna rahA hai / yadi kahIM kamI dikhatI hai to vaha hamameM hai / yadi hamArA reDiyo yA TI0 vI0 kharAba ho to sTezana se prasArita hone vAle kAryakrama usameM nahIM dikhate yA nahIM sunAI par3ate / aise meM hama sTezana kA doSa na dekara apane saiTa kI kamI hI nikAlane kA prayatna karate haiM / Aja ke gRhasthoM meM yadi apekSita sudhAra nahIM dikhatA to doSa AcAryoM kA nahIM hamArA hai, vyakti kA hai, rASTra ke nAgarikoM kA hai, jo hama unake sAnnidhya meM jAte nahIM, jAte haiM to sunate nahIM aura sunate haiM to jIvana meM utArate nahIM / varSA ho rahI ho va pAtra ulTA rakhA ho to jhola to bhara jAvegI para vartana kadApi na bhregaa| Aja hamArA pAtra hI ulTA hai / dharmAmRta kI varSA to nirantara ho rahI hai pAtra jinake sIdhe haiM vaha bhara rahe haiM, aise zatAdhika munivara Aja svayaM kA kalyANa karate huye, badala rahe haiM samAja ko, rASTra ko / 1 aise ina zramaraNoM ko hamArA zata zata vaMdana namana arcana / 202362366 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigambara munirAja stavanAMjali ! bhavya digambara munipuMgava tuma, vardU nita hI tumako maiM; mana, vaca, kAyA vizuddha karake karUM namo'stu sadaiva maiM // jAtarUpa tuma nagna, digambara, yogI, mamatAzUnya sadA; hiMsAdUra, akaccha, akiMcana, anagArI, ahnIka sdaa|| tuma nirgrantha, aparigrahI nita, atithi, acelaka, Arya, gaNI; tuma zRMgAra rahita, jinaliMgI, anAgAra, nizcela, muni / / pANipAtra, bhikSuka, mAhaNa, yati, vAtavasana, niSparigrahI; vivasana, saMyata, thavira, zramaNa tuma, ekAko saMnyastha sahI / / mahAvratI, nitavaMdya, nirambara, Rpi, guru, alobha, susaMyamI; sAdhu, tapasvI, paroSahasahI, gRhasaMtyakta, malinadeho / / niSkapAyamana, malAcchannatana, satyamahAvratadhArI tuma; mahA ahiMsA-asteyAMkita, mahA brahmacArI ho tuma / / tyaktaparigraha, dharma-zukla-saddhayAnaparAyaNa, tapa-tatpara; paMcasamitirata, paMcendriyajita, 'kSapaNaka tuma kaupInottara / / sAmAyikarata, jJAna-dhyAna-tapa-magna sadA, jinastutigAyaka; snAnavijita, adantadhAvaka, pRthivIzAyI, sthitibhojaka / / eka bhakta, sarvendriyajetA, kAyotsargI, jinavandaka; heyavivarjita, upAdeyarata, viveka-AbhUSaNa dhAraka / / sarvasaMgatyAgI, AzAgata, viSayavazAtIta, samabuddhi; zAnti-kSAntike mahAna sAgara; AzArahita mahAudadhi // svAtmasukhAnvita, paropakAraka, karmazatru, nissaMga mahA; mahAdhairyadhArI, nirbhaya nita, svataMtra, samatAmUrti ahA / / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41 prAcIna prAcArya paramparA dainyadUra, nita karma-subhaMjaka, dharmaratna, saMyama pratimA; anupamacaritra, cAritrAMkita, tyAgabhAvakI bahu garimA / / kSamAmUrti, svAtmopayogarata, saumyamUrti, atipUjyacaraNa; svairAcAravirodhaka savitA, paramArAdhya, sadaivazaraNa // mahAahiMsaka, saMsRtitAraka, nijAtmacaramonnatisAdhaka; virAgamUrti, RjubAlakavat, karmazatruke parihAraka / dhairyaputra tuma, kSamAtanaya tuma, zAntipati he satyasakhA; dayAbhrAta tuma, jagabandhu tuma, mahAsaMyamI sarvasakhA / / jJAnAhArI, dharmavihArI, aSTaviMzati guNadhArI; hitopadezaka, muktisudarzaka, jIvamAtrake hitakArI // jainadharmake sUryarAja tuma, trilokake tuma satyagurU; muktimArga ke pathika zreSTha tuma, sadApUjya he jagadguru / / namo'stu guru he ! namo'stu muni he ! namo'stu jinapathasaccAlaka; jaya ho! jaya ho!! jaya ho!!! saMtata jainadharmake saddhAraka / paOOD 69OAHESA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muniyoM kA jIvana zrI lakSmIcandra jaina 'saroja' jAvarA muniyoM ke Adarza jIvana ke viSaya meM, yadi hama paMDita pravara daulatarAmajI se parAmarza cAheM to ve apanI amarakRti 'chahar3hAlA' se uddharaNa prastuta kara kaheMge "arghAvatArana asiprahArana meM sadA samatA dhrn|" isase yaha to sahaja hI jJAta kiyA jA sakatA hai ki muni jana samabhAva ke sAdhaka hote haiN| ve vAharI-bhItarI ADambaroM yA parigrahoM se rahita nirgrantha hote haiN| muniyoM ke udAtta jIvana ke utkRSTa zabda citra prastuta karane vAlI anekoM kahAniyA~ jaina vAGamaya meM par3hane ke liye milatI haiN| . unameM se kucha ko eka kSINa jhalaka dene kA prayatna Age ko laghu kathAoM meM hogA; jisase jijJAsu jAneMge ki muni mAna-apamAna se pare hote haiM aura adhyayana ke icchuka samajheMge ki jinavANI kA mUlAdhAra bhI muni ( arhata) hI haiN| (1) java cauvejI chabvejI vanane gye| bar3hate huye bhasmaka roga ko dekhakara aura prasava ke uparAnta vikala nAginI sI kSudhA ko . bar3hate huye dekhakara samantabhadra ne apane gurudeva se kahAM-"ava to Apa mujhe samAdhimaraNa ke liye AjJA dIjiye / dharma-rahita jIvana mujhe priya nahIM lagatA aura muniyoM sA kSudhA parIpaha jItanA ava saMbhava nahIM rhaa|" "so to ThIka hai|" prAcArya vole-"tumhAre dvArA nikaTa bhaviSya meM atIva dharma prabhAvanA hogii| ataeva maiM sallekhanA ke liye svIkRti nahIM dUMgA / para tuma kisI bhI prakAra apane roga kA damana karo, yahI mujhe iSTa hai ki jaina dharma Age bddh'e|". samantabhadra ne gurudeva kA Adeza zirodhArya kiyA / ve kAMcI se puNr3ha aura dazapura hote huye vArANasI meM A gaye / vahA~ ke rAjA zivakoTi ko prabhAvita karake, pakke zaiva pramANita hokara, . zivajI ke sthAna meM svayaM hI bhoga lagAkara bhasmaka vyAdhi kA nivAraNa karane lage / para jaba eka dina kapaTa kI kalaI khula hI gaI to zivakoTi ne krodhita hokara zivajI ko namaskAra karane ke liye khaa| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna prAcArya paramparA [43 :- .. * samantabhadra ne samajhAyA ki merA namaskAra sahana karane kI zakti Apake zivajI meM nahIM hai / zivakoTi ne kahA-'tuma to ziva ko namaskAra karo, bhale mUrti rahe yA na rhe|' dUsare dina, zAsana devI ambikA kI preraNA se samantabhadra ne svayaMbhuvA bhUta hitena bhUtale....."se prAraMbha kara caubIsoM tIrthakaroM kI prArthanA kii| jaise hI unhoMne AThaveM tIrthakara candraprabhu bhagavAna ko praNAma karane ke liye sira jhukAyA to zivajI kI mUtti phaTI aura candraprabhu bhagavAna kI pratimA sabane dekhii| zivakoTi ne bhI samantabhadra kA vAstavika paricaya aura unakI vidvattA jAna lI to apanI lajjA aura glAni miTAne ke liye unakI ziSyatA svIkAra kara lI / kahA jAtA hai ki bahuta dinoM taka kAzI meM phaTe mahAdeva kA mandira prasiddha rahA hai / (2) jaba eka muni gRhastha vanA "prastuta prazna kA uttara to bakhUbI eka hI vyakti de sakatA hai aura vaha hai mAgha / " eka prAcArya ne marmAhata hokara kahA-"para aba to use bhI muni se gRhastha bane gyAraha varSa ho gaye, isaliye zAyada kahIM vaha bhI na bhUla gayA ho|" "AcArya zrI dukhI na hoN| hama loga mAgha ke pAsa jAkara hI apanI zaMkA kA samAdhAna kara leNge| ve muni se gRhastha bhale bana gaye hoM para unakI buddhi aura viveka kA to hameM abhI bhI var3A bharosA hai|" yaha kahakara java jijJAsu zikSArthI mAgha ke pAsa Aye taba ve apane parivAra sahita gotra karma ke pratinidhi kumbhakAra bane ghar3oM kA nirmANa kara rahe the| jijJAsuoM ne mAgha ke sammukha apanI zaMkA rakhI aura mAgha ne vaha samAdhAna diyA ki ve bhI niruttara aura sahamata ho gye| jijJAsu cale gaye aura mAgha ke hRdaya meM halacala kara gaye / mAgha ne vicArA-"kahAM to loga mujhe Aja bhI mAgha muni ke rUpa meM smaraNa karate haiM aura kahA~ maiM mAgha muni patha-pada-bhraSTa hokara mAgha gRhastha bana baiThA huuN| phira moha kI jaMjIra bAMdhe-saMsAra ke usI jAla meM phaMsa gayA hUM jisase nikalane ke liye manamAra muni banA thA, jinadIkSA lI thI, aba to lagabhaga gyAraha varSa gRhastha bane ho gaye..."khaira, aba maiM apanI bhUla ko aisA sudhArUMgA ki loga yuga yugoM taka mujhe na bhulA skeNge| .. mAgha phira muni huye / taya kiyA, jaba gyAraha gRhastha muni banA lUgA taba hI AhAra grahaNa karUMgA / jaba taka ve apanI pratijJA ke anusAra gyAraha gRhasthoM ko muni na banA lete taba taka . Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] prAcIna prAcArya paramparA bhUkhe-pyAseM hIM loTateM / unake mohI bhakta thor3e vicalita hote para ve nahIM / ve to apanI pratijJA kA pAlana karake hI rahate / mAgha kA mahInA zrAkara, prativarSa mujhase mAgha muni kI kathA kaha jAtA hai aura unakI pavitra smRti hRdaya meM punaH sajIva kara jAtA hai aura taba hI maiM mandabuddhi vicAra nahIM pAtA - 'grAja mere samAja meM mAgha muni kahA~ ?' (3) jaba deva vaidya bana kara grAyA java saudharma svarga ke indra ne bhI sanatkumAra munirAja ke cAritra kI prazaMsA kI to madanaketu deva ne unakI parIkSA lene kI tthaanii| dUsare hI kSaraNa, vaha usa vana meM AA gayA, jahA~. sanatkumAra munirAja AtmasAdhanA kara rahe the / "maiM vaha vaidya hUM, jo bhayaMkara se bhayaMkara aura asAdhya se asAdhya rogoM ko kSaNa bhara meM dUra kara sakatA huuN|" madana ketu ne jora jora se cillAte huye kahA / sanatkumAra munirAja ne use bulA liyA aura kahA - "bar3A gracchA huA, jo anAyAsa Apa idhara zrI nikale, mujha pyAse ko to sarovara hI mila gayA" unhoMne apanI vAta ko bar3hAte huye kahA - ' maiM eka bhayaMkara roga se pIr3ita hUM, agara Apa use dUra kara deMge to maiM janma janmAntara taka bhI upakAra nahIM. bhUlUMgA / " " Ref: 1. "Apa vizvAsa rakhiye" deva ne kahA- "maiM prApake sundara zarIra ko galAne vAle kuSTa roga' ko palaka mArate hI dUra kara duuNgaa| sirpha ApakI AjJA kI dera hai / " 15 "nahIM ! nahIM ! ! Apa nahIM samajhe / kuSTa roga kA to mujhe kucha bhI kaSTa nahIM hai / kaSTa to mujhe saMsAra meM paribhramaNa kA hai / agara Apa merA yaha roga dUra kara deM to maiM Apako tIrthakara hI samajha. lU aura zraddhA se namaskAra karalU / " "nahIM ! munirAja !!" madana ketu ne lajjA se sira jhukAkara kahA - "isa janma-jarAmaraNa jaise viSama roga kI davA mere pAsa nahIM hai, vaha to Apa jaise nirIha muniyoM ke hI pAsa hai / " (4) jaba cAroM ora se talavAreM uThIM. 1 "tuma vAda-vivAda meM vijayI huye / yaha to acchI bAta hai para tumheM adharmAtmA mantriyoM se.. tatvacacoM meM ulajhatA nahIM thA / aba bhI agara tuma saMgha kI surakSA cAho to usI sthAna para jAkarazrAtma sAdhanA karo, jahA~ mantriyoM se tumhArA vivAda huA thA / " AcArya zrakampana ne zrutasAgara se kahA / "jaisI AcArya kI AjJA / " zrutasAgara ne binA nuktA cInI kiye kahA - " maiM bhale rahUM yA na rahUM para merA saMgha avazya surakSita rahe / " Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 45 ; zrutasAgara, apane vivAda ke sthala para Akara sAdhanA karate lge| dhIre dhIre dina bItA zrIra rAta AgaI / sandhyA kI sundarI ne tAre bikhera diye / prAcIna AcArya paramparA' "Aja jisa naMge sAdhu ne rAjA ke sammukha apanA apamAna kiyA thA, use saMgha sahita mArakara apane apamAna kA badalA na liyA to apanA mantritvA niSphala hai / " cAroM mantriyoM neH vicAra kiyA / 3 vali, vRhaspati, prahalAda aura namuci - sudRr3ha sumeru sA vicAra kara hAthoM meM camacamAtI talavAreM lekara nikala par3e aura vahIM zrA gaye, jahA~ zrutasAgara dhyAna kara rahe the| eka kSaNa Thahara kara unhoMne socA - " asalI zatru to yahI hai, pahale ise hI samApta kareM / isake saMgha vAloM ko fira dekhA jAyegA / " cAroM mantriyoM ne eka sAtha zrutasAgara para prahAra karanA caahaa| para yaha kyA ? unake talavAra vAle hAtha jyoM ke tyoM uThe ke uThe hI raha gaye | aba ve Age-pIche bhI nahIM hote the / mantrI; isa apratyAzita ghaTanA ko dekhakara vismita the / dhIre dhIre rAta bhI bItI / prAtaHkAla hote hI sUrya ke prakAza so yaha khabara bhI nagara meM phaila gaI ki cAroM mantriyoM ne muni ko mArane kI koziza kI / zrIvarmA ne bhI grAkara dekhA auaura. - cAroM hI mantriyoM ko nagara se bAhara nikAla diyA / logoM ne kahA - "yaha hai sattA kA sadupayoga aura dharma kA phala puNya / " (5) java churI dvArA kUkha hI cIrI jAne lagI / jaba muni nAgadatta vana meM calate calate coroM ke aDDe ke pAsa pahuMca gaye to ve ghabar3Aye / unheM pakar3akara ve apane pramukha sUradatta ke samIpa le gaye / pramukha ne kahA - "inheM chor3a do, inase kucha bhI apanA aniSTa nahIM hogA / " : * thor3I dera vAda - nAgadattA ( muni kI mAM ) apanI beTI sahita AI / vaha kauzAmbI jAkara, jinadatta ke suputra dhanapAla se apanI beTI kA vivAha karane jA rahI thI; ataeva usake pAsa ' kAphI vastrAbhUSaNa bhI the / apanI jAna aura mAla kI surakSA kI dRSTi se vaha kucha rukii| usane * muni nAgadatta ko praNAma karane ke bAda pUchA - "prabho ! Age kA mArga svaccha aura surakSita.. to hai ?" : Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA pratyuttaraM meM muniM mauna rahe / unhoMne hA~ nA kucha bhI nahIM kahA / nAgadattA ne ise hI unakI sahamati smjhii| muni sAdhanA karate hI rahe / 46 ] Age jAne para, nAgadattA ko coroM ne pakar3a liyA aura vastrAbhUSaraNa tathA vivAha kI anya sAmagrI ke sAtha usakI beTI ko bhI pakar3a liyA / . "yaha hai digambara muni kI niSkAma sAdhanA aura vItarAgatA kI jvalaMta bhAvanA / " sUradatta ne sAthiyoM se kahA - "hamane muni ko pIr3ita kiyA, taba bhI unhoMne kucha nahIM kahA aura isa strI ne unakI prArthanA kI- bhakti kI taba bhI kucha nahIM kahA / unakI dRSTi meM zatru-mitra saba hI saMbara haiM / " taba hI nAgadattA ne sUradatta se kahA - " bhAI ! jarA tuma apanI churI to mujhe de do tAki maiM apanI kUkha ko cIrakara hI kucha zAnti pAlU N / tuma jisa muni kI itanI prazaMsA kara rahe ho, vaha aura koI nahIM, merA beTA hI hai, agara vaha aNu sA bhI saMketa kara detA to merI yaha durdazA. nahIM hotI / " "mA~, tuma hameM kSamA karo / " sUradatta ne kahA - "hameM nahIM mAlUma thA ki tuma una maharSi kI mAM ho| tumhAre sabhI vastrAbhUSaNa le lo aura vivAha kI sAmagrI tathA beTI ko bhI, anyathA naraka meM bhI hamArI AtmA ko zAnti nahIM milegI / " nAgadattA ne gaI vastuyeM aura beTI ko pAkara apanA saubhAgya samajhA tathA sammAna pAkara apane beTe kI punaH vandanA kI / (6) jaba bApa ne beTe ko mArane kI AjJA dI / magadha sundarI ke prema ke Age vidya ut cora jhuka gayA / vaha zrIkIti zreSThi ke mahala kI ora bddh'aa| mArga meM vicArA - "jaba strI ke kSetra meM sAdhaka taka parAjita hote haiM, taba phira maiM to cora hUM aura phira merI to hAra bhI jIta abhI hogI / " cora ne corI to kara lI para vaha hAra kI kAnti ko nahIM chipA sakA, jo usake sAtha cA~danI sI camaka rahI thI / sipAhiyoM ne usase rukane ko kahA para vaha bhAgA, utanA bhAgA, jitanA bhI usase bhAgate banA, jaba aura bhAgate na banA to zmazAna meM vAriSeraNa ke pAsa hAra ko pheMka diyA aura adRzya hokara hI apane liye nirApada samajhA para usakI AtmA use dhikkAra rahI thI / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna AcArya paramparA [ 47 sipAhiyoM ne hAra ko le liyA aura vAriSeNa ko pakar3a liyA tathA samrATa zreNika ke sammukha upasthita kara diyA / vAriSeNa bandI banA cupa rahA / "tumhArA yahI dharmAtmApana hai ? tuma yahI zmazAna meM dhyAna karate ho ? maiM to tumheM yuvarAja vanAnA cAhatA thA para aba tumheM yamarAja ko saupuuNgaa|" zroNika ne krodhita hokara kahA-"le jAo ise aura talavAra ke eka hI vAra se kAma tamAma kara do| bhagavAna ! aisA nAlAyaka beTA kisI ko na deN|" . . "jallAdoM ne jo khoMcakara jora se apanI talavAreM vAriSeNa kI gardana para mArI to ve phUla kI mAlAyeM bana giiN|" yaha bAta jaba rAjA zroNika ne sunI to ve vAriSeNa se kSamA mAMgane lage / pachatAvA to unheM pahale se hI thaa| "nahIM ! pitAjI !! Apane jo kiyA, vaha ThIka hI thA, agara Apa mujhe sajA na dete to prajA ke pratinidhi Apako anyAyI khte|" vAriSeNa ne khaa| zreNika ko lagA ki Aja unakA mAna-mandira Dhaha gayA aura taba hI vidyut cora ne kahA"aparAdhI ye nahIM balki maiM huuN| rAjan ! maiM vizvAsa dilAtA hUM ki aba kabhI aparAdha nahIM kruuNgaa|" Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adimuni bhagavAna RSabhadeva ke prati ( lakSmocandra jaina 'saroja', jAvarA ) RSabhadeva kisakA na devatA, jainadharma na kisakA hai ? jo udAra cetA vaha kahatA; deva-dharma yaha savakA hai // satya prathama zrI RSabhadeva ne, apanI sabakI A~kheM kholIM / jInA sikhalAyA diye kalA; asi masi - kRSi - zilpa-vanija volI // bhoga bhUmi sA karma bhUmi para bhI apanA adhikAra batAyA / dhvaMsa jhaMjhaToM ko kara satvara; svAvalamva satkAra sikhAyA || kalpalatA antartR SNA se, hotA saMgharSa na kisakA hai ? jo udAra cetA vaha kahatA, yaha saMgharSa sabhI kA hai // tapo bhUmi kI Atma sAdhanA meM tyAga bhoga se bar3ha dekhA / kAryoM ke uttuMga zikhara para car3ha jIvana ko ujjvala lekhA || jIvana diyA zramaraNa saMskRti ko AcaraNoM ko dI vANI / anupama jJAnAmRta vitaraNa kara vikasita kI daza dizi meM vAraNI || AdhyAtmikatA satya samIkSA, yaha adhikAra na kisakA hai ? jo udAracetA vaha kahatA, yaha adhikAra sabhI kA hai // satya digambara o zvetAmbara mAtra na isake adhikArI haiM / balki bauddha - hindU IsAI muslima khaga- pazu nara-nArI haiM // jIvana hai kundana sA jisakA, vaha kyA grAva tAva dekhegA ? carita candra sA nirmala jisakA, vaha kyA bheda bhAva lekhegA ? satya sanAtana kA darzana, sthAI utkarSa na kisakA hai ? jo udAra cetA vaha kahatA, yaha to bhAI sabhIkA hai // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna prAcArya paramparA . . [ 46 nAbhirAya kA tanaya eka vaha, jisakI pratikRti pujatI jana se| marudevI kA lAla neka vaha, jisako janatA sunatI mana se / yaha asIma apanI sImA meM, jaba detA sabako vAMchita vara / ati udAra bana sarita megha sA, pulakita hotA avano ambara / / pitA bharata pau bAhubalI kA, brAhmI tathA sundarI kaa| dharma-pitA ko dekha dekhakara, bar3hatA harSa na kisakA hai ?? jo udAra cetA vaha kahatA, bar3hatA harSa sabhI kA hai| he AdinAtha ! brahmA banakara, tumane yuga kA nirmANa kiyaa| he RSabhadeva ! viSNU banakara, tumane jaga jana kA trANa kiyA / he Adideva ! ho mahAdeva, tumane jaga kA kalyANa kiyaa| he vizvavandya ! ho kalA-srota, tumase saca jaga mriyamANa jiyA / / racanA kI Adarza anokhI, rakSA kA bhAva na kisakA hai ? jo udAracetA vaha kahatA, yaha to bhAva sabhI kA hai / vItarAgatA kI virATatA tU lekha rahA nija antara meM / sarvadarzitA kI samAnatA tU dekha rahA nija mantara meM // hitopadezitA kI mahAnatA pahicAna rahA tU mati-mana meM / vizvabandhutA kI svatantratA anumAna rahA tU mati-mana meM / tere pAvana caraNoM para kara kA sparza na kisakA hai ? jo udAra cetA vaha kahatA, kara sparza sabhI kA hai| sAgara sI lekara maryAdA, gambhIra banA tU antara meN| dIpa-zikhA sI lekara jvAlA, unnata su dhIra tU mantara meM / prakRti jagata kA ramyadeva bana, baiThA nizcala dik ambara meM / jIvana-darzana le sAra sanA, anubhava karatA tana prastara meM / tU ravi sA kavi kA amara kAvya, sunane kA cAva na kisakA hai ? . jo udAra cetA vaha kahatA, sunane kA bhAva sabhI kA hai| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI zAMtisAgarastutiH .. .. yaH zrI sarvaguNAkaro'sti vibudhaH yaM sAdhuvaryaM bhaje, .. yenaivAtra sudazita munipathaH yasmai namaH zAntaye / .. yasmAjjJAnatapodhanaM pramuditaM yasya prabhA zAntidA, yasmin dhyAnasukhAndhirasti sa sudhIH zAntimuniH pAtu naH / / yasya jJAna tapobalaM tvanupamaM stutyoM munIthaiH sadA, yo nAgAdikRtopasargavijayI cAritrasUryo . mahAn / ye naivAtra hi bhArate ca bahavaH sattvAH samudbodhitAH, so'yaM kAmamadAdibhogavirataH sUrIzvaraH. pAtu naH // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16-20 vIM sadI ke prathama digambara jainAcArya cAritra cakravartI, tapasvI santa prAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita sAdhuvRnda .. . . : ALLonkan . .... : prA0 zAMtisAgarajI jIvana paricaya zrA0 sudharmasAgarajI mahArAja prA0 vIrasAgarajI mahArAja muni dharmasAgarajI mahArAja muni candrasAgarajI mahArAja muni nemasAgarajI mahArAja A0 namisAgarajI mahArAja kSullaka candrakIrtijI mahArAja muni nemisAgarajI mahArAja kSullaka dharmasAgarajI mahArAja prA0 kunthusAgarajI mahArAja AryikA vidyAvatI mAtAjI A0 pAyasAgarajI mahArAja AryikA candravatI mAtAjI muni mallisAgarajI mahArAja AryikA siddhamatI mAtAjI muni candrakIrtijI mahArAja kSullikA guNamatI mAtAjI muni varddhamAnasAgarajI (dakSiNa) kSullikA ajitamatI mAtAjI RAMAYANAMAHAMATHEMAMMALA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16-20 vIM sadI ke prathama digambara jainAcArya AdhyAtmika jyotirdhara cAritra cakravartI paramapUjya 108 maharSi prAcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja : ...... hamArA bhArata eka AdhyAtma pradhAna deza hai| apanI AdhyAtmika saMskRti ke kAraNa hI yaha jagata meM sammAnita, pratiSThita aura zreSTha svIkAra kiyA jAtA hai / ratna prasavA bhArata bhUmi ne vizva ko mahAn tejasvI, dedIpyamAna aura vandanIya...: namaskaraNIya aneka nara-ratna die haiM / Aja se lagabhaga 2580 varSa pahale isa puNya bhUmi para caubIsaveM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kA janma huaa| unhoMne apanI utkRSTa Atma sAdhanA tathA tapa aura tyAga ke prabhAva se duniyAM ko hiMsA ke patana-mArga meM pravRtta hone se bacAyA tathA ahiMsA, aparigraha aura anekAMta kA samyak mArga dikhAkara jIne kI-jIvanayApanA kI sahI vidhi btaaii| tIrthakara mahAvIra kI paramparA meM unhIM ke pada cinhoM kA anukaraNa karane vAle bhagavAna kundakunda, jinasena, samantabhadra, vidyAnandi, nemicandra, akalaMkadeva, padmanandI Adi aneka mahAna vidvAna saccaritra tapasvI sAdhu santa hue jinhoMne apane-apane yuga meM mahAvIra prabhu ke AdhyAtmika sandeza aura sacce dharma kA prasAra kiyaa| isI Adarza digambara sAdhu santa paramparA meM vartamAna yuga meM jo tapasvI santa hue unameM AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja eka aise pramukha sAdhuzreSTha tapasvIratna hue haiM jinakI agAdhavidvattA, kaThoratapazcaryA, pragAr3ha dharmazraddhA, AdarzacAritra aura anupamatyAga ne dharma kI yathArtha jyoti prajjvalita kii| Apane luptaprAya, zithilAcAragrasta muni paramparA kA punaruddhAra kara use jIvanta kiyA, vaha paramparA anavaratarUpa se adyAvadhi pravahamAna hai / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] digambara jaina sAdhu dakSiNa bhArata ke prasiddha nagara belagAMva jile ke cikoDI tAlukA meM bhojanAma hai| bhojagrAma ke samIpa lagabhaga cAra mIla kI dUrI para vidyamAna yelugala gAMva meM nAnA ke ghara ASAr3ha kRSNA 6 saMvat 1929 san 1872 budhavAra kI.rAtri ko janma huA / jyotiSI se janma patrikA banavAne para usane batAyA thA ki yaha bAlaka atyanta dhArmika hogA, jagata bhara meM pratiSThA prApta karegA aura. saMsAra ke mAyAjAla se dUra rhegaa| pitA bhImagaur3A aura mAtA satyavatI ke ye tIsare putra the isIse mAno prakRti ne inheM / ratnatraya aura tRtIya ratna samyakcaritra kA anupama ArAdhaka bnaayaa| AdigauDA aura devagauDA nAmake Apake do bar3e bhAI the / kumagauDA Apake anuja the / bahina kA nAma kRSNA bAI thaa| inake . zAnta bhAvoM ke anurUpa inheM sAtagaur3A kahate the / gaur3A zabda bhUmipati-pATila kA dyotaka hai| AcArya zrI ke jIvana para unake mAtA-pitA kI dhArmikatA kA bar3A prabhAva thaa| mAtA satyavatI atyadhika dhArmika thI / aSTamI caturdazI ko upavAsa karatI tathA sAdhuoM ko AhAra detI thiiN| bahuta zAnta tathA sarala prakRti kI thiiN| vratAcaraNa, paropakAra, dharmadhyAna unake jIvana ke mukhya . aMga the / pitA bhImagauDA prabhAvazAlI, balavAna, rUpavAna pratibhAzAlI U~ce pUre kSatriya the| unhoMne 16 varSa paryanta eka bAra hI bhojana pAnI ke niyama kA nirvAha kiyA thaa| 16 varSa paryanta brahmacarya vrata rakhA thA / una jaisA dharmArAdhanA pUrvaka sAvadhAnI sahita samAdhimaraNa honA kaThina hai / prAcArya mahArAja ke bar3e bhAI devagauDA pATila ne bhI digambara sAdhurAja kA pada grahaNa kiyA thaa| unheM vardhamAnasAgara mahArAja kahate the| choTe bhAI kumagauDA bhI dIkSA lene kA vicAra rakhate the para asamaya meM hI ve kAla kavalita ho ge| aise dharmaniSTha parivAra meM caritranAyaka ne janma liyaa| sAtagauDA . bacapana se hI nivRtti kI ora bar3hate ge| baccoM ke samAna gande kheloM meM unakI koI ruci nahIM.. thI / ve vyartha kI bAta nahIM karate the| pUchane para saMkSepa meM uttara dete the| laukika Amoda-pramoda se sadA dUra rahate the, dhArmika utsavoM meM jAte the / ghara meM bahina kRSNA bAI kI zAdI meM tathA choTe bhAI kumagauDA kI zAdI meM sammilita nahIM hue the / ve vItarAga pravRtti vAle the| bAlyakAla se hI ve ' zAnti ke sAgara the| "muniyoM para unakI bar3I bhakti thI / ve apane kandhe para eka munirAja ko baiThAkara vedagaMgA tathA dUdha gaMgA nadiyoM ke saMgama ke pAra le jAte the / ve kapar3e kI dukAna para baiThate the, mukhya kArya choTA bhAI karatA thaa| choTe bhAI kI anupasthiti meM ve grAhakoM se kahate-"kapar3A lenA hai to mana se cuna lo, apane hAtha se nApa kara phAr3a. lo aura bahI meM likha do|" isa prakAra unakI nispRhatA thii| ve kuTumba ke jhaMjhaToM meM nahIM par3ate the| unakA Atmabala adbhuta thaa| unhoMne mAtA-pitA kI khUba . Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 55 sevA kI aura unakA samAdhimaraNa karAyA kintu unake svargArohaNa ke bAda bhI unake netroM meM azru nahIM the / unakA manobala mahAn thA, ve vairAgyamUrti the| . ___ jaba unake vivAha kA prasaMga AyA to unhoMne kahA "mI brahmacArI rAhaNAra" maiM brahmacArI rahUMgA / ina zabdoM ko sunate hI mAtA-pitA ke netroM meM azru A ge| pitAzrI ne kahA- mAjhA janma tumho sArthakakelA" beTe / tumane hamArA jIvana aura janma kRtArtha kara diyaa| "mahArAja ke pariNAma choTI avasthA meM hI munidIkSA lene ke the parantu mAtA-pitA ne Agraha kiyA ki vettaa| jaba taka hamArA jIvana hai taba taka tuma dIkSA na lekara dharmasAdhana kro| isaliye ve ghara meM rhe| mAtA pitA ke svargArohaNa ke bAda 41 varSa kI avasthA meM Apane munidIkSA ke liye digambara sAdhu devappA svAmI ke pAsa jAkara yAcanA kI, vinaya kii| gurudeva ne digambara muni kI dIkSA na dekara inake kalyANArtha vikrama saMvat 1972 jeTha sudI terasa san 1915 ko inheM pahale kSullaka dIkSA dI / nAma zAntisAgara rakhA thA / inhoMne koganolI gAMva meM kSullakarUpa meM prathama cAturmAsa kiyaa| usa samaya ye tapasAdhanA meM vizeSa saMlagna the / koganolI meM mandira veNI meM ve dhyAna hetu baiThe the ki eka chaha hAtha lambA sarpa mandira meM ghusA aura usane yahAM-vahAM ghUmane ke bAda mahArAja ke zarIra para car3hanA prArambha kiyA aura vaha unake zarIra para lipaTa gyaa| vahAM mandira meM dIpaka jalAne ko upAdhyAya ghusA aura usakI nigAha sarpa para par3I to vo ghabarA kara bhaagaa| isa samAcAra ko sunakara bahuta loga vahAM ekatra ho ge| ve kiMkartavyavimUr3ha ho rahe the, kyoMki gar3abar3I ke kAraNa sarpa kahIM kATa degA to anartha ho jaaegaa| bahuta samaya ke bAda sarpa dhIre-dhIre utarA aura bAhara calA gyaa| pratIta hotA hai ki vaha yamadUta mahArAja kI parIkSA lene AyA thA ki inameM dhairya, nirbhIkatA tathA sthiratA kitanI hai / isa parIkSA meM mahArAja susvarNa nikale / ina samAcAroM se sarvatra mahArAja kI mahimA kA prasAra ho gyaa| yoM bhI mahArAjazrI ke jIvana meM aneka upasarga aae| parantu 'yathA nAma tathA guNa" Apane savako samabhAva se sahana kiyA / dhaulapura rAjA kheDA meM to chidri brAhmaNa guNDoM sahita naMgI talavAreM lekara mArane A gayA thA, usako bhI Apane kSamA pradAna kii| sarparAja se bhI aneka vAra sAkSAtkAra huA / zera se bhI mulAkAta huii| eka bAra asaMkhya cITiyoM ne Apake zarIra ko apanA bhojya vanAyA phira bhI Apa sAmAyika meM lIna rahe / eka cIMTI Apake puruSa liMga se cipaTa kara kATatI rahI, khUna bahatA rahA parantu Apa dhyAna se vicalita nahIM hue| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu jaba Apa kSullaka avasthA meM the usa samaya Apako kaThina paristhitiyoM kA sAmanA karanA par3A thA. kyoMki taba municaryA bhI zithilatAoM se paripUrNa thI / sAdhu AhAra ke lie upAdhyAya dvArA pUrva nizcita gRha meM jAte the| mArga meM eka cAdara lapeTa kara jAte the| gRhastha ke ghara jAkara snAna kara digambara ho AhAra karate the| ghaNTA vajatA rahatA thA tAki antarAya kA zabda bhI sunAI na par3e aura bhojana meM kisI taraha kA vighna na Ave / mahArAja ne yaha prakriyA nahIM apanAI, kyoMki sAdhu ko anudiSTa AhAra lenA cAhie ataH ve nimaMtrita ghara meM na jAkara caryA ko nikalate / kabhI-kabhI ATha dina paryanta bhojana nahIM milane se upavAsa ho jAtA thA / zanaiH zanaiH logoM ko patA calA ki sAdhu ko AmaMtraNa svIkAra na kara vahA~ AhAra lenA cAhie jahA~ suyoga vAsa ho tava zAstrAnusAra cauke lagAkara AhAra kI vyavasthA kI gii| unake jIvana se muniyoM ko bhI prakAza prApta huA thaa| neminAtha bhagavAna ke nirvANasthAna giranAra parvata kI vandanA ke pazcAt isakI sthAyI smRtirUpa Apane ailaka dIkSA grahaNa kara lii| ailaka rUpa meM Apane nasalApura meM cAturmAsa kiyA vahAM se calakara ainApura grAma meM rahe / usa samaya yaranAla meM paMcakalyANaka mahotsava hone vAlA thA vahA~ jinendra bhagavAna ke dIkSA kalyANaka divasa para Apane apane gurudeva devendrakIrti svAmI se muni dIkSA grahaNa kii| aba to ye sAdhurAja dhyAna, tatvacintana, ahiMsApUrNa jIvana meM nirantara pragati karane lge| isase inameM adbhuta AtmazaktiyoM kA nava jAgaraNa hone lagA / bahirjagat se kama samparka rakha antajagat meM sthira rahane vAle ina mahAtmA ke jJAna meM bhaviSya kI aneka ghaTanAoM kA prativimva pahale se A jAyA karatA thA / aise aneka prasaMgoM para Apake kathana akSarazaH sahI siddha hue haiN| santa puruSa antarAtmA kI AvAja ko mahatva diyA karate haiN| kAlidAsa ne kahA hai-"satAM hi sandehapadeSu vRttipu pramANamantaH krnnprvRttyH"| . mahArAja kaThora tapa rUpa agni meM apanI AtmA ko zuddha banA rahe the| jaba ve kumbhoja . bAhuvalI meM saMgha sahita virAjamAna the to udIyamAna puNyazAlI seTha pUnamacanda ghAsIlAla javerI, . vambaI ke mana meM icchA jagI ki yadi gurudeva zikharajI kI yAtrArtha saMgha sahita caleM, to hama saba prakAra kI vyavasthA kareMge aura saMgha kI sevA bhI karate rheNge| unhoMne gurudeva ke sammukha apanI icchA vyakta kI / suyoga kI vAta, mahArAja ne prArthanA svIkAra kara lii| savako apAra Ananda huaa| san 1927 ke kAtika mAha ke anta meM aSTAhnikA ke vAda saMgha kA vihAra huaa| lagabhaga do sau vyakti saMgha meM the| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 57 samaDolI meM nemisAgarajI kI ailaka dIkSA va vIrasAgarajI kI munidIkSA ke avasara para samasta saMgha ne mahArAja ko "AcArya pada" se alaMkRta kara apane ko kRtArtha kiyA / apUrva prabhAvanA karatA huA saMgha san 1928 ke phAlguna meM zikharajI pahuMca gyaa| vahAM aSTAhnikA mahAparva, paMcakalyANaka mahotsava vaibhava sahita sampanna huA / lAkhoM jainoM ne ekatra hokara mahAn puNya saMcaya kiyA / saMgha ne samasta uttara bhArata meM vihAra karake jIvoM kA. avarNanIya kalyANa kiyaa| mahArAja ke puNya se kahIM bhI saMgha ke vihAra meM kisI taraha kI bAdhA nahIM aaii| . gajapaMthA meM cAturmAsa ke bAda paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava huaa| usa avasara para upasthita dhArmika saMgha ne mahArAja ko "cAritra cakravartI" pada se alaMkRta kiyaa| vizuddha zraddhA, mahAn jJAna aura zreSTha saMyama kI samArAdhanA dvArA mahArAjazrI kI AtmA apUrva ho rahI thii| samyak cAritra rUpa cakra kA pravartana kara mahArAja ne cAritra cakravartI kA hI to kAma kiyA thaa| mahArAja kahate the ___ "samyaktva aura cAritra kA ghaniSTha sambandha hai, taba eka kI hI prazaMsA kyoM kI jAtI hai ? samyaktva kI prApti deva ke adhIna hai, cAritra puruSArtha ke AdhIna hai|" saMyama yadi samyaktva sahita hai to vaha mokSa kA kAraNa hai tathA yadi vaha samyaktva rahita hai to vaha narakAdi durgatiyoM se jIva ko bacAtA hai ataH jaba taka kAlalabdhi Adi sAdhana sAmagrI nahIM prApta huI hai taba taka bhI saMyama kI zaraNa lenA hitakArI hai / sadAcaraNa rUpa pravRtti kabhI bhI patana kA kAraNa nahIM hogii| vratAcaraNa ke dvArA samalaMkRta jIva devagati meM jAkara mahAvideha meM vidyamAna sImandhara Adi tIrthakaroM ke samavasaraNa meM pahuMca sakatA hai tathA unakI divyadhvani sunakara mithyAtva pariNati kA tyAga karake vaha samyaktva dvArA AtmA kA uddhAra kara sakatA hai| . __ AcAryazrI kA prANa jinAgama thA / usake viruddha ve eka bhI bAta na kahate the aura na karate the / samAja meM pracalita Agama viparIta pravRttiyoM ke viruddha upadeza dene meM AcAryazrI ko tanika bhI saMkoca nahIM hotA thA / jana samudAya ke virodha kI unheM tanika paravAha nahIM thii| AcArya zrI apane tapaH punIta jIvana tathA upadezoM dvArA jana sAdhAraNa kA jitanA kalyANa kiyA utanA hajAroM upadezaka tathA bar3e-bar3e rAjya zAsana bhI kAnUna dvArA sampanna nahIM kara sakate the| bambaI sarakAra ne harijanoM ke uddhAra ke liye eka harijana mandira praveza kAnUna san 1947 meM banAyA isakA prAzraya lekara 4 agasta 1948 ko kucha mehataroM, camAroM ne jaina mandira meM jabarana ghusane kA prayAsa kiyaa| yaha jJAtakara anubhavI prAcArya mahArAja kI antarAtmA ne unheM kar3A Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] digambara jaina sAdhu kadama uThAne kI preraNA kI / mahArAja ne pratijJA kara lI ki..."z2aba taka pUrvokta bambaI kAnUna se AI huI vipatti jaina mandiroM se dUra nahIM hotI hai taba taka maiM anna grahaNa nahIM kruuNgaa|" 28 navambara . san 1950 ko akalUja pahuMca kara solApura ke kalekTara ne rAtri ke samaya digambara jaina mandira kA tAlA tur3avA kara usake bhItara mehataroM, camAroM kA praveza karAyA / jaina vandhuoM ne Apatti kI to unheM giraphtAra kara liyA gyaa| mukadamA calA / 24 julAI 1951 ko hAIkorTa ke pradhAna nyAyAdhIza zrI cAgalA ne phaisalA sunAyA-"bambaI kAnUna kA lakSya harijanoM ko savarNa hindUtroM ke samAna maMdira praveza kA adhikAra denA hai / jainiyoM tathA hinduoM meM maulika vAtoM kI bhinnatA hai| unake svatantra astitva tathA unake dharma ke siddhAntoM ke anusAra zAsita hone ke adhikAroM ke viSaya meM koI vivAda nahIM hai / ataH hama eDavokeTa janarala kI yaha vAta asvIkAra karate haiM ki kAnUna kA dhyeya jainoM tathA hinduoM ke bhedoM ko miTA denA hai|" "dUsarI bAta yaha hai ki yadi koI hindU isa kAnUna ke banane ke pUrva jaina mandiroM meM apane pUjA karane ke adhikAra ko siddha kara sake, to vahI adhikAra harijana ko bhI prApta ho skegaa| ataH hamArI rAya meM prArthiyoM kA yaha kathana mAnya hai ki jahAM taka isa solApura jile ke jaina mandira kA prazna hai, harijanoM ko usameM praviSTa hone kA koI adhikAra nahIM hai, yadi hindunoM ne yaha adhikAra . kAnUna, rivAja yA paramparA ke dvArA siddha nahIM kiyA hai|" apane anukUla nirNaya se bar3A harSa huA / dharmapakSa kI vijaya huI / isa saphalatA kA zreya pUjya cAritra cakravartI RSirAja ko hai jinhoMne jinazAsana ke anurAgavaza tIna varSa se anna chor3a rakhA thaa| prAcArya mahArAja kA annAhAra 1105 dinoM ke bAda huA thaa| AcAryazrI ko zrutasaMrakSaNa kI bar3I cintA thii| ApakI preraNA se dhavala mahAdhavala jayadhavala rUpa mahAn zAstroM ko tAmrapatra meM utkIrNa karavAyA gyaa| tInoM siddhAMta graMthoM ke 2664 . tAmrapatroM kA vajana lagabhaga 50 mana hai / ve grantha phalaTaNa ke jinamandira meM rakhe gae haiN| prAcArya mahArAja kI dRSTi yaha rahI hai ki zAstra dvArA samyagjJAna hotA hai ataH samartha vyaktiyoM ko mandiroM meM grantha vinA mUlya bheMTa karane cAhiye tAki sArvajanika rUpa se saba lAbha le skeN| ve kahate the "svAdhyAya kro| yaha svAdhyAya parama tapa hai / zAstradAna mahApuNya hai / isameM bar3I zakti hai|" jIvana paryaMta nirdoSa municaryA kA pAlana karate hue AcAryazrI ne agasta 1955 ke tIsare saptAha meM kunthalagiri para yama sallekhanA le lI / 26.agasta zukravAra ko unhoMne vIrasAgara mahArAja ko AcAryapada pradAna kiyA, unhoMne kahA-"hama svayaM ke santoSa se apane prathama : nigraMtha ziSya vIra Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [56 sAgara ko AcArya pada dete haiN|" vIrasAgara mahArAja ko yaha mahattvapUrNa sandeza bhejA thA, "Agama ke anusAra pravRtti karanA, hamArI hI taraha samAdhi dhAraNa karanA aura suyogya ziSya ko apanA uttarAdhikArI niyukta karanA, jisase paramparA barAbara cle|" vIrasAgara mahArAja usa samaya khAniyA~ jayapura meM virAjamAna the| ___mahArAjazrI kI samAdhi-sthiti kI prAnandopalabdhi kI kalpanA prArtadhyAna, raudradhyAna ke jAla meM phaMsA gRhastha kaise kara sakatA hai| mahAn kuzala vItarAga yogIjana hI usa paramAmRta kI madhuratA ko samajhate haiM / mahArAja utkRSTa yogasAdhanA meM saMlagna the| ghabarAhaTa vedanA kA leza bhI nahIM thaa| jaise 35 dina bIte, aise rAtri bhI vyatIta ho gii| ravivAra kA dina thaa| amRtasiddhi yoga thA / 18 sitambara bhAdo sudI dvitIyA nabhomaNDala meM sUrya kA Agamana huA, ghar3I meM chaha bajakara pacAsa minaTa hue the ki cAritra cakravartI, sAdhu ziromaNi, kSapakarAja ne svarga ko prayANa kiyaa| AcArya mahArAja ne sallekhanA ke 26 veM dina ke apane amara saMdeza meM dinAMka 8-6-55 ko kahA thA "sukha prApti jisako karane kI icchA ho usa jIva ko hamArA Adeza hai ki darzana mohanIya karma kA nAza karake samyaktva prApta kro| cAritramohanIya karma kA nAza kro| saMyama ko dhAraNa kro|" saMyama ke binA cAritramohanIya karma kA nAza nahIM hotaa| Daro mata, dhAraNa karane meM Daro mata / saMyama dhAraNa kie binA sAtavAM guNasthAna nahIM hotA hai| sAtaveM guNasthAna ke binA AtmAnubhava nahIM hotA hai / prAtmAnubhava ke binA karmoM ko nirjarA nahIM hotii| karmoM kI nirjarA ke binA kevalajJAna nahIM hotA / OM siddhAya nmH| sArAMza : dharmasya mUlaM dyaa| jinadharma kA mUla kyA hai ? satya, ahiNsaa| mukha se sabhI satya, ahiMsA bolate haiM, pAlate nhiiN| rasoI karo, bhojana karo-aisA kahane se kyA peTa bharegA? kriyA kie binA, bhojana kie binA peTa nahIM bharatA hai bAbA / isaliye kriyA karane kI AvazyakatA hai / kriyA karanI cAhiye, taba apanA kArya siddha hotA hai / samyaktva dhAraNa karo, saMyama dhAraNa karo taba ApakA kalyANa hogA, isake binA kalyANa nahIM hogaa| una sAdhurAja ke caraNoM meM koTi-koTi namana / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja . 11. TETsyA saH jAto yena jAtena, yAti dharmaH samunnatim / . parivartini saMsAre mRtaH ko vA na jAyate / / __ jIte to sabhI jIva haiM parantu jInA unhIM kA sArthaka hai jinake jIvana se dharma kA udyota ho, dhArmikatA kA vikAsa ho / AdhyAtmika jyotirdhara parama pUjya 108 cAritra cakravartI zAntisAgarajI mahArAja ke pradhAna ziSya AcArya, vIrasAgarajI mahArAja aise hI puruSoM meM se the jinhoMne na kevala apanA hI jIvana sArthaka banAyA 'apitu kaI bhavyajIva bhI Apake nimitta se 'sva dharma' kI ora mudd'e| aisI isa divya vibhUti kA janma nijAma prAnta haidarAbAda sTeTa auraMgAbAda ( dakSiNa ) jile ke antargata vIragrAma meM khaNDelavAla jAtIya gaMgavAla gotrIya zrImAn zreSThivara rAmasukhajI kI dharmapatnI sau0 bhAgyavatI kI dakSiNa kukSi se vikrama saMvat 1932 ASAr3ha zuklA pUrNimA kI prAtaH zubha velA meM huA thaa| java Apa garbha meM the taba mAtA kucha-na-kucha zubha svapna dekhA karatI thI aura unakI bhAvanA dAna-pUjA, . tIrthavandanAdi kAryoM ko karane kI rahA karatI thii| mAtA-pitA ne bacce kA nAma hIrAlAla rkhaa| bAlaka ke subhaga nAma karma ke udaya ke kAraNa use goda meM lekara khilAne vAlA pratyeka strI-puruSa apAra harSa kA anubhava karatA thaa| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu zaizavAvasthA bItI, vacapana AyA, pAThazAlA meM par3hane hetu bheje ge| adhyayana kI ruci jAgrata huI para ghara ke dhArmika vAtAvaraNa ne Apako saMskAravAna banane meM bahuta sahAyatA kii| devadarzana kiye binA Apa bhojanAdi nahIM karate the| 16 varSa kI avasthA meM mAtA-pitA ne ApakA pANigrahaNa saMskAra sampanna karanA cAhA parantu Apane use svIkAra nahIM kiyA / Apa apanA adhikAMza samaya jinAlaya meM pUjana, pATha, svAdhyAyAdi meM bitAte, udAsIna rUpa se vyApArAdi bhI . karate, tabhI Apake saubhAgya se vihAra karate hue ailaka zrI pannAlAlajI mahArAja nAMdagAMva pdhaare| ailaka mahArAja ne ApakI pravRtti dekhakara Apako vrata grahaNa karane ke lie prerita kiyaa| Apane mahArAja zrI se saptama pratimA ke vrata dhAraNa kara liye| kucha dina ailaka jI ke sAtha rahakara hI Apane dharma-dhyAna saadhaa| vyApAra meM ApakA mana nahIM lagA to Apane atizaya kSetra kacanera meM samAja ke bAlakoM meM dhArmika saMskAra DAlane hetu eka niHzulka pAThazAlA calAI, pAThazAlA khUba clii| bar3e yogya vidyArthI nikale jinhoMne apane guru ke samAna hI gaurava arjita kiyaa| AcArya 108 zrI zivasAgarajoM mahArAja aura muni zrI sumati sAgarajI mahArAja ApakI isI pAThazAlA ke prArambhika ziSya rahe the| ApakI dhArmika zikSA se preraNA prApta kara isI prakAra aneka jIvoM ne apanA kalyANa kiyaa| zanaiH zanaiH Apako pAThazAlA se bhI aruci hone lagI-mana kisI aura sAdhanA ke lie utsuka thA, tabhI Apake kAnoM meM cA0 ca0 prAcArya zAntisAgarajI kI kIti pahuMcI ki ve cAritradhArI bhI haiM aura utkRSTa vidvAn bhI taba ve kohanUra (mahArASTra) meM virAja rahe the| yaha jAnakara Apa ( 0 hIrAlAlajI) tathA nAMdagAMva nivAsI seTha zrI khuzAlacandajI pahAr3e ( pUjya 108 zrI candrasAgarajI mahArAja ) jinheM sAtavIM pratimA ke vrata caritanAyaka ne hI die the-donoM kohanUra phuNce| vahA~ mahArAjazrI ke darzana se donoM ko apAra harSa aura santoSa huaa| Apa donoM vahA~ tIna cAra. dina rukakara mahArAja kI caryA aura anyagatividhiyoM kA nirIkSaNa karate rahe parantu mahArAja kI caryA meM koI truTi nikAla pAne meM donoM hI asaphala rhe| aba to donoM ne socA ki aise gurudeva ko chor3akara anyatra nahIM jAnA caahie| yaha apanA parama saubhAgya evaM asIma puNyodaya hai ki aise guru mile / donoM brahmacArI gurudeva ke pAsa pahuMce aura unase apane jaisA banAne kI prArthanA karane lage / mahArAja zrI ne donoM kA paricaya prApta kiyA aura kahA ki pahale Apa donoM apane gharelU aura vyApAra sambandhI kAryoM se nivRtta ho jAo, phira dIkSA kI vAta soceMge / guru kI AjJA pAkara donoM apane-apane sthAnoM ko Ae aura zIghra hI gRhastha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] digambara jaina sAdhu sambandhI apane sAre uttaradAyitvoM se mukta hokara prAcArya zrI ke pAsa vi0 saM0 1979 meM kumbhoja jA pahuMce / vahAM phira dIkSA kI yAcanA kI / mahArAja ne dIkSA kI guru gambhIratA aura kaThoratA ke bAre meM tathA upasarga, parISahoM va vrata upavAsoM ke sambandha meM khUba kahakara inheM apane saMkalpa se virata karanA cAhA parantu ye donoM DaTe rahe / donoM kA dRr3ha saMkalpa jAnakara vi0 saM0 1980 bhAdrapada zuklA saptamI ko donoM ko kSullaka dIkSA dI gaI / ba0 hIrAlAlajI ava mahArAja vIrasAgarajI ho gae aura bra0 khuzAlacandrajI candrasAgara bana gae / donoM ne varSoM taka guru mahArAja ke sAnnidhya meM rahakara dhyAnAdhyayana kiyA / kucha hI samaya bAda phira kSu0 vIrasAgarajI mahArAja ne munidIkSA hetu prArthanA kii| AcArya zrI ne inheM yogya pAtra samajha kara 7 mAha ke bAda hI vi0 saM0 1981 meM Azvina zuklA 11 ko samaDolI nagara meM karmocchedinI daigambarI dIkSA de dI / digambara veSa dhAraNa kara Apa atyanta prasanna hue tathA apane manuSya janma ko dhanya samajhane lge| AcAryazrI ke sAtha hI Apane saba siddhakSetroM va atizaya kSetroM kI vandanA kii| 12 cAturmAsa bhI Apane sAtha hI kie / Apako gurubhakti anupama thii| saMgha ke vizAla ho jAne ke kAraNa saMghastha sarva muniyoM ko AcAryazrI ne alaga-alaga vihAra karane kI AjJA de dI / pUjya vIrasAgarajI aura muni AdisAgarajI donoM ko sAtha rakhakara svatantra kara diyA / pRthak hone ke bAda ApakA prathama varSA yoga vi0 saM0 1963 meM IDara ( vethapura) meM huA / anantara kramazaH TAMkA TUkA, indaura (2), kacanera, kannar3a, kAraMjA, khAtegAMva, ujjaina, jhAlarApATana, rAmagaMja maNDI, nainavAM, savAI mAdhopura, nAgaura, sujAnagar3ha, phulerA, IsarI, nivAI, ToDArAyasiMha aura jayapura khAniyAM (3) meM Apake cAturmAsa hue / sarvatra abhUtapUrva dharmaprabhAvanA huii| Apane apane sAdhu jIvana meM chaha kSullaka dIkSAe~, 8 kSullikA dIkSAe~, 11 AryikA dIkSAeM aura 7 munidIkSAeM pradAna kara inheM dharmamArga meM yojita kiyA tathA paramparA ko gati pradAna karate hue Ane vAlI santati ke lie Adarza prastuta kiyaa| vikrama samvat 2012 meM jaba mahArAjazrI saMgha sahita khAniyAM jayapura meM virAja rahe the| tava Apake gurudeva cA0 ca0 AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ne kunthalagiri meM apanI yama sallekhanA ke avasara para apanA prAcArya pada vahA~ upasthita vizAla janasamudAya ke bIca Apako pradAna karane kI ghoSaNA kI thI / AcAryazrI dvArA pradatta pIchI-kamaNDalu Apako jayapura meM eka vizAla Ayojana meM vizAla caturvidhasaMgha ke samakSa vidhipUrvaka arpita kie ge| Apake sAnnidhya meM saM0 1997 meM kacanera meM, saM0 1968 meM mAMgI tugI meM, saM0 1966 meM siddhakSetra muktAgiri meM, saM0 2001 meM pir3AvA meM paMcakalyANaka pratiSThAe~ tathA saM0 2011 meM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu nivAI, meM mAnastambha pratiSThA sAnanda sampanna huI / AcAryazrI ne saMgha sahita bhArata ke aneka prAntoMrAjasthAna, madhyapradeza, gujarAta, mahArASTra meM nirbhIkatApUrvaka vihAra kiyaa| vihAra meM kabhI kisI prakAra kI vipatti nahIM AI / muktAgiri se khAtegAMva kA rAstA bar3A bhayAnaka hai, aise mArga meM bhI maharAja ke tapa ke prabhAva se koI apriya ghaTanA nahIM ghttii| Apake sadupadeza se prabhAvita hokara kaI mAMsAhAriyoM ne mAMsa bhakSaNa kA tyAga kiyA, rAtri bhojana kA tyAga kiyaa| mahArAjazrI sAdhucaryA ke itane pAbanda the ki asvastha dazA meM bhI kabhI pramAda nahIM karate the / apasmAra aura kampana rogoM ne bhI Apa para AkramaNa kiyA kintu Apake tapovala va puNyaprabhAva se ve zIghra dUra ho ge| nAgaura meM ApakI pITha para nAriyala ke AkAra kA eka bhayAnaka phor3A ho gayA. phira bhI mahArAja ne adhyayana-adhyApana sambandhI apanI kriyAoM meM kabhI pramAda nahIM kiyaa| - vi0 saM0 2014 kA varSAyoga jayapura khAniyAM meM thaa| Apa asvastha to nahIM the kintu ApakI zArIrika durbalatA bar3hatI jA rahI thI ki acAnaka hI Azvina kRSNA amAvasyA ko prAtaH 10 bajakara 50 minaTa para Apa isa loka aura nazvara deha ko chor3akara suraloka ko prayANa kara ge| AcAryazrI paramadayAlu, svAdhyAyazIla, tapasvI, adhyAtmayogI, nispRha sAdhu ziromaNi the| Apake Adarza jIvana ne hajAroM ko tyAga mArga kI ora unmukha kiyaa| aise paramapAvana, AcAryapravara ke caraNoM meM sazraddha namana / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / bhra candrasAgarajI mahArAja . . . ". janma : . .. bhArata deza ke mahArASTra prAnta meM nAMdagAMva nAmaka eka nagara hai / vahAM khaNDelavAla jAti meM jainadharma parAyaNa nathamala . nAmaka zrAvakaratna rahate the| unakI bhAryA kA nAma sItA thA / vAstava meM, vaha sItA hI / thI arthAt zIlavatI aura pati kI AjJAnusAra calane vAlI thii| seTha nathamalajI aura sItAvAI kA sambandha jayakumAra sulocanA ke samAna thaa| zAlivAhana saMvat 1905 vikrama saMvat 1940 mitI mAgha kRSNA trayodazI, zanivAra kI rAtri ko pUrvASAr3hA nakSatra meM sItAbAI kI pavitra kukSi se eka patraratna ne janma liyaa| jisakI rUpa-rAzi lakhakara sUrya candramA bhI lajjita hue| putra ke mukhadarzana se mAtA ko apAra harSa huaa| pitA ne harpita hokara kuTumbI janoM ko upahAra diye / sabhI pArivArika jana haSita the| dasaveM dina vAlaka kA nAmakaraNa saMskAra kiyA gayA / janma nakSatrAnusAra to janma nAma bhUrAmala, bhImasena, Adi honA cAhiye thA parantu putrotpatti se mAtA pitA ko apUrva khuzI huI thI ataH unhoMne vAlaka kA nAma - khuzAlacandra rakhA ho aisA anumAna lagAyA jAtA hai / mahArAjazrI ke hastalikhita guTake meM jo janma tithi .. End KE Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [: 65 pauSa kRSNA trayodazI zanivAra pUrvASAr3hA nakSatra meM rAtri ke samaya likhI gaI hai vaha mahArASTra deza kI apekSA hai / marusthalIya aura mahArASTra ke kRSNa pakSa meM eka mAha kA antara hai / zukla pakSa donoM ke samAna haiM ataH mAgha kRSNA trayodazI kaho yA pauSa kRSNA trayodazI, donoM kA eka hI artha hai| bAlaka khuzAlacandra dvitIyA ke candravata vRddhiMgata ho rahA thaa| jisa prakAra candramA.kI vRddhi se samudra vRddhiMgata hotA hai usI prakAra khuzAlacandra kI vRddhi se kuTumbI janoM kA harSa rUpI samudra bhI bar3ha rahA thaa| vivAha : patnI viyoga : brahmacaryavrata : abhI khuzAlacandra 8 varSa ke bhI nahIM hue the ki pUrvopArjita pApa karma ke udaya se pitA kI chatrachAyA Apake sira se uTha gaI / pitAzrI. ke nidhana se ghara kA sArA bhAra ApakI vidhavA mAtAjI para A par3A / usa samaya Apake bar3e bhAI kI umra 20 varSa kI thI / aura choTe bhAI kI cAra varSa ko / ghara kI parasthiti nAjuka thI, aisI paristhiti meM baccoM kI zikSA kI vyavasthA kaise ho sakatI hai, ise koI bhukta bhogI hI jAna sakatA hai| vAlaka khuzAlacandra kI buddhi tIkSNa thI kintu zikSaNa kA sAdhana nahIM hone ke kAraNa unheM chaThI kakSA ke bAda 14 varSa kI avasthA meM hI adhyayana chor3akara vyApAra ke lie udyama karanA pdd'aa| par3hane kI tIvra icchA hote hue bhI par3hanA chor3anA par3A ThIka hI. hai, karmoM kI gati bar3I vicitra hai / isa saMsAra meM kisI ko bhI icchAe~ pUrI nahIM hotI haiN| yuvaka khuzAlacandra kI icchA ka viparIta kuTumbI janoM ne bIsa varSa kI avasthA hone para usakI zAdI kara dii| vivAha se Apako santoSa nahIM thA, patnI rugNa rahatI thI / DeDha sAla bAda hI ApakI patnI kA svargavAsa ho gayA / Apake liye mAno "ravAt no ratnavRSTi" AkAza se ratnoM kI varSA hI ho gaI, kyoMki ApakI ruci bhogoM meM nahIM thii| isa samaya Apa ikkIsa varSa ke the| aMga aMga meM yauvana phUTa rahA thA, bhAla dedIpyamAna thA / tAruNyazrI se ApakA zarIra samalaMkRta thA ataeva kuTumbIjana Apako dUsare vivAha baMdhana meM bAMdhakara sAsAMrika viSaya bhogoM meM phaMsAne kA prayatna karane lge| parantu khuzAlacandra kI prAtmA aba saba prakAra se samartha thI, sAMsArika yAtanAoM se bhayabhIta thI ata:: Apane makar3I ke samAna apane mukha kI lAra se apanA jAla banA kara aura usI meM phaMsakara. jIvana ga~vAne kI ceSTA nahIM kii| Apane anAdikAlIna viSayavAsanAoM para vijaya prApta kara Atmatattva : kI upalabdhi ke lie durvalatA ke poSaka, duHkha aura azAnti ke kAraNa gRhavAsa ko tilAJjali dekara digambara mudrA aMgIkAra karane kA vicAra kiyA / ataH Apane jyeSTha zuklA navamI vikrama saMvat 1962 ke dina Ajanma brahmacaryavrata svIkAra kara liyaa| khilate yauvana meM brahmacaryavrata dhAraNa kara Apane adbhuta evaM mahAna vIratA kA kAma kiyA / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 66] digambara jaina sAdhu pAMcavIM pratimA : vIra saMvat 2446 meM zrI 105 ailaka pannAlAlajI kA cAturmAsa nAMdagAMva meM huA taba Apane ASAr3ha zuklA dazamI ke dina tIsarI sAmAyika pratimA dhAraNa kii| zrI ailaka mahArAja ke prasAda se ApakI virakti pratidina bar3hatI gaI / bhAdraprada zuklA paMcamI ko Apane sacittatyAga nAma kI pAMcavIM pratimA dhAraNa kI.. . .. . cAturmAsa pUrA hone ke bAda Apane ailaka mahArAja ke sAtha mahArASTra ke grAmoM aura nagaroM meM cAra mAha taka bhramaNa kara jaina dharma kA pracAra kiyA, phira Apane samasta tIrthakSetroM kI yAtrA kii| kSetroM meM zaktyanusAra dAna bhI kiyaa| ... 'usa samaya isa bhU tala para digambara muniyoM ke darzana durlabha the| mahAnidhi ke samAna digambara sAdhu kahIM kahIM dRSTigocara hote the / ApakA hRdaya munidarzana hetu nirantara chaTapaTAtA rahatA thA / Apa nirantara yahI vicAra karate the ki aho ! vaMha zubha ghar3I kaba AegI jisa dina maiM bhI digambara hokara AtmakalyANa meM agrasara ho skuugaa| AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke darzana : - eka dina Apane AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja kI lalita kIti sunI / ApakA mana guruvara ke darzanoM ke lie lAlAyita ho uThA / unake darzanoM ke binA ApakA mana jala ke binA; machalI ke samAna tar3aphane lgaa| isI samaya 0 hIrAlAlajI gaMgavAla AcAryazrI ke darzanArtha dakSiNa kI ora jAne lage / yaha vArtA sunakara ApakA mana mayUra nRtya karane lagA aura Apane bhI unake sAtha prasthAna kiyA / AcAryazrI usa samaya ainApura ke Asa pAsa vihAra kara rahe the| aApa donoM. mahAnubhAva unake pAsa cale gaye / tejomaya mUtti zAntisAgarajI mahArAja ke caraNa kamaloM meM Apane atIva bhakti se namaskAra kiyA, Apake cakSu paTala ninimeSa dRSTi se usa saMyamamUrti kI ora nihArate. hI raha gaye / ApakA mAnasa Ananda kI taraMgoM se vyApta ho gayA / Apane AcAryazrI kI zAnta mudrA ko dekhakara nizcaya kara liyA ki yadi saMsAra meM koI mere guru ho sakate haiM to yahI mahAnubhAva. ho sakate haiM aura koI nahIM / ApakA citta AcAryazrI ke pAdamUla meM rahane ke liye lalacAne lgaa| Apa gommaTa svAmI kI yAtrA kara vApasa Aye aura unase saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye / kucha dina, ghara meM rahakara AcAryazrI ke pAsa vIra nirvANa, saMvata 2450 phAlguna zuklA saptamI, ke dina kSullaka ke vrata grahaNa kiye / aba Apa nirantara AcAryazrI ke samIpa hI dhyAna adhyayana meM rata Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 67 rahane lage / zrAcArya zrI ne samaDolI meM cAturmAsa kiyA / Azvina zuklA ekAdazI vIra nirvANa saMvat 2450 meM Apane ailaka dIkSA grahaNa kii| ApakA nAma candrasAgara rakhA gayA / vAstava meM zrApa candra the / zrApakA gaura varNa unnata bhAla candra ke samAna thA / Apake dhavala yaza kI kiraNeM candramA ke samAna samasta saMsAra meM phaila gaI / vIra saMvata 2450 meM AcAryazrI ne sammedazikharajI kI yAtrA ke lie prasthAna kiyA / ailaka candrasAgarajI bhI sAtha meM the| saMgha phAlguna meM zikharajI pahuMcA, tIrtharAja kI vandanA kara sabane apane ko kRtakRtya samajhA / tIrtharAja para saMghapati pUnamacanda ghAsIlAla ne paMcakalyANaka pratiSThA karavAI / lAkhoM nara nArI darzanArtha Aye / dharma kI apUrva prabhAvanA huI / vahAM se vihAra kara, kaTanI, lalitapura, jambUsvAmI siddhakSetra mathurA meM cAturmAsa karake aneka grAmoM meM dharmAmRta kI varSA karate hue sonAgiri siddhakSetra para pahuMce / vahA~ para Apane vIra saMvata 2456 mArgazIrSa zuklA 15 somavAra mRga nakSatra makara lagna meM dina ke 10 baje AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke cararaNasAnnidhya meM digambara dIkSA grahaNa kii| samasta kRtrima vastrAbhUSaNa tyAga kara Apane paMca mahAvrata, paMca samiti, tIna guptirUpa zrAbhUSaNa tathA 28 mulaguNarUpa vastroM se svayaM ko suzobhita kiyA / digambara mudrA dhAraNa karanA sarala aura mulabha nahIM hai, atyanta kaThina hai| dhIra vIra mahApuruSa ho isa mudrA ko dhAraNa kara sakate haiM / Apane isa nirvikAra mudrA ko dhAraNa kara aneka nagaroM va grAmoM meM bhramaraNa kiyA tathA apane dharmopadeza se jana jana ke hRdaya paTala ke mithyAndhakAra kodUra kiyA / sunA jAtA hai ki ApakI vaktRtva zakti adabhuta thI / zrApakA tapobala, AcArabala, zrutabala, vacanavala, prAtmikabala aura dhairya prazaMsanIya thA / siMhavRttidhAraka : jisaprakAra siMha ke samakSa zyAla nahIM Thahara sakate usIprakAra Apake samakSa vAdIgaraNa bhI nahIM Thahara sakate the / zyAla apanI maNDalI meM hI uhu uhu kara zora macA sakate haiM parantu siMha ke sAmane cupa raha jAte haiM, vaise hI digambaratva ke virodhI jina zAstra ke marma ko nahIM jAnane vAle jJAna dUra se hI ApakA virodha karate the parantu sAmane Ane ke bAda mUka ke samAna ho jAte the / sunA hai ki jisa samaya AcAryazrI kA saMgha dillI meM AyA thaa| usa samaya eka sarakArI Adeza dvArA digambara sAdhuoM ke nagara vihAra para pratibandha lagA diyA gayA thaa| jaba yaha vArtA nirbhIka candra sindhu ke kAnoM meM par3I to unhoMne vicAra kiyA aho ! aise to muni mArga ruka hI jAegA isaliye unhoMne zrAhAra karane ke liye zuddhi kI, aura vItarAga prabhu ke samakSa kAyotsarga kara hAtha meM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] digambara jaina sAdhu kamaNDalu lekara zahara meM jAne lage / zrAvaka cintita ho gae kyA hogA ? parantu mahArAjazrI ke mukhamaNDala para apUrva teja thA / Apa siMha ke samAna nirbhaya aura zAnta bhAva se cale jA rahe the / jaba aMgreja sAhaba kI koThI ke pAsa se nikale to bAhara khar3A sAhaba inakI zAnta mudrA ko dekhakara natamastaka ho gayA, inakI bhUri bhUri prazaMsA karane lagA / satya ho hai mahApurupoM kA prabhAva apUrva hotA hai| ratnatraya kI mUrtimanta pratimA : vAstava meM munirAja zrI candrasAgarajI ko dekhakara ratnatraya kI mUrtimanta pratimA ko dekhane kA santoSa prApta hotA thA / mahArAjazrI kA jIvana himAlaya kI taraha uttuga, sAgara kI taraha gambhIra, candramA kI taraha zItala, tapasyA meM sUrya kI taraha prakhara, sphaTika kI taraha atyanta nirdoSa, AkAza kI taraha antarvAhya khulI kitAba, mahAvratoM ke pAlana meM vajra kI taraha kaThora, meru sadRza aDiga evaM gaMgA kI taraha atyanta nirmala thaa| ve sAdhuoM meM mahAsAdhu, tapasviyoM meM kaThora tapasvI, yogiyoM meM AtmalIna yogI, mahAvratiyoM meM nirapekSa mahAvratI aura muniyoM meM atyanta nirmohI muni the / vAstava meM aise nirmala, niHspRha aura sthitiprajJa sAdhuoM se ho dharma kI zobhA hai / vizva ke prANI aise hI satsAdhuoM ke darzana, samAgama aura sevA se apane jIvana ko dhanya vanA pAte haiM / pUjya taraNatAraNa mahAmunirAja zrI candrasAgarajI mahArAja apane dIkSA guru parama pUjya zrI 108 AcArya zAntisAgarajI mahArAja kI ziSya paramparA meM aura sAdhu jIvana meM na kevala jyeSThatA meM zreSTha the varan zreSThatA meM bhI zreSTha the| unake pAvana pada vihAra se dharA dhanya ho gii| saccA adhyayana jagamagA uThA aura AtmahitaiSiyoM ko Atmapatha para calane ke lie prakAzastambha mila gyaa| vAstava meM ve loga mahAbhAgyazAlI haiM jinheM aise lokottara asAdhAraNa mahAnatapasvI sacce AgamaniSTha sAdhu ke darzana kA suyoga milaa| Apako yahI bhAvanA rahatI thI ki "sarve bhavantu sukhinaH" / Apa saMsAro jIvoM ko dharmAbhimukha karane hetu satat prayatnazIla rahate the| gurudeva ko tapasyA kevala AtmakalyANa ke lie hI nahIM apitu isa yuga kI dharma aura maryAdA kA virodha karane vAlI dUSita pApavRttiyoM ko rokane ke lie bhI thI / mAnava kI pApavRttiyoM ko dekhakara unakA citta AzaMkita thaa| mahArAjazrI ne inakA : nAza karane kA prayatna asoma sAhasa aura dhairya ke sAtha kiyaa| dharmabhAvanAzUnya mUr3ha logoM ne inake patha meM patthara varasAne meM koI kamI nahIM rakho parantu munizrI ne eka parama sAhaso sainAnI kI bhA~ti , Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 66 apanI gati nahIM badalI / yaza aura vaibhava ko ThukarAne vAle kyA kabhI virodhiyoM kI paravAha kara sakate haiM, kabhI nahIM / mahArAja zrI hamezA hI satya, siddhAnta aura zrAgamapatha ke anuyAyI rahe / siddhAnta ke Age Apa kisI ko koI mahatva nahIM dete the / yadi zAstra kI paripAlanA meM prANoM kI bhI AvazyakatA hotI to Apa niHsaMkoca dene ko taiyAra rahate the / jinadharma ke marma ko nahIM jAnane vAle, dveSAgni dagdha ajJAniyoM ne mahArAjazrI para varNanAtIta atyAcAra kie jinheM lekhanI se likhA bhI nahIM jA sakatA / parantu dhIra vIra munizrI ne itane ghoropasarga Ane para bhI nyAyamArga evaM apane siddhAnta ko nahIM chor3A | satya hai "nyAyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrA" ghoropasarga Ane para bhI dhIra-vIra nyAyamArga se vicalita nahIM hote / ApattiyoM ko dRr3hatA se sahana karane para hI guNoM kI pratiSThA hotI hai / gurudeva ne ghora ApattiyoM kA sAmanA kiyA jisase grAja bhI unakA nAma ajara amara hai / ke mAravAr3a sudhAraka : jisa samaya hamAre zrAvaka garaNa cAritra se cyuta ho dharmavihIna banate jA rahe the / usa ' samaya Apane jaina samAja ko dharmopadeza dekara sanmArga meM lagAyA / zrApa anekoM grAmoM aura nagaroM meM bhramaNa karake apane vacanAmRta ke dvArA dharmapipAsu bhavyaprANiyoM ko santuSTa karate hue rAjasthAna prAntake sujAnagar3ha nagara meM padhAre / vi0 saM0 1662 meM Apane yahAM cAturmAsa kiyaa| isa mAravAr3a deza kI upamA AcAryoM ne saMsAra se dI hai / yahAM uSNatA bhI adhika hai to ThaNDa bhI adhika par3atI hai / - garmI ke dinoM meM bhISaNa sUrya kiraNoM se taptAyamAna dhUli se jvAlA nikalatI hai / Apane jisa samaya rAjasthAna meM padArpaNa kiyA usa samaya yahA~ ke nivAsI muniyoM kI caryA se anabhijJa the, khAna-pAna azuddha ho calA thA / Apane apane mArmika upadezoM se zrAvakoM ko sambodhita kiyA, unake yogya.. AcAra se unheM abagata karAyA, Apake sadupadeza se kaI vratI vane / mAravAr3a prAnta ke logoM ke sudhAra kA zreya Apako hI hai / Deha meM prabhAvanA : lADanU se maMgasira sudI caturdazI ko AcAryakalpazrI ne vihAra kiyaa| sAtha meM the. muni nirmalasAgarajI, ailaka hemasAgarajI, kSullaka guptisAgarajI aura bra0 gaurIlAlajI / mitI pauSa kRSNA dUja vi0 saM0 1992 ke prAtaH 9 vaje munisaMgha kA Deha meM praveza huA / sArA grAma mAno ulaTa par3A, vizAla zobhAyAtrA nikAlI gaI / jAgIradAra kA sarakArI lavAjamA tathA baiNDa julUsa meM sammilita thA / lagabhaga 2000 strI puruSa aura bacce sotsAha jaya jayakAra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 70 ] kara rahe the / sAdhuoM ne pahale zrI pArzvanAtha nasiyA~jI ke darzana kie, anantara prAcIna mandira aura navIna mandira ke darzana karate hue saMgha zrI digambara jaina pAThazAlA meM pahuMcA / zrAcArya kalpazrI ke udbodhana ke bAda sabhA visarjita huI / saikar3oM varSoM se isa pradeza meM digambara jaina sAdhutroM kA Agamana na hone se saba loga sAdhuoM kI kriyAoM se anabhijJa the| saMgha kI caryA dekha dekhakara saba loga AzcaryAnvita hote the / pUjya candrasAgarajI mahArAja ne zrAvakoM kI zithilatA aura azuddha khAnapAna ko bhAMpa liyA thA zrataH Apake upadeza kA viSaya prAyaH yahI hotA thA / zrApake upadezoM se prabhAvita hokara aura saccA mArga jJAta kara aneka zrAvaka zrAvikAoM ne dUsarI pratimA ke vrata grahaNa kie, jinameM mohanIbAI ( zradhunA AryikA indumatIjI ) va inake bhAI-bhAbhI bhI the / anekAneka ne madya mAMsa kA tyAga kiyaa| rAtri bhojana chor3A tathA jala chAna kara pIne kA niyama liyA / yoM kahanA cAhiye ki Apake Agamana se Deha vAsiyoM kA jIvana sarvathA parivartana ho gayA sabake saba zuddha khAna pAna aura niyamoM kI ora AkRSTa hue / utkRSTa dharma pracAraka : guruoM kI garimA gAthA gAI nahIM jA sakatI / Apake vacanoM meM satyatA zraura madhuratA, hRdaya meM vivakSA, mana meM mRdutA, bhAvanA meM bhavyatA, nayana meM parIkSA, buddhi meM samIkSA, dRSTi meM vizAlatA, vyavahAra meM kuzalatA aura antaHkaraNa meM komalatA kUTa kUTa kara bharI huI thI / isaliye Apane manuSya ko pahacAna kara arthAt pAtra kI parIkSA kara vrata diye, jana jana ke hRdaya meM saMyama kI suvAsa bharI / gagana kA candra andhakAra ko dUra karatA hai / parantu candrasAgarajI rUpI nirmala candra jJAniyoM ke mana mandira meM jJAna kA prakAza phailAtA thA / Apane dharmopadeza dekara jana jana kA ajJAna dUra kiyA / deza dezAntaroM meM vihAra kara jinadharma kA pracAra kiyA / unakA yaha paramopakAra kalpAnta kAla taka sthira rahegA / unake vacanoM meM proja thA / upadeza kI zailI apUrva thI / madhura bhASaNoM se unake jaina siddhAnta ke abhUtapUrva marmajJa hone kI prakhara pratibhA kA paricaya svataH hI milatA thA Apake sarala vAkya razmiyoM se sAkSAt zAnti sudhArasa vikIrNa hotA thA jisakA pAna kara bhakta jana jhUma uThate aura apUrva zAnti lAbha lete the / apUrva manobala : mahArAjazrI kI vRtti siMhavRtti thI ataeva unake anuzAsana tathA niyaMtraNa meM mAtA kA lADa na thA balki sacce pitA kI so parama hitaiSiNI kaTTaratA thI / jisake liye unhoMne apane jIvanopArjita yaza kI bali car3hAne meM jarA sA bhI saMkoca nahIM kiyA / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAMdhu [ 71 indaura meM saraseTha hukamIcandajI ne zrAcAryazrI ko hathakar3I pahanAne kI pUrNa koziza kI para seTha sA0 kI koziza vyartha gaI tathA prAcAryazrI kI siMhavRtti se sarakArI varga ke viziSTa loga Apake caraNoM meM natamastaka ho gae tathA seTha jI ke mAyAjAla kA bhaNDA phUTa gayA / 1 aneka kSetroM aura sthAnoM meM vihAra karate hue munizrI saMgha sahita saMvat 2001 phAlguna sudI aSTamI ke sAyaMkAla bAvanagajA meM padhAre / usa samaya Apake isa bhautika zarIra ko jvara ke ar ne pakar3a liyA thA / isaliye zrApakA zarIra yadyapi durbala ho gayA thA phira bhI mAnasika bala pUrva thaa| bar3avAnI siddhakSetra meM zrI cAMdamala dhannAlAla kI ora se mAnastambha pratiSThA thI / Apane rugNAvasthA meM bhI apane hAtha se pratiSThA karAI / pUjya gurudeva kI zArIrika sthiti adhikAdhika nirbala hotI gaI to bhI mahArAjazrI ne phAlguna sudI 12 ko pharamAyA ki mujhe cUlagiri ke darzana karAo / logoM ne kahA : "mahArAja ! zarIra svastha hone para pahAr3a para jAnA ucita hogA, gurudeva bole "zarIra kA bharosA nahIM / yadi zarIra hI nahIM rahA to hamAre darzana raha jAyeMge / " mahArAja zrI darzanArtha parvata para padhAre / usa samaya unheM 105 DigrI jvara thA, nirbalatA bhI kAphI thI / mahArAjazrI ne bar3e utsAha aura harSa pUrvaka darzana kiye / saMnyAsa bhI grahaNa kara liyA / arthAt anna kA tyAga kara diyA / phAlguna zuklA 13 ko mAtra jala liyA / antima sandeza : trayodazI ko hI anna jala tyAga kara saMnyAsa dhAraNa karate samaya Apane pUchA thA ki kAkI pUrNatA parasoM hI hai na ? amara hai / logoM ke hA~ karane para mahArAja ne pharamAyA "saba loga dharma kA sevana na bhUleM / AtmA "9 phAlguna zuklA caturdazI ko zakti aura bhI kSINa ho gaI / DAkTaroM ne mahArAjazrI ko dekhakara kahA ki mahArAja kA hRdaya bar3A dRr3ha hai / auSadhi lene para to zartiyA svastha ho sakate haiM parantu gurudeva kaisI auSadhi lete ? unake pAsa to mukti meM pahuMcAne vAlI parama vItarAgatArUpa Adarza mahauSadhi thI / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - digambara jaina sAdhu 72 ] zarIra tyAga : phAlguna zuklA 15 ke dina bAraha bajakara bIsa minaTa para gurudeva ne isa vinAzazIla zarIra ko chor3akara amaratatva prApta kara liyA / yaha san 1945 kI 26 pharavarI kA dina thA / isa aSTakA kI samApti thI / dina bhI candravAra thA / paramArAdhya gurudeva candrasAgara ne pUrNa candrikA candravAra ke dina siddhakSetra para holikA kI Aga meM apane karmo ko zarIra ke sAtha phUMka diyaa| samasta bhaktajana vilakhate raha gaye, sabakI A~kheM bhara AI / caraNa vandanA : dRr3ha tapasvI, zIrSamArga ke kaTTara poSaka, vItarAgI, parama vidvAn, nirbhIka, prasiddha upadezaka, zrAgama marmasparzI, anartha ke zatru, satya ke pujArI, mokSa mArga ke pathika, saMsArI prANiyoM ke tAraka, AtmabodhI, svapara upakArI, aparigrahI, tAraNa taraNa, santApaharaNa sva0 gurudeva ke caraNa kamaloM meM zata-zata vandana ! zata-zata vandana ! ! Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI namisAgarajI mahArAja SETTE : RAAN pUjya AcAryazrI kA janma vikrama 1945 jyeSTha kRSNA caturthI maMgalavAra tadanusAra tA0 26 maI san 1888 ko dakSiNa prAnta ke zivapura nagara jilA belagAMva meM huA thaa| inake pitAjI kA nAma zrI yAdavarAya tathA mAtezvarI kA nAma zrImatI kalAdevI thaa| ye dakSiNa prAntIya prasiddha jaina kSatriya paMcama jAti ke vyApArI the| zrI yAdavarAyajI ke kula tIna saMtAna utpanna huI,, jinameM pahalI. saMtAna kucha dina jIvita rahakara cira nidrita ho gii| dvitIya. pUjya AcArya mahArAja haiM, jinakA tatkAlIna nAma honappA rakhA gayA / inake pIche prAyaH do DhAI varSa bAda eka choTA bhAI aura huA / ye do varSa ke bhI pUrNa na hone pAye the ki inake pitAjI divaMgata ho gaye aura unakI chatra-chAyA inake Upara se sadaiva ke liye uTha gii| usa samaya inake choTe bhAI kI avasthA prAyaH 3 mAsa kI thI inakI viduSI mAtA ne donoM kA lAlana-pAlana kiyA tathA zikSita banAne ke liye usI gAMva kI rAjakIya zAlA meM baiThA diyaa| do tIna kakSA taka hI prArambhika zikSA le pAye the ki abhAgyavazat vipatti kA pahAr3a TUTa par3A aura inakI mAtAjI kA bhI svargavAsa ho gyaa| usa samaya inakI Ayu 12 varSa kI hogI, ghara meM koI bar3A na hone se kharca kA sArA vojha inhIM ke Upara A par3A, samasyA bar3I vikaTa thI, AjIvikA kA aura koI upAya na thA, ataH icchA na hote hue bhI par3hAI kA kAma chor3anA pdd'aa| phira bhI apane bhAI ko par3hAne kA pUrA dhyAna rkhaa| inakA paitRkaM vyApAra vartanoM kI dukAna kA thA / apane pUrvajoM kI chor3I huI paryApta jamIna bhI thI kucha samaya taka to abhyAsa na hone se kucha kaSTa rahA, para bAda meM apanI kuzalatA se una donoM kAryoM ko bar3I sAvadhAnI se sambhAla liyaa| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] digambara jaina mAdhu 26 varSa kI Ayu arthAt san 1914 meM zrApakA vivAha ho gayA / cAra varSa bAda dvirAgamana ( gonA) huA / usase Apake putra utpanna huA kintu tIna mahIne bAda hI vaha kAla kavalita hoM gyaa| isa duHkha ko bhUla bhI na pAye the ki unake tIna mAsa pIche hI ApakI dharmapatnI kA bhI sadaiva ke liye viyoga ho gayA / isa prakAraH prAyaH Der3ha varSa taka hI Apako strI kA saMyoga rahA zrava apane dUsarA vivAha na karane kA nizcaya kara liyA / . hama pahale hI likha cuke haiM ki ye vyApAra meM bar3e kuzala the tathA samaya samaya para anya vyApAra bhI karate the / eka bAra kapAsa ( rUI ) ke vyApAra nimitta Apako seradAGa rAjyAntargata jAmbAgI nAmaka gAMva meM jAnA pdd'aa| vahAM para inako vyApAra sambandhi kAryAdhikya se dina meM bhojana banAne kA avakAza na milA / dakSiNa prAntaH meM apane hI hAtha se bhojana banAkara khAne kI prathA hai / .. zrataH rAtri meM hIM inhoMne apane hAtha se bhojana banAnA prArambha kara diyA / una dinoM taka jaina kula meM utpanna hote hue bhI zikSA ke prabhAva se dhArmika bhAvanA jAgRta nahIM huI thI, ataH rAtri meM bhI bhojana kara lete the / inhoMne' bhAta banAne ke lie ubalate hue pAnI meM cAvala DAle / smRti-doSa se usakA r3hakkana ena rakha paaye'| dUdha, dahI, mIThA lene ke liye naukara ko bAjAra bheja diyA, udhara na mAlUma kaMva do bar3e bar3e kIr3e usameM gira pdd'e| jaba bhojana karane baiTheM taba bhAta parosane ke sAtha ve donoM kIr3e bhI usa thAla meM parasa gaye / unako dekhakara inake mana meM bar3I glAni utpanna huI / vicArane lage ki apane peTa bharana' ke liye mere dvArA ina do jIvoM kA vyartha meM vadha ho gayA, agara meM rAtri ko bhojana na karatA to yaha jIvoM kI hiMsA na hotIM / bahuta pazcAttApa kiyA tathA Atma nindA aura garhA bhI kI / usa samaya to bhojana kiyA hIM nahIM balki rAtri bhojana ko mahAn hiMsA kA kAraNa jAna janma paryanta ke liyo tyAga kara diyA / isa ghaTanA se hI inake jIvana meM parivartana ho gayA / kAryabhAra apane choTe bhAI ko sauMpa diyA aura zrApa gRha se udAsa ho gaye / tIna varSa taka saMvegI zrAvaka dazA meM rahe, ApakA yaha samaya tIrtha-yAtrA aura satsaMgati meM hI vyatIta huA / san 1923 meM Apane bora gAMva meM zrI 108 pUjya Adi sAgara munirAja se vidhivat kSullaka dIkSA le lI aura nAma zrI pAyasAgara rakhA gyaa| - 1625 meM sammeda zikharajI kI yAtrA jAne vAle AcArya zAntisAgarajI mahArAja ke vizAla saMgha meM zAmila hokara Apane inhIM se vidhipUrNa ailaka dIkSA le lIM / usa samaya ApakA na namisAgara rakhA gayA / ailaka avasthA meM Apa pAMca varSa rahe / aura saMgha ke sAtha 1926 se 1626 taka. jayapura, kaTanI (madhyaprAnta): lalitapura (uttara prAnta) meM zrApane caturmAsa kiye| isI madhya meM saMgha neH tIrtharAja kI vaMdanA kI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 75 * * * * san 1926 meM pUjya AcArya cAritra cakravati zAMtisAgara mahArAja se mArga zIrSa sudI 15 saM 1986 meM sonAgira pahAr3a ke Upara muni dIkSA. lii| san 1938 meM Apa AcArya kunthusAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahane lage aura unakI aMta avasthA jAnakara unako vaiyAvRtti kI / AcArya zrI ne apanA anta samaya jAnakara AcArya pada ke liye samasta saMgha ke muniyoM ko AjJA dI ki namisAgarajI ko apanA prAcArya mAnanA / san 1945 meM Apa AcArya pada para AsIna hue usake bAda aneka sthAnoM para bhramaNa karake janatA ko sahI mArga darzana diyaa| dhyAna: ___ Apa jaba dhyAna meM lIna hote haiM usa samaya ApakI mudrA darzanIya hai / Aye hue bar3e se bar3e upasargoM ko Apa bar3I AsAnI se sahana kara lete haiM, kabhI kabhI to aise bhI avasara A gaye haiM jabaki upavAsAdikoM ke dinoM meM azaktatA ke kAraNa Apa gira bhI gaye haiM para phira bhI dhyAna se vicalita nahIM hue / bAgapata ( meraTha ) meM jaba Apa Der3ha mAsa rhe|to vahAM zItakAla meM jamunA ke kinAre cAra-cAra ghanTe taka dhyAna meM lIna rahe / baDe gAMva meraTha meM bhI zIta Rtu meM Apane aneka rAtriyoM meM makAnoM kI chatapara baiThakara dhyAna lagAyA / grISma Rtu meM tAraMgA tathA pAvAgar3ha (bar3audA ) ke pahAr3oM para jAkara cAra-cAra ghanTe taka samAdhi meM rhe| jJAna : * yaha hama pahale hI likha cuke haiM ki ApakI prArambhika zikSA ne kucha ke barAbara thI kintu sAdhu dIkSA ke bAda se Apane itanA acchA zAstra jJAna prApta kara liyA thA ki sUkSma se sUkSma viSaya ko na kevala bhalI bhAMti samajha hI lete the apitu dUsaroM ko bhI bahuta acchI taraha samajhA dete the| Apane aneka uccakoTi ke dArzanika siddhAnta granthoM kA svAdhyAya kiyA thA jisa samaya Apa AdhyAtmika viSaya para vyAkhyAna dete taba aisA mAlUma hotA thA ki mAnoM Apako antarAtmA hI bola rahI hai| upadeza: Apake upadeza sArvajanika bhI hote the harijana samasyA ke viSaya meM Apane apane bhASaNoM meM aneka bAra kahA thA maiM harijanoM ko utanA hI unnata dekhanA cAhatA hUM jitanA ki aura jAtiyAM haiN| unakI bhojana, vastra, sthAna Adi kI samasyA hala honI cAhiye, paThana pAThana kI vyavasthA bhI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] * digambara jaina sAdhu ThIka honI cAhiye jisase ye zikSita ho jAyeM aura khoTe karmoM se bacakara acche kArya karane lgeN| inake andara kI burAIyAM masalana, madya, mAMsasevana, juA, zikAra, jIva hiMsA Adi karma tathA mailA kucelA rahanA Adi pahile dUra karanA cAhiye / ApakA jvalaMta prabhAva tava prakaTa huA, jaba bhArata sarakAra ne eka vila pArliyAmenTa meM rakhA jisameM jaina dharma ko hindU dharma svIkAra kiyA jA rahA thaa| isa bila para bhArata varSa kI jaina saMsthAyeM cintita ho utthiiN| parama pUjya cAritra cakravarti zrI 108 AcArya zAntisAgarajI mahArAja kI dRSTi pUjya namisAgarajI mahArAja para gayI / unheM Adeza diyA ki dillI meM zAsana ko prabhAvita kara jaina dharma ko hindU dharma se pRthak rkhvaayeN| mahArAja ne aisA prayatna kiyA ki unheM saphalatA milI aura guru Adeza kI pAlanA kii| agasta 1955 meM pUjya AcArya zAntisAgarajI ke kunthalagiri meM samAdhi maraNa lene ke samAcAra jJAta hote hI Apane phala va mIThe kA Ajanma tyAga kara diyaa| eka varSa taka anna kA tyAga kara diyA aura jo udgAra AcArya zrI ne apane guru ke prati prakaTa kiye vaha cirasmaraNIya va svakSiroM meM aMkita hone yogya haiM / - AcAryazrI kA svabhAva nAriyala jaisA thA Upara se kaThora aura aMtaraMga meM narma thaa| dharma va dharmAtmA ke prati itane udAra the ki kabhI bhI unakA hrAsa dekhanA pasanda nahIM karate the| ve kabhI bhI saMgha meM zithilAcAra nahIM dekha sakate aura sadaiva saMgha para kar3I dRSTi AcaraNa pAlana kI ora rkhte| zikSaNa saMsthAoM se unheM kAphI pyAra thaa| garIboM ke hitU hone ke kAraNa Apake caraNoM meM sabhI jAti ke strI puruSa bheda bhAva bhulAkara Ate the| AcAryazrI 1951 meM jaba dillI padhAre taba ve eka saMkalpa lekara Aye the| harijana-mandira praveza ko lekara pUjya AcArya zAntisAgarajI mahArAja ne anazana kara diyA thA unake anazana ko tur3avAnA aura jaina mandiroM ko hindU mandiroM se pRthak karanA yaha saMkalpa nyAyAcArya paM0 darabArIlAlajI koThiyA ke samparka se pUjya zrI 105 gaNezaprasAdajI varNI ko AcArya zrI ne apane saMkalpa kA sAdhaka mAnA / phalataH AcArya zrI apane mizana meM saphala hue aura pUjya varNIjI ke prati ananya samAdara karane lage / anta meM AcArya zrI varNIjI ke sAnnidhya meM bar3auta (meraTha) se , prasthAna kara IsarI ( sammedazikhara ) pahuMce aura inhIM ke nikaTa san 1957 meM samAdhi pUrvaka deha tyAga kiyaa| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI nemisAgarajI mahArAja jAti mAtA kA nAma pitA kA nAma janma sthAna dIkSA paMcama zivAdevI nemarAja kuDacI (velagAMva ) samaDola (velagAMva ) kArtika sudI 15 saM0 1981 AcAya mahArAja tapomUrti the / 'unake ziSya ne misAgara mahArAja bhI bahuta sarala the tathA unakA jIvana tapaH punIta samalaMkRta thA / zrAcArya mahArAja ne jinendra 'zAsana se pUrNa vimukha nemaNNA nAmaka kuDacI ke vyApArI kI jIvanI ko badala diyA / ve hI Aja zraddhAlu zreSTha tapasvI advitIya ; gurubhakta 108 paramapUjya ne misAgara mahArAja ke rUpa meM mumukSu varga kA kalyAraNa kara rahe haiM / unheM dIkSA lie hue 45 varSa se adhika hogae / eka upavAsa eka AhAra kA krama calatA A rahA hai| bAIsa varSoM ke 8030 dina hote haiN| tIsa covIsa vrata ke 720 upavAsa kie| karmadahana ke 156 tathA cAritra siddhivrata ke 1234 upavAsa hue| dazalakSaNa meM pAMca vAra dasa dasa upavAsa kie aSTAhnikA meM tIna bAra ATha ATha upavAsa kie / isaprakAra 24 upavAsa kie| logaMda meM nemisAgara mahArAja ne 16 upavAsa kie| isaprakAra unakI tapasyA adbhuta thI / cAritra cUr3AmaNi nemisAgarajI ko upavAsa meM Ananda AtA thA / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu AcArya mahArAja kothUra meM virAjamAna the / maiMne unake satsaMga kA lAbha liyA ve vole "tuma zAstra par3hA karo | maiM usakA bhAva logoM ko samajhAUMgA / " maiM kakSA 5 taka par3hA thA / mujhe zAstra par3hanA nahIM AtA thA / bhASaraNa denA bhI nahIM AtA thA, dhIre dhIre merA abhyAsa bar3ha gayA / AcArya mahArAja ke samparka se hRdaya ke kapATa khula ge| unake satsaMga se mere mana meM muni vanane kA bhAva paidA hogayA / 78 ] misAgarajI mahArAja kA gRhastha jIvana bar3A vicitra thA / musalamAnoM ke samparka ke kAraNa muslima daragAha meM jAkara paira par3A karate the / solaha varSa kI avasthA taka ve agaravattI jalAte aura zakkara caDhAte the / AcArya mahArAja ke samparka ke kAraNa jIvana meM parivartana ho gayA / ve khetI karate the / donoM ne maNNA aura rAmU ( kunthusAgarajI ) sAtha sAtha khetI kA kArya karate the / AcArya mahArAja se samparka ke kAraNa vairAgya kA bhAva jAgRta ho gayA / unheM nandimitra kI kathA bar3I priya thI / jo palAsakUTa grAma meM devila vaizya ke ghara puNyahIna putra naMdimitra ne janma dhAraNa kiyA / mAtA pitA ne use ghara se nikAla diyaa| vahAM se calakara avanti deza meM vidyamAna vaideza nagara meM pahuMcA, usane nagara ke bAhara kAlakUTa nAmake lakar3I becane vAle ko dekhA / nandimitra ne kAlakUTa se kahA- tuma lakar3I kA jitanA bojhA bAjAra meM le jAte ho usase caugunA bojhA pratidina maiM lAkara dUMgA / yadi tuma mere parizrama ke badale mujhe bhojana diyA karo to maiM kAma karane ko taiyAra hUM / - kAlakUTa ne yaha bAta svIkAra karalI aura use rUkhA sUkhA bhojana dene lagA / eka dina usakI strI ne use bharapeTa khIra kA bhojana khilAyA vaha usase nArAja huA aura nandimitra ko ghara se nikAla diyA / usane eka munirAja ko dekhA aura unake sAtha ho liyA / zrAvakoM ne nayA ziSya samajhakara bhojana karA diyA / eka dina mahArAja ne upavAsa kiyA, usane mahArAja ke pAsa ke kamaMDalu aura pIchI lekara caryA ko uThA aura bhojana ke lie gayA para yaha socakara maiM yadi zrAja bhojana nahIM karUMgA to zrAvaka merA vizeSa Adara kreNge| usane tIna dina taka aisA hI kiyaa| cauthe dina avadhijJAnI muni ne kahA- nandimitra terI Ayu antarmuhUrta zeSa rahI hai / isaliye tU sanyAsa dhAraNa kara / usa bhadra AtmA ne sanyAsa dhAraNa kiyA vaha svarga meM jAkara deva huA vahAM se cayakara candragupta ke rUpa meM utpanna huA / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [76 yaha kathA unheM bar3I priya thii| ___ nemisAgarajI ne ailaka dIkSA gokAka ke mandira meM lI thI aura vahA~ mUlanAyaka neminAtha bhagavAna kI mUrti thI / isalie mahArAja ne inakA nAma nemisAgara rakhA / pahale ailaka dIkSA lI aura pazcAt munidIkSA aMgIkAra kii| kaTanI ke cAturmAsa meM mahArAja ne sabhI sAdhuoM ke paThana pAThana kI yojanA banAI aura lalitapura meM paThana pAThana zuru huA / nemisAgara munirAja vividha prakAra ke Asana lagAkara dhyAna karate the| unheM dhyAna meM hI Ananda AtA thA / saMkalpa vikalpa tyAgane se zAMti milatI hai / aisA ve kahA karate the| * nemisAgara mahArAjaH kahA karate the anubhava zAstra tathA vyavahAra ina tInoM ko dhyAna meM rakhakara kArya karanA caahiye| jainadharma kI prabhAvanA ke sambandha meM AcArya mahArAja kahA karate the __ ruciH pravartate yasya, jaina zAsana bhaaste| haste tasya sthitA muktiriti sUtre niSadyate / / jisake mana meM jina zAsana kI prabhAvanA kI bhAvanA hai usake hAtha meM mukti hai / mahArAja neHvambaI ke pAsa vorIvakara meM prAcArya zAntisAgarajI mahArAja kI pAvana smRti meM sthAna banAyA aura vahAM. uttuga. bharata bAhubali tathA anya tIrthaMkaroM kI manojJa mUrtiyAM sthApita.karAI |jo bhavyaH jIvoM ko vItarAgatA kI zikSA detI haiM aura jinase jaina zAsana kI prabhAvanA hotI hai.| kA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prA0 zrI kuthusAgarajI mahArAja . .. . . . Amrimmerpard Patntact maharSi prAtaHsmaraNIya AcArya zrIkunthusAgarajI mahArAja Apa eka parama prabhAvaka vItarAgI, vidvAna AcArya the| ApakI janmabhUmi karNATaka prAnta hai jise pUrva meM kitane hI maharSiyoM ne alaMkRta kara jainadharmakA mukha ujjvala kiyA thaa| isalie "karNeSu aTatIti" sArthaka nAma ko pAkara sabake kAnoMmeM gUMja rahA hai| - karNATaka prAMta ke aizvaryabhUta belagAMva jile meM ainApura . nAmaka sundara nagara hai / vahAM para caturthakula meM lalAmabhUta atyanta zAMta svabhAva vAle sAtappA nAmaka zrAvakottama rahate the| ApakI dharmapatnI sAkSAt sarasvatI ke samAna sadguNasampanna thI isalie - sarasvatI ke nAma se hI prasiddha thii| sAtappA va sarasvatI donoM atyanta prema va utsAha se devapUjA va gurupAsti Adi satkArya meM sadA magna rahate the| dharmakArya ko ve pradhAnakArya samajhate the unake hRdaya meM AMtarika dhArmika zraddhA thii| zramatI sau. sarasvatI ne vIra saMvat 2420 meM eka putraratna ko janma diyaa| isa putra kA janma kArtika zuklapakSa kI dvitIyA 'ko huA / mAtA pitA ne putra kA jIvana susaMskRta ho isa suvicAra se janma se hI Agamokta saMskAroM se saMskRta kiyA / jAtakarma saMskAra hone ke bAda zubhamuhUrta meM nAmakaraNa saMskAra kiyA jisameM isa putra kA nAma rAmacandra rakhA gayA / vAda meM caulakarma, akSarAbhyAsa, pustakagrahaNa Adi Adi saMskAroM se saMskRta kara sadvidyA kA adhyayana karAyA / rAmacandra ke hRdaya meM vAlyakAla se hI vinaya zIla va sadAcAra Adi bhAva jAgRta hue the| jise dekhakara loga Azcaryayukta va saMtuSTa hote the| rAmacandra ko vAlyAvasthA meM hI sAdhu saMyamiyoM ke darzana kI utkaTa icchA rahatI thii| koI sAdhu ainApurameM jAte to yaha vAlaka daur3akara unakI vandanA ke lie pahuMcatA thA / vAlyakAla se hI usake hRdaya meM dharma ke prati abhiruci thii| sadA apane sahamiyoM ke sAtha tattvacarcA karane meM hI samaya vitAtA thaa| isa prakAra solaha varSa vyatIta hue / aba mAtA pitA ne rAmacandra ko vivAha karAne kA vicAra pragaTa kiyA / naisargika guNa se prerita hokara rAmacandra ne vivAha ke lie niSedha kiyA evaM prArthanA kI ki pitAjI! Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 digambara jaina sAdhu [ = 1 isa laukika vivAha se mujhe saMtoSa nahIM hogA / maiM Alaukika vivAha arthAt mukti lakSmI ke sAtha vivAha kara lenA cAhatA hUM / mAtA pitA ne punazca Agraha kiyA / mAtA pitA kI prAjJollaMghana bhaya se icchA na hote hue bhI rAmacandra ne vivAha kI svIkRti dI / mAtApitA ne vivAha kiyA / rAmacaMdra anubhava hotA thA ki maiM vivAha kara bar3e bandhanameM par3a gayA hUM / vizeSa viSaya yaha hai ki bAlyakAla se saMskAroM se sudRr3ha hone ke kAraNa yauvanAvasthA meM bhI rAmacandra ko koI vyasana nahIM thA / vyasana thA to kevala dharmacarcA, satsaMgati va zAstrasvAdhyAya kA thA / bAkI vyasana to usase ghabarAkara dUra bhAgate the / isa prakAra paccIsa varSa paryanta rAmacandra ne kisI taraha ghara meM vAsa kiyA / parantu bIca bIcameM yaha bhAvanA jAgRta hotI thI ki bhagavan ! maiM isa gRhabaMdhana se kaba chUTa ? jinadIkSA lene kA saubhAgya kaba milegA ? vaha dina kaba milegA jaba ki sarvasaMga parityAga kara maiM svaparakalyANa kara sakU N ? daivavazAt isa bIca meM mAtApitA kA svargavAsa huA / vikarAla kAla kI kRpA se bhAI aura bahina ne bhI vidA lii| taba rAmacandrajI kA citta aura bho udAsa huA / unakA baMdhana chUTa.. gayA / tava saMsAra kI asthiratA kA unhoMne svAnubhavase pakkA nizcaya karake aura bhI dharmamArgapara, sthira hue / rAmacaMdra ke zvasura bhI dhanika the| unake pAsa bahuta saMpatti thI / parantu unako koI saMtAnaM nahIM thI / ve rAmacandra se kaI daphe kahate the ki yaha saMpatti ( ghara vagairaha tuma hI le lo, mere yahAM ke saba kArovAra tuma hI calAvo aura rAmacaMdra apane zvasura ko duHkha na ho isa vicAra se kucha dina rahA bhI / parantu mana manameM yaha vicAra kiyA karatA thA ki "maiM apanA bhI gharavAra chor3anA cAhatA hUM / inakI saMpatti ko lekara maiM kyA karU" / rAmacaMdrakI isa prakAra kI vRtti se zvasura ko duHkha hotA thA parantu rAmacandra lAcAra thA / jaba usane sarvathA gRhatyAga karane kA nizcaya hI kara liyA to unake zvasura ko vahuta adhika duHkha huA / Apane zrIparamapUjya AcArya zrI zAMtisAgara mahArAja ke pAda mUla ko pAkara apane saMkalpa ko pUrNa kiyA / san 25 meM zravaNabelagolA ke mastakAbhiSeka ke samaya para Apane kSullaka dIkSA lI va sonagirI kSetrapara munidIkSA lii| aura muni kuMthUsAgara ke nAma se prasiddha hue / jaba Apa ghara chor3a karake sAdhu hue taba ApakI dharmapatnI dharmadhyAna karatI huI ghara meM hI rahI thI / Apane apanI mAtA sarasvatI kA nAma sArthaka banAyA thaa| kyoMki Apa apane nAma tathA kAma meM sarasvatIputra hI siddha hue the / caturviMzati jinastuti, zAMtisAgara caritra, bodhAmRtasAra, nijAtmazuddhibhAvanA, mokSamArgaM pradIpa, jJAnAmRtasAra, svarUpadarzanasUrya, narezadharmadarpaNa, manuSyakRtyasAra, zAMtisudhA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] digambara jaina sAdhu siMdhu Adi nItipUrNa tattvabhita 40 grantharatnoM kI utpatti Apake hI agAdhajJAnarUpI khAnase huI thii| Apake durlabha saMskRtabhApA-pAMDitya para bar3e 2 vidvAna paMDita bhI mugdha ho jAte the ! ApakI granthanirmANazailI apUrva thii| ApakI bhApaNa-pratibhA zAnta va gambhIra mudrAke sAmane bar3e 2 rAjAoM ke mastaka jhukate the gujarAta prAMta ke prAyaH sabhI saMsthAnAdhipati Apake AjJAkArI ziSya bane hue haiN| avataka hajAroM kI saMkhyA meM jainetara Apake sadupadeza se prabhAvita hokara makAratraya ( madya, mAMsa, madhu ) ke niyamI va saMyamI bana cuke haiN| ___gujarAta va vAgar3a prAMta meM Apake dvArA jo dharmaprabhAvanA huI hai va ho rahI hai vaha itihAsa ke pRSThoM para suvarNavarNoM meM cirakAla taka aMkita rhegii| gujarAta meM kaI saMsthAnikoMne apane rAjyameM ina tapodhana ke janmadina ke smaraNArtha sArvajanika chuTTI va sArvatrika ahiMsAdivasa manAne ke pharmAna nikAle haiM / sudAsanA sTeTa ke prajAvatsala nareza to itane bhakta bana gaye the ki mahArAja kA jahAM. 2 vihAra hotA thA vahAM prAyaH unako upasthiti rahatI thii| kabhI anivArya rAjyakArya se paravaza hokara mahArAja se vidA lene kA prasaMga Ane para mAtA ko bichar3ate hue putra ke samAna nareza kI AMkhoM meM se prAMsU bahate the dhanya hai aisI gurubhakti! yuvarAja kumAra sAheva raNajItasiMhajI pUjyavarya ke paramabhakta the| ve kaI samaya mahArAja kI sevA meM upasthita hokara Atmahita ke tattvoM ko pUchate hue mahArAja kI sevA meM ho dIrgha samaya vyatIta karate the / tAraMgAjI se mahArAja kA vihAra hone kA samAcAra jAnakara kumAra sAheba se rahA nahIM gayA, ve pUjyazrI ke caraNoM meM upasthita hokara ( azrupAta karate hue) mahArAja se nivedana karate haiM ki svAmin ! punaH kaba darzana milegA? kitanI adbhuta bhakti thI yaha ! pUjyazrI ne Aja gujarAta meM jo dharmajAgRti kI hai vaha "na bhUto na bhaviSyati" hai| gujarAta meM jaina kyA, jainetara kyA, hindu kyA, musalamAna kyA, unake caraNoM ke bhakta the / aluvA, mANikapura, pethApura, DUMgarapura, bAMsavADA, khAMdu Adi aneka rAjyoM ke adhipati Apake sadguNoM se mugdha the| pichale dinoM var3odA rAjya meM ApakA apUrva svAgata huaa| rAjya ke nyAyamandira meM sTeTa ke pradhAna sara kRSNamAcArI kI upasthiti meM AcAryazrI kA sArvajanika tatvopadeza huA thaa| ___ gujarAta se vihAra kara mahArAja zrI ne rAjasthAna ke vAgvara prAMta ko pAvana kiyaa| vikrama saM0 2001 meM ApakA padArpaNa dhariyAvada huaa| isI varSa dhariyAvada meM 51 varSa kI umrameM ASAr3ha kRSNa 6 ravivAra dinAMka 1-7-1945 ko samAdhi maraNa pUrvaka ApakA svargavAsa ho gyaa| aise mahAna prabhAvazAlI AcArya ke nidhana se samagra digambara jaina samAja ko gaharA AghAta phuNcaa| digambara jaina samAja para yaha ghaTanA anabhra vajrapAta mAnI gii| maiM una mahAn tyAgamUrti AcArya zrI ke caraNoM meM apanI hArdika zraddhAMjali samarpita karatA huuN| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAcArya zrI pAyasAgarajI mahArAja ApakA janma painApura meM phAlguna zuklA paMcamI vIra ni0 saM0 2415 zaka saM0 1890 ko huA thA / Apane gokAka ke jaina mandira meM zrImad AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja se kArtika sudI 4 vIra saM0 2450 san 1923 ailaka dIkSA lii| sonAgiri siddhakSetra para AcArya zrI se vI0 saM0 2456 meM muni dIkSA grahaNa kii| 12-10-56 meM Apane apanA AcArya pada muni anantakIrtijI ko sauMpa diyA tathA stavananidhI tIrthakSetra para samAdhi pUrvaka zarIra ko chor3A / Apa kuzala vaktA dIrgha tapasvI aura kuzala prAcArya the / Apane anekoM zrAvakoM ko dIkSA dekara satpatha meM lagAyA / dhanya hai ApakA jIvana / munizrI mallisAgarajI mahArAja muni zrI 108 mallisAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma motIlAlajI thA / ApakA janma . 77 varSa pUrva nAMdagAMva meM huA thA / Apake pitA zrI daulatarAmajI va mAtA zrImatI sundarabAIjI haiM / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUSaraNa va seThI gotraja haiM / ApakI dhArmika tathA laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / vivAha nahIM kiyA, bAla brahmacArI hI rahe / ailaka pannAlAlajI ke upadeza zravaNa ke kAraNa ApameM vairAgya pravRtti jAgRta huI / pariNAmata: Apane vikrama saMvata 1687 meM siddhavarakUTajI kSetrapara AcArya zrI 108 zAntisAgarajI mahArAja se muni dIkSA le lii| Apa ghora tapasvI, cAritra ziromaNi, muni ratna haiM / Apane siddhavarakUTa, bar3avAnI Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma prabhAvanA kI 1. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI candrakotijI mahArAja kAle kalau cale citte dehe cAnnAdi kITake / etaccitraM yadadyApi jinarUpadharA narAH // somadevAcArya / / bhAvArtha-isa kalikAla meM bhI, jaba ki logoM ke citta meM caMcalatA hai, zarIra anna kA kIr3A hai, jinendra deva ke vItarAgI nagna svarUpa ko dhAraNa karane vAle mahApuruSa maujUda haiM jo ki eka pAzcarya hI hai| ki bhUtapUrva rAjapUtAnA vartamAna nAma rAjasthAna pradeza ke antargata alavara nagara meM jo ki varSoM eka svatantra riyAsata thI agravAla jAtIya digambara jaina dharmAvalambI lAlA ser3hamalajI nivAsa karate the| Apake 4 bhAI aura the, jinake nAma javAhara. lAlajI choTelAlajI gulAbacandajI aura kAlUrAmajI haiM / ser3hamalajI kI dharmapatnI kA nAma zrI rukmiNI devI thaa| ina pAMca bhAiyoM meM kevala eka ser3hamalajI ke hI putra janma huaa| pauSa kRSNA navamI saMvat 1950 ke zubha dina meM yaha ghaTanA huI / sAre parivAra meM Ananda chA gayA kyoMki eka apUrva lAbha huA thaa| navajAta zizu kA nAma zrI kanakamala rakkhA gayA aura bar3e pyAra se inheM pAlA posA gyaa| kanakamalajI ko sAdhAraNa zikSA hI milI / adhika zikSA yoM na mila sakI ki ve sAre parivAra ke priya the / lADa pyAra meM vacapana botA / bAlaka kanakamala bacapana se hI dharma sAdhana meM bhI lIna rahate the| bacapana se hI sArA samaya dharma zravaNa, pUjA aura svAdhyAya Adi meM lagAye rahate the| vivAha ke lie bhI Agraha Apa se kiyA gayA parantu Apane usa prastAva ko bhI ThukarA diyA / sadaiva dharma kArya meM lIna rahanA aura bharata cakravartI kI taraha ghara meM rahate huye bhI usase udAsa rahanA inako caryA thI / daivayoga se pUjyapAda AcArya parameSThI zrI 108 zrIzAMtisAgarajI mahArAja kA saMgha alavara ke pAsa tijArA nagara meM aayaa| Apa vahAM pahuMcakara saMgha ko alavara bar3e anurodha se Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 85 livA le gaye aura Apane alavara meM hI AcArya mahArAja se brahmacarya kI dIkSA lelI / do varSa bAda hI Apane udayapura meM kSullaka dIkSA lelI aura thor3e dina bAda hI zrApa ailaka bhI bana gaye / 1 lAlA parasAdIlAlajI pATanI mahAmaMtrI bhAratavarSIya di0 jaina mahAsabhA ne sIkara meM nija dravya se paMca kalyANaka pratiSThA vikrama saMvat 2004 meM karAI / Apa bhI vahAM gaye the vahIM prApane zrAcArya mahArAja se parokSa pradeza prApta kara digambara dIkSA dhAraNa karalI / Apa sadaiva roga yukta bhI rahate haiM / Apake kaMTha se bhojana bhI nahIM nigalA jAtA to bhI Apa apanI tapo niSThA meM lIna rahate haiM / aneka upavAsa karate haiM / aneka kaThina se kaThina siMhaniHkrIr3itAdi vrata karate haiM / Apane aneka sthAnoM meM vihAra kara dharma kI bar3I prabhAvanA kI hai / ApakA upadeza bar3A hI hRdayagrAhI hotA hai | ApakA asthimAtra zuSka nirbala zarIra kintu usameM rahane vAlI mahAn zrAtmA kI vizeSatA dekhakara daMga raha jAnA par3a jAtA hai aura darzanamAtra se hI aneka bhakta mumukSu prANI dharma ke sanmukha ho jAte haiM / isa samaya ApakA vihAra nAgapura prAnta meM ho rahA hai / zrApa bar3e bhArI taponiSTha, vItarAgI, zatru mitra samabhAva nizcita digambara jaina sAdhu haiN| merI ukta muni mahArAja ke caraNoM meM trividha zuddhi se vAraMvAra praNamAMjali hai / 1 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni vardhamAnasAgarajI mahArAja (dakSiNa) AAN KE PanthemFRA N I .jpg dakSiNa bhArata ke prasiddha nagara belagAMva jile ke cikaur3I tAlukA ke bhojanAma meM pU0 muni zrI kA janma huvA thA / Apake pitA kA nAma bhImagauDA tathA mAtA jI kA nAma satyavatI thaa| ApakA pUrNa nAma kumbhagaur3A thA / Apa AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja ke choTe bhAI the| bacapana se hI dhArmika vRtti ke the / Apane anekoM upavAsa kie tathA AcArya zrI ke samAna ugra tapazcaraNa kara samAdhimaraNa kiyA / dhanya hai una mahAna tyAgI ko jinhoMne tyAga mArga ko apnaayaa| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI dharmasAgarajI mahArAja muni zrI kA janma saM0 1957 meM pAchApura ji0 belagAMva, maisUra sTeTa meM zrI kallappA ke gRha meM huA thaa| ApakI mAtA kA nAma jJAnamati thA / Apane kAnar3I meM hI zikSA prApta kI thI / tIrtharAja sammeda zikharajI kI yAtrA ko zrApa gaye taba Apake mana meM dIkSA lene ke bhAva hue tathA tijArA rAjasthAna meM kSullaka dIkSA lii| ApakA nAma kSu0 yazodhara rakkhA gayA / gajapanthA tIrthakSetra para Apake pariNAmoM kI nirmalatA adhika dekhakara guruvarya ne ailaka dIkSA dii| pAlItAnA kSetra para Apako muni dIkSA dI, taba ApakA nAma dharmasAgara rakhA gayA / Apake guru A0 zAntisAgarajI the / Apa saMskRta, marAThI, hindI, kannaDI, tamila Adi bhASA ke adhikArI vidvAna the / Apane dharma pracAra ke " lie sarvasva tyAga kiyA / Apa AcAryazrI ke saMgha meM tapasvI sAdhu the / anta samaya taka dharma pracAra meM ta rahe / anta meM samAdhi ko dhAraNa kara Atma kalyANa kiyA / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI sudharmasAgarajI mahArAja HARYANAV zrI 108 AcArya sudharmasAgarajI mahArAja kA gRhastha avasthA kA nAma nandalAlajI thaa| ApakA janma cAvalI (AgarA) vi0 saM0 1942 meM bhAdrapada zuklA dazamI yAnI sugandha dazamI ke dina huA thaa| zikSA aura vivAha: ApakI prArambhika zikSA apane gAMva meM hI huii| isake bAda Apane digambara jaina mahAvidyAlaya mathurA aura seTha hIrAcandra gumAnacandra jaina boDiMga hAUsa bambaI meM rahakara zAstrI (siddhAnta, nyAya, vyAkaraNa, sAhitya ) kA adhyayana kiyA aura jaina mahAsabhA tathA bambaI parIkSAlaya kI parIkSA dekara zAstrI upAdhi prApta kii| RAJA M sex . sAmAjika-dhArmika kArya : ___ Apane apane amita adhyayana, anubhava, abhyAsa, adhyavasAya se hindI, saMskRta, aMgrejI, marAThI, gujarAtI bhASAoM kA jJAna prApta kiyA / Apa zreSTha vaktA aura suyogya lekhaka tathA TIkAkAra evaM sampAdaka the| sAmAjika-dhArmika viSayoM para Apane surucipUrNa laghu pustakeM bhI likhiiN| Apa kavi the, ApakI katipaya pUjana Aja bhI samAja meM atIva cAva se par3hI jAtI haiN| Apane IDara aura bambaI meM raha kara vahAM ke zAstra bhaNDAroM ko samhAlA / Apane jJAna kA lAbha samAja ko diyaa| Apane aneka bhIloM se mAMsa bhakSaNa chur3AyA, zikAra khelanA banda krvaayaa| ThAkura kurAsiMha ko jaina hI nahIM banAyA balki unake dvArA jaina mandira bhI bnvaayaa| Apane IDara tAraMgA meM manojJa mUrtiyAM virAjamAna kraaii| Apa mahAsabhA ke sarvadA sahAyaka rahe / samAjaratna, saMghabhakta, suprasiddha seTha pUnamacandra ghAsIlAla javerI parivAra ko dhArmika Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 58 banAne kA sarva zreya Apako hI hai / Apane cAritracakravarti zrI 108 AcArya zAntisAgarajI mahArAja se dvitIya pratimA lI thI Apake hI prayatna se sammedazikhara siddhakSetra para AcAryazrI kA sasaMgha vihAra huA thA aura saMghapati seTha pUnamacandrajI ghAsIlAlajI dvArA atIva samAroha pUrvaka paMcakalyANaka mahotsava bhI huA thA / vi0 saM0 1984 meM sammedazikhara meM Apane AcArya zAntisAgarajI se brahmacarya pratimA ke vrata le liye | aba ApakA nAma brahmacArI jJAnacandra ho gayA / isa samaya Apane do ghaNTe taka jaina dharma kA dhArAvAhika tAtvika vivecana bhI kiyA thA / kuNDalapura kSetra meM Apane dazama pratimA ke vrata svIkAra kiye aura kucha kAla bAda zrAcAryazrI se hI kSullaka dIkSA le lI aura zrApakA nAma kSullaka jJAnasAgara ho gayA / AtmakalyANa ke sAtha hI Apane kucha granthoM kI TIkAyeM likhIM, jinameM rayaNa sAgara, puruSArthAnuzAsana, ratnamAlA, umAsvAmI zrAvakAcAra ke nAma ullekhanIya haiM / Apane gujarAtI meM jo grantha likhe unameM jIva-vicAra, karma vicAra pramukha haiM / Apake hI Adeza se Apake bhAIyoM ne paMcaparameSThiyoM ke svarUpa kI bodhaka 3 phITa U~cI pratimAeM gajapanthA meM virAjamAna karAI tathA 'dehalI ke dharmapurA meM bhI aSTa prAtihArya mukta 3 phITa U~cI pratimA ApakI preraNA se bhAIyoM ne virAjamAna karAI' / 1 saMgha-hita zreSTha kArya : kSullaka jJAnasAgarajI ne saMgha - hita eka zreSTha kArya yaha kiyA ki unhoMne sabhI munirAjoM ko saMskRta kA adhyayana karAyA, kSullaka va ailakoM ko bhI saMskRta zikSaNa lene ke lie khaa| AcArya zAntisAgarajI Apake isa satkArya kI sarAhanA karate the / taponidhi zrAcArya kunthusAgarajI ne jo saMskRta meM grantha likhe usakI pRSTha bhUmi meM ApakI manobhAvanA thI / adhyApana ke sAtha saMgha ke hita meM Apane anubhavI vaidya kA bhI kArya vaise hI kiyA jaise Apake pitAjI par3ausiyoM ke lie sahaja bhAva se karate the / muni aura AcArya : jaba pratApagar3ha meM seTha pUnamacanda ghAsIlAlajI ne paMcakalyANaka pratiSThA karAI taba kevalajJAna kalyANaka ke samaya Apane phAlguna zuklA trayodazI vIra nirvAraNa saMvat 2460 meM zrI 108 AcArya zAntisAgarajI se muktidAyinI muni dIkSA lelI / AcAryazrI ne Apako sudharmasAgara kahakara sambodhita kiyA | Apake sAtha hI kSullaka nemikIrtijI, muni zrAdisAgara bane aura vra0 sAligarAmajI kSullaka jitakIrtijI bane the / yaha kArya lagabhaga cAlIsa hajAra mAnava medinI ke samakSa huA / aba Apa samantabhadra AcArya ke zabdoM meM viSayavAsanA se pare jJAna-dhyAna, tapa-rata sAdhu ho gaye the / saMgha ke samasta kArya AcArya zrI zAntisAgarajI ne Apako hI sauMpa rakhe the ataeva unhoMne ApakI anicchA hote hue bhI Apako AcArya pada sauMpa diyA, Apane bahuta anunaya-vinaya kI aura pada se : Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] digambara jaina sAdhu mukti cAhI, para AcArya zrI ne Apako hI apanA uttarAdhikArI banAyA / paupa zuklA dazamI ravivAra ko Apa aneka munirAjoM, vratiyoM tathA aneka sthAnoM kI samAja ke samakSa AcArya ghoSita kiye gaye / isa samaya aneka vidvAna, zreSTha rAjyAdhikArI upasthita the / sabhI ne tAlI bajAkara nAma kI jaya bola kara Apako apanA prAcArya mAnA / kuzalagar3ha jaina samAja ke isa kuzalatAdAyI kArya kI sabhI ne sarAhanA kI / samAdhimaraNa va zobhA yAtrA : Apane AcArya pada para AsIna rahate saMgha ko anuzAsanavaddha kiyA | jhAbuA nivAsiyoM se AcAryazrI ke rUpa meM Apane do mAha pahale hI kaha diyA thA ki zrava merA zarIra adhika se adhika do mAha taka TikegA / Apa sarvadA dhArmika kAryo meM sAvadhAna rahate the / samAdhimaraNa ke lie taiyArI kara rahe the / pauSa zuklA dvAdazI somavAra vi0 saM0 1995 meM, jaba dopahara ko saMgha ke sAdhu prahAracaryA se prAye tava unhoMne AcAryazrI kI samAdhi velA samIpa dekhI, Apako kSayaroga thA para do dina se vaha thA bhI; isameM sandeha hone lagA thaa| tIna dina pahale se zrApane khAna-pAna, pramAdajanita kriyAoM ko tyAga diyA thA / antima samaya meM zrApane jinendradarzana kI icchA prakaTa kI to bhaTTAraka yazakIrti ne bhagavAna AdinAtha ke darzana karAye / Apane gadgad ho bhakti bhAva liye kahA he prabho ! mere AThoM karma naSTa hoM aura mujhe muktizrI mile / isI dina saMdhyA ke samaya atyanta sAvadhAnI ke sAtha Apane samAdhimaraNa kA lAbha liyA / zrI 108 zrAcArya sudharmasAgarajI ke svargavAsa kA samAcAra kSaNabhara meM dAhoda, indaura, ratalAma, thoMdalA, jhAbuA Adi sthAnoM para pahuMcA / atIva sAja sajjA ke sAtha padamAsana meM AcArya kA divya zarIra nagara ke pramukha mArgoM meM se nikalA / saMgha snAta paM0 lAlArAmajI jaladhArA dete vimAna ke sabase Age the / muni aura AryikA zrAvaka aura zrAvikA kA caturvidha saMgha sAtha thaa| eka brAhmaNa ne AcArya zrI kI pUjA kI, zaMkhanAda kara unako svargavAsI ghoSita kiyA / zAstrokta paddhati se dAhasaMskAra huaa| zoka sabhA meM paM0 lAlArAmajI ne bhASaNa hI nahIM diyA balki unake padacinhoM para calane ke lie dvitIya pratimA ke vrata bhI liye jahAM ApakA antima saMskAra huA thA vahAM tIna dina vAje vaje, jAgaraNa-bhajana kIrtana hue, mahArAja kI pUjA huI / ghoSaNA : rAjya kI ora se ghoSaNA huI ki AcArya sudharmasAgarajI kA smRtidivasa manAne ke lie avakAza rahegA, hiMsA nahIM hogii| saMgha kI ora se ghoSaNA huI, AcAryazrI ke smRti divasa para prativarSaM rathotsava hogaa| munisaMgha ne svecchA se sudharmasAgara saMgha kI sthApanA karane kA bhAva prakaTa kiyA / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI nemasAgarajI mahArAja MINS 4 . . pUjya zrI kA janma, kuDacI, grAma (belagAMva-dakSiNa ) meM huA thA / Apake pitA kA nAma arANA aura mAtA kA nAma zivadevI thaa| Apa tIna bhAI the, eka bhAI kI paidA hote hI mRtyu ho gaI thI, dUsare bhAI ko mRtyu sAta ATha varSa kI avasthA meM huI thii| Apa jyeSTha the / mAtA kI mRtyu ke samaya ApakI avasthA lagabhaga 12 varSa kI thii| mAtA sarala pariNAmI, paropakArarata sAdhu svabhAva vAlI thii| dIna janoM para mAtA kA bar3A prema thaa| Apake pitA bahuta balavAna the| pAMca chai gunDI pAnI kA haMDA / pITha para rakhakara lAte the| ApakA bacapana vAstava meM Azcaryaprada hai / Apa grAma ke musalamAnoM ke bar3e snehapAtra the| muslima daragAha meM jAkara paira par3A karate the aura solaha varSa kI umra taka vahAM jAkara agaravattI jalAnA aura zakkara car3hAyA karate the / jaba Apako dharmabodha huA to Apane daragAha vagairaha kSetra meM jAnA banda kara diyA, isase musalamAna kAphI nArAja hue aura Apako mArane kI socane lge| aisI sthiti meM Apa kuDacI grAma se cAra mIla dUra ainApura gAMva meM cale gaye / yahAM ke pATila se ApakA kAphI sauhArda thA / ainApura gAMva meM Apa rAmU (kunthu sAgarajI ) tathA eka aura vyakti milakara Theke para jamIna lekara khetI karane lge| ApakI sAMsArika kAryoM se aruci thI / Apa inako duHkhamaya mAnate the aura ApakI inase chuTane ke upAya-muni mArga kI tarapha ruci thI aura bAlyAvasthA meM hI muni bananA cAhate the| dhIre-dhIre inakI icchA balavatI ho gaI / Apa jyotiSiyoM se pUchA karate the ki maiM muni kaba bnegaa| merI yaha icchA pUrI hogI yA nahIM? AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja se Apane gokAka nagara meM kSullaka dIkSA aura samaDolI meM munidIkSA lI thii| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullaka zrI candrakIrtijI mahArAja saMkalpa kara liyA / ApakA janma samvat 1950 mitI paupa vadI 6 ko alavara ( rAja0 ) zahara meM pradhAna jaina - jAtIya agravAla - gotrIya vaMza meM huA hai / janma-nAma RSabhadAsa hai / pUjya mAtezvarI kA nAma rukmiNI devI aura pitA kA nAma ser3hamala thA / ye javAharamalajI, choTelAlajI, gulAvacandrajI, kAlUrAmajI isaprakAra 5 sahodara bhrAtA the / Apa ikalaute putra hone ke kAraNa bar3e hI lAr3a-cAva meM pale / ApakI cAcIjI ne lAr3a ke kAraNa hI kanaka (sonA) nAma DAla diyA / zrataeva ApakA kanakamala nAma hI prakhyAta huA / saM0 1953 meM hI Apake pitAjI kA svargavAsa ho gyaa| parivAra kA vizeSa pyAra hone ke kAraNa ApakI zikSA kI tarapha vizeSa dhyAna nahIM diyA gayA, parantu bAlyAvasthA se hI pratyeka kAryo meM ApakI buddhi bar3I hI prakhara thI / saM0 1669 meM jaba yahAM kSullaka jAnakIlAlajI kA cAturmAsa huA, taba Apa unhIM kI sevA meM vizeSa saMlagna rahane lage tathA bAjAra kI miThAI vagairaha azuddha vastuoM kA khAna-pAna tyAga diyA / brAhmaNa vaizya ke sivA anya sparzita ' jala ke pIne kA bhI tyAga kara diyA / aura Ajanma brahmacarya se rahane kA dRr3ha kuTumbI janoM ne vivAha ke aneka prayatna kiye, parantu Apa apane vicAroM para aTala hI rahe aura svatantra kapar3e kA vyavasAya kara nyAyopArjita dravya saMcaya karate hue dharmadhyAna, svAdhyAya, jAtIya evaM - sAmAjika kAryoM meM hI adhika samaya lagAne lage / saM0 1975 meM pUjya mAtezvarI kA viyoga ho gayA / " ApakA citta saMsAra se bahuta hI udAsIna rahane lagA / saM0 1983 meM zrApane zrIsammedazikharajI kI vandanA kI / Apa vyartha vyaya ke tIvra virodhI the / hA~ dhArmika kAryo meM bar3e hI udAra-citta the / Apane ravivrata va ratnatraya vrata ke udyApana kiye / vyartha samajha 250) ru0 ke karIba upakaraNa, parade Adi zrI maMdirajI meM hI vizeSa bheMTa kiye / zrApa 'zrI di0 jaina saMskRta pAThazAlA' alavara ke mukhya saMcAlaka evaM koSAdhyakSa the / pAThazAlA ke vidyArthiyoM ko va bhAdrapada mAsa meM vratavidhAna, upavAsAdi karanevAle vyaktiyoM ko zrApa prAyaH prItibhoja diyA karate the / saM0 1984 meM zrIsammeda zikharajI meM parama pUjya taponidhi, AcAryavarya kA saMgha padhArA aura vahA~ Adarza paMcakalyANaka mahotsava hone ke samAcAra prAyaH deza ke kaune kaune meM phaila gaye / Apane bhI sune to darzanoM kI prabala icchA ho gaI tathA anya logoM se bhI calane kA Agraha kiyA / taba 105 yAtriyoM sahita sakuTumba zikharajI pahuMce / anyatra bhI yAtrA karate hue karIva tIna mAsa meM Apa vApisa Aye / zrane ke tIna divasa pazcAt hI 1 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [63 Apake pUjya cAcA gulAbacandrajI kA svargavAsa ho gyaa| inako sampatti ke adhikArI Apa hI hue, parantu Apane kula sampatti se jaina dharmazAlA meM, jo ki zrI di0 jaina agravAla mandira ke sAmane hai, Upara atyanta ramaNIka vizAla kamarA vanavA diyA, jisakA nAma 'pAnanda-bhavana hai| ApakA lakSya sadaiva jaina-jAti va dharma kI unnati kI tarapha hI vizeSa rahatA thaa| dukAna para bhI prAyaH jaina vyaktiyoM ko hI naukara rakhate the aura unake sAtha pUrNa sahAnubhUti va unake sukha-duHkha meM pUrNa prema rakhate the| Apake pAsa jitane bhI vyakti rahe, unhoMne kAphI unnati prApta kI tathA ava bhI svatantra kArya kara rahe haiM aura sadaiva ApakA hI guNagAna karate haiM / ApakI mahAn udAratA kA eka paricaya yaha hai ki 'zrI' di0 jaina aupadhAlaya' alavara meM ciraMjIlAla "Ananda" jainAgravAla nAma ke sa0 vaidya the| alavara mahArAjA kI rajata-jayantI ke samaya auSadhAlaya kI vanauSadhi.citra-pradarzanI hone vAlI thI, taba ghara meM inakI vRddha mAtAjI ko nimoniyA hogayA, parantu Avazyaka kArya se rAtri ko hI jayaMtI sthAna para jAnA pdd'aa| saradI kA samaya thA / 8-10 dina bAda hI inako bhI vAyu kA roga ho gyaa| usa samaya inake kuTumba vAle ( riztedAra ) to dhana ke lAlaca se kucha bhI sevA-suzruSA meM kArya na Aye / unake dilI bhAva ye hI the ki acchA hai yadi mRtyu hojAya / ye duHkhada samAcAra Apako vidita hue, to Apane va sthAnIya pradhAnAdhyApaka paM0 jinezvaradAsajI jaina vaidyazAstrI ne niza dina do mAhaM taka akathanIya parizrama kiyA / Apake kuTumbI evaM anya sajjanoM ne, Apa donoM dharmavIroM ko inake pAsa Ane meM bhI, yaha roga ur3anA hai ityAdi anekoM bhaya vatAye, parantu Apane apanA tana-mana-dhana lagAphara . anekoM vaidya-hakIma-DAkTaroM se cikitsA karAI aura unheM asAdhya roga se bacAkara navajIvana pradAna kiyaa| Arogya ho jAne para Apane Agraha karake apanI hI dukAna meM AdhA sAjhA kara diyA thaa| aApa hI ke suprayatna evaM kRpA se bAhara ke kaI agravAla vaiSNava gRha bhI jainadharma ke anuyAyI evaM kaTTara zraddhAnI (saMskArita ) ho gae the / katipaya alavara meM hI Akara svatantra vyApAra karate hue dharma meM pUrNa saMlagna haiN| ___ saM0 1988 ke kArtika meM pUjya prAyikA zrI candramatIjI kA alavara meM zubhAgamana huaa| tava Apane do pratimAeM grahaNa kI / isI samaya parama pUjya AcArya zrI zAntisAgarajI ( dakSiNa ). mahArAja kA saMgha tijArA AyA, taba-Apane saMgha ko sAnanda va prabhAvanA ke sAtha alavara kI tarapha lAne . kI AyojanA kI aura pramukha vyaktiyoM ko lekara moTara-lArI rijarva kara tijArA phuNce| vahA~ pahuMcane ke dvitIya divasa hI pUjya AcAryazrI ko AhAra-dAna diyaa| isake harSopalakSya meM Apane zrI. AcArya mahArAja kI pUjana chapavA kara muphta vitaraNa kI / sagha ko sAnanda alavara lAye / zahara se do mIla dUra naziyAMjI meM saMgha virAjA / Apane kuTumba va mitragaNoM se bhI raMca mAtra sammati na lo aura prAcArya-caraNoM meM prAtaHkAla zubha mitI caitra kRSNA 13 saM0 1988 ko saptama pratimA ke vrata grahaNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] digambara jaina sAdhu kara liye / Apane kula kAryabhAra sAjhI para hI chor3a diyA va hara samaya dharmadhyAna, svAdhyAya Adi meM hI samaya vyatIta karane lage / saM0 1986 kA cAturmAsa Apane jayapura (rAja.) meM zrI AcAryavarya ke caraNoM meM hI vyatIta kiyA / isI varSa paM0 ciraMjIlAlajI jaina vaidya ko sAtha lekara Apane giranAra, pAlItAnA Adi tIrthoM kI yAtrA ko thii| saM0 1960 kA cAturmAsa vyAvara zrI prAcArya mahArAja ke caraNoM meM bitaayaa| vahAM se zrIsammedazikharajI paMcakalyANotsava meM pahuMce / punaH Apane nijI dravya se zrIpaMcakumArasvAmI kI zveta pASANa kI eka pratimA bahuta hI manojJa taiyAra karavAI, pratApagar3ha (rAja.) meM paMcakalyANaka-vimbapratiSThA-mahotsava meM padhArakara usakI pratiSThA karavAI aura alavara ke zrI di0 jaina agra0 bar3e maMdira meM virAjamAna kii| usI samaya samasta paMcoM ko ekatrita kara navIna vedI banavAne ke apane vicAra prakaTa kiye to paMcoM ne maMdira meM hI eka tarapha vedI banavAne kI svIkRti Apako de dii| __caitra zuklA 10 saM0 1961 ke zubha dina vedI ke nIce kI nIMva kA muharta pApa hI ke karakamaloM dvArA bar3e hI samAroha ke sAtha huaa| isaprakAra Apane nijI nyAyopArjita dravya kA sadupayoga kiyaa| paMcakumArasvAmI ke darzana kara sthAnIya bhaurelAlajI halavAI ke bahuta hI viNepa bhAva car3ha gaye / inhoMne ukta vedI ke vanavAne meM nijo dasa hajAra rupayA ke lagabhaga sampatti lagAkara bar3I hI ramaNIka maMdira meM hI caityAlaya ke rUpa meM vedI taiyAra krvaaii| pazcAt vi0 saM0 1963 meM vedIpratiSThA bar3e hI samAroha se kI gaI / yaha saba Apa hI kI mahat kRpA kA phala thA / vi0 saM0 1961 meM udayapura meM paramapUjya zrI AcArya-caraNoM meM hI cAturmAsa kiyA aura zubha mitI kArtika zuklA 13 ko kSullaka dIkSA grahaNa kI / nAma-saMskaraNa 'candra-kIti' huA / yahA~ se Apa zrImAn dharma-vIra seTha sakhArAma jI dozI ke Agraha evaM zrI AcArya kI AjJA se anya pUjya kSullakoM ke sAtha zolApura paMcakalyANaka mahotsava meM padhAre / Apa tIrtha-yAtrA ke bar3e hI premI haiM / gRhasthAvasthA meM hI tIna bAra zrIzikharajI evaM giranArAdi kI vaMdanA Apa kara cuke haiM tathA dehalI, revAr3I, gayA, AgarA Adi anekoM sthAnoM kI bimba-pratiSThAoM meM pahuMce haiN| zrI mahAvIrajI kI yAtrArtha to Apa prati varSa hI jAte the / Apa bar3e hI paropakArI evaM sahanazIla haiM tathA khAnapAna kriyAoM meM pUrNa zuddhi ke kaTTara zraddhA vAle haiM / Apa zrIAcArya caraNoM ke parama bhakta haiM / ApakA svAsthya ThIka nahIM rahatA hai| bhojana ke samaya to atyanta hI vedanA rahatI hai, tathApi Apa isakI raMca-mAtra bhI paravAha nahIM krte| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSa0 zrI dharmasAgarajI mahArAja (kurAvar3a nivAsI) mahArANA pratApa kI vIra bhUmi mevAr3a prAnta ke kurAvaDaM grAma meM ApakA janma huvA thaa| pitA kA nAma rAdhAkRSNa thA, mA~ kA nAma hIrAvAI thaa| pauSa sudI dazamI saMvat 1937 ko cunnIlAla kA janma huvA thA / ApakA janma brAhmaNa kula meM huvA thaa| vivAha hone ke kucha varSa pazcAt A0 ka0 candrasAgarajI mahArAja kA Agamana huvA tava Apane muni zrI ke pravacana sune tathA usI samaya Apane jaina dharma ko svIkAra kara zrAvaka ke vrata dhAraNa kie jaba parivAra vAloM ne sunA ki cunnIlAla ne jaina dharma svIkAra kara liyA hai to parivAra vAloM ne unheM jAti se bAhara kara diyaa| para Apane apane mana se jaina dharma ko nahIM chor3A tathA Apa sapatnIka vratoM ko dhAraNa kara Atma kalyANa meM laga gaye / samaya ke anusAra patnI kA viyoga ho gayA taba Apane muger3a meM mahArAjajI se sAtavIM pratimA ke vrata dhAraNa kie / prA0 zAntisAgarajI se kSullaka dIkSA lii| dIkSA lene ke pazcAt Apane vAgar3a prAnta meM vihAra kiyA tathA aneka bhIloM ko mAMsa khAne kA, zarAba pIne kA tyAga kraayaa| bhINDara nareza ne rAtri meM bhojana nahIM kareMge, aisA niyama liyA thaa| tathA hamAre prAnta meM AThama, gyArasa, caudasa, amAvasa evaM pUnama ko jIva hiMsA nahIM hogii| Apake dvArA bAgar3a prAnta meM saiMkar3oM pAThazAlAe~, gurukula khulavAye gaye tathA vidhavA vivAha Adi kA tyAga karAyA tathA anta samaya taka dhArmika kAryoM ke pracAra prasAra meM lage rahe / Apa bAgar3a prAnta ke prANa the| Adoblashtra REME Ke Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyikA vidyAvatI mAtAjI pr| KAM sikandarapura ( mujaphpharanagara ) yU0 pI0 meM zreSThI zrI phUlacandajI ke ghara para janma liyaa| ApakA pUrva nAma zrI sajjodevI thA / ApakI jAti agravAla thii| Apa laukika zikSA ke sAtha vyAkaraNa nyAya, siddhAnta kI adhikArI sAdhvI thiiN| Apane zAstrI parIkSA bhI pAsa kI thii| AcArya zrI zAntisAgarajI ke upadeza se vairAgya huvA tathA parivAra kA moha chor3a karake saM0 1960 meM sAtavI pratimA ke vrata dhAraNa kie, saM0 1968 meM AcArya zrI zAntisAgarajI se dahIgAMva meM kSullikA dIkSA lii| sa0 2008 dahIgAMva meM AcAryazrI se AryikA dIkSA lii| Apane 40 cAturmAsa yatra tatra kara dharma prabhAvanA kI / Apane solaha kAraNa, karmadahana, dazalakSaNa dharma Adi ke vrata lekara upavAsa Adi kie| Apa bar3I hI tapasvI sAdhvI ke rUpa meM samAja ke sAmane aaii| H Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApikA candravatI mAtAjI para RECERIER . PICT cAritra cakravartI prAcArya zAntisAgarajI mahArAja ne kezaravAI ko dIkSA dete samaya kahA thA ki namUnA to bno| usa samaya taka koI strI dIkSita nahIM huI thii| paramapUjya AcArya mahArAja vArambAra prArthanA karane para bhI dIkSA nahIM dete the parantu unhoMne kezara vAI ko satpAtra vicAra kara eka hI dina ke bAda dIkSA Me dekara kRtArtha kiyaa| saMyama ke suvAsa se samalaMkRta satya evaM zraddhA kI mUrtimAna svarUpA paramapUjya AyikA zreSTha mAtA candravatIjI ke gRhasthAvasthA kA nAma kezara bAI thaa| ve vAlhe gAMva (jilA-pUnA) kI haiM / unakA vivAha teraha varSa kI avasthA meM huA thaa| unakA zarIra bar3A balazAlI thaa| jo bhI unake sudRr3ha zarIra ko dekhatA thA vaha usase prabhAvita..ho jAtA thaa| inhoMne prArambha meM vambaI ke zrAvikAzrama meM jAkara zikSA grahaNa kii| usakI saMcAlikA mahilAratna maganavAI aura unakI sahAyikA kakyUbAI aura lalitAvAI thiiN| . para pitAjI ne inheM ghara para hI bulAkara paM0 nAnAjI nAga ke tatvAvadhAna meM inheM zikSA dilaaii| mAtAjI ko vrata upavAsa karane meM bar3A Ananda prAyA karatA thaa| unhoMne cAritra zuddhi vrata ko, jisameM 1234 upavAsa hote haiM, kiyA thaa| inhoMne aneka prakAra ke tapa kiye| pUjya mAtAjI kA jana sAdhAraNa para unakI pavitratA ke kAraNa bar3A prabhAva par3atA hai| dillI ke suprasiddha naye mandirajI meM zubhavarNo sahasrakUTa caityAlaya kA nirmANa inakI aura inake sAtha rahane vAlI mAtAjI vidyAmatIjI kI preraNA se huaa| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] digambara jaina sAdhu di0 jaina lAlamandirajI ke udyAna meM sundara mAnastambha bhI inhIM donoM kI preraNA se hI zobhAyamAna ho rahA hai| mAtAjI kA svabhAva var3A sarala hai / unako vANI meM madhuratA hai| nirdopa saMyama pAlane se AtmA meM adbhut zaktiyAM vikasita hotI haiN| jaina samAja kA bhAgya hai ki atyanta pavitra hRdaya vAlI bhadra pariNAma yukta AtmakalyANa meM satat sAvadhAna rahane vAlI mAtAjI; sarvazreSTha aura jyeSTha tapasvinI ke rUpa meM zobhAyamAna ho rahI hai| 101 varSa kI Ayu meM bhI vrata niyama aura caryA ke pAlana karane meM samartha haiN| abhI mAtAjI kA dillI mahilAzrama, dariyAgaMja, dillI meM svargavAsa ho gyaa| prApikA siddhamatI mAtAjI svargIya zrI 105 aAyikA siddhamatIjI kA pahale kA nAma satobAI thA / ApakA janma vikrama saM0 1950 ke Azvina mAsa meM huA thaa| bhArata kI rAjadhAnI dehalI ko ApakI janmabhUmi hone kA saubhAgya prApta huA thA / Apake pitA kA nAma lAlA nandakizora thA tathA mAtA kA nAma kaTTo devI thaa| Apa agravAla jAti kI bhUpaNa aura siMhala gotraja' thIM / aApakA vivAha 8 varSa kI alpAvasthA meM huA thA / parantu pAMca varSa bAda hI Apako pativiyoga sahanA pdd'aa| Apane saMsAra kI asAratA dekha jIvana ko jala vindu sadRza kSaNika smjhaa| isalie AtmA kA kalyANa karane ke lie vi0 saM0 1990 meM Apane sAtavI pratimA zrI 108 AcArya zAntisAgarajI se le lI thii| phira vi0 saM0 2000 meM kSullikA dIkSA siddhakSetra siddhavarakUTa meM lI thii| zrI 108 AcArya vIrasAgarajI se nAgaura meM vikrama saMvata 2006 meM AryikA dIkSA lI thii| Apane vikrama saMvata 2025 meM pratApagar3ha meM samAdhimaraNa prApta kiyA thaa| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullikA guNamatI mAtAjI 'prazamamUrti vidUSIratna paramapUjya zrI 105 kSullikA guNamatI mAtAjI divya dedIpyamAna nArI ratna haiM jinhoMne apane jIvana meM saMcita jJAnarAzi ko dUsaroM ke hita ke lie. arpita kara diyA aura apanA sArA jIvana saMyama kI ArAdhanA meM lagA diyaa| . mAtAjI kA janma saMpanna parivAra meM huA jahAM vaibhava aura aizvarya kI koI kamI nahIM / jaina kulabhUSaNaM svanAma dhanya lA0 hukamacandajI ke ghara saMvata 1956 meM ApakA janma huaa| cAra putroM meM eka kanyA kA janma hone se usakA nAma cAvalI rakhA gyaa| bAda meM usakI vizeSa jJAna vRddhi ko dekhate hue jJAnamatI nAma par3A / bacapana meM atyanta lADa-pyAra se pAlana hone ke kAraNa sabhI prakAra ke sAMsArika sukha the parantu kauna jAnatA thA ki vivAha ke 36 dina ke pazcAt vidhinA kI krUra dRSTi ke kAraNa mAthe kA sindUra pucha jaayegaa| jainadharma kI zikSA hI kucha aisI hai jo harSa meM unmatta hone se aura zoka meM akrAnta hone se bacAtI hI nahIM balki karmoM kI vicitra gati jAnakara sAhasa, pauruSa aura Atmazakti ko prabala kara detI hai, durbhAgya saubhAgya rUpa meM pariNata ho jAtA hai| tyAgamUrti bAbA bhAgIrathajI jaise saMtoM ke padhArane se jina zAsana ke adhyayana kI ruci jgii| vrata niyama, saMyama jIvana kA lakSya ho gyaa| saubhAgya se viduSI ratna, lokasevI, zikSA pracArikA zrI rAmadevIjI ke samparka se jainadharma ke adhyayana meM niSNAta hone lagI / siddhAntazAstrI paM0 gaurIlAlajI ne zAkaTAyana vyAkaraNa kA adhyayana kraayaa| phalasvarUpa jinavAraNI ke adhyayana meM abAdhagati se pravRtti hone lagI / jJAnArAdhana kA svAda dUsare bhI uThAye, asamartha vidhavA sahAyatA yogya bahinoM kI unnati kaise ho isa balavatI bhAvanA ke phalasvarUpa guhAnA meM zrI jJAnavatI jaina vanitAzrama kI sthApanA kI gii| isa yuga meM samantabhadra ke samAna viduSIratna maganavena, cAritra mUrti brahmacAriNI candAbAIjI jaise mAtRvatsalA nArI ratnoM ke samakSa nArI jAti ke uddhAra ke liye yaha saMsthA kalpavRkSa ke samAna phaladAyI siddha huii| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] digambara jaina sAdhu mAtA jJAnavatI jI ne ise apane jIvana kA prANAdhAra samajhA / dina rAta saMsthA kI unnati meM aharniza dattacitta ho saMsthA ke vikAsa ke mArga para agrasara hotI gii| Antarika saMyama kI prabala bhAvanA ke phalasvarUpa cAritra ke vikAsa kI aTapaTI lagane lgii| cAritra cakravartI AcArya zAntisAgarajI mahArAja ke saMgha ke sAdhuoM ko AhAra dAna vaiyAvRtti karanA, jahAM saMgha kA vihAra ho vahAM jAnA apane jIvana kA lakSya banA liyaa| paMcANuvrata pratimA aura kramazaH bar3hate hue cAritra kI sIr3hI para car3hane lagIM / paramapUjya zAntamUrti AcArya zAntisAgarajI mahArAja se kSullaka kI dIkSA aMgIkAra kii| ____ apane vratoM ko nirbAdha aura niraticAra pAlana karatI huI, sarvatra jJAna kA pracAra karatI huI dariyAgaMja meM kanyAoM meM dhArmika zikSA pracAra ke lie zrI jJAnavatI kanyA pAThazAlA kI sthApanA karAyI aura rAyasAhaba ulphatarAyajI kI putravadhu svarNamAlA kI dekharekha meM saMsthA dinodina unnati karane lagI / mAtAjI strI zikSA ke pracAra ke lie, cAritra kI vRddhi ke lie durdhara tapa kA pAlana karatI huI jinazAsana ke gaurava ko bar3hA rahI haiN| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullikA ajitamalI mAtAjI janma sthAna- polIveDhe ( ji. kolhApura) janma san 1904 pitA kA nAma- zrI nAnAsAhabajI mAtA kA nAma- zrI kRSNA vAIjI mAtAjI kA pUrva nAma-zrI marudevI Murt do varSa kI umra meM pitAjI va do bhAI eka bahina kI plega kI bImArI se mRtyu huI tathA 23 varSa kI umra meM mAM ne vivAha kara diyaa| 12 varSa kI Ayu meM pati viyoga / 20 varSa kI Ayu meM A0 zAMtisAgarajI se dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kiye / san 1928 meM pU0 prA0 zAMtisAgarajI mahArAja se tIrtharAja sammedazikharajI meM kSullikA dIkSA dhAraNa kI, usIsamaya se Apane apane jIvana ko tapa-tyAga ke mArga meM lagAyA huA hai ? Apane apane jIvana meM anekoM upavAsa kiye, jinameM mukhyataH solaha kAraNa ke 3 vAra 32-32 upavAsa kiye, do bAra siMhaniHkrIDita vrata kiye / sAMgalI meM Apane 1234 upavAsa kiye / cAritra cakravati prA0 zAMtisAgarajI mahArAja kI aMtima ziSyA pU0 mAtAjI hI haiM / Apa vayovRddha, tapovRddha vividha guNa sampanna haiM / AgamAnukUla cAritra, sahanazIlatA evaM prabhAvazAlI vyaktitva ke kAraNa jaina samAja ke lie eka utkRSTa tapasvI sAdhvI haiM / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EMETERMIREEMENTAMARRIERRIDDEDIATIMEIRDEREDEEMEDIENDRA prAcArya zrI vIrasAgara stutiH svAtmaikaniSThaM nRsurAdipUjyaM, SaDjIva kAyeSu dayAcittaM / zrIvIrasiMdhu * bhavavAdhipotaM, taM sUrivayaM praNamAmi bhaktyA / / AMARRRRRRRRRRRRREARNERSARAMERAMMERCEDERARMERRIERSPEEDINEEMARRAIMERITARAN svAdhyAyadhyAnAdikriyAsu. saktaH, svaatmotthsaukhyaasvdne'nurktH| saMsArabhogeSu viraktacittaH, prAcAryavayaM trividhaM namAmi / TREATREPRENERREETTERPRETATEREPEATREPREETERSATARARRESTERTIERREDICTREGREETTER yo mukhyaziSyo guruzAntisindhoH, . dIkSAvatAdezavidhau vidhijJaH / kandarpamAyAkrudhamAnalobhAn, jitvA ripUn 'vIra' iti prsiddhH|| FREETTERTRETRICKETEREPREETTERRORETRIE Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke prathama paTTAcArya ziSya prAcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya AcArya zrI zivasAgarajI prAcArya zrI dharmasAgarajI muni zrI padamasAgarajI muni zrI sanmatisAgarajI muni zrI AdisAgarajI muni zrI sumatisAgarajI muni zrI zrutasAgarajI muni zrI ajitakIrtijI muni zrI jayasAgarajI AcArya kalpa zrI zrutasAgarajI . . . / .. . .. . . kSullaka zrI siddhasAgarajI kSullaka zrI sumatisAgarajI AryikA indumatIjI AryikA vIramatIjI AyikA vimalamatIjI AryikA kunthumatIjI AryikA sumatimatIjI AryikA pArzvamatIjI prAyikA siddhamatIjI AryikA jJAnamatIjI AryikA supArvamatIjI AryikA vAsumatIjI AryikA zAntimatIjI * Page #152 -------------------------------------------------------------------------- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja vartamAna zatAbdI kI digambara jainAcArya paramparA ke tRtIya AcArya pa0 pU0 prAtaHsmaraNIya parama tapasvI bAlabrahmacArI AcAryazrI zivasAgarajI mahArAja the| AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke samaya meM bhAratavarSa meM sAdhu saMgha kA Adarza prastuta huA thaa| Apane AcAryazrI zAntisAgarajI mahArAja dvArA ArSamArgAnusAra prasthApita paramparA ko akSuNNa to banAye hI rakhA; sAtha hI saMgha meM abhivRddhi kara saMghAnuzAsana kA Adarza bhI upasthita kiyaa| bhAratavarSa kA sampUrNa jainajagat Apake Adarza saMgha ke prati natamastaka thaa| sAdhu samudAya meM jJAna-jijJAsA evaM usakI prApti kI satat lagana ke sAtha cAritra kA uccAdarza dekhakara vidvadvarga bhI saMgha ke prati AkRSTa thA aura prabuddha sAdhuvarga se apanI zaMkAoM ke samAdhAna prApta kara Ananda prApta karatA thaa| digambara muni dharma kI avicchinna dhArA se suzobhita dakSiNa bhArata ke antargata vartamAna mahArASTra prAntastha auraMgAvAda jile ke ar3agAMva grAma meM rAMvakA gotrIya khaNDelavAla zreSThi zrI nemIcandrajI ke gRhAMgaNa meM mAtA dagaDAbAI kI kukSi se vi0 saM0 1958 meM ApakA janma huA thaa| janma nAma hIrAlAla rakhA gayA thaa| Apa do bhAI the, do bahineM bhI thIM / pratibhAvAna va kuzAgrabuddhi hote hue bhI sAdhAraNa Arthika sthiti ke kAraNa Apa vizeSa zikSA nahIM grahaNa kara paaye| AREE Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] digambara jaina sAdhu auraMgAbAda jile ke hI IragAMva vAsI 70 hIrAlAlajI gaMgavAla ( sva. AcArya zrI vIrasAgarajI ) Apake zikSAguru rahe / nikaTastha atizayakSetra kacanera ke pArzvanAtha digambara jaina vidyAlaya meM ApakA prAthamika vidyAdhyayana huA / dhArmika zikSA ke sAtha-sAtha hindI kA tIsarI kakSA taka hI ApakA adhyayana ho pAyA thA ki acAnaka mahArASTra prAnta meM phailI plega kI bhayaMkara bImArI kI. capeTa meM Apake mAtA-pitA kA eka hI dina svargavAsa ho gayA / mAtA-pitA ko vAtsalyapUrNa chatrachAyA meM bAlaka apanA pUrNa vikAsa kara pAtA hai, kintu Apake jIvana ke to prAthamika caraNa meM hI usakA . abhAva ho gayA, isakA prabhAva Apake vidyAdhyayana para par3A / Apake bar3e bhAI kA vivAha ho cukA thA, kintu vivAha ke kucha samaya bAda hI unakA bhI dehAnta ho jAne ke kAraNa 13 varSIya alpavaya meM hI Apa para gRhastha. saMcAlana kA bhAra A pdd'aa| kuzalatA pUrvaka Apane isa uttaradAyitva ko bhI nibhaayaaH| ___ mAtA-pitA evaM bar3e bhAI ke Akasmika viyoga ke kAraNa saMsAra kI kSaNasthAyI paristhitiyoM ne Apake mana ko udvelita kara diyA / phalasvarUpa, gRhasthI basAne ke vicAroM ko mana ne kabhI bhI svIkAra nahIM kiyA / vivAha ke prastAva prApta hone para bhI Apane sadaiva apanI asahamati hI pragaTa kI / Apa AjIvana brahmacArI hI rahe / 28 varSa kI yuvAvasthA meM asIma puNyodaya se Apako AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja ke darzana karane kA maMgala avasara milA tathA usI samaya Apane yajJopavIta dhAraNa kara dvitIya vrata-pratimA grahaNa kii| mahAmanasvI cA0 ca0 AcAryazrI ke dvArA boyA gayA yaha vratarUpa bIja AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja ke caraNa sAnidhya meM pallavita puSpita huaa| vi0 saM0 1966 kI bAta hai, aba taka Apake Adya vidyAguru bra0 hIrAlAlajI gaMgavAla AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja se munidIkSA grahaNa kara cuke the aura muktAgiri siddhakSetra para virAjamAna the| Apane unase saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye tathA brahmacArI avasthA meM saMgha meM praveza kiyaa| vAlyAvasthA se hI ApakI svAdhyAya kI ruci thii| vaha ava aura tIvratara hone lagI ataH Apa vibhinna granthoM kA adhyayana karane lage / "jJAnaM bhAraH kriyAM vinA" kI ukti Apake mana ko Andolita karane lgii.| Apake mana meM cAritraH grahaNa karane kI utkaTa bhAvanA ne janma liyaa| prAcArya zrI vIrasAgarajI mahArAjA kA jaba siddhavarakUTa siddhakSetra para sasaMgha pahuMcanA huA taba Apane vi0 saM0 2000 meM kSullakadIkSA grahaNaH kI / Apako kSu0 zivasAgara nAma pradAna kiyA / adbhuta saMyoga rahA hIrAlAla dvaya kA / guru aura ziSya donoM hI hIrAlAla the| yaha guru-ziSya saMyoga vIrasAgarajI mahArAja kI sallekhanA taka nidhirUpa se banA rhaa| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [107 nirantara jJAna-vairAgya zakti kI abhivyakti ne Apako nimrantha-digambaraM dIkSA dhAraNa karane ke liye prerita kiyA / phalasvarUpa vi0 saM0 2006 meM nAgaura nagara meM prASAr3ha. zuklA 11. ko Apane AcArya zrI vIrasAgarajI ke pAdamUla meM munidIkSA grahaNa kI / vartamAna paryAya kA yaha aApakA carama vikAsa thA / aba Apa muni zivasAgarajI the| munidIkSA ke pazcAt 8 varSa paryaMta guru-sannidhi meM ApakI yogyatA bar3hatI hI calI gyii| Apane gurudeva ke sAtha zrI sammedazikharajI siddhakSetra kI yAtrA vi0 saM0 2009 meM kii| jaba vi0 saM0 2014 meM Apake guru kA jayapura khAniyoM meM samAdhimaraNa pUrvaka svargavAsa ho gayA taba Apako AcAryapada pradAna kiyA gyaa| isa avadhi meM ApakA jJAna bhI pariSkRta ho cukA thaa| Apane cAroM anuyoga sambandhI granthoM kA adhyayana kara liyA thaa| tathA aneka stotra pATha, samayasAra kalaza, svayaMbhU stotra, samAdhitaMtra, iSTopadeza Adi saMskRta racanAeM kaMThastha bhI kara lI thiiN| mAtRbhASA marAThI hote hue bhI Apa hindI acchI bola lete the| .. vi0 saM0 2014 meM hI AcAryapada grahaNa ke pazcAt Apane sasaMgha girinAra kSetra kI yAtrA kii| usake bAda kramazaH vyAvara, ajamera, sujAnagar3ha, sIkara, lADanU, khAniyAM (jayapura), papaurA, mahAvIrajI, koTA, udayapura aura pratApagar3ha meM cAturmAsa kiye / ina varSoM meM Apake dvArA saMgha kI abhivRddhi ke sAtha-sAtha atyadhika dharma prabhAvanA huI / 11 varSIya isI AcAryatvakAla. meM Apane aneka bhavyajIvoM ko muni-AryikA, ailaka, kSullaka-kSullikA pada ko dIkSAeM pradAna kI tathA. saiMkar3oM zrAvakoM ko anekavidha vrata, pratimA Adi grahaNa karAkara mokSamArga meM agrasara kiyA / Apake sarvaprathama dIkSita ziSya muni jJAnasAgarajI mahArAja the / usake anantara Apane RSabhasAgarajI, bhavyasAgarajI, ajitasAgarajI, supArzvasAgarajI, zreyAMsasAgarajI subuddhisAgarajI ko munidIkSA pradAna kI / Apane: sarvaprathama AryikA dIkSA candramatIjI ko pradAna kii| usake bAda kramazaH padmAvatIjI, nemAmatIjI, vidyAmatIjI, buddhimatIjI, jinamatIjI, rAjulamatIjI, saMbhavamatIjI, AdimatIjI, vizuddhamatIjI, arahamatIjI, zreyAMsamatIjo, kanakamatIjI, bhadramatIjI, kalyANamatIjI, suzIlamatIjI, sanmatIjI, dhanyamatIjI, vinayamatIjI evaM zrISThamatIjI sabako AryikA dIkSA dI / Apake dvArA dIkSita. sarvaprathama. kSullaka ziSya sambhavasAgarajI the, sAtha hI Apane zItalasAgarajI, yatIndrasAgarajI, dharmendrasAgarajI, bhUpendrasAgarajI va yogIndrasAgarajI ko bhI kSullaka ke vrata die / kSullaka dharmendrasAgarajI ko unakI sallekhanA ke avasara para Apane munidIkSA dI thii| ailaka abhinandanasAgarajI Apake dvArA antima dIkSita bhavyaprANI haiN| Apake antima ziSya haiM / suvratamatI kSullikA bhI Apase hI dIkSita thIM, isake atirikta tIna bhavya .prANiyoM ko unakI sallekhanA ke avasara para Apase munidIkSA grahaNa karane kA saubhAgya milA thaa| ve the prAnandasAgarajI, jJAnAnandasAgarajI tathA samAdhisAgarajI / ina tInoM hI sAdhuoM kI sallekhanA ApakI sannidhi meM hI huI thii| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] digambara jaina sAdhu Apake AcAryatvakAla meM saMva vizAlatA ko prApta ho cukA thaa| usakI vyavasthA sambandhI sArA saMcAlana Apa atyanta kuzalatApUrvaka karate the / kRzaMkAya AcArya zrI kA Atmabala bahuta dRr3ha . . thA / tapazcaryA kI agni meM tapakara Apake jIvana kA nikhAra vRddhiMgata hotA jAtA thaa| Apake kuzala . netRtva se sabhI sAdhujana saMtuSTa the / na to Apako chor3akara koI jAnA hI cAhatA thA aura na Apane AtmakalyANArthI kisI sAdhu yA zrAvaka ko bhI kabhI saMgha se jAne ke lie kahA / ApakA anuzAsana atIva kaThora thaa| saMgha meM koI bhI tyAgI ApakI dRSTi meM lAye binA zrAvakoM se alpa se alpa vastu kI bhI yAcanA nahIM kara sakatA thaa| saMghavyavasthA sucAru rItyA cale, isake liye prAyaH prAyikA varga meM . eka yA do pradhAna AryikAoM kI niyukti Apa kara diyA karate the| sAdhuoM ke liye Apake sahayogI the saMghastha muni zrI zrutasAgarajI mahArAja / anuzAsana kI kaThoratA ke bAvajUda ApakA 'vAtsalya itanA adhika thA ki koI ziSya Apake jIvanakAla meM Apase pRthak nahIM huaa| saMgha kA vibhAjana / ApakI sallekhanA ke pazcAt hI huA / Apane eka vizAla saMgha kA saMcAlana karate hue bhI kabhI . AkulatA kA anubhava nahIM kiyaa| Apake AcAryatva kAla meM sabase mahatvapUrNa evaM saphala kArya huyA 'khAniyAM tattva carcA' / pichale do dazakoM se cale A rahe saiddhAntika dvandva se Apake mana meM sadaiva khaTaka rahatI thii| use dUra karane kA prayatna kiyA Apane sonagar3ha pakSIya va AgamapakSIya vidvAnoM ke madhya tattvacarcA kA Ayojana karavA kara / ApakI madhyasthatA meM honevAlI isa tattvacarcA kA phala to vizeSa sAmane nahIM AyA, . kintu ApakI niSpakSatA ke kAraNa ubhayapakSIya vidvAn Amane-sAmane eka maMca para ekatra hue aura unhoMne apane-apane vicAroM kA AdAna-pradAna atyanta saumya vAtAvaraNa meM kiyaa| isa tattvacarcA yajJa meM sammilita AgantukoM meM prAyaH sabhI uccakoTi ke vidvAn the / paMDita kailAzacandrajI siddhAntAcArya vArANasI, paM0 phUlacandajI siddhAntazAstrI, paM0 makkhanalAlajI zAstrI, paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya; paM0 ratanacandajI mukhtAra Adi vidvAnoM ne paraspara baiThakara saMgha-sAnnidhya meM carcA kI thii| isa carcA ko khAniyAM tattvacarcA nAma se 2 bhAgoM meM sonagar3ha pakSa kI ora se ToDaramala smAraka vAloM ne prakAzita bhI kiyA hai| carcA ke sambandha meM paM0 kailAzacandrajI ne apanA abhimata jaina sandeza ('aMka 7 navambara, 1967.) ke sampAdakIya lekha meM likhA,thA ki "isa .( khAniyAtattvacarcA ) ke mukhya prAyojaka tathA vahAM upasthita munisaMgha ko hama ekadama taTastha kaha sakate haiM, unakI ora se hamane aisA koI saMketa nahIM pAyA ki jisase hama kaha sakeM ki unheM amuka pakSa kA pakSa hai.| isa taTasthavRtti kA carcA ke vAtAvaraNa para anukUla prabhAva rahA hai|" ...: Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 109 AcArya svayaM paMcAcAra kA paripAlana karate haiM aura ziSyoM se bhI usakA pAlana karavAte haiN| ziSyoM para anugraha aura nigraha AcArya parameSThI kI aneka vizeSatAoM meM se eka vizeSatA hai| ataH AcArya pada ke nAte Apa apane kartavyoM kA nirvAha karate hue isa bAta kA sadaiva dhyAna rakhate the ki saMghastha sAdhu samudAya Agamokta caryA meM rata hai yA nhiiN| ApakI pArakhI. dRSTi atyanta sUkSma thI, AtmakalyANecchuka koI navIna vyakti saMgha meM AtA aura dIkSA kI yAcanA karatA to yadi vaha ApakI pArakhI dRSTi meM dIkSA kA pAtra siddha ho jAtA to hI vaha dIkSA prApta kara sakatA thaa| jisa vyakti ko janasAdhAraNa zIghra dIkSA kA pAtra nahIM samajhatA vaha vyakti AcAryazrI kI dRSTi se baca nahIM pAtA thA / usakI kSamatA parIkSaNa ke pazcAt hI use yogyatAnusAra kSullaka, muni zrAdi dIkSA Apane pradAna kI / vidvAnoM kA AkarSaNa bhI Apake evaM saMghastha gahanatama svAdhyAyI sAdhuoM ke prati thA isIlie prAyaH pratyeka cAturmAsa meM saMgha meM kaI-kaI dinoM taka vidvadvarga Akara rahatA thA aura sabhI anuyogoM kI sUkSma carcAoM kA Ananda letA thaa| bAtacIta ke bIca sUtrarUpa vAkyoM ke prayoga dvArA bar3I gahana bAta kaha jAnA AcArya zrI kI prakRti kA abhinna aMga thaa| kula milAkara AcArya zrI apUrva guNoM ke bhaNDAra the / vi0 saM0 2025 kA antima varSAyoga Apane pratApagar3ha meM kiyA thaa| vahAM se phAlguna mAha meM hone vAlI zAMtivIra nagara mahAvIrajI kI paMcakalyANaka pratiSThA meM sammilita hone ke lie Apa sasaMgha zrI mahAvIrajI Aye the| yahAM Ane ke kucha hI dina bAda Apako jvara AyA aura 6-7 dina ke alpakAlIna jvara meM hI ApakA samasta saMgha kI upasthiti meM phAlguna kRSNA amAvasyA ko dina meM 3 baje lagabhaga samAdhimaraNa ho gayA / Apake isa Akasmika viyoga se sAdhu saMgha ne vajrapAta kA sA anubhava kiyA / aisA lagane lagA ki jisa kalpataru kI chatrachAyA meM vizrAma karate hue bhavatApa se zAnti kA anubhava hotA thA, unake isa prakAra acAnaka svargavAsa ho jAne se aba aisI AtmAnuzAsanAtmaka zAnti kahAM milegI ? vastutaH AcAryazrI ne apane guru ke paramparAgata isa saMgha ko cAritra va jJAna kI dRSTi se pariSkRta, parivadhita aura saMcAlita kiyA thaa| una jaise mahAn vyaktitva kA abhAva Aja bhI khaTakatA hai / Apake svargArohaNa ke pazcAt vahAM upasthita Apake gurubhrAtA [prAcArya zrI vIrasAgarajI ke dvitIya muniziSya ] zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja ko samasta saMgha ne saMgha kA nAyakatva sauMpakara apanA AcArya svIkAra kiyaa| ve bhI isa saMgha kA saMcAlana apane prayatna bhara kuzalatA pUrvaka kara rahe haiM / pa0 pU0 mahAn tapasvI 108 AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke pAvana caraNoM meM apane zraddhAsumana arpita karate hue apanI vinamra bhAvAJjali samarpita karatA huuN|' Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja TREE kRSi pradhAna bhArata kA svarUpa Rpi pradhAna rahA hai| . yahA~ sattA, vaibhava evaM aizvarya ke unnata zikhara bhI tyAga, vairAgya evaM AtmasAdhanA ke caraNoM meM jhukate rahe haiN| . anAdikAla se jIvana kA lakSya sattA va aizvarya nahIM kintu sAdhanA va vairAgya rahA hai| bhAratIya mastiSka mUlataH zAnti kA icchuka hai aura zAnti kA upAya tyAga va sAdhanA hai / yahI kAraNa rahA hai ki AtmasAdhanA ke patha para calane . vAlA sAdhaka hI bhAratIya jIvana kA Adarza, zraddheya aura vandanIya mAnA jAtA rahA hai| isa huNDAvasarpiNI kAla ke sarvaprathama sarvotkRSTa AtmasAdhaka bhagavAna RSabhadeva se lekara bhagavAna mahAvIra paryanta caturvizati tIrthaMkara mahApuruSoM kI pAvana paramparA meM aneka maharSiyoM ne apanI AtmasAdhanA kI hai aura unakA Adarza adyaprabhRti akSuNNa banA huA hai / bhagavAna mahAvIra ke pazcAt gautamasvAmI se lekara dharasenAcArya taka aura unake pazcAt kundakundAcArya Adi se lekara adyaprabhRti mahAna AtmAe~ : isa pRthvI tala para janma letI rahI haiM aura ArSa paramparA ke anukUla AtmasAdhanA karate hue anya bhavya prANiyoM ko bhI AtmasAdhanA kA mArga prazasta kara rahI hai| inhIM mahAna dharmAcAryoM kI paramparA kundakundAnvaya meM IsvI san 19,vI. zatAbdi meM eka mahAna AtmA kA janma huA aura vizva meM cAritra cakravartI zrI zAntisAgarajI mahArAja ke nAma se jAne gaye / AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ne isa bhArata bhU para avatarita hokara ,16-20 vIM zatAbdi meM luptaprAyaH Agama vihIta munidharma ko puna: pragaTa kiyA evaM dakSiNa se uttara bhArata kI ora maMgala vihAra karake digambara muni kA svarUpa evaM caryA jo mAtra zAstroM meM varNita thI, ko pragaTa kiyaa| una maharSi kI mahatI kRpA kA hI yaha phala hai ki Aja yatra tatra sarvatra digambara munirAjoM ke darzana, upadeza zravaNa kA lAbha samAja ko prApta ho rahA hai| AcArya zAntisAgarajI mahArAja ke pazcAt unhIM ke pradhAna muniziSya zrI vIrasAgarajI mahArAja ne AcArya pada grahaNa kiyA evaM unake Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhuH [111 pazcAt unhIM ke pradhAna muniziSyaH zivasAgarajI mahArAja ne AcArya pada ko suzobhita: kiyA / ubhayaH AcAryoM ne apane samaya meM caturvidhaH saMgha kI abhivRddhi ke sAtha sAtha dharma kI mahatI prabhAvanA meM bhI apanA apUrva yogadAna diyaa| AcAryatraya kI isa mahAna paramparA meM prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke pazcAt prAcArya zrI zAnnisAgarajI ke praziSya evaM AcArya zrI vIrasAgarajI ke dvitIya muniziSya zrI dharmasAgarajI mahArAja vartamAna meM AcArya pada para pratiSThita haiN| unhIM AcAryazrI kA jIvanavRtta prastuta nibandha meM likhA gayA hai / eka dina avanitala para A~kheM khulIM, yaha jIvana kA prArambha huaa| eka dina aAMkhoM ne dekhanA vanda kara diyA, yaha jIvana kA anta huA / jIvana kisa taraha jIyA gayA yaha jIvana kA madhya hai / kauna kisa taraha jIvana jI gayA yaha mahatvapUrNa prazna hai / iso prazna kI carcA meM se jIvana caritroM kA gaThana, lekhana aura parigumphana hotA hai / mahAna puruSoM ke jIvana caritra preraNAdAyI hote haiM / ataH vartamAna kAla ke paramparAgata AcArya parameSThI zrI dharmasAgarajI mahArAja kA jIvana caritra jo ki atyanta preraNAdAyaka hai, use isI uddezya se yahAM prastuti kiyA hai / tAki unake jIvana se preraNA pAkara hama bhI una mahApuruSa ke pada cinhoM para calakara apane jIvana ko unnata evaM mahAna banA ske| janma evaM bAlyakAla bhagavAn dharmanAtha ne kaivalya prApti kI thI ataH kevalajJAna kalyANaka kI tithi hone se jo divasakAla maMgala rUpa thA aura jisa dina candramA ne apanI SoDzakalAoM se paripUrNa hokara apanI zubhra jyotsnA se jagata: ko Alokita kiyA thA usI pauSI pUrNimA ke dina Aja se 67 varSa pUrva vikrama saMvata 1970. meM rAjasthAna prAnta ke bUndI jilAntargata gambhIrA grAma meM sadgRhastha zreSThI zrI bakhtAvaramalajI kI dharmapatnI zrImatI umarAvabAI kI kukSI se eka bAlaka ne janma liyA jisakA nAma ciraMjIlAla rakhA gyaa| khaNDelavAla jAtIya chAvar3A gotrIya zreSThI bakhtAvaramalajI bhI apane ko dhanya samajhane lage jaba unake gRhAMgaNa meM putraratna bAlasulabha krIr3AoM se parivArajanoM ko Anandita karane lgaa| pArivArika sthiti Apake pitA vakhtAvaramalajI evaM unake agraja zrI kaMvarIlAlajI donoM sahodara bhrAtA the| donoM hI bhAIyoM ke madhya do saMtAneM thIM / agraja bhrAtA ke dAkhAM vAI nAma kI kanyA evaM anuja bhrAtA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] digambara jaina sAdhu ke Apa putra the / Apa se pUrva janma lene vAlI saMtAnoM kA sukha . mAtA-pitA nahIM dekha sake / ApakA apara nAma kajor3ImalajI bhI thA / prAyaH Apake donoM hI nAma prasiddha rahe haiM / ApakI bar3I bahina ( bar3e pitA kI saMtAna ) dAkhAM bAI kA vivAha nikaTastha grAma bAmaNavAsa meM hI huA thaa| zaizavAvasthA kI dahalIja para Apane paira rakhA hI thA ki Apake mAtA pitA kA asAmayika nidhana ho gayA / udhara dAkhAM bAI ko bhI mAtA pitA kA viyogajanya duHkha pA par3A, kintu ApakI apekSA unakI Ayu adhika thI aura vivAhita thI ataH unako pati tathA sAsa-sasura ke saMrakSaNa meM rahane kA avasara hone se adhika cintA nahIM thI / ApakA jIvana to alpa samaya meM hI mAtA pitA ke lADa pyAra bhare saMrakSaNa se vaMcita ho gayA thA / iSTa viyogaja du:kha meM Apako bahina dAkhAMvAI kA saMrakSaNa milA / Apa bAmaNavAsa jAkara unhIM ke pAsa rahane lage aura jaba vidyAdhyayana ke yogya hue to Apa apane pitA zrI ke pUrvajoM kI janmasthalI "dugArI" grAma cale gye| vahAM Apako motIlAlajI suvAlAlajI chAMvar3A kA saMrakSaNa prApta huA / idhara dAkhAMvAI ko alpavaya meM hI eka aura iSTaM viyogaja duHkha kA jhaTakA lagA jaba unake pati zrI bhaMvaralAlajI kA svargavAsa ho gyaa| aba to mAtra donoM bhAI bahina ke nirmala sneha kA ho jIvana meM Azraya zeSa thA jo ki vahina ke jIvana paryaMta rahA. zikSA kramazaH eka ke bAda eka viyogaja duHkha Ane se prArambhika jIvana meM bhI Apa vizeSa vidyAdhyayana nahIM kara sake / yadyapi Apako apane jIvana meM sAmAnya zikSA grahaNa kara hI saMtopa prApta karanA par3A tathApi zikSA ke prati ApakA anurAga adyaprabhRti banA huA hai| : . .. . bacapana meM anabhijJatA vaza Apa prAyaH sabhI dharmoM ke devatAoM ke pAsa jAte the| Apa zivAlaya bhI gae, masjida bhI gaye / Apa sabhI devatAoM ke pAsa jAkara eka mAtra yahI yAcanA karate the ki "mujhe buddhi de do, vidyA de do" / usa samaya Apako dharmazAstroM kA bhI vizeSa jJAna nahIM thA aura 'na gAMva meM koI sahI mArga batAne vAlA thaa| eka dina Apa jaina mandira meM gaye, vahAM eka zAstroM ke jAnakAra vyakti zAstra vAcana kara rahe the, unhoMne kahA ki jo vItarAga jinendra ke atirikta kudevatAoM kI pUjA karatA hai vaha naraka meM jAtA hai / Apane isa bAta ko sunA aura vaha Apake hRdaya meM acchI taraha baiTha gaI, usI samaya se Apane anya devatAoM ko pUjanA banda kara diyA, kintu mandira tava bhI jAnA prArambha nahIM kiyaa| vItarAga prabhu kI zaraNa kI preraNA :: .. dugArI meM jaba Apa adhika dina vidyAbhyAsa nahIM kara sake to phira Apa apanI bahina dAkhAMbAI ke pAsa hI Akara vAmaNavAsa rahane lge| una dinoM uttara bhArata meM digambara munirAjoM kA atyanta Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 113 abhAva thA ataH unakA samAgama upadeza zravaNa durlabha thA / yahI kAraNa thA ki Apako sthAnakavAsI jaina sAdhuoM ke samAgama meM rahane kA adhikatara zravasara milatA rahA, kyoMki una dinoM koTA nagara ke Asa pAsa unhIM sAdhuoM kA vihAra hotA thA / jaba Apa para sAdhuoM ke samAgama se itanA prabhAva par3A ki Apa digambara vItarAga prabhu ke mandira meM na jAkara sthAnaka meM jAte aura sthAnakavAsI sampradAya ke anusAra samasta dhArmika kriyAeM karate to bahina dAkhAMbAI ne Apako preraNA dI ki jinendra prabhu ke darzana karane ke lie jina mandira jAyA karo, kintu kaI bAra isa prakAra kI preraNA karane para bhI Apa para kucha asara nahIM par3A to phira bahina ne anuzAsanAtmaka kadama uThAyA ki "yadi mandira darzana karane nahIM jAnoge to roTI nahIM milegI" / cU~ki Apa para sthAnaka - vAsI saMskAra adhika par3a cuke the ataH Apa mandira jAne se katarAte rahe, tathApi ghara para Akara jaba bahina ne eka dina pUchA ki Aja mandira jAkara Aye yA nahIM to jhUTha kA sahArA liyA aura kaha diyA ki mandira jAkara AyA huuN| bhojana to mila gayA kintu bahina ne mandira kI mAlina se pUcha hI . liyA ki kyA Aja ciraMz2I mandira darzana karane AyA thA, uttara nakArAtmaka milA taba ghara pahuMcane para puna: Apake samakSa prazna thA ki Aja mandira nahIM gaye the, mandira kI mAlina ne to manA kiyA ki tuma mandira nahIM gaye ? uttara milA mAlina jhUTha bolatI hai / bAta to prAyI gayI ho nahIM sakI kintu usa dina jhUTha bolane se ApakA hRdaya AtmaglAni se bhara gayA aura mana hI mana nirNaya kiyA ki "jhUTha ke sahAre kaba taka kAma calegA, kala se nitya devadarzana ke lie mandira jAnA hI hai / " dUsare dina se vItarAga prabhu kI zaraNa meM jAne lage / Apa svayaM bhI bahina kI anuzAsanAtmaka preraNA se prasanna the, kyoMki vaha Apake jIvana mor3a kA sarvaprathama kAraNa thA aura Aja bhI Apa isa bAta kA ullekha karate samaya gaurava pUrNa zabdoM meM bahina kA upakAra mAnate haiM / vAstava meM parijanoM kA vahI yathArtha vAtsalya hai jo apane parivAra ke sadasyoM ko sahI mArga meM ArUr3ha karake unake jIvana nirmANa meM sahAyaka ho sake / vyApAra jIvana kA prathama mor3a : 14-15 varSa kI avasthA meM hI Apane AjIvikopArjana hetu vyApAra prArambha kara diyA, eka choTI sI dukAna Apane khola lI, nainavAM jAkara 2 - 3 dina meM kucha sAmAna le zrAte aura use becakara apanI AjIvikA calAte the / Apako saMtoSavRtti se hI gRhastha jIvana vyatIta karanA iSTa thA / phalasvarUpa Apa jaba yaha dekha lete ki Aja AjIvikA yogya lAbha prApta ho gayA hai to usI samaya dukAna. banda kara dete the / : isa samaya taka bhI zrApako digambara sAdhuoM kA nikaTatama sAnnidhya prApta nahIM huA thA ataH bahina kI preraNA se yadyapi mandira jAnA to prArambha kara diyA thA kintu vizeSa rUpa se dharmakAryoM kI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] digambara jaina sAdhu . ora jhukAva nahIM ho pAyA thA / isI madhya nainavAM nagara meM pa0 pU0 siMhavRtti dhAraka, paramAgama poSaka 108 A0 ka0 zrI candrasAgarajI mahArAja ke cAturmAsa kA suyoga prApta huaa| gurudeva kA samAgama prApta kara Apane apane jIvana ko nayA mor3a diyA aura zuddha bhojana karane kA AjIvana niyama dhAraNa kiyA / sAtha sAtha gRhastha ke SaDAvazyaka karmoM kA paripAlana bhI Apane dRr3hatA pUrvaka prArambha kara diyA thaa| dezAntara gamana : kucha hI varSoM ke pazcAt Apa apanI bahina ke sAtha indaura cale gaye vahAM jAkara Apane seTha kalyANamalajI kI kapar3A mila meM naukarI kara lI / cU~ki jIvana nirvAha to karanA hI thA ataH Apane naukarI karanA iSTa na hote hue bhI use svIkAra kiyA, kintu kucha hI dina pazcAt mila meM kapar3e kI raMgAI Adi kAryoM kI dekha rekha ke prasaMga meM una kAryoM meM hone vAlI bhArI hiMsA ko dekhakara 'AtmaglAni utpanna huI aura Apane mila meM kArya karane kI asvIkRti seThAnI sA0 ke samakSa pragaTa kara dI, kyoMki Apa jAnate the ki seThAnIjI kA mujha para vAtsalyamaya sneha hai / thA bhI aisA hI seThajI to the nahIM donoM seThAniyoM ko vAtsalyamayI dRSTi Apa para sadaiva banI rahatI thii| Apako mila se dukAna para bulA liyA gyaa| isI prakAra saMtoSavRtti pUrvakaM donoM bhAI bahinoM kA jIvana nirvighnatayA vyatIta ho rahA thA ki isI bIca seThAnIjI ne kaIvAra Apake samakSa vivAha karane kA prastAva rakhA aura yahAM taka kahanA prArambha kiyA ki vivAha kA sArA prabandha hama kara deMge, tuma vivAha kara lo, kintu jo mahAna prAtmA mokSamArga meM lagakara ratnatraya pAlana karate huye mokSa lakSmI ko varaNa karane kI mana meM bhAvanA ko jAgRta karane meM lage the unheM sAMsArika vivAha bandhana meM baMdhakara Atmonnati meM bAdhA upasthita karanA kaise iSTa ho sakatA thaa| ataH seThAnIjI dvArA kaI vAra rakhe gaye vivAha sambandhI prastAvoM ko Apane ThukarA diyA aura bAla brahmacArI rahane kA nirNaya kiyaa| gurusaMyoga aura vratI jIvana kA prArambha : indaura nagara meM paM0 pU0 AcArya kalpa zrI vIrasAgarajI mahArAja kA samAgama Apako prApta huA kintu Apa dUra se hI darzana karake A jAte the eka dina Apake sAthI mitra Apako pUjya mahArAjazrI ke nikaTa le gae / prArambhika vArtA ke pazcAt vratoM ke mahatva ko atyanta saMkSepa meM batAte hue Apako mahArAjazrI ne vratI banane kI preraNA dI, unhoMne kahA ki "do pratimA le lo" Apane mana meM socA sambhava hai mahArAja "mandira meM virAjamAna pratimAoM ke sambandha meM kaha rahe hoMge ? una dinoM bhI pApa zuddha bhojana to karate hI the ataH Apane svIkRti dI aura gurudeva ne bAraha vratoM ke . Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 115 nAma batAte hue vratoM ke pAlana kI ati saMkSipta meM vidhi batA dii| yadyapi Apa vratI bana cuke the tathApi vratoM kA nirdoSa pAlana kisa prakAra hogA isa bAta kI cintA mana meM thii| una dinoM ApakA vizeSa svAdhyAya bhI nahIM thA, isI kAraNa jaba Apako mahArAja ne sarva prathama do pratimA lene ke lie kahA to Apa ukta bAta hI samajhe the| una dinoM guru ke prati vinaya zraddhA kI bhAvanA adhika thii| guruoM ke samakSa adhika mukharatA aura tarka vitarka nahIM thaa| yahI kAraNa thA ki Apane atyanta vinaya pUrvaka guruvarya kI AjJA zirodhArya kI aura vratoM ke pAlana sambandhI vizeSa jAnakArI svayaM granthoM kA svAdhyAya karake yA vidvAnoM se samparka karake prApta kI tathA guru dvArA pradatta vratoM kA nirdoSa rItyA pAlana karane lage / yahIM se Apake vratIjIvana kA prArambha huaa| .. cUki aba Apa vratI bana cuke the ataH Apane dharmadhyAna evaM svAbhimAna pUrNa jIvana meM naukarI ko bAdhaka samajha kara naukarI chor3a dii| AjIvikopArjana ke lie Apane svatantra rUpa se kapar3e kI pherI kA kArya prArambha kiyaa| prAtaHkAla nitya kriyAoM se nivRtta hokara jinendra pUjana, svAdhyAyAdi Avazyaka kartavyoM ko karake bhojanAdi se nivRtta ho jAne para madhyAhnakAla ke pazcAt lagabhaga 3 baje Apa pherI para nikalate the| kapar3A becate huye jaba 2-3 ghanTe meM Apako 1/- pratidina ho jAtA thA / to Apa vApasa ghara A jAte the| ApakI saMtoSavRtti se sAthI loga bhI cakita the| ApakI yaha dhAraNA bana cukI thI ki AjIvikA calAne ke yogya munAphA prApta ho jAtA hai phira dina bhara vyApAra meM kyoM racA pacA jaave| donoM bhAI bahinoM ke lie una dinoM meM utanA hI kAphI thaa| parigraha kA saMcaya kisake liye karanA / donoM hI prANI vratIjIvana aMgIkAra kara cuke the / 2-3 ghanTe ke pazcAt ghara jAkara Apa apanA zeSa samaya svAdhyAyAdi meM lagAte the| saMyama kI ora bar3hate kadama : jinheM AtmotthAna ke lie saMyama atyanta priya thA ve gurujanoM ke samAgama meM rahakara Atma saMtuSTi karate the| isI ke phalasvarUpa jaba pa0 pU0 AcArya kalpa zrI candrasAgarajI mahArAja kA sasaMgha cAturmAsa bar3anagara meM thA usa samaya Apa unake caraNa sAnnidhya meM pahuMce aura svAdhyAyAdi ke sAtha sAtha guru sevA kA avasara prApta kara bar3e AnanditaM the / aba cUki bahina dAkhAMbAI aura ApakA nirmala sneha evaM dharma ke prati anurAga hI parivAra thA ataH Apa donoM hI sadaiva sAtha sAtha gurujanoM ke samAgama meM jAte the / cAturmAsa ke madhya Apane brahmacarya pratimA ( sAtavIM pratimA ) ke vrata aMgIkAra kara liye / AjIvana brahmacArI rahane kA saMkalpa to Apa pahale hI le cuke the ataH ava koI duvidhA mana meM nahIM thI / yaha Apake saMyamI jIvana kA prathama caraNa thA aura aba ciraMjIlAla se brahmacArI ciraMjIlAlajI ho gaye.the! . . . . . . .. . .. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 116 ] gRha tyAga evaM kSullaka dIkSA : bar3anagara cAturmAsa ke pazcAt AcArya kalpa zrI candrasAgarajI mahArAja indaura nagara meM padhAre / ApakI chatrachAyA meM bra0 ciraMjIlAlajI apara nAma kajor3ImalajI apane jIvana ko dina pratidina unnata banAne ke liye prayatnazIla the / pU0 zrI candrasAgarajI mahArAja ne indaura nagara meM dharma prabhAvanA karate huye bhI prasaMgavaza apane ArAdhya gurudeva parama pUjya cAritra cakravartI prAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja kA Adeza prApta karate hI indaura nagara se vihAra kara diyA thA / usI samaya Apa bhI gRha tyAga karake saMgha ke sAtha ho gaye the| bAvanagajA, mAMgItuMgI Adi kSetroM kI vaMdanA karate hue nAMdagAMva koparagAMva aura kasAbakher3A nagaroM meM prabhAvanA pUrNa cAturmAsa zrA0 ka0 zrI candrasAgarajI mahArAja ne kiye tathA ina nagaroM ke prAsa pAsa ke grAmoM meM vihAra karake dharma prabhAvanA karate hue bAluja ( mahArASTra ) meM jaba saMgha pahuMcA to mahArASTra prAnta kI janatA guru sAnnidhya prApta kara harSita thI / Apake mana meM dIkSA dhAraNa karane kI bhAvanA avazya thI aura Apa apanI bahina se isa vAta kaha bhI cuke the / Apa dIkSA prApta na hone taka vibhinna rasoM kA parityAga bhI karate rahate the / kintu dIkSA ke lie Apane gurudeva ke samakSa kabhI prArthanA nahIM kI / dIkSA lene vicAra gurudeva ke samakSa anya logoM ke dvArA pahuMca bhI gaye the ataH gurudeva ne kahA ki kajor3ImalajI (ciraMjIlAlajI ) svayaM Akara kaheM to maiM unako dIkSA dU~ aura Apake mana meM yaha bhAvanA thI ki yadi mujhameM yogyatA zrA gaI hai to svayaM gurudeva dIkSA lene ke lie kaheM to maiM dIkSA lU~ / isa prakAra guru ziSya ke madhya kucha dina vAtsalyamaya mAnasika dvandva calatA rahA / antataH guru ke samakSa unhoMne gurudeva ke caraNoM meM dIkSA pradAna karane kI prArthanA kI / prArthanA zrApako dIkSA pradAna kI gaI / ziSya kI hAra huI aura karate hI zubha divasa meM vAluja nagara kI janatA ke liye vaha apUrva Ananda kI maMgala belA caitra zuklA saptamI vi0 saM0 2001 thI, jisa dina Apane kSullaka dIkSA prApta kI thI / dIkSita nAma kSullaka bhadrasAgarajI rakhA gayA / guru viyoga : kSullaka dIkSA hone ke pazcAt Apane guruvarya zrI candrasAgarajI mahArAja ke sAtha zraDala ( mahArASTra ) meM sarvaprathama cAturmAsa kiyA / cAturmAsa ke pazcAt giranArajI siddhakSetra kI vaMdanA hetu Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 1-17 gurudeva ne sasaMgha maMgala vihAra kiyaa| mArga meM par3ane vAle muktAgirI, siddhavarakUTa, Una-pAvAgirI Adi kSetroM kI vaMdanA karate hue vAvanagajA siddhakSetra para pahuMcane ke pazcAt phAlguna zuklA pUrNimA vi0 saM0 2001 meM siMha vRtti dhAraka guruvarya zrI candrasAgarajI mahArAja kA sallekhanA pUrvaka svargavAsa ho gyaa| janma lene ke pazcAt jisa prakAra alpavaya meM hI Apako mAtA pitA ke viyoga kA duHkha AyA usI prakAra dIkSA jIvana ke lagabhaga 11 mAha 8 dina meM hI Apako pitR tulya taraNa-tAraNa guruvarya kA viyoga bhI sahanA pdd'aa| pU0 zrI candrasAgarajI mahArAja ke svargavAsa ke pazcAt pApa A0 ka0 zrI vIrasAgarajI mahArAja ke caraNa sAnnidhya meM A gaye aura guruvarya ke sAtha kSullakAvasthA meM 6 cAturmAsa kiye / ina varSoM meM Apane svAdhyAya ke bala para AgamajJAna ko vRddhiMgata kiyA / ApakI sadaiva prasanna mudrA se 'samAja meM Ananda rahatA thA ki prA0 ka0 zrI candrasAgarajI ke caraNa sAnnidhya meM SoDaza kalAoM se yukta candramA ke samAna ApakA jJAna vairAgyodadhi vRddhi ko prApta huA thA ataH aba Apa pratikSaNa mahAvrata prApti ke liye bhAvanA karate rahate the ki aba kava isa alpa vastrarUpa parigraha ko bhI zIghra hI chodduu| saMyama kA dUsarA caraNa : 50 pUjya prA0 ka0 zrI vIrasAgarajI mahArAja ne sujAnagar3ha meM vi0 saM0 2007 meM sasaMgha varSAyoga sampanna kiyaa| isake pazcAt saMgha kA maMgala vihAra vibhinna gAMvoM evaM nagaroM meM hotA huA phulerA kI ora huA / phulerA nagara meM paMcakalyANaka pratiSThA ke avasara para tapakalyANaka ke dina Apane ailaka dIkSA grahaNa kI / isa samaya Apake pAsa eka kopIna mAtra parigraha zeSa raha gayA thaa| vi0 saM0 2008 ke vaizAkha mAsa meM hone vAle. isa paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava meM Apane ailaka dIkSA rUpa utkRSTa zrAvaka ke pada ko to prApta kara liyA thA, kintu mokSamArga meM itane se parigraha ko bhI bAdhaka samajhakara nirantara Apa yahI bhAvanA karate rahe ki zIghra hI digambara avasthA ko prApta kruuN|'yaadRshii bhAvanA yasya siddhirbhavati tAdRzI" ke anusAra 6 mAha ke pazcAt hI vaha maMgalamaya divasa bhI prApta huA jisa dina Apane munidIkSA grahaNa kii| digambara prApti : .. .. phulerA paMcakalyANaka pratiSThA ke pazcAt saMgha ne pAsa pAsa ke grAmoM meM vihAra kiyA aura "dharma prabhAvanA karate hue varSAyoga kA samaya nikaTa A jAne para punaH phulerA nagara meM varSAyoga Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] digambara jaina sAdhu sampanna karane hetu maMgala praveza kiyA / ASAr3ha zuklA 14 saM0 2008 ko saMgha ne varSAyoga kI sthApanA kii| pa0 pU0 A0 ka0 zrI vIrasAgarajI mahArAja ke vAtsalyAmRta se vairAgya kA vaha bIjAMkura vRkSa rUpa meM pallavita ho rahA thaa| jise candrasAgarajI mahArAja ne lagAyA thaa| kArtikI aSTAhnikA mahAparva kA maMgala mahotsava cala rahA thA pApane gurudeva se prArthanA kI ki he bhagavan !. aba mujhe saMsAra samudra se pAra karAte meM samartha daigambara dIkSA pradAna karake mujha para anugraha kIjie / prArthanA svIkAra huI aura aSTAhnikA mahAparva ke upAntya divasa kArtika zuklA 14 saM0 2008 ke dina Apako bhagavatI zramaNa dIkSA pradAna kI gii| aba Apa ratnatraya mArga ke pUrNa pathika digambara muni dharmasAgarajI the| phulerA nagara kA yaha bar3A saubhAgya rahA ki yahAM ko samAja ne saMyama kI tInoM avasthAoM meM Apake darzana kiye vi0 saM0 2005 meM kSullakAvasthA meM pahale Apake darzana kiye hI the aura ailaka evaM muni dIkSA to ApakI yahIM para huI thii| tIrtharAja sammedAcala kI vandanA : phulerA nagara kA varSAyoga sampanna hone ke pazcAt mArgazIrSa mAha meM pa0 pU0 vIrasAgarajI mahArAja ne sasaMgha tIrtharAja sammedAcala kI ora maMgala vihAra kiyA / pU0 zrI vIrasAgarajI mahArAja isase pUrva bhI apane ArAdhya gurudeva zrI AcArya pravara zAntisAgarajI mahArAja ke sAtha muni avasthA meM hI tIrtharAja kI vaMdanA kara cuke the| saMgha mArga meM par3ane vAle grAmoM tathA nagaroM meM apane upadezAmRta se dharmaprabhAvanA karate hue sammedAcala kI ora bar3ha rahA thaa| mArgastha rAjagRhI Adi anya siddhakSetroM kI vaMdanA bhI saMgha ne kI / isa tIrtha vaMdanA meM nava dIkSita munirAja dharmasAgarajI bhI sAtha the| jaba koI bhI vyakti apanA lakSya nirdhArita karake usa ora gatimAna rahatA hai to gantavya sthAna para avazya pahuMcatA hai / saMgha bhI dhIre-dhIre apane gantavya sthAna tIrtharAja para phuNcaa| Apane sabhI saMgha ke sAtha ananta tIrthaGkaroM kI siddhabhUmi usa anAdinidhana tIrtharAja kI vaMdanA karake parama AlhAda kA anubhava kiyA / cUki saMgha jaba yahA~ pahuMcA thA taba varSAyoga kA samaya atyanta nikaTa thA ataH madhuvana se IsarI bAjAra Akara isa varSa kA varSAyoga saMgha ne yahIM sthApita kiyaa| . isa prakAra guruvara ke sAtha sAtha hI Apane vihAra kiyA evaM unake antima samaya taka unhI ke sAtha rahe / vi0 saM0 2012 meM AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ne apanI sallekhanA ke samaya kuthalagirI se apanA AcArya paTTa vIrasAgarajI munirAja ko pradAna kiyA thA tadanusAra- vi0 saM0 2012 meM hI jayapura khAniyA~ meM varSAyoga ke samaya vizeSa samAroha pUrvaka caturvidha saMgha ne A0 ka0 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [116. zrI vIrasAgarajI mahArAja ko apanA AcArya svIkAra kiyaa| aba vIrasAgarajI mahArAja ke Upara doharA bhAra thA / aura unhoMne guru dvArA pradatta AcArya pada para pratiSThita hokara use saphalatA pUrvaka . nibhAyA / prAcArya pada ke pazcAt bhI 2 varSa taka Apane khAniyA~ jayapura meM hI cAturmAsa kiye|. kyoMki Apa zArIrika rUpa se asvastha the aura vihAra karane kI sakSamatA Apa meM nahIM thii| .. eka aura jhaTakA guru viyoga kA : vi0 saM0 2014 kA cAturmAsa jayapura meM hI. sAnanda sampanna ho rahA thA ki isI bIca Azvina kRSNA 15 ko AcArya vIrasAgarajI mahArAja kA sahasA hI sallekhanA maraNa ho gyaa| Apako abhI dIkSA liye 6 varSa hI hue the ki Apako guru viyogaja aniSTa prasaMga prApta huaa| prAcArya zrI vIrasAgarajI kA svargavAsa ho jAne ke pazcAt samasta saMgha ne unake pradhAna ziSya munirAja. zrI zivasAgarajI mahArAja ko saMgha kA AcArya bnaayaa| girinAra siddhakSetra kI vaMdanA evaM saMgha se pRthak vihAra : aba saMgha ke prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja the / prAcArya-saMgha ne girinAra yAtrA ke lie maMgala vihAra kiyaa| cUki aba se 13 varSa pUrva kSullaka dIkSA hone ke pazcAt A0 ka0 zrI candrasAgarajI mahArAja ke sAtha Apane giranArajI siddhakSetra kI vaMdanA ke lie vihAra kiyA thA, kintu gurudeva kA asamaya meM madhya yAtrA meM hI svargavAsa ho jAne se usa samaya Apa yAtrA nahIM kara . pAye the ataH usakA manoratha aba pUrNa hotA dekha Apako prasannatA thii| Apane bhI saMgha ke sAtha vihAra, karate hue giranAra siddhakSetra kI vaMdanA kI aura vahA~ se vApasa lauTate samaya: vyAvara nagara meM saMgha ne varSAyoga kA vicAra kiyaa| cUMki varSAyoga meM abhI samaya thA ataH Apane saMghastha eka aura munirAja ko sAtha lekara saMgha se pRthak vihAra kara diyA aura nikaTastha Anandapura kAlU jAkara varSAyoga. sthApita kiyA thaa| ___ yahAM se agale do cAturmAsa kramazaH vIra (ajamera.) aura bUdI karane ke pazcAt bundelakhaNDa kI yAtrA karane ke lie Apane do munirAjoM ke sAtha maMgala vihAra kiyaa| tIrthakSetroM kI vaMdanA karate hae Apane usa prAMta meM grAma-grAma, nagara-nagara meM atyanta dharma prabhAvanA kI / itanA hI nahIM vi0 saM0. 2016-2016 va 2020 ke tIna varSAyoga bhI Apane isI prAMta ke kramazaH zAhagar3ha, sAgara aura khuraI nagara meM kiye / ina tInoM varSAyogoM meM dharma kI mahatI prabhAvanA huI tathA Apake saralatA AdiH anupama guNoM ke kAraNa sAgara ke kaI vidvAna Apase prabhAvita bhI hue tathA Apake caraNa sAnnidhya meM vratI jIvana bhI prApta kiyaa| ina tInoM cAturmAsoM meM. dIkSA samAroha :( khuraI.) ke atirikta Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 1.20 ] 2 sabase bar3I vizeSatA yaha rahI ki eka ajaina vyakti jo ki bhATiyAjI ke nAma se vikhyAta hai, te zrApake upadezoM se prabhAvita hokara kaI sthAnoM para apane svopArjita dravya se siddhacaka vidhAna bhI karavAye evaM jaina tIrthoM kI vaMdanA bhI kI / Apane mahArAja zrI ke prAdarza tyAgamaya jIvana se prabhAvita hokara dharmadhyAna dIpaka nAmaka pustaka ke eka saMskaraNa kA prakAzana bhI karavAyA / mAlavA prAntIya tIrthakSetroM kI vandanA : . I bAvanagajA siddhakSetra kI vaMdanA ke pazcAt Apane indaura nagara kI ora vihAra kiyA aura vi0 saM0 2021 kA varSAyoga yahIM sthApita kiyA / isa varSAyoga meM zrApako sarvaprathama muniziSya kI prApti huI arthAt Apane sarva prathama munidIkSA isI cAturmAsa meM pradAna kI / varSAyoga ke pazcAt Apane rAjasthAna prAMta kI ora vihAra kiyA tathA kramazaH jhAlarApATana (2022) ToMka (2023), bUMdI ( 2024 ) aura bijauliyA ( jhAlarApATana ) ke Asa pAsa ke grAmoM meM vihAra karate hue bAsI grAma aae| Apake sAnnidhya meM paMcakalyANaka pratiSThA bhI yahAM sampanna huI thI / yahIM Apake caraNa sAnnidhya meM vItarAga prabhu ke prati mUla preraNA srota Apake gRhasthAvasthA kI bahina bra0 dAkhAMbAI ne sallekhanA pUrvaka atyanta zAMta pariNAmoM se isa nazvara zarIra kA parityAga kara svargArohaNa kiyA thA / Apa prArambha se hI ati sahanazIla evaM zAMta pariNAmI thI / svayaM AcArya zrI unake ina guNoM kI prazaMsA karate hI haiM kintu jinhoMne bhI dAkhAMbAI ko dekhA thA ve saba unake guraNoM kI prazaMsA karate huye pAye gae / ToMka aura bU MdI cAturmAsoM meM kramazaH kSullaka aura muni dIkSAeM huI / bijauliyA nagaroM meM - munisaMgha ke nAyaka hone se Apako AcArya pada pradAna karane kI bhAvanA samAja ne vyakta kI kintu sadaiva Apane yahI kahA ki dharmaprabhAvanA kI dRSTi se hama pRthak vihAra kara rahe haiM, hameM AcArya pada nahIM lenA hai, hamAre saMgha ke AcArya zivasAgarajI mahArAja vidyamAna haiM tathA dUsarI bAta yaha bhI hai ki AcArya pada jaise gurutara bhAra ko grahaNa karake maiM apane dharmadhyAna meM bAdhA bhI nahIM DAlanA cAhatA hUM / 1 eka aura vajrapAta : vi0 saM0 2025 kA bijauliyA nagara meM cAturmAsa sampanna karake zrApane zrI zAntivIra nagara meM hone vAle paMcakalyANaka mahotsava meM sammilita hone ke lie mahAvIrajI kI ora vihAra kiyA / isa mahotsava meM bhAga lene ke lie AcArya zrI zivasAgarajI se mile to vaha ubhaya saMgha sammilana kA dRzya apUrva thA / vi0 saM0 2015 se pRthak vihAra ke pazcAt guru bhAIyoM kA yaha milana dUsarI bAra thA / isase pUrva bhI Apa rAjasthAna prAnta ke uniyArA grAma meM mila cuke the / pratiSThA mahotsava se pUrva hI AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ko phAlguna kRSNA 7 saM0 2025 ko acAnaka jvara ne ghera liyA aura dina pratidina ApakI zArIrika sthiti giratI hI calI gaI / phAlguna kRSNA 14 ko kaI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121 digambara jaina sAdhu logoM ne dIkSA grahaNa karane hetu AcArya zrI ke caraNoM meM prArthanA kI thii| paMcakalyANaka ke antargata tapakalyANaka ke dina yaha dIkSAsamAroha hone kA nirNaya thA / pratiSThA se pUrva phAlguna kRSNA amAvasyA ko zivasAgarajI mahArAja ke svAsthya kI sthiti aura bhI giratI rahI / saMghastha munirAja zrI zrutasAgarajI evaM subuddhisAgarajI mahArAja ne prAcArya zrI zivasAgarajI se pUchA ki yadi ApakA svAsthya ThIka nahIM ho pAyA aura pANDAla meM nahIM jA sakeMge to phAlguna zuklA 8 ko hone vAle tapakalyANaka ke antargata dIkSA samAroha meM dIkSArthiyoM ko dIkSA kauna pradAna karegA / uttara svarUpa prAcArya zrI ne kahA ki abhI ATha dina zeSa haiM taba taka to maiM svayaM hI svastha ho jAU~gA aura yadi nahIM ho sakA to muni zrI dharmasAgarajI mahArAja dIkSAthiyoM ko dIkSA pradAna kreNge| dharmasAgarajI mahArAja vahAM upasthita muni samudAya meM ( AcArya zivasAgarajI ko chor3akara ) sabase tapojyeSTha the| amAvasyA ko madhyAhna 3 baje AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja kA sahasA svargavAsa ho gyaa| samasta saMgha meM vAtAvaraNa zokAkula sA ho gayA kyoMki saMgha ne kuzala anuzAstA AcArya zrI ko khoM diyA thaa| svayaM dharmasAgarajI mahArAja ne bhI nidhi kho jAne jaisA anubhava kiyaa| AcAryatva prApti : cuki AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke svargavAsa se pratiSThA mahotsava meM utsAha kI kamI A gaI thI, dUsarA jvalaMta prazna yaha thA ki saMgha ke AcArya kauna hoMge ? ATha dinoM ke vizeSa UhApoha ke pazcAt phAlguna zuklA 8 saM0 2025 ko prabhAtakAla meM saMghastha sabhI sAdhuoM ne eka svara se yaha nirNaya kiyA ki aba AcArya zrI zivasAgarajI ke pazcAt saMgha ke prAcArya kA bhAra munirAja zrI dharmasAgarajI mahArAja ko pradAna kiyA jaave| nirNayAnusAra tapakalyANaka ke avasara para phAlguna zuklA 8 ke dina hI Apako vizAla janasamudAya ke samakSa caturvidha saMgha ne AcArya pada para pratiSThita kiyA / vidhi kA vidhAna hI kucha aisA hotA hai ki jisa AcArya pada ko grahaNa karane kI Apane pUrva meM bhI kaI bAra anicchA pragaTa kI thI vahI AcArya pada prApako svIkAra karanA pdd'aa| AcArya pada . prApta hone ke pazcAt usI dina Apake kara kamaloM se (6 muni, 2 AryikA, 2 kSullaka aura 1 kSallikA) 11 dIkSAeM huI / ye ve hI dIkSArthI the jinhoMne AcArya zrI zivasAgarajI ke samakSa prArthanA kI thii| __ AcArya pada prApti ke pazcAt mahAvIrajI kSetra se jayapura kI ora vihAra kiyA aura gurudeva zrI vIrasAgarajI mahArAja ke niSadyAsthAna kI vaMdanA kii| vi0 saM0 2026 kA varSAyoga Apane jayapura zahara meM kiyA / eka ora jahA~ dIkSA samAroha huA vahIM dhArmika zikSA ke lie gurukula kI sthApanA evaM zahara meM kaI sthAnoM para rAtri pAThazAlAoM kA saMcAlana bhI huaa| yahAM Apake kareM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] digambara jaina sAdhu kamaloM te 5 dIkSAeM sampanna huI tathA Apake saMghastha kSu0 yogIndrasAgarajI mahArAja jinheM munidIkSA pradAna kara dI gaI thI kA Apake caraNa sAnnidhya meM sallekhanA pUrvaka svargArohaNa huA thA / varSAyoga sAnanda sampanna hone ke pazcAt Apane sasaMgha padmapurA kI ora maMgala vihAra kiyA / padmapurA meM padmaprabhu bhagavAna ke darzana karane ke pazcAt grAma grAma maMgala vihAra karake dharmAmRta kI varSA karate hue vi0 saM0 2027 kA cAturmAsa ToMka nagara meM sthApita kiyA / isase 4 varSa pUrva zrApa muni avasthA meM cAturmAsa kara cuke the / isa samaya Apake sAtha 11 muni evaM 18 - 19 ArthikA thI / isa prakAra vizAla saMgha ke AcAryatva kA bhAra Apa para thA jo zradyaprabhRti hai / ToMka se vihAra karate hue vi0 saM0 2028 kA varSAyoga ajamera nagara meM sthApita kiyA / isa varSa bhI dharma kI mahatI prabhAvanA ke sAtha sAtha Apake kara kamaloM se 7-8 dIkSAyeM sampanna huI thI / isake pazcAt kramazaH vi0 saM0 2026 (lADa) aura vi0 saM0 2030 (sIkara) nagara meM Apake sasaMgha do cAturmAsa hue| sIkara varSAyoga ke pazcAt Apane dillI mahAnagara kI ora vihAra kiyA / bhagavAna mahAvIra kA 2500 vA~ parinirvANotsava : vi0 saM0 2031 tadanusAra san 1974 meM sampanna hone vAle nirvAragotsava meM Apako vizeSa rUpa se Amantrita kiyA gayA thA aura digambara sampradAya ke paramparAgata paTTAcArya hone se ApakA vizeSa atithi ke rUpa meM rASTrIya samiti meM bhI nAma rakhA gayA thA / nirvANa mahotsava kI pratyeka gatividhi meM prAyaH Apase vicAra vimarza kiyA jAtA thA / Apane sampUrNa kAryakramoM meM isa bAta kA sadeva dhyAna rakhA ki digambara saMskRti prakSuNNa banI rahe / isakA kAraNa yaha thA ki isa mahotsava meM jaina dharma ke cAroM sampradAya sammilita huye the / mahotsava para samiti kI ora se prakAzita hone vAlI bhagavAn mahAvIrasvAmI kI jIvanI jo ki cAroM sampradAya ko mAnya honI thI jaba Apake pAsa avalokanArthaM AyI to usa para Apane apanI sahamati dene se inkAra kara diyA, kyoMki usameM digambara sampradAya ke anusAra kaI sthala anucita the / mahotsava meM hone vAle aise pratyeka kArya meM Apane apanI sahamati dene se inkAra kara diyA jisameM vItarAga prabhu mahAvIra aura unake dvArA pratipAdita dharma ko AsAdanA hone kI sambhAvanA thI / isI kAraNa mahotsava samiti ke pradhAna kAryakartA kSubdha bhI huye aura kahA ki Apa hameM kucha bhI kArya nahIM karane denA cAhate to hama samiti meM rahakara hI kyA kareMge ? Apane atyanta gambhIratA se apane manobhAvoM ko abhivyakta karate huye kahA ki "Apa logoM ko kSubdha hone kI AvazyakatA nahIM hai maiM yaha cAhatA hUM ki dillI jo ki bhArata kI rAjadhAnI hai usameM hone vAle mahotsava sambandhI pratyeka kAryakrama para sAre deza kI samAja kI dRSTi lagI huI hai aura sabhI pramukha dharmAcAryo ke sAnnidhya meM hone vAle isa mahotsava samvandhI kAryakramoM kA anukaraNa sArA samAja Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [. 123 karegA / ataH yahAM aisA koI bhI kAryakrama maiM nahIM hone dUMgA jo digambara saMskRti ke pratikUla ho aura usakA sArA galata prabhAva dezabhara meM pdd'e| isake vAvajUda bhI Apa loga kSubdha hote haiM aura kArya samiti se stIphA dete haiM to deM maiM to saMskRti ke anukUla kAryoM meM hI apanI sahamati de sakatA hUM / isa prakAra atyanta nirbhayatA pUrvaka Apane digambara saMskRti kI rakSArtha kArya kiyA aura saMskRti ko akSuNNa banAye rakhA / ApakI isa kArya praNAlI ko dekhakara Apake dillI pahuMcane se pUrva jo loga zrApako dillI nahIM jAne denA cAhate the unhoMne bhI eka svara se yaha svIkAra kiyA ki Apake rahate hue paramparA evaM zrAgama kI mahatI prabhAvanA huI evaM saMskRti akSuNNa vanI rahI / isa varSa bhI Apake kara kamaloM se dillI mahAnagarI meM dIkSAeM sampanna huii| digambara sampradAya kI ora se prAcArya zrI dezabhUSaNa jI mahArAja bhI apane saMgha sahita isa mahotsava meM sammilita huye the / ubhaya prAcAryo kA vAtsalya dekhakara sArA samAja Ananda vibhora ho jAtA thA mahotsava meM muni zrI vidyAnaMdajI mahArAja bhI upasthita the aura zrApane bhI ubhaya prAcAryoM kI bhAvanAoM ke anukUla digambara saMskRti kI akSuNNatA ke lie donoM zrAcAryoM se sadaiva parAmarza karake hI pratyeka kAryakrama meM apanA pUrNa sahayoga pradAna kiyA thA / dillI mahAnagara se sasaMgha maMgala vihAra karake Apane uttarapradeza kI ora prasthAna kiyA evaM gAjiyAbAda meraTha, saradhanA Adi sthAnoM para dharma prabhAvanA karate hue uttarapradeza ke aitihAsika tIrtha hastinApura ke darzana karane ke lie padArpaNa kiyA / hastinApura bhagavAna zAntinAtha, kunthunAtha, arahanAtha kI garbha, janma, tapa aura jJAna kalyANaka bhUmi hai / yahIM bhagavAna RSabhadeva ko sarvaprathama AhAradAna rAjA zreyAMsa ne diyA thA kaurava pAMDava kI rAjya bhUmi hone kA gaurava bhI isI tIrthakSetra ko prApta hai / yahIM para mahAmuni viSNukumArajI dvArA akampanAcAryAdi 700 munirAjoM kA upasarga dUra huA thA aura rakSAvandhana parva kA prAraMbha huA thA aura aba prAyikA jJAnamatIjI kI dUradarzI sUjhabUjha se zrAgama meM varNita vizAla jambUdvIpa kI racanA triloka zodhasaMsthAna ke mAdhyama se ho rahI hai tathA isa saMsthAna ke antargata anya bhI kaI lokopakArI gatividhiyAM sampanna ho rahI haiM / kSetra kameTI kI ora se saMghastha munirAja zrI vi0 saM0 2031 meM jaba zrAcArya zrI yahAM padhAre the tabhI yahIM prAcIna paMcakalyANaka pratiSThA kA Ayojana thA / yahIM para Apake caraNa sAnnidhya meM vRSabhasAgarajI ne yaha sallekhanA grahaNa kI thI aura saMgha sAnnidhya meM atyanta zAMta pariNAmoM evaM pUrNa cetanAvasthA meM kaSAya nigraha karate hue isa nazvara zarIra kA parityAga kara uttara bhAratIya samAja ke samakSa eka zrAdarza upasthita kiyA thA / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] digambara jaina mAdhu tIrtha vaMdanA evaM sallekhanA mahotsava ke pazcAt Apane sasaMgha uttarapradeza ke sahAranapura nagara kI ora prasthAna kiyaa| mArga meM mujaphphara nagara Adi sthAnoM para dharmaprabhAvanA karate hue varSAyoga se eka mAha pUrva Apa sahAranapura pahuMce isa varSa (2032 ) kA varSAyoga Apane sahAranapura meM hI sthApita kiyA thaa| varSAyoga sampanna hone ke pazcAt Apane punaH mujaphpharanagara kI ora vihAra kiyA yahAM ke zItakAlIna traimAsika pravAsa kAla meM saMghastha do munirAjoM ne Apake caraNasAnnidhya meM sallekhanA pUrvaka samAdhimaraNa ko prApta kiyaa| yahIM para Apake kara kamaloM se 11 dIkSAyeM sampanna huii| yahAM se zAmalI, kairAnA, kAMdalA Adi grAmoM meM vihAra karate hue bar3auta nagara meM vi0 saM0 2033 kA varSAyoga sampanna kiyaa| kAMdalA meM A0 ka0 zrI zrutasAgarajI mahArAja jo ki Apake guru bhAI bhI haiM Apake darzanArtha rAjasthAna prAnta se vihAra karate hue saMgha meM sammilita hue| bar3auta cAturmAsa meM bhI ve sAtha hI the / var3auta cAturmAsa ke pazcAt sasaMgha Apane dillI mahAnagara tathA rohataka, revAr3I ( hariyANA prAnta ) Adi kI ora vihAra karake rAjasthAna prAnta meM punaH praveza kiyaa| rAjasthAna ke prasiddha nagara madanagaMja-kizanagar3ha meM vi0 saM0 2034 kA varSAyoga abhUtapUrva dharma prabhAvanA ke sAtha sampanna kiyA evaM varSAyoga ke pazcAt ajamera nagara kI ora prasthAna kiyaa| ajamera meM zItakAlIna pravAsa vyatIta kara Apane sasaMgha vyAvara kI ora maMgala vihAra kiyaa| sAtha meM prA0 ka0 zrI zrutasAgarajI mahArAja the, ve ajamera hI ruka gaye kyoMki unheM apane saMgha meM milanA thA jise chor3akara ve Apake darzanArtha uttarapradeza kI ora pahuMce the| vyAvara ke pazcAt bhIlavAr3A hote hue saMgha bhINDara ( udayapura ) pahuMcA / Apake sasaMgha sAnnidhya meM paMcakalyANaka pratiSThA atyanta prabhAvanA ke sAtha sampanna huii| isI mahotsava ke avasara para zAntivIra digambara jaina siddhAnta saMrakSiNI sabhA kA naimittika adhivezana bhI huA / sabhA ne dharma rakSArtha Apase mArgadarzana bhI prApta kiyaa| bhINDara se udayapura ke lie vihAra kiyaa| vi0 saM0 2035 kA varSAyoga udayapura meM sampanna kiyaa| isa varSa bhI do dIkSAyeM Apake kara kamaloM se sampanna huI / udayapura ke varSAyoga ke pazcAt udayapura sambhAga ke choTe choTe grAmoM meM Apane maMgala vihAra kiyA aura ina grAmoM meM phailI kurItiyoM ko dUra karane kI preraNA apane upadezoM meM dii| kahIM kahIM to Apake upadezAmRta se preraNA pAkara jIrNazIrNa dazA meM sthita mandiroM ko jIrNoddhAra karane kA saMkalpa samAja ne kiyaa| vihAra mArga meM aise grAma bhI Ae jahAM itane vizAla saMgha ko rahane kI vyavasthA bhI nahIM bana pAtI thI, Apase logoM ne nivedana bhI kiyA ki bar3e saMgha ke rahate grISmakAla meM Apako kinhIM bar3e sthAnoM para hI vihAra karanA cAhie tAki saMgha kI vyavasthA ThIka prakAra se ho sake / prANI mAtra ke kalyANa kI bhAvanA jo ki sadaiva Apake hRdaya meM vidyamAna rahatI hai vaha zabdoM meM pragaTa huI, Apane kahA ki "bar3e nagaroM va grAmoM meM prAyaH sAdhu vicarate hI haiM / kintu ina choTe choTe grAmoM meM rahane vAle logoM meM vyApta ajJAnAndhakAra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 125 phira kaba dUra hogA / ye loga kaba sAdhuoM kA samAgama prApta karake prAtmakalyANa kA mArga prApta kareMge / ataH thor3A kaSTa pAkara bhI ina grAmoM meM vicaraNa kareMge to ina gAMvoM meM nivAsa karane vAlI samAja kA bhI to kalyANa hogaa| isa prakAra choTe-choTe grAmoM meM maMgala vihAra karate hue Apa salUmbara nagara meM pahuMce aura samAja ke vizeSAgraha se Apane vi0 saM0 2036 kA varSAyoga yahIM sthApita kiyaa| udayapura sambhAga meM ApakA yaha dvitIya cAturmAsa thaa| pUrvavartI cAturmAsoM ke samAna hI isa varSa bhI atyanta dharmaprabhAvanA ke sAtha yaha varSAyoga sampanna huaa| isake pazcAt salUmbara tahasIla ke pAsa pAsa ke choTe choTe grAmoM meM punaH dharmaprabhAvanA karate hue vi0 saM0 2037 ke varSAyoga ke samaya Apa kezariyAjI (RSabhadevajI ) pahuMce aura isa varSa kA cAturmAsa yahIM sthApita kiyaa| zArIrika dRSTi se yaha kSetra Apake tathA saMghastha prAyaH sabhI sAdhuoM ke liye anukUla nahIM rahA, kyoMki isa varSa isa kSetra meM maleriyA kA atyadhika prakopa rahA aura prAyaH sabhI sAdhuoM ko jvarAkrAMta rahanA pdd'aa| roga janita upasarga tulya isa aniSTa saMyogaja duHkha ko saMgha ne atyanta prasannatA ke sAtha sahana kiyaa| isa varSa bhI Apake kara kamaloM se cAra dIkSAyeM sampanna huI pArasaulA meM 75 sAdhuoM ke sAnnidhya meM paMca kalyANaka pratiSThA sampanna huii| 5 dIkSAeM tathA Apake ziSya muni zrI saMyamasAgarajI kI samAdhi bhI vahIM huii| abhI hAla hI pratApagar3ha meM bhI Apake sAtha 40 sAdhuvRnda the| isa prakAra dIkSA grahaNa karake 38 varSIya dIkSita jIvana kAla meM Apane bhAratavarSa ke rAjasthAna, madhyapradeza, gujarAta, uttarapradeza, mahArASTra Adi pramukha pramukha prAntoM meM, nagaroM evaM grAmoM meM maMgala vihAra karate hue abhUtapUrva dharmaprabhAvanA kI evaM pa0 pU0 AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja dvArA Agama vihIta paramparA ko akSuNNa banAye rakhA hai| saralatA kI pratimUrti : gRhastha ho yA sAdhu (anagAra ) AtmasAdhanA kA pramukha AdhAra saralatA hai, niSkapaTatA hai| Atmavizuddhi ke liye saralatA eka amogha sAdhana hai / sarala pariNAmoM se yukta AtmA hI nirmalapavitra hotI hai aura sAdhaka apane lakSya ko prApta kara letA hai / AcAryazrI sarala bhAva kI jyotirmaya mUrti haiM / Apake jIvana meM kahIM chupAva yA durAva vAlI vAta ko sthAna nahIM hai / isI saralatA ke kAraNa Apa nirbhIka evaM spaSTavAdI haiM / kathanI aura karanI kI samAnatA vAle sadguru isa saMsAra meM atyanta virala haiM, AcAryazrI bhI kathanI aura karanI kI samAnatA se saMyukta adbhuta yogIrAja haiN| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] digambara jaina sAdhu AcAryazrI isa yuga ke Adarza saMta haiM / saMtajIvana kI samagna vibhUtiyAM unameM kendrita ho gaI haiM / zizu kA sA sAralya, mAtA kA kAruNya, yogI kI asampRktatA se aotaprota unakA jIvana hai| hRdaya navanIta sA mRdu, vANI meM sudhA kI madhuratA aura vyavahAra meM anAyAsa apanI ora AkRSTa kara lene vAlA jAdU hI hai / AtmaniSThA ke sAtha azeSa niSThA kA nirvAha karane vAle prAcAryazrI vAstava meM anekAMta ke mUrtimAna udAharaNa haiN| siddhAnta virodhI pravRtti meM asahiSNutA : ArSa paramparA ke pratikUla siddhAnta virodhI pravRtti ko Apane kabhI bhI sahana nahIM kiyA hai| na to Apa svayaM siddhAnta viruddha AcaraNa karate haiM aura na kisI ke siddhAnta viruddha AcaraNa ko sahana hI karate haiN| bhagavAna mahAvIra ke 2500 veM pari nirvANotsava ke prasaMga meM aise avasara bhI Aye jaba saMskRti ke viruddha bhI sabhA meM kAryakramoM ke pramukha atithiyoM ne apane vaktavya dene kA asaphala prayAsa kiyA, kintu usa samaya bhI Apane pUrNa nirbhIkatA se una siddhAnta viruddha bolane vAle logoM ko acchI nasIhata dete hue spaSTa zabdoM meM sabhA ke madhya hI siMha garjanA karate hue kahA ki inako hamAre dharma siddhAnta ke viruddha bolane kA koI adhikAra nahIM hai / usa samaya Apane yaha saMkoca kabhI nahIM kiyA ki sabhA meM Ane vAlA mukhya atithi kendrIya sarakAra kA maMtrI hai yA anya koI / Apa sadaiva hI Arpa paramparA ko akSuNNa banAye rakhane meM prayatnazIla rahate haiN| mana vacana karma kI aikya pariNati mUrtimAna : vizva meM tIna prakAra ke vyakti pAye jAte haiM / sarvaprathama to aise vyakti haiM jinakA hRdaya bahuta sarala, madhura aura nizchala pratIta hotA hai / kintu hRdaya kI madhuratA vANI meM pragaTa nahIM hotI hai, mana kA mAdhurya karma meM bhI nahIM utara pAtA hai / unake antaHkaraNa kI saralatA vANI meM pragaTa nahIM ho pAtI hai| dUsarI koTi ke aise vyakti bhI bahuta haiM jinakI mizrI ke samAna vANI madhura sarasa hotI hai kintu hRdaya kaTutA, vidveSa, vaimanasya saMyukta hai / tIsare prakAra ke vyakti bhI vizva meM yatkicit saMkhyA meM maNivat prakAzamAna haiM, unakI vANI madhura, mana usase bhI madhura, vANI sarala, sarasa aura hRdaya usase bhI sarala, sarasa aura pavitra hotA hai / AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja kA vyaktitva isI koTi kA hai / mahAna vyaktiyoM ke mana, vacana, kriyA meM sadaiva ekarUpatA hotI hai aura durAtmA isase viparIta hotA hai / AcAryazrI kA pAvana jIvana mana, vacana, kriyA aura karmarUpa nirmala triveNI kA .. saMgama sthala hai ataH vaha parama pAvana jIvanta tIrtha hai| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 127 sneha saujanya kI mUrti : . AcArya zrI kA hRdaya sarovara sneha aura saujanya se labAlaba bharA huA hai| jo bhI vyakti unake sAmane jAtA hai, sneha aura saujanya se abhiSikta hue vinA nahIM rhtaa| rAjA ho yA raMka, zrImanta ho yA nirdhana, vAlaka ho yA vRddha, nara ho yA nArI, anurAgI ho yA virodhI, nindaka ho yA prazaMsaka sabhI para samAna bhAva se sneha kI pIyUSa dhArA varasAne vAle AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja anAyAsa hI savako apanA banA lete haiM / prAyaH dekhA jAtA hai ki jaba koI vyakti sAdhAraNa se asAdhAraNa sthiti para pahuMcatA hai to vaha sAdhAraNa vyaktiyoM se apane Apako U~cA mAnate hue garvAnubhUti karatA hai / kintu AcAryazrI meM aisA nahIM hai / ___ kucha logoM kA kahanA hai ki zraddhA ajAna kI sahacAriNI hai, kintu AcAryazrI ne apane vyaktitvabala se jahAM sAdhAraNa jana kI zraddhA kA arjana kiyA hai vahIM samAja ke vidvajjana bhI Apake sarala, zAMta, saumya evaM nispRha vRtti se prabhAvita hue haiM / AcAryazrI kI smaraNa zakti bhI adbhuta hai| ApakI jihvA para jaina darzana ke saMskRta prAkRta bhASA se sambaddha anekoM zloka vidyamAna haiM aura Apa nirantara uThate baiThate unakA pArAyaNa karate rahate haiN| pravacana zailI: AcAryazrI kI dharmadezanA praNAlI apane DhaMga kI nirAlI hai, unake pravacanoM meM na to dArzanika stara kI sUkSmatA hai aura na hI prAdhyAtmavAda kI ajJeya gaharAIyAM haiN| laukikajanoM ko anuranjita kara laukeSaNA se anuprANita bhASA kA prayoga bhI unake pravacanoM meM nahIM hotA hai / unake hRdaya kI nirmalatA saralatA aura viraktatA unakI vANI meM prakaTa hotI hai, kyoMki AgamAnusAra saMyama se paripUrNa unakA pravacana tathA usake anurUpa hI jIvana bhI saMyamita hai / Apake pravacanoM meM khar3I hindI meM rAjasthAnI ( mAravAr3I) bhASA kA puTa atyanta madhura lagatA hai / Agama samarthita vairAgyotpAdaka ApakI vANI ne anekoM bhavyAtmAoM ko prabhAvita kiyA hai jisake phalasvarUpa ve apane AtmakalyANa ke mArga para agrasara haiM / kitane hI pApAnugAmI jIvoM ne pApa patha kA parityAga karake dharmamArga ko apanAyA hai / Apa apane pravacanoM meM sadaiva kahA karate haiM ki vAstavika Ananda kI siddhi bhoga meM nahIM hai tyAga meM hai aura vyakti kA jIvana bhI, samIcIna tyAga se unnati patha para agrasara hotA hai / bhoga Atma patana aura tyAga Atmonnati kA rAjapatha hai| AcAryazrI AtmavidyA ke sajaga sAdhaka paramayogI haiN| unakI AtmasAdhanA kA pratyakSa rUpa unake darzana mAtra se hI pratibimbita hotA hai| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] digambara jaina sAdhu.. . prAcAryazrI mere dIkSA guru haiM ataH maiMne unheM asAdhAraNa vyaktitva sampanna evaM anupama cAritranidhi Adi vizeSaNoM se alaMkRta kiyA ho aisI bAta nahIM hai / jisa prakAra sUrya kA prakAza, candramA kI zItalatA aura jaladhikA gAmbhIrya pramANita karane kI AvazyakatA nahIM hai usI prakAra mahApuruSoM ke vyaktitva ko nikhArane kI AvazyakatA nahIM hotI vaha svataH nikharita hotA hai / mahApuruSa jisa ora . caraNa bar3hAte haiM vahI mArga hai, jo kahate haiM vahI zAstra hai aura jo kucha karate haiM vahI kartavya bana jAtA hai| . mahApuruSa tIna prakAra ke hote haiM / (1) janma jAta (2) zrama yA yogyatA ke bala para (3) kRtrima jina para mahAnatA thopI jAtI hai / AcAryazrI janma jAta mahApuruSa to haiM hI kintu yogyatA ke vala para bane mahApuruSa bhI unheM kahA jAve to atiyozakti nahIM hogii| Apake vizAla vyaktitva kI prAmANikatA meM sabase bar3A kAraNa hai ApakA nirdoSa AcAra / samasta bhArata varSa kI sabhI saMsthAoM evaM jaina samAja kI ora se tathA di0 jaina navayuvaka maNDala, kalakattA dvArA prakAzita evaM prAcArya kalpa zrI zrutasAgarajI evaM muni vardhamAna sAgarajI ke mArga nirdezana meM na0 dharmacanda zAstrI ke dvArA sampAdita abhivandana grantha 50 hajAra janasamudAya kI upasthiti meM Apako samarpita kiyA gayA, para Apane grantha liyA nahIM tathA prakAzaka evaM saMyojana karane vAle sabhI bandhuoM ko phaTakArA / dhanya hai ApakA tyAga ! jahAM para mAnava pada lipsAoM ko chor3ane meM samartha nahIM hai vahA~ para Apane samasta samAja ke sAmane grantha lene se iMkAra kara diyA / / aise svapara kalyANakArI mahApuruSa ke caraNoM meM mAnava kA zIza svayaM hI jhuka jAtA hai . aura usakI hRdataMtrI se svataH hI yaha bhAvanA mukhara uThatI hai ki aise yuga puruSa sadiyoM taka mAnava mAtra kA patha pradarzana karate raheM aura apane AdhyAtmika bala se mUcchita naitikatA meM prANa pratiSThA karate raheM / inhIM bhAvanAoM ke sAtha karuNA ke asIma sAgara, ArSa paramparA ke nirbhIka saMrakSaka, adhyAtmavAda ke sAkSAt AcaraNa kartA, atisarala, satya ke tejaHpunja, chala, kapaTa se anabhijJa, uccakoTi ke sAdagI priya, krodha se sahasroM kosa dUra, syAdvAda ke prabala samarthaka, saralatA ke mUrtimAna, nispRhI vyaktitva, jana jana ke vaMdya AcAryazrI ke parama pAvana caraNoM meM mujha alpajJa ziSya ke zatasahasra . praNAma ! Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI padmasAgarajI mahArAja muni zrI 108 padmasAgarajI ke gRhasthAvasthA kA nAma dhUlacandajI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga 60 varSa pUrva ToMka ( rAjasthAna ) meM huA thA / Apake pitA zrI gaddddmalajI paMDita va mAtAjI zrImato bholIbAI thIM / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUSaNa va bAkalIvAla gotraja the / ApakI laukika evaM dhArmika zikSA sAdhAraNa hI huI / Apake pitAzrI goTe kA vyApAra karate the / Apane vivAha nahIM karAyA / bAlabrahmacArI hI rahe / parivAra meM eka bhAI aura haiM / saMsAra kI nazvaratA ko jAnakara Apane svayaM zrAcArya zrI 108 vIrasAgarajI mahArAja se khAniyAM, jayapura meM munidIkSA le lI / Apane indaura Adi meM cAturmAsa kara dharmavRddhi kI [ 126 1 padamapurI meM san 1-1 - 81 meM Apane cAturmAsa kiyA thA / yahIM para AcArya kalpa zrI zrutasAgarajI ke sAnnidhya meM Apane samAdhimaraNa kiyA / munizrI sanmatisAgarajI mahArAja zrI 108 muni sammatisAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma mohanalAlajI thA / ApakA janma Aja se karIba 70 varSa pUrva rAyasiMha meM huA | Apake pitA zrI motIlAlajI the / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUSaNa the aura gotra chAbar3A hai / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huii| ApakA vivAha bhI huA thA / : Apane 108 zrI AcArya vIra sAgarajI se dIkSA lI / Apane indaura auraMgAbAda, phalTana, kumbhoja, jabalapura, ArA Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / Apako tatvArthasUtra kA vizeSa paricaya thA / Apa abhI AhAra meM kevala dUdha mAtra grahaNa karate rahe / Apa isI prakAra zarIra se AtmA kI dizA meM bar3hate rahe / sana 1981 ko udayapura meM zrApane samAdhi grahaNa kara lI tathA bhautika zarIra kA tyAga bhI yahIM kiyA / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 130 ] digambara jaina nAdhu munizrI prAdisAgarajI mahArAja ApakA janma khaNDelavAla jAtIya ajamerA gotra huvA thA Apa mUlata: dA~tA (sIkara) rAjasthAna ke nivAsI the / ApakI dIkSA pratApagar3ha meM vi0 saM0 1660 phAlguna sudI gyArasa ko huI thI / Apa AcArya vIrasAgarajI mahArAja ke prathama suziSya the / choToM ke prati vAtsalya bhAva aura bar3oM ke prati vinamratA kA vyavahAra ApakA svabhAva thA / ApakI guru bhakti advitIya rahI / Apa hamezA kahA karate the ki var3A banane kI ceSTA mata karo, bar3A bananA sarala nahIM hai / Apa nirantara AdhyAtmika granthoM kA svAdhyAya kara unakA sAra prApta kara AtmA kA saccA anubhava bhI karate the / jaba bhISaNa jvara se ApakA zarIra kSINa ho gayA aura zarIra meM tIvra vedanA thI, taba bhI Apa dhyAna meM lIna paramazAnta aura gambhIra the / pU0 mahArAjazrI kI bhAvanA kA sAra unako prApta huvA | prAtaH kAla cAra vaje svayameva uThakara padmAsana lagAkara baiTha gaye, jisase aisA pratIta hotA thA mAno nirbhIka hokara yamarAja kA sAmanA kara rahe hoM / Apane bhava bhavAntarase prANiyoM ke pIche lagane vAlI mamatA kI jaMjIra ko samatA rUpI zastra ne kSINa kara diyA aura yamanAgaka saMyama ko svIkAra kiyA / khyAti, lAbha, pUjA ke liye jisakI bhAvanA hai vaha samAdhimaraNa nahIM kara sakatA / parantu Apane haMsate 2 NamokAra maMtra kA jApya karate hue antaH samAdhi meM lIna hokara guruvarya 108 AcArya vIrasAgarajI ke sAnnidhya meM anantAnanta siddhoM kI siddhi ke kSetra paramapAvana sammedazikhara para bhautika zarIra kA parityAga kara deva pada prApta kiyA / sumeru parvata kI dRr3hatA, sAgara kI gambhIratA, vasudhA kI kSamAzIlatA, vyAmoha kI vizAlatA, zazi kI gItalatA aura navanIna kI komalatA, jisake samakSa sadaiva zraddhA se nata rahatI thI, aisI adhyAtma mUrti the zrI Adi sAgara mahArAja / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI surmAtasAgarajI mahArAja ApakA janma auraMgAbAda jile ke antargata pipalI grAma meM huA / Apake pUrvaja Deha gAMva ke khaNDelavAla jAtIya kAzalIvAla gotra meM utpanna hue the / Apane nAgaura meM vi0 saM0 2006 kI ASAr3ha zuklA ekAdazI ke dina kSullaka dIkSA evaM vi0 saM0 2008 meM phulerA ( rAjasthAna ) ke paMcakalyANaka mahotsava ke avasara para kArtika zuklA caturdazI ke dina munidIkSA grahaNa kI thI / Apa r3ha zraddhAnI, parama tapasvI sAdhu the / saM0 2009 meM AcArya saMgha ke sAtha tIrtharAja sammedazikhara kI yAtrA ko gaye / tIrtharAja ke darzana karane ke bAda bhAdavA sudI 15 ke dina pUrNa saMyama, niyama upavAsa dvArA karmo ko kATane ke liye isaro meM bhautika zarIra kA tyAga kiyA / Xx munizrI zrutasAgarajI mahArAja [ 13.1. pUjya munizrI ne prAcArya vIrasAgara mahArAja se dIkSA lekara apane ko Atma kalyANa ke mArga para lagAyA thA / dIkSA lene ke kucha samaya pazcAt hI ApakA samAdhi maraNa ho gayA / Apa sAdhu the mahAna tapasvI 1 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] digambara jaina sAdhu munizrI ajitakItijI mahArAja MARKETIN [ ziSya AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja ] (jIvana paricaya aprApya ) munizrI jayasAgarajI mahArAja ApakA janma jayapura (rAjasthAna) meM huvA thaa| pUrNa' nAma zrI gulAbacandajI ToMgyA thaa| saM0 2003 meM Apane vratI jIvana prArambha kiyA, prAcArya vIrasAgarajI se'vrata svIkAra kie / saM0 2013 meM munidIkSA jayapura meM hI lI / saM0 2024 pratApagar3ha meM AcArya zivasAgarajI mahArAja ke sAnnidhya meM ApakI samAdhi huii| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu . zrAcAryakalpa zrI zrutasAgarajI mahArAja sh [ 133 rAjasthAna ke prasiddha zahara vIkAnera meM phAlguna badI amAvasyA samvat 1962 meM jhAvaka (osavAla ) gotrotpanna zrImAn seTha chogAmalajI, mAtA zrImatI gajjobAIkI kukSise ApakA janma huA thaa| mAtA-pitA ne ApakA nAma zrI govindalAla rakhA, ikalaute aura lAr3ale putra hone ke kAraNa Apako phAgolAla bhI kahA karate the / Apake pitA kapar3e ke acche vyApArI the| ghara kI sthiti acchI sampanna thI / Apase bar3I eka bahina zrI lonAbAIjI bhI haiM jo dharmaM parAyaNa tathA zrAtma kalyANa kI ora agrasara hokara dharma dhyAna meM kAlayApana karatI haiM / pitA ke honahAra, ikalaute lAr3ale putra hone ke sAtha hI sampanna parivAra meM hone ke kAraNa Apake pitAjI ne ApakI zikSA ko vizeSa mahatva na dekara prArambhika zikSA mAtra hI dilAI / prArambhika zikSA prApta kara lene ke bAda Apa pitAjI ko unake vyAvasAyika kArya meM sahayoga dete huye kapar3e kA vyApAra karane lage / kucha samaya bAda Apa apanI kArya nipuNatA ke kAraNa vyApArI varga meM pratiSThita huye aura Apane vyApAra meM pracura sampannatA evaM sammAna prApta kiyA / prArambha meM Apake pitA zrI muMha paTTI vAle zvetAmbara AmnAya ke kaTTara anuyAyI the / saMyoga kI bAtaH ki eka rAmanAtha nAma kA vyakti jo ki jAti' kA darjI, thA, Apake makAna ke nIce kirAe para rahatA thA / vaha vyavasAya bhI apanI jAti ke anusAra silAI kA karatA thaa| darjI hote hue bhI suyogya evaM digambara jaina AmnAya ke prati gaharI zraddhA rakhatA thA / isane apanI viveka Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] digambara jaina sAdhu zIlatA, nipuNatA evaM Atma zraddhA se ApakI mAtA ko digambara jaina AmnAya ke mahattva ko batAyA aura anta meM ApakI mAtA ke hRdaya meM digambara jaina dharma ke prati agAdha zraddhA kA samAveza kiyaa| phalataH Apako mAtAjI zvetAmbara AmnAya ke bajAya digamvaratva ke prati aTUTa zraddhA rakhane lgiiN| kucha samaya pazcAt Apake pitAzrIne bhI apanI tIkSNa viveka zIlatA ke dvArA digamvaratva ke mahatva ko AMkA aura digambara jaina dharma ke prati AsthA rakhate huye AcaraNa karane lge| yaha nIti hai ki "mAtR pitR kRtAbhyAso guNatAm iti bAlakaH" arthAt mAtA pitA hI vAlakoM ko guNavAna banAte haiM, kyoMki vAlaka mAM ke peTa se paNDita hokara nahIM nikalatA / ThIka yahI nIti Apake Upara bhI caritArtha huii| eka vAra Apake pitA vyApAra ke liye kalakatte Aye / Apa bhI apane pitA ke sAtha kalakatte Aye tathA kalakatta meM cAvala paTTI di. jaina pArzvanAtha var3A mandira ke samIpa kirAe para rahane lge| yahAM jaina bhAiyoM se ApakA acchA samparka huaa| Apake pitA ne Apako nayA mandira citapura roDa kI jainazAlA meM paThanArtha bharatI karA diyA / Apane zrI paM0 makkhanalAlajI tathA paM0 zrI jhammanalAlajI se zikSA prApta kI / Apake dhArmika saMskAra dRr3ha hone lge| isa prakAra Apane apanI prArambhika laukika zikSA dhArmika zikSA ke sAtha prApta kii| ApakI mAtA vizeSa dharma parAyaNa va sadgRhasthina ke sAtha hI atyanta dayAlu va yogya thiiN| isakA pUrNataH prabhAva Apa para pdd'aa| Apake pitAjI bhI eka ucca gharAne ke Adarza vyavasAyI hone ke sAtha hI jinadharma ke kaTTara anuyAyI va zraddhAlu the / vyApArI varga meM ApakI acchI pratiSThA thii| __java ApakI umra lagabhaga 17 varSa kI thI to pitAzrI ne ApakA vivAha bIkAnera nivAso va kalakattA pravAsI seTha jugalakizorajI kI zola rUpA, suyogya suputrI zrImatI vasaMtAvAI ke sAtha sampanna karA diyaa| lekina ApakA gRhasthAzrama bAlApana se hI bahuta vairAgya yukta vyatIta huaa| ApakI bar3I bahina zrI sonAbAIjI bhI Ajakala zrAvakoM ke naiSThika vratoMkA pAlana karatI huI zuddha brahmacarya pUrNa jIvanayApana kara rahI haiN| .. . ..... Apake suyogya, kartavyazIlaM tIna putra zrI mANikacandrajI zrI hIrAlAlajI evaM zrI padamacandrajI haiM, jo paitRka udyoga ke alAvA presa kA bhI saJcAlana karate haiM / ApakI suyogyazIlarUpA tIna putriyA~ bhI haiM / bar3I putrI zrI amarAvavAI haiN| inakA vivAha puraliyAmeM zrI bhaMvaralAlajI ke sAtha evaM majhalI putrI zrImatI mamaulavAI kA vivAha kalakattA nivAsI seTha zrI udayacandrajI dhArIvAla ke yahAM sampanna ho cukA hai / ApakI choTI putrI suzrI suzIlA vartamAna meM AryikA zrutamatIjI haiM tathA gaharI dhArmika AsthA ke sAtha tyAga mArga kI ora unakI ruci hai| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 135 jaba Apako umra lagabhaga 27 varSa kI hogI Apake pitA zrI ko eka sAdhAraNa sI bImArI ne pIr3ita kiyA / unako yaha AbhAsa huA ki aba hamArA jIvana antima laharameM taira rahA hai| kauna. jAnatA thA ki sacamuca yaha sAdhAraNa sI bImArI hI inako prANa zUnya kara degI / Apane jIvana ko asambhava jAna samAdhi le lI aura nirmala AtmA meM ananta guNoM se yukta bhagavAna jinendradeva kA smaraNa karate huye asamaya hI ApakI AtmA pArthiva zarIrako chor3akara svarga ke sukha meM lavalIna. ho gii| dukhita hRdayA mA~ ne saMsArakI isa nazvaratAkA pratyakSa darzana karate hue nizcaya kiyA ki asAratA se sAratA ko jAne ke lie jinendra bhaktirUpI vAhana kA avalambana lenA hI zreyaskara hai| isake lie tyAga tapasyA kI AvazyakatA hai / pati zrI kI mRtyu ke bAda 7 varSa taka Apane apanI zakti anusAra jinendra bhagavAna kI ArAdhanA karate hue tyAga aura saMyama kA pAlana kiyaa| anta samaya meM samAdhi maraNa lekara atula sukha se paripUrNa aise svargoM meM, apane putra pautroM ko isa dharAtala para chor3akara sadA ke liye calI gii| mAtA pitA ke svargArohaNa ho jAne se phAgolAlajI ko saMsAra kI asAratA kA bhAva udbhApita huaa| apane hRdaya meM tyAga tapa sAdhanA hI AtmakalyANa kA hetu hai aisA vicAra kara ghara para rahate hue Atma-kalyANa kA kAraNa tyAga, upavAsa, saMyama Adi dhArmika kriyAeM karane lge| kalakatte meM "chogAlAla govindalAla" ke nAma se ApakA kapar3e kA thoka vyApAra hotA thaa| ApakA var3A putra bhI Apake vyApAra meM yoga dene lagA, zrImAn paM0 brahmacArI surendranAthajI, zrI brahmacArI zrIlAlajI kAvyatIrtha evaM zrIbadrIprasAdajI paTanA vAloM ke sAtha Apako zAstrIya carcAeM tathA jJAna goSThiyAM hotI thii| jJAnArjana ke isa abhyAsa ke dvArA Apa zAstrIya vidvAna ho gye| Apake antara meM gRha tyAga kI bhAvanA dina pratidina bar3hatI gaI, phalataH Apa 40 varSa kI taruNa vaya meM Ajanma brahmacarya kI pratijJA lekara brahmacaryavrata pAlana karane lge| vikrama samvat 2006 ko udAsIna Azrama IsarI meM Apane parama pUjya AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja ke prathama darzana kiye the| tabhI se ApakI Atma-kalyANa kI bhAvanA kA prabalatama udaya huA thA aura usI samaya se sAMsArika vaibhava nIrasa evaM jala budabude ke samAna pratIta hone lge| phalataH ghara para pAkara Apa udAsIna vRtti se rahane lage / phira bhI Apako hRdaya meM pUrNata: zAnti nahIM milI aura samvat 2011 meM ToDArAyasiMha ( rAjasthAna ) meM AcAryazrI vIrasAgarajI mahArAja ke samIpa 7 vI pratimA ke vrata grahaNa kara liye / ina vratoM ke lene se ApakI AtmA meM aTUTa vairAgya bhAvanArUpI jvAlA jvalita hone lgii| phalataH cAra mAha bAda hI ToDArAyasiMha meM kArtika sudI 13 saMvat 2011 meM hI AcAryazrI vIrasAgarajI mahArAja se Apane kSullaka dIkSA grahaNa kara lI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] digambara jaina mAdhu kSullaka dIkSA ke bAda ApakA dhyAna Agama jAna ke Aloka meM vicarane lgaa| alpa samaya meM apanI tIkSNa vivekazIlatA ke dvArA ApakA jJAna AtmA meM Alokita ho gyaa| Apane vicAra kiyA ki prAtmA ananta zarIroM meM rahA parantu eka bhI zarIra AtmA ko nahIM rakha ske| AtmA aura zarIra kA yaha duHkhadAyI saMyoga viyoga kA avasara kaise samApta ho ? java isa samasyA kA samAdhAna svayaM kI viveka zIlatA ke dvArA jAna liyA, taba Apane zIghra hI hajAroM nara-nAriyoM ke bIca apUrva uttAha pUrvaka samasta antaraGga bahiraGga parigraha kA tyAga kara bhAdoM sudI tIja samvat 2014 meM zubhaM dina jayapura khAniyAM meM prAtaHsmaraNIya parama pUjya AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja ke zrI caraNoM meM namana kara Atma zAnti tathA vizuddhatA ke liye digambara muni kA jIvana aGgIkAra kara liyaa| ApakI parama cAritrazIlA, dharmAnurAgiNI patnI bhI 5 vIM pratimA ke vrata aGgIkAra kara dharmArAdhana dvArA AtmakalyANa kI ora agrasara bana jIvanayApana kara rahI haiN| muni dIkSA ke bAda ApakA prathama cAturmAsa byAvara, dUsarA ajamera, tIsarA sujAnagar3ha, cauthA sIkara, pAMcavAM lADanU evaM chaTavAM jayapura meM huaa| jayapura cAturmAsa ke avasara para Apake Upara asahya zArIrika saMkaTa A par3A thA, lekina Apane-apane Atmabala ke dvArA duHkhI bhautika zarIra se utpanna vedanA kA pariSaha zAnti pUrvaka sahana kara vijaya pAI / ApakI pezAva ruka gaI thii| kisI bhI prakAra vAhya sAdhanoM dvArA usakA nikalanA asambhava thaa| isa vijJAnavAdI vikAsonmukha yuga meM aisI anekoM prauSadhiyA~ haiM jinakA sevana kara yA yAMtrika sAdhanoM dvArA Aparezana kara bar3e-bar3e duHkha kSaNamAtra meM dUra kiye jA sakate haiM, lekina Apane apane tapa bala, jJAna bala se jisa auSadhi ko pA liyA usake sAmane uparyukta vAhya auSadhiyAM apanA mUlya nahIM rakhatIM, isaliye Apane ina auSadhiyoM va yantroM ke sevana kA tyAga kara diyA thA aura yahI Apake tyAga kI caramasImA kA utkRSTa evam anupama udAharaNa hai| anta meM jaba daiva ne apanI karatUta karalI aura munizrI dvArA isa kaThora vedanA ko Atma sAdhanA dvArA zAntipUrvaka sahana karate huye dekha hAra mAna gayA to svataH avijayosA hokara muMha chipAkara calA gyaa| __ Apane ananta vedanA ko sahanakara apane Atmateja evam kaThina pariSaha sahane kA anupama udAharaNa prastuta kiyaa| dhanya hai aisI tapasyA ko, aise tyAga ko evam aisI AtmakalyANa kI sAdhanA ko jisameM cAhe sukha ho yA duHkha, roga ho yA saMkaTa, sabhI meM samAnatA raha sake / jaba cAturmAsa avadhi samApta ho gaI aura jayapura se vihAra kara sasaMgha bundelakhaNDa ke pavitra atizaya kSetra papaurAjo kI vandanA ke lie Aye to punaH Apako isa roga ne pIr3A denA prArambha kiyaa| isa bAra Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 137 papaurAjImeM jo vedanA huI vaha atyanta asahya aura duHkhadAyinI thI / punaH Apako pezAba ruka gii| aneka bAhya sAdhana jinameM kisI bhI prakAra hiMsA na ho, apanAe ge| kisImeM bhI saphalatA nahIM milI / eka DAkTarane prAcAryazrI se vinaya kI ki yadi mahArAjako dhyAnAvasthA yA mUrchAvasthAke. samaya iMjekzana lagA diyA jAya to ArAma honekI sambhAvanA kI jA sakatI hai| AcArya zrI se kahe gaye ukta zabda munizrI ne sune aura turanta muskarAkara bole "bhaiyA sAdhuoMse kabhI jabaradastI nahIM kI jA sakatI / ve vizva meM kisI bhI prANIke AdhIna nahIM hote / unheM to apanI AtmAkA kalyANa karanA hai / yadi Apane injekzana lagA diyA yA Aparezana kara diyA to ThIka hai kyoMki yaha to Apako karanA hai para yadi maiMne samAdhi le lI to? isa praznakA uttara kucha bhI nahIM thA, ataH DAkTara sAhaba mauna raha apanI bAtakA pratikUla uttara pAkara evaM ApakI isa mahAna sAdhanAko dekhakara avAka raha ge| ananta vedanAke honese mahArAjazrI mauna avasthAmeM leTe hue the / aneka vidvAna cAroM ora atyanta vairAgya yukta va samAdhi-maraNa pUrNa upadeza va pATha kara rahe the| mahArAjazrI apane AtmadhyAnameM lIna rahate / jaba tIvra vedanAkA anubhava hotA to mAtra eka do bAra karavaTa badala kara usa ghora duHkhako sahana kara lete the / jo DAkTara Aye huye the Apako isa mahAna sAdhanAko dekhakara hAtha jor3e mahArAjazrI ke sAmane baiThe hue the / isa sahanazakti ko dekhate huye anekoM nara-nAriyoMkI AMkhoMse AMsU baha rahe the| logoM se vaha vedanA dekhI nahIM jAtI thii| antameM munizrIne apanI Atma-sAdhanA evaM pariSaha kSamatAse mukti pAI / AcAryazrI ne jabaki Apa isa vedanAse pIr3ita the Apake samIpa vaiTha jisa vairAgya pUrNa evaM saMsArakI asAratA tathA Atma-kalyANake upadeza Apake samakSa diye vaha atyanta romAncakArI evaM hRdaya-grAhI the| unheM sunakara jana-sAdhAraNake aise bhAva hote the ki dhanya hai yaha muni avasthA aura dhikkAra hai isa saMsArako ! bhagavan maiM bhI isa avasthAko pAU~ / dhanya hai jinhoMne munipada dhAraNa kara lene para bhAvoM aura kriyAse paMca pApoMkA tyAga kara diyA, krodha, mAna, mAyA rUpI patanakArI kaSAyoMse piNDa chur3AyA, tathA bahirAtmA buddhike badale antarAtmA buddhise AtmAko nirmala banA liyaa| isa prakAra Atma-kalyANa karate huye Apa aneka AtmAoMko * isa pathakA avalokana karAnemeM tatpara haiN| isa prakAra muni jIvana yApana karanemeM Apako aneka ApattiyoM, upasargoM aura parISahoMkA sAmanA karanA par3A lekina munizrI sadA apane Atma-kalyANake lakSyameM isa prakAra lavalIna rahe ki ina ApattiyoMse Apake tapotejameM vRddhi hI huii| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 138 ] dhanya hai usa mAM ko jo mAnavoMke kalyANa - karttA aise ikalaute putrako janma dekara mahA bhAgyazAlinI huI / isa kSaNika jIvana meM Apane jabase isa pathakA avalambana liyA tabase atula jainAgamakA jJAna grahaNa karate huye cAritra ke kSetrameM bhI anavarata agraNI haiM / Apake dainika jIvanakA adhika upayoga zAstra-svAdhyAyameM hI hotA hai / ApakA svAdhyAya sthAyI aura zubhopayogI hotA hai / Apa apane upadezameM jina bAtoMkA nirUpaNa karate haiM vaha vidvAnoM ko bhI prAzcaryakArI hotI haiM / zrI zrutasAgarajI ke divya vyaktitvameM eka anokhI prabhAvotpAdaka zakti hai jisakA anubhava unake samparka meM Ane para hI ho pAtA hai / jaina Agamake durUha aura gUr3hatama rahasyoM taka unakI jijJAsu dRSTi pahuMcatI hai aura ve tattva vivecanameM AThoM yAma eka parizramI vidyArthIkI taraha ruci lete haiM evaM kaThora adhyavasAya karate haiM / samAjameM Ajakala anekAntavAda tathA syAdvAdakI upekSA karake kisI bhI ekAnta dRSTise pakSa samarthana kiye jAne ke kAraNa jo anarthakArI UhApoha maca rahI hai usake prati bhI ApakI dRSTi atyanta spaSTa aura Agama sammata hai / ApakA kahanA hai ki hamAre pUjya AcAryoMne tattvajJAnakI kaThora sAdhanAke uparAnta jo vivecana kiyA hai vaha yadi hamArI dRSTi meM ThIka nahIM baMThatA to yaha hamAre jJAna tathA kSayopazamakI kamI hai athavA hamane bAtako usa apekSA se samajhanekA prayAsa nahIM kiyA hai| aisI sthiti meM hameM apanI buddhiko AcAryoMke kathana aura apekSAke anusAra vikasita karane kA prayAsa karanA cAhiye / AcAryokI vANIko apanI buddhike anurUpa tor3a-maror3a karanA yA ekAnta dRSTike poSaNa ke liye arthakA anartha karanA ucita nahIM hai, aura yaha hamArA adhikAra bhI nahIM hai / vartamAna meM Apa AcAryazrI dharmasAgarajIke saMgha ke sAtha raha rahe haiM Apake dvArA AcAryazrI dharmasAgara abhivandanagrantha kA vimocana 2 mArca 1682 ko bhINDara meM 25 hajAra kI janasaMkhyA meM vimocita kiyA gayA thaa| usI avasara para eka goSThI kA Ayojana bhI kiyA gyaa| jo digambara jainAcArya evaM prAcArya paramparA ke nAma se huI thI / vartamAna meM Apa yadA kadA lekha zrAdi likhakara samAja kA mArgadarzana kara rahe haiM / ApameM vAtsalya bhAva bhI kUTa-kUTakara bharA hai / AcAryazrI ke prati vinaya aura saMghake anya sAdhu-sAdhviyoM ke prati ApakA vyavahAra usa vAtsalya aura kalyANa - bhAvanAse zrota-prota rahatA hai / unake lie ApakA kathana hai ki hama saba chadmastha haiM ataH truTiyAM hamase ho sakatI haiM, isalie niMdaka kI bAta sunakara bhI hameM roSa nahIM karanA cAhiye varan Atma-zodhana karake apane Apako truTi hIna banAnA cAhiye / " jo hamArA hai so kharA hai" aisA kahanA ThIka nahIM hogA / hameM to hamezA satyako svIkAra karaneke lie taiyAra rahanA cAhie aura kahanA cAhiye ki - " jo kharA hai so hamArA hai / " aisI parama pavitra AtmAke prati koTizaH namana haiM / $? Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu . [ 136 zrI siddhasAgarajI mahArAja . .. . / . jhAbuA madhyapradezameM seTha campAlAlajI jaina kI ginatI pratiSThita gharAnoM meM hotI hai| jinazAsana sevA aura sAdhu vaiyAvRtti kI bhAvanA kulaparamparA se hI unheM milI thii| ise hI ve apanA dharma mAnakara jI rahe the| patnI dolIbAI bhI unheM milI to lagabhaga aise hI vicAroM kI / isa dharmazIla dampati ko vi0 saM0 1966 bhAdrapada zu0 paMcamI ko putraratna kA lAbha huA to nAma rakhA unhoMne mathurAdAsa / skUlI par3hAI meM mathurAdAsa maiTrika se Age nahIM bar3ha sakA para tatvajJAna vairAgya meM vaha utanA bar3hA jahAM auroM kA pahuMcanA muzkila thaa| nirgrantha guruoM ko 'AhAradAna' dete hI usameM ...... vairAgya kI kiraNa phUTa par3I aura indaura meM pU0 prA0 zrI vIrasAgarajI ma. se sAtavI pratimA ke vrata grahaNa kara liye| vi0 saM0 1965 pauSa zu0 paMcamI ko pUjya AcAryazrI se hI kSullaka dIkSA kA suyoga mila gayA / bAla brahmacArI mathurAdAsa kSu0 siddhasAgarajI ma0 vana gye| yaha saba guru kRpA kA phala hai / bahuta bar3e puNyAtmAoM ko guru kRpA mila pAtI hai| zAstroM kA adhyayana karake Apane kucha racanAe~ bhI kI haiM / dIkSAkAla se lekara aba taka nimnalikhita sthAnoM meM cAturmAsa karake dharmAmRta kI varSA kI hai indaura, kacanera, kannar3a, kAraMjA, sajjanagAMva, jhAlarApATana, rAmagaMjamaMDI, nainavAM, savAImAdhopura, nAgaura, sujAnagar3ha, narAyanA, dUdU, maujamAbAda, kekar3I, ToDArAyasiMha, madanapurA, jayapura / maujamAbAda meM teraha cAturmAsa kara cuke haiM tathA san 66 se san 73 chor3akara maujamAbAda meM hI virAjamAna haiN| vartamAna meM grAma maujamAbAda meM cAturmAsa kara rahe haiM yaha atizaya kSetra hai yahA~ eka mandira tIna zikhara kA vizAla mandira hai jisameM bhUmike nIce 2 bhauMhare ( talaghara ) haiM jisameM atIva sundara manorama mUrtiyAM virAjamAna haiM / mandira ko dekhane hetu dUra 2 se yAtrIgaNa Ate haiM / bAjAra meM eka.. choTA mandira hai tathA gAMvake vAhara eka naziyAMjI haiM jo apanI prAkRtika chaTA se AkarSaka kendra hai / yahA~ para dharmAnurAgI zrAvakoM ke 40-50 ghara haiM yahAM jinamandirajI meM bar3A bhArI zAstra bhaNDAra hai| karIba-karoba digambara jaina vAMgamayake sabhI grantha upalabdha haiN| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] sundara sAdhanA : ApakI saumyamudrAke darzana se hI yaha spaSTa jhalakatA hai ki ApakI gambhIra prakRti hai / sadA mauna pUrvaka Apa apanI sAdhanA karate haiM / dhyAna, sAmAyika, SaDyAvazyaka pAlana meM ati utsAha hai / jaba kabhI bolane kA avasara Ave to sumadhura parimita evaM hita kAraka Adi aneka guNa ApameM aise haiM jo Atma kalyANecchuoMke lie anukaraNIya hai jo vyakti eka vAra bhI Apake darzana kara letA hai use yaha icchA banI hI rahatI hai ki maiM aisI prazAnta mUrti ke phira kabhI darzana karU / rAta dina zrApakA samaya paThana-pAThana meM vyatIta hotA hai / 'jaina gajaTa' Adi akhabAroM meM Apake lekha kavitA evaM zaMkAsamAdhAna prakAzita hote rahate haiM / 1 digambara jaina sAdhu zrApa dvArA racita pustakoM ke nAma nimna prakAra haiM: -- (1) AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja kI pUjana (2) saMskRta zAntinAtha stotra (3) jIvandhara kI vairAgya vINA (4) cintAmariNa pArzvanAtha pUjA (5) sat zikSA (6) parAkramI varAMga (7) laghu samAdhi sAdhana (8) paMcAdhyAyI tatvArthasUtra Adi / anuvAda : (1) sanmati sUtra ( 2 ) dharmaratnAkara (3) dhyAnaMkoSa (4) ArAdhanA samuccaya * (5) kammapadi cUriMga (6) pA~ca dvAyizatikAaiM (7) dravya saMgraha (5) bhaktAmara stotra ( 9 ) abhradevakRta zrAvakAcAra (10) zrI yogadevakI sukhabodha tatvArtha vRtti evaM bhagavatI ArAdhanA / isa prakAra Apa eka bahuta acche kavi, lekhaka, jJAnI, dhyAnI, tapasvI, sAdhaka mahAna AtmA haiM / ApakA uttama kSamA ke dina janma hai, Apa vAstava meM uttama kSamA ke sAkSAt avatAra haiN| krodha mAtra to Apake pAsa AtA hI nahIM / :: Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 141 kSullaka zrI sumatisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka sumatisAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma madanacandrajI thA / ApakA janma saMvat 1950 meM kizanagar3ha ( ajamera ) meM huaa| Apake pitA zrI phUlacandrajI the va mAtA gulAbabAI thii| Apa khaNDelavAla jAti ke bhUSaNa haiM / ApakI laukika evaM dhArmika zikSA sAdhAraNa hI rhii| Apake eka bhAI thA / Apake do vivAha hue| gArhastha jIvana sukhasampanna thaa| Apane saMvat 2022 meM maMgasira kRSNA ekama ko svargIya 108 AcArya vIrasAgarajI mahArAja se khAniyAM meM kSullaka dIkSA lI / Apane khAniyAM vyAvara, ajamera, jayapura Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye| prAyikA indumatIjI AryikAzrI 105 indumatIjI kA janma san 1905 4 meM huA thA / mAravAr3a meM Deha nAmaka grAma ko ApakI janma bhUmi banane kA saubhAgya prApta huaa| Apake pitA zrI candanamalajI pATanI the aura mAtA jar3AvabAI thii| Apane digambara jaina khaNDelavAla jAti ko vibhUSita kiyA thaa| candanamalajI jahAM kuzala vyApArI the, vahAM dharmAtmA bhI the aura unako gRhiNI jar3AvabAI to unase do kadama Age thii| Apake cAra putra hue-RddhikaraNa, giradhArIlAla, kezarImala, pUnamacandra / Apake tIna putriyAM huI gopIbAI, kezarIbAI, mohanIbAI / mohanIbAI kA vivAha campAlAlajI seThI ke sAtha huA to sahI para chaha mAha ke bhItara hI unakA - svargavAsa ho gayA / isase donoM parivAra duHkhI hue| pitA kI preraNA pAkara mohanIbAI jinendra pUjana va svAdhyAya meM kAphI samaya bitAne lgii| Apane parivAra ke sAtha tIrthayAtrA kI / jaba zrI 108 muni-zAntisAgarajI kA saMgha sammedazikharajI kI vandanA ke lie AyA to unake darzanoM se Apake vicAra aura bhI adhika virAgako ora bddh'e| cUki Apa munizrI ke pravacana apane hajAra Avazyaka kAma chor3akara bhI sunatI thii| isalie viSaya vAsanAoM se virakti var3hatI hI rahI / .. . . Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] digambara jaina sAdhu una dinoM, AcAra vicAra meM mAravAr3a bahuta pichar3A thA / para jaba 108 munizrI candrasAgarajI vihAra karate hue sujAnagar3ha Aye taba yahAM ke zrAvakoM ne bhI apane ko sudhAra liyaa| jaba mohanIbAI ko ukta munizrI ke Ane aura cAturmAsa kI bAta jJAta huI to mohanIbAI bhI apanI mAtA ke sAtha darzana karane ke lie AI aura mAM ke sAtha hI svayaM bhI dUsarI pratimA svIkAra karalI / cAturmAsa ke bAda munizrI ne, vihAra kiyA tava mohanobAI bhI unake sAtha anekoM nagaroM meM gayI / ve AhAra dAna tathA dharma zravaNa ke kArya karatI thiiN| san 1936 meM Apane sAtavIM pratimA svIkAra kara lI / Apake bhAI ( RddhikaraNa ) bhAbhI ne dUsarI pratimA lI aura mAM ne pAMcavIM pratimA ke vrata svIkAra kiye / yahIM ApakA paricaya adhyApikA mathurAbAI se huaa| jaba candrasAgarajI ne kasAbakher3A ( mahArASTra) meM cAturmAsa kiyA tava mohanIvAI aura mathurAbAI ne unase AyikA kI dIkSA bAvata nivedana kiyA / munizrI ne AgApIchA socakara unheM san 1942 meM kSullikA dIkSA do / ava brahmacAriNI mathurAvAI kA nAma vimalamatI rakhA gayA aura brahmacAriNI mohanobAI ko indumatI kahakara pukArA gayA / Apa donoM ne pIchI kamaNDalu, zveta sAr3I va cAdara ke sivAya sabhI parigraha kA tyAga kara diyA aura jJAna tathA dhyAna kI sAdhanA karane meM lgii| java sujAnagar3ha nivAsI cAMdamala dhannAlAla pATanI ne munizrI candrasAgarajI se bar3avAnI kI ora vihAra karane aura svanirmita mAnastambha kI pratiSThA meM sammilita hone ke lie prArthanA kI tava indumatojI bhI saMgha ke sAtha clii| jaba nAgaura meM munirAja AcArya zrI vIrasAgarajI kA cAturmAsa huA tava Apane unase AryikA dIkSA lI aura apanI sAdha pUrI kii| unake saMgha meM rahakara Apane aneka tIrthoM kI yAtrA kii| Apane bhAratavarSa ke samasta prAntoM meM vihAra kara dharma prabhAvanA kI hai| __san 1982 meM tIrtharAja sammedazikharajI para Apako abhinandana grantha bheMTa kiyA gayA thaa| Apane ume svIkAra nahIM kiyA / dhanya hai ApakA tyAga tathA siMhavRtti jIvana / 80 varSa kI umra meM Apa parama zAnta jitendriya haiM / jinAgama para ApakI apAra AsthA hai| NAGAR ANDED Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 143 prAyikA vIramatIjI Saat zrI 105 prAyikA vIramatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma cAMdabAI thaa| ApakA janma Aja se lagabhaga 60 varSa pUrva jayapura (rAjasthAna ) meM huA thA Apake pitA kA nAma zrI jamunAlAla thA tathA ApakI mAtA gulAbavAI thii| Apa khaNDelavAla jAti kI bhUSaNa haiN| ApakI laukika zikSA va dhArmika zikSA sAdhAraNa huI / ApakA vivAha zrI kapUracandrajI ke sAtha huaa| RO : VEMHAV - svayaM ke cAritra va AcArya zrI 108 zAntisAgarajI ke Agamana se bhAvoM meM vizuddhi huI ataH siddhavarakUTa siddhakSetra meM kSullikA kI dIkSA lI / vikrama saMvat 1965 meM indaura meM svargIya 108 AcArya vIrasAgarajI se AryikA kI dIkSA lii| Apako saMskRta va hindI para vizeSa adhikAra hai| Apane khAtegAMva, ujjaina, indaura, jhAlarApATana, jayapura, IsarI, koTA, udayapura Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apane dUdha ke alAvA anya samasta rasoM kA tyAga kiyA hai| CE Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] digambara jaina sAdhu AryikA vimalamatIjI 7 ApakA janma grAma muMgAvalI ( madhyapradeza ) meM paravAra jAtIya zrI rAmacandrajI ke yahAM vi0 saM0 1962 mitI caitra zuklA trayodazI ko huA thaa| ApakA vivAha zrI hIrAlAlajI bhopAla (ma0 pra0) nivAsI ke sAtha bAlya avasthA meM huA, magara durdaivavaza Apake pati kA asamaya meM hI nidhana ho gayA / bAraha varSa kI alpa Ayu meM ....., ApakA vidhavA honA Apake lie bar3I bhArI vipatti thii| Ventirahu. SILPEN ANN39ate vAda meM Apane vidyAdhyayana vambaI meM kiyA, 16 varSa HARE kI Ayu ke bAda Apa adhyApikA ke pada para nAgaura A (rAjasthAna ) meM zrImAn seTha mohanalAlajI macchI dvArA ... .. .. kanyA pAThazAlA meM niyukta huI / saMyogavaza pUjya 108 zrI candrasAgarajI muni-mahArAja vihAra karate hue nAgaura phuNce| usa samaya pUjya mahArAja se Apane dvitIya pratimA kA cAritra grahaNa kiyA / ATha varSa pAThazAlA meM par3hAne ke bAda adhyApikA pada se tyAgapatra de diyA aura pUjya candrasAgarajI mahArAja ke saMgha meM vihAra karane lagI, tatpazcAt saMvat 2000 ke kArtika kRSNA 5 ke roja kSullikA dIkSA grahaNa kii| saM0 2000 phAlguna zuklA pUrNimA ke roja pUjya zrI 108 zrI candrasAgarajI mahArAja kA bar3avAnI kSetra meM svargavAsa ho gayA, bAda meM Apane pUjya zrI 108 vIra sAgarajI mahArAja se caitra zuklA trayodazI saM0 2002 ko AryikA dIkSA grahaNa kii| tatpazcAt Apane aneka nagaroM evaM grAmoM meM vihAra evaM cAturmAsa kiyA / ApakA zarIra vAyu ke prakopa se bhArI hone ke sAtha sAtha kamajora bhI hone lagA / ata: saM0 2020 ke bAda Apane lambI dUrI kA vihAra karane meM asamartha rahane ke kAraNa nAgaura ke AsapAsa va khAsa nAgaura meM hI jyAdA cAturmAsa kiye| kucha varSa pahale Apake gira jAne se acAnaka eka paira kI haDDI meM phekcara ho gayA jisase bahuta samaya taka vedanA kI asahya pIr3A rhii| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 145 ApakA dainika samaya prAyaH svAdhyAya meM hI bItatA thA / ApakA mukhya dainika svAdhyAya pATha Adi nimna prakAra calate the / tatvArthasUtra, bhaktAmara stotra, sahasranAma, kalyANamandira, ekIbhAva, svarUpasaMbodhana, samAdhitaMtra iSTopadeza, pArzvanAthastotra, RSi maNDala stotra, sarasvatI stotra NamokAra maMtra kA mAhAtmya, mahAvIrASTaka stotra, maMgalASTakam paMca bhakti pATha, prathamAnuyoga va dravyAnuyoga kA svAdhyAya evaM pratikramaNa Adi / Apake dvArA anekoM granthoM kA prakAzana huA jinake mukhya nAma ye haiM | kalyANa pATha saMgraha, nitya niyama pUjA, nityaniyama pATha pUjA, bhaktAmara kathA ( hindI anuvAda ), zAMti vidhAna ( hindI anuvAda), devavaMdanA, samAdhi tantra, iSTopadeza, svarUpasaMbodhana, jinasahasra stavana, dvAdazaanuprekSA, sUtaka nirNaya va navadhAbhakti ArAdhanA kathAkoSa ( saMskRta ) AAdi / zrArAdhanA kathAkoSa tInoM bhAga bhI hindI va saMskRta meM chapakara prakAzita hogaye haiM / caritranAyikA zrI 105 vimalamatI prArthikAjI satsamAdhi ke sAtha yahIM para apane bhautika deha ko vaizAkha sudI 1, vi0 saM0 2034 meM chor3a cukI haiM / aba to dhArmikajanoM ko unake dvArA upadiSTa mArga-upadeza ke anugAmI hote hue unake dvArA pracArita jinavANI ke adhyayana karate hue apanA hita karate rahanA cAhiye / elles Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina mAdhu AryikA kunthumatIjI Apane AcArya vIra sAgarajI mahArAja se saM0 2003 meM AyikA dIkSA lii| Apa isa samaya 80 varSa ke lagabhaga haiN| phira bhI apane vratoM ko sasaMyama pAla rahI haiM / Apa isa samaya zikharajI meM pU0 supArzvamatI mAtAjI ke sAnnidhya meM Atma sAdhanA kara rahI haiN| xxxx 4444 AryikA sumatimatIjI 105 A0 sumatimatI mAtAjI ( khaNDevAla : vilAlA gotra ) jayapura kI thiiN| Apane AcArya zrI vIrasAgarajI se jayapura meM AryikA dIkSA lI / saMgha kA vihAra mAravAr3a, Deha, nAgaura kI ora havA / nAgaura meM hI Apa samAdhi maraNa pUrvaka svarga vAsinI huI / ApakA adhikAMza samaya vizeSa dharmadhyAna pUrvaka hI vyatIta huvaa| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 147 digambara jaina sAdhu prAyikA pArzvamatIjI / Asoja vadI tRtIyA vikrama samvat 1956 ke dina jayapura ke kher3A grAma meM borA gotrameM ApakA janma huA thA / janmake samaya mAtA-pitAne ApakA nAma geMdAbAI rkhaa| Apake pitAkA nAma motIlAlajI evaM mAtAkA nAma jar3AvavAIjI thaa| Apa apane tIna bhAiyoM ke bIca akelI lAr3alI bahina thIM / samayakA dukhadAyo cakra calA aura Apake do bhAI asamaya meM hI isa nazvara saMsArase vidA ho gae / saMsArakI isa asAratA ko dekhakara Apake choTe bhAI brahmacArI mUlacandrajIne dharmakA Azraya liyA jo Ajakala Atma-kalyANakI ora tatpara haiN| jIvikopArjanake uddezyase Apake pitA zrI saparivAra kher3A grAmase jayapura cale Aye the aura modIkhAnekA vyavasAya karane lage the| usa samaya ApakI umra mAtra pAMca varSakI thii| java ApakI avasthA ATha varSakI huI taba Apake pitA zrIne ApakA pANigrahaNa jayapura nivAsI zrImAn lakSmIcandrajI kAlAke sAtha sampanna kara diyaa| Apake svasura zrI seTha dilasukhajI acche sampanna pratiSThita vyakti the| sAta grAmakI jamIMdArI Apake hAtha thii| svasura gharake sabhI vyakti yogya aura suzikSita the, phalata: ApakI vizeSa dhArmika zikSA bhI svasura ghara para hI huii| isake pUrva ApakI skUlI zikSA mAtra kakSA tIna taka hI thii| Apake pati zrI lakSmIcandrajI kAlA eka honahAra aura kartavyazIla vyakti the tathA adhyApanakA kArya karate the| adhyApana kAryake sAtha hI adhyayanameM bhI Apane uttarottara vRddhi kI kintu bI0 e0 pAsa karaneke do mAha bAda hI durdaiva vaza inakA acAnaka asamayameM svargavAsa ho gyaa| karmakI isa dukhadAyI gatike kAraNa yauvanAvasthAmeM hI Apako vaidhavya dhAraNa karanA pdd'aa| usa samaya ApakI umra 24 varSakI thii| Apako apane gArhastha jIvanakI alpa avadhimeM santAnakA sukha prApta na ho sakA / saMsAra kI isa dukhadAyI asAratAne Apake antarameM vairAgyakI prabala jyotiko jalA diyA / Apa udAsIna vRttise gharameM rahakara niyama vratoMkA kaThoratAse pAlana karane lgiiN| ApakI AtmAkA kalyANa honA thA ataH vaidhavya prApta karaneke 8-6 varSa bAda vikrama samvat 1960 meM cAritra cakravartI AcArya zAntisAgarajI mahArAjase jayapura khAniyAM meM 7 vI pratimAke vrata aGgIkAra kara lie| Apake pariNAmoMmeM nirmalatA AI aura antarameM vairAgya kA udaya huA, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu phalataH vikrama samvat 1667 meM AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAjase sakanerameM kSullikA kI dIkSA grahaNa krlii| isa avasthAmeM Akara Apane kaThora vratoMkA abhyAsa kiyA aura jJAna-cAritrameM uttarottara vRddhikI jisase ApakI AtmAmeM prabala vairAgyakI jyoti jagamagA uThI, phalataH ravivAra Asauja badI pUrNamAsI vikrama samvat 2002 meM prAtaH samaya jhAlarApATana meM apAra jana-samUhake bIca jaya-dhvanike sAtha AcArya vIrasAgarajI mahArAjase AryikAkI dIkSA grahaNa krlii| isa prakAra apanI AtmAko tapa aura sAdhanAse ujjvala karatI huI jAna aura cAritrake mAdhyamase muktike mArga para agrasara haiM / prAyikA siddhamatIjI dillImeM agravAla siMhala gotrotpanna zrImAn lAlA nandakizorajIke ghara mAtA zrI kaTTodevI kI kukSise vikrama samvat 1950 ke AsaujameM ApakA janma huA / ApakA nAma dattobAI thaa| Apake pitA zrI udAra hRdayI, honahAra aura acche kAryakartA the / gharakI sthiti sampanna thI, tathA dillImeM kAThase taiyAra kiyA huA sAmAna becate the / java ApakI vaya 8 varSakI thI taba ApakA vivAha dillImeM hI zrImAn lAlA maurasiMhajIke suputra zrI vajIrasiMhajIke sAtha sampanna huA thA / Apake svasura rela vibhAgameM mAla godAmake sabase bar3e adhikArI the / vivAhake 5 varSa bAda hI jaba ApakI umra 13 varSakI thI Apake Upara duHkhake vajrakA prahAra huA aura Apake patikA dehAvasAna ho gyaa| isa bAlApana kI avasthAse hI Apako vaidhavya dhAraNa karanA pdd'aa| isa ghora saMkaTake A jAnese Apake pitAne dillImeM eka viduSI ko ApakI zikSAke liye nizcita kiyA aura unhIMke dvArA ApakI laukika va dhArmika zikSA huii| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 digambara jaina sAdhu jaise-jaise Apane yauvanAvasthAmeM praveza kiyA tadanusAra Apa suzikSita hotI huI dharma parAyaNa hotI gaIM, aura dainika gRhasthI aura kartavyoMke sAtha dhArmika kAryoko prAthamikatA detI huI AtmakalyANakI ora unmukha huii| - mAtA pitAkI ikalautI lAr3alI putrI hone aura bAlApanase vidhavApana jaise ghora saMkaTa meM A jAnese ApakI mAtAko cintA huI ki isa gRhasthI aura aTUTa sampattiko kauna smbhaalegaa| ataH ApakI mAtAne Apase Agraha kiyA ki beTI koI bAlaka goda le lo jo hamAre bAda isa gharako . samhAle rhe| ApakI pravRtti to vairAgyakI ora thI phira bhI mAtAjIkI haThake kAraNa Apako eka bAlaka (zrI anUpacandra) ko goda lenA pdd'aa| isa samaya ApakI avasthA 23 varSakI thii| vAlaka anUpacandra , apanI dharma mAtAko godameM Akara vaibhava sampanna hone lgaa| bar3A huA, zAdI huI aura 5 putra ratnoMke . sAtha 4 putriyoMkA saubhAgya milaa| ApakI AtmA sAMsArika vaibhavoMke prati mohIke vajAya nirmohI hotI jA rahI thii| vAlaka . anUpacandrako goda leneke 2 varSa bAda hI AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAjakA saMgha dillI AyA. huA thaa| usa samaya Apane zUdra spazita jala na pInekA niyama grahaNa kara liyaa| tIna mAha bAda hI hastinApurameM punaH AcAryazrI se sAtavI pratimA taka ke vrata aGgIkAra kara lie| pariNAmoMmeM vizuddhi prAI aura antarameM vairAgyakI jyoti jalane lagI tathA 8 varSa ke kaThora vratAbhyAsake bAda siddhavara kUTameM Apane AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAjase phAlguna sudI paMcamI samvat 2000 meM kSullikA kI dIkSA le lii| tapa saMyama aura sAdhanAke sAtha jJAna aura cAritrameM vRddhi huI jisase Apake hRdayameM zuddha vairAgyakI bhAvanAkA udaya huA aura Asauja badI ekAdazI ravivAra vikrama samvat 2006 meM AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAjase nAgaura meM AryikA kI dIkSA grahaNa kara lii| nimittakI vAta hai Apake choTe devara kI zAdI hue do mAha hI vyatIta hue the ki ApakI devarAnI ko durdaiva ne vaidhavya dhAraNa karA diyA, jisase usake antarameM isa saMsArakI asAratAkA nagna citra aMkita huA, aura vaha bhI gRha-tyAga, kSullikAkI dIkSA grahaNa kara kaThora vratoMkA pAlana kara zarIrako tapAbhyAsI banAtI huI apanI AtmA ko nirmala banA rahI haiM / isakA nimitta ApakI pravala vairAgya bhAvanA ko mAnanA pdd'egaa| 'isa prakAra Apa dharma maryAdAko akSuNNa banAe huye jIvamAtrake kalyANako bhAvanAke sAtha apanI AtmAko karma malase rahita ujjvala banA rahI haiN| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] digambara jaina sAdhu AryikA jJAnamatI mAtAjI san 1934 vi0 saM0 1661 Asoja kI pUrNimA jisa dina candramA apanI solaha kalAoM ko pUrNa kara asalI rUpa meM dRSTigata ho rahA thA isa dina ko loga 'zarada pUrNimA' ke nAma se jAnate haiM aura aisI kiMvadanti bhI calI A rahI hai ki usa dina prakAza se amRta bharatA kaI sthAnoM para loga zarada pUrNimA kI rAtri 'khule AkAza meM khAne kI vastueM rakhate haiM aura prAtaH isa kalpanA se sabako bAMTakara use khAte haiM ki usameM amRta ke kaNa mizrita ho gae haiM / isI cAMdanI rAtri meM mA~ mohinI kI goda meM eka dUsarA cAMda AyA jisakA nAma rakhA gayA 'mainA' / mainA ne jo vizeSatApUrNa kArya apane bacapana meM hI kara DAle jo ki hara saMtAna ke lie to socane ke vipaya bhI nahI ho sakate / man 1652 kA puna: vahI zarada pUrNimA kA pavitra divasa jaba mainA apane 18 varSa ko pUrNa kara 16 veM meM praveza karane jA rahI thI, bArAbaMkI u0 pra0 meM A0 zrI dezabhUSaNa mahArAja ke caraNa sAnnidhya meM saptama pratimA rUpa AjIvana brahmacarya vrata graharaNa kiyA / ataH zarada pUrNimA vizeSa rUpa se unake vAstavika janmadina ko sUcita karatA hai / yahIM se ApakA navajIvana prArambha huA / san 1953 caitra vadI ekama zrI mahAvIra jI meM A0 dezabhUSaNa mahArAja ke kara kamaloM se hI Apane kSullikA dIkSA grahaNa kI aura vIramatI nAma ko prApta kiyA / san 1656 meM A0 zrIvIrasAgarajI ke kara-kamaloMse mAdhorAjapurA ( rAja0) meM AryikA dIkSA prApta kara prArthikA jJAnamatI bana gaI / A0 jJAnamatI mAtAjI bhArata deza meM jaina samAja kI prathama hastiyoM meM se haiM jinhoMne vizva brAhmI sundarI aura candanA ke Adarza ko upasthita kiyA hai / kumArI kanyA kA isa ora kadama Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 151 bar3hAnA usa samaya ke lie eka Azcarya aura saMgharSa kA viSaya thA kintu bhagavAna mahAvIra kI paramparA sadaiva jayazIla rahI hai usIke anurUpa pU0 jJAnamatI mAtAjI apanI pratibhAoM ke dvArA jaina zAsana kI dhvajA unnata rUpa se laharA rahI haiN| inhoMne Aja se 14 varSa pUrva vidvAnoM kI bar3hatI huI mAMga ko dekhakara aSTasahasrI jaise kliSTa grantha kA hindI meM anuvAda kiyA jo vizva vidyAlayoM ke adhyayana meM sugama aura suvodha rUpa se apanA sthAna rakhatI hai / usake anantara samAja kI cahuMmukhI ruciyoM ko dRSTi meM rakhakara indradhvaja vidhAna mahAkAvya, mUlAcAra, niyamasAra, bAlavikAsa Adi zatAdhika granthoM kI racanA kI hai jinake dvArA janasAmAnya lAbhAnvita ho rahA hai / inameM se lagabhaga 60-70 grantha triloka zodha saMsthAna ke mAdhyama se prakAzita ho cuke haiM / nArI jAti ke lie yaha prathama rikArDa hai ki itanI bahumAtrA meM kisI prAyikA dvArA itanA mahAn sAhitya sRjana huA ho / "samyagjJAna mAsika patrikA" jo ki Apake dvArA hI caturAnuyogoM meM nibaddha haiM ghara baiThe hI logoM ko sAkSAt tIrthaMkara kI vANI sunA rahI hai yaha apane Apa meM eka anUThI patrikA hai| hastinApura kI pavitra dharA para jambUdvIpa sthala para ApakI gurubhakti kA pratIka A0 vIrasAgara saMskRta vidyApITha bhI san 1976 meM sthApita huaa| honahAra vidyArthI prAcIna prAcArya paramparA kA jJAna prApta kara samAja ke samakSa kuzala vaktA aura vidhAnAcArya ke rUpa meM A rahe haiM yaha prasannatA kA viSaya hai| san 1982 kA 4 jUna kA divasa itihAsa pRSThoM meM svarNAkSaroM meM aMkita rahegA jisa dina pU0 mAtAjI ke zubhAzIrvAda se bhArata kI pradhAnamantrI zrImatI iMdirA gAMdhI ke kara kamaloM se "jambUdvIpa jJAnajyoti" ratha kA rAjadhAnI dillI se pravartana prArambha huaa| yaha jJAnajyoti Aja deza ke vibhinna prAntoM meM bhramaNa karatI huI bhagavAna mahAvIra ke ahiMsA aparigraha siddhAntoM ko jana-jana ko sunA rahI hai aura jana-jana meM jJAna kI jyoti jalA rahI hai| samyagdarzana, jJAna aura cAritra kI dhanI pU0 prAyikA zrI jJAnamatI mAtAjI vAstava meM isa yaga ke lie eka dharohara ke rUpa meM haiM jinase sarvadA jJAna kI gaMgA pravAhita ho rahI hai| hama sabakA bhI yaha kartavya hai ki usa jJAna gaMgA meM snAna kara apane ko pavitra banAveM tathA zarapUrNimA ke pavitra divasa para hama sabhI janma jayatI.utsava manAveM aura anaMta jJAnAmRta pAna kA saMkalpa kreN| pU0 mAtAjI Arogya lAbha karate hue cirakAla taka saMsAra ke mithyAtva aMdhakAra dUra kara samyagjJAna prakAza se janamAnasa ko Alokita karate raheM, inhIM maMgala bhAvanAoM ke sAtha / pUjya mAtAjI ke caraNoM meM zata-zata vandana / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] digambara jaina sAdhu AryikA supArzvamatI mAtAjI Aja digambara jaina samAja meM jahAM aneka tapasvI vidvAna AcArya munigaraNa vidyamAna haiM vahIM apane tapa aura vaiduSya se vidvatsaMsAra ko cakita karane vAlI zrArthikA sAdhviyAM bhI vidyamAna haiN| inhIM meM se eka haiM AryikA 105 zrI supArzvamatI mAtAjI / ApakI bahujJatA, vidyAvyAsaMga, sUkSma talasparzinI buddhi, zrakAvyatarkaraNA zakti evaM hRdayagrAhya pratipAdana zailI adbhuta hai aura vidvat saMsAra ko bhI vimugdha karane vAlI hai / rAjasthAna ke marusthala nAgaura jile ke antargata Deha se uttara kI ora 16 mIla para mainasara nAma ke gAMva meM sadgRhastha zrI harakacandajI cUr3IvAla ke ghara vi0 saM0 1685 mitI phAlguna zuklA navamI ke zubha divasa meM eka kanyAratna kA janma huA - nAma rakhA gayA "bhaMvarI" / bhare pUre ghara meM bhAI bahinoM ke sAtha bAlikA bhI lAlita-pAlita huI para taba zAyada hI koI jAnatA hogA ki yaha bAlikA bhaviSya meM paramavidUSI nAyikA ke rUpa meM prakaTa hogI / apane gharoM meM kanyA ke vivAha kI bar3I cintA rahatI hai aura yahI bhAvanA rahatI hai ki usake rajasvalA hone se pUrva hI usakA vivAha saMbaMdha kara diyA jAya / bhaMvarIbAI bhI isakA apavAda kaise raha sakatI thI / unakA vivAha 12 varSa kI avasthA meM hI nAgaura nivAsI zrI chogamalajI bar3ajAtyA ke jyeSTha putra zrI indaracandajI ke sAtha kara diyA / parantu manacAhA kaba hotA "apane mana kucha aura hai vidhanA ke kucha aura " vivAha ke tIna mAha bAda hI kanyA jIvana ke liye abhizApa svarUpa vaidhavya Apako A gherA / pati zrI indaracandajI kA Akasmika nidhana ho gayA / Apako vaivAhika sukha na milA vivAha to huA parantu kahane mAtra ko / vastutaH zrApa bAla brahmacAriNI hI haiM / aba to bhaMvarIbAI ke sAmane samasyAoM se ghirA sudIrgha jIvana thA / iSTa viyoga se utpanna asahAya sthiti bar3I dAruNa thii| kisake sahAre jIvana yAtrA vyatIta hogI ? kisa prakAra nizcita jIvana mila sakegA ? avaziSTa dIrghajIvana kA nirvAha kisa vidhi hogA ? ityAdi nAnA bhAMti kI vikalpa lahariyAM mAnasa ko mathane lagIM / bhaviSya prakAzavihIna pratIta hone lagA / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 153 saMsAra meM zIlavatI striyAM dhairyazAlinI hotI haiM, nAnA prakAra kI vipattiyoM ko ve haMsate haMsate sahana karatI haiM / nirdhanatA unheM DarA nahIM sakatI, roga zokAdi se ve vicalita nahIM hotI. parantu pati viyoga sadRza dAruNa duHkha kA ve pratikAra nahIM kara sakatI haiM, yaha du:kha unheM asahya ho jAtA hai / ' STAR 1 aisI dukhapUrNa sthiti meM unake lie kalyANa kA mArga darzAne vAle virale hI hote haiM aura sambhavatayA aisI hI sthiti ke kAraNa unheM "abalA " bhI pukArA jAtA hai / parantu bhaMvarIbAI meM zrAtma - "dharma" bala prakaTa huA unake antaraMga meM sphUraNA huI ki isa jIva kA eka mAtra saMhAyaka yA avalambana dharma hI hai / apane viveka se unhoMne sArI sthiti kA vizleSaNa kiyA aura mahApuruSoM va satiyoM ke jIvana caritroM kA parizIlana kara dharma ko hI apanI bhAvI jIvana yAtrA kA sAthI banAne kA dRr3ha nizcaya kiyA / aba pitR ghara meM hI raha kara pracalita stotra pAThAdi, pUjana, svAdhyAyAdi meM apanI ruci jAgRta kI / mAtA pitA ke saMrakSaNa meM ina kriyAoM ko karate hue Apake mana ko bar3I zAMti milatI / 21 ..... . aba ApakA adhikAMza samaya dharma dhyAna meM hI bItatA, saMsAra se virakti kI bhAvanA kI jar3eM panapane lagIM / apanI 7-8 varSa kI Ayu meM Apako mahAn yogI tapasvI sAdhurAja 108 AcArya kalpa zrI candrasAgarajI mahArAja ke darzanoM kA saubhAgya prApta huA thA jaba ve Deha se lAlagar3ha, mainasara padhAre the / vikrama samvat 2005 kA cAturmAsa nAgaura meM pUrNa kara zrArthikA 105 zrI indumatI mAtAjI bhadAnA, Deha hote hue mainasara pahuMcI thii| bhaMvarIbAI ApakA sAnnidhya pAkara bahuta pramudita huI / mAtAjI ke saMsarga se vairAgya kI bhAvanA balavatI huI / bhaMvarIbAI ko mAtAjI ke jIvana se bahuta preraNA milI mAtAjI bhI vaidhavya ke duHkha kA tiraskAra kara saMyama mArga meM pravRtta huI thI / bhaMvarIbAI Arthika se amUlya vAtsalya prApta huA aura unheM pUrNa vizvAsa ho gayA ki AtmakalyANa kA samyagmArga to yahI hai, zeSa to bhaTakanA hai / ata: zrApane mana hI mana saMyama grahaNa karane kA nizcaya kiyA / aba se Apa mAtAjI ke sAtha hI rahane lagIM / Apake sAtha hI rahakara aneka tIrthakSetroM, atizaya kSetroM Adi ke darzana karatI huI munisaMghoM kI vaiyAvRtti va AhAra dAna kA lAbha letI huI nAgaura, sujAnagar3ha, meDatA ror3a, IsarI, zikharajI, kaTanI, pArzvanAtha IsarI Adi sthAnoM para varSAyoga rahakara jayapura khAniyAM meM prAcArya 108 zrI vIrasAgarajI ke saMgha ke darzanArtha phuNcii| AcAryazrI - vahAM cAturmAsa hetu virAja rahe the / AryikA indumatIjI ne bhI zrAcArya saMgha ke sAtha cAturmAsa vahIM * kiyA / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] digambara jaina sAdhu AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja ne bhaMvarIbAI ke vairAgya bhAva, acchI smaraNa zakti evaM svAdhyAya kI ruci dekhakara saMghastha brahmacArI zrI rAjamalajI ko (vartamAna meM vidvAna muni 108 zrI ajitasAgarajI) AjJA dI ki bra0 bhaMvarIbAI ko saMskRta, prAkRta kA adhyayana karAye tathA adhyAtma granthoM kA svAdhyAya karAye / vidyAguru kA hI mahAna pratApa hai ki Apa Aja cAroM hI anuyogoM ke sAtha sAtha saMskRta bhASA meM bhI parama niSNAta ho gaI / jyoM jyoM ApakA jJAna bar3hane lagA usakA phala vairAgya bhI prakaTa huaa| vi0 saM0 2014 bhAdrapada zuklA 6 bhagavAna supArzvanAtha ke garbha kalyANaka ke dina vizAla janasamUha ke madhya dvaya AcArya saMghoM kI upasthiti meM (prAcArya 108 zrI mahAvIrakItijI mahArAja bhI taba sasaMgha vahIM virAja rahe the ) bra0 bhaMvarIbAI ne AcArya 108 zrI vIrasAgarajI mahArAja ke kara kamaloM se strI paryAya ko dhanya karane vAlI AryikA dIkSA grahaNa kii| bhagavAna supArzvanAtha kA kalyANaka divasa hone se ApakA nAma supArzvamatI rakhA gayA / AcAryazrI ke hAthoM se yaha antima dIkSA thI / Asoja badI 15 ko susamAdhipUrvaka unhoMne svargArohaNa kiyaa| navadIkSitA AyikA supArvamatIjI ne pUjya indumatIjI ke sAtha jayapura se vihAra kiyaa| aneka nagaroM grAmoM meM dezanA karatI huI Apa donoM nAgaura pahuMcI / pUjya 108 zrI mahAvIrakItijI ne vi0 saM0 2015 kA varSAyoga yahIM karane kA nizcaya kiyA thaa| gurudeva ke samAgama se jJAnArjana vizeSa hogA tathA prasiddha prAcIna zAstra bhaNDAra ke avalokana kA suavasara milegA yahI socakara Apa nAgaura padhArI thiiN| yahAM Apane aneka granthoM kA svAdhyAya kiyaa| gurudeva ke sAtha baiThakara aneka zaMkAoM kA samAdhAna kiyA aura Apake jJAna meM pragAr3hatA aaii| vastutaH vi0 saM0 2005 se hI Apa mAtRtulya indumatIjI ke vAtsalya kI chatrachAyA meM rahI haiM / Aja Apa jo kucha bhI haiM usa sabakA sampUrNa zreya tapasvinI AryA ko hI hai / ApakI gurubhakti bhI zlAghanIya hai / mAtAjI kI vaiyAvRtti meM Apa sadaiva tatpara rahatI haiN| ApakA jyotiSa jJAna, maMtra, taMtroM, yaMtroM kA jJAna bhI advitIya hai / Apake samparka meM Ane vAlA zraddhAlu hI ApakI isa vizeSatA ko jAna sakatA hai anya nhiiN| ApakI pravacana zailI ke sambandha meM kyA likhU ? zrotA abhibhUta hue binA nahIM raha pAte / vizAla janasamudAya ke samakSa jisa nirbhIkatA se Apa Agama kA kramabaddha, dhArA pravAha pratipAdana karatI haiM to lagatA hai sAkSAt sarasvatI ke mukha se amRta jhara rahA hai| Apake pravacana AgamAnukUla Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu : [ 155 akATya tarkoM ke sAtha pravAhita hote haiM / samajhane ke lie vyAvahArika udAharaNoM ko bhI.Apa grahaNa karatI haiM / parantu kabhI viSayAntara nahIM hotii| cAra cAra, pAMca pAMca ghaNTe eka hI Asana se dharma carcA meM nirata rahatI haiM / ucca koTi ke vidvAna bhI apanI zaMkAoM ko Apase samIcIna samAdhAna pAkara saMtuSTa hote haiN| sabase bar3I vizeSatA to ApameM yaha hai ki Apase koI kitane hI prazna kitanI hI bAra kare Apa usakA barAbara sahI prAmANika uttara detI haiM / aura prazna kartA ko santuSTa karatI haiM / Apake cehare para khoja yA krodha ke cihna kabhI dRSTigata nahIM hote| aba taka ke jIvana kAla meM Apake asAtA karma kA udaya vizeSa rahA hai, svAsthya adhikatara pratikUla hI rahatA hai parantu Apa kabhI apanI caryA meM zithilatA nahIM Ane detI / kaI varSoM se alasara kI bImArI bhI lagI huI hai kabhI kabhI roga kA prakopa bhayaMkara rUpa se bar3ha bhI jAtA hai phira bhI Apa vicalita nahIM hotI / NamokAra maMtra ke jApya smaraNa meM ApakI pragAr3ha AsyA hai aura Apa hamezA yahI kahatI haiM ki isake prabhAva se asambhava bhI sambhava ho jAtA hai| Apako vacana vargaNA satya nikalatI haiM / aise kaI prasaMgoM kA ullekha svayaM mAtAjI ne indumatojI kA jIvana caritra ( isI grantha kA dUsarA khaNDa ) likhate hue kiyA hai / dRr3ha zraddhAna kA phala acUka hotA hai| niSkAma sAdhanA avazya caahie| ' - AsAma, baMgAla, vihAra, nAgAlaiNDa Adi prAntoM meM apUrva dharmaprabhAvanA kara jaina dharma kA udyota karane kA zreya Apako hI hai / mahAna vidyAnurAgI, zreSTha vaktA aneka bhASAoM kI jJAtA caturanayogamaya jaina granthoM kI prakANDa viduSI, nyAya, vyAkaraNa, siddhAnta sAhitya kI marmajJA, jyotiSa yaMtra, taMtra, maMtra, auSadhi Adi kI vizeSa jAnakAra hone se Apane sahasroM jIvoM kA kalyANa kiyA hai| aura Aja bhI Apa kaThora sAdhanA meM lIna hote hue svapara kalyANa meM rata haiM / ... Apake dvArA likhita evaM anuvAdita granthaM sUcI (1) parama adhyAtma taraMgiNI (2) sAgAra dharmAmRta (3) nArI cAturya (4) anagAra dharmAmRta (5) mahAvIra aura unakA sandeza (6) naya vivakSA (7) pArzvanAtha paMcakalyANaka () paMcakalyANaka kyoM kiyA jAtA hai (6) praNAmAMjali . .(10) daza dharma (11) pratikramaNa (12) merA cintavana (13) naitika zikSAprada kahAniyAM bhaag-ds| (14) prameya kamala mArtaNDa (15) mokSa kI amara bela ratnatraya (16) rAjavAttika (17) nArI kA cAturya (18) AcArasAra (16) laghu prabodhinI kathA (20) rtntrycndrikaa| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] digambara jaina sAdhu . : Apa tapasvinI, svAdhyAyazIlA, vyavahAra kuzala, saumyAkRti, zatrumitra samabhAvI haiM / Apane pUrA jIvana saMsArI prANiyoM ko karuNAvuddhi pUrvaka sanmArga dikhAne meM tathA svayaM kaThora tapasyA karane meM lgaayaa| Apane saikar3oM logoM ko brahmacarya vrata evaM pratimA ke vrata dekara unheM cAritra mArga meM dRr3ha kiyA / Apa zAnta aura nirmala svabhAva kI dharmaparAyaNa mAtAjI haiN| . .. . . . . AryikA vAsamatIjI A . . E - zrI 105 AryikA vAsumatIjI ke bacapana kA nAma 'lADavAI thA / ApakA janma Aja se 75 varSa pUrva jayapura (rAjasthAna ) meM huA thA / Apake pitA kA nAma cAndUlAlajI thA jo sabjIkA vyApAra kiyA karate the / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUpaNa haiN| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa huI / prApa var3ajAtyA gotraja haiN| .... aApakA vivAha zrI ciraMjIlAlajI ke sAtha huA thaa| .. nagara meM munizrI 108 zAntisAgarajI ke Agamana se ApameM vairAgya vRtti jAga utthii| Apane vikrama saMvat 2011 meM AcArya zrI 108 vIrasAgarajI se khAniyAM meM at AryikA dIkSA le lii| Apane khAniyA~, ajamera, sujAnagar3ha, sIkara, dillI, koTA, udayapura, lADanU ityAdi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apane tela, dahI, mIThA Adi tyAga kara rakhA hai| h4 PARDA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu zrayikA zAntimatIjI [ 9419 zrI 105 zrArthikA zAntimatIjI kA gRhastha avasthA kA nAma kundanavAI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga pacapana varSa pUrva nasIrAbAda ( rAjasthAna ) meM huA thA / Apake pitA zrI roDamalajI ghe tathA mAtAjI basantIbAI thI / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUSaNa haiN| ApakA janma gaMgavAla parivAra meM huA thaa| vivAha bamba gotrameM huA thA / Apake parivAra meM do bhAI haiM / ApakI laukika zikSA sAdhAraNa huI | Apake pati hIrA javAharAta kA vyAvasAya karate haiM / ghI 105 ArthikA supArzvamatIjI kI satpreraNA se prabhAvita hokara AtmakalyANa hetu jayapura meM kSullikA dIkSA lii| bAdameM nAgaura meM zrI 108 AcArya vIrasAgarajI se zraryikA dIkSA grahaNa kara lI / zrApake cAturmAsa padamapurI, sujAnagar3ha, nAgaura, ajamera Adi sthAnoM para hue / Apane dUdha ke alAvA pAMcoM rasoM kA tyAga kara diyA hai / zrApa saMyama aura viveka zIlA haiN| deza aura samAja ko sammati ke sanmArga para calane kI preraNA detI raheM / Zhan Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HuaHudajadushangmagasaanshandmade zrI zivasAgarAcArya sttiH| RELESDESEEDEDEREDESERECTRESHERCAREERIERESCERESERECTRESEARCREERATEACHERS dhyAnakatAnaM suguNakadhAnaM dhvastAbhimAnaMduritAbhihAnam / mokSAbhiyAnaM mahanIyagAnaM sUri pravande zivasAgaraM tam / / ... .. yo lIna AsItsutapaHsamUhe no dIna AsId duritAbhihAnyAm / yaH sAgaro'bhUtsukhazAntirAzeH sUri pravande zivasAgaraM tam / / hiMsAdi pApaM prathitAbhitApaM saMhatya dUraM sukRtakapUram / . . yo vRttabhAraM sudadhe'tisAraM sUri pravande zivasAgaraM tam / / EVEMEDIEDDESSETTEREDIEDDEDIATEMERICAREEREDEEMEDIEDOCTECREDICTORIERRIERRIGEET yena kSatA manmathamAnamudrA yena ksstaaNbodhcyaatinidraa| yena kSatA mohamahAbhitandrA sUri pravande zivasAgaraM tam // yo'nekasAdhuvrajapAlanAya sAdhvIcyasyApi surakSaNAya / AsItpradakSo vigatAripakSaH sUri pravande zivasAgaraM tam / / SIDEREDMIREDEVEDEBERRIEDERESTERDISTRIEDEREDEREDDDREMEDIES Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .444 ___ AcArya zAntisAgarajI mahArAjake dvitIya paTTAcArya ziSya prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya varga . ... .. . ... ... muni zrI jJAnasAgarajI muni zrI vRSabhasAgarajI muni zrI ajitasAgarajI muni zrI supArzvasAgarajI muni zrI subuddhisAgarajI muni zrI bhavyasAgarajI muni zrI theyAnsasAgarajI kSullaka zrI yogIndrasAgarajI AryikA vizuddhamatIjI prAyikA buddhamatIjI AryikA AdimatIjI AryikA arahamatIjI AryikA candramatIjI AryikA rAjulamatIjI AyikA nemImatIjI AryikA bhadramatIjI COM 20. Sari AryikA dayAmatIjI AyikA kanakamatIjI prAyikA jinamatIjI AyikA saMbhavamatIjI * AryikA sanmati mAtAjI prAyikA kalyANamatIjI AryikA vidyAmatIjI AryikA zreyAMsamatIjI prAyikA zreSThamatIjI AryikA suzIlamatIjI AryikA vinayamatIjI kSullikA suvratamatIjI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 161 digambara jaina sAdhu munizrI jJAnasAgarajI 6 / Imastramdomart ATMER LAAmbanianita PRASARDAA rAjasthAna pradeza meM jayapura ke samIpa rANolI grAma hai / vahA~ para eka khaNDelavAla jaina kulotpanna chAbar3A gotrI seTha sukhadevajI rahate the| unake putrakA nAma zrI catubhujajI aura strIkA nAma ghRtavarIdevI thaa| ye donoM gRhastha-dharma kA pAlana karate hue rahate the| unake pAMca putra hue / jinake nAma isa prakAra haiM-1. chaganalAla, 2. bhUrAlAla, 3. gaMgAprasAda, 4. gaurIlAla aura 5. devIdatta / inake pitAjI kA vi0 saM0 1656 meM svargavAsa ho gayA, taba sabase bar3e bhAI kI Ayu 12 kI thI aura sabase choTe bhAIkA janma to r: .-- pitAjI kI mRtyu ke pIche huA thA / pitAjI ke asamaya meM * svargavAsa ho jAne se ghara ke kArobAra kI vyavasthA bigar3a gaI aura lena-dena kA dhandhA baiTha gyaa| taba bar3e bhAI chaganalAlajI ko AjIvikA kI khoja meM ghara se bAhara nikalanA par3A aura ve ghUmate hue gayA pahuMce aura eka jaina dukAnadAra kI dukAna para naukarI karane lge| pitAjI kI mRtyu ke samaya dUsare bhAI aura prastuta grantha ke kartA bhUrAmalakI Ayu kevala 10 varSa kI thI aura apane gAMva ke skUla ko prArambhika zikSA prApta kI thii| Age kI par3hAI kA sAdhana na hone se eka varSa bAda apane bar3e bhAI ke sAtha Apa bhI gayA cale gaye aura kisI janI seTha kI dukAna para kAma sIkhane lge| E - lagabhaga eka varSa dukAna kA kAma sIkhate huA ki usa samaya syAdvAda mahAvidyAlaya banArasa ke chAtra kisI samAroha meM bhAga lene ke lie gayA Aye unako dekhakara bAlaka bhUrAmala ke bhAva bhI par3hane ko banArasa jAne ke hue aura unhoMne yaha bAta apane bar3e bhAI se khii| ve ghara kI paristhitivaza apane choTe bhAI bhUrAmala ko banArasa bhejane ke lie taiyAra nahIM ho rahe the, taba Apane par3hane ke lie apanI dRr3hatA aura tIvra bhAvanA prakaTa kI aura lagabhaga 15 varSa kI umra meM Apa banArasa par3hane . cale gye| jaba Apa syAdvAda mahAvidyAlaya meM par3hate the taba vahAM para paM0 baMzIdharajI, paM0 govindarAyajI, paM0 tulasIrAmajI Adi bhI par3ha rahe the| Apa aura saba kAryoM se pare rahakara ekAgra vidyAdhyayana meM saMlagna ho gaye / jahAM Apake saba sAthI kalakattA Adi kI parIkSAeM dene ko mahatva dete the vahAM ApakA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] digambara jaina sAdhu vicAra thA ki parIkSA dene se vAstavika yogyatA prApta nahIM hotI vaha to eka bahAnA hai / vAstavika yogyatA to grantha ko adyopAnta adhyayana karake use hRdayaMgama karane se prApta hotI hai / ataeva Apane kisI bhI parIkSA ko denA ucita nahIM samajhA aura rAtadina granthoM kA adhyayana karane meM hI lage rahate the / eka grantha kA adhyayana samApta hote hI turanta usake Age ke grantha kA par3hanA aura kaNThastha karanA prArambha kara dete the, isa prakAra bahuta hI thor3e samaya meM Apane zAstrIya, parIkSA taka ke granthoM kA adhyayana pUrA kara liyA / jaba Apa vanArasa meM par3ha rahe the taba prathama to jaina vyAkaraNa sAhitya Adi ke grantha hI prakAzita nahIM hue the, dUsare ve vanArasa, kalakattA Adi ke parIkSAlayoM meM nahIM rakhe hue the, isalie usa samaya vidyAlaya ke chAtra adhikatara ajaina vyAkaraNa aura sAhitya ke grantha hI par3hakara parIkSAoM ko uttIrNa kiyA karate the / Apako yaha dekhakara bar3A duHkha hotA thA ki jaba jaina AcAryoM ne vyAkaraNa sAhitya Adi ke eka se eka uttama granthoM kA nirmANa kiyA hai taba hamAre jaina chAtra unheM hI kyoM nahIM par3hate haiM ? para parIkSA pAsa karane kA pralobhana unheM arjuna granthoM ko par3hane ke lie prerita karatA thA tava Apane aura Apake sadRza ho vicAra rakhane vAle kucha anya logoM ne jaina nyAya aura vyAkaraNa ke grantha jo ki usa samaya taka prakAzita ho gaye the kAzI vizvavidyAlaya aura kalakattA ke parIkSAlaya ke pAThyakrama meM rakhavAye / para usa samaya taka jaina kAvya aura sAhitya grantha eka to bahuta kama yoM hI the, jo the bhI unameM se bahuta hI kama prakAza meM Aye the / ataH par3hate samaya hI Apake hRdaya meM yaha vicAra utpanna huA ki adhyayana samApti ke anantara maiM isa kamI kI pUrti kruuNgaa| yahAM eka vAta ullekhanIya hai ki Apane vanArasa meM rahate hue jaina nyAya, vyAkaraNa, sAhitya ke hI granthoM kA adhyayana kiyA / usa samaya vidyAlaya meM jitane bhI vidvAna adhyApaka the ve sabhI brAhmaNa the aura jaina granthoM ko par3hAne meM AnA kAnI karate aura par3hane vAloM ko hatotsAhita bhI karate the kintu Apake hRdaya meM jaina granthoM ke par3hane aura unako prakAza meM lAne kI pravala icchA thI / ataeva jaise bhI jisa adhyApaka se sambhava huA Apane jaina granthoM ko ho par3hA / isa prasaMga meM eka bAta aura bhI ullekhanIya hai ki jaba Apa banArasa vidyAlaya meM par3ha rahe the, tava vahAM paM0 umarAva siMhajI jo ki pIche brahmacarya pratimA aMgIkAra kara lene para vra0 jJAnAnandajI ke nAma se prasiddha hue haiM, kA jaina granthoM ke paThana pAThana ke lie bahuta protsAhana milatA rahA / ve svayaM usa samaya dharmazAstra kA adhyayana karAte the / yahI kAraNa hai ki pUrva ke paM0 bhUrAmalajI aura Aja ke muni jJAnasAgarajI ne apanI racanAtroM meM unakA gururUpa se smaraNa kiyA hai / Apa adhyayana samApta kara apane grAma rANolI vApisa A gaye / ava Apake sAmane kArya kSetra ke cunAva kA prazna AyA / usa samaya yadyapi Apake ghara kI paristhiti ThIka nahIM thI aura usa samaya Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 163 vidvAna vidyAlayoM se nikalate hI pAThazAlAoM aura vidyAlayoM meM vaitanika sevA svIkAra kara rahe the kintu Apako yaha nahIM jacA aura phalasvarUpa Apane gAMva meM rahakara dukAnadArI karate hue sthAnIya jaina cAlakoM ko par3hAne kA kArya niHsvArthabhAva se prArambha kiyA aura eka bahuta lambe samaya taka Apane use jArI rkhaa| jaba Apa vanArasa se par3hakara lauTe tabhI Apake bar3e bhAI bhI gayA se ghara A gaye aura Apa donoM bhAI dukAna kholakara apanI AjIvikA calAne lage aura apane choTe bhAIyoM kI zikSA dIkSA kI dekha rekha meM laga gaye / isa samaya ApakI yuvAvasthA, vidvattA aura gRha saMcAlana, AjIvikopArjana kI yogyatA dekhakara Apake vivAha ke lie aneka samvandha Aye aura Apake bhAIyoM aura riztedAroM ne zAdI kara lene ke lie bahuta Agraha kiyA, para Apa to adhyayana kAla se hI apane mana meM yaha saMkalpa kara cuke the ki prAjovana brahmacArI rahakara jaina sAhitya nirmANa aura usake pracAra meM apanA samaya vyatIta kruuNgaa| isalie vivAha karane se Apane ekadama inkAra kara diyA aura dukAna ke kAryoM ko bhI gauNa karake use bar3e aura choTe bhAIyoM para hI chor3akara par3hAne ke atirikta zeSa sarva samaya ko sAhitya kI sAdhanA meM lagAne lage / phalasvarUpa Apake aneka saMskRta aura hindI ke granthoM kI racanA kI tAlikA isa prakAra hai / saMskRta racanAe~ : 1. dayodaya-ahiMsAvrata dhArI kI kathA kA gadya-padya meM citraNa kiyA gayA hai| 2. bhadrodaya-isameM asatya bhASaNa karane vAle satyaghoSa kI kathA padyomeM dI hai| ,. 3. sudarzanodaya-isameM zIlavatI sudarzana seTha kA caritra-citraNa aneka saMskRta chaMdoM meM hai / 4. jayodaya-isameM jayakumAra sulocanA kI kathA mahAkAvya ke rUpa meM varNita hai / sAtha meM svopajJa, saMskRta, TIkA tathA hindI anvayArtha bhI diyA gayA hai / 5. vIrodaya-mahAkAvya ke rUpa meM zrI vIra bhagavAn kA caritra-citraNa kiyA gayA hai / 6. pravacanasAra-pA0 kundakunda ke pravacanasAra kI gAthAoM kA hindI padyAnuvAda hai| 7. samayasAra-A0 kundakunda ke samayasAra para A. jayasena kI saMskRta TIkA kA sarvaprathama sarala hindI anuvAda kiyA gayA hai| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] digambara jaina sAdhu 8. muni-manorajaMna zataka-isameM sau saMskRta zlokoM ke dvArA muniyoM kA kartavya variNata hai| hindI racanAe~ 1. RSabhAvatAra-aneka hindI chandoM meM bha0 Rpabhadeva kA caritra-citraNa hai| 2. guNasundara vRttAnta-isameM bha0 mahAvIra ke samaya meM dIkSita eka zreSThI putra kA caritra hai| 3. bhAgyodaya-isameM dhanya kumAra kA caritra citraNa hai| 4. janavivAha vidhi-sarala rIti se vaNita hai| 5. samyaktvasArazataka-hindI ke sau chandoM meM samyaktvakA varNana hai| 6. tatvArthasUtra TIkA--aneka upayogI carcAoM ke sAtha hindI anuvAda hai| 7. kartavya patha pradarzana-isameM zrAvakoM ke kartavyoM para prakAza DAlA gayA hai / 8. vivekodaya-yaha A0 kundakunda ke samayasAra gAthAoM kA hindI padyAnuvAda hai| 6. sacitta vivecana-isameM pAgama pramANoM se sacitta aura acitta kA vivecana hai| 10. devAgama stotra-yaha A0 samaMtabhadra ke stotra kA hindI padyAnuvAda hai| 11. niyamasAra-yaha A0 kundakunda ke niyamasAra gAthAoM kA padyAnuvAda hai| 12 aSTapAhur3a-yaha A0 kundakunda ke aSTapAhur3a gAthAoM kA padyAnuvAda hai / 13. mAnava-jIvana-manuSya jIvana kI mahattA batAkara kartavya patha para calane kI preraNA / 14. svAmI kundakunda-aura sanAtana jaina dharma aneka pramANoM se satyArtha jaina dharma kA nirUpaNa kundakundAcArya ke granthoM ke AdhAra para kiyA gayA hai| jaba Apake eka bhAI kI patnI kA maraNa huA taba Apako kAphI duHkha huaa| saMsAra ko asAra samajhA / Apane saMvat 2018 meM jyeSTha zuklA 10 mIM ko zrI 108 prAcArya dezabhUSaNajI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 165 mahArAja se mAMgura ( belagAMva ) meM muni dIkSA le lii| Apane zikharajI, nasalApura, mAMgura, kolhApura Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye ina sthAnoM para Apake vihAra karane se kAphI dharmaprabhAvanA huii| Apane muni dIkSA lI hI thI ki dUsare dina se Apa asAdhya roga se grasita hue / kAlAntara meM zubha karma ke udaya se Apa svastha hue / eka prakAra se ApakA dUsarA janma huaa| Apane zakkara, gur3a, ghI Adi rasoM kA tyAga kara rakhA thaa| Apa apane Adarza jIvana carita ke mAdhyama se deza aura samAja ko sadaiva savala banAkara sanmArga para calane kI zikSA dete the| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI vRSabhasAgarajI mahArAja kArtika kRSNA amAvasyA saM0 1658 kI dhanya ghar3ImeM agravAla siMhala gotrameM mahAbhAgya lAlA zrI phUlacandrajI ke ghara mAtA dhI choTovAI kI kokha se jilA mujaphpharanagara ke ailama nAmaka grAma meM ApakA janma huA thA / vaha mAtA pitA dhanya haiM jinane aise puNyazIla vyakti ko janma diyaa| vAlApana meM ApakA nAma, "kazmIrIlAla" rakhA gayA / janma ke samaya Apake mAtA pitA ko Arthika sthiti kamajora thii| Apake pitAzrI udAra prakRti, santoSI evaM dhArmika pravRtti ke the tathA dehalI ko eka pharma meM khajAMcI kA kArya karate the / Apase choTe do bhAI zrI vizambara dayAlajI evam zrI umarAvasiMhajI haiN| jeTha sudI caturdazI samvat 1967 ke dina pitAzrI kA dehAvasAna ho gayA / usa samaya ApakI umra mAtra 6 varSakI thii| ghara kA sArA bhAra Apake Upara A par3A / pitAjo kI mRtyu ke kucha samaya bAda hI khArI bAvalI dehalI kI eka sarakArI pAThazAlA meM Apane muNDI evam urdU kI alpa zikSA prApta kii| usI samaya 3 mAhake lagabhaga aMgrejI bhASA ke abhyAsakA bhI maukA milA aura jJAnArjana kiyA / hindI bhApA kA jJAna svayaM ke abhyAsa se ghara para hI prApta kiyA aura pitAzrI ke sthAna para usI pharma meM khajAMcI kA kArya sokhane lge| 4E 4-7 16 varSa kI Ayu meM jilA meraTha ke vamanaulI grAmameM zrI huzayArasiMha kI vahina zrImatI mahAdevI ke sAtha ApakA vivAha ho gayA / zrI huzayArasiMha eka bar3e udAra, dhArmika pravRtti ke purupa haiM / Ajakala bar3autameM anAja ke acche vyApArI haiM, ApakI dharmapatnI zrImatI mahAdevIjI do pratimA ke vratoM kA pAlana karatI huI ghara para hI gRhakArya ke alAvA Atmonnati kI ora agrasara haiN| Apake pUrvaja ( kuTumvI jana ) zvetAmvara muMha paTTI vAloM ke anuyAyI the| apane pUrvajoMkI paramparAnusAra Apa bhI zvetAmbara santoM ke samIpa jAyA karate the| eka dina Apa zvetAmbara sthAnaka meM baiThe the / Apake yahAM se eka mIla dUra bhaner3A grAma thA vahA~ para digambara jainoM dvArA dazalakSaNa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 167 vrata kI samApti para kSamAdivasa, ratha yAtrA Adi kAryakrama ho rahA thaa| eka sajjana ne Apako usa utsavameM sammilita hone kA AmaMtraNa diyaa| bhaneDA grAma ke jina mandirajI meM gae to prathamataH divya saumya, zAnta digambara chavi mudrA meM bhagavAna jinendraprabhu kI mUrti dekhI tathA eka zrAvaka ko atyanta zuddha nirmala bhAvoM se usa parama vItarAgI sarvajJa prabhu kI pUjana karate hue sunA jisakA prabhAva Apake hRdaya paTala para patthara para khIMcI gaI rekhA ke samAna amiTa pdd'aa| thor3e samaya bAda hI eka zAstra sabhA meM Apa pahu~ce aura zAstra vaktA sataguru upadeza ke prasaMga meM ratnakaraNDa zrAvakAcAra kA nimnalikhita zloka sunane ko milA "bhayAzAsnehalobhAcca kudevAgamaliginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuyyu: zuddhadRSTayaH // " isa zloka ko sunakara vicAra kiyA to suguru aura kuguru evam parigrahI evam niSparigrahI kA antara spaSTa samajha meM A gayA, Apane jIvana paryaMta kuguru ko namaskAra na karane kI pratijJA lii| java pApa 20 varSake the usI samaya thI jugalakizorajI agravAla ne jaina dharma kA prArambhika jJAna, darzana pAThase chaha DhAlA taka kA dete hue dehalo meM kirAye para apanA makAna dete huye Azraya diyaa| Apake prathama guru yahI the jinakI chatra-chAyA meM jaina dharma ke prArambhika jJAna kA abhyAsa kiyaa| Apake do putra aura do putriyA~ haiM / prathama putrakA nAma zrI jambUprasAdajI aura choTe putrakA nAma zrImandharadAsajI hai / Ajakala Apake donoM putra sabjI maNDI meM kapar3e kI dukAna karate haiM / Apake donoM putra yogya, suzIla, prAjJAkArI evam udAra prakRti ke haiM / ApakI mAM parama dharmaparAyaNa saMyamI evam sarala svabhAvI thiiN| AhAra denemeM unheM bahuta santopa hotA thA aura Apa prAyaH muni, tyAgI, zrAvaka Adi ko AhAra dAna detI rahatI thiiN| java AcAryavara zrIzAntisAgarajI mahArAja kA saMgha mathurAjI meM AyA huA thA taba Apako mahArAjazrI ke darzana karane kA saubhAgya milA tathA jIvana meM prathama bAra muni ko AhAra dene kA avasara milA / isI avasara para Apane jIvana paryaMta zUdra jala kA tyAga kara diyaa| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] digambara jaina sAdhu jaba AcArya zAntisAgarajI mahArAja kA saMgha khurajA se dillI AyA thA taba saMgha ko dillI : lAne kA zreya Apako hI thA / usakA kAraNa ApakI atula zraddhA aura bhakti thI / . saMgha dillI meM - 28 dina rahA / isa avadhi meM Apane apanI dharmapatnI ke sAtha pratidina AhAra dAna kA puNya saMcaya kiyA aura isI samaya se ApameM dhArmika bhAvanA kA prabalatama bhAva utpanna huaa| ApakI dhArmika bhAvanA ko saphalatam evam unnatikara vanAne kA zreya kSullaka zrI jJAnasAgarajI mahArAja ko thaa| aba bhI Apa parama pUjya kSullaka jJAnasAgara ( muni zrI sudharmasAgarajI ) ke prati ananta hArdika zraddhA rakhate hue unheM Adi guru evaM parama upakArI mAnate haiN| ApakA sarAphI kA vyApAra acchI pragati para rahA / Apane sAMsArika evam dhArmika donoM .. kSetroMmeM mAnyatAyeM prApta kii| Apake dvArA jo zAstra pravacana hotA thA vaha hRdayagrAhI hotA thaa| . logoM kI zraddhA Apake prati kAphI bar3ha gaI thI jisase jaina samAja meM ApakA pada pratiSThita vyaktiyoM kI zreNI meM ginA jAtA thaa| jaba hamAre deza kA saMvidhAna banAyA jA rahA thA aura usameM jaina dharma kA sthAna hindU dharma ke antargata samAhRta kiyA jA rahA thA taba AcArya zAntisAgarajI mahArAja kA saMketa pAkara isa sambandha meM anya vidvAnoM ke sahayoga se anekoM pramANa prastuta kara nizcita karA diyA ki hiMdU evaM jaina dharma paraspara svatantra dharma haiM / yaha eka dUsare ke AdhIna nahIM haiM / phalataH vidhAna meM yaha mAnyatA svIkAra kI gaI / isakA samAcAra jaba sarva prathama kucha vidvAnoM ke sAtha Apa AcAryazrI ke pAsa le. gae to AcAryazrI ne Apako AzIrvAda dete hue anna grahaNa kiyA thaa| isa prakAra Apa samAja ke bIca jana-priya hue, ataH Apako zrI digambara jaina siddhAnta pracAriNI samiti kA mantrI manonIta kiyA gyaa| isa pada para Apane aura bhI anekoM kAryoMkA apanI prajJA ke dvArA sampAdana kiyaa| ApakA vyavasAya bhI khUba calA tathA pArivArika sthiti sampanna ho gaI, lekina kAlalabdhi ne Apake hRdaya meM parivartana lA diyA aura ApakI sAMsArika vaibhavoM ke prati udAsInatA bar3hane lagI / phalataH san 1931 meM cAritracakravartI AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke samIpa bar3auta meM dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kara liye / ghara. Akara udAsIna vRtti se saMyama pUrvaka rahane lage / pazcAt AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja java. sasaMgha savAImAdhaupura padhAre huye the tabhI Apane AcAryazrI se pAMcavIM pratimA ke vrata aGgIkAra karate huye IsarI cAturmAsa ke zubhAvasara para dIkSita na hone taka ghI na khAne kI pratijJA lI aura phulerA meM hue paMca kalyANaka mahotsava ke Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 166 -zubhAvasara para Apane prAcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja se sAtavIM pratimA ke vrata - aGgIkAra kara lie| isI bIca ayodhyA meM Ae dhArmika saMkaTa ko dUra karane meM. Apane jo. vijayaH pAI vaha bahuta sarAhanIya hai / ghaTanA isa prakAra hai : AcAryavara zrI dezabhUSaNajI mahArAja kI satpreraNA se zrI pArasadAsajI Adi. dillI vAloM kI ora se tIrtha kSetra ayodhyA meM bhagavAna RSabhadeva kI 33 phuTa uttuGga khaDgAsana sundara saMgamaramara kI mUrti 24 akTUbara 1957 ko ayodhyA sTezana para AI thI / mUrti eka spezala gAr3I para rakhakara jaika Adi yAMtrika sAdhanoM dvArA sTezana se eka bagIce meM lAI jA rahI thii| eka mor3a para thor3I-sI utAra par3ane ke kAraNa gAr3I svataH 2-3 phITa Age cala dii| mUrti kA kandhA eka / makAna ke kone se laga gayA jisase sArA makAna bIca se darAra khA gyaa| isa para ayodhyA ke kucha paNDoM ne milakara mUrti ko tor3ane aura nagna mUrti ayodhyA meM sthApita na karane kI jidda kii| isa saGkaTa meM dillI vAsiyoM ne maI 1958 meM Apako ayodhyA bhejA / ( lekhaka bhI usa samaya ayodhyA meM hI adhyayana karatA thaa| ) Apa usa samaya brahmacArI hI kahalAte the| Apane vahA~ ke vidrohiyoM ko namratA evaM prema pUrvaka smjhaayaa| ayodhyA ke kAphI ajaina bhAI Apase prabhAvita hue| aisA samaya dekhakara Apane anekoM mAMsAhAriyoM ko mAMsa tathA madya sevana na karane ke niyama livAe / isa prakAra kArya sampanna kara tayA vidrohiyoM ke hRdaya meM prema kI dhArA bahAkara Apa vApisa dillI lauTa aae| samaya vItA aura pariNAmoM meM nirmalatA AI / jaba prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja kA saMgha ajamera AyA tava Apa dillI se ajamera pAe aura ghara para yaha samAcAra bheja diyA ki maiMne rela aura moTara kA tyAga kara diyA hai tathA dIkSA le rahA huuN| Apake putra saparivAra Ae aura bole pitAjI maiM Apako havAI jahAja dvArA ghara le jAUMgA tathA dIkSA nahIM lene duuNgaa| dhanya hai vaha samaya jaba putroM ko moha aura pitA ko prabala vairAgya / aise samaya meM pitA putra kI neha nivRtti kA dRzya / Apane apane nizcaya ko nahIM badalA tathA kArtika sudI ekAdazI samvat 2016 ke dina AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lii| kSallaka dIkSA ke bAda prApakA pahalA cAturmAsa sujAnagar3ha grAma meM huaa| cAturmAsa ke samaya eka dina pAraNA kara rahe the to tIna makkhiyA~ lar3atI huI dUdha meM gira par3I aura mara gaI / jisase Apako zuddha vairAgya kI bhAvanA kA udaya huA aura Apane AcArya zrI se muni dIkSA kI vinaya kI phalataH AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ne sujAnagar3ha meM apAra jana-samUha ke bIca jayadhvani ke sAtha kArtika zuklA trayodazI samvat 2017 ke zubha dina Apako digambarI muni dIkSA dii| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] digambara jaina sAdhu muni dIkSA ke bAda ApakA prathama cAturmAsa sIkara dUsarA lADanU (rAjasthAna ) aura tIsarA jayapura khAniyA~ meM huA / Apane jaba se yaha muni pada grahaNa kiyA taba se Aja taka anekoM vyaktiyoM ke hRdaya meM samyagdarzana kI bhAvanA ko jAgrata kiyaa| niyama aura sapta vyasanoM kA tyAga karate huye yajJopavIta dekara hajAroM ko supatha para phuNcaayaa| saikar3oM mAMsAhAriyoM ko AjIvana mAMsa, madhu kA tyAga karAyA aura anekoM se nazIlI vastuoM ke sevana na karane ke vrata livAye / isa prakAra saMghameM vihAra kara bhagavAna mahAvIra svAmI ke divya saMdezoMko phailAte huye mAnava AtmAoM ke kalyANa ke liye bar3A mahatvazAlI kArya kara rahe haiN| Apake zrI yugala caraNoM meM koTizaH namana / opdiosaare Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 171 digambara jaina sAdhu muni zrI ajitasAgarajI mahArAja ' . Animukuntinuee sa vikrama samvat 1982 meM bhopAla ke pAsa AyAnAmaka kasbe ke samIpa prAkRtika suramyatA se paripUrNa bhaurA grAma meM padmAvatI puravAla gotrotpanna parama puNyazAlI zrI jabaracandrajI ke ghara mAtA rUpAbAI kI kukSi se ApakA maGgala janma huA thaa| janma ke bAda mAtA pitA ne ApakA nAma rAjamala rkhaa| zIla rUpA mAM rUpAbAI sugRhaNI, ___ kArya kuzala evaM dharma parAyaNa mahilA haiN| phalataH unake AdarzoM kA asara honahAra santAna para bhI pdd'aa| Apake pitA zrI svabhAva se, sarala, dhArmika buddhi ke vyakti the / ve vajanakasI kA kArya karate the| janma ke samaya Apako Arthika sthiti sAdhAraNa thii| Apase bar3e tIna bhAI zrI kezarImalajI, zrI mizrIlAlajI evaM zrI saradAramalajI haiM, aura Ajakala ghara para hI apane udyoga ke sAtha parivAra sahita dhArmika jIvana yApana kara rahe haiN| aApakI ruci prArambha se hI virakti kI ora thii| bAlApana se hI ApakA svabhAva, sarala, mRdu evam vyavahAra namratA pUrNa rhaa| vidyArthI jIvana meM ApakI buddhi prakhara evam tIkSNa thii| vastu parijJAna Apako zIghra ho jAtA thA / ApakI prArambhika skUlI zikSA kakSA cAra taka hI indaura jilA ke 'ajanAsa' grAma meM huI / apanI prArambhika zikSA ke bAda samvat 2000 meM Apane AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja ke prathama darzana kie phalataH Apake hRdaya meM param kalyANakArI jaina dharma ke prati ananya zraddhA ne janma liyaa| 17 varSa kI alpa Ayu meM hI prAcArya zrI kI satpreraNA se prabhAvita hokara Apa saMgha meM zAmila ho gaye aura jainAgama kA gahana adhyayana prArambha kara diyaa| jaise jaise ApakI nirmala AtmA ko jJAna prApta hotA gayA vaisI-vaisI ApakI pravRtti vairAgya kI ora hone lgii| vikrama samvat 2002 meM hI Apane jhAlarApATana ( rAjasthAna ) meM AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja se sAtavI pratimA taka ke vata aMgIkAra kara lie| . Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] digambara jaina sAdhu ___ isa avasthA meM Akara Apane AjIvana brahmacarya vrata kI kaThina pratijJA lekara sAMsArika bhogavilAsoM ko ThukarAte huye kaThora vratoM kA abhyAsa kara zarIra ko duddha ra tapasyA kA abhyAsI bnaayaa| isa pavitra brahmacaryAvasthA meM Akara Apane apane athaka zrama se jisa Agama kA jJAna prApta kiyA usase ApakI samAja ke vIca ucita pratiSThA huI / saphalatA pUrvaka aneka paMca kalyANaka pratiSThAoM meM vrata vidhAna karAne ke kAraNa "pratiSThAcArya" Atma-kalyANa kI ora pravRtta aneka zrAvaka zrAvikAoM ko Agama kI ucca zikSA deneke kAraNa "mahApaNDita"-tathA apanI vidvattA pUrNa pravacana lekhana zailI ke kAraNa "vidyAvAridhi" ke pada se samAja ne ApakI sAdhanA ko alaMkRta kiyaa| ApameM eka viziSTa guNa kA prAdhAnya pAyA jAtA hai, vaha yaha hai ki jaba bhI Apa tarka saMgata vidvattA pUrNa vizeSa kalyANa kAraka koI bhI kArya karate to usakA zreya anya kisI vyakti vizeSa ko iMgita kara dete, tathA svayaM nAma pratiSThA ke nirlobhI bane rahate / kArya kA sampAdana svayaM karate aura usakI pratiSThA, ijjata ke adhikArI anya vyakti hote-yaha ApakI vyAmoha vihInatA, mahAnatA, pravala sAMsArika vairAgya aura kSaNabhaMgura zarIra ke prati nirmamatva ke sAtha hI mAnava samAja ke kalyAraNa kI utkRSTa bhAvanA kA pratIka thaa| yadi ApakI viziSTa kArya sampannatA se prabhAvita hokara kisI vyakti vizeSa ne Apake guNoM kI garimA gAI to Apa usase prasanna hone ke bajAya aprasanna hI hue / dhanya hai ApakI isa mahAnatA ko / Apake dvArA prazikSita aneka zrAvaka zrAvikA apanA Atma-kalyANa karate hue kSullaka, kSullikA va AryikAoM ke rUpa meM dharma sAdhana kara ApakI guNa garimA kA paricaya de rahe haiN| isa prakAra jJAna aura cAritra meM zreSThatA pAjAne para Apake antara meM vairAgya kI prabala jyoti kA udaya huA tathA sIkara ( rAjasthAna ) meM apAra jana-samUha ke vIca parama pUjya digambara jainAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se samasta aMtaraMga aura bahiraMga parigraha kA tyAga karake kArtika mudI caturthI samvat 2018 kI zubhatithi va zubha nakSatrameM Apane digambara muni dIkSA dhAraNa kara lii| AcArya zrI ne ApakA nAma saMskAra zrI ajitasAgara nAma se kiyaa| dIkSita nAma pUrva nAma kI apekSA yathArthavAdI hotA hai arthAt-"yathA nAma tathA guNa" kI yukti ko caritArtha karane vAlA aisA ajitasAgara nAma pUjya AcAryavara ne rkhaa| ___ navIna vaya, sugaThita sAnupAtika aura valiSTha zarIra, saumya zAnta mudrA, cehare para brahmacarya kA teja, aisI avasthA meM nagna mudrA dhAraNa kara apanI viSaya vAsanA ko kaThora niyaMtraNa meM karate huye samAja ke vIca saphala nagna parIkSaNa denA kitanA kaThina hai ? yaha eka aisI avasthA hotI hai jahAM para Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 173 zArIrika moha chor3ate huye lajjA aura indriyoM para mahAna vijaya pAnI hotI hai / indriya-nigraha kA mahAna Adarza upasthita karanA hotA hai / isa prakAra hama dekhate haiM ki Apa apane tejovala se muni dharma kA kaThoratA se pAlana karate huye apanI dinacaryA kA adhikAMza samaya jainAgama ke adhyayana adhyApana meM vyatIta karate haiN| ApakA saMskRta jJAna paripakva evaM anupama hai / Apane nirantara kaThora adhyayana evam manana se jisa jJAna kA bhaNDAra apanI AtmA meM samAhRta kiyA usase acche-acche vidvAna dA~toM tale aMgulI davAkara nata ho jAte haiN| Apane 5 hajAra zlokoM kA saMgraha kiyA hai jo zIghra hI samAja ke sAmane A rahA hai| ____ Apake adhyayana kI prakriyA ko mAtra isa udAharaNa se kaha sakate haiM ki-jaise eka vidyArthI parIkSA kI saphalatA ke lie ati nikaTa parIkSA avadhi meM tanmayatA aura zrama ke sAtha adhyayana karatA hai usase kahIM bahuta tIvra lagana ke sAtha mahArAja zrI apane Atma-kalyAraNa rUpI parIkSA kI saphalatA ke liye anavarata taiyArI karate rahate haiN| Apane anekoM granthoM kA prakAzana karAyA hai| jaba hama Apake jIvana para dRSTi DAlate haiM to yaha pAte haiM ki Apane mAtra 17 varSa kA samaya ghara meM vyatIta kiyA aura phira AcArya zrI ke saMgha meM milakara Atma kalyANa kI ora mur3a gaye / alpa vaya meM itanA tyAga, itanA vairAgya aura aisI kaThora brahmacarya vrata kI sAdhanA ke sAtha muni dharma jaisI kaThora caryA kA pAlana karanA virale puruSArthI mahApuruSoM ke lie hI saMbhava ho sakatA hai| Apa vizAla saMgha ke sAtha yatra tatra sarvatra vihAra karate rahate haiM / antameM aise mahAn sAdhaka zrI guru ke pAvana yugala caraNoM meM unakI isa utkRSTa mahAnatA ke liye bAra bAra namana hai / iranANI AS Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] digambara jaina sAdhu - muni zrI supArzvasAgarajI mahArAja jayapura prAnta ke sArasopa grAma meM caitra vadI cautha samvat 1958 ke dina maMgala velA meM parama zIlavatI mAtA sundarabAI kI kukSi se agravAla siMhala gotra meM ApakA janma huA / Apake pitA zrI chaganalAlajI ne ApakA janma nAma ghAsIlAla. rkhaa| . Apake pitAjI grAma ke pramukha pratiSThita vyakti the / grAma meM inhIM kA zAsana thaa| jaba ApakA janma huA thA, Apake ' pitAjI eka bar3e jamIMdAra the / Apa apane mAtA pitA ke prathama putra hone ke kAraNa atyanta priya va lADale the| janma ke samaya mar r3A utsava manAyA gayA thA / Apake pitAjI tIna bhAI the| .. ... '.... Apase choTe do bhAI aura hue / bar3e zrI rAmanivAsajI haiM / inhoMne zAdI karAne kA vicAra nahIM kiyA / Ajakala ghara para hI vyApAra karate huye zrAvakoM ke kartavyoM kA pAlana kara jIvanayApana kara rahe haiM / choTe bhAI zrI rAjUlAlajI the| mAtA pitA ko do santAne prAyaH vizeSa lADalI hotI haiM / prathama aura anta kI santAna / ataH Apake choTe bhAI zrI rAjUlAlajI vizeSa priya va lADale hone ke sAtha hI udAra prakRti, santoSI evaM kArya kuzala yuvaka the| zAdI ke bAda unake eka putra zrI bhairavalAlajI hue isake pazcAt asamaya hI meM unakA dehAvasAna ho gyaa| vikrama samvat 1971 meM jabaki ApakI umra mAtra 13 varSa kI thI, pitAjI ne Apake vivAha kA nizcaya kiyA, evaM grAma baiMDa ke seTha rAmanAthajI kI suputrI zrImatI jJArasIdevI ke sAtha ApakA vivAha kara diyA / baiMDa grAma eka acchA kasbA hai jahAM para jainiyoM kI acchI jana-saMkhyA ke sAtha hI sundara jaina mandira hai| zAdI ke pazcAt Apake tIna putra hue / antima putra kA janma vikrama samvat 1986 meM zAdI ke 15 veM varSa vAda huA thaa| prathama do putroM kI to bAlyAvasthA ho. meM mRtyu ho cukI thii| tRtIya putra zrI rAmapAlajI ke janma ke 6 mAsa vAda hI ApakI dharma patnI kA sAdhAraNa sI bImArI meM dharma-dhyAna pUrvaka dehAvasAna ho gyaa| putra rAmapAla kA lAlana-pAlana ApakI mAtAjI ne hI kiyA / Ajakala zrI rAmapAlajI lena-dena evaM kapar3e kA hI vyavasAya karate haiN| vyavahAra kuzala, yogya evaM udAra hone ke kAraNa grAma meM ApakI pratiSThA hai / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 175 zrI rAmapAlajI kI prathama patnI kA zAdI ke kucha varSoM bAda hI dehAvasAna ho jAne se dUsarI zAdI kara dI gaI / apane gRhasthI ke kartavyoM ke sAtha hI bhAI rAmapAlajI dhArmika kartavyoM kA bhI pUrNarUpeNa pAlana karate huye sukhamaya jIvana vyatIta kara rahe haiN| ghAsIlAlajI ko prArambhika skUlI zikSA vilkula bhI nahIM huI, ghara para hI eka brAhmaNa adhyApaka se Apane mAtra bArahakhar3I kI zikSA prApta kI thii| alpa zikSita hone para bhI apanA udyoga saphalatA pUrvaka karate the| java Apa mAtra 12 varSa kI avasthA meM the Apake pitAjI myAdI bukhAra se pIr3ita hone ke kAraNa asamaya hI meM samvat 1970 ke baisAkha mahIne meM nazvara zarIra se moha chor3a hamezA ke liye saMsAra se vidA ho ge| pitAjI kI mRtyu ke bAda apane bhAI bandhuoM, parijanoM evaM vizeSakara zrI ciraMjIlAlajI darogA kA zubha nimitta pAkara Apa meM jaina dharma ke prati vizeSa AsthA kA udaya huaa| ThIka bhI hai jaba kisI jIvAtmA kA kalyANa honA hotA hai taba vaha kisI bhI sthiti meM ho jJAnI yA ajJAnI, bAla yA vRddha usakI pariNati kAla-labdhi dvArA usI prakAra kalyANa kI ora pravRtta ho jAtI hai| isa viSaya meM udAharaNa prAyaH sabake sunane va dekhane meM Ate haiM / ThIka yahI sthiti ApakI bhI huii| samvat 1980 meM jaba Apako umra lagabhaga 22 varSa kI hone jA rahI thI Apane jIvana paryanta rAtri bhojana, vinA chanA huA jala kA tyAga karate hue, danika jinendra darzana, pUjana, prakSAla Adi karane ke niyama dhAraNa kara liye| samaya kA cakra vadalA aura samvat 2000 meM eka sAdhAraNa sI bImArI meM jinendra prabhu kI bhakti karate huye ApakI mAtAjI kA dehAvasAna ho gyaa| mAtA kI mRtyu ho jAne se Apake antara meM saMsAra kI nazvaratA kA nagna citra upasthita huA aura Apake hRdaya meM vairAgya ne praveza kiyA tathA dina pratidina agni zikhA kI taraha vairAgya bhAvanA kA udaya hotA gyaa| vikrama samvat 2010 meM parama pUjya AcAryavara zrI vIrasAgarajI mahArAja kA saMgha jayapura khAniyA~ meM AyA huA thaa| Apa saMgha ke darzanArtha gae, evaM prathama vAra muniyoM ko AhAra dene kA saubhAgya prApta kara parama pUjya muni zrI sanmatisAgarajI mahArAja kI satpreraNA se Apane dvitIya pratimA ke vrata aMgIkAra kara liye, tathA ghara cale paae| itane para bhI Apako saMtoSa nahIM huA, vairAgya bhAvanA dina prati dina bar3hatI hI gaI / phalataH apanA sArA kArobAra apane putra ko dekara va putra mitra parijanoM ke sAtha graha sampadA kA parityAga kara, prAcArya zivasAgarajI mahArAja kA saMgha sIkara ( rAjasthAna ) meM AyA huA thA taba, Apane pauSa badI ekama samvat 2017 kI zubha ghar3I meM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] digambara jaina sAdhu AcAryazrI se kSullaka dIkSA dhAraNa kara lii| AcAryazrI ne ApakA dIkSita nAma supArzvasAgara rkhaa| kSullaka avasthA meM Akara Apane jainAgama kA jJAna pAte huye dharma kA nirdopa AcaraNa kara kaThora vratoM kA abhyAsa kiyA tathA apane zarIra ko durddha ra tapasyA kA abhyAsI bnaayaa| kSullaka avasthA meM jaba ApakA cAturmAsa samvat 2016 meM lADanU ( rAjasthAna ) meM ho rahA thA, Apane 30 dina ke kaThora upavAsa kie the / isa avadhi meM 4 dina mAtra dUdha liyA thaa| isI prakAra jayapura khAniyAM meM bhI cAturmAsa ke zubhAvasara para samvat 2020 meM 32 dina kA upavAsa karate hue cAra dina prAsuka jala lekara apanI tapa sAdhanA kA uttama paricaya diyaa| upavAsa ke bAda pAraNA zrI harizcandrajI TakasAlI kI saptama pratimA dhAraNI mAtAjI zrI rAmadeI ke yahAM huI thii| usa samaya jayapura ke 2000 nara-nAriyoM kA apAra jana-samUha AhAra dAna kA dRzya dekhane ke lie umar3a par3A thaa| kSullaka avasthA meM ApakI isa tapasyA evaM kaThina sAdhanA ke abhyAsa ko dekhakara mahAmuni zrI vRSabhasAgarajI mahArAja ( prA0 zrI zivasAgarajI saMghastha ) ne saMsAra ko kSaNabhaMgura asAratA ko dikhAte hue Atma-kalyANa ke mArga para calane kA uttama patha darzAte hue muni dIkSA lene kI preraNA dii| munizrI kI isa preraNA se prerita hokara Apane kArtika zuklA caturdazI vikrama samvat 2020 meM jayapura khAniyAM meM cAturmAsa ke zubhAvasara para pandraha hajAra se adhika jana-samUha ke bIca AcAryavara parama pUjya zrI zivasAgarajI mahArAja se samasta antaraGga bahiraGga parigraha kA tyAga karake Atma zAnti tathA vizuddhatA ke liye digambara muni kA jIvana aMgIkAra kara liyaa| isa prakAra kaThina sAdhanA meM nirata durddha ra tapa karate hue saMgha sahita vihAra kara bundelakhaNDa meM praviSTa hue evaM muni dIkSA ke bAda prathama cAturmAsa atizaya kSetra papaurAjI meM huaa| muni avasthA meM atizaya kSetra papaurAjI meM bhI pUre bhAdra mAsa meM 32 divasa kA kaThora upavAsoM kA vrata nirvighnatA se pUrA kara Apane apanI tapa sAdhanA kA paricaya diyaa| pAraNA ke samaya 7-8 hajAra jana-samUha AhAra dAna ke dRzya ko dekhane ke lie AkAza meM AcchAdita meghoM kI bhAMti papaurA prAMgaNa meM phailA huA thA / pAraNA zrImAn govindadAsajI kApar3iyA khiriyA vAloM ke yahA~ huI thii| dillI meM 61 dinoM kA upavAsa kiyA gayA mAtra 5-6 dinoM bAda dUdha evaM pAnI lete the| isa prakAra kI kaThora tapa sAdhanA evaM upavAsa avadhi meM ApakA dainika kAryakrama usI prakAra rahatA thA jaisA ki pUrva meM hotA thA / pratidina svAdhyAya zAstra pravacana ke sAtha hI Apa apane Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 177 naimittika kartavyoM ko dRr3hatA pUrvaka karate the / zArIrika zithilatA lezamAtra bhI nahIM pAI jAtI thI, mAtra 4 ghaNTe rAtri ke antima prahara meM jinendra smaraNa karate huye ApakA zayana hotA thA / ApakI isa tapa sAdhanA ko dekhakara hajAroM arjana bhI dhanya-dhanya karate huye nata ho jAte the| Apa AcAryavara zrI zivasAgarajI mahArAja ke parama vinayI ziSya haiM / ApakA dainika kAryakrama kA adhikAMza samaya jainAgama ke adhyayana evaM lagana meM hI vyatIta hotA hai| Apa yathArtha meM mUka sAdhaka haiN| AcArya dharma sAgarajI ke saMgha sAnidhya meM mujaphpharanagara (U. P.) meM Apane sallekhanA dhAraNa kI tathA 8 mAha taka dUdha, chAcha, pAnI liyA aMta meM vaha bhI tyAgakara 57 sAdhuoM ke madhya meM Apane samAdhi maraNa kiyA bahalanA (mujaphpharanagara meM ) ApakI vizAla caraNa chatariyoM kA nirmANa huvA hai / dhanya hai ApakA jIvana / dhanya hai ApakI isa vairAgyamayI bhAvanA ko / Apa isa bhautika zarIra se mamatA ko anupayogI vastu kI bhAMti chor3akara Atma-kalyANa meM agrasara haiM / Apake pAvana caraNoM meM koTizaH namana hai| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 178 munizrI subuddhisAgarajI mahArAja / " parama pUjya 108 munizrI subuddhisAgarajI mahArAja kA janma rAjasthAna kI pavitra bhUmi pratApagar3ha nagara ke nivAsI saMgha ziromaNi gurubhakta seTha zrI pUnamacandajI ghAsIlAlajI vizA hUmar3a kI dharmapatnI zrI nAnIvAI kI kukSi se saMvat 1957 meM huaa| janmanAma zrI motIlAlajI rakkhA gayA Apake tIna bar3e bhrAtA the sabase bar3e amRtalAlajI jo ki 18 varSa kI umra meM hI divaMgata ho cuke tathA seTha sA0 geMdamalajI evaM dAr3amacandajI va bahana zrI rUpAbAIjI the - sabase choTe motIlAlajI dUja ke candramA ke samAna vRddhi karate pAMca varSa ke huve tabhI pitA zrI bhArata kI mahAnagarI --- bambaI meM vyaupAra nimitta saparivAra cale gaye vahAM para krama - - krama se vyaupAra karate huye bhAgyodaya huvA so bambaI ke jauharI bAjAra meM ApakA nAma prasiddha jauhariyoM meM ginA jAne lagA / arava dezoM meM jAkara motiyoM kI kharIda karane Adi se karor3oM kI sampatti prApta karalI ApakA pUrA parivAra dharmAtmA thaa| Apake pitA zrI evaM sabhI ke aMtaraMga meM eka utkRSTa bhAvanA jAgrata huI ki pa0 pU0 cAritra cakravartI 108 AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja ke sAtha saMgha sahita tIrtharAja sammedazikharajI kI yAtrA karanA; AcArya zrI kA saMgha dakSiNa prAMta meM virAjamAna thA vahAM pahuMce mahArAja zrI se nivedana kiyA aura vizeSa Agraha karane para svIkRti prApta ho gii| bar3e bhAI sAhaba geMdamalajI kI umra karIba paiMtIsa varSa evaM zrI motIlAlajI kI umra 25 varSa ke karIba thii| pitAjI maujUda the sabhI parivAra tana mana dhana se juTa gayA bar3I taiyArI ke sAtha, saMgha kA vihAra dakSiNa bhArata se karAyA aura uttara bhArata ke gAMva-gAMva nagara-nagara meM vihAra karAte huve cale, aneka tyAgI evaM Age aneka zrAvaka zrAvikA ye sAtha calate rahe, saMgha bar3hatA rahA, sabhI bhAI svayaM AcArya zrI ke sAtha sAtha calate the, kamaMDala uThAte, sAdhuoM kI khUba vaiyAvRtti karate evaM AhAra dAna Adi dekara mahAna harSa evaM udAratApUrvaka karIba eka varSa taka apane makAna para tAle banda rahe pIche kI tarapha dekhA hI nhiiN| dhanya hai aise dAtA aura pAtra / lAkhoM kA kharca huvA pUrA parivAra saMgha kI caryA meM rata thaa| sAtha hI pratApagar3ha ke zrI zAMtinAtha maMdira kA jIrNoddhAra evam paMcakalyANaka pratiSThA karAyI, jaba saMgha sahita tIrtharAja zikharajI pahuMce vahAM para paMcakalyANaka pratiSThA karAI aura bambaI khAsa meM kAlabAdevI roDa para Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 176 svayam kI banI huI vilDiMga ko girAkara usa sthAna para zrI pArzvanAtha di0 jaina vizAla mandira kA nirmANa karavAyA jo karor3oM kI lAgata se taiyAra huvA aura vahAM bhI paMcakalyANaka huvA isa prakAra lAkhoM karor3oM kA dAna dekara isa yuga meM mahAna kArya kiyA hai isake alAvA bhI parama pU0 108 samAdhi samrATa prAcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja ke saMgha meM hamezA jAte rahate aura AhAradAna Adi dekara samaya samaya para pUrI vyavasthA karate the| saM0 2024 ke sAla meM parama pU0 108 prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja kA cAturmAsa udayapura ( rAja0 ) thA usa samaya Apa zrI seTha motIlAlajI jauharI darzanArtha padhAre AcArya zrI kI preraNA milI tatkAla vairAgya umar3a pAyA aura prAcAryazrI se dIkSA ke liye nivedana kiyA aura acchA muhUrta dekhakara bahuta bar3I dharma prabhAvanA ke sAtha mitI bhAdrapada zuklA 15 ke dina kSullaka dIkSA pradAna kara dI ApakI dharmapatni kA nAma hulAsI bAI thA jinakA dIkSA ke cAra varSa pUrva hI svargavAsa ho gayA thA Apake pIche tIna putra pA~ca putrI the| bar3e zrI rAjamalajI jauharI, zrI sanmatikumAra, zrI azokakumAra / isaprakAra karor3oM kI sampatti evaM pUrA harA bharA sampanna parivAra bhArI vaibhava ko ThukarAkara sAdhu bana gaye / cAturmAsa ke bAda saMgha kA udayapura se vihAra hokara karIva 6 mahIne meM salUmbara pahuMcA aura vahAM para Apane muni dIkSA grahaNa kara lI aura Apa muni zrI 108 subuddhisAgarajI ke nAma se prasiddha huve aura cAritra zuddhi Adi aura bhI aneka vratoM ko karate huve kaThina vrata upavAsa karate rahe haiM isa vakta ApakI umra 83 varSa ke karIba hai aura kaI varSoM se Apa parama pU0 108 abhokSNa jJAnopayogI muni ajitasAgarajI ke sAtha rahakara nirantara dhyAna adhyayana karate haiM gata varSa saM0 2036 ke salUmbara cArtumAsa meM AhAra meM kevala 5 vastu rakhakara bAkI sabhI prakAra kI vastuoM kA AjIvana tyAga kara diyA hai 1. gehUM, 2. cAvala, 3. dUdha, 4 maTThA, 5. kelA isa vRddha avasthA meM isa prakAra kA tyAga karate huve cAturmAsa meM abhI bhI ekAtara AhAra meM uThate haiN| isa prakAra kevala samAdhi kA lakSa banA huvA hai / Apake bar3e bhAI zrImAna seTha sA0 geMdamalajI ne bhI parama pU0 108 AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se nIrA (mahArASTra) cAtumAsa ke samaya kSullaka dIkSA grahaNa kara lI usake bAda kucha samaya gajapaMthA kSetra para rahakara dharma sAdhanA karate the aura java aMtima samaya nikaTa AyA unake bambaI Ane ke bhAva huve aura apane nijI banAye huve zrI 1008 pArzvanAtha digambara jaina maMdira kAlabAdevI ror3a para Apa padhAre / eka dina subaha unakI taviyata kucha vizepa kharAba huI aura usI samaya akasmAt jIvana meM saMcita kiye hue mahAna puNya ke udaya se parama pU0 108 prAcArya zrI sumatisAgarajI kA saMgha sahita darzanArtha vahIM AnA havA / unase usI vakta Apane muni dIkSA grahaNa kara lI aura eka ghanTe bAda hI mahAmaMtra NamokAra maMtra kA jApya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] digambara jaina sAdhu karate huve isa paryAya ko chor3akara svargavAsI vana gaye / vAstava meM Apane va Apake pUre parivAra ne dharma kSetra meM jo kArya kiyA hai anupama hai sAtha hI anukaraNIya bhI hai| manizrI bhavyasAgarajI muni zrI 108 bhavyasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma lAdUlAlajI thA / ApakA janma jeTha sudI tIja, vikrama saMvat 1976 nainavA meM huA thA / Apake pitA zrI mizrImalajI the jo kapar3e kA vyApAra va naukarI kiyA karate the / Apako mAtA zrI varajAvAI thii| Apa khaMDelavAla jAti ke bhUSaNa haiM va vaida gotraja haiM / ApakI dhArmika zikSA dravya saMgraha va ratnakaraMDazrAvakAcAra taka huii| ApakA vivAha bhI huA / parivAra meM Apake cAra bhAI va tIna bahineM haiN| . svAdhyAya evaM candrasAgarajI kI preraNA se ApameM vairAgya bhAvanA jAgRta huii| jayapura khAniyAMjI meM Apane ailaka dIkSA le lI / kArtika sudI terasa vikrama saMvat 2017 meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI se sujAnagar3ha meM muni dIkSA le lii| Apane ajamera, sujAnagar3ha, khAniyAM, sIkara, lADanU, bUMdI Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apane cAroM rasoM kA tyAga tathA gehUM, canA, bAjarA, maTara Adi kA tyAga kiyA hai| ba A HA-EKHA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 181 parama pU0 108 zrI zreyAnsasAgarajI mahArAja . . . ye pRthvI ratnoM ko utpanna karatI hai isaliye isako ratnagarbhA kahate haiM / usI prakAra jagat uddhAraka, taraNa-tAraNa putroM ko janma dene se mAtA ko bhI jaganmAtA kahate haiN| aise hI eka mahAna jaganmAtA ko kUkha se mahArASTra prAnta auraMgAbAda jilA ke apane nanihAla voragAMva meM 6 janavarI I0 san 1616 tadanumAra zaka saMvat 1840 pauSa sudI 4 caMdravAra ko aruNasadhyA meM daidIpyamAna bAlaka kA janma huaa| jo apane tyAga, tapasyA se bhArata bhUmi meM prasiddha hai| jinako isa bhArata bhUmi kA baccA baccA jAnatA hai| ! .. .. . . . jisameM kaThora tapasvI, mahAn vidvAn, AcAryakalpa, mahAmunirAja pa0 pU0 sva0 108 zrI candrasAgarajI jaise tapaH pUta sAdhuratna ne janma liyaa| isI prakAra sva0 pU0 prA0 108 zrI vIrasAgarajI mahArAja jaise zreSTha ratna se jo jAti pAvana banI hai| aise mahAna kula aura mahAna jAti meM isa puNyAtmA bAlaka kA janma huA / jinakA zubhanAma phUlacandajI rakkhA gyaa| sva0pa0 pU0 108 zrI candrasAgarajI mahArAja Apake bAbAjI; tathA sva0 prA0 108 zrI vIrasAgarajI mahArAja Apake gRhasthAvasthA ke nAnAjI haiM / Apake pitAjI kA zubha nAma zrImAn seTha lAlacandajI aura mAtAjI kA nAma kundanavAI hai / jo Aja AryikA 105 zrI arahamatI nAma se vidyamAna haiM / Apake pitAjI bhI vratI the / ____ sabhI milake Apake 20 bhAI bahana the| lekina durbhAgyavaza Aja 7 bhAI 1 bahana vidyamAna haiN| inameM se koI DaoNkTara, koI iMjiniyara, koI vyApArI sabhI apane apane kArya meM tatpara haiN| relapaTarI para daur3a meM sabase Age rahanA ApakA bacapana kA zauka thaa| Apane pUnA meM esa0pI0 kaoNleja se inTara ArTa parIkSA pAsa kii| sana 1938 meM zrI goMdA nivAsI zrImAna seTha dulIcandajI, mANikacandajI bar3ajAtyA kI suputrI sau0 ( zrImatI ) lIlAbAI jI ke sAtha ApakA vivAha huaa| Apake zarada, vikAsa ye do suputra Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] digambara jaina sAdhu aura kSamA, zIlA nAmaka do suputriyA~ haiM / gRhasthAvasthA meM Apane paramparAgata prADhata, tambAkhU vyApArAdi ke dvArA nyAyapUrvaka dhanopArjana kiyA / phalataH Apa zrIrAmapura nagara ke seThajI kahalAte the| "pahADedAdA" nAma se bhI Apa vikhyAta the / dAna denA, sahAyatA karanA, paropakAra karanA ina bAtoM meM ApakI zurU se hI ruci thii| bharI pUrI javAnI, bhare pUre parivAra ke bIca viSaya bhoga ke lubhAvane sAdhanoM ke sulabha hote hue bhI saMsAra rUpI kIcar3a se nikala kara AtmakalyANa kI tarapha ApakA mana AkarSita hone lgaa| dhArmika saMskAra saMpanna patnI kI zubha preraNA se Apane sva0 50 pU0 108 zrI supArzvasAgarajI mahArAja ke pAsa tambAkhU sevana tyAga, rAtri bhojana tyAga le liye / khAniyA meM sva0 A0 pa0 pU0 108 zrI vIrasAgarajI mahArAja se pratidina paMcAmRtAbhiSeka, pUjana karane kA niyama liyaa| taduparAnta pU0 108 zrI supArzvasAgarajI mahArAja se zUdrajala tyAga, dvitIya pratimAvata grahaNa kiye| zrIsiddhakSetra mAMgItugIjI ke pAvana pahAr3a para akhaMDa brahmacaryavrata dhAraNa kiyaa| pU0 supArzvasAgarajI mahArAja ke sAnnidhya meM saptamapratimAvata grahaNa kiye / bhara javAnI avasthA, indriya viSaya ke sukhopabhogoM se yukta saMpannAvasthA, putra-putriyAM evaM anya vizAla parivAra ke rahate hue bhI una sabhI kA niHsaMkoca parityAga kara asidhArA samAna kaThora jainezvarI dIkSA dhAraNa karane ke Apake utkRSTa bhAva hue| ____san 1965 zrI atizaya kSetra mahAvIrajI zAMtivIra nagara ke paMca kalyANaka pratiSThA mahotsava ke pAvana avasara para karIba 40 hajAra janasamudAya ke vIca sva0 A0 50 pU0 108 zrI zivasAgarajI mahArAja ke karakamaloM se Apa donoM pati-patnI kI dIkSA grahaNa vidhi bar3e ThATa se huii| Apa donoM ne dIkSA dhAraNa kara eka mahAna Adarza jaina samAja meM upasthita kiyaa| Apake isa Adarza virakta jIvana kA pramukha bIja Apake vratI mAtA-pitA ke dharma saMskAra hI haiM / Apake dIkSA ke pUrva hI 2 sAla ApakI mAtA zrI kundanavAIjI ne sva0 pU0 108 zrI supArzvasAgarajI mahArAja se kSullikA vrata grahaNa kiye the / Apake dIkSA ke samaya kSullikA mAtAjI ne bhI pU0 A0 108 zrI zivasAgarajI se AryikA vrata grahaNa kiye / Apake gurudeva ne Apako zrI zreyAMsasAgarajI nAma se, patnI ko zrI zreyAMsamatIjI nAma se, mAtAjI ko zrI arhamatI zubha nAma se vibhUSita kiyaa| dIkSA lene ke vAda Apane sabase prathama AtmasAdhanA kI ora dhyAna diyaa| abhIkSNajJAnopayogadvArA samyagjAna kI sAdhanA kI / nyAya, dharma, vyAkaraNa, siddhAntazAstroM kA sUkSma adhyayana kiyaa| jinake phalasvarUpa jJAna vikAsa ke sAtha sAtha ApakA cAritra ujjvala huaa| Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 183 tapazcaraNa kI gaMbhIratA se zrApakA tejodIpta mukha maMDala pratyeka darzanArthI ko vinayAvanata banAtA hai / kaThina se kaThina kisI bhI viSaya ko saralatA se samajhAne kI ApakI pravacana zailI se zrotAgaNa sunakara maMtra mugdha ho jAte haiM / svayaM mokSamArga para calate hue sAtha sAtha bhavya jIvoM ko mokSamArga meM prerita karake unakA uddhAra karane meM Apa nirantara lage rahate haiM / jisake phalasvarUpa hara gAMva meM anekoM nara-nArI, baccAbaccI hara taraha ke vratopavAsAdi grahaNa karate haiM / san 1979 meM Apake upasthiti meM jayasiMgapUra meM indradhvaja vidhAna saMpanna huA / usI samaya aillaka, kSullakAdi tyAgiyoM kA vizAla sammelana Ayojita kiyA gayA / san 1972 caumAsA ke bIca vArAmatI meM saMghastha brahmacAriNI vasaMtIbAI hatanaura vAloM kI AryikA dIkSA tathA navayuvaka zrImaMdhara gAMdhI phalaTaNa vAloM kI kSullaka dIkSA; san 1673 phalaTaNa caumAsA ke bIca vra0 zrI dhUlicandajI pArasoDA vAloM kI muni dIkSA, zrI bra0 ratanabAIjI mehatA phalaTaraNa vAloM kI kSullikA dIkSA Adi dIkSAe~ Apake karakamaloM se huI haiN| jo sAMprata krama se zrArthikA 105 zrI suguNamatIjI, kSu0 105 zrI subhadrasAgarajI, muni 108 zrI dharmendrasAgarajI, kSu0 105 zrI zraddhAmatIjI nAma se prakhyAta haiM / san 1974 akalUja nagarI meM zrApake upasthiti meM vidvat sammelana tathA akhila bhAratIya zAstrI pariSada adhivezana saMpanna hue| jisameM ekAnta pakSIya dharma viruddha sonagar3ha ke mantavyoM para prakAza DAlA gayA / tathA vidvAnoM ko jaina samAja ke utthAna prati jAgarUka kiyA gayA / Apake maMgalamaya upadeza kI preraNA se auraMgAvAda di0 jaina maMdira kI nava nirmANa yojanA; vaijApUra ke samavasaraNa tulya vizAla zikharabaMda maMdira yojanA; pArasoDA, lAsUra, uThaDAdi gAMvoM maMdira nirmANa; tathA aura bhI jagaha caitya caityAlayoM kA nirmANa tathA jIrNoddhAra huA hai / abhI vartamAna meM zrI siddhakSetra mAMgItu gojI ke maMdira jIrNoddhAra aura nava maMdira nirmANa kA mahAna kArya hone jA rahA hai / ye sabhI kArya ApakI preraNA ke hI ujjvala phala haiM / muni banane ke bAda prA0 zrI 108 zivasAgarajI mahArAja ke sAnnidhya meM jJAna, dhyAna, taporata rahate hue Apane mahAvIrajI, koTA, udayapura pratApagar3ha meM cAturmAsa kiye / gurudeva ke svargArohaNoMparAnta saMgha se pRthak hokara dharmapracAra karate hue Apake kramazaH kizanagar3ha, zrauragAbAda, bAhubalI (kumbhoja), bArAmatI, phalaTaNa, zrIrAmapUra, nAndagAMva, indaura, ajamera, IsarI, sujAnagar3ha meM cAturmAsa saMpanna hue / Apane tIrtharAja sammedazikhara jI kI yAtrA kI jo vra0 dharmacanda zAstrI ne karAI | vra0 airAjI, vra0 sudharmA jI, vra0 zrI sulocanA jI Adi sAtha meM the / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 184 ] vartamAna meM zrApa mAMgIta gI kA uddhAra kara rahe haiM / Apane isa kSetra ke lie 1 karor3a kA yogadAna dilAyA hai / dhanya hai vo dharA, dhanya hai vo mAtA ! ! ! dhanya hai vo pitA, dhanya hai vo kula, dhanya hai vo jAti jinhoMne aise tejasvI ratnoM ko prasUta kara dharmadhvajA phaharAI hai / aise mahAn santa ke punIta caraNoM meM merA zata zata vaMdana ho / dhanya hai vo mAtA, dhanya hai vo pitA / jinake pAvana darzana se naza jAve mithyAtama kA mAthA // $?$?$? X * $?$?$?$? kSullaka yogIndrasAgarajI kSullaka zrI 105 yogIndrasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma hemacandrajI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga 65 varSa pUrva rAThor3A (udayapura) rAjasthAna meM huA thA / Apake pitA zrI pAr3hAcandrajI the / jo khetI evaM vyApAra karate the / ApakI mAtAjI kA nAma mANikabAI thA / Apa narasiMhapurA jAti ke bhUSaraNa haiM / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / vivAha bhI huA / parivAra meM Apake tIna bhAI, eka bahina, cAra putra evaM cAra putriyAM haiM / AcArya zrI 108 zivasAgarajI kI satsaMgati ke kAraNa ApameM vairAgya bhAvanA jAgRta huI / ataH vikrama saMvat 2024 meM udayapura meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI mahArAja se Apane kSullaka dIkSA dhAraNa kara lI / Apane pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma kI AzAtIta vRddhi kI / Xx xx PS Xx Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . ... 5 MA TA Hima digambara jaina sAdhu [ 185 viduSIratna AryikA 105 vizuddhamato mAtAjI gRhasthAzrama kA nAma baaii| janma sthAna- rIThI, ji0 jabalapura (ma0pra0) / pitA zrImAn siM0 lakSmaNalAlajI mAtA sau0 mthuraabaaii| bhAI- zrI nIrajajI jaina ema0 e0 aura zrI nirmala kumArajI jaina mu0 satanA (ma0 pr0)| jAti golApUrva / janma tithi- saM0 1986 caitra zuklA tRtIyA zukravAra dinAMka 12-4-1928 I0 / laukika zikSaNa- 1. zikSakIya TreniMga ( do varSIya) 2. sAhitya ratna evaM vidyAlaMkAra / dhArmika zikSaNa zAstrI (dharma viSaya meN)| dhArmika zikSaNa ke guru parama mAnanIya vidvad-ziromaNi paM0 DA. pannAlAlajI sAhityAcArya, sAgara ( ma0 pr0)| kAryakAla zrI di0 jaina mahilAzrama ( vidhavAzrama ) kA sucAru-rItyA saMcAlana karate hue pradhAnAdhyApikA pada para karIva 12 varSa paryanta kArya kiyA evaM apane sad prayatnoM se saMsthA meM 1008 zrI pArzva nAtha caityAlaya kI sthApanA kraaii| vairAgya kA kAraNa parama pU0 pa0 zraddheya AcArya 108 zrI dharmasAgara mahArAjajI ke san 1962 I0 sAgara (ma0 pra0) cAturmAsa meM pU0 108 zrI dharmasAgara mahArAjajI kI parama nirapekSa vRtti aura parama zAntatA kA AkarSaNa evaM saMghastha pa0 pU0 pravara vaktA 108 zrI sanmatisAgarajI mahArAja ke mArmika sambodhana / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] AryikA dIkSAguru zikSA guru - vidyA guru dIkSA sthAna dIkSA tithi varSA yoga jina mukhodbhava sAhitya-sRjana -- maulika racanAe~ saMkalana digambara jaina sAdhu parama pU0 karmaTha tapasvI adhyAtmavettA, cAritra ziromaNi, digambarAcArya 108 zrI zivasAgarajI mahArAja / parama pU0 siddhAntavettA AcArya kalpa 108 zrI zrutasAgarajI mahArAja | parama pU0 abhIkSNa jJAnopayogI upAdhyAya 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja / zrI atizaya kSetra papaurAjI ( ma0pra0 ) 1 saM0 2021 zrAvaNa zuklA saptamI dinAMka 14-8-64 I0 / saM0 2021 meM papaurA kSetra para dIkSA huI pazcAt kramaza : zrI atizaya kSetra mahAvIrajI, koTA, udayapura, pratApagar3ha, ToDArAyasiMha, bhiNDara,. udayapura, ajamera, nivAI, renavAla ( kizanagar3ha), savAI mAdhopura, sIkara, renavAla ( kizanagar3ha ), nivAI, nivAI, ToDArAyasiMha Adi / 1. TIkA - zrImad siddhAnta cakravartI nemicandrAcArya viracita trilokasAra kI sacitra hindI TIkA | 2. bhaTTAraka sakala kIrtyAcArya viracita siddhAntasAra dIpaka para nAma trailokya dIpikA kI hindI TIkA 1. 3. tiloyapaNNattI - AcArya yativRSabha praNIta kI hindI TIkA / 1. zruta nikuJja ke kiJcit prasUna ( vyavahAra ratnatraya kI upayogitA ) 2 guru gaurava. 3. zrAvaka sopAna aura bAraha bhAvanA / 1. zivasAgara smArikA, 2. Atma prasUna ! Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdana vizeSa dharma prabhAvanA - saMyamadAna - digambara jaina sAdhu [ 187 1, samAdhi dIpaka, 2. zramaNa caryA / 3. nirdhAraNa kalyANaka evaM dIpAvalI pUjana vidhi, 4. zrAvaka sumana saMcaya Adi / ApakI prakhara aura madhura vANI se prabhAvita hokara zrI di0 jaina samAja jovanera ji0 jayapura zrI zAnti vIra gurukula ko sthAyitva pradAna karane hetu zrI di0 jaina mahAvIra caityAlaya kA navIna nirmANa karAyA evaM Apake sAnidhya meM hI vedI pratiSThA karAI / jana dhana evaM AvAgamana Adi anya sAdhana vihIna alayArI grAma sthita jina mandira kA jIrNoddhAra, 23 phuTa U~cI 1008 zrI candraprabhu bhagavAna kI navIna pratimA tathA saMgamaramara kI navIna vedI kI prApti evaM vedI pratiSThA Apake hI saprayatnoM kA phala hai / isI prakAra aneka sthAnoM para kalazArohaNa mahA mahotsava hue, jaina pAThazAlAe~ kholI gaI, zrI di0 jaina dharmazAlA ToDArAyasiMha kA navInIkaraNa bhI ApakI hI sadpreraNA kA phala hai / zrI vra0 sUraja vAI mu0 DyoDhI ji0 jayapura kI, kSullikA dIkSA, zrI vra0 manaphUla vAI mAtezvarI zrI gulAvacandajI, kapUracandajI sarrApha ToDArAyasiMha, ji0 ToMka ko aSTama pratimA evaM zrI kajor3ImalajI kAmadAra, jovanera ji0 jayapura Adi ko dvitIya pratimA ke vrata zrApake kara kamaloM se pradAna kiye gaye / ; Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] digambara jaina sAdhu prAyikA baddhamatIjI ApakA janma vi0 saM0 1967 meM javalapura meM golApurA jAtIya zrI basorelAlajI kii| dharmapatnI jamanAbAI kI kokha se huvA / ApakA nAma kastUra vAI thaa| ApakA vaivAhika jIvana zrI kapUracandajI ke sAtha sAnanda bIta rahA thA lekina vacapana meM ApakI zikSA pravezikA taka ArA Azrama meM sampanna hone ke kAraNa bacapana se hI dharma ke prati ApakI pragAr3ha AsthA thI / saM0 1963 meM Apane jAdara meM AryikA mAtAjI dharmamatIjI se kSullikA dIkSA dhAraNa kara lI / tatpazcAt saM0 2017 meM sva0 AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja sA0 se Apane AryikA dIkSA lekara IDara, DUMgarapura ghATola, jayapura, sAMbhara, phulerA, byAvara, ajamera, sujAnagar3ha, sIkara, koTA, lADanU, khuraI Adi sthAnoM para cAturmAsa karate huye dharma prabhAvanA kii| AryikA AdimatIjI FREE KHANNARO kA FAST NAME ... winkambadministrawadi zrI 105 prAyikA AdimatIjI ke bacapana kA nAma aMgurIvAI thA / Apake pitA zrI jIvanalAlajI haiM / mAtA bhagavAnadevI haiM / gopAlapurA (AgarA) ko ApakI janmabhUmi hone kA saubhAgya prApta huA / Apane laukika zikSA kakSA 8 vIM taka prApta kI aura dhArmika zikSA vizArada taka prApta kii| . pandraha varSa kI avasthA meM ApakA vivAha huA to sahI para bhAgya ko yaha svIkAra nahIM thA, isalie DeDha varSa bAda hI Apake pati ko DAkU hamezA ke lie le bhAge / aba Apako saMsAra dukhamaya sUnA sUnA lagane lgaa| Apa kaNThastha kiye hindI, saMskRta bhASA ke dharma pAThoM se apUrva zAnti pAtI thiiN| YSTEES . . . Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 digambara jaina sAdhu kAlAntara meM Apane ghara ke bhAI vahanoM kA moha chor3A aura ghara chor3akara sAdhu saMgha meM hI rhiiN| vAtAvaraNa ke sAtha hI ApakA jIvana krama vadalA / saMvat 2018 meM sokara ( rAjasthAna) meM AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se AyikA dIkSA le lii| Apane nemIcandrAcArya kRta gommaTasAra karmakANDa ko hindI TokA kara jaina samAja kA mahAna upakAra kiyA hai| Apa samaya para lekha Adi bhI likhatI rahatI haiM vartamAna meM prAcArya zrI dharmasAgarajI ke saMgha ke sAtha AtmasAdhanA meM nirata haiN| Apane lADanU, kalakattA, zravaNabelagolAH zolApura, sanAvada, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / ApakI rasa parityAga vrata para bar3I AsthA hai| Apa jaisI viduSI mAdhvI se hI dhArmika samAja kA aharniza kalyANa sambhava hai| Deacadoo AryikA arahamatIjI zrI 105 AryikA arahamatI ko loga gRhasthAvasthA meM kundanavAI kahakara pukArate the / Apake pitA zrI gulAvacandrajI the, mAtA hariNIvAI thii| vIra gAMva kI yaha eka hI vIrabAlA nikanI jisane loka jIvana ke sAtha paraloka ke jIvana ko bhI samhAlA / Apa jAti se khaNDelavAla aura pahAr3iyA gotraja haiM / yadyapi ApakI laukika dhArmika zikSA nahIM ke barAbara hI huI tathApi gatsaMga-dhamaMdhavAga meM Apane kAphI lAbha uThAyA / aApakA vivAha lAlacandrajI meM huA thaa| vacapana ke sAmAjika saMskAra savala hue / vaidhavya jIvana meM virakti kI bhAvanA baDhI / malA jisake jyeSTha munizrI candrasAgarajI, kAkA prAcArya vIra sAgarajI, putra munizrI zreyAnnasAgarajI, ho aura jo 15 varSoM taka 108 muni zrI mupAvasAgarajI ke dhArmika vAtAvaraNa meM bar3hI ho, yada malA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] digambara jaina sAdhu saMsAra meM kaise rahatI ? nidAna 108 muni zrI supArzvasAgarajI se saMvat 2020 meM kSullikA-dIkSA le lI aura agale varSa hI saMvat 2021 meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI mahArAja se zAnti vIra nagara zrI mahAvIrajI meM AryikA dIkSA bhI le lii| yadyapi Apa 65 varSoM kI ho gaI para ApakI dhArmika caryA meM sAvadhAnI bar3hatI hI jA rahI hai| Apane zrI mahAvIrajI, jayapura, koTA, udayapura, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / jihvA indriya ko vaza meM karane ke lie namaka, tela, dahI kA tyAga kara rakhA hai / Apane cAritra zuddhi karmadahana tIsa caubIsI jaise vrata aneka vAra kiye haiN| AryikA candramatIjI ApakA janma Aja se 65 varSa pUrva vikrama saMvat 1956 meM satArA jilAntargata giravI nAmaka , grAma meM huA thaa| mAtA pitA ne ApakA nAma mAnIbAI rakhA / Apake pitA zrI phUlacandrajI dhArmika pravatti ke vyakti the tathA sarAphI kI dukAna karate the| janma ke samaya Arthika sthiti acchI sampanna thii| ApakI mAtA kA nAma kastUrabAIjI thaa| mAM kA vAtsalya bAlApana se hI china gayA thA / jisa samaya ApakI mAtAjI kA svargavAsa huA usa samaya Apa 12 varSa kI thii| Apake bhAI rAmacandrajI apanI sAta vahinoM ke bIca akele hI the / durdaiva kA cakra calA aura ApakI 5 vahine isa nazvara saMsAra se hamezA ke lie vidA le gaI / Apa aura ApakI eka bahina zrI bAluvAI hI sAta vahinoM ke bIca jIvita raha skiiN| bAlApana se mA~ kA pyAra china.jAne ke kAraNa ApakA lAr3a-pyAramayI jIvana pitA kI goda . meM vyatIta huA / ApakI skUlI zikSA bhI kakSA 4 taka hI huI tathA dhArmika zikSA kA abhyAsa svayaM ke adhyayana va manana se ghara para hI prApta kiyaa| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 191 jaba Apa gRha kArya meM suyogya hotI huI lagabhaga 20 varSa kI huI taba ApakA pANigrahaNa solApura antargata mohara grAma meM zrImAn seTha motIlAlajI ke laghu putra zrI hIrAlAlajI ke sAtha sampanna ho gyaa| Apake svasura acche sampanna parivAra ke pratiSThita vyakti the tathA thoka vyApAra kiyA karate the / Apake pati zrI hIrAlAlajI apane cAra bhAiyoM ke bIca sabase choTe the| ____ ApakI zAdI hue kevala ATha varSa ho vyatIta hue ki Apake Upara duHkha kA pahAr3a TUTa par3A aura Apako vaidhavya dhAraNa karanA par3A / gArhastha jIvana kI alpa avadhi meM Apako eka mAtra putrI ci0 vidyullatA' kA hI saubhAgya mila sakA / kAla kI isa dukhaHdAyanI vicitratA ko dekhakara Apake antara meM saMsAra kI nazvaratA ke prati virAga huA aura aApane kAlijA Azrama meM apanA Azraya liyaa| isa Azrama meM Akara Apane dhArmika zikSA kA gahana adhyayana aura manana kiyA, pazcAt eka suyogya viduSI mahilA banakara isI Azrama meM kucha varSoM taka adhyApana kA bhI kArya kiyaa| apane jIvana ke 16 varSa kAlijA pAzrama meM ho adhyayana aura adhyApana meM vyatIta kie| parama tapasvI AcArya zrI samantabhadra svAmI ke sadupadezoM ne bhI Apako vairAgI banA diyaa| java cAritracakravartI prAcArya zrI zAntisAgarajI kA sasaMgha cAturmAsa kAliMjA meM huA taba Apane prAcArya vIrasAgarajI mahArAja se sAtavIM pratimA taka ke vrata aMgIkAra kie the, usa samaya ApakI vaya 35 varSa kI thii| isa prakAra Apane saptama pratimA taka ke vratoM ko 15-16 varSa taka pAlana kara apanI AtmA ko nirmala aura nirmohI banA liyaa| "prAyaH yaha pAyA jAtA hai ki pitA ke guNa putra meM aura mAtA ke guNa sutA meM Ate haiN|" yahI vAta ApakI eka mAtra lADalI priya putrI vidyullatA meM pUrNatayA caritArtha honA pAI gii| virAginI mA~ kI prajJA, Agama ke prati gahana zraddhA, aura parama vairAgya kA pUrA pUrA prabhAva lADalI putrI ke Upara par3A hai| zola ziromaNi vahina vidyullatA Ajakala pradhAnAdhyApikA va adhiSThAtrI ke rUpa meM saptam pratimA taka ke vratoM kA pAlana karatI huI solApura ke Azrama meM hai| inakA hRdaya hamezA vairAgya kI ora jhukA rahatA hai, aura yahI kAraNa hai ki inakI bhI abhilASA mahAvratoM ko grahaNa karane kI hai / vidyullatA jaisI suyogya zIlarUpA suputrI ko pAkara ApakA mAtRttva bhI dhanya ho gyaa| 'kArtika zuklA paJcamI vikrama samvat 2013 meM parama pUjya AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja se jayapura khAniyAM meM cAturmAsa ke zubhAvasara para Apane kSullikA kI dIkSA grahaNa kara lii| AcArya zrI ne pApakA dIkSita nAma zrI candramatI rkhaa| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] digambara jaina sAdhu kSallikA kI dIkSA ke bAda Apake antara meM vairAgya kI lau dina pratidina ugna rUpa dhAraNa karatI gaI aura caitra badI par3avA vikrama samvat 2014 meM giranArajI siddhakSetra para parama pUjya taponidhi AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se Apane AryikA kI dIkSA grahaNa kara lii| ApanI umra tapasyA ke dvArA AtmA ko karma-mala se rahita karatI huI Apa mukti mArga ke patha para avicala rUpa se bar3ha rahI haiM / AryikA rAjulamatIjI vikrama samvat 1964 meM akolA kSetra ke kArajA nAmaka grAma meM vaghelavAla gotrotpanna pitA zrI vabanasAjI ke ghara mAtA zrI bajAvAIjI kI kukSi se ApakA janma huA thaa| Apako do bhAiyoM tathA do bahinoM kA saMyoga bhI milA / bhAiyoM meM zrI motIlAlajI va zrI jhabbUlAlajo haiM / tathA bahinoM meM jyeSTha Apa evaM choTI vahina zrI maunAbAIjI haiM / mAtA pitA ne ApakA janma nAma zrI rUpAbAIjI rakhA thaa| Apake pitAzrI acchI sthiti ke sampannazAlI vyakti the tathA sarAphA kI dukAna karate the| yaha udAra hRdayI, santoSI aura zAnta pravRtti ke yogya vyaktiyoM meM se eka the / yahI kAraNa thA ki inake sulakSaNoM kA pUrA pUrA prabhAva honahAra santAna para bhI pdd'aa| jaba ApakI umra mAtra 12 varSa kI thI taba Apake pitA zrI ne ApakA pANigrahaNa kArajA grAma meM hI zrImAn seTha nAgosAjI ke putra zrI devamanasAjI ke sAtha kiyA / bhAgya kI bAta thI ki usI grAma meM mAtA pitA aura usI grAma meM sAsa svasura, donoM hI kula zreSTha sampanna tathA aizvaryazAlI the| ApakI sAsa zrI sonAbAIjo bhI eka Adarza mahilA thiiN| vivAha huye Der3ha varSa hI vyatIta huA thA ki durdaiva kA cakra calA aura Apake patizrI kA svargavAsa ho gayA / usa samaya Apa 14 varSa kI abodha bAlikA hI thiiN| isa duHkhadAyI vajra prahAra ke ho jAne se Apako adhyayana ke uddezya se solApura Azrama kA sahArA lenA pdd'aa| apanI kuzAgna Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 163 buddhi aura prAdarza kArya kuzalatA kA paricaya dete huye adhyayana ke vAda, usI Azrama meM Apane adhyApana kA kArya samhAlA / isa kArya meM Apako jitanI bhI saphalatA milI vaha ApakI yazaH kIrti ke lie paryApta hai| isa prakAra adhyayana aura adhyApana kA lagabhaga 16 varSIya lambA samaya Azrama meM vyatIta huaa| Apane Azrama meM eka avodha asahAya bAlikA ke rUpa meM praveza liyA aura eka suyogya viduSI mahilA ke rUpa meM adhiSThAtrI vanakara Azrama se vidA lii| "jaisA khAve anna vaisA hove manna, jaisA pIye pAnI vaisI bole vAnI" isa lokokti ko zabdaza: caritArtha karatI huI Apake antara meM saMsAra kI asAratA ke sAtha Atmonnati kI bhAvanA kA udaya huA aura parama pUjya zrI samantabhadrajI mahArAja se 7 vI pratimA ke vrata aMgIkAra kara liye| yaha muni zrI atyanta suyogya mahAtapasvI bAla brahmacArI aura AcAryavara haiM / yahI ApakI AtmA ko satpatha para lAne vAle mUla mArga darzaka va Adi guru haiM / ____samaya apanI avAdhagati se nikalatA gayA tadanusAra Apake bhAvoM meM nirmalatA AI, pariNAmoM meM vairAgya ne praveza kiyA aura sadguru AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke sadupadezoM ne prabhAvita kiyA, phalataH caitra vadI par3avA vikrama samvat 2012 meM giranArajI siddha kSetra para prAcArya zrI se kSallikA kI dIkSA grahaNa krlii| prAcArya zrI ne ApakA dIkSita nAma rAjamatIjI rkhaa| apanI kaThina sAdhanA ke sAtha jJAnAbhyAsa ke dvArA jJAna aura cAritra meM uttarottara vRddhi kI, phalataH Apake antara meM zuddha vairAgya kI jyoti jagamagA uThI / Apane loka meM sthita jIvoM kI rakSA ke liye pIchI, zuddhi ke lie kamanDalu tathA zArIrika lajjA kI maryAdA banAe rakhane ke lie mAtra eka dhotI ko chor3akara samasta antaraMga bahiraMga parigraha kA tyAga karane kA nizcaya kiyA, aura kArtika zuklA caturthI sambat 2018 ke dina sIkara meM parama pUjya digambara jainAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se AryikA kI dIkSA grahaNa kii| zrApa aneka bhavya jIvoM ko satapatha kA avalokana karAtI huI prAtma kalyANa kI ora agrasara haiM / aisI bhavya prAtmA ke zrI caraNoM meM namana hai / Boduce DOGGGG Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] digambara jaina sAdhu prAyikA nemImatIjI SOMEREOKAR na SHIKARAN pU0 mAtAjI kA janma zrAvaNa vadI 7 saM0 1955 kI zAma ko jayapura meM huaa| Apake pitAjI kA nAma rikhavacandajI vindAyakyA va mAtu zrI kA nAma mehatAvabAI thA, ApakA bacapana kA nAma bhaMvarakumArI thA, lekina pitAjI ke 1 hI santAna hone ke kAraNa pyAra se dolata kaMvara ke nAma se pukArate the| ApakI zikSA usa samaya cauthI kakSA taka huI aura ApakA vivAha 10 varSa kI umra meM lAlA nandalAlajI sA0 bilAlA pIlyA vAle ke suputra zrI gaNezalAlajI ke sAtha huA / lagabhaga 40 varSa taka Apa pUrNa dhArmika maryAdA sahita gRhastha jIvana pAlana karatI rhii| vidyAlaya meM zikSA prApta karate samaya hI Apake hRdaya meM vizeSa dhArmika abhiruci utpanna huI aura svAdhyAya, darzana Adi ke dainika niyama bana gye| pratyeka zAstra kI samApti para Apa kucha na kucha niyama avazya letI thI yathA samaya dAna bhI kiyA karatI thI yahI kArya inake pati zrIgaNezalAlajI kA bhI thaa| Apake pati zrI lAlA gaNezalAlajI vilAlA jayapura sTeTa ke kAla meM cAMdI kI TakazAla ke Aphisara ( dArogA ) the, yahAM se penzana ho jAne ke pazcAt donoM hI pati-patni AcArya vIra sAgarajI mahArAja ke saMgha meM jyAdAtara rahane va caukA Adi lagAne lage, inake pati ne 7 vI pratimA ke vrata dhAraNa kara liye tathA 8 varSa taka isa pratimA meM rahe aura ghara ke kAma kAja se eka prakAra se udAsIna vRtti dhAraNa kara lI unakA vicAra jayapura meM zrI 108 AcArya vIra sAgarajI mahArAja ke cartumAsa ke samaya kSullaka dIkSA dhAraNa karane kA thA kintu Apake pautra ci0 nagendrakumAra ke vivAha kI tArIkha nizcita ho jAne ke kAraNa dhAraNa nahIM kara sake / java 108 pU0 zivasAgarajI mahArAja ne prAcArya kI dIkSA lI aura ye saMgha cAtumAsa samApta hone para giranArajI ke liye ravAnA huA to unake sAtha ho gaye aura vyAvara meM jaba ye saMgha pahuMcA to kucha dina pazcAt 1 dina prAtaH 5 vaje sAmAyika karate hue svarga sidhAra gaye / unakI mRtyu ke 1 / / varSa bAda inhoMne bhI saMsAra kI anityatA ko dekhakara Atma kalyANa kI dRSTi se sva0 108 AcArya vIrasAgarajI mahArAja kI chatrI ke nirmANa ke dina sAMsArika sukhoM ke samasta sAdhanoM se sampanna hote hue bhI unako ThukarA kara Apane AcArya zivasAgarajI mahArAja se kSullikA kI dIkSA vizAla jana samudAya kI harSa-dhvani ke vIca le lii| saM0 2017 meM sujAnagar3ha meM AyikA kI dIkSA dhAraNa kii| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jana sAdhu AryikA bhadramatIjI [ 165 ApakA janma kunDalapura kSetra ke samIpa kumArI grAma meM huvA thA / Apake pitA kA nAma paramalAlajI tathA mAtAjI kA nAma hIrAbAI thA / zAdI ke 1 varSa pazcAt Apa ke pati kA viyoga ho gayA / taba hI se Apane ArA meM vra0 candAbAIjI ke Azrama meM zikSA grahaNa kI tathA Apane saiddhAntika granthoM kA adhyayana kiyA / Apane lADanU meM 25 varSa taka adhyApikA raha kara jaina bAlikAoM ko dharma zikSA kA jJAna karAyA / san 1963 meM khuraI cAturmAsa meM Apane prAcArya dharmasAgarajI dvArA kSullikA dIkSA dhAraNa kI, tathA AcArya zrI zivasAgarajI se AryikA dIkSA lii| vartamAna meM Apa AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM raha kara zrAtma kalyANa ke mArga meM nirata haiM / prAyikA dayAmatojI ApakA janma sAgara (gopAlagaMja) meM huaa| pitAjI kA nAma siMghaI zrI gorelAlajI thA / zikSA sAmAnya thI, kintu dhArmika kAryoM vrata upavAsa meM prArambha se ruci thii| hilagana jilA sAgara nivAsI siM. choTelAlajI ke sAtha vivAha sampanna huA thA / kucha samaya bAda 'vaidhavya kA vajrAghAta ho gayA / mAtA kanakamatIjI ke samparka ho jAne se AcArya zrI zivasAgara mahArAja se zrArthikA dIkSA grahaNa krlii| abhI muni zrI 108 ajitasAgarajI ke saMgha meM virAjamAna haiM / Xx Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] digambara jaina sAdhu nAyikA kanakamatIjI jAyalA . / . . . . janma sthAna bar3AgAMva jilA TIkamagar3ha ma0 pra0 pUrva nAma ciroMjAbAI hai, zrI siMghaI hajArIlAlajI vaidya Apake pitA kA nAma thA 65 varSa pahile zrImatI sva0 paramAvAI kI kUkha se janma liyA thA, usa samaya kI prathA ke anusAra 12 varSa kI alpa vaya meM jhAMsI jile ke kArITorana ke zrI dayAcanda siMghaI ke sAtha vivAha ho gayA thA / mAtra 16 varSa kI vaya meM vaidhavya kA vajrapAta A par3A / mahilAzrama sivanI, udAsIna mahilA Azrama indaura tathA mahilA prAzrama sAgara meM dharma dhyAna ke sAtha vizArada taka adhyayana kiyaa| . " T.. Neo. mangram . POSTANA ___ sAgara, durga tathA DAlaTenagaMja meM adhyApana kiyA zrI 108 prAcArya vimalasAgarajI se sAtavIM pratimA tathA zrI 108 AcArya zivasAgarajI mahArAja se zrI mahAvIrajI meM AryikA dIkSA grahaNa kii| zrI mahAvIrajI, koTA, pratApagar3ha, ToDArAyasiMha, ajamera, nivAI, sujAnagar3ha Adi sthAnoM meM cAturmAsa ho cuke haiN| kaI rasoM kA AjIvana tyAga kara diyA hai / PALI MESAKAL Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . . :..:..:. :.::... A digambara jaina sAdhu [ 167 prApikA jinamatIjI ApakA zubha janma mhasavar3a (mahArASTra ) meM huaa| ApakA janma kA nAma prabhAvatI thaa| bAla avasthA meM hI mAtA-pitA kA viyoga ho gayA / Apa eka bhAI aura eka bahina sahita Azraya rahita ho gaI, taba ApakA lAlana pAlana mAmA mAmI ke ghara huzrA / poDazo avasthA meM jJAnamatI mAtAjI kA samparka milA aura Apa vratI bana gaIM / AjIvana brahmacAriNI banakara mAtAjI ke sAtha A gaI aura mAdhorAjapurA (rAjasthAna) meM AcArya zrI vIra sAgarajI mahArAja se kSullikA ko dIkSA dhAraNa kI / Apa kuzAgra buddhi ke dvArA parama viduSI ratna haiM / bar3e bar3e granthoM kA adhyayana kiyaa| sIkara nagara meM AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se Apane AryikA dIkSA grahaNa kI / Apa AyikA ke guNoM ko atyanta hI utkRSTa rIti se pAlana karatI haiN| darzana jJAna sahita ApakA caritra sarAhanIya hai| Apa saMghastha navadIkSita AryikAoM kI dekha rekha, vaiyAvrata aura sevA ke kAryoM meM atyanta dakSa haiM / bhrAtRtva sneha se bharapUra hokara paraspara vAtsalya kA rUpa inameM dekhane ko milaa| paThana pAThana aura jJAnopayoga inakI ruci ke ujjvala udAharaNa haiN| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] digambara jaina sAdhu AryikA saMbhavamatojI ApakA janma ajamera meM pannAlAlajI vaja ke ghara para huA | ApakI mAtAjI kA nAma zrImatI rAjamatI bAI thA / zrApakA nAma hulAsI vAI rakhA gayA thA / mAtA kI dhArmika bhAvanA kA Apa para prabhAva par3A / Apane apanA jIvana dharma kArya meM vyatIta kiyA / kizanagar3ha meM AryikA zrI ke samAgama se Apako vairAgya huA ra AcAryazrI zivasAgarajI mahArAja kA jaba cAturmAsa ajamera meM huA, taba Apane AryikA dIkSA dhAraNa kI / AryikA vidyAmatojI ApakA janma Deha (nAgaura) se uttara kI ora lAlagar3ha ( vIkAnera ) meM vi0 saM0 1992 mitI phAlguna vadI 13 ko huA / Apake pitA zrI nemacandajI bAkalIvAla ne Apake bacapana kA nAma zAntibAI rakhA / vi0 saM0 2005 mitI vaisAkha kRSNA 4 ko ApakA pANigrahaNa zrI mUlacandajI ke sAtha sampanna huA / vi0 saM0 2008 vaizAkha sudI 6 ko kalakattA mahAnagarI se zrI mUlacandajI ekAeka kahIM cale gaye / kaI varSoM taka unake na Ane ke kAraNa isa saMsAra se Uba jAnA svAbhAvika thA / kucha samaya pazcAt ApakA paricaya AryikA 105 zrI iMdumatIjI evaM zrI supArzvamatIjI ke sAtha huA / inake sAtha Apane jJAna kI gaMgA meM snAnakara AcArya zrI 108 zivasAgarajI mahArAja se AryikA iMdumatIjI evaM zrI supArzvamatIjI ke samakSa, apAra jana samUha ke sAmane vi0 saM0 2017 mitI kArtika sudI 13 ko sujAnagar3ha meM dIkSA grahaNa kii| dIkSoparAnta ApakA navIna nAmakaraNa vidyAmatIjI huA / - Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 166 digambara jaina sAdhu / AryikA sanmatimAtAjI ARATHI TA pUjya 105 zrI sanmati mAtAjI kA janma vi0 saM0 1977 caitra zuklA navamI ko vanagoThaDI gAMva meM huA / Apake pitA kA nAma bhUrAmalajI kAsalIvAla thA aura mAtA kA nAma sUrajabAI thA aura ApakA nAma kamalAbAI rakkhA / Apake do bhAI aura eka bahana haiN| mAtAjI kA vivAha alpAyu meM hI zrI kistUracandajI kAlA ke sAtha huA thA Apake eka putrI huI jisakA nAma guNamAlA hai / Apa ghara sampanna parivAra vAlI haiM, bhoga sAmagrI kI suvidhAoM kI koI kamI nahIM thI ataH gRhasthAzrama sukha se vyatIta ho rahA thA, kintu durdaiva ko yaha sahya nahIM huA svalpa kAla meM hI Apake pati kA svargavAsaho gayA / yuvAvasthA meM jinheM yaha duHkha prApta ho jAtA hai usa duHkha kA anubhava bhukta bhogI hI jAnatA hai anya nhiiN| kintu Apane apane jIvana ko dharmAcaraNa kI tarapha mor3A aura sAdhu saMsarga se apane ko saMsAra patha se tyAga ke patha para claayaa| mana meM vairAgya kI bhAvanA uttarottara bar3hane lagI aura 108 zrI jJAnasAgarajI mahArAja se dUsarI tathA pAMcavIM pratimA ke vratoM ko grahaNa kara liyaa| itane se zAnti na milI aura pUjyapAda AcArya 108 zrI zivasAgarajI mahArAja se vi0 saM0 2022 meM kArtika zuklA 10 ko kSullikA dIkSA lI aura pazcAt ATha mahIne bAda hI prA0 zrI zivasAgarajI ma0 se AyikA kI dIkSA grahaNa kI / vartamAna meM jJAna aura cAritra kI uttarottara vRddhi karatI huI Apa dharma dhyAna meM rata rahatI haiM / ApakA kArya svAdhyAya aura jApa karanA hI hai Apa jApa kA kArya vizeSa karatI rahatI haiM / ApakA upadeza bhI kathAnaka ke rUpa meM acchA hotA hai / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] digambara jaina sAdhu prAyikA kalyANamatIjI Th..'' AryikA zrI 105 kalyANamatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma bilAsamatI thaa| ApakA janma Aja se 55 varSa pUrva mubArikapura (mujaphphara nagara ) meM huA thA / Apake pitA zrI samayasiMhajI the va mAtA zrImati samudrIbAI thii| Apa agravAla jAti ke bhUSaNa va .mittala gotraja haiM / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa huI / prApakA vivAha bhI huaa| .. 30 8. gaNezaprasAdajI varNI kI satsaMgati ke kAraNa . ApameM vairAgya pravRtti jAga uThI va Apane zikharajI meM . sAtavIM pratimA dhAraNa kara lii| isake bAda meM Apane prAcArya zrI 108 zivasAgarajI se vikrama saMvat 2022 meM zAntivIra nagara meM kSullikA dIkSA le lI / koTA meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI se AryikA dIkSA le lii| Apane zrI mahAvIrajI, udayapura, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kii| Apa cAritrazuddhi vrata bhI karatI haiM / Apane tInoM rasoM kA tyAga kara diyA hai| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 201 digambara jaina sAdhu prAyikA zreyAMsamatIjI . ... .. ... .... .. . zrI 105 AryikA zreyAMsamatIjI kA gRhastha avasthA kA nAma lIlAvatIbAI thA / ApakA janma Aja se 50 varSa pUrva pUnA ( mahArASTra ) meM huaa| Apake pitA kA nAma zrI dulIcandrajI va mAtA kA nAma zrImatI sundarabAI thA / Apa khaNDelavAla jAti kI bhUSaNa evaM bar3ajAtyA gotraja haiN| ApakI laukika zikSA kakSA 5 vIM taka huI / ApakA vivAha mUlacandrajI pahAr3e se huA / jo Age calakara muni zreyAMsasAgarajI hue / Apake parivAra meM do putra va do putriyAM haiN| pati ke dIkSA lene va saMsAra kI nazvaratA kA vicArakara Apane vi0 saM0 2021 meM zrI 108 AcArya zivasAgarajI se zAntivIra nagara ( mahAvIrajI) meM dIkSA le lI / Apane mahAvIrajI, koTA, udayapura, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma prabhAvanA kii| Apane tela, dahI, ghI, namaka Adi kA tyAga kiyA hai| wir.. - in-md- MuskanianhaEN Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] digambara jaina sAdhu prAyikA zreSThamatojo zrI AryikA zreSThamatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma ratanabAI thA / zrApakA janma phatehapura sIkarI ( rAjasthAna ) meM zrAja se lagabhaga 60 varSa pUrva huA Apake pitA kA nAma vAsudevajI thA / jo galle kA vyApAra karate the / ApakI mAtA kA nAma indrAdevIM thA / ApakI jAti agravAla thii| ApakI laukika zikSA kakSA tIsarI taka huI / ApakA vivAha zrI nemIcandrajI ke sAtha huA / parivAra meM Apake do bhAI evaM do vahina haiM / Apake nagara meM saMgha Agamana hone ke kAraNa ApameM vairAgya pravRtti jAga uThI / Apane vikrama saMvat 2019 meM AcArya 108 ziva-: sAgarajI se dIkSA le lI / Apane lADanU, kalakattA haidarAbAda, solApura, zravaNabelagola, sanAvada, pratApagar3ha zrAdi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apa cAritra zuddhi kA upavAsa vrata bhI karatI haiM / * on * - S Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 203 digambara jaina sAdhu AryikA suzIlamatIjI S zrI 105 AryikA suzIlamatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma kAzIbAI thA ApakA janma Aja se lagabhaga aTThAvana varSa pUrva mastApura meM huA thaa| Apake pitA zrI mohanalAlajI the| Apa paravAra jAti kI bhUSaNa haiM / ApakI laukika zikSA kakSA 10 vIM taka huI Apake pati dharmadAsajI the| Apane adhyApikA kA kArya bhI kiyaa| Apake parivAra meM do devara aura eka jeTha haiN| jaba Apake nagara meM muni-saMgha AyA taba Apane zAntivIra nagara ' mahAvIrajI meM zrI 108 AcArya zivasAgarajI se vikrama saMvat 2022 meM AryikA dIkSA le lI / Apane saMgha ke sAtha koTA, udayapura, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / Apane do rasoM kA bhI yathAvasara tyAga kiyA / prApa apane varga ko chalaprapaMca se nikAlakara nizchala niSkapaTa banAne meM samartha hoM yahI kAmanA hai| xxxxxxxxxxx Votel P PPROM RRRRR xxxxxxxxxxx Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] digambara jaina sAdhu prAyikA vinayamatIjI zrI 105 AyikA vinayamatIjI kA bacapana kA nAma rAjamatI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga sATha varSa pUrva mar3AvarA (lalitapura ) meM huA thaa| Apake pitA zrI mathurAprasAdajI the| va mAtAjI sarasvatI devI thI / Apa golA lArI jAti kI bhUSaNa thI / Apako dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / ApakA vivAha cartu bhujajI ke sAtha meM huaa| Apake do bhAI va tIna vahineM thiiN| nagara meM saMgha kA Agamana va pradhAnAdhyApikA sumitrAvAI kA dIkSita honA Apake vairAgya kA kAraNa huA / Apane vikrama saMvat 2023 meM koTA meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI se AryikA dIkSA le lI / Apane udayapura, pratApagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma prabhAvanA kii| Apane mIThA, namaka, dahI Adi kA tyAga kara diyA hai| Apa deza aura samAja kI sevA meM isI prakAra kAryarata raheM, Apa zatAyu hoM / yahI hamArI kAmanA hai / Xxxx kSullikA zrI suvratamatIjI ApakA janma mahArASTra ke hiMgolI grAmameM vikrama samvat 1961 meM huA thA / Apake pitAkA nAma zrI bhagavAna rAva aura mAtAkA nAma zrImatI sarasvatI devI hai / Apa apanI cAra vahinoM aura tIna bhAiyoMmeM jyeSTha haiM / ApakA nAma zAntIvAI thaa| jaba ApakI umra mAtra 6 varSa kI thI taba lohagAMvameM zrI annArAvajI ke jyeSTha putra zrI mArotIrAvajI ke sAtha ApakA pANigrahaNa huyA, para samaya kA khela ki 6 mAha bAda hI Apake pati kA dehAvasAna ho gyaa| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 205 bAlApana meM vaidhavya AjAnese pitAne grApako ghara para rakhakara pddh'aayaa| Apane kakSA 6 taka skUlI zikSA prApta karaneke bAda jaina pAThazAlAmeM caturtha bhAga taka jaina dharmakI zikSA prApta kI / isake bAda ghara para hI adhyayanake dvArA jaina dharma kA jJAna prApta karatI rahIM / san 1958 meM zrAryikA anantamatIjI vihAra karatI huI Apake grAma meM pahu~cIM / AryikA mAtAjI ke sadupadezoM se prabhAvita hokara saMsAra kI AsAratA se bhayabhIta ho Apane ghara kA parityAga kara diyA aura AdhikAjI ke sAtha vihAra karatI huI dharmadhyAna pUrvaka vratoM kA abhyAsa karane lagIM / yuraI meM parama pUjya munirAja dharmasAgarajI mahArAja ke darzanoM kA bhI lAbha milA / muni zrIke darzana kara Apake antara meM vairAgya kI bhAvanA kA udaya hugrA phalataH Apane muni zrIse kArtika zuklA ekAdazI vikrama samvat 2020 ke dina 7 vIM pratimA taka ke vrata aGgIkAra kara lie / isa prakAra pariNAmoM meM nirmalatA AI, phalataH kArtika zuklA ekAdazI vikrama samvat 2021 ke zubha dina taponidhi zrAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se apAra jana samUha ke bIca pratizaya kSetra papaurA meM Apane kSullikA kI dIkSA lI / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AcArya vandanA * [ DaoN0 pannAlAla sAhityAcArya, sAgara ] nirgranthamudrA saralA yadIyA pramodabhAvaM paramaM dadhAnA / sudhAbhiSikteva dhinoti bhanyAn taM dharmasindhu praNamAmi nityam / / 1 / / kAmAnalAtApavitapta pusA mAkhyAti brahmavratasanmahattvam / yaH santataM bhogaviraktiyukta staM dharmasindhuM praNamAmi nityam // 2 // hiMsAnRtasteyaparigrahAdya : kAmAgnitApAcca nivRttya nityam / mahAvratAni pramudA sudhatte taM dharmasindhu praNamAmi nityam / / 3 / / IryApradhAnAH samitIdadhAnaH guptitrayIM yaH satataM dadhAti / svadhyAnatopAmRtatRptacitta staM dharmasindhupraNamAmi nityam / / 4 / / saMghasthasAdhvInicayaM sadA yaH sAdhuvrajaM cApi sahAnuyAtam / saMtrAyate sAvahitaH samantAttaM dharmasindhupraNamAmi nityam // 5 // saMsAradehAmitabhogavRndAd virajya yA svAtmani saMsthitosbhUt / svAdhyAyapIyUSasaro nimannaM taM dharmasindhupraNamAmi nityam / / 6 / / digambarAcAryatati pradhAnoM nidhivRttaM satataM dadhAnaH / dadhAti lokapriyatAM sadA ya staM dharmasindhupraNamAmi nityam / / 7 / / zAntyadhi-vIrAbdhi-zivAbdhi diSTa zreyaHpathaM darzayate janAnyaH / avAgvisarga vapuSava nityaM taM dharmasindhu praNamAmi nityam // 8 // AHMANNYMYHUNANEMAHANIYANK Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2848888 zrAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke tRtIya paTTAcArya ziSya AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita sAdhu- vRnda muni zrI dayAsAgarajI 22 " " 22 11 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja puSpadantasAgarajI nirmalasAgarajI saMyamasAgarajI abhinandanasAgarajI zItalasAgarajI sambhavasAgarajI ukha muni zrI vodhasAgarajI mahendrasAgarajI vardhamAnasAgarajI cAritrasAgarajI bhadrasAgarajI buddhisAgarajI bhUpendrasAgarajI 33 " " " " 23 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI vipulasAgarajI , yatIndrasAgarajI , pUrNasAgarajI kIrtisAgarajI sudarzanasAgarajI samAdhisAgarajI AnandasAgarajI samatAsAgarajI uttamasAgarajI nirvANasAgarajI mallisAgarajI ravisAgarajI jinendrasAgarajI guNasAgarajI ailaka zrI vairAgyasAgarajI kSullaka zrI pUraNasAgarajI saMvegasAgarajI siddhasAgarajI yogendrasAgarajI karuNAsAgarajI devendrasAgarajI paramAnanda sAgarajI AryikA anantamatIjI , abhayamatIjI AryikA vidyAmatIjI saMyamamatIjI vimalamatIjI siddhamatIjI jayamatIjI zivamatIjI niyamamatIjI samAdhimatIjI nirmalamatIjI samayamatIjI guNamatIjI pravacanamatIjI " zrutamatIjI suratnamatIjI zubhamatIjI dhanyamatIjI cetanamatIjI " vipulamatIjI prA0 ratnamatI kSullikA dayAmatIjI yazomatIjI __, buddhamatIjI bra0 pyArIbAIjI ////////////////////////////////////////////////////////////////// Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 digambara jaina sAdhu munizrI dayAsAgarajI Amou T ERSmriti pU0 muni zrI dayAsAgarajI kA janma sthAna rAjasthAna ko aitihAsika vIra bhUmi ji0 cittaur3agar3ha meM grAma baDUna hai Apane saM0 1988 ko zrI rAjAbAI kI kukSi se janma liyA / Apake pitA kA nAma rAmabagasa jI thA / vagheravAla jAti meM Apane janma lekara apanI jAti kA nAma U~cA kiyaa| gRhastha avasthA kA nAma zrI kastUracandajI thaa| zikSA sAmAnya rahI pArivArika samasyA A jAne se zikSA ko adhUrA ho chor3a diyA tathA vyApAra kArya karane lge| bAlakapana se hI dharma ke prati zraddhA evaM bhakti apUrva thii| ghara kI khetI hotI thI to usa kArya meM hiMsA adhika hotI dekhakara Apake mana meM vairAgya ke bhAva utpanna hue taba Apa gRhasthI ke kAryoM ko chor3akara AcArya zrI dharmasAgarajI kI zaraNa meM Ae tathA TauMka ( rAjasthAna ) meM Apane AcArya zrI se kSullaka dIkSA dhAraNa kii| saMgha meM rahakara Apa zAstra svAdhyAya karate evaM vairAgya kI ora ApakA lakSya bar3hatA rahA tatpazcAt zrI mahAvIrajI meM paMcakalyANaka pratiSThA para Apane munidIkSA aMgIkAra kara lii| Apa bhAratavarSa ke samasta tIrthoM kI paidala yAtrA kara Atma sAdhanA kara rahe haiM / Apa sarala evaM saumyatA kI mUrti haiN| Apa AcArya zrI ke AdezAnusAra upa saMgha kA bhI saMcAlana kara rahe haiM / Apa tapaH sAdhanA ke kIrtimAna puruSArthI santa ziromaNi munirAja haiM / Apake dvArA abhI taka 16 dIkSAeM dI jA cukI haiM / Apa mUka sAdhanA ke pratIka munizrI haiN| Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] digambara jaina mAdhu munizrI puSpadantasAgarajI muni zrI 108 puSpadantasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma jIvanalAlajI thA / zrApakA janma Aja se lagabhaga 62 varSa pUrva maujamAbAda meM huA thA / zrApake pitA zrI cAMdamalajI the jo kapar3e ke saphala vyApArI the / ApakI mAtA zrI phulAbAI thI / Apa khaMDelavAla jAti ke bhUpaNa hai / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / vivAha bhI huA aura parivAra meM eka bahina hai / nitya prati zAstra svAdhyAya karane se ApameM vairAgya pravRtti jAga uThI / Apane zrAvaNa kRSNA chaTha, vikrama saMvat 2021 meM AcArya zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja se indaura meM munidIkSA le lI / Apane indaura, jhAlarApATana, ToMka, savAImAdhopura, zikharajI, ArA Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI hai / zrI sammedazikharajI kI 201 vandanA kI / bAhuvalI giranArajI kI bhI tIna bAra vandanA kI hai / Apane ghI, mIThA, namaka kA tyAga kara diyA hai| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [211 munizrI nirmalasAgarajI . . .. Dram ....RamPonroti : F : zrI 108 muni nirmalasAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma madanalAlajI jaina thA / Aja se lagabhaga sattAvana varSa pUrva ApakA janma ToMka ( rAjasthAna ) meM huaa| Apake pitA zrI kezaralAlajI the, inako miThAI kI dukAna thii| ApakI mAtA kA nAma dhApUbAI thA Apa agravAla jAti ke bhUSaNa haiM / Apa mittala gotraja haiN| ApakI laukika evaM dhArmika zikSA sAdhAraNa hI huii| Apake parivAra meM do bhAI the / ApakA vivAha huA aura eka putra ratna kI prApti bhI huii| ... ' ___ Apane satsaMgati aura upadezazravaNa se mana meM vairAgya lene kI bAta bhI vicArI / vikrama saMvat 2023 meM zrAvaNa zuklA saptamI ko ToMka meM zrI 108 AcArya zrI dharmasAgarajI se kSullaka dIkSA le lI / vAda meM vikrama saMvat 2024 meM maMgasira zuklA paMcamI ko zrI 108 A0 dharmasAgarajI se hI muni dIkSA lelii| Apane bUdI, vijauliyA, pArzvanAtha Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / Apa apane bhavya jIvana se logoM ko sahI arthoM meM bhavya banane kI preraNA dete hue zatAyu hoM, yahI bhAvanA hai| 28- Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] digambara jaina sAdhu zrI 108 muni saMyamasAgarajI mahArAja ." . . SAN EA4 zrI 108 muni saMyamasAgarajI mahArAja kA janma saM0 1970 meM vUdI meM huA thA Apake pitA kA nAma bhavAnIzaMkarajI thA / vaha kAztakArI kA dhaMdhA aura vyApAra karate the| saMyamasAgarajI bacapana se hI dharma meM ruci rakhate the| unhoMne saMsAra ko asAra jAnakara saM0 2023 meM ToMka meM kSullaka dIkSA evaM saM0 2024 meM vUdI meM munidIkSA AcArya zrI dharmasAgarajI se lo tathA niyamoM ke prati bahuta kaThora rahe aura sava jIvoM ke upakAra kI kAmanA karate rhe| jo munirAja samyagjJAna rUpI amRta ko pIte rahate haiM / jo apane puNyamaya zarIra ko kSamArUpI jala se sIMcate rahate haiM tathA jo saMtoSa rUpI chatra ko dhAraNa karate rahate haiM, aise munirAja kAyakleza nAmA tapa karate haiM / anta meM pArasolA grAma meM dinAMka 2-6-83 ko samAdhipUrvaka zarIra kA tyAga kiyaa| 76 sAdhu ApakI samAdhi ke avasara para upasthita the| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naampawaanem. . digambara jaina sAdhu [ 213 munizrI abhinandanasAgarajI zrI dhanarAjajI kA janma zeSapura (salumbara-udayapura) ... meM huA thaa| Apake pitAzrI amaracandajI the va mAtA rUpIvAI thii| ApakI jAti narasiMhapurA va gotra bosA thaa| ' Apake tIna bhAI va tIna bahineM thI / AjIvikA calAne ke .. lie pAna kI dukAna thii| Apa vAla brahmacArI the / ApakI laukika zikSA kakSA 8 vIM taka hI huI kintu dhAmika zikSA kAphI hai| Apane satsaMgati va upadezoM ke kAraNa vairAgya lene kI socI / saMvat 2023 meM muni zrI vardhamAnasAgarajI se kSullaka dIkSA le lii| phira dharmapracAra karane ke bAda saM0 2025 meM Apane A0 zrI zivasAgarajI se ailaka dIkSA le lI / dIkSA lene ke bAda Apane kaI grAmoM meM bhramaNa karake dharmopadeza diyaa| anta meM saM0 2025 meM kArtika zuklA aSTamI ko muni zrI dharmasAgarajI se muni dIkSA le lii| Apane pratApagar3ha, ghATola, naThavvA, gAMmar3I, dillI, mujaphpharanagara, dAtAya, zravaNabelagolA, prAdi sthAnoM meM cAturmAsa kiye| Apane tela, namaka, dahI prAdi kA tyAga kara rakhA hai / Apane apanI alpa avasthA meM hI deza va samAja ko kAphI dharmAmRta kA pAna karAyA hai| 23 varSa kI Ayu, saumya zAnta mudrA, aisI avasthA meM nagna vrata dhAraNa kara unhoMne tapobala dvArA muni dharma kA kaThoratA se pAlana kiyA va apanI dinacaryA kA adhikAMza samaya jainAgama ke adhyayana, adhyApana meM vyatIta karate haiN| bhagavAna mahAvIra nirvANa mahotsava para unhoMne dillI ke vibhinna sthAnoM para pravacana karake bar3I jAgRti kI hai| zrutajJAna kA acintya mahAtmya hai / zrI jinendra deva ne jise nirUpaNa kiyA hai / artha aura pada rUpa se jisakI aMga pUrva rUpa racanA gaNadhara devoM ne kI hai / jisa zrutajJAna ke do bheda haiM aMga pUrva aura aMga bAhya / dravya zrutajJAna aura bhAva zrutajJAna ke bheda se zrutajJAna ke aneka bheda haiN| Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] digambara jaina sAdhu bhagavAna kI vANI auSadhi ke samAna hai, jo janma maraNa rUpI rogoM ko haratI hai / jo viSaya rUpI roga kA vivecana karatI hai| aura samasta du:khoM kA nAza karane vAlI hai, jo usa vANI kA adhyayana karate haiM, ve nirmala tapa karake kevalajJAna ko prApta karate haiN| munirAja kI abhIkSNa jJAnopayoga kI pravRtti prazaMsanIya hai| manizrI zItalasAgarajI ApakA janma mAgha mudI paMcamI samvat 1955 ke dina paravAra jAtIya vAjhalla gotra meM zrImAn gopAladAsajI modI ke ghara zrImatI harabAIjI kI kukSi se rAyasena jile ke vIrapura grAma meM huA thaa| gRhasthAvasthA meM ApakA nAma nanheMlAla thaa| Apake mAtA-pitA udAra hRdayI santopI vyakti the / Apa apane mAtA pitA ke bIca eka mAtra lADale putra the / ghara gRhasthI kA pUrA bhAra Apake Awaist.. Upara hI nirbhara thA / Apake pitA ne Apako mAtra prArambhika skUlI zikSA hI dilaaii| alpa zikSA prApta kara " Seart Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 215 Apa apane pitA ko vyApAra Adi meM sahayoga dene lage / ApakI Arthika sthiti vizeSa sampanna nahIM rahI isIlie AjIvikA kI jimmevArI Apake Upara thii| bAIsa varSa kI avasthA meM bAMsAdeI ke zrImAn nanheMlAlajI ke ghara zrImatI kauMsAbAI ke sAtha ApakA vivAha huyA / pAMca varSa bAda Apa vIrapurA se vyApAra ke uddezya se sAgara cale Ae aura vahIM rahane lage / pApako tIna putra aura cAra putriyoM kA saMyoga milaa| Apake antara meM vairAgya kI nirmala jyoti kA aMkuraNa huA phalataH rezaMdIgirijI kI paMcakalyANaka pratiSThA ke samaya parama pUjya munirAja AdisAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata aGgIkAra kara liye / cAra mAha bAda hI AhArajI atizaya kSetra meM muni zrI dharmasAgarajI mahArAja se tIsarI pratimA ke vrata le lie / antara meM vairAgya kI nirmala dhArA vahI phalataH sAvana sudI aSTamI samvat 2020 ke dina sAgara meM muni zrI se hI saptama pratimA ke vrata grahaNa kara liye| zIghra hI vaha bhI samaya AyA java antara meM saccI vairAgyatA jhilamilAne lagI aura kArtika zuklA ekAdazI saM0 2021 ke dina atizaya kSetra papaurAjI meM parama pUjya di0 jainAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se Apane kSullaka dIkSA grahaNa kara lI / zrI dharmasAgarajI se munidIkSA mahAvIrajI meM lI / TauMka meM samAdhimaraNa kiyaa| saMsAra kI isa kSaraNa-bhaMgura nazvaratA evaM prasAratA se bhayabhIta hokara jisa puruSArtha se Apane isa patha kA avalambana kiyA, vaha ApakI saccI vairAgya bhAvanA kA pratIka hai / / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma . . : Trte 216 ] digambara jaina sAdhu muni zrI sambhavasAgarajI udayapura zahara meM hamaNa jAti meM maMtrezvara gotrAntargata zrI javAharalAlajI ke ghara zrImatI campUbAIjI kI kukSi se ApakA janma huaa| ApakA janma nAma surendrakumAra thA / bAlaka surendra ke jIvana para apanI dAdI kI dhArmika vRtti kA prabhAva pdd'aa| ve eka dharma parAyaNa satcaritra suyogya mahilA thIM / inake pitA honahAra karmaTha vyakti haiM tathA munImI kA kArya karate haiN| __ vAlaka surendra apanI tIna bahinoM meM jyeSTha aura mAtA pitA kA eka mAtra putra hone ke kAraNa sabhI ke lie atyanta lADalA aura priya thaa| isakI prArambhika skUlI zikSA udayapura meM hI kakSA 4 taka huii| surendrakumAra jaba 10 varSa kA thA taba eka sthAnakavAsI sAdhu dvArA kisI mahilA ko dIkSA lete dekhakara isake antara meM vairAgya kA udaya huA / phalataH do mAha bAda hI isane kucha vrata lekara dhArmika vRtti kA paricaya diyA / jaba 12 varSa kI avasthA huI tava dariyAvAda meM huI munirAja AdisAgarajI mahArAja kI samAdhi ke avasara para saMsAra kI asAratA ko pratyakSa dekha surendrakumAra vihvala ho uThA aura tabhI se gRha tyAga kara diyA / 6 mAha bAda hI zrI devendrasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata aGgIkAra kara lie / bhAvoM meM aura nirmalatA AI aura 14 agasta 64 kI zubha belA meM parama pUjya AryikA jJAnamatIjI se haidarAbAda meM saptama pratimA taka ke vrata aMgIkAra kara lie| antara meM virAga kI nirmala dhArA bahane lagI aura karma zatruoM se lipta nirmala AtmA meM vairAgya bhAvanA kI jyoti jalane lagI phalataH tIna mAha bAda hI kArtika zuklA ekAdazI ke dina parama pUjyaM digambara jainAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se atizaya kSetra paraurAjI meM kSullaka dIkSA grahaNa kara nirmala vairAgyamayI bhAvanA kA AzcaryakArI pratyakSa udAharaNa prastuta kara diyA / kevala 18 varSa kI alpa avasthA meM saMsAra kI asAratA se bhayabhIta ho aise sumArga kA anusaraNa kara jisa dRr3ha bhAvanA kA paricaya surendrakumAra ne diyA hai, vaha anekoM bhavyoM ko kalyANakArI saMketa kI bhAMti hitakArI hai| zrI mahAvIrajI paMca kalyANaka pratiSThA meM prAcArya dharmasAgarajI se muni dIkSA saM0 2025 meM lii| tathA muni ke vratoM ko pAla rahe haiN| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI bodhasAgarajI mahArAja muni zrI kA janma bundelakhaMDa meM sAgara jile ke antargata maDakherA nAmaka grAma meM huA thaa| unake mAtA-pitA dharmAtmA the / bacapana se hI dharma meM bahuta ruci thI / AcArya zrI dharmasAgarajI se inhoMne khuraI meM kSullaka dIkSA lI / 3 sAla kSullaka rahe / usake bAda guru zrI dharmasAgarajI se muni dIkSA le lI aura saMgha meM rahakara svAdhyAya karane lage / muni dIkSA lekara anekoM tIrthasthAnoM kI vandanA kI anta meM mujaphpharanagara meM AcArya zrI ke sAnnidhya meM samAdhi ko dhAraNa kara zarIra ko chor3A / saMsArI jIva jo vItarAga bhagavAna kI zaraNa meM Ate haiM, ve Apake sneha se nahIM Ae haiM, kintu Apake caraNa kamaloM kI zaraNa meM Ane kA kAraNa aneka prakAra ke duHkhoM se bharA huA yaha saMsArarUpI mahAsAgara hI hai / jisaprakAra garmI ke dinoM meM sUrya se saMtapta hokara yaha jIva chAyA aura jala se anurAga karatA hai, kyoki chAyA aura jala saMtApa ko dUra karane vAle haiM, isIprakAra Apake caraNakamala bhI saMsAra ke duHkhoM ko dUra karane vAle haiM, isalie saMsAra ke duHkhoM se atyanta du:khI hue prANI una dukhoM ko dUra karane ke lie Apake caraNa kamaloM kI zaraNa lete haiM / isalie Apane munivrata aMgIkAra kiyA / **** *** [ 217 - * Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] digambara jaina sAdhu munizrI mahendrasAgarajI mahArAja grrror - m th ApakA janma saMvat 1983 meM TauMka ke : palAI grAma meM huA thaa| unake pitA kA nAma bajaraMgIlAla evaM mAtA kA nAma zrImatI kastUra bAI thA / unakA eka bhAI aura hai / dhArmika. , saMskAra hone se unhoMne vacapana se hI vairAgya le liyA / AcArya mahArAja ke upadeza se prabhAvita hokara TauMka meM kSullaka dIkSA lii| bUdI meM ailaka " dIkSA lI phira zAntivIranagara meM saM0 2025 meM Apane muni dIkSA le lii| Apake choTe bhAI ne bhI Apase prabhAvita hokara muni dIkSA dhAraNa kara lI / udayapura ( rAjasthAna ) meM ApakA samAdhimaraNa huvA hai| jo munirAja pAMcoM mahAnatoM kA pAlana karate haiM / pAMcoM samitiyoM kA pAlana karate haiM, tIna guptiyoM kA pAlana karate haiN| teraha prakAra ke cAritra ko prayatnapUrvaka pAlana karate haiM, jo dhyAna aura adhyayana meM lIna rahate haiM, aise munirAja apane mana meM mokSasukha ko dhAraNa kara karmoM kA nAza karane ke lie tapazcaraNa karate haiM, ve AtmakalyANa kara ananta sukhoM ke svAmI ho jAte haiM / unhIMkA jIvana dhanya hai| Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 216 munizrI vardhamAnasAgarajI mahArAja ney . . . Pinear MANJ ... .".1 G - - - - Frien.bat... AA . .. mahArAja zrI kA janma sanAvada ( madhyapradeza) meM huA thaa| unake pitA kA nAma kamalacandrajI thaa| unakI zikSA bI0 e0 prathama varSa taka hai / vaha saMsAra ke kSaNika sukhoM kI ora se viruddha ho gaye aura mahAvIrajI meM 2025 meM phAlguna sudI aSTamI ko AcArya zrI dharmasAgarajI se muni dIkSA le lo / Apa bAla brahmacArI haiM / aneka upasarga Ane para bhI vaha pUrNarUpa se vijayI hue| aba vaha nirantara adhyayana meM lage rahate haiM / azubhakarma ke udaya se inakI zrAMkhoM ko jyoti calI gaI thii| Apane khAniyAM jayapura meM candraprabhu bhagavAna ke sAmane zAMtibhakti nAmaka stotra kA pATha kiyA, phalasvarUpa AMkhoM kI jyoti phira se A gaI / yaha bhagavAna kI bhakti kA prabhAva hai| krodhita hue sarpa ke kATa lene se jo asahya viSa samasta zarIra meM phaila jAtA hai, vaha gAruNI kI mudrA ke dikhAne va usake pATha karane se, viSa ko nAza karane vAlI auSadhiyoM ko dene se, maMtra se aura homa karane Adi se bahuta zIghra zAMta ho jAtA hai / usIprakAra he bhagavAn, jo manuSya Apake donoM caraNarUpI aruNa kamaloM kA stotra karate haiM, donoM caraNa kamaloM kI stuti karate haiM, unake samasta vighna naSTa ho jAte haiM aura zarIra ke samasta roga zIghra hI naSTa ho jAte haiM / he bhagavan ! yaha bhI eka mahAna Azcarya kI bAta hai / anya vighnoM ko dUra karane ke lie bahuta parizrama karanA par3atA hai, parantu roga aura vighna Adi kevala ApakI stuti karane mAtra se dUra ho jAte haiM / yahI kAraNa hai, jaba yuvaka munirAja bhagavAna jinendra kI stuti karane ka kAraNa dRSTi cale jAne para bhI AMkhoM kI punaH divyajyoti ko prApta hue| ApakI pravacana zailI bahuta hI AkarSaka hai / Apa sadaiva lekhana evaM paThana kArya meM lIna rahate haiM / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] digambara jaina sAdhu munizrI cAritrasAgarajI mahArAja munizrI kA janma saM0 1962 meM devapurA (rAjasthAna) meM huA thaa| unake pitA kA nAma kizanalAlajI aura mAtAjI kA nAma zrImatI campAvAI thaa| ApakA janma nAma pannAlAlajI thaa| ApakI zikSA kama huI / choTI Ayu meM vivAha ho gayA thaa| parantu Apa ghara rahakara hI yathAzakti dharma cintana kiyA karate the| 1926 meM zrI A0 zAntisAgarajI mahArAja saMva sahita udayapura padhAre / unase digambara dharma meM - calane kI preraNA milo| phalasvarUpa kramaza: vrata dhAraNa karate hue prAtma kalyANa ke mArga para agrasara hote gye| ajamera meM AcAryavara dharmasAgarajI se unhoMne 2023 meM muni dIkSA le lii| jisaprakAra cintAmaNi ratna tathA kalpavRkSa Adi acetana haiM, to bhI puNyavAna puruSoM ko unake puNyodaya ke anusAra aneka prakAra ke icchAnusAra phala dete haiN| usIprakAra bhagavAna arahanta deva yadyapi rAgadveSa rahita haiM, tathApi unakI bhakti se bhakta puruSoM ko bhakti ke anusAra phala kI prApti ho jAtI hai / samyak bhaktijJAna aura cAritrarUpI ratnatraya hI mokSa mArga kA sAdhana hai aura usakI siddhi kA sAdhana yaha munidharma hI hai / udayapura rAjasthAna meM Apane zarIra ko chor3A tathA prAtma kalyANa meM lage rhe| vizeSa :-Apa vAla brahmacArI haiM tathA AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja kI pUrva paryAyI bahina ke suputra haiN| AcArya mahArAja java gRhastha avasthA meM hIrAlAla ke nAma se jAne jAte the, tava 2 varSa kI avasthA se hI inakA pAlana popaNa kiyA aura unhIM kI preraNA se Apane san 1964 meM lagabhaga 1 lAkha rupaye kI jamIna tathA makAna Adi paiThaNa kSetra ko dAna kara diyaa| Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 221 zurU se hI ApameM dhArmika ruci thI / isIlie lagabhaga 8 varSa pUrvaM Apane sva0 muni zrI supArzvasAgarajI mahArAja ko paidala yAtrA karAyI tathA sAtha meM svayaM bhI paidala yAtrA kA lAbha prApta kiyA / munizrI bhadrasAgarajI mahArAja ApakA janma jhAlAvAr3a (rAjasthAna) meM saM0 1975 raat paMcamI ko huvA thA / Apake pitA kA nAma bulAkIcandajo jaina tathA mAM kA nAma zrI kezarabAIjI thA / ApakA gRhastha avasthA kA nAma zrI sUrajamalajI khaNDelavAla thA | Apane AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se saM0 2033 meM mujaphpharanagara meM munidokSA lI thii| Apa tapasvI santa haiM tathA muni vratoM kA pAlana kara rahe haiM / + Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] digambara jaina sAdhu munizrI buddhisAgarajI mahArAja .. .. Pon" . . ART muni zrI kA janma udayapura jile ke bhiMDara kasbe kI vallabhanagara tahasIla meM saM0 1975 meM huA thaa| Apake pitA kA nAma zrI caMpAlAlajI thA / Apake parivAra kI ginatI kapar3e ke pramukha vyApAriyoM meM thI / svargIya AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja sA0 ke udayapura cAturmAsa ke samaya Apa saMghastha munirAja Adi tyAgIvRndoM ke darzanArtha padhAre the taba yakAyaka hI ApameM vairAgya umar3a par3A aura Apane tatkAla AcArya zrI caraNoM meM zrIphala samarpita kara pAMcavIM pratimA dhAraNa kara lii| tatpazcAt do varSa vAda hI Apane AThavIM pratimA le lI lekina usase bhI Apako caina kahA~ milane vAlA thaa| vairAgya kI bhAvanA ApameM ghara kara cukI thii| pariNAma svarUpa Apane zrI mahAvIrajI. meM pa0 pU0 AcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja sA0 se kSullaka dIkSA le lI aura bAda meM jayapura pahuMcakara AcArya zrI se hI munidIkSA dhAraNa kara lI / Apa vartamAna meM dhArmika bhAvanAoM se aotaprota ho vihAra karate huye dharma pracAra meM lage huye haiN| Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI bhUpendrasAgarajI mahArAja [ 223 muni zrI kA janma udayapura jile ke rAThor3A grAma meM mitI poSa zuklA 10 saM0 1970 ko zrI jayacaMdajI jaina kI dharmapatnI zrImatI kastUrIbAI kI kokha se huA thA / janma se hI ApameM dhArmika saMskAra kUTa kUTa kara bhare huye the / Apake pArivArika janoM meM hI vairAgya kI bhAvanA ghara kiye huye thI / gRhasthAvasthA meM Apako zrI kapUracandajI bAgAvata narasiMhapurA ke nAma se jAnA jAtA thA / vairAgya ke prati anurAga hone ke kAraNa Apane saM0 2024 meM kArtika zuklA 19 ko udayapura meM pa0 pU0 AcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja sA0 se kSullaka dIkSA dhAraNa kara lI / zrApako kevala kSullaka dIkSA se hI saMtuSTi nahIM huI / do varSa ke bAda hI Apane pUrva jayapura meM AcArya zrI se muni dIkSA dhAraNa kara lii| saMgha ke sAtha hI Apa bihAra karate hue madanagaMja cAturmAsa hetu padhAre jahA~ prAcArya zrI ke sAnnidhya meM hI Apane isa nazvara zarIra ko sadA sadA ke liye tyAga diyA / dIkSA tithi ke dina hI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] digambara jaina sAdhu munizrI vipulasAgarajI mahArAja 220 . . ... .... ___ ApakA pUrva nAma vIracandajI thA / ji0 TauMka meM palAI grAma meM kastUravAIjI kI kukSi se vi0 saM0 1992 caitra sudI trayodazI ke dina janma liyA thaa| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huii| Apane vivAha nahIM karavAyA vAla brahmacArI rhe| mAgha sudI paMcamI saM0 2032 ko mujaphpharanagara meM AcArya zrI dharmasAgarajI se muni dIkSA lekara Atma . kalyANa ke mArga meM lage haiN| ApakA alaukaka vyaktitva AcaraNIya hai / prAcArya saMgha meM rahakara / Atma kalyANa ke mArga meM agrasara haiN| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 225 digambara jaina sAdhu muni zrI yatIndrasAgarajI mahArAja . . zrI 108 muni zrI yatIndrasAgarajI mahArAja kA . gRhasthAvasthA kA nAma zrI devIlAlajI thaa| ApakA janma udayapura meM huA thaa| Apake pitA zrI maganalAlajI va : mAtA zrImatI geMdIbAI thii| Apa cittaur3A jAti evaM gur3hIyA jAti ke bhUSaNa haiM / Apako dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / Apake parivAra meM do bhAI, cAra bahineM, cAra putra va cAra putriyAM thiiN| gyAraha varSa kI avasthA se hI muniyoM kI satsaMgati ke kAraNa ApameM vairAgya kI bhAvanA jAgRta huii| pariNAmataH "fai kArtika zuklA gyArasa, vikrama saMvat 2024 meM udayapura meM AcArya zrI 108 zivasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA dhAraNa kara lI / eka varSa bAda hI Apane vikrama saMvat 2025 meM AcArya dharmasAgarajI mahArAja se zAntivIra nagara ( mahAvIra jI) meM munidIkSA grahaNa kara lii| Apako bhaktAmara Adi saMskRta stotroM kA vizeSa jJAna hai / Apane pratApagar3ha Adi aneka sthAnoM para cAturmAsa kara jinavANI kI AzAtIta prabhAvanA kara jinadharma kI kAphI vRddhi kii| solaha-solaha dinoM ke upavAsa kara Apa solahakAraNa vratoM kA pAlana karate hue aharniza jJAna, dhyAna, taporakta kI ukti ko jIvana meM sAkAra kara rahe haiN| Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] digambara jaina sAdhu .. munizrI pUrNasAgarajI mahArAja pUjya muni zrI 108 zrI pUrNasAgarajI mahArAja kA. janma aSAr3ha zuklA 8 ravivAra saMvat 1970 meM kuNDA grAma (kuNDalagar3ha) tahasIla sarAr3A meM huA thA / Apake gRhasthAvasthA kA nAma zrI pUnamacandajI thA / Apane vIsA narasiMhapurA jAti meM janma liyA thA |aapke pitA kA nAma zrI hemarAjajI va mAtA kA nAma kastUrI vAI thA / ApakI mAtA kI zraddhA bhI dharma meM adhika thii| unhoMne bhI dasa dasa upavAsa va anya kaI vratAdika kiye / Apane gRhasthAvasthA meM rahakara pati patnI donoM ne eka mAha kA upavAsa kiyA thA sAtha hI dasa dasa upavAsa bhI kiye the / Apane ghara meM rahakara 5 varSa taka brahmacarya vrata dhAraNa kiyA / Apane 5 varSa taka sarapaMca rahakara janatA kA bhalA kiyA / ghara meM hI vairAgya bhAvanA kA cintavana karate the| Apa saMvat 2032 ke maMgasara sudI catudarzI guruvAra ke dina sAre gAMva ko bhojana karA kara, ghara kA tyAga karate hue mujaphpharanagara meM 108 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke pAsa pdhaare| tathA AcArya zrI se mAgha zuklA paMcamI saMvat 2032 ko muni dIkSA dhAraNa kii| mahArAja zrI ne jhADola ( sarADA) meM vi0 saM0 2036 meM pUjya muni zrI saMbhavasAgarajI mahArAja ke sAtha varSAyoga dhAraNa kiyA evaM zrAvaNa mAha meM anna kA tyAga rakhA aura ekAntara AhAra para utarate the| Apa bAraha sau cauMtIsa vrata ke antargata bhAdrapada mAha meM solaha kAraNa vrata ke 32 (battIsa) upavAsa kara rahe the| isI vrata ke antargata Apane yama sallekhanA dhAraNa karalI / 30 upavAsa kI . samApti ke pazcAt rAtri ko bAraha baje Apa eka dama soye hue uTha baiThe aura padmAsana lagAkara NamokAra mantra kA dhyAna karate hue bhAdrapada zuklA 15 ko nazvaradeha ko tyAga diyA / dhanya haiM aise . tapasvI munirAja / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 227 digambara jaina sAdhu manizrI. kIrtisAgarajI mahArAja .. . - -------... ...indiatime ApakA janma jayapura ke samIpa nivAI meM huvA thA / munImI zikSA prApta karane ke bAda Apa sujAnagar3ha Aye tathA yahAM para naukarI karane lgeN| Apane AcArya zrI ke pravacanoM se prabhAvita hokara AcArya zrI se jainezvarI dIkSA lene ke bhAva pragaTa kie / AcArya zrI ne bhavyajIva samajha kara sujAnagar3ha meM kSullaka dIkSA pradAna kI / san 1974 meM dillI prAcArya zrI se muni dIkSA le lI / kezariyAnAthajI saM0 2036 meM Apane samAdhimaraNa kiyA / Apa sarala tathA jJAnI dhyAnI muni the / munizrI sudarzanasAgarajI mahArAja ApakA janma bArAM ( koTA ) rAjasthAna meM Aja se lagabhaga 80 varSa pUrva huvA thaa| Apane AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se sujAnagar3ha meM muni dIkSA lI / dillI meM san 1973 meM acAnaka bukhAra A jAne se ApakA samAdhi maraNa ho gyaa| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] digambara jaina sAdhu nizrI samAdhisAgarajI mahArAja Apane pU0 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se punaH dIkSA lI thii| 20 varSIya muni jIvana zarIra kI zithilatA dekhakara Apane munipada chor3a diyA thA / Apa zrI mallisAgarajI jAlanA vAloM ke nAma se prasiddha the| AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke vizeSa saMbodhana se Apane punaH salUmbara meM muni dIkSA dhAraNa kI tathA saMyama evaM kaThoratA ke sAtha Apane AcArya zrI ke sAnnidhya meM yama samAdhi lekara zarIra ko chor3A tathA AtmakalyANa kiyA / dhanya hai ApakI samyak zraddhA jisane Apako punaH sanmArga para lgaayaa| manizrI mAnandasAgarajI mahArAja zrI tArAcandajI kA janma bhAratavarSa kI rAjadhAnI dillI meM huvA thaa| sAmAnya urdU meM ApakI zikSA huI / Apane kapar3e kA kArya kiyA tathA gRhastha dharma kA pAlana kiyA / Apake 2 lar3ake haiM / AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja kA dillI kI ora vihAra huvA taba se Apa AcArya zrI ke sAnnidhya meM rahakara Atma sAdhanA karate rahe / udayapura ke samIpa RSabhadevajI meM Apane prAcArya zrI se muni dIkSA lI / pADavA ( udayapura ) meM samAdhi lekara zarIra kA tyAga kiyaa| jahA~ para Apake pArthiva zarIra kA saMskAra kiyA gayA thA vaha sthAna prAnandagirI ke nAma se ghoSita kara diyA gayA hai| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 226 munizrI samatAsAgarajI mahArAja ApakA janma madhyapradeza meM rAyasena nAmaka jile meM mar3akherA nAmaka grAma meM huA / Apake pitA kA nAma zrI indaracandajI, mAtA kA nAma zrImati sonAbAI thaa| Apake yahAM vyApAra evaM khetI kA kArya hotA thA / pUrA parivAra dharma zraddhA se otaprota thA / Apake bar3e bhAI muni zrI vodhasAgarajI ke nAma se jAne jAte the / bhAI kI saMgati evaM unake pravacanoM se Apake mana meM vairAgya bar3hA tathA Apane mAsopavAsI. muni zrI supArzvasAgarajI se 5 vI pratimA ke vrata dhAraNa kie / saMgha meM rahakara dharma sAdhanA karate rahe / pU0 AcArya zrI dharmasAgarajI se kezariyAjI san 1980 meM Apane * muni dIkSA lI / pApa pratidina 100 mAlA.NamokAra maMtra kI jApya kiyA karate haiM tathA prAya:kara sArA samaya mauna meM hI vyatIta karate haiM / Apa saMgha ke tapasvI santa ziromaNI sAdhu haiM / Apake caraNoM meM zata zata vaMdana / COM Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] digambara jaina mAdhu munizrI uttamasAgarajI mahArAja AAR ApakA janma mahArASTra prAnta meM phalaTaNa nagara meM san 1926 ko huvA thA / Apake pitA kA nAma motIrAma, mAM kA nAma AlUbAI thA / Apa 3 bhAI bahina the| ApakI dharma meM zraddhA bacapana se hai| AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke sAnnidhya meM Apane varSoM saMgha kI sevA kI / Apane talavAr3A ( vAMsavAr3A ) meM paMcakalyANaka pratiSThA ke zubha avasara para AcArya zrI se dIkSA ke lie nivedana kiyA / AcArya zrI ne satpAtra samajha kara kSullaka dIkSA de dii| sAvalA ( udayapura) meM Apane AcArya zrI se ailaka dIkSA lI tathA pArasaulA (udayapura) meM Apane AcArya zrI se hI muni dIkSA lekara AtmakalyANa ke mArga meM saMlagna haiM / aSTa karmo ke nAza karane hetu Apa nirata haiM, dhanya hai aisI digambara mudrA ko, jo aisI kaThora sAdhanA kara rahe haiM / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [231 digambara jaina sAdhu munizrI niriNasAgarajI mahArAja 2.6 ..... muni zrI kA janma lagabhaga 38 varSa pUrva umaramarA (vilAsapura) madhyapradeza meM zrI sarajUprasAdajI ke gRha meM huA thaa| ApakI mAtAjI kA nAma zrI matidevIjI thaa| ApakA pUrva nAma brajabhAna jaina thaa| muni zrI ke pUrva gRhastha avasthA meM 13 bhAI bahina the / ApakI laukika zikSA 11 vIM taka huii| sonAgira kSetra para munizrI supArzvasAgarajI ke darzana se Apake mana meM vairAgya ke aMkura pragaTa hue| dillI meM bhagavAna mahAvIra svAmI ke paccIsa sau veM nirvANa mahotsava varSa meM Apane kSullaka dIkSA AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se lI tathA mujaphpharanagara (u. pra ) san 1976 meM mAghasudI paMcamI ko digambarI dIkSA lekara AtmakalyANa kara rahe haiN| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] digambara jaina sAdhu munizrI mahilasAgarajI mahArAja " ApakA janma karnATaka prAnta ke jilA belagAMva ke antargata grAma sadalagA meM mAtezvarI kAzIbAI kI kokha se vi0 samvat 1974 meM suprabhAta kI zubhalagna meM huA thA / ApakA bacapana kA nAma mallappA thaa| Apake pitA zrI pArzva appA sarala, parizramI, dharmAtmA, dayAlu evaM zAnta svabhAvI the / unakA tambAkU kA vyApAra tathA khetIbAr3I kA kArya thA / grAma ke gaNamAnya vyaktiyoM meM unakI ginatI hotI thI / skUla kI zikSA ke uparAnta hamAre caritra nAyaka zrI mallappA ko pitAjI ne vyApAra meM lagA diyA / Apane bar3e parizrama aura nyAya se vyApAra ko calAyA / parantu prArambha se hI ApakI dharma meM ruci thI / prAtaHkAla uThakara zrI mandirajI meM jAnA, raNamokAra maMtra kI mAlA japanA Adi nitya ke kArya the / ApakA vivAha eka sampanna gharAne meM huA thA / Apake cAraputra aura do putriyAM huI / dasa varSa paryanta brahmacarya vrata pAlate hue Apane mAgha zuklA 5 vi0 saM0 2032 ko mujaphphara nagara ( u0 pra0) meM parama pUjya 108 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se apAra jana samUha ke samakSa sIdhe hI muni dIkSA lii| ApakA nAma zrI mallisAgarajI mahArAja rakhA gyaa| AcArya zrI ne Apase do mAha ke liye namaka tyAgane ko kahA parantu dhanya hai ApakA tyAga aura gurubhakti ki Apane jIvana bhara ke liye namaka kA tyAga kara diyA / Apake gRhastha jIvana kI dhArmikatA aura saMskAroM kA prabhAva Apake parivAra para bahuta gaharA par3A / bar3e putra mahAvIrajI va var3I putrI gRhasthAzrama meM hai / Apake bar3e putra bAla brahmacArI zrI vidyAdhara ne 18 varSa kI alpAyu meM zrI 108 AcArya zrI jJAnasAgarajI mahArAja se sIdhe hI muni dIkSA lI aura 23 varSa kI alpAyu meM hI AcArya pada se vibhUSita kiye gye| jinakA dIkSA mahotsava ajamera meM atyanta samAroha pUrvaka manAyA gayA thA / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 233 ve atyanta zAntasvabhAvI, nispRhI, paramajJAnI, suvaktA tathA kaviM va yuvA AcArya zrI vidyAsAgarajI haiN| ___ Apa ( zrI mallisAgarajI ) ke anya do putroM tathA patnI aura donoM putriyoM ne Apake sAtha dIkSA grahaNa kI / Apake dvitIya putra zrI anantanAtha ne ailaka dIkSA lI, nAma zrI yogisAgara rakhA gyaa| tIsare putra kA nAma zrI zAntinAtha thA tathA ailaka dIkSA ke uparAnta zrI samayasAgara nAma rakhA gayA / ApakI dharma patnI zrI matibAI kA nAma zrI AryikA samayamatIjI rakhA gayA / ApakI choTI putrI svarNamAlA kA nAma dIkSA uparAnta pravacanamatIjI rakhA gyaa| donoM ailaka aba muni zrI bana gaye haiM jo AcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja ke saMgha meM haiN| isaprakAra ApakA pUrA parivAra dIkSA dhAraNa karake dharmasAdhana aura jJAnopArjana meM pUrNatayA rata hai / isa kAla meM javaki loga vrata, saMyama tathA cAritra pAlana ko kaThina samajhate haiM, ApakA jIvana eka mahAna Adarza upasthita karake hama sabakI prAMkheM kholane tathA cAritra kI ora dRr3hatA pUrvaka bar3hakara Atma kalyANa karane evaM mAnava jIvana ko saphala banAne kI preraNA detA hai| Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] digambara jaina sAdhu muni zrI ravisAgarajI mahArAja HTRA khAte-pIte ghara ke hajArIlAla jaina ko kyA sUjhI ki choTepana meM sAdhuoM kI jamAta meM zAmila hone ko chaTapaTA uThe / vyavahArI jaisI choTI sI bastiyoM meM sAdhuoM kA AnA-jAnA kabhI hA ho yaha bAta to gAMva ke ativRddha ko bhI ThIka se yAda nahIM, so hajArIlAlajI sAdhusevA kI apanI umageM dUradarAja ke zaharoM meM virAjamAna sAdhuoM kI sevA karake hI pUrI kara pAte the| sAdhusevA aura svAdhyAya kI mehanata kucha aisA raMga lAyI ki vairAgya kI nirbharaNI vahane lagI / zrAvaka lakSmIcanda jaina va caturI bAI kI yaha pyArI saMtAna maMgasira kR0 13 san 1976 jabalapura meM virAjamAna A0 zrI sanmatisAgarajI ma0 ke caraNoM meM kSullaka dIkSA kI yAcanA karane upasthita huI / zrAvakavarga ke samakSa dIkSA vidhi pUrI huI aura kSu0 ravisAgarajI mahArAja kI jaya ho ke nAroM se Apake isa anukaraNIya mArga kI sarAhanA kI / AcArya zrI dharmasAgarajI se sAvalA (rAjasthAna) meM muni dIkSA lii| samprati gurucaraNoM meM vayAvRtti karate hue zAstroM kA svAdhyAya kara rahe haiM / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 235 manizrI jinendrasAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna prAnta ke nAgaura nagara meM san 1914 meM huvaa| Apake pitA kA nAma zrI kesarImalajI va mAtA kA nAma zrImati bhaMvarIdevI thA / ApakA pUrva nAma ratanalAlajI thA / Apa apane pitA ke ikalaute putra the| 16 varSa kI umra meM mAtA pitA kA svargavAsa ho gyaa| Apane saMgharSamaya jIvana vyatIta karate hue imphAla ( maNIpura ) meM vyavasAya zurU kiyA tathA dhanopArjana kiyA / san 1975 meM Apake mana meM vairAgya kI bhAvanA kA udaya huvA aura isI bhAvanA se Apane vyApAra se saMnyAsa dhAraNakara tyAgamArga ko apnaayaa| san 1980 meM Apane saMnyAsamaya jIvana prArambha kiyaa| 18 akTUbara 1980 ko nAgaura meM Apane muni zrI zreyAMsasAgarajI se kSullaka dIkSA grahaNa kI / mAnava jIvana ke sarvazreSTha evaM mahatvapUrNa sthAna ko prApta karane ke lie 1982 meM prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se sAbalA (udayapura) meM muni dIkSA dhAraNa kii| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] digambara jaina sAdhu muni zrI guNasAgarajI mahArAja ARMA 108 zrI muni guNasAgarajI mahArAja kA janma mahArASTra rAjya ke bIr3a jile meM suramya umApurI grAma ke zrImAn zreSThI campAlAlajI pATanI jAti khaNDelavAla kI dharmapatnI mAtA kastUrAbAI kI kukSi se saM0 1996 meM huA ApakA janma nAma rAjamala thaa| Apake aura bhI tIna bar3e bhrAtA uttamacandajI, gulAbacandajI, pUnamacandajI the| mAtApitA aura bhAI-bahanoM ke pyAre laghu kuvara rAjamalajI hI the / Apa svargIya AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja ke Li n earericrorecarni bhAnaje the / jaise mAmA ne AtmakalyANa kA mArga DhUr3hA usI mArga ke Apa bhI pravartaka hue| AcArya mahArAja zrI kI satat preraNA se Apa bacapana se hI saMgha meM rahane lage / AcArya zrI ko pUrNa kRpA thI / saM0 2026 meM Apane dUsarI pratimA ke vrata liye aura dhIre dhIre Age bar3hate hue saptama pratimA dhAraNa ko Apa bAla brahmacArI haiM / ___ saM0 2025 meM zAntivIra nagara meM paMca kalyANaka pratiSThA ke samaya AcArya zrI kA akasmAt svargavAsa ho jAne se ApakA mana saMsAra se virakta ho gayA aura Apane navIna prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA grahaNa kii| bhagavAn mahAvIra 2500 sauveM nirvANa mahotsava ke zubha avasara para saMgha bhArata kI mahAna nagarI dillI meM aayaa| vahAM para Apane AcArya zrI se muni dIkSA grahaNa kI aura ApakA nAma guNasAgara rakhA / jaisA nAma vaisA guNa ApameM najara AtA hai| Apa kaI varSoM se 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja ke saMgha meM nirantara dharma dhyAna meM rata haiN| Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 237 SSS ailaka zrI vairAgyasAgarajI mahArAja ApakA janma mAgha zuklA 8 saM0 1966 ko navAM gAMva, udayapura ( rAjasthAna ) meM huA thaa| Apake pitA kA nAma zrI gumAnamalajI aura mAtA kA nAma zrImatI cunnIbAI thA / gRhastha avasthA meM Apako zrI cunnIlAlajo ke nAma se saMbodhita kiyA jAtA thaa| gRhasthAvasthA meM dharma ke prati ApakI tIvra lagana aura vairAgya ke prati sneha thA / pariNAmasvarUpa pa0 pUjya AcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja sA0 se Apane saM0 2028 meM kSullaka dIkSA dhAraNa kI / tatpazcAt saM0 2026 meM hI muni zrI supArzvasAgarajI mahArAja sA0 se Apane ailaka dIkSA le lI / ApakI samAdhi saMghastha vihAra karate huye bar3A gAMva ( khekhar3A ) u0 pra0 meM AcArya zrI ke sAnnidhya meM huii| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI pUraNasAgarajI mahArAja ___ zrI 105 kSullaka zrI pUraNasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma rAjamalajI jaina thaa| ApakA janma Aja se lagabhaga 75 varSa pUrva dharojA jilA zAjApura meM huA thaa| Apake pitA zrI kezarImalajI va mAtA zrI jar3AvabAI thii| Apa jaisavAla jAti ke bhUSaNa haiM va sAvalA gotraja haiM / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa ho huii| ApakI do zAdiyAM huiiN| Apake parivAra meM do putra evaM do putriyAM haiN| saMsAra kI nazvaratA ko jAnakara Apane svecchA se vikrama saMvat 2017 kI pUrNimA ko bUMdI (rAjasthAna ) meM AcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lii| Apane zAhagar3ha, sAgara, khuraI, jhAlarApATana Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kI / Apane rasa tyAga va dahI kA tyAga kara diyA hai| kSallaka zrI saMvegasAgarajI mahArAja . NCER PuA .: .. ApakA janma saM0 1965 meM DUgarapura jile ke sarodA grAma meM huvA thaa| Apake pitA kA nAma mANikacandajI tathA mAM kA nAma motIvAI thaa| Apake 4 bacce the / apanA sArA jIvana vyApAra Adi meM hI vyAtIta kiyA / bAgar3a prAnta meM prAcArya zrI ke Agamana para Apane AcArya zrI se 7 vI pratimA dhAraNa kI tathA 2-6-83 ko pArasolA (udayapura) rAjasthAna meM parama tapasvI AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA dhAraNa kii| Apa saMgha meM rahakara Atma kalyANa ke patha para agrasara haiM / ATE" Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullaka zrI siddhasAgarajI mahArAja pada janma tithi janma sthAna [ 23e zrAvaka avasthA kA nAma pitA kA nAma mAtA kA nAma kSullaka dIkSA kSullaka zrAvaNa kRSNA 5 saM0 1981 lADanU (rAjasthAna) zrI zivakaraNajI zrI seTha mAMgIlAlajI agravAla maujI devI mAha suda 5 saM0 2032 san 1976 zrI 108 zra0 dharmasAgarajI mahArAja se mujaphphara nagara meM dhAraNa kii| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI yogendrasAgarajI mahArAja .42 ApakA janma rAjasthAna ke pavitra jilA bAMsavAr3A suramya bhomapura gAMva meM zrImAn zreSThI zrI kastUracandajI jAti narasiMhapurA mAtA camacovAI kI kukSi se saMvat 1981 mArgazIrSa zuklA 2 kI zubha velA meM huvA / ApakA janma nAma phUlacanda rakkhA gyaa| Apa do bhAI the| choTe kA nAma maNIlAlajI thA / devayoga se Apake pitAjI kA dehAvasAna ho gayA jaba Apa tIna yA cAra varSa ke the| mAtA ne donoM ko bahuta hI lAr3a pyAra se bar3A kiyA / jaba Apa hoziyAra huye to yathA yogya pAThazAlA meM par3hane bhejA gayA aura sAtha hI dhArmikajJAna bhI kraayaa| alpavaya meM hI ApakI zAdI karAdI gaI / Apake tIna putra va tIna putriyAM haiM / ApameM vacapana se dhArmika saMskAra hone se zAstroM kA adhyayana Apa bar3I rucipUrvaka karate the / rAjanIti meM bhI ApakA sthAna thA jo ki 18 sAla taka Apa nirvirodha sarapaMca ke pada para rahe isaliye jana sAdhAraNa meM bhI ApakA acchA prabhAva thA / hara sAla jahAM tahAM sAdhu saMgha virAjamAna rahate Apa AhAradAna ke liye caukA lekara jAte evaM aneka vAra saparivAra sammedazikhara, giranAra, bAhubalI Adi kI tIrthayAtrA evaM janma sthAna bhImapura meM navIna candraprabhu digambara jaina mandira ke nirmANa kArya meM evaM vahAM do bAra paMca kalyANaka pratiSThA Adi meM Apa kA hI pUrNa sahayoga rahA evaM siddhacakra vidhAna Adi jinabhakti nirantara karate rahate the| parama pU0 108 AcArya pravara zrI zivasAgarajI mahArAja kA saMgha sahita udayapura saM0 2025 kA cAturmAsa thA jaba pUjya muni supArzvasAgarajI mahArAja kI samAdhi ke avasara para Apa saparivAra caukA lekara gaye aura vahAM Apane sAtavI pratimA ke vrata dhAraNa kara liye / jaba se ApakA vairAgya. bar3hatA gyaa| thor3e dinoM meM hI gRhajAla kA tyAga kara diyA aura bAMsavAr3A meM evaM DaMgarapura . Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 241 udayapura ke jiloM meM aneka gAMvoM meM paMcakalyANaka pratiSThA evaM aneka vedI pratiSThA, bar3e bar3e vidhAnoM kA Ayojana bhI Apane nirbhImatA se kevala dharma prabhAvanA kI bhAvanA ko lekara karAye haiM jisase tInoM jiloM meM zrApakA bahuta hI acchA prabhAva rahA / parama pU0 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja sahAranapura saM0 2032 ke cAturmAsa ke bAda mujaphphara nagara saMgha kA vihAra huA thA / vahAM para AcArya zrI se Apane navamI pratimA ke vrata liye aura ApakA nAma dharmabhUSaNa varNI rakhA / Apa vizeSa kara saMgha ke sAtha rahate the / Apake bhAI bra0 maNIlAlajI bhI Apake sAtha evaM ApakI mAtA bra0 camanIbAI tInoM prANI 1 sAtha meM rahakara AhAra dAna Adi dete huve nirantara dharmadhyAna karate the / zrAcArya zrI kA cAturmAsa 2038 kA bAMsavAr3A meM thA jaba mahArAja zrI ke sAnnidhya meM hI mAtA camanIbAI kA dharmadhyAna pUrvaka samAdhi maraNa ho gayA / saM0 2039 ke vaisAkha kRSNA 7 ko AdinAtha di0 jaina maMdira pArasolA meM mAnastambha paMcakalyANaka pratiSThA jo ki Apake dvArA hI sampanna huI usI avasara para parama pUjya 108 zrAcArya ziromaNi dharmasAgarajI se vizAla munisaMgha ke sAnnidhya meM kSullaka dIkSA grahaNa kii| taba inakA nAma yogendrasAgarajI rakkhA gayA / abhI Apa parama pU0 108 zrI zrajitasAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahate huve nirantara paThana pAThana evaM dharmadhyAna meM rata haiM / x Xx $?$?$? $?$?$?$? ***** $? $? $? $? $? $? $? $? $? $? $? $? $? Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI karuNAsAgarajI mahArAja kSullakajI kA janma sthAna rAjasthAna ke bAMsavAr3A jile meM suramya ati ramaNIya lohAriyA nagara meM zrImAna dharmaniSTha zreSThi dAr3amacandajI narasiMhapurA kI dharmapatnI mAtA zrI : kuravAI kI kukSi se saM0 1970 phAlguna zuklA 15 ko huA / ApakA janma nAma chaganalAla rakkhA gayA Apake. tIna bhrAtA aura eka vahina thI / Apake choTe bhAIyoM kA nAma javeracanda, hukamIcanda aura mIThAlAla hai / Apake pitAjI gAMva ke sarva mAnya vyakti the / ApakI Arthika sthiti kamajora hone se tInoM bhAI bambaI dhanopArjana hetu gaye vahAM kAphI dhana upArjana kara apanI sthiti sudRr3ha banAI / Apake choTe bhAI zrI javeracandajI ne 35 varSa kI umra meM brahmacarya vrata dhAraNa kiyA / unhoMne pArzvanAtha di0 jaina mandira lohAriyA kA jIrNoddhAra karAyA / bAMsavAr3A DUMgarapura Adi jiloM meM bhI aneka maMdiroM kA jIrNoddhAra karAyA / dharmazAlA voDiMga jaina pAThazAlA Adi kA kArya kiyA / aise the Apake laghu bhrAtA jinhoMne parama pU0 108 AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se muni dIkSA lekara muni pArzvakIrti nAma se prasiddha huve aura gata varSa rUpA pArolI ( ji0 bhIlavAr3A) meM samAdhi pUrvaka svargavAsa ko prApta huye / Apane udayapura meM 108 muni zrI pArzvasAgarajI se sAtavIM pratimA dhAraNa kI aura isI varSa 2036 meM pArasolA paMca kalyANaka pratiSThA ke suavasara para 108 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA grahaNa kI aura grApakA nAma karuNAsAgara rakhA. ! Apa abhI 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahakara nirantara dharmadhyAna rata haiM / sAtArA + Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 243 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI devendrasAgarajI mahArAja PARTeam kSullaka zrI devendrasAgarajI kA janma rAjasthAna ke DUMgarapura jile meM sAbalA gAMva meM zrImAn kacarUlAlajI evam mAtA zrI campIbAI kI kukSi se saM0 1977 meM huA / ApakA janma nAma devacandajI thaa| Apake tIna bhrAtA pannAlAla, gebIlAla, lakSmIlAla the| Apa svabhAva se sarala evam dhArmika pravRtti vAle __ the / Apa bAla brahmacArI haiM Apa apane bar3e bhAI gebIlAlajI * ke sAtha jaina pAThazAlA meM adhyApana aura vyApAra meM bhI dhyAna dete hue sAdagI pUrNa jIvana vyatIta karate rahe / AcArya zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja kA sasaMgha sAvalA nagara meM padArpaNa huA aura bAhubalI vedI pratiSThA ke avasara para Apane sAtavIM pratimA ko dhAraNa kiyA / Apa zrI dharmabhUSaNa varNIjI mahArAja ke sAtha rahakara dharma adhyayana karate rhe| pArasolA meM saM0 2036 meM mAnastambha kI paMca kalyANaka pratiSThA ke suavasara para Apane prAcArya zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA grahaNa kii| isa samaya Apa muni zrI 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja ke sAtha rahakara nirantara paThana pAThana karate huye dharma dhyAna pUrvaka apane cAritra kA pAlana kara rahe haiN| R -70 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI paramAnandasAgarajI mahArAja / gRhastha avasthA kA nAma pitA kA nAma / mAtA kA nAma / / nivAsa sthAna janma tithi evaM janma sthAna laukika-adhyayana dIkSA tithi evaM sthAna pavanakumAra svadezI gokulacandajI svadezI pyArIbAIjI indaura 30-11-1951, zrI siddhakSetra mAMgItuMgI vI. kaoNma pa. pU. prAcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahA0 prAyaH cAroM anuyoga / / - / / dhArmika adhyayana prAyikA anantamatIjI ApakA janma jilA auraMgAbAda meM kannar3a nAmaka grAma meM seThI kulotpanna zrImAna seTha hIrAlAlajI ke ghara mAtA sarUpAbAI kI kokha se saM0 1936 meM huvA / janma ke samaya ApakA nAma sonAbAI rkkhaa| Apake mAtA pitA atyanta sarala svabhAvI dAnI aura jainAgama ke parama zraddhAnI the| inake sulakSaNoM kA prabhAva inakI santAna para pdd'aa| vAlikA sonAbAI kA pANigrahaNa 13 varSa kI alpa Ayu meM AhUla nivAsI zrI sukhalAlajI kAzalIvAla ke sAtha huvA thA / Apake eka putra tathA eka putrI thI / karma kI gati vicitra hai / vivAha ke 6 varSa bAda Apake pati zrI sukhalAlajI kA dehAvasAna ho gayA / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 245 Apake donoM kula sampanna aura aizvaryazAlI the kisI bhI prakAra kI ciMtA nahIM thii| Apane apane kara kamaloM dvArA dAna bhI khUba diyA / Apane cAlIsa hajAra kI dhanarAzi paMcakalyANaka pratiSThA meM tathA pAMca hajAra dIkSA ke zubhAvasara para dAna kie the| isake alAvA aura bhI hajAroM rupayoM kA dAna Apane kiyA / anekoM jagaha jinendra prabhu kI mUrtiyAM sthApita kraaii| zrI mahAvIrajI kSetra meM bhagavAna mahAvIra kI 3 phuTa utuga pratimA sthApita kraaii| ___ isa prakAra dhana vaibhava se sampanna, pratiSThA aura mAna-maryAdA meM uttama, dAna meM ziromaNi hotI huI bhI Apane ina saba sAMsArika vaibhavoM ko kSaNabhaMgura smjhaa| Apa bAlyakAla se hI isa asAra saMsAra se udAsIna thIM aura pati ke svargArohaNa ho jAne se Apane apane antara meM Atma kalyANa kI bhAvanA ko protsAhana diyaa| phalataH udayapura meM hue AcAryavara cAritra cakravartI zrI zAntisAgarajI mahArAja ke cAturmAsa ke zubhAvasara para prAcArya zrI ke sadupadezoM se prabhAvita hokara 7 vIM pratimA ke vrata grahaNa kara lie, saMgha meM rahakara Apane anekoM varSoM taka saMgha kI tana mana dhana se bhakti pUrvaka sevA kI / itane para bhI prApako santoSa na huA phalatA prAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja kI sammati se prAcArya vIrasAgarajI mahArAja se nAgaura nagara meM maMgasira zuklA SaSThI zukravAra vikrama saM0 2006 ko kSallikA kI dIkSA grahaNa kara lii| AcArya zrI ne ApakA nAma badalakara zrI 'anantamatIjo' rkhaa| mAtA anantamatIjI kSullikA kI dIkSA ke vAda aneka pariSahoM ko sahana kara kaThora vratoM kA pAlana karane lagI aura Atma kalyANa kI ora tatpara ho una tapa sAdhanA ke sAtha kaThina vratoM kA abhyAsa karane lagIM / Apako isa Atma-kalyANa kI kaThora sAdhanA ko dekhakara AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ne kArtika sudI ekAdazI saM0 2022 ko mahAvratoM ke pAlane kA upadeza va AjJA dete huye, hajAroM nara-nAriyoM ke bIca Apako khuraI (sAgara) meM "prAyikA" kI dIkSA de dii| isa prakAra prArambha se Apa dhArmika prabhAvanA va Atma-kalyANa hetu tapa sAdhanA meM tatpara va agrasara haiN| Apako zatazaH namana / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] digambara jaina sAdhu mApikA samayamatIjI sa java parama pUjya AcArya zrI 108 sva0 vIrasAgarajI mahArAja kI ziSyA AryikA zrI 105 jJAnamatI mAtAjI ne haidarAbAda meM cAturmAsa kiyA taba hI parama pUjya AcArya zrI 108 sva0 zivasAgarajI mahArAja se AjJA prApta kara pUjanIyA jJAnamatI mAtAjI ne brahmacAriNI manoramAbAI ko kSullikA dIkSA dI aura inakA nAma abhayamatI rakhA / isa upalakSa meM manoramAvAI ne 14-8-1964 ko apanI ora se umAsvAmI zrAvakAcAra grantha bhI prakAzita karavAyA thaa| . 69.:. 6227 ApakA janma Aja se 31 varSa pUrva Tiketanagara (vArAvaMkI) uttarapradeza meM huaa| Apake pitA zrI choTelAlajI goyala haiM / aura mAtA mohanIdevI haiM tathA pUjanIyA jJAnamatI mAtAjI ApakI bar3I bahana haiM / vacapana meM Apako manovatI kahate the / manoramA vahana kI bAlyakAla se hI gharelU kAryoM kI ora utanA rujhAna na thA jitanA ki sAdhu satsaMga dharmopadeza-lAbha kI ora thaa| ghara para Apane tatvArtha sUtra taka dhArmika zikSA lI / Apa vacapana se hI udAra va sarala svabhAva kI thii| . ___ saMvat 2018 meM phAlguna mAsa ke zukla pakSa meM java lADanU meM mAnastambha kI paMcakalyANaka pratiSThA thI aura AcArya zrI 108 zivasAgarajI mahArAja sasaMgha virAjamAna the taba Apa mAM ke sAtha darzana ke lie AI aura mAM ko rAjo kara AcArya zrI se eka varSa ke lie brahmacarya vrata le liyaa| saMgha meM hI rahane lgii| saMgha ke sAtha zikharajI kI yAtrA kI / ArA nagara meM pahuMcane para AcAryazrI 108 vimalasAgarajI mahArAja se Apane pAMcavIM pratinA ke vrata le liye the| zikharajI meM bhagavAn pArzvanAthajI kI ToMka para Apane mAtAjI se sAtavI pratimA ke vrata le liye the| kalakattA se saMgha punaH zikharajI phuNcaa| phira khaNDagiri udayagiri hotA huA haidarAbAda phuNcaa| Apane jJAnamatI mAtAjI se AryikA dIkSA dene ke liye Agraha kiyA to unhoMne AcAryazrI kI anumati Avazyaka batAyI / Apane AcArya zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lii| Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 247 Apane sarvArthasiddhi, gommaTasAra taka dhArmika adhyayana jahAM kiyA vahAM nyAya - vyAkaraNa ke grantha bhI pddh'e| saMgha ke niyamAnusAra Apa apanA adhikAMza samaya dharma dhyAna va zAstra svAdhyAya meM lagAtI haiM / AryikA zrI vidyAmatojI 10 janavarI 1919 ko mubArikapura alavara jile meM ApakA janma huvA thA / Apake pitAjI kA nAma ciraMjIlAlajI evaM mAtAjI kA nAma imaratIvAI thA / Apa pAlIvAla jAti kI haiM / ApakI zAdI pAlama dillI meM huI Apake do lar3ake haiM / Apake pati kA viyoga hone se Apako apane Apa para nirbhara honA par3A tathA Apane zikSaka kA pada sambhAlA tathA 20 varSa taka skUla meM baccoM ko zikSA dI / saMsAra se anAyAsa vairAgya AyA tathA AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se mahAvIrajI meM saM0 2025 meM AryikA dIkSA lI / Apa kuzala vaktA tathA tapasvI sAdhu haiM / dazalakSaNa, aThAI, solaha kAraNa, Adi upavAsa Apa sadA karatI rahatI haiM / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [249 digambara jaina sAdhu AryikA vimalamatIjI . 517 zrI 105 vimalamatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma phulIbAI thaa| ApakA janma Aja se lagabhaga 70 varSa pUrva aDaMgAvAda ( vaMgAla ) meM huA thaa| Apake pitA zrI chagamalajI the| jo presa kA kAma karate the / ApakI mAtA zrI dAkhAvAI thii| Apa khaNDelavAla jAti kI bhUSaNa haiN| ApakI dhArmika aura laukika zikSA sAdhAraNa huI / ApakA vivAha bhI huA / Apake parivAra meM tIna bhAI, do vahana, tIna putra va tIna putriyAM haiM / __ guru saMgati ke kAraNa bhAvoM meM vizuddhi AyI / ataH Apane vikrama saM0 2026 meM sujAnagar3ha (rAjasthAna) meM zrI AcArya vimalasAgarajI se kSullikA dIkSA le lI / Apako NamokAra Adi maMtra kA vizeSa jJAna hai / Apane tela, dahI Adi rasoM kA tyAga kiyA hai tadanantara AcArya dharmasAgarajI se AyikA dIkSA lekara AcArya saMgha meM dharma sAdhanArata haiN| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 ] digambara jaina sAdhu. mination HauAK SarA prAyikA saMyamamatIjI vi saM0 1976 meM manovAI kA janma vAgapata meraTha yU0 pI0 meM huvA thaa| pitAjI kA nAma zrI mohanalAlajI tathA mAtAjI kA nAma zrI kamalAbAI thA / Apane magasira sudI dasamI saM0 2029 meM kSullikA dIkSA lI thii| tathA saM0 2031 meM AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se AyikA dIkSA lI / Apa sarala evaM tapasvI sAdhvI haiN| Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] digambara jaina sAdhu prAyikA siddhamatIjI AMAJ A HOME - TASA GET . . . . tara ApakA janma saM0 1971 vaisAkha sudI pUrNimA ko jayapura meM huvA thaa| ApakA pUrva nAma kallIbAI thA / Apake pitAjI kA nAma zrI kezaramalajI thaa| ApakI mAM kA nAma zrImati baccIvAIjI thA / ApakI zikSA dUsarI taka hI huI / saM0 2026 meM kArtika sudI 12 jayapura meM prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lii| Apa kaThora tapasvI haiN| Apa samaya samaya para 10-10 upavAsa karatI rahatI haiN| Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 251 digambara jaina sAdhu mA0 jayamatI mAtAjI - saM0 1963 meM mujaphpharanagara (yU0 pI0 ) meM zrI padamaprasAdajI ke yahAM janma liyA thaa| ApakA pUrva nAma zAntibAI thA / ApakI mAtAjI kA nAma mInA devI thaa| Apane 11 vIM taka laukika zikSaNa prApta kiyaa| saM0 2026 meM jayapura meM Apane AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lii| prAyikA zivamatI mAtAjI . P. zrI zIlAvAI kA janma 38 varSa pUrva zravaNa belagolA (karnATaka ) meM zrI dharaNappAjI ke yahAM huvA thA / Apake 3 bhAI tathA 6 vahineM haiM / Apa bAla brahmacAriNI haiM / ApakI zikSA kannar3I bhASA meM huI thii| pU.pA.jJAnamatImAtAjI ke upadeza se Apane gRhastha jIvana kA tyAga karake AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se mArgazIrSa badI dasamI san 1974 ko bhAratavarSa kI rAjadhAnI dillI meM prAyikA dIkSA grahaNa kI, Apa nirantara Atma sAdhanA meM rata haiN| zrApa sarala evaM zAnta prakRti kI haiN| Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] - digambara jaina sAdhu mAthikA niyamamatIjI IKE K ApakA janma sadalagA karnATaka meM huvA thaa| Apake mAtA pitA dhArmika pravRtti ke the| dhArmika saMskAra ApameM choTepana se hI the| Apake 3 bhAI * 1 bahina tathA mAM evaM pitAjI ne jainezvarI dIkSA lI / Apane bhI alpa vaya meM AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se mujaphphara nagara ( U. P.). meM AyikA dIkSA lii| ApakA nAma niyamamatI rakhA gyaa| : . ti. . . .. kA HAMN4taa Codace. ..... ... mA0 samAdhimatIjI - jeTha sudI doja saM0 1960 meM rAyapura nivAsI zrI meharacandajI agravAla kI dharmapatnI zrI bhAgavantI devI kI kukSi se phIrIbAI ne janma liyA thaa| jinhoMne mAgha sudI paMcamI saM0 2023 mujaphphara nagara meM prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lekara AryikA samAdhimatIjI nAma dhAraNa kiyaa| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 253 digambara jaina sAdhu prAyikA nirmalamatIjI AdS janmasthAna--bairATha ( jayapura ) rAjasthAna janmadivasa-magasira vadI 12 saM0 1980 mAtA kA nAma- gopAlIbAI pitA kA nAma- zrI mahAdeva siMghaI jAti agravAla jaina pUrvanAma manaphUlabAI ApakA janma rAjasthAna ke eka | sampanna parivAra meM huaa| 13 varSa kI Ayu meM prApakA vivAha ho gayA / parantu azubha karma ke udaya se 11 mahIne ke bAda hI vaidhavya kA bhAra Apake sira para AgayA / isa avasthA ko dekhakara ghara vAle ananta zoka ko prApta hue / parantu Apane isa dAruNa kaSTa ko sama bhAvanA se sahana kiyA aura parivAra ke Agraha karane para bhI dubArA vivAha karane se manA kara diyaa| ApameM AcArya dezabhUSaNajI mahArAja, AcArya zivasAgarajI mahArAja aura muni ajitasAgarajI mahArAja ke darzana evaM unakA dharmopadeza sunakara vairAgya kA bhAva jAgRta huA prAcArya dharmasAgarajI mahArAja se AryikA kI dIkSA aMgIkAra kii| phira mAsopavAsI zrI supArzvasAgarajI mahArAja ke saMgha meM sammilita hokara sammedazikharajI Adi tIrthoM kI vandanA kI / phira zrI 108 dayAsAgarajI mahArAja ke saMgha meM sammilita hokara bAhubalIjI kI yAtrA kI / xxxxxxx S SAKER Xxxx44 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] digambara jaina sAdhu prAyikA samayamatIjI. zrI 105 prAyikA samayamatIjI kA janma san 1921 meM karnATaka prAnta ke belagAMva jile ke AkolA grAma meM huaa| prArambha se hI Apa meM dhArmika pravRtti thii| jinadharma va pUjA ArAdhanA meM lIna rahatI thIM / zrI mallappAjI [vartamAna meM muni zrI mallisAgarajI] kI saha dharmacAriNI rho| ApakA gRhastha nAma zrImati thaa| Apake cAra putroM evaM do putriyoM meM bar3e putra ko chor3akara pAMcoM putra-putriyoM ne dIkSA le lI hai / prakhyAta yuvA / AcArya vidyAsAgarajI Apake hI putraratna haiM / donoM choTe putra bhI muni haiM jo vidyAsAgarajI mahArAja ke saMgha meM haiM / choTI putrI svarNa mAlA jo pravacana mati AryikA haiM / ApakI bahuta choTI avasthA hai / Apa sabane eka sAtha saparivAra vikrama saMvat 2032 mAgha zuklA paMcamI ko mujaphphara nagara ( uttarapradeza ) meM AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se apAra jana samUha ke madhya dIkSA lI / Apa svAdhyAyI sarala svabhAvI evaM zAnta prakRti kI haiN| dhanya dhanya hai samayamati / samaya kA mUlya samajha liyA / sabhI putra putrI ko lekr| samaya kA * sadupayoga kiyA / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu prAyikA guraNamatIjI [ 255 pU0 guNamatImAtAjI kA janma zrI mahAvIrajI meM huvA thA | Apake pitA kA nAma mUlacandajI pAMDyA thA / kA pUrva nAma asarphIbAI thA / ApakA vivAha bhaMvaralAlajI gaMgavAla nImAja ( rAjasthAna ) ke yahAM huvA thA / Apake janma ke samaya pitA ko dhana kI ( asaphiyoM ) kI prApti huI thI isIlie ApakA pyAra kA nAma yahI rahA / bacapana se dharma meM ruci thii| pUjana, bhajana, kIrtana meM vizeSa ruci rakhatI thIM / saMgIta meM acchI AsthA rahI / Apake 2 putra evaM 1 putrI haiM jo sampanna evaM dhArmika vRtti ke haiM / AcArya vIrasAgarajI se sAtavIM pratimA ko dhAraNa kiyaa| mahAvIrajI meM paMcakalyANaka pratiSThA ke puNya avasara para Apane zrAyikA dIkSA zrAcArya dharmasAgarajI se lI / dIkSA ke bAda Apane samasta tIrtho kI paidala vaMdanA kI / Apa sarala evaM prakhara pratibhA kI dhanI haiM / pravacana zailI bhI manorama hai zrotAoM ke Upara Apake pravacanoM kI amiTa chApa par3atI hai Apake andara guru bhakti aTUTa bharI huI hai / zrApake dvArA dharma kI mahatI prabhAvanA hotI rahatI hai / Apa cAritra zuddhi ke 1234 upavAsa bhI kara rahI haiM jo pUrNa hone ko haiM / 1 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " m 256 ] digambara jaina sAdhu prAyikA pravacanamatI mAtAjI ApakA janma karnATaka prAnta ke jilA belagAMva ke antargata grAma sadalagA meM mAtezvarI zrImatI devI kI kokha . se san 1955 meM rakSAvandhana ke dina huA thaa| ApakA :: bacapana kA nAma suvarNakumArI thaa| kyoMki Apake janma se 10 dina pahale hI Apake pitA ne 21 tolA sonA kharIdA isalie ApakA nAma suvarNA rakhA gyaa| Apake pitA kA nAma zrI mallappAjI hai, vartamAna meM zrI 108 mallisAgarajI mahArAja ke nAma se muni pada meM vibhUSita haiM aura mAtA . zrImatI devI vartamAna meM prAyikA samayamatI mAtAjI haiN| Apake cAra bhAI va eka bahina hai, eka bhAI sirpha . .................. ghara meM rahA aura saba dIkSita haiM / ApakI zikSA marAThI va kannar3a meM sAtavIM kakSA taka huI hai| ApakA pUrA parivAra dharmaniSTha hai, baccoM para mAtA pitA kA asara hue binA nahIM rahatA / Apa bacapana se hI pUjA pATha bhAratI bhajana Adi guNoM meM pravINa thIM, Apake bar3e bhAI zrI 108 prAcArya vidyAsAgarajI kI dIkSA va unakA pravacana sunakara hI Apake mana meM vairAgya huvA thA / para ghara se kaise nikaleM isa vicAra meM the| san 1975 meM AcArya kalpa zrI subalasAgarajI mahArAja ke saMgha ne sadalagA grAma meM cArtumAsa kiyaa| rojAnA AhArAdi denA, pravacana sunanA Adi karate the| prA0 vidyAsAgarajI mahArAja ke darzana ke lie rAjasthAna Aye aura 8 aprela 1975 meM savAImAdhopura meM AjIvana brahmacarya vrata liyA aura kucha dinoM ke bAda zrI 108 prAcArya dharmasAgarajI mahArAja ke pAsa pahu~ce tathA khatolI grAma meM akSaya tRtIyA ke dina 7 vI pratimA dhAraNa kara lI isa prakAra Apane mAgha zuklA 5 vi0 saM0 2032 ko mujaphphara nagara ( u0 pra0) meM parama pUjya zrI 108 AcArya dharmasAgarajI se apAra janasamUha ke samakSa AryikA dIkSA lI, ApakA nAma zrI pravacanamatI rakhA gayA Apa satat manana cintana adhyayana karate rahate haiM, ApakI mukha mudrA pratisamaya prasanna rahatI hai| ------- Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu AryikA zrutamatIjI [ 257 AryikA zrutamatI mAtAjI kA pUrva nAma suzIlA bAI thA | ApakA janma kalakattA meM 14 agasta 1947 meM huvA thA | Apake pitA kA nAma zrI phAgulAlajI zrAvaka ( vartamAna meM prA0 ka0 zrI zrutasAgarajI mahArAja ) hai tathA mAtA kA nAma basantIdevI thA / bacapana se dharma pravRtti ke. kAraNa Apane AjIvana brahmacarya vrata le liyA / tathA AcArya dharmasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kie| Apane vizArada evaM zAstrI kI bhI parIkSA dekara jJAnArjana kiyA / vartamAna meM pU0 Adimati mAtAjI se Apa saMskRta, nyAya, vyAkaraNa Adi kA paThana pAThana karatI rahatI haiM / bha0 mahAvIra svAmI ke 2500 veM nirvANa divasa ke zubha avasara para Apane bhArata kI rAjadhAnI aitihAsika nagarI dillI meM AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lI thI / moha mamatA ko chor3akara Apa dharma dhyAna- zAstra- svAdhyAya ko hI sarvasva samajhane ke lie sabhI ko preraNA de rahI haiM / zrApane mujaphphara nagara, madanagaMja, padamapurI, bhIlavAr3A, luhAriyA Adi sthAnoM para cAturmAsa karake dharma prabhAvanA kI / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] digambara jaina sAdhu mAthikA suratnamatIjI . ....... . . ApakA janma madhyapradeza meM pannA jile ke antargata . gunaura gAMva meM huaa| Apake pitAjI zrI banIprasAdajI va mAtAjI kamalAbAI jaina kI Apa tIna meM se eka lAr3alI beTI thI / ApakA janma saMvat 2014 meM vaizAkha badIs ke dina huA thaa| ApakA janma nAma sudhAkumArI rakhA thaa| vaise to Apako bAlyAvasthA se hI dharma meM adhika ruci rahI / Apake bhAI kI dIkSA dekhakara Apako solaha varSa kI alpAyu meM hI isa saMsAra rUpI moha jAla se vairAgya ho . gayA / tabhI se Apane ghara kA tyAga kara diyA aura 108 zrI dayAsAgarajI mahArAja ke saMgha meM do varSa taka rahakara / dhArmika marma evaM zAstra jJAna kA mArmika adhyayana kiyaa| 2500 veM nirvANa mahotsava ke suavasara para prAta smaraNIya AcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja se Apane dillI meM 18 varSa kI alpAyu meM AjIvana brahmacarya vrata grahaNa kiyaa| unhIM ke sAnnidhya meM san 1976 meM basaMta paMcamI zukravAra ke dina mujaphpharanagara ( u0 pra0) meM Apane . AryikA dIkSA grahaNa kii| usake bAda Apa sammedazikharajI, gommaTezvara bAhUbalIjI, dharmasthala, mAgItugIjI, gajapaMthA, podanapura samasta bhAratIya siddha kSetra kI yAtrA karate hue bambaI meM cAturmAsa ke sAtha-sAtha dharma prabhAvanA kara rahI haiN| ..." pan Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [256 prA0 zubhamatIjI Fal.. i Apane baisAkha sudI tIja saM0 2004 meM khuraI . (sAgara) meM zrI gulAbacandajI jaina ke yahAM janma liyA thA / ApakI mAM kA nAma zAntibAI hai| laukika / zikSA cauthI taka hI rahI / san 1972 meM Apane ajamera nagara meM AryikA dIkSA AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se lii| ' FATHER "HERI 2. AryikA dhanyamatIjI bra0 sonAbAI kA janma Deha ( nAgaura ) meM huvA thA / vacapana meM ApakI zikSA alpa hI thii| ApakA vivAha nAgaura meM huvA thaa| ApakI eka putrI hai| jo Aja kaTaka meM rahatI hai| ApakA jIvana zAnti ke sAtha vyatIta ho rahA thA ki anAyAsa Apake Upara vaidhavyatA kA bojha A pdd'aa| Apane use sahana kiyA tathA AcArya vIrasAgarajI mahArAja se sAtavI pratimA ke vrata dhAraNa kie Apane 30 varSa taka saMghoM meM rahakara sAdhuoM kI sevA vaiyAvRtti kii| anta meM Apane udayapura ( rAjasthAna ) meM AryikA dIkSA prAcArya zrI dharmasAgarajI se lii| kezariyAnAtha tIrtha para Apane sallekhanA lI tathA samAdhi maraNa kara Atma kalyANa kiyA isa avasara para 40 sAdhu the| __ Apa sarala, dAnasevI, paropakArI evaM milanasAra sAdhvI thIM / sAre sAdhu ApakI bhakti se prabhAvita the| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] digambara jaina sAdhu ApikA cetanamatIjI ApakA janma rAjasthAna prAnta meM sIkara nagara meM huvA thA ApakA pUrva avasthA kA nAma zrI varagabAI thaa| : ApakI mAM kA nAma dAkhAMbAI thA / Apa parama pU0 prAcArya / zrI dharmasAgarajI mahArAja se prAyikA dIkSA mujaphphara nagara meM mAgha sudI paMcamI ko lekara Atma kalyANa ke mArga meM saMlagna haiN| mA0 vipulamatIjI zrI bhAgavatIvAIjI bacapana se hI dharma meM ruci rakhane vAlI bAlikA thii| ApakA vivAha zivapurI jilA gUDara meM zrI gulAbacandajI ke sAtha huvA thA Apako 1 putra ratna kI prApti huI; para kucha samaya bAda Apake pati kA svargavAsa ho gyaa| Apane dharma mArga ko apanAyA tathA zeSa samaya dhArmika kAryo meM lgaayaa| 1962 meM gRha tyAga kara AcArya zrI se A0 dIkSA lekara saMgha meM rahakara Atma kalyANa ke mArga meM saMlagna haiN| Apake suputra bhI muni dIkSA lekara Atma sAdhanA meM nirata haiM / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu prA0 ratnamatIjI [ 261 pU0 AryikAratnamatIjI ne avadha prAnta meM janma lekara AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se dIkSA lI hai ApakA vizeSa paricaya prApta nahIM ho sakA / kSullikA dayAmatIjI ApakA janma chAraNI nivAsI hUmar3a jaina dharmAvalambI zrImatI maNikAbAI kI kokha se saM0 1960 meM huvA | Apake pitAzrI kA nAma zrI bhAgacandajI thA / ApakI gRhasthAvasthA kA nAma phUlIbAI thA / Apa svargIya AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja sA0 (chAraNI) kI bahina thI / ApakA vivAha zrI phUlacandajI jaina hUmar3a ke sAtha huvA thAM lekina bacapana se hI Apako saMsAra ke prati virakti ho gaI thI / vaivAhika jIvana meM aise aneka avasara zrAye jaba Apa saMsAra kI asAratA kA anubhava kara dharma mArga para calane ko zrAsakta ho gaI / saM0 2016 meM DUMgarapura meM darzanArtha bhramaNa karate Apane sva0 AcArya mahAvIrakItijI se saptama pratimA dhAraNa kara lI / tatpazcAt saM0 2020 meM khuraI meM pa0 pU0 108 munirAja zrI dharmasAgarajI mahArAja sA0 (vartamAna AcArya ) se kSullikA dIkSA dhAraNa kii| dIkSA ke pazcAt kalola, DUMgarapura, ajamera, lADanU, khuraI Adi sthAnoM para Apake cAturmAsa huye / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] digambara jaina sAdhu kSullikA yazomatIjI ApakA janma san 1961 meM udayapura ( rAjasthAna) / meM huvA thA Apake pitA kA nAma zrI javAharalAlajI tathA mAtA kA nAma campAbAI thA / ApakA pUrva nAma surekhA thA / zikSA 5 vIM taka hI rahI / prApane choTI avasthA meM AjIvana brahmacarya vrata svIkAra kiyA thA / udayapura meM Apane AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSullikA dIkSA lii| Apake bar3e bhAI bhI vartamAna meM muni sambhavasAgarajI ke nAma se jAne jAte haiN| bacapana meM hI ghara ko chor3akara prAtma kalyANa ke mArga meM nirata haiM / Apa prAcArya saMgha meM rahakara Atma sAdhanA kara rahI haiN| 2 hai Durin 8 . bhullikA buddhamatIjI ApakA janma vi0 saM0 1967 meM golApurA jAti meM jabalapura meM huA thaa| Apake pitA kA nAma basorelAla evaM mAtA kA nAma jamanAbAI thaa| pUrva nAma kastUrIbAI thaa| Apane hindI saMskRta kI zikSA prApta kii| saM0 1983 meM khuraI meM muni zrI dharmasAgarajI mahArAja se kSu0 dIkSA grahaNa kii| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 263 bra0 zrI pyArIbAI janmasthAna pAraula ( lalitapura u0 pra0) pitA kA nAma paramAnandajI jaina mAtA kA nAma nannIbAIjI ghara kI sthiti sampanna parivAra / janma lene ke bAda usakA bhAvI jIvana kaisA hogA, kahA nahIM jA sakatA / kauna kitanI Ayu lekara AyA, ise to kevala, kevalI hI jAnate haiM / sAdhAraNa manuSya ke jJAna kA yaha viSaya nahIM / pAraula (lalitapura u0 pra0) meM samRddha parivAra meM zrI paramAnandajI ke ghara janmI pyArIbAI ne dhIre dhIre kucha vasanta pAra kara liye / mAtA-pitA ko cintA ne prA gherA / baccI ke hAtha pIle karane haiN| cintA ne sonA, khAnA saba kharAva kara diyA / zubha yoga se apane prayatna ke phalasvarUpa zrI paramAnandajI ne mar3AvarA nivAsI zrI rAmacandra ko apanI putrI ke liye vara rUpa meM cuna liyaa| ghara sampanna thaa| vara vanane vAlA lar3akA ghara meM jyeSTha putra thaa| usake anya do bhAI paramalAla aura premacandra the| zubha muhUrta meM pitA ne zrI rAmacandra ke sAtha apanI lAr3alI vaccI kA pANigrahaNa kara diyaa| pitA apane kartavya kI pUrNatA para khuza the kintu durdeva kahIM baiThA mana hI mana haMsa rahA thaa| eka varSa ke bhItara hI ha~satI, muskarAtI bAlikA kA muMha, jaise syAha ho gyaa| usake sAre svapna svapna kI taraha hI vilIna ho gaye / ava usakI AMkhoM ko kevala AMsuoM kA hI sahArA raha gyaa| usane sAhasa baTorA aura apanA dhyAna adhyayana meM lagAne kA nizcaya kiyaa| isase acchA zoka nirodha kA dUsarA upAya nahIM thaa| mar3AvarA se indaura kI ora dekhA aura use kaMcanabAI digambara jaina Azrama meM adhyayana kI suvidhA prApta ho gii| AThavIM kakSA taka mana lagAkara adhyayana kiyA aura zubhodaya se use apane pairoM para khar3e hone kI sAmarthya prApta ho gii| ujjaina kI jaina pAThazAlA meM 9 varSa taka adhyApana kArya kiyA / bAlaka vAlikAoM meM usakA samaya bItane lagA / samaya ne palTA khAyA saubhAgya se zrI dharmasAgarajI mahArAja kA samAgama milaa| siddhavara kUTa meM AcArya zrI vimalasAgarajI se do pratimA ke niyama grahaNa kiye / bhAvoM meM vizuddhi Ane lagI / uttarottara dhArmika bhAvanA pragAr3ha hotI gaI aura AcArya zrI dharmasAgarajI se sAtavIM pratimA ke vrata le liye / kadama eka bAra Age bar3he to bar3hate hI gaye / zrI 108 muni puSpadantasAgarajI kA sAnnidhya milA aura unase 8 vI pratimA ke vrata zirodhArya kiye / vartamAna meM unake saMgha ke sAtha hI dharma sAdhana karatI huI vicaraNa kara rahI haiM / svabhAva se sarala evaM madhura haiN| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] digambara jaina sAdhu navadIkSita muni amitasAgarajI ApakA janma dugAha kalAM (khuraI ) ma0pra0 meM zreSThi zrI gulAbacandajI ke ghara para dinAMka 26-6-63 I0 saMvat 2020 ko huA thA / Apake 4 bhAI 2 vahane haiM, Apane 11 bIM kakSA pAsa kI, prArambha se ApakI pravRtti dhArmika kAryoM meM adhika samaya lagAne kI thI, kevala 18 varSa kI alpa Ayu meM hI Apane zrI puSpadantajI mahArAja se 12-2-81 ko 70 vrata grahaNa kara liye, jinheM Age hI Age bar3hane kI eka hI lagana ho, unheM kauna roka sakatA hai, vidyAdhyayana karate rahe, Apa 5-12-82 ko prAcArya mahArAja ke caraNa sAnnidhya meM Aye,.evaM bhImapura meM AcArya zrI se 2 pratimA ke vrata grahaNa kiye / 21 varSa kI alpAyu meM Apake bhAva sarvottama utkRSTa saMyamI, mahAvatI muni banane ke hue haiM ve na kevala prasaMzanIya haiM, balki stutya haiM jitanA guNAnuvAda kiyA jAya kama hai, Apane nanheM nanheM bAlakoM ko jo prArambhika dhArmika zikSaNa dekara itane kama samaya meM saMskAra DAle haiM ve paudhe nizcita rUpa se akSuNNa vaTa vRkSa baneMge, ApakA mRdula svabhAva, guru bhakti, saccI lagana nizcita rUpa se deza samAja evaM dharmAnurAgI bandhuoM ko sanmArga kI ora le jAne meM atyanta sahAyaka hogI isameM koI sandeha nahIM / dhanya hai Apake mAtA pitA ko jinhoMne ApasA putra ratna utpanna kara sampUrNa kula ko gauravAnvita kara diyaa| aise yuvA munIzvara ko zata zata vandana / navadIkSita muni samakitasAgarajI ApakA janma siragana (lalitapura) meM kA0 zu0 10 saMvat 1988 meM golAre ( jaina ) parivAra meM zreSThi zrI paramAnandajI kI dharma patnI rAmakuvaravAI kI kukSi se huaa| Apane siragana evaM anya sthAnoM para dhArmika zikSaNa saMsthAoM meM vidyAdhyayana karake zAstrI parIkSA pAsa kI / 5 varSa taka rAjasthAna ke dhArmika vidyAlayoM meM zikSaka pada para kArya kiyA, 25 varSa kirAnA kA vyApAra kiyA, A0 dezabhUSaNa mahArAja se phalaTaNa meM 3-6-77 ko dUsarI pratimA ke vrata liye, zreyAMsasAgarajI mahArAja se tIsarI pratimA ke vrata liye, dinAMka 3-3-82 ko AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se brahmacaryavata evaM sAtavIM pratimA ke pArasolA meM vrata lekara ghara cale gaye, ghara se virakti hone laga gaI thI aura yadA kadA saMgha meM zAmila ho jAte the| ajamera Akara parama dayAlu AcArya zrI ke caraNoM meM muni dIkSA kA zrI phala car3hAyA, prArthanA svIkRta ho gaI, sampUrNa samAja jAnakara harSa vibhora ho gayA, aura dinAMka 4-10-84 ko Apane di0 jaina muni dIkSA lI ApakA kula parivAra, mAtA pitA dhanya ho gaye, dhanya hai ApakI isa jainezvarI dIkSA ko jo Apa mokSamArga kI ora agrasara ho rahe haiM / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryakalpa zrI zrutasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya zrAcArya kalpa zrI zrutasAgarajI mahArAja muni zrI samatAsAgarajI AryikA saralamatIjI zrAyikA zItalamatIjI AryikA dayAmatojI KKR Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] . digambara jaina sAdhu muni zrI samatAsAgarajI "je kamme sUrA te dhamme sUrA" jisake Adarza jIvana se dUsaroM ko apane jIvana ke lie preraNA mile, jo kahane kI apekSA karake batAe, vAstava meM jIvana vaha hai / anyathA jIvana kI ghar3iyA~ bItane meM samaya yoM hI nikalatA jAtA hai| vidvattA aura caritra paraspara pUraka haiM / inako sudRr3ha banAne ke lie zraddhA inakI pRSThabhUmi hai| ina tInoM kA sAmaMjasya ho jIvana kA antima lakSya ratnatraya bana jAtA hai| isa ratnatraya kA bhava bhavAntaroM taka satat sAdhana hI eka dina sAdhaka ko apane carama lakSya taka pahuMcAtA hai-vaha carama lakSya hai mukti, nirvANa yA siddha avsthaa| paNDita mahendrakumArajI pATanI jaise bAhara rahe usI taraha sadaiva antaraGga meM bhI / jIvana meM jo socA use jIvana meM utArA / avasthA ke sAtha sAtha Atmahita meM pravRtta rahe / AtmA kI antaraMga AvAja ko bAhara sAkAra rUpa dene meM sadaiva kaTibaddha rahe / jIvana ke prArambha meM sAmAnya aura usake chora para jIvana ko sArthakatA yA kalyANa ko ora pravRtta karanA-yaha jIvana kI saphalatA ke lie bar3I mahattvapUrNa bAta rahI hai| paramazraddheya dharmavIra seTha TIkamacandajI sonI jaba kabhI havelI se ghImanDI A jAte the taba savArI pAne meM vilamba hone para zrI mahAvIra digambara jaina vidyAlaya ( vartamAna meM rAjakIya TIkamacanda jaina hAyara saikaNDarI skUla ) meM padhArate aura vidyArthiyoM se dharma sambandhI prazna pUcha kara unake lie tatkAla pAritoSika ghoSita kara dete the| pradhAnAdhyApakajI unase nivedana karate the ki ina bAlakoM se gaNita, aMgrejI Adi viSaya bhI pUche jAne cAhie to seTha sA0 bar3I sahajatA se kahate the ki ye saba jIvikA sAdhana ke viSaya haiM / bAlaka parizrama svataH karate rheNge| vidyAlaya kI sthApanA kA uddezya hai dharmAtmA, caritravAna, vidvAn banAnA-vaha pUrA ho rahA hai yA nahIM, maiM yahI dekhanA cAhatA hUM / yadi yahA~ se eka bhI chAtra aisA nikala gayA to maiM samajhUgA ki merA aura mere vidyAlaya kA dhyeya pUrA ho gayA / mujhe yaha likhate hue bar3e gaurava kA anubhava ho rahA hai ki seTha sA0 kI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 267 bhAvanA ko pUrNa sAkAra banAne meM mere sahapAThI zrI paM0 mahendrakumArajI pATanI Age aae| samAcArapatroM meM jaba yaha samAcAra par3hane ko milA ki zrI pATanIjI sevAnivRtta ho kSullaka dIkSA lene jA rahe haiM to AtmA harSa se gadgad ho gaI / vicAra AyA ki ye jIvana ke vikAsa meM bhI pIche nahIM rahe to jIvana sameTane ke samaya bhI lakSya ko nahIM chor3A / paNDitajI apane bhare pUre gRhastha jIvana kA dAyitva apane suyogya putroM ko prasannatA pUrvaka sauMpakara AtmakalyANa kI ora bar3ha rahe haiM- isase adhika preraNAdAyaka bAta aura nahIM ho sakatI hai / paNDitajI ne san 1916 meM ajamera jile ke U~Tar3A grAma meM khaNDelavAla kula ke pratiSThita parivAra zrI phatehalAlajI pATanI ke yahA~ janma liyA / prArambhika zikSA grAma meM hI pAI anantara apane pitRvya zrI mizrIlAlajI pATanI ke kAraNa ajamera meM zikSA prApti ke lie Ae tathA zrI mahAvIra digambara jaina vidyAlaya meM praviSTa hue| paNDitajI sabhI viSayoM meM parizramazIla aura atyanta suzIla chAtra rhe| yahI kAraNa thA ki vidyAlaya ke adhyApaka va pradhAnAdhyApaka bhI jaba kabhI kisI vivAda kA phaisalA karate the to inakI rAya ko mahattva diyA karate the / vidyAlaya meM samAja ke mUrdhanya vidvAna adhyApaka rahe the / aneka granthoM ke TIkAkAra paM0 lAlArAmajI zAstrI, paM0 munnIlAlajI, paM0 banArasIdAsajI zAstrI, paM0 javAharalAlajI zAstrI, paM0 vidyAkumArajI seThI evaM paM0 vardhamAna pArzvanAthajI zAstrI rahe / paM0 motIcandajI pATanI, lAlA hajArIlAlajI jaina, paM0 rAmacandrajI upAdhyAya Adi anya viSayoM ke adhyApaka the| sabhI adhyApakoM kA jIvana Adarza thaa| unase kevala pustakIya jJAna kI hI zikSA-dIkSA nahIM milI apitu jIvana kI racanAtmaka preraNA bhI milatI rahI / san 1930 meM paNDitajI ne vidyAlaya chor3a diyA isake bAda paM0 vidyAkumArajI ke pAsa svayaMpAThI banakara par3hate rahe / vArANasI kI madhyamA, kalakattA kI kAvyatIrtha aura solApura se zAstrI parIkSA dI / paM0 jIne do vivAha kie - prathama patnI se Apake koI santAna nahIM huI / dvitIya patnI se do putra hue / dUsarI patnI kA nidhana hue bhI kAphI samaya ho gayA hai / tRtIya vivAha ke lie Apane kataI manA kara diyA / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] digambara jaina sAdhu paM0 jI sabase prathamaM zrI di0 jaina pAThazAlA, kesaragaMja ajamera ( vartamAna meM zrI di0 jaina u0 prA0 vidyAlaya ) meM dharmAdhyApaka niyukta hue / tIna varSa ke bAda yahAM se tyAga patra dekara sva0 rAyabahAdura bAvU nAnamalajI ajamerA ke prAiveTa paNDita banakara kArya karate rahe / karIbana san 1936 meM madanagaMja meM di0 jaina vidyAlaya kI sthApanA ( vartamAna meM ke0 DI0 jaina hAyara saikaNDarI skUla ) huI / usake prathama adhyApaka paM0 mahendrakumArajI pATanI niyukta hue / Apake satat prayAsa se vidyAlaya pragati kI ora bar3hatA gayA / paNDitajI ke adhyApana kArya evaM karttavyaniSThA kI amiTa chApa vidyAlaya meM sadA banI rhii| yaha vidyAlaya rAjasthAna meM eka suprasiddha zikSaNa saMsthA hai / Apa yahA~ se 31 julAI 1674 ko sammAna pUrvaka sevAnivRtta hue| ApakI isa anupama sevA para madanagaMja jaina samAja ne bhI Apako abhinandana patra arpita kiyA / Apane isa avasara para nimnaprakAra se apanI dAna ghoSaNA kI 1001) zrI jaina bhavana, madanagaMja 1001) zrI teraha paMthI mandirajI madanagaMja 1001) zrI maMdirajI U~Tar3A 1001) zrI ke. DI jaina hAyara se. skUla madanagaMja isake atirikta chaha hajAra rupayoM kI rAzi apane putroM ke pAsa rakhadI hai ki jahA~ ucita samajheM vahA~ dete raheM / isa prakAra Apane apane upArjita dravya kA bar3A sadupayoga kara liyA / Apake do suyogya putra haiM, bar3e putra zrI cetanaprakAza jodhapura vizvavidyAlaya meM hindI ke prAdhyApaka haiM aura choTe putra zrI padamacanda, kendrIya bher3a evaM Unazodha saMsthAna avikAnagara ( jayapura ) meM variSTha zodha sahAyaka haiM / isaprakAra donoM putra acche padoM para kAryarata haiM / madanagaMja jaina samAja ne paNDitajI se apekSA kI thI ki ve madanagaMja meM rahakara samAja va dharma kI sevA meM apanA adhika yoga pradAna kareM / lekina paNDitajI ne Atma hitArtha gRha tyAga kara AcAryakalpa 108 pUjya zrI zrutasAgarajI mahArAja se kSullaka pada dhAraNa karane ke lie zrIphala bheMTa kara diyA aura kSullaka dIkSA renavAla meM lI / paNDitajI vidvAna hone ke sAtha sAtha dRr3ha caritraniSTha bhI haiM / Apa jIvana meM kaI kaThora tyAga lekara sadaiva apane hita meM lage rhe| bar3I prasannatA kI bAta hai ki ve jaise andara vaise sadaiva bAhara rahe / ApakI vRtti sAdA evaM vicAra sadaiva ucca rahe / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 266 AdarzatA ke sAtha jIvanayApana kiyA usI kA pariNAma hai ki saharSa dIkSA lekara Atma kalyANa kI ora agrasara haiM tathA unake suyogya yugala putra evaM sampUrNa parivAra unakI isa AtmakalyANa kI bhAvanA meM bar3e sahAyaka rahe haiN| yaha kahanA hogA ki paNDitajI ne jIvana meM sabhI kArya sundara rIti se sampanna kie usI kA pariNAma hai ki inakA yaha sampUrNa jIbana Adarza rhaa| AcArya saMgha ke sAtha rahakara dharmadhyAna karate rahe the| saMgha kA vihAra zrI mahAvIrajI kI ora huvA taba Apane zrI mahAvIrajI meM muni dIkSA lii| saMgha kA vihAra sujAnagar3ha kI ora huvA taba kAlU cArtumAsa ke bAda vihAra huvA ki balUdA~ rAjasthAna meM ApakI samAdhi ho gii| Apane jaina samAja ke vidvAnoM ko eka naI dizA dI tathA tyAga mArga ko svIkAra kara Atma kalyANa kiyA / prAtmagopana kI vRtti ke kAraNa Apa vijJApana bAjI aura pracAra prasAra kI bhAvanA se kosoM dUra raheM dhanya hai aisA mohaka vyaktitva / mApikA saralamatIjI ApakA janma zrAvaNa zuklA 13 saM0 1960 meM madhya prAnta ke TIkamagar3ha meM zreSThI zrI cunnIlAlajI ke yahA~ para humA / ApakI mAtA kA nAma suganabAI thA / ApakA pUrva nAma bra0 sumitrAbAI thA / udayapura meM vaisAkha sudI 10 saM0 2026 meM AcArya kalpa zrI zrutasAgarajI mahArAjajI se Apane AryikA dIkSA dhAraNa kii| Apa apane jIvana ko saphala banA rahI haiM / ApakA tyAga prazaMsanIya hai| RTAL Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] digambara jaina sAdhu prAdhikA zItalamatIjI C HAL ..105 zrI zItalamatI mAtAjI kI TA Ayu isa samaya 42 varSa kI hai ApakA svabhAva ati hI zItala hai / ApakA janma gA~vaDI meM zrImAn nyAlacandajI va mAtA jhakubAI kI kokha se huA prApakA. janma nAma geMdIbAI rakkhA Apake do bhAI tIna bahana haiM usameM sabase choTe Apa hI haiM / ApakA vivAha sAbalA nivAsI zrI goradhanalAlajI se huA parantu 5 mahine pazcAt hI pati kA tIna dina kI bukhAra meM hI svargavAsa ho gayA 18 varSa kI Ayu meM hI aisI avasthA dekhanI pdd'ii| choTI umra meM hI isa paryAya ke duHkha kA anubhava karate huye apanA samaya svAdhyAya meM bitaayaa| dharma zikSA nahIM milate huye bhI Apane apanA jIvana isa tarapha lagAne kA hI bhAva banAyA / sAbalA meM jJAnamatI mAtAjI kA AvAgamana huA unhIM kI preraNA se Apake vicAra badalate gaye phira ApakA mana ghara meM nahIM lagA aura mAtAjI ke sAtha hI vahA~ se cale gaye kucha dina pazcAt hI Apane pratApagar3ha meM saM0 2025 meM prA0 zivasAgarajI mahArAja se zrAvaNa zuklA pUrNimA ko dUsarI pratimA ke vrata le liye| phira Apa saMgha meM hI rahane lagI aura dharma dhyAna karane lagI. mahAvIrajI meM Apane prA0 zivasAgarajI ma0 ke caraNoM meM dIkSA kA nAriyala car3hAyA parantu durbhAgyavaza A0 ma0 kA svargavAsa ho gayA dIkSA nahIM ho sakI phira Apane A0 ka0 zrutasAgarajI ma. se udayapura meM saptama pratinA grahaNa kI / Apane cAroM dhAma kI yAtrA kI aura phira Akara dIkSA kA nAriyala sAhapura meM car3hAyA aura Apane dIkSA madanagaMja-kizanagar3ha meM lI saM0 2026 meM kSullikA ke rUpa meM prA0 ka0 zrutasAgarajI ma0 se lI aura renavAla kizanagar3ha meM A0 dIkSA saM0 2032 meM unhIM se lI / dIkSA ke bAda Apane apanA paThana pAThana meM mana lagAyA aura zrI ajitasAgarajI ma. se par3hanA. zurU kiyA aba Apa dainika kArya sucArU rUpa se karatI rahatI haiM / svAsthya kamajora rahane para bhI Atma bala meM jitanA hotA hai utanA upavAsa vrata bhI karatI haiM isa prakAra Atma kalyANa kI bhAvanA banI rahe yahI hamArI bhAvanA hai| Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu zrArthikA dayAmatojI [ 271 pUjya 105 zrI dayAmatI mAtAjI kA svabhAva dayAmaya hI hai / ApakA svabhAva hara samaya para upakAra meM hI rahatA hai Apake pitA zrI gorIlAlajI siMghaI mAtA zrI mahArAnI kI kukSI se ApakA janma sAgara meM huA / ApakA janma nAma nanhIMbAI rakkhA gayA / nanhIM bAI 15 varSa kI huI aura mAtA pitA ko zAdI kI cintA hone lagI aura Apa kI zAdI choTelAlajI siMghaI se karadI parantu bAla bacce nahIM hone ke kAraNa apane dharma dhyAna meM lIna hote rahe choTI Ayu meM hI dharma dhyAna meM rahane se 25 varSa ghara meM rahakara phira vaidhavya avasthA prApta hone para ghara meM mana nahIM lagA aura sAdhu samparka meM AgaI aura apanA dharma dhyAna karatI rahIM parantu mana meM zAnti nahIM rahatI thI phira saM0 2018 meM A0 zrI dharmasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata grahaNa kara liye aura A0 ka0 zrI zrutasAgara jI ma0 se ToDArAyasiMha meM sAtavIM pratimA lI / vratoM meM rahakara apanA dharma sAdhana karate rahe phira vairAgya bhAvanAoM kI jAgRti huI aura zrutasAgarajI ma0 se nivedana kiyA ki mujhe Age bar3hanA hai isameM rahakara Atma kalyANa nahIM hotA / ma0 zrI ne Apako kizanagar3ha meM AryikA dIkSA de dI / saM0 2024 se Apa apanA dharma dhyAna sucAru rUpa se karatI rahI haiM / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI dayAsAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya C. ma 15.25.255555528035528352625255232326252034552626262626362626332826332s: zrI dayAsAgarajI mahArAja munizrI sudarzanasAgarajI munizrI rayaNasAgarajI munizrI RSabhasAgarajI munizrI samAdhisAgarajI prathama munizrI samAdhisAgarajI dvitIya munizrI samAdhisAgarajI tatIya munizrI nijAnandasAgarajI munizrI pArzvakIrtijI kSullaka samatAsAgarajI zazaza kSullaka niraMjanasAgarajI kSullaka udayasAgarajI AryikA suprakAzamatIjI prAyikA prajJAmatIjI AryikA suvaibhavamatIjI AryikA niHsaMgamatIjI AryikA bharatamatIjI kSullikA vairAgyamatIjI zazaza Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 273 muni sudarzanasAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna prAnta ke bAMsavAr3A jile meM narabAlI grAma meM huvA thA / Apake pitA kI dhArmika vatti thI tathA prApa para bacapana se dharma saMskAra the / 10 varSa kI avasthA se Apa sAdhu saMgati meM rahane lage the Apane AcArya zAntisAgarajI kI kAphI sevA kI saiMkar3oM mIla taka Apa AcArya zrI ke sAtha paidala vihAra meM sAtha rahe / gAMva ke pApa netA the sabhI masaloM kA hala Apake mAdhyama se hI hotA thaa| Apane sammedazikharajI kI 15 bAra yAtrA kii| ghATola meM saM0 2034 paMcakalyANaka pratiSThA ke zubha avasara para Apane muni dIkSA zrI prAcArya dharmasAgarajI ke ziSya dayAsAgarajI se lii| Apane bAgar3a prAnta meM bhramaNa kara jaina dharma kI prabhAvanA kI, aba AcArya zrI ke pAsa haiN| muni rayaNasAgarajI mahArAja rAjasthAna prAnta ke DUgarapura jile meM sAgavAr3A nAmaka grAma meM 7-10-54 ko rukamaNI vAI ke yahAM janma liyA Apake pitA kA nAma chaganalAlajI gAMdhI thA / Apa 4 bhAI 1 bahina haiM / ApakI laukika zikSA 8 vIM taka hI ho paaii| ApakA pUrva nAma prAnandakumAra thaa| 25 varSa kI umra meM Apake andara vairAgya ke aMkura pragaTa ho gaye tathA Apa apanA vyApAra 1 chor3akara jaina sAdhuoM kI saMgati meM laga gaye tathA Apane 7 pharavarI 1978 ko munidIkSA zrI dayAsAgarajI mahArAjajI se le lii| dhanya hai ApakI dharma pauruSatA ki canda dinoM meM hI Apa sarva parigraha tyAga kara bharA pUrA parivAra chor3akara nirgrantha . dIkSA dhAraNa kI / Apa isIprakAra tapa aura tyAga tathA saMyama kI dizA meM agrasara raheM yahI bhAvanA hai| Marathisex om joDakara . . . .. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] . digambara jaina sAdhu muni RSabhasAgarajI mahArAja MA ApakA janma IDara gujarAta meM huvA thaa| gRhastha avasthA kA nAma zrI campAlAlajI thaa| Apa bacapana se dhArmika kAryoM meM vizeSa bhAga lete the, Apake 6 vacce the jo sabhI dharma meM ruci rakhane vAle the| Apane muni dayAsAgarajI mahArAjajI se muni dIkSA dhAraNa kI / Apa tapasvI munirAja the| Apane apane jIvana kAla meM saiMkar3oM upavAsa . kiye / Apane antataH zravaNa belagolA meM dIkSA lI / muni dIkSA ke bAda Apane 'sarvatobhadra' nAmaka upavAsa kie / isI upavAsa ke bIca meM 15 veM dina samAdhi yukta maraNa huvalI karnATaka meM kiyaa| Syms Spardan muni samAdhisAgarajI (prathama) ... . -- . . . .. PAN Pi ApakA janma dAhoda ji. paMcamahala gujarAta meM huvA thaa| ApakA pUrva nAma zrI badAmIlAlajI thaa| ApakI . laukika zikSA sAmAnya hI rahI / 20 varSa kI umra se vyApAra karanA zurU kiyA, Apa kapar3e ke pratiSThita vyApArI the| 60 varSa kI umra meM Apane muni dIkSA dhAraNa kii| 10 upavAsa kara sallekhanA dhAraNa kara samAdhimaraNa san 1977 meM dAhoda meM kiyA / Apa AcArya zrI dharmasAgarajI ke ziSya muni dayAsAgarajI se dIkSita the| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 275 muni samAdhisAgarajI (dvitIya) zrI kastUramalajI kA janma rAjasthAna ke prasiddha nagara DUgarapura meM huvA thaa| Apane laukika zikSA prApta karane ke bAda apanA jIvana vyApArika kArya meM lagAyA tathA san 1977 meM muni dayAsAgarajI se muni dIkSA lI / tathA DUgarapura meM hI samAdhi lekara Atma kalyANa kiyaa| muni samAdhisAgarajI (tRtIya) zrApa karnATaka zravaNa belagolA ke vAsI the, ApakA nAma zrI mahAdeva thaa| jaina maTha meM Apa bhaTTArakajI kI sevA Adi kiyA karate the / 80 varSa kI umra meM Apane muni dIkSA zrI dayAsAgarajI se lekara samAdhimaraNa zravaNabelagolA meM kiyA / muni nijAnaMdasAgarajI mahArAja janma :- 4-9-1953, zukravAra | sthAna :- hubalI ( karnATaka meM dUsarA bar3A zahara ) pUrvanAma :-- anaMtarAja pArzvanAtha rAjamAne pitA:- pArzvanAtha bhImarAva rAjamAne (daMtamaMjana vyApArI) mAtA :- zrImatI kamalAbAI rAjamAne bhAI :- 1. bar3A nirmalakumAra-bI I.sivila iMjinIyara 2. bAhubalI-vyApArI 3. sanatkumAra-bI.I. sivila iMjinIyara 4. zreNikarAja-DiplomA sivila vidyArthI pitAjI ke do bar3e bhAI, cAra bahineM / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] digambara jaina sAdhu garbhAvasthA :-garbha meM the, usa samaya mAtAjI 1953 mArca meM huI bhagavAna zrI bAhubalI kI mahAmastakAbhiSeka meM gayI thii| dharma kI saMskAra garbhAvasthA meM hI prArambha huI / bAlyAvasthA : 1. munirAjoM ke darzana karane meM utkaTa bhakti / 2. muni banane kI icchA prakaTa karate / 3. zAdI karane kI tarapha nirutsAha / 4. prati dina maMdira meM jAnA / 5. pitAjI - mAtAjI se dhArmika sabhAyeM ghaTanAyeM sunanA / zikSaNa :- 1. bI. kaoNma., padavIdhara bI. kaoNma. parIkSA meM karnATaka vizva vidyAlaya meM prathama sthAna | 2. DiplomA dharma zAstra aura tatvazAstra meM / 3. ema. e. ke do varSa sampUrNa tatvazAstra meM / 4. N. C. C. meM Under Officer | samAja saMghaTanA kArya :--- 1. sekreTarI tathA saMsthApaka hubalI jaina taruNa saMgha 2. sekreTarI - dakSiNa bhArata jaina yuvA pariSad / 3. dhAravAr3a jilhA muni svAgata samiti, sekreTarI / 4. sekreTarI - saMsthApaka (hubalI jaina samAja muni sevA saMgha ) -: syAga mArga : 1. zAdI nahIM karane kI pratijJA / 30-1-1676 zukravAra dopahara meM / ' Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 277 digambara jaina sAdhu prasaMga : AryikA zrI vizuddhamatI mAtAjI se kezalocana samAraMbha meN| sthala : belagAma ( karnATaka ) 2. sapta vyasana tyAga- 17-2-1976 / 3. muni dIkSA lene kI prtijnyaa| 1. AraNI ( madrAsa ) 15-3-1976 somavAra / 2. podanapura ( vambaI ) 15-3-1976 ravivAra muni zrI nirmalasAgara mahArAja ke sAnnidhya-vizAla jana samudAya meM / 4. azuddha jala kA tyAga-2-10-1980 guruvAra, subaha sthAna : huvalI ( karnATaka) muni zrI dayAsAgara mahArAjajI se / 5. dIkSA lene ke lie zrIphala kA arpaNa 22-10-1980 kezalocana samArambha meM sthaan-hublii| 6. gRha tyAga :-27-11-1980 pUjya zrI dayAsAgara mahArAjajI ke saMgha meM vihAra / 7. ailaka dIkSA-21-12-1980 ravivAra subaha / zrI dayAsAgara mahArAjajI se / sthala : dAvaNagerI ( karnATaka ) / 8. muni dIkSA-16-2-1981 somavAra dopahara / pa0 pU0 zrI dayAsAgara mahArAjajI se / sthala : zravaNa belgolaa| prasaMga : bhagavAna zrI bAhubalI ko sahasrAbdhI mahAmastakAbhiSeka ke saMdarbha meN| 48 munirAja tathA kula 140 picchIdhArI tyAgI aura hajAroM janatA ko upasthiti meM / 6. cAturmAsa 1. 1981 nIrA ( mahArASTra) Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 2. 1982 kApaDaNe ji0 pUnA ( mahArASTra ) / 3. 1683 sUrata - gujarAta | 6. paMcakalyANaka pratiSThA mahArAjajI ke sAnnidhya meM / 1. atizaya kSetra mahuvA ji0 sUrata (gujarAta ) tA0 5-5 - 1983 se 15-5-1683 / 2. vedI pratiSThA - sUrata (gujarAta) tA0 25- 6-63 se 27-6-1983 taka 3. sarva dharma sammelanoM kA Ayojana | 278 ] mahArAjajI se dIkSA : 1. kSullaka dIkSA - 11 - 9 - 1983 sUrata meM 2. muni dIkSA - 13-1-1683 sUrata meM 3. samAdhi - 13 - 9 - 1983 sUrata meM / muni zrI tyAgAnaMdasAgara mahArAjajI / dIkSA lenevAle : zrI nagInadAsa karmacanda jhaverI bombevAle | 7 vIM pratimAdhArI AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAjajI se 35 barasa pahale lie the / *** 1-3 *** 4 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAbu muni pArzvakIrtijI mahArAja [ 27e ApakA janma jilA bAMsavAr3A ke tahasIla garI ke lohAriyA gAMva jAti narasiMhapurA meM mAtezvarI kUrIdevI ke kUkha se samvat 1976 meM huA | ApakA nAma javeracandanI va pitAjI kA nAma dADamacandajI thA / ApakI mAtAjI bhadra pariNAmI va dayAlu thiiN| vrata upavAsa karatI thiiN| ApakI mAtAjI meM eka yaha vizeSatA thI ki pratyeka santAna kI utpatti ke samaya upavAsa rakhatI thiiN| Apake pitAjI gAMva ke pratiSThita vyakti the| Apane 15 sAla kI avasthA meM vyApAra karanA zurU kara diyA thaa| ApakI dharmapatnI kA nAma zrImatI amRtavAI hai | ApakI icchA zurU se ho dIkSA lene kI thI / Apane 30 sAla kI avasthA meM munizrI nemisAgarajI mahArAja bambaI vAloM se brahmacarya vrata linA / samvat 2036 tArIsa 23-2-79 ko zrI sammedazikharajI meM jAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA lii| usake bAda ghATola meM zrI 108 dharmasAgarajI ke ziSya dayAsAgarajI se ailaka dIkSA lii| ApakI yaha icchA thI ki maiM muni dIkSA AcArya zrI vimalasAgarajI ke dvArA zrI sonagirIjo meM tU / isa bhAva ke kAraNa Apa = mAha meM pandraha sau mIla calakara AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja ke caraNoM meM sonAgirI aaye| yahAM Akara Apane AcArya zrI se samvat 2036 zrAvaNa hudI ko candraprabhu prAMgaNa meM muni dIkSA to / taba se Apako i pArzvakIrtijI ke nAma se sambodhita kiyA jAne lagA / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] digambara jaina sAdhu kSullaka samatAsAgarajI. ApakA janma karnATaka zravaNa belagolA ke samIpa meM huvA thA / ApakA pUrva nAma zrI rAjendrakumArajI thA / Apane tIrthakSetra zravaNa belagolA meM jaina gurukula meM injIniyara taka zikSA prApta kii| Apa kannar3a, hindI, aMgrejI ke eka uccakoTi ke pravaktA haiM / muni zrI dayAsAgarajI mahArAja se vambaI podanapura meM kSu0 dIkSA lekara Atma sAdhanA kara rahe haiN| Apa vAlabrahmacArI evaM yuvA santa haiN| kSullaka niraMjanasAgarajI ApakA janma mujaphphara nagara (U. P.) jile meM mubArikapura meM huvA thaa| ApakI bar3I bahina ne AryikA dIkSA lI hai / Apa agravAla jAti ke ratna haiM / 50 varSa kI umra meM ghara gRhasthI kA tyAga karake mahAmastakAbhiSeka gomaTezvara ke zubha avasara para Apane muni dayAsAgarajI se kSu0 dIkSA aMgIkAra kI / pApa dharma sAdhanA meM nirata haiN| kSullaka udayasAgarajI ApakA janma udayapura jile ke salumbara gAMva jAti bIsA nAgadA meM samvat 1965 meM huaa| Apake pitAjI kA nAma rUpacandajI va mAtAjI kA nAma bhurIvAI thaa| ApakA gRhasthAvasthA kA nAma zrI udayacandajI thA / Apake pitAjI va mAtAjI kA svabhAva dharma ke prati bahuta acchA thA / saMvat 2018 meM Apane brahmacarya vrata grahaNa kiyaa| . usake bAda Apane 7 vI pratimA zrI 108 zivasAgarajI mahArAja se udayapura meM lii| Apa bAla brahmacArI haiM / usake bAda saMvat 2034 meM ghATola meM paMcakalyANaka pratiSThA ke samaya muni dayAsAgarajI se kSullaka dIkSA lii| usa samaya se prApa udayasAgarajI ke nAma se sambodhita kiye jAne lage / usake bAda ailaka pArzvakIrtijI mahArAja ke saMgha ke sAtha meM sonAgira pdhaare| " bAda saMvat 20 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 281 digambara jaina sAdhu mApikA suprakAzamatIjI suzIlAjI kA janma kuNDA ji0 udayapura rAjasthAna meM 19 varSa pUrva huA thA / 11 vIM taka Apane laukika zikSA prApta kii| 15 varSa kI umra meM Apane ajIvana brahmacarya vrata dhAraNa kara liyA thA / bambaI podanapura trimUrti meM Apane muni dayAsAgarajI mahArAja se 17 janavarI 22 meM AryikA dIkSA dhAraNa kii| isa yuvA avasthA meM Apane parivAra se moha chor3akara jainezvarI dIkSA lii| Apa sarala evaM tapasvI sAdhvI santa haiM / nava-yuvatiyoM ke liye eka Adarza mArga Apane prazasta kiyaa| End AryikA prajJAmatIjI " '..:.' . Hom: ApakA janma udayapura jilA kuDAM meM huvA thaa| ApakI mAtA kA nAma kunaNabAI thaa| pitA kA nAma zrI rAmacandrajI thaa| ApakA pUrva nAma lalitA thaa| Apa narasiMhapurA jAti kI haiN| 14 varSa kI umra meM ApakA vivAha ho gayA para abhI meMhadI kI lAlI halkI bhI nA ho pAyI thI ki utara gaI / zIghra hI apanA citta dharmadhyAna kI ora lagAyA tathA muni dayAsAgarajI se akSaya tRtIyA ke dina ghATola meM paMca kalyANaka. pratiSThA ke avasara para prAyikA dIkSA dhAraNa kara lI dIkSoparAnta ApakA navIna nAmakaraNa prajJAmatIjI huvaa| .. .. PM ITRA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . SAR . . 282 ] . digambara jaina sAdhu AryikA savaibhavamatIjI - ApakA janma gujarAta prAnta meM jilA paMcamahala dAhoda nagara meM huvA thA / zrApake pitA kA nAma pannAlAlajI gAMdhI tathA mAM kA nAma zAntibAI thaa| Apa 5 bhAI tathA 4 bahina haiN| Apake pitA eka. pratiSThita vyApArI haiM tathA sAdhu bhakti apUrva hai / pU0 muni dayAsAgarajI mahArAja kA cArtumAsa dAhoda meM huvA taba muni zrI ke pravacanoM se Apake andara vairAgya jagA tathA tabhI Apane AjIvana brahmacarya vrata. aMgIkAra kiyA / ApakI zikSA 12 vIM taka hai va mUla bhASA gujarAtI hai tathA hindI kannar3I saMskRta kA bhI jJAna Apako hai / ApakA jIvana sarala evaM zAntimaya hai / nirantara paThana kArya meM lagI rahatI haiN| bambaI meM parama pU0 muni dayAsAgarajI mahArAja se trimUrti podanapura meM AryikA dIkSA 1 janavarI 1982 meM dhAraNa kI / Apa nirantara jJAna sAdhanA meM nirata haiN| AryikA. niHsaMgamatIjI mahArASTra prAnta kI aitihAsika nagarI nAgapura meM 13-2-36 zreSThI zrI sumerucandajI ke ghara janma liyA thaa| ApakI mAtA kA nAma dazodIbAI thaa| Apane 11 vIM kakSA pAsa karane ke bAda 'vijJAna prazikSaNa' kI TreniMga lI tathA chindavAr3A meM kanyA vidyAlaya meM 20 varSa taka adhyApikA kA kArya kiyaa| Apake pati kA nAma zrI gurudayAlajI jaina thaa| Apake 3 bacce haiM / ApakI dhArmika ruci atyanta thI / pU0 muni dayAsAgarajI mahArAja ke pravacanoM se Apake andara vairAgya jAgA tathA pati se AjJA lekara parivAra ke samakSa chindavAr3A meM muni dayAsAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA lI / jJAnopArjana meM ApakI sAdhanA athaka anavarata aura adhyavasAya pUrNa rhii| Apane bhare pUre parivAra ke prati jitanI bhI nirmamatA dikhAI sacamuca zraddhaya hai| Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [283 prAyikA bharatamatIjI ApakA janma hamAI jilA DUMgarapura nivAsI zrI jItamalajI siMghavI ke yahAM kArtika sudI 15 samvat 1984 meM huaa| ApakI mAtA kA nAma zrImatI mANakavAI thaa| ApakA gRhasthAvasthA kA nAma camelIbAI thA / ApakI zAdI rAmagar3ha meM zrI gaNezalAlajI ke sAtha huii| azubha karmoM ke udaya se 5 varSa bAda Apako vaidhavya duHkha sahana karanA pdd'aa| Apane brahmacArI ajitasAgara ke nimitta se do pratimA dhAraNa ko jisase ApameM vizeSa vairAgya aayaa| usake bAda AcArya zrI 108 dharmasAgarajI ke ziSya dayAsAgarajI se samvat 2034 meM kSullikA dIkSA lI usake bAda Apane saMgha sahita gAMva lohAriyA meM cAturmAsa kiyaa| vahAM Apane 32 upavAsa kie / usake bAda ailaka pArzvakItijI ke saMgha meM calakara zrI sonAgiri AyIM / Ane ke pazcAt Apane AryikA dIkSA lene kA nirNaya liyA aura AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se samvat 2036 zrAvaNa sudI 12 ravivAra tArIkha 5-8-76 ko sonAgira meM prAyikA dIkSA lI / usa samaya ApakA nAma bharatamatI mAtAjI rakhA gyaa| kSullikA vairAgyamatIjI prApakA janma jilA DUgarapura ke sAbalA gAMva meM jAti dazA humar3a meM mAtezvarI lakSmIdevI ke kukha se saMvat 2014 meM huaa| ApakA nAma kacarIbAI pitAjI kA nAma rohindA lakSmIlAlajI thaa| ApakI mAtAjI kA svabhAva bhadra pariNAmI hai aura unakI dharma ke prati acchI ruci hai / ApakI zAdI jilA bAMsavAr3A ke gAMva khamerA meM hemarAjajI ke suputra kanhaiyAlAlajI ke sAtha huI kanhaiyAlAlajI kI yaha dUsarI zAdI thii| gRha kalaha ke kAraNa Apake jIvana meM mor3a AyA / isa kAraNa se ApameM vairAgya aayaa| usake bAda muni dayAsAgarajI kA saMgha milA, jahAM kSullaka pArzvakIrtijI ke sahayoga se gAMva ghATola meM Apane kSullikA dIkSA lI / tabase Apa vairAgyamatI mAtAjI ke nAma se pukArI jAne lgiiN| Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI puSpadantasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya S PRN. zrI puSpadantasAgarajI mahArAja munizrI padamasAgarajI AryikA pArzvamatIjI kSullaka padamasAgarajI kSullikA pyAramatIjI REENAMANAYAMANAMEANAMANANAMNNNNN Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 285 digambara jaina sAdhu muni zrI pavamasAgarajI mahArAja .SARA NPP - SEE ApakA janma mahArASTra prAnta ke kolhApura jile meM san 1906 meM huA thaa| pitA kA nAma campAlAla evaM mAtA kA nAma gaMgAvAI thaa| ApakA janma nAma annU thA / kannar3I meM adhyayana kiyA / 25-2-1966 meM ghara bAra chor3akara vIra grAma meM kSullaka dIkSA lI tathA muni dIkSA zrI siddhakSetra sammedazikharajI meM muni puSpadantasAgarajI se lii| Apa AtmakalyANa ke liye prayatnazIla haiM, pratidina svAdhyAya rata rahate haiM, hindI bhASA kA bhI adhyayana kara rahe haiN| mApikA pArzvamatIjI - janmasthAna - dariyAvAda (bArAbaMkI) u0 pra0 nAma snehalatA jaina pitR nAma zrI banArasIlAlajI mAtR nAma zrImatI makhAnAdevI zikSA cauthI hindI janma samvat 2008 bhAdrapada kRSNA aSTamI dIkSA sthAna trilokapura (nemanAtha atizaya kSetra) dIkSA guru zrI 108 muni puSpadantasAgarajI dIkSA nAma zrI 105 pArvamatIjI pArivArika sthiti- sukho samRddha sampanna parivAra kuTumbI jana - pAMca bahineM, tIna bhAI, tIna bhojAI, bhatIje, bhatIjI lagabhaga 150 vyaktiyoM kA parivAra chor3akara dIkSA grahaNa kii| SHARE Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] digambara jaina sAdhu .. - kSullaka padamasAgarajI gRhastha nAma- janma sthAnadIkSA guru - - dIkSA zrI gamakalAlajI humar3a sUrata (gujarAta) muni puSpadantasAgarajI kArtika zukla mAsa vIra ni0 saM0 2506 ravivAra Apane apane bhare pUre parivAra ko tyAga kara paramArtha patha kA Azraya liyA tathA Atma kalyANa kiyA anta samaya meM Apane muni dIkSA dhAraNa kara samAdhimaraNa kiyaa| kSullikA pyAramatIjI '. . Apa muni puSpadantasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiM / ApakA vizeSa paricaya aprApya hai / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcAryakalpa zrI sanmatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya zrI sanmatisAgarajI mahArAja munizrI ne misAgarajI munizrI vimalasAgarajI munizrI padamasAgarajI munizrI kunthusAgarajI AryikA candramatIjI zrArthikA zAMtimatIjI kSullaka supArzva sAgarajI kSullaka hemasAgarajI kSullaka vijaya sAgarajI kSullaka cAritrasAgarajI kSullaka mAnasAgarajI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] digambara jaina sAdhu munizrI nemisAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna pradeza ke pramukha nagara jayapura meM huA thaa| Apake pitA kA nAma jamanAlAlajI evaM . mAtA kA nAma gulAbabAI thA / saM0 2021 meM Apane zrI gajapaMthAjI ke puNya tIrtha para kSallaka dIkSA lI evaM muni dIkSA (mahArASTra ) auraMgAbAda meM zrI sanmatisAgarajI se le lii| pazcAta ve guru ke sAtha vihAra karate rahe evaM anekoM bhAiyoM ko upadeza dekara unakA kalyANa kiyA / ve mahAna tapasvI the aura vrata upavAsa karate hI rahate the| Apa 1-1 . mAha ke upavAsa karate the / gAjiyAbAda dillI meM ApakI samAdhi huaa| munizrI vimalasAgarajI mahArAja F Mrun ............antannicationishaanisks: zrI 108 zrI vimalasAgarajI mahArAja kA janma rAjasthAna ke jayapura rAjya meM prati hI suramya gAMva dosA meM dharmAtmA zreSThI zrI bhurAmalajI kI dharma parina geMdIbAI . chAbar3A jAti khaNDelavAla kI kukSI se saM0 1966 vaisAkha zuklA 9 zubha tithi zubha dina meM huaa| ApakA janma nAma sobhAgamala rakhA gyaa| Apa krama krama se vRddhi ko prApta huye / mAtA pitA ne Apako pAThazAlA meM vidyAdhyayanArtha : rakkhA / 15 varSa kI umra meM hI ApakI zAdI karA dii| ApakI dharma pani zrI kastUrIbAI se dharmacanda nAmaka putra ratna utpanna huA / Apa apane mAtA pitA ke ikalaute putra / the aura Apake bhI eka hI putra ratna huaa| Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [289 pArzvamatI mAtAjI ajamera vAloM kI preraNA se Apane saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye / kucha samaya uparAnta Apane muni zrI 108 zrI mallisAgarajI mahArAja se saM0 2003 jayapura meM kSullaka dIkSA grahaNa kara lI aura ApakA nAma kSullaka vijayasAgara rkhaa| kucha azubha karmoM ke udaya se Apa ko rogoM ne ghera liyA / para Apa kaSToM se Darane vAle nahIM the zrApa dRr3hatA se rogoM kA sAmanA karate rhe| saM0 2028 ToDArAyasiMha meM Apa zrI ne muni dIkSA prAcArya ka0 zrI sanmatisAgarajI mahArAja se lI / ApakA jIvana atyanta sarasa hai tathA aneka prakAra ke kaThina vrata upavAsa karate haiN| vartamAna meM Apa abhIkSNa jJAnopayogI 108 munirAja ajitasAgarajI mahArAja ke saMgha meM raha kara nirantara dharma dhyAna sevana karate hue caryA kA pAlana karate haiN| munizrI padamasAgarajI mahArAja . . .. kania Apa pA0 ka0 zrI sanmatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiM, vizeSa paricaya aprApya hai| ... . .. munizrI kunthusAgarajI mahArAja ''. Apa A0 ka0 zrI sanmatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiM, vizeSa paricaya aprApya hai / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] digambara jaina sAdhu - . prAyikA candramatI mAtAjI - - ... .. . pUjya prAyikA ratna viduSI 105 zrI candramatI mAtAjI alpa umravAlI nizadina paThana pAThana jJAna, dhyAna, tapa, tyAga va saMyama meM lavalIna rahatI haiM ApakI umra karIba 35 varSa kI hai ApakA janma nAvA~ ( kucAmana roDa ) meM vikrama saMvat 2005 . kArtika kRSNA caturdazI ko huA thaa| dIpAvalI kA dina thA, cAroM tarapha rozanI hI rozanI phaila rahI thI isalie ApakA janma . nAma rozanavAI rakhA gayA pitAjI kA nAma zrImAna seTha sItArAmajI godhA evaM mAtA kA nAma zrI vRjezvarIbAI thaa| : jaba ApakI umra pA~ca varSa kI huI taba mAtA pitA ne par3hane hetu . vidyAlaya meM bharatI kiyaa| par3hane meM Apa bahuta teja thIM parIkSA meM ... bhI sabase prathama uttIrNa hotI thIM / vidyAlaya meM pAMcavI kakSA taka adhyayana kiyaa| sAtha sAtha mAtA pitA jaina dharma ke saMskAra bhI DAlate gaye / mAtA pitA ko Apake : prati bahuta hI lADa pyAra thA jaba ApakI umra 16 varSa kI huI taba ApakA pANigrahaNa khAcariyAvAsa ! nivAsI zrImAn sukumAlacandajI ke sAtha vikrama saMvat 2021 meM huA thA ApakA suhAga dasa varSa : taka rahA / Age pApa karma ke udaya se Apake pati zrI sukumAlacandajI kA alpa umra meM hI svargavAsa , ho gayA / isa bhArI duHkha kA koI pAra nahIM, jo vaidhavya strI hotI hai vo hI ina du:khoM ko jAna ' sakatI hai pati kA viyoga honA striyoM ke lie bahuta duHkha kI bAta hai parantu itanA bhArI du kha Ane para bhI Apane rone dhone va zoka saMtApa kI tarapha mana ko na lagAkara nizadina dharma ke prati apane mana ko lagAkara dina vyatIta karate the yaha saMsAra prasAra hai duHkhamaya hai prati samaya Ayu kSINa hotI jAtI hai manuSya janma bAra bAra milane vAlA nahIM hai aisA vicAra kara Apane eka sAla meM hI AcArya kalpa zrI zrutasAgarajI mahArAja ke saMgha meM prA0 sanmati mAtAjI ke pAsa A gye| Ane ke bAda A0 vizuddhamatIjI, vinayamatIjI va sanmatimAtAjI se paThana pAThana adhyayana kiyaa| isaprakAra vairAgya . ke bhAva baDhate gaye / mAtAjI ne sabase prathama zAntivIra nagara meM AcArya kalpa 108 zrI zrutasAgarajI mahArAja se paMcama pratimA ke vrata liye aura tyAga va saMyama ko kaSTa nahIM jAnA / Apane sujAnagar3ha meM A0 kalpa zrI 108 sanmatisAgarajI mahArAja se saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye / saptama. pratimA lene para bhI ApakA mana tRpta nahIM huaa| phira Apane vikrama saMvat 2034 meM kArtika kRSNA pratipadA ( ekama ) ke dina nAgauraM meM pUjya AcArya kalpa 108 zrI sanmatisAgarajI mahArAja ke / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAT .' digambara jaina sAdhu [ 261 pAsa alpAyu meM hI prAyikA dIkSA grahaNa kii| dIkSA ke avasara para Apane eka ghanTA bhara janatA ko dharmopadeza va vairAgya ke bhAva sunAye / dIkSA nAma prA0 candramatIjI hai ava vartamAna samaya meM bhI Atmahita ke kAraNa nirantara jJAna, dhyAna kA abhyAsa karate hI rahate haiM cAritra pAlana ke sAtha sAtha jJAnAbhyAsa hindI va saMskRta kA jJAna bar3hAyA / madhura madhura vyAkhyAnoM ke dvArA janatA ko dharmopadeza sunAte haiM upadeza kI zailI bahuta hI mIThI hai va janatA ko AkarSita karatI hai zarIra se to kamajora va dubale patale dikhAI dete haiM parantu Atma bala ke dvArA jJAna va cAritra kI vRddhi ke lie nirantara granthoM kA adhyayana karate hI rahate haiM mana meM kleza kaSAya bhAva jaldI utpanna nahIM hote haiM isaprakAra svapara kalyANa karate raheM yahI hamArI bhAvanA hai| prAdhikA zAMtimatI mAtAjI ma 105 zrI zAntimatI mAtAjI sabase vayovRddha AryikA haiM yathA nAma tathA guNa ke vAkyAnusAra bar3I zAMta prakRti kI sAdhvI haiM / tAtvika carcA meM ruci rakhatI haiM / ApakA janma hamerapura meM zrImAna ambAlAlajI var3ajAtyA kI dharmapatnI zrI phudIbAI kI kukSI se huaa| ApakA janma nAma gulAbabAI thA ApakA vivAha ToDArAyasiMha nivAsI zrI gulAbacandajI pATanI se huaa| ApakI vairAgya bhAvanA vAlyAvasthA se hI thI parantu strI paryAya ke kAraNa paristhiti vaza zAdI karanI par3I parantu vairAgya bhAvanA Age bar3hane lagI Apake tIna lar3akiyAM aura do lar3ake haiM ghara meM saba tarapha se sampanna kArya hai parantu bhAvanA nahIM rukI aura AyikA zrI indumatijI kA sasaMga milA aura unase Apane do pratimA ke vrata liye / pUjya 108 zrI vIrasAgarajI mahArAja kA ToDArAyasiMha meM zubhAgamana huaa| unake upadezoM kA aisA prabhAva par3A ki Apane unase hI pAMcavIM pratimA ke vrata dhAraNa kiye / aura sIkara meM prA0 zrI zivasAgarajI mahArAja se Apane sAtavIM pratimA dhAraNa kI / pazcAt AryikA dIkSA ToDArAyasiMha meM pUjya munirAja zrI 108 sanmati sAgarajI ma0 se vi0 saM0 2028 meM maMgasira kRSNA 6 ko grahaNa kI / sampUrNa parivAra Adi tyAga kara uttarottara tyAga tapazcaryA evaM jJAna ko bddh'aayaa| skUlI zikSA bilkula nahIM pAne para bhI Apa abhyAsa ke dvArA svAdhyAya pATha kriyA Adi saba karatI haiM upadeza bhI detI haiM / tathA jJAna dhyAna svAdhyAya meM apanA jIvana lagAkara svapara kalyANa kara rahI haiN| RECE 5ARIC 7 1 ....: na sampanna kArya hai para Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] digambara jaina sAdhu kSullaka supArzvasAgarajI mahArAja dail.. puruSArtha catuSTaya meM aMtima purupArtha mokSa ko sAdhane ke liye saMyama kI caukhaTa para thApa diye vinA jo cala par3ate haiM ve mArIci kI smRti jagAye rakhane ke sivAya bhalA saMsAra meM aura kaunasA mahAna kArya kara rahe haiN| ToDArAyasiMha ( ToMka ) meM adhyAtma kI anabUjha pahelI meM ulajhe zrAvakoM meM bahasa kI bAta bhI sadaiva "mArga" kI rahI hai| sanAtaniyoM aura adhyAtmapaMthiyoM kI yaha korI uThApaTaka draviDa prANAyAma hI siddha hotI yadi suvAlAla jaina kSullaka dIkSA lekara hamAre madhya na Aye hote / khaNDelavAla phUlacanda jaina aura unakI patnI ejanavAI ArSa paramparA ke upAsaka to rahe haiM / parantu yaha to unane bhI nahIM socA hogA ki . phAlguna zu0 10 saM0 1666 meM janmI unakI yaha saMtAna zAstrIya carcA ko eka dina AcaraNa kA jAmA pahana kara savakI pUjya vana jAyagI / rAjapUtAne kI tapatI reta meM tRpA zAnta karane ke sAdhana sudUra-dUra taka alabhya jaise bhale hI rahe pAyeM para dharmAmRta kI varSA kA kabhI akAla nahIM par3A / yaha bAta sujAnagaDhiyA aura lADanU vAle bhalI bhAMti jAnate haiM / pU0 muni zrI sanmatisAgarajI ma0 kA saM0 2033 kArtika zu0 6 ko sujAnagar3ha meM padArpaNa huA to guru sAnnidhya milate hI suvAlAla ke hRdaya meM vairAgya ko taraMgeM hilora mArane lagIM / guru ne zrAvaka samudAya ke samakSa janezvarI kSullaka dIkSA pradAna karate hue Apako "supArzvasAgara" ke nAma se saMbodhita kiyaa| gurU kRpA se Aja 71 varSa kI Ayu meM bhI pU0 supArzvasAgarajI ma0 nirantara zAstrAbhyAsa karate hue asahAya saMsArI prANiyoM kI naiyA bhavasAgara se pAra utArane meM lage hue haiM / Apane dIkSA kAla se lekara aba taka nAgaura, udayapura, jayapura, ToDArAyasiMha nagaroM meM caturmAsa karake anaginata prANiyoM ko cAritra dharma kA marma samajhA kara unakA asImita saMsAra sImita kara diyaa| Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 263 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI hemasAgarajI LA E TTE - A J L amichhaadantinentalianimals rajapUtI sAhasa kI kahAniyoM meM bUdI ko bhI kucha hissA milA hai / nainavA eka choTA sA gAMva isI jile kI sarahadI meM basA hai jisake AMcala meM virAga kI sAhasa kathA simaTI par3I hai / zrI phUdAlAla khaNDelavAla apanI patnI kesarabAI ke sAtha hamezA sAdhu saMgati aura vaiyAvRtti meM samaya bitAte the| saM0 1978 ASADha kI amAvasyA ko unake ghara eka putra ratna kA janma huA jo unake guNoM kI anukRti mAtra thaa| pitA ne sneha ke sAtha putra kA nAma kalyANamala rkhaa| zAyada ThIka bho thA bhaviSya meM isase jagakalyANa kI sambhAvanA unheM pAlanA jhulAte hI dikha gaI thii| saM0 2023 kArtika zu0 13 ko ToMka meM pU0 A0 zrI dharmasAgarajI ma0 ke zubhAgamana ke samaya kalyANa mala ne saptama pratimA ke vrata grahaNa kara svakalyANa patha meM apane kadama bar3hA diye / isase ThIka ATha varpa vAda mAlapurA ( ToMka ) meM saM0 2031 jyeSTha zu0 5 ko pU0 muni . zrI sanmatisAgarajI ma0 (ToDArAyasiMha vAle ) se kSullaka dIkSA lekara apanA nAma sArthaka kara diyaa| dIkSA dekara prAcArya zrI ne ApakA nAma kSullaka hemasAgara rakhA / Apa bhI hema sadRza apanI kAMti se samAja meM nirmala ratnatraya ke bIja vo rahe haiM / Apane aba taka mAlapurA nagaraporTa, uniyArA, sivADa, dUnI meM cAturmAsa kara zrAvakoM para anugraha kiyA hai / jina zAsana kI prabhAvanA ke liye vedI pratiSThA, paMcakalyANaka pratiSThA, maMdira jIrNoddhAra Adi kAryoM ke liye satat preraNA karate rahate haiN| . MPET Fu Par kSullaka zrI vijayasAgarajI ApakA janma dosA jilA jayapura ( rAjasthAna ) meM zrI bhUrAmalajI kI dharmapatnI zrI geMdAbAI kI kukSi se vaisAkha sudI navamI saM0 1966 meM khaNDelavAla jAti meM . janma liyaa| Apako zikSA sAmAnya ho rhii| saM0 2003 meM muni mallisAgarajI mahArAja se jayapura meM kSullaka dIkSA lI / Apane bhArata varSa ke aneka prAntoM meM vihAra kara dharma prabhAvanA kii| aAja bhI Apa A0 ka0 sanmatisAgarajI mahArAja se muni dIkSA lekara Atma kalyANa ke patha , para saMlagna haiN| Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] digambara jaina sAdhu kSullaka cAritrasAgarajI Apane devagAMva, tAlukA kannar3a jilA auraMgAbAda meM dinAMka 28-2-1918 meM janma liyA thaa| ApakA pUrva nAma candUlAlajI zAha thA / dhArmika parivAra meM janma hone ke kAraNa Apane bhI apane mana ko dharma meM lagAyA tathA muni sumatisAgarajI se 5 vI pratimA ke vrata dhAraNa kie| marAThI meM zikSA prApta kI tathA san 1964 ADUla mahArASTra meM muni sanmatisAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA lii| Apane dahIgAMva kSetra para eka gurukula kI sthApanA karAI jo vidhivata cala rahA hai / Apake mAdhyama se saiMkar3oM jIva Atma kalyANa kara rahe haiN| kSallaka mAnasAgarajI ___ vastra vyavasAyI bAbUlAla jaina ne puNya kI eka ' halkI sI sugandha na vikherI hotI to U~ce-U~ce sAMgauna vRkSoM se AcchAdita javalapura jile ke jaMgaloM meM sudUra taka vasI akRtapuNya ke sAkAra rUpa bhIla-kola ko vastiyoM ke madhya "vacaiyA" gAMva mahatvahIna hI banA rahatA / san 1976 meM zrAvaka pramukha zrI udayacanda jaina evaM motIlAla jaina kI vinatI svIkAra kara pU0 prA0 zrI sanmatisAgarajI ma. bAkalagrAma meM padhAre to puNya ke suvAsita samIra se phira vaha samUcA ilAkA hI nahA gyaa| gRha virakta bAbUlAla jaina ne guru Agamana kI carcA sunI to caraNoM kA zaraNA gahane daur3a AyA / guru kRpA se usakI murAda pUrI huii| dampatti zrI bhASakalAla jhulakUvAI kI saMtAna ko AcArya zrI ne 7 disambara 79 ko bAkala ke zrAvakoM ke samakSa kSullaka dIkSA pradAna kara 'mAnasAgara" nAma vikhyAta kiyaa| isa prakAra vi0 saM0 1965 se isa bhava kI nara paryAya meM par3I AtmA ke karmAsravoM ke srotoM para saMvara kI DAMTa lgaaii| guru caraNoM meM rahakara kSullaka mAnasAgarajI zAstroM ke adhyayana-manana meM apanI AtmA ko lagAkara vairAgya bhAvanA bhA rahe haiM / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI zreyAMsasAgarajI nAMdagAMva dvArA dIkSita ziSya zrI zreyAMsasAgarajI mahArAja munizrI dharmendrasAgarajI prAyikA suguNamatIjI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] digambara jaina sAdhu munizrI dharmendrasAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna prAnta ke grAma pArasolA meM pitA zrI kizanalAlajI ke yahAM huaa| ApakI mAtA kA nAma zrI ghIsIbAI thaa| Apane muni zreyAMsasAgarajI mahArAja se muni dIkSA phalaTaNa mahArASTra meM 22 pharavarI 1973 ko lii| Apane phalaTaNa, zrIrAmapura, nAMdagAMva, indaura, murenA, ajamera, IzarI Adi sthAnoM para cArtumAsa kie tathA dharma prabhAvanA kI / prAyikA suguraNamatI mAtAjI ApakA janma nAma basantIbAI thaa| Apake pitA . kA nAma gulAbacandajI evaM mAtAjI kA nAma asarAbAI thA / Apa khaNDelavAla jAti meM utpanna huI / janma sthAna akalUja thA / Apane muni zreyAMsasAgarajI se zrAvaNa sudI saptamI dinAMka 16-8-72 ko dIkSA lii| Apane bArAmatI, phalaTaNa, gajapanthA, nAMdagAMva, ajamera, IzarI, sujAnagar3ha Adi sthAnoM meM cArtumAsa kiyaa| Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI jJAnasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya ." . ...... .. 152-men-... 2 AcArya zrI jJAnasAgarajI mahArAja AcArya zrI vidyAsAgarajI munizrI vivekasAgarajI kSullaka zrI svarUpAnandajI MAAMANANAMANANAMAMANAMANNANAMANANAMANANAMA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] digambara jaina sAdhu prAcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja S . 5.. ....iminarains .. / . . . . pU0 zrI vidyAsAgarajI kA samasta. parivAra jaina dharma kI sAdhanA meM hai, ApakA janma velagAMva (karnATaka) sadalagA nAmaka grAma meM huA, Apake pitAjI kA nAma mallappAjI tathA mAtAjI kA nAma zrImatijI thaa| ApakA janma saM0 2003 Asoja sudI 15 ko huvA thaa| ApakA bacapana kA nAma bhI vidyAsAgara hI thaa| ApakI mAtR bhASA kannar3a hai| navamI kakSA taka Apako laukika zikSA huI / Apa isa samaya saMskRta hindI ke uccakoTi ke vidvAna haiM Apane hindI evaM saMskRta meM uccakoTi kI racanAyeM kI haiM / Apane asAr3ha sudI paMcamI saMvat 2025 meM : muni jJAnasAgarajI se ajamera meM muni dIkSA lI tathA Atma sAdhanA meM saMlagna haiN| Apa yuvA muni haiM tathA ApakA pUrA saMgha yuvA hI hai / cAritra ke dhanI yuvA saMgha digamvaratva kI sAdhanA kara bha0 mahAvIra ke mArga ko Age bar3hA rahe haiM / taponiSTha AcArya zrI vidyAsAgarajI kI kAyA nirantara tapa ke kAraNa svarNaraMgI dikhatI hai, Apake pravacanoM ke lie bhIr3a umar3a par3atI hai| nirmala cAritra, bAla brahmacArI muni zrI vidyAsAgarajI ke 2 bhAI, pitAjI, mAtAjI evaM donoM bahineM jainezvarI dIkSA lekara Atma sAdhanA kara rahI haiM / Apake mAtAjI, pitAjI evaM 2 bahineM AcArya zrI dharmasAgarajI se dIkSA lekara Atma kalyANa ke mArga meM nirata haiM / GOVER Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 266 digambara jaina sAdhu munizrI vivekasAgarajI mahArAja meworrypornwwweweremonymnamgyapane .. . ApakA janma grAma maravA jilA jayapura meM huaa| , Apake pitA kA nAma zrI suganacandajI tathA mAtA kA nAma rajamatIbAI thaa| Apa chAbar3A gotraja haiM ApakI prArambha se hI dharma kI ora vizeSa ruci thii| pitAzrI parivAra sahita AjIvikopArjana hetu bAsama jAkara rahane lge| Apake bhAva dina pratidina vairAgya kI ora bar3hate rahe, Apako vidyAsAgarajI kA saMyoga milA, Apane pahalI pratimA ke vrata * grahaNa kara vairAgya mayI jIvana kI ora praveza kiyaa| kucha dina pazcAt prAcArya vimalasAgarajI se dUsarI pratimA lI, tathA Aryanandi guru ke sAnnidhya meM saptama pratimA ke vrata grahaNa kara liye / isaprakAra uttarottara tyAga mArga kI ora bar3hate-bar3hate AcArya jJAnasAgarajI se nasIrAbAda ( ajamera ) meM phAlguna kRSNA 5 zukravAra saM0 2025 ke dina saMsAra tAraka parama daigambarI dIkSA dhAraNa kI AcArya zrI ne Apake viveka kI sarAhanA karate hue ApakA nAma vivekasAgara rakhA / Apa bahuta hI kaThina tapasyA meM rata rahate haiM, ApakI pravacana zailI bahuta hI sarala hai, guru Adeza se apanI viveka asi ko bhAjate hue karmoM kI kar3iyAM kATa rahe haiN| kSullaka svarUpAnandajI mahArAja ApakA janma 5-7-51 ko grAma nAMdasI jilA ajamera meM huvA thaa| Apa khaNDelavAla jAti meM chAbar3A gotraja haiM, bacapana kA nAma zrI dIpacandajI thA / pApakI zikSA ema0 kaoNma0 taka huii| Apane muni jJAnasAgarajI se kSullaka dIkSA lI / Apa acche vaktA tathA uccakoTi ke lekhaka bhI haiM / Apake pravacanoM se jaina jagata meM kAphI dharma pracAra hotA thA / saMyoga se asAtA karma kA udaya huaa| Apane kSullaka dIkSA kA tyAga kara diyaa| aba punaH gRhastha ke vratoM ko pAla rahe haiN| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsopavAsI muni zrI supArzvasAgarajI dvArA dIkSita ziSya COPErrorgPportPhorroroFregardcorror zrI supArzvasAgarajI mahArAja Posts:u.pisisinnusnusnnuunnukunnpuddu nnuunnusNpnnnu 1. muni zrI vinayasAgarajI 2. muni zrI vijayasAgarajI 3. kSullaka zrI suratnasAgarajI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI vinayasAgarajI [ 301 ApakA janma bAMsavAr3A jile ke pAsa ghATola meM zakticandrajI koThArI ke yahAM huA thA / pitA ke uttama saMskAroM se unameM zurU se hI dhArmika saMskAra par3e Apa muniyoM kI bhakti meM lIna ho gaye / munivaroM ke darzanArtha mIloM taka paidala hI cale jAyA karate the / eka bAra AcArya zrI zAntisAgarajI ke kezaloMca ko dekha kara vaha bar3e prabhAvita hue aura saMsAra ko asAra jAna kara unhoMne usI samaya kucha vrata liye| phira ghara raha kara hI dharmasAdhanA karane lage / pUjya zrI 108 supArzvasAgarajI ke sAtha unhoMne sammedazikharajI kI yAtrA kI aura vahIM para saM0 2026 meM zrI supArzvasAgarajI se muni dIkSA le lii| muni zrI vijayasAgaraMjo ApakA janma saM0 1967 ko devapurA meM huA thA / mAtA kA nAma cunnIbAI aura pitAjI kA nAma zrI TekacandrajI cittaur3A thA ApakA bacapana kA nAma ambAlAla thA / zrApakA vivAha choTI Ayu meM hI ho gayA thA / vartamAna samaya meM 4 putra va 1 putrI hai, jo dharma dhyAna pUrvaka gRhastha jIvana yApana kara rahe haiM / zrAvaNa sudI terasa saM0 2029 ko Apane ghara vAra chor3a diyA aura siddhakSetra zrI sammedazikharajI meM pUjya mAsopavAsI munivara zrI supArzvasAgarajI se Asoja sudI dasamI saM0 2029 ko muni dIkSA lii| ApakA dIkSA nAma zrI vijayasAgarajI rakhA gayA / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] P- - ----- m rm digambara jaina sAdhu kSullaka zrI suratnasAgarajI ApakA janma gunora ji. pannA meM zrI bainIprasAdajI ke yahA~ huA thA / Apa 6 bhAI bahina haiM / ApakI bahina pUrvanAma sudhA jo aba A0 suratnamatI ke nAma se jAnI jAtI haiM / Apane mAsopavAsI muni zrI supArzvasAgarajI mahArAja se kaTanI meM kSullaka dIkSA le lii| Apa jaina graMthoM ke uccakoTi ke lekhaka va vaktA haiN| Apa hindI, aMgrejI, kannar3a, marAThI, gujarAtI Adi bhApA ke jAnakAra haiN| ApakI pravacana zailI ati hI uttama hai / Adhunika zailI se viSaya kA pratipAdana karanA ApakI vizeSatA hai| alpa Ayu ke Apa prabhAvI evaM tapasvI sAdhu haiM / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRAMMADRAMRAPAARADASALMASTERSTARTMale AcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja dvArA dIkSita sAdhu vRnda annaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaas munizrI samayasAgarajI munizrI yogasAgarajI munizrI niyamasAgarajI munizrI cetanasAgarajI munizrI omasAgarajI munizrI kSamAsAgarajI munizrI guptisAgarajI munizrI saMyamasAgarajI ailaka zrI bhAvasAgarajI ailaka zrI paramasAgarajI ailaka zrI niHzaMkasAgarajI ailaka zrI samatAsAgarajI ailaka zrI svabhAvasAgarajI ailaka zrI samAdhisAgarajI ailaka zrI karuNAsAgarajI ailaka zrI dayAsAgarajI ailaka zrI abhayasAgarajI FERRAMETEREALERTERRIERREDERARMERSEMEREMEDIEDEEMEREDDDDA Qovu003036906000WUUGUUUUUGEBLEVET Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 ] SID.X.... .. digambara jaina sAdhu munizrI samayasAgarajI mahArAja AcArya vidyAsAgarajI ke choTe bhAI zrI zAMtinAthajI kA Aja se 25 varSa pUrva sadalagA meM janma huA thaa| ApakI zikSA marAThI meM huI thii| Apake mAtAjI va pitAjI evaM do bahaneM AcArya zrI zAntisAgarajI ke tRtIya paTTAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se muni, AryikA dIkSA lekara Atma kalyANa kara rahe haiM / Apake bhAva bhI Atma kalyANa karane ke hue tathA bhAI ( zrI vidyAsAgarajI ) ke sAnnidhya meM 15-3-80 ko Akara droNagirI kSetra meM muni bana gaye / tathA ava Apa jaina dharma kI prabhAvanA kara jaina dharma ke siddhAntoM ko jana-jana taka pahu~cA rahe haiN| Apa saMgha ke parama tapasvI santoM meM se eka santa haiM / nirantara jJAna dhyAna meM lIna rahate haiN| 9. . . muni zrI yogasAgarajI mahArAja ....... Ineindiadiantaritmaraman . .... LEGRATED zrI anaMtanAtha jI kA janma 27 varSa pUrva sadalagA jilA velagAMva meM huvA thA / Apake pitA kA nAma zrI mallappAjI tathA mAtAjI kA nAma zrImati devI hai / ApakI laukika zikSA AThavIM taka hI hai / Apake 2 bhAI muni haiM / mAM pitAjI evaM do vahine . bhI sAdhu pada pare haiN| Apane yuvA avasthA meM 15-4-80 ko sAgara meM muni dIkSA lii| Apa Atma sAdhanA meM tatpara haiM tathA . jaina dharma kI prabhAvanA kara rahe haiM / Eart WENTAT AINSEASEVAR Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 305 digambara jaina sAdhu munizrI niyamasAgarajI mahArAja niyamasAgarajI kA janma 27 varSa pUrva sadalagA ( belagAMva ) meM zrI bAbUrAvajI pATIla ke ghara huA / Apake bhAI ne muni dIkSA lI tathA unake upadezoM se saMsAra ko asAra jAnakara Apa bhI muni bana gaye / Apa kuzala vaktA bhI haiM / ApakA pUrva nAma zrI mahAvIra jaina thaa| munizrI cetanasAgarajI mahArAja ___ zrI AdinAtha kA janma lagabhaga 30 varSa pUrva sadalagA jilA velagAMva karnATaka meM zrI bAbUrAvajI pATIla ke ghara huaa| ApakI mAtA kA nAma zrImati sonAdevI thaa| ApakI zikSA 5 vIM taka hI rahI / san 81 meM Apane muni dIkSA le lI tathA svaparopakAra meM nirata haiN| munizrI momasAgarajI mahArAja sa me *inment SAY. zrI nAnUbhAI kA janma Aja se 37 varSa pUrva moravI (gujarAta)meM,zrI mUlajI bhAI ke ghara huA thA / Apa acche evaM kuzala sivila injIniyara polo Tekanika the / Apa kSatriya kulotpanna haiN| jaina dharma meM ApakI atyanta zraddhA thI isI kAraNa Apane apanA jIvana Atma kalyANa meM lagAyA |dinaaNk 26-10-81 ko nainAgirI kSetra para Apane muni dIkSA lekara manuSya paryAya ko sArthaka kiyaa| ApakA vartamAna nAma omasAgarajI hai| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] digambara jaina sAdhu * munizrI kSamAsAgarajI mahArAja zrI vIrendrakumArajI siMghaI kA janma sAgara meM zreSThI zrI jIvendrakumAra siMghaI ke yahAM huvA thaa| Apa sarala tathA zAnta svabhAvI eka yuvA tapasvI santa haiM / Apane ema0 Teka0 pAsa karane ke bAda muni zrI vidyAsAgarajI mahArAja se kramazaH kSullaka evaM ailaka dIkSA lI dinAMka 20-8-82 ko Apane muni dIkSA lii| Apa Atma kalyANa ke mArga meM nirata haiM / dhanya hai aise mAnava jIvana ko jo bha0 mahAvIra ke mArga ko Aja bhI Age bar3hA munizrI guptisAgarajI mahArAja . zrI navInakumArajI kA janma gaDhAkoTA ji0 sAgara (M.P.) meM huvA thaa| hAyara saikaNDarI taka zikSA prApta karane ke bAda Apane muni zrI vidyAsAgarajI ke nikaTa pAkara nainAgirI kSetra para muni dIkSA lii| munizrI saMyamasAgarajI mahArAja satIzakumArajI kA janma kaTaMgI jabalapura meM zrI pannAlAlajI vaDakula ke yahAM huA thaa| hAyara saikaNDarI taka zikSA prApta kI / Apa yuvA avasthA meM hI muni dIkSA lekara Atma kalyANa ke mArga meM saMlagna haiN| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 307 ailaka zrI bhAvasAgarajI mahArAja mahendrakumArajI kA janma zAhapurA ji0 jabalapura meM huA / Apake pitA kA nAma bAbUlAlajI thaa| bI0 kAma taka laukika zikSA prApta karane ke bAda Apane nainAgirI kSetra para ailaka dIkSA lii| ailaka zrI paramasAgarajI mahArAja jayakumArajI kA janma IzaravArA ji. sAgara meM zrI rUpacandajI kI dharmapatnI zrImati zAntidevI kI kukSi se huA Apane laukika zikSA bI0 kaoNma0 taka prApta kI hai| di010-1-80 ko nainAgirI meM ailaka dIkSA lii| ailaka zrI niHzaMkasAgarajI mahArAja zrI rAjadharajI baNDA ke nivAsI the / Apake dUsare suputra kA nAma mahezakumAra thaa| ApakI laukika zikSA hAyara saikaNDarI taka hI ho pAI thii| Apane 10-2-83 ko madhubana meM ai0 dIkSA lii| ailaka zrI samatAsAgarajI mahArAja pravINakumArajI ne devarI ( sAgara ) meM janma lekara madhyapradeza ko pavitra kiyaa| hAyara saikaNDarI taka zikSA prApta kii| Apake pitA kA nAma zrI rAjArAma jI thaa| Apane muni vidyAsAgarajI se ai0 dIkSA dhAraNa kii| ailaka zrI svabhAvasAgarajI mahArAja azokakumArajI kA janma devarI ( sAgara ) meM huaa| Apake pitAjI kA nAma zrI phUlacandajI tathA mAtAjI kA nAma zrImati gulAbarAnI thaa| ApakI zikSA ema0 esa0 sI0 taka thii| 10-2-83 ko madhubana meM ailaka dIkSA lii| Apa sarala svabhAvo evaM vairAgya se otaprota the| Apake. Age bhI muni dIkSA dhAraNa karane ke bhAva hai| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] digambara jaina sAdhu * : ailaka zrI samAdhisAgarajI mahArAja zrI rAjendrakumArajI kA janma kuzambA ( mahArASTra ) meM huaa| Apane laukika zikSA bI0kaoNma0 prathama varSa taka prApta kii| 10-3-83 ko sammedazikharajI.para Apane ai0 dIkSA dhAraNa kii| . kA sArA / ailaka zrI karuNAsAgarajI mahArAja Pt.SKAR .. zrI surezakumAra jI kA janma sagauriyA ji0 narasiMhapura. meM zrI bhAgacandrajI ke yahAM huA thA / Apane bI0 esa0 sI0 taka zikSA prApta kara zikhara ka dIkSA le lii| ailaka zrI dayAsAgarajI mahArAja ApakA janma banDAbelaI ji0 sAgara meM zrI prabhAcandajI jaina kI dharmapatnI zrI vimalAdevI ko kukSi se huA thaa| ApakA pUrva nAma satIzakumAra thA Apane laukika zikSA hAyara saikeNDarI taka prApta kii| 10-3-83 ko madhuvana meM Apane ailaka dIkSA lI / . . . .. . . pA ailaka zrI abhayasAgarajI mahArAja ___ApakA pUrva nAma zrI bAhubalI thA, Apake MP pitAjI kA nAma zrI hukamacanda jI sodhiyA tathA mAtAjI kA nAma zrImati candAnIdevI thaa| . ApakI laukika zikSA ema0 kaoNma0 taka huI thii| Apane 10-2-83 ko sammedazikharajI' siddha kSetra para ai0 dIkSA dhAraNa kI / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... munizrI nijAnandasAgarajI mahArAja. dvArA dIkSita ziSya - - . .. muni zrI nijAnandasAgarajI mahArAja munizrI tyAgAnandajI HMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM munizrI tyAgAnandajI mahArAja . . ApakA pUrva nAma nagInadAsa jhaverI thA / borIvalI vambaI meM ApakA nivAsa sthAna thaa| 1948 meM gajapaMthA siddha kSetra para AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja se sAtavIM pratimA ke vrata dhAraNa kiye / 90 dIkSA 11-6-83 ko evaM muni dIkSA 13-6-1983 ko evaM samAdhi bhI 13-6-83 ko sUrata ;jarAta meM huii| Apane muni nijAnandasAgarajI se muni dIkSA antima samaya meM lI thii| Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI sumatisAgarajI mahArAja (dakSiNa) dvArA dIkSita ziSya - muni zrI nemisAgarajI muni zrI supArzvasAgarajI (dakSiNa) muni zrI sImaMdharasAgarajI muni zrI nemisAgarajI munizrI nemisAgarajI mahArAja pUjya munirAja kA janma paMjAba ke eka choTe se gAMva meM huA thA / bahuta choTI sI avasthA meM Apa dehalI meM zrImAna lAlA raNajItasiMhajI ke yahAM goda A gaye the| ApakA bacapana kA nAma nemIcandra thaa| Apa bacapana se hI sAMsArika kAryoM meM udAsIna rhe| dhArmika kAryoM meM vizeSa ruci rakhate the| pApa bAla brahmacArI haiM / Apane kSullaka dIkSA parama pUjya muni 108 zrI sumatisAgarajI mahArAja ke pAsa kacanera grAma meM Aja se 25 sAla pahale grahaNa kI, pUjya muni 108 zrI sumatisAgarajI mahArAja ke pAsa saMvat 2012 meM TAMkATukA grAma meM munidIkSA grahaNa kI / Apa pUjya mahArAjazrI ke sAtha hI vihAra karate haiM / Apa svabhAva ke bar3e mRdu evaM mitabhASI haiM / Apake pravacana prabhAvazAlI hote haiM / Apake jJAna kA kSayopazama mahAna hai / niraticAra pUrvaka mahAvratoM kA pAlana karate haiM / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu . [311 munizrI supArzvasAgarajI mahArAja (dakSiNa) .... . . .. Apane mahArASTra prAnta ke auraMgAbAda jile meM mahata grAma meM bhIkamacanda pitA evaM gaUbAI mAtA kI kukSi se caita sudI paMcamI ko luhAr3e gotra meM janma liyA thA / ApakA pUrva nAma zrI ratanalAlajI thaa| Apane AcArya zAMtisAgara jo se 1960 meM kSullaka dIkSA lii| munnUra grAma meM saM0 2003 meM sumatisAgarajI mahArAja se phAlguna sudI tIja ko muni dIkSA svIkAra kii| bhArata bhara meM vihAra kiyA tathA anekoM jagaha dharma prabhAvanA ko, anta meM udayapura meM Apane samAdhi dhAraNa kI / AcArya zivasAgarajI ke sAnnidhya meM vidhi pUrvaka samAdhimaraNa kiyA / : Price munizrI sImandharasAgarajI mahArAja 1..... .. .. . . . ApakA janma hAlage ( velagAMva ) karNATaka meM huvA thaa| Apake pitA khetI evaM sAhukArI kA kArya karate the / pUrva nAma jinappA caturtha thaa| Apake pitA kA nAma zrI mAlappA tathA mAtA kA nAma padmAvatI thaa| Apako laukika zikSA miDila pravezikA taka hI rahI / Apa 15 varSa kI umra meM brahmacArI bana gye| Apane 9-11-53 ko muni mallisAgarajI se belagAMva meM kSullaka dIkSA lii| ailaka dIkSA 1-7-58 ko muni supArzvasAgarajI se auraMgAbAda meM lI tathA muni dIkSA bhI zrI supArzvasAgarajI se siddhakSetra kunthalagirI meM 26-12-58 ko lI / Apane apane jIvana kAla meM T .. " - -7 .. .. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ] digambara jaina sAdhu 7 dIkSAeM diiN| jaina samAja ne Apako bArAbaMkI meM 4-3-1974 meM prAcArya pada pradAna kiyaa| Apa bhAratavarSa meM vihAra karake jaina dharma kI apUrva prabhAvanA kara rahe haiN| . . munizrI nemisAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna pradeza ke pramukha nagara jayapura meM huA thaa| unake pitA kA nAma jamanAlAla evaM mAtA kA nAma gulAba bAI thA / saM0 2021 meM unhoMne zrI gajapaMthA jI ke puNya tIrtha para kSullaka dIkSA lI evaM muni dIkSA (mahArASTra) auraMgAbAda meM zrI sumatisAgara jI se le lii| phira vaha guru ke sAtha vihAra karate rahe evaM prAtmAthiyoM ko upadeza dekara unakA kalyANa kiyaa| muni zrI mahAna tapasvI haiM aura vrata upavAsa karate hI rahate haiN| Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PLEADERRIERREDIBLEMEMBELETERBERARIESIDEREDDMM AcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya .: RUAR8. BREAL mdddaarul Evars 1303 2009090901202202020202220222229822200002202a.cas : - " .. .. . - zrA0 zrI dezabhUSaNajI mahArAja munizrI subalasAgarajI kSullaka zrI padamasAgarajI kSullikA jinamatIjI munizrI jJAnabhUSaNajI // bhadrabAhujI cAritramatIjI munizrI sanmatibhUSaNajI AdisAgarajI AdimatIjI munizrI vidyAnandajI indrabhUSaNajI " ajitamatIjI munizrI siddhasenajI ., vRSabhasenajI , kamalazrI mAtAjI munizrI vAhuvalijI jinabhUSaNajI jayazrI mAtAjI munizrI sumatisAgarajI AryikA suvratAmatIjo candrasenAjI munizrI zAMtisAgarajI kRSNamatIjI AryikA zAMtimatIjI vIramatIjI munizrI nirvANasAgarajI __, yazomatIjI rAjamatIjI kSullaka zrI candrabhUSaNajI . , dayAmatIjI zreyAMsamatIjI , nandiSeNajI anantamatIjI , vijayamatIjI . KUGGHUGHUGGGGGHHEEEEEEEEEEEEEEE Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ immSKEntra 314 ] digambara jaina sAdhu munizrI subalasAgarajI mahArAja ApakA janma maisUra prAMta jilA belagAma, tahasIla athaNI, naMdagAMva dehAta meM pATila (kSatriya ) vaMza meM zivagauDA nAma ke samyakdRSTi, sarala svabhAvI zrAvaka kI dharmapatnI, aneka guNa saMpanna zIlavatI zrI gandhArI mAtA kI kukSI se. dinAMka 4-1-1916 meM huaa| ApakA nAma paragaur3A rakhA gayA / ApakI zikSA kakSA 4 taka rahI / mAtA-pitA ke dharma saMskAroM ke sAthasAtha Apa deva-darzana, zAstra-zravaNa prAdi dhArmika kriyAoM kA pAlana karane lage / aThAraha varSa kI Ayu meM ApakI zAdI dharmaparAyaNA suzrI caMpAvatI bAI ke sAtha huI / Apake cAra putriyA~ / evaM eka putra hote hue bhI gRhasthAzrama se udAsIna, jaise. jala se bhinna kamala kI taraha, Apa dhArmika kAryoM meM bar3hate rhe| saMsAra se virakti ke kAraNa nasalApura gAMva meM cAturmAsa ke samaya zrI 108 vIrasAgarajI mahArAja se 10-8-1956 zukravAra ko kSullaka dIkSA le lI / candrasAgara nAma rakhA gyaa| kucha varSa yatra-tatra bhramaNa evaM cAturmAsa karane ke bAda zrI dezabhUSaNajI mahArAja se sana 1959 phAlguna mAsa meM ailaka dIkSA dhAraNa kI / anantara san 1961 meM mAMgUra gAMva meM prAcAryaratna dezabhUSaNajI mahArAja ne zrI 1008 RSabhanAtha tIrthakara paMcakalyANaka kiyA tathA vahIM para AcArya ratna mahArAjajI ke kara kamaloM se jeTha zuklA dazamI san 1961 ko zrI candrasAgara ailaka ko muni dIkSA dI / usa samaya ApakA zrI 108 subalasAgara nAma rakhA gyaa| muni dIkSA ke 20-25 dina bAda asAtA karma ke udaya se Apa adhika bImAra ho gaye / zarIra : bahuta kSINa ho gayA / parantu Ayu karma avazeSa rahane para dhIre-dhIre ApakA svAsthya ThIka ho gyaa| asvastha rahane ke kAraNa guru saMgha ko chor3akara dakSiNa meM yatra-tatra bhramaNa karate rahe / isI prakAra bhramaNa karate hue Apake saMgha kA pichale varSa grAma DoDavAla jilA belagAma meM cAturmAsa huA / vahA~ para dharmopadeza se vahAM ke samAja ne 3 / / lAkha rupayoM kI lAgata se "anAthAlaya Azrama" kI sthApanA kI, jisakA kArya abhI zurU hai / ___ dharmAmRta va kalyANakArI upadeza jinake mukhAravinda se jharate hoM, aise zrI 108 subalasAgarajI mahArAja koTizaH dIrghAyu hoN| Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ... m Mmsamun digambara jaina sAdhu [ 315 munizrI jJAnabhUSaNajI mahArAja parama pUjya vidyAlaMkAra bAla brahmacArI vANI bhUSaNa AcArya ratna deza bhUSaNajI mahArAja ke parama ziSya dayA nidhAna parama taponidhi AcArya kalpa zrI 108 jJAna bhUSaNajI kA janma madhya pradeza gvAliyara sTeTa jilA morenA paraganA ambAha grAma esahA meM zubha nakSatra meM huaa| inake pitA kA nAma zrIlAla va mAtA kA nAma sarasvatI thA / sarasvatI devI ke kUkha E se tIna patra va eka putrI ne janma liyaa| inake bacapana kA nAma zrI pokherAma thA tathA inake bar3e bhAI kA nAma lajjArAma va inake choTe bhAI kA nAma kapUracaMda thA va bahina kA nAma rAmadevI rakhA gyaa| ina sabhI meM pokherAma advitIya va kuladIpaka jnmeN| pokherAma kA janma asAr3ha sudI saptamI budhavAra kI rAtri meM vi0 saM0 1977 meM huA thaa| zrI pokherAma ke pitA zrIlAlajI vyApAra ke kAma se kalakattA AyA jAyA karate the| inake ghara meM ghI kA tathA giravI rakhane kA vyApAra hotA thaa| zrI pokherAma ne kevala cAra varSa taka skUla meM zikSaNa prApta kiyA va bAlyakAla ke vyatIta hone ke bAda Apa apane pitA ke sAtha kalakatA jAne Ane lage aura bAda meM vahIM (kalakattA) meM bahu bAjAra meM kapar3e kI dukAna para kAma karane lage, bacapana se hI dharma meM rUci thI tathA hamezA jina maMdira meM sevA pUjA karate the / eka dina rAtri meM sote samaya rAtri ke cAra baje eka bhaviSya vodhaka Azcarya janaka svapna dekhA, vaha svapna saMketa kara rahA thA ki pokherAma yaha mArga tuma ko sammedazikharajI kA rAstA batA rahA hai isa mArga ko chor3akara anya mArga se na jAnA / inakI pravRtti zurU se hI vairAgya kI ora jhukI huI thii| '... amanAcc yaha pahalA avasara thA ki eka dina yaha zubha sUcaka svapna dekhA, prAtaH uThate hI usa svapna kA dhyAna kara binA kisI ko kahe dukAna banda kara sammeda zikhara kI yAtrA karane va svapna ko sArthaka karane nikala pdd'e| mAgha zuklA paMcamI kA dina thA, mIThI mIThI sardI bhI thI, hAvar3A se gAr3I meM baiTha kara IsarI sTezana para utara kara paidala mArga se cala diye / Apane svapna meM jo jo cinha dekhe the ve ava pratyakSa dIkhane lage / jaise jaise madhubana kI ora bar3hate jA rahe the ki svapna kI bAteM smaraNa hotI A Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu rahI thii| zAma ko Apa sammedazikharajI pahuMce tathA rAtri vahIM bitAI aura subaha tIna baje uTha kara pahAr3a para dUsare aura logoM ke sAtha car3he tathA sammedazikharajI kI vaMdanA kI / punaH dUsare dina vaMdanA karate hue jaba pArzvanAthajI ke ToMka para pahu~ce to pArasa prabhu ko praNAma kara AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa kiyA aura kahA ki Aja se mujhe sampUrNa prakAra kI striyoM kA tyAga hai / usa samaya ApakI umra 18 varSa kI thI / 18 varSa meM brahmacarya vrata lenA inake tyAgamayI evam saMyamI jIvana evaM ucca vicAra kA paricAraka thaa| giri se lauTane ke bAda pitAjI ne inako zAdI ke liye kahA lekina Apane to vrata dhAraNa kara liyA thA ataH inkAra kara diyA ki maiM zAdI nahIM kruuNgaa| kalakattA meM hI Apako AcArya ratna zrI 108 zrI deza bhUSaNajI mahArAja ke darzanoM kA puNya lAbha milA, AcArya zrI kA cArtumAsa kalakattA meM huA tathA Apa va ApakI bahina rAmadevI ne caukA lgaayaa| cArtumAsa pUrA hone para prAcArya zrI ne sammedazikhara ko prasthAna kiyA to Apa bhI bhaktivaza saMgha ke sAtha cala diye / vahA~ pahu~ca kara Apane dUsarI pratimA ke bAraha vratoM ko dhAraNa kiyaa| tathA usake bAda zrI .. 108 AcArya ratna dezabhUSaNajI ne inakI agADha bhaktivaza vaiyAvRtti kI bhAvanA dekhakara AjJA dI ki pokherAma beTA tuma hamAre sAtha bAhubalI kI yAtrA ke liye calo / mahArAja kI AjJA ko pokherAma ne saharSa svIkAra kiyA aura mahArAja ke sAtha cala diye / Apa AcArya deza bhUSaNajI ke saMgha meM hI rahane lage, tathA vaizAkha sudI terasa saM0 2020 budhavAra ke dina AcArya zrI dezabhUSaNajI ne Apako kSullaka dIkSA dI aura jJAnabhUSaNa zubha nAma ApakA rakkhA / tIna varSa no mAha Apane kSullaka avasthA meM vyatIta kiye aura zrI zAntimatIjI se Apane vyAkaraNa evaM dharma granthoM kA jJAna prApta kiyA tathA paMDita ajitaprasAdajI se sarvArthasiddhi par3hI / isake bAda mAgha zuklA saptamI zukravAra san 1966 meM AcArya dezabhUSaNa mahArAja se muni dIkSA lekara mahAvatoM ko dhAraNa kiyaa| isa prakAra Apa aneka tIrthoM ko vandanA karate hue, jagaha jagaha vihAra karate hue logoM ko dharmopadeza dete haiN| Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 317 - munizrI sanmatibhUSaNajI mahArAja - - 24. - - - ." -- india - ApakA janma hariyANA prAnta ke rohataka jilA sonIpata ke pAsa hulAher3I meM bhAdoM sudI caudasa saM0 1964 meM huvA thA / aApake pitA kA nAma zrI dayAcandajI agravAla thaa| ApakA parivAra dharmAtmA hai / Apa 7 bhAI haiM / mAM kA svargavAsa choTepana meM ho gayA thA, usa samaya Apa 4 varSa ke the| ApakI bhuA sukhadeI devI thii| Apane sAtoM bhAIyoM kA pAlana poSaNa kiyA / ApakI zikSA sAmAnya hI thii| Apane hindI-munDI par3hakara bahI khAte ke kAma meM apane Apako lagA diyA / ApakA samaya samaya para dharma ke kAryoM meM dhyAna rahatA thaa| sabhI prakAra se sukha aura zAMti hone para bhI Apako saM0 2018 meM vairAgya ho gayA tathA sarvasva parivAra vAloM ko sauMpakara 54 varSa kI Ayu meM saba parigraha kA tyAga kara diyA / prAcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja se saM0 2026 meM muni dIkSA lii| ApakA nAma sanmatibhUSaNajI rakkhA / saM0 2036 meM Apane siddhakSetra sonAgira para samAdhimaraNa kara isa pArthiva zarIra kA tyAga kiyaa| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] digambara jaina sAdhu upAdhyAya munizrI vidyAnandajI mahArAja A~khoM meM divya jyoti, adharoM para bodha pUrNa smRti- rekhA, chavi meM vItarAgatva kI saumyatA, digambara RSi jinake prazasta bhAla para cintana aura anubhUti pakSa kA sAdhanA-mUlaka jIvana visarjana aura taponiSTha vyaktitva ke dhanI munizrI vidyAnaMdajI mahArAja prAja jaina jagata ziromaNi saMta haiM / munizrI kA janma dakSiNa bhArata ke usI belagAMva jile meM 25 aprela 1925 meM huA thA, jise AcArya ratna cAritra cakravartI zrI zAntisAgarajI mahArAja kI karmabhUmi hone kA gaurava prApta hai / ApakI mAtA zrImatI sarasvatI devI aura pitA zrI kAlacandajI upAdhyAya belagAMva ke zeDavAla nAmaka grAma ke rahane vAle haiM / mAtA pitA ke dhArmika vicAroM kA prabhAva hI bAlaka surendra ( munizrI vidyAnaMdajI kA bacapana kA nAma ) ke vyaktitva aura AcAra vicAra para spaSTa parilakSita hotA hai / munizrI vidyAnaMda kI zikSA zrI zAntisAgara vidyAlaya meM huI aura brahmacarya kI dIkSAM disambara 1945 meM taponidhi zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja ne dI / munizrI ke mana meM bAlyAvasthA se hI muni banane kI pyAsa thI / kI sabase bar3I vizeSatA unakA belAgapana aura samanvaya kI pravRtti hai / Apa prAcIna dhArmika vicAroM ke anuzIlana ke sAtha sAtha Adhunika sabhI acchAIyoM ke samarthaka haiM / samasta dharmoM ke mUla tatvoM kA Adara karate haiM aura jainadarzana evaM Agama ke anukUla Atmika sAdhanA ke patha para calate haiM / mAnava kI samAnatA ke poSaka evaM "vasudhaiva kuTumbakam" meM inakI AsthA hai / mumizrI jahA~ "svAntaH sukhAya " indriya nigraha aura tapazcaraNa dvArA apane zrAtma-sRjana meM na haiM vahAM ve "bahujana hitAya bahujana sukhAya " samIcIna dharma kA upadeza bhI karate haiM / satat lagana aura svAdhyAya dvArA unhoMne tatvoM kA yathArtha jJAna evaM vastu svarUpa kA mUrta- anubhava prApta kiyA / apane pravacana meM jina vacanAmRtoM kA dAna karate haiM use lene hajAroM kI saMkhyA meM dharma zraddhAlu Ate haiM / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 316 unakA zeSa samaya sAhityasRjana meM lagatA hai / ApakI bhASA atyanta pariSkRta, prAMjala aura prasAdaguNa yukta hai / Apake pravacanoM meM jaise amRta kI miThAsa ghulI ho| eka sammohana aura Antarika prabhAva ApakI vANI meM hai| vizvadharma kI rUparekhA, picchI aura kamaMDalu, kalyANamuni aura samrATa sikandara, "Izvara kyA aura kahAM hai ? deva aura puruSArtha Adi 30 pustakoM kI racanA kI hai / Apane bha0 AdinAtha para vizeSa zodha kArya cala rahA hai| Aja dharma ko kevala mandiroM taka sImita kara diyA hai, parantu muni zrI ke caraNa jahAM jahAM jAte haiM eka naye tIrtha kI sthApanA ho jAyA karatI hai| lAkhoM jaina bandhuoM kI aTUTa bhIr3a Apake darzanoM aura pravacanoM ke zravaNa hetu umar3a par3atI hai| jaina granthoM ke atirikta gItA, veda, smRti, purANa, upanipad, granthasAhiba, muslima sAhitya evaM bAIbila Adi kA gahana adhyayana kiyA hai| Apane 32 prakAra kI rAmAyaNoM kA avalokana evaM adhyayana kara samIkSAtmaka vivecana kiyA hai / zramaNa saMskRti ke tapaHpUta sAdhaka munizrI kA dainika jIvana bar3A hI anuzAsita hai aura pratyeka kArya ThIka samaya se karate haiM / Apake pAsa jJAna kA athAha sAgara jaise bharA par3A hai / AMgla-bhASA kA acchA jJAna hai aura AvazyakatA par3ane para Apa videzI vidvAnoM ko isI bhASA ke mAdhyama meM apanI bAta kahate haiN| ___Apane AkAzavANI se jaina bhajanoM aura gItoM ke prasAraNa karane ko protsAhana diyA aura anekoM bar3e kAma kiye / jaina navayuvakoM ko apane saMskAroM ke prati hamezA saceSTa karate rahate haiM / aura apanI vANI dvArA eka dharma krAnti kA mantra phUMka dete haiM / hajAroM nAstika Apake prabhAva se Astika bana dharma ke prati zraddhAlu bana gye| Apa varSa meM eka mAha se adhika mauna rahate haiM aura vaha samaya Atma cintana evaM granthoM ke .gambhIra adhyayana meM lagAte haiM / hajAroM vidvAnoM, lekhakoM aura itihAsa vizAradoM ko jaina saMskRti para nayI bAta likhane, anveSaNa karane aura zodhAtmaka nibandha likhane ke lie prerita karate haiM / pU0 ailAcArya zrI vidyAnandajI mahArAja ke nirdezAnusAra bha0 vAhubalI svAmI kA 1000 vAM mahAmastikAbhiSeka ati hI dhUmadhAma se sampanna huvA / dharmacakra, maMgalakalaza Apa kI hI dena haiN| dharmasthala para bhI pratiSThA Apa ke nirdezana meM huI / Apake dvArA jana kalyANa hotA rahatA hai| ApakI pravacana zailI abhUtapUrva hai Apa eka aise yugIna AdhyAtmika saMta haiM jinhoMne jaina darzana ko vizva-maMca para lAkara khar3A kara diyA aura aharniza jinakI sAdhanA sirpha isa zAzvata ahiMsA dharma ke unnayana hetu cala rahI hai| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] . digambara jaina sAdhu munizrI siddhasainajI mahArAja java AcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja ne kolhApura meM paMcakalyANaka pratiSThA karAI thI taba . Apane madhura kaMTha se pUjA karAI thI / Apa khotasAhaba ke nAma se prasiddha the, Apako hara vyakti sammAna kI dRSTi se dekhatA thaa| rAjakIya kSetra meM ApakA mahatvapUrNa sthAna thA / Apa mahArASTra maMtrImaMDala ke sadasya raha cuke haiM / bhraSTAcAra kA bar3hAvA dekhakara rAjakIya kAryoM se ghRNA hone lagI tathA vItarAgatA kA patha apanAyA / Apane laukika zikSA L. L. B. taka kI / Apa nirantara dhArmika carcA meM lIna rahate the| Apane bhAratavarSa meM sarvatra pada vihAra karake dharma prabhAvanA kI / Apa giranAra kSetra kI vaMdanA karane jA rahe the, rAste meM ApakA svAstha narama ho gayA tathA isI bIca ApakI samAdhi ho gii| zrIvAlAcArya 108 bAhubalI muni mahArAja R.S . ___ ApakA janma zukravAra tArIkha 16 disamvara 1932 zake 1854 mArgazIrSa vadya tRtIyA puSya nakSatra para rukar3I jilA kolhApura mahArASTra rAjya meM eka sIdhesAdhe kisAna parivAra meM huA / rAta ke ATha baje kheta para ghAsa phUsa kI kuTI meM janma lene vAlA yaha bAlaka sAtha meM zubha zakuna lekara hI AyA / janma se / pahale AdhA ghaMTA kuTo ke vAhara siyAroM ne zora macAyA thA mAnoM ve batA rahe the ki "hoziyAra ! isa mahAna bhArata deza meM eka mahAjJAnI mahAtmA janma le rahe haiM." ___vahI bAlaka vartamAna kAla meM apane gA~va aura deza kA nAma rozana kara rahA hai| . Apake pUjya mAtAjI kA nAma AkkubAI aura pitAjI kA nAma balavaMtarAva thaa| aba ve donoM svargavAsI haiN| SHARE Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 321 bacapana meM badana se gaThIle hone se loga baMbU kahake bulAte the / Age calakara yahI nAma saMbhU, saMbhAjI aura saMbhavakumAra bana gyaa| Apa 7 sAla kI umra taka bImAra hI the| sirpha kakar3I khAne se bImArI khatama ho gyii| namaka aura miraca khAnA yaha bacapana kI khAsa Adata thii| . 1942 se skUla kI par3hAI zurU ho gayI / rukar3I ke pAThazAlA meM cauthI taka paDhAI huii| skUla meM Apa sadA vinamra hoziyAra rahe the| Age kI zikSA sAtavIM kakSA taka bAhubalI gurukula meM huii| vahA~ zikSA ke sAtha jaina dharma ke asalI saMskAra ho gaye / vahIM para apane mana meM khvAba banAye aura nizcaya kiyA ki maiM Age calakara dharmasevA ho kruuNgaa| bAhubalI Azrama ke kharca kA bojha jyAdA hone ke kAraNa Apake pitAjI ne Apako vApasa rukar3I meM mahAtmA gAMdhI vidyA maMdira se AThavIM kakSA uttIrNa kraaii| jisake bAda skUla chor3anA pdd'aa| bAda meM ghara kI choTI sI dukAna aura khetI kA kAma karane lage / kAma karate karate java kabhI phurasata milatI to sAikila lekara bAhubalI yA kahIM anya dhArmika sthAna jahA~ jaina dharma kA pavitra sthAna ho vahA~ jAyA karate the| jisa taraha bacapana se hI Apa sanyasta aura dharmazIla rahanA cAhate the| brahmacArI rahakara saMsArI jovana chor3ane kI vacapana meM hI Apane pratijJA kI thii| san 1953 se 1960 taka Apane jana kalyANa kArya bhI kiyaa| choTe baccoM ko nATya, gAnA Adi sikhAte the| gAMva ke bAhara 1659 meM eka ghAsa-phUsa kI kuTI banAkara baccoM ke par3hAI ke liye Azrama bhI kholA thaa| gAMva meM eka nATya saMsthA bhI kholI thii| 1656 meM Apane kisAna aura zikSakoM ke sAtha bhArata darzana yAtrA bhI kI hai| mahArAja ke pravacana ko sunakara Apake mana meM vairAgya kI bhAvanA jAgRta ho gaI aura mahArAja ke saMgha meM pahuMcakara brahmacarya aura kSullaka dIkSA le lii| zukravAra tArIkha 24 mArca 1967 ko prAcArya ratna zrI 108 dezabhUSaNa mahArAjajI ke zubha haste aura zrI zravaNa belagola ke mahA gommaTezvara maMdira ke pavitra sthAna para subaha 8 // se 9 // taka Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] digambara jaina sAdhu brahmacArI "saMbhavakumAra ko" kSullaka dIkSA dI gayI aura usI vakta Apako zrI kSullaka 105 bAhubalI nAma diyA gyaa| budhavAra tArIkha 26 pharavarI 1975 mAgha badI pratipadA ko dopahara ke 4.11 baje tAraMgA siddha kSetra meM AcArya zrI 108 dezabhUSaNa munizrI ne Apako muni dIkSA dI / Apane usa vakta nizcayapUrvaka apane vastroM kA aura sarvasva kA tyAga kiyA aura 108 bAhuvalI muni bana gaye / jisake bAda Apane giranAra hokara dakSiNa bhArata kI tarapha vihAra kiyaa| san 1976 ko ApakA cAturmAsa kothalI-kupAnavADI meM huA / jahA~ para Apane AcArya zrI 108 dezabhUSaNa munizrI ko zAMtigirI kA kArya karane meM hAtha ba~TAyA thA aura vahAM para bhI eka bar3e kSetra kA nirmANa jaisA ki jayapura meM cUlagirI kA hai, ho rahA hai| munizrI samatisAgarajI mahArAja .. ___ agahana badI amAvasyA vikrama saM0 1952 meM vRndAvana mathurA zreSThI zrI rAmadayAlajI garga ke yahAM para agravAla jAti meM janma liyA thaa| Apane hindI kI pUrNa zikSA prApta kii| jainAgama ke anekoM graMthoM kA vidhivata pArAyaNa kiyA tathA saMskRta, prAkRta, hindI, aMgrejI ke acche pravaktA bana gaye / Apane divyasandeza, sAmAyikadhyAnadarpaNa, ahiMsA kI pukAra, jaina : dharma prakAza, nAmaka granthoM ko likhakara samAja ko naI dizA dii| jahAnAbAda meM Apane vratI gurukula kI sthApanA karAI / sAmAjika kSetra meM ApakA kAphI yogadAna rahA / jIvana meM vairAgya bhAvanA thI ata: pAyasAgarajI mahArAja se saM0 2005 meM sAtavIM pratimA ke vrata dhAraNa kie evaM ayodhyAjI meM AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se saM0 2006 meM kSullaka dIkSA lI / anta samaya meM muni banakara samAdhi prApta kii| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 323 munizrI zAntisAgarajI mahArAja zrI 108 muni zAntisAgarajI kA pahale kA nAma zivappA thaa| ApakA janma Aja se 72 varSa pUrva belagAMva jile ke candura gAMva meM huA thaa| Apake pitA zrI satyandharajI the / ApakI mAtAjI rukmaNidevI thI / ApakI laukika zikSA kakSA 4thI taka huI aura dhArmika zikSA pravezikA taka huii| ApakA paitRka vyavasAya kRSi thaa| bAda meM vyApAra karane lage the / Apake parivAra meM eka bhAI do bahaneM haiM / ApakA vivAha bhI huA para ghara meM mana nahIM lgaa| Apa ghara meM rahakara bhI vairAgI the| pratidina ke zAstrazravaNa, deva pUjana aura gurU upadeza se Apake bhAvoM meM vizuddhatA AI, ataeva Apane 2-4-1943 ko sAMgalI jile ke bhose gAMva meM zrI 108 prAcArya dezabhUSaNajI mahArAja se muni dIkSA lI / Apane sAMgalI, ilAhabAda, madhuvana, baDauta, kalakattA Adi sthAnoM para cAturmAsa kie / vahAM Apake rahane se bar3I dharma prabhAvanA huii| Apane mokSazAstra dazabhaktyAdi ke pAThoM kA kAphI manana kiyA / Apane tela dahI kA tyAga kara diyA hai / Simirrowniantation munizrI nirvANasAgarajI mahArAja parama pU0 muni zrI kA janma rAjasthAna jayapura ke DhyANI pAsalapura grAma meM bhAdraprada zuklA trayodazI saMvat 1976 ko pU0 mAtezvarI rUNIbAI kI kokha se huvA thA / ApakA pUrva nAma ciraMjIlAla thA / Apa khaNDelavAla vaizya jAti chAbar3A gotra se sambandha rakhate haiM / bacapana se hI dhArmika ruci thii| Apa bAlabrahmacArI rahe / Apa jaise jase bar3e hue vaise vaise hI saMsAra ko asAra jAnakara udAsInatA kI ora bar3hate gaye jisake phalasvarUpa Apane AcArya vimalasAgarajI se IzarI meM kSullaka dIkSA lo| tatpazcAt zrI 108 prAcArya dezabhUSaNajI mahArAja se mAgha zuklA saptamI 2025 ko jayasiMhapurA meM muni dIkSA lii| dIkSA ke bAda anekoM sthAnoM para cAturmAsa kie / Apane phulerA cAturmAsa kiyA tathA yahIM para samAdhimaraNa kiyaa| . . it:1.3 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] DPPR digambara jaina sAdhu kSullaka zrI candrabhUSaNajI mahArAja Apake pitA kA nAma vIragaur3A pATila thaa| sadalagA tAlukA cikor3A ji0 belagAMva meM 1931 ko ApakA janma huvA thA / Apane marAThI meM zikSA pAI, ApakA gRhastha avasthA kA nAma jinagaur3A thaa| Apa AcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja se kSullaka dIkSA lekara Atma kalyANa kara rahe haiM / Apa nirantara svAdhyAya meM ruci rakhate hue dhArmika granthoM kA adhyayana karate rahate haiN| ..254 H LET LATES kSullaka zrI nandiSeraNajI zrI 105 kSullaka nandiSeNajI kA pahale kA nAma nigappA seThI thaa| ApakA janma Aja se lagabhaga pacahattara varSa pUrva mhesavAr3I jilA belagAMva meM huaa| Apake pitA zrI dharamappA seThI the, jo kRSi phArma para kArya karate the / ApakI mAtA kA nAma ammAdevI thaa| Apa caturtha jAti ke bhUSaNa haiM / Apa seThI gotraja haiM / Apane dhArmika adhyayana svayaM hI kiyaa| Apake parivAra meM tIna bhAI aura do bahine haiM / vivAha bhI huaa| tIna putra aura cAra putriyAM huI / gurujanoM ke dharmopadezoM ko sunakara Apane saMsAra asAra samajhA / vaizAkha zukla pakSa 2025 meM kothalI ( belagAMva ) meM zrI 108 AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lI / Apako dasabhakti Adi pATha kaNThastha haiM Apane kothalI, Tikaitanagara Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye| Apane ghI, gur3a Adi rasoM kA tyAga bhI kiyaa| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 325 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI padamasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka padamasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma devalAla mAravAr3A thaa| ApakA janma ASAr3ha vadI caudasa vikrama saMvat 1953 meM nainavAM (bUdI ) rAjasthAna meM huA thaa| Apake pitA zrI rAmacandrajI va mAtA zrI channAvAI thI / Apa agravAla jAti ke bhUSaNa va gara gotraja haiN| dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa huI / vivAha bhI huaa| Apane svayaM ke anubhava se saMsAra ko nazvara jAnakara AcArya zrI 108 dezabhUSaNajI mahArAja se vaizAkha sudI 11 ko vikrama saMvat 2021 meM sAtavIM pratimA ke vrata le liye / isake bAda ASAr3ha badI caudasa vikrama saMvata 2021 meM Apane AcArya zrI 108 dezabhUSaNajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lI / ToMka, lAvA, corU Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kii| Apane tInoM rasoM ko tyAga diyA hai| kSullaka zrI bhadrabAhujI magura (auraMgAbAda ) meM ambAlAlajI kA janma huvA thaa| ApakI mAtR bhASA marAThI rahI hai / Apake pitAjI kA nAma zrI zaMkaralAlajI thaa| tIrtharAja sammedazikharajI meM Apane cauthI pratimA muni dharmasAgarajI se dhAraNa kI tathA sAtavI pratimA A0 zantisAgarajI se lI / pazcAt kSullaka dIkSA dezabhUSaNajI mahArAja se 1958 meM lii| Apane mahArASTra, madhyapradeza, bihAra, gujarAta, rAjasthAna, dillI Adi prAntoM meM vihAra kara, pravacana dekara dharma prabhAvanA kI hai| Apa sarala evaM zAntasvabhAvI sAdhu the| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ] digambara jaina sAdhu . . kSullaka zrI prAdisAgarajI mahArAja ApakA janma I0 san 1886 meM sirasa gAMva tahasIla elicapura meM huvA thaa| inakA gRhasthAvasthA kA nAma devIdAsa thaa| inake pitA kA nAma zrI kAzInAthaz2I tathA mAtA kA nAma zrImatI banAvAI thaa| inakA janma vizuddha dhArmika veza meM hone ke kAraNa janma se hI dharma kI bhAvanA ghara kara gaI thii| inake pitA zrI kAzInAthajI ne marAThI bhASA meM Adi purANa kI racanA kI thI / Apako bhI bacapana se dharma ke prati ruci hone ke kAraNa dhArmika chaMda evaM kavitta Adi likhane kA zauka thA / yuvA avasthA meM to Apa jaina kaviyoM meM zreSTha kavi mAne jAne lage the / dhArmika saMskAroM ke kAraNa 60 varSa kI Ayu meM Apako saMsAra se virakti ho gii| Apane I0 san 1946 meM parama pU0 108 zrI zrutasAgarajI munirAja se saptama pratimA dhAraNa kara lii| tIna mAsa ke pazcAt hI AcArya zrI 108 zrI dezabhUSaNajI ke pAsa pahu~cakara Apane kSullaka dIkSA dhAraNa kara lii| Apane marAThI bhASA meM padmapurANa kI racanA kI hai jo marAThI bhASiyoM ke liye kAphI hitakara sAvita huI hai| Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ more - - . . . . digambara jaina sAdhu [ 327 kSullaka zrI indrabhUSaNajI mahArAja uttara bhArata meM jaba viplava kI prAMdhI calI to sabhI dharmoM ke AyAmoM ko kucha na kucha kSati phuNcii| jaina dharma-sAhitya kA itihAsa paDhane vAle sabhI pAThaka paMcama kAla ke duSpariNAmoM se bhalI bhAMti avagata haiM / maurya samrATa ke svapnoM meM yaha bAta jhalakI thI / usa samaya bhI dakSiNa ko TimaTimAtI dharmajyoti kA rakSA sthala samajhA gayA / Aja bhI jainadharma kI prabhAvanA karane vAle adhikAMza sAdhu dakSiNa kI hI dena hai| tamilanADu ke madrAsa jile meM TacyUra eka choTA sA kasbA hai / pucAmI nayanAra zrAvaka apanI patnI paTTamamAla ke sAtha isI grAma meM rahakara dharmasAdhanA STATE kiyA karatA thaa| puNyayoga se 24 akTUbara 1910 ko use eka putraratna kI prApti huI jisakA nAma mANikya nayanAra rakhA gayA / maNi kI taraha hI nirmala vicAroM se usakA citta ota-prota rahatA thaa| eka dina guru-darzana se ekAeka usake mana meM vairAgya kA bIja aMkurita ho uThA aura usane pU0 vidyAsAgarajI ma. se sammedazikhara ke pAdamUla meM saptama pratimA ke vrata grahaNa kara liye / virAga kI carama pariNati 20 maI 70 ko zamanevADI sthAna meM pU0 A0 zrI dezabhUSaNajI mahArAja ke pAdamUla meM pUrI huI / guru ne Apako kSullaka dIkSA dekara kSullaka indrabhUSaNa mahArAja ApakA nAma rakhA / yadyapi ApakI zikSA prAimarI taka hai phira bhI Apane apanI lagana se zAstroM kA adhyayana karake merUmaMdarA jIvasaMbodhanA ( tamila-kannaDa ) grantha likhakara apane jJAna kA kSayopazama kara DAlA / samprati Apa sadupadezoM se zrAvakoM ko lAbhAnvita kara rahe haiN| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI vRSabhasenajI mahArAja paMca parAvartana cakra meM bhramaNa karate hue jIva ko do cIjeM sadA alabhya hI banI rhiiN| eka to sadguru kI saMgati aura dUsarI jinadharma kI prApti / vaise naratana pAyA to aneka bAra parantu hara vAra kI kahAnI eka nayI kahAnI gaDhane ke sivAya kucha aura mukharita nahIM ho skii| zalAkA puruSoM kA cAritra jAnane vAle bhI isa bAta se anabhijJa nahIM haiM ki karma binA kisI bhedabhAva ke apanA rasa dene meM jarA bhI kaMjUsI nahIM karate / yadi aisA na hotA to dharma kA itihAsa hI bha0 vRSabhadeva ke samaya se kucha aura hI likhA jaataa| a0 lATa (kolhApura) ke balavaMtarAva bhI apane aneka janmoM ke utthAnapatana kI kahAnI sameTe hue Azvina kR0 14 vI0 saM0 2435 san 1908 ko ghulAppA janakAppA girimalla ke ghara meM janme to kAlalabdhi kA sAyA lekara hI janme / zAntappA lAla ke lie sukhada sapane saMjotI huI isa tathya se sarvathA bekhabara hI rahI ki virAga kI pratidhvaniyAM prAMgana meM gUjane lagI / bhalA sukomala mAtRtva ne usake atIta ke saMskAroM kI ora jhAMkane kI phursata hI kaba smjhii| san 1962 meM vaizAkha zu0 10 kI vaha dhanya ghar3I bhI A pahuMcI jaba karuNAnidhAna pU0 108 A0 zrI dezabhUSaNajI mahArAja ke darzana kA saubhAgya balavaMtarAva ko anAyAsa hI mila gyaa| Asanna bhavya kI kAlalabdhi A cukI thI / saMsAra sAgara se tirane ke lie bhavyAtmA ne guru caraNoM meM nivedana kara virAT janasamudAya ke samakSa kezaloMca karake kSullaka dIkSA dhAraNa kara lI aura ApakA nAma vRSabhasena ghoSita huA / saMsAra sAgara se tirane ke lie paMthI ko gurucaraNoM kA Azraya milA / nirata svAdhyAya karate hue Apane jinAgama ke rahasya ko prakaTa karane vAlI hindI marAThI kannar3a bhASAoM meM anUThI racanAe~ kI jinameM AhAra zuddhi aura caukA vidhAna, aMDI ANi dUdha, samAdhimaraNotsava, ahiMsecA vijaya kRtiyAM pramukha haiN| 71 varSa kI avasthA meM bhI Apa niraticAra cAritra kA pAlana karate hue grAma grAma meM bhramaNa kara dharma prabhAvanA kara rahe haiM / nizcaya hI Aja ke samaya meM sAdhu samudAya ke samakSa sthitikaraNa kA mahAna kArya upasthita hai / pU0 zrI vRSabhasenajI mahArAja aharniza isa kArya meM lage hue haiM yaha hama zrAvakoM kA ahobhAgya hI hai / anyathA isa kalikAla meM aisA sumArga kise kaba kaba mila pAtA hai (khadyotavatsudeSTArau hA dyotante kvacit) / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 329 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI jinamUSaraNajI mahArAja Apa AcArya zrI ... dezabhUSaNajI mahArAja dvArA dIkSita haiN| vizeSa paricaya aprApya hai| RAMA nAyikA suvratAmatIjI vikrama saM0 1950 meM habbar3I tAlukA dhAravAr3a meM zrI rAyappAjI ke yahAM para ammAcavA ne janma liyA |aapko mAtR bhASA kannar3I thI tathA skUla se zikSA prApta kii| 10 varSa kI umra meM ApakI zAdI rAgappAjI ke sAtha ho gaI / bacapana se hI dharmaparAyaNatA Apake hRdaya meM kUTa kUTa kara bharI thI isI kAraNa donoM ne chaThI pratimA ke vrata munizrI pAyasAgarajI se le lie, ghara meM rahakara dharmasAdhanA karate / vairAgya tIvra huvA ki pati ne kSullaka dIkSA lI tathA svayaM ne prAyikA dokSA le lI / AcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja ne ApakA nAma suvratAmatI rakhA / Apane 18 cAturmAsa kiye tathA apanA sArA samaya dharmadhyAna meM lagAtI thiiN| Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] digambara jaina sAdhu mAdhikA zAntimatIjI . bArAbaMkI nivAsI zrI kunthudAsajI kI dharmapatnI zrI padmAvatI kI kUkha se candrAvatI ne vi0 saM0 1983 ko janma liyA thA / ApakI zikSA miDila taka thii| Apane choTI sI avasthA se jaina granthoM kA adhyayana kiyaa| aSTasahasrI, sarvArthasiddhi, gommaTasAra, nyAyadIpikA, Adi granthoM ko kaMThastha yAda kara guru ko sunAye / Apa pravacana kalA meM dakSa thI / Apako keMsara kI bhI zikAyata thI phira bhI dharmadhyAna nahIM chor3A tathA tIrtharAja sammedazikharajo meM AryikA dIkSA lii| prApane 32 cAturmAsa vibhinna prAntoM meM kie tathA jaina samAja ne Apake pravacanoM se lAbha utthaayaa| ApakI zailI sarala evaM AdarzatA lie hue thii| . .. mApikA yazomatI mAtAjI ... ApakA janma hariyANA ke suprasiddha nagara sonIpata meM saMvat 1967 meM zreSThI zrI kuvarasainajI agravAla ke yahAM huvA thA / ApakI mAtAjI kA nAma gindor3IbAI thA, ApakA janma nAma mainAvAI thaa| Apane pU0 prAcArya dezabhUSaNajI mahArAja se AryikA dIkSA lii| Apa dharma sAdhanA meM saMlagna haiM / + Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 331 digambara jaina sAdhu prAyikA dayAmatIjI kauna jAnatA thA ki bAlikA phUlIbAI eka dina isa saMsAra ke samasta sukhoM aura vaibhava kI cakAcauMdha kara dene vAlI camaka damaka ko eka hI jhaTake meM tilAnjali de saMgha meM zAmila ho jaaegii| . ApakA vacapana kA nAma jaisA ki Upara batAyA jA cukA hai phUlIbAI thaa| Apake pitAjI kA nAma zrI bhAgacandra evaM mAtAjI kA nAma mAnakavAI thA / ApakA janma chANI (udayapura) rAjasthAna meM huA / Apa suvikhyAta prAcArya zAntisAgarajI ko sahodarA bahina haiN| bacapana se hI Apake hRdaya paTala para vairAgya bhAvanA aMkurita ho vaddhana evaM saMrakSaNa pAtI rahI / nirantara saMgati va upadeza zravaNa karate rahane se eka dina vairAgya bhAvanA jAgRta huI aura huA yaha ki Apa sAMsArika AkarSaNoM se svayaM ko mukta samajhakara usase pare ho gii| nArI sahaja meM hI mamatva bharI hotI hai aura phira vaha nArI jo mAM bana cukI ho usake mamatva kA kyA kahanA kintu dhanya hai aisI nArI jisako putra, pati evaM bhrAtR prema ke bandhanoM ne bhI na bAMdha pAyA ho| vi0 saMvata 2020 meM khuraI nAmaka sthAna meM AcArya zrI dharmasAgarajI se prApane kSullaka dIkSA lI tathA prAyikA dIkSA saMvat 2023 meM AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se dillI meM lo| Apa DUgarapura meM zrI 108 prAcArya vimalasAgara mahArAja ke saMgha meM zAmila huii| NamokArAdi maMtra kA Apako vizeSa jJAna hai| dharma prema kI asI sadbhAvanA Apake hRdayasthala meM hai, vaisI bhAvanA nArI jagata meM yatra tatra saubhAgya se hI milatI hai / mahilA samAja ko Apa para garva hai| ___ durga, dillI, jayapura, udayapura aura sujAnagar3ha nAmaka sthAnoM meM apane cAturmAsa kiyA / dahI, tela aura rasa Apake lie tyAjya haiM / Apake upadezoM ko sunakara zrotA svataH maMtra mugdha se raha jAte haiM / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] digambara jaina sAdhu prAyikA anantamatIjI eka tapasvinI nArI ke kaMkAla mAtra zarIra meM kitanI sazakta, kitanI tejasvI AtmA nivAsa karatI hai yaha jAnanA ho to AryikA anantamatIjI ke darzana kara liijiye| roga kI pIr3A, antarAya kA kSobha aura kaThora klAMti kI sAdhanA unake mukha para kadApi nahIM paaveNge| Apa eka aisI AyikA haiM jo varSa meM 3-4 mAsa hI AhAra letI haiM / prAyaH mauna rahakara dharma dhyAna meM lIna rahatI haiM / __ tapasvinI AryikA anantamatIjI kA janma 13 maI 1935 ko gar3hI gAMva meM huA thaa| Apake pitA lAlA miTThanalAlajI the aura mAtA pArvatIdevI thii| donoM hI dharmaparAyaNa the| sthAnakavAsI mAnyatAoM ke vizvAsI the / Apake tIna putra va cAra putriyAM huI / jinameM se cauthI kA nAma ilAyacI devI thA aura jisane isa yuga meM ilAyacI kumArI kI kahAnI duharA dii| bacapana meM hI pitA kI mRtyu ho jAne se parivAra ke loga gar3hI chor3a kara kAMdhalA A gaye the| ilAyacI devI ne 8 varSa kI Ayu se hI tyAga kI dizA meM bar3hanA zurU kiyaa| kAMdhalA meM bAlikA sthAnaka aura digambara jaina mandira donoM jagahoM para jAne lagI aura doSa mUlaka vastu jAnakara tyAga karane lgii| 13 varSa kI avasthA meM to rAtri meM pAnI taka pIne kA AjIvana tyAga kara diyaa| jaba Apane bhagavAna mahAvIra kA jIvana caritra par3hA taba Apake mana meM yaha sudRr3ha vizvAsa huA ki aparigraha mUlaka digambara paramparA se hI AtmakalyANa hogA anyathA nhiiN| phalataH prApa jahAM kaTTara digambara paramparA kI poSaka banI vahAM mahAvIra-sI virakti hetu tarasane lgiiN| Apa bhoga se yoga kI ora calane kA upakrama karane lgiiN| jina AbhUSaNoM ke lie anya striyAM prANa detI haiM unheM Apane hamezA ke lie tyAga diyaa| jisa vAsanA kI pUrti ke lie anya mahilAeM aneka kukRtya karane meM bhI saMkoca nahIM karatI haiM Apane usa vAsanA kA balidAna brahmacarya vrata lekara kara diyA / yadyapi Apa abhI na kSullikA tho nAyikA tathApi ApakI sAdhanA unase kisI prakAra kama nahIM thii| Apa ghaNToM sAmAyika karatI, loga devI kahakara pUjate, darzanoM ke lie bhakta umar3ate, AzIrvAda pAkara phUle nahIM samAte / Apa vicAratI ki binA dIkSA liye jaba yaha hAla hai to dIkSA lene para kyA hogaa| 18 veM varSa meM Apane dIkSA lene kA vicAra parivAra ke sAmane rakhA taba parivAra ne ghara meM hI rahakara sAdhikA banane ke lie kahA-para agale varSa jaba AcArya ratna dezabhUSaNajI mahArAja vihAra karate hue A gaye tava apUrva avasara hAtha AyA jAnakara Apane dIkSA dene ke lie - Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [333 prArthanA kii| parivAra kI anumati lekara AcArya zrI ne dIkSA dekara Apako anantamatI nAma diyaa| kezaluncana kI kriyA dekhate hue to loga atIva virakti kA anubhava karate the| zarIra se AtmA kI dizA meM bar3hate dekha kara sabhI santuSTa dikhate the| AhAra sambandhI kaThora niyamoM ke kAraNa anekoM vAra antarAya AyA aura dasa pandraha dina taka pAyA para Apake sumukha kI saumyatA zAnti suSamA nahIM gayI / AcArya zrI ke sAtha sammedazikhara para pahuMcane para Apane prAyikA dIkSA dene kI prArthanA kI to upayukta samajhakara AcArya zrI ne dIkSA bhI de dI / ATha varSa taka gurU caraNoM meM rahane ke bAda-giranAra kSetra ke darzana kI lAlasA liye Apa kSullikA vijayazrI ke sAtha calI, eka se adhika upasarga Aye, rogoM ne gherA, zarIra ne sAtha chor3anA cAhA para Apane cintA nahIM kii| giranAra pahuMcakara Apane cAturmAsa kA saMkalpa pUrA kiyA / kSullikAzrI jinamatIjI % - ad / SaPRI - % 3D RAAwament ETARIAND % 32 Purooseume maramanya Padm . mAtAjI kA janma sinodiyA grAma, ji0 jayapura, rAjasthAna meM maMgasara badI paMcamI saM0 2076 meM huaa| inake pitA kA nAma zrIgopIlAlajI sogAnI va mAtA kA nAma kistUra bAI thaa| inakA janma nAma chiganobAI thaa| inase choTe cAra bhAI kramazaH mohanalAlajI, bhAgacandajI, madanalAlajI, kailAzacandajI tathA tIna ____ bahineM gaTUbAI, santoSavAI evaM suganabAI haiM / ApakI zAdI 13 ( teraha ) varSa kI avasthA meM zrImAn rikhabacandajI pATanI kAMkarA nivAsI ke suputra zrI mAMgIlAlajI ke sAtha huii| inake kramazaH do putriyA~ bimalAbAI va tArAbAI huii| zAdI ke 6 sAla bAda hI inake pati zrI mAMgIlAlajI kA svargavAsa ho gyaa| apanI donoM putriyoM kI zAdI karane ke bAda saMsArI kAryoM se inakA mana ucaTa gayA va bhagavAna kI bhakti kI ora dhyAna prAkarSita ho gyaa| Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] digambara jaina sAdhu Aja se karIba 24 varSa pUrva AryikA zrI dharmamatImAtAjI kA samAgama huA / unhIM kI preraNA se AsAr3ha badI 14 ke dina grAma kochora ( sIkara ) meM AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se pAMcavIM pratimA ke vrata liye / isake bAda AcArya zrI zivasAgarajI mahArAja kA cAturmAsa sIkara humA / isI cArtumAsa kI ASAr3ha sudI saptamI ko AcArya zrI se mAtAjI ne sAtavIM pratimA ke vrata liye evaM mAtAjI ne dIkSA hetu zrI mahArAja se nivedana kiyA / mahArAja ne kArtika badI 4 kA muhUrta dIkSA hetu nikAlA kintu ena vakta para mAtAjI ke ghara vAloM ne dIkSA nahIM lene dI va mAtAjI ko ghara le gaye / kintu mAtAjI kA mana to bhagavAna kI khoja meM thA ataH chaH sAla bAda eka roja 8 ( ATha ) dina kA nAma lekara mAtAjI dehalI cale gaye / vahA~ AcArya dezabhUSaNajI mahArAja evaM dharmamatI mAtAjI ke sAnnidhya meM mahArAja zrI ke kara kamaloM se maMgasara sudI 2 saM0 2022 meM kSullikA dIkSA dhAraNa kara lii| kSullikA dIkSA ke bAda mAtAjI, AryikA dharmamatI mAtAjI ke saMgha meM rahakara bhArata ke kone kone meM dharma pracAra karatI rahI haiN| mAtAjI apane vibhinna cAturmAsa kramazaH jayapura, sthonidhi, (da0 bhA0 ) belagAMva (dakSiNI bhArata ) kothalI, phulerA, dhUliyA (mahArASTra ) evaM khAniyAM Adi kaI sthAnoM para karatI A rahI haiN| jahA~ jahA~ bhI mAtAjI gayI haiM vahA~ vahA~ vibhinna dhArmika anuSThAna, jApa, maMDala vidhAna Adi kA Ayojana karavAtI rahI haiN| jayapura meM sAdhuoM hetu zuddha vaiyAvRtta auSadhi nirmANa kA kArya bhI inhIM ke prayAsoM se prArambha kiyA gayA hai / jisakA vartamAna meM vaidya zrI suzIlakumAra saMcAlana kara rahe haiN| saM0 2036 meM dharmamatI mAtAjI kA svargavAsa ho jAne se mAtAjI akelI raha gii| saubhAgya se isa sAla 105 kSulikA jinamatI mAtAjI kA cArtumAsa grAma rAnaulI, jilA sIkara ( rAja0 ) meM bar3I dhUmadhAma se ho rahA hai / 61 varSIya mAtAjI ke mRdubhASI svabhAva evaM sAragarbhita upadeza se na kevala jaina samAja ke logoM meM hI eka nayA mor3a AyA hai apitu anya dharmAvalambiyoM para bhI kAphI acchA prabhAva par3a rahA hai / kaI kSatriyoM ne to rAtri bhojana, mAMsa, madirA kA tyAga evaM Ajanma brahmacarya kA pAlana karane kA vrata le liyA hai / jaba se mAtAjI yahA~ padhAre haiM taba se hI vibhinna vidhAnoM, maMDaloM, akhaNDa NamokAra maMtra jApa Adi kA kAryakrama barAbara cala rahA hai / mAtAjI ke upadezoM kA sabase jyAdA asara choTe baccoM para par3a rahA hai / jisakA jvalanta udAharaNa yaha hai ki zAyada hI koI baccA aisA hogA jo mAtAjI ke upadeza meM na jAtA ho / inake Agamana se sArA digambara jaina samAja rAnaulI maMtra mugdha ho gayA hai| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullikA cAritramatIjI ApakA janma belagAMva dakSiNa meM huvA thA / Apake pitA kA nAma saMgappA evaM mAtA kA nAma jIvAkA thaa| vikrama saM0 1965 meM ApakA janma huA thA / vi0 saM0 1976 meM ApakI zAdI zrI vIrappA pATila ke sAtha huI thI / zrApa caturtha jAti kI thI, saM0 2002 meM muni pAyasAgarajI se Aragada meM saptama pratimA ke vrata dhAraNa kie the / saM0 2007 meM gulabargA Apane kSullikA dIkSA lI tathA vi0 saM0 2017 meM zrA0 dezabhUSaraNajI mahArAja se AryikA dIkSA dhAraNa kI, Apa kannar3I, marAThI, hindI kI uccakoTi kI pravaktA haiM tathA sarala evaM zAnta jIvana hai zrApakA / 100 [ 335 huI hai kSullikA zrAdimatIjI zrI 105 kSullikA AdimatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma juvAI hai / phalTana ko ApakA janma sthAna hone kA saubhAgya prApta huaa| Apake pitA zrI phUlacandrajI dazAhumar3a the / ApakI zikSA nAmamAtra ko kakSA tIsarI taka hI huI / jaba Apa asamaya meM hI vidhavA ho gaI taba Apane sAdhu satsaMga, dharmazravaNa, dharma - dhyAna meM mana lagAyA / kolhApura nagara meM san 1960 meM zrI 108 zrAcArya dezabhUSaNajI mahArAja se Apane kSullikA dIkSA le lI thI / Apane lAThI, zrAnanda, phalTana, Akulaja, bhasavar3a, gajapanthA Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye | Apa zratIva sarala svabhAva kI dhArmika prakRti vAlI haiN| dharmazravaNa, sAdha samparka se Apane acchA khAsA anubhava prApta kara liyA / Xx Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 ] digambara jaina sAdhu kSullikA ajitamatIjI A zrImatI sundarabAI kA janma Aja se karIba . 50 varSa pUrva jabalapura meM huA thaa| pApake pitA bazorelAlajI evaM mAtA buddhivAI thI / Apa jAti se golApUrva thii| ApakA vivAha rAjArAmajI se huaa| ApakI laukika zikSA nahIM ke barAbara thI kintu dhArmika zikSA, ratnakaraMDa zrAvakAcAraM taka. huii| Apake cAra bhAI, tIna bahineM evaM tIna putra va sAta putriyAM haiM / ghara meM vyavasAya dukAnadArI va ejensI hai / jaba Apake nagara meM AdisAgarajI mahArAja pAye to unake dharmopadeza se prabhAvita hokara Apane.saM0 2024 meM caitravadI paMcamI ko zravaNabelagolA meM prAcArya dezabhUSaNajI se dIkSA le lii| Apa chahar3hAlA, vairAgyabhAvanA kA vizeSa jJAna rakhatI haiN| MON:.:.. TOMASA FEMALE Apane kothalI, phulerA Adi sthAnoM para cAturmAsa kara bAhara kI samAja ko dharma lAbha diyA / Apa solahakAraNa, karmadahana, aSTAnhikA, paMcakalyANa va dazalakSaNa vratoM kA vidhivata pAlana kara rahI haiM / Apa kaI jagahoM para bhramaNa karake vahAM ke samAjoM ko dharmalAbha de rahI haiN| .. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullikA kamalazrI mAtAjI ApakA janma grAma vasagaDe ji0 kolhApura ( mahArASTra ) meM 1915 akSaya tRtIyA ko zreSThI zrI totAbAsaude evaM mAtA padmAvatI ke yahA~ huna / rohataka meM AcArya dezabhUSaNajI se 1655 meM somavAra mAgha sudI paMcamI ko dIkSA lii| Apa zAnta svabhAvI evaM guru bhakti se paripUrNa haiM / dharma pracAra bhI kara rahI haiN| sAtha hI sAtha zrAtma kalyAraNa bhI kara rahI haiN| kSullikA jayazrI mAtAjI [ 337 ApakA janma sthAna akkalakoTa ji0 solApura (mahArASTra ) hai | AcArya dezabhUSaNajI se I0 san 1959 jeSTha sudI dasamI ko zravaNa belagolA meM Apane dIkSA lI aura Apa abhI prAcArya saMgha meM raha rahI haiM / + Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] digambara jaina sAdhu kSullikA candrasenAjI saM0 1952 meM uttarapradeza kI rAjadhAnI lakhanaU meM cAndIbAI ne zrI anantamalajI kI dharmapatnI zrI ciroMjAdevI kI kukSI se janma liyA thA / Apa agravAla jAti ko haiM / hindI bhASA kA acchA jJAna thA / zrA0 dezabhUSaNajI mahArAjajI se bArabaMkI meM chaThI pratimA ke vrata dhAraNa kie / Apane apane pati kI AjJA se AcArya dezabhUSaraNajI mahArAja se jayapura meM saM0 2012 meM kSullikA dIkSA lI / Apane anekoM sthAno meM bhramaNa kiyA tathA dharmopadeza dekara zrAvaka zrAvikAoM ko sadmArga meM lagAyA / anta meM samAdhi lekara Atma kalyAraNa kara svarga sidhArIM / kSullikA zrI kRSNamatI mAtAjI 17 zrI kRSNAbAI kA janma paMDharapura mahArASTra meM huvA thA / Apake pitAjI kA nAma zrI bApUrAva kaTeka thA / mAtAjI kA nAma ThakkUbAI thA / 1970 vi0 saM0 meM ApakA janma huA thA / Apane marAThI meM zikSA prApta kI muni pAyasAgarajI se Apane dUsarI pratimA dhAraNa kI, sAtavIM pratimA zravaNabelagolA meM A0 dezabhUSaraNajI se lI / saM0 2016 meM A0 dezabhUSaNajI se Apane kSullikA dIkSA lI / Apa AcArya zrI kI sevA meM rata rahatI huI Atma sAdhanA meM rata rahatI thIM anta meM samAdhi dhAraNa kara svarga padhArIM / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu AryikA vIramatIjI [ 336 ApakA janma hiMgaNagAMva ji0 kolhApura ( mahArASTra ) meM huaa| pitA devappA evaM mAtA gaMgAbAI thIM / ApakA pUrva nAma umAdevI thA / ApakA vivAha sakhArAma pATIla se huaa| mAMgUra ji0 belagAMva (karnATaka) meM rahate the / Apane saMsArika jIvana se mukta hone ke lie zrAcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja se dIkSA dhAraNa kii| Apa AcArya zrI ke saMgha meM raha rahI haiM tathA Atma sAdhanA kara rahI haiM / kSullikA rAjamatIjI pArvatI kA janma bUcAkher3o ( kAMdhalA) uttarapradeza meM huvA thA / Apake pitAjI kA nAma zrI zIlacaMda thA mAtAjI kA nAma aMgUrIdevI thA / pU0 AcArya zrI dezabhUSaNajI mahArAja se kSullaka dIkSA lii| kolhApura meM dIkSA lene ke pazcAt zrApane anekoM sthAnoM meM bhramaNa kiyA tathA samasta bhArata varSa meM vihAra kara dharma prabhAvanA kI / jayapura ke nikaTa cUlagirI kSetra kA vikAsa Apake athaka prayatna kA phala hai jo jayapura kI zobhA advitIya hai tathA Aja jo eka kSetra ke rUpa meM pragaTa ho rahA hai / Apane jaina dharma jAgRti ke kAryoM meM vizeSa sahayoga diyA hai / Apa abhI kSetra para rahakara kSetra kI rakSA tathA usakA vikAsa kara rahI haiM / dhanya hai Apake tyAga ko tathA zrApake jIvana ko jo mAna kaSAya ko tathA abhimAna ko tyAga kara zrAtma sAdhanA meM tatpara haiM / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] digambara jaina sAdhu kSullikA zreyAMsamatIjI gRhastha nAma kumArI kesarabAIjI janma samvata - 1925 sthAna nAtepute ji. solApura pitA kA nAma - zrI khemacandajI mAtA kA nAma - zrI jiyAbAIjI laukika zikSA pAMcavIM bra0vrata dhAraNa 1950 prA0 zAMtisAgarajI kSullaka dIkSA - zrI dezabhUSaNajI se 1967 Apane apane jIvana meM aneka dhArmika granthoM kA adhyayana kiyA evaM ajitamatIjI kI sevA vaiyAvRtti meM tatpara rahatI haiN| 64 Rah xxxxxxx xxxxxxx xxxxxx Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4866658333333888888888888888888888 AcArya zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja dvArA dIkSita ziSya ********************************************** AcArya vimalasAgarajI muni zrI kunthasAgarajI muni zrI nemisAgarajI muni zrI sudharmasAgarajI muni zrI vAsupUjyasAgarajI muni zrI vardhamAnasAgarajI muni zrI AdisAgarajI muni zrI saMbhavasAgarajI muni zrI namisAgarajI kSullaka AnandasAgarajI kSullaka AdisAgarajI kSullaka namisAgarajI kSullaka saMbhavasAgarajI kSullaka nemisAgarajI kSullaka candrasAgarajI kSullaka zItalasAgarajI AryikA zreyAMsamatIjI AryikA vIramatIjI AyikA zIlamatIjI prAyikA supArzvamatIjI kSullikA AdimatIjI kSullikA jinamatIjI kSullikA nemImatIjI kSullikA candramatIjI *mnsisisisipiiddisisipitteebiiviiysisiddimubiinvdnujsusNpniisniisNjnnN 1 S. . . AcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja zaza Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] ' digambara jaina sAdhu AcArya vimalasAgarajI mahArAja. 3 - - -Ac.. . h .', Stotry parama pUjya prAtaH smaraNIya jyotivida, tapasvI, cAritra cakravartI prAcArya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja jinake zrI Agamana kI sUcanA mAtra se ho prANiyoM ke hRdaya kamala khila uThate hoM, jinake nagara praveza ke samaya se hI samasta bhakta jIvoM ke hRdaya meM dharma ko ajana dhArA vahane lagatI ho, jinhoMne kitane hI bhavya jIvoM kA kalyANa kiyA ho, jinake samakSa rAjA-raMka, amIra-garIva, zatru-mitra kA bheda bhAva na ho, jo saba para sadA sarvadA vAtsalya dRSTi rakhate hoM, aisI mahAna BE AtmA.kI yazogAthA likhanA sUrya ko dIpaka dikhAne ke samAna hai| janma evaM zikSA : ' AcArya zrI kA janma Azvina kRSNA 7 saM0 1972 ko uttarapradeza ke eTA jilAntargata jalesara kasve se lagabhaga Der3ha mIla dakSiNa meM 'kosamA' nAmaka gAMva meM huaa| ApakA nAma zrI nemIcanda rakhA gayA / Apake pitA zrI lAlA vihArIlAlajI supratiSThita gRhastha the tathA mAtA kaTorIvAI dharma ke prati bar3I AsthAvAna thIM / janma ke chaH mAsa pazcAt hI ApakI mAtA kA svargavAsa hone se ApakA . lAlana-pAlana ApakI vumA zrImatI durgAvAI ke saMrakSaNa meM huaa| .: .. :. . prArambhika zikSA ke vAda ucca zikSA hetu Apane lagabhaga 10 varSoM taka gopAla siddhAnta vidyAlaya murainA meM adhyayana kiyA aura vahA~ se zAstrI parIkSA uttIrNa kI / vahA~ vidyAgurU nyAyAlaMkAra paM0 zrI makkhanalAlajA zAstrI ke sAnidhya meM Apane dhArmika saMskAroM evaM Agama meM pUrNa zraddhA aura Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 343 dRr3hatA prApta kara jaina siddhAMtoM ke rahasya ko hRdayAMkita kiyaa| taduparAnta Apane naugAmA (kucAmana siTI ) vidyAlaya meM adhyApana kArya kiyaa| tapasyA ke kSetra meM padArpaNa : prArambha se hI ApameM vairAgya bhAvanA kUTa-kUTa kara bharI gaI thI / ataH Apa prAyaH zAnti kI khoja meM dharma sthAnoM kI yAtrA karate rahate the| eka bAra Apa.sAikila se sammeda zikhara kI yAtrA karane nikala gae jahA~ pahuMca kara Apane vandanA kI aura tatpazcAta sampUrNa bhArata ke tIrtha kSetroM kI yAtrA kI / Apako vairAgya bhAvanA se vimukha karane hetu Apake pitA ne Apake lie eka kapar3e kI dukAna bhI khulavA dI kintu pitA ke prayAsa bhI Apako sAMsArika bandhanoM meM na bAMdha sake / pariNAmasvarUpa Apane Atma kalyANa hetu zrI 108 AcArya kalpa zrI candrasAgarajI se zuddhajala kA niyama le liyaa| punaH paramapUjya AcArya zrI sudharmasAgara mahArAja kA upadeza aura unakI preraNA kA prabhAva Apa para itanA gaharA par3A ki ApameM saMsAra nivRtti tathA vairAgyavRtti kI bhAvanA ekadama jAnata ho gii| dIkSA: ASAr3ha sudI 5 saM0 2007 Apake jIvana kA vaha jAjvalyamAna divasa hai jisa dina Apane samasta sAMsArika jIvana tyAga kara gRhastha jIvana se pUrNa mukti hetu AcArya zrI 108 mahAvIra kItijI mahArAja ke pAsa bar3avAnI siddha kSetra para kSullaka dIkSA grahaNa kI / Apako vRSabhasAgara nAma se vibhUSita kiyA gayA / sAta mAha kI alpa avadhi meM hI kSullaka vRSabhasAgarajI ne kaThora, tapa, saMyama, sAdhanA aura svAdhyAya dvArA AcArya zrI ko itanA adhika prabhAvita kiyA ki unhoMne svataH hI mAgha sudI 12 saM0 2007 ko dharmapurI dillI meM Apako ailaka dIkSA dI tathA sudharmasAgara nAma pradAna kiyaa| do varSoM ke antarAla meM hI Apane apane Apako pUrNa nirgrantha dIkSA ke liye gurucaraNoM meM arpita kara diyA / pariNAmasvarUpa phAlguna vadI 13 saM0 2006 ko isI svarNagirI kI pAvana tapo bhUmi para AcArya zrI 108 mahAvIra kIrtijI mahArAja dvArA prApakA nirgrantha dIkSA samAroha sonAgira siddha kSetra para sampanna kiyA gayA tathA 105 ailaka zrI sudharmasAgarajI ne zrI 108 vimalasAgara nAma grahaNa kara sarvocca muni pada prApta kiyaa| AcArya padavI muni zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja zrI jinendra bhagavAna ke vacanAmRtoM kA pAna jana-jana ko karAte hue java TUDalA ( janapada-AgarA ) meM padhAre tava vahAM kI dharma prANa janatA evaM bAhara se Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] digambara jaina sAdhu Ae jaina matAvalambiyoM ne Apako yathocitaM garimAyukta sammAnanIya pada pradAna karane hetu eka vizAla samAroha kA Ayojana kiyA / agahana badI dUja saM0 2018 ko Ayojita isa vizAla samAroha meM dharma ratna sarasvatI divAkara paM0 lAlArAma zAstrI tathA paM0 mANikacandrajI zAstrI bhI upasthita the| taba dIkSA guru AcArya mahAvIrakIrtijI kA Adeza prApta kara upasthita jana samUha ke janaghoSa ke bIca muni zrI vimalasAgarajI ne AcArya pada dhAraNa kiyA / Apako AcArya pada para vibhUSita karate hue Apase yaha nivedana kiyA gayA ki isa ghora kaliyuga meM dharma rakSA kA bhAra apane sudRr3ha kandhoM para grahaNa karate hue samasta nirIha, abodha prANiyoM ke hRdaya meM dharma kA bigula bajAyeM aura sadaiva unakA mArgadarzana karate rheN| upasarga evaM atizaya : ___jaina sAdhuoM ke jIvana meM upasarga kA bahuta hI mahatva hai yahI vaha mahatvapUrNa sIr3hI hai jo jaina muniyoM ko prAtmonmukha kara mokSa patha kI ora agrasara karatI hai / nizcayanaya ke dhAraka samyakdRSTi sAdhu jaba nirvikArabhAva se upasargoM ko sahana karate haiM to atizaya kA prakaTa honA svAbhAvika hai| AcArya zrI kA jIvana ghora upasargoM aura atizayoM se yukta hai / yahI kAraNa hai ki hara sAdhu tyAgI vratI evaM zrAvaka hRdaya Apake zrI caraNoM meM sthAna pAne ko sadaiva lAlAyita rahatA hai jinheM Apake caraNoM meM sthAna mila jAtA hai unheM navanidhi evaM samasta siddhiyAM svayameva prApta ho jAtI haiN| Apake atizaya kI gAthAyeM Aja bhI bandhAjI evaM jUr3A pAnI tIrtha kSetroM ke nivAsiyoM tathA Asa-pAsa ke logoM ke muha kahI sunI jAtI haiM / ina donoM tIrtha kSetroM meM sthita kutroM meM pAnI na hone se vahA~ ke logoM ko atyAdhika parezAnI hotI thii| Apake caraNa kamala ina sthAnoM para jaba par3e Apane turanta AdinAtha bhagavAna kI prakSAla karA usake jala se kuoM meM pAnI hI pAnI bhara diyaa| aTUTa jala se bhare ve kuaiM Aja bhI Apake atizaya kA jvalanta udAharaNa prastuta karate haiN| Apake atizaya kA eka anya udAharaNa usa samaya dRSTigocara huA jaba ki Apa jAleTana gAMva se mirjApura jA rahe the / rAste meM Apa eka jagaha zauca hetu ruke / zauca se nivRtta hone para Apane apane samakSa eka bhayaMkara zera ko dekhA jise dekhakara Apa raMcamAtra bhI vicalita nahIM hue / AtmadhyAnI AcArya zrI ne upasarga nivAraNa paryanta taka sakala sanyAsa le NamokAra mantra kA pATha prArambha kara diyA / Apake dhyAnastha hote hI vanarAja siMha Apake samakSa aura najadIka AyA tathA mastaka navAkara chalAMgeM lagAtA huA jaMgala meM calA gayA / Apake sAtha meM usa samaya upasthita zrAvaka jo ki bhaya se kiMkartavya vimUDha ho gayA thA isa ghaTanA ko dekhakara Azcaryacakita raha gyaa| ApakI nimrantha Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 345 muni tapasyA se ajita zakti ke prabhAva se zrI sammedazikharajI kI yAtrA karate samaya aneka bAra candraprabhu ToMka, pArzva prabhu ToMka evaM jalamandira para siMhoM ne Apake caraNoM meM namana kiyA hai| eka bAra Apa jaba saMgha sahita akabara se jaunapura jA rahe the taba rAtri meM Apako eka relve caukI para zayana karanA par3A / usa samaya kahIM se eka bhayAnaka do hAtha lambA kAlA sarpa Akara Apake hAtha para krIr3A karane lgaa| mAno koI dulArA putra apane pitA kI goda meM aThakheliyAM kara rahA ho / tIna ghaNTe taka krIDA karane ke pazcAt sarpa AcArya zrI kI pradakSiNA dekara apane sthAna ko calA gyaa| isa ghaTanA ko dekhakara vahA~ upasthita vyakti ghora Azcarya meM DUba AcArya zrI kI jai-jai kAra karane lge| tIna tapobala : ApakI Atma sAdhanA kI prakhara jyoti evaM tapobala ke samakSa Apake prati dUSita bhAvanAyeM rakhane vAle vyakti bhI natamastaka ho jAte haiM / eka bAra pAvApura ke samIpa bhadariyA grAma meM vahAM ke nivAsiyoM ke jhuNDa Apako mArane pahuMce kintu Apake tapobala ke prabhAva se ve natamastaka hokara cale gaye / nirantara sAdhanA se Apane bauddhika evaM mAMtrika jJAna meM zreSThatA ajita kara lI hai| ApakA nimitta jJAna bhI ati nirmala hai / manuSya ke mukha ko dekhakara hI usake antaHkaraNa meM ghumar3atI bhAvanAoM kA Apa sahaja hI anumAna lagA lete haiM aura tatsambandhI Apake kathana satya hote haiM / apane isa guNa se Apane hajAroM nara nAriyoM ko asIma kaSToM se mukti pradAna kI hai| yahI kAraNa hai ki Apake cahuM ora sadaiva eka melA sA lagA rahatA hai| saMvarddhana evaM saMrakSaNa kSamatA : ___ "ziSyAnugraha kuzalA" ke guNa se yukta prAcArya zrI ke komala svabhAva evaM karuNArddha hRdaya meM ziSyoM kA saMvarddhana evaM saraMkSaNa karane kI abhUtapUrva kSamatA hai / Apane aneka vratIgaNoM ko brahmacArI, kSullaka, kSullikA, ailaka, AryikA evaM muni dIkSA pradAna kI hai tathA aba bhI nirgrantha sAdhu vRttiyoM ko utpanna karane meM lage haiM / isa prakAra Apa anekoM bhavyAtmAoM ko dIkSA de dekara mokSamArga para agrasara kara rahe haiM / Apa apane samasta ziSyoM ko jJAna dhyAna tathA tapa meM lIna rakhate haiM / janakalyANa : paropakAra ApakA vizeSa guNa hai| Apane aba taka hajAroM vyaktiyoM ko zuddhajala ke niyama dilAye haiN| aneka mAMsAhAriyoM ko zAkAhArI banAyA hai tathA kaI zrAvakoM ko tyAgI banAyA hai| Apa hara strI, puruSa, vAlaka, vRddha, yuvA evaM yuvatI ko vratI saMyamI dekhanA cAhate haiN| choTe-choTe vratoM dvArA bhI prANI mAtra ke kalyANa kI bhAvanA Apake hRdaya meM kUTa-kUTakara bharI hai ApakI vANI meM Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] digambara jaina sAdhu mizrI sA mAdhurya, dRSTi meM AkarSaNa zakti tathA vyavahAra meM anokhA jAdU bharA hai| Apa taraNa-tAraNa nija-parahita dakSa, maMgala bhAvanA ke saMgata aneka guNoM se maMDita hone ke kAraNa eka vizAla muni saMgha ke adhipati zrI haiM aura guru paramparAnusAra ziSyoM para vAtsalya dRSTi rakhate hue unheM jJAnArjana karAte rahate haiM / Apa yantra, mantra, tantra, vizArada tathA bhaviSya vaktA tapasvI hone se asaMkhya jana kA kalyANa kara rahe haiN| tyAga kI mUrti : 64 varSa kI avasthA hone para bhI Apa meM raMcamAtra pramAda nahIM hai / Apa rAtri meM mAtra tIna ghaNTe kI nIMda lete haiM tathA vaha bhI dhyAnastha mudrA meM / apane dainika SaTa Avazyaka kAryoM meM jarA bhI zithilatA nahIM baratate Apane cAritra zuddhivrata tathA anya kaI vratoM ko pUrNatA dI hai| Apa pratyeka cArtumAsa avadhi meM eka dina AhAra tathA eka dina upavAsa arthAt 48 ghaNTe bAda AhAra lete haiN| vaha bhI binA kisI antarAya ke sampanna ho taba, ina upavAsoM ke atirikta anna kA tyAga to Apa aneka bAra kAphI lambI avadhi ke lie kara cuke haiM / apanI abhUtapUrva tyAga evaM saMyama kI kSamatA se AcArya zrI eka itane bar3e saMgha ko saMgaThana dekara deza aura samAja kA kalyANa kara rahe haiN| - dhArmika saMsthAoM kI sthApanA : aneka dhArmika saMsthAyeM, caityAlaya, mandira, svAdhyAyazAlA, auSadhAlaya evaM dharmazAlAyeM Apake upadeza evaM preraNA se aneka sthAnoM para sthApita kI gaI haiN| jinake mAdhyama se vartamAna meM aneka bhavya prANI puNyopArjana kara rahe haiM / gunaura meM jaina pAThazAlA, TUDalA meM auSadhAlaya, zrI sammedazikharajI para bhavya samavazaraNa aura rAjagRhI meM AcArya mahAvIra kIrti sarasvatI bhavana Aja bhI ApakI yazokIrti gA rahe haiM / Apane kaI paMca kalyANaka pratiSThAyeM karAI haiM jinakA varNana lekhanI se bAhara hai| Apake sonAgiri cAturmAsa avadhi meM ApakI preraNA se kSetra meM eka vidyAlaya kI sthApanA kI gaI hai tathA parvata para candraprabha bhagavAna ke mandira ke bAhya prAMgaNa meM bAhubalI svAmI kI mUrti ke donoM aura naMga evaM anaMgakumAra muniyoM kI mUrtiyAM sthApita kI jA rahI haiM evaM kameTI ke pAsa eka vizAla sarasvatI bhavana tathA sabhA-bhavana kA nirmANa kArya cAlU hai| yahI kAraNa hai ki prAcArya zrI ko jaina samAja kI AdhyAtmika sampatti kahA jAtA hai| Apake dvArA hAla hI meM sonAgira meM candra prabhU cauka meM eka muni do AryikA eka kSullaka evaM kSullikA dIkSA karAyI gaI hai| AcArya mahArAja atyanta zAnta pariNAmI, mahAna tapasvI vidvAna: sAdhu haiM / Apake mAdhyama se samAja aura rASTra kA bahuta kalyANa ho rahA hai / Apane apane dAyitvoM.. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 347 kA pUrNa nirvAha karate hue samasta vizva meM na kevala jaina dharma ko vizva dharma kI mAnyatA dilAI hai apitu jana-jana meM vyApta bhrAntiyoM ko bar3I hI sahRdayatA se dUrakara anekAneka prANiyoM ko Atma kalyANa ke sanmArga meM lagAyA hai| aise vidvAna tapasvI AcArya ratna zrI cirAyu hoM, yahI maMgala kAmanA hai| munizrI kanthasAgarajI mahArAja zrI 108 muni kunthasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma kanhaiyAlAlajI thaa| ApakA janma jyeSTha sudI terasa vikrama saMvat 2003 meM bar3A bADharahA sthAna para huA thaa| Apake pitA zrI. revAcandrajI haiM va mAtA zrI sohanavAI haiM / Apa narasiMhapurA jAti ke bhUSaNa haiM va lolAvata gotraja haiM / ApakI laukika tathA dhArmika zikSA sAdhAraNa huI / Apane vivAha nahIM kiyaa| Apa bAlabrahmacArI hI rahe / Apane pahale dukAna para naukarI bhI kii| Apake parivAra meM eka bhAI va tIna bahineM haiN| __ dhArmika prema hone ke kAraNa Apane zrI 108 muni sanmatisAgarajI se dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kara lie| isake bAda AcArya zrI 108 mahAvIrakItijI mahArAja se Apane aSAr3ha sudI dUna vikrama saMvat 2024 meM humaca ( dakSiNa ) meM muni dIkSA le lii| Apane humaca, kunthalagiri gaMjapaMthA Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apane tInoM rasoM kA tyAga kara diyA hai| . . munizrI nemisAgarajI mahArAja ATha mArca san unnIsa sau tosa meM rAjasthAna ke naravAlI (bAMsavAr3A) nAmaka sthAna meM mAtA zrImatI jakkubAI kI punIta kukSi se ApakA maMgalamayI janma huaa| Apake pitAjI kA nAma zrImAn nAthUlAlajI hai / ApakA bacapana kA nAma chaganalAla thaa| bacapana se hI Apa acaMcala evaM sAralyabhita the| Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] digambara jaina sAdhu Apane kakSA cAra taka zikSA pAI / chAtra jIvana meM Apa ekadama gambhIra rahate the aisA lagatA thA jaise anavarata kisI cintana meM lage rahate hoM aura phira . bholA bacapana sAralya lie jaba yauvana upavana meM AyA / asamartha huI ulajhAne meM taba puSpoM kI citavana mAyA / niSkAma bhAvanA ke Age kaliyoM kI gandha vilIna huii| sAMsArika chalanAeM sabahI jinake samakSa ava kSINa huI / / aise vibhUti dhArI mahanta ko zata-zata sAdara vandana hai / . jinake caraNoM kI raja kaThoka sammukha nagaNya naMdana vana hai / / vAla hRdaya para java sAMsArika chalanAaiM pAtI to cikane ghar3e meM pAnI kI bUdoM jaisI kSaNaikArtha bhI parAzraya na pAtI yaha dekhakara logoM ko Azcarya hotA thA ki itanI choTI umra aura aise gambhIra vicAra / bacapana gayA, yauvana AyA kintu usameM basantI vU nahIM aaii| vAsanA ne Apake prazAnta mAnasa kI ora A~kha uThAkara dekhane taka kI himmata svapna meM bhI nahIM kii| Apane bAlabrahmacArI kA punIta aura kaThina vrata lekara saMsAra kI samasta sukha sAmagrI evaM bhogavilAsoM ko nagaNya evaM sarvathA upekSita siddha kiyaa| Apa pitA zrI ke sAtha vyApAra kiyA karate the / dhArmika pravRtti ne Apake hRdaya meM bacapana se hI apanA eka koTara banA liyA thaa| umra ke sAtha sAtha svAdhyAya evaM dharma pravRtti nirantara bar3hatI gii| sAtha hI saMsAra ke prati udAsInatA kA bhAva bhI puSTa hotA calA gyaa| ___ sAMsArika camaka damaka bacapana meM hI jinake sAmane parAjita ho cukI thI unako gArhasthya vandhana bhalA kabataka bAMdha sakatA hai / vairAgya bhAvanA bar3hatI gaI aura Apane saMvat 2024 8 sitambara san 67 meM hamaca padamAvata ( zivabhogA ) maisUra sTeTa meM zrI 108 prAcArya mahAvIrakIrtijI se muni dIkSA grahaNa kI aura saMgha meM sammilita ho gye| tatpazcAt vahI huA jo saMghoM meM sadaiva se hotA AyA hai| prAcAryajI se jJAnArjana kara sarva sAdhAraNa ko unake batAe hue mArga para calane kI preraNA pradAna karanA tathA upadeza denA yahI viSaya ava Apake jIvana ke pahalU haiM / aSTamI aura caturdazI ko Apa vrata rakhate haiN| Apane cAra rasoM kA tyAga kiyA hai / ApakI koti ujjvala hai / muni dharma kA pUrNa pAlana karate hue Apane na jAne Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 349 saMsAra sAgara ke kitane gumarAha vyaktiyoM kA patha pradarzana kiyA / Aja bhI Apa apane jJAna ke akSaya bhaNDAra se logoM ko saMtRpta karate hue unako ucita mArga kA nirdezana karate haiN| ApakA alaukika vyaktitva anukaraNIya hai| munizrI sudharmasAgarajI mahArAja ApakI janma bhUmi dhariyAbAda hai Apake pitAjI phatahacanda kAMjI haiN| kAMjI dazAhumaNa gotra vuddha zvara hai ApakI mAtezvarI campAbAI bodAvata mUlacandajI kI lar3akI thI unakI do santAneM huI eka lar3akI rUpAbAI aura eka Apa ( kesarImala ) the| zrI kesarImalajI kA janma vikrama saM0 1966 meM phAlguna vadI 10 ke dina huA Apane cauthI kakSA taka paDhAI kI / eka brAhmaNa pannAlAla jo ki gUbara gauDa jAti ke the| unake pAsa bhaktAmarajI va mokSa zAstra par3he pApakI zAdI vikrama saM0 1981 phAlguna badI aSTamI ke dina zrI candAbata cunnIlAlajI motIlAlajI kI suputrI rUpArIbAI ke sAtha huI jo ki gAmaDI dazA humaNa jaina jAti kI thI usakI kokha se tIna lar3ake va 1 lar3akI utpanna huye unake nAma haiM / bha~varalAla, bAlacandra aura eka choTI lar3akI kA nAma kAntAdevI hai Apa apanI AjIvikA galle va paracUnI kI dukAna se calAte the| gRhastha jIvana vyatIta karate huye bhI ApakA mana sadaiva saMsAra se virakta rhaa| . sAMsArika pralobhana ApakI AtmA ko jarA bhI vicalita na kara ske| saM0 2016 ko kArtika sudI meM 1008 zrI siddhacakra vidhAna mugANe meM Apane karavAyA Apane vahAM para sabhA meM dharmopadeza ke bIca tIna hajAra janatA kI sAkSI meM zrI 105 kSullaka dharmasAgarajI se pahalI pratimA lii| saM0 2017 meM zrI 108 varddha mAnasAgarajI mahArAja se chaThI pratimA ke vrata liye / saM0 2018 meM zrI 108 munirAja AdisAgarajI mahArAja se sAtavIM pratimA ke vrata liye / phira Apane zrI 108 munirAja AdisAgara mahArAja kI samAdhi meM bhAga liyaa| aApane zrI 108 cAritra cakravartI AcArya mahAvIrakItijI mahArAja se Asoja sudI 10 zanivAra ko 11 bajakara 15 miniTa para. kSullaka dIkSA lii| aura vahAM se ravAnA hokara giranAra Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] digambara jaina sAdhu Aye aura vahAM para aSAr3ha sudI meM 10-6-70 zanivAra ko muni dIkSA huI aura phira cAturmAsa pUrNa hone para vahAM se vihAra karake pAvAgar3ha pahuMce vahA~ se ahamadAbAda Aye rAste meM gaNezapura meM guru mahArAja kI samAdhi kraaii| vahAM se udayapura khAniyAM meM cArtumAsa kiyA phira sammedazikhara meM cArtumAsa kiyA phira khaNDagirI udayagirI Akara pauSa sudI 14 ko keza loMca kiyA aura phira vahAM se vihAra kara kaTaka Aye vahAM 3 / / mahInA rahe phira 1975 vaisAkha badI 13 ko kalakattA ko vihAra kiyA phira kalakattA meM cAturmAsa kI sthApanA huii| zrI mahArAjajI kA tapa bahuta zreSTha hai / paga paga para karma pIchA kara rahe haiM phira bhI mahArAja apane tapa ko dRr3hatA pUrvaka pAlana karate hue mokSa ke mArga kI tarapha kadama bar3hAte jA rahe haiM mahArAjajI kA bahuta hI sarala svabhAva hai aura hara samaya dharma meM lIna rahate haiN| samAja ko Apa jaise munirAja para mahAna garva hai| munizrI vAsupUjyasAgarajI mahArAja ApakA janma kArtika vadI 10 samvat 1981 meM grAma gar3hamorA jilA gaMgApura (rAjasthAna): meM seTha zrI chaganamalajI kAlA ke yahAM para huA / aApakA bacapana kA nAma zrI kapUracanda evaM mAtA. kA nAma mUlIbAI hai / Apane san 1964 meM gRha tyAga diyA evaM kSullaka dIkSA le lii| taduparAnta san 1970 meM zrI 108 prAcArya zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja se mAMgItugI kSetra para muni dIkSA lii| tabase ApakA nAma vAsupUjyasAgarajI ho gyaa| Apa bahuta hI mRdubhASI haiN| ApakA adhikatara samaya dharma dhyAna evaM adhyayana meM vyatIta hotA hai / bhinna-bhinna sthAnoM para cAturmAsa karate hue Apa dharma vRddhi kara rahe haiN| Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 351 digambara jaina sAdhu . . . manizrI vardhamAnasAgarajI mahArAja ApakA janma dharamapurI jilA (dhAra) nimAr3a ma0pra0 ke nivAsI zrI hajArIlAlajI kI dharmapatnI zrImatI kastUrIbAI kI kokha se zrAvaNa zuklA trayodazI saM0 1984 ko huvA / ApakA gRhastha avasthA kA nAma zrI mAMgIlAlajI thA / Apake vaMzaja dharma parAyaNa vRtti ke hone ke nAte ApameM bacapana se hI dharma ke prati zraddhA evaM pUrNa AsthA thii| Apane saM0 1967 meM hI dUsarI pratimA ke vana iMdaura meM le liye the| tatpazcAt 2008 meM saptama pratimA lI aura saM0 2006 meM hI caMderI meM kSullaka dIkSA dhAraNa kara lI / bhramaNa karate huye Apa saM0 2011 meM zrI sammedazikhara pahuMce jahAM Apane phAguna zuklA 15 ko AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja sA0 se muni dIkSA dhAraNa kara lii| Apako saMskRta, hindI, prAkRta, marAThI, gujarAtI, aMgrejo, kannar3a Adi bhASAoM kA acchA jJAna prApta hai| Apa jyotiSazAstra ke bhI acche jJAtA haiM / aba taka Apake cAturmAsa iMdaura, bhopAla, kaTanI, sammedazikharajI, cAMpAnera, phulerA, jayapura, ToDArAyasiMha, pratApagar3ha, dhariyAvada, zravaNavelagola udayapura Adi sthAnoM para sAnanda sampanna huye haiN| munizrI AdisAgarajI mahArAja pUjya AdisAgarajI mahArAja udAramanA saralAzaya parama tapasvI mahAvratI saMta haiM / ApakA janma dakSiNa prAMta meM kAMganaulI nAmaka gAMva meM huA hai tathA tAlukA cikaur3I jilA belagAMva meM par3atA hai| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ] digambara jaina sAdhu ___ kAMganaulI gAMva hai to choTA para bar3A sundara hai / yahA~ ke nivAsiyoM ko sabhI suvidhAyeM prApta haiM / isa gAMva meM digambara jaina dharma kA ArAdhana karane vAle eka zrAvaka daMpati rahate the jinakA nAma devagoDA narasa goDA pATIla va inakI patnI kA nAma sau0 madanAvalI thaa| ye donoM parama dhArmika dAna pUjA meM Asakta parama saMtoSI the / inake do putra va tIna putriyAM huii| 1. AkkAtAI, 2 bApUsAheba, 3. kusumatAI, 4. pAnA sAheba, 5. gagUtAI / pUjya sva0 108 zrI AcArya zAMtisAgarajI mahArAja jisa paradAzuddha pATIdA vaMza meM utpanna huye the usI caturtha jaina pATIdA vaMza meM Apane janma liyA hai / ApakA janma kAganaulI gAMva meM dinAMka 14-1-1918 ko pauSa meM huA hai / ApakI prAthamika zikSA bhI kAMganaulI meM hI huI para marAThI saptama kakSA taka kA zikSaNa prApane vedAgAMva meM prApta kiyA thaa| jaba ApakI bar3I bahina AkAtAI ke vivAha kA dina nizcita huyA aura usake liye bhojagAMva se barAta AI to usameM zrI ... bhI Aye the unhoMne bApU sAheba ke sAtha apanI putrI ke vivAha kA prastAva rakhA jise zrI devagoDAjI ne tatkAla svIkAra kara liyA basa phira kyA thA bahina ke vivAha ke avasara para hI ApakA vivAha bhI zrI devendra mAnagAMva, bhojakara kI putrI sau0 kAMkSiNI muradevI ke sAtha san 1937 meM 16 varSa kI avasthA meM ho gayA / ubhaya dampatti taba zrAvaka dharma kI paripAlanA karate huye apanA samaya vyatIta karane lge| * kucha samaya bAda zrI bApU sAheba arthopArjana kI dRSTi se bar3odA pahuMca gaye aura vahAM (sakinDa bar3audA inphenTrI meM ) miliTrI meM bharatI ho gaye / miliTrI meM Apa anuzAsana priya dRr3ha nizcayI satya niSTha sainika siddha huye / ApakI isa satya niSThA se prabhAvita hokara adhikAriyoM ne sainikoM kI bhojana vyavasthA kA bhAra bhI Apako hI sauMpa diyaa| ____ san 1940 meM jaba yuddha chir3A to aMgreja sarakAra kI preraNA se bar3audA sarakAra ne eka miliTrI bhejI, jisameM 1500 sainika the / zrI bApU sAheba ko bhI isa miliTrI meM jAnA par3A, sArI vyavasthA kA bhAra to Apa para hI thA / Apane bar3I kuzalatA ke sAtha vyavasthAyeM sthAna-sthAna para karate rahe / isa taraha yaha miliTrI bar3audA se ravAnA hokara lAhaura AgarA hote huye kalakattA pahuMcI aura vahAM phainI-caTagAMva bandaragAha para vyavasthA hetu AyI / isI samaya kAMganaulI se Apake choTe bhAI zrI pAnA sAheba kA tAra milA, pitAjI kI tabiyata kharAba hai zIghra Ao para sainikoM kI vyavasthA kA bhAra sainikoM kA anuzAsana-Apa tatkAla vApisa na lauTa sake / eka mAha bAda jaba Apa vApisa lauTe to gAMva ke bAhara hI Apako pitAjI ke svargavAsa ke samAcAra mAlUma pdd'e| Apako usa samaya pitA ke Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 353 asahya viyoga kA duHkha to bahuta hI huA para upAya kyA thA bhavitavyatA ko kauna TAla sakatA hai aisA socakara Apane duHkha ke vega ko kama kiyA / ghara pahuMce mAtA bahina bhAI sabako bilakhate duHkha se kAtara dekha svayaM bhI eka bAra to vicalita ho gaye para turanta prakRtistha ho parivAra ko samajhAyA zAMta kiyA tathA gAMva meM hI rahane lge| gRhasthI kA sArA bhAra Apa para hI AgayA thA usako Apa vahana karane lge| bhAI bahina sabhI kA vivAha Adi gRhastha sambandhI kArya saba Apako hI karanA par3atA thaa| kucha dinoM bAda ApakI mAtAjI kA svargavAsa huA, isake chaH mAha bAda hI ApakI patnI kA bhI svargavAsa ho gayA Apake koI saMtati bhI nahIM thI / yaha saba dekhakara Apake hRdaya meM bar3A duHkha huaa| logoM ne punaH vivAha ke liye preraNA bhI dI para Apane aba AjIvana paryaMta brahmacarya vrata kA niyama le liyA / aba Apa saMsAra kI vAstavikatA kA vicAra karane lage aura Atma sudhAra karane kA apane hRdaya meM dRr3ha nizcaya kara liyaa| usa samaya san 1942 meM zravaNabelagolA meM zrI gomaTezvara bhagavAna kA mahAmastakAbhiSeka hone vAlA thA, isa mahAbhiSeka mahotsava ko dekhane ke liye pUjya 108 zrI mahAvIrakItijI mahArAja sasaMgha zravaNabelagola padhAre the / usa samaya Apake bhI bhAva zravaNavelagola jAne ke huye / tatkAla Apa zravaNabelagola pahuMce gomaTezvara bhagavAna kA darzana milA, abhiSeka dekhA tathA zrI muni saMgha ke bhI darzana kiye / vahAM pratidina pUjya AcArya zrI mahAvIrakIrti mahArAja kA pravacana hotA thA Apa use bar3e manoyoga se pratidina sunte| isa taraha zravaNabelagola meM jIvana meM prathama bAra Apako eka digambarAcArya ke 10 dina taka lagAtAra pravacana sunane kA avasara milA isase Apako bar3I zAMti milii| isake bAda Apa apane gAMva lauTa Aye jahAM kirAne kI dukAna kara gArhasthika vidhi kA kArya karane lage / tabhI se jahA~ jahA~ muni saMgha kA cAturmAsa hotA vahAM vahAM para Apa jaate| munirAjoM ke pravacana sunate aisA krama Apane banA liyA thaa| san 1967 meM punaH Apa zravaNavelagola mahAmastakAbhiSeka dekhane gaye / isa samaya yahAM para 'zrI pUjya 108 AcArya dezabhUSaNa mahArAja kA tathA zrI pUjya AcArya mahAvIrakItijI mahArAja kA saMgha virAjamAna thA / ubhaya prAcAryoM ke vahAM nitya pravacana hote jinheM sunakara Apa Atma vibhora ho Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] digambara jaina sAdhu uThate the / Apake hRdaya meM aMkurita vairAgya pallavita hone lagA / Apa socane lage aisA avasara mujhe kaba AyegA jaba maiM ghara chor3a vana ko jAUMgA-Atma sudhAra ke mArga para lagUgA / jaba AcArya deza bhUSaNa mahArAja kA cAturmAsa 1967 meM stavanidhi meM huA to Apa vahAM pahuMce aura AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se nivedana karane lage he svAmI maiM Atma sudhAra hetu isa parama pavitra pravrajyA ko dhAraNa karanA cAhatA hUM-anugraha kreN| tabhI AcArya zrI ne kahA kucha dina ghara meM dhArmika granthoM kA abhyAsa-manana kro| prAcArya zrI ke ukta Adeza ko Apa svIkAra kara ghara lauTa Aye aura vizeSa rUpa se jaina dharma kI prAthamika pustakoM ko par3hane lage va tatva bodhaka zAstroM kA abhyAsa karane lge| tInoM TAima sAmAyika kA bhI Apa abhyAsa karane lge| cAturmAsa pUrA hone para ye saMgha meM gaye aura prAcArya dezabhUSaNa mahArAja se saMgha meM rahane kI prArthanA kI para Apako uttara milA / abhI Apa kucha dina ghara meM raheM, hama svataH Apako ucita samaya para saMgha meM bulA leNge| isa taraha saMgha darzana, sAdhu sevA kA ApakA krama calatA rhaa| san 1968 meM AcArya mahAvIrakIrti mahArAja kA sasaMgha cAturmAsa hummaca padmAvatI meM huA thaa| caturmAsa ke bAda saMgha hubalI belagAMva stavanidhi kSetra nipANI hote huye sauMdalagA gAMva phuNcaa| taba Apa svayaM gA~va ke nara nAriyoM ke sAtha saMgha ko lene padhAre, gAje bAje evaM bar3I prabhAvanA ke sAtha saMgha kA apane gAMva kAMganaulI meM praveza kraayaa| pratidina prAcArya jI kA pravacana hotA thaa| bar3I dharma prabhAvanA huI / yahAM saMgha 20 dina ThaharA, yahAM para Apane pratidina AcArya zrI ke upadeza ko sunA aura pariNAmoM ko sudhArA / yahA~ se saMgha vihAra kara kumbhoja bAhubali Adi sthAnoM para vihAra karatA huA kuthalagiri pahuMcA evaM mahAvIrakIrtijI mahArAja ne isI siddhakSetra para cAturmAsa kiyaa| yaha vahI kunthalagiri siddhakSetra hai jahAM para kulabhUSaNa dezabhUSaNa munirAja ne bhayaMkara upasarga sahakara mukti prApta kI thii| yaha vahI pAvana kSetra hai jisa para sva0 pU0 AcArya zAMtisAgarajI mahArAja ne jagata ko cakita karane vAlI 40 dina kI sallekhanA dhAraNa kI thii| isI siddhakSetra para punaH Apa zrI prAcArya mahAvIrakotijI mahArAja ke saMgha meM pahuMce AcArya zrI ke darzana kiye tathA zrI 108 muni zrI sanmatisAgarajI mahArAja ko apanA dRr3ha nizcaya prakaTa kara diyA ki mujhe aba nizcita saMsAra kA tyAga karanA hI hai para phira bhI isa suyoga meM kucha kamI thI / jaba punaH AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja ne san 1969 meM gajapaMthA meM cAturmAsa kiyA taba unake samakSa pahuMce va dIkSA lene kA dRr3ha nizcaya prakaTa kiyA / AcArya zrI ne ise svIkAra kara liyaa| tabhI Apane gharavAloM ko isa mahAna nirNaya se sUcita kara diyA aura dinAMka 20-10-66 ko Apane AcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 355 ke samakSa saikar3oM nara-nAriyoM ke bIca kSullaka dIkSA grahaNa kara lI aura usake eka varSa bAda jaba saMgha kA cAturmAsa mAMgItugI meM huA to Apane dinAMka 10-10-1970 zanivAra ke dina muni dIkSA grahaNa karalI aura Atma kalyANa meM pravRtta huye / Apa parama zAMta jJAna dhyAna taporakta mahAna tapasvI haiM / Apake caraNoM meM zata-zata praNAma / munizrI sambhavasAgarajI mahArAja -- - ommon. KLA itra . N Shreeminar .. pUjya mahArAja zrI kA janma 3 maI san 1941 ko zanivAra ke dina dakSiNa bhArata ke maisUra prAMta meM maMgalora jile ke vaindUra gAMva meM kSatriya kula meM huA / Apake pitA kA nAma sva. zrI vAlaiyyA hovalIdAra evaM mAtA kA nAma zrImatI pArvatI devI hai| jinake pUrvaja apanI kSatriyocita vIratA ke lie prasiddha rahe haiM / hovalIdAra kI upAdhi unheM TIpU suratAna dvArA prApta huI thI, jo aMgrejoM ke AkramaNa ke samaya [ pUrvajoM ko ] ina kSatriyoM ke parAkrama se atyanta prabhAvita huA thA / Apake anya pAMca bhrAtA evaM tIna bahineM haiN| sabhI vyApAra evaM kRSi kArya meM saMlagna haiN| M 1 14 vAlyAvasthA meM hI Apane apanI mAtRbhASA kannar3a evaM hindI, aMgrejI, saMskRta Adi kaI bhASAoM kA prAraMbhika jJAna prApta kara liyA / dhIre dhIre Apa yuvAvasthA meM praveza karane lage, kintu ApakA mana isa saMsAra ke kriyAkalApoM ke prati udAsIna rahane lagA aura zIghra hI ApakA cintanazIla mana isa niSkarSa para pahuMcA ki saMsAra meM saba jIva du:khI rahate haiM tathA ye sabhI sAMsArika sukha kSaNabhaMgura haiM / gRha meM rahate hue nirAkulatA kI prApti saMbhava nahIM hai / inhIM saba vicAroM ke ciMtana karane se ApakA mana saMsAra se ucaTa gyaa| basa phira kyA thA vairAgya kI bhAvanA lie hae pApa 22 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] digambara jaina sAdhu varSa kI usa bharapUra yuvAvasthA (isa umra meM sAmAnyatayA loga vilAsitA ke vistaroM para par3e hue mIThe sapanoM meM khoye rahate haiM ) meM Apa gRha tyAga kara maMdAragiri pahAr3a ( jilA tumakUra ) meM phuNce| vahA~ usa samaya eka kSullaka pArzvakIrtijI virAjamAna the vahIM para Apa rahane lage aura unase tatva carcA karane lage / vedAnta aura jaina darzana para vAda vivAda kA paraspara silasilA bhI calatA rahatA thaa| aMta meM Apa jaina darzana se itane prabhAvita hue ki Apane Ajanma ( AjIvana ) brahmacarya rahane kA vrata le liyA aura ApakA nayA nAmakaraNa "zrI candrakIti" nAma se huaa| Apake mana meM dhIre dhIre jaina dharma ke prati utkRSTa zraddhA utpanna ho gii| Apa kSu0 pArzvakItijI ke sAtha sAtha vibhinna jaina tIrtha kSetroM ke darzana karate hue mahAmastakAbhipeka ke punIta avasara para zravaNa velagolA phuNce| jisa samaya zrI bAhuvalI svAmI ( gomaTezvara ) kA mahAmastakAbhiSeka ho rahA thA, usa samaya vahA~ lAkhoM bhakta evaM aneka munigaNa upasthita the| AcArya ziromaNi zrI 108 A0 zrI mahAvIrakItijI mahArAja ke darzana karane kA saubhAgya bhI Apako vahIM milaa| jJAna garimA se dIpta, utkRSTa sAdhanA se paripUrNa aise AcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja se Apa atyanta prabhAvita hue aura asIma zraddhA se mastaka jhukAkara aApane inakA ziSyatva svIkAra kara muni dIkSA ke lie vinamra prArthanA kI / AcArya zrI ne aneka praznottara ke bAda Apa se dIkSA ke sambandha meM hammaca padmAvatI meM hone vAle cAturmAsa ke avasara para saparivAra Ane ke lie kahA / vairAgya kI utkRSTa bhAvanA lie hummaca padmAvatI meM Apa saparivAra pahuMce / anekAneka praznottara ke vAda AcArya zrI ne Apake pArivArikajanoM se anumati lekara dinAMka 6-7-67 ravivAra ko puSya nakSatra evaM siMha lagna meM Apako nimrantha muni dIkSA dii| jisa samaya Apane samasta vastro kA tyAga kiyA, usa samaya AkAza bhaktajanoM kI tumula harSadhvani se gujita ho utthaa| ApakA muni nAma zrI saMbhavasAgara rakkhA gayA / 22 varSa kI Ayu meM brahmacarya vrata evaM 25 varSa kI Ayu meM muni dIkSA lekara Apane sampUrNa jaina jagata ko hI nahIM apitu samasta deza vAsiyoM ko camatkRta kara diyaa| vibhinna sthAnoM kunthalagiri tIrtha, gajapaMthA, mAMgItugI, giranAra Adi tIrtha kSetroM para Apane AcArya zrI guru ke saMgha ke sAtha cAturmAsa kiyaa| giranArajI tIrtha kSetra para prA0 zrI mahAvIrakItijI mahArAja para vaiSNava vAvAoM dvArA upasarga kiyA gayA jise AcArya zrI ne samatApUrvaka sahana kiyA tathA ahiMsA evaM kSamA ke bala para virodhiyoM ko jhukanA pdd'aa| munizrI kA jovana zItala aura svaccha jaladhArA kI taraha nirmala hai| bhavya jIvoM ko vaha yaha vodha de rahA hai ki saMyama aura sAdhanA ke dvArA vUda bhI samudra bana sakatI hai / eka bUMda kA sAgara Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 357 vananA saMbhava huA, isIlie to inakA nAma saMbhavasAgara hai / prastuta muni zrI kA saMkSipta jIvana paricaya savako jJAna, dhyAna, saMyama, tapa, tyAga aura vairAgya kI preraNA de rahA hai / munizrI namisAgarajI mahArAja -":. -:.: . .. . ma - ApakA janma majale grAma kolhApura ( mahArASTra) meM huvA thaa| Apake pitA kA nAma yavagoDAjI tathA mAtAjI kA nAma zrI lakSmIvAI thaa| ApakA pUrva nAma suragor3A yavagor3A pATila thA / Apane marAThI meM 7 vIM taka zikSA prApta kI thii| 28 varSa kI umra meM AcArya mahAvIrakItijI se kSallaka dIkSA auraMgAbAda meM lI tathA 10-10-1970 meM mAMgItuMgI siddhakSetra para Apane AcArya zrI se muni dIkSA lii| ___dIkSA lene ke pUrva evaM pazcAt nirantara cAroM anuyogoM kA svAdhyAya karanA, cintana karanA hI ApakA SHER : . lakSya rhaa| aba taka Apane 51 bAra samayasAra kA svAdhyAya kiyA hai / Apane bhagavatI ArAdhanA nAmaka grantha ko hasta likhita kiyA / Apake sadupadeza se tamadalage nAmaka sthAna para mandira kA nirmANa kArya cala rahA hai / saM0 1983 meM ApakA cAturmAsa sAmaMtI meM huaa| TESH '. . . JAMI - 3 . dhanya hai ApakI tapasyA, tyAga jo nirantara jJAna dhyAna meM lIna rahate haiN| Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] digambara jaina sAdhu munizrI mAnandasAgarajI mahArAja Apa AcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja dvArA dIkSita haiM / vizeSa paricaya aprApya hai| ..: Keywsex kSullakazrI AdisAgarajI mahArAja zrI bApU sAhaba kA janma moganolI nAmaka sthAna para huA thaa| Apake pitA zrI devagaur3AjI pATIla the evaM mAtA madanAkara thI / Apa jAti se digambara jaina caturtha the / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI rahI / Apake eka bhAI va eka bahina hai / Apa AjIvikA ke lie dukAnadArI karate the / Apane AcArya zrI mahAvIrakotijI se gajapaMthAjI siddhakSetra para 20 akTUmbara ko dIkSA le lI / Apane gajapaMthAjI meM cAturmAsa bhI kiyaa| Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 356 kSullaka zrI namisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka namisAgarajI kA pUrva nAma suragor3AjI thaa| ApakA janma dinAMka 13-2-41 ko madale ( kolhApura ) meM huA / Apake pitA zrI yavagor3AjI the, jo naukarI karate the| ApakI mAtA kA nAma lakSmIbAI thA / Apa caturtha jAti ke bhUSaNa haiM / ApakI laukika zikSA kakSA 7 vIM taka huI / dhArmika zikSA vAlabodha jainadharma cauthA bhAga taka huii| Apa vAla brahmacArI haiN| Apake parivAra meM pAMca bhAI va do bahine haiM / ___ sAdhu-samAgama va unake dharmopadeza ke zravaNa-manana se Apake mAnasa meM vairAgya kI bhAvanA bddh'ii| Apane do pharavarI unnIsa sau unahattara ko auraMgAbAda meM zrI 108 AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se kSullaka dIkSA le lo| Apane eka se adhika sthAnoM para cAturmAsa kiye| dharma aura samAja kI sevA kii| kSallaka zrI sambhavasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka sambhavasAgarajo kA gRhasthAvasthA kA nAma mAMgIlAla jaina thaa| ApakA janma pacahattara varSa pahale maNDalezvara meM huaa| Apake pitA zrI vIrAsA jaina the, jo naukarI karate the| ApakI mAtAjI kA nAma kastUrIbAI thaa| Apa pAravAla jAti ke bhUSaNa haiM / ApakI laukika evaM dhArmika zikSA sAdhAraNa huI / Apa vAla brahmacArI haiM / akelepana ke kAraNa Apa dharma kI dizA meM sahaja hI bar3ha ske| Apane vikrama saMvata 2008 meM indaura meM zrI 108 AcArya mahAvIrakItijI mahArAja se kSullaka dIkSA le lo| Apako bhajana stutiyoM padoM se bar3A prema hai / Apane phulerA, bhavAnIgaMja, auraMgAbAda giranArajI, indaura, gajapanthAjI, ujjaina Adi nagaroM meM cAturmAsa kiye / Apa ravivAra ko kabhI bhI namaka nahIM lete haiN| Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] digambara jaina sAdhu kSallakazrI nemisAgarajI mahArAja giNoI jilA jayapura ( rAjasthAna ) meM zrI suvAlAlajI ke yahAM zrI kistUracanda ne janma liyA thaa| Apako jAti khaNDelavAla gotra gaMgavAla thii| zikSA sAdhAraNa hI thii| saM0 1916 meM A0 mahAvIrakIrtijI se kSullaka dIkSA lI / Apake A0 ka0 candrasAgarajI mahArAja ke pravacanoM se prabhAvita hokara dIkSA dhAraNa karane ke bhAva hue the / jhAbuA va thAdalA meM saMvat 2018 meM pecisa, bukhAra va khUna Adi kI bhayaMkara bImAriyAM huI taba Apane kisI bhI prakAra kA ilAja nahIM karAyA zrAvakoM ke aneka prAgraha karane para bhI koI upacAra nahIM karAyA aura sava rogoM ko zAMti pUrvaka sahana kiyA / dhanya hai ApakA jIvana jo Atma sAdhanA va svAdhyAya rata rahakara Age bhI cAritra bar3hAne kI bhAvanA rakhate haiM Age Apane muni dIkSA lekara Atma utthAna kiyaa| kSullaka zrI candrasAgarajI mahArAja .. ... .. . upAdAna meM zakti to hai kintu nimitta pAkara hI jAgrata hotI hai / kSullaka candrasAgarajI ma0 (dIkSA pUrva) ke vairAgya meM pramukha nimitta kAraNa pArivArika ghaTanA cakra aura gurudarzana rahA hai / agravAla jaina parivAra meM janme maMgalarAma jaina mAtra apanI janmabhUmi pahAr3IgnAma (bharatapura) kI vibhUti na rahakara samUce zrAvaka samudAya kI vibhUti bana cuke haiM / saM0 2006 meM pU0 prA0 zrI mahAvIrakIrtijI ma0 se saptama pratimA ke vrata grahaNa kara saMsAra sukhoM se jo mukha mor3A to vaha virAga kI bar3hatI dhArA saM0 2007 meM malhAragaMja indaura meM kSullaka dIkSA ke rUpa meM sAmane aaii| tabhI se Apa kaThina tapazcaryA karate hue apanI AtmA ko zivapathagAmI banAne meM tatpara haiN| . 3. Pubar ANG - - Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 361 digambara jaina sAdhu kSullakazrI zItalasAgarajI mahArAja gopIlAla aura tulasAdevI agravAla donoM ko acchI taraha mAlUma thA ki unakI saMtAna zAdI se iMkAra kara rahI hai / para sarakhaMDiyA ( rAja.) meM halacala to taba macI jaba logoM ne sunA ki badrIlAla vairAgI ho gyaa| 'kAraNa' badrIlAla ko kahIM se kucha juTAnA nahIM pdd'aa| usako kismata ne khuda use sammedAcala ke pAdamUla meM virAjamAna guruvara prA0 zrI mahAvIrakItijI ma0 ke caraNoM taka pahuMcA diyaa| pUjya zrI ne Azvina zu0 8 san 1955 ko jaba dIkSArthI navayuvaka ko upakRta karane kI svIkRti pradAna kI taba sukumAra yuvaka ke bAhoM kI maseM ThIka se bhIgI bhI na thI / janma aura dIkSAkAla meM phAsalA mAmUlI ___ sA thA / vi0 saM0 1989 ASAr3ha zu06 ko isa pRthvI para AMkha kholI aura san 55 meM dIkSA / para vairAgya ke liye umara kabhI bandhana kAraka nahIM huI / dIkSArthI kI murAda pUrI huI / AcArya zrI ne ApakA nAma 'zItalasAgara' rakhakara jinadharma kI sevA karane kA Adeza diyA / zAstroM kA gahana adhyayana karake Apane sadupadeza dRSTAnta mAlA, bhadrabAhucarita, gautama caritra likhe tathA prA0 mahAvIrakoti smRti graMtha prakAzita karane kI dizA meM agrasara haiM / pAThazAlAoM kI sthApanA zikSaNa zivira yatra tatra lagAte rahate haiN| avAgar3ha meM A0 mahAvIra kIrtistambha tathA dharmapracAraNI saMsthA kI sthApanA karake zrAvakoM kA mArgadarzana kiyaa| phirojAbAda jayapura khAniyAM, nAgaura, Deha, sujAnagar3ha, lADanU, hiMgoniyA, jhAga, maujamAbAda, sAMgAnera, candalAI, nivAI, ToMka, baneThA, nainavA, avAgar3ha eTA meM cAturmAsa kara bhavyoM ko dharmAmRta pAna kraayaa| pU0 prA0 zrI zivasAgarajI ma0 A0 zrI jJAnasAgarajI mahArAja, muni zrI pArzvasAgarajI mahArAja ke sAtha bhI cAturmAsa karake Apane apanI vairAgya bhAvanA ko dRr3ha kiyA hai| Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] digambara jaina sAdhu prAyikA zreyAMsamatIjI / zrI 105 AyikA zreyAMsamatIjI kA gRhastha avasthA kA nAma zivadevI thA / ApakA janma rAjasunnAra gur3I meM huA / Apake pitA kA nAma zrI vardhamAna mudAliyA evaM mAtA kA nAma zrImatI . guNamatI thA / Apa mudAliyA jAti kI bhUSaNa haiM / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI rahI / ApakA vivAha bhI huA / jisase Apako do putraratna kI prApti huI / 38 varSa kI avasthA meM Apake pati kA dehAnta ho gyaa| zAstra par3hane se Apa meM vairAgya vRtti jAgRta huI isaliye Apane san 1958 meM zrI 108 AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se nAgaura meM AryikA dIkSA le lii| ApakI vartamAna meM Ayu 64 varSa kI hai / Apane nAgaura, ajamera, pAvAgar3ha, bar3avAnI, gajapanthA, kunthalagiri Adi jagahoM para cAturmAsa kiye / Apane logoM ko dharma jJAna kI bAteM sikhaaii| mApikA vIramatI mAtAjI uttaraprAnta meM gAjiyAbAda ke pAsa lonI meM Apane seTha basantIlAlajI ke yahAM janma liyaa| ApakA pUrva nAma javvUvAI thA / ApakI isa samaya umra 75 varSa kI ho rahI hai / Apane AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se dIkSA lI / Apa samAdhi kI sAdhanA kara rahI haiM / Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu mAthikA zIlamatI mAtAjI [ 363 pU. ammA kA janma zirasApura jilA parabhaNI mahArASTra meM huvA thA / Apa bAla brahmacAriNI haiM / zrApakA bAlyakAla se dharma kAryoM ke prati rujhAna rahA tathA saMsthAnoM kA saMcAlana kiyaa| saM0 2015 meM uttarapradeza phirojAbAda meM zrI prAcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se AyikA dIkSA lii| dhArmika bhAvanA Apake andara kUTa-kUTa kara bharI huI hai| Apane anekoM mandiroM meM jina pratimAe~ sthApita kI tathA sArI sampatti dhArmika kAryo meM hI lagAI / aba Apa 67 veM varSa meM praveza kara rahI haiN| AryikA supArzvamatI mAtAjI 105 zrI supArzvamatI mAtAjI kA janma bAMsavAr3A meM huA / Apake pitA kA nAma ajayalAlajI va mAtA kA nAma siMgArIbAI thA tathA ApakA janma nAma rUpArIbAI thaa| skUlI zikSA kucha bhI prApta na hone se kucha bhI svAdhyAya vagairaha ghara meM nahIM kara sake parantu aba Apane vimalasAgarajI mahArAja ke pAsa kucha adhyayana kiyA taba se apanI dainika kriyA sucAru rUpa se karatI haiM ApakA upadeza bhI vAgar3I bhASA meM acchA hotA hai kucha zAstra kA jJAna bhI huA hai| mApane saptama pratimA ke vrata pratApagar3ha meM paMcakalyANaka pratiSThA meM A0 zrI mahAvIrakItijI me liye prata lekara ghara para jyAdA nahIM rahe parantu donoM dampatti sAtha meM hI vratI vane aura donoM ne sAtha meM hI rahakara caukA vagairaha kA kArya kiyA Apane phira zikharajI meM vimalasAgarajI mahArAja se kArtika sudI pratipadA ke dina mA0 dIkSA grahaNa kara lI aura Apake pati ne bhI giranArajI meM phAlguna meM aSTAhnikA kI caturdazI ko mahAvIrakItijI mahArAja se kSullaka dIkSA grahaNa ko aura girajI meM vimalasAgarajI se muni dIkSA grahaNa kI / abhI DUMgarapura meM Apa ko samAdhi ho gii| Apake gRhasya Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] digambara jaina sAdhu avasthA ke tIna putra aura putrI haiM / ApakA jIvana bar3A hI sucAru rUpa se calatA thA parantu mana vairAgya kI ora bar3hane lagA aura apane jIvana ko saMsAra viccheda va strI liMga chedana ke upAya meM lagAyA / ataH aba Apa apane cAritra ko dRr3hatA se pAlana karate huye jovana vyatIta kara rahe haiM / Apane dIkSA lekara zikharajI khaMDagiri udayagiri Adi kI yAtrA bhI karI Apa apane jIvana meM prati dharma kArya ko hI karate rahe aura apane pati ko bhI Apa preraNA detI rahIM ki saMsAra asAra hai| ApakI preraNA saphala huI jo Apa tathA Apake patideva donoM ne dIkSA lekara apanA Atma kalyANa kA mArga apanAyA isI mArga kA acchI taraha pAlana karate raheM yahI hamArI hArdika bhAvanA hai / kSullikA AdimatIjI zrI 105 kSullikA AdimatI kA gRhasthAvasthA kA nAma zazikumArI thaa| prApakA janma rAjamannAragur3I (madrAsa ) meM huaa| Apake pitA zrI kA nAma vardhamAna hai / mAtA pUrNamatIjI haiM / ApakI laukika zikSA nAmamAtra kI kakSA dUsarI taka huI para svabhAva meM candramA sI zItalatA hone se Apa donoM kuloM meM sammAnya huI / Apake pati apAGamudaliyA vaidAravIyA nivAsI the| jaba ve hI nahIM rahe taba Apako ghara bhAra lagane lgaa| Apane bhAIyoM se anumati lI aura nAgaura meM zrI 108 AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se san 1958 meM dIkSA le lii| Apane nAgaura, ajamera, kallola, pAvAgar3ha, mAMgItugI, gajapanthA, kunthalagiri Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / dharma prANa janatA ko acchI bAteM sikhaayii| kSullikA jinamatIjI Apake pitA zrI candradulajI evaM mAtA zrI durIbAI kI putrI haiN| ApakA gRhasthAvasthA kA nAma makubAI thaa| janma saM0 1973 sthAna pAr3avA sAgavAr3A ( rAjasthAna ) jAti narasiMhapurA hai| pahalI pratimA AcArya 108 mahAvIrakIrtijI, sAtavIM pratimA muni varddhamAna sAgarajo se lI thii| kSullikA dIkSA 2024 phAguna sudI 12, sthAna pArasolA meM lI thI / vivAha ke chaH mahIne bAda vaidhavya ho gayA / Apake do bhAI haiM / Apa bhI viduSI tapasvinI kSullikA haiM / Apa svabhAva se zAnta prakRti kI haiN| Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 365 kSullikA nemimatIjI ApakA janma phalaTana (mahArASTra) meM vIsA hUmar3a gotrIya zrI vaMDovA kI dharmapatnI zrImatI sonAbAI kI kokha se huaa| bacapana meM ApakA nAma sonAvAI thaa| ApakA vivAha sUrata nivAsI jarIvAlA zrI gulAvacandajI sAkara caMdanAsa vAloM ke sAtha sampanna huaa| ApakI zikSA marAThI bhASA meM huI / vaivAhika jIvana meM Adi purANa kA svAdhyAya karate huye Apako vairAgya bhAva utpanna ho gaye / pariNAma svarUpa pratApagar3ha meM Apane svargIya AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja sA0 se brahmacarya pratimA dhAraNa karalI / pazcAt saM0 2013 meM nAgaura meM prAcArya zrI mahAvIrakotijI mahArAja se Apane kSullikA dIkSA dhAraNa kI / tatpazcAt udayapura, taloda, pAvAgar3ha, Una, dhariyAvada Adi sthAnoM para cAturmAsa karate huye Apane khUba dharma prabhAvanA kii| kSallikA candramatIjI alavara rAjasthAna meM zrI kezaravAI kA janma huvA / Apake pitA zrI saradArasiMhajI the tathA mAtAjI kA nAma bhUrIvAI thA / bacapana se dharma meM pravRtti thI / sadA pUjA pATha sAmAyika Adi kiyA karate the| prAcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke prabhAva se Apane apane jIvana ko pavitra banAyA tathA prAcArya zrI se vrata dhAraNa kie / Apa gRhastha meM rahakara zrAvikAoM ko dharmopadeza diyA karatI thiiN| vairAgya bhAva tIvra hue tathA sonAgirajI kI vaMdanA ko gaye vahAM prAcArya mahAvIrakItijI mahArAja se prApane kSullikA dIkSA lI tathA Apane apane jIvana meM striyoM ko zikSA dekara unheM zikSita kiyA / Apa vAla vidhavA haiM ApakA vivAha 8 varSa kI umra meM ho gayA thaa| hAtha kI meMhadI bhI nahIM utara pAI thI ki vaidhavyatA kA pahAr3a sira para A par3A usI samaya se Apane apanA jIvana saMyama meM vyatIta kiyaa| Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAcAryazrI vimalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita sAdhuvRnda remVIEEE.. .. . . A SHES .. v adi- SSES AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja AcArya zrI sanmatisAgarajI munizrI suvatasAgarajI munizrI vIrasAgarajI munizrI arahasAgarajI munizrI anantasAgarajI . munizrI sambhavasAgarajI RANMANANAMANANANAMANANANAYANAMANNAMEANA Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni vAhuvalIsAgarajI kSullaka vijayasAgarajI muni bharatasAgarajI kSullaka vRSabhasAgarajI muni pArzvasAgarajI kSullaka sumatisAgarajI muni udayasAgarajI kSullaka zAMtisAgarajI muni matisAgarajI kSullaka nemisAgarajI muni puSpadantajI kSullaka AdisAgarajI munizrI bhUtavalIjI kSullaka samAdhisAgarajI munizrI sudharmasAgarajI AryikA vijayamatIjI munizrI AnandasAgarajI AryikA gommaTamatIjI munizrI pArzvakIrtijI AryikA AdimatIjI munizrI zravaNasAgarajI AyikA jinamatIjI munizrI vardhamAnasAgarajI AryikA nandAmatIjI munizrI samAdhisAgarajI AyikA naMgamatIjI munizrI pArzvasAgarajI prAyikA syAdvAdamatIjI ailaka candrasAgarajI grAyikA pArzvamatijI ailaka kItisAgarajI prAyikA brahmamatIjI ailaka vijayasAgarajI AryikA nirmalamatIjI ailaka vRSabhasAgarajI AryikA sUryamatIjI kSullaka anekAMtasAgarajI AyikA zAMtimatIjI kSullaka matisAgarajI AyikA siddhamatIjI kSullaka candrasAgarajI AryikA sarasvatImatIjI kSullaka samatAsAgarajI kSullikA zAMtimatIjI kSullaka ratanasAgarajI kSullikA saMyamamatIjI kSullaka naMgasAgarajI kSullikA celanAmatIjI kSullaka udayasAgarajI kSullikA padmazrIjI kSullaka jJAnasAgarajI kSullikA vizuddhamatIjI kSullaka dharmasAgarajI kSullikA kIrtimatIjI kSullaka siddhAntasAgarajI kSullikA zrImatIjI (jinendravarNI) kSullikA vIramatIjI kSullaka prabodhasAgarajI kSullikA vimalamatIjI AIMMMMMMMMMMHARYANAHMMMMMMMMER Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] digambara jaina sAdhU prAcAryazrI sanmatisAgarajI mahArAja ** goa MALE :: GAR jIrNa-zIrNa maTamailA kAgaja muTThI meM bhIce jayamAlA paMDitajI kI DyoDhI se bAhara nikalI. to jyotiSa se usakA sArA vizvAsa jAtA rahA |do Dabbala pothI-pattara para dakSiNA ke rakhane par3e isakA malAla dila meM use kataI nahIM thA / para purakhoM ko bhI jo nasIva nahIM huA, kama se kama tIna pIr3hiyoM kI bAta to use yAda hai, vahI vAta paMDitajI usake lAla ko batAyeM, garahana ko ginatI meM z2arUra kahIM galtI hai....... vudabudAtI sI vArambAra haule se apanA sira maTakAtI jAtI / kAnoM meM raha-rahakara paMDitajI ke zabda gUja uThate, "arI bhAgavAna ! jAM jA, zAdI kI bAta pUchatI hai," are terA lAlA to mahArAjA banegA, mahArAjA / " pyArelAla ne sunA to vaha bhI acaraja meM A gye| bhalA phaphotU ( eTA ) jaisA gAMva aura paMDitajI kI bAta / ve dampati yaha na samajha sake ki mAgha zu0.6 saM0 1965 meM jisa saMtAna ne unake prAMgana ko pavitra kiyA hai, vaha surarAjoM ko bhI alabhya aisI jainezvarI dIkSA se virAga kI dhArA meM saMsAra ko DubotA huA mukti zrI kA adhipati banane cala par3egAM / unheM isakA bhI dhyAna nahIM rahA ki unhoMne hI to paMcaparameSThI vAcaka 'oma' ke sAtha usakA nAma 'prakAza' rakhA thaa| paMDitajI kI graha gaNanA isI kI TIkA thii| . .. prArambhika zikSA samApta hone ke pazcAt omaprakAza ne chaMda, vyAkaraNa, jyotiSa, AgamazAstra, sAhitya kA gaharA adhyayana kiyA / phalataH viveka cakSu khula gye| saM0 2018 meM pUjyapAda prA0 zrI mahAvIrakItijI ma0 se meraTha kI puNyabhUmi meM "brahma" banane kI cAha se brahmacarya vrata dhAraNa kiyA aura eka mAsa vAda kSullaka dIkSA lekara dharma naukA para savAra ho gye| nirantara guru sevA . aura zAstra svAdhyAya karate hue Apane zAzvata tIrtha rAja sammedazikhara ke pAdamUla meM A0 zrI vimalasAgarajI ma0 se zeSa parigraha haraNa kI prArthanA kI / ziSya kI yogyatA aura bhAvoM kI vizuddhi dekhakara AcArya zrI ne saM0 2016 kArtika zu0 12 ko nirgrantha pada dekara "sanmati sAgara" nAma diyA tathA karmaver3iyoM ko caTakAne kA Adeza diyA / Apane guru AjJA svIkAra kara ghora tapazcaraNa Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu karake jinadharma kI satat prabhAvanA kI / kAlAntara meM Apa A0 zrI mahAvIrakItijI ma0 ke saMgha meM praviSTa ho gaye / prAcArya zrI ne mehasAnA meM mAgha kR. paMcamI 2028 ko AcArya pada para AsIna kiyaa| prabhAvanA : Apane nirantara mahAvata kI niraticAra caryA kA pAlana karate hue sampUrNa bhArata meM bhramaNa karake bhavyoM ko saMbodhA / bAkala [ jabalapura ] meM ghora kAyotsarga tapa karake ajaina janatA ko bhI itanA prabhAvita kiyA ki hajAroM strI-puruSoM ne jaina dharma kI mahattA ko svIkAra kara aNuvrata grahaNa kara deva darzana kI pratijJA lii| zrAvikA zrImatI pyArIbAI jaina ke gRha meM nirantarAya AhAra hote hI do bhavyoM ko pratibodha prApta ho gayA aura unhoMne usI dina kSullaka dIkSA grahaNa kara lii| AcArya ne ThIka hI kahA hai ki dravya meM yogyatA hone para bhI nimitta kI jarUrata hotI hai / nimitta mAntaraM tatra yogyatA vastuni sthitaa| bahinizcaya kAlastu nizcitastatva dazibhiH / / vidhAna aura pratiSThA karAne ke liye Apa satata prayatnazIla rahate haiM / cAturmAsa : bArAbaMkI, bar3avAnI, mAMgItuMgI, zravaNabelagola, hUmaca, kuthalagiri, gajapaMthA, durga (ma0pra0) Adi meM cAturmAsa karake ratnatraya kI arAdhanA kI / ApakI vidvattA aura tapazcaryA se prabhAvita hokara samAja ne sammedagiri meM cAritranAyaka, iTAvA meM adhyAtma yogI samrATa, jabalapura meM cAritra cakravartI kI upAdhiyoM se Apake guNoM kI stuti kii| tapazcaryA : __Agama sammata "tapa" tapate hue isa kAla meM mahAvatiyoM kI caryA ko ujAgara karate rahate haiM / khArA, mIThA, snigdha, dahI, samasta masAle, anAja, tilahana Adi kA Ajanma tyAga hai / iTAvA meM kar3Ake kI dhUpa meM eka pahara taka khar3e rahe, jise dekhakara janatA Azcaryacakita ho gii| saMgha vistAra : Apake caraNa yugaloM meM teraha bhavyAtmAoM ne Azraya lekara apane karmAsravoM ke Avega ko rokA hai Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] digambara jaina sAdhu munizrI zItalasAgarajI, munizrI pArzvasAgarajI, munizrI RSabhasAgarajI, munizrI mahendrasAgarajI, munizrI AnaMdasAgarajI, munizrI padmasAgarajI, munizrI hemasAgarajI, kSu0 zrI ravisAgarajI, kSu0 zrI mAnasAgarajI, kSu0 zrI pUrNasAgarajI, AryikA nemAmatIjI, vIramatIjI, kSu0 nirmlmtiijii| ____ Apa zrI ne samyaktva kI bhAvanA se paripuSTa saMgha ke sAtha zrAvakoM ko dharmAmRta pAna kraayaa| nirmala ratnatraya kA mArga bhavyoM ko dikhAte hue dharma kI jyoti jagAne kA Apa jaisA sAhasa virale hI sAdhakoM meM pAyA jAtA hai| sulabhAdharma vaktAro yathA pustaka vAcakaH / ye kurvanti svayaM dharma viralAste mahItale / / munizrI vIrasAgarajI mahArAja zrI 108 muni vIrasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma mohanalAlajI thA / ApakA janma kArtika sudI dazamI, vikrama saMvat 1951 ko Aja se 80 varSa pUrva kaTerA jhAMsI uttarapradeza meM huaa| Apake pitA kA nAma zrI mizrImalajI thA, jo ghI kA vyApAra kiyA karate the / ApakI mAtA zrImatI rUpAvAIjI thI Apa golAlArI jAti ke bhUSaNa haiM / ApakI laukika zikSA evaM dhArmika zikSA sAdhAraNa hI huI / Apa bAla brahmacArI rahe / Apake pAMca bhAI aura tIna bahineM thii| satsaMgati evaM upadezazravaNa se ApameM vairAgya bhAvanA jAgRta huI evaM Apane vikrama saMvat 2021 meM bar3avAnI meM muni dIkSA le lii| Apane bar3avAnI, kolhApura, solApura, IDara, sujAnagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharmavRddhi kI / Apane namaka, ghI, tela, dahI kA tyAga kara rakhA hai| Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 371 digambara jaina sAdhu munizrI anantasAgarajI mahArAja Apa pitA zrI hIrAlAlajI evaM mAtA zrI menakAbAI ke putra haiN| gRhasthAvasthA kA nAma nemacandrajI thA / janma saM0 1960 meM punaharA (aiTA) meM huaa| jAti padmAvatI puravAla thI / Apane zAdI nahIM kii| vAla brahmacArI rahe / kSullaka dIkSA, saM0 2021 kolhApura meM vijayasAgara ke nAma se, ailaka dIkSA kArtika sudI 5, saM0 2026 dillI meM evaM muni dIkSA phAlguna saM0 2027 ko sammedazikhara para zrI anaMtasAgarajI ke nAma se pUjya AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se lii| ye dhyAna, adhyayana, japa-tapa meM hamezA lIna rahate haiN| munizrI suvratasAgarajI mahArAja Apa zrI sUrajapAlajI evaM mAtA zrI sUryadevI ke putra haiM / janma sthAna bhiMDa (gvAliyara ), janma saM0 1973 va jAti golasidhAre hai / ApakA gRhasthAvasthA kA nAma zrI pannAlAlajI hai / murainA vidyAlaya se nyAyatIrtha kI parIkSA pAsa kI / inhoMne dUsarI pratimA saM0 2010, cauthI pratimA saM0 2018, sAtavIM pratimA saM0 2020 meM lii| kSullaka dIkSA saM0 2024 Asoja sudI 10 ko IDara meM pUjya zrI 108 AcArya vimalasAgarajI se lI aura nAma zrI prabodhasAgarajI rakhA gayA / Apa varAvara tapa meM rata rahate haiM tathA vyAkhyAna dene meM bar3e paTu haiM / rAjagRhI meM hI ananta caturdazI tArIkha 4-6-71 ko muni dIkSA lii| . org 11... ... ... .. .re Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 ] digambara jaina sAdhu munizrI prarahasAgarajI mahArAja b Apa pitA zrI rajjUlAlajI evaM mAtA zrI mAMDyAdevI ke putra ratna haiM / ApakA janma saM0 1972 meM paravAra jAti meM TIkamagar3ha meM huA thA / Apake do bhAI haiM / ApakA gRhasthAvasthA kA nAma lakhamIcanda thA / zrApane dUsarI pratimA A0 vimalasAgarajI se tathA sAtavIM pratimA zra0 zrI mahAvIrakIrtijI se campApura meM lI / kSullaka dIkSA saM0 2015 meM zrI sammeda zikharajI meM tathA muni dIkSA saM0 2018 meM agahana badI 11 ko bar3auta meM AcArya zrI 108 vimalasAgarajI se lI / Apa bAla brahmacArI haiM tathA aniza japa, tapa, dhyAna meM lIna rahate haiM / munizrI bAhubalisAgarajI mahArAja ApakA janma thir3AvA ji0 jhAlarApATana nivAsI zrI bhavaMrIlAlajI evaM mAtA zrI tArAbAI ke ghara saM0 1990 meM huA thA / Apa jaisavAla jAti ke ratna haiM tathA ApakA gRhasthAvasthA kA nAma giravarasiMha thA / Apane sAtavIM pratimA saM0 2019 meM kampilAjI kSetra para tathA kSullaka dIkSA saM0 2021 meM muktAgirIjI kSetra para lI / zrI sammedazikharajI meM saM0 2026 kArtika sudI 1 somavAra 3-11-72 vIra ni0 saM0 2466 ko AcArya zrI vimalasAgarajI se nApane nirgrantha dIkSA dhAraNa kI tathA muni zrI bAhubali sAgarajI nAmakaraNa huA / Apa saMgha ke zAnta, tapasvI sAdhu haiM evaM bAla brahmacArI haiM / `l Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 373 munizrI sambhavasAgarajI mahArAja ApakA janma remajA (AgarA) nivAsI zrI pannAlAlajI evaM mAtA zrI durgAbAIjI jAti padmAvatI poravAla ke ghara meM zrAvaNa zuklA 3 ravivAra saM0 1946 meM huaa| Apane bra0 zAMtikumAra ke nAma se mirjApura meM brahmacarya vrata grahaNa kiyA |kaamaa bharatapurameM mAghazuklA 13 saM0 2015ko kSu0 dIkSA grahaNa kI tathA zrI AdisAgarajI ke nAma se vikhyAta hue / zrI sammedazikharajI meM kArtika zuklA 12 saM0 2016 ko prAcArya zrI vimalasAgarajI se muni dIkSA grahaNa kI aura zrI sambhavasAgarajI kA nAma dhAraNa kiyaa| Apa prAcArya zrI ke gRhasthAvasthA ke buA ke lar3ake haiM tathA bAla brahmacArI haiM, Apa sagha ke vayovRddha zAnta pariNAmI tapasvI sAdhu haiM / munizrI bharatasAgarajI mahArAja Apa pitA zrI kizanalAlajI evaM mAtA zrI gulAbabAIjI ke putra haiN| ApakA janma saM0 2006 caitra zuklA 9 guruvAra ko pu0 nakSatra meM huaa| ApakA janma sthAna johariyA ( bAMsavAr3A) hai / Apa dazA narasiMhapurA jAti ke haiM / dUsarI pratimA caitra zuklA 2 saM0 2025 meM bhavAnImanDI meM lI tathA kSullaka dIkSA saM0 2025 jeTha badI 4 ko ajamera meM lii| zrI sammedazikharajI meM saM0 2026 kArtika zuklA 1 somavAra dinAMka 3-11-72 vIra saM0 2466 meM AcArya zrI vimalasAgarajI se muni dIkSA grahaNa kI / Apa gRhasthAvasthA meM tIna bhAI aura eka bahana haiM / laukika adhyayana maiTrika taka kiyA hai / Apa bAla brahmacArI tathA saMgha ke sabase kama umra ke sAdhu haiM / Apa barAbara adhyayana, dhyAna tathA mauna meM lIna rahate haiM / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] digambara jaina sAdhu munizrI pAvasAgarajI mahArAja -.- .. .. 5. ...Ka 25TAN : . . * ApakA janma grAma samonA jilA AgarA meM samvat 1985 meM huA / Apake pitAjI kA nAma zrI dAtArAmajI evaM mAtAjI kA nAma candanabAlA thaa| Apa 5 bhAI va.3 bahineM haiM / Apane pAMcavIM kakSA taka zrI kundakunda digambara jaina vidyAlaya rAjAkher3A meM vidyA adhyayana kiyaa| usake bAda ratnakaraNDa zrAvakAcAra Adi dhArmika granthoM kA adhyayana kiyaa| Apa gRhastha avasthA meM pratidina pUjana karate the| Apake mAtA pitA kA svargavAsa ApakI choTI Ayu ke samaya hI ho gayA thaa| isa kAraNa won saMsAra kI asAratA ko dekhakara Apako vairAgya utpanna huA / Apane 17 sAla pahale mathurA meM AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA dhAraNa kI / usake thor3e dina bAda sonAgirajI meM 7 vI pratimA bhI zrI vimalasAgarajI mahArAja se lI / samvat 2021 meM bar3avAnI meM AcArya zrI vimalasAgarajI. se. kSullaka dIkSA lI / samvat 2022 meM mAMgItugIjI meM AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se muni. dIkSA lI / aura zrI pArzvasAgarajI mahArAja nAma paayaa| muni dIkSA ke bAda nAMdagAMva meM..Apa para bijalI kA prahAra huA / jisase Apake dimAga va AMkha meM kamajorI A gii| Apa bAla brahmacArI haiM / dhArmika bhajana va kavitA khuda banAkara sunAte haiN| .. t .. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 375 digambara jaina sAdhu munizrI udayasAgarajI mahArAja ApakA janma jilA udayapura ( rAjasthAna ) ke eka choTe se grAma bar3A vAr3her3A meM samvat 1978 meM narasiMha purA jAti ke zrI khemarAjajI ke yahAM humA / ApakI mAtAjI kA nAma bhUrIbAI thA / ApakA gRhasthAvasthA kA nAma maganalAla hai / ApakA pUrA parivAra dhArmika pravRtti kA thaa| ApakA vivAha saM0 2000 meM grAma kurAvaDa ke narasiMha purA jAti ke zrI mArUlAlajI kI suputrI kamalAbAI ke sAtha huaa| Apake 8 putra-putriyAM utpanna hue parantu bhAgyodaya se unameM se kevala eka putra hI jindA rahA jisakA nAma mahAvIra hai ApakA gRhasthAvasthA kA adhikAMza samaya jaina muniyoM ke bIca evaM tIrtha vandanA meM hI vyatIta huaa| ApakI ruci jaina dharma ke prati zuru se hI adhika rahI hai| Apane brahmacarya vrata saM0 2026 meM AcArya zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja se siddha kSetra pAvAgar3ha meM liyaa| 7 vI pratimA Apane AcArya zrI 108 sanmatisAgarajI se lii| Apane muni dIkSA AcArya zrI 108 sanmatisAgarajI se gvAliyara meM jeSTha sudI 8 saM0 2035 meM lI tabhI se Apa muni udaya sAgarajI ke nAma se jAne jAte haiM / Apa apanA adhika samaya dharma dhyAna evaM adhyayana meM vyatIta karate haiN| munizrI matisAgarajI mahArAja ApakA janma saM0 1976 meM pauSavadI 14 zanivAra ko pitA zrI indaralAlajI evaM mAtA 'zrI bhUrIbAI kI ujjvala kokha se grAma sAgaunI kalA jilA damoha ( ma0pra0) posTa tejagaDha meM huA / gRhasthAvasthA kA nAma zrI choTelAlajI thA / Apa paravAra jAti meM gohilla gautra nagADima bhUrI haiN| ApakI saM0 1966 meM zAdI huI aura 6 saMtAneM huii| tatpazcAt Apane gRhasthAzrama se udAsIna ho vairAgya kI ora agrasara hokara 7 vI pratimA muni zrI puSpadantasAgarajI se grahaNa kii| kSu0 dIkSA sammedazikharajI meM phAlguna zu0 15 saM0 2033 ko evaM muni dIkSA ayodhyA meM prAcArya vimalasAgarajI mahArAja se grahaNa kI / nAma karaNa zrI matisAgarajI huA Apa sarala evaM zAnta svabhAvI haiN| Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] digambara jaina sAdhu munizrI puSpadaMtajI mahArAja 23. mahArASTra rAjya ke bhaMDArA jile ke gondiyA nagara meM ApakA janma zrI komalacandajI ke ghara meM 1 janavarI 1952 ko huaa| inakA gRhastha avasthA kA nAma suzIlakumAra thaa| inakI sampUrNa zikSA chatarapura (ma0 pra0) meM huI / inhoMne rIvA vizvavidyAlaya se bI0 esa0 sI0 kiyA / Apa par3hane meM bahuta teja the evaM . . . . . . . kaoNleja meM rAjanaitika kSetra meM bhI agraNI rola adA karate the| inakI icchA Age ema0 kaoNma0 va ela0 ela0 bI0 karane kI thii| Apa vidyArthI jIvana meM ghora anAsthAvAdI rahe / dharma va dhArmika kAryoM meM aruci Apake mAtA-pitA ko kAphI kaSTa detI thii| kintu eka pArivArika ghaTanA ne Apake jIvana kA nakzA hI badala diyA / saMyoga se isI samaya Apa yuvAcArya zrI vidyAsAgarajI ke samparka meM Aye / prAcArya zrI ke jAduI vyaktitva se prabhAvita hokara Apane san 1978 meM AcAryazrI se brahmacarya vrata grahaNa kiyaa| aba Apa AcArya zrI ke caraNoM meM baiThakara jinavANI kA avagAhana karane lge| AcArya zrI ne inakI jJAna garimA, tapa, niSThA evaM kaThora sAdhanA ko dekhakara inheM 2 navambara 1978 ko nainAgiri tIrtha kSetra meM kSullaka dIkSA dI evaM zIla sAgara nAma rkhaa| 14 navambara 1980 ko prAcArya zrI se ailaka dIkSA grahaNa kii| ___ mana meM muni dIkSA kI tIvratama icchA saMjoye apanI chaTapaTAtI AtmA ke sAtha AcArya zrI kI AjJA se 21 janavarI 1980 ko lalitapura kI tarapha vihAra kiyaa| bAlaveTa atizaya kSetra lalitapura meM AcArya zrI vimalasAgarajI ne inakI sAdhanA, cAritra evaM agAdha jJAna ko dekhate hue inheM 31 janavarI 1980 ko mAgha zuklA pUrNamAsI ke dina guruvAra ko muni dIkSA dii| AcArya zrI ne inake utkRSTa jJAna, uttama tArkika buddhi, mukharita vANI, yuvA hRdaya, kaThora sAdhanA evaM anUThI zraddhA ko dekhate hue inheM svapara kalyANa hetu vihAra kI prAjJA dii| Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI bhUtavalIjI mahArAja [ 377 zrI bhUtabalajI mahArAja kA janma karnATaka rAjya ke belagAma jile ke sahUdI grAma meM 4 aprela 1644 meM huA / unakA nAma bhImasena 'jAr3akara rakhA gayA / ve cAra bahanoM ke bIca apane pitA ke ikalaute lAr3ale putra the / sAdhAraNa zikSA prApta karake khetI-bAr3I karane meM laga gae / prArambha meM Apako deva-darzana karane jAne se bhI cir3a thI kintu eka bAra inake kucha dosta inheM dhokhe se 108 zrI mahAbala mahArAja ke pAsa darzana hetu le ge| vahA~ para inheM parama zAMti prApta huI / aba Apa niyama se mahArAja zrI kI vaiyAvRtti karane jAne lage / eka dina mahArAja zrI ne bhImasena ko samajhAyA ki "pratyeka mAtA-pitA apane putroM ko svArtha se pyAra karate haiM / yadi vizvAsa na ho to Aja hI ghara jAkara parIkSA kara sakate ho| tuma ghara jAkara apane mAtA-pitA kA kAma nahIM karanA aura na hI kheta para kAma karane jAnA, usake badale ghara meM hI dharma- dhyAna karanA / " bhImasena ne mahArAja zrI kI AjJA ke anurUpa AcaraNa kiyA, jisakA pariNAma yaha huA ki inakI ghara meM bahuta piTAI kI gaI / basa yahIM se bhImasena ke jIvana meM adbhuta parivartana A gyaa| eka tarapha inake mAtA-pitA ghara meM bahu lAne kA svapna dekha rahe the aura bhImasena ne apane mana meM kucha aura hI soca rakhA thA / unhoMne vivAha ko TAlane ke uddezya se mahArAja zrI ke pAsa do varSa kA brahmacarya vrata grahaNa kiyaa| ve vairAgya kI ora kadama bar3hAne lage / san 1973 meM ve, cAritra ke anUThe saMyojaka, mA~ zAradA ke anupama putra, yuvAcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja kI darzanAbhilASA se ajamera pahuMce / AcArya zrI ke vyaktitva se atyadhika prabhAvita hokara inhoMne Ajanma brahmacarya kA vrata grahaNa kiyaa| samaya vyatIta hotA gayA evaM ve zrAcArya zrI ke sAnidhya meM zanaiH zanaiH apanI vairAgya bhAvanA ko puSTha karate rahe / san 1976 meM punIta aSTAhnikA parva para AcArya zrI ne inheM kSullaka dIkSA evaM usI varSa 8 mAha pazcAt inake kaThora napa, niSThA evaM vairAgya sAdhanA ko dekhakara ailaka dIkSA dI / 4 varSoM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 378 ] taka apane ko isa avasthA meM pUrNa paripakva kara janavarI 1680 ko vihAra kara saMgha se nikala gae / vihAra karate hue "bAlAvehaTa " atizaya kSetra lalitapura pahu~ce jahA~ prAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja kA saMgha virAjamAna thA / ve darzana kI abhilASA se zrAcArya zrI ke pAsa pahu~ce / zrAcArya zrI inheM AzIrvAda dete hue kahA ki ve bekAra hI ailaka avasthA kA vikalpa liye kyoM jA rahe haiM ? inake dila meM to tIvra vairAgya kI bhAvanA thI evaM ve bhI isI kSaraNa kA intajAra kara rahe the / 31 janavarI 80 ko mAgha zukla pUrNamAsI ke dina guruvAra ko zrAcArya zrI ne inake kaThora cAritra va sAdhanA ko dekhate hue muni dIkSA dI / muni dIkSA ke uparAMta guru kI AjJA se dharma pracAra hetu nava dIkSita sAthI muni zrI puSpadantajI ke sAtha dharmaM prabhAvanA paidA karate hue madhyapradeza ke chindavAr3A zahara meM padhAre evaM jahA~ inakA muni avasthA meM prathama varSA yoga sAdhanA bar3e hI prabhAvotpAdaka DhaMga se huI / ve apane saumya svabhAva, gambhIratA evaM kar3I tapasyA se jana-jana kA hRdaya jIta dharma-prabhAvanA paidA kara rahe haiM / * munizrI sudharmasAgarajI mahArAja muni zrI sudharmasAgarajI kA janma tamilanADU prAntargata tirUpaNapura grAma meM san 1930 I0 meM huvA thA / Apake pitA kA nAma zrI vajrabAhu tathA mAtA kA nAma rukmiNIdevI thaa| mAtA-pitA atyanta sAttvika pravRtti ke the / bAlyakAla meM zrApakA nAma pArzvanAtha rakhA gayA / jina dharma para vizeSa zraddhA hone ke kAraNa Apake pitA ne muni dIkSA dhAraNa kI, jisakA prabhAva pratyakSa rUpa se Apake jIvana para par3A aura Apane dharma sAdhana tathA saMyama ko hI apane jIvana kA AdhAra banA liyA / san 1966 meM solApura meM Apane 0 vimalasAgarajI se nirgrantha jainendrI dIkSA dhAraNa kI / zrApa ekAntapriya aura adhikatara mauna meM samaya vyatIta karate the / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 379 aneka tIrthoM ko yAtrA karate hue Apa paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava para podanapura vambaI mAe / zarIra meM nirvalatA dikhI to Apake sallekhanA dhAraNa karane ke bhAva hue / tathA gajapanthA siddha kSetra para sAta mAha taka lagAtAra kSetra kI vaMdanA ko, zrAvaNa zuklA 15 dinAMka 13 agasta 1973 ko rakSA bandhana parva ke pAvana avasara para dUdha pAnI kA saMkalpa lekara Apane sallekhanA vrata dhAraNa kiyaa| bhAdraprada pratipadA ko dUdha kA bhI parityAga kara diyaa| dinAMka 6 sitambara 1973 ko antima bAra pAnI grahaNa kara Apane yama sallekhanA dhAraNa kara lI / samAdhi avasthA meM zAntipUrvaka vimoha vRtti se 24 sitambara 73 ko Apane isa nazvara zarIra kA tyAga kiyA / niHsandeha mahArAja zrI ratnatraya ke teja se suzobhita eka mahAna Ardaza satparupa, nispRha tapasvI evaM nirmohI sAdhu puruSa the / aise hI mahAna punyazAlI Adarza vItarAga sAdhu puruSoM se bhArata vamundharA kI garimA bar3hatI hai| munizrI AnandasAgarajI mahArAja ApakA janma vi0 saM0 1962 popa vadI tIja ko naugAvAM ji0 vAMsavAr3A rAjasthAna meM huvA thaa| Apake pitA kA nAma zrI khemarAjajI hummar3a tathA mAtA kA nAma kastUrIvAI thA / ApakA pUrva nAma zrI mANikalAlajI jaina thA / laukika zikSA 5 vIM taka hI rhii| Apake bacapana ke saMskAra uttama the jisase Apa pratidina devapUjA AhAradAna Adi kiyA karate the| sAdhuoM ke pravacanoM se prabhAvita hokara Apane vi0 saM0 2028 ASADha vadI dUja ko AcArya mahAvIrakItijI se kSullaka dIkSA lI tathA vi0 saM0 2026 meM tIrtharAja sammedazikhara madhuvana meM prAcArya vimalasAgarajI se munidIkSA lii| Apake dvArA samAja meM kAphI dharma prabhAvanA hotI rhii| Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] digambara jaina sAdhu manizrI pArzvakIrtijI mahArAja ApakA janma jilA bAMsavAr3A tahasIla garI ke lohAriyA gAMva jAti narasiMhapurA meM mAtezvarI kurIdevI kI kUkha se saMvat 1976 meM huA / ApakA nAma javeracandajI va pitAjI kA nAma dAr3amacandajI thA / ApakI mAtAjI bhadra pariNAmI va dayAlu thI / vrata upavAsa karatI thI ApakI mAtAjI meM eka yaha vizeSatA thI ki pratyeka santAna kI utpatti ke samaya upavAsa rakhatI thI / Apake pitAjI gAMva ke pratiSThita vyakti the / Apane 15 sAla kI avasthA meM vyApAra karanA zurU kara diyA thA / ApakI dharma patnI kA nAma zrImatI amRtavAI hai / ApakI icchA zurU se hI dIkSA lene kI thii| Apane 38 sAla kI avasthA meM muni zrI nemisAgarajI mahArAja bambaI vAloM se brahmacarya vrata liyaa| saMvata 2031 tA0 23-2-75 ko zrI sammedazikharajI meM AcArya zrI vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA lI / usake bAda ghATola meM zrI 108 dharmasAgarajI ke ziSya dayAsAgarajI se ailaka dIkSA lii| ApakI yaha icchA thI ki maiM muni dIkSA prAcArya zrI vimalasAgarajI ke dvArA sonAgirajI meM luu| isa bhAva ke kAraNa Apa 8 mAha meM pandraha sau mIla calakara AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja ke caraNoM meM sonAgirI Aye / yahAM Akara Apane AcArya zrI se saMvat 2036 zrAvaNa sudI 6 ko candraprabhu prAMgaNa meM muni dIkSA lii| taba se Apako muni pArzvakIrtijI ke nAma se sambodhita kiyA jAne lgaa| munizrI zravaNasAgarajI mahArAja ApakA janma san 1948 meM narasiMhapurA jAti meM pratApagar3ha meM huvA thaa| ApakA vivAha bhI. huA thaa| Apake do putra 1 putrI bhI tho / patnI, putra, putrI sabhI kA svargavAsa ho gyaa| saMsAra kI aisI sthiti ko jAnakara Apake mana meM vairAgya AyA phalasvarUpa AcArya vimalasAgarajI se muni dIkSA . lekara Atma sAdhanA rata haiN| Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI vardhamAnasAgarajI mahArAja ApakA janma I0 san 1914 meM khaDI grAma jilA ahamadanagara mahArASTra meM huvA / gRhasthAvasthA kA nAma candrakAntajI thA / Apane muni zrI RSabhasAgarajI se sAtavIM pratimA ke vrata grahaNa kie| muni dIkSA I0 san 1981 meM prA0 vimalasAgarajI se lii| Apa zAnta svabhAvI, sadaiva zrAtmakalyANa hetu dharmadhyAna meM lage rahate haiM / [ 381 munizrI samAdhisAgarajI mahArAja zrI paramapUjya 108 digambara munirAja zrI samAdhisAgarajI mahArAja kA janma vi0 saM0 1952 vaizAkha sudI 3 dAhoda (gujarAta ) meM dazA humar3a jAtIya zrI jayacandra gAMdhI ke ghara huA thA / zrApakI mAtAjI kA nAma jIvIbAI thA, ApakA bacapana kA nAma zrI sUrajamala thA / mAtA zrI kA svargavAsa taba huA jaba ApakI umra sirpha eka mAsa kI thI / zrApane dAhoda ke vidyAlayoM meM hI gujAratI tathA hindI kA abhyAsa indaura, IsarI zrAzrama va bar3avAno meM kiyA / ApakA vivAha dAhoda nivAsI sarrApha sundarajI kI suputrI motIbAI ke sAtha huA / zrApake tIna putra tathA cAra putriyA~ haiM ApakI dharma ke prati aTUTa zraddhA prAraMbha se hI thI / isI kA pariNAma hai ki Apane apane gRhastha jIvana meM hI dAhoda meM do maMdirajI kA nirmANa karAkara paMca kalyANaka pratiSThA karAI tathA chAtrAvAsa kI sthApanA kI aura nivAsa meM mahAvIra caityAlaya banavAyA thA / Apane paccIsa varSa taka purAne maMdirajI tathA pAThazAlA kA bahIvaTa niHsvArtha sevAbhAva se calAyA Apa chaH varSa taka dAhoda nagarapAlikA tathA tIna varSa taka skUla borDa ke aura nAgarika baiMka ke sadasya rahe / ApakA kapar3e kA vyApAra thA / Apane apane gRhastha jIvana meM vibhinna kAryoM ke liye lagabhaga dasa hajAra kA dAna kiyA / Apane tIrtharAja zrI sammedazikharajI kI ATha vAra tathA anya sabhI tIrthoM kI yAtrAeM kI haiN| Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 ] digambara jaina sAdhu dhArmika bhAvanAoM se otaprota zrI sUrajamala gAMdhI ne zrI 105 paramapUjya guruvarya zrI vanakItijI mahArAja se pAvAgar3ha (gujarAta) meM sapatnI Ajanma brahmacarya-vrata saM0 2011 meM liyA thaa| saMsAra kI asAratA jAnakara tathA Atma kalyANa ke nimitta ghara kI mAyA mamatA chor3akara zrI 108 AcArya vimalasAgarajI mahArAja se saM0 2024 Asoja sudI 10 ke dina kolhApura ( mahArASTra ) meM kSullaka dIkSA grahaNa kI / Apane apane prAtma kalyANa ke liye saM0 2036 maMgasara sudI 2 ko paramapUjya zrI 108 vinayasAgarajI se lohAriyA meM munidIkSA grahaNa kii| aba taka pApa kramazaH kolhApura, phalaTana, hubalI, indaura, ghATola (bAMsavAr3A) lohAriyA, rAmagar3ha, sAgavAr3A galIyAkoTa, sojItrA, mAMDavI ( sUrata ) athuNA dhariyAvada, pArasolA, khAMdu meM cAturmAsa kara cuke haiM tathA jahA~-jahA~ pApakA vihAra evaM varSAyoga huaa| vahAM-vahAM Apane jaina dharma ke zikSaNa hetu vidyAlayoM kI sthApanA karAI aura dhArmika granthoM kA svAdhyAya kara janatA ko lAbha dete rahe / vi0 saM0 2038 maMgasira badI 5 ko sAgavAr3A meM ApakA svargavAsa huaa| Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu sunizrI pArzvasAgarajI mahArAja [ 383 parama pUjya zrI 108 pArzvasAgarajI mahArAja kA janma kArtika sudI 7 saMvat 1972 ko AgarA jile ke koTalA grAma meM huA thA / ApakA dIkSA pUrva kA nAma rAjendrakumAra thA / Apake pitAzrI kA zubha nAma zrI rAmasvarUpalAla evaM mAtuzrI kA jAnakIbAI thA / vartamAna meM zrApakI Ayu ke 68 varSa pUrNa ho cuke haiM / ApakI jAti padmAvata puruvAla thii| mAtA-pitA ke Apa akele putra the / Apake koI anya bhAI-bahina nahIM haiM / laukika zikSA ke antargata miDila taka hindI-urdU kA jJAnArjana kiyA / dharma - zikSA ke antargata murainA vidyAlaya se vizArada kI padavI dhAraNa kI / Apa bAla brahmacArI haiM / pannA ma0 pra0 meM pannA grAma meM hI kArtika sudI 12 tArIkha 12 navambara san 1959 ko sAtavIM pratimA dhAraNa kI / 12 mArca 1960 ko sonAgirI siddha kSetra kSullaka dIkSA dhAraNa kI evaM zrAvaNa sudI 8, san 1961 ko meraTha uttarapradeza meM muni dIkSA dhAraNa kI / samasta saMyama evaM vratoM meM kevala eka AcArya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja Apake dharmagurU haiM / Apake parama tapasvI hone kA patA isI bAta se cala jAtA hai ki Apane aba taka lagabhaga 3000 upavAsa kara liye haiM / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] digambara jaina sAdhu ailaka zrI candrasAgarajI mahArAja ApakA janma kailavArA (lalitapura) nivAsI pitA zrI darayAvasiMha evaM mAtA zrI sarasvatIbAI ke ghara saM0 1962 meM huA / gRhasthAvasthA kA nAma gorelAla thA / Apane 2 zAdiyAM kii| Apako 3 lar3akiyA~ tathA 2 lar3ake hue| Apane sAtavI pratimA AcArya zrI vimalasAgarajI se kolhApura meM lI kSullaka dIkSA AcArya zrI vimalasAgarajI se bArAbaMkI meM lI tathA ailaka dIkSA AcAryazrI 108 vimalasAgarajI se zrI sammedazikharajo meM lI evaM zrI candrasAgara nAmakaraNa huaa| Apa saMgha ke tapasvI evaM zAnta pariNAmI sAdhu haiM / ailaka zrIkIrtisAgarajI mahArAja zrI motIlAlajI kA janma kArtika zuklA 14 vi0 saM0 1964 ko lakhurAnI (phatihAvAda) ji. AgarA meM huvA thA / Apake pitA kA nAma cunnIlAlajI varaiyA tathA mAtAjI kA nAma pUranade thaa| ApakI zikSA sAmAnya hI thii| Apa gRhastha avasthA ko saM0 2013 meM chor3akara kSullaka bana gye| iTAvA ( U. P.) meM muni vimalasAgarajI se ailaka dIkSA 2020 meM dhAraNa kii| Apane anagAra, sAgAra, vyavahAra, pravacanasAra, Adi aprakAzita granthoM kA saMkalana kiyA Apane apanA jyAdA samaya jJAnArjana meM vyatIta kiyA tathA Ajanma bAla brahmacArI rhe| ailakazrI vijayasAgarajI mahArAja mohanalAlajI kA janma kaTerA jhAMsI meM saM0 1951 meM golAlAre jAti meM zrI tIjUlAlajI ke yahAM huA thA / sAmAnya zikSA prApta karane ke bAda Apane vyApArika kArya saMbhAlA / 68 varSa taka gRhastha meM rahane ke bAda ApakA mana vairAgya kI ora gayA tathA saM0 2020 meM bArAbaMkI U. P. meM ailaka dIkSA dhAraNa kii| Apane saMgha meM rahakara Atma sAdhanA kii| Apake guru AcArya vimalasAgarajI rahe / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu ailakazrI vRSabhasAgarajI vRSabhasAgarajI mahArAja [ 385 ApakA janma grAma gar3hI ( morenA ) saM0 1962 meM huA thA / nAma zrI zikharacandajI thA / pitA zrI pAtIrAmajI, kharovA jAti evaM pANDe gautra thI / pitA ke sAtha sirasAgaMja ( mainApurI ) meM lAlana pAlana evaM vahIM 10 varSa kI Ayu taka vidyAdhyayana kiyA / 18 varSa kI Ayu meM zrI jAnakIprasAdajI kI suputrI zrImatI ratanAbAI ke sAtha vaivAhika saMskAra huA / 25 varSa kI Ayu meM mAtA-pitA kA dehAvasAna ho gayA / artha upArjana hetu khaDagapura meM kapar3e kI dukAna para munImI karane lge| bAda meM dukAna mAlika ke paMjAba cale jAne se svayaM ke kapar3e kA vyApAra karane lage / yahIM do putra aura eka putrI kA yoga milA / gArhasthika prapaMca meM nimagna Apako vicAra AyA ki putra ke Atma nirbhara hone para maiM svayaM kA zrAtmakalyANa karUMgA / suyoga se kucha varSa bAda vahAM pUjya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja kA udayagiri, khaNDagiri yAtrA karate samaya Agamana huA / zrApane zrI mahArAjajI se dvitIya pratimA dhAraNa kara tIna varSa ke andara kSullaka dIkSA dhAraNa karane kA saMkalpa kiyA / 3 varSa bAda mahArAjajI ke smaraNa ( patra dvArA ) dilAne para Apa phalaTaNa pahu~ce aura vi0 saM0 2485 meM Apane sAta pratimAyeM dhAraNa kara gRhatyAga kI dIkSA lii| ApakA nAma saMskaraNa "zivasAgara" kiyA gayA / zrI sammeda zikhara kI yAtrA ke pazcAt phAlguna mAsa meM Apane kSullaka dIkSA dhAraNa kI aura navIna nAma "jJAnasAgara" se saMskArita hue| kucha samaya taka zrImahArAja ke saMgha sAtha vihAra kiyA / phira svastha ho jAne ke kAraNa bhAgalapura se saMgha chUTa gayA aura Apa vahAM se khaDgapura Aye jahAM pahalA cAturmAsa vyatIta kiyA / taba se Apane kurAvalI ( mainApurI ) jhAMsI, canderI, lalitapura, saidapura, maharaunI, mar3Avara, jatArA ( TIkamagar3ha ) Adi bundelakhaNDa prAnta kI mukhya mukhya dhArmika jagahoM para Apane cAturmAsa sampanna kiye | pariNAmoM kI gati bar3I vicitra hai / yadi jIva ke pariNAma sulaTa jAye to yaha thor3e se prApta manuSya jIvana meM apanA kalyANa kara sakatA hai| mahArAjajI kA jaba azubha karma thA taba girI hAlata meM gRhasthI kA moha nahIM chor3a sake aura jaba zubha karma zrAyA to iSTa sAmagriyA~ prApta hone para bhI ghara chor3a dIkSA graharaNa kI / [ jIva kI gati hI aisI hai yadi yaha girane kA nAma-kAma karane lage Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386] digambara jaina sAdhu to nArakI ho jAtA hai aura yadi nahIM uThane ke saMkalpa se mara jAye to siddhAlaya meM siddha vana sakatA hai| Apa bhedajJAna ke pArakhI uttama saMyama ko dhAraNa karate hue apane jIvana ko cAritra kI kasauTI para kasate hue dharmArAdhana pUrvaka ailaka jovana bitA rahe haiN| . kSallakazrI anekAntasAgarajI mahArAja ApakA janma vurlI (ji. sAMgalI ) I0 saM0 1955 meM jIvaMdhara ke ghara huvA thaa| ApakA janma nAma dilIpa thA / Apane 27 maI 1952 meM satArA meM sAta pratimA ke vrata dhAraNa kie tathA 10 disambara 82 meM AcArya vimalasAgarajI se podanapura vambaI meM kSullaka dIkSA lii| Apa adhyayana priya dhyAna meM magna rahate haiM / Apane B. Sc. kI pUrva meM parIkSAeM dI haiM / kSullaka zrI matisAgarajI grAma-sagonI kalA po0 tejagar3ha janapada-damoha ( ma0pra0 ) nivAsI zrI siMghaI indaralAlajI agnavAla jaina evaM mAtA zrImatI bhUrIbAI ke Apa sabase choTe putra haiN| gRhasthAvasthA kA nAma zrI choTelAla jaina thA / Apane dUsarI pratimA ke vrata vaizAkha vadI 2 saM0 2026 evaM sAtavIM pratimA ke vrata mi0 vaizAkha vadI 7 saM0 2026 ko zrI 108 muni puppadantasAgarajI se lakhanaU meM grahaNa kiye| tathA kSullaka dIkSA AcArya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja se zrI sammedazikharajI meM mi0 phAlguna zu0 15 saM0 2033 dina zanivAra tArIkha 5-3-77 ko lii| Apake sAMsArika jIvana meM 2 bhAI, 3 bahana, 2 putroM meM eka vivAhita tathA do vivAhita putriyA~ evaM patnI kA bharA pUrA parivAra hai / ApakI laukika zikSA prAimarI taka hai| kSullaka zrI candrasAgarajI bharatapura sTeTa (rAjasthAna ) ke pahAr3I grAma va tahasIla meM janmeM zrI tArAcaMdajI apane pitA zrI maMgalarAmajI evaM mAtuzrI romAlo devI ke sabase bar3e putra haiM / yadyapi Apa 2 bhAI evaM 4 bahanoM se yukta parivAra meM sabase bar3e haiM phira bhI do-do zAdiyoM ke bAda bhI ApakA apanA parivAra meM koI Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 387 nahIM hai / Apane laukika zikSA prAimarI taka hI prApta kI hai / Apane zrI bar3avAnIjI meM saM0 2007 ke jeTha mAha meM AcArya zrI 108 mahAvIrakIrtijI mahArAja se sAtavIM pratimA ke vrata liye aura punaH saM0 ke zrAvaNa mAsa meM kSullaka dIkSA bhI AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja se hI dhAraNa kI hai / vigata varSa se zrApa apane dIkSA gurU zrAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja ke saMgha meM sammilita ho dharmadhyAna kara rahe haiM / 2008 cAturmAsa savisakAla meM - - kSullaka zrI samatAsAgarajI janma pUrva nAma zikSA -- - 2-11-1616 dhAraNA gA~va meM zAha amRtalAla kezavalAla mu0 ujeDiyA prAMtIja / prathama varSA / cAra anuyogoM kA sAmAnya abhyAsa relve sTezana mAsTara ( vesTarna relve meM sarvisa) - vRtti sevAnivRtti - 24-6-75 svecchA se saptama pratimA graharaNa - 13-7-75 zrI 108 jJAnabhUSaraNa munirAja se ) kSullaka dIkSA - podanapura, borIvalI meM zrI 108 AcArya dIkSA guru zrI vimalasAgarajI se tArIkha 9-2-71 ke dina | vambaI, ahamadAbAda, ghATola, udayapura aura himmatanagara (gujarAta) / pramANika jIvana, sAdhusaMgama, vaiyAvRtya, paThana-pAThana prabhAvanA ke kAryoM meM dilacaspI nirahaMkArI, sAdAI aura paropakAra bhAvanAoM meM rata the / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI ratanasAgarajI mahArAja kaSAyoM kA raMga samaya pAkara chUTa jAtA hai para cambala ke pAnI kI yaha khUbI hai ki piyo to mana pakkA ho jAtA hai / dRr3hatA kI sugandha se sanI miTTI meM macalatA bacapana jaba kucha karane kI ThAna letA hai to sAdha pUrI karane ke lie aMtima sAMsa taka macalatA hI rahatA hai / isa rAha meM use hara rukAvaTa mAtra khilaunA pratIta hone lagatI hai / sonI (bhiNDa ) grAma ke nivAsI isa tathya se bhalI bhAMti paricita haiM / durdAnta dasyuoM ke zora ko virAga ke ghoSa se kSINa kara dene vAle zrAvakoM ke thor3e se ghara isa gAMva meM bhI haiM / zrI zyAmalAla rAjamatI golAlAre dampatti ke ghara meM bhAdra kR0 8 saM0 1985 ko eka aise nararatna kA janma huA jisakA nAma rAmacaraNa rakhA gyaa| rAmacaraNa ko tes kI gUMja nityaprati dekhane-sunane ko milatI rahatI thI jisase usakA komala hRdaya saMsAra se virakta ho uThA / sAdhuoM kI saMgati aura tIrthATana usakI pramukha ruci bana calI / AcArya zrI mahAvIrakIrtijI ma0 kA sAnnidhya pAkara to gRha tyAga ke bhAva prabala ho uThe / sujAnagar3ha meM prAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se kArtika kRSNa amAvasyA saM0 1925 ( saptama pratimA ke vrata liye tathA kArtika pUrNamAsI) ko vizAla janasamudAya ke samakSa kSullaka dIkSA grahaNa kii| AcArya zrI ne ApakA nAma "ratanasAgara" rakhA / guru ke sAtha rahakara vaiyAvRtti karate hue tathA zAstrAbhyAsa karate hue ratnatraya kI ArAdhanA meM nimagna haiM / Apane aba taka nimnalikhita sthAnoM meM cAturmAsa karake dharmaM udyota kiyA - dillI, sammeda zikhara, jayapura, khAniyAM, iTAvA, AvAgar3ha, nivAI, sujAnagar3ha, AnandapurakAlU, ajamera, byAvara Adi / samprati aneka sthAnoM meM pUjA pratiSThA vidhi-vidhAna karAte hue dharma prabhAvanA kara rahe haiM / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... digambara jaina sAdhu kSullaka zrI naMgasAgarajI Apake pitA kA nAma zrI bhUpAla upAdhyAyajI evaM mAtA kA nAma zrI campAbAI hai / zrApakA janma jaina vAr3I mahArASTra prAnta meM huA / Apake bacapana kA nAma candrakAMta upAdhyAya hai / ApakI tIna bahineM haiM / Apa apane pitA ke ikalote putra haiM / Apane brahmacarya vrata zrI 105 bhaTTAraka zrI lakSmIsenajI se liyA / sAta pratimA ke vrata zrI 108 bAlAcArya muni bAhubalojI se liye / ApakA laukika adhyayana kakSA taka kA hai| Apane kSullaka dIkSA pauSa sudI 1 guruvAra dinAMka 20-12-1680 ko sonAgirI siddhakSetra para sanmArga divAkara zrI 108 AcArya zrI vimalasAgarajI se lI / jaye sege ww * kSa 0 zrI udayasAgarajI [ 389 ApakA pUrva nAma zrI candanamalajI pAMDyA thA Apa kucAmana (rAja.) ke haiM, ApakA janma pUjya chaganalAlajI ke yahAM saMvata 1958 I0 1901 meM kucAmana siTI meM huA || 6 bhAI the jinameM tIsare bhAI zrI candanamalajI the Apa 30 grAmoM ke jAgIradAra rAjapUtoM ke bAre meM lenadena karate the tathA karIva 1 lAkha bIghA jamIna para batore svAmI the / tathA bar3e-bar3e vyApAra bhI kiyA karate the Apake 3 putra, 3 putriyAM haiM jinako par3hA likhAkara vyApAra meM lagAkara vivAha zAdI kara dI / putra pautriyAM saMpatti bhAIyoM va unakI saMtAneM Adi 105 parivAra janoM kA moha tyAga kara Apane 108 zrI caMdrasAgarajI va vIrasAgarajI se 20 varasoM se pratimA dhAraNa kara aMta meM zrI 108 zrI AcArya vimalasAgarajI se sujAnagar3ha meM patnI sahita saM0 2025 meM kSullaka, kSullikA dikSA lI / * Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] digambara jaina sAdhu movie14. WEDNPStrange ANTI Oleased Xndi SNER kSa0 zrI jJAnasAgarajI ma., dIkSA ke pazcAt-kSullaka jJAnasAgarajI - dIkSA se pahale -sUrajamala 1. zrIjI kI dIkSA kA kAraNa-satsaMga 2. kahAM aura kaba-saMvat 2021 kolhApura meM zrI AcArya sa zrI vimalasAgarajI ke dvArA Asoja sudI 10 3. yogyatA-gujarAtI va hindI bhASA kA acchA jJAna hai / __kaI zAstroM kA adhyayana kiyA hai tathA pracAra kiyA hai| / 4. ruci-1. zAstra svAdhyAya 2. dharma dhyAna 3. lekhoM kavitAoM kA saMgraha kara pustakoM kA prakAzana kraanaa| 4. paMca kalyANaka pratiSThA kraanaa| 5. maMdiroM kA nirmANa krvaanaa| 6 jagaha-jagaha jana pAThazAlAeM cAlU karavAnA / 7. caityAlayoM kA nirmANa kraanaa| vizeSa :-cAra rasoM kA tyAga / caturmAsa ke sthAna :-kolhApura, phalaTana, huparI, indaura, ghATola (bAMsavAr3A), luhAriyA ( bAMsavAr3A ), rAmagar3ha (DUMgarapura ), sAgavAr3A (DUMgarapura ), galiyAkoTa (DUMgarapura ), sojitrA ( gujarAta ), mAMDavI (sUrata), galiyAkoTa (dduuNgrpur)| vi0 vi0:-Apane jahAM jahAM vihAra kiyA, vahAM jaina pAThazAlAe AraMbha karAI tathA lekha kavitA, pUjA kA saMgraha kara pustakoM kA prakAzana kraayaa| 1. jinendra bhakti, 2. zrI zruta skaMdha vidhAna zrI sammedazikhara pUjA sahita 3 zrI zruta skaMdha vidhAna sAmAyika pATha sahita / ___ mahArAja zrI ne dAhoda meM do mandiroM kA nirmANa karAkara paMca kalyANaka utsava karAyA tathA eka caityAlaya kA nirmANa svayaM ke ghara para karAyA / bhinna-bhinna sthAnoM para 2 caityAlayoM kA nirmANa bhI karAyA hai| tathA jahAM Apa padhAre haiM aura jahAM jaina pAThazAlAe nahIM thI, jaina pAThazAlAe~ prArambha karAI haiM / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 391 digambara jaina sAdhu kSu0 dharmasAgarajI mahArAja vi0 saM0 1964 meM ApakA janma sIrama ji0 mujaphpharanagara (u0 pra0) meM zrI nyAdaramalajI kI dharmapatnI zrI bhAgIrathIdevI kI kukSI se huA thaa| ApakA pUrva nAma ugrasenajI thaa| Apa agravAla jAti meM utpanna hue the / ApakI laukika zikSA miDila tathA urdU cAra kakSA taka huI / prAcArya vimalasAgarajI se dUsarI pratimA baDIta meM lii| saM0 2016 meM tIrtharAja sammedazikharajI meM Apane kSullaka dIkSA lii| bacapana se sAdhu banane kI bhAvanA thI vaha madhuvana sammedazikhara para jAkara pUrNa huii| gRhastha avasthA meM sainika rahe, siMhApura yuddha ke maidAna meM Apane bhAga liyA thA Apako sarakAra kI ora se bar3A hI sammAna milA / mujaphphara nagara jile meM ApakA apUrva prabhAva thaa| anta meM jo bhAvanA thI vaha pUrNa kara samAdhi ko prApta hue / dhanya hai ApakI viirtaa| kSullakazrI jinendravarNIjI (siddhAntasAgarajI) zrI jinendravarNIjI kA janma san 1921 meM pAnIpata ke suvikhyAta vidvAna zrI jayabhagavAnajI jaina eDavokeTa ke yahAM huaa| ApakI buddhi bar3I kuzAgra thii| parantu una dinoM pAnIpata meM ucca zikSA kA koI prabandha na thaa| 1937 meM maiTrika karane ke pazcAta ve adhyayana ke lie dehalI cale gae, parantu vahAM kI jalavAyu anukUla na par3ane se kSaya roga se gasta ho gaye / donoM phephar3e kharAba ho gaye aura unheM 1939 meM cikitsArtha miraja bheja diyA gyaa| yadyapi bacane kI koI AzA na thI parantu apanI dRr3ha saMkalpa zakti se Apane usa roga ko parAsta kara diyaa| kevala 20 mahIne meM 4 Aprezana karAkara pUrNa svAsthya lAbha kiyaa| DAkTaroM ke Agraha karane para bhI mAMsa va aNDe kA prayoga karanA svIkAra na kiyA, yahAM taka ki isI AzaMkA se saineToriyama kI auSadhi kA sevana bhI nahIM kiyaa| .... .." G Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 392 ] yadyapi vidyAdhyayana kI bahuta ruci thI, parantu svAsthya ke bhaya se prema vaza pitAjI ne unheM pAnIpata se bAhara bhejanA svIkAra na kiyA / itane para bhI unakA saMkalpa na rukA aura ghara para hI ilaikTrika va reDiyo injIniyariMga kA pUrA korsa par3ha ddaalaa| isI viSaya kA vyApAra prArambha kiyA aura kalakattA ema0 I0 esa0 meM bar3e jaTila jaTila kAryo ke Theke lekara vahAM ke injIniyaroM ko cakita kara diyaa| san 1950 meM dhArmika ruci sahasA jAgRta huii| paM0 rUpacandajI gArgIya se isa prasaMga meM sahayoga va utsAha prApta karake unake jIvana meM dharma tathA jJAna kA saMcAra hone lgaa| pahale se hI ekAnta priya the / aba vicAra magna rahane lage / vyApAra karate huye bhI adhika samaya zAstrAdhyayana meM jAne lagA / ghara meM kisI ko patA na calA ki inako kyA saMkalpa jAgRta huA hai / san 1952 meM eka dina akasamAt binA kahe.sAdhuoM ke samAgama ke liye prasthAna kara diyaa| cAra mahIne ke pazcAt lauTe to bilkula badala cuke the / mandira meM hI rahane lage / yadyapi jJAna va vairAgya dinoM dina bar3ha rahA thA parantu choTe bhAIyoM ke prati apane uttaradAyitva ko, unakI kartavya niSTa buddhi bhUla na skii| phalasvarUpa vyApAra meM DagamagAte unake pAMva vahAM sthira karane ke liye punaH 1954 meM unheM kalakattA jAnA par3A / niHsvArtha bhAva se vyApAra meM sahayoga dete the, parantu paise se koI sarokAra na thaa| san 1957 meM bhagavAna ke samakSa brahmacarya vrata dhAraNa kara liye / 1958 meM sarva prathama pUjya gaNezaprasAdajI varNI kI saMgati ke liye 3 mahIne IzarI rahe / tatpazcAt kucha bhramaNa kiyA aura san 1961 meM IzarI meM hI AcArya vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA dhAraNa kara lii| ekAnta priya hone ke kAraNa tathA eka mAtra Atma sAdhanA ke prati lakSya va rati hone ke kAraNa prArambha se hI apanI yogyatAoM kA pradarzana karanA ve vighna samajhate rahe / gupta va gUr3ha sAdhanA hI kalyANa mArga hai, aisA unakA vizvAsa hai, phira bhI puNya kI gandha chipI na raha sakI / bhramara kI bhAMti premI jana unake nikaTa maMDarAne lage / bahuta bacane kA prayatna karate hue bhI kinhIM ke atIva prema pUrNa Agraha ko ve ThukarA na sake / phalasvarUpa mujaphpharanagara, sahAranapura, IzarI, indaura nasIrAbAda, ajamera, banArasa, rohataka tathA eka do aura sthAnoM meM kucha kucha samaya unheM rahanA par3A, jisase vahAM kI tathA AsapAsa kI janatA para bahuta prabhAva pdd'aa| __ yadyapi logoM kA prAgraha bar3hatA rahA, parantu unhoMne bala pUrvaka apanI isa bhramaNa vRtti para pratibandha lagAkara apanI ekAnta sAdhanA kI rakSA karanA hI kartavya samajhA aura ve prAyaH pAnIpata yA rohataka ina do hI sthAnoM meM rahate huye, adhikatara dhyAna nimagna rahane lge| Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 363 unakA vizAla adhyayana tathA samanvayAtmaka svatantra va vyApakadRSTi zabdoM dvArA varNana nahIM kI jA sakatI / jaina vAGgamaya kA to sAMgopAMga gahana adhyayana unhoMne kiyA hI hai; parantu isake atirikta nyAya, vaizeSika, sAMkhya yoga vedAnta zaiva va zAkta Adi darzanoM meM bhI unakI acchI gati hai| zabda par3hakara unheM yAda kara lenA athavA zAbdika va sAmpradAyika bandhana meM jakar3e rahanA unheM pasanda nahIM hai / svatantra vAtAvaraNa meM khar3e hokara kevala tatva darzana karane para hI unheM vizvAsa hai / yahI kAraNa hai ki unakI kathana va lekhana zailI bilkula svatantra hai, jisameM uparokta sabhI darzanoM ke siddhAntoM va zabdoM kA samAveza rahatA hai / Adhunika yuga ke vaijJAnika dRSTAnta dekara tathA sAmAnyaH bhASA kA prayoga karake vartamAna yuga ke par3he likhe vyaktiyoM ke liye atyanta vimUr3ha tAtvika rahasya ko bhI sarala banA denA unakI vizeSatA hai / usameM sAmpradAyikatA kA leza bhI nahIM hotaa| yahI kAraNa hai ki jaina va ajaina sAdhAraNa vyakti se lekara bar3e bar3e DAkTarsa taka use ruci pUrvaka sunate va par3hate haiN| uparokta sabhI sthAnoM meM diye gaye unake vidvattA pUrNa rahasyAtmaka pravacana do granthoM ke rUpa meM prakAzita ho cuke haiM / "zAnti patha pradarzana" aura naya darpaNa / inameM se pahalA AdhyAtmika hai aura dUsarA syAdvAda nyAya viSayaka / inakI eka mahAna kRti "jaina siddhAnta zikSaNa" bhI hai jo abhI aprakAzita hai, yaha grantha vItarAga vANI ko samajhane ke liye gAgara meM sAgara ke samAna hai / pAzA kI jAtI hai ki jaina siddhAnta zikSaNa bhI zIghra hI prakAzita hogaa| inake atirikta kundakunda darzana, karma siddhAnta, padArtha vijJAna, zraddhA bindu, adhyAtma lekha mAlA Adi anya bhI anekoM grantha likhe jA cuke haiM / jinameM ina sabase Upara jainendra siddhAnta koSa to unake jIvana kA eka camatkAra hI hai| 4000 bar3e pRSThoM meM nibaddha samasta jaina vAGgamaya kA yaha mahAkoSa unake vizAla adhyayana, karmaniSThA, saMkalpa zakti va athaka parizrama kA jItA jAgatA pramANa hai / jaina vAGgamaya kA koI viSaya aisA nahIM jisakA pUrA paricaya varNAnukrama se isameM na diyA gayA ho, yaha Adarza kRti bhAratIya jJAnapITha se prakAzita ho cukI hai / isake sAtha sAtha hI eka aura camatkAra kiyA hai jo jaina saMskRti bhinna bhinna sampradAyoM meM bikharI huI thI usako bAbA vinobA bhAvejI ke saMketa mAtra se, athaka parizrama karake cAroM sampradAyoM kI eka pustaka jaina dharmasAra tayAra kI aura sarva sevA-saMgha prakAzanaH se chapakara deza ke vidvata vidvAnoM ke hAtha meM pahu~cA dI gaI isa pustaka kA nAma samaNasutta hai / asAtA karma ke udaya se Apane kSullaka pada chor3a diyA tathA sAmAnya zrAvaka ke rUpa meM rahane lge| . punaH prApake mana meM vairAgya prAyA tathA prAcArya vidyAsAgarajI se kSullaka dIkSA 21 aprela 1983 ko IsarI meM lI / ApakA nAma kSu0 siddhAntasAgara rakhA gayA / 24 maI 1983 ko IsarI meM ApakA samAdhimaraNa huvA / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] digambara jaina sAdhu kSullaka prabodhasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka prabodhasAgarajI ke gRhasthAvasthA kA nAma paMDita pannAlAlajI thA / ApakA janma kArtika zuklA chaTha vikrama saMvat 1973 ko jArI ( bhiNDa gvAliyara ) ma0pra0 meM huA thaa| Apake pitA zrI surajamalajI va mAtA zrImati surajadevI thii| Apa golasiMghAre jAti ke bhUSaNa haiM va siMghaI gotraja haiM / dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa huI / vivAha bhI huaa| parivAra meM do bhAI do bahina, do putra va do putriyAM haiN| svayaM kA anubhava va prAcArya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja kI satsaMgati ke kAraNa ApameM vairAgya pravRtti jAga utthii| vikrama saMvata 2024 meM IDara ( gujarAta ) meM AcArya zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lI / Apako pATha kaMThastha yAda haiN| Apane sujAnagar3ha Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kii| kSallaka vijayasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka vijayasAgarajI kA bacapana kA nAma nemIcandrajI thaa| ApakA janma Aja' se 70 varSa pUrva punherA ( eTA ) meM huaa| Apake pitA kA nAma hIrAlAlajI thA jo eka saphala vyApArI the| ApakI mAtA maNikabAI thI / Apa padamAvatI puravAla jAti ke bhUSaNa haiN| ApakI laukika zikSA kakSA 5 vIM taka huI / Apa bAlabrahmacArI rahe / Apake cAra bhAI aura cAra vahineM haiN| saMtoM kI saMgati se ApameM vairAgya bhAvanA bar3hI va Apane vi0 saM0 2020 meM kSullaka vijayasAgarajI se dUsarI pratimA dhAraNa karalI / bAda meM vikrama saMvata 2021 meM kolhApura sthAna para AcArya zrI vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA le lI / Apane solApura, IDara, sujAnagar3ha ityAdi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kI / Apane gho, tela, dahI, namaka Adi kA tyAga kiyA hai| Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 395 kSullaka vRSabhasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka vRSabhasAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma a0 ratanalAlajI thA / prApakA janma maMgasira sudI tIja saMvata 1952 ko dUdU ( jayapura ) meM huaa| Apake pitA kA nAma zrI surajamalajI hai / ApakI mAtA kA nAma jar3AvavAIjI hai / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUpaNa haiN| Apa luhAr3iyA gotraja haiN| Apako dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa ho rahI / Apa bAlabrahmacArI rhe| ___ AcArya vimalasAgarajI kI saMgati se ApameM vairAgya bhAvanA bar3hI / Apane phAlguna vadI cautha vi0 saM0 2025 meM padamapurA paMcakalyANaka meM AcArya zrI 108 vimalasAgarajI se kSullaka dIkSAne lii| Apane renavAla-mAMjI, jayapura meM cAturmAsa kara dharma prabhAvanA kii| prApane do rasoM kA tyAga kiyA hai| kSullaka sumatisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka sumatisAgarajI kA pahale kA nAma giravarasiMha hai / ApakA janma Age lagabhaga 40 varSa pUrva pir3AvA ( jhAlarApATana ) rAjasthAna meM huA / zrApake pitA zrI bhaMvaralAlajI haiM jo kRSi aura dukAnadArI meM nipuNa haiM / ApakI mAtA tArAvAI haiM / Apa jaisavAla jAti ke bhUpaNa haiM / ApakI laukika zikSA sAdhAraNa ho rahI / Apa vAla brahmacArI haiM / Apake tIna bhAI va tIna vahineM haiM / Apane dhArmika upadezoM kA zravaNa kiyA, satsaMgati meM jIvana vyatIta kiyA, ataeva godhra hI vairAgya ke saMskAra panape / Apane kampilA kSetra meM zrI 108 AcArya vimalasAgarajI me sAtoM pratimA le lI / Apane muktAgiri tIrthakSetra para vikrama saMvat 2021 meM zrI 108 prAcArya vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA lelii| Apane kolhApura, solApura, IDara, mujAnagar3ha Adi jagahoM para cAturmAsa kiye / Apane namaka, tela, dahI Adi rasoM kA tyAga kiyA hai / Apa bar3e hI milanagAra ya mRdubhApI haiN| Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zAntisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka zAntisAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma choTelAlajI thA / zrApakA janma Aja se lagabhaga paccIsa varSa pahale luhAriyA ( bAMsavAr3A, gar3hI tahasIla ) meM huA | Apake pitA zrI kizanalAlajI haiM, jo kirAne ke vyApArI haiM / ApakI mAtA gulAbabAI hai / Apa narasiMhapurA jAti ke bhUSaNa haiM / ApakI laukika zikSA hAI skUla taka huI / Apa Arambha se hI viSaya vAsanAoM se virakta rahe / dhArmika vAtAvaraNa meM pale / ataeva bAla brahmacArI rahe / Apake parivAra meM tIna bhAI aura eka bahina haiM / Apane zrI 108 AcArya vimalasAgarajI kI vimalavANI se prabhAvita hokara vikrama saMvata 2025 ajamera meM kSullaka dIkSA le lI / Apane bhaktAmara chahaDhAlA Adi kA adhyayana kiyA / Apane sujAnagar3ha meM cAturmAsa kiyA / kSullaka nemisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka ne misAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma AlamacandrajI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga assI varSa pUrva bahaTA ( zivapurI) ma0 pra0 meM huA | Apake pitA zrI amaracandrajI the, jinakI paracUnI kI dukAna thI / ApakI mAtA kSemazrI thI / Apa agravAla jAti ke bhUSaNa haiM / Apa mittala gotraja haiM / ApakI laukika zikSA kakSA 5 vIM taka huI / vivAha bhI huA / eka putra va do putriyAM huii| satsaMgati aura dharmopadeza zravaNa se Apako saMsAra se virakti hone lagI / Apane vikrama saMvata 2016 meM akAjhirI meM zrI 108 AcArya vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA le lI / Apako bAraha . bhAvanA evaM aneka subhASita zloka par3hane kA bar3A zauka hai / Apane dasa sthAnoM para cAturmAsa kiye / Apa hamezA parva ke dinoM meM agRmI- caturdazI ko upavAsa karate haiM / Apa apanI bhAMti anya logoM ko bhI saMyama aura viveka ke mArga para lAne meM samartha hoM yahI kAmanA hai / Xx Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 367 kSullaka mAdisAgarajI mahArAja zrI zIlacandrajI jaina kA janma saM0 1969 meM kArtika badI bArasa ko phirojapura chAvanI meM huaa| Apake pitA zrI bAbU hIrAlAlajI agravAla evaM mAtA manabharIdevI thI / Apa jAti se agravAla the / ApakA gotra mittala thaa| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAmAnya hI raho / ApakI zAdI bhI huI / Apake eka bhAI va do vahineM haiM / AjIvikA ke lie pitA evaM bhAI sarvisa kara rahe haiM / Apake pUrva janma ke saMskAra hone se Apake bhAva vairAgya kI ora bar3he / usI samaya choTe bhAI kI mRtyu ho jAne ke kAraNa ApameM kAphI udAsInatA A gaI / Apane zarIra ko nazvara jAnakara saM0 2018 meM Asoja sudI caudasa ko muni zrI 108 vimalasAgarajI se lakhanaU meM dIkSA le lii| Apa pratikramaNa evaM tatvArthasUtra ke jJAtA haiN| Apane lakhanaU, sIkara, hiMgUNiyAM, phulerA, revAr3I Adi gAMvoM meM cAturmAsa kiye evaM muni zrI jJAnasAgarajI ke sAtha madanagaMja-kizanagar3ha, ajamera, hariyANA Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye| __ Apane rasoM kA tyAga kiyA evaM karmadahana ke lie jinaguNasampatti evaM solahakAraNa kA vrata liyaa| Apane tIrthayAtrAyeM bhI kii| kSullaka zrI samAdhisAgarajI mahArAja ___ Apa AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiM, ApakA vizeSa paricaya aprApya hai / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] digambara jaina sAdhu prAyikA vijayamatI mAtAjI .. : ahuretiri a zrI 105 AryikA vijayamatIjI . kA gRhasthAvasthA kA nAma zAntidevI thaa| . ApakA janma vaizAkha sudI 12 vikrama saMvata 1885 meM kAmA (bharatapura) meM huA thA / Apake pitA kA nAma zrI saMtoSIlAlajI va mAtAjI kA nAma ciroMjIvAI thA / Apa khaNDelavAla jAti kI bhUSaNa haiM / ApakI dhArmika tathA laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / ApakA vivAha zrI . bhagavAnadAsajI vI0 e0 lazkara vAloM ke sAtha huA / parantu durbhAgya se Apako vaidhavya prApta huaa| parivAra meM Apake pAMca bhAI va tIna bahineM haiN| . saMsAra kI nazvaratA ko jAnakara ApameM vairAgya pravRtti jAgRta huI evaM Apane AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja kI preraNA se AgarA san 1957 meM AyikA dIkSA lii| Apane kaI sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kI / ' prApikA gommaTamatI mAtAjI ApakA janma sthAna pArasolA ( pratApagar3ha ) tathA janma nAma sIdharAbAI thaa| vivAha': dIpacandajI se huvA / eka putra bhI huvA thA / Apane dUsarI pratimA AcArya zAntisAgarajI se dhAraNa kI thI / prAcArya mahAvIrakItijI se kSullikA ke vrata dhAraNa kie tathA AcArya vimalasAgarajI se pharavarI san 81 meM AryikA ke vratoM ko aMgIkAra kiyA / ApakA nAma gommaTamatIjI rakhA hai| Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 366 digambara jaina sAdhu mApikA AdimatI mAtAjI ApakA janma kAmA ( bharatapura ) nivAsI agravAla jAti ke zrI sundaralAlajI evaM mAtA zrI monIbAI ke ghara meM huaa| ApakA gRhasthAvasthA kA nAma mainAbAI thaa| ApakA vivAha kosI nivAsI zrI kapUracandajo se huaa| 1 varSa bAda hI vaidhavya ne A gheraa| jagata ko asAra jAna saM0 2017 meM kampilAjI meM kSullikA dIkSA lI / taduparAnta saM0 2021 meM muktAgirI para AcArya zrI vimalasAgarajI se AryikA vrata liye / Apa saMgha kI parama tapasvI AryikA haiM / prApikA jinamatI mAtAjI ApakA janma pADavA ( sAgavADA) nivAsI narasiMhapurA jAti ke zrI candradulAjI ke ghara saM0 1973 meM huaa| ApakI mAtAjI kA nAma duroMbAI evaM ApakA nAma maMkubAI thaa| Apake do bhAI, do bahineM haiM / ApakA vivAha pArasolA meM huaa| 6 mAha bAda hI vaidhavya kA bhAra A gayA ataH vairAgya dhAraNa kara prA0 mahAvIrakItijI ma. se pahalI pratimA, vardhamAnasAgarajI se 7 vIM pratimA evaM kSullikA dIkSA saM0 2024 meM evaM AryikA pada sammedazikharajI meM prA0 vimalasAgarajI se vIra saM0 2466 meM kArtika sudI 2 ko liyA / Apa saMgha meM tapasvinI AyikA haiN| ApikA nandAmatIjI ApakA janma prahArana (AgarA ) nivAsI padmAvatI poravAla jAti kI zrImatI kapUrIdevI evaM pitA zrI munnIlAlajI ke ghara bhAdoM su0 11 san 1926 meM huaa| gRhasthAvasthA meM prApakA nAma jayamAlA devI thA / ApakA vivAha AgarA nivAsI zrI sugaMdhIlAla khADA se huaa| karmodaya se 2 // varSa bAda hI vaidhavya A gyaa| Apa ghara meM adhyApikA kA kArya karatI thii| AcArya zrI kI preraNA se Apane AgarA meM jyeSTha su0 6 san 1966 meM dUsarI pratimA tathA san 1966 bhAdra su0 11 ko phirojAbAda ke mele para kSullikA dIkSA evaM zrI sammedazikharajI meM kArtika su0:2 maMgalavAra vIra ni0 saM0 2466 meM AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se AryikA dIkSA grahaNa kii| Apa saMgha kI viduSI evaM zAnta pariNAmI prAyikA haiM / Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] digambara jaina sAdhu nAyikA naMgamatI mAtAjI ApakA janma san 1951 meM indaura meM huA / Apake pitAjI kA nAma zrI mAriNakacandajI kAsalIvAla evaM mAtAjI kA nAma mANikabAI hai| ApakA pUrva nAma sudarmAvAI thaa| ApakA pUrA parivAra dhArmikatA se otaprota rahA hai| Apane 15 varSa kI Ayu meM hI zrI 108 jJAnabhUpaNajI mahArAja se brahmacarya vrata dhAraNa kiyA thA / 7 vI pratimA zrI 108 A0 zrI vimalasAgarajI se zrI zikharajI meM lii| Apane jIvakAMDa karmakAnDa Adi parIkSA uttIrNa kI hai| Apane AryikA dIkSA sonAgirijI meM sAvana sudI 15 tArIkha 8-8-1976 ko zrI candraprabhu prAMgaNa meM zrI 108 A0 zrI vimalasAgarajI mahArAja se lii| Apa bahuta - sarala svabhAvo mRdubhApI evaM gurubhakta haiN| . . . . . AryikA syAdvAdamatI mAtAjI ApakA janma 14 maI san 1953 ko indaura (ma0 pra0) meM huA / Apake pitAjI kA nAma zrI dhannAlAlajI pATanI evaM mAtAjI kA nAma zrImatI kamalAdevI hai| Apake 1 bhAI evaM 7 vahina haiN| ApakA pUrva nAma erAvatI pATanI thA / Apane bI. e. phAinala kI parIkSA uttINa kI hai / 16 varSa kI umra meM muni zrI jJAnabhUSaNajI mahArAja ke upadeza se dharma kI ora mor3a lekara brahmacarya vrata aMgIkAra kiyA tathA sAtha hI dhArmika graMthoM kA avalokana karate hue jJAnArjana kiyaa| Apane apane jIvana kAla meM adhyayana manana cintana ke sAtha hI zreSTha sAdhvI jIvana vyatIta karane kA nizcaya kara liyA Apa meM vacapana se hI vairAgya. kI bhAvanA thii| isa kAraNa se Apane rAga-dveSAdika se yukta sAMsArika sukhoM ko tilAMjali dekara Atma sAkSAtkAra karane ke liye zrAvaNa sudI 12 tArIkha 5-8-79 ravivAra ko zrI sonAgirIjI siddhakSetra para AcArya zrI vimalasAgarajI se kSullikA dIkSA grahaNa kI usa samaya ApakA nAma anaMgamatI rakhA gayA / gomaTezvara mahAmastakAbhiSeka meM Apane AyikA dIkSA lekara syAdvAdamatI nAma sArthaka kiyaa| Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 401 digambara jaina sAdhu AryikA pArzvamatI mAtAjI ____ApakA janma pANUra jilA udayapura nivAsI narasiMhapurA jAti ke zrI hukamacandajI evaM mAtA zrI kesarabAI ke ghara meM huaa| gRhasthAvasthA kA nAma sAgaravAI thA / Apake 4 bahineM tathA eka bhAI hai| Apake patideva zrIpAla jaina kUr3a ke nivAsI the / Apane dhArmika bhAvoM se prerita hokara saM0 2024 phAlguna sudI 12 ko pArasolA meM kSullikA dIkSA tathA vIra saM0 2466 meM kArtika sudI.2 ko zrI sammedazikhara para AryikA dIkSA AcArya zrI 108 vimalasAgarajI se grahaNa kI / Apa bahuta hI svAdhyAya priya japa, tapa meM lIna rahane vAlI zAnta pravRtti kI sAdhvI haiM / prApikA brahmamatI mAtAjI ApakA janma rAjasthAna mevAr3a ke chA~r3I grAma meM huA thA / Apake pitA kA nAma zrI khUmajI dazA hUmar3a evaM mAtA kA nAma zrImatI campAdevIjI thaa| ApakI saMyama vratAdi meM svabhAva se hI prIti thI / san 1970 meM zrI 108 AcArya vimalasAgarajI mahArAja se Apane rAjagRhI meM rakSAbandhana ke punIta parva ke dina pUrNimA, zramaraNa nakSatra meM prAyikA dIkSA grahaNa kI thii| Apa 5 varSa taka to AcArya zrI ke saMgha meM hI rahIM phira prAcArya zrI ke saMgha se Apa IzarI Azrama meM A gii| Apane 1 cAturmAsa IzarI meM kiyA phira Apa zrI 105 AryikA ratna vijayamatI mAtAjI ke pAsa zrI sammedazikharajI meM A gaIM abhI bhI Apa parama pUjyA zrI 105 prAyikA vijayamatIjI ke sAtha haiM / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] digambara jaina sAdhu prAyikA, nirmalamatI mAtAjI geMdA bAI kA janma saM0 1968 meM pavaI ji. pannA ( ma0pra0 ) meM huvA thaa| Apake pitAjI kA nAma zrI visArelAlajI tathA mAtAjI kA nAma zrI lalitAbAI thaa| ApakI zikSA . sAmAnya hI thI / saM0 2010 meM gunora meM AcArya zrI vimalasAgarajI se dUsarI pratimA dhAraNa kii| saM0 2011 meM sAtavIM pratimA khaNDagirI meM lI tathA 2016 meM AcArya vimalasAgarajI se kSullikA ke vrata dhAraNa kie / Apa AcArya saMgha meM rahakara Atma sAdhanA karatI thiiN| ApakA dIkSA ke pazcAt AcArya zrI ne nirmalamatI nAma rakhA thaa| AyikA sUryamatI mAtAjI zrI pU0 mAtAjI kA janma bur3hAra ( bilAsapura ) meM saMvat 1965 meM zrAvaNa badI 15 ko huvA thAM / Apake pitAjI kA nAma zrI vizAlalAlajI tathA mAtAjI kA nAma zrI lalitAbAIjI thaa| ApakA pUrva nAma bra0 gendAbAI thA / Apane ASAr3ha badI 3 saM0 2017 meM khaNDagirI-udayagirI meM AcArya zrI vimalasAgarajI se kSullikA dIkSA lI / mAgha sudI 14 saMvat 2021 ko prAcArya zrI se muktAgirI meM prAyikA dIkSA dhAraNa kI / Apa vayovRddha hote hue bhI tyAga mArga meM saMlagna haiM / LAL Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 403 A0 zAntimatI mAtAjI ApakA janma kolhApura jile meM sAMgalI ( mahArASTra ) meM huvA thA Apa bAlyakAla se hI dharma pravRtti kI thiiN| Apane AcArya vimalasAgarajI se tIrtharAja sammedazikharajI siddhakSetra meM 7-11-1972 meM AryikA dIkSA dhAraNa ko / Apane dIkSA lene ke bAda siddhAnta granthoM kI ora lakSya kiyA evaM svAdhyAya karane ke bhAva hue / Apa isa samaya jainAgama ke uccakoTi ke granthoM kA svAdhyAya kara rahI. haiM / dhanya hai ApakI tapasyA, dhanya hai ApakA tyaag| prAyikA siddhamatI mAtAjI zrI 105 prAyikA siddhamatIjI kA pahale kA nAma sonAbAI thaa| ApakA janma bhAdoM vadI 7 saM0 1990 meM madhyapradeza kI rAjadhAnI bhopAla meM huA thaa| Apake pitA zrI mannulAlajI aura mAtA bhaMvarIbAI thii| Apake parivAra meM do bahineM bhI haiM / Apa paravArajAti kI bhUSaNa haiM / ApakI laukika va dhArmika zikSA pArA mahilAzrama meM huI thii| ApakA vivAha zrI gokulacandrajI ke sAtha huA thA / parantu chaha mahIne bAda hI Apako pati viyoga..ko sahana karanA pdd'aa| zoka ko bhulAne ke lie aura apanI AtmA kA uddhAra karane ke lie, Apane dharma-carcA, jinendra-pUjana Adi meM mana lgaayaa| pariNAmoM meM AzAtIta vizuddhatA AI to Apane bar3avA meM phAguna sudI 10 saM0 2013 ko kSullikA dIkSA le lii| dIkSita nAma candramatI rakhA gayA auramAMgItugI kSetra para pauSa badI 2 saM0 2014 ko AryikA dIkSA grahaNa karalI / Apake dIkSA gurU zrI 108 AcArya vimalasAgarajI the| Apake cAturmAsa indaura, IsarI, kolhApura, sujAnagar3ha Adi sthAnoM para hue / janatA Apase bar3I prabhAvita huI, Apane janatA ko kAphI dharmalAbha diyaa| Apane ghI, tela, dahI Adi rasoM kA tyAga kara diyaa| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (... 404 ] digambara jaina sAdhu AryikA sarasvatImatIjI Apa zrAcArya vimalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiM / zrApakA vizeSa paricaya prAya hai| $?$?$? Xxx kSullikA zAntimatI mAtAjI zrI 105 kSullikA zAntimatIjI kA pahale kA nAma sumanabAI thA / ApakA janma Aja se lagabhaga 30 varSa pUrva kolhApura nAmaka nagara meM huA thA / Apake pitA kA nAma bApU hai, ApakI mAtA kA nAma sonAbAI hai / Apa jAti se paMcama haiM / Apake parivAra meM eka bhAI hai / ApakI laukika zikSA kakSA pAMcavIM taka huI / ApakA vivAha huA aura vivAha ke eka varSa bAda hI durbhAgya Apako A gherA / pati viyoga jaisI viSama vipatti ko Apane dhairyapUrvaka sahA / Apake nagara meM jaba muni-saMgha AyA taba unake upadezoM se Apake pariNAmoM meM vizuddhatA AI | ataeva Apane dIkSA lene kI bAta vicArI aura phira DipTIgaMja dillI meM dIkSA lI / ApakI dIkSA tithI vIra nirvANa saM0 2495 hai / Apake dIkSA guru zrI AcArya 108 vimalasAgarajI haiM / Apane bhaktAmara, chahaDhAlA zrAdi kA vizeSatayA adhyayana kiyA / ApakA prathama cAturmAsa dillI meM. hI huA thA | Apane tela aura namaka kA tyAga kara diyA hai / * Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 405 kSullikA saMyamamatI mAtAjI ApakA janma grAma nivArI ( bhiNDa ma0pra0 ) meM saMvata 1986 mAgha sudI 14 ko huvA thaa| Apane pU0 AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se sujAnagar3ha rAjasthAna meM samvata 2025 kArtika suMdI 15 ko kSullikA dIkSA dhAraNa kI / adyaprabhRti Atma kalyANa kara rahI haiN| kSallikA celanAmatI mAtAjI pU0 mAtAjI kA janma gar3hI (hasanapura) ji0 mujaphphara nagara meM zrI prakAzacandrajI ke yahAM san 1928 meM huvA thA / ApakI zikSA sAmAnya hI rhii| Apane pU0 AcArya vimalasAgarajI se kSullikA dIkSA tIrtharAja sammedazikharajI meM lii| ApakA svabhAva sarala hai tathA ApakI bacapana se hI dhArmikatA kI ora ruci rahI yahI kAraNa hai jo Apa dIkSA lekara Atma kalyANa ke patha meM agrasara haiN| kSullikA padmazrIjI Apake pitA kA nAma zrI pUnamacandajI evaM mAtA kA zrImatI rUpIvAI thaa| ApakA janma sthAna pArasolA (pratApagar3ha ) hai / gRhasthAvasthA kA nAma sIdhAra bAI thaa| Apake pati kA nAma dIpacandajI thaa| Apake 1 putra bhI huA thA / Apane dUsarI pratimA muni zrI zAntisAgarajI se sAtavIM pratimA AcArya mahAvIrakItijI se grahaNa kI / kSullikA dIkSA AcArya zrI vimalasAgarajI se saMvat 2024 phAlguna sudI 15 ko pArasolA meM huI / ApakA sArA samaya, vaiyAvRtti, japa, tapa, svAdhyAya meM hI jAtA hai| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullikA vizuddhamatI mAtAjI kamalAbAI kA janma rAjasthAna meM huvA thA / zrApake pitA kA nAma gulAbacandrajI thA / ApakI zikSA cauthI kakSA taka hI huI thI / Apako hindI evaM marAThI kA jJAna thA / zrAtma hita hetu Apane AcArya vimalasAgarajI se dUsarI pratimA ke vrata saM0 2015 meM dhAraNa kie| saM0 2019 bar3audA meM AcArya vimalasAgarajI se kSullikA dIkSA lii| ApakA jIvana dharma meM hI vyatIta ho rahA hai / 406 ] kSullikA kIrtimatI mAtAjI ApakA janma kusumbA jilA dhUliyA ( mahArASTra ) meM huaa| pitA kA nAma zrI hIrAlAla brajalAla zahA tathA mAtA kA nAma kamakora bAI hai / 15 varSa kI zrAyu meM grAma sirasAle jilA jalagAMva ke zrI gokuladAsa doghusA zahA ke suputra zrI kharadumana dAsa zahA ke sAtha ApakA pANigrahaNa huA / Apake do bacce haiM / bacapana se hI vairAgyamayI pariNAma hone se 24 varSa kI Ayu meM Apane A0 dezabhUSaNajI se saptama pratimA ke vrata graharaNa kara liye / do varSa taka saMgha meM bhI rahIM / zrAcArya zrI dezabhUSaNajI ne Apako ArthikA jJAnamatI mAtAjI ke pAsa par3hane kI preraNA dI thI / lekina phalaTaNa adhivezana meM ApakI bheMTa kSu0 cAritrasAgarajI se huI inake sAtha Apane zikharajI grAkara 0 zrI vimalasAgarajI se phAlguna zu0 5 sa0 2033 ko kSullikA dIkSA grahaNa kara lI / Apa zAnta svabhAvI satata adhyayana zIlA haiM / kSullikA zrImati mAtAjI Apa pitA zrI nemIcandajI mAtA zrI sonAbAI kI putrI haiM / ApakA janma sakar3I (kolhApura ) meM huA / gRhasthAvasthA kA nAma mAlatI bAI thA / ApakA vivAha chorI zirahadI (velagAMva) nivAsI zrI pArisA AdinAtha upAdhyAya se huA / durbhAgya se 10 varSa bAda hI Apako vaidhavya kA duHkha uThAnA par3A / Apako eka putrI huI thI usakA bhI svargavAsa ho gayA / zrApane AcArya zrI vimalasAgarajI ke saMgha meM 3-4 varSa rahakara dharmadhyAna kiyA / vAda meM caitra sudI 4 zanivAra 18 - 3-72 ko rAjagRhIjI kSetra para kSullikA dIkSA lI / zrApa kAphI zAnta, bhadra pariNAmI adhyayanazIlA evaM jijJAsu kSullikA haiM / ( + Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 407 digambara jaina sAdhu kSullikA vIramatI mAtAjI . . .. . . vaisAkha kRSNA amAvasyA saM0 1972 ko paravAra jAti meM caragavAM ji0 jabalapura meM zrI phUlacandajI ke gRha janma liyA / ApakI laukika zikSA kakSA cAra taka hI huI thii| AcArya zrI ke pravacanoM se prabhAvita hokara Apane kaMpilAjI kSetra para saM0 2016 meM kSullikA dIkSA dhAraNa kI aura Atma kalyANa ke mArga meM nirata rhiiN| :. . THA. . . . .. .. .. '.. kSullikA vimalamatI mAtAjI Apa AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita haiN| ApakA vizeSa paricaya aprApya hai| Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI anaMtakotijI mahArAja dvArA dIkSita sAdhuvRnda . zrI anantakIrtijI mahArAja munizrI jayakItijI kSullaka zrI mahAvIrakItijI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 406 digambara jaina sAdhu muni zrI jayakIrtijI mahArAja R KAR . JADHA . PRET 2 . / .. . AdyA RETS J kSu0 vimalasAgarajI leMgar3e ne pavanakumAra ke sukomala mana meM saMskAroM kI nIMva itanI gaharI jamA dI thI ki usake jAgRta viveka ne use pUjya A0 zrI anaMtakIrtijI ma0 ke caraNoM meM lAkara biThA diyA aura jaba vaha vahAM se uThA to unake patha kA anugAmI bana kara hI utthaa| isa cirakumAra ke mana meM vairAgya ke bhAva akkalakoTa meM hue / sva. A0 zrI pAyasAgarajI ma. ke cAturmAsa kAla meM saMgha sevA karate hI udita ho gaye the para zAyada dIkSA kA samaya nahIM A pAyA thA so rukA hI rahA / samaya pAkara hI taruvara pakate haiM bhale hI kitanA jala siiNco| 14 disambara san 61 kA zubha dina kolhApura meM kucha vizeSa cahala-pahala bharA dikhaa| carcA eka hI thI ki akkalakoTa kA koI navayuvaka A0 zrI anaMtakIrtijI ma0 se apanA anugAmI banA lene ke liye macala rahA hai aura yaha carcA thI bhI prazaMsAlAyaka / bhavabhogoM se bhIta pavanakumAra para kRpAdRSTi DAlate hue AcArya zrI ne use muni dIkSA pradAna kara dI / zrAvakoM ne isa nirNaya kI pU0 jayakIrtijI ma0 kI jaya ho ke jayaghoSoM se anumodana kara puNyabaMdha kiyA / zrAvaka pArzvanAtha urpha bAbUrAma jaina ne apanI dharmapatnI-padmAvatI ke sAtha paccIsa varSIya yuvA putra ke isa sAhasa kI bhUri-bhUri prazaMsA karake use gRha tyAga kI anumati pradAna kara zrAvaka varga para bhI mahAn upakAra kiyA / anyathA 6 maI 1935 ko janmI isa vibhUti kI kRpA se yaha anAtha jagata vaMcita hI raha jaataa| dIkSA grahaNa karane ke bAda Apane Agama kA nirantara manana karate hue hindI kannar3a aura marAThI bhASA meM 8 granthoM kA nirmANa kiyA hai / pada vihAra karate hue guru ke Adeza se dharma prabhAvanA meM tatpara haiN| eka hI thI ki akkA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI mahAvIrakotijI mahArAja ___ sAvalavADI ( sAMgalI ) grAma ke ( paMcama jaina ) pArIsA zAntappA upAdhye kI suyogya saMtAna paMDita zAMtinAtha Aja kSu0 mahAvIrakItijI ma0 ke rUpa meM hama zrAvakoM para anugraha buddhi se dharmAmRta kI varSA kara rahe haiM / 15 julAI 1905 ko mAtA rukmaNI devI ne dharma prabhAvaka isa jyotipuMja ko janma dekara marAThoM kI gaurava gAthA meM eka nayI kar3I ko aura jor3a diyA kula paramparA se calI A rahI tyAga aura tapasyA kI dhArA zAMtappA ko svayameva virAsata meM mila gaI / sirpha saMyoga kA iMtajAra thA so vaha dhanya ghar3I bhI 10 agasta 62 ko huparI ( kolhApura ) meM A0 zrI anantakIrtijI ma. ke darzana karate hI A gaI / pitR viyoga kI asAmayika ghaTanA se citta vaise bhI saMsAra se virakta ho chaTapaTA rahA thaa| prAcArya zrI se udbodhana prApta kara turanta kSullaka dIkSA lekara isa nazvara saMsAra ke samasta riztoM kA mohajAla bhaMga kara diyA / virAga kI choTI sI cinagArI jvAlA banakara karma zatruoM ko bhasma karane lgii| nirantara svAdhyAya meM tallIna rahate hue Apane aba taka nimnalikhita sthAnoM meM cAturmAsa karake zrAvakoM ko cAritra mArga meM sthira kiyaa| ( san 196274 taka )-huparI, pAlate, zAMtigrAma, hAlor3I, zAhapurI, nAMdaNI, vastavADa, rUI, kulaghaTagI, koMganolI, zimogA, karanUra, karuMdavADa, juguvacaMdUra, cikoDI Adi / jaina sAhitya nirmANa, paMcakalyANaka pUjA-pratiSThA Adi kAryoM dvArA jinazAsana kI prabhAvanA kara rahe haiN| Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI jayakIrtijI mahArAja dvArA dIkSita ziSya mA0 zrI jayakIrtijI mahArAja AcArya zrI dezabhUSaNajI muni zrI devendrakItijI muni zrI kulabhUSaNajI prAyikA dharmamatIjI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] digambara jaina mAdhu prAcArya zrI dezabhUSaraNajI mahArAja . PAN e . . .. .. 4 . i . . 4 r AcArya dezabhUSaNajI mahArAja eka zAnta vItarAgI sAdhu haiN| nirantara dhyAna svAdhyAya meM rata rahate haiM / saMskRta, aMgrejI, bhASA ke alAvA kannar3I aura marAThI bhASA ke bhI mahAn vidvAna haiM / bharateza vaibhava, ratnAkarazataka, paramAtma prakAza, dharmAmRta, nirvANa lakSmIpati stuti, niraMjana stuti Adi kannar3I bhASA ke mahAn granthoM kA hindI gujarAtImarAThI bhASA meM anuvAda kiyA hai / gurU ziSya saMvAda, cinmaya cintAmaNI Adi svataMtra racanAyeM tathA ahiMsA kA divya sandeza Adi aneka grantha likhakara bhavya jIvoM kA kalyANa kiyA hai / kucha varSa se cAturmAsa ke samaya jo Apa pravacana karate haiM unake pustakAkAra bana jAne se ve bhI mananIya zAstra sama vana gae haiM / ApakA zAnta svabhAva, amRtamaya dharmopadeza var3A hI sundara hotA hai| alaimaniamanna Apane velagAMva jile ke kothalapura gAMva meM janma liyA hai / Apake pitA kA nAma zrI satyagor3A aura mAtAjI kA nAma zrImatI akkAvatI thaa| ve donoM hI dharmaparAyaNa the| ApakA janma saMvat 1965 meM huA thA aura janma kA nAma vAlagor3A thaa| Apako mAtA Apako tIna mAsa kI avasthA meM hI chor3akara svargastha ho gaI aura pitA ke bhI 7 varSa ko avasthA meM hI svargastha ho jAne se ApakI nAnI ne ApakA pAlana poSaNa kiyA aura saMpatti kI bhI saMbhAla kii| 16 varSa kI avasthA taka Apane kannar3I aura marAThI bhASA meM acchI zikSA prApta kI parantu dharma meM ruci na thI / Apa sadaiva kusaMgati meM rahane lage / deva zAstra guru jaina mandira sabhI se parAGgamukha the / eka samaya aisA AyA ki vahAM zrI 108 AcArya jayakIrtijI pahuMca gye| thor3e dina to Apa unake pAsa hI na gaye / jAte bhI kaise ? ruci to udhara thI hI nahIM parantu eka dina unake upadeza sunane kA prasaMga A hI gayA / vasa usI upadeza ne Apake hRdaya meM dharma kA bIja DAlane kA kAma kiyA phira to roja jAne lge| udhara Apake vivAha karane kI nAnA ne carcA kii| unake pravala anurodha aura cAroM tarapha se davAva par3ane para bhI vivAha ke prastAva ko svIkAra na kara ThukarA diyA aura ukta " Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 413 mahA muni ke sAtha ho gaye / muni mahArAja ne inako dharma ke paThana svAdhyAya ke lie kahA aura thor3e dinoM meM aneka granthoM kA paThana tathA svAdhyAya kara liyaa| AcArya mahArAja ke sAtha hI thor3e dina vAla brahmacArI rahakara rAmaTeka tIrtha kSetra para ailaka dIkSA le lI aura sammedazikharajI sAtha cale gaye / tatpazcAt 20 varSa kI avasthA meM zrI kunthalagiri siddha kSetra para AcAryazrI se muni dIkSA bhI le lI aura muni avasthA meM khUba vidyAbhyAsa kiyaa| ayodhyA jaisI sundara nagarI meM jaina janatA kA abhAva hone se vaha tIrthasthAna sUnA sA lagatA hai ataH AcArya mahArAja ne vahAM eka gurukula sthApita kara jaina samAja kA bar3A kAma kiyA hai / yaha gurukula unnati karatA jA rahA hai| isa tIrtha ko unnata banAne ke lie AcAryazrI ne 31 phuTa U~cI zrI AdinAtha bhagavAn kI vizAla pratimA sundara bagIce meM sthApita karAI hai / jisase yaha kSetra uttara prAnta kA eka darzanIya sthAna bana gayA / pratyeka cAturmAsa meM Apake dhArmika, sAmAjika aura naitika bhASaNoM se janatA paryApta mAtrA meM prabhAvita hai kAraNa ki Apake bhASaNa jana sAdhAraNa kI bhASA meM sundara aura cittAkarSaka, tatkAla hRdaya ko ullAsita karane vAle, vyAkhyeya viSaya ko sphuTa karane meM saphala, sAdhaka udAharaNoM se protaprota rahate haiM / ApakI amRtamayI vANI se jo viSaya bolA jAtA hai vaha zrotAoM ke karNa vivara dvArA sIdhA hRdaya meM praveza kara manaHsaMtApa ko zAnta karane meM samartha hotA hai| Apake bhASaNa itane gambhIra hote haiM jinheM sunakara janatA mantra mugdha ho jAtI hai / Apa lagAtAra ghanToM bolate rahate haiM / phira bhI Apako jarA bhI thakAvaTa nahIM AtI hai / yaha ApakI satat tapa sAdhanA kA hI mAhAtmya hai / prAcAryazrI kI vidvattA, gambhIratA, aujasvitA, tapastejasvitA, nirIhitA, niHspRhatA, dayAlutA, kaSTa sahiSNutA, anupama kSamatA Adi aneka guNagarimA, janatA ke.AkarSaNa kA kendra banI huI hai / Apane baMgAla, bihAra, ur3IsA, nijAma, mahArASTra, gujarAta, hariyANA, uttarapradeza, madhyapradeza, tamilanADU Adi sabhI prAntoM meM dharma prabhAvanA kI / apane yuga ke Apa Alaukika santa hue haiN| Apane kothalI meM bhavya jinAlaya kA bhI nirmANa karAyA hai| A Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 ] digambara jaina sAdhu munizrI devendrakIrtijI mahArAja * ApakA janma dakSiNa prAnta ke dhAmanA grAma meM huvA thA Apake pitA kA nAma zrI vAsappA tathA mAtA kA nAma mugalAdevI thA | ApakA parivAra dhArmika vRtti kA thA / Apane muni jayakIrtijI se kSullaka dIkSA lii| ApakA pUrva nAma devendrakumAra thA / pU0 muni zrI ne ApakA muni avasthA kA nAma bhI devendrakIrti hI rakhA thA / ApakA tapa va tyAga sarAhanIya thA / munizrI kulabhUSaNajI mahArAja ApakA janma somavaMzIya haravarahahI taha0 bailahoMgala ji0 belagAMva karnATaka rAjya meM huvA thA / yaktAppA pitA kA nAma thA mAtA kA nAma gaMgadevI thA / saM0 1970 meM ApakA janma huvA thA / zrApakA nAma jinnAppA rakhA thA / bAlyakAla meM Apake. grAma meM AcArya pAyasAgarajI mahArAja evaM jayakIrti munirAja kA do mAha pravAsa rahA tabase Apa sAdhuoM ke samparka meM Aye tathA pU0 muni zrI ke pravacana sunakara zrApake mana meM vairAgya ke aMkura nikala par3e tathA parivAra vAloM ne rokA para Apa ruke nahIM / Apane AjIvana brahmacarya vrata svIkAra kiyA / vi0 saM0 1993 mAgha zu0 9 zukravAra ko vra0 jinnAppA ne muni jayakIrtijI se kSu0 dIkSA lI / vi0 saM0 1964 meM jayakIrtijI mahArAja se ailaka dIkSA lI / Apa apane vranoM kA niraticAra pUrvaka pAlana karate the / stavana nidhI kSetra para Apane muni dIkSA lI / Apane 15 mandiroM kA nirmANa kArya karAyA tathA jaina dharma kI prabhAvanA karane meM saMlagna haiM / Apane anekoM granthoM kA sampAdana kArya kiyA hai samayasAra, pravacanasAra Adi AdhyAtmika granthoM para ApakA prabhutva hai / 1 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [415 prAyikA dharmamatI mAtAjI mAravAr3a prAnta ke antargata kucAmana zahara ke pAsa laNavAM nAmaka eka grAma hai| grAma meM vaizya ziromaNI khaNDelavAla jAtyutpanna caMpAlAlajI jaina zrAvakottama rahA karate the / dharmaparAyaNA dharmapatnI ke yahAM san 1868 meM zrAvaNa zuklA dvitIyA ke dina kanyAratna ne janma liyA thaa| Apa 5 bhAIbahina the| 9 varSa kI umra meM zAdI ho gii| para durbhAgyavaza lakhamIcandajI kA asAmayika svargavAsa ho gayA / saMsAra kA niyama jAnakara Apake mana meM vairAgya bhAva jAgRta huvA tathA ApakA mana dhArmika kAryoM meM laganA zuru huA, sAtha hI nAnA prakAra ke vrata upavAsa karanA / Apa bIsa varSa taka dazalakSaNa parva meM daza upavAsa aSTAhnikA meM 8 upavAsa evaM solaha kAraNa ke 1 mAha kA upavAsa karatI thii| pUjya mAtAjI ne san 1935 meM 33 dina kA upavAsa kiyA / san 1936 durga meM jayakIrtijI mahArAja kA varSAyoga huvA taba Apane sAtavI pratimA dhAraNa kI / san 1936 meM Apane jayakItijI mahArAja se bhAyikA dIkSA lI tathA ApakA nAma dharmamatI rkhaa| pU0 mAtAjI ne apane jIvana kAla meM 3 hajAra upavAsa kiye / anta meM jayapura ke samIpa khAniyAM meM AcArya deza bhUSaNajI mahArAja ke sAnnidhya meM samAdhi dhAraNa kara zarIra tyAga kiyaa| dhanya hai ApakI tapasyA tathA tyAga / IMARIA Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAcAryakalpa zrI candra sAgarajI mahArAja . dvArA dIkSita ziSyaH ... ' . . . RE AcAryakalpa zrI candrasAgarajI mahArAja / muni zrI siddhasAgarajI muni zrI jayakIrtijI muni zrI jJAnasAgarajI prAyikA pArzvamati mAtAjI kSullaka nemasAgarajI kSullikA kItimatIjo FANARTHMANNAHANEMANAHANAYANAYARI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 417 AryikA pArzvamatI mAtAjI __ zrI pArvamatIjI kA janma rAjasthAna prAnta ke prasiddha nagara ajamera meM saM0 1956 maMgasira badI 12 ko huvA thaa| ApakA janma nAma vArasIbAI thA pitA kA nAma zrI saubhAgyamalajI sonI thA / mAtA kA nAma surajIbAI tathA Apake pati kA nAma zrI jasakaraNajI gaMgavAla kar3ela nivAsI the / Apake pati kA zAdI ke kucha dinoM bAda hI svargavAsa ho gayA thaa| puNya yoga se Apa AcArya kalpa zrI candrasAgarajI ke samparka meM Aye tathA pU0 mahArAjajI se kramazaH kSullikA evaM prAyikA dIkSA dhAraNa kI Apane sAre bhAratavarSa meM vihAra kara dharma prabhAvanA kI hai| Aja bhI prAcArya dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahakara dharma sAdhanA meM rata haiM / isa samaya kaThora vratoM ko pAla rahI haiN| mAtra haDDiyoM kA DhAMcA hI hai para tapa tyAga apUrva hai| muni zrI siddhisAgarajI mahArAja R E .. Apane parama pU0 AcArya kalpa candrasAgarajI mahArAja se dIkSA lI tathA mahAna kaSToM ko sahate hue samAdhimaraNa prApta kara Atma kalyANa kiyaa| 45.. . . .. --... - Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] Apane sAdhu / 1) pU0 digambara jaina sAdhu muni zrI jayakIrtijI mahArAja AcArya kalpa zrI candrasAgarajI mahArAja se muni dIkSA lI hai Apa ugra tapasvI x muni zrI jJAnasAgarajI mahArAja Apane pUjya zrI candrasAgarajI mahArAja se muni dIkSA lI tathA samAdhi prApta kI / kSullaka zrI nemasAgarajI ApakA janma pacAra sIkara rAjasthAna meM huvA thA / Apane AcArya kalpa zrI candrasAgarajI mahArAja se dIkSA lI thI / Apa bAlTI bAbA ke nAma se jAne jAte the / Apake putra zrI pUnamacandajI gaMgavAla haiM jo dhArmika kAryoM 'lete haiM / Apane apanA samAdhi maraNa kara Atma sAdhanA kI / bhAga ! Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 416 digambara jaina sAdhu kSullikA kIrtimatI mAtAjI taraNa tAraNa pUjyapAda parama tapodhana prA0 ka0 candrasAgarajI mahArAja se ApakI dIkSA vIra ni0 saM0 2464 meM jayapura nagara meM di0 jana pATodI ke mandira ke vizAla sabhAgAra meM huI thii| ApakA pUrva nAma 70 gulAbabAI thA Apa jayapura kI hI thI tathA pATodI gotra khaNDelavAla jAti meM janma liyA thA / Apane apane jIvana kAla meM 1-1 mAha ke upavAsa bhI kiye haiM / dIkSA lene se pUrva sArI sampatti dhArmika kAryoM meM lagA dI thii| SARA. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI nemasAgarajI (dillI) dvArA dIkSita sAdhuvRnda : NA Jiu Wo Xin Qiu Qiu Qiu Qiu Xin Kuan Ji Ran Wo Ji Su Su Zhang Mo Kuan Ji nam muni zrI nemasAgarajI munity amukt WOME kSullaka zrI varddha mAnasAgarajI RAHMMMMMMMMMMMMMMANANAMAMNNIES Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 421 digambara jaina sAdhu kSullaka varddhamAnasAgarajI bundelakhaNDa ke ThakurAsoM kI rAjasI ThATa kI kahAniyAM itihAsa ke pannoM meM simaTa kara aba smRti ke dAyare TaTola rahI haiM / lagatA hai aukAta kI bAta pUchanA mAno Aja bhI usakI zAna ke khilApha ho| ho bhI kyoM na, zAna hI to unakI pAna hai / hara caukhaTa se uThatI huI joza kI eka lahara hara pala dekhI jA sakatI hai / pahale yaha joza vaibhava ke liye hotA thA aura Aja yaha vaibhava tyAga ke liye hai / kathya vahI hai para tathya badala cukA hai / simariyA ( lalitapura ) ke zrI khuzAlacaMda modI apanI patnI sahodrAbAI ke sAtha isI bundelakhaNDa kI bhUmi meM sAdhAraNa vyavasAya karate hue zrAvaka ke vrata pAla rahe the / saM0 1986 bhAdra zu0 3 ko inake ghara eka putra ratna kA janma huA jisakA nAma baccUlAla rakhA gayA / sAdhAraNa parivAra meM janmeM hue baccUlAla meM bacapana se hI dharma pracAra-prasAra ke prati atyanta joza thA aura usakA yaha joza saM0 2032 pauSa zu0 14 ko AhAra siddhakSetra para pU0 muni zrI nemasAgarajI ma0 kA sAnnidhya pAkara carama sImA para jA pahuMcA / guru darzana mAtra se jisake aMtaraMga cakSu khula jAMya bhalA usakI pAtratA meM bhI kisI ko saMdeha ho sakatA hai ! muni zrI ne bhavyAtmA ko saMbodhita karate hue kSullaka dIkSA pradAna kara dI tathA ApakA nAma varddhamAnasAgara loka meM prasiddha kiyA / guru AdezAnusAra Apa bhI ratnatraya cAritra ko nirantara vRddhiMgata karate hue jinamArga kI prabhAvanA meM lIna haiN| varaudiyA kalAM meM cAturmAsa karake vahAM pAThazAlA kI sthApanA karAke bAlakoM ko dharma zikSA ke prati unmukha kiyA jo ki kala ke zrAvakoM ke liye bhitti kA kArya kara rahI hai| Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// prAcArya zrI pAyasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya zra0 zrI pAyasAgarajI mahArAja muni zrI nemisAgarajI AcArya anantakIrtijI AryikA cAritramatIjI kSullaka jayakIrtijI kSullikA candanamatIjI kSullikA rAjamatIjI Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . NRE . Danie.aap digambara jaina sAdhu [ 423 muni zrI nemisAgarajI mahArAja bAlaka ke zikSaNa meM jananI kA sarvAdhika mahatvapUrNa yogadAna hotA hai / yaha tathya muni zrI ke caritra se pUrNatayA jJAta hotA hai, muni zrI kI vaMdanIya jananI ne apane saMskAroM se muni zrI ko bhI vaMdanIya banA diyaa| __muni zrI kA janma mahArASTra pradeza meM sAMgalI jile ke prAraMga gAMva ke yAdavarAU ke pratiSThita kula meM huaa| ApakI mAtAjI kA nAma ratanadevI sArthaka hai / ve strIratna haiM aura unakA apanA siddhAnta hai ki apane ko deva-bhAgya se saba kucha milatA hai phira cintA kyoM kI jAve / muni zrI ke pitA kA nAma narasudAsa thaa| ve vyAvahArika va dhArmika vyakti the / muni zrI ke cAra bar3e bhAI the / yazodhara ne AcArya 108 pAyasAgarajI se muni dIkSA lI thii| do bhAI gRhastha jIvana bitA rahe haiM aura muni zrI sava bhAIyoM meM choTe the / inakA nAma indrajIta thaa| ye bacapana se hI dhArmika kAryoM meM ruci lete the / Apake mana meM dhArmika saMskAra sudRr3ha the / ApakI do zAdiyAM huI aura kula chaha putra putrI hue / para phira bhI ApakA zAstra svAdhyAya viSayaka prema bar3hatA hI gyaa| Apane muni zrI zAntisAgarajI ke vacanAmRta ko sunane ke lie saiMkar3oM rupaye kirAye meM die / Apase munidIkSA lene kI prabala icchA thI, para zAntisAgarajI kI sallekhanA pUrNa ho jAne se Apane AcArya pAyasAgarajI se sAtavIM brahmacarya pratimA lekara ghara rahe / . siraguNI nAmaka grAma meM paMcakalyANaka mahotsava thaa| vahAM para Apa muni zrI 108 vardhamAna sAgarajI se dIkSA lene ke vicAra meM the| parantu gharavAloM ne bAdhA DAla dI phira bhI Apa ghara vApisa nahIM Aye valki kuzanAI gAMva meM rahe / aura jaba sakanavAr3I meM paMcakalyANaka huA taba kSullaka dIkSA lI isake bAda AcArya pAyasAgarajI se Apane girinArajI meM muni dIkSA le lI tathA unake saMgha meM rhe| Apane gAjiyAbAda, hastinApura, khataulI, jayapura nagara, saradhanA, bijanaura, najIbAbAda, nagInA, nahaTaura, eTA Adi sthAnoM kI janatA ko dharma lAbha diyaa| Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu prAcArya zrI anaMtakIrtijI ( mahArAja ) mahArASTra prAnta ke zolApura ke samIpa kar3avI nAmaka sthAna meM janma liyA / ApakA parivAra dharmazraddhA se bar3A hI prabhAvita thA / vacapana ke saMskAroM ne zrApako muni dIkSA dhAraNa karA dI / 424 ] Apake dIkSA guru zrI zrAcArya pAyasAgarajI mahArAja the| dIkSA sthala akkola thA / Apa vayovRddha, jJAnavRddha evaM anubhavI tapasvI the / Apake sambandha meM aisA jJAta huvA ki murenA ( gvAliyara ) meM ApakA paira jala gayA thA / usa samaya asahya pIr3A hone para svabhAva se zrApane sahana kI / Apa ghanToM lagAtAra kaThora tapa kiyA karate the / Apake pravacanoM meM bhArI bhIr3a hotI thI tathA janatA para kAphI prabhAva par3A / anta meM samAdhimaraNa karake nazvara zarIra ko tyAga diyA / para Apane antima samaya taka vratoM kA pUrNa rUpa se pAlana kiyA / dhanya hai aise parISahajayI munirAja / AryikA cAritramatIjI zrI calanAdevI kA janma vi0 saM0 1965 meM belagAMva meM huvA thA | Apake pitA jAgIradAra the / pitAjI kA nAma zrI saMgappAjI tathA mAtAjI kA nAma bAkadevI thA / zikSA sAmAnya hI rahI, Apake 3 putra putriyA~ thIM / pati evaM tInoM baccoM ke svargavAsa hone se Apake mana meM vairAgya AyA tathA AcArya zrI pAyasAgarajI ke pravacanoM ne Apake andara aisI amiTa chApa chor3I ki Apane parivAra ko chor3akara vratI jIvana jInA zuru kiyA / vi0 saM0 2017 meM AryikA dIkSA lI / Apane zrAtma sAdhanA karate hue pariNAmoM ko vizuddha kara cAritra ratha para ArUr3ha hokara svarga ke lie prasthAna kiyA / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....m- s . . / . digambara jaina sAdhu [ 425 kSullaka jayakIrtijI mahArAja na0 pavanakumArajI kA janma akkalakoTa meM zrI bAbUrAmajI kI dharmapatnI zrI padmAvati kI pavitra kukSi se san 1934 meM huA thaa| Apane kSullaka dIkSA maMgasira sudI saptamI ko lI evaM kucha samaya ke bAda Apane prAcArya zrI se punaH muni dIkSA lii| Apane Ayurveda para 5 pustakeM likhI haiN| amolaka mANikyamAtrA, yoga pradIpa, AhAradAna Adi pustakoM kA lekhana kArya kiyA hai / Apa nirantara lekhana Adi kArya meM lage rahate haiN| - kSullikA zrI candanamatI mAtAjI kApazI ( kolhApura ) dakSiNa meM zreSThI zrI tAMtatpAjI kI dharmapatnI zrI godAvarI devI kI kUkha se manoramAdevI ne janma liyA thaa| ApakI zikSA kannar3a bhASA meM huyii| 16 varSa kI umra meM solApura meM ApakI zAdI huI / vivAha ke kucha mahine vAda hI pati kA viyoga ho gyaa| Apane apane jIvana ko mor3akara dharma meM citta lagAyA tathA zrI pAyasAgarajI mahArAja se janma sthala para hI kSullikA dIkSA lii| Apane apanA vihAra akkUtakATe, DUNDI, maMgalUra, nipAnI, mAlegAMva, dillI Adi sthAnoM para guruvarya ke sAtha kiyA tathA anta meM dharma dhyAna karate hue zarIra ko chor3A / Apa kannar3a bhASA kI adhikArI sAdhvI thIM / ghanToM mAtR bhASA meM dhArA pravAha pravacana detI rahatI thiiN| * Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] digambara jaina sAdhu kSullikA rAjamatI mAtAjI Seem 1. NA Aru Apane pU0 pAyasAgarajI se kSu0 dIkSA lI / Apa muni jambUsAgarajI mahArAja kI pUrva avasthA kI dharmapatnI haiM / Apa dharma sAdhanA meM lIna rahatI thiiN| pU0 muni zrI ke samparka se Apane dIkSA le lI / Apa nirantara pUjA pATha vidhi vidhAna Adi barAbara karAtI rahatI haiM / ApakA janma dakSiNa bhArata meM huvA thA / Apa abhI bhI dharma prabhAvanA kara rahI haiM / Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI vardhamAnasAgarajI ( dakSiNa ) dvArA dIkSita ziSya zrI vardhamAnasAgarajI digambara jaina sAdhu e munizrI ne misAgarajI muni zrI samantabhadrajI muni zrI AdisAgarajI [ 427 munizrI nemisAgarajI mahArAja pUjya munizrI ne misAgarajI ne gRhastha avasthA meM san 1924 meM 50 sAla pahile AcArya zrI 108 zAntisAgarajI ke pAsa Ajanma brahmacarya vrata liyA thA / kSullaka dIkSA zrI 108 vardhamAna sAgarajI ke pAsa lI thI / san 1658 meM zrI 108 zAntisAgarajI mahArAja ke jeSTha bhrAtA zrI 108 muni zrI vardhamAnasAgarajI mahArAja ke pAsa nirgrantha dIkSA lI / Apa marAThI, kannar3a hindI, bhASA jAnate haiM, par3hate haiM / pitAjI kA nAma sAvatApA hai aura gRhasthAvasthA kA mahArAja kA nAma nemArANA hai / sammeda zikharajI kI yAtrA sampanna kara cuke haiN| maMda kaSAyI mitabhASI haiM pariNAma zAnta haiN| muni AcAra pAlana meM dakSa haiN| saMgha meM mahArAja zrI hI guru haiM / saba tIrtha sthaloM kI vaMdanA gRhasthAvasthA meM kI, tIsa cauvIsI, bhaktAmara, karma dahana Adi vrata kiye / bacapana se hI atyanta zAnta bhadra pariNAmI haiM / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] digambara jaina sAdhu munizrI samantabhadrajI MAPawwmumm".. . .. . . -.namamerikakumastr. . . . . zrI 108 muni samantabhadrajI mahArAja kA gRhastha avasthA kA nAma devacandrajI hai / ApakA janma 27-12-1891 meM karamole ( solApura ) meM huaa| Apake pitA zrI kastUracandrajI the va mAtA kaMkubAI thI / Apane solApura meM mAdhyamika zikSA prApta kI / bambaI meM nivAsa karake Apa snAtaka (bI0 e0 ) hue| Apa uccakoTi kI dhArmika zikSA kI prApti ke lie jayapura gae / Apa viSaya vAsanAoM se dUra rahe va bAla brahmacArI haiN| Apane AtmakalyANa hetu 1952 meM zrI 108 muni vardhamAnasAgarajI se munidIkSA lii| Apane kArajA, solApura, elorA, khuraI Adi bAraha sthAnoM para gurukuloM kI sthApanA kI ( jo Aja bhI samAja meM vidhivat apanA kArya kara rahe haiM ) kyoMki ApakI yaha mAnyatA hai ki gurukula zikSA kI paddhati hI asatya se satya kI ora, andhakAra se prakAza kI ora, mRtyu se amaratva kI ora, le jAne meM samartha hai| Apane san 1918 meM kAraMjA meM mahAvIra brahmacaryAzrama nAma se gurukula kI sthApanA kI / san 1934 meM kumbhoja meM pAMca chAtroM se gurukula kI sthApanA kI thI Aja usameM 500 chAtra adhyayana rata haiM / muni zrI samantabhadrajI svayaM eka sajIva saMsthA haiM / ve zArIrika aura mAnasika tathA AdhyAtmika dRSTiyoM se svastha rahakara sahasra vasanta dekheM / unake nirdezana meM eka nahIM aneka gurukula khuleM jisase deza aura samAja, zarIra se AtmA kI ora, bhautikatA se mAnavatA kI ora bar3hane meM samartha ho ske| wom. Somvarum hysMaywwwma Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu zrI 108 zrAdisAgarajI mahArAja [ 426 kArtika sudI paMcamI vI0 ni0 saM0 2418 saM0 1662 meM zeDabAla meM zrI devagaur3AjI pATIla kI dharmapatnI zrI sarasvatI bAI kI kokha se janma liyA thaa| ApakI laukika zikSA B. A. phAinala kannar3a meM thI / AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja se vIra saM0 2471 meM brahmacarya vrata phalaTaNa meM liyA / saMgha meM rahakara paThana pAThana karate rahate the / vIra ni0 saM0 2480 meM 15-3-54 ko zeDabAla meM hI muni vardhamAnasAgarajI se muni dIkSA lI tathA sAdhu pada kI sAdhanA karane lage / Apa cAroM anuyogoM ke acche pravaktA the / anekoM granthoM kA sampAdana kArya kiyA / sAhitya ke kSetra meM ApakA mahatvapUrNa sthAna rahA hai / Apake dvArA likhe grantha trikAlavartI mahApuruSa, AhAradAna vidhi, sUtaka vidhi, yaha kauna hai, zrAvaka nitya kriyA kalApa, cautIsa sthAna darzana, nitya pratikramaNa vidhi Adi ne samAja ko mahatvapUrNa dizA bodha diyA thA / ApakI sAmAjika sevA bhI mahatvapUrNa rahI / Apake mAdhyama se dakSiNa bhArata meM jaina dharma kI kAphI prabhAvanA huI tathA sarvatra vihAra kara bha0 mahAvIra ke siddhAntoM ko jana-jana taka phuNcaayaa| dhanya hai aise jJAnI muni vRnda jo Atma kalyANa ke sAtha-sAtha para kalyANa karate hue nirantara sahI mArga prazasta kara rahe haiM / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B Ma La munizrI nemisAgarajI (dakSiNa) dvArA dIkSita ziSya zrI ne misAgarajI muni zrI jambUsAgarajI muni zrI AdisAgarajI muni zrI sanmatisAgarajI kSullaka padmasAgarajI kSullaka vardhamAnasAgarajI kSullaka zAMtisAgarajI kSullaka guNabhadrajI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 431 . digambara jaina sAdhu zrI jambUsAgarajI ApakA janma zAntinAma maisUra prAnta meM I0 san 1904 meM huvA / ApakA pUrva nAma vammaNA thaa| 20 varSa kI umra meM ApakI zAdI ho gaI tathA Apa gRhastha dharma kA pAlana karane lage / 14-5-37 meM Apane 5 vI pratimA dhAraNa karalI tathA Ajanma brahmacarya vrata yuvA avasthA meM lekara kAma deva para vijaya prApta kiyaa| pUjya AcArya jayakIrtijI mahArAja se Apa eva ApakI patnI ne tIrtharAja zikharajI meM kSullaka dIkSA lii| ApakA nAma jambUsAgarajI tathA dharmapatnI kA nAma rAjamatIjI rakhA / jo Aja bhI bar3I dharma prabhAvanA kara rahI haiM / pU0 nemisAgarajI mahArAja - ' se 26-8-39 meM muni dIkSA lii| Apane 27 cAturmAsa bhArata ke sabhI prAntoM meM vihAra kara abhUtapUrva prabhAvanA kI / anekoM granthoM kI racanA kI tathA anekoM granthoM kI TIkA kI / jagaha jagaha pratiSThA Adi bhI Apake Adeza se huI / Apane yajJopavIta saMskAra nAmaka pustaka kA bhI lekhana kArya kiyA hai / AcAra-vicAra para ApakA mahatva jyAdA thA tathA pravacanoM ke mAdhyama se jaina dharma kI prabhAvanA kii| manizrI AdisAgarajI velagAMva jile ke akkivATa grAma meM ApakA janma humA / pitAjI kA nAma daMDAppA thaa| mahArAjajI kA gRhasthAzrama kA nAma zivA thaa| zAdI huI thii| do santAne bhI haI / zrI 108 vIrasAgarajI mahArAja ke pAsa 13 sAla taka kSullaka avasthA meM rahe / sAMgalI meM 4-12-62 ko-zrI 108 nemisAgarajI ke pAsa nimrantha dIkSA lI / Apane samasta tIrtha sthaloM kI yAtrA kI hai / marAThI kannar3a aura hindI bhASA kA Apako jJAna hai / kSullaka zAMta avasthA meM eka sAtha nava upavAsa kara acAmla vrata niraMtarAya kiyA hai| pariNAma bilkula zAMta haiM / zAnta svabhAvI aura mitabhASI haiM / muni AcAra nirantarAya pAlana karane meM dakSa haiN| saMgha ke vayovRddha atyanta bhadra sarala svabhAvI munirAja haiN| . . . ... . . .......... ..* .-.-- - - --- - Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] digambara jaina sAdhu . . sanmatisAgarajI mahArAja . pUjya zrI kA janma galatagA meM zaka0 saM0 1804 meM huvA thaa| ApakI mUla bhASA karnATaka tamila thii| gRhastha avasthA kA nAma pArzvanAtha thA / AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ke pravacana sunakara vairAgya huvA tathA usI samaya Apane brahmacarya vrata dhAraNa kara liyA / kaunnUra meM muni vardhamAna- . sAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA le lI / vihAra karate hue Apa sAMgalI padhAre yahAM para muni nemisAgarajI se Azvina zuklA paMcamI vIra saM0 2488 meM 4-10-62 ko muni dIkSA lii| Apane cAroM anuyogoM kA adhyayana kiyA / ApakI vANI meM kAphI prabhAva thA pravacanoM meM hajAroM bandhu Akara amRta pAna karate the / saralatA evaM saumyatA ke dhanI pU0 munirAja the| . . . . . . kSullaka zrI padmasAgarajI mahArAja PERSTANMOLAN tyAga aura tapasyA ke kAraNa pU0 kSu0. 1.05 zrI padmasAgarajI ma0 kA nAma Aja ke sAdhu saMtra meM pramukha sthAna rakhatA hai / dIkSA pUrva ApakA nAma pannAlAla jaina varaiyA thA / Azvina zu0 5 saM0 1951 ko grAma gaDhIrAmavala kurrAcittarapura ( AgarA ) meM ApakA janma zrI cunnIlAla jaina ke ghara huA / ApakI mAtA kA nAma durgAvatI thaa| cAlIsa varSa kI umra taka Apa paitRka vyavasAya ( gallA. kapar3A sAhUkArI) karate rahe / tatpazcAt saMsAra svarUpa kA citavana karate hue eka dina pU0 jambUsvAmIjI ma0 se dharma zravaNa karake saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye / AcArya sUryasAgarajI mahArAja se ujjaina meM dazavIM pratimA grahaNa kara gRha tyAga diyaa| saM0 2022 devagar3ha meM pU0 nemasAgarajI ma0 ke caraNa sAnnidhya kA suyoga milate hI Apane 'kSullaka' dIkSA grahaNa kara lii| dIkSoparAnta ApakA nAma padmasAgara rakhA gayA / Apa nirantara svAdhyAya meM tatpara rahate haiM / tathA apane sadupadeza se nirIha saMsArI prANiyoM ko sanmArga kI ora unmukha karate rahate haiN| Apane ava taka kaI sthAnoM para varSAyoga karake samAja ko lAbhAnvita kiyA hai, zAstrokta vidhi se ratnatraya kI ArAdhanA karate hue Apa sva-para kalyANa meM nirata haiN| Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 433 zrI varddhamAnasAgarajI mahArAja bundelakhaNDa ke ThakurAsoM kI rAjasI ThATa kI kahAniyAM itihAsa ke pannoM meM simaTa kara aba smRti ke dAyare TaTola rahI haiM / lagatA hai aukAta kI bAta pUchanA mAnoM Aja bhI usakI jJAna ke khilApha ho| ho bhI kyoM na, zAna hI to unakI Ana hai| hara caukhaTa se uThatI huI joza kI eka lahara hara pala dekhI jA sakatI hai / pahale yaha joza vaibhava ke liye hotA thA aura Aja yaha vaibhava tyAga ke liye hai / kathya vahI 3 hai para tathya badala cukA hai / simariyA ( lalitapura) ke zrI khuzAlacanda modI apanI patnI sahodrAvAI ke sAtha isI bundelakhaNDa kI bhUmi meM sAdhAraNa vyavasAya karate hue zrAvaka ke vrata pAla rahe the / saM0 1986 bhAdra zu0 3 ko inake ghara eka putra ratna kA janma huA jisakA nAma baccUlAla rakhA gyaa| sAdhAraNa parivAra meM janme hue baccUlAla meM bacapana se hI dharma pracAra-prasAra ke prati atyanta joza thA aura usakA yaha joza saM0 2032 pauSa zu0 14 ko AhAra siddha kSetra para pU0 muni zrI nemasAgarajI ma0 kA sAnnidhya pAkara carama sImA para jA pahuMcA / gurudarzana mAtra se jisake aMtaraMga cakSu khula jAMya bhalA usakI pAtratA meM bhI kisI ko saMdeha ho sakatA hai / AcArya zrI ne bhavyAtmA ko saMbodhita karate hue kSullaka dIkSA pradAna kara dI tathA ApakA nAma varddhamAna sAgara loka meM prasiddha kiyA / guNa AdezAnusAra Apa bhI ratnatraya cAritra ko nirantara vRddhiMgata karate hue jinamArga kI prabhAvanA meM lIna haiM / varaudiyAkalAM meM cAturmAsa karake vahAM pAThazAlA kI sthApanA karAke bAlakoM ko dharma zikSA ke prati unmukha kiyA jo kala ke liye bhitti kA kArya kara rahI hai| kSullaka zrI zAntisAgarajI zrI 108 kSullaka zAntisAgarajI kA pahale kA nAma bharama narasippA caugale thaa| Aja se lagabhaga 75 varSa pUrva prApakA janma galtagA (belagAMva ) meM huaa| Apake pitA zrI narasippA caugale the, jo kRSi phArma para kArya karate the| ApakI mAtA zrImatI gaMgAbAI thii| Apa catartha jAti ke bhUSaNa haiM, ApakA gotra khetrI hai / Apane dhArmika adhyayana svayaM hI kiyaa| Apake parivAra meM eka bhAI aura tIna bahana haiM / ApakA vivAha huA / Apake tIna putra aura do putriyAM huii| Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] digambara jaina sAdhu gRhastha avasthA meM hI Apa zAstra zravaNa karate the| dazalakSaNa dharma kA manana karate the| solaha kAraNa bhAvanAoM para cintana karate the| isaliye ApameM vairAgya ke saMskAra bddh'e| Apane dinAMka 25-2-1966 ko bAregAMva (velagAMva ) meM zrI 108 AcArya nemisAgarajI se kSullaka dIkSA lelii| Apako dazabhakti pATha kaNThastha haiM / Apane huparI, DagAra, zeDavAla, Tikaitanagara Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye Apane jIvana paryanta ke liye miSThAnna aura hare zAka kA tyAga kara diyA hai| Apa saMyama aura viveka kI dizA meM aura bhI Age bar3heM aura deza tathA samAja ko bddh'aaveN| kSullaka zrI guNabhadrajI ApakA gRhastha avasthA kA nAma sukhalAla thA / Apake pitAzrI pyArelAlajI the aura mAtA kA nAma bhagavantIvAI thA / ApakA janma khisTona jilA TIkamagar3ha meM huA thaa| Apake ghara para sAhukArI va khetIbAr3I kA dhandhA hotA thA / jaba Apa 13 varSa ke the taba Apako mAM kA svargavAsa ho gayA thaa| Apa pitA kI dekharekha meM bar3hane va par3hane lge| khisTona meM hI Apane kakSA 4 taka prAthamika zikSA paaii| isake bAda pAMca varSa taka kuNDapura meM rahakara dhArmika zikSA prApta kI / Apane 70 gajAdharaprasAdajI, va0 amaracandra, vra0 gokulaprasAda ko guru rUpa meM smaraNa kiyA / Apane IsarI meM paM0 zobhanalAlajI se dravyasaMgraha pddh'ii| droNagiri meM kSullaka 105 zrI cidAnandajI mahArAja se tatvArtha sUtra pddh'aa| jaba Apa 22 varSa ke the tava ApakA gaurArAnI se vivAha huaa| Apake do putra aura tIna putriyAM huIM / Apako nATakoM se bar3A lagAva thA, pRthvIpura, bachor3A nATaka maMDaliyoM meM rahe / kavitA karane kA bhI cAva thA pratikramaNa kavitA meraTha se prakAzita bhajanamAlA meM saMgrahIta hai| satsaMgati dharmazravaNa se virakti bar3hI to Apane kSullaka AdisAgarajI se dUsarI pratimA lI aura gaNezaprasAdajI varNI se cauthI pratimA lI / brahmacArI gokulaprasAda ko diye gaye vacana ke anusAra Apane 50 varSa kI avasthA meM brahmacarya pratimA le lI / Apake guru anantakItijI mahArAja the| 80 varSa kI avasthA meM pavAjI ke vArSika mele meM Apane munizrI nemIsAgarajI se kSullaka dIkSA lii| Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban Ban You Ban munizrI mahAbalajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya zrI mahAbalajI mahArAja ailaka jayabhadrajI kSullaka guNabhadra kSullaka maNibhadrasAgarajI kSullaka vijayabhadrajI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu ailaka zrI jayabhadrajI mahArAja 1..ANTRA marAThA aura rAjapUtoM kA itihAsa gaurava gAthAoM kA itihAsa hai / yuddhavIratA kI taraha dharmavIratA kI kathAe~ yahAM kI miTTI meM ralI-milI haiM jise hara Agantuka ko yahAM ke nivAsI anathaka rUpa se sunAnA nahIM bhUlate / aisI hI eka gAthA auraMgAbAda jile ke gAMva purI ke sAtha bhI jur3a gii| zrI dharmacaMda tejAbAI bAkalIvAla dampatti ke ghara phAlguna kR0 12 san 1938 ko eka putra kA janma huA jisakA nAma rAmacaMda rakhA gayA / bacapana se hI yaha bahuta dhArmika.. tathA bhava bhogoM se bhIta rahatA thA jisase Apake mAtA-pitA sadaiva AzaMkita rahate the ki kahIM unakA yaha putra vairAgya mArga para na cala par3e aura unakI yaha AzaMkA eka dina saca nikalI / kAlalabdhi ho athavA kSetra kA prabhAva, gurudeva A0 zrI samantabhadrajI ma0 ke caraNoM kA Azraya pAkara gAMva purI kA sAdhAraNa sA rAmacanda ailaka jayabhadra vanakara moha vandhana ko kATane zivapatha para cala par3A / caitra zu0 2 san 1959 ko brahmacarya vrata, zrAvaNa zu0 7 san 1967 ko saptama pratimA bAhubalI kSetra para grahaNa kI / bhAdra kRSNA 9 san 1974 meM zrI nirmalasAgarajI ma. se kSullaka dIkSA auraMgAbAda ke vizAla zrAvaka samUha ke madhya grahaNa kI / munizrI ne ApakA nAma kSu0 vardhamAna sAgara rakhA / cAra varSa taka dharmasAdhanA karate hue san 1978 vaizAkha pUrNamAsI ko 108 pU0 mahAbalajI mahArAja se khaMvaTakopa meM ailaka dIkSA grahaNa kI aura Apa jayabhadrasAgara ma0 ke nAma se loka meM prasiddha hue| AcArya zrI samantabhadrajI ma0, pU0 108 muni AryanaMdIjI ma0, pU0 108 mahAbalajI ma0 kI preraNA se sthAna 2 para bhramaNa kara dharma pracAra kara zrAvakoM ko sadmArga dikhA rahe haiM / Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 437 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI guNabhadrajI mahArAja sAtavIM pAsa jinnAppA umalavADa grAma (kolhApura) kI sImA chor3akara virAga kI loriyAM gAne lagA to dampati kallAppA akkubAI ke dila sahama se gye| gAMva-gavaI ke vAtAvaraNa meM bhalA virAga kA kyA kAma ! mAtA-pitA kA dulAranA-pucakAranA Akhira kAma na pAyA aura jinnAppA ne jo rAha pakar3I so thame hI nhiiN| 2 disambara 68 kA dina zAyada jinnAppA ke liye hI thaa| bAhubalI vidyApITha meM jaga uddhAraka 108 muni zrI mahAbalajI ma0 kA zubhAgamana huA / andhe ko do AMkheM milI / munizrI ne jinnAppA ko apanI zaraNa meM le liyA aura use kSullaka dIkSA dekara kSu0 guNabhadra ma0 ke nAma se pukaaraa| vinIta ziSya guru caraNoM meM zAstrAbhyAsa karatA huA apane sadUpadeza se dIna saMsAriyoM kI bhaTakatI naukA ko pAra lagA rahA hai| SHAN kSu0 zrI mariNabhadrasAgarajI Apane san 22-5-1926 meM hArugerI (velagAMva ) karnATaka meM zrI lakkappAjI ke gRha meM janma liyA thA / Apa 4 bhAI 4 bahina haiM / prAraMbhika ruci kRSi karanA hI thaa| Apake 6 putra putriyAM haiM / zrI muni mahAbalajI mahArAja ke darzana evaM pravacana se prabhAvita hokara paMcakalyANaka pUjA ke samaya muni zrI mahAvalajI mahArAja se halingalI ( karnATaka ) meM kSullaka dIkSA lii| aba taka Apane 12 cAturmAsa kie haiN| nirantara Apa paThana pAThana meM lipta rahate haiN| Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] digambara jaina sAdhu vijayabhadrajI kSullaka mahArAja janmasthAna koTapura ta0 athaNI ( karnATaka ) janma san 8-4-1938 gRhastha avasthA kA nAma - vIragoDAjI pATIla zikSA tIsarI vivAha -- * san 1967 meM san 1974 taka gRhastha meM rahe tathA zrAcArya sabalasAgarajI mahArAja se jaina dharma svIkAra kiyA / 14- 2 - 1681 ko zrI mahAbalajI mahArAja se kumbhoja bAhubalI nAmaka sthAna para dIkSA dhAraNa kI Apa sarala svabhAvI, parama tapasvI sAdhu haiM 1 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI vajakIrtijI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI dharmakIrtijI mahArAja zrI vajakIrtijI mahArAja . ___ munizrI dharmakIrtijI mahArAja ApakA janma bhAvanagara meM saMvat 1956 meM huA thaa| 17 varSa kI avasthA meM zAdI kI / pAvAgar3ha meM AcArya kunthusAgarajI mahArAja ke pAsa dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kie the| Apa inTara pAsa haiM / dIkSA pUrva Apane sava vAhanoM kA tyAgakara diyA thaa| vIra saM0 2482 vaizAkha zuklA 3 ravivAra ke dina zaMtrajaya tIrtha kSetra meM muni zrI vajrakIti se munidIkSA lii| ApakI pravacana zailI ati hI uttama rhii| pravacanoM meM hajAroM kI upasthiti rahatI thii| Apake dvArA gujarAta prAnta meM mahatI dharma prabhAvanA huI / Apane eka pustaka bhI likhI jo sarala evaM praznottara rUpa meM hai jo mAnava samAja ke lie zikSAprada siddha huii| TX Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ quauauaua-ngm803042420036-20h3QHnus prAcAryazrI zAntisAgarajI mahArAja (chANI) dvArA dIkSita ziSya SANA RECENTERTAITREARRIERRIAMETEREOTEMEMORIERRIGEECRECERNMEGESCORE AAAAAAAAAEATREARRIERRIERITARATTARAIMEREKAREER KIRATRAMAIRTERECAREHEARTEREST) A0 zrI zAMtisAgarajI mahArAja muni zrI jJAnasAgarajI muni zrI AdisAgarajI muni zrI nemisAgarajI muni zrI vIrasAgarajI AcArya zrI sUryasAgarajI Huuauauaua-vaunununununua0a-69696206 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 441 muni zrI jJAnasAgarajI (dhAra) isa kuTila paMcama kAla meM aise jIva bahuta hI thor3e haiM, jo Adarza patha para gamana kara apane amUlya mAnava jIvana kI carama sImA prApta karane kA prayAsa karate haiN| jina jina AtmAoM kI, apanI nija Atma vibhUti kI ora dRSTi gaI hai, ve AtmAe isa saMsAra meM prAtaH smaraNIya evaM jagadvandanIyatA ko prApti hokara, carama sImA ko prApta huI haiM / ve AtmAeM Aja isa saMsAra meM nahIM haiM aura paMca parAvartana rUpI rahaTa ( yaMtra ) ke bhI paricakra ko unhoMne paripUrNa kara diyA hai tathA ve nijAnaMda meM lIna hokara lokAgra bhAga meM nivAsa karatI haiN| Aja aisI pavitra AtmAoM ke darzana honA durlabha hai, parantu unake Adarza aura ucca patha para apitu unake sadRza mokSa mArga para gamana karane vAlI AtmAoM kA aba bhI abhAva nahIM hai, unhIM ke divya digambarAbhUSaNa ko dhAraNa karane vAlI mahAtmAoM ke divya darzanoM kA saubhAgya bhI prApta huvA hai yaha hamAre sAtizaya puNya kA udaya hai parantu aisI pavitra AtmAyeM isa samaya 20-25 se adhika nahIM haiN| unhIM pavitra AtmAoM meM se eka mahAtmA zrI di0 guru jJAnasAgarajI mahArAja (dhAra ) jo AcArya zrI zAntisAgarajI ( chAraNI ) ke eka Adarza aura Adya ziSya haiM, jinake caraNa kamaloM meM yaha "pUjana" rUpa tuccha bheMTa sAdara samarpaNa karane ke liye samunnata huA huuN| jinakA mahAtmya isa bhArata ke mukhya kendra mAlavA sI. pI. yU. pI. bhadra deza, DhUMDhAra deza hADotI Adi 2 meM prakAzita ho rahA hai, jinake dhavala guNa rUpa patAkA yaza rUpa meM phaharA rahI hai| ApameM Akara aneka sadguNa nivAsa karate haiM, parantu hameM yaha batAnA hai ki ApakA pANDitya, tapovizeSatA, vaktRtva zailI, cAritravala aura sahanazIlatA upasarga vijayatA bhI kucha kama nahIM hai| yahAM para upayukta bAtoM kA saMkSipta digdarzana karAnA bhI anucita na hogaa| pANDitya--Apa eka bahuta bar3e bhArI udbhaTa vidvAna haiM, ApakA bAlyakAla se hI svAdhyAya Adi paThana-pAThana kI ora sadaiva lakSya rahatA thA tathA Apane aneka AcArya praNIta ucca koTi ke granthoM kA svAdhyAya kara apUrva jJAna kA sampAdana kiyA hai, isaliye ApakI pANDityatA se jaina tathA jainetara samAja bhalI prakAra saba hI paricita haiM, ApakA yuktivAda to itanA prabala hai ki sAmane vAdI Thaharate nahIM haiM tathA AgamavAda ke sAgara hI haiM isIliye ApakA nAma "jJAnasAgarajI" hI hai, "yathA nAma tathA guNa" vAlI kahAvata yathArtha caritArtha kI hai| Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 442 ] tapo vizeSatA-tapa kI bhI ApameM bar3I hI vizeSatA hai, zrApane hamAre di0 jainAcArya praNIta bar3e bar3e kaThina vrata jaise - AcAmla varddhana, muktAvalI, kanakAvalI, jinendra guNasampati, sarvatobhadra, siMhavikrIDatAdi aneka tapa Apane kiye haiM tathA karate rahate haiM, jinake mahAtmya dvArA Apake divya deha manoharatA ko prApta huI hai tathA vratAdi ugra tapa karate samaya ApakA zarIra bilkula zithilatA ko prApta nahIM hotA thA / vaktRtva zailI - bhI ApakI kama nahIM hai, ApakA vyAkhyAna hajAroM kI janasaMkhyA meM dhArA pravAhI hotA hai, jisako zravaraNa kara acche 2 vyAkhyAtA cakita hote haiN| ApameM eka apUrva vizeSatA yaha hai ki Apa eka nirbhIka aura spaSTa vaktA haiM vastu ke svarUpa ko Apa jaise kA taisA hI pratipAdana karate haiM jisa kAraNa para matAvalambI to zrApake sAmane hI thor3e hI samaya meM parAsta ho jAte haiM / Apake vAkya bar3e hI lalita, suzrAvya evaM madhura nikalate haiM jinake kAraNa janatA Apake vacanAmRta zravaraNa karane ke liye sadaiva utsuka aura lAlAyita rahatI hai, isaliye Apake upadeza kA prabhAva janatA para kAphI prakAza aura prabhAva DAlatA hai / cAritra bala -- isake batAne kI koI AvazyakatA nahIM hai, kyoMki Apa eka ucca Adarza liGga jo muni mArga usake zaraNa ko prApta huye haiM, aisI avasthA meM cAritra ApakA kaisA hai ? use jJAnI jana svayaM samajha gaye hoMge, kintu Apake apUrva caritra ke prabhAva dvArA ApakI cirakIrti isa bhUmaMDala meM vidyutavat camatkAra dikhalAtI huI alokita kara rahI hai aura isI ke prabhAva se bar3e-bar3e rAjA-mahArAjA aura bar3e-bar3e pratiSThita puruSa Akara Apake caraNoM meM nata mastaka karate haiM aura bar3e-bar3e rAjyAdhikArI gaNa Akara sira jhukAte haiM yaha saba cAritra kI vizeSatA kA mahatva hai / * sahanazIlatA yA upasarga vijayatA - prApa meM apUrva hai, mahAna kaThina se kaThina upasargoM kI Apa parvAha na karate huye unheM bar3e hI zAnti pUrvaka sahana karate haiM / eka samaya Apa bAMdA se jhAMsI kI ora A rahe the vIca meM atarrA nAmaka grAma meM Apake sampUrNa zarIra se bhaMvara macchI ( bhoramakkhI ) lipaTa gaI thIM, parantu Apane isa mahAna upasarga kI kucha bhI paravAha na kI / dUsarI vAra Apa jaba naravara ( gvAliyara ) se Amola ko jArahe the usa samaya zera ne Akara ApakA sAmanA kiyA thA parantu vahAM bhI vijaya prApta kI, isI prakAra jhAMsI ke mArga meM sAmAyika karate samaya goharA Apake badana para idhara-udhara phiratA rahA, parantu Apane kucha bhI paravAha na kI aura bhI aneka upasarga Apane Ane para sahe haiM vistAra bhaya se yahAM ullekha nahIM kiye / Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 443 Apako nidrA bhI bahuta kama AtI hai, hamArA pUrva meM Apase kaI varSoM taka sahavAsa rahA hai, hama samaya-samaya para jAkara gupta rItyAnusAra parIkSA kiyA karate the, parantu jaba kabhI jAte the tabhI Apa jAgrata avasthA meM milate the / vizeSa kara ApakA lakSya zrAtma dhyAna meM adhika rahatA hai | gRhasthoM ke cAritra ko samujjvala banAne ke liye Apa rAtri divasa cintita rahate haiM, jahAM kahIM ApakA vihAra hotA hai vahAM para zrAvakAcAra kA pracAra kAphI hotA hai aura sacce sadgRhastha banAte haiM / isa gRhasthAgAra meM gRhastha dharma ko sampAdana karanevAlI zrAvikAyeM hotI haiM bahu bhAga zrAvakAcAra kA inhIM para nirbhara rahatA hai / unhIM ko Apa ucita zikSA dekara vratAdi grahaNa karA zrAvakAcAra dharma svIkAra karAkara unheM saccI zrAvikAeM banAte haiM / ApakA lakSya vizeSa kara striyoM ko sadAcAriNI banAne kI ora rahatA hai tathA unake saMyama, zIla kI rakSArtha satat prayatna karate rahate haiM / ApakA vihAra abhI 4-5 varSa se mAlavA aura mAravAr3a tathA hAr3otI prAMta meM ho rahA hai yahAM para vrata vidhAna kriyA bahuta hI ucca aura Adarza hai tathA prAyaH sarva vratoM kA bhAra strI samAja para nirbhara hai unhIM ke lAbhArtha Apane 'vrata kathA koSa nAmaka grantha aneka zAstroM kI khoja pUrNa likhA hai, jo ki vrata vidhAna karanevAloM ko avazya eka vAra dekhanA cAhiye / ityAdi prayatna Apa gRhasthoM ko Adarza banAne ke liye sadaiva karate rahate haiM / 1 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ] digambara jaina sAdhu muni zrI AdisAgarajI mahArAja Prorew+ + + ++ T ram - - ApakA janma bundelakhaMDa ke antargata bamhaurI grAma meM mitI kArtika sudI 2 vikrama saM0 1941 meM huA thaa| Apake pitAjI kA nAma gopAladAsa thA aura mAtA kA nAma laTakArI thA / Apa golA pUrva cosarA vaMza ke suyogya jaina haiM / Apake prAjA kA nAma vahorelAla thaa| unake yahAM gopAladAsa, nanheMlAla, halakAI, hajArIlAla aura bArelAla Adi 5 putra the / Apa bhI apane 4 bhAiyoM meM se majhale bhAI haiN| bhAiyoM ke nAma isa prakAra haiM khUbacanda, khumAna, motIlAla aura choTelAla / ApakA vivAha saM0 1655 meM 14 varSa kI Ayu meM sarakhar3I meM huA thaa| Apa bacapana se hI sadAcArI the / vivAha ke samaya se do bAra bhojana karanA rAtri ko pAnI taka nahIM lenA aura pUjana karane kA ApakA niyama thA / Apane adhyayana kisI pAThazAlA meM nahIM kiyA / nija kA anubhava hI kAryakArI huA hai| Apa ghI, dhAtu, gallA aura kapar3A kA vyApAra karate the| aApake suyogya do putra haiM jo ki ciMtAmana aura dharmacanda, bamhorI meM rahate haiM / Apake vaMza dvArA rezaMdIgira ke uddhAra kA kArya huA hai / aisA jaina mitra se jJAta huA hai ki Apake pUrvajoM ne yahAM jaMgalI jhAr3iyAM saphAI karAke nainAgira kSetra ko prakAza meM lAyA thA, phira Apake dvArA to pUrNa uddhAra huA hai / paMca kalyANaka, gajaratha Adi bar3e mele to Apake prayatna ke saphala namUne haiM / kSetra kI unnati karanA ApakA mAmUlI kArya nahIM thA balki kaThora tyAga kA phala thA Apako bacapana meM khumAna kahA karate the aura bhaviSya meM to mAna khone vAle hI nikale / Apane mitI jyeSTha sudI 5 saM0 1984 ko droNa gira meM muni anaMtasAgarajI aura zAMtisAgarajI mahArAja kSANI se dUsarI pratimA lI thI taba ApakA nAma va0 khemacanda rkhaa| mitI ASAr3ha badI 8 saM0 1665 meM aMjar3a bar3avAnI meM muni sudharmasAgarajI se 7 vI pratimA lI thii| phira sAgara meM mAgha mAsa ke payUM paNa parva saM0 2000 meM dazavI pratimA dhAraNa kI thI / saM0 2001 se varNI gaNezaprasAdajI ke saMgha meM rahakara javalapura meM vIra jayantI para vIra prabhU ke samakSa kSullaka dIkSA lI aura ApakA nAma kSu0 kSemasAgara rakhA gayA / Apane kSullaka dIkSA se hI keza loMca karanA cAlU kara diyA thA / varNIjI to Apake caritra kI prazaMsA kiyA hI karate haiM / Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 445 isake pazcAt Apane saM0 2012 ko zrI rezaMdIgira gajaratha ke dIkSA kalyANaka ke dina bhagavAna AdinAtha ke dIkSA samaya bhagavAna AdinAtha ke samakSa muni dIkSA dhAraNa kI taba usI dina mitI mAgha sudI 15 zanivAra ko ApakA nAma muni Adi sAgara rakhA gayA / muni zrI nemisAgarajI mahArAja sarala svabhAva, zAntacitta, zarIra se kRza kintu tapasteja se dIpta, hRdaya ke sacce, laMgoTa ke pakke, apanI paristhiti anukUla calane vAle, prayojana vaza bolane vAle, pratiSThA,vaidyaka, jyotiSa, gaNita, maMtra, taMtrayaMtra, saMgIta evaM nRtyakalAoM meM ziromaNi, dharmazAstra ke pUrNajJAtA, madhura kintu ojasvI vANI meM bolanevAle vaktA, paNDitoM ke paNDita, saphala sAdhaka, jIva mAtra ke prati ahiMsA kA bhAva rakhanevAle, na kisI ke apane na parAye, na sapakSI na vipakSI, svAbhimAna nirbhIkatA se dharma sAdhana karanevAle vilAsoM evaM bhogoM se achUte, indriyoM kA damana karane vAle, kaSAyoM kA nigraha karane vAle, samAja ke gaurava evaM deza ke anamola ratna taponidhi adhyAtma yogI zrI 108 muni nemisAgarajI kA janma maMgalamaya evaM parama pavitra mAtA zrI yazodA devI kI punIta kukSi se pitA zrI munnAlAlajI ke putra ke rUpa meM vikrama saMvat 1960 ke phAlguna zuklA dvAdazI ravivAra ko paThA (TaDA ) grAma meM Apane bAlyakAla se hI bAvA gokulaprasAdajI. pUjya gaNezaprasAdajI varNI evaM pUjya motIlAlajI varNI ke sAnnidhya meM rahakara ukta gurujanoM kI kRpA dvArA saMvat 1978 meM pUjya pitAjI kA svargArohaNa ho jAne ke kAraNa ghara para hI rahakara anekoM vidyAoM ke athAha vAridhi bane / ApakA bacapana kA nAma hariprasAda jaina thA / Apane vivAha kA parityAga kara vAlabrahmacArI vrata dhAraNa kiyA / 8 varSa kI Ayu meM pAkSika vratoM tathA 15 varSa kI Ayu meM neNThika zrAvaka ke rUpa meM dUsarI pratimA grahaNa kI / san 56 meM indaura Ae / vi0 saM0 1966 meM mAgha kRSNA pratipadA garUvAra mu0 paTanA po0 rahalI jilA sAgara ke jalayAtrA mahotsava para zrI 108 muni padamasAgarajI dvArA saptama pratimA grahaNa kI tathA ApakA nAma rakhA gayA zrI vidyAsAgara / phAlguna zuklA 3 somavAra saMvat 2016 meM ma0pra0 ke devAsa jilAntargata luhAkhA nAmaka grAma meM zrI paMcakalyANaka mahotsava para dIkSA kalyANaka ke samaya zrI 108 muni prAcArya yogendratilaka zAntisAgarajI mahArAja dvArA Apane 11 vI pratimA dhAraNa kI aura nAma pAyA zrI 105 kSullaka Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 446 ] nemisAgarajI / vi0 saM0 2024 ke zubha mitI mArgazIrSa zuklA 15 ko AcArya yogendra tilaka zAMtisAgarajI mahArAja dvArA munidIkSA grahaNa kI / Apane lagabhaga 16 varSa kI avasthA se likhanA prArambha kiyA / Apane apanI manovRttiyoM ko zabdoM ke mAdhyama se vyakta kiyA / zrApakA gadya evaM padya donoM para samAna rUpa se adhikAra rahA / ApakI kRtiyAM nimnalikhita haiM : 1 2 3 4 zrAvaka dharma darpaNa hari vilAsa pratiSThAsAra-saMgraha AdhyAtma sAra-saMgraha 5 kavitA saMgraha ( svaracita ) aprakAzita sAmAjika kSetra meM Apane jo kArya kie unakA vivaraNa sirpha itanA kaha dene meM hI pUrNarUpeNa dRSTigocara hone lagatA hai ki kSetra papaurA, zrahArajI evaM aneka saMsthAoM ke Apa adhiSThAtA, vyavasthApaka evaM saMcAlaka haiM / ina kSetroM evaM saMsthAoM meM Apane jitane bhI kArya kie haiM ve avaguNThana nahIM haiN| - prakAzita prakAzita zAstrAkAra sajilda yaha grantha lagabhaga 2000 pRSThoM kA hogA Apake saMkalpa itane aDiga haiM ki virodhI tatvoM ke aneka vigrahoM, mahAdurmocya bhayAnaka saMkaToM, zarIrika Adhi-vyAdhiyoM tathA logoM kI durjanatApUrNa manovRttiyoM se bhI Apa Tasa se masa nahIM hue / zranekoM taraha kI ApadAoM ne zrApako kartavya patha se DigAnA cAhA para nirbhIka svAtma bala se zrApako sadaiva saphalatA milI / Apane anekoM cAturmAsa kie, kintu zrI parama pAvana atizaya kSetra devagar3ha ke bhayAnaka bIhar3a jaMgala meM Apane jo cAturmAsa kiyA vaha sAhasikatA kI dRSTi se cirasmaraNIya rahegA | DAkunoM aura jaMgalI jAnavaroM ke bhaya se vyApta bhISaNa jaMgala meM eka digambara saMta kA ekAkI rahanA prAzcarya kI bAta nahIM to aura kyA ho sakatI hai kintu Azcarya hama saMsArI logoM ko hI hotA hai Apa jaise saMtoM ke lie to kyA pahAr3a, kyA bIhar3a jaMgala saba samAna haiM / eka coTI ke vidvAna aura mahAn pada para zrAsIna hote hue bhI Apa atyanta sarala vinamra evaM zAnta svabhAva vAle haiM / zrApake jIvana meM pradarzana aura prADambara to nAmamAtra ko nahIM hai / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 447 digambara jaina sAdhu muni vIrasAgarajI mahArAja 000000 . . . . . . muni vIra sAgara kA janma paMjAba prAnta ke jilA sarojapura ke samIpa dharmapurA meM agravAla jAti meM seTha nArAyaNaprasAdajI ke yahAM huA thaa| ApakA pUrva nAma kalyANamala thaa| Apa AjIvana bAla brahmacArI rahe, Apane AdisAgarajI se prathama pratimA dhAraNa kI thii| uttarapradeza meM Apane kSullaka dIkSA lii| AcArya zAntisAgarajI se ailaka evaM muni dIkSA lii| Apane apane jIvana ke anta meM samAdhi dhAraNa kara Atma kalyANa kiyaa| . AcArya zrI sUryasAgarajI mahArAja A jhi. roja kA hI yaha krama hai| DAlamiyAnagara meM dhakkA-mukkI ko sahate hue nAgarika bhavya saMgamaramara kI samAdhi para phUla car3hAye binA apanA kArobAra zurU nahIM karate / sva0 sUryasAgarajI mahArAja kI yaha samAdhi java se sAhU zrI zAMtiprasAdajI ne vanavAI hai, bhaktoM kI vezumAra bhIr3a khiMcatIsI calI AtI hai / sTezana se nikalate hI rikze vAle cIkha-cIkha kara bhaktoM ko usake bAre meM batAnA nahIM bhUlate / kahate haiM isase zaguna acchA hotA hai aura vohanI bhI acchI hotI hai, so ve pahalI savArI vahIM kI lete haiM / aise prabhAvazAlI tapasvI the hamAre sUryasAgarajI mahArAja / . Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] digambara jaina sAdhu prAcAryazrI kA janma pemasara grAma ( zivapurI ) meM kArtika zu0 6 vi0 saM0 1940 kI zubha mitI meM zrI hIrAlAla jaina poravAla ke ghara meM huA thA / ApakI mAtA kA nAma geMdAbAI thaa| mAtA-pitA ne ApakA nAma hajArIlAla rakhA / jhAlarApATana meM Apake cAcA rahate the| unhoMne ApakA pAlana-poSana kara "goda" le liyA / usa jamAne meM zikSA kA pracAra kama thA ataH ApakI zikSA prArambhika hindI jJAna taka sImita rahI / gRhasthAvasthA meM kucha dina rahane ke bAda saM0 1981 ko rAtri meM eka svapna ke kAraNa saMsAra svarUpa se virakti ho gayI / basa, sirpha gurU kI talAza thii| vi0 saM0 1981 Asauja zu0 6 kA dina bhAgyodaya kA dina thaa| indaura meM pU0 A0 zrI zAMtisAgarajI mahArAja (chANI) ke pAsa Apane ailaka dIkSA grahaNa kI / AcArya zrI ne Apako dIkSA dekara "sUryasAgara" nAma diyA aura Apane sUrya kI taraha camaka kara jaga kA ajJAnAndhakAra dUra kiyA / maMgasira kR0 11 ko gurU se hATapIpalyA meM usI varSa muni pada kI bhI dIkSA grahaNa kii| ApakI vidvattA se prabhAvita hokara samAja. ne Apako 'AcArya pada' para pratiSThita kiyA / Apa nirbhIka vaktA, jinadharma kI AcAra-paramparA kA pracAra karane vAle abhIkSNa jJAnopayogI AcArya the| jinake upakAroM se samAja kRtakRtya hai / pU0 muni zrI gaNezakItijI ma0 Apako apane gurutulya mAnakara niraMtara mArgadarzana prApta karate rahe haiN| jaga-uddhAraka aise AcAryazrI ke caraNoM meM zata-zata vaMdana! Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRESARIWRIER-PRAGNERIENCRICSIREIGAR-SAMRAGRICEICIEN prAcAryazrI AdisAgarajI mahArAja (dakSiNa) dvArA dIkSita ziSya A0 zrI AdisAgarajI mahArAja Ua6mununun09090909&nunchungu&0&aumunumundHanum Sunu3u0303auauamumunua nyumauno.000ng302unun AcArya zrI mahAvIrakIrtijI muni zrI vRSabhasAgarajI muni zrI pihitAzravajI muni zrI vIrasAgarajI muni zrI ajitasAgarajI muni zrI zrutasAgarajI AryikA svarNamatIjI kSullikA candramatIjI KRITESTOSTED-WRIEOETRIMINARRORISTRIKA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 1 digambara jaina sAdhU AcArya zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja ADIES. ..... paramapUjya prAtaHsmaraNIya taponidhi sva0 108 zrI AcArya mahAvIrakIrti muni mahArAja vartamAna yuga ke eka prAdarza . zreSTha vItarAga sAdhu the| MYSA agAdha vidvattA mahAna kaThora tapazcaryA Adarza vItarAgatA bahubhASA vijJatA advitIya thii| d candrabAda phirojAbAda (U. P.) (caMdavAra) meM 14 vIM 15 vIM zatAbdI meM cauhAna vaMzIya rAjA rAjya karate the| inhIM ke zAsana kAla meM jaina zrAvaka rAjazreSThI, pradhAnamaMtrI, koSAdhyakSa Adi uttama padoM para AsIna the| unhIM ke zAsana kAla meM modI nAmaka sajjana koSAdhyakSa ke pada para pratiSThita the| . . ... AcArya zrI kA janma isI parivAra meM huA / isa parivAra kI chaThI pIr3hI meM vaMzIdharajI kA janma huA jo nagara ke . suprasiddha seTha amRtalAlajI rAnIvAle ke * yahAM ucca pada para niyukta hue / Apake ___ tIna putra hue unameM zrI ratanalAlajI ke pAMca putra hue| zrI mahendrakumArajI ( pU0 prAcArya mahAvIrakortijI ) Apake majhale putra the / mAtA kA nAma 'dAdevI thA / bUndAdevI parama dhArmika prasannavadanA suzIla tIrthabhakta mahilA thii| ___ zrI ratanalAlajI saMskRta ke pAThI the / dainika pAThakriyA aura muniyoM ke parama bhakta the| . ' Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 451 bhagavAn mahAvIra kI zramaNa paramparA ko jina AcAryoM ne bIsavIM zatAbdI meM atyAdhika Age var3hAyA unameM zrI 108 AcArya mahAvIrakItijI mahArAja kA nAma ullekhanIya hai| AcArya zrI gRhastha avasthA meM mahendrakumAra ke nAma se vikhyAta the| ApakA janma uttarapradeza ke suprasiddha praudyogika nagara phirojAbAda meM huA / Apane vaizAkha vadI 6 vi0 saM0 1967 meM janma lekara apane pitA ratanalAlajI aura mAtA bUdA devI ko amara kara diyA / Apa padmAvatI puravAla samAja ke bhUSaNa va mahArAjA khAnadAna ke the / Apa pAMca bhAIyoM meM eka hI nikale / kAraNa, cAroM bhAIyoM ne jo kArya nahIM kiyA vahI kArya Apane sahaja svabhAva se kiyaa| zikSA : prArambhika zikSA phirojAbAda meM huI / dasa varSa kI avasthA meM ApakI mAtAjI kA svargavAsa huA to Apake mAnasa meM virakti kA aMkura utpanna huaa| Apane digambara jaina mahAvidyAlaya mahAsabhA vyAvara meM aura sara seTha hukamacanda mahAvidyAlaya indaura meM zAstrI kakSA taka jJAna prApta kiyA ApakI buddhi atyanta tIkSNa aura pratibhA apUrva tho| Apane nyAyatIrtha AyurvedAcArya kA adhyayana kiyaa| adhikAdhika dhArmika zikSA ne ApakI udAsInatA aura bhI adhikAdhika bar3hAI, pariNAmasvarUpa ubharate yauvana meM hI Apane Ajanma akhaNDa brahmacarya vrata grahaNa kara liyaa| vrataniSThA : yoMto Apa solaha varSa kI avasthA se hI zrAvaka dharma kA nirdoSa rUpa se pAlana karane lage the para saMsAra zarIra bhogoM se virakta hokara Apane parama nirbhIka prakhara prabhAvI vaktA 108 AcAryakalpa candrasAgarajI mahArAja se brahmacarya pratimA lI / AcArya vIrasAgarajI mahArAja se saMvat 1964 meM TAMkATukA meM kSullaka dIkSA lI aura battIsa varSa kI avasthA meM zrI 108 prAcArya AdisAgarajI mahArAja se muni dIkSA lI / yoM ApakA jJAna cAritra ke sAtha judd'aa| AcArya AdisAgarajI mahArAja ne prAcArAMga ke anukUla ApakA AcaraNa dekhakara apanA uttarAdhikArI vanAyA / AcArya banakara apane caturvidha saMgha kA sakuzalatA se saMcAlana kiyaa| bhArata ke aneka prAntoM meM bhramaNa kara Apane digambara jaina dharma kA pracAra kiyA va anekoM ko muni, AryikA, zrAvaka-zrAvikA, brahmacArI, kSullaka Adi banAkara Atma-kalyANa meM lgaayaa| AcAryazrI mahAn upasarga vijayI aura nirmohI sAdhuratna the / ApakI kSamAzIlatA, sAhasa kSamatA kA paricaya Apake jIvana kI aneka ghaTanAoM se milatA hai| Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 ] digambara jaina sAdhu upasarga vijetA: eka bAra Apa bar3avAnI siddhakSetra para dhyAna-magna the| kisI duSTa puruSa ne madhu-makkhiyoM ke chatte para patthara pheMka diyaa| madhumakkhiyoM ne AcArya zrI para AkramaNa kiyaa| lahuluhAna hokara bhI Apane dhyAna nahIM choDA / isI prakAra jaba Apa khaNDagiri udayagiri kSetra kI yAtrA ke lie jA rahe . the ki puraliyA meM tIna zarAbI logoM ne prAcArya zrI ko akAraNa hI mArane ke lie lAThiyAM utthaaii| seTha cAMdamalajI ne apane guru kI rakSA karane ke lie svayaM lAThiyAM khAIM para phira bhI kucha to AcArya zrI ko lgiiN| pulisa suparinTenDenTa ne Akara unheM khUba phaTakArA / duSTa loga kSamA mAMgakara bhAga gaye / isI prakAra sammedazikharajI siddhakSetra para bhI agahana meM asahanIya zIta nagna zarIra para jhelakara apanI apAra virakti kA paricaya diyaa| AcAryazrI ke samagna zarIra para brahmacarya kI AbhA dikhatI thii| Apa ghanToM eka prAsana se dhyAna karate the / AcArya zrI kI nirvANa bhUmiyoM ke prati apAra niSThA thii| zAyada isIlie ki Apa svayaM nirvANa ke tIna abhilASI the / jaba giranAra kSetra ke darzanakara . Apa zatruJjaya ahamadAbAda hote hue mehasAnA pahu~ce tava vahA~ 6 pharavarI, 1972 ko ApakA samAdhimaraNa ho gayA / cUki Apako apanI mRtyu kA AbhASa hone lagA thA, ataeva pahale hI saMgha kI suvyavasthA kara dI thii| bhaTTArakoM ke prati udgAra : Aja jo prAcIna zAstra grantha par3hane, dekhane, dazana karane ko mila rahA hai ve saba bhaTTArakoM kI dena hai kyoMki vaha eka samaya thA jo rAjA, mahArAjA, zrAvaka prAdi jainI the, jo smRtiyAM chor3a gaye, haiM, siddha kSetra, atizaya kSetra, prAcIna mandira, mUrtiyAM, avazeSa, itihAsa evaM sAkSAt dakSiNa prAnta meM vizeSa kara darzana karane dekhane se patA calatA hai| usake bAda vaha samaya AyA jo jaina tIrthoM para mandiroM para anya samAja ne adhikAra kara liyA evaM naSTa kara diyA tathA jaina saMskRti ko naSTa karane ke lie granthoM ko chaha mAsa paryanta jalAye / parantu jo bhI sAhitya saMskRti dekhane ko mila rahI hai vaha saba bhaTTArakoM kI dena hai / bhaTTAraka jaina ke bAdazAha haiM / jainadharma, saMskRti, tIrthakSetroM kI unhoMne rakSA kii| Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu zrI vRSabhasAgarajI mahArAja pUrva vRttAnta - jaMbUdvIpa ke bharatakSetra meM dakkhana bhAga meM mahArASTra prAnta hai / usameM karavIra jile meM paMcagaMgA ke kinAre mAnagAMva meM bAbagauMDA nAmaka pATila rahate the| unake sAvitrI nAmaka suzIla patnI thI / unake AdagauMDA nAmaka sadguNI putra thA / [ 453 AdagoMDA kI Ayu ke bArahaveM varSa meM unake mAM-bApa kA svargavAsa huA / isaliye gRhasthI kA bhAra unake Upara svayaM zrA par3A / usake bAda unakA vivAha eka suzIla kanyA ke sAtha huvA aura ve digrasa ko sahaparivAra rahane ke lie gaye / gauMDA ko pAMca putra hue| kintu daivalIlA ke kAraNa unake bIca ke putra kI gAMva ke amApa kalaha meM hatyA huI / isalie ve gAMva choDakara sAMgalI ko rahane ke lie gaye / unhoMne vyApAra bahuta dhana saMpatti tathA mAna kamAyA / ve eka mahAna zreSThI kahalAne yogya hue| kintu unake mana ko zAnti nahIM thI / AdagauMDA sukha meM the kintu unake mana meM hamezA AtA thA ki merA kamAyA huA parigraha mere sAtha nahIM jAyegA kyoMki vidvAnoM ne kahA hai ki ( marAThI bhASA meM ) "gAdhA giradhA upA maUSA yethe cakIM rahANAra / sarva saMpatti soDUna aMti ekaTeca jAgAra // " Upara ke marAThI kA matitArtha yaha hai ki, saba parigraha yahIM rahegA / sAtha kucha bhI nahIM jAyegA / isa taraha unako vairAgya huvA / anta meM vayovRddha mahAn tapasvI, AcArya 108 zrI anaMtakIrti mahArAja ke pAsa 11 mArca 1951 meM unhoMne zubha muhUrta meM kSullaka dIkSA lii| usa samaya unake sAtha vajrakIrti, arkakIrti ravikIrti ina tInoM ne dIkSA lii| dIkSA samAraMbha meM AdagoMDA kA nAmAbhidhAna vRSabhakIrti huvA / isameM vajrakIrti aura ravikIrti kA nidhana huvA / pUjya lakSmIsena bhaTTAraka paTTAcArya mahAsvAmI maTha kolhApura rAyabAga tasUra inake pAsa cAra varSa taka rAyabAga meM rahakara dharma kI zikSA lI / tadanaMtara kaDolI, belagAMva, kolhApura, kAranAra zirasI, lAtUra, muruDa Adi sthAnoM meM unake cAturmAsa hue / mitI vaizAkha sudI 7 tA0 10-5-62 guruvAra dina meM ziraDa zahApurA meM dharma zikSA zivira cala rahA thA, usa samaya kAraMjA nivAsI saMcAlaka varga, paMDita utkalarAya vidyArthI tathA bahuta nagaravAsI mahamAnoM ke samakSa zrI pUjya 108 AdisAgara mahArAja ne kSullaka 105 vRSabhakIrtiko ailaka dIkSA dI / usa samaya unakA nAmAbhidhAna zrI 105 vRSabhasAgara rakhA gayA / usake bAda kAraMjA aura bArzI meM cAturmAsa hue / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ] . digambara jaina sAdhu bArzI meM unakA cAturmAsa bar3e sAnaMda se huvA / ApakI amRtamayI vANI ne mahAn dharmaprabhAvanA kI / isa pIr3hI meM aisA cAturmAsa pahalA hI huaa| bahuta se janI hote hue unako dharma ke asalI tatvoM kI jAnakArI nahIM thii| ApakI prabhAvanA se kabhI na Ane vAle loga maMdira meM Ane lge| isakA eka mAtra kAraNa ApakA vizuddha cAritra hai / ve loga Aja svayaM ikaTTha hokara sAnaMda dharmacarcA zAstra Adi adhyayana karate haiM / aisI mahAna AtmA ne Atma kalyANa kiyaa| kanthala girI siddhakSetra para Apane 41 dina kA samAdhimaraNa kara svarga ko prayANa kiyA / 113 varSa kI umra meM prApane samAdhi dhAraNa kI / akTUbara san 1983 meM ApakI samAdhi pUrNa huii| muni zrI pihitAzravajI mahArAja ApakA janma vAraMga dakSiNa bhArata meM san 1858 meM kAlappAjI ke yahA~ huvA thaa| ApakI . mAtA kA nAma sAvitrI thA / ApakI laukika zikSA . 7 vIM taka hI ho pAyI thii| pU0 AdisAgarajI mahArAja se AjIvana brahmacarya vrata svIkAra kiyaa| koparagAMva meM Apane 23 varSa kI umra meM kSullaka dIkSA lI / 1 mAha ke bAda Apane munizrI se muni dIkSA grahaNa kI / dIkSA ke pazcAt bAhubalI, udagAMva, sAMgalI Adi sthAnoM meM vihAra kara jaina dharma kI prabhAvanA karate rahe / Apane guru ke sAtha ma0pra0,bihAra, rAjasthAna, gujarAta, Adi meM vihAra kara dharma prabhAvanA kI / Apane apane jIvana meM anekoM upavAsa Adi kie / tapasvI jIvana hI muniyoM ko karmanAza kA kAraNa hai tathA Apane aneka prakAra kI kaThora sAdhanA kI anta meM samAdhi pUrvaka prANoM ko tyaagaa| . .. . Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI vIrasAgarajI mahArAja [ 455 vaha pAvana velA, jaba zrI gulAbacanda khemacanda dozI ke putraratna prApta huA, usa pAvana velA ko kyA patA thA ki maiM vizva ko Atmonnati kA saMdeza denevAle puruSa ko janma de rahI hUM / mAtA sau0 'caMcala bAI' ko kyA patA thA ki merI kUkha se 'acala' sukha ke liye merA putra paramahaMsa dIkSA legA / saMvat 1862 caitra vadI 13 ravivAra dinAMka 5-5-40 ko caritra nAyaka kA janma huA / janma samaya meM azvinI nakSatra kA pahalA caraNa thA / isa hisAva se meSa rAzi rAzi svAmI maMgala, varNa kSatriya, devagaNa, azva yoni, Adya nAr3I AtI hai / ( nakSatra nAma cunnIlAla ) ( janma samaya rAtri 10.30 baje ) kula paricaya - pUjya mahArAjajI ke pUrvaja IDara ( gujarAta ) ke rahane vAle haiM / Apake pitAmaha kalakattA meM eka kuzala vyApArI the| dUsare jAgatika mahAyuddha ke samaya vitta hAni hone se mAnasika kSati ho gayI / san 1920 meM unakA dehAMta ho gayA / caritra nAyaka ke pitAjI usa samaya kevala 15 varSa ke the / vyApAra ke liye zrI gulAbacandajI kurDavADI ( ji0 solApura, mahArASTra ) Aye / vaise hI vyApAra nimitta bhAMburDI Aye / yahIM pUjya mahArAjajI kA janma huA | Apake janma samaya ApakI mAtAjI ko itanA harSa huA ki vaha harSa harSavAyu banA / laukika zikSaraNa - prAthamika zikSaraNa vIM kakSA taka bhAMburDI meM prApta karane ke uparAMta phalaTaNa meM hAIskUla kA zikSaNa pUrNa kiyA / ucca zikSA prApti ke hetu phargyusana kaoNleja, pUnA gaye aura vI0 je0 meDikala kaoNleja, pUnA se san 1964 meM 'ema. vI. vI. esa.' kI upAdhi prApta karalI / vyAvasAyika yaza - san 1665 meM ji0 parabhaNI ( marAThavADA ) Aye aura svataMtra vyavasAya prArambha kiyA / jo bhI pezeMTa Apake haoNspiTala meM Ate unheM isakA anubhava hotA ki DaoNkTara eka kuzala DaoNkTara hote hue bhI atIva sarala pariNAmI evaM dayAlu haiN| kisI pezeMTa se kabhI bhI jyAdA phIsa nikAlane ke pariNAma nahIM hue aura na jar3a sampatti ke saMgraha karane kA koI bharasaka prayatna kiyA / pariNAma yaha huA ki adhika saMpatti kA saMcaya na huA / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] digambara jaina sAdhu. vaivAhika jIvana-san 1966 meM solApura ke zrI chaganalAlajI gAMdhI inakI suputrI ku0 zakuntalA se vivAha huaa| vivAhoparAMta ku0 zakuntalAkA nAma sau0 anadyA rakkhA gyaa| sau0 anadyAsuvidya ( B. A. Hom. ), saMyamI aura sarala svabhAvI thIM / sAMsArika jIvana nirvighna aura atyanta sukha pUrNa rhaa| caritra nAyaka ne jisadina digaMbara dIkSA lI usI samaya sau0 anadyAbAI ne saMsAra tyAga diyA / yahI unakI mahAnatA, tyAga guNoM kI jhalaka hai| virakti:-san 1968 se prApa (munirAja) adhyAtma kI ora agrasara hue| san 1971 meM zrI si. kSe. kunthalagirI para pUjya muni 108 zrI bhavyasAgara mahArAja ke caraNoM meM kucha vrata grahaNa kiye / zrI mahAvIrajI, zrI giranAra kSetra, zrI bAvanagajAjI Adi tIrthakSetroM ke pAvana darzana kiye / uttarottara vairAgya bhAva kI vRddhi hotI rahI / aMta meM jaba virakti carama sImA para pahuMcI to Apane digambara dIkSA lene kA nizcaya kiyA aura pariNAma svarUpa dinAMka 14-5-75 akSaya tRtIyA kI suvarNa velA meM akalUja (ji. solApura) meM pa0 pU0 108 zrI AdisAgarajI mahArAja ke karakamaloM se digambara dIkSA grahaNa kii| eka sajjana ne dIkSoparAMta mujha se prazna kiyA ki kyA mahArAja kI DigrI M.B.B.S. kensila huI hai / prazna sIdhA to dikhatA hai parantu hai kaThina / kucha soca vicAra na karate hue maiMne uttara meM kahA, "hAM mahArAja Aja bhI M B.B.S. (mAsTara oNpha brahmacarya eNDa vaicalara oNpha samyaktva) hai jisa jIva ne aneka rogiyoM kI bImAriyA~ dUra kI vahI M.B.B.S. DaoNkTara kA jIva Aja saMsArI jIvoM kA bhavaroga dUra kara rahA hai| jahAM taka mujhe jJAta hai maiM kahUMgA Apake virakti ke bhAva svayaM prerita the| aisI koI anucita bhayaMkara ghaTanA nahIM jisase Apane saMsAra tyAga kiyA / zrAja mahArAja kI dinacaryA aisI svAbhAvika hai ki dekhanevAloM ko lagatA hai ki mahArAja 20-25 varSoM pUrva se dIkSita haiM / pariNAma pratIva zAMta hai / caryA nirdoSa hai / pravacana kuzalatA to ati ucca zreNI kI hai|| Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI ajitasAgarajI mahArAja nasalApura grAma ke kisAna parivAra meM 1885 meM janma huA / pitA kA nAma nemAdhA mAtA nAma sItAbAI | inakA putra tArayA lar3akapana meM kheta kA kAma kiyA / yuvAvasthA meM zAntisAgara anAthAzrama zeDavAla ( belagAMva ) meM rahakara kucha adhyayana kiyaa| phira AcArya zAntisAgarajI mahArAja kA pravacana sunakara vairAgya vRtti meM dRr3ha ho gae / ghara meM mAM bApa jinadharma pAlana karane vAle the / vairAgya vRtti bar3hatI gii| phira cikkoDI jilA belagAMva meM muni zrI AdisAgarajI mahArAja ke karakamaloM dvArA kSullaka dIkSA aMgIkAra kI / phira parama pUjya zrI 108 vRSabhasAgarajI mahArAja ke karakamaloM dvArA mahAMtapura gAMva meM muni dIkSA grahaNa kii| aba taka dhyAna svAdhyAya Adi karate hue gAMva gAMva meM upadeza sunAte hue bhramaraNa kara rahe haiM aura bhavyajIvoM ko dharmopadeza de rahe haiM / } muni zrI zrutasAgarajI mahArAja [ 457 ApakA janma hAsUra meM zreSThI zrI bra0 bannAppA ke yahAM huA / mAtA kA nAma zrImati rukmiNIdevI thA / Apake pitA vyApAra kiyA karate the / Apake mana meM saMsAra ke prati vairAgya AyA tathA muni AdisAgarajI mahArAja se vI0 saM0 2497 mAgha kRSNA e ko cikkor3I meM muni dIkSA lekara bha0 AdinAtha ke batalAe hue mArga para cala rahe haiM / ApakA pUrva nAma vra0 bAbUrAva mAraNagAMva thA / AryikA svarNamati mAtAjI ApakA pUrva nAma sonAbAI thaa| Apake pitA kA nAma zrI sAkkAppA tathA mo kA nAma zrImati satyavatI thA / Apane zaiva liMgAyata jAti vaizya kula meM janma liyA thA / bIjApura jilA meM saraguppI karnATaka ke rahane vAlI thI / choTI umra meM Apake vicAra dharma ke prati the / 18 varSa kI Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] digambara jaina sAdhu umra meM Apane AjIvana brahmacarya vrata kI dIkSA dhAraNa kI / 22 varSa kI Ayu meM dezabhUSaNajI mahArAja se 7 vI pratimA dhAraNa kI / zrAvaNa zuklA paMcamI hasta nakSatra ko muni AdisAgarajI ne AyikA pada meM dIkSita kiyA / Apake dvArA dakSiNa meM dharma kA kAphI vikAsa evaM samaya samaya para dharma prabhAvanA ke kArya hue| kSullikA candramati mAtAjI - akSaya tRtIyA (dinAMka 14-5-75) kA vaha dina koI nahIM bhUla sakatA jisa dina se sau. anaghA caMdrakAMta dozI pUjya kSu0 candramati mAtAjI ke rUpa meM duniyAM ke sAmane AI / ApakA janma dinAMka 17-4-44 ko vaijApura meM huA / Apake pitAjI zrI chaganalAlajI gAMdhI eka acche vyApArI haiN| Apake mAtAjI kA nAma sau0 sonubAI hai tathA Apake 3 bahina tathA 4 bhAI haiN| janma nAma ku0 khIranamAlA tathA pAThazAlA nAma ku0 zakuntalA hai / laukika zikSaNa meM Apa vI0 e0 oNnarsa ( Geography ) pAsa haiM toM H. M. D. S. yaha vaidyakIya upAdhi bhI prApta kii| gArhasthya jIvana.-san 1965 meM ApakA vivAha DaoN0 candrakAnta gulAbacanda dozI ( vartamAna meM pU0 108 vIrasAgarajI mahArAja ) inake sAtha huA thaa| Apa rUpa lAvaNya saMpanna haiM tathA vidvattA, zAlInatA bhI sAtha hai / ApakI vRtti patisevA parAyaNa tathA samarpaNa vRtti hai| ____ AdhyAtmika adhyayana : pati ke sAtha Apane tatvArthasUtra, sarvArthasiddhi, samayasAra, dravya saMgraha, pravacanasAra ina kaThina se kaThina granthoM kA adhyayana kiyaa| virakti:-jisa vega se Apake pati ke hRdaya meM virakti bhAva jAge usI vega se Apa bhI . virakti meM kama na thiiN| ataH pati ke sAtha hI sAtha dIkSA lenA svAbhAvika hai| vizeSata ! Apa upadeza aisA detI haiM jo sAmAnya janoM ke gale meM utare / Apake upadeza se aneka bhavya jIva svAdhyAya ruci saMpanna hue / dIrghAyu tathA Atmonnati kI kAmanA ke sAtha AdarAMjali samarpita hai| Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya zrI sanmatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya HTS 1 . Sonakshi Finalelapa . .. ..... . prA0 zrI sanmatisAgarajI mahArAja muni zrI mahendrasAgarajI ailaka bhAvasAgarajI __ yajendrasAgarajI kSullaka vIrasAgarajI pArzvasAgarajI kSullaka pUrNasAgarajI yogendrasAgarajI kSullaka candrakIrtijI RSabhasAgarajI kSullaka vIrasAgarajI guNasAgarajI kSullaka samatAsAgarajI cAraNasAgarajI AryikA vijayamatIjI meghasAgarajI AryikA nemavatIjI gautamasAgarajI prAyikA ajitamatIjI rayaNasAgarajI kSullikA darzanamatIjI tIrthasAgarajI kSullikA jinamatIjI hemasAgarajI kSullikA nirmalamatIjI ravisAgarajI KHANAMAHATMAHAMANRAINMENHMMARY Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] digambara jaina sAdhu muni zrI mahendrasAgarajI mahArAja ApakA janma bhagavAM jilA chatarapura meM saMvat 1971 kArtika sudI paMcamI ko golApUrava jAti meM huvA thaa| Apake pitA kA nAma zrI paMcamalAlajI tathA mAtA kA nAma bhUrIvAI thaa| ApakI laukika zikSA sAmAnya hI rahI, bAlyakAla se hI ApakI pravRtti dharma ke prati ati tIvra thI, ataH Apane jaina granthoM kI parIkSAeM dekara anekoM viSaya meM yogyatA prApta kI, Apane AcArya zrI sanmatisAgarajI se kramazaH kSullaka dIkSA tathA jeTha vadI caturthI ko saMsAra ko asAra jAnakara muni dIkSA dhAraNa kii| Apa jagaha jagaha vihAra kara dharma prabhAvanA kara rahe haiM, dhanya hai digambara mudrA ko| andiopany muni zrI yajendrasAgarajI mahArAja ApakA pUrva nAma zAntinAtha thA / dazA hummar3a jAti meM janma liyA / janma sthAna pArasolA (udayapura) thA / Apake pitAjI kA nAma jabaralAlajI tathA mAtAjI kA nAma zrI bhUrIbAI thA / saM0 2036 meM A0 sanmatisAgarajI mahArAja se kheravAr3A meM muni dIkSA lii| muni zrI pArzvasAgarajI mahArAja . mAMgIlAlajI jaina bar3ajAtyA kA janma mIMDA bhaisalAnA ( jayapura ) rAjasthAna meM zreSThI zrI gulAvacandrajI bar3ajAtyA kI dharmapatnI kI kukSi se vi0 saM0 1988 ko huA thaa| ApakI laukika zikSA sAmAnya hI rahI / dhArmika jJAna sAdhAraNa hI thA / AcArya mahAvIrakIrtijI mahArAja kI nirantara eka varSa taka saMgati va sadupadeza sunane se Apake mana meM vairAgya utpanna huvA tathA pauSa zukla Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 461 ekAdazI vi0 saM0 2026 ko tIrthakSetra vArANasI (uttarapradeza ) meM muni sanmatisAgarajI se muni dIkSA lI / Apa atyanta sarala svabhAvI haiM, zrApa anekoM sthaloM para vihAra kara Atma sAdhanA ke sAtha dharma prabhAvanA kara rahe haiM / muni zrI yogendrasAgarajI mahArAja ApakA ( zrI ramezacandra zarmA kA ) janma san 1961 mArca meM zrI phaudalaprasAdajI zarmA ke yahAM nabAlIpura ( M. P.) meM huvA thA / zrApane janma se brAhmaNa kula meM janma lekara ke jaina dharma kI zikSA grahaNa kI / Apane laukika zikSA hAyara saikeNDarI taka kI / digambara jaina sAdhunoM kI saMgati se Apake andara jinadharma ke prati ruci utpanna huI tathA ApameM muni saMyamI jIvana vyatIta karane kI bhAvanA jAgRta huI Apane 25-2-76 I0 canderI (vAmora) meM A0 sanamatisAgarajI se muni dIkSA dhAraNa kii| Aja bhI Apa jainAgama ke siddhAnta graMthoM kA anveSaNa kara rahe haiM tathA muni dharma ke mUlaguNoM kA pAlana kara rahe haiM / prApa prakharavaktA tathA saralamanA muni haiM / dhanya hai ApakA jIvana / muni zrI RSabhasAgarajI mahArAja ApakA jIvana bAlya avasthA se hI sat saMgati meM bItA hai / zrApane 16 varSa kI umra meM gRha tyAga kiyA tathA 18 varSa kI umra meM muni sammatisAgara jI se digambarI dIkSA prApta kI hai / Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] digambara jaina sAdhu Apane laukika zikSA hAyara saikaNDarI taka hI prApta kI hai / ApakA tyAga dhanya hai jo choTI avasthA meM adhika adhyayana kara prANI mAtra kA uddhAra kara rahe haiM / Apake upadeza meM jaina, ajaina, hindU, muslima Adi sabhI varga ke loga Akara upadeza zravaNa karate haiM / Apake hRdaya meM prANI mAtra kA uddhAra ho yahI bhAvanA rahatI hai / muni zrI. guNasAgarajI mahArAja __ zrI dIpacaMdajI ne probarI ji0 DUgarapura meM saM0 1940 meM dazA hummar3a jAti meM janma liyA thaa| zikSA prApta karane ke bAda Apane kapar3e kA vyApAra kiyA / ApakA mana sAMsArika kAryoM meM nahIM lagA tathA muni kunthusAgarajI se kSullaka dIkSA lI / nAgaphaNI pArzvanAtha meM AcArya sanmatisAgarajI se muni dIkSA dinAMka 8-5-83 ko lii| muni zrI cAraNasAgarajI mahArAja zrI jagannAthajI kA janma jesavAla jAti meM saM0 1973 meM azoka nagara madhyapradeza meM huvA thA / Apane sAmAnya zikSA prApta kI tathA vyApArika kArya meM laga gaye / zubha saMyoga se muni zrI ke darzana evaM pravacanoM se prabhAvita hokara AcArya zrI se kherabAr3A ji0 udayapura meM saM0 2039 meM jeSTha kRSNa pakSa meM muni dIkSA le lii| Apa sarala pariNAmI tathA ArSamArga ke anusAra municaryA meM lIna haiN| . muni zrI meghasAgarajI mahArAja zrI dhUlacandajI kA janma chItarI rAjasthAna meM saM0 1971.meM huvA thA / sAmAnya zikSA prApta kii| Apane dazA hummaDa jAti meM janma liyA / dAhoda gujarAta meM san 10-10-82 ko muni dIkSA A0 sanmatisAgarajI se lI / Apa saMgha meM rahakara muni vratoM ko pAla rahe haiN| Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 463 muni zrI gautamasAgarajI mahArAja san 1940 meM nAgapura mahArASTra meM janma liyA thaa| Apake pitAjI kA nAma zrI chaganalAlajI pahAr3iyA thA / Apane sAmAnya zikSA prApta karane ke bAda kATola mahArASTra meM vyApAra kiyaa| * ApakA pUrNa nAma nemIcandajI thaa| san 1981 nAgapura meM kSullaka dIkSA lii| muni dIkSA 1982 dAhoda meM lI / ApakA nAma AcArya zrI ne gautamasAgara rkhaa| muni zrI rayaraNasAgarajI mahArAja saM0 1967 meM sarAM (khaNDavA ) meM janma liyA thaa| ApakI zikSA maiTrika taka indaura meM huI / yuvA avasthA meM Ane ke bAda sAmAnya dhandhA karane lge| tArIkha 14-4-82 ko bAvanagajA bar3avAnI meM Apane muni zrI se muni dIkSA lii| Apa bharA pUrA parivAra chor3akara Atma kalyANa ke patha meM lage hue haiN| vartamAna meM Apa AcArya zrI ke sAtha hI haiM tathA Atma sAdhanA kara . rahe haiN| muni zrI tIrthasAgarajI mahArAja ApakA janma alavara jilA rAjasthAna meM san 1951 meM huA / Apake pitAjI kA nAma zrI bAbUlAlajI va mAtAjI kA nAma zrImatI dulArIbAI hai / Apake 6 bhAI evaM 3 bahineM haiM / Apake pitAjI 15 sAla se muni sevA meM rata haiM va dhArmika pravRtti ke haiM / ApakI bhAvanA ekadama vairAgya kI ora jAgrata huI aura thor3e hI samaya meM AcArya zrI vimalasAgarajI ke sAtha rahakara Apane kramazaH dUsarI, pAMcavIM va sAMtavI pratimA dhAraNa kI va dhArmika granthoM kA adhyayana kiyaa| sAvana sudI ha tArIkha 2-8-76 ko sonAgirIjI meM candraprabhu prAMgaNa meM AcArya zrI vimalasAgarajI se kSullaka dIkSA lI / Apa bar3e zAntacitta va mRdubhASI haiN| ApakA adhikatara samaya dhArmika granthoM kA adhyayana karane meM vyatIta hotA hai / bar3avAnI meM Apane muni dIkSA A0 sanmatisAgarajI se le lii| Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . 464 ] digambara jaina sAdhu muni zrI hemasAgarajI mahArAja pUrva nAma :-zyAmalAla jaina jAti : khaNDelavAla ( luhAr3iyA ) pitA kA nAma-svargIya zrI anUpacanda jaina mAtA kA nAma-kamaleza jaina janma sthAna : kheralIgaMja janma tithi : di0 10-7-55 kSullaka dIkSA guru kA nAma : AcArya zrI sanmatisAgarajI 1 kSullaka dIkSA grAma : sihorA - kSullaka dIkSA nAma : kSu0 pavanasAgara kSullaka dIkSA dinAMka 30-11-76 muni dIkSA guru kA nAma-prAcArya zrI sanmatisAgarajI . muni dIkSA kA nAma : muni zrI hemasAgarajI muni dIkSA dinAMka 28-2-80 muni dIkSA grAma buDhAra ( ma0pra0 ) laukika zikSA B. A. dhArmika zikSA-dravyasaMgraha, chahaDhAlA, sarvArthasiddhi, tatvArthasUtra, gommaTasAra, parIkSAmukha, ratnakaraNDa zrAvakAcAra, samayasAra, pravacanasAra, pancAstikAya, nyAya dIpikA, paMcAdhyAyI rAjavArtika / vartamAna cAturmAsa-kAraMjA ( mahArASTra) Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI ravisAgarajI mahArAja M 7 . . muni zrI ravisAgarajI mahArAja paricaya aprApya ailaka zrI bhAvasAgarajI mahArAja zrI ailaka 105 bhAvasAgarajI ke vacapana kA nAma nAthUlAlajI jaina thA / ApakA janma Aja se lagabhaga 55 varSa pUrva bArA sivanI ( ma0pra0) meM huA thA / Apake pitA zrI dharmadAsajI the / jo sarakArI naukarI karate the / ApakI mAtA AnandavAI thii| Apa golApUrva jAti ke bhUSaNa haiN| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa evaM hindI bhASA meM huI hai| Apa bAla brahmacArI rahe haiN| svAdhyAya karane se Apake mAnasa meM vairAgya bhAva uThe va Apane kArtika sudI terasa vikrama saMvat 2025 ko jabalapura meM zrI 108 muni sanmatisAgarajI se ailaka dIkSA le lo| Apane jabalapura ArA Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kI / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] digambara jaina sAdhu kSa0 zrI vIrasAgarajI mahArAja sAdhu kabhI vismaya nahIM karate, para kSINakAya hIrAlAla jaina khabarA grAmavAsI ( pannA) ratnatraya pAtheya kI karabaddha yAcanA karatA jaba sammukha A hI gayA to zAzvataM tIrtharAja sammedagiri kI vaMdanA meM nimIlita palakeM kholate hue A0 zrI sanmatisAgarajI ma0 bhI use kSaNa bhara basa nihArate hI raha gaye / jisa tana ko iMdriyoM ke asahayoga kA aMtimestham mila cukA ho usakI arjI para phaisalA karanA AsAna kAma na thaa| saMyama ko durgama pagaDaMDiyoM ko nApate hue kahIM durbala paira lar3akhar3A na jAya yaha duvidhA nirNaya kI rAha roke alaga khar3I thii| kSaNa bhara kI zAMti ke bAda AcArya zrI ne yAcaka kI nizchala AMkhoM meM jhAMkA to antas kI gaharAI meM utarate hI cale gaye aura milI kasamasAhaTa kI jhalaka / pala bhara meM duvidhA kA kuharA chaTa gayA / sAtavI pratimA ke vrata dekara pyArelAla ke putra hIrAlAla ko bhI vatiyoM kI jamAta meM milA liyA gyaa| jaldI hI pauSa kR0 4 saM0 2036 ko kaTanI meM usake kaThina imtihAna kI ghar3I bhI A gaI aura Adeza se kSaNa bhara meM hIrAlAla ne kaizaloMca kara deha se apanI nirmamatvatA siddha kara dii| phira saba kucha badala gyaa| gAMva kA hIrAlAla sabakA hIrA bana gayA / AcArya zrI ne use kSullaka vIrasAgara nAma se abhihita karate hue janezvarI dIkSA pradAna kii| guru kI vaiyAvRtti karate hue kSullaka vIrasAgara mahArAja zAstroM ke gahana adhyayana meM nimagna haiN| Intemen............ kSullaka zrI pUrNasAgarajI mahArAja ___satraha varSIya navayuvaka aravinda ko sAdhu saMgha kA darzana hote hI vairAgya ho gayA to vastI ke logoM ne ise janmAMtaroM kA saMskAra hI maanaa| sukomala kAyA sAdhanA patha kI kaThina yAtrA se kahIM kumhalA to nahIM jAyagI basa yahI tarkaNA unake carcA kI raha gayI thI / pathariyA (damoha) kI bastI meM prajana bhI jaina zrAvaka ke vrata pAlate haiM / vahAM kI galiyoM meM . khelane vAlA aravinda mukha para virAga ke bhAva lekara zAma ko ghara lauTatA to pitA kapUracanda jaina ne acchI taraha samajha liyA ki unakA kula dIpaka gRha tyAgakara jaga dIpaka banakara rahegA / so gRhasthI kI carcA se unhoMne svayaM hI kinArA kara liyaa| mAtA zyAmA ke Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 467 hRdaya meM bahU kI sAdha thI para vaha sAdha sAdha hI raha gaI / rAga para virAga ko vijaya huI aura 10 maI 63 ko janmA aravinda 2 jUna 80 ko bur3hAra (ma0 pra0) meM prA0 zrI sanmatisAgarajI ma0 ke caraNa kamaloM meM jA upasthita huA / pAnI kI dhArA bhI kahIM rukatI hai / guru ne sadjJAna se jAnakara supAtra ko kSullaka dIkSA pradAna karane kA nizcaya kara liyaa| vizAla janasamUha ke samakSa kaizaloMca kI kaThina parIkSA zurU huI / guru kI garimA ko bar3hAne vAlA aravinda saphala huaa| prasannacitta guru ne 'pUrNasAgara' nAma se prApako abhihita karate hue zivapatha para agrasara hone kA Adeza diyaa| tabhI se Apa svAdhyAya meM lIna hokara Atma kalyANa kara rahe haiN| kSullaka zrI candrakIrtijI ka.. . kSullaka zrI candrakItijI paricaya aprApya Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI vIrasAgarajI mahArAja kSullaka zrI vIrasAgarajI mahArAja paricaya aprApya kSullaka zrI samatA sAgarajI mahArAja 1 zrI amRtalAlajI kA janma DUMgarapura rAjasthAna meM 60 varSa pUrva huvA thA / Apake pitAjI kA nAma kastUracandajI dazAhummar3a jAti ke the / Apake 3 putra, 1 putrI hai / 1 putrI ku0 vIragA jaina AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa kara Atma sAdhanA kara rahI hai / zrApane bhare pUre parivAra ko chor3akara pU0 A0 sanmatisAgarajI mahArAja se kSu0 dIkSA dinAMka 6-11-83 ko DUMgarapura meM hI dhAraNa kI / apane nAma ke anusAra hI ApakI vRtti hai / dhanya hai zrApakA jIvana / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu AryikA vijayamati mAtAjI ApakA janma pir3AvA ( rAjasthAna ) jilA jhAlAvAr3a meM san 1928 ko huvA thA / Apake pitA kA nAma rAjamalajI thA tathA mAtA kA nAma kastUrIbAI thA / zrApakA gRhasthAvasthA kA nAma ahilyAbAI thaa| guru ke pravacanoM se Apake andara zrAtma jJAna jAgRta huvA tathA muni sanmati - sAgarajI se rAjasthAna koTA kArtika sudI 3 saM0 1932 ko AryikA dIkSA dhAraNa kii| Apa rAjasthAnI bhASA kI jAnakAra haiM nirantara Atma kalyANa hetu svAdhyAya manan cintana meM nirata haiM / AryikA nemavatI mAtAjI [ 469 ApakA janma maI san 1930 I0 meM phaphota ( TUnDalA ) zrAgarA uttarapradeza meM huvA thA / Apake pitA vyApArI the unakA nAma zrI pyArelAlajI jaina tathA mAtA kA nAma zrImatI jayamAlA devI thA / sAmAnya laukika zikSA prApta kI thI / digambara jaina sAdhuoM ke pravacana sunakara vairAgya huvA tathA prA0 zrI sanmatisAgarajI se 15 aprela 1675 I0 kalakattA meM digambarI dIkSA le lI / zrApa kaThora tapasvI jIvana vyatIta kara rahI haiM, nirantara vratopavAsa dharma sAdhanA meM tallIna rahatI haiM / ApakA pUrva nAma vihubAI thA / * zrAyikA ajitamati mAtAjI pU0 mAtAjI kA janma sIkara jile meM khura nAmaka grAma meM huvA thA / zrApane A0 sanmatisAgarajI mahArAja se 4 varSa pUrva AryikA dIkSA dhAraNa kI / Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] digambara jaina sAdhu kSullikA darzanamatijI ApakA janma pamalA gonora ma0 pra0 meM huvA thA / Apake pitA kA nAma devacandajI thaa| Apa yuvA avasthA meM saMnyAsa dhAraNa kara Atma kalyANa ke mArga meM nirata haiM / dAhoda nagara gujarAta meM A0 sanmatisAgarajI mahArAja se kSullikA dIkSA lii| kSullikA jinamatijI ApakA janma javalapura meM huvA thA / Apake pitA kA nAma jvAlAprasAdajI evaM mAtAjI kA nAma zrI kastUrIbAI thaa| ApakA pUrva nAma cenAvAI thA / A0 sanmatisAgarajI mahArAja se Apane allikA dIkSA lii| Apa dharma dhyAna meM lIna rahatI haiM tathA Atma sAdhanA ke patha para sAdhanA kara rahI haiN| kSullikA nirmalamati mAtAjI ApakA pUrva nAma munnIbAI thaa| Apake pitA pratiSThita vyApArI zrI kapUracandajI jaina the| tathA mAtA kA nAma cenavAI thaa| Apane choTI avasthA meM hI kSullikA dIkSA dhAraNa kara lI / dIkSA guru muni sanmatisAgarajI te kaTanI meM saMvat 2030 meM dIkSA lI thii| dIkSA lene ke vAda Apa nirantara dharma sAdhanA meM rata rahI haiN| muslmanmmmmmheliemaramanant Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 471 Rssssssssssssssssssssssssssssssssss munizrI supArzvasAgarajI mahArAja (dakSiNa) dvArA dIkSita ziSya muni zrI suvAhusAgarajI 11%8233333333333333333333333333333 - : : ne zrI supArzvasAgarajI mahArAja .. .. munizrI subAhusAgarajI mahArAja ApakA janma vikrama saM0 1986 meM hulagI grAma jilA velagAMva va maisUra prAnta meM huA / ApakA janma nAma tavanappA hai / pitAjI kA nAma bAlappA aura mAtAjI kA nAma zrImatI jAnakIvAI hai| ApakI vAlyAvasthA se hI dharmadhyAna kI ora vizeSa ruci rahI hai| Apake yahAM parivAra meM kRSi-kArya hotA hai / sImaMdharasAgarajI mahArAja kA grAma bhI Apake grAma se bahuta nikaTa hai, ApakI unakI .riztedArI nikaTa hone se unase dharmopadeza zravaNa kara Apane bhI brahmacarya vrata lekara gRhatyAga diyA thaa| vi0 saM0 2015 agahana zuklA 15 ko kunthalagiri kSetra para muni zrI supArzvasAgarajI se muni dIkSA grahaNa kii| Apa dharmasAdhana meM rata haiN| Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] digambara jaina sAdha PREMITRAGE-RERCISERIESAIRAT-RRIERRITATED munizrI samantabhadrajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya -7dar . Eka. H aleshwin endawauawaangaungnguauauaununununununuagad .. Soumuauauauauauauauauauauaumon quauauaugunum famokinintammnoryin mumernama zrI samantabhadrajI mahArAja O muni zrI AryanandIjI muni zrI mahAbalajI AyikA suprabhAmatIjI kSullaka jinabhadrajI PRICRORIGRIME-TRICTREATORRRRRRRRRRRRRANTEER Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 473 digambara jaina sAdhu muni zrI AryanaMdIjI mahArAja . zrI zaMkararAvajI kA janma tAlukA peThana nAmaka grAma meM huA thA / Apake pitA zrI lakSmaNa rAvajI / ahamindra the evaM mAtA kRSNAbAIjI thIM / ApakA gotra ahamindra vRSabha thA, Apa jAti se di0 jaina setavAla the| ApakA vivAha zrImati pArvatIdevI se huA jo dhArmika kAryoM meM kAphI Age rahatI thI evaM 2 pratimA dhAraNa kara rakhI thii| Apake eka bhAI va do bahane thIM evaM Apake eka putra va do putriyAM thIM jinameM se putra kA svargavAsa ho gayA / Apa nijAma sarakAra ke kaSTama Aphisa meM pezakAra the| ApakI 1953 meM peMzana ho jAne ke bAda ApakA sampUrNa samaya dharmadhyAna meM jAne lgaa| Limdsar Apa vairAgya kI ora bar3he evaM Apane zrI samantabhadrajI AcArya se kunthalagiri meM 13-11-1956 ko dIkSA le lI va Apa dhArmika granthoM kA adhyayana karane lage / Apa hindI, marAThI, aMgrejI, urdU, gujarAtI, saMskRta Adi bhASAoM ke jJAtA the / Apake vairAgya kA pramukha kAraNa pUrvajanma evaM bacapana ke saMskAra evaM saMsAra kI vicitratA va svAnubhava thaa| Apane dIkSA lene ke bAda 60 se 61 taka bAhubali kumbhoja meM cAturmAsa kiyaa| san 62 se 69 taka Apa gurUkula elaurA meM rahe / Apane eka se adhika granthoM kA gahana adhyayana va svAdhyAya kiyaa| Apa svabhAva se mRdu va alpabhASI haiM aura vidvAnoM ke bar3e anurAgI haiM / Apa svayaM eka sajIva saMsthA haiM jo saMsthA ke mAdhyama se deza, dharma va samAja kI sevA meM saMlagna haiN| Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 ] digambara jaina sAdhu muni zrI mahAbalajI mahArAja . pU. muni zrI kA janma karnATaka prAnta jilA belagAMva meM khavaTakhoppa nAmaka sthAna meM dinAMka 25-1-1606 meM huvA thA / ApakA pAlana nAnI ke yahA~ huvA thA / pitA kA nAma kallAppA durgaNAvara / tathA mAtA kA nAma gaMgapvA thaa| ApakI laukika zikSA sAtavIM taka hI ho paayii| ApakA pUrva nAma bhimAppA thaa| Apane muni saMmantabhadrajI mahArAja . se 26-1-1964 ko kAraMjA meM kSullaka dokSA lii| muni dIkSA bhI muni zrI se lii| Apane karnATaka evaM mahArASTra meM vihAra kara prANI mAtra ke lie prAtma-kalyANa hetu dharma pravacana diyA / vartamAna meM 108 sva0 50 pU0 A0 zAntisAgarajI mahArAja kI janmabhUmi bhojagrAma meM unake smAraka kArya meM sahayoga de rahe haiN| ApakI zailI prabhAvakArI hai / kaThora muni dharma kI caryA kA Apa abAdhagati se pAlana kara rahe haiN| prAyikA zrI suprabhAmatI mAtAjI . ApakA janma kurar3avAr3I ( mahArASTra ) meM huaa| Apake pitAzrI kA nAma zrI nemIcandajI hai| RATH 3 TIME . . . . .. ! ___ ApakA zubha vivAha 12 varSa kI choTI-sI umra meM zrI motIlAlajI ke sAtha huaa| abhI meMhadI kI lAlI halkI bhI na ho pAyI thI ki utara gii| zIghra hI inhoMne apanA citta dharma-dhyAna kI ora lagAyA evaM nyAya prathamA inTara kI zikSA grahaNa kii| tatpazcAt solApura meM rAjUmatI zrAvikAzrama meM 15 sAla taka adhyApana kA kArya kiyaa| vi0 saM0 2024 mitI kAtika sudI 12 ko kumbhoja bAhubalI meM AcArya 108 samantabhadrajI mahArAja se AryikA . dIkSA grahaNa kI evaM inakA nAma suprabhAmatIjI rakhA gayA / __AryikA zrI indumatIjI va supArzvamatIjI ke sagha meM praveza kara Apa svAdhyAya meM magna rahatI haiM evaM cAturmAsa meM chAtrAoM ko par3hAtI haiN| . Online Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [475 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI jinabhadrajI mahArAja janmasthAna PYARA janma san janma nAma dIkSA sthAna dIkSA guru . - miraja ( ji. sAMgalI) - 1-11-1906 meN| - dAdA caudarI nAdre sA0 / - 1963 meM kumbhoja baahublii| - AcArya samantabhadrasvAmI se dIkSA lI / Apa tapasvI sAdhu haiM sadA paThana kArya meM lage rahate haiN| Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] digambara jaina sAdhu munizrI munendrasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI zrutasAgarajI mahArAja EHIMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMAR muni zrI zrutasAgarajI mahArAja pU0 mahArAjajI kA janma nuni AI (AgarA U. P.) meM zreSThI zrI pannAlAlajI ke yahAM saM0 1934 meM mAtA lakSmIbAI kI kukSi se huaa| Apa jaisavAla jAti ke the| ApakA pUrva nAma kanhaiyAlAla thA / Apane muni munIndrasAgarajI mahArAja se karahala mainapurI meM muni dIkSA lI / Apa pU0 prAcArya zAntisAgarajI mahArAja ke saMva me eka viziSTa sAdhu the / jo zArIrika dRSTi se asvastha rahane para bhI apane vrata, niyama, cAritra ke pAlana meM dattacitta rahate the / ApakA svabhAva saumya / zAnta aura manojJa thaa| ApakA yaha saubhAgya thA ki Apako aise mahAna RSirAja kA samparka milA / ApakI samAdhi bhI huii| Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 477 AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja bhiNDa dvArA dIkSita ziSya . .. .. . ... . M A ARAM N Sammychaseena PREPARAHand VHA A0 zrI vimalasAgarajI mahArAja 5.vkudduvvu sinvuvunu sssssivsiNpumukuNsnunuvun nunupu A0 zrI nirmalasAgarajI A0 zrI kunthasAgarajI muni zrI sumatisAgarajI muni zrI ajitasAgarajI ailaka zrI jJAnasAgarajI ailaka zrI sanmatisAgarajI kSullaka zrI dharmasAgarajI 3262525232323333338ssssssssssss363333333302 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - . JYA . 478 ] digambara jaina sAdhu prAcArya zrI nirmalasAgarajI mahArAja prAcArya zrI kA janma uttarapradeza, jilA aiTA grAma pahAr3Ipura meM maMgasira badI 2 vikrama saMvat 2003 meM padmAvatI parivAra meM huA thA, Apake pitAjI kA nAma seTha zrI boharelAlajI evaM mAtAjI kA nAma gomAvatIjI thA, donoM hI dharmAtmA evaM zraddhAlu the| deva, zAstra, guru ke prati unakI ananya bhakti thI tathA apanA adhika samayadhArmika kAryoM meM hI vyatIta karate the| unhoMne pAMca putra evaM tIna kanyA ko janma diyaa| unameM se sabase choTe hone ke kAraNa Apa para mAtApitA kA adhika prema rahA lekina vaha pyAra adhika samaya taka na cala sakA tathA ApakI choTI umra meM hI Apake mAtA-pitA devaloka sidhAra gaye the| ApakA bacapana kA nAma zrI ramezacandrajI thaa| ApakA lAlana-pAlana Apake bar3e bhAI . ... ... zrI gaurIzaMkarajI dvArA huaa| ApakI vairAgya-bhAvanA bacapana meM hI balavatI huI thI / Apake mana meM ghara ke prati . ati udAsInatA thI / Apake hRdaya meM AhAradAna dene va nirgranthamuni banane kI bhAvanA ne agAdha ghara banA liyA thaa| Apa jaba chahaDhAlA Adi par3hate to isa saMsAra ke cakra parivartana ko dekhakara ApakA hRdaya kA~pa uThatA thA evam bAraha bhAvanA par3hate hI Apake bhAvoM kA srota baha uThatA tathA vaha dharma cakSuSoM ke dvArA prabhAvita hone lagatA thaa| Apa socate the ki ina dukhoM se bacakara apane ko kalyANa mArga kI ora lagAkara sacce sukha kI prApti karUM / isI ke anantara zubhakarma ke yoga se paramapUjya zrI 108 mahAvIrakIrtijI kA zubhAgamana huA / usa samaya ApakI umra 12 varSa kI thii| mahArAja zrI Apake gharAne meM se haiM / Apane unake samakSa jamIkanda kA tyAga kiyA aura thor3e dina unake sAtha rahe / phira bhAI ke prAgraha se ghara AnA pdd'aa| aba Apako ghara kaida-sA mAlUma hone lgaa| Apake bhAI ne zAdI ke bahuta yatna kiye lekina saba niSphala ho gye| Apa AcArya zrI 108 zivasAgarajI ke saMgha meM bhI thor3e dina rahe / vahAM se bar3avAnI yAtrA ke liye kucha logoM ke sAtha cala diye / bar3avAnI meM AcArya zrI 108 vimalasAgarajI kA saMgha virAjamAna thA / Apane vahAM para dUsarI pratimA ke vrata grahaNa kiye| usa samaya ApakI umra 15 varSa kI thii| phira bAda meM Apa dillI pahu~ce / vahA~ para paramapUjya zrI 108 zrI sImandharajI kA saMgha virAjamAna thaa| unake sAtha prApa giranArajI gaye / vahAM para Apane saM0 2022 mitI baisAkha badI *14 ko kSullaka dIkSA grahaNa, Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [476 kii| usa samaya ApakI umra 17 varSa thii| vahAM se vihAra kara saMgha kA cAturmAsa ahadAbAda meM huaa| usake bAda Apane guru kI AjJAnusAra sammedazikharajI ke lie vihAra kiyaa| Apa paidala yAtrA karate hue AgarA Aye vahAM para zrI paramapUjya 108 vimalasAgarajI kA saMgha virAjamAna thaa| Apane saM0 2024 mitI ASAr3ha sudI 5 ravivAra ke dina mahAvratoM ko dhAraNakara nimrantha muni dIkSA dhAraNa kI tathA saMgha kA cAturmAsa vahIM para huaa| vahAM se vihAra karate hue Apa kuNDalapura aaye| jahAM para AcArya zrI se va0 nijAtmArAmajI ne kSullaka dIkSA grahaNa kii| vahAM se vihAra karate hue Apa zrI sammedazikhara pdhaare| vahA~ para mahArAja zrI kI tIrtharAja vandanA sakuzala huii| bAda meM ApakA cAturmAsa hajArIbAga meM huaa| usake bAda Apa madhuvana Aye / vahA~ para kSullakajI ne Apa se mahAvrata grahaNa kiye / bAda meM Apa IsarI paMcakalyANaka meM padhAre tathA vahA~ para 5 dIkSAyeM Apake dvArA huI / Apa vahAM se vihAra karate hue vArAvaMkI pdhaare| jahAM para ApakA cAturmAsa huaa| vahAM se vihAra karate hue Apa meraTha aaye| meraTha se Apa saMgha sahita pAMDava nagarI bhagavAn zAntinAtha, arahanAtha, kunthanAtha, mallinAtha kI janmabhUmi hastinApura tIrthakSetra para jisa dina bhagavAna AdinAtha ne zreyAMsa rAjA se prathama Adi kAla kA AhAra ganne ke rasa ke rUpa meM liyA thA pdhaare| saMgha sahita virAjakara Apake sampUrNa saMgha ne ganne kA rasa lekara usa dina kI yAda ko tAjA karA diyA mAno vo hI dRzya sAmane ho / muni zrI eka mAha rahakara mIrApura, jAnasaTha, mujaphpharanagara, khataulI, saradhanA, varanAvA, vinaulo, bar3AgAMva, vaDIta Adi ilAkoM meM hote hue cAturmAsa ke lie dillI kailAzanagara meM virAje / Apane anekoM sthAnoM para cAturmAsa kie| vartamAna meM Apa giranAra kSetra para nirmala dhyAna kendra kA nirmANa kArya prApake sadupadeza se vana rahA hai| Apa vratoM meM dRr3ha evaM sAhasI haiM, saralatA adhika hai, krodha to dekhane meM bhI nahIM AtA tathA prakRti zAMta evaM namra hai aise vItarAgI nirgrantha sAdhuoM ke prati agAdha zraddhA hai| AcArya zrI kunthasAgarajI mahArAja gharakoM ke mAtRtva sukha kI tamannA pUrI huI to chavirAja phUle nahIM samAye / pitA bana jAne kI khazI meM saM0 1972 mAgha zu0 paMcamI (baMsata paMcamI) ko dhauvA grAma (gvAliyara) kI galiyoM meM unhoMne bAje bajavA diye / gAMva kI sayAnI auratoM ne badhAI gAte hue sIkha dI-lAlA! lalana kA Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] digambara jaina sAdhu nAma badarI rakhanA bdrii| gAMva kI galiyoM meM khelakara skUla pahu~cA to paMDitajI ne pukaaraabdriiprsaad| skUla kI par3hAI khatma huI to badrIprasAda kA jI gAMva chor3ane ko macalane lgaa| kitAboM ke do akSara par3hate hI usane jAna liyA ki jindagI ghara meM khapAne ke liye nahIM paMcaparAvartana miTAne ke liye milI hai / jIvana ko rAha milI para gati bAkI thii| phira milA netroM ko sukhakArI pUjyapAda prA0 zrI vimalasAgarajI ma0 kA darzana aura jIvana ko milI gati / AcArya zrI ne bhavyAtmA para anugraha karate hue kSullaka dIkSA pradAna kii| kucha samaya bAda sammedazikhara meM samasta parigrahoM ko samApta karane vAlI nirgrantha muni dIkSA pradAna kara dI aura ApakA nAma 'kunthasAgara' rkhaa| Apa bhI cAritra kI sIr3hiyoM meM sthira paga bar3hAte hue apane nara janma kI saphalatA meM juTa gaye kyoMki jIvana kA sAra cAritra hai / kahA bhI hai thovamhi sikkhade jiNai bahusudaM jo caritta sNpunnnno| jo puNa caritahINo kiM tasya sudeva bahueNa / / guru sevA karate hue Apane satat svAdhyAya se jinAgama ke rahasya ko hRdayaGgama kara liyA tathA sujJAnadarpaNa pustaka likhakara apanI vidvattA se samAja ko vidita kraayaa| jina zAsana kI prabhAvanA kii| muni zrI sumatisAgarajI mahArAja ApakA gRhastha nAma zrI natthIlAlajI thaa| pitA zrI chiddulAla evaM mAtA zrI ciroMjAdevI ke Apa lAr3ale putra the / grAma zyAmapurA, paraganA amvAha ( murainA ) meM kvAra sudI 6 saM0 1975 ko ApakA janma huaa| Apa jAyasavAla jaina haiM / ApakI patnI kA nAma zrImatI rAmazrI devI hai| tInabhAI do putra aura do putriyAM ApakI haiM / bhare-pUre parivAra ko chor3akara Apane digambara dIkSA dhAraNa kI hai| zrApakI bAlya kAla se hI dharma meM lagana thii| Apa apanI kAztakArI tathA mAmulI vyApAra karate the ApakA vivAha vi0 saM0 1984 meM huA thA aura thor3e dina bAda hI Apako rAmadulAre DAkU haraNa kara le gayA thaa| 14 dina bAda Apa usake giroha se bhAga Aye / vi0 saM0 2010 meM Apa Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 481 gAMva se murainA meM Akara rahane lage aura dukAna kA kArya karate rahe / puNyodaya se zrI 108 prAcArya vimalasAgarajI mahArAja saMgha sahita murainA padhAre / isI samaya ApakI dharmapatnI ne Apase kahA ki AcArya zrI ko AhAra dene kI merI icchA hai / agara Apa AjJA deveM to maiM azuddha jala kA tyAga le luu| Apa bhI lIjiye / taba Apa ( natthIlAlajI ) ne kahA Apase bane to AhAra do hamase kucha nahIM banatA tava ApakI dharmapatnI ne azuddha jala kA tyAga kara diyA aura jJAnAbAI ke sAtha AhAra diyaa| phira ApakI dharmapatnI ne kahA aba hama apane makAna para AhAra banAveMge Apa mahArAja ko le pAveMge / tava dUsare dina ghara para AhAra banAyA va Apa mahArAja ko lekara apane ghara para A gaye aura khar3e rahe / mahArAja bhI khar3e rahe, mahArAja kI nigAha Apa para par3I to Apane kahA, mahArAja mujhase tyAga nahIM bnegaa| taba mahArAja lauTane lge| taba Apane socA ki mere ghara se mahArAja binA AhAra liye lauTa gaye to merA jaina kula meM utpanna honA hI bekAra hai / phira kyA thA, usI samaya Apake bhAva jage aura usI samaya Apane azuddha jala kA tyAga kiyA va AcArya zrI ko AhAra diyaa| AhAra dene ke bAda bhAvanA huI ki aba to tyAga karate jaayeNge| phira paM0 makkhanalAlajI kI saMgati meM rahane lage va zAstra adhyayana karate rahe / saM0 2021 meM zrI 108 zAntisAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA dhAraNa kI va vi0 saM0 2023 meM eka makAna kharIdA aura isI varSa murainA meM gajaratha paMcakalyANaka mahotsava huaa| isa avasara para zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja pdhaare| inase Apane sAtavIM pratimA lI aura isI taraha Apa tyAga kI ora bar3hate gye| saMsAra ko asthira jAnakara Apane mana meM munidIkSA lene kI dhAraNA banA lii| saM0 2024 meM phAguna sudI 12 ko sonAgiri gaye vahAM zrI 108 muni nirmalasAgarajI se munidIkSA lene kA vicAra kiyaa| magara zrI 108 muni vimalasAgarajI kI AjJA na pAkara bAda meM revAr3I phuNce| vahAM para zrI 108 muni vimalasAgarajI mahArAja se ceta sudI 13 vi0 saM0 2025 ko ailaka dIkSA lI aura ApakA zrI 105 vIrasAgara nAmakaraNa huA / vahAM se vihAra karake zrI gurujI ke sAtha dehalI padhAre / vahAM para cAturmAsa kiyA isI avasara para sarvaprathama sAvana sudI 11 ko kezaloMca hunA / kezaloMca ke samaya Apa bar3e zAntacitta dikhalAI de rahe the / thor3I hI dera meM Apane keza loMca kara DAlA / isa samaya ApakI jaya jayakAra se AkAza gUMja utthaa| cAturmAsa ke bAda saMgha ke sAtha sAtha Apa gAjiyAvAda padhAre / agahana vadI 12 vi0 saM0 2025 ko dUsarA kezaloMca huA usI samaya zrI gurUjI se munidIkSA hetu prArthanA kI aura usI samaya zrI 108 muni vimalasAgarajI Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ] digambara jaina sAdhu mahArAja ne munidIkSA de dI, phira ApakA dIkSita nAma zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja rakhA gyaa| dhanya hai ApakI dharmapauruSatA ko ki canda dinoM meM hI Apa sarva parigraha tyAga kara bharA pUrA parivAra chor3akara nimrantha munipada prApta kara liyaa| muni 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja saM0 1958 meM grAma kUpa jilA bhiNDa meM zrI gaNezIlAlajI ke ghara para zrI cunnIlAlajI ne janma liyA thA / Apane miDila zikSA prApta karake gRhastha dharma meM praveza kiyA tathA muni vimalasAgarajI se saM0 2012 meM alavara meM kSullaka dIkSA dhAraNa kI tathA saM0 2017 meM bhiNDa meM muni dIkSA dhAraNa kI / guru ne ApakA nAma muni ajitasAgara rkhaa| Apane jainAgama ke granthoM kA svAdhyAya kiyA tathA Atma kalyANa meM lage hue haiN| ailaka zrI jJAnasAgarajI mahArAja ApakA pUrva nAma suganacandajI thaa| ApakA janma vi0 sa0 1956 poSa mAha meM ghamasA ji. gvAliyara meM huvA thA / Apake pitA kA nAma zrI pyArelAlajI thA / sAdhAraNa zikSA ke bAda vyApAra meM laga gaye / saM0 2011 meM vimalasAgarajI se sAtavI pratimA lii| saM0 2013 meM kSullaka dIkSA evaM saM0 2016 meM ailaka dIkSA lI tathA bhArata meM guruvarya ke sAtha vihAra kiyaa| ailaka zrI sanmatisAgarajI mahArAja kahAvata hai ki pUta ke pAMva pAlane meM hI dikhAI dete haiN| lokokti kaisI bhI ho parantu gAMva gar3hI ( bhiNDa ) ke zikharacanda jaina ke jIvana meM yaha kahAvata yathArtha niklii| gaDhI grAma meM jainiyoM ke ghara sirpha ine-gine hI haiM / zrI pAtIrAma jaina kharobA ( gotra pAMDe ) apanI patnI mathurAbAI ke sAtha apane sImita sAdhanoM se nirvAha karate hue dharma sAdhanA karate the| puNyayoga se saM0 1962 meM maMgasira kRSNA 12 ko isa dampatti ko putraratna kA lAbha huaa| jisakA nAma zikharacanda rakhA Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 483 gayA / Apake janma ke eka varSa pazcAt Apake mAtA-pitA saparivAra sirasAgaMja (mainapurI) meM Akara basa gaye / jahAM para ApakI zikSA-dIkSA huI / kAlAntara meM mAtA-pitA ke dehAvasAna ke bAda Apa saparivAra ( strI-putra-putriyoM sahita ) khaDgapura ( pa0 baMgAla ) meM Akara basa gaye / parivartana saMsAra kA niyama hai / kAlalabdhi pAkara phalaTaNa meM pU0 AcArya zrI vimalasAgarajI ma0 ke darzana karate hI ApakI mohanidrA bhaMga ho gaI aura guru caraNoM meM Apane saptama pratimA ke vrata pradAna karane kI prArthanA kii| kArtika zukla 11 vI0 saM0 2485 ko AcArya zrI ne vrata pradAna karate hue ApakA nAma maMjila ke anurUpa 'zivasAgara' rakhA / usI varSa phAlguna zuklA 2 ko kSullaka dIkSA pradAna kara 'jJAnasAgara' nAma rakhA / vaizAkha zukla 13 vI0 saM0 2487 ko kAmpilyA meM AcArya zrI ne Apako 'ailaka dIkSA pradAna karate hue ApakA nAma vRSabhasAgara ghoSita kiyA / karmayoga se svAsthya ke kAraNa dIkSaccheda karanA par3A aura kSullaka pada kI dIkSA lenI par3I jahAM Apa pUrvaM nAma jJAnasAgara ke nAma se prasiddha hue / cAra varSa bAda punaH ailaka dIkSA lekara sanmatisAgara nAma se ratnatraya kI arAdhanA kara rahe haiM / kSullaka zrI dharmasAgarajI mahArAja ghamaMDIlAlajI kA janma saM0 1941 meM bhiNDa ( ma0pra0 ) meM huvA thA / ApakI mAtAjI kA nAma zrI pAnAbAI thaa| pitAjI kA nAma zrI zobhAlAlajI thaa| bacapana meM sAmAnya zikSA prApta karane ke bAda Apane apanA vyApAra Adi kArya sambhAlA / kSullaka svarUpacandajI se saM0 1965 meM dUsarI pratimA dhAraNa kI tathA muni vimalasAgarajI se koTA meM saM0 2004 meM dIkSA lii| Apa saMgha meM rahakara granthoM kI nakala karane tathA jinavANI kI sevA meM apanA samaya lagAte the / kSullaka * Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] digambara jaina sAdhu muni zrI kunthasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya prAyikA zAMtimatIjI kSullikA suzIlamatIjI MAHAMANANAMANANAMANNAMANANE AryikA zAntimatI mAtAjI ApakA janma sthAna lakhumA M.P. meM hai| Apake pitA kA nAma nAthUrAmajI tathA mAM kA nAma zrI phUlAvAI thA / hindI kA sAdhAraNa jJAna thA dIkSA se pUrva kA nAma kalAvatI thaa| Apane murenA meM sumatisAgarajI se kSullikA dIkSA evaM porasA meM muni kunthasAgarajI se AryikA dIkSA le lii| kSullikA zrI suzIlamatIjI ApakA janma sthAna kSatrIgrAma hai tathA mAtA halakI bAI kI kukSI se janma liyA thaa| Apake pitA kA nAma sundaralAlajI thaa| ApakA dIkSA se pUrva avasthA kA nAma ratanamAlA thaa| skUla meM 5 vIM kakSA taka hI zikSA rahI / dillI meM muni kunthasAgarajI se kSullikA dIkSA lii| Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 485 munizrI sumatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI zreyAMsasAgarajI , pArzvasAgarajI , zrutasAgarajI vijayasAgarajI AdisAgarajI vIrasAgarajI vinayasAgarajI zItalasAgarajI " zambhUsAgarajI bharatasAgarajI ajitasAgarajI kSullaka zrI siddhasAgarajI kSullaka zrI AnaMdasAgarajI kailAzasAgarajI guNasAgarajI .. candrasAgarajI sanmatisAgarajI AryikA candramatIjI pArvamatIjI rAjamatIjI jJAnamatIjI jJAnamatIjI kSulnikA zuddhamatIjI kSullikA zAMtimatIjI vidyAmatIjI MAMMOHAMINEMAMANANEMAMMMME Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . S Y mundrLL... 486 ] digambara jaina sAdhu .. ....... . muni zrI zreyAMsasAgarajI mahArAja ApakA janma mahArASTra rAjya ke antargata mukAma-tahasIla jilA vardhA grAma meM - tArIkha 31-12-1920 meM huvaa| ApakI janma bhUmi vardhA ( mahArASTra ) hai ApakA nAma ratnAkara hirAsAvajI cavar3e digambara jaima haiM Apake . pitAjI kA nAma zrI hirAsAvaMjI jinadAsajI cavar3e tathA mAtA kA nAma pArvatI- .. bAIjI hai / ApakA chApAkhAne kA dhaMdhA / nAgapura meM thaa| ApakAchoTA bhAI subhASacaMda cavar3e haidarAbAda meM presa calAtA hai / Apako eka lar3akI hai, usakA nAma vijayAvAI dhopAr3e hai / ApakI bhASA marAThI hai / abhI ApakI umara 56 sAla kI hai / kAraMjA meM Apane 2 pratimA 1962 meM lI thI aura chaThI pratimA cApAnera meM 1965 meM dhAraNa kI, saptama pratimA brahmacarya kI zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se bhAgalapura meM tArIkha 2-11-70 ko grahaNa kI usake bAda brahmacArI avasthA meM 1972 meM IDara ( gujarAta meM ) cAturmAsa kiyA / usake bAda Apa guru ke pAsa pArA gaye aura vahAM guru 108 zrI sumatisAgarajI mahArAja se 10 dasavIM pratimA tArIkha 14-12-72 vAra guruvAra ko mitI mArgazIrSa 6 ko dhAraNa kI, nAma ratnasAgarajI rahA, phira Apane guru ke Adeza se zikharajI Adi tIrthoM kI yAtrA dakSiNa bhArata, madhyabhArata, bihAra, uttara bhArata Adi pradezoM meM jo bhI siddha kSetra, atizaya kSetra aura nirvANa kSetra haiM, unakI yAtrA kI / Apake dAdAjI sva0 jinadAsajI nArAyaNajI cavar3e jaina inhoMne apane kAla meM jaina zAstroM kA mudraNa vardhA presa meM kiyA thaa| Apa gRhastha avasthA meM jo ki zrAvaka ke SaT karma haiM, muniyoM ko AhAra dAna diyA karate the, guru kI saMbodhanA se aura sAnidhya se upadeza se aura Agama kA nimitta pAkara dRr3ha zraddhA bana gaI aura vairAgya dhAraNA se muni bana gaye / pahile se hI dharma kI tarapha jyAdA lagana thii| ApakI muni dIkSA zubha miti vaizAkha badI 2 somavAra tArIkha 8-4-74 ko deI grAma (rAjasthAna) meM zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja dvArA huI / dIkSA grahaNa kA nAma zrI 108 muni zreyAMsasAgarajI mahArAja rakhA gyaa| Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI pArzvasAgarajI mahArAja zrI 108 pArzvasAgarajI mahArAja kA janma tahasIla phirojAbAda meM jilA AgarA uttarapradeza meM zubhamitI kArtika sudI 2 ko vikrama saMvat 1672 meM huA thA unakA janma agravAla vaMza garga gotra meM huA thA / unake gRhastha zrAzrama kA nAma rAmagopAla agravAla jaina thaa| unake pitAjI kA nAma pyArelAlajI jaina thA aura mAtAjI kA nAma dropadI bAI agravAla jaina thA / unakI mAtA kA svargavAsa dinAMka 15 - 1 - 1942 meM huA aura pitAjI kA kArtika sudI 15 dinAMka 11-11-162 meM huA pitAjI ke svargavAsa ke bAda unhoMne mandira kA kArya apane jumme rkhaa| [ 487 bacapana se unakI rUci dhArmika kArya meM bahuta thii| unakA mukhya kartavya devapUjA, vrata upavAsa zAstra svAdhyAya aura tIrtha yAtrA karanA hI thI / unhoMne 4 kakSA taka abhyAsa kiyA / san 1933 meM unakI zAdI dholapura nivAsI lAlA gaMgArAmajI kI putrI rAmazrIdevI ke sAtha huii| zAdI ke bAda bahuta lambe samaya meM eka putra huA / bahuta samaya ke bAda patnI aura putra ko chor3a vairAgya huA usa samaya putra munnAlAla 21 sAla kA thA / mArca 1966 meM zrI 108 muni zrI sumatisAgarajI aura zrI 108 muni zrI jJAnasAgarajI phirojAbAda zrAye taba unako vairAgya bhAva huA / taba unhoMne pUjya zrI 108 prAcArya sumatisAgarajI se dinAMka 31-3-66 caitra sudI 13 somavAra vIra saMvat 2415, vikrama saM0 2026 ke dina digambara jaina naziyAMjI phirojAbAda meM do pratimA ke vrata aura AjIvana brahmacaryaM liyaa| unakI dharmapatnI ne bhI jIvana paryanta brahmacaryaM liyA / muni zrI ke sAtha sammedazikhara yAtrA ko gaye / aSAr3ha sudIpa somavAra vikrama saM0 2026 vIra saM0 2415 dinAMka 23 - 6-66 meM AcArya zrI ke pAsa bArAbaMkI meM sAtavIM pratimA lii| phira ghara Aye / kucha dina bAda yAtrA ko gaye vahA~ guru sumatisAgarajI mila gaye / vahAM vikrama saM0 2028 asoja sudI 8 somavAra tArIkha 27-6-1971 ke dina di0 jaina thUvanajI meM ailaka dIkSA lI tathA zrI 105 ailaka zItalasAgarajI nAma dhAraNa kiyA / phira vI0 saM0 2500, vikrama saM0 2031 vaisAkha badI 2 somavAra deI grAma jilA bUMdI ( rAjasthAna ) paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava meM bhagavAna ke tapakalyANaka ke dina guru ke pAsa muni dIkSA lI tathA nAma pArzvasAgara rakhA / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] digambara jaina sAdhu. vI0 saMvat 2501 vikrama saM0.2032 zrAvaNa sudI 7 ke dina IDara meM muni vardhamAnasAgarajI ke samAdhi ke upalakSa meM jIvana paryanta hetu tyAga kiyA vIra saM0 2501 vikrama saM0 2032 bhAdavA vadI 2 zanivAra dinAMka 23-8-1975 IDara meM muni zrI saMbhavasAgarajI ke samAdhi ke upalakSa meM 12 sAla kI samAdhi kA vrata liyA / isaliye unane tArIkha 23-8-1987 taka isa zarIra ko chor3ane kA vrata liyA hai| F . SEAR. D . . ictiiiiindia muni zrI zrutasAgarajI mahArAja janma tithijanma grAma-meddIpurA ( jilA AgarA) janma nAma-vidyArAma pitA kA nAma-sAvaladAsajI mAtA kA nAma-neka zrIjI bhAI-bahana-jagarAma, mUlacanda, phUlacanda, bhagavatI devI vidyArAma (muni zrutasAgarajI) rAmadayAla (dyaasaagrjii)| zikSA-4 taka vyApAra-cI vivAha-24 varSa kI Ayu meM zrIpAlajI kI putrI rAmadulArI ambA jItA morenA 32 varSa kI Ayu meM rAmadulArI kA svargavAsa dUsarA vivAha zAMtibAI jo eka varSa bAda . svargavAsI ho gyiiN| vairAgya-bacapana se vairAgya dazalAkSarI, ratanalAla vrata 13 varSa taka kiyA tathA 43 varSa kI Ayu taka brahmacarya AcArya sumatisAgarajI se| kSullaka-1966-26 navambara agahana badI 2026 nAma vidyAsAgara / muni-26-2-1972 zanivAra phAlguna sudI 12 saM0 2026 sammedazikhara zrutasAgara nAma rkhaa| varSAyoga-10 bhAgalapura, 11 zikharajI, 12. bhAgalapura, 13. sonAgiri, 14. jalesavara (jilAroTA ) muvAlA mujaphpharanagara / DANCE Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 486 digambara jaina sAdhu muni zrI vijayasAgarajI mahArAja janma sthAna-IDara, gujarAta (sAvarakAMThA ) zrAvaka avasthA kA nAma-devacaMda gAMdhI pitA kA nAma-zrI nAthAlAla jaina mAtA kA nAma-lakSmIbAI jaina kSullaka dIkSA kaba lI-kArtika sudI 7 saM0 2032 ko zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se / muni dIkSA kava lI-bhAdo sudo 3 saM0 2032 meM lI-muni sumatisAgarajI mahArAja se / muni zrI AdisAgarajI mahArAja . . . . . pada-muni pada janma sthAna-rAjA kher3A ( rAjasthAna ) zrAvaka avasthA kA nAma--zrI rozanalAla jaina . pitA kA nAma-zrI mavAsI lAla jaina mAtA kA nAma-gulAva devI jaina kSullaka dIkSA kaba lI-jeSTha sudI 5 kinaselI meM muni sumatisAgarajI mahArAja se| ailaka dIkSA kava lI-saM0 2031 agahana sudI 2 kinaselI meM zrI muni sumatitAgarajI mahArAja se / hai muni dIkSA kaba lI-deha gAMva saM0 2030 meM lii| Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] digambara jaina sAdhu muni zrI vIrasAgarajI mahArAja.. ---- -- sonAgiri vaise hai to jainiyoM kA tIrtha, so bhIr3a bharI lAriyAM java-taba AnA yahAM ke vAsindoM ke liye Ama bAta ho gaI hai / para 23 akTUbara 76 ke dina bemausama zrAvakoM kA relA umar3atA dikhA to gAMva vAloM meM kucha jAnane kI utsukatA bar3ha gaI / utsukatA kI khoja bar3hI to harSa kA ThikAnA na rhaa| vijapurI ( bhiNDa ) ke moharalAla kA sapUta rAmasvarUpa mAtAkuvarajI kI AMkhoM kA tArA parivAra kI mamatA ko chor3akara Aja dharmasaMgha meM praveza lene jA rahA thaa| nirNaya ThIka thaa| aba moha jaisI koI bAta nahIM thii| ____ aba taka saMsAra cakra meM usane kyA nahIM dekhA thaa| so nirNaya aTala hI rahA / pU0 prAcArya zrI sumatisAgarajI ma0 ne zrAvakoM ke harSollAsa ke madhya kSullaka dIkSA pradAna kara rAmasvarUpa kI saMsAra dazA ko samApta kara diyA / vinIta ziSya kI yogyatA apanA raMga lAyI aura gurUvara ne 28 mArca 77 ko bAhya AbhyaMtara donoM parigraha se mukta karate hue thUvanajI kSetra meM muni dIkSA pradAna kI aura ApakA nAma "vIrasAgara" pracAlita kiyA / dhanya hai ApakA sAhasa jo isa paMcamakAla meM dhIra puruSoM ke citta ko bhI dolAyamAna karane vAlI mahAvata kI kaThina caryA ko aMgIkAra karane ke bhAva hue| Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [461 [ 461 muni zrI vinayasAgarajI mahArAja aman and ApakA janma mitI Asoja badI 6 samvat 1976 ko byAvara jilA ( ajamera ) rAjasthAna meM huaa| ApakA gRhastha kA nAma zrI hukumacandajI pANDayA hai| Apake pitAjI kA nAma zrI sukhadevajI va mAtA kA nAma kizanIbAI thaa| Apane 1947 meM pharsTa iyara pAsa kI usake bAda pitAjI kA svargavAsa ho jAne ke kAraNa par3hAI chor3anI pdd'ii| ApakI zAdI zrI hIrAlAlajI pATanI kizanagar3ha vAloM kI lar3akI zAMtAdevI ke sAtha huii| Apako mAtAjI kA dehAnta Apake janma ke 6 mAha bAda hI ho gayA thA / ApameM dhIre-dhIre vairAgya kI bhAvanA utpanna hone lgii| Apake 1 putra huaa| samvat 2031 meM AcArya zrI sumatisAgarajI ke sAtha giranArajI ko gaye aura rAste meM ailaka dIkSA lii| samvat 2031 meM Apako aipenaDisa kI bImArI huI jisako Apane dhairya ke sAtha sahana kiyA kintu usakA Aparezana hone ke kAraNa Apako dubArA kSullaka dIkSA lenI pdd'ii| isake bAda gujarAta meM ailaka dIkSA lI va RSabhasAgara nAma rakhA gyaa| usake bAda samvat 2033 tArIkha 30-8-76 ko zrI sonAgirajI meM muni dIkSA lI va ApakA nAma zrI vinaya sAgara rakhA gayA / AAT . . Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ] digambara jaina sAdhu muni zrI zItalasAgarajI mahArAja madhyapradeza rAjya meM bhiNDa jile meM mohanI nAma kA nagara haiM / jahA~ Apake pitA zrI parIchatajI tathA rAjamati nAma kI mAM thii| Apake pitA vyApAra kiyA karate the| saM0 1979 ko ApakA janma huvA tathA pUrva nAma pAzarphIlAla rakhA gayA thaa| 3-4 varSa taka skUlI zikSA prApta karane ke bAda Apake pitA ko grAma chor3anA par3A isa samaya ApakI umra 16 varSa kI thI / Apane vyApAra zurU kiyA tathA eka kuzala vyApArI bana gaye / ApakA parivAra dhArmika kAryoM meM sadaiva Age rahatA thA / muni jambUsAgarajI ke darzana evaM pravacanoM ko sunakara ghara tyAga karane kI bhAvanA huii| Apane kSullaka dIkSA le lii| kintu karma asAtA se kSullaka pada chor3a diyA tathA parivAra meM jA mile| punaH 45 varSa kI umra meM saM0 2031 ko ajamera meM muni sumatisAgarajI se muni dIkSA dhAraNa kii| ApakA nAma zItalasAgarajI rakhA / K. . muni zrI zambhUsAgarajI mahArAja janma tithi-bhAdo badI 8 janma sthAna-ghamasA zrAvaka avasthA kA nAma-bhAgacandajI jaina pitA kA nAma-zrI gulajArIlAla jaina mAtA kA nAma-viTolAbAI jaina kSullaka dIkSA kaba lo-zikharajI meM nirmalasAgarajI mahArAja se ailaka dIkSA kaba lI-bArAbaMkI meM nirmalasAgarajI mahArAja se . muni dIkSA kaba lI-sAvana sudI / kina se lI-zrI muni sumatisAgarajI mahArAja se| Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI bharatasAgarajI mahArAja [ 493 ApakA janma 16 disambara 1950 ko grAma gUDara khaniyAdhAnA jilA zivapurI meM zrImatI bhAgavatIbAIjI ke udara se huA / Apake pitAjI kA nAma zrI gulAbacandajI thA / ApakA vAlyAvasthA kA nAma devendrakumAra hai | ApakI mAtAjI kI ruci dharma me adhika hone ke kAraNa unhoMne san 1962 meM gRha tyAga kara AcArya zrI 108 dharmasAgarajI mahArAja se dIkSA jo ava AryikA zrI 105 vipulamatIjI haiM / unhoM mAtAjI ke saMskAra Apa para bhI par3e / dhArmika saMskAroM ke kAraNa Apane saMsAra ko nazvara jAna prAcArya zrI 108 sumatisAgarajI mahArAja se pAMcavIM pratimA zikharajI meM tathA sAtavIM pratimA pAvApurI meM dhAraNa kii| pharavarI 1679 ko zrI caMpApurI siddhakSetra meM AcArya zrI sumatisAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA dhAraNa kI evaM 105 kSullaka siddhasAgara nAma pAyA / Apane sumatisAgarajI mahArAja se muni dIkSA lo / muni zrI ajitasAgarajI mahArAja [ paricaya aprApya ] Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b 4e4 ] pada - kSullaka janma tithi - poSa sudI 5 saM0 1980 janma sthAna -- bhiNDa digambara jaina sAdhu kSullaka zrI siddhasAgarajI mahArAja zrAvaka avasthA kA nAma -rAmasvarUpa jaina pitA kA nAma - zrI mahoramala jaina mAtA kA nAma - kuMvara bAI jaina kSullaka dIkSA kaba lI - kArtika badI amAvasyA saM0 2033 kina se lI - zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se / kSullaka zrI AnaMdasAgarajI mahArAja pada - kSullaka pada janma tithi - mAgha sudI 10 pitA kA nAma zrAvaka avasthA kA nAma- munnIlAlajI jaina - choTUlAlajI jaina mAtA kA nAma -1 - ciroMjAbAI jaina kSullaka dIkSA - gahana vadI 10 selI nAmaka grAma meM zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 465 kSullaka zrI kailAzasAgarajI mahArAja tyAgI kA nAma-kailAzasAgarajI mahArAja pada kSullaka janma tithi-phAlguna sudI 12 janma sthAna-phaDIyAdarA (sAbarakAMThA) gujarAta zrAvaka avasthA kA nAma-kacarAlAlajI jaina pitA kA nAma-zrI hemacandajI jaina mAtA kA nAma-dIvAlI bAI kSullaka dIkSA-phAlguna sudI / kina se lI-zrI 108 AcArya sumatisAgarajI mahArAja se| kSullaka zrI guNasAgarajI mahArAja ApakA janma seTha zAntilAlajI kI dharmapatnI kI kokha se san 1958 meM murainA nagarI meM huA / ApakA bacapana kA nAma umezakumAra thA / Apake do bhAI evaM do bahaneM haiM / Apane hAyara sekenDrI taka kI laukika zikSA grahaNa kii| usake bAda nyAya vyAkaraNa evaM siddhAnta meM praveza liyaa| ApakI ruci saMskRta meM adhika hai / vyAkaraNa ke Apa acche jAnakAra haiN| Apane 12 varSa kI avasthA meM muni zrI vivekasAgarajI ke sAnnidhya meM pUrNa keza loMca kara liyA thaa| dharma ke prati ApakI bAlyakAla se hI ruci thii| Apake bAbAjI ne bhI kSullaka dIkSA le lI jo 105 kSullaka vardhamAnasAgarajI ke nAma se jAne jAte haiM / pApa 1974 meM gRha tyAga kara jayapura nagara meM kSullaka sanmatisAgarajI jJAnAnanda ke pAsa pahuMca gaye the / Apane san 1976 meM AcArya zrI 108 sumatisAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA grahaNa kI evaM kSullaka guNasAgara nAma paayaa| tabhI se Apa kSullaka sanmatisAgarajI ke sAtha haiM / ApakI saumya chavi sAkSAt vItarAgatA kA pratIka hai Apa acche vaktA bhI haiM / Apa apanA adhika samaya dharma dhyAna evaM adhyayana meM dete haiN| Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI candrasAgarajI mahArAja pada kSullaka janma tithi-zrAvaNa sudI 6 janma sthAna-barabAI ( murainA ) madhyapradeza zrAvaka avasthA kA nAma-zyAmalAlajI pitA kA nAma-zrI lAlArAmajI jaina mAtA kA nAma-sumitrAdevI jana kSullaka dIkSA-zravaNa sudI 9 ko-zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se lii| kSullaka zrI sanmatisAgarajI mahArAja yaha bhArata vasundharA aneka mahAna RSi muni evaM tapasviyoM kI jananI hai / isa vasundharA para unhIM kA janma lenA sArthaka hai jinhoMne bhArata deza kI gaurava garimA ko bar3hAyA hai / isI zRMkhalA grAma varabAI jilA murainA ke bAbUlAlajI ke ghara dinAMka 10 navambara 1946 ko mAM sarojabAI kI kokha se bAlaka . surezacanda kA janma huaa| sarala haMsamukha svabhAva, sAhasa prabala, Atma vizvAsa ApameM zuru se hI hai / sabhI sukha suvidhAoM se yukta ApakA ghara Apako apane moha meM nahIM phaMsA sakA / Apane 22 varSa kI alpAyu meM brahmacarya dhAraNa kara liyA / vairAgya saritA meM snAna karate hue 1 pharavarI 1972 ko Apane sammedazikharajI meM muni sumatisAgarajI se kSullaka dIkSA grahaNa kI ApakA nAma kSullaka sanmati* sAgarajI rkhaa| Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu / 467 AryikA zrI caMdramatI mAtAjI pada-AyikAjI janma tithi-kArtika badI amAvasyA saM0 1857 janma sthAna-(RSabhadeva ) rAjasthAna zrAvikA avasthA kA nAma-sulocanAbAI jaina pitA kA nAma-zrI amaracandajI jaina mAtA kA nAma-lalitAbAI jaina AryikA dIkSA kaba lI-mAgha sudI tIja saM0 2032 ko zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se / AryikA zrI pArzvamati mAtAjI pada-AyikA janma tithi-zrAvaNa sudI 11 janma sthAna-ArA (bihAra) zrAvikA avasthA kA nAma-bRjamohanI bAIjaina pitA kA nAma-zrI mahendrakumArajI jaina mAtA kA nAma-rAja dulArI jaina AryikA dIkSA-zrAvaNa sudI 6 saM0 2030 ko zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja se / .iN na HP Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 ] digambara jaina sAdhu AyikA zrI rAjamati mAtAjI grAma-ambA (murenA) umra-40 cAlIsa varSa dIkSA-muni zrI 108 sumatisAgarajI mahArAja se, [vizeSa dharma prabhAvanA kA varNana ] koTA ( rAjasthAna ) meM jaina auSadhAlaya va jaina pAThazAlA kA nirmANa sAgara meM varNI bhavana kI nIMva DAlI gyii| bAkala ( jabalapura ) meM pAThazAlA kholI gyii| pAMDicerI meM nayI jamIna nayA mandirajI banAne ke lie kharIda lI gayI hai aura zIghra hI nIMva lagAne kA kAryakrama hai / vartamAna meM kirAye ke makAna meM 2 mandirajI haiN| bAlabrahmacAriNI AyikA zrI jJAnamatI mAtAjI pada-AyikA zrI janma tithi-caita badI 5 janma sthAna-pozInA ( sAvarakAMThA ) gujarAta ' zrAvikA avasthA kA nAma-kaMcanabAI jaina pitA kA nAma -zrI sAMkalacaMdajI mAtA kA nAma-maNIbAI jaina AyikA dIkSA-mAgha sudI 3 saM0 2032 kInaselI meM zrI 108 muni sumatisAgarajI mahArAja . se| . ." ... Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 46 AryikA zrI jJAnamatI mAtAjI (pozInA-IDara) rAmadeza ke dazAhumar3a seTha sAkalacaMdajI kI putrI kA kaMcana nAma rakkhA / muni sumatisAgarajI kA saMgha pozInA grAma meM AyA vahA~ Apane kSullikA ke vrata svIkAra kiye / usake bAda AyikA pada ko dhAraNa kara vartamAna meM saccI sAdhvI kA jIvana vitA rahI haiM / Apa gujarAtI bahanoM ke lie Adarza rUpa haiN| kSullikA zuddhamati mAtAjI pada-kSullikA janma tithi-pASAr3ha zuklA 11 janma sthAna-gvAliyara zrAvikA avasthA kA nAma-jJAnamati pitA kA nAma-zrI udayarAja jaina mAtA kA nAma-pyArIbAI jaina kSullikA dIkSA kaba lI-zrAvaNa sudI 9 kina se lI-zrI 108 prAcArya sumatisAgarajI mahArAja se / kSullikA zAntimatI mAtAjI janma naam-mainaabaaii| pitA kA nAma-zrI bhaiyAlAlajI mAtA kA nAma-zrI ratnIbAIjI janma sthAna-panAgara ( jabalapura) ma0pra0 zikSA-svAdhyAyI dIkSAgurU-zrI 108 muni sumatisAgarajI suzrI mainAvAI kA janma panAgara jabalapura ma0pra0 meM huA / DagamagAte kadama sthiratA kI ora bar3he / dRr3hatA prApta kadamoM ne kAla ke sAtha daur3a prAraMbha krdii| RtueM eka ke bAda eka AI aura calI gii| kSaNa-kSaNa kA samaya dina aura saptAhoM meM saMcita hone ' .. 1. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] digambara jaina sAdhu lagA / saptAhoM ne mahInoM aura mahInoM ne varSoM kA rUpa le liyaa| zaizava bItane lagA aura umra ke caraNa yauvana kI ora bar3hane lge| cintAtura pitA ne yogya ghara-vara dekhakara AmagAMva nivAsI zrI siMghaI chadAmIlAlajI ke sAtha vivAha kara diyA / gRhastha jIvana sukha pUrvaka bItane lagA / ghara samRddha . thA, parivAra bharA pUrA thA / saMsAra kA jAla kAla rUpI makar3I ne bunanA prArambha kara diyA / mAtRttva, sajaga ho uThA / varSAnukrama se yogya samaya meM saMkhyA bar3hane lgii| do lar3ake evaM cAra bacciyoM kI mAM apane ghara AMgana meM kilakArI mArate, haMsate muskarAte phUloM ko dekhakara phUlI nahIM samAtI thI, kintu kAla kI gati vicitra hai| vidhi kA vidhAna amiTa hai / janma ke sAtha mRtyu chipI calI AI hai| .. patideva kAla ke atithi bana gaye / khuziyAM duHkha meM badala gaI / jIvana meM udAsI Ane lagI / samaya pAkara chiMdavAr3A meM Apane prAyikA dharmamati mAtAjI se saptama pratimA ke vrata grahaNa kara liye / jIvana ava dharma kI zaraNa meM pahuMca gayA / saMsAra kI vAstavikatA ne unheM jagA diyA aura muni zrI sumatisAgara ( morenA ) se kSullikA dIkSA le lii| tIna varSa taka AcArya zrI ke sAtha rahakara isa pada ke yogya samasta vidhi vidhAna kA adhyayana evaM AcaraNa kiyA / aba suvidhAnusAra kabhI svatantra ... rUpa se, kabhI kisI saMgha ke sAtha vicaraNa karatI huI kalyANa patha para bar3ha rahI haiM / kSullikA vidyAmatI mAtAjI .. ... [ paricaya aprApya ] . Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 501 muni zrI nirmalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya ..! ...... thI nirmalasAgarajI mahArAja muni thI varddha mAnasAgarajI , zAMtisAgarajI " vIrabhUpaNajI , nirvANasAgarajI vivekasAgarajI muni zrI darzanasAgarajI , sanmatisAgarajI , vardhamAnasAgarajI ailaka zrI sumatisAgarajI kSullaka zrI vidyAsAgarajI Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 ] digambara jaina sAdhu muni zrI varddhamAnasAgarajI mahArAja __ jilA bAMsavAr3A (rAjasthAna) ke grAma khAMdU ke zrAvakoM meM agraNI zrI sundarAvata jayacandajI ke yahAM bhAdrapada zuklA 14 ( anaMta caturdazI) vikrama saMvat 1966 ko eka bAlaka ne janma liyaa| vAlaka kA nAma ratanalAla rakhA gyaa| ApakI mAtA kA nAma bhUrIbAI thA / Apake do bar3e bhAI zrI nemIcanda aura sAkaracanda hue| ApakA gautra narasiMhapurA hai / zrI jayacandajI evaM bhUrIbAI donoM hI atyanta dhArmika prakRti ke the / bAlaka ratanalAla para apane mAtA pitA ke saMskAroM kA pUrA-pUrA prabhAva par3A / cUki Apa apane bhAIyoM meM choTe the isalie Apako sabhI kA asIma sneha milaa| . e java Apa pAMca varSa ke hue to ApakA nAma gAMva kI prAraMbhika pAThazAlA meM likhA diyA gyaa| Apa kuzAgra buddhi ke the, ataH sadA kakSA meM prathama aate| Apane saMskRta tathA hindI meM vizArada taka zikSA prApta kI / Apa bacapana se hI gRhastha vandhana se mukta honA cAhate the| jaba ApakI avasthA 20 varSa kI huI to mAtA-pitA ne Apake samakSa vivAha kA prastAva rakhA / kintu pApa para to raMga hI dUsarA car3ha cukA thaa| ataH Apane vivAha ke bandhana ko svIkAra na kara AjIvana brahmacaryavrata le liyA aura 20 varSa kI avasthA meM hI ghara chor3a kara AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja ke pAsa jA pahuMce / vikrama saMvat 1988 meM jAvarA (mAlavA) meM seTha kezarImala motIlAlajI dvArA karAI gaI paMcakalyANaka pratiSThA ke avasara para prAcArya vIrasAgarajI mahArAja se AThavIM pratimA ke vrata grahaNa kara liye / tava ApakA nAma brahmacArI jJAnasAgara rakhA gayA / lagAtAra kaI varSo taka Apa AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahe / AcArya zrI ke saMgha meM prathama cAturmAsa indaura meM kiyaa| bAda meM Apa AcArya mahAvIrakItijI ke saMgha meM bhI kAphI samaya taka rahe / miti AsAr3ha sudI 1 saMvat 2028 ko sarUrapura ( meraTha ) meM muni dIkSA . grahaNa kii| ApakA nAma muni varddhamAnasAgara rakhA gyaa| Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 503 Apa mahAna tapasvI haiN| kAMthalA ( mujaphpharanagara ) cAturmAsa ke samaya Apane 31 dina kA upavAsa kiyaa| isake bAda Apane alavara cAturmAsa meM bhI 31 dinoM kA upavAsa kiyaa| 10-10 dina ke upavAsa to Apa aneka bAra kara cuke haiN| Apa mahAna tapasvI haiM / apanA samaya svAdhyAya meM lagAte haiN| Apa atyanta zAnta citta aura sarala pariNAmI haiN| muni zrI zAMtisAgarajI mahArAja - - -- -- - --- -- acaraja kI bAta thI ki sukharAma ko bhI sukha kI talAza thI / alAvaDA (alavara) kI cauhaddI meM choTelAla jaina kA vyavasAya bhI ThIka thA aura patnI candana devI kA svabhAva bhii| so ve bhI yaha na samajha sake ki unake beTe ko kaSTa kyA hai ? saMsAra meM race-pace ve dampatti jaba bhI pUchate sukharAma bAta TAla jaataa| cAroM bhAI-bahinoM ne bhI dila TaTolA para ve bhI thAha na pA sake aura virAga kI tar3aphana sukharAma ke dila meM bar3hatI hI calI gaI / 15 varSa kI Ayu meM mAtA-pitA ne gRhasthI ke baMdhana meM bAMdha diyA jisakA nirvAha cAlIsa varSa kI Ayu taka virakta bhAva se kiyaa| kA "kAmaM kaH sevate sudhIH / " Akhira upazama kI ghar3I aaii| kAma kA sevate sudhiiH|" A0 zrI dezabhUpaNajI ma. se jayapura meM pahalI pratimA ke vrata grahaNa kara liye to lagA ki saccA sukha kucha adhika dUra nahIM hai / vArAbaMkI meM pU0 A0 zrI nirmalasAgarajI ma. ke caraNa kamaloM meM baiThakara saptama pratimA dhAraNa kara lii| jyeSTha zu07 vI0 saM0 2497 meM mujaphphara nagara meM ( zrI nirmalasAgarajI ne ) isa supAtra ko nirgrantha dIkSA dete hue sukha kI talAza meM bhaTakate sukharAma ko sukhI banA diyA aura ApakA dIkSA nAma 'zAMtisAgara' rakkhA / zrAvaNa zu02 vi0 saM0 1972 ko janma lete hI use jisa maMjila kI talAza thI vaha mila gaI / gurU : Adeza se Apane pAgama sammata ghora tapazcaraNa karake karmoM kI asaMkhyAtaguNI nirjarA kara apanI AtmA ko pavitra banA ddaalaa| Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 ] digambara jaina sAdhu kucha loga Azcarya karane lagate haiM ki isa paMcama kAla meM jIva hIna saMhanana se karma nirjarA kahAM taka kara pAyegA / anata saMsAra meM bhaTakate hue jo aba taka nahIM kara pAyA vaha aba kyA kara paayegaa| unheM AcArya kA yaha kathana yAda rakhanA cAhie varisa-sahasseNa purA jaM kammaM haNai teNa kAeNa / taM saMpahi variseha hu Nijjarayai hINa saMhaNaNe // bhAvasaMgraha-131 / mokSamArga meM dRr3hatA se bar3hate hue kadamoM ko dekhakara pU0 prA0 zrI jayasAgarajI ma. ne kArtika badI 14 saM0 2036 hastinApura kI pAvana bhUmi meM Apako AcArya pada pradAna kiyaa| sva-para kalyANa meM nirata rahakara Apane aba taka dillI, meraTha, mujaphpharanagara, hastinApura, sammedazikhara prAmIna nagara sarAya, rAmapura manihArAna meM cAturmAsa kiye jahAM anekoM bhaTake hue jIvoM ko samArga para lagAkara dharma kI prabhAvanA kI / ApakI bahina ne bhI ( AyikA zAMtimatI ) jinazAsana kI mahAn sevA ko / muni zrI vIrabhUSaNajI mahArAja munirAja zrI kA janma agahana badI 5 (paMcamI) samvat 1970 meM, mojAsor3A jilA bhinDa ma0 pra0 meM zrI bihArIlAlajI ke parivAra meM huaa| ApakI mAtu zrI kA nAma rAjamati devI thA Apake parivAra meM tIna bhAI evaM eka bahina hai jisameM bar3e bhAI kA nAma campArAma hai jo abhI khAsa parivAra grAma sukANDa ji0 bhinDa ma0 pra0 meM raha rahA hai / mahArAja ne Atma zuddhi hetu sampUrNa bhArata kI yAtrA vaMdanA dIkSA se pUrva hI pUrNa kara lI evaM bambaI mahAnagara meM rahate hue bhAMDuka meM apanI sampatti se eka jina maMdira bnvaayaa| isake lie Apake preraNA srota the prAcArya zrI nirmalasAgarajI mahArAja / prArambha se hI prApake bhAva muni dIkSA grahaNa karane ke the| isakA nimitta zravaNa . RAGH Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [505 bailagola meM rAste meM muni zrI munisuvratasAgara mahArAja se mahantapura mahArASTra meM milaa| tabhI se dakSiNa evaM zravaNabelagola kI yAtrA karake Apa hAla meM zrI siddhakSetra giranAra meM cAturmAsa kara rahe haiM / abhI taka Apane siddhakSetra kI 251 vaMdanA sampanna kara lI hai / hAla meM Apa AcArya zrI nirmalasAgarajI mahArAja ke sAtha rahakara Atma kalyANa meM lage haiN| munizrI nirvANasAgarajI mahArAja "al maa ___ Apake pitAjI the jagAtI kulabhUSaNa zrI rAmaprasAdajI ApakI mAtAjI thI bhUrIbAI / donoM uttama prakRtivAle the / una donoM ke svabhAva kA gaharA asara Apa para bhI par3A / bacapana se hI Apa jainadharma aura usake siddhAMtoM ke prati zraddhAnvita the / gRhasthAvasthA kA ApakA nAma thA kundnlaaljii| - aThAraha sAla kI umra meM ApakA pANigrahaNa-saMskAra huA cinjAbAI se jo -rec r : .... vamanI gAMva (madhyapradeza) kI rahane vAlI thii| durbhAgya se zAdI ke bAda tIna varSa ke bhItara hI cinjAbAI ke prANapakherU ur3a gaye / honahAra ko kauna roka sakatA hai| pazcAt Apake dharma-rata pitAjI kA bhI svargavAsa ho gayA evaM ApakI mAtAjI kA bhii| Apa sAMsArika-laukika baMdhanoM se mukta ho gye| ghara meM rahate hue bhI Apa, jaise pAnI meM rahate hue bhI kamala pAnI se alipta rahatA hai, vaise vikathAoM se alaga rahakara nirmamatva bhAva se apanA kAlayApana karate the| tyAga ke sopAna para! Apane 46 varSa kI umra meM muni zrI 108 nirmalasAgarajI se kSullakadIkSA aMgIkAra kI / dIkSA-sthala thA kuNDalapura jilA damoha (mdhyprdesh)| Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] digambara jaina sAdhu 1969 meM tIrthAdhirAja sammeda zikharajI kI pArasanAtha ToMka para zrApa muni zrI 108 nirmala sAgarajI ke sAnnidhya meM nirgrantha- dIkSA se vibhUSita hue / muni dIkSA se alaMkRta hone se zrApake pragatizIla jIvana meM jaise cAra cAMda laga gaye / muni zrI vivekasAgarajI mahArAja umara ke sATha basanta nikalate hI ghara ke kisI kone meM bUr3he ko biThA dene kA gAMva kA grAma rivAja badastUra aba bhI nirvighna cala rahA hai| isa saMdarbha meM hara bAra tarka ke ghere meM pheMkA gayA savAla kuNThita hokara nikalA hai / ghara kA uddAma yuvA zAsaka sAThiye kI antaHzakti kI ora jhAMke binA use sAThiyAyA kahane meM apanI bhalAI mAnatA hai / lekina baMkaTalAla kI karanI se unheM bhI zrAkhira dAMtoM tale aMguliyAM dabAnI pdd'ii| nAMdeDa jile meM sIraDavanikA gAMva virAgiyoM kA gar3ha hai vahAM zrAvaka zaMkaralAla patnI sonAbAI ke sAtha vyavasAya se jIvana nirvAha karate hue dharmArAdhanA meM samaya bitAte the / saM0 1972 meM baMkaTalAla ne inhIM ke ghara janma lekara nijakula ke sAtha-sAtha jinazAsana gauravAnvita kiyA / kAraNa choTA sA thA virAga kA, para thA hRdaya kI gaharAI taka dhaMsa jAne vAlA / "zaiva" sAdhu kI virAgI pravRtti ne inheM jhakajhora DAlA / sumArga sadguru kI pahacAna kA viveka unheM acchI taraha thA / san 71 meM A0 zrI vimalasAgarajI ma0 se saptama pratimA ke vrata lekara kaThina parIkSA kI taiyArI zurU kI / Asauja kR0 6 saM0 2033 ko auraMgAbAda meM pU0 muni zrI nirmalasAgarajI ma0 ke samakSa deha nirmamatva kI parIkSA dete hue kRpAsindhu guruvara se kSullaka dIkSA grahaNa kI / AcArya zrI ne Apake viveka kI sarAhanA karate hue "vivekasAgara" nAma se pukArA / Apako telagU, hindI, urdU, gujarAtI, marAThI, rAjasthAnI bhASAoM kA acchA jJAna hai / samprati guru Adeza se apanI viveka asi ko bhAMjate hue karmo kI kar3iyAM kATa rahe haiM / Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI darzanasAgarajI mahArAja 3. munizrI sanmatisAgarajI mahArAja ( ajamera) nIti se dhanopArjana kara bAjAra meM apano ke sabhI zrAvazyaka kArya pUjana prakSAla Ane dI / [ 507 muni zrI kA janma bhAratavarSa kI rAjadhAnI dillI meM huvA thA Apake pitA kA nAma zrI sUrajabhAnajI jaina agravAla tathA mAM zrI kA nAma zrImati ratanamAlAjI jaina thA zrApane 6 pharavarI 1972 ko muni zrI nirmalasAgarajI se kSullaka dIkSA lI kucha varSo ke pazcAt Apane muni dIkSA le lI / muni zrI sanmatisAgarajI mahArAja kA janma rAjasthAna ke suprasiddha nagara ajamera meM khaNDelavAla jaina samAja ke vaja gautriya parivAra meM saubhAgyazAlI zrImAn seTha phUlacandajI kI dharmapatnI zrImatI jodhIbAI kI kukSi se bhAdrapada zu0 saptamI vi0 saM0 1968 ko huA / dampatti ne bar3e pyAra se saMtAna kA nAma rakhA "bhaMvarIlAla" / zraura vagaira yaha dekhe ki saMsAra bhaMvara meM phaMsI prANiyoM kI na~yA ko bhaMvaralAla kaise nikAlatA hai, use Der3ha varSa kA hI chor3akara saMsAra se vidA ho liye / phalataH Apake pAlana-poSaNa kA bhAra cAcA zrI mAnamala jaina ke kaMdhoM para A par3A / kAla krama se Apa prArambhika laukika aura dhArmika zikSA samApta kara nijI vyavasAya meM laga gaye / vyApAra meM nyAya sAkha jamA lI / vyavasAya karate hue bhI Apane jaina zrAvaka sAmAyika zAstra zravaNa Adi meM kabhI zithilatA nahIM Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 508 ] virAga kI dhArA : . bacapana se hI mAtA-pitA kA sAyA uTha jAne ke kAraNa saMsAra kI vicitra dazA dekhane kA avasara do varSa kI alpAyu se Apako mila rahA thA / aura yahI kAraNa hai ki bhavabhogoM kI kSaNabhaMguratA kA upadeza lene Apako kahIM bhaTakanA nahIM par3A / udAsIna citta piMjar3e meM kaida paMchI kI taraha vairAgya ke liye chaTapaTA rahA thaa| karma mahAduTha vairI mero tA setI dukha pAve / tana piMjare meM baMdha kiyo mohi yAso kauna chur3Ave / / so parivAra meM kisI ne itanA sAhasa hI nahIM juTA pAyA ki Apako vivAha ke liye sahamata kara sake / bAla brahmacArI bhaMvarIlAla ke jIvana kI yaha pahalI vijaya thii| mana meM maMda-maMda muskAna lie eka dina vaha vahAM jA pahuMcA jahAM usake karmAsravoM ke chidroM meM roka lagAne ke liye muktimArga ke sAkSAt nidarzaka kRpAlu saMta pUjya muni zrI vimalasAgarajI ma. virAjamAna the / eka udAsIna ko muni zrI ne kSullaka dIkSA dekara vairAgya saMvarddhaka upadeza se bhavyoM kI mana pAMkhur3I khilA dii| usa dIkSotsava ko dekhakara ApakI ruci vairAgya kI ora ho gaI aura vyApAra se vimukha hokara saMgha meM hI rahane lge| isI daramyAna eka vicitra ghaTanA ghaTa gaI jisane Apake virAgI jIvana dhArA meM pravAha lA diyaa| humA yaha, eka bAra Apa kSullaka zAMtisAgarajI ma. ke sAtha ajamera kI ora vApisa A rahe the| mArga meM pIsAMgana grAma ke samIpa dharma kI zItala chAyA se sarvathA aspRzya, navakAra kI madhurima dhvani se asnAtita karNa vAle viSayAsakta dIrghasaMsArI sAdhu niMdakoM ne kSullaka zrI zotalasAgarajI ma0 ko kudukavat kilola karate hue gahare kUpa meM pheMka diyaa| saca hI kahA hai durjana vyartha meM zatrutA karate haiN| mRgamIna sajjanAnAM tRNa jala-saMtoSa vihitavRttInAma / lubdhaka dhIvara pizunA niSkAraNa vairiNo jagati // dharma kI mahimA kA aciMtya prabhAva, kSullakajI ma. ne kueM kI dIvAra para laTake halAhala viSa vamana karane vAle kAle bhujaMga ko rajju samajha kara pakar3a liyA aura laTake rhe| zrAvakoM ne upasarga dUra kara jaba Apako vahAM se nikAlA to sarpa bhI adRzya ho gayA / isa ghaTanA se jIvana aura jagata ke Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhU [506 prati hRdaya ke kisI kone meM avaziSTa Asakti para bhI virakti kA pUrA kabjA ho gyaa| ajamera pAkara Apane apanA karobAra banda kara diyA / aura phira, ghara chor3A to aisA ki bhUla kara bhI mukha na kiyA / samyaktva kA prabhAva hI aisA hai / kAlakrama se Apa nasIrAbAda Aye, jahAM para zrI 108 muni zrI jJAnasAgarajI ma0 ke dharmoMpadeza se karmaveDiyAM caTakane lgiiN| munirAja se saptama pratimA ke vrata lekara apanI samyaga-gaTharI ko sambhAlane meM dattacitta ho gye| mukti kI rAha : samvat 2016 IsarI meM paMca kalyANaka pratiSThA kA Ayojana ho rahA thA / 108 zrI nirmala sAgarajI ma. ekAntavAdiyoM kI durmati saptabhaMgI tIkSNa dhArA se kATa-kATa kara nirmala mati meM pariNita kara rahe the| inhIM munirAja ke caraNa sAnnidhya meM Apane kSullaka dIkSA grahaNa kii| dIkSita hone ke bAda Apa gurupada kamaloM kA anugamana karate hue dharma-dhyAna karate rahe tathA tapa saMyama meM apane . bhAva lagAte rhe| vikrama saM0 2020 meM gurudeva se bArAbaMkI cAturmAsa ke samaya ailaka dIkSA prApta kii| saM0 2025 meM vinIta ziSya ke liye samaya AyA zivapatha meM chalAMga lagAne kA / deva bhI tarasate haiM jisa saMyama ke liye use pAne ko ziSya ne jholI phailA dI / khekhar3A meM guru ne muni dIkSA dekara use kRtakRtya kara diyA / aMtaraMga-bahiraMga parigraha ko tyAga karane kI sanmati jisake ho jAya bhalA usakI pAtratA meM saMdeha kI gujAiza hI kahAM ho sakatI hai / so guru ne isa bhavyAtmA kA nAma sanmatisAgara rakhakara auroM ko bhI "sanmati" dene kA Adeza diyaa| ziSya ne apane tInoM padoM kI dIkSA kAla ke guru pU0 zrI nirmalasAgarajI ma0 ke Adeza ko zirodhArya kara jina zAsana prabhAvanA ke liye apanA kadama bar3hA diyaa| dharmapracAra evaM prabhAvanA : Apane deza bhara meM bhramaNa karake dharmAmRta ko varSA se bhavyoM ke hRdaya kamaloM ko siMcita karate hue praphullita kiyaa| samaDA aura vijaurI meM hajAroM arjana nara-nAriyoM ne AjIvana madya-mAMsa-madhU kA tyAga karake jina zAsana ke mahattva ko aMgIkAra kiyaa| Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ] digambara jaina sAdhu . parISaha jaya: zrI sammedagiri kI vandanA kara java Apa kaTanI ( ma0pra0 ) ke pAsa pahuMce to eka grAmINa meM madhu-makkhiyoM ke chatte meM patthara de mArA jisase madhu-makkhiyAM ApakI deha se cipaTa gaI parantu Apa atyanta bhAvanA bhAte hue jarA bhI vicalita nahIM hue / atyanta vedanA ko sahana karate hue calate rhe| kucha samaya bAda Apa girakara aceta ho gye| kaTanI ke zrAvaka pramukha Apako nagara meM le Aye jahAM tIna dina bAda madhu-makkhiyA~ alaga kI jA sakIM parantu Apane uph taka na kii| ghora upasarga meM bhI ApakA mana ratnatraya kI ArAdhanA meM lagA rhaa| pUjya muni zrI guru pada cihnoM kA anugamana karate hue zrAvakoM ko samyagdarzana bhAvanA ko dRr3hatam vanA rahe haiM / dharmavatsalatA kA bIja vaTavRkSa kA rUpa dhAraNa karatA rahe aura pUjya zrI apanI kRpA se zrAvaka varga ko saMsAra ko asAratA kA bhAna karAte raheM, yahI prArthanA hai| munizrI vardhamAnasAgarajI mahArAja (dakSiNa) .. Fe pU0 muni zrI kA janma dakSiNa bhArata madrAsa ke samIpa meM huvA thA / ApakI bhASA telagU hai Apa muni zrI nirmalasAgarajI se muni dIkSA lekara Atma kalyANa ke patha para cala rahe haiM vartamAna meM Apa AcArya dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM virAja rahe haiM / s - anmmmmmmmmuni-pune. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu ailaka zrI sumatisAgarajI mahArAja [ 511 tArAdehI (damoha) ke zrI gulajhArIlAla jaina sarrApha eka dina khAnadAnI vyavasAya ko chor3akara zivapatha ke anugAmI baneMge isakA to rattIbhara bhI gumAna unake pitA lakSmIcandajI ko bhI na thA / saM0 1983 mAgha zu0 14 ko isa pratiSThita sarrApha parivAra meM isa vibhUti kA janma huA to mAtA kauzalyA devI kI cirasAdha mAno sAkAra ho utthii| grAmINa vAtAvaraNa meM bhalA pale-puSe alpazikSita dampatti kI manokAmanA sAMsArika viSayoM ke atirikta ho bhI kahAM sakatI thI / parantu jaldI hI unakA yaha mohajAla TUTa gayA jaba unhoMne apanI isa pyArI saMtAna ko bhava bhogoM se virakta pAyA / virakti kA kAraNa kucha bhI rahA ho para yaha nizcita hai ki satsaMgati aura sAMsArika saMbaMdhoM ke svArthapanA kI anubhUti Apake citta ko virAga kI ora unmukha karatI rahI / virAga kA yaha srota saM0 2013 meM pU0 muni zrI vimalasAgarajI mahArAja ke caraNoM kA zrAzraya pAkara phUTa hI par3A / jIvana meM dharmakrAnti kA bIja aMkurita ho uThA / pU0 muni zrI ne isa nikaTa bhavya ko tRtIya pratimA ke vrata graharaNa karAkara saMsAra bhramaNa sImita kara diyA / saM0 2025 meM pUjya muni zrI nirmalasAgarajI mahArAja ne supAtra kI yogyatA parakhakara 'ailaka' pada kI dIkSA pradAna kI aura ApakA nAma sumatisAgara ghoSita kiyA / honahAra kI bAta, kSaNabhara pahale kA gulajhArIlAla sarrApha guru kRpA se ratnatraya kA pAtheya lekara bhavabandhana kA jAla kATane ke lie ghara se nikala pdd'aa| taba se na jAne kitane bhaTakate hue jIvoM ko isa vibhUti ne saddharmAmRta kA pAna karAkara sanmArga meM lagA diyA / nirantara dharmapracAra aura dharma sAdhanA karate hue Apa cAroM anuyogoM ke svAdhyAya meM dattacitta rahate haiM / kSullakazrI vidyAsAgarajI mahArAja anAdi kI bhUla sudhArane kA eka avasara naratana meM hI mila pAtA hai phira aura paryAyeM to aisI haiM ki unakA na honA hI Atama hita meM hai| alabattA aisA mAnakara calane vAle bhI hamameM se ikke-dukke hI hote haiM / saMsAra bhoga se kucha aisA tRSNA bhAva ho jAtA hai ki vitRSNA kI bAta suhAnI lagane lagatI haiM / nara jIvana kA isase adhika upahAsa aura kyA ho sakatA hai / bAta hara bAra vahI calatI hai para 'karUMgA' ke iti zabda se Atmahita kI itizrI na jAne kitanI bAra karane kI galtI anAyAsa hI hotI jAtI hai / 'saMmIlane nayanayornahi kiJcidasti' kI bhAvanA bhAne vAle zrI Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 ] digambara jaina sAdhu jhuvaralAla rUkhavadAsa vorAlakara aMjanIkhurda ( vulaDhANA ) apane pitA zrI rUkhavadAsa ghoMDIvA vorAlakara mAtA devakIvAI ke aneka prayAsoM ke bAvajUda bhI jala se bhinna kamalavat gRhasthI se alipta se bane rahe / 18 maI 1918 ko Apake janma ke uparAnta parivAra meM Ananda kI jo lahara daur3I thI vaha 23 jUna 74 se kSINa ho clii| jaba Apane pU0 prAcArya zrI nirmalasAgarajI mahArAja se siMdakheDArAjA meM brahmacarya pratimA kI dIkSA le lI / yahI nahIM usI varSa 10 akTUbara (74) ko auraMgAbAda ke rAjA bAjAra maMdira meM pUjya zrI se hI kSullaka dIkSA grahaNa kara saccidAnaMda kI prApti ke liye apane paga bar3hA diye / hara jaina zrAvaka parivAra meM eka kSINa dharma kI jyoti sadaiva TimaTimAtI rahatI hai / basa thor3A sA bAhya saMyoga bhara kA iMtajAra rahatA hai| vaha jise samaya para mila pAyA usake saccidAnaMdamaya bana jAne meM bhalA vilamba khaaN| zAstravAcana ciMtana-manana se vairAgya kI dizA meM mana unmukha huA so phira rukA nahIM / kSullaka vidyAsAgara ke rUpa meM aba Aja hamAre sammukha dharmAmRta kI varSAkara mahAna upakAra kara rahe haiN| apane dIkSA kAla se lekara aba taka Apane nauraMgAbAda, kumbhoja, bAhubalI, harAla, aMbaDa, ciMcavADa vasAgar3e aura parabhaNI meM cAturmAsa karake zrAvakoM ko ratnatraya ke mArga meM agrasara karane kA mahAna kArya kiyA hai / Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 513 209992299229aaaannnaaaa2209annahaa munizrI japasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya RELIARRRRRRRRRY REMEMESTERESTERESEREE muni zrI puSpadantasAgarajI kSullaka zrI sumatisAgarajI kSullaka zrI vijayasAgarajI TROYERCERMERRRRRRRRRRRRRRRRRRRREDATES muni zrI puSpadantasAgarajI mahArAja Armaawrana. Apane pU0 muni jayasAgarajI mahArAja se muni H I : dIkSA lI tathA Atma kalyANa ke patha para agrasara haiM / ... 8 . . kSullaka zrI sumatisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka sumatisAgarajI kA janma siroMja (madhyapradeza ) meM huaa| Apane vikrama saMvat 1962 meM anurAdhA nakSatra meM maMgalavAra ko janma liyaa| Apake pitA zrI maMgalajIta bhallA the aura mAtA mizrIvAI thii| unhoMne bar3e sneha se ApakA nAma badAmIlAla rkhaa| Apake nAma kA prabhAva jIvana para bhI par3A / dharma aura samAja ke hita meM Apa bAhara se bAdAma ke chilake se va bhItara se atIva guNakArI rhe| __jaba asamaya meM hI gRhasthI kA graha Apako lagA taba Apane paryApta parizrama karake sabhI vahanoM ke vivAha kiye / AtmIyoM kI preraNA se Apane apanA vivAha bhI kiyaa| dasa barasa taka Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 ] digambara jaina sAdhu dAmpatya jIvana kA nirvAha kiyA para vivAha virAga meM bAdhaka nahIM vanA / putra utpanna mAtra huA aura sAtha hI apanI mAM ko bhI letA gayA / Apane ghara aura parivAra chor3akara, zarIra aura saMsAra se virakta hokara prAjIvana brahmacArI rahane kA nizcaya kiyA aura zrI 108 muni ne misAgarajI se sAtavIM pratimA le lI / pUjya gaNezaprasAdajI, sahajAnandajI varNI ke sAnnidhya ne Apako Atmabodha kI dizA meM bar3hane ke liye prerita kiyA / vikrama saMvat 2023 meM zrI 108 muni jayasAgarajI se Apane kSullaka dIkSA le lI / Apa saralatA aura sAdagI, saujanya aura vidvatprema ke pratinidhi haiM / paMDita dyAnatarAya ke zabdoM meM Apa Arjava dharma ke pratinidhi haiM / kSullakazrI vijayasAgarajI mahArAja baccoM ko sakhA kahane vAle, unase ghulamilakara unakI bAtacIta meM rasa lenevAle aura unheM sahaja sarala svabhAva se dharma kI zikSA dene vAle kSullaka haiM vijayasAgarajI / ApakA janma saMvat 1968 meM koThiyA meM huA / ApakA bacapana atIva sukhamaya bItA / 16 varSa kI avasthA meM ApakA vivAha huA / eka putra bhI hai| * dasa barasa bAda jaba gRhiNI kA svargavAsa ho gayA taba Apake mana meM vicAra AyA-yoM. gRhasthI meM rahakara Atmahita karanA sambhava nahIM / gRhasthI to kAjala kI koTharI hai / isameM manuSya kitanA bhI sAvadhAna hokara kyoM na rahe / para rAga-dveSa, kSobha lobha, kAma-krodha kI rekhAyeM laga hI jAtI haiM / yaha vicAra Ate hI Apane bAndhavoM aura vaibhava ko chor3a diyA / saMvat 2017 meM devalI meM Apane muni zrI jayasAgarajI se brahmacaryaM pratimA le lI / chaha varSa vAda Apane kSullaka dIkSA bhI pir3AvA meM le lI / yadyapi ApakI laukika dhArmika zikSA lagabhaga nahIM hI huI thI tathApi gIta bhajanoM aura svAdhyAya tathA satsaMga ke mAdhyama se Apane jo AtmAnubhUti pAyI use dharma aura samAja ke hita meM vitarita karate rahate haiM / bar3oM ko upadeza denevAle to bahuta haiM para ve mAnate nahIM haiM / jo mAna sakate haiM unheM koI upadeza detA nahIM hai / ApakI yaha bAta solaha Ane sahI hai / . Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 515 CADEMADRAMMARRIADMIRMIRMIREMAMATALABAD muni zrI padamasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya RRRRRRRRRRRRRRRRRRELATED CREDEREDESCREENSTRESSESEARNER kSullaka zrI candrasAgarajI WERRIERRIERRORTERRORTEETHERRIERRRRRRRRRRRRRRRRRIES kSullaka candrasAgarajI mahArAja khurjA ( U.P. ) meM janma lekara Apane khAnadAna ko pavitra kiyA / Apake pitA kA nAma zrI dInAnAthajI thA, tathA mAtAjI kA nAma zrI kRSNA bAI thA / san 1974 meM Apane muni padamasAgarajI se upadeza sunA tathA kSullaka dIkSA lene ke bhAva hue to muni zrI ne kSullaka dIkSA de dii| Apa apane vratoM ko pAlana kara rahe haiM / Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] digambara jaina sAdhu muni zrI zreyAMsasAgarajI mahArAja vardhA dvArA dIkSita ziSya ailaka zrI candrasAgarajI / kSullaka zrI vizvanandIjI R RB S Cine. 20.. . -:mirman. .. .. . . -- Connouth ..... .. e s muni zreyAMsasAgarajI mahArAja . . NRNA-NAMANANTARNAMANANMMMMMMMMMMA ailaka candrasAgarajI mahArAja ___ ApakA janma simarayA ji0 lalitapura meM huvA thA / ApakA nAma baccUlAla thA / Apake pitA modI khuzAlacandajI the| parivAra jAti meM janma lekara jAti ko unnata banAyA / Apa 3 bhAI tathA eka bahina haiM / sADUmala jaina vidyAlaya meM zikSA prApta kI thii| bha0 mahAvIra svAmI. ke nirvANa mahotsava ke pAvana avasara para mAsopavAsI muni supAvasAgarajI se dUsarI / pratimA ke vrata dhAraNa kie| saM0 2032 meM muni nemasAgarajI se kSu0 dIkSA lI saM0 2037 meM phirojAbAda meM zreyAMsasAgarajI se ailaka dIkSA lii| kSullaka zrI vizvanaMdIjI mahArAja ApakA janma jainavAr3I (ji. solApura) san 1957 meM huaa| ApakA gRhastha avasthA kA nAma zAntinAtha kalavaMDA pATIla rahA / Apane muni zreyAMsasAgarajI se kSullaka dIkSA lii| . .. S Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * muni zrI suvratasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya digambara jaina sAdhu zrI suvratasAgarajI mahArAja missy TA muni zrI nirvAraNasAgarajI kSullaka zrI mahAvIrakIrtijI muni zrI nirvANasAgarajI mahArAja pitA kA nAma - bAbUlAla jaina mAtA kA nAma - sundara bAI janma sthAna--gAMva tAlabehaTa, jilA - lalitapura janma nAma - mahendrakumAra jaina janma divasa - dinAMka 5-8-52 I0 dIkSA guru- muni zrI suvratasAgarajI vaisAkha sudI chaTha puSya nakSatra meM prAtaH [ 517 * Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI mahAvIrakIrtijI mahArAja Apake pitA kA nAma zrI IzvarIprasAdajI tathA mAM kA nAma dhannobAI thA / ApakA nAma nemIcanda janma 1923 meM kArtika vadI trayodazI ke dina huA thA / dholapura meM janma lekara yahIM para sAmAnya laukika zikSA prApta kii| 25 aprela san 1983 ko mahAvIra jayantI ke dina sammedazikharajI meM muni zrI suvratasAgarajI se kSullaka dIkSA dhAraNa kI / ApakA nAma kSullaka mahAvIrakIrtijI rakhA gyaa| RONI Sonitor-L M zrI va HODDDDDA Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 516 muni zrI vijayasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI vimalasAgarajI kSullaka zrI jJAnAnandasAgarajI . zrI vijayasAgarajI mahArAja SARNAMEANAMAMAYANAMAHAMARNAMANANE muni zrI vimalasAgarajI mahArAja gvAliyara rAjya ke samIpa mahApano nAmaka grAma meM seTha bhIkamacandrajI jaisavAla ke yahAM saM0 1948 meM kesarIlAla putra kA janma huaa| inakI mAtA kA nAma zrImatI mathurAdevI thA 8 varSa kI avasthA meM inake pitA kA svargavAsa ho gayA, inake choTe tIna bhAI the / ina sabakA bhAra inhIM ke Upara thA / Apa bacapana se hI svAdhyAya ke premI the| saM0 1968 meM pahalI zAdI huii| patnI kA dehAnta ho jAne ke kAraNa dUsarA vivAha saM0 1977 meM huA dUsarI patnI kA dehAnta saM0 1662 meM ho gyaa| ApameM vItarAga bhAva jaagaa| saM0 1993 meM dUsarI pratimA kA vrata dhAraNa kiyaa| pariNAmoM meM nirmalatA pAI aura saM0 1997 meM zrI 108 muni vijayasAgarajI se kSullaka dIkSA le lii| usake Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 ] digambara jaina sAdhu tIna mahIne bAda ailaka dIkSA lI / saM0 do hajAra meM koTA. nagara meM vijayasAgarajI ke sAtha cAturmAsa kiyA aura usI samaya digambara muni dIkSA grahaNa kii| ApakA nAma vimalasAgarajI rakkhA gyaa| tapaH sAdhanA ke kIrtimAna puruSArthI santa ziromaNi munirAja haiN| kSullaka zrI jJAnAnandasAgarajI mahArAja IN INcyA A :"ISHTS . N . .. . . saMsAra meM saba kucha parivartita ho jAtA hai parantu virAga kA saMskAra lambI prakriyA se bhale gujare miTatA nahIM hai para saMskAra ho virAga kA ho / abhIkSNa jJAnopayogI sva0 pU0 zrI 108 jJAnasAgarajI mahArAja kI paramparA meM pU0 A0 zrI vidyAsAgarajI ma. dvArA bhalA jisa jIva ko virAga se saMskArita kiyA gayA ho usakI mahAnatA ke bAre meM kahanA hI kyA ! zrI sohanalAlajo chAbar3A, ToDArAyasiMha (rAja.) una uttama mahApuruSoM meM se eka haiM jinheM aise tapasvI AcAryoM kI satsaMgati milii| saM0 1991 meM zrI sundaralAla jaina ke ghara meM ApakA janma huaa| mAtA dhApUbAI ne janma se hI dhArmika saMskAroM meM ApakI gaharI ruci jAgrata kara Apako uttama zrAvaka banAne kI dizA meM pahala kii| kAlAntara meM 10 navambara 1976 meM pU0 zrI vijayasAgarajI ma. ke caraNoM kA Azraya pAkara Apane kulI grAma meM kSullaka dIkSA kA mahAn vrata dhAraNa kiyA / guru paramparA ke anurUpa Apa jJAna prasAra meM aharniza saMlagna haiN| '. . :. .. C M .... " / Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI sambhavasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI suvarNabhadrasAgarajI [ 521 muni zrI 108 suvarNabhadrasAgarajI mahArAja parama jJAnI dhyAnI tapasvI muni zrI kA janma gulavargA jile ke naMdUra grAma meM huA thA / zrApake pitA anaMtappA aura mAtA ratnAbAI thI / inakA gRhastha avasthA kA nAma zAMtilAla hai / mAtAM pitA bhAI bahina strI putrAdi tathA Arthika sthiti uttama hote hue bhI Apa ina sabase sambandha tyAgakaru Atma kalyANa ke mArga para agrasara hue| Apane pUjya zrI 108 AcArya dharmasAgarajI mahArAja se 11 sAla pahile saptama brahmacarya pratimA lI thii| ApakI prabala bhAvanA thI ki maiM munivrata ko grahaNa karake darzana, jJAna, cAritra, tapAdi ArAdhanAoM kA samyak prakAra se pAlana karake isa durlabha narabhava ko saphala karU' / taba Apane san 74 meM pUjya zrI muni 108 saMbhavasAgarajI mahArAja se muni dIkSA grahaNa kI aura Atma sAdhanA meM laga gaye | Apane jabalapura meM cAturmAsa kiyA / Apane abhI cAritra zuddhi vrata meM 1234 upavAsa karane kA niyama liyA hai / Apa pahile 2 upavAsa ke bAda tIsare dina pAraNA karate the aura abhI 1 upavAsa ke bAda pAraNA karate haiM / 3 yA 4 ghaMTe taka lagAtAra pratidina eka paira se khar3e hokara ugra tapazcaraNa va dhyAna karate haiM / Apa svabhAva se sarala mRdubhASI aura adhyayana zIla haiN| AhAra meM mAtra eka anna lekara aura sarva prakAra ke rasoM kA tyAgakara nIrasa AhAra grahaNa karane kA Adarza peza kara rahe haiM / Xxx Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 ] digambara jaina sAdhu munizrI kunthasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI vIrasAgarajI kSullaka zrI kanakanandIjI AryikA candramatIjI kSullikA kulabhUSaNamatIjI kSullaka kAmavijayanandIjI KINNAMAHAMANANAMANNAHMMANAYANAM K muni zrI vIrasAgarajI mahArAja __ Apane saM0 1985 meM parasAda ( udayapura) meM janma liyaa| Apake pitA kA nAma zrI campAlAlajI thaa| ApakA pUrva nAma gaNezIlAlajI thaa| Apake 2 bacce haiN| pApa kapar3e kA kAma karate the| pratidina svAdhyAya karate the mana meM vairAgya AyA tathA muni pArzva- . sAgarajI se kSullaka dIkSA dhAraNa kI saM0 2035. . meM phAlguna sudI pUrNimA ke dina Apane kunthasAgarajI se tAraMgAjI kSetra para digambara mudrA . dhAraNa kii| ApakA svabhAva bar3A sarala hai nitya hI jJAna dhyAna meM lIna rahate haiN| ... 'm. 1 7 . . . . . : ".'.' :. . Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 523 kSullaka zrI kanakanandIjI mahArAja ApakA janma oDizA prAnta meM huA thaa| Apake pitA kA nAma mohana pradhAna evaM mAtA kA nAma rukamaNI devI thA, ApakI jAti kSatriya kAzyapa vaMza hai / Apa chAtra avasthA se hI dharma, rUr3hi evaM andhavizvAsa Adi ke bAre meM parIkSA karane lage, dharma kA svarUpa jAnane ke liye evaM vibhinna dharmoM kI parIkSA karane ke liye Apa bhArata ke vibhinna dharma saMsthApakoM evaM dharma pracArakoM ke pAsa gaye, Apane maiTrika pAsa karake laukika zikSA kA tyAga kara diyA / jaina dharma kI parIkSA karane ke liye zikharajI pAye evaM eka do mAha parIkSA ke bAda muni zrI kunthusAgarajI evaM siddhAnta vizAradA zrI 105 A0 vijayamatI mAtAjI ke pAsa gommaTasAra jIvakANDa evaM karma kANDa taka 4 varSa meM adhyayana karake 24 varSa kI umra meM papaurAjI meM muni zrI 108 kunthasAgarajI mahArAja se dIkSA grahaNa kii| dIkSA nAma kSullaka kanakanandi rakhA gyaa| AryikA candramatI mAtAjI janma sthAna-belApura grAma ( mainapurI) janma-agahana badI 2 vikrama 1982 nAma-candrakalI bAI pitA kA nAma-zrI lAlArAmajI mAtA kA nAma-kastUrIbAIjI vairAgya kA kAraNa-saMsAra kI asAratA dekhakara svayaM vairAgya dIkSA guru-kunthasAgarajI dIkSA umra-30 varSa vartamAna Ayu-56 varSa kSullikA kulabhUSaraNamatI mAtAjI ApakA janma lalitapura yU0 pI0 meM huaa| Apake pitA kA nAma pUranacandajI thaa| Apane paravAra jAti meM janma san 1960 meM liyA thaa| ApakA pUrva nAma zrI kAntivAI thA ApakI Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 ] digambara jaina sAdhu laukika zikSA 10 vIM taka huI / 1 julAI 1980 meM siddhakSetra kunthalagirI para prAyikA zrI vijayamatI mAtAjI dvArA kSullikA dIkSA lI / Apa akalUja tathA tamilanADU meM cAturmAsa kara dharmaprabhAvanA kara rahI haiN| kSullaka kAmavijayanandIjI mahArAja janma sthAna-sAgara (madhyapradeza ) pUrva nAma-zrI dhanyakumArajI pitAjI kA nAma-khAjUlAlajI mAtAjI kA nAma-zrI nonIbAIjI zikSA-11 vI taka dIkSA-2 disambara 1981 ko tumukaTa zahara karnATaka meM muni kunthasAgarajI se kSullaka dIkSA lii| Apa yuvA avasthA meM hI ghara parivAra ko chor3akara nivRtti kA mArga apanA kara mokSa mArga kI prApti kA puruSArtha kara rahe haiM / Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 525 RELEADERSALERBARADARELMETREAMERABARREREDEEMEDISTERBADER muni zrI sanmatisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya mnaasahaanannen DDEDDDDDLERYDROID muni zrI jyotibhUSaNajI UGOUGOGOGHUUUUUUUUUUUGUDEWWUUUUGU: muni zrI jyotibhUSaNajI mahArAja ApakA pUrva nAma appANa rAjya jaina thaa| Apake pitA zrI cakravati nainAra jaina tathA mA~ prabhAvati ammA thii| Apane tamilanADU madrAsa ke samIpa punnUra grAma meM 7-2-1916 meM janma liyA thaa| dhArmika saMskAra ke kAraNa Apane 18-11-74 ko muni sImandharasAgarajI mahArAja se kSullaka dIkSA savAI mAdhopura meM evaM muni dIkSA sanmatisAgarajI se lii| pApa Atma-sAdhanA ke kaThora mArga meM saMlagna haiM / prAcArya dharmasAgarajI mahArAja ke samIpa rahakara Atma kalyANa ke mArga meM lage hue haiM / x. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 1 ' digambara jaina sAdhu muni zrI nirvANasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya kSullikA dharmamatIjI kSullikA zrI dharmamatI mAtAjI pU0 sAdhvIjI kA janma kothalI meM seTha kAlIzAha ke yahA~ huA thaa| ApakI mAtA kA nAma dhundhuvAI thA / Apane paMcama jAti gautra meM janma liyA / ApakI zAdI kolhApura meM huI thI, kintu kucha samaya ke bAda hI pati kA viyoga ho gayA / ApakI Ayu 35 varpa kI hI hai / muni zrI nirvANasAgarajI mahArAja se Apane sonAgira siddhakSetra para kSullikA dIkSA dhAraNa kii| Apa dharmaniSTha haiM tathA ApakA tyAga maya jIvana utkRSTa hai / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 527 A marnatantrendramanaddreatenedtarcoadantantrtantantantravar t muni zrI vivekasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI vijayasAgarajI muni zrI vinayasAgarajI muni zrI vijayasAgarajI mahArAja ApakA janma khAcariyAvAsa ( sIkara-rAjasthAna ) grAma meM zrI udayalAlajI gaMgavAla kI dharmapatnI zrImati dhApUbAIjI kI maMgala kukSi se bhAdavA sudI 10 ravivAra saM0 1972 ko huvA thaa| ApakA janma nAma zrI jamanAlAla rakkhA gyaa| laukika zikSA ke sAtha-sAtha dhArmika zikSA bhI Apane bAlyakAla meM kI / bacapana ke saMskAra prAgAmI jIvana meM bhI kAma Aye / Apane muni vivekasAgarajI mahArAja se renavAla ( kizanagar3ha ) meM mAgha sudI paMcamI saMvat 2026 ko muni dIkSA dhAraNa kI / Apa ahaniza dharma sAdhana kara rahe haiN| muni zrI vinayasAgarajI mahArAja jayapura jile ke 'dUTU' kasve ke zrAvaka ziromaNi zrI gendIlAlajI boharA kI dharmapatnI gaindIbAI kI kokha se ApakA janma huvA / ApakA bacapana kA nAma ratanalAlajI thaa| Apa 3 bhAI the, Apa sabase bar3e haiN| prArambha se hI dhArmika kAryoM meM ApakI adhika ruci rahI hai| kasbe meM zikSaNa vyavasthA kI kamI hone ke kAraNa Apa adhika zikSA prApta nahIM kara pAye / 13 varSa kI umra meM ApakA vivAha ciroMjAbAI ke sAtha ho gyaa| gRhastha jIvana meM Apane vyApAra kiyA / kramazaH muni vardhamAnasAgarajI kSu0 siddhasAgarajI, muni vijayasAgarajI se 2-5-7 pratimA dhAraNa kI / saM0 2033 meM nAvoM meM muni vivekasAgarajI se vaisAkha badI dUja ko muni dIkSA dhAraNa ko / Apa jaina dharma kI apUrva prabhAvanA kara rahe haiN| ByTER 33. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 ] digambara jaina sAdhu FAMInternaamanamaranaanemamataramanantantamtarlamchamanartantrwartantrastrated munizrI vijayasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya wikituttitute muni zrI vimalasAgarajI muni zrI vimalasAgarajI mahArAja muni zrI vimalasAgarajI kA gRhasthAvasthA kA nAma kizorIlAlajI thaa| ApakA janma poSa zuklA dUja saMvat 1948 meM huA thA / ApakA janma sthAna mahAno jilA gunA hai| Apake pitA zrI bhISmacandajI the jo kirAne ke saphala vyApArI the| ApakI mAtA zrImatI mathurAdevI thii| Apa jaisavAla jAti ke haiM / ApakI dhArmika va laukika zikSA sAdhAraNa hI huii| Apake do vivAha hue, ApakI do bahineM thii| saMsAra kI asAratA, zarIra bhogoM se udAsInatA ke kAraNa ApameM vairAgyabhAva jAgrata hue isalie saMvat 1966 ko kAparena grAma riyAsata bUdI meM zrI 108 muni vijayasAgarajI se dIkSA le lI / Apane murainA, indaura, koTA, mandasaura, ujjaina, bhIlavAr3A, gunAhA, azokanagara, iTAvA, AgarA, lakhanaU, lazkara, dillI Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye aura vahAM kI dharmaprANa janatA ko dharmajJAna diyaa| pApa karmadahana aura solaha kAraNa vrata karate haiM / kar3avI tUmbI ke AhAra se Apa bar3avAnI meM tIna varSa taka bImAra rahe / Apane mIThA va tela kA Ajanma tyAga kiyA hai / Apake Upara bhaura va maccha dvArA upasarga bhI kiyA gyaa| Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu (529 muni zrI mallisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya kSullaka zrI vijayasAgarajI kSullaka zrI vijayasAgarajI mahArAja kSullaka vijayasAgarajI kA janma baisAkha sudI 6 saM0 1969 ko dosA jilA jayapura ( rAjasthAna ) meM huA / Apake pitA kA nAma zrI bhUrAmalajI tathA mAtA kA nAma geMdAbAI thaa| ApakA gRhastha avasthA kA nAma zrI sobhAgamalajI thA / digambara jaina khaNDelavAla chAbar3A gotrIya hone ke nAte bacapana se hI dharma ke prati ApakI ruci thii| sthAnIya pAThazAlA meM hI hindI kI sAdhAraNa parIkSA uttIrNa kara Apa dharma carcA meM lIna rahate the / guru vaMdanA karate huye saM0 2002 meM lalitapura meM Apane parama pUjya mAtAjI pArzvamatIjI se saptama pratimA dhAraNa kii| saM0 2003 meM jayapura meM parama pU0 108 munirAja zrI mallisAgarajI se Apane kSullaka dIkSA dhAraNa kara lii| dharmapracAra karate huye Apake cAturmAsa jayapura, alIgar3ha, jhAlarApATana, kaTanI, druga, bUMdI, sAgara, khuraI Adi vibhinna sthAnoM para huye / ratnakaraNDa zrAvakAcAra tathA tatvArtha sUtra kA nApako acchA jJAna thaa| Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 ] digambara jaina sAdhu munizrI jambUsAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI jayasAgarajI HMMMMMMMMMANAMAHAMANANAMENT . muni zrI jayasAgarajI mahArAja ApakA pUrva nAma zrI dIpacandajI thA, Apake pitA kA nAma zrI kezaralAlajI thA, mAtA zrI vAgdevI thii| ApakA janma jayasiMhapurA ( jayapura ) rAjasthAna meM huvaa| Apa khaNDelavAla jAti ke the| . AcArya jambUsAgarajI se Apane kunthalagiri siddha kSetra para muni dIkSA lii| Apane. anekoM sthAnoM para auSadhAlaya aura pAThazAlAyeM khulavAI / anekoM sthAnoM para Apane cAturmAsa kie tathA apane pravacanoM se dharma pracAra kara rahe haiM / Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI jJAnabhUSaNajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya x Xxx AryikA sarasvatImatIjI [ 531 AryikA sarasvatImatI mAtAjI 105 A0 zrI sarasvatImatI mAtAjI kA janma DabakA gA~va meM huA | Apake pitA kA nAma gulAlajI va mAtA kA nAma maNibAI thA / ApakA janma nAma aMgUrIbAI rakkhA jaise aMgUra andara se narama aura Upara se bhI narama hotA hai vaise hI mAtAjI kA svabhAva bhI sarala prakRti kA hai| skUlI zikSA nahIM milane para bhI Apane eka eka akSara svataH jJAta karake sIkhA apanI dainika kriyA va svAdhyAya acchI taraha karatI haiM / alpAyu meM hI vivAha jatavArapurA meM ho gayA / Apake pati kA nAma khuzIlAlajI thA / zAdI ke sAta varSa pazcAt hI pati kA viyoga ho gayA / Apake do putra huye unakA sarva bhAra Apake Upara AgayA / baccoM kI par3hAI likhAI zAdI karane ke pazcAt Apane prA0 vimalasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata le liye| ghara meM rahakara vratoM kA pAlana kiyA / cAra mahine pazcAt hI kArtika kRSNA caturdazI ke dina lazkara meM ho sImandhara mahArAja se saptama pratimA lii| parantu Apake mana meM isase santoSa nahIM milA aura vairAgya bhAva kI vRddhi huI to saM0 2032 meM jJAnabhUSaNajI mahArAja se ahamadAbAda meM baisAkha zuklA caturdazI ko AryikA dIkSA lI ! aba Apa hara vakta dharma dhyAna meM lavalIna rahatI huI apanA samaya vyatIta karatI haiM ApakA dhyAna upavAsa Adi meM vizeSa rahatA hai belA-telA hara samaya karatI rahatI haiM / dharma-dhyAna pUrvaka isI prakAra samaya vyatIta kareM yahI hamArI bhAvanA hai / XX Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 ] digambara jaina sAdhu muni zrI pArzvasAgarajI mahArAja dvArA . dIkSita ziSya muni zrI nirvANasAgarajI muni zrI udayasAgarajI kSullaka zrI padamasAgarajI muni zrI nirvANasAgarajI mahArAja ApakA janma salAnA jilA- jayapura saMvat 1675 meM huvA thA | Apake pitA kA nAma zrI kesarImalajI : bAkalIvAla thA / ApakI mAtAjI kA nAma sundaravAI thA / ApakA vyApAra nAgapura (mahArASTra ) meM thA / dinAMka 1-7-1971 ko kSullaka dIkSA evaM 17-2-72 meM tIrtharAja zrI sammeda zikharajI meM muni pArzvasAgarajI se muni dIkSA lii| Apa dIkSA lekara anekoM sthAnoM meM vihAra kara dharma prabhAvanA kara rahe haiM / muni zrI udayasAgarajI mahArAja parasAda nivAsI udayalAlajI kA janma san 1977 ko udayapura jile meM huvA thA / Apake pitA kA nAma kodaralAlajI tathA mAM kA nAma lAlIvAI thA / saM0 2033 meM pArzvasAgarajI se muni Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 533 dIkSA lI / pApa tapasvI santa haiM 1-1 mAha ke upavAsa karate haiM ApakI zakti apUrva hai nirantara Atma sAdhanA ke mArga meM saMlagna haiM / isa samaya AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM raha kara dharma sAdhanA kara rahe haiN| kSullaka zrI padamasAgarajI mahArAja - - - ApakA janma maDAvarA jilA lalitapura uttarapradeza meM samvat 1985 meM huA / Apake pitAjI kA nAma zrI bhaiyAlAlajI bajAja va mAtAjI kA nAma zrImatI beTIbAI thaa| Apako 2 zAdiyAM huii| donoM patniyoM kA svargavAsa ho gyaa| ApakA mana 18 sAla kI umra se hI vairAgya kI ora agrasara thA, san 1970 meM AcArya zrI vimalasAgarajI se rAjagrahI meM Apane 2 pratimA dhAraNa kii| usake bAda san 1978 meM muni zrI pArzvasAgarajI se TIkamagar3ha meM kSullaka dIkSA lI / Apa bahuta sarala citta va mRdubhASI haiN| ApakA adhikatara samaya dharma dhyAna va graMthoM ko par3hane meM vyatIta hotA hai| - ..... . . - Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REARRRRRRRIER 534 ] digambara jaina sAdhu EPAREDAMAMMEHADISASTERDAMA DARAMAMEILAREDERAMBLEMERIME-DROEN muni zrI zAMtisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya ECORRESTEDLERSIDEREN ASS kSullaka zrI kulabhUSaNajI CUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU-UULD kSullaka zrI kulabhUSaNajI mahArAja . janma nAma-zrI premacandajI janma sthAna--karanAvala jilA-meraTha (yU0 pI0) guru kA nAma-zrI zAntisAgarajI mahArAja kSullaka dIkSA tithi-15 mArca 1981, ravivAra phAlguna sudI dazamI saM0 2037 / pitA kA nAma-svargIya DAlacandajI jaina mAtAjI kA nAma-hukmadevI jaina ApakA janma-sAvaNa sudI saptamI samvat 1996 meM huA / durbhAgyavaza jaba ApakI Ayu 3 varSa kI thii| tabhI se inake sira se pitR prema kA prabhAva ho gyaa| ApakI mAtAjI ne ApakA pAlana-poSaNa kiyaa| Apake andara dharma bhAvanA ko kUTa-kUTa kara bhara diyaa| jisakA pariNAma yaha huA ki Apa 16 varSa kI Ayu se hI dharma meM lIna rahane lage / ApakI zAdI bhI ho gaI thI phira bhI Apa saMsAra se virakta rahate the| Apane prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja se bhAdavA badI 15 jayapura meM dUsarI pratimA ke vrata grahaNa kie aura pazcAt samvat 2025 meM prAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja se sAtavI pratimA ke vrata dhAraNa kie| tatpazcAt Apa dharma kArya meM agrasara hI hote cale Ae apane vratoM ko kaThoratA se pAlana karate rahe / Apake do bhAI zrI sulekhacanda jaina va rUpacanda jaina evaM do bahine zrImati kamalAdevI va jayamAlAdevI haiM / Apane pravacanoM ke mAdhyama se jaina samAja meM bahuta jAgRti paidA kii| Apake vyAkhyAna mukhyatayA nisparigrahatA aura vItarAgatA ke viSaya meM hote haiM / Apa kaI nagaroM kA bhramaNa kara dharma prabhAvanA kara rahe haiN| Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu poe munizrI vRSabhasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya $? ailaka zrI vIrasAgarajI XXX ailakazrI vIrasAgarajI mahArAja 535 ApakA gRhasthAvasthA kA nAma siddhagaur3AjI pATIla thA / ApakA janma Aja se 50 varSa pUrva san 1924 meM siragura ( belagAMva ) maisUra meM huA | Apake pitA kA nAma rAmagaur3AjI pATIla thA / jo kRSi kArya karate the / ApakI mAtA kA nAma bAlAbAI thA / Apa caturtha jAti ke bhUSaNa haiM / ApakA gotra pATIla hai / ApakI laukika evaM dhArmika zikSA 5 vIM taka huI / zrApakA vivAha kRSNabAI pATIla jaina se huA | Apake parivAra meM eka bhAI evaM do bahine tathA eka putra va do putriyAM haiM / pAMca baccoM ke svargavAsa se evaM svAdhyAya va muni upadeza se prApake mAnasa meM vairAgya dhArA baMhI / isaliye caitra zuklA terasa san 1967 ko bar3avAnI meM munizrI 108 vRSabhasAgarajI se kSullaka dIkSA le lI tathA bAda meM bar3auta meM ailaka dIkSA bhI muni vRSabhasAgarajI se lI / Apane dillI, bar3auta, cipakor3A Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / Apane gRhasthAvasthA meM duSkAla ke kAraNa eka sAtha 17 upavAsa kiye / Apane namaka, zakkara, haldI kA tyAga kara rakhA hai / Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 ] digambara jaina sAdhu munizrI sImandharasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya X muni zrI siddhasAgarajI kSullaka zrI sumatisAgarajI AryikA rAjula matIjI 999999 muni zrI siddhasAgarajI mahArAja ApakA gRhastha avasthA kA nAma motIlAla thA ApakA janma kasavAM ( koTA ) rAjasthAna meM huA | Apake pitA zrI chItaramalajI agravAla samAja ke bhUSaraNa haiM aura siMghala gotraja haiM / zrApakI mAtA gulAbabAI hai | Apake yahAM zrAvaNa zuklA aSTamI saMvat 1676 meM motIlAla ne janma liyA / Apane bacapana se hI zArIrika aura mAnasika vikAsa para dRSTi rakhI / Apa svabhAva se dayAlU aura dhArmika haiM / jIvavijJAna kA adhyayana Apane mahaja isaliye chor3a diyA ki usameM meMr3haka kI cIraphAr3a karanI par3atI thI / Apane moTara maikenika kA vyavasAya Arambha kiyA / yuvAvasthA meM bhI Apa viSayavAsanAoM se virakta rahe / bIsa varSa kI avasthA meM bra0 kanhaiyAlAlajI eka lar3akI vAle ko lekara zrAye taba Apane kahA maiM to vivAha nahIM karUMgA para ApakI putrI kA vivAha karA dUMgA aura rAmacandrajI ke putra ghIsAlAlajI se vivAha karA diyA / Apane tIrthoM kI yAtrA kI, jinendra pUjana zAstra svAdhyAya AhAra dAna kA lAbha liyA / azoka nagara meM muni zrI vimalasAgarajI bhiMDa ke dharmopadeza se prabhAvita hokara zrApane 7 vIM pratimA grahaNa kI / 10 varSa brahmacArI rahe / anantara san 1972 meM tIrtharAja sammedazikharajI para muni zrI 108 sImandhasAgarajI ke samIpa candraprabhu caityAlaya meM muni dIkSA svIkAra kara lI / Apane muni hokara prathama cAturmAsa rAMcI kiyA aura dvitIya cAturmAsa Tikaitanagara meM kiyA / Apake cAturmAsoM meM bar3I dhamaM prabhAvanA huI / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullaka zrI sumatisAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka sumatisAgarajI kA pahale kA nAma nanheM rAma thA / zrApakA janma vikrama saMvat 1667 meM bhAdrapada zuklA paMcamI ko ghoghA paraganA jaurA jilA murainA ( ma0 pra0 ) meM huA / pake pitA zrI guriyArAmajI the, jo dukAnadArI karate the / ApakI mAtAjI kA nAma candrAdevI thA | jAti pallIvAla hai / ApakI laukika va dhArmika zikSA sAdhAraNa hI huI Apake parivAra meM cAra bhAI va eka vahina thI / vivAha vikrama saM0 1980 meM bhAgIrathI devI ke sAtha huaa| Apako eka putra aura do putriyoM ke pitA banane kA saubhAgya prApta huA thA para tInoM santAneM janma ke sAtha hI maraNa ko prApta ho gaI thI / saMvat 2001 meM ApakI dharmapatnI kA bhI svargavAsa ho gayA / [ 537 santAna kA abhAva, gRhaNI kA viyoga dekha ApakI ruci dhArmika huI / Apane zAstra, svAdhyAya, jinendrapUjana, sAmAyika meM mana lagAyA / Apane 26 - 2 - 65 ko eTA ( u0 pra0 ) meM zrI 108 muni sImandharajI se kSullaka dIkSA le lii| vomArI ke kAraNa zrApa vizeSa Age nahIM bar3ha sake / Apane bAla brahmacArI kI avasthA meM lazkara, gvAliyara Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye va kSullaka avasthA meM chatarapura, dillI, bar3auta, Adi sthAnoM para cAturmAsa kiye / zAstra svAdhyAya para Apa vizeSa bala dete haiM / Apane yathAvasara ghI, namaka, tela, Adi rasoM kA bhI tyAga kiyA / AryikA rAjulamatI mAtAjI zrI 105 rAjulamatIjI kA gRhasthAvasthA kA nAma jJAnamatI thA / ApakA janma zrAja se 55 varSa pUrva chodA ( gvAliyara ) meM huA / Apake pitA zrI khUbacandrajI va mAtA zrI AnandIbAI thI / Apa pallIvAla jAti kI bhUSaraNa haiM / ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / ApakA vivAha chodA nivAsI zrI sItArAmajI se huA thA / Apake do putriyA~ huii| do devara bhI haiN| Apake pati kI mRtyu ho jAne se Apako yaha saMsAra nazvara jAna par3A / Apane san 1965 meM giranArajI para sImaMdhara svAmI se kSullikA dIkSA le lI / Apane giranAra, ahamadAbAda, humaca, kunthalagiri gajapaMthA zrAdi sthAnoM para cAturmAsa kiye / Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] digambara jaina sAdhu munizrI sanmatisAgarajI mahArAja (ajamera dvArA) dIkSita ziSya kSullaka zrI vIrasAgarajI kSullikA nirmANamatIjI RAMAYANANAMANANAMANNAMANAMAMMMMMANIMAL kSullaka zrI vIrasAgarajI mahArAja ApakA janma grAma khabharA posTa salehA jilA pannA meM huA thA / ApakA nAma hIrAlAla thA Apake pitAjI kA nAma pyArelAla siMghaI jaina golAlAre jAti ke the aura mAtAjI kA nAma dulArI thaa| Apake 2 bhAI the, bar3e bhAI kA nAma phUlacanda, choTe bhAI kA gayAprasAda, ApakI 2 bahineM thIM ApakA janma sthAna dehAtI thA isaliye kama par3he likhe the aura kirAnA galle kA vyApAra karate the parantu vahA~ para gujara basara na calane se apane bhAI ke pAsa pannA Akara rahane lage yahAM para sat saMgati milane para dharma kI tarapha kucha zraddhA huI phira kucha kAraNa vaza jabalapura Akara rahane lage ApakA janma samvat 1974 pauSa badI 7 ravivAra ko huA thA Apake 3 lar3ake va 2 lar3akiyAM haiM ApakI dharmapatnI ne bhI kSullikA ke vrata dhAraNa kara liye haiM jinakA nAma vartamAna meM zrI 105 kSullikA nirvANamatI hai / Apane jabalapura meM zrI 108 muni ToDaramalarAyajI se 2 pratimAeM lI aura unhIM ke sAtha zrI sammedazikharajI kI yAtrA kI thii| vaMdanA karate hue zrI 1008 candraprabhujI kI ToMka para saptama pratimA ke vrata grahaNa kie yAnI brahmacarya vrata liyA phira vahA~ se vApisa kaTanI meM zrI 108 muni sanmatisAgarajI se kSullaka dIkSA le lii| kSallikA nirmANamatI mAtAjI __ ApakA gRhastha avasthA kA nAma kesarabAI thaa| inake pitA kA nAma kAzIprasAda thaa| ApakI zAdI hIrAlAlajI ke sAtha sampanna huii| Apane dUsarI pratimA 108 zrI vimalasAgarajI mahArAja se lI / pA~cavI pratimA 108 zrI sanmatisAgarajI mahArAja se sammedazikharajI meM lI tathA sAtavI pratimA 108 zrI mahAvIrakIrti mahArAja se giranArajI meM lI, Apane kSullikA dIkSA saM0 2036 phAguNa sudI 2 ko sammedazikharajI meM muni zrI 108 sanmatisAgarajI se lii| * Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [536 munizrI kunthasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI zrutasAgarajI muni zrI zAMtisAgarajI muni zrI candrasAgarajI kSullaka zrI vardhamAnasAgarajI kSullaka zrI AdisAgarajI AyikA supArzvamatIjI AyikA zAMtimatIjI munizrI zrutasAgarajI mahArAja (morenA) janma tithi-bhAdo kRSNa 3 saM0 1771 vIra saM0 2440 pitA kA nAma zrI TekacandrajI mAtA kA nAma -sarasvatI vAI janma sthAna-grAma hohaMnA jilA gvAliyara ( madhyapradeza) muni dokSA-jeSTha zuklA saM0 2031 zrutapaMcamI dIkSA nAma-zrI zrutasAgarajI morenAvAle dIkSA guru-zrI 108 muni kunthasAgarajI mahArAja jAti-pallIvAla digambara ___ Apa murenA 20 varSa kI avasthA meM A gaye the / Apa vahAM dukAnadArI karate the / dharmadhyAna, muniyoM kI saMgati karanA tathA dhArmika tatva carcA hI ApakA vizeSa guNa thaa| isI prakAra dharmadhyAna karate haye, saMsAra zarIra se virakta rahe / Apa kramazaH pratimAeM dhAraNa karate rhe| eka bAra Apako Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 ] digambara jaina sAdhu sarpa ne kATa khAyA kintu dharma meM vizvAsa thA / Apane kisI prakAra kA auSadhi upacAra nahIM karAyA aura . dhairya dhAraNa kara mahAvIrajI cale gaye, dUsare dina catudarzI kA vrata thA isa prakAra Apa apane Apa niviSa ho gaye / taba tIsare dina anna jala grahaNa kiyA / isaprakAra gRhastha meM rahate hue bhI jIvana ke sATha varSa bitA diye / eka samaya zAstra svAdhyAya karate hue Apa paMca parivartana kA svarUpa par3ha rahe the / usako par3hakara ApakI AtmA duHkhoM se kAMpa gaI aura nirNaya liyA ki turanta muni dIkSA dhAraNa kara aura Atma kalyANa ke mArga para calU / jeSTha zukla saM0 2031 ko muni dIkSA dhAraNa kara vItarAga mudrA dhAraNa kara lI aura aba Atma cintana karate huye mokSa mArga ke patha para agrasara haiM / muni zrI zAntisAgarajI mahArAja ApakA janma porasA (gvAliyara ) meM huA, mAtA sukhadevIjI kI kUkha se janma liyaa| Apake pitA kA nAma zrI samanalAlajI thA / ApakA pUrva nAma zrI ugrasenajI thaa| Apako saMskRta tathA hindI kA sAmAnya jJAna thaa| Apane ahikSetra meM kSullaka evaM ailaka dIkSA kunthasAgarajI mahArAja se lI evaM hastinApura meM muni dIkSA lekara Atma kalyANa kara rahe haiM / jagaha jagaha prApa pAThazAlAeM khulavA kara jJAna pracAra kA kArya kara rahe haiN| muni zrI candrasAgarajI mahArAja dhanya hai ve mahApuruSa jinhoMne bhavabhogoM se mukha mor3akara durddha ra tapa ko aMgIkAra karake zivamahala kI ora apanA paga bddh'aayaa| bAla brahmacArI zrI gaMgArAmajI jaina kI jIvana gAthA bhI unhIM meM se eka hai / phulAvalI (bhiNDa ) grAma se virAga kI bAMsurI bajAtA huA si0 sUrajapAla kA putra jaba kabhI sAdhuoM kI saMgati meM bhiNDa kI ora jAtA thA to mAtA javAharabAI usake lauTane taka zaMkita hI banI rahatI ki kahIM lADalA unhIM kI jamAta meM na mila jAya / zrata paMcamI saM0 1658 ko jaba usane apanI kaMkha se janma diyA thA tabhI se vaha eka sunahale saMsAra meM khoyI rahatI thI aura gaMgArAma thA so mana hI mana usa gharoMde ko ukasatA 4 . 4 . A . thI aura gaMgArAma thA sa Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 541 huA sunahalApana kama kara rahA thaa| brahmacarya vrata lekara to usane unakI rahI - sahI AzAoM para tuSArApAta hI kara diyA / jo bhI sunatA, gaMgArAma kI hI carcA krtaa| phira eka dina, Asoja zu0 5 saM0 2030 kA hI dina thA, morenA jAkara pUjya AcArya zrI kunyasAgarajI mahArAja ke caraNoM meM baiThakara karmadala para pahalA prahAra kiyA / vijayI gaMgArAma kA vyaktitva candramA kI zItala kiraNoM se sarAbora ho uThA aura AcArya zrI ne vinIta ziSya ko kSullaka zAMtisAgara kahakara use zrAtma zAMti kI rAha dikhAyI / hRdaya tRpta na huA to AcArya zrI ne ( maMgasira 5 saM0 2030 ) do mAsa bAda "amvAha" meM eka khaNDa vastra ko chor3akara samasta bAhya parigraha se mukta kara diyaa| guru Adeza se Apa utkRSTa zrAvakAcAra kA pAlana karane lage pratipala isa ciMtA ke sAtha ki mokSamArga meM bAdhaka isa laMgoTI mAtra parigraha se mujhe AcArya zrI kaba chuTakArA dilAyeMge / vizuddha bhAvoM kI Aroha kI soft gurucaraNoM meM nirantara dastaka detI rahI to "porasA " kI puNyabhUmi meM usI varSa ( mAgha sudI saM0 2030 ) AcArya zrI kunthasAgarajI ma0 ne zrAvaka varga ke jayaghoSa ke bIca use nisaMga karake zreyomArga kI aMtima avarodhaka bAdhA bhI haTA dI / jagata kA kolAhala samApta huA / zAMti kA hRdaya anupama zAMti se bhara gayA / guru caraNoM kI raja mastaka para lagAkara namrIbhUta ho vaiThA to mukha para candramA ke dhavala prakAza kI taraha saMtoSa kI kiraNeM virAjamAna thiiN| AcArya ne asidhArA para calane kA Adeza dete hue "muni caMdrasAgara" kahakara Apako pukArA / tabhI se Apa caMdramA kI taraha nirmala ratnamaya kIrti phailAte hue guru padAnugamana kara rahe haiM / kSullaka zrI vardhamAnasAgarajI mahArAja uttarapradeza meM vicapurI ( dhaulapura ) AvAdI kI dRSTi se eka choTA sA kasvA bhale hI ho, dharmagaMgA pravAhita karane meM kabhI choTA nahIM rahA / zrAvakoM kI isa choTI sI vastI meM mRdusvabhAvI zrI harivilAsajI apanI patnI ronAbAI ke sAtha manoyoga pUrvaka caturvidha sagha kI vaiyAvRtti karane meM hI apane jIvana kI kRtakRtyatA mAnate rahe haiM / isa dampatti ke saM0 1969 meM nijaguNAvatAra rUpa eka putraratna huA jo Aja jinamArga kI prabhAvanA karatA huA pU0 vardhamAnasAgarajI Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ] digambara jaina sAdha mahArAja ke nAma se hama sabakA ArAdhanIya vana cukA hai| rAga aura virAga ye do prabala antaHpreraNA ke vinA saMbhava nahIM haiM aura jinakI sugati honI hotI hai unheM bAhya nimitta bhI zIghra mila jAte haiN| 108 muni zrI kotisAgarajI mahArAja se Apane prathama do pratimAeM grahaNa kara apane hRdaya meM virAga kA jo bIjAropaNa kiyA vaha san 1974 meM pU. AcArya kuthusAgarajI mahArAja ke caraNa kamaloM kA Azraya pAkara vaTa vRkSa ke rUpa meM sphuTita ho uThA / AcAryazrI ne Apako kSullaka dIkSA pradAna karate hue 'vardhamAnasAgara' kahakara sambodhita kiyaa| tabhI se Apa jJAna-dhyAna tapa meM anurakta ho bhavyoM ko apane sadupadeza se saMsAra sAgara se tAra rahe haiN| isa varSa ApakA cAturmAsa IDara meM huA jahAM para aneka navayuvakoM ne aNuvrata grahaNa kiye| kSullaka zrI AdisAgarajI mahArAja . .... . . . ... paMcatva para vijaya pAne kI umaMga paMcArAma jaina bhiNDa ke mana meM kaise AI ise koI nahIM jaantaa| para kahate haiM ki halavAI kA kArya pitA zrI durjanalAla jaina se milA to rasa paripAka kI kriyA dekhakara tatkAla karma rasa paripAka kA AbhAsa ho gayA aura inakA mana kAMpa uThA / mana hI mana saMsAra se chuTakArA pAne ke liye upAya socane lage parantu bhavitavyatA ke vinA kucha bhI saMbhava nahIM ho paayaa| mAtA zivasundarI jina dharma kI paramabhakta udAra mRdubhASI mahilA thIM to bhI putramoha vaza dIkSA jaisI bAta use apriya hI lagI / puNyayoga se eka dina / vaha bhI AyA jaba asAra saMsAra ke riztoM kI samajha kA moha bhaMga huaa| 27 jUna, 78 ko bhavatAraNa: hAra pU0 A0 zrI kunthusAgarajI mahArAja ke caraNakamaloM ne TUDalA kI bhUmi ko pavitra kiyA aura saM0 1981 kArtika kRSNA saptamI ko janme paMcArAma kA bhI lambA aMtarAla samApta huaa| vizAla janasamudAya ke samakSa gurU ne suyogya ziSya ko kSullaka pada kI jainezvarI dIkSA pradAna kara mokSa mahala kI sIr3hiyoM kA daravAjA khola diyaa| tabhI se Apa kSullaka Adi sAgara ke rUpa meM isa kalikAla meM bhaTake hue mohI jIvoM kI moha nidrA ko bhaMga karate hue niranjana banane ke sad prayAsa meM lage hue haiN| Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 543 AryikA supArzvamatI mAtAjI Apake pitA kA nAma zrI sundaralAlajI thaa| mAM kA nAma zrImati halakIvAI thaa| ApakA pUrva nAma ratanabAI thaa| ApakI dharma ke prati ruci bAlakapana se hI thii| 13 varSa kI umra meM zAdI ho gaI thii| dharma kI ora apane manobhAva bar3hAye tathA vi0 saM0 2023 meM digambarI dIkSA zrI kunthusAgarajI se dhAraNa kii| saM0 2032 dillI meM Apane kSullikA dIkSA lI tathA saM0 2034 meM AryikA dIkSA lekara apanA jIvana saphala kara liyA / prAyikA zAntimatI mAtAjI. Apake pitA kA nAma zrI nAthUrAmajI thA / jaisavAla gautra meM janma liyaa| ApakA nAma kalAvatI thA / 16 varSa kI umra meM zAdI ho gaI thii| Apake 5 santAneM thIM / bacapana se saMyama ke prati ruci thii| para yoga nahIM mila pAyA / saM0 2004 meM Apake pati kA Akasmika nidhana ho gyaa| Apake mana meM vairAgya AyA aura Apane AryikA dIkSA lI aura Atma sAdhanA kara rahI haiN| Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 ] digambara jaina sAdhu prAcArya zrI sUryasAgarajI mahArAja dvArA . dIkSita ziSya muni zrI gaNezakItijI kSullaka pUrNasAgarajI L. A0 zrI sUryasAgarajI mahArAja .. .. .... . . . munizrI gaNezakotijI mahArAja pUjya varNIjI kA janma vikrama saMvat / 1631 kI Azvina kRSNa caturthI ko asATI vaizya ke madhyama varga parivAra meM huA thaa| inake pitAjI kA nAma hIrAlAla evaM mAtAjI kA nAma ujayArI bahu thA / loga inheM gaNeza nAma se pukArane lge| bundelakhaNDa ke gAMva meM loga kRSNa pakSa kI caturthI ko vrata rakhate haiN| isI . kAraNa se inakA nAma gaNezaprasAda rakhA gyaa| parantu yaha kauna jAnatA thA ki yaha "gaNeza" sacamuca gaNa+Iza hogaa| kintu inhoMne apane . E . .... - - AT Var.' Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 545 nAma ko sArthaka kara dikhAyA / inakA lAlana pAlana vizeSa sAvadhAnI se kiyA gayA / jaba 7 varSa ke hue to pitAjI ne inakA nAma gAMva ke skUla meM likhA diyaa| inakA zikSA kendra ghara aura skUla ke atirikta rAmamandira bhI thA / 7 varSa kI alpa avasthA meM Apane viveka aura buddhi dvArA guru se vidyA ko paitRka sampatti svarUpa prApta kiyaa| "honahAra viravAna ke, hota cIkane pAta" vAlI kahAvata ke anusAra ApameM zubha lakSaNa dRSTigocara hone lage / guru kI sevA karanA apanA parama kartavya samajhate the| gurujI ko hukkA pIne kI Adata thI, ataH hukkA bharane meM jarA bhI AnAkAnI nahIM karate the / nirbhIkatA ApameM kUTa kUTa kara bharI thii| niDara ho Apane eka dina tambAkU ke durguNa apane gurujI ko batA diye aura hukkA phor3a DAlA / gurujI nArAja hone kI apekSA prasanna hue aura tambAkU pInA chor3a diyaa| vaha vikrama saMvat 1641 thA javaki 10 varSa kI avasthA meM jaina maMdira ke cabUtare para zAstra pravacana se prabhAvita hokara "rAtri bhojana tyAga" kI pratijJA lI aura sanAtana dharma chor3akara jainadharma svIkAra kiyaa| icchA to nahIM thI kintu jAtIya vivazatA thI at| vi0 saM0 1943 meM 13 varSa kI avasthA meM yajJopavIta saMskAra ho gyaa| saM0 1946 meM Apane hindI miDila prathama zreNI se uttIrNa kara liyA, parantu do bhAIyoM kA viyoga adhyayana meM vAdhaka bana baiThA / aba ApakA vidyArthI jIvana samApta ho gayA aura gRhasthAvasthA meM praveza kiyaa| vi0 saM0 1946 meM 16 varSa kI Ayu meM malahAra grAma kI satkulIna kanyA Apako jIvana saMginI banI kintu svayaM kI icchA se nhiiN| vivAha ke pazcAt hI pitAjI kA svargavAsa ho gayA, kintu pitAjI kA bhI antima upadeza yahI thA beTA yadi jIvana meM sukha cAhate ho to jaina dharma ko na bhUlanA / AtmA duHkhI to thI hI aura gRhabhAra kA bhI prazna sammukha thA, ataH pAsa ke gAMva meM mAsTarI karanA zurU kara diyaa| ApakA lakSya to agAdha jJAnarUpa samudra meM gotA lagAnA thA ataH Apa mAsTarI chor3a puna: vidyArthI jIvana meM praviSTa hue aura yatra tatra nIra pipAsu cAtaka kI taraha vidyA kI sAdhanA ko cala pdd'e| vaha puNya velA saMvat 1950 thI jabaki simarA grAma meM pUjya mAtA siMghana ciroMjAbAIjI se bheMTa huI thii| mAtA ciroMjAvAIjI ke darzana kara mana Ananda vibhora ho uThA / mAtAjI ke hRdaya se bhI putravAtsalya umar3a par3A aura stanoM se ekadama dugdhadhArA pravAhita ho pdd'ii| varNIjI ko cintAtura Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 ] digambara jaina sAdhu dekha mAtAjI ne kahA beTA cintA chor3o aura Aja se tuma mere dharma putra hue aura jo karanA cAho karane ke lie svatantra ho / mAtAjI ke vacana sunakara varNIjI kA hRdaya pulakita ho utthaa| mAtA siMghenajI kI bhI icchA thI ataH mAtAjI kI AjJA pAkara vidyAsiddhi ke lie nizcita hokara nikala pdd'e| rAste meM sAmAna corI calA gayA, kevala pAMca Ane paise aura chatarI zeSa thii| cintA meM par3a gaye, kyA kiyA jAya chatarI to Apane chaH Ane meM beca dI aura eka-eka paise ke cane khAkara isa santa ne dina vyatIta kiye / isI bIca eka dina roTI banAne kA vicAra kiyA kintu bartana na the / patthara para ATA gUthA aura kaccI roTI meM dAla bhigokara aura Upara se palAza ke pate lapeTakara mandI prAMca meM DAla dii| roTI aura dAla banakara taiyAra huI phira sAnanda bhojana kiyaa| eka bAra adhyayana kAla meM Apa khuraI pahuMce taba paM0 pannAlAlajI nyAya divAkara se dharma kA marma pUchA / paNDitajI cillAkara bole are tU kyA dharma kA marma jaanegaa| tU to kevala khAne ko jaina huA hai / isa prakAra ke vacana Apane dhairyapUrvaka sune / eka bAra Apa giranArajI jA rahe the, mArga meM bukhAra aura tijArI ne staayaa| paise bhI pAsa meM nahIM / taba rAste meM sar3aka banAne vAle majadUroM ke sAtha miTTI khodanA prArambha kiyA, lekina eka TokarI miTTI khodI ki hAtha meM chAle par3a gye| miTTI khodanA chor3akara DhonA svIkAra kiyA parantu vaha bhI Apase na huA ataH dina bhara kI majadUrI na to tIna paise aura na no paise mile kintu do paise mile / do paise kA ATA liyA, dAla ko paise kahA~ / ataH namaka kI DalI se rUkhI roTI khAnI pdd'ii| vidyAdhyayana hetu vi0 saM0 1952 meM banArasa phuNce| kisI ne par3hAnA svIkAra nahIM kiyA, nAstika kahakara bhagA diyA / Apane nizcaya kiyA ki maiMne yahAM eka jaina vidyAlaya na kholA to kucha nahIM kiyA / Apane apane kaThina parizrama se saM0 1952 meM syAdvAda mahAvidyAlaya kI sthApanA kraaii| vi0 saM0 1953 meM ApakI dharma patnI kA svargavAsa ho gayA kintu lezamAtra bhI kheda na huaa| eka zalya TalI kaha kara prasanna hue| sAmAjika kSetra meM bhI logoM ne ApakI parIkSA kI, kintu aDiga rahe, anta meM zatruoM ko, parAsta honA par3A / mUrti agaNita TAMkiyoM se TAMke jAne para hI pUjya hotI hai| Apatti aura jIvana ke saMgharSoM se Takkara lene para hI manuSya mahAtmA banatA hai / kartavyazIla vyakti aneka kaSToM ko sahakara Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 547 apane lakSyoM ko pUrNa kara hI vizrAnti lete haiM / phalataH vidyopArjana lie saM0 1952 se 1984 taka kaI sthAnoM meM phire kintu punaH vanArasa jAkara paM0 ambAdAsajI zAstrI ko apanA guru banAyA aura vahIM se nyAyAcArya prathama zreNI meM uttIrNa kara pAritoSika prApta kiyA / vidvattA ke sAtha-sAtha saMyama kI sAdhanA ne Apako pUjya santa banA diyA aura bar3e paMDitajI ke nAma se prakhyAta hue / jitanA prema vidyA se thA usase bhI kahIM adhika jinendra bhakti se thA / yahI kAraNa hai ki Apane vidyArthI jIvana meM saM0 1952 meM giranArajI aura saM0 1956 meM zikharajI jaise pavitra tIrthoM kI vaMdanA paidala kI thii| saMvat 1962 meM zrI ga0 di0 jaina saMskRta vidyAlaya kI sthApanA sAgara meM karAI aura saMrakSaka pada ko vibhUSita kiyA / saM0 1970 meM Apa bar3e paMDitajI se santa varNIjI bane / saM0 1993 sAgara se baMDA moTara dvArA jA rahe the ki DrAIvara se jhagar3A ho gayA / taba se moTara meM baiThanA dUya rahA rela Adi meM bhI baiThanA chor3a diyA / saM0 2001 meM dazama pratimA dhAraNa kI aura phAlguna kRSNA saptamI saM0 2004 ko kSullaka ho gaye va loga inheM bAbAjI ke nAma se pukArane lage / saM0 1993 meM phAlguna mAsa meM 700 mIla kI paidala yAtrA taya karate hue bIca ke tIrthaM sthAnoM kI bhI vandanA karate hue zikharajI pahuMce / ApakA lakSya bhagavAna pArzvanAtha ke caraNoM meM jIvana vitAne kA thA / kucha samaya rahe bhI phalasvarUpa udAsInAzrama kI sthApanA ho gaI / kintu 2001 meM basanta kI chaTA se bundelakhaNDa ne Apako moha liyA aura eka bAra phira Apane bundela vAsiyoM ko darzana diye / vi0 saM0 2002 meM jabalapura meM Ama sabhA meM apanI cAdara AjAdI ke pujAriyoM kI sahAyatArtha samarpita kara dii| usa cAdara ke usI kSaNa tIna hajAra rupaye mile| sabhA meM AzcaryaM ho gayA, are yaha kyA ! isa taraha Apake jIvana kI saiMkar3oM ghaTanAeM haiM jinakA ullekha zakya nahIM hai / saM0 2002 se lekara 2006 taka Apane bundelakhaNDa kA bhramaNa kiyA aura saikar3oM vidyAlaya, pAThazAlAyeM, skUla aura kAleja khulavAkara ajJAnarUpI andhakAra ko naSTa kara diyA / yahI kAraNa hai ki zrAja jaina samAja meM saiMkar3oM vidvAna dekhe jA rahe haiM / saM0 2006 meM Apane sAgara meM cAturmAsa kiyA / cAturmAsa ke pazcAt Apane 700 mIla kI lambI yAtrA 79 varSa kI avasthA meM kI aura zikharajI pahuMce / ApakI icchA thI ki vRddhAvasthA Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 ] digambara jaina sAdhu meM pArzvaprabhu kI zaraNa meM rahe / ApakI icchA pUrNa huI / saM0 2006 se antima samaya taka Apa pArzva prabhu ke caraNoM meM rahe aura yahIM para apanI deha visarjita kI / hara samaya Apake darzanoM ko hajAroM kI saMkhyA meM loga prAte rahate the aura vahAM sadA melA sA lagA rahatA thaa| san 1956 meM bhArata ke rASTrapati ne zikharajI meM Apase bheMTa kii| darzana kara atyanta prasanna hue| saMvat 2012 meM syAdvAda vidyAlaya banArasa tathA saM0 2013 meM gaNeza vidyAlaya sAgara kI svarNajayantI Apake sAnnidhya meM manAyI gaI / dharma premIbandhu varNIjI ke darzana kara tathA unake upadeza suna Ananda vibhora ho gaye / santa vinobA ne bhI Apase kaI bAra bheMTa kI aura varNIjI ko apanA . bar3A bhAI mAnakara caraNa sparza kiye / saM0 2016 meM AcArya tulasI gaNI ne Apake darzana kara prasannatA prApta kI thii| pUjya varNIjI manasA, vAcA, karmaNA eka the / una jaisA niHspRhI aura pArakhI vyakti dekhane meM nahIM aayaa| jo bhI Apake pAsa AyA sammAna pAyA virodhI bhI natamastaka hue| antima samaya taka 87 varSa kI avasthA meM bhI ApakI jJAnendriyAM satarka thiiN| do mAha kI lambI bImArI ke kAraNa zarIra zithila par3a gayA thaa| dainikacaryA meM kabhI zithilatA nahIM pAne pAI thii| AhAra kI mAtrA AdhA pAva jala tathA thor3A sA anAra kA rasa hI raha gayA thaa| antima do dinoM meM usakA bhI tyAga kara diyA / 3 si0 1661 ko yama sallekhanA lI aura saba prakAra ke parigraha kA parityAga kara diyaa| 5 sitambara ko prAtaH Apake cehare para naI muskAna thii| isI dina Apane tyAgiyoM aura vidvAnoM ke samakSa muni dIkSA grahaNa kI aura ApakA nAma gaNezakIti rakhA gyaa| ApakI paricaryoM meM vidvAna, tyAgI, seTha, sAhUkAra Adi sabhI sadA tatpara rhe| 5 sitambara ko rAtri ke Der3ha baje pUjya zrI sadA ke lie vilaga ho gaye / yadyapi pUjya zrI kA bhautika zarIra citA kI jvalanta jvAlAoM meM vilIna ho gayA hai tathApi unakI Atma zakti dvArA nikhara kara vizva meM sarvatra vyApta ho gaye haiN| ve dhanya the| unake abhAva se aisA jAna par3atA hai, mAnoM jaina samAja kA sUrya asta ho gyaa| rAjanIti nyAya aura dharma ko jIvana se pRthak nahIM mAnate haiM / Apake matAnusAra dharma kA. rASTra aura samAja se nikaTastha sambandha hai| Apa isa bIsavIM sadI ke una mahAn AdhyAtmika santoM meM se eka haiM jinhoMne bhautikatA kI sArahInatA ko svayaM ke jIvana-adhyAya se dikhAkara kahA ki "bhArata kI samRddhi to usakI AdhyAtmika Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 546 vibhUti hai / " AtmA ke kalyANa ke lie munizrI padArthoM se moha ke tyAga para bala dete the / AvazyakatA se adhika saMcaya ke kaTTara virodhI the aura svayaM to itane niSparigrahI the ki saMgha ke vyAmoha se hI alaga the / jinakA jIvana jainadharma ko arpita ho gayA zrAja jinakA jIvana lAkhoM bhAratIyoM ke lie zraddhAspada bana gayA / kyA jaina, kyA hindU, kyA musalamAna sabhI ke pUjya santa bana gaye / mAnava kI pIr3A se jinakA hRdaya karuNA jala * bhara gayA aura saMtapta prANiyoM ke lie sukha aura zAnti kA siMhanAda karate jo bar3e se bar3e nagara aura choTe se choTe gAMvoM meM vihAra kara rahe haiM / "zrInagara" kI parvatIya yAtrA kara Apane " muni itihAsa" meM eka navIna adhyAya jor3a diyA / ApameM dharma sahiSNutA jo samyakdarzana kA eka aMga hai, itanI utkaTa rUpa se samAhita hai ki "kalyANa" mAsika ke vidvAna dhArmika netA zrI hanumAnaprasAdajI poddAra ne ApakA sammAna kara apane nivAsa sthAna para muni zrI ke pravacana karavAye the / bhArata ke uccakoTi ke rAjanaitika, sAhityakAra aura dArzanika loga tathA videzI vidvAna Apake vyaktitva aura vilakSaNa pratibhA se pratyanta prabhAvita hue haiM / DA0 maMgaladeva zAstrI, rUsI vidvAna cepizeva, bauddha bhikSu somagirI, bAlayoga prema varNI, nirajana nAtha AcArya, pIThAdhIzvara svAmI nAradAnanda, zrImatI DA0 vAgala, DA0 kRSNadatta vAjapeyI Adi saiMkar3oM loga Apake prabhAva meM Aye aura atyanta zraddhA dete the / zrInagara kI parvatIya yAtrA ke daurAna Apa himAlaya kI kandarAoM meM rahane vAle sAdhuoM ke samparka meM prAye jo Apake tyAgamaya jIvana se atyanta prabhAvita hue| Apake tapaHpUta jIvana se dharma aura jJAna kI lakSalakSa kiraNeM prasphuTita hokara isa viSama paristhiti aura yuga ke saMkramaNa kAla meM dharmaM jaya kA nArA udghoSa kara rahI haiM / # Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 ] digambara jaina sAdhu kSullaka zrI pUrNasAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka pUrNasAgarajI mahArAja jilA sAgara ke antargata rAmagar3ha ( damoha) ke rahane vAle haiM / janmatithi Azvina badI 14 vi0 saM0 1955 hai / pitA kA nAma paramalAlajI aura mAtA kA nAma jamunAbAI hai aura jAti parivAra hai / inakI prArambhika zikSA prAimarI taka huI hai aura mahAjanI hisAba kitAba kA inako acchA anubhava hai| vivAha ke hone ke bAda ye kucha dina apane ghara hI kArya karate rhe| usake bAda damoha ke zrImAn seTha gulAbacandajI ke yahAM aura sivanI ke zrImaMta seTha pUraNazAhajI va unake uttarAdhikArI zrImaMta seTha vRddhicandajI ke yahAM kArya karane lge| prArambha se dhArmika ruci hone ke kAraNa ghara meM hI ye bhAvaka dharma ke anurUpa dayA Adi prAcAra kA uttama rUpa se pAlana karate the| patnI viyoga ke bAda ye ghara meM bahuta hI kama samaya taka raha sake aura aMta meM zrI 108 prAcArya sUryasAgarajI mahArAja ke ziSya hokara gRhatyAgI kA jIvana bitAne lge| isa samaya Apa gyArahavIM pratimA ke vrata pAla rahe haiM / dIkSA tithi Azvina badI 1 vikrama saM0 2002 hai / apane kartavya pAlana karane meM ye pUrNa niSThAvAna haiM aura madhyayugIna purAnI sAmAjika paramparA ke pUre samarthaka haiN| Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu munizrI gaNezakIrtijI mahArAja dvArA dIkSita ziSya . ailaka zrI pannAlAlajI kSullaka zrI manoharalAlajI varNI kSullaka zrI cidAnandajI ailaka zrI pannAlAlajI [ 551 jaina samAja ke pAMca dazaka pichale itihAsa kI ora dekheM to jJAna aura cAritra ke mArga meM virale hI saMta dRSTigocara hote haiM jinhoMne ajJAnAndhakAra meM unmagna samAja ko patha pradarzana karane kI kRpA kI / jamAnA hI aisA thA ki rUDhiyoM se ghirI sAmAjika maryAdAe~ viveka kI tIkSNatA ko jaMga lagAtI calI jA rahI thI / aise samaya meM jJAna aura cAritra kI mazAla thAme hue yadi koI samAja kI taMdrA ko bhaMga karane kA prati sAhasa karatA hai to nizcaya hI vaha avatarita vibhUti hI hai / ailaka pannAlAlajI ma0 jJAna cAritra ke dhanI to the hI mahAn samAjoddhAraka ke rUpa meM bhI vikhyAta the| sAdhu kI caryA samAja para Azrita rahatI hai pratidAna meM sAdhu samAja ko dharmAmRta pAna karAtA hai / alabattA isakI AlocanA yadA-kadA hotI rahatI hai / parantu ai0 pannAlAlajI unameM se na the / sva kalyANa ke sAtha sAtha parakalyANa kI bhAvanA kA dariyA Apake hRdaya meM laharA rahA thA / phalataH Apane ta samayAnusAra vilupta ho rahI jJAna paramparA ke sAdhanabhUta jinavANI kI rakSA apanA dhyeya nizcita kiyA / Apake hI sad prayAsa se (saM0 1971) jhAlarApATana, (saM0 1976) Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 ] digambara jaina sAdhu vambaI ( saM0 1992 ) vyAvaMra meM sarasvatI bhavanoM kI sthApanA kI gaI / aneka sthAnoM para auSadhAlaya tathA pAThazAlAeM bhI sthApita karAyIM / dharma viruddha sAmAjika rUDhiyoM ke prati samAja ko jAgarUka kara samArga dikhAyA / aise anaginata samAjoddhAra ke kArya kara sAmAjika maryAdAoM ko svastha-rUpa pradAna kiyaa| kSullaka zrI manoharalAlajI varNI "sahajAnanda" zrI 105 kSullaka manoharalAlajI varNI kA janma kArtika kRSNA 10 vi0 saM0 1972 ko jhAMsI jile ke dumadumA grAma meM huA hai| inake pitAjI kA nAma zrI gulAvarAya aura mAtA kA nAma tulasAbAI hai| janma kA nAma maganalAlajI aura jAti golAlAre hai / prAImarI skUla kI zikSA ke bAda saMskRta zikSA kA vizeSa abhyAsa inhoMne zrI gaNeza jaina vidyAlaya sAgara meM kiyA aura vahAM se nyAyatIrtha parIkSA pAsa kI hai| prakRti se bhadra dekha vahAM para inakA nAma manoharalAla rakhA gayA thaa| vivAha hone ke bAda gRhasthI meM ye bahuta hI kama . samaya taka raha sake / patnI viyoga ho jAne se ye sAMsArika . . prapancoM se virakta ho gaye aura vartamAna meM gyArahavIM pratimA ke vrata pAlate hue jIvana saMzodhana meM lage hue haiN| inake vidyAguru pUjya gaNezaprasAdajI varNI mahArAja hI haiM / vartamAna meM ye sahajAnanda mahArAja tathA choTe . varNI jI ina nAmoM se bhI pukAre jAte haiN| .... . N inhoMne sahajAnanda granthamAlA nAma kI eka saMsthA sthApita kI hai| isameM inako nirmita pustakoM kA prakAzana hotA hai / inhoMne eka adhyAtma gIta kI bhI racanA kI hai| isakA prArambha "maiM svatantra nizcala niSkAma" pada se hotA hai / Ajakala prArthanA ke rUpa meM isakA vyApaka pracAra va prasAra hai / adhyAtma zAstra samayasAra ke ye acche jJAtA va vaktA haiN| Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 553 'varNI' eka ciraparicita sA nAma, kAnoM meM mIThA rasa gholatA hunA AMkhoM ke samakSa Aja bhI guru ziSya kI aisI sAkAra pratimA sthApita kara detA hai ki parokSa meM zraddhAvanata mAthA bArambAra unakI jaya bola uThatA hai / ruciyAM sadRza hoM to saMgati kA mela phala aura bhI moThA ho jAtA hai apane lie bhI aura samAja ke lie bhI / gAMva kA rahane vAlA manohara guru gaNeza varNI ke caraNoM kA Azraya pAkara samAja ke lie sahaja Ananda kA srota vana uThA / vi0 saM0 2002 meM vArANasI meM pUjya kSullaka zrI gaNezavajI se saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye to guru ne ApakA nAma 'sahajAnaMda' rakhA jise Apane apane vaktRtva-kartRtva se sArthaka kara dikhaayaa| virAga kI dhArA ne gati pakar3I to saM0 2005 meM suramya kSetra hastinApura meM pUjya varNIjI se hI kSullaka pada kI dIkSA aMgIkAra kara lii| guru ziSya kI isa jor3I ne sAta dazaka taka zrAvaka varga para jitanA upakAra kiyA vaha zabdoM se vyakta nahIM kiyA jA sktaa| kSullaka manoharajI sahajAnaMda ke jJAna kA kSayopazama utkRSTa thA / apane jIvanakAla meM 500 se adhika granthoM kA nirmANa kara jinazAsana ke rahasya ko jana-jana taka pahuMcAne kA mahAna kArya kiyaa| sahAranapura, hastinApura meraTha meM zikSA saMsthAeM sthApita karAyIM tathA AtmavijJAna parIkSA vorDa kI sthApanA kI / varNI pravacana patrikA meM jainasiddhAnta para subodha zailI meM hajAroM lekha likhakara samAja meM svAdhyAya kI pravRtti ko bar3hAvA diyA / Aja bhI varNI patrikA kA prakAzana va sampAdana paM0 sumeracandrajI dvArA varAvara ho rahA hai / ApakA adhikAMza samaya meraTha mujaphpharanagara meM vyatIta huaa| do varSa pUrva hI samAdhipUrvaka ApakA svargavAsa meraTha meM ho gyaa| Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 / digambara jaina sAdhu kSullaka zrI cidAnandajI mahArAja zrI 105 kSullaka cidAnandajI mahArAja kA gRhasthAvasthA kA nAma dAmodaradAsajI thaa| ApakA janma agahana sudI paMcamI vikrama saMvat 1667 meM daraguvAM jilA chatarapura madhyapradeza meM huA thaa| Apake pitA kA nAma, . . javAharalAlajI va mAtA kA nAma bhujabalIbAI thA / Apake pitA ghI ke eka saphala vyApArI the jAti golApUraba gotra ... zAha hai.| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa huI / Apane vivAha nahIM kiyA, bAla brahmacArI hI rahe / brahmacArI zrI motIlAlajI ke upadeza se ApameM . vairAgya pravRtti kI jAgRti huI / nApane vikrama saMvat 2074 meM kSullaka zrI 105 gaNezaprasAdajI varNI se kSullaka dIkSA le lI / Apane kaI sthAnoM para pAThazAlAeM khulavAI / khaMDerI, dillI Adi sthAnoM para. cAturmAsa kara upadeza dvArA dharma prabhAvanA kii| ___Apako mokSazAstra, chahaDhAlA, sahasranAma stotra kA vizeSa jJAna thaa| saMskRta ke prApako hajAroM zloka yAda the| Apane deza aura samAja kI jo sevA kI use deza aura samAja kadApi nahIM bhUlegA / Apake sammAna meM cidAnanda smRti grantha prakAzita huA jo Apake yazokRtitva kA pratIka hai| Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 555 RamanandamentarnatantamannmentareerrinaambrpatanantasannamasNISTMasik prAyikA svarNamatI mAtAjI dvArA dIkSita ziSya AryikA vIramatIjI AryikA vIramatI mAtAjI ma 10 ApakA pUrva nAma padamAvatI thaa| pitA kA nAma zrI dAdA paTaDaNakure evaM mAtAjI kA nAma usanAbAI thaa| Apake mAtA-pitA nasalApura grAma meM rahate the / Tama saMsAra ko asAra jAnakara 2 maI 1976 chaparA meM svarNamatI mAtAjI se AryikA dIkSA lI / Apa muni siddhasainajI mahArAja ke sAtha tIrtharAja kI vaMdanA ko giiN| ApakI dharma para aTUTa zraddhA hai / t - .. . .. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 ] digambara jaina sAdhu munizrI siddhasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya AryikA jJAnamatIjI R EAMMANAHMMMMMMMMMMAR AyikA jJAnamatIjI mAtAjI bArAbaMkI jile meM gaNezapura ( barasAghATa ) meM saM0 2003 meM zreSThI zrI ajitaprasAdajI ke . yahA~ janma liyaa| ApakI mAtuzrI kA nAma viddovAI thA / yuvA avasthA meM Tikaitanagara meM ApakI zAdI huI thii| Apake pati zrI santUlAlajI bar3e hI dharmAtmA bandhu the| ApakI tIna putriyAM thiiN| pati kA alpa samaya meM hI Apako viyoga sahanA par3A tathA 30 varSa kI umra meM Apako vaidhavya prApta ho gayA / Apako muni siddhasAgarajI kA sAnnidhya milA tathA Apane parivAra ko chor3akara AryikA dIkSA lii| abhI Apa AcArya dharmasAgarajI mahArAja ke pAsa haiM tathA dharmavRddhi kara rahI haiN| . . Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 557 EHIMADRMATMERMERAMAMDARDREAMMARRAARAAMSARAARAARRRRIED a munizrI supArzvasAgarajI mahArAja (dakSiNa) dvArA dIkSita ziSya nanananananana PREDIRECTREADERED muni zrI subalasAgarajI kSullikA zAMtimatIjI GBCHCELEBOEHBWHEHBUQUUHUHUHUHUUUUUUa. munizrI subalasAgarajI mahArAja zrI 108 muni subalasAgarajI kA gRhastha avasthA kA nAma paragor3AjI pATIla hai / ApakA janma nandagAMva (velagAMva) meM huA thA / Apake pitA zrI zivagoDAjI pATIla haiM, jo khetI / karate haiM / ApakI mAtA kA nAma gAndhArIdevI hai / Apa jAti se caturtha bIsapanthI haiN| ApakI laukika zikSA lagabhaga vilkula nahIM huii| dhArmika zikSA Apane svAdhyAya ke bala para svayaM hI prApta kI / Apake parivAra meM cAra bhAI eka bahina haiM / ApakA vivAha huaa| Apako eka putra va cAra putriyoM ke pitA hone kA saubhAgya prApta huA / anta meM sabako chor3akara munidIkSA grahaNa kii| ..... . .. + .. .. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 ] digambara jaina sAdhU kSullikA zAntimatI mAtAjI ApakA janma phAlguna sudI san 1930 meM mohanagar3ha ( TIkamagar3ha) meM huvA thA / Apake pitA kA nAma dharmadAsa modI tathA mAtA kA nAma bhUrIvAI thA / AThavIM kakSA taka zrApane laukika zikSA prApta kii| ApakI zAdI huI, 4 bacce the bharA pUrA parivAra 1 tyAga kara Apane apane mana meM vairAgya ke aMkura bar3hAye tathA muni supArzvasAgarajI se kSullikA dIkSA lI tathA Atma sAdhanA kara rahI haiM / Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20aannnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnaanana, prAcArya zrI subalasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya TEMBERRIERR - zrI subalasAgarajI mahArAja Gaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa muni zrI vijayasenajI muni zrI dharasenajI kSullaka zrI bhavyasenajI prAyikA sumatimatIjI . prAyikA bAhubalImatIjI AyikA suvratAmatIjI AyikA kunthumatIjI AyikA jinamatIjI ENERATESPATRENDERDESTRETREEREYENERY SEARRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRIES Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 ] digambara jaina sAdhu . muni zrI vijayasenasAgarajI mahArAja gRhastha nAma-zrI pAyagaur3AjI janma sthAna-guNDavADa pitA kA nAma-zrI rAmagaur3AjI mAtA kA nAma-zrI satyavatIdevIjI Ayu-62 varSa vyavasAya-khetI laukika zikSaNa-tIsarI kakSA kSullaka dIkSAguru-pa0 pU0 zrI 108 vIrasenasAgarajI muni dIkSAguru-pa0 pU0 zrI 108 prA0 subalasAgarajI dIkSA nAma-zrI 108 vijayasenasAgarajI / Apa sarala svabhAvI haiM tathA saMgha meM rahakara jJAna adhyayana meM lIna rahate haiN| muni zrI dharasenasAgarajI mahArAja gRhastha nAma-zrI basagaur3AjI pitA kA nAma-zrI zivagaur3AjI mAtA kA nAma-zrI gAndhArIdevIjI vyavasAya-khetI kSullaka dIkSA-udayapura muni dIkSA-sadalagA (belagA~va karnATaka ) dIkSA guru-zrI 108 A0 subalasAgarajI mahArAja dIkSA nAma-zrI 108 dharasenasAgarajI Ayu-63 varSa Apa A0 subalasAgarajI ke gRhasthAvasthA ke tIsare naM0 ke bhAI haiM, Apa jJAna, dhyAna, tapa meM lIna rahate hue saMgha meM virAjamAna haiN| Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 561 digambara jaina sAdhu kSullaka zrI bhavyasenajI mahArAja : LiminaviSREEL... gRhastha avasthA kA nAma-zrI bhUpAlajI janma sthAna-sadalagA (ji. belagAMva) karnATaka pitA kA nAma-zrI rAmacandajI mAtA kA nAma-zrI ratnAbAIjI Ayu-55 varSa 'zikSA-tIsarI taka dIkSA guru-pU0 prA0 subalasAgarajI mahArAja dIkSA nAma-kSullaka bhavyasenajI dIkSA tithi-8-11-81 ravivAra kArtika zuklA ekAdazI / Apa sarala svabhAvI haiM nirantara sAdhu sevA meM lIna rahate haiN| aur ..:: AryikA sumatimatIjI janma sthAna - sadalagA ( karnATaka, belagAMva ) janma san - 1958 pitA kA nAma-zrI thArIsAjI mAtA kA nAma-zrI campAbAIjI pUrva nAma-suzIlA jaina laukika zikSA-dasavIM dIkSA sthAna-sammedazikhara dIkSA guru-A0 suvalasAgarajI mahArAja Apane 16 varSa kI umra meM A0 subalasAgarajI se bra vrata grahaNa kiyA tathA pU0 prAcArya zrI se hI dIkSA lekara Atma kalyANa ke patha para agrasara haiN| 24. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 ] digambara jaina sAdhu prAyikA bAhubalI mAtAjI . janma sthAna-rAmanevAr3I .. ....... janma. san-1960 pitA kA nAma-zrI annAsAhabajI mAtA kA nAma-zrI sonAbAIjI dIkSA guru-pA0 subalasAgarajI dIkSA sthAna-gaNeza vAr3I ApakI bar3I vahina bharatamatI mAtAjI haiN| Apane kaI granthoM kA svAdhyAya kiyA hai| AyikA suvratA mAtAjI indi TO . .-.-" gRhastha avasthA kA nAma-kamalazrI janma sthAna-sadalagA (ji. velagAMva ) karnATaka pitAjI kA nAma-aNNAsAvajI mAtAjI kA nAma-sau0 sukumAjI laukika zikSA-10 vIM Ayu-27 varSa dokSAguru-A0 subalasAgarajI mahArAja dIkSA sthala-26-3-1978 tIrtharAja sammeda shikhrjii| dIkSA lene ke bAda guruvarya ke sAtha vihAra kara rahI haiM tathA Atma kalyANa kara rahI haiN| antara Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 563 digambara jaina sAdhu kSullikA kunthumatI mAtAjI gRhastha avasthA kA nAma-anantamato janma sthAna-sadalagA (ji. belagAMva ) karnATaka pitA kA nAma-zrI bharamUlAlajI mAtA kA nAma-zrI sonAbAIjI laukika zikSA-dasavIM Ayu-25 varSa kSu0 dIkSA guru-pa0 pU0 zrI 108 A0 subalasAgarajI dIkSA nAma-zrI 105 kunyumatIjI dIkSA tithi-12-12-80 Apa haMsamukha zAnta svabhAvI haiM tathA anazanAdi tapazcaryA adhika karatI haiM / Apa tyAga mArga ko apanA kara Atma utthAna ke mArga meM saMlagna haiM / kSullikA jinamatI mAtAjI land. - pUrva avasthA kA nAma-ku0 zAntA jaina janma sthAna-sadalagA ( ji. belagAMva ) pitA kA nAma-zrI tAtyAsAbajI mAtA kA nAma-zrI padmAvatIjI laukika zikSA-dasavIM Ayu-25 varSa kSu0 dIkSA guru-zrI 108 subalasAgarajI mahArAja dIkSA nAma-kSu0 jinamatIjI dIkSA sthAna-phalaTaNa Apa sarala svabhAvI haiM saMgha meM jJAna adhyayana meM tatpara rahatI haiM choTI umra meM gRha tyAga kara Atma kalyANa kara rahI haiM / dhanya hai ApakA jIvana / . Vik . .. " Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 ] digambara jaina sAdhu munizrI pArzvasAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya muni zrI udayasAgarajI muni zrI bAhuvalIsAgarajI muni zrI amRtasAgarajI muni zrI vAsupUjyasAgarajI KHANAMMANAYANAMAHAMMAMMNAMAM muni zrI udayasAgarajI mahArAja muni zrI 108 udayasAgarajI mahArAja kA janma san 1963 meM udayapura jile ke dhariyAvada grAma meM huA thA / ApakA janma nAma zrI jhamakalAlajI sariyA thA tathA jAti humar3a hai / pitAzrI kA nAma zrIratanacandrajI evaM mAtuzrI kA saradArIbAI thA / Apake pA~ca bhAI haiM / dharma zikSA sAmAnya hai, evaM laukika jIvana vyAvasAyika rahA hai| kSullaka dIkSA zrAvaNa badI 2 ko dhariyAvada meM grahaNa kI tathA A0 pArzvasAgarajI se parasAda meM mAha sudI 6 ko muni dIkSA dhAraNa kI aura ApakA nAmakaraNa udayasAgarajI huaa| ApakI samAdhi cAvaNDa ( udayapura ) meM caita badI 5 ko sAyaMkAla 6.55 baje huii| muni zrI bAhubalIsAgarajI mahArAja ApakA janma saMvat 1971 poSa sudI 12 ke dina budhavAra ko huA / dIkSA pUrva kA nAma zrI dUlIcandajI thA tathA jAti cittaur3A thI / Apake pitA kA nAma nemacandajI evaM mAtuzrI kA nAma gulAbabAI thaa| dharma zikSA sAmAnya thI / dUsarI pratimA AdisAgarajI ( kurAvar3a vAle ) se dhAraNa kI / sAtavIM pratimA A0 zrI dharmasAgarajI mahArAja se dillI meM dhAraNa kii| Apane kSu0 dIkSA depurA meM san 1977 meM baisAkha sudI 2 ko dhAraNa kI tathA AnandasAgarajI nAmakaraNa huA tathA muni dIkSA siddhavara-kUTa meM dhAraNa kI, dIkSA nAma bAhubalIsAgarajI rakkhA gyaa| yahIM ApakI samAdhi huii| Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 565 digambara jaina sAdhu muni zrI amRtasAgarajI mahArAja prApakA janma sAvana vadI 1 saMvat 1966 ko huA tathA janma nAma hIrAlAlajI thaa| jAti cittaur3A thI / Apake pitAzrI kA nAma nemacandajI evaM mAtuzrI kA nAma gulAbavAI hai / tIna putra va cAra putriyAM haiN| dharma zikSA ApakI sAmAnya hI rahI hai / dUsarI evaM pA~cavI pratimA AdisAgarajI / ( kurAvar3a vAle ) se grahaNa kI / saMvat 2027 meM phAlguna sudI 11 ko zikharajI meM muni zrI 108 vimalasAgarajI mahArAja se sAtavI pratimA dhAraNa kI / ailaka dIkSA depurA meM baisAkha sudI 2 san 1977 ko A0 zrI 108 pArzvasAgarajI mahArAja se evaM muni dIkSA akalUja mahArASTra meM zrAvaNa .. sudI 7 san 1982 ko dhAraNa kI / Apa abhI guru ke sAnnidhya meM hI haiN| muni zrI vAsupUjyasAgarajI mahArAja janma sthAna-mahovA ( pannA M. P. ) janma samvat--2011 ko golAlAre jAti meM pitAjI kA nAma-zrI kallUlAlajI siMghaI mAtAjI-zrI rAmabAIjI ApakA pUrva nAma-zrI dayAcandajI zikSA-11vIM dIkSA sthala-sAgavAr3A ( rAjasthAna ) dIkSA guru-muni pArzvasAgarajI se 1977 meM Apane choTI umra meM cAroM anuyogoM kA gahana adhyayana kiyA hai / samayasAra, pravacanasAra, gommaTasAra, niyamasAra Adi granthoM kI gAthAe~ kaNThastha kara lI haiM / vartamAna meM Apa dhavalarAja grantha kA svAdhyAya kara rahe haiN| vartamAna prAyu 29 varSa kI hai| Apa nirantara jJAna dhyAna meM lIna rahate haiM / Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 ] C digambara jaina sAdhu muni zrI namisAgarajI mahArAja dvArA dIkSita ziSya kSullaka zrI nirvANa sAgarajI kSullaka zrI nirvANasAgarajI mahArAja ApakA janma belagA~va, tAllukA athanI (karNATaka) meM huA thA / ApakA nAma nigappA thaa| Apake pitAjI kA nAma siMghappA aura mAtA kA nAma zrImatI satyavvA thA / ApakA vivAha ho gayA thA para sava chor3akara Apane acAnaka zrI 108 namisAgarajI mahArAjase san 1982 meM jaisagapura - udgA~va ke bIca meM sthita kuJjavana meM kSullaka dIkSA le lI aura abhI Apa proTIkaDalUra meM zrI 105 AryikA si0 vi0 vijayamatI mAtAjI ke saMgha meM haiM 1. Apa zAnta aura gambhIra svabhAva vAle haiM / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 567 AryikA vizuddhamatI mAtAjI ( A0 zrI zivasAgarajI kI ziSyA) dvArA dIkSita ziSya ON 44TAAS ''... ' NAMA Animan.ant SA. . .. 2 .. Home : AyikA vizuddhamatI mAtAjI SHARMAHASRANAMANANEPARAMANANAYANAMANANE kSullikA vinayamatI mAtAjI va0 sUrajabAI kA janma hiranodA ( phulerA) rAjasthAna meM huA / Apane saM0 2036 meM jobanera meM pU0 AryikA vizuddhamatI mAtAjI se kSullikA dIkSA lii| Apake pitA kA nAma zrI jIvanalAlajI thA tathA mAM kA nAma sau0 kapUrIbAI thaa| Apa sarala evaM tapasvI sAdhvI haiN| :04:3''' ' - Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 ] digambara jaina sAdhu nAyikA anantamatomAtAjI dvArA dIkSita ziSya kSullikA kunthamatIjI kSullikA kunthamatI mAtAjI ApakA janma mAlegAMva nAsika meM huA thA / Apake pitA zrI vaijulAlajI pATodI haiM va mAtA zrI AzAdevI hai / Apa khaNDelavAla jAti ke bhUpaNa haiM va pahAr3iyA gotraja haiN| ApakI dhArmika evaM laukika zikSA sAdhAraNa hI huI / ApakA vivAha bhI huA parantu Apako 20 varSa kI avasthA meM vaidhavya prApta ho gyaa| upadeza zravaNa ke kAraNa ApameM vairAgya pravRtti jAgRta huii| Apane zrI 105 prAyikA anantamatIjI se kannar3a (auraMgAbAda ) meM san 1968 meM dIkSA le lii| Apane gajapaMthA, kannar3a Adi sthAnoM para cAturmAsa kara dharma vRddhi kii| QOR Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 566 svayaM vIkSita muni zrI vIrasAgarajI mahArAja muni zrI siddhasAgarajI mahArAja muni zrI varddha mAnasAgarajI mahArAja muni zrI kunthusAgarajI mahArAja (gujarAta) muni zrI nemisAgarajI mahArAja kSullaka zrI jambusAgarajI munizrI vIrasAgarajI mahArAja A . . ' it.. SALMAN. . .." . : L janma sthAna-gaMja bAsaudA janma tithi -samvat 1976 vaisAkha mAsa dIkSA tithi-mAgha kRSNa 1 saM0 2016 ApakA janma grAma vAsaudA meM samvat 1976 meM vaisAkha mAsa ke prathama pakSa ravivAra meM huA thA Apake pitA kA nAma zrI somatarAyajI evaM mAtuzrI kA nAma zrImatI harakhovAI thaa| ApakA gRhastha avasthA kA nAma zrI gulAbacandajI bhaNDArI thA ApakI vAsaudA meM kirAne kI dukAna thI Apa zataraMja ke vizeSa khilAr3I the / Apake dIkSA lene ke 2 mukhya kAraNa haiM-eka to zrI 1008 pArzvanAtha bhagavAna kI phoTU meM eka nayA camatkAra huA dekhakara tathA dUsare Apane nagara se bAhara kucha harijanoM ko eka mare huye baila kI khAla nikAlate huye dekhA, dekhakara AtmA saMsAra se bhayabhIta sI ho gayI Apane socA isa vaila kI camar3I to kama se kama manuSya ke kAma meM A hI jAtI hai lekina bagaira prAtma kalyANa kiye manuSya kI camar3I to kisI bhI kAma kI nahIM sixed:: : ... Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 / digambara jaina sAdhu ApakI jIvana dizA vadala gaI Apa usI dina zAma kI gAr3I se kAnapura hote huye zrI sammedazikharajI kI yAtrA ko cala par3e / budhavAra kI rAta ko sammedazikharajI ke parvata para bhagavAna ke caraNoM kI vandanA karate huye jaba Apa zrI 1008 devAdhideva zrI pArzvanAtha svAmI kI ToMka para pahuMce vahA~ vItarAgatA umar3a par3I / bhagavAna zrI ke caraNoM meM mAthA Teka kara unhIM ko apanA sarvopari guru . mAnakara paMcoM ke samakSa digambara mudrA dhAraNa kI usa dina mAgha kRSNA 1 guruvAra samvat. 2016 thA samasta paMcoM ne prApako zrI 108 vIrasAgarajI nAma se suzobhita kiyA / muni zrI siddhasAgarajI mahArAja .. ApakA janma nAma zrI siddhAppA thaa| pitA kA nAma mallappA thA / mAtA kA nAma citrvvaa.thaa| . janma I0 san 1928 vaisAkha zuklA 2 ko huvA thaa| vairAgya kA kAraNa pUrva saMskAra tathA zAstra : zravaNa hai| . kolhApura jile meM nAMdaNI meM bhaTTAraka jinasainajI the 'mugala sAmrAjya bhArata bhara meM phailA huvA . thA digambara muni prAyaH nahIM the, digambara paramparA . vilupta sI dikhatI thI kintu satya dharma kA lopa koI bhI rAjya sattA nahIM kara sakatI hai zrI siddhappAjI vahA~ se nAMdaNI maTha meM pAe apane vairAgya bhAva zrI bhaTTArakajI se kahe tathA vaizAkha zuklA tIja san 1865 meM zrI jinasaina bhaTTArakajI se kSullaka dIkSA nAMdaNI kolhApura meM grahaNa kii| ApakA nAma kSullaka. siddhasAgarajI rakkhA / vahA~ se vihAra kara tIrtharAja zikharajI ke darzanoM ko Aye tathA parvatarAja para .. zrI candraprabhujI kI TauMka para Apane muni dIkSA lI san 1866 meM lalita kUTa para svayaM vastroM kA tyAga kara digambara muni bana gaye / vahA~ se Apane bhArata ke sabhI sthAnoM para: vihAra kiyA / san . 1906 meM dhyAnamagna avasthA meM zarIra kA moha chor3akara paMcaparameSThI kA smaraNa karate hue iha loka kI yAtrA samApta kii| dhanya hai ve munirAja / . Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu muni zrI vardhamAnasAgarajI mahArAja [ 571 va0 cunnIlAlajI dezAI ne aMtima samaya meM samAdhi ke samaya munipada ko dhAraNa karake IDara meM isa nazvara zarIra kA tyAga kiyaa| pitA kA nAma kAlIdAsa-mAtA ugamabAI rAjakoTa ke rahane vAle the| zvetAmbara sthAnakavAsI dharma ko chor3akara digambara huye the / svAdhyAya premI hone ke kAraNa Apane anekoM granthoM kA sampAdana kiyA thA aura svatantra granthoM kI bhI racanA kI hai / eka samaya Apa sonagar3ha ke TrasTa ke TrasTI bhI the, parantu saiddhAMtika matabheda hone ke kAraNa Apane sonagar3ha ke ekAMtatA kA bahuta virodha kiyA / ApakI pravacana zailI bahuta hI AkarSaka aura vyavasthita thii| muni kunthusAgarajI ( gujarAta ) vIra saMvat 1964 phAlguna sudI 12 ke dina kaDiyAdarA grAma meM hemacanda seTha kI patnI dIvAlIvAI kI kUkha se ApakA janma huA, thor3I sI aMgrejI bhI par3he, gujarAtI 7 vIM kakSA taka pddh'ii| Apane kaDiyAdarA aura vijayanagara meM pAThazAlA kA nirmANa kraayaa| gAMva kI hAI skUla aura aspatAloM meM tana, mana, dhana se sevA kI / bahuta se tyAgiyoM ke saMmparka meM rahe / tIrtha kSetroM kI 6 bAra yAtrA kI / vrata-niyamAnusAra calate the vRddhAvasthA meM udyApana bhI karAye haiM / apane grAma meM hI 2032 ko saMpatti, parivAra ko chor3akara kSullaka dIkSA lI tathA RSabhadevajI meM ailaka dIkSA lI / tAraMgA meM kArtika sudI 15 ke dina muni dIkSA lii| muni zrI nemisAgarajI mahArAja yaha bundela bhUmi sadaiva se hI vIra prasUti hone ke kAraNa vandanIya rahI hai| isane aise aise mahAn yogya nararatna utpanna kiye haiM jinase na kevala bundelabhUmi apitu pUrA deza apane Apako gauravAnvita samajhane lagatA hai / isI bundela bhUmi ke madhyapradezAntargata jilA TIkamagar3ha se pUrva dizA meM 6 mIla kI dUrI para sthita eka choTe se grAma paThA meM sthita zrI siM0 rAmacandrAtmaja munnAlAla jaina vaidya ke ghara yazodAdevI kI kukha se vikrama saMvat 1960 phAlguna zuklA 12 ravivAra puSya nakSatra zubha tithi meM ApakA janma huA / jo Age calakara digambara muni ke rUpa meM pragaTa huye / Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 ] digambara jaina sAdhu "lalanA ke pAMva palanA meM dikhate haiM" isa kathana ke anusAra hI yaha janma se hI prakhara buddhi ke the / mAtA pitA ne bAlaka kA nAma hariprasAda rakhA aura hari nAma se sambodhana karane lge| 3-4 varSa kI avasthA meM hI Apa totalI bhASA meM mahAmaMtra, tIrthaMkaroM ke nAma svara vyaMjana Adi kA uccAraNa karane lage the / anantara bAlaka hari ne apane bAlyakAla se pUjya-bAbA gokulaprasAdajI kuNDalapura zrI pUjya 105 kSullaka gaNezaprasAdajI varNI kI mahati kRpA ke dvArA zrI pUjya paM0 motIlAlajI varNI ke sAnnidhya meM zrI vIra digambara jaina vidyAlaya atizaya kSetra papaurAjI meM prathama chAtra rahakara vizArada kakSA taka adhyayana kiyaa| bAlyakAla meM hI Apake pitAjI svargastha ho gaye jisase ghara kA sampUrNa kAryabhAra Apake Upara A gayA phira bhI Apa adhyayana kArya meM rata rahe tathA ghara para rahakara hI Apane vaidya zAstrI, gaNita, jyotiSa, kavitA, sAmudrika, dhArmika zikSA-yatra, maMtra, taMtra, pratiSThA, saMgIta Adi meM dakSatA prApta kii| vaidyaka kArya to Apane apane pUjya pitAjI se dharohara ke rUpa meM pAyA thaa| bAlaka hari paM0 hariprasAda ke rUpa meM samAja ke Age Aye tathA pUjya pratiSThAcArya guruvarya paM0 motIlAlajI varNI ke sAtha Apane pratiSThA kArya karAnA prArambha kiyaa| isI krama meM Apane rezaMdIgiri, khaTaurA, U~cA, kevalArI, chiMdavAr3A, cAMdakher3I, aMdezvara kSetra ityAdi sthAnoM para gajaratha mahotsava paMca kalyANaka pratiSThA karAI / samAja ne Apako papaurAjI ke mele ke zubhAvasara para pU0 gaNezaprasAdajI varNI evaM paM0 motIlAlajI varNI ke sAnnidhya meM pratiSThAcArya pada se vibhUSita kiyaa| bAla brahmacArI ke rUpa meM rahakara Apane mAtra 15 varSa kI avasthA meM naiSThika prathama-dvitIya zrAvaka pratimA grahaNa kara vivAha kA tyAga kara diyA tathA dhArmika, sAmAjika, laukika, vyAvahArika Adi kArya karate huye jaina samAja se sammAnita hone para bhI udAsInatA pUrvaka apanA jIvana-yApana karane lge| Apane vi0 saM0 1966 mAgha kRSNA 1 guruvAra zubha miti meM paTanA ( sAgara ) ke jalayAtrA mahotsava para 108 muni zrI padmasAgarajI mahArAja ke dvArA saptama pratimA ke vrata aMgIkAra kiye / mahArAja zrI ne Apake guNoM ko dekhakara ApakA vidyAsAgara nAmakaraNa kiyaa| vi0 saM0 2016 phAlguna zuklA 1 se paMcakalyANaka mahotsava loharadA ( devAsa ) meM sampanna honA nizcita kiyA gayA / isI samaya gurujI ko sAtha le vahA~ pahuMce aura vahA~ phAlguna zuklA 3 somavAra ke dina zrI bhagavAna neminAtha svAmI ke dIkSA mahotsava ke sAtha hI zrI 108 AcArya yogIndratilaka muni zAMtisAgarajI - mahArAja tathA paM0 nAthUlAlajI zAstrI saMhitA sUri pratiSThAcArya ke sAnnidhya meM gurujI dvArA dIkSA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * digambara jaina sAdhu / 573 saMskAra kSullaka gyArahavIM pratimA yAcanA pUrvaka grahaNa kii| isI samaya samasta samAja kI svIkRti pUrvaka nAmakaraNa zrI 105 kSullaka nemisAgara pada prApta kiyaa| kSullaka nemisAgara kI antaHpreraNA Age bar3ha rahI thI tathA vaha cAhate the ki maiM apane Apako kaba muni rUpa meM dekhuu| isI uddezya se guruvarya pUjya 108 AcArya yogIndratilaka muni zAntisAgarajI ko patra likhA / vinaya kI gaI ki patra dvArA hI svIkRti dI jAye / sevA meM upasthita hone meM samaya lagegA / ata: gurudeva ne patra dvArA svIkRti pradAna kara dii| phalataH zrI 1008 di0 jaina siddha kSetra prahArajI (TIkamagar3ha) ke vArSika melA mahotsava ke samaya zrI vIra ni0 saM0 2464 vi0 saM0 2024 zubhamitI mArgazIrSa zuklA 13-14-15 guru, zukra, zani dinAMka 14-15-16 sitambara 1967 ko zrI madanakumAra kAmadeva evaM vizvavaMdya kevalI ke caraNa yugala pAdukA ke samakSa zrI gurujI kA phoTo virAjamAna kara zrI bra0 paM0 rezamabAIjI pir3AvA (rAja0 ) tathA zrI geMdAlAlajI sonI khaNDelavAla jaina, asAvadA (bar3anagara) dvArA ukta yugala ToMka caraNa nirmANa sthala para sampanna pratiSThA dhvajArohaNa ke Adi samAroha samaya kSetrIya kameTI kI sammati pUrvaka evaM bAhara se prApta vidvAnoM kI likhita svIkRti tathA samasta prAntIya samAja kI svIkRti pUrvaka dinAMka 14-12-1967 ko ailaka dIkSA grahaNa kI evaM di0 15-12-1967 ko pUjA vidhi kara pAtrAdi vidhi tathA dinAMka 16 ko nirgrantha digambara muni dIkSA saharSa svIkAra kI / isa prakAra Apa zrI pUjya 108 AcArya yogIndra tilaka zAntisAgarajI ke paTTa ziSya haiN| aise taponidhi lokopakArI parama pavitra AtmA mahAn sAdhaka AdhyAtmika saMta samayasArAdi mahAgranthoM ke anubhavI vidvAn pUjya zrI nemisAgarajI ke pavitra caraNoM meM zata-zata vandana hai| Apane satat adhyayana kara jo jJAnArjana kiyA use Apa nirantara lipi baddha karate rahe jisake AdhAra svarUpa ApakI lekhanI dvArA likhita pratiSThA evaM vaidyaka sambandhI aneka grantha hastalikhita upalabdha haiM jinakA prakAzita honA ati mahatvapUrNa evaM janopayogI hai / Apake dvArA likhita pAMDulipiyA~ zuddha evaM ati svaccha haiM / akSara to itane sundara haiM ki mAnoM chApe ke hI hoN| mahArAjajI kI 85 varSa kI vRddha avasthA hone para bhI ve apane lekhana kArya meM sadA saMlagna rahate haiN| Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 ] digambara jaina sAdhu kSullaka jambUsAgarajI mahArAja zrI 105 kSullaka jambUsAgarajI kA pahale kA nAma zrI hajArIlAlajI thaa| Apake pitA kA nAma zrI hubbalAlajI thaa| ApakI mAtA zrImatI cirauMjAbAIjI thI / Apa golasiMdhAre jAti ke bhUSaNa the / ApakA janma sthAna bhiNDa ( madhyapradeza ) thA / Apa vacapana se hI dharma-premI the| ___ Apane jyeSTha zuklA chaTha vikrama saMvat 2026 ko caurAsI (mathurA ) meM kSullaka dIkSA le lii| Apa kaI jagahoM para bhramaNa karake janatA ko dharma lAbha de rahe haiN| AcArya yogIndratilaka zAntisAgarajI mahArAja AcArya zrI zAntisAgarajI kA janma vIra nirvANa saMvat 2409 (san 1884 I0) meM bambaI grAma meM satArA jilA ke isalAmapura tAlukA meM dUdhagA~va nAmaka prAnta meM huaa| dakSiNI bhArata kI caturtha paMcama nAmaka ucca evaM zreSTha jAtiyoM meM Apa atizreSTha caturtha jAti ke ratna haiN| ApakI mAtA kA nAma zrImatI hIrAbAI thA; Apake pitA zrI rAmagoMDA pATIla dUdhagA~va ke pradhAna pada para sammAnita the / navIM varSa kI avasthA meM zikSA grahaNa hetu Apa skUla meM praviSTha kie gaye / pA~ca varSa taka ApakA zikSA adhyayana nirbAdha gati se calatA rahA kintu durbhAgya vaza ApakI mAtA zrI kA dehAnta ho jAne ke kAraNa Apako vAdhya hokara apanI zikSA tyAganI pdd'ii| jaba Apa caudaha varSa ke the, Apako gRhasthI ke jhaMjhaToM meM calA AnA pdd'aa| pandrahaveM varSa meM ApakA vivAha zrImatI rukmaNIvAI ke sAtha huA / isa prakAra Apa pUrNa rUpeNa gRhastha ke rUpa meM apanI jIvana yAtrA prArambha karane cale kintu vidhi kI viDambanA kucha aura hI thii| vidhAtA ne Apako kisI aura hI kArya hetu isa dharA para avatarita kiyA thA / duHkha dainya evaM nAnA prakAra ke saMkaToM se bhaTakatI huI mAnavatA kA kalyANa Apake dvArA honA hI thaa| vivAha ke do varSa bhI vyatIta na ho pAye ki kuTila kAla ke kaThora karoM ne ApakI dharma patnI ko isa saMsAra se sadaiva ke lie chIna liyaa| Apake pitAjI, kuTumvI janoM tathA iSTa mitroM ne bahupralobhana dekara Apako punarvivAha hetu ukasAnA cAhA parantu mAnavatA kA pujArI apane hRdaya meM jo sevA bhAva ke bIja bo cukA thA, anukUla paristhiti pAkara ava usameM aMkura nikala cale the / sanmArga ke anusaraNa meM Apane punaH vivAha ko apane mArga kA kaMTaka hI samajhA aura isa prakAra vizvakalyANa kI bhAvanA se ota-prota inhoMne apane jIvana ko isa puNya lakSya kI prApti svata: banA liyaa| Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 575 dharma ke prati aTUTa zraddhA evaM bhakti liye isa muni ne sarva prathama zrI vAhubalijI ke darzana kiye vahIM parama saubhAgya se Apako AcArya zrI 108 zAntisAgarajI mahArAja ke darzana hue jinake upadeza ne ApakI komala bhAvanAoM para amiTa prabhAva chor3A / Apane gurujI ke sanmukha yaha pratijJA kI ki Apa AjIvana jina dharma ke prArambhika vratoM evaM niyamoM kA pAlana pUrNa niSThA ke sAtha karate rheNge| tatpazcAt Apane zer3avAla kI jaina pAThazAlA meM tIna varSa taka zAstra adhyayana kara jJAnopArjana kiyaa| isa prakAra jJAna garimA se paripUrNa munijI dvitIya bAra zrI 108 prAcArya zAntisAgarajI mahArAja ke darzana lAbha hetu gaye aura apane guru ke upadezAnusAra sAtavIM pratimA dhAraNa kii| tatpazcAt Apa guru ke saMgha meM sammilita kiye gaye / saMgha meM nitya prati prApa jinavANI kA svAdhyAya karate-AcArya ke upadezAmRta kA pAna karate tathA aneka vidvAnoM ke vyAkhyAnoM evaM dhArmika jJAna se paripUrNa Adeza ko sunate / vikrama saMvat 1984 meM saMgha ne zrI sammedazikharajI kI yAtrA karake caturmAsa kaTanI meM sampanna kiyA jisameM Apa bhI the| bAda meM saMgha ke sAtha vihAra karate karate cAturmAsa lalitapura meM huA vahA~ para bhI Apa the / vahA~ se hI Apa ekalavihArI ho gaye aura saMgha ko chor3akara zravaNa velagolA kI yAtrA ko nikale / aneka sthAnoM para dharmopadeza dete hue Apa apane abhISTa sthAna pahuMce, jahAM Apako zrI 108 AcArya vRSabhasaina ( AdisAgara ) ke darzana hue| unakA vairAgyapUrNa upadeza sunakara mApane gyArahavIM pratimA kI pahalI avasthA kSullakavrata dhAraNa kiyaa| cAra mAsa ke uparAMta Apane dUsarI avasthA ailaka vrata aura bheSa dhAraNa kiyA tathA agale cAra mAsa bIta jAne para Apa aSTa karmoM ko kSaya karane vAle muni pada para suzobhita evaM sammAnita hue / dIkSA kA utsava jaina samAja dvArA saMvat 1985 meM zravaNa belagolA meM bar3e hI samAroha se huA jahA~ Apane AcArya zrI 108 vRSabhasainajI se daza bhakti prAdi muni kriyA sIkhI / taduparAnta Apane vihAra kiyA taba se Apane kaI sthAnoM para caturmAsa sampanna kiye / isI kAla meM Apane zrI zikharajI kI puna: yAtrA bhI kii| paGG Va Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ] ... .. digambara jaina sAdhu . " munizrI mallisAgarajI mahArAja - -d TRE IX Apa nAMdagAMva ( nAsika ) ke rahane vAle haiM, Apake pitA kA nAma daulatarAmajI seThI aura mAtA kA nAma sundarabAI thaa| Apa khaNDelavAla haiM / gRhasthAvasthA meM ApakA nAma motIlAla thA, pA~ca varSa kI avasthA meM Apake mAtA pitA ne vidyAbhyAsa ke liye pAThazAlA meM bhejI, Apane alpakAla hI meM vidyAbhyAsa kara liyA / 25 varSa kI avasthA meM ( nAMdagAMva meM ) zrI 105 ailakaH pannAlAlajI ne cAturmAsa kiyaa| usa vakta Apane kArtika sudI. .11 saM0 1976 ke dina dUsarI pratimA ke vaMta grahaNa kiye| Apane zAdI bhI nahIM kI, kyoMki.. Apa alpavaya se, hI vairAgya rUpaHthe aura Apa ailaka pannAlAlajI ke sAtha hI rahane lage tathA Apane gRha kA bhAra tyAga diyaa| unake sAtha meM rahakara vidyAdhyayana bhI kiyA / samvat 1960 meM prathama cAturmAsa phIrojapura chAvanI ( paMjAba ) dUsarA cAturmAsa saM0 1981 meM devavanda / tIsarA cAturmAsa rAmapura, cauthA cAturmAsa vardhA meM kiyA pazcAt gurU kI AjJA se alaga hokara bArAM ( sivanI meM kiyA ) vahAM se grAmoM meM bhramaNa karate hue giranArajI maU (gujarAta) IDararAjya meM agahana sudI 7 samvat 1984 ke dina zrI 108 AcArya zAntisAgarajI chANI mahArAja ke pAda mUla meM Apane saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye / vahAM se tIrtharAja zikharaMjI kI yAtrA ke liye vihAra kiyA, vahAM para dakSiNa saMgha bhI upasthita thA, unake bhI darzana kiye / sambat 1685 . kA cAturmAsa Apane zrI 108 prAcArya zAntisAgarajI dakSiNa vAloM ke saMgha kaTanI ('muDavArA ) meM kiyA samvat 1986 kA cAturmAsa kAnapura, pAvApura laskara Adi sthAnoM meM bhramaNa karate hue pUrNa kiyA / samvat 1687 kA cAturmAsa zrI 108 prAcArya zAntisAgarajI chANI ke pAdamUla meM indaura meM kiyA tathA bhAdrapada zuklA 7 zanivAra ko pAMca hajAra janatA ke samakSa kSullaka dIkSA ke vrata . grahaNa kiye / vahAM se vihAra kara siddhavara kUTa aaye| vahAM zrI 108 prAcArya zAntisAgarajI chANI . ke caraNa kamala meM digambarI dIkSA kI yAcanA kii| miti maMgasara badI 14 samvat 1987 budhavAra ( vIra samvat 2457 ) ke dina digambarI dIkSA dhAraNa kii| ___ usa samaya keza lauMca karate hue Apa jarA bhI vicalita na hue / dIkSA saMskAra kI saba vidhi mantra sahita zrI 108 AcAryavarya zAntisAgarajI chANI ke kara-kamaloM dvArA huI / ApakA samAdhimaraNa mAMgItugI meM A0 mahAvIrakItijI ke sAnnidhya meM huvaa| Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 577 digambara jaina sAdhu muni zrI AnandasAgarajI . . p ANS. muni zrI AnaMdasAgarajI mahArAja pU0 zrI 108 sUryasAgarajI ke ziSya the| ApakA svargavAsa dillI meM hI huA thA / aba bhI bAla Azrama dariyAgaMja ke sAmane muni zrI ke nAma se chAtrAvAsa cala rahA hai| Apane kaI pustakeM Atma-pramoda, iSTopadeza, chahaDhAlA, samayasAra pada saMgraha, anupama patra Adi pustakeM likhI haiM / muni zrI candrasAgarajI mahArAja ... .. . .. . . . - [ ApakA jIvana paricaya prApta nahIM ho sakA ] -. ":.- ONTA Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 ] digambara jaina sAdhu muni zrI sudharmasAgarajI mahArAja / ApakA samAdhimaraNa gajapanthA meM prAcArya zrI vimalasAgarajI ke sAnnidhya meM huA thaa| [vizeSa paricaya aprApya ]. __muni abhinandanasAgarajI mahArAja Lattend"... ___ Apane 30 varSa kI umra meM muni dIkSA lii| Apane kaI graMnthoM kI hindI TIkA kI / indaura meM Apane samAdhi. yukta maraNa kiyA tathA Atma kalyANa kiyA! khineaanie statementimentatininentains :. muni zrI siddhasAgarajI mahArAja ApakA janma rAjasthAna meM pacevara meM huvA thA / ApakA gautra gaMgavAla thA / AcArya kalpa zrI candrasAgarajI ke sAnnidhya meM rahakara Atma sAdhanA karate the tathA anta samaya meM muni dIkSA lekara samAdhi maraNa kiyA / Apa zrI pUnamacandajI jhariyA gaMgavAla ke dAdAjI the| Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 576 digambara jaina sAdhu ailaka zrI dharmasAgarajI. mahArAja ApakA janma kurAvar3a rAjasthAna meM huvA thA tathA Apane A0 kunthasAgarajI se dIkSA lI thii| Apane mevAr3a prAnta ko apanI vANI se dharmAmRta kA pAna karAyA tathA isI prAnta meM samAdhi grahaNa kii| muni zrI pihitAzravajI mahArAja ApakA janma dakSiNa bhArata meM huvA thA / AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja ne kunthalagiri meM java samAdhi grahaNa kI thI, usa samaya Apane muni dIkSA lI thI tathA samAdhi meM pUrNa jIvana samarpita kiyA tathA kucha samaya bAda Apane bhI samAdhi yukta maraNa kiyaa| muni zrI vijayasAgarajI mahArAja .1 "-:.. 2 Apane pU0 muni zrI subalasAgarajI se muni dIkSA lekara Atma kalyANa kiyA / : ' : .', Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] digambara jaina sAdhu muni zrI pArasasAgarajI mahArAja Apane pU0 AcArya zAntisAgarajI kI vaiyAvRtti kI tathA AcArya zrI kI samAdhi se pUrva samAdhimaraNa AcArya zrI ke sAnidhya meM kiyA / Apane muni AdisAgarajI se dIkSA lI thI / prAyikA sumatimatI mAtAjI ApakA janma khaTAU jilA satArA bambaI prAnta meM huA / zrApakI isa samaya Ayu 65 varSa kI hai / sAtavIM pratimA tIsa varSa kI Ayu meM cAritra cakravartI zAMtisAgarajI mahArAja se lI aura kSullikA ke vrata AcArya pAyasAgarajI mahArAja se aura gata varSa arjikA kI dIkSA AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se lI Apa dIrgha tapasvI, kaSTa sahiSNu aura bar3I dharmaniSTha haiM / $? $? kSullikA rAjamatI mAtAjI ApakA janma dakSiNa bhArata meM huA | Apane paccIsa varSa kI Ayu meM dIkSA lii| hindI saMskRta kI acchI viduSI aura kuzala vaktA haiM / Apake pati ne bhI muni dIkSA aMgIkAra karalI hai / Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu kSullikA vizAlamatI mAtAjI [ 581 ApakA janma grAma coMkAka jilA kolhApura dakSiNa prAMta meM huA / cAra varSa kI choTI Ayu meM ApakA vivAha huA to Apa maMDapa se bAhara nikala gaI aura phere nahIM hue / eka varSa ke pazcAt usa lar3ake kA svargavAsa ho gayA / mA~ ne kahA putrI vidhavA ho gaI / caudaha varSa kI Ayu meM parama pUjya AcArya zAMtisAgarajI mahArAja se brahmacaryaM dIkSA le lI / TreniMga pAsa kara zradhyApikA kA kArya karane lagIM / ApakI samAja sevA meM bar3I ruci rahI 'mahilA vaibhava' nAma kI mAsika patrikA kI sampAdikA rahIM aura eka 'kanyAkumAra pAThazAlA' kI sthApanA kI / voragAMva meM AcArya pAyasAgarajI se kSullikA dIkSA dhAraNa kii| Apa bar3I kaSTa sahiSNu sahanazIla aura kuzala vaktA haiM / kSullikA guraNamatI mAtAjI meM zrApakA janma agravAla vaMza meM guhAne ke prasiddha raIsa lA0 hukamacandajI ke yahA~ huA | Apa ke pitAjI ne brahmacarya dIkSA le lii| unakI dhArmikatA ke kAraNa Aja ApakA samasta parivAra dhArmika, zikSita aura zraddhAlu hai / sadaiva dharma ke kAryoM meM prayatnazIla rahatI haiM / bacapana meM bar3e lADa cAva se pAlana poSaNa hone ke kAraNa Apa kA nAma 'cAvalI' rakhA gayA / durbhAgya se thor3I Ayu vidhavA ho gii| thor3e hI samaya meM dhArmika viSayoM meM uttama yogyatA prApta karalI / Apane guhAne meM jJAna vanitAzrama kholA jisase nArI jAti kA bar3A upakAra huaa| bahuta varSoM se Apa dillI rahane lagoM / Apake cAritra aura jJAna pracAra kI tIvra ruci ke kAraNa dillI mahilA samAja para bar3A hI prabhAva par3A / jaina mahilAzrama dillI kI Apa adhiSThAtR thIM / 1 1 pA~ca varSaM hue parama pUjya zrAcArya vIrasAgarajI mahArAja se kSullikA dIkSA dhAraNa kI Apane dariyAgaMja meM jJAna mahilA vidyAlaya sthApita kiyA / jisase samAja kA bar3A upakAra huaa| Apa asvastha hote hue bhI cAritra kA pAlana dRr3hatA se karatI haiM / Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 ] . digambara jaina sAdhu kSullikA candrasainAjI ___ ApakA janma agravAla jaina vaMza meM lakhanaU meM huA / ApakI Ayu isa samaya 60 varSa kI hai| gatavarSa jayapura meM Apane AcArya dezabhUSaNajI mahArAja se kSullikA dIkSA dhAraNa ko Apa vayovRddha, sahanazIla dharmaniSTha mahilA haiM / kSullikA vRSabhasainAjI ApakA janma jayapura meM khaNDelavAla jaina vaMza meM huA / gatavarSa jayapura meM Apane AcArya dezabhUSaNajI mahArAja sekSullikA dIkSA dhAraNa kI / Apa caritraparAyaNAM aura dharmaniSTha mahilA haiN| kSullaka sumatisAgarajI mahArAja ApakA janma kAnapura meM agravAla vaiSNava parivAra meM huA / AcArya dezabhUSaNajI mahArAja . ke upadeza se prabhAvita hokara Apane jaina dharma kI kSullaka dIkSA aMgIkAra kI hai| Apa bar3e nirbhIka, zraddhAlu dRr3ha zraddhAnI, jinedrabhakta aura svAdhyAya premI haiN| AryikA guNamati mAtAjI janma sthAna-mahegAMva saMvat 1970. pitA kA nAma-zyAmalAlajI mAtA kA nAma-mathurAdevI . pUrva avasthA kA nAma-AnandIbAI dIkSA guru-muni kIrtisAgarajI samAdhimaraNa-zikharajI sA Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu AryikA zAntimatI mAtAjI 13 8..." pUrvanAma-kalAvatI janma sthAna-lakhanaU san 1902 pitA kA nAma-nAthUrAmajI jAti-jaisavAla dIkSAguru-prAcArya kunyasAgarajI dIkSA sthala-papaurA san 1972 meN| PM AryikA kRSNAmatI mAtAjI zrI paNDitA kRSNAbAIjI kA janma phAlguna vadI 13 vi0 saM0 1957 ko pitA rAmeyaralAlajI garga ke ghara mAtA sItAdevI ke kUkha se phatehapura meM huA thaa| jAti agravAla hai / sAdhAraNa zikSA ke bAda inakA vivAha ho gayA thA / vaidhanya prApta ho jAne ke kAraNa prApane apane jIvana lakSya ko badala diyA aura jJAnavarddhana ke sAtha dharma aura samAja sevA kA vrata jovana meM utaaraa| yApaye mahAn evaM sarala hRdaya meM bAlakoM ko samunnati evaM vidhavAoM asahAyoM ke saMrakSaNa ko banayanI bhAvanA rho| pariNAmataH Apane apane sadravya kA upayoga mahilAdhama kI sthApanA saMcAlana meM meM kiyA jisase hajAroM mahilAoM kA kalyANa huaa| lAkhoM kA dAna aura jinamandiroM ke nirmANa meM bhI ApakA yogadAna mugoM yugoM taka girasmaraNIya rhegaa| Apane anta meM AyikA dIkSA lekara samAdhimaraNa kiyaa| Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana . ' lA. 584 ] - digambara jaina sAdhu kSullikA jayaprabhAmatI mAtAjI pUrva nAma-bra0 AdezakumArI jaina janma sthAna-ArA ( bihAra ) san 1952 . . . pitA zrI candrarekhAkumArajI mAtA zrI satyavatI jaina . zikSA-bI. e., bI. eDa., TIcara evaM zAstrI zikSA sthala bra0 candAbAI Azrama bihAra brahmacarya dIkSA- tIrtharAja sammedazikharajI pArzvanAtha TauMka san 1973 meN|. : dhArmika saMskAra-bacapana se hI the dIkSA guru-AryikA vijayamatI mAtAjI dIkSA sthAna-punnUramalaI (madrAsa ) tamilanADU dinAMka 4-10-84 ko : Apa bAla brahmacAriNI thii| dIkSA lekara isa bAla avasthA meM Atma kalyANa ke patha para agrasara haiM / dhanya hai ApakA jIvana jo utkRSTa mArga para calakara AtmAvalokana kara rahI haiN| . kSullikA vijayaprabhAmatI mAtAjI pUrvanAma-ku0 sandhyA jaina ... ... ... ... . . jAti-parivAra jAti .. .. :: .. . . . . janma sthAna--jabalapura 1.1-1-1960..: ::.. pitAM zrI-madanalAlajI nAyaka .........: . mAtAjI-lalitAbAI . . . . . . . . . . . zikSA-bI. e. . .... . .... . . . . . dIkSA guru-AryikA vijayamatI mAtAjI Apake 6 bahineM tathA 2 bhAI haiM / 3 varSa se mAtAjI ke sAtha rahakara dhArmika zikSA prApta kI tathA mAtAjI se hI kSullikA dIkSA lekara Atma sAdhanA meM lIna haiN.| abhI bhI Apa dharma granthoM kI par3hAI kara rahI haiN| Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 : : . : digambara jaina sAdhu 34 ( 8 . 4 : . . .... .......... 19-20 vIM sadI ke digambara jainAcArya cAritra cakravartI taponidhi gayAdhisamrATa, parama tapasvI 108 AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAja sasaMgha [ 585 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ] : digambara jaina sAdhu abeshi SASRANSm Headline PRIT A N . * . 108 AcArya zrI pAyasAgarajI mahArAja sasaMgha ra N : E . Ser sa MA......... E H 108 pU0 zrI vardhamAnasAgarajI mahArAja (dakSiNa) sasaMgha ... Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pU0 108 AcArya zrI vIrasAgarajI mahArAja sasaMgha 7 7 Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ] mom -.--. ..ANTA Sr.. . AP .." digambara jaina sAdhu . ZArea . HSS marate 1 . .. pU0.108 prAcArya zrI zivasAgarajI mahArAja sasaMgha Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU0 108 zrAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja sasaMgha Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 ] T . . ... info digambara jaina sAdhu . KARISHAM and ANSata pU0 108 AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja, AcAryakalpa zrI zrutasAgarajI mahArAja evaM munizrI ajitasAgarajI mahArAja evaM samasta sAdhuvRnda Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU0 108 AcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja sasaMgha digambara jaina sAdhu [ 561 Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 ] - . -.mummit ... .. TEN yomar digambara jaina sAdhu H .. .. - SATY .. / .. . .. . 4A . pU0 108 AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja sasaMgha. Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu anya kaI pU0 munirAja, AryikA evaM kSullaka, kSullikAoM Adi ke jIvana paricaya prApta nahIM ho sake unake paricaya nahIM diye gaye haiM jinake kevala phoTo prApta ho gaye haiM unake nAma sahita phoTo yahA~ diye jArahe haiM : [ 563 .. 'bountiminatiliseksiLa . ... munizrI kunthusAgarajI sImandharasAgarajI munizrI samAdhisAgarajI, sUrata Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ zrajJAta ] 10 [ ajJAta ] Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu A SAN --... .. P - RINT munizrI candrakIrtijI munizrI jayasAgarajI EARN SA 44 . . AMACHAR AKE . ream B [anAta] [ ajJAta ] Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 ] digambara jaina sAdhu . " . ....... . . . . X.. Leoniu-... [ ajJAta ] [ ajJAta ] munizrI mallisAgarajI . Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ajJAta ] [ ajJAta ] digambara jaina sAdhu [ zrajJAta ] ! mAna ] [ 567 Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PACLALIA X .. . . .: PRSAN M FRAN cAmalina jainamati LAMA ' ARAM Today kSullaka vidyAsAgarajI A * . ... " :. kSullaka sumatisAgarajI .-. - ... pa AIR . .- summmm. / ..:: . .. .munikalnaries .. E K .......... . .. . . [ ajJAta ] . kSullaka pArzvakIrtijI Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #1 kSullaka vIrasAgarajI kSullaka dayAsAgarajI digambara jaina sAdhu xxxx pox xx [ 566 kSullaka vardhamAnasAgarajI kSullaka vIrasAgarajI Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. [ajJAta ] kSullaka nemisAgarajI kSullaka zrI dharmasAgarajI ... Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullikA zItalamatIjI 7 kSullikA guNamatIjI digambara jaina sAdhu 20 C kSullikA sumatimatIjI kSullikA pArzvamatIjI [ 601 1.1.. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 ] digambara jaina sAdhu - SAN AHAN [ ajJAta ] [ajJAta ] 7" "ma eemE MSTRA T kSullikA jJAnamatIjI ... . Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 5 . ...mitha. . .. .. .. . .. bhaTTAraka zrI cArukItijI mUla vidrI bhaTTAraka zrI cArukItijI / zravaNavelagolA . ...... ''.. . . . .. . . .. .. " SAREERE ma " bhaTTAraka zrI lakSmIsenajI kolhApura bhaTTAraka zrI lakSmIsenajI nAMdaNI Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 ] digambara jaina sAdhu .. .. ": '. -NA M bra0 kapilajI koTar3iyA bra0 zItalaprasAdajI - - . . . .. . ENCE SY .... bra0 paMkaja jaina B.Sc. . bhAvanagara Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ...... . HILA . . inden digambara jaina sAdhu [ 605 bra0 kamalAbAI zrImahAvIrajI ___ cAritra, mamatA tathA loka kalyANa kI bhAvanAoM ko eka sAtha apane ApameM AtmasAt kiye hue brahmacAriNI zrI kamalAbAI jaina una ginIcunI, vibhUtiyoM meM se haiM jinhoMne eka paramparAvAdI parivAra meM janma liyaa| bAlyAvasthA meM hI vivAha hojAne ke zIghra bAda vaidhavya kI pIr3A ko bhogA / apane dukha ko bhUla unhoMne zrI mahAvIrajI ke mumukSu mahilAzrama meM adhyayana karane ke bAda svayaM prAdarza mahilA vidyAlaya kI sthApanA kara eka mahAna anukaraNIya kArya kiyA hai| rAjasthAna ke kucAmana siTI kasbe meM zrI rAmapAlajI pATodI ke yahAM zrAvaNa zuklA 6 vi0 saM0 1980 ko janmI zrI kamalAbAI svayaM karuNA kI mUrti -- .. ... ... ... ... haiM / yadyapi unhoMne svayaM kisI bAlaka ko janma nahIM diyA, kintu Aja saiMkar3oM bAlikAoM ko unake mAtRtva kI chAyA meM poSaNa-saMrakSaNa mila rahA hai| ApakI sevAoM ke liye kaI bAra ApakA sammAna-abhinandana kara samAja tathA jana-pratinidhiyoM ne AbhAra bhI vyakta kiyA hai kintu yaha saba to mAtra sAmAnya zraddhA-pradarzana hI hai, ApakI sevAoM kA mUlyAMkana to Ane vAlI pIr3hiyAM hI kara skeNgii| pApa zatAyu hoM aura deza tathA samAja kI saMracanA meM ApakA mArgadarzana anavarata milatA rahe.yahI vIra prabhu se kAmanA hai / bra0 icchAbena ( bhAvanagara ) ApakA janma bhAvanagara ( gujarAta meM ) san 1902 meM huA thA / Apake pitAjI kA nAma zrI chaganalAlajI evaM mAtA kA nAma jar3AvabAI thA / Apa 3 bahineM thIM / ApakI zAdI bhAvanagara meM hI zrI kAntilAlajI ke sAtha huI, 2 putra tathA 2 putriyAM huii| prApakA samAdhimaraNa pUrvaka svargavAsa vorIvalI ( bambaI ) meM tArIkha 26-12-66 ko huvA thA / Apa zrI 108 dharmakItijI munirAja kI gRhasthAvasthA kI dharmapatnI thI / dharma dhyAna va vrata upavAsAdi meM apanA samaya vyatIta karatI thiiN| bar3e putra dhanasukhalAlajI dhAmI ke pAsa rahatI thIM / anta meM Apane saba prakAra ke parigraha kA tyAga kara 65 varSa kI Ayu meM samAdhimaraNa kiyaa| kSullaka zItalasAgarajI ne Apako anta samaya taka sambodhita kiyaa| AcArya mahAvIrakItijI mahArAja se vrata aMgIkAra kiye the| Apa cAritra zuddhi nAmaka vratoM ke upavasa kara rahIM thiiN| Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhU bra0 zrI kauzalajI . . . maI san 1941 meM susampanna evaM pratiSThita gharAne . meM mAtA zakuntalAvatI kI kokha se nanihAla meM ukta 'bAlikA kA janma huaa| mAtA svAstikA bheTala varsa jagAdharI vAloM kI bahana hai / pitA pAnIpata meM kapar3e kA bar3A vyApAra karate haiM tathA bar3A jamIMdArA hai| pahale kaI santAnoM ke nidhana hone ke kAraNa mAM-bApa ko sadA AzaMkA banI rahatI ki kahIM unakI lADalI baccI ko kucha ho na jAyeM / janma se mAM ke dhArmika saMskAroM kI chAyA meM panapI yaha bAlikA sadaiva saphAI priya, tar3aka-bhar3akIle vastroM se upekSita tathA sAtvika vRtti parAyaNa thii| pUrva saMskAravaza kabhI isane apane hoza meM rAtri meM athavA vinA deva darzana kiye bhojana grahaNa nahIM kiyaa| kisI kI tanika sI pIr3A dekha karuNA se bhara vihvala ho jAtI / ghara meM sarva bhautika sAdhanoM kI sulabhatA hone para bhI apane meM khoI-khoI sI kucha anamanI sI rahatI, mAnoM kisI anadekhI vastu ko pAne kI cAha sIne meM chipAye ho / eka varSa meM do-do kakSAoM ko saralatA se uttIrNa kara vidyAdhyayana meM tIvragati se Age-Age par3hakara zikSakavarga ko AzcaryAnvita kara diyA tathA borDa kI parIkSAyeM sahajatA se zreSTha aMkoM meM pAsa kara. liiN| buddhi kI isa kuzAgratA va kuzalatA ke kAraNa hI pitA ne "kauzala" nAma rakha diyaa| par3hane kI tIna lagana va sarala svabhAva evaM sevAbhAva Adi guNoM ke kAraNa zIghra hI yaha sabhI kI lADalI bana gyii| chuTTiyoM ke dina the| teja garmI thI / pAnIpata meM kucha mAtAoM ko laghu siddhAnta pravezikA kA * prazikSaNa zuru kiyA thaa| isakI mAM ne socA ki yaha biTiyA ghara se kabhI bAhara nahIM nikalatI hai, . isa zikSaNaM ke nimitta ghara se bAharaM jAyegI aura dharma bhI sIkha legI tathA tatpazcAt mujhe bhI samajhA degii| isa Azaya se mAtA zikSaNa kakSA meM ise bhI apane sAtha le jAne lagI / usako kyA patA thA ki isa bAlikA kA sIkhanA zabdoM meM nahIM jIvana meM hai / kauna jAne ki Aja dina vaha apanI lADalI viTiyA ko apane hAthoM hI prabhu ko sauMpane le AI hai / asAdhAraNa buddhi va jJAna pipAsA lakha sabhI kaha uThe the| kahA ki "yaha koI mahAnAtmA hai" / pandraha solaha varSa kI alpaM Ayu meM isane mana hI Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 607 mana akhaNDa brahmacarya kA saMkalpa kara mAM kI kokha ko gauravAnvita kiyA / kalA ke kSetra meM siddhAnta kaumudI sahita saMskRta kI parIkSAoM tathA kaDhAI-silAI kI kalAoM meM pAraMgata ho prathama zreNI meM uttIrNatA upalabdha kii| jaina dharma kI prArambhika zikSA prApta kara sampUrNa jaina vAGamaya kA svayaM maMthana kiyaa| sAthasAtha jinendrajI ke pravacanoM kA saMkalana krtii| tatpazcAt apanI sudha-budha khokara vRhad jainendra siddhAnta koSa ke sampAdana meM juTa gyii| jinendrajI ne kahA ki 'maiM anubhava karatA hU~ ki bhagavAna ne isa bRhad grantha nirmANa ke artha hI isa devI ko bhejA hai / isako pAkara maiM apane ko dhanya mAnatA huuN|" ve so jAte, kabhI kabhI bIca meM uThakara dekhate ki yaha devI baiThI lekhana meM tallIna hai / mAnoM isane saMkalpa kiyA thA, grantha pUrA hone para hI maiM caina lUgI / anavarata kArya se asvastha hone para bhI lekhana meM zithilatA na AI / tava zrI jinendrajI ne jinavANI va jinadeva ke samakSa grantha ke lekhana kA sampUrNa zreya isa devI ko dene kA saMkalpa kiyA / jabaki yaha sAdhikA to mAtra deva-zAstra va guru kI bhakti ko hI apanA sarvasva samajhatI rahI thii| Apa dvArA likhita pustakeM : anubhava laharI, hama kaise jiyeM, apanI ora, vindu se sAgara, antaryAtrA ke sUtra, rAha ke patthara ko sIDhI vanAiye, hRdaya ke paTa khola, patthara meM bhagavAna, jainendra siddhAnta koza ke bahu bhAga, jaina siddhAnta sUtra, jaina darzana dIpikA, kauzala uvAca, dharma daza paiDi caDhike, paratoM ke pAra, mukti ke ye kSaNa, AdhyAtmika sAMpa sIDhI, arhat sUtra, maMtrAnuzAsana, akSara sAdhanA, prema piyaSa, Atma jAgaraNa, prayoga sAdhanA. vizva ke AdhAra dharma, WAY TO HAPPINESS. bra0 lADamalajI varNI zrI brahmacArI lADamalajI bhauMsA rAjasthAna meM pratiSThita sammAnya brahmacArI haiN| Apa mUla rUpa se caurU ( jayapura ) ke rahane vAle haiM / caurU jayapura se dakSiNa kI ora phAgI-maujamAbAda ke pAsa hai| Apake pitA kA nAma svarUpacandajI thaa| Apa di0 jaina khaNDelavAla jAti ke ratnasvarUpa haiN| aApakA janma mAgha zuklA 2 vikrama saMvat 1962 ko huaa| Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 ] digambara jaina sAdhu Apane Agraha karane para bhI vivAha nahIM kiyA aura bAla brahmacArI rahe aura vi0 saM0 1980 meM caurU se jayapura A gaye tabase jayapura meM hI rahate haiM / caurU aura jayapura donoM hI jagaha Apake . makAnAta haiN| caurU meM Apake bar3e bhAI rahate haiM / jamIna jAyadAda ke mAlika haiN| . ...... . Apane jayapura meM kapar3e kA vyApAra kiyA jisameM 30 hajAra rupaye kA Apako thor3e hI dinoM meM lAbha ho gayA / usa samaya Apane itanA hI parigraha pramANa rakha chor3A thaa| ataH Age . vyApAra karanA banda kara diyA aura usa pUjI meM se pAMca hajAra rupayA Apane mUla nivAsa sthAna caurU auSadhAlaya kholane ko de diyA aura zrI candrasAgara digambara jaina auSadhAlaya kI sthApanA kara dI jo aba taka cala rahA hai aura acchI sthiti meM hai / pA~ca hajAra rupayoM se bhI adhika Apane caurU meM zrI jina mandiroM ke jIrNoddhAra utsavAdi meM lagA diye tathA 5000/- anya dharmakAryoM meM lagA diye| vi0 saM0 1964 meM Apane prAtaH smaraNIya sva0 candrasAgarajI mahArAja se dUsarI pratimA ke vrata le liye aura muni saMgha kI sevA meM lIna ho gaye / 7 varSa taka munirAja candrasAgarajI mahArAja kI sevA meM hI bitAkara dharmArAdhana aura jJAnArjana kiyaa| saMvat 2001 meM jaba 108 zrI candrasAgarajI mahArAja kA samAdhimaraNa bar3avAnI meM huA taba taka Apa barAbara sAtha rahe aura khUba vaiyAvRtti kii| Apane saMvat 2000 meM hI zrI candrasAgarajI mahArAja se sAtavI pratimA ke vrata le liye the| ApakA pratyeka dharma kArya meM sahayoga rahatA hai / phulerA meM jaba paMcakalyANaka mahotsava huA taba Apane usameM bar3A bhArI sahayoga dene ke sAtha zrI 108 zrI munirAja vIrasAgarajI mahArAja ( sasaMgha ) kI sevA-vaiyAvRtya meM bar3A bhArI yoga diyA aura saMgha kI sammedazikharajI tIrtharAja kI vaMdanA karAne meM paryApta prayatna kiyA aura parizrama utthaayaa| 10 vI pratimA AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se lii| vartamAna meM AcArya dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM dharma sAdhana meM rata rahate hue . jinavANI ko sevAmeM saMlagna haiN| Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu [ 609 bra0 sUrajamalajI nivAI P:.: M '' . .. . zrI bra0 sUrajamalajI bAbAjI kA janma vi0 saM0 1979 maMgasira badI ekama ravivAra ko prAtaHkAla ko maMgala belA meM jAmuniyA ( bhopAla ) madhyapradeza meM huA thaa| Apake pitA kA nAma dharmaniSTha zrAvaka thI mathurAlAlajI tathA mAtA kA nAma mahatAba bAI thaa| wws Apake bar3e bhAI kA nAma zrI gopIlAlajI ( gappUlAlajI ) tathA 6 bahaneM thiiN| zrI rambhAvAI, zrI zakkarabAI, zrI batAsIvAI, zrI rAmapyArIbAI, zrI dhApUbAI evaM bra0 kstuurbaaiijii| jaba ApakI 3 varSa kI umra thI tabhI pitAjI kA svargavAsa ho gayA tathA 10 varSa kI umra meM mAtAjI kA viyoga ho gyaa| mAM ke svargavAsa hone ke bAda Apa bar3I bahina dhApUvAIjo ke pAsa ajinAza cale gaye tathA vahAM para laukika zikSaNa prArambha kiyaa| munisaMgha darzana-pApa prajinAza meM vidyA adhyayana kara rahe the / usa samaya vi0 saM0 1994 meM khAtegAMva meM parama pU0 muni zrI jayakIrtijI ke darzana kiye tathA mahArAjajI ke darzanoM se prabhAvita hokara mahArAjajI kI sevA meM raha gaye / mahArAjajI kA vihAra indaura kI ora huA tathA indaura meM pU0 muni zrI jayakIrtijI kA samAdhimaraNa ho gyaa| isa samaya indaura meM pU. AcArya zrI vIrasAgara jI mahArAja virAjamAna the ataH aba Apa AcArya zrI ke caraNa sAnnidhya meM A gye| saM0 1965 meM AcArya zrI vIrasAgarajI kA cAturmAsa khAtegAMva meM huA taba Apane prAcArya zrI se dUsarI pratimA ke vrata dhAraNa kie / 3 mAha pazcAt Apa saptama pratimA ke vrata dhAraNa kara prAtma sAdhanA kI ora agrasara hue| Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 ] digambara jaina sAdhu saMhitAsUri :- Apane apane jIvana kAla meM lagabhaga 70 se adhika paMcakalyANaka pratiSThA karAI sAtha hI saikar3oM sthAnoM para vedI pratiSThA evaM vidhAna zrAdi dhArmika kArya karA kara dharma kI mahatI prabhAvanA kI / pratiSThAkAraka ke rUpa meM ApakA nAma agraNI hai Apako marasalagaMja paMcakalyANaka pratiSThA ke avasara para saMhitAsUri kI upAdhi se alaMkRta kiyA gayA / upAdhiyAM:- Apako kaI prasaMgoM para anekAneka jagaha upAdhiyoM tathA abhinandana patra samarpita kiye gaye / vyaktitva:- ApakA vyaktitva anUThA hai / yadyapi skUlI zikSA Apako bahuta kama milI hai| kintu ApakA jJAna vAridhi prathAha hai / dharma cintana kI athaka lagana jaisI Apa meM hai vaisI virale hI meM dikhAI par3atI hai sAhityasevA, patrakAritA, samAja sevA Adi kSetroM meM ApakI tyAgamayI sevA bhAvanA Apake cintana manana ke viziSTa pahalU rahe haiM / zAntivIra nagara zrI mahAvIrajI ke Apa adhiSThAtA haiM tathA saMsthA ko zrApa bhalI bhAMti mArga darzana dekara usakI unnati meM prayatnazIla haiM / Apa sAdhu sevA meM rahakara, dharma dhyAna karate hue Atma sAdhanA meM lIna haiM / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu bra0 dharmacandajI zAstrI [ 611 ASSETTE / . . sa. zArIrika prAkAra prakAra se vidyArthI sadRza va svabhAvataH makkhana se mRdu aura bAlamana se sarala saumya zrI bAla brahmacArI dharmacandra zAstrI kA janma 13 disambara 1951 saM0 2008 ko sAgara ( M. P.) jile meM mahakA nAmaka grAma meM huA thaa| Apake pitA zrI ayodhyAprasAdajI jaina dharmaniSTha pratiSThita vyakti the| 6 varSa kI Ayu meM Apake pitA kA viyoga ho gyaa| zikSA:-prArambhika zikSA, TaDA goda cale jAne se vahAM para 10 vIM kakSA taka huii| prAcArya saMgha meM rahakara zAstrI evaM AcArya Adi kI parIkSAeM diiN| jyotiSAcArya, AyurvedAcArya, saMhitA sUri Adi kI bhI parIkSA dii| tyAga bhAvanA evaM saMyamita jIvana-honahAra viravAna ke hota cIkane pAta vAlI kahAvata ke anusAra prApa guru bhakti karanA apanA parama kartavya samajhate haiN| 16 varSa kI umra meM san 1969 jayapura meM Apa AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke caraNoM meM Akara sAdhu sevA evaM vaiyAvRtta karane lage tathA dhArmika adhyayana zuru kiyaa| guru mahArAja ke AzIrvAda se apane jJAna kA vikAsa kiyaa| brahmacarya dIkSA:-san 1966 meM prAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja se jayapura meM AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa kiyaa| - tIrtha yAtrA:-pU0 mAsopavAmI muni zrI supArzvasAgarajI mahArAja kI, sammedazikharajI kI yAtrA meM saMghake sAtha paidala cle| jayapura se zikharajI evaM jayapura se zravaNavelagolA evaM bundelakhaMDa kI yAtrA kii| muni zrI dayAsAgarajI mahArAja ko sasaMgha bundelakhaMDa kI sampUrNa yAtrA karAI tathA siddhavarakUTa, Una, bAvanagajA, pAvAgar3ha,' tAraMgAjI Adi kI vaMdanA karAI saMgha meM 7 muni 5 mAtAjI 2kSallakajI the| Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina sAdhu 612 ] munizreyAMsasAgarajI mahArAja ko saMsaMgha bihAra ke sabhI tIrthoM kI vaMdanA karAte hue tIrtharAja sammedazikharajI kI vaMdanA karAI, saMgha meM 2 muni 3 mAtAjI 2 kSullakajI the| saMgha ko ajamera se madhuvana taka lekara gaye / sAmAjika kAryoM kA zrI gaNeza:- zrI digambara jainAcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja keM abhivandana graMtha kA sampAdana kara jaina samAja evaM jinavANI va sAhitya kI anupama sevA kI / yaha graMtha apane Apa meM eka mahAn graMtha hai jisane jaina samAja meM sarva zreSTha sthAna prApta kiyA hai / bhA0 di0 jaina mahAsabhA ke vRhat itihAsa kA bhI sampAdana kiyA hai jisameM lagabhaga 60 varSa prAcIna saMsthA kA lekhA jokhA hai / Apa vartamAna meM anya kaI graMthoM ke prakAzana evaM sampAdana kArya meM lage hue haiM ! Apane abhI "sAdhuoM kA jIvana paricaya" graMtha kA sampAdana kArya kiyA hai, yaha bhI jaina samAja ke liye eka mahAna upalabdhi hai / ApakI maulika racanAeM bhI haiM jo zIghra hI chapakara sAmane A rahI haiN| syAdavAda gaMgA ke Apa sahayogI sampAdaka bhI rahe / sAmAjika sammAna:- AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke zrabhivandana graMtha vimocana evaM samarpaNa samAroha ke zubha avasara para pArasolA grAma meM 40 hajAra jana samudAya ke madhya meM bhA0 di0 jaina mahAsabhA kI ora se Apako yuvAratna kI upAdhi se alaMkRta kiyA gyaa| dillo sItArAma bAjAra jaina mandira meM jaina samAja kI ora se prApako dharma yuvAratna kI upAdhi se alaMkRta kiyA gayA / san 85 janavarI A0 kundakunda kI tapasthalI punoramala meM pU0 A0 vijayamati mAtAjI ke sAnnidhya meM dakSiNa bhArata kI jaina samAja ne zrI indradhvaja mahAmaNDala ArAdhanA ke upalakSa meM zrApakA abhinandana kiyA / vartamAna meM Apa AcArya zrI dharmasAgarajI mahArAja ke saMgha meM rahakara AtmasAdhanA kara rahe haiM / vIrendra godhA godhA sadana, jayapura : Page #661 -------------------------------------------------------------------------- _