Book Title: Manorama Kaha
Author(s): Vardhmansuri, Rupendrakumar Pagariya
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002596/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cates amas भारतीय दलपत भाई तीय संस्कृति अहमदाबाद विद्यामंदिर VARDHAMANASŪRI'S MANORAMAKAHĀ L. D. SERIES 93 GENERAL EDITORS DALSUKH MALVANIA NAGIN J. SHAH Edited By RUPENDRAKUMAR PAGARIYA L. D. INSTITUTE OF INDOLOGY AHMEDABAD-9 2010-04 www.tamlibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ · MAKE arg हमदाबाद VARDHAMĀNASŪRI'S MANORAMĀKAHĀ L. D. SERIES 93 GENERAL EDITORS DALSUKH MALVANIA NAGIN J. SHAH Edited By RUPENDRAKUMAR PAGARIYA L. D. INSTITUTE OF INDOLOGY AHMEDABAD-9 2010_04 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Shri Ramanand Printing Press Kankaria Road, Ahmedabad-22, aod Published by Nagin J. Sbah Acting Director L. D. Institute of Indology Ahmedabad-9 FIRST EDITION July 1983 PRICE RUPRES 66/ 2010_04 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वद्धमाणसूरिविरहयां मणोरमाकहा संपादक पं. रूपेन्द्रकुमार पगारिया प्रकाशक : लालभाई दलपतभाई भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर अहमदाबाद-९ 2010_04 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_04 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE The L. D. Institute of Indology has great pleasure in publishing the hitherto unpublished Prakrit story entitled Manoramākalià composed in prose and verse by Vardhamanasūri (12th Century V. S.), a disciple of Abhayadevasūri, the well known comitentator of nine Jaina Āgamas. The work is very interesting as it contains nearly 80 tales, some of thein being floating folk-tales. It consists of about 3000 gātbās. It is voluminous; its extent is 16000 slokapramāņa. The story is full of interesting situations, characters are robust and realistic, descriptions are poetic and lively, and delineation of different sentiments (rasas) is appcaling. Moreover, the work contains rich material for liguistic and cultural studies. Pt. Rupendrakumar Pagariya bas critically edited the text of this important work on the basis of two manuscripts, One belonging to the L. D. Iostitute of Indology, Ahmedabad, and another to the Terapanthi Bi andāra, Sardarpur (Rajasthan). He bas prepared a verse-index and tried to find out the sources of some of the verses. He has written an informative introduction in Hindi. Therein he describes the manuscripts used, summarises the story, points out the sources of the principal story and the secondary tales, and fioally gives an account of the author based on the author's colophons occurring at the end of his three works, viz. Manoramākana, Yugadidevacarita (Prakrit) and Dharmararnakarandaţikā (Sanskrit). Dharmuratnakarandatika has already been published by Pt. Hiralal Hansraj in V. S. 1995, while Yugādidevacarita is not yet published. Pt. Rupendrakumar has undertaken the work of critically editing this Yugadidevacarita which will be published in the L. D. Series as early as possible. Our thanks are due to Pt. Rupendrakumar for editing the present work. And we express our gratefulness to Dr. H. C. Bhayari who examined the press-copy and made valuable suggestions. It is hoped that students and scholars of Prakrit literature will find this Maņoramakahā valuable in various ways. L. D. Institute of Indology Ahmedabad-380 009 15th June 1983 Nagin J. Shah. Acting Director 2010_04 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION The Manorama-kaha (MK.) of Vardhamāna-sūri, completed in 1140 V. S, (1083. 84 A. D.) at Dhandhuka in North Gujarat is an extensive didactic-narrative work in Prakrit. Its extent in traditional units is 16000 ślokas. It is a Jain Dharmakathā, preachiog various popular tenets of Jainism by means of num:rous illustrative tales. The fruits of acquiricg right religious faith, of practising religious vows of charity, chastity, austerity and renunciation, of observing the five major and seven minor Vratas etc.-such topics of sermon are illustrated through more than eightyse ven tales, some of which are fairly extensive and contaio emboxed tales. A majority of the tales are such as we frequently come across in the Jain narrative literature in general. Some of these, moreover, seem to have been devised by Vardhamāra-sûri himself following the general pattern of Jain didactic tales we find in hundreds in this type of religious-didactic works. But besides these, there is a number of tales which are highly interesting typologically as well as narratively, and having no direct religious import. They have clear signs of having been derived from folk literature, and in the case of several of them we can point out parallels and variants from old literary traditions and from currently prevălent folk-tales. We may cite some instances to illustrate the point. The emboxed tale of Šilasundari illustrating the merits of observing chastity (MK. pp 89-92) is known, partly or wholly, from various Indian works like the Jätakatthakatha (Paramtapa Jätaka, no 416) in Pali, the Akhyanaka-mani-kośa-vștti (the Rohini-ākhyāna) in Prakrit, the Nandopakhyāna in Sanskrit, various works called Nandabatriši in Old Cujarati (by Narapati, Simghakula, Sāmala Bhatta etc.) and Vārta Vairocan Mohaiu-ri in Early Rajasthani. The tale is also found outside India in the Lao version of the Pancatantra, and in the different versions of the Book of Sindbad in Arabic, Hebrew, Old Spanish etc.2 The highly interesting tale of the rogue Vacanasāra (Vacanasāra-dhūrta-katha, MK.pp. 258-262) is possibly the earliest known version so far of the tale-type The Rich and Poor Peasant (Aarne-Thompson Type Indtx no. 1535). The tale of the royal monk Yava (MK.p.273) is known in the Jain tradition from several works like the commentaries on the Brhat-kalpa-sūtra and the Akhyanaka 1. See Bhayani H.C. Silasundari; Namda-batrisina Ek Prācīn Präkrt Rapāntar' (in Gujarati), Phārbas Gujarati Sabha Traimāsik. Vol, 46, July-Sept. 1981, 163-166. The texts of the various versions of the Nando pākhyāna have been edited and will be published at an early date. 2. See Artola G,T., The Banner of Kamadeva, Bombay, 1977,30-34. 3. For some of its versons current in India and outside see (i) Bhayani H.C., 'Srimamta Khedat ane Garib Khedut E Lol kathā-nā Agyarmi Satabdimā maltu Bharatiya Rupāmtar (in Gujarăti) Phārbas Gujarati Sabha Traimēsik, Vol. 45, Oct-Dec. 1980,225-230; (2) Bharatiya KathaSahitya (in Gujarati), Patan, 1981, pp.7,(3) Acharya Shantibhai, 'Vetyo Katha' (in Gujarati), Bhasa-vimarsa III, 1980, 143-147. 2010_04 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maņi-kosa, from the Brhtaknthakośa and the Upadeśatarangiņi. In some form it was also known to the auth r of Jatukatthakatha (see Músikajätuka, no 373). We find a tale with a similar motif in the Kacha saritsägara (The tale of Hariśarman, V1,92 and among the folk-tales of several regions including Gujarat. This is AarneThompson Tale Type no. 1641 called Doctor Know-A11. In the sub-tale The Thoughtless King and the Foolish Minister(MK, pp 62 63) we find the earliest version of a popular tale known as Andheri Nagari no Gandu Raja in the western and northern India. Below we point out some more similar tales from MK, bearing clear marks of popular origin, and kaown also from other collections of narratives or from folk traditions: The Potter Always Bothered About Others' Affairs (Anakkhabahulo Kumbhūro), pp. 39-40. The Sweet-Tongued Old Woman (Amaya-muha-theri), pp 35-41. The Tempted Ascetic and the Imprifoned Monkey (Punnasära-kaha), pp. 33-35. The Fable of the Fox and the Oil-Drenched Rope (Jambua-sineha-sitta nadaya ditthamto), p. 43. The Merchant's Four sons and the Riddle of the Division of the Inheritance (Setthi-putta-vuvahāra-ditthanto), pp.42-43. Burried Money Stolen by Sham-Dead Thief (Sarana-jūayara-kaha), pp 100-101. The Fool in Search of a Blame-bearer for his Business Loss (Garagara-bhatta ditthamta), pp. 108-109. The Joke of the Literal Fool and the Illustrative Tale of the Myrobaton-physician (Haradaya-veijo) pp.-286. The Riddle of Three Skulls, pp. 73-74. The Tale of King Tejasār (MK,pp 204-219) deserves a special mention. It is a full-fledged romance, full of adventures and congaest of girls. Its contents and style are quite obviously inspired by the Vasudevahimdi, and the description of the lake Jalahikallola immediately reminds the reader of the lake Acchoda ip Bāņa's Kadambari. Many a tale of the MK. is notable for depicting incidents and situations in a life-like mandei. This realistic trait is of course characteristic of a majority of Prakrit tales in general. In these stories of the MK., we get authentic glimpses of the middle and lower social strata of Gujarat, Rajasthan and the adjoining regions during the eleventh century, and this establishes the great value of the MK, as a socio-cultural document of that period. 4. See Bhayani H.C., 'The tale of the Royal Monk Yava' to appear shortly in the Prof. P. V. Bapat Felicitation Volume, 5. See Bhayani H C., Sadhu CaĻāvo śaļie' (Gaj.), Buddhiprakasa 124, Jan. 1977, 31-32. 2010_04 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The racy, conversational style of numerous passages, marked with short sentences and vivid dialogues speak for the commendable powers of the author as a storyteller. He has handled the Ornate and the sinple style, the prose and the verse medium with equal feljcity. Linguistically too the MK. is quite jateresting. The verb-subject-object sequence is a very obvious syntactic feature of many of its pariative passages. Of course, it is a trait shared by many earlier and later narrative prose works in Sanskrit, Prakrit and Old Gujarati. It requires to be studied periodwise, extensively and in depth. Besides this, we find a nu nber of Deśya words in the MK., which are attested for the first time and waich are valuable for New Indo-Aryan lexicology. The numerous Apabhraṁsa passages in the MK. offer us specimens of the Apabhraíša of Hemacandra's period. They are important metrically also, in view of the metres like Dohā, Rāsāvalaya, Şatpada, Vadanaka etc. employed in them. Pandit Rupendrakurnar Pagaria deserves the thanks of all lovers of Prakrit language and literature for editing such an important narrative work. We look forward toh is edition of anothe, religious-narrative work of Vardhmāna sūri in Prakrit, viz., the Jug aidevacariya(SK. Yugādidevacarita), which is also fairly extensive(1 1000 Granthägras). H. C. Bhayani 2010_04 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अनुक्रमणिका पृष्ठ नं. पृष्ठ नं. प्रस्तावना १. प्रतिपरिचय २. संशोधन संक्षिप्त कथासार ४. प्रथम अवसर का कथासार ५. द्वितीय , " ००८ ~ ततीय " " १०८ ७. चतुर्थ ८. श्रीवर्द्धमानसूरि की प्राकृत साहित्य को देन ९. मनोरमाकथा का उद्गमस्थल १०. ग्रन्थकार ११. ऋण स्वीकार व आभारदर्शन मगोरमा-कहा मूल १. सम्यक्त्वबीज नामक प्रथम अवसर १. मुद्गवाणिज्य दृष्टान्त २. नरकेसरी द्वारा कापालिक की सहायता ३. धनदेव कथानक ४. सोमवसुकथा ५. धनदेव-गुणवती पूर्वजन्म वृत्तान्त ६. पुण्यसार नृपकथा ७. अमृतमुखा स्थविरा का दृष्टान्त ८. कुलवती वृत्तान्त ९. अनक्खबहुल कुम्भकारकथा १०. मतिसागर दृष्टान्त ११. चन्दनबाला दृष्टान्त १२. औषधदान पर श्रीदत्तकथा १३. वस्त्रपात्रदान पर देवदत्तश्रेष्ठीकथा १४. मनोरथदत्तकथा १५. अविचारीनृप-निर्बुद्धिअमात्यकथा १६. वसतीदान पर सोमश्रेष्ठीकथा १७. सरस्वती का पूर्वभव तथा हंसप्रभकथा १८. सोमश्रेष्ठी का क्षेमंकर भव १९. शील पर शीलवतीकथा २०. चन्द्रश्रीकथा २१. शील पर शीलसुन्दरीकथा २२. तपधर्म पर साहसमल्लचोर दृष्टान्त २३. सारणद्यूतकारकथा २४. भावना धर्म पर चन्दनश्रेष्ठीकथा १०७ २५. गरगरभट्ट दृष्टान्त २६. दुगुल्लक चुण्णुल्लक दृष्टान्त १११ २७. महासती-सतीकथा ११६ २८. दुग्गिला कहा ११६ २९. नरसीहकुमार पूर्वभव वृत्तान्त १२२ " ३०. सुगुप्तमंत्रीकथा (लोहनमोहन धूर्तकथा) १२५ १ ३१. सुदर्शनाचार्य का वैराग्य कारण ३२. विद्युत्वेगकथा ३३. मलयवतीकथा १३३ ७ ३४. सुदर्शनाचार्य का रुद्रदेवभव १३७ द्वितीय अवसर २१ १. समुद्रदत्तकथा १३९ २. राहुगुप्तकथा ३३ ३. शंका पर धनदेवकथा १४७ ३५ ४. निष्कांक्षा पर सूरदेव दृष्टान्त १४९ ५. विचिकित्सा पर सोम-सोमश्री पूर्वभव १५२ ६. दुगंछा (जुगुप्सा) पर शुभकान्ता का उदाहरण १५७ ४२ ७. अमूढदृष्टि पर अर्हचन्द्र श्रावककथा ४७ ८. श्रीधर-शामला पूर्वभव ५२ ९. उपबहण पर जिनशेखर श्रेष्ठीकथा १०. वसुसार श्रेष्ठीकथा १६८ ११. स्थीरिकरण पर आर्यआषाढ़कथा १७० १२. वात्सल्य पर पंचनन्दिकथा १७७ ६४ १३. प्रवचनप्रभावना पर आर्यखपुटकथा १८० ७० १४. पुष्पपूजाफल पर श्रीदत्तकथा १८३ १४५ १६१ 2010_04 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठ नं. पृष्ठ नं. १५. कुसुमशेखर नृपकथा १६. गंधपूजा फल पर सोमब्राह्मणकथा १७. अमरसुन्दरकथा १८. धूपपूजा पर सोमिलब्राह्मणकथा १९. विद्युतशेखरकथा २०. दीपकपूजा पर तेजसारनपकथा २१. कनसारश्रेष्ठी-उमापतिब्राह्मणकथा २२. फलपूजा पर फलसारनृपकथा २३. घृतपूजा पर धनञ्जयकथा २४. जलपूजा पर अमरगुप्त कथा तृतीय अवसर १. भूरिवसू-रत्नप्रभा-चरित्र २. प्रथमाणुव्रत पर धन-धनदेवकथा ३. माहिलकथा ४. द्वितीय अणव्रत पर धनावह-धनचन्द्रकथा ५. स्थूल अदत्तादान पर सुचन्द्र-चन्दनकथा . ६. वचनसार धूर्तकथा १८५ ७. रंडापुत्रकथा २६२ १८९ ८. स्वदारसंतोषव्रत पर कुंदमयरंदकहा २६३ १९२ ९. परिग्रहपरिमाण व्रत पर नरचंद-जिनगुप्तकथा २६९ १९४ १०. दिशिपरिमाण व्रत पर रत्नशेखर-गंगदत्तकथा २७७ १९८ ११. उपभोगपरिभोग व्रत पर भानु-सुभानु कथा २८३ २०४ १२. मुद्धडब्राह्मणकथा २८५ २१६ १३. अनर्थदण्ड पर धनगुप्त-धनंजयकथा २८९ १४. शंख श्रावककथा २९१ १५. सामायिक व्रत पर नरदेव-दुर्गदेवकथा १६. दिशावकाशिक व्रत पर कुरुदत्त-कुरुदेवकथा २९८ १७. पौषधोपवास व्रत पर पुरुषदत्त-करेणुदत्तकथा ३०१ २४४ १८. अतिथिसंविभाग पर विश्वसेन-नभसेनकथा २४९ मनोरमा-शरसेन चरित्र ३१० २५१ १. अठारह पापस्थान वर्णन ३२६ २५२ २. मनोरमा का पूर्वभव वर्णन ३३५ २५७ ३. ग्रन्थकार प्रशस्ति २५८ ० Mrm urror २९५ ३०९ 2010_04 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रस्तावना प्रतिपरिचय : 'मणोरमा कहा' की कुल दो ही प्रतियां उपलब्ध हुई हैं। एक हस्तलिखित प्रति और १. हस्तलिखित प्रति-ला. द. संग्रह की है और जिसका नम्बर २७ है। इस प्रति के कुल पत्र २६५ है । जिसमें २३७ वां और २६३ वां पत्र जीर्ण होने से दुबारा लिखा गया है। प्रति की लम्बाई ३१ सेन्टीमीटर एवं चौड़ाई १२ सेन्टीमीटर है । प्रत्येक पत्र में १७ लाइने हैं । ग्रन्थ प्रमाण १५००० श्लोक है । प्रति के अन्त में ग्रन्थकार ने अपनी प्रशस्ति दी है। ग्रन्थ लिखाने वाले की प्रशस्ति नहीं है अतः ग्रन्थ लेखन का संवत् प्रति में नहीं दिया गया है किन्तु लिपिकार की लेखनशली एवं अक्षरों के आकार प्रकार से यह ज्ञात होता है कि सोलहवीं सदी के पूर्वार्द्ध में किसी समय लिखी गई हो। अक्षर सुन्दर है ३, ४ और ८५ वें पत्र अत्यन्त जीर्ण एवं त्रुटित हैं। त्रुटित पत्र के पाठों की पूर्ति फोटो कोपी से की गई है। प्रति के बीच की डिझाइन अष्टकोण है और कहीं कहीं चतुष्कोण भी है। सम्पादन के लिए मुख्यरूप से इसी प्रति का उपयोग किया है। दूसरी फोटो कोपी । । (राज.) तेरापन्थी भण्डार की हस्तलिखित लेखन काल १६ वीं सदी का उत्तरार्द्ध होना होता है कि लिपिकार ने प्रति नं. १-पर से २. फोटो कोपी -फोटो प्लेट २२८, यह फोटो कोपी सरदारपुर प्रति की है। इसके मूल पत्र ३४१ है । साइझ ३९२८, ५ है चाहिए। यह प्रति अत्यन्त अशुद्ध है। इसकी लेखन पद्धति से ज्ञात ही इसकी प्रतिलिपि की है। मूल प्रति के अक्षर न समझने के कारण लेखक ने सैकड़ों भूले की हैं। मूल प्रतिकार ने जहां भूल से दुबारा पाठ लिखा है तो इसने भी दुबारा लिख दिया है। अक्षर निकालने के संकेत को न समझने के कारण लिपिकार ने रद्द पाठ को भी लिख दिया है। मूलप्रति के अशुद्ध पाठ को यथावत रखकर कहीं कहीं अपनी ओर से भी अक्षर छोड़ दिये हैं। जो अक्षर समझने में नहीं आये उन्हें लिपिकार ने अपनी समझ में जो आया उसे लिख दिया है । इस प्रति के अन्त में लिखाने वाले की या लेखक की प्रशस्ति नहीं है और न लेखन संवत् ही दिया है। संपादन कार्य में इसका नहींवत् ही उपयोग किया है। संशोधन : संशोधन के लिए ला० द० सं० की प्रति का ही प्रयोग किया है। इस प्रति में जहां जहां शब्द या अक्षर योग्य नहीं लगे वहां उस शब्द को अथवा अक्षर को मूल में रखकर ( ) ऐसे कोष्ठक में शुद्ध प्रतीत होने वाला पाठ रखा है। जहां जहां लिपिकार की गलती से शब्द के बीच के अक्षर छूट गये हैं उनकी पूर्ति योग्य कल्पना करके [ 1 ऐसे कोष्ठक में उन्हें रख दिया है। नष्ट पाठों के स्थान पर | इस प्रकार का रिक्त स्थान रखा गया है। रिक्त स्थानों के पाठ के लिए जहां अनुमान हो सकता है वहां [ ऐसे कोष्ठक में संभावित पाठ का निर्देश किया है। जब कि शंकित पाठ ( ? ) प्रश्न चिह्न युक्त कोष्ठक में रखा है । जो पाठ लिपिकार के दोष से अशुद्ध ही प्रतीत हुए हैं उन अशुद्ध पाठ के स्थान पर शुद्ध पाठ ही दिये गये हैं । । ...] ] 2010_04 इसके अतिरिक्त व ब, च-व, त्थ-च्छ, च्छ-त्थ, प-ए, ए-प, ट्ट-६, ६-ट्ट, टु-द्ध, द्व-, उ-ओ, ओ-उ, य-इ, इ-य अक्षरों के बीच के भेद को न समझने के कारण लिपिक ने एक अक्षर के स्थान पर दूसरा अक्षर लिख दिया है। Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ क्ख, पण, म्म, ट्र, च्छ, त्थ जैसे संयुक्त अक्षरों के स्थान पर ख, ण, म,ठ, छ, थ भी कई स्थान पर लिखे हुए उपलब्ध होते हैं । निरर्थक अनुस्वार भी कई जगह मिलते हैं और कई जगह अनुस्वार लिखना ही भूल गया है। धम्म, कम्म, तम्मि आदि की जगह धंम, कम, तंमि आदि कई जगह लिखा हुआ मिलता है। य श्रुति एवं न ण के विषय में प्रति में एकवाक्यता नहीं मिलती । कहीं कहीं य के स्थान पर इ और इ के स्थान पर य भी मिलता है। जैसे राइणा के स्थान पर रायणा, कइवय के स्थान पर कयवय। इस प्रकार ब के स्थान पर व का प्रयोग भी सर्वत्र मिलता है। कहीं कहीं एक ही अक्षर या शब्द दुबारा भी लिपिकार ने लिख दिया और कहीं कहीं सरीखे अक्षर दो-बार आते हैं तो लिपिकार उन्हें लिखना ही भूल गया है। पडिमात्रा को समझने में भी लिपिक ने भूल की है। पाठकों की जानकारी के लिए कुछ नमूने ये हैं अशुद्ध अशुद्ध अणया पिसिओ पडिववज्जिऊण जोगिएण जणदणो वयविसेसं पइम्मि मम पवट्टा वेणुया निप्फणं देसो विहप्पई पुरिस्सा अण्णाए जोगिगएण जण्णो वयविसिरिसं पयंम्मि पयत्था नविडिउ भयणि जावत्त ना एस होइव्वं पोरास पुराओ सुलोणेप अहे निइ जोगया विवसाय परि मिहवासो परकव्व पुरिस निवडिओ भइणि जाणवत्त न एस होयब्वं पोयणपुराओ सुलोयणेण अह निट्ठाइ जोग्गया ववसाय धम्मामय अण्णया पेसिओ पडिवज्जिऊण ममं धेणुया निप्फण्ण दोसो विहप्फई पुरिसा अणाए पुरिसा धम्मामय जण्ण संचिओ अरी वि वरमित्तो अच्चब्भुय फलाई धम्मत्थिणा सोग्गड सोऊण सवण्णुणो वरपुप्फेहि अक्खाणयं वट्टमाणाणं दिसोदिसि माया वि वग्घी सज्जणो लच्छी वि जंण पसि संचिउ अमरी विं वरवत्तो अव्वब्भुय फलीइं धम्मात्थिणा सोगइ सोऊणं सव्वणुणो परपुप्पेहि सक्खाणयं बट्टमाणाणं दिसि सो दिसिं मोया वि वग्घी सज्जाणो लच्छ वि भणि मुहाणुभावो विसावडिउ कइवि पडएण वद्धाणय स सुंदरो सिज्जामाणेण सामाग्गी गिहवासो परकज्ज भणि [य] महाणुभावो विसमावडिओ कइवय पडहेण वद्धावणय तोससुंदर सिज्जमाणेण सामग्गी (दो) 2010_04 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अशुद्ध साम पुच्छिम वयाणेण लोहा विरियस संजामिय करिसो विजा तरुण्णस्स परिबुड्ड रोयणा निव्वारण मरणज्झवसाणामाओ गण्हेसु कउवय कहम्म पवित्तिणी सुणमो रिहिरा जुयइकरेहितो बाहल्ला अपरिता यहगमद्दमद्दओ safars जइ ज्ज न इ तो भवभीओ वराडाइहि ववेहेरिजं चोयालीसं कयाविया दससामग्गी बंद्धा आसीदाण पुरस्सरं निव्वणंजओ निट्टो विवग्ग संपायण अअसयनाणी धणंजाण वयं 2010_04 शुद्ध सामण्णं पच्छिम वयणेण हायरियस्स संजणिय केरिसो विज्जा तारुण्णस्स संपरिवुड्डेण राइणा निक्कारण मरणज्झवसाणाओ गिण्हेसु कइवय HT पवत्तिणी सुणामो रेहिरा जयकरेहिंतो बाहुल्ल अंगपरिचारगअंगमद्दओ कइवय जइ अज्ज न देइ तो भयभीओ वराडिया हिं ववहरंउं बाया लिसं कराविया देसगमणसामग्गी बद्धा आसीसादाण-पुरस्सरं धणंजओ दिट्ठ तिवग्गसंपायण अइसयनाणी धजण कयं अशुद्ध सत्थाह पुत्ता भर सओ पडिनिउत्तो विज सेणो बंधो पण्ण सिद्धिवरु दवण पिरिंगयं ऊ इयराणि पुण अण्णाज्ज अविस्es वोच्छ्य हिक्का इसका उत्तमप्पिर समा गय विसत्त सुमूह पहोल्लिर सुटु तमं झयहण्णत्तणं वियाणिजयण वरं मासाणे विहरइ महमल्लग उवविऊण मुज्झि कारुगे निज्जुण ( तीन ) शुद्ध सत्यवाह पत्ता भार सुओ पsिनियत्तो विजयसेणो बंधाइ पुण्ण सिद्धिवहू दविण परिगय होऊ इराणं पुणो अणज्ज सेअं भविस्सइ विच्छेय हियय सक्काइ सक्कार उत्तप्पमप्पिअ समाय विसयासत्त सुरसमूह पहल्लिर सुटु तुमं जहण्णत्तणं विय। णिऊण वइयरं सुजाणो मासावसाणे ववहरइ महल्लगड्डा उवचिऊण मट्टिय कारुण्ण निग्गुण Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mr Hyurv साथ ही मणोरमा कहा की अनेक गाथाएं पूर्ववर्ती तथा उत्तरवर्ती निम्न ग्रन्थों में भी मिली है। वे ग्रन्थ ये हैं१. बृहद्कल्पभाष्य १०. प्रवचनसारोद्धार चउप्पण्णमहापुरिसचरियं ११. आचारांग नियुक्ति वज्जालग्ग १२. समराइच्चकहा गाहारयणकोस १३. संवेगरंगशाला गाथासप्तशती १४. संबोधसप्ततिका उत्तराध्ययन १५. श्राद्धदिनकृत्य उत्तराध्ययन नियुक्ति १६. धर्मरत्नकरंडटीका आख्यानकमणिकोश १७. आदिनाथ चरित्र ९. उपदेशमाला मणोरमा कहा की जो जो गाथाएँ उपरोक्त ग्रन्थों में मिली है। इन्हीं ग्रन्थों की सहायता से उन गाथाओं के अशुद्ध पाठों की शुद्धि एवं त्रुटित पाठों की पूर्ति की है। धर्मरत्नकरंड टीका आचार्य वर्द्धमानसूरि की ही रचना है। इस टीका में अमृतमुखा स्थविरा का वृत्तान्त आता है। मणोरमा कहा में जो अमयमुहा (पृ. १६२-) स्थविरा का दृष्टान्त आता है उसी की अक्षरशः संस्कृत छाया है। इस दृष्टान्त में आने वाली प्राप्त एवं अपभ्रंश गाथाओं को आचार्य ने ज्यों की त्यों रख दिया है। हमने इस दृष्टान्त के अशुद्ध पाठों की शुद्धि एवं श्रुटित पाठों की पूर्ति इसी टीका के आधार से की है। साथ ही मणोरमा कहा के कतिपय वर्णन वर्धमानसूरिकृत आदिनाथ चरित्र में भी मिले हैं। इन पाठों से मणोरमा चरित्र के पाठों को शद्ध करने में बडी सहायता मिली है। मण पाठों की पूर्ति को [ ] ऐसे कोष्ठक में रख दिया है। उत्तरवर्ती संबोधसप्ततिका की टीका में पुरुषदत्त-करेणुदत्त की कथा आती है। यह कथा मणोरमा कहा में अक्षरश: मिलती है। मणोरमा कहा की इस कथा के अशद्ध पाठों की शद्धि संबोधसप्ततिका टीका से की है। इस प्रकार मणोरमा कहा की एक प्रति होने से अन्यान्य ग्रन्थों की सहायता से जहाँ तक हो सके पाठ को शद्ध करने का प्रयास किया है। अन्यान्य ग्रन्थों के उद्धरणों का मिलान करते समय जहाँ मणोरमाकहा के पाठ से अलग पाठ पड़ता हो उन पाठों को पाद टिप्पण में दिया है। ग्रन्थसम्पादन में हमने निम्न बातों को ध्यान में रखा हैपरसवर्ण के स्थान पर अनुस्वार का प्रयोग किया है। सामासिक शब्दों को-चिह्न से अलग कर दिया है। गाथाओं के नम्बर अवसर के अनुसार दिये हैं। संक्षिप्त कथासार: कथा के प्रारंभ में कवि मंगल में चौबीस तीर्थंकर, पंचपरमेष्ठी तथा गौतमादि गणधर एवं जिनवाणी रूप सरस्वती की स्तुति करते हैं। उसके बाद सज्जन दुर्जन का विश्लेषण करते हुए ग्रन्थकार सज्जन की प्रशंसा और दुर्जन की निंदा करते हैं। अन्त में दुर्जन की उपेक्षा कर ग्रन्थ का प्रारम्भ करते हैं। मणोरमा कहा में मनोरमा के चार भवों का वर्णन करते हैं। ये चार भव चार अवसर के रूप में विभक्त है। प्रथम अवसर में नरसीह और रंभावली के भव का वर्णन करते हैं जिसमें दोनों को सम्यक्त्व बीज की प्राप्ति हुई। द्वितीय अवसर में समुद्रदत्त और तारावली के भव का वर्णन है। इस भव में दोनों सम्यक्त्व को धारण करते (चार) 2010_04 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ हैं। तृतीय अवसर में भूरिवसू एवं रत्नप्रभा के भव का वर्णन है। इस भव में दोनों श्रावक के व्रतों को धारण करते हैं। चौथा अवसर शूरसेन और मणोरमा का है जिसमें दोनों प्रव्रजित हो निर्वाण प्राप्त करते हैं। प्रथम अवसर नरसीह और रंभावली की कथा : . जम्बद्वीप के भरत क्षेत्र में रत्नपुर नाम का नगर था। वहां नरकेसरी नाम का राजा राज्य करता था। उसकी रानी का नाम प्रियंगमंजरी था। सन्तान के अभाव में प्रियंगुमंजरी सदा चिन्तित रहती थी । उसने सन्तान प्राप्ति के लिए अनेक देवदेवियों की मनौती की किन्तु दुर्भाग्यवश सन्तान प्राप्ति के सब प्रयत्न विफल हए। राजा रानी के इस दुःख में समभागी बन उसे आश्वासन देता है। एक दिन राजा ने अघोरघंट नामक तांत्रिक की उत्तरसाधक के रूप में सहायता की। तांत्रिक राजा की सहायता से अपने मंत्र की साधना में सफल हुआ। राजा के पराक्रम से प्रसन्न होकर श्रीशेखर नामक वेताल ने राजा को एक कीमती रत्नावली नामक हार दिया और बोला कि यह हार जो धारण करेगा उसकी इच्छा अवश्य पूरी होगी। राजा हार को लेकर रानी के पास गया और बड़े प्रेम से उसके गले में उसे पहनाया। हार के प्रताप से रानी ने उसी रात्रि में सिंह को मुख में प्रवेश करते हुए स्वप्न में देखा । प्रात: स्वप्न का हाल पति को सुनाया। स्वप्न सूनकर राजा रानी से बोला-प्रिये! तुम सिंह जैसे महान पराक्रमी पुत्र को थोड़े समय में ही जन्म दोगी।' रानी गर्भवती हुई । नौ महिने पूर्णकर रानी ने सुन्दर एवं तेजस्वी पुत्र को जन्म दिया। पुत्र का जन्मोत्सव बड़े उत्साह के साथ मनाया गया। स्वप्न के अनुसार बालक का नाम नरसीह कुमार रखा। बालक जब आठ वर्ष का हुआ तो उसे कला सीखने के लिए कलाचार्य के पास भेज दिया। अल्प समय में ही नरसीह कुमार ने समस्त कलाओं में कुशलता प्राप्त कर ली। नरसीह कुमार ने युवावस्था में प्रवेश किया। एक दिन नरसीह कुमार वसन्तमास में अपने समवयस्क मित्रों के साथ उद्यान की शोभा को देखने के लिए प्रकृतिरम्य उद्यान में गया। वहाँ मित्रों के साथ विविध क्रीड़ाओं को करता हआ एक लतामंडप में गया । वहां कमलशय्या पर सोए हुए एवं प्रियतमा के विरह में अविरत आंसू बहाते हुए धनदेव नामक वणिक पुत्र को देखा। नरसीह कुमार ने बड़ी सहानुभूति के साथ उसे रुदन का कारण पूछा । राजकुमार के सौहार्दपूर्ण व्यवहार से प्रभावित वणिक पुत्र ने अपनी प्रियतमा के वियोग की कहानी सुनाई । उसकी आपबीती सुनकर कटुमुख नामक मित्र उसकी हंसी उड़ाने लगा। राजकुमार को मित्र की यह उद्दण्डता अच्छी नहीं लगी। उसने उसे उपालम्भ देते हुए कहा-दुःखी व्यक्ति को मधुर शब्दों से आश्वस्त करने की बजाय उसकी हंसी उड़ा में वृद्धि करना सज्जन व्यक्ति का कार्य नहीं है। उसने इस बात पर अमृतमुखा और कटुभाषिणी वृद्धा का उदाहरण सुनाया । इसी प्रसंग को लेकर एक मधुरभाषी मित्र ने पुण्यसार नृप एवं मतिसार मंत्री की कहानी सुनाई। यह वार्तालाप चल ही रहा था कि इतने में अमरतेज नाम के आचार्य अपने शिष्य परिवार के साथ उसी उद्यान में ठहरे । नरसीह कुमार धनदेव वणिक और अपने मित्रों के साथ आचार्य के दर्शन के लिए गया। आचार्य ने महती सभा के बीच नरसीह कुमार को धर्मोपदेश दिया। धर्मोपदेश में मनुष्य जन्म की दुर्लभता बताते हुए दान-शील-तप और भावना रूप धर्म की व्याख्या कर प्रत्येक धर्म पर अलग-अलग कथा कह कर आचार्य ने धर्म का हार्द समझाया । प्रवचन समाप्ति के बाद नरसीह कुमार ने धनदेव की पत्नी गुणवती के वियोग का कारण पूछा । आचार्य ने ज्ञान बल से गुणवती का सारा वृत्तान्त सुनाया । गुणवती का वृत्तान्त सुनकर धनदेव को वैराग्य उत्पन्न हुआ। गृहवास छोड़कर धनदेव आचार्य के पास दीक्षित हो गया। नरसीह कुमार ने सम्यक्त्व को धारण किया। आचार्य ने अन्यत्र विहार कर दिया। ( पाँच ) 2010_04 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ एक दिन नरकेसरी राजा सिंहासन पर राजसभा में बैठा हुआ था । इतने में विद्रोही सामन्त चण्डसेन के यहां से एक दूत आया और विनयपूर्वक राजा से निवेदन किया। महाराज ! चंडसेन नामक सामन्त ने अपने पराक्रम के गर्व से आपके अनुशासन को मानने से इनकार कर दिया है। यह सुनते ही राजा चण्डसेन पर अत्यन्त क्रुद्ध हुआ और उसने उस पर आक्रमण करने के लिये सेना को तैयार रहने की आज्ञा दी । उसी अवसर पर नरसीह कुमार पिता के चरणवन्दन के लिए राजसभा में पहुँचा । उसने पिता के मुख से चण्डसेन के विद्रोही होने की बात सुनी । बड़ी कठिनाई से पिता की आज्ञा प्राप्त कर नरसीह कुमार कुछ चुनिंदे सिपाहियों के साथ चण्डसेन का दमन करने के लिए चल पड़ा । वहाँ पहुँचकर नरसीह कुमार ने चण्डसेन के साथ भयंकर युद्ध किया । अन्त में चण्डसेन युद्ध में हार गया और कुमार ने उसे बन्दी बना लिया । शरणागति के स्वीकार करने पर कुमार ने चण्डसेन को सम्मान पूर्वक मुक्त कर दिया । एक दिन नरसीह कुमार चण्डसेन के साथ उद्यान में बैठा हुआ गपशप लगा रहा था उस समय भांडारिक आकर चण्डसेन से बोला - " स्वामी ! आपने जिस बहुमूल्य मुद्रारत्न को कुमार के लिए मंगवाया था उसे मैं ले आया हूँ । चण्डसेन ने मुद्रारत्न कुमार को दिया । कुमार ने उस प्रकाशमय मुद्रारत्न को अपनी अंगुली में पहना । मुद्रारत्न को जब ध्यान से देखा तो उस पर तारापीड यह नाम अंकित था । यह नाम उसे परिचित सा लगा । अधिक विचार करने पर उसे जातिस्मरण हो आया । पूर्वजन्म की स्मृति से उसने यह जाना कि तारापीड तो मैं ही था । नरसीह कुमार ने भांडारिक से पूछा- यह मुद्रारत्न तुम्हें कहां से मिला ? उसने कहा-तारापुर के राजा तारहार से मिला है। अब उसे पूरा निश्चय हो गया कि तारहार तो मेरे पूर्वजन्म के पुत्र का नाम है। नरसीह कुमार ने चण्डसेन को अपने पूर्वजन्म का वृत्तान्त सुनाते हुए कहा कि यह मुद्रारत्न मेरा ही है । मुद्रारत्न नरसीह कुमार का ही है यह जानकर चण्डसेन बड़ा प्रसन्न हुआ । एक दिन नरसीह कुमार ने अपने पास का रत्नावली हार चण्डसेन को दिया । चण्डसेन ने उस हार को अपनी प्रियपुत्री रंभावली को दिया । हार को देखते ही रंभावली को पूर्वजन्म का स्मरण हो आया और वह मूच्छित हो कर जमीन पर गिर पड़ी। शीतल जल के उपचार से उसकी मूर्छा दूर हुई । सचेत होने के बाद चण्डसेन ने रंभावली से पूछा-पुत्री ! रत्नावली हार को देखते ही तुम मूर्छित क्यों हुई ? उत्तर में रंभावली ने अपने पूर्वजन्म का वृत्तान्त सुनाते हुए कहा - " पिताजी ! मैं पूर्वजन्म में तारापुर नगर के स्वामी तारापीड की तारा प्रभा नाम की रानी थी। राज की दूसरी रानी का नाम तारावली था । हम दोनों पर राजा का समान प्रेम था । एक दिन मैं राजा के शयनकक्ष में जाती और दूसरे दिन तारावली । इस प्रकार हम दोनों का सुखपूर्वक समय बीतने लगा । एक दिन उद्यान में घूमते हुए राजा को एक व्यंतरी ने देखा । व्यंतरी राजा पर मुग्ध हो गई । अब वह हम दोनों का बारी-बारी से रूप बनाकर रात्रि में राजा के पास जाने लगी । एक दिन मैं राजा के शयनकक्ष में गई तो वहां तारावली को राजा के साथ शयन करते हुए देखा। दूसरे दिन जब तारावली राजा के पास पहुंची तो उसने मुझे राजा के साथ देखा । इस घटना से हम दोनों एक दूसरी को शंका की दृष्टि से देखने लगी । इस बात को लेकर हम दोनों के बीच झगड़ा होने लगा । एक दिन मैंने अवसर देखकर राजा से कहा- आप आजकल मेरी ओर बिलकुल उपेक्षित हो गये हैं । तारावली को ही सब कुछ मान रहे हो । दूसरे दिन तारावली ने भी यही कहा । हम दोनों की बात सुनकर राजा विचार में । और मन में सोचने लगा- मैं तो दोनों की प्रति समान व्यवहार रखता हूँ फिर भी ये पड़ गया दोनों ऐसी बातें क्यों करती हैं ? एक दिन व्यंतरी किसी कार्यवश बाहर चली गई और रात में देरी से लौट आई तो उसने तारावली को राजा के पास सोई हुई देखा । व्यंतरी बड़ी क्रुद्ध हुई । दूसरे दिन सर्प के रूप में आकर उसने तारावली को डंस ( छह ) 2010_04 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ लिया । तारावली की तत्काल मृत्यु हो गई। इस घटना से राजा को लगा कि मैंने ही तारावली को जहर देकर मार डाला है। राजा ने मेरा बहिष्कार कर दिया। मैं अपने पिता के घर श्रीपुर चली गई। इधर एक दिन व्यंतरी मेरा रूप बनाकर राजा के पास पहुंची। राजा ने व्यंतरी को मेरे रूप में देखकर कहा-दुष्टे ! तू फिर चली आई ! मैं तो तेरा मुख भी नहीं देखना चाहता यह कह कर राजा ने व्यंतरी को निकाल दिया । व्यंतरी ने कुछ क्षण बाद सुन्दर स्त्री का रूप बनाया और वह राजा के पास पहुँची । राजा यह देखकर आश्चर्य चकित हो गया उसने पूछा-देवी ! तुम कौन हो ? आधी रात के समय यहाँ कैसी चली आई ? व्यंतरी ने कहा-राजन् ! मैं उद्यान देवता हूँ और तुम पर मुग्ध हूँ। मैं ही कभी तारावली के रूप में तो कभी ताराप्रभा के रूप में आपके पास आती थी । यह सुनते ही राजा व्यंतरी पर बड़ा ऋद्ध हआ और म्यान से तलवार निकाल कर उसे मारने के लिए दौड़ा । व्यंतरी तत्काल वहाँ से भाग गई। राजा को मेरी निर्दोषता का पता लगा। राजा ने बड़े सम्मानपूर्वक मुझे पुनः राजमहल में बुलाया । मैं राजा के साथ सुखपूर्वक रहने लगी। कुछ दिन के बाद मुझे तारहार नामक पुत्र हुआ । इसी खुशाली में राजा ने मुझे यह रत्नावली हार दिया था। पुत्र को राज्य देकर हम दोनों ने तापसी दीक्षा ग्रहण की । राजा की कुछ समय के बाद मुत्यु हो गई। आगामी भव में पुन: मुझे यही पति मिले ऐसा निदान कर मैंने अग्नि में प्रवेश किया। वहां से मरकर मैंने आपके घर पुत्री के रूप में जन्म लिया । नरसीह कुमार मेरा पूर्वजन्म का पति है। पुत्री के मुख से पूर्वजन्म का वृत्तान्त सुनकर राजा चण्डसेन नरसीह कुमार के पास पहुँचा। उसने रंभावली के पूर्वजन्म की बात सुनाई। रंभावली मेरे पूर्वभव की पत्नी है यह जानकर नरसीह कुमार बड़ा प्रसन्न हुआ। दोनों एक दूसरे से मिले । दोनों के बीच खुब स्नेहभाव बढ़ा। दोनों को एक दूसरे में अन रक्त देखकर चण्डसेन ने रम्भावली के विवाह का प्रस्ताव कुमार के सामने रखा । कुमार ने प्रत्युत्तर में कहा-पिता की आज्ञा मिलने पर ही मैं रंभावली के साथ विवाह कर सकता हूँ। कुछ दिन के बाद नरसीह कुमार ने रंभावली और चण्डसेन के साथ स्वनगर के लिए प्रस्थान कर दिया। चलते-चलते मार्ग में करियारकोस नाम का नगर आया । कुमार ने नगर के बाहर अपना पड़ाव डाला । वहाँ वध के लिए ले जाते हुए योगसार नामक परिव्राजक को उसने देखा । कुमार को परिव्राजक पर बड़ी दया आई। राज के पास पहुँचकर कुमार ने परिव्राजक को मुक्त कर दिया। परिव्राजक ने प्रत्युपकार में सिद्धगारुडी मंत्र और अदृश्य अंजन दिया उसी नगर में एक बड़ा ठग रहता था उसने लोहे का सोना बनाने की नकली रसतुंबिका चंडसेन को देकर लाख स्वर्ण मुद्रा उससे ठग ली । यह बात चण्डसेन ने कुमार से कही । कुमार ने चंडसेन को ऐसी लोभवृत्ति के लिए उपालम्भ दिया और लोभ के दुष्परिणाम पर सुगुप्त मंत्री का दृष्टान्त कहा। फिर अदृश्य अंजन की सहायता से असली धूर्त का पता लगाकर चण्डसेन को लाख स्वर्ण मुद्रा दिलवाई। वहाँ से नरसीह कुमार पुरिमताल नामक नगर में पहुंचा। वहाँ नीलकंठ नाम का राजा राज्य करता था। उसकी नीलसुन्दरी नाम की राजकुमारी सर्पदंश से मूछित पड़ी थी। राजा ने राजकुमारी को बचाने के सैकड़ों प्रयत्न किए। सब प्रयत्न निष्फल गये । नरसीह कुमार को जब इस बात का पता लगा तो वह राजमहल पहुँचा और सिद्धगारुड़ी मंत्र की सहायता से राजकुमारी को जहर से लकण्ठ राजा कुमार के इस परोपकारी कृत्य से बड़ा प्रसन्न हआ। उसने नीलसुन्दरी से विवाह करने का कुमार से आग्रह किया। कुमार ने पिता की अनुज्ञा मिलने पर विवाह की स्वीकृति दी। कुमार ने नीलसुन्दरी को साथ ले वहां से प्रस्थान कर दिया। कुमार अपने नगर पहुँचा । नरकेसरी राजा ने बड़े उत्सवपूर्वक नरसीह कुमार का नगर प्रवेश करवाया। राजा और नगरजनों ने कुमार की भूरि-भूरि प्रशंसा की। नरकेसरी राजा ने रंभावली और नीलसुन्दरी के साथ नरसीह कुमार का विवाह कर दिया। रंभावली ने नरवीर नामक पुत्र को जन्म दिया । पौत्र प्राप्ति के बाद नरकेसरी राजा नरसीह कुमार को राजगद्दी पर (सात) 2010_04 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभिषिक्त कर वनवासी हो गया। नरसीह कुमार ने अपनी वीरता से अनेक राजाओं को वश कर लिया और राज्य की वृद्धि की। नरसीह राजा सुख पूर्वक राज्य का संचालन करने लगा। एक बार सुदर्शन नाम के आचार्य अपने विशाल शिष्य परिवार के साथ नगर के बाहर उद्यान में पधारे। नरसीह राजा रम्भावली के साथ आचार्य के दर्शन के लिए गया। आचार्य ने सम्यक्त्व का स्वरूप समझाया । प्रवचन के बाद राजा ने आचार्य को वैराग्य का कारण पूछा। आचार्य ने अपने वैराग्य का कारण बताया । आचार्य से वैराग्य का कारण सुनकर राजा को धर्म के प्रति विशेष श्रद्धा उत्पन्न हुई। उसने रम्भावली के साथ सम्यक्त्व धारण किया। सम्यक्त्व का परिपालन करता हुआ राजा मरा और सौधर्मदेवलोक में तीन पल्योपम आयुष्यवाला चंद्रावतंसक नामक विमान में सूरप्रभ नामक देव बना। पति की मृत्यु से रम्भावली बड़ी दुःखी हुई । वह पति के साथ सती हुई और मरकर सुरप्रभ देव की अग्रमहिषी बनी। द्वितीय अवसर-समुद्रदत्त और तारावली की कथा : भारतवर्ष में काशी जनपद में जयमंडना नामकी रमणीय नगरी थी। वहाँ जयपाल नामका राजा राज्य करता था। उसी नगरी में सागरदत्त नाम का धनाढ्य श्रेष्ठी रहता था। उसकी अशोकश्री नामकी पत्नी थी। पुत्र के अभाव में वह सदा व्याकुल रहती थी। एक दिन उसने समुद्रदेवता से पुत्र के लिए प्रार्थना की कि यदि मुझे पुत्र होगा तो उसका नाम समुद्रदत्त रखंगी। ऐसी प्रार्थना कर वह रात में सोई। उसी रात्रि में उसे समुद्र का स्वप्न आया । प्रातः अपने पति से उसने समुद्र का स्वप्न कहा । प्रत्युत्तर में पति ने कहा-तुम्हें समुद्र जैसा गम्भीर पुत्र होगा। इधर नरसीह राजा का जीव देवलोक से च्युत होकर अशोकश्री के उदर में अवतरित हुआ । अशोकश्री गर्भवती हुई। एक दिन सागरदत्त श्रेष्ठी को समुद्रयात्रा का विचार आया । सागरदत्त श्रेष्ठी के दूसल-दुर्मुख नाम के दो दासीपुत्र थे । सेठ उन्हें अपने सगे पुत्र जैसा मानता था। उन दासी पुत्रों को एक दिन सेठ राजा के पास ले गया और बोला-ये दोनों मेरे पुत्र जैसे हैं इन्हें मैं अपने सगे पुत्र जितना हक्क देता हूँ । राजा ने सेठ की बात स्वीकार कर ली । घर आकर दुसल-दुर्मख से बोला-यदि अशोकश्री को पुत्र होगा तो उसे मेरे धन का तीसरा हिस्सा देना । दोनों ने यह बात स्वीकार कर ली । सागरदत्त पत्नी के बार-बार मना करने पर भी नहीं रुका और समुद्र यात्रा के लिए नौका पर आरूढ़ हो कुछ यात्रियों के साथ चल पड़ा । मार्ग में समुद्र में बड़ा तूफान आया। नौका समुद्र में डूब गई और सेठ की मृत्यु हो गई। इधर अशोकश्री ने एक सुन्दर पुत्र को जन्म दिया । जन्म उत्सव के बाद बालक का नाम समुद्रदत्त रखा गया । पति के मृत्यु के समाचार सुनकर अशोकश्री बड़ी दुःखी हुई । समुद्रदत्त बड़ा होने लगा । दूसल-दुर्मुख ने सेठ की समस्त संपत्ति पर अधिकार कर लिया । सेठानी ने संपत्ति का तीसरा हिस्सा मांगा तो उन्होंने देने से इनकार कर दिया। अशोकश्री बड़ी कठिनाई से जीवन निर्वाह करने लगी। ___ इधर रंभावली भी देवलोक से च्युत होकर जयमंडना नगरी के धनाढ्य सेठ नरदत्त की पत्नी नरकांता की कुक्षि से पुत्री रूप से जन्मी। जन्म के पश्चात् उसका नाम तारावली रखा गया । तारावली युवा हुई। एक दिन तारावली अपनी सखियों के साथ जलक्रीड़ा के लिए सरोवर पहुँची। उस समय समुद्रदत्त भी अपने मित्रों के साथ सरोवर में जलक्रीड़ा कर रहा था। दोनों की दृष्टि चार हुई और दोनों एक दूसरों पर आसक्त हो गए। (आठ) ___ 2010_04 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उसी नगर में श्रीपुर से नरसुन्दर नाम का एक सार्थ व्यापार के लिए आया। उसने तारावली की मंगनी की। नरदत्त श्रेष्ठी ने उसकी मंगनी स्वीकार कर ली । नरदत्त तारावली के विवाह की तैयारी में लग गया। तारावली को जब इस बात का पता लगा तो उसने नरसुन्दर से विवाह करने से स्पष्ट इनकार कर दिया। नरदत्त इस बात पर तारावली पर बड़ा क्रुद्ध हुआ और उसने कठोर शब्दों में तारावली की खब भर्त्सना की। तारावली को पिता के इस व्यवहार से बड़ी चोंट लगी। वह रात्री के समय सरोवर पर पहुँची और एक वृक्ष के नीचे बैठकर रुदन करने लगी समुद्रदत्त भी तारावली के याद में वहीं पहुंचा। वहाँ रुदन करती हुई तारावली को देखकर उसने आश्वासन दिया। तारावली की माता भी पुत्री की खोज करती हुई वहाँ पहुँची और उसे आश्वासन दे कर घर ले आई। नरदत्त को तारावली की माता ने खुब समझाया और उसकी इच्छानुसार तारावली का विवाह समुद्रदत्त से करवा दिया। समुद्रदत्त ने बड़ी मुश्किल से दूसल-दुर्मुख से संपत्ति का तीसरा हिस्सा प्राप्त किया। समुद्रदत्त ने प्राप्त संपत्ति से अपने व्यवसाय में वृद्धि की। दूसल-दुर्मुख समुद्रदत्त को अपने मार्ग का कांटा समझकर उसे मार डालने का उपाय सोचने लगे । ___ एक दिन दूसल-दुर्मुख ने समुद्रदत्त से समुद्रयात्रा का आग्रह किया। बहुत आग्रह से समुद्रदत्त तारावली एवं दूसल-दुर्मुख के साथ व्यापार के लिए नौका पर आरूढ़ हो सिंहलद्वीप के लिए चला। सिंहलद्वीप पहुँचकर उसने व्यापार किया जिससे उसे आठ गुणा लाभ हुआ। वहाँ से नौका में सामग्री भरकर स्वदेश के लिए रवाना हुआ। मार्ग में एक द्वीप आया। दूसल-दुर्मुख ने श्रेष्ठी पुत्र से कहा-मीठा पानी का संग्रह समाप्त हो गया है । इस द्वीप में एक मीठे पानी का कुआं है। आपके पिता ने भी इसी कुएँ से पानी भरा था। वहां से पानी लाया जाय । समुद्रदत्त पानी लाने के लिए कुए के पास पहुँचा। दूसल-दुर्मुख भी दबे पाव उसके पीछे चल पड़े और अवसर देखकर समुद्रदत्त को कुएं में ढकेल दिया। यह दृश्य तारावली दूर से ही खड़ी-खड़ी देख रही थी। उसने समुद्रदत्त को कुएं में गिरते हुए देख होहल्ला मचाया । समुद्रयात्री भाग कर वहाँ पहुँचे । मंच की सहायता से समुद्रदत्त को कूएँ से निकाला। उस कुएं में बहुत रत्न थे। समुद्रदत्त ने कुएँ से निकलते समय बहुत से रत्न इकट्ठ किये। अन्य यात्रियों ने भी वहां से रत्न लिए । यात्रियों को ले जहाज आगे बढ़ा। एक रात्रि में दूसल-दुर्मुख ने अवसर देखकर सागरदत्त को समुद्र में गिरा दिया। नौका के आगे बढ़ने पर दूसल-दुर्मुख ने होहल्ला मचाया । यात्रियों ने समुद्रदत्त की खुब तलाश की किन्तु समुद्रदत्त कहीं भी नहीं मिला । पति के वियोग में तारावली ने बहुत विलाप किया। नौका जयमंडण पहँची। घर आकर तारावली ने अपने पिता से सारी बात कही । नरदत्त राजा के पास पहुंचा। उसने दूसल-दुर्मुख की शिकायत की। प्रमाण के अभाव में राजा दूसल-दुर्मुख के विरुद्ध कुछ भी नहीं कर सका। तारावली अपनी सास के साथ पिता के घर आई और वही सुखपूर्वक रहने लगी। __इधर समुद्रदत्त समुद्रदेव के वरदान से पद्मासन लगाकर समुद्र पर तैरने लगा। वेलाविलास नामका एक विद्याधर उसी मार्ग से जा रहा था। समद्र पर पद्मासन के साथ तैरते हुए समुद्रदत्त को देख उसे बड़ा आश्चर्य हआ। उसे केवली की भविष्यवाणी याद आई कि-जो पद्मासन में समद्र पर तैरता हुआ व्यक्ति देखेगा वही तेरा जमाई बनेगा। वेलाविलास ने उसे उठाया और अपने घर ले आया। खब सम्मान पूर्वक उसे अपने घर रखकर अपनी पुत्री रतिसुन्दरी के साथ उसका विवाह कर दिया। समुद्रदत्त रतिसुन्दरी के साथ सुखपूर्वक समय बीताने लगा। एक दिन समुद्रदत्त को अपनी पूर्व पत्नी तारावली की याद आई । उसने वेलाविलास से घर जाने की इच्छा प्रकट की। वेलाविलास ने समुद्रदत्त को घर जाने की अनुमति दे दी। विमान तैयार किया गया। उसमें बहुत से कीमती रत्न भरे । वेलाविलास रतिसुन्दरी एवं समुद्रदत्त तीनों विमान में बैठकर जयमंडन पहुँचे। समुद्रदत्त (नौ) 2010_04 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ को देखते ही दूसल-दुर्मुख भाग गये। समुद्रदत्त ने अपनी सारी सम्पत्ति पर अधिकार कर लिया। समुद्रदत्त रतिसुन्दरी के साथ अपने ससुराल पहुँचा । समुद्रदत्त को देख सारा परिवार प्रसन्न हुआ । वेलाविलास समुद्रदत्त की आज्ञा लेकर घर चला गया। नरदत्त श्रेष्ठी समुद्रदत्त को ले राजा के पास पहुँचा । राजा को जब असलियत का पता चला तो उसने दूसल-दुर्मुख की तलाश करवाई किन्तु इन दोनों का कहीं पता नहीं चला। अब समुद्रदत्त अपनी दोनों पत्नियों के साथ सुख पूर्वक रहने लगा । एक बार पियंकर नाम के आचार्य नगर में पधारे तारावली के साथ समुद्रदत्त आचार्यश्री के वन्दन के लिए गया आचार्य ने महती सभा में सम्यक्त्व का स्वरूप समझाया। शंका, कांक्षा, विचिकित्सा आदि सम्यक्त्व के दूषणों को एक-एक उदाहरण से समझाया । तारावली और समुद्रदत्त ने आचार्य से सम्यक्त्व ग्रहण किया। उसके बाद आचार्य ने धूप, दीप, गंध आदि अष्ट प्रकार की जिनपूजा की महिमा को एक-एक दृष्टान्त से समझाया । आचार्य विहार कर अन्यत्र चले गये । कालान्तर में नवकारमंत्र का स्मरण करता हुआ समुद्रदत्त समाधिपूर्वक मरा और ईशान देवलोक में महद्धिक देव बना। पति के वियोग में संतप्त तारावली ने पति के शव के साथ निदानपूर्वक अग्निस्नान किया और मरकर उसीकी देवी बनी । तृतीय अवसर - भूरिवसू तथा रत्नप्रभा की कथा : जम्बूद्वीप के भरतक्षेत्र में वैताढ्य पर्वत की उत्तरश्रेणी में नभसुन्दर नाम का नगर था। वहाँ आखण्डल नामक विद्याधरों का राजा राज्य करता था । वसुसार नामक उसका मंत्री था और मंत्री की पत्नी का नाम था कनकवी । समुद्रदत्त का जीव देवलोक से चवकर कनकश्री के गर्भ में आया। उसी रात्रि में स्वप्न में कनकश्री ने श्वेतहाथी को उदर में प्रवेश करते हुए देखा । प्रातः स्वप्न का फल पति से पूछा। पति ने उत्तम पुत्र होने की बात कही । यथा समय कनकश्री ने पुत्र को जन्म दिया। बालक का नाम भूरिवसू रखा। आठ वर्ष का होने पर भूरिवसू को कलाचार्य के पास कला सीखने के लिए रखा गया। उसने अल्प समय में ही कलाओं में निपुणता प्राप्त कर ली। इधर तारावली के जीव ने भी देवलोक से चवकर उसी नगर में पुण्यसार खेचरकी पत्नी कनकमाला के उदर में पुत्री के रूप में जन्म लिया। जन्म के पश्चात् बालिका का नाम रत्नप्रभा रखा गया। रत्नप्रभा युवा हुई । एक बार भूरिवसू अपने मित्रों के साथ उद्यान में घूमने के लिए गया। उस समय सखियों के साथ उद्यान में घूम रही थी। दोनों की आँखे चार हुई और दोनों एक दूसरे में एक बार रत्नप्रभा प्रासाद की अट्टालिका पर स्वर्णकन्दुक के साथ श्रीड़ा कर रही थी। उस समय दक्षिण श्रेणी का विद्याधर कामांकुर आकाश मार्ग से जा रहा था। उसकी दृष्टि रत्नप्रभा पर पड़ी । रत्नप्रभा के रूप पर वह मुग्ध हो गया । उसने प्रेम की याचना की। रत्नप्रभा ने उसका अपमान कर उसे वहाँ से निकाल दिया। अब वह रत्नप्रभा को पाने का उपाय सोचने लगा । रत्नप्रभा भी अपनी आसक्त हो गए । इधर पुण्यसार खेचर ने रत्नप्रभा की भूरिवसू के साथ सगाई कर दी। कामांकुर को जब इस बात का पता चला तो उसने रत्नप्रभा का अपहरण कर दिया और उसे एक पर्वत के शिखर पर ले गया। अकस्मात् गायब हुई रत्नप्रभा की खोज पुण्यसार ने बहुत की किन्तु उसका कहीं भी पता नहीं लगा। भूरिवसु रत्नप्रभा की खोज के लिए निकला। घूमते-घूमते वह एक समुद्र के किनारे पहुँचा कामांकुर की उस पर दृष्टि पड़ी। उसने सोचा- जब तक यह जीवित रहेगा तब तक रत्नप्रभा मेरी नहीं हो सकेगी। ऐसा सोचकर उसने उसे ऊपर उठाया और सुवज्य पर्वत के शिखर पर लाकर हाथ पैर बांधकर छोड़ दिया। कामांकुर रत्नप्रभा के ( बस ) 2010_04 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पास आकर बोला- मैंने तेरे पति को रस्सी से बान्धकर पर्वत के ऊँचे शिखर पर छोड़ दिया है अब वह किसी भी हालत में नहीं बचेगा। यदि तू मुझे पति के रूप में नहीं स्वीकार करेगी तो तेरी भी यही स्थिति होगी । पति की दुर्दशा सुनकर रत्नप्रभा बड़ी दुखी हुई । कामांकुर ने उसे अपनी पत्नी बनाने के अनेक उपाय किये किन्तु वे सब असफल हुए । निराश कामांकुर ने रत्नप्रभा को पर्वत शिखर से फेंक दिया। उसी समय विद्युतवेग नामक विद्याधर उसी मार्ग से जा रहा था उसने पर्वत से गिरती हुई रत्नप्रभा को उठा लिया और औषधोपचार से उसे स्वस्थ किया । सचेत होने पर विद्युत्प्रभ ने रत्नप्रभा से परिचय पूछा। रत्नप्रभा ने आपबीती सुनाई । रत्नप्रभा की आपबीती सुनकर विद्युत्वेग ने रत्नप्रभा से कहा - बहन ! धीरज रखो तुम्हारे दुःख जल्दी ही दूर होंगे। इतने में गीतरति नाम के विद्याधर ने भूरिवसू को विद्युत्वेग के सामने उपस्थित किया । रत्नप्रभा ने अपने भावी पति भूरिवसू को पहचान लिया। दोनों का मिलन हुआ । विद्युत्वेग ने दोनों का गांधर्व विधि से विवाह करा कर और कुछ दिन तक अपने यहाँ रख प्रचुर धनराशि दे उन्हें घर पहुँचा दिया । भूरिवसू एवं रत्नप्रभा के पुनर्मिलन से दोनों के माता-पिता बड़े प्रसन्न हुए । दोनों सुखपूर्वक रहने लगे । वसूसार भूरिवसू को मंत्री पद देकर वनवासी हो गया । एक बार नगर में श्रीनन्दन सूरि नाम के ज्ञान सम्पन्न आचार्य पधारे। भूरिवसू एवं रत्नप्रभा दोनों आचार्यश्री के वन्दन के लिए गए। आचार्य ने भूरिवसू को श्रावक के बारह व्रत एवं उनके अतिचार समझाये । प्रत्येक व्रत पर एक-एक कथा सुनाकर व्रतों का हार्द समझाया। आचार्य के उपदेश से प्रभावित भूरिवसू ने व्रत ग्रहण किये। रत्नप्रभा ने भी व्रत लिये । अन्त में दोनों समाधि पूर्वक मर कर ईशानकल्प में महद्धिक देव देवी बने । चतुर्थ अवसर- मनोरमा शूरसेन की कथा : भारतवर्ष में धनकोष नाम का नगर था । वहाँ सूरतेज नाम का राजा राज्य करता था उसकी रानी का नाम कमलालता था । ईशानकल्प निवासी भूरिवसू का जीव देवलोक से च्युत होकर कमलालता के गर्भ में उत्पन्न हुआ। उसी रात्रि में कमलालता ने शतपत्र कमल से ढंका हुआ श्वेतपुष्पों की माला से युक्त शुद्धजल से परिपूर्ण चान्दी के कलश को उदर में प्रवेश करते हुए देखा । रानी ने राजा से स्वप्न का फल पूछा । राजा ने कहा- तुम श्रेष्ठ राजपुत्र को जन्म दोगी । गर्भकाल के पूरा होने पर रानी ने एक सुन्दर पुत्र को जन्म दिया । जन्मोत्सव बड़ी धूमधाम से मनाया गया। बालक का नाम शूरसेन रखा गया । इधर रत्नप्रभा के जीव ने ईशानकल्प से चवकर वत्सदेश के चन्द्रकान्त नगर में विजयसेन राजा की रानी विजयावली के गर्भ से पुत्री के रूप में जन्म लिया । इसका नाम मनोरमा रखा गया । क्रमशः बढ़ती हुई मनोरमा युवा हुई । मनोरमा के अपूर्व रूप यौवन को देखकर राजा ने रानी विजयावली की सलाह से स्वयंवरमण्डप की रचना की । स्वयंवरमंडप में दूर दूर के राजा एवं राजकुमार आये। इधर जब सूरतेज को आमंत्रण मिला तो वह अपने पुत्र शूरसेन को लेकर चन्द्रकान्त नगर में पहुँचा । शुभ मुहूर्त में स्वयंवर मंडप रचा गया। सभी राजकुमार अपने अपने स्थान पर बैठे । शूरसेन कुमार ने भी अपना स्थान लिया । 1 मनोरमा हाथ में वरमाला लेकर अपनी दायमाता के साथ मंडप में उपस्थित हुई। दाय माता से अनेक राजकुमारों के रूप बल एवं वैभव की बातें सुनी राजकुमारों को देखा किन्तु मनोरमा ने एक भी पसन्द नहीं किया । बढ़ती हुई मनोरमा की दृष्टि एक राजकुमार पर पड़ी वह था शूरसेन । उसे देखते ही वह मुग्ध हो गई और उसने उसके गले में हार पहना दिया । सर्वत्र जयविजय की घोषणा हुई। मनोरमा का विवाह बड़ी धूमधाम से राजकुमार शूरसेन के साथ संपन्न हुआ । 2010_04 ( ग्यारह ) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ माता-पिता से विदाई ले मनोरमा पति के साथ श्वसुर कुल पहुँची । वहाँ कुछ समय के बाद उसने एक सुन्दर पुत्र रत्न को जन्म दिया। बालक का नाम मनोरमसेन रखा गया । सूरतेज राजा शूरसेन को राजगद्दी पर बैठाकर अमरसेन आचार्य के पास दीक्षित हो गया । शूरसेन न्यायपूर्वक प्रजा का परिपालन करने लगा । एक दिन रात्रि के समय मनोरमा का पुत्र के साथ शूरसेन के देखते-देखते ही अश्वनी वेग नामक विद्याधर ने अपहरण किया और उन्हें एक पर्वत के शिखर पर ला के छोड़ दिया । सहसा पर्वत के शिखर पर अपने आपको निस्सहाय पाकर मनोरमा आक्रन्दन करने लगी। उसी समय हेममाला नाम की खेचरी उसी मार्ग से निकली । उसकी दृष्टि मनोरमसेन बालक पर पड़ी। उसने उसका अपहरण किया । पुत्र और पति दोनों के वियोग में मनोरमा खूब व्यथित हुई और पुत्र की चारों ओर खोज करने लगी । पुत्र की तलाश में इधर उधर घूमती हुई मनोरमा पर हेमसुन्दरी नामक खेचरी की दृष्टि पड़ी। वह उसके पास गई और मनोरमा का परिचय पूछा । मनोरमा ने आपबीती सुनाई । मनोरमा की दुखभरी कथनी सुनकर उसे आश्वासन देते हुए कहा - "मनोरमा ! तुम दुखी मत बनो। थोड़े समय में ही पति और पुत्र का मिलाप हो जायगा ।" यह बात चल ही रही थी कि इतने में पूजा की सामग्री लिये श्यामला नामक दासी वहाँ आ पहुँची । उसने हेमसुन्दरी से कहा- देवी ! जिनपूजा का समय हो गया है। तत्काल हेमसुन्दरी उठी और मनोरमा के साथ जिनमन्दिर पहुँची । हेमसुन्दरी एवं मनोरमा ने अत्यन्त भक्तिपूर्वक जिनप्रतिमा का पूजन किया। पूजन के बाद मनोरमा ने अत्यन्त भक्तिपूर्वक पार्श्वजिन की स्तुति की। स्तुति से प्रसन्न हुए मन्दिर के रक्षक किसी देव ने अदृश्य रहकर कहा- मनोरमे ! तुम्हारी असाधारण भक्ति से तुम यहीं पर अपने पति तथा पुत्र को प्राप्त करोगी । यह सुनकर मनोरमा अत्यन्त संतुष्ट हुई । हेमसुन्दरी मनोरमा को अपने महल में ले गई और बड़ी मुश्किल से उसे भोजन करवाया । इसके बाद मनोरमा ने पूष्ठा - हेमसुन्दरी ! तुम यहाँ अकेली ही क्यों रहती हो । यह भव्य जिनमन्दिर उद्यान और प्रासाद किसने बनाया ? उत्तर में हेमसुन्दरी ने अपनी आप बीती सुनाई और कहा- मेरे पिता ने ही मेरी शान्ति के लिए जिनमन्दिर एवं प्रासाद बनवाया है। अब दोनों ही जिनभक्ति करती हुई आनन्द से वहां रहने लगी । एक दिन हेमसुन्दरी ने कहा- मनोरमे ! तुम मेरी मोसी की पुत्री बहन हो । मनोरमा ने कहा कैसे ? उत्तर में हेमसुन्दरी बोली - एक बार मेरी मां ने तुम्हारा जिक्र करते हुए कहा - विजयावली नाम की मेरी छोटी बहन थी । उसका स्नेहवश चन्द्रकंत पुर के स्वामी विजयसेन राजा के साथ विवाह किया गया । तुम उसी की पुत्री हो । आज अकस्मात ही तुम्हारा मिलन हुआ। इस तरह दोनों ही सुख दुख की बातें करती हुई वहीं रहने लगी । एक दिन सहसा विमान की पंक्तियाँ आकाश में नजर आई । विमान से कीर्तिसुन्दर मनोरमसेन गंधर्वसेन आदि विद्याधर भूमि पर उतरे और मन्दिर में प्रवेश कर पारिजात आदि पुष्पों से भावपूर्ण पार्श्वजिन का पूजन किया । और जिन भवन के मण्डप में जा कर बैठे। उन सब को देखकर हेमसुन्दरी ने मनोरमा से कहा- मनोरमे ! गंधर्वसेन के पास मेरा पुत्र कीर्तिसुन्दर सा लगता है । मनोरमा ने भी ध्यान से देखकर कहा - मेरा पुत्र मनोरमसेन भी उसके पास दिखाई दे रहा है। इतने में विजयसेन और शूरसेन भी भगवान का पूजन कर वहाँ आये। उन दोनों को देख हेमसुन्दरी से मनोरमा बोली- विजयसेन मेरा पिता है और शूरसेन मेरा पति है । मन्दिर में एकत्र हुए सभी विद्याधरों महामहोत्सव पूर्वक जिनपूजन एवं नाटक किया। यहाँ सभी एकत्र हुए और एक दूसरे का परिचय हुआ । मनोरमा at भी अपना पति और पुत्र मिल गया । सब ने अपनी अपनी आपबीती सुनाई। वहाँ से सभी नभसुन्दर नगर गये और आनन्द से रहने लगे । को कुछ दिन के बाद शूरसेन एवं गंधर्वसेन का नरवर्म और अशनिवेग के साथ युद्ध हुआ । राजा शूरसेन ने दोनों युद्ध में मार डाला । मामा और जामाता की युद्ध में मरण सुनकर विद्युत्वेग चक्रवर्ती विद्युत्वेग अपनी विशाल सेना के साथ नभसुन्दर नगर पहुँचा । सूरसेन का विद्याधर चक्रवर्ती के साथ भयंकर युद्ध हुआ और उसमें चक्रवर्ती मर गया और शूरसेन जीत गया । शूरसेन को राज्याभिषिक्त किया गया । ( बारह ) 2010_04 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ एक बार जयसुन्दर नाम के आचार्य अपने शिष्य परिवार के साथ जयभूषण नामक उद्यान में पधारे। उद्यानपाल ने आचार्य के आगमन की सूचना राजा शूरसेन को दी। शूरसेन सपरिवार आचार्य के पास पहुँचा। आचार्य ने विशाल परिषद में शरसेन को अठारह पापस्थान का उपदेश दिया। उपदेश से प्रभावित हो उसे वैराग्य हआ। अवसर देखकर मनोरमा ने आचार्य से पूछा-भगवन् ! किस कारण से मेरे पति और पुत्र का वियोग हुआ?" उत्तर में आचार्य ने अपने ज्ञान से मनोरमा के पूर्वजन्म को जानकर कहा-धर्मशीले! तुम्हारे पति और पुत्र के वियोग का कारण पूर्वजन्म का पाप है। वह घटना यह है-- जम्बद्वीप के ऐरावत क्षेत्र में धन-धान्य से समृद्ध धनपुर नाम का गाँव था। वहाँ धन नाम का मेहर रहता था। आज से नौवे भव में तुम श्री और श्रीमती नाम की उसकी दो पुत्रियाँ थी। तुम बड़ी थी और श्रीमती छोटी। दोनों युवा हुई। वहीं के निवासी कुरुदेव और कुरुदत्त से तुम दोनों का विवाह हुआ। . एक दिन तुमने अपने पति कुरुदेव से पर्वतनदी में जलक्रीड़ा करने की इच्छा व्यक्त की । कुरुदेव ने बात मान ली । श्रीमती और कुरुदत्त के साथ तुम पर्वतनदी की ओर गई। वहाँ अपने पति के साथ घूमती हुई तुम किसी गिरिनिकंज में पहुंची। वहाँ एक सघन वृक्ष पर अपने बच्चों के साथ मोर और मयुरी को देखा । मयरी के बच्चों को लेने के लिए तुम उसके पास पहुँची। डर के मारे मयूरी भाग गई। तुमने बच्चे को उठाया। बच्चे के वियोग में मयरी तडप उठी। एक प्रहर तक बच्चे को अपने पास रखा । बाद में उसे छोड़ दिया। मयरी अपने बच्चे से मिली। इधर कुरुदत्त श्रीमती के साथ पास ही के गिरिनिकुंज में क्रीड़ा करने लगा। वहाँ सुरदेव नाम का कोई कूलपत्र अपनी पत्नी चन्दना को गोद में सुलाकर उसके बालों को संवार रहा था। उसकी दृष्टि सहसा श्रीमती की ओर गई। श्रीमती की ओर वह बार-बार देखने लगा। श्रीमती ने अपने पति से शिकायत की । क्रोध में आकर कुरुदत्त ने सूरदेव को मार डाला और चन्दना को धमकी देता हुआ बोला-"यदि तुमने यह बात किर भी यही हालत होगी। चन्दना घबराकर चली गई। तुम घर आये और सुख पूर्वक रहने लगे। कुरुदत्त मर कर सेठ बना। तुम उसकी पत्नी बनी। उसके बाद कुरुदत्त मरकर नरसीह राजा बना। तुम उसकी रंभावली नामक पत्नी बनी। नरसीह मरकर समुद्रदत्त बना और तुम तारावली । इसके बाद के भव में तुम रत्नप्रभा बनी और समुद्रदत्त भूरिवसू नामक अमात्य बना । वहाँ से चवकर भूरिवसू शूरसेन बना और तुम उसकी रानी मनोरमा बनी। कुरुदत्त मरकर अपने कुशल अनुष्ठान से कीतिवमे विद्याधर बना और श्रीमती हेमसुन्दरी । मोर का जीव मरकर अशनिवेग बना और मयुरी हेममाला जो अशनिवेग विद्याधर की पत्नी है। चन्दना रत्नमाला के नाम से नरवर्मराजा की पत्नी बनी। शूरसेन ने कुरुदत्त के भव में मोर से उसके बच्चे को अलग किया । उस मोर के जीव अशनिवेग ने पुत्र सहित तुम्हारा अपहरण कर तुझे प्रियमेलक पर्वत पर छोड़ दिया। तथा तुमने मयूरी से उसके पुत्र को अलग किया। उसी के कारण मयूरी के जीव हेममाला ने तुम्हारे पुत्र का अपहरण कर उसे समुद्र में फेंक दिया। इधर कुरुदत्त की पर्याय में रहते हुए कुरुदत्त ने सुरदेव को मार डाला था उसी के फलस्वरूप नरवर्म द्वारा कीर्तिवर्म मारा गया। तथा हेमसुन्दरी जो पूर्वजन्म में श्रीमती की पर्याय में थी उसने चन्दना का उसके पुत्र से वियोग करवाया उसी के पाप के फल स्वरूप चन्दना ने रत्नमाला की पर्याय में प्रियमेलक पर्वत से हेमलसुन्दरी के पुत्र का अपहरण कर दुःख से इसकी मृत्यु हो यह सोचकर उसे वृक्ष से बान्धकर छोड़ दिया। अतः हे भद्रे ! तुम ने पूर्वजन्म में राग और द्वेष से जो कर्म उपाजित किये उसी का यह फल है। मनोरमा ने कहा-भगवन् ! इस पाप का फल कितने समय तक रहेगा ?" उत्तर में आचार्य ने कहा । तुम्हारे पाप का फल इतना ही था किन्तु हेमसुन्दरी तथा कीर्तिवर्म अपने पाप का फल भोगते रहेंगे । अपने पूर्वजन्म का वृत्तान्त सुनकर मनोरमा बोली-भगवन् ! मैं जन्ममरण के दुःख से मुक्त होने के लिए आपके पास प्रव्रज्या लेना चाहती हूँ। शरसेन को भी वैराग्य उत्पन्न हुआ और उसने भी दीक्षा लेने की इच्छा प्रगट की। दोनों घर आये । शूरसेन ने मनोरमसेन को राज्याभिषिक्त किया और मनोरमा के साथ राजा शूरसेन प्रव्रजित हुए । मनोरमा शुभंकरा प्रवर्तनी की शिष्या बनी और ग्यारह अंग का अध्ययन ( तेरह ) 2010_04 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ किया। बाद में मनोरमा प्रवर्तिनी बनी। शुरसेन ने चौदह-पूर्व का अध्ययन किया। दोनों ने दीर्घकाल तक पृथ्वी पर विचर कर अनेक भव्यों को प्रतिबोध दे सम्पूर्ण कर्मों का क्षय कर केवलज्ञान प्राप्त किया और वे मोक्ष में जाकर अनन्तसुख में निमग्न बने। श्री वर्धमानसूरि की प्राकृत साहित्य को देन : प्राकृत भाषा-साहित्य के विकास में जिन विद्वानों ने अपनी महत्त्वपूर्ण कृतियों द्वारा असाधारण योगदान किया है उनमें आचार्यश्री वर्द्धमानसूरि का नाम सविशेष है। इन्होंने मणोरमा कथा एवं आदिजिन चरित्र जैसे दो महान् प्राकृत ग्रन्थों की रचना कर प्राकृत साहित्य की अनुपम सेवा की है। इनमें से मणोरमा कहा प्रस्तुत है और आदिजिन चरित अभी प्रकाशित नहीं हुआ है। इनकी विरल ही प्रतियाँ उपलब्ध हैं। मनोरमा चरित्र जैसी कथा के माध्यम से आचार्यश्री ने तत्त्व की प्रतिष्ठा में बड़ी कुशलता का परिचय दिया है। यह सब करने का उनका ध्येय एकमात्र लोकजीवन में सत्य की स्थापना और तदनुरूप संयम और सदाचार गभित जीवन-चर्या को प्रतिष्ठित करना था। यही कारण है कि उनकी लेखनी से जो कुछ निकला एक ससीम क्षेत्र से संबद्ध होता हुआ भी समग्र मानवता के हित से जुड़ा है। मानवता ही क्यों उसमें प्राणी मात्र का हित' सन्निहित है। यही कारण है कि उच्चकोटि के गम्भीर तथा अन्तःस्पर्शी वाङमय के रूप में जो अमरदेन उनकी प्राकृत साहित्य को मिली है उसे करालकाल उनके अमरत्व को कभी नष्ट नहीं कर सकता। मनोरमा कथा का उद्गम स्थल : मनोरमा कथा का मल कथानक श्री वर्धमानसरि को परम्परा से प्राप्त था। परम्परागत कथानक में अपनी ओर से नई कल्पनाओं का पुट देकर उसे जनोपयोगी बनाया। उन्हीं के शब्दों में कहा जाय तो-- एसो कहा-प्रबंधो कओ मए मंद-बुद्धिणा वि दढं । कत्थइ चरिय-समेओ, कत्थइ पुण कप्पियाणुगओ ।। अहवा सव्वं चरियं न कप्पियं कि पि अस्थि भवणम्मि। . जमणंते संसारे तं नत्थिह जं न संभवइ ॥ - मनोरमा-कथा में वर्णित महत्त्वपूर्ण घटनाओं पर हम दृष्टिपात करें तो ऐसा अनुमान होता है कि उनके सर्जन में पूर्ववर्ती कथा परम्पराओं से उन्हें विशेष प्रेरणा मिली है और वे इस बात को स्वीकार भी करते हैं। वैसे वर्द्धमानसुरि से पूर्व इस कथा को आगम या आगमेतर साहित्य में कहीं भी नहीं पाते किन्तु मनोरमा चरित्र में वर्णित घटनाएँ पूर्ववर्ती कथा-साहित्य में यत्र तत्र पाते हैं। जैसे पुत्र-प्राप्ति के लिए देवी-देवताओं की मनौती करना, उत्तर साधक के रूप में स्मशान में जाकर तांत्रिक की सहायता करना, उत्तर साधक की वीरता से प्रसन्न होकर देव द्वारा वरदान देना, सीमावर्ती विद्रोही सामन्त से युद्ध कर उस पर विजय प्राप्त करना, पूर्वजन्म की पत्नी को जातिस्मरण से पुनः प्राप्त करना, विद्याधर द्वारा पत्नी का अपहरण और उसे वीरता से युद्ध कर पुनः प्राप्त करना, सती प्रथा द्वारा पत्नी का पति के शव के साथ देहविलय करना और निदान द्वारा उसे पुनः प्राप्त करना, पुत्र को राज्याधिकारी बनाकर वानप्रस्थ या दीक्षा ग्रहण करना, पूर्वजन्म का वृत्तान्त सुनकर व्रत ग्रहण करना, धनप्राप्ति के लिए समुद्रयात्रा करना, जहाज के डूब जाने से काष्ठ की सहायता से समुद्र के किनारे पहुँचना, व्यंतरी का राजा के रूप से मग्ध होकर मनुष्यनी के रूप में राजा के साथ विषयभोग करना, सर्प के विष से रा उसके साथ विवाह करना, स्वयंवर मण्डप में वीणावादन द्वारा राजकूमारी को वश कर उसके साथ विवाह करना, स्वयंवर के लिए आये हुए राजाओं के द्वारा युद्ध करना, अपने पराक्रम से या वरदान की सहायता से उन्हें पराजित करना, विद्या की साधना के लिए बलि चढ़ाने के लिए लाई गई सन्दर कन्याओं को बचाकर उनके साथ विवाह ( चौदह ) 2010_04 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ करना, मार्ग में आने वाली कन्याओं को तांत्रिक अपहरणकारों से बचाकर माता पिता की सम्मति से उनके साथ विवाह करना, वनप्रदेश में शबरों के आक्रमण का वीरतापूर्वक मुकाबला करना, अन्त में धर्माचार्य से पूर्वजन्म का वृत्तान्त श्रवण कर प्रव्रजित होना और कर्मक्षय कर मोक्ष प्राप्त करना आदि घटनाएं प्रायः सभी प्राचीन चरित ग्रन्थों में मिलती हैं । आचार्यश्री इन्हीं कथा-घटकों की सहायता से मनोरमा जैसे नये पात्र की कल्पना कर उसे एक स्वतंत्र कथा के रूप में पाठकों के समक्ष उपस्थित करते हैं । यह तो हुई मूलकथा की बात । अवान्तर कथाओं व प्रसंगों में भी ऐसे अनेक स्थल हैं जिनके मूल उत्स आगम एवं आगमेतर कथा ग्रन्थों में मिलते हैं। जैसे चन्दनबाला का उदाहरण आवश्यक चूर्णि में, आषाढाचार्य का उदाहरण उत्तराध्ययन ( शान्त्याचार्य टीका) में एवं प्रवचन प्रभावना पर दिया गया आर्य खपुट का उदाहरण आवश्यकचूर्णि एवं निशीथचूर्णि में मिलता है । मनोरमा कथा की कुछ कथाओं का संक्षिप्त रूप धर्मरत्नकरंड टीका में मिलता है यह ग्रन्थ श्री वर्द्धमानसूरि ने सं. १९७२ में संस्कृत में रचा । वसुसारश्रेष्ठी की कथा का संक्षिप्त रूप 'धर्मरत्न प्रकरण' में मिलता है । ये कथाएँ उपरोक्त ग्रन्थों में साधारण रूप से वर्णित है। श्री वर्द्धमानसूरि ने मनोरमा कथा में इन्हें साहित्यिक पुट देकर विशेष आकर्षक एवं प्रभावशाली बनाया है। साथ ही मनोरमा चरित में जिन लोककथाओं का प्रणयन किया वे आज भी लोककथाओं के रूप में भारत के सभी प्रदेशों में सुनी और सुनाई जाती है। शुभाशुभ शकुन पर मुग्धवाणिज्य का दृष्टान्त, वाणी की कटुता एवं मधुरता पर अमृतमुखा और कटुभाषिणी स्थविरा का उदाहरण, अपशब्द से परहेज रखने वाला अनक्खबहुल कुम्भकार का उदाहरण, सब बिमारी की एक दवा करने वाले मूर्खवैद्य का उदाहरण, पाखण्ड के बल पर श्रेष्ठी पुत्री के साथ विवाह करने वाले शिवानन्द अध्यापक एवं बन्दर का उदाहरण, अविचारी राजा और निर्बुद्धि मंत्री का उदाहरण, लाखमूल्य, अमूल्य एवं कोडीमूल्य मानव अस्थिपंजर का उदाहरण एवं विविध प्रकार की धूर्तविद्या से लोगों को ठगने वाले कतिपय धूर्तों के उदाहरण इस बात के साक्षी है । समस्त चरितग्रन्थ में मूल कथानक अत्यल्प है। उनमें कोई नवीनता दृष्टिगोचर नहीं होती । समस्त ग्रन्थ उपकथाओं एव वर्णनों से भर दिया गया है । हा, कुछ उपकथाएं ऐसी है जो हम पूर्ववर्ती साहित्य में नहीं पाते जैसे आठ प्रकार की जिनपूजा पर दिये गये उदाहरण । इसे हम आचार्य की नई सूझ कह सकते हैं । इतना होते हुए भी आचार्यश्री ने नगर वर्णन, समुद्र यात्रा वर्णन, उद्यान वर्णन, शकुन, स्वप्न, स्त्री-पुरुषों के लक्षणों का वर्णन, सरोवर वर्णन, मलय-गिरि वर्णन, विमान यात्रा वर्णन, चैत्य वर्णन राजप्रसाद वर्णन युद्धयात्रा एवं युद्ध वर्णन, प्रकृति एवं ऋतु वर्णन, राजकुमार एवं राजकुमारियों के रूपवर्णन वियोग वर्णन आदि वर्णनों को बड़े-बड़े समासबद्ध शब्दों से सजीव चित्रित कर मनोरमा चरित्र को एक उच्चकोटि के साहित्य की कक्षा में आसीन कर दिया है। साथ ही कथोपकथाओं के प्रसंग में आचार्यश्री ने तत्कालीन भारतीय लोक जीवन का यथार्थ स्वरूप उपस्थित किया है । धनिक और गरीबों का पारिवारिक जीवन, स्त्री और पुरुषों के अन्धविश्वास, दैवी अराधना से पुत्रोत्पत्ति, सास बहू का कलह, राजसभाओं में वाद-विवाद, मंत्र तंत्र जादू टोने भूत पिशाचों विषयक मान्यताएँ, रसायन के द्वारा स्वर्ण बनाने के प्रयत्न, चर्चरी प्रगीत आदि के साथ पर्वत यात्रा, जमीन में गड़े हुए धन का पता लगाना, परिवार की दारिद्र पूर्ण स्थिति, चोरों के उपद्रव, सामान्य अपराध के लिए भी राजाओं द्वारा शूली चढ़ाना, ठग विद्या, धूर्तों द्वारा प्रयुक्त विविध ठगने के उपाय, स्त्रियों का अपहरण, द्यूत, युद्ध, खेती वणिज व्यापार सतीप्रथा, इन्द्रजाल द्वारा लोगों को चमत्कृत करना, नरबलि पशुबलि द्वारा देवकृत महामारी को दूर करने विषयक लोगों के अन्धविश्वास आदि लौकिक विषयों से सम्बन्ध रखने वाले अनेक रोचक आख्यानों का सजीव चित्रण कर आचार्यश्री ने इस ग्रन्थ की उपादेयता में वृद्धि की है । आख्यानकों को रोचक बनाने के लिए बीच-बीच में सुभाषित, उक्ति, कहावते एवं छोटे-छोटे लौकिक दृष्टान्तों का प्रयोग भी किया है। धूर्तों में शिवानन्द जैसे साधुवेश धारी पाखण्डियों, चमत्कार बताकर लोगों को प्रभावित करने वाले श्रीशेखर जैसे समाज विरोधी तत्त्वों का भंडाफोड़ कर आचार्यश्री ने उनसे बचने की बार-बार प्रेरणा दी है । मनोरमा के चार भवों में मुख्यकथा एवं उपकथाओं में हिंसा, असत्य, चोरी अब्रह्मचर्य परिग्रह क्रोध मान माया लोभ आदि अठारह पाप-स्थानों का वर्णन किया है तथा व्रत लेकर जो भंग करता है उसे इस जन्म में और 2010_04 ( पंद्रह ) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पर जन्म में कितना दुःख उठाना पड़ता है तथा इन पापस्थानों के सेवन से जीव किस प्रकार नरक तिर्यचादि गति में परिभ्रमण करता है उसे अलग-अलग दृष्टान्त देकर समझाया है। साथ ही सम्यक्त्व पूर्वक श्रावक के बारह व्रतों के पालन से तथा धर्म के चार अंग दान, शील, तप और भावना से जीव किस प्रकार दुःखों का अन्त करता है और जन्म-मरण के बन्धन : अव्याबाध सुख को प्राप्त करता है उसे भी अलग-अलग उदाहरणों से समझाया है। यह निर्विवाद है कि यह विशाल ग्रन्थ करीब ७६ लौकिक और लोकोत्तर कथा उपकथा एवं पुनर्भव कथा से युक्त एक कथाकोष सा बन गया है। ___अन्तत: आचार्यश्री पाठकों के मन में यह भाव प्रतिष्ठित करना चाहते हैं कि भव संसार आवागमन या जन्ममरण से छूटने का एक मात्र साधन मोक्ष है। जिसे निष्काम भावना से मनोरमा साध्वी ने प्राप्त किया। हमें भी उसी के पथ पर चलकर यही प्राप्त करना होगा तभी हम सुखी बन सकते हैं। ग्रंथकार : मनोरमा कथा के कर्ता श्री वर्द्धमानसूरि के जीवन पर प्रकाश डालने वाली कोई सामग्री हमें नहीं मिली । केवल मनोरमा कथा की एवं आदिनाथ चरित्र की प्रशस्ति में ग्रन्थ रचना संवत, रचना स्थल तथा उनकी गुरु परम्परा ही मिलती है। वह इस प्रकार है भगवान वर्द्धमानस्वामी के पंचम गणधर चौदहपूर्व के ज्ञाता सुधर्मास्वामी थे। उनके शिष्य जम्बू स्वामी और उनके शिष्य प्रभवस्वामी जो अत्यन्त प्रभावशाली थे मनक पिता परमर्षि शय्यम्भवाचार्य थे। इसी परम्परा में आर्य वज्रस्वामी हुए । उन्हीं की शाखा में चन्द्रकुलीन अप्रतिबद्धविहारी, सौम्य लोगों के मन को आनन्द देने वाले श्री वर्द्धमानसूरि हुए । उनके दो अद्वितीय शिष्य थे एक का नाम था जिनेश्वरसूरि और दूसरे का नाम बुद्धिसागर सूरि । दोनों सहोदर भ्राता थे। और साक्षात् बृहस्पति के अवतार थे। इनके द्वारा रचित व्याकरण, छंद, निघण्टु, तर्क नाट्य कथा आदि प्रबन्ध ग्रन्थों को बुद्धिमान लोग बड़ी प्रसन्नता से पढ़ते पढ़ाते हैं। उनके शिष्य थे अभयदेवसूरि । इन्होंने नौ अंग पर टीका की रचना की । इन्हीं के पट्टधर शिष्य प्रस्तुत ग्रन्थ के कर्ता वर्द्धमानसूरि हैं । धंधुका में महल श्रेष्ठी के पुत्र वेल्लक श्रेष्ठी रहते थे। उसकी पत्नी का नाम वेली था । यह मोढवंशीय कपद्धि श्रेष्ठी की पुत्री और साक्षात धर्म की मूर्ति थी। इन्हीं की वसती में रहकर इन्होंने संवत ११४० में आश्विन कृष्णा प्रतिपदा के दिन सोमवार को घनिष्ठा नक्षत्र के योग में प्रातः इस ग्रन्थ की रचना पूर्ण की। श्री वर्द्धमानसूरि के गरुभ्राता विमलगणी जो ग्रन्थ लेखन में एवं लिखाने में बड़े कुशल थे इन्होंने इस ग्रन्थ की रचना में सहायता की। इस ग्रन्थ का श्लोक प्रमाण १५००० है। इसके अतिरिक्त इन्हीं आचार्यश्री ने वि. सं. ११६० में खंभात में ११००० श्लोक प्रमाण प्राकृत में आदि जिन चरित्र की रचना की और उसका प्रथम आदर्श पार्श्वचन्द्र मुनि ने लिखा। अपने संस्कृत में वि.सं. ११७२ में धर्मरत्न कारंड टीका नामक ९५०० श्लोक प्रमाण ग्रन्थ की रचना की। इसका संशोधन मुनि अशोकचन्द्र, मुनि धनेश्वर, मुनि पार्श्वचन्द्र एवं नेमिचन्द्र ने किया। इस ग्रन्थ को पं. हीरालाल हंसराज ने सं. १९९५ में पत्रकार में प्रकाशित किया है। ऋण स्वीकार व आभार दर्शन : भाषाविद् एवं प्राकृत भाषा साहित्य के उद्भट विद्वान परम आदरणीय पू. एच. सी. भायाणी साहब ने मनोरमा कथा को आद्योपान्त देखा और उसे परिमार्जित किया। साहित्य निर्माण में सदैव दत्तचित्त रहते हुए भी आपने अपना बहुमूल्य समय इस ग्रन्थ के संशोधन में दिया । यदि उनकी सहायता नहीं मिलती तो मुझ जैसा अज्ञ इतना बड़ा साहस नहीं कर सकता। मैं उनकी इस महती कृपादृष्टि के लिए चिर ऋणी हैं। साथ ही इस ग्रन्थ का अन्तिम प्रूफ लालभाई दलपतभाई विद्या मन्दिर के भू. पू. अध्यक्ष एवं महान् दार्शनिक पू. दलसुखभाई ने देखा और अनेक भूलों का परिमार्जन किया। अध्यक्ष डॉ. श्री नगीन भाई की इस ग्रन्थ के प्रकाशन में प्रेरणा मिली । यदि इनकी प्रेरणा नहीं मिलती तो यह ग्रन्थ अप्रकाशित ही रहता अतः मैं उनका भी हार्दिक आभारी हूँ। रूपेन्द्रकुमार पगारिया अहमदाबाद (सोलह) 2010_04 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरि-वद्ध माणसूरि-विरइया मणोरमा-कहा (१. सम्मत-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो) भीम-भव-भमण-संभंत-भव्वसत्ताणताण दुल्ललिओ। सरय-समुग्गथ-ससहर-जस-धवलियतिहुयणाभोगो॥१॥ नमिरामर-मोलि-किरीड-कोडि-संघट्ट-लट्ठ-पय-कमलो । परमप्पा पढमजिणो, परमपय-पइट्ठिओ जयइ ॥२॥ अज्ज वि जस्स विरायइ, सुपसिद्धं पवयणं गुणसमिद्धं । संसारजलहि-पडियाण जाणवत्तं व भवियाणं ।।३।। सो संगमय-महासुर-मुसुमूरिय-गरूय-दप्प-माहप्पो । वीरो मयण-महाभड-मय-महणो, दलउ दुरियाई ॥४।। अजियाइणो जिणिदे, जयपयडे पासनाह-पज्जते । सयल-सुरासुरनमिए, नमामि परमाए भत्तीए ।।५।। निविय-अट्ठकम्मे, जाइ-जरा-मरण-बंधण-विमुक्के। तेलोक्क-मत्थयत्थे, पणमह सिद्धे सुह-समिद्धे ।।६।। सुथ-रयण-साथ राणं, खीरासव-पमुह-लद्धिजुत्ताणं । पंचविहायारध राणं, पण मिमो गोयमाईणं ।।७।। उज्झिय संसार-पहे, सुत्त-पयाणेण तोसिय-विणए। आयरिय-ठाण-जोग्गे, वंदेऽहं पवर-उज्झाए ।।८।। विविह-तव-सोसियंगे, निस्संगे निम्ममे निरारंभे। सिद्धि-सुह-साहणरए, साहू सिरसा नमसामि ।।९।। जे मह-महग्घ-नाणाइ-रयण-तियगस्स कारणं गुरवो । ताण ति-संझ पि सया, पाए पयओ पणिवयामि ।।१०।। देवासुर-नर-किण्णरपरितुळुक्किट्ठि-सद्द-संवलिया। सव्वसभा-साणुगया, जिणवाणी वो सुहं दिसउ ।।११।। कर-धरिय-धवल-कमला, सारय-ससि-संख-कुंद-समवण्णा । सिय-वसण-भूसणधरा, सरस्सई जयइ जयपथडा ।। नंदंतु महाकइणो, सुललिय-पय-वण्ण-नास-सोहिल्ला। जाण पबंधा पवरा हरंति हिययं छइल्लाण ।।१३।। सरिमो सुयणाण सथा, गुणगहणपराण दोस-विमुहाण । जाण मुह-महोयहिणो, वयणं अमयं व पज्झरइ ।।१४।। छंदालंकार-विवज्जियं पि, जइ विरहियं वि विरसं पि । जे नियमइ विहवेणं, कुणंति कव्वं गुणग्घवियं ॥१५॥ अह भणसि अत्थि अण्णो वि, दुज्जणो दोस-गहण-तल्लिच्छो । सोऽणुणिज्जउ जेणेह, न कव्व-दोसे पयासेइ ।१६। गय-नेहो मुह-कडुओ, कसिण-गुणो भेय-कारओ धणियं । अमिएण वि सिंचंतो, खलो खलो चेव कि तेण?।।१७।। पिसुण-सुणयाण दोण्हं वि, दीसइ लोयम्मि अंतरं गरुयं। चिरपरिचिएसुन भसइ, सुणओ पिसुणो पुणो भसइ ।१८। दोजीहो कुडिलगई, बहि-लण्हो अंतरम्मि विस-भरिओ। परछिद्दाणुप्पेही, पिसुणजणो सप्प-सारिच्छो॥१९।। तिक्खमु हो लोहिल्लो, पर-मम्म-विघट्टणो गुण-विमुक्को । नाराओ विव पिसुणो, सम्मुहमित्तो वि भयकारी।२०। उल्लावंतेण न कस्स होइ पासथिएण थद्धेण । संकामसाण-पायव-लंबियचोरेण व खलेण ।।२१।। पच्छन्न-पडतर-संठिएण, खणदिट्ठनट्ठविलएण । पिसुणेण मंकुणेण व, को आढत्तो सुहं सुयइ ? ।।२२।। . कह कह वि कुणइ कव्वं, कई किलेसेण गुरुनिरोहेण। उस्सिखल-खल-लोओ, दूसइ तं वयणमेत्तेण ।।२३।। _ 2010_04 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा को तस्स अहव दोसो, नियपयई चेव अणुसरतस्स । दुद्ध - महुसित्त- मूलो वि, होइ किं महुरओ लिंबो ? ।। २४ ।। ताचि तस्स कहा, न तेण मह एत्थ किंपि कज्जं तु । अब्भत्थिओ वि वंको, बीआ-चंदो व्व सो जम्हा ।। २५॥ पुव्वायरिय - विणिम्मिय-कहा- पबंधाऽमयम्मि विज्जते । कलुस - जलम्मि व विबुहाण, माणसं कह रमेज्जेत्थ । २६ । तह विममाओवि जडा, जयम्मि दीसंति पाणिणो केइ । तेसि विणोयणट्टा, नियचित्त-निरोहणट्ठा य ।। २७ ।। एसो कहा- पबंधो, कओ मए मंद बुद्धिणा वि दढं । कत्थइ चरिय-समेओ, कत्थइ पुण कप्पियाणुगओ ||२८|| अहवा सव्वं चरियं न कप्पियं किंपि अस्थि भुवणम्मि । जमणंते संसारे, तं नत्थिह जं न संभवइ ।। २९ ।। नरसीह - नरिंदेणं, रंभावलिए य गुण - पसंसाए । जह संपत्तं बीयं, तह भणिमो अवसरे पढमे ||३०|| बीयावसरम्म पुणो तारावलि तह समुहृदत्तेहि । जह पत्तं सम्मत्तं सवित्यरं तं तहा भणिमो ।। ३१ ।। तइयावसरे रयणप्पहाए, सह भूरिवसुमच्चेण । विरयाविरई लद्धा, जह तह सव्वं भणीहामो ||३२|| जह सूरसेण राया, मणोरमा तस्स चेव जह देवी । पडिवज्जियं पवज्जं उप्पाडिय केवलं नाणं ॥ ३३ ॥ निव्वाणमुवगयाई, तह भणिमो अवसरे चउत्थम्पि । एवं कहासरीरं, मनोरमाए वि णिद्दिट्ठ ।। ३४ ।। इह चउगइह-पहिया, कम्म-भर-पणोल्लिया बुलुढुलिता । सिवपुरि-पह पाहेयं, अलहंता धम्मवर - रयणं । ३५ । चुलसीइजोणि- लक्खेसु, तिक्ख दुक्खेहिं दुखिया दीणा । रीणा तह वुण्णमणा ताथा रमविदमाणा य ।। ३६ ।। अकय-परलोय-मग्गा, परव्वसा हिंडिऊण संसारं । आरिय-देसे कह वि हु लहंति मणुयत्तणं जीवा ।। ३७ ।। पत्तं पि अपत्तसमं, पुरिसत्थ-विवज्जियाण मणुयत्तं । छालिय-गल-धणयाण व अहलिय- जम्माण पुरिसाण ।। ३८ ।। बंमंडोदर संठिय-मसग सरिच्छेहि दिनट्ठेहि । संखा - पूरणपुरिसेहि, अहह कि तेहि जाएहि ? ॥३९॥ जे पुण धम्मत्थई, विहलुद्धरणेण पत्त- माहप्पा | देव - गुरु-भत्तिमता, सहलो जम्मो जए ताणं ॥। ४० ।। जओ- २ जम्माण गणिज्जइ, सकयत्थं जीवियं जए ताण । जे जणणि जणय - गुरु बंधवाण, हिय इच्छियकरा उ । ४१ ।। एवंविहा उ पुरिसा, पुरिसत्य - पसाहगा निओगेण । पुरिसत्थेसु य पवरो, धम्मो धणियं दयासारो ॥ ४२ ॥ सो कहिओ नज्ज, धम्मत्थीहिं पिपायय-नरेहिं । ता तस्स कहा- कहणे, समुज्जमो एस मह जाओ ।। ४३ । अह भणसि दुक्करो खलु, धम्मो कह तीरए करेउ जे । सच्चं कुपुरिस - किविणाण दुक्करो न उण वीराण ।४४ ।। ------ गिरिमुद्धरति परंति य सायरं महियलं पि लंघति । तं नत्थि जए वित्थिष्ण - साहसा जं न साहिति ॥ ४५॥ ता परिसाए धम्मो, अगिलाए चेव परिकहेयव्वो । जम्हा परोवधारो, परमो भणिओ जिणिदेहि || ४६॥ परिसावितिहि भेया, जहष्णिया मज्झिमा य उक्कोसा । दुविधड्ढ - अजाणिय- जाणिया य कमसो मुणेयव्वा ॥४७॥ दुहं परिकहियव्वा, परिसाणमुवट्ठियाण धम्म- कहा । कुग्गहगह संगहिया, दुवियड्ढा वज्जणिज्जा य ॥ ४८॥ सोयव्वं पुण पासे गुरुणो सिद्धतसार कुसलस्स । उस्सग्गववाय वियाणगस्स समसत्तु - मित्तस्स ।। ४९ ।। . अहिणि गमावण्णणेक्करसियस्त । परहिय - निरयस्स सया, संसारुव्विग्ग - चित्तस्स ।। ५० ।। धम्मम्म होइ थिया, तत्ताण विणिच्छओ विसेसेणं । नव-नव-संवेगो वि य, सुगुरु- समीवे सुणंतस्स ।। ५१ ।। एवं च होइ सहल, पत्तं मणुयत्तणं इहरहा उ । जलनिहि - निवडिय रयणं व दुल्लहं मंद- पुण्णाण ।। ५२ ।। 2010_04 - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त - बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो जओ- माणुस्सखित्त-जाईकुल-रूवारोग्ग आउयं बुद्धी । सवणोग्गह-सद्धा, संजमोय लोयम्मि दुलहाई ।। ५३।। लण वि सामग्गी, एयं कह-कह वि पुण्णजोएणं । घण्णा कुणति सहलं, जिनसा सण - मग्गमल्लीणा ।।५४।। ता सुरवइ-चाव-चले अत्थे, पेम्मे य रूव तारुण्णे । मा मुज्झह भव्वा, उज्जमेह धम्मे जिद्दट्ठे ।। ५५ ।। अलमेत्थ वित्थरेणं, पत्थ्य - विग्घाय- कारिणा धणियं । पारद्धं चिय भण्णइ, सुणेह सुयणा पयत्तेणं ॥ ५६ ।। ३ अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहेवासे, सुविभत्त-तिय- चउक्क चच्चरं देवमंदिर - विहाराराममंडियं, देसंतरागयभूरिभमंत वणिय - जणिय- कोलाहलं, मंदरायमाणामर-मंदिर - सिहर-निबद्ध-वाउद्धय-धवल-धयवड-करेहिं धम्मियजणं व हक्कारयंत, हारनीहार- हरहास-धवल-धवलहर सिहर-समारूढ - फलिह-मणि-विमल कुट्टिमतल-संकता कलंक-पडिपुण्ण रमणीयरमणी - मुह-चंद - संदोहतया एग सकलंकचंदसोहा - समुद्धरं, नहयलं असारमिव गणयंतं विलसंतागमहेसरं एगमहेसराहिट्ठियं केलासमवि उवहसंतं, महासइ-हिययं व पर-पुरिसागम्म - धवल- समुत्तुंग - पायार- परिवेढियं, अकलिय-मज्झाए समुच्छलंत-मच्छ-कच्छभ- मगर - सुंसुमार-सय- समाउलाए जंबुद्दीवो व्व लवण समुद्दवेलाए य वर-परिहाए समंतओ कयपरिक्खेवं, पयंड-पवण-पणोल्लिय-महल्लकल्लोल कर - कलिय- रयण - रासिणा दिण्णोवयारमिव जल- निहिणा, रयणायरतडसंठियं रयणपुरं नाम नयरं । जम्मि य जिण - मज्जण - जणिय - जयजयारवुम्मीस- वीणा-वेणु- मुइंग - कलकंठ- गायण- गीय-रव-संरुद्ध-सवणंतरो न सुणेइ दुज्जण- वयगाणि सज्जणो । जम्मि य तरुणी-यण - गुरु-नियंब-बिब - निबद्ध - मेहला कलाव- पेरंत रइय-कल- कणिर-कणयfafar -सह- सवण - पबुद्ध-मयरद्धय - विमुक्क-सर- विसर - सल्लिय- सरीर-विहलंघलो, रामायणेक्कसरणो तरुणवग्गो, जत्थ य गिरि - सिहर समुत्तुंग-मत्त मायंग-गल-गज्जियारव सवण समुप्पण्ण घण-थणिय संकेहि, पइ भवण-माहण - हुणिज्जमाणहुयासण - समुच्छि - बहल-धूममालावरुद्ध-नहंगणाभोगदंसण संजायनवपाउसब्भभमेहि, उद्दंड-तड्डविय सेहंड-भारेहि, माणिणी माण-ठिनgaणपच्चलकलकेया रवं मुयंतेहि, नच्चिज्जइ धवलहरो वरिमवसइयासुं बरहिणेहि, जम्मि य इन्भजण - बालियाओ इव महग्घाभरणधारिणीओ, रायंतेउरिआओ इव पसरतबहल - परिमल-घण घुसिण- मिगनाहि कप्पूरागरु - सालिणीओ रोहणागिरि धरिणी इव पंचवण्ण-रयण- रेहिराओ, सप्पुरिस-चित्तवित्तीओ इव परगुज्झ रक्खणसमत्थवत्थोवसोहियाओ, कुलडा नारीओ इव पर-पुरिसदंसणहेउं पसारिय- नेत्त- जुयलाओ, सह-वियक्खण-पंडिय-मंडलीओ इव वियारिज्जत - सुत्त - दोसगुणाओ, खलयण-वयण- पवित्तीओ इव पर-मम्म - विघट्टण-पवण-नाराय-सय- सेवियाओ, दुग्गय-पामरबहुओ इव पयडीदीसंतकायाहरणाओ, सुमित्त-चित्तवित्तीओ इव निरंतर सिनेह - कलियाओ हट्ट-पंतीओ विरायंति । किं चace गुणवं विथड्ढो धम्मियजण वच्छलो कला-कुसलो। कय-करणो दाणरुई दयावरो दुत्थियजणेसु ।। ५७ ।। सरलो पियवओ सज्जणो य परकज्जकरणतल्लिच्छो। परदव्वहरण-विरओ जच्चंधो पर कलत्तेसु ।। ५८ ।। fos - ठावण- पडुपण्णी भंगम्मि यतीए भीरुओ धणियं । सत्थो कमलदलच्छो वसइ सया पुरिसवग्गो त्ति ।। ५९ ।। - रूवधारिणीओ, विसाल-सीलेण सालियंगीओ । गयगामिणीओ सिंगारसार - रस - कूवियाओ व्व ॥ ६० ॥ pra- a- वडिआओ, विहि-सिप्पि - निम्मिया निउणं । कामियण हरिण निवडणहेडं वरवागुराओ व्व ॥ ६१ ॥ सालीण-सरल- पिथ-भासणीओ, ललिय व्व लुलियचरियाओ । देव-गुरु-भत्तिमंताओ, जत्थ महिलाओ निवसति ॥ तत्थ णं नयरे महंत सामंत पणाम-समय-निवडंत-मउलिमाला-मयरद्ध-संदोह - हविय - कुसुम-पूइय- पायवीढो, दप्पुद्धुरारिकुंभिकुंभ- निब्भेयणकेसरी, समर-संघट्ट- समावज्जिय-सूरपुरिस - निद्दय-खग्गप्पहार पहय- दंति-दंत-समुच्छलिय-जलणपुलिंग-भासुरे, निरंतर-निवडिअ - उत्तिमंग कर - कलियकराल - करवाल - नच्चंत कबंध-भीसणे, तुरयखरखुर-समुक्खय-खोणी रेणु 2010_04 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा निरुद्ध-रविकर-प्पसरे समरंगणे, जयसिरीए सहरिसं समालिगिओ, पडिपुण्ण-सुंदर-सयल-सरीरावयवतया अहरिय-मयरद्धयरूवविहवो नरकेसरी नाम राया। बंधुयण-कुमुथचंदो, सूरो रिउतिमिर-नियर-निद्दलणो । लंकाहिवो व्व अइसाहसण, कण्णो व्व दाणेण ॥६३॥ पणईयण-कप्परुक्खो,दसदिसि-पसरंत-निम्मल-पयावो । तरुणी-यण-मण-माणस-सरम्मि हंसो व्व जो वसइ ।६४। सण्णाय-पयापालण-पसरिय-जस-भरिय-सयल-भुवणयलो। नारायणो व्व लच्छीए जो समालिगिओ निच्चं ।६५॥ तस्स य राइणो सयलतेउरप्पहाणा, निज्जिय सयल-रमणी-यण-रूव-सोहग्गाइ-गुण-गण-साहीण-नरवइ-सयल-सरीरत्तणेण परितुटु-पसुवइ-विदिण्ण-सरीरद्ध-भागं ललियमवि उवहसंती, सुसरीर-सरूव-निय-पइ-गव्व-गम्विया अणंगरोहिणी रइमवि तिणमिव गणयंती सकलंक-सहयर-समागम-दोस-दुसि कोमुइमवि न किपि मण्णयंती, कारणं रइए, मंदिरं परमपीइए, सरीरमेत्तेणं चेव भिण्ण-बीयमिव हिययं नरवइणो पियंगुमंजरी महादेवी। भुवणच्छेरयभूयं रूवमिमीए मनोरम दठ्ठ। विहिणो वि विम्हओ, माणसम्मि निथए समुप्पन्नो॥६६।। अहह पडिबिंब-रहिआ, भयतट्ठकुरंगलोयणा एसा । कह निम्मिया मए वि हु, न जाणिमो वत्थु-परमत्थं ॥६७।। उत्तत्त-कणय-वन्ना, संसार-सुहाण कारणं परमं । सुविणीया सुकुलीणा, पइ-अणुकूला सुसीला य ।।६।। कल-कोइल-महुरसरा, निय-बंधव-कुमुयसंड-ससिजोण्हा। रज्ज पि तीए वज्ज, मण्णइ राया किमण्णेण ।।६९।। सो य राया तीए सह सिणेह-सरिस-सयलिंदियाणंद-दायगं, बहुजण-नयण-मणहरं, नीसेसविउस-जण-पसंसणिज्जं, जहा समीहिय-संपज्जत-सयल-विसय-विसरं, विसयसुहमणुभवंतो, कयाइ महुरवीणा-विणोएण, कयाइ बत्तीस-बद्ध-नाडयरस-पेच्छणेण, कयाइ सिंगार-रसिय-सुकवि-कहा-पहेलियावियारेण, कयाइ देव-गुरु-चलणाराहणेण, कयाइ दीणानाहकिविण-दुत्थिय-विहल-जणुद्धरणेण, कयाइ रज्जकज्ज-चिंतणेण कालं गमेइ । एवं च जंति दिथहा, परोप्परं ताण नेहजुत्ताण । बहुपुण्ण-पावणिज्जं विसय-सुहं अणुहवंताण ।।७०।। अण्णया वासभुवणमुवगएण राइणा चइऊण परमपल्लंक, मोत्तूण भद्दासणाईणि पवरासणाणि, सुद्ध-धरणीयलोवविदा. विसाय-विस-वेग-विसंठल-सयल-करण-वावारा, वारिय-वीणा-वेण-गंधब्व-नद्र-पय-निय-परियणा, अणवरय-पयथोरंसु-विरइय-हारावली, परिचत्त-वरवत्थाहरण-विलेवणा कुसूम-दाम-सूण्ण-केसपासा, तंबोल-परिहार-विरंग-सूक्काहरा, निरंतर-विमुक्क-दीहण्ह-नीसासा, रवि-कर-तविय-विजल-धरणीयल-गयबाल-सफरी व दुक्खभरतावतावियंगी, हिमदड़ढकमलिणी व विच्छाय-सयल-सरीरावयवा, चिरपरिचियमवि सहीअणं अपरिचियमिव मण्णमाणी, वाम-करयल-पल्लत्थियमहा, विमण-दुम्मणा, अट्टज्झाणोवगया, अणायक्खणीयं किंपि दसंतरमणुहंवती दिट्ठा देवी पियंगुमंजरी, संभासिया य सायरेण राइणा-“देवि ! कि ते सरीरे बाहाकारणं ? कि तक्खणुप्पण्णण केणावि वाहिणा वियारो दरिसिओ? कि केणावि मए वि अक्खंडियपुव्वा आणा तुह खंडिया? किं ण विणीओ परियणो? कस्स वा तुह विप्पियं कुणंतस्स सुमरियं कयंतेण? कहेहि, जइ अकहणीयं न होइ।" एवं पुच्छंतस्स वि नरवइणो न किंपि जंपियं पियंगमंजरीए। केवलं वाम-चलणंगुट्ठएण धरणीयलं विलिहमाणा अहोमुही ठिया। तओ वयणमेत्तेण अकयपडिवत्ती विलक्खो ससंभमो य पासट्ठिय-. परियण-मुहाणि अवलोइउं पवत्तो राया। . .. एत्थंतरे परियणमज्झाओ समागंतूण चंदलेहाभिहाणाए पहाण-दास-चेडीए वामकरण गहिऊण वामचरणं दाहिणकरेण उन्नामिऊण मुह-कमलं ससिनेहं सोवालंभं च भणिया पियंगुमंजरी-“देविपियंगुमंजरि, जुत्तं णु एवं, सरिसं णु एवं सरय-निसायर-निम्मल-रायवंस-पसूयाणं, उभयकुल-विसुद्धाणं, विणयाइ-गुणगणाहरण-विभूसिय-सरीराणं, पइ-पयकमल-समाराहण-महुयरीणं, महुमास-लच्छीणं व सयलजण-मणाणंदकारिणीणं, तुम्हारिसाणं, जण्णं देवय-गुरुभूए संसारसह-सहारस-रयणायरे, रमणी-यण-पाणप्पिए पिययमे वि घरमागए अणालवणाइणा परिभवकरणं?" तीए भणियं-"हला ! 2010_04 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो चंदलेहे, न मए सुण्णचित्तत्तणओ किंपि वियाणियं । किमेस हेला-विणिज्जिय-सयल-सामंत-पणाम-परंपरापडिच्छणसमय-निवडत-मणि-मउड-कोडि-संघट्ट-मसणीकय-पायवीढो अज्जउत्तो।" चंदलेहाए भणियं-“सोहणं जायं, जइ संपयं पि परिजाणिओ। कि दिट्रपूवो कयाइ सामिणीए पढमं वा दंसणं?" देवीए भणियं-"हला! असंबद्ध-पलाविणि! न एस कालो केलीए। संपयं कालोचियं करेसु।” “जं देवी आणवेइ"-त्ति भणिऊण उट्ठिया चंदलेहा । तओ संभमवस-खलंतमुत्तरियं दाहिण-करेण ल्हसियं कडिल्लं वामकरण संठवंती झड त्ति, उट्ठिया पियंगुमंजरी वि । “देवि ! अलमलं, चिरप भमेणं ति, भण-भण" घेत्तण करे नियकरेणं निवेसिया भद्दासणे राइणा । सयमवि चंदलेहाविदिन्ने पंचवन्न-रयण-किरण-नियर-निबद्ध-इंदाउहे विचित्त-रमणीए कणगासणे निसण्णो। दिण्णं च चंदलेहाए पियंगमंजरीए कणय-मय-भिंगार-मह-विणिग्गय-सच्छ-सलील-धाराए मुह]पक्खालणं । भणियं च अइगोरवेण] नरिदेण"पिए ! पियंगमंजरि ! साहेहि, नियदुक्ख-कारणं । अणेग-कुवियप्प-सय-संकुलं संतप्पइ मे हिययं । किं च समक्ख-जणसंविभत्तं पि विस[ल्ली]होइ दुक्खं ।" तओ कह-कह वि निरुद्ध-सोगावेगाए परम-विणय-विहिय-करयलंजलीए समहियघग्घरं जंपियं देवीए--"अज्जउत्त ! तुह पसायलालियाए, आणापडिच्छयासेस-परिअणाए, चिताणंतर-संपज्जंत-सयलमणोहराए बहुजण-सलाहणिज्जं विसयसुहमणुहवंतीए नत्थि मह किंपि दुक्खकारणं केवलं पुत्तजम्मविरहिया । विस मि] व विसयगणं अरण्णमिव वसिम भारमिवाभरणं तिणमिव समुद्दपज्जंतरज्जं विलवियमिव गीयं विडंबणं व हाव-भावविलास-गब्भिणं नट्टं सुद्ध[भ] भयल-मिव परमपल्लं[क] कारागारमिव धवलहर-निवसणं पंकमिव कुंकुम-कप्पूर-मिगनाहिसारसिरिखंडमंडणं जलियजलणजालावली व हारावली मुम्मुरंगारनियर-मिव चंदकिरणावली पडिहाइ। जओधण्णाओ ताओ महिमंडलम्मि महिलाओ माणणिज्जाओ। जा नियकुच्छिसमुब्भवसुयाण वयणं पलोयंति ।७१। उच्छंगाओ कक्खंतरेण पविसित्तु पहसिरम हाई । थणदुद्धं बालथाई धावति ते [हु] धण्णाओ ।।७२।। धण्णाण वि धण्णाओ जाओ दळूण पुत्त-भंडाणि । पण्हुअपओहराओ पयं मुचंति नारीओ ॥७३॥ थणपाणकयत्थाई मोत्तूण पओहरे पहट्ठाई । जाणुवर-संठियाइं नच्चाविज्जति धण्णाहिं ।।७४।। धण्णाउ कुट्टिमतले, उळंतपडतअक्खुडताई । ईसीसिमम्मणुल्लावविराई, जायाणि पेच्छंति ।।७।। मज्झ पुण अहण्णाए, नाह न जायं इमाण एक्कं पि। झिज्जामि तेण अहिअं, कसिणे पक्खे ससि-कल व्व ।।७६।। रूवेण वि संपण्णा, जोयण-सोहग्ग-संजुया वि दढं। महिला अवच्चरहिया वंगलगोणि व्व पडिहाइ ।।७७।। कि बहुणा ? अज्जउत्त ! घरिणीसद्देण वि निफलणेण लज्जिया न सक्कुणोमि नियपरियणस्स वि मुहमुवदंसिउ किमंग पुण सेस लोयस्स, परमत्थेण अज्जउत्तो ! चेव महदुक्खकारणं, जो न चितेइ पुत्तट्ठा किंपि उवायंतरं" ति, भणिऊण मोणमासिया। राइणा भणियं-"देवि! जइ एवं तो जं मए पुवि भणियमासि-“कस्स वा सुमिरियं तुह विप्पियं कुणंतस्स कयंतेण तमम्हाण निवडियं"। एत्थंतरे “पडियममंगलं हवउ देवो पव्वयाऊ पूरेउ पणइजणमणोरहे। पालेउ तिसमुद्दमेहलं मेइणी ति।" जंपियं चंदलेहाए। राइणा भणियं-“अहो ! मंगलकरणकुसलया देवी परियणस्स, अवसर-भणिई-निउणत्तणं च। देवि ! साहारणे वि संय-सोगानले किमेगागिणी संतप्पसि ?" तीए भणियं-“धण्णो तुम, संति तह आणाओ वि विसुद्धरायवंस-संभवाओ . पणइणीओ, ताण पुत्तेहिं वि कयत्थो तुम।" चंदलेहाए भणियं-"असाहारणो पई देवो देवीए अम्हाणं संकप्पो आसि । जाव सयं चेव देवीए सयल-पणइणी-साहारणो कओ।" राइणा भणियं-"चंदलेहे ! अलमिमिणा वियारेण। जंपउ जं वा तं वा करेउ जं नियमणस्स पडिहाइ। तह वि मह माणणिज्जा देवी को वल्लहे रोसो ?।।७८।।" - तओ कोवानलवसरत्तच्छ-दुप्पेच्छाए इसिकंपंत-सिरोहराए आवेसवस-फुरुफुरंताहराए जंपियं देवीए--"हला चंदलेहे! जइ अज्जउत्तचित्त-लहणत्थं मए एयं पयंपियं तो कीस तुमं विस-तुंबयं व बाहिं लण्हा अंतो विसभरिया, 2010_04 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा सुइ व्व तिक्ख-तुंडा, वसणंतरं लहिऊण पइट्ठा। अरे ! अत्थि कोइ जो एयं असिक्खिअ-पंडियं दुटु-दासिं मसिविलि]तगत्तं करिय अद्धचंदं दाऊण रायभवणाओ नीहारेइ?" एत्यंतरे परिहासं वड्ढयंतेण चंदलेहमुद्दिसिऊण जंपियं राइणा--"सच्चो एस अहाणओ---'जन्न सुसिक्खिओ वि नाविओ नियसिरं मुंडेइ।' जओ चंदलेहाए मंगुलं काऊण अम्हाण पडियममंगलं अप्पणो पुण मज्झे समागयं।" सोऊण सयल-परियण-दिण्ण-समकाल-करताल-सद्द-भरिय-भुवणोदरो अट्टहासेण पहसिओ राया। तओ “अहमेगा एत्थ दुहिया, न जुत्तं दुहिय-जणस्स सुहियजण मज्झे अवत्थाणं" ति, भणमाणी मोत्तूण भद्दासणं चलिया देवी। _ 'देवि मरिसियव्वं' ति, भणमाणेण राइणा वामहत्थे गहेऊण तम्मि चेव भद्दासणे निवेसिया । भणिओ य परियणो'न तेण मह कज्जं जो देवीए न संगओ । ता लहं पसाएह।' तओ मणिय-नरवइ-हिययाभिप्पाओ विणय-विहियंजली"सामिणि ! खमेसु जं किंचि अवरद्धं" ति जंपिरो चलणेसु निवडिओ सव्वो वि परियणो । चंदलेहाए भणियं"सामिणि! मह विसेसेण खमियन्वं, न मए अहिय-बुद्धीए एवं पयंपिअं, किंतु सामिणी-दुक्ख-दुक्खिय-महाराय-विणोयणत्थं।" पियंगमंजरीए भणियं-"जइ एवं तो खमियं चेव । गच्छह, नियवावारवावडा होह" त्ति । भणिऊण विसज्जिओ परियणो। ___ तओ राइणा भणियं-"पिए ! पियंगुमंजरि ! "विसाय-बहुलो य इत्थियायणो' सच्चवियं तए एयं । मुंच संपयं विसायं, करहिं ताव अबलाजण-सज्झमुवायं । जइ तेण ते पुत्तो न भविस्सइ ताहमन्नं उवायंतरं चितिस्सा मि"त्ति, भणिऊण विसज्जिया देवी। सयमवि रज्जकज्जाणि चितिउमाढत्तो पियंगमंजरी वि पसत्थ-वासरे संनिहिय-सयल-पूओवगरणा परिमियचेडिया-चक्कवाल-परिक्खित्ता, ण्हाया, परमसूइया, गहिय-सविसेस-उज्जल-नेवस्था, गया धरणीतिलयभूयं मयरंदसुंदरं नाम उज्जाणं । दिट्ठोय तत्थ बहुजणजणिय-पउर-पच्चओ अमरसुंदरो नाम जक्खो। पहाविओ सुगंध-गंधोदएणं । पिंजरिओ पवर-घणसार-जल-संमिस्स-कुंकुम-केसर-रसेणं। कया कवोलेसु मिगनाहिणा पतावली। पूइओ सरस-सयवत्त-पमुहकुसुमेहिं । आहरिओ पवराहरणेहिं । परिहाविओ पवर-वत्थाणि । समुद्धओ कालागरु-कप्पूर-पूर-परिमल-भरिय-भवणोदरो धूओ। तओ काऊण पंचंगपणिवायं विण्णतो देवीए-“देव! मयरसुंदरुज्जाणभूसण! जइ तुह पसाएण पुत्तो भविस्सइ, तो ते सुवण्ण-सयसहस्सं दससहस्साणि घेतूगं सयल-विसयसारं गाम-दुगं च वियरिस्सामि। अट्ट दिणाणि महामहूसवं, दिण-मेगं सपरियणा रयणि-जागरणं च करिस्सामि" त्ति विण्णविया सभवणमागया ठिया। तमेव जखं समाराहयंती मासमेगं त तेण सुय-संपत्ति-सूयगो सुमिणगो वि दिण्णो। तओ सविसेसमधिकं कुणमाणी दण जंपियं-जराजज्जरिय-सरीराहि, वयण-कंदरंतर-पविरल-दीसंत-दसणाहिं, वुड्ढत्तण-महाराय-निवास-सूयगपयडि[अ]-सयल-धवल-सिरोरुह-धयवडाहिं, रायावरोहतत्ति-निउत्ताहि, महल्ल-महल्लीहिं"देवि! अस्थि-रयणपुरस्स उत्तर-पुरत्थिमे दिसाभाए सच्चोवायं य वडढजण-मणिय-माहप्पं, सडिय-पडियं चंडियाययणं । तहिं वच्च तुम्हे । मा तत्थ गयाए सामिणीए समीहिय संपत्ती न होज्जा ।" 'एवं भ [व]उ' त्ति भणिऊण पहाण-परि-[यणपरि] वुडा कइवय-थेरी-पुरस्सरा परियण-मणियमग्गा गया चंडियाययणं । तत्थ वि तहेव पहाणाइ-ण्हवणाइ-सयलपडिवत्ति काऊण विण्णविउमाढत्ता पियंगुमंजरी-"देवि ! महिसासुर-दप्पदारिणि, कर-कय-तिक्ख-तिसूल-धारिणी, पणयजण-मणवंछियकारिणि, पलय-काल-कंकाल-रूव-धारिणि कच्चायणि ! काऊण पसायं, देहि मे कूलनंदणं, जेणाहं करेमि पइदिणमेव तुह पायवंदणं। समुद्धरेमि सडिय-पडियं तुह मंदिरं। कारवेमि भयवईए जच्चकंचण-पडिमं। दंसेसु पुत्त-संपत्ति-सूयगं सुमिणगं, जेणाहं निव्वुया चिट्ठामि"त्ति, भणिऊण विहियपणामा जहाऽगयं गया देवी। _ 2010_04 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य मुग्गवाणियदिढतो वोलीणा कइवि दियहा । न जायं सुमिण-दसणमवि एवमण्णाणि वि बहुजणजणिय-पच्चयाणि भुवणविणिग्गयजसाणि, पोराण-जणिय-माहप्पाणि, देवयारूवाणि समाराहयंतीए समइक्कंता छम्मासा न उण पुण्णा आसा। तओ पारद्धा बहुसुयजण-सेवा। पउत्ता तेहिं नाणाविहा मंत-जोग-चुण्णा। पाइया बहुप्पयाराणि खार-तुवरकडुय-ओसहाणि। अप्पा चेव तेहिं कयत्थिओ। जओ भणियं-- सो को वि नत्थि देवो, न दाणवो न वि य जाणु-यजणो वा । जो पत्थिओ न तइथा, देवीए पुत्तकज्जेण ॥७९॥ तह वि न हु कज्जसिद्धी, संजाया पुव्व-पुण्ण-विरहेण । एग वि सुत्थिय-जणं, न सहइ अहवा विहि एसो॥८०।। तओ देवी गरुय-सोग-संभार-भरियमाणसा परियणाणुरोह-विहिय-पाण-भोयणा, परिसुसिय-सयल-सरीरावयवा, हिम-दड्ढ-कमलिणीव विच्छाया, दिट्ठा अण्णया राइणा। सुमरियपुव्व-वुत्तंतेण पुच्छ्यिा चंदलेहा-"किं न कओ देवीए पत्त-निमित्तं देवयाराहणाईओ उवाओ ?" चंदलेहाह-"उवाय-सहस्सा कया, केवलं उच्छु-पुष्पं व निप्फला जाया, अओ तेण दुक्खिया सामिणी।" - राइणा भणियं-"देवि ! अलं विसाएण, करेहि सव्वं पि हाण-विलेवणाइ करणिज्ज। अंतो छण्हं मासाणं जइ ते मणोरहे न पुरेमि तो जलणं पविसामि।" चंदलेहाए भणियं-"अलममंगलेण" राइणा भणियं-"जइ वयणेण मंगलं होइ तो किं न देवीए पुत्तो हवइ।" . . चंदलेहाए भणियं-“देव ! लोयववहारेण मंगलाणि कीरंति । परमत्थेण पुण पाणिणं निय-कम्माणि चेव सुहासुहकारमाणि।" राइणा भणियं-"जइ एवं तो न नज्जइ कम्माणि वि बंधगाणि तो तहा जइस्सं जहा अचिरादेव देवी पुत्तमुहमवलोएइ।" एत्थंतरे नियपओयणवसेण एवमेयं' नत्थित्थ संदेहो, जंपियं केण वि परियणमझाओ, फुरियं रण्णो दाहिणलोयणेण, निसुओ संख-सद्दो, गुलुगुलियं गंध-हत्थिणा, हिंसियं पहाण-तुरंगमेण । तओ राया सुह-सउण-परंपराजणियपहरिसो, वियसिय-वयण-कमलो दिटठो देवी चंदलेहाहिं । भणियं च चंदलेहाए-“सामिणि ! हरिस-परिव्वसो च्चिय देवो दीसइ। किं कारणं?" तीए भणियं-"सूटठ नायं, परं तुम चेव पुच्छे कारणं जेण ममा वि मण-निव्वइ होइ।" त. काऊण पणामं जंपियं चंदलेहाए-“करेउ पसायं देवो, कहेउ जइ अकहणीयं न होइ? कि वो हरिसस्स कारणं?" राइणा भणियं-"सुह-सउण-परंपरा।" इसिं विहसिऊण जंपियं चंदलेहाए-"देवि! संपूण्णा ते मणोरहा, जओ देवो दुब्बल-वणिओ इव सउपायत्तं कज्जसिद्धि मण्णेइ।" राइणा भणियं-"चंदलेहे ! सउण-सज्झा कज्ज-सिद्धी सयलजणसम्मयमेयं । किं न सुओ तए मुग्ग-वाणियगदिळंतो?" तीए भणियं-"न सुओ सामी । जेण सामिणी वि खणमेत्तममुणा विणोएण सुहिया हवइ।" राइणा भणियं-'सुणसु' । .. .. अस्थि इहेव भारहे वासे पमुइय-पामर-सयसमाउलो, आरामुज्जाण-वावि-पोखरिणि-समाउलो, दुप्पय-चउप्पयधण-धण्ण-हिरण्ण-सुवण्ण-सोहिओ, मज्झिमखंडमंडणो, धरिणी-तिलयनगर-समासण्णो, 'सालिग्गामो' नाम गामो। तत्थ णं विहल-बवसाओ, सुविणे वि असंपण्ण-मगुण्ण-पाण-भोयणो, जर-दंडी-खंड-निक्सगो, आजम्म-दारिद्दिओ 'दुग्गिलो' नाम वाणियगो परिवसई। सो तत्थ पुव्वकवकम्मदोसेण उदर-भरणमेत्तमवि लाहमलहितो मुग्गवडियं गहाय धरणीतिलयं पत्थिओ। पत्तो कमेण नयर-बाहिरियं दिट्ठो सिद्धपुत्तेण। पुच्छिओ-“कत्तो भवं?" तेण भणियं-“सालिग्गामाओ। वाणिज्जेण किमत्थि 2010_04 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कह लाहो न वा?" सिद्धपूत्तण भणियं-"केरिसा भे सउणा जाया?" तेण भणियं-“घर संठियस्स चेव गमणसंकप्पकाले छीयं पच्छिम-दिसाए । घराओ नीहरंतस्स पिटुओ छीयं । गामाओ नीहरंतस्स वामा सामा जाया। नगर-पवेसे वि दाहिणं'त्ति । सिद्धपुत्तेण भणियं-“अहो ! सोहणा सउणा, सयल-समीहिय-संपायगा। जओ भणियंठाणट्ठियस्स पढम, चिय कज्ज किपि काउकामस्स । होइ सुहा-असुहा, चिय छीया दिसिभागभेएण ॥८१।। पुवदिसा धुयलाभ, जलणे हाणी जमालए मरणं। नेरइए उव्वेयं, पच्छिमए परमलच्छी य ।।२।। वायव्वे सुहवत्ता, धणलाहो होइ उत्तरे पासे। ईसाणे सिरिविजयं, रज्जं पुण बंभठाणे य ।।३।। पह-पत्थियस्स संमहा, छीया मरणं नरस्स साहेइ। वज्जेह दाहिणं पुण वामा पुट्ठीए सिद्धिकरा ।।४।। हवइ पवेसे वामा, असुहयरा दाहिणा सुहा चेव। पुट्ठीए हाणिकरा, लाहकरा सम्मुही छीया ॥८५।। निग्गमे सोहणा वामा, पवेसे दाहिणा सुहा। सूलि-सूलिसरा सामा, नरो पुणेहि पावई ॥८६॥ ... . ता भद्द ! तुम सुह-सउणनिरिक्खिओ, परमफलं पाविहसि ।" एवं भणिऊण गओ सिद्धपुत्तो । दुग्गिलो वि इमं सोऊण पमुइय-माणसो मोत्तूण धरणीए मुग्गवडियं उब्भिय-भुओ, मोक्कलसिरोरुहो, निय-पायप्पहार-पहय-धरणीतलो, नच्चिउं पवत्तो । दिट्ठो य नयराओ नीहरतेण हत्थिखंधगएण विक्कमसार-राइणा । पुच्छिओ समासन्नपुरिसो। "अरे ! किमेस जक्खाइट्टो वाउलो वा जेणेवमसमंजसं नट्टविहिं पयट्टेइ ?' पुच्छिओ गंतूण पुरिसेण-"अरे ! किं करेसि?" तेण भणियं--"ककारो ते मत्थए निवडउ मह पुण सुह-सउणफलं संपज्जउ ।" पुरिसेण भणियं-"कुविय-कयंतालोइयमहाराओ पुच्छावेइ लहुँ साहेहि ?" तओ तेण भयभीएण “नमो पुवकय-कम्माण, रण्णे वि राउलमम्हाणं," ति भणमाणेण साहिओ सुह-सउण-वइयरो। तेण वि गंतृण राइणो । तं सोऊण कोवम्वगओ राया समाणत्तो दंडवासिओ"अरे ! अणुहवउ पसुमुह ! सउणफलं । तुम पि नगरे गंतूण पडहएण घोसाविज्जा । 'पंचदिण मज्झे बहिरागयं मुग्गवडियमवि गहिस्सइ तस्स राया महादंडं करिस्सई'।" तेण वि तहेव संपाडियं रायसासणं पविट्ठो दुग्गिलो नयरमज्झे । गओ आवणवीहीए। दिट्ठो नियहट्ट-निविट्ठण धनसारसेट्टिणा। हक्कारिओ हत्थसण्णाए। समागओ दुग्गिलो। निसण्णो। दिण्णासणे, मुक्का मुत्तोली, पुच्छिओ सेट्ठिणा-“किमेत्थ कियाणयं ?" तेण भणियं-"मुग्गवडियामयं ।" तओ वामहत्थ-पंचंगुलीहिं मुहमच्छायंतेण तरलतारयं दिसोदिसि निभालयंतेण, दाहिणकरं भुज्जो-भुज्जो विसज्जणकए फेरयंतेण निहुयं जंपियं धनसारसेटिणा "-अरे ! संखनिहिसरिस! अवसर, ममावणाओ। अलं तह संगेण ।" एवं खर-फरुस-वयण-निब्भच्छिओ वि कज्ज मकज्जमबुज्झंतो अणट्रिउकामो वि बलाओ करे घेत्तुण निद्धाडिओ सेट्रिणा । विलक्ख-वयणो नयर-मज्झेण हिडतो पत्तो दुम्मह-वाणियगस्स आवणं । दिदो तेण । साहिऊण पुच्छिओ- "किमेत्थ ?" तेण भणियं-“मुग्गवडियं ।" तओ कयं दुम्मुहेण कयंत-भिउडीभीसणं वयणं । जाओ रत्तच्छो। जंपियं--"निय नाम सरिसं नत्थेत्थ कोइ आरक्खिय-पुरिसो रायसेवगो वा? जो एयस्स रायसासणाइक्कमकारिणो द्र-वाणियगस्स निग्गहं कारेइ ?" एयं सोऊण भयभीओ उतो चेव गहिओ दंडवासियपूरिसेण दुग्गिलो । सो गाढं कयत्थिऊण नीओ पंचउल-समीवे । "एस रायसासणमइक्कमंतो मए पाविओ । जं जत्तं तं करेह त्ति।" भणिऊण गओ पुरिसो। पुच्छिओ तेहिं दुग्गिलो। “किं तुममित्येव वत्थगो उयाहु आगंतुगो?" तेण भणियं--“सालिगामाओ समागओ।" तेहिं भणियं--"कि न सुयं तए पंच दिणाणि जाव मुग्गवाणिज्ज-निवारणागभं महाराय-सासणं?" तेण भणियं--"न सुयं ।" तओ संजायाणुकंपेहि ‘मा भुज्जो वि एयं करेज्जसु' ति, भणंतेहिं विसज्जिओ सो तेहिं । गओ नयरगोअरपच्चासन्न-संठियं सुण्णावणमेगं पविट्ठो तत्थ तमंधयाररयणीए तण्हा-छुहाकिलंतो, विसन्नमाणसो चितिउं पवत्तो-- जणणीए खयकारय, बहुजणपरिभूयविहलववसाय । सथलपुरिसत्थवज्जिय, धणहीणधिरत्थु ते जीयं ।।८७।। दारिद्द-गरुय-मोग्गर-पहरण-पहओ पणट्ठचेट्ठो। जं दुग्गओ वि जीवइ, तं मण्णे गरुय-पाव-फलं ।।८।। _ 2010_04 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य मुग्गवाणियदिढतो काऊण गरुयखेयं, दीहं उण्हं च नीससिऊण । गहिऊण मुट्ठिमेगं मुग्गाण अह खाइउं लग्गो।।८९।। धूली धूसरियंगो, खर-फरुस-सिरोरुहो मलिणवत्थो । निप्पडिकम्म-सरीरो,मुणि व्व निथमेण परिहिणो।।९।। इंदिय-पसर-निरोह काउं दाऊण मत्थए मोटें । भूमीए चेव सुत्तो, संझा समयम्मि सो तत्थ ।।९१।। इओ य तम्मि चेव नयरे राइणो सव्वाहिगारी मइविहवो नाम मंती परिवसइ । जयावली से भारिया। चउण्हं पुत्ताणमुवरि बहूहिं उवाइय सरहिं सोहग्गसिरिनामिया एगा चेव तीए दारिया। अईव वल्लहा तेसिं । सम्मया सयलपरिअणस्स। कमेण वड्ढमाणा पत्ता मयरद्धय-महाणिहाणभूयं जोव्वणं। कारवेइ पिया उचियवर-गवेसणं। अण्णया धवलहरगयाए पियंकराभिहाणसहीसहियाए सोहग्गसिरीए दिट्ठो रायमग्गेण गच्छंतो पढम जोव्वणे वट्टमाणो नलकूबरो व्व परमरूव-रमणीओ धणदत्तसिट्टिसुओ धणचंदो। दंसणाणंतरमेव गया सोहग्गसिरी मयणबाणगोयरं । हियसव्वासा? विम्मण-दुम्मणा दिट्ठा पियंकराए । भणिया य “सहि, सोहग्गसिरि ! किं कारणं निरुद्धसयलिदियवावारा परमजोगिणि व्व किंपि झायंती तुमं दीससि ?" तीए भणियं--"न किपि तहाविहं ।" पियंकराए भणियं--"अकहिज्जमाणं पि जाणियं मए, परं तुह मुहाओ सुयं निस्संसयं हवई' त्ति कलिय पुच्छिज्जसि ।” तीए भणियं"कहेहि, ताव पेक्खामि तुह मइकुसलत्तणं?" पियंकराए भणियं-"धणचंददंसणं तुह पयइविवज्जास-कारणं।" सोहग्गसिरिए भणियं-"सोहणं नायं पियसहीए, परं पडियारं चितेसु।" पडिवण्णमेईए । कया भिण्ण-रहस्सा सोहग्गसिरिधाई मयणिया। भणिया--"पिय सहि! सोहग्गसिरीए जं कज्जं तं तुह चेव कज्ज, परं अविदियं तुह कहिज्जइ।" तीए भणियं--"कहेसु।" साहिओ तीए सोहम्गसिरिसंतिओ धणचंददंसणाणुराय-वइयरो।. जायाओ दोवि एगचित्ताओ। अण्णया गया मयणिया धनचंदमंदिरं । निसण्णा आसणे । पुच्छ्यिा धणचंदेण-"किमागमण-पओयणं?" सणियं सवर्णते होऊण साहियमिमीए । “वच्छ ! तुह पाणिग्गहणकए गाढं परितप्पइ मंति-तणया सोहग्गसिरी। भणइ य जइ न मे धनचंदो पई तो पाणे परिच्चइस्सं, एवं नाऊण जं उचियं तं करेहि।" तेण भणियं--"गच्छसु तुम, नियहियएण मंतिय जहाजुत्तं तहा साहिस्सामि।" गया मयणिया। चिति उमाढत्तो धनचंदो---'अहो ! संकडमावडियं । जइ ताव सब्भाव-सिणेहाणुरत्ता पिययमा परिहरिज्जइ तो सा जलण-पवेसेण वा कव-निवडणेण वा विस-भक्खणेण वा उब्बंधिऊण वा अत्ताणयं मरिज्जा, तं न संगयं । अह पच्छन्नमेव तीए पाणिग्गहणं कीरइ तो नियकुलमइलणं, विरोहो य अमच्चेण सह जायइ, तो अलं मे पच्छण्णपाणिग्गहणेणं त्ति' निच्छयं काऊण टिओ धनचंदो। बीयदिवसे समागया मयणिया। पुच्छिओ तीए सेट्ठि-सुओ-कि मंतिओ ? पडिसिद्धा तेण, तहवि · न दिया। पइदिणमेव गमणं कुणमाणीए समइक्कंता एग-दिवसेण ऊणा छमासा । तहवि न जाया कज्जसिद्धि । छमासपूरगो य सो चेव वासरो जत्थ दुग्गिलो मुग्गवडियं गहाय समागओ । कयनिच्छया गया तम्मि दिणे मयणियाए भणिओ धनचंदो-"अज्ज सोहग्गसिरिसमीहियं करेसु इत्थीवहं वा पडिवज्जासु?" उवरोह-सीलयाए पडिवण्णं धणचंदेण तब्बयणं । तीए भणियं-“जइ एवं तो नयरपुव्वगोउरसमासन्न-सुन्न-हट्टे पविरल-जणसंचारुव-रयणीए गन्तूण चिट्ठियव्वं ।" एवं ति, तेण पडिवणं । गया मयणिया । साहिओ सोहग्गसिरीए सव्वो वि वइयरो । कया तक्कालोचिया विवाह-सामग्गी । गहियो सराव-संपुडे काऊण अग्गी। गयाओ तत्थावणे । विरस-परिणाममेयं ति कलिऊण न समागओ सेट्रि-सूओ। 'धणचंद धणचंद' ति, मंदमंदमुल्लवंतीओ पविद्वाओ ताओ सुण्णंधयारहटमज्झे । इओ तओ करपरामरिसं कुणंतीण लग्गो हत्यो दुग्गिलय-सरीरे। करे घेत्तण उढियारिओ मयणियाए। भणिओ य सपरिहासं । “अहो! सूहिओ जणो, जो एवं वज्जभारमंगीकाऊण निच्चितो सुयइ।" दुग्गिलेण चितियं-"हंत !! किमेवं कयत्थिऊण अज्जवि न कयत्थो विही। करेउ जं से रोयइ ।" ढिओ तुसिणीओ, विलित्तो कप्पूर-पूरकालागुरु-सम्मिस्ससारसिरिखंडेणं सव्वंगेसु मयणियाए। नियंसाविओ सेय-सुकुमालवरवत्थ-जुयलं । पिणद्धो सिरोहराए नित्तुलामल-मुत्ताह]ल-हारो । लंबावियं कंधराए कणय _ 2010_04 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .१० मणोरमा-कह संकलं । विरइओ सरस-सुगंधसार-सुमेहिं सिरम्मि सेहरो। बद्धं दाहिणकरे कंकणं । मेलिओ मयणियाए करो करेण । भमियाणि सराव-कय-कइव-अंगार-परिपेरंतेसु चत्तारि मंडलाणि । भुत्तो वहु-वरेण एगथाले चेव सुह-संभारो कंसारो। काऊण जलसोयं गहियं पंच सोगंधिय-तंबोलं। हरिस-वस-निब्भराए पुरओ होऊण जंपियं मयणियाए-“धनचंद!. अज्ज तुमं धणचंदो सोहग्गसिरि, तुम पि इच्छ्यि -वर-कर-गहणेण अज्ज सोहग्गसिरी। कओ मए कहकहवि पुण्णमंताण समागमो। अओ परं विही पमाणं" ति, भणिऊण विरमिया मयणिया। मंदमंदं जंपियं दुग्गिलेण 'विही पमाणं' ति, नत्थित्थ संदेहो। तओ सद्देण 'न एस धनचंदो' ति, नाऊण मयणियाए साहियं । सोहग्गसिरीए भणियं--"जइ एवं तो लहं नियघरं वच्चह। तहेव कयं, नुवन्ना नियपल्लंके सोहग्गसिरी । रविकरतविय-थल-गय-सफरीव तल्लोवेल्लि कुणमाणी विलविउमारद्धा--- अबला जणम्मि पहरसि, तत्थ विकण्णायणम्मि निक्करुण । मोत्तूण सूर पुरिसे, सच्चमिणं जं अणंगोसि ॥९२।। न कुलं न यावि सीलं, न गुरुयणो नेव बंधव-जणो वा । वणिज्ज पि न गणियं न तो वि सो पियथमो जाओ।९३। सो वि न दिट्ठो जो किल परिणीओ कहवि अंधयारम्मि। विनडियम्हि विहिणा न कण्णया नेव परिणीया ।९४। अह हयहियय ! बहुदुक्ख-जलण-जालोलितावियं पि दढं । फुट्टिहसि कहण निग्विण लोहं व घणपहयं ॥९५।। एवं विलवमाणी भणिया मयणियाए सोहग्गसिरीआरंभे च्चिय विरसाइं तहय विरसाइं करणकालम्मि । मंदालोच्चिय कज्जाइं एत्थि [मूढा] दूमिप्ति ।।९६।। जइ तुह सुहेण कज्जं निरंतराएण मयसिलिंबच्छि । तो अइकिलेसबहुलो पियो जणो नेव कायव्वो॥९७।। एवंविह कज्जकरो वसणे वि हु धीरओ जणो होइ । काऊण जो विसायं, करेइ सो तिणसमो सुयणुं ।९।। ता मोत्तूण पलावे, साहसमवलंबिऊण खणमेगं । चिट्ठसु सयणिज्जगया [ए]त्थ किं बहुवियारेण ? ॥९९।। अहमवि कहेमि गंतूण, तुज्झ जणणीए वइयरं एअं। मा सच्चं हवउ इमं न य जारो नेय भत्तारो॥१०॥ एवं भणिऊण गया मयणिया । साहिओ सव्वो वि सोहग्गसिरिमाऊया[ए] वइयरो । तीय वि संभमखलंतपयसंचाराए गंतूर्ण साहियं अमच्चस्स । सो वि किंकायव्वमूढो चिट्ठइ। एस चेव वइयरो विक्कमसारराइणो धारिणिदेविअंगसमुब्भवाए अणंगसिरिनामियाए कण्णाए सव्वो समाणो वट्टइ। नवरं तीए समरसेणसामंत-पुत्तो अमरकेऊ दिट्ठो। भणिया नियधाई वियक्खणा--"अंब! अमरकेऊणा सह केण वि पयारेणं जहा मह पाणिग्गहणं संपज्जइ तहा करेसु अण्णहा नत्थि मे जीवियं ।" पडिवण्णं वियक्खणाए। गया अमरकेऊसमीवं । कहिओ अणंगसिरि वइयरो। तेण भणियं-"मह पिया पुव्वपुरिस-परंपराए चेव विक्कमसारराइणो सेवगो। तं न जुत्तं मह एरिसं काउ' ति, पडिसिद्धा वि अदिणे-दिणे समागच्छइ जाव एग दिणणा छम्मासा। तह विन पडिवज्जइ अमरकेऊ। . तओ दुग्गिलागमण-वासरे काऊण निच्छ्यं गया अमरकेऊ समीवे वियक्खणा । सोबालंभ-वयणगब्भिणं भणिओ-अमरकेऊ! "किं तमं रायबीएण न. जाओ? सिणेहाणरत्त-पियजपा-परिभवो वा न तुम पीडेइ ? जेण पइदिणं सिणेह-सलिलेण सिच्चमाणो वि सणसिंदूरगंठि व्व निव्वरयरो होसि, छम्मासे जाब किलेसिओ अप्पा, अज्ज विहिं वा पडिसेहं वा करे" त्ति, । उवरोहसीलयाओ प्रडिवण्णं तेण । तीए भणियं-"जइ एवं तो समइक्कते रयणिए पढमजामे एगागिणो राय-पहपच्चासण्ण-पासाय-गवक्खग-हिट्ठ ठाइयव्वं । पिच्छिहसि तत्थ तुमं लंबमाणी मुट्टिगेज्झमझं. वरत्तं, सा तए ईसिवालणीया दढयरं गहियत्वा य। अओ परं जहा. जुलं अम्हे चेव करिस्सामो". त्ति सिक्खविय गयावियक्खणा । गमणसमए 'न सुंदरमेयं' ति, चितिऊण न गओ. अमरकेऊ 2010_04 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य कावालियसाहणा इओ य सो दुग्गिलो वरवत्थाहरण-विभूसिओ, गंधुद्धर-विलेवण-विलित्त-सव्वंगो, तक्खणवियसंतमालइमालाविरइयसिर-सेहरो, समप्पण्णपेक्खणय-दसणाहिलासो, उदिऊण तओ ठाणाओ गंतुं पयट्टो । पत्तो अणंगसिरिधवलहरहेट्ठओ, दिट्टा लंबमाणा रज्जू, गहिया करेण, चालिया मणागं, ''सुलग्गो हवेज्जसु"त्ति, जंपियं वियक्खणाए। दुग्गिलेण चितियं-"अहो! एवं बीयमिव नाडयं लक्खियइ हवउ सउणा विलसंति" लग्गो दढयरं । खंचिया ताहिं रज्जू । आरोविओ सो धवलहर-गवखे । तं अंधयारत्तणओ सव्वरीए निरुद्ध-वयण-वावारत्तणओ य न पच्चभिण्णाओ। तक्खणा चेव कयाणि वियक्खणाए तहेव विलेवण-कुसुम-वत्थाहरण-कंकण-बंधणाईणि सव्व-कज्जाणि । निव्वत्तियं पुव्वपओगेण पाणिग्गहणं,। तहेव भुत्तो कासारो, कयं जलसोयं, दिण्णं तंबोलं, उवविट्ठ वहु-वरं, पुरओ होऊण आणंदभर-निब्भराए जंपियं क्मिक्खणाए"अज्ज चिय मह सहलो परिस्समो अज्ज सुत्थिया जाया । अज्जंचिय कज्जभरो, उत्तिण्णो मह सरीराओ।१०१। अणुरूव-रूव-सोहग्गसिरि समद्धासियाण तुम्हाण। अणुकूल-विहिवसेणं समागमो जं मए दिट्ठो ॥१०२।। ... संपय तह कह वि विही विहेउ जहा एसो आजम्मं चेव पवड्ढमाणो होउ । दुग्गिलेण भणियं--"एवं होउ।" सई सोऊण संकिया वियक्खणा । साहियं अनंगसिरीए, "हद्धी ! मुटुम्ह, अण्णो वि य एस कोइ लक्खीयइ?"" अणंगसिरीए भणियं"जइ एवं तो लहुं विसज्जेहि।" तहेव विसज्जिओ। गओ सट्टाणं । दुग्गिलो मुग्गवडियं ऊसीसए काऊण सुत्तो। साहिओ एस वइयरो वियक्खणाए अणंगसिरि-जणणीए । तीए वि राइणो। इओ य मइविहवमंती अण्णमवायंतरमलभमाणो दुहिया-वइयर-साहणत्थं रण्णो समीवमागओ। विण्णत्तो राया--"देव ! मह दुहियाए निय-कूल-कलंकमगणंतीए अबलायण-सूलहं महासाहसमवलंबिऊण पच्छण्णमेव केणावि अप्पा परिणाविओ। जमेत्थ कायव्वं तं महाराओ जाणइ ।" राइणा भणियं--"मह दुहियाए वि तुह दुहिया सरिसमेव चेट्रियं । अहो ! विहिणा समदुक्खाण समागमो विहिओ। अलमेत्थ वियारेण । लह गवेसावेहि वरदुयं पि।" निग्गओ मंती । पेसिया दिसोदिसं वर-गवेसणत्थं पच्चइय-पुरिसा । हिंडिया तिय-चउक्क-चच्चर-चउमह-महापह-सुन्न-घर-देउल-आराम ज्जाण-काणणाइ-ठाणेसु । न लद्धा कत्थ वि वरपउत्ती। पडिनियत्ता पूरिसा । समागया सुण्ण-वणसमीवे। समागओ सुण्ण-वणाओ वर-कुसुम-विलेवणाण सुरहि-परिमलो । संजायसंका पविट्ठा तत्थ पुरिसा । दिट्ठो य विवाह-वेस-परिगओ कंकण-जुयल-परिमंडियदाहिणकरो दुग्गिलो। करे घेत्तूण नीओ तेहिं अमच्च-समीवं । तेण वि दंसिओ राइणो । पच्चभिण्णाओ। रण्णा भणिओ य सो-"मुग्गवाणियगो तुम?" तेण भणियं--"जं देवो जाणइ।" कओ नरिदेण आयार-संवरो । समाणत्तो मंती एयमित्थ पत्तयालं जमेसो घर-जामाउओ चेव कीरइ, ता समप्पेहि धवलहरमेगं, वियरिज्जउ पंचसय-गामणिसामी।' 'जं देवो आणवेइ' त्ति, भणिऊण तहेव सव्वं संपाडियं मंतिणा । राय-अमच्चाण सम्मओ मणुय-भव-दुल्लह विसय-सुहमणुहवंतो सुहं सुहेण कालं गमेइ दुग्गिलो। एवमेसो सुहसउण-सामत्थेण सुहिओ जाओ। ___“अउ चंदलेहे ! सुहिया चिट्ठउ देवी, अणुक्लसउण-सूइयं सिज्झइ चेव देवीसमीहियं ।" एवं अणुकूल-वयण वित्थरेण समासासिऊण देवि गओ सट्ठाणं राया । निसण्णो सहा-मंडव-सीहासणे।। इत्थंतरे कालायस-कडय-कढिण-दंड-हत्थो समागओ पडिहारो । पणामपुव्वयं विण्णत्तो तेण राया--"देव ! दसणुसुओ अघोरघंटो नाम कावालिगो दुवारे चिट्टइ।" रण्णा भणियं--"सिग्धं पवेसय, का तवस्सिजणे वि पुच्छा?" गओ पडिहारो। पवेसिओ महावइगो, समागओ पत्थिव-समीवं, पणमिऊणं दिण्णासणो, निसण्णो, पुच्छिओ राइणा--"कि केवलाणुग्गह बुद्धीए उयाहु पओयण-वसेण केण वि नियपय-कमलेण समलंकियं मह भवणं भगवंतेहिं ?" तेण भणियं--"पओयणं विणा दट्टव्वा चेव तुम्हारिस पुरिसा किमंग पुण पओयणवसेण ? अस्थि मह किंपि पओयणं पि।" राइणा भणियं"केरिसं?" तेण भणियं-"सिरिसेहरवेयालं साहेमाणस्स वोलीणा मे छम्मासा । कया पुव्व-सेवा। एगरयणिसज्झा संपयं उत्तर-सेवा । तत्थ पुण महासाहसेण उत्तर-साहगेण पओयणं । अण्णहा निरत्थया चेव पूव्व-सेवा । सत्तवंतो य तुम, ता जइ अतिहि-जण-वच्छलो, अब्भत्थणा-भंग-भीरुओ, 'परोवयारकरणफलं महापूरिस-जीवियं' ति, ते अवगयं, ता करेहि रयणिमेगं उत्तर-साहगत्तणेण मह सन्निज्झं ।” राइणा भणियं-“जीवियं पि मे तवस्सि-जण-साहीणं पि किमंग पुण एगरयणिसन्निज्झ _ 2010_04 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२ मणोरमा-कहा करणं, समाइसउ भयवं जं मए कायव्वं ?" महावइगेण भणियं-"को अण्णो तुम मोत्तूण तवस्सि-जण-वच्छलो, निय-पुव्वपुरिसेहितो वि समहिया ते गुरुयणे भत्ती। असाहारणा दुइंस-दमणे सत्ती । अप्पडिहया वियरइ तिहुयणे वि कुंदेंदु-निम्मला कित्ती। तत्त-तवणिज्ज-सन्निहा सरीरस्स दित्ती । अहरियमयरद्धय-रूक्-संपया सरीरावयवसंपत्ती । ठाणे तुमं धम्मतरायपयट्ट-खुद्दजण-रक्खिय-धम्मियणो चउरासमगुरु-रज्ज-महाभर-धुरा-धरण-धोरेय-कंधरो पंचमलोगपालो भण्णसि ।" नियगुण-वण्णणा-सवण-संजायलज्जो अहोमहो संतो भणिओ अघोरघंटेण नराहिवो--"महाराय ! कल्ले काल चउद्दसीए गंतव्वं मए अग्गेयदिसाभाए रयणायरोव[कंठसंठियं महाभेरवं नाम मसाणं । कायव्वा तत्थ खाय-रंगार-कुंड-रत्तचंदण-रत्त-कुसुम-बलि-धूयाइया सामग्गी । भवया वि खग्ग-रयण-सहाएण रयणि-पढमपहराइक्कमे तत्थेव समागंतव्वं ।" पडिवण्णं राइणा कयपणामो निग्गओ कावालिओ गओ सटाणं । कया पुव्व-वण्णिया सामग्गी। गहिओ भेरवारवो नाम डमरुओ। कसिण-चोदसीए महाभेरवमसाणे, आलिहियं रत्त-चंदणेण मंडलं, पूइयं रत्त-कणवीर-कुसुमेहिं, पक्खित्तो डमरुयडमारावपुरस्सरं मसाणपरिपेरंतेसु बलीडमरुय-सद्द-सवणेण संखुद्धा समंतओ भूय-पिसाय-जक्ख-रक्खसगणा । निसण्णो समागंतूण मंडल-सभीवे कावालिगो। नराहिवो वि अइवाहिऊण वासरं गमिण पढमजामं जामिणीए कयवीरवेसो कूविय-जम-जीहासंकासं करे काऊण करवालं अलक्खिओ नियपरियणेण निग्गओ पच्छिम-वारेण नियमंदिराओ। पत्तो मसाणं, दिट्ठो य मंडलासण्णनिसण्णो किंचि अव्वत्तं मुणुमुणायंतो महावइगो । पणमिऊण भणिओ राइणा-"समाइसउ भयवं जमम्हेहि कायव्वं?" महावइगेण भणियं-"नरनाह ! कसवट्टओ एस कज्जसिद्धिए। अज्ज मरियव्वं वा तरियव्वं वा? भवंति एत्थ नानाविहाओ विहीसियाओ, ताओ पढम उत्तर-साहगं भेसयंति, पच्छा मंत-साहगं। अओ तुहायत्ता इमा कज्जसिद्धी।" इसि हसिऊण भणिओ से नराहिवेण-"भगवं ! जावेस दाहिणकरे इयं किंवाणो न ताव तए कस्सवि भाइयव्वं ।” महावइगेण भणियं-"जइ एवं तो दाहिणदिसाभाए मसाण-सयसंकड-जलनिहितडे भवाहि।" तहेव कयं राइणा । इओ य अघोरघंटेण सिहाबंधपुरस्सरं पारद्धो मंत-जाव-विही । एत्यंतरे सहसा चेव थरहरिया मेइणी । संजाया महानिग्घाया। कुलालचक्कं व भमियं दिसाअक्केण निवडियं' नहंगणाओ छिण्ण-जलण-जालाणुकारिणीहिं उक्काहिं । फेक्कारियं समंतओ भीसणाराव-भरिय-दस-दिसाहिं सिवाहिं । किलिकिलियं डाइणीहि । घुक्कारियं घोरसद्देण घूयडेहिं । कुहुकुहाइयं भूएहिं, अट्टहासाइयं पिसाएहिं, उब्भिय-भुयदंड-भीसणेहि नच्चियं कबंधेहि, निय-पुच्छप्पहार-पहयधरणीतलेहिं बुक्कारियं मयंदेहि, अंजणगिरि-सिंहर-सन्निहेहिं वरिणयं (?) मत्तमातंगेहिं। तओ तं तहाविहं विग्घसंघायमवलोइऊण दिण्णा दिट्ठी अघोरघंट, तेण नरवइणा दिट्ठाणि य तदंतरा काई वि. करह-कंधराणि, काइं वि लंबाहराणि, काइं वि जलंत-जलण-जाला-कराल-कविल-लोयणाणि, काई वि गय-महाइं, अयगरुरय-सरडा-परडा-गोणस-गोहा-सप्प-विच्छय-कयाहरणाणि । तं तारिसं बिभीसियावइयरमवलोइऊ अचलिय-सत्तेण समवलोइयं खग्गरयणं महिवइणा, उवसंता बिभीसिया खणंतरेण । पुनरवि गज्जियं गरुयसद्देण नहंगणं, वुटु रुहिरधाराहिं, पयंडपवणोल्लिया पडंति महीए महीरुहा । __ तओ तम्मि कायरजण-हियय-दारणवियंभिए भयकारणे, पुणो वि दिण्णा दिट्ठी अघोरघंटाभिमुहा नरवइणा, दिट्ठो अघोरघंटस्स अप्पणो य अंतरा महातालो व्व पवड्ढमाणो वेयालोकर-कयकरवाल-नरं दाहिणकक्खागयं बहेमाणो। वामाए महवइगं धारितो भूरि विलवंतं ।।१०३।। कक्खागय-पुरिसाणं, देहं उक्कत्तिऊण कत्तीए। पिसियाई सोणियाई, खायंतो तह पियंतो य॥१०४॥ सजल-घण-तिमिर-कज्जल-भमरावलि-महिसं-गवलसमवण्णो । चंडो उत्तासणओ, चंदकला-कुडिल-दाढालो। विसमयर-मडह-वच्छो, चुडिअ कवोलो अईव दुप्पेच्छो। पलथ-पणच्चिरचंडियउयरोदर-करओ धणियं । ___JainEducation International 2010_04 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य कावालियसाहणी टप्पर-कण्णो अइचिविड-नासियागरुयचिन्विरदुप्पेच्छो । विच्छ्यकयसेहरओ, जलंतसिहिकुंतल-कलावो । तक्का[लुक्कत्तियरुहिरालनरचम्मनिवसणो खुद्दो । अयगरुअकडियबंधो, विसहरकयकंकणक रालो। रत्तच्छो खर-दसणो, सुप्पमुहो करह-कंधरो रुद्दो । कंठ-विलंबिर-नर-मुंड-मालिया-मंडिय-सरीरो॥१०९।। नर-रुहिर-वसापूरिय-कवाल-कयलोल-लोयणनिवाओ । जम-जीहासमरुहिराल-कत्तिथालिहणचलरसणो।। संवड्ढिऊण दूरं, गुरुपण्हि-पहार-पहय-मही-वीढो। हसिऊण हहा ! सद्देण नरवई पेच्छिउं लग्गो ॥१११।। तओ तं तारिसं मंत-साहण-विहि-विग्घमवलोइऊण तयभिमुहं पत्थिओ पत्तो तयंतीए । अट्टहास-भरियभुवणयलो सविसेसं पहसिओ वेयालो। अचलिय-सत्तेण भणिओ राइणा--"भो! किमेवमसमंजसं हसिज्जइ?" तेण भणियं-"तह चेव चरियं?" रण्णा भणियं--"केरिसं?" वेयालेण भणियं-"ज तओ बहपुण्ण-पावणिज्जं रज्जसुहमज्झिऊण इमस्स भिक्खायर-सिरिसेहरस्स दुस्सिक्खियमंत-साहगस्स वयणेण इहागंतूण अप्पा खणमेत्तजीविओ कओ।" राइणा भणियं-"महाभाग! नत्थेत्थ हसियव्वस्स कारणं जओखणमेत्तदिट्ठ न? हिं पाणविहवेहिं अत्थिय-जणस्स । जइ करेइ उवयारो, कहिं पिता किं न पज्जत्तं? ।।११२।। अज्ज वा कल्ले वा, मरियव्वं एत्थ संसओ नत्थि । ता जइ गरुयणकज्जे, मरिज्जए ता धुवं लाहो ॥११३॥ धण्णाण धणं तह जीवियं च काओ विनस्सरो चेव । देव-गुरुणं कज्जे विणिओगं जाइ अणवरयं ।।११४॥ खण-मेह-जीवियं पि हु जायइ जीवाण आउयखए वि । ता पययम्मि वइयरे तुह हास को पसंसेइ ? ॥११५॥" एवंविह नरवइवयणसवणाणंतरमेव कोवानलापूरिज्जमाणहियएण, गुंजा-फलद्ध-सरिसं लोयण-जुयलं वहतेण, तिवलीतरंग-भासूरं भालयलं पयासंतेण, रोसवस-निय-दसणदद्राहरेण, कक्खागयपरिसजयलं "अरे ! सुदि8 करेसु जीवलोग', इच्चाइ रायाणं भणंतेण उल्लालिया दाहिणकरेण कत्तिया [वेआ]लेण । रण्णा वि इसि विहसिऊण दिण्णा दिट्टी दाहिणकरपइट्टिए खग्ग-रयणे, संखुद्ध भूय-पिसाय-जक्ख-रक्खसा, संछण्णं नहयलं कोऊहलागयसूर-सिद्ध-विज्जाहरेहिं । तओ कत्थ-वग्गंता, कत्थ हक्कंता, मत्तमयगला इव परोप्परं मच्छरमुव्वहंता, जुज्झियं पवत्ता नरवइ-वेयाला । भणिओ नरवई वेयालेण-“भो ! अाणकयपोरुसाभिमाणो पहरसु ताव तुम, पच्छा करालदुव्वार-कत्तियापरिगओ मह दाहिण-करो पहरिस्सइ।" राइणा भणियं-"किमहं भवओ विहीणो जेण पढमं पहरिस्सामि ? तुमं चेव पढमं पहराहि ।" एवंविहनरवइ-वयण-सवण-कुविएण मुक्को कत्तिया-पहारो नरवई पइ वेआलेण। दक्खत्तणओ वंचिओ नरिदेण। तओ कुंभदलण-दंतुरो कंपाविओ दाहिणकरेण करवालो नरवइणा, सन्जिओ पहारो, पहओ दाहिणकर-मणिबंधे पेयाहिवो। पडिया कक्खंत-कराओ कत्तिया। जाओ विलक्ख-वयणो वेयालो। पुणो वि खणंतरेण उक्खित्त-दढ-कढिण-मुट्टिप्पहारो धाविओ रायाभिमुहो । नराहिवो वि गयाउहमभिमुहम्मि तं दळूण पेयाहिवं विमुक्क-खग्ग-रयणो सम्मुहमावडिओ। गहिऊण चलणेसु पक्खित्तो नहयले वेयालो । जयजयारवं करतेहिं वंतरेहि मुक्का गयणंगणाओ कुसुम-वुट्ठी सुर-सिद्ध-विज्जाहरेहि, दूरिभूय-भय-संभंत-लोयणेहिं भूय-पिसाय-जक्ख-रक्खसेहिं । पूणरवि भणिओ सो राइणा--"भद्द! अणुसंधेहि पूणो वि पोरुसं। करेहि करपणइणी कत्तियं, पहरसू जहिच्छाए।" सो वि अदिण्ण-पडिवयणो चित्तलिहिओ चेव ठिओ । राइणा चितियं-'पराजय-पराभवं सरमाणो वोत्तुंपि न समत्थो एस, ता अवणयामि एयं केण वि कहतरेणं' ति, चितिऊण भणिओ राइणा-"महाभाग! चिट्ठउ ताव संगाम-संकहा, महंतं मे कोऊहलं, कहेहि जइ कहणीयं, किं ते वाम-दाहिणकक्खागयं दीसइ ? किं वा ते अहिणवपसूया वग्घी विव वयणकंदराओ लालाविला जीहा अनवरयं निग्गम-पवेसे करेइ ?" वेयालेण भणियं-'सुणसु ।' 'एस ताव उज्जेणी वत्थव्वगो कवाल-कुंडलो नाम वामकक्खंतरे महावइगो । इमो य दाहिण-कक्खंतरे इमस्स चेव उत्तर-साहगो कालजमुणो नाम खत्तिय कुमारो । दो वि इमे महाकालुज्जाणे अज्जेव अविहाणेण मंतं साहयंता एयावत्थं मए पायिवा । _ 2010_04 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १.४ मणोरमा - कहा जं पुण जीहा गयं पुच्छसि ? तं पि निसामेहि । एसा घराई सव्वत्थ अखंडियप्पसरा नव-नव पिसियांस [ण] उसिणोसिणसोणिय-पाण-लालसा भवतं पुरओ उवट्टियं दट्ठूण एवं निग्गमपवेसे करेइ ।" रण्णा भणियं - " जइ एवं तो साहीणमिमीए ।. मह मंस-सोणियं ‘अम्हारिसनिग्गुण-जणे वि एवमवधरंतेण कओ भयवया पडिपुण्णापरो" त्ति, भणमाणेण समप्पिया निय कत्तिया वेलेण । इसि हसिऊण भणियं राइणा - "महाभाग ! दिव्व-माउहमिणं तुहकरावट्टियं चैव चिट्ठेउ । भवओ पओयणं पुण इमा चेव सया सन्निहिया मह किवाणी करिस्सइ" त्ति, जंपमाणेण कड्ढिया असि धेणुयाल छिण्णं वामोरुणो पिसिय- सगल मेगं दिनं वेआलस्स । परितुट्ठो सो वन्नणापुरस्सरं सिरं धूणयंतो खाइउं पयतो । एवमनवरयं खंडप्पाणेण छिण्णो सव्वो वि वामोरु । वेयालेण भणियं -- "संपयं पिवासिओ कत्थ - वच्चामि ?" रण्णा भणियं-"किमेवं चिताउरो ? जेण भोयणं दिण्णं स पाणियं पि वियरिस्सइ ।" एवं भणिऊण वाहिया दाहिण उरुम्मि छुरिया । निग्गया भिंगारमुहेणेव सोणियधारा ओड्डियं हेटुओ कवालं वेयालेण, भरियं सोणियस्स, पीयं घुटुघुडएण । एवं बीयं तइयं पिपाऊण परामुट्ठमुदरं दाहिणकरेण । आभोइओ सत्तगुणो नरवइस्स दिट्ठे पवड्ढमाणो । तओ उवसंहरिऊण विगरालरूवं काऊण जहावट्टियरूवं विअरिऊण करयंजलि पुरओ होऊण भणिउमाढत्तो-निरुवमसाहस सोंडी रथाए परकज्जकरणयाए य । तुट्ठोहं तुह नरवरु (र) सा वरसु वरं जहिच्छाए ।। ११६॥ 1 राणा भणियं - " जइ तुट्ठ े तुमं वरप्पयाणाभिहो य ता इमस्स मंत साहणसमुज्जगस्स महावइगस्स समीहियं साहेहि । एयम्मि कए कयं चेव मह समीहियं । " तओ वेयालेण गंतूण भणिओ कावालिगो-- “ तुट्ठोहं ते नरवइवयणेण भणसु जं करेमि ।" तेण भणियं - 'सुमरिएण समार्गतव्वं ।' तहेव पडिवण्णं वेयालेण । तओ समाहूओ राया अघोरघंटेण समागओ य भणियं राइणा"भयवं ! किं सिद्धं ते समीहियं ?" तेण भणियं - " तुह संन्निज्झेण किं न सिज्झइ ? " एत्यंतरे करयलंजलिणा जंपियं सिरिसेहरेण -- “ कयं मे तुह वयणं संपयं महत्थणं करेउ महाराओ ।" रण्णा भणियं -- 'केरिसं ?' तेण भणियं -- "करेमि भे कि पिपियं तं पडिच्छियव्वं महाराएण । अण्णहा नत्थि मे मणनिव्वुई।" नाऊण निब्बंधं भणियं राइणा - " जइ एवं तो तहा करेउ मज्झभागो जहा अचिरा [देव] देवी पियंगुमंजरी पुत्तमुहमवलोएइ ।” तओ समप्पिया वेयालेण ति समुहसारा रयणावली । भणिओ राया--" देवी कंधरामंडणं कायव्वा जेण सिज्झइ समीहियं" ति, भणिऊण मोणमासिओ । कयपूयासक्कारो नरवर - महावइगेहि । गओ सट्टाणं सिरिसेहरेण [भणियं - ] " भयवं ! ममं पि विसज्जेसु, पुणोवि कहिं पि कज्जविसेसे सुमरियव्वो अम्हारिस जणो' त्ति, जंपिऊण पडिओ चलणेसु राया । अघोरघंटेण भणियं- "मणमंदिरमज्झगओ, बुज्झसि अनवरयमेव जइ भणिमो । तो चाडुकरणमेयं, तुमं पि नरनाह मन्नसि । ११७ तुह सरिसोन हु अण्णो, दिट्ठो महिमंडलं भमंतेण ।" एयं पि भन्नमाणं, 'समक्खगुण - कित्तणा पडइ ।। ११८ ।। ता किं भणामि संपइ, न याणिमो मोणमेवमह जुत्तं । " तुह गुणतंतुनिबद्धं, मज्झमणो संसयारूढं ।।११९।। गच्छामि अहं पढमं, इमं पि वोत्तुं न चेव सक्केमि । जं जुत्तं तं सयमेव कुणसु नरनाह ! कि बहुणा ।। १२० ।।" 'अहिलंघिओ भगवं' ति, नाऊण कयपणामो सयमेव पत्थिओ पत्थिवो । पत्तो नियमंदिरं । पढममेव पविट्ठो पियंगुमंजरी वास-भवणं । अब्भुट्टिओ सपरियणाए देवीए । निसण्णो पवरपल्लंके कथं चलण सोहणं । तभ असमय-समागय- निद्दा [घुम्मंत]लोयणं दाहिण-कर-कय-करवालं दट्ठूण रायाणं विम्हिय माणसाए जंपियं देवीए -- "अज्ज - उत्त ! को एस वइयरो ?" राइणा वि साहिओ सव्वो वि सिरिसेहर परिओसावसाणो रयणि वइयरो । पिणद्धा पियंगुमंजरी कंधराए सहत्थेण राइणा रयणावली । भणिया य. सप्पणयं - "देवि ! सिद्धं तुह समीहियं, न त संतप्पियव्वं ।अचिरादेव भविस्सइ ते पुत्त-संपत्ती ।" पियंगुमंजरीए भणियं -- "देव-गुरु- पसाएण अज्जउत्ताणुभावेण य एवं भवउ ।". ठिओ परिहासापेसलालावेण किंचि कालं । पच्छा विसज्जिओ सेसचं दलेहापमुहपरियणो तत्थेव तुवण्णो । स्यणि 2010_04 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो चरिम-जामद्धे ससंभमा समागया राइणो समीवं देवी पियंगमंजरी । पणामपुरस्सरं विण्णत्तो राया--"अज्जउत्त! अज्ज मए ईसि सावसेसाए रयणीए कडार-केसर-सडा-भासुरो, लंबलंगूला-हय-भूमि-मंडलो, इसि-विय[सिय]मुहो, मंद-मंद जिभायमाणो दिट्ठो सुमिणम्मि वयणेणमुदरं पविसमाणो पंचाणणो । रण्णा भणियं-'देवि ! सीहपरक्कमो ते पुत्तो भविस्सइ ।” तं सोउं हरिसियमणा गया नियसयणिज्जे पियंगुमंजरी । 'मा मे एस पहाणसुमिणओ अण्णेहिं पावसुमिणेहि अंतरिज्जउ' ति, ठिया देव-गुरु पडिबद्धाहिं धम्मिय कहाहिं जावुग्गओ दिणयरो। इओ य पढियं कालनिवेयग-मागहेण गाहा जुयलं-रविसंगम-सुहियाए वियसिथविमलदलकमल-नेत्ताए। भमरारवेण गीयं व, हरिस-पडहत्थनलिणीए।१२१॥ अहियजणं य दुहओ, पवड्डमाणो कमेण नरनाह ! तुझ पयावो व्व जए, वित्थरिओ रवि-करपयासों ।१२२। - एवं सुणिअ पहाउयतूर-रवेण पडिबुद्धो राया। कयं गोस-करणिज्ज । निसण्णो अत्थाण-मंडव-सीहासणे । धरिया जवणियंतरिया पियंगुमंजरी । सद्दाविया सुमिण-सत्थ-पाढगा पुप्फ-तंबोलाईहिं कयसम्माणा, निसण्णा दिण्णासणेसु । पुच्छिया राइणा सक्नियं सुविणय-फलं । तेहिं वि परोप्परं सुविणय-सत्थं संवाइऊण जंपियं--"देव ! सयल-पत्थिवपहाणो सीह-साहसो अचिरादेव देवीए पुत्तो भविस्सइ।" .: । तओ पीइदाण-पुरस्सरं वत्थाहरणाइहि सम्माणिऊण विसज्जिया सुमिण-सत्थ-पाढगा । सुह-सुहेण गब्भमुव्वहतीए देवीए समइक्कता. तिण्णि मासा । .................... • अण्णया समुप्पण्णो दोहलो-“देमि दीणाणाहाइयाण महादाणं । करेमि उक्करं सत्त-दिणाणि जणवयं। समुद्धरेमि सडिय-पडियाणि देवयाययणाणि । करेमि सुहियाणि कारागारगय-सत्ताणि । पू[ए]मि देव-गुरु-चलणाणि ।" संपाडिओ तहेव राइणा । “संपण्ण-सयल-दोहलाए जहा समीहिय-संपज्जंतासेस-मणोरहाए . वोलीणा नवमासा अट्ट राइंदिया, तो पसूया देवी सुकुमाल-पाणि-पाय, अहीण-पडिपुण्ण-पंचिदियसरीरं, लक्खण-वंजण-गुणोववेयं, निय-तेयसा दस-दिसाओ उज्जोवितं, निय-कुल-तुट्टिकारयं दारय । हरिसिओ चंदलेहापमुह-पहाणपरियणो । जंपियमिवरोप्परमणेण-'संपण्णा महाराय-मणोरहाऽसेस परियणस्स य । ता लहुं गंतूण वद्धावेह महारायं।' . तओ तुरियं गंतूण हरिसियाभिहाणाए दास-चेडीए पुत्त-जम्मेण वद्धाविओ नरवई। परितुट्ठो राया। दिण्णं तीए अंगलग्गं वत्थाहरणाइयं । परमाणंद-भरनिब्भरो गंतूण अत्थाण-मंडवे निसण्णो राया। सद्दाविओ सुगुत्ताभिहाणो नगरारक्खिओ। भणिओ मंतिणा--"अरे ! गंतूण अकालहीणं तिय-चउक्क-चच्चरमहापहेसु घोसणं कारवेह । जहा-- 'भो नायरया ! समुप्पण्णो सयल-भुवणे वि अप्पडिहय-सासणस्स महाराय-नरकेसरीणो पहाणदेवीपियंगुमंजरीए पुत्तो, ता निव्वत्तेह महामहूसवं, करेह हट्ट-सोहाओ, उन्भेह धय-पडागाओ, बंधेह तोरणाणि, ऊसियाणि करेह घर-दुवारेसु जुग्गमुसलाणि, पयडेह घर-दुवारोभयपासेसु जल-पडिपुण्णे पुण्ण-कलसे । एवमाइ सव्वंपि कालोचियं काऊण लहुं निवेएहि ।” तहेव कयं सुगुत्तेण। . तओ पयट्टो रायभवणे नयरे य महामहूसवो। पविसंति रत्तंसुय-नियंसियाओ पुण्ण-अक्खयवत्तधारिणीओ अविहवनारीओ। इओ तओ परियउंति कज्जवावडाओ महल्ल-महल्लीओ, सच्चवियसरविसेसा य गाइया कलकंठ-गायणा, आनंद-भरनिन्भराई पणच्चियाइं पायमूलाणि, वित्थरियाणि थेरी-वयण-विणिग्गयाणि आसीस-वयण-सहस्साणि, पसरिया समंतओ मागहाण जय-जय-रवा, परमाणंद-सूयगं समतालं गुहिर-निग्घोसं वज्जए वद्धावणयतूरं । .ठाण-ठाणेसु बद्ध-मंडलाणि नच्चंति चंदलेहापमुह-दासीण विंदाणि, कुंकुम-रस-पिंजरिय-सुक्किल-कुच्चकेसाहुयवह व्व मुंचंति मुहेण महल्लिया, किज्जति पडिच्छिज्जति य सइया साहस्सिया सयसाहस्सिया य लोयाण उवयारा, ठाण-ठाणेस पयडिज्जति महादाणाणि, सम्माणिज्जति मंति-सामंतवग्गा, पूरिज्जति पणइयगमणोरहा, मोक्कलिज्जति चारगय-जणा, कीरइ बंदियणमोक्खों, दिज्जइ सयल-जियाण अभय-पयाणं एवं समइक्कते वद्धावणय-महूसवे कमेण वोलीणो मासे सुविण-दसणाणुसारेण पइट्ठाक्यिं. 'नरसीहो' त्ति, नामं दारयस्स । 2010_04 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा तओ अंकाअंक संचारिज्जमाणस्स, सिणेहभरनिब्भरं बहुजणेण अणवरयमवयासिज्जमाणस्स, अम्म-धाइप्पमुहपरियणाण वारंवारं परिचुंबिज्जमाण - मुहकमलस्स, पंचवण्ण-मणि-कुट्टिमतलम्मि परिगिज्झमाणस्स, निवाय निप्पकंपगिरिकंदर-समल्लीणा सोगवार- पायवस्सेव सुहं-सुहेण पवड्ढमाणस्स वोलीगाणि अट्ठवरिसाणि । पत्थ-तिहिकरण-मुहुत्तनक्खत्त-वासरे समप्पिओ लेहायरियस्स । कमेण वढतो जाओ बावत्तरिकला - वियक्खणो । पसत्यवासरे समं हारएण आणिओ रायमंदिरं कुमारो । दाऊण परिओसदाणं विसज्जिओ राइणा उवज्झाओ । कुमारो वि पवड्ढमाणो पत्तो तरुणीयण-मोहणं जोव्वणं । १६ तओ चिंताणंतर संपज्जंत-सयल - समीहियस्स, नरभव-सलाहणिज्ज - सुह - संदोह - लालियस्स, निरुवम-रूव-सोहग्गाइगुणगण - सालियस, पंचविह-विस्य सोक्खमणुहवंतस्स कुमारस्स । वासारत्तन रेसररज्जं, घणमलिण उष्णइपहाणं । अबणितो सुयणमणं व, निम्मलो आगओ सरओ ।। १२३ ।। वियसिय- सिय- कमलायर - निम्मल- वियसंत-कास- कुसुमेहिं । दठ्ठे सरय समिद्धि, हसियं हरिसेण व वर्णोहि । १२४ | कालु सवज्जियाई, परिणाम -सुहाई सुप्पसण्णाई। सज्जन-हियय-सरिच्छाई, जम्मि सोहंति सलिलाई । १२५ । वायवसागय-वर-गंध- सालिगंधेण मोहिया धणीयं । सणियं गच्छति पहेसु, जत्थ पंथा समत्था वि ।। १२६ ।। सरमिसाल - गोवा महुरगीएण मोहिया हरिणी । न चरंति तिणं न पियंति पाणियं चित्त लिहियं व्व । १२७ । सुविसुद्ध उभय-पक्खेहि, महुर- भणिएहिं पवरचरिएहिं । सुयणेहिं व हंसेहि, विभूसिया सरवरुच्छंगा ।। १२८ ।। घण-कसिण- मेह-मुक्को, सिय- जोन्हाए य भरियभुवणयलो । आनंदितो सथलं पि महियलं उग्ग [ओ] चंदो ।। १२९ ।। जत्थ य पामरतरुणीहिं, सरस - समताल - पहय-हत्याहिं । गामरत्थासु गिज्जइ, रासो अइ-महुर-सद्दाहि ।। १३० । इथ एरिसम्मि सरए संपत्ते सयल - जंतुसुह - करए । कुमरो उज्जाणसिरिं, दट्टु चलिओ सपरिवारो ।। १३१ ॥ धवल - गइंदारूढो, धवल - जसो धवल-ऊसिय-छत्तो | धवलाहिं चामराहिं पवाइओ धवल-वरवेसो ।। १३२ ।। जय-जयसद्दाऽपूरियदियंतरो मागहेहि थुव्वतो । पत्तो परमानंद मयरंदं नाम उज्जाणं ।। १३३ ।। उत्तिणो मत्तवारणाओ, पवत्तो विचित्त केलीहि कीलिउं कमेण उज्जाणसिरि समणुहवंतो पत्तो सच्छ-सीयलजल-तरंग-रंगत-हंस- कारंड - चक्कवाय मिहुणोव [सो] हियं, सयवत्त-सहस्वत्त- नीलुप्पल - कल्हार- केरव कुमुय-नलिणि-सोगंधिय-गंध-लुद्ध-त-भ्रमर-नियर संगीय-माणगुणगणं, पवग-पकंपिर-पउम-संड- पडत-मयरंद-संदोह - पिंजरिज्जमाण-सलिलं । एवं सरसियं अवइण्णो कुमारो सवयंसो मज्जिओ जहिच्छाए । तओ उत्तरिऊण जाव नेवत्थं गिण्हइ ताव निसुयं सरसी समासण्ण-लया- मंडव - संठिएण केणावि दुक्ख-सूयगं गाहा-जुयलं पढिज्जमाणं— सारस ! घण्णोसि तुमं, जोऽणुगओ पिययमपयंतं । ण पत्तो विओगजणियं, अहमिव तो दुक्खदंदोलीं । १३४ | हा ! कत्थगया गुणवई, न याणिमो केण वा तुमं हरिया ? । किं सुहिया ? अह दुहिया ? कह चिट्ठसि ? कहसु पसिऊण ।। १३५।। एयं सोऊण गओ कुमारो तमुद्देसं । दिट्ठीय लया मंडव - मज्झ विरइय- नलिनीदल-सत्थर - निसण्णो अणवरयमुक्क-घोरंसु-संसित्त-धरणी-तलो एक्को वणिय-जुयाणओ । पुच्छिओ कुमारेण - " भद्द! कि निमित्तं सदुक्खमिमं गाहाजुयल पढियं ? केण वा कारणेण निरुद्ध सद्दं अंसु-जल- भरिय- लोयगं रोइज्जइ ? कहेसु जइ अकहणीयं न होइ ।" तेण भणियं हिसुन दुहिओ, जो न वि दुक्खस्स निग्गहसमत्थो। कह तम्मि पसाहिज्जइ, दुक्खं अइ दुक्खिए हिं पि । १३६ । ते विरला सप्पुरिसा, जे परदुक्खेण दुक्खिया हुंति । परवसणं दट्ठणं, विरला मोणं पि कुव्वंति ।। १३७।। 2010_04 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणयं १७ परवसण-हरिसियमणा मुहमहुरा पिट्ठओ भसणसीला । बहवे उवहासपरा, कलिकाले दुज्जणपहाणा ।।१३८।। ता कह कहमि अइदुक्खिओ वि निथ-दुक्ख कारणं कुमर! जीवेण कयं वेयओ जीवो च्चिय संपयं पथय।।१३९॥" कुमारेण भणियं--"महाभाग ! अम्हाण मज्झे ता कोइ सज्जणो वि हावे]ज्ज ता कहेसु नियदुक्खकारणं । वणियजुवाणएण भणियं-जइ एवं ता सुणउ कुमारो। अत्थि इहेव नयरे धणाहिवो ब्व अपरिमिय-धणाहिवई धणसारो नाम सेठी । धणवई से भारिया। ताणं च मज्झिमवए वट्टमाणाणं बहूहि उवाइय-सएहिं अहमेगो पुत्तो जाओ । उचिय-समए पइट्टावियं 'धणदेवो' त्ति, नाम । जाओ अट्ठवारिसिओ। समप्पिओ लेहायरियस्स । जाओ सयल-कला-वियक्खणो। अण्णया सिणेहसारं भणिओहं ताएण'वच्छ ! पुवकय-सुकयाणुभावेण तुममेत्य समुप्पण्णो। संति मह घरे सत्तदविणकोडीओ। विलसेहि जहिच्छाए, नत्थि ते निवारणा।' तओहं पहाणवत्थ-निवसगो, वराहरण-विभूसणो, पहाण-पण्ण-बीडयाऽसुण्णवाम-हत्थो, सार-सिय-कुसुम-विसरविरइय-सिर-सेहरो, कप्पूर-पूर-परिमलुब्भड-सारसिरि]खंडविहिय-विलेवणो, मित्तसंघसंपरिवुडो, आरामु[ज्जा]णकाणणपहाण-ठाणेसु तायसिरिं विलसिउमारद्धो । अण्णया समागए वसंतमासे मयरंद-सुंदरुज्जाण-पइट्ठिय-मयरद्धय-मंदिरे पयट्टे महामाह]सवे पहाणपूओवगरण-भरिय-पडलय-छज्जियाहत्थे नीहरते समंतओ नगर-नारीजणे कोऊहल-हय-हियओ नियवयंस-परिवारिओ अहं पि उज्जाणाभिमुहो पत्थिओ । दिट्ठा य मए कइवयसहियण-संपरिवुडा कसिण-सिणिद्ध-केसपास-निबद्ध-सरस-सुगंध-कुसुम-संचया, अट्ठमीनिसायर-सरिस-भालयल-विणिम्मिय-मिगनाहि-तिलया, नीलुप्पल-दललोयणा, पिक्क-बिबाहरोट्ठी, मुह-विणिस्सरंत-सुरहि-सास-गंध-लुद्ध-समावडंत-भमर-निवारण-वावड-दाहिणकरा, पंचवण्ण-रेहा-रेहिर-ति[सरिय]-समालंकिय-सिरसेहरा, वाम-हत्थेगय-सरस-सहयार-मंजरि वहमाणी, सार-सीयल-नितुलामलहारावलीविराइय-वच्छत्थला, कुंभि-कुंभ-विब्भमथण-जुयलमुव्वहंती, मुट्टिगेज्झ-मज्झं रंभा-थंभ-समाणमूरु-जुयलं धरमाणी, करिसम-जंघा-जुयल-जणिय-जण-विम्हया, कुम्मुन्नय-चारु-चलणा, आयंब-नह-मणि-किरण-संवलिय-रवि-करकराल-पयास-पयडिय-चरणंगुलि-विभागा, सच्छ-सिरिखंड-कय-सरीर-विलेवणा, पहाणपट्टणग्गय-चारु-चीणंसूयनियंसणा, पढमजोव्वणे वट्टमाणा कामदेव-पडिमं पूइऊण पडिनियत्ता एगा कण्णगा। अहमवि तीए। तओ तं उत्तट्ठ-मिग-साव-लोयणं अणिमिसाए दिट्ठीए निज्झायंतो ताव ठिओ जाव समइक्कंता महई वेला। मुणियमणोगएहि एत्थंतरे भणिओ हं नियवयंसएहि-"वयंस धणदेव ! एसा अज्ज वि कण्णया एत्थेव निवासिणी साणुरागा य तुमम्मि लक्खीयइ । अओ संपज्जिस्सइ भवओ समीहियं । संपयं गम्मउ । न सोहणमेत्थ चिरकालावत्थाणं" ति, सोऊण ताण वयणं दुब्बल-गोणि व्व कद्दमखुत्ता उद्धरिया कह वि मए दिट्ठी मुह-पंकयाओ तीसे। तत्तो खलंतचलणो वि तं पइ वलंतादिट्ठीओ । मयणसरसल्लियंगो, उज्जाणाभिमुहमुच्चलिओ ।।१४०।। दोसु पहेसु न गम्मइ समयं एयपि अण्णहा जायं । तं [ज] पुरओ मह काओ पच्छाहुत्तं मणो वलियं ।।१४१।। सा विहु मं पेच्छंती, पुणो पुणो तरलतार-नयणाहि । सुण्णम[णा] संपत्ता, नियभवणं सहियण-समेथा ।।१४२।। रण्णे सा वसिमे सा पंथे सा जत्थ तत्थ सा सत्ति । अहयं पि मण्णमाणो तम्मयमिव तिहुयणं सथलं ।।१४३।। उज्जाणे संपत्तो मित्ता]णुरोहण कायमत्तेण । दीहं नीससिऊणं, सहकारतलम्मि उवविठ्ठो ।।१४४।। ___ सुहंकराभिहाणदासचेडेण समाणीयं नलिणीदल-पुडएण पाणीयं, कयं चलणासोयणं, सीयलसलिलण सित्तं मह सरीरयं, पवीइओ वत्थंचलेण, संवाहियाणि अंगोवंगाणि, दीहुण्हनीसास-पिसुणियपउरदुक्खेण मित्ताणुरोहेण समवलोइया उज्जाणसिरी। तओ पविट्ठो कामदेवमंदिरं । दिट्ठो नयर-नारीहिं पवर-पुप्फ-मालाहिं पूइओ वामपास-पइट्ठिय-रइ-सिरोहराविणिवेसियकरो, अणवरय-डझंत-कालागरु-कप्पू णवरय-डझंत-कालागरु-कप्पूर-पूर-समुच्छलिय-बहल-धूमधयारियगब्भहरो, हरेणा वि अप्पडिहयसासणो भगवं मयरकेयणो । पूइऊण कयपणामेण विण्णत्तो मए-“भयवं! पंचबाणो वि तुमं, अम्हारिसजणस्स सहस्स _ 2010_04 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८ मणोरमा-कही बाणो संवत्तो; तह वि तुमं चेव मह सरणं; अओ जं जुत्तं करेज्जसु त्ति" भणंतो गहिऊण मत्थयाओ सहयार-मंजरि सवयंसो निग्गओ। समागओ नयर-दुवारं । विसज्जिया वयंसया गया निय-निय-भवणेसु। अहमवि सुहंकर-साहिओ गंतुण नियमंदिरे नुवण्णो वियणदेसावट्टियमंचए। पत्ता भोयणवेला। कया ताएण मह गवेसगा। न दिट्ठो। तओ पूच्छिओ सुभंकरो-“अरे! तुम सयासन्निहिओ, वच्छ-धणदेवस्स ता कहिं सो संपयं चिइ?" तेण वि साहिओ सव्वो वि कपणा-दसणाणुरायपमहो वइयरो। तं सोउं सुभंकरेण समं समागओ ताओ। दिदो परिमिलाण-सयल-सरीरावयवो दीहण्हाणि-नीससंतो अहियं । करे घेत्तूण भणिओ-"पुत्त ! तहा करिस्सं जहा सिज्झइ वच्छस्स समीहियं। उ8 सु कूणसू ण्हाण-भोयणाइयं ।" उट्रिओहं संपाडियं ताय-वयणं । बीयदिणे सुभंकराओ जाणियं मए जहा को ताएण मह समीहिय-साहणत्थं पयत्तो. परं निष्फलो जाओ। तओ विगलिओ मे आसा-बंधो। समप्पन्नो सरीर-संतावो, वियंभिया अरई, विगलिया भोयण-रुई। एयावत्थं ममं दठ्ठण जंपियमंबाए--"वच्छ ! मा तुममधिई करेसु। पहाणयरमण्णं कण्णयं तुह निमित्तं वरिस्सामो।" एयं सोऊण संतत्त-घय-पडिय-जल-बिंदु-संदोहेण बहुगुणयरं समुद्दीविओ मह सरीरे संतावानलो । तओ वारिया ताएण अंबा, अलमिमाए संकहाए। पुणो वि तहा जइस्सामि जहा सुही होइ वच्छो। एवमलियसंधारणाए ममं धीरविऊण गओ ताओ। अहंपि कत्थवि रइं अलहमाणो वोलीणाए पढमपहराए रयणीए, निद्दाभरनिब्भरं पसुत्ते परियणे, पविरल-संचारासु नयर-रत्थासु, "अरे ! को एस गच्छइ-को एस गच्छइ" त्ति, पए-पए पयंपमाणेसु थाणंतरेसु निहुय-पयसंचारो करे काऊण असिधेणुयं तमेव उज्जाणं पत्थिओ। पत्तो य पूइऊण कामदेवपडिमं तत्थेव एगकोणे नुवष्णो जाव चिट्ठामि ताव निसुओ मए मंद-मंदो पय-संचारो। चितिउं पवत्तो-“किमेस तिरिओ? किं वा तक्करो? उयाहु मह समाण-दुक्खो चेव को वि वराओ?" एवं चिताउरो जाव चिट्ठामि ताव दुवार-देसे होऊण बहुदुक्ख-पब्भार-संरुद्ध-कंठेण खलंत-वयणं जंपियं केणावि-'भयवं रइवल्लह ! पुणो दुल्लह-दसणअम्हारिसजणस्स ! जइ वि इह भवे अवहीरिया हं तए तहवि जम्मतरे तहा करेज्जसु जहा नेवंविहदुक्खाण भायणं भवामि' त्ति, भणिऊण मुक्का कुसुमंजली, निवडिया विसमसर-चरणेसु ! । तओ मए चिंतियं-हंत !. इत्थिया सद्दो वि य लक्खीयइ ? कोमल-वयण-सूयगो खलंत-वयणत्तणओ सदुक्खो य अहवा किमिह परचिंताए अप्पा वि पाणसंसयमारूढो वट्टइ।' एवं चिंतयंतो जाव चिट्ठामि ताव निसुओ मए हाहारवसद्दगब्भिणो पलावसद्दो। . .. ... तओ संजाय-करुणा-परिणामो गहिया असिधेणूओ निग्गओ रइवल्लह-मंदिराओ। तुरिय-तुरियं सद्दाणुसारेण गओ थेवं भूमिभाग। .. तओ "भयवंतो लोगपाला परित्तायह। परित्तायह। भयवईओ वणदेवयाओ! पसायं काऊण करेह रक्खं, इमाए असमिक्खियकारिगाए कन्नाए कुलसंतिकारिणि कुलदेवए सया सायरेण पूइया तुम सेट्टिणा सया संनिज्झा होज्ज संपयं। हा! ह्याम्हि मंदभाइणी" एवं बहप्पयारं विलवमाणा दिदा एगा इत्थिया। समासण्णी] होऊण भणिया मए-- "सुंदरि ! कत्तो ते भयं ? किं निमित्तं वा सदुक्खं रोइज्जइ?" तीए भणियं-"महाभाग ! एहि ताव वियरसु पाणभिक्खं कुविय-कयंत-समवलोइयाए पाण-संसयमारूढाए कण्णयाए। पच्छा सव्वं साहिस्सामि ।" मए भणियं-- "सुंदरि ! कत्थ सा कण्णगा?" "इओ समागच्छउ भवं" ति भणमाणी पुरओ पत्थिया सा, अहं पि तीए पिटुओ। ताव गयाणि जाव एगा सरसी। दिट्ठा तत्थ असोगपायव-साहाए लंबमाणी उत्तरियवास-पास-निबद्ध-कंधरा मनुयलोगासंभावणिज्जलायण्ण-रूव-सोहग्गाइगुणगणाहरण-विहुसिया सुरसुंदरि व्व उडढं वेहायसमप्पइउ-कामा ईसिसासमागमाणमिणिज्जमाणजीविया का वि कण्णया । गओहं तीए समीवं विज्जविखित्तकरण गहिया असोगसाहा, अवणामिऊण अहोमही छिण्णो छुरियाए पासओ। साहारिऊण चित्तन्नयाए मक्का धरणीयले निरुद्ध-सर्यालदिय-वावारा, चित्तलिहिय व ठिया खणंतरं । संखुद्धा सविसेसं चित्तण्णुया, समासण्णसरसीओ आणियं मए नलिणीपत्त-पुडएण पाणियं, सित्ता सव्वंगे सुसलिलेण, _ 2010_04 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणयं संवा हिया सिरोहराए, वीजिया वत्थंचलेण, दिणयर[क]रकरंबियं व कमलं उम्मीलियं तीए लोयण-जुयलं । संजाया पयडचेयणा। पुच्छिया मए चित्तण्णुया,-"सुंदरि ! का एसा सरय-ससि-जोण्ह व्व दिट्ठा वि जणमणाणंदकारिणी कि निमित्तं वा मरणमज्झवसिया ? साहेउ मे सुंदरी महन्तं मे कोऊहलं ।” चित्तण्णुयाए भणियं---"महाभाग ! सुणसु," "अत्थि एत्थेव नयरे नियकुल-नहयल-चंदो धणचंदो नाम सेट्टी। धणावहा से भारिया। ताणं बहूण पुत्तभंडाणमुवरि एसा एगा दुहिया जाया । पइट्ठावियं मासावसाणे 'गुणवइ' त्ति, गुणनिप्फण्णं नामं । कमेण पवड्ढमाणा पत्ता तरुण-जण-मोहणं जोव्वणं । अण्णया य मयणतेरसीए पूइऊण कामदेवं नयराभिमुहं पडिनियत्ताए अंतरा चेव दिट्ठो धणसारसेट्ठिसुओ धनदेवो । सो पुण पयड-तक्करो ब्व सहियण-मज्झाओ वि गओ हरिऊण हिययमिमीए । तम्मि दढं वद्धाणुरागा एसा, अमुणिय-परमत्थाए जणणीए दिण्णा नियसहोयर-चंदसेहरमित्तस्स अमरकेऊणो पुत्तस्स चंदजसस्स । कओ अज्ज वरणय-महूसवो । पुच्छ्यिाहमिमीए--“चित्तण्णुए ! किं निमित्तं तायघरे महूसवो दीसइ ?" मए भणियं"दिण्णा तुमं अमरकेउपुत्तस्स चंदजसस्स।" तओ एसा परसु-छिण्ण व्व चंपयलया सव्वंगेहि निस्सहा पडिया धरणीयले । कहकह वि लद्ध-चेयगाए जंपियमणाए “चित्तन्नए ! सज्जं करेहि सयणिज्जयं, दहइ दाहो मे सरीरयं, संपाडियं मए इमीए सासणं । नुवण्णाए साहिओ एस वइयरो जणणीए। समागया सा सिग्घमेव, निरूवियं इमाए सरीरयं, दिट्ठ सत्थावत्थं । पुच्छिया--"पुत्ति! किं ते वाहइ ?" तीए भणियं - अवजलिय-जलणजालावलीठियं व संतप्पइ मे सरीरयं । एयं सुणिय पुच्छ्यिा हं धणावहाए-“चित्तण्णुए ! नियछाय व्व सया सहवत्तिणी तुमं वच्छाए, ता न कत्थइ पुरिस-विसेसे बद्धाणुरागा एसा?" मए भणियं--"धणेसरसिट्रिसूए धणदेवे ।" एयं सोऊण सकोवमिव समीवमागंतूण जंपियमंबाए---"हला, गुणवइ! कि कारणं तुम अज्जेव वरिया अज्जवव्बरिया ?" पडिभणियमिमीए-"देव्वमेत्थ पुच्छियव्वं ?" | 'चित्तन्नए सविसेसं सन्निहिया हवेज्जस' त्ति, ममं तज्जिऊण गया जगणी । अत्थमिओ दिणयरो, बोलीणो पढमपहरो रयणीए पसुत्ताहं अलिय-निदाए, उट्ठिया एसा विज्झाविओ पइवो, समुप्पण्णा महमणे संका । मोत्तूण सयणिज्जं निरुद्धपयसंचारा चलिया एसा उज्जाणाभिमहं। अहं पि पिट्रओ उज्जाणं जाव पेच्छमाणी गया। __ तओ उज्जाण-पायवेहि मोहिया इओ तओ गवेसमाणी इमाए सरसीए समीव[मा]मया । तओ "जमन्नाणवसगाए अवरद्धं मए तं खमियव्वं ताएण, जणणि ! जाय-वच्छले मरिसेज्जसु ममावराहं। जइ पत्थियं पि पावेज्जइ ता भवे तुम चेव मह जणणी हवेज्ज । सम सुह-दुक्खे चित्तन्नुए ! तुम पि संपयं दूरवत्तिणी जाया। सुहय धनदेव ! मुंच मे माणसं पा[साव]रुद्ध-कंधराए दुन्निस्सरं भवओ भविस्सइ” त्ति, सुया मए एरिसा सद्दा । सद्दाणुसारेण य तुरियतुरियमह-मेत्थमागया। दिट्ठा य एवंविहमवत्तरमणुहवंती एसा। ___ तओ अप्पणा पासय-विमोक्खणं काउमसमत्था एवं विलविउमारद्धा। एवं साहियं मए जं तए “एसा के निमित्तं मरणमज्झवसिया?" "संपयं तुम पुच्छिज्जसि, को तुमं? किं निमित्तं वा अकाले इह समागओ? कहेउ भवं जइ अकहणीयं न होइ।" अहं पि अदिण्ण-पडिवयणो अहोमुहो ठिओ। तओ सवणंते होऊण भणियं गुणवईए"हला, चित्तन्नुए ! सो चेव एसो, जो रायहंसो ब्व मह माणसे सया निवसइ । न एस पुच्छिज्जतो वि नियचरियं साहिस्सइ? अओ विरमसू तुम।" चित्तन्नयाए भणियं-“सामिणि ! जइ एवं तो परमोवयारी जीवियपयाणेण एस ते, कीरउ पच्चुवयार-करणं, पक्खालिज्जउ चलण-जुयलं, दिज्जउ सहत्थेण तंबोलाइयं ।" गुणवईए भणियं-- "तुमं चेव जाणासि ।" तओ कया चित्तन्नुयाए तंबोलाई सामग्गी। पारद्धो उवयारो गुणवईए। करे घेत्तूण वारिया मए–“सुंदरि ! अलमुवयारकरणेण ? जओ--- उवयारकए जो होइ सज्जणो मामि को गुणो तस्स । उवयारबाहिरा जे, जयम्मि ते सुंदरा सुथणा ।।१४५।। 2010_04 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २० मणोरमा-कहा उवयारेहिं परो च्चिय घेप्पइ अग्घंति ते तहिं चेव । इयरम्मि कीरमाणा नेहाभावं पयासंति ।।१४६॥" चित्तन्नुयाए भणियं-"महाभाग ! जइवि एवं तहावि पडिच्छसु एयं, न अण्णहा इमीए वि चित्तनिव्वुइ होइ।" कओ तीए संभमाणुरूढो उवयारो। पारद्धा परोप्परं सिनेहसारा संकहा। अवसरं लहिऊण भणिओ चित्तन्नुयाए अहं-"असाहारणो तुज्झोवरि सिणेहाणुबंधो, ठाणंतरे य दिण्णा जणणीए एसा। न नज्ज गंधव-वीवाहेण एत्थेव परिणिज्जउ एसा, गम्मउ देसंतरं।" मए भणियं-"चित्तन्नए ! महंत कुलकलंककारणमेयं । अओ गम्मउ नियभवगं । साहिज्जउ इमीए जणणि-जणयाण वइयरमेयं । जइ विसिट्रसमायारेण संपज्जइ पाणिग्गहणं तो सुंदरं। पयारंतरेण पुण पच्छावि सुलहं चेव सोहणमिणं" ति गहिऊण गुणवई पभायसमये गया चित्तन्नुया सभवणे। साहिओ जणणि-जणयाण सवित्थरो गुणवइवइयरो। तेहिं वि 'नण्णो जीवगोवाओ' ति, कलिऊण मज्झेव दिण्णा। साहियं तेहिं तायस्स । पडिवणं ताएण। कयं सोहण-दिणे वरणयं । कमेण पत्तो विवाहवासरो। परिणीया महाविभूईए गुणवई। तओ अदिट्ठवियोगं, पणट्ठसोगं, संपज्जंतसयलभोगोवभोग, सयलिदियाणंदकारयं सिगेहसारं, विसय-सुहमणुभवंताण वच्चंति वासरा। अण्णया कयाइ नगराओ निग्गच्छंतो मागहजणाण अणकलवयणाहिं थव्वंतो जहारिहं मित्त-वग्गस्स दा विभजतो दिट्ठोहं नागदेवसेट्ठिसुयाए नागसिरीए पसंसिओ तीए- "अहो ! सुलद्धमणुय-जम्मो, धण्णो एसो जो एवं विलसइ ।" एयं सोऊणं जंपियं नागसिरि-सहिए गुणसिरिए"कि एसोसलहिज्जइ पिथसहि! को एत्थ विम्हओ तुज्झाजणयविढत्तो अत्थो विलसिज्जइ दुक्करं किमिह ।१४७। सो पुरिसो सलहिज्जइ, तस्स जसो भरइ सयलभुवणयलं । जो नियभुथदंडेणं विढविउं विलसए लच्छि । १४८। सोहइ विलसिज्जती,दिज्जती वि हु विराथए धणियोनियभुयबलेण पियसहि! समज्जिया जा भवे लच्छी ।१४९। ता लज्जापयमयं परमं माणुण्णयाण पुरिसाण । जं जणय-सिरी जणणि व्व [भुज्जए] सयलजणपथडं ।१५०।" तओ एवंविहवयण-जणिय-माणभंगो विमण-दुम्मणो तक्खणा नियत्तोहं नियभवणाभिमुहं। पणमिओ ताओ। विन्नत्तो सविणयं-"किपि पत्थेमो न तारण पत्थणा-भंगो कायव्वो"। 'एवं' ति, पडिवण्णो ताएण। भणियं मए-- "ताय ! अत्थोवज्जणानिमित्तं विसज्जेसु में देसंतरं। जाव मए वीसं सुवण्ण-कोडीओ न विढत्ताओ न ताव घरं पविसियव्वं।" एयं सोऊण मक्कं नयणेहिं सलिलं ताएण। अंबा वि निसेहं कुणमाणी समागया मह समीवं । तहवि मए न पडिवणं । तओ नाऊण .मह निच्छयं जंपियं ताएण-"दीहाणि देसतरापि लोय-संववहारो य।" मए भणियं-"लोयववहारकुसलत्तणं पि एवं चेव भवइ, पुरिसयारो वि एव निमित्तं देसंतरे। [गुणवइ ! ]तए पुण जणणि-जणयाण सास सुसराणं च सुस्सूसणं कुणमाणीए ठाइयव्वं ।" एवं सुणिय बाहजल-भरियलोयणाए जपियं गुणवईए-- "ताएण मह न कज्जं न य जणणीए न था वि सथणेहिं । सासुय-ससुरेहिं पि हु पओषणं नत्थि मह कि पि ।१५१ । जत्थ तुमं तत्थाहं, कि बहुणा एत्थ संसओ नत्थि । तुह विरहे पुण पिथयम ! निथमा पाणे परिहरामि ।।१५२।। अह भणसि तुमं सुहिया विदेस-गमणाणि विस[म]रगाणि । तत्थवि न मज्झ दुक्खं, तए समं संचरंतीए।१५३।। रण्णं पि हु वसिमसमं गिरि वि नगरं परो वि बंधुवणो। परदेसो वि स देसो]पिथथम! तं जत्थ दीसिहसि।१५४।" मुणिय तयभिप्पाएण मया वि भणियं-"पिए ! जहाजत्तं करिस्सामिन तए संतप्पियव्वं" ति, समासासिया एसा। समागओ गमणवासरो। तओ कयण्हाणविलेवणो, विविमंगलोवयारो, निवडिओहं जणणि-जणयाण-चलणेसु, भणिओ अंबाए"वच्छ ! गुणवई वितए सह समागमिस्सइ।" "ज अंबा आणवेई" ति भणिऊण पढ़तेसु माहणेसु, गायंतेसु गायणेसु, 2010_04 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे सोमवसुकहा २१ नच्चंतेसु पाउलेसु, आऊरिज्जमाणेसु संख-जुयलेसु, अविहव-नारिसिर-संठिएसु पुरओ पदसिज्जमाणेसु जलपुण्ण-कलसेसु, जयजयारवभरियभूवणंतरालेसु सुहमंगलाणि पढ़तेसु मागहेसु, उवएस-सयाणि दितेसु ताय-परियण-बंधुवगेसु, आसीससहस्साणि पयच्छतेसु अंबा-पमुह-नारी-निअरेसु, दितो दाणं तक्कुयाण महाविभूईए निग्गओ नयराओ। थेवंतरं गंतण पणमिया जणणि-जणया। अण्णेसि पि पणओ जहाजेद्र। ठिया ते तत्थ । अहं पि गंतूण मिलिओ सत्थस्स। समारो वेगवई-नामियाए वेसरीए, गुणवई वि सुहासणे। गम्मइ अणवरय-पयाणएहिं पुव्वाभिमुहं । एवं च कइवयदिणेहि पत्ता ताराउरं नाम नयरं। आवासिओ नयर-बाहिरियाए सत्थो। एत्थंतरे नयरारक्खिय-पुरिस-परिवेढिओ, गलावलंबिय. सरावमालो, तिण-मसि-विलित्त-गत्तो, भयसंभंत-लोयणो, तरल-तारयं सवओ निरिक्खंतो,[भू]डरासहारोविओ वज्जंतेण विरस-डिडिमेणं], तिय-चउक्क-चच्चरेसु हिंडाविऊण वज्झ-ठाणं निज्जमाणो दिट्ठो मए एगो तक्करो। सो वि दटठण महासत्थ-सन्निवेसं मरण-भय-भीओ लहिऊण अंतरं सत्थाभिमुहं पहाविओ। "हण-हण-हण' त्ति भणभागा समग्गिणखग्गा मग्गाओ समागया दंडवासिय-पूरिसा। 'सरणं सरणं' ति, जंपमाणो पत्तो सो [मे] समीवं । भणिओमए--"भट । थिरो भवाहि, नत्थि ते भयं” । रुद्धा मह पुरिसेहिं आरक्खिय-पुरिसा। पेसिओ मए नारायणो नाम बंभणो। पुच्छ्यिा तेण गंतूण “कहेह-'किमवरद्धमणेण ?' साहिओ तेहिं “जहेस चोरियं कुणतो पाविओ।" तओ ते पुरिसे थिरिकाऊण गओहं रण्णो दंसण-निमित्तं । पडिहा[रो] निवेइओ । पविद्वो। ढोइयं पाहडं । कय-पणामो निसण्णो उचियासणे । पुच्छ्यिं राइणा-"कओ भवं ? कत्थ वा [ग]तव्वं ? कि कारणं पउर-पाहुडेण, दसणं कयं ?" मए भणियं-“देव ! रयणपुराओ सुवण्णपुरं पइ वाणिज्जेण पत्थिओ। पउर-पाहुडेण देवस्स देसणं कारणेण कयं ।" रण्णा भणियं-'केरिसं?' मए भणियं-"महाराय ! को वि पुरिसो चोरियं कूणतो नयरारक्खियपुरिसेहिं पाविओ । वज्झ-ट्ठाणं निज्जतो पलोइऊण मह सरणं पवण्णो। तस्साभय-पयाणेण पसायं कुणउ देवो।" रण्णा भणियं-"अभयं तस्स।" मए भणियं-"कयत्थोहमिमिणा।" राइणा कयसम्माणो समागओ निय-सत्थं । निवारिया रायपुरिसेहिं आरक्खिय-पुरिसा। ण्हवाविओ अप्पणा सद्धि तक्करो। नियंसाविओ वरवत्थ-जुयलं। पुच्छिओ मए"अज्ज ! कि कुलं परिगहियं भद्देण ? किं नामधेयं वा भयंतमवगच्छामि ? कहं वा कयत्थणमिमं पाविओ ?" सविसायं जंपियं तेण-- "को किल कुलस्स दोसो,को दोसो जणणि-जणथ-बंधूण।जाईए नत्थि दोसो, दोसो नणु नियथ-कम्माण।।१५५।। निय-परिमल-भरिय-दिगंतरेसु बहुलोय-पत्थणिज्जेसु। सिर-धारणिज्ज-धवलेसु,हुंति कुसुमेसु किन्न किमी।।१५६।। तो महाभाग ! निम्मल-कुल-मयंक-लंछणस्स का कुलपुच्छा अम्हारिस-जणस्स ? तह वि तुह पुच्छंतस्स कहिज्जइ ।" आसि इहेव नयरे सयल-नेगमप्पहाणो नियगुणगणभरिय-भुवणोदरो सोमो व्व सोम-दंसणो सोमदेवो नाम सेट्री। सोमा से भारिया। ताण पुत्तो सोमवसू नाम अहं । उवरएसु जणणि-जणएसु अहिट्टियं मए घरसारं । वच्चंति वासरा, समारूढो सयलवियारागारं नव-जोव्वणं । मयविस-विहलंघलो गओ व्व निरंकुसो सव्वओ हिंडिउमारद्धो। अण्णया उज्जाणगएण दिवा मए मगहसेणा नाम गणिया । अह पीइए पेसिया तीए पढम दिट्रिदुई पच्छा निय दासी । गओ अहं तयंतियं । कओ तीए उवयारो। रंजियं मह माणसं । नीओ निय-मंदिरं। ठिओ तत्थ जहेगदिणं तहा दस वासाणि। पइदिणं दिज्जतो खीणो घर-सारो। निद्धणो संवुत्तो मगहसेणा वि पुव्वपओगेण चेव पत्थेइ दविण-जायं । अहं पि अज्जं देमि पभाए देमि, ति दिण्ण-वयण-धणो ठिओ कइवि दिणाणि । अज्ज पूण रयणीए अवगण्णीऊण नियकुलं, अवलंबिऊण नीय-जण चेट्रियं खत्त-खणण निमित्तं पत्तो धणसार-सेटि-मंदिरं। सच्चवियदिसा मंडलो खत्तं खणंतो दिट्टो नयरारक्खिएहिं, कयत्थिऊण दढं निवेइओ राइणो । तेण वि वज्झो आणत्तो, वज्झ-ट्राणं निज्जंतो कहवि पलाइऊण तुह सरणं पवण्णो।" मए भणियं-"धण्णो तुम जो एवं निय-चरिय दुमिओ पच्छायावमुव्वहसि । अलमुव्वेएण? तुह साहारणा एसा मह-लच्छी।" तेण भणियं--"अलं लच्छीए, परलोग-हियं किंपि 2010_04 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहां २२ करेमि, to भवओ fa fraकारण-बंधुस्स परमत्यओ उवयरियं ।" "सोहणमज्जेण मंतियं" ति सम्माणिऊण वत्थाइणा विसज्जिओ । गओ सट्ठाणं सोमवसू । अम्हे व पइदिण - पाणएहिं वहमाणा दुम्मासमेत्तेण कालेन पत्ता सुवण्णपुरं । दिट्ठो राया । कयसम्माणा ते तत्थे [a]हरिउमाढत्ता । [विढत्ताओ] वरिसेण दो सुवण्णकोडीओ । भणिओ हं सहायपुरिसेहिं - "सत्थवाहपुत्त ! चिरकालो समागयाणं, गम्मउ संपयं सनगरं ।" मए भणियं - " गच्छसु भवंतो सुवण्णयं गहाय, नाहमप्पडिपुण्ण इण्णो नियत्तिस्सामि ।" तओ ते मोणमासिया । अहंपि विमण-दुम्मणो ओ तओ परिभ [ मं]तो गओ सुवण्णपुरसमासण्णं गंध[ट्टि ? ]नाम उज्जाणं । दिट्ठो तत्थ मज्झे स [ह]यार-तल- निविट्ठे महावइग- वेसधारी - सोमवसू । सो वि मं दट्ठूण संभमवसलुलंत - जडाकलाओ सम्मुहमुट्ठिओ अंसुजलाविल- लोयणेण भणियं सोमवसुणा -- " सहलो मे जीवलोओ जं तए सह दंसणं जायं।" परं परघर - भिक्खाभोई अकय संचओ सुयणे विघ[र] मागए कि उवयारं करेउ अम्हारिस जणो ? तहवि मए सह अज्ज भवया भोक्तव्वं, न अण्णहा मे मण निव्वुई।" पडिवण्णं मए । नीओऽहमणेण उज्जाणमज्झसंठियं चंडियाययणसमास नियमढे । कओ तवस्तिजणाणुरूवो उवयारो । समागया भोयण - वेला । निमंतिओ सोमवसू एगेण सेट्टिणा । तेण भणियं - " अज्ज मह अतिही सभागओ, ता एत्थेव कारेहि भोयग सामग्गियं जेण सहिया चेव भुंजामो ।” तहेवकयं सेट्टिणा। भुत्तो सह-जोगेण । पारद्धा परोप्परं संकहा । वोलीणो वासरो । समागया रयणी । सोमवसुणा भणियं -- 'अज्ज तए एत्थेव वसियव्वं ।' तत्थेव वुत्थोहं, पुच्छिओ सोमवसुणा -- "केवइयं कालमिह भवया चिट्ठियव्वं ?" मए भणियं -- 'विही वियाणइ ।' सविसाय- वयण-संकिय-हियएण पुच्छिओ हं सोमवसुणा " तुह समागमामयरस - पाण-सुहियंपि दुहियं मे मणो जायं 'विहिवियाणई' त्ति को एयस्स वयणस्स परमत्थो ? साहिओ निय-पइण्णा विसेसो । सोम-वसुणा भणियं—–“केवइएणं दव्वेणं पडिपुण्णो होइ ?" मए भणियं – “ अट्ठारसहिं सुवण्णकोडीहिं, इह पुण सव्वभंड - विक्कण वि दो चेव कोडीओ विद्वत्ताओ । अओ 'विही बियाणइति जंपियं ।" सोमवसुणा भणियं -- "महई ते पइण्णा कया, न ववसायमेत्तेण संपूण्णा होई । अत्थि य इओ नवहिं जोयणेहिं पुव्वदिसावहू-मंडणी, अणेगसिद्ध-गंधव्व-विज्जाहर-सयसेविओ, गयणग्गसिहर-सं [च]ओ, निसिसमयसमुज्जलंतोसहिवलयसमुज्जोविय-धरणिमंडलो पंचसिहरो नाम गिरिवरो । गओ हं तत्थ कयाइ कयंत कवालेण गुरुणा सद्धि । दिट्ठो समंतओ हिडिऊण सो पव्वओ । समागया भोयणवेला, समाहरियाणि मए कंद-मूल-फलाणि । गओ एवं सच्छ-सीयल-सलिलोवसोहियं गिरिनदं । कथा तत्थ पाणवित्ती । वीसमियं खणमेगं सहयारछायाए, संवाहिया मए गुरु-चलणा, विस्सामियं सरीरयं सुप्पसण्णेण भणिओ हं गुरुणा - "वच्छ सोमवसु ! घुणखइय-कट्ठ ं व जराए जज्जरियं मह सरीरं । पत्तभू[ओ] तुमं, अओ दंसेमि किंपि कोऊहलं । " मए भणिय - 'अणुग्गहो ।” तओ दंसिया गुरुणा कमलोयर - जक्खेण कयाहिट्ठाणा अणेगवण-संडमंडिय- सिहरि - सिहरंतराल - संठिया एगा रस- कूविया । साहिओ मे गुरुणा साहणकप्पो । जहा -- 'दुण्णि जणा एत्थ रसगाहगा एगो बलि विहाणं काऊण अंतो पविसइ, बीओ बाहि ट्ठिओ चेव रज्जूए बंधिऊण तुंबयं अंतो पक्खिवइ, पुव्व-पइट्ठो तं रसस्स भरेइ, पच्छा सो तत्थेव विवज्जइ । इयरो रसं गहाय गच्छइ ।' मए पुण मंत-सेवापुरस्सरं समाराहिओ कमलोदरो । छम्मासेण तुट्टो भणिओ अहमणेण"वरं वरेहि ।” मए भणियं - "एस चेव महवरो- 'जइ कहवि पओयणवसेण इमं रस- कूवियं अहं पविसेज्जा महसीसो पसीसो बा जाव सत्तमपुरिसो तए न बाबाएयव्वो ।' पडिवण्णमेयं जक्खेण न य मज्झ किं पि तहाविहं पओयणं संजायं, तुह उण जइ हवेज्जा तो एत्थ पविसिऊण साहेज्जसु " । मए भणियं -- 'महापसाओ ।' निरूविया समंतओ रस- कूविया, कयाणि साहणाणि । दिण्णाओ तत्थेव मह गुरुणा थंभणिमाइयाओ पहाण-विज्जाओ । समागया सट्टाणं । कइवयदिणावसाणे पयंडपवण - पहय-पईबो व्ब अत्थमिओ में गुरु । काऊण मय किंच्चाणि एस्थेवाहं ठिओ । अज्ज पुण अणुकूल विहिवसे तुमं दिट्ठो । विस्सरियं गुरुवियोग-दुक्खं । परं करेसु एगं तवस्सिजन - पत्थणं गम्मउ मए सह पंचसिहरपव्वयं, जेण संपज्जइ ते समीहियं । जइ न एयं करेसि तो गुरुवयण खंडण कारीणं गई पावेसि ।” सुणिय निब्बंधेण पडवणं मए तव्वयणं । 2010_04 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेव कहाणगे सोमवसुकहा 'बीय-दिणे असाहिऊण निय परियणस्स भिण्णरहस्सं काऊंण सुन्दराभिहाणं निय-पुरिसं गया दो वि पंचसिहरं पव्वयं । astri बलिविहाणं संपूइओ जक्खो, पंविट्ठो सोमवसू, रस-वियं लंबावियं मए तीरट्ठिएण तुंबयं भरिऊण रसस्स, खेमेण उत्तिष्णो । समागया साणं । तओ पणमिऊण सोमवसु-पय-कमलं समप्पिऊण तस्सेव रस-तुंबयं, गओ हं नियसत्थं । कयपाण - भोयणो, निमदंसण-समासासिय-सयल - परियणो, पुणोवि सोमवसुसमी मागओ । आणियं तव्वयणेण सयमेगं लोह - कुसीयाणं, कथा सुवण्णसिद्धी | खंडाखंडी कुसीए काऊण भरिया एगा अवल्ला । एवं पइदिणं कुणंतेहिं पूरियाओ पण्णासं सुवण-कोडीओ । तओ भणिओहं सोमवसुणा - "सत्थवाहपुत्त ! जइवि तुह वियोगकायरं मह हिययं, तहवि सिद्ध-समीहियस्स न संगयं इह ते चिरावत्थाणं । गंतूण निव्ववेहि नियदसणामएण जणणि जणयाण माणसं, धण्णो चेव संभावना समहियसाहियपओयणो लज्जोण्णयउत्तिमंगो हरिसंसु-भरिय- लोयणेहिं जणणि जणएहि परिरंभिज्जइ । " "जं भयवं आणवेइ' त्ति भणिऊण कया सामग्गी । दिण्णाओ गमणसमए मह सोमवसुणा थंभणिमाइयाओ विज्जाओ । तओ पणमिऊण सोमवसुचलण-जुयलयं, कयमंगलोवयारो, पयट्टो निय- देशाभिमुहं, कमेण बच्चतो स[त्थो] पविट्ठो सुव्वंत-भूरि-सद्दल सद्दा, वानर-विमुक्क- वोक्करभीसणाए, करि- कुविय - मइंद-दिण्ण-पुच्छ्प्पहार-कंपंतधरणीतलाए, घूयड - [ घो]क्कार-पडिसदृ-भरियगिरि-कंदरोदराए, संचरंत-गंडय गवय-महिस- रिछ-सरह - सम-संकुला [ ए ] पविरल-दीसंत जलासयाए, महाभेरवाभिहाणाए महावीए । २३ एत्थंतरे विगलिओ वासरो । पवाइओ पडिकूलमारुओ । अत्थमणसमए रवि-बिम्बस्सा हे ठिओ वासिओ तित्तिरो, fort पंथो सत्थस्स किव्हा हिणा । संकिय- हियएण चितियं मए - 'महई अवसउणपरंपरा, न नज्जइ कज्ज परि [ण]ई, कालण्णुणा भवियव्वं पुरिसेण' एवं संपहारिऊण कइवयपुरिस सहिएण एगंते निक्खियं रस- तुंबयं । समागओ सत्थे, कारावियं उष्पाणयं भुत्तं संखेवेण सत्यसुहडेहि, पइवइया-वयमिव अणुपालयंती दिणवइमनुगया संझा, कयावराह- कुलवहू-मुहाणीव भूयाणि दिसामहाणि, एयावसरे सहसागया मह सभीवे गुणवई, पुच्छिया मए समागमणकारणं । तीए भणियं - " अज्जउत्त ! फुरियं मे दाहिणलोयणेण न नज्जइ कहमेस महाडई नित्थरियव्वा अप्पमत्तेण होयव्वं नियसरीरे अज्जउत्तेण ।" मए भणिय - " भीरु मा भयाहि, सव्वं सोहणं भविस्सर" त्ति, जाव संठवेमि गुणवई तावुग्गओ निसायरो । निसायर व्व वणंतरे दिट्ठा दोणि पुरिसा । 'हेरय' त्ति काऊण सविसेसं संकिया सत्थ-सुहडा, खुहिओ सत्थलोगो, 'पंचपरमेट्ठि 'सरण - मुवगया सावया, 'धम्मु-संधु-बुद्ध-सरणं' पडिवण्णा भिक्खूवासया, 'सिवं सिवं' झायंति महेसरा, निय-नियदेवोवाइय aas - मुहा जाया सत्यनारीगणा, सत्यसंभमं दट्ठूण समाहूया मए नियपुरिसा । सम्माणिया वत्थाहरणाइहिं भणिया य “भो ! एस कसवट्टओ पुरिसत्तणस्स ।" जओ- for-fare सुबहवे, सूरा सोहग्गवंतथा चेव । वहवे भमति वंका सुकवित्तण- उत्तुणा पुरिसा ।। १५६।। बहुवणि तरुणीण सो जए सुहओ । सुहडाण मणे सुहडो कई वि जो कइ-नरिदाण || १५७।। "तो अवलंबिण साहसं आवज्जेह जयसिरिं जणेह पडिवक्ख-भड - चित्त चमक्कारं ।" वयणाणंतरमेव रणरसरोमंचिय-सरीरा सणद्धा सत्थ-सुहडा । जल- निहिजलं व सम्मुहमागच्छंतं रुद्धं सत्थ- सुहडेहि काल सेणपल्लीवइबलं । तओ- मिलत-पउर- नाहलं, वज्जत -सत्थ काहलं । सुव्वंत सिंग-सद्दयं हिसंत-तुरय-थट्टयं ॥ छिज्जत आसतुंडयं निवडत - सुहड - मुंडयं । नासंसंत-कायरं जुज्झत सुहड-साथरं ॥ जय कालदिण्णालयं रोयति सत्थवालयं । सत्थ- सुहड - नाहलाणं पथट्टपरोप्परमा उहणं ।। १५८।। तओ जुज्झतेसु अभंगुरेसु दोसु वि बलेसु परिगलंतेसु रयणिनक्खत्तेसु, संसयतुलमारूढाए [ध]णपाणलच्छीए रोसारुण-लोयणेण कुवियकयंत भिउडी -भासुरं वयणमुव्वहतेण गहियं [ सहत्थे ] कोदंडं कालसेण-पल्लीवइणा, पीडिया 2010_04 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा दो वि पासेसु सर भरिय भत्थया । पढम-जलहरो व्व निरंतर-सर-सलिल-धाराहि वरिसिउमाढत्तो भिल्लाहिवो । हयमहियछत्त-चिधसरासणा पलाइउमारद्धा सत्थसुहडा । उट्ठओ भिल्लाहिव-बले जयजयारवो । वानरेहिं बुक्कारियं । नाहि पडिसह-भरियगिरि-कंदराई वाइयाई सिंगयाई । संप[त्त]विजयं विगयभयं [भ]रं काऊण सत्थं पइ पसरियं सबरबलं । इओ तओ य [नट्ठो] सत्थजणो । २४ ओ गहियासखेडएण कइवयपुरिस-सहिएण जलनिहिजलं व मज्जायाए रुद्धं मए नाहल बलं । सब्भावसारं जुज्झिया मह पुरिसा खणमेत्तेण चेव सुमरणसेसा जाया 'न अण्णो उवाओ' त्ति, सोमवसुदिण्णथंभिणिविज्जाणुसरण थंभियं मए नाहल-बलं, जीव-गहिओ कालसेणो, उत्थंभिऊण नीओ सत्थमज्झे, सम्माणिओ पवर-वत्थाईहिं, पणट्ट-सत्यजणमेलणत्थं वाइया काहला । सोऊण तीए सहं गिरिकंदराइवणाहितो समागओ सत्थजणो । संभालिज्जति निय-नियमाणुसाणि । निरूविज्जति भंडाणि । सद्वाणमाणिज्जंति संत-गोणया । खणेण जाओ सत्थावत्थो सत्थो । आवासिओ पुव्वपओगेण । एत्यंतरे संभममागंतूण भणिओहं सुंदराभिहाणपुरिसेण - "सत्थवाहपुत्त ! पयट्टे सत्यसंभमे न नज्जइ कुओ वि गया गुणवई ।" एयं सोऊं उट्टिओ अहं । कइवयपुरिस-परिवारिओ चलिओ गुणवइ-गवेसणत्थं । पुच्छिओ कालसेणेण "सुंदर ! का ऐसा गुणवई ?" तेण भणियं - " सत्यवाहघरिणी ।" कालसेणेण भणियं - " जइ एवं तो थिरावेहि सत्थवाह-पुतं । विष्णवेमि किंचि ।" तहेव कथं सुंदरेण । समागओ कालसेगो, चलणेसु निर्वाडिऊण विण्णत्तोहमणेण"अवाय बहुला अडवी, अदिट्ठपुव्वा य तुब्भेहि, अहं चेव नियपुरिसेहिं गवेसाविऊण तुह समप्पिस्सामि । " पडिवण्णं मए तस्स वयणं । उत्थंभियं सेसनाहल - बलं । समागयं कालसेणसमीवे । पडिवण्णो कालसेणो मह भिच्चभावं । भणिया तेण निय- पुरिसा - "अरे ! सत्त-रत्त मज्झे तहा करेह जहा सत्थवाह घरिणि लहेह ।" 'जं सामी समाणवेइ' त्ति, भणिऊण गया दिसिं नाहला । हिंडिया तेहि सयलाडवी न दिट्ठा कत्थइ गुणवई । तओ असाहिय-सामिपओयणा अहोमुह-वयणा सत्तमदिणावसाणे कालसेणमुवट्टिया विण्णत्तो नाहलाहिवई"सामी ! नत्थि गिरिसिहरं वा, जलं वा, समं वा, विसमं वा, दरीं वा, गिरि-कंदरा वा, जाली वा, पाली वा, जंण इमाए [अडवीए] अम्हेहि गविट्ठ, न उण कहि पि गुणवइ-पयं पि दिट्ठ ।” एवं सुणिय विद्दाण-मुह-कमलोहं चितिउं पयत्तो - 'अहो ! मे वाणिज्ज- कोसल्लं ! अहिय-लाभ - निमित्तमागयस्स मूलं पि नट्ठ ।' जावेवं चिताउरा चिट्ठामि ताव भणियं सुंदरेण -“सत्थवाहपुत्त ! तुह नामंकिय-लेह - हत्थो रयणपुराओ समागओ सुमंगलो नाम पुरिसो दुवारे चिदुइ ।” मए भणियं-"लहुं पवेसेहि।” पवेसिओ । पणामं काऊण समप्पिओ तेण मह लेहो । अवहारिओ मए तयत्थो । पुच्छिओ सुमंगलो - "कुसलं सुमहियनामधेयस्स तायस्स, निराबाह-सरीरा पुत्तवच्छला अंबा ?" सुमंगलेण भणियं - "कुसली ताओ । अंबा वि तुह वियोग-दुक्ख-दुक्खिया अणवरयमणिद्दलोयणा कुसलिगी चेव ।" मए भणियं “ अहो ! अगत्थ- परंपरा, सुमंगल ! किमाइट्ठ ताएण ?" तेण भणियं - "मासमज्झे समागतव्वं" ति, एस संदेसओ । तओ मए चितियं गुरुण आणा, तो पुण पिथ्यमा य नट्ठा मे । तो कि करेमि ? संपइ, संकडमेयं समावडियं ।। १५९ ।। हा ! विहिवास ! निक्किव ! अवरावर वसण- दाण- दुल्ललिय ! | निक्खिण ! सच्चमिणं दुक्खियदुखावतं ।। १६०।। एत्यंतरे विसायमावणं पेच्छिऊण ममं भणियं कालसेणेण - "सत्यवाहपुत्त ! मुंच विसा [य] न विसाएण समं संपया परिवसः । कालोचियकारी चैव पुरिसो सलहिज्जइ ता बच्चउ स [त्थ] वसिमं । तुमं पुण परि [म]य पुरिससहिओ मह पल्लि समागच्छ । तहि ठियस्स तं किंपि उवायं करिस्सामो जेण तुह पिययमाए सह संजोगो भवइ । इमं पुण लज्जापयं जं पणट्ठ - धरणीए गवेसणमकाऊणं सद्वाणं गम्मइ ।" 'उचियमेयं' ति काऊण कओ मए सत्थसामिओ सुंदरो, भणिओ य, "पंचउर - पट्टणे तुम्भेहि पडिक्खियन्वं जाव अम्हे मिलामो ।" पडिवण्णमणेण अहं पि कालसेगेण नीओ नियपल्लि । काऊण उवयारं भणिओ हं तुह घर [णि] वा लहामि, जलणं वा पविसामि ? एसा मे पइण्णा । "एवं 2010_04 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणयं भणिऊण नाहल-परिवारिओ निगमओ मए [स]द्धि गुणवइनानेमणत्यं । पविको महाडवि । पेसिया दिसोदिसि नाहला। अप्पणोवि मए सह चलिओ पुव्वाभिमुहो । पत्तो एमां वणसंडं, निसुओ तस्थ वणे :सीहगुंजारवो । अक्नुहियचित्तण सेणेण । मया वि कोसाओ कडिदऊन दाहिण-करेण महिलं खग्य-स्यणं । विद्रा वण-संडमझे, दिळं तत्थ विगयमंस-सोणियं करंकमेगं । जाब तं निझायंता चिट्ठामो ताव सम्मुहमाक्डंतो दिठ्ठो पंचाणणो। आयपणापढ़िय[णि]सियसरेण पहओ कालसेगेण, पाविओ पंचत्तं । जाय-संकेण भणि-"दसण-दसणेण वा केस-दसगेण वा पच्चभिजाणसि निय-घरिणीं?" मए भणियं-'आम', तओ दंसिआ भिल्लाहिवेण केस-दसण-समन्निया करोडी। मए वि सुदूरं निरुविऊण भणियं "न हवइ एसा ठीए ?" तेण भणियं-"जइ एवं ता अग्गओ गम्मउ । अत्थि इओ समासण्णं पूवं पि दिट्र-पूथ्वं अम्हेहिं विहलजण-निवासट्राचं तापसासमं, मा कयाइ तत्थ गया हवेज्ज ।" गया थेव-भूमि-भागं, पत्ता एगं सच्छसलिला[न]इ ओइण्णा तत्थ, कथं मज्जणं, पाऊण पाणियं निसण्णा तीर-संठिय-सहयारतले । एत्यंतरे फुरियं मे दाहिण-लोयणेण, समुल्लासि]यं चित्तेण, वियसियं वयण-कमलेण, पुलइयं सरीरेण । कालसेणेण भणियं"सत्थवाहपुत्त ! पमुइय-माणसो वि य लक्खीयसि ?" कहिओ मए दाहिण-लोयण-फुरणाइ-वइयरो। तेण भणियं"समासण्णे वि य ते पिययमा-समागमो लक्खीयइ।" एवं भणिऊण जाव विरमइ कालसेणो ताव निसुओ वण-मज्झे कलुण-वयण-गब्भिणो थी-विलाव-सद्दो । गया अम्हे सद्दागुसारेण थेव-भूमि-भागं दिट्ठा य तत्थ तावसीए पुणो-पुणो कमंडलुजलेण सिच्चमाणी विसावेगविहलंघल-सरीरा, वेयणा-समुग्घाय-घुम्मतलोयणा, कंठगय-जीविया गुणवई । पुच्छिया कालसेणेण-"तावसी भयवइ ! फिनिबंधणो एस वाही इमाए सरीरयंपीडेइ ?" तावसीए भणियं-"एमफलाऽऽसायणसमब्भवो। करेहि ताव किंपि पडियार,पच्छा सवित्थर साहिस्सामि।" तो कालसेणेण विस-वियार-हरण-पच्चलं मणि गिरिनइसलिलेण ओहलिऊण पाझ्या गुणवई । जाया सदथ-सरीरा । उमिमल्लियं लोयण-जुयलं । दिट्ठो धणदेवो लीए ठिया] अहोमही लज्जाए। कालसेणेण.भणियं-"सत्थवाहपुत्त ! कि..एसा सा चेव,मगवई ?" ..मए भणियं-आमं। पणओ कालसेणो गुणवईए। पुच्छिया तेण-"नावसी भगवइ ! अगभामय-बुट्टि व्व कह तुममिमाए संघड़िया ?" तीए भणियं"सुणसु.।" अस्थि इओ नाइदूरे नाणाधिह-वण-संडमंडियं मंडणमिव मेणीए दीण-दुहिय-दोहग्ग-दूमियाणं बहूणं नरनारिगणाणं सेवणिज्जं अतिहि-जण-जणिघतोसं 'सुतोस' नाम ताक्सासमं । तस्यगं बहूणं तावताग महिबई मुत्तिमंलोविय भयवं धम्मो धम्मरुई नाम कुलवई परिक्सइ ।। अण्णाम्मि दिणे पेसिया लोण अदबीए भासनकामिधेयनिमित्तं द्रोपिण लग्नसमारया। इओ तो परियडतेहि दिट्ठा तेहिं हा ! अज्जत, हा! अज्जउत्त ! !" ति, विलवमाषी एसा । समासासिया- सीपल-वयागेहिं । पुच्छिया य "धम्मसीले! का तुम? किमभिहावा? कि सिमितं वा दुटु-सावयसमाउलं कतारमेयमणाविट्टा ?" भणियं-"कुलसंभवा गणवई नाम, सत्यपरिभट्ठा एवं परियडामि।" तानस कुमारपहिं मणियं-"भद्दे! संसार-सागर-समावफ्णगाणं पुवभवोवज्जिय-दुकय-कम्म-कल्लोल-पणोल्लियाणं पाणिणं सुलहाणि वसपाराणि । कुल्लहा सद्धम्म जाणवत]संपती, बहुपुण्णपावणिज्जा गरुयण-पय-कमलभत्ती । ता विरमसू रोयव्वा । [आगम्मउ इममासगं तबोवगं । पेच्छस बह-पूग्ण-पेच्छणिज्ज, सरणागय-वच्छलस्स वरनाण-निहिणो कुलवइणो. प[य] कमलं। समागया एसा तवोवणं। वंदिओ कुलवई । दिट्ठो तेण, पुवा य मणिकुमारया। कहिओ तेहिं सब्वो वि वइयरो। कुलवइगा भणियं-“वच्छे! अविहव-लक्खणा तमं । अचिरादेव भविस्सइ ते पिययमेण समागमो अओ न संतप्पियन्वं।" अभिणंदियमिमाए कुलवइ-वयणं । भणियाहं कुलवईणा-'सूवक्कले! एसा तए परिपालियव्वा कइ वि दिणाणि।" पविण्णं मए कुलवइ-वयगं । कहेमि 4-निमित्तमिमीए पइ-विउत्तजणाणं संजोग-कहाणयाणि । एवमइक्कंता कइवि वासरा। अज्ज.पुण एसा मए समं चेव पुप्फ-फल-संगह-निमित्तं अडविं पविट्ठा। दिट्ठो य कतारमडंतीहि सयलवण-संडमंडणो सरस-मनोरम-फलभर-नमंतसाहासमूहो. एगो महीरुहो। पुच्छियाहमिमीए-मधयवइ ! किमभिहाणो एस-पायलो?"-मए भणियमविहवे ! -किंपागफलो, एवंविहालावेण जाव खजंतरं चिट्ठामि ताकालयमेग कीर-मिहायं । समयदे किंपाय-मायवे. 1. भक्खियाणि -तम्फलाणि खणंतरेण धुमंत-लोयणं: विडियं धरिणि-बढे । रखित:सए कमंडलु पणिणनजाओ: कोवि गुणो। विमुक्क 2010_04 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा जीविएण । पुच्छिया हं गुणवईए-"किं कारणं ? कीर-मिहुणयमेयमुवरयं ?" साहिओ मए किंपाग-फलविवागो, तओ सा खणं तरेण वंचिऊण मह दिट्टि मरणट्ठा समागया एत्थ पायवे । गहियाणी भूमिनिवडियाणि किपाग-फलाणि, भक्खियाणि य। विसविहलंघला निवडिया धरणिवठे। निरूवियं मए पच्छाहुत्तं, दिट्टा एसा, ससंभममागंतूण सित्ता कमंडल-वारिणा। वीजिया वक्कलंचलेण। न संपण्णो कोइ तहाविहो गणो । तओ हं कि कायव्वं ति? मुढा उवयारं काऊमसमत्था एवं विलविउमारद्धा। अणुकूल-विहिवसेण जाओ तुम्हेंहिं सह संगमो। जीविया एसा दव्वओ। भावओ पुण धणदेव-समागमेण जीविस्सइ। एत्थंतरे भणियं कालसेणेण-"भयवइ! सो चेव एसो वणिय-कुल-कमल-दिवायरो धणदेवो। अहं पि धणदेवस्स चेव भिच्चावयवो। तावसीए भणियं-"जइ एवं तो मिलियं कुलवइवयणं। समागया जलहिणा जण्हुकण्णा।" सुवक्कलावयण कओ गणवईए संभमाणुरूवो उवयारो। ठियाणि परमाणंदनिब्भराणि परोप्परालावेण खणमेगं। मोत्तण तत्थेव सपरिवारं कालसेणं गओहं गुणवई-सहिओ तबोवणं। पणमिओ कुलवई । दिण्णाऽऽसीसा, निसण्णा उचियासणे। पुच्छ्यिा कुलवइणा-"तावसीसुवक्कले ! को एस आयारसूइज्जतमहाणुभावो अतिही ?" सविनयं जंपियमिमाए-“एस गुणवईए पिययमो धणदेवो नाम सत्थवाह-पुत्तो।" एवं सुणिऊण परितुट्ठो कुलवई। पुच्छिओऽहमणामयं ? तुम्हाणुभावेणं सव्वत्थ कुसलं। ठिओ तच्चलणसुस्सूसणाए थेवकालं। दिण्णो तेण धम्मोवएसो । तओ पणमिऊण कुलवइं गयाणि कालसेणसमीवं । कइवयदिणेहि पत्ता पल्लि । पडिवत्तिपरस्सरं धरिओ दिणमेगं अहं कालसेणेण । ढोइया हलगय-दंत-चित्तय-चम्म-चारु-चामरपमुहाणि पऊरपाहुडाणि। बीय दिणे पत्थिओ नियसत्थाभिमुहं समं कालसेणेण, गहिऊण रस-तुंबयं अखंड-पयाणएहिं पत्तो पंचउर-पट्टणं । मिलिओ निय-सत्थस्स। आणंदिया संदरा[इ]पहाण-पुरिसा । तुट्ठो सत्थ-जणो । काराविया सव्वा भोयणाइया पडिवत्ती कालसेणस्स। सम्माणिओ पवरवत्थाईहिं। बीय-दिणे दाऊण पंचसुवण्ण-कोडीओ पणय-पुरस्सरं विसज्जिओ कालसेणो। अहं पि चलिओ सनयराभिमुहं । कइवय पयाणएहिं पत्तो नयर-समीवं । आवासिओ नयर-बाहिरियाए सत्थो। वद्धाविओ गंतूण सुंदरेण ताओ। दिण्णं परिओस-दाणं सुंदरस्स। सद्दाविया ताएण सयण-मित्तवग्गा। हक्कारियाणि सयल-पाय-मूलाणि । खुभिओ नयरलोओ। निग्गओ पच्चोणीए ताय-पुरस्सरो सुहि-सयण-वग्गो। सत्थसमासन्नमागयाणं अभिमुहं गंतूण निवडिओ हं चलणेसु । आणंदभर-निब्भरेण सायरं समालिगिओ ताएणं । तओ पसत्थ-वासरे महामहूसवेण पवेसिओ नगरं। समागओ निय-घरं, पणमिआ जणणी। “अणवरय-मुक्कनयण-सलिलाए पुत्तय ! न दिट्ठा ते रिद्धी लोयणेहि" भणमाणीए परामुट्ठो हं सव्वंगेसु करयलेहिं । तओ गहिऊण पाहुडं गओ नरवइ-समीवं। परितुट्ठो राया। कओ आजम्मंपि उक्करो। तंबोलाइकय-सम्माणो। समागओ नियमंदिरं। सम्माणिऊण विसज्जिओ परियणो। तओ परितुट्र-मित्त-सयणवग्गं,' महादाण-परितोसिय-दीणाणाह-तक्कुय जणं, जहासमीहियसंपज्जत-सयल-विसयगणं विसय-सुहमणुहवंतस्स वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे नगराओ निग्गच्छंतो दिट्ठोऽहं धणदत्तसेट्ठि-धूयाए विणयवइए। संजायाणुरायाए चिरमवलोइओ। भणियं च सहीण पुरओ। “जइ एसो णे भत्ता न भवइ ता मए मरियव्वं पव्वइयव्वं वा।" साहिओ तयभिप्पाओ सहीहि धणदत्त-सेट्ठिणो। तेणवि सयं समागंतूण भणिओ ताओ “अम्हाणुरोहेण धणदेव-निमित्तं वरियव्वा विनयवई।" ताएण भणियं-"को कल्लाणे विरोहो। परं धणदेवं पूच्छिऊण निच्छयं ते कहिस्सामि।" विसज्जिओ धणदत्तो। पायवडण-निमित्तमागओ ससिणेहमवगहिऊण भणिओ हं ताएण-"वच्छ! वरिज्जइ तुह कए धणदत्त-सेट्रि-सूया विणयवई।" मए भणियं- "ज ताओ जाणइ।" पसरिओ एस वइयरो सवम्मिय पूरे। __ अण्णया भणिओ हं गुणवईए-"अज्जउत्त ! जहा जगो मतेइ तहेव जइ भविस्सइ तो मए मरियव्वं ।” अदिण्णपडिवयगा मए। अण्ण दियहे जाम-मेताए जामिणीए निहाभर-निब्भरं पसुते परियगे दुक्खभर-भरिय-माणसा महया सद्देण रोयमाणी उट्ठिया सयणिज्जाओ गुणवई । सद्द-सवण-पडिबुद्धेण भवणाओ निग्गच्छमाणी गहिया मए दाहिण 2010_04 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेव-गुणवईण पुव्वजम्मवुत्तंतो ७. करयले निवेसिया सयणिज्जे। पूच्छिया य "पिए! कि कारणं असमंजसं रोइज्जइ ? कत्थ वा पत्थिया?" गुणवईए भणियं-"अज्जउत्त ! दिवो तुमं सुमिणयम्मि विणयवईपाणिग्गहणं कुणमाणो, तेण परुण्णागमण-कारणं, पुण मरणज्झवसाओ।" जओ“दुक्खेण लब्भइ पियो, लद्धो दुखेण होइ अणुकूलो । लद्धो वि अलद्धो च्चिय बहु साहीणो मुणेथव्वो ।।१६१।। __मए भणियं-"सुंदरि ! अलमणिट्ठांचे]ट्ठाए ?" गुणवईए भणियं-“एवं विहाणि चेव इत्थीणं हिययाणि भवंति।" मए चितियं-"जइ कहवि विनयवई परिणमि वा निच्छयं मरइ एसा।" तओ मए भणियं-"पि आजम्मं चेव तुमं मोत्तण अहं बंभयारी। एस मे नियमो।" एवं सूणिऊण पमुइय-माणसा जाया गुणवई। पडिसिद्धो धणदत्तसेट्ठी उवलद्धममाभिप्पाएण ताएण। निसुओ एस वइयरो विणयवईए । समुप्पण्ण-महामणो-दुक्खा अत्ताणयमुब्बंधिऊण रयणीए मया। जाओ नयरम्मि हाहारवो। पुच्छिओ हं सद्दाविऊण राइणा-“सत्थवाहपुत्त ! किं न तए परिणीया एसा?" कहिओ मए गुणवइ-वइयरो । तओ मोणमासिओ राया। दाऊण तंबोलं विसज्जिओहं । गओ सभवणं। विसय-सुहमणुहवंतस्स वच्चइ कालो। ___अण्णया अणेग-साहुजण-परिवुडो गामाणुगामं विहरंतो संपत्तो तत्थ खेमंकरो नाम आयरिओ। समोसरिओ मणोरमज्जाणे। निग्गया वंदणनिमित्तं नागरया । अहं पि तिपयाहिणी काऊण वंदिउं भयवं निसण्णो उचिय-दाणे। पारद्धा भगवया धम्मदेसगा। पडिबुद्धा बहवे पाणिणो। पडिवण्णो जहाजोग्गं सम्मत्ताइयं धम्म । तओ अवसर लहिऊण पूच्छिओ मए खेमंकरसूरि, “भयवं! किं कारणं निविड- सिहा मइ पिययमा अहं पि तीए ?" भगवया भणियं'सोम ! सुण" धनदेवगुणवइपुव्वजम्मवुत्तंतो अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रोहणगिरीगुणरयणाणं रयणायरो सुकवि-कव्वामयस्स, कुलहरं तिहुयणसिरिकण्णयाए, पभवो सयलभोगाणं, केलास-पव्व[ओ व्व] महेसर-जणाहिट्रिओ, नीसेस-देस-चूडामणी 'अंगा' नाम जणवओ। तम्मि य नयर-गणगणोवेयं सिरिउरं नाम नयरं। तत्थ पणमंताणेग-सामंत-मोलि-माला-महिय-पायवीढो, अणुवम-रूवसोहग्गाइन्गुणगणालंकिओ, तिविक्कमो व्व असम-परक्कमो विक्कमसारो नाम राया । रइ व्व मयर-के उणो परम-रइकारणं रई नाम से महादेवी। तीसे अच्चंत-वल्लहा रइसंदरी नाम दुहिया। परिणीया रयणसेहररायउत्तण रयणसंदरेण । तम्मि चेव दिवसे वासभवण-पसुत्तो डक्को सो कुसुम-गंध-लुद्ध-भुयंगमेण। उट्रिओ संभंत-चित्तो सयणिज्जाओ। तयाणुगा रइसुंदरीए पुच्छिओ तीए--"अज्जउत्त! किमेवं समाउलो ?" कहिओ तेण सप्प-वइयरो । कओ णाए कोलाहलो। मिलिया दो वि राय-वग्गा। समाया गारुडिया। पउत्ता णाणाविहा मंत-तंता। काराविओ वमण-विरेयणाणि । न जाओ को वि गुणो। पेच्छंताणं चेव उवरओ। उढिओ अक्कंद-सद्दो । रइसुंदरी वि रयणसुंदरमणुसरंती धारिया कहकहवि जणणि-जणएहि, भणिया य,-"वच्छे ! बाला तुम अदिविसय-सुहा चेव विहिणा विडं कुसलाणुटुाणं, जेण जम्मतरे वि नेवं दुक्खाण भायणं भवसि ।" रयणसेहरेण वि एवं चेव भणियं । पडिवण्णमेईए। गओ सनगरं रयणसेहरो। भणिओ विक्कमसारेण भंडारिओ “जं मग्गेइ रयणसुंदरी तं तए दायव्वं ।" "तुमं पि वच्छे ! करेसु देव-गुरु-पाय-पूयण', आसेवसु जहासत्तीए तवो-कम्मं । पारणग-दिणे भोयावेसु परिव्वायगे।" तहेव कुणमाणीए गच्छंति दिणाणि रइसुंदरीए। . अत्थि य तत्थ अणेगमंत-तंत-तीयाणागय-निमित्त-वियाणगो, अणेगाणं नरनारिगणाणं सेवणिज्जो 'नाणगब्भो' नाम परिव्वायओ। करेइ [पइ]दिणं तस्स सुस्सूसणं। पइदिणमालाव-संलावेहि. अईवरुढिमागओ सिणेहाणुबंधो । जओ-- सविलासा ससिणेहा, कडक्ख-विक्खेव-गब्भिणा धणियं । कस्स न हरंति हिययं, मणोरमा मम्मुणुल्लावा ।१६२। ते धण्णा ते सूरा, पुणो-पुणो ताण चेव नमिमो हं । जे महिला-यण-मणहर-संगेण न गंजिया पुरिसा ।।१६३।। 2010_04 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा नाणगब्भस्स दक्खिण्ण-पहाणयाए अत्थि तीए उबरि पक्खवाओ सिणेहमेतं च, न उण रागबुद्धी। सा पूण अणवरय-पवड्ढमाण-मयणेण [उद्दीक्यि-सरीरा दरिसिय-विविह-वियारा महुर-मम्मणुल्लावेहिं तस्स चित्तमक्खिवइ । एवं गच्छइ कालो। अण्णम्मि दिणे लज्जं मोतूण पयडमेव पत्थिओ सो तीए। न पडिवण्णं तेण । तओ सा पओसमावण्णा अणवरयमेव छिद्दाणि गवेसिउमारद्धा छिहमलाहमाणी) नियग-मइविगप्पियाणेग-मिच्छावियप्पणा-समाउल-माणसा चितेइ रइसुंदरी-'सोहणं हवइ जइ पडइ कहिं पि एस वयपिज्जे, न कुणइ को वि आयरं, परिहरिज्जइ परिवायगेहिं, निवासिज्जइ नयराओ राइणा, हवइ दीह-दुक्खभायणं ।” एवंविहकिलिट्ठ-परिणाम-दूसिया, अण्णया गया नाणगब्भवंदणा-निमित्तं। दिट्ठो धणावहसेट्ठि-सुयाए पओयणबसागयाए सद्धि सपरिहासं जपतो नाणगब्भो। रइसुंदरीए भणिओ सविसेस-संजाय-मच्छराए-"अरे, वेसविडंबग! अणामीर-कुलहर! विमुक्कमज्जाय! अणज्ज-परिहासमवलोयणेण सह कणंतो अत्तणो विन लज्जसि?" एवमसंत दोस-वसियं काऊण गया रायमंदिरं रइसंदरी। वोलीणा जामिणी पभाए गया पिउणो पाय-वंदणत्थं। पुच्छिया ससिणेहं राइणा--"वच्छे ! कि तुममज्जमुव्विग्गा विय लक्खीयसि ?" रइसुंदरीए भणियं-“ताय-दसणविडंबणा ममं पीडेइ।" राइणा भणियं-"केरिसी ?" तीए भणियं--"अत्थेत्थ अणुच्चरणीय-नामधेओ, अणेगमंत-तंत-चुण्ण-जोग-निमित्त-कूड-कवडकुसलो, लिंगमेत्तधारी, धम्मायरण-परम्मुहो, अजहट्ठिय नामो नाणगब्भो नाम परिव्वायगो। सो तेहिं तेहिं जइ-जण-बिरुद्धावरणेहिं दंसणं विडंबेइं त्ति, जणो मंतेइ। अज्ज पुण सक्खमेव मए अप्पणा दिट्ठो । जाया मे चिंता जइ ताओ न एयस्स निग्यहं करिस्सइ तो सेसपरिव्वायग-वम्गो वि मायरंतो न संकिस्सइ।" "वच्छे! सव्वं सोहणं भविस्सइन तए खेओ कायव्वो।" एवं संभासिऊण विसज्जिया रइसुंदरी । आणाविओ नाणगब्भो। सावेसं भणिओ राइणा-"नाणगब्भ ! जइ-जण-विरुद्ध-समायारो तुम सुणिज्जसि?" तेण भणियं---'कहं?' राइणा भणियं-- “परिचत्त-निय-घर-पुत्त-कलत्त-सुहि-सयण-संगस्स पर-घर-भिक्खाभोईणो, परकयासमनिवासिणो कि ते पोयणं निमित्त-मंत-संत-जोम-चण्णेहि ?" नाणमभण-भणियं--"न किं पि तहाविहं मोत्तूण लोगदक्खिण्णं।" राइणा भणियं---'अथावा रंकारी तुम' ति, वच्छाए मे कहियं।" नाणगब्भेण चित्तियं-- "पुव्ववुग्गाहिओ एस, न सक्किन्जइ पग्णवे ? मोणमेव संगवं" ति, चितिऊण मोणमासिओ। सविसेस-संजाय-संकेण भणिओ पुणो वि राइणा-"संपमं भोणं कयं ?" नाणगभेणं भणियं--"कि बहुणा ! पिच्चक्ख-सयल-लोयववहारो भयवं विण्हू वि याणइ।" राइमा भणियं-'न उणे वच्छी रइसुंदरी? ता एस ते दंडो-“वेसं वा मुयाहि मह देसं वा?" किं कायव्व-विमूढो चिंतिउमाढत्तो नाणगब्भो-कहमेयाए ममोवरि असाहारण-भत्ती आसि? कहं वा एवं असंत-दोसारोयणं? अहबा विचित्ताणि चेव अविवेय-बहुलाणं महिलाणं हिययाणि भवंति। इस्थियाहि नाम विसहरगइ व्य कुडिल-हियया परछिद्द-गवेसिया य, किंपाम-फलं व मुह-महुरा परिणई, मारणंतिया य, सरिय व्व नी[या]णुसारिणी उभयपक्ख-खयकारिगा य, विज्जुलब व्वं खदिट्ठ-नट्ठा सरीर-संताव-दायगा य, दीक्य-सिह व्व सिणेहहाणिकारिणी मालिण्ण-निबंधणा य, किं बहुणा? 'अकंदरा वग्धी, अभोयणा विसूइया, सउस्सासं मरणं, अरज्जुयं बंधणं, निप्पंक मलिणं, अग्गि-रहिओ दाहो, मुत्तिमता आवया, वाही चलतिया, नरयनगर-पासाय-सिहरमारुहताण समा सोयाण पंतिया।' एवं चिंतयंतो भणिओ राइणा-"कि मंतीकयं ?" नाणगब्भेण भणियं-- "देसं मुयामि न उण वेसं ।” राइणा भणियं"जं ते रोयइ ।" कंओ निव्विसी । वित्थरिओ एस वइअरो सम्मि पुरवरे—'जहा लोगो एयं पयंपइ तहा परंपरिओ समुव्वहइ, 'रइसुंदरीए ! बद्धं अलियऽभक्खाण-दाण-पच्चयं तिव्वमसुहकम्मं । अण्णया अट्टज्झाणेणं मरिऊण समुप्पण्णा विंझाडवीए सियाली । समुप्पण्णो दारुणो मुहरोगो । सडइ खंड-खंडेहिं जीहा, पणट्ठा भोयणरुई, पडइ पइदिणं सरीरबलं, सीयंति सयलअंगाणि, पवट्टइ अरई, पणट्ठा चंकमण-सत्ती, तण्हा-छुहाकिलता तिव्ववेयणाभिभूया मरिऊण समुप्पण्णा अयाए कुच्छिंसि अयत्ताए । तत्थवि मुह-रोगेण मरिऊण समुप्पण्णा तम्मि चेव मयरे अणंगसेणाए विलासिनीए कच्छिंसि दारियत्ताए । उचियसमए पइटावियं नामं अणंगसुंदरी। महम क्यसेष पालिज्जमाणी, पचारमत्थाहरणाईहिं लाशिममाणी पत्ता जोवणं । पूक्कयकम्माणभावेण अणिट्रा 2010_04 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवगुणवईण पुव्वजम्मवुत्ततो सयल-कामुयाण न कोवि तीए सह संवसइ। जाया अणायार-ट्ठाणं अणंगसुंदरी। मग्गिऊण ठाणे कयाणि वत्थाहरणाणि, समप्पियं दंडी-खंड कराविज्जइ कुकम्माणि । तओ विसण्ण-चित्ताए चितियमणंगसंदरीए-एसो सो गंडस्सोवरि पिडगुब्भेओ। एगं ताव वेसाकूले उप्पत्ती, बीयं पुण दारुणं दोहग्गं । ता मरणमेवमह संगय" ति चितिऊण निग्मया नियमंदिराओ। गया नगरुज्जाणे ठिया वड-पायवस्स हेट्ठओ। निरूविऊण दिगंतराणि बद्धो कंधराए उत्तरिज्जेण पासओ। एयावसरे समागओ पओयणवसेण सुभंकरो नाम णिया तेण-"भद्दे ! का तुमं ? कि वा करेउमारद्धा?" तीए भणियं-"भयवं! अणंगसुंदरी नाम वेसासुया। दोहग्ग-दोस-दूसिया एवं मरणमज्झबसिया।" साहुणा भणियं-“धम्मसीले! निदिओ सयलसत्थेसु अप्पवहो। नत्थि गई अप्पघायगाणं। दूरे सोहग्ग।" अणंगसुंदरीए भणिवं-“ता किं करेमि?" साहुणा भणियं-“भद्दे ! दारिद्दोवहयाणं, उच्छण्ण-वंसाणं, विविह-वसण-पीडियाणं, दूसह-दोहग्म-दुमियाणं, धम्मो चेव सरणं सव्वसत्ताणं । ता करेहि किपि धम्माणुट्राणं जेण जम्मतरे वि नेवंविह-दुक्खाण भायणं भवसि।" 'जं भयवं समाणवेई' वंदिऊण मणिवरं गया सभवणं । भद्दग-भाव-परिणया कालं गमेइ। अण्णया कद्राण निमित्तं कतारं गया। डक्का भयंगमेण। केण वि अकय-पडियास सकम्म-सहाया मरिऊण समुप्पण्णा तत्थेव नयरे सोमिलस्स माहण]स्स सोमाए भारियाए कुच्छिसि धूयत्ताए । उचियसमए पइट्टावियं नाम सोमसिरी। पत्ता जोब्वणं परिणीया इंदसम्ममाहण-सुएण इंददत्तेण। पुवकय-कम्माणुभावेण अणिट्ठा तस्स वि नो सहइ सो तीसे दंसणं पि, दुरे संवासो। तओ भणिया सा जणणि-जम्मएहि "बच्छे! सघर-संठिया चेव किंपि कुसलाणुट्टाणं करेसु जेण जम्मंतरे वि नेवंविहदुवखाण भायणं भवसि।" पडिवन्नमेयं तीए तहेव कूणमाणीए वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे जायं साहणीहिं सह दसणं। नीया ताहिं जिनमइमहत्तरा समीवे। पणमिऊण पवत्तिणि निसण्णा उचियासणे। पारद्धा भगवईए धम्मदेसणा। भणिया य “भद्दे ! धम्मत्थिणा पढममेव सुपरिक्खियाणि काऊण मुरु-देव-धम्मतत्ताणि गहेयव्वाणि । जओकुगुरु-कुदेव-कुधम्म-रय-मणितुट्ठा हिंडप्ति । अप्पओ मोहमोहिया मुटुं न वि जाणंति ।। १६४ ।। देव-गुरु-धम्मतत्तं, जाणिज्जइ गुरुजणेण उवटु । ता तस्सव परिक्खा, पढनं चिय होइ कायव्वा ॥१६५।। धम्मट्ठियाण धम्म, कहेहि अगिलाए परहिएक्करो । खम-दमजुत्तो गुत्तो, सव-निरओ सील-संपत्तो।१६६। निज्जिय-विसयकसाओ, जिइंदिओ सथल-सत्त-हिथकारा । घर-घरिणि-संग-रहिओ, निस्संगो निम्ममो य गुरु।। एवंविहगुणरहिए, गुरुम्मि गुण-गोरवं कुणंतहि । अहह! अयाणथलोएहि, पेच्छ अप्पा वि वेलबिओ ।।१६८।। रमणीय-रमणि-संगह-गहगहिओ जो न नियइ सवियारं । न वि जंपइ वयणाई, सिंगारागारभूथाई ॥१६९।। इंदिय-चोर-चडक्क-पहओ अपहम्मि न य पवत्तेइ। मुक्काउहो महप्पा पसंत-मुत्ती विगय-मोहो ॥१७०॥ केवलनाण-दिवायर, पथडिय-नीसेस-वत्थु-परमत्थो। समसत्तु-मित्त-चित्तो, जो भयवं सो जए देवो ॥१७१।। पुव्वावराविरुद्धो, ताडण-कस-च्छेथ-सावभेएहि । विहि-पडिसेह-पहाणो, धम्मो धम्मत्तणमुवेइ ।।१७२।। जीवाईए भावे बहुभेए जो भणेइ सो भावो । बाहिर-किरिया-सुद्धो छेओ छेएहिं निद्दिट्ठो ॥१७३।। विहि-पडिसेहाणुगयं झाणं झरगाइ संगयं सुद्धं । जन्मणुट्टाणं सोहइ कसो त्ति कहिओ बुहजमेहिं ॥१७४।। धम्म-सुवण्ण-परिक्खा सम्मं धम्मथिएहि काथव्वा । इहरा मूढताओ न कज्जसिद्धी जओ भणियं ।।१७५।। "अपरिक्खियरयणतियं गहिऊण कुणंतु सुगइसुहआसं । विणु सुत्ति मग्गंत पड भुल्ला लोय हयास ।।१७६॥" देव-गुरु-धम्मतत्ते तम्हा सुवियारिऊण जो लेइ । सो संसार-समुन्भव-दुक्खाण जलंजलि देइ ॥१७७।। वच्छे ! मिच्छत्ततमंधयारमंधाण-पसु-सरिच्छाण। जच्चंधाण व दुलहो जिणधम्मो रवि-पथासो व्व ।।१७।। 2010_04 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा एयं सोऊण पणमिच्छताए पडिवण्णो तीए जिण-धम्मो। जाया समणोवासिया। पडिलाहेइ फासुएण एसणिज्जणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं समण-संघं । पूएइ परम-विहिणा भाव-सारं पडिमाओ वीयरागाणं । करेइ अट्रमि-चाउसिउद्दिट्ट-पुण्णमासिणीसु पडिपुण्णं पोसहं । अण्णया धम्मजागरियं जागरमाणीए समुप्पणा चिता--"धण्णा णं भरहाइ-चक्किणो जे तिणं व पडग्गलग्गं उज्झिऊण छ-खंड-मेइणि निक्खंता । धण्णाओ णं राइमइपमुहकण्णयाओ जाओ निरुवम-सोहग्ग-गणेण बहजण-पत्थणिज्जाओ वि विसमिव मण्णिऊण विसयगणं पव्वयाओ। अहं पुण संसारवास-निबंधणालंबणरहिया वि दारुण-दोहग्ग-दूसिया वि न पव्वयामि । अहो ! मे अजाणत्तणं, अहो! मे अविवेगित्तणं, अहो! मे तुच्छत्तणं, अहो! मे संसाराभिनंदत्तणं, अहो! मे अदीद-दारिसित्तणं, अहो! मे इंदिय-वसित्तणं, अहो ! मे कम्म-गरुअत्तणं, अहो! मे जहिच्छा चारित्तणं" ति. चितयंतीए पभाया रयणी। उग्गओ अंसुमाली । कयं गोसकरणिज्जं। घर-चेइयवंदणं काऊण गया साहणि-समीवं। वंदिया महत्तरा । सूओ तयंतिए साहुधम्मो । संजाय-चरणपरिणामाए भणियं सोमसिरीए-"भयवइ ! संसार-भयुव्विग्गा पव्वयामि तुम्हाण समीवे।" महत्तराए भणियं-"उचियमेयं, विण्णाय-संसार-सरूवाणं, जिण-मय-भावियमईणं, सव्वेसि पि सत्ताणं।" वंदिऊण महत्तरं गया सभवणं सोमसिरी। साहिओ निययाभिप्पाओ जणणि-जणयाण । तेहिं अणुण्णाया पसत्थवासरे महया विच्छडडेण पव्वाविया सुभंकरायरिएणं । समप्पिया जिनमइ-महत्तराए सोमसिरी। गहिया दुविह-सिक्खा। सिक्खिओ किरियाकलावो। अहिज्जियाणि एक्कारस-अगाणि करइ छट्टट्ठमाइ अइदुक्कर तवच्चरणं । मज्जइ मणार्ग जाइ-मएण । ____ अण्णया मरिऊण समुप्पण्णा सोहम्मे-कप्पे देवित्ताए । परिपालियं तिणि पलिओवमाणि आउयं । तओ चुया पूव्व-भव-कय-जाइमयदोसेण समुप्पण्णा सज्झगिरिसमासण्णाए महाडवीए सबरित्ताए । पत्ता जोव्वणं । अईव इट्टा पुलिंदस्स । अदिट्ठ-पिय-वियोगा ईसाइविवज्जिया सयासन्निहिय-कंद-मूल-फलासणा, निज्झर-झरंतसीयल-सलिल-पाणपमुइयमाणसा सुहंसुहेण कालं गमेइ । जओसाहीण फलजलाणं अदिट्ठपियविप्पओगसुहिथाण। असुयखलजंपियाणं सुह[हेऊ होइ वणवासो] ।।१७९।। इओ य धणसारो नाम सत्थवाहो कोसंबिपुरीओ सुसम्मपुरं पइ पत्थिओ । घोसणं करेइ--"जो मए समं समागच्छइ तस्साहं खाणेण वा, पाणण वा, वत्थेण वा, पत्तेण वा, संथार-कंबलेण वा, ओसहेण वा, भेसहेण वा, दंडेण वा, छत्तेण वा, जाणेण वा, वाहणेण वा, पाणहाहि वा उदंतं वहामि । एयं सोऊण पयट्टा बहवे कप्पडिय-तडियादओ। जगंधरायरिएण वि पेसिओ सत्थवाह-समीवे साहु-संघाडओ । भणिओ तेण सत्थवाहो-"बहु-सीस-परिवारा जुगंधराभिहाणसरिणो तए सह समागच्छंति, जइ तुमं छुहियाण वा, पिवासियाण वा, थक्काण वा, वाहि-पीडियाण वा, सत्थ-पब्भट्ठाण वा, चितं करेसि?" सत्थवाहेण भणियं-“समागच्छंतु सव्वेण भलिस्सामि।" चलिया सपरिवारा सूरिणो। पसत्थवासरे ठिओ नयरबाहिं सत्थो। कया सत्थवाहेण जणसारणा, दिवा आयरिया, वंदिया सबहुमाणं, भणिओ संगमओ नाम सूअयारो"अरे! तए साहण पाण-भोयणाइ पइदिणं दायव्वं एस ते निओगो।" सूरिणा भणियं--"सत्थवाह ! साहणमकयमसंकप्पिय अप्पणट्ठा गिहत्थेहि साहियं आम-कंद-मूल-फलाइवज्जियं असणाइयं कप्पइ । भणियं च" 'आरंभनियत्ताणं, अकिणंताणं अकारविताणं । धम्मट्ठा दायव्वं, गिहीहि असणाइयं सुद्धं ॥१८०।। धण्णा देंति उ सुद्धं, धण्णथरा जे उ लिति सुविसुद्धं । धण्णा दिता लिंता, धण्णा ठाणं सिवं पत्ता ।।१८१॥" तहेव पडिवण्णं सत्थवाहेण । गंतु पयट्टो सत्थो । गम्मइ सुसम्म-नयराभिमुहं। कमेण वच्चंतो पत्तो महासालाडविमत्थए सत्थो । घोसावियं सत्थवाहेण-“भो ! भो! सत्थजणा! कारह जल-संबल-संगहं सविसेसं । पउणीकरेह सयलसत्थाणि, जेणाडवि पविसम्ह।" तहेव कयं । वीसमिओ तत्थेव दिणदुगं सत्थो। तओ पविट्ठो महाडवि बूढा तिण्णि दिणाणि। चउत्थ-दिणे सविसेसं भय-भीओ रवि पि बढो। पीडिया सत्थ-लोया, पहाणपूरिसेहिं विण्णत्तो सत्थवाहो-'निरंतरपयाणएहि पीडिओ सव्वो वि सत्थ-जणो, ता कीरउ उप्पयाणयं' पडिवण्णं तेण । वाइया उप्पयाणय-काहला । आवासिउमारद्धो सत्थो। आयरिया वि पभायावस्सयं काऊकामा एगंतमवक्ता पारद्धमावस्सयं । 2010_04 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवगुणवईण पुव्वजम्मवुत्तंतो इओ अदिट्ठजलासएहिं भणिओ सत्थवाहो पुरिसेहिं “नत्थेत्थ जलं जावज्जवि न गाढं तवेइ दिणयरो ताव गम्मउ।" सत्थवाहेण भणियं--"एवं भवउ।" सहसा संचलिओ सत्थो न नाओ आयरिएहि । कयावस्सया जावागया ताव न पेच्छंति । तओ ससंभंता पत्थिया सत्थमग्गेण । गया थेवं भूमि-भागं । न दिट्ठो सत्थो । पब्भट्ठा मग्गाओ। किं-कायव्व-विमुढा मज्झाइविं पविट्ठा । तण्हा-छुहाकिलंता एगत्थ वणसंडे निविदा । भणिया सूरीहिं साहणो-"संपयं किं-कायव्वं । दुरुत्तरं वसणमावडियं । छुहा-पिवासाहि दुटु-सावएहितो वा मरियव्वं । ता कारह साहसं । पयच्छह संपयच्छह आलोयणं, उच्चारेह विसेसेण महव्वयाई, भावेह सयलजीवेसु सम-सत्तु-मित्तत्तणं, अवलंबेह धीरजण-चेट्रियं, पडिवज्जेह निरागारमणसणं, जेण पर-लोयस्स आराहया होह।" साहहिं भणियं--"सोहणमाइ भगवंतेहिं अवसरो एयस्स।" इमं सुणिऊण सहसा चेव परुण्णो एगोखडगो। समासासिओ कोमलक्यणेहि सूरीहि । तओ समाइट्ठो रायवंस-संभवो विक्कम-बलो नाम मणिवरो। गच्छ तुमं थेवंतरं । समारुहिऊण समुण्णयपएसं, निरूवेह मा कयाइ गाम वा, गोउलं वा, तावसासम वा, पच्चासन्नं हवेज्ज, एयम्मि खुड्डुगे रुयमाणे अणसणं पि दुक्करं।" तहेव कयं साहणा। थल-सिहर-समारूढो दिटठो पूलिदेण । आरोवियं कोदंडं संधिओ सरो। पूच्छिओ पूलिंदीए-"नाह ! किमयं ?" तेण भणियं-"पिए ! किपि अव्वत्तं दूरे चलमाणं दीसइ । सुइरं निरूविऊण संजाय-जाइ-सरणाए जंपियमिमीए--"नाह ! संहर सरं। मनिवरो वि य लक्खीथइ।" तेण भणियं-"कहमकयकज्जो संहरिज्जइ सरो ?" सबरीए भणियं--- कुंभि-कुंभ-तड-दारण-सोंडीरिम-पयड । मथवइ-मथदल-वट्टण पुरपोली-विथड ॥ सरह-संघ-वित्तासण-गव्व किणकधर । मणिवरि पिय ! पहरणहं अदोहहं जीवदथा वरहं । करुणामयरहरहं पिथ! पहरंतु पडेसि नरइ तुहं मुणिवरहं ।।१८२।। पुलिंदो वि तव्वयणेण संहरियसरी गओ साहसमीवं । पुच्छिओ तेण साहू--"किं निमित्तं तुमं सुण्णारन्नमिम पविट्ठोसि?" साहणा वि साहिओ वइयरो । समागओ तेहिं समं सूरि-समीवे । कया सूरिणा धम्म-देसणा। कल्लाण-भायणतण[ओ) जाओ तेसिं भद्दग-भावो। निमंतिया कंद-फलाईहिं साहुणो। सुरिणा भणिय--"न साहूणं सचित्ताणि कंद-मूलफलाणि कप्पंति, जलं पि न सहाव-संठियं सुज्जइ।" सबरीए भणियं-"भयवं ! सुमरिय-पुन्वभवा सेविय-सामण्णा सयमेयकप्पाकप्प-विहिवियक्खणाहं। संति णेगे चिरसंगहियाणि कंद-मूलाणि बीय-रहियाणि परिणयाणि । जलं पि खरसमीरणुम्मूलियर[य]-पावियसंगेण रत्तवण्णं, अओ गिण्हह जइ भे रोयइ ।” आयरिएहिं चितियं-'एयावसरे एयंपि संगयं, पिवासिया साहुणो।' पुलिदेहि दिण्णं, गहियं गलिऊण पाणियं । तओ नीया पुलिदेहि गिरिगुहापुहे। पविट्ठो गुहं पुलिंदो। नीणियाणि कंद-मूल-फलाणि । भणिया सबरी सबरेण"देहि पिए ! मुणीण दाणं ।” ‘एवं' ति, भणिऊण निरूविओ तीए अप्पा, देयं गाहगा य । तओ सदुक्खं परुण्णा । पुच्छ्यिा सबरेण---"पिए ! कि हरिसट्ठाणे विसाओ कीरइ ?' तीए भणियं--"पिययम ! इमे सभणा भगवंतो नाणाविह-गामनगरेसु दाण-विहि-वियक्खणेहिं, चरण-विभूसिएहिं, धवल-धवल-हरसंठिएहि, नरनारिगणेहि, पवरासण-पाण-खाइम-साइमेहि पडिलाहिया । अहं पुण पसु-सरीसा दाण-विहि-कुसला वि तस्सामग्गीरहिया गुहामुह-संटिया, दाणं पि जहण्णं कंदाइ, तेण मे विसाओ । जओ"पट्टण माणुस धवलहर, वर असणई अहलाई । अवसरि पत्तहं पत्तहं जाइं न कज्ज-कराई ॥१८३।। निब्भर-जलई सुपाणिथई, वण-फल वर-असणाई । सबरई पट्टण-माणुसइं, गुह र धवल-हराई ।।१८४॥" ''तण्हा-छुहा-किलता, अवसर पत्ते पिए ! सुपत्तम्मि । जाणुवओगो को ताण कुणइ मोल्लं पि पसथच्छि ! ।१८५। ता मोत्तण विसायं, देहिच्छाए कंदमाईयं । दुलहा पुणो वि सुंदरि ! सुपत्त-सामग्गिया अम्ह ।।१८६।।" _ 2010_04 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ मगोस्मा कहा सोऊण सबरवयणं, हरिस-वसुल्लसिय-पयड-पुलयाए । पडिलाहिया मुणियरा, सबरीए सुद्ध-भावाए ॥१८७।। 'मनुयाउयं निबद्धं भोगा य समज्जिया पुलिंदेहिं । दुग्गइ दुहाण दिण्णो दोहि वि सलिलंजली तेहिं ॥१८८।। जओनायागय सुविसुद्ध-सद्धा-जलेण सिच्चतं । जायइ सिव-सुह-फलयं सुपत्त-खेत्ते गयं दाणं ।।१८९॥ पडिपुण्णं काऊण वंदिया मुणिवरा, साहूहिं समं चेव गयाणि गुरुसमीवं । भणिओ गुरु पुलिदेण-"भयवं! भुंजह तुब्भे निराकुला, अहं पि दुट्ठ-सावय-रक्खणट्ठा समारोवियकोदंडो किंचि समासन्नो चेव चिट्ठिस्सामि ।" भुत्ता विहि-पुव्वं साहवो, समागयाइं सबराई। कया धम्मदेसणा। भाविया पुलिंदाणं । जाओ तेसिं अभिग्गह-गहण परिणामो। दिण्णो गुरुहिं पाणिवहनियमो। पडिवण्णो तेहिं । समोयारिया पंथे साहणो। ताव गयाणि जावं सिभंतओ। वंदिऊण भणिया सूरिणो-"भयवं! इओ परं अविसओ अम्हाण । गच्छंतु भगवंतो।" अणसद्रिं दाऊण गया गरवो। पडिनियत्ताणि । अंतरा चेव अत्यमिओ दिणयरो। भणिया सबरेण सबरी-"पिए ! तमंधयारा रयणी । दुलक्खा दुटु-सावया, वसिज्जउ एत्थ, सुए गमिस्सामो।" गयाणि एगं गिरिगुहं । तत्थ पूण एगं चेव माणसं माइ। पवेसिया तत्थ सबरी । गहिय कोदंडो ठिओ गहामहे पूलिंदो। समागओ माणुसगंधेण तं पएसं पंचाणणो । पहया पुच्छप्पहारेण मेइणी। पकंपिया गहा । भीया सबरी। भणिओ सबरो-"पिययम ! नियपाणरक्खं करेसु।" तेण वि 'भीरु न भाइयव्वं ति' भणंतेण समारोवियं धणुहं । संधिओ स]रो । जावज्जवि न मुअइ ताव सुमराविओ जीववाहा]भिग्गहं सबरीए । मुक्कतेण धणुवरं समावडिओ सीहो । निवाइओ पुलिंदो। मरिऊण समुप्पण्णो धणेसरसेट्ठि-सुओ धणदेवो । सो पुण तुमं । सबरी वि पहाए नीहरिऊण गुहंतराओ गहिऊण सबरट्ठियाणि पविट्ठा जलणं । मरिऊण समुप्पण्णा धणचंद-सेटुिणो धणावहाए भारियाए कुच्छिसि धूयत्ताए। सा पुण एसा चेव गुणवई । जम्मंतराब्भासओ एस सिणेहो तुम्हाण। एयं सोऊण समुप्पण्णं मे जाइसरणं। भणिओ सूरी-"भयवं । सयलसत्त-सुहावहे संसारसायर-तरणतरंडे निसुए सव्वण्ण-पणीए धम्मे कि मे उदासीणया ?" भगवया भणिय'--"भद्द ! पुव्वभव-मुणिदाणोवज्जिया भोगा भे चरणायरण-विबंधगा, भुत्त-भोगाण भविस्सइ तुम्हाण चरण-पडिवत्ती निव्वाण-संपत्ती य ।" तओ हं हरिसिय-माणसो वंविऊण भगवंत समागओ निय-भवणं । साहिओ एस गुणवइए वइयरो । पस्तुिट्टा एसा। सक्सेिस-सिणेह-तंतु-संदाणियाण विसय-सुहमणुहवंताण वच्चंति वासरा । जाओ पुत्तो गुणवईए । पइट्टावियं नाम धणदत्तो। अण्णम्मि दिणे वास-भवण-पसूत्ताण चेव अवहरिया केणावि गुणबई । निरूक्यिा मए पभाए। न लद्धा कत्थवि। विओग-जलण-जालावली-करालिओ'कत्थवि रइं अलहमाणो इमं उज्जाणमामओ । गहिऊण सरमीओ सरस-नलिणी-दलाणि सहाव-सीयलं लया-हरमिणमणपविठो। विरइय-सत्थरो जाव खणमेगं चिट्ठामि ताक दिमए तरललोयणेहि इओ तो निज्झायंतं एगं सारस-मिहुणयं । जणरव-भीया उड्डिया सारसी, सारसो वि तमेवाणुगओ । तओ चितियं मएअण्णोण्णमणुसरंताण, सरस-सब्भाव-नेह-भरियाण। वरि सारसाण नेहो, मा कज्जपराण मणुधाण ।।१९०।। "तओ मए “सारस ! धण्णोसि तुम" इच्चाइ गाहा जुयलं पहियं ता कुमार ! एयं मे उब्वेय-कारणं ।” एत्यंतरे अट्टहासेण हसिऊण भणियं कुमारपरिहासट्ठाणेण केलिकंदाभिहाणेण वयंसएण-“अहो ! महिलामणूसो एस वणिय-सुओ, जोएदह-मेत्ते विपओयणे एवं पिलवइ?" धणदेवेण भणियं-"भट्ट ! दुज्जण-बहुलो एस कालो" सच्चवियं तए एयं।" कुमारेण भणियं-"एरिसो चेव एसो न संतप्पियव्वमज्जेण ! " एत्यंतरे सावेसं जंपियं सुबुद्धिपमहवयंसएहि "कुमार ! खलयण-बयण-सवण-संतड्ढ-माणसो मोत्तूण नगरमेसो उज्जाणमिणमागओ जाव एसो एथवि एवमुल्लवइ ? ता. सच्चो लोगप्पवाओछड्डिवि दुज्जण-वासडा, वग्गडि गयउ पलासु । तत्थवि विहि मूलई खणई, नस्थि भवित्तिहि नासु ।।१९१।। जइ एस असमंजसप्पलावी तुह समासण्णो चिट्ठिस्सइ ता“अम्हेहिं गंतध्वं । जओ _ 2010_04 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बी-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे पुण्णसारनिव कहा गुणिणो वि होंति विगुणा, खलाण संगण नत्थि संदेहो । लोहाणुगओ धणियं घणघाए सहइ जलणो वि ।।१९२। ता ता एयस्स सिक्ख करेहि जहा अई मुहरत्तणेण अण्णो न एवं पर्यपइ ।” निब्भच्छिऊण निठुरवयणाहि भणिओ कुमारेण केलिकंदो "अरे ! आजम्मं न तए दिट्टिगोयरे मह समागंतव्वं, एसेव ते दंडो ।” भणिऊण निद्धाडिओ । धणदेव-विणोयणत्थं पुच्छिया कुमारेण सुबुद्धिपमुहा नियवयंसया - " भी कहेह, पुण्णसार - महरभासि - दीहदरिसीण मझे को सलहिज्ज ?" धणदेवेण चितियं" सोहणं पुच्छ्यिं भविस्सइ मणयं ममावि दुक्खवीसारो।" तओ सुबुद्धिणा भणियं — “पुण्णसारो सलहिज्जइ जं तस्साणिच्छंतस्सवि संपज्जति सयलसमीहियाई जहा पुण्णसारराइणो । कुमारेण भणिय - " को एस पुण्णसारो ?” सुबुद्धिणा भणियं-सुणउ कुमारो ३३ पुण्णसारनिव कहा : अत्थि इह वर पुलिगपरियड ताणेगकुरव - कारंडव हंस- चक्कवाय मिहुणारव - बहिरिय दियंतरा परिणय-ग[यदंत]मुसल - विभिण्ण-तड-पडणाविल-जल-रंग-रंगत-हंस- मिहण- हारिणी वेणीव धरणी- रमणीए वेण्णा नाम महानई । तीसे य कूले रयणपुर - कणगपुर-रययपुर-नामाणि गंगराणि एक्केक्कजोय गंतराणि । सयल - नेगमप्पहाणी रयणउरे धनसार - सेट्ठी । सूरो व्व सव्वत्थ पसरिय-पयावो, जम्मंतरोवज्जिय-पडिपुण्णं पुण्ण- पभावेण संपंज्जत-सयल - समीहिओ कणगपुरे पुण्णसारो नाम राया। पंचह चट्टसयाणमज्झावओ नरनारी- लक्खण वियक्खणो रययपुरे सिवाणंदो नाम पंडरंगो परिवसइ । turer feariदो ओयणवसेण रयणपुरमागओ । निमंतिओ धनसारसेट्टिणा । भोयाविओ परमविणयेण संपूइओ पुप्फ- तंबोलाइणा निवडिओ सपरियणो सेट्ठी सिवानंदचलणासु । दिट्ठा तेण सयल-लक्खण-पडिपुण्णा संपूण्णा नाम धनसारसेट्टिणो धूया । पुच्छिया सिवाणंदेण-- "कस्सेसा परिग्गहे ?”. सेट्टिणा भणियं - "मह धूया ।" तओ चितिथं तेण 'सयल लक्खण-पsिyणा एसा । जइ कहवि परिणिज्जइ तो पविज्जइ नरिदत्तणं । ता विप्पयारेमि केणइ पयारेण इमाए जणणिजणयाणि । एवं विगप्पिऊण ईसि कंपाविय-कंधरो विवण्ण-वयणो होऊण जंपिउमाढत्तो - - " अहह !! महई अणत्थपरम्परा, पडिकूलो विही तुम्हाण कुलस्स ।" सेट्ठिणा भणियं - "केण ?" तेण भणियं--"विलक्खणा एसा कण्णया । जम्मि चेव दिवसे वर कर- गहणं करिस्सइ तम्मि चेव दिने अवस्संभावी तुम्हाण कुलक्खओ।" सेट्ठिणा भणियं -- भयवं ! जओ दिणाओ एसा जाया तओ चेव अम्हाणं धण धण्ण-दुपय-चउप्पएहिं वुड्ढी जाया । कहमेयं ? सविसेसं निरूवेउ भयवं ! "खणमेत्तं निरूविऊण पुणो वि तेण तं चैव भणियं ! " " भयवं ! जइ गह पूयाइणा विग्घोवसमो भवइ ता तंपि करेमो ।" तेण भणियं -- " एयं पि न हवइ ।" सेट्टिणा भणियं -- "संकडमेयं, कहं नित्थरियव्वं ? " तेण भणियं -- " अत्थि एगो उवाओ ।" सेट्ठिणा भणियं—–“केरिसो ?” सिवाणंदेण भणियं -- "जमेसा सुहपसुत्ता चेव वरवत्थाहरण-विभूसिया मंजूसाए छूढे [ऊ ]ण नई वाज्जिह जो परिणिस्सइ तस्सेव कुलक्खओ, तुम्हाण पुण संती । एवं भणिऊण गओ सिवाणंदो सनगरं । भणियां सुभद्दा सेट्ठिा "पिए! अमोह-वयणो भयवं सिवाणंदो । विसायं मोतूण चितिज्जउ गुरुलाघवं । अप्प कारणं बहुं परिहरंतो वियारमूढो पाणी मुणिज्जइ । " पडिवण्णं सुभद्दाए सेट्ठिवयणं । कयमज्जणोवयारा विविहवत्थाहरण - विभूसिया निद्दावसपणटुचेयणा जणणि जगएहिं मंजूसाए छूढा संपूण्णा । दिष्णं तालयं । धरिया समीवे कुंचिया । पच्छन्नं नेऊण वेण्णा पवाहिया । जलरय-पणोल्लिया अणुसोयं वोढुमारद्धा मंजूसा । दुहिया - दुह-दुहिया निवडिया जणणी चित्तलिहिय व्व अचेया संवृत्ता कहवि लद्ध चेयणा एवं विलविउमारद्वा "न घणसार- सहिय-वर घुसिणिहिं तुह मुहु चच्चियउं । न य नियकडिहिं करेविणु मई निरु नच्चिरं । नव-कंकण-कय-लंछणु पंकय - सोहहरु । वर- कर-कमल-परिदिट्टिउ दिट्ठू न तुज्झ करु । अवरोप्पर मुहपेक्खण- लज्जिरमंथरई । नीलुप्पल-दल-सरलई तरलई पहलई । धूमपाण-पगलंतई जणमण मोहणई । तुह मुहि पुत्ति न दिट्ठई अम्हहिं लोयणई || वह मुई मह मणु छुद्ध, मंदु झिय पारइ | धम्मविहूणिहि कवणु दुहु, जं न वि लब्भइ माणुसवाइ ॥ 2010_04 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४ मणोरमा-कहा अहह हयाहं विहिणा, विहिया दुक्खाण भायणा चेव । जंचितिया न जाया मणोरहा मह अहण्णाए ।।१९४।। सो को वि वरो होही तुह आणं जो न खंडइ कयाइ। सो मज्म विय वियप्पो विहिणा विहिओ निरालंबो ।१९५। पडियसहहियथनिठुर किं नु तुमं वज्जसारनिम्मवियं । एवंविहे वि वसणे जं न वि सथ[स]क्करं जासि ।१९६। दंसेहि वयणकमलं पुणो य अम्हेहिं कत्थ दट्ठव्वा । जं दीहरो पवासो पुत्ति पवण्णो तए इण्हि ।।१९७॥" एवंविह विलवण-वयण-सवण-संजणिय-दुक्ख-पन्भारो अवलंबिऊण सत्तं सेट्ठी अह भणिउमाढत्तो-- "वसणावडिओ संदरि ! निथपथइं जो न मुयइ सोधण्णो। सत्थावत्थे सत्थो जणा जणो होइ किं तेण ? ।१९८। नय विलविएण सिज्झइ को वि गुणो केवलं दुहविवुड्ढी। ता विलवणाओ विर[य] कज्जपहाणा हवसु इण्हि ।। जंजेण किंपि दिण्णं सुहं व दुक्खं च अण्णजम्मम्मि । तं तस्स परिणमिस्सइ दूरगथस्सावि किं बहुणा ॥२००॥" . एवं संबोहिऊण नीया घरे सेट्टिणा। सा वि मंजूसा मंद-मंदं वहमाणी पभाय-समए समासन्नीहूया कणगपुरस्स दिट्रा अत्थाण-गएण पुण्णसार-राइणा। सुइरं निरूविऊण भणिया अमच्चसामंतादओ--"भो भो!! पडिफलत-रविकिरण-दिप्पमाणं जलकर-समाणं वेण्णाजलरएण वब्भमाण किमियं दीसइ? लहं निरूवेह।" वयणाणंतरमेव गया पुरिसा। दिट्टा मंजूसा, आणिऊण दंसिया राइणो। उग्घाडावियं रण्णा तालयं । दिट्रा तदंतो वरवत्थाहरणहारिणी, दिद्रा वि परमा णंदकारिणी, वियसिय-वर-कमल-लोयणा, पाउब्भवंतपढमजोव्वणा पायालकन्नग व्व कन्नया । निरविऊण विम्हियमाणसेण सपरिवारेण राइणा पुच्छिया य-"सुंदरि! का तुमं? कत्थ निवासिणी? कहिं वा इहागया" ? तीए भणियं"रययउर-निवासिणो धणसार-सेद्विणो धूया संपुण्णा नाम । इहागमणकारणं न याणामि।" सदाविया रन्ना इत्थिलक्खणवियक्खणा पुरिसा। समं निरूवियजंपियमिमेहिं-"महाराय ! सयल-सुह-लक्खणा एसा, सो चेव निल्लक्खणो जेण परिहरिया। निरूविरं मंतिमहं राइणा। तेण वि पूच्छिया कण्णगा । “वच्छे ! दिट्ठो तए नियघरे समागच्छंतो जोगिओ वा, कावालिगो वा, नेमित्तिओ वा ?" तीए भणियं--"न को वि तहाविहो, मोत्तण भगवंतं सिवाणंदं। सो पूण तायरस कुलगुरु । पाडियाहं तस्स चलणेसू, खणमेत्तं किंपि जंपिऊण गओ सो सनगरं । अओ परं न किंपि जाणामि।" मंतिणा भणियं-"महाराय! . 'सयल-लक्खण-निहाणं ति काऊण केणावि इत्थिया-लक्खण-वियक्खणेण अत्तणो निमित्तं अलिय-दोसेहिं दूसिऊण उज्झाविया एस'त्ति, मे मई।" तओ रा[इणा] आणाविओ तुरयवंदुराओ दुटु-मक्कडो । छुढो मंजुसाए । दिण्णं तालयं । समासंती कया कुंचिया। आणत्ता दुण्णि पुरिसा--"तुम्हेहि. तीरट्ठीएहि ताब गंतव्वं जावेसा केण वि गहिया हवइ पच्छा जं सो करेइ तं जाणिऊण सिग्घमागंतव्वं।" वाहिया नईए मंजसा । तीरट्रिया चलिया ते पूरिसा। संपत्ता कमेण रययपुर। दिदा बहचट-परिवारेण । तयागमणमेव परिपालयंतेण वेण्णा-नियड-संठिएण सिवाणंदेण नीया नियमढे। मज्झ छोढण हरिसवसुल्लसियमाणसो पढिउमाढत्तो-- . "बहुविह-लक्खण-सयकलिया, बहुविह कंचणरयणविहूसिया । अम्हहं पुन्न मणोरहहं, घरबइट्टाहि वि सुदरि पत्तिया ।।२०२।।" तओ पउणीकाऊण हुयासणं, “अरे ! विसज्जिएहिं गंतव्वं जमहं मज्झट्टिओ पढामि तं तुब्भेहिं पढियव्वं ।” एवं भणिऊण चट्टेहि ढंकियं मढदुवारं। दिण्णा अग्गला। विहाडियं मंजूसा-तालयं, कवाडमुग्घाडयंतो दुट्ठत्तणओ गहिओ मक्कडेण करयले। समुपन्न-परिहाससंकेण जंपियं सिवाणंदेण-- "परिहासेण कयं चिय करेसु पाणिग्गहं पिए ! ताव । जं सोहणो मुहुत्तो मथच्छि ! तुच्छत्तणमुवेइ ॥२०३।।" ____ चट्टा वि तमेव पढिउमारद्धा, मक्कडेण करं मोत्तूण विणासिया नासिया, तोडियं सवण-जुयलं, मरण-संकड़ गएण सविसायं पुणो वि पढियं सिवाणंदेणं-- _ 2010_04 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे अमयमुहाथेरीदित। 'उग्घाडेह दुवारं एस विवाहो अणत्थ-हेउ' त्ति । मं (ता)एह मक्कडाओ इमाओ ममं ति मिलिऊण ॥२०४।। चद्रा वि तमेव पदति । खीणो वायंतरेण खणमेत्तमहियासिऊण मक्कडचमढणं सयमेव उग्घाडियं दारं उवज्झाएण । विगय-सवण-नासावसोहंत-रुहिर-धारा विलित-गत्तो मग्गानुलग्गेण मक्कडेण वारं-वारं चमढिज्जतो दिट्ठो चट्रेहि, हण! हण! हण ! 'त्ति, भणंता गहिय-लह-लउडया समंतओ पहाविया चट्टा। नट्ठो मक्कडो। पुच्छिओ तेहि उवज्झाओ-"भयवं ! किमेयं ?" तेण भणियं-"न एत्थ किंपि पुच्छ्यिव्वं । विहि-विडंबणा एसा"। ठिया मोणेण । खुड्डिआ [आ]गया गहिऊण मक्कडं राय-पुरिसा। साहिओ सव्वो वि जहडिओ वइयरो। पाहासिओ राया। पेसिया नियपुरिसा रयणयपुरे। भणिओ तेहिं धणसारसेट्ठी।--"तुह दुहिया नईए वुज्झमाणी पुण्णसार-राइणा पाविया । ता तुममागंतूण ससुरसंबंधेण नरवइणो हवसु सयल-जण-माणणिज्जो ।" एयं सोऊण हरिसिओ सेट्ठी । गओ समं सेट्टिणीए कणगपुरं । सम्माणिओ वत्थाइणा नरिंदेण । दिन्नं सयल-विसय-पहाणं गा[म]-पंचकं । विहिओ सयलनेगम-पढ[मा] । निबद्धो सयल-देसे सेट्रिपयापाट्रो विवाहिया विच्छंडेण महीवइणा। संपूण्णा कया पट्टमहादेवी। सिद्धाणि तप्पभावेण बहणि रज्जतराणि। पणया पच्चंत-सामंता। वढिया भंडार-कोठारा। सुह-सागराबगाढस्स वच्चंति वासरा नरवइणो। सुओ एस वइयरो सिवाणंदेण । "कुसलासयस्स कुसल, नरस्स संपज्जए सउण्णस्स । इयरस्स पुणो इथरं दीसइ पच्चक्खओ चेव ।।२०५।। जयंति जम्मतरोवज्जियाणि सुहकम्माणि, जस्सि पभावेण राइणो कल्लाणपरंपरा पाउन्भूया। मह पुण मंदभाइणो न इह लोगो नावि परलोगो। केवला विडंबणा चेव"। एवंविह-दुक्ख-दुमिय-माणसो मोत्तण तं नगरं अण्णत्थ गओ सिवाणंदो। पुण्णसार-राया पुण अनिच्छंतो वि कल्याण-परंपराए वरिज्जइ। अओ कुमर ! 'पुण्णसारो सलाहणिज्जो त्ति मे मइ त्ति । सयासन्निहिएण भणियं वियक्खणेण-“कुमार ! महरभासी भूरिगुणभायणं होइ । जहा अमियमुहा थेरी।" कुमारेण भणियं-'का एसा ? अमयमुहा वियक्खणेण भणियं-'सुणेउ कुमारोअमयमुहाथेरीदिढतो अत्थि इहेव भरहे मही-मंडल-मंडणा सयल-संपयावासा सुहावासा नाम नयरी। तीए नागदत्तो नाम इब्भपुत्तो परिवसइ [तस्स य]जहत्थाभिहाणा अमयमुहा नाम जणणी। कडुयमुहा सासूया। नागसिरी से भारिया। अण्णया परलोग-गए जणयम्मि जाओ घर-सामिओ नागदत्तो। चितेइ घरकज्जाणि, न करेइ कुसंगं, न लंधिज्जइ जूयाइवसणेण। अण्णया नयराओ निग्गच्छतो दिलो उम्मिठ-हत्थिणा। तस्स भएण पलाइऊण पविट्ठो समासन्न-संकड-दुवारे अणंगसेणाभिहाणा वेसामंदिरे। विणय-पुरस्सरं को तीए आसणदाणाइओ उवयारो। भणिओ नागदत्तो-"नियघरं व मुण)ह एयं ता एत्थेव भोत्तव्वं", पडिवण्णमणेण । मज्जाविओ [परममज्जणविहिणा भोयाविओ] सव्वायरेण । तओ पुष्फ-तंबोल-विलेवणेहिं काऊण पडिवत्ति परिहास-गम्भिण-वयणेहिं समावज्जियं से हिययं । वुत्थो तत्थेव तं रणि । गओ पभाए नियमंदिरं । पुच्छिओ जणणीए-“वच्छ ! कहिं तुम [अज्ज रयणि] वुत्थो?" दुक्खभर-भरिय-माणसाणं कह]कहवि [कट्टेण] वोलीणा रयणी अम्हाण ।” एत्थंतरे उत्थुडुकियमुहीए सासूयाए जंपियं सूसाए “किमेत्थ पुच्छियव्वं ? लोयणाणि चेव [अस्स] रयणिजागरं साहिति । वसणासत्तो ते पुत्तो, सच्छंदो य । न एवं घरवुड्ढि-कारणं । * देउल-विहार-राउल-जल-थल-देसे घरे अरण्णे वा । कह होउ तत्थ वुड्डी जत्थ न वुड्डा गणिज्जति ।। वय-परिणय-लोय-परंमुहाण दुक्खाणि सुयाण सुयणु सुलहाइं । एसो पुण तुह पुत्तो न कुणइ वुड्डाण वयणाई ।। *. देवकुले राजकुले वुड्ढीसु य ऊसवेसु विविहेसु [धर्मरत्नकरंडटीका पृ. ७५०] । _ 2010_04 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा तओ भद्द ! निवारेहि जइ सोहणेण पओयणं ।" तओ करे घेत्तूण वाहाविल-लोयणाए भणिओ नागदत्तो जणणीए जहा--"जाय ! जमहं भणामि तं तए कायव्वं।" तेण भणियं--"अवस्सं काहामि [तुह वयणंमा खेयं करेसु" तीए भणियं--"जइ एवं तो न तए बाहिं वसियव्वं ।" पडिवण्णमणेण। वच्चंति वासरा, मिलइ उज्जाणाइगयरस अणंगसेना। संवड्ढइ ताण तत्थ गोट्ठीरसो, देइ पच्छन्नमेव दविण-जायं नागदत्तो। अण्णदियहे सपरिहासं जंपियमिमीए--"अहो ! दोहग्गं मह मंदिरस्स जेण पढमदिणे दठ्ठण तओ पुणो अज्जपुत्तेण ण दिळं ?" तेण भणियं--"गुरुयण-परायत्तयाए न सक्खं दीसइ, हियएण पुण पइदिणं पेक्खामि" तीए चितियं---'ईसरपुत्तो एस दाया अणुरत्तो य जइ कह वि जणणीए विओइज्जइ ता पुज्जति मे मनोरहा।' भणिओ अणाए नागदत्तो--“अवसरो एस अत्थोवज्जणस्स। जओ-- पढमे न पढइ विज्ज, बीए अत्थं न चेव विढवेइ। तइए न कुणइ धम्म, तुरिये होइ हु असारो ।। ववसाथवज्जियाणं संता वि सिरो पणस्सई चेव । होइ असंता वि धुवं ववसाय-पराण पुरिसाणं ॥२०९।। पुव्व-पुरिसज्जियाए लच्छीए कुणइ जो नरो गव्वं । सो गय-लज्जो धणियं अहवा अहमाहमो चेव ।।२१०।। अप्प-परोभय-सुहया भुज्जती तह परेसिं दिज्जती। निययपरक्कमपत्ता भिक्खावियं किं पुणो लच्छी ।२११॥ ता कीरउ कालोचियं, गम्मउ देसंतरं," ठियमेयं चित्ते नागदत्तस्स गओ नियघरं । विणता जणणी-- "अम्मा विसज्जेस मं देसंतरं अत्थोवज्जणनिमित्तं" । पडिसिद्धो जणणीए । तहवि न ठाइ । तओ [सा] रोइउं पवत्ता। नागदत्तण भणियं-"अम्मो ! अलं रुइएण । लहं चेव समागच्छामि ।" [इच्चाइ लवंतो] पडिसिद्धो वि [सो] न ठिओ । कया गमणसामग्गी । निग्गमणदियहे सविसेसं निवारिज्जमाणो वि अवगणिऊण' * [जणणीं]। चलिओ नागदत्तो। ठिओ नगरस्स बाहिं। भणिओ अणंगसेणाए-"अज्जउत्त ! तुम विना सुण्णमिव नगरमिणमहं मण्णे। जइ भणसि तया तुमं सह समागच्छामि।" पडिवण्णमणेण। कमेण वहतो सत्थो सो पविठ्ठो कंतारे दुरुत्तारे। वेढिओ भिल्लेहि । भयसंभंतलोयगो एगागी चेव पविटठो पलाइओ सुण्णारणं नागदत्तो। अणंगसेणा वि बंदिग्गाह गहिऊण पल्लिवइणा पल्लि पाविआ।] नागदत्तण वि कतारमझे दिलो एगो तावस-कुमारो । पणमिऊण पुच्छिओ-- "कहि तुम्हाण तवोवणं?" तेण भणियं--"इओ नाइदूरे चेव।" गओ तेण समं तावसासमं । नागदत्तो वंदिओ कुलवई। सुओ तदंतिए खणमेगं धम्मोवएसो । पच्छा पुच्छिओ तेण कुलवई “भयवं ! असाहारणरूव-सोहग्गाइ-गुण-गणालंकियस्स पढमजोवणे वठ्माणस्स कि में वयकरणकारणं?" कूलवंइणा भणियं--सोम! [सूण]-- कुलवइवृत्तंतो .. अस्थि मलय-विसय-मंडणं चंदणपूरं नाम नयर। तन्निवासि-चंडदेवमाहण-सूओ चंडरुद्दो नाम अहं । कालंतरण उवरओ मे पिया । मह संकंतो घरभारो । अवरोप्परं कलहमाणीओ न सक्केमि निवारे जणणि-घरिणीओ । ताव चेव सुहं जावज्जवि घरं न पविसामि । अण्णम्मि दिणे भणिओहं घरणीए-"जइ मए पओयणं तो नियजणणी घरबाहि काऊण भोयणमेत्तसंतूटठं धरेहि, मम वा विसज्जेहि।" तओ पम्हसिऊण जगणीए उवयारं, अवलंबिऊण नीयजण-चेट्ठियं, कलत्त-सिणेह-लंघिएण खर-फरुस-वयणेहिं निब्भच्छिया मए जणणी। भणिया य-"किं ते घरतत्तीए? उयरं भारऊण तुसिणिया चिटुसू।" एयं सूणिऊण मन्नाभरभरियमाणसा अणवरय-मक्क-थोरंसूया [सा] घराओ विनिग्गया। * जननी चलितो नागदत्तः। स्थितो नगरस्य बहिष्टात् । भणितोऽनङ्गसेनयां "आर्यपुत्र! त्वया विना शून्यमिव नगरमिदमहं मन्ये, यदि भणसि तदा त्वया सह समागच्छामि," प्रतिपन्नमनेन । क्रमेण वहन सार्थः स प्रविष्टः कान्तारे दुरुत्तारे। व्यालोडितो भिल्लैः । गृहीतं द्रव्यजातम् । भयभ्रान्तलोचनाभ्यामेकाक्येव प्रविष्टो नष्ट्वा शून्यारण्यं नागदत्तः । अनङ्गसेनापि बन्दिग्राहं गृहित्वा पल्ल्लीपतिना पल्ली प्रापिता। धर्मरत्नकरंड टीका पृ. ७५१ _ 2010_04 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बी-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे अमय महाथेरी दिट्ठते कुलवइव इयरो उहिया मए । समुप्पण्णविलक्खाए पक्खित्तो अप्पा तीए नगरकूवे । पडण- सद्द-सवण-संभंत माणसा मिलिया काऊण कोलाहलं नर-नारि-गणा । विगयपाणा [I] समुत्तारिया कूयाओ । मुणियवत्तंतेण धिक्कारिओहं नागर-जणेण । परि[ह]रिओ सयणवग्गेण । न भुंजिति मह घरे बंभणा । न गिण्हति भिक्खं पासंडिणो । तओहं विसायमावण्णो 'मरणमेव मह समुचियं' ति मण्णमाणो निग्गओ नयराओ । गओ थेवं भूमिभागं । दिट्ठो पुव्वपरिचिय - गंगाधर-तावसेण । पुच्छिओ तेण - "वच्छ चंडरुद्द ! किं कारणं विमण- दुम्मणो वि य लक्खीयसि ?" साहिओ मए मरणज्झवसाणपज्जंतो निय वइयरो | तावसेण भणियं -- "वच्छ ! धम्मो चेव जणणि-वह-जणिय पाव-पंक पक्खालग सच्छ-सलिल- सन्निहो सेसदोसनिग्धायणसमत्थो । अतो त [ मेवधम्मं ] करेसु जेण [ते] सुद्धी हवइ ।" पडिवण्णं मए तव्वयणं । गओ तावसो । मयावि गहिऊण तावसवयं अइनिव्वेएण सुण्णारण्णमिणमंगीकथं । [ एवं] सुणियविसण्णो नागदत्तो । गहिओ पच्छायावेण । चितियं चाणेण -- “ मयावि अवगणिया जगणी । विणासिओ घरसारो । मरणमेव मह सरणं" ति, मण्णमाणो गओ तावस-जणसाहिय-सामत्थं सव्वकामियं नाम पडणं । चितिरं च पवत्तो-- 'दुल्लहा पुणो वि सव्व-कामिय-पडणसंपत्ती जम्मंतरे वि मा जणणि जणयाण अवमाणकारी हवेज्जा' काऊण पणिहाणं एत्थ निवडामि [त्ति चितिऊण सो] समारूढो सव्व - कामिय-पडण[सिहरि] सिहरं । दिट्ठो मंत-साहत्य-समागएण जोग - सिद्ध-जोगीसरेण । लक्खिओ तेण भावो । संभासिओ महुरवयणेण। भणिओ य सो तेण – “भद्द ! को तुमं ? कि वा काउमारद्धो ?” साहिओ नागदतेण सब्वो विनियवइयरो | जोगसिद्वेण भणियं -- “ भद्द ! बुह-जण-निंदिओ अप्पवहो । विरमसु तुमं इमाओ मरणज्झवसायाओ । करेहि गंतूण नियजणणीए पाण- भोयण - न्हाण-सयणासणाइणा विनयकरणेण परम-पडिवति । पणट्ट-दविणजाय-विस [ए] वि साओ चेव संगओ न मरणं ।" नागदत्तेण भणियं - "भयवं ! सोहणं तए समाइट्ठ । किंतु नीणियं मए नियधराओ भतं दविण जायं नासियं च । संपयमत्थेण विणा ववसाएणावि न तावइयं विढवेडं तीरइ । न निउणो वि कोलिओ सुत्तं विणा पड-करण - समत्थो ?" जोगसिद्धेण भणियं -- “भद्द! दिट्ठो मए विणावि सुत्तेण कीरमाणो पडओ ।" नागदत्तेण भणियं -- "कहं ? " -- [ तेण भणिअं ] "गओहमेगया पओयणवसेण उत्तरावहं । तत्थाडवी - सीसे मिलिओ एगो कुल-पुत्तओ। भणिओहमणेण -- "[भ] ] ! एहि, समगं चेव वच्चामो।" संपयं सिसिरकाली, हिमालय-भूमी एसा, अप्पाउरो अहं, दीes एयस्स मत्थए गस्य चीरमोत्तोली, वियरिस्सइ ममावि रयणीए सवडिमेतं [त्ति ] चितिऊण चलिओहं तेण समं । पत्तो अडविमज्झं । अत्थमिओ दिणयरो । मोत्तूण मग्गं वसिया एगत्थ-पए से । छोडिया तेण पोट्टलिया जाव तत्थ संबल मेव केवलं । ओ विसायमावणेण जंपियं मए - " [नूनं] मरियव्वमज्ज सीएण" । [तेण] भणियं -- ' किं कारणं ?' मए भणियं -- “अपाउरणो अहं । तुमं पि महसरिच्छो चेव । किलेसेण गमियव्वा सिसिरसीयल-पवण वज्जिर- दस हिं सव्वरी ।" तेण भणियं -- " मा भयाहि । पेक्खसु निय- मित्त-सत्ति ।" कुविदेण य विक्खेविया तेण नहयले हत्था । पाउभूयं सुमाल - पहाण - बूरवट्टिया जुयलं । एगा महं समप्पिया । बीया अत्तणा पाउया । पणट्ठे सीयं समुप्पन्न - कोउगेण जंपियं मए - " अहो ! अचित - सामत्थयावयंसस्स अलमियर-संकहाए । एयं चेव ताव कहउ पियवयंसो ! किमेसो ? सुपसण्ण-गुरुपाउया-पसाओ उयाहु देवयावरो ?" तेण भणियं सोम ! सुण, ३.७ "अत्थि मगहाविसए जयंती नाम नयरी | कणगसेहरो नाम राया । अण्णया अत्थाणगयस्स राइणो [चित्तनिउणो] नाम कुविदो पओयणवसेण समागओ उवायणीकयं तेण विचित्त-मणहरं पवर-तेयसा दिप्पमाणमच्चतसूमाल - फासं वत्थ-जुयलं । तक्खणा चेव नियंसियं राइणा । निसण्णो सीहासणे तुट्ठो कुविंदस्स । दिण्णोसयलविसय- पहाणो गामो, निय-अंग- लग्ग वत्थाभरणाइयं च । पसंसिओ सयललोएण । परगुण-सवण समुप्पण्ण-मच्छरेण पयडमेव जंपियं मए रायसहामज्झे - "सुत्तेण [पडो] कीरइ किमेत्थ अच्छेरयं" ? कुविदेण भणियं -- “ जइ सुत्तेण विणा [पडं] करेसि तो जुज्जइ । " मया भणियं - "कया मए रायसमक्खं एसा पंइण्णा -- जइ सत्त दिणमज्झे असुत्तं पडं न करेमि तो जलणं पविसामि ।" कुविदेण भणियं -- “अत्थि ताव वयण- वित्थरो कज्जसिद्धीए पुण संसओ ।" अदिण्णपडवणो चेव निग्मओ हं रायमंदिराओ । पत्तो सभवणं 'कहं नु नाम मए एस पइण्णा - सागरो तरियव्वो ?' एवंविहचितासमाउलो जाव चिट्ठामि ताव समागओ मह घरे लीलाविलासो नाम जोगिओ । घरंगणे होऊण हुंकारियं तेण । 2010_04 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा नीमिया मा सहत्थेण अहापज्जत्ता मणोरमा भिक्खा। निवडिओ चलणेसू। गओ सो सद्राणं। अहं पि गहिऊण पृष्फफल-तंबोल-विलेवणाइयं तयणमग्गलग्गो चेव पत्तो तस्सासमं । पक्खालियं तस्स चलण-जुयलं । समप्पियाणि पुप्फ-तंबोलविलेवणाणि । सह-पसूत्तस्स तालविटेण पविजिउमारद्धो । एवं बीए तइए वि दिणे । चउत्थदिणे भणिओहं तेण"वच्छ! किमेवं कज्जवसेग गुरु-पडिवत्ति करेसि, परलोगत्थी वा ?" मए भणियं--"संपयं पओयणवसेग।" तेण भणियं "भण जेण पओयणं ।" साहिओ मए निय पइण्णा-विसेसो । तेण भणियं-"अत्थि एत्थ उवाओ केवलं सत्त-सज्झो। मारा भणियं--"केरिसो ?" तेण भणियं--"अट्ठोत्तरसय-वार मंतक्खराणि जविऊण नियसिरेण गिरिकंदरोदरो नाम जक्खो पूइयव्वो। पच्छा सो सत्ताणुरूवं वरं वियरइ ।” पडिवण्णं तं मए । गहिओ मंतो। कयं बलिविद्वाणं । गओ गिरि-कंदरोदर-मंदिरं। पूइओ जक्खो। कओ मंत-जावो। [आ]कड्ढियं कोसाओ जम-जीहा-करालं करवालं । बाहियं नियकंधराए निरुवम-सत्तगुणावज्जियमाणसो अद्ध-छिन्ने चेव [सिरे] पच्चक्खीहओ जक्खो । भणिओहमणेण-- "किं ते पियं करेमि?" मए भणियं--"असुत्त-पड-करण-सामत्थं देसु" तेण भणियं-"भविस्सइ [वच्छ! ते चितिअं" तओ संपटकण विसज्जिओ मए जक्खो। अहं पि परिओसमुन्वहंतो सभवणमागओ । कयण्हाण-भोयणो गओ राय-भवणं । पणमिओ राया। निसण्णो उचियासणे । पुच्छिओ मंतिणा- “पडिपुण्णा ते पइण्णा?" मए भणियं--'आम'। तओ सयल-सहा-समक्खं विक्खेविऊण गयणंगणे करजुयलं दिण्णं देव-दूसोवमं वत्थ-जयलं नरवइणो । एवममच्चसामंताईणं पि। संतुट्ठो राया। गुणगाहिणी जाया नरवइ-सहा। भणिओहं राइणा-"किं ते पियं करेमि?" मए भणियं--"वरिसमेगं अकरं करेसु जणवय (मिमं]" । पडिवण्णं राइणा। दिण्णो [पवरगाम-पंचगसहिओ [सयल विसयसारो-सह-संगमो नाम महागामो। वियरिओ जहिच्छावरो। एवमेसा मह सत्ती जाया। तओ अभिनंदिओ मए कुल-पुत्तओ। पसंसिओ बहुपयारं । [दोहि वि] पत्थिया तओ टाणाओ। लंधिया सत्तरतेणाडवी। गओ सो सद्राणं। अहं पि पओयणवसेणेहमागओ। ता एवं विणा वि सूत्ते दिठो मए कीरमाणो पडो। अत्थावज्जणं पि ववसाइणो न दुक्करं। ववसाओ चेव पुरिसाणं गरुयभंडमोल्लं। जओआढत्ता सप्पुरिसेहि गुरुअववसाथदिण्णचित्तेहिं । कज्जारंभा होहिंति निप्फला के चिरकालं ।।२१२॥" मए भणियं--"एवमेयं, नत्थेत्थ संदेहो । नियत्तिओहं इमाओ अविहिमरणाओ। वच्चामि संपयं सट्राणं।" जोगिएण भणियं-"वच्छ! इमाए गुरुयण-परायत्तयाए समावज्जियं मे हिययं। गिण्हह इमं थावर-जंगम-विसावहारकारणं पहाणमणि।" अगुग्गहों त्ति मण्णमाणेण पडिच्छियं नागदत्तेण । गओ जोगिओ सट्टाणं । नागदत्तो वि सनगरमागओ, साहिओ सव्वो वि सवित्थरो नियवइयरो जणणीए। तीए भणियं--"वच्छ! गच्छउ दविण-जायं। तए धरते सव्वं चेव धरइ। धण्णाहं जीए पुणो वि तुह मुहकमलमवलोइयं ।" एवं भणिऊण सिणेहसारं निवेसिओ उच्छंगो । चुंबिओ मुद्धाणे। नागदत्तेण चितियं-“अहो ! सिणेह-कायराणि जणणि-हिययाणि । अहं पुण सिला-संघाय-कढिणमाणसो जो तहा अवगणिऊण जणणी देसंतरं पत्थिओ। पत्तं इहलोए चेव अविणयफलं । सिंपयं] परमविणएण समाराहयामि [मायरं]" । एवं कयनिच्छओ पासडिओ पइदिणं पज्जुवासेइ। हायाए ण्हाइ भुत्ताए भुंजइ । कि-बहुणा ? सव्व-पओयणासु वि अणुकूलयाए वट्टइ । एयं दळूण दूमिज्जइ घरिणी । अविहसिय-पलास-कुसुमं व सामवंकियमुही न घरकज्जेसु वि समं पयट्टइ। एवं वच्चइ कालो। अण्णम्मि दिणे गुणधर-सेट्ठि-सुओ गुणसारो किण्हाहिणा दट्ठो। समाओ गारडिओ। पउत्ता मंतादया वि न वि विसेसो। तओ) णिणाइओ पडहगो । काराविया घोसणा-"जो गुणसारं जीवावेइ तस्स सेट्टी सयसहस्सं देइ।” निवारिओ पडहो नागदत्तेण । घेत्तूण [जोईसरेण दिण्णं मणि-रयणं गओ सेट्रि समीवं पक्खालिऊणमणिरयणं तं जलं पाइओ गुणसारो। गयविस-वियारो, पउणो संवत्तो। तुठेण सेट्रिणा सूवण्ण-सय-सहस्सं दिण्णं । गओ गहिऊण नागदत्तो सभवणं । सविसेसं समाराहेइ जणणि-चलण-जयलं । अण्णम्मि दिणे विमण-दुम्मणा, विमुक्क-दीह-नीसासा, विच्छाय-[वयणकमला मंचगया] दिट्ठा नागसिरी नागदत्तेण। पुच्छिया-“पिये ! कि ते बाहइ?" तीए भणियं-“सिरोवेयणा।" नागदत्तेण भणियं--"किं निबंधणा?" 2010_04 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे अणक्ख-बहुलकहा तीए भणियं--"अणक्ख-निबंधणा, जओ तुमं परिहरियसयलघरवावारो कय-करयलंजली जगणीए पुरओ [किकरमिव] 'कि करेमि' ति, भणंतो चिद्रसि । कि तज्झ चेव एक्कस्स जणणी? अण्णो जगो नहयलाओ निवडिओ? इमेहि अणक्खएहिं जलिय-जलण-निवडियमिव दज्झइ मे] सरीरं, पणट्ठा निद्दा, न रोयइ भोयगं, बाढं बाहइ सिरोवेयणा।" नागदत्तेण भणियं--"पिए ! पराणक्खेहि अत्ताणयं कयत्थेमाणी अणक्खबहुल-कुलालमणुकरेसि ।" तीए भणियं"को एत्थ अणक्खबहुलो?" नागदत्तेण भणिअं--"सुणेहि।" अणवखबहुलकुम्भकारकहा: ___ अत्थि सयलमहीवलय-तिलय-भूयं कुसुमोक्केर-गंध-लुद्ध-मिलितालि-वलय-रुणुरुणारव-संगिज्जमाणगुणगणं कुसुमपुरं नाम नयरं। तम्मि कुंभप्पिओ नाम पयावई परिवसइ। सो पुण जइ केणावि अघडमाणयं पयंपिज्जतं निसामेइ तो अगक्ख-भर-भरिय-माणसो[ठि]क्करीहिं नियसिरं चूरेइ । कयं लोहिं 'अणक्खबहुलों' त्ति गुणनिप्फण्णं नाम । तं चेव पसिद्धिं गयं । तस्स य घरे विसाला [कुंभसाला] । वसंति तीए नाणादेसागया कप्पडिय-तडियादओ। जंपति मिलिया रयणीएअघडमाण-ठिक्कर-सयाणि य अणक्ख-वस-विगय-निद्दो । कयत्थेइ अणक्ख-बहुलो नियसिरं खलंकाहिं।२१२। बहवण्णंकियं दद्रुण जणयं भणियं तणएहि-"ताय ! तुह घरे चेव अणक्खाण अंतो नत्थि, विसेसओ नयरमझेतिओ] जइ अणक्खपरिहारेण पओयणं ता अडवीए घरं करेसु "। पडिवण्णं तेण । गया तणयाए [सह] कतार-मज्झ-संठिय-पव्वयतल-संठियं सच्छ-सलिल-परिपूरियं एगं सरसियं । कयं तयासन्ने कूडीरयं । खाणियं आवाह-(अवड)-दुगं । निरय-संबलं मोत्तुण तत्थ जणयं समागया तणया [नयरं] । सो वि सरसी-कदम लाणि काउमाढत्तो। सुया वि समये समागंतूण [गहिऊण] कुलालाणि नगरे विक्किणंति । एवं वच्चइ कालो। अण्णया मिगयाए निग्गओ महाकतारमणुपविट्ठो राया । निट्टियं सलिलं । पिवासिओ पुच्छइ समासन्नपुरिसे "अत्थेत्थ जलसंभवो?" तेण भणियं--"अतिथ इओ समासन्ना सरसी तहिं वच्चम्ह।" गया। द?ण रायाणं ससंभममन्भट्रिओ कुलालो। दिण्णमासणं। निसण्णो राया। आणीओ सच्छ-सीयल-सलिल-पडिपूण्णो पच्चग्ग-करवओ। पीयं पयं पयावइणा । जाओ समासत्थ-माणसो । परितुट्ठो कुलालस्स पुच्छिओ सिनेहसारं--"भह ! कि निमित्तं एगागी रणे निवससि ?" तेण भणियं--"अणक्खवयणसवणपरिहरणट्ठा ।" रण्णा भणियं-"जइ एवं ता एहि मए सद्धिं । नगरं पविसम्ह । तहाहं करिस्सामि जहा न को वि अणक्खे समुल्लवेइ।" तेण भणियं--'एवं हवउ ।' चलिओ नयराभिमुहं । नगरसमासण्णे दिट्ठा राइणा सागराभिहाणस्स वणिणो धूया खक्खा नाम कक्कंधु-फलाणि वीणयंती। पुच्छिओ रण्णा अमच्चो--"का एसा? कस्स वा सुया?" साहिओ सव्वो वि मंतिगा वुत्तंतो। पविट्ठा नयरं। धरिओ कुंभारो नियमंदिरे चेव पुहइपालेण । घोसावियं पुरवरे पडहएण-"जो अवडमाणयं पयंपिस्सइ तं राया दंडेण दंडिस्सइ।" एवं वच्चइ कालो। अण्णम्मि दिण मुणियनरवईणो मणोगय-भावेण वरिया सा दुग्गय-कण्णगा रणो निमितममच्चेण । परिणीया संखेवेण। पक्खित्ता अंतेउरे । पुव्व-कय-सुकयाणुभावेण जाओ तदुवरि पणओ नरवइस्स । पत्ता पट्टमहादेविपयं । पवड्ढमाणपणएण राइणा सह विसय-सुहमणुहवंती कालं गमेइ। अण्णया य तरुण-जण-मण-मोहणे, कल-कोइलालावपूरिय-भवणोदरे, विसट्ट-कंदो-रय-रेणु-रंजिय-सयलदियंतरे, सत्तच्छय-सुरहि-कुसुम-बहलपरिमलायड्ढिय-भमिर-भमरावलि-भंकार-मणहरे, सुरमंदिर-दीसंत-नाणा-विह-जत्ता-महसवे, पमुइय-जण-कोलाहलेण समंतओ वसंते वसंते समागए, निग्गच्छंतिसु म[य]मत्त-तरुण-तरनारि-चच्चरीसु, वियसियपलास-कुसुमच्छलेण रागं व उग्गि (गी)रंते जीवलोए, उज्जाण-सिरि-दसणत्थं समं खक्खमहादेवीए अणक्खबहुलेण य पत्थिओ पत्थिओ। निग्गच्छंतेण य दिट्ठा अकाल-फल-भर-भार-भज्जमाणसाहा-संचया एगा बोरी । पुच्छिया य रण्णा समासंण्णवत्तिणी खक्खामहादेवी-"पिए को एस पायवो ? किमभिहाणाणि एयस्स फलाणि।" सुइरं निरूविऊण ___JainEducation International 2010_04 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा जंपियमिमीए--"नाहं वियाणामि ।” तं सुणियसमुपण्णाणखेण पहयं नियसिरं खलंकाहि अणक्ख-बहुलेण । रण्णा भणियं[किमेयं ? तेण भणियं-] “जस्स भएण रण्णे घरं कयं खक्खामहादेवि दंसयंतेण पढियं अणक्ख-बहुलेग । कल्लइ बोरई विक्किणइ अज्जु न जाणइ खक्ख । पडुयइ अडविहिं करि सुघरु न सहउं एइ अणक्ख ।।२१३।।" 'दुप्पडियारं' ति, काऊण विसज्जिओ रण्णा। गओ तम्मि चेव ठाणे। तहेव कालं गमेइ। अण्णया [तमं]तमंधयाराए रयणीए निसओ तेण सद्ल-सद्दो । भयभीओ अण्णत्थ कत्थवि निलुक्कण-ठाणमलहंतो पविठ्ठो संकड-दुवारं कुंभियं। पभाए निहरिउमचयंतो तण्हा-छहाभिभूओ नारओ इव घडियालए विसंठुलं तड-[फ] डंतो विरसमारसंतो तत्थेव विणासमावण्णो । समागया कूलालाणयण-निमित्तं तणया । न पेखंति पियरं । इओ तओ गवेसयंतेहिं दिट्ठो कुंभियाए पंचत्तमुवगओ। कुंभियामुहे उवएस-गभं गाहा जुयलं च-- वग्घ-भएण पविट्ठो, छुहा-हओ निग्गमम्मि असमत्थो । अट्ट-वसट्टोवगओ, पुत्तय ! पत्तो अहं निहणं ।।२१४।। इहलोगम्मि दुरंते, परिलोग-विबाहगे दुह-विवागे। मह वयणेणं पावे वज्जेज्जा पुत्तथ ! अणक्खे ।।२१५।। अवधारिऊण तयत्थं काऊण जणयस्स मयकिच्चाणि विगयसोगा घरकज्जाणि काऊमाढत्ता। "ता पिए ! ण पराणक्खहि एवमणत्थभायणं पाणिणो हवंति । जइ अहं नियजणणीए विणयं पउंजामि ता किं ते सिरो बाहइ ?" विण्णाय-नागदत्त-निच्छया ठिया मोणेण नागसिरी। वच्चंति वासरा। ___अण्णम्मि दिणे भणिया नागदत्तेण-"पिए ! जइ तुमं नियसासुयाए सुस्सूसं करेहि तो हं देसंतरं वच्चामि वणिज्जेण।" हरिस-वस-वियसिय-वयणाए पडिवण्णमेयाए । गओ नागदत्तो । पत्तावसराए चिंतियं नागसिरीए--"साहेमि संपयं नियसमीहियं ।” तओ आहार-निरोहं कुणमाणीए कमेण महातवस्सिणा व नियतगू सोसिया सा कया तीए [तेण] उठेउं पि न तीरइ। परिसुसिथ-रुहिर-मंसा, पसरिथ-सासा गलतनवणा य । कहवि जंपमाणी, नित्थामा गमइ दियहाई ।२१६। वहुथाओ सासुथाणं कलुसिय-हियथाओ जं विचितंति । सइ सामत्थे जं पुण कुणंति कि तेण भणिएण?।२१७। . दुह-भरियाए कंठ-गयपाणाए, समागओ नागदत्तो। निवडिओ चलणासु पुच्छ्यिा [जणणी] सरीरोदंतं, 'विमाणियाहमिमीए का मं. बालो तुमंति' वत्तव्वे खलंतक्खरं 'कामपालो'लि जंपियं जणणीए। पुच्छ्यिा तेण नागसिरी-"पिए! कि ते सासुया समुल्लवइ?" तक्कालप्पण्णपाइभेण जंपियमिमीए-"तमेसा समुल्लवइ जं वोतुंपि न तीरइ तहवि तुह साहिज्जइ । जम्मि चेव दिणे अज्जउत्तो पवसिओ तम्मि चेव दिणे एगते भणियाहमिमीए-"वच्छे ! अत्थि मे नाम पुरिसो। अणवच्चा य तुम ता तं रयणीए पच्छण्णं पवेसेमि। न पडिवण्णं मए । पुणो पुणो भणंतीए समइक्कताणि सत्तदिणाणि। तहवि न मए पडिवण्णं । तओ आणाखंडणं मन्नमाणी सा भोयणं पि न करेइ । तओ]समुप्पण्णकोवेण जंपियं तेण-"मा करेऊ उत्तिण्ण-चित्तं नाऊण जंपियं नागसिरीए-"अज्जउत्त ! विसज्जेसु मं नाहमिमीए सद्धि एगंपि दिणं तुह घरे वसामि ।" तेण भणियं-"न तुमं विसज्जण-जोगा जीसे सीलपरिपालणे एरिसओ निच्छओ। एसा पुण लंघिय-मज्जाया थेरी विसज्जणं पि अरिहइ।" तीए भणियं-"जइ एवं तो हं ठिया।" तओ सो तव्वयणेण थेरी घेत्तूण निग्गओ घराओ। गओ जोयण-पंचगं। दिट्ठा अडवि-मज्झे एगा पवा। मोत्तूण तत्थ नियजणणी समागओ नियघरं । सा वि दिवा पवा-सामिएण । भणिया “वुड्ढे ! समागय-जो तए पाणियं पाइयव्वो। बसणासणाइचितं अहं ते करिस्सामि। पडिवण्णमिमीए।" वच्चंति वासरा।। अण्णया जाओ परोप्परं सिसिर-गिम्हवासारत्ताण विसंवाओ । सिसिरो· भणइ-“मए मेइणी भुसिया।" गिम्हवासारत्ता वि एवं चेव भणंति। न छिज्जइ ताण विवाओ। भणियं सिसिरेण-“पुच्छामो के पि चिरवयसं।" Jain Education.International 2010_04 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे अमयमुहाथेरीदिद्रुतो पडिवणं तेहि, दिवा अमयमहाथेरी । ते तदंतियं पणया थेरी। आसीसपुरस्सरं संभासिआ कोमलवयणेहिं पुच्छिया य कि निमित्तं बच्छा] समागया?" तेहि भणियं--"अम्मो! सिसिरगिम्ह-वासारत्ताण [मज्झे] को सलहिज्जइ ?" तीए भणियं-“तिण्णि वि सलाहणिज्जाओ। सिसिरि सुयंधु-तेल्लु-लाइज्जइ । कुंकुमि-अंगरागु-निरु किज्जइ ।। रुइ आहारि समग्गल वट्टइ । निहु (धु)वि भोयणु सोसु न कड्डइ ।। अच्छा चंदण, अच्छा कप्पड । पाथ-पसारिवि सुप्पइ चप्पड ।। गिम्हु वि विविह-वणेहिं समाउलु ।वर हिंदोलय-रास-रमाउल ।। पाउसु पुत्तय ! पुण्णिहि लब्भइ। मेइणि सुव्वहु निथ जलि गभइ। वाइ रेलु थ यव (तूर) रमाउलु । पमुइथ-पामर-कय-कोलाहलु ।।२१८।।' तओ तिण्णि वि परितुद्वा भणिया तेहिं थेरी--"अम्मो ! इमं घडयं मोयग-भरियं पइदिणं पेक्खिहिसि।" एवं भणिऊण गया ते सट्ठाणं । सा वि पइदिणं मोयगे भुंजती कालं गमेइ।। अण्णया चिंतियं वहुए ---"जइ तीए मयसद्दो सुणिज्जइ तो निव्वुयं हवइ मे माणसं ।" भणिओ नागदत्तो"अज्जउत्त ! न अंबाए पउत्ति लहेहि ? कहं सा चिाह?" गओ सो। दिदा जणणी संदर प्रत्त-सिणेहो । भोयाविओ परममोयगेहिं । पडिनियत्तमाणस्स संबल-निमित्तं समप्पिया मोयगा । पत्तो नियधर नागदत्तो। पुच्छिओ नागसिरीए--"कहं अम्मा चिट्ठइ? कहं प जइ ?" साहिओ तेण सव्वो वि वइयरो। दंसिया मोयगा । कसाइया नागसिरी । भणिओ नागदत्तो--"मह जणणी तत्थ मेलेहि । निय जणणीं एत्थ आणेहि।" तहेव कयं तेण । पुणो वि समुप्पण्णो तिण्ह वि रिउ-देवाण विसंवाओ । भणियं सिसिरेण पूणो-"अन्नं कि पि पूच्छामो ?" आगच्छमाणेहि दिट्टा [सा] कडयमहा । 'अपुव्व' त्ति, काऊण पुच्छ्यिा --"अम्मो! सिसिर-गिम्ह-वासारत्ताण को रमणिज्जो ?" तीए भणियं--“तिण्णि वि असोहणा। जओ-- सीयलवाइं वाजई दांत । सांकुडियई पावियहिं निसात ॥ सीयालइ सिइं दज्झहिं चाम । छेहिं न चडइ जु कीजइ काम ।। .... खणि-खणि पीजइ उण्हउंपाणि उ । नइ-दह-कूव-तलावहं आणि उ ।। ताविल्लई दहइ जु देहु । तसु उण्हाला नाउं म लेहु ।। हे?इ कादउ घरि पाणिउ । पइ-पइ कुहियउ आवहिं थाणि ।। पाउस परह उ फिट्टउ वा रह । जोअणु रइ कुहिय चमारह (?) ॥२१९।।" एयं सुणिय तिहिं वि रुट्ठा हिंसविया उवहय-सवण-नयण-वावारा दुक्खेण चिट्ठइ । कइवयदिणावसाणे भणिओ नागदत्तो नागसिरीए--"मह जणणीए सारं पि न करेसि ?" तेण भणियं--'करेमि" गओ सो [त]म्मि ठाणे दिट्ठा तहाविहा थेरी । विम्हयमावण्णण तेण आपूच्छिया तत्थेव संपिडिया कप्पडियतडियादओ । भणिय मेगेण--“[दिट्ठा मए सा पुरिसतिएण] सिसिराइसरूवं पुच्छिज्जती तिण्ह वि निंदण-परायणा रूसिऊण तेहि पण?-वयण-सवणा चेव कया।" नागदत्तण चितियं-'निय नाम-सरिसं कूणंतीए दुहविया केइ दिव्वपूरिसा इमाए तेण एवंविहा जाय ति चितिऊण] गहिऊण गओ स-नगरं । - [पविठ्ठो गिह। पुच्छिओ घरिणीए--"कहमेवंविहमवत्थंतरं पाविआ [मे] अंबा?" तेण भणियं--"नियतुंड-फलमेयं ।" साहिओ सव्वो वि वइयरो । तं सोऊण ठिया सा लज्जाए अहोमुही । तप्परिपालणपरायणा किलेसेण कालं गमेइ । एवं महुर-वयणेण पढमथेरी सुह-परंपरं पाविया। इयरी पुण [दुवक्कदोसाओ] दुह-परंपरं । अओ महुरभासी सलाहणिज्जो त्ति मे मई।" ... _ 2010_04 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२ मणोरमा-कहा सुलक्खणण भणिअं-दीहदंसी पसंसणिज्जो। जहा मइसागरो मंती।" कुमारेण भणियं-"मित्त ! को एस मइसा[ग]रो?" सुलक्खणेण भणियं-सुण, मइसागरदिट्टतो अत्थि वंगाविसयसारा मुत्तिवई नाम नगरी तीए इत्थि-लोलुओ रयणसेहरो राया । संपिडियं तेण पभूयमंतेउरं । ठावियं तरुण-मज्झिमड्ढि -विभागेण । निरूविया पत्तेयं महल्लया। दंसिति ते पासायमारुहंतस्स राइणो पढमभमीयाए तरुणं, बीयाए मज्झिमं, तइयाए वुड्ढं । तओ राया जत्थे व दिट्ठी अभिरमइ तं चेव अभिरमइ। एवं वच्चंति वासरा। अण्णया दिट्टा राइणा रिउ-ण्हाया नियवग्ग-विच्छोहिया हरणि व्व एगागिणी महल्लएण सह एगा तरुणी । निरूविया सूइरं । संजायाणरागेण पूच्छिओ समासन्नपुरिसो---"का एसा? किं वा एगागिणी?" पुरिसेण "सिंधुसेण-राइणो दुहिया कणयसंदरी नाम। देवपाएहिं महा-रयणेण परिणीया। एगागिणी जेण कारणेण तं महल्लओ वियाणइ।" पुच्छिओ राइणा कंचुई। तेण भणियं--"देव ! दोहग्ग-दूसिया परिणयणाणंतरमेव देवेण अंतेउराओ वि बाहिं कारिया। अज्ज पुण रिउण्हाया समुप्पण्ण-कारुण्णे मए एगागिणी चेव देव-दंसणगोयरे धरिया।" राइणा भणियं"अज्ज तए पओससमए समागंतूण पुप्फ-तंबोल-विलेवणाइ-परिभोगो गहेयव्वो। 'महापसाओ' त्ति, पडिच्छ्यिरायसासणं गओ कंचुई। [पओस]समए समागंतूण गहियं पुप्फाइयं । समप्पियं कणयसुंदरीए । भणिया य--"वच्छे ! सुपसन्नो अज्ज ते महाराओ। पउणीकरेहि वासभवणं ।” सा वि तं सुणियहरिसिय-माणसा कयमज्जणाइ-कज्जा, बरवत्थाहरणाइ-विभूसिया, वास-भवण-दुवार-दिण्ण-पुण्णकलसा, निबद्धचंदणमाला पउणा संवत्ता । समागओ राया । पविट्ठो वास-भवणं । विहियविविहोवयारो निसण्णो पल्लंके । कणयसुंदरी वि अणवरय-पवेस-निग्गमे कुणमाणी भणिया राइणा-“पिए ! अउव्वो कोइ एस-उवयारो।" तीए भणियं-"अज्जउत्त! दुविहविनयाओ कयरं विनयं पउंजामि ? एवंविचिताए समाउल मे माणसं ।" राइणा भणियं-"कहं दुविहो विणओ?" तीए भणियं--'वियड्ढजणजोग्गो, इयरजणसमुचिओ य। जइ पढमं पउंजामि तो असिक्खिय-पंडिया दुटुसीला एसत्ति, अज्जउत्तो मन्नेइ । अह बीयं पउंजामि तो गामीणा कलिज्जामि।" इसि जंपियं राइणा--सुनिरूवियकारिए पढम पउंजाहि ।' पउत्तो तीए । रंजिओ राया। उचिय-समये गओ नियमंदिरं। नवण्णो पवर-पल्लंके। चितिउं च पउत्तो-'कहं न नाम पोढंगण व्व वियडढावियविणय-कसला एसा। नण खंड-सीला संभाविज्जइ। हा! मए वि रमियं । रमतेण अप्पा चेव लहुइओ। एवं विगप्पयंतस्स राइणा समुद्दीविओ कोवानलो। भणिओ एगते मंती-“एवं खंडिय-सील कणयसुदरि खड्डाऊरियं करेहि।" 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण निग्गओ मंती । गओ कणयसुंदरि-मंदिरे । साहिओ एस वृत्तंत्तो । तीए भणियं-"करेहि रायसासणं । को दोसो आएसकारिणो जणस्स ?" गहिऊण खडियं लिहिया वास-भवण-दुवारदेसे तीए गाहासंकप्पियदोसवसा पिययम ममं वि . . . . । होही पच्छायावो अकज्जमेयं कुणंतस्स ।।२२० ।। नीया मंतिणा नियमंदिरे । पच्छण्णदेसे धरिऊण दीहं मंतिउमारद्धो मंती--"न ताव इमीए तहाविहो को वि दोसो दीसइ सावेसो य समाएसो नरवइणो । ता एयमेत्थपत्तकालं, जमेसा पच्छण्णा चेव चिट्ठउ । जइ राइणो तहेव पवड्ढमाणो कोवाणुबंधो भविस्सइ तो जहाइटें करिस्सामि। अह वलियचित्तो इमीए कज्जं करिस्सइ तो एवमेव समप्पिस्सामि।" एवं दीहं मंतिऊण धरिया तेण कणयसुंदरी। वच्चंति दिणाणि । - इओ य तम्मि चेव नयरे लोगववहार-कूसलो पच्छिम-वए वद्रमाणो, धण-धणदत्त-धणमित्त-धणचंदाभिहाणाणं चउण्हं पुत्ताणं पिया धणगुत्तो सेट्ठी, जराजज्जरिय-काओ सूलाइ-तिब्व-रोगाभिभूओ पाण-संसए वट्टइ । मिलिया सुहिसयणा । भणिओ तेहिं सेट्ठी-धरमाणो चेव तहा करेहि जहा पुत्ताणं पच्छा विरोहो न हवइ" । तेण भणियं--"तुम्ह 'साहेज्जेणं एयं सिज्झइ !' तेहिं भणियं-'सहाया वयमेत्थ पओयणे ।'सेट्ठिणा भणियं-जइ तो संति णे चउसु वि कोणेसु मंदिरस्स चत्तारि कलसा । किज्जंतु पत्तेयं धणाइनामंकिया। जस्स जत्थ नामयं सो चेव तेण लेयव्वो । विसंवाए 2010_04 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरी तत्थ य धनदेवकहाणगे मइसागरमंतीदिद्वैते धनदत्ताइवइवरो ४३. भवंतो सक्खिया। तहेव कयं । गया सट्राण सयणाइया। उवरओ सेट्ठी। कइवयदिणेहिं कय-मय-किच्चा विराममोर घरकज्जाणि विचितिउमाढत्ता तणया। वच्चंति वासरा। कलहंति परोप्परं तेसि जायाओ। तन्निमित्तं ताण वि जायक चित्त-खंडणा। अण्णम्मि दिणे भणिया धणेण धणदत्ताइया--"संपयं जइ पुढो हविज्जइ तो सोहणं।" । पडिवणं सव्वेहि सोहण-दिणे सूहि-सयण-समक्ख उक्खणिओ धणेण निय-नामंकिय-कलसो जाव तत्थ धूली चेव केवलं । ठिओ अहोमदो लज्जाए। धणदत्तेण वि उक्खणिओ निय-कलसो। तस्स पुण अट्ठीणि चेव केवलाणि। सो वि विलक्ख-वयणो सयणजण-महाणि जोइउमाढत्तो। धणमित्तेण वि उक्खणिओ निय-कलसो। तत्थ वि वहियाओ चेव केवलाओ। सो वि संजाय-विलक्खो ठिओ अहोमहो। धणचंदेण वि कडिढओ निय-कलसो। सो पूण रुप्प-सवण्ण-मणिमोतिर दिट्ठो। हरिसिय-हियओ, वियसिय-वयण-नयणो, कलसं गहाय गच्छतो भणिओ धणचंदो धणाईहि--"बच्छ! कहि गम्मइ? मंच कलसं। सयल-साहारणो एस अत्थो। समभागेहिं कीरउ। किन अम्हे तायतणया?" तो 'ताण जं दिन्नं तं गिण्हह' एवं तेसि विसम वयंताण जायं भंडणं। निवारिया सुहिसयणवग्गेण धणाइणो--'न एत्थ तब्भेहि कि पि लडेयध्वं जीवंतेण वि सेट्रिणा छिण्णो तुब्भाण ववहारो । वयमेत्थ सक्खिणो।" परिभ्यं अत्ताणयं मण्णमाणा पंचउलमुवद्विया । तेण वि विण्णायवुत्तंतेण निवारिया । अमच्च-सामंतेण वि मुणिय-वत्थुपरमत्थेण अवगणिया पता राइणो पायमलं । 'गहणमेयं ति, भणिऊण रणा वि विसज्जिया । गया नियमंदिरं। भणिओ तेहिं धणचंदो-'न एत्थ छिण्णो ववहारो। अन्नत्थ गम्मउ। संचलिया चउरो वि वसंतपुराभिमुहं। दिदा अवलोयण-गएण राहणा। पचिओ निय परिसो। “के इमे परिसा? कहं वा पत्थिया?" तेण वि नायवुत्तंतेण साहियं जहट्टियं । रन्ना चितियं--"नायव्वो सो मए जो एयाण विसंवायावहारं करिस्सइ" पच्छण्णमेव पेसिओ निय-पुरिसो तयणुमग्गेण। गया थेवंतरं । सम्प्पन्नपच्छायावेण भणियं धणेण "भो! न घर-विरोहो सुंदरो। संवरिज्जउ एस कलहो । गम्मउ निय-घरं। न उ पतं दविणमेयमम्हेहि। कहमण्णहा ताओ एवं करेइ ?" सुमेह एत्थ दिद्रुतमेगं--"एगाए अडवीए घय-भरिय-भंडीए सिह-सितं नाडयं निवडि[इयं । इओ तओ परिभमतेण दिळं जंबुएण । संजाय-हरिसेण गहियं, एगंतवक्कमिऊण आणंद-भरनिब्भरो उड्ढमुव्विहइ पडतं मुहेण पडिच्छइ, पच्छा तिरिच्छं पक्खिवइ, झड त्ति धाविऊण गिण्हइ। अण्णया उड्ढं उबिह-माणस्स पलास-सिहरे विलग्गं नाडयं । विलक्ख-वयणो निय-हियय-साहारणत्थं एवं पढिउमाढत्तो जंबुओकिर णउ हुंतउं चक्कमउ किल मइ लद्धउ नासि। जइ उप्पत्तउं हुतु मइं तो नवि चडतु पलासि ।। तुब्भे वि एवमत्ताणयं धीरेह।” धणदत्तेण भणियं--"न एवं अम्हाण निव्वुई हवइ जाव न केणा वि मज्झत्थेण निवारिया।" धणेण भणिअं--"जइ एवं तो अलमइदुरगमणेण । समासण्णमेव गोउलं गम्मउ।" गया सव्व-सम्मएण। दिटठो धणसामी नाम मेहरो। पूच्छिया तेण--"तुभे के? कि निमित्तं वा इहागया?" कहिओ तेहिं सम्वो वि जहडिओ निय वइयरो । साहावि अमइ]विहवेण विमरिसिऊण जंपियं तेण--"न तुम्हाण पिउणा एगस्स वि परिभवो कओ। नवरं जो जत्थ कुसलो, सो तस्स सामिओ समाइट्ठो । पढमो [खेत्त-घर-हाण । बीओ गवाइचउप्पयाण । तइओ कलंतराइ-दिण्ण-दविणस्स । चउत्थो 'बालोति काऊण [७]प्प-सुवण्णाईण सामी कओ।" संजाय-पच्चएण भणियं धणेण-घडइ ते वयणं ।' जओ-'कुसलो हं घराइ कज्जेसु।' बीएण भणियं-'अहं पुण चउप्पय-विसएसु।' तइएण भणियं; 'अहं उग्गाहणियाए।' अओ चेव ताएण एवंविहा कलसा कया । हरसिय-माणसा समागया सनगरं। समीवसंठिएण सुओ एस वइयरो पुरिसेण। कहियं रणो। बीय-दिणे सहाविओ मेहरो। संभंत-चित्तो समागओं गहिऊण दहि-दुद्धाइ पाहुडं। निवेइए पविट्ठो। पणमिऊण नराहिवं निविट्ठो। पुच्छिओ राइणा--"कहिं तए एरिसो विवाय-परिच्छेओ सिक्खिओ?" तेण भणियं--"महाराय ! रणे जायाणं, रणे चेव संवड्ढियाण, हरिणाण व अदिट्ठ-बिसिट्ठ-जणाण, कत्तो सिक्खागमो अम्हारिस-पुरिसाण। साभाविया एसा मे मई।" सम्माणिऊण वत्थाईहिं विसज्जिओ मेहरो। संजायसंको चितिउमाढत्तो राया--"जह नाम एयस्स निरुवएसा एरिसा मई तहा जइ कणगसुंदरीए वि निऊणविणय-कुसलतणं हवेज्जा को विरोहो? अहो! निरत्थओ मए अप्पा इत्थी-वहेण संजोइओ। ता किं करेमि? कस्स कहेमि? केण 2010_04 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहीं वा उवाएण एयं पावं सोहेमि।" एवं विगप्प-सय-समाउलमाणसो संजायपच्छायावो गओ कणगसंदरीए वास-भवणं दिदा पविसंतेण गाहा। भाविओ तयत्थो 'जहा-निरवराहा सा वराई मए माराविया।' सविसेस विसण्णमाणसो अवसरगएण पणमिओ मंतिणा। राया वि सूण्ण-चित्तत्तणओ असंभाविऊण मंतिणं--"अहो मे अदीह-द अकय-अवराहा वराई कणयसुंदरी कु[मरणे]ण माराविया।" बलियचित्तं नाऊण रायाणं आणिया मंतिणा कणयसुंदरि। पुरओ काऊण विण्णत्तो राया--"देव ! कणयसुंदरी पणमेइ' उवरिहत्तं नियंतेण दिट्ठा रण्णा । पुट्ठो मंती--"किं न वावाइया?" तेण भणियं-"वावाईआ चेव परमत्थओ केवलं देव-कोवावसाणं दठ्ठकामेण धरिया।" छूढा अंतेउरे कणयसंदरी । रण्णा पसण्ण-माणसेण उववहिओ मंती, "अहो ! जहत्थ नामो सुबुद्धी तुम।" सम्माणिओ पवरवत्थाईहिं। संवड्ढिया भोगा। पमाणीकओ सव्व-पओयणेसु। पत्ता सयलजण-मज्झे पसंसा । अओ, कुमार ! 'दीहदरिसी पसंसणिज्जो त्ति' मे मई"। एवं साहिऊण निय-निययाभिप्पायं तिण्णि वयंसगा मोणमासिया । एत्थंतरे सोमो व्व नियवयणामय-निव्वविय-सयलजीव-लोगो, तीआणागय-वमाणवत्थ-वियाणगो, सयल-जगजीव-वच्छलो, पंचसमिओ तिगत्तो, निम्ममो, निरारंभो, समतिण-मणि-लेट्ठ-कंचणो, गामाणुगाम विहरमाणो बहुसंघपरिव्वुडो, चोद्दस-पुब्वी चउनाणोवगओ, समागओ तम्मि चेव उज्जाणे अमरतेउनामआयरिओ । समोसरिओ अहाफासुए पएसे। समागया वंदणा-निमित्तं नागरया। नरसीहकूमारेण वि भणिओ धणदेवो---"भावणिय-तणय-दुत्थियाणं इट्टवियोगाणिट्ठसंपओगपीडियाणं पाणिणं धम्म-सवणं संगयं। ता एहि, गच्छामो अचितिया अमयवुट्ठि व्व एत्थेव समागओ भयवं सद्धम्म-सारही।" धणदेवेण भणियं--"जं समाइसइ कुमारो।" गया सव्वे वि, वंदिया सूरिणो। निसण्णा समुचियभुभागे। पारद्धा भगवया धम्मदेसणा--"भो भव्वा ! असारो एस संसारो। किपाग-फलं व मुह-महुरा विरसावसाणा विसया । करि-कण्णचंचलाओ संपयाओ । वाय-विहय-कूसग्गबिंदु-चंचलं जीवियं । पंचदिण-रमणिज्ज जोवणं । एग-रुक्ख-निवासि-सउणगण-समाणा पिय-जणसमागमा। पलियच्छलेण पइदिणं लद्धावगासा सिरं समारोहइ जरा-रक्खसी। आममल्ल]गनिवडिय-जलं व पइदिणं परिसुसाइ आउ-सलिलं । अणंत-संसार-कारणं कसाया । दुग्ग[ई-पह-पत्थियाणं समा सोपाण-पंतिया अविरई। हियाहिय-वियारनिसग्ग-सत्त-कप्पं मिच्छत्तं । सयायरणविबंधगा दुजोगा। विजियसयल-तिहुयणो पच्चासण्णो सया मच्च । समुद्द-पवडिय-रयणं व दुल्लहं पूणो वि विसुद्ध-धम्मसाहगं, आरियदेसे माणुसत्तणं। तम्मि वि दुल्लहा सुगुरु-सामग्गी । तत्थ वि बहुपुण्णपावणिज्जा सद्धम्म-सवण-बुद्धी । सुणताण वि विरलाण चेव जहट्रिय-तत्त-सहहणेण सम्मत्त-सूद्धी । सहहता वि बहवे नाणद्राणं पइ वावारिति वीरियं । ता भो भव्वजणा ! जइ । ता सयल-कल्लाण-परंपरा-निबंधणोसंसार-सायरतरण तरंडोवमे, गरुय-दह-दंदोलि-सिहरिसिहर-वज्जासणिसन्निहे, अहरिय-चितामणि-कामधेणुकप्प-पायवमाहप्पे, सयल-पाणिगण-निक्कारण-बंधवे, सयल-सुहसाहणेक्क-पच्चले, परिहरिऊण सुह-परंपरा-परमवेरिणं पमायं, जिणधम्मे समुजेह । जओजीवा धम्म-पमायं कुणमाणा पाविऊण जिण-वयणं । लद्धण माणुसत्तं, भवकोडि-सएसु दुल्लभं ॥२२२।। मणुयत्तणाओ भट्ठा, नारय-तिरिएसु तिव्व-दुक्खाई। हिंडंप्ति अणुहवंता, परव्वसा दुत्थिया दीणा ॥२२३।। तेत्तीस-सागराइं, नरए दुक्खाइं अणुहवेऊण । तिरिथत्तणम्मि पत्ता, सत्ता हिंडंति दुक्खत्ता ॥२२४।। छेयण-भेयण-डहणंकणेहिं, तोत्तथकसंकुसाईहिं । बाहिज्जता विवसा, वसंति तिरियत्तणे जीवा ।।२२५।। पावा पमाय-वसगा, हिंसालिय-तेण-मेहुणासत्ता । अकय-परिग्गह-नियमा, जीवा हिंडंति संसारे ।।२२६।। ठाणे ठाणे दुहिया, धण-रहिया पर-मुहाणि जोयंता । 'देदेहि-देहि-देहि' त्ति, जपिरा पर-घर-मुहेसु ।।२२७।। संसाराडविमझे, हिंडता धम्म-संबल-विहूणा । तिहा-छुहा-किलंता, ताथारनरं अपार्वता ।।२२८।। सथल-कुसलेक्कमूलं, आरिय-खेत्तम्मि माणुसं जम्मं । कहवि लहंति अजीया, जिणवयणं दूरओ ताव ।।२२९।। तुट्टइ आउय-सलिलं, जीव-तलाथम्मि पइदिणं चेव । उत्थरइ जरा ढुक्कइ मच्चू अनिरुद्ध-सामत्थो ।।२३०।। 2010_04 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-भो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणयं ४५ ता [जा]वत्थि बलं जावत्थि वित्थरो जा न एइ वुड्डत्तं । वयणकरा जाव जणा, ताव पमायं पमोत्तण ।।२३१।। नीसेस-जंतुसुहयं, जीव-दया-सव्व-सोय-संजुत्तं । जिणयंदविंद-भणियं, सुद्धं धम्म समायरह ।।२३२॥ एयं सोऊण संजाय-चरण-परिणामेण भणियं-"अरिहदेव [पसा]एण भयवं ! संसार-भ[उव्विग्गो पव्वयामि अहं देवाणुप्पियाणं अंतिए ।” सूरिणा भणियं--"धण्णो तुमं जो बहु-दुह-पलित्त-पलिवणाओ सार-भंडभूयं नियजीयं नित्थारेसि।" एत्थंतरे भणियं नाहियवाइणा कविजल-माहणेण "अहो ! समइ-संकप्पियसत्थवित्थरेहि अलिय-पंडिएहि धम्मच्छलेण मुद्ध-लोगो वंचिज्जइ । अण्णाय-परमत्थेहि य तव-करण-बंभचेराइणा किलेसिज्जइ । केण दिठो पंचभयाइरित्तो जीवो? जओ-"असंता चेयणा भूय-समवाए उप्पज्जइ जहा जलानल-कट्ठ-पिट्ठ-संजोगे मदिराए मय-सत्ती. जया भयाणि विजज्जति तया चेयणं पि विजज्जइ ।' एवं च निच्छओ, भूआइरित्तो न कोइ जीवो। तया भावेण न पूण्ण-पावाई। अओ जं विलसिज्जइ सो लाहो । जं पुण बंभचेर-तवकरणाडणा भुयाणि सोसिज्जति सा बचणा।" सरिणा भणियं-"सोम ! जीवाभावे, सोहं जेण समईय-संवच्छरे एवं कयं, वट्टमाणे करेमि, भविस्से करिस्सामिएवंविहो तिकाल-विसयाभिण्णाणसंधाण-पच्चओ कस्स हबउ । तम्हा अणुमाण-गेज्झो आया छउमत्थाण । पच्चक्खेण पुण सिद्धा केवलिणो य पासंति। जइ पुण जं जं विसेस-विण्णाण-विरहिया पायय-पुरिसा तुम्हारिसा न पेच्छंति, तं नत्थि त्ति ववहरिज्जइ तो तए नियजणणि-जणयविवाहो न दिट्ठो, नियपूट्टि पि न पेच्छसि, कूडाइतिरोहिय-विविहवत्थुवित्थर पि न याणसि, न य ताणि न संति ? तम्हा जीव-सता पुण्ण-पावाणि पुण छउमत्थेहिं वि फलओ पच्चक्खेणं चेव लक्खिज्जति। जओएगे नाणा-मणि-खचिय-कणय-मुत्ताहाल भडाहरणा । विज्जाहर व्व वियरंति, जणियजण-विम्हया लोया [अण्णाण कंपणिज्जा, कुकम्मकरणुज्जुया कुनेवत्था । ईसरजणाण हिंडंति, चाडुकम्माणि कुव्वंता ।२३४। एगाण समाएसो छणभूओ मण्णए जणो सयलो । अण्णाण भणंताण वि को वि [न] पच्चुत्तरं देइ ।२३५॥ एगे पूरिति मणोरहाइं सुहि-सयण-बंधुवग्गस्स । अण्ण ण पुणो दुभरं नियं पि उयरं किमण्णण ? ।२३६। एगे गइंद-सयसंदण-जंपाण-जाण-तुरएहिं । वच्चंति सुकयपुण्णा, अण्णे अणुवाहणा पुरओ। एगे चंदण-मयणाहि घुसिण-पंकंकिया परियडंति । अण्णे मसि-निम्मिय-टिक्कयं पि मण्णंति छणभूयं ।२३८ । एगाण वित्थरिज्जइ सिप्पी-कच्चोलथाल-संघाओ । अण्णाण कहव दुक्खेण पत्त-पुडियावि संपडइ ।।२३९।। एगाण भक्ख-भोयण-विजण-रस-जुत्त-विविह-आहारो। अण्णाण नेह-रहियं हिज्जइ जरदड्ढ-वल्ल रयं ।२४०। तंबोलेला-जाईफलेहिं एगाण होइ मुह-सुद्धी । अण्णाण पुणो जइ कहवि खइर-खंडं पि संपडइ ।।२४१।। एगे पढ़ेसुय-देवदूस-बरवत्थ-सुकय-नेवत्था । अण्णे उ सिण्ण-सडियजरदंडी-खंडयाउरणा ॥२४२।। एगेहिं सा [नि]निज्जइ सुवण्ण-मणि-रयण-चारु-सयहिं । भूमीतलम्मि अण्णे हिं, धूलि-भसलियंगेहि । सेज्जं मुयंति एगे थुइ-मंगल-वीण-विविह वज्जेहि। अण्णे साहिक्खेवं खर-निठुर-दुट्ठवयणेहि ।२४४। इय पुण्णापुण्णफलं पच्चक्खं चेव दीसइ जीयाण। ता सुपसिद्धा सत्ता संति य इह पुण्ण-पावाण ।।२४५।। __तओ संजाया जीव-पुण्ण-पावाण पडिवत्ती कविजलस्स । भावसारं वंदिऊण भणिओ तेण गुरु-"भयवं ! एयमेयं । परिचत्तो नाहियवाओ । भणसु संपयं जं करेमि ।" सूरिणा भणियं"सुन्दर ! भीम-भवण्णव-निवडिय-सत्ताण तारण-समत्थं । जिण-निज्जामग-कलिय, गिण्हसु सद्धम्म-बोहित्थं ।। धम्मो नराण माया, पिया य धम्मो सुही य बंधू य । भाया भइणी सुण्हा पुत्तो दुहिया य धरिणी य ।। 2010_04 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा ४६ धम्म परभव-ह-पत्थियाण जीवाण कुणइ साहिज्जं । सेसो जणों नियत्तइ, को विघरा को विय मसाणा । पवणाहय-ध (य) वड-चंचलम्मि खणमेत्त - दिट्ठ-नट्ठम्मि | धण-सयण - मित्त- जोव्वण- वलम्मि कह की उ थिरासा ? २४९ ।। एगम्मतरुवरे जह मिलिऊण वसंति पक्खिणो वहवे । स्यणिविरामम्मि पुणो दिसोदिसं कत्थ वि वयंति । एवं सयण-विहंगा एग-घर - महीरुहम्मि वसिऊण । भिण्णगइ गामिणो हुंति हंत ! को तेसु पडिबंधो ॥। २५१ ।। तारणार- निवडियर [य]णं व सुदुल्लहं लहेऊण । कह कह वि मणुयजम्मं सुद्ध धम्मं समायरह || २५२ ।। सो धम्मो जत्थ दया, सो देवो विगथराग-दोसो जो । विसयविरत्तो य गुरु खति-परो परहिएक्करओ । २५३। एत्थंतरे संजाय - जिण धम्म-करण - परिणामे [ण] जंपिअं कविजल- माहणेण - " भयवं ! कइभेअ - भिण्णो धम्मो ?" सोम ! सुण । दाण- सील-तव-भावणा- भेएण चउव्विहो । तत्थ वि दाणमय-धम्मो तिविहो, नाणदाण, अभयप्पयाणधम्मो वग्गहदाणभेण । जसप[स] जिओ हियाहियं अत्तणो वियाणेइ । तं होइ नाण-दाणं विरइ फलं सव्व - जीवाणं । २५४ । जाणइ जीवाजीवे पुण्णं पावंच बंध - मोक्खं च । तं नत्थि जं न जाणइ जीवो इह नाणदाणेण ।। २५५ ।। । अभयदानं पुण जं पुढवि-आऊ- तेऊ- वाऊ- वणस्सइकाइयाणं सुहुम- बायर- पज्जत्तापज्जत्तभेयभिण्णाणं, बेइंदियतेइंदिय- चउरिदिय-पज्जतेयरभेयाणं, पंचिदियाणं पि सन्नि असन्नि - पज्जतापज्जत्तं - भेय- भिण्णाणं मण-वयण काहिं करणकारणाणुमइभेयभिण्णेहिं, तप्पज्जाविणास - दुक्खुप्पा [य] संकिलेस [तिविहवह ] परिहारेण सयल - किरियासु इमं दिते [तं] नत्थि जं न [दिण्णं ] भवइ । पवत्तणं असुइम्मि समुब्भूओ किमिओ सग्गम्मि सुरवरो सुहिओ । इच्छंति जीवियं दोवि दोवि मरणाओ बीहंति । २५६ । जो देइ अभयदानं सुहिओ सो होइ अण्ण जम्मम्मि । दीहाऊओ सुरूवो नीरोगो सत्तिमंतोय ।। २५७।। धम्मोवग्गहदाणस्स पुण पंचहा सरू [वं तं जहा-]१ दायगसुद्धं, २ गाहगसुद्धं, ३ देयसुद्धं ४ कालसुद्धं, ५ भावसुद्धं च । १–तत्थ दायगसुद्धं जो दाया नाण-संपण्णो अविरुद्ध-निय ववहा रोवज्जिय-धणो, माया - पिइपमुहनियपरियण - बहुमओ, खंति मध्व-अज्जवाइ-गुणगण - समन्निओ, निरासंस-विसाल- माणसो, दिण्णे वि अणणुतावी, असेस-कम्मक्खयत्थमभुट्टिओ । २ - गाहगसुद्धं पुण-जो गाहगो सया सावज्ज-जोगविरओ, पंचसमिओ, तिगुत्तो, गारव-तिय-विप्पक्को, गामागर-नगर-कुल-वसहि-सरी रोवगरणपमुहपयत्थे [सु] निम्ममो, अट्ठारस-सीलंगसहस्समहाभरधुरधरण-समुद्धुर-कंधरो, राग-दोस - विप्पक्को, समतिण-मणि लेट्ठ-कंचणी, नाण-दंसण-चरण- रयणत्तय-समलंकिओ, जहा- सत्तीए अणसणा इतवकरण-समुज्जओ, कुक्खि-संबलो, पसत्थ- झाणानल-निदड्ढ-कम्मिंधणो, उम्मग्ग-पर्याट्टदिय-तुरिय-तुरंगम-नियमण - सारही, सत्तरस-भेय-भिण्ण-संजम-करण-पवण-माणसो, अट्ठारसविहबंभचेर-परिपालण-परायणो मुणिवरो । ( २) देयं पुण सुद्ध नायागयं कप्पणिज्जं उग्गमुप्पायनेसणादोस - परिवज्जियं साहु-सरीरे धम्मोवग्गहकारणं, संसारजल हिनित्थारिय असण-पाण- खाइम- साइम-वत्थ-पडिग्गह- कंबल रओहरण- पीढ-फलग - सेज्जा- संथारमाइयं । ( ३ ) कालो पुण जो जस्स उवभोगकालो । भणियं च काले दिणस्स पयस्स अग्घो न तीरए काउं । तस्से व अथक्कपणामियस्स गिण्हंतया नत्थि ।। २५८ ।। (४) भावसुद्धं पुण इहलोगासंसाइ- दोस-परिवज्जियं विप्पक्कं सद्धाइसयसमन्नियं पत्तबुद्धीए संजयाणं दाणं । परमपवित्तीए आयाणुग्गहबुद्धीए मच्छरियाइदोस 2010_04 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणए दाणादिधम्मोवएसो मोक्खपसाहणहेऊ, नाणाईतप्पसाहणो देहो । देहट्ठा आहारो, निद्दिट्ठो वीयरागेहिं ॥२५९।। पुरिसत्थेसु य पवरो, धम्मो धम्मत्थिणाउ सो गेज्झो। धम्मो वि देह-पभवो, देहो विहु वहइ अण्णेण । तो असण-पाण-खाइम-साइम-दाणाइं दितओ पुरिसो। पावइ परमं पुण्णं अव्वोच्छित्ति कुणइ तित्थे ।।२६१।। संपइ सील तं पुण देस-सव्व-विरइ-भेएण दुविहभेयं । तत्थ देस-विरई पुव्वमेव सुगुरु-समीवे मिच्छ्त्ताओ पसम-संवेग-निव्वेयाणकंपाअस्थिक्काइलक्खणं सम्मत्तं पडिवणाण दीणाणाह-लोइय-लोउत्तरिय-गरु-जणपमह-जणो[चियपवित्ति] जुत्ताणं, समुदारमाणसाणं, परमपरोवयार-निरयाणं, पाव-दूगंछा-पवित्त-चित्ताणं, तहाविह कम्मक्खओवसमओ चेव निम्मलबोहाणं, सयलजण-वल्लहाणं, विगयगरुय-विसयतण्हाणं, दुरंत-दसणमोहपरिवज्जियाणं, पण?-धम्म-पच्छारुईणं, साणुबंध-कोहोदयाइविरहियाणं, परमसुस्सूसाइगुणगण-संगयाणं, निरुवम-धम्माणुरायरंजियमाणसाणं, चरणावरण-कम्मोदएण सविरइविमुहाणं थुलगपाणाइवाय-विरमणाईया दुवालस-भेयभिण्णा । सव्यविरई पुण विसिट्ठ-जाइकुलकलियाणं, खीणपाय-कम्ममलाणं, तत्तो चेव विमलमइसंगयाणं, संसारसुह-विरत्तचित्ताणं, पयईए चेव अप्पकसायाणं, विणयाइगुणगण-रयण-विभूसिय-सरीराणं समय-पसिद्धत्तर-गण-समन्नियाणं पंचमहव्वय-परिपालणरूवा । संपइ तगे भण्णइ-सो पुण महासत्तसंगएहि, इहलोइय-सुह-निप्पिवारोहिं, निरुद्ध-पंचिदियपसरेहि, नियसरीरे वि परिहरियममत्तेहिं, सद्दाइ-विसय-विरत्त-चित्तेहिं, [सरीरपीडासंभवे वि] अविसाईहिं पवट्टमाणसुहपरिणामेहि, अणसणाइदुवालसविहो-साहु-सावएहि अणुट्ठिज्जइ । इण्हि भावणामयधम्मो-सो पुण नाण-दसण-चरणायरण-निरयाणसाहुजणाणं, सावय-सावियाण य गुण-बहुमाणलक्खणो, संसार-दुगुंछणया सुहासुह-कम्म-विवागे गहण-भत्ति चितणाइभेया । एस चउदिवहो वि धम्मो [कह कह वि] पवरपुण्णोदएण पाणिणा पाविज्जइ । चंदणवाला, सिरिदत्तसेवगो, देवदिण्णसोमो य । नायाइं जहा-संखं, असणोसह-वत्थ-वसहीसु सीलम्मि। सीलवई साहसमल्लो य होइ तव-चरणे । सुद्धाए भावणाए दिळंतो चंदणा चेव ।। २६३ ।। तत्थासणाइदाणफलं भण्णइचंदनबालादिळंतो अस्थि इहेव जंबद्दीव-दीवे भारहे वासे वच्छा-जणवए बहदिवस-वण्णणिज्जा कोसंबीनामनयरी । तीए निद्दलिय-दरियारिदप्प-माहप्पो, पयड-परक्कंत-सयल-महिमंडलो, सेवासमागयपविसंत-नीहरंताणेग-सामंत-संदोह-संरुद्धराय-दुवारमग्गो, विझगिरि-सिहर-समुत्तुंग-मत्त-मयगल-घडा-गंडयल-गलंतमयजलासार-संसित्त-धरणीयलो, तुरय-खरक्ख रुक्ख]णिय-खोणीवलय-समच्छलिय-रेणनियरंधारिय-सयल-नहयलाभोगो, चाउग्घंट-सहाल-सवण-संघाय-घण-घणाराव-बहि रिय-जण-सवणंतरो, पलयकाल-वित्थरिय-जलहि-जल-विउलण-पायत्ताणीओ, सयाणिओ नाम राया । तस्स सयलंतेउरप्पहाणा अहिगय-जीवाइतत्त-वित्थरा मेरु व्व निच्चल-सम्मत-गुणा चेटय-दुहिया मियावई नाम महादेवी । सुगुत्तो अमच्चो । नंदा से भारिया परमसाविया । सा पुण साहम्मिणि ति काऊण मियावईए वयंसिया । अत्थेत्थेव तच्चावाई नाम धम्मसत्थपाढगो । अण्णो वि तम्मि गुणगणावज्जिय-सयल-नायर-जणो, परितुदनरवइ-विइण्ण-सुवण्ण-पट्टसमलंकिय-भालयलो, सयलजण-माणणिज्जो धणावहो नाम सेट्ठी परिवसइ । मुला से भारिया। एवं ताण सकम्म-संपउत्ताण वच्चंति वासरा । - अण्णया य अतुलबल-परक्कमक्कतागधोरुवसग्गो, सचराचर-जीव-निक्कारण-बंधवो, संसार-सागर-निमज्जतजंतुगण-समुत्तारण-समत्थो, बोहित्थोवमो छउमत्थकालियाए गामाणुगामं विहरंतो संपत्तो तत्थ चरमतित्थयरो । गहिओ भगवया पोसबहुल-पाडिवए दव्वाइ चउविहो अभिग्गहो ।--"दब्वओ कुम्मासे सुप्प-कोण-कए जइ लहामि । खेत्तओ इमीए चेव नयरीए एलगं विक्खंभइत्ता । कालओ पडिनिय[त्तेस्] सयल-भिक्खायरेसु । भावओ रायहिया दासत्तणं पाता । _ 2010_04 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८ मणोरमा-कहा पत्ता नियलिया मंडिय-सिरा । निरुद्ध-सहं रुयमाणी जइ दलेज्जा तो पारेमि न अन्नहा ।" एवंविहमभिग्गहं गिण्हिऊण कोसंबीए चेव ठिओ भयवं । पविसइ दिणं-दिणं-भिक्खायरियाए । जओ तत्थ बावीसं परिसहा उदारिज्जंति ते सम्म सहमाणस्स विउला निज्जरा हवइ । एवं पइदिणमडंतस्स भगवओ वोलीणा चत्तारिमासा न पूज्जइ अभिग्गहो । अण्णया उच्च-नीय-मज्झिमकूलाणि अडमाणो पविटठी नंदामंदिरे । दिट्ठो नंदाए विग्णाओ य जहेस चरमतित्थयरो भिक्खट्टा परियडइ । नीणाविया भिक्खा । न गहिया सामिणा । तहेव निग्गओ। विवण्णमहा विसायमावण्णा स-दुक्खा जाया नंदा । पूच्छिया दास-चेडी--"किण्ण गहिया भिक्खा भगवया ?" तीए भणियं--"सामिणि ! एस देवज्जओ दिणे-दिणे एइ, न उण भिक्खं लेइ।" तओ नायं नंदाए-जहा सामिणो को वि अभिग्गहो । सुट्ट्यरं अधिई जाया। एयावसरे समागओ अमच्चो। दिट्ठा तेण विदाणवयणा । पुच्छ्यिा -"पिए ! ससोगा विय लक्खीयसि ?" तीए भणियं-“अज्जउत्त ! किमम्हाण रायाहिगारेणं ? किं वा विहवेणं ? निरत्थयं ते रज्जविण्णाणं, जो एयं पि अभिग्गहं न याणसि । एच्चिरं कालं सामिणो निरसणस्त परिअडतसरा न पुज्जइ अभिग्गहो ।" मंतिणा भणियं-"पिए ! मुंच विसायं, करेसु मण-समाहाणं । तहा तहा जइस्सामि जहा पूज्जइ भगवओ अभिग्गहो ।" एयाए कहाए वद्रमाणीए समागया पओयणवसेण मिगावईए पडिहारी विजया नाम मंतिणो मंदिरं । सो तं समुल्लावं सोऊण गया, मिगावईए कहइ । मिगावई वि संजाय-गुरु-दुक्खावेगा परिचत्त-पुप्फ-तंबोल-मंडण-विलेवणा कोवघरमणुपविट्ठा । राइणा पुच्छ्यिा सोय-कारणं । सोवालंभं जंपियमिमीए, “अहो ते पमत्तया ! अहो ! विसयासत्तया ! अहो अविवेगित्तणं ! कि तुह रज्जेण ? किंवा मए एवइयं कालं हिंडंतस्स सामिणो न चेव अभिग्गह-विसेसो नज्जइ । न वा तुम एत्थ विहरते वि याणसि ?" रण्णा भणियं-"पिए ! पमाओ एत्थ अवरज्झइ, न उण मह तित्थयरे अभत्ती । तहा करेमि जहा पभाए पुज्जइ अभिग्गहो।" एवं समासासिऊण मिगावई गओ अत्थाण-मंडवं राया । सद्दाविओ अमच्चो । उवालद्धो य-"तुमं सामि पि समागयं न याणसि, चउत्थो मासो इहागयस्स? अहो ! ते रज्ज-कज्ज-चितणकोसलं" पडिवज्जिऊण तेण निय-दोसं सहाविओ वाई । पुच्छिओ रायामच्चेहि-"तुम्ह सत्थेसु सव्वपासंडीणं समायारा वणिज्जंति, अभिग्गहा य नाणाविहा कहि ज्जति । ते तुम साहेसु । अमच्चो वि भणिओ रण्णा-“तुमं पि बुद्धि-बलिओ जिगागम-विण्णू । ता चितेहि किपि उवायंतरं, जेण भगवओ अभिग्गहाऊरणं भवइ ।" तच्चावाइणा भणियं-"महाराय ! दब्वाइ-भय-भिण्णा बहुविहा अभिग्गहा । संसट्ठाइभेय-भिण्णाओ सत-पिंडेसणाओ सत्त-पाणेसणाओ। लेवडमलेवड-कुंतग्गह-संतरुयंताइभेय-भिण्णा बहुविहा अभिग्गहा । संसट्ठाइ-भेयभिण्णअभिग्गहा दुविण्णायमिणं, तहा वि लोए एवं चेव परूविज्जउ । मंतिणो वि इणमेव सम्मयं पइट्टावियं सव्वम्मि नयरे। राइणो भत्तिरायाणुवित्तीहिं पडिवणं लोएण । पविट्ठो सामी गोयर-चरियाए न य तेहिं सव्वेहिं पयारेहिं भयवं गिण्हइ । एवं च ताव एवं । इओ य सयाणीओ सहसा चेव सबलवाहणो दहिवाहण-गहणट्ठा चंपं पइ पहाविओ । अंतरा नई । तं नावाहि उत्तरिऊण रयणिमझे चेव अचितिया वेढिया नयरी। अप्पबलो कह-कह वि पलाणो दहिवाहणो । घोसावियं सयाणीएण-निय-बला-'जो जं गिण्हइ सो तस्स सामी नाहं परिपंथगो ।' एवं सुणियसविसेसा पयट्टा लूसी । इओ तओ विलुलिओ नयर-जणो। न मुणिज्जइ अप्प-पर-विसेसो। न मुणिज्जइ छप्पविभागो। दढप्पहार-पहया निवडंति धरणियले सुहड-संघाया । दसण-गहिय-दसंगुला मग्गंति धम्मदुवारं कायर-जमा । 'हा ! भाय, माय ! पुत्ताइ-पद्दमाउला इओ तओ परियडंति नगर-नारीगणा । भयसंभंतलोल-लोयणा विरसमारसंति चउप्पया। एवंविहे नयरिसंभमे - दहिवाहणस्स रण्णो महादेवी जिणवयणसवण-मुणिय-जहट्ठिय-संसार-सरूवा समं वसुमईए दुहियाए इओ तओ पलायंती पत्ता एगेण पुरिसेण । खणंतरेण पहया पयाणढक्का । पडिनियत्तो स-नयराभिमुहं राया । सो वि पुरिसो 2010_04 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदत्तकहाणगे चंदनबाला दिद्रुतो धारिणि उहिसिऊण [भणइ-] एसा मह घरिणी भविस्सइ । एयं पण निरुवम-रूवाइ-गणगग-सालियं बालियं महया अत्थसारेण कत्थव विक्किणिस्सामि' एयं सुणिऊण सोगावूरियमाणसा चितिउमाढत्ता धारिणीदहिवाहणस्स घरिणी होऊणमिमस्स संपयं होहं । हे हियय ! किं न फुट्टेसि? एरिसं वयणं सुणेऊण ।२६४। एसा य मज्झ दुहिया, सुहिया होऊण सव्वकालं पि । संपइ कसेहिं हम्मइ हक्किज्जइ फरुस-वयणेहिं ।।२६५।। सृकुमाल-सरीरा बाला य वसुमई न वेगेण गंतुं पारेइ । तओ सो पुरिसो निक्करुण-हियओ सविसेसं निठुराणि पयंपेइ, कसप्पहारेहि य ताडेइ । तह वि सा वसुमई अद्ध-परिसंतां संतत-रवि-कर-नियर-संजोग-संजणिंय-तण्ह-करालियदेहा सणियं गच्छइ । खणेण विवडइ वारं-वारं मुच्छिज्जइ । 'हा ताय ! हा अंब ! हयम्हि मंद-भांइणी । एवंविह करुणवयणाणि समुल्लवइ धारणी दळूण । दुक्खिया परं जं जं पेक्खइ तं तं पत्थेइ-ताय ! ताय ! माउल ! करेसु अणुकंपं । निवारेह एयं पुरिसं । निद्दय-पहारेहिं बालियं हणतं । तेहि अवहीरिया संती अणत्त-सरणा तमेव पुरिसं पत्थेइ । सो वि अभिनिविट्ठमाणसो पुणो पुणो ताडेइ । तओ धारिणीए चिंतियंसा विडंबन कवण जुन सहियं तं कवणु दुव्वयणु किल जण्ण कण्णविवरेहिं पइट्टउं । तं दुक्खु सहु कवणु, जण्ण अम्हि पच्चक्खु दिट्ठउं । कवणु सुजणु अब्भत्थियउ दोणु न भासिउ कासु । दहउ विलोट्टउ दुक्खवइ काइं न काइं हयासु । एवंविह वियप्प-परंपरासमुप्पण्णमण्णुभर-भरियमाणसा विमुक्का जीएण धारिणी । तं दद्रूण परुण्णो सेवगपूरिसो-“अहो ! मे अहण्णया उवरया एसा । एसा वि बालिया अच्चंत-सोमालिया, जइ कयस्थिस्सामि ता न भविस्सइ ।" एवं चितिऊण समारोविया वाहणे, समासासिया कोमल-वयहिं, उवयरिया अणुकूलासण-पाणेहिं, संपाविया कमेण कोसंबीए । माइ-मरण-दुह-दुक्खियदुम्मणदुब्बलिय । हरिणि जेम निय-वग्गह भट्ठिय भर-भरिय ।। दहिवाहण-कुल-मंडणि बहुजण-परियरिय। तिण-पूलउ सिरिदेविण चउहट्टइ धरिय ॥२६८।। एयम्मि अवसरे बहुपुरिस-परिवारिओ नियपओयणवसेग तं पएसं समागओ धणावहसेट्ठी । दिट्ठो तेण बहजण-मेलावओ। पुच्छिओ नियपुरिसो-“अरे ! किमेए नागरगा संपिडिया दीसंति ?" साहिओ तेण सेट्रिस्स सब्बो वि जहडिओ वुत्तंतो । कोउहलाऊरिज्जमाण-माणसो तं पएसं समागओ सेट्टी। दिदा य तत्थ अगलंकियलायण्णा बहुलक्खण-विराइय-सयल-सरीरावयवा वसुमई । चितियं च सेटिणा एरिस रूव-वर-वण्णिय-लक्खण-सय-कलियत्तणनरिंदह-धूय अहव मंतिहि तणय ।। अह सेट्टिहि सत्थाहह कस्स वि वर-दुहिय । मह संबंधह कारणु होसइ संगहिथ ।।२६९।। वियणं काऊण पुच्छिया सेट्ठिणा-"पुत्ति ! का तुम ? कम्मि कुले समुप्पणा ? कस्स वा दुहिया ?" तं सुणियविमुक्क-थोरंसुया निरुद्ध-सई परुण्णा वसुमई । सेट्ठिणा चितियं-“कह उत्तमजगो वसणावडिओ वि नियकुलाइयं कहेहि ? अलं मह पुच्छिएण ?" भणिया वसुमई-"पुत्ति ! मा रुयसु । दुहिया मह तुमं । [आ]सासिया कोमलवयणेहिं । दाऊण जहच्छियं दविण-जायं होढियस्स नीया मंदिरं वसुमई सेट्ठिणा । समाहूया मूला । भणिया य-"पिए ! एसा तुह दुहिया । पयत्तेण पालणीया ।" तीए वि तहेव पडिवण्णा । विगय-समाराहियसेट्ठीपरियणा सुहंसुहेण कालं गमेइ वसुमई । रूविण रइ-सम सूहव कुम्मण्णयचलण । चंदण-सीयल-भासिणि पुण्णिम-ससि-वयण ।। विणय-वसीकय-परियणसे ट्ठिहि वल्लहिय । वसुमइ वसुमइ जेम. अउण्णहं दुलहिय ।।२७०॥ सो को वि नत्थि भु वणे जो तीय न रंजिओ नियगुणेहिं । अमयं तं मण्णइ सैट्टि तह परियणो सवो ॥२७१।। 2010_04 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा अण्णया महुर-वयण-विनय-सीलसमा[रा]हण-पमुहगुण-रंजिएण सेट्ठिणा गुणनिप्फण्णं 'चंदणबाल' त्ति बीयं नामं पइट्ठियं । एवं सा तत्थ जहा नियमंदिरे तहा सुहेण कालं गमेइ । तग्गुणावज्जियमाणसो नयरलोगो वि तं पसंसेइ । "अहो ! सीलं । अहो ! रूवं । अहो ! सुसीलत्तणं । अहो ! अमय-महुरं वयण । किं बहणा ! सव्वगणमई एसा विहिणा विणिम्मिया ।" एवं सव्वत्थ-पत्त-पसंसा तरुणमग-हरिण-हरण-वागुरोवमं जोव्वणमारुहंतीए पत्तो गिम्हकालो चंदणबालाए । तओ जहा जोव्वणं समारुहइ पसंसिज्जइ य घर-नयर-लोएण, तहा समुप्पण्ण-मच्छरा सयलाणत्थमूला मला दमिज्जइ । निय-चित्तेण चितेड-"अहो ! एसा मह अभोयणा विसूइया, निनिबंधणा विसकंदलि व्व पवडढमाणा सव्वाणत्थनिबंधणा, किपाग-फल-भक्खणं व विरसावसाणा, लहु-वाहि व्व उव्वेक्खिया दुक्खदायगा भविस्सइ । एवं कुवियप्प-सय-संकुलाए वच्चइ कालो मूलाए । अण्णया मज्झण्ण-समए एगागी चेव सभवणमागओ सेट्ठी, नत्थि घरे को वि परियण-मज्झाओ। मूला वि धवलहरोवरि मत्तालंबगया चिट्राइ । अइविणीययाए करवयं गहाय निग्गया चंदणबाला । दिनमब्भक्खणं सज्जीकयमासणं, चलणसोयणत्थमुवट्रिया । निवारिया सेट्रिणा तह वि धोवंतीए. पविलुलिओ दीहर-कसिण-डिल-सहसिणिद्ध-कुंतल-कलाओ मणागमप्पत्तो चेव भूमीए ‘मा पंके पडउत्ति लीला-लट्ठीए धरेऊण पुट्रिए आरोविओ सेट्रिणा बद्धो य सिणेहसारं । मूला वि उल्लोयण-गया तं पेच्छिऊण दूमिया चित्तेण । चितिउं पवत्ता-“अहो ! विनठं । परूढ-पणओ सेट्ठी दीसइ । पडिवण्ण-दुहिया य एसा । न नज्जइ कज्ज-परिणामो । जइ कह वि घरिणी कीरइ, तोहं घर-सामिणी न हवामि एयमेत्थ पत्तयालं-तरुणो चेव वाही छिज्जइ। को नाम सयन्नो नहच्छेज्ज [...]करेज्जा? ।" एवमणप्प-कुवियप्पिधण-संधुक्किय-कोवाणलाए सेट्ठिम्मि निग्गए, पहावियं सद्दाविय बोडाविया चंदणबाला मूलाए । भरिया नियलाण । पहया पण्हिप्पहारेहिं । निब्भच्छिया खर-फरुस-वयणेहिं । सद्दाविऊण भणिओ नियपरियणो-"जो एयं सेट्रिस्स साहिस्सइ सो सयमेव मए निद्धाडेयव्वो" भिउडि काऊण भेसिया। पवेसिया य एगम्मि उवरगे 1,संजमियं वारं । दिण्णं तालयं । कया निय-करे कुंचिया । खणंतराओ समागओ सेट्ठी । पुच्छइ परियणं-“कहिं चंदणबाला ?" मला-भय-भीओ न साहइ परियणो । सो जाणइ बाहिं रमति वा उवरि वा चिटुइ । रत्ति पि समा[ग]ओ पुच्छइ । न को वि साहइ । नूणं सुत्ता भविस्सइ । सुत्तो सेट्ठी । बीय-दिवसे वि न दिट्ठा । पुट्ठो परियणो । न केण वि सिट्रा । संकिओ मणागं चित्तेण । पुच्छिया मुला-"पिए ! चंदणबाला न दीसइ को एस वृत्तंतो ?" उत्थंढकिय-महीए सकोवं जंपियमिमीए-"किं नस्थि ते किंपि कम्मतरं जेण दासरूय-चितासमाउलो एवं खिज्जसि ? सेट्रिणा भणियं-"पिए ! पियं पयंपसु । न एस सुंदरो समुल्लावो । का तम्मि मच्छरो ?” तीए भणियं--"जइ एवं अहं जाणिया तो कीस मं पुच्छसि ?" सेट्ठिणा भणियं-“संपयं मए वि याणियं जहा तुमं मूलं सयलाणत्थाण । अओ परं न पूच्छामि ।" वोलीणो बीओ वि वासरो । तइय दियहे कुद्धो पुच्छइ परियणं-“साहह, नोभेमारीहामि।" तओ एगा थेरदासी चितेइ-'किं मम जीविएणं । एसा जीवउ वराई।' साहिऊण तीए वुत्तंतं भणिओ सेट्रि-'एत्थोवरगे चिदाइ।' गओ तत्थ संभंतो । न पेच्छइ कुंचियं । तओ भग्गाणि कहकहवि कवाडाणि । तहाविहावत्थं दठूण बालं बाहाविल-लोयणेण खलंतक्खरं जंपियं सेट्ठिणा"पत्ति, चंदण-सीयला ! तुम कहं एरिसं दसंतरं पाविया ? अहवा नत्थि अविसओ दुज्जण-जण-विलसियस्स" तओ असणं पमग्गिओ । तं पुणं अणागयमेव ओसरियं मूलाए । इओ तओ गवेसयंतेण दिवा सुप्पकोणे कुम्मासे ते तहेव तीए समप्पिऊण नियल-भंजण-निमित्तं गओ अप्पणा लोहार-घरं । सा वि एलगं विश्वंभइत्ता बइट्टा । तओ दटू ण उच्छंग-गय-सुप्पकोण-कय-कुम्मासे अहिणवालाणबद्ध-करि व्व विझं नियकुलं सरिऊण रोविउमारद्धा- . किं महु जम्मु विणिम्मिउ उत्तमराय-हरि । अह निम्मिउ तो किं न धरिय थंभिवि उयरि ।। किं न अउण्णनिलक्खणगब्भि वि हउं गलिय। हय विहि परिभव-भायणु किं पई निय-विय॥ 2010_04 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे चंदनबाला दिद्रुतो सुमरि वि नियकुलु निम्मलु भुयण-पसिद्ध-जसु । निब्भरु दुक्खु वियंभिउ दुद्धरु हियइ तसु ।। अहिणव बंधण जेम करेणु सरे वि वणु । रोयइ चंदणबाल न थक्कइ एक्क खणु ॥२७२॥ चितियं च णाए-"कहमहं तइयदिणाओ अकय-सुपत्त-संविभागा पारेमि । सोहणं हवइ जइ कि चि सपत्तं समागच्छइ ।” एत्थंतरि उवसग्ग-समूह-अभग्ग-मणु । सोमु सुरूउ सुदंसणु वरसिंधुर-गमणु ।। निज्जिय-सयल-परिसह-पहु रयणत्तय । समियहि समिउ, तिगुत्तु पवित्तु जगत्तयनाह ।। सम-तिण-मणि-मोत्ताहल परमपसंतमणु । अपडिपुण्णपयण्णु भमंतु पवण्ण खणु ।। गेहंगणि तसु कह वि समागउ वालियहि । सिरिसिद्धत्थह नंदणु छुहाकरालियहि ।। अंगणि वीरु, निएविणु, हरिसुल्लसिय-तणु । परमाणंद पर ब्व सुदाणह देविमणु ।। छम्मासहं कुम्मासिहि रायदुहियइ । आमंतिओ परमे [स]रु पुलओ वहतियइ ।।२७३।। तओ भगवया दिण्णो उवओगो जाव पडिपुण्णो चउविहो वि अभिग्गहो ताहे पाणी-पसारिओ । दिण्णा तीए सुप्पकोणेण कुम्मासा । पारिओ । एत्थं चलियासणा समागया सुरगणा । पाउन्भूयाणि पंचदिव्वाणि । तं जहा-निवडिया नयलाओ हिरण्ण-बुट्ठी । वुटुं गंधोदयं । पडिसहभरिय-भुवणोदरं वि सुरगणेहिं [घुटु] तुट्ठा समणा । तुट्ठाओ समणीओ। तुद्रा सावयाओ तुला देवा-देवीओ कि-बहुणा तेलोक्कं पि तुटठं । पडिपुण्ण-पइण्णे, सयल-जग-जीव-निक्कारणबंधवे दुट्ठ-कम्म-कंद-उक्कंदणे, पाराविए तिसलानंदणे चंदणबाला वि तित्थयर-दाण-धम्मोवज्जिय-पुण्णपब्भारेण इह लोगे वि एरिसा जाया । तक्खणि कसिण-सिणिद्ध-कुडिलकेसेहि कलिय । मणिमय (रु)ण-रुण-नेउरसद्दिण-संवलिय ॥ दिव्यावरणविभसिथ वररूविण-कलिय । ललिय-सोहम्मागय-सक्किण अप्पाणि निम्मविय ॥२७४।। तहा वित्थरिया सयले वि तिहुयणे कुदिदु-निम्मला-कित्ती । अहो ! धण्णा । अहो ! कयत्था । अहो ! कयलक्खणा चंदणबाला । सुलद्धं जम्म-जीविय-फलं चंदणबालाए । तेलोक्क-लग्गणक्खंभ-विब्भमो परमप्पा पाराविओ वीरजिणेसरो। राया वि सोऊण भगवओ पारणयं परमाणंद-भरनिब्भरो सयलंतेउर-परियण-समिनिओ भगवओ वंदणत्थं तत्थेव समागओ। एत्यंतरे रन्नो समासण्ण-वत्तिणा संपुण्णाभिहाणेण दहिवाहण-कंचुइजणे नयरी संभमे बंधित्ता तत्थाणीएण दिट्ठा चंदणबाला पच्चभिण्णाया य । तओ से पाएसु पडिऊण परुण्णो । राइणा पुच्छिओ-“भो का एसा ?" तेण भणियं-"महाराय ! दहिवाहणस्स रण्णो धूया धारिणीए देवीए अंगसमब्भवा वसुमई नाम कण्णया ।" ताहे बाह-जल-भरिय-लोयणाए करे घेत्तूण नियउच्छंगे निवेसिया मिगावईए । रण्णा भणियं-“देवि ! किं कारणो एस ते सिणेहो ?" तीए भणियं-अज्जउत्त ! मह भगिणीए धया एसा ।" तओ सपरिहासं जंपियं पहइपालेण-"अहो ! मिलियं तुम्हाणं कुडुंबयं अम्हे चेव एत्थ बाहिरा ?" देवीए भणियं-“देव ! अल परिहासेण कालोचियं करेह ।' तओ मंतिणा सह मंतिऊण राइणा सहाविओ दंडवासिओ। समाइटठो य "अरे ! लह गंतूण कोसंबी-नयरी तिय-चउक्क-चच्चर-चउम्मुह-महापहपहेसु वरगंधोद]यासार-संसित्त-धरणीयलं, उब्भियधय-पडायं, निबद्ध-वंदणमालं, नयर-दुवारोभय-पास-मुक्क-चंदण-चच्चिय-जल-पडिपुण्ण-कलसं कारबेहि नायरयाणं च एयमाणत्तियं पच्चप्पिणेहि-जहा “भो पउरजणा! तित्थयर-पारणव-पमइय-माणसो राया समाइसाइ पयद्रावेह महामहसवं।" तेहिं वि तहत्ति' पडिवन्नं । पारद्वाणि महया विच्छड्डेण घरे-वरे वद्धावणयाणि, गज्जति जिणगुण-गहण-गब्भिणाणि कलकंठ-कंठीहिं नारीहिं, पवर 2010_04 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा मंगलाणि आणंद-भर- निब्भराहि नञ्चिज्जइ अविहवविलयाहि, सजलजलहरगुहिर पहय-महलाई वज्जति वारं वद्धावणयत्तराई । पवरवत्थाहरण- पुप्फ- तंबोल- विलेवणालंकिओ तओ हिंडइ हलबोलो नयरलओ । किं-बहुणाखज्जइ विलसियर, दिज्जइ दीणानाहदाणु । तं पुरु वीरह पारणइ, जायं सग्ग समाणु ।। २७५ ।। नहंगणे विसक्कसमा सेण य गाइया तुंबरूपमुहा पहाणगायणा । पणच्चियाओ रंभतिलोत्तमपमुहाओ वरच्छराओ देवासुर तहिं सम्मिलिय, विम्हिउ भुवणु असेसु । पाराविउ जहिं वीरजिणु, सो सुकयत्यपसु ।। २७६ ।। सामी विखमेगमत्थिऊण निग्गओ तओ ठाणाओ गओ सद्वाणं । रायावि वसुहारं गिरहंतो सक्केण वारिओ । भणिओ य जस्स चंदणबाला देइ तस्सेसा हवइ । पुच्छिया भणइ मह पिउणो धणावहस्स होउ । गहिया सेद्विणा । भणिओ याणिओ सक्केण - " एसा चरम सरीरा महापयत्तेण संगोवेयव्वा जाव सामिणो केवलनाणं समुप्पज्जइ पच्छा offer aftes | रण्णा वि पडिवज्जिऊण सक्कसासणं कण्णंतेउरे छूढा । सुहंसुहेण वट्टइ । सा वि मूला सेट्ठिा अंबाडिया, नयरलोएण हीलिया, असारा जाया । चंदणबाला वि समुप्पण्ण- केवलना णस्स सामिणो समवे पव्वइया पढमसिस्सिणी जाया, पवत्तिणिपय च पाविया । परिपालियनिक्कलंकं सामण्णं विहरिऊण महीमंडलं काऊण बहुजणोक्यारं निदड्ढ घणघाइकम्मिधणा । समुप्पण्ण- केवलवर-ना [ण ] - दंसणा सिद्धिवसहिमुवगया । कुम्मासा किं दाणं कत्थ जिणो तिहुयणाहियं पत्तं । तत्थ वि चंदणवाला उभयभवाराहिगा जाया ।। २७७ ।। पत्ति सुपत्ति-पयत्ततम, सुद्धउ भत्तिपहाणु । साहइ सयल समीहि [य]ई, अवसरि दिउं दाणु || २७८ || ओहदाने सिरिदत्त कहा संपयं ओहदाण- फलं भण्णइ अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे सयल-मही- मंडल - मंडणो मणोरमाराम - रमणिज्जनगरपरिसरो, नगर परिसर - दिसंताणेगवावी-कूप- सरसी-सयसमाउलो, सयल-विसयपहाणो वच्छा नाम जणवओ । तम्मि य सयल - पुरवर-पुरस्सरं चिरकालपट्टियं सुइट्ठ नाम नयरं । तत्थ दप्पुद्धुरारि विसर दुज्जय-दुग्घोट्ट थट्ट-कुंभत्थलुद्दलणेक्ककेसरी अरिमद्दणो नाम राया । तस्स य अच्चंतसम्मओ सया सन्निहिओ सिरिदत्तो नाम सेवगो । सो पुण सहावओ चेव भद्दग-भाव-परिणओ कालं गमेइ । या समागओ [] स घरंगणे गोयरचरिय - [भ]मंतो नाण-दंसण-चरण-- गुण रयणायरो, मास-खवणपारणगे गुणधरो नाम मुणिव । तं दट्ठूण चितिथं सिरिदत्तेण - " अहो ! अयं महातवस्सी निप्पडिकम्म- सरीरो पसंत-मुत्ती संसार-सागर-तरण-तरंडोवमो परमं दक्खिणाद्वाणं परं वाहिगहिओ वि य लक्खीयइ" निरूविओ तेण समासण्णी होऊण तह विन नाओ वाही | तओ सविनयं वंदिऊण पुच्छिओ - " भयवं ! को एस वाही ? किं-निबंधणो वा ?" मुणी वि अदिण्ण- पडिवयणो frri हाय निग्गओ तस्स घराओ । सिरिदत्तो वि कय-निच्छओ तयगुमग्गेण ताव हिडिओ जाव सो साहू कयकज्जो गओ नंदण-कुंभकार -सालाए । पुच्छिओ सिरिदत्तेण नंदणो- "किमेस भगवं एत्थ निवसइ ?" तेण भणियं " आमं” ओ सह । ठिओ तग्गय-माणसो रयणीए । पभाए पुणो वि समागओ साहू सगासं । वंदिओ भयवं । कया पज्जुवासणा । एवं पइदिणं बंदण - पज्जुवासणं कुणंतेण समाराहियं मुणि माणसं तेण । अणया समुपणासंघण भणिवरो " भयवं ! काऊण अणुरहं कहेहि को एस वाही ? कि - निबंधणो वा ? " साहुणा भणियं - " सावय ! सुण, जइ ते निबंधो- " 2010_04 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे सिरिदत्तकहा मगहा जणवए जयपुरे नगरे पियंकर-सुहंकराभिहाणा अम्हे दोण्णि भायरा निवसामो । अण्णया कालेण कवलिया मे भारिया । न परिणीया मए अण्णा दारिया । अण्णम्मि दिणे पियंकर-घरिणी मह महिला-भावं दंसेउमारद्धा । भणिओ य अहं तीएदिढे तुमम्मि मज्झ यियनिव्वुइ त कलावगो गुणवं । एसो पुण मज्झ पिओ सिंग-विहूणो बइल्लो त्ति ।। २७९ ॥ ता रमण रमसु अणुरत्तपिययमं कुणसु पत्थणं सहलं । अणुरत्ते वि विरत्ता जे ते पुरिसाहमा नूणं ।। २८० ।। एवं भयंती वि पडिसिद्धा मए तह वि न ठाइ । अजामि दिणे फडक्खर भणिया मए-"निल्लज्ज ! किमहं निय-भाउणो वि न लज्जसि ? जेणेवं पयंपसि?" ती। चितियं "न एयम्मि धरमाणो एसो मं इच्छइ ?" वावाएमि एयं केण वि उवाएण । अंतरं लहिऊण दिण्णं भोयणे विसामास्स पेच्छताण चेव अम्हाण उवरओ पियंकरो । । कयाणि मय-किच्चाणि । गहिओ हं महासोगेण । कडवयदिणेहि विगयसोगो पारद्धो घरकिच्चाणि चितिउं । अण्णम्मि दिणे रयणीए सवियारमवसप्पिऊण भणियमणाए-"इच्छस् संपइ गयं ते लज्जा कारणं," एयं सुणियसंजायासंकेण भणिया सा मए-"हा पावे ! किमकज्जमेयं ?" तए चेव ? सियंतउसासणियं ( ? )पहसिया । समुप्पण्ण-निच्छएण य भणिया मए-"अवसर मे दिदिगोयराओ। न पुणो वि अप्पा मह दंसियब्बो।" तओ सा विवण्ण-वयणा सविसेसं मइ पओसमावण्णा, निज्जाया तट्राणाओ । अहं पि निविण्णकामभोगो, मणियसंसार-सरूवो पडग्ग-लग्ग-तणं व विहुणि [य]गिहवाससुहं सुट्रियायरियसमीवे पव्वइओ। पढमदिणे चेव गरु समक्ख 'जावज्जीवं अट्रमाओ पारेयव्वं' ति, गहिओ मए अभिग्गहो पालिओ चिरकालं । अण्णया विहरतो गओ सुरवाए । ठिओ एगम्मि गामे अट्टमपारणगे गोयरचरियाए पविठ्ठण लद्धो एगम्मि पामरघरे कंगकरो तेल्लं माहिस-गोरसं च । तं घेत्तूण पडिनियत्तो । कयं पारणगं । तओ चेव दिवसाओ जाओ पित्त-जरो । पाउब्भया दारुणा दाहवेयणा । सया सन्निहिया पिवासा । सया खेत्ती या सयल-सरीरय[म्मि] कंडू, ण कड्य भावं मुयइ मुहं, न चयइ कक्खामुलं सूलं ।" सिरिदत्तण भणियं-"भयवं! दारुणो एस वाही। करेउ भयवं ममाणग्गहं । अणुजाणेउ म जेणाहं महापवत्तेहिं ओसहेहिं चिगिच्छं कारेमि ।" ठिओ मोणेण मुणि मणमयं ति गओ वेज्जघरं । पूइओ पुप्फ-तंबोलाईहिं वेज्जो । पुच्छिओ समागमणकारणं वेज्जेण । सिरिदत्तण भणियं-“अत्थेत्थ बहु वाहि-पीडिओ गुणधरो नाम मुणिवरो। तस्स चिगिच्छा कौरउ ।” पडिवण्णं वेज्जेण । गया दो वि जणा साह-समीवं । निरूवियं सरीरयं वाहि-निबंधणं सिरिदत्तण वेज्जस्स । तओ वंदिऊण मुणिवरं, पयट्टा नियघराभिमहं । भणिओ वेज्जेण सिरिदत्तो-"सज्झो एस वाही, परमेत्थ महग्घोसहेहि पओयणं । धम्मपओयणमिणं ता सुविनिच्छियं काऊण भणाहि । अब्भवगयं सिरिदत्तेण । संपाडियाणि वेज्जोवइट्राणि ओसहाणि । जाओ महंतो अथव्दओ । कया साहसरीरे सत्त-सत्तगाणि (?) चिगिच्छा । पउणीभओ मणिवरो। वंदिऊण खामिओ सिरिदत्तण । विहरिओ अण्णत्थ मणी । सुपत्तविनिओगेण हरिसिओ सिरिदत्तो। पवड्ढमाणसुहपरिणामस्स वोलीणो कोइ कालो । बद्धं भोगसारं मणयाऊयं । आउक्खएण मओ समाणो समुप्पण्णो रयणपुरे एक्कवीससुवण्णकोडीसरस्स अदिट्टपुत्तभंडमुहकमलस्स सुमंगलसेट्ठिणो सुभद्दाए भारियाए कुच्छिसि बहूहिं उवाइयसएहि पुत्तत्ताए। दिळं च णाए तीए चेव रयणीए महल्लहल्लंतपउमसंड-मंडियं महासरं सुभिणयम्मि वयण उयरं पविसमाणं । तओ ससंभमा विबुद्धा एसा । तक्खणा चेव गंतूण साहिओ [सुमिणओ], सुमंगलसेट्ठिणो । तेण वि परिओसवियवयण-नयणेण भणिया सा “पिए ! सुहो एस सुमिणओ । ता भवियव्वं ते निय-कुलनयल-निसायर-सरिच्छेण पुत्तेण । तं सुणियसंतुट्ठमाणसाए जंपियं सुभद्दाए-"अज्जउत्त ! एवं भवउ । बद्धो मे सउण-गंठी ।" विसज्जिया सेट्टिणा । गया सट्ठाणं । 2010_04 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा .तओ देव-गुरु-पाय-पूयणयाए अणुकुलासण-पाण-सयण-जाण-वाहण-परिभोग-लालियाए सुहंसुहेण गब्भमुबहमाणीए समइक्कंता तिणि मासा सुभद्दाए । एत्थंतरे समप्पण्णो गब्भाणभावेण डोहलो-“जहा पुरेमि दीणाणाह-मणोरहे, समद्धरेमि सडिय-पडियाणि-चिराणि-पोराणाणि देवयाययणाणि ।" साहिओ तीए सेट्रिस्स । तेण भणियं-"पिए ! साहीणं ते दविण जायं । करेसु नियसमीहिय-पूरणं । एयं भणिय समुट्ठिओ सेट्ठी । पविट्ठो मंदिरंतरे । एत्थंतरे सहसा चेव पकंपिया भवणब्भंतरे वसुंधरा, दिण्णं विवरं, उठ्ठिया नहयले अमाणुसी वाया-“गम्भाणुभावेण देवयाए दिण्णं निस्संकं इमं महानिहाणं" ति विम्हिओ सेट्ठी । निरूवियं धरणि-विवरं । दिळें तत्थ महानिहाणं । परितुठो चित्तण, “अहो ! महाणुभावो एस गब्भो । कहमण्णहा उयरट्रियस्स वि देवयाओ पक्खवायं करिति । सच्चवियं निहाणं । दिळं कवल्लिकंठे पत्तयं । वाइयं सेट्टिणा-दससुवण्ण-कोडीओ एत्थ चिट्ठति । परमाणंद-भरनिब्भरेण सद्दाविया सेट्ठिणी । कहिओ सव्वोवि निहाण-लाभ-वइयरो । भणिया य-"पिए ! संति एत्थ दससुवण्णकोडीओ, संपाडेसु नियसमीहियं । तओ संपुण्णडोहला सुहं सुहेण गब्भं वहमाणी कालं गमेइ । अण्णया अणुकूलवासरे पसत्थ-करण-मुहुत्ते सुहलक्खण-लक्खियं सुभद्दा दारयं पसूया । वद्धाविओ सेट्ठी सुमंगलाभिहाणाए दासचेडीए पुत्तजम्मेण । दाऊण पारिओसियं विसज्जिया सुमंगला । कारावियं मया विच्छड्डेण वद्धावणयं । सम्माणिओ वत्थाइणा सुहि-सयणवग्गो । परमपयत्तेण परिपालिज्जंतस्स बोलीणो मासो दारगस्स । पइट्रावियं पियामह-संतियं नामं सिरिधम्मो त्ति, जाओ अटवारिसिओ । सोहणदिणे लेडायरियस्स समप्पिओ। परिमियवासरेहिं चेव जाओ नीसेसकला-कसलो। विवाहिओ तत्थेव वत्थव्वगस्स सागरसत्थवाहस्स दुहियरं गुणसिरि नाम कण्णयं । तप्पुण्णाणुभावेणं संपज्जति सयलपओयणाणि सेट्ठिणा । अणुकूलो राया, गुणग्गाही नागरजणो बहुबहु मण्णइ भणियं तं बं]धूयणो एवं वच्चइ कालो। इओ य तम्मि चेव नयरे सोमदेवो नाम कुलपुत्तओ परिवसइ । परिणीया तेण तत्थेव निवासिणो सागराभिहाणकुलपुत्तयस्स धणसिरी नाम धूया । तीए सह विसय-सुहमणुहवंतस्स सरइ संसारो । सा पुण उच्छ्पुप्फ व निष्फला । अण्णया पणय-पुव्वं पुच्छिया सोमदेवेण-“पिए ! जइ ते सम्मयं तो संताणनिमित्तं अण्णं परिणेमि । अणुण्णाओ तीए । मग्गिया तेण धणदेवदुहिया धणवई नाम, दिण्णा तेण, परिणया य पुण्णाणुभावेण इट्टा बीया, अणिदा पढमा । जाओ धणवईए दारओ । सविसेसं सम्मया जाया । काराविज्जइ सव्वं पि कम्मं धणसिरिसामिणि व्व ववहरइ धणवई। अण्णया समागए वसंतमासे समं धणवईए उज्जाणं गओ सोमदेवो । कय घरकम्मा समं पाडिवेसिणीए सरोवरे गया धणसिरी । तओ पडिनियत्ताए सह्यार-छाया-निविट्ठो सहत्थेण धणवई मज्ज पायंतो दिट्ठो सोमदेवो । तेण वि धणसिरी । तओ तेण तच्चित्त-रक्खणत्थं दिण्णं मुहंतरे मज्ज-कोसयं । तं दळूण भणिया धणसिरी सोवहासं सइज्झियाए-"अहो ते गणणा ? अहो तुमं पिया पियस्स । कहमण्णा तुह भएण एवं निलुक्कइ ?" धणसिरीए भणियंकालंतरियसिणेहो को सो लज्ज पिजं पिओ कुणइ । तेण सलक्खा कोडी मए विढत्ता किमण्णेण ? ।२८१। तीए भणियं-“पियसहि ! पुव्वं तुमं पि एवंविहा आसि । संपयं न कहिं पि गणिज्जसि, किमेत्थ कारणं ? धणसिरीए भणियं- “एत्थ वि सुणेउ पियसही"संपुण्णं वज्जियपुण्णिमाए चंदं जणो वि बीयाए । पियसहि नमइ नव[ल्लाए] रुसिज्जइ कह णु कंतस्स ।२८२। ... . अलमिमिणा वियारेण एहि, सघरं वच्चम्ह गयाओ । सोमदेवस्स वि धणसिरीए सह वसंतूसवमणुहवंतस्स वच्चंति वासराणि । अण्णया समुप्पण्णसविसेसमच्छराए विचितियं धणवइए-"सोहणं हवइ जइ एसा घराओ वि जइ निद्धाडिज्जइ । चितेमि किंचि उवायं ।” एत्थंतरे दिवा भिक्खानिमित्तं घरंगण-समागया वच्छा नाम परिवाइया । वंदिया धणवईए । दिण्ण महल्लमासणं, सोइयं चल[ण]जयलं, कओ पुप्फ-तंबोलाइणा उवयारो, विनयाऽऽवज्जिय-हियया 2010_04 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे सोमवसुसिरिदत्तकहा भणिया धणवई वच्छा - "वच्छे ! अम्हारिसजण सज्ज्ञ जइ अतिथ भे किंपि पओयणं ता कहेह ! " धणवईए भणियं--"भयवइ ! अत्थि तं पुण तुम्हारिसजण वयण-सज्झं ?" वच्छाए भणियं - "केरिस ?" तीए भणियं - " अस्थि मह अगेज्झनामधेया धणसिरि नाम सवत्ती सा 'कम्मणकारिय' त्ति, एत्थ तए भासा दायव्वा ।" तीए भणियं वच्छे ! अणुचियमणं वयविसेसमारूढाणं तह वि तुह विनयवसीकय माणसा पउणाहं तुह समीहिय- साहणे ।" धणवईए भणियं-" को अण्णो तवस्सिजणं वज्जिय पणय-वच्छलो । संपयं सद्वाणं समलंकरेउ भयवई । समाहूयाए सिग्घमागतव्वं ।” गया वच्छा सघरं । भणिओ रयणीए सोमदेवो धणवईए- " अज्जउत्त ! विसज्जेहि मं पियाहरं ।" तेणं भणियं - "किं निमित्तं ?" तीए भणियं–“अलं परदोससंकित्तणेण ?” सोमदेवेण भणियं - " अम्ह वि अकहणिज्जं ?" तीए भणियं-"नत्थि तुह अकणिज्जं परं परिसमेयं नत्तूगं दुज्जणो जगो मए कहिए मच्छरमन्निस्सइ " तेण भणियं - "कि तुह जगेण ? कहेसु जहच्छियं ।" तीए भणियं - "एसा तुह पढम-घरिणी कम्मणगारि । जइ कहवि कम्मगं विहडेज्जा तो अम्हाण वि कलंको ।" सोमदेवेण भणियं - "पिए ! महल्लमेयं पओयणं सुविनिच्छ्यिं काऊण वत्तव्वं ।" तोए भणियं - " जइ मह न पत्तियसि तो वच्छपरिव्वाइयं पुच्छ्सु ?" तेण भणियं - 'सोहणमिणं' । सद्दाविया वच्छा। तक्खणमेव समागया । ठिया समीवे धणवईए । सविण पण मिऊण पुच्छ्यिा सोमदेवेण - " भयवइ ! धणसिरिए कम्मणं कथं जाणसि तुमं ?" तोए भणियं - 'आम' धणसिरीए भणियं - "भयवइ ! विरुद्धमेयं, वयविसेसस्स अलियभासणेण मा परलोगं पीडेहि ।" तओ उब्भड - भिउडि-भासुर-वयणाए जंपियं वच्छाए - “हला ! पावे, सच्चकहणे वि परलोगपीडा ?" सोमदेवेण भणियं " भयवइ ! अलं पावजण वयणसवण- खेएण ? गच्छउ सट्टाणं भयवई ।" गया वच्छा । सोमदेवेण दढयरं कयत्थिया धणसिरी । "आ पावे ! कुकम्मकारिणि ! असुद्ध ववहारिणी ! पच्चक्ख - रक्खसि ! न पुणो वि मह मंदिरे पविसियव्वं " ति भणिऊण निद्वाडिया निय-घराओ । गया उज्जाणमेगं, निसण्णा सहयार - छायाए । स- दुक्खं चितिउं पवत्ता - “ अहो ! पडियपहिदागो एगंत-निघणो एस विही । एवं ताव परिभव-भायणं कया । बीयं पुण असंत- दोसेण दूसिया ? अणज्जकज्जकारी एस मे भत्तारो । अमुणिय तत्थ परमत्थेण जेणेवं कयत्थिया । इमे वि नागरगा कूडाइक्खगा चेव न उण कारितगा । rs after fift सइत्तण- फलं धम्मो वा को वि मए समायरीओ ता इमाए सवत्तीए इमस्स भत्तुणो एएसि नागरयाणं दुटुपरिव्वाइयाए य विप्पिय- कारिगा हवेज्जामि' त्ति, काऊण नियाणं समारूढा सहयारसाहाए । दाऊण उत्तरिज्जेण सिरोहराए पासयं विमुक्को अप्पा । मरिऊण जाया वाणमंतरी । सुमरिय-पुव्वभववृत्तंता पढममेव मारिया महाकयत्थणाए सवत्ती । तओ भत्ता पच्छा वच्छा । तयणंतरं पयट्टाविया सव्वम्मि नयरे मारी । नत्थि तं घरं जत्थ न मरइ पइदिणं माणुस । मोत्तूण सुमंगलसेट्टिणी मंदिरं । एवं असिवे वट्टमाणे भणिओ रण्णा मंती - " असिवोपसमनिमित्तं कीरउ कोइ उवाओ ?" मंतिणा भणियं“देव ! सयल- नायरसहिएहिं कुविय - वाणमंतर - पसायणत्थं पक्खिप्पर नयर - परिपेतेसु बली । मुच्चतु गयणाभिमुहं पुष्कजलीओ । उज्झतु कालागरु - कप्पूर-पूर-परिमल- भरियनहंगणाभोगा धूया । कीर कयकरयंजलीहि खामणा । " तहेव कथं । एत्थंतरे उट्टिया गयणंगणे वाया - "रे अणज्जकज्जकारिणो नागरवराहो । भत्तुणा कयत्थिज्जमाणी भेहि उवेक्खिया हं, अओ नत्थि ते[भे] जीवियं ।" राइणा भणियं - " भयवइ ! दिट्ठो कोवो । संपयं पसायं करे ।" तीए भणियं - " जइ एवं तो कारवेह गुरुसिहर-निरुद्ध-रवि-रह-मग्गं, महल्ल - हल्लंत-धवल-धयवड- मालोवसोहियं महंतं देवउलं । ठावेह तयब्भंतरे सवत्तिसिरोहरा - दिण्ण- वामपायाए धणसिरिए पडिमं । पूएह तिकालं परमभत्तीए । एवं कए after भे मोक्खो, नन्नहा ।" तहेव कयं । उवसंता मारी । ५५ एत्थंतरे पणमिऊण सूरिपय-पंकयं । पुच्छ्यिं कविजलेण - "भयवं ! केण कारणेण सुमंगलसेट्टिमंदिरे मारी न जाया ?" सूरिणा भणियं - "सिरिधम्मपुत्ताणुभावेण न एयस्स मंदिरे दुटु-गह नक्खत्त भूय-पिसाय- माउ भवंति । अप्पणा पुण सिरिधम्मो साहु - ओसहदाण- पभावेण आजम्मं नीरोगो भविस्सइ । पज्जते य सामण्णमणुपालिऊण देवलोगं मिस्स । तत्तो वि माणुस्सं । एवं सुहपरंपराए सत्तजम्मो सिज्झिस्सइ । जओ 2010_04 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा दाउं ओलह-दाणं गोसालय-तेअ-तविय-देहस्स । वीरवरस्स भगवओ, तिहुयणसुपइट्टिय-जसस्स ।।२८३।। रेवाइए] बद्धं परमाणंदभरपुलइयंगीए । तित्थयर-नाम-गोत्तं तिहुयण-संसेवियमणग्धं ॥२८४॥ ओसह-दाणेण फुड समए सुव्वंति पाणिणो णेगा। कुंचियमाई पत्ता कल्लाणं उभयलोगम्मि ॥२८॥ सइ सामत्थे नियमा हरिस वसुल्लसिय-बहल-रोमंचो, धण्णो देइ दवावइ ओसहदाणं जइजणस्स ।।२८६॥ वत्थ-पत्तदान फले देवदत्तसेठिकहा संपयं वत्थ-पाय-दाणफलं भण्णइ अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दक्षिणावहे धण-धण्ण-हिरण्ण-सुवण्ण-गो-महिसिसमाउलो, पमुइयपामरगणो, सरय-निसासमारद्ध-समताल-रासय-सद्द-समाउलो, परिपिक्क-सालिखेत्त-निवयंत-कीर-नियर-कय-कोलाहलो, सालिग्गामो नाम गामो। तम्मिय देवदिण्णो नाम मेहरो परिवसइ । सो पूण लोयववहार-परायणो पयइ-भद्दयाए कालं गमेइ । अण्णया परिवद्रणकाले पयट्रो उत्तरावहाओ धम्मसत्थवाह-सत्थो दक्षिणावहं तेण समं सपरिवारो चलिओ पियंकरायरिओ। . अण्णया अडविमझे समागच्छंताण निवडिया सबरा । विलतो तेहिं सत्थो । दिसि पलाणा सत्थलोया । आयरिया वि विलुत्तसारोवगरणकइवयसत्थलोयसहिया संपत्ता सालिग्गामं । ठिया बाहिरियाए । वत्थाइनिमित्तं पेसिओ साहसंघाडओ गाममज्झे । कमेण पडियडतो पविठ्ठो देवदिण्णमयहरमंदिरे । अब्भट्रिओ य तेण पुच्छिओ समागमणकारणं । साहियं साहूहिं । भद्दग-भावमुवागएण भणियं-देवदिण्णेण-"केरिसाणि भे वत्थपायाणि कप्पंति ?" वत्थपाएसणा-कहणपुरस्सरं कहियं साहहिं सप्पमाणं तेसिं सरूवं लक्खणं च । मयहरेण भणियं-"केरिसं वत्थ-पायलक्खणं आगमे भणियं ?" साहुणा भणियं--सुणसु, नवभागकए वत्थे, चउसु वि कोणेसु होइ वत्थस्स। लाभो विनासमन्ने अंते मज्झे य जाणाहि ।।२८७।। अंजण-खंजण-कद्दमलित्ते, मूसगभक्खियअग्गिविदड्ढे । तुन्निय-कुट्टियपज्जवलीढे होइ विवागसुहो असुहो वा। चउरो य दिक्विया भागा, दुवे भागा य माणुसा । आसुरा य दुवे भागा, मज्झे वत्थस्स रक्खसो ॥२८९।। दिव्वेसु उत्तमो लाभो, माणसेसु य मज्झिमो । आसुरेसु य गेलन्नं, मज्झे मरणमाइसे ॥२९०।। अंतो बहिं च दड्ढे पुप्फगभिण्णं च कीड-खइयं च । पउमप्पलं च पायं, परिहरियव्वं पयत्तेण ।।२९१।। हुंडं सबलं सव्वणदुप्पुयवायाइद्ध वण्णरहियं वा । खीलग-संठाणं चिय हुंडाइअलक्खणा सत्त ॥२९२।। अह भणसि लक्खणेणं किं भे ! आरंभपरिनिवत्ताणं? लक्खणमिच्छंति गिहि इच्छंता कोसपरिवुड्ढी ।२९३। साहुणा भणियंलक्खणहीणो उवही उवहणइ नाण-दसण-चरित्ते । तम्हा लक्खणजुत्तो, गच्छे दमएण दिट्ठतो ॥२९४।। थाइणि वलवा वरिसं, दमओ पालेइ तस्स भाएणं । चेडीघडणनिकायणउविट्ठदुमचम्मभेसणया ॥२९५।। एमाई दिळंता लक्खणजुत्तोवहिम्मि पण्णत्ता । समए सावय ! बहुगुणपसाहगा धीरपुरिसेहिं ॥२९६।। तेण लक्खणं निरूविज्जइ । मयहरेण भणियं-"को एयाण दाणविही ?" साहुहिं भणियं-"आयरियाण घरचेइयाणि दंसिज्जंति । पच्छा वत्थाईहिं पडिलाभिज्ज' ति । विहरताण वा साहण पणामिति।" मयहरेण भणियं-“कहिं आयरिया चिळंति ?" साहहिं भणियं-"गामबाहिं ।" तेण भणियं-"एह ताव गुरूं पेच्छामो । गया दिट्ठो य तत्थ सोमो व्व सोमगहपरिवारिओ, उवसम-रसो व्व कय-सरीर-संगहो, बहसमण-मज्झगओ पियंकरायरिओ। वंदिओ मयहरेण । कया गुरुणा धम्म-देसणा । पडिबद्धो मयहरो । पडिवण्णं सम्मत्तं । पविटा गाममज्झे । दंसिया वसही । पडिलाभिया जहागमं वत्थ-पाएहिं । वंदिऊण समट्रिया सरिणो वत्थाईहिं उवग्गहिया । जाया संजम-परिपालणपच्चला साहणो । 2010_04 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे देवदिण्णकहा कइवयदिणावसाणे विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । इओं य तम्मि चेव सालिग्गामे सुगुत्तो नाम कुलउत्तओ परिवसइ । तस्स भज्जा आलुया पुत्तो य से सालुओ । कलावियक्खणो मायावी य । एवं वच्चइ कालो । अण्णया समागया तत्थ अइसय-नाणिणो मेहरहाभिहाणा सूरिणो । समोसरिया गाम बाहिरुज्जाणे । निग्गया वंदणवडियाए लोया, सालुओ य । पारद्धा भगवया धम्मदेसणा । तं तहाकारणं सव्वकज्जाणं, आसा-पास-निबंधणं । जल-बुब्बुय-संकासं, दिद- नहि जीवियं ॥२९७।। चिलीणमसुइ-संपुण्णं, कम्मयं भिण्णमत्तणो । गम्म रोग-पिसायाणं, सरीरं खण-भंगुरं ॥२९॥ जोव्वणं च मणुस्साणं, संझारत्तब्भ-विन्भमं । करिकण्ण-चला लच्छी, बंधवो बंधणं दढं ।।२९९।। पढम मणोरमा कामा, पज्जते दुक्खदाइणो । पलियच्छलेण दुव्वारा ढुक्कए जररक्खसी ।।३००। अणाइ-निहणो थोरो, दुत्तरो य भवोदही । राहावेहोवमं लोए, दुल्लहं माणुसत्तणं ।।३०१।। जओ-- पुढवि-जल-जलण-मारुय-पत्तेय-अणंत-तरुवरेस च । सुइरं भमिउं जीवा, कह-कह वि लहंति तस-भावं ।३०२। तत्थ वि य माणुसत्तं, सुह-खेत्तं तह य जाइ-कुल-सरुवं । तत्थारोग्गं तत्थ वि चीर-जीवित्तं च अइ दुलहं ।३०३। तत्थ वि बहुसुह-कम्मोदएण धम्मम्मि होज्जइ बुद्धी। तह वि जियाण[न] सुलहो जिण-वयणुवएसगो सुगुरू ता गहिर-महोयहि-मज्झ-पडिय-रयणं व कुसलसामग्गी । दुलहं पि लहिय विबुहो, विहेज्ज सद्धं सुधम्मम्मि।। साहु-गिहिभेयओ सो दुविहो तत्थ पढमम्मि असमत्थो । जह सत्ती गिहिधम्म, करेज्ज भावेण निच्चं पि॥३०६।। तिक्कालं ची-वंदणममंद-आणंद-सुंदरं विहिणा। तह सुविहिय-जइ-सेवणमेत्तो जिणवयणसवणं च ॥३०॥ जिण-पूयाइ विहाणं, तव-गुण-नाणं तहा मुणिदाणं । विहि-दाणं सुह-झाणं, तव-उवहाणं व जह सत्ति ॥३०८।। सज्झाय-नियमकरणं, अउव्व पढणं च उचियस[म]यम्मि । किच्चं निच्चं पि तहा, जह-जोग्गमभिग्गह गहणं ॥३०९।। जिणह कसाय-पिसाए, पसिद्ध-सिद्धंत-मंत-जावेण । उवसमह विसय-तिसं, संवेगामय-रसं पाउं ॥३१०।। बहु लोएण वि निदियइंदिय-पसरं निरंभह अमग्गे । पडिवज्जेह जहारिह आगम-विहिणा गिहिवयाइं ॥३११।। किंचसुहि-संबंधो बंधो, बंधुजणाहिय वि बंधगा धणियं । पासो अगारवासो असंख-दुक्खावहा कामा ।।३१२।। जह चवलं देहबलं जह लोलं जोव्वणं च जीयं च । जह अचिरं विसयसुहं, हद्धी काओ वि हु असारो॥३१३।। एक्को च्चिय नवरि गुणो रोग-जलाकुलहरस्स देहस्स । ज इमिणा वि विढप्प्पइ धम्मो चिंतामणिसमाणो ।३१४ सुह-साहणमिह दुलहं सुलहं दुह-साहणं पुण जियाणं । जं ता परिहरियव्वो अव्वो सव्वो वि एस भवो ॥३१५।। . एयं सोऊण संजाय-सद्धेण गहिओ सावय-धम्मो सालुएण । 'साहम्मिओ' त्ति काऊण जाओ मेत्ती-भावो समं देवदिण्ण-मयहरेण । वच्चंति दिणाणि । अण्णया भोत्तुमुवट्ठियस्स जावज्जवि न भुंजइ, तावागओ भिक्खट्ठा घरंगणे साहुसंघाडओ । संजाय-दाण-परिणामो गहिऊण तमेव भायणं दाउमारखो । दितस्स लग्गो भायण-कोणो साहु-पडिग्गहगे । कय-दुगुंछेण पडिलाहिया साहुणो । उवज्जिया भोगा । बद्धं नीय-गोरं । अहाउयक्खएण समुप्पण्णो सोहम्मे सुरो । देवदिण्ण-मयहरों वि तत्थेव देवो जाओ। तत्तो चुओं समाणो इहेंव जंबुद्दीवे भारहेवासे सुसम्मपुरे नगरे परमसम्मदिट्ठिमाणो रह-सेविणो जयावलीए भारियाए कुच्छिसि पुत्तत्ताएं समुप्पण्णो । उचियसमए पसूया एसा । जाओ दारओ। _ 2010_04 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८ मणोरमा-कहा कयं वद्धावणयं । मासावसाणे पइटावियं से नाम मणोरहदत्तो त्ति वडिढओ देहोवचएणं कला-कलावेण य परिणाविओ रयणायर-सेट्ठिणो धूयं रय[ण]सिरिं नाम कण्णयं वच्चंति दिणाणि । अण्णया मणोरहदत्त]पुण्णावज्जियाए वंतरीए भणिओ सुविणयम्मि मणोरह-सेट्ठी-"अज्ज ! सूत्तो जागसि वा ?" सेट्टिणा भणियं-"कुटुंब-चिता-समाउलमाणसाणं कत्तो निद्दा अम्हारिसपुरिसाणं ? परं पुच्छामि भयवई बहुपूण्ण-पावणिज्ज-दसणा सुरसुंदरि व्व का तुमं ? कि निमित्तं वा इहागया ?" तीए भणियं-"तुह पुत्त-पुण्णावज्जिया सुलोयणा नाम जक्ख-कण्णगा तुह घरे वसामि । अओ तुमं दितो, लितो, विलसंतो वा सह सुएण मा संकं करेसि । जं न पुज्जइ तमहं पूरेमि ।" तओ सेट्ठिणा पक्खित्ता नहयले पुप्फंजली । उम्गहिओ पवर-धूवो। चलणेसु निवडिऊण विसज्जिया जक्खिणी। धम्म-वावडस्स समइक्कंता रयणी । कयं गोसकिच्चं, गओ घरचेइए । पमज्जियाओ लोम-हत्थएण जिण-पडिमाओ । कया सार-सरस-सुगंध-पुप्फेहि पूया । समुद्घओ परिमल-भरिय-भवणोदरो कालागरुधूओ। लिहिया अखंड-फुडिय-सालितंदुलेहिं अट्ठ-मंगलगा । कयमणाउलमाणसेण चेइयं पूअणं । तयंते य पढियाणि सार-थुइ-थोत्ताणि । कयं पणिहाणं । नीहरिओ घर-चेइयाओ । पविट्ठो मंदिरभंतरे । दिठें समंतओ मणि-रयण-कणय-वरवत्थाहरणाइहिं भरियं भवणं । विम्हियमाणसेण चिंतियं सेट्ठिणा-देवयाणुभावो एस । तओ आनंदभरनिब्भरेण समाहूया सेट्टिणी । भणिया य “सुंदरि ! पेच्छ नियमंदिर" दळूण रिद्धि-समिद्धं हरिसिय-माणसाए जंपियमणाए-"अज्जउत्त ! दिण्णो जलंजली दालिदस्स, परं कत्तो एसा अणब्भामयवुट्टि व्व अम्हाण घरे रिद्धी ?" साहिओ सेट्ठिणा सव्वो वि देव-वइयरो । संतुट्ठा सेट्ठिणी। समाहूओ मणोरहदत्तो सेट्टिणा । निवेसिऊण उच्छंगे चुबिओ मुद्धाणे भणिओ य-"वच्छ ! तुह सुचिण्ण-पुण्णाणुभावेण एसा मह घरे संपया । ता विलसिहि जहिच्छाए । नत्थि ते निवारणा ।" मणोरहदत्तण भणियं-"जं ताओ आणवेइ ।" तओ ताण चिताणंतरं संपज्जंतमणोरहाण वच्चंति वासरा । सो वि सालुओ तओ देवलोगाओ चइऊण साह-दुगंछा-दोसेण समप्पण्णो तम्मि चेव नयरे अणंगलोलाए विलासिणीए कुच्छिसि धयत्ताए। जाया उचियसमए । पइट्टावियं नामं कुबेरदत्ता । कमेण पवढमाणा जाया जोवणत्था। न पुरिसमेत्तम्मि रमइ तीय माणसं । खिज्जइ अणंगलोला चित्तण । ___अण्णया दिट्ठो धवलहरोवरि निज्जूहगयाए मित्तजण-संपरिवुडो वोलितो मणोरहदत्तो । निरूविओ सुइरं निनिमेस-सरल-पम्हल-सिणिद्ध-कूडिल-दिट्ठीए ताव जाव वोलीणो दरिसण-गोयरं । कहिओ एस वइयरो मयणियाभिहाणाए दास-चेडीए अणंगलोलाए । ठाणे अणुरागो त्ति, परितुट्ठा एसा । अब्भत्थिया तीए पणयपुव्वं मणोरहदत्तवयंसया -"तह कहवि करेह जहेस मणोरहदत्तो कुबेरदत्ताए सह सम्मिलइ।" तेहि भणियं-“जइस्सामो जह सत्तीए। कज्जसिद्धीए पुण देव्वो पमाणं ।” अण्णम्मि दिणे सवयंसो उज्जाणसिरि समवलोइऊण निसण्णो सहयार-छायाए मणोरहदत्तो । पारद्धा गोट्ठी । भणियं अमरसुंदरवयंसएण-“कहेउ जइ केण वि कहिं पि अच्छेरयं दिळं ?" तओ भणियं सुलोयणेण-"अहो हं जहत्थ नामा तोयणो, जओ दिट्ठा मए सयलच्छेरय-सीमा पवर वत्थाहरणहारिणी लावण्णाइगण-रयण-रोहण-वसुंधरा-सार-सिरिखंड विहिय-विलेवणा केसपास-निबद्ध-सरस-सुगंध-वर-कुसुम-लुद्ध-मिलंत-छप्पयावलि-निवारण-वावड-वामकरयला, दाहिणकरकलिय-लीलारविंदपरिमलभरिय-भूवलया मिगनाहिविहिय-पत्तावली-विराइयगंडत्थला, कण[य-]कंदुय-कीलाए कुट्टिमतलम्मि कीलमाणी अणंगलोलामंदिरे एगा पायाल-कन्नया ।" अमरसुंदरेण भणियं-"अहो ! महई वण्णणा, ता कि सच्चमेयं ?" सुलोयणेण भणियं-"वण्णणालेसो, न उण पडिपुण्णा वण्णणा ।" अमरसुंदरेण भणियं-"पडिपुण्णं वण्णेउ वयंसो !" सुलोयणेण भणियं-"अवहिया सुणेहमिउ-मसिण-कुंचिय-सिणिद्ध-कुंतल-कलाव-कयसोहा । आयंब-दीह-लोयण-जुयला वर-पिहुल-वच्छा य ।३१६। उन्नय-पीण-पओहरभरेण भज्जतखामतरमज्झा । गंगा-पुलिणसुवित्थर-नियंब-बिबा य रंभोरू ॥३१७।। 2010_04 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे मणोरहदत्तकहा करिक रसमाणजंघा कुम्मुण्णय-चलण-जुयल-रमणीया। कंकैल्लिपल्लवोवमाणपायंगुलिमणहरा सुहया ।३१८। गयवइगमणा वाला अहिण[व]विलसंतजोव्वणारंभा । सयलजणसवणसुहयरवसंत-कलकंठि-कंठा य ।३१९। मयण-विहीणा व रई, संकर परिवज्जिया व गिरितणया। लच्छि व्व विणा हरिणा हरइ मणं जा मुणीणं पि।। इय केत्तिउ वि कहिओ लेसुद्देसेण तीय गुण-नियरो। पडिपुण्णं मित्त ! पुणो को किर तं वन्निउं तरइ ॥३२१।। सो धण्णो एत्य जुआ, तुट्ठो मयरद्धओ धुवं तस्स । जो तीए बालीए करिस्सए पाणिगहणं तु ॥३२२।। दूरट्ठिएण दिट्ठा तह वि मणं मज्झ हरिय सा नट्ठा। संकप्पेण मए वि हु रमिया आलिंगिया य पिया॥३२३।। मणोरहदत्तेण भणियं-वयंस सुलोयण ! [कि सच्चं वयसि?] तओ सुलोयणेण भणियंरायहंस-गयगामिणि कुवलयदलनयणि । अमिय-महुर-मिउ-भासिणि कुम्मुन्नयचलणि । बहु लायण्ण-सुवण्ण-वण्ण एक्कसि मई दिट्ठी । पर सव्वंगिहिं मित्त मुद्ध महु हियइ पइट्ठी॥ मित्त ! किं बहुयई भणियइ, जुवमण-चोरणइं । अमियसरिच्छइंदअच्छई सोक्खह कारणइं। जम्मु वि ताहं निरत्थउ अहलई लोयणइं । जेहिं न दिट्ठई ललियइं तसु मण-मोहणइं ।।३२४॥ अमरसुंदरेण भणियं-"वयंस सुलोयण ! विरमसु संपयं जहा जहा बहुवण्णेसि तुमं तहा अम्हाण वि मणो बुलइ ।" एवं सुणिय दिण्ण-समताल-पडिसद्द-भरिय-काणणंतरं अट्टहास-पुरस्सरं पहसिया सव्वे वि वयंसया । मणोरहदत्तण भणियं-“अहो महंतमच्छरियं कहं मणुय-मज्झि पायाल-कण्णयागमो कीडा-करणं वा ?" अमरसंदरेण भणियं''सत्थवाहपुत्ता ! जइ ते कुतूहलं ता गंतूण निरूविज्जउ ।” मणोरहदत्तेण भणियं-“एवं करेम्ह ।" तओ पच्छन्नमेव भणिओ सुलोयणो अमरसुंदरेण-"गच्छ तुम लहं चेव गहियसंबंधं करेहि अणंगलोलं इमं च भणेहि-'संपन्नं ते समीहियं । परं तहा तए कायव्वं जहा एगागी चेव मणोरहदत्तो कुबेरदत्ता समीवे समल्लियइ' । गओ सुलोयणो कयं जहाइटठं । खणंतरेण पत्तो सवयंसो मणोरहदत्तो तं पएसं । अब्भुट्ठिओ ससंभमाए अणंगलोलाए । निविट्ठा सव्वेवि दिण्णासणेस। कयं चलण-पक्खालणं । तओ अमुणिय-परमत्थाए इव जंपियं अणंगलोलाए-"किं भे समागमण-कारणं ?" अमरसुंदरेण भणियं-“अत्थि ते धवलहरोवरिमभूमियाए पायाल-कण्णया ?" तीए भणियं-'आम' । अमरसुंदरेण भणियं-"कह अम्हेहि सा दट्टव्वा ?" तीए भणियं-"न बहु-जण-दसणं सा सहइ । जो तुम्हाणं अच्चतं कोउहली सो एगो पेक्खउ ।" अमरसुंदरेण भणियं-“जइ एवं तो मणोरहदत्तेण दट्ठव्वा ।" तीए भणियं-“एवं भवउ।" ..., पयट्टो मणोरहदत्तो पुरओ अणंगलोला-पदंसिज्जमाणमग्गो पत्तो धवलहरोवरिमभूमियाए । ठिया अणंग-लोला अप्पणा दुवारदेसे । दिट्ठा मणोरहदत्तेण कुबेरदत्ता । तीए वि सो । दंसणाणंतरमेव मोत्तूण पवरपल्लंक ससंभममन्भुटुयंती भणिया मणोरहदत्तेण-"सुंदरि ! अलमिमिणा अणुचिओवयारेण ।" तीए भणियं-"कहमणुचिओ?" तेण भणियं-"तुमं पायाल-कण्णगा । अहं पुण भूमि-गोयरो ।" तीए भणियं-"कहमेयं तए नायं ?" तेण भणियं"वयंसएहिं तुह जणणीए य मे कहियं ।" तीए भणियं-वयणमेयं । अहं पि भूमिगोयरा चेव । अओ मोत्तूण संकं उवविससू एत्थेव पल्लंके ।" तहेव कयं । ठियाणि खणमेत्तं संकहाए परोप्परं । वियंभिओ निब्भरो जम्मतराणुभावेण सिणेहाणुबंधो । वेलाइक्कमसंकिरहिं सपरिहासं भणिया अणंगलोला वयंसएहि-"अम्मो ! न सोहणमिणं जं चिरं देव-मणुयाण संगमो ? गंतूण भणाहि"-'सत्थवाहपुत्त ! तुमं ताव देवया-दंसणमणुहवंतो चिट्ठसि, अम्हाण पुण विणोयरहियाण नत्थेत्थ रई, भण किं करेमो ?' । गया अणंगलोला गहियपडिवयणा सिग्घमेव समागया भणिया मणोरहदत्तवयणेण वयंसया- “गच्छह तब्भे मह पूण अज्ज वि विलंबो भविस्सइ ।” गया ते निय-नियठाणेसू । भोयणवेलाए कया सेट्रिणा सारा । न दिठो मणोरहदत्तो । पुच्छिओ परियणो । तेण भणियं-"सवयंसो पभाए चेव उज्जाणं गओ एत्तियं चेव वियाणामो।" तओ सहिया वयंसया, पूच्छिया य । साहिओ तेहिं सव्वो वि अणंगलोलाघरपवेसावसाणो वइयरो। परितुट्ठो सेट्ठी । विसज्जिया वयंसया । कहिओ एस वुत्तंतो परिणीए । समाणंदियमाणसाए भणिओ तीए सेट्ठी-"अज्ज उत्त! 2010_04 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा सोहणमणुचेट्ठियं वच्छेण । धण्णा चेव नियदसाणुगामिणो हुंति ।" पेसियं तत्थट्ठियस्स चेव पुप्फ-तंबोल-वत्थाहरणाइयं । परितुट्टा अणंगलोला । भणिया तीए कुबेरदत्ता-"पुत्ति ! देवय व्व अप्पमत्ताए समाराहणीओ एस सत्थवाहपुत्तो । न खंडेयव्वा एयस्स आणा । न होयव्वं पडिकूलभासिणीए । निरक्खियन्वो अप्पा सुरयसम्मसमारंभो । सव्वंहा तहा कायव्वं, जहा न एस ते मंदिरं मयइ ।" कुबेरदत्ताए भणियं-"जं अंबा समाणवेइ ।" तओ सम्म समाराहिज्जमाणस्स अणंगलोलाए जहाहिलास-संपज्जंतासेसविसय-विसरस्स वच्चंति वासरा मणोरहदत्तस्स । नियनामंकियमुद्दादंसणाहिण्णाणेण घराओ आणाविऊण देइ जहिच्छ्यिं कुबेरदत्ताए दविणजायं । अण्णम्मि दिणे भणिया अणंगलोला उवरोहिय-सुरण माहवेण-"अम्मो ! जइ कुबेरदत्ता मए सह संवसइ तो पइदिणं दीणारसयं देमि ।" संजायलोहाए भणियं अणंगलोलाए-“वच्छ ! जत्तमिणं, परं दढमणरत्ता एसा मणोरहदत्ते ता तं पूच्छिऊण पच्छा वच्छस्स जहट्रियं साहिस्सामि ।" गओ माहवो सदाणं । भणिया अणंगलोलाए कुबेरदत्ता"पृत्ति ! अण्णं पि ने कल्लाणमवट्रियं ?" तीए भणियं-"केरिस ?" अणंगलोलाए भणियं-"उवरोहियसुओ वच्छाए सह संवासमभिलसइ, दोणारसयं च पइदिणं देइ । ता अंतरंतरा सो वि रमिज्जउ । कुबेरदत्ताए भणियं-"अम्मो ! अलमिमिणा कल्लाणेण । मणोरहदत्तं मोत्तण जइ परं जलणो मह सरीरमभिरमइ ।" तओ कोहकंपंताहराए जंपियं अणंगलोलाए-"आ दासधीए ! मढा तमं वेसाधम्मं न याणसि । सरिय व्व सयलसाहारणाओ हवंति विलासिणीओ न एग-रसाओ, ता कहेहि निच्छयं ? कि तस्स कहिज्जइ ?" कुबेरदत्ताए भणियं-“पढमो चेव निच्छओ।" गया रूसिऊण वाइया । कुबेरदत्ता वि उवरि मतलमारूढा पल्लंक-गया नयणनीहरंत-बाहजल-पव्वालिय-मुहा दिट्टा बहिरागएण मणोरहदत्तण । पुच्छिया य-"पिए ! कि सोगकारणं?" कहिओ तीए सब्भावो । तेण भणियं-"को एत्थ विरोहो ? अंबा वि एवं समाराहिया हवइ ।" तं सुणिय ससई परुण्णा एस' अवसरं लहिऊण रुइय-सहसवणाणंतरमेव समागया अक्का । भणियमणाए-"आ ! पावे! मंजिट्ठ-गठि व्व कुट्टिज्जंती वि नाणुरागं मुंचसि अबद्धमूलाणि जंपती भणिया सा कुबे रदत्ताए-"अलमिमिणा वयणपरिसमेण ‘ज जेण पावियव्वं सो तं पाविस्सई' सट्टाणे गच्छउ अंबा ।" असिद्धसमीहिया विलक्खा उत्तिण्णा उवरिमतलाओ कुट्टणी। पउट्ठचित्ता मिलिया माहवस्स । भणिओ सो तीए-“वच्छ ! अविसओ एत्थ अम्हाण । तुमं चेव चितेसु किंपि उवायं?" तओ पारद्धो माहवो मणोरहदत्तस्स छिद्दाणि गवेसिउं । भणिओ य मणोरहदत्तो कुबेरदत्ताए-"अज्जउत्त ! तुम वा मह सरणं मरणं वा !" संदरि ! पडिवण्णमिणमम्हेहिं । परमत्थे अक्का परिपंथिणी। सा जइ अत्थेण वा बत्थेण वा तुसइ ता तूसवेहि ।" अवसरं लहिऊण भणिया तीए अणंगलोला-"अला अम्मो ! कि निमित्तं तुम सि ? जेण केणावि पओयणं तं भणउ अंबा । जेणं अज्जउत्तो चेव संपाडेइ ।" एयं सोऊण संजलिया कोवानलाए जंपियं वाइयाए-"आ ! पावे ! दुन्विणीए ! असिक्खियपंडिए ! केण तुमं परिणाविया जेणेस अज्जउत्तो जाओ ।" कुबेरदत्ताए चिंतियं-"सलिल-सित्त-सणसिंदुरगंठि व्व अणुणिज्जमाणी एसा गाढयरा होइ, तो मोणमेत्थ पत्तयालं" कलिऊण उवरिमतलमारूढा । पुच्छिया मणोरहदत्तेण-"किं तुट्ठा जणणी?" तीए भणियं-"कयं तए जं कायव्वं अओ परं न किंचि वत्तव्वा ।" तओ सा तेहिं अदहीरिया समाणी पच्छन्नमेव मिलइ माहवस्स । कहेइ घर-रहस्साणि । अण्णया मयणतेरसीए पयट्टे रइ-महूसवे, उज्जाणं वच्चंते विविवाहणारूढे तरुण-तरुणिसंघाए, मणोरहदत्तो वि समं कुबेरदत्ताए रहमारुहिऊण गओ उज्जाणं । पूजिओ कामदेवो । गहियं तम्मत्थयाओ सहयार-मंजरिजुयलं । कया एक्केक्का दोहिं वि सवणेहिं । कीलिउ पयत्ताणि । तओ पयट्टे तरुणि-तरुणजणाण निन्भरे कीलारंभे, विविहविणोयसमाउले सयल-नयरलोए, उम्मलिऊण आलाणखंभं, तडत्ति तोडिऊण अंदुयाणि, चलण-चंपियं काऊण आरोहणं, गालिऊण गालियं, उम्मिट्ठो उवद्दविऊण कइवि नगर-माणुसाणि भग्ग-कइवय घर-हट्टो, समतोपरिवयंत-तुरय-थट्टो, उब्भिय-घोर-करो, 2010_04 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगै मणोरहदत्त कहा ६१ तड्डुविय सवण-जुयलो, पढमपाउसो व गहिरं गुलुगुलितो, विणिग्गओ नथराओ नरवइ - गंधवारणो । अकाल मच्चु व्व जणाण पविट्ठो कामदेव-काणणं । तं दट्ठूण भयाउल - लोयणा दिसोदिसि पलाणा नागरया । वेगेण समागतॄण गहिया गंधवारणेण कुबेरदत्ता । उडिओ जण कोलाहलो पंचाणण- फाल-प्फुरिय- कुरंगि व्व तरलतारलोयणा विस्सर रसिउमारद्धा- "हा ! अज्जउत्त ! हा! अज्जउत्त !! त्ति, विलवमाणी कया करमज्झे करिणा जावज्जवि नहयलं न उहि ताव हक्कओ मणोरहृदत्तेण करिवरो । मोत्तूण कुबेरदत्तं धाविओ तयाभिमुहं । ते [ण] वि खित्तमुत्तरीयं परिणओ वत्थे गयवरो, पलाणो मणोरहदत्तो । एगागी परिभमंतो दिट्ठो उज्जाणमुवागएण माहवेण । भणिया निय पुरिसा - "अरे ! जीवग्गाहं गिरहह एवं कुबेरदत्ताकामुयं । निविड- बंधणेण बंधिऊण करेह मुहचूरियं । पक्खिवह कंथारि-कुडंगे । निरूवेह पच्छन्नसंठिया जाव विणं हवइ । पच्छा जहाजुत्तं करिस्सामो । एयं सुणिय निरूवियं पच्चाहुतं मणोरहृदत्तेण । दिट्ठो माहवो । परामुट्ठा दाहिणकरेण कडी, न दिट्ठा तत्थासिधेणुया । तओ चितियमणेण “अहो ! पुण्णा दुज्जण-मणोरहा । तह वि सत्तं न मोत्तव्वं परिहरिय- सेस गयकुलो पंचाणणो व्व जूहाहिवस्स, मोत्तूण सेसपुरिसे माहवाभिमुहं पहाविओ मणोरहदत्तो । सुपरियंतेण मंडलगं मुक्को पहारो । दक्खत्तणेण वंचिऊण पहओ दढ-कढिण-मुट्ठि-पहारेण भुयदंडो सेट्ठिएण । खर-पवणाहय-पक्क पण्णं व साहि साहाओ पडियं पकंपिऊण माहवकराओ करवालं धरिणोतला कड्ढिया माहवेण कट्टारिया । सावि करं मोडिऊण गहिया मणोरह [द]ते । पट्टा बाहु-जुज्झेण जुज्झिउं । खणंतरेण निहओ मणोरहदत्तेण माहवो । कणक व्व कंदुइएण बाढं मलिऊण मुक्को । पुणो विदुक्को संजायसविसेसरोसेण गहिओ जंघासु सेट्ठिणंदणेण । उक्खित्तो नहयले । मरण-भय-भीएण पोक्कारियं महया सण माहवेण - "अहो बंभ- वज्झा ! बंभ वज्झा ! निरवराहो बंभणो मारिज्जइ । " तओ इसि हसिऊण संजाय - करुणेण मुक्को मणोरहदत्तेण भणिओ - " जइ एवं मरणभोरुओ ता कीस तुसिणिओ न चिट्ठसि ? अवसर मे दिट्टिगोयराओ ।" एत्थंतरे समागया बहवे माहव-पुरिसा । जाओ सोंडीर भावो माहवस्स । भणिया पुरिसा - " गिण्हह एवं दुट्ट-वणियं । मागममणेण न मारिओ ।" महया विमद्देण गहिओ तेहि मणोरहदत्तो । पक्खित्तो कंथारि-कुडंगे । गया पुरिसा । सा वि कुबेरदत्ता " हा ! अज्जउत्त ! हा ! गुणरयण - रयणायर ! हा rिoarसाहस ! हा सरणागय वच्छल ! हा सुरू ! हा सोहग्गनिहि ! कत्थ गओ ? कत्थ दुव्वो ? करेहि पसायं ! निव्ववेहि निय-दंसण-सुहारसेण मह लोण-जुयलं । जइ एवं निरवेक्खो ता कीस कुंविय-करि-कयंत वयण-कंदरंत गया कड्ढया अहं मंदभाइणी ।" एवंविह कण-वयणाणि जंपमाणी पत्ता तमुद्देसं जत्थ मणोरहदत्तो चि । एत्यंतरे विलोलितो लवंग-लवली-लया- हरयाणि उम्मूलितो नागवल्लीमुद्दियामंडवे भजतो सज्जज्जुण-पूइफल - खज्जूरि-ना लिअरिपायवे, हक्किज्जतो वारं वारं दूरट्टिएहि आसवारेहि, तज्जिज्जतो समंतओ पडियारेहि पत्तो तमुद्देसं मत्तवारणो । दट्ठूण तं गयं चितियं कुबेरदत्ताए"किमेयाओ चेव अत्ताणयं वावाएमि ? अहवा मयाण धुवो चेव विओगो ? जीवंताण पुण संसओ मा कयाइ पिएण संगमो वि हवेज्ज" ति, चितिऊण पविट्ठा तम्मि चेव कंथारिकुडंगे । दिट्ठो तत्थ तयवत्थो मणोरहदत्तो । गहिया हरिसविसाएहि । छोडिया बंधा । पुच्छिओ पगलंत - बाहजल-संसित्त-गंडयलाए - " अज्जउत्त ! को एस वइयरो ?” तेण भणियं“पिए ! संसारसमावण्णगाणं कम्मपरतंताणं पापिणं समासण्णवत्तिणीओ आवय-संपयाओ । ता न किंपि एत्थ पुच्छि - यव्वं ?” तीए भणियं–“अकहिज्जमाणे नत्थि मे हिययनिव्वुई ।" तओ साहिओ सव्वोवि तीसे माहव - वइयरो | कुबेरदत्ताए भणियं - " अंबा वि इमस्स नाडयस्स मझवत्तिणी संभाविज्जइ ।” एत्यंतरे निग्गओ काणणाओ करिवरो । विगयसंभमा सट्ठाणमागया सव्वे वि नागरया । मणोरहदत्तो वि रहमा रुहिऊण समं कुबेरदत्ताए पयट्टो नयराभिमुहो । भणिओ नगरं पविसंतो कुबेरदत्ताए - " अज्जउत्त ! उट्ठचित्ता अम्हाणोवर अंबा । ता एस जलम्मि वासो मयरेण सह विरोहो न सोहणो । अण्णत्थवासो कीरउ ।” तेण भणियं - "पिये ! एवं भवउ । अत्थि मह एत्थेव अण्णं घरं । तहिं वच्चम्ह । गयाणि तत्थ पिए ! कइवयदिणाणि पच्छन्नं चेव चिट्ठामो ।" तीए भणियं-"एवं कए को गुणो ?" तेण भणियं - "तुह जणणीए सिणेहं पेक्खामो ।" 2010_04 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२ मणोरमा-कहा ठियाणि तहेव । वोलीणो वासरो । नागयाणि, पुच्छिओ अणंगलोलाए उज्जाणागयजणो । न कहिया केण वि जहठिया पउत्ती । तो पुच्छिओ तीए माहवो-"कि तुममज्जाणं गओ?" तेण भणियं-"आमं ।" तीए भणियं-"दिठो तए तत्थ कुबेरदत्ताए सहिओ मणोरहदत्तो ?" तेण भणियं-"न केवलं मए, मच्चणा वि दिलो।" वियसिय-वयणाए जंपियमणाए-'कह ?' कहिओ माहवेण सब्वो वि वइयरो । [ती]ए भणियं-"कुबेरदत्ता किं न आगया ?" तेण वि अद्धमारिया करिणा मुक्का । जइ न आगया तो मया भविस्सइ ।" तीए भणियं-"जइ एवं तो विनट्ठो ओसहेण विणा वाही । सूलमणि विणा पणठें मत्थासलं । अत्थि मे अण्णा वि दहिया अणंगमंजरी नाम । तीए सह संबंधं घडिस्सामि ।" तहेव कयं । वच्चंति दिणाणि । अण्णम्मि दिणे दविण-लोहेण भणिया मयणिया बाइयाए-"हला ! मयणिए ! वच्चसु तुम मनोहरसेट्ठि-मंदिरं । मग्गेसू पूव्वपओगेण साहरणं सुवण्णलक्खं ।" सा वि गंतूण पमग्गिया । सेट्रिणा भणियं-“दंसेहि वच्छनामंकियं महारयणं ?" तीए भणियं-"न मए आणियं ।" तेण भणियं-"अण्णया आगच्छंतं अज्ज न आगयं । कि कारणं?" तीए भणियं-"अंबा जाणइ ।" सेट्रिणा भणियं-"गच्छ सट्टाणं । साहिण्णाणं विणा ण लब्भइ दविणजायं ।” गया सा । कहियं कुट्टणीए । सेट्ठी वि संजाय-संको पुत्त-गवेसणानिमित्तं गओ अणंगलोला-मंदिरं । न दिलो मणोरहदत्तो । पुच्छिया बाइया । तीए भणियं-“उज्जाणं गओ।" निरूवावियमुज्जाणं । तत्थ वि न दिट्ठो । भणिया कुणी सेट्रिणा-"संपयं किमुत्तरं ?" तोए भणियं-'कल्लं। सेट्रिणा भणियं-'कि कल्लं ?' तीए भणियं-"आमं", सेट्टिणा भणियं-"किमामं ?" तीए भणियं-अं', सेट्ठिणा भणियं-"किं अं ?" तीए भणियं-'उ'। सेट्ठिणा भणियं'कि उं?' । तओ उत्तरं दाउमचयंती अहोमुहा ठिया कुट्टिणी । सेट्ठिणा वि रत्तच्छ-दुप्पेच्छेण कुविय-कयंत-भिउडिभासुर-वयणेण साहिक्खेवं संलवियं-"आ ! पावे ! पलियकेसे ! बुड्ढ-वेसे ! पडिय-दसणे ! ल्हसंत-वसणलाव[ग]कोला-कराले ! किमेएहि सुवयहिं । जइ नत्थि वच्छो ता कीस दविणनिमित्तं मयणिया पेसिया ?" एवं भणिऊण उट्ठिओ सेट्ठी । गओ रायसमीवं । क हिओ एस वुत्तंतो । मुद्दावियं नरवइणा मंदिरं । कया बाहिं बाइया। एत्थंतरे गया अणंगलोला माह वसमीवं । भणिओ माहवो-“वच्छ! तहा भणसु नियपियरं जहा रायाणं विण्णविय इमाओ वसण-समुद्दाओ नित्थारेइ।" कहियं तेण निय-पिउणो । तेण भणियं--"वच्छ ! केत्तियमेयं? तहा करेमि जहा ते निव्वुई होइ।" बीयदिण विण्णत्तो तेग राया-"देव! कि निमित्तं अणंगलोला-मंदिरं मुद्दियं ?" रण्णा भणियं--"सावराहा ख सा पावा।" तेण भणियं-"कहमेयं देवपाएहि णायं?" रण्णा भणियं-"मणोरहसेट्रिणो सयासाओ।" तेण भणियं"अहो कूड-कवडपरवंचणा-चउरो अलिएण परं पत्तियावेइ वणियजणो।" रण्णा भणियं-"किमलियमेयं ?" कूडं कप्पेऊण जंपियमुवरोहिएण--"महाराय ! एसोत्थ परमत्थो-इमस्स पुत्तो मणोरहदत्तो नाम महावसणाभिभूओ इमीए दहियरं कुबरदत्तं साहरण-सुवण्णलक्खसहियं गहाय कत्थवि पलाणो। तं मग्गणथमिमीए दासी पेसिया। सेट्रिणा न केवलं तं न दिण्णं एसा चेव उप्परहेडिया । तओ समागंतूण अलियं देवस्स निवइयं । देवेण वि अवियारिऊण वत्थ-परमत्थं मुद्दावियं तीए मंदिरं। ता सच्चो एस लोयाहाणओ-"जस्स नत्थि कोइ रोयंतओ, सो मारिज्जउ खवणओ।" राइणा भणियं-“कहेहि ताव एयमाहाणयं ।” कहिउमारद्धो उवरोहिओ। अवियारीनिव-निबुद्धिअमच्चकहा अत्थि उत्तरावहे तोसुभुरुली नाम पट्टणं । अवियारी राया। निबुद्धी मंती । अण्णया तेण काराविओ धवलहर परिपेरंतेसु पायारो। दिण्णा विभइऊण भूमी सुत्तहाराण पारद्धयं [छ]ज्जयं । रायपहासण्णे चिणइ सुंदरो नाम सुत्तहारो। एत्थंतरे समागया तेण मग्गेण विणा कंचुइएण ईसि-दीसंत-करिकुंभ-विब्भम-पयड-पओहरा अणंगसंदरी नाम विलासिणी । निवडिया तयाभिमुहं दिट्ठी । सुंदर-सुत्तहारस्स हरियं माणसं । जाया सुण्ण-चित्तया । खिसियं सुत्तं । पारद्धं सहेव छज्जयं । निग्गय रा[य]पहतेण कोप्परं । कइवयदिणेहि निम्मायं कम्मंतरं । विण्णत्तो राया सुत्तहार-सामिएण-"देव ! ‘निष्फण्णो पायारो। करेउ देवो दिट्ठीए पसायं"। 2010_04 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-संभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे अवियारीनिव-निबुद्धिअमच्चकहा तओ परिमिय-परिवारेण तुरयमारुहिऊण निरूविओ पायारो। राइणा दिह्र रायपहंतेण विणिग्गयं कोप्परं । कुवियो राया। पुच्छिओ सुत्तहारसामिओ---"अरे ! केणत्थ छज्जयं कयं?" तेण भणियं--'सुंदरेण' । निउत्ता नियपुरिसा महीवइणा--"आणह तं दुरायारं सुत्तहाराहम"। सयं च गंतूण रायमंदिरं निसण्णो अत्थाण-मंडवे। आणिओ बंधिऊण सुंदरो। तयणुमग्गेण समागया सुत्तहारसेणी । समाइट्ठो राइणा दंडवासिओ--"अरे ! एयस्स सुत्तहाराधमस्स कर-जुयलं छिदावेहि।" सुत्तहार-सामिएण भणियं-"देव ! वियारिऊण छिज्जउ?" राइणा भणियं-“को वियारो?" तेण भणियं--"पूच्छिज्जउ ताव एसो।" रण्णा भणियं-"कहेहि कहं ते पायारे कोप्परं कयं?" तेण भणियं-“नत्थेत्थ मह दोसो। दिट्ठा भए विणा कंचुएण उग्घाडुब्भडपओहरा इमं पएसमुवागया अणंगसुंदरी नाम विलासिणी। हरियं तीए मह चित्तं। अओ न नायं ल्हसियं सुत्तं। ता परमत्थेण तीए पायारे कोप्परं कयं।" राइणा भणियं-"जइ एवं तो निरवराहो तुम।" भणिओ दंडवासिओ-"अरे! आणेह तं दुहविलासिणीं।" आणीया, दंसिया राइणो । समागयाओ तयणमग्गेण मिलिऊण विलासिणीओ । भणिओ रण्णा दंडवासिओ--"अरे! इमाए रंडाए सिरं मुंडाविऊण कन्न-नक्के कट्टावेहि।” एत्यंतरे विण्णत्तो राया कामलयाए पहाण-विलासिणीए--“देव ! पुच्छिज्जउ ताव एसा।" पुच्छिया रण्णा--"कीस तुम उग्घाडिया तं पएसं गया ?" तीए भणियं-"रासल-सूइओ एत्थावरज्झइ । समप्पिया मए तस्स सीवणनिमित्तं कंचलिया । दिण्णमग्गसरं दविणजायं। गच्छामि पइदिणं मग्गिया। न उण सो सीवइ । अओ हिंडामि उग्घाडिया।" रण्णा भणियं--"एसा वि निहोसा वराई। आणेह लहं तं सुइयं ।” तहेव आणीओ। समागया सूइयरसेणी पुच्छिआ। भणिओ रण्णा तलवरो-“एयं सूलाए समारोवेहि ।” सुईयर-सामिणा भणियं-“देव ! पुच्छिज्जइ ताव एसो।" रण्णा भणियं-"कहेहि रे! कि न सोविया तए कंचुलिया ?" तेण भणियं-"देव! तुद्रनक्का सूई समप्पिया कालिगतेरमगस्स। दिण्णं पढममेव मोल्लं। न य सो समारेइ। ता को एत्थ मज्झ दोसो?" रण्णा भणियं--"तुम पि सुद्धो।" समाइट्ठो तलवरो--"आणेह तेरमगं।" आणिओ। समागया तेरमग्गसेणी । भणिओ नयरारक्खिओ--"एयं वयरकुट्टणियाए कुट्टेह ।" विण्णत्तो राया तेरमगसेणीसामिएण---"देव ! पुच्छिऊण मारेह । पुच्छिओ रण्णा--"कीस तए न समारिया सूई ?" तेण भणियं--"महाराय ! खवणगो विबंधगो।" रण्णा भणियं-- 'कहं?' तेण भणियं--"समप्पिया मह घडणनिमित्तं तिविडिया। सो पुण परघरभोयणसुत्थिओ पभाए चेव आगंतूण आगरणं रुंभेइ। न देइ मह अण्णकम्मतराणि काउं! तो को मम दोसो ?" रण्णा भणियं--"विगयवयणिज्जो तुमंपि गच्छसु नियघरं।" आणाविओ खवणगो। दुवारे धरिऊण पुच्छिओ राया--"देव ! को एत्थ दंडो ?" रण्णा भणियं-- मारेहि केणइ कुमारणेण ।" गहिऊण खवणयं निग्गओ दंडवासिओ । नत्थि कोइ तत्ति करितओ । तेण सविसायं पढियं दियंबरेण-- पहुं गुणहुं न कुसंगु करहुं कुसंग करंतुह वारितु न खुट्टहुं। ईवइ मित्तवसंतलोइ दुज्जणहं न छुट्टहं ।। निप्पक्खहं पडिवक्खु एहु सव्वत्तं आहाणउ । जसु रोवु न अत्थि कोइ सो मारहु खवणउ ॥३२६।। ता महाराय ! जहा सो खमणओ निप्पक्खो वियारं पि न लहइ एवमेसा वि वराई।" तओ सद्दाविओ राइणा मणोरहसेट्ठी । साहिओ उवरोहियसंतिओ समुल्लाबो। सेट्टिणा भणियं-"सोहेउ राया ससुएण सेट्ठिणा।" रण्णा भणियं--"को एस ?" सेट्ठिणा भणियं--"सो एस तक्करो जेण साभरण-सुवण्णलक्ख-सहिया कुबेरदत्ता हरिया।" ईसि पहसिओ राया । विवण्णवयणा जाया उवरोहिय-माहवा। सेट्ठिणा भणियं-"देव! कीरउ संपयं सुद्धी। तहे[व] कया फालेण सुद्धी। 'सेट्ठी सुद्धो' त्ति समुट्ठिओ जयारवो । 'खुद्दो' त्ति, काऊण कयसव्वस्स हरणो ससुओ निव्विसओ समाणत्तो राइणा उवरोहिओ। वरवत्थाहरणाईहिं संपूइऊण विसज्जिओ मणोरहसेट्ठी । छिण्णकण्ण-नासा निद्धाडिया नयराओ वि बाइया। सेट्ठिणा वि कारावियं महया विच्छड्डेण वद्धावणयं । पयट्टावियाओ जिणाययणेसु अट्ठाहिया महिमाओ। 2010_04 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा तओ पत्तपसंसाणं पंच-विसय सोक्खमणुहवंताण वच्चइ कालो ताण । अण्णया नि[व] सिऊण कुटुंबभारं मणोरहदत्तस्स आणंदायरियसमीव निक्खतो मणोरहसेट्ठी । मणोरहदत्तस्स वि दुप्पय- चउप्पय-धण धण्ण-सुवण्णा इहिं पइदिणं वढमाणस्स परियणजणण परमविणयण आराहिज्जमाणस्स समं रयणसिरि-कुबेरदत्ताहि संसार-सोक्खमणुहवंतस्स वोलीणो कोइ कालो । जाया रयणसिरीए चत्तारि तणया । ६४ गामाशुगामं विहरंतो समागओ सुदंसणुज्जाण गुणचंदो नामायरिओ । वंदना निमित्तभागया नायरया मणोरहदत्तो वि । कया भगवया संसारनिव्वयणी धम्मदेसणा -- जहारिहं काऊण धम्मपडिवत्ति गया सट्टाणं लोया । पुच्छिओ मणोरहदत्तेण आयरिओ- - " भयवं ! किं कारणं असाहारणो मे जणाणुराओ । सहलो बवसाओ । दढाणुराया ममोवरि कुबेरदत्ता ?” साहिओ भगवया साहु-वत्थदाणाइसवित्थरो पुव[]त्त । तं सुणिय समुप्पण्णं मणोरहदत्तस्स जाई - सरणं । कुबेरदत्ता वि सुमरिय-पुव्वभववत्तंता जाईसरा जाया । पइट्टिऊण नियपए जट्टपुत्तं रयगायरं निक्खतो मणोरहदत्तो गुणचंदायरियसीवे । कुबेरदत्ता वि पवत्तिणिपायंतिए । पढियाणि चोहस- पुव्वाणि मगोरहदत्तेण । एक्कारसंग - धारिणी जाया कुबेरदत्ता । परिपालिऊण निरइयारं सामण्णं, काऊण पज्जते मासियं संलेहगं समाहिपत्तो मरिऊण समुप्प सव्वसिद्धे मोरहदत्तो । इयरी वि सोहम्मं गय त्ति, । सीयंत साहुवग्गस्स देइ भत्तीए वत्थमाईयं । नर- सुर-सुहाई भोक्तुं निव्वाणसुहं पि पाविति || ३२७ || ताणणी अवसरपत्ताइं वत्थपत्ताई । जो देइ निज्जरट्ठा सो पावइ परमसोक्खाई ।। ३२८ ।। संपयंवसहिदाणफलं भणइ वसति दोनोपरि सोमसेट्ठि कहा अत्थि इहेव जंबुद्दीवे-दीवे भारहे वासे पवर-पउरुच्छुवाडोवसोहिओ निरंतरावद्धियचणय-गोधूम - छेत्त-संच्छण्णधरणीयलो, कूव-वावि-पोक्खरणी-दीहिया-सर-सयसमाउलो अवंती नाम जणवओ । तत्थ य सयल- जणवय- पहाणा उज्जेणी नाम नयरी | जीए दोसायरो चंदो न जणो, छुहाउलाणि देव मंदिर भवणाणि न जण मणाणि, प[इ]कर-पीडणमणुहवंत तरुणीयण थणा न पाणा, परलोयतत्तिपरायणा धम्मिअजणा न मणय-गणा, परपुरिसदंसणरया जोगिणो न इत्थी - यणो, तुच्छमज्झाणि रमणी-जणोदराणि न मानव-माणसाणि, जहिच्छाचारिणीओ आयास गामिणीओ नकुलबहुओ, पट्टं भज्जति भोयणट्ठीहि कबड्डगपणा न पुव्वपुरिसमज्जाया, कि बहुणा -- जहि पुण्ण मनोरहहं परउवयारमणाहं । गुरुदेवहं पणमंता, जम्मु वि जाइ नहं ।। ३२९ || तए नए जम्मंत वज्जिय-निबिडमंतरायकम्म- दोसवसेण विहल- ववसाओ सोमो नाम सेट्ठी परिवसइ । विहवं fam न सिज्झति तत्थ तस्स कज्जाणि । अण्णया मोत्तूण उज्जेणी गओ अवंती - विसय-सीमा संठियं निवसंतपउर नाहलं, सालिसी साहिहाणं गामं, धरिओ तत्थेव नाहलेहि । दंसियं घरादणद्वाणं ववहरिउमारद्धो अंतरायखओवसमेण तं देसमासज्ज - संवढिओ ववहारो । विढवेइ दविणजायं । वच्चति दिणाणि । अण्णया सुपनयराओ सोमदत्तसत्थवाह सत्येण समं पुव्वदेस पर पत्थिया सीसगण संपरिवुडा समागया तं पएस सीमंधराभिहाणा सूरिणो । एत्यंतरे जेदृपढम- पक्खे चेव वुट्ठो निरंतरं तिणि दिणाणि । चिक्खल्ल - चिलिच्चिला दुस्संचारा जाया मग्गा । रयणिसमयकयनीलजपडावगुंठणा, अहिसाfरय व्व समंतओ हरिय-सामलतला संजाया मेडणी, जल-संदोहच्छाइया न लक्खिज्जति सम-विसमपएसा । Safar साहु सीमंधरसूरिणा “भो ! नाणाविहजीवेहि संसत्ता समतओ वसुंधरा असंजमबहुलो विहारो । अज्ज व बहु गंतव्वं ता पविसह गाममेयं । अणुजाणावेऊण गाम-सामियंमग्गेह वसहि । जइ लब्भइ तो एत्थेव वासारतं करेमो ।” गया साहुणो । दिट्ठो गामं पविसंतेहि एगो वुड्ढमाहणो । पुच्छिओ सो साहुहि-- " किमभिहाणो एस गामो ? को वा यस सामिओ ?" तेण भणियं - सालिसीसो नाम गामो, समरसेणो भिल्लाहिवई एयस्स सामिओ ।" साहूहि 2010_04 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे वसतिदाने सोमसेट्ठीकहा भणियं--"कहिं सो संपयं वट्टइ ?" तेण भणियं--"नियघरे।" गया साहू। दिट्ठो भिल्लाहिवो । वंदिऊण पुच्छिया तेण समागमणपओयणं । साहहिं भणियं--"जइ भणह साहवो एत्थेव वासारत्तं कुणंति ।" तेण भणियं-"को विरोहो?" तओ साहवो गाममज्झे वसहिं गवेसिउमारद्धा। न लद्धा कत्थवि। कमेण भमंता गया सोमसेट्टिमंदिरं। भद्दगत्तणओ वंदिऊण पुच्छिया सोमेण-“कओ तुब्भे ? किं-निमित्तं वा गाममज्झे पडियडह ?" तेहिं भणियं-"सुपइट्ठनयराओ सत्थेण समं पुव्वदेसं पइ पत्थिया अइजलेण गंतुमचयंता सीमंधराहिहाणा सूरिणो बाहिं चिट्ठति । इच्छंति य इहेव वासारत्तं काउं। तव्वयणेण वसहि मग्गामो। जइ अत्थि तो देउ देवाणुप्पिओ !" दंसिया सोमेण नियघरसमासण्णा एगा कुडी। पडिलेहिया साहूहिं। समागया सूरिणो। वंदिया सपरिवारेण सोमेण । कया तक्कालोचिया धम्म-देसणा। समप्पण्णो भद्दगभावो सेट्ठि-परियणस्स। भणिओ सूरिणा सेट्ठी-"जइ कह वि पओयणवसेण साहुणो तणं वा कळं वा डगलं वा भूई वा मल्लगं वा गिण्हंति तं तए अणुजाणि[य]व्वं ।" तेण भणियं--"अणुग्गहो ममेसो"। पुणो वि कया आगमाणुसारेण सूरिहिं सेट्ठिणो धम्म-देसणा--- न य जोइसं न गणियं न अक्खरा न वि य किंपि साहेमो। अप्पत्थामा अ सुणगा भायणथंभोवमा वसिमो।।३३०॥ पडिउवयारो धम्मो न हु अण्णो कोइ साहुपासाओ । जइ एवं भणह तुम ता वसिमो अण्णहा नेव ।।३३१।। सेट्टिणा भणियं-- “एवं पि वसह । अणुग्गहो मे।" तओ ठिया। पारद्धा साहूहिं नाणाविहा तवाभिग्गह-विसेसा । अप्पेगइया चउत्थभत्तिया, अप्पेगइया छट्ठ-भत्तिया अप्पेगइया दुवालसभत्तिया, अप्पेगइया अद्धमास-खवगा, अप्पेगइया मास-खवगा, अप्पेगइया दुमास-खवगा, अप्पेगइया तिमास-खवगा, अप्पेगइया चउमास-खवगा, अप्पेगइया दव्वाइचउव्विहाभिग्गह-वरगा, अप्पेगइया वीरासण-टाणट्ठाइया, अप्पेगइया उक्कुड्यासणिया, अप्पेगइया लगंडसाइणो, अप्पेगइया अंबर-खुज्जट्टाणठाइणो अप्पेगइया ईसिंपन्भारगयगया; अण्णे पुण सुण्णहरसुसाणाइठाणेसु काउसग्गकारिणो, अण्णे सुविसुद्ध-धम्मज्झाणझाइणो, तहा केइ चोद्दसपुव्वधारिणो, अण्णे पुण एक्कारसंग-बेइणो, एवं ताण विविह-तव-नियम-ठाण-काउस्सग्ग-करण-निरयाणं दसविहसाह-समायारि परिपालयंताणं बच्चइ वासारत्तो। जाओ सह परियणेण परमसम्मदिट्ठी सोमसेट्ठी। ___अण्णम्मि दिणे सविसेसुल्लसिय-जीववीरिएण विसुद्धराय-वंस-संभवेण पुरंदरनामधेय-मुणिकुमारेण विण्णत्ता सूरिणो-“भणह तो हं गच्छाओ विणिक्खमिय ठाणमोणाइयं विसेसाणट्राणं अणचिद्रामि।" सूरिणा भणियं-न संगयमेयं।" जओ-पडिसिद्धो सविसेसकारणं विणा भगवया एगल्लविहारो बहुदोससंभवाओ, जेण इत्थीयणपडिणीय-पमुहेहिं पए-पए दोसेहिं दूसिओ संतो एगागी लाघवं लभे। जओ जओ वि एगागी, निदिज्जइ दुज्जणे जणे । गुणवंतगुणवंतो वि गच्छवासी भवे भवे ॥३३२।। गच्छेण सारिओ संतो, साहु साहु त्ति मण्णइ। ईसि सा सिज्झमाणा वि दुम्मई दुम्मई मणे ॥३३३॥ एस गच्छो महाभागो, महाभागनिसेविओ । साहू साहिति कल्लाणं, कल्लाणं एत्थ संठिया ॥३३४।। गुणरयणागरो जेसिं, गच्छवासो पिओ पिओ। संजमो संजमो तेसि, सुकरो सुकरो सया ॥३३५।। संसारं संसरंताण संसरताणमुत्तमं । गुणगच्छाओ गच्छाओ निग्गमे रमई रमे ।।३३६।। नाण-दसण-चरणेहि, संगया संगया गणे । पराहीणा पराहीणा सया हुँति सुसाहुणो ॥३३७॥ जेसिं चायं गणे वासो सज्जणाणुमओ मओ । दुहा वाराहियं तेहिं निम्विकप्पसुहं सुहं ॥३३८॥ जं इमं साहुसंसरिंग न विमोक्खसि मोक्खसि । उज्जओ य तवे निच्च न होहिसि न होहिसि ॥३३९।। सच्छंदवत्तिया जेहि सग्गुणेहि जढा जढा । अप्पणो ते परेसिं च निच्च सुविहिया हिया ॥३४०॥ नवधम्मस्स हि पाएण धम्मे न रमई मई । वहए सोवि संजुत्तो गोरिवाविधुरं धुरं ॥३४१।। एगागिस्स हि चित्ताइ विचित्ताई खणे खणे । उप्पज्जति वियंते य वसेवं सज्जणे जणे ॥३४२।। 2010_04 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा तिव्वाभिग्गहसंजुत्ता ठाणमोणासणे रया। साहू दहति गच्छे वसंता कम्मकयवरं ॥३४३।। ता गच्छवासो चेव सोहणो विसेसओ नवजोव्वणाण तुम्हारिसाण ।" पुरंदरेण भणियं--"जइ एवं तो इमम्मि चैव गामासण्णे पव्वए एगागिणा वासारत्तो गमियव्वो" त्ति, भणिऊण निग्गओ। नाऊण निच्छ्यं मोणमासिया सूरिणो। इओ य तीए चेव पल्लीए सोमिलो नाम माहणो परिवसइ। नम्मया से भारिया, सरस्सई दुहिया। सा पूण रूवेण ओराल-सरीरा पढमजोव्वणा चेव वट्टमाणा विहिवसेण विहविया। विसण्णा जणणि-जणया । अण्णम्मि दिणे भणिया सोमिलेण नम्मया--"पिए ! स्वस्सिणी वच्छा सरस्सई । वियारबहुलं जोवणं । बहुजणाहिलसणीयं च । जओ तारुण्णय तह अंतरिण, अण्णु न भल्ला कोइ। लिंबू वि नव नव कुंपलिहि, ओ खज्जता जोइ ।।३४४॥ ‘विणडिय-वासाइ-मणिगणो विसमो विसमसरो। अओ तह कह वि सिक्खवेसु जहा नाणेइ कुलमइलणं ।” 'जमज्जउत्तो आणवेइ' त्ति, भणिऊण उठ्ठिया बंभणी। अण्णया रहसि भणिया सरस्सई--"पुत्ति ! चितावरो ते पिया ता सीलसंरक्खणे पयत्तेण जइयव्वं । जेण खेयणिज्जण विणा जस्स जंतुणो जाइ जोव्वणं । जोयणं सयल देसाण सहलं तस्स जीवियं ॥३४५।। पसुसाहारणा कामा कामाहारो य जोव्वणं । ता वच्छे ! तह करेज्जसु जह न जायइ लंछणं ।।३४६।। तीए भणिय-"अंब! भणाहि य मे तायं जहा सीलपरिपालणे महंतो पयत्तो वच्छाए ता न संतप्पियव्वं ताएण"। साहियं नम्मयाए सोमिलस्स, परितुट्ठो सो। अण्णया गया पओयणवसेण समासण्णगिरिवरं सरस्सई। दिट्ठो य णाए ईओ तओ परियडंतीए गिरिसु गुहामुहासण्णे काउसग्गेण संठिओ छत्तायारमणोरमसिरो, सुसिलिट्ठ-विसिट्ठ-सुप्पइट्ठमीचंदसमाणभालयलो, कुवलयदलदीहलोयणो, सरलसमुन्नयनासावंसरेहिरो, रइमयणहिंदोलयसरिस-सवण-पासजणिय-जणपहरिसो, परिणयबिंबीफलसरिसाहरो, संखसरिसरेहा-तिय-विराइय-कंधरो, पुरवरकवाड-वित्थिंण्णवच्छत्थलो, नगर-परिह-पलंब-बाहु-जुयलो, नवकंकेल्लि-पल्लवायंब-करयलो, छहियझससमाणोदरो पंचाणण-कडियडाणकारिकडियडो, करिवर-कर-सरिसोरु-जुयलो, अणुपुट्विवट्टसंठाणाजंघाजुयलविराइओ, कणय[वण्णसरिस]-कमल-कोमल-चलण-जुयल-जणिय-जण-विम्हओ, रंभारहिओ पुरंदरो ब्व पुरंदरो नाम मुणिवरो। एत्यंतरे सहसा चेव गहिरं गज्जिओ जलहरो । घणसद्द-सवणाणंतरमेव माणिणा माणगंठिदलणपच्चलो समंतओ तड्डवियसिहामंडलेहिं को कल-केयारवो सिहंडीहिं झलझलिया नयले विज्जुलिया। अणुकूलपवणपणोल्लिओ पसरिओ समंतओ कुडय-कयंब-बउल-नीव-सत्तच्छय-कुसुमाण पउरपुरंदरो व्व परिमलो। तओ सा वागरावडियकुरंगि व निस्संक विद्धा निसिय-सर-धोरणीए मयरद्धय-लोद्धएण असिक्खिया वि पयट्टा तक्खणा चेव तीए मयणवियारा । पेसेइ वारंवारं पुरंदराणगारं पइ भू-चाव-विमुक्क-कडक्ख-विक्खेव-बाणावलीं। वामहत्थेण सणियं सणियं संजमेइ ईसि ल्हसियं कडिल्लयं। दाहिणकरेणमाणेइ खसंतमुत्तरिज्जयं । पियालिंगणसमूसुअं व पुणोपुणो समूसवेइ बाहु-लया-जुयलं । पवणायतरुकंकेल्लिपल्लवं व दसण-दह्र काऊण पुणो-पुणो ईसिं चलंतं दंसेइ सहावारुणमहरोठें। निन्निमित्तमेव विलिहेइ वामचलणंगुलीहिं धरणीयलं । एत्यंतरे तयणुमग्गेण समागयाए--"पुत्ति सरस्सई ! कत्थ तुमं? वेलाइक्कमो वट्टइ। एहि घरं गच्छामो"त्ति, पयंपमाणीए निसुओ सद्दो जणणीए । तओ ईसि लज्जिरमाणसा नेहनियलसंदाणिय व्व, खलंत-पय-संचारा पुणो-पुणो पच्छाहुत्तं पलोइंती वारं-वारं जिभायमाणी गया थेवभूमिभागं । निसण्णा कुसुमिय-कुडवहे?ओ । दिट्ठा खणंतरेण गवेसमाणीए जणणीए मुणियमयण-वियाराए पुच्छिया तीए--"पुत्ति ! निरामयं ते सरीरयं?" सरस्सईए भणियं----"अंब ! जलिय-जलण-जालावली-ठियाणीव डझंति मह अंगाणि। दिसामुढ व्व न याणामि पुवावराइदिसिविभागं । सन्निवायगहिय व्व न तरामि भासिउं। अओ गच्छ तुम अहं पुण सत्य-सरीरा खणंतरेण समागमिस्सामि ।" 2010_04 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे वसतिदाने सोमसेट्ठी कहा तओ निरुद्ध-सई परुण्णा नम्मया । चितिउं च पवत्ता"वियलेइ कलाकुसलं, हसइ सुइं पंडियं विडंबेइ । अहरइ धीर-पुरिसं खण्ण रइवल्लहो देवो ॥३४७।। इममेत्थ पत्तयालं पच्छण्णा चेव पेच्छामि, कहिं पुण इमीए अणुराओ' ? भणिया सरस्सई--"पुत्ति ! अप्पमत्ताए अच्छियव्वं । गच्छामि अहं ।" तीए भणियं-"एवं करिस्सामि ।” गया नम्मया । थेवंतरं ठिया कथारि-कुंडंगंतरिया । एत्थंतरे उदिया सरस्सई। गहिऊण पत्त-पुडए पाणियं गोमयं च गया मुणि-कुमार-पुरओ। कयं मंडलं । दिण्णो पंचवण्णपुप्फेहि पयरो। पक्खित्ता पुरओ पुप्फंजली। उद्धट्ठिया चेव उत्तरिज्ज-वत्थंचलेण वीयमाणी चिट्ठइ। एत्यंतरे अलक्खिया समागया नम्मया भणिया तीए सरस्सई-“वच्छे ! सरसु। सयमेव कयं सील-परिपालणापइण्णं मा कलंकेसु । सरयससहर-सन्निहाई नियजाइ-कुलाई।" मोत्तूण लज्ज भणियं सरस्सईए--"अम्मो ! सीलेण मह न कज्ज, कुलाभिमाणम्स निवडउ वज्ज । जाई वि जाउ निहणं एसो मह संपयं सरणं ।।३४८।। ___ एवं सोऊण तुरियं गया नियघरं नम्मया । साहिओ एस वुत्तंतो सोमिलस्स । सो वि समाउल-माणसो चितिउमारद्धो-"कहं ण नाम इमाओ दुरज्झवसायाओ नियत्तिव्वा ? दंडम्मि कीरमाणे जइ कह वि अत्ताणयं वावाएइ तो नो सोहणं? अह विगयलज्जा घराओ विनीहरइ तह विठिओ चेव कुलकलंको। ता सामो चेव संगओ। एवं चितिऊण गओ माहणीए सद्धि पव्वयं सोमिलो। पुरंदरेण वि पडिपुण्ण-पइण्णेण पारिओ काउसग्गो। काऊण करंजलि भणिओ सरस्सईए - "जमन्भत्थियसूरो जइ करुणं कुणसि दुन्थियजणम्मि। मयण-सर-सल्लियंता परितायसु मं महासत्त! ॥३४९।। पच्छा वि हु आयत्तो धम्मो तुहधीरनिच्छियमणस्स। सुलहं पुणो वि सोलं, दुलहो पिय-संगमो सुयणु ! ।३५०। सोवसग्गमेत्थावत्थाणं ति, कलिऊण अदिण्णपडिवयणो चेव गओ ठाणंतरं पुरंदरो अंतरिओ कइवयदिणेहिं । तओ सा मुसिय-सारभंडार व्व विविहं विलविउमारद्धानिण्णेह कए नेहाउलेण हे हियय ! मुक्कमज्जाय ! लहुई-कयम्हि निल्लज्ज ! संपयं कत्थ वच्चामि ।३५१। जओसब्भाव-नेहभरिए रत्ते रज्जिज्जइ त्ति जुत्तमिणं । अणहियए पुण हिअअंजं दिज्जइ तं जणो हसइ ।३५२। एमाइ बहुप्पयारं विलविऊण गया कयंबपायवतले । दिण्णा बाह-जलतरंत-तरलतारा-कराला दिगंतरेसु दिट्ठी। वियणं नाऊण समारूढा कयंब-पायवे बद्धो सिरोहराए उत्तरिजण पासओ। कओ पणिही-“भो ! भो! भवंतो लोगपाला! भयवई वण-देवयाओ! जहा जम्मतरे वि इमिणा सह समागमो मह संपज्जइ तहा करेज्जह" एवं भणिऊण विमुक्को अप्पा । जावज्जवि न मुंचइ पाहिं ताव गया तं पएसं जणणि-जणया। दिट्टा पडिय-निरुद्ध-कंधरा, अमरसुंदरि व्व पायवतलेहि धरणितलमफुसमाणी कंठगय-पाणा सरस्सई । "हा ! कज्जं अकज्ज" ति, भणमाणेहि छिण्णो पासओ। संवाहिया सिरोहरा। सित्ता सीयल-सलिलेण। पविजिया वत्थंचलेण। खणंतरेण लद्ध-चेयणा भणिया तेहि“वच्छे किमेवं? तए महासाहसं समणुट्रियं। न एस उवाओ पियजण-समागमस्स। थिरा भवसु । तहा-तहा जइस्सामो जहा संपज्जइ वच्छाए समीहियं।" एवं समासासिऊण सरस्सइं पडिनियत्तेहि दिट्ठो एगत्थ फासूए सिलायले निसण्णो पुरंदरो। पुरओ काउं सरस्सइं भणियं सोमिलेण-"भयवं! सचराचर-जीव-वच्छल ! करुणामय-मयरहर ! सरणागयसरण! मुणिय-अब्भत्थणा-भंग-दुक्ख ! अब्भत्थयामो किपि भवंतं। एसा अम्ह दुहिया सरस्सई नाम जम्मतर-पणयपणोल्लिया इच्छइ तुह चलणसुस्सूसणं काउं" ति भणिऊण पाडिया चलणेसु । तस्स वि भगवओ सायरस्स व सरियासहस्सेहिं मरुस्स व खर-पवण-गुंजावलीहिन धम्मज्झाणाओ चलइ मणागमवि माणसं।" पुणो-पुणो भणंतो भणिओ पुरंदरेण सोमिलो–“भद्द ! न एवंविहं तुह भणंतस्स संगयं । न वा मह कुणंतस्स ।” तओ विलक्ख-वयणेण भणिया सोमिलेण 2010_04 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६. मणोरमा-कहा सरस्सई -"पुत्ति ! पुणो वि भणिस्सामि । गम्मउ ताव स-भवणं ।" पडिवण्णमिमाए। गयाणि सघरे । विमण-दुम्मणाए अइवाहिओ वासरो। समागया रयणी। णुवण्णा सयणिज्जे । निव्वावारत्तणओ सविसेसदुक्खिया पलविऊमारद्धा-- रोइ-विरहीण दुक्खं दुगणं दिवसाउ वियरई रयणो। अहव हय निग्घिणाओ जह महिलाओ न तह पुरिसा ।३५३। चोर-परदारियाणं दुविहदुहाणं निसायराणं च । असुहाणं सव्वाणं निसे निसिसे तुमं ठाण ॥३५४॥ रोयंतु नाम तं जणमपेच्छमाणाणि दड्ढनयणाणि । तं हियय किं विसूरसि साहीणे चितियव्वम्मि ।।३५५।। जइ वि हुसो निण्णहो मज्झ मणं तहवि तस्स विरहम्मि । दज्झइ रवि-कर-संतत्त-वालया-पडियमच्छं व्व ।३५६। नयहिं सो य दिट्ठो ताई चिय दहउ एस पिय-विरहो । मज्झ-गयं पि हु डज्झसि हियय ! तुम कीस एमेव ।। हियय ! तए सच्चविओ लोइय-आहाणओ फुडं एसो। की रेण खओ वाडो बंधिज्जइ पड्डयस्स महं ।।३५८ ।। अण्णण कयं अण्णो न भुंजए अलियमेरिसं वयणं । सो दिट्ठो नयणेहिं, जाओ हिययस्स संतावो ॥३५९।। एवं विलविऊण सदुक्खं रुयमाणी पुरंदरेण [परिहरियं] अप्पाणं मण्णमाणी लहिऊण अंतरं एगागिणी चेव निग्गया घराओ। गया तम्मि चेव गिरिगुहामुहे जत्थ कय-काउसग्गो पढमदंसणेण दिट्ठो पुरंदरो । पूइओ कुडय-पुप्फेहि सो पएसो। खलंतक्खरं जंपियमिमीए-"पिय पुरंदर! पविचयसु संपयं मह हिययं । मा तुमंपि इमिणा सह विणासं पाविहसि"? एवं भणिऊण गया गिरिनई-दहासन्न-वंजुल-पायवे। तमारुहिऊण विमुक्को अप्पा अगाह-जलमज्झे । अप्पघायग त्ति, कलिऊण विमुक्का पाणेहिं। समप्पण्णा वाणमंतरी। इओ पभाय-समए न दिट्ठा नम्मयाए सरस्सई। साहियं गंतण सोमिलस्स तेण वि गवेसिया। न दिट्टा । तओ पुरंदरं पइ समुप्पन्न-मच्छराए जंपियं नम्मयाए--"अज्जउत्त! बहुप्पयारं भणिएण वि न पडिवण्णं तुह क्यणं तेण समणाहमण। जइ कह वि मया होज्ज सरस्सई ता 'थी-घायगो एस समणगों' त्ति भणिय पाडाविज्जंतु बंभणा-तालं। एयं सोऊण ठइयं सोमिलेण सवणजुयलं । पडिभणिया य बंभणी-- जइ धम्मट्ठिउ नेच्छइ साहू, तो तसु कइसा एव दुगाहू । वुरुया बंभणि सूया तोरा, विरहि मरंतहं कासु निहोरा ।। ता जाइवि वालिज्जउ वाला, बोल्लि म बंभणि एरिस आला । जइ सा मरिसइ विरहकराली, ता कसु पडिसइ बंभण-ताली ॥३६॥ अप्पकामाए चेव पडिवण्णं बंभणीए । गयाणि गिरिवरं। दिवा दह-तीरे मया सरस्सई। हा! हा! राव-भरियकंदरोदरं परुण्णाणि । सक्कारियं कडेवरं। कयाणि मय-किच्चाणि । कालेण जायाणि विसोगाणि । अण्णम्मि दिणे पओयणवसेण गया नम्मया सोमसेट्ठिमंदिरे। पुच्छिया सुमंगलसेट्ठिणीए दुहिया-मरणवुत्ततं । साहियं नम्मयाए। सुमंगलाए भणियं-"न सोहणं मरणं ।" साहु-मच्छरेण जंपियं नम्मयाए--"सील-संरक्खण-फलमेयं ।" तीए भणियं-"कहं?" नम्मयाए भणियं-"पेसिया मए पओयणवसेण सरस्सई [गिरिगह] दिदा तत्थ परिब्भमती पुरंदर-साहणा। संजायाणरागेण पत्थिया तेण न इच्छियमिमीए। बला वि घेप्पमाणीए पक्खित्तो अप्पा दहेसु।" मंगलाए भणियं"अघडमाणमेयं । जे निय-परिणि-घराइयं परिहरिऊण निक्खंता ते कहमेवं कुणंति ?" तीए भणियं-- "सुमंगले ! एरिसो एस पासंडो। न एत्थ परमत्थबुद्धी कायव्वा ?". एत्यंतरे समागओ सोमसेट्ठी सुओ तेण वि एस वइयरो। निद्धाडिया नियघराओ नम्मया। भणिया सुमंगला"पिए! असंबद्धपलाविणी एसा। न इमीए वयणाणि कण्णे कायव्धाणि।" गंतूण उवालद्धो सेटिणा सोमिलो। कीस तुम नियधरिणीं मुणिजणाभिमुहमसमंजसाणि जंपमाणी न वारेसि?" तेण भणियं--"वारिस्सामि।" सिक्खविया सोमिलेण रहसि रयणीए। न किंपि पडिवज्जइ। ____तओ "मुणिजणमब्भक्खाण-दाणेण दूसयंती अप्पाणं पावे वोलेसि” त्ति खरयरं भणिया। पडिवण्णमिमीए तस्स पुरो। न पुण इत्थीपुरओ पयंपंती चिट्ठइ। फुट्टो एस वइयरो सयलगामे । निसुओ पल्लिनाहेण । सद्दाविया सूरिणो। 2010_04 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ यधणदेवकहाणगे वसतिदाने सोमसेटठीकहा सोमेण भणियं-"किमायरिएहि अहमागच्छामि।" गओ। पुच्छिओ समरसेणेण--"किमेरिसाणि लोओ पयंपइ?" सेट्टिणा भणियं-"नाहं वियाणामि" ? तओ सोमिलो सद्दाविओ। पुच्छिओ य, तेण भणियं-"अलिय-भासगो लोओ। काराविया मूलसुद्धी। परंपरएण ताव गया जाव नम्मया। न सा अन्नं दसइ। भणइ य-मए चेव दिट्ठमेयं ।" पुरिसेहिं भणियं-"जइ एवं ता एहि पल्लिनाहसमीवं?" समागया। पूच्छिया तेण, तं चेव भणइ । तओ निरूवियं समरसेणेण सेट्ठि-वयणं। सेट्ठिणा भणियं-"जइ एवं तो अत्थेत्थ सपाडिहेरा सोममुहा नाम देवया, सा सुद्धं मुयइ असूद्धमद्धट्रियं चेव निरुद्धवयण-पसरं अहोरत्तं जाव धरेइ । पच्छा सडियजीहं मुयइ । तत्थ सुद्धी कीरउ।" समरसेणेण भणियं-"सम्मयमेयं । सहावेह तं समणगं ।" सेट्ठिणा भणियं---"अलं तेण। अहं तदाणे धण-पाणेहि ववहरामि।" पडिवण्णं पल्लिनाहेण। तओ कयण्हाण-विलेवणो नियंसिय-सिय-वसणो सिय-कुसुममालोवसोहिओ समागओ पल्लिनाह-सगासं सेट्ठी। विमणा समागया नम्मया समं सयललोएण। समागयाणि देवया पुरओ। कया सावणा सेट्टिणा । 'सुद्धो' त्ति न थंभिओ। गहिऊण देवया सिराओ कुसुममेगं समागओ सयललोएण पसंसिज्जंतो सभवणं । करावियं महया वित्थरेण वद्धावणयं । परमाणंद-निब्भरा सुमंगला । जाया जिनसासण-समुन्नई उप्पाइयं खाइगसम्मत्तं सेट्टिणा। परित्तीकओ भवोदही । समागओ सूरिसमीवं । वंदिया सूरिणो विणय-नमंतुत्तिमंगो। निविट्ठो सुद्ध-धरणीतले । उववूहणासारा कया आयरिएहिं धम्मदेसणा। तं जहापढ़मं तुमेहि पत्तं जिणेहिं जं विजिय-राग-दोसेहिं । सम्मत्त-महारयणं पढम वि य रण्णमज्झम्मि ।।३६२।। भरहेण वि जं पत्तं भरहवइत्तं नमंतसामंतं । आणाणसारि सुरासुर-साहिय-नीसेस-करणिज्जं ॥३६३।। बाहुबलिणा वि पत्तं बाहुबलं तं तहाविहं तइया । जेण भरहो वि समरे संसयमारोविओ परमं ॥३६४॥ वसुदेवो तरुणीयणमणमोहणपरम-रूव-संपण्णो । दसमो दसारयाणं जं जाओ भरहवासम्मि ॥३६५।। तं सव्वं मुणिजण-पवख वाय-संजणिय-पुण्ण-माहप्पं । निट्ठविय अट्ठकम्मा इइ सव्वणूजिणा बिति ।।३६६ ।। ताधण्णो चेव तुमं जाइ-जम्मो य तुज्झ सहलाई । जेण तए मणिकज्जे धण-पाणा तिण-समा गणिया ॥६६७।। जओसगुणजणपक्खवाओ सगणसब्भाव-सोय होइ कायव्वो। एसा जिणाण आणा एस च्चिय धम्मसारो त्ति ।३६८।। __एवं बहुजणसमक्खमुववूहिओ संतुटुमाणसो गओ सभवणं सोमसेट्ठी । नम्मया पुण सावणं कुणमाणी चेव निरुद्ध-वइपसरा उद्धट्रिया चेव धरिया अहोरत्तं जाव पच्छा सडिय-महा मक्का । बहजण-धिक्कारहय चेव कोहावेस-रत्तच्छदुप्पेच्छेण अमरिसवस-विणिज्जंकारविस-विसंठलवयणेण निद्धाडिया भत्तारेण । भणिया-"पावे! न पुणो मह घरे पविसियव्वं ।" तओ चलिया साल-नयर-संठियनियभाउणो समीवे । कमेण पत्ता एगागिणी रयणीए उज्जणिबाहिरयाए। दिट्ठा य खुद्द-मंत-साहगेण । तत्थ पुण एस कप्पो-इत्थीरूहिरेण मंडलपूया कायव्वं ति काऊण नीया मसाणं । तं च केरिसं-"कत्थ वि मडयमुक्कहक्कुकंपिरमरंतअप्पसत्त-मंत-साहयं, कत्थ वि परितुटुखगकोटखजंत दीह-निद्दापसुत्ताणे हयं, कहि (पि करकरेंतकरवत्त-कट्टिज्जंत-तक्कर-मुक्क-करुण-सद्द-भरिय-मसाणभू-मंडलं, कत्थ वि सूलारोवियनरसुमरिज्जंताखंडलं, कत्थ वि किलिकिलेंतवेयालोग्गालिय-रुहिर-वसा-सलिल-संसित्त-सिम्मिसित्तिमित्तवियाचक्क-चच्चिक्कियं, कत्थ वि मय-माणुस-संसासायण-मुइय-महासिस्साराव-सवण-संभंत-कायरजण-मुच्चंतजीवियं, कत्थ वि जोगियणजविज्जत-मंत-सामत्थ-समुट्ठिय-अक्खय-मडय-करसमप्पियकर पुरिसयं, कत्थ वि निज्जलिय-खायरंगार-नियरमज्झ-नियलोह-कीलोवरिनिविट्ठ-पब्भटू-विज्जविज्जाहर-जविज्जंत नहगामि विज्जयं, कत्थ वि पिसिय-रस-लुद्ध-रुहिर-पाण-लोल-कत्तियाहत्थ,दुटु-डाइणी-छिज्जंतसूलारोविय-सजीव-पुरिसविमुक्क-क्कंद-सद्द-सवण-समुप्पण्ण-हरिस-भरनिब्भर-नच्चंत-वेयाल-सय-संकुलं ति । अवि य 2010_04 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५० मणोरमा-कहा जलंत-जलण-भीसणं, मुच्चंतकरुण-नीसणं, पलंबमाण-चोरयं, रणताणाहरोरयं, ॥३६९।। सुव्वंतसिवासद्दयं, भमंतजोगि-विदयं, हिंडंतजोगिणीगणं, मिलतडाइणीजणं, ॥३७०।। ति __एवंविहे मसाणे काऊण रत्तचंदणेण मंडलं निवेसिया य मंत-साहगेण--"सुदिळं करेसु जीवलोग। सुमरेसु इट्ठ-देवयं।" तओ सा भयतरल-लोयणा पवण-हय-पण्णं व कंपंत-सव्वगत्ता एवं विलविउमाढत्ता-- पुवि भट्ट ! भणंतो मा भट्टिणि ! मज्झ भोगणं देज्जा। जा अप्पणा ण भुत्तं इण्हि कह निठुरो जाओ ।।३७१।। वत्थाहरण-विलेवण-पुष्फ-फलाईणि मज्झ दाऊण । भुंजतो सामि ! सयं इण्हि कह निठ्ठरो जाओ ।।३७२।। जाईसो पुण'उ अणुराउ सुह्य तारिसो तुब्भ हट्ठो । अकंडकुविएण झत्ति विहिणा कहं छिण्णो ।।३७३।। तइया नाह भणंतो पिए तुम मज्झ जीविय समाणा । एण्हि घेत्तृण गले कह सहसा उज्झिया एवं ।।३७४।। हो अंब ! चंदकरसन्निहस्स वंसस्स मइतिणो पावा। कि जणियाहं तुमए. ताय ! तए पालिया कीस ॥३७५।। एवमाइसकरुण-जण-हियय-संघट्टजणगं पुणो पुणो विलवंती कडिढऊण कुविय-कयंत-जीहा-करालं कत्तियं पहया कंधरा-देसे मंतसाहगेण । रुद्दज्झाणेण मरिऊण गया छट्ठ-पुढवीए। इओ य पुच्छिओ सूरिहि पुरंदरमणिवरो--"कि निबंधणो एस ते कलंकागमो?" साहिओ तेण सव्वो वि जहट्रिओ वइयरो। पसंसिओ सूरिहि । तव-संजम-निरयाणं वच्चंति दिणाणि। अण्णया समागयाए पज्जोसवणाए, वक्खाणिज्जते पज्जोसवणा-कप्पे, सुणंतेसु सव्वेसु साहु-सावएसु, पवणाहयपईवसिह व्व खणदिट्ठ-नट्ठो जाओ पुरंदरमणिवरो। विम्हयवसुप्फुल्ललोयणा परोप्पर मुहाणि समवलोइउं पवत्ता सहा । चलणेस निवडिऊण विणयपूव्वं पूच्छिया सोम-सेटिणा सूरिणो-"भयवं! किमम्हाण एस मइ-विब्भमो? उयाह सच्चमेव नत्थेत्थ पूरंदरो?" उवओग-पुरस्सरं जंपियमायरिएहि-"रागविलसियमेयं ।" सेट्रिणा भणियं-"कहं?" सरिणा भणियं-"सा मोमिलसया सरस्सई जलपवेसेण मया । सा मरिऊण वाणमंतरी जाया । तीए सपब्व-भव-सिणेहाणबंधेण विसयासेवण-निमित्तं समहमज्झट्टियसुव्वेलए अवहरिऊण नीओ पुरंदरो। निमंतिओ भोगेहिं । न इच्छियं तेण । पइदिणं धम्मदेसणं कुणंतेण सा वि सम्मत्तं गाहिया। संजाय-पर छायाव। पूणो वि सद्राणं साहरिस्सई ।" सेट्रिणा भणियं--"भयवं ! केरिसो इमाए पुव्व-भव-सिणेहो?" सूरिणा भणियं-“सोम! सुण," - अत्थि इहेव जबुद्दीवे दीवे भारहे वासे दक्षिणावहे सयलनयरतिलयभूयं सुब्भ-अब्भलिह-पायार-सिहर-संरुद्धरवि-रह, बहुविह-तरुकुसुम-पसरंतसार-परिमल-वासियासेस-पेरंत हंसउरं नाम नयरं । तत्थ य सूरो व्य निग्गय-पयावो हंसो नाम राया। सविलासगइ-विणिज्जिय-रायहंसिया हंसिया से महादेवी । ताणं पच्छिमे वयसि वट्टमाणाणं बहुहिं उवाइयसएहि एगा चेव दुहिया जाया । उचिय-समए पइट्टावियं नाम हंसप्पहा। अइववल्लहा जणणि-जणयाणं सिणेहसारं लालिज्जमाणी कालं गमेइ । अण्णया सहियणसमेया नाणाविहकीलाहिं कीलमाणी गया हयमुह-जक्खालयं । सोवहासं पणमिओ गज्झगो । पयाहिणं कूणमाणीए दिट्ठो काउसग्गसंठिओ, मल-मलिण-वसणो, दीह-दसणो, सदीहलंबंताहरो, करह-कराल-कंधरो, कज्जल-कसिण-छवी, विविहतव-सोसियसरीरो, मुणियसवण्णु-सासणसारो दमसारो नाम मुणिवरो। तं दठूण निच्छूढमणाए भणियं च सोवहासं सहीण पुरओ-- घोडयमुहो व्व देवो, पुण करह-कंधरो समणो । गुरु-देवाणं विहिणा, सरिसाण समागमो घडिओ ॥३७६।। सोऊण इमं वयणं मणिदेहं पविसिऊण सो जक्खो। कुविय-कयंतुब्भड-भिउडी-भासुरो भणि'उमाढत्तो।।३७७।। सत्त-भवगहणाई मुणि उवहासेण पाण-जाईसु । भमिहिसि भोग-विहीणा दुह-दुहिया दुहवा पावे ॥३७॥ 2010_04 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-संभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सरस्सईपुव्वभवे हंसप्पहाकहा तं वज्जपडण-दुसहं वयणं जक्खस्स अंतीए सोऊण । भयवस-वेविरदेहाए दीणवयणाए संलवियं ॥३७९।। भयवं ! सुरनर-संथुइय ! सचराचरजीव-वच्छ ल पसंत ! दयरसिय ! प सिय सिग्छ, खमेसु ज मेऽवरद्धं ति ।। को हसइ जाणमाणो, तुह चरियं चंदचंदिमा सरिसं । जो पुण अयाणमाणो हसइ हओ सो सकम्महि ।।३८१॥ अण्णाणं अवरज्झइ न भाव-दोसो जहित्य मणिपवर ! तह होज्ज साणकपो करुणायर मह तुम चेव ।।३८२।। तव्वयणायण्णण-सुप्पसण्ण-चित्तेण तेण जक्खेण । पडिभणिया सा वाला वच्च तुमं धीवर-कुलम्मि ।३८३। तत्थ वि सुहिया सोहग्ग-संजया जणिय-जणमणाणंदा । इमिणा चेव भवेणं सावंतं पुत्ति ! पाविहिसि ।।३८४।। इय वोत्तं तह सविया जह सा धीवरकुलम्मि अवयरिया। गंतूण सहीहि तओ पसाहियं जणि-जणयाणं।३८५। सोऊण इमं वयण अम्मा-पियराण सोग-भरियाण । घण-घडिय-मयंक-समप्पहाणि वधणाणि जायाणि ।।३८६।। भणियं च महीवइणा पज्जत्तं देवि ! गरु-विसाएण । वामाउ वि वामयरं कुणइ विही तत्थ को खेओ? ।।३८७।। एवं संठविऊण अत्ताणयं ठियाणि ताणि सा वि कण्णगा अकम्हा चेव दिट्ठा एगेण धीवरजवाणएण । सर्याणज्जगया, पुच्छिया ससंभमेण-"को तुम? कत्तो वा समागया ?" सा वि बाहुल्ल-लोयणा रुयइ चेव न कि पि जपेइ। तओ भणिया तेण सया सण्णिहिया गंधिला नाम नियदासी-"तह कह वि पण्णवेसू एयं जहा नियवुत्तंतं साहेइ ममं च पइं पडिबज्जइ । तीय वि तहेव ओयरिऊण बहप्पयारं सपणयं पूच्छिया । कहिओ हंसप्पहाए जहावट्टिओ सव्वो दइयरो । पडिपूच्छिया य गंधिला-"तुम पि कहेसु का एसा महावगा? का वा एसा महाडवी? को वा एस आयार-सुणिज्जंत-महाकुल-संभवो धीवर-जवाणो ।" ताए भणियं-"सूणेउ सावहाणा पियसही।" अणवरय-विगलंतामलबहल-मय-सलिल-लोलालि-पडलारावण-संजाय-भूरि-संरंभ-करि-नियर-कराकरिसण-भज्जत-तुंग-तरु-विसर-विगलंत-रस- कसा. इय-जलपूर-पूरिओभय-तडासण्णवियसिय-वउल-तिलय-कूरबय-कणियार-अइमत्तय-सहयार-संदोह-सूरहि-कुसुम-गंध-लुद्ध-भमतकिन्नर-विलासिणी . . चिर-सेविय-परिसर-लया-हरा, हर-हास-धवल-निय-जुयइ-चाडु-कम्म-करण-पवर-हंस-रहंगपमुह-विविह-विहंग-गणोवसेविया, विझगिरिविणिग्गया, सयल-जण-सम्मया नम्मया नामसा महाणई । जा वासुदेववच्छत्थली व निम्मल-कमलाकर-विराइया, रामायणकह व्व राम-लक्खण-पयार-रेहिरा एसा पुण विझाडवी । जो महापुरवरि व्व समंतओ विसालोवगूढा पहाणवंसाइण्णा बहुवालिया य, महानरिंद-रण-भूमि व्व दीसंताणेगसकुंतसरचक्कवाया खग्गाभिघाय-दलिज्जत-मत्त-मायंग-कुंभत्थला य, निसिसमय-महाराय-सभाभूमि व्व दीवियासयसोहिया बहु-कवि-संगया य, अग्गिहोत्तिय-चुल्लि व अणवरय-दझंत-कट्ट -संघाय-जलण-जाला-जोग-फुटुंत-महुयाल-गलंतमहु-बिंदु-संदोह-हुव्वंतहुयासणा य, चंडालजणावाणय-भूमि व्व वियरंत-मत्तमायंगा पयड-पलासा य, लंकाउरि व्व वियरंत-बहुनिसायरा विभीसण-संगया य, पंडव-सह व्व वियरंत-जुहिट्ठिल-भीम-अज्जुण-नउला सहदेवोवसोहिया य, लीलापहाणविलासिणि व्व विसट्ट- केलि-कमल-पगलत-मयरंद-बिंदु-पवाह-पिजरिज्जंत-पओहर-वर-तिलय-विभूसिया य, कत्थइ नयल-सिरि व्व वियरंत-धणहत्थ-लोद्धया सूक्कगयसिरसणाहा य, कत्थइ जेट्टक्कमूलकलिया सुचित्ताणुगया य, कत्थइ भद्दवय-सहिया उदिता विसाह-पयड-दीसंतमंदारा य, कत्थइ वियरंत-बह-रिक्ख-रेहिरा रोहिणी-रमणीया य, कत्थइ सत्तसत्तम-महरिसि-संचार-साहिया पयड-दीसंत-मयरा य, कत्थइ वियरंत-धुवागत्थिया कत्तियाणुगय-निसायर. संगया य, एसो पुण इमस्स चेव नम्मयोवगंठ-संठियस्स वसंतसुंदर-गामस्स सामिओ सूरविक्कमो नाम धीवरा हिवई । हंसप्पहाए भणियं-“कहं रायसूयसूयगाणि इमस्स लक्खणाणि?" तीए भणियं-"सूठ नायं पियसहीए । सो एसो हि कलिंगाहिस्स सीहक्किमराइणो पुत्तो। कोउहलेण करिकलह-गहणत्थमागओ, अओ तओ परियडतो य पत्तो वसंतसुंदरगामं । बाहिरियाए रायतणओ समागओ त्ति, सोऊण निग्गओ जलमुहो धीवराहिवई । सगोरवं पवेसिओ, तेण गाम मज्झे उवायणी काऊण मुत्ताहल-रयणमाईणि विसज्जिओ। गओ निययावासं । 2010_04 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२ मणोरमा-कहा पेसिया पत्थओ पहठं मणि-रयणं गहाय जलमहेण । जलकता नाम नियहिया पत्ता तमुद्देसं ।।३८८।। तो दूरकयपणामा खलंतचलणा ससज्झसा बाला । पत्ता कुमरसमीवं, विसमसरालिद्धसव्वंगा ।।३८९॥ चइऊण बालियासुलहसज्झसं तरलतारया तीए । तोरवियपंचबाणा दिण्णा दिट्ठी कुमारम्मि ॥३९०।। जम्हा जणमझगया वि वाढं बद्धा वि लज्जरज्जए। वल्लहजणमणधावइ वम्महपडिपेल्लिया दिट्ठी।३९१।। अगणियपरियण लज्जं पम्हटकुलक्कम विगयसंकं । पसरंतसाससूइयहिययायासं जणपयासं ॥३९२।। कुमरेण वि सविलासं ससिणेहं सायरं ससिंगारं। वलियच्छिण। सयण्हं तीसे मुह-पंकयं दिट्ठ ॥३९३।। ताव लज्ज मज्जाया, ताव उवएसु गणिज्जइ । जाव न पियमाणुसह, दिट्ठि-गोयरि निवडिज्जइ ।३९४।। ताव गहिरगंभीरिम, गरुई सायरह । जाव न करिहिं करंबिउ, होइ निसायरह ॥३९५।। अण्णोण्ण-दसणामय-सित्ताणि व ताणि वियसियतराणि । जायाणि जायसोहाणि कुवलयाई व नयणाइं ।३९६ । दोण्हं पि पढमदंसणपसरियमयणग्गिजालपज्जलियं । वारं वारं वेवइ संगमसुह-संकिर हिययं ।।३९७।। तत्तो गयलज्जाए पयंपियं धीर-धीवर-सुयाए । धण्णाहं जीय तुमं सक्खं चिय अज्ज सच्चविओ ॥३९८।। एसोतस-थावर-विस-पणासणो तुज्झ करयलप्पणई । तायाएसंण मणी कायव्वो मज्झ करेणं करेयव्वो ।३९९।। इय भणिए तेण लहुं हत्थो हसिऊण अप्पिओ धणियं । संपीडिऊण सुइरं पणामिओ तीय वि सलीलं ।।४००।। तो ताणि परोपर-पाणि-फंस-संगलिय-सेय-सलिलाणि । मयणानल-विज्झवणत्थं व सीय-सलिलण सित्ताणि । खणमेत्तमच्छिऊणं सिणेह-सारेहिं सोवयारेहिं । वयहिं बीय-दिवसे पुणो वि सो पुच्छिओ कुमरो ॥४०२।। अबलायणम्मि दाणे कुमार-पसिऊण तहा करेज्जासु । जह भुज्जो वि ह जायइ तए समंदसणं सुहय !।४०३।। इय भणिउं चलिआए तीसे पच्छामुहं नियंतीए । तत्थट्ठियं पिव चित्तं आणेउं पेसिया दिट्ठी ।।४०४।। कुमारेण वि ससिणेह अणिमिसदीट्ठीए ताव सच्चविया । अंतरिया जाव वणंतरेण सा धीवरं गुरुहा ।।४०५।। तओ पइदिणं अवरावरोवायण-मिसेण गमागमं कूणमाणीए अण्णोण्णालावेण य तहा वसीकयं कुमारमाणसं जहा पयडमेव पत्थिओ तेण तप्पिया ! 'कल्लाणमेयंति, भणिऊण पडिवण्णा तेण। परिणीया गंधव्व-विवाहेण । तत्तो वारंवारं वारिज्जमाणो वि परियण-जणेण उज्झिय-कुलाभिमाणो कुमारो धीवरो जाओ। को तस्स अहव दोसो जाइ-विरुद्धं पि कुल-विरुद्ध पि । अकुणतं पि पुरिसं बला वि मयणो करावेइ ।।४०६।। चंडाणिल-विहुणिय गुरुतरंग-पक्खुहिय-जलहिजल-पसरो। रुब्भइ कहि वि कयाइ वि न उणो अणुरत्तचित्तस्स ।। एत्यंतरि असमंजसमिहिं विहियं ति पेच्छिउं सूरो। लज्जंतो विव अत्थगिरि-सिहरि-सिहरं समारुढो।।४०८।। नं नज्जइ रोसेण व रत्ता संझा दिसा-बहूणं पि । दठूणाकज्जमिणं सामीभूयाणि व मुहाणि ॥४०९।। तओ अकयकज्जो पडिनियत्तो कुमारपरियणो पत्तो सट्टाणं । कुमारो वि पाणिग्गहणदियहादारम्भ-निब्भराणुरायरत्तमाणसो पवड्ढमाण-नाणाविहपरिहासं, अणवस्य-चाडुकम्मकरण-पयडिय-सिणेहसारनिब्भरं, सहरिसमासेवमाणो विसयसुहं कालं गमेइ। अण्णया मरतेण धीवराहिवेण 'जोगो' त्ति कलिय एस चेव य पए पट्टाविओ। कयाइ मरणधम्मयाए जीवलोगस्स, कालेण कवलिया सा इमस्स घरिणी। काऊण तीए मरणकज्जाणि अकय-कलत्तसंगहो चेव चिट्टइ। अज्ज पुण तुममणेण दिदा साहिलासमवलोइया संभासिया य। जइ ते रोयइ तो सरिस-समागमेण कयत्थो हवउ विही।" पडिवण्णमेईए। सिणेहसारं विसयसुहमणहवंताण वच्चंति वासरा। एगया गयाणि पउमसरमेगं । दिट्ठो तत्थ पियाए चाडुकम्म कुणंतो रहंगो। हंसप्पभाए भणिओ य पई “नाह ! गाढो इमस्स पणइणी पइ सिणेहो लक्खिज्जइ। जइ कह वि विजज्जइ ता किं करेइ" ति, भणिऊण गहिया तीए रहंगी। 2010_04 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-संभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदत्तकहाणगे वसतिदाने सोमसेट्ठीणो खेमंकरभवो हियय-संघट्टेण मओ रहंगो। इयरी विमुक्का पाणेहि । सो पुण धीवराहिवो पयइ-भद्दगो 'धम्मो भविस्सइ' त्ति, नम्मयमुत्तारेइ जइ-जणं तप्पच्चयं समज्जिणेइ पुण्णं । अण्णया अहाउयक्खएण मरिऊण समुप्पण्णो जयत्थले नयरे जयधम्मनरवइस्स जयावलीए देवीए कुच्छिसि पुत्तो। कयं से नामं पुरंदरो । इयरी वि एयम्मि चेव गामे सोमिलसुया सरस्सई जाया । रहंगमिहुणकम्मोदएण भोगसमए गहियवयं च दळूण पुरंदरं अणुराग-वसओ मरिऊण वाणमंतरी जाया।" तं मुणिय विम्हिया परिसा। एवं तत्थ वसंताण समइक्कंतो वासारत्तो । गहिओ वसहिदाणाभिग्गहो सोमसेट्टिणा । विहरिया अण्णत्थ सूरिणो। सोमसेट्ठी वि परिपालिऊण सावगत्तणं कयाणसणो मरिऊण समुप्पण्णो अच्चुए कप्पे महिड्ढियसुरवरो। तओ चुओ खेमंकराए नयरीए जुगबाहुस्स रणो जगंधराए देवीए गब्भे संजाओ। “देमि य अभयदाणं, कारावेमि कारागार-सोहणं, उक्कर करेमि जणवयं" ति जाओ दोहलो। तहेव संपाडिओ नरवरिदेण। संपुण्णदोहला सुहं सुहेण कालं गमेइ। अण्णया पूण्ण-चउहसीए पया-पूण्णेहि देवी दारयं पसूया। वद्धाविओ राया कल्लाणियाहिहाणाए दास-चेडीए। दाऊण पारिओसियं विसज्जिया सा। राइणा समाइट्ठ वद्धावणयं । कयं ऊसिय-धयपडागं, पइभवण-निबद्धवंदणमालं, वंदणमालाहेट्र-निविजलपडिपुण्णकलसयं सनगरं रायभवणं । तओ गायंतेसु कलकंठकठेसु गायणेसु,वायंतेसु विविह-तालं वाइणेसु, नच्चंतेसु पायमूलेसु, मंगलगुहलेसु अविहवनारी जणेसु, वाइज्जतेसु वारं-वारं मंगल-संखेसु, दिज्जतेसु अमच्चसामंताईण पसाएसु, पडिच्छिज्जतेसु हिरण्ण-सुवण्ण-करिकरह-तुरगाईएसु, दासीयण-करकय-कणय-सिंगिया-संठिअ-कुंकूम-रस-सिच्चमाण-सिरोरुहेसु-महल्लमहल्लएस अण्णोण्ण पेल्लणपडतुटुंत-मडह-खुज्जवामणेसु, हरिसवसविसप्पमाणेसु जुगंधरापमुहपहाणंतेउरेसु, परमाणंदभरनिब्भरे अमयरस-निब्बुड्डे इव जुगबाहुनरीसरे, आगंतूण पणाम-पुन्वयं जंपियं दोवारिएण--“देव ! दक्खिणावह-निउत्त-दंडमज्झाओ दंडवेग-दण्डनायगेण पेसिओ मुहमंगलो नाम पुरिसो दुवारे चिदुइ।" राइणा भणियं-"लहुं पविसेहि।" वयणाणंतरमेव पवेसिओ। कयप्पणामेण वद्धाविओ तेण राया। "देव ! देवसेण दंडवेगेण संगरे जिणिऊण वसीकओ मलयसारदेसाहिवई मलयकेऊ नाम राया। वियरिया तत्थ देवस्स आणा।" ___ तओ कल्लाणपरंपरा पमुइय-माणसेण राइणा दाऊण पारिओसियं विसज्जिओ मुहमंगलो । वित्तं वद्धावणयं । मासावसाणे व दोहलाणुसारेण पइट्टावियं से नाम कुमरस्स खेमंकरो । कमेण पवड्ढमाणो जाओ अट्टवारिसिओ। समपिओ लेहायरियस्स । थेवेण वि कालेण जाओ बावत्तरिकला-कसलो, विसेसओ नरनारि-लक्खणे। __ अण्णया पसत्थवासरे लेहारिएण समं सम्माणिओ सभवणं खेमंकरकुमारो। अमच्च-सामंत-विविह-पउरजणपरिवारिओ अत्थाणमंडवे सीहासणोवविटठो परमाणंदभरनिब्भरो जगबाह-नरीसरो दरादेव विणयनमंतत्ति तूण पणमिओ कुमारेण । सिणेहसारं बाहुजुयलेणालिंगिऊण निवेसिओ उच्छंगे। चुंबिओ मुद्धाणे राइणा । दाऊण जीवियारिहं परिओसदाणं विसज्जिओ कलायरिओ । कुमारो वि निसन्नो नरवईपाय-वीढे । एत्थंतरे अकम्हा चेव आगासे अवयरिऊण राय-सहं अलिंजरोदराभिहाण-वेयालेण पमुक्काओ सभामज्झे तिण्णि नर-करोडीओ। भणियं च आगासगएणं तं मइपरिक्खणत्थं, 'जइ इमाण मोल्लं न करेह तो सव्वे वि मारेमि।' अकंडविडरकारि-वयण-सवणेण संजाओ अत्थाण-खोभो। निरूवियाओ गहिऊण राइणा करोडिओ । कज्जमबुज्झमाणेण समप्पियाओ अमच्चाण, तेहिं वि सामंताण, सामंतेहिं वि पंडिय-जणाण, पंडिएहिं वि नायरयाण। न नाओ केण वि परमत्थो। तओ अहोमुहमवलोयंतेसु पंडियजणेस, राह-गहिय-ससिबिब-सन्निहं वयणमव्वहंते नरीसरे, पणाम-पुवयं जंपियं खेमंकरकुमारेण--"ताय! कलासु मज्झे सूयं मए नर-नारि-लक्खणं। ता निरूवेमि ताव एयाओ। जइ ताय समाएसो भवइ पच्छा जहा नायं कहिस्सामि।" तं सु समूससियहियएण जंपियं नरनाहेण--"वच्छ ! एवं करेहि।"गहिया एगा करोडी निरूविया समंतओ पेक्खिओ दाहिण-सवणंतरे दोरओ निग्गओ मुहेण । इसि हसिऊण जंपियं कुमारेण-- "ताय ! सवण-पवेसाणंतरमेव सोहणमसोहणं वा इमीए मुहेण नीहरइ। अओ कवड्डिया मोल्लमिमीए। बीयाए वि 2010_04 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा पक्खित्तो गम्मि सवण-विवरे नीहरिओ र्व य-सवणंतरेण भणिय, 'एआए एगेण कण्णेण पविसइ बीएण नीहरs, अओ लक्खमोल्लो एसो । तइयाए वि छूढो सो पुण मज्झे ठिओ, न नीहरिओ । कुमारेण भणियं -- "ताय ! इमीए सवणविवरमणुपविट्ठं रहस्सं न कयाइ पायडी होइ । अओ अमोल्लिया एसा ।" तं सुणिय बाल-रवि-किरण-करंधिय-कमलवर्ण व समुल्लसिया सहा सह नरवइणा । "वच्छ ! एहि" भणतेण सिणेहसारं करे घेत्तूण निवेसिओ नरवइणा उच्छंगे । कुमारो भणिओ य -- "जाय ! जहट्ठिय-नामो खेमंकरो चेव तुमं ।" पणमिओ मंति-सामंताइहि, पसंसिओ पंडिय-जणेहिं । नरवइविसज्जिया गया सट्टाणं अमच्च सामंताइया । छट्ठम्मि दिणे सिहा सण - निसण्णे नरनाहे, पायवीढमद्धासी खेमंकरकुमारे, मंति- सामंत-पमुह-जणपडिपुण्णे सहामंडवे, समागंतूण वेयालेण पुच्छ्यिं करोडिमोल्लं । तओ काऊण करयलंजलि जंपियं खेमंकर- कुमारेण । 'तक्खणभिण्ण-रहस्सा जहण - पुरिसस्स संतिया एसा अप्प - पर- कलह - जणणी । मोल्लमिमीए कवडिओ | एगेण विसइ बीएण निई कण्णेण गुज्झमुल्लवियं । विक्किज्जंती लक्खं लहइ । इमा मज्झिम- करोड़ी न कुणइ रहस्स भयं । अप्प पर सुहावहा सया कालं सव्वत्तमा करोडी । न विज्जए मोल्लमेइए।" एवं सुणिय परिओसमावणेण जंपियं वेयालेण – “कुमार ! तुट्ठो हं ते इमिणा अणण्ण-साहारणेण मइ-विहवेण । भण, किं पियं करोमि ?” कुमारेण भणियं -- “सुमरिएण समागंतव्वं, " ' एवं ' ति, भणिऊण गओ वेयालो । हरिसवस - समुल्लसिय- माणसेण जंपियं राइणा“भो ! भो ! अमच्च-सामंता ! पच्चक्खो चेव तुम्भाण वि कुमाराणुभावो । जइ भगह ता एयं चैव तुब्भाण सामियं करेमो ।" तेहि भणियं -- ' सम्मयमेयमम्हाणं” । तओ तक्खणा चेव समाहूया संवच्छरिया । कय सम्माणा । पुच्छिया कुमारकए विवाह - दिवस रायाहिसेय-वासरं च । गणिऊण साहियं संवच्छ रिएहि - "देवपाए चेव सोहणी दिवसो ।” अणुकूला गहा सोहगो चंदो, भद्दा तिही, नंदो मुहुत्तो, उदयंते सूरिए सोहणं विवाह - लग्गं, मुहुत्तमेत्ते वासरे रज्जा भिसेयलग्गं च ।" परितुट्ठो राया । पूइऊण पुप्फ-फलाईहिं विसज्जिया संवच्छारिया । पारद्धा उभय-सामग्गी । पभाया रयणी । परिणीया महा महसवेण तिहुयणतुंगा नियमाउलस्स धूया कामकंदली नाम | - ७४ ओ बीयम्मि लग्गे अहिसिंत्तो महाविच्छड्डेण रज्जम्मि कुमारो। पणया रायामच्चसामंताइणो। एत्यंतरे समा गंतूण वज्राविओ राया- कल्लाणएण "देव ! देवपायाण पियं निवेएमो - " बहुसीसपरिवारिओ परमपसंत-मुत्ती पसंतो नाम आयरिओ अमरसुंदरुज्जाणे समोसरिओ ।" एयं सुणिय - हरिसवसुब्भिज्जंत- पयड- पुलएण दिण्णं सुवण्ण- लक्खं कल्ला - यस नरिंदे | भणिओ खेमंकरराया - " पुत्त ! तुह कल्लाण-काले अण्णं पि सविसेसं कल्लाणमुवट्ठियं । ता गंतूण बंदामो भगवंतं । 'जं ताओ आणवेइ' भणिऊण निग्गया वंदण - वडियाए । काऊण तिपयाहिणं वंदिया सूरिणो । कया तेहि धम्मदेसणा । पडिबुद्धो जुगबाहुनरीसरो । पुत्तमणुण्णविय निक्खतो । जुगंधरा देवी वि रायाणमणु-पव्वयंती धरिया खेमंकर राइणा । ओ अणुरत सामंत-पउरजणवयं, पणमंत-महंत-पच्चंत सामंतयं, रज्जमणुपालयंतस्स वोलीणो कोइ कालो । अण्णदिणे अत्थाण- मंडव-समासीणो विण्णत्तो राया दोवारिएण -- "देव ! गहिय-चित्तपट्टिया चित्तविचित्ता नामाणो देव-दंसणूसुया दो पुरिसा दुवारे चिट्ठति ।" राइणा भणियं - "लहुं पवेसेहि । "पवेसिया पणमिण निसण्णा उचियासणे । पुच्छिया पउति । साहिऊण संखेवेण दंसिया तेहि चित्त पट्टिया । निरूविया सुइरं । स्वाइसय विम्हिय माणसेण जंपियं राइणा - " का एसा ? कस्स वा सुया ?" तेहि भणिओ -- "सुणउ महाराओ ।" 1 अथ इव भारहे खेत्ते विस्स पहाणा विस्सपुरी नाम नयरी विस्ससेणो राया । विसयसुह - रायहाणी विस्ससुंदरी नाम देवी । रूवसोहग्गाइ-गुणगण-विणिज्जिय-तियस सुंदरी मलयसुंदरी नाम तीए दुहिया । सा पुण गंधव्वकलाfaraणा वीणा - विणोएण दिणाणि गमेइ | अण्णा पापडण- समागया भणिया जणएण - " पुत्ति ! केरिसो तुह वरो गवेसिज्जइ ?" तीए भणियं-" जो वीणा - विण्णाण में जिणइ ।” पारद्धो राइणा सयंवरा मंडवो लिहाविऊण चित्तपट्टियासु मलयसुंदरीए रूवलेसं पेसिया वावर दाहिण दिसासु पच्चइय- पुरिसा । आहूया तेहि सव्वे वि रायाणी अम्हे वि देव-नियंतण निमित्तं चित्तपट्टियं गहाय इह समागया । ता करेउ देवो विस्ससेणमहा रायस्स पणयपत्थणं सहलं । समलंकरेउ विस्सपुरी पहं निय-चलण 2010_04 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे सोमसेट्ठीणो खेमंकरभवो ७५ कमलेहि।" कय पहाण-भोयणा विदिण्ण-पवरवत्थाहरणा संझा समए भणिया राइणा--"गच्छह ताव तुम्हे। पुण पच्छा समागमिस्सामो।" तेहि भणियं--"न कालक्खयमेयं पओयणं । ता सिग्घं पयट्टउ देवो।" नाऊण ताण निच्छयं चउरंगबलसहिओ पयट्रो महया विच्छड्डण खेमकर-निवो। पत्तो कइवयपयाणएहि विस्सपुरीए । गंतूण साहियं विस्ससेणनरवइणो। चित्तविचित्तेहि दसिया राइणा आवास-भूमी। कयाओ उचियपडिवत्ती। पेसियं पाण-भोयणाइयं। बीयदिवसे य समाहूया सव्वे राइणो। सयंवरामंडवे निसण्णा दंसियासणेसु । एत्थंतरे नियंसिय-सियपट्ट-वत्थोवसोहिया हारहार-एगावलि-कणगावलि-रयणावलि-कुंडल-अंगय-कणय-कंकणया-अंगुलीयय-मेहलापमुह-महामहग्याहरण-विराइय-सरीरा, मणिरयणनेउराराव-भरिय-सयल-सहामंडवा, वाम-करगहिय-लीलारविंदा, चंद-चंदिम व्व समाणंदिय-सयलजणमणा, सयल-नरवइ-गुणगण-बियाणणचउराए चउरियाभिहाणाए अंब-धाईए पुरो पर्यसिज्जमाणमग्गा, पविट्ठा सयंवरामंडवे मलयसुंदरी । पडिपुण्ण-पुण्णिमाचंदव्व निवडिया सयलनरिंदाण तीए मुहयंदे दिट्ठी। रायहंसि व्व सलील गंतूण निसण्णा जणय-समासण्ण-विदिण्ण-भद्दासणे। एत्थंतरे आणिया पुरिसेण पहाणवीणा। सज्जिया राय-दुहियाए। समासप्णीकओ गयवरो। उवण्णत्थो कवलो भोइएण। गहिऊण करेण करिणा जावऽज्ज वि न आसगम्मि पक्खिवइ ताव पवाइआ वीणा मलयसुंदरीए । वीणा सर-हय-हियओ चित्तलिहिओ व्व ठिओ करी न भुत्तो कवलो। विम्हिया सव्वे वि रायाणो । पयासिया मलयसुंदरीए पूरओ सव्वेसिं राईण गणगणा। चउरियाए मलयसुंदरीए भणियं--"अम्मो ! हत्थे कंकणे कि दप्पणेण? समप्पेहि पत्तेयमिमेसि वीणं । पच्छा सयमेव पायडी भविस्सइ गणगणो।" तहेव समप्पिया बाइया य, परं न केण विरंजिया मलयसंदरी। तओ समप्पिया खेमकर-राइणो। सविसेसं सज्जिऊण वाइया तेण । पसुत्तो करिवरो। पडिओ कराओ कवलो। हरिसिओ विण्णाणाइसएण विस्ससेण-राया। सरय-निसायर-कर-निकरकरंबियं व कुमुयं वियसियं मलयसंदरीए महं। "अहो ! विण्णाणं, अहो! विण्णाणं" ति, समच्छलिओ सयंवर-मंडवे कोलाहलो । विसण्ण-वयणा जाया सेसरायाणो। हरिस-भर-निब्भराए पक्खित्ता खेमंकरमहारायसिरोहराए सयंवरमाला मलयसुंदरीए । अहो ! सुवरियं । मेह-विमुक्कसरयनिसायरं समस्सिया चंदिमा। अणुरूवं रयणायरमोइण्णा जण्हुकण्णया लच्छि व्व । पुरिसोत्तम-पइ परिग्गहेण वड्डत्तणं पत्ता ॥४१०।। ___एस कयत्थो विही अज्ज संजाओ अणुरूव-वहू-वर-समागम-करणेण । समुट्ठिया लोयाण एवमाइसमुल्लावा । संपूइऊण पवर-वत्थाहरणेहिं विसज्जिया सेसरायाणो विस्ससेणेण । गहाय खेमंकर-रायाणं पविट्ठो नयरं । कारावियं पाणिग्गहणं । वित्तो महाविच्छड्डेण वीवाहो । ठिओ थेव दिणाणि तत्थेव खेमंकरराया। कइवयदिणावसाणे समं विस्ससेणेण चलिओ नियनयराभिमुहं ।। इओ य ते सव्वे वि रायाणो मच्छरभर-भरिय-माणसा खेमंकरं पइ पओसमावण्णा मग्गं रोहिऊण ठिया । सुओ एस वइयरो विस्ससेणेण। विसण्णो माणसेण। कहियं खेमंकरस्स । तेण भणियं--"संपयं किं जुत्तं?" विस्ससेणेण भणियं''नियत्तिज्जउ जाव एएवि संसरिज्जति ।" तेण भणियं--"लज्जाकरमेयं सनगर-पत्थियाणमम्हाण । तुमं पुण नियत्तस्।" सो वि न नियत्तो। दिण्णं पयाणयं । तइयदियहे पत्ता राईण समासण्णे। गहिओ आवासो। सयल-राईहिं मिलिऊण पेसिओ सुमइनाम दूओ। भणिओ य वत्तव्वो तए खेमंकरनिवो--"पढम ताव एस विस्ससेणो दुम्मई जेण निमंतिऊण सयलमहीवालचक्कं, पच्छा अवमाणियं । बीयं पुण तुम जेण अवियारिऊण कज्जपरिणामं सहसा चेव परिणीया मलयसुंदरी। अज्ज वि न कि पि नळं। समप्पेसु तुम मलयसुंदरी अम्हाण। जस्स अम्हे देमो तस्स भवउ । अह एवं न करेसि तो सयल-नरवइ-कोवानलजालावली-पयंगत्तणं पाविहसि ।" एवं भणिऊण विरमिओ दूओ । भणियं विस्ससेणेण"भो! दूय ! जइ सयंवरामंडवे वच्छाए मलयसुंदरीए हिअय-इच्छिओ वरो वरिओ का सामंतचक्कस्स अवमाणणा? गरुयण-विदिण्णं कण्णयं परिणयंतस्स को उवालंभो खेमंकरमहारायस्स?" 2010_04 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा एत्यंतरे कुविय कयंत भिउडि-भासुररत्तच्छ- दुप्पेच्छेण जंपियं खेमंकरनरिदेण - "अरे ! मलय सुंदरी मग्गंताण ताण नरिदाहमाण जीहा सडिऊण न पडइ ? दूओ तुमं अओ न मारिज्जसि । गंतूण भणेहि ते विमुक्कमज्जाए दुट्ठ-बाल-गोवाले—मोत्तूणमग्गं गच्छह सट्टाणं । को बीहइ तुम्हाण रुट्टाणं ।” गले घेतॄण निद्धाडिओ दूओ । तेण वि गंतूण सव्वेसि पुरओ सविसेसं साहियं ते वि दंतग्ग-दट्ठाहरा सविसेसं पट्टमाणसा सबलवाहणा सन्नज्झिऊं पयत्ता । विस्ससेण खेमंकर-बले व समाहया सन्नाह- भेरी । ७६ इव तओ सजल-जलहर - गहिर -- गुलु-गुलारव - जणिय- घणथणिय - सरिस - सद्द- समुप्पण्ण--परमानंदभरनिब्भरपणच्चा far मऊ मंडलाओ, कणय संकला -- निबद्ध - उभयपासलंबा विज्जंतरुप्पमयघंटा -- वलाहावलिविराइणीओ, सारसारिबद्धोवरि विमुक्कसिय-सरासणीयसेल्ल- संघाय -संकंत-रवि-कर-नियर - समुच्छलंता तुच्छपहा - पब्भार- विडंबि-विज्जुच्छडाडोय-दुप्पेच्छाओ, अंजणगिरि - सिहर समुत्तुंग-सामलाओ, गंडयल-गलंत-मय- जलबिंदु-संदोह -संसित्त-धरणीयलाओ, संचारणीओ मेहमालाओ, गडगडस्स गुडिज्जति गयघडाओ । खरखुरग्गुक्खक्खोणीतलापवण गइगामिणो पक्खरिज्जति जच्चतुरंगमा | घणघणाराव भरि भुवणोदरा पउणिज्जंति पहाणारहवरा । रणरहसा सम्ससंतगाया । सन्नाहिज्जति सुहड संघाया । कीरंती सामंताण पसाया । चंदोव्व तारायणस्स मज्झठिओ खेमंकर-राया बलब्भंतरे । संचरति दोण्ह वि बलाण अंतरा मागहजणा । तओ पलयकाल - पयंड-पवण-पणोल्लियजलनिहि-जलणीव वित्थरियाणि समंतओ बलाणि । खणंतरेण हक्कंत वग्र्गताणि दप्पुद्धुराणि ढुक्काणि दोवि अग्गाणीयाणि । करण करिणा हरिणो हरिणा तह संदणा रहवराणं । वीराण वीरपुरिसा डक्का दप्पुद्धरा धणियं । ।४११ ।। गाढं कयत्यमाणं अण्णोष्णकांत अंगुवंगाणं | दंतग्ग- दट्ठ- अहरं जुद्धं सुरयं व संलग्ग्गं ।।४१२।। पाइक्क-चक्क-पम्मुक्क-कंपंत - कायर-नरोह । ढुक्कत- सूरवग्गं लग्गं जुज्झं महाघोरं ।।४१३ ।। तओ - अप्पत्तणओ भग्गं खणंतरेण खेमंकरराइणो बलं । अहमहमियाए पलाइउं पयत्तं च ।।४१४।। वग्र्गतपाइवग्गं मयभिभलगुलुगुलितदोघट्टं । हिसंततुरयथट्टं इयरं पुण मग्गओ लग्गं ।। ४१५ ।। तं च केरिस वज्र्ज्जत-पवरतूरयं, वग्गंत जोहपूरयं । दिप्पंत-दंतिदतयं, दोसंत- सेयछत्तयं । धुन्वंत-धवलचामरं, फुरंत तिक्खतोमरं । झरंत-हत्थिगंडयं, सोहंत-छत्तदण्डयं । हिंसंत-तुरयथट्टयं, पढंत - भूरिभट्टयं . [ ।। ४१६ । उट्टिओ जयजयारावो राईण बले । तओ परबले जयजयारवं सोऊण नियबलं च पलायमाणं दट्ठूण गहिय कढण कोदंडेण निरंतरतार- तरल-सियस राधोरणी मुयंतेण तेण सोह- किसोरेणेव गयकुलं खलियं पडिवक्ख-बलं । खेमंकरराइणो वलयं पुणो वि खेमंकर-रायबलं ढुक्कोभरं काऊण विस्सस्सेणराया । तओ अवलंबिण वीररसं तहा झुज्झिउ' पयत्तो खेमंकरनरीसरो जहा अखेमं परबले । किं- बहुणा पडंत - सन्नरिदयं, मरंत - जोहविदयं, रुलंत - वीरमत्थयं, नच्चंत बहुकबंधयं ॥ छिज्जत-हत्थिमत्थयं, तुटुंत- तिक्खसत्थयं, बहंत रत्तवाहयं, नासंत- पुव्वखायं ।। खलंत-भूरिसंदणं, मरंत- रायनंदणं, झरंत लोहियारुणं, हक्कंत - सुहडदारुणं ।।४१७ ।। भिज्जत- कुंभिकुंभयं, वग्गंत दित्तजोहयं, भज्जत भीखवारणं, पढंत - चारुचारणं ।। गायंत- भूरिभंडयं, छिज्जत - छत्तदंडयं तुट्टंत आसतु यं ॥ ४१८ || पलाइउ पयत्तं पउरं पि परबलं । तओ उच्छलिओ खेमंकर-रायबले जयजयारवो । पलायंतं पेक्खिऊण नियबलं कोवावेस-संजाय-तिवली-तरंग-भंग-भीसण - भालवट्ठेहि भणियं पम्पहु - पसाया, विमुक्क- सप्पुरिस-मज्जाया हरिण व्व असमंजसं पलायंता किं न लज्जह ? " " 2010_04 तओ परबल - परक्कमं तं सयल राईहिं - " अरे ! Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणगे सोमसेट्ठीणो खेमंकरभवो ७७ तओ सामि-निब्भच्छण-वयण-सवण-संजणिय-पोरुसं पुणो वि वलियं राईण बलं । संपलग्गं खेमकर-बलेण सह जुज्झिउ। खग्गप्पहार-दारिय-सुहड-मुहुच्छलिय-दसण-संदह्र । दोसइ सियायवत्तं राहुगसिज्जतमिव चंदं ॥४१९।। दरियारिखग्ग-दारिय अरिकुंजर-सिर-झरत-रुहिरोहो। पव्वयसिर-गेरुय-रत्त-सलिल-सरिय व्व निवडेइ ।४२०। अइदुटु-धट्ठ-दप्पिट रुट्ठ-गयदंत-पहर-निद्दलिया। भज्जत-धयवडा महियलम्मि निवडंति रहविसरा ।।४२१।। पसरंत-सेय-संदोह-सलिलं संसित्त-धरिणि-वठेहिं । पवरमणि-मणिभूसणेहिं पयडिय-सिय-फार-फणेहिं ।। सायरसमजच्चतुरंगमाण पठेहिं संचरंतेहि। मयसुहड-सरीरेहि य दुस्संभारो समरमग्गो ।।४२३।। रे! रे ! कयंतचोइय कत्थ तुमं जासि अज्ज दिट्ठोसि । एमाइ संलवंता ढुक्कति परोप्परं सुहडा ।।४२४।। नच्चंति कबंधाइं करकय-करवाल-भीसणतराई । विरसं रसंति नरमंसपोसतुट्ठा मह सिवाओ ।।४२५।। एवंविम्मि समरे वटुंते घोर-दारुण-दुरंते । खेमंकरस्स सेण्णं पुणो वि भग्गं पर बलेहि ।।४२६।। एत्यंतरे सुमरिओ खेमंकरनारदेण वेयालो । सुमरणाणंतरमेव विणय-विहिय-करयलंजलीपुरओ पज्जुवढिओ। भणियमणेण “समाइसह पओयणं ।” “रण्णा भणियं-“समरसमुद्दाओ नित्थरणोवायं चितेहि ।' तओ तेण तक्खणा चेव पवण-सहायं पउत्तं परबले अग्गेयसत्थं । तेण य बलिउमाढत्ताणि करिकरह-तुरंगाईण पुच्छाणि । जलिय-जलण-जालावली पलीविया दझंति करि-तुरय-नराण गुड-पक्खर-सण्णाहा । तडतडारावहिरियसवणंतराभरिपहरण-भरि-उदरा दज्झंति सार-संदणा । जलणभउब्भंतलोयणा दसोदिसि पलायंति नरिंदनंदणा उक्क व्व निवडंति नहयलाओ, जलताणि आयवत्ताणि । खर-पवणपणोल्लियाणि जलण-जालाकरालाणि, तुट्टिऊण गयणंगणा गच्छति धयवड-खंडाणि । एत्यंतरे मुणिय-समासण्णमरणा, अनत्तसरणा, दीण-वयणा, संमूढ-पाणा, मुक्काभिमाणा खेमकरमेव सरणमुवागया सव्वेवि रायाणो। तेण वि पणय-वच्छलत्तणेण वारिओ वेयालो । उवसंतो अग्गि-संभमो । जायं सत्थावत्थं सव्वंपि परबलं । संपूजिऊण विसज्जिओ खेमंकरेण वेयालो । कया राईण जहोचिया पडिवत्ती । तओ तगुण-रंजिय-माणसेहि दसहि पहाणनरिंदेहि "जय-जयपाल-जयवम्म-विजयवम्म-दुप्पसह-परंतप-सूर-सूरसेण-मुह-दुम्मुहाभिहाणेहिं जहक्कमदिण्णाओ रयणावलि, कणगावलि, मुत्तावलि, सयंपहा, सिरिकता, सिरिप्पहा, सोहग्गसिरि, अणंगसिरि, विजयसिरि नामियाओ निय-निय दुहियाओ । वित्तं पाणिग्गणं । ढोइयाणि करि-तुरयधणपमुहाणि पहाण-पाहुडाणि । पडिवज्जिऊण भिच्चभावं गया निय-नियनयरेसु । खेमंकरराया वि अणवरय-पयाणएहिं वहमाणो पत्तो पायालतुंबिणीं नाम नरि । आवासिओ बाहिरीयाए । वोलीणो पढमजामो जामिणीए । पसुत्तो परियणो । इओ तओ पेक्खंतेण दिट्ठो ईसाणकोणे जलंतो जलणो । कोऊयावहिय-हियओ गहिऊण मंडलग्गं अलक्खिओ परियणेण एगागी चेव निग्गओ नराहिवो । पत्तो तमद्देसं । दिट्राओ मसाणमझे रत्त-चंदण-चच्चिय-सरीराओ, कंधारावलंबिय-रत्त-कणवीरमालाओ, रत्तचंदण लिहिय-महल्ल-मंडल-संठियाओ, असाहारणरूव-सोहग्गाइगुणगण-समलंकिय-विग्गहाओ, सुरसुंदरीओ विव सग्गपन्भट्ठाओ, पायालकण्णगा इव रसायलमागयाओ छ कण्णगाओ । “अहो ! महंत चोज्ज । पेक्खामि ताव अवसाणं ।” एवं विचिंतिय पच्छण्णमेव तुण्हिक्को ठिओ राया । एत्यंतरे समागओ अकालमच्चू नाम कावालिगो । वाइओ तेण डमडमारावभीसणो डमरुओ। संखुद्धा तस्स सद्देण भूय-पिसाया । किलिकिलिया वेयाला । मिलियाओ जोइणि-साइणीओ।" प्रीयंतां प्रीयंतां गृण्हन्तु भवन्तः” एवं भणतेण पक्खित्तो पेयवण-परिपेरंतेसु बली । समागओ मंडलं । कओ मंतजावो । तडिच्छडाच्छोयभासुरं कड्ढियं कोसाओ करवालं कयं दाहिणकरे । भणियाओ बालियाओ-"सुमरह इट्ठदेवयं । कुणह सुदिट्ठमिमं जीवलोयं । एय पज्जवसाणो तुम्हाण जीवलोगो ।" 2010_04 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८ मणोरमा-कहा तओ भयसंभंतलोयणाहि पवणाहयपण्णं व पवेविर-सरीराहि समकाला विमुक्कपोक्काहिं मरण-भय-संखुद्धाहिं खलंतक्खरं जंपियं ताहि-"अहो अपुरिसा पुहई । कहमण्णहा एवं निरवराहा मारिज्जामो।" तं सुणिय वियड-पय-पायसमक्कत-सिग्ध-धरणीतलो 'न भाइयव्वं, न भाइयव्व' ति, भणतो पत्तो तमुद्देसं खेमकर-नराहिवो । हक्किओ कावालिगो। भणियं कावालिगेण-"रे कुविय-कयंत-समवलोइय ! कओ तुम इहागओ। अणुहवसू अविणयफलं" ति भणतेण मुक्को खग्गप्पहारो। वंचिओ दक्खत्तणेण राइणा । पहओ दाहिण-भूया मूले कुलिस-कढिण-मुट्रिप्पहारेण । पडियं कंपंत-कशओ करवालं कावालिगस्स । विलक्खावण]यण-निमित्तं पसंसिओ राइणा-“अहो ! ते साहसं । पूणो वि सरेस सत्थं ।" तेण भणियं-“अलं सत्थेण । दिट्ठो तुहाणुभावो । परं पत्थिमो किपि भवंतं ।" राइणा भणियं-“थी-वहं वज्जिय पत्थेसु ।" तेण भणियं-“एयम्मि अवसरे एयं चेव पत्थेमि ।" जओ कया मए छम्मास जाव पुव्वसेवा । अज्ज उण उत्तर-सेवावसरो । तत्थ पुण एस कप्पो-'बहु लक्खण-विराइयमंगाहिं पहाणरायवंससंभवाहि छहि कण्णगाहिं छण्हं पि दिसाणं बली दायव्वो । अओ मए मंतागरिसणेण इमाओ कण्णगाओ सुतारा-सुलक्खणा-वियक्खणा-पियदसणासूदसणाभिहाणाओ आणीयाओ । संपयं सिद्धपायं पओयणं । ता मा तुमंतरायं करेसु ।” राइणा भणियं-"एवं कए का भवउ कज्जसिद्धी ?" तेण भणियं-“सयल-कल्लाग-कारिणी भयवई जक्खिणी पयडी भविस्सइ ।" राइणा भणियं--- "जइ रज्जत्थी तो देमि मेइणी, पवर कामभोगे वा अण्णं पि जमभिरुइयं तं मग्गसु पयडवायाए । किंच-- अण्णेसि पि अकज्ज, कज्जमिणं तिक्खदुक्खभयहेऊ । परम पावट्ठाण, कत्थ मुणो कत्थ इथिवहो ।।४२७ ।। विबुहजणगरहणिज्ज उभयभवविबाहगं कुकम्ममिणं । सहसा समायरंतो नरए नियमेण निवडेसि ।।४२८।। ता विरमिय एयाओ, करेसु, धम्म दयावरो संतो । जेण किलसेण विणा, कल्लाण-परंपरं लहसि ।।४२९।। तओ लज्जाभरमंथरेण कुकम्म-करणसमुप्पण्ण-पच्छायावेण जंपियं कावालिगेण-"महाभाग ! अलं मे अण्णणं । अपहपत्थिओ ओयारिओ अहं तए धम्ममग्गे ता गिण्हसु इमं दुरावट्रिय-वत्थूणो आगरिसण-समत्थं पढिय-सिद्ध मंतं । अहं पि सिरिपव्वए गंतूण धम्मुज्जम करेमि । अण्णहा न मे मणनिव्वुई।" मुणिऊण निच्छ्यं गहिओ मंतो। भणिओ राया कावालिगेण--"एयाओ तए अम्मा-पिऊण समप्पियव्वाओ।" रण्णा भणियं---"अम्हाण एस भारो। साहेउ भवं समीहियं ।" गओ कावालिगो। राइणा वि महुरुल्लावजणिय-विस्संभेण पुच्छ्यिाओ कण्णगाओ वइयरं । संभम-खलंतक्खरं गलत-नयण-सलिलाहि जंपियमिमाहि-“सव्वं साहिस्सामो। केवलं करेह ताव गंधव्व-विवाहेण पाणिग्गहणं अम्हाण।" राइणा भणियं-"अम्मापिअरेहि दिण्णाओ चेव कण्णगाओ परिणिज्जंति ।" ताहि भणिअं---"वोलीणा चेव तावेसा कहा।" रण्णा भणियं-"कहं वोलीणा?" ताराए भणिअं--'अहं ताव दक्खिणावहे मलय-विसयमंडण-मंगलपुर-सामिणो मलयकेउ-नरवइस्स धूया। धवलहरोवरिमतल-भूमियाए रयणीए चेव सुहपसुत्ता इहाणीया।" सुताराए भणियं-"अहं पि पुवदिसावहू-मुह-मंडणाए कुंडिणपुरीए सामिणो नरसीहस्स दुहिया सुह-पसुत्ता चेव आणीया ।" सुलक्षणाए भणियं"अहं उत्तरावहे सुहनिवासनयरसामिणो हरिसेण-नरिंदस्स तणया सूह-पसूत्ता चेव आणीया । वियक्खणाए भणियं"अहं पुण अवरदिसासारभूय-सुसम्मपुर-सामिणो विलासकित्तिणो तणया तहेव आणीया ।" पियदंसणाए भणियं--"अहं वियड्ढ-नगाओ उत्तरसेणि-सामियस्स अणंतविरियाभिहाणस्स विज्जाहर-चक्कवट्टिणो दुहिया सुत्ता चेव आणीया"। सुदंसणाए भणियं--"अहं वेयड्ढ-दाहिणसेणिसामिणो विक्कमसारस्स विज्जाहराहिवस्स दुहिया सुत्ता चेव आणीया।" ता कहिं अम्हाण गुरुयणसमागमो?" रण्णा भणियं--"जइ भणह तो इहेव संठियाणं आणेमि तुम्हाण गुरुजणं मंतसत्तीए।" ताहिं भणियं--"जइ एवं भवइ तो सव्वं सुंदरं भवइ।" सुमरिओ रण्णा आगरिसण-मंतो। समागया तक्खणा चेव ताण अम्मा-पियरो। दिट्ठाओ निय-निय दुहियाओ। पुच्छियाओ य "को एस वइयरो? को वा एस आयारमुणिज्जंत-महापुरिस-लक्खणो पुरिसो?" कहिओ ताहि कावालिग-हरण-मारणरंभ-पज्जवसाणोनिय वइयरो।" एस पुण महाणुभावो अम्हाण जीविय-दायगो। ता जइ अम्हे अण्णस्स वि दायव्वाओ ता एयस्स चेव देह ।" तेहिं वि तहेव पडिवण्णं । कओ तक्खणा चेव गंधव्व-विवाहो। मंत-पओगेण चेव पाविया सद्राणं ताण जणणि-जणया वि । चरिमजामे गओ निया 2010_04 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सोमसेट्ठीणो खेमंकरभवो ७९ वासं । पभाया रयणी दिट्ठो दाहिणकरनिबद्ध-छ-कंकणो छण्हं कण्णगाणं मज्झदिओ। मलयसुंदरीए ईसाइयाए भणिओ ताए-"अज्जउत्त! काओ इमाओ ? केण वा तूह करे निबद्धाइं कंकणाई?" रण्णा भणियं--"न एयाओ कण्णगाओ कितु तुह भगिणीओ, कंकणाणि पुण एयासि चेव जणणि-जणएहिं बद्धाणि।" मलयसंदरीए भणियं-"अज्जउत्त ! निरप्पणो तुमं जो निय-परियणं पि न निमंतेसि विवाहेतो?" रण्णा भणियं--"मरिसेउ सुंदरी ! संखेव-विवाहो एस ।” कहिओ सव्वो वि वइयरो। जहा जेटठं निवडियाओ ताओ परोप्परं चलणेस । दिण्णं पयाणयं । कमेण पविठ्ठो बहुदिवस-लंघणिज्जाए पउमावईनामियाए महाडवोए। अणवरयवहतर प बाली. णाणि दोण्णि दिणाणि । तइयदिपहे समावासियं सिबिरं अडविमझे । वोलीणो वासरो । समागया रयणा । एत्थंतरे. पवणाणुसारेण निसुओ अवत्तो कलणसहो ईसाणकोणे नरिदेग । सप्पम्हओ गहिऊण मंडलं अलक्खिओ चेव निग्गओ सिबिरसणिवेसाओ । गओ थेवं भमिभागं । "हा! जए वारसाहसोर ! नियकूलनहयलचंद ! खेमंकर न कयत्था कण्णा जेहिं तुह गुणगणो निसुओ। अकयत्थं लोयण-जुयलं जेण एकसि पि न दिछो।" एवंविह् विलाव-पुरस्सरो निसुओ रोयणसहो । नियनाम-गहण-सवण-समुप्पण्ण-संको तुरिय-तुरियं गओ तद्देमं नराहिवो । दिट्ठो सत्ततलभूमिओ पासाओ, दाहिणकरकरवालो विगय-संको समाहिउमाढत्तो । दिदा य सत्तमतलोवरि पवरपल्लंकनिसण्णा सुरसुंदरो संकासा एगा कण्णगा । तोए वि राया । ससंभमं उट्रिया पल्लंकाओ एसा । राणा भणियं-"अलं संभमेण । उवविसउ एत्थेव संदरी ।" तीए भणियं-"अणुचिओ एस उवयारो जमहं पल्लंके तुम्हाण पूरओ उवविसामि । ता तुमं पल्लंकमारोहसु । अहं धरणीए उवाविसामि ।" रण्णा भणियं-“पाहुणगा अम्हे । जं भणहिसि तं काहामो । निसण्णो पल्लंके । सा वि पूरओ धरणाए। पूच्छिया रण्णा-"संदरि ! को एस वइयरो ? को वा एस खेमंकर-नराहिवो जस्स नामग्गहणं काऊण सदुक्खं परुण्णं तुमए ?" तीए भणियं-"सुणउ महाभागो।" अस्थि गंधार जणवए जयंती नाम नयरी । जयसेणो राया । जयावली देवी । नाण मज्झिमे क्यसि बद्रमाणाणमहमेगा दुहिया जाया मयणमंजरि नाम।। पयत्तेण पालिज्जतीए बोलीणाणि बारस-संवच्छराणि । अण्णया समागओ अवितहवाई नाम नेमित्तिओ । पूडऊण पूच्छिओ ताएण-"को इमाए कण्णगाए वरो भविस्सइ?" तेण विम[रसि]ऊण भणियं-जगबाहस्स राईणो पत्तो खेमंकरो । पेसिया ताएण तस्स समोवे नियमहत्तरया। दिठो सो तेहिं । तत्थ पच्छिया पउत्ती । साहिया तप्परियणेण जहा विस्सपूरि पइ गओ । अज्ज वि ने नियत्तइ । तं सुणिय-समागया मंतिणो । कहिओ एस वइयरो तायस्स । ताएण भणियं-"समागच्छउ ताव पच्छा जहाजुत्तं करिस्सामो ।” अण्णम्मि [दिणे कुट्रिमतले कणयकंदुएण कोलमाणी सहीण मज्झे दिट्टा अहं अणंगरइनामविज्जाहरेण । समुप्पण्णतिव्वाणुरागेण निज्झाइया सुझ्यासुइरं। मोत्तूण लज्ज सयमेव मग्गिया । न दिण्णा ताएण । तओ पओसमावण्णण अज्ज रयणीए हरिऊण इहाणीया । विउविओ एस पासाओ। कया विवाह-सामग्गी। जावज्जवि पाणिग्गहणं न करेइ ताव समुप्पण्णा एयस्स दारुणा सिरोवेयणा । गओ ममं मोत्तण सविसेस-विज्जासाहणनिमित्तं वंसकुडंगि । ता एस मह वइयरो । संपयं साहेउ महाभागो को तुम ? कहं वा एगागो इहागओ ।" राइणा वि साहिओ सव्वो वि नियवइयरो। कहियं नियनामं । हरिसिया एसा पहल-वयण-कमला. जंपिउमाढत्ता-"दिण्णा पढममेव जणणि-जणएहि अज्जउत्तस्स । अओ करेहि पाणिग्गहणं जावज्जवि न समागच्छइ सो दुटु-विज्जाहरो । कालकारी हि पुरिसो पसंसिज्जइ ।" पडिवण्णं रणा तोए वयणं । नियंसियाणि विज्जाहर-पउणोकयाणि पहाणदेव-दुसाणि । विलित्तो अप्पा सारसिरिखंडेण । पिणद्धाणि पवराहरणाणि । बद्धं दाहिणवामकरेस परोप्पर कंकणं । सक्खिकओ हयासणो निव्वत्तिय पाणिग्गहणं । निसण्णाणि पल्लंके ।। इओ समागच्छतो दिठो तोए विज्जाहरो। कहियं राणा । तेण भणियं-"मा भाहि ।" समरिओ वेघालो। समागओ । जज्जि पवत्ता विज्जाहरवेयाला । खणंतरेण विणिज्जिओ विज्जाहरो वेयालेण पणछो य । वेयालो वि संपूडऊण विसज्जिओ राइणा । मयणमंजरीए भणियं-"अज्जउत्त ! को एस अवसर-साहगो महाणुभावो ?" माहिओरपणा नव्वदयगे। परितद्रा । समागयाणि पच्छिमपहरे मिबिर-सन्निवेमं । गभाया रयणी । पाडिया मयणमंजरी 2010_04 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा इराण पाए । दिण्णं तओ पयाणयं । लंधिया कइवयदिणेहि अडवी । पत्तो पउमकेसरनामं नयरं । 'संपयमेव उव्वासियं दइच्चेण' | साहिओ एस अत्थो परिय ग-पुरिसेहि । राइणो को ऊल-भर भरियमाणस्प समागया रवणी । गहियमंडल गाव तिग्गओ सिबिराओ । पविट्ठो पट्टणं । हिडिओ तिय- चउक्क चच्चराईसु । कमेण पविट्ठो रायमंदिरं । समारूढो पंचम - भूमीयाए । दिट्ठो तत्थ पवरपल्लको । नुवष्णो तत्थ राया । समागया मणागं निद्दा | ८० एत्थंतरे समागओ दइच्चो । तप्पुण्ण- चोइओ, समारद्धो अंगाणि संवाहिउं । सुत्तो राया सुह- निद्दाए । सुहनि विरामे य दिट्ठो दइच्चो चलणे मलितो । असंभंतेण पुच्छिओ - " को तुम ?" काऊण करयंजली जंपियमणेण - "अलिंजरोदर-परिवारभूओ अग्गिनुहो नाम अहं वेयालो । नगरमिणं मए उव्वासियं ।" रण्णा भणियं - कि निमित्तं ? तेण भणियं - " मुक्कमज्जाओ राया । उम्भग्ग-पट्टिओ लोगो । तेण उव्वासियं ।" रण्णा भणियं - "संपयं वसउ ।" तेण भणियं - " एवं हवउ ।" सद्दाविओ तन्नयर-सामी पउमरहो राया । भणिओ खेमंकरनरिंदे - "निवससु नियनयरे । सामिओ वेयालो । तक्खणा चेव पुव्वट्टिए वसिउमारद्धं नयरं । परितुट्ठेण पउमरहेण दिण्णा पउमकेसरा नाम नियदुहिया खेमंकरराइणो । अप्पणा वि पडिवण्णो भिच्च भावं । धरिओ तत्येव कइवय दिणाणि पउमरह-रायाणुवित्तीए ठिओ । तओ पत्थिओ नियनयराभिमुहं । अणवरय-पयाणएहिं पत्तो सनगरं । पविट्ठो महाविभूईए सभवणं । कथं वृद्धावणयं । संपूइया जहारिहं सव्वे वि लोया । कया सयलंतेउरपहाणा अणतविरिय-विज्जाहर-चक्कवट्टिणो धूया पियदंसणा नाम । सिद्धाणि अप्पयासेणेव बहूणि मंडलाणि । वसमुवागया रायाणो । वित्थरिया सव्वत्थ-सरयससहर-सन्निहा कित्ती समुप्पण्णा जोग्गपुत्ता विसयसुहमणुहवंतस्स वोलीणो पभुय-कालो । अण्णा दाऊण रज्जं पियदंसणा तणयस्स सिरिसेहरस्स निक्खंतो जुगंधरायरियसमोवे, देवीओ वि पियदसणावित्तणि मी । गहिया दुविहसिक्खा । अहिज्जियाणि चोट्स-पुव्वाणि । सोसिओ अप्पा छुट्टमाईहि । पालिय निरइयारं सामण्णं । तओ निद्दड्ढ सयल-घण घाय - कम्मधणस्स समुप्पण्णं केवलवरनाण- दंसणं खेमंकरस्त । विहरिओ दुवालसरिसाणि केवलि-परियाएण । पच्छा काऊण जोग-निरोह, चइऊण पूइकडेवरं, सासयसुह-सिद्ध-समद्धासियं सिद्धालयं संपत्तो । ता भो महाणुभावा भव्वा निसुणेह धम्मसव्वस्सं । तं नत्थि जं न साहइ वसहीदाणं मुणिवराण ॥। ४३० ।। जओ- जो देइ उवस्यं मुणिवराण, वर णाण चरण- कलियाण । तेण दिण्णा वत्थाण्णपाण-सयणासण-विगप्पा ॥ जं तत्थद्वयाण भवे, आहारं पवरओसहाइयं । सव्वेयर - विरई वा सम्मत्तं वा पवज्जति ।। ४३२ ।। तं तेण होइ दिणं महाणुभावेण वसहिदाणा उ । जं दाणाणं पवरं वसही दाणं विणिदिट्ठ || ४३३ ।। यतःगतिस्तेन दत्ता मतिस्तेन दत्ता, धतिस्तेन दत्ता सुखं तेन दत्तं । गुणश्री- समालि गितेभ्यो यतिभ्यो, मुदा येन दत्तो निवासोऽनवद्य: ।। ४३४॥ आलय - दाणेण नरो मिउ-मणहर-देव-सयण रमणिज्जो । जयजय-जयंति जंपिर अच्छरगण-संकुले रम्मे ।४३५। जय जीवनंद - सामि अम्हे तुह किंकरा कयंजलिणो । एवंविह सुरसय वयण-सवण सजणियमणतोसो |४३६ । गिरि-सहर- सरसो रयणुज्जलपवरथुभिया कलिए । निज्झायंतेय व्व दिसा जाल - गवक्खपंतीहि || कंचणरस-खचियउज्जल - वइ रामय-थूभ - विउल- विक्खंभे । नाणामणिरयणुज्जल- फुरंत सोहासमा उत्ते ।४३८ । उल्लोय-पलंबुज्जल-मोत्तिय वरदाम-विरइया लोए । कालागरु- पवरतुरुक्क धूय सुसुगंधगं वट्टे ।।४३९ ।। निरूम - रुइ सोहागुण - लच्छि - निहाणे मणोरहसिरीए । नाडय - संगीयद्धनि-म्यंग - वररुंद - सद्दाले ॥४४० ॥ वररयण- रासि कलिए पवरे एयारिसे वर विमाणे । उपज्जइ कयउण्णो आजम्मं सुह-सय समिद्धे ||४४१ ।। ओ भणिमागमे सुकेवलिणा- 2010_04 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सीलपालणे सीलवईकहा। सेज्जायरस्स एगट्टाणि जहत्थाभिहाणाणि । भणंतेण सागारिय सेज्जायर दाया आयंधरो तरो वा वि ।४४२। अगमकरणादगारं तस्सहजोगेण होइ सागारी । सेज्जाकरणे सेज्जा[क]रो त्ति दायाउ तद्दाणा ।।४४३।। जम्हा धारेइ सिज्ज पडिमाणि छज्ज-लेप्पमाइहिं । जं वा तीए धरेइ नरगा आयंधरो तम्हा ।।४४४।। गोवाइऊण वसहिं तत्थ' ट्ठिए मुणिवरे पडियरंतो। तद्दाणा भवजलहिं तरेइ सेज्जायरो तम्हा ।।४४५।। साहूण समाहाणं कुणमाणो वसहिदाणओ भव्वो । इह य परत्थ य पावइ पीईउ पीवरतरीउ ।।४४६।। सइ सामत्थे सव्वायरेण सुद्धाए धम्मसद्धाए । ता देह दवावेहि वसहीदाणं जइजणाणं ।।४४७।। संपयं सोलपरिपालणाफलं भणइ-तत्थ [सोलवइ] उदाहरणं अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहेवासे दक्खिणावहे अमराउरि व्व विबुहाहिट्ठिया, केलासरस व्व महेसर-पयाणुगया, लंक व्व लवण-सागर-जलेण मच्छ-कच्छभ-सुंसुमार-समाउलेण समंतओ विसाल-सालपेरंत-विसारिणा परिहाजलेण जणिय जण-विम्या, सरय-जलहरेहि व सन्निवास-निमित्तं सेविज्जमाणा अमरमंदिरेहिं पिंडीकया, सेसविसर च सव्वदेसभासावयहिं पयडिय-सग्गा विलासिणीवासभुवणेहिं नियसोभाविणिज्जिय-सयल-पुरवरी जयावहा नाम नयरो । तोए नियविभइविणिज्जिय-पूरंदरो दुव्वार-विरिय-वावार-समक्तानमंत-सामंत-संदोह-संदरो जयसंदरो नाम राया । अभग्ग-सोहग्ग-गुणविणिज्जिय-गिरिसुयासिरी जयसिरी नाम महादेवी । तिवग्गसारं विसयसूहमणहवंताण मज्झिमे वयसि वट्टमाणाण ताण एक्का चेव सुया संजाया । जायमेत्ताए चेव पुच्छिओ राइणा अणेगगहादिट्ट-पच्चओ सुबुद्धी नाम नेमित्तिओ । जहा-"कि एसा सुहं दुक्खं वा अणुभविस्सइ ?" तेण वि तक्खणा चेव निरूविऊण निमितं किंचि विसण्ण-हरिसिएण साहियं नरवइणो---"एसा हि कण्णया जोवणकाले किचि किलेसमणुभविऊण भायणं भविस्सइ असाहारण-विसय सुहाणं । एयं सोऊण परं परिओसमागओ राया। कारियं महामहुसवेण वद्धावणयं । आणंदिया नयरिनिवासिणो जणा । तक्कालमेव पइहट्ट पइधरं पइचच्चरं पइआययणं पवण-पणच्चिर-विचित्त-चोणंसुएहिं बद्धाओ धयवडाओ । सिणिद्ध-बंधुसंतइ ब्व पमोय-परव्वसा गहियसारपसाहणा खरंतीव कण्णामयं महुरमंगलं गोयाणि पगाइया जणया आणंदाय-भउरतूर-निनाएण तारा[स] ? वि निसुणिज्जइ चारणारवो । मयवस-उस्सिखल-पयविक्खेव-रेवाहियरसणाओ, हरिस-भर-निब्भराओ पणच्चियाओ रायंगणे गणियाओ । वित्तं वद्धावणयं परम-पमोएण । उचियसमए पसत्थ-वासरे जहत्थं पइट्रावियं नामं सीलवइ त्ति । तओ सा राय-दुहिया सिय-पक्ख-ससि-मुत्ति व्व पइदिणं पवड्ढमाणा दूरट्ठिया वि नियदंसणेण आणंदयंती पुरजणं, पए पए अणुगम्ममाणा हमिए-हसिए बिज्जमाणा कवोलेसु, रुइपरुइए विणोइज्जमाणा महरिह-कीलणेहिं, खलिए-खलिए अणुभाविज्जमाणा अवयारणमंगलाणि जंपिए-जंपिए आरोविज्जमाणा बच्छयलम्मि, सुहि-सयण-वग्गेण रायलच्छि व पइदिणं पयत्तेण रक्खिज्जमाणी गहियाउहेहिं वीरपुरिसेहिं । तओ कमेण संतावगं दरिदकामय-हिययाणं, पसाहणं दुरूवाणं पि, अज्झावगं असेस-विलासाइकलाणं, वासारतसप्रयं व उण्णप-पउहरं, आपूरगं च इंदिय-सरोवराणं, कीलारामं व विसम-सरस्स, सिसिरागमं व पुलय-कंपाइबहुलं, तरुणजणताम-रसाणं, उक्कलिया सहस्स-संकूलं, पलयकालमिव रायजलहिणो समारूढा नवजोव्वणं । पायडियकलासत्थविणोएण [समानवेससरिस-रूव-लावण्णेण, समाण-वत्थ-भसणाइवेस-धारिणा पियभासिणा वियडढेण सही-जणेण सयावि परिवारिया अमुणिय-पत्थणाभंग दुक्खं सुहसायरावगाढा कालं गमेइ । अप्णया पओससमए पासायसिहरसगरूडा दिट्ठा एगेण विज्जाहरपुरिसेण । निज्झाइया सूइरं सरागाए दिट्ठीए । गओ सो सट्ठाणं । सा वि विविह-विणोएण गमिऊण पढम-पहरं रयणीए सुत्ता पासाय-उवरिम-भूमियाए १. तत्थ वि ते यावि रक्खि तरइ ब. क.. २. तहाणेण भवोघं च तरति बु.क. 2010_04 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८२ मणोरमा-कहा पवरपडपाउए पल्लंके । पहयाणेगपडु-पडह-झल्लरी-मुइंग-कंसालाइझंकार-मुहलेण, सवणमणोहारिणा तूर-निनाएण पडिबुद्धा समाणा आहूया जणणीए । कय मज्जणा विविहवत्थाहरण-विभूसिया पेसिया पिउ-पाय-वंदिया । तेण व ससिणेहं संभारिऊण विसज्जिया । 'वरपत्त' त्ति काऊण कलिंगाहिवस्स सिंधुसेण राइणो तणयस्स दिण्णा सोहरहकुमारस्स । महया महसवेण वित्तं पाणिग्गहणं । तीए चेव रयणीए समं सोहरहेण वास-भवणे नुवण्णा अवहरिया केण विज्जाहरेण सीलवई । सोहरहो वि पभाए कलत्तावहारविलक्ख-वयणो-“जइ न लहामि तो जीवियं चयामि" त्ति, कयपइण्णो चउरंगबलसहिओ समंतओ गवेसणं काउमादत्तो । सीलवई वि उम्मीलिय-लोयणा रयणि-विरामो पेच्छइ अप्पयं कतार-वण-निरांजे नलिणी दलसत्थरगयं कयंजलिणा तेण विज्जाहर-पूरिसेण पूरओ ठिएण सेविज्जमाणं । तओ संजायसंखोहं 'हा ! किमेयं' ति, चितियंती ससंभममुदिऊण संजमिय-सिढिल-कुसुमावोडा, निवडिय-परिहण-नीवि बंधणा, पच्छाएऊण सव्वेयरकरेण उत्तरिय-वत्थेण सव्वंगं, संजायसज्झस व्व थंभिय व्व लिहिय व्व उक्किण्णय व्व खणमेगं ठिया । एत्यंतरे पणय-पुव्वं भणिया सा तेण-"इइ विज्जाहरेण भोर न भाइयव्वं अहं खु रइविलासो-नाम विज्जाहरो तुह गुण-हय-हियओ तुमए सह संगम इच्छंतो इमं काउं ववसिओ। तह कहवि विहेसु जह विहलो न होइ एस महपयासो।" तीए भणियं-"विसयासंगं मोत्तण जमन्नं भणह तं करेमि ।" तेण भणियं-“न मे अण्णं कायव्वं अत्थि । जइ एवं न करेसि तो नत्थि भे जोवियं” ति भगंतेण पहया पहारेहिं । दंसियाणि बहुविह भोपणाणि । तहवि न पडिवण्ण मेइए। . तओ कोवारुण-लोयणो गहिऊण उप्पइओ गयणंगणं । सा वि कहिंपि समासण्णत्तणओ तवण-मंडलस्स संतत्तसयल-सरीरायवा, कहिं पि अपयत्तायवत्तणंगएहि जलया पडलेहिं विहिज्जमाण-मंसल-छाया, कहिं पि पवण-कंपिरोत्तरिय-पयड-पल्लवेण णहयलेण वावाणिज्जमाण-सेयज्जल-कणा गयणंगणाओ खणेण चेव पेच्छइ अत्ताणयं जलमज्झे पडणवेगाओ निमज्जिऊण दूरं खणंतरेण उम्मज्जिया संजाय-संखोहा, कमेण कयउक्खेव-विक्खेवेहिं करेहि अणवरयमभिमुहागरिसिय-सलिलसंदोहा, तुरियमेव उत्तरिऊण सरोवरं जाणुमेत्तं नीरं तीर-देसं समागया । कयमज्जणा समुत्तिण्णा सरोवराओ । एगागिणी सूण्णारण-गयं दट्ठण अताणयं विम्हियमाणसा चितिउमारद्धा-"अहो! पिरसया संसारवासस्स, अहो! विचित्तया कम्मपरिणईए, अहो ! जहिच्छाकारितणं विहिणो, अहो ! खणदिदुनया विहवाणं। अज्जेव तारिसे तिणीकयतियसवइविमाण-सुंदर-सोहे नियमंदिरे सयणजण-समेया वीणावेणुविणोएण गमिऊण पढम पहरं निसाए सुहेण सुत्ता अज्जेव कंतारमज्झगया दूटू-सावय-संतद्रा अवत्थंतरमेवं पाविया ।" एवं चिताउला जाव चिटुइ ताव विमाणमारोविऊण नीया अण्णेण खेयरेण नियनयरं । संजायणराएण सनिगेहं गणणयं भणिया य "संदरि ! दिट्रा तुमं मए रइविलास-विज्जाहरेण नीयमाणी । रुद्धो य मए तस्स मग्गो । संगामिताण परोप्परं अम्हाण तुममेत्थ सरोवरे निवडिया। अहं पि निज्जिणिऊण विमाणं तहाणयणट्रा समागओ। पाविया य नियमंदिरं । अओ मयणग्गिपलोवियं निव्वव्वेहि निय संगमसूह-सलिलेण सह सरीरयं ।" तीए भणियं-"सप्पूरिस ! निदियाए अलमिमीए संकहाए । सुइपह-पयट्टगा चेव सप्पूरिसा हवंति ।" कयायारसंवरेण समप्पिया तेण नियजणणोए भणिया य-"जहा एसा मह महिलत्तणं पडिवज्जइ तहा पण्णवेहि।" भणिया य जणणीए-“हवसु घरणी मह सुयस्स, अणुहवसु तिवग्गसारं जीवलोगसुहं ।" तीए भणियं-“अंब! जइ तुमंपि एवं समत्थेसि तो अत्थमिओ मह जीवलोगो ।" नाऊण निच्छयं निवारिओ तीए नियतणओ । भणिओ य-"महासई एसा, न जुत्ता खलियारिउं । रुट्टा एसा मा डहेज्जा।" तह वि न चिट्ठइ एसो। अण्णम्मि दिणे अत्यमिए दिणयरे, वियंभिए तमंधयारे, चिंतियमिमाए-"सुलहं जीवियं । दुलहं सुविसुद्ध-सीलपरिपालणं । एयम्मि अवसरे मरणमेवगुणकरं" ति कयनिच्छ्या लोयालोय-परिहरणट्ठा परिहरिऊण जणप्पहं उम्मग्गेण तरियं गच्छंती समासण्णविडवेस विलग्गमत्तरीयं पच्छओ धरियमिव केणावि मण्णमाणी थाणुसमूहमवि पुरओ संठिअं संदठूण संजाय-वणवाल-पुरिससंका, गुम्मतरेसु निलीयमाणी, अप्पणिज्जमवि पायरवं अइसज्झसेण पर-संबंधिणं संकप्पेमाणी, इओ तओ दिण्णतरल-तारयाए दिट्ठीए नाइपच्चासण्णं नयरस्स उज्जाणमेगमणुपविट्ठा । कयमरण-संकप्पा गया उज्जाण-दीहिया समासण्ण-वत्तिणो समारुहंत-पढम-जोव्वणारंभस्स सुरहि-कुसुमगुच्छ-संच्छन्न-साहासंचयस्स चारु-विडवस्स वउल-साहिणो साहाए उत्तरिज्ज-वत्थेण घडिय-पासा विमुक्क-जीवियं । 2010_04 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेव कहाणगे सीलपालणे सीलवईकहा ८३ 'सम्ममसंवरियसरीरावयवं म पिच्छिऊण लज्जिस्सइ नयर लोओ' त्ति संकाए निविड-निबंधणमवि पुणो पुणो गाढं काऊण निवसणं असिढिल-कंचुयावरण-धारिणो वि पउहर-जुवलस्सुवरि काऊण उत्तरिएण गत्तियं, अमंदसंदाणियं पि पयत्तेण संपीडिय-पउर-कुसुम-दामेहिं केसभारं, सुमरिऊण नियमण-मंदिरे इट्ठदेवयं, कयगुरुयणप्पणामा, अकयसमुचिओक्यारे पायय-परियणे वि संजायाणुतावा, विवक्ख-पक्खे वि संजाय-समभावा, पुवा । होऊण गयणयल-बद्धलक्खा काऊण अंजलि एवं भणिउमाढत्ता-"भयवंतो ! सयलजंतुसंताण-सक्खिणो ! सहस्सक्ख-पुरस्सरा लोगपाला !" जा तस्स तक्कालमत्तणो पइभावेण परिणयणस्स सयलजण-समक्खमम्मापियरेहिं विदिण्णस्स पइणो पाणिग्गहणा पभिई न मया अण्णो पूरिसो सरागबद्धीए नयणेहि निरूविओ एयरस सच्चाभिभासणस्स इमस्स वा भयवे लक्ख-वेलक्खाईएहिं भावेहि अदूसियस्स सीलस्स रक्खणत्थमेवाझवसियस्स जीविय-परिहारस्स अत्थि को वि अणुभावो ता जम्मंतरे वि सीलसंरक्खणे चेव उज्जमो होज्ज"त्ति, भणिऊण कंधरा निवेसिय-पासवलया समारुहिऊण बउल-पायवं बंधिऊण तस्स साहाए पासयं मक्को तीए अप्पा । सरीरभारेण अहोमहा नमिया सच्चवियसाहस्स सज्झासणे व सव्वओ पकंपिया साहा। कंपततरलियनीडोदरोड्डीणाणि वित्थारिणा पक्खवायविरुएण हाहारवमिव कुणमाणाणि समंतओ पायवस्स भमिउमारद्वाणि विहंगम-कुलाणि, देहभारेण संकुयमाणेण पासवलएणाकालचलियं जीवियमिव निरंभिउं निविड-पीडिय-सिरोहरा । कंठरोहाओ उढवणावगासेण निगमणसहायमिव गवेसिउं अंतो भममाणेण सास-पवणेण, निब्भराचूरिज्जमाण कुक्खिकोसा, पिय-विप्पओगाओ वि अइदुस्सहेण, गिहागयत्थिजणनिरागरणाओ वि कट्ठयरेण, विवक्ख-पक्खोवसप्पणाओ वि संतावगेण, निसियनित्तिस-दारुणाओ वि दारुणेण, महानरयदुक्खसंवाइमहावेयणासमुप्पाएण समाउला खणमेत्तं ठिया । खणंतरेण समंतओ समुद्दसलिलावगूढ़े गिरिसरियासंगसीयल-समीरण-सुहावहे एगम्मि पव्वय-सिहर-संठिए वणनिगुंजे विगय-पास-बंधणं समारुहंत-पढम-जोव्वणारंभेण धवणलिणि-मलयपवणप्पयाणप्पमुहविविहउवयारेण महुरभासिणा पयडियाणुराएण विज्जाहरजुवाणेणेवं पर्णय-पुव्वं पत्थिज्जमाणमत्ताणयं पासइ--"सुंदरि ! कामरई नाम अहं विज्जाहरो लीलाए विलसंतो तत्थागओ जत्थ तए केण वि कारणेण वेहाणसं पडिवणं । संजायाणुराएण जममुहाओ. व्व पास-बंधणाओ मोइऊण तुम मए इत्याणिया । पडिवज्जसु पणइणी-पयं । उव जसु मए समं विसय-सुहं ।" तीए भणियं-"उवयारी तुम जीवियपयाणेण, ताहे वि जं जुत्तं तमाइसिसु । एवं पुण न मए कायव्वं । एय-निमित्तं चेव मए अप्पा उब्बंधणे दुक्खे विनिओइओ।" तओ तेण साम-भेयाइहिं अणेगहा भणिया वि जाहे न पडिवज्जइ ताहे मयण-परव्वसेण बला वि रमिउमारद्वा । 'लंघिय-मज्जाओं'त्ति काऊण मुक्को विज्जाहिं तह वि अविरमंतस्स उवहयाणि सवण-नयणाणि । सा वि तं तारिसं संसार-विलसियं पेच्छिऊण निव्वेयमावण्णा अलद्धलक्खं इओ तओ भमिउमारद्धा । दिदा य तीए गिरि-सरिया परिसरे कुसुमावचयं कुणमाणी बहुदिवस-वण्णणिज्ज-रुवाइ-गुणगणा अव्वत्तलिंग-धारिणी एगा कण्णया । सा वि तं दठूण पमुइयमाणसा संमुहमागया । संभासिऊण सोवयारं महरवयणेहिं भोयाविया सरसाणि वण-फलाणि । पच्छा संपाविया इंदनील-सिला-संचय-निम्माण-मणोरमे सिहरि-सिहर-सवण-सेहर-समाणे पासाए । तत्थ वि उवरिमतल-भूमियाए इओ तओ पेच्छमाणीए पारियायपमुहपायवपरंपरा परिगयाराममज्झे कणय-सिला-संचय-विणिम्मियं उप्पाय-पवण-विहुणणनिवडिय-विज्जुसंघायमिव मंदिरायारेण परिणयं, अणवरय-जलहि-जल-सोसणुप्पण्ण-जलावणयणनिमित्तं वडवानलमिवायव-गहणट्टा पव्वय-सिहरमारूढं, अमय-महण-समय-निय-मंदर-मंथाणालोडियस्स सहिरुग्गारमिव पारावारस्स, अइगरुय-गारुड-मणिसिला-समूह-धडिय-विसाल-पीढ-बंधमज्झाए पायालगंगातरंगावलीए व्व गयणयलमवलोइउं उप्पइउकामाए चंदकंत-मणिसिला-सोवाण-मालाए, विरायमाण-समयार-मंडवदारावयारमग्गं, नाणाविहमणि-माणिक्कमयमत्तवारण-भूसियं, निनिमेसलोयणाहिं साइसयविस्सकम्म-निम्माण-दसण-जणियकोऊहलाहिं सुंदरीहिं व सग्गाओ समागयाहि मणिसिला-सालभंजियाहिं विराइयभंलिहपुस्सराउ बलथंभसय-सिहर-विराइयं, उवरि संचरतीहि लवणसमुद्द-सलिलपाण-कालीहिं वालहर-रेहाहिं संजणियं जणवट्टिकज्जेहिं रविकरहितो वि निम्मलयरेहिं पउमरायकलसेहिं अकाल-पायडिय-दीवालिया-महूसवं, अविरलुम्मिल्ल-सुरचाव-चक्क-कय-कलावेसु पंचवण्णमणिसलागाजालगेस केयाररवाणुमिणियनिलीण-नीलकंठं, आसामुह-विसारिणी-नीलोवल-पभवस्स . आमलसारयस्स सजलजहर-सामले 2010_04 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा पाप भारे वलागायमाणपवणुद्धय- सिय-पडागं, आभोगहू रोसारियदिसायक्केण तवण-मंडलमिव अप्पणी कलसं- काउमुट्ठिए चुंबिय वरसिहरग्ग-भागअइपंसुणा सिहरेण, समुण्णय - सिहर- सेणि-संचयण- जलहि-जल- कल्लोलाप्फालणमुहलतलसिला समूह-संकुलेण, मूलदेसासीणनाणाविह रूव- जलयरजाइणा सच्छ्याइरेगओ कलयलगयं व परिभागावट्ठियं वत्थजायमुवदंसयंतेण, विसुद्धफलिहमणिसिला-घडिएण पयड- वित्थरेण पायारमंडलेण परिवेढियं, अमल-पायार-संकेतडिबिबेहि पवण-पणोल्लिय-पडागा पल्लवेहिं नियसमुण्णइपगरिसम म्हाणविकरेहि त्ति समारद्धसेवोचिय-वत्थंचलवीयणेहिं, सुरगिरि सिंह व सव्वओ संपरिवुडं हिरण्णमय- सुरपासाएहिं दिट्ठ तिहुयणेक्कबंधुणो चंदकंत-मणिसिलोसार - निम्मवियमुत्तिणो चंदप्पह - सामिणो पडिमाए पवित्तिय - गन्भहरं जिणहरं । संजाय विम्याए जंपियं सीलवईए “सहि ! का तुमं रूवाइगुणगणाहरियसुरसुदरिसमूहा दंसणमेत्तेण वि पिसुणिय- महाकुल- संभवा, अमुणिज्जमाण-वय-विसेस-परिग्गहा एत्य निवससि ? को वा एस पव्वओ ? केण वा सलाहणिज्ज- जम्मजीविएण, देवाण वि जणियविम्यं मेरुसिंगं व गणलमलिर्हतं आययणमेयं कारियं ? कहेसु जइ कहमाणी होइ ।" एयं सोऊण निरुद्ध-कंठाए कह वि जंपियं तीए - "पिय सहि ! अकहणिज्जमेयं तह वि तुह कहिज्जइ । " ८४ अत्थि इहेव वेयड्ढ- पव्वए दाहिण सेढीए चंदहासे नयरे विज्जाहर - चक्कम उड- कोडि - चुंबिय चरणवारिरूहो चंदसेो नाम विज्जाहर-राया । सोहग्गगुण - विणिज्जिय - हरवल्लहा चंदप्पा से महादेवी । ताण दोषह पुत्ताणमुवरि अहमेगा दारिया जाया । उचियसमए पट्टावियं मे नामं चंद सिरी । उचियसमए चेव कारिया इत्थीयणजोगं लागणं । कमेण पत्ता अविणय-कुल-भवणं जोव्वणं । अण्णा नाणाविहकीलाहि कीलमाणी कुसुम - परिमलमिलंत - भमर-नियर- रुणुरुणा राव रमणीयं गया वसंतसारं नाम उज्जाणं । तत्थ य सहीयणेण सह कलमाणीए पारियाय - मुहतरू-नियर- विराइयं, समासण्ण- सरसी- सायरनियरं विराइयं, गहिऊण पुणमावडतेण समंतओ सिच्चमाणमिव समीरणेण दारदेसामण्णसच्चविथसर-विसेसं महुरगायण-गीय-सवण-सावहाण नरिदनं दणं, कर- गहिय-कणय-दंड-पडिहाराहिट्ठिय-दुवारदेसं चउसाल- मिवारामराय लच्छीणा अविसाल मेगं लयाहरं दिट्ठ | संजाय विम्या खणमेगं जाव चिट्ठामि ताव निग्गओ तयब्भंतराओ कइवयवयंसपरिवारिओ पंचबाणो व्व निरूवम-रूव रमणीओ कुमारो । समवलोइओ सो मए साहिलासाए दिट्ठीए । अहं तेण । एत्थंतरे ममं सावयंतेण कुमारासण्णवत्तिणा अभिण्ण-चित्तेण चित्तंगयाभिहाणेण वयंसएण गायणजणमुद्दिसिय जंपियं महया सद्देण - “भो ! भो ! गायण-जणा ! एस सयलपुहइपाल - मोलिमाला - पणाम- लालिय-पाय पंकयस्स याहिरायस्स चंदकेउणो पुत्तो भूमिगोयरो वज्जहर - कुमारो नियमाउलेणाखंडलाभिहाणविज्जाहरेण सगोरव महाणीओ कीलिस कइवयदिणाणि एत्थेव उज्जाणे । जइ कज्जं तो पइदिणमागंतव्वं" ति भणिऊण सट्ठाणं ते गया । अहमवि विसं व कलारसं मण्णेमाणी सुण्णमाणसा घरं गया । बीय-- दिणे परिहरिया सेस - सहियणा हंसियाभिहाणदासचेडीए सह पत्ता तमुज्जाणं । दिट्ठो सो पुव्ववणिओ कुमारो समं चित्तंगएण । सो विमं दटूण लीला-कमल-विणिवारियसुरहिमुह - सासायड्डियालिवलओ पुणो पुणो पेच्छंतो निन्निमेस- दिट्ठीए मह वयणं समीवमागओ । मयावि हरिस-भरनिब्भराए सहत्य - गुत्था समप्पिय । कुसुममाला, वच्छत्थलाओ उत्तारिऊण मुत्तावलीया य । तेण वि नियकंधराओ उत्तारिऊण सहत्थेण मह कंधरं पणइकओ थूला मलमुत्ताहलो हारो दाहिण - कण्णसवयंसा कया सरससहयारमंजरी । जंपियं च संभमखलंत क्खरं तेण - "सुंदरि ! कहेसु का तुमं ? कम्मि वा सयलदोसमुक्के उत्तमवंसे जायासि ? काणि वा हियय-दाह-जरहराणि मंत-पयाणी व ते नामक्खराणि ? केण वा कारणेण पिसुणिय- दुक्खावेगाणि दीहुण्हाणि नीसससि ?" अहं पि तक्खणुप्पण्ण- विविह-वियारपरव्वसा असमत्था जाया पडिवयण दाणे । जओ खलइ गई गलइ मई, कंपतंगाई मुज्झइ मणं पि । पसरंति दीह - सासा, वयणं पि न तीरए वोत्तुं ॥ ४४८ ॥ वित्थर थरथरो थणहरस्स, विष्फुरइ फारमहोट्ठो । सिढिलं होइ कडिल्लं, जिभारंभा पवति ।।४४९ || सव्वस्स वि संकिज्जइ, अलद्धलक्खं नियंति नयणाई । पिय सहि ! पियम्मि दिट्ठे इमे वियारा वियंभति । ४५० । 2010_04 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सीलवई कहाए चंदसिरीकहा ८५ तओ हं उज्जाणपरिसरगयाण खीणद्ध-तणु त्ति अवलंबिऊण हंसियं विमुक्क-सीकारा, दुस्सहो सहस्सकिरण-संफासो त्ति पूणरुत्तरीय-वत्थंचलेण-ठइयाणणा, कयसंभमा वि सप्पणयं अंतरा कयसंलावं कयागार-निरिक्खणं कयपरिहासं न केवलं नियचेडियं तस्स वि सहायं सरोसं संचिक्खमाणो कत्थागया ? कहिं वा ठिया ? को वा मह देसो ? को वा मह सयणा ? किं मए समीहियं ? किं वा समारद्धं ति अजाय-सुमरणा, असुणमाणी सई असंवेएमाणी फासं अमणिय-गंध-विसेसा केवलं तस्स चेव रूवरेहावलोयणे तस्सेव संपुण्णावयव-निरूवणे तस्स चेव जोवणु भेयविभावणे तस्स चेव विब्भम-निभालणे निलीणमाणसा, संभमाइरेगेण किमाबद्धमउलभावाए, किंवोचियसमाणाए, कि थिमियाए, कि वा तरलतारयाए, कि वियड्ढाए, किं वा मुद्धाए, किं कुडिलाए, किं वा पंजलाए, तव्वेलमहूं पि न याणामि केरिसाए दिट्ठीए दिट्ठो मए कुमारो। सो वि तहाविहाणेग-विब्भम-विलासाउलं मं पेच्छिऊण संखायणपरिकप्पिय-पुरिसो व्य सह-जायमवि पयई परिहरिय, सहाव-धोरो वि खर-पवण-विहुय-सायरो व्व तरंगे तरल-कुडिले कडक्ख-विक्खेवे मं पइ वावारितो सुइरकालमुज्झियनिद्दावेगो वि तक्खणपडिबद्ध इव अंगभंगं जिभारंभं करितो पगब्भवयाण वि सगग्गयक्खरं नियपओयणेसू ससहायं संदिसंतो पच्छाइओ कामो ब्व अतणो मयण-वियारेण अणेगाणि चित्तहारीणि विलसियाणि समायरंतो सविसेसं रमणीओ संजाओ । एत्थंतरे भणिया मए हंसिया-“साहेसु मे कुलनामाइं इमस्स महाणुभावस्स ! अलोयंनुया एस [?] ति संभाविस्सइ ।" तीएवि तहेव साहियं । चित्तंगएण भणियं-"कुमार ! वेलाइक्कमो वट्टइ ।" तओ सलज्जं जंपियं कुमारेण"सुंदरि ! अणुमन्नसु संपइ सट्ठाणं वच्चामो।" मए भणियं-“कयत्थं मे लोयण-जुयलं जेण तुमं दिट्ठो।" आसंघिय पेम्माणबंधेण पडिभणियं कुमारेण"पिए ! रज्ज, जीयं, कोस, सरीरं पि मे तुह साहोणं । अओ कालविलंब वज्जिऊण पयच्छसु नियपाणिपल्लवं । हवउ एत्थेव गंधव-वीवाहो ।" मए भणियं-“अज्जउत्त ! कस्म इमं न सम्मयं ? कस्स वा न इमिणा परिओसो ?" भणिया मए हंसिया-"किमेयस्स उत्तरं पयच्छामो ?" चलियं चित्तं मम नाऊण भणियं तीए-“सामिणि ! सयं चेव कोरमाणमेयं न सोहणं । अपरिग्गहाओ चेव नारोओ अप्पाणमप्पणा पयच्छंति, न उण महाकुल-संभवाओ तुम्हारिसोओ वा । तहा पयट्रियव्वं जहा न गुणहाणो भवई, गुरुयणो वा न लज्जइ, परियणो वा न विरज्जइ, सुयणा वा न सामायते ।" मए भणियं -“एवमेयं, तहावि सोहणो एस रायउतो । सयलगुणालओ तेणेत्थ मह मणो रमइ ।” जओजइ खंडिज्जइ सीलं,कुलववएसो वि कीरए मलिणो। तोतम्मि जणे कीरइ, अजसो वि जसो जहिं होइ ।४५१। कुल-लंछणं पि कम्मं ठाणे विहियं जणो पसंसेइ ।। दसणविणासो वि बरं गिरिभित्तीए गइंदाणं ।।४५२॥ __तओ हसिऊण हंसियाए पयंपियं मह निसेहणपराए-"सामिणि ! न जुत्तमेयं निम्मल-कुल-लंछणं काउं ।" गरुए वि हु अणुराए गरुया न कुणंति गरहियं कम्मं । निद्धमणेण वहतं किं पियइ पयं पयत्थो वि ॥४५३।। कि चविरसाइं जाइं पमुहे अमयरसायंति जाइं परिणामे । कज्जाइं ताई सुवियारियाइं न जणे हसिज्जति॥४५४।। अवियारिऊण कज्जं सहसच्चिय जे नरा पकुव्वंति । पच्छा वि ताण न सुहं पच्छायावेण दड्ढाणं ॥४५५।। पिय सहि ! 'पियं' ति भण्णइ कडुयं पि कमागयं हियत्थीहिं । सच्छंदा निदिज्जइ कण्णा कि बहु वियारेण ?॥ - एयं सोऊण भणिओ सो मए "महाभाग ! अम्मा-पियरायत्तो कण्णायणो होइ ।" तेण भणियं-"सुंदरि ! कालविलंबे कीरमाणे अवसर-चक्के वा हिय-इच्छिय-पओयणे विग्घसयाई समावडंति । कयत्थस्स पूण करणं नत्थि । अओ एत्थेव कलयंठि-कलयलाराव-महलिय-दिसायक्के, अइनिविड-लया-पल्लव-निरंतरतरिय-तरणि-करनिकरे, बहविहपसूणपरिमलमिलतालि-वलयरुणुरणारावरमणीए काणणे करेमि ते पाणिग्गहणं ।" मए वि मयणाउराओ अवगणिऊण हंसिया-वयणं तहेव कयं पाणिग्गहणं । तयणंतरं च सिणिद्ध-पत्तल-पायवतले इच्छाए चिरमच्छिऊण सघरं बच्चंतो भणिओ मए कूमारो-"गसओ एस अवराहो । विसमाणि णे जणणि-जणयाणि । ता कहमेस दुण्णओ नित्थ 2010_04 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा रियन्वो ?" तेण भणियं-"न पयासियव्वो एस वइयरो । अह कहवि पायडो होज्ज, असम्मओ वा ते जणणि-जणयाण तो तमं पच्छण्णमेव गहिऊण सट्टाणं गमिस्सामि" त्ति भणिय गओ सो महाभागो । “न रहस्सभेओ कायवो त्ति अपाहिाय]ऊण हंसियं गया अहमवि सभवणं । एवं बच्चंति दिणाणि । __अण्णया उज्जाणगयाए ने दिट्ठो सो हिययवल्लहो। उव्विग्गमाणसा समागया सघरं । बीए दिणे वि न दिट्ठो सोहियय-वल्लहो। उव्विग्ग-माणसा समागया संघरं । तोर दिणे विन दिट्ठो तओ संकिय-माणसा परिहरिय-पूप्फ-तंबोल पिलवणा वर-वत्थाहरण-विरहिया आयारमेत्तसंपाइय-पाण-भोयणोवधारा गमिऊण वासरं सूत्ता सयणिज्जे । तत्थ रई अलहमाणी सभारूढा पासायतलं । नुवण्णा फलिहसिला-विणिम्मिय-कुट्टिमतले । पिटुओ चेत्र समागया हंसिया । भणियमणाए-'सामिणि ! किमेवं विमक्क-नीसासा परिहरिय-पल्लंक सुद्ध-धरणायले निवडिया ?" मए भणियं-"हंसिए ! दहइ दाहो मह सरीरयं, अरइ समालिपियाणि न सक्कुणोमि संवाहेउं अंगाणि । तओ तोए पासमुवसप्पिऊण पराम सहत्थेण मे सरीरयं । जंपियं ईसि-पहसंतीए-“सामिणि ! किं कारणं कुसूम-संग-सुरहिगंध-सरसी-सलिलसमागम सोयलं उज्जाणाओ समागयं पवणमग्घाएसि ! केण वा कारणेण निसायर-कर करंबियाई पिसोयमाणाणि पणचिद्राणि अंगाणि समव्वहसि ? कोस वा एगामिणो सासंकमव्वत्तमल्लवसि ? कोस वा वारं-वारं वसूयाइं अचिर-दिण्णं पि अंगेसू ते हरियंदणं ? समसुह-दुक्ख-सुहाए साहिज्जउ मज्झ जइ अकहणीयं न होइ ?' 'जओसमसुह-सुहिए समदुक्ख-दुक्खिए सममणे जणे दुक्खं, सोसंतं लहुई होइ होइ गत्यं असीसंतं ।।४५७।। मए भणियं-हंसिए ! जइ एवं ता सुणेसुजं कुमरोणमणुचियं नियकुल-ससहरकलंक-कप्पं जं । तं मह हियएण कयं, कहेमि किं तुज्झ एत्ताहे ।।४५८।। तह वि हु तुह साहिज्जइ, असाहणिज्ज पि कि वियारेण ?। तं कुमरमपेच्छंती एवं दुक्खाउरा जाया।।४५९।। सीलं कुलं सहावो विज्जा विणओ अणोवमं रूवं । सुमरामि तस्स संपइ मणे ण नयणेहि पेच्छामि ॥४६०।। जाणामि जह विरुद्ध एयं सुकुलुग्गयाण कुमरीण । तह वि हयवम्महेणं अलज्जिराणं धुरे ठविया ॥४६१॥ समचित्ताए तुमए मह कज्ज समुज्जयाए निच्चं पि । एयं परमरहस्सं पयासियव्वं न कइया वि ।।४६२।। जओअण्णं तं नूमिज्जइ एयं पुण सुयणु वम्महरहस्सं । पयडिज्जतं न तहा गुप्पंत जह फुडी होइ ।।४६३।। ता एयमिह पत्तयालं जहा तए पढमसाहसं विहियं । तह बीयं पि किज्जउ गम्मउ तेणेव सह सिग्धं ॥४६४॥ कलहंतरे वि न हु निग्गयाइं हिययम्मि चेव जिण्णाइं। सुयणगयाइं रहस्साइं डहइ आउक्खए अग्गी ॥४६५।। सोऊण मज्झवयणं पयंपियं तीए पहसियमुहीए । अइरक्खियंपि सामिणि मयणरहस्सं फुडी होइ ।।४६६।। एवं पयंपमाणाण ताण खयमुवांगया सव्वरो उग्गओ दिणयरो । कय गोसकिच्चा गया तमेव उज्जाणं । दिट्ठो तत्थ सहयारच्छायानिसगणो ससोगो कूमारो । पूच्छिओ मए “अज्जउत्त ! ससोगो विय लक्खीयसि ?" तेण भणियं"सुंदरि ! पेइयरज्जाओ पवणगई नाम विज्जाहरो समागओ । तेण अपडुसरोरो ताओ कहिओ । तदुक्खिओ दोण्णि दिणाणि घराओ वि न निग्गओ। संपयं सयमेव गंतुमिच्छामि ।" मए भणियं-"अम्हे वि तए सह चेव गमिस्सामो ।" हंसियाए भणियं-“सामिणि ! जब एवं तो इमाओ चेव उज्जाणाओ केण वि अयाणिआणि विमाणमारुहिऊण वच्चामो ।" सव्वसम्मएण तहेव कयं । तओ महयावेगेण खर-पवण-विहुय-पडागा पाणिपल्लवेहि विभज्जयंतेण पुरओ समावडियाणि मेहविंदाणि, [भ]यंगारिआ] हयमाणेण उद्ध-पह-करिचारणगणगयण-जलहि-विलंघण-जाणवत्तेण वेगवसा अमुणिज्जमाणसरिया सिहरि-रसा नगराइविन्भमेण विमाणेण इमं जयकड-पव्वयं पाविऊण जिणमंदिर-सिहरस्सरि चेव चलियाणि । 2010_04 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे चंदसिर कहा ८७ एत्यंतरे इमस्स चेव जिण-भवणस्स सिहरग्ग-भूमीए थंभिए व्व भिए व्व निच्चलोभूए विमाणे गमणभंगविम्हिएण दिण्णा पुरओ दिट्ठी अज्जउत्तेण । दिठो उल्लिहिय-सव्वंग-पियंग-पायव-सरलाभिरामसरीरो । निष्फंद-तारेहि सरोसेहि नयणेहिं निरूवेमाणो दाहिण-करेण लोहमय-मोग्गरं पुणो पुणो उक्खिवंतो एगो पुरिसो।। तओ संजायविम्हएण अंजलिबंधं काऊण सविणयं भणिओ-"महाभाग! कि निमित्तं गहियायस-मोग्गरो पुरओ होऊण विमाण-गमणं निरंभसि ?" अवसर अग्गओ जेण समीहिय-ठाणं गच्छामो।" अदिण्ण-पडिवयणो सोवहासं भणिओ पिएण-"भो! किं मोयगेण मुहं भरियं जेण पडिवयणा वि संसओ ?" एवं सुणिय रोसरत्तारुण-नयण-जुयलो भालयल-तलप्पडिय-भंगुर-भिउडीभीसणो पायडिय-विरूव-यालरूवो---"अरे! निविवेय! अमुणिय-अप्प-पर-विसेस ! परिहरिय-सिद्धजण-समायरे विगय-पार-संसार-पल्लल-पंक-सूयर-महापाव-करण-पवणसयल-करग्गामदुहिय-पाणिगणवच्छलं, सुविसुद्धमग्गविणिविट्ठदिटुिं, दुविणीय-जणसिक्खणत्थमेव निउत्तं सया जिणाययण-निवासिणं मम पि पउमाए मामिणीए किंकरं पउममुहाभिहाणं गुज्झगमेवमहिक्खिवसि ?" एत्थंतरे संजाय-रोसेण भणिओ चित्तंगएण-“अहो दंसणेण दिव्वायारो लक्खीयसि कम्मुणा पुण चंडालमणुगरेसि, जेणेवमणुणिज्जमाणो वि न मणाग-मणागमवि मद्दवं भयसि ?" तओ संजाय-कोवेण जंपियं जक्खेण “अरे ! दुरायार ! अहं चंडाल-सरिसो, न तुम जो अणिवारणिज्ज वित्थिण्णं सनिहियं विहाय गयण-मग्गं अणेगसूरसिद्ध-भवणवई-विज्जाहरविंदवंदणीयस्स तिहयण-विक्खाय-कित्तिणो अट्ठमतित्थयरस्स मंदिर-सिहरमइलंघिऊण पत्थिओ? ममं च करुणाए निवारितमहिक्खिवसि ? पत्तो सि निहणममुणा दुच्चेट्टिएणं" ति, भणिऊण सविओ चित्तंगओ । जाओ सुगो । हंसिया वि पडिकूलभासिणी सदिऊण कया सारिया सो पुण कुमारो न नज्जइ सविमाणो कहिं पि पक्खित्तो । मज्झ वि विओगं काऊण गओ अदंसणं जक्खो । अहं पि जणणि-जणएहिं चेव कारावियं जिणबिंबमाराहयंती ठिया ।। कइवयदिणेहिं इओ तओ गवेसणं कुणमाणाणि अम्मा-पियराणि मे एत्थेव समागयाणि । वाहजल-भरियलोयणाए उच्छंगे काऊण पुच्छियाहमंबाए । भणियं-"किमहं काहेमि ।" परिक्खीण-भागधेया असमंजस-कारिणं देवं चेव एत्थ पुच्छियव्वं जेण सहसा चेव कुलकलंक-कारयं गुरुयणस्स वि संतावदायगं, सयणवग्गस्स वि सोगावेगहेउ-भूयं अणुचियं कण्णयाजणस्स कम्ममेयं कारिया ।" एवं पयंपिऊण अदिण्ण-पडिवयणा अहोमही ठिया । ताएण पुच्छिया पण्णत्ती-विज्जा । साहिओ तीए जहडिओ सव्वो वि वइयरो । पणय-पुव्वं निज्जमाणी वि ताएण न गयाहं सघरं । तओ निम्मविओ एस पासाओ । अंतरंतसूहिसयणवग्गे विणोइज्जमाणी एत्थेव ठिया । तं सुय-सारियामिहणयं पंजरगयं परिपालयंती कालमइवाहेमि । अण्णम्मि दिणे पियसहि ! परिणममाणम्मि वासरे पत्तो। दिव्वविमाणारूढो विज्जाहर-बालियासत्थो॥४६७। काऊण सपरिओसं पूयं तह वंदिऊण जिण-बिंबं। डोलाहरं तेण गयाओ ताओ सव्वाओ ॥४६८॥ मिलिऊण अंदोलिऊण सुइरसिंगाररुग्गार-गहिरगीएहिं । सुव्वइ पहसियवयणाहिं,ताहिं कुमारो हिंदोल्लहारा । गाढं दोलण-संजणिय-खेय-पयडिय-सेय-सलिलाओ। सहसच्चिय-सरसीए, मज्जणहेउं पविट्ठाओ ।।४७०।। भुयदंडप्फालियतीरदेसं चालियंबनिवहाओ । पगलंत-कुडिल-कुंतल-कलाव-संजणिय-सोहाओ ।।४७१।। उत्तिण्णाओ तीरे तुरियं गहिऊण मणहरं वेसं । जिणमंडवस्स पुरओ सेसं रमिऊण रयणीए ॥४७२।। आगम्म मह समीवे सिणेह-सब्भाव-सायरं नमिउं। पुच्छिय कुसलाओ लहुं जहारिहं सन्निसन्नाओ ॥४७३।। नानाविह-वइयरं संकहाए गमिऊण पढम-पहरं तु । पच्छा सिक्खागभं पयंपियं ताहि मुद्धाहिं ।।४७४।। परिहरिय-जणणि-जणया नियसयण-परंमुहा मुहा सुयणु ! कीस तुमं पडिवण्णा सुन्नारणं विसालच्छि! ।४७५ काउणम्ह पसायं गम्मउ नियमंदिरं भणंतीओ । गहिऊण करेण ममं समट्ठियाओ कुमारीओ ॥४७६।। मज्झं पि हिययवल्लहपढमसमागमसुहं सरंतोए । बाहजलाविलनयणाए वेयणा झत्ति अंतरिया ।।४७७।। 2010_04 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८८ जओ जं सत्थेसु न सुब्बइ अगोयरं जं महाकईणं पि । तं किंपि सुहं नवसंगमम्मि दइउ व्व जणो कुणइ ||४७८ ॥ सत्थे न सुव्व अगोयरं जं महाकईणं पि । तव्विरहे जं दुक्खं अप्पच्चिय तं परं मुणइ ।।४७९ ।। विम्मिसम विसण्ण-चित्ताहि ताहि वालाहि । पउणीकयम्हि पवणाइ दाणओ दीण-वयणाहि || मणोरमा - कहा तओ पहदु-वयण-कमलाओ ममेत्थेव मोनूण गयाओ ताओ सट्टाणं । अहं पि कयमरणनिच्छ्या तीए चैव रयणीए समारूढा इणमेव जिणमंदिर - सिहरं । मुक्को अप्पा, जाव पेच्छामि पवर- पल्लंक गयमत्ताणयं 'मरणं पि दुल्लहं मंदभग्गाणं' ति चितयंती उट्टिया सयणिज्जाओ । पुव्वपओगेण चैव गमिया के वि मासा । अण्णया समागओ पाउसो । सो य केरिसो-पिसुणनरिदो व्व मलिणसमुण्णइ - कारगो, दिणयरो व्व निरुद्ध चंदग्गह-नक्खत्तपयावो, दुज्जणो व्व कलुसिंतो सज्जणमणसरोवराणि, पारद्धिओ व्व पीडंतो पहियसारंगो, कोहणपुरिसो व्व नि [सायर]व्व निच्चप्पयारिय-महो, isererrar or fनद्धाडिय -नमंत रायहंस-मंडलो, दढमुच्छ्यि-पुरिसो व्व निहुय-पवण-संचारो, दयारसियनरो व्व तिसिय-सत्त- जलदायगो । नव सूआ धेया इव रयणी ससि वच्छयं अपेच्छंती व । हरइ जलय-नायच्छलेण अह तम्मि कालम्मि ।। ४८१ ।। पिय- विरहिय दइयाओ निब्भच्छिय-गहिरगज्जियरवेण । जीवंति मया व इमा विज्जुज्जोएण जोएइ ।।४८२ ।। वच्चति तुरिय- तुरियं कसिण घणा नहयलम्मि गज्जेता । तं रक्खस व्व मेहा मिलिउं पियविरहियं लोयं ॥ जह जह गज्जंति घणा जह जह नच्चति ब रहिणो तुट्ठा। तह तह फुटइ हिययं पउत्थवइयाण तरुणीण ।। ४८४।। आवद्ध-धोरणीओ दीसंति नहे वलाहगालीओ । तिहुयण-जण-पायडमयण रायसंकित्ति (ण्ण) पंतीओ।।४८५ ।। निव्ववि-धरावलओ पविरल - निवडत - सलिलधाराहि । जो डोलावेइ मणं मणयं नणु मुणि-जणाणं पि ॥ एरिस मेहाडंबरम्मि पवियंभियम्मि धरणियले । मयणसरसल्लियंगी चितिउमहं समाढत्ता ||४८७॥ किं जीविएण इमिणा पियजण - विरहग्गिदाहदड्ढेण । विगलियआसाबंधणघणेण धी - दुक्खनिलएण ||४८८ ॥ परिकपिऊ एवं रथणीए समुग्गए ससहरम्मि । फलिहमणितोरणं मरण-कारणा झत्तिमारूढाहं ॥। ४८९॥ हो ! जिदिमंदिरचितायग, हो ! मियंक हो ! पवण हो ! मयणहिययवल्लह ! सरीररक्खक्खमो होज्जा ।। एवं भणिऊण बद्ध कंधराए पासओ । मुक्को फलिह-मणितोरणाओ अप्पा | एत्यंतरे 'महासाहसं 'ति जपतो दिव्वायारधारी समागओ एगो पुरिसो । छिण्णो तेण पासओ । गहिऊण मुक्का जिणमंडव-पुरओ काऊण अंजलि सविनयं भणिओ सो मए - "महाभाग ! को तुमं ? कि निमित्तं वा मरणंतरायं करेसि ?" तेण भणियं " भट्टे ! पउममुहो नाम अहं गुज्झगो । इमस्स चेव जिणमंदिरस्स चिंतायगो जेण तुम्हाण जिण मंदिर - सिहरं लंघयंताण सासणा कया ।" मए भणियं-" पणय-पसण्ण- माणसा चेव सप्पुरिसा भवंति । ता तहा करेसु अणुग्गहं जहा पुणो वि सव्वेसिं समागमो होइ । जओ- सुण-सुद्ध-सहावे गिरिवर - गरुया विपत्थणा सरइ । परकज्ज करण-पवणो जम्मो जं ताण भुवणम्मि ।४९१ । विहलं जो अवलंवs आवइपडियं च जो समुद्धरइ । सरणागयं च रक्खइ तिसु तेसु विभूसिया पुहवी ||४९२ ॥ इस हसिऊण भणियं जक्खेण - "एवं करेमि ।" इओ कइवयदिणेहि इमस्स चेव भगवओ जम्मकल्लाण करणट्टा बहुविज्जाहर-परिवुडो तुह पिया समागम्मिस्सइ । तम्मि दिणे तुह पिएण सह समागमो भविस्s । इमं पि सुयसारिया मिहुणयं तम्मि चेव दिणे मज्जण जलेण मज्जवेयव्वं जेण नियपयई पाउणइ । तुमं पि मरणाओ विरमिय जि-भत्ति-परायणा चिट्टसु "त्ति भणिऊण गओ सो अदंसणं । अहं पि एयम्मि जयकूडे पव्वए इमं चेव तायकारिय 2010_04 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सीलसंदरीकहा ८९ जिणमंदिरं सेवमाणी ठिया एत्तियं कालं । लंघिय-कुलक्कमाए निस्सीलाए वि होऊण आसा-विसयमारूढो पियजणसमागओ । तुह पुण सोलाहरण-विभूसियाए समासण्णा चेव समीहियसंपत्ती। भणियं सील वईए-वाहजलुप्फुण्ण-नयण-जुयलाए । पियसहि ! न होइ फलयं सीलं पुण काल-दोसेण ।।४९३।। खीणम्मि ताव कम्मे परिहायंतेसु भागधेयेसु । अत्थो होइ अणत्थो सुओ वि सत्तू धवं होइ ।।४९४।। खीणम्मि कुसल-कम्मे विहडइ नाणं कलागमो अहलो। जं जं लिज्जिइ डालं तं तं भज्जइ कयंतेण ।।४९५।। संपइ वयणपहाणो दाणपिओ हीणदोणसत्तो य। नियकज्जपरो परकज्जबाहिरो च फले वि हु ।।४९६।। इह सुयणु संसओ दुस्समाणुभावेण। जं नग्धेति इह गणा दोसा पुण गारविज्जति ॥४९७।। न तहा दहइ सरीरं वसणमिणं पुव्व-कम्म-निम्मविय । जह एस अयसअग्गी उभयकुल-कलंकिणो डहइ ।। जओनट्ठा वा भट्टा वा अवहरिया वा हवेज्ज जइ महिला । संकिज्जइ तह वि मणे विसेसओ जोव्वणत्था जा।।४९९॥ चंदसिरीए भणियं सुयणु ! कयत्था जयम्मि तं चेव । सील पि तुज्झ सहलं होही जइ विज्जए धम्मो॥५००। किं सुयण ! तए न सुया भज्जा धणचंदसेट्ठिणो घण्णा। सीलपरिपालणाओ इहेव सुह-भागिणी जाया ।५०१॥ सीलवईए भणियं-"पियसहि ! का एसा धणचंदसेट्ठिभज्जा ? कहं वा सील-सामत्थओ इहलोए वि सुहिया जाया ?" तीए भणियं-“सुणसु ।” सोलपरिपालणे सीलसुंदरीकहा सुसम्मपुरे नयरे धणचंदसेट्ठिणा अत्थोवज्जणाहिलासिणा भणिया नियरिणी सीलसुंदरी-"पिए ! अत्थोवज्जणनिमित्तं देसंतरमहं गमिस्सामि । रक्खियव्वं पयत्तेण तए सीलरयणं" ति अप्पाहियऊण पसत्थवासरे गओ देसंतरं धणचंदो जाओ तत्थेव पवासो। सीलसुंदरी वि सेट्ठिसमाइटें सव्वं कुणमाणी कालं गमेइ । अण्णया वसंत-समए उज्जाणसिरि-समवलोयणत्थं चउरंगबलमज्झगओ मत्तवारणमारूढो नयराओ नीहरंतो मत्तालंबगयाए दिट्ठो सीलसुंदरीए चंदसेहरनराहिवो । तेण वि उवरिज्जतं नियंतेण गवख-विवर-विणिग्गओ दिट्ठो तीए मुहयंदो । संजाय-सिणेहाणुबंधो । गओ उज्जाणं नरवई । समवलोइया सुण्णचित्तेण परियणाणुरोहेण उज्जाणसिरी । खणमेत्तं गमिऊण समागओ सभवणं राया । विसज्जियामच्च-सामंताइपरियणो । णवण्णो वासभवण-पल्लंके । गहिओ सरीर-संतावेण वियंभिया अरई । वित्थरिओ रणरणओ। चितिउं पवत्तो-'जइ ताव जहट्रियं साहेमि अमच्चाईण तो आयलाघवं । असाहयंतस्स न कज्जसिद्धी । एवं चितिऊण सया समासण्णवत्ती, परमरहस्सट्टाणं कओ भिण्णरहस्सो चंदो नाम निय-पुरिसो । तेण भणियं-"देव ! जइ सा तुमम्मि साणुराया तो करगया कज्जसिद्धी । समप्पेउ देवो निययाभिप्पायसूयगं लेहं, जेणाहं घेत्तण वच्चामि तीय गेहं ।" लिहिओ राइणा । गओ घेत्तण चंदो । पविठो पच्छिम-वारेण । दिदा उवरिमभूमियाए सीलसुंदरी । पणामपुरस्सरं समप्पिओ लेहो । तीए भणियं-“कस्सेसो ?" चंदेण भणियं-"हत्थे कंकणं किं दप्पणेणं" अक्खराणि चेव कहिस्संति । “एवं हवउ ।” छोडिओ तीए लेहो । दिट्ठा तत्थिमा गाहान लहइ गेहम्मि रई, न बाहिरे न वि य पवरपल्लंके । सुंदरि ! तुज्झ समागम-समसुओ अंतरप्पा मे ।।५०२॥ अवगओ तीए लेहत्थो । चंदेण भणियं-"संपयं संदेसं सुणेउ सुंदरी । दरियारिमत्तमायंगमयनासणेण एवं ते समाइटठं महारायचंदसेहरेण जओ चेव तं दिट्टा तप्पभिई चेवहारो दहइ सरीरं जलइ जलद्दा वि देह-संलग्गा । ससि-किरणा तणुतवणा पल्लंको मम्मुरग्गिसमो ।।५०३।। ता तह करेसु जह कह वि होइ मह दंसणं तए सद्धि। एत्तियमेत्तं भणिमो जं जुत्तं तं करेज्जासु ॥५०४।। 2010_04 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा तीए भणियं-"निसुओ संदेसओ । सोहणमेयं । को कल्लाणे विरोहो ? अज्जेव रयणीए समागच्छउ देवो।" सम्माणिऊण तंबोलाइणा विसज्जिओ चंदो । कज्जसिद्धीए पह-वयणो गओ नरवइसमीवं । साहिओ सव्वो वि जहडिओ वृत्तंतो । दाऊण पारिओसियं विसज्जिओ चंदो। काऊण सिंगारं रयणीए एगागी चेव पा संदरिमंदिरे । समारूढो उवरिम-तलं । दिळं तत्थाणेग-रयण-रासि-विराइयं वरवत्थ-विहिय-पवरुल्लोअं उल्लोय-लंबंतमोत्तियाउलं दुवारदेसे निहिय-जल-पुण्ण-मंगल-कलसं वासभवणं। तस्स मज्झे पवर-पल्लंक-निसण्णा निरुवम-रूब-सोहग्गा इगुणगण-समण्णिया रइ व रमण-विरहिया । दाहिणकय-लीलारविंदा वामेण भालयलमभिनिवडमाणाऽलयनियत्यरमभिसंजमंती सुरसुंदरि व्व विमाणारूढा दिट्ठा सीलसुंदरी राइणा। सा वि रायाणं दट्ठण ससंभममन्भुट्टिया सयणिज्जाओ दिण्णं भद्दासणं । राइणा भणियं-"अलं भद्दासणेण इणमेव पल्लंक समारुहिस्सामि ।" तीए भणियं-"जहिच्छा पहुणं ।" निसण्णो तम्मि चेव पल्लंके नरवई । कओ तीए चलणसोयणाइओ उवयारो । निसण्णा पुरओ होऊण I भणियं-"अणुचियमिणमासणं । इणमेव पल्लंकद्धं समद्धासेउ सुंदरी । तीए भणियं-"महाराय ! कि गोमाउरिणी सीहसमद्धासियासणं समद्धासेइ ?" राइणा भणियं-"अलमिमीणा वियारेण ? पडिवण्ण-पालणे पयत्तं करेउ संदरी।" तीए भणियं-"सूणेउ आहरणमेगं महाराओ।" राइणा भणियं-“अवहिओम्हि ।" तीए भणियं अस्थि वच्छा विसए पुण्फचंगेरं नाम नयरं। सव्व-मालागारसेणिप्पहाणो कुंदकेऊ नाम मालिओ तत्थ परिवसइ । नत्थि पत्तं वा पुप्फ वा फलं वा जं तस्सारामे ण पाविज्जड । अण्णम्मि दिणे समुप्पन्नवल्ल-फलाहिलासेण वसुसारसेट्ठिणा पेसिओ नियपुरिसो कुंदकेऊमंदिरे । भणिओ तेण गंतूण कुंदकेऊ-“वल्लफल-निमित्तं वसुसार-सेट्टिणा तुह समीवं पेसिओ।" तेण भणियं-"अकालो एस वल्लफलाए।" "जइ कालो हवेज्जा तो तुह समीवे को समागच्छेज्जा ?" एवं भणिऊण गओ पुरिसो । कुंदकेऊ विय तुरियं गओ आरामे । समाइट्ठा वंठा-"अरे! आरामपरिपेरतेसु समंतओ वल्ले वावेह, सिंचेह । कयं कम्मयरेहिं । पइदिणं सिंचिज्जंता जाया महल्ला वल्ला । __ अण्णया दर-खद्धा दिट्ठा भिच्चेहिं । कहियं गंतूण सामिणो । समागओ कुंदकेऊ । समंतओ हिंडिऊण निरूविओ आरामो जाव नस्थि कत्थ वि पवेसो । संजाय-विम्हएण भणिया भिच्चा कुंदकेऊणा-"अहो! दुप्पवेसो आरामो कई वल्ल-विणासो ?" तेहिं भणियं-"अम्हे वि न याणामी ।" बीयदिणे पच्छन्नं सयमेव निरूविउमारद्धो। दिट्ठा वाडी चेव वल्ले खायंती । तओ सविसायं जंपियं कुंदकेऊणाजंचेव रक्खगा लुंपगा वि तं चेव जत्थ जायंति । भय-भीओ सरणं तत्थ जणो के समल्लियउ ? ॥५०५।। कम्मयरेहि भणियं-- जा वल्ल-रक्खण-कए, कह-कह वि णिम्मिया मए वाडी। सच्चविय वल्लविणास करेइ हा! कत्थ वच्चामि ।। तओ ठिओ आयारसंवरं काऊण कुंदकेऊ । ता महाराय ! जारिसा वल्ला तारिसो अम्हारिस-जणो, जारिता वाडी तारिसो तुमं । पयापरिपालण-निमित्तं विहिणा विणिम्मिओ । अण्णायपयट्टजण-निवारगो पंचम-लोगपालो। जइ तुम पि मज्जायाइक्कम करेसि ता कस्स अण्णस्स कहिज्जउ । न नियमज्जायं मोत्तण अण्णण जलहि-वेला खलिज्जड़। कुणसु जंभे रोयइ । एयं सोऊण संजाय-पच्छायावेण भणियं राइणाधण्णासि तुमं सुंदरि ! पत्तपडाया सईण मज्झम्मि । निय सील-रयण-रक्खण-समुज्जमो जीए तुह एसो।।५०७।। अज्जवि वड्ढइ धम्मो, अज्ज वि सच्चं वयंति पाणिगणो । अज्ज वि संति सईओ, सच्चवियमिणं तए वयणं ।। निय कुल-कलंक-जणयं, मज्जाय-विलोयकारणं धणियं । अवलंविऊण काउरिसचेट्ठियं जं मए भणियं ।।५०९।। तं सव्वं खमसु तुमं, संपइ सूरुग्गमो समासण्णो । वच्चामि नियय-भवणं अलक्खिओ चेव लोएण ।।५१०।। मीलसुंदरीए भणियं-“एवं हवउ ।” उवरिमतलाओ लज्जोणयमुहो उत्तरिउमाढत्तो नराहिवो । इओ य देसंतराओ बाहिं चेव सत्थं मोत्तूण घर-समायार-दंसणत्थं एगागी चेव समागओ धणचंद-सेट्ठी । पच्छिम-दुवारेण पविसंतो पेक्खइ नीहरंतं नराहिवं । विम्हिय-माणसेण मुक्को य मग्गो धणचंदेण । सासंक-सुण्ण-चित्तस्स _ 2010_04 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणए सीलसुदरीकहा अजाणियं चेव निवडियं दाहिणकरंगुलीओ नियनामंकियं मुद्दा-रयणं राइणो । गओ राया । धनचंदो वि मुद्दा-रयणं गहाय उवरितलमारूढो । पेच्छड पर-थंबं रासीकयाणि रयणाणि । कय-पुण्फोवयारं वास-भवणं । धरणितलं पवरवत्थविणिम्मिय-उल्लोय-लंबंतनित्तलामल-मोत्ताहलहार-नियरं वरवत्थाहरण-विभूसियं पल्लंकगयं च सीलसुंदरि । तओ विसायविम्हएहि समाउरिज्जमाणसो-"अहो! 'किमयंति चितयंतो उद्धट्रिओ चेव ठिओ खणमेगं । सीलसुंदरी वि दण धणचंदं उट्रिया पल्लंकाओ । सविनयं दिण्णमासणं । कया चलणसोयणसामग्गी । तओ अभिण्णमुहरायं तं दळूण चितियं सेट्ठिणा-- जसु निमित्तु हय हिअडा पई जलनिहि तरिउ । तं कलत्तु एवंविह-दुण्णय-सय-भरिउ ।। एउ अउच्च ज पेवखेवि लज्ज वि न वि करइ। हरिसुल्लसिय-मुहुल्ल उ महु अग्गइ घरइ ।। वर वेल्लिउ मं तीय इउ, सच्चई जाहं पलंति । जो एक्कसि वेदिति तरु, सो मरणिहि मुच्चंति ।।५११॥ बहुविह-कवड-कुहेडय-संसयमंदिरं हवइ महिला । कह मइलिय नियकुलं नरवइणा पुरिस-सीहेण ।।५१२॥ किं करेमि संपयं? किमेत्तो चेव मोत्तूण घरवासं वणवासं गच्छामि ? किंवा फुडक्खरेहिं चेव अजहत्थ-नामं सीलसुंदरि उवालहामि ? अहवा नासमिक्खिय-कारिणा भवियव्वं ? जओमंदालोइय-कज्जे सहसच्चिय जे नरा पयर्टेति । दझंति ते वराया दीवसिहा पडियपयंग व्व ।।५१३ ।। अओ पुव्वावरेण समं समवगच्छिय पच्छा जहाजुत्तं करिस्सामि त्ति, चितिऊण कयं आसण-गहणं । पुच्छिया सीलसुंदरी-"किमेसा पच्छण्णा घरसिरी-पयडीकया ? को वा एस पुरिसो पच्छिम दुवारेण नीहरंतो मए दिट्ठो ?" साहिओ तीए सव्वो वि नियसीलरक्खण-पज्जवसाणो नरवइवुत्तंतो । घरसिरी-पयासकरणे राइणा उवयार करणं कारणं ।" सेट्ठिणा भणियं-"गंभीरमिणं । न संखेवण जाणिउं तीरइ । असंगोविओ सत्थो नयर-बाहिरियाए वट्टइ तो तहि वच्चम्ह ।" एवं भणिऊण गओ सेट्ठी । पवेसिओ सत्थो । दाऊण वेयणं विसज्जिया कम्मयरा । ठाणे कयं दविण-जायं । गहिऊण मुद्दारयणसहियपाहुडं गओ नरवइसमीवं । पडिहारेण निवेइओ पविट्ठो । राया वि सरिऊण रयणिवइयरं चिति उमाढत्तोन कुलं न यावि सोलं, न पोरुसं न वि य कज्जसंसिद्धी। हद्धी, विडंबणच्चिय अपत्तपुव्वा मए पत्ता ।।५१४।। अवियारिऊण कज्जं तं किंपि करेइ एस टुप्पा । जेणप्पणा वि लज्जइ जा-जीवं सुमरिएणेवं ।।५१५।। संगोऽणंगेण जिओ लोहसरो कुसुमबाण-वसगोहं । नियअक्खाण वि अपहू कहं पह होमि अण्णाणं ।।५१६।। सव्वं वयंति विउसा नत्थि पिओ जस्स सो जए सुहिओ। पियसंगो जेण कओ सो नणु दुक्खिणी जाओ ।५१७ । खणंतरेण उवरिहुत्तं जाव निहालेइ राया ताव दिलो पणयविहिय-करयलंजलीपुरओ धणचंदसेट्ठी । संजायलज्जेण जंपियं राइणा-"अज्ज चिराय दिछोसि ?" धणचंदेण भणियं-"महाराय ! जेण न कज्जं सो समीवागओ विन दीसइ । महई वेला मह देवदिदि-दाणाहिलासिणो।" राइणा भणियं-"मरिसेउ अज्जो रज्ज-कज्ज-चितावावडत्तणेण न दिोसि ।" काऊण पणामं धणचंदेण ढोइयं पाहडं । निसण्णो उचियासणे । दिळं रण्णा पाहडस्सोवरि निय- नामंकिय-महारयणं । गहिऊण कयं नियकरंगलीए । पुच्छिओ धणचंदो-"अज्ज! देसंतराणि हिडियाणि । दिटठं कत्थ वि किं पि अच्छेरयं ?" सेट्ठिणा भणियं-,'दिळं एत्थेव तुम्ह रज्जे । एगम्मि पहाणनयरमज्झे सर-मज्झे सच्छसलिल-पडिपुण्णा एगा सरसी । तीए सीहो पाणट्टा पविट्ठो । नीहरतो अम्हेहिं दिट्ठो ।" रण्णा चिंतियं-"अम्हाण उवालंभो । ता उत्तारेमि निय-वयण-गारुडेण इमस्स संका-विसं"ति चितिऊण जंपियं राइणा-"भद्द ! विण्णायपरमत्या वयमिमस्स वइयरस्स न तुम परमत्थं वियाणेहि । सीहो तत्थ (प]विट्ठो खणं बइठ्ठो न चैव परितुट्ठो। तिसिओ च्चिय सासंको विणिग्गओ लज्जिओ चेव ।५१८। .. 2010_04 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा - ता न तए अण्णहा विगप्पियव्वं । पणमंतो संजायपहरिसो रायाणं पणमिय सभवनं . आगओ धणचंदो । संजाय-पच्चएण ससिणेहं समाया सीलसुंदरी । "सच्चं चेव सीलसुंदरी तुम"ति, भणिऊण दिण्णाणि चूडामणि-तिलयकुंडल-हार-अद्ध हार-पालंब-अंगय-तुडिय-कंकण-मुद्दा-हंसग[प]मुहाणि वराहरणाणि । कया सयलघर-सामिणी । एवं सीलसामत्थेण सा संपयं पाविया ता जहा तुम पि पाविहसिन संदेहो कायव्वो।" एवं भणिय-जावज्ज वि न विरमइ चंदसिरि ताव निसुओ जिण-गुणुकित्तणमणोरमो जिणमंदिरे सद्दो । चंदसिरीए भणियं-"पियसहि ! कस्स वि सद्दो जिण-भवणे सुणिज्जइ । एहि गच्छामो । मा कयाइ कोइ अतिही होज्ज । तहेव गयाओ । दूरट्ठियाहिं चेव दिट्टो असाहारणगुणेहिं जिण-संथवं कुणतो अहिणवजोव्वणो एगो पुरिसो । कहकप्पपायव-सयल-लोयस्स पणयामर-सिर-मउड-कोडि-कोडि-संघद्व-पय-जुय, । करुणामय-मय-मयरहर-विय-कमल-बोहण-दिवायर, ।। सरयचंद-चंदिम-चरिय, तिहुयण-कय-पय-सेव । भवि भवि सामिय तुहुं सरणु, महु चंदप्पहदेव ! ॥५१९।। दीणु दुत्थिउ विहल-ववसाउ, संसार-भय-भीय-मणु परिभमंतु भवगहणि दुत्तरि । कह-कह वि संपत्तु हउँ पुण्णवसिण तुह चलणगोयरि ।। संपइ करुणिम करिवि जिणहिव किज्जउ मह तत्ति । मण फिट्टइ [मह] हिअअह वि, पहु तुह चलहिं . भत्ति ।।५२०।। चंद-निम्मल देह-दम-सार संसार-सागर-पडिय-भविय-सत्थ-पवहण निरजण । जयपायड-अतुलबल वीयराय करुणिम-पयासण ।। सरणागय-वच्छल छलियमोहमहागय देव । तिहुयणसिरि-सिरिसेहरह मज्झु तुहारिय सेव ।।५२१॥ सरय-पुण्णिम-पुण्ण-ससि-वयण इंदीवर-दल-नयण मसिण-कसिण-सुसिणिद्ध-कुंतल । बिबाहर-हसिय-सिय धवल-कित्ति-धवलिय-दियंतर ।। कंबुग्गीव विसाल-भुय, सिरिवच्छंकिय-वच्छ । सामिय पविरल दिट्ठ मई महियलि तुम्ह-सरिच्छ ।। ५२२।। सक्क-संथुय पणय-सुर-रमणि, सुह-घुसिण-रंजिय-चलण, चलिर-चमर-चंगिम-सुरेहिर । महसेण-वर-राय-सुअ सुर-विदिण्ण-सिंहासणट्ठिय ।। सामिय सोहइ तव्वुपरि, वरपायवु कंकेल्लि । निल्लक्खणु मइं दय करिवि, पहु निय-करह म मेल्लि ।।५२३।। कोह-फंसण माण-निम्महण मायग्गि-धण-घण-वरिस, लोह-सेल-दंभोलि-सन्निह । जयभसण गरिम-जिय-तियस-सेल ससि-सोम-दंसण ।। कुंद-कलिय-सिअ-सम-दसण, दुल्लह-दसण देव । भवि भवि होउ अखंड महु, चंदप्पह तुह सेव ।।५२४।। विमल-केवल-दसणालोयनिन्नासिय-भवियजण-मण-निलीण-अण्णाण-तम-भर । भरहाहिव-नय-चलण, चवल-करण-हय-पसर-भजण ।। सिरि महसेण-नरिंद-सुय, विहिय-सुरासुर-सेव । तुह चलणग्गि विलग्गु हउं, चंदप्पह जिणदेव ।।५२५।। देव निरुवम-रूव-सोहग्ग लायण्ण-निहि निक्कलंक गय-नेह-बंधण । सचराचर-जीव-हिय, अमय-वयण-निव्वविय-तिहुयण ।। कुमुण्णय लक्खण-कलिय, पुण्णिम-ससि-सम-छाय । आसंसारु वि सरणु मह, चंदप्पह तुह पाय ।।५२६।। _ 2010_04 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवकहाणगे सीलवईकहा थइ समत्तीए य सविहमागयाओ ताओ य सीलवइए । “हा! एसो सो मह दइओ" निसाकर-करंबिय-जलहिजलं व उल्लालियं से हिययं । रवि-करालियद्ध-कमलं व वियसियं लोयण-जयलं । अमयरस-सित्तं व पुलइयं सव्वंग । वियंभिओ जिभारंभो । पिसुणिय-दुह-निस्सार-पंथ व्व पयट्टा णीसासा । नियंसइ नियत्थं पि नियंसणं । आलिहइ चलणंगुठेण भूमितलं । निरूवए दिसामंडलं गयणं व । हसइ अंतोमुहं । एवमाइयाणि कुणंती कामचेट्टियाई दट्रूण चंदसिरीए भणिया सीलवईसंपुण्ण-लक्खण-धरो सव्वंगोवंगज्ज सुंदर-सरीरो। पडिच्छदो विव विहिणा विणिम्मिओ रूव-निम्माणो ।५२७ । सच्चपइण्णो सरलो थिर-गंभीरो गुणायरो गरुओ। चंदो इव अमयमओ, को एसो सुयण ! वर तरुणो ?।५२८। सणियमेव भणियं सीलवइए-“एसो चेव मह पिययमो ।” सो वि रायउत्तो चिंतिउमाढत्तो-“किमेसा इमाए अव्वत्तलिंग-धारिणीए कण्णगाए समीवे मह हियय-वल्लहा ? उवाह तीए रूवदंसणेण अण्णा का वि केली-कीला नागकण्णया इणम्मि मं विप्पयारेइ ? अहवा जा होउ सा होउ । न सक्कुणोमि पयडमेव पुच्छिउं । अण्णत्थ वच्चामि ।" नीहरिओ जिणमंदिराओ। चंदसिरी वि "पेच्छामि पज्जवसाणं । पच्छा जहाजुत्तं करिस्सामि।" ठिआ मोणेण । तस्स वि कुमारस्स सल्लेंति हिययं गच्छंतस्स, पीडिज्जति अंगाई निसण्णस्स, गाढयरं चहुटुंति सुयंतस्स, भिदंति देहमुद्धट्टियस्स, घति मम्माई दइयं सरंतस्स मयरद्धय-सरा । न का वि सा अवत्था जाए तरइ अच्छेउं । पच्छा पुणो वि जिणमंदिरं पविठ्ठो । चंदसिरीए भणियं-"अज्ज! अज्ज अम्हेहिं अतिहि-वच्छल्लं कायव्वं । आगच्छउ भवं ।" नीओ नियपासाए। भणिया सीलवई-"संपयं पि फलियं ते सूपरिपालियसील-पायवेण समागयं पिययमेण । करेसु चलण-सोयणाइयं समचिओवयारं ।" तीय वि तहेव संपाडियं । जाओ तस्स निन्छओ जहा-सा चेव मह दइया एसा समागया भोयणवेला । भुत्ताणि सह जोगेण । वीसमिओ खणमेत्तं कुमारो । समासत्थो पुच्छिओ चंदसिरीए--"कहं तुममेत्थमागओ?" तेण भणियं-"इमाए चेव तुह सहीए गवेसणं कुणंतो चउद्दिसं पेवेसिओ बहूणि गामागर-पट्टणाणि । अण्णम्मि दिणे सबलवाहणो पल्लि-गो उलाइठाणेसु गवेसिउं कांतारमेगमणुपविट्ठो । आवासिओ रयणीए तत्थेव खंधारो । सुह-पसुत्तो चेव केण वि अकारणवइरिणा विज्जाहरेण उक्खित्तोहं । पाविओ समुद्दमज्झं । उड्ढमुप्पइऊण 'अणुहवसु पावे सीलवई ! सीलपालणा फलं'ति भणमाणेण मुक्को जलहिजल-मज्झे । विहि-विहाणाओ पावियं मए फलहस्स खंडमेगं । इओ तओ वीईहिं वन्भंतो बीए दिणे पत्तो इमं पव्वयं । जलहि-जलाणगयफलिहमणिसोबाणमालाए विम्हियमाणसो समागंतण मणोरहाण वि अगोयरं जिणहरमिम [मणुपविठ्ठो । वंदिओ भावसारं भगवं तित्थयरो । कओ थडवाओ 'अहो मे आवया वि संपया जमेस-भयवं वंदिउ' ति । एयम्मि सक्खं समवलोइए पारिजाय-पमुह-कुसुम-समूहेण सम्म पूझ्य महाकव्वाहि महत्थाहि थुईहिं भावसारं, संथए 'नत्थि जं न मए पावियं' ति चिंतयंतो जाव चिट्ठामि ताव तुब्भेहि सह दंसणं जायं”ति । चंदसिरीए भणियं-"कुमार ! कयत्थो तुम जस्सेवंविहं सुसीलं कलत्तं । साहिओ सम्बो वि जहासुओ सीलवई-सील-संरक्खण-वइयरो । संतुट्ठो कुमारो हियएण । सुहेण तत्थ वसंताण वच्चंति वासरा । __अण्णम्मि दिणे सह विमाणेहि नहयलं समोइण्णा जयकुडपव्वए कय-सोया गहियपूओवगरणा पविट्ठा जिणमंदिरे विज्जाहरा । पूया-पुरस्सर वंदिऊण भगवंतं जहारिहं निसण्णा मंडवतले । मज्झदेसे य समुचियासणे निसण्णो विज्जाहराहिवो । एत्यंतरे गहिय कणयदंडेण दिव्वायारधारिणा एगेण पुरिसेण विण्णत्तो विज्जाहर-राया-“देव ! करेहि दिट्ठी-पसायं जा इमा पुरओ पियंगलया-सामल-सरीर-सोहा, विणिज्जिय-सयल-विज्जाहर-सुंदरी-समुहा एसा मलयसामिणो महिंदरायस्स सुया केरला । इयं च जा निमज्जिय-मणि-पईव-दिप्पमाण-देहा नियच्छायाए विच्छाएमाणी सुरसुंदरी-ठाणं मग्गओ तुह चिट्ठइ । एसा वंगाहिवस्स सयलसामंत-मउलि-संघट्ट-मसिणीकय-मणिमय-पायपीढस्स पुरिसदत्तराइणो दुहिया दुस्सला नाम । जा पुण ससुंदेर-गुणविणिज्जियरम्म-रमणीजण-विन्भमा लच्छि व्व खीरोयहि-फेण-पडलस्स सिय-पटुंसुय-वियाणयस्स हेटुओ तरलतारयं समवलोएमाणी दीसइ, एसा वि असेस-विउस-जण-सयंगाह-गहिय-कोससंचयस्स सूरके उनरवइस्स सुया सूरकता नाम । जा वि विणिद्द-नीलुप्पल-दलाभिराम-सरीरा दाणलेह व्व करिणो 2010_04 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा समावsतेहि अलिकुलेहि कामं कयत्थिज्जर, एसा वि सेणा-भर-दलियविलसंतावरोह सुंदरी - सेविय - उज्जित - नगवरपरिसरुज्जाणस्स नाम कण्णया 1 जाओ पुण इमाओ साहिवस विविह-वत्थाहरण-हारिणीओ, परिमलायड़िएहि समंतओ पच्छिम- सिंधुतड - समुद्रिय-तरुगणस्स महाबलस्स राणो बंधुवई हरवल्लह व सार-सोहग्ग- सालिगीओ, समंतओं समुल्लसंत-देहकंति- पन्भार भरिय - जिणमंदिरोदराओ संखोह-सव्वविभमेहिं ससंभम मिअतरल-चलतेहि लोयणेहिं मंडबभूमीए फुल्ल- कुवलय- दलोवहारमिव कुणंतीओ, निम्मलफलिहमणिउवरिचिट्ठाओ एयाओ वि काल-कालमुह-सुसुमा र धुंधुमार-मुरुंडमाइयाणं राइणं कण्णयाओ । एवं भणिऊण लिए तम्मि विम्हियमाणसेण खयराहिवेण समवलोइऊण कण्णयाजणं इसि चलिय-कंधरेण गहिय वर विलेवणा समासण्णनिसण्णा विवित्तयं पत्तट्ठा पत्तलेहाभिहाणा विज्जाहरविलासिणी समाइट्ठा - "पत्तले हे ! पसण्णमाणसाए तए पसाहियविग्गहा गय-जोन्वणा वि तरुणभावं पयासेंति, सामण्ण-नारीओ वि पराजिणिति रायंतेउर-रूवं, कुरूवाओ विसरूवेण संदरत्तणं पयडेंति । वयण कोसलं पुण सरीरेण समं तुह पयावद्दणा विणिम्मियं । निसग्ग-महुरा सयलजण हियय-हारिणो खणमेत्तपरिचिए वि जणे जणिय-निम्भर विस्संभा कस्स नाम न विम्यं जणंति, कं वा न वसवत्तिणं कुणंति, नववाह भंगीहि भणिया पए पए संवदियरसा तुह विणोय- कहालावा, अओ सुणसु सासणं सावहाण । । जाओ इमाओ पडिहारेण दंसियाओ भरहखेत्त-निवासिभूमि गोयरभूपाल- कण्णयाओ कोऊहल-हय- हियएहिं विज्जाहर-भडेहि इमं महस विभूसिउं आणियाओ, पट्टिस्संति एयाओ इमस्स भगवओ सुरासुरगुरुणो जम्म कल्लाणयानंतरं नट्टविहिं । ता तहा पसाहि fariभं च गाहि जहा मुंचति इत्थीयणसुलहं सज्झसं, पम्हुसंति अचितियबंधुजणविओयजणियमुध्वेयं, अणुहवंति परतंतया-सणदूरकथं पमोयं, गिंति जण-समूह- लज्जामंधरी कयं तंडवन्भुवगमं समोयरति गयसंकाओ रंगभूमी, विति सम्ममत्थजायं, आरोर्वेति पेक्खग-जणस्स पमोयमग्गभूमों, कुणति य सहियय-हियय- वत्तिणो रसस्स परिपोसणं । एस ते चिरयाल - सिक्खिय-चित्तकम्मरस वयण- कोसल्लस्स पयासिद्धं अवसरो ।" सा विलासिणी पहसियमही तक्खण देव उट्टिया । कयं सव्यं पि जहाइछं । ९४ एत्यंतरे समारद्धी तिहुयणेक्कगुरुणो विज्जाहरेहि अभिसेयमंगलविही । पउणीकयाओ इओ तओ पहय-तंती, परिक्खिय-कलनिनाए वीणावायगेहि वीणाओ । विइण्ण विविह-मज्जणाणि सज्जीकयाणि नानाविह वाइताणि । भरहतेहि नलगागिट्टपट्टिवंसा - अग्गे गायणीणं उवहिद्वा वंसिया । पक्खालणपवित्त-पाणिपल्लवेहि ढोइज्जति नाणाविहतित्थेहितो आणीएण सच्छवारिणा पुरिया सायकुंभा विज्जाहरेहि । उत्तभियाभिसेय कणय -कुंभाओ इव दूर वित्थिष्णेहि, निरंतरेहि पओहरेहिं नामियमज्झाओ समासण्णीभूयाओ तओ भूमि [ उ ] मारद्धाओ काओ वि कुसुम-पडलग्ग हत्थाओ, काओ विवर-विलेवण- भरियपत्त-धारिणीओ, काओवि गहियगंधोदग भिंगाराओ विज्जाहर-तरुणीओ । एत्यंतरे खेय राहिबaण रूम सीलवईए कुमारेण य समागया चंदसिरी । कय-पणामा पिउणो निसण्णा जणणि-समी | पढमकलस- वारिप्पवाह-पडण-सूयगो, तओ सव्व-काल चालिओभयवक्ख ताडिय-नियंबावलंबि-गज्जत-मेहमलेहि भत्तिवस दत्तसमहत्येहि व सुणिज्जमाणो, संभम-भयुब्भंत - लोयणेहि उद्धमुप्पयमाणेहिं जलहिगोयरेहि विहंगम - कुलेहिं तीस-तरलियनी रसाइ महानक्क चक्कवाल - हेला वडणदुरुच्छालिय- भूरि-जल- निवहेण संभममुट्ठि निउणं निरूविज्जमाणो व्व, पुणो वि अमिय-मण-संजाय संकेण मगरागरेण वहिरिय-सयल-दिसा-मंडलो, समकालसमाहयाणं वित्थरिओ दिव्वाउज्जाण - निनाओ । कमेण समाणिए भगवओ जम्मण-कल्लाणमज्जणे, पुइए विविहपारियाय- पमुह - बहु-तरु-कुसुम - मालाहिं, पर्याट्टए गायणेण महुर-मुइंग झुणि-सम्मीस संजणिय-सुणंत-जण-सवणप्पमोए मंगल-गीए, पणच्चियासु कमेण तासु नरिंद-तणयासु, ईसि सावसेसाए सव्वरीए, तओ विज्जाहराहिव-वयणेण निय-निय ठाणं संपावियाओ विज्जाहहिं नरनाह- कण्णयाओ । एत्थंतरे गहिय- जिणमज्जण - सलिलेण सित्तं चंदसिरीए तं सुय-सारिया - मिहुणयं सहावत्थं जायं चित्तंगओ हंसिया य । पुच्छिया पिउणा - " वच्छे ! चंदसिरि ! को एस वइयरो ? कं इमं निरुवम- रूवं तुहासण्णं थी - पुरिस - मिहुणयं । चंदसिरी वि साहिऊण वइयरमेयं जावज्ज वि न विरमइ ताव समागओ कुमारं गहाय मेहमुहो नाम विज्जाहरो- "सामि ! 2010_04 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणए सीलवई कहा ९५ तुह वयणेण इओ तओ मारिनिवारणट्ठा परियडतेण समुहमज्झे बहुबल-परिगएण राइणा वावाइज्जमाणो दिट्ठो एस कुमारो मारिओ संरक्खणट्ठा गहिऊण इहाणीओ।" तओ चलणेसु निवडिऊण परुण्णो चित्तंगओ। साहियं हंसियाए चंदसिरि-जणयाणं जहा, 'सो चेवेस चंदसिरि-यियवल्लहो वज्जहर-कुमारो । सहरिसमुट्ठिऊण दिण्णं सीलवईए तस्स साइयं । चंदसिरीए भणियं-"किमेस भे हवइ?" तीए भणि-"माउलभाया ।" हंसियाए भणियं-"जह एवं ता जा तुम्हाणमाजम्मं पि संबंधो ।” आरोविऊण निय-निय-पइ-सहियाओ विमाणेसू चंदसिरी-मीलवईओ विज्जाहरविंद-परिवडो पणमिऊण तित्थयरं सट्टाणं गओ खयराहिवो । विसज्जिया सट्टाणेसु विज्जाहरा । दिण्णा सहत्थेण चंदसिरी कुमारस्स । सीलवई वि पडिवण्णा धूया खरिदेण । एगया रयणीए पुच्छिओ चंदसिरीए-कुमारो ! अम्ह विओगं समणुभूयं कह वा वसणमिणं पाविओ ?" कुमारेण भणियं-"पिए ! तेण दिव्वपुरिमेण रुसिऊण सविमाणो पक्खित्तो जलहिजले । गयं कहिं पि विमाणं । अहं पि लहिऊण फलहखंडं तइयदिणे समुत्तिण्णो जलहिजलोवगढे एगम्मि दीवे । पच्चभिण्णाओ य तन्निवासिणा ताय-वइरिणा सीहमुहराइणा । कहियं पच्छण्णमेयं मज्झं णमणपुव्वं संगइएण धीवरेण-'कुमार ! एतेण तुम गहिज्जसि । ता मज्झ संतियं लहुययं बेडियं समारुहिय णीए समुहे पविसस् ।" तहेव कयं । विण्णायवुत्तंतो नावा-कडएण मग्गओ समणुलग्गो सोहमुहो । मिलिओ थेवंतरगयस्स । तो अहंपि कत्थइ जुझंतो कत्थइ पलोयंतो जा पहरामि तो तरिया न वहइ, अह तरियं वाहेमि तो पहरियं न सक्कुणोमि । संकडं समावण्णो । समंतओ वेढिओ सोहमह-बलेण । निवडंति सत्थाणि । एत्यंतरे मारिभीरणा मेहमह-विज्जाहरेण गहिऊण इय-मंदिरं पाविओ। एवं मए सुंदरि समणुभूयं"ति भणिऊण मोणमासिओ कुमारो । वच्चंति वासरा । दठूण सीलवइ-सीलसमायारं रंजिओ खेयराहियो । पडिवण्णा धूया । पेच्छइ परम-गोरवेण । अण्णम्मि दिणे गहिय-लेहो समागओ विमलजसो नाम विज्जाहरो । समप्पिओ तेण लेहो सीहरहकमारस्स । दिटठो सिंधसेण-महारायनामंकिओ। पूच्छिओ कूमारेण विज्जाहरो कुसलं भुवणभंतरवित्थरिय कित्तिणो सुगहिय-नाम-धेयस्स तायस्स"? विज्जाहरेण भणियं-"कुसलं जसेण न उण सरीरेण । एवं जणवायाओ मए निसूयं ।" कुमारेण भणियं-"केण भे लेहो समप्पिओ" तेण भणियं-"गओहं पओयणवसेण कतार। दिट्ठो तत्थ 'हा! अणाहा कहं भविस्सामोति एवं विलवंतो खंधारो। तओ उवसप्पिऊण पुच्छ्यिा मए सिबिरपहाणा-“भो ! किमेवं समाउला?" तेहि भणियं-"महाभाग ! अवहरिओ केण वि सोहरह-कुमारो। तेणम्हे समाउला ।" मए भणियं-"कुमारसमासण्णवत्तिणो चेव वयं । संदिसह जं किंपि पओयणं ।" 'अत्थि महंतं पओयणं'ति भणिऊण लेहो लिहिओ, समप्पिओ तेहिं मह एस लेहो । एयं सोमण उम्महिउमारद्धो कुमारो "स्वस्ति श्री प्रजावहातो नगरीतः श्री सिंधसेननराधिपः कंठगतायः कातारस्थं चतुरंगबलपरिवत्तं सिंहपराक्रम वत्ससिंहरथकुमारं सांजसं सस्नेहं मुर्द्धनि समाघ्राय समाश्लिष्य च बदत्येवं यथा लेखदर्शनादेव शीघ्रमागंतव्यम् वत्सेन, स्वकीयराज्यं चाधिष्ठेयं । किञ्च यत्किंचिदनचितं भणितोऽसि तद् शंतव्यमिति ।" तओ खर-पवण-पह्याबद्धमल-महीरुहो व्व संजाय-मच्छो निवडिओ धरणीयले कुमारो । कह कह वि लद्धचेयणो एवं विलविउमारतोजं ताएण तहा महायरकयं हक्कारणं दूरओ, तं अंके विणिवेसिऊण विहियं सभासणं सायरं । तंबोलं च[मुह] महेण निाि नेहेण ताएण जं. दो खंडं सरिऊण तं हियवहो [नो] जासि कि संपयं ।।५२९।। पुच्छिओ चंदसिरीए-"कुमार ! को एस वइयरो?" सदुक्खं जंपियमणेणजस्स पसाएण मए सच्छंद वियरियं सया कालं । समरणसेसो जाओ मह ताओ सुयणु ! सो इण्हि ।५३०।। जाण सयासा जम्मो जायइ जायं पि जाणि पालिति । पच्छा गाहंति गुणे समए कारिति करगहणं ।।५३१।। तत्तो ठाविति पए सुहियं दद्रूण होंति सुहियाइं । दुहियम्मि दुक्खियाई आसासयभरियहिययाई ॥५३२।। जणयाणि ताण वि सुया संपइ संपत्तजोव्वणा होउ । परदुहियास पसत्ता उवयारं नेव मण्णंति ।।५३३।। अण्णह कहमेवमहं पिऊणो पायं पमोत्तूणं । माणमहागहगहिओ अलद्धलक्खं परियडामि ।।५३४।। 2010_04 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणीरमा-कहा कहिओ एस. वइयरो चंदसिरिए नियपिऊणो । तेण वि सुइरं संभासिऊण भणिओ सीहरह कुमारो-“वच्छ ! गम्मउ सट्ठाणं ।” पडिवण्णमणेण । भरिऊण विमाणं मणि-रयणसुवण्णाण सहाओ समं सीलवईए पेसिओ सीहरह कुमारो। चंदसिरी वि नियभत्तणा सह तहेव पेसिया सट्ठाणं काऊण पिऊणो मयकिच्चाणि विगयसोगो पसाहियानेस महीमंडलो सीलवईए सह विसयसुहमणुहवंतो कालं, गमेइ सीहरहनरेसरो । अण्णया अत्थाणत्थो विण्णत्तो परिहार पुरिसेणगयरागो वि विराई सारंग-गओ वि मएण परिहीणो । कामासत्तो वि सया बभव्वयधारओ धणियं ।।५३५।। मक्कमओ वि बहमओ असव्वरित्तो वि निम्मल चरित्तो । गयधम्मो वि सुधम्मो असमो विसमालओ निच्च । दुक्कर-तव-सुसिय-तण वि पयड-दीसंत-ललिय-लावण्णो । कण्णंत-पत्त-नयणो वि नेव सव्वंस-संसारो।।५३७।। पढमवय-धारगो वि हु पंचवयारहण रेहिरो निच्च । नयणत्तय-कलिओ वि अकिंचणो जो सयाकालं ॥५३८।। संसार-तरुम्मूलण-खरपवणो पवयणस्स आहारो। पंचविह-विसय-विसहर-गरुडो पसमामयनिवासो ॥५३९।। वहुसीस-संपरिवुडो उज्जलगुण-रयण-रोहणगिरि व्व । गयगारवो पसंतो, विहरंतो एत्थ संपत्तो ।।५४०।। अह फासुए पएसे, रमणीए निलयसेहरुज्जाणे। पसमसिरिनामेणं समोसढो देव ! आयरिओ ।।५४१।। सोऊण इमं राया हरिसवसुल्लसियबहलरोमंचो । सूरीण वंदणत्थं सीलवईए समं चलिओ ।।५४२।। विणएण पविसिऊणं काऊण पयाहिणं च तिक्खुत्तो। वंदित्तु विणयपुव्वं उवविट्ठो उचियठाणम्मि ।।५४३।। संभासिऊण कोमल-वयणेण विहीए नरवई सूरि । भव-जलहि-जाणवत्तं धम्म कहिउं समाढत्तो ।।५४४।। जे णिहिमणो वि पुच्छइ सुहाणुबंधीय होइ परिणामो । कम्म-विणिज्जरणकएं तमणुठाणं विहेयव्वं ।।५४५।। तं पुण विण्णाणाओ [न] नज्जइ नाणं कुगुरुसयासाओ। ता गुरुयण-पय-सेवाए उज्जमो होइ कायव्वो।।५४६।। मोहंधाण जियाणं अमल-चक्खु-गुरु-विणिद्दिट्ठो । सरणभीयाण सरणं दुक्खुत्तारो दुहत्ताणं ।।५४७।। तम्हा गुरु-बहुमाणो जाण मणे ताण सिव-सुहं सुलहं । तविवरीयाण पुणो भव-जलहि दुत्तरो नूणं ।।५४८।। धणेसु लुब्भए लोओ मुज्झए अत्तणो हिए । बज्झए बंध-पासेण रज्जए थीसु सव्वहा ।।५४९।। अधणो धणवंछाए सधणो धण-रक्खणाइ दुक्खेहिं । दुहिओ च्चिय संसारे सया वि जीवो परिब्भमइ ।।५५०।। संतोसामय-सित्तो इच्छापरिमाणपरिगओ जीवो। इह लोगे च्चिय सुहिओ [परलोगे] अप्पबंधो य ।।५५१।। पिइ-माइ-पुत्त-दुहिया सिणेह-मोहेण मोहिओ संतो। न कुणइ जो अत्तहियं सो जम्मंधो मुणेयव्वो ॥५५२।। निय कज्ज-करण-निरया बंधुजणा बंधणं विणिहिट्ठा। तेसु वि बंधव-बुद्धी निबुद्धीणं धुवं होइ ॥५५३।। रज्जति नेवा रामरत्ता वि कुणंति विविह-दुक्खाई । ईसा-विसाय-पिय-विप्पओग-संताव-जणियाई ॥५५४।। मायावहुला अवला कूरा अकयण्णुया असच्चा य । रागंधाण तहावि हु रागं रामा पवट्टेइ ।।५५५।। स्फुरन्मायावतः सहजचपलत्वोमिनिकरः । कराल: क्रूरत्वानृतमकर-संदोह-निवहः ।।५५६।। अलद्धान्तःपातो हत हृदय-पाताल-विवरो । गभीरोऽयं योषिज्जलधिरिह के के न पतिताः ।।५५७।। संतापिनि संसारे यदि तव विश्रामभमयो रामा: । ननु कुपितभोगिभोगेच्छाभिः किं कृतं तहि ।।५५८।। अंगुलदुगंतराले रागविरागाण कारणं अत्थि। तह विहु वलिओ रागो मोहिज्जइ जेण तेण जणो ।।५५९।। दुरंता वासणा लोए जण-सम्मोह-कारिणी । असुईभूए लोया कहं रज्जति अण्णहा ॥५६०।। संकप्पवसओ रम्म चए [.. ..] भासए । तम्हा संकप्पसंरोहो कायव्वो मोक्खकंखिणा ।।५६१।। छिज्जतेसु सहेलं नाणा जीवाण संसय-सएस। लद्धावसरा पभणइ सीलवई सीअलं वयणं ।।५६२।। भयवं ! किमण्णजम्मे कयं मए दुक्कडं परिकहेसु । पाणिग्गहणदिणे चिअ विओइया जेण दइएण ।।५६३।। 2010_04 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणए सीलवईकहा उवजुजिऊण भयवं ओहिन्नाणेण मुणियपुत्वभवो । सजलघणगहिरसद्देण य भणइ मोहं पणासितो ।।५६४।। अत्थेत्थ भरहे खेत्ते पुर-पहाणं पुरंदरं नयरं । तत्थासि बहुधणो धणवइ व्व नरवाहणो सेट्ठी ।।५६५।। तस्सासि तुमं घरिणी अइप्पिया सीलसुंदरी नाम । देव-गुरु-पायपंकयपणामपूयारया निच्चं ।।५६६।। अह अण्णया कयाइ अदिट्टपुत्त सुहदुत्थिओ सेट्ठी। पभणइ तुममेगते सदुक्खमेयारिसं वयणं ।।५६७।। पाणेहितो वि पिया सुंदरी तं मज्झमाणिणि जाया । जं पुण अवच्च-रहिया तेण मणे कुणसि बहुदुक्खं ।।५६८।। मोत्तुं जिण-वंदण-पूयणं च गुरु-चलण-कमल-सेवं च । सेससमयम्मि दुहिओ वसामि नरए व्व ने रइओ ।।५६९।। अट्ठाणकुविय-दुज्जण-जण-संलवियकडुय-वयणाई। न तहा मिति ममं जह निरवच्च त्ति जण-सहो ।।५७०।। पडिभणिआ सा तुभए एअं न हु दुव्वारकारणं नाह । अवि य गणाणं ठाणं वामोहनिरोहओ भणियं ।।५७१।। उप्पण्णो वि हु पुत्तो जइ विणय-विवज्जिओ हवइ कहवि। तो अम्मापियराणं जाजीवं देइ मणदुक्खं ॥५७२।। अह पुत्तत्थे पिययम ! निब्बंधो ता मए अणण्णाओ । परिणेसु अण्णभज्ज जहिच्छियं किं वियारेण ?।।५७३।। सो आह पिए दुक्खं पुच्छिज्जइ चित्तनिव्वुइनिमित्तं । पुत्तम्मि संसओ ताव तुम्ह कलहो निओगेण ।।५७४।। होही सावक्क-कओ घरवारो जेण होइ दुहवासो। जइ नेहेणं वट्टह करेमि एवं पिता सुयणु ।।५७५।। हसिऊण तए भणियं नवरंगपिओ न होसिजइ नाह ! ता कलहो वि न होही एगावरियम्मि भोयम्मि ।।५७६।। पडिवज्जिऊण एयं परिणीया तेण सुलस-सेट्ठि-सुया । नामेणं विणयवई वियार-कुसला जिण-मयम्मि ।।५७७।। एवं वच्चंति दिणा विणयवईए वि होइ न ह पुत्तो । सविसाओ नरवाहण-सेट्ठी अइवाहए कालं ।।५७८।। अण्णम्मि दिणे पासाय-सिहर-मणिमंचए समारूढा । गयणयल-संठिएणं विज्जासिद्धण तं दिट्ठा ।।५७९।। अवयरिउं गयणाओ सप्पणयमिणं पयंपिअं तेण । मयण-सरसल्लिएणं तुह रूवाखित्त-चित्तेणं ॥५८०।। सुंदरि ! विज्जासिद्धो सु[रसिद्धो चंदकुंडलो अयं । तुह रूवाइ-गुणेहि अवहिय-हियओ इहं पत्तो।।५८१।। मयणग्गि ताव तवियं नियंग-संगामएण मह देहं । पसयच्छि ! पसिय सिग्घं निव्वावसु मा चिरावेहि ।५८२। एवं पयंपमाणे वि तम्भि नो उत्तरं तए दिण्णं । कुविएण तेण तत्तो उक्खित्ता नहयलाभिमुही ।। ५८३।। हा अज्ज उत्त ! हा अज्जउत्त ! केणावि पेच्छ निज्जामि । इय दीणवयण-पूरियनहंगणा अवहडा तेण ।५८४। नेऊण सज्झ-पव्वय-वहंत-वाहिणि-समहरमणीए । एगम्मि वण-निगुंजे मुक्का सहस त्ति धरणीए ।।५८५।। तो भणइ पणयपुव्वं तत्थ तुम चंदकुंडलो भद्दे ! अज्ज वि न कि पि नट्ठ मह वयणं कुणसु इण्हिं पि ॥५८६।। सुंदरि ! नीसेस-पसिद्ध-सिद्ध-सिरिमउड-घडिय-चलणस्स । मज्झ पसाएण तुमं भुंजसु हिय-इच्छिए भोए ।५८७। तुह सुह-सुहिओ तुह दुक्ख-दुक्खिओ तुज्झ हियय-गय-हियओ। जं भणसि तयं सव्वं भिच्चो व्व अहं करिस्सामि तुमए भणियं जइ कुणसि मज्झ वयणं तुम नियमेण । ता पढम चिय कीरउ अकज्जमेयं न कायव्वं ।।५८९।। जम्हा दुलहं लोए मणुयत्तमिणं कहिं पि मे पत्तं । तत्थ वि जाइ-कुलाई तेसु वि जिणदेसिओ धम्मो ।।५९०।। निसुयं पवयणसारं पइदियहं गुरुयणे कया भत्ती । मोक्ख-तरु-बीय-भूयं सम्मत्तं पावियं परमं ॥५९१।। परिपालियं च सीलं गुरूवएसपरिपालण-जलेण । पक्खालिऊण पायं पावमलो दुक्ख-सयहेउ ॥५९२॥ इण्हि अकज्जमेयं करेमि हं कहसु दुग्गइ-दुवारं । तुज्झ वि न चेव जुत्तं मज्जायविलंघणं काउं ॥५९३।। नाऊण निच्छयं तुह कोवारुणलोयणो गओ सिद्धो । खग्गाणयणनिमित्तं पच्चासण्णे वण-निगुंजे ॥५९४।। हा ताय ! अंब ! हा अज्जउत्त ! समसोक्ख-दुक्ख हा भाय ! वसण-समुद्द-निवडिया भण के सरणं पवज्जामि हा भयवइओ ! वणदेवयाओ ! रक्खेह मज्झ सील-धणं । तुम्ह सरणं पवण्णा जं जाणह तं करेहिहि ॥५९६।। _ 2010_04 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा इय एवं बहुसो रोइऊण परिचितियं तए हियए। अलमिमिणा रुण्णणं अप्पडियारेण रणम्मि ॥५९७।। मरणेण विणा सीलं संपइ परिपालिउं न सक्कमि । इय चितिऊण तुमए वत्थेण विणिम्मिओ पासो ॥५९८।। दाऊण कंधराए गया लहुं वउलपायव-समीवे । सच्चविया जम-पहवत्तिणि व्व दढ-पत्तला साहा।।५९९।। भत्तिभरनिब्भराए तुमए सरिऊण जिणनमोक्कारं । भणिया पवयण-देवी जइ किपि कयं मए सुकयं ।।६००। ता अण्ण म्मि विजम्मे करेज्ज मह सीलरक्खणे जत्तो। मा होज्ज पूणो एवंविहाण दुक्खाण संभई ॥६०१।। एवं भणिऊण तए उब्बंधिय जाव मुक्कओ अप्पा । तावदुद्दीणे जीवियम्मि गयणे सुओ सद्दो ॥६०२।। मा रुयसु भइणि ! सुरसुदरो अहं खयरो परिभमंतो। सोऊण रुइयसई गयणाओ तुह इहं पत्तो ।।६०३।। एवं पयंपिऊणं छिण्णो छुरियाए पासओ तेण । सित्ता सलिलेण तओ सत्थावत्था तुमं जाया ।।६०४।। एत्थंतरम्मि कड्ढिय करवालो जमभडो व दुप्पेच्छो। आगच्छंतो दिट्ठो सिद्धो भयवेविरंगीए ।।६०५।। भणिओ खेयरकुमरो तुमए वाहजल-भरिय-नयणाए । भाउय ! अवसरसु तुम एस दुरप्पा समासण्णो।६०६। सो वि भणिऊण कि भीरु भाषसे सरसु जिणनमोक्कारं । गहियासि-खेडओ हक्किऊण तस्सम्मुहो चलिओ। सो विहु वियडविडंबियवयण-विणिस्सरियजलणजालोहो। रवि-कर-संवलिय-कराल-कढिण-करवालकयहत्थो। अइगरुयदप्प-निव्वरओट्ठो भिउडी-भीसणो धणियं । पत्तो खेयर-सविहं हक्कारव-पुरियदियंतो ॥६०९।। खयरेण विखग्गं कड़िढऊण रूसिऊण सो इमं भणिओ। रे पाव! परकलत्तं-अवहरसि न लज्जिओ होसि ।६१०। अलि-गवल-सजलहरतमाल-कलयंठि-कज्जल-च्छाओ। अह वाहिओ किवाणो सिद्धेणं खेयराभिमुहो ।।६११।। खयरेण वि णिय दक्खत्तणेण तं वंचिऊण रु?ण । खरखग्गपहारेणं पहओ सिद्धो पहट्ठण ।।६१२।। मुच्छानिम्मीलियच्छो घुम्मावियलोयणो य कंपतो । मयपोरुसाभिमाणो पुव्वाभिमुहो पणट्ठो सो ।।६१३।। विज्जाहरो वि मग्गाणुलग्गओ तस्स ताव संचलिओ। जावेगसरं निम्मल-जल-पडिपुण्णं परम-रम्मं ।।६१४।। जं हंस-कुरर-कारंड-चक्क-सारस-सएहि संछण्ण । भमर-भरोण्णय-पंकय-रय-रंजिय-परि-पेरंतं ॥६१५।। तस्स सलिलंतराले सहसच्चिय चंडकुंडलो लीणो । काऊण दयं विज्जाहरो वि तुह सम्मुहो चलिओ ।६१६। आणंद-वियसियच्छो लद्धजओ तुह समीवमागम्म । पभणइ खयरो काऊण अंजलि एरिसं वयणं ।।६१७।। निज्जिणिओ सो पावो संपइ सीलुज्जले भणसु । कज्जं जं कायब्वमणेणं जणेण नियभाइ-तुल्लेण ।।६१८।। तो हरिसियचित्ताए तुमए सो खेयरो इमं भणिओ। परकज्ज-करण-निरओ को वा अण्णो तुह सरिच्छो।६१९। निरवच्चयाए जणियं जं दुक्खं आसि मज्झ हिययम्मि । संपइ तुमम्मि दिट्ठ तंपि पणट्ठ महाभाग ।।६२०।। तत्तो तुह पुत्तट्ठा पण्णत्ती सुमरिया नहचरेण । आगम्म सा पयंपइ भण पुत्तथ ! जं मए कज्ज ।।६२१।। भणियं च तेण भयवइ मह भइणीए जहा सुया दुण्णि । एगा सुथा य जायइ जयपयडा तह करेज्जासु ।।६२२।। पण्णत्तीए भणियं होही इय न · एत्थ संदेहो। गिण्ह इमं हारदुर्ग इमं च रयणालि वच्छे ! ॥६२३।। एवं भणियतक्खणा सा पण्णत्ती पाविया नियं ठाणं । खयरेण तुम भणिया पुणोवि भण भइणि! जं करेमि।६२४। पडिभणिओ सो तुमए मह कायव्वं ताए कयं सव्वं । संपइ करेसु एयं पावेसु पुरंदरं नयरं ।।६२५।। वरवत्थाहरणाई दाऊण पहट्ठमाणसो खयरो। गहिऊण तुमं पत्तो पुरंदरं सेट्ठि-भवणम्मि ।।६२६।। कहिऊण य वुत्तंतं सव्वं सेटिस्स तेण कय-पूओ। संभासेइ तुमं पि हु सणियं सुरसुंदरो मुइओ ॥६२७।। नेहभरमिब्भराए वाहजलुप्पील-भरिय-नयणाए । कहकहवि खलंतक्खरक्खीणसरं जंपियं तुमए ।।६२८।। तं सामी तं बंधू तं माया तं पिया गुरु तं च । मह सील-रक्खगो तं तुमं च मह पाण-दाया य ।।६२९।। _ 2010_04 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य धणदेवकहाणए सीलवईकहा ९ नीसेस भुवण-भूसण-गुणमंदिर-परहियेक्क-रयचित्त ! आचंद-सूरियं नंद भायं ! किमहं परं भणिमो॥६३०॥ इय भणिओ सो तुमए कयप्पणामो खणेण उप्पइओ। नियट्ठाण-पावणट्ठा तमाल-दल-सामले गयणे ॥६३१। दुगणाणिय-नेह-भरो सेट्ठी नरवाहणो तीए सद्धि । भुंजतो विसय-सुहं गमेइ कालं पहट्ठमणे ॥६३२।। संसाररुक्ख-कुसुमं विसयसुहं तुम्ह अणुहवंताण । फलभूया दोण्णि सूया तइया धूया समुप्पण्णा ॥६३३।। तेणाणंदिय-हियओ सेट्ठि-महिमंडले अमायतो। अप्पाणं कयपुण्णं मण्णइ जम्मेण [जीएण] ॥६३४॥ अण्णम्मि दिणे तुमए विणयवई पयणुएवराहम्मि। सिक्खागहण-निमित्तं भणिया पडिभणइ रुसिऊण ।।६३५।। सव्वं चिय सहियव्वं पुण्ण-विहीणेण मारिस-जणेण । पइ पुत्त गगव्विया भणसु भइणि जं रुच्चए तुज्झ ।। ६३६।। सोऊण तीइ वयणं झडत्ति तुह चित्तखंडणं जायं । विणयवइ भोगदियहे संवसिया सेट्ठिणा सद्धिं ॥६३७।। भोगतरायकम्मेण तेण एगाहविहियमेत्तेण । फलमेयं तुह दिण्णं दइएण विओइया वरिसं ।।६३८।। ता भद्दे ! जोव्वण-रूव-गरुय-पइवण्ण-वासवडिएहि । कम्माणि जाणि कीरंति ताण एयारिसविवागो।।६३९॥ जण तए पुव्वभवे सील परिपालियं पयत्तेण । तेणब्भासेण इहावि सील-संरक्खिगा जाया ॥६४०॥ जं दाण-सील-तव-भावणाहि भावेइ जो य अप्पाणं । तेणब्भासण सो भवंतरे तारिसो होइ ।।६४१।। सोऊण-सूरि-वयणं सहसा-संभरिय-पुव्वभव-जाई । संजाय-भव-विरागा सीलवई भणइ वयणमिणं ॥६४२।। सव्वं पि तुम्ह वयणं सच्चं न हु एत्थ संसओ अस्थि । अइविरसो संसारो कडुय-विवागाणि कम्माणि ।।६४३।। कि बहुणा भणिएणं दइएण विसज्जिया पसण्णमणा । पवज्जागहणेणं करेमि नियजीवियं सहलं ॥६४४।। गुरुणा भणियं धण्णा परित्तसंसारिया तुम भद्दे ! पव्वज्जापरिणामो न होइ गुरुकम्म-जीवाणं ।।६४५।। पव्वज्ज पडिवण्णो निम्मल-चित्तो जिइंदिय-कसाओ। पंचासवेहि विरओ संजम-निरओ विगय-दंडो ।६४६। बंधइ नवं न कम्मं निज्जरइ पुराणयं तवाईहि। एवं च विसुज्झंतो कमेण वर-केवलं लहइ ।।६४७।। जह भणिय उत्तरोत्तर-गुण-सेवण-तप्पराण जीवाण । परिहरिय-दोस-हेऊण कह न खिज्जति कम्माणि ।६४८। संरुद्ध-सलिलसेया आराम-महीरुहा महंता वि । पाविति जहा सोस कमेण खिज्जति मूलाओ. ॥६४९।। तह देहाराम-गया कम्म-तरु-रुद्ध-पाव-जल-सेया । सुक्कंति तहा न जहा पुणो वि पहवंति कयो वि ॥६५०।। इय केत्तियं व भण्णउ तियसासुर-मण्य-सिव-सुह-फलाए । सयलकल्लाणमूलाए सवविरईए माहप्पं ।। यतः नौरेका भववारिधौ शिवपुरद्वारार्गला-कुञ्चिका। कर्म-व्याधि-चिकित्सकेयमनघा दिव्यौषधी देहिनां ।। मूढानामिहवर्तनीव सरला निर्वाणगा वांछितं । तत्कियन्न ददाति सर्वविरतिः सद्धर्म-बीजक्षितिः ॥६५३।। जे गया तह गमिस्संति गच्छंति य जे नरा । नेव्वाणं ताण सव्वाण पवज्जा कारणं मया ॥६५४।। सुणिऊण सूरिवयणं गहिऊण जहारिहं च जिणधम्मं । नमिय गुरुं निव-पमुहा जहागयं पडिगया परिसा।६५५। सीलवई वि हु रण्णा समणुण्णाया महाविभूईए । पउमसिरि-सूरिपासे निक्खंता आगमविहीए ।।६५६।। अह दिक्खिऊण सूरी समप्पए पुण्णचंदगणिणीए। सा वि हु सिक्खं गाहइ सीलवई थेव कालेण ।।६५७।। एक्कारसअंगाई पढेइ पालेइ सीलमकलंक । पव्वज्जापज्जायं परिपालइ निरइयारं सा ॥६५८।। अह अण्णया कयाई पडिवज्जइ अणसण-निरागारा । सुह-परिणामारूढा उप्पाडइ केवलं नाणं ।।६५९।। पडिवज्जियसेलेसि चइऊण कलेवरं खणद्धेण । एग समएण पत्ता अव्वाबाहं सिवं ठाणं ।।६६०।। सीलवईए सीलं पुव्वभवे इह भवे य सुहजणयं । संजायं जसकित्तीण कारणं सिव-सुहाणं च ।।६.६१।। सीलं कुलुण्णइकरं सीलं सत्ताण भूसणं परमं । सीलं सयल-सुरासुर-सुह-पायव-परमबीय-समं ।।६६२।। _ 2010_04 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा सील सोहग्गकरं समग्ग-पहु-भाव-कारणं सीलं । सीलं कुगइमहापुर-दुवारदढ-परिह-सारिच्छं ।।६६३।। जल-जलण-चोर-सावय-भूय-पिसाय-रक्खसा जक्खा । पहवंति नेव थेवं पिसील-परिपालणपराण ॥३६४।। इह लोगम्मि वि कित्ती जायइ देहस्स निम्मला दित्ती। सीलेण परमरिद्धी लब्भइ सिद्धी वि कि बहणा ।६६५। उभयभवेसु वि इच्छह सुहाइ जइ कित्ति-धवलियधराइँ। ता कप्परुक्ख समहियसीलम्मि समुज्जम कुणह ।। संपयं तवोधम्मफलं भण्णइ-तत्थ य साहसमल्लचोरदिढतो। अत्थि इहेव जंबद्दीवे भारहे वासे वच्छा जणवए भारहालंकार-भूया कोसंबी नाम नय। । तीए अणेगकूडकवड-परवंचणा-परायणो विसकंटको व्व जणाहियकारओ, गिम्हकाल-रविकर-नियरो व्व सोसिय-परघर-दविण-सलिलसंचओ, अणेगट्टाणे निव्वडियसाहसो, साहसमल्लो नाम उवरय-जणओ कुलपुत्तओ परिवसइ। सो पुण मज्जप्पसंगी कलंतरेण कड़िढऊण जण-धणं विलसिउमारद्धो। मग्गिज्जतो नत्थि त्ति पयंपेइ।। तओ परिहरिओ सयललोएण। न को वि किंपि मग्गंतस्स वि देइ। वसणाभिभओ चोरिअं काउमारखो। सिक्खिओ सयल-पासंडसमायारे, वियक्खणो वणिय-बंभणाइ-वेस-करणेसु, कुसलो नाणाविह-देसभासासु, भमिऊण सव्वत्थ निरुवेइ धणसमिद्धाणि घराणि । अग्णम्मि दिणे दिट्ठो तेण रयणसारो नाम वणिओ। रयणेहिं ववहरतो काऊण वणियवेसं गओ तस्सावणे। निरूवियाणि रयणाणि। भणिओ रयणसारो-"किं एत्तियाणि चेव उयाह अण्णाणि वि संति?" रयणसारेण भणियं-- "संति।" तेण भणियं--"ताणि वि दंसेहि।" पविठ्ठो हद-मज्झे वणिओ । उग्घाडिओ रयणसमग्गओ । कड़िढयाणि रयणाणि । दंसियाणि तस्स । कयं मोल्लं । तेण भणिय-"गेण्हामि रयणाणि । पभाए वेयणं वियरिस्सामि।" वणिएण भणियं"नाहमद्धारएण ववहरमि।" पुणो वि ठाणे कयाणि । सो वि निरूविऊण रयणट्राणं उट्रिओ । गओ सभवणं । रयणीए काऊण वीरवेसं समागओ तम्मि आवणे । खयं खत्तं। पक्खित्ता पढममेव चलणा। घट्रिओ तेहिं सयणीयगओ रयणसारसुओ। तेण वि विण्णाय-तक्कर-पवेसेण उद्दिऊण गहिओ य दोहि वि चलणेसु । खचाखंची कुणताण पत्थं तक्करसरीरं। मक्को वणिय-सएण पलोइऊण। गओ स-भवणं। साहिओ जणणीए सव्वो वि नियवइयरो । बीयदिणे वेयणाभिभओ कणंतो भणिओ मायाए-"पुत्त! जो परधणाणि चोरेइ सो सव्वं सहेइ । जहा सारण-जयारो ।" तेण भणियं"अंब ! को एस सारणो ?" तोए भणियं-"पुत्त ! सुणसु सारणजूयारस्स कहा। उज्जेणीए वत्थव्वगो जुयारो । तेण एगया सव्वं पि हारियं । तं पि नत्थि जं भुजइ । तओ तमंधयाराए रयणाए पइभवणं भमतेण निसुओ एगम्मि वणिय-घरे पिय-पूत्ताणं मंतो। पिउणा भणियं-"पुत्त! कीरउ किपि आवया-धणं। निहणिज्जंतु गंतूण मसाणे दीणाराण दस-सहस्सा। तं सुणिय अणागयमेव गओ मसाणं सारणो । ठिओ अणाह-मडयमज्झे पडिऊण। इओ य गहिऊण दविण-जायं समागया दो वि जणय-तणया। मक्कं भनीए दविणं। भणिओ सेट्रिणा सुओ"अरे! गंतूण समंतओ निरूवेहि, मा को वि कत्थवि गढ़-चरिओ हवेज्जा।" तेण विनिरूवियं । दिट्ठो अनाह-मडयमज्झे निवडिओ सारणो। निरूविओ तेण नासामुह-पवणो जाव न निग्गच्छइ । अओ तओ उत्थल्लिऊण जोइओ ।' मउत्ति विसज्जिओ। साहियं गंतूण जणयस्स । जहा-"निरूवियं समंतओ मसाणट्राणं । दिट्ठ चीरमयमडएस् मज्झे अक्खय-सरीरं एगं पूरिस-मडयं । पिऊणा भणियं-"पुत्त! मा को वि मायावी पडिओ होज्जा । पूणो वि गंतूण सुनिरूवियं करेहि । बीयंपि तेण उत्थल्लिय निरूविओ । पच्छा चलणेसु कढिऊण थेवंतरं मक्को । साहियं पिऊणो जहा 'मओ सो।' पिउणा भणियं-"नासं सवण-जुयलं च छिदेहि। पच्छा निच्छओ हविस्सइ ।" गओ सो । तहेव काऊण समागओ । न किंपि जंपियं धुत्तेण। तओ निहाणिकयं दविण-जायं । गया ते नियघरं । धुत्तो वि गहिऊण निहाणं नगरं पविट्ठो । विलसेइ जहिच्छाए। 2010_04 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य तवोधम्मेसाहसमल्लदिळंतो १०१ अण्णम्मि दिणे भणिओ सेट्टिणा सुओ-"निरूवेहि गंतूण निहाणयं।" सो वि गंतूण नियत्तो। साहियं जणयस्स जहा 'खेमं तत्थ ।' बीय-दिणे गओ सयमेव सेट्ठी । खणिऊण निरूवियं जाव नत्थि दविण-जायं । विसायमावण्णो समागओ नियभवणं । भणियं च सखेयं--"पुत्त ! मुट्ठा धुत्तेण।" भणियं 'केण?" सेट्ठिणा भणियं--"छिण्ण-कण्ण-नक्केण।" गविसिउमारद्धा नगरमज्झे दो वि जणय-तणया। दिट्ठो य सेट्ठिणा पवरवत्थाहरण-विभूसिओ समासण्ण-दासकर-धरियतंबोल-बीडओ जूयं रममाणो कप्पिय-नासउड-सवण-जुयलो एगो पुरिसो। संजाय-निच्छएण सेट्टिणा पिट्ठओ होऊण छित्तो दाहिण-करंगुलीए। तेण वि पच्छाहुत्तं नियंतेण दिट्ठो सेट्ठी। सण्णा-ववहारेण नीओ एगते। सेट्ठिणा इसि हसिऊण जंपियं--"अहो ! ते दुक्करं कयं" । तेण भणियं-"नियपओयणेण । न उण कस्सइ निहोरएण ।” सेट्रिणा भणियं-"विलसिय-सेसं समप्पेहि। तओ वि ते किंपि दाहामि। मा सव्वं राउले गच्छऊ।" समपि मुक्को जूयारो सेट्टिणा। ता वच्छ! जो परधणावहारं करेइ तेण सव्वं सहियव्वं । पडिवणं तस्स तं वयणं। कमेण जाओ पउणसरीरो। पुणो वि चोरियं काउमारद्धो। खणियं उवरोहिय-घरे खत्तं । नीणियं सारदव्वं । समप्पियं जणणाए। पुच्छिओ तीए--"पुत्त ! कओ एस धणागमो' ? तेण भणियं-"कि तुह इमाए चिताए। परं पभाए जणवायं सुणिय मह कहेज्जसु।" पभाए गया सा नबर-मज्झे न जाया तहाविहा कावि पउत्ती। तओ नयराओ नाहरिऊण निविट्ठा जलाहरण-सरणीए । खणंतरेण समागया उवरोहिय-सुय-सासुया जलनिमित्तं । पुच्छ्यिा सा इयर-नारीहिं-"किं सच्चं जं उवरोहिय-घरं मुसियं निसुणिज्जइ ?" तोए भणियं-"एवमेतं ।" इयराहि भणियं--"जाया कहिं पि सुद्धी ?" ताए भणियं-"साहियं ताव गंतूण उवरोहिएण रणो। 'रण्णा वि सहाविओ नयरारक्खिओ। एत्थंतरे नियपओयण-समागएहि विण्णत्तो राया धणसार-सेटि-हाविएहि। 'देव! अलं तं पइ संभमेण । भूरिधणमणेण नीणियं । अओ पहाण-वत्थ-निमित्त मज्झावासं समागमिस्सइ।' पहाविएण भणियं--"अद्धयंद-नहपक्खालणनिमित्तं मज्झ वि घरं समागमिस्सइ। अम्हे चेव लहिऊण देवस्स समप्पिस्सामो।" एयं सुणिय गया सा नियघरं । साहिओं जहा-सूओ सव्वो वि वइयरो साहसमल्लस्स । सो वि काऊण वणिय-वेसं मओ पहाविय-घरं। दिण्णं ण्हाविएण महल्लमासणं। कयं नहसोहणं । वणियवेसदसणेण, संपण्णं नावियस्स मणमोहणं। गओ विस्संभं । पणट्टा तक्कर-संका। उठ्तेण तेण भणिओ ण्हाविओ--"पेसेसु नियतणयं जेण हट्टे कवडुए दवावेमि ।" पेसिओ तेण । गओ सो धणसारसट्ठिावणे। दंसिअं आसणं। उवविठो साहसमल्लो। भणियं सेट्टिणा--"भणह, केण पओयणं ?" तेण भणियं--- "दसेसु पहाण-वत्थाणि ।" दंसियाणि गहिऊण पहाणवत्थाणि उट्रिओ । सेट्रिणा भणियं-"वणिय-सुय! वेयणं को वियरिस्सइ ?" तेण भणियं-एयं बालयं करगए वेयणे मेल्हिज्जसु।" पडिवण्णमेयं सेट्रिणा। गओ सो नियघरं। समप्पियाणि वत्थाणि जणणाए। भणिया तेण जणणी-"जणवायं लहिऊण साहिज्जसु।" तहेव लहिऊण समागया । भणिओ सो--"पुत्त ! विणत्तो राया सेट्रि-हाविएहिं 'देव! अम्हे वि तेण चोरेण मुद्रा।' इओ भणि हेडाऊएण 'देव! पहाण तुरंगमं विणा न एस वियरिस्सइ। पहाणतुरंगमा य न मं वज्जिय अण्णस्स संति। अओ हं तं लहिऊण देवस्स समप्पिस्सामि।” कामपडायाविलासिणीए भणियं-"न मह मंदिरं बज्जिय अण्णत्थ वसिस्सइ। अओ हं वा तं लहिऊण साहिस्सामि । राइणा भणियं--‘एवं होउ।' तओ सत्थवाह-वेसं काऊण निग्गओ नयराओ साहसमल्लो। कमेण भमतो समागओ हेडाऊयसमावं । दवावियं तेण आसणं कया पृष्फ-तंबोलाइणा पडिवतः । ठिया खणमेगं परोप्परं कहालावेण। [तओ साहस्समल्लेण भणियं..... "हेडाउय ! कि कारणं तुज्झ नयर-बाहिरियाए आवासिया?" तेण भणियं-"नत्थेत्थ घरमम्हाण।" साहसमल्लेण भणियं-"मह घरेण किं कायव्वं । तत्थगयस्स चेव तुरंगमविक्कओवि भविस्सइ। हेडसामिणा भणियं---"उवरोहीरुयं मे माणसं।" तेण भणियंसुयण-सजणधरं पविसंतो नेव संकइ कयाइ । अह संकइ ता सुयणत्तणंपि नणु कित्तिमंतस्स ।।६६७।। जेसि मण-मेलावो न ताण भेओ घरे य दविणे वा । ता नियगेह-पवेसे का संका को णु संखोहो ॥६६८॥ हेडाऊएण चिंतियं--"अहो! महाणुभावया ! अहो ! विसाल-चित्तिया, अहो ! गरुअत्तणं ! अहो! गंभीरिमा, . अहो ! धीरत्तणं, अहो! न विसंवयइ वियक्खणवयणमेयं । 2010_04 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०२ मणोरमा-कहा सच्चं गरुया गिरिणो को भणेइ जलासयाण गंभीरा । उवमेउं पुण धीरेहि तह वि मह नत्यि उच्छाहो ।६६९। ता न जुत्तो एयस्स पत्थणा-भंगो। एवं चितिऊण भणिओ सो हेडाऊएण--"भणसु जमम्हेहि कायव्वं ।" तेणं भणियं-"गम्मउ मह मंदिरे।" पडिवण्णमियरेण । पुरओ होऊण गओ साहसमल्लो कामपडागा-मंदिरे । दिदा एगा दासी भणिया य तेण-"पुच्छेसु गंतूण नियसामिणी-विसालं ति काऊण हेडाऊओ तुह घरे आवासमिच्छइ ? ।" पुच्छ्यिा तीए लोह-गहिय-माणसाए जंपियं कामपडागाए---"सिग्धं समागच्छउ।" कयं तक्खणा चेव संमज्जिओवलितं घराजिरं । आणिओ तेण तत्थ हेडाऊओ। निहया तुरंगम-वंदुरा-कीलया। ताडिओ गुडुरो। गओ साहसमल्लो कामपडागा समीवं । दिण्णं तीए महल्लमासणं। पारद्धं चलण-सोयणं । तेण भणियं-"अलं चलणसोयणेण?" अज्जावि मए राया न दिट्ठो अपओयणाणि मज्झाभरणाणि, ता समप्पेहि खणमत्तं निययाभरणाणि जावरायाणं दट्ठमागच्छामि।" गओ हेडाऊय-समावं । भणिओ सो तेण-“संपइ सोहणो महत्तो। तुह तुरय-सरूव-कहणत्थं सिग्घं मए राया दट्टव्वो। ता समप्पेहि तुरियं तुरंगमं जेण लहुं गच्छामि । समप्पिओ पहाण-तुरंगमो। तमारुहिऊण गओ संभवणं । समइक्कता का वि वेला। संजाय-संकाए पुच्छिओ थाणवालो कामपडागाए-"किमज्ज वि नागओ तुरंगमाहिवई ?" तेण भणियं-- "पडमंडवहेट्रओ निसण्णो चिटुइ । गया सा तस्स समावं । ससंभम जंपियमिमाए--"तुमं हेडाऊओं ?" तेण भणियं-'आम'। तीए भणियं--"जो मज्झाभरणं गहाय ओ राउलं सो को भण्णइ ?" तेण भणियं--"कि घरसामिओ न भवइ?" तीए भणियं--" न भवइ। मुद्रा हं तओ केणावि धुत्तेण । गओ गहाय ममाभरणं ।" तेण भणियं--"जइ एवं तो अहं पि मट्ठो। मज्झ वि पहाण-तुरंगमो नाओ।" गयाणि दोहि विनरवइ-समावं । कहिओ जहट्टिओ वुत्तंतो। कुद्धो राया। सहाविओ तलवरो। भणिओ सावेसं--"अरे! पंच-दिण-मज्झे तक्कर लहेसु।" पडिवण्णं तेण । साहसमल्लेण वि भणिया जणण:--"जणवायं लहिऊण कहेसु ।” ताए वि नयरि-मज्झे नाऊण कहियं तणयस्स । जहा-"निउत्तो अज्ज राइणा तलवरो। ता पुत्त ! तए अप्पा पयत्तेण रक्खियन्वो।" तेण भणियं--"अंब ! मा भयाहि।" तओ बंभण-वेसं काऊण पविट्ठो नयरमज्झे। भमंतेण दिट्ठो एगम्मि देवउले जयं रमंतो तलवरो। सो वि तत्थेव निसण्णो । पारद्धो तलवरेण सह रमिउं। समप्पियं निय-नामंकियं महारयणं तलवरेण साहसमल्लस्स। तेण वि अप्पणिज्जयं तलवररस्स। . ___ एत्यंतरे समागओ राय-दोवारिओ। सावेसं भणिओ तलवरो-"महाराओ तुम सद्दावेइ, ता सिग्धं गम्मउ ।" गओ दंडवासिओ । साहसमल्लो वि गओ तलवरमंदिरे । भणिया दंडवासि-भारिया--"सिग्धं समप्पेसू सारधणं ।" तीए भणियं---"को तुम पेसिओ ?" तेण भणियं-"तलवरेण।" तीए भणियं-“सो कहिं ?" तेण भणियं—“दढं बंधिऊण रायपुरिसेहिं राय-समाव पाविओ। तेण भणिओ सवर्णते अहं-“वच्चसु तुम मम घरे। नाणेसु घराओ सारधणं। मग्गिओ मए साहिण्णाणं समप्पियं नियमुद्दा-रयणं।" दंसियं तेण। तओ सा विस्सासमागया समप्पियं सारधणं निययाभरणं च । तं घेत्तण गओ सो निय-भवणं। केवइ कालाओ समागओ दंडवासिओ सभवणं । भणिओ भारियाए"कहं तुम मुक्को।" तेण भणियं--"केणाहं बद्धो?" तीए भणियं-"रण्णा ।" तेण भणियं-"केण तुह कहियं ?" तीए भणियं-“तुह पुरिसेण । जेण तुह मुद्दादसणेण घराओ सारधणं नीणियं ।" तेण भणियं--"न मए को वि पेसिओ।" तीए भणियं-"जइ एवं तो मुट्ठाणि ।” गओ दंडवासिओ नरवइ-समीवं । पणमिऊण रायाणं सविसायं जंपियं तेण"देव ! अहं पि तेण तेणेण मुट्ठो।” कहिओ सव्वो वि वृत्तंतो । तओ सगव्वं जंपियं राइणा-“चिट्ठह तुब्भे सयमेव अहं तं लहिस्सामि।" जइ वच्चइ पायाले नहंगणे वा वि जइ वि गच्छेज्जा। जइ तरइ जल-निहिं वा तो वि मए सो गहियब्बो।६७०। दंडवासिएण भणियं-“को एत्थ संसओ? तेण वि भणिया जणणी-“जणवायं जाणिऊण कहेसु।” सा वि सोऊण समागया। भणिओ तीए तणओ--"वच्छ! संपई ते पाण-संसओ। कुद्धो राया। कया पइण्णा जहा-'सो मए सयं गहेयव्वो।" सगब्वमुद्धरखंधरेण भणियं तेण-"अम्मो न भाइयव्वं निव्वडिय-साहसो साहसमल्लो ते पुत्तो।" बंभणवेसं काऊण गओ रयणाए रायवारं । भणिओ दोवारिओ--"गंतूण कहेसु नरवइणो-जहा देसंतराओ अंगमहण-विण्णाण _ 2010_04 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य तवोधम्मेसाहसमल्लदिट्ठ तो कुसलो देवदंसणूसुओ बंभणो दुवारे चिट्ठइ ।" तेण वि गंतूण कहिओ । रण्णा भणियं - "सुनिरूवियं काऊण लहु पवेसेहि ।" तेण वि तहेव पवेसिओ। संभासिओ राइणा । पारद्धं अंगमद्दणं । ओयारिऊण मुक्काणि आहरणाई रण्णा सयणिज्जदेसे । समागया निद्दा नाऊण सुहपसुत्तं नरवई आहरणं गहाय निग्गओ । 'अंगमओ'त्ति काऊण न केणावि वारिओ । गओ सभवणं । पभाए पबुद्धो राया । न पासइ अंगमद्दणं, नेव निययाभरणाणि । तंओ विलक्ख-वयणो विमणदुम्मणो काऊण गोस- कच्चं निसणी अत्थाण - मंडवं । समागया अमच्च पामंताइणो । पुच्छिय मंतिणा - " किं कारण अज्ज देवो विषण्णवयणो दीइ ?” साहियं जहट्टियं राइणा । मंतिणा भणियं -- "देव ! गुढ-समायारो एस को वि तक्करो, न कहि पि नज्जइ, ता कीरउ अण्णं उवायंतरं ।” रण्णा भणियं - "केरिस ? " मंतिणा भणियं - "देव ! सहाविज्जंतु कमेण सव्वे वि पासंडिणो । पच्छा ते मंतेण वा होराए वा केवलियाए वा लहिऊण देवस्स साहिस्संति ।" रण्णा भणियं -- "एवं करेह" । सद्दाविओ मंतिणा जिणचंदो नाम सेयंबर- मुणिवरो। गओ समं सिद्धपुत्त - जिणरक्खिय- सावएण । पत्तो नरवइ- समीवं । जीवदयादइयाए निच्चं चिय समवगूढ - देहाण । अरहंताण पणमिमो तिहुयण - सुपइट्ठिय- जसाण ।।६७१।। एवं पणमिण तित्थयरे कयप्पणामो राइणा निसण्णो दसियासणे । जिणचंदमुणिवरो भणिओ मंतिणा - 'गूढचारी तक्करो नगरं परिमुसइ, ता तं निय- केवलियाए लहेऊण नरवइ-पयडं करेह ।" तेण भणियं -- "न एस कप्पो मुणिजणस्स ।" मंतिणा भणियं -- "अकप्पो वि कायव्वो रायवयणेण ।” एत्यंतरे भणियं जिणरक्खिय- सावएण--"अतिथ मह केवलियाए परिस्समो जइ भणह ता निरूवेमि ।" मंतिणा भणियं - " नाणेण पओयणं । एवं करेह ।” दिण्णो तंबोलों । गहिओ जिरक्खिण । विसज्जिया गया सद्वाणं । मुणिओ एस वृत्ततो तक्करेण । किर मं जिणरक्खिओ केवलियाए लक्खिस्सइ । काऊण कवडसावगत्तणं, नियंसिऊण सियवत्थ-धोयत्ति, काऊण उत्तरासंगं, भरिऊण भव्व-कुसुमाण छज्जियं, कमेण चो-वंदणं कुर्णेतो पत्तो महावीर - जिणमंदिरं, जत्थ सो जिणरक्खिओ fars । दिट्ठो तेण विहिपुरस्सरं च-वंदणं कुतो । १०३ ओ पणगढसाहम्मियाणुरागेण जंपियं जिणरक्खिएण -- "महाभाग ! को तुमं ? कत्तो समागओ कहि वा गमिस्ससि ।" तेण भणियं -- "चंपावत्थव्वो जिणदासो नाम सावओ । वयगहण क्यनिच्छओ तित्थाण वंदेमि तुमं पि पुंडरिय-गिरिवरे, रेवयम्मि नगे, सम्मेयसेलसिहरे, महुराए, अओज्झाए, तक्खसिलाए, कलिकुंडे, ठाणेसु चेइयाई वंदाविज्जसि । वंदियाणि जिणरक्खिएण भावसारं । पसंसिओ सो तेण - “धण्णो तुमं, सुलद्धं ते मणुयत्तणं जस्सेरिसो परिणामो । अज्ज तए मह घरे चेइयाणि वंदियव्वाणि ।” तहेव वंदियाणि । पच्छा नीहरंतो मंतिओ भोयणेण जिणरक्खिण । तेण भणियं - " न जुत्तमेयं ।" जिणरक्खिएण भणियं -- "न अण्णहा मह मण - निव्वुई । " तओ पsaणं तेण । भुंजाविओ परमविणएण । भणिओ - - " महाभाग ! जाव तुमं इह चिट्ठसि ताव तए पइदिणं मह 'घरे भोत्तव्वं । तेण भणियं -- "कि सिग्घयरं विसज्जेसि ?" जिणरक्खिएण भणियं -- " कहं ?" तेण भणियं - "जं भणसि दिणं तर मह घरे भोत्तव्वं ।" जिणरक्खिएण भणियं -- “ महाणुभाव ! तुह संतियं चेव घरमेयं वयं तु रक्खणगा चेव । तओ पडिवण्णमणेण । समागया रयणी । जिणरक्खिएण भणियं -- "तए मह घरे चेव सोयव्वं ।" पडिसुयमणेण । दंसिओ भवणब्भंतरे पल्लंको । कहियं रहस्सं जहा - "मए अज्ज मंत- जावो कायव्वो, तक्कर- लहणत्थं नरवइआणाए ।" तेण भणियं - "सिज्झउ समीहियं ।" ठिओ एगंते जिणरक्खिओ । पारद्धो मंतजावो । पत्ते परियणे लद्धंतरो मुसिऊण घरसारं पलाणो कवडसावओ । पभायारयणी दिट्ठं परिमुसिय-सार-धणं गेहं । जिणरखिएण साहियं राइणो-जहा"देव ! मुट्ठ मह् घरं केण वि धुत्तेण ।" साहिओ सव्वो वि वृत्तंतो। भणिओ रण्णा मंती - "लहुं विसज्जेहि । अलं दुक्खिय- जण केवलियाए ।" तहेव कथं । मंतिणा भणियं - " दियंबरो सद्दाविज्जउ ।” रण्णा भणियं -- "एवं करेहि । " साविओ विमलकित्तीनाम खमणओ। समागओ नरवइपुरओ । संसार-जलहि-पारंगदाण नीसेसजंतुहितदाण । पादे पारगदाणं सुरगणनमिदे नम॑सामि ।। ६७२ ।। 2010_04 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा एवं थुणिऊण जिणवरे, नरवईविहियपणामो निसण्णो दिगंबरो । भणिओ मंतिणा -- " भयवं आवास नियंसणा ! पच्छण्णतक्करं नियकेवलियाए नरवइ-पयडं करेसु ।” रिसिणा भणयं - " रयणीए सुनिरूवियं काऊण कहिस्सामि । सम्माणो विसज्जिओ । गओ सद्वाणं । तक्करेण विण्णाओ एस वइयरो । तओ समागओ विमलकित्तिरितिसमीवं । वंदिओ रिसी, 'धम्मवुड्ढी होउ 'त्ति भणिऊणं पुच्छिओ रिसिणा -- "कओ भवं ?" तेण भणियं -“सिरिउरपट्टणाओ संसारभरिगो तुम्ह समीवे दिक्खं गिण्हामि ।" रिसिणा भणियं - "वच्छ ! कइवयदिणे छत्तत्तणं परिपाहि । पणिमणेण । भणिओ रासलो नाम पुराणछत्तो । "वच्छ ! एस ते कणिट्ठ-भाऊओ परम-पीइए रक्खियव्वो ।" तेण भणियं - "जमाणवेड़ भयवं ।” समागया रयणी । ठिओ एगंते विमलकित्ती । पारद्धा निरूविउं केवलिया । नुवण्णा दो वि मढ-मज्झे छत्ता । निद्दावसवत्तिणं मुणि नाऊण पलाणो तेणो । पभाया रथणी उट्ठओ रासल - छत्तो । न पेच्छइ बिइज्जयं । साहियं गंतून रिसिणो, “न दीसड़ भयवं सो छत्तो ।" संजायसंको मढमागओ रिसी । भणिओ छत्तो—“बच्छ ! मढं निरूवेहि !" तेण निरूविऊण भणियं -- "भयवं ! न दीसइ ओसह वट्टिया । सुमरण-सेसा जाया तल-गठिया । अवहरिओ जोगवट्टओ । कवलिया केणा वि कवलिया । पोत्थयाणि वि जायाणि कस्सइ सोवत्थियाणि । " रिसिणा भणिय - " मुद्दा रे वच्छ ! मुट्ठा ! समपेहि कुंडियं पिंछियं च जेण दंडवासियस्स साहेमि ।" सुइरं निरूविऊण जंपियं छत्तेण -- " भयवं ! कुंडिया पिंछियाओ वि न दीसंति ।" रिसिणा भणियं - "विगुत्ता रे विगुत्ता । लिंगं पि हरियं तेण हयासेण ।” छत्तेण भणियं - "भयवं ! सुप्पसण्णा भवतु भदंतस्स संतिनाहस्स पादा | अण्णमुवगरणं भविस्सदि ।" एगग्ग-चित्तेण सुमरिऊण पुणरवि जंपियं दियंबरेण - "अहह कष्टं नष्टं रे नष्टं" एवं भणिऊण संजाय - हिययसंघट्टो मोमासिओ रिसी । छत्तो विषय-विहियंजली पुरओ होऊण भणिउमाढत्तो - " नमोऽस्तु भरडे ! नमोऽस्तु ।” पसायं काऊण साहेउ भदंतो अण्णपि हरियं, जेण विसायमावण्णा पुज्जपादा । लद्ध चेयणेण जंपियं रिसिणा - " अरे ! रासल ! ओसह-निमित्तं कुंडिया मज्झे वीस दीणारा आसि ते वि गया तस्स पासि । आवयधणं पि हरंतेण तेण पावेण किमम्हाणविन मुक्कं ? खेयावहारहेडं जंपियं छत्तेण -- "भयवं ! केरिसा सा गाहा जा अण्णदिणे समुद्दमज्झे विवण्णजाणवतविणदृ-भूरि-दविण-संचयस्स, विसायमंतस्स चंदकित्ति-सेट्टिणी पुरओ धम्मदेसणं कुणतेहि पढिया तुमेहिं ।" रिसिणा भणियं- १०४ फलसंपत्तीए समोणयाई तुंगाई फल- विवत्तीए । हिययाई सुपुरिसाणं महातरूणं व सिहराई || ६७३।। रिसिंगा भणियं -- "वच्छ ! सम्मं मुक्कों मए विसाओ । संपयं रायउलं गच्छामि ।" छत्तेण भणियं - "रायापूया - भायणं भवंतु भदंतपादा | ससनेज्झा भवउ भयवइचक्केसरी | सिद्धी हवउ ।" गओ दियंबरो । दिट्ठो राया । कयवंदनाइ- सम्माणो निसण्णो दंसियासणे । मंतिणा भणियं - " भयवं ! किं एस केवलिया कप्पो जं तुमं विणा कुंडियापिच्छयाहि समागओ ?" रिसिणा भणियं -- "खयं जायउ सो पावि दुटु-तक्करो । मज्झ वि मढो तेण मुट्ठो । rafari कुंडिया-पिंछियाइयं ।" मंतिणा भणियं -- " कहेहि केवलिय ! दुह-दंदोलि-करालियस्स पम्हुट्टा केवलिया ? " राइणा भणियं--"विसज्जेहि लहं ।” विसज्जिओ मंतिणा । गओ सट्टाणं सद्दाविओ चोट्स-विज्जा पारओ नारायणो नामबंभणो । समागओ नरवइ-समीवं । कमलासणो वेयमुहो चउवयणो पउमगन्भ समवण्णो । सचराचर - विस्सपिया पयावइ जयइ जय-पडो || ६७४। इय पणमिऊण बंभाणं नरवइ-पणमिओ उवविट्ठो बंभणो । भणिओ मंतिणा -- " नारायण ! दुल्लक्खतक्करं नाणेण लहिऊण राइणो साहेसु ।" माहणेण भणियं पभाए साहिस्सामि ।" कय सम्माणो विसज्जिओ गओ सद्वाणं । जणणि-मुहाओ सोऊण इमं वइयर, काऊण बडुय-वेसं, उद्भूलिऊण चलणे, समागओ नारायणगेहं तक्करो । पुच्छिओ नारायणेण -- " कओ भवं ?" तेण भणियं - ""सावत्थी - वत्थव्वओ खंदिलो नाम बंभणो । तुह समीवे वेय-पढणत्थं समागओ ।" बंभणेण भणियं -- "किमहं तत्थ जाणिज्जामि ?" खंदलेण भणियं - "पड़घरं जाणिज्जसि ? तुह पसिद्धि सोऊण ममावि इहागमण-सद्धा जाया । " 2010_04 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य तवोधम्मे साहसमल्लकहा तओ तेण सायरं भोयाविओ । भणिओ य तेण-"न अण्णत्थ गंतव्वं । अहं तुम वेय-पारयं करिस्सामि ।" काऊण करंजलीं 'परमाणुग्गहो' त्ति भणमाणो निवडिओ चलणेसु सो धुत्तो । समागया रयणी । भणिओ सो माहणेणभवणब्भंतरे तए सोयव्वं, अहं पुण पओयणवसेण वावडो अण्णत्थ सइस्सामि ।" तहेव कयं, जामिणी-तइय-जामे निब्भरनिदाए पसूत्ते बंभण-परियणे, गहिऊण सारधणं पलाणो चोरो । पभाया रयणी । 'मद्रा मुटु'त्ति उच्छलिओ बंभणघरे कोलाहलो । समागओ बंभणो । नायं तेण जहा तेणेण-मुसियं घरं । गओ तुरियं-तुरियं रायमंदिरं नरवइ-पुरओहोऊण पोक्कारियं महया सद्देण--"देव ! मुट्ठ मह घरं केणावि धुत्त-तक्करेण ।" कहिओ सव्वो वि वुत्तंतो । भणिओ रण्णा"मंती! लहं विसज्जे हि । अलं दुक्किय-जण-केवलियाए ।" विसज्जिओ गओ सदाणं । तओ सहाविओ सिवधम्मो नाम सिवायरिओ । समागओ नरवइसहं । केलास-कय-निवासं एगगवं चंदसेहरं सुहयं । गंगागोरि-समागम-पमुइय-माणसं सिवं नमिमो ॥६७५।। नमिऊण हरं नरवइनमिओ निविट्ठो सद्राणे । भणिओ मंतिणा--"भयवं! अलक्खिओ कोवि नयरं मसइ । ता तं नियकेवलियाए लहेसु ।" सिवधम्मेण भणियं--"पभाए लहामि ।" कय-सम्माणो विसज्जिओ गओ सट्टाणं । एयं वियाणिऊण समागओ सिवधम्म-समीवे साहसमल्लो 'ओम् नमः शिवाय' भणिऊण भणिओ सिवधम्मो " समचिओ अहं इमस्स वयबिसेसस्स ता अकालहीणं दिखेहि ।” पूच्छिया तेण अघोरसिव-पमहा नियचेल्लया, तेहि भणियं-भयवं ! लहुं दिक्खेह--"धर्मस्य त्वरिता गतिरिति” वचनात् । तओ तक्खणं चेव दिक्खिओ । रयणिसमए केवलियाए निमित्तं ठिओ एगते सिवधम्मो । सो वि सुत्तो समं चेल्लएहि मढमज्झे । रयणीए मुसिऊण पलाणो । पभाए साहियं सिवधम्मोवि सिग्घमागओ रायसमीवं भणिओ राया"निवडिया मह मत्थए केवलिया । मंतिणा भणियं-"कहं ?" तेण भणियं--"केवलियाए कए मढं मोत्तूण एगंते सुत्तो अहं । को वि तक्कर-धुत्तो मढं मुसिऊण पलाणो ।” समाणत्तो रण्णा मंती-“अलं केवलियाए ! लहुं विसज्जेहि ।" विसज्जिओ, गओ सट्टाणं सिवधम्मो । समाहुओ मंजुसिरि-नाम भिक्खु । आगओ नरवइसमीवंकरुणारस-भर-भंगुर-नयणेहि निरिक्खिऊणं दुहियजणं । जो नियमसेण कुणइ सुहत्थियं नमह तं बुद्धं ॥६७६।। सुद्धोदणसुयं नमिय नमिओ नरवाइणा, निसण्णो । भणिओ मंतिणा--"गूढ-तेणं केवलियाए लहिऊण कहेसु ।" तेण भणियं-"पभाए निच्छयं कहिस्सामि ।” कयसम्माणो सट्टाणं गओ । निसुओ साहसमल्लेण एस वइयरो । काऊण बुद्धोवासग-वेसं समागओ मंजुसिरी-विहारं । बंदिउं पुच्छिओ मंजुसिरिणा-"उवासगा! कओ समागओ?" तेण भणियं-"दक्षिणावहाओ । भयवं करेह ममाणुग्गहं ? अज्ज मए सव्वेसि भिक्खुर्ण भोयणं दायव्वं ।" तेण भणियं-- "अतिही तुमं घर-विरहिओ य ।" तेण भणियं--"एत्थेव ठियाण संपाडेमि ।" पडिवण्णं तदूवरो ण मंजसिरिणा। आणियं तेण आवणाओ मोयग-मंडगाइयं । भुंजाविया जहिच्छाए भिक्खू । संजाया तं पइ पसण्णमाणसा । गयाविस्सासं । संपत्ता रयणी । केवलिया निमित्तं ठिओ एगते मंजसिरी । सो वि भणिओ भिक्खहि--"तए कत्थ सोयव्वं?" तेण भणियं-"तुम्ह चलणे उवासिस्सामि ।" पडिवण्णं तेहिं । रयणीए मसिऊण विहारं गओ तक्करो। पभाए परिमुसियं विहारं दठूण विसण्णा भिक्खुणो । कहियं मंजुसिरिणा । गओ पुहइपाल-सगासे । सखेयं जंपियं"महाराय ! मुट्ठो विहारो तेण धुत्त-तक्करेण ।” भणिओ मंती राइणा-“इमं पि विसज्जेहि ।" तहेव कयं । समाहूओ कविलय-भत्तो परमहंसो नाम भगवओ । समागओ सिग्घमेव रायसमीवे । जलमणसुद्धिविसुद्धो परमप्पा पंचवीसतत्तण्णू । संखायणप्पणेया कविलो इह जयइ भुवणम्मि ।।६७७।। कविलं नमिउं नरवइपणओ उवविट्ठो । भणिओ मंतिणा----"पच्छण्णचौरं नियसत्तीए पयडेसु ।" तेण भणियं"पभाए निच्छएण दंसेमि''त्ति सम्माणिओ गओ सट्टाणं । मुणिय-वुत्तंतो समागओ परमहंस-समवे कुलउत्तओ । पूइया दोहि सुवण्णगमुद्दिएहि परमहंसपाया। निवडिओ चलणेसु । पारद्धा गोट्ठी । भणियं तक्करेण-"भयवं! झाण-सरूवं 2010_04 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणौरमा कहा कहेसु ।" तेण भणियं - " पढमब्भासं ताव इमस्स सिस्सस्स समवे करेसु ।" दंसिओ हंसो नाम निय-सीसो । गओ तस्स समीवं चोरो । हंसेण पयंपियं-- " रयणीए झाणकोसलं हवइ ।" तेण भणियं -- " जइ एवं तो एत्येव निवसामि ।" तेण भणियं -- "संगयमिणं ।" संपत्ता रयणः । ठिओ एगंते परमहंसो । सो वि हंससमोवे सिक्खिऊण झाण-लेसं पसुत्तो । सुत्तेसु सव्वेसु मुसिऊण आसमं गओ । उग्गए सूरे दिट्ठो तेहि निस्सारिया समो । साहियं परमहंसस्स । तेण वि गंतूण रायमंदिरं राइणो -- "जहा मुट्ठमासमपयं केणावि गूढ - चरिएण चोरेण । ता करेसु परित्ताणं" ति । भणिओ मंतिणा -- "भयवं ! निय निकेयणमलंकहि । अलं बहुजंपिणं ।" गओ भगवओ । I १०६ ओ सद्दाविओ सुरपिओ नाम पासंडिओ । समागओ रायंतियं- पुण्णु न पाउन जीवु न अस्थि न वि सिवलोउ न सग्गु । जसुसुर-संथय - सुरगुरुहु तसु हउं दंसणि लग्गु ।। ६७८ ।। । पण मऊण विप्फई निसण्णो सुरप्पिओ । भणिओ मंतिणा - “नियविण्णाणेण गूढचर तक्करं लहेसु ।" तेण भणियं -- “ पभाए निच्छ्यं करेमि ।" विसज्जिओ गओ सट्टाणं । निसुओ एस वइयरो साहसमल्लेण । गओ गणियावायं । दिट्ठा पढमजोव्वणे वट्टमाणा परमरूव-धारिणी उब्भड - वेस - विभूसिया अगंग - रायहाणी अगंगसुंदरी नाम विलासिणी । दाऊण कप्पूर-सणाहं तंबोलं भणिया तेण - "पहाणवत्थाणि दोणारदसगं च वियरामि जइ मह पओयणं साहेसि !" तीए भणियं -- " साहेमि । " जइ एवं ता न तए अज्ज किंपि वत्तव्वं । जमहं भणामि तं मोणमासियाए कायव्वं ।" पडिवण्णं तीए । गओ तं गहाय सुरप्पियसमीवं । पणमिऊण भणिओ सुरप्पिओ -- "भयवं ! एसा मह भइणी सुरगुरु- मइ भाविया तुम्ह हत्थेण दिक्खं गहेउमिच्छइ ।" तेण भणियं -- "जुत्तमिणं, परं अम्ह दिखाए एस कप्पो - " पढ़ममेव दिक्खियव्वेण सहत्थेण पसू घाइयव्वो, मज्जपाणं कायव्वं, मए सह एग-भायणे भोत्तव्वं । भाया वि पइव्व ददुव्वो ।” तेण भणियं -- "सव्वं पि करिस्सइ ।" तहेव संपाडियं । समागया रयणी । भणिओ सुरप्पिएण धुत्तो । " मया एते पयणवसेण सोयव्वं । एसा पुण मह सीसेण सह मज्जपाणं करेउ ।” धुत्तेण भणियं -- "जमाणवेइ गुरु । ओ एते सुरपिओ । तेहि वि बद्धमावाणयं । निवेसिया मज्झ भागे अणंगसुंदरी । पाइया बहुवियारं पारद्धं काउमज्जपाणयं । अइ-पाणयमयमत्तेसु, पणट्ट- चेयणेसु विसंठुल- पडंत केस - वसणेसु धरणी यल- निवडिएस तेसु, लद्धावसरो मुसिऊण मढ, आवाजणं पि काऊण जहाजायं, पलाणो गूढचोरो । गओ सघरं । पभाया रयणी विगयमयाणि परोप्परं लज्जमाणाणि मढमझे विद्वाणि । पुच्छिया तेहि वेसा - " किमेस ते भाया ? " तीए भणियं -- " न होइ ।" कहियं तेहि सुरपियस्स । तेण वि गंतूण नरवइपुरओ पुक्कारियं - "देव ! न केवलं मे मढो मुसिओ परिवारजणं जहाजायं काऊण पाणो को विधुत्तक्करो।" राइणा ईसि हसिऊण भणिओ मंती - " गुणो तेणम्ह कओ जं ण हरियाणि वत्थाणि । विसज्जेसु एयं कलुणपलाविणं । अलं दुक्खियजणवयणसवणेण ।" विसज्जिओ सुरप्पिओ । ओ सट्टाणं । एवं छह वि दंसणाण मोडिओ तेण नाणमरट्टो । तं नत्थिं घरं तं नत्थि राउलं देवलं पि तं नत्थि । जं तेण नेव मुट्ठ नियडि- पहाणेण धुत्ते ।। ६७९ ।। सविसाओ नरनाहो बुद्धिविहीणा य मंतिणो सव्वे । पासंडिणो विलक्खा तेण कया गूढ - चरिएण ।। ६८० ।। मारेइ पर जीवे जहिच्छियं रमइ परकलत्ताणि । अलियं जलपोट्टसमं तस्स निसंसस्स पावस्स ।। ६८१ ।। एवं बच्चs कालो न को वि तं मुणइ गूढमाइल्लं । नरय - निबंधण - कम्मं बद्धं तिव्वं धुवं तेण ।। ६८२।। अण्णा गामाणुगामं विहरंतो समागओ तत्थ सुविसुद्धो नाम केवली । निग्गओ वंदण - वडियाए राया पंउरजणवओ य। सो वि चोरो जणसमवायं दट्ठूण मुसण-परिणामेण गुलिया पओगेण कयरूवंतरो तत्थेव समागओ । कया केवलणा पाण- वहाइकड- विवाय-फलधम्म - देसणा । काऊ जहाहिं धम्म- पडिवत्ति गया सट्टाणं परिसा । ठिओ तत्थेव वंदिऊण भणिओ तेण केवली -- " भयवं ! नत्थि तं कुकम्मं जं न मए समायरियं । संपयं तुम्ह वयण-सवणेण विरतं संसारबाओ मे माणसं । जइ उचिओ हं ता करेस जिणदिखाए अणग्गहं ।” केवलिणा भणियं -- "अविग्धं देवाणुप्पिया ! 2010_04 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य भावणाधम्मे चंदणसेट्ठिकहा मा पडिबंधं करेहि केवलं काऊण जोगसद्धि विहेहि निम्मलमत्ताणयं । पच्छा निसल्लो संतो पव्वयाहि।" तेण भणियं-- "भयवं ! कुकम्मकारी अहयं अओ पउट्ठो मह एत्थ राया ता अन्नत्थ गंतूण पव्वयामो।" केवलिणा भणियं-"भट्ट ! न भाइयव्वं । पभाए समागए नरनाहे समागंतव्वं जेण सव्वं सोहणं हवइ ।" ‘एवं होउत्ति, भणिऊण गओ सट्राण साहसमल्लो । पभाए पूणोवि बंदण-बडियाए समागओ राया नयरजणवओ य । सो वि य तेणो आगंतुण निसण्णो केवलिसमासण्णो। पारद्धा देसणा भयवया । छिण्णा अणेग-जणाण तीयाणागय-वट्टमाणकाल-भाविणो संसया। पुच्छिओ केवली राइणा-“भयवं ! को सो तक्करो? कत्थ वा संपयं चिट्ठइ ? जेण परिमुसिया स-पासंडा मह नयरी ।" केवलिणा भणियं-“साहसमल्लाभिहाणो संपयं एत्थेव चिटुइ मम वामभागे निसण्णो । परं न तं पइ पओसो कायव्यो । जओ पडिनियत्तं कुकम्मकरणाओ एयस्स माणसं । संजाओ कम्मसेल-वज्जासणिकप्पो चारित्त-परिणामो । ता महाराय ! मोक्खमग्ग-पवण्णस्स इमस्स सहायगत्तणं कायव्वं ।" राइणा भणियं-"जं समाइसाइ भयवं तं करेमि।" तओ गओ राइणा समं नियघरं साहतमल्लो । समाप्पियं जहानायं धणं सामियाणं, सेसं नरवइणो । कया निक्खमणमहिमा नरिदेण । पब्बइओ केवलि-समीवे समं जणणीए साहसमल्लो । गहिऊण पढमदिणे चेव गुरु-समवेतवाभिग्गहो---"आजम्मं मए मासाओ पारेयव्वं'। उक्वहिओ गुरुणा पसंसिओ नरवईणा सेसलोएहिं य। गहिया दुविह सिक्खा। जाओ पंचसमिओ तिगुत्तो मुणिवरो। तओ तस्स एगमासाइछम्मासंतं तवं तवंतस्स वोलाणा अणेगे वासा । खवियप्पायं जायं दुग्गइ-निबंधणं पावकम्म। समल्लसिओ सुहो परिणामो । निद्दड्ढ-घाइकम्मिधणस्स उप्पणं केवलवर नाणं। विहरिऊण केवलि-परिवाएण किपि कालं, काऊण जोग-निरोहं समारुहिऊण सेलेसोकरणं, असंस-कम्म-दिप्प. मुक्को निव्वाणं संपत्तो। तित्थयरो चउनाणी सुरमहिओ सिज्झियव्वय-धुयम्मि । अणिगूहिय-बल-विरिओ तवोवहाणम्मि उज्जमइ ।। किं पुण अवसेसेहि दुक्खक्खय-कारणा सुविहिएहि । होइ न उज्जमियव्वं सपच्चवायम्मि कयलोए' ॥६८४॥ भूरिभव-संचियाणं दुच्चिण्णाणं विवाग-विरसाणं । तवसा जायइ खवणं कम्माण निकाइयाणंपि ।।६८५।। काऊण तवं घोरं दढप्पहाराइपाणिणोणेगे । होऊण कूर-कम्मा सुच्चंति जिणागमे सिद्धा ॥६८६।। तम्हा जह सत्तीए अणसणमाइम्मि काउसग्गंते । बारस-भए भव्वा तवोवहाणम्मि उज्जमह ॥६८७।। संपयं भावणाधम्मोवरि चंदणसेट्ठिकहा भण्णइ-- ___ अत्थि इहेव भारहे वासे बहुं दिवसवण्णणिज्जा चंदउरी नाम नयरी । तत्थ अधरिय-धणवइ-विहवो, दसदिसि. पसरत-सरय-ससि-सरिस-कित्ति-पब्भार-भरिय-भुवणयलो, पूरियाऽसेस-अस्थि-सत्थमणोरहो जिणदत्तो नाम सेट्ठी परिवसइ अभग्ग-सोहग्ग-गुण-निज्जिय-संकर-वल्लहा जिणमई नाम तस्स भारिया । ताण जम्मतरोवज्जिय-पुण्णतरु-कुसुम-समं विसय सुहमणुहवंताण पवर-फलभूओ संजाओ कुल-नंदणो । उचियसमए कयं से नाम चंदणो त्ति। पत्तो कुमारभावं। सम. प्पिओ लेहारियस्स । कयं कलागहणं । 'जाओ भोगसमत्थो । परिणीया तत्थेव वत्थव्वगस्स पियंकर-सेट्टिणो दुहिय सुहंकरा नाम । तीए सह विसय-सुहमणुहवंतस्स अइक्कतो कालो। ____ अण्णया जिणभवणगयस्स वण्णिओ सब्भूयगुणो जिणिदस्स गायणेणं रंजिओ चंदणो। दिण्णो दोणारलक्ख पसंसिओ सयललोएण। धण्णो सलाहणिज्जो सुलद्धजम्मो जयम्मि सुपसिद्धो । जिणदत्तो सेट्टिपुत्तो ठाणे चाओ कओ जेण ॥६८८।। विलसंति दिति भुंजंति बहुविहं एत्थ विहविणो णेगे। विरलाण पुणो दाणं सुट्ठाणे दीसइ भुवणे ॥६८९।। १. 'माणुस्से ?' पंचवस्तक गा. ८४२ । 2010_04 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०८ मौरमा-कहा __ एवंविहजणपसंसमसहमाणेण जंपियं एगेण मच्छरिणा-"किमेस सलहिज्जइ जो पुन्व-पुरिसज्जिय-धणं विलसंतो गव्वमुव्वहइ । जओ-- जणणि-यणं नियपुत्तो संफुसइ कहि ताव जा वालो। आरूढ-जोवणो पुण फुसउ पावेण लिप्पेज्जा ।६९०। पिउ-लच्छी जणणिसमा वालाणं चेव तीय सहवासो। उवरि पुण तीय समं संवासो लोय-हसणिज्जो ।६९१। तं सुणिय समावण्णगरुयवेग्गो गओ नियघरं चंदणो। पुच्छिओ जिणदत्त-सेट्ठिणा--"पुत्त ! कि तुम उव्विग्गोविय लक्खीयसि ?" न दिण्णं तेण पडिक्यणं । तओ समाउल-चित्तो सेट्ठ परियणं पूच्छिउमारद्धो। न को वि परमत्थं वियाणेइ। एत्थंतरे पओयणसंगएण साहिओ सव्वो वृत्तंतो तव्वयंसरण । सेटिणा भणियं--"वच्छ ! कि बह ! दुज्जण-जण-भणिएण ठिओ विलक्खो। किण तओ दिण्णोण्णं अत्थि ते अज्जय-पज्जयपज्जयागयं” “चंदणेण भणियं-- "ताय ! एवमेयं । को एत्थ संदेहो ? परं जइ सुप्पसण्णा ताय-पाया, ता किंपि विण्णवेमि ।" सेट्टिणा भणियं-“भण्णउ वच्छो !" चंदणेण भणियं-",अत्थोवज्जण निमित्तं तुरंगमे गहाय देसतरं वच्चामि । न अत्थि मे अण्णहा मण-निव्वई।' निबंधं नाऊण समणमण्णिओ सेट्रिगा। कया सामग्गी। ढोइया पहाण-तुरंगमा। पयो पसत्थ-वासरे दक्षिणाभिमुहं । कइक्यदिहिं पविट्ठो कालासणी नाम अडविं। जाणिओ कालमुह-नाहलाहिवइणा । दिण्णा धाडी । विलोलिओ सत्थो गहिया तुरंगमा। दिसोदिसिं गया सत्थ जणा। चंदणो वि कह दि पलाविऊण समागओ निय-नयरं। कयं वद्धावणयं जणणि-जणएहिं । भणिओ य-“वच्छ! तए धरते तुरंगमा भविस्संति। न तए चित्त-खेओ कायव्वो।” गयाणि कइवय दिणाणि। अण्ण दिणे पुणो वि भणिओ सेठी-"ताय! कप्पासं घेत्तण संपर्य उत्तरावहे पच्चामि । तओ पडिनियत्तो जच्च-तुरंगमे आणेमि।" सेट्टिणा भणियं-“पुत्त ! एक्कासि निसिद्धो न ठिओ। दिठं च फलं गरुवयण-लंघणस्स । इयाणि पुण न कज्ज वसाएण । घरदिओ व तं किंपि करेहि जेण अम्हे वि पालेहि सयं च म किलेसभायणं हवसि । तेण भणियं-"ताय ! तुम्ह परिचालण-निमित्तमेव एत्तिअमेत्तो आरंभो किं मह पुट्टस्स दुब्भरं?" सेट्टिणा भणियं-“वच्छ ! अत्थि कमागया ते लच्छी । तीए संतोसं करेहि । अलं ववसाएण।” तेण भणियं-- ववसाय-वज्जियं चयइ ताय ! पुरिसं कमागया वि सिरि । असम-ववसाय-कलियं वरइ लच्छी न संदेहो।६९२। ता किपि पुणो वि अहं ववसायं ताय ! तुह अणुण्णाओ। चालेमि जेण वियरइ जयम्मि ससि-निम्मला कित्ती।। जओ-- गय गंडा जिवं काऊरिस, एकिक पडणि पडंति । सुपुरिस-धोरिय-बइल्लु जिम, पडण?णई करंति ।।६९४।। सेट्ठिणा भणियं-- "पुत्त ! पुणो तं चेव भणंतो गरगरभट्टमणुकरेसि ।” चंदणेण भणियं--"ताय ! को सो गरगरभट्टो?" इसि हसिऊण जंपियं सेविणा--"वच्छ ! निसामेहि ।" अत्थि अवताविसएसु वंसो नाम गामो । तम्मि य निरक्खर-कुक्खा जन्म-दारिद्दिओ वरुणो नाम बभणो परिसइ। तस्स सुओ गरगरो । सो पुण कूडववसाय-पयट्टमवि अत्ताणयं सुक्साइणं मण्णइ । अण्णया जणणि-जणयनिसिद्धेण वि तेण गहिओ ववहरय-संतिओ उद्धारएण दंतवडिओ बलविद्दो कप्पासो य चाउम्मासियउद्धारएण मोल्लेण। पत्थिओ लाडदेसे विक्केउ। भणिओ जणेण-'न एस उवाओ लच्छीए । अज्ज विनकिपि नळं एत्तियमेत्ताए चेव हाणाए। पडिबुज्झसु मा सव्वहाणा करेसु ।" असम्भ-वयण-पुरस्सरं भणियमणेण-"नियमओयणाणि चितेह को तुब्भे बुद्धि मम्गेइ।" निसिद्धेहि वि भणिओ सुहिसयणेहि--" वयणाणि ।" तेण भणियं--"किह तुब्भे विसिट्ठा जे पावबुद्धि पयत्थह ?" तओ अवहारिओ लोएण जणणि-जणएहि य वच्चंतो निरुद्धो एगम्मि संलिवेसे सुंट्टा बलाहिएण। तस्स पुण संबल पि नत्थि, कुओ सुकं । एसा तुह बंभवमुत्ति भणिऊण बलाहियं पुट्ठिओ कंटयाणमुवरि। इओ य सो तस्स बइल्लो 2010_04 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बी-लंभो णाम पढमों अवसरो तत्थ य चंदणसेट्ठिकहाए गरगरभट्टदिट्ठ तो १०९ छुहाfभन्न बंधणं दसणेहिं छिंदिऊण महावि पविट्ठो । इओ तओ परियडंतो सद्द्लेण विणासिओ । तम्मिय सन्नि वेसे लग्गं पलोवणयं । समागओ तेणो । गोसेण अग्गी उट्टिओ । भयभंत लोयणो गरगरभट्टो गओ सद्वाणं । न पेच्छइ तत्थ जरग्गवं । पच्चासण्णी हवइ हुयासणो । इओ [तओ] परियंचइ, न सक्केइ छड्डियमुप्पाडेउं । तप्पडिबंधाओ न नीहरइ णाओ | पेक्खतस्सेव दड्ढा कप्पास छड्डिया । तओ सो गोविणासे कप्पासदाहे य जाए जाओ चित्तविभमाओ उम्मत्तलओ । परिचत्त-वसणो कय- कोलाहल - लोअ-समूह-परिवारिओ समागओ नियघरे । कह कह वि पउणीकओ मायापियरेहिं । पुणो विसो वाणिज्जेण उवडिओ । पिउणा भणियं - "जइ एस निबंधो ता जं रुच्चइ तं करेहि ।" भणिओ गंतूण तेण चिरबइल्लसामिओ-- "अण्णं मे बइल्लं देहि ।" तेण भणियं -- " पुव्वबइल्लमोल्लं ताव देसु ।" तं सुणिय रुट्ठो गरगरभट्टो । इलामिस्स भणिउमाढत्तो- "तए मम कप्पासमोल्लं दायव्वमत्थि । जइ तुमं मह बइल्लं न दितो तो कह कप्पासो डज्झतो । अह न देखि ता तुज्झोवरी अहं बंभणो।" वाणिएण भणिय -- "वाए जिओ देमि, नन्नहा । उवट्ठिया कुलियाण पुरओ । साहियं दोहि विनिय-निय सख्वं । विमरिसिऊण भणियं कुलिएहि -- "जहेस जडो । वयणेण पेल्लिजिउ भणिओ य सो तेहि ; - “भो भट्ट ! नत्थि बइल्लतामिस्स दोसो ।" तेण भणियं -- "कस्स पुण दोसो ?" तेहि भणियं - "तुह जणस्स दोसो, जइ तुमं न जणितो तो को कप्पास गिरहंतो गहणाभावे कहं दज्झतो ?" तं सुणिय गओ जणयसमीवें । भणिओ "पिया - - देहि मे कपासमोल्लं । तए मह कप्पासो दड्ढो ।" पिऊणा भणियं -- "कहं ?" तेण भणियं ( ) " तुह माउए दोसो जीए तुम गब्र्भ धरिओ जाओ पालिओ यता तं मग्गेसु कप्पासमोल्लं ।" तहेव गंतूण मग्गिया तेण जणणी । तीए भणियं - "विहि मग्गेसु जेण उयरे संकामिओ" तेण भणिय- "कहि सो विही ?" तीए भणियं -- " अहं पिन याणामि ।" तओ सो अवरावरं विहिं पुच्छितो सुइरं खिज्जिऊण खयं गओ । ता पुत्त! तुमं पि पुणो पुणो तमेव भणतो तस्स सरिस्मत्ताणयं दंसि ।" तओ तं सोऊण अवमाणं मणे वहमाणो अकहितो चेक दिग्गओ घराओ चंदणो । गओ नियमाउल-मंदिरं साहिओ तस्स सव्वो वि वृत्तंतो । समपिया तेण दोणार-दस सहस्सा । गहिऊण तेहि कप्पासं पत्थिओ उत्तरावहं बइल्लसत्येण । कहूं- उफिss uss धावइ दुद्दंत- बइल्ल - पहयरो तस्स । झाडवीडेसु भरयं बिलइय नासइ दसो दिसं ॥। ६९५ ।। रे बहुलो, रे धावइ रे, बहुलो छट्टियं विणासेइ । कालो कयंत- सरिसो उल्ललइ पुणो पुणो पेच्छइ ।।६९६।। एवंविह-वयणपरंपराए कोलाहल करेमाणो । कइवयदिणा हि पत्तो मरुम्मि सत्यो सुविसत् ।। ६९७ ।। सा पुण मरुभूमी केरिसा -- विजय हिला सिरण - सिय-पयंड-दंड-पत्थिव-धरणि व् बहुसंगरागा बाल-वितर- सेविया य कहिं चि महावेज्ज घराजिरवसुंधर व् किरीय-नर-विसर - सेविया विविहोसहि कलिया य, कहिं चि महामुणि पति व् सुचित्ताहरिणावासा य, कहिं चि दालिद्दिय-मंदिरं पिव निरणाबिलसमाउला य, कहिं चि सव्वण्णुसमवसरणरसा इव समि-समूह- समाइण । बहु- सावया य, कहिं चि दुज्जण जुवइ व्व दो-जीहत्तण-संगया परभयनिबंधणा य, कहि खुट्टपट्टकुट्टणि व्व सुणह - बहु-भुयंगनिवहरे हिरासवकाश य, कहिं चि महाकवि कह व्य कव्वासत-नर-विसारसेविया सक्खरा य, कहिं चि समूहभूमि व रंगत-विसरासि संकुला विशालविद्दमा य, कहिं चि परम-पयट्ट-पदइउ or परम-वय-संजुया केलिरहिया य, कहिं चि अमग्गपचुक्कपुरिसो व्व वित्थला, कहिं चि महासरं पिव कमला संकुला, कहिं चि भिल्ल पल्लि व् अवाणिया, कहिं चि अरासणं पिव पहाण - तंबाइण्णा, कहिं चि महासइ व्व परव-संग-विमुक्का कहिं चि घुरुघुरिता दिग संघ वग्घ-संघाय इ-लंघणिज्जा, कहि चि पीवर- हुथल- मत्थयत्थपांसु-पूर-खुप्पंत परिसंत-तप्प - दप्प-पउिप्पंकालंघणिज्जा, कहिं चि उद्दंड व दंड-पथंड-संड-विच्छड्डय बहुडिड्डुरिज्जत डिड्डरभिसंकुला, कहं चिक्कंधुक्कर- किरंत पक्क - बहुवोरवाढ चव्वण-वलिट्ट-घुट्ठयंत जंबुथ निउरुंब संकुला । अवि यजत्थ य रविकरतविया कहि चि संपाविऊण जलठाणं । वप्पीहा इव पहिया पिउ-पिउ सद्दं पयंर्पति ।। ६९८।। वल्लीवियाण-मंडिप-समिकंटय - उद्दरिययवाहीहि । तहामय वह पहिओह - विरह - दुहिया व अणुदियहा || उक्खित्त-कोस- सिसु सुसि रसविय जल- विप्पुसंसु विसरेण । चक्क कय- कुहुकुहा-रव- रावेण व रुयइ मरु-तरुणी । 2010_04 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११० मणोरमा-कहा परचक्क-भीय-जणसरण-दायगा हं ति मणसि तुट्ठा व। नच्चइ खर-पवणाहय-करीर-समि-साह-बाहाहि ॥ एवंविहं मरुं सो लंघिय-सत्थो कमेण संपत्तो । गज्जणउरम्मि उत्तरदिसा-वहू, मंडणे पवरे ॥७०२॥ तत्थ य ववहरिउमारद्धो चंदणो । विद्वत्तं भूरि-दविण-जायं । कया निय-देसागमणसंजती। दिण्णं पयाणयं । गहिया सिंधु-विसए पहाण-तुरंगमा। पत्थिओ नियदेसाभिमुहं । कमेण वहतो पविट्ठो महाडविं आवासिओ रण्णमज्झे सत्थो । एत्यंतरे अप्पतक्किओ चेव चउद्दिसि दहतो तणकट्ठाइ-संघायं उढिओ महंतो दावानलो, अणुकूल-पयट्ट-पयंड-पवणपसरत-अच्चि-संतीणो, कुविय-कयंतो व लहं कवलितो पाणि-संघाए, पत्तो सत्थसमावं । दिटठो भय-भीय-सस्थलोएहि। उत्तट्ठ-थद्धसवणेहिं हिंसियं वरतुरंगेहिं । तओ हाहारवं कुणंतो उढिओ चंदणो भणिउमाढत्तोविहेह नीर-संचयं, करेह दूरमंचयं । खणेह पास-भूमियं, करेह सलिल-तिम्मियं ॥७०३।। एवं पयंपमाणस तस्स सविहमागओ दावाणलो। विमुक्कीवियासा विसण्णा सव्वे वि जणा । मुंह गोणवयं, छिदह वंदुराओ तुरंगमाणं, विलुपह लज्ज कमेलगाणं दिबंधणं करेह विसरं वेसराणं, तोडेह दावणाणि 'रासहाणं, एवं भणंतो चेव, पारद्धो दहिउं दवग्गिणा। तओ दज्झतेसु मरतेसु वंदुरा-तुरंगमेसु, चिर-समारसंतेसु रासहदारएसु, 'हा ताय ! हा माय !' भणंतेसु नारी-गणेसु, विमुक्कः-पोक्कं स्यंतेसु कायरजणेसु, गहिय-श्यण-कणगाइसारधणो कइवयपुरिस-परिवारिओ पुव्वाभिमुहो पलाणो चंदणो। दवाग्गिणा दझंतो पत्तो पउरपंक अप्पोदगमेगं सरोवरं। पविट्ठो तत्थ । समप्पण्णा जीवियासा। सित्तो अप्पा सलिलेण। विलित्तो पउरकेण । उपसंता पाएण दाहवेयणा। ठिओ तत्थेव सो वि जणो । दहिऊण तिणि दिणाणि कंतार-वण-तिण-कदाईणि उवसंतो दावाणलो । निग्गया चंदणादओ सरोवराओ। गया सुलसवडं नाम नयरं। ठिया तत्थ कइक्य-दिणाणि । गहियं किंपि भंडं। चलिया निय-नयराभिमुहं । कमेण वहंता पत्ता सिंधु-सरियं । मिलिओतत्थ विसघंघलो नाम परिवायगो। उत्तरिउमादत्ता चंदणादओ। पुच्छिओ परिवायगेण चंदणो-“ममंपि उत्तारावेहि" पडिवण्णं चंदणेण। समारोविओ सो वि नावाए। मुक्का तरिया धीवरेहि । इओ य नावियाण मज्झे एगस्स नावियस्स जणणी डाइणः । ठक्कुर-तणए चुक्का। मंतबलेण लहिऊण कहिया परिवायगेण ठक्कुरस्स तेण विडंबिऊण माराविया । ___ तओ सो नावियो तं दळूण पओसमावण्णो । अक्सरं लहिऊण तरिया-तीरनिसण्णो पमत्तो पक्खित्तो सिंधु-जले तेण परिव्वायगो। 'चंदण चंदण' त्ति, पोक्कारियं तेण पडतेण। निसुयं चंदणेण। धराविया तरिया, पुच्छिया धीवरा'केण एवं कयं ।' सणियं कण्णते होऊण मणियवृत्तंतेण कहियं जहद्रियं एगेण धीवरेण । भणिया चंदणेण सेस धीवरा, "लहं कड्देह।" कढिओ तेहिं । पउणीकओ चंदणेण । निवेसिओ अपणो समीवे। निब्भच्छिओ सो नाविओ। गंतुं पयट्टा तरिया । एत्थंतरे अहुं सरियं छिदंतो, फडाकडप्प-दुप्पेच्छो, अणप्पदप्पो दिलो तेहि सप्पो । भणिओ परिवायगेण चंदणो। “सेट्ठि-सुय ! आइट्ठो विव गच्छइ एस भुयंगमो ।” चंदणेण भणियं-"कहमेयं नज्जइ ?” “अप्पच्चओ तो दसेमि ते कोउयं।" ठिओ तरिया-तीरे परिव्यायगो। सुमरिऊण मंतं पसारिओ करो। सरसरत्ति समारूढो तम्मि य भुयंगमो। ठिओ परिवायग-पुरओ। चंदण-पडयाओ गहेऊण रत्तसुत्त-खंडं बद्धं सप्पगले परिवायगेण । तओ विसज्जिओ सप्पो। चंदणेण भणियं-“को एत्थ परमत्थो ?" तेण भणियं-“सव्वं साहिस्सामि।" इओ य सो सप्पो सिंधुमुत्तरिऊण गओ सिद्धत्थपुरं । तस्स सामिणो सिंधुसेणराइणो। धवलहरुज्जाण-संठिए जक्खालए कोलंतो सहवयंसएहिं समागओ जक्खालयं मणिरहो नाम रायउत्तो। निवडिऊण जक्ख-चलणेसु पडिनियत्तमाणो वाम-पाए डक्को तेण भुयंगमेण। 'दट्ठो' त्ति भणमाणो निवडिओ धरगाए । संखुद्धा वयंसया। कओ कोलाहलो। समागओ सपरियणो राया। पुच्छिया वयंसया। तेहिं भणियं--"सप्पेण खइओ।" समाया पहाण-गारुडिया। पउत्तं पयत्तेण 2010_04 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य चुण्णुलअदिट्ठतो गारुडं तेहि । न जाओ को विविसेसो पाइओ विविहागयाणि । तेहि वि न पउणा । पच्छा घोसावियं राइणा तियचक्क - चच्चरेसु - 'जो रायउत्तं अहिणा दट्ठ जीवावेइ तस्स राया दिनारलक्खं देइ ।' तम्मि दिणे चंदणो वि तम्मि चेव नगरे आय. सिओ । निसुओ पडहसहो । परिवायगेण वारुविओ पडहओ । नोओ नरवइ समीवे रायपुरिसेहिं । गओ समं चंदणेण दिट्ठो गया। सम्म णिओ पुष्फ-फल तंबोलाइणा परिव्वायगो । दिण्णासणे सुह निसण्णो भणिओ राइणा- “पाणभिक्ख पच्छ ।” निरूविओ मणिरहकुमारो परिव्वायगेण । काऊण मंडलं निवेसिओ तत्थ भणिओ राया- "समागfreys एत्थ महानागो। न केण वि तस्य पहरियव्वं ।" धरिया धारणा । खणंतरेण समागओ सरीसिवो । भणिओ परिवायगेण 'गिहसु विसं कुमारसरीराओ ।' चूसियं डंक द्वाणं नागेण । पूइऊण विसज्जिओ नागो । गारुडएण दंसियं रत्त-सुत्तं चंदणस्स । रंजिओ चंदणो । गओ सट्ठाणं नागो जाओ पउणो मणिकुमारो । परितुट्ठो सपरिजणो राया । पट्टाविओ महामहसवो । पूइओ पर वत्थाइहिं परिव्वायगो । दिण्णो दीणा - लक्खो । गहिओ परिव्वायगेण । समागया नियसत्थं चंदण-परिव्वायगा । समपिओ दीणाश्लक्खो परिव्वायगेण चंदणस्स । न पडिच्छिओ चंदणेण । परिव्वा यगेण भणियं - " महाभाग ! पणय- पत्थणा-भंगं कुणंतो महंतं मे मणो- दुक्खं जणयसि । पाणा वि तुज्झ साहीणा । किं ण सुयं अज्जेण चुण्णयपयानोवगारं मण्णमाणेण पाणा विपश्चित्ता दुगुल्लय कज्जे चुण्णुल्लरण ।” चंदणेण भणियं"कहेउ भयवं ! को एस चुण्णुल्लओ ? जेण दुगुल्लय- कज्जेण पाणा परिचत्ता " परिव्वायगेण भणिय- "सुणेउ महाभागो ! " दुगुल्लय चुण्णुल्लकहा १११ अथ सलमहीवलय-मंडणं दाहिण समुद्दोवकंठ-संठियं सयदुवारं नाम नयरं । नीलवंतो नाम राया । नीला महादेवी । नीलजसा से दुहिया । तस्स नयरस्त उत्तरदिसा भाए महाभेरवं नाम मसाणं । तस्स य मज्झे महामहंतो ड-पाव । तत्थ रुहिरपिया नाम निसायरी परिवसई । सा पुण पइदिणं नयरे मारिं करेइ । अण्णम्मि दिने संपूजिऊण राइणा भणिया- "तत्थ ठियाए. चेव पइदिणं एगं माणुसं समागमिस्सइ न तए मारी काया ।" पsिaणं तीए । भणिओ शया - " पसाएमि बच्छ ! ससागय माणुसेण कहा मे कहियव्वा । जस्स य स्यणिमझे कहाrयत्थो मए न निव्वडिओ तओ चेव अमारी भविस्सइ ।" राइणा भणियं - "मए वि तस्स निय-दुहिया दायव्वा ।" पइदिणं पेसिज्जइ एगेग - पुरिसो । मरणभयाओ पलाइउमारद्धो लोओ। कओ राइणा संकलिया - बद्धो । एवं बच्चइ कालो । अण्णा तत् समागओ दुगुल्लओ । नाम वीर-पुरियो । पविट्ठो एगम्मिथेरी घरे । कथं तीए चलन- सोयणं । भोयाविओ परमायरेण । पडिवण्णो पुत्तो । विमिओ तत्थेव । वोलीणो दिवसो । समागया सव्वरी । स-दुक्खं परुण्णा थेरी । पुच्छिया वीरेण - " अम्मो ! केण कारणेण रोविज्जइ ?” तीए भणियं - " पुत्त ! अत्थि मम एगो चेव पुत्तो । तेण पुण अज्ज रायाएसेण निसाए निसायरोए मसाणे कहाणयं कहेयव्वं । सा पुण कहाणय सोऊण भक्खेइ माणुसं ।" तेण भणियं-"अज्ज मए कहेयव्वं । तीए भणियं पुत्त ! किं तुमं मे पुत्तो न भवसि ? " तेण भणियं - "अंब ! तहा जइस्सामि जहा मे मरणं न भवइ ।" तओ समागया स्यर्णी । गओ थेरी-तणय ठाणे दुगुल्लओ । निण्णो गंतूण वड- पायद हेओ । पुच्छिओ रक्खसीए कहाणयं । तेण भणियं --- 'सुणेहि ।' एगम्म नयरे दोणि सहीओ परिवसंति । पढम-जोन्वणे वट्टमाणाण जाओ एक्केक्को पुत्तो । उवरया ताण इणो । पालिया पत्तेण ताहि दारया । पत्ता जोव्वणं । भणियाओ निय-निय जणणीओ । तेहि परिणावेहि धरावेहि ? ओ मिलिऊण तिथं दोहिं वि रंडाहि । अप्पायता पुत्ता मां परायत्ता भवंतु । दुवे वि वच्चरूवगा मा परत्थीयाणं वसे भवंतु। एगाए भणियं - "ताकि कीड़ ?" इयरीए भणियं - "तुम मह पुत्त घरे पविसाहि । अहं तु पुत्त घरे पविसामि । " बीयाए भणियं - "एवं कीउ । को दोसो ?" अणुट्टियमिणमेयाहि । कमेण विसय सुहमणुहवंताण ताण समुपण्णी एगेगो पुत्ती । परोप्परं किं भवंति कहेहि । पच्छा भक्खेसु । पुणो पुणो विमरसंतीए वोलीणा स्थणी । उयओ farai । भणिओ क्खसीए "जिया हं तए । ता सुहं वियरउ संपयं नयरिजगो। तुमं पि वच्छ! वच्चसु सट्टाणं । " 2010_04 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११२ मणोरमा-कहा तेण भणियं--"अम्मो! सामिणि! विसालच्छिणि ! संपयं को अम्हाण सामी भविस्सइ? कम्मि वा ठाणे कहं वासो अम्हेहिं नायव्यो?" तीए भणियं-“महीमंडलेक्क-वीरो सुद्दगो नाम तुह सामी भविस्सइ ! दुग्ग-कंतारे दुग्गाययणे जुद्धेण जो तुम पराजिणिस्सइ। जस्स य सवण-पास-संठियं ताडीवत्तं करेण परामुढें खग्ग-रयणं भविस्सइ ।" तओ पणमिऊण निसायरि नयरिं पविसंतो धवलहरोवरिसंठियाए दिट्ठो नील जसाभिहाणाए राय-दुहियाए समप्पण्णाणुरागाए चितियमिमीए-- किं तीए जोवणेणं सोहग्ग-गुणेण अहव रूवेण । जा एयस्स न महिला उण्णय-वच्छत्थले रमइ ।।७०४।। जह जह तं अवलोयइ पविसंत पुरवरम्मि नीलजसा। तह तह तीए गाढं सल्लई अंगं अणंगो वि ।।७०५।। दहइ जलद्दा देहं अंगारसमो ससी वि पडिहाइ। चंदणपंको वि सिही न रइ सयणासणे लहइ ।।७०६।। · मयण-सर-सल्लियं तं दठूण चउरिया भणइ दासी-“सामिणि ! चयसु विसायं। अनुकूलो तुह विही मण्णे ।" नीलजसाए भणियं-“कहं विय ?" तीए भणियं-"जओ पडिवण्णं सामिणा 'जो एयं मारि उवसामिस्सइ तस्स मए नियदुहिया दायव्वा।” तं सोऊं समासासिया मणागं नीलजसा। वियाणियं राइणा, जहा उवसामिया केण वि देसंतरागएण मारी। समाइट्ठो नयशरक्खिओ-"तं पूरिसं लहं आणेह, जेण मारी उसामिया, जओ मए तस्स नियहिया दायव्य" त्ति । परिणाय समाणिओ तलवरेण । दिट्ठो राइणा, पुच्छिओ य-"कस्स तणओ? कुओ का? किमत्थं वा इहागओ?" पणमिऊण भणियं तेण-"महाराय! सामण्णपूरिसस्स तणओ। देसंतराओ देस-दसणत्थं महियलं परियडामि।" विसण्णो राया, कहमविण्णायवंसस्स, अबद्धमूलं परियडंतस्स पायय-पुरिसस्स निय-दुहियरं पयच्छामि। एवं परिभाविय न दिण्णा राइणा। वत्थाइहिं पूइऊण विसज्जिओ। निग्गओ राय-भवणाओ दुग्गुल्लओ। दिट्ठो निग्गच्छंतो राय-दुहियाए। मुणिओ य वुत्तंतो, जहा न दिण्णा हं एयस्स। तओ दुम्मणाए भणिया दासी नीलजसाए-“हला! चलिओ एस कत्थ वि।सा गंतूण भणाहि एयं जहा-"रायसुयाए मणं तए चेव सह पत्थियं, सरीरं चेव केवलं चिट्ठइ। जइ तं पि नेह तो पडिपुण्णं भवइ।" तहेव गंतूण भणिओ चउशियाए। पडिवण्णं तेण। वाओ बाहिरुजाणे संकेओ। ठिओ तत्थ गंतुण दुगुल्लओ। समागया रयणी। निग्गया पच्छिमदुधारेण समं चउरियाए रायसुया। गया उज्जाणं। मिलियाओ दुगुल्लयस्स। परीणीया संखेवेण । विसज्जिया चउरिया। पलाणो घेत्तूण राय-दुहियं । पक्ट्ठिो दुग्ग-कतारे । तत्थ य दुन्नि दुग्गाययणाणि। थेवंतराणि पुरओ गंतूण निसण्णो दुगुल्लओ। गहियं एला-लवंग-कंकोल-सनाहं तंबोलं। समपि नालजसाए। तओ अप्प समाणिउमारद्धाणि। एत्थंतरे अति-खेडय-हत्थो समागओ तं पएसं एगो पुरिसो। तेण वि गहियं चुण्णय-रहियं तंबोलं मग्गिओ दुगल्लओ चण्णयं । तेण वि भणिया नीलजसा-"पिए! पयच्छ, देवरस चण्णयं। दिण्णं तीए। समाणियं तेण वि तंबोलपं। खगमेगं जाय चिठ्ठति गोठंए तार चउरंग-बलसमेओ दिट्ठो मग्गओ समागच्छंतो नीलजसाए नीलवंतो राया। जंपिथमिमाए-"अज्जउत्त! विहलं तए सह समागम तक्केमि, जओ एगागी तुम, चउरंगबलपरिअरिओ। आवेसेण समागओताओ।" तेण भणियं-"भोरु अलं संभमेण।" गहिऊण असि-खेडयं उढिओ दुगुल्लओ। चुण्णुल्लएण भणिओ-"सामि ! चिटुसू तुमं करेमि अहं चण्णयनिक्कयं । गहियासि-खेडओ केसरी व गयघडाभिमहं बलाभिमहं गंतूण थेवंतरं पविठ्ठो दुग्गाययगे। पणमिया चंडिया। भणिया य देवि-जइ अज्ज तुझं सन्निज्झेण परबलमभिभवामि तो ते पथ-पंवयं नियसिरेण पुएमि ।" एवं भणिय निग्गओ चंडियाययणाओ। उढक्को परबलस्स। महया संमद्देण । खणं रेण पंचाणणेण ५ गयकुलं भग्गं पउरं पि परबलं । संपत्त-विजओ पडिनियत्तो चुण्णुल्लओ। पविट्ठो चंडियाययणं । पणमिया चंडिया वाढियं कोसाओ करवालं। सिरोहरं छिदिऊण उत्तिमंगेण पूइया कच्चायणी-पाया। भणिया दुगल एण नीलजसा-"पिए ! ते देवरो जिणिऊण परबलं पविसंतो चेव चंडिया-भवणे दिट्ठो, न उण नीहरंतो। तोहं तस्स पउत्ति लहामि । तए पूण एत्थेव अच्छियवं" ति, भणिऊण गओ। दिलो उत्तिमंगपूइय-चंडिया-पय-कमलो धरणियल-लुलंत-बंधो-चुण्णुल्लओ। चितिथं दुगुल्लएण-परबलजयत्थं उवाइयमिमिणा इयं लक्केमि। चुण्णुल्लय]मित्त 2010_04 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य चंदणसेट्ठिदिद्रुते चुण्णुल्लयकहा ११३ एसयेण पाणच्चायं कुणंतेण भूसियं भुवणमणेण महाणुभावेण। मज्झ वि एसा चेव गई। छिदिऊण दिण्णं तेणवि नियसिरं चामुंडा-चलण-जुयले। खणंतरेण पइणो समागमणमपेच्छंती समुप्पण्ण-संका नीलजसा वि तत्थेव समागया। दट्ठण तहाविहं वेससं-'देवि ! चामुंड ! इमे वा जीवावेहि, थी-वहं वा पडिवजाहि' ति भणिऊण निय-कंधरं छिदिउँ पारद्धा । थंभिओ तिय कंधरे करो देवयाए । भणिया य नीलजसा-"पुत्ति ! मा एवं करेहि । भण, जमेगं जीवावेमि ।"तीए भणियं-"देवरं जीवावेहि, पिययमेण सह संगमो अणुमरंतोए जम्मतरे वि भविस्सइ।" भेरवीए भणियं--"जइ एस ते निच्छओ तो दोवि जीवावेमि । विरमसु मरणयवसायाओ।" तीए भणियं-"जमाणवेइ अंबा !" नियनियकबंधेस् काऊण उत्तिमंगाणि कया कच्चाइणीए अमय वट्ठीं। जीविया दो वि। जाया नीलजसाए तूठी! आणियाणि चुण्णल्लएण कोमल-किसलयाणि। विरइओ भेरवी-भवणभंतरे तेहिं सत्थरो। नुवण्णाणि दो वि तत्थ भज्जावंइयाणि । चुण्णुल्लओ वि दूरे विरइऊण पल्लवसेज्जं सुत्तो। वोलीणं जाम-तियं जामिणीए। __एत्यंतरे वीरविमग्गणं करितो नानाविह-गाम-नगर-जणवएसु परिभमंतो पत्तो तमुद्देसं सुद्दगो नाम महीमंडलेक्कवीरो। निसुयं जणाओ जहा दुग्गाथयणे एगेण पुरिसेण रायसेण्णं भग्गं । तओ तस्स परिक्खा-निमितं काऊण माहणवेसं हक्किओ तेण दुगुल्लओ भणिओ य-"अरे कुकम्मनिरय! अणज्ज! निल्लक्खण! निमज्जाय ! कुविय-कयंतकडक्ख-विक्खेव-निरक्खियपुरिसाहम ! पणमंतामरासुरनर-निय-मोलि-माला--पगलंत-मयरंद--बिंदु-संदोह-विच्छुरिय-पायवीढाए भयवईए पुरओ सकलत्तो सुयंतो अप्पणो वि न लज्जसि ? लहुं उठेहि । सरसु सत्थं । सुदिळं कुणसु जीवलोगं । कि तेहिं भिच्चेहि जाण पच्चक्खं पावकम्मकारिहिं पहणो परिभविज्जति।" दुगल्लएण भणियं-"महाभाग! सूभिच्च-सरिच्छं ते चेट्रियं। मरिसियव्वं अज्जेण अयाण-जण-विलसियं। न पुणो वि एवं समायरिस्सामि।" बंभणेण भणियं-"अलं बह जंपिएण। तुम वा अज्ज न भवसि अहं वा न भवामि ।" नाऊण निच्छयं उट्टिओ दुगुल्लओ। पारद्धो जज्झिऊ जट्ठि-पण्हिप्पहारेहि। निज्जिओ सव्वत्थ बंभणेण। रंजिओ तप्पोरुसेण सुद्दगो। तओ कड्ढियं असिरयणं दुगुल्लएण। मुक्को पहारो। वंचिओ अणेण । ‘एवं पहरिज्जई' त्ति भणमाणेण गहियं दाहिण-कण्णाओ ताडीवत्तं सुद्दगेण । जायं खग्ग-रयणं । तं दद्रूण सुमरियं रक्खसी-क्यणं । पडिओ चलणेसु दुगुल्लओ। भणियं च-“सामि सुद्दग! किं भिच्चयणे वि एस संरंभो? पसिय । संहर खग्गं । एसो हं तुह आणा-पडिच्छगो। भणसु जं कायव्वं ?" सुद्दगेण भणियं"मज्झ वि तुह संगह-निमित्तो एसो आरंभो। बोहिओ दुगुल्लएण चुण्णुल्लओ। साहिओ सव्वोवि वइयरो। तेण भणियं"जो तुज्झ सामी मज्झ वि सो चेव।" तओ गहिऊण वीर-दुर्ग पि गओ सट्टाणं सुद्दगो ति, ता महाभाग ! चुण्णयदाणोवयारं मण्णमाणेण दुगुल्लुयकज्जे नियजीवियं परिचत्तं चुण्णुल्लएण । तए पुण जीवियं दिण्णं । अओ मह पाणा वि तुहांयत्ता किं पुण दीणार-लक्खो। जइ न गिण्हसि तो आजम्मं पि नत्थि मे मण-निव्वुई।" एवं भणिऊण ठिओ परिव्वायगो। चंदणेण भणियं-"जइ एस ते निच्छओ तो इमिणा दविगेण एत्येव किंपि धम्म-कज्ज करेमो।" तेण भणिय-"जंभे रोयइ।" पारद्धं तत्थेव रायाणमईए सिरिसिद्धत्थ-नरिंद-नंदण-मंदिरं। निओइयं निय-दविणं पि तत्थेव चंदणेण । निउत्ता सूत्तहाग। पारद्धं कम्मतरं । तओ-- सिहरग्ग-भग्ग-रवि-रह-पसरं पसरंतविमलच्छायं । सयलजणाणंदयरं सज्जण-हिययं व सु-विसालं ॥७०७।। सुविसाल-[साल]-कलियं समंतओ चेइयाए परिक्खित्तं । थंभ-विणिग्गय-वर-सालिहंजियाहि विरायंतं ।। चित्तलिहिय-मणोरह-हय-गय-कवि-सरह-सीह-वग्धेहिं । सुय-सारिय-बरहिण-हंस-चक्क-मिहुणेहि सोहंतं ।। परिमिय-कालेण तओ निम्मवियं मंदिरं परमरम्मं । पवण-पहल्लिर-धयवड-निम्मलमाला विरायंतं ।।७१०।। सुरनमिय-पाय-पंकयमसेस-जंतुयण-हियकरं सोमं । पच्चक्ख पिव पुण्णं तिहुयण-वित्थरिय-जस-निवहं । सासय-सिव-सुह-फलयं दंसणं-बरणाण-गुरुमूलं । आयंव-पाणि-पल्लव-मउ व्व-कप्प-दुम-सारिच्छं ॥७१२।। संसार-सरोवर-पाव-पंकबुड्डु जणं समुद्धरिलं । मोत्तूण सग्ग-सोक्खं अवइण्णं परहियट्टाए ॥७१३।। 2010_04 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११४ मणोरमा-कहा सीहासणोववि पलंब-बाहं विसालवर-वत्थं । छत्तत्तय-चामर-जयं तिहयण-सिरि-सेवियं-परमं ॥७१४॥ मज्झम्मि तस्स जगबंधवस्स वीरस्स कारियं बिंबं । नियमाण-वण्ण-कलियं कंतं संत विसालन्छि ।।७१५।। . तओ काराविओ अट्ठदिणाणि महामहूसओ। समाहूओ मणिरहकुमारो । भणिओं पणय-पुरस्सरं चंदणं परिवायगेहि-“कुमार! रायरक्खियाणि भवंति सत्राणि धम्मट्ठाणाणि । कारवणाओ पालणं पहाणयरं वयंति वियक्खणा। तुम पि एत्थ गोटिओ । तहा कायव्वं, जहा बड्ढमाण-पूयं हवइ इमं जिणमंदिरं ।" पडिवण्णमिम कुमारेण । दिण्णं पूयानिमित्तं जिणमंदिरे गाम-दुर्ग । भणिओ य पणय-पुरस्सरं परिव्वायगो कुमारेण-"तुम गुरु य ता एत्थेव ठियव्वं ।" पडिवण्णं परिवायगेण । ठिओ तत्थेव । वालीणो कोवि कालो । अण्णम्मि दिणे भणिओं परिवायगो चंदणेण-"भयवं वच्चामि अहं स-नगरं।" परिव्वायगेण भणियं–“सेटि-सुय ! एत्तो कइवय-जोयणाणि इओ-तओ-विधरंत-तक्कर-वियर-दुग्गमं कंतारं । सुसत्थेण गंतव्वं ।" ईसि हसिऊण जंपियं चंदणेण-"अवहरियं मे भयं दावानलेण ।" परिवायगेण भणियं-"कह चिय?" साहिओ तेण सव्वो वि दाह-वुत्ततो जं पुण किंपि सारधणमासि तमेत्थ धम्मदाणे निओइयं। संपयं वर-मणि व्व निग्गंथो अहयं । किं करिस्संति तक्करा।" तं सुणिय समुप्पण्ण-खएण जंपियं परिवायगेणं-"चंदण ! अत्थि इओ कोस-दुभावसाण ईसाण-कोणे कायंबरं नामकाणणं । तस्स मज्झ-भाए कयंब-मुह-जक्खाययणं । तस्स वि पच्छिम-भाए दाहिणसाहाओ धरणियल-पक्ट्रि-महल्ल-पीय-रस-पारोहो पलास-पायवो । जइ सत्थं पमाणं तो महल्लेण सुवण्ण-निहाणेण होयव्वं । जओ भणियं सत्थेखीर-रहियस्स तरुणो पारोहो न धण-वज्जिओ होइ । छायंवभरि तत्थ य विल्ल-पलासेसु पुण नियमा ७१६। थूलम्मि होइ पउरं तणुए तणयं धणं परोहम्मि। पउरम्मि जलइ धरणी रयणीए उहिया थोवा ॥७१७।। विद्धम्मि परोहम्मी रत्तरसो खरइ तो भणिइ रयणा। अह खीरातो रुप्पं पीयम्मि पुणो भवे कणग ॥७१८।। जावइओ पारोहो उवरि उद्धृत्तणेण तावइओ। हेट्ठो वि खणियमेत्ते होइ निहाणं न संदेहो ॥७१९।। उवरितणुओ हेट्ठा पिहलो जो पायवो हवइ । कह वि सो निहिपत्तो भण्णइ अप्पत्ता होइ विवरीओ ।।७२०।। ___ ता जइ अत्थि ते साहसं तो गहिऊण पूओवगरणं, गंतूण रयणीए दो वि जणा, काऊण बलि-विहाणं, गिव्हामो निहाणयं ।” चंदणेण भणियं-“जमाइसइ भयवं, तत्थ सज्जो इमो जणो ।" । तओ समागया काल-चउद्दसी । वोलीणो पढमपहरो रयणीए । गया चंदण-परिब्वायगा कयंबतरुज्जाणं । पूइओ पलासपायवो । पक्खित्तो समंतओ बली । पूइयं पुप्फाइहि निहाणष्ट्राणं । आलिहियं मंडलं, काऊण रक्खाविहाणं । भणिओ चंदणो-"खणस् निस्संको ।” धरिया धारणा परिवायगेण । जाव थोवं खणेइ, ताव निग्गओ फारफुकार-भासुरो क्यण-कुहर-पविसंत-नीहरंत-तरलतर-जीहा-जुयलो, काल-विगराल-गरुय-फडा-कडप्प-दुप्पेच्छो, कायरजण-गणिय-महाभओ भयंगमो। समारूढो सरसरस्स चंदण-सिरे दिलो परिवायगेण । काऊण मुह-बंध उक्सामिओ। पूणो विखणिउमाढत्तो चंदणो । घट्रियं निहाणं कुसाए । एत्थंतरे भवियवाणिओगेण पम्हटठं मंत-पयं । परिवायगस्स लहिऊण छिदं समागओ कयंबमहो । गयणगएण तज्जिओ तेण परिवागो। भणिओ-"रे पाद-पाव परिव्याग ! मह पूयं अकाऊण निहाणं खणाक्तिस्स समागया अज्ज काल-रयणी । रे चंदण ! मोत्तण वणिय-यवहारं सुहोकाएण अत्थामममभिलसंतस्स तुज्झ वि समागओ मच्च।" गवं भणिऊण उम्मलितो काणणमहीरुहे, संवदित तणवल्लि-सकाराइयं, रेण-निरुद्धंबरो निरूविओ पयंड-पवणो । उक्खित्तो तेण परिवायगो । पक्खित्तो पच्छिम-समुद्दे । अट्टज्झाणेण मरिऊण समुप्पण्णो वाणमंतरो। चंदणो वि उक्खिविऊण नीओ दुवालस-जोयणाणि । पंक्खित्तो दुरुत्तरे तमंधयारे जलरहिय-जिण्णावडे । ठिओ खणमेत्तं मुच्छाविहलंघलो । लद्धद्ध-चेयणो पुठवपडिएण हरिसेणाभिहाणेण वणिय-तणएण भणिओ “को तुम ? केण वा पक्खित्तो 2010_04 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य चंदणसेठ्ठिकहाँ एत्थावडे ?" तेण भणियं-"कूलसंभवो चंदणो नाम । निहाणं खणंतो जक्खणेह पक्खित्तो । तुम पि साहेसु निय वइयरं ।" तेण भणियं-“मज्झ दिएस वइयरो । परं भवियन्वयानिओएण पडियमेत्तो चेव गहिओ पाएस अयगरेण । ताव गिलिओ जाव कडियाडनिबद्धाए असित्तियाए मंदीकओ गसणपसरो अयगरस्स । ता माभाग ! अत्थमिओ मह जीवलोगो । खणमेत्तं जीवियं । तए पुण नियपाणा पयत्तेण रक्खियया । तं सुणिय समुप्पण्ण-कारुण्णेण परामुसिऊण पहओ मुहिप्पहारेणमुहपएसे अयगरी चंदणेण । न कि पि गणेइ । तओं गहिऊण पुच्छप्पएसे विहुणिओ तह विन मुयइ । भणिय चंदणण-“भो कयंत-दूउ व्व एस आवेसमावण्णो न मुयइ भवंतं । सुमरेसु इट्ठ-देवयं । करेसु परलोगसंबल । भावेसु सब-सत्तेसु मेतीभावं, विसेसओ इमम्मि अयगरम्मि।" तेण भणियं-“एसो दुरप्पा वावायंतो वावाएयव्यो । सेसं जं भणह तं करेमि ।" चंदणेण भणियं-“एवं को गुणो ?” तेण भणियं-“वेरनिज्जामणं । जओन कुणइ पणईण पियं जो पुरिसो विप्पियं च सत्तूणं । कि तस्स जणणि-जोव्वण-विउडणमेत्तेण जम्मेणं ।। एवं भणिऊण सारिया तेण अयगर-क्यणे छुरिया । सविसेस-कुद्धेण गिलिओ अयगरेण समं छुरियाए । अट्टियाणि मोडयंतस्स तस्स छिण्णाणि अंताणि छुरियाए । परोप्परं वइरबद्धा दो वि मरिऊण समुप्पण्णा पढम-पुढवीए सागरोक्माउणो नारया । ततहाविहं वइससं ठूण सविसेसं संवेगमावण्णो चंदणो । हद्धि, अविवेअ-विसेण पाणिणो मरणकाल-समए वि । न मुयंति वेरभाव निबंधणं नारयाईए ।।७२२।। सक्खं चिय पेक्खंता जीवा वेराणुबंध-जणियाणि । कम्माणि कडु-विवागाणि तह वि वेरं न मुचंति ।।७२३।। भई जिण-सासण-सायरस्स सुविवेय-रयण-भरियस्स । समसार-वयण-पऊस-सालिणो विउल-गहिरस्स।७२४। भमिओ अणाइनिहणं, संसारं जीव कम्म-परततो । जिणसासण-परिभट्ठो इम्हि लहिऊण पुण एयं ।।७२५।। काऊण समाहाणं पसमरसं भाविऊण सविसेस । तं कुणसु जेण पुणरवि पावह नो जीवदुक्खाई ।।७२६।। जक्खो एस निमित्तं अवडावडणम्मि जीव तुह जाओ। जं सो कम्मायत्तो ता मा कोवं तहिं कुणसु ॥७२७।। जं जेण पावियव्वं सुहं व दुक्खं व एत्थ लोयम्मि । सो तं लहइ अवस्सं निमित्तमत्तं हवइ अण्णो ।।७२८।। सयणेहि समं संगे विसयसुहं दविणजायमारोग्ग । देहो व जोव्वणं जीवियं च सरयब्भ-सरिसाइं ।।७२९।। एवं विचितिऊणं तमंधयारम्मि तम्मि अडम्मि । पुव्वाभिमुहो होउं वत्थेण य मज्जिया भूमी ॥७३० ।। खामेवि सव्वसत्ते सिद्धाणालोयणं च दाऊण । पडिवज्जिऊणमणसण-चउन्विहाहार-निप्फण्णं ॥७३१।। सरिऊण देसविरई छिण्ण-ममत्तो विसुद्ध-परिणामो । एगत्त-भावणाए भाविय-चित्तो महासत्तो ।।७३२।। पउमासणं विहेउं विहीए करसंपुडं सिरे काउं । पंच-परमेट्ठिचलणे एवं थोउं समाढत्तो ॥७३३॥ तिहुयणसिरि-निलयाणं सचराचर-जीव-बंधुरूवाणं । नमिमो तित्थयराणं पयडिय-सद्धम्म-तित्थाणं ।। लोगग्गमुवगयाणं जाइ-जरा-मरण-विप्पमुक्काणं । सासय-सुह-कलियाणं नमो नमो सव्व-सिद्धाणं ।।७३५।।। संसाराडवि-पिहु-पह-पत्थिय-बहु-भविय-पहिय-निवहाणं । वरसत्थाह-सरिच्छाण पणमिमो सूरि-चलणाणं ।। सुत्तत्थी-सीसा सेविय-पायाण आयरिय-थाण-जोगाणं । गय-गारवाण चलणे, उवज्झायाणं नमसामि ।।७३७।। दसविह-धम्म-महा-भरवहणुद्धर-कंधराण धीराण । पाए सु-संपाए नमिमो हं सव्वसाहूणं ।।७३८।। धण्णो भरह-नरिंदो तिणं व चइऊण मेइणी सव्वं । निक्खंतो खायजसो परमपय-पसाहगो जाओ ।।७३९।। देविंद-कय-पसंसो सणंकुमारो वि जाय-संवेगो । चइऊण छ-खंड-महि समणो जाओ समिय-पावो ।।७४०।। धण्णो दसण्णभद्दो रिद्धि-निमित्तेण चेव पडिबुद्धो । तिहुयण-सलाहणिज्जो परममुणी-थूलभद्दो वि ।।७४१।। एवंविहसुह-भावण-भाविय-चित्तो महल्ल-संवेगो । मरिऊण चंदणो सो उववण्णो अच्चुए देवो ।।७४२।। 2010_04 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा अत्येण होइ दाणं तवो वि सत्तीए तीरए काउं । सीलं पि सत्त-सज्झं साहोणाभावणा लोए।। ७४३।। ता भावण-पोएणं धम्म-सिढसण्णिएण विउलेणं । तरह लहुं भवियजणा संसार-महण्णवं सिग्धं ।।७४४।। एवं परूविए अमिय-सूरिणा दाणाइभेय-भिण्णं चउविहं वि धम्मे परिओसमावण्णाए नरसीहकुमार-धणदेवपमह-परिसाए लद्धावसराए पुरओ काऊण अणंगसेणानामियं निय-दहियर जंपियं लीलावइनामियाए विलासिणीए"भयवं! एसा मह दहिया गरुय-दोहग्ग-दोस-दृसिया कालं गमेइ, किमेत्थ कारणं?" हरिणा भणियं-"भद्दे ! सुणसु।' बुग्गिलाकहा तत्थ य महासईसईकहा एसा इओ असंखेज्जइमे भवे महाबलगामे सोमदत्ताभिहाणदुग्गय-माहणस्स दुग्गिलानाम दुहिया अहेसि । तम्मि चेव गामे वेयसारो माणो परिवसइ । सो पुण अईव ईसालुओ। जइ निय-कलत्त केण वि सद्धि हसंतं वा संलवमाणं वा पेक्खइ तओ निद्धाडेइ। एवं तेण परिणयंतेण निसारयंतेण य मित्तमट्ठाणे परिणीया भूरि-दविण-पयाणेण सोमदत्तमाहण-दुहिया दुग्गिला। भणिया-य सा जणणोए-"पुत्ति ! एस अईव ईसालुओ। ता इमस्स दिढेि वंचिज्जसु वयणेहिं य रंजेज्जसु।" तीए भणियं-"जमाणवेइ माया।" नीया सा वेयसारेण नियमंदिरं। दंसियं पासादोवरि वासभवणं तत्थ ठिया कालं गमेइ। अण्णम्मि दिणे विहिय-पड-पाउरणा दीउण्ह-नोसासे मुंचती सयणिज्जे नुवण्णा दिट्ठा वेयसारेण । पुच्छिया य-"पिये ! किं ते वाहइ ?" तीए भणियं-“अज्जउत्त! अज्ज परपुरिस-दसण-समुप्पण्ण-तिव्य-सिरवेयणाए न सक्कृणोमि अच्छिउं।" __ तओ रंजिओ माहणो माणसे "अहो ! महासई एसा, जीए दंसणेण विपर-पुरिसस्स सिरो वाहेइ सा कहमकज्ज काही । कायरक्खणोवाया संपलग्गा सा वेयसारघर-दासे खंदिले। अण्णम्मि दिणे वास-भवण-संठिय-वेयसार-समीवे पओयण-वसेण समागओ खंदिलो। गयस्स तस्स अब्भोक्खिओ मग्गो दुग्गिल्लाए । वेयसारेण भणियं-"पिए ! कि कयं?" तीए भणियं-"पर-पुरिस-फंस-दुसिओ मग्गो पवित्तीकओ। माहणेण भणियं-"पिए ! पुत्त-तुल्लो घर-दामो एस ते, न पर-पुरिसो।" तोए भणियं--"अज्जउत्त! जइ वि एवं तहवि न मह समीवे तुमं वज्जिय पुरिसेण समागंतव्वं ।” हरिसिय-माणसेण तहेव पडिवण्णं माहणेण । सम्माणिया पवरवत्थाहरणेहिं। वच्चंतेसु वासरेसु जाओ खंदिलेण पुत्तो दुग्गिलाए। परितुट्ठो वेयसारो । कारावियं महया विछड्डेण वद्धावणयं । कयं मासावसाणे नामं 'वेयगम्भो' त्ति । विसज्जिया संपूइऊण सुहि-सयणाइया। भणिओ य एगंते दुग्गिल्लाए बंभणो-“अज्जउत्त! सुयस्स अण्णं धावि निरूवेहि । जइ वि एस पुत्तो, तह वि तुमं मोत्तूण मह सव्वो पर पुरिसो। अओ न एस मह थणे लग्गिस्सइ।" एयं सुणिय हरिस-विसाय-समाउलेण सद्दाविया वेयमुही नाम नियभइणी। वेयसारेण साहिओ सब्वो वि वुत्तंतो। तीए भणियं--"वह, दिट्ठा मए, एगम्मि दिणे खंदिलेण सह भू-सण्णाए क्वहरंती। निसिद्धं चेयं कुलबालियाण जेण भणियं; - मंति बहेरउ चोरु खासणउ । निठुरु वाणियउ, ठक्कुरो वि अइबद्धमुट्ठिउ । बंभणु हुंतउ जु न पढइ अवियारी सोत्तिउ । सिव्वि मं चिंदणीएण कज्जु न सिज्जइ तेण।। कुलवहु भमुहा वंकिणी अट्ठ वि हणि लउडेण ।।७४६।। अइसुद्धी एसा न सोहणा । किण्ण सुयं तए महासइ-सईण चरियं ?" वेयसारेण भणिअं-"न सुयं। कहेसु।” तीए भणियं-- महासईसईकहा अत्थि गंगासागर-समीवे धवलगंगो नाम गामो। गंगाधरो सेट्ठी। गंगा से भारिया! गोविंदो पुत्तो। गोदावरी से परिणी। अण्णया पोत्थय-वाइयागएण सुयं गंगाधर-सेट्टिणा-'असुद्ध-संताणदिण्णो पिंडो न पियरा पडिच्छंति ।" एयं 2010_04 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरी तत्थ य धनदेवकहाणगे महासइसई कहा ११७ सुणिय समागओ सो निय-मंदिरं । कहिओ रहसि परिणि-सुण्हाणं पोत्थय-वाइयाए परमत्थो । भणियाओ ताओ पत्थणापुच्वं-"तह कहवि वटियव्वं भवईहिं जहा सुद्ध-संताणो संपज्जइ।" ताहिं भणियं-“एगं ताव अप्पणो चेव अम्हे एयम्मि अत्थे कय-निच्छ्याओ । बीयं पुण अज्जउत्त सिक्खावणा। सिक्खाणुरूवं चेव करिस्सामो।"भणिऊण गयाओ ताओ गहियतंब-भायणाओ गामरत्यंतराणि सलिलेणाभोक्खंतीओ भमंति। दळूण पर-पूरिसं वत्थंचलेण लोयणाणि पिहंति। जाया सव्वम्मि गामे पसिद्धी। अहो ! सीलपरिपालणज्जमो । अहो ! कुलोणत्तणं। दंसेति पियपत्ता विसेसेण ताण गोरवं। असंकणिज्जाओ ववहरंति सव्वेसु वि घरपओयणेसु । इओ य तम्मि चेव गामे सूर-सुंदराभिहाणा दोण्णि जूययरा निवसति । अण्णया गंगासागरोवकंठ-संठिय-नीलकंठदेवपाय-वंदणागयाहिं ताहि दिवा ते दोवि । निरूविओ साणंदं सूरो गंगाए, सुंदरो गोदावरीए । तेहिं वि ताओ। मिलियाओ परोप्रं दिट्ठि-दूइयाओ जायाओ एग-चित्ताओ सासुय-वहुयाओ । एवं च तेहि समं पच्छण्णमच्छताण ताण समुप्पण्णा पुत्ता । वुड्ढि गया जूययर-संताणा। दट्ठण को वि कत्थवि विसरिस-चरियाई सासुय-वहणं । बंधू वा मित्तो वा कहेइ सेट्ठिस्स हिययट्ठा ।।७४७।। तं सुणिय भणइ सेट्ठी-“कारह मोणं अयाणया तुब्भे। चंदे अस्थि कलंक न उणो मह घरिणि-सुण्हाण ।।७४८।। ___ अण्णम्मि दिणे भणिओ सेट्ठी गंगाए-"सायर-तित्थं संचरंति तत्थंतरा विडजणा। अम्हेहिं पुण तत्थ नीलकंठदेव-वंदणत्थं नियमेण गंतव्वं । अओ परिणय-पुरिसं सहायं निरूवेहि"। दिण्णो सेट्टिणा। वच्चंति दिणाणि । अण्णया एगम्मि दिणे भणिओ सेट्ठी गंगाए-"अज्जउत्त! रिउ-हायाए दिळें मए पर-पूरिस-महं। अओ समं साडियाहि पहाएयव्वं, दायव्वा तिल-लोण-कप्पास-लोहाइ दक्खिणा बंभणाण" सेट्टिणा भणियं--"एवं करेहि।" तहेव व्हाया, मोक्कल-चयंत-केसम्ग-वत्थंचला, दाऊण तिलाइ-दाणं, बंभणाण चलणेसु निवडिया । बंभणेहि भणियं-"सेट्रि! धण्णो तुम जस्स घरे एयारिसा महासई परिवसइ।" तओ चेव दिणाओ महासइ-नाम जायं । तुट्ठो सेट्ठी दिण्णो परिओसदाणे हारो। महासईए भणियं च गाए 'सीलं चेव मह भूसणं किं हारेण?" सेट्टिणा भणियं-"वहुए समप्पेमि।" समाया गोयावरी । समप्पिओ सहत्थेण हारो सेट्ठिणा । तीए भणियं-"मोत्तूण ताय-तणयं न मे अण्णो पुरिसो कंधराए लग्गइ, पुरिसो य हारो।" बंभणेहि भणियं--"अहो ! सतित्तणे ठिया एसा । अहिट्ठियं निय-सासुयाए पयं। जायं 'सइ' त्ति, नाम । आणंदिया दोहि वि पइणो। पइदिणं वियरंति अणिवारियप्पसरं। अण्णम्मि दिणे राईए भणिया सूरेण-"महासई ! पभाए मम दाहिणहत्थच्छेओ भविस्सइ।” तीए भणियं-"कि कारणं?" तेण भणियं-"हारिया मए दस दिणारा जूयम्मि। न उण गंठिए रूवओ वि अत्थि ।" तीए भणियं-“न भाइयव्वं नियपइ-हत्थाओ ते दलइस्सामि।" 'तेण भणियं-" 'कहं ?' "कि तुह वियारेण? मह पिट्रओ समागंतव्वं।" लग्गो तीए पिट्टाओ। समागया निय-घरं। भणिओ सेट्ठी--"अज्जउत्त ! अज्ज पीसण-गयाए भग्गो मए घरट्रो। कुविओ तस्सामिओ। 'दस दीणारे वा पयच्छसु करं वा ते छिदामि' भणंतो पिटुओ चेव समागओ।" दिण्णा सेट्रिणा दसदोणारा । गओ जूययरो। अण्णम्मि दिणे सुंदरेण वि भणिया-“सई ! हारिया मए जूयम्मि दुवालस दोणारा। तं निमित्तं मह पायच्छेओ भविस्सइ।" तीए भणियं-"मह पिट्टओ समागच्छ, जेण दाहामि निय-पइणो हत्थाओ।" लग्गो तयणमग्गेण । पत्ता सभवणं सई । दिट्ठो तिय भत्तारो, भणिओ य-"अज्ज उत्त ! अज्ज दलणगयाए आसण-निमित्तं सुण्ण-घरमुग्घाडियं । दार-देसमासण्णो भग्गो घडओ। एत्थंतरे समागओ घरसामिओ। “दुवालस दोणारा वा देसु चलणं वा ते छिदामि' भणंतो मम मग्गाणुलग्गो चेव समागओ। दिण्णा तेण बारस वि दीणारा। गओ जुवारो सट्ठाणं । ___ अण्णम्मि दिणे गंगासायर-गमण-सहाय-पुरिसस्स दूसलाभिहाणस्स समुप्पण्णा संका-कहं णु महासई-सई गंगासागर-समीवे न सहाय-मिच्छति, रयणीए पूण पीसणाइ-मिसेण एगागिणीओ परियडंति ?" नायव्वो मए एस वइयरो ।' अण्णया अलक्खिओ चेव लग्गों ताण पिट्ठओ। मुणिओ सव्वोवि वुत्तंतो। समागयाओ पभाए। तओ ताण जाणावणत्थं पढियं दूसलेण-- _ 2010_04 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा नियसील- रक्खणट्टा ससहाया भ्रमह वासरे तुब्भे । एागिणीओ रयणीए वसह जूयार- पासम्मि ।। ७४९।। जाणियमेयाहिं जहा भिण्णं रहस्सं गयाओ सूर-सुंदराणं पसं । भणिया ते ताहि - ' पलाइज्जउ, संपयं भिण्णं रस्सं' । पडिवणं तेहिं । गहिऊण घरसारं रयणीए गयाओ तेहिं सद्धि महासई-सइओ । ता भाया ! ११८ अंतो हसति बाहि रुयंति दंतिति गरुय अणुरायं । नियकज्ज कए बहुहा चाडूणि कुणति रमणीओ ।।७६०।। विस्सासिंति परजणं विस्सासं अप्पणा न गच्छति । खणरत्त-खणविरत्ता मूलं विलयाउ दोसाण ।। ७५१ ।। अण्णं भांति अण्णं कुणंति अण्णं मणम्मि चितिति । अलिएण वि मुद्धजणं महिलाओ पत्तियाविति । । ७५२ ।। मावच्च सुवी संभं मुद्धकुलीणाण वच्छ महिलाण । विमला वि दीवयं-सिहा कज्जलमइलं घरं कुणइ ।। ७५३ ।। अओ न वोसंभो कायव्वो समं निरूवियाहं ते इमाए सील साहिस्सा मि ! अणम्मि दिने तमंधयाराए राईए समागयाओ दुग्गलाए जणणः । दिण्णासणा निसण्णा पुच्छिया जणणीए" पुत्ति ! रंजियं तर माणसं पइस्स ?" तीए भणिय - "आम ! " वियणं णाऊण पुणो भणिय - “पुत्ति ! जगणी अहं ते । सच्च साज्जसु किस ते पुत्तो खंदिलदाससरिच्छो ?" तार भणियं - "अंब ! अवियारियं रमणीयं । " तीए भणियं" पुत्ति ! एवमेवं परं नत्थेत्थ कोइ जस्स भएण दियारो न कोरइ । ता कहेसु जहद्वियं ।" तीए भणियं - " अत्थि दिल संभवो ?" जणणाए भणियं- “हवउ जाया तुमं घरता मिणी ।" गया सा निय-मंदिरं । सुअ अ एस सव्वो वि वृत्तंतो पच्छण्णसमासण्ण- दार-संठियाए वेयसार भइणीए । साहिओ एगंते वेयसारस्स । समुपण्ण-विरागेण चितिथं ते - 'सुविणिच्छ्यं काऊण परिहरामि घरवासं तप्पभिई अप्पणा समं ' निरूवितस्स जाओ पच्चओ । ar freeमाणसो, निव्विण्ण काम - भोगाभिलासो, गहिऊण भूरिसुवण्णयं अकहितो व निग्गओ घराओ । गओ गाममेगं । दिट्ठो तत्थ गुणधम्मो नाममुणिवरो धम्मदेसणं कुणंतो । गओ तयंतियं । सोऊण धम्मं संजाय-चरणपरिणामो, काऊण जिणाययणेसु अट्ठाहिया-महिमं संपूजिऊण सिरिसमणसंघ, दाऊण दोणाणाह-किवण-वर्णी मग पंगु अंधपहाण दाणं, निक्खतो गुणधम्ममुणिवरसमवे वेयसारो । अहिज्जिओ आगमों, जाओ गांयत्थो, पडिवण्णो एगल्लविहारपडिमं । मासकप्पेण विहरंतो समागओ [ धवलगंगं नाम नियनगरं ] तत्थ भिक्खायरियाए परियडतो पविट्ठो तं चैव निय-मंदिरं । दिट्ठों दुग्गलाए, पञ्चभिण्णाओ य । दूमिया माणसे चितिउमारद्धा -- " कहष्णु नाम एसो वावाएroat, Tafa पुरओ मह सीलं पर्याडिस्सइ" त्ति कुवि [कप्प] समाउलमाणसाए विसेण संजोइऊण दवाविया दासीए हत्थे भिक्खा । गहिऊण निग्गओ मुणिवरो । गओ सट्टाणं । अत्यहुओ भुंजतो चेव घारिओ विसेण । तओ काऊण कालोचियमणसणं, पंचणमुक्कार-परायणो समाहिपतो मरिऊण समुप्पण्णो महासुक्के सक्क-सामाणिओ सुरवरो । दिट्ठ farयप्पाणं मुणि कडेवरं गामलोएहि लक्खियं जहा - विसप्पओगेण केण वि एस मारिओ । हा ! हा । अहो अकज्ज कथं केण वि पावकम्णा | वित्थरिओ पवाओ एस सव्वम्मि गाये । कुकम्म - कारण समुप्पण - पच्छायावाए कहियं दासीए वेयसार भइणीए - "अम्मो ! दुग्गला वयणेण मए इमं कुकम्ममायरियं, हा हयं ! हा हयम्हि मंद - भाइणी ! कहिं गया सुज्झिस्सं" - तीए भणियं - ' पशयत्ता तुमं । अप्पो ते दोसो ।' गंतूण दुग्गला - समीवं सकोवं भणिया सा तीए -- "पावकम्मकारिणि ! कवड - ववहारिणी ! जहिच्छाचारिणि ! सुट्ठजण-विप्पयारिणि ! दुस्सीले ! दुक्कुलोणा ! कि सासयं तुह जीवियं जेण तए अप्पा रिसि घाइणो निजोइओ ?" तीए भणियं - "नत्थि को इमीए जो अलियवाइणीए जी हाच्छेयं करेज्जा ।" एवं ताण विसं वयंतीण समागओ तं पएसं दंडवासिओ। नीयाओ तेण दोवि रायउलं 'सदोस' त्ति काऊण कण्णनासं छिदाविऊण निद्वाडिया गामाओ तओ परियडंती पत्ता गाममेगं । निवसिया सुण्ण- देउले । डक्का श्यणीए कसिण भुयंगमेण । अट्टज्झाणोवगया मरिकण समुप्पण्णा छट्ट - पुढवीए ने इयत्ताए । 2010_04 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभोणाम पढमो अवसरो तत्थ य धनदेवस्स पवज्जा तस्स घरणीए य कहासंबंधो ११९ तओ आउयक्खए उठवट्रिऊण जाया मायंग-घरे दारिया। कमेण पक्ड़ढमाणा पत्ता जोवणं । परिणीया एगेण मायंग-दाराण। अणिटा तस्स। धरिया लवरि अण्णा तेणं मायंगीए विसं दाऊण मारिया तीए। एसा मरिऊण मुप्पणा छट्ठीए चेव । एवं सव्वासु विनरय-पुढवीसु उक्कोस-ठिईएसु दो-दो धारा समुप्पण्णा। तओ जलयर-थलयर खेयर-संमच्छिम-पुढदि-आऊ-तेउ वाउ-वणस्सई सुइरं भमिऊण सावसेसमुणिवह-जणिय-पावकम्मणा तुह घरे दुहियत्ताए समुप्पण्णा। तक्कम्मोदएण अणिट्ठा एसा सयलपुरिसाण। विलासिणीए भणियं-“केवइयं कालं इमाए दोहग्गदोसो भविस्सइ?" भगवया भणियं-"जावजीव" । अण्णया इमिणा वेग्गेण वड-निवडणण मरिऊण अरुणदेव-माहण-दहिया भविस्सइ । वल्लहा जणणि-जणयाण। तओ सा सोमसिरि-पवत्तिणि सीवे सोऊण धम्म काऊण निक्कलंक पन्दज्ज मोक्खं गमिस्सइ। एयं सोऊण विम्हिया परिसा। एत्थंतरे धणदेव मुद्दिसिय-पुच्छिओ कुमारेण अमियतेयसरि-"भयवं! इमस्स घरिणी दासहरे पत्ता चेव अवहरिया। ता कहेहि केण कि निमित्तं कत्थ का चिट्ठाइ?" सुरिणा भणियं-सुण', . दिट्ठो एस कयाइ नयराओ निग्गच्छंतो धणदत्तसेट्रि-दुहियाए दिणयवईए । समप्पण्णो तीए इमं पइ सिणेहाणुबंधो। अब्भत्थणापुव्वं दिण्णा धणदत्त-रुट्टिणा। पुद कलत्त-सिणेहलंघिएण नपडिच्छिया इमिणा। तओ अत्ताणयं उब्बंधिऊण मया विणयवई। जाय। वाणमतरी। पुदवेरं वहमार्णए वासभवणाओ हरिऊण इमस्स घरिणः पक्खित्ता समुद्दमज्झे । कहकहदि समासाइऊण पुद-विवण्णजाणवत्तफलयं । सत्तमदिणे समुत्तिण्णा नइ-नाहं । दिट्ठा सदुक्खं रुयमाणी कुस-सा मिधेय-निमित्तमा गयाए वुड्ढ-तावसीए । समासासिया कोमलक्यणेहिं । पाइया कमंडलु-सलिलं । भुंजाविया कंद-मूल-फलाणि। तओ सणियं-सणियं अंगाणि संवाहयंतीए पुच्छिया ताबसीए-“पृत्ति! का तुम? कहं वा एरिसं महावयं पाविया?" बाहल्ल-लोयणाए साहिओ तीए सव्वो वि नियवइयरो। तावसीए भणियं-"वच्छे ! चंद-दिवायराणं पि आवयाओ हवंति किमंगपूण सेसपाणिणं । तान तए विसाओ कायव्वो । "इओ समासण्णतवोवणे गोरीगंधारो नाम कुलवई परिवसाइ। सो पूण दक्खियजण-जणी वसण-सम-निवडिय-पाणिणं नित्थारण-समत्थ-बोहित्थ-प्पो । ता वंदिऊण करेहि जं सो समाइसाइ जेण कल्लाणपरंपरा पावेहि ।" तीए भणियं-"ज भयवई समाइसइ।” गयाओ दुण्णि वि आसमपए। दिट्ठो कुलवई। वंदिओ य तेण वि सुहिया होहि' त्ति दिण्णा आसोसा। पुच्छिया तासी-"का एसा हिमदड्ढकमलिणि व्व विच्छाय-क्यणा सदुक्खा वि लक्खीयइ ? " कहिओ सव्वो वि वइयरो तावसीए। तओ भणियं कुलवईणा"वच्छे ! न तए सोगो कायव्वो। केत्तियमेत्तं एयं संसारसमागयाण जीवाण । सुलहाओ आवयाओ दुलहा पुण धम्म-पडिवत्ती ।।७५४।। ता मोत्तण विसायं सोयं चइऊण दुक्खसयहेउं । कुणसु तुमं धम्ममिणं जेण पुणो लहसि नो दुक्खं ।।७५५।। ‘एक्मेयं' ति भणिऊण ठिया तत्थेव कइक्य दिणाणि। अण्णया सत्थेण समं गया तोसलपुरी मिलिया विमलमइ महत्तशए। सोऊण धम्म पडिवण्णा पव्वज्ज । उम्पाडिय-केवलं नेव्वाणमुवगया। तो वेग्गमग्गमुवागरहिं वंदिऊण भगवं भणियं धणदेव-कविजल-अरिहदेवेहि-"भयवं ! जरा-मरण-रोगसोग-वाहि-विहरियं विहणिऊण संसारवासं इच्छामो देवाणुपियाणमंतिए सयल-दुक्ख-सिहरि-सिहर-वज्जासणि-सन्निहं जिण-दिक्खं पडिज्जित्तए।" भयवया भणियं--"उचियमेयं, संसारवास-भीरुयाण निम्मल-विवेय-संगयाण जिण-यणसवण-संजाय-निम्मल-बोहागयजहट्ठिय-वत्थुतत्ताणं तुम्हारिसाण साहेह नियसमाहियं, मा विलंबेह।" तओ वंदिऊण भगवंत समागया सव्वे विनियभव गेसु, साहिओ धणदेवाईहिं जणयाण निययाभिप्पाओ नाऊण निब्बंध अणुमणिया तेहिं । तओ पारद्धा जिणाययणेस सुमहया विच्छड्डेण अद्राहिया माहिमा । घोसादिया अमारी। मोयाविया कारामारगयपाणिणो। पयट्टावियं तिय-चउक्क-चच्चरेसुर्द नाणाह-कप्पडियाईण दाणं । पूइया साहम्मिया वत्थभोयण-तंबोलाइणा। _ 2010_04 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२० मणोरमा-कहा पडिलाहिया साहुणो फासुय-एसणियवत्थ-पत्त-असण-पाण-खाइम-साइमाइणा । दंसेइ धणदेवादओ नरसीहकुमारस्स पदिण्णंजिणपूयाइयं । गच्छंति तेहि समं सूरिसमीवे । कुणंति धम्मदेसणं आरिया वण्णंति देव-गुरु-धम्मतत्त-सवणपुरस्सरं साहु सावयगुणे। एवं कुणंताण ताण वोलीणा अट्ठ वासरा । तओ नरसोहकुमारसमक्खं काऊण परमवित्थरेण सयल-संघ-पूयं निक्खंता अमियतेयसूरिसमीवे धणदेवादओ। जाया परा समणा । परिपालियविसुद्धचरणा, उप्पाडियवरकेवलनाणदंसणा, पडिवज्जियसेलेसि निवियासेसकम्मंसा सिद्धिवसहिमुवगया। नरसाहकुमारो वि हरिसियमाणसो चितिउमारद्धोपुन्वापराविरुद्धो सुद्धो तव-च्छेय-कस-पयारेहि । निरुवम-दम-कलिओ जिणधम्मो सुंदरो एसो ॥७५६।। गयराग-दोस-मोहो, परमप्पा परमरूवसंपण्णो । परहियकरणेक्करओ पसंत-मुत्ती जिणो भयवं ।।७५७। सावज्ज-जोग-विरया निस्संगा निम्ममा निरारंभा। परतत्ति-विप्पमुक्का सेयंबर-साहुणो धण्णा ।।७५८ ।। विहि-विहिय-देव-जत्ता गुरुयण-भत्ता विसाल-वरचित्ता । उचियपवित्ति-पहाणा विवेगिणो सावजणा वि ।। देव-गुरु-धम्म-तत्तेहिं संगओ सोहणो इमो धम्मो। सीहकुमारेणेवं पसंसयंतेण अणवरय ॥७६०।। लद्धं अलद्ध-पुव्वं चिंतामणिकाम-धेणु-माहप्पं । सयल-कुसलेक्कमूलं जिणधम्मो बोहिबीयं तु ।।७६१।। जिणजत्ताइदंसणेण पसंसणेण पुणो-पुणो पोसयंतो कालं गमेइ। अण्णम्मि दिणे अत्थाणमंडवे सीहासणनिसण्णो विण्णत्तो पडिहारेण राया-“देव ! चंडसेणसमोवाओ समागओ देवदंससुओ दूओ दुवारे चिट्ठइ।” राइणा भणियं-"लहुं पवेसेहि ।" पविट्ठो काऊण पणामं निसण्णो दंसियासणे । नरवइ-समणुण्णाओ जंपिउमारद्धो-“देव ! साहियं मए गंतूण सव्वत्थआपडिहयं तुम्ह सासणं चंडसेणस्स। विसमबलगविएण न पडिवणं तेण ।" तं सुणियसमुप्पण्णकोवानलेण रण-रस-फुरफुरायमाणदाहिण-भुयदंडेण समाइट्ठो बलवाउओ नरिदेण-"अरे! पऊणी करेहि चउरंग पि बलं ।"अप्पणा वि निग्गंतूण ठिओ बाहिरुज्जाणे परिवारिओ समागंतूण सयल-बलेण। पायवडणागएण विण्णत्तो सीहकुमारण-"ताय ! को तम्मि समारंभो? न य बलकालिए वि जंबुए केसरी-कम सज्जेह। देह ममात्ति जेण कइवयदिण-मज्ञ बंधिऊण तं ताय-चलणेस पाडेमि ।” राइणा भणियं-“पुत्त ! बालो तुमं । अदिट्ठ-समर-संरंभो य मायावी विसमबलगविओ य चंडसेणो ।" कुमारेण भणियं-"समर-संरभदंसणे वि एस चेव उवाओ। किच तुम्ह पायाणभावेण सव्वं सोहणं भविस्सइ।" नाऊण निच्छयं अणमन्नियं राइणा। पहाणबल-सहिओ पत्तो तन्विसय-संधि कुमारो। पेसिओ दूओ। भणिओ तेण चंडसेणो--"सयल नरिंद-विंद-वंदिय-पय-कमलस्स नरकेसरि-महारायस् सेवं वा पडिवज्जसु, देसं वा मुंचसु, जुज्झसज्जो वा भवसु !" तओ सोवहासं जंपियं चंडसेणेण-"अरे ! को एस नरकेसरी?" दूएण तओ भणियं-"कमलवणस्स व न सोहणं तुज्झ संपुण्ण-मंडलं नरकेसरि-चंदं हसंतस्स । विहिय-विविहोवयारं पहुं पि पहसंति केइ कुकुलीणा । पम्हसिया सामि सुकयाण अहव किल केत्तयं एयं ।७६२ जओजस्सेव पभावुम्मिलियाइं तं चेव हय कयग्घाई। कुमुयाइं अप्पसंभावियाई चंदं उवहसंति ।।७६३।। अप्प-परस्स विसेसं अयाणमाणस्स कुद्धदेवस्स । फरुसाभिभासिणो ननु नट्ठा बुद्धी धुवं तुज्झ ।।७६४।। सोऊण दूय-वयणं कोवानल-मिसिमिसित-वयणेण । अवलोइऊण खग्गं. पयंपियं चंडसेणेण ।।७६५।। बुद्धीबल अप्पबला वयंति कि सत्त-जुत्तस्स करेइ बुद्धी। किं ते कहं नेस सुया कयाइ वसुंधरेयं जह वीर-भोज्जा । गयघड-विहडण-निवडिय-पोरुसो हरिण-पोअगेण समं । हरिणाहिवो न जुज्झइ तस्स वि य पलायणं जुत्तं ।। _ 2010_04 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य नरसीहकुमारवइअरो १२१ ता रे दूय ! गंतूण भण मह वयणेण कुमारं – 'अलं ते समर-संकहाए । सरसु सपच्छिमभूभागं ।” साहियं गंतूण । कृविओ कूमारो। सन्नद्धो सबल-वाहणो निग्गओ चंडसेणो। संलग्गमाओहणं । भग्गं कुमारबलेण इयरं। एत्थंतरे तज्जिओ कुमारेण चंडसेणो-"अरे! जइ अस्थि पोरुसं जाओसि वा नियजणएण ता वलसु ममाभिमुहं । नाहं पलायंतेसु पहरामि।" एयं सुणिऊण कोवारुणनयणो चलिओ कुमार भिमहं चंडसेगो। नवपाउसो व्य वरिसिउमाढत्तो सियसर-धोरणीहि हया कुमार-रह-तुरंगमा । सरविसरविभिण्ण-हियओ निवाडिओ धरणीयले सारही। अद्धयंदेण छिदिऊण पाडियं सियायवत्तं । तओ जंपियं दप्पुद्धरकंधरेण चंडसेगेण "कुमार ! .. अण्णह परिखेलिज्जइ नियघरे डिभमज्झयारम्मि । अण्णह नच्चंत-कबंध-दारुणे .समर-संघट्टे ।।७६८।। ता जइ वि कण्ण-कडुयं पयंपियं समर-मज्झयारम्मि । तह वि मए तुह खमियं बालस्स अयाणमाणस्स" ७६९। __ कुमारेण भणियं“जइ कहवि हयानिया छत्तं छत्तूण सारही निहओ । कि तेण भीइ पत्तो जओ तह एरिसिओ जेण ॥७७०॥ साहिति गुरुय-कज्जाइं सूवरिसा न उण हरिसिया हुँति । तुच्छा तुच्छ वि कए हिट्ठा हियए न मायति ।।७७१।। ‘अवलंबसु संपयं पोरुसं' ति भणंतो गहियासि-खेडओ केसरि-किसोरओ ब्व करिकुंभत्थले दाऊण विज्जुखित्तकारिणं समारुढो चंडसेणरहवरे नरमोह-कुमारो । करवालं उक्खिवंतो चेव पहओं दाहिणभूयामूले कुलिस-कढिणेण मुट्ठिप्पहारेण चंडसेणो। निवडियं कराओ करवालं । पुणो वि पहओ पिट्ठिए । मुच्छा-विहलंघलो केसेसु कड्ढिऊण पक्खित्तो धरणीतले । जीवगाहं गहिय संजमिऊण दढबंधणेहिं निययरहमारोविओ निययावासं गंतूण मोइऊण बंधणाओ सम्माणिऊण वरवत्थाहरणेहिं भणिओ कुमारेण-“गम्मउ तायपासं ति । तेण भणियं-"जमाइसइ कुमारो । परं किंपि विण्णवेमो कुमारं । कीरउ मह पसाओ। पविसज्जउ नयरं । नियचलणालंकियं किज्जउ मह भवणं । पडिच्छिज्जउमह विणओ जेण मह मण-निव्वुई होइ।” उवरोह-सीलयाए पडिवणं कुमारेण। पविट्ठो महया विच्छड्डेण कयहट्टसोहं नयरं । गओ विहिय-मंगलोक्यारं चंडसेणरायभवणं । कयमज्जणोवयारो भोयाविओ परमभोयणविहीए। चरमजामे अत्थाण-मंडवे वरसीहासणनिसण्णस्स निव्वत्तियासेसमंगल-कज्जस्स उवायणीकयं पहाणकरि-तुरय-रयणाइ । पडिवण्णो भिच्चभावं। कूमारेण वि पसाइकयं नियंग-लग्गं सव्वंपि आहरण-वत्थाइयं चंडसेणस्स । तेण वि कुमारसंतिओ अट्ठारससरो भुवणभूसणो नाम हारो पहाणो त्ति कलिऊण समप्पिओ। कण्णतेउरमहंतयस्स भणिओ य सो'तहा तए कायव्वं जहा स रंभावली-कंधर-मंडणो होइ।" 'जं सामी समाइसई' ति भणिऊण गओ महल्लओ। कयं रायसमाइलैं । एत्थंतरे अंतोमुहत्तसेस-वासरे पहाणो पत्थाण-मुहुत्तो ति कलिय सह] चंडसेणेण निग्गंतूण नयराओ हिरुज्जाणे ठिओ। पत्थाणे कुमारे जावखणमेगं परोप्परं संकहालावेण चिट्ठति तावाणमग्ग-लग्गो समागओ चंडसेणभंडारिओ। पणाम-पुरस्सरं भणिओ तेण चंडसेणो--"सामि ! जं तुब्र्भहिं कुमारनिमित्तं मुद्दारयणमाणावियं तं कह-काह विरयणमज्झे निरूक्यंतेण मए पावियं। ता साहेउ सामी! कि कीरउ?" तओ किरण-नियरकरंबियं कारतलं गहिऊण भंडारियकराओ नियकरेण पणयपुव्वं कुमारदाहिणकरमझिमंगुलीए आविद्ध मुद्दारयणं चंडसेणेण। सुइरं निरूवि कुमारेण--"अहो ! सुंदर मुद्दारयणं । दिट्ट् कहिं पि एयं" ति सविसेसं निरूवयंतेण दिह्र महाराय-तारापाड-नामंकियं । ईहापोह-मग्गणं कुणंतस्स समुप्पण्णं जाई-सरणं कुमारस्स । मुच्छावस-विहलंघलो निवडिओ सीहासणाओ। जाओ सिबिरखोहो। सन्नहिउमारद्धा दोसु वि बलेसु सामंत-भड-भोइया । निवारिया पहाण-परियण-पुरिसेहि। कयविविहोवयारो सत्थावत्थो जाओ खणतरेण कुमारो। पुच्छिओ चंडसेणेण"कुमार ! किमेयं मणागमजस-पके अम्हं तुमं वोलिया ?"भणियं कुमारेण--"कत्थ तुमए एयं पावियं मुद्दारयणं?" तेण भणियं-"ताराउर-निवासिणा तारापीड-नरिंद-नंदणेण तारहारेण पंसारण मह पेसियं।" जंपियं कुमारण-"पुव्वभवे तारापीड-पज्जाएण रज्ज कुणंतस्स मह करंगुलीएं इमं आसि । दंसियाणि संजायपच्चयेण जंपियं चंडसेणेण-"जइ एवं तो सट्टाणमुवगयं एवं 2010_04 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२२ मणोरमा-कहा जइ वि गुरुलहरिकल्लोलपेल्लियं कहवि गिरिनई पत्तं । अणुसरइ मग्गलग्गं पुणोवि रयणायरे रयणं ।।७७२।। सच्चविओ णेण एस लोयपवाओ। ता सोहणं संजायं जं तुह करे जायमेयं । एवं भणिय जावज्जवि चंडसेणो न विरमइ एत्थंतरे तुरिय-तुस्थिं ससंभमो समागओ कण्णतेउर-महल्लओ। पणामपुरस्सरं विण्णत्तो तेण चंडसेणो-- "सामि ! रंभावली-कंधरामंडणे कए तम्मि हार-रयणे सहसा चेद वेवंत-सरीरा मुच्छावसा पडिया भद्दासणाओ रायतणया। पेसिओ हं सामिणीए सुरंभाए सरूव-साहणत्थं तुम्ह सयासे।" एयं सोऊण निरूवियं कुमारवयणं चंडसेणेण । तेण वि णाऊण तयभिप्पायं विसज्जिओ गओ सभवणं । दिट्टा तयवत्था रंभावली । सित्ता सिसिरजलेण, विलिता पवरचंदणेण, वीजिया तालियंटेण । उम लियं कह कह विताए लोयण-जुयलं । लद्धा चेयणा । कओ आसण-बंधो। पुच्छिया जणणि-जणएहिं रंभावली-"पुत्ति ! किं-निबंधणो ते मुच्छागमो?" बाहजल-भत्यि-लोयणाए जंपियमणाए"सुणेउ ताओ इओ पुत्वभवे ताराउर-नयरे तारापीडराइणो तारप्पहा नाम भारिया अहमहेसि । बोया तारावली। दुण्णि वि सम्मयाओ नरिंदस्स। एगम्मि दिणे संवासं पुष्फ-तंबोलाइयं मह वियरइ। बीयम्मि तारावलीए। एवं परोप्परं सिणेहसारं विसय-सुहमणुहवंताण वच्चइ कालो। अण्णया वसंत-समए उज्जाणे गओ दिट्ठो राया वाणमंतराए। वियंभिओ तीए मयणानलो। रयणीए मह रूवं काऊण वसिया समं राइणा। बीय दिणे तासवलीए एवं रइऊण रमिओ राया। एवं ॥ वाणमंतरी • कज्जमबुज्झमाण। समुप्पण्ण-मच्छराए सा पइदिण रायाणं रमेइ त्ति कुवियाहं तारावलीए । एसा वि एवं चेव मह कुविया परोप्परं अणालवमाणाण ईसानल-डज्झमाणमाणसाण अण्णोण्णछिद्ददसण-परायणाण बच्चइ कालो। • अण्णम्मि दिणे भणियाहं राइणा-"पिएं ! तारप्पहे ! पुवि तुम्हाण परोप्परमच्चंतपीई आसि । संपयं पुण 'सइ। किमेत्थ कारण?" मए भणिंयं-"तुमं चेव सयलाणत्थनिबंधणं जो एगरसो होऊण तारावलीमयं सव्वं जयं मण्णेसि ।" तओ आयारसंवरं काऊण राया बीय-दिणे तारावली वि तहेव भणिया। तीए वि तहेव पडिभणियं । राइणा चितियं -जहा पुट्वि संपयं पि तहेव दोण्हं पि सममहं पयट्टामि । एयाओ पुण विसरिसमुल्लवंति। ता को एत्थ परमत्थो । एवं चिताउलस्स वच्चंति कइवयदिणाणि राइणो। . .... अण्णम्मि दिणे पओयणबसेण गया कहिं पि वाणमंतरीए । वुत्थो राया तारावलीए सह । परिगलिया रयणी। समागया वाणमंतरी दिठो राया सह. तारावलीए । समप्पण्ण-कोवानलाए चितियं वाणमंतरीए-“वावाएमि ताव एयं, पन्छा तारप्पहं ।" .एवं चिंतयंतीए तीए उग्गओ . अंसुमाली। उठ्ठिओ राया । गओ सट्ठाणं । भुयंगरूवं काऊण डकका तारावली वाणमंतरीए । मुक्का पाणेहिं । घेत्तूण जल-तंबोलाइयं समागया दास-चेडी । दिदा पंचत्तमुवागया । कओ कोलाहलो । मिलिओ परियणो । समागओ राया। जाणियं जहा विसवियारेण मया । संकिओ राया । पूच्छियाहमेगंते-"किं तए पावक्रम्म मेयं समायरियं?" मए भणियं-“न मया ।" तहा विन पत्तियइ राया । छिण्णो मए सह सिणेहाणुबंधो । संजाया वेसिणी । परिणीया चंदजसराइणो धूया चंदप्पहा नाम । संजाओ तीए सह पेमप्पस रो। ....... अण्णम्मि दिणे तीए सह पसुत्तो दिलो राया वाणमंतरीए । एसा वि तहेव मारिया सो वि कलंको मह चेव निवडिओ । कुविओ राया। समाणत्ताहं निविसया । गया सिरिउरं नाम नयरं । सा वि. वाणमंतरी काऊण महा सरूवं. समागया रयणीए रायसमीवं । निभच्छिया राइणा-"पावे! निद्धाडिया वि-तुम कीस समागया ? अक्सर दिट्टि-पहाओ। न पुणो वितए मह अप्पा दंसियव्व।" संहरिऊण तं रूवं रूवंतरं कयं वाणमंतरीए । विम्हिओ राया। पुच्छिया-"का तुम?" तीए भणियं-उज्जाण-देवया । तुह रूवाइ-गुणावज्जिय-माणसा समागया । राइणा ससंकेण भणियं-"किं पढम-दंसणं उवाह पूबि पि आसि?" इसि हसिऊण जंपियं तीए “अलं बह क्यिारेण ।". जंपियं तीए"पूरेसु मे मणोरहे।" रण्णा भणियं-“जइ तुह मए कज्जं ता अहटियं साहेसु ।” साहिओ तीए सव्वोवि पुष-- 2010_04 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य नरसीहकुमारवइअरे तस्स पुठ्वभबो वइयरो । कुविओ राया । दिण्णा कोव-कराला करवाले दिट्ठी । भयं-वेविर-सरीरा । पणट्ठा वाणमंतरी । संजायसिणेहेण मज्झाणयणाय निउत्ता पुरिसा राइणा। पत्ता रायपुरिसा सिरिउरे । आणिया सबहमाणं । दिट्ठो राया । सिणेहसारं करे गहिऊण निवेसिया सीहासणे । भणिया-“देवि ! खमसु जं मए अयाणमाणेण कुवियप्पक्सओ खरफरुसं भणिया निद्धाडिया य ।" साहिओं सव्वा वि वंतरी-वुत्तंतो । तओं अदिट्ठ-वियोगं सिणेहसारं मए सह विसयसुहमणुहवंतस्स' वच्चइ कालो । __ अण्णया समुप्पनो मे पुत्तो तारहारो नाम । तस्स य जम्म-दिणे राइणा दत्तो मह एस हारो । कमेण पत्तो जोवणं । परिणाविओ विसुद्ध-रायवंस-संभवं कन्नयं। दाऊण तस्स रज्जं वणवासं गओ राया । धरिज्जमाणी वि मंतिसामंतहिं अहं पि रायाणमेाण गया । परिपालिऊण तास-वयं उवरओ राया । 'जइ' पत्थियं पिपाविज्जइ, इमस्स वा तावस-वयस्स फलं अत्थि तो जम्मतरे वि एसो. चेव मह पई हवेज्ज' ति भणिऊण तेणेव सह पक्ट्रिा हुयासणे । समुप्पण्णा मरिऊण तुह दुहिया । दळूण एयं हाररयणं 'पुद-परिचियं' त्ति, काऊण समुप्पण्ण-मुच्छाए पुबजाई-सरिया । ता कहं सो मए जाणियचो ?" जणएण भणियं-"पुत्ति ! नएस खेओ कायवो । जओ-"एस चेव कुमारो तह जम्मंतर-भत्ता । ता तस्स चेव तुमं वियरिस्सामि ।" साहिओ कुमारजाई-सरण-वइयो । एवं समासासिय गओ कुमारसमीवे चंडसेणो । पणमिऊण निसण्णो उचिमासणे । पुच्छिओ कुमारेण-"कुसलं ते दुहियाए?" तेण भणियं-"कुमार! तुहायत्तं तोए कुसलं ।” साहिओ सव्वो वि.दइयरो। पणम्पुव्वं भणिओ. कुमारो-"कत्तो. तए .एयं हार-रयणं समासाइयं ?" कुमारेण भणियं-"तारहार-राइणा तायरस उवायणी कयं ताएण पुण मह समप्पियं ।" चंडसेणेण भणियं-"जइ एवं तो अंगीकरेसु पुव-भव-पगइणीं।" समुप्पण्ण-गुरु-सिणेहेण लज्जासमथर भणिओ चंडसेणी"सज्जो हं तुह वयण-करणे । परं जणणि-जणयायत्तो एस वइयरी ।" हरिसिओं चंडसेणो । कहिओ कुमाराभिप्पाओ रंभावलीए । समागया रयणी। पेसिया रंभावलोए सहत्थगुत्थं पंवर-पुष्फ-मालं पंच-सोगंधियं तंबोल पहाण-दिलेवणं गहाय सूहविया नाम नियदासी । पत्ता कुमारसगासं । काऊण पणामं निसण्णा दसियासणे ।' मोत्तूण कुमारचलणपुरओ पाहुडं जंपियं सूहवियाए-"कुमार ! एसो रंभावलाए उवयारो । कुमारेण वि विलित्तो अप्पा विलेवणेण बद्धा केसेसु पुष्फमाला । सम्माणियं तंबोल । भणियं सोवयारं-"कुसलं ते सामिणीए ?" तीए भणियं-"तुम्हाण पाय-पसाएण कुसलं भविस्सइ । तओ सम्माणिऊण विसज्जिया दासी । गया सहाणं । दिट्ठा दुवारदेसाभिमुहा-निहित्त-लोल-लोयणा रंभावली । पणमिऊण साहिओ सूहवियाए सव्वो वि वइयरो । समूससिया चित्तेण रंभावली । जंपियं सूहवियाए"सामिणी ! जइ न विही विबंधगो तो संपण्णं चिय लक्खोयइ कुमारगोरव-दसणाओ सामिणी-समोहियं । दाऊण सहत्थ-तंबोलं विसज्जिया सूहविया । कूमारमेवाणचितियंतीए कह कह वि वोलीणा जामिणी रंभावलोए । पभाएं समागओ कुमारो । पेसिओ नारायणो नाम बंभणो । पडिहार-निवेइओ, पविठ्ठो कण्णतेउरे । साहिओ मूहवियाए संबंधो । हरिसिया रायतणया । उट्रिया पल्लंकाओ। दिण्ण सहत्थेण महल्लमासणं । निसण्णो नारायणो । काऊण पणामं 'हियइच्छियवरं लभसु' त्ति लद्धासीसा निसण्णा समुचियासणे । पूईओ वत्थाहरण-पुप्फ-संबोलाईहिं . नारायणो। निरूविया समंतओ तेण रंभावली । तक्खणा चेव उढिओ माणो । गओ सट्ठाणं । . वाहाविल-लोयणा विमुक्क-दोहुण्डनीसासा, नुवण्णा पल्लंके रंभावली । पुच्छिया सूहवियाए-“सामिणि ! किं-निमित्तं तुम उव्विग्गा विय लक्खियसि ?" तीए भणियं-"हला ! न चित्ते चढियाहं बंभणस्स जं सो मं निरूविय अकय-संलावो लहं चेव निग्गओ।" सूहवियाए भणियं-“सामिणि ! समुद्द-गंभीराणि पुरिस-हिययाणि भवंति, न नज्जति अम्हारिसजणेहिं । थिरा भवसु . । पेच्छामो पज्जंतं ।" इओ गओ सो माहणो कुमार-समीवं । निसण्णो समुचियासणे । पुच्छिओ कुमारेण "दिट्ठा तए कण्णया ?" तेण भणियं-"आमं ।" कुमारेण भणियं-"संखेवेण भणसु केरिसा रूवेण?" माहणेण भणियंसा गुरुनियंबवरसोणिमंडला तिवलिकलियकिस-मज्झा । रंभार्थभसमोरू करिकुंभ-पओहरा गोरा ।।७७३।। दीहरविलोलनयणा सियदसण-विरायमाण मुह-इंदौ । विणयगुणसंपउत्ता रइ व्व रहिया अणंगेण ॥७७४।। 2010_04 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२४ मणोरमा-कहा - दाऊण तंबोलं विसज्जिओ बंभणो । सदाविओ चंडसेणो भणिओ कुमारेण-“गम्मउ तायपायंते ।" तेण भणियं"रंभावली-विसए कि कापध्वं ?" कूमारेण भणियं-"नन पूवमेव साहियं गुरुयण-पराहीणत्तणं ।" जंपियं चंडसेणेण थेवमिणं कारणं । जओपइणो मणं जइ वसेइ वल्लहा कह वि पुण्णजोएण । मूलमिणं सेसं पुण डाल-समं जणणि-जणयाई ।।७७५।। जइ रमइ तुज्झ चित्तं इमीए बालाए कुमर ! ता भणसु । जेणागच्छइ एसा मया समं रायपासम्मि ।।७७६।। · कुमारेण भणियं-"समागच्छउ काऊण सामग्गी समं रंभावलीए ।" समागओं चंडसेणो कुमारसमीवं । दिण्णं पच्छाहुत्तं पयाणयं । कमेण वहता समागया करियारकोसं नाम नवरं । आवासिया नयर-बाहिरियाए । इओ य रासहारोविओ, सिरि-धरिय-छित्तरायवत्ती, मसि-विलित्त-गतो, कंधरा-रोविय-सरावमालो, नयरा रक्खिय-पुरिस-परिवेढिओ, मग्गाणुलग्ग-बहुबाल-काय-कोलाहलो, दसदिसि-विदिण्ण-चलंत-तार-कराल-लोयणो, दज्जत-विरस-डिडिमो, वज्झ-ट्ठाण निजमाणो, दिंठो जोगसारो नामपरिवायगो । कूमारेण समप्पण्ण-रुणारसेण ' मोयाविओ। आणादिओ य नियसिबिरें । सम्माणिओ पहाण-भोयणाईहिं । सहनिसणों पुच्छिओं कूमारेण-"महाभाग! को एस वइयरो? जेण परिचत्तसयलसंगस्स तुज्झ वि आक्या समागया ?" दीहुण्हं नोससिऊण जंपियं तेण-“कुमार! अकहणिज्ज पि कहिज्जइ जीविय-दायगस्स भवओं नियदुच्चरियं । सुणेउ सावहाणी कुमारों ।” . . अत्थि मलय-विसए सुतोस नाम नयरं । तत्थ .खंदिलो नाम बंभणो परिक्सइ । तस्स पुत्तो सोमिलो अहयं । अहण्णया दारिद्द-निव्वेएण गहियं. जोगगब्भपरिव्वायग-समीवे वयमेयं । सिक्खिया बहवे मंततंता । सिद्धं अद्देस्सीकरणमंजणं । उवरओ में गुरु । अहं पि चौरियापरण-परायणो मज्ज-पसंगी विस-कंटओ ब जणाक्यारहेऊ. कम्मभरपणोल्लिओ गयवरो व्व निरंकुसो जहिन्छ पियरिउमारद्धो । अंजणबलेण रायंतेरेसु संचरामि । सेट्ठि-सत्थवाह-माहण-कलत्ताणि वि 'न मुयामि । ____ अण्णया विण्णाओ राइणा अंतेउरे संचरंतो । पारद्धो मारेउं । संन्निहियंजण-अंजिया-लोयणो अदंसणो जाओ . मरणभय-भीओ मलयं मोत्तूण इहागओ । ठिओं कइवय. दिणाणि सक्य समायारेण । पच्छा, धी-दुब्बलत्तणओ पुषपवाहेणेव ववहरिउमारद्धो । अज्ज पुण पविट्ठो. मंति-मंदिरं । मुणिओ मंतिणा जह एस कोइ अंजणसिद्धो मह कलत्तेसु अभिरमइ । तओं वासंभवण-दुवारं पिहिय-काराविओ बहलधूमो । गलियं तेण लोयणेहितो अंजणं । 'जाओ सरूवत्थो गहिनी अमच्च-पुरिसेहिं । बद्धो निविड-बंधणेहिं । विडंबिऊण विविह-विडंबणाहिं बझं-ठाणं निज्जतों दिट्ठो कुमारेण मोयाविओ य । ता एसो दुज्जम्म-जायस्स मह वइयरों । असुओं चेव सोहंणो । बहु-कूड-कवड-भरिओ-पावो परमपह-दूसंगो अहयं वेस-विरुद्धायारो इंदिय-वसगो परियडामि । उवयरियं नहु गणियं वूढासुहिणो खलीकया मित्ता। तं नत्थि एत्थ पावं जं न कयं मज्झ पिंडेण ।।७७७।। कुमरेण भणियं-अज्ज ! धण्णो तुम जस्स नियदोस-दसणे सज्ज लोयण-जुयलं । अओपरदोस-दसणे वित्थरंति लोयाण लोयणसहस्सा । नियदोस-दसणे दो वि लोयणा ते वि जच्चंधा ।।७७८।। नियदोसा दोसमईए जाण दोसेहि ते वि रच्चंति । गहिया गुणाभिमाणेण जेहि दोसा नमो ताण ।।७७९।। परिहरसु संपई कुकम्ममेयं जेण उभय-भवेसु वि कल्लाण-परंपरा भायणं भवसि । भणियं परिव्वायगेण"ज कुमारो भणइ तं करेमि । अण्णं च पत्थणापुव्वं भण्णसि-न तए अहं अवमाणियन्वो । जओ ___ 2010_04 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य नरसीहकहाणगे सुगुत्तमंतिकहा १२५ "गुरु तुमं जीवयधम्मो सदाणाओ । ता गिण्हसु पढिय-सिद्धं गारुडं अद्दिस्सकरणमंजणं च । जेणाहं निव्वुद हिओ जोग-सुद्धिकरेमि ।" नाऊण निच्छ्यं पडिवण्णं कुमारेण । दुगं पि दाऊण गओ परिव्वायगो । जायं चंडसेणस्स सरीरकारणं । अओ ठिओ तत्थेव कुमारो । इओ य तस्मि व यरे परघणमुसणो नाम माहणो परिवइ । मुसिओ य अणेग-कूड कावड करणेहि तेण नयर- लोओ । नको विस्तासं गच्छइ । तओ चितियमणेण विवाहसामग्गीए समागयं मुरुभि केणइ उवाएणं चंडणरायाणं । काऊण सत्थवाहवेसं गहिऊण पवर पाहुडं गओ चंडसेणसिबिरं । निरुद्धो दोबारिएण भणिओ य - “सत्थवाह ! अपडु-सरीरो राया संपयं पुणो दिमागंतव्वं ।" तेण भणियं - " भंडारियं दट्टुमिच्छामि ।” साहियं रूरूवं भंडारियस । तेण भणियं - "लहुं पवेसेहि ।" पवेसिओ समप्पियं पाहुडं । ठिया परोप्परं कहालावेण खणमेगं । लोहहुओ भंडारिओ सरूवेण । भणियं तेण–“सत्यवाह ! पइदिणमागतव्वं ।" तेण भणियं - "किं चंदोदएण भत्थियाणि विवसंति कुमुयाणि ?" गओ सघरं । बीर्यादियहे पुणोवि समागओ समप्पियं पाहुडं । संजाओ ताण कित्तिम सिहों । पडवण्णो भंडारिणा सो भाया । अण्णम्मि दिने निमंतिओ नियघरे सत्थवाहेण भंडारिओ । भोयाविओ सायरं । सम्माणिओ था । पट्टे परोप्परं कहालावे पयंपियं भंडारिएण -- “६यंस ! केरियो में नित्थरणोवाओ ?" तेण दि तक्खणा चेव तस्समक्ख गहिऊण तुंबयाओं कित्तिम-रसं विलिपिऊण तेण लोहखंडमेगं चुल्लीए पक्खितं । जालिओ जलणो । खणंतरेण कढियं पुत्र-पक्खित्तं तप्पमाणमेव सुवण्ण खंड । दंसियं भंडारियस्स । भणिओ - "एस में नित्रणोदाओ । परं निव्वण्णाहं संपति । जइ कोइ दोणारे देह ता तस्सेव पयच्छामि रस तुंबयं ।" तेण भणियं - "वयंस ! अस्थि णो वयं संतिणेण दीणारा पर रायाणं पुच्छिऊण जहादद्वियं कहिस्सामि ।" तहेव पुच्छिओ । राइणा भणियं - "अकःयकालक्खेवं दाऊण दोणारे हि रस तुबयं ।" भणिओ गंतूण तेण बंभणो- "वयंस! पडिवण्णमिणं राइणा । देमि दस लक्खे दीणाराण ।” बंभणेण भणियं–“क्यंसः ! दुज्जणो णो । इहवि एस इयरो लोए पडो भवइ तो मह जीविए वि सं । अओ जया चेदं तुम्हाण रमणीए पयाणयं होइ तथा चेव दोणारा मह घरे घत्तियन्दा, रस-तुंबयं गहेयब्वं ।" तहेव पडवणं भंडारिए संभागया गमण-रणी । कुमारवयणेण पारद्धी गमणोवक्कम । भरिऊण कमेलए दोणाराण. गओ भंडारिओ माहण-मंदिरं । पुंजी कया एगंते दीणारा । गहिऊण तुंबयं गओ नियत्थं । संजायं पयाणयं । तेण वि पुत्र- खणिए अंधकूपए पक्खित्ता दोणारा । दिष्णो अग्गी नियमंदिरे | अद्ध-पलित्ते कओ कोलाहली । मिलिया नरलोया विज्झताण व ताण दड्ढं घरं । गंतूण नयर बीय-पासे कयं तेण तिणहरं । चिट्ठइ अलक्खिओ । इओ य Sarafafe भणिओ चंडसेणेण भंडारिओ । करि तुरय-खाणाइनिमित्तं पाडेसु सुवण्णयं ।" तेण वि रसालिद्धा काऊण लोहकुसया पक्खित्ता जलणे । न जायं सुवण्णयं । साहियं नरवइणो । विरुष्णो रायां सह भंडारिएण । एत्यंतरे पहा पाणय- भेरी । सन्नहिउमारद्धा भड भोइया । विण्णत्तों गंतूण चंडसेणेण कुमारों । साहिओ सव्वोवि वंचणावइयरो | कुमारेण भणियं "कि कीरउ संपयं ?" तेण भणियं - गम्मउ पच्छाहुत्तं । गवेसिज्जउ सो धुत्तो । मा कयाइ वलेज्जा दविणायं ।” पडिवण्णं कुमारेण । पुणो वि समागया तत्थ । गओ भंडारिओ दिट्ठ-ठाणे । दिट्ठो अग्गिणा दड्ढो सो पएसो । पुच्छिया पीडिवेसिया - "कहि गओ सत्थवाहो ?" आसि धूत-बंभणो हुतो । घरे दड्ढे कहि पि गओ न याणाम्रो ।” विलक्ख-वयणो, पडिनियत्तो भंडारिओ । कहियं जहा सुयं चंडसेणस्स । तेण गंतूण कुमारस्स । ईसि हसिऊण जंपियं कुमारेण अइ लोभेण नासइ चिरसंचिओ वि घरसारो । उज्जेणी वत्थव्वगसुगुत्तमंती इहाहरणं ॥ ७८० ।। सुगुत्तमंतिकहा चंडणेण भणियं - " कुमार ! को एस सुगुत्तो जेण लोहेण चिर [संचियं]धणं हारियं ? ” कुमारेण भणियं - "सुण, अस्थि अवंती विसए उज्जेणी नाम नयरी । पडियसत्तू राया । सुगुत्तो मंती, अईवलोभवंतो य । इओ य 2010_04 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२६ मणोरमा-कहा सावत्थीए नयरीए लोहण-मोहणा दो धुत्ता परिवसतिधुत्तिओ तेंहि नगरजणवएसु बहूलोगो। दिट्ठाण विन कोइ वीसासं गच्छइ। अण्णम्मि दिणे भणिओ लोहणेण मोहणो--"गच्छ तुम उज्जेणीए मोहेसु केणवि पयारेण नयरलोयं । तओ सुगुत्तमंती तत्थ सो महाधणो सुणिज्जइ तं केण वि पयारेण मुसेमो।" गओ मोहणो उज्जेणिं । कओ माहणवेसो। पविट्ठो कंठप्पमाणे सिप्पासलिले। उड्ढमुहो करजावं कुणतो चिट्टइ। ताव पढमपहरो रयणए पच्छा पविरलपयारे नयजणे पविसिऊण नयरं, गंतूण कंडयावणं, घेत्तूण मंडगाइयं अहिच्छाए भोत्तूण सुयइ पहरदुगं जाव तओ उट्ठिऊण पुरओ नयरलोयाण जलमगाहित्ता तेणेव कमेण चिट्ठइ। एवं पइदिणं कुणंतेण आउट्टादिओ सव्वो वि नयरलोओ पंचंग-पणओ निमंतेइ पइघरं भोयणेण। सो पुण एगग्ग-चित्तो दिणयर-बिबाभिमुहदिण्ण-लोयण-जुयलो ईस सिचलंतउदृउडे पुणो-पुणो अंगुलि-दसगं गणेमाणो न तेसि आर्ससं पडिक्यणं वा पयच्छइ। जाओ तग्गुणगहणवावाडो सव्वो वि नगरजणो। निसुओ एस वुत्तंतो बीयधुत्तेण। चितिथं तेण-संपयं ममावसरो।" कओ तेण बहु-कुड-नाणय-संगहो। भरिया एगा गोणी। कपाणि कित्तिम-रयणाणि । बाया पुण ताण भरिया। गहिया पहाण-दासेरया। तेसु चडावियाओ गोणीओ। अणवरय-पयाणएहिं पत्तो उज्जेणि। दंसिओ अप्पा माणस्स । गहियं अमच्च-घर-सन्निहाणे घरमेगं। ठिओ तत्थ तं दिणं। बीयदिणे गहिऊण परवत्थ-जुयलं गओ मंतिभवणं लोहणो । काऊण पणाम समप्पियं वत्थजुयलं । एवं बीय-तइय-दिणे वि तह वि लोभदोसेण न पुच्छइ अमच्चो, 'को तुम? कत्तो का समागओ?' एवं तस्स पइदिणं दंसणं कुणंतस्स समइक्कता कइ वि वासरा । तओ पुच्छिओ अमच्चेण-“को तुम? कत्तो वा समागओ? कि निमित्तं वा. ममोक्यारं करेसि?" तेण भणियं-"अत्थि उत्तरदिसाए सत्सजोयणसयंतरिया मुत्तिमई नाम नय। तत्थ नरवम्मो नाम राया। तस्स सुओ अहयं अरियदमणो नाम। उकरए ताए पारद्धो दाईएहि भेइया तेहि अमच्च-सामताइणो। तओ गहिऊण सारभंडारं पलाणोहं. रयणीए। अणवरय-पयाणेहिं वहतो इहं संपत्तो। कारवेहि मह राइणा सह दसणं जेण. इत्थेव ओलग्गामि ।" मंतिणा भणियं-"अज्जेवागच्छसु। गहिऊण वत्थ-जुयलाई-पाहुडं गओ नरपइ समीवं । काऊण पणामं निसण्णो उचियासणे। पुच्छिओ राइणा-"मंती! को एस पुरिसो?" मंतिणा भणियं-"देव! तुम्ह चलणसेवासमुज्जओ दूरदेसाओ समागओ पहाणरायतणओ।" . राइणा भणियं--"सोहणं कयं। पुणो वि दंसेज्जसु जेण अवलोयं करेमो।" दाऊण तंबोलं विसज्जिओ सट्टाणं । ब्रोयदिवसे अमच्च-समीवे विन गओ । समागओ घरे ठियस्स चेव अमच्चो। भणिओ अरिदमणो-एहि रायउलं वच्चम्ह।" तेण भणियं-"तिव्वा मे सिरवेयणा । नचएमि गंतुं ।" दिण्णं पहाणवत्थ-जुयलं अमच्चस्स । निवडिऊण चलणेसु भणिओ अमच्चो-"तुम चेव मह सरणं एवं साहेज्जह राइणो। गओ अमच्चो। बीयदिणे वि पुणो वि पडियरणा-निमित्तं समागओ मंतः । पुच्छिया पउती। तेण भणियं-“अज्ज पुण दारुणदाहो वियंभिओ।" वत्थजुयलेण पूजिऊण विसज्जिओ। तइय दिणे पुणो वि समागओ। पुच्छिया सरीरवत्ता। तेण भणियं-"अज्ज भोयणरुई वि पणट्ठा ।". गहिऊण वत्थजुयलं गओ मंती। चउत्थदिणे पुणो वि समागएण संभासिओ मंतिणा-“कह-कह वि खलंतक्खरं जंपियं तेण-"अमच्च ! ताय-तुल्लो तुमं । न संजाया ताव महाराय-सेवा, न वा तुह चलण-सुस्सूसा। विहिलीकया विहिणा मह मणोरहा हयासेण । समासण्णो संपयं मच्चू मणिज्जइ । ता कारावेसु परलोय-संबलं, संपाडेहि किपि सुफ्तं जेण निसिरिऊण तत्थ सव्वस्स दक्खिण्णं पूय-पावं करेमि अत्ताणयं।" अमच्चेण भणियं-"किं पमाणो?" तेण भणियं-“वियणं करेहि जेण दंसेमि भूविक्खेवेण।" दूरी कओ परियणो मंतिणा। दंसियाओ दीणार-रयणभरियाओ अवल्लाओ रंजिओ अमच्चो।" "अहो! पभूयं दविणजायं तिकोडीए वि न थक्कइ।” आणाविओ सुयसहिओ निय उवरोहिओ । दसिओ रायतणयस्से । वणिया पत्तगुणा। न भाविओ तस्स अण्णे आणाविया। ते विन पडिया परिक्खाए। एवं पत्त-परंपरं दसयंतस्स वोलीणो पढम-पहरो। चिरं समरिऊण भणियममच्चेण-"अत्थेगं परमपत्तं। अहोनिसं सिप्पाजले आकंठपविट्ठ सयानिरसणं रवि-बिंब-दिण्ण-दसणं करजावेण आयावेमाणं चिट्टइ। भणहि तो तं आणेमि । तेण भणियं-"आणेहि । सोहणं तारिसं पतं । जओ ये क्षान्तदान्ताः श्रुतिपूर्णकर्णा जितेन्द्रिया : प्राणिवधान्निवृत्ताः । परिग्रहात् संकुचिताग्रहस्तास्ते ब्राह्मणास्तारयितुं समर्थाः ।।७८१।। 2010_04 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य नरसीहकहाणगं सुगुत्तमंतिकहा १२७ तओ तुरियं मंती दूरे धरियनियपरियणं पायचारेण एगागी चेव गओ सिप्पयडं। काऊण करयलंजली उक्कूड़यासणो चेव त्यभिमहो। पच्चभिण्णाओ मोहणेण । मोणोपरमं काऊण संभासिओ परमायरेण-"अमच्च ! सागयं ते वत्तुकामो विय किंपि लक्खीयसि ?" अमच्चे[ण] भणियं-"सुठ्ठ भे नायं?" उत्तिण्णो जलाओ मोहणो। काऊण पणामं लग्गो चलणेसु मंती। विण्णत्तो बंभणो-“भयवं! नगरं गम्मऊ । तत्थ दूरदेसागओ पच्चासण्ण-मरणो अणुग्गहिज्जउ दक्खिणेण एगो रायनंदणो।" तेण भणियं-"किं मह दक्खिणाए जस्स भोयणेण विन पओयणं?" मंतिणा भणियं"सुपसिद्धमेयं, परं न सो सूपत्तं विणा दाणं देइ, न य तुह सरिसं तिहयणे विज्जइ । अओ मह पत्थणं सहलं करतेण तस्स य समाहाण-हेर्ड काययमिणं भवया । पराणग्गह-पहाणो चेव तुम्हारिसाण जम्मो।" माहणेण भणियं-"अलंघणिज्जवयणो तुम । जं भणसि तं करेमि। पविटा नयरं। दंसिओ मंतिणा तस्स बंभणो। पच्चभिण्णाओ। उदिऊण कह कह दिलहिया निय-केसेहिं मोहण-चलणा । दिण्णमासणं कंयं सहत्थेण चलणसोयणं । उग्घाडिय दुवाराओ, पुरओ धरियाओ अबल्लाओ । काऊण [उयारणा] समप्पियाओ मोहणस्स । “भंयवं भूमिदेव ! कयाणि मे अणेगाणि कुकम्माणि । संपयं तहा करेसु जहा सव्व-सुद्धा हवाइ।" धरिया तेण कवड-धारणा । परामुळं निय- करयलेहिं तस्स सरीरं।" भणिओ य-"सुद्धो तुम पावभक्खण-मंतेण । अवणायं पावं । पाविहसि इमिणो चेव' सरीरेण वइकुंठ-सग्गं । जइ धम्मो पमाणं तो मरणं पि ते नत्थि।" भणिऊण उठ्ठिओ मोहणो.। . ___एत्थंतरे कयं लोहणेण सण्णिहाणं अमच्चस्स । वियणे विण्णत्तो पुणो वि तेण मोहणबंभणो । “पुणो वि किंपि पत्थेमि । अस्थि मह सुलोयणा नाम कण्णया। तं परणेउ भयवं।" तेण भणियं-अमच्च ! “जइ वि तुमं माणीओ अहं पि उवरोहसीलो, न तह वि करणिज्जमेयं तवं चरंताण कहं कहेसि ?" अमच्चेण भणियं-"पुणो वि सुलहं ते तवचरणं। करेउ मह वयणं । भवसु मह जामाऊओ।" तं पि तेण पडिवण्णं । दिण्णा सूलोयणा। वित्तं संखवेण पाणिग्गहणं। कओ मंतिणा घरजामाऊओ दंसियं नियघरसमासणं वासभवणं । भणिओ य-"वच्छ ! मह घरे चिट्ठतु अवल्लाओ। जया ते कज्जं तया समप्पिस्सामि।" पडिवणं मोहणेण । बीय-दिणे समागओ मती लोहण-घरं । पुच्छिओ-"केरिसं सरीरं? तेण भणियं-"इह लोए चेव फलियं सुपत्तदाणं। पण?। सोरो-वेयणा। उवसंतो दाहो । वढिया भोयणरुई। उभयभवसुहावहं सुपत्त-दाणं ति सच्चो लोयप्पवाओ।" “धण्णो तुम” ति भणिऊण गओ मती । अण्णम्मि दिणे भणिओ मोहंणेण मंती-"समप्पेहि एगमवल्लं जेण भोयणदाणाइ कीरइ।" मंतिणा भणियं-"किं ते अवल्लाए जेण कज्ज तमहं मग्गेयव्वो । “दिण्णो दोणारलक्खो । विलसिउमारद्धा दो वि धुत्ता । मासावसाणे पुणो वि मग्गिओ। दिण्णा दस सहस्सा। इमिणा कमेण नीणिया तेहिं अमच्चमंदिराओ दोणि लक्खा। अण्णम्मि दिणे लिहिऊण कूडलेहं पेसिओ मोहणेण जोयणमेगं पच्चइय-पुरिसो। उद्धूल-जंघेण चलिऊण तो ठाणाओ समप्पिओ तेण लेहो मोहणस्स । वाइओ तेण नयणसलिलं मुयंतो। पुच्छिओ सुलोयणाए-“अज्जउत्त! केरिसो लेहत्थो?" सगग्गयक्खरं जंपियं तेण-"पिए! अपडसरीरो मे पिया । मह विओय-दुक्खियाए अणवरयं रुयमाणीए नीलिमाए अंतरियाणि लोयणाणि जणर्ण,ए । सखेयं लिहियं तारण 'तुह मोहमोहियाणं मरंताण वि नत्थि समाहाणमम्हाणं। ता लहुं समागंतव्वं" ति एस लेहत्थो।" तीए वि गंतूण साहियं अमच्चस्स । समागओ मंतः। समासासिओ कोमलक्यणेहि। तेण भणियं-"अगयस् नत्थि मे मणनिव्वई। सिग्घं गंतव्वं । समप्पेहि मे दविण-जायं।" अमच्चेण भणियं"किं तुह तेण ? वच्चसु दस दोणारलक्खे मह संतिए घेत्तूण पुणो वि समागयस्स तुह संतियं चेव इमं ।” भणियं मोहणेग-"एवमेयं । परं जणग-सुयाण वि ववहारो सोहणो" त्ति धरिया सक्खिणो । गहिया दस दोणारलक्खा। कया गमण-सामग्गी । पेसियं पुरओ दविण-जायं । ठिया अप्पणा तत्थेव कइक्य-दिणाणि। . इओ य हरिसियमाणसेण मंतिणा सहाधिओ माणिक-चट्टो.। दसियाणि रयमाणि-"परीक्खाहि केत्तियं कहइ त्ति।" सूइरं निरूविऊण जंपियं तेण-"कित्तिम-श्यणाणि इमाणि । न किंचितहाविहं लहति"। मंतिणा भणियं---"सम्म 2010_04 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२८ मणोरमा-कहा निरूबेहि।" तेण भणियं-"अण्णस्स वि दंसेहि।" दंसियाणि । तेण वितमेव भणियं । विसण्णमाणसेण विसज्जिया ते। हक्कारिओ पारिक्खी। दंसिया नाणय-गोणी। परिक्खिऊण भणियं तेण-"कड-नाणय-भरिया एसा।" सो वि विसज्जिओ। अण्णेसि दसिया। तेहि वि तमेव भणियं। चितियममच्चेण-'अहो ! मुट्ठो कूड-जामायरेण ।' गओ मोहणसमीवं । सावेसं भणिओ मोहणो-"कित्तिमरयणकडनाणेहि वंचिओहं तए।" तेण भणियं-"संतं पावं । कित्तिमाणि वा इयराणि वा कूडाणि वा खराणि वा रयणाणि वा नाहं वियाणामि । तुह समक्खं चेव दक्खिणाए लद्धाणि। बंभणो हं परिक्खं न याणेमो को इत्थ मह दोसो?" . . तओ विलक्खवयणो गओ बीय धत्तसमी। सकोक्मवालद्धो-"अरे ! अरिदमणरायसूओ होऊण कूडरयणनाणएहिं दक्खिणं देंतो अप्पगो विन लज्जसि?" तेण भणियं-"ताय ! अहं पि परमत्थं न याणामि। पुव्वपुरिससंतियमेयं अहं पुण भारवाहगो चेव। अहवा जारिसा दक्खिणा, तारिसो मह धम्मो भविस्सइ कि तुह वियारेण !" विसंक्यंतो वारिओ सक्खिगेहिं अमच्चो । निग्गय। स्थर्णए सलोयणं घेत्तण लोहण-मोहणा। नयरमझ मुगुत्ता। ता भो! एवमइलोहेण सधणं पिपरधणं भवई। १३ चंडसेणेण भणियं-"कुमार! अलं खयक्खार-निक्खेवेण । कणस किपि उवायं जेण तुह जसो मह धणं भवइ ।" जंपियं कुमारेण-"उज्जमिस्सामि" । ताव आगया रयणी | अदिस्स-कारणंजणंजियलोयणो पविसिऊण नगरं पइ-भवणं भमंतो जणसमुल्लावं [सुणंतो] कमेण य पत्तो परमुसण-माहण-मंदिरं। तो तत्थ निलुक्को कुमारो पच्छओ भणिओ बंभणो बंभणीए-"अज्जउत्त ! समागया सुणिज्जति पुणो वि ते रायाणो। पउरा दुज्जणा। विरला सज्जणा। जइ कोइ इहट्ठियं भवंताण साहिस्सइ तो जीविए वि संसओ।" माहणेण भणियं-"पिए ! अलं भएण।" तीए भणियं"नत्थि भयं, परं साहेसु घरंसारं जेट्टपुतस्स। अणागयं कुणमाणो चेव पुरिसो सलहिज्जइ।" समाहुओ माहणेण जेट्टपुत्तो। भणिओ य-"जइ कह वि अचितियं मे मरणं भवइ तो जलण-पलीविय-पढम-घरस्मज्झे अंध-कओ। तत्थ दसदोणार-लक्खा चिट्ठति । ते तुम गेण्हसु।" सुयमेयं सव्वं कुमारेण । समागओ सिबिरं। पभाया रयणी। सद्दाविओ चंडसेण भंडारिओ। पूच्छिओ कुमारेण-"जाणासि तमं तं सत्थाहमंदिरं?" तेण भणियं-"जाणामि । केवलं दड़ढं।" कुमारण भाणयं-"कि तुह वियारेण ? दंसेहि।" दंसियं। खणावियं सुयपएसे। लद्धं तत्थ सव्वं पि धणं । समागया नियसिबिर । तुट्ठो चंडसेणो. सभंडारिओ। पृच्छिओ कूमारो-"कहं तए वियाणियं ?" जंपियं कूमारेण-"अलं बियारेण ? गम्मउ संपयं।" पहया पयाण-भेरी। चलिया निय-नयराभिमहं। कमेण वहता पत्ता परिमतालं नाम नयरं। आवासिया बाहिरुज्जाणे। क्यपाणभोयणाण विविह-विणोएण बोलणो वासरो । समागया सब्बरी । काऊण पओस-किच्चं गमिऊण धम्मवियारेण पढमपहरं ठिओ कूमारो पल्लंके। एत्थंतरे उच्छलिओ पूरिमताले अक्कंद-सहो। उटिओ कुमारो। पुच्छ्यिा अगरक्खया-"कहि एस कोलाहलो ?" पणाम-परस्सरं साहियं तेहिं जहा-'नयरमज्झे।' एत्थंतरे पासद्रिय-रायपूरिससंगओ समागओ तं पएसं पडहओ । सोऊण पडाहस सहादिओ दोवारिओ कूमारेण-“पृच्छसू, कि कारणो रयणाए पडहाओ परियडइ? कि निमित्तं का इहागओ ?" 'जमाइसाइ कूमारो' त्ति भणिऊण निग्गओ। पुच्छिओ तेण एगो रायपूरिसो । तेण भणियं-"केण तमं पेसिओ ? दोबारिएण भणियं-"नरकेसरीरायतणएण नरसीह-कूमारेण ।" तेण भणियं-“दसैहि मज्झ कुमारं जेण साहेमि।" समागओ तेण सम पडिहारो। कूमाराणनाओ पविट्ठी। काऊण पणाम निसण्णो दंसियासणे। कूमाराणण्णाएण जंपियं तेण-"अत्थेत्थ भयरे नीलकंठो नाम राया। नीलप्पहा महादेव।। नीलुप्पल-दल-लोयणा नीलसुंदरः नाम से दुहिया । सा य पल्लंकोपरि विहिय-कुसुम-सत्थरा अहिणव-वियसंत-सरससुगंध-मालई-माला-विरइय-केस-पासा सुह-पसुत्ता चेव डक्का गंधलुद्ध-समागय-भुयंगमेण । उढिओ कण्णतेउरे कोलाहलो। समागओ राया । समाहृया सव्वेवि गारुडिया। पउत्ताणि तेहिं गारुडाणि दिण्णा अगया। काराविया कुंभयं । दुज्जणजण व सव्वा वि उदयारा निष्फला जाया। तओ दण सिबिर-सन्निवेसं मा कयाइ कोइ तत्थ पडियारं करिज त्ति मण्णमाणेण राइणा इह पि सपडहओ पेसिओ। ता जइ कोइ अत्थेत्थ गारुडिओ सो लहं पेसिज्जाउ। कीरउ नीलकंठराइणो पाणप्पिय-दुहिया-जीवावणेण परिओसो, अप्पणो य बंभंडमंडणा पसिद्धी । कुमारेण भणियं 2010_04 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य सीहरहकुमारकहा १२९ "दिळें नज्जइ। अणवसरो एस गमणस्स। तओ काऊण पणाम निम्गओ कंचुई । मत्तो नीलकंठ-रायंतियं । साहिओ सव्वो विवइयरो। उद्रिओ अप्पणा नीलकंठो । गओ कुमारसमीवं । पत्थणापूव्वं आणिओ कूमारो। दंसिया नीलसुंदरी । सुमरियं कुमारेण गारुडं । सुह-पसुत्त व निद्दाविराम उठ्ठिया समुम्मीलंत-लोयणा रायंदुहिया। हरिसिओ सपरियणो राया। कारावियं महाविच्छड्डेण वद्धावणं । भणिओ सिणेहसारं कुमरो नीलकंठेण "दिण्णं तए नीलसुंदरीए जीवियं । जणिओ अम्हाण परमाणंदो। अण्णस्स वि एसा दायव्वा ता वरं तुह दिण्णा ।" कुमारण भणियं-"गुरुजणायत्तो एस वइयरो।" राइणा भणियं-“सा वितहिं गच्छउ।". कुमारेण भणियं-"जं भे रोयइ।" बहु-परिवारिया काऊण सयलसामग्गि पेसिया नीलकंठेण नीलसुंदरी समं कुमारेण । सुहंसुहेण वहतो पत्तो रयणपुरं । ठिओ बाहिरुज्जाणे। चलिया पच्चोणीए अमच्चसामंताइणो । निग्गया नयशओ कूमरदसणत्थं पहाणनायरा नरवाइसमाएसेण । समागयाणि कमारपायतियं सयलपायमलाणि मिलिओ अण्णो वि पायय-पउरजणो । संभासिया । सव्वे वि जहारिहं कूमारेण सम्माणिया पुष्फ-तंबोलाइणा । इओ य पुच्छिया राइणा जोइसिया कुमारपवेसवासरं । तेहिं वि गणिऊण परोप्परं संवाइयसाहियं 'जहा अज्जेव पुण्णा तिही । सोहणो वारो, नंदो मुहुत्तो, भदं करणं, सुहो चंदो, अणुकुलो गहगणो । पच्छिमपहरे पविसउ कुमारो।" कयपूजोवयारा विसज्जिया राइणा संवच्छरिया। सद्दाविओ नयरारक्खिओ। समाणत्तो य-"लहमेव रयणपुरं नयरं सबाहिरभंतरं आसित्त-संमज्जिओवलित्त-पइ-भवणं, बद्ध-वंदणमालं, घर-दुवारोभयपास-पइट्टिय-पवर-पुण्ण-कलसं, ऊसियसिय-धय-पडायं, मंचाइ-मंच-कलियं, पंचवण्ण-पवरवत्थ-विहिय-हट्टसोह, पवणपहोलिरलंबीत]तारहारविराइयं । तिय-चउक्क-चच्चर-चउम्मह-महापहेसु बिहिय-पंचवण्ण-पुप्फोक्यारं कारवेहि ।" 'जमाइसइ सामी' भणिऊण निग्गओ तलवरो। तहेव काऊण पणाम-पुरस्सरं साहियं नरवईणो। पवेसिओ महाविभूईए संवच्छरिय-समाइट्ट-समए नयरे कुमारो। तहा विविह-मंगलोवयारं रायमंदिरं गंतूण अत्थाणमंडवं निवडिओ कुमारो जणय-चलणेसु । आणंद-जल-भरिय-लोयणेण गहिऊण दोहिं वि करेहि निवेसिओ उच्छंगे । आलिगिओ सिणेहसारं । चुंबिओ पुणो-पुणो। पुच्छिओ कुसलोदंतं । तेण भणियं-"तायाणभावेण सव्वत्थ कुसलं ।" कुमारेणाणुण्णाओ पणओ चंडसेणो नरवइ चलणेसु। संभासिओ राइणा। सम्माणिओं वत्थाहरणाईहिं । पुच्छिओ कुमारसरूवं । तेण भणियं-“देव ! असाहारणो गुणगणो कुमारस्स कहमम्हारिसेहिं कहेउं पि तीरइ। जओ--- . “अपुव्वं समरसोंडीरत्तणं, विबुहजणाणंदयरोवयणविण्णासो, अहत्यिगंगेयचरिओ सीलसमायारो, सुमशविय सिबिचरियं सरणागयवच्छलत्तणं, विस्तारियकण्णचाओ पसाओ, परमपयाणुओ; विजियमयरद्धओ रूवाइसओ । किं बहुणा फलेणेव सहयारस्स कुसुमुग्गमगुणा देवस्स वि अंतरिया गुणगणा कुमारेण ।" चितियं राइणा--"धण्णो कुमरो जो सत्तूहिं एवं सलहिज्जइ । अहवाहं धण्णो जस्सेरिसो पुत्ती।" तओ ईसि हसिऊण जंपियं राइंणा-"जइ एवं तो अज्जेव क्यं कुमारं चेव तुम्हाण सामियं करेमो ।” भणियं मंतिणा-"देव ! अकयदारसंगहे अदिठे 'पुसमुहे कुमारे न एस मंतो संगओ।” एत्थंतरे काऊण पणामं विण्णत्तो राया चंडसेणेण-“देव ! रंभावली नाम मह संतिया कण्णया । मए सह एत्थेव समागया । जइ देवस्स रोयइ समुचिया वा ता दिज्जउ कुमरस्स।" बुद्धिसागर-मंतिणा वि अवसरं लहिऊण भणिओ राया-“देव ! नीलकंठ-राइणा नीलसंदरी नाम नियहिया कूमारेणेव आसीविसविसाओ जममुहाओ व्व रक्खिया कुमारस्सेव सयंवरा पेसिया रसा ।" राइणा भणियं-"कीरउ कल्लाणदुर्ग पि ।" समाहया गणया। निरूविओ परिणयण-वासरो । परिणीयाओ महामहूसवेण कुमारेण दो वि कण्णयाओ। दिण्णं जणएहि निय-धूयाण दाणं । सम्माणिया नरकेसरिराइणा करि-तुरय-वस्थाहरणाईहिं अमच्च-सामंताणो । पारद्धा देवाययणेसु महामहूसवा । पूइज्जति परम-विणएण गुरवो । दक्खिणिअंति. दक्षिणारिहा । तओ पारद्धं नरवइ-बयणेण पडपडह-मइंग-झल्लरि-काहल-भरि-भाणय-हडक्या-कंसाल-ताल-सह-महलियदियंत कलकंठ-गायणं नाच्चंत-बर-बिलासिणीगणं वद्धावणयं । अवि य-- .. .... . ........ ..... .. . .... पीणुण्णयथण वटुच्छलतातार]वरहारं । नच्चंतलडहकामिणिकडक्ख-अक्खित्त-कामियणं ।।७८२।। मय-धुम्मिर-वामण-खुज्ज-मडह-कंचुइ-किराय-कयरोल । जुज्झंत-विसंतुल-वयणदांसि-वटुंत-गुरुबोलं ॥७८३।। 2010_04 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३० मणोरमा-कहा बहु-रयण-सिंगियाकय-कुंकुम-रससिच्चमाण-वरिस(धारं पवण्ण-पाण-पमइय-परियण-मंगलायारं ॥७८४।। .. ..... महया महसवेणं आणंदिय-पुरिजणं मणभिरामं वित्तं वदावणायं। (आवासं मओ राया नरसीहराया । विसज्जिया राइणा चंबसेण-बुद्धिसागरमंतिणो । को जुवराय-पए कुमारो जम्मतरावज्जियसुहसहायाण अदिट्ठानिट्ठ विसयसुहमणहवंताण वच्चंतिताण वासरा। व अण्णया जाओं रंभावलीए प्रत्तो। नरवीरो त्ति, पइट्रियं नामं । तओ कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो, काऊण नरसीहजुवरायस्स रज्जाभिसेयं वणवासं गओ राया । नरसीहराया विपणमंताणेग-सामंतमंतिमंडलो नियपोरुस-गुणविणिज्जियाखंडलो, पसंत-डिभ-डमरं रज्जं परिपालेइ। अण्णया अस्थाणमंडवे सीहासणवरगओ अमच्च-सामंत-पउरजण-परिवारिओ नरसीह-नरेसरो विण्णत्तो उज्जाणपालय-पुरिसेण-"देव ! अमरसुंदरुज्जाणे अगसाहुपरिवुडो विविहाइसय-रयणायरो, उक्समो व्व कयविग्गह-संगहो, देवयाकय-पाडिहेरो, भव्ववग्गाणुग्गहविग्गहो सुदंसणो नाम आयरिओ समवसरिओ। एयं सोऊण देवो पमाणं।" तओ अमच्च-वयणं । तेण भणियं-"देव! गम्मड भगवओ वंदणवडियाए । जओ दव्वा सिवपुर-पहपत्थियाणेगगरुयसंसार-कंतार-नित्थारण-समत्थ-सत्थवाह-कप्पा तारिसा पूरिसा ।" 'एवं हवउ' ति भणंतो उदिओ नरसीहराया। सद्दाविया रंभावली। चउरंग-बल-समेओ गओ। वंदिऊण भगवओ पय-पंकयं निसण्णो उचियासणे । पारद्धो भगवया संसार-सिंधुसमुत्तारण-समत्थ,-दढजाणवत्तोवम-जिणुट्ठि-धम्मदाणपुरस्सरं सजल-जलवाह-गहिर-गज्जिय-खाणुगारिणा, संसय-सयसिहरिदलण-दंभोलिणा, भवियजणमणसिहिसंतोसकारिणा सुस्सर-सरेण धम्मदेसणा । परूविया, संसारासारया, दंसिया किपागफल-भक्खणं व विरसावसाणा विसया, भवविविमूलभूया कहिया कसाया, सयलाणत्थपरंपराकारणं दंसियाइ आसवदाराई, पयासियं महामोह-निबंधणं मिच्छत्तं । तहा साहियं सम्मत्तं निरूवमसुहमूल-कारणं, वज्जरिओ संसारावडावडिय-पाणिगणसमुद्धरणाण रज्जुभूओ सण्णाणोवओगो। पयडियं परम-पय-पउणपयवी-कप्पं परम-चारित्तं । एत्यंतरे लहिऊण अवसरं जंपियं राइणा-"भयवं! नियरूव-विणिज्जिय-मयरद्धयस्स वि परमसोहग्ग-गुणमंदिरस्स वि पयडदीसंत-पवररायलक्खणस्स वि पढमजोव्वणे वट्टमाणस्स वि किं ते निव्वेयकारणं?" सूरिणा भणियं-"महाराय ! सामण्णेणं जम्मजरामरण-इट्ठ-विओगाणिटु-संपओग-पउरो संसारो चेव निव्वेय-कारणं बहाण । विसेम-कारणं पुण इमंसुवंसणायरिस्स निव्वेयकारणं. अत्थि जयपयडगुणो भारहवासस्स मज्झखंडम्मि बहुदिवस-वण्णणिज्जो वंगा नामेण देसो त्ति । तत्थ वि य कंचणपुरं पुराण सव्वाण सेहरसमाणं, पोक्खरणि-वावि-दीहिय-काणण-उज्जाण-सयकलियं, तम्मि य विक्कमक्कंत-दुदंतसामंत-पणमियपयकमलो चंदसेहरो नाम राया । तस्स य अहरिय-हिमवंत-सुया-सोहग्गा पियंकरा नाम महादेवी । ताण पुत्तो . अहं सुदंसणो नाम । बाहत्तरिकला. कलिओ विसेसओ विण्णाय-गुडिया-पओगो समं वयंसएहिं कीलंतो चिट्ठामि) .. - अण्णया विअरीए बाल-वसंते, ववगयसिसिर-मारुयसरं, पसरिए ईसिकयदाहे चिराये, सभुब्भिण्णासु चारुचूयमंजरीसु, माणिणी-माण-महणपच्चले समुच्छलिए परहुयारावे, वियरंतामंद-मयरंदामोय[विय]सियदियंतरे, वियलिए वउलामोए विरहिणिहिययदारणे, कुसुमिए कणियारवणे, मदं दोलियलया-पवाइए मलयमारुए, पाडलाकुसुम-गंध-जुद्ध-मिलतालिवलयं-रुणुरुणाराव-रमणीए काले, आरुहिऊण रहवरं समं वयंसएहिं गओ हं रइवल्लहमुज्जाणं । उत्तरिऊण रहवराओ कोलतो विविह-कोलाहिं, पेक्खंतो समंतओ उज्जाणसिरिं, पत्तो एग लयाहरयं । हरिसियमाणसो पविट्ठो तयभंतरं । दिद्यो य सत्थ पूई-फलपायवे लोह-कीलिओ व्व विमुक्कदीहुण्हं नीसासो सदुक्खं कणंतो पढमजोवणे वट्टमाणो एगो पुरिसो। समुप्पण्णकरुणेण सणियं उक्की लिओ। सो मए सित्तो नलिनीदल-पुडाणियपाणिएण । बीजिओ वत्थंचलेण । तओ तेण लद्धचेयणेण कड्ढि ऊण कोसंतराओ दिण्णा वणे संरोहणोसही। जाओपऊणसरीरो। सुहनिमण्णो । पुच्छिओ-"महाभाग ! को एस वइयरो?" _ 2010_04 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य नरकेसरीनिवस्स सुदंसणायरियाओ विजुवेगकहा तेण भणिअं-सुणेउ कुमारो अत्थि वेयड्ढनगुत्तरसेढीए सुग्गीवं नाम नयरं। तण्णिवासी विज्जुवेगो नाम अहं विज्जाहरो। चंदलेहा नाम मे पिया । रइ व्व परमरूव-सालिणी। अण्णया सा दिट्ठा विज्जुदाढविज्जाहरेण । समुप्पण्णाणुराएण सुइरं निरूविया। अवहरण-समुप्पण्णबुद्धी छिद्दाणि गवेसिउमारद्धो । अहं पि मुणियतयासओ सया पासट्ठियं धरेमि । अज्ज पुण पिययमासहिओ चेव कीलानिमित्तं उज्जाणम्मि समागओ। छिदं लहिऊण तेण विज्जाहरेण एयावत्थं पाविओ । गहिऊण मह महेलं सहेल सो सनगरं पत्थिओ । अहं पि नित्थारिओ भवया सणसमुद्दाओ । ता जीवियप्पयाणपरमोवयारी तुम गिण्ड इमं पढिय-सिद्धं नहयलगामिणीपण्णत्ति नाम महाविज्जं जेण मणागं मह निव्वुई होइ। नाऊण तस्स निब्बंधं गहिया मए। संभासिऊण ममं उप्पइओ गयणे विज्जुवेगो। अहं पि लग्गो तयणुमग्गेण । अट्ठावयसेलसमीवे मिलिओ विज्जुदाढवेरियस्स । मत्तमयगला इव पारद्धा जुज्झिउं दो वि जणा। एत्थंतरे समागओ विज्जुदाढ-कणिटुभाया विजुमाली नाम। सो चंदलेहं गहिऊण पलाणो वियड्ढाभिमुहं ।' 'हा अज्जउत्त!' त्ति, कलुणं विलवंती दिट्ठा मए चंदलेहा। भीरु न भाइयव्वं' ति भणंतो धाइओ हं तयणुमग्गेण । मिलिओ विज्जुमालिस। तज्जिओ सो मए-“अरे! पुरिसाहम ! परकलतावहारं काऊण कहिं वच्चसि ? पुरिसो भवसु संपयं ।' तं सुणिय वलिओ विज्जुमाली । पारद्धो मए सह जुज्झिउं । खणंतरेण मलिऊण माणं, दलिऊण दप्पं, दढप्पहार काऊण तमाणीया मए चंदलेहा। जावज्जवि ते तहेव संगामितो चिट्ठति तओ पहओ मए विज्जुदाढो पिट्ठिपएसे मुट्ठिप्पहारेण । मुच्छावस-घुम्मत-लोयणो पण?-चेयणो पडिओ धरणीतले । खणमेत्तेण गओ निहणं । दिट्ठो अहं विज्जुवेग विज्जाहरेण। संभासिओ सायरं सविम्हयं । जंपियं मए-“वयंस ! को एस तडिच्छडाडोयभासुरो पच्चक्ख-पुण्णपुंजसरिसामरमंदिर-नियर-विराइओ, वाउद्धय-धवल-धयवडकरेहिं हक्कारयंतो व विसिट्ठजणं गिरिवरो?" चंदलेहाए भणियं'एस णं भरहाहिव-भरहपइट्ठाविय-नियवण्ण-पमाण-परिणयओ [रि]सभाइचउवीस-जिणेस-बिब-पंतीकय-उवरिम-विभागो अट्ठावओ नाम पव्वओ। ता एत्थ गंतूण चेइयवंदणं करेमो। तहेव कयं । चीवंदणावसाणे चंदलेहा एवं थुणिउमाढत्ता नमिऊण नाहिकुलयर-कुलनहयल-ससहरं समियपावं । वसहं जयमालाए चउवीस-जिणत्थवं काहं ।।७८५।। जय पढमपयावइ रिसहनाह, सिवनगर-गमण-वरसत्थवाह । जय अजिय विजिय-दुज्जय-कसाय, वर-लक्खणलंछियसव्वकाय ।।७८६।। पूजय संभाव] भक्-कतार-तार, निम्महिय-मोह-वम्मह-वियार । जय जिणअभिनंदण मुणियभाव, वणगहण [घणघाइकम्म-] दाव ॥३॥ ॥७८७।। जइ सुमइ सुराहिव-नमिय-पाय, उत्तत्तकणय-सम-देह छाय । जय जय पउमप्पह सामिसाल, महु सराण] तुम्ह पय सव्वकाल ।।४।। ७८८।। जयसुर-समूह-संथुय-सुपास, चंदुज्जल-जस-धवलिय-पयास । जय पहु चंदप्पह-चंदकंति सिय-कुंद-कलिय-सम दंत-पंति ।।५।। ।।७८९।। जय सुविहि विहिय-वर-धम्म-मग्ग, गय-राग-रोस सुह-झाण-लग्ग । जय सीयल सीयल-लेससामि, लोयग्ग-पइट्ठिय- हंसगामि ॥६॥ ॥७९०॥ जय सेय-निलय सेयंसदेव, सुर-असुर-नरेसर-चिहिय-सेव । जय वासव-वंदिय वासुपुज्ज, नर-किन्नर-खेयर-विहिय (पूय] ॥७॥ ॥७९१॥ 2010_04 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३२ मणोरमा-कहा जय विमल महामणि मलिय-माण, तित्थेसर पाविय-परम-ठाण । जय जय अणंत तउ नाम-मंत, झायंत पत्तसिवसुह अणंत ।।८।।।७९२॥ जय धम्मधुरंधर धम्मनाह, वररूयवंतअव्वयअवाह । जय संति संतिकर माणवाहं, तुहुं सामिउ देवहं दाणवाहं ।।८।।।।७९३।। जय कुंथु जिणिदमणिद-नमिय, पई पउर-जीव-सिवमग्गि टविय । जय अर अरविंद-समाण-नयण, सुर-निम्मिय-कमल-विमुक्क-चलण ।।१०।। ।।७९४।। जय मल्लिमयण-विदवण-दच्छ, सिरिवच्छ-विभूसिय-पवर-वच्छ । जय सुब्बय सुन्वय-सुप्पइट्ट, जय-पायड-मणिवइ-गण-वरिट्ठ ।।११।। ।।७९५। जय नमि नमिरामर[नर] वरिंद, तुह पणय सूर-ससि-खेयरिंद । जय नेमिनाह करुणिम-पहाण, परमेसर जायव-कुल-पहाण ।।१२।। ।।७९६ । जय पास छिण्ण-दढ-नेह-पास, धरणिंद-नमंसिय-सुप्पयास । जय वीरधराहिव सरिससार, ससार-महोयहि-लद्ध-पार ।।१३।। ।।७९७।। इय चउवीस जिणेसर, नाण-दिणेसर, वद्धमाणपहु-पणयपय । भवि-भवि जिणसासणि, पाव-पणासणि, दितु बोहि मह कर वि दय ।।१४।। ।।७९८।। एवं थुणिऊण निग्गयाणि जिणमंदिराओ । निसण्णाणि एगम्मि पायवतले । भणियं विज्जवेगण-“अचितियामयबुट्ठि व्व कत्तो मित ! तुहागमणं ।" चंदलेहाए भणियं-“न एस मित्तो, किंतु गुरुभाया, जणओ, सामी वा, जओ मज्झ तप य जोविय-दायगो ।” कहिओ सखो विनियमोयावण-वइयरो । विज्जुवेगेण भणियं-"पिए ! एरिसा चेव सुयणा भवंति । रक्खिज्जंता वि दढं सिच्चंता पइदिणं वि सलिलेण । पढम फुल्लति तरु पच्छा फलदायगा होति ।।७९९।। अण कूल वइ-विहिय-रक्खणा परमसुकयजलसित्ता। अफुल्लं दति फलं सुयणतरू तक्खणं चेव ।।८००।। चंदलेहाए भणियं-"अज्जउत्त ! कीरउ कोवि इमस्स महाणभावस्स उपयारो।" तेण भणियं-"पिए ! नत्थि तं तिहुयणे वि वत्थु जेण इमस्स उवयरियं होइ ।" जओसो को वि मिलइ सुंदरि सुयणो महिमंडले भमंताण । नियसिरसमप्पणेण विन तीरए जस्स उवयरिउं ।८०१॥ ____ तो नेहसारं आलवणमेव इमस्स उक्यारो । ठिया खणमेगं परोप्परं सिणेहसार-संकहाए । तओं पणयपुव्वं दाऊण दिट्ठिमोहणं पडररणं बाहजलभरिय-लोयणेण जंपियं विज्जुवेगेण-"सुयण ! समलंकरेहि सट्ठाणं । कालाइक्कम भवइ त्ति पुणो दंसणं ।" तो उप्पइओहं तमालदल-सामलं नहयलं । समागओं सभवणं । ___ अण्णम्मि दिणे पयट्टे तत्थ पुरे कोमुइ-महुसवे नयणमोहण-पडमाहप्प-अद्दिस्समाण-सरीरो पुरे परिभमिउमाढत्तो । पत्तो य हिंडंतो एगं दरिद्दबंभणयघरं । दिट्ठो य तत्थ तिणकुडीरकोण-निविट्ठो एगागीचेव कलुणं विलवंतो दीहुण्हाई नीससंता बंभणो । समुप्पण्ण-करुणाभरेण काऊण दिस्सरूवं संभासिओ सो मए भणिओ य-"भद्द ! किमेवं सोगावण्णो दीससि ?" तेण संलतं-"किं निरत्थयं पलावेण ?" भणियं च _ 2010_04 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य सुदंसणार्यारस्स कहाए मलवई कहा कह तम्मि निव्वविज्जइ दुक्खं दुक्खुद्ध एण हियएण । अदाए पडिबिब व जम्मि दुवखं न संकमइ ।।८०२।। विरला जाणति गुणा विरला विरयंति ललियकव्वाई। विरला सामण्णघणा परदुक्खे दुक्खिया विरला ॥ मए भणियंमाहण ! अहं तुह दुक्खदुक्खिओ दुक्खनिग्गह समत्यो य । ता कहेसु मह दुक्खं जेण तप्पडियारं च वितमि ।८०४। माहणेण भणियं-''महाभाग ! सुणदारिद्दाणुभावेणेव पसूया बंभणी निरंतरं अट्ठ धूयाओ। दारिद्द य तुम्ह गुणा जं रुच्चइ जवसोव आहारो।। भुक्खा य होइ पउरा भज्जा य वियाउरी होइ । एक्को च्चिय पर दोसो जं काले भोयणं न संपडइ ।८०६। दारिद्धं रक्खा-कडगं व सेसाण दोसाण । दिण्णाओ सत्त मए समगुणाण बंभण-तणयाण ।।८०७॥ ताण मज्झे पढमा दूहवा, बीया विहवा, तइया सरोगा, चउत्था वंझा, पंचमा मरंत-वियाइणी, छट्ठा करे असुद्धा, सत्तमा साडिए अहमा, अट्ठमा पुण पत्त-जोवणा दिज्जमाणी विन कोइ पडिच्छइ । तच्चिताए न रोयइ भोयण न समागच्छद निद्दा । जहा धूया जोषणमारुहइ तहा तहा जणयाण वि एवंविहा चिता पथट्राइ । सुकुलमाओ सुरूवो कलासु परिनिट्टिओ विणीओ य । विहवा वाई भोई समचित्तो होज्ज कह दइओ।८०८। अह कहवि दिव्व-जोया होइ सुया दूहवा व विहवा वा । पवसिय-पई व कुपई तहवि दुहं देइ जणयाण ।८०९। जह जह दुहिया दुहिया तह तह पियरा वि दुक्खिया हुंति । अह होज्ज कहव सुहिया तह वि य पट्टिन सा . मुयइ ।।८१०।। जणणि-जणयाण जायइ चिता धुयाए जायमेत्ताए । वड्ढंतीए पुणो पुण ता चिता जाव सा धरइ ॥८११।। जइ मुयह जहिच्छाए नियमेण करेइ ता कुलकलंक । मुत्तिमई विय चिता धूया धण्णाण न हु जाया ॥८१२।। मए भणियं-“जइ वि एवं तहा वि लोयववहारो एसो । एसा य दुहिया ते अहं परिणमि । विरमउ तुह चितासायरो ।" भणियं माहणण-"भट्रिणीं पच्छामि ।" पच्छिया-"पिए ! राय उत्तो तह धयं न वा?" तीए भणियं-“अहमेंत्थ गब्भाहाणाओ पभिइ केवलं किलेस-भायणदाणं पइ तुम पमाणं । दिज्जउ कस्स वि जो तुम्ह सम्मओ । केवलं अण्ण-दुहिया-दुहेणं चेवाहं दुहिया इयमेव जहा न दुक्खभायणं होइ तहा कार्यव्वं । भट्टो भणियं (भणइ) - जं जेणं पावियव्वं सुहं व दुक्खं व एत्थ लोगम्मि । सो तं लहइ अवस्सं को तं किर अण्णहा काही ।।८१३।। जइ विहियं किपि सुह इमाए वालाए अण्ण जम्मम्मि । ता होही नणु सुहिया अह गुण निय-भइणि-सारिच्छा। गंधव्य-वीवाहेण परिणाविओ अहं । गओ सभवणं । मुणिओ कहवि एस वइयो ताएण । उवालद्धोहं रहसि'नणु कुलक्कामागयं खत्तियत्तणं मोत्तूण बंभणो तुम जाओ, जेण माहणधूयाओ परिणेसि ।' अण्णं च सच्छंदो, अम्हे वि न पुच्छसि ? अहो ! ते विवेगो ? अहो ! ते विणीयत्तणं ? अहो ! ते गुरुयण-भत्ती ?" एवं सुणिय संजाय-लज्जो उट्रिओ हं ताय-मीवाओ । गओ नियवास-भवणं । नुवण्णो पल्लंके । चितिउं च पक्त्तो-"कयं ताव मए सयलकलागणं, आयं कुसलत्तणं, सिद्धा नाणाविमता, जाणिया गुलिया-पओगा, पर सव्वं पि निरत्थयं जेण जणणि-जणया वि नाराहिया । ता अलं मम इहट्टिएणं । वच्चामि देसंतरं ।” काऊण गुलियापओगेण सामवण्णमप्पाणयं निग्गओ रयणीए । आहिंडिओ बहणि गामागर-नगराणि । कत्थई वीणा-विणोएण, कत्थइ चित्तकम्मेण, कहिं वि पत्तच्छेज्जेण, कत्थइ कव्वकरणविणोएण, कत्थइ आउज्जकुसलत्तणेण सव्वत्थलद्धविजओ कमेण परिब्भमंतो पत्तो पुन्व-दिसा-वहूमुह 2010_04 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३४ मणोरमा-कहा मंडणं मलयपुरं नाम नयरं। निसण्णो रयणायर-सेट्टि-आवणे । सुइरं निज्झाइऊण पुच्छिओ सेटिणा-“भद्द ! कुओ तमं ?" मए भणियं-"वंगा-विसय-सार-कंचणपुराओ देस-दसण-कोउगेणं इह समागओ सेटिणा भणिअं-“वच्छ ! न सुंदरमणुट्टियं । जओ अविणयावासो जोवणं, चंचलाणि इंदियाणि, पाएण पथईए चेव पिसुण-सहावो लोगो, दूरं देसंतरं, विसमा कज्जगई, असहाओ तुमं सुकुमार-सरीरो य । तह वि सोहणमणुचिट्ठियं जमिहागओ।" गओ ममं घेत्तूण सवरं सेठी । पहाया दो दि जणा । नियंसियाणि सोहणवत्थाणि । कयभोयणा, गहिय पंचसोगंधियतंबोला, निग्गया भवणाओ। गया आवणं । समासाइओ तम्मि दिणे हिय-इच्छिय-लाभो । संष्ट्रिणा भणिओ हं समप्पण्ण-परम-तुष्ट्रिणा "वच्छ ! अपुत्तस्स मह तुम पुत्तो ता विगवसंको निय-घरे व देसु भुंजसु जाहिच्छाए । अस्थि आजम्म तुह विलसंतस्स वि मह घरे दविण-जायं ।" मए भणियं-“ताय ! धण्णोहं जेण मए तुह आणावत्तित्तणं पावियं । कल्लाण-भाइण चेव गुरु-आणा-संपायण-पउण-माणसा भवंति ।" एवं पिया-पुत्तत्तणेण बच्चंति वासरा । तत्थ य मलयसार-राइणो सयलकालाकलावेसु परिनिट्टिया पुरिसवेसिणी मलयवई नाम काण्णया । तीसे ग्यणहार-दि-धया पियदसणी नाम बाल-वयंसिया। गच्छइ सा पइदिणं काण्णतेउरं । अण्ण म्मि दिणे पुच्छिया मए पियदंसणा-“भइणि ! कत्थ तुम पइदिणं गच्छसि ?" तोए भणियं-"रायसुया-सयासे ।" मए भणियं-"मज्झ वि अस्थि कोडलं जइ तं पेच्छामि ?" तीए भणियं-"तसे चित्तं लहेज्जाउ । पच्छा जहा जुत्तं करिस्सामि ।” गया सा । पन्छिया मलयवई जहा-'दूरदेसागओ ताय-पडिवण्ण-पुत्ती सयलकला-पारओं परमरूवसंपण्णः सदसणो नाम आयारमणिज्जमाणरायउत्तो तह दसणं समीहइ ।" तीए भणियं-"पियसाहि ! को एत्थ विरोहो । परं दुक्करो तस्स एत्थ पवेसो ।" समागमा पियदंसणा । कहियं मह तोए जहासुयं । “अत्थि मे दिट्ठिमोहणो पडो जेण पाउएण न कोई पेक्खइ ।" कओ पच्चओ पियदंसणाए । तओ बीय-दिअहे नौओहं अप्पणासद्धि पियदंसणाए अदिस्समाणमुत्ती पविट्ठो द्धा मलयवईए पियदसणाए सह संकहा । अयंडे चेव विष्णत्ता पियदसणाए मलयवई-"सामिणी ! पब-वण्णओ कमारो सदेसं गमिस्सह । तस्स संबलसामग्गीनिमित्तं अज्ज मए लहं गंतव्वं ।” मलयबई। भणियं"पियसाहि! निरप्पणा तुम न सो निय-भाऊओ मह दंसिओ।" पियदसणाए भणियं-“सामिणी ! पूरिस-वेसिणी तमं । वल्लाहो य सुदंसगो तायस्स अम्हाण य । जइ कह वि तुमं दोसुक्कित्तणं करेसि तो तायस्स मज्झ य महंत दुक्खं । अओ न दंसिओ।” मलयवईए भणियं-“अइ सुदिठे ! किमहमसंबद्ध-पलाविणी जेणेवमुल्लवसि ? अहवा दिट्ठो तुह पणओ। समारिय-सिणेहो चेव वणियजणो हवइ, न अत्ताणयं समप्पेइ ।" तओ परिहासपुव्वं भणियं पियदसणाए"सामिणि ! जइ तह अईव तस्स दस निबंधोता इण्हि पि आणेमि तं मंतसत्तीए ।" मलयवईए भणियं-एवं करेसु, पेक्खामि ते मंत-सत्ती ।" तओ काऊण कवड-धारणं परावत्तिओ संकप्पिय-मंतो-“ॐ नमो भगवते मकरकेतनाय, रतिस्कंधन्यस्तदक्षिणकराय, मानिनी जनमनोमानस-राजहंसाय, -हाँ-हीं सुदर्शनकुमारमवतारय अवतारय स्वाहा ।" तओ तक्खणा चेव पडमवणीयनिद्दावसम्मतलोयणो जिंभावसमथरो पथडिओ मए अप्पा । दिण्णं सहत्थेण मलयव निसण्णोहं तत्थ । विम्हयवसुफुल्ल-लोषणाए निरूवियं पियदंसणाए मुहं । मलयवईए भणियं-"पियसहि ! सुत्तो वि य एस तए समागरिसिओ । अहो ते मंतसामत्थं ।" पियदसणाए भणियं-"गाढ-धारणाओं असत्थं मे सरीरयं । अओ खणमेत्तं सुइस्सं ।" तओं सुत्ता कड-निहाए । ठियाणि अम्हे परोप्पर संकहाए । आवज्जियं ईसि मलयवईए माणसं । एत्थंतरे निय-पओयणवसेण कण्णतेउर-महल्लयस्स समागच्छंतस्स निसुओं मलयवईए पय-संचारो । भणिओ ससंभमहं "संकडमावडियं । समागच्छइ महल्लओ । कहं तए होयव्वं ?" मए भणियं-न भाइयव्वं । पुणो वि पड-पओगेण अदंसणो जाओ । पओयण-सिद्धीए सट्टाणं [गओ] परिसधरों । संखुद्धा मह अदंसणण मलयवई । इओ तओ निरूविऊण गया पियदसणा, समीवं । उट्रादिया सा तीए । बाहजल-भरिय-लोयणाए जंपियं मलयवईए-"पियसहि ! खणमेत्तदिट्ठ-नट्ठो संजाओ सुदंसणो । ता एहि निरूवेमो समागयाओ दिट्ठो पल्लंके नुवण्णो ? मलयवई भणियमणाए-"पुब्धि न दिट्ठो,, संपयं दीसइ, को एत्थ परमत्थो ? किमिदनालमेयं ?" पियदसणाए भणियं-"पूच्छेउ सयमेव सामिणी ! 2010_04 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य सदसणायरिस्स कहाए मलवईकहा १३५ हत्थे कंकणे किमादरिसेणं ?" पणय-पुव्वं पुच्छिओ मलयवईए-"सुहग ! साहेसु परमत्थं कहं तुम दीसंतो वि न दीससि ?" मए भणियं-"दिट्ठीमोहण-पड-रयण-सत्ती एसा ।" एवं विविहालावेण अच्छिऊण किंपि कालं चलिया पियदंसणा स-भवणे । तओ करे घेतूण भणिया मलयवईए-"पियसहि ! तहा कायव्वं जहा पइदिणं तए सह एस ते भाया समागच्छइ ।" 'जमाइसइ सामिणी' त्ति भणिऊण गया मए समं पियदसणा । एवं पइदिणं गच्छंतेण मए कयाइ वीणाविणोएण, कयाइ पत्तच्छेज्जाणवाणेण, कयाइ चित्तकम्मविणोएण, कयाइ सुकविकयपहेलियापयासणेण कयाइ अक्खरचुयबिंदुचुय-पण्होत्तर-विणोपण रंजिया मलयबई । जंपियमिमीए-“महाभाग ! रूवं सुकुलुप्पत्ती, कलासु कुसलत्तणं विणीयत्तं । पढमालवणगव्वो तुमम्मि सव्वे गुणा एए ।।८१५।। पुहईए निक्कलंक रयणं नत्थि त्ति सुव्वइ पवाओ । दट्टण तुम एसो निरत्थओ संपयं जाओ ।।८१६।। तओ आगयभावं नाऊण मलयवई जंपियं मए-सुदरि ! देवाण त्रि दुल्लहमिणं लहिऊण सुयण एरिसं रूवं । तत्थ वि य जोवण-संपया य लायण्ण-सोहग्गा ॥८१७।। उत्तट्ठमयसिलिंबच्छि ! कीस मूढत्तणे विहेलेसि ? अप्पाणं पियसंगमसुहाण जण-पत्थणिज्जाण ।।८१८।। जोयं निरत्थयं होइ सुयण पियसंगमेण रहियाण । कतारुग्गइ[य]मालइकुसुमाण व भोगरहियाण ।।८१९।। एएण पुरिसवेसत्तणेण हा ! तह कयत्थियासि तुमं । सयणु ! कयत्था वि जहा अकयत्था तत्तओ जाया ।।८२०।। इय एवमाइ.महुरक्खरेहि[ तह] वि सा मए भणिया । जह उज्झिऊण कज्ज सब्भावं कहि उमाढत्ता ।।८२१।। सुहय सुदंसण ! साहेमि ते पुरिसवेसत्तणकारणं । एत्थेव नयरे कुंजलया नामाहं विलासिणी पुव्वभवे अहेसि । वुत्थो मह घरे कामपालो नाम कुलपुत्तओ। सो पुण जयच्छोहिओ सुहपसुत्तं [मं] गलमोडणेण मारिऊण गहिऊण आभरणं पलाणो । अहं पि कह कह वि सुह-सीयल-पवण-समासासिया जीविया संजायनिव्वेया । काऊण मासमेगं तावसीवयं मया एत्थ रायदुहिया जाया । अण्णया कुट्टिमतलगयाए रायमग्गेण वोलितो दिट्ठो कामपालो । कहिं मए एस दिटठो त्ति, चितयं तीए पवजाई सरिया-"अहो। परिसा परिसा जं विस्ससियजणम्मि वि पावर परिससंगमेणं ति. चितियपरिसवेसत्तणवयं मए गहियं ।" मए भणियं-"जइ [ए]क्कसि जलणो दहइ है सव्वहा परिच्चयइयव्वो । एवं जइ असुहकम्मोदएण किंपि कुकम्म [कोइ] करेइ किं तेण दोसेण सव्वे वि परिहरिज्जति । यतः वाजि-वारण-लोहानां काष्ठ-पाषाण-वाससां । नारी-पुरुष-तोयानां अंतरं महदन्तरम् ।।८२२।। तओ भणियं मलयवईए-- सच्छंदवियरणं वज्जिऊण जइ कहवि परवसो अप्पा । कीरइ ता तम्मि जणे जो तुह सरिसो हवइ सुयणो ।२३। एवं जाव परोप्परं संकहाए चिट्ठामि एत्यंतरे अत्थाणमंडव-मझाओ पेक्खंताण चेव मंति-सामंत-सुहडाणं जम्मंतरवेरिणा जलणमह-विज्जाहरेण अवहरिओ सुमंगलो नाम रायनंदणो।" अरे! लेह, लेह, हण, मारह, एवमाइवयणपरंपरागब्भो समुद्धाइओ रायसहाए कोलाहलो । संखुद्दा मलयवई । पुच्छिया मए-'किमेय'ति लद्धपरमत्थाए कहियं जहा वित्तं । 'धारा भवसु' त्ति उप्पइओहं गयणंगणे। मिलिओ विज्जाहरस्स । सो वि मोत्तूण सुमंगलं कुमारं मए सह जज्झिउमारखो। खणंतरेण जिणिऊण तं आणिओ सूमंगल-कूमारो। समप्पिओ नरिंदस्स । दरिसिओ सपरियणोंराया। निवेसिओहं अद्धासणे। साणंदमवलोइऊण पुच्छिओ राइणा “वच्छ ! आयार-चरिय-मुणिज्जत-महावंसेण वि ससहरेण वनयलं के कुलमलंकरियं वच्छेण ?" एत्थंतरे कंचणपुरागएण पढियं मागहेण 2010_04 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा सिरि- सोमवं सभूसण ससिसेहररायतणय । जय-पयड कुसलं चिय दिट्ठोसि तं अज्ज ।। ८२४ ।। एवं सुणिय भणियं राइणा १३६ सुकुलुग्गओ चिय जणो एरिस- कज्जाई कुणइ न हु अण्णो । न हि लिंबो अवफलं जणेइ दुद्वेण सित्तो वि ।। ८२५।। कस्सेह भवणं भूषण-भूसणेण भवया भूसिअं ?" भणियं मए - " श्यणाय वसामि ।" समाहओ इ रयणायरसेट्ठी । कयसम्माणो पुच्छिओ - "केत्तियाणि दिणाणि तुह घरे वसंत कुमारस्स ?" संबुद्धचित्तेण जंपियं सेट्टिणा - " महाशय ! किमणेण विणासिय रायकुले किंचि ?” राइणा भणियं - 'न किचि विणासि ।" कहिओ सव्वो वि बुत्तो। सेट्टिणा वितस्तागमण वइयरो । राइणा भणियं - " संपयं अम्ह चेव घरे अच्छउ कुमारो ।" सेट्टिणा भणियं"जं देवो आणवेइ ।” विसज्जिओ पूइऊण सेट्ठी रण्णा । अहं पि पत्यणा पुव्वं नियघरे धरिओ । अण्णम्मि दिने राणा भणिया मलयवई - " वच्छे ! विसुद्ध - रायवंस संभवो अणेगगुणावासो तुह भए -जीविय दायगी परम-रूव-रंजियासेस-नयरनारीजणो सुदंसणो नाम रायउतो कंचणपुराओ समागओ । जइ तुह चित्ते अभिरमइ तो की तुह बरो।" तीए भणियं "जं ताओ जाणइ ।" अण्णया वियणं काऊण समाहओ अहं । भणिओ - "वच्छ ! गुरुजणायत्ता भवंति कुर्लीण-पुरिसा । ताजमहं भणेमि तं तए कायव्वं ।" मए भणियं - " को एत्थ संसओ ।" राहणा भणियं - " जइ एवं तो अत्थि मह मलयवई नाम कण्णगा, जीवियाओवि अब्भहिया । तं तुमं परिणेहि ।" मए भणियंजं ताओ आणवेइ । तओ काशवियं सोहणलग्गे पाणिग्ग्रहणं नियधवलहरसमीवे समप्पिओ परमपासाओ राहणा । सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतस्स समं मलयवईए वोलीणो कोइ कालो । अण्णा ताय- पेसिया समागया चरिया । समप्पिओ चंदसेहरनामंकिओ मुद्दिओ लेहो । चलणेसु निवडऊण गहिओ मए, वाइओ य । अवहारिओ तयत्थो, साहिओ नरिंदस्स जहा - "सुगहिनामधेयस्स तायस्स सरीरकारणं । अओ पेसिया ममायणाय पच्चइयपुरिसा जं जुत्तं तं समाइसह ।" काऊण तक्खणे सामरिंग समं मलयवईए विसज्जिओ हं नरवणा । अणवरय-पयाणेहि व्हंतो पत्तो परिमिय-वासरेहिं कंचनपुरं । पणमिओ ताओ । सिणेहसारं करे घेत्तण निवेसिओ अद्धास । पुच्छिओ य-"वच्छ ! कुओ ते एसा सामग्गी । एगागी चेव निग्गओ तुमं ?" साहिओ समासण्णवत्तिणा चारुदत्ताभिहाणमंत्तिणा सम्वो वि वइयरो । हरिस-भरनिव्भर - हियए [ण] जंपियं राहणा- " कहं कुमारसंतियं कुलं जाई वा जाणिया तेण राइणा जेण निय-दुहिया दिण्णा ? " चारुदत्तेण भणियं- भाणुव्व विदेसया विनियपयावेण जे न नज्र्ज्जति । कुलकित्तणेण पयडीभवंति को ते पसंसेइ || ८२६ || भमिरेहिं महुरेहिं य इज्जइ अप्पणो य गंधेण । नव पाउसे कयंबो जइ वि निगूढो वण-निगु जे || ८२७।। कत्थ व न जलइ अग्गी कत्थ व चंदो न पायड़ो होइ । कत्थ वरलक्खणधरा न पायडा हुति सप्पुरिसा ।। ८२८ || घणो सलाह णिज्जो पत्त-पसंसो जयम्मि नणु कुमरो । निय-गुण- गहण क्खणिओ जेण कओ तत्थ सयलजणो । पाडिया चलणे मलयवई चारुदतेण - "पुत्ति ! नियपइसमाणगुणं तणयं लभसु"त्ति, दिण्णासीसा राइणा । उafaट्ठा समुचियासणे । समाहूया तक्खणा चेव सव्वे अमच्च सामंत इणो राइणा भणिया य- "पयापुण्णाणुभावेणं चेव समागओ सुदंसणकुमारो । गाढं मंच मे सरीरकारणं । जइ भणह तो रज्जे अभिसिचामि एयं । सव्वाणुमण कओ 'रज्जाभिओ । पणओ सह मंति-सामंतेहि ताओ। समागया दंसण-निमित्तं नायरया । वियरिया कंचनउरे वंगा जणवए य ममाणा । कइवयदिणेहि सुमरणसेसो संजाओ ताओ। अहं पि काऊण मय - किच्चाणि कालेण विगयसोगो रज्ज कज्जाणि चितिउमाढतो । गोविया सा पढम-परिणीया साविती माहण-दुहिया । संजाओ तोए सह विसेसेण सिणेह-संबंधो । समुपण्णा सावित्ति मलयवईणं दो दो पुत्ता। अण्णा मागयात् सयल सुय - सायर-पारया, संसार सागर समुत्तरण - जाणवत्त-तुल्ला, ओहिनाण- कलिया, सुसागराभिहाणा सूरिणो । समोसरिया मलयमंदरुज्जाणे । निग्गया वंदणवडियाए नायरया । अहं पिण्णत्तो उज्जाण 2010_04 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तत्थ य सुदंसणचरिए रुद्ददेवभवो १३७ पालेण जहा-“देव ! देव-मणुय-माणणिज्जा तुम्ह उज्जाणे समवसरिया सूरिणो ।” तं सुणिय-समुप्पण्ण-बहुमाणो रहमारुहिऊण चउरंग-बल-परियरिओ गओं सूरिसयासं। वंदिओ भावसारं। निसण्णो समुचियासणे। पारद्धा भगवया धम्मदेसणा। जहा .इह. हि जीवो सुहासुहनिमित्तमणुवत्तिएण सकम्मुणा निच्चमणुगओ, परियडमाणो महइसंसारचक्कमत्थयत्थो कुसल-कुलाल-करगहिओ व्व मिउपिंडो थासय-कोस-कलसाइणि अवत्थंतराणि पाउणइ । दिव्व-देवलोय-सुह-संगओ वि सुरो पुणो वि परियडतो नारओ हवइ, तिरिओ हवइ, तिरिओ वि माणुसत्तगं लहिऊण, गविओ भमइ। राया वि रंको रंको वि पहइपालतणं पाउणइ, दासो सामी, सामी वि दासत्तणं लहइ । सुहिओ दुही दुहिओ विखणेण सुत्थिओ संचरइ। सयलवेय-वियक्खणो छकम्मो वि मायंगो जायइ । मायंगो वि तं किंचि समायरइ जेण बंभणों भवई । एवमणवट्रिए संसारे सुविसुद्ध-धम्मोवज्जणं चेव संगयं । तं पुण कुप्पदयण-सवणसंजायसम्मोहस्स सधम्मामया रुइ-समद्धासिय-सरीरस्स अनिरुद्धिदियवग्गस्स हेयाहेय-वियार-वियल-मइणो, अइसंकिलिट्रकम्म-कवलिय-विवेय-रयणस्स पमाय-निहा-पम्हसियात त्तपरिणाणचक्खुणो जीवस्स दुक्करं । तम्हा अहम्माण सए परिहरिऊण इमे दोसे सम्मत्थिणा सधम्मे चेव पयट्टियव्वं । देव-गुरु-पाय-पूयणमणण्णचित्तेण होइ कायव्वं । आवस्सयाइयं पि हु सदणुढाणं विहेयव्वं । सोयवं जिण-वयणं, मिच्छत्त-नाण-तिमिर-सूरसमं दुहगिरि-दलणं सिवसुह-पसाहणं, हरिसिय-मणेहिं। पवणाहय-कुस-लग्गसलिल-बिंदूवम, निएऊण धण-धण्ण-रूव-जोव्वण-सिणिद्ध-सयणाइयं सव्वं सव्वाण वि संजोगाण मुह-महराण दंसियसुहाण पच्छा कडुय-विवागाण निगुणतं निएऊण कायव्वं तुम्हेहिं संसार-विरत्तमाणसेहिं सया एवं सदणुट्ठाणं सिवसुहसंपत्ति-संजणगं। सम्मत्तगुणविसुद्धा गहियगुणेसु निच्चला बुद्धी । अंगीकय-धम्मगुणाणुसारि गिहिकज्जकारित्तं ॥८२९॥ धम्म च्चिय धणबुद्धी समधम्मट्ठिएसु बंधु-पडिबंधो ।असदग्गह-वज्जणया थि [र]या संतोस-चारित्त।।८३०।। एमाइ धम्मकम्मज्जणम्मि पडिहयपमायपसरहिं । उज्जमियव्वं निच्चं नरेहि सविवेचित्तेहि ।।८३१।। एवं सहायमहुराहि जहुत्तरवित्थारियसुस्सरे सावेसाहि पयासिय-पउण-नेव्वाण-संसार-सरणीहि जिणमयाणुसारिणीहिं गिराहिं पयडि[ऊण जीवाइतत्तं, दंसिऊण बंधोदय-ठिइ-विभागं कम्माणं, वण्णिऊण सुर-मणुय-तिरिय-नारयभवेसु जहुत्तरमणुत्तरमकय-धम्माणं दुक्ख-संपत्ति, कहिऊण सयल-सुह-निबंधणाए. तित्थयर-धम्मबोहीए दुल्लहत्तणं, आरोविऊण निरइयारमदि-पारे वि संसार-सायरे अलद्धपूव्वं अविणस्सरं बीयमपवग्गसारस्स सम्मइंसण-नाणपरिणाम, परिसाए विरमिए विविहाइसय-रयण-रोहणे तम्मि मुणासरे, लद्धावसरेण जंपियं मए-"भयवं! दुग्गयमाहणधूया साविती, मलयसारराय-दुहिया मलयवई सुरूवा य परं किंचि समहिओ सावित्तीं पइ सिणेहो किमेत्थ कारणं?" सूरिणा भणियं-"सुण महाराय ! अस्थि इहेव वच्छा-जणवएसु वच्छा नाम नयरी । तीए आजम्म दरिदो रुद्ददेवो नाम माणो तुममहेसि, रुद्दसा नाम भारिया। विहल-ववसाओ उदरं पि किलेसेण भरेसि तुमं । अण्णया इओ तओ परियडतेण दिटठो चंदजसो नाम सिद्धउत्तो। भणिओ यसो तए-"महाणभाव! करुणासायर ! आजम्म दारिददड्ढदेहस्स बोलीणो मे एत्तिओ जम्मो। काऊण पसायं तहा करेह जहा पेच्छामि अदिद्वपुव्वं कमलच्छोए लच्छीए महं । नाऊण गणसंभवं दिण्णं तेण नाग-थंभणं वेयाल-थंभणं च मंत-दुर्ग । गहिऊण तं समागओ तुम सभवनं। ___ अण्णम्मि दिणे दक्खिणानिमित्तं गओ कुंभारघरे । दिट्ठा कुंभकारकुडीए संपिडिया बहवे कप्पडियतडिया । तत्थेगेण भणियं-"दिटठं केण वि किपि अच्छेश्यं?" एगेण भणियं-"दिठं मए कयंगलाए नयराए मगहसेणा नाम विलासिणी परमरूव-सोहग्गाइगणगणसमन्निया। परं जो तीए मह संवसइ सो लद्ध-निहो मरइ । बीयं पूण तत्थेव नयरीए 2010_04 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३८ मणोरमा-कहा चेलामहा नाम वावी। जो तीए पविसइ सो मओ चेव नीहरइ।" एयं सोऊण समागओ तुम सभवणं। भणिया बभणी-"पिए ! पओयणवसेण देसंतरं गमिस्सामि । तुम पि सोलरक्खण-परा अच्छेज्जसु ।” गओ तुम । पत्तो कयंगलाए। पुच्छिऊण गओ मगहसेणामंदिरं । वुत्थो य रयणीए। समागया मगहसेणाए निद्दा। चितियं तए-"एत्थ वुत्थो पुरिसो [मरइ तो] अप्पमत्तेण होयव्वं ।" खग्गं गहाय दीवच्छायाए ठिओ जाव नीहरिओ मगहसेणामुहाओ धूमो तयणु महा । सो य समागच्छंतो थंभिओ तए मंतसत्तीए । पडिहयसामत्थो त्ति गओ वाणमंतरो। सुत्तो तत्थेव तुमं । पभाया रयणी। भणिया दासी वाइयाए-"हला! गंतूण पुरिसमडयं नाणेहि।" समागया दासी। द→ण तुमं धरमाणं पडिगया। कहियं अक्काए जहा जीवइ सो पुरिसो। तुद्रा कुद्रणी। समागया तुह समीवे। उद्रविऊण मज्जाविओ पवरमज्जणविहीए। भोयाविओ विसिट्ठभोयणेण वत्थ-जुयलं दिण्णं । पणयपुव्वं मगहसेणाए भणियं च-“तुह पसाएण मज्झ दुहिया निहोसा जाया ता गिण्हसु एयं ।" ठिओ तत्थेव कइवयदिणाणि। अण्णम्मि दिणे घोसावियं राइणा-"जो एयाए वावीए पउमाणि आणिय समप्पेइ तस्स राया महापसायं करेइ।" नायं तए जहा वेयालदोसो। पविठ्ठो वावीए। एत्थंतरे विडिचिअ-वयण-कंदरो अट्टहासं मुयंतो समुद्धाइओ वेयालो। थभिओ तए मतेण । तेण भणियं-"महाभाग! दिळं ते सामत्थं ? ता मंचसू।" तुट्ठो भणइ, "किं ते पियं करेमि।" तए भणियं-"न किंचि तारिसं पओयणं ।" तेण भणियं-तहा वि देवदंसणं अमोहं हवइ त्ति तए सुत्तुट्टिएण उसीसदेसाओ पइदिणं पंच दीणार-सया घेतव्वा । उत्थंभिऊण पणाम-पुव्वं विसज्जिओ वेयालो । जाया सयलजण-सुह-पवेसनिग्गमा वावी। तुट्ठो राया। दिण्णो सासण-लिहिओ एगो गामो। आणाविया तत्थेव बंभणी । कया घर-सामिणी । गहिया सावगधमं । अण्णाणदोसण जल-सोय-बाहिरा एस त्ति साहुणो दुगुंछिऊण मया हिंडिया संसारं । सावसेस-दुगूछादोसा मरिऊण समुप्पण्णा । सावित्ती दुग्गह-माहण-दुहिया । तुमंपि कयाइ दळूण सिद्धजस-मुणिवरं, सोऊण तयंतिए समणधम्म, विणिउइऊण जिणभवणाइसु सत्तसु ठाणेसु नियदविणजायं, संजाय-संवेगो काऊण पव्वज्ज, मरिऊण समाराहणाए, सोहम्मे कप्पे सुरवरो समुप्पण्णो। तओ आउयक्खएण चुओ समाणो एत्थ सुदंसणो रायउत्तो। ता एयं तुह इमीए सह विसेस-सिणेह-कारणं । एवं सोऊण समुप्पण्णं मे जाई-सरणं । अवगया संसारवासणा। पणट्ठा विसयतण्हा । संजाओ चरणपरिणामो । दाऊण [घर]सारं कुमारस्स निक्खंतो सुयसायरसूरि-समीवे । अहिज्जिआ आगमा । निवेसिओ तेहिं नियपए । एयं मे [वेरग्ग] विसेसकारणं ।” नरसीह-राइणा भणियं-"भयवं ! सोहणं निव्वेय-कारणं । धण्णो तुम।" रंभावलीए भणियं-"अज्जउत्त! अम्हे वि धण्णाणि जेहिं एस सद्धम्मरहसारही वंदिओ। अहो ! सोहणो धम्मो अवियारं देव-गुरुतत्तं।" एवंविहपसंसाए बद्धं रंभावलीए वि जिणधम्मबोहिबीयं । वंदिया सूरिणो । गयाणि सट्ठाणं णेहसारं विसयसुहमणुहवंतस्स वोलीणो बहुकालो। अण्णया रंभावलीतणयस्स नरवीरकुमारस्स दाऊण रज्जं अहाउयक्खएण मरिऊण नरसीह-राया ति-पलिओवमाऊ सोहम्मकप्पे चंदावयंसए विमाणे जलणप्पहो नाम सुरवरो जाओ। रंभावली वि, “जम्मतरे वि मह एसो चेव भत्तारो भवउ” ति काऊण नियाणं तेणेव सह जलणे पविट्ठा। समुप्पण्णा पवणवेगा नाम तस्सेव अग्गमहिसी । इयवद्धमाणसूरिहिं विरइयाए मणोरमकहाए नरसीहीय-लंभो पढमावसरो परिसमत्तो।। 2010_04 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मनोरमा कहाए बौओ अवसरो नरसीहबीयलंभो पढमावसरम्मि वण्णिओ एत्थ । बीए समुद्दद्दत्तस्स वणिमो दंसणाभिगमं ॥ १ ॥ अस्थि इव जंबूद्दीवे भारहे वासे बहुधणजणसमाउलो कप्पपायवो व्व इच्छियत्थसंपत्तिकारणं सरस-तामरसविसर - विरायमाणसरसीसय-समाउलो, सहयार-वउल- चंपयासोय-नाय- पुण्णाय- तमाल-हिंताल-तिलय-विसर - विलसिर- वणसंडमंडिओ, सयलदेस- चूडामणी कासी नाम जणवओ । जओ जय न सो गामो जम्मि न पंच- सत्त-निवाणाणि, न तं निवाणं, जत्थ न पंचसत्त देवाययणाणि, न तं देवाययणं, जत्थं न पंचसत्त वक्खाण मंडलीओ, न सा वक्खाण मंडली, जत्थ न पंच सत्त - छत्त-सयाई, न सो छत्तो जस्स न पंचसत्त-सत्याइं अहिगयाइं । तम्मि य देसे सयलजण - सुहावासा जयमंडणा नाम नयरी । जीए पीण-पओहराओ वावीओ तरुण रमणीओ य, सदाणा करिणो कुडुंबिणो य, वहु-विण्णाणा पंडिय-जणा सिप्पिणो य, कयधम्मिय - जणा सूरपुरिसा य । तहा निरक्खरा नाराया न उण लोया । बहु-धवाओ अडवीओ न ऊण कुलंगणाओ । सखला चक्कियघरा न उण जणा, जडासंगमसमण्णिया पायवा न उण माणवा, वसणंतरगवेसिणीओ सूइओ न लोय-चित्तवित्तीओ, परघरगमणेणं वज्झंति सारीओ न नारीओ, दो-जीहा भुयंगा न लोया, विगय- सिणेहा परमसाहुणो न वणिणो, चंचलाओ घरोवरिकोडि-पडागाओ न पेमाणुबंध-वित्तीओ । किंच अंतो कमलाइण्णाई ईसरजणमंदिराई बाहिं च सरोवराई वरजवकलिया, अंतो तुरंगमा बाहिं च केयारा बहुतुंगसरलसालाउलाई, अंतो भवणाणि बाहिं च वणाणि सदावणरेहिरा, अंतो नयरमग्गा बाहिं पोक्खरणितडा नाणारामाओ, अंतो भवणपंतिओ बाहि च कीलाभूमीओ, सकज्जलग्गा दीवयसिहा न मुणिजणचित्तवित्तीय । तीए नयरीए साहु व्व असिणेह - परायणमाणसो, मरुभूमि व्व बहुसंगरप्पहाणो जयपालो नाम राया । सयलनेगमपहाणो धणओ व्व बहुधणो सागरदत्ताभिहाणो सेट्ठी परिवसइ । तस्स य पायय भासा व पेसलालावा बहुहत्था य महाकविकव्वपद्धइ व्व सलक्खणाणेगालंकारा य, साहु-दिक्ख व्व निम्मल चरणालंकियासत्ताहिया य, ससंकवयणा वि निस्संदिद्ध-भाणिरी, पओहरक्कंता वि विपओहरा, सुपाया वि विगयापाया, असोगसिरी नाम भारिया । बहुपुण्ण-पावणिज्जं विसयसुहमणुहवंताण वोलीणो कालो, न पुण पेच्छंति पुत्तमुहालोयजणिय - सुहसंपयं । अण्णया इच्छियं असोगसिरीए समुहस्स ओवाइयं - जइ मह तुहाणुभावेण पुत्तो भविस्सह, तओ अट्ठ-दिणाणि तुमं पूइऊण तुह पुरओ चेव समुद्ददत्तो त्ति नामं करिस्सामि । एवं कयसंकप्पा सुत्ता । रयणीए पेच्छइ सुमिणम्मि महल्ल - कल्लोलमालियं नियवयणम्मि सारंगं पविसमाणं । बुद्धो तक्खणा चेव गंतूण साहिओ दइयस्स । तेण भणियं“पिए ! भविस्सइ ते सायरो व्व गंभीरो कुल-नंदणो । इओ य सो सोहम्मकप्पवासी- देवो नरसीह - राइ-जीवो चइऊण तओ देवलोगाओ आउयक्खए तीए चेव रयणीए समुप्पण्णो असोगसिरी कुच्छिसि पुत्तत्ताए । तओ सा परितोसमावण्णा सुहंसुहेण गन्भमुष्वह । सागरदत्त सेट्ठिणा वि दरिसिया दूसल - दुम्मुहाभिहाणा नियदासी सुया राउले । दाऊण पउर- पाहुडं विण्णत्तो राया - " इमे मह पुत्तट्ठाणे ।" पडिवण्णं राइणा । समागओ सघरं । सेट्ठीणा भणिया- दूसल-दुम्मुहा " जइ कह वि असोगसिरीए पुत्तो हवेज्जा तो महं विक्खवणे वि घरसार-ति- भागो तुम्भेहि दायव्वो । पडिवण्णमिमेहि, चलिओ सेट्ठी पवहणेण । भणिओ असोगसिरीए - "अज्जउत्त ! दुवालसमा एसा जत्ता समुहलंघणस्स सविग्घा [हवई] एवं सुणिज्जइ । अओ न किंपि कज्जं समुद्दतरणेण ।” सेट्टिणा भणियं "पिये ! अलमणिट्ठचिताए । सव्यं सोहणं भविस्सइ । किंच जस्स बारसमा जत्ता सिज्झइ सो जत्तासिद्धो हवइ । तस्स नामं पि गिहिऊण जो सायरं लंघइ सो सुहेणं कयलाभो समागच्छइ । जइ इमं पओयणं अम्ह सिज्झइ ता किण्ण पज्जंतं होइ" त्ति भणिऊण गओ सेट्ठी । 2010_04 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४० मणोरमा-कहाँ समारूढो जाणवत्तो। उक्खित्ता नंगरा। पूरिओ सियवडो। गंतुं पयत्तं जाणवत्तं । कइवयदिणेहिं गच्छंताण समुद्दमज्झे संजायं मेह-दुद्दिणं । मत्तो समुद्दो। वियंभिओ पडिकूलो पवणो । सुमरणसेसो संजाओ सियवडो । अवसीभूयं जाणवत्तं चिरं भमिऊण तत्थेव महत्तावत्ते विणट्ठ । पणट्ठो सपरियणो सायरदत्त-सेट्ठी । इओ य पसूया असोगसिरी । जाओ दारओ । कयं वद्धावणयं । अवयरिऊण एगम्मि पत्ते जंपियं समुद्दाहिवेण-मए एस दिण्णो । अओ नत्थि ममाओ इमस्स मरणं, वोत्तूण कयपूओ सट्ठाणं गओ । पइट्ठावियं मासावसाणे समुद्दपूयापुरस्सरं समुद्ददत्तो त्ति नामं। वच्चंति दिणाणि ।। अण्णया समागया सेट्ठी-मरण-पउत्ती। चिरं सोइऊण कइवयदिणावसाणे असोगा जाया असोगसिरी । वडिढउं पयत्तो समुद्ददत्तो। दूसल-दुम्मुहा वि न कुणंति गोरखं, न दंसिति राउले, न पयडंति घरसिरि, मग्गिया विति-भागं घरसारस्स 'नत्थि' त्ति पयंपंति । एवं तेहिं परिभूयस्स वच्चइ कालो समुद्ददत्तस्स ।। इओ य सा रंभावली चइऊण ताओ देवलोगाओ इमाए चेव जयमंडणाए नयरीए नरदत्तसेट्ठिणो नरकताए भारियाए कुच्छिसि दारियत्ताए समुप्पण्णा। उचियसमएण पट्टावियं नामं तारावली। वल्लहा जणणि-जणयाणं । गहिया इत्थीजण-जोगं कला-कलावं । अण्णया सहियणसहिया विचित्त-कीलाहिं कीलमाणी गया एगं सरोवरं । दिट्ठो तत्थ जलमज्जणं काउमत्तिण्णो समुदत्तो। तारावलीए निरूविओ सुइरं अणिमिसाए दिट्ठीए। वढिया पुवभवाणुराय-सलिले सिणेह-कंदली। समुद्ददत्तो तं पइ संजाय-सिणेहो वलियकंधरं पुणो पुणो तम्मुहमवलोइंतो गओ सट्टाणं । गए वि समुददत्ते तयभिमुहं निरूवयंती चित्तलिहिय व्व टिया तारावली । भणिया चित्तन्नुयाभिहाणाए दासचेडीए--"सामिणि ! संवरेहि उभयंसुविसंठुलं विलुलिति सकेस-कबरि । सट्ठाणमाणेसु ठाण-भट्ठमुत्तरिज्जयं । संठवेसु ईसिल्हसियं कडिल्लयं । मुंचसु किलीवत्तणं । अंगीकरेसु धीरत्तणं। गम्मउ संपयं सभवणं पच्छा वि जं लहियब्वं तमवस्सं पाविस्सइ सामिणी।" एयमायपिणऊण लज्जोणयमुही सघर गया तारावली। निवारिया तीए चित्तन्नुया-"हला ! न तए एस वइयरो जणणि-जणयाण परओ पयासियव्वो।" पडिवण्णमिमीए । अण्णया समागओ सिरिउर-नयराओ नरसुंदरो नाम सेट्ठी। पविट्ठो नरदत्तसेट्ठि-मंदिरे । मग्गिया तेण नियसुयसारस्स निमित्तं तारावली। पडिवण्णा नरदत्तण । एत्थंतरे भणिया चित्तण्णुया तारावलीए-"हला ! गंतण साहेसु अंबाए न मम विवाहेण पओयणं ।” “जं सामिणी समाइसई" भणिऊण गया चित्तण्णया। कहिओ तारावलीसंदेसओ। तीए वि गंतूण भिण्णरहस्सो कओ सेट्ठी न दिन्ना सेट्रिणा । पायपडण-समागया भणिया सेट्रिणा तारावली-“वच्छे ! कि निमित्तं तए विवाहविग्घो कओ । सा वि अदिण्ण-पडिवयणा लज्जोणयमहा स-दुक्खं रोविउं पबत्ता। विसज्जिया सेट्रिणा । गया सट्टाणं । दुक्खकारणमविदमाणा समाउला जणणि-जणया। पुच्छिया चित्तन्न्या जणणीए-"हला! तुम छाय व्व सया सन्निहिया, वच्छाए । जाणेसि किपि दुक्खकारणं ?" तीए भणियं-"आम", सेट्टिणीए भणियं-"केरिसं?" तीए भणियं-“सागरदत्तसेट्ठिसुय-समुद्ददत्तदंसणं ।” तं सुणिय समुप्पण्णकोवानलाए भणिओ सेट्ठी सेट्ठिणीए-“सच्छंदा ते सुया विभिण्णमज्जाया ।" कहिओ सब्बो वि वइयरो। कूविओ सेटठी । सहाविआ तत्थेव तारावली । निब्भच्छिया खरफरुसवयहि । कयमरण-ववसाया लहिऊण अंतरं निग्गया रयणीए । समद्ददत्तो वि तविरह-दुक्खिओ कत्थवि रइमलहतो एगागी चेव रयणीए चलिओ तं पइ सरोवरं जत्थ सा दिवा अंतरा बड-पायव-हेदुओ । निरूविया सदुक्खं रुयमाणी तारावली। पुच्छिया उवसप्पिऊण "सुंदरि ! का तुमं? कि निमित्तं वा सदुक्खं स्यसि ? कहेसु जइ कहणीयं ।" तारावलीए भणियं-"नरदत्तसेट्टिदुहिया तारावली नाम कण्णगा। रोझ्यव्वे पुण इमं कारणं । अण्णत्थ बद्धाणुराया अन्नत्थ जणणि-जणएहि दिज्जामि । तुम पि साहेसु नियवइयरं को तुमं? कि निमित्तं वा एगागी रयणीए इहागओ?" साहिओ सव्वो सवित्थरो नियवइयरो । भणियं च णाए अणकलो विही जेण तए सह दंसणं संपाडि वि भविस्सइ संपयं मणनिव्वुई । जाव विविहालावेण खणमेत्तं चिट्ठति ताव गया पयाणुसारेण नरदत्तसेट्ठी-गवेसगा। सोऊण पय-संचारं दूरीकओ समुद्ददत्तो । नीया तेहि तारावली । समप्पिया सेट्ठिणो। संतूसिया तेण कोमल-बयणेण । भगिया य-“वच्छे ! न तए विसाओ कायव्वो। जं ते अभिरुइयं तमहं करेस्सामि चिट्रसु तुमं समाहाणेण।" एयं सोऊण महरिसा जाया तारावली । 2010_04 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत-लंभो णाम बीयो अवसरो तत्थ य संमुद्दत्तकहा १४१ बीयम्मि दिणे भणिया नरदत्तेण रहसि घरिणी-"पिए । जइ समुदत्तस्स न देह तो अवस्सं पाणवायं करेइ वच्छा । भणसु जमेत्थ कायव्वं ।” तीए भणियं-“तस्सेव दिज्जउ ।” तओ अण्णम्मि दिणे सद्दाविया असोगसिरी सेट्ठिणा, भणिया य उवयारपुरस्सरं-"अह ते तणयस्स नियदुहियरं पयच्छामि ।" बाहाविल-लोयणाए जंपियं असोगसिरीए-"महाभाग ! बोलीणो संपयमम्हारिसजणेण सह संबंधकारणकालो। राहुगहियससहरस्सेव विसमा दसा संपयं बट्टइ समुद्ददत्तस्स।" सेट्ठिणा भणियं-"सव्वं सोहणं भविस्सइ न तए विसाओ कायव्वो।" तीए भणियं-जंभे रोयइ।" तओ काऊण विवाह-सामग्गि पसत्थ-वासरे महया विच्छड्डेण दिण्णा तारावली समुद्ददत्तस्स । वित्तं पाणिग्गहणं । रावलीए नरदत्त-सेट्ठिणा सुवण्णकोडी, दस-साहस्सियं गोउलं, दोणि हारा, दो अद्धहारा, पंच रयणावलीओ, पंच कणगावलीओ पंच एगावलीओ, एवं पंच कडय-केऊर-कुंडल-झुंबणय-कंकण-मणिमेहला-मणिनेऊर-जुयलाणि । दस महियाओ । बत्तीस वरवत्थ-कोडीओ, बत्तीसं दासीओ। अण्णं पि पउरं सयणाइयं । वित्ते विवाह-महसवे । गओ समुद्ददत्तो नियमंदिरं विवण्णवयणा जाया दूसल-दुम्मुहा । सद्दावेऊण समुद्ददत्तेण संभूसिया भणिया य-"न भे भाइव्वं । जं ताण मह पडिवण्णं तं देह ।" दिण्णो घरसारतइयभागो । वच्चंति वासरा । ववहरइ सव्वत्थ निस्संको । सासंका दुसल-दुम्महा-“मा कयाइ अम्हे एसो निद्धाडेज्जा।" अण्णम्मि मंतियं दोहि वि-"जइ कह वि एसो बावाइज्जइ तो सोहणं होइ।" तओ वरविणयेण समाराहिऊण भणिओ तेहि समुहदत्तो-"सेट्रितणय! तुह जणओ अत्थावज्जणा निमित्तं पइ वरिस समुद्दमवगाहयंतो समुद्दसिरी एसा सव्वा वि तुह घरे वियरइ । जइ रोयइ तो कीरउ सामग्गी । लंधिज्जउ भयवं जलनिही। समणवत्तिज्जउ जय-पयं । कीरउ नियभुयदंड-समज्जिएण दविणेण विहलजण-समुद्धरणं । वित्थरिज्जउ सरयससहरसन्निहा कित्ती। जओवनायफलं विहवो,विहवफलं विहलजण-समुद्धरणं । विहलुद्धरणे वि जसो जसेण ता किण्ण पज्जत्तं ।।२।। समुदत्तण भणियं-"एवं कीरइ ।” भणिया जाणवत्तिआ-"पउणीकरेह जाणवत्तं । सिंहल-दीवं पइ जामो।" "जमाइसइ सामी !" भणिऊण गया धीवरा । समुद्ददत्तेण वि गहियं तप्पाओग्गं भूरिभंडं । निरूविया सहाया। कया संजत्तिएहि सह ववत्था । ठावियं सोहण-दिणे जले जाणवत्तं । समारोवियं भंडं। अट्ठाहिया महिमा पुरस्सरं कयं समुद्ददत्तेण समुद्दाहिवसमाराहणा निमित्तं अट्ठमं । तओ पणमिऊण जणणीए पय-पंकयं, कयविविह-मंगलोवयारो संभासियासेसपरियणो, समं दूसल-दुम्मुहेहिं पत्तो समुद्दनीरं समुद्ददत्तो । पूइओ वरपुप्फाईहि पुणो वि जलनिही। दिटु च सलिलमज्झट्टियं जाणवत्तं । तं च केरिसं-"तावसवयं व बक्कलपहाणं, निस्संग-मुणिजण-मणं व लोलाभिसंधिरहियं, सज्जणजण-चित्तं व परछिद्द-विप्पमुक्क, नरवरसहा इव बहु भड-संकुलं, जिणसासणं पिव अप्पमत्त-समलंकियं, महासमरंगणंपि व सव्वल-सेल्ल-सत्ति-सिलामुह-धम्म-सय-संकुलं, दुद्ध-रुहिर-खेरिणी व जलोवरि तरंतं, तंतुवायसाला इव बहुकोलिय-संगयं, महाविदेहं [व] दीसंतपउर-सियवडं, मत्त-मायंगो व्व लंबंत-वरत्त-संकुलं, सत्तिकुमारसुद्दग-सेण्णं पिव उभयवावण्णयं । अवि य-- उद्धं सिय-द्धय-खं भट्ठिअ-निज्जामय-पुरिस-संगयं विउलं । पवणपहल्लिर-धय वड-धुव्वं तं छत्तयसणाहं ।।३।। रत्तमाल-सिय-नियंसण-नियंसिओ सेयकुसुम-कय-सोहो। कप्पूर-पूर-परिगय-सिरिखंड-विलित्त-सव्वंगो ।।४।। देव-गुरूण पणाम काऊण नमेवि जणणि-पय-कमलं । दूसलदुम्मूहसहिओ आरूढो जाणवत्तं सो ॥५।। कसिओ सियवडो । पयणाविया कण्णधारा । निउत्ता जलनिग्गालया। समुक्खित्ता नंगरा । विहिओवओगा जाया आडत्तिया । तओ गिज्जतेसु मंगलेसु आपुरिज्जतेसु संखेसु, वज्जतेसु तूरेसु, पढंतेसु माहणेसु, जयजयारावभरियभुवणंतरेसु मागहेसु, दिज्जतेसुदीणाणाहमहादाणेसु, नच्चंतेसु विलासिणी-सत्थेसु, पणमिऊण जणणी, सटाणं निविढे समं तारावलीए समुद्ददत्ते, दक्खिणायरपाससंठिएसु दूसल-दुम्महेसु, अणुफूलपवणपणोल्लियं गंतुं य पयर्से जाणवत्तं । कह-“कहिं वि मच्छ-पुच्छच्छडाभिधायसमुच्छलिय-सिसिर सीअर-विज्झविज्जत-हुयासणं, कहिं वि जल-करि-घाय-दलिज्जंत-सार-सिप्पि-समुच्छलंतनित्त ___ 2010_04 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४२ मणोरमा-कहा कूवियप्पपंक-कलसिया लामल-मुत्ताहल-पुरिज्जंत-मत्तयं कहिं विदुज्जय-जल-दोजीहगसिज्जत-मच्छपुच्छच्छडाभिघाय-घुम्मत-सज्झयं, कहिं वि गुरुगाह-गोहा-गसिज्जंत-आवेल्लयं, कहिं वि जलमज्जणावइण्ण-सरदोघट्ट-संघट्ट-तुटुंत-विसट्टकंदोट्ट-नियर-मयरंदन हसंग-संगलिय-महुरमहुयराराव-रंजिय-जणं, कहिं वि तीरट्ठि-एगट्ठ-निविट्ठ-दिट्ठि-धट्ठ-वड्ढरिट्ठनिट्ठ-विज्जंतदीसंततड-पडियमच्छयं कहिं वि चंडतुडभारुंडखंडिज्जमाण-तुंडयं, कहिं वि मच्चलावडियमहामच्छजाणिज्जमाण भूधरासंकं । एवं कमेण बहिऊण, पत्तं सिंघलदीवे जाणवत्तं । सहरिसं जंपियं संजत्तिएणं “भो! नंगारेह बोहित्थं । संचरेह सिडं। करेह पूयं भयवओ रयणायरस्स।" तहेव काऊण सव्वं गहियपउरपाहुडो गओ नरवइदंसणत्थं समुद्ददत्तो । दिट्रो राया । समप्पियं पाहुडं । सम्माणिओ रण्णा तंबोलाइणा। कओ अद्धकरो। समागओ पुणो वि बोहित्थं । उत्तारियं भंडं । पारद्धो ववहरिउ। जाओ अट्ठ गुणो लाभो। वोलीणो तत्थेव वासारतो। कया नियदेस-गमण-सामग्गी। पसत्थवासरे मुक्कं पवहणं । अणुकल-पवण-पणोल्लिय गंतुं पयर्से । - अण्णम्मि दिणे चलियचित्तेहि चितियं दूसल-दुम्मुहेहि--"सोहणं हवइ जइ एसो कह वि वावाइज्जइ ।” एवं क-कलसिय-माणसाणं गच्छंति ताण दिणाणि । अण्णया भणिओ समुहदत्तो तेहि--"सामि ! परिक्खीण-पायं पुव्वगहिय-पाणियं । पुव्वं पि सेट्रिणा सह समागएहिं अम्हेहिं एयम्मि पच्चासण्ण-दीवे सच्छ-सरस-सलिल-भरिया कविया [ओ] धरिऊण जाणवत्तं गहियं इमाओ सलिलं । संपयं पि जइ भे रोयइ तो गंतूण निरूविज्जउ सलिलं, जेण सूहेणेव गम्मइ।" पडिवण्णं समुद्ददत्तेण । गओ निरूवणत्थं समं दूसल-दुम्मुहेहिं । कोऊहलवसेण कूवियं निरूविअंतो अंतरं लहिण पक्खित्तो तेहिं समुद्ददत्तो। दिट्ठो जाणवत्तोवरि संठियाए तारावलीए । ठिया आयार-संवरं काऊण। समुद्ददत्तेण वि निगूहिऊण ताण चेट्ठियं जंपियं--"भो दूसल-दुम्महा ! कुवियादसण-समुप्पण्ण-भूरिभमलीए निवडिओऽहमेत्थ । रयणरासि भरिया य एसा कुविया दीसइ । पेसह मंचियं जेण रयणाणि गिण्हामो ।" तेहिं वि तहेव कयं । गहियाणि बहुणि रयणाणि । समागया तत्थ बहवे पवण-पुरिसा तारावली य । निग्गओ, समुदत्तो। उज्झियमसारं । भरियं रयणाण संगहो । मक्कं पूणो वि जाणवतं । भरिरयणलाभ-दसण-संजणिय-लोहाइरेगेहिं पूणो वि चितियं तेहि"संपयं पि मारेमो केण वि उवाएण समुद्ददत्तं जेण एसो लच्छी अम्हाणं हवइ ।" एवंविहचिंतासमाउलाण समागया ताण सव्वरी । सरीर-चिंता निमित्तं उट्ठिओ सेट्ठि-सुओ। लहिऊण जणछिदं पक्खित्तो रयणायरे दूसलेण । अणुकूल-पवणपेल्लियं वेगेण गंतुं पयर्ट्स जाणवत्तं । गयं खणंतरेण जोयण-तिगं । तओ नियडि-बहुलयाए “न दीसइ समुदत्तो” त्ति भणंतेहिं पूक्कारियं दूसल-दुम्मुहेहिं । धरियं पवहणं । गवेसिउं पवत्ता दिसोदिसि सब्बे धीवरा पुरिसा। न लद्धा कत्थवि पउत्ती। भणियं दूसलेण--"विसमो समुद्दो। मा सव्वेसि विणासो हवउ । कालण्णुणा होयध्वं पुरिसेण उ। गच्छउ पवहणं । पुणो तप्पउत्ति लभिस्सामो।” सव्वं समएण समागयं जाणवत्तं । जाया घरसामिया दूसल-दुम्महा। तारावली[ए] वि साहियं असोगसिरी जहा--"पावकम्मकारिणो दूसल-दुम्मुहा । पढम ताव इमाहिं कवियाए पक्खित्तो अज्जउत्तो। पच्छा समद्दे पक्खिविऊण कयालियकोलाहला इहागया । ता न य अम्हे इमाण मज्झे वासो संगओ । एहि मह जणय-मंदिरं वच्चम्ह।” गयाओ दो वि ससोगाओ । दटू ण पुच्छियं नरदत्तसेट्ठिणा--"वच्छे ! तारावलि ! किं न दीसइ ते पिययमो?" तओ मण्णुभरभरियमाणसाओ रोइउं पयत्ताओ असोगसिरि-तारावलीओ । समुप्पण्णाणिसंकेण पुणो वि जंपियं सेट्ठिणा--"वच्छे ! तारावलि ! कहेसु कि निमित्तं सदुक्खं रोविज्जइ ?" साहिओ तीए सव्वोवि जणयस्स वइयरो। कुविओ सेट्ठी दूसल-दुम्मुहाण । समासासिया असोगसिरी । गहिऊण पाहुडं गओ नरवइ-समीवं । कहिओ सव्वो वि वुत्तत्तो नराहिवस्स । सद्दाविया ते दो वि राइणा। पुच्छिया समुद्ददत्तस्स वुत्ततं । तेहिं भणियं-"समुद्दमज्झे निवडिओ एत्तियं चेव वियाणामो, न उण अण्णं ।" राइणा भणियं--"समुह-निवडणे तस्स भवंतो निबंधणं एवं जणो मंतेइ ।” तेहिं भणियं-“दुज्जणो जणो अलियवाई । जइ पुण एयं कोइ सच्चवेइ तो देवपायाण पुरओ पणेण ववहरामो।" एवं सोऊण सकोवं जंपियं सेट्ठिणाएक्कं करेह पावं बीयं अवलेवह कत्थ भे सुद्धी। अहवा लोयपवाहो सच्चविओ एस तुम्हेहिं ।।६।। जेणं चिय उब्भविया जस्स पसाएण निग्गयपयावा । सबरा दहति विझं खलाण मग्गो च्चिय अउव्वो।।७।। _ 2010_04 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत- लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य समुद्ददत्तसेट्ठीकहा राणा भणियं - "जइ एवं तो रक्खगपुरिसवेढिया बच्चह सघरं । मुद्दियाणि मूलमंदिराणि । एवं नरदत्तसेट्टिणा सद्धि विसंवयंताण वच्चति वासरा । सो वि समुद्ददत्तो जलनिहि- निवडणाणंतरमेव पउमासणनिसण्णो रायहंसो व्व नरनाहलहरीहि हिरंतो दिट्ठो वेलाविलासविज्जाहरेण । उप्पाडिऊण नीओ रयणायरमज्झ संठिए सुवेलगिरिवरे । पवेसिओ कणय - रयण - विणिम्मविय रणथंभ-सय-सोहिए सत्तभूमिए पासाए । निवेसिओ मणिमय-पवर-पल्लंके । भणिओ य पणय- पुब्वं समुद्ददत्तो - " महाभाग ! वेलाविलासो नाम विज्जाहरो हं । एसा पाणप्पिया रइसुंदरी मह धूया । पुच्छिओ य मए विमलप्पहो नाम केवली -- "भयवं रइसुंदरीए को भत्ता भविस्सइ ? कहं वा अम्हेहि नायव्वो ?" भयवया भणियं -- " जो जलनिहिपडिओ वि अनिमज्जमाणो पउमासणोवविट्ठो रायहंसो व्व तरंगेहि हीरिज्जतो पिच्छिहसि सो ते धूयाए वरो होही ।" पण मिऊण केवल समागओ हं सुवेलपव्वए । करेमि पइदिणं समुह - निरूवणं । अज्ज पुण जहाइट्ठो दिट्ठो तुमं, आणिओ य एत्थ । पुरेसु मह मणोरहा । करेसु पाणिग्गहणं रइसुंदरीए ।" समुद्ददत्तेण भणियं - "तुमं चेव वियाणासि ।" दिण्णा पसत्थ वासरे रइसुंदरी समुहृदत्तस्स । वित्तं पाणिग्गहणं । तीए सह सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतस्स वच्चंति वासरा । १४३ अम्मि दिणे उव्वेयमुव्वहंतो दिट्ठो समुद्ददत्तो रइसुंदरीए पुच्छिओ- "पिययम ! किं कारणं उव्विग्गो विय तुम लक्खीयसि ? कहेसु जहट्ठियं जेण तप्पडियारं चितेमि । " समुद्ददत्तेण भणियं - "अत्थि तुह जेट्ठा भइणी तारावली नाम । तीए गुणविसरं सरंतस्स संजाया मह मणागमनिव्वई ।" तीए भणियं -- " थेवमिणं न संतप्पियव्वं अज्जउत्ते ! " एवं भणिऊण गया जणय-समीवे । कहिओ सब्वो वि वइयरो । तेण भणियं - " जइ ते रोयइ ता तए सहेव विमाणमारोविऊण तत्थेव पराणेमि समुद्ददत्तं ।" पडिवण्णं इमिए । सद्दाविओ समुद्ददत्तो विज्जाहरेण भणिओ य - “ बच्छ ! गच्छ समं रइसुंदरीए नियद्वाणं ।” निम्मवियं वरविमाणं विज्जाहरेण । भरियं सुवण्ण रयणाण । समारोविओ समं रइसुंदरीए । तमि समुद्ददत्तो निण्णो मज्झभाए सयमेव रइसुंदरी पियाए । गंतुं पयट्टं गयणमग्गेण तं विमाणं । खणद्वेण पत्तं समुद्ददत्तमंदिरं । विज्जाहरपरिवारिओ समं रइसुंदरीए उत्तिष्णो विमाणाओ समुद्ददत्तो । तं दट्ठूण भयभीया पलाणा दुसला - दुम्मा | अहिट्ठियं नियघरं सेट्ठिनंदणेण । सद्दाविया असोगसिरी । समागया । साहिऊण पुव्वसमागमं नरदत्तसेट्टिणा समं तारावलीए पणमिया सविणयं समुद्ददत्तेण । हरिसवसुल्लसिय-वयण - कमलाए चुंबिओ मुद्धाणदेसे निवेसिओ निययअद्धासणे । तओ ठिया पुरओ रइसुंदरी नाम तुह वहुया एसा पायवडणं करेइ । "वच्छे ! अविहवा भवसु" भणrite अहिदिया तीए । निवडिया चलणेसु तारावलीए रइसुंदरी । साहिऊण सव्वं वइयरं असोगसिरीए भरिऊण भवणं सुवण्णरयणाणं संभूसिऊण समुद्ददत्तं भणिओ - "वच्छे! कायव्वा गुरुजण सुस्सूसा । पियसहिओ इव दट्ठव्वाओ सवत्तीओ। दक्खिणपराए भवियव्वं । नियपरियणा अवराहपए कहि पि पर निन्भच्छियाए वि रुसिऊण न एगागिणीए चैव पियहरमणुसरियव्वं । पइपसायं पाविऊण न गव्यो कायव्वो । 1 एवं कुणमाणीओ चेव घरिणीपयं पावेंति कुलबालियाओ । विवरीओ पुण नियकुलपीडा कारिणीओ ॥ ८ ॥ किंच- ts जियते सुइ सुतम्मि परियणे सव्वे । पढमं चिय पडिबुज्झइ घरस्स लच्छी न सा घरिणी ॥। ९ ॥ कि बहुणा अथिरे जीए विहवे असासए पुत्ति ! केत्तियं भणिमो । धवल कुले कलंक न होइ जह तह करेज्जासि || १० || " एवं सिक्खा गाहिऊण रइसुदर रयणीए चेव गओ सट्ठाणं वेलाविलास - विज्जाहरो । पहाय समये गहिऊण पहा - पाहुडं गओ समुद्ददत्तो नरवइ समीवं । दिट्ठो राया । समप्पियं पाहुडं । नमिऊण रायाणं निसण्णो दंसियासणे । सम्माणिऊण तंबोलाइणा पुच्छिओ कुसलोदंतं नारदेण । समुद्ददत्तेण भणिय - " सव्वत्थ कुसलं देवपायाणुभावेण ।" एयम्मि अवसरे समागओ नरदत्त सेट्ठी । पणमिऊणं रायाणं निसण्णो उचियासणे । पुच्छिओ रण्णा समुद्ददत्तो- "केण तुमं समुद्दे पक्खित्तो ! " 2010_04 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४४ मणोरमा-कहा तेण भणियं-"नियकम्मणा।" पुहइवइणा जंपियं दूसल-दुम्मुहेहिं पक्खित्तो एवं नरदत्तसेट्ठी पयंपइ। सेट्ठीसुएण भणियं"न मए कि पि वन व्वं ।" सेट्ठिणा भणियं--"महाराय ! सहइ न कडुयं जंपइ लेइ न दोसे गुणो पयासेइ । रुसंताण न रुसइ दक्खिण्ण-महोयही एसो ॥११॥ __ अओ ते चेव पुच्छउ महाराओ।" पेसिया पुरिसा नरिदेणं । गवेसिया तेहिं घरे, न उण दिट्ठा। साहियं तेहि समागंतूण नरवइस्स--"न दीसंति ते नियमंदिरे।" समुप्पण्णासंकेण समाणत्तो दंडवासिओ नरवडणा--"तहा करेसु जहा लहुं लहेऊण आणह मह पुरओ दूसल-दुम्मुहे ।" 'जमाणवेइ सामी' भणिऊण पारद्धो नयरमझे गवेसिउं तलवरो। न दिट्ठा कत्थवि। तओ बाहिं गवेसयंतेण दिट्टा उज्जाण-कंधारिकुडंगमज्झे निलीणा। नीया रायमंदिरं । दंसिया राइणो, भणिया य नरदत्तसेट्ठिणा-"अरे एसो समुदत्तो । छिज्जउ संपयं विसंवाओ।" एयं सुणिय अहोमुहट्ठिया दूसलदुम्मुहा । राइणा भणियं--"जइ न सच्चवेह नियवयणं ता नत्थि भे जीवियं ।" समुद्ददत्तेण भणियं--“देह अभयमिमाण जेण सव्वं साहेमि।" पडिवणं राइणा । कहिओ सन्वो वि जहट्टिओ समुद्ददत्तेण वइयरो। रुट्ठो राया। निद्धाडिया नियदेसाओ दूसल-दुम्मुहा। समुद्ददत्तो वि तारावली-रइसुंदरीहिं सद्धि सिणेहसारं विसय-सुहमणुहवंतो कालं गमेइ। वल्लहा विसेसेण तारावली। कमेणप्पन्नं पुत्त-पंचगं तारावलीए, तणय-तिगं च रइसंदरीए । पत्तो परमपसिद्धि । समुद्ददत्तो कओ सयलनेगमपढमासणिओ राइणा, सम्मओ सयलपणइवग्गस्स, बहुमओ नियबंधन सयलजणमणाणि आणिदितो कालं गमेइ । अण्णया गामाणुग्गामं विहरता समागया तत्थ पियंकराभिहाणा सूरिणो। समवसरिया तिलयनंदणकाणणे । समागया वंदणानिमित्तं नयरलोया। समहदत्तो वि समं तारावलीए संपत्तो सूरिसमीवे । वंदिऊण निसण्णो उचियासणे। पारद्धा भगवया संसार-निव्वेयजणणी धम्मदेसणा । एत्यंतरे अवसरं लहिऊण जंपियं समुद्ददत्तेण"भयवं! सव्वेवि पासंडिणो निय-नियधम्म सोहणं संगिरंति, कहिं लग्गामो?" सूरिणा भणियं--"सोम ! राहगुत्तामच्चेणेव परिक्खिऊणं धम्मो सयं गहेयव्वो, अण्णो वा गाहणीओ। 'लट्ठ' ति 'सुन्दरं' ति य सम्वो घोसेइ अप्पणो पणियं । कइएण य घेत्तव्वं सुन्दर ! सुपरिक्खि उ काउं॥ समुदत्तेण भणियं--"भयवं कहं राहुगुत्तेण परिक्खा-पुरस्सरं अप्पणो पडिवण्णो वा गाहिओ धम्मो ?" भयवया भणियं--"सोम ! सुण" अत्थि सयलभारहालंकारभूयं धरणिरमणी-भालयल-तिलय-सन्निहं सिरितिलयं नाम नयरं । नियय-पयावविणिज्जिय-सयल-सूरो सुरविक्कमो नाम राया। तस्स य नियमइ-विणिज्जिय-सुरगुरु-राहुगुत्तो नाम मंती। अण्णया धम्मत्थिणा तेण परिक्खिया सव्वे वि पासंडिणो । दिदा पुव्वावरविरुद्धाणि भासंता न ठिया माणसे । तओ गओ जीवाणंदसूरि समीवे । कहिओ तेण पुवावर-विसंवाय-रहिओ जीवदयासारो सव्वण्णु-धम्मो । दसणावरण-कम्मखओवसमेण अभिरुइओ राहुगुत्तस्स । कया पडिवत्ती। समत्त-पुरस्सरं पडिवण्णा देस-विरई। विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । निरइयार-धम्म-पडिपालणरयस्स वच्चंति वासरा राहुगुत्तस्स.। अण्णम्मि दिणे विसज्जिएसु मंति-सामंताइएसु पारद्धो धम्मवियारो सूरविक्कम-राइणा । पुच्छिओ राहुगुत्तमंत्ती--"निउणो तुम धम्मवियारे। अदिक्खिओ अज्ज वि अहं । निय-नियदंसणपसंसापरायणा पाएण सव्वे वि पासंडिणो। भणसु जस्स दिक्खं पवज्जामि।" मंतिणा भणियं--"महाराय ! परिक्खिज्जंतु ताव सव्वे वि पासंडत्था। पच्छा परिक्खा-निव्वडियस्स दिक्खा बहेबब्वा । राणा भणियं--"परिक्खं पि तमं चेव करेस।" मंतिणा भणियं-- "एवं करेमि।" तओ गाहा चउत्थपायं "सकुंडलं वा क्यणं न वत्ति" भुज्ज-खंडे लिहिऊण सद्दाविया सव्वे वि पासंडिणो मंतिणा, भणिया य “भो ! केण वि पत्रण काणा गाहा चउत्थपाओ भुज्ज-खंडे लिहिओ। ता काऊण तयणु _ 2010_04 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत- लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य समुहृदत्त सेट्ठीकहाए राहुगुत्तकहा १४५ सारीणि तिष्णि पयाणि लहुं रायंतियं समागच्छह । गया सव्वे वि नियद्राणं । वोलीणा रयणी । पभाए पढममेव समागओ बंभणो । भणियं च तेण -- hoice - भिखाए गएण दिट्ठा। सुवण्णवण्णा जजमाण जाया || वक्त्त चित्तेण मए न नायं । सकुंडलं वा वयणं न वति ॥ १३ ॥ तओ पढियं तावसेण- भिक्खं भमंतेण कहि पि दिट्ठा । माहेसरी पिहुलनिय बिबा || वक्त्त - चित्तेण मए न नायं । सकुंडलं वा वयणं न वत्ति ।। १४ । । तओ पढियं सुद्धोयणि-सुएण- मालाविहारम्मि मएज्ज दिट्ठा | उवासिया कंचण-भूसियंगी || atra - चिसेण मए न नायं । सकुंडलं वा वयणं न वत्ति ॥ १५ ॥ भगवेण पढियं- भिक्खा पविट्ठेण मएज्ज दिट्ठ । पमयामुहं कमल-विसालनेत्तं ।। वखित्त-चित्ते मए न नायं । सकुंडलं वा वयणं न वत्ति ॥ १६ ॥ सुरगुरुसीसेण भणियं- फलोदएण म्हि हिं पविट्ठे । तत्थासणत्या पमया विदिट्ठा ॥ 'क्खित्तचित्तेण मए न नायं । सकुंडलं वा वयणं न वत्ति ॥ १७ ॥ जिणमयवासियंत करणेण खुद्दएण भणियं -- तस्स दंतस्स जिइंदियस्स । अज्झप्पजोगे गयमाणसस्स || fe मज्झण विचितिएणं । सकुंडलं वा वयणं न वत्ति ॥ १८ ॥ मंतिणा भणियं - इमेहि पढियस्स परिभाविओ को वि अत्यो देवेण ? राइणा भणियं - " आमं", मंतिणा भणिओ - - " केरिसो ?” राइणा भणियं - "मोत्तूण खुद्दयं सव्वे वि सराग वयणा ।" सामिणा । " भणिओ चेल्लओ राइणा -- " वीयरायविशेय किं तए इमाण विरुद्ध “महाराय ! सरागवयण-सवणओ सरागा तयणुरूवं चेव जंपंति । अओ चेव तेसि अणुमिज्जइ । वीयरागां पुण राग-दोस विवज्जिऊण जंपंति । भणियं च- मंतिणा भणियं -- “ सुठु नायं जंपियं ?” चिल्लएण भणियं - सत्था वि वीयराय-विवरीओ उल्लो सुक्को व दो छूढा गोलया मट्टिया मया । दो वि आवडिया कुड्डे जो उल्लो सो तत्थ लग्गई ।। १९ ।। एवं लग्गंति दुम्मेहा जे नरा कामलालसा । विरत्ताओ न लग्गंति जहा से सुक्कगोलए ||२०|| एवं संखेवेणं धम्मदेसणं काऊण गओ चेल्लओ सूरिसमीवे । भाविओ जिणसासणे राया । रंजिओ चेल्लवयचरिएण । भणिओ राइणा" राहुगुत्तो-- "सोहणो जिणधम्मो । तहा वि करेसु जहा एयम्मि मे दिक्खा संपज्जइ । " मंतिणा भणियं - "जं सामी समाइसइ ।" बीयदिणे नीओ राया संखायणुज्जाणसंठिय- पसंताय रिय-समीवे । वंदिऊण सूरि-पय-कमलं निसण्णो उचियासणे राया। पारद्धा भगवया धम्मदेसणा । वन्नियं पढममेव पासाय- पीढकप्पं मोक्खतरुबीयभूयं सम्मत्तं । पसंसिया 2010_04 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा सोदाहरणा य तस्स गुणा जहा-एगम्मि नयरे एगो राया। तस्स दो पुत्ता बाहत्तरि-कलाकुसला सूरसेण-वीरसेणा। ताण पढमो अंधो सो सद्दवेही य। बीओ पुण सज्जक्खो संगामवियक्खणो य । अण्णया पारद्धो [जुद्धो] ताण पिया-सत्तु नरिदेण वेढियं नयरं । निरुद्धा निग्गमपवेसा। विण्णत्तो सूरसेणेण राया--"ताय विसज्जेसु में जेण पराणीयं पराजिणेमि।" अणुमण्णिओ राइणा। सहाय सहिओ पत्तो पराणीयं । जत्थ जत्थ सई सुणेइ तत्थ तत्थ पढम पाउसो व्व निरंतरं नारायधोरणीए वरसिउमाढत्तो। इओ तओ विसंठुलं वयंतो समरंगणे वियाणिओ विपक्ख-नरिंद-जोहेहिजह एस अंधो सद्दबेही य । तओ भरं काऊण अवयणा चेव तद्वरि निवडिया। एत्यंतरे जणयाणुण्णाओ पदरकरिवरारूढो समागओ समरसीसं वीरसेण कुमारो। तहा जुज्झिउ पवत्तो जहा खरपवणपणोल्लियं व मेहविंदं दिसोदिसि पणठं सत्तु-बलं । मोयाविओ सूरसेणो । पाविया जय-पडाया । पसंसिओ सयललोएण। परितुट्ठमाणसेण राइणा ठाविओ जुवरायपए। कुणमाणो वि य किरियं परिच्चयंतो वि सयण-धण-भोए । देतो वि दुहस्स उरं न जिणइ अंधो पराणीयं ।२१॥ कुणमाणो वि निवित्तिं परिच्चयंतो वि सयण-धण-भोए । देंतो वि दुहस्स उरं मिच्छट्ठिी न सिज्झइ उ॥ तम्हा कम्माणीयं जे उ मणो दंसणम्मि पयएज्जा । सणवओ हि सहलाणि हुंति तव-नाण-चरणाणि ।।२३।। राइणा भणियं-"भयवं ! कइ-भेयं, कहं लब्भइ, कि-सरूवं, किं-फलं वा एयं सम्मत्तं ?" सूरिणा भणियं"सोम ! सुणएगविह-दुविह-तिविहं चउहा पंचविह-दसविहं-सम्मं ।' मोक्खतरू-बीय-भूयं संपइराया व धारेज्जा ॥२४॥ एग विहं सम्मरुई निसग्गाभिगमे हिं तं भवे दुविहं । तिविहं तं खइयाई अहवा वि हु कारगाईयं ॥२५॥ समत्तमीस-मिच्छत्त-कम्मक्ख यओ भणंति तं खइयं । मिच्छत्त-खओवसमा खाओवसमं ववइस्संति ॥२६॥ मिच्छत्तस्स उवसमा उवसमायोतं भणंति समयन्नू । तं उवसमसेढीए आइमसमत्तलाभे वा ॥२७॥ विहियाणुट्ठाणं पुण कारगमिहरोयगं तु सद्दहणं । मिच्छदिट्ठी दीवइ जं तत्ते दीवगं तं तु ॥२८॥ खइयाई सासायण सहियं पुण चउव्विहं मुणेयव्वं । तं सम्मत्तभंसे 'मिच्छं तु अपावमाणस्स ॥२९॥ ३वेयग सहियं एवं पंचपयारं तु होई विण्णेयं । सम्मत्तचरमपोग्गल-वेयणकाले य तं होइ ॥३०।। एयं चिय पंचविहं निस्सग्गाभिगमभेयओ दसहा । अहवा वि निस्सग्गरुई इच्चाइ जमागमे भणियं ॥३१।। जीवाइ नव पयत्थे जो जाणइ तस्स होइ सम्मत्तं । भावेण सद्दहंते अयाणमाणे वि सम्मत्तं ।।३२।। तत्थ सद्दहणं सम्मत्तं तम्मि जीवस्स गंठिभेयम्मि । खयओवसमाइ भेयं सुहा य परिणाम-रूवं तु ॥३३।। सम्मदिट्ठी-जीवो विमाणवज्जं न बंधए आउ। जइ न वमियसम्मत्तो अहव न बद्धाऊओ पुचि ।।३४।। सम्मत्तम्मि उवलद्धे ठइयाइं नरय-तिरिय-दाराई । दिव्वाणि माणुसाणि य मोक्ख-सुहाई सहीणाई ।३५। रण्णा भणियं--"भयवं! पडिवण्णो मए अज्जप्पभिइ अरहंतो देवो, गुरु साहूणो, रुइयाणि जीवाइणि नवतत्ताणि, भाविओ जिणागमेण अप्पा।" सूरिणा भणियं--"सोम्म ! एत्तियं चेव सम्मत्तं। एसा चेव जिण-दिक्खा। धण्णो तुमं । पत्तं तए पावियव्वं । सहलो ते मणुय-जम्मो। तिण्णो ते भवोदही। परित्तीकओ संसारो। सुलहाओ तुह नरामरपवर १. दव्वाई कारगाई उवसमभेएहि वा सग्गं २. मिच्छत्ता आपत्तिरूवं तु-प्रवचनसारोद्धारे। ३.. वेययसंजुत्तं पुण एवं चिय पंचहा विणिद्दिढें:-प्र.-सारोद्धारे । ४. जर विन समनटो-शाटदिनको 0001 _ 2010_04 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४७ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य समुद्ददत्तसेट्ठीकहाए सम्मत्तसरूव संकाए धणदेव-कहा संपयाओ। परं निस्संकियाइ-अट्ठगुणपरिसुवं समत्तपरिपालणे पयत्तो कायव्वो।" राइणा भणियं--"के इमे निस्संकियादओ अट्ठगुणा?" सूरिणा भणियं--"सुणेहि, निस्संकिय, निक्खंकिय, निव्वितिगिच्छा, अमूढदिट्ठी य । उबवूह, थिरीकरणे, वच्छल्ल, पभावणे अट्ठ ।३६। __ संका दुविहा-देससंका सव्वसंका य। देससंका--"किमसंखेज्जपएसो अप्पा होज्जा न वा।" सव्वसंका-- "सव्वे विधमत्थिकायाईए जिणपण्णत्ते भावे संकई"। विहा वि संका परिहरियव्वा विसुद्धसम्मत्त-धारगेण । जहा धणदेवेण परिहरिया।"रण्णा भणियं-"भयवं! को एस धणदेवो?" संकाए धणदेवकहाणयं अत्थि इहे भारहेवासे सयलजय-पसिद्धं चंपावासं नाम नयरं। तम्मि य दो वणिय-दारया वयंसया परिवसंति धणदेवो धणमित्तो य । अण्णया निसुओ तेहिं सुहंकरायरियसमीवे सव्वण्णु-पणीओ धम्मो। संजाय-संसार-निव्वेएहिं जंपियमणेहि-- "भयवं! सोहणो धम्मो। पुच्छिऊण जणणी-जणए पडिवज्जामो एयं ।" सूरिणा भणियं--"अविग्धं देवाणप्पिय! मा पडिबंध करेह ।" तो ते वंदिऊण सुहंकरायरिय-पयपंकयं पविट्ठा नयरं । गया निय-नियघरेसु। विण्णत्ता जणणोजणया । नाऊण निच्छ्यं विसज्जिया तेहिं । निक्खंता सुहंकरायरियसमीवे । गहियदुविहसिक्खा चरण-करणपरिपालणरया कालं गमिति । अण्णया वक्खाणिज्जंते आयारंगे, जीवत्तेण परुविज्जमाणेसु छसु जीवनिकायेसू, अजीवत्तेण पण्णविज्जमाणेसु धम्माधम्मागासपोग्गलत्थिकाएसु गहण-पयत्थ-सवणुप्पन्न-संकेण भणियं धणमित्तेण--"भयवं! जइ पुढवी जीवा ता कि तवरि संचरिज्जइ ? जइ जलं जीवा ता कि पिज्जइ? जइ तेजजीवा कि तेहिं रद्धं भुजइ? वाऊ वि जइ ते भिक्खायरियास् भमंताण पइदिणं ताण विराहणा? वणस्सइ जीवपरिकप्पणे पुण भोयणं पि न कायव्वं । तव्वहपरिवज्जगेण धम्मत्थिकायाइ पयत्था पुण अचक्खुगोयरा कहिज्जमाणा वि को सद्दहेज्जा। ता निउणपयावइकरक्य -चक्कमत्थयत्थमिउपिंडो ब्व डोलाअइ मे हिययं।" सूरिणा भणियं--"मित्त! मा एवं भणसु । तित्थंतरिएहि वि इमे जीवा पडिवण्णा" "आपो वै देवता" इत्यादि श्रतिवचनश्रवणतः । साहवो पुण दुपय-चउप्पय-समइक्कताए पुढवीए परिअडंति। जलं पि जलणाइ विद्धसत्थं गिण्हति । तेउ समारंभो वि रंधणाइ कज्जेसु अप्पणा चेव गिहत्था कूर्णति । महावायाइ सचेयणावाए वायंते अवस्सगंतव्वे वासत्ताणावरिया चेव गच्छंति । अकयमकारियमसंकप्पियनवकोडी. परिसुद्ध पिडं । गिहिताण वणस्सइ विघाओ नत्थि मुणिवराण । धम्मत्यिकायादओ वि आगमाओ चेव सद्दहेयव्वा ॥३७।। जओआणागेज्झा अत्था आणाए चेव सद्दहेयव्वा। दिट्ठता दह्रतिय-गहणविहि वि सद्दहणा इहरहा ॥३८॥ अन्यैरप्युक्तं पुराणं मानवो धर्मः सांगो वेदश्चिकित्सितं । आज्ञासिद्धानि चत्वारि न हंतव्यानि युक्तिभिः ।।३९।। धणमित्तेण भणियं-भयवं ! जइ एवं निरंतरसिनेहा-सुयणा पडिवज्जिस्संति । तओ अजोगो त्ति काऊण उवेक्खिओ सूरिहिं । पवड्ढमाणसंको चेव परिवडियसम्मत्तो मरिऊण सागरोवमाऊ पढम-पुहवीए नेरइयत्ताए उववण्णो । तओ उवट्टिऊण पावभर-पणोल्लिओ तिरियाइ दीहसंसार-भायणं संजाओ। जओपयमक्खरं पि एक्कं पि जो न रोएइ सुत्तनिद्दिळं । सेसं रोयंतो वि हु मिच्छद्दिट्ठी जमालि व्व ॥४०॥ 2010_04 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४८ मणोरमा-कहा धणदेवेण भणिय--"भयवं! दारुण-संसार-कारणं संका-जिणमय-विसया भवतो भणंति । कहमम्हारिसेहिं मंदमइहिं परिहरियव्वा ।" सूरिणा भणियं--"भद्दमुह ! जं ताव सुणिज्जतं नियय-संवित्तीए समारुहइ तं तहेव । पडिवज्जियव्वं । सेसं पुण एवं सद्दहियव्वं । रागेण व दोसेण व मोहेण व अलिय-वाइणो होति । जस्स य इमे न दोसा तस्सालियकारणं नत्थि ॥४१॥ जियरागदोसमोहेहि भासियं जिणवरहिं एयं तु। तम्हा निस्संदिद्धं न होइ संकाए विसओ त्ति ।।४२।। भणियं चकत्थ य मइदुब्बलेणं तविहायरियविरहओ वा वि । न य गहणत्तणेण य, नाणावरणोदयेणं च ।।४३।। हेऊदाहरणा संभवे य सइ सुठ्ठ जं न बुज्झेज्जा । सवण्णुमयमवितह, तहावि तं चितए मइमं ।।४४।। एवं विहिपरिणामा संका दूरेण होइ परिहरिया। निस्संकस्स नरामरनेव्वाणसुहाइं सुलहाई ॥४५।। सुणिऊण सूरिवयणं तह त्ति पडिवज्जिऊण गयसको। धणदेवो सामण्णं अकलंक काउमाढत्तो ।।४६।। इओ य सोहम्मदेवलोए सोहम्माए सहाए सोहम्मसीहासणयसंठिएण सुहम्माहिवइणा जंबुद्दीवं विउलेणं ओहिणा आभोगयंतेणं दिवो भारहालंकारभूए कोसंबिपुरे आयावंतो धणदेवमुणिवरो। पसंसिओ सुरसंघ-समक्खं । जहा"न वत्थेत्थ देवो वा दाणवो वा जो धणदेवस्स जिणभासियपयत्थेसु संकं संजणइ।" तं सुणिय मुणिय-जिणवयणभावत्थो विहिय-वुड्ढमाहण-वेसो परिक्खवण-निमित्तं धणदेव-समीवमागओ एगो देवो। वंदिओ धणदेवो । दिण्णासीसओ निसण्णो उचियासणे। दिण्णो संखेवेण साहणा धम्मोवदेसो। अवसरं लहिऊण जंपियं बंभणेण "भय ! पभूओ कालो मम जिणसासणं पवण्णस्स । संपयं पूण कम्ममले विमक्कस्स जंतुणा समएण लोयंतगमणं सोऊण संकियं मे माणसं । जओ"गम्मइ त्ति गइ" गमणस्स सयारंभ एव । असंखेज्ज समया गच्छंति तम्हा न दिसि गच्छइ ।।४७।। न विदिसं गच्छइ न अहो न उड्ढं। विज्झाय दीवकप्पो मोक्खो, मण्णिज्जउ जियाण ।"॥४८॥ अहवा-- समय बहुत्तं सुत्तम्मि निवारियं मुहा चेव। अप्फुसमाणगई विहु न घडइ गमणम्मि जीवरस्स ।।४९।। अंजण-चुन्ननिरंतरभरियसमुग्गयसमम्मि लोयम्मि । अफुसंतो कह गच्छउ, जीवो अइ ठड्ढसं एयं ।।५।। एयम्मि अविण्णाए, धम्मम्मि थिरं न होइ मह चित्तं । ता संका पंकमिणं नियवयणजलेण अवणेहि ।।५१।। अह एयं पि न जाणसि निरत्थओ एस ते वयारंभो। होउं गिहासमरओ पूयहि पासंडिणो सव्वे ।।५२।। जो चेव एत्थ धम्मो होही सो तारिही न संदेहो । एयं सोउं भणिओ मुणिणा सो बंभणो एवं ।।५३।। कम्म भरक्ता वि हु तरतमजोगेणं सिग्घ सिग्घयरा। दीसंति एत्थवि जिया पच्चक्खेणं पि कि बहुणा ।।५४।। कम्मभरविष्पमक्को अणंतवीरिओ अचिंतमाहप्पो। समएण वि जाइ जीओ मोक्खं को विम्हओ एत्थ ॥५५।। फुसण्णो पोग्गलो धम्मो अपोग्गलो कम्मविरहिओ जीवो। जइ जाइ संफुसंतो न चिरेण विपावए सिद्धि ।। ५६।। भद्द ! दढं मह चित्तं जिणिदवयणम्मि संसओ नस्थि । तुज्झ वि न होइ जुत्तो संदेहो दुःखसयहे ॥५७।। परहिय-निरया गयरागदोसमोहा य जिणवरा सव्वे । तेसि वयणे संका बहुदुक्ख-निबंधणा भणिया ।।५८) तओ तस्स निच्छ्यं नाऊण पयडिऊण नियरूवं साहिऊण सक्कपसंसावइअरं बंदिऊण गओ सट्टाणं सूरो। धणदेवो वि पालिऊणनिक्कलंक सामण्णमणण्णं, काऊण मासियं संलेहणं मरिऊण समप्पण्णो सब्वटसिद्धे सुरवरो। तओ चुओ होऊण सिरिकत-नरवरो काऊण जिणमए पव्वजं सिज्झिहिस्सइ एवं निस्संकसमत्तपरिपालणं कायव्वं । 2010_04 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ संम्मत्त-बीय-लंभो बीओ अवसरो तत्थ य समुद्ददत्त सेट्ठीकहाए सम्मत्ते निक्कंखिए सुरदेव कंहा निक्कंखिए सूरदेवउदाहरणं अस्थि इव भारहे वासे कलिगविसयपहाणं पोलासपुरं नाम नगरं । तम्मि य सूरदेवो नाम परमसम्मदिट्ठी इब्भपुत्तो. परिवस । बीओ पुण अहिणवपडिवण्ण-जिणधम्मो केसवो नाम वणियपुत्तो । सोऊण पइदिणं समागच्छइ सूरदेवमंदिरं । करेइ तेण सह धम्मवियारं । न तारिसी चित्त-थिरया गच्छइ । अण्णतित्थियाण वि समीवे करेइ वंदण-धम्म-सवणाइयं । वियरs गिहागयाण असणाइयं । अण्णया सव्व-दरिसण-सवण-जणिय- कुवासणावसेण जाया केसवस्स सयल-दरिसण-गोयरा आकंखा । तव्वसेण चितिउ पत्तो । सव्वदरिसण-निराकरण-परायणं जिणसासणं मह पुण सुणमाणस्स सव्वाण वि संवित्तिमारोहंति । न मे कज्जं एगदंसण-परिग्गहेण सव्वाणि समायरिस्सामि । जं चेव सव्वं सग्गापवग्गसाहणं तं चैव तारिस्सइ । एवंविहवियप्पेण कहि पि दंसणे अबद्धलक्खो कालं गमेइ । समुप्पण्णा तस्स केसवस्स सूलवेयणा । समागओ पडियरणानिमित्तं सूरदेवो । तयंतिए पुच्छिया सरीर-कुसल वत्ता। केसवेण भणियं -- "वयंस! बाढं वाहेक मम सूल-वेयणा । तुट्टति सयलसंधिठाणाणि । न संवहंति अंगाणि । अओ वियर, कालोचियमुवएसं ।" सूरदेवेण भणियं -- " मा मित्त! कायरीभवसु । अवलंबेसु धीरतणं। मुंचसु सयल- दंसण- विसयमाकखं । अंगीकरेसु देवत्तणेण सचराचरजीव - निक्कारणबंधवे, संसार-कंतारनित्थारण-समत्थ-सत्थवाहकप्पे, संसारसायर- निवडंत-जंतु समूह समुत्तारण- वरजाणवते ससुरासुरमणय- पूइए परम-पूयारि अरहंते, पडिवज्जसु गुरुतेण समतिण-मणि-लेट्ठ-कंचणे सयलसंग विप्पमुक्के, अट्ठमयट्ठाण वज्जिए, पंचसमिए, तिगुत्ते, निम्ममे, निरहंकारे, कुच्छिसंबले, अपडिबद्धविहारे, भगवंते साहुणो सरणं । ते हवउ निरुवमदयासारनिव्ववियसयलजीवलोओ, खंताइगुणगणालंकिओ, अहरिय-कामधेणु - चिंतामणि- कप्परुक्ख - माहप्पो, कोहाइकसायानल - विज्झवण-जलहरो, उप्पहपयट्ट - कुत-पंचेदिय तुरिय-तुरय-निवारण-सारही, सवण्णुप्पणीओ धम्मो एस एयम्मि अवसरे तुह हिओवएसो, केसव एसो ।" केसवेण भणियं -- "वयंस! सुरदेव, साहियं सव्वदरिसणेसु परमपयं । परूवियं तस्स साहयं सयणुट्टाणं ।। कहिओ सयणुट्ठाण हे उभूओ रागाइ दोस-निग्गहो पण्णविओ पाणवहाइपाव- परिहारो । निंदिओ विसयसंगो । रुद्धाविओ इंदियाणं नियविसएसु पसरो । निवारिओ घर-घरिणि धण धण्ण- पिइ पुत्ताइसु पडिबंधो। एवमाइ जिणपवयण - सिद्धं सव्वं तेसु वि अत्थि, ता कहमहं तप्परिहारेण जिणसा सणमेव केवलं पडिवज्जामि । सव्वाणि वि सग्गापवग्गनिबंधणाणि, अओ सव्वाणि मे सरणं भवंतु।” सूरदेवेण भणियं - "केसव ! करेसु मह वयणं । अलमिमाए दुग्गइ-गमण - निबंधणाए सव्व-दरिसणाकंखाए । पुव्वावर विरुद्धाणि हिसालिय-चोरिक्क- मेहुणापरिमिय-परिग्गहारंभ-निरयाणि कहं सग्गापवग्ग- कारणं भवंति कुप्पवयणाणि ? जो पुण को वि तेसु वि गुण-लेसो दीसइ सो सम्वण्णु-सासण - महासमुद्द- बिंदु - निस्संद-तुल्लो परिभावियब्वो भवया ।" जओ- मोत्तूण जिणं मोत्तृणं जिणमयं जिणमए थिए मोतुं । संसारकंतवारं,' चितिज्जंतं जगं से ।। ५९ ।। केसवेण भणियं--“भो वयंस! न एवं अज्ज वि मह परिणमइ ।" तओ "अजोगो" त्ति काऊण उवेक्खिओ सूरदेवेण परिचत्तो तेण सह समागमो । वच्चति दिणाणि । अण्णया समागओ पोलासपुरं । गहिय- भिक्खु-लिंगो धम्मगुत्तो नाम सूरदेव - मामगो । गच्छइ लोगो वंदण निमित्तं । न गच्छइ सूरदेवो । वह चित्तेण खेयं धम्मगुत्तो । अणम्मि दिने उवालद्धा तेण सूरदेवजणणी जिणमई नाम नियइणी । "जुत्तं तु एयं संगयं जं सूरदेवो बहु दिणागयाण वि पडिवण्ण वय विसेसाण वि गुरुसिणेह उक्कंठुलाण वि संसारिय-संबंधमाणसाण वि तस्सेव दंसणत्थमागयाण वि दंसणं न देइ ? निष्फलं चैव ममागमणमेत्थ । अओ पभाए मए गंतव्वं ।" जिणमईए भणियं -- "चिसु ताव दिण-पंचगं जाव सूरदेवं संबोहयामि ।" पडिवण्णं धम्मगुत्तेण । गया जिणमई नियधरं । सद्दाविओ १. सधम्मकम्मं धर्मरत्न प्रकरणे 2010_04 १४९ पु. ४८ । Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५० मणोरमा-कहा सूरदेवो। भणिओ य पणय-पुरस्सरं--"वच्छ ! वंदिओ तए नियमामगो धम्मगुत्तो?" तेण भणियं-"न वंदिओ।" सीए भणियं-"किं कारणं?" सूरदेवेण भणियं-“पच्चक्खायं मए निक्कारणं परपासंड-वंदण-पूयणाइ-करणस्स।" जिणमईए भणियं-“वच्छ ! एवं लोयववहारो खंडिओ होइ।" तेण भणियं--"किं मह लोगेण?" जणणीए भणियं--"एसो वि पढम धम्मंग 'धम्मत्थिणा लोयविरुद्ध धम्मविरुद्धं च परिहरियव्वं' ति, जिणाणा । अम्हाण वि तत्थ गच्छताण नत्थिधम्मबुद्धी। तुम पि लोगववहारमणुसरंतो गंतूण दव्व-वंदणेण वंदाहि जेण तस्स वि मण-निव्वुई भवइ ।” 'जमंबा समाणवेइ' भणिऊण तयगुरोहण गओ सूरदेवो तयंतियं । धरिऊण माणसम्मि सिद्धिसुह-साहण-पच्चले सुसाहुणो पणओ सूरदेवो धम्मगुत्तस्स । दिण्णासीवाओ तेण निसण्णो उचियासणे। संभासिओ धम्मगुत्तेण--"निरामयं ते सरीरयं?" सूरदेवण भणियं--"जरा-मरण-रोग-सोग-संपाय-पीडियाणं परमत्थ-विण्णाणरहियाणं केरिसं निरामयत्तणं संसारसमावण्णगाणं पाणिण ? धम्मगुत्तेण भणियं--"कि कारणं चिराओ दंसण कयं?" सूरदेवेण भणियं--"घरपओयणवाउलयाए।" भिक्खुणा भणियं--"जाव अहमेत्थ चिद्रामि ताव तए पइदिणं समागंतव्वं ।" पडिवण्णं सूरदेवेण । गच्छइ पइदिणं तस्स समीवे । संवड्ढइ परोप्परं कहारसो । अण्णया लद्धावसरेण जंपियं सूरदेवेण--"माउल ! कहं तुम विसुद्धसावगकुले उववज्जिऊण मिच्छत्तमुवागओ?" धम्मगुत्तेण भणियं--"भद्दमुह ! निसुणसु-"पंचत्तमुवगए सुगहियनामधेये जिणपुत्तत्ताए सयण-सुहिजणेण मिलिऊण निवेसिओ हं तस्स पए । कइवयदिणावसाणे वियारबहुलयाए जोन्वणस्स पविट्ठो कामलयाभिहाण-गणियामंदिरं । कया तीए ण्हाण-भोयणाइया सविसेसपडिवत्ती। हाव-भाव-सिंगाराणुकूल-वयणेहि समावज्जियं तीए मह माणसं । न तं विणा खणं पि रइं लभामि । पयच्छामि जं मग्गियं तीए दविणजायं। अइ वल्लहो बाइयाए । गच्छइ कालो। एवं पइदिणं दिज्जती कसिण-पक्ख-ससिलेह व्व किसा जाया घरसिरी। पुव्वपवाहेणेव पइदिणं मग्गेइ दविणजायं बाइया। मया वि वाया-दविणेण । गमियाणि दो तिण्णि दिणाणि । तओ 'निद्धणो' ति कलिऊण मंदायरा जाया अक्का। भणिया तीए कामलया--"पुत्ति ! निप्पीलियालत्तय-सरीसो एस कामुओ। ता तहा करेसु जहा न तुह भवणे समागच्छइ । पडिवण्णमेईए। पडिवत्तीए णट्ठो पणओ मंदायरा ण्हाण-भोयणाइ कज्जेसु। पयंपइ सुणंतस्सेव बाइया कडुय-वयणाणि ।। जह जह न दमि दविणं तह तह कडुआणि कुट्टणी भणइ । आमाइ पच्छ एसो न य मरइ न मंचयं देइ ।।६१।। ताहे ण्हाणम्मि सीय-सलिलं भोयणवेलाए भोयणं विरस । सयणम्मि सडिय-मंचं पलोयणं कुरुल-दिट्ठीए ।६२। इमाइ माणभंगं कुणमाणी जणइ दारुणं दुक्ख । तह वि न मुयामि भवणं तीसे हं नेह-पडिबद्धो ॥६३।। अह अण्णया कयाई काऊण विणिच्छयं नियचित्ते । मह निक्कासणहेउं वक्का अक्का न भुंजेइ ।।६४।। कामलया वि हु तत्तो म ठुनिठुरं पयंपेइ । छिडणगोणो व्व गवत्तयम्मि लुद्धो न मं मुयसि ॥६५॥ एयं निसामिऊणं चिता मह माणसे समप्पण्णा । सच्चं वयंति विउसा वेसा धणवल्लहा धणियं ॥६६।। जओ-- वेसत्थियाओ' आलत्तयं व निप्पीलिऊण मुंचंति । रइगुण २ वियक्खणं पिहु धणहीण-नरं सुरत्तं पि ॥६७।। वेसं पि रमेइ नरं पियजंपिरी हरइ अत्य लोहेण । वेसाए को अण्णो पिओ न अप्पा वि जीए पिओ ।।६८।। एग खायइ मडयं बीयं पि कडक्खियं धरइ चेव । तइयं अहिलसइ मणे मसाण-सिव-सन्निहा वेसा ॥६९।। न गणइ जाइ-कुलाइं न य पंडिच्चं न चेव विण्णाणं । वेसा वानरिसरिसा जत्थ फलं तत्थ संकमइ ।।७०।। चंचलचित्ता नियकज्जतप्परा गुण-परंमुहा ल द्धा । बहु नड-भड-परिभुत्ता धण्णा वेसा वि वज्जति ।।७१।। एवं विभाविऊणं दळूण य माणखंडणं परमं । रयणीए अकहितो विणिग्गओ हं घरा तीसे ।।७२।। १. याओ पुण । २. वियड्ढयं-कहाकोश प्रकरणे पृ. ६४ । ___ 2010_04 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य समुद्ददत्तसेट्ठीकहा सुरदेवकहा १५१ पत्तो निय-आवासं, दिट्ठा जणणी निरूविया घरिणी । दंडीखंड-निवसणा वाहाविल-लोयणा दीणा ।।७३।। पुच्छिया मए--"अंब ! किमेवं सदुक्खी दीससि दीहं नीससिअ ?" जंपियमिमाए--"वच्छ ! तुह जणय-विओगे पत्तं । अम्मेहिं जं पणियव्वं तुमए पुण लेसो वि न पडिवण्णो । तमपसरो वि न रुद्धो रवि-ससि-विगने सनिच्छरबुहेहिं । 'वंसे जाएहिं वि निग्गुणेहिं कि कीरइ सुएहि'७४। सव्वं वियंतए एयं वियक्खणक्यणं । विणासिओ नियजणयसंविढिओ अत्थो, पाविया असंभावणा सयणजणमझे, तिणतुल्लो कओ अप्पा घरं घरेण देहबलियाए भामियाणि अम्हे, तुम चेव परमत्थेण सयलदुक्खनिबंधणं । एवं सुणिय संजाय-विसाओ निग्गओ हं घराओ । पत्तो तलायतडसंठियं वडियायणं । उवविट्ठो एगम्मि सिलायले चितिउं पयत्तो--"अहो मे अहण्णया! अहो मे निहीणत्तणं ! जाव मए कोडी-कणयस्स न विढत्ता, न ताव घरे पविसियव्वं ।' काऊण पइण्णं निग्गओ पुव्वदिसाभिमुहं । हिंडियाणि नाणागामागर-नगराणि । विहिया विविह-ववसाया परं न पुज्जइ पइण्णालेसो वि। अण्णया इओ तओ अबद्धलक्खं परियडतो पत्तो नम्मयातीर-संठियं भरुयच्छ नाम नयरं। ठिओ तत्थ कइवयदिणाणि । एगम्मि दिणे बहियाचरिया परियडतेण दिट्ठो विलासकित्ती नाम भिक्खू । ‘मा एसो कि पि वियाणइ' त्ति पणमिऊण पुच्छिओ सो मए--"भयवं ! कहिं तुम्हाण आसमो?" दंसिओ तेण । अहं पि खणमेगं विलंबिऊण पविट्ठो तहिं । वंदिओ विलासकित्ती। दिण्णासीवाओ तेण निसण्णो उचियासणे। संभासिओ तेण कोमलवयणेण--"वच्छ ! कुओ तुमं? किमभिहाणो य ? केण वा कजण इहागओ?" तओ साहिओ मए सव्वो वि नियवइयरो । समागमणकारणं च । “भयवं ! जइ जाणिज्जइ दविणसाहणोवाओ ता काऊण अणग्गहं कहिज्जउ अम्हारिसजणस्स ।" तओ दीऊण्हं नीससिय जंपियं भिक्खुणाखण-नस्सरे सरीरे करिकण्णचले य अत्थसंघाए । जं पत्थिएहि दिज्जइ जम्मफलं एत्तियं चेव ।।७।। ता कि काहमहण्णा धणविवज्जिओ निरारंभो । परघरभिक्खा भोइ धणत्थिणा पत्थिओ भवया ।।७६।। तह विह सज्जो अहयं सरीरमित्तेण निच्चकालं पि । मा काहिसि संखोहं जं कायव्वं तयं भणसु ।।७७।। मए भणियं-- चंदणतरु व्व सुयणा फलरहिया जइ वि निम्मिया विहिणा। तह वि कुणंति जणाणं उवयारं निय सरीरेण ७८। धण्णोसि तुम सुपुरिस ! कयनुओ अतिहि-वच्छलो धणियं । तुह संभमेण भरियं भुवणं किं मज्झ दविणेण ।७९। ___एत्यंतरे अत्थगिरिमुवागओ दिणयरो। कयं संझाकरणिज्जं भिक्खुणा । सद्दिओ अहयं । गओ तयंतियं । वंदिऊण निसण्णो समीवे। सिणेहसारं जंपियं विसालकित्तिणा--"वच्छ ! अत्थि मेधाउब्वाय-विसए उवदेसो । रंजिज्जइ इयरजणो परं न तेण मह अप्पा रंजिज्जइ कहं वच्छस्स उवइस्सामि ?” मए भणियं--"एवंविहा चेव महापुरिसा हवंति । जओजण जणियचमक्कारा पुरिसा महिमंडलम्मि सव्वत्तो। नियमण-परिओसकरा विरलचिपय के वि सप्पुरिसा ।८०। तओ तेण दिण्णो उवएसो। कया मए सामग्गी। पारद्धो धाउव्वाओ। पयडियं सुवणयं । पइदिणमेवं कुणतेण संपिडिया मए सुवण्णस्स दस-लक्खा । एत्थंतरे तक्खणुप्पण्ण-सेरीरकारणेण पंचत्तमवागओ विलासकित्ती । पडिपुण्णविहिं पउंजमाणस्सावि न पडइ मे सुवण्णयं । तओ हं अपडिपुण्णपइण्णो कह नियघरे बच्चामि ? पेसिऊण जणणि-घरणीण पडियसुवण्णयं पव्वइओ तत्थेव विसालकित्तीसीससमीवे । कमेण हिंडतो तुम्हाण दंसणनिमित्तं एत्थ समागओ । ता एवं मे इमस्स पासंडस्स गहणकारणं।" सरदेवेण भणियं--"असोहणं तए कयं जमचित-चिंतामणिकप्पं सयलजग-जीव-सुहावहं पुव्व-पुरिसकमागयं मोत्तूण जिणिंद-धम्म मिच्छत्तवल्लरी-कंदकप्पं कुप्पवयणमेयमंगीकयं । अज्ज वि न कि पि नट्ठ । 2010_04 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५२ मणोरमा-कहा मोत्तूण एवं अंगीकरेसु जिण-धम्म जेण खिज्जइ ते असेसंपि किलिट्र-कम्मं । संपज्जड सुह-परंपरा । सहलं भवइ मणुयत्तणं । भवियव्वयानिओगेण पडिवण्णमिमं धम्मगुत्तेण । नीओ साहसमीवं सुरदेवेण। कहिओ तेहिं केवलिपण्णत्तो धम्मो। परिणओ धम्मगत्तस्स गहिया देसविरई। वच्चंति दिणाणि । करेइ सावजणोचियं पडिवत्ति । सुरदेवो भोयावे पइदिणं नियघरे। निसुओ एस वत्तंतो केसवेण। सहाविऊण उवालद्धो तेणं सरदेवो-"अप्पणा परपासंडीणं भोयणबंदणाइयं विहेसि । मम पुण निवारेसि को एस परमत्थो?" सरदेवेण पेसिओ तयंतियं धम्मगत्तो जाओ ताण परोप्परं धम्मवियारो सव्वदंसणाणि पसंसइ केसवो। एवं पइदिणं धम्म-वियारं कुणताण वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे असुहकम्मोदएण धम्मगुस्सस्स वि जाया देसाकंखा। सोहणं जिण-सासणं । भिक्ख-दसणं पि सोहणं चेव एत्थ वि करुणा वणिज्जइ ता भणियं न सो परपासंडिओ देस-विरइधारओ सो महाणभावो ।" केसवेण भणियं--"गिलाणो हंता सो मह समीवं पेसियन्वो" पडिवण्णं सुरदेवेण। इमं पि धम्मत्थिणा न मोत्तव्वं । बीयदिणे समागओ केसव-समीवं । भणिओ तेण केसवो--"भो! धम्मत्थिणा जिण-सासणं भिक्ख-दसणं च पडिवज्जियव्वं ।” केसवेण भणियं--"पुचि एग चेव जिणसासणं पसंसिंतो संपयं जहा बुद्ध-दसणं पडिवण्णो तहा सेसाणि वि पडिवज्जसु ।" धम्मगुत्तेण भणियं---"विवरीओ एस ते बोहो।" केसवेण भणियं--"तुज्झ वि विवरीओ।" विसंवइऊण उदिओ धम्मगुत्तो। गओ सटाणं । रयणीए मरिऊण विसूइया दोसेण समुप्पण्णो दसवाससहस्साऊ वाणमंतरो। केसवो वि तिव्व-सुलवेयणाभिभूओ मरिऊण समुप्पण्णो रयणप्पहाए पुढवीए जहण्णठिई नेरइओ। सूरदेवो पुण परिपालिऊण निक्कलंक सावयत्तणं पज्जते काऊण संलेहणं विहिऊण पउमासणं पंचपरमेट्ठि-पय-पंकयमेवं सरिउमाढत्तो-- नमिमो पारगयाणं ससुरासुर-मणुयनमियलणाणं । लोयग्गसंठियाणं नमो नमो सव्वसिद्धणं ।।८।। आयरियाणं च नमो आयारधराण उवइसंताणं । सुत्तं वज्झायाणं नमो नमो सव्वसाहणं ।।८१।। खामेमि सव्वसत्ते सयमवि खमिऊण सव्वसत्ताणं । सरिऊण देस-विरइं अणसणविहिणः मरेऊण ।।२।। बावीस सागराऊ अच्चुयकप्पे सुरो समुप्पण्णो । नाणामणिचिंचईए परमे पऽमत्तरविमाणे ।।३।। तो भो देसाकंखाए निकंखियत्तणस्स य विवागं वियाणिऊण निक्कंखिएहि होयव्वं ।। संपयं वितिगिच्छाए वि दुगुंछाए वि य उदाहरणं भण्णइ-- अत्थि अवंती जणवयालंकारभूया निसा-समय-भमंत-भूरि-निसाय[र]-पिसा[य]-वेयाल-जोयणी-जण-जणियभय-दुस्संचार-तिय-चउक्क-चच्चरा-चिरकालपइट्रिया उज्जेणीनामनयरीए विण्हदत्त-जिणदत्ताभिहाणा मिच्छदिट्रिणो सेट्ठिणो परिवसंति । विण्हुदत्तस्स विण्डसिरिए सोम-सोमसिरिनामियाओ, दोण्णि दुहियाओ जायाओ। जिणदत्तस्स वि सुप्पहाभिहाणाए भारियाए सुहकता नाम धूया। कमेण पवडढमाणीणं सोम-सोमसिरिसुहकताण जाओ वयंसियाभावो। सहियाओ चेव आरामवावि-कव-तडागाइसू कीलंति न परोप्परं खणं पि वियोगमिच्छंति । एवं बच्चइ कालो । अण्णया समोसरिया तत्थ चउद्दस-पुव्वीओ चउनाणी सजलजलहर-गुहिरधम्म-देसणाविहुय-बहु-जणसंसया संसार-समुद्द-समुत्तरण-तरंड-तुल्ला मेहनायाभिहाणा सूरिणो । दत्ताभिहाणसेट्ठि-घरुज्जाणे अइसयनाणी भयवं समागओ पवाओ निग्गओ वंदणा निमित्तं नयरलोओ । सूहकता वि जणय-सहिया निग्गच्छंती पुच्छ्यिा सोम-सोमसिरीहि "पियसहि ! कहिं तुमं पत्थिया?" तीए भणियं--"भयवओ मेहनायसूरिचलण-वंदणानिमित्तं ।” ताहिं भणियं--"संहि ! विलंबसु खणमेगं जावम्हे वि घरं गंतूण समागच्छामो।" सुहकंताए भणियं--"एवं करेह ।" खणंतरेण ताओ वि समागयाओ। मिलिऊण गयाओ सुरिपायंतिए । पयाहिणी काऊण वंदिओ भयवं नयरलोगेण ताहि य जहदाणं निसपणसु पारद्धा भगवया संसार-कंदुक्कंदणकप्पा मोक्ख-तरुबीय-भूया धम्म-देसणा-- भो ! भो ! भव्वा, निसुणेह सावहाणा जम्म-जरा-मरण-रोग-सोगाइदुक्खपूरपउरो एस संसारो। अप्पं विसयासेवणजणियसोक्खं तं पि किंपाग-फलभक्खणं व दारुणविवागत्तणेण परमत्थओ दुक्खमेव । सुह-बंधणा वि लच्छी करिकलभकण्ण-चंचला, चोराइसाहारणा बहुअणत्थ-निबंधणा य । परपरिभवकारणाणि, महावइर-तरुबीय-भूयाणि कलत्ताणि । 2010_04 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य सोमा-सोमसिरीण पुन्वभव-कहा १५३ कुविय-कयंत-वयण-कुहर-विवरंतरवत्तिसयासन्निहियाणेगोवक्कम-निवाय-विहुरं व सयलजीवियं । खरखरं सुकर-नियरनिवायतावियकेसरि-किसोर-जीहा-चंचल-बहुविरायं च जोव्वणं । सुणिऊण इमं वयणं पन्नवियं सूरिणा सहा सयला । धम्माभिमही जाया भव-पडिबंध पमोत्तण ।।४।। भणियं च तीए-"भयवं ! तुह वयणामयनिसामणा इहि । निव्ववियं मे हिययं बहुदुहदंदोलिसंतत्तं ।।५।। "ता पयच्छसु भयवं! जहारिहं धम्मोवएस।" सूरिणा वि दिण्णो केसि पि समणधम्मो, काण वि देसविरई, अण्णेसिं सुविसुद्धं समत्तं । एत्थंतरे संजायधम्माणुरागाहिं सविणयं जंपियं सोमा-सोमसिरीहिं-"भयवं ! सोहणं कयं जमिहागमणेण मोहनिद्दा-पसुत्तो पडिबोहिओ सयलकल्लाण-निबंधणेण धम्मोवएसेण अम्हारिसजणो । संपयं सहलं करेमो जणणि-जणए आपुच्छिय जिण-धम्मपडिवत्तीए भवसय-सहस्स-दुल्लहं इमं मणयत्तणं।" भगवया भणियं----"भवईओ जत्तमेयं भवारिसीण विवेग-सलिल-पक्खालिय-भव-पडिबंधाइ पावमलमाणसाणं जहावट्रियविण्णायदेवगरुतत्ताणं। अविग्धं भवउ मा कत्थइ पडिबंधं करिस्सह ।" तओ पणमिऊण सूरि-पायपंकयं उट्रियाओ ताओ गयाओ नियभवणं पणामपुरस्सरं विण्णत्ता जणणि-जणया।" अम्मताओ! निसूओ अम्हेहिं मेहनायसूरिसमीवे दयासारो जिणिदधम्मो रुइमारूढो य। जइ अणुमण्णह तो पडिवज्जामो।” तेहि भणियं--“को कल्लाणे विरोहो।" लद्धाणुण्णाओ हरिसवस-पुलइअंगीओ सूरिसमीवं गंतुण वंदिऊण य जंपियमेयाहि--"भयवं! दुल्लहदसणो तुम कहकह वि किलिकम्मविवरेण अम्हाण सण-गोयरं गओ। हा सुलहा हवइ पइभवं जिणसासणे बोही ।" सरिणा भणियं--"देवाणप्पियाओ पुन्वभवे वि लहिऊण वयणमेत्तेण हारिया तुम्हेहिं बोही।" ताहि भणियं---"भयवं! एयं पि ता साहेसु कहमम्हेहिं पत्ता वि बोही हारिया ?" भगवया भणियं-'सुणेह' । "अत्थि इहेव भारहेवासे दक्खिण-दिगंगणामुह-तिलयभूयं मलयविसए मलयमंदिरं नाम नयरं। तम्मि य सावयकूलसंभवो चंदकंतो नाम सेट्ठी परिवसइ। चंदासिरी से भारिया विज्जप्पहा-विज्जकंताभिहाणाओ दो वि तुब्भे इमीए दुहियरो अहेसि । अण्णमण्णमणरत्ताणं सावय-धम्ममणपालयंतीणं वच्चइ कालो । अण्णया परिणीयाओ तत्थेव वत्थव्वएहि वीरदेव-वीरभद्दाभिहाणेहिं सावय-पुत्तेहिं । कमेण पवड्ढमाणाओ पत्ताओ जोव्वणं । अणिट्ठो पढमाए भत्ता । तस्स समागमदुक्खक्खिया पइदिणं चितेइ---"अहो! मे मणयभवे वि नरयावासो ता किमहं मंदभाइणी जाया। जइ जाया तइयच्चिय किं न मया जाया? ता किं न कूमारी चेव धरिया ? जइ परिणीआ ता किं न कोवि आसि अण्णो एत्थ महीमंडले जमेयस्स दिण्णा? अहवा कि निरत्थयखएण? जम्मंतरे निव्वतियअवस्सवेयणियासूहकम्मपरिणामो न अण्णहा काउं तीरइ। जओ-- जं जेण पावियव्वं सुहमसुहं वा वि जीयलोयम्मि । तं सो पावइ नियमा पडियारो नत्थि कणा वि ॥८६॥ परिणीया महमणेण अनिदिएण विहिणा निदिओ य मग्गो कुलकलंकभूओ मए न कायव्वो। अओ कहमेसजम्मो अइवाहियव्वो। पडिया चितासायरे । अण्णम्मि दिणे पुच्छिया विज्जुकंताए कणिभयणीए--"भयणि विज्जुप्पभे! कीस तुमं हिम-दड्ढ-कमलिणी व विच्छाया लक्खीयसि ? कहेसु जइ अकहणीयं न होइ ।" तओ मण्णुभिर]भरियमाणसाए जंपियमिमाए--"हला! विज्जुकंते ! नत्थि तुह कि पि अकहणीयं । सुणेहि जइ ते निब्बंधो विणडिया हं विहिणा अप्पिय-पिय-समागमकरणेण । जया जया हं वीरदेवं पेच्छामि तया दझंति मह लोयणाणि । वियंभइ अरई। सीयंति सयलंगाणि। दंसणपहमइक्कंते पुणो विसत्थी भवइ सरीरयं । ता तुम तायं तहा भणसु जहा न एस मह दसणगोयरे पडइ । नयणाणि दहइ दिट्ठो अवहितोइ दहइ पुण देहं । संभासितो सल्लमिव खिवइ मह हिययमज्झम्मि ।।८७।। रमणायत्तं सोक्खं रमणीणं सुयणु मणुयलोगम्मि । मह पुण विवरीयमिणं संजायं कम्म-दोसणं ।।८८॥ ___ 2010_04 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा " विज्जुकंताए भणियं - " न तए संतप्पियव्वं जाव इमं वइयरं तायस्स साहिऊण तुह समीहियं संपाडेमि ।" एवं भणिऊण गया विज्जुकंता । साहिओ सब्वो वि वइयरो जणयस्स । तेण सद्दाविऊण पुच्छिया विज्जुप्पभा । “वच्छे ! सुणिच्छियं काऊण भणसु जहा न पुणो वि पच्छायावो हवइ ।” अदिण्ण- पडिवयणा चेव अहोमुही ठिया । तओ भणिया सेट्टिणा घरिणी "पिए ! नियदुहियरं सुचड्डियं करेसु ।” “जमज्जपुत्तो आणवेइ" त्ति भणिऊण गया सिट्टिणी विज्जुप्पभासमीवं । उच्छंगे काऊण भणिया सिणेहसार - "पुत्ति ! परिणाम- सुंदरं मंतयव्वं मा अप्पवेरिणी हवाहि सुलहाणि पुरिसाण कलत्तंतराणि कुलबालियाण पुणो पुणो पडिसिद्धो पइसंगहो ।” विज्जुप्पभाए भणियं - "अम्मो ! किं पुणो जंपिए ? गहियं मए जावज्जीवं बंभचेरं ।” सुणिय निच्छ्याए आगंतूण सेट्टिणीए कहियं सेट्ठिस्स । तेण वि गंतूण भणिओ वीरदेवो -- "वच्छ ! नत्थि तुह को वि दोसो परं पुव्व-भव - जणिय कम्मदोसेण न इच्छइ तए सह घरवासं वच्छा विज्जुप्पहा । ममाणुष्णाए तुमं अण्णं परिणेसु ।” पडिवण्णमेयं वीरदेवेण । नियघरमाणिया सेट्ठिणा विज्जुप्पहा । विज्जुकंताए पुण इट्ठो वीरभद्दो । अनिट्ठा सा वीरभहस्स । न सहइ दंसणं पि, न सुणइ समुल्लापि, न कारवेइ चलणसोयणं पि, न भुंजइ तीए हत्थेणं । किं बहुणा । अणिट्ठेणं विज्जुकंतासमागमेण दुक्खसागरावडियमिव अप्पाणं मण्णंतो अकहितो चेव निरगंतूण घराओ गओ देसंतरं । परिणीया तेण अण्णभारिया । जाया तीए सह निरंतरा पिई । विसयसुहमणुभवंतो गमेइ कालं । विज्जुकंता पुण तब्ओिउय- दुक्ख-दुक्खिया पवरपल्लंक - नुवण्णा वितत्तवालुयापडिय व्व फरिया वारं वारं तल्लोवेल्लि कुणमाणी दीहुण्हाणि नीससंती परिहरिय- पुप्फ- तंबोल - कुसुमाहरणं विलेवणा परमजोगिणि व्व निरुद्धवयणप्पसरा दिट्टा विज्जुप्पहाए, पुच्छिया य -- " -- “ विज्जुकंते ! १५४ fi दीहरनीसास असि ? किन सुमरहि अप्पाणडौं । किं खयपक्ख ससि व्व सुयणु तुह मुहु विद्दा ॥। ८९ ।। भणसु किं वत्थाहरण-पुप्फ तंबोलु उब्विट्ठउ । किं व निट्ठइ सज्जणजणे विलवणु वि नउ ।।९०॥ तओ सदुक्खं जंपियमिमाए - - " सहोयरे ! न नज्जइ केण वि कारणेण एगागिणी मं मोत्तूण अकहितो चेव कहि पि गओ मह पिययमो, तेणेवमहं दुक्खिया । " triकुलं पियरे पिय- विरहेणेव निव्वुई कुणइ । वयणं व नयणहीणं मंडिज्जंतं न सोहेइ ।। ९९ ।। रणं पिवमितुल्लं विरसाहारो वि अमयसारिच्छो । भूमि वि पवरस्यणं दइएण समागमो जत्थ ।। ९२ ।। जओ- जे किर एत्थ पयत्यमणोरम अत्थि किं वि । हुंति रमणीय न हुंति तिवि ता आयहं खलु सव्वहं पियसंगमु चडइ, अण्णु चडइ अण्णु किपवई चित्ति सुमुणिहि वि अक्बु अओ furface- दुक्ख जरियाणि अंगाणि वि न मे संवहंति । विज्जुप्पभाए भणियं - "निरत्थओ एस ते जरो। " तीए भणियं -- " न निरत्थओ" जओ-कुसुममालविणु दइएहिं दूसइ सिरि धरिय । इ लोइ वर्षाणिज्जु नारि पिय परिहरिय || ९५ ।। जं जं रुच्च तं तं किज्जइ पिउ सव्वहं फरउ । अण्णु कि एवई लग्गई, वहिणुए मह जरउ ।। ९६ ।। तारु हारु कुंकुमु नवरंग, अक्खिहि अंजणु वदण्णु भंगउ | सिमंतs सिंदूरुन सारउ, पिर्याविणु महिलाहि जम्मू अंवारउ ॥९३॥ || १४ || ।।९७।। जे भइणियाए भणियं -- “हला ! पुण्णं परिदेविएण विणा पुण्णेहि हियइच्छियसंपत्ती न भवइ । सुइरं पि सोइएण न पुव्वकयस्स छुट्टिज्जइ । ता वरंवसणस हेहि होयव्वं ।" एवं संबोहिऊण नीया विज्जुप्पहाए विज्जुकंता जणयमंदिरं । साहिओ सव्वो वि वइयरो समासासिया जणणि जणएहि । पुच्छिया य-- “ - " पुति ! नज्जइ कहि पि गओ तें 2010_04 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य सोमा-सोमसिरीण पुव्वभव-कहा १५५ दइओ?" तीए भणियं-"न याणामि।" जणएहि भणियं-"अप्पडियारमेयं पओयणं ता पुत्ति न तए संतप्पियव्वं । कुणह दो वि भयणीओ इहट्ठियाओ चेव धम्मं । पूएह परमपूयाविहीए वीयरायं । पडिलाहेह कप्पणिज्जेण असणाइणा मुणिजणं । करेह तयंतिए आगमसवणं । पडिवज्जह पव्वदियहे सुपोसहं । आसेवह पइदिणं सामाइयं । भावेह अणिच्चाई भावणाओ। कुणह पयत्तं अपुब्बपढणे। विहेह सज्झायवावडमाणसं जेण न पुणो वि एवंविहदुक्खाण भायणं भवह।" 'जं ताओ समाणवेइ' भणिऊण तहेव कुणमाणीण वच्चइ कालो। अण्णया समागओ तत्थ विमलप्पहो नाम केवली। समोसरिओ नयरबाहिरुज्जाणे । निग्गओ बंदणवडियाए नयरलोओ। चंदकंतसेट्रि वि सपरियणो चेव गओ केवलि-समीवं । तीयाणागयवट्रमाण-संसय-वोच्छेयं कुणमाणं दळूण केवलि लद्धावसरेण पुरओ काऊण धूयाओ पुच्छ्यिं चंदकंतसेट्ठिणा-“भयवं ! कि कारणं इमाण बालियाण एगा इट्ठा भत्तुणो न उण इमीए भत्ता। बीयाए वल्लहो भत्ता न ऊण एसा भत्तारस्स?" केवलिणा भणियं-“सोम सुण एत्थ कारणं ।" अत्थि इहेव भारहेवासे सुरक्षा-विसए बारवई नाम नयरी। तम्मि य वेयमुहो नाम माहणो परिवसइ विसिट्ठा तस्स भारिया । इमाओ दो वि पुव्वभवे गोरिगंधारिनामियाओ तीसे दुहियाओ अहेसि । कमेण वड्ढमाणीओ पत्ताओ जोव्वणं । दिण्णाओ तत्थेव वत्थव्वाणं रुद्दसोमाभिहाणमाहण-पुत्ताण इट्ठा पढमा रुद्दस्स न इमीए रुद्दो । अच्चंत-वल्लहो बीयाए रुद्दसोमो न तस्स सा। विडंबणापायं विसयसुहमणुहवंतीए अणिच्छिओ चेव जाओ पुत्तो गोरीए । सो य पुण जायमित्तो वि वाहिणा गहिओ। रुयंतो न चिट्ठइ पालेइ पिया पयत्तेण । अण्णया पओयणवसेण गओ नियमाउलगपाहुणगो रुद्दो। संघडिया खंदिल-माणेण गोरी । समागच्छइ पइदिणं खंदिलो रयणीए । भोयाविऊण परमायरेण संवसइ तेण सह गोरी। ____ अण्णया समागओ रयणिसमए दक्खिणावहपडिनियत्तो गोरिघरे एगो कप्पडिओ। मग्गिओ तेण वासओ। दंसिया गोरीए घरासपणे कुडी। वसिओ सो तत्थ । खणंतरेण समागओ खंदिलो । कया भोयण-पुप्फ-तंबोलाइया पडिवत्ती गोरीए। निसण्णो तेण सद्धि पल्लंके। पारद्धा सिंगारसारा कामकेली। इओ अ सो दारओ विरसमारसंतो मुहत्तगं पि न चिट्ठइ। सा वि वारंवारं उट्ठिऊण संठावेइ, तह वि न विरमइ रोइयव्वाओ । तओ 'निरंतराय रइ-सुह-विग्घ कारगो एसो त्ति, उट्टिया गोरी गया दारयसमीवं । मुहेण "पुत्त! वच्छ!" एमाइ कोमलवयणाणि समुल्लवंतीए गले अंगट्टयं दाऊण पंचत्तं पाविओ। पुणो वि समागया खंदिल-समीवे । दिवो सो सव्वो वि वइयरो कप्पडिएण विम्हिअ-माणसेण अइवाहिया रयणी। पभाए उट्ठिऊण ठिओ रत्थामुहे। पुच्छिओ तेण एगो पुरिसो--"को इमस्स घरस्स सामिओ ? कि नामा संपयं एत्थ वा चिट्ठइ अणत्थ वा गओ?" तेण भणियं-"रुद्दो नाम माहणो । बीओ मासो सुहावास-नयरे नियमाउलसमीवे गयस्स वदृ।" कप्पडिएण भणियं--"केरिसो तस्स वण्णो? किं वा वाहणं?" पुरिसेण भणियं“कप्पडिय ! [किमत्थं पुच्छि]ओसि ?" तेण भणियं--"पओयणेण पुच्छामि ।" पुरिसेण भणियं-“गोरवण्णो ईसि पिंगलच्छो सिय-कसिणगो जत्तभंडी वाहणो।" 'सिवं भवउ' त्ति भणिऊण विसज्जिओ पुरिसो। कप्पडिएण चिंतियं पवत्तो-'दुस्सीला एसा पावा परपुरिस-पसत्ताए मारिओ नियदारओ । मा कयाइ भत्तारं पि एवं चेव मारिस्सइ ता साहेमि तस्स गंतूण इमीए चेट्ठियं ।' संचलिओ कप्पडिओ सुहावासाभिमुहं । मग्गेण गच्छंतस्सेव मिलिओ रुद्दो । सुइरं निरूवंतो पुच्छिओ पहिओ रुद्देण-“भो कि कारणं चिरं निरूवेसि?" चिंधसंवायओ जंपियं तेण--"रुद्दो भवसि तुमं?" तेण भणियं-'आमं ।' साहिओ तेण सव्वो वि वइयरो। अपत्तियं तेण । भणियं रुदेण--"जइ सच्चमेयं तो सयमागंतूण दाएहि ।” पहिएण भणियं-‘एवं करेमि ।' समागया दो वि मोत्तूण बाहिं भंडं अलक्खिया चेव पविट्ठा रुद्दमंदिरं । रइकीलापरिस्संतं निब्भर-निदाए सयमाणं दि8 तं मिहुणयं रुद्देण। समुप्पण्णकोवाणलेण गहिऊण असि-धेणु वावाइओ खंदिलो। ठिया पच्छण्णमेव निरूवयंता । ___ एत्यंतरे रुहिरफंसेण पडिबुद्धा गोरी । दिट्टो तयव]त्थो खंदिलो । सुइरं सोइऊण उट्ठिया सयणिज्जाओ खणिऊण घरंगणे खड्डु पक्खित्तं खंदिलकलेवरं। कयं तदुवरि [थ] डयं पुणो वि पसुत्ता । निग्गया रुद्द-कप्पडिगा दाऊण 2010_04 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा संबलं विसज्जिओ रुद्देण कप्पडिओ। अप्पणा वि पविट्ठो नियघरं । पविसंतस्सेव 'मुटु' ति भणमाणी परुण्णा गरुयसद्देण गोरी। अयाणमाणेणेव पुच्छिया रुद्देण--"पिए ! किमेवं सदुक्खं रोविज्जइ?" तीए भणियं--"पुत्तगो पंचत्तमुवगओ।" तेण भणियं-“संसारसहावो एस न भे खिज्जियव्वं । जओसंसारसागरगया सकम्मकल्लोलपेल्लिया जीवा। उप्पज्जति चयंति य का किल परिवेयणा तत्थ ।।११।। जीयं मरणेण समं उप्पज्जइ जोव्वणं सह जराए । लच्छी करिकण्णचला हरिस-विसाओ न कायव्वो ।।११६।। ___ एयं पयडक्खरेहि भणिऊण चितिउं पयत्तोजेणं विणिम्मियाओ विहिणा सो चेव जइ परं मुणइ। ज महिलाण मणं बहुकूड-कवड भरियं दुरवगाहं ।११८। विरलो सो को वि जणो ससुरासुरमणुयमज्झयारम्मि । जो महिलाहिं न नडिओ माणं मलिऊण लीलाए ।। एवं विहं चिंताउलो भणिओ रुद्दो गोरीए “अज्जउत्त! करेसु भोयणं ।” उवविठो भुंजिउं रुद्दो। गोरीए वि नियंतस्सेव तस्स सयलथालीहितो गहिऊण अग्गकरो मुक्को थडोवरि। रुद्देण भणियं-"पिए ! कस्स पुरओ एस को बलि दिण्णो ? न दीसइ को वि देवया पडिमा ?" तीए भणियं-"अज्जउत्त! तुह गामंगयस्स ठाणमेयं सारयंतीए उद्विया अमाणुसी वाया खेत्तवालो अयं एत्थ ठाणे बुद्धरुई संवसामि लहुं थडयं करेसु अग्गकूरेण पइदिणं पूएसु अण्णहा नत्थि भे घरवुड्ढी। न कयं मए तव्वयणं । बीए दिणे उवरओ पुत्तगो। तओ भीयाहं थडयं काऊण अग्गकूरं पयच्छामि ।" रुद्देण भणियं-"किमभिहाणो खेत्तवालो?" तीए भणियं-"न मए नामं पुच्छियं ।” तेण भणियं-“अहं पुच्छिस्सामि ।" समागया रयणी सयणवेलाए उग्गाहिऊण धूयं पूइऊण कुसुमेहि कयं पणिहाणं-'भो जइ सच्चो तुम खेत्तवालो एत्थ ठाणे निवससि ता नियनाम मह कहेज्जसु ।" एवं भणिऊण पसुत्तो सयणीए। पुच्छिओ गोरीए--"सिद्धं ते नामं?" खेत्तवालेण भणियं-'आमं ।' तीए भणियं-'केरिसं?' तेण भणियं--"खंदिलो।" तओ संकिया हियएण कि एएण अकज्जमेयं समायरियं ?” एत्यंतरे पुच्छिया रुद्देण-"पिए ! कयाणि ते मयकिच्चाणि तणयस्स ?" तीए भणियं--"तुमं पडिवालयंती ठिया संपयं तुम करेसु।" कयाणि तेण । अण्णम्मि दिणे थडगोवरिए एक्कियं कुणंतो दिवो रुद्दो गोरीए । दुक्खिया चित्तेण । जाओ विणिच्छओ जहा इमिणा एस मारिओ। मारेमि एवं दुरायारं केण वि उवाएण। एवं चिंतयंतीए समागया रयणी। णुवन्नो भवणभंतरे सयणीए रुद्दो । समागया निद्दा। उट्ठिया कोवानलपूरिया गोरी। पज्जलियं दुवारदेसाओ भवणं । ठिया मोणेण ताव जाव सव्वओपलग्ग। तओ कओ अलिय-कोलाहलो। मिलिया लोया। जंपियं महया सद्देण रुयमाणीए गोरीए-- "भो भो लोया ! बंभणो मज्झे दज्झइ । जइ अत्थि कस्स वि दया तो कड्ढिउ ।" एवं भणमाणीए दड्ढं घरं। रुद्दो वि मज्झिमगुणजोगओ मरिऊण उप्पण्णो वीरदेवो । गोरी वि तीए चेव रयणीए कसिणाहिणा दट्टा मरिऊण समुप्पन्ना विज्जप्पहा। गिंधारी वि देसंतरागएण भत्तुणा असुद्धसीलाए सत्तिसवक्कि-वयण-समुप्पण्णतिव्वकोवानलेण अवियारिऊण वत्थ परमत्थं दढं कयत्थिया । तओ ताए चितियं--"अहो एस अणज्जो। एगं ताणुकुलाए वि पडिकलो। बीयं पुण मम उवरि परिणिऊण समागओ। तइयं अकलंकाए वि कलंकमारोविय कयत्थणं करेइ। ता करेमि कये पडिकयं । मारेमि केणइ उवाएण एवं जं न अण्णहा मे मणनिब्बुई। एवं चितिऊण लद्धावसराए पक्खित्तं तीए भोयणम्मि विसं । अच्चुक्कडयाए विसस्स मरिऊण रुद्दसोमो समुप्पण्णो वीरभद्दो। गंधारी वि समुप्पण्णपच्छायावा तं मोहिआहि हिययसंघट्टेण मरिऊण समुप्पण्णा विज्जुकंता। विहिवसेण जाओ इमाण परोप्परं संबंधो। तओ पुव्वभवब्भासेण अणिट्ठो वीरदेवो विज्जप्पहाए। इट्टा इमा वीरदेवस्स । तहा वल्लहो वीरभद्दो विज्जुकंताए न वल्लहा विज्जुकता बीरभहस्स । एवं सुणिऊण मुच्छावसविह- लंघओ पडियाओ धरणियले विज्जुकंता-विज्जुप्पहाओ। सित्ता ससंभमेहि जणणि-जणएहिं सलिलेण । विजियाओ वत्थंचलेण । खणंतरे लद्धचेयणाहिं को आसणबंधो। ताहिं पुच्छियाओ जणणि-जणएहिं"वच्छाओ! किमयं ?" ताहि भणियं--"सोऊण केवलि-वयणं समुप्पण्णं अम्हाण जाई-सरणं । सुमरि अगभयं सव्वं पि जह केवलिणा भणियं तमम्हेहि। तओ विम्हयवस-समुफुल्ल-लोयणाण निवडिया सयल-परिसाए ताणवरि दिट्ठी। गहिय सविसेसनियमा- भिग्गहा वंदिऊण केवलीं सट्ठाणं गया परिसा । विज्जुप्पभ-विज्जुकंताओ वि पडिवज्जिऊण __ 2010_04 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो दुगंछाए सहकता कहाँ १५७ केवलिसमीवे अणव्वयाइयं धम्म गहिऊण नाणा वि अभिग्गहे वंदिऊण भयवंतं केलि समं जणणि-जणएहिं गयाओ नियभवणं । सया सामाइय-पोसहोववासाइ-पढण-गुणण-दाणाइधम्मनिरयाओ गमिति कालं । अण्णया पुण्णिमासिणीए पडिवण्णपोसहाहिं पारद्धे धम्मवियारे जंपियं विज्जुप्पहाए--"कीरइ ताव दुक्करं तवचरणं । पालिज्जइ घोर-बंभचेरं। दिज्जइ दीणाण असणाइदाणं । कि एअस्स फलं अत्थि नस्थि वा न सम्म मणिज्जइ।" विज्जताए भणियं--"एवमेयं । फलं पड़ संदेहो चेव सुंदरो न निच्छओ। एवं विचिगिच्छाए फलं पड़ संदेह-समाउलमाणसाओ पालिऊण नियमाऊयं अणालोइय-अपडिक्कंताओ वमिऊण सम्मत्तं इह सम्मुप्पण्णाओ पढमा सोमा बीया सोमसिरी। ता भो देवाणप्पियाओ, पत्ता वि बोही तुब्भेहिं एवं हारिया। तं सुणिय समुप्पण्ण-जाई-सरणाओ पडिवज्जिऊण भावओ जिण-धम्मं वंदिऊण सूरि-पय-कमलं सभवणं गयाओ सोमासोमसिरीओ। परिपालिऊण अकलंक सावय-धम्म समाहि-मरणेण मरिऊण समुप्पण्णाओ सोहम्मकप्पे मज्झिमाउयदेवत्ताए । तओ चूयाओ निव्वाणं गमिस्संति । विउस ! दुगंछयाए सुहंकता उदाहरणं-- दुगुंछाए वयं सिया जिणदत्तसेट्ठिदुहिया सुहकता उदाहरणं __ जम्मंतरनिव्वत्तियासुहकम्मोदएण पविरलीभया संपया जिणदत्तस्स उज्जेणीए अनिव्वहंतो गओ अवंती जणवयसीमा-संठियविसम-पन्वयउबरिसंठियं भिल्लपल्लि । 'वणिओ' ति काऊण सम्माणिओ भिल्लेहि। समप्पियं घरं । दंसिओ हदो। समप्पिया मिलिऊण ववहारनिमित्तं मलनिहिया। पारद्धो ववहरिउं जिणदत्तो। अयाणया भिल्ला हरिऊण गामाइयं जं कि पि किस-दूसाइयं आणिंति तं समग्घयं चेव जिणदत्तस्स दिति । एवं पइदिणं ववहरंतो पूणो विमाणसीहओ जिणदत्तो वहइ खेयं माणसे-"अहो! मे जहण्णत्तणं, अहो परलोगनिरवेक्खया ! जं जिणमंडियं साह य-सावियासमाउलं मोत्तण उज्जेणि निव्वाहमेत्तमालंबिऊण सया सयाचार-विवज्जियं, पणटू-धम्म-ववहार पिसियासणलोल-भिल्लपच्चंत-गोधमाउलं, धम्मिय-जण-वज्जियं, अणज्ज-कज्ज-करण-परायण-परमाहम्मिय-सरिस-खट्टजण-निसेवियं, सच्च-सोय-दया-दानविवज्जियं, दुग्गइ-नयरागमण-पउण-पयवीकप्पं-सग्गापवग्ग-पुर-दुवार-दढग्गला-सरिसं, सविब्भमिव अपुण्णरासि इमं पल्लि अणुपविट्ठो हारिओ सयलगुणगणो। बहुपुण्ण-पब्भारपावियं अहलीकयं मणुयत्तणं, पणट्ठा सुसाहुसेवा, पहुठं जिणवयणं । जओजत्थ न दीसंति गुरू पच्चूसे उट्ठिएहिं सुपसण्णा । तत्थ कह जाणिज्जइ जिणवयणं अमथसारिच्छं ।।११९॥ हद्धि अहं अहण्णो कम्मभरपणोल्लिओ महापावो। अण्णह कह जिणसासणसामग्गी विहडिया मज्झे ॥ एवंविह सुभ-भावणा भाविओ गमेइ कालं । अण्णया संपण्णे सिसिरागमे [...] पुत्तदेसाओ उज्जेणी पइ पत्थिओ। पब्भद्रसत्थिओ दंडीखंडनिवसणो सिसिर-पवण-पेसिय-सीय-संदोह-कंपत-दसणो तीए पल्लीए देहवलियाए पइभवणमडंतो पविट्ठो जिणदत्तसेट्रिमंदिरे एगो कप्पडिओ। दिटठो सुहकंताए समुप्पण्णकरुणाए दाऊण भिक्खं विसज्जिओ। पुच्छिओ जणओ-"ताय ! कहमेयस्स वरायस्स सीयत्ताणं पि न संपज्जइ ?" जिणदत्तेण भणियं--“वच्छे ! तिविहा पाणिणो भवंति । उत्तमा मज्झिमा जहण्णा य । जम्मतरोवज्जियसुहफलसालिणो मय-णाहि-सणाह-पवर-कुंकूममुवट्टियसरीरा, मिउ-महग्घलहु-पम्हल-दुगुल्ल-नियंसणा, जहासमीहियसंपज्जंतसयलपओयणा, संपडतमणेच्छिय-पाणभोयणा, जय-जीवनंदइच्चाइभिच्च-वयण-सवण-जणिय-मणतोसा दिवसं गमंति, सयसहस्सलक्खपागाइ तेल्लभंगिया, रय-रूव-रमणीयनव-जोव्वणुम्मत्ताणुरत्तकंता-बाहुलया संजमियविग्गहा संवाहणुव्वट्टणकुंकुम-विलेवणा, रूव-पूरियवरपड-पाउया रयणीं गमंति सिसिर-समए उत्तमजणा। मज्झिमा पूण मज्झिमविहि संपज्जत-दियसनिसोवियवत्थाहरण विलेवण-पुप्फ-तंबोल-सयणाइपरिभोगेण सिसिरसमए दिवसं निसिं च गर्मिति । तहा वि परघरकम्मकरणकिलेसियसरीरा ईसरजणसमाराहणकए मुहमंगलाणि जपंति पए पए फरुसवयणनिभच्छिया पज्जुसिय-कूर-तुस-मीसरव्वाए सत्तुससोगराइयं भोत्तूण अणवरयछूहा-वेयणाए चेव महया किलेसेण गमेऊण वासरं कुहियकुडीरकोणे कोल-कुल-खणिय 2010_04 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मनोरमा कहा जरदंडिखंड - नियंसणा, सडिय - कंथाखंड बिल-सयसमुग्गय रेणु - पुंजरंजियसरीरा, फुं मासण्णविरइयजरतिणसत्थरा, पाउरणसीयवसमुप्पण्णकपंतदसणसंपुडकक्खडारावा, नवपसूयसारमेइया सूया इव वारंवारं कुणुकुणिता, परममाहेसरा इव सिउसिउझायंता, बहुजण पाऊय एग जुण्ण पड-कड्ढोवड्ढि कुणता, जम्मंतर - निव्वहिय- पावफलमणुहवंता कह-कह रर्याणि गमिति जहण्ण-जणा । ता पुत्ते ! उत्तम जण - पयमभिलसंतेण सयलसुह-निबंधणे जिर्णाभिणिय-धम्मे पयत्तो कायव्वो । १५८ धम्मेण धणं विउलं सुकुले जम्मो वि होइ धम्मेण । धम्मेण धरावलए वियंभए निम्मला कित्ती ।। १२१ ।। arra तत्थ गओ धम्मसहाओ न सीयई जीवो। इहलोए परलोए कल्लाणपरंपरं लहइ ।। १२२ ।। किंबहुना भणिएणं जं जं दीसइ समत्थजियलोए । इंदियमणाभिरामं तं तं धम्मप्फलं सव्वं ।। १२३ ।। ता धम्मम्मि माओ निमेसमेत्तं पि नेव कायव्वो । एसो मज्झवएसो तुम्हाण हिओ निओगेण ।। १२४ || एवं सुहकंतानिस्साए सोऊण नियकुडुंबस्स धम्मोवएस सकम्मसंपउत्तो जाओ जिणदत्तो सेट्ठी सरइ संसारो । एगया गिम्हसमए नरवम्मसत्थवाहेण सद्धि पुव्वदेसं पड़ पत्थिया जल्लमलाविलसरीरा, मल-मलिण-सव्वोवगरणा, दीह - रोम - नहंसिणो अपडिबद्धविहारेण विहरता समागय। तं पल्लि साहुणो । आवासिओ बहिया सत्थो । पविट्ठा साहुणो पल्लिए दिट्ठा आवणोवविट्ठेण जिणदत्तसेट्टिणा । वंदिऊण सबहुमाणं नीया नियघरं दंसिया वसही । समप्पियं पीढ़फलगाइयं । वंदिया सपरिवारेण निसुओ जिणधम्मोवदेसो । कया खणमेगं पज्जुवासणा । निमंतिया पणमिऊण असणाइणा । वक्खाणिया संखेवेण साहूहि पिडेसणा । जिणदत्तेण भणियं - " भगवं । अज्ज मह मंदिरे सुयाए पाणिग्गणमहूसो सहावसिद्धं चेव असणाइयं न भे संकप्पो कायव्वो ।" एवं भणिऊण कयत्थं अप्पाणं मण्णमाणो गओ सेट्ठी निय घरं । समाहूया सुहकंता । भणिया य-- “ वच्छे ! एग ताव तुमं बाला बीयं पुण धम्मसामग्गिवियला, अज्ज पुण अतक्किया अमयबुट्ठि व्व मरुत्थलीए कप्पस्क्खो व्व दालिद्दियघरे, रयणवुट्ठि व्व परमपुण्णोदएण समागया साहुणो परगरणं व तुह घरे वट्टइ । ता सहलीकरेसु साहुजण दाण-धम्मेण नियजम्मं । पडिवण्णमेइए । पत्तवेलाए समागया साहुणो सविसेसनेवत्थपच्छाइयसरीराए असणारणा पडिलाभिउमारद्धा मुणिवरे सुहकंता । एत्यंतरे गिम्हाणुभावेण निप्पडिकम्म सरीरत्तणओ समागओ मुणिसरीराओ विगंधो गंधो सुहकंताए । असुहकम्मोदयण चितियमिमाए - - " सोहणी भट्टारएहिं धम्मो दिट्ठो परं मणागमप्पडिपुण्णो जइ साहूणं फासूय-सलिलेणं हाणमणुणायं होतंतो ।” एवंविहपरिणामवसेण बद्धं तीए दुग्गंध-कम्मं नीयागोयं च । तम्मि दिवसे गया साहुणो । सा वि सुहकंता ताओ ठाणाओं अणालोइयअप्पडिक्कंता आउक्खएण मरिऊण रायगिहे नयरे अण गसेणाए विलासिणीए कुच्छिसि समुप्पण्णा दायित्ताए । तप्पभिई चेव संजाया अगंगसेणाए दारुणा अरई । समुच्छलिओ सरीराओ दुग्गंधगंधो। नायं तीए गब्भाणुभावो एस। तओ करेइ साडण- पाडणाइयं न य पडइ गब्भो । तओ सा अकामा चेव गन्भं वहमाणी कालं गमेइ । अण्णया पडिपुण्णेसु दीयहेसु पसूया अणंगसेणा । जाया साहुदुगुछाजणियकम्मदोसेण विगंध-भरियभवणोदरा दारिया । तं दट्ठूण सा समुप्पन्न -लज्जा अहोमुही ट्ठिया अणंगसेणा । चितियं च णाए -- “ अहो मे पावपरिणई जमेरिसं पाव पसूया । जावज्जवि न कोइ वियाणइ ताव पच्छण्णमेव नयरबाहि छड्डावेंतो मे मण निव्वुई । तओ भणिया समासण्णवत्तिणी उज्झियाभिहाणा दासचेडी" हला ! उज्झियपिंडए काऊण नयरबाहिरियाए उज्झिऊण इमं दारियं लहुं समागच्छाहि ।" सा वि 'जं सामिणी आणवेइ' भणिऊण गया । उज्झिऊण नयरिबाहि रायपह- समासपणे समा गया नियघरं | साहियं अगंगसेणाए । परितुट्ठा सा मणेणं । इओ चउरंगबल-परिवारिओ सेयणयगंध-हत्थिं समारूढो उवरि धरियसियायवत्तो उभयपासनिविट्ठि-वरतरुणिकर विge - सिय- चामरो सेणियनराहिवो भगवओ महावीरस्स वंदणवडियाए तेणोगासेण चलिओ । पत्तं अग्गाणीयं तम्मि पसे जत्थ सा दारिया । तओ दुग्गंध-भरिय- घाण-विवरं मोत्तृण पहं उप्पण पत्थियं अग्गसेण्णं दिट्ठ मगहाहिवेण । पुच्छिओ 2010_04 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य दुगुंछाए सुहकता कहा १५९ समासण्णपुरिसो। तेण वि सुनिरूवियं काऊण कहियं नरवईणो---“देव ! अहिणवजाया चेव दुहिया। केण वि पहासण्णे उज्झिया तीए असुहगंध-पूरिय-नासा-विवरो उम्मग्गेण पत्थिओ एस सिबिरलोगो।" तं सुणिय समुप्पण्णकोऊहलो तेणेव पएसेण समागओ सेणिओ। दिट्ठा दुस्सह-दुग्गंध-पूरियपएसा बालिया । चितियं च राइणा--'अहो कम्मपरिणई एसेव मज्झ पढमपुच्छा भविस्सइ ।' गओ सेणिओ । दद्रूण धय-छत्ताइए तित्थय राइसए उत्तिण्णो गंधवारणाओ। पविट्ठो पंचविहाभिगमणेणं तं जहा-- सचिताणं दव्वाणं विउससरणाए, अचित्ताणं दव्वाणमविउसरणाए, एगसाडिएणं उत्तरासंगेणं चक्खुफासे अंजलिपग्गहेणं मणसो एगत्तीकरणेणं तिपयाहिणी काऊण वंदिओ भगवं निसण्णो सुद्धधरणीतले। पत्थुया भगवया धम्मदेसणा। अवसरं लहिऊण पुच्छियं सेणिएणं-"भयवं! इहागच्छंतेण दिट्टा मए अईवदुगंधजायमेत्ता चेव उज्झिया केणा वि दारिया। किं कयमिमाए पुव्वभवे ? केरिसो वा पज्जतो भविस्सइ ?" भगवया भणियं-- "पुव्व भवे साहुजणजणिय-दुगुंछाफलमेयं । कहिओ सव्वो वि पुव्वभववइयरो । पज्जतो पुण सुंदरो भविस्सइ । अप्पविधागमिमीए दुगंध-कम्मं । भविस्सइ एसा तुह घरिणी। पाविस्सइ पट्टमहादेवि-पयं । भुंजिस्सइ कइवयदिणाणि तए सह पवरभोए । निविण्णकामभोगा पब्वइस्सइ । सेणिएण भणियं--"भयवं! कहं सा मए नायव्वा जहा एसा सा।" भगवया भणियं “जा तुह वोज्झणखेड्डएण कीलंतस्स पिट्ठिए आरुहिऊण अस्सं व वाहिस्सइ सा नायव्वा । तओ वंदिऊण भयवं उट्ठिओ सेणिओ। चलिओ नयराभिमुहं । गओ सगिहं । इओ य सा वि कन्नया पण?-दुग्गंधा। दिट्ठा समासण्णगोट्ठागएण गोधरणाभिहाणमयहरेण । नीया तेण सगोउलं । समप्पिया नंदाभिहाणाए वंझाए नियघरिणीए । पडिच्छिया सबहमाणमिमीए मासावसाणे पइट्रावियं नामं उज्झिय त्ति जहत्थमभिहाणं । संजायावच्चसिणेहा पालेइ पयत्तेण नंदा। सेणियस्स वि तओ दिवसाओ रज्जमणुपालितस्स वोलीणाणि अट्ठारसवरिसाणि। अण्णम्मि दिणे समप्पण्णो संकप्पो सेणियस्स । सोहणं भवइ जइ सरय-निसायर-नियमंडिए जीवलोए तारय-कुसुमसमूह-सोहिए नहयल-महीरुहे सव्वम्मि नयरे कोमई-महसवं पयट्रेमि । साहिओ निययाभिप्पाओ अभयकुमारस्स। बहुमण्णिओ तेण । घोसावियं पडहेण--“भो ! भो ! नायराइओ पंचमे दिणे कोमुइ-महूसवो भविस्सइ ता सव्वेण वि समासण्णगामाओ वा नगराओ वा गोउलाओ वा समागंतव्वं । तं सुणिय कोऊहलापूरिज्जमाणहियया पउणीभूया सव्वे वि लोया। समागया कोमुईए पयट्ठाविओ राइणा महा-महूसवो । ठाणे निग्गच्छंति कोइल-कलकंठाओ चारुचच्चरीओ। चच्चरे चच्चरे नच्चंति नाडयाई। पंतिए पंतिए दिज्जति रासया । पए-पए सरसकहं-कहेंता दीसंति तालायरा। जणमणजणियविणोयाणि नीहरंति विबिहपेरणाणि । मद्धजणजणियविम्हया इओ तओ परियडंति इंदजालिया। ऊसियदीहवंसा गहियासिखेडया वंसग्ग-समारूढा करणाणि कुर्णति वरत्ता-खेलया । निरालंबणझाणझायारजोगिणो व परपुरिस-दसण-बद्ध-लक्खाओ, अड्ड-वियर्ल्ड हिडंति छिडणनारिओ, गामागरनगर-गोगुलेहितो समागयजणेण पूरियं समंतओ समारहिऊण पासाओवरिमतलं निरूवियं समंतओ राइणा नयरं। जहिं जहिं निवडंति लोयणाणि तहि तहिं पमुइयमाणसा कीलंता चेव दीसंति लोया । तओ सहावेऊण भणिओ अभयकुमारो “पयट्टो ताव सव्वम्मि नयरे महसवो कहमम्हेहिं एस दट्टव्वो ? जइ पायडमेव गंतूण निरूवेमो ता 'अजिइंदिओ बालचरिओ एस राय'ति जणो संभावेइ। अह न निरूवेमो निरत्थयं महसवकारवणं"। अभयकुमारेण भणियं---"ताय ! वोलीणे रयणीए पढमजामे विहिय-वंठ-वेसा-खग्ग-सहाया अलक्खिया चेव परियणेण धवलहर-पच्छिमवारियाए निग्गंतुण दो वि जणा निरूवेमो पच्छिमपहरे पूणो वि आगमिस्सामो।" पडिवण्णमेयं राइणा। तहेव निग्गंतूण पेच्छंता नाणाविहकोऊहलाणि नयरमझें हिंडिउमारद्धा। इओ तओ परियडता पत्ता चउहट्टयं । दिटुं च तत्थ रंगमागयं नड-पेच्छणयं । बहुजण-सम्मइं दळूण गया तयभिमुहा । पविट्ठा जणसमूह-मज्झे । एयावसरे मयहरघरिणी वि नंदा अट्रारस वरिसियं गहिऊण तं उज्झियाभिहाणं दारियं कोऊहलेणं रायगिहमागया। इओ तओ हिंडिऊण सा वि तमेव नडपेक्खणयं पारद्धा निरूविउ, जणपेल्लावेल्लिया उज्झिया जत्थ सेणियनिवो। तओ उण्णामियपण्हिया ऊसिय-कंधरा कोऊहल-हय-हियया दो सुवि अंसेसु सेणियस्सं भुयजएण काऊण अवट्ठभं नडं निरूविउं पयट्टा, राइणा वि को एस मं अवलंबेइ ? पच्छाहुत्तं नियंतेण दिट्ठा उज्झिया चिंतिउं च पयत्तो ___ 2010_04 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६० मणोरमा-कहा उण्णयपीण-पयोहर परिणाहि नियंब-बिंब रमणीया। मिड-मणहर-तण -फासा पुण्णिम-पडिपुण्ण-ससि-वयणा।। कमल-दल-दीह-नयणा निसग्ग-रत्ताहरा य तणुमज्झा। लायण्ण-सलि पूरिया नाहीदहरेहिरा बाला ।१२५। सूमाण-सरल-कोमल-ऊरुजुयं मणहर परिवहती। मयमत्त-काम-करिणो संजमणालाणखंभ व्व ।।१२६।। करिकरसमाणजंघा कुम्मुण्णइ चलण-चंगिमसमेया। ईसीसि निरिक्खंती दिट्ठा सा नरवरिदेण ॥१२७।। तओ मयणसरगोयरंगेण उत्तारिऊण अंगुलीए नियनामंकियं मुद्दारयणं अलक्खियं चेव तीए बद्धं वत्थंचले। ठिओ खणमेत्तं सुण्णमाणसो । पच्छा कत्थ वि रइमलभमाणेण भणिओ अभयकुमारो राइणा-“सिसिर-पवण-संवलियसीय-संगेण बाढं वाहइ मं सिरोवेयणा गम्मउ सट्राणं ।" भणियं अभयकुमारेण--"जं ताओ आणवेइ ।" गया पविट्ठा पच्छिम-दुवारे । ठिओ वासभवणपल्लंके राया । काऊण पणाम पत्थिओ अभयकुमारो । ससंभमं सद्दिण भणियं राइणा--"वच्छ! पेच्छ केरिसं जायं?" अभयकूमारेण भणियं-"कि केरिसं?" रण्णा भणियं--"कोऊहलाक्खित्तमाणसस्स नयरमज्झे परियडंतस्स अलक्खियं चेव मए गहियं केणा वि पहाणमुद्दा-रयणं । जावज्जं वि एस लोगो न निग्गच्छइ ता चितेहि कि पि उवायंतरं एस । चितेमि' भणिऊण निग्गओ अभयकुमारो । सद्दाविऊण भणिओ दंडवासिओ---"अरे! आसवाहणियाए पडिनियत्तस्स महारायस्स रायपह-मज्झे महारयणं निवडियं तमवस्सं केणइ लद्धं हवेज्जा । अओ पोलिस मोत्तण थाणंतराणि एक्केक्कं माणसं जहा सुगविठं निग्गच्छइ तहा कायव्वं ।" तेण वि तहेव कयं । तओ पइमाणुसं धम्मेलं धम्मेल्ल वत्थंचलमुह-कक्खाइसु कीरइ गवेसणा पच्छा विसज्जिज्जइ । एवं परिवाडीए नीहरतेसु लोएसु पत्ता नयर-दुवारं नंदाए समं उज्झिया । वत्थाणि निरूवयंतेहिं दिलो उज्झियापिट्ठि-पएसे उत्तरीय-वत्थंचले गंठी । दंडवासिय-पूरिसेहिं पूच्छिया तेहिं--"किमेत्थ गंठीए ?" तीए भणियं--"न याणामि" नीरूवयंतेहि दिळं रायनामंकियं मुहारयणं । साहियं गंतूण अभयकुमारस्स जहा लद्ध मुद्दारयणं । अभयकुमारेण भणियं--"दंसेह मे तक्करं । गओ तहिं चिय । दंसिया उज्झिया । अभयकुमारेण भणियं-“कहिं मुद्दियं पत्तं?" तेहिं भणियं“पयडमेव पुट्ठट्ठियवत्थ-गंठीए ।" तओ सुइरं निरूविऊण उज्झियं चिंतियं अभएण--'एस ताव असंभवो चेव जमंगुलीए हारयणं न मणिज्जड । एयं पि करेज्ज को वि निरूढसाहसो परिसो वा इत्थी वा एसा पुण बाला सरल-सहावा लक्खिज्जइ । अह इमीए कयं होज्ज तो कहं पयडमेव धरेज्जा । दीसइ पढम जोव्वणं रूव-संपई एसा कयाइ समुप्पण्णाणुरागेण पुत्तो त्ति काऊण पयडमेव कहिउमचयंतेण ताएण कवडमेयं कयं भवे । हवउ संपाडेमि ताव एवं पि तायस्स । एयं नियमणे संपहारिऊण अलियकयभिउडि-भासुर-वयणेण जंपियमभएण-"अरे! एवं तक्करदारियं वज्झ-ठाणं नेऊण विगयकन्न-नासं काऊण देसनिद्धाडियं करेह । एवं सूणिय परुण्णवयणाए जंपियं नंदाए--"गिण्ह सव्वं पि घर-सारं मयह कूसलिणी वच्छमज्झियं ।" अभएण भणिय-नरवइमदारयणं चोरिऊण न घरसारण छट्रिज्जइ ।” नंदाए भणियं--"जेण छट्रिज्जइ तंसाहह ।" अभएण भणियं--"सेवेउ रायचलणं ।” पडिवणं तुट्रचित्ताए मयहरीए । राया वि मयणानल-ताविय-तणू किं सेविज्जमेयं न व? त्ति संदेह-दोलासमारूढो । चितेउमारद्धो-- हे हियय ! विसयलंपड ! ज पेच्छसि तम्मि तम्मि रज्जतो। मंजिट्ठ व्व' अथाणुय घणरागो सहसु दुक्खाई ।। भणियं च-- कंदुक्खणणं निय देस छड्डणं कुट्टणं च अइ कढणं । अइ रत्त मंजिट्टे कि दुक्खं जं न पाविहसि ? ॥१२९।। जइ कह विन सिझेज्झा कज्जमिणं दिव्व परिणयवसेण । तो मज्झिऊण मरिहिइ तुमं वि किं बहु वियारेण ? एवंविह चिंताचक्कारूढे नरवरे गहिऊण दारियं संपत्तो अभयकुमारो । पणमिऊण विणत्तो राया--"ताय ! लद्धो तक्करो ।" राइणा भणियं--"केरिसो?" दंसिया अभयकमारेण उज्झिया । रण्णा वियसिय-माणसेण भणियं-- "को दंडो निव्वत्तिओ नीइ-वियक्खणेण भवया ?" अभएण भणियं--"महंता एसा चोरिया । न य घरसारगहणमेत्तेण सुज्झइ । सारीर-दंडो वि 'इत्थिय'त्ति काऊण न तीरइ काउं एस चेव इमाए दंडो जं देवस्स चलण-पक्खालण करिस्सइ ।” राइणा भणियं--"जं तुमं वियाणसि ।" पभाया रयणी विवाहिया गंधव्व-विवाहेण। छूढा अंतेउरे दुख _ 2010_04 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य दुगु'छाए सुहंकताकहा वज्जिय सुहकम्मोदएण अंतरियमिमीए सेसं अंतेउरं वसीकओ राया । कया पट्ट-महादेवी । पइट्टावियं 'तिहुयणतिलय' त्ति नामं । सेणिएण सह सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतीए वच्चइ कालो । अण्णया रज्जकज्ज-समत्तीए अंतेउरमुवागएण पारद्धो वोज्झणकीलारसो । तत्थ जो हारइ सो आसो व्व पट्ठीए समारुहिऊण वाहिज्जइ । एवं किलंताण जया सेसअंतेउरिया जिणंति तया वत्थंचलेण कंधरा बंधिऊण पिटीए करं काऊण वाहिति । जया पुण राया जिणइ तया पिट्ठीए समारुहइ । अण्णया कोलंतेण हारियं राइणा जियं तिहुयणतिलयाए । काऊण कच्छाबंधं विगयसंका समारूढा पुहवीपालपिछीए तुरंगमो व्व तरियगईए वाहिऊण मक्को । ईसि हसिऊण जंपियं राइणा समरियजिणवयणेण--"अहो विचित्ता कम्मपरिणई ।" तिहुयणतिलयाए तीए जायसंकाए भणियं--"अज्जउत्त ! किमयं हसिज्जइ कि वा कम्म-परिणई सुमरिया ?" रण्णा भणियं--“पिए ! अलं वियारेण ?" तीए भणियं--"सव्वहा साहेयव्वं न अन्नहा मे मणनिव्वुई ।" नाऊण निब्बंधं कहियं राइणा--"दुग्गंध-ांध-दूसिया जायमेत्ता चेव तुमं केण वि उज्झिया । अविनाय जाइ-कुल-सीला मए परिणीया । पत्ता महादेविपयं, परिणीया मए उण्णय-रायकुलवंस-संभवाओ अणेगाओ कण्णगाओ न ताओ एवंविहमासंघयं कुणंति । तए पुण एव महं वाहिओ । एयं मे हास-कारणं । कम्म-परिणई परिभावणं च तं सुणिय समुप्पण्णजाई-सरणाए जंपियं तिहुयण-तिलयाए--"अज्जउत्त! जाईसरणेण पुन्व-भव-वइयरं नाऊण निविण्णं मे संसारवासाओ माणसं । विसज्जेसु मं जेण समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए पव्वयामि । अणमण्णिया राइणा । पसत्थवासरे महया निक्खमण-महसवेण हत्थि-खंधमारोविऊण सपरिवारो चेव गओ सेणीओ महावीरसमीवे । विहिणा वंदिऊण तित्थयरं दिण्णा सिस्सिणि-भिक्खा । पडिच्छिया भगवया गंतूण ईसाणकोणे विमुक्कवत्थाहरणा परिगहियसंजइनेवत्था समागया तित्थयरसमीवे । पव्वाविया सहत्थेण भगवया । समप्पिया अज्जचंदणाए । गहणासेवणसिक्खापुरस्सरं पढियाणि एक्कारसंगाणि । परिपालिऊण निक्कलंक सामण्णं खविऊण घणघाइ-कम्माणि, उप्पाडिऊण लोयालोय-पयासं केवलनाणं काऊण जोग-निरोहेण सेलेसिं सिद्धिवसहिमुवगया । एवं दारुण-विवागा वि दुगुंछा न कायव्वा धम्मत्थिणा ।।। संपयं अमूढदिट्टिम्मि [अरिहचंदसावय]उदाहरणं-- अत्थि इहेव भारहेवासे पुहइमहिला-भाल-यल-तिलय-तुल्लं हत्थिणाउरं नाम नयरं । अरिहचंदो नाम सावओ तत्थ परिवसइ । अहिगयजीवाजीवो उवलद्धपुण्ण-पावो निग्गंथे पावयणे गहियट्ठो विणिच्छियट्ठो अट्ठि-मिंजपेमाणुरागरत्तो परपासंड-परमाइसयपूयासक्कारदसणे वि अमूढदिट्टी । समणे निग्गंथे फासुएणं एसणिज्जेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं वत्थ-पडिग्गहकंबलरओहरणेणं पीढफलग-सेज्जा-संथार-ओसह-भेसज्जेणं पडिलाभमाणे कालं गमेइ । तस्स आजम्माओ दालिकंदली-कंद-कप्पो नियपोट-भरणे वि असमत्थो विवण्ण-जणणि-जणओ सिरिहरो नाम बंभणसूओ वत्ताणत्तयं करेइ । सो अण्णया सीयंत-परियणब्भत्थणा कयत्थिज्जंतो चेव निग्गओ घराओ । गओ दक्खिणावहं तत्थ वि तस्स न किंपि संपज्जइ । जओ-- दूरं वच्चइ पुरिसो एत्थ गओ निव्वुई लहिस्सामि । तत्थ वि पुव्व कयाई पुव्वगयाइं पडिक्खंति ॥१३१॥ जत्थ गया तत्थ गया पुरिसा दारिद्द-भायणं होंति । जेहिं न भयवं धम्मो तिहुयणचितामणी चिण्णो ॥१३२॥ अण्णया गओ समुद्दोवकंठसंठिय-थाणेसरं नाम पट्टणं । तत्थ परिब्भमंतो मिलिओ हरहंस-परिवायगस्स। नीओ तेण नियमढं। पुच्छिओ य--"को तुमं? कत्तो वा समागओ ? कहि वा गंतव्वं ?" 'साहिओ तेण सव्वो वि अप्पणो वइयरो। गंतव्वं पुण जत्थेव उयरपूरणं भवइ । तेण भणियं--"जइ एवं तो मह समीवे चे[व] चिट्ठसु जेण माणुसं करेमि।" ठिओ सो तत्थेव आराहिओ परमविणयकरणेणं हरहंसो समागयचित्तण जंपियं तेण--"अहो पत्तभूओ तुम गिण्हसु इमं परिव्वायग-वयं जेण ते विज्जा-मंत-पयाणि पयच्छामि।" पडिवण्णं सिरिहरेण । दिक्खिओ पसत्थ-वासरे। समाराहिओ विसेसेण हरहंसो । कइवयवरिसावसाणे संकामियाणि तेण तस्स विज्जा-मंत-पयाणि । परियडइ कणय 2010_04 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६२ मणोरमा-कहा कमलोवरि निसण्णो नहयले दंसेइ विविहरूवाणि । आणेइ आगरिसण-मंतेण दूरट्ठियाणि वत्थूणि । दळूण विविहाइसयसंपण्णं सिरिहरं हरिसिओ हियए हरहंसो कयत्थमप्पाणयं मण्णंतो आउयक्खएण मरिऊण सकम्म-फल-भोई जाओ। सो वि काऊण कइवयदिणाणि गुरुमरण-सोयं पच्छा जहिच्छाए वियरिउमारद्धो । विम्हावंतो मिलिओ सन्बो वि नायरजणो। के वि कयकरयल-संपुडा जयज[यारवेहि] बहिरियदियंतरा भत्तिभर-नमंतुत्तिमंगा पुणो पुणो पणामं करेंति । एगे धूय-कडुच्छुय-हत्था उड्ढमुहा धूयं डहति । अण्णे गयणंगणे पुप्फंजलीओ मयंति । अवरे वत्थंचलेण वीयंति । बहजणसंमदं दळूण पुच्छिओ राइणा समासण्णो पुरिसो--"भो किमेस लोगो संपिंडिओ दीसइ?" विण्णायवुत्तत्तेण कहियं तेण-जहट्ठियं । जायकोऊहलो गओ तस्स राया वंदण-निमित्तं । विम्हयउप्फुल्ललोयणेण वंदिऊण सबहुमाणं निमंतिओ नियघरे भोयणेण राइणा। पडिवण्णं सिरिहरेण। हरिसिय-चित्तो गओ सट्टाणं राया। काराविया भोयण-सामग्गी । पत्त-वेलाए पेसियं सिरिहराणणनिमित्तं नरिदेण जंपाणं । तमारुहिऊण उभय-पासढलंत-सिय-चामरो उवरि-धरिय-सियायवत्तो, वीहिमझमज्झेणं सयलणेगमजणेण सबहुमाणमब्भुट्टिज्जंतो पत्तो अरिहचंदसावयावणसमीवे । दिण्णा तयभिमुहं दिठी सिरिहरेण । अरिहचंदो वि अकयवंदण-प्रयणो अब्भदाणेण वि अकयपडिवत्ती तह ठिओ चेव ठिओ। दमिओ मणाग मणे सिरिहरो। पत्तो रायभवणं । भोयाविओ परमविणएण राइणा। भोयणावसाणे विलित्तो घणसारमीस-सारसिरिखंडेण । दाऊण पुप्फ-तंबोलाइयं वंदिऊण विसज्जिओ तेणेव विहिणा। समागओ अरिहचंद-हट्टसमीवे धरावियं जंपाणं । ठिओ खणमेगं तह वि वयणमेत्तेण वि अकयपडिवत्ती अरिहचंदेण विलक्ख-वयणो गओ-नियआवासं सिरिहरो। नियत्ता रायपुरिसा । चितिउं पयत्तो परिव्वायगो-पणओ मह तवेण सव्वो वि नरवइपमुह-नयरजणों । सो पुण अरहचंदो अच्चंतअवण्णापरो दीसइ। निरत्थओ मह एसह परिफंदो जावेस न नामिओ।" एवंविहचिंतासायर-गयस्स समागया रयणी। वंदणानिमित्तं समागया केसवनारायणाभिहाणा दोणि वणिगा । काऊण पणामं निसण्णा समासण्णपएसे। दिट्ठो य किंपि सविसायवयणाणि जपतो सिरिहरो। सविणयं पुच्छिओ तेहिं--"भयवं ! किं कारणं उब्विग्गो विय लक्खियसि ?" काऊण अणुग्गहं कहेसु जइ न होइ अकहणीयं ।" तेण भणियं--सुणेह, “अत्थि मे चिरपरिचिओ अरिहचंदो नाम सावओ। सो मं अवन्नाए पेक्खइ न सो रंजिज्जइ मह अइसएहिं ।" तेहिं भणियं--"भयवं! अलं गुणमच्छरिणिजणे अवमाणकरणेण । किं च चिरपरिचियमेत्तो सो अम्हाणं तहा भणिस्सामो जहा भयाइ भवओ पय-पंकयं ।" तेण भणियं"एवं करेह ।” गया ते अरिहचंदमंदिरे दिण्णासणा पूच्छिया तेणागमणकारणं। भणियं कुसलेण नारायणेण तुह दंसणत्थमागया। जओ---"सयलनरामर-महिय-पायवीढो, दुक्कर-तव-चरण-माहप्प-समप्पण्ण-विविहाइसयरोहणगिरिवरो, पणइजण-दालिद्द-दोहग्गो, बहुपुण्णपावणिज्जदसणो, तुह घरं भोयणकरणेण पवित्ती काउमिच्छइ सिरिहरभट्टारओ। धण्णो तुमं सयल-कल्लाण-भायणं । अओ तह दसणत्थमागया । ईसि हसिऊण जंपियं अरिहचंदेण--"अलमिमाए संकहाए। नाहं तस्स परिव्वायगस्स भोयणं पयच्छामि ।" नारायणेण भणियं-“न सो छुहिओ तुह घरे भोयणं पयच्छेइ। संति तस्स नरवइपमुहा पहाणअहमहिमिगाए निमंतगा परं न सो इच्छइ । एसा पुण तुहाणुग्गह-बुद्धी। चिरपरिचियत्तणेण संभाविज्जइ। किं न दिट्ठो तए सूवण्ण-सयवत्त-संठिओ गयणंगणगओ बीया चंदो व्व सयलजण-पणमिज्जंतो।" सावएण भणियं--"जइ तेण तम्हाण विम्हओ न मज्झ । जा अप्पणा वि छज्जीवकाय-वह-पवह-पवत्तो एगघर-भोई पुफ-तंबोल-विलेवणासत्तो सो कहं ममाणुग्गहं करिस्सइ ? जओदुण्णि वि विसयासत्ता दुण्णि वि धण-धण्णसंगहपरा य । सीसगुरुसम दोसा तारिज्जाउ भणसु को केण ? ।। जह लोहसिला अप्पं पि बोलए तह विलग्ग-पुरिसं पि । तह सारंभो वि गुरू परमप्पाणं च बोलेइ ।।१३४।। ता उठेह तुन्भे वच्चह नियमंदिरं । मा वायाडम्बरेण अत्ताणं किलेसेह।" नाऊण तस्स निच्छयं गया ते परिव्वायगसमीवं । साहिओ सव्वो वि वत्तंतो। गओ बीयदिणे सयमेव सिरिहरो अरिहचंदमंदिरं। अकयपडिवत्ती ठिओ खणमेगं । उद्घट्टिओ चेव तओ उवालद्धो तेण अरिहचंदो- “सावया ! केण तुम एरिसं विणयं गाहिओ?" न एसा धम्म-बुद्धी पत्त-बुद्धी वा सामण्णजणोवयारो एसो'त्ति भणंतेण दावियमासणं निसण्णो परिव्वायगो। अरिहचंद-विम्हावणत्थं मंतसा 2010_04 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभी णाम बीओ अवसरो तत्थ य अमूढदिट्ठम्मि अरिहचंदसावयकहा मत्थेण दंसियाणि अत्तणो बहुविहरूवाणि । पयडिया आगरिसण- सत्ती । जंपावियाओ कट्टपुत्तलियाओ । एवमा बहुविहकुहुककरणेण न विहिओ अरिहचंदो । भणियं चाणेण -- " नमो जिण सासण-पवण्णगाणं समणाणं निग्गंथाणं जे आमोसहाइबहुविद्धि-जुत्ता व अयाणुग व्व कालं गर्मेति । पायय-जणो पुण विण्णाणलेसेण वि उत्ताणो पए पर पयासतो अप्प - गव्विओ महीयले वि न माइ । गंडोवले व्व बाणो अलद्धलक्खो पडिनियत्तो परिब्वायगो । तओ 'रागपरिणएण मच्छरी एसोत्ति बहुजणपुरओ निंदिओ अरिहचंदो । पच्छा जो जत्थ मिलइ अयाणुयजणो सो तत्थ जंपइ सोवालंभं । जहा किमेत्तो वि अण्णं सुपत्तं पत्तं भवया न संभवइ एयं अलमिमिणा दुग्गइनिबंधणमच्छरेण । सो वि अदिष्णपडिवयणो गयनिमीलियं काऊण वच्चइ, न मणागं पि दिदठी मोहिज्जइ । एवं वच्चइ कालो । १६३ अम्म दिने बाहिं विणिग्गओ दिट्ठो नारायणेण सोवहासं संभासिओ य-- “परमसावय ! सागयं ते ।" अरिहचंदेण भणियं—–“नारायण ! उद्धरकंधरो सोवहासवयणो य लक्खीयसि ? न एयं ते परिणामसुंदरं भविस्सइ ।” नारायणेण भणियं -- "सुंदरा सुंदर परिणाम परिण्णाणं पि ते विज्जइ "त्ति भणिऊण गओ सट्ठाणं । सिरिहर भत्तिपरायणो कालं गमे । तस्स दुहिया ईसिसमारूढजोव्वणा सामला नाम धम्मपरायणा कालमइवाहेइ । अणम्मि दिणे जणणीए समं गया सिरिहरवंदणत्थं । वंदिओ सो ताहि । दिण्णासीसाओ निसण्णाओ तयंतिए दंसणमेण वि समुप्पण्णो सिरिहर - सामलाण पणओ । परूढसिणेहा पइदिणमारद्धा सामला उवयास्दाणाइकरणेण । एवं कुणमाणीए अक्खित्तं परिव्वायगमाणसं । पगलिया धारणा । पम्हुट्टा विज्जा - मंता । परिहरियं सलिल सोयं । मंदीकओणाण धम्मोवएसो । कि बहुणा दिण्णो जलंजली निययाणुद्वाणस्स । पंचठाण - बालकीलियं व चितातंतुसंदोह संदाणियं व वज्जलेवसंघडियं व गाढं लग्गं चित्तेण सामलं सरंतो वयणेण तमेव समुल्लवंतो झाणेण तमेव झायंतो सुमिणे वि तमेव पेक्खतो किं बहुणा तम्मयमिव भुवणं मनतो कालं गमेइ । अणम्मि दिने पओयणवसागयाए सामलाए सद्धि सरागं समुल्लवंतो दिट्ठो सिरिहरो । परिणयपायाए जोगसारपरिवाइया चितियमिमीए - 'न सोहणमेयं एयस्स देमि धम्मोवएसं ।' ठिया सो तत्थेव जाव गया सामला । पच्छा कोमलवणेण भणिओ जोगसाराए - - "वच्छ ! सिरिहर ! जइ ते परमपुरिस-दंसणेण पओयणं तो परिहरियब्वो इमीए सह संजोगो ।” उवरोहसीलयाए अरोयमाणं पि पडिवण्णमणेण तीए वयणं । गया य सट्टाणं । बीय दिणे पुणो वि आगया दिट्ठो धरियधारणो । इयत्तु न विउ ससिखंपणभरिउ । दिणयरु दहणसहाउ तउ दूरि ण परिहरिउ तसु सुबह मुहयंदह को सरिसिम धरई । हुं निम्मलमणि दप्पणु-जइ परि अणुहरइ एक एसिडबा तणुयंगि स मिल्लई । निव्वणु अंगु मयच्छि ! नवर सव्वं गिउ सल्लइ अमयमयगिव हंसगमणि हालाहल तुल्ली । वप्पुरे अण्ण जि तसु विलासस भंगि नवल्ली ।। १३५।। ।। १३६ ।। ॥१३७॥ ॥। १३८ || एवं जपतो सणियमुवसप्पिऊण सिणेहसारं भणिओ जोगसाराए -- "वच्छ ! "हरिहरहिरण्णगब्भे झासु किमिमा ए ?" उज्झिऊण लज्जं जंपियं सिरिहरेण - "अम्मो ! पावाए हरिहरहिरणगभा पट्टा सामला ठिया चित्ते । सव्वं जणाण वयणं नवेण पेल्लिज्जइ पुराणं ॥१३९॥ अस्थि तेणुकंपा कज्जं वा मज्झ जीविएणं वा । ता तह करेसु जह होइ संगमो मज्झ तीए समं ॥ १४०॥ जओ- || १४१ ।। भू-संघिय धणुह लया आयड्ढिय नयण-बाणतणुयंगी । विधइ मणं न जीयं अउव्व पारद्धिणी बाला उब्भडजोव्वणभरचारुचंगिमावट्टिएहिं अंगेहि । कस्स न हरेइ मणं लायण्णभरंगिणी बाला ।।१४२ ।। सुमरणमेत्तेण वि जुवजणाण दिट्ठा पुणो वि सेसेण । चिच व्य दूर थक्का करेइ लालाजलं वयणं ।। १४३ ।। सा परमयं सा मज्झ हरिहरो सा हिरण्णगन्भो वि । सा गुरुयणो गुणड्ढो नत्थि विणा तीए मह जीयं ॥ " 2010_04 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा जोगसाराए चितिय-लंघिओ एस सिणेहाणुबंधेण । ता तीए विरागपयडणेण उत्तारेमि एयस्साणुरायं । निग्गया परिव्वाइया गया सामला समीवे। साहिओ तीए सव्वो वि सिरिहर-वइयरो। सा वि पयडिय-मयण-वियारा बाहजलभरियलोयणा विमक्क-दीहण्ह-नीसासा निरुद्धसह रोविलं पयत्ता । एसा वि मयणसरसल्लियंगी दढाणरागा सिरिहरे वराइ त्ति विभाविऊण अलियाणकलवयणेहि समासासिऊण सामलं गया परिव्वाइया सिरिहरसमीवे, भणिओय सो गया हं तीए समीवं । भणिया य सा मए एगते जहा-"तुह समागम समीहइ सिरिहरो। तओ निम्भिऊण जंपियमिमाए"किं निट्ठिया पुहईए पुरिसा? जेणाहं तेण सह समागमं करिस्सामि । तुम पि असंबद्धभासिणी न पुणो वि इमिणा वइयरेण मह समीवमागंतव्वं"ति भणिऊण निद्धाडिया नियमंदिराओ। अहं पत्ता तुह समीवं। संपयं जमुचियं तं करेहि । एवं भणिऊण निग्गया जोगसारा । सिरिहरो वि गाढयरं मयणानलजणियसरीर-संतावो विलविउमाढत्तोहा हियय ! अव्यवस्थिय अगणिज्जतो वि तं जणं महसि । कंडं व सिलावडियं अलद्धलक्खो नियत्तिहिसि ।। हा हियय ! हीण साहस ! वियलियमाहप्पचत्तलज्जोसि । जत्थ गओन गणिज्जसि तम्मि जणे कुणसि अणुरायं ।। हा हियय ! किं किलम्मसिदुल्लहजणअलियसंगमासाए। हरिणो व्व मूढमायण्हियाहिं दूर हरिज्जिहिसि ।। हा हियय ! लज्जावज्जियदुल्लहलभं जणं वि मरगतो । आयासएएहि भमंतपावपडिऊण भज्जिहसि ।। हा हिहय ! विरागिल्ले रागिल्लं हवसि तं न तुह जुत्तं । अह वारियं न थक्कासि भुंजसु ता मूढ ! दुक्खाई ।। हा पाणपिए ! सुहए मुंच मणं सामले ममेदाणि। मा फुट्टतेण समं तुम पि इमिणा विणिस्सिहसि ।।१५०।। एवं सदुक्खा विलवंतो निययपओयणागएहि दिट्ठो अरिहचंद-नारायणेहि । पणमिओ नारायणेण । सिरिहरेण भणियं--"सुयणु सामले ! सागयं ते चिराओ दिट्ठासि?" मुणियमयण-वियारेणं जंपियं अरिहचंदेण-न एसा सामला पिया जा सुपत्त-परिग्गहेण सग्गं गमिस्सइ। तओ विलक्ख-वयणो निग्गओ नारायणो पिटुओ अरिहचंदो। गया निय-नियभवणेसु । सिरिहरो वि कामगहगहियमाणसो उम्मलिणीभूओ 'सामला सामले'त्ति समुल्लवंतो बहुडिभपरिवारिओ छारंगारकयवरेसु लोट्टतो कत्थइ गायंतो कत्थइ किलि[कि]लसइं कुणंतो नयरस्स तिय-चउक्क-चच्चरेसु परियडतो दिट्ठो निज्जहनिसण्णेण राहणा। पुच्छिओ समासण्णपुरिसो। “को एस एवं गह-गहिओ ब्व परियडइ ?" सुविणिच्छियं काऊण साहियं तेण जहट्टियं नरवइणो। चितियं च रण्णा एवंविहा वि कामपिसाएण नडिज्जति जंतुणो। अहवाताच्चिय धम्मपरो ताव सलज्जो य पंडिओ ताव । ताविदियाण वसगो जाव न मयणो वियंभेइ ॥१५१।। सामला वि तम्विओयानल-दज्झमाणमाणसा असंठवियनियंसणा विलुलतकेसपासा विगलंतुत्तरिज्जा काम-गहिया 'सिरिहर मह माणसं हरिऊण कहिं गओ देहि दंसण' ति भणमाणी नयरमज्झेण हिंडंती आसवाहणिया निग्गएण दिट्ठा राइणा पुट्टा य “का एसा?" साहियं आसण्णवत्तिणा। मुणिय पुव्वावर-वुत्तंतेण पुरिसेण चिंतियं राइणा-'एसा वि वराई धम्मणेहेण विणडिज्जइ एवं संविग्ग-माणसो गओ नयरबाहिरियाए। वाहिया तुरंगमा । एत्यंतरे तिलयनंदणुज्जाणे आवडियसुक्क-झाणस्स वियलिय-घणघाय-कम्मगंठिणो अपुव्वकरणमारूढस्स समुप्पण्ण खवगसेठिणो उल्लसियजीववीरियस्स पबद्रमाणसुह-परिणामस्स समुप्पण्णं केवलनाणं विमलजससाहुणो। कया अहासन्निहियवंतरेहि केवलिमहिमा-सोहियं उज्जाण-मज्झाओ तिण-सक्करकंटयाईयं वुटुं गंधोदयं मुक्का दसद्धवण्णाकुसुमवुट्ठी । समागया वंदणवडियाए नायरया । दळूण बहुजणपूरपूरियं उज्जाणं पुच्छ्यि राइणा-"किमेयम्मि उज्जाणे महूसवो? को वि जेणेस लोगो मिलिओ दीस?" मंतिणा भणियं-"महाराय ! कलिंगाहिवस्स विमलजस-राइणो पडिवण्ण-समणलिंगस्स तीयाणागयवट्टमाणवत्थ-वियाणगं केवलनाणं समप्पण्णं । तस्स बंदणनिमित्तं एस लोगो मिलिओ।" रण्णा भणियं"अम्हे वि वच्चामो।" गओ राया वंदिओ केवली। पारद्धा केवलिणा धम्मदेसणा। छिण्णा जणाण अणेगे संसया । एयम्मि अवसरे सो सिरिहरो डिभविंदपरिवारिओ आगओ तमुज्जाणं । संजायकारुण्णेण पुच्छिओ केवली राइणा"भयवं! किं कारणं एस सिरिहरी नारायण-सेट्ठि-दुहिय। सामला य अण्णमण्णनामग्गहणं कुणंताणि गह-गहियाणीव नयर-मज्झे परियडंति ?" केवलिणा भणियं--"सूणेह । 2010_04 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तरथ य अमूढदिट्ठिम्मि अरिहचंदसावयकहाए सिरिहरसामलाणं पुटवभवकहा १६५ अत्थि इहेव भारहेवासे सिरिसुंदरनामनयरं । सिरिदत्तो सेट्ठि । मज्झिमवए वट्टमाणस्स बहुहिं उवाइअ-सएहि समप्पण्णो तस्स पूत्तो । पइद्रावियं मासावसाणे नामं संगमओ । कमेण पवड्ढमाणो जाओ अट्रवारिसिओ । दिण्णा य तस्स तत्थेव वत्थव्वएण रवितेय-सेट्टिणा निय दुहिया रविसिरी नाम कण्णया । वित्तं वरणयं । अइक्कतो केवइ कालो। एत्थंतरे विचित्तयाए कम्मपरिणामस्स करिकण्णं व चंचलत्तणओ सिरीए विगलिओ विह्वो सिरिदत्त-सेट्रिणो। अप्पणा वि पाविओ पंचत्तं । संगमी वि अवमाणणीओ दरिदं त्ति कलिय परिभविओ सयणपरियणेण। करितस्स वि व[व]सायं कम्मदोसेण विहलं संपज्जइ। दुत्तरीहूयं नियपोट्टं पि । गहिओ विसाएण । वियंभिओ रणरणओ। पवड्ढिया अरई। तओ चितियमणेण-"किमिह चिरपरिचियजणमझे अत्ताणय-विडंबणकरणेण । गच्छामि देसंतरंजओ-- पुरिसेण माणधणवज्जिएण परिखीणभागधिज्जेण । ते देसा गंतव्वा जत्थ सवासा न दीसंति ।।१५२।। तओ असाहिऊण परियणस्स विणिग्गओ पयट्टो पुन्वाभिमुहं । गओ थेवं भूमिभागं । मिलिओ चिरपरिचिओ समंतभद्दो नाम भिक्खू । पच्चभिण्णाओ संगमो, तेण चलणेसु पडिऊण परुण्णो संगमो । कहकहवि पच्चभिण्णाओ भिक्खुणा। पुच्छिओ य तेण--"वच्छ संगम ! कहं ते ईइसी अवत्था? कहं वा तं पत्थिओ?" संगमेण भणियं-- पर-विरुद्ध-कारिणं देव्वं पुच्छसु । जेण ताय-पुत्तो भविय विणावराहेण ईइस अवत्थं पाविओम्हि ।" भिक्खणा भणियं--"वच्छ ! अवि कुसलं ते तायस्स?" संगमेण भणियं--"भयवं ! परिपालियसुपुरिसमग्गस्स सुरलोयमणुगयस्सं वि कसलं तायस्स। असलं पूण ताय-वंस-विडंबगस्स पुरिस-संखा-पूरगस्स अजागल-थण-तुल्लनर-जम्मस्स उभयलोय-फलसाहणासमत्थस्स संगमस्स।" समंतभद्देण भणियं--"वच्छ ! अवि अत्थमिओ सो बंधुजण-कुमयायरविबोहण-सरय-ससी। अहो ! दारुणया संसारस्स, अहो ! निरवेक्खया मच्चुणो, अहवा सयल-सुरासुरनर तिरिय-साहारणो अप्पडियारो खु एसो ता किमेत्थ परिदेविएण? धम्मो चेव एयस्स ओसहं । उभयलोय-फल-साहणसमत्थो ते वच्छा पुरिसयारसझं फल-विवेगउच्छाहमूलो य पुरिसयारो । उभयसंपण्णो य तुमं पयइनिगुणे संसारे परलोय-फल-साहणं चेव सुंदरं । जोगो य मिण भणिय--"भयव ! जइ जोगो ता आइसह कि मए कायव्वं?" भिक्खुणा भणियं--"वच्छ ! इमं चेव भिक्खुत्तणं ।” साहिओ संखेवेण नियकिरियाकलावो परिणओ एयस्स । अइक्कता केइ दिअहा। दिण्णा य से दिक्खा। करेइ विहियाणुट्ठाणं । इओ य सा रविसिरी पव्वइओ मे पिओ कुओ वि अवगच्छिऊणं भत्तारदेवया नारि त्ति धम्मपरा जाया । विसयविमुहा वि तइंससुया विरहदुब्बलंगी. कालं गमे [६] । कइवयकालाओ गहियभिक्खु-लिंगो समागओ तण्णय रपच्चासण्णं तवोवणं संगमओ । निसुओ एस वृत्तंतो रविसिरीए । अणुण्णविय जणणि-जणए गया वंदणनिमित्तं । दिट्ठो य अणाए सहयार-किसलयनिविट्ठो संगमो । अमयसंगमेण व सित्ताई से लोयणाई। समप्पण्ण सज्झस-वेवियाई अंगाई। संभमाइसएण मच्छिया एसा। परित्तायह ! परित्तायह ! भणंतीहिं अक्कंदियं सहीहि कारुण्णपहाणयाए उढिओ संगमो। 'किमेय'ति पुच्छ्यिमणेण । साहियं से सहीहिं 'एसा खु रवितेअ-सेट्ठि-दुहिया रविसिरी नाम कण्णया ।' गुरुविदिण्णं भवंतमेव भत्तारं एयावत्थमवलोइऊण मोहमुवगया । सुमरियपुववृत्तंतेण चिंतियमणेण-“अहो ! मे पिययमाए दढाणुरागया। गहिओ सो वि सोएण । वियलिओ सुहपरिणामो । उल्लसिओ सिणेहाणुबंधो। आणिऊण समासण्ण सरसीओ नलिणी-दल-पुडएण पाणियं सित्ता सव्वंगेसु रविसिरी। लद्धा चेयणाए उम्मीलियं लोयण-जुयलमिमाए। सज्झस-पवेविरंगी उट्ठिया एसा । हरिस-विसायगब्भिणं नीससियमिमीए । फुरियं बिबाहरेण । पुलइयाई अंगाई ईसियलियतारयं पलोइउमारद्धा। एत्थंतरम्मि दुज्जयाए मयणस्स, सयलाणत्थ-निबंधणत्थ-निबंधणयाए जोव्वणस्स, रम्मयाए विलासाणं, विचित्तयाए काणणस्स, आवज्जिय से चित्तं । चितिउं च पवत्तो 'हंत ! किमेत्थ जुत्त'त्ति। एगतो वयभंगो अण्णत्तो अणुरत्तजणपरिवज्जणं उभयं पि महंत । सुयं च मए गुरुसमीवे-'जहा अखंडिय-वयाणं जम्मतरे धुवो अत्थि य लाभो। हिययइच्छिओ य मे इमीए समागमो । ता अखंडियवओ काऊण पणिहाणपुरस्सरमणसणं परिचएमि जीवियं जेणोभयलोगाराहणं कयं हवइ । साहेमि इमीए निययाभिप्पायं। किमेसा पडिवज्जइ त्ति न वा?" चितिऊण भणिया सा तेण 2010_04 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा १६६ “सुंदरि ! खंडिय-वयाणं इहलोगो चेव पालिय-वयाणं उभयं पि हवइ । भणह किमंगीकरेमि ?” रविसुंदरीए भणियं“अज्जउत्त ! जहा उभयं संपज्जइ तहा करेसु । समासण्णो य परलोगो अप्पवसगाणं बहुमओ । ममावि इमस्स वि किलेसायासहेऊणो देहस्स परिच्चाओ । एवमवत्थिए तुमं पमाणं ।" संगमेण भणियं -- “ सुंदरि ! अभिण्ण-चित्ता मे तुमं । ता किं एत्थ अवरं भणीयs 'पडिवण्णं मए सह समागमो परलोए भवउत्ति संपहारिऊण गहियं अणसणं । तीए भणियं -- "पुज्जंतु मणोरहा ममं पि अणुजाण । अहवा भत्तारदेवायाओ इत्थियाओ । जं सो करेइ ताहि पिकावं । अओ अणुमयमेवापुच्छियाओ सहीओ, खामिया जणणि जणया " मा साहसं मा साहस' ति वारिज्जमाणी वि जणेण, 'जम्मंतरे वि इमिणा चैव भत्तुणा अविउत्ता हवेज्ज' त्ति काऊण पणिहाणं पडिवण्णा अणसणं । ठियाई सहकारपायवस्स हेट्ठओ चित्तलिहियाई व निन्निमेसपरोप्परालोयणपराई जीविऊण मासमेगं निरसणाई तओ मरिऊण जाओ संगमो वंतरी । इयरी वि वंतरी । ठियाई तत्थ परोप्परं नेहाणुरताणि । तओ चुयाई संगमो सिरिहरो जाओ । रविसिरी वि सामला । संवढिओ पुव्वभवब्भासेणाणुराओ । संगमसुहमलहंताणि सुण्णमाणसाणि कामगण यावत्थं पावियाणि । जओ-- दस कामावत्थाओ- चिते दट्टुमिच्छे दीहं नीससइ तह जरो दाहो । भत्तअरोचगमुच्छा, उम्मत्तो न याणई मरणं ।। १५३।। पढमे सोय वेगे दट्टु तमिच्छई बीय वेगे । नीससइ तइय वेगे आरुहइ जरो चत्यंसि || १५४।। द पंचमवेगे छट्ठे भत्तं न रोयए वेगे । सत्तमम्मिय मुच्छा अट्ठमए होइ उम्मतो || १५५।। नवमे न याण किंचि वि दत्तमे पाणेहि मुंबई मणूसो । कामावत्था एया नायव्वा आणुपुव्वीए ।। १५६ ।। एवं सुणिय संविग्गा जाया सयलपरिसा । काऊण जहारिहं धम्मपडिवत्ति जहागयं पडिगया । दिण्णा राइणा सामला हरिऊण लिंग सिरिहरस्स । जायाणि सत्याणि । निव्विसयाणि आणत्ताणि नरिदेण । पसंसिओ सयल नरवइपमुहलोएण अरहचंदो - " अहो ! तए समं वियाणिओ कज्जपरिणामो ।” जाओ नारायणो परमसावओ । अण्णेण वि लोएण जिण धम्मपसंसाए बढाई बोहि - बीयाई । पसंतायरीएहि भणियं - “भो महाराय ! जहा अरिहचंदो तहा अण्णेण विसुद्ध सम्मत्त-परिपालणमभिलसंतेण अमूढदिट्टिणा होयव्वं "त्ति उवएसो । संपयं उबवूहाए [जिण सेहरसेट्ठि] उदाहरणं भण्णइ अत्थि इहेव भारहेवासे बहुरिद्धि-मुह-गुण- गण - जणिय- जग-मण-तोस सुतोस नाम नयरं । निय पयावक्कतानेगमंति-सामं [ताइ] मउलि-माला-पगलंत-मयरंद-बिंदु-संदोह - पिंजरिय-पायवीढो पडिहयसत्तू नाम राया । तत्थ जिणधम्मो नाम सेट्ठी । वीयराय-पय-पंकय-महुयरी - महुर- वयण-रंजिय-सयल-परिजणा अरिहसिरी नाम भारिया । बहुमणोरहसहि मज्झिमवर वट्टमाणीए समुप्पण्णो सुओ । पट्ठावियं मासावसाणे जिणसेहरो त्ति नामं । बालो वि निज्जइ पइदिणं जिणभवणं । दंसिज्जति जिणपडिमाओ काराविज्जह पणामं । पाडिज्जइ मुणिजण चलणासु । कमेण पवड्ढमाणो जाओ अदुवाfरसिओ । समप्पिओ पसत्थवासरे कलायरियस्स थेववासमज्झे चेव कयं सयलकलागहणं । सविसेसं परिणया धम्मकला मोतृण जिणं जिणमयं जिणमयट्ठियं च जण सेसमसारं ' ति मन्नेइ । उचिय समए परिणाविओ मलयसिरी । नियगुण-रंजिय-सयल-नयरलोओ, सम्मओ सयल-कज्जेसु रायामच्च सामंताण, ठविओ जिणधम्मसेट्टिणा कुडुंबसामिओ । पज्जुवासेइ आगमकुसलं मुणिजणं । सुणेइ तयंतिए सुद्धसिद्धतोवदेसं भाविज्जई माणसम्मि, पाणच्चाए वि न करेइ मिच्छादिट्टिए ओयणाणि । परिहरइ परतित्थियाण वंदण-पूयण- दाणाइयं वियरइ पराए भत्तीए आयाणुग्गह- बुद्धीए अकयमकारियमसंकप्पियमसणाइयं सुसाहूणं । एवं विसुद्ध सम्मत्तरयणसमलंकियं सावय-धम्मं परिपालयंतस्स वच्चति वासरा जिणसेहरस्स । इओ य चमरचचाए रायहाणीए चमरसीहासणम्मि सुहनिसण्णगाणं असुराणं असुरीण य आहेव कुणमाणे चमरे असुरिंदे असुरराया केवलकप्पं जंबुद्दीवं ओहिणा आभोएमाणे विहरइ । पासइ य सुतोसनयरे जिणसेहरं सावयं । पसंसेइ बहूणं भवणवासिदेवाणं देवीण य पुरओ-- "धष्णेणं जिणसेहरे सावए, कयत्थेणं जिणसेहरे 2010_04 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्तलंभोणाम बीओ अवसरो तत्थ य उववूहाए जिनसेहरसेट्टि कहा सावए, कयलक्खणे णं जिणसेहरे सावए, सुलद्धे णं जस्स जीवियफले जिणसेहरसावयस्स, जस्स णं निग्गंथे पावयणे अविचलाभत्ती, निच्चलं सम्मत्तं, मोत्तण परमपूयारिहे अरहते साह-साहम्मिए य न अण्णस्स पाणपरिच्चाए वि पणाम करेइ ।" एयं सुणिऊण एगो भवणवासी देवो विवरीय-दसणो असतो असुरिंद-वयणं तस्स परिक्खण-निमित्तं काऊण उत्तर-वेउव्वियंताए उक्किटाए चंडाए चवलाए दित्ताए देवगईए जेणेव सूतोसं नयरं तेणेव सिग्धं समागओ। जोगाणंदरूवं विउव्विऊण सरीरचिंताए विणिग्गयस्स जिणसेहरस्स दंसिओ अप्पा। जंपियं च सिणेहसारं जोगाणंदेण--“भो ! भद्द ! सुहजोगो तुमं कल्लाण-भायणं च लक्खीयसि । ता इओ अदूरदेस-संठियमुज्जाणं समागच्छ जेण अदरिदं करेमि भवंतं ।" गओ जिणसेहरो पविट्ठो उज्जाणमज्झट्ठिय-रत्तकणवीर-लया-परिवेढिए चंडियायणं । जोगाणंदेण पूइयं रत्तकणवीर-कुसुमेहिं चंडिया-चलणज्यलं । चलणेसु निवडिऊण जिणसेहरसमक्खं रसप्पओगेण पाडिया कणगकोडी । जोगाणंदेण भणिओ जिणसेहरो-"वच्छ ! वंदिऊण भयवई सव्वसिद्धि-परमकारणं । पणमिऊण पत्थयरिद्धि-निबंधणं मम चलण-जयलं । गिण्हस सुवण्णयं । जिणसेहर-सावएण वि उभय-वंदणं पि समत्त-कलंक-कारणं । इह लोग-सहनिबंधणं कणयं, सासय-सुह-परमहेऊ निक्कलंक-सम्मत्त-परिपालणं"त्ति चितिऊण भणिओ जोगानंदो--"भो पर निरय ! पच्चक्खायं मए जावज्जीवं परतित्थियदेवयाण परपासंडत्थाण य वंदण-पूयणाइ करणस्स ।" जोगाणदेण भणियं"न अण्णहा सुवण्णयं लब्भइ ।" जिणसेहरो वि 'सुवण्णेण वि न किंपि कज्ज जेणेवं पाविज्जइ'त्ति भणिऊण गओ सघरं । कहिओ वुत्तंतो जणयस्स। 'सोहणं कयंति पसंसिओ तेण वोलीणो वासरो। समागया रयणी। काऊण संझोचियमणुट्ठाणं पंच-परमेट्टि-सुमरणपुरस्सरं सुत्तो जिणसेहरो । अद्धरत्तच्छदुप्पेच्छ-विडंबियमुहं मुह-विणित-जलणजालाकरालदसणं मइरामय-मत्तंचलं इओ तओ घुम्मंतयं पच्चक्खमिव पेक्खइ मज्झिमवए वट्टमाणं एगं इत्थियं । असंभंत-चित्तण भणिया जिणसेहरेण--"भद्दे ! का तुमिं] ? किं निमित्तं वा पयडिय-वियराल-रूवा अवेलाए समागया ?" तीए भणियं"तुम्हाण कुल-देवया सुतारा नाम । अवमाणिया हं तुम्हेहिं न करेह वंदण-पूयणाइयं नेय सरह पव्वदियहेसु वि, सहियं मए एत्तियं कालं, संपई जइ न मह भत्ति करिस्सह तो धणमाणुसहाणि करिस्सामि' त्ति भणिऊण अदंसणं गया। पभाया रयणी साहिओ सव्वो वि रयणिवइयरो जणणि-जणयाण । मणागमासंकिय-माणसेहिं भणियमणेहिं-- "पुत्त ! देवयाभिओगेण कीरउ इमीए वंदण-पूयणाइ ।" तेण भणियं—“अलमिमाए संकहाए । पाण-परिच्चारण वि नाहमेयं समायरिस्सामि ।" नाऊण निबंधं मोणमासिया जणणि-जणयाणि । तओवहिया चेव अवहडं सव्वं चउप्पयं चोरेहि, रितीकयं कणकोदारा, अवहरियं भूमि-गोवियं दविण-जायं, विवण्णाणि जलहिमझे जाणवत्ताणि, गहिया थलपह-पेसिया बलद्दाइ सत्था भिल्लेहिं, घरे वि समुवट्ठियं दारुणमसिवं, वियंभिओ दुस्सहो जर-वियारो, परिसडंति तेण माणुसाणि, उवरयं जिणसेहर-संतियं पुत्तजुवलं, दाहजराभिभूयाणि तुला समारूढाणि जणणि-जणयाणि । जिणसेहरो व सूलच्छिदाहवेयणाभिभूओ चिट्ठइ । समागच्छंति सुहिसयणा सामंतलोगा य पडियरणत्थं । भणंति य-'को एस वइयरो?' भणियं जिणसेहरेण--"पुव्वकयकम्मदोसो एस ।” एत्यंतरे पत्तोवयारेण जंपियं देवेण--"भो भो लोया ! कुलदेवयाहमिमाण मए इमं सव्वं पि कयं । जइ म पूइंति तो सव्वत्थ संती भवइ इमाण मंदिरे ।" लोएण भणि पओयणं । पूइऊण विसज्जिया कुलदेवया ।" तओ भणिया लोएहि जिणसेहरस्स अम्मा-पिय "जिणसेहरं मण्णावेह ।” गया सुहि-सयणा [त]यंतियं भणिओ बहुप्पयारं सो तेहिं न पडिवण्णमणेण । दूमियमणो गओ सव्वो वि लोगो । नाऊण निच्छयं उवसंहरियमसिवं देवेण । तहेव अवहरियं दालिदं । अणुकलीकओ राया । सद्दावेइ सिणेहसारं जिणसेहरं । करेड तेण सह संकहं । कयत्थं मण्णइ अप्पाणं तहसणेण । रंजिज्जइ तस्स बद्धिपगरिसेण । अण्णम्मि दिणे भणिओ सबहमाणं राइणा जिणसेहरो--"पत्थेमि किपि भवंतं जइ पत्थणाभंग न करेह ।" तेण भणियं--"जमुचियं तं करिस्सामो।" राइणा भणियं--"गिण्हसु मे मंतिपयं ।" तेण भणियं--"महाराय ! अणुचियमेयमम्हाण ।” राइणा भणियं--"मह वयणं कुणंतेण अणुचियं पि कायव्वं ।" तेण भणियं--"ताएण समं समालोचिऊण जं कायव्वं तं कहिस्सामि"त्ति भणिऊण गओ सभवणं जिणसेहरो । कहिओ अम्मा-पिईण रायवृत्तंतो । तेहिं भणियं-- "जं राया भणइ तं कीरइ ।" जिणसेहरेण भणियं--"पडिवण्णाहिगारेहिं पणामो कायव्वो नरवइस्स । मए पुण एवं न 2010_04 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६८ मणोरमा-कहा कायव्वं । अओ संकडमेयं ।" तेहिं भणियं--"तुमं चेव वियाणसि ।" तओ तेण साभावियमइविहवेण चितिऊण कारावियं मुद्दा-रयणं । तत्थ इंदनीलमणिम्मि जुगाइजिणपडिमा । तओ काऊण दाहिणकरे मुद्दारयणं गओ रायंतियं जिणसेहरो । कयसम्माणो उवविट्ठो उचियासणे । पुच्छिओ राइणा-'किं कायव्वं ? तेण भणियं--"जं महाराओ आणवेइ ।" हरिसियमणे समप्पिया सहत्थेण मुद्दा राइणा । पडिच्छिया तेण पडिमं पुरओ काउं पणओ नरवइस्स । दिण्णाणि राइणा नियअंगलग्गाणि वत्थाभरणाणि । पणया सामंतनागरया दुक्का गयवरसमारूढो जिणसेहरो चउरंगवलपरि वारिओ समागओ सभवणं । उत्तिन्नो गयवराओ पणओ अम्मा-पिईणं । अणिच्छंतो वि वद्धाविओ नायरजणेण । नरिंदपसाय-परंपरमणहवंतो गमेड कालं । अण्णया देवेण विप्परिणामिओ नरिंदो । न करेइ तहाविहं पडिवत्ति । जह राया मंदायरो तहा तहा संजायइ पिसुणपवेसो । वियाणिऊण वत्थुपरमत्थं विणतो राया पुव्वमंतिणा--"देव ! एस अमच्चो तुम्ह सिरिमुव जइ, न उण पणाम पि देवस्स करेइ ।" राइणा भणियं-"पच्चक्खविरुद्धं [पुव्वमंतिणा भणियं-] "अत्थि तस्स मुद्दारयणे जिणपडिमा । तीए सो पणामं करेइ ।" बीय दिणे समागओ मंती । पणओ तहेव । राइणा भणियं--"अमच्च ! सच्चं वत्तव्वं । तए एस पणामो कस्स कओ ?" तेण भणियं-"सचराचर-जीव-निक्कारण-बंधवस्स सयल-जय-जीव-पियामहस्स तिहयणगुरुणो जगाइजिणस्स" दंसियं मुद्दारयणं दिट्टा तत्थ पडिमा । "अरे ! ममं पि वियारेसि ?" रुट्ठो राया । धराविओ तत्थेव । लसावियं मंदिरं । निव्वत्तिओ दंडो। पक्खित्तो कारागारे. जिणसेहरो । भणाविओ य राइणा--"दंडं वा पवेसेहि पणामं वा करेहि ।" तेण भणियं-- “साहूचलणे मोत्तूण न अण्णस्स पणामं करेमि ।" दंडं पूण अत्थसंपत्तीए पवेसिस्सामि । नाऊण निच्छ्यं नीहराविओ कारागाराओ । रायपुरिसेहि रक्खिज्जंतो नयरमज्झे वणिसग्गिउमाढत्तो (?) 'अहो ! एस कुग्गह-गह-गहिओ अपण्णवणिज्जो' त्ति हीलिज्जतो पाययजणेण कालमइवाहेइ । अण्णया समागओ ओहिनाण-मुणिय-रूइ-वत्थु-परमत्थो जुगभद्दो नाम आयरिओ। पेसिओ वसहिनिमित्तं नयरमज्झे साह-संघाडओ । नयरं पविसंतो दिट्ठो जिणसेहरेण वंदिऊण सबहुमाणं पुच्छिया-"केण भे पयोयणं?" तेहिं भणियं--"आयरियाण कए वसहिं मग्गामो ?" तेण भणियं--"एह, दंसेमि वसहिं ।" गया तेण समं । दंसिया जाणसाला । समागया सूरिणो वंदिया जिणसेहरेण समागया य नयरलोया । पत्थुया भगवया धम्म-देसणा । परूवियं निरइयार-संमत्तपरिपालणफलं । तओ लद्धावसरेण जंपियं जिणसेहरेण--"भयवं! निरइयार-सम्मत्त-परिपालणं कणंतो हसिज्जइ पूरिसो अयाणयजणेण ता किं कायव्वं ?" सूरिणा भणियं--"अविवेइजणवयणाणि कण्णे अकूणंतो चेव फल-भायणं हवइ पुरिसो । जहा वसुसेट्ठी पुत्तो वसुसारो ।" जिणसेहरेण भणियं--"भयवं! को एस वसुसारो?" सूरिणा भणियं--'सुणसु' वसुसारसेट्टिकहा-- अत्थि समुद्दतीरे तारापहं नाम नयरं । वसू नाम तत्थ सेट्ठी परिवसइ । वसुसारो तस्स पुत्तो। भोगसमत्थस्स वरिया जसमित्त-सेद्वि-धूया धवलसिरी नाम । विवाहिया महामहूसवेण । तीए सह विसय-सुहमणुहवंतस्स बच्चइ कालो वसुसारस्स । अण्णया मरण-पज्जवसाणयाए जीवलोयस्स समागओ मरणसमओ वसूसेट्रिणो । भणिओ अणेण सबहमाणं सद्दावेऊण वसुसारो “वच्छ! जं पिऊणा कायव्वं तुज्झ मए कयं सव्वं । जओ-गाहियाओ कलाओ। कारिओ दारसंगहं । समप्पिया कमागया लच्छी । भलाविओ नरिंदस्स, ता असोयणिज्जो तुम, किंतु जइ कहवि विहिवसेण लच्छी खिज्जेज्ज ता इमम्मि घरए मंजूसामज्झे पत्तयं निरूवेज्जासि जं तत्थ भणियं तमविगप्पं कुणमाणो पुणो वि लच्छि पाविहसि । पडिसुयमणेण । उवरओ वसुसेट्ठी । काऊण मय-किच्चाणि कालेण विसोगीभूओ वसुसारो। वच्चइ कालो। . अण्णया अंतराय-कम्मदोसेण परीक्खीणं से सव्वं पि दव्वं । समागयं परम-दालिदं परिभविज्जइ पए-पए लोएण। जओ 2010_04 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभोणाम बीओ अवसरो तत्य य वसुसारसेट्ठीकहा मंदरतुल्ला वि नरा, अत्थविहूणा हवंति तिणतुल्ला। तिणतुल्ला वि हु अत्थेण परिगया मदरसमाणा ।। जाई कुलं कलाओ पुरिसायारो पहुत्तणं रूवं । लच्छीए विणा सव्वे वि गुणगणा तिणसमा होति ॥१५७॥ एवं च तेण सुमरियं पत्तयं, पविट्ठो भूमीहरं उग्घाडिया मंजूसा । दिळं पत्तयं । वाइउं पवत्तो-'जहा गोमए दीवे आरण्ण-गावीणं गोमए दड्ढे जावइयाणि छाण-खंडाणि तावइयाणि रयणाणि भवंति । सो उण दीवो अमाणुसो न तत्थ भंडं निज्जइ । छारस्स भरिऊण जाणवत्तं गम्मइ। तओ तं तत्थ खिविज्जइ । तस्सुवरि गावीओ उवविसंति। ताओ उठेंतीओ तदुवरि पुरीसं मुंचंति । तओ तं गोमयं गहाय पिंडे काऊण पवणं पूरिज्जइ सट्ठाणमागम्म जोइसंजोगेण रयणाणि कीरंति। तेहि य सव्वसंपत्ती भवति । वसुसारेण चिंतियं--'अस्थि ताव एस उवाओ । परिखीणविहवो हं कहं तत्थ वच्चामि ?' तओ गहियवाउलवेसो 'बुद्धि अत्थि, नत्थि विहवो' ति जंपतो नयरमज्झेण परियडिउमारद्धो--कण्ण-परंपराए गया एसा पउत्ती रायकुले । चितियं रण्णो-"अरे मरतेण एस पिउणा मह भलाविओ। ता करेमि किपि उवयारं" ति वाहराविओ रण्णा । समागओ । दावियमासणं । उवविट्ठो। भणियं रण्णा-“सागयं भवओ।" तेण भणियं-"बद्धि अत्थि, नत्थि विभवो ।" भणियं भूवइणा--"केत्तिएण विभवेण ते पओयणं ?" तेण भणियं-"दीणारलक्ख[पमा]णेण । दावियं भंडागाराओ राइणा । गओ तं गहाय सगिहं। कओ छमासाओ कुटुंबस्स भत्तपोतनिव्वाहो। भणिया य धीवरा--"गोमयदीवं पइ जाणवत्तं सज्जेह ।" संजत्तिएहि भणियं---"तत्थ गओ किं काहिसि ? निम्माणसो दीवो।" तेण भणियं--"किं भे एयाए वत्ताए? भाडय-सामिया चेव तुझे ।" पडिसूयमणेहिं । ठावियं जलोवरि जाणवत्तं । भरावियं छारस्स । हसइ लोगो एरिसेणं भंडेणं अमाणसा अडवीए गयस्स किं न संपज्जिही । सो वि अगणितो जणोवहासं पिउ-वयणमेव केवलं पमाणी-कुणंतो चलिओ। पत्तो य गोमय-दीवं । नंगरीयं जाणवत्तं । अवत्तं उवहासपरेहिं जंपियं धीवरेहि--"पत्ता ताव खेमेण गोमयदीवं । संकावेउ सामी भंडं ।" ठिओ तुण्हिक्को वसुसारो। इओ तओ परियडतेण दिट्ठमणेण गोमयं । ताण दिट्टि रक्खंतेण दड्ढे, जायं रयणं संगोवियं सेसं । जाय पच्चएण विक्खिरिया दूरय रपएसे समंतओ भुई। राईए समागयाओ गावीओ। उवविट्ठाओ तत्थ । पभाए उठेंतीहिं मुक्कं पुरीसं । • भणियाणेण पुरिसा-“गोमयस्स सुक्कस्स जाणवत्तं पूरेह ।" ते हसंता भणंति--"एरिसं भंडेण एयारिसं चेव पडिभंड लब्भइ"त्ति, अहवा कि अम्हाण वियारेण ? भरियं जाणवत्तं उक्खित्ता नंगरा । पूरिओ सिढो अणुकूल-पवण-पणोल्लियं नियदेसाभिमुहं जाणवतं । आगया थेवदिणेहिं चेव सनगरं । दिट्ठो राया । विण्णत्तो य "देव ! संकावेह भंडं।" राडणा भणियं--"किमाणीयं ? "छाणगाणि ।" तओ दरहसियं काऊण भणियं रण्णा--"उसंकं ते जाणवत्तं ।" तेण भणियं"महापसाओ।" लोगा हसंता भणंति--"अहो ! दिण्णो वसुसेट्रि-पुत्तेण वसुसारेण सत्तकुलाणि जाव दालिद्दस्स जलंजली।” सो पुण सुणतो वि ताण वयणाणि न उव्वेगं गच्छइ । न वि पडिवयणं पयच्छइ । केवलं भरेइ भवणं गोमयस्स । जा विय से माया-जाया-सुया-सुण्हा जे विय भाय-पुत्तादओ ते वि विलक्खवयणा लज्जाभरोणयमुहा भणिउमाढत्ता--"कि पुत्तय ! घरं पि नासेसि ? बहिया रेडिज्जसु एयाणि छगणाणि । सो वि अदिण्णपडिवयणो नियसमीहियं चेव साहेइ। ताणि वि परोप्पर संगिरंति सच्चो लोगपवाओ-'वाउलो चेव एस ।' सव्वमगणंतेण भवणं भरियं छगणाण। तओ एगंते केत्तियाण वि दहेऊण भरियं थालं रयणाण पाहुडीकयं नरवइणो । पुच्छियं नरवइणा--"कुओ एयाण भवओ संपत्ती ?" तेण वि कहियं । तुट्ठो राया । ठाविओ अमच्च-पए, सेस छगणगाणि वि जहावसरं दहिऊण कयाणि भूरि रयणाणि । भरियं नियमंदिरं ताण । पत्तो पसिद्धि करेइ सुहिसयणाण उवयारं । तओ संजाओ निक्कलंक-कला-कलाववसवियंभिय-भुवण-भूसण-भूरिविमल-जसुब्भासियभुवणोदरो निग्गयपयावो, सयलजण-सम्मओ महामच्चो, एवं तस्स जणयवयणं कुणंतस्स इहलोए इमं फलं संजायं परलोयं पि एरिस पूरिसस्स सुलहं चेव । एस दिळेंतो इमो पुण उवणओ । जहा वसुसेट्ठी तहा भयवं तित्थगरो। वसुसारतुल्लो सिस्सवग्गो। पत्तयतुल्लो जिणागमो। दीणारलक्ख-निवतुल्लं मणुयत्तं। छारभंडतुल्लमसारकडेवरं । जलहितुल्लो अविवेगो । गोमय-दीवतुल्लो सुगुरूसमागमो। गोमयतुल्लं कम्म-कयवरं। जलणतुल्लो सुहज्झवसाओ। रयणतुल्लाणि नाण-दसणाणि रयण-फल भोगोवभोगतुल्लाणि सग्गापवग्गसंगमसुहाणि । उवहासयारिजणतुल्लो आगमाणुसारेणं विहिपुरस्सरं चीवंदणाइयं सयाणुढाणं कुणंताण तित्थयरवयणबहुमाणपराण-सुसाहु-सावयजणाण अविवेयबहुलो आगमपरंमुहो अणुसोयगामी 2010_04 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा पडिसोयपरम्मुहो गुणिजणमच्छरी वेसविडंबगपासत्थाइजणो तब्वासियसावयजणो वि दीसइ । किमंगपुण विवरीयदंसणजणो। ता जइ तित्थयरवयणे बहुमाणो गोयमाइ समणसीहेसु असाहारणा भत्ती। आगम-परतंतया वा विज्जइ । ता तेसिमवहासमगणंतेण धम्मत्थिणा तहा तहा निरइआरगुणगण-परिपालणे पयत्तो कायव्वो । जहा करतलागयाणि हवंति सयलकल्लाणाणि । “भयवं! एवमेवं नत्थेत्थ संदेहो ।" भणिऊण निवडिओ चलणेसु जिणसेहरो जगभद्दसूरिणो ठिया धम्मदेसणा। जहागयं पडिगया परिसा। इओ सद्दाविओ राइणा जिणसेहरो । नीओ पुरिसेहिं राय-समीवं । अकयपणामो चेव निसण्णो उचियासणे । कोवावेस-रत्तच्छ-दुप्पेच्छेण भणिओ राइणा--"अरे ! कूडाभिमाणविणडिय ! पविठो ते दंडो । तेण भणिय--"को वि पवेसिओ अन्नो चिठ्ठइ ।" पुव्वमंतिणा भणियं--"अरे ! चिरं खमियं महाराएण अज्ज दंडं पवेसेहि पणामं वा महारायस्स करेहि अण्णहा नत्थि ते जीवियं ।" जिणसेहरेण भणियं"जइ ऊसुयमणो तो जं भे रोयइ तं करेह ।" तओ समाणत्तो वज्झो राइणा। गाढं कयत्थिऊण बहुजणपरिवेढिओ नीओ मसाणं, पउणीकया सूलिया, भणिओ जिणसेहरो रायपुरिसेहिं-"अत्थमिओ ते जीवलोओ सुमरेसु इटु-देवयं ।" जिणसेहरो वि दाऊण सिद्धाणमालोयणं खामिऊण सयल-सत्ते धरिऊण पंचपरमेट्ठिणो माणसे पडिवज्जिऊण सागारमणसणं बंधिऊण पऊमासणं ठिओ पुव्वाभिमुहो । भणिया पुरिसा-"संपयं जं रोयइ तं करेह।" समारोविओ तेहिं सूलाए। जाया सुवण्णसीहासणं सूलिया। पच्छा पहरंता थंभिया देवेण पुरिसा । विम्हिय-माणसेहिं निवेइयं राइणो । समागओ नगर-जण-परिवारिओ राया । देवो वि काऊण पयडरूवं हार-विराइय-वच्छत्थलो रयणविणिम्मियपवरकुंडल-विलिहिज्जमाणगंडत्थलो दिणयरकरपुंजो व्व दुप्पेच्छणिज्जो चम्म-चक्खणं । विणय-विहियकर-संपुडो जिणसेहरं भणिउमाढत्तो--"धण्णो तुमं जिणसेहर ! जस्स णं चमरे असुरिंदे असुरराया अणेगाणं भवणवासिदेव-देवि-सयसहस्साणं मज्झ गए एवं गुणकित्तणं करेइ । 'नत्थि णं से देवे वा दाणवे वा जक्खे वा गंधव्वेइ वा महोरगे वा माणुसे वा जेणं जिणसेहरे जिणसाहुसाहम्मिए मोत्तूण अत्तणो वा परस्स वा धणपाण-परिच्चाए वि पणामं न करेइ । ता सच्चे णं एस सच्चे णं ए[स] सच्चे णं ए[स] अ णं ए[स] सद्धे जच्चसुवण्णयं कस-छेय-तावेहिं निव्वडिए तुम ठाणे गुणबहुमाणो चमरचंचाहिवस्स अहं पुण तुह परिक्षणनिमित्तमागओ। परिक्खिओ अतो अहो ! न चलिओ तुमं थेवं पि नियनियमाणुट्ठाणाओ । अमोहं च देवदंसणं भण कि ते पियं करेमि ?" जिणसेहरेण भणियं--"जहा निवितो जिण-साहु-पाय-पूयणं करेमि तहा करेम । न मे अण्णेण पओयणं भविस्सइ।" एवं ति भणिऊण असणं गओ देवो । जिणसेहरो वि खामिऊण सबहमाणं करे घेत्तुण राइणा हत्थि-खंधमारोविओ सयलनागरजणेण य पसंसिज्जतो पविसिओ नगरि। समप्पिया राइणा महा न पडिच्छिया जिणसेहरेण । तओ वत्थाहरण-दाणेण सम्माणिऊण भणिओ राइणा “नत्थि ते महावराहे वि दंडो उस्सुको उक्करो वियरसु जहिच्छाए" 'धम्मपसाओ एसो'त्ति भणिऊण पत्तो नियमंदिरं । जिणसेहरो निवडिओ चलणेसु जणणि-जणएहिं वि साणंदमुवगूहिऊण मुक्को समाणो पविट्ठो-भवणाभंतरे दिट्ठो एगो कोणो सुवण्णभरिओ, बीओ रुप्पस्स, तइओ रयणाण, चउत्थो नाणाविह-नाणयाण । चितियमणेण-'देवेण कयमेवं संभाविज्जइ।' एवं पि धम्मविलसियमेव । समाहृया अम्मापियरो दंसिओ अत्थवित्थारो। हरिसिय-माणसेहिं पुच्छियमणेहि--"पुत्ता ! कत्तो एसा विभूई ?" तेण भणियं--"धम्म[गणावज्जिएण देवेण दिण्णा। तओ ताण वि जाओ सविसेसो धम्म-बहमाणो जिण-साहु-साहम्मि य पूयापराण वच्चइ कालो। अण्णया परिवालिऊण निरइयारं सम्मत्तं काऊण अणसणं, मरिऊण गओ बंभलोयं जिणसेहरो। तत्थ दस सागरोवमाणि परिपालिऊण आउयं तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिही । 'अण्णेण वि धम्मत्थिणा एवं गुणोव[ज्जणा] कायव्वा जहा चमरेण कयाणि जिणसेहरस्स ति '।। संपइ थिरीकरणे [अज्जसाढसूरि] उदाहरणं भण्णइ ____अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भरहभूसणं खिइपट्ठियं नयरं । तत्थ णं जगप्पहाणागम-साहुसीसपरिवारा अज्जसाढाभिहाणा सूरिणो विरंति । निय सीस-वग्गस्स अणवरयं वायणाइ पयच्छति । साहूण साहु-सामायारि पदंसंता न 2010_04 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य थिरीकरणे अज्जसाठ कहा खेयं मण्णंति । सावय-जणस्स वि अगिलाए धम्मदेसणं कुणंति । किं बहुणा! पंचविहायार- परिपालण रयाण वच्चइ कालो । अण्णया तिब्ब-सरीर-कारणपीडिअपडिवण्णाणसणो पासट्ठिएहि पडियरिएहि मरणसमए सविसेसं आलोयाविओ दुचरियं, कारावेऊण आराहणं सुमरावेऊण नमोक्कारं, पत्थिओ एगो साहू सूरीहि-- "तुमं हि समाराहियपज्जंताराहणो अण्णतरेसु वेमाणियसुरेसु उववज्जिहिसि तो आगंतूण दायव्वं तए अम्ह दंसणं जेण सव्वो वि साहुवग्गो थिरो भवइ जिणधम्मे ।" तेण 'तह'त्ति पडिवण्णं । मरिऊण समुप्पण्णो सोहम्मे सुरवरो । अवरावरदेव-करण वाउलयाए पम्हुट्ठसंकेएण न दिण्णं सूरीण दंसणं । एवं बिओ वि साहू निज्झामिओ सो वि देवेसु तेण वि तहेव न दिण्णं दंसण ं । एवं तइय चउत्थो पंचम य न केण विदिण्णं सुमिणे वि दंसणं । कइवयदिणावसाणे अपडु सरीरो जाओ लहु खुद्दओ । सो पुण 'बालो' ति काऊ अणुकंप णिज्जो सविसेस सिणेहट्ठाणं सूरीण न मुंचति तयंतियं । समासासिति तं कोमलवयणेहि उवज्झहिंति धम्मगुणपसंसणेण, पडियरंति पइदिणं विसेसेण । पासट्ठिया सूरिणो पज्जंतसमए निज्जामिऊण विहिपुव्वं भणिओ चेल्लगो सूरिणा -- "वच्छ ! ताव मए एत्तिया साहुणो निज्जामिया पत्थिया य, न केण वि सुमिणमेतं पि दंसियं । तुम पुण देवत्तं पत्तेणावस्सं मह अप्पा पयासियव्वो । 'तहत्ति' पडिवण्णं खुडएण । मरिऊण गओ देवलोयं । देवकज्ज करणarasो जावज्जवि उवओगं न दे ताव चितियं सूरिणा - हद्धी, पत्थिया मए सव्वे वि साहुणो । विसेसेण चेल्लओ न केण वि दिणं दंसणं । संकइ मे माणसं किमत्थि नत्थि वा सुहासुह-कम्मकारण- फलभूओ परलोगो ? अलं संकाए निच्छओ चेव एस जओ न कोई परलोगाओ इंतो दीसइ । परलोय कए कीस तव चरण- पालणं एयं । परलोयम्मि असंते मुहा किलेसो इमो सव्वो ।। १५८।। पासंडेण निहओ इह लोगो परभवो वि जइ नत्थि । ता उभयलोगो विहलो निरत्थओ हारिओ जम्मो ॥। १५९ ।। दिट्ठ मोदि पत्थितो उभयवंचिओ होइ । जह वंजुलपब्भट्ठो खेयर -पय- लंपडावंगो ।। १६०॥ ता धम्मेण न कज्जं अज्जेमि धणं मुयामि पासंडं । गच्छामि अण्णदेसं विसए सेवामि दिट्ठफल ।।१६१॥ १७१ एवं विचिता - समाउलस्स परिवडिय सम्मत्तस्स वोलीणो वासरो । समागया रयणी । पुव्वपओगेणेव काऊण आवस्सगाइयमणुद्वाणं निद्दा - पमायमुवागएसु साहूसु गहिऊण पडिग्गहगं अलक्खिओ चेव निग्गओ सूरि । परिवडिय - परिणामो संजातासुहवित्तो चलिओ दक्खिणदिसाहुसं । एत्यंतरे दिण्णो उवओगो चेल्लयसुरेण । दिट्ठो उष्णिक्खमिओ मणो एगागी अडविमज्झे परिव्वयंतो अज्जसाढो । चितियं चाणेण -- "धम्मायरिओ मम एस परिवडियचरणपरिणामो य वट्ट । ता जइ एयं पुणो वि चरणे ठवेमि तो सुंदर उवयरियं भवइ । "जओ -- भणियं सुय- केवलिणा- जो जंग जम्मि ठाणे ठाविओ दंसणे व चरणे वा । सो तं तओ चुयंतं तम्मि ठविरं भवे निरिणो ।। १६२ ।। 'ताकि सुहपडिबोहो दुहपडिबोहो वा ? करेमि परिक्खं । दंसेमि पुढविकाइयाभिहाणे डिभ-रूवधारए विविहाभरण- विभूसियंगे भय-संतट्ठे इमस्स चेव सरणमुवागच्छंते छप्पि जीवनिकाए । जइ तेसि मंगुलं न करिस्सइ तो सुहपण्णवगो । अह तेसि वहे पर्यट्टिस्सइ तो नियत्तणओ दुहपण्णवणिज्जो'त्ति चितिऊण परिक्खणत्थं देवमायाए हारअद्धहार-तिसरय-किरीड-कुंडल कडय-कंकण- सुवण्णसंकल-झुंबणयंगुलीययाभरण भरिज्जत सरीरोभयसंभंतो तरल-तारयं पुणो पच्छाहुत्तं नियंतो 'भयवं ! सरणं भयवं सरणं 'त्ति खलंतक्खरं जपतो डिभरूवधारी पत्तो अज्ज -साढसूरि समीवं । सूरिणा भणियं -- “ अरे ! को तुमं ?" तेण भणियं -- "भयवं ! पुढविकाइयाभिहाणो हं दारओ । तक्करेहि पारद्धो कह कह वि पलाइऊण तुह सरणमागओ रक्खेहि संपयं ।" सूरिणा चितियमहो ! संपण्णं समीहियं विविह-विलासनिबंधणं महाधणं । सुणा अडवीए मारिऊण एवं पुढविकाइय-दारयं गिण्हामि आभरणाणि । तहेव काउंमाढत्तो । भणिओ दारएण -- "भयवं ! करुणामय - मय रहर - सव्वण्णुसीसो तुमं । पवज्जागहणसमए वि चउव्विह संघ समक्खं पञ्चक्खायं तए पुढविकाइय-मारणस्स । सच्च पइण्णा य तवस्सिणो भवंति । कहमकज्जमेयं समायरसि ?” असुणंतेण तव्वयणं मारिउ 2010_04 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहां मारद्धो सूरिणा। दारएण भणियं--"जइ अवस्सकायव्वमेयं भवया तो णिसुणेसु एगमक्खाणयं ।" सूरिणा वि चितियं-- 'अमाणुसा अडवी । कहेउ अक्खाणयं । एयं पि सुयं भवउ । पच्छा नियसमीहियं साहिस्सामि' त्ति अणुण्णाओ कहिउमाढत्तो दारगो पाडलिपुत्ते नयरे पसण्णपंको नाम कूलालो परिवसइ । अणुकुल-कम्मोदएण सफलारंभो अग्घइ तस्स भंडयं । संपज्जइ पउरदविणजायं, वियरइ दीणाण भिक्खा , देइ देवयाण पूयाबलि, पोसेइ नियनाइवग्गं । अण्णया गओ मट्टियाए खाणिमझे मट्टियं खणंतो पडिहायपडिया दोत्तडियए । नासंतो चेव चंपिओ । पढियं च तेणजेण भिक्खं बलि देमि जेण पोसेमि नायए । सा मे मही अइक्कमइ जायं मे सरणओ भयं ।।१६३।। मया वि सरत्थिणा सरणागयवच्छलो किल तुम सरणं । पडिवण्णो सरणाओ मज्झं वि मरणमुवट्ठियं ।। १६४।। हरिणा भणियं--"अइपंडिओसि बालय !" गलं मोडिऊण मारिओ। पक्खित्तं पडिग्गहे आभरणं । हरिसियमाणसो पुरओ पत्थिओ । देवेण चितियं-'निरवेक्खो तावेसो पुढविकाए।' तओ दरिसिओ तारिसो चेव दारओ सो वि तहेव सूरिसरणमागओ। पुच्छिओ सूरिणा--"को तुम ?" तेण भणियं--"आउकाइयनामो दारओ । तक्कर-भयभीओ तुह सरणमल्लीणो।" सूरिणा वि मारिउमारद्धो । तेण भणियं-“जइ एवं तो निसुणेसु कहाणयमेगं ।" सूरिणा भणियं--"कहसु !" कहिउमाढतो दारगो __ वाणारसीए नयरीए अणेगवुत्तंतसवणावधारण-बुद्धी रामायण-भारहाइचित्तकहाकहण-समावज्जिय-बहुजणमाणसो बहस्सुओ पाडलो नाम मालागारो परिवसइ । गंगापरतीरे तस्स मलयं । गंगं तरिऊण पइदिणं मलयाओ कुसुमाई आणेइ । अण्णम्मि दिणे पुप्फ-करंडएण समं चेव वुब्भंतो दिह्रो पाडलो तीरट्ठियजणेण । भणिओ व सोवहासं-- बहुस्सुयं चित्तकहं गंगा वहइ पाडलं । बुज्झमाणग ! भई ते लव ता किचि सुभासियं ।।१६५।। जेण' पाएमि हं मलयं जेण जीवंति करिसया ! तस्स मज्झे विवज्जामि जायं मे सरणओ भयं ।।१६६।। "ता भयवं! जहा सो जलेण जीवंतो जलेण चेव मरणं पाविओ सरणं पि मरणकारणं तस्स जायं । एवं तमं पि मया जीवियत्थिणा सरणो'त्ति सरणं पवण्णो तुमाओ चेव जइमरणं वहइ तो कस्स साहेमि ?" सूरिणा वि "अइपंडिओसि बालय!' भणिऊण मारिओ। छठं पडिग्गहगे आभरणं । पत्थिओ परोहत्तं पह?माणसो । देवेण चितियं-'आउकाए वि निरवेक्खो ।' तओ विउविओ तारिसो चेव अण्णो दारओ । सो वि तहेव सूरिसरणमागओ । पुच्छिओ सूरिणा--"को तुमं ?" तेण भणियं--"तेऊकाइयाभिहाणो दारओ चोरभयसंभंतो तुह सरणमागओ ।" 'कल्लाणपरंपरा एस'त्ति मण्णंतेण वावाइउमाढतो सूरिणा । तेण भणियं--"जइ एवं तो णिसणेस एगं कहाणयं] ।" सूरिणा भणियं-- "भणसु ।" दारएण भणियं-- .. जवसारो नाम गामो । जवबहुलो नाम तत्थ कोडुबिओ परिवसइ । दूरे तस्स खेत्तं । जवपाग-समाए कयं तेण खेत्ते चेव खलयं । तत्थेवं एगागी वसिउमारद्धो । अण्णया निसुओ तेण वग्धबोक्कार-रवो । भयभीय-चित्तेण पुच्छिया बीयदिणे वयवढ-पुरिसा । 'कहं वग्घाओ छुट्रिज्जइ?" तेहिं भणियं--"जलंतो जलणो समासण्णे धरिज्जइ ।" तं सुणिय गओ खेत्तं । वुत्थो तत्थेव एगागी । मुक्को उडवय-दुवारे जलणो । समागया निद्दा । वाउवसेण दुवाराओ चेव लग्गो उडवओ। नीहरिउमचयंतेण२मया वग्घस्स भीएण पावओ सरणं कओ। तेण मे उडवओ दड्ढो जायं मे सरणओ भयं ।।१६७।। १. रोहति बीयाणि २. जमहं दिया य राओ य तप्पेमि महसप्पिसा । तेण मे उडओ दड्ढो जायं सरणओ भयं ।। अथवा-वग्घस्स मए भीएणं पावगो सरणं कओ । तेण दड्ढे महं अंगं दड़ढं जायं मे सरणओ भयं ।। उत्त. नि. १२७।१२८ । 2010_04 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य अज्जसाढसूरिकहा _____ता भयवं ! जहा तस्स सरणभूयाओ मरणं जायं तहा मज्झ वि तुमाओ ।” “अइपंडिओसि बालय !" भणिऊणं सो वि निहणं पाविओ । गयिमाहरणं पयट्टो अग्गओ । देवेण चितियं--'तेउ-काए वि निरवेक्खो ।' तओ विउविओ चउत्थदारगो । सो वि तहेव सरणमागओ । पुच्छिओ य सूरिणा--"को तुम? किमभिहाणो वा ?" तेण भणियं-- “वाउक्काइयनामो दारओ। चोरभएण तह समीवमागओ।" सूरी वि अकज्जमायरिउमारद्धो । तेण भणियं--"सूण दिळेंतं एगे।" एगम्मि नयरे सूरतेओ नाम पुरिसो परिवसइ । सिग्घवेगो धावंतो तुरंगमे वि परिजिणइ । कुरंगयकमेलगाई विप्फडेई अइतरलत्तणओ। अण्णया गहिओ वाहिणा । थक्काणि सयलंगाणि । संकुडियंगो दंडग्गलग्गो किच्छेण संचरइ । दिट्ठो एगेण पुव्वपरिचियपुरिसेण । सोवहासं भणिओ तेण-- धावण' पवण समत्यो पुब्बि होऊण संपयं' कीस? दंड गहियग्नहत्थो, वयंस ! कि नामओ वाही ? ।१६-१ तेण भणियं-- जेट्टासाढेसु मासेसु जो सुहो वाइ मारुओ । तेण मे भज्जए अंग जायं मे सरणओ भयं ।।१६९।। "ता भयवं ! जहा तस्स सरणनिबंधणपवणाओ मरणं तहा मज्झ वि तुमाओ ।” “अइपंडिओसि बालय !" भणंतेण सो वि पेसिओ कयंत-निकेयणं । गहियमाहरणं छढं पडिग्गहग्गे चलिओ अग्गओ। देवेण चितियं--"वाउजीवे वि निरवेक्खो।" विउव्विओ पंचमदारओ। सो वि तहेव सरणत्थमागओ । पुच्छिओ य "को तुम?" तेण भणियं---- "वणस्सइकाइयाभिहाणो दारओ। कयंततुल्लं तेण कयत्थणा भयसंभंतो तुह समीवमागओ ता भवाहि सरणं ।" सूरिणा वि विणासिउमारद्धो । तेण भणियं--'सुण, ताव एगमक्खाणयं" कहिउमारद्धो-- विझाडविमझे एगो महइमहालओ सिंबलि-पायवो । निरुवद्दवो त्ति एसो कलिऊण कयमेगेण सुगेण तत्थ नीडं । परिवसइ सुहंसुहेण । अण्णया वासारत्तसलिलसित्ता समंतओ परिवेढयंती समारूढा तम्मि महइ महंतिया एगा वेल्ली । तयाधारण समारुहिऊण एगेण धीवरेण पक्खित्तं पायवोवरि जालं । पडिओ सो सुगो । तत्थ गहिओ धीवरेण । पढियं च तेण सुगेण । जाव वुत्थं सुहवुत्थं पायवे निरुवद्दवे । मूलाओ उठ्ठिया वल्ली जायं मे सरणओ भयं ॥१७०।। "ता भयवं ! जहा सुगेण पायवो सरणमस्सिओ तो चेव तस्स मरणं जायं । तहा तुम पि मए सरणं पडिवण्णो तुमाओ चेव मरणमुवट्ठियं ।” “अइपंडिओसि बालय !" भणिऊण सो वि पेसिओ कयंते पाहुणओ । गहियमाहरणजायं । देवेण चितियं--'वणस्सइकाए वि निरवेक्खो ।' तओ विउव्यिओ छट्ठो दारओ आभरणभरभज्जत-गत्तो भय-संभंत-लोयणो पत्तो सूरिसमीवं । पुच्छिओ सूरिणा--"को तुम ?" तेण भणियं--"भयवं ! मुणिजणाणुकंपणिज्जो नियपुत्तो व्व परमायरेण पालणिज्जो तसकाइयाभिहाणो कहकह वि तक्करहितो नासिऊण तुह सरणे समागओ । रक्खेसु मं पयत्तेण ।" सूरिणा चितियं--"अणुकुलो मज्झ विही कल्लाणस्सोवरिकल्लाणं करेइ"त्ति चितिऊण वहपरिणओ भणिओ दारगेण--"न जुत्तं तुम्हारिसाण चत्तसयल-सावज्ज-कज्जाण, समसत्तु-मित्ताण तुल्लकंचण-कयवराण साहु-परिपालणीयजणे पावकरणं ।” सूरिणा भणियं-“मा बहुं पलवसु, सुमर इट्ठदेवयं सुदिट्ट करेहि जीवलोगं ।" दारगेण भणियं--"जइ एवं तहावि ताव आहरण-दुगं निसामेहि ।” सूरिणा भणियं-"कहेसु ।" १ लंघण २ पुत्वं ३ संपइं ४ दंडलइयग्गं (उत्त. नि. १२९) 2010_04 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहाँ एगम्मि नयरे [सयमेव राया चोरो] पुरोहिओ भंडेइ। तओ दो वि मिलिया पच्छा चोरिऊण ईसर-घराणि पमत्तजणाणि समागच्छइ । साहेइ राइणो । रयणीए राया सयमेव खत्तं खणेई । नीणेड दविणजायं । गंतूण कहेइ लोगो मंतिणो । मंती वि राइणो । राया वि अलियवयहिं नायरे समासासेइ न य विरमइ चोरियाओ । तओ नयरप्पहाणेहि सयमेव रयणीए पच्छण्णं निरूवयंतेहि दिट्ठो भंडयंतो उवरोहिओ रयणीए, चोरियं कुणंतो राया । पभाए जणसमुदयं काऊण सणियं भणियमेएहिजत्थ राया सयं चोरो भंडिओ य पुरोहिओ। वणं भयह नागरया जायं ते सरणओ भयं ।।१७१।। ता भयवं जहा तस्स नयरलोयस्स सरणभूय-नरवइणो समीवाओ भयं तहा मज्झ वि तुमाओ--बीयं पुण कहाणयं एवं-- गंगासेहरगामो । गंगडो माहणो । गंगसिरी भारिया । गंगदत्ता दुहिया । अण्णया अहीणवपरिणीयं परमनेवत्थवत्याइयसरीरं पढमजोठवणे वट्टमाणं दळूण नियहियं गंगदत्तं अज्झोववण्णो गंगडो । समीहिया संपत्तीए खिज्जिउमारद्धो । अण्णम्मि दिणे पुच्छिओ रहसि बंभणीए । लज्जंतो न कहेइ । बीयदिणे वि पुच्छिओ निब्बंधेण साहियमणेण जहद्रियं । बंभणीए भणियं--"अहमेयं ते संपाडिस्सामि । पच्छा पायच्छित्तं वरेज्जस् ।" बंभणेण भणियं--"लज्जाकरणमेयं ।" तीए भणियं--"अलं लज्जाए यतो वेदेप्युक्तं--'प्रजापतिः स्वां हितरमकामयत'।" बंभषण भणियं--"अइनिउणिए नियदुहियाए अहं लज्जामि ।" तीए भणियं--"तहा करिस्सामि जहा न सा तुमं वियाणइ ।" तेण भणियं-- "एवं करेहि ।" बोलीणो वासरो । धरिया एगते गंगदत्ता । भणिया य सिणेहसारं-"पुत्ति ! अम्हाण कुले एसा मेरा--'परमं कण्णया रयणीए तमंधयारघरे जवखेण समं संवसइ, पच्छा पइणा न सो तए अवमाणेयव्यो ।" गंगदत्ताए । वि कुलकप्पो सो कीरइ ।" बंभणीए भणियं--"अज्जेव कीरइ ।” पडिवण्ण मिमाए । पओस-समए चेव पक्खिविऊण मुक्का एगम्मि ओअरए । पढम-पहराइक्कमे पवेसिओ गंगडो । रमिया तेण गंगदत्ता । गंगडो वि इच्छिय संपत्तीए सहपसूत्तो! चितियं च तीए--'दिदा ताव मए मणसा न उण कत्थ वि जक्खा । ता निरूवेमि एयं । करेमि सहलं लोयण-जुयलं । सहरिसमुदिऊण पज्जालिओ तीए पईवो। दिटठो गंगडो । तेण वि सा पलोइया । जायाणि विगयलज्जाणि । विज्झाविऊण पईवं विसयसुहमणुहविऊण रइकिलंताणि निब्भरनिदाए पसुत्ताणि ताव जाव उग्गओ सूरिओ । समागया गंगसिरी दुवारदेसे होऊण पढियमिमाए-- अचिरुग्गए य सूरिए चेइय थूभगए य वायसे । घरभित्तिगए य आयवे, सहि ! सुहिओ [हु] जणो न बुज्झए ।। गंगदत्ताए पडिभणियं- . सयमेव य अंब हे ! लवे, मा हु विमाणय जक्खमागयं । जक्खाहडए हु तायए, अण्णिदाणि गवेस तायय ।। गंगसिरीए भणियं' नवमासकुच्छिधारी पमुत्तपुरिसे य गोलिए । धूया मे हडे भत्ता जायं मे सरणओ भयं ।।१७४।। ___ ता भयवं ! जहा गंगसिरीए नियधूया सरणभूया वि भयकारणं जाया'तहा तुम पि मए सरणबुद्धीए पडिवण्णो मरणकारणं जाओ । “अइपंडिओसि बालय !" भणंतेण पंचत्तं पाविओ । गहिऊण अलंकारं भरिओ पडिग्गहगो परमाणंदभरनिब्भरो अज्जसाढसूरि तक्करभयभीओ दिसोदिसं पलोइंतो पत्थिओ पहे । देवेण चितियं-"तसकायनिवायणं पि जलप्पोट्टसममिमस्स । संपयं विसयपडिबंधं पइ परिक्खेमि जइ पयणुओ विसयाणुरागो तो सुह-पडिबोहो"त्ति चितिऊण दंसियं अडविमझे-- १. नवमासा कुच्छीइ धारिया पासवणे पुलिसे य महिए । धया मे गेहिए हडे सलणए असलणए य मे जायए ॥१३७॥ (उस नि) 2010_04 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समतलंभो णाम बीओ अवसरो तस्थ य अज्जसाढ़सूरिकहा १७५ गायंत महर गायण, वायंतपवरवायणं, वज्जत कंस-तालयं, दिज्जत पुष्फ-मालयं, मण-नयण-तुट्टिका रयं तुटुंत तार-हारयं ! नच्चतकामिणी-जणं बहुरंग-भरियजणमणं, जणदिण्णपवरकण्णयं पेक्ख गयवणयं ।।१७५।। ति तं दळूण हरिसिय-मणो गओ तयाभिमुहं सूरि । [पारद्धो उप्फुल्ललोय]णाहि (?) होइऊण निरिक्खिउं । जह एगदियह तहा छम्मासो । तओ उवसंहरिऊण चितियं देवेण-गरुओ विसयप्पसंगो । संपयं दंसणपक्खवाओ किमत्थि वा नत्थि वा एयं निरूवेमि । तओ कतारमुत्तिण्णस्स नगरमेगं पविसंतस्स नित्तलामल-थूल-मुत्ताहल-हार-विराइयंगी, पउमरायमणिविराइय मज्झ भाय-महग्ध-पलंब-विराइयवच्छत्थला, सवण-निहिय-रयण-कंडल-विलिहिज्जमाणगंडत्थला, उभयकराविट्र-कडय-कंकणा, सिणिद्धकज्जलंजिय-भउब्भंत-मय-सिलिंब-चवल-दीह-लोयणा, भालय-विहिय-सोहग्गकारितिलया, मणिमय-नेउररणझणारावबहिरियदियंतरा, चमचमंत-वारुवाणह-पइट्ठिय-चरण-जुयला, अड-वियड्ड-विक्खित्तकडक्खविक्खेव-हारिणी पवयणुड्डाहकारिणी दंसिया देवेण संजई । तं दद्रूण दूमिओ अज्जसाढसूरि । भणिया य कोववसपकंपंताहरेणकडएय ते कुंडलए य ते अंजियच्छि-तिलएय ते कए । पवयणस्स उड्डादकारिए ! दुट्टा सेहि ! कत्तोसि आगया ।। 'हारे ते नेउरए य ते मुट्टियाओ वर पाणहाउ ते । पवयणस्स उड्डाहकारीए दुट्ठसेहि ! कत्तोसि आगया ।। संजईए भणियं-- "समणोति संजयोसि बंभयारी सम लेकंचणे । वहारियवायओ य ते जेटुज्ज! कि ते पडिग्गहे ? ।।१७९।। सरिस-गुणसंगमो णे विहिओ विहिणा तुमं घडतेण । ता सासुय-बहुयाण मोणं चिय संगयं अम्ह ।।१८०।। सूरिणा भणियं-- "दुब्वियड्ढे ! काओ इमाओ जाओ तुमं दिह्रतीकयाओ । तीए भणियं--'सुणसु" एगम्मि गामे जंगलो नाम कोडंबीओ परिवसइ । सुमंगलो से पुत्तो। सोहिणी-मोहणि नामाओ सासुय-बहुयाओ । दो वि असुद्धसीलाओ कुंभारे अणुरत्ता सासुया, पिंडारे बहुया । जाणंति परोप्परं सील-सुद्धि। मोणमासियाओ कालं गमिति । अण्णम्मि दिणे पहरदुग-समए आगया सुण्हा पिंडार-समीवं । वंसियालिमज्झिविसयसुहमणुभविऊण चिहर-विलग्गदीहरवंसीपत्ता सघरं पत्ता । सासुया वि रमिऊण पागासण्णे कुंभयारं भूइसंजोग-पंडुरपट्ठी नियमंदिरमागया। दिट्ठा तीए सुण्हाए सीसे वंस-पत्ताणि सासुयाए । समणुपालतीए तीए जाणावणत्यं पढियंतीए "अइदोहराई सुण्हे चिहरविलग्गाइ वंसपत्ताई । बहुए भणियं-- .. अम्मो भणामि भणिय तुब्भाण वि पंडुरा पिट्ठी ।।१८१।। सासूयाए भणियं-"वच्छे ! अलं वियारेण? . अस्या गाथायाः स्थाने निम्न गाथा वर्ततेराई सरिसव मित्ताणि परछिद्दाणि पाससि । अप्पणो बिल्लमित्ताणि पासंतो : वि न पाससि ॥ (उत्त. नि. १४०) 2010_04 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७६ मणोरमा-कहा अम्मा जाणइ सुण्हा सुण्हा जाणइ जारिसी अम्मा। संबुड्डा (?) ढक्कियं चिय मा फुट्ट'उ विल्लु विल्लेण ।१८२। तओ ताओ एगचित्ताओ होऊण कालं गर्मिति । 'असंबद्धभासिणी एस'त्ति मोत्तण संजई गओ सूरि । 'दुविह धम्मतरु-बीय-कप्पो विज्जइ इमस्स दंसण-पक्खवाओ भवियव्वं गणेणं' ति चितियं देवेण । नगराओ निग्गंतुण लग्गो मग्गेण सूरी । पविट्ठो कंतारावि । बिउव्वियं देवेण चउरंग-बलसहियं कडगं नरवइपरिगयं । आवासियं कंतारमज्झे । पारद्धा भोयण-सामग्गी । हत्थि-खंधमारूढो इओ तओ परियडइ पत्थिओ । एत्थंतरे समागओ तं पएसं अज्जसाढो । दिट्ठो गयखंधमारूढेण राइणा । गओ तयभिमुहं संभमवसेण उत्तिण्णो करिवराओ । अहो मे धण्णया! अहो मे कयत्थया! अहो मे अणुकूला कम्मपरिणई ! अहो मे सुलहा सुगई ! पत्तं जं पावियव्वं कंताराडवी मझे वि जमेरिसं सुपत्तं पत्तंति भणभाणेण पहाण-परियण-सहिएण चलणरेणु-भूसियं निय-भालयलं कुणंतेण भावसारं बंदिओ सूरी । राइणा दंसियमासणं । निसण्णो तदणुरोहेण अज्ज-साढो। काऊण करयलंजलि पुरओ होऊण सविणयं जंपियं राइणा--"भयवं ! करेह ममाणुग्गह-सपरिवारस्स जिण-धम्मोवएसेण । करेसु भवकूवे पडताण हत्थालंबमम्हारिसाण ।" सुरिणा वि पारद्धा संवेग-जणणी-भवनिव्वेयकारिणी परमधम्म-देसणा । सद्धा-संवेगमावण्णो हरिसवसविणित-बाहजल-भरिय-लोयणो कयंबया पुप्फ व समुद्धसिय-रोम-कूवो सुणेइ नरवई। ___एत्यंतरे समोगाढा पउण पोरिसी। भणियं राइणा--"भयवं ! पडिलेहणा समओ वट्टइ। 'एवमेय'ति भणिऊण मुहणंतयं समाराहिया पडिलेहणा । पारद्धा पूणो वि धम्मदेसणा सूरिणा । राइणा भणियं-"भयवं! पत्तयं पडिलेहिज्जत।" सुरिणा भणियं-"पच्छा पडिलेहिस्सामि सुणेह ताव धम्मं ।" राइणा भणियं--"अहं चेव पडिलेहिस्सामि ! वियक्खणो हं जइ-सामायारीए । कुणह तुब्भे धम्मदेसणं।" तेण गहिओ पडिग्गहगो उग्घाडियं दुवारं। दिट्ठो विविहाभरणभरिओ। करे काऊण आभरणाणि विवण्ण-वयणेण निरूवियं सूरिवयणं । सूरि वि परमसंवेगमावण्णो 'दसणलाघवमेय'ति मण्णमाणोचितिउमाढत्तो ___सारय-ससहर-धवलो परम-मुणि-सेविए गुण-विसाले । हा ! कह निम्मल-नियकुल-मुहम्मि मसि-कुच्चओ दिण्णो ॥१८३॥ एसो राया अण्णे पाणिणो अप्पयं पि पावेण । दूरे धम्माओ कयं विपच्चयं संजणंतेण ॥१८४।। इणमेत्थ पत्तयालं मुणिऊण सयं विपच्चयमिमाण । दुग्गइगमण-निबंधण-मुत्तारेऊण वच्चामि ।१८५।। तओ भणियं सूरिणा-- मा मुणह एरिसच्चिय सव्वे वि जइ जिणंद-धम्मम्मि । रयणायरे व्व एत्थं सुसाहु-रयणाणि निवसंति।।१८६।। परिवडिय चरण-धम्मो गुरु-कम्मो कुपह-पत्थिओ मुढो । धम्मो जिण-पण्णत्तो अहं पमाणं न कायव्वो॥१८७।। ‘एस पडिबोहणसमओ'त्ति उवसंहरिऊण सिबिर-निवेसं काऊण चेल्लय-रूवं विहिऊणकरयलंजलि पुरओ होऊण भणिउमाढत्तो--"एसो हं तुह चेल्लओ जो तुम्हेहि सयमेव निज्जामिऊण देवत्तणं पत्तेण तए दंसणं दायव्वं ति पत्थिओ। पत्ता मए वेमाणियमज्झे दिव्वा देविड़ढी कइवय-देवपओयणाणि काऊण जावागच्छामि ताव चलियं देवाणप्पियाणं माणसं । उन्निक्खमिउमारद्धा। न सुंदरमिणं । जओनिप्फाइऊण सीसे दीहं परिपालिऊण परियायं । विसय-विसागयकप्पं पढिऊण जिणागमं विलं ॥१८८।। लहिऊण गणहरपयं सुद्धं मग्गं परूवियं बहुहा । जइ सावयाण परमं सामायारिं पदंसित्ता ॥१८९॥ सारीर-माणसाणेग-दुक्ख-संताव-तवियं देहाण । देहीणामयबुद्धि व्व देवि धम्मोवएसं च ॥१९०।। तुच्छाग असाराणं कइवयदियहाण धम्मविग्घाण । दुग्गइ निबंधणणं भोगाण कए किलिस्संति ।।१९१।। तुम्हारिसा वि जइ पहुचरणं चइऊण मोक्खसुहहेउं । ता मुद्ध ! धम्मविरया अण्णत्थ कहि समल्लियउ ।१९२।। 2010_04 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य यच्छल्ले पंचगंदि कहा एवं सुणिऊण चितिउमाढत्तो अज्जसाठो- परलोगसंकिएणं चत्तं चरणं हयास हे हियय ! संपइ हवसु असंकं पुणो वि चरणं चिरं चरसु ।।१९३।। जसु कज्जह हुं उत्तसहितं होसइ निभंतु । भय संतत्तउं हे हियय हिंडि म कुलु मइलंतु । । १९४।। varan धम्म सिहुजिण निज्जामग तुल्लु । पाविवि भवसायरु तरहि हिया म हिंडहि भुल्लु ।।१९५।। एवं संवेगरसायणेण भाविऊण अप्पाणं पच्छायावमावण्णेण भणियं सूरिणा -- " साहु णं कयं जमहं तए पडिबोहिओ । संपयं पुणो वि आलोइयपडिक्कतो पडिवज्जिऊण चरण धम्मं पंच- विहायारं परिपालेमि । पेच्छंतस्सेव सुरस आगम भणियविहिणा परिद्ववियआभरणं रित्तीकयं पडिग्गहयं । वंदिऊण भावसारं पसंसिऊण पयारं गओ सुरवरो । अज्जसाढसूरिवि गच्छमागओ दिण्णालोयणो गीयत्थाण परिपालिऊण निरइयारं सामण्णं समाराहिऊण मरणारोहणं काऊ गच्छ-सुछतं सुरलोगं गओ । ता भो नरपुंगव ! जहा चेल्लय- सुरेण धम्माओ परिवडंता पुणो वि धम्मे थिरीकया अज्जसाढसूरिणो तहा अण्णेण वि सइ सामत्थे जिणधम्माओ परिवडंतस्स जंतूणो थिरीकरणं कायव्वं ।। १७७ इवाणि वच्छल्ले [पंचणंदि] उदाहरणं भण्णइ अत्थि इहेव भारहे वासे कासीजणवयालंकारणं पंचउरं नाम पट्टणं । तत्थ य परमसम्मदिट्ठीसुवण्णनंदी नाम सेट्ठी परिवस | विसालसीला नामा से भारिया । जिणसाहुपयय-पंकयमहुरो पंचणंदी नाम ताण पुत्तो । अरिहदासी से भारिया । अण्णा पंचदी अणुणविय जणणी-जणए महया बलद्दसत्थेण पंचउराओ दक्खिणाहुत्तं सुवेलपट्टणं पड़ वाणिज्जेणं पत्थिओ । तेण सह संचलिया जिणचंदसुभचंदाभिहाणा दोण्णि साहुणो । कमेण वहंतो सत्थो पविट्ठो कालसंवरं नाम महावि- । सरह-सय-समय- माहिस-सद्द ल-विलोल-कोलक लियं - गयणग्गपत्ततरुवारियसूर - ससि - किरणं ॥ १९६ ॥ सरस-फल- पुट्ठे- दप्पिट्ट - चडुल-चललं तमक्कडाइण्णं गेय - गज्जियगुरु - पडिसद्द - भरिय बंभंड भीसणयं ॥ १९७॥ दरियमहरु जियस समुत्तट्टन हरिणजलं 1 farideमरari, वानर- बुक्काररमणिज्जं ॥१९८॥ निव्वरवराहघोणाभिघायजज्जरियपंकिल-जलं । दप्पुद्धुरकरिकरघायदलियगुरुताल - हितालं ॥ १९९॥ वहिण तीय सत्थे कइवय दियहाई रण्णमज्झम्मि । आवासिओ पएसे एगिम्म दिणावसाणम्मि || २००॥ ओ दीण - पुरिसोव्व अवलंबिय-करो अत्थगिरिमागओ दिणयरो । तमंधयारो जायाओ दिसाओ सत्थ- परिपेरंतेसु भमंति थाणय- पुरिसा । एत्यंतरे गुरुसिंगय -सह- पूरियंबरा 'हण हण' त्ति गब्भसहसवणसंजणियसत्थजणसंभमा निर्वाडिया कालमुह-सबराहिवसेणा पंचांदि - सत्थे । अण्णोष्णदीह-कोयंडाकड्डिय-सर-धोरणि-विभिज्जंत-सुहड-संघाय -वण-विणिग्गयरुहिर-धारासलिलसिंचंतधरणि रेणु-पंक-खुप्पंत-सत्थियजणं, जणकयकोलाहलभरियं बंभंडोदरं दरदीसंतनासंत-कायरजणं जायं सत्थिय - सुहडेहि सह सबराणमाओहणं । भग्गा सत्थ- सुहडेहिं सबरा दिसोदिसि पलाइउं पवत्ता । अण्णोण्णतज्जणा-जणिय-रोसपसरा पुणो वि पडिया सत्थे सबरा । वत्तणओ भग्गा सत्थिया एगरुक्ख-निवासिसउणगणा इव केवि कहं पि गया । इओ य कालमुह सब राहिवेण निय-तणयसरीरकारणे इच्छियमोवाइयं महाभेरवीए - 'देवि महाभेरवि ! पउणेहि मे तणयं जेणाहं ते पायपुरओ दोहिं पासंडिएहिं इत्थीसहिएण पुरिसेण य बलि देमि ।' भवियब्वयानिओगेण पटु-सरीरो जाओ पुत्तो । समप्पियं च सबरेहिं सत्थ-रित्थं । पुच्छिया सबराहिवेण - "कस्स संतिओ भे सत्थो लूडिओ ?" तेहि भणियं - "सामि ! पंचनंदिणो सत्थवाहपुत्तस्स ।" तेण भणियं-" भो भद्दा ! इच्छियं मए महाभेरवीए भयवईए ओवाइयं । तत्थ बलि- निमित्तं पाखंडिय - दुगेण सकलत्त- पुरिसेण य पओयणं । ता लधुं संपाडेह ।" 'जं सामी समाइसइ' भणिऊण गया 2010_04 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७८ मणोरमा-कहा दिसो दिसि सबराइओ । तओ कतारमडतेहिं कयंत-भडेहिं व उन्भड-भिउडि-भासुरेहिं कालविकरालकायरसच्छदुपेच्छेहिं दिट्ठो पंचनंदी समं जायाए सबर-पुरिसेहिं । अण्णेहि पुण पओअणवसेण गच्छंता दिट्ठा भगवभिक्खुणो । ते वि ते गहिऊण पल्लिबाहि मिलिया। दो वि बंदिया पच्चभिण्णाओ भिक्खुणा पंचनंदी, पंचनंदिणा वि भिक्खू । दिट्ठ-पुष्वो अरिहदासीए नियकुलहरे गिहत्थपज्जाएण भगवो । तेण वि सा । सुयणसमागम पुवावर-वसणं च दळूण बाहाविल-लोयणा जाया भिक्खु-भगवा । खणमेगं तत्थ वीसमिऊण नीयाणि पल्लिवसइसमीवं। । तुठो सबराहिवो। सम्माणे विसज्जिया सबरा । पहावियाणि चत्तारि वि ताणि । काराविया महाभेरवीए पूया। आणियाणि ताणि चंडिया भवणासपणे तं च केरिसं-- नर-महिमेस-गो-गवय-करक-संघाय-घडियपायारं । पायारोवरि करिदंत-घडिय कवि-सीसय-सणाहं ।। गोउर-दुवार-तोरणलंबंताणेग-नर-सिर-समेयं । नरसिर-पडंतवायसकयविस्सरकरयरारावं ॥२०२।। उत्तुंगवेणुलंबिय अइ दीहर-वग्ध-चम्म-धयमालं । धयमालोवरि निवसंत-कुरर-संघाय-भयजणणं ।।२०३।। विसरिस-वज्जताउज्जसहसंतसउण-संघायं । गुरुसोगावेगरुयंत-दीण-बंदीजणाइण्णं ।।२०४।। नर-रुहिर-वसा-विलिहिय-तिसूल य रुइर-भित्ति भागिल्लं । पगलतरुहिर-गय-चम्म-विहिय-उल्लोय-करणिज्ज। पुरिसवसा-परिपूरिय-कवाल-पज्जलियमंगल-पईवं । डझंत-विल्ल-गुग्गुल-पवियंभिज्जधूमसंघायं ।।२०६।। नर-रुहिर-विहिय-मंडल-गुजाहल-दिण्ण-सत्थियसणाहं । डिंडीर-पिड-सत्थहवियाण लंबतवलचमरकं ।। गवललंबिररुंडमुंडमालाए रइयपूयाए । कर-गहिय-खग्ग-सूलाभिघाय-संभिण्ण-महिसाए ॥२०॥ महिसासुरमारूढाए सव्वकरगहिय तस्स पुच्छाए । लंबंतपउहरपलयकाल-कंकाल-रूवाए ।।२०९।। दप्पिय-महिसासुर-दिण्ण-कुरल-दिट्ठीए चुडुलीगल्लाए । महाभरे वि पडिमाए अहिट्ठियंता सजणणीए । तओ दळूण चितियं पंचनंदिणा । अवि नाम पलाएज्जा पाणी-सीहाओ वा वग्घाओ वा । जलाओ वा जलणाओ वा न उण सुकय-दुक्कयाओ।। एवं चिंतयंतो समं जायाए पासंडिएहि य नीओ चंडिया पुरओ । विलत्ताणि रत्त-चंदणेण, लंबविया कंधराए रत्त-कणवीर-माला। समागओ कालमुहो। कड्ढियं कोसाओ मंडलग्गं । भणियाणि ताणि--"अरे ! एय-पज्जवसाणो तुम्हाण जीवलोगो । सुमरेह इट्ठदेवयं । मग्गेह मोत्तूण जीवियं अण्णं जं मग्गियव्वं ।” विगयसंकं जंपियं पंचनंदीणा'महाभाग ! नत्थि मे भयं मरणाओ परलोग-सहाओ य तुम। जइ सच्चमुल्लवसि, जइ संपज्जइ कुओं वि भवओ, ता जिणपडिमा दंसणं कारवेहि। जेणम्हो उवयारियं भवइ भवया।" कालमहेण भणियं--"कि तुम सावओ?" तेण भणियं'अत्थि ताव जम्मो सावयकुले ।' कालमुहेण भणियं-“का एसा तुह समासण्णा नारी?" पंचनंदीणा भणियं--"मझा चेव घरिणी।" कालमुहेण भणियं--"जइ एवं तो तुम्भे मह साहम्मियाणि ।" तओ तेण चलणेसु निवडिऊण खामियाणि संहरियं मंडलग्गं । भणिओ कुरंगकेसरो नाम नियपुरिसो---"अरे ! इमे दो वि पासंडिणो पयत्तेण रक्खेहि । जावण्णं नरनारिमिहुणं संपज्जइ पच्छा नियसमीहियं साहिस्सामो ।" 'जं सामी समाणवेइ' भणिऊण गहिया ते दो वि पासंडिया । पंचनंदी वि पणयपुरस्सरं चालिओ कालमुहेण नियमंदिरं । तेण भणियं--'महाभाग ! न जुत्तमेयं जमिमेहिं समं वसण-भयवुण्णलोयणे मोतूण अप्पणा नीहरिऊण गम्मइ । मिलियाणमेव जं हवइ तं हवउ ।' कालमुहेण भणियं-"जइ एवं तो इमे मोक्कला।" भणिओ कुरंगकेसरो-"अरे ! विसज्जेसु एए वयविसेस-धारिणो।" जहा समीहियं । 'जमाइसइ सामी' भणिय विसज्जिया जममुह-कुहर-विणिग्गयं अत्ताणयं मन्नमाणा गया ते सट्टाणं । नीओ. सघरं पल्लिनाहेण पंचनंदी । मज्जाविओ पवर-मज्जण-विहीए । संपूडओ वत्थाभरणाईहि । समागया भोयणवेला। निमंतिओ भोयणेण न पडिवण्णं पंचनंदिणा। तेण भणियं-"कि कारणं न भुज्जई?" पंचनंदिणा भणियं--"समागया मए सदि दोणि साहणो। सबरेहिं सत्थे विलोलिए न नजंति कहिं पि गया। न कप्पइ तेसि आमं कंद-मूल-फलाइयं, न वा नइकूय-तडागाइसचेयणं सलिलं, तेसु दुत्थिएसु कहमहं भुंजामि ?" तेण भणियं--"आमं । तओ घोसावियं पल्लि 2010_04 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्सलभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य वच्छल्ले पंचनंदिकहा १७९ नाहेण पडहएण सव्वाए पल्लीए--"भो ! भो ! नाहला! जं जेण इमाओ सत्थाओ गहियं तं सो सव्वं समप्पेउ । अण्णहा सारीरो दंडो।" समप्पियं सबरेहि सव्वं कालमुहस्स । तेण वि पंचनंदिणो। जंपियं च -वयंस सत्थवाहपुत्त ! जहा ते साहवो गुरू तहा मज्झ वि ते सुगुरू-बुद्धी। कयं च परमत्थओ एवं पावंता कह मह सुद्धी। एसा य मज्झ पइण्णा। जह सत्ताहमज्झे साहणो न लहामि तो भयवईए पुरओ जलण-पवेसं करिस्सामि । पेसिया दिसोदिसि सबरा । अप्पणा य कइवयपुरिससमेओ पविठ्ठो कतारं । कया इओ तओ गवेसणा । वोलीणाणि पंचदिणाणि । न लद्धा कत्थ वि पउत्ती । आदन्ना कालमहधरिणी कालसंदरी नाम। गया चंडियाययणं । चलणेसु निवडिऊण विण्णत्ता चंडिया"भरावइ ! जइ सत्ताहमज्झे साहणो लभंति तो ते दोहिं पासंडेत्थेहि बलि देमि।" एवं भणिऊण गया घरं। सत्तमदिवसे अप्पडिपुण्ण-पइण्णो समागओ पल्लि पल्लिनाहो। भणिओ पल्लिनाहेण पंचनंदि--"महाभाग, दुज्जणजणेव उवयारा निप्फला जाया मे गवेसणा। अज्ज मे मरणवासरो। तुम पि अणुकूल-कम्मोदएणं सन्निहिओ ता तहा करेसु जहा परलोयआराहओ भवामि ।" एवं भणिऊण विवण्ण-वयण-परिवारिओ पंचनंदिणा सद्धि गओ चंडियायणं । पूइया चंडिया पडिओ चलणेसु । काऊण करयलंजलि भणिउमाढत्तो--"देवि ! दविय-महिसासुर-दप्प-हारिणि ! पणय-जण-विग्घहारिणि ! गिरिकंदरोदर-हरिणि ! पलयकाल-कंकाल-रूवधारिणी ! महाभेरवि ! अप्पडिपुण्णसमीहिओ मरामि तव पुरओ । जइ वि अहं तए अवहीरिओ तहविओ मह परियणे[ण]सम्म वट्टेज्जासु । भणिऊण निग्गओ दुवारदेसे । रयाविया भेरवी-भवणपुरओ खायर-कठेहि चिया। विहिय-पउमासणो निविट्ठो तयभंतरे कालमुहो। एत्यंतरे विणत्ता कालसुंदरी कुरंगकेसरेण--“सामिणि ! पावियं मए पुग्वगवेसावियं पासंडिजुयलं । तुह घरे मोत्तूण साहणत्थमागओ।" कालसुंदरीए वि विण्णत्तो कालमुहो--"अज्जउत्त! इच्छियं मए वि कि पि उवाइउयं पडिक्खसु तुम खणमेगं । जइ न जाया मे समीहियसिद्धी तहा वि सं दाऊण तए सद्धि जलणे पविसिस्सामि ।" पल्लिनाहेण भणियं-“एवं करेसु ।" गया सघरे । दिट्ठा साहुणो न जाणइ विसेसं । भणिओ अणाए कुरंगकेसरो--"अरे ! अरे ! लहुँ मज्जावेहि इमे। सो वि ण्हविउं आरद्धो। न मज्जंति साहुणो। बलावि मज्जाविया विलित्तगत्ता । रत्तचंदणेण कणवीरमालामालिया, वज्जतेणं तूरेणं कयण्हाणाए मोक्कल-बालाए वामकर-गहियसराए बहुजण-परिवारियाए अणुगम्ममाणाए कालसुंदरीए चालिया चामुंडाभवणं पइ साहुणो। पत्ता य कमेण दिट्ठा दूराओ चेव पंचनंदिणा पच्चभिण्णाया पहरिसवसनिब्भरमाणसेण साहियं सबराहिवस्स ते चेव इमे साहुणो जे अम्हेहिं सद्धि संचलिया। संभमेण भिल्लाहिवेण पंचनंदिणा सद्धि गंतण वंदिया भावसारं मुणिवरा खामिया य भयवं अण्णाणवसमोहियमहियमाणसेण जमम्हारिसजणेण संजम-सरीरपीडारइया भवयाणं तं खमियब्वं । तओ हरिसियमाणसा जाया सव्वे वि लोया। नीया साहुणो सबराहिवेण नियमंदिरं । दसिया वसही पाराविया पक्खोववासाओ धरिया तत्थ कइवयदिणाणि । अण्णम्मि दिणे रयणीए सुहनिसण्णो भणिओ सबरवई पंचनंदिणा । “कहं ते जिणधम्मपडिवत्ती साहम्मियवच्छल्लत्तण वा संजायं ? महतं मे कोऊहलं । कहेसु जइ कहणीयं होइ।" तेण भणियं--'सुणसु । सुहालयगामे सुंदरो नाम सावओ । तस्स सुनंदा भारिया ताण पुत्तो हं सागरो नाम । जाओ अट्ठवारिसिओ। पक्खित्तो लेहसालाए। अहिज्जियं किंच। अण्णया मरण-पज्जवसाणयाए जीवलोगस्स कालधम्मुणा संजुत्ता सुनंदा, परिणीया य तत्थेव वीरचंद-सावय-दुहिया वीरभद्दा नाम । सा य न मम भोयण-ण्हाणाइ कज्जेसु समं पयट्टए । अहं पि सीए न समं पयट्टामि। . . सओ अण्णम्मि दिणे भणिओ पिउणा 'इमाए विणयपरेण होयव्वं जइ मह घरेण होयव्वं जइ मह घरेण कज्ज । तओ जणओ वि मं आणाए पेक्खइ ति अकहंतो चेव निग्गओ घराओ । समागओ इहं दिट्ठो कालकयंताभिहाणपस्सिवणा। समप्पिओ अपुत्ताए नियभारियाए । पडिवण्णो दोहिं वि पुत्तो। 2010_04 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८० मणोरमा-कहा अण्णया पारद्धि-विणिग्गओ विणिवाइओ सो मईदेण। अहिसित्तो हं तस्स पए सव्वेण वि सयणवग्गेण । पइट्टावियं नामं कालमुहो। पणया सबरसंघाया। हणेमि गंतूण तेहि समं गामसत्थाइ खणावेमि खत्ताणि। अण्णया सबरसेणा सहिओ गंतूण रयणीए पडिओ महासाराभिहाणगामे। गहियाणि दुप्पय-चउप्पय-धण-धण्णकंस-दूसाईणि पडिनियत्तो वेगेण । पविट्ठो नियपल्लि । पभाया रयणी। दंसियाणि सबरेहिं वंदाणि । दिट्ठो ताण मज्झे धणंजओ नाम नियमाउलो। पच्चभिण्णाओ सो मया । सो वि मं दळूण बाहजल-भरियलोयणो रोइउं पयत्तो । मिऊण निवेसिओ मए आसणे । पृच्छिया सयला जणयाइसयण-वग्गस्स कुसल-वत्ता। कहिया तेण जहट्रिया। मया वि तेण पुच्छिएण साहिओ सम्वोवि निय वइयरो। बाहजल-भरियलोयणेण जंपियं तेण--"वच्छ ! परिहरिया ताव तए सुहि-सयणा परं न परिच्च[इय]व्वो उभयलोग-सुहावहो जिणधम्मो ।" मए भणियं--"पम्हुट्ठो मे धम्ममग्गो । विगलिया धम्मवासणा । जइ तुमं कइवयदिणाणि इहेव चिट्ठसि तो पुणो वि अणुसंधेमि ।" पडिवण्णं तेण । ठिओ मास-पंचगं । गाहिओ हैं सावगधम्म कहियं सम्मत्त-पुरस्सरं देस-विरइ । सव्वविरईण फलं । मए भणियं--"असमत्थो हं सेसधम्मकरणस्स । पडिवण्णं मए अविरयसम्मदिद्वित्त । अरिहंतो देवो साहवो गुरु, सवण्णुपणीय-धम्मो धम्मोत्ति कया पडिवत्ती। महाभेरव-वंदण-प्रयणा उवाइयाइदाणं च पढममेव मोक्कलीकयं मया वंदिय पूइऊण अत्थपयाणेण पेसिओ सद्राणं गो। गच्छंतेण दिण्णो उवएसो--“साहम्मि य वच्छल्लं कायव्वं वच्छेण ।" पडिवणं मए एवइयं काल न दिट्ठो कोवि साहम्मिओ। अज्ज पूण अणकल-विहिवसेण दिठो तुम। मिलिया परम-साहम्मिया साहणो । पत्तं मए जम्मजीवियफलं । तओ धरिऊण केवइयं कालं मेलिऊण सत्थभट्ठ-जणं उवयरिऊण दंतमोत्ताहलाइणा पणय-पुरस्सरं भणिओ पंचनंदी-“सत्थवाहपुत्त ! अण्णं पि भणसु जं इमिणा जणेण सिज्झइ।” तेण भणियं--"तहाकरे जहा कुसलेण लंघेमि कंताराडवि।" तओ गहिऊण कोदंडं सबरसेनासहिओ पत्थिओ पुरओ मग्गओ। पयट्टो सत्थो । लंघिया तिहिं दिणेहि अडवी । संपूइऊण वत्थाइणा भणिओ पंचनंदिणो सबराहिवो-- जइ विहु कम्मेण कुलं जाई विहु सुयणु ! तुज्झ अंतरिया। तहवि हु गुणेहि नज्जसि सुपुरिस जह उत्तमो कोवि । साहम्मिय वच्छल्लं जं भणियं जिणवरेहिं सिद्धंतो । तं मोत्तूण भवंतं अण्णत्थ नत्थि पडिपुण्ण ।।२१४।। नित्थिण्णा य तुह सन्निज्ञण इमा महा अडवी । ता सटाणमलंकरेउ अज्जो'त्ति भणिऊण विसज्जिओ सबराहिवो। वंदिऊण साहणो पडिनियत्तो पत्तो सट्टाणं । सधम्म-संपउत्तो कालं गमेइ पंचनंदी। विढत्त-पउरदविणो विरसावसाणे सघरमागओ। जिणसाहपूयारओ दिणाणि गमेइ। कालमहो वि परिपालिऊण आउयं पंचपरमेट्ठि-सुमरण-पुरस्सरं मरिऊण समुप्पण्णो सोहम्मे मज्झिमाउसुरवरो। तओ चुओ कमेण सिद्धि गमिस्सइ । 'ता महाराय ! जहा कालमहेण साहम्मियवच्छल्लं कयं मंदधम्मे वि तहा अण्णेण वि धम्मत्थिणा कायव्वं ति ।। पसंतायरिएण भणिओ सूरि विक्कमनिवो संपई पवयणपभावणा । तत्थ अज्जखउडसूरिणो उदाहरणं । तं च एवं-- अज्जखउडसृरिउदाहरणं अत्थि इहेव मज्झिमखंडदाहिणदिसाभाए नम्मयानईतीरे भरुयच्छं नाम नयरं। तत्थ बहुयं विहागस-संपूण्णा आगमाभिगममुणियसयलवत्थुपरमत्थो आगमत्थ-मयरंद-बिंदु-संदोहपाण-लंपड-विणीय-विणेयगण-भसलावली विलिहिज्जिमाण-पायपंकया गच्छ-महाधुराधरण-धोरेयकंधराधारा-वलय-विलसंत-सरय-विलसंत-सरय-ससहर-समाणाकत्तिणो । लध्दाव लद्धासमाणवित्तिणो, विविहविज्जाचक्कचक्कवट्टिणो अज्जखउडो नाम सूरिणो परिवसंति । इओ य खंडपट्टणे जोगभद्दो नाम भिक्खू । साहुहिं समं वारण उवट्टिओ नरवइपुरओ । पराजिओ साहहिं । भग्गाभिमाणो विलक्खवयणो विणिग्गओ रायमंदिराओ नयराओ य गंतूण उत्तरावहे आराहिया सरस्सई । तूसिऊण दिण्णा तीए गुलिया । भणिओ य इमाए मुहगयाए अजओ तुमं । हरिसिय-माणसो पुणो वि समागओ खेडं । उबइओ वाएण । अहिखित्ता साहणो । कया नरवइपूरओ पइण्णा । जो हारइ तेण अग्गिपवेसेण मरियव्वं । पडिवण्णं राइणा । _ 2010_04 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्त भो णाम वीओ अवसरो तत्थ य पवयणपभावणे अज्जखउडसूरिकहा frofan वासरो । समासण्णीकया सभा । सयानिसण्णो सहामज्झे नरवई । समाहूया साहुणो । समागओ जोगभद्दो । पारद्धो वाओ । दिण्णो पुव्व-पक्खो साहूहिं जोगभद्दस्स । भणिउमाढत्तो । समागाढा पोरसी । नत्थि पमेय-पज्जतो । उट्टओ राया । विसज्जिया सहा । बीय दिवि तहेव भणियं जोगभद्देण । एवं तइयचउत्थम्मि दिणेसु तओ संकिया साणो । अहो अनिट्ठिय-पमेओ एस न नज्जइ कइया वि विरमिस्सइ । कह वा एयस्स एरिसा रिद्धी जाया ? ठिओ रयणीए साहु-संघो काउस्सग्गेण । आगया पवयण देवया । वंदिऊण जंपियमिमाए -- "भणओं संघो कि निमित्तमहं सुमरिया ?” गुत्तमंत साहुणा भणियं - "पवयणदेवि ! कहं जोगभहस्स परिसासत्ती ।" ताए भणियं -- " वयणकय - गुलिया माहप्पमेयं । भणिऊण गया देवया । यदि वा समए भणिओ गुत्तमंत- मुणिणा केसरराया -- "महाराय ! अणिट्टओ एस वाओ । जओ परसत्तीए एस पयंपइ ।” जोगभद्देण भणियं -- “नत्थि कोइ जो एयस्स अलियवाइणो निग्गहं करे ।" मुणिणा भणियं-"जो अलियवाई तस्स भविस्सइ निग्गहो ।" राइणा भणियं -- "केरिसा इमस्स पर सत्ती ?" मुणिणा भणियं - " अत्थि इस मुहे गुलिया । तीए सामत्थेणेयं प्रमेयं नज्जइ ।" मुणिणा भणियं -- निरूवावेउ इमस्स वयणं । णिच्छंत बला farsarai । दिट्ठा जसह गुलिया । दंसिया मज्झत्थाण । विलक्खीभूओ जोगभद्दो-- भणिओ अ सभासहि । संपयं ससत्तीए करेसु पमेयं । आढत्तो भणिउं । १८१ ओ पर पए पति अवसद्दा करे पुणो पुणो पमेयभंगं । असार-बइल्लो व्व न निव्वहs पमेय - भर भारुव्वहणे । यदि ठिओ जोगभद्दो अणुबीर काउमाढत्तो गुत्तमंतमुणी । `अणुवइऊण दूसियपुव्व-पक्खो पत्ता नरवइपुरओ जयपाया । विलक्ख-वयणो वारिज्जतो वि जणेहि पविसिऊण अग्गिकुंडे महया अट्टज्झाणेण मओ जोगभहो । मरिऊण समुप्पण्णो पयंड-वाणमंतरो । पउत्त-विन्मगेण वियाणिओ पुब्ववइयरो । कुविओ साहुवग्गस्स । अहिट्टिया नयरबाहिरियाए पडिय देउला निरावरणा एगा जक्ख-डिमा । दिट्ठा पभाए पसारियदीहकरा । देवच्चएण साहियं गंतूण नागरयाण । ते विधूवकडच्छुयहत्था मिलिऊण समागया । दिट्ठा जक्ख पडिमा । तहाविहभयभीयमाणसेहिं विण्णत्ता तेहि - "भयवं ! को तुमं ? भणसु कायव्वं, संहरसु करं ।" एत्यंतरे उट्ठिया नहयले वाया -- “समुद्धरेह मे मंदिरं, पूइएह मं वड्ढकराभिहाणं जखं । पयट्टेह महं महभवणे । अण्णहा नत्थि भे जीवियं ।" काऊण करयलंजली पडिवण्णं लोएण । तहेब hi frfar asओ । पुव्वभव वेरमुव्वहंतो जइ - जणमुवसग्गिउं आढत्तो । वड्ढकरो कारवेइ लोयं भत्ति तच्चणियाण पूयंति लोया राया य | भिक्खुणो न सहइ तत्थ वसंताण साहूणं । 'करेइ उवद्दवं सोवसग्गं ति कलिय तं नयरं मोत्तृण अण्णत्थ गया साहूणो । संचिता जाया सावयजणा । अहो ! अणारियं व वंतरेण कथं नयर - मिणं साहुसमागमं अहलो विय अम्हाण मणुवजम्मो को उण एत्थ उवाओ । नायं जहा भरुयच्छे विविहविज्जापारगा अज्ज खउडाभिहाणा सूरिणो चिट्ठेति । मा कयाइ ते उवसामिति काऊण संघ-समवायं पेसिओ साहु-संघाडओ । गंतूण कहिय ते । अज्जखउडाण संघ- समाएसेण गम्मउ खेडं । आय रिएहि भणियं -- "जं संघो समाइसइ तं कीरइ ।" रयणीए कइवयविज्जा-पयाणि जोगसीसस्स कहयंतो सुओ पच्छण्णसंठिएण भायणेज्ज चेल्लएण जेहि पत्ताणि आगासेण गच्छंति आगच्छंति य । गया सूरिणो खेड-नयरं । पओससमए पविट्ठा पढममेव वड्ढक्कर- जक्खालयं । अवलंबियाओ दो सुवि कण्णेसु पाणहाओ, गले पडिग्गहयं, सिरोवर मुक्को दंडओ, मुहाभिमुहं काऊणमवाणं सुत्तो सूरी। समागओ देवच्चओ । दट्ठूण तं तारिसं अवण्णं जक्खस्स गंतूण साहियं नागरगाण तेहि वि राइणो । समागओ राया नागरगा य । भणियं -" उट्ठावेह एयं" न उट्ठेइ, पच्छा उग्घाडिय मुहं लोएहि जाव अहिद्वाणं पेच्छति । एवं जत्तो जत्तो उघाडिज्ज ततो तो अवाणमेव दीसह । तओ कौवानल-पज्जलिय- माणसेण भणिया सोया रण्णा--"हणह एवं जहिच्छाए नस्थि भे अवरोहो ।" ते वि लेट्टुलउडगाईहि पहरिउमारद्वा । सूरिणा वि मंत-ससीए अंतउरे संकामिया पहारा । राहणा- एत्यंतरे तुरियमागंतूण समावेसवसविलुलिय- सिय- केस - कलावेण सिग्धागमण समुप्पण्ण-सास- समाऊरियाणणेण विण्णत्तो राया अंतेउर -महल्लेण -- देव ! जं कं पि एत्थ करेह तेणासिवमंतेउरे पयट्टं । तुट्टंति काण वि अंतेउरियाण 2010_04 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८२ मणोरमा कहा कण्णा, मुसुमूरिज्जति रयण-कुंडलाणि, नहंगणाओ इव तारया निवडंति तुट्टिऊण धरणीयले तारहारया । अण्णाओ गरुय-लउडाभिघायण - जज्जरियउत्तिमंग गलंतसोणिय-बिंदु-संदोह - संसित्त-धरणीयलाओ । काओ वि निविड- मोग्गर-पहारपह्यमम्मट्ठाण-विहलंघल- सरीराओ मुच्छावसविमीलिया लोयण्णाओ णिण्णिमेस निप्फंदाओ चित्ते लिहियाओ इव महीयलगयाओ चिट्ठति । सरूवसाहगा चेव अम्हे । जं जुत्तं तं देवो वियाणइ ।" एवं भणिऊण मोणमासिओ । संसुद्ध - चित्ते‍ चितियं राइणा -- ' सिद्धो एस महप्पा । अयाणमाणेण मए कोविओ न परिणामसुंदरमेयं । खामेमि संपयं ।' सयमेव उत्तरिऊण गयवराओ गओ सूरिसमीवं । विहिऊण पणामं काऊण चलणग्गहं विष्णविउमाढत्तो--" अण्णाणवसगेण जं ए अवरद्धं खमेउ तं भयवं ! पणयजण वच्छला चेष सप्पुरिसा भवंति ।" पुणो पुणो एवं भणते नराहिवे जंभाइयं काऊ उट्ठिओ सूरी । भणिओ वड्ढक्करो -- "अरे ! गुज्झगा एयम्मि तुहाययणे न जणाओ अम्हे सोविउं पि लभामो तुमं किमागच्छसि ?" एवं भणिऊण चलिया अज्ज-खउडा फिडंता मग्गाणुलग्गाओ जक्ख पडिमा । नीहरंतेण अण्णाणि विजक्ख [र]क्ख [स] दुग्गा-गणाहिव-मायर-पमुहाणि देवरूवाणि आमंतियाणि तह दुवारदेस - संठियाणि पुरिससहस्सवाहीणि महाकुंडाणि । दोणि ताणि वि भणियाणि तुम्हे वि आगमिस्सह । ताणि वि तहेव चलियाणि । पविट्ठो नयरमज्झे । पाडिज्जति पाहाणेहि हट्ट घर-गोउर- दुवाराणि, उवद्द्विज्जंति लोया । विणत्तो राय - नागरएहि सूरी -- "पसायं काऊण भयवं ! विसज्जेसु देवयाणि सट्ठाणं, जेणेस उवषो विरमद नयरस्स ।" भणिओ सूरिणा -- "वड्ढकारी गुज्झगा सट्टणमलंकहि ।" अण्णाणि वि देवयाणि विसज्जियाणि गयाणि सव्वाणि सट्ठाणं धरियाणि दो वि पत्थर कुंडाणि । तत्थेव भणियं च "जो मए सरिसो सो इमाणि सद्वाणं पाणिस्सह । एवं पवयण- पभावणं काऊण ठिओ तत्थेव समागया साहुणो । संजाय सव्वत्थ खेम । करेइ भत्ती साहूणं राया लोगा य । काराविया तत्थेव वासावासं सावगेहिं सूरिणो । इओ य भरुयच्छे चितियं बालचिल्लएण - ' जाणिया मए विज्जाकण्णाहेडएणं जीए भायणाणि गयणेण गच्छंति साहूणं मज्झे संठिएहि कि पि पाविज्जइ । न पविसामि भिक्खुमज्झे दंसेमि अइसयं उवासयाण जेण पूया-भायणं भवामि ।' तहेव कयं । भोयणवेलाए सुमरेह विज्जं । वच्वंति नहह्यलेण भिक्खुभायणाणि । अवयरंति समीहिअ उवासयघरे विविह-आहारभरियाणि चंदण चच्चिक्कियाणि कुसुमकयपूयाणि समुक्खित्त-धूयाणि वज्जंतेण वद्धावणय-तुरेण हेट्ठयि य मंगलमुह -साविय -सावय-सहस्सेहिं सच्चविज्जताणि पुणो वि नहयलेण समागच्छति । पसंसिज्जइ बुद्ध- सासणं लोएण । निरइसयं ति कलिय हीलिज्जह जिणसासणं । दूमिज्जंति साहु सावया । अणण्णोवाय-सज्झमेयं पओयणं ति चितिऊण पेसिओ अज्जखउडाण आणयणनिमित्तं खेडे साहुसंघाडओ | गंतूण तेण सविणयं भणिया सूरिणो-- "भयवंत भायणिज्जेण विणासियं कज्जं । साहिओ सब्बो वि वइयरो।" सूरिणा भणियं - " भणह कि कायव्वं ।" आगंतुयजड़हिं भणियं - " आगंतूण तत्थ करेह पवयणुभावणं एस संघाएसो ।" 'जं संघो आणवेइ'त्ति भणिऊण तक्खणाचेव चलिया भरुयच्छाभिमुहं सूरिणो । पत्ता परिमिय- दिणेहिं । पच्छण्णमेव पविट्ठा | वंदिया चलिया साहु-सावयजणेण । पुच्छिओ वृत्तो । कहिओ सवित्थरो । भोयणवेलाए नहयलेण गयाणि भिक्खु भायणाणि । तहेव पडिनियत्ताणि । विउब्विया पुरओ सूरिणा नहयले महल्लिया फलिहसिला । अभि [ णिव्य]ट्टाणि तत्थ खुड्डयपमुहभायणाणि । खडखडारावं कुणंताणि महीयलि निवडियाणि । विच्छायवयणा जाया बुद्धोवासया । मुणिओ वुत्तंतो चेल्लएण 'नूणं मामगो समागओ' त्ति भयभीओ पल्लाणो नगराओ। गओ बुद्ध-विहारं सूरी बहुजणपरिवरिओ । भणिओ भिक्खूहि - "सुद्धोर्याणि वंदाहि गंतूण " भणिओ सूरिणा -- “ सुद्धोयणिपुत्तगा ममं वदाहि ।" एवं भणिए पणया पडिमा । लज्जिया भिक्खूणो । परोप्परं मुहाणि अवलोउं पयसा बुद्धोवासगेहि । पणमिउण भणिया सूरिणो- "विट्ठो तुम्ह सामस्थो । पुणो वि आसणबंधं कारावेसु पडिमं ।" सूरिणा वि भणिया-बुद्धपडिमा -- "गच्छ सद्वाणं ।" तहेव ठिया । नीहरंतेण दिट्ठ जगईए मज्झट्ठियं सिलासंचय पडियं महंत शुभं । तं पि भणियं-- "मह चलणेसु निषडसु" भणियमेत्तं च तं पि नमियं । "तुमं एवं क्षेत्र चिट्ठसु" तहेव ठियं । अज्ञ्ज वि तत्थ सुम्बइ 'नियंठे[ज] नामियं' ति । गया निययठाणं सूरिणों । पसंसिउमारद्धा सब्वे वि लोया सवण्णुसासणं । पहसियवयणा जाया सावया । ता भो सूरविक्कम नराहिव ! एवं पत्रयण- पभावणार अण्ण a सम्मत्ताइगणगरिण जत्तो कायव्वो । 1 2010_04 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य पुष्फप्याफले सिरिदतकहाणयं १८३ एवं अट्ठगणसुद्धं समत्तं भणिओ पसंतायरिएण सुरविक्कम-नरवई--"निस्संकियाइगुणगणविसुद्ध निरइयारसम्मत्त-परिपालणं करेसु जइ भे कल्लाणपरंपराए पओयणं ।” राइणा भणियं--"भयवं ! तुम्ह समक्खं पडिवण्णो मए अज्जपभिई विसुद्ध-सम्मत्त-परिपालणपुरस्सरो सावय-धम्मो। पसंसिओ पसंतायरिएण। अब्भहिओ राहुगुत्तमंतिणा वंदिऊण सुरिपय-पंकयं । नित्थिण्णसंसार-सागरमिव कयत्थमप्पाणं मण्णमाणो नगरमणुपविठ्ठो राया । परिपालियं पभूयकालं सावगधम्मं । अंते य गहिया मोक्ख-सोक्ख-साहगा सव्वविरई समं राहगत्तेण सम्म समाराहियपज्जंताराहणे देवेसु उववण्णो राया। तओ चुओ परमपयसाहगो भविस्सइ ति ।। ___एवं भणिय सूर[विक्कम] नरनाह-चरियं भणिओ पियंकरायरिएणं समुदत्तो--"सेष्टुिसुय ! जह तुमं पि धम्मपिओ ता सुपरिक्खियं काऊण गिण्हसू धम्मरयणं कि परजणभणिएहिं ।" समुदत्तण भणियं--"भयवं! मज्ज्ञ वि जिणधम्मो रुइमारूढो करेह अणुग्गहं पयच्छह एयं ।" तओ विहि-पुरस्सरं काराविओ प्रियंफरायरिएण समं तारावलीए सम्मत्त-पडिवत्ति समुद्ददत्तो। कया थिरीकरणनिमित्तं धम्मदेसणा । तंजहा-- कम्मभरपीडियाणं जीवाणं धम्मवासणा दुलहा । जइ होइ धम्मसद्धा सुहगरुजोगाण संपडइ ।।२१५।। लद्धे गुरुम्मि' पयडे नीसेसपयत्थभावणपईवे । मिच्छत्तमोहियाणं न होइ तत्तत्थसद्दहणं ।।२१६।। जओ-- किं कुणइ कम्मवसगाण पाणिणं देसणा जिणाणं पि । अंधलय-पयासो नेव होइ दिणयरसएणा वि ।।२१७।। अण्णेसि पुण पविरलकिलिट्ठकम्माण पुण्णवंताण । सइसंगण वि गुरुणो जायइ सद्धम्मपडिवत्ती।।२१८।। ता धण्णो भद्द ! तुमं जाइ-जम्मो य तुज्झ सहलाई । जेण तए भव-महणं पत्तं समत्त -वर-रयणं ।।२१९।। तओ हरिसवसुभिण्ण-रोमंच-चच्चियंगेण भणियं समुदत्तेण-"भयवं ! पडिवण्णसम्मत्तेण केरिसं धम्माणुट्ठाण कायव्वं?" सूरिणा भणियं-“दंसण-विसुद्धिनिमित्तं कायव्वं अविहपूयापुरस्सरं चीवंदणं, वंदियव्वा साहुणो, सोयव्यं तयंतिए सिद्धतसारं, भावेयव्वो तयत्यो माणसे, भवियध्वं समदारचित्तण।" समुदत्तण भणियं--"भयवं! के अटू भेया इमीए पूयाए? को वा इमाए कारगा? किं फला वा वणिज्जइ एसा आगमे?" सूरिणा भणियं--- वर कुसुम-गंध-तह धूय-दीव-क्खय-फलेहि य घए हिं । जल-भरिय-भायणेहि य अट्टविहा वणिया पूया ।२२०। सिरिदत्त-सोम-सोमिल-सयंभु-सयबाह-सुजय-जय-विजया । एयाणं पूयाणं कमेणिमे कारगा नेया ।।२२१।। फलभेयाए अणुसंगियं तु नर-सुर-सुहाई विउलाई। परमफलं निव्वाणं अव्वावाहं सुहं जत्थ ।।२२२।। समृद्ददत्तेण भणियं--"भयवं ! कह सिरिदसाईहिं पुप्फाइपूया कया ? केरिसं वा फलं पत्तं?" सूरिणा भणियंसोम, सुणसिरियसकहाणयं-- अत्थि इहेव जंबद्दीचे दीवे एरवयालंकारभयं तारामेलयं नाम नयरं । तत्थ रइविलासो नाम राया । सिरिदत्तो नाम तस्स दंडवासिओ । सिरिदत्ता से भारिया । तीए सह जम्मतरोवज्जियपूण्णपन्भार-पभाव-संपज्जंत-सयल-समीहियं विसयसुहमणहवंतस्म वच्चंति वासरो। अण्णया धणसारमेटिघरे खतं खणतो रयणीए पत्तो एगो तस्करो। बंधिऊण समप्पिओ सिरिदत्तस्स। तेण वि निवेइयं राइणो। भणियं-"विडंबिऊण परलोगगामिणं करेहि।" 'जं सामी समाइसह' त्ति भणिऊणं विउंबणापुरस्सरं नीओ मसाणे तक्करो समारोविओ सूलाए। जहा-जहा भिज्जह सूलियाए तहा-तहा सामरिसं पलोएड सिरिदत्ताभिमुहं महया अट्रमाणेण मरिऊण समुप्पणो सिरिदत्तघरे चेष भूजंगमो । 2010_04 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८४ मणोरमा-कहा इओ य तम्मि चेव नयरे जिणमंदिरे जत्ता महसवो वइ । अण्णोण्णसंबाह-पीडिओ किच्छेण जणो संघरह। अंतरं लहिऊण छिण्णो गंठी वंदएण एगेण। गंठिच्छेएण तक्खणा चेव जाणिओ तेण। कओ कोलाहलो। समागओ सिरिदत्तो समं पुरिसेहिं । वेढियं समंतओ जिणाययणं। पविट्ठो अप्पणा जिण-भवणब्भंतरं । दिट्ठो कयण्हाण-विलेवणो मणिमउड-तिलय-कुंडलकंठय-हार-कंकण-पमुहाभरण-भूसिय-सरीरो, गंधलुद्ध-मिलंत-भूरि-भमरमालो, मालियसरससपत्त-मालाहिं पूइओ विगयराग-दोस-मोह-मच्छरो, पसंत-मुत्ती जिणवरो । संजायबहुमाणो अणिमिसाए दिट्ठीए जिणबिबं निअंतो चित्तलिहिओ व्व जाव अच्छइ तावागओ गहिऊण - सयवत्त-कुसुम-मालं कुंदो नाम मालिओ। चलणेस निवडिऊण समप्पिया तेण माला । गहिया सिरिदत्तेण--"अहो ! धण्णो हं जस्स चितियमेत्तो चेव पूया संपण्णा । उयणिज्जो य एस भयवं । एवं पवडढमाणसह-परिणामेण समारोविया माला जिणिदस्स सिरिदत्तेण पलोइया सइरं । पणओ जिणिंद-पय-कमले । एत्थंतरे कओ आउय-बंधो । नीहरिउमारतो विण्णत्तो कुंदेण--"एस गंठिच्छेय-तक्करो आबाल-भावाओ चेव ज्यवसणा[स]त्तओ तमलो नाम मह सुओ। काउण पसायं तहा कीरउ जहा मुच्चइ इमाओ मरण-वसणाओ। एत्थंतरे भणिओ सिरिदत्तो निय-पुरिसेहि--"सामि ! जीवग्गाहं गहिओ सो तक्करो। संपयं किं कीरइ ?" तेण भणियं-“मह समीवं आणेह"। आणिओ य भणिओ सिरिदत्तण--"अणुहवसु संपयं कुकम्म-समायरण-फलं।" भणिया पुरिसा--"खणमेगं वियणं करेह जेण चड्डेमि एयं ।” गया पुरिसा । भणिओ कुंदो सिरिदत्तेण--"अहो! समययासंपायणेण परमोवयारी मह तुमं अओ संपाडेमि ते समीहियं । परं पयड-मोयणे राय-सासणाइक्कमो हवइ । अओ पच्छण्णं पच्छिम-दुवारेण निग्गच्छउ एस । तहेव कयं । खणंतराओ 'एस गच्छइ एस गच्छइ तक्करो' त्ति को कोलाहलो समागया पुरिसा। इओ तओ पहाविया न दिट्ठी कत्थ वि तक्करो। गओ निकेयणं सिरिदत्तो। वोलीणो वासरो। समागया रयणी । हिडिऊण पहरमेगं नयरमज्झे आगंतूण नियघरं नुवण्णो पज्जलियपईवे वासभवणपल्लंके। समागया निद्दा । दिट्ठो य पुव्ववेरिय-भुयंगमेण । पज्जलियकोवानलेण डक्को पट्ठि-पएसे । ‘डक्को डक्को' त्ति उच्छलिओ कोलाहलो। मिलिया सुहिया सयणाइया। समाया तेहिं गारुडिया। न जाओ को वि विसेसो। पेच्छंताणं चेव उवरओ सिरिदत्तो। मरिऊण समुप्पण्णो तम्मि चेव नयरे विलासराइणो रईसुंदरीए देवीए कुच्छिसि पुत्तत्ताए। दिट्ठो तीए चेव रयणीए सुमिणगम्मि मालइकुसुम]मालाए कओ नियसिरे सेहरो । तक्खणा चेव गंतूण साहिओ दइ[अ]स्स तेण वि समासासिया पुत्तजम्म-लभेण। सुहं सुहेण गल्भं वहमाणीए वोलीणा नव मासा अट्ठमा राइंदिया। तओ सुहवासरे पडिपुण्णचोदसीए सुहगह-निरिक्खिए लग्गे पसूया रइसुन्दरी[ए] सुकुमाल-पाणि-पायं दारयं । कारिओ राइणा महामहूसवो। मासावसाणे पट्टावियं नाम सुमिण-दसणाणुसारेण कुसुमसेहरो त्ति। कमेण जाओ अट्ठवारिसिओ। समप्पिओ लेहायरियस्स अचिरादेव जाओ सव्वकलावियक्खणो । संपूइऊण विसज्जिओ उवज्झाओ । महया पयत्तेण लालिज्जमाणों पत्तो सयलजणसलाहणिज्ज जोव्वणं । - इओ य विजयखेड-नयरे जयमंगलराइणो जयसुंदरी नाम दारिया पत्त-जोव्वणा वरिज्जमाणी संजायाणुरागेण वंतरेण वारिया मह परिग्गहे एमा न कस्स वि। समाहूया अणेगे मंत-तंत-वियाणया । नोवसामिओ केणा वि वंतरो। सुओ एस वृत्तंतो कण्ण-परंपराए कुसुमसेहरेण । समुप्पण्णकोऊहलेण देस-दसणनिमित्तं विण्णत्तो जणओ । हरिसवसविसप्पमाण-माणसेण समणण्णाओ तेण चउरंग-बल-समेओ निग्गओ कुसुमसेहरकुमारो । कमेण पडिच्छंतो गामागरनगरेसु विणयावणय-जणपणाम, मागहजण-जणिय-जयजयाराव-बहिरिय-दियंतरो, दियंतरविसप्पंत-कित्ति-पब्भार-भरियभंडलोयमंडलं निभालितो, पत्तो सूवेल-पव्वय-समासण्णदेसं । रम्मयाए पएसस्स कारियमप्पयाणकं कइवयसहायपहिओ हत्थि-खंधमारुढो पन्वय-नियंब-समासण्णगिरिसरियापरिसरेसु परियडिउमारद्धो । कोऊहलाउरिज्जमाणमाणसो उत्तिण्णो करिवराओ। इओ तओ निभालयंतो पत्तो एगं वंस-कुडिगि । दिट्ठो तत्थेगो अग्गिकुंड-समासण्णोवविट्ठो ईसि फुरंतउट्ठउडो अंतरंतरादीहदीहे हुंकारे मुयंतो अपक्कबिल्लेहिं अग्गि हुणंतो मंत-साहणुज्जुओ एगो जोगिओ। गओ तस्स समीवे कुसुमसेहरो। 2010_04 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीयो अवसरो तत्थ य कुसुमसेहरकुमारकहा १८५ एत्थंतरे सिद्धा तस्स सव्वसमीहियत्थसाहिगा जक्खिणी। तुट्ठो जोगिओ भणिओ य तेण कुमारो-"महाभाग ! पच्चक्ख-पुण्ण-पुंजो व्व को तुमं? तुहाणुभावो एस जम्मे जक्खिणी सिद्धा। जओ मे सत्तमो एस वासरो साहितस्स त्ति सिद्धा ।" कुमारेण भणियं-"भणसु जं अम्हारिसजणेण सिज्झइ ?" जोगिणा भणियं--"गिण्हसु इमं पढियसिद्धं भूय-पिसाय-वसीकरणमंतं ।" कुमारेण वि 'जमाइसइ भयवं' ति भणिऊण गहिओ मंतो। गओ सट्टाणं जोगिओ। कुमारो वि ससिबिरं समागओ। कमेण हिडंतो गओ विजयखेडसमा[सण्णदेसे महारायपुत्तो सविहमागओ त्ति मण्णमाणेण निमंतिओ जयमंगलराइणा । गओ कुमारो । भोयाविऊण सायरं उवयरिओ पवरवत्थाहरणाईहिं । पारद्धा परोप्परं संकहा । कुमारेण भणियं--"कुसलं तुम्ह रज्जे?" तेण भणियं-"कुसलं सवत्थ मोत्तूण दुहिया-दुक्खं । कहिओ सव्वो वि वइयरो कुमारस्स । तेण भणियं--"अत्थि ताव मह मंतो जइ भणह तो पउंजामि । कज्जसिद्धीए देव्वो पमाणं ।" राइणा भणियं-"जइ एयं कज्ज सिज्झइ ता सहलमागमणं भवओ वि भवइ ।” कुमारेण वि काराविऊण मंडलं आणाविया दारिया निवेसिया मंडले पुव्वाभिमुही। धरिया धारणा । सुमरिओ मंतो । अवयरिओ वाणमंतरो जयसुंदरीसरीरे काऊण करयलंजलि सविणयं जंपियमणेण--"कुमार ! किंकरे सया समाएसकारिणि किमेद्दहमेत्तसंरंभेण?" कुमारेण भणियं--"जइ एवं तो मोक्कलीकरेसु सत्तमेयं।" वंतरेण भणियं--"कयमेव एयं । अण्णं किपि भणेसु जं मए कायव्यं।" कमारेण भणियं--"न मज्झ किंपि अण्णं करणिज्जं अत्थि।" वंतरेण भणियं-"जइ एवं तहा वि गिण्डस एवं मुद्दारयणं, इमिणा करंगुलि-गएण महाहवेसु वि अजेओ भविस्ससि । इमं च रामायण-मणमोहणं सोहरगं सुंदराभिहाणहाररयणं । एवं कंठे काऊण समवलोइयाओ मोत्तूण माणग्गं वसे वटुंति नारीओ। तहा थावर-जंगम-विसावहार-कारणं इमं च मणि-रयणं ।" कुमारेण भणियं---"महाभाग ! अलं मझुवयारेण?" वंतरेण भणियं-"न एस तुज्झोवयारो। अप्पणो चेव पओयणमेयं ।" कुमारेण भणियं-"कहं ?" तेण भणियं--"पुच्छिओ मे विमलालोओ केवली-'भयवं ! केवइयं मे आऊयं धरइ ?' केवलिणा भणियं-"छम्मासे"। जाव पुणो पुच्छियं-"भयवं कहिं मह उववाओ?" भयवया भणियं--“कुसुमसेहररायभवणे ।" मए भणियं-"कहं सो मए नायव्वो ।" केवलिणा भणियं-"जयमंगलरायदुहिय-जयसुंदर तए अहिट्ठियं अण्णवाइय-परिचत्तं नियमंत-सत्तीए जो मोयावेहि सो चेव कुसुमसेहरो नायव्वो। दळूण तुमं आनंदभर-निब्भरं वियसियं मे माणसं। अमिएण व सित्तं लोयण-जुयलं । अओ परं नासओ व्व गहियव्वाणिह भोगेण। न अण्णा गई "त्ति उबरोहसीलयाए गहियाणि तेण । गओ वाणमंतरो तुट्ठो जयमंगल-निवो। पुच्छाविऊण जयसेहरनिवं दिण्णा जयसुंदरी कुसुमसेहरस्स । वित्तो महामहूसवेण विवाहो । धरिओ तत्थेव कइवयदिणाणि राइणा । पच्छा पडिपुण्णं काऊण वत्थाहरण-हिरण्ण-सुवण्णाईहिं दुहियरं पेसिओ कुमरो । कइवयपयाणएहिं पत्तो अहिमुहं नाम नयरिं। आवासिओ बाहिरियाए। एत्यंतरे ‘हा ! मुट्ठा मुटु' त्ति' धावह धावह' त्ति उढिओ थीजणकोलाहलो । सण्णहिऊण नियसामग्गियाए धाविओ अहिमुह-नय राहिवो। थेव सामग्गिओ अहं ति कलिऊण गओ कुमर-समीवं । पणय-पुरस्सरं पुच्छिओ कुमारो तेण-"महाभाग ! हेमसुंदरी नाम मह धूया। मग्गिया अणेगहा अरिदमणसुएण सत्तुंजएण। न दिण्णा मए तस्स । तओ पओसमावण्णो ठिओ एत्तियं कालं। अज्ज पूण नयरबाहिरुज्जाणे कामदेव-पडिमं पूइऊण पडिनियत्ता महया चडगरेणागंतण मह माणं मलिऊण बला सा तेण गहिया बालिया। करेसु मे असहायस्स सहायत्तणं। ‘एवं हवउ' ति भणिऊण लग्गो मग्गेण कुसुमसेहरो । थेवंतरगयस्स मिलियं सत्तुंजय-बलस्म कुसुमसेहरबलं। गंगाजलं व जलहिणा रुदंतसत्तुंजय-बलेण तओ-- गज्जत मत्तगयघडं गुरुपहरभिण्णवरभडं, वज्जत समरतूरयं निवडत सत्थपूरयं, । हिंसंत तुरयसंचयं उधुटुपुव्वपरिसयं, मुच्चंत सहि-नाययं समावडियं दोण्ह वि बलाण महाभंडणं ।।२२३।। तम्मि य खलयणरिद्धीओ इव असुहाओ । परभयजणणीओ य निवडंति तिक्खभल्लीओ ॥२२४।। 2010_04 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८६ मणोरमा-कहा दुज्जण-जण-संलावा इव पर-मम्म-वेहिणो, लोहमया य निवंडति नाराया, जम-महिस-सिंग-तुल्लाओ निवडंति गयाओ, महासणिसन्निहा वियंभंति मोग्गरा, अद्धयंदछिण्णाणि उप्पाय-ससि-मंडलाणीव पडंति नराहिवसिरेहितो सियायवत्ताणि । निसियासि-कुंत-पट्टिस-पहरणपहारेहि जज्जरिज्जंता अगणिता मरण-भयं ढुक्कंति भरेण भड-निवहा । एत्यंतरे भग्गं कुसुमसेहर-बलं । लद्धजएण भणिओ सत्तुंजएण कुसुमसेहरो-"अरे ! परपओयणो मा तुमं मम कोवानल-जालावलीए पर्यगत्तणं पडिवज्जसु।" कुसुमसेहरो करे काऊण तं वंतरविदिण्णं मुद्दा-रयणं पडिभणिउमाढत्तोमोत्तूण खत्त-धम्म अणज्ज-कज्ज अणज्ज कुव्वंतो । अप्पपसंसं परनिंदणं च पयडं पयासितो ॥२२५।। चोरोव्व गुरु अदिण्णं कण्णारयणं बला वि गिण्हतो। नरए तमंधयारे पाव-फलं पाव ! पाविहिसि ।।२२६।। तं सुणिय सुहपसुत्तो विघट्टिओ विसहरो व्व दुप्पेच्छो । दट्ठो? भिउडिभीमो सहसा सत्तुंजओ जाओ॥२२७॥ उन्भड-पिसंडि-मंडियपयंडकोडंडमुक्ककंडेहिं । संवरिसिउं पयत्तो घणो व्व घणवारिधाराहि ॥२२८।। छिदइ छत्तं पाडेइ धयवडं हणइ सारहिं रुट्ठो । हिंसइ तुरए तुट्ठो सीहनिनायं अह करेइ ।।२२९॥ करविहिय-खग्गरयणो गंतुं सत्तुंजयस्स पासम्मि । पभणइ कुमरो कुद्धो दिट्ठोतं अज्ज कालेण ॥२३०।। जो काऊण अकज्जं परितम्मसि नेय पोरुसं वहसि । अहवा विणासकाले होइ फलं वंस-विडवस्स ।।२३१।। पुरिसो हवसु इयाणि जइ सच्च-सुहड-वायमुव्वहसि । एवं भणंतेण हओ खग्गेणं उत्तमंगम्मि ॥२३२।। पंचत्तं संपत्ते अरिदमणनरिंद-नंदणे तम्मि । सामिविहीणं सेण्णं पलाइउं संपलग्गं तं ।।२३३ ।। तओ तयणुमग्गलग्गं निवारियं नियबलं कुसुमसेहरेण । गहिया हेमसुंदरी। समप्पिया अहिमुह-राइणो। हरिसवस-निन्भरो पविट्ठो नयरिं सह कुमारेण अहिमुहो । भोयाविऊण परमायरेण काऊण वत्थ-तंबोलाइणा पडिवत्तीं भणिओ तेण कुमारो-"माणसमुद्धरेण परमोवयारी मह तुमं । दायव्वा अण्णस्स वि कण्णया। साणुराया य हेमसुंदरी तुमम्मि। ता तए मह पत्थणं सहलं कारंतेण परणेयव्वा।" कुमारेण भणियं-"तुमं चेव एत्थ पमाणं ।" तओ पसत्थ-वासरे काराविओ पाणिग्गहणं । धरिओ कइवयदिणाणि अहिमहराइणा । सम्माणिऊण पवरवत्थाहरणाइणा, दाऊण दुहियाए पउरमाहरण-वत्थ-दासी-दासाइयं विसज्जिओ कुमारो। थोवदिणेहिं पत्तो राढाविसयसारं विस्सपुरं नाम पुरवरं । आवासिओ नयरबाहिरियाए । तत्थ य राढाहिवस्स सुया पियंगुसुंदरी नाम संपत्त-जोवणा कयण्हाण-विलेवणाए पवरवत्थाहरण-विभूसिया जणय-पायवडणत्थं जणणीए पेसिया । दळूण रूव-संपयं परितुळेण राइणा विइण्णो सयंवरामंडवो। मिलिया तत्थ पउरा नराहिवसुया । न रंजिया केण वि पियंगुसुंदरी। पूणो वि जहागयं गया नरवइतणया । संवरिओ सयंवरा मंडवो। सचिताणि जायाणि जणणि-जणयाणि। सूओ एस वइयरो कुसुमसेहरेण । वंतरविदिण्णं सोहग्गसुंदरं हार-रयणं गले अवलंबिऊण पविट्ठो नयरमज्झे । तओ संखुदो सव्वो नयर-नारी-जणो अमयं व नयणंजलीहिं पिवंतो कुसुमसेहरकुमारं पेच्छिउं पयत्तो। मग्गाणुलग्ग-रामा-यण-पसंसिज्जमाणरूव-सोहग्गाइ गुणगणो गओ राय-पहासण्ण-कण्णंतेउरगोउरं। दिट्ठो मत्तालंबनिसण्णाए वि पियंगुसुंदरीए । दसणमेत्तेण वि गया मयणसरगोयरं। वियंभिया अरई। परिचत्तं भोयणाहरणं तंबोलाइयं । परमजोगिणि व्व काणण-गया परम-पुरिसं कुमारमेव मणोगयं चिंतियंती चिट्ठइ। सुणिय मयणवियाराए साहियं सूहवीयाभिहाणाए दासचेडीए जणणि-जणयाण । जहा-'दठूण कुसुमसेहरकुमारं कुसुमसरगोयरं गया ।' तेहि भणियं-"ठाणे अणुराओ । मेहरहियनिसा[यरेण विना न सोहइ रयणी] सयमेव गंतूण कडग-सन्निवेसं सबहुमाणं निमंतिओ राइणा कुमारो। पडिवण्णमणेण। पारद्धा भोयण-सामग्गी। सद्दाविऊण भणिया सूहविया--"पुच्छसू गंतूण वच्छं पियंगुसुंदरि-'जइ तुह अभिरमइ चित्तं तो उण्णय-रायवंससंभवो रूव-सोहग्गाइगुण-गणरंजिय-नयर-नारीजण _ 2010_04 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम पढमो अवसरो तस्थ य कुसुमसेहरनिवकहा १८७ कीरइ तुह वरो कुसुमसेहरकुमारो ।” तीए वि तहेव गंतूण पुच्छिया । पियंगुसुंदरी वि तम्मि संजायाणुराया भणइ 'जमम्मा-पियरो आणविति तत्थ सज्जो इमो जणो।' सहवियाए सइयं इमं सव्वं राइणो। समागओ भोयणवेलाए कुमारो । भोयाविऊण कयवत्थ-तंबोलाइउवयारो सुहनिसण्णो भणिओ राइणा--"वच्छ ! करेसु मह धूया पियंगुसुंदरीए पाणिग्गहणं जेण साणुबंधो संबंधो हवइ ।” कुमारेण भणियं-"वत्थव्वमायत्तो पाहुणजणो भवइ । जमुचियं तं समाइसह । पउणो एस जणो ।” पसत्थदियहे परिणाविओ पियंगुसुंदरीं । संपूइऊण वत्थाहरणाइहिं विसज्जिओ नराहिवेण कुमारों। चलिओ नियनयराभिमुहं । पत्तो चंडकुंडलं नाम नयरं। तत्थ य चंदुज्जलराइणो दुहियं चंदसिरिं अहिणा दह्र मणिप्पभावेण जीवावेऊण परिणेइ । तत्थ वि सम्माणिऊण विसज्जिओ । सुहपयाणएहिं वहतो पत्तो सनयरं । पविट्ठो महाविभूईए। निवडिओ चलणेसु जणयस्स । आणंद-जल-भरिय-लोयणेण माढमुवगूढो पुच्छिओ य कुसलोदंतं । भणियं कुमारेण-“सव्वत्थकुसलं गुरुजण-चलणाणुभावेण । तओ गओ जणणिसमीवं । पडिओ चलणेसु। “पुत्तय ! पुत्तमुहमचिरा पेक्खसु" त्ति भणंतीए कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणीए सुयसिणेह-समागय-पण्हुयाए निवेसिऊण उच्छंगदेसे पुणो पुणो चुंबिओ मुद्धाणे जणणीए । अणुण्णाओ उट्ठिऊण निसण्णो अंतरा अम्मा-पिऊण दोहवि विदिण्णसिंहासणे। तओ मइसायरकंचुइणा अणुगम्ममाणाओ नरवइपायपुरओ चत्तारि वि वहूयाओ पडियाओ चलणेसु राइणो"अविहवाओ भवह" लद्धासीसाओ पणयाओ सासुयाए । तीए वि भणियं-"पुत्तवईओ होह ।” तओ तुटुमाणसेण समप्पिया चत्तारि पासाया वहूण राइणा। वोलीणा केइ वासरा। अण्णम्मि दिणे दिण्णा माउलेण पुप्फकेऊणा नियदुहिया कणयमंजरी। सम्माणिया राइणा करि-तुरंगाइणा सामंतामच्चाइणो संपूइया बंधु-जणा। वित्तो विवाहो। विसयसुहमणुहवंतस्स वोलीणाणि पंच संवच्छराणि । कुमारस्स समुप्पण्णा एक्केक्ककलत्तस्स दो-दो पुत्ता। अण्णया उवरओ राया। अभिसित्तो कुसुमसेहरो राय-पए काऊण मय-किच्चाणि पिउणो नमंतासेस-सामंत-वग्गो गुणाणुरायरत्त-जणवयजणो अणायाससिद्धाणेगमंडलो, सत्त-सोहग्गाइगुणगणविणिज्जियाखंडलो, जहा समीहियसंपज्जतासेसकज्जं रज्जमणपालिऊमाढत्तो कुसुमसेहरनराहिवो। वियरइ तक्कुययणाण दविणजायं। न मयंति पासं इंदजालिया दंसिंति मुहविणिग्गयाणि विविहाणि थाल-कच्चोलाईणि। रंजिज्जइ तेहिं राया। देइ दविणजायं। अण्णम्मि दिणे विण्णत्तो मंतिणा-"देव! बालधली-कीला समा इंदयालियाइकीला अलमिमाए महारायाणं तुम्हारिसाणं।" राइणा भणियं--"जं ते रोयइ।" तओ पडिसिद्धो मंतिणा इंदयालियाण राउल-पवेसो। अण्णया समागओ देसंतराओ संमोहणो नाम इंदजालिओ रायदंसणत्थं पविसंतो निवारिओ दोवारिएण । विलक्ख-वयणो पडिनियत्तो। मिलिओ वत्थव्वय-इंदया[लीया]ण। साहियं सरूवं । तेहिं भणियं-"अम्हे वि पवेसं न लभामो।" गओ सम्मोहणो मंतिभवणं। भणिओ मंति--"दूरदेसाओ देवदंसणत्थं अहं आगओ। तहा करेसू जहा संपज्जइ दंसणं।" मंतिणा भणिय"विणा पेक्खणगेण लब्भइ।" पडिवण्णमणेणं। नीओ मंतिणा रायसमीवे। सम्मोहणो काऊण पणामं निसण्णो उचियपएसे। ठिओ किचि कालं गोठ्ठीए। पच्छा पच्छण्णमेव विउव्वियं इंदजालं। दिट्ठो रण्णा गयणेण आगच्छमाणो समं विज्जाहरीए विज्जाहरो। पेक्खंतस्सेव राइणो पविट्ठो निज्जूहगेण। अब्भुट्टिओ राइणा। उवविट्ठो नरवइ-पुरओ। सदुक्खं जंपियमणेण-"भो महाराय ! वेरं मम सह अण्ण विज्जाहरेण अत्थि। अओ साहेज्ज निमित्तं आयारमुणिज्जंतसप्पुरिस-चेट्ठियं भवंतं किं पि पत्थेमि ।” राइणा भणियं- “साहीणं भवइ जं मए सिज्झइ।” विज्जाहरेण भणियं"एसा मए निय पत्ती नासओ व्व तुह समप्पिया । जाब अहं सं दुरायारं वेरियं पराजिणिऊणागच्छामि ताव तए पयत्तेण रक्खियव्या।" राइणा भणियं-"थेवमिणं कज्ज।” विज्जाहरण भणियं-"इत्तियमेव मज्म बहुगं। नाहमण्णस्स वीससेमि।" पडिवण्णं राइणा। दाहिणकरगहियकयंतजीहाकराल-करवालो, वामहत्थट्ठिय-विसाल-फलओ उप्पइओ विज्जाहरो गयणंगणे। गओ अहसणं। पत्ती से उवरिहत्तं जोएइ। खणंतरेण बाहाविल-लोयणा विमुक्क-दीहण्ह-नीसासा 2010_04 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८ मणोरमा-कहा अइकरुण-सद्देण रोविउं पयत्ता। पुच्छिया राइणा--"भद्दे ! कीस तुमं रोयसि ?" तीए भणियं--"मिलिओ अज्जउत्तो समं वेरिएण। पयट्टमाहणणं।" राइणा भणियं--"भीरु न भाइयव्वं ।” थेव वेलाए निवडिया रुहिरधारा। गहिऊण दाहिणकरंगुलि कओ भालयले तिलओ तीए। पच्छा निवडियाणि कर-चरणाईणि । निरुद्ध-सई रुयभाणीए गहियाणि विज्जाहरीए। कयाणि उच्छंगे। एयं दट्ठण विसण्णो राया । तओ कसिण-सिणिद्ध-सिरोरुह-समाउलं राहु-बिंबं व नहयलाओ निवडियं तीए पुरओ उत्तिमंगं। नयणसलिलेण महियलं सिंचंतीए गहियं दोहि वि करेहिं विज्जाहरीए। सदुक्खं रुयमाणीए दिण्णं वच्छ-थले। पुच्छिया राइणा"भयणि ! कुसलं ते पिययमस्स?" कर-चरण-सिराणि दंसयंतीए ‘एरिसं कुसलं' ति जंपियमिमीए। राइणा भणियं"भूमिगोयरो हं किमेत्थ करेमि?" तीए भणियं--"न वीर-घरणीओ निरत्थय-पलावेण अत्ताणयं कयत्थं ति। सुलहो य मे पिययमेण सह समागमो जम्मतरे वि। जइ सव्वं तुम भाऊओ ता करेसु मे भाऊय-करणिज्जं।" राइणा भणियं"भण, कि कीरउ?" तीए भणियं--"एरिसा अवस्था अज्जउत्तस्स । न सबकुणोमि एवं पेच्छिउं। इहेव चियं करावेह जेण अवणेमि एवं सोयानलं जलण-पवेसेण। मिलेमि परलोय-गयस्स वि तस्स। दुक्खंसो सुहओ मए विणा तत्थ वि चिट्टइ।” राइणा चितियं--"इमम्मि अवसरे इणमेव जुत्तं इमीए।" काराविया चिया। तओ सा विज्जाहरकर-चरण सिराणि उच्छंगे काऊण लोगपाले पणमिऊण सयमेव जलणं दाऊण आरूढा तं चियं। पज्जलिओ हयासणो। दखुढा थेव वेलाए। जावज्जवि राया जलोवयारं न करेइ तावागओ विज्जाहरो। उल्ल-रुहिर-सित्त-सयल-काओ उवविट्ठो नरवइपुरओ। भणियं च अणेण "पराइओ मए सो दुरायारो विज्जाहरो धम्मो पिययमा संरक्खणेण उवयारेण हिओ य तुम। समप्पेसू संपयं नियभयणि" । अईवसंखोहेण विलीओ राया चितिउमाढत्तो-'नासावराह-दोस-दूसियं न सक्कुणोमि एयस्स अत्ताणयं दंसेउं । अहो ! मे निग्घिणत्तणं । अहो! मे जहण्णत्तणं! अहो मए अकज्जमणुट्ठियं' ति मण्णंतो गओ सम्मोहं राया। निवडिओ सीहासणाओ। खणेण लद्धचेयणो उट्ठिओ 'एसेव अवसरो' त्ति कलिऊण वायाविया ढुक्कलुश्किया इंदयालिएण। राइणा चिंतियं--"अहो! सव्वमेयमिदियालियं न सब्भूयंति" तुट्ठो राया। कओ इंदयालिओ अदरिदो। वेरग्गमग्गावडिएण पुणो वि चिंतियं--"जहेस केणावि हेऊणा तारिसो विज्जाहरो होऊण संपयं एरिसमवत्थंतरं पाविओ तहा संसारसमावण्णपाणिणो वि खणमित्तण वि सूह-दहभायणं भवंति। अओ चेव चइऊण विसयसंगं उत्तमपुरिसा धम्ममायरंति । ता ममावि समुचियं किंचि धम्माणुढाणं । किंतु न नज्जइ किपि अणुदाणं कुणंताण परलोगो सुहो संपज्जई" त्ति, संवेगमावण्णो जाव चिट्ठइ राया तावागंतूण विण्णत्तो पियंकराभिहाणपुरिसेण"देव ! सहयारसुंदरे उज्जाणे बहुसीसपरिवारो सोमायार-दसणमुणिज्जमाणोवसमगुणो, भव-भीय-भव्व-सरण-चरणकरणे धम्मोवएसगो, ओहिंनाणमुणियवत्थु-परमत्थो, हेमजसाभिहाणो सूरी समोसरिओ।" एयं मुणिय हरिसिय-माणसो दाऊण अंगलग्गमाभरणाइयं पियंकरस्स गओ सूरिसमीवं। वंदिया तिपयाहिणी काऊण सूरिणो। निसुया धम्मदेसणा। ठिया माणसे। लहिऊण अवसरं पुच्छिया सूरिणो–“भयवं! केरिसं पुव्वभवे मए पुण्णं समज्जियं जरसेरिसो सव्वत्थसुहो परिणामो ?" भयवया भणियं--"महाराय ! पुरा य पुष्वभवे सिरिदत्तो नाम तुम तलवरो आसि । पूइओ तए सयवत्त-कुसुममालाए पवड्ढमाण-सुहपरिणामेण भयवं तित्थयरो । तपुण्णाणुभावेण एरिसो तुम जाओ। एयं सुणिऊण सुमरियपुव्वभव-वइयरो. संजायसव्वविरइ-परिणामो, दाऊण दीणाणाहाण दाणं, पूइऊण भगवं तित्थयरे परितोसिऊण साहुणो तहा दाऊण रज्जं जयमंजरी-तणयस्स पुप्फसाराभिहाणस्स पुवभववंतरजीवस्स समप्पिऊण हाररयणाणि तस्स पव्यइओ महाविभूईए हेमजससूरिसमीवे कुसुमसेहरराया। अहिज्जिऊण विहि-पुथ्वं अंगोवंगाइसुयं, तव-चरण-पुरस्सरं परिपालिऊण सामण्णपरियायं, काऊण संलेहणं, समाहिपत्तो चइऊण पूइ-देह-पंजरं, उवषण्णो माहिदकप्पे सत्तसागरोवमाऊ महिड्डिय-सुरवरो। सुहपरंपराए पंचमभवे निव्वाणं गमिस्सइ ति। तम्हा सुगंधसयवत्तमालइउप्पल-कुंदमाइहिं । जिण-पूया कायव्वा पुप्फेहिं बहुप्पयारेहि ।।२३४।। ___ 2010_04 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य गंधपूयाफले सोममाहणकहा १८९ C.. . . . संपयं गंधपूयाए फलं भण्णइ अत्थि इहेव भारहे वासे पोलासं नाम नयरं। सोमदेवो नाम तत्थ माहणो। सोमसिरी तस्स भारिया। सोमो नाम ताण पुत्तो। भणिज्जमाणो वि पिऊणा न करेइ वेय-पहणाइयं, न सीलेइ संझावंदणं, नायरइ बंभण-समायारं, लज्जइ कल्लाणमित्त-संगमेणं, तूसइ दुवंठसंसग्गेण, जूयविसणे सत्तो कालं गमेइ। अण्णया मरणपज्जवसाणयाए जीव-लोगस्स उवरओ से पिया । जाओ सोमो घरसामिओ । कइवयदिणेहि विणासियं दविणजायं। न सिमंति समीहियाणि। न गणिज्जइ जणे। कि बहणा ? उदरभरणं पि न संपज्जा । तओ सिक्खविओ पियमित्तण गंधियवणिणा गंधजत्तीं । गहिओ गंधियावणो । विकिणइ गंधधूयाइयं । जम्मंतरकयासुभ-परिणामवसेण न जायइ तहाविहो लाभो। विहलव [व]साओ विसायमावण्णो चिट्ठइ। ___अण्णया गओ उज्जाणं । दिट्ठो तत्थ दमसारो नाम मुणिवरो। धम्म कहितो लोयाण वंदिओ सोमेण। एयम्मि अवसरे धम्मदेसणं कुणतेण भणियं दमसारेणहोइ सुगंधो गंधो भव्वस्स भवंतरे सरीरस्स। जो जिणबिंबं गंधेहि पूयए भत्ति-संजुत्तो ।।२३५।। एत्यंतरे उवसंहारि]या भयवया धम्मदेसणा। गया सट्टाणं लोगा। सोमेण वि नयरं पविसमाणेण दिट्ठो जिणभवणे कल्लाण-महूसवो । पविट्ठो तयम्भंतरे दळूण पहाणावसाणकयपूयं जिण-बिबं । समुल्लसियभावेणं गंतूणावणं आणीया गंध-पुडिया। पूइया परमभत्तीए पारगयपडिमा। मज्झिम-गुण-जोगओ निबद्धं भोगपहाणं मणुयाउयं । वंदिऊण देवं नियधरं गओ। अइक्कतो कोइ कालो। अण्णया अहाउयक्खएण मरिऊण उववण्णो सोगंधिया नयरीए नरदेवसैट्ठिणो नरसुंदरीभारियाए कुच्छिसि पुत्तताए । दिट्ठो य णाए तीए चेव रयणीए सिविणयम्मि कप्पूर-अगरु-कुंकुम-मलयसार-मिय-मय-सम्मिस्स-सुगंध-तरियकलसो वयणेण उदरं पविसमाणो त्ति सुहविबद्धाए जहाविहिं साहिओ सेट्रिणो । भणिय अणेण-"सुंदरी ! महापहावो ते पुत्तो भविस्सइ ।" पडिस्सूयं इमीए । अइक्कंता तिण्णिमासा गम्भाणुभावेण य जाओ तीए डोहलो-'जइ सुगंधगंधेहि वासेमि अत्ताणयं । देमि दीणा [णा]हाण दाणं । पूएमि गुरुदेवयाइ। संपाडिओ जहासत्तीए सेट्ठिणा । उचियसमए पसूया एसा। जाओ सुगंधगंधेण भवणभंतरं भरितो दारओ। विम्हिया जणणि-जणगा लोगो य। कयं उचियकरणिज्जं। मासावसाणे य कयं दारगस्स गुणनिप्फण्णं नामं गंधिलो सि। वढिओ देहोवचएणं कलाकलावेण य। परिणाविओ तत्थेव वत्थव्वगस्स ईसाण-सेट्रिणो धयं मयणमंजरी नाम । अईववल्लहो जणणि-जणयाण सम्मओ सयललोयाण देव-गुरु-भत्ति-परायणो मयणमंजरीए समं सिणेहसारं, विसय-सुहमणुहवंतो कालं गमेइ । अण्णया समागओ तत्थ नडो। पारद्धं गंधिल-समीवे पेक्खणयं । तओ वसुमंत-सेट्ठिसुयसारण-पुरिसेण भणिओ नडो-“अरे ! सारण ! महसमीवे नियविण्णाणं पयडेसु जमेस दाही ।" नडेण भणियं--"एवं हवउ।” उवसंहरिया पेच्छा-अहिमाणरूढेण जंपियं गंधिलेण-"न गंतव्वं तए । अहं तओ दुगुणयरं वियरिस्सामि ।" एवं परोप्परंसू असूया समारूढाण ताव वडिढओ विराओ। जाओ विलक्खिओ सारणो। काराविया पेच्छा गंधिलेण । दिण्णा दोणि लक्खाणि तस्स । तटठो सो गओ सट्ठाणं। सेट्ठि सुओ वि गओ स-घरे। मुणियवृत्तंतेण उवालखो जणए--"अरे ! अत्थोवज्जणकिलेसायाणुय, कि निमित्तं तए दोहं लक्खाण परिव्यओ कओ। 'न जाणइ वंशा पसववेयणं' सच्चवियं भवया जण-वयणं । कि बहुणा पुत्तच्छलेण वेरिओ तुम मम जो एवं धण-विणासं करेसि। अवसर दिदि-पहाओ। न पुणो वि मे दंसणं दायव्वं जाव न दो लक्खा पवेसिया ।" विलक्ख-वयणो काऊण पणामं गओ गंधिलो । माण-सेल-सिहर-समारतस्स अकय-पाणभोयण]स्स बोलीणो वासरो। समागया रयणी। ठिओ वास-भवण-पल्लंके। विद्दाण-बयणो विट्ठो मयणमंजरीए। “अज्जउत्त ! कि निमित्तं दवग्गिदडढपायवो[व]विच्छाओ लक्खीयसि ?" तेण भणियं-"पिए ! न रहस्सट्राणं महिलाओ हवंति । परं न तुमं महिलामेत्तं । अओ रहस्सं पि साहिज्जइ। अवमाणिओ हं जणएण। नत्थि इहेव संतस्स मे चित्तनिव्वुई। 2010_04 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९० मणोरमा-कहा असणाइगहणं पि इओ निग्गएण कायव्वं । तुम पि पिए ! पच्छओ तहा वट्टेज्जसु जहा न दंसिज्जसि केणावि अंगलीए। पढमपाउस-जलपूर-पूरिय-सरिय व्व मा मइलेज्जसु उभयपक्खं । करेज्जसु सव्वहा सीलरक्खणं । मा हवेज्जसु उप्पह-पयट्ट-दुईतेंदिय-तुरिय-तुरय-वसो-वत्तिणी । कि बहुणा? जमुचियं विवेगस्स, कित्तिकारयं नियकुलस्स विद्धिकारयं सयणठाणस्स उभयलोग-सहावह एगतेण, तं तए चेट्रियव्वं" ति भणिऊण उदिओ पल्लंकाओ तयाण मयणमंजरी वि । तेण भणियं-"पिए ! विसमाणि देसंतराणि। दुग्गमे य मग्गा । सुकुमारसरीरा तुमं पि। विरमसु इमाओ साहसाओ" तीए भणियं--"अज्जउत्त! जइ एवं जाणसि तो कीस पहिओ व्व सहसा विणिग्गओ?" तेण भणियं-"सुंदरि! कि न सुयं तए।" हसह सरवरु तिण समउं, जहि विप्पिउ दिक्खंति । बग पुण छिल्लर-पाणिए वि, विप्पिय-सई सहति ॥२३६।। मयणमंजरीए भणियं-"अज्जउत्तो! पमाणं । इमो पुण जणो निय-छाय व्व न कत्थ वि मोत्तब्वो अज्जउत्तेण।" तओ रयणि-पढमजामोवगमे अकहितो चेव निग्गओ समं मयणमंजरीए। चलिओ दक्खिणाहत्तं । रयणिपहरदुगेण गयाणि जोयणतिगं। परिस्संता मयणमंजरी। मोतूण मग्गं नुवण्णाणि वडपायव-हे?ओ। समागया निद्दा । एत्थंतरे विमाणारूढो समं पिययमाए आगओ तं पएस रइविलासो नाम विज्जाहरो। “काणि इमाणि? कि निमित्तं वा रयणीए दूसावय-समाउलाए सुण्णाडवीए वुत्थाणि।" तेण वि सव्वं साहियं ठियं विज्जाहरीए। तीए भणियं-"अज्जउत्त ! अत्थि एयाण संबलं?" तेण भणियं-“नथि।" तीए भणियं--"अज्जउत्त! करेसु विहलुद्धरणं । अंगीकरेसु सुपुरिस-चेट्ठियं ।" अवगणिऊण तीए वयणं चलिओ विज्जाहरो। रुट्टा विज्जाहरी। आलवंतस्स न देइ पडिवयणं विज्जाहरस्स । पुणो पुणो ससिणेहं भासिज्जमाणीए दीहुण्ह-नीसासे मुंचमाणीए जंपियमिमाए--- उयर भरेइ काओ वि कहवि भमिऊण दिवस मज्झम्मि । विहलुद्धरण-भर-सहा विरलच्चिय केइ सप्पुरिसा ।। किच-- अवलंबिया तिणा वि हु वुड्ढतिण विहलमुद्धरंति व्व । विहलुद्धरणेण न हु तिण समा वि जे ताण किं भणिमो ॥२३८।। "जइ एयं पि मह पत्थणं न करेसि तो अलं मे तुह घरवासेण?" विज्जाहरेण भणियं-"जइ एस ते निब्बंधो तो भणसू किमिमाण पियं करेमि?" तीए भणियं-तहा करेस जहा जलंजलि देंति दालिदृस्स। ‘एवं भवउ' त्ति भणिऊण आणीयं तेणोसहिवलयं। लिहियं पत्तयं “सलिलेण घसिऊण ओसहिवलयमेयं एएण अंजियक्खो सयलनिहाणाणि करयलगयाणीव पेक्खइ पुरिसो।" वत्थंचले बंधिऊण गंधिलस्स पसण्णपिययमाए सद्धि गओ विज्जाहरो। पभाए विबुद्धो सहमयणमंजरीए सेट्ठिसुओ । लग्गाणि मग्गे गंतुं पयट्टाणि । मज्झण्हसमए संपत्ताणि वसंतउरसमासण्णं तरंग-रंगंत-हंसचक्कवाय-मिहुण-सय-सोहियं, गंधलुद्ध-मिलंत-रुणुरुणु-रुणित-भमर-नियरुद्ध-नमंत-पत्त-पउम-संडमंडियं, महासरोवरमेगं ति । तत्थ काऊण मज्जणं, पाऊण पाणियं, गहिऊण नलिणीदलाणि उत्तिण्णाणि सरोवराओ । तप्पालि-पइट्ठियपत्तल-सहयारतले नलिणीदल-सत्थरे निसण्णाणि । एत्यंतरे दिट्ठो गंधिलेण वत्थंचले गंठी मयणमंजरीए करे घेत्तूण पुच्छिओ-"अज्जउत्त! किमेयं ?" तेण भणियं-“सुंदरि ! अहं पि न याणामि।” छोडिओ गंठी। दिट्ट ओसहिवलय-सहियं पत्तयं । वाइयं गंधिलेण । मुणियभावस्थेण भणिया मयणमंजरी--"पिए! पणामेसु नलिणी-दल-पुडएण पाणियं उवलखंडं च एयमवि । संपाडियमिमीए तेण वि घसिऊण कयमक्खीणमंजणं। इओ तओ पालिपरिसरे परियडतेणं दिळं निहाण-ठाणं ईसी० तेण पत्तो कोडी-सुवण्णस्स । गहिऊण थेव सुवण्णयं सेसं तत्थेव ठइऊण समागओ सहयारं । कहिओ जहटिओ सध्यो वि वइयरो मयणमंजारी]ए। परितुद्रा एसा। पविट्रा पट्टणं । गहियं धवलहरमेगं । संगहियं सेसं पि निहाणसुवण्णयं । ठियाणि तत्थेव पेसियं लक्खदुगं पिउणो । विण्णाय वृत्तंतो समागओ तत्थेव पिया । पणयपुरस्सरं नीयमाणो वि तेण न गओ ___ 2010_04 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गंधपूयाफले सोममहाणकहा गंधिलो। पिया तत्थेव ठिओ । माया वि तत्थेवागया। ओसहिवलय-माहप्पेण लक्षाणि नाणाविहाणि णिहाणाणि । उब्भियाओ घरोवरि बत्तीसं कोडिपयागाओ । मयमत्तकरिवरो व्व दीणाणाहतक्कूयाण दाणं दितो न विरमइ गंधिलस्स दाहिणकरो। असाहारण-चायगुणावज्जिओ सव्वो वि गामागरनगर-जणवय-जणो गुणगाही जाओ गंधिलस्स । जओसव्वु वि लोउ तडप्फडइ वइत्तणह कएण। वड्डत्तणु पुणु पावियइ हत्थि मोक्कलएण ॥२३९।। एवं च सयलजणसलाहणिज्ज तिवग्गसारं विसयसुहमणुहवंतस्स वच्चंति वासरा । समुप्पण्णा मयणमंजरीए दोण्णि पुत्ता। अण्णम्मि दिणे वासभवणपल्लंके समं मयणमंजरीए जहासहं कीलिऊण सुत्तो गंधिलो । सणियं उठ्ठिया मयणमंजरी । उग्घाडियं वासभवणदारं । सोऊण पयसंचार विबद्धो गंधिलो । विम्हियमाणसो अलक्खिओ चेव निग्गी तयणुमग्गेण । गया सा उट्र-उड-विणिग्गय-विसम-दसणावलीवियराल-वयणस्स, बल्लय-विवर-वियडरंधचिविड-नासा वसस्स, सुप्पसमाणसवणजुयलस्स, पुडिय-कविल-कक्कसासणिद्धकसकलियस्स, गय-नयण-करह-कंधरस्स, विणिग्गयककुह-लंबीयरस्स, तुंदिलाभिहाणस्स घरदासस्स समीवे। संवसिया तेण सह । एयं दट्टण वढिय-विसाओ वलिऊण नुवष्णो पल्लंके गंधिलो । थेववेलाए समागया मयणमंजरी वि। ठिओ सत्तावेडएण । पभाया रयणी । कय-गोसकिच्चो विसय-विसावेग-विहुरियमाणसो विसयासेवणपरम्मुहो संवेगमावण्णो वि चितिउमाढत्तो-- हंसेण समं रमिऊण कमलिणी रमइ महयरेणा वि। सियकसिणनिव्विसेसाई होंति महिलाण हिययाई ।२४०। न गणइ कुलाभिमाणं न य इहलोयं न यावि परलोयं । नियकुल-कलंककारी नारी चल्लतिया मारी ।।२४१॥ नारी अयसनिवासो कवडकुहेडाण मंदिरं नारी। नारी नरयमहापुरपायडपयवी विणिद्दिट्टा ॥२४२।। महिला अलीअकुलहरं महिला लोयम्मि दुच्चरिय-खेत्तं । महिला वेर-महीरुह-महल्लमूलं महीवेढे ।।२४३।। मुहमहरा परिणइदारुणा य दीसंत संदरामहिला। किपागफल-सरिच्छा महिला मलं अणत्थाण ॥२४४।। महिलासत्ता पुरिसा अम्मा-पियरं गणंति तिणतुल्लं । अहह हयासा महिला मूलस्स वि कित्तए अप्पा ।।२४५।। कंदररहिया वग्घी विसूइया भोयणं विणा महिला । पंक विणा कलंको महिला वाय]णिज्जसयखाणी ।। महिला सोय विरहिया अरज्जुयं बंधणं जए महिला। खणरत्त-खण विरत्ता हरिद्द-रागोवमा महिला ॥२४८।। करिकण्ण-चवल-चित्ता कयंत चित्तं व निग्घिणा महिला। महिला सच्चविहीणा अणब्भ-वज्जासणी महिला ।। अहो ! इमीए पावाए अकज्जमायरंतीए सच्चविओ लोयप्पवाओअपात्रे रमते नारी गिरौ वर्षति माधवः। नीचमाश्रयते लक्ष्मी प्राज्ञः प्रायेण निधनः ॥२५०।। एवंविहचिताउलो जाव अच्छइ गंधिलो ताव पेक्खइ पुव्वपोलिदुवारेण निग्गच्छंतं नयरजणसमूहं । तओ पुच्छिओ अणेण समासण्ण-पुरिसो---"कहिं एस पुरलोगो पत्थिओ?" सुनिरूवियं काऊण साहियं तेण-"सामि ! नंदणुज्जाणे बहुजण-जणिय-विम्या, संसार-भय-भीय-भव्वजण-सरण-दायगा, करुणामयमहोवहिणो, सत्तरसविह-संजमसालिणो, अट्ट-रुद्द-ज्झाण-विवज्जिया, असुह-ति-दंडविरया, चउक्कसायनिम्महणा, पंचिदिय-निग्गहपरा, छज्जीवनिकाय-वच्छला, सत्तभयट्ठाणविप्पमुक्का, अट्ठमय-ट्ठाणरहिया, नव-बंभचेर-गुत्तिसणाह-बंभचेर-परिपालणपच्चला, दसविहसमण-धम्माणुट्टाणपरायणा, एक्कारसोवासग-पडिमापयासगा,' दुवालसविह-तवाचारचरण-चउरा, तेरसकिरियाट्ठाणठायगा, चोद्दसपुव-पारगा, . पण्णरस-कम्मभूमिपस्वगा, सोलस-विज्जादेविकयसण्णेज्झा, सत्तरसविहासंजमदुगुंछगा, अट्ठारससीलंगसहस्सधारिणो, धम्मधुराधरणधोरेयकंधरा, बहसीस-संघ-परिवुडा, रूव-गुणविणिज्जियमयरद्धया, पढमजोव्वणे वट्टमाणा अमरसुंदराभिहाणा सूरिणो समोसरिया।" एवं सुणिऊण परमसंवेगमावण्णो गओ सूरि-समीवं । गंधिलेण वि पयाहिणा काऊण वंदिया सूरिणो। निसण्णो समुचियासणे । पारद्धा भगवया धम्मदेसणा। _ 2010_04 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९२ मणोरमा-कहा लद्धावसरेण जंपियं गंधिलेण--"भयचं! असाहरणरूवाइगुणस्स परम-संपया-सूयग-लक्खण-लंछिय-सयल-सरीरावयवस्स, रमणी-मणहरण-पवण-पढमजोवणे वट्टमाणस्स वि कि ते निव्वेयकारणं?" सूरिणा भणियंजम्म-जरा-मरणपउरो अणेगदुक्खाण एस आवासो। संसारोच्चिय निव्वेयकारणं तत्थ पुरिसाण ।।२५१।। विमेम-कारणं पुण इमं । अत्थि इहेव भारहेवासे विसालउलं नाम नयरं । विउलजसो राया। कमलावई से देवी। ताण सुओ अमरसंदरो नामाहं। अट्र-वरिसस्सेव उवरया मे जणणी। दंसिति अवमाणं सवक्कि-जणणीओ। तहवि तायबहमाणं दण निव्वुयहियओ चिट्टामि। अण्णया विसयपेरंत-दुग्गसंगहगम्विओ लुंठगो माणभंगसामंतो न पडिवज्जड तायस्स सासणं, न देइ पुव्वपडिवण्णं करं, करेइ तायविसए विडुरं । आणाभंग-समुद्दीविय-कोवानलो गओ तदुरि ताओ। अहं पि पच्छओ पए-पए पेच्छामि सवक्कि-जणणीसयासाओ पराभवं । न वह मे सम्मं परियणो । वाहरिओ विन देइ पडिवयणं दासी-दास-जणो। तओ चिंतियं मए-“अहो मे पाव-परिणई जेण सयणजणो वि सत्तुजण-समाणो। वसिमं पि अरण्णरूवं। महारायसुओ होऊण सामण्ण-जणाओ विहीणयरो जाओ। अहवा न दोसो एत्थ जणणीण, न वा परिवारस्स। पुव्वभवोवज्जियदुक्कयकम्मविलसियमेयं । जओबहुजण-धिक्कारहया 'उवहसणिज्जा य सव्वलोयस्स । पुदिव अकयसुधम्मा सहंति परपरिभवं पुरिसा ।।२५२।। ता अलं मे इह ठिएण। तओ अलक्खिओ चेव परियणेण रयणि पढम-पहरावगमे निग्गओ पच्छिमदुवारेण । काऊण कप्पडिय-वेसं पयट्टो उत्तरदेसाभिमुहं । भिक्खाभोयण-कय-पाण-धारणो कइवयदिणाणि वहिऊण पत्तो पुरिमतालनयरं। एत्थंतरे अत्थमिओ दिणमणी। पविट्ठो नयरमज्झे भिक्खाए भरिया पुडिया। तओ पविट्ठो हं एगम्मि मंदिरे। दिदा एगा इत्थिया पुच्छिया य--"जइ भणाहि तो हं इमीए कूडीए भंजामि वसामि य।" तीए भणियं--- "एवं करेहि ।" भुत्तं मए सुत्तो य तहि चेव । नागच्छइ निद्दा जेणागओ मं दाह-जरो । सयणीअमंदिरोदराओ निग्गंच्छतो सुओ मए सद्दो एगपुरिसस्स 'अओ पाणियं' पाइओ तीए पाणियं पुणो वि मग्गियं पुणो पाइओ। __ एत्थंतरे समागओ एगो पुरिसो। दिण्णं तीए महल्लमासणं । पक्खालियं चलण-जुयलं। सज्जिओ पवरपल्लंको पउणी कयाणि पुप्फ-तंबोलाईणि । वट्टिओ रइकीडारसो। एयावसरे पुणो वि मग्गिया पाणियं पाइओ तीए । आगया सयणीए। पुणो वि मग्गियं । तओ तीए चिंतियं--'जावेस धरइ तावेस अंतरायं मे सुहं ति पविट्ठा भवणभंतरे दाऊण गले अंगद्रयं पंचत्तं पाविओ पई। समागया उववइणो समीवे। ठिया निव्विग्घ-रइ-आसेवणेण। पुच्छिया तेण"महईए वेलाए किमेस ते भत्ता न जलाभिलासी?" तीए भणियं-सहसंवेयणाओ लद्धनिदो भविस्सइ। संकियं से माणसं मा नाम इमाए पावं आयरियं भविस्सइ । उववइणा भणिया सा पुणो वि पडियरियाय समागच्छसु। तयणुवित्तीए गंतूण ममागया। पुच्छिया तेण--"केरिसं सरीरयं घरसामिणो?" तीए भणियं--"दीहनिई गओ चिट्टा।" तेण चितियं--'ननं मारिओ।' अहो! वीसत्थधायगत्तणं इत्थीजणस्स। विरत्तचित्तो सुहं सुत्तो सो। तओ चिंतियमिमाए--"अहो! मुणियमणेण पइ-मारणं। विप्परिणओ लक्खीयइ। मा लोए अकज्जकरणमेयं पायासिस्सइ। ता एवं पि पइपहेण पेसामि। तओ सुहपसुत्तो पहओ असिधेणुयाए । विमुक्को जीविएण । आगया सा महसमीवं। भणिओ हं तीए-"अरे! पहिय! दिलैं?" मए भणियं-"दिळं।" तीए भणियं-"जइ एवं तो जमहं भणामि तं करेहि। अण्णहा तुज्झ वि एसा गई।" माए भणियं--"भणउ भोइ जं मए कायव्वं ।” तीए भणियं--"इओ अभिसरसु" ति भणंती गया मा जार-कडेवरंतियं । अहं पि तयणु मग्गेण गहियं तं तीए दोसु वि पाएसु। अहं पि गाहिओ उत्तिमंगं । गयाणि घरपच्छिमभागं । खित्तं विजलजिण्ण-कृवियाए कडेवरं। तदुवरि कयवराइयं। एत्थंतरे पविगलिया रयणी। सियं तंबचडेण । पयडीओ रविरह-सारही। भणिओह तीए-"भो पहिय ! खणमेत्तं विलंबिऊण गंतव्वं । पडिवणं मए। ठिओ हं तीए चेव कुडीए । सा वि 'हा ! मुट्ठा, मुटु' त्ति भणमाणी दोहिं वि करेहिं उर ताडयंती महया सद्देण सदुक्खं रोइउं पवत्ता। मिलिओ सुहि-सयणजणो। पुच्छिया तेहि-"सुंदरि! किमेयं?" अदिण्णपडिवयणा विलावगम्भिणं एवं भणिउमाढत्ता _ 2010_04 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अमरसुंदरकहा १९३ मोत्तूण नाह! दुहियं सरणविहीणं विलीणसयलासं । में सयलदुक्खखाणि सुहय गओ तं कहि कहसु ॥ २५३ ॥ रे देव्व ! दुहिय- दंसण मुइयमण निग्घिणोसि तं नूणं । जं एस तए हरिओ मुक्काहं हंत विलवंती ॥। २५४।। सयलगुणालय ! सुपुरिस ! अभग्गसोहग्गमंदिर ! कयत्थ 1 गय गमणरमण मह मणमाणसहंसो व्व तं सुयणु ।। २५५ ।। ! विसालच्छ ! | मोतुं ॥ २५६ ॥ लंभु दंडा । साहेसु हा बल्लह ! हा सामिय ! हा सुहय सुरूवहा हा मह जीविय दायक ! हा कत्थ गओ ममं हा कणयकमल ! करपल्लव हा किं व मए अवरद्धं सुंदर ! तं मज्झ घणसार घुसिण चंदण उचियसरीरं इमं कहं जलणो । तुह दहिही हयविहिणो वसेण अह किष्ण पेक्खिस्सं ॥ हा नाह! तुज्झ विरहे लक्ख जण समाउलं इहं नयरं । उव्वसियनयरसरिसं अडविसमाणं वि पडिहाइ । २५८ । किर पहु तुमं भणतो तुह विरहे अत्थिउंन सक्केमि । तं कह अहं अणाहा तुमए सहसा परिच्चत्ता ।। २५९ ।। वि तए हं चत्ता चयामि नो तहवि पिययम महंपि । जं कुलवणो मुक्का वि मुयंति नो दइय-हिययाई । २६० । एवं विहपलाव-सवण-समुप्पण्णकरुणेहि मुणियपइ-मरणेहिं तीए भणियं -- “ जइ सव्वमेव तुम्भे सयणा अणुकंपह वा ममं ता तहा करेह जहा पिय विरह- दुक्खसंतत्तं पिययमेण चेव सहेगचियानलेण निव्ववेमि अत्ताणयं अहो ! महासईण सीमा एसा । परभत्तं सुविणीयं सीलगुणड्ढं गुणेहिं संजुत्तं । एवंविहं कलत्तं पुण्णेहिं विणा न संपss || २६१ ।। " एवंविहवयणेहिं पसंसिऊण सट्टाणं गओ लोओ । सा वि मरणाओ कहकहवि नियत्तिया सुहि-सयणजणेण । धरिया घरे चेव-नीहारियं पइकडेवरं । वियणं नाऊण भणिओ हं तीए -- "पहिय ! इमं पि दिट्ठ भवया ?" मए भणियं -- " आमं । " तीए भणियं - " वच्चसु संपयं ।" तओ मए चितियं-- अहो पावाए मायाविलसिथं मारिऊण नियपई जणो वि रंजिओ । सव्वहा नमो नमो इत्थीचरियस्स ।। ।। २५७ ।। gift for अण्णं पि अत्थि तं नत्थि जं इहं नत्थि । अण्णोष्णविरुद्धाई पि वसंति महिलामणे [विउले | Saturn हु बालमणि कुमारभावम्मि गहियसामण्णा । नरयदुवारा दारा दूराओ जेंहि परिचत्ता ।। २६३।। एवं निव्वेयमावण्णो निग्गओ हं तओ ठाणाओ । गओ थेवंतरं पत्तो नयरसमासण्णं उज्जाणं । दिट्ठो उज्जाओनीहरंतो साहुसंघाडओ वंदिया साहुणो । धम्मलाभदाण- पुरस्सरं संभासिओ हं । अणेहिं दिण्णो जिणधम्मोवएसो. । भवियब्वयानिओएण परिणओ मह माणसे । भणिया साहुणो- "भयवं ! जइ अत्थि मे जोग्गया तो अणुग्गहेह ममं धम्म-चरण-वियरणेण ।" तेहि भणियं - "भद्द ! अणहिगारिणो वयं धम्मरयणदाणस्स । जइ ते अत्थि तं तो गुरुसमीवं समागच्छसु ।" पडिवण्णं मए ताण वयणं । नीओ हं. अणेहिं मलयमंदिराभिहाणसूरिसमीवे । वंदिया सूरिणो । निसुया तयंति धम्मदेसणा । संजायचरणपरिणामेण वंदिऊण भणिया सूरिणो-- “ भयवं ! जइ अत्थि मे भव्वया ता देह दिक्खं ।" आयरिएहिं पि 'आराहगो एसो भविस्सइ' त्ति नाणेण नाऊण दिण्णा दिक्खा । गहिया दुविहा सिक्खा । अहिज्जियाणि चोस - पुव्वाणि । जाओ गीयत्थो नाऊण जोग्गयं अहिसित्तो गुरुहिं गुरुपए । अहाविहारेण विहरंतो धरामंडलं एत्थागओ एयं मे विसेसेण निव्वेयकारणं" । गंधिलेण भणियं -- " भयवं ! सोहणं निव्वेयकारणं धण्णो तुमं जो परघरे वि एवंविहवइयर - दंसणेण परिबुद्धो । मह पुण घरे चैव वित्तमेयं । तह वि न निव्वेओ न या वि तहा धम्मवासणा ।" सूरिणा भणियं"धण्णाणं चेव एवंविहो विवेगो ।” कया विसेसेण धम्मदेसणा । कहिओ दुविहो धम्मो । भणियं गंधिलेण-"भयवं ! जम्मंतरे मया किं दत्तं किं वा अणुट्ठियं जं मे संपज्जतसमीहियस्स वच्चइ मणुयजम्मो ?" 2010_04 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा भगवया भणियं--"भावसारपवर-वासेहिं जिणप्रयाए फलमेयं ।" कहिओ सव्वो वि पुत्वभववइयरो । समप्पण्णं जाई-सरणं गंधिलस्स भणियमणेण-"भयवं ! जहा तूम्ह समीवे बहवे राईसराईया सव्वंग-परिच्चायं काऊण पव्वयंति तहा हं न सक्कुणोमि । अहं पुण पंचाणुव्वइयं सत्तसिक्खावइयं गिहिधम्म पडिवज्जामि।" भगवया भणियं"एवं भवउ ।" जाओ पवरसावओ । कुणंतो विसेसे]ण जिण-साहु-साहम्मियाइपूयं वियरइ दीणाणाहाण अणुकंपाए दविण-जायं एवं सावग-धम्म कूर्णतस्स वोलीणो बहकालो। अण्णया पूणरवि विहरंता समागया ते चेव सुरिणो। गओ वंदणत्थं । सूया धम्म-देसणा संवेगमावण्णेण भणिओ गुरु-"भयवं ! अम्मापिईहिं अणुण्णाओ पव्वज्जागहणेण करेमि सफलं मणुय-जम्मं ।" गओ सघरं गंधिलो, साहिओ निययाभिप्पाओ जणणि-जणयाण । कह कह वि तेहिं समणुण्णाओ काऊण तेसिं सुत्थत्तणं, दाऊण ओसहिवलयं नियकणि?-भाउणो रामाभिहाणस्स, काऊण जिणाययणेस अद्राहियामहिम, दाऊण सडिय-पडियजिणाययणेसु समुद्धरणानिमित्तं पउरं दविणजायं, संपूइऊण सयल-संघ वत्थाइणा, घोसाविऊण अदिणाणि अमग्घायं, दाऊण दीणाणाहाईण. दाणं, पभाविऊण सयल-जण-मज्झे पवयणं, समारुहिऊण पुरिस-सहस्स-वाहिणीं सिबियं, पढमपाउसो व्व निरंतरं दविण-सलिलधाराहि, कयत्थो कुणंतो दुग्गय-वप्पीह-कुडुंबाणि, साहिलासमवलोइज्जतो नयर-नारीजणेण, पए पए पसंसिज्जमाणो धम्मियजणेणं, अम्मा-पीई-भाइ-पभिइपरियणसूहिय-सयण-परिवारिओ निग्गओ नयराओ। पत्तो सूरिसमीवं । दिक्खिओ आगमविहाणेण। गहिया विहा सिक्खा । अहिज्जिया सेसआगमा । परिपालिऊण निरइयारं सामण्णं, काऊण मासियं संलेहणं, आराहिऊण मरणाराहणं, समुप्पण्णो सव्वट्ठसिद्धे विमाणे सुरवरो। तओ चुओ महाविदेहे सिद्धं सुह-भायणं भविस्सइ" त्ति। एवं सोदाहरणं जिणबिंबगंधपूयाफलं साहिऊण भणिओ पियंकरसूरिणा समुदत्तो-- जइ इच्छह धणरिद्धि गुणसंसिद्धि जयम्मि सुपसिद्धि । तो गंधुद्धरगंधेहि महह जिणचंदबिबाइं ॥२६४।। संपयं धुव्वुग्गहेण पूयाफलं पर्दसिज्जइ-- अत्थि इहेव जंबहीवे दीवे भारहेवासे विजयपूरं नाम नयरं। गंधिलो तत्थ माहणो। अणहिया से घरिणी। दालिद्दोवद्दव-पीडियाणं विडंबणापायं विसयसुहमणुहवंताणं ताण समुप्पण्णो अपुण्ण-भायणं सोमिलो नाम दारओ। जायमेत्तस्स वि उवरयाणि जणणि-जणयाणि । संगहिओ सोमिलो माउलेण अया-थणपाणेण संवडिढओ जाओ अट्रवारिसिओ। करेइ उत्ताणुत्तयं । कमेण जाओ जोव्वणत्थो। न कोड देइ दुहियरं। दढं परितप्पइ सो माणसे । अण्णम्मि दिणे कुस-सामिधेयनिमित्तमुज्जाणं गएण दिट्ठो नागरयाण धम्म कहतो धम्मसारमणिवरो । गओ तयंतिए सोमिलो मणसा पणामं काऊण अनिसण्णो चेव धम्म सुणिउमाढत्तो । मुणिणा भणियं--"सोमिल ! पयडपणामे को दोसो। ?” विम्हियमाणसेण चिंतियमणेण--"अहो ! नाम मणोगयं च मे वियाणियं भगवया । नाणालोयाओ एस वंदणिज्जो बुहाणं । संजाय-गुण-पक्खवाएण वंदिओ मुणिवरो। निसण्णो समुचियासणे । भणिओ मणिणा--"भमुह ! बंभचेरेण बंभणो भवइ न जाइमेत्तेण । जाइमएण तए न पयडपणामो विहिओ।" सोमिलेण भणियं-"एवमेयं । परिहरिओ संपयं जाइ-मओ।" भयवया भणियं-" अणुभ्यं तए जम्मतरे इमस्स फलं।" तेण भणियं--"कह चिय?" मुणिणा भणियं--"तुम इओ तइय भवे महामंडलाहिवे राया अहेसि सीहविक्कमो नाम । तुह देससीमासमासण्णविसालपन्वय-नियंब-संठिय-सीहगुहा-पल्लिपह सिरिसेणो नाम परिवसइ । उवद्दवेइ समासण्णदेसं । गओ तुमं तस्सोवरि परिक्खेवेण । चढिओ सो वि विसमपन्वय-दुग्गं । अकयकज्जनिवत्तो तुमं । गओ सनयरं । पढाविओ 'सो सुणओ' त्ति भणिया मागहेहि। नियदेसे कण्णपरंपराए सूर्य पल्लिनाहेण । आरुसिओ चित्तेण । अण्णया निग्गओ तुमं तुच्छ-परिच्छओ मिगयाए । कहिओ तस्स सूयग-नरेहिं । आगओ सग्णद्ध-बद्ध-कइवयपुरिसपरिवरिओ। हक्किओ य तुम जहा---"एस सो सुणओ तुह दंसणत्थं समागओ।" सज्जोवलग्गमाओहणं दोण्ह वि| विजिओ तुमं । पेसिओ जममंदिरं । अट्टज्झाणमुवगओ मरिऊण समुप्पण्णो स नगरबाहिरियाए वीहिए कंडुकविलो। अणुभूयं तत्थ तुमए पभूयं दुक्खं । तव्वयणजणियं नीयगोत्तं च, तक्कम्मसेसेण अहाउय-कम्मक्खएण सुणयभावं परिच्चज्ज _ 2010_04 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धूयपूयाफले सोमिलकहा १९५ समुप्पणी तुमं दरिमाणकुलम्मि । उववण्णमेत्तस्स वि उवरयाणि अम्मा पिईणि । वड्ढिओ अया थणेण । सेसं पाएण भवओ विपच्चकखं । एवं भणिऊण पुणरवि पुव्व-पत्थुया चेव धम्मदेसणा मुणिणा पारद्धा - " सा [व]य ! जिणपूया विसया तत्थ वि धूवपूयाफलं भणतेण इमं भणियं- घणसारागरुधूओ सुरभी धम्मत्थिणा दयव्वो । तिहुयण गुरुजिणपुरओ जम्म-फलं एत्तिय चेव ।। २६५ ।। ते चेव करा घण्णा सलाहणिज्जा य ते करा चेव । जिण-बिंबाणं पुरओ समुद्धओ जेहिं वरधूओ ।। २६६॥ जिणपडिमा पुरओ जो दहइ भत्तिभरियंगो । सो भोत्तॄण सुरासुरनररिद्धि जाइ सिद्धी || २६७।। एवं सुणिऊण संजायसड्ढो गओ सोमिलो । भणिओ य माउलगेण -- “रे सोमिल ! गंधियावणाओ धूयपुडिय एगरूवगेण गहाय लहुं समागच्छ ।" गओ सो कयकज्जो पडिनियत्तो । उमिठ-मत्त करिवर- चमढणाभीओ पलाइऊण पविट्ठो अचिर- निव्वत्तिय मज्जण घणसारुम्मिस्स-मलयसार विलित्त-गत्त-पवर-पुप्फ-पूइय- जिण-पडिमालंकिय-गब्भहरजिणमंदिरं । दिट्ठा जिणपडिमा । निविडदंसण-मोहणिज्जकम्म- खओवसमेणं उल्लसिओ भावो - "एसो सो सुरासुरलोयपूजणिज्जो मणि भणिओ जिणो ।” छोडिया पुड़ी । पक्खित्तो धूय - दहणे धूओ । पवड्ढमाणसुहभावेण समुग्गाहिओ । बहल - धूमेण वासि गब्भहरं । ठिओ खणमेगं तत्थेव जिर्णाबिबपुरओ । मज्झिमगुणजोगओ निबद्धं भोगसारं मणुयाऊयं । गओ पुणो वि गंधियावणं । भणिओ गंधिओ - "अहं ते पेसणमेगं करिस्सामि । देहि मे एगरूवयस्स धूयं" दिण्णं तेण कथं मतो गओ । समप्पिया धूयपुडिया । अणम्मि दिणे बंभणो त्ति कलिय भुंजाविओ एगेण वणियसुएण पिउ-वारिसियकाराट्टयए घयपूरोहिं । समुप्पण्णा राईए विसूइया । मओ य तीए दोसेण । समुप्पण्णो इहेव जंबूद्दीवे वेयड्ढसिहरि दाहिण - सेढीए विज्जाहर-जणाइणे उत्तुंगमरगय-मणिमय- तोरणविराइयगोउर-दुवारदेसे निरुद्ध- नहंगणा भोग-पासाय- मालोवसोहिए कुलहरे व्व सयल-तियलोक्कलच्छीए विज्जुप्पहे नयरे विज्जुदेवस्स खेयराहिवस्स रयणमालाए भारियाए कुच्छिसि पुत्तत्ताए । जम्मादिणे य सयलविज्जा हर-जणचित्त- चमक्कार - कारयं कारियं पिउणा परमहरिसेण वद्धावणयं । वोलीणे बारसाहे महामहसवेण पइट्टावियं नामं विज्जुसेहो । कमेण पवड्ढमाणो जाओ अट्ठवारिसिओ । पसत्थवासरे समप्पिओ उवज्झायस्स । नियमई माहप्पेण अब्भा [स]-वय-गुणेण गहियाओ थोवकालेण वि सयलकलाओ नियकुलकमागयाओ दिण्णाओ पिउणा पण्णत्तपमुहाओ विज्जाओ । जहा विहिणा साहियाओ विज्जुसेहरेण । पत्तो जुवइजणमणहरं जोव्वणं । अणम्मि दिने समाणजोव्वण-गुण-वयंस-परिवारिओ पत्तो विज्जुसेहरो अणेय तरु-संड-मंडियं मयणनंदणं नाम उज्जाणं । विविकोलाहि कीलंतो जाव चिट्ठइ खणंतरं ताव दिट्ठा तेण पसरतपवर रयणदित्तिविच्छुरिय-नहयलाभोया, वाउद्धुय-धवल - धयवड रेहिरा, दाहिणदिसाओ उत्तराभिमही पयट्टा विज्जाहर - विमाण- रिछोली । तओ पुच्छिओ तेण दाहिणभुयासण्णो मेहरहो नाम नियवयंसओ -- “भद्द ! कहि एस पवरचलंत-पोमराय-कुंडलविलिहिज्ज माणगंडत्थलो, हरहास-धवलहारविराइय- वच्छ्यलो, वरनेवत्थाइविज्जाहरसुंदरीसहिओ चलिओ विज्जाहरलोओ ?" ईसि हसिऊण जंपियं मेहरहेण - " अहो ! ते वयंस ! सुहसागरोवगाढया, अहो ! ते निच्चितया जमेयं पि न याणसि सुपसिद्धमेव एयं वेयड्ढे वसंताण जं सिद्धाययणेसु जिणपडिमादंसणत्थं आगच्छंति देवासुरविज्जाहरा पसिद्धपयोयणे वि पुच्छा हासं जणेइ ।” विज्जुसेहरेण भणियं - "वयंस ! महाविच्छड्डेण गच्छंता दीसंति अओ पुच्छ ज्इ ।” तओ सविसेसं वितविकऊण जंपियं मेहरहेण - "हुं विष्णायं, पारद्वाओ सिद्धाययणेसु जत्ताओ ।" जओ- पसरंत सुरहिमलयानिलेण नज्जइ जयम्मि ओइण्णो । पल्लवियसयल -वण- गहण मणहरो हे मित्त ! महुमासो । दाहिण-पवण-पकं पिय-विसाल-साहाहिं हरिसिया संती । महुमास-समागमणे नच्चंति व तरुवरा धणियं । २६९ । कुसुम-मयरंद-लंड-अलिउल- झंकार - मणहरसरेण । गायंति वतरुनियरा वसंतमासागमे तुट्ठा ॥२७०॥ कल कोइल-मुहलाओ महिलागण माण- गंठिदलणाउ । सियकुसुमेहिं हसंति च वणराईओ वसंतम्मि || २७१॥ अच्छउ ता फलकालो कुसुमारंभे त्रि कालिमा वयणे । इय कलिउ व पलासो चत्तो दूरेण पत्तेहि ॥ २७२ ॥ 2010_04 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९६ मणोरमा-कहा किसलयकुसुमफलड्ढे सव्वत्तो तरुवरे निएऊण। कसिणमुहा संजाया पलासतरुणो खलयण व्व ।।२७३।। दळूण किंसुयं पंथिएहि देसंतरं गएहिं पि । सुमरिज्जति पियाओ नवघट्टविराइयंगीओ॥२७४।। निज्झरतडेसु तरुणो पवणपहल्लंतजलनिबुड्डेहिं । साहाकरेहि दिति व जलंजलि जत्थ पहियाण ।।२७५॥ किंचघण-किसुय-नवरंग-विराइया वद्ध-पवर-मयण-फला । पाडल-कुसुमा सोहइ वसंत-लच्छी नव वहु व्व ।।२७६। इय एरिसे वसंते जणमण-उम्मायकारणं धणियं । कता-सहिया तरुणा पियंति वरवारुणी मुइया ।।२७७।। अण्णे जलकीला हिं कोलंति समं पियाहिं परितुट्ठा । अण्णे अंदोलिता हरंति हिययाइं लोयाण ।।२७८।। सिद्धायणेसु धम्मियजणेण कीरंति एत्थ जत्ताओ। जिण-बिंबाणं पुरओ सम्मद्दो तेण खयराण ।।२७९।। तओ भणियं विज्जुसेहरेण-“वयंस ! सोहणं भवइ जइ वि दीसइ जिणाण जत्ता महसवो।" मेहरहेण भणियं"एवं करेमो ।" गया सह विज्जाहरेहिं । खणंतराओ दिलै जिणमंदिरं । हक्कारितं च मलय-मारुय-कंपिर-धवलधयवडग्गेहि धम्मिय-जणं, पवरदुंदुहि-मउंद-मद्दल-तिमिल-कंसाल-भेरी-भामर-पडिसद्द-भरियभुवणंतराभोयं, कलकंठ-वंठपरिगिज्जत-जिणिद-गुण-गणं, नच्चंत-(अ)च्छराकडक्ख-विक्खेवाक्खित्त-सयल-सुर-विज्जाहरं, नाणाविहवत्थु-विराइयपवर-उल्लोय-पेरंत-लंबाविय-नित्तलामलहारउलं, पंचवण्ण-सरस-सुयंध-पुप्फमाला-विरइय-फुल्लहर-हरिय-पेक्खय-जणमाणसं, नीसल-तडिय-विविह-वियाणय-मंडिय-चउक्कियाभोयं ति । तओ तस्स दुवारदेसपरिसंठिय-कणय-कमल-संच्छण्ण-सच्छसीयल-सलिल-पडिपुण्ण-वावीए कयसोया गहियपूओवगरणा पविट्ठा जिण-भवणं । पूइयाओ जिण-पडिमाओ काऊण विहिणा वंदणं बाहिं विणिग्गयाओ उवविट्ठा देवासुर-विज्जाहर-संकड-जिणहरमंडवे । जओ--- कत्थ वि कविवर-निवह-कहिज्जंताणि वज्जजिणचक्कहर-चरियाणि सुणता, कत्थ वि पविरल्लियरवसंवलियमविसर-कलकंठ-विणिम्मिय-जिण-गण-पडिबद्धगीयझणि निसामंता, कत्थ वि नाणायार-विरइयपंचवण्णयतंदुलबलिपलोयंता, कत्थ वि समताल-सुस्सरतरुण-सुंदरीसम्मिस्सजुवाजणदिण्णोदारजिणगुण-गरिठे रासयं सुणमाणा, कत्थ वि रमणीय-रमणीयण-गिज्जंताणि जिणमणि-गण-कित्तण-सराणि मंगलाणि निसामयंता ठिया कंचि कालं । पच्छा कोऊहलावूरिज्जमाणसो मेहरह-पमुहह्वयंससहिओ उट्ठिओ विज्जुसेहरो । जिणभवणभंतरे चेव हिंडिउमारद्धो । इओ तओ परियडतेण मेहरहेण दिट्ठो नियमाउलभाया सुंदरो नाम । सिणेहसारमालिगिऊण भणिओ तेण मेहरहो--"भाउय ! आगच्छसु संपयं वेयड्ढसिहरि-सेहर-समासण्णे फलिहसुंदरनयरे । उक्कंठिओ चिट्ठइ माउलगो तुह दसणस्स ।” मेहरहेण भणियं-"वयंस ! विज्जुसेहर, जइ भवं समागच्छइ तो गच्छामो णण्णहा । उवरोहसीलयाए पडिवण्णं विज्जुसेहरेण । जिणजत्तावसाणे विसज्जिओ से सवयंसो । गओ विज्जासेहरो समं मेहरहेण फलिहसुंदरं । कयसम्माणा ठिया कइवयदिणाणि । अण्णम्मि दिणे गेहनिज्जहग-निविट्ठेण विज्जासेहरेण दिठो गहियपूओवगरणो पवरवत्थाहर एगाभिमुहो नीहरंतो नयर-नारीजणो । तओ पुच्छिओ मेहरहो-“वयंस ! कहिं एस नयर-तरुणीजणो गच्छइ ?" तेण वि समासण्णसुंदरवयणमवलोइउं भणिअं-"मयरंदनंदणुज्जाण-संठियस्स कुसुम-सारस्स भयवओ जत्ता महसवो । तहि एस लोगो गच्छइ । जइ अत्थि भे कोऊयं तो गम्मउ ।" विज्जासेहरेण भणियं-“गम्मइ । को दोसो दव्वफलाणि चेव लोयणाणि ।" गया तिण्णि वि जणा पत्ता उज्जाणं । तं च केरिसं वणिज्जइ-- वियरंत-रम्म-रमणी-जणनेउर-रवेण रमणीयं । मयण-महूसव-समए हरेइ चित्तं तमुज्जाणं ।।२८०।। दक्खिण-पवणपणोल्लियं चालासाहघुम्ममाणसिरा । मयरंदलुद्ध-निवडंत-महुयराराव-कय-गीया ।२८१॥ नव-नव-कुंपल-किसलय-आयबमुहा महिरुहा जत्थ । महुसंगमेण मुइया मत्ता इव सद्दविजंति ।।२८२।। सुविसट्ट-कुसुमसोहंत-मंजरीपुंज-रइय-सेहरया । जोहारिति व पवणो नयाहिं साहाहि पउरजणं ।।२८३।। 2010_04 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धूयपूयाफले सोमिलकहा एवंविहे तम्मि उज्जाणे दंसणमेत्तुप्पाइयचित्तवियारे इओ तओ वियरंत-नाणाणेवत्थ-नयरलोय-संवाहे पविठेहि दिळं कामदेव-भवणं। तं च केरिसं सजल-धण-गहरि-बज्जतवरमद्दल, मद्दलारावनच्चंत-सिहि-मंडलं, तरुणिजण-सद्द-संदोह-कयगुंदलं, अगरुवरधूमेण कयवद्दलं, पिययमासत्त-नर-रुद्ध कयलीहरं, [ . . . ... ....... दोलया सुंदरं, ] तरुण-तरुणीहि पारद्ध-जल-कीलयं, घुसिण-संघायमुप्पीलयं ।। २८४ ।। तस्स मज्झि पविसिऊण पूयापुरस्सरं पणमिऊण रइखंध-निहिय-दाहिणकरं विसमसरं, निग्गया आययणाओ। नाणाविहकीलाहि किलंता उज्जाणमज्झे परियडंता गया एगं लयाहरयं । दिट्ठा य तत्थ विज्जुसेहरेण-सहियणमज्झगया परमरूवधारिणी, सुमणसाण वि मणाणंदकारिणी, पीणुण्णयथणोवरिविलुलंततारहार-हारिणी, उत्तत्त-कणयकंति-देह-लायण्णामयसार-सारिणी, पढमजोव्वाणारंभे वट्टमाणा एगा कण्णया। तं दळूण चितियं विज्जुसेहरेण"हंत ! का एसा? कि नागकण्णया रसायलाओ कामदेवपूयणत्थं समागया, उयाहु वणदेवया उज्जाणसिरिं समवलोइउं पयडीभूया ? अहवा सुरसुंदरी अविणय-कुविय-रिसि-सावभट्ठा ? किं वा रई मयण-विरहिया भवेज्जा। माणुसीसु विज्जाहरीसु वा न संभवो एरिसरुवस्स।" एयं वियप्प-परंपरापूरियहियएण पुच्छिओ विज्जुसेहरेण सुंदरो-"का एसा? कस्स वा घरिणी? किमभिहाणा य?" ईसि हसिऊण जंपियं संदरेण-अलमिमाए संकहाए। गम्मउ इमाओ ठाणाओ सोवद्दव ठाणमेयं ।" तयणुरोहेण भणियं विज्जुसेहरेण-"एवं कीरइ।" तओ वलियकंधरं पुणो पुणो तं चेव कण्णयं निज्झायंतो खलंत-गमणो चलंत-नयणो पत्थिओ विज्जुसेहरो। सा वि ससिणिद्धावंग-दिट्ठीए वंचिऊण सहिजणं विज्जुसेहरं निज्झायंती चलिया तओ ठाणाओ। थेवंतरं गंतूण विमुक्क-दीह-नीसासा विसमिया सीयल-सह्यार-छायाए। मुणिय-मयणविधाराए जंपियं जयमंगलाभिहाणदासचेडीए--"सामिणि ! संपइ असत्थं ते सरीरं लक्खीथइ। कि कारणं। कहिज्जउ जइ अकहणीयं न होइ?" तीए भणियं-"हला! जयमंगले ! नत्थि तुह अकहणीयं। सुणउ भोई, लयामंडवसमासण्णे कीलंतीए दिट्ठो मए अदिट्टपुत्वो अमुणिज्जमाणनामगोत्तो, को वि जुवाणो। तदसणजाथाणुरायाए जाया पीडा।" जयमंगलाए भणियं-एत्थेव ताव चिट्रियव्वं सामिणीए जावाहं तस्स पुव्वावरं वित्तंतं नाऊण आगच्छामि। परं भणसु जं मए तत्थ वत्तव्यं । तीए भणियंअहयं विओयतणुई दुस्सहो विरहानलो चलं जीयं । अप्पाहिज्जइ किं सहि जाणसि तं चेव जं जुत्तं ॥२८५॥ तओ गया जयमंगला। विज्जुसेहरो वि गंतूण कइवयपयाणि लयाहर-समीवे, “निवडियं मे दाहिणं करंगुलीए मुद्दा-रयणं" भणिऊण पडिनियत्तो समागओ तं लयाहरयं, जत्थ सा कन्नया दिट्ठा। अदुइय वियरिऊणमेगं पविट्ठो लयाहरयं। दीहुण्ह-नीसास-सुसियाहरो णुवण्णो सुद्ध-धरणीतले। भीओ मेहरहो। सुंदरेण भणियं-“भो वयंस! वस्सो विव कायर-पुरिसो कीस तुम एयावत्थो जाओ?" विज्जुसेहरेण भणियं-"न लद्धं तं मए मुद्दारयणं । तेण खेयेण समुप्पण्णसिरोवेयणो, दाहजरपरिगयगत्तो, संजाय-गरुयारई, विहुरिय-सरीरो, एयम्मि सीयल-तले लयाहरए नुवण्णो।" गहियसंकेयं काऊण मेहरहं भणियं सुंदरेण-"अत्थि मे केवलियाए परिस्समो।" मेहरहेण भणियं-"जइ एवं ता कि कालविलंबेण? निरुवेसू तुमं किं अत्थि नत्थि लाभो?" तेण भणियं-"कारेह मंडलं। आणियं समासण्णसरसीओ सलीलं। गहिऊण गोमयं ईसि हसंतेण कयं मंडलं मेहरहेण । सुंदरेण भणियं-"मुद्देह मुक्कं नियनामंकियं महारयणं ।" मेहरहण इयरेण धरिऊण कवड-धारणं गणिऊण करंगुलीहिं भणियं-"अस्थि लाभो ताव। ___ 2010_04 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९८ मणोरमा-कहा नवरं न मुद्दा-रयणं नटुं किंतु मुद्दिया। तीए पुण पच्चासण्णो लाभो ।” विज्जुसेहरेण भणियं-“एवं भवउ। एस सउणगंठी बद्धो।” एत्यंतरे समागया तं पएसं जयमंगला। दिट्ठा संदरेण। पच्चभिण्णाओ सो तीए। सा वि तेण। पुच्छिओ तीए विज्जुसेहरसंबंधीवुत्तंत्तो। कहिओ तेण तओ गया जयमंगला विज्जुसेहरसगासे। मोत्तूण चलणाण पुरओ कुसुमंजलि भणियमणीए-- स-सरीरो गय-गव्वो अमग्गणो मग्गणा सण-विहीणो । भिंदसि कामिणिहियए अपुव्वमयणो तुम कुमर ! ।। एवं कय[सं]थवा निसण्णा धरणीए। कुमरेण भणियं-"भणेउ भोई जं भणियव्वं ।" भणियमणाए-कुमरफलिहसंदरनयरसामिणो रणसेहरस्स राइणो रयणमंजरीए देवीए तणया कणयमंजरी नाम कण्णया। एत्थेव लयाहरए दिट्ठपुव्वा भवया सविणयं विण्णवेइदिट्ठोसि एककसि कहवि सुयण नट्ठोसि तक्खणा चेव । पसिऊण तह करेज्जसु पुणोवि जह दसण होइ २८७। विज्जुसेहरेण भणियं-- इच्छियजणेण निच्चं पि दंसणं को न इच्छई सयणो । को वा विसेण विहुरो अभयसारं न पत्थेइ ।।२८८।। किं बहणा भणिएणं भद्दे ! संखेवओ निसामेहि। सण्णं इमं सरीरं भज्झ मणं तीए सह भमइ ॥२८९।। नाऊण तस्स चित्तं गया जयमंगला। समागंतूण मेहरहसुंदरेहिं भणिओ विज्जुसेहरो-महइवेला समागयाणं। गम्मउ संपइ सभवणं । गया य भोयणवेलाए दर भुत्तं काऊण नुवण्णो पल्लंके विज्जुसेहरो। वोलीणो वासरो। कहकह वि समागया रयणी। समुग्गओ ससहरो। सविसेससंधुक्किय-विरहानल-ताविज्जमाण-माणसेण चंदमुद्दिस्स जंपियं विज्जुसेहरेणअमयमयगयणमंडण रयणीमुहतिलय चंद दे ! छिवसु । छित्तो जेहिं पिययमो मम पि तेहि चिय करेंहि ॥२९०।। पायडियनेहसब्भावनिब्भरं तीए जह अहं दिट्ठो। तह जइ रुच्चिस्सइ हयविहिस्स तो कज्जनिप्फत्ती ।२९१॥ एवमेगागी सदुक्खजपतो दिलो मेहरहेण। भणिओ य-"वयंस ! कहेसु दुक्खकारणं जइ कहणजोग्गो।" विज्जुसेहरेण भणियं-- "तुमं मोत्तूण को अण्णो रहस्सट्ठाणे । सुणेउ पियवयंसो---"रइवल्लह-भवणाओ विणिग्गएण उज्जाणसिरि-पलोयंतेण लयाहर-रहिया सहयार-मंजरी व सेसमंजरीणं, कप्पलय व्व सेसलयाणं, कलहंसिय व्व सेसहंसीणं, भद्दकरिणी व सेसकरणीणं, रूव-सोहग्गाइगुण-विणिज्जिय-विसमनयणवल्लहा सहियण-मज्झगया दिट्ठा मए र[य]णसेहर-राय-धूया ,कणयमंजरी नाम कण्णया । दिट्ठमेत्ताए पत्तोहं विसमसराणं गोयरं । तओ लज्जाभर-मंथरेण वंचिऊण लोयलोयणाणि पुणो पुणो समवलोइया जओअणुरायतंतिबद्धा दिट्ठी जणसंकुले वि मग्गम्मि । गंतूण मंदमंद पियजणवयणं पलोएइ ।।२९२।। गमणब्भत्थणका ले दिट्ठी कह कह वि तीए वयणाओ । ओसारिया मणं पुण तीए समं चेव परियडइ ॥२९३॥ एवं विहे मुहुत्ते नयणजुयं मिलइ कस्स वि जणस्स । हत्थि व्व पंकखुत्तो दुक्खुत्तारं फुडं होइ ।२९४। सा वि हु म पेच्छंती पुणो पुणो वलियकंधरा बाला । सुण्णमणा सहि-वयणा खलंत-पय-संकमा चलिया ।२९५॥ तम्मि खणे सहिययणं वंचिय मह पेच्छणुच्छ्यतरेहिं । नयणेहिं तीए भद्दवयविज्जुचरियं समणुचिण्णं ।२९६। तो तीए तरलपम्हलदिट्ठीं बाणेहिं जज्जर हियए । न लहामि रइं कत्थ वि हियसव्वस्स इव कापुरिसो।२९७। 2010_04 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्तलभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य विज्जुसेहरकहा १९९ खणंतरेण वयंस वलियग्गीवं सिणिद्धवंगदिट्ठी-दोरेण । पुणो पुणो मे हिययं आकड्ढंतीव अंतरिया कइवयवणेहिं । तओ पयट्टा सरीरे अंगभंगा, वियंभिया दीहुण्हा नीसास उस्सासा । गओ मुद्दारयणमिसेण तमेव-लयाहरयं । जत्थ सा दिट्ठा तविरहविहुराणि अंगाणि संवाहेउमचयंतो नुवण्णो सुद्धधरणीतले । किं बहुणा। संपयं पि भट्टट्ठियचणगो व्व न सयणीए वि रइं लभामि । एत्यंतरे समागओ सुंदरो । इसि हसिऊण जंपियमणेण--"अहो सच्चा संजाया मे केवलिया।" मेहरहेण भणियं-"भो न एस कालो केलीए विसमदसा समावण्णो पियवयंसो चितेसु किंचि उवायं जेण समीहियं होइ । सुंदरेण भणियं-पाहुणगा तुब्भे । चिट्ठह इह निच्चिता । मह चेव एसा चिता । जब एयं पओयणं न साहेमि तो हुयवहं पविसामि।" विज्जुसेहरेण भणियं--"अहो भे भणिइनिउणत्तणं--" परिणामसुहाई सुपेसलाई जणहि[य]य निव्वुई कराई। विरला जाणंति जणा पत्थावे जंपियव्वाइं ।।२९९।। गओ सुंदरो समासासिओ विज्जुसेहरो। जओ-- दव्वावहारजणियं पियजणविरहुब्भवं दुरहियासं । अइ गरुयं पिहु दुक्खं आसाबंधो सहावेइ।। ३००।। तओ आरब्भ पारद्धा पाणभोयणाईया सरीरठिइविज्जुसेहरेण । भवंति परोप्परं संलावा सुंदर- जयमंगलाण। एवं च वच्चंतेसु दिणेसु अण्णम्मि दिवसे वोलीणो रयणिपढमपहरे मियंक-कर-नियर-करंबिए जीवलोए निग्गओ रयणसेहरमंदिराओ बद्धावणयतूरसहो । संकियहियएण पुच्छिओ विज्जुसेहरेण मेहरहो। तेण भणियं--"अहं पि न सम्म वियाणामि ।" एत्थंतरे विवण्णवयणो अहोमहलोयणो समागओ संदरो । पुच्छिओ मेहरहेण- “वयंस! विच्छायवयणो विय लक्खीयसि ?" तेण भणियं-“भाउय ! जीविए वि णे संसओ। चिट्ठउ ताव विच्छायवयणया।" जओ-दिणावसाणे रविकरा इव अत्थमिया मे मणोरहा जीवियासा य ।" मेहरहेण भणियं----"कहं ?" तेण भणियं-"कण्णकडुयंपि पुच्छंतस्स तुह कहिज्जइ। वद्धावणयतूर-रव-सवण-संकिय-माणसो गओ हं रायमंदिर-दुवारं। बहुजण-संवाह-दुस्संचारत्तणओ पविसिउमचयंतो ठिओ तत्थेव खणमेगं । दिट्ठा य नीहरंती ससोगा जयमंगला रायमंदिराओ । सा वि में दठूण बाहजल-भरिय-लोयणा मन्नब्भर-भरियमाणसा खलंतक्खरं जंपिउमारद्धा-“भो सुंदर ! पेच्छह हयविहिणो विलसियं । संघडण-विहडणुज्जुओ एस हयासो । निष्फलो जाओ सव्वो वि मे पयासो। जओ-- अण्णह परिचितिज्जइ सहरिसकंडुज्जुएण हियए ण। परिणमइ अण्णहच्चिय कज्जारंभो विहिवसेण ।।३०१।। तओ मए भणियं--"कज्ज भणउ भोई । किं बहुणा निरत्थयविलावेण ?" तीए भणियं-"जइ एवं तो सुणसु । अत्थेत्थ उत्तरसेणिसंठिय-सयल-विज्जाहर-नियर-नमणिज्जो सुविभत्त-तिय-चउक्क-चच्चर-उज्जाणारामरमणीयविसालसाल-सक्किदण-पुरवर-सरिच्छं चंपासंदर-पमह-पहाण-बहनयर-सामिओ, कमल-दलविसाललोयणो पडिपुण्णपुण्णिमा चंदो व्व आणंदयरो जणलोयणाणं, सूरो व्व अखंडियपयावो, दप्पिटुवइरि-वारण-विक्कमो, अक्कंतानामंत-सामंतमंडलो सूरसेणो नाम विज्जाहराहिवो । नेमित्तिय-वयण-संचोइएण नियसुयसूरतेय-निमित्तं पेसिया नियपुरिसा कणयमंजरीए वरणत्थं । दिण्णा अणुग्गहं मण्णमाणेण रणसेहरराइणा। पारद्धो वरणमहसवो। समाहूया संवच्छरिया। निरूवियं लग्गं । इओ दिवसाओ दसमदिवसे दसमीए सोमेण पाणिग्गहणं भविस्सइ । अओ एस वद्धावणयं तूर-निग्घोसो। एयं सुणिऊण मुच्छानिमीलियच्छी पडिओ पल्लंकाओ धरणीए विज्जसेहरो । सित्तो सिरि-खंड-जलेण । पविजिओ तालविटेण । संबाहियाणि मेहरहेण सव्वंगाणि । खणंतरेण लद्धचेयणो विलविउमारद्धो-- दसणमेत्तेण वि वड्ढिऊण नेहं हयास रे दिव्व ! अन्नत्थ तं मच्छि जोडितो किण्ण लज्जिहसि ।।३०२।। नयणाण पडउ वज्जं अहवा वज्जाउ समहियं कि पि । अमुणियजणे वि दि8 अणुबंधं जाणि कुव्वंति ।३०३। 2010_04 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा चित्तं चंपिज्जउ पव्वएण सलसलइ जेण न ह किंचि । न तहा नयणेहि अहं कयत्थिओ जह य चित्तण ।।३०४।। खणट्ठिनट्ठदुल्लहलोयकए हिययकिलकिलम्मिहसि । मुंच विसायं संपइ पडियसहं होह कि बहुणा ॥३०५।। वामे विहिम्मि संपइ अइदुस्सहदुक्खभारभरियं पि । किं हिययवज्जघडियं जं न वि सय-सक्करं जासि ।। एमाइबहवियप्पं विलवमाणस्स विज्जुसेहरस्स अपडिपुण्ण-पइण्णस्स पुरओ संठियस्स सुंदरस्स किं कायव्वया विमहस्स मेहरहस्स, ईसि वियसियवयणा, वियडपइक्खेव-संजाय-सेय-बिंदु-संदोह-मंडियगंडस्थला, परितोस-विसप्पमाणवयण-कमला, समागया जयमंगला । दिण्णासणा सुहनिसण्णा भणिया सुंदरेण-"सागयं भहे ! संतुट्ठा विय लक्खीयसि ?" तीए भणियं--"वयणमेत्तेण न उण कज्जसिद्धीए।" मेहरहेण भणियं-“पढ़मं ताव वयणमेव पच्छा कज्जसिद्धी भवइ ।” संदरेण भणियं--"कहेह ताव केरिसं वयणं ।" तीए भणियं--सावहाणो सुण, दठ्ठण वरण-वइयरं पुच्छिया हं कणगमंजरीए-हले जयमंगले ! संपइ किं कायव्वं?' मए भणियं-'जं गुरुयणो समाइस्संति ।" तओ सकोवं जंपियमिमाए-"तुम पि एवमुल्लवसि ? अहो ते समचित्तया ! मोत्तुं विज्जुसेहरं जइ परं जलणो मे सरीरे लग्गइ।" तओ सा सहीजणेण समासासिज्जमाणा वि परमजोगिणि व्व मंतं हिययट्ठियं विज्ज्सेहरकुमारं झायंती निच्चेट्ठा हवइ । पुणो जक्खाइट्ट व्व विमक्क-गरुय-हुंकारा खणं गायइ, खणं नच्चइ, खणं वेवइ खणं रोयइ, इच्चाइअसमंजसाणि कुणमाणी खणं पि न विरमेइ। तओ मए गंतूण साहियं तज्जणणीए रयणमंजरीए जहट्ठिअं । तीए भणियं-'जं वच्छाए रोयइ तं मए कायव्वं, कि एत्थ वि बलामोडी। भणसु गंतूण तहा जहा न सा अधिई करेइ।' अहं पि जणणी भणियंतीए कहिऊण तुम्ह समीवमागय ति।" सुंदरेण भणियं-"जइ अणुकूलो विही ता एवं पि भविस्सइ ।” पुप्फतंबोलाइणा सम्माणिऊण विसज्जिया जयमंगला । तव्वयणसमासासियमाणसो ठिओ कइवयदिवसाणि विज्जसेहरो । साहिओ रयणमंजरीए भत्तुणो सव्वो वि निय-सुया-वइयरो। न पडिवण्णमणेण । विण्णायमेयं कणयमंजरीए । विगलिया सा बंधणा घणियं धीइविरलिया जाया । निरुद्धसई रुयमाणीए वोलीणो वासरो । समागया रयणी। वियंभिया कणयमंजरीए अरई। वित्थरिओ रणरणओ। एगागिणी चेव जंपिउमारद्धा-"अहो तायस्स निरवेक्खया! अहो ! निन्नेहया जेण जणणीवयण न पडिवण्णं ! अहवा वि नत्थि दोसो तायस्स विसू-रणवसगस्स सव्व-जणाण वयणं कळं खलु भिच्चभावो त्ति । जओओसरइ पहूण परव्वसाण तावियपराण वि पयावो। पडिबिबगओ तिव्वो वि हुयवहो निप्फलो चेव ।।३०७।। एवं ठिए मरणमेव एत्थ पडियारो त्ति चितिऊण निग्गया सणियं कणयमंजरी। दिट्ठा निग्गच्छंती जयमंगलाए । संजायसंका सा वि तयणुमग्गेण पट्टिया । गया कणयमंजरी पच्चासण्णज्जाणे । घण-पायव-अंतरिया भुल्ला जयमंगला। कणयमंजरी वि पत्ता वंजुलविडविहेटुओ । निरूवियाओ दिसाओ। समारूढा तत्थेव बद्धो साहाए उत्तरिज्जेण पासओ। कओ नियकंधरापण ई । बाहजलभरियलोयणा सगग्गयक्खरं जंपिउमाढत्ता-“अंब ! अवच्चवच्छले ! आजम्माओ दुन्विणय-कुलहर-भयाए सच्छंदकारिणीए जं मए अवरद्धं संपयं खमियव्वं । सायर-गंभीर-हिययताय ! तुम पि मरिसेज्जसू मे परलोयपत्थियाए दुन्विलसियं । जणणीसमहियनेहे जयमंगले खमसु जं किंचि मए अवरद्धं । तहाहिययभंतरसंठिय-सुवियड्ढ-गुणड्ढ-सुहयर-सुरूव ! पत्थेमि कि पि सामिय पाणच्चायं करेमाणी ।।३०८।। तुह संगम-रहियाए वोलीणो जइवि एस मह जम्भो । जम्मंतरे वि मह तह वि सुहय तं वल्लहो होज्ज ॥३०९।। अण्णं पि कि पि भणिमो भणंतं जइवि निट्ठरं तहवि । नीहर मह हिययाओ रुद्ध कंठे न निस्सारो॥३१०।। मण्णे न किंपि अण्णं विहिणा मह मरण-कारणं लद्धं । तेणाचितियमेयं तुमए सह सणं विहियं ॥३११॥ 2010_04 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य विज्जुसेहरकहा २०१ जं किंपि मए चिण्णं पुण्णं सीलं च पालियं सुद्धं । जइ मग्गियं पि लब्भइ ता मह होज्जण्णजम्मेवि ।।३१२।। इमिणा सह संजोगो हिययट्ठियवल्लहेण सुहएण । एयम्मि अवसरम्मि एस च्चिय पत्थणा मज्झ ।।३१३।। एवं भणिऊण मुक्को तीए अप्पा। भारभर-भज्जिरा नामिया वंजुल-साहा। चउरंगुलेण महीमपत्ता सुरसुंदरि व्व सा अवरुद्धा जाव चिट्टइ तावागया "वच्छे ! कणयमंजरी, कत्थ गया ? कत्थ दवा?" इच्चाइविलवमाणी तं पएसं जयमंगला । दिद्रा य निरुद्धधमणिसंचया पासनिरुद्ध-कंठत्तणओ ईसीसि पसरंत-सा सामिज्जमाणजीविया कणयमंजरी। "हा हयम्मि मंदभाइणी" भणमाणा धाविया जयमंगला । पासयं छत्तमचयंती चलणजुयलस्स हेटुओ होऊण उड्ढमप्पाडिय-चलणा जाव-चिट्ठड, ताव दाहिण-करकयासिधेणुओ 'भीरू न भाइयव्वं' ति भणमाणो वियडपयप्पयारसिग्ध-लंघिय-महीमंडलो समागओ तं पएसं विज्जुसेहरो। सरसर-समारूढो वंजुल-पायवं । छिण्णो पासओ । सिग्धमत्तरिऊण विहिओ वत्थंचलेण सरीराणक्लो पवणो । समासण्णसरसीओ सीयल-सलीलेण सित्ताणि सव्वंगाणि । संवाहियाणि अंगाणि। मुच्छानिमीलियच्छी सुमिणयं व मण्णमाणी सहत्थ-विरइय-कोमल-किसलय-सत्थरे सोवाविया विज्जुसेहरेण। गरुत्तपवण-करणाइपयारेहि लद्धचेयणाए उम्मीलियं लोयण-जयलं भणियं च णाए-“को एस रइविरहिओ पंचबाणो? नवजोव्वणो जुवाणो।" तओ सवणंते होऊण पुच्छिया कणयमंजरीए जयमंगला-"हले ! को एस पडिपुण्णपुष्णिमा चंदो व्व दंसणमेत्तेण वि निव्वय-सयल-जीव-लोगो निक्कारण-वच्छलो में अणुकंपेइ ?" तीए भणियं-“सो चेव एस सामिणि हियय-वल्लहो विज्जुसेहरकुमारो । एयं सुणिऊण आणंद-भरनिब्भरा अणाचक्षणीयं दसंतरं पत्ता कणयमंजरी। एत्यंतरे इओ तओ परियडतो पत्तो तमुद्देसं संदरो। दठ्ठण ताण समागम हरिसिओ माणसे निसण्णी तयंतियं । पुच्छिओ जयमंगलाए विज्जुसेहरो-"कुमार ! कहं तुम अचिंतियामयवुट्ठि व्व अकाले वि इहागओ ?" तं सुणिय अदिण्ण-पडिवयणो अहोमहो ठिओ। संदरेण भणियं-"सुयणु ! तं कयं कुमरेण जमप्पणा साहेउं न तीरइ । सुणेउ भोई अहं कहेमि । सुणिऊण कणयमंजरीए हिययाभिप्पाया पडिकूलं पिउवयणं, दळूण कीरमाणी विवाहसामग्गि, नाऊण समासणं पाणिग्गहण-दिणं, निरास-माणसो विसज्जिऊण अम्हे एगागी चेव वासभवण-पल्लंके सुत्तो। संजायसंको अहं पि वारदेसे अलक्खिओ चेव नुवण्णो । खणंतरेण निसुओ मए एवं पलवंतो कुमारो। हा हियय ! कीस झूरसि आसं भोत्तूण साहसं भयसु । अज्ज वि का तुह आसा परेण पत्ते पिए मूढ ।।३१४।। अवियजइ डज्झसि डज्झसु फुट्टसि फुटसु हे हियय न हु निवारेमि । जं आसा वि हु मज्झं हय विहिणा तोडिया इण्हि । पियविरहगरुयमोग्गरजज्जरकायस्स गयउवायस्स। मरणं चिय मह उचियं दुहवीसारो तयं जेण ।।३१६।। वरि मरणं मा विरहो अइ दुस्सहो म्ह पडिहाइ । वरि एक्कंचिय मरणं जेण समप्पंति दुक्खाई ॥३१७।। ___ एवं भणिऊण निग्गओ एस वासभवणाओ। अहं पि पिट्टओ तावागओ जाव इमं ठाणं । एसो वि सहयारं समारुहिय दाऊण नियकंधरा पासयं एयं भणिऊमाढत्तोपुरिसायार-विरुद्धं बला विकारेइ पियजणे विरहो। तेण मरिज्जइ दोसो न मज्झ इह किन्नु हयविहिणो ३१८। जेण पियमाणसणं क्षिणेहसारेण स-हियएण । जणिऊण नेहपासो झड त्ति छिण्णो हयासे ।।३१९।। एवं भणिऊण जावज्ज वि न एस मेल्लेइ अत्ताणयं ताव निसुओ तुह पलाव-सहो । तओ करुणारस-भरियहि[य]ओ ‘पच्छा वि साहीणं मरणं' ति मण्णमाणो उत्तरिऊण सहयाराओ गहियासिधेणुओ इहागओ । अहं पि पयस्सः पयाणुलग्गो लयाहरंतरिओ ठिओ एवइयं वारं अणुकूल-विहिवसेणं इमाण विरहम्गितचियवहाणं समदुक्खणं जाओं समागमो कह वि धण्णाण । जओ-- 2010_04 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा संघडइ विहडियाणि विघडियाणि विहाडए लहुं चेव । चितिउंपि न सक्कइ जं पुरिसो तं विही कुणइ ।।३२०।। सुहिरं पि कुणइ दुहियं, दुहियं सुहियं खणेण दंसेइ । जं सक्कइ कुणइ तयं सच्छंदं विलसियं विहिणो॥३२१।। जयमंगलाए भणियं-"किं कायव्वं । पभाए परिणयणवासरो इमाए बालाए?” विज्जुसेहरेण भणियं-'जं गुरुणो भणंति तं कायव्वं कुलकण्णगाए।" तं सुणिय बाहविल-लोयणा जाया कणगमंजरी । जयमंगलाए भणियं-"अलमिमाए संकहाए। नएसा इमं पाणच्चाए वि वरिस्सइ, अण्णं किंपि उवायंतरं चितेहि।" सुंदरेण भणियं-"अत्थि एगो उवाओ।" जयमंगलाए भणियं-"केरिसो?" भणियमणेण-काऊण कणयमंजरीए रूवं गहिऊण इमीए नेवत्थं परिणावेमि अहमत्ताणयं सुरतेएण । पच्छा लहिऊण अवसरं पलाइस्सं । कूमारो पूण संपयमेव गंधव्व-विवाहेण विवाहे उ कणयमंजरी ।" जयमंगलाए भणियं-"अहो मह हिययणेव मंतियं संदरेण । इमम्मि काले इमं चेव संगयं।" सव्वसम्मएण परिणिया तत्थेव विज्जुसेहरेण कणयमंजरी । कणयमंजरीवेसं गहिऊण जयमंगलाए सद्धि गओ रयणसेहरमंदिरं संदरो। विज्जुसेहरो वि नलिणीदल-रइय-सत्थरे समं कणयमंजरीए गमिऊण रयणिजाम-दुर्ग उढिओ चितिउमारद्धो--- विरहे विसं व विसमा अमयसमा होति संगमे अहियं । किं विहिणा समयं चिय दोहिं पि पिया विणिम्मविया ।। विसमो सत्तू थेवं च अंतरं कत्थ संपइ वयामो। एसा वि हु मुद्धमुही वसणसमुद्दम्मि पक्खित्ता ।।३२३।। जावेव चिताउरो चिट्ठइ ताव जयमंगला समीवाओ मुणियवुत्तत्तो समागओ तं पएस मेहरहो । लज्जोण्णयमुहेण जंपियं विज्जुसेहरेण-"वयंस ! खमियव्वं जं अणापुच्छिय भवंतं साहसमेयमणुचिट्ठियं ।" मेहरहेण भणियं"न सोहणमेयं नाय-पडिवालणपरा चे[व]सप्पुरिसा भवंति न विलोवगा। नइपूरसच्छहे जोव्वणम्मि दियहेसु निच्चपहिएसु । अनियत्तासु य राईसु मित्त न ह संगयं एयं ॥३२४।। जओ भणियं सव्वावत्थसुहंकरु, सच्चं गेयरसु । सच्चू मणसम्मोहणु, तरुणीयणु सरसु ।। परि भंगुरिन निहालिवि हिराणाह । कासु न मणु मउलिज्जइ, मित्तसयाणाह ॥३२५॥" विज्जुसेहरेण भणियं-- ताव सयाणो पुरिसो उवएसो ताव वियरइ परस्स । जावज्जवि न पियमाणुसस्स दिट्ठी पहे पडइ ।।३२६ ।। किं वा बहु भणिएणं पत्तं जं पत्थियं मए मित्त । जाओ अहं कयत्थो संपइ जं होइ तं होउ ।।३२७।। मेहरहेण भणियं--"वयंस ! करेउ कणयमंजरीसुंदररूवं, जेणेह ठिया चेव पेक्खामो ताव विवाह-महसवं । चिंतेमो य किंपि उवायं जेण सुंदरो वि नित्थरइ इमाओ वसणसमुद्दाओ ।" तहेव कयं । पभाया रयणी । गया निकेयणं । वित्तो महया विच्छड्डेण रायउल-विवाहो । संपूइओ वत्थाहरणाईहिं रयणसेहरेण सूरतेयपरियणो । दाणसम्माणपरायणाण महया हल्ल-फलएण वोलीणो वासरो। समागया रयणी ।पारद्धं पेक्खणयं । ठिओ पढमपह विणोएण सूरतेओ। , एत्थंतरे भणिया जयमंगला कवडेण कणयमंजरीए-हले ! असत्थं मे सरीरयं, गाटा सिरो वेयणा फूटइ व्य मे लोयणजुयलं, सल्ल-समुग्घाय-सल्लियाणि न वहंति मे अंगाणि ।" तीए वि गंतूण साहियं जणणी-जणयाण । तेहिं वि संखुद्ध-चित्तेहिं पारद्धा तप्पडियारो । सूरतेओ वि रयणसेहरो व दंसियवासभवण-पल्लंके नुवण्णो । समागया निद्दा । सिर-निबद्ध-सरस-सुयंधकुसुममाला-परिमलागएण डक्को कंधरा-पएसे भुयंगमेण । सोंडीरयाए. न साहियं कस्सवि । तहेव पसुत्तो चेव मुक्को पाणेहि । पभाया रयणी । उग्धाडियं वास[भुवण]दुवारं । दिठ्ठो तयवत्थो सूरतेयकुमारो। वित्थरिओ हाहारओ । समाउलीहओ सूरतेयपरियणो । ससोगो जाओ रयणसेहरो । साहियसरूवो सूरसेणराया वि तत्थेवागओ सुयमरण-दंसण-संजायानल-इज्झंत-माणसो विलविउमारखो। 2010_04 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्तलभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य विज्जुसेहरकहा २०३ एक्कोच्चिय मह पुत्तो हयास रे दिव्व कह तए हरिओ। निस्संताणो संपइ संपुण्णो पुण्णरहिओ हं ।।३२८।। हा हा हयास ! निग्घिणकयंत ! किं तेन संठियं चित्ते । जह एगसुओ एसो तविरहे कहणु जीविहिही ॥३२९।। जइ अवहरणे बुद्धी पढम चिय कीस एस मह दिण्णो । दाऊण जं हरिज्जइ जणेइ तं दारुणं दुक्खं ॥३३०॥ धण्णाण धरावलए सुयसामग्गी अनिदिया होइ । सुयविरहियाण जम्मो अहम्मकम्माण वोलेइ ।।३३१॥ मयकिच्चाणि करिस्ससि मज्झ तुमं पुत्त ! परभवगयस्स । हयविहिवसेण एवं विवरीयं संपयं जायं ।।३३२।। एमाइ विलवमाणो पुणो पुणो सूरसेणनरनाहो सामंतामच्च-पुरोहिएहिं कहवि संठविओ। तओ सयलजणपरिवारिओ काऊण मय-किच्चाणि सोगभर-भरिय-माणसो समागओ घरं । राइणो सोगावहरणनिमित्तं जिणसासणकसलेण भणियं मइसागरमंतिणा-महाराय ! सो नत्थि तिहुयणे वि हु सुरो व्व असुरो व्व चक्कवट्टी वा । जो जगडिओ न धणियं जम्मण-मरणेहि पाहि।३३३। संसारम्मि अणंते परिब्भमंताण कम्मवसगाण । सत्तू वि सुओ जाओ सुओ वि सत्तुत्तणं पत्तो ॥३३४॥ भवजलहिमज्झवडिया जीवा गुरुकम्मलाह]रीहीरता । संघडण-विहडणाओ पावेंति परोप्परं बहुसो३३५।। इट्ठविओगो अबुहाण माणसे कुणइ दारुणं दुक्खं । सो च्चिय बुहाण निव्वेयकारणा कुणइ कल्लाणं ।।।।३३६।। किं चकि संपत्थियाण परलोगमेगसत्थेण पंथियाणं व । जइ कोइ पुरो गच्छइ का किल परिदेवणा तत्थ ।।३३७।। सव्वे वि मरणधम्मा संसारी तेण कासि किमु सोगं । जं अप्पणो वि होही मरणं किं तत्थ सोगेण ।।३३८।। * पज्जत्तं पहु परिदेवीएण दुक्खावहेण अहलेण । जिणधम्मसेवणेणं अप्पहियं कुणह किं बहुणा ।।३३९।। - एमाइ धम्मोवएसं दितस्स मंतिणो ममागओ तइय वासरो । तओ कयमयकिच्चो वाराइक्कंतकयभोयणो सुयमरण-समुन्भूय-सोयवस-बाहल्ल-लोयणे गमिऊण वासरं रयणीए वि अलद्ध-निद्दो विसूइया दोसेण सूरसेणराया वि उवरओ। पच्छण्णमेव सक्कारियं कडेवरं । पहाणमंति-सामंता मंतिउमारद्धा-"रायसंताणे नत्थि कोइ रज्जारिहो अकालखमं च इमं पओयणं । अओ भणह जमेत्थ कायव्वं ।" मइसागरमंतिणा भणियं--"पंचदिव्व-पडिवण्णो राया कीरउ एसा मह मइ।" सेसेहिं वि तमेव पडिवण्णं । अहिवासियाणि पंचदिव्याणि। परिभमियाणि इओ तओ नयरमज्झे। न दिट्ठो कोइ रज्जारिहो पुरिसो। तओ नयराओ नीहरिऊण गयाणि तमुज्जाणं दिट्ठो तत्थ सहयार[तले] नुवण्णो मेहरह-कणयमंजरीहिं सेवियसव्वेयरभुयादंडो विज्जुसेहरकुमारो । पडिवण्णो दिव्वेहिं । अहिसित्तो उत्तरसेणिविज्जाहरचक्कवट्टीपए । पणया मंति-सामंताइणो । उज्झियस्व-विवज्जया जाया कणयमंजरी । संदरो वि सरूवमावण्णो समागओ विज्जुसेहर-समीवं। साणंदमवग्गहिऊण निवेसिओ अद्धासणे विज्जुसेहर-महाराइणो। पसाईकयं नियअंगविलग्गं वत्थाहरणाइयं । मेहरहेण भणियंको कुणइ तुज्झ मुल्ल मित्तत्थे जेण संकडे अप्पा । पक्खित्तो सहसच्चिय तिणं व जीयं गणतेण ।। विहिवस 'विहडिय अइगरुयकज्ज ‘संघडणबद्धलखेहि [ ] ॥३४०।। इओ य नियमंदिरे कणयमंजरि अपेच्छंतो संखद्धो रयणसेहरो। निरूविया इओ तओ न लद्धा कत्थ वि पउत्ती। हणत्थं गओ विज्जुसेहर-राय-समीवं । विण्णत्तो राया-“देव ! कणयमंजरी मह दुहिया खणमेत्तसूरतेय घरिणिलद्धसद्दा देवरज्जाहिसेय-समयसमाउले राउले सव्वम्मि पुरवरे न नज्जइ केण वि अवहरिया। ईसि हसिऊण जंपियं सुंदरेण-"अलं' तीए पतिमारिगाए अवलक्खणाए ।" तव्वयणदूमिओ मणागमहोमहो ठिओ रयणसेहरो । रण्णा भणियं-"दिठं पच्चभिजाणसि. नियधयं?" तेण भणियं-"कि निययावच्चाणि वि. नाभिजाणिज्जति ?" दंसिया" 2010_04 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०४ मणोरमा-कहा कणयमंजरी। पच्चभिण्णाया य तेण। रण्णा भणियं-"कि हवइ सा न वा?" तेण भणियं-"अत्थि ताव बह साहम्म भूविक्खेवेणाणुण्णाया समाणी राइणा पडिया पिउ-चलणेसु । समाहूया तत्थेव जयमंगला विम्हिय-माणसो भणिओ तीए रयणसेहरो-“सामि! संपयं एत्तियं चेव वियाणसु जह सा मज्झ दुहिया सेसं सट्टाणगयस्स साहिस्सामि देवस्स ।" तओ तंबोलाइणा कयसम्माणो उट्रिओ रयणसेहगे। गओ नियमंदिरं । सुहासणगयस्स साहिओ सव्वो वि वइयरो [जयमंगलाए । सद्दाविया रयणमंजरी पुच्छिया य--"पिए ! तुम पि एयस्स नाडयस्स मज्झवत्तिणी?" ईसि हसिऊण मोणमासिया रयणमंजरी । रण्णा चितियं--अव्वो मिलिया इमाण माणसं । अलं बहुवियारेण ? संपयं वद्धावणयपुरस्सरं कल्लाण-पओयणाणि कीरंति ।" तहेव कयं महाविभूईए पवेसिओ नियघरे राया। कयाणि सयल-कल्लाणाणि । समप्पिया सहत्थेण कणयमंजरी । उवायणीकयं मणि-रयण-करि-तुरगाइयं । पसत्थवासरे बहुविज्जाहर-परिवारिओ [गओविज्जुसेहरो] सनगरं अहिट्रियं सूरसेणमहारायपयं । पणया सव्वे वि विज्जाहरनरिंदा । वट्रिओ पसाओ । मेहरहसंदराणं तिय दंसणामएण समाणंदियाणि जणणि-जणयाणि । विणिययपयावो जाओ विज्जाहर-चक्कवट्टी । चितानंतरसंपज्जतसयलसमीहिओ कणयमंजरीपमुहंतेउरेण सद्धि विसयसुहमणुहवंतो कालं गमेइ । संजाया जोगपुत्ता। पत्तो परमपसिद्धि। अण्णम्मि दिणे धम्मियजण-संकहाए चिट्ठमाणो विण्णत्तो लयासुंदउजाणसमागएण पियंकराभिहाणपुरिसेण-- "देव ! समागओ लयासुंदरज्जाणे अण्णाण-तिमिर-दिणयरो, भविय-कुमुय-पडिबोहण-ससी, नियवयणामय-निव्ववियदहानल-वियडढजणमाणसो, चउनाणवियाणियपयत्थ-वित्थरो सुघोसो नाम मुणिवरो।" एयं सुणिय संजाय-सद्धो गओ वंदणत्थं राया। वंदिओ भावसारं। निसण्णो उचियासणे कया साहणा संसार-निव्वेयणी धम्मदेसणा । छिण्णा जणाण बहवे संसया। अवसरं लहिऊण पुच्छ्यिं राइणा--"भयवं! कि मए पूव्वभवे सुहमणचिण्णं जस्सेरिसो महो परिणामो? केण वा कज्जेण कणयमंजरि पइ समहिओ सिणेहो ?" साणा भणियं--"महाराय ! अणंतरभवे सोमिलो नाम तुम माहण-सुओ अहेसि । बालस्सेवोवरयाणि जणणि-जणयाणि । माउलेण संवढिओ तस्स घरे कम्मं काउमाढत्तो। अण्णम्मि दिणे जिणबिब-पुरओ भावसारं धूवो तए उग्गाहियो । तज्जणियपुण्ण-परिणामो एस ते वियंभिओ। कणयमंजरी वि आहीरि-दहिया अहेसि । पओयणवसेण पटणागयाए कोऊहलवसेण जिणभवण-पविट्ठाए दिट्ठो तुम धुवं दहंतो--'अहो धण्णो एस, सहलमेयस्स जीवियं जो एवं पसंतमुत्तिणो देवयाविसेसस्स पुरओ धूवं दहे।।' एवं पुणो पुणो अणुमोयमाणीए तुमं पइ संजायपक्खवायाए भोगसारं बद्धं मनु[य]आउयं । आउयक्खएण मरिऊण समुप्पण्णा रयणसेहरहिया। दसणमेत्तेण जाओ तुम पह सिणेहो। अच्चंत-वल्लहो तुममिमीए तुज्झ वि एसा।" एवं सुणिय संजायजाइसरणो संसार-विरत्तमाणसो, अहिसिंचिऊण रज्जे कणयमंजरिसुयं विज्जुमालि, काऊण जिणाययणेसु अट्टाहिया महिम, विहिऊण साहु-साहम्मियाण पूर्य, दाऊणदीणाणाहाण दाणं, मोयावेऊण कारागारगए दुहिय-जंतुणो पुरिस-सहस्ससमक्खित्त-सिबियासमारूढो, जणितो नरगणाण विम्हयं, पभावितो पवयणं पत्तो सुघोसमणिवरसमीवे राया सम कणयमंजरीए। दिक्खियाणि दो वि आगमविहाणेण । समप्पिया संजईण कणयमंजरी। परिपालिऊण निरइयारं सामण्णं समुप्पण्णो सव्वठे विज्जुसेहरमुणिवरो । तओ चुओ सिज्झिस्सइ महाविदेहे वासे। आहरणपुरस्सरं भणियं जिबिबधूयपूयाफलं । भणिओ पियंकरसूरिणा समुद्ददत्तो-- जिणपडिमाणं पुरओ भावेण समुद्धओ पवरधूवो। इह परभवे य जायइ कल्लाणपरंपरा हेऊ ।।३४१।। इयाणी दीवयपूयाफलं भण्णइ-- . अत्थि इहेब जंबुद्दीवे दीवे एरवयवासे मज्झिमखंडे अणेग-जण-जणिय-कोलाहल-भरियभुवणोदरं, अदिट्ठपरचक्कविभमं वीयसोगं नामनयरं। तत्थ य अणेगसमरसंघद्र-निहय-दरियारि-संदरीविमुक्क-नयण-सलिल-संसित्त-धरावलओ सूरो व्व नियपयावसमक्कंत-महिमंडलो महिंदसारो नाम राया। तस्स य निय-नयणसोहा-विणिज्जिय-कमला कमला नाम महादेवी। बिसय-सुहमणुहवंताण वच्चंति दियहा।। अण्णम्मि दिणे दिट्ठो कमलाए पवढमाणतेपसिहो रयणीए रयणरासी सुविणयम्मि वयणेण उदरम्मि पविसमाणो । सुह-विबुढ़ाए साहियं दइयस्स । तेण मि समासासिया पहाण-पूत्त-जम्मेण पसण्ण-माणसा कालं गमेइ। उचिय 2010_04 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य दीवयपूयाफले तेयसारनिवकहा २०५ समए पसूया जाओ से नियकतिसमुज्जोइय-भवणब्भतरो दारओ । कयं वद्धावणयाइउचियकरणिज्ज । सुहेण समइक्कंतो मासो तेयब्भहिओ त्ति काऊण पइट्टावियं से नाम तेयसारो' त्ति सियपक्ख-ससि-मुत्ति व्व वढिओ देहावचएणं [कलाकलावेण य । अईव सत्ताहिओ धम्मकलावियक्खणो य पाणेहितो वि पिओ जणणि-जणयाण सम्मओ सयलपरियणस्स। समाणवय-वेस-रायसुयसहिओ विविहकीलाहिं कीनंतो कालं गमेइ । अण्णया मरणपज्जवसाणयाए जीवलोगस्स उवरया कमला-महादेवी। कयाणि मय-किच्चाणि । टिओ कइवय दिणाणि ससोगो राया। पच्छा सविसेसणेहेण तेयसारं पेच्छंतो रज्जकज्जाणि चितिउमारतो । अहिसित्ता पट्टमहादेविपए कमलसिरी नामसवक्कि-जणणी । जाया राइणो अईववल्लहा । समुप्पण्णो तीए पुत्तो। कयं नामं सीहविक्कमो । सम्मओ राइणो। अण्णम्मि दिणे रयणीए वासभवणागएण सदुक्खं रुयमाणी दिट्ठा कमलसिरी। राइणा पुच्छिया य-"सुयणु ! कि कारणं रोइज्जइ ? वयणाणतर-संपज्जतसव्वकज्जम्मि मह रज्जम्मि कि ते न संपज्जइ ?" तक्खणसमुप्पण्णा मइ]भेएण जंपियमिमीए---"अज्जउत्त! संपज्जइ सव्वं तुम्ह पाय-पसाएण। किंतु पए पए अक्कोसिज्जइ य सीहविक्कमो तेयसारेण । मए वि [जीविए] धरमाणीए जइ एस एवं विडंबिज्जइ मयाए कावि गई भविस्सइ न नज्जइ ?” राइणा भणियं-"पिए ! अलं अणिचिताए। तहा जइस्सं जहेस सुत्थिओ भविस्सइ।” तीए भणियं-जेट्ठो तेयसारो। तस्स रज्जाभिसेए सविसेस एस दुत्थिओ भविस्सइ।" रण्णा भणियं--"सुयणु ! चयसु विसायं । रज्जं पि सीहविक्कमस्स वियरिस्सामि। परितुद्रा एसा। पभाया रयणी। कयगोसकिच्चो निसण्णो अत्थाणमंडवे राया। सेवासमय-समागएस अमच्च-सामंताइएसु, सट्ठाणठिएसु भड-भोइएसु, बहुवयंस-परिवारिओ पायवडणत्थं समागओ तेयसारकुमारो। पणमिओ राया। पायवीढ-निसण्णो अवलोइऊण रुक्खदिट्ठीए निठुरवयहि भणिओ तेयसारो राइणा--"अरे ! वाहि व्व पवढमाणो परपीडाकरो तुमं। कि निमित्तं सीहविक्कमकुमारं कयत्थेसि ? अहो ते कुलीणत्तं ?" तेयसारेण भणियं"ताय ! न मए अवरद्धं कइया वि कुमारस्स। अलियं केणावि तायपायाणं निवेइयं ।" राइणा भणियं--"कयावलावजणियपावं अवसर मे दिट्टिपहाओ । न मे किंपि तए पओयणं । सयलसहासमक्खमेवं फरुस-वयण-जणियमाणभंगो विच्छायवयण-कमलो काऊण पणामं उदिओ तेयसारो । मुणियनरवइमणोगएहि अवमाणिज्जइ कुमारो मंति-सामंतेहि । न करेइ वयणं परियणो । न बहुमण्णइ नयरलोओ। तओ सविसायं चितिअमणेणवरं मओ वरं दद्धो मा संजाओ वरं नरो । वरं गम्भे विलीणो सो जो पराभवभायणं ।।३४३।। पाएणब्भाहयं संतं जमुच्छायकयग्गहं । करेइ तं वरं रेणु माणहीणाओ जंतुणो ॥३४४।। कि जीविएण इमिणा परिभवखेत्तेणसयललोयस्स । वच्चामि तत्थ कत्थवि न सुणिज्जइ जत्थ नाम पि ।।३४५।। ___ एवं कए देसंतराणि वि बहुगुणनिबंधणाणि दिट्ठाणि भवंति । जओ-- अदिट्टपुहइकोऊहलाण भीरुण मूसगाणं व । एक्क बिलेच्चिय निच्चं वच्चइ कालो वसंताण ।।३४६।। न विलासा न पंडिच्च न यावि मइवित्थरो । न देसभासाविण्णाणं न देसायारनिउणया ।।३४७ ।। णेग धुत्तसयाइण्णा नाणावुत्तंतसंकुला । नाणेगसो परिब्भंता पुरिसेण वसुंधरा ।।३४८।। एवं चितिऊण अकहितो चेव निग्गओ निसाए नयरीए । पइदिण-वहंतो पत्तो दुम्मासमेत्तेण कालेण आसापूरं नाम पट्टणं। पविट्ठो तयभंतरे। इओ तओ भमंतेण दिट्टो एगो छत्तमढो। पविठ्ठो तत्थ। दिद्वाणि एगत्थ पिडियाणि पंच चट्टसयाणि । तं मज्झे गंगदत्तो नाम उवज्झाओ। काऊण पणाम उवज्झायस्स उवविठ्ठो तेयसारो। पुच्छिओ उवज्झाएण"वच्छ ! कत्तो समागओ? कहि वा गंतव्वं ?" तेण भणिमं-उच्छण्णवसो विज्जत्थी देसंतराणि भमामि।" भणिय 2010_04 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०६ मणोरमा-कहा मज्झावएण--"जइ एवं तो एत्थेव रायभोयणेण पंच-छत्त-सयाणि पढंति । तुम पि एत्थेव पढस।" पडिवण्णमणेण । अज्झावेइ तमायरेण उवज्झाओ। अण्णम्मि दिणे पुच्छिओ तेयसारेण उवज्झाओ---“केरिसो पुरिसो तत्तं मुणइ ? केरिसो वा न मुणइ ?" उवज्झाएण भणियं-- किचि मत्तग्गाही पल्लवग्गाही य तुरीयगाही य । अविणिच्छिओ य कत्थवि हिडइ दप्पेण फुटुंतो ।।३४९।। नाऊण किंचि अण्णस्स जाणियव्वे न देइ ओयासं । न य निज्जिओ वि लज्जइ इच्छइ य जयं गलरवेण ॥३५०।। मूढो निविण्णाणो न य पुच्छइ परिभवस्स दोसेण । जो एवंविहपुरिसो सो वच्छ ! न याणई तत्तं ।।३५१।। गुणदोसविसेसण्णू मय-माण-विवज्जिओ विणयजुत्तो। अत्थी गुरुबहुमाणी गुणतत्तिल्लो अकोहिल्लो ।। खीरमित रायहंसो दोसे मोत्तूण जो गुणे लेड। अणवरयं पुच्छंतो तत्तविऊ जायए पुरिसो।।३५३।। तप्पभिई सो तहेव काउमारझो। चहि पूण पइदिणं एक्को खडपूलओ समायब्वो। जो न आणेइ तस्स न दिज्जइ भोयणं । इमाओ उवज्झायकरो। अण्णम्मि दिणे परिगलिय-वासरे पेसिया सब्वे वि खंडिया तिण-पूलय-निमित्तं । लद्वलक्खा इयरे गहाय नियपूलयं समागया । इओ तओ भमंतो अडविमझे भुल्लो तेयसारो । अत्थमिओ दिणयरो। लुलियाओ दिसाओ। कह कह वि गहियपूलओ पडिनियत्तो नयराभिमहं। दिट्टो सत्तरत्तरखुहिय-रक्खसेण--'अहो भक्खं मे उवट्टियं' ति भणिऊण गहिओ तेयसारो। चलिओ सट्राणाभिमहं। तेयसारेण भणियं-"अहो ! निसासंचरण-दुल्ललिय! जइ सच्चमेव खहाइओ तुम तो एत्थेव नियसमीहियं साहेसु कि परिस्समेण?" तेण भणियं--"सटाणं गंतूण नियकिरियाकलावं काऊण मए भोत्तव्वं । उवविससू जेण ते खंधमारुहामि।" तहेव कयं। चलिओ कंताराभिमुहं। अईवकोमलं रक्खसस्स चलणतलं। हत्थ फासेण नाऊण पूच्छियं तेयसारेण--"कहं ते नवनीयकोमलं पायतलं?" तेण भणियं--"कि तुह इमाए चिताए?" छत्तेण भणियं--“अवस्स कहेयव्वं ।" रक्खसेण भणियं--"जइते निब्बंधो तो सुणेहि। एगचरणं पक्खालिऊण आगासगयं तात्र धरेमि जाव जलं तत्थेव झरइ । पच्छा महीए मुयामि । वीयस्स वि एसो वि कमो। कि बहुण। पाणपरिच्चाए विभ एयं अण्णहा करेमि । तेण कोमलाणि पायतलाणि। तओ पहे गच्छंताण समावडियं सलिल छिण्णतलं महासरमेगं। छत्तण भणियं--"संपयं कहं गंतव्वं?" रक्खसेण भणियं- “मज्झेण चेव उइण्णो छत्तो उवरि ठिओ कहेइ रक्खसो पुरओ खड्डाइओ बच्चसु एत्थ खणंतरं परिहरसु। इत्तो कटंगाइण्णं विवज्जेसु।" एवं रक्खसवयणेण लंघियं सुहेण सरं। तओ पुच्छिओ छत्तेण रक्खसो--"कहं तुमं जलमज्झे कंटगाईणि पेच्छसि ?" तेण भणियं-"कि तुह इमाए चिंताए ?" तेण भणियं-“केण विणोएण मग्गो लंघिज्जइ?" रक्खसेण भणियं"सुणेहि । जइ सव्वस्सावहारो हवइ तो वि न सूराभिमुहं वच्चामि । तेण निम्मला मे दिट्ठी। जलमज्झे वि कंटयाई पेच्छामि।" एवं पुच्छपडिवयणविणोएण पत्ता वडपायवमेगं । उत्तिण्णो तत्थ रक्खसो । एयं मे ठाणं । सुदिट्ट करेसु संपइ जीवलोयं" ति भणिऊण नियचलणे पक्खालि उमारद्धो। पक्खालिऊण आगासे धरिओ एगो पाओ। एत्यंतरे उग्गओ सूरिओ। चितियं चट्टेण--'जाव एयस्स परिवाडीए दोसु वि चरणेसु सलिलं सुक्किस्सइ ताव महई वेला भविस्सइ । न य एसो सूराभिमुहं गच्छिस्सइ अओ सूराभिमुहं पलायणं गुणकर'ति, चितिऊण पलाणो चट्टो। रक्खसो निव्वाणेसु पाएसु सूरदसणं परिहरंतो पच्छाहुत्तं पाएहि तस्स पच्छओ पहाविओ। थेववेलाए सुन्न-नगर-समासण्णीभूयस्स दसणागोयरं गओ चट्टस्स रक्खओ। भयभीओ पविट्ठो तम्मि चेव नगरे छत्तो। रायपहासण्ण-मढमज्झे पविसिऊण ठिओ। पयाणुसारेण पत्तो तहि चेव रक्खसो। भणिओ तेण छत्तो--"संपयं कहं वच्चेसि ।" 'जं ते रोयइ तं करेसु' रक्खसेण भणियं--"जड एवं तो निहरसु जेण भक्खेमि।" तेण भणियं--"जइ पओयणं तो एत्थेवागंतूण पओयण करेसु।" रक्खसेण भणियं-"नाहमागच्छामि।" छत्तेण भणियं---"कि कारणं?" रक्खसेण भणियं-"जा एसा दुवारदेसे करोडी दीसइ सा रक्खसारिणो मंतगुत्ताभिहाणस्स जोगियस्स जीए भया नाहमेत्थ पविसि पि सक्के मि।" 'एसा मह जीवियं कारणं' ति कलिऊण गहिया चट्टेण। निग्गओ मढाओ। पलाणो रक्खसो। लग्गो छत्तो तयणुसारेण ___ 2010_04 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिवकहा २०७ भयभीएण भणियं रक्खसेण--"सिद्धो तवाहं । मुयसु मे मगं भणसु जमहं करेमि ।" चट्टेण भणियं--"सुमरिएणागंतव्वं । संपयं पुण साणं नेसु खडपूलय-सहिओ।" संपाविओ पदणं । पडिनियत्तो रक्खसो। पुच्छिओ उवज्झाएण सेम चट्टेहि य--"कहिं तुम वुत्थो रयणीए ?" तेण भणियं--"सम्मूट-दिसायक्को अडवीए।" 'न सोहणं कयं तुब्भेहिं जमेयस्स तत्ती न कय' त्ति अंबाडिया चद्रा उवज्झाएण । संभासिओ कोमल-वयणेहिं तेयसारो । कयभोयणो किपि पढिऊण पुणो वि च हिं समं गओ खडपूलगस्स। गहिऊण खड-पूलए समागया चद्रा। कओ उवज्झायघर-परोहडे खड-गंजो । तेयसारेण पूच्छिओ पारासरो नाम छत्तो--"वयंस ! अज्झावयघरे न गवाइचउम्पयं किपि दीसह । को खायइ इम खडं ?" तेण भणियं--"न वयं जाणिमोभवं ब परघरे अच्छावियम्ह" तया तेण चितियं--नायव्वो मए एस वइयरो। समागया रयणी सह-निहा पसूत्तेसू सव्वचट्रेस उट्रिओ तेयसारो । परोहडे गंतण ठिओ पच्छण्णो । एत्थंतरे मंतकप्पो त्ति काऊण समागया अज्झावय-घरिणी तं पएसं । काऊण एक्कियं तदुवरि लोद्रिया । जाया वेसरी। चिण्णं सव्वं खडं । पुणो वि काइयं वोसिरिऊण तहेव लोटिया। जाया सरूवावत्था । गया सट्टाणं । तेयसारो वि विण्णायवइयरो गंतूण सुत्तो। पभाए कहियं पहाणछत्ताण । न तेहिं सहहियं । बीय रयणीए तेसि पि जणिओ पच्चओ। भयभीएहि भणिओ तेहि-"वयंस ! रक्खसी एसा पावा। जइ कह वि खडपूलया न भविस्संति तो अम्हाण वि एसा गई । तुम चैव उवायकुसलो। भणसु कह इमाओ संकडाओ पलाइज्जइ?" तेयसारेण भणियं-पच्चासण्णा चउद्दसी। तीए सव्वाणि नियकज्जाणि अज्झावय-कज्जाणि य किज्जति । पूण्णिमाए पभाए चेव विण्णविज्जइ उवज्झाओ-"अम्हेहि अज्ज जहिच्छाए कीलियब्बं । दिणावसाणे खड-पूलए गहायागमिस्सामो। पच्छा तेणाणण्णाया कीलाच्छलेण नीहरिऊण पलाइस्सामो।" पडिवण्णमणेहिं । तहेव कयं । पलाणा पुण्णिमाए । नागया दोहि वि पहरेहि । पुच्छिओ अज्झावओ घरिणीए"किण्णागया अज्ज खंडिया ?" तेण भणियं--"कीलंता चिटठंति।” तइय पहरे वि नागया। तओ संजायसंकाए धरिया धारणा। तीए दिट्रा पलायंता। घडं गहिऊण जलमिसेण विनिग्गया घराओ। तहेव काऊण वेसरिरूवं ताणं पच्छओ पहाविया। तेवि वहिऊण छ जोयणाई पत्ता वियडवडं नाम सरियं । जलमोगाहयंताण ताण पडिया दिट्ठीगोयरे सा वेसरी । संखुद्धा चित्तेण खंडिया। भयसंभंतेहिं भणिओ तेयसारो--"वयंस! संपयं कहिं वच्चामो।" तेण भणियं---थिरा भवह सज्जियमट्रिप्पहारो चलिओ तयभिमहो । पहया महपएसे वेसरी । मच्छा विहलंघला निवडिया धरणिविठे। लद्ध-चेयणा पुणो वि ढुक्का कुमारस्स। सो वि दक्खत्तणओ समारूढो पिट्ठीए । लद्धावसरा उप्पइया सा नहंगणे। तओ चितियं कुमारेण--जम्मंतर-विराहिया एसा वराई संभाविज्जड। जओ-- न निक्कारणा सत्तू हवइ परमविवेइणो पुरिसा । परस्स रूसंति न य अप्पणो दुकयकम्मस्स ता नत्थि दोसो।। इमाए ता अविसाइणा होऊण संपइं सहियव्वं । एवं चितेमाणो अविभावियवसुहाजलहिजलविसेसो धूमधयारियं व अपरि[फुडं सरिया]सरपव्वयाइयं पेच्छंतो अचलियसत्तो नीओ गयणंगणे। दूरं मुक्को अच्छोडिऊण गयणाओ। गया वेसरी सट्टाणं । कुमारो वि निवडिओ अगाह-गोयावरी-दहमज्झे । अइवेगविडणाओ गओ रसातलं । पच्छा उच्छलिओ। भूयाहि तरिऊण तीरं पत्तो। कंदाईहिं कयपाण-वित्ती चलिओ पुव्वाभिमुहं । गओ थेवंतरं ताव निसुओ एगाए कण्णगाए एवंविहो कलुणसद्दोहा ! तेयसार ! सारय ससहर सम कित्ति-धवलिय-दियंत । सवर्णेहि सुओ न पुणो सच्चवियो सुहय नयणेहि ।। संपइ सुण्णारणे भयतरलच्छीपकंपिर-सरीरा। मारिज्जामि अहण्णा इमिणा पासंडि-पावेण ।।३५५।। नियनामसवण-विम्हियमाणसो गओ तमुद्देसं तेयसारो। दिट्ठा कराल-कवालाभिहाणेण जोगिणा केसेसु कड्ढिज्जमाणी सा कण्णगा। संजायकारुण्णेण जंपियं कुमारेण--"महाभाग ! न जुत्तमेयं तुम्हारिसाण ।" तव्वयण-सवणसंघक्किय-कोवानलेण गहिऊण मंडलाओ मंडलग्गं पयंपियं जोगिणा--"अरे! को तुम मम उवएसदाणे । अवसर दिट्रिमहाओ। अहवा तुम चेव पढ़मं मम कराल-करवाल-धारासलिले मज्जसु" त्ति जंपतो कुमरं पइ पहाविओ जोगिओ। 2010_04 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०८ मणोरमा-कहा कुमरेण वि परिवत्तिऊण पहओ पिट्टिपएसे मुट्रिप्पहारेण । मुच्छाविहलंघलो निवडिओ धरणीयले । करे काऊण करवालं सित्तो सलिलेण। पविजिओ वत्थंचलेण। लद्धचेयणो भणिओ कूमारेण--"भयवं! न खेओ कायव्वो। मरिसियन्वं बालजण-दुन्विणय-विलसियं।" जोगिणा भणियं---"वच्छ ! विवेइ-जनिदियायारमायरंतो अहमेव बालो न तुमं, जओ अगणिय-परलोएण इहलोय-सुहसाहणत्थं पारद्धो मए इत्थिवहो। संपइ उवसंतमाणसो जोगसूद्धि [करिस्सामि] बालो वि तुमं धम्मोवएसदाणओ गुरू चेव। ता गिण्हसु एवं अणेगहादिट्ठ-पच्चयं परबल-सम्मोह-जणणीं विज्ज । इमं च अणेगरूवकरणपयडमाहप्पं महामंतं जेणाहं निव्वुयहियओ वच्चामि। परं अहोरत्तं जावो दायब्वो। पच्छा कज्जसिद्धी। कहकह वि पडिवण्णं कुमारेण। दाऊण जोगिओ गओ। समासासिया कण्णया। कुमारेण पुण पुच्छिया य-"सुंदरि! का तुमं? कस्स धूया? कहं च एरिसं अवत्थंतरं पाविया ? कि निमित्तं वा तेयसारनामगहणं कयं ?" तीए भणियं--"कोसयारविसय-सामिणो कणयकेउराइणो कणयमईए देवीए दुहिया विजयसिरी नामा हं। ससहरकर-निम्मले-कुट्टिमतले कंदुएण कीलंती नहयलाओ अवयरिऊण इमिणा जोगिएण एत्थाणीया। विज्जासाहणत्थं च मारिउमारद्धा। तेयसारो पुण अइसयनाणिणा चारणसमणेण मह वरो समाइट्ठो। तेण सो मरण-समए सुमरिओ।" कुमरेण भणियं--"अहं चेव सो तेयसारो। एहि, सटाणं पावेमि' त्ति भणिऊण तीए सह संचलिओ कुमारो। खणंतरेण भणियं कण्णयाए--"सुह्य ! अच्चंत-पिवासिया। परिसुस्सइ तालुयं। खलइ भारई।” कुमारेण वि समासासिऊण नीया थेवंतरं। तओ महाभोग-परिस्सरं, अणवरयं विहय-तरंग-संताणेण पउर-सीयरासार-सित्त-दिसामंडलेणं सीयल-फासेण समीरणेण दूरओ व सूइज्जमाणसिहर-देस-निसण्ण-मत्त-सारसाइविहगंमाए बहुविहपत्तल-वणराइरेहिराए, तरुणकुंतली-कुंतल-कयाकलाए, तिमिरमालाए ब्व रसायलाओ विणिग्गयाए, अब्भंलिहाए पालीए समंतओ कयपरिक्खेवं पयपूर-पूरियं आलमिव कारावयकित्तीवल्लीए, कंतिसलिल-भर-भरियंतरालं नाभिमंडलमिव धरणि-रमणीए, विलासरुप्पमय-दप्पणं व मुहयंद-निरूवणकए कयं पयावइणा दिसावणं, पडिबिंब व नहंगणस्स, रसायल-पवेस-वत्तणिव्व सुरसरियासलिलस्स, राहु-गसण-भएण चंदचंदिमापडलमिव रसायले वि गिलियं गरुय-वित्थार-विणिज्जिएण पडिमामिसेण सविहमागएण, सयलगह-चक्क-संपरिवुडेण सेविज्जमाणमिव नहयलेण, अहिणवुन्भेयपाडलेहिं तीरतरुपल्लवेहि, पिसियखंडिहिं च विलोभिज्जमाणसुद्धमीणगणं, पवण-तरलिय-तरंग-संग-भंगुरेहिं सलिल-पडिबिबेहि, महाभयंगमेहिं व भयंकरं पूइफल-पायवेहि, उत्ताण-नलिणी-पलास-पल्लंकोवरिनिसण्ण-हंसेहि, अमंद-महु-बिंदु-निस्संद-पिंजरियसलिलेहि पवरपरिमलामंतियाहिं, सहर-समागच्छंतीहि, महुयरमालाहिं महरिएहिं, उनिह-हेमारविदेहि विराइयं, नियवित्थार दंसणाहिं य विम्हइ मुक्कट्टहासमिव पंडुरफलेण पिंडेहि, कयकरफालणं व सिलायल-संघडिय-कल्लोल-निवहेहिं, विहिय-कडक्ख-विक्खेवं व विवत्तणुत्ताणकुससमूहेहि, पणच्चमाणं व पवणपकंपिर-कमलकरपल्लवेहि, पसत्थगंभीरविसालयापमुह-नियगुणेहि न केवलं बुहाणं पि माणसं वसीकुवाणंदकारणं सयललोय-लोयणाणं फलिह-निम्मल-जलं जलहिकल्लोल नामसरोवरं दिळ । दसणाणंतरमेव संजायविम्हएण चितियं कूमारेण--"अहो ! निस्सारो वि सारो रो, वसणं पि ऊसवो, कयत्थं लोयण-जुयलं, जेण मए निम्मल-जल-पब्भार-भरियसरमेयं सच्चवियं ।" एवं विचितिऊण संजाय-विबुहाणं मज्जणाहिलासो जलयर-विहग-कोलाहलेण हक्कारिज्जमाणो व्व, विहियसागयालावो व्व, पविट्ठो सलिलब्भंतरं । काऊण तीए सह मज्जणं पाऊण पाणियं पयट्टो तीराभिमुहं । कया पाणवित्ती केलि-फलाईहिं। अद्धखेय-खेड्य-सरीरा माहवीलया-मंडवभतरे सुत्ता सा। तेयसारो वि सावय-भएण करकय-खग्गो दियंतदिण्ण-दिट्ठी जाव चिट्ट, ताव दविखण-दिसाभाए एला-लवंग-नालिकेर-कयलि-दाडिमि-दंतुरिय-भूपएसं दिट एगमुज्जाणं । तस्स बहुमज्झदेसभाए पारियाय-तरुतल-कयावत्थाणा विमलकतिजलतरंगेसु सव्वंगभागेसु समकाल-संकंत-समासण्णपुप्फ-फल-बल्लिपल्लवेहि लय व्व लविखज्जमाणी अहिणवारूढनवजोव्वणा अइनिगूढतलिणतारतंबेहि सकामेहिं पायलग्गेहिं गहेहि विसम सरसरसलागे]हि व अंगुलीहि, कुमुन्नएणं चलएणं चलण-जुवलएणं, वरकरिसुंडा-डंड-सन्निहेणं जंघा-जुवलएणं, रंभाथंभ-विब्भमेणं उरुदंडेणं, मयण-महारायहाणिभूएणं वित्थिण्णणं नियंब-बिबेणं, अविरल-विभाविज्जमाणकुरु-विदेद-नील-मरगय-मणिप्पभाए, समंतओ वलइयविसालसाण-पुलिणाए रसणाए अगाहनाहीविवरवारियाए, 2010_04 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त--लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिवकहा वच्छत्थलामल-समुण्णय-पासाय-सिहर-मयणारुहण-निस्सेणिसण्णिहाए .. मसिण-सिणिद्धाए रोमावलीए, करिकलह-कुंभविब्भमेणं थणहरेणं, . उवरि निवडिय-कण्णाहरण-किरण-कंति-कलावभारेणावनामियंसेण, उत्तत्त-कणय-समवण्णेण बाहुदंडेणं लच्छीनिवासतामरसं व दुहा काऊण विणिम्मिएण सरलकोमलारुणंगुलीदलेण पाणिपल्लवेण, अदिट्ठ-पुवपवण-ससि-दसणाणुराएण समयं समागएहि उदयअत्थमणसंझारागेहि व परिणय-बिंबाफलपाडलेहिं अहरोठेहि, संजणिय-मयण-घरिणी-दप्पण-विब्भमेणं अइनिम्मलेणं - मुहचंदेणं, अइरेगतरल-तारेण अच्चुदार-धवलोदरेण मीण-जुयलेण तिहुयण-विजय-विहिय-जत्तस्स रइवल्लहस्स सऊण संपायणत्थमुप्पाइएण विहिणा नयणुप्पल-जुवलएण, अत्थमणिवालुयापुण्णिमासंकाए निसिभालयलमज्झमहिसयाणस्सहिमयर-हरिण-सिंग-कोडीहिं व तिरियमुभयपासेसु पल्लत्थाहिं कसिणदीहाहि व वल्लरीहि, मुहयंदकंतिकलणदूरोसरिएण तिमिर-पूरेण व सिरोरुह-संताणेण विरायमाणी, समंतओ हरिणजूह-परिवारिया दिट्ठा एगा कण्णगा। तओ संजाय-विम्हएण चितियं कुमरेण-"जावज्ज वि न उज्झइ एसा ताव गंतूण पुच्छामि" त्ति विगप्पिऊण पत्तो तयंतियं । सा वि कुमारं दट्टण संजाय-सज्झसा सहसा चेव पबलमारुयाहया कप्पलयं व्व कंपिउमारद्धा । कुमारो वि तं तहा पिसुणियाणरायं संभंतहरिणजहपरिहरियसनिहाणमवल्लोइऊण संजायविम्हओ मयणसरसल्लियंगो वि मोचिऊण मयणवियारं तयभिमुहो होऊण भणिउमाढत्तो- “सुंदरि! का तुमं? केण वा कज्जण एगागिणी सूण्णारणमिणमलंकरेसि? कि निमित्तं वा भयभीय व्व दससू वि दिसासू पक्खिवसि फुल्लिदीवरदलदामदीहरे कडक्ख-विक्खेवे ? अलं संभमेण । मा भयं करेसु नाहं तुममिहावट्टियं नाऊणमहिज्जमाणो वम्महेण समागओ । न वा तुहावहारकनिच्छओ सुरासुर-गुज्झगाईण[मण्णयरो] हवामि । भूमिगोयरो हं सयल-दिसामुह-पसरिय-कित्तिणो अणिवारियप्पसरवाहिणीवाहखुर-पदुक्खणियभूरि-रेणुसिय-दक्खिणावर पुव्व-जलनिहिजलस्स-सयल-मउलिमउड-मसिणीकय-चलण-नहमणिस्स महिंदसारस्स राइणो पुत्तो तेयसारो नाम कहवि विहिवसेण कंतारमेयममुणियमणुपविट ठो। अओ पुच्छामि भवई को एस पदेसो? केण वा खाणियं सरोवरमिणं? कस्स वा कित्ती एस पासाओ ?" सा वि अमंदमुहवासामोयसंवढिएण सहावओ चेव सुरहि-गंधिणासास-परिमलेण पवणवस-पसरिएण य दिव्वंगरायवासेण वासिय-वणंतरा वारंवारं पच्छाभिमहं नियंती खलंत-पयसंतपय-संचाराए गईए संचलिया तओ ठाणाओ। कुमरो वि संजायनिव्वेयो चितिउमारद्धो-“अहो ! अलोयण्णुया एसा कण्णया? जं ण मए सविहमागंतुण पूणो पूणो पउत्तपियालावेण दरदेसागमणखिण्ण-सरीरेण सयमेव साहिय य । अप्पयडियत्थि-भावेण पुच्छिया वि वयणमेत्तेण वि अकय-पडिवत्ती गया। ता कि इमाए। सविलक्खो चलिओ। पच्छाहुत्तं पत्तो सर-परिसर-संठियं लयामंडवं । न दिट्ठा विजयसिरी। संजाय-पच्छायावो इओ तओ परियडंतो पत्तो एग गिरिनईपुलिणं । दिदा वालया मज्झे पयपंती। संजायसंको चलिओ तयणमग्गेण। अणकल-पवण-पेरिअ नमंत-साहा-समूहं संरुद्ध-रवि-करपसरं संपत्तो एगं कयलीहरयं । दिट्राओ तयभंतरे कर-गहिय-खग्गाए एगाए कण्णगाए निरुद्ध-निग्गमाओ वाहजल-पव्वालिय-मुहाओ सन्निहिय-सयल-विवाहोवगराणाओ चत्तारि कण्णयाओ।सा वि दुवाररक्खिगा। विज्जाहर-दारिया कुमरं दठूण मयणसरसल्लियंगा मुच्छिय व्व मत्त व्व चित्तलिहिय व्व । संजायविम्हओ चितिउमारद्धो तेयसारो-एएसि एगा सा चेव विजयसिरी जस्स गवेसणकए अहमेयं परियडामि । विगयसको पविट्ठो रंभाहरं। पुच्छिया य विजयसिरीए “कहं तुम एत्थमागया ?" भयभीया सा न किंपि साहइ। एत्यंतरे मोत्तूण खग्गं निवडिऊण चलणेसु जंपियं विज्जाहरकण्णयाए- "मुणेउ सामी ! एयाओ मलयकेउ, मयणकेउनामाण कण्णगा, वलि-हारावली-मयणावलि-नामियाओ कण्णगाओ रइहराभिहाणेण महभाउणा अवहरिऊण एत्थाणीयाओ। एमा पूण इत्थेव सर-परिसरे माहवी-लया-मंडवे पसुत्ता पाविया अज्जरयणीए। पाणिग्गहणं करिस्सइ त्ति मोत्तूण ममं रक्खिगं अप्पणा वेयडढं गओ केणावि कज्जवसेण। दिमेत्ते य तह महनिसायरे उल्लसियं महमणं मयरहरेण। अकयकालखेवं कुणसु मे पाणिग्गहणं'। इयराहिं भणियं-"अम्हाण वि कुमारो चेव गई। तओ संखेवेण परिणीयाओ पंचवि कुमारण। . एयावसरे समागओ रइहरो । तेयसारो वि गहियखग्गो निग्गओ रंभाहराओ । पुच्छिया विज्जाहरेण नियभइणी-"विज्जसेणे! को एस पुरिसो?" तीए भणियं-"अज्जउत्तो।" इमं सोण कोवाणललोहियलोयणो भणइ 2010_04 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१० मणोरमा-कहा रइहरो-"पावे! कहं ते एस अज्जउत्तो जाओ? अहवा एयं चेव अणायारकुलहरं पुरिसाहमं पढमं मारेमि निमिसेण । पच्छा इमाए भयणीए भइणिमिसेण वइरिणीए सिक्खं करिस्सामि'त्ति भणंतो ढुक्को कुमारस्स । गहियखग्गरयणो कुमारो वि तस्स । अण्णोणं संवढियमच्छरा एगजहाहिलासिणो वणगय व्व गरुयारंभेण जुज्झिउमारद्धा परोप्परं । जयपराजएण संगामिताणमइक्कंता महई वेला । 'दुज्जओ' ति काऊण विउव्वियाणि अणेगरूवाणि विज्जाहरेण । जोईसरमंतबलेण कुमारेण वि तहेव दंसियाणि। सविसेसं संजायसंकेण सुमरिया विज्जा खेयरेण । समागया भणइ"वच्छ! किं करेमि?" तेण भणियं-"अम्मो! एयं सत्तं विणिवाएसू।" 'एवं' ति भणमाणी पयडिय-कंकाल-रूवाए विणा वि मेहाडंबरं गिरिसिहर-निवडणारवदारुणो दाहिणदिसाए संजणिओ खडहडारवो । कुमरो वि जाव तयभिमुहं निरूवेइ ताव पेच्छइ गयणं व मुहंतरालपमाणसरीरडंडा, नियकालिमाए कालं करेमाणी नहयलाभोयं, जलणफुलिंगनियर व मुयमाणी लोयणेहि, मुहकहरंतरविणित-वियराल-दसण-दंसिय-भया, कण्ण-कंठ-चरणाइएसु अंगेसु विरइयभुयंग-भूसंणा, दाहिणकर-कंपाविय-कराल-करवाला "पाव ए[सो] णट्ठो ते जीवलोगो" त्ति पयंपिरी समुहमागच्छंती दिट्ठा कुमारेण एगा इत्थिया। .... तओ असंभंतमाणसो पुरओ होऊण गंभीरधीरवयणेण भणिउमाढत्तो-"भद्दे ! किमेस निक्कारणो कोवारंभो ? इत्थी तुम अविसया पोरुसस्स ।" एयं सुणिय कोवारुण-लोयणाए जंपियं तीए-"जइ एवं सुपुरिसो ता रक्खेसु अत्ताणयं" ति संगिरंती गया कूमारंतियं । मुक्को खग्गप्पहारो। वंचिओ कुमारेण । नियखग्गाभिघाएण छिण्णो तीए दाहिणो बाह। उन्भड-भिउडि-भंग-भीसणाए उक्खित्तो नहयले तीए कूमारो। तिरियं गंतण कइ वि जोयणाणि पच यले। पडणाणंतरमेव उवरओ नव त्ति निरूवणत्थं समागया विज्जा । दिट्ठो पडुसरीरो। मारणत्थं पूणो वि सविहमागया। सत्तमवलंबिऊण गहिया पाएस कुमारेण उडुढं भमाडिऊण अच्छोडिया महीयले। मुक्काकंदा पणट्ठा विज्जा। कुमारो वि चलिओ पच्छाभिमुहो। पत्तो एगं नयरसमासण्णं काणणं । पविठ्ठो तयब्भंतरे। इओ तओ परियडतेण निविडकंथारिकुडंग-दुवार-देसे निसण्णा दिट्ठा एगा थेरी। सविणयमुवसप्पिऊण पुच्छिया कुमारेण--"अंब ! का तुमं? किं निमित्तं निरुद्ध-कथारि-कुडंग-दुवारा चिट्ठसि ?" पिसुणियदुक्खावेगाए दीहं नीससिऊण जंपियमणाए--"वच्छ ! लज्जायरो अम्ह वइयरो तह वि तुह कहिज्जइ।" अत्थि इओ समासण्णा सयलमहीमंडणा सुब्भन्भंलिह-पायार-वलय-वलइमासुर-विमाणायारपउरपासाय-सालिणी पंपापुरी नाम नयरी। चंदचूडो नाम राया। चंदस्सेव चंदिमा चंदकता से महादेवी । तीए कहकह वि समाराहियकुलदेवयाए दिण्णा बहूण पुत्ताणमुवरि एगा चेव दारिया जाया। जम्म दिणे कारिओ महूसवो। पुच्छिओ राइणा जोइसिओ। दंसिय निएऊण गहबलं, निरूविऊण सरीरलक्खणाणि जंपियमणेण जो इमाए कण्णगाए पाणिग्गहणं करिस्सइ सो चउररज्जाहिवई राया भविस्सइ । पसरिया एमा पसिद्धी सव्वेस वि विसएसु पत्तवरियं नाऊण [कण्णं]पणयपुरस्सरं पत्थेति सव्वे वि रायाणो। चंदचूडो वि दाणं पडिसेहं वा अकुणंतो कालं गमेइ । अण्णया केरल-विसय-सामिणो समर-नराहिवेण पेसिओ समागओ दूओ। तेण पणमिऊण जंपियं--"चंदचूड! नियदुहियरं समरसूर-महाराइणो दाऊण सुहिओ वियरसु समरसज्जो वा हवसु।" चंदचूडेण वि न दिण्णा दारिया। निद्धाडिओ दूओ। साहिअं तेण गंतूण नियसामिणो। समरसूरो विचउरंग-बलपरिवारिओ भेरि-भंकार-भरिय-भमंडलो चलिओ चंदचूडस्सुवरि। अणवरयपयाणएहिं पत्तो पंपापुरि । चंदचूडो वि साहंकारमाणसो नोवसप्पइ। 'हीणबलो' त्ति जुज्झिउं पि न तीरइ। कालावगमो गुणकरो त्ति चितिऊण संगहिय-सयल-रोहोवगरणो, सत्थाणुसारेण समंतओ दुग्गसंगहं काउमारद्धो । अणवरयदज्झमाण-गामगहणं विणासिज्जमाणबहिजलासयं, अंतो पवेसिज्जमाणपउर-चणगजवसेंधणं, साहिज्जमाणजिण्णवावी-कूययकं,निसारिज्जमाणनिस्सेसासारलोयं, विसमियपायारमूलभूयलं अवयारमग्गदुग्गमाकयखाइवलयं, विणिवारियाविण्णाय-जण-निग्गमपवेसं, अप्पमत्त-हिय-पुरिस-परंपरापडिवण्ण-सयलगोउररक्खं, करखेवणीय पासाणकूड-विसमियपायारासण्णभूयलं, अणवरय-पेरंत-संचरंताणेगतुरियतुरंगम, पायार-सिहरुच्छंगपउणिय-विचित्त-जंत-संचयं पंपापुरि काऊण अपरिहरियसमराहिलासो चिरविरोहियसामंताणं संधाण-करणत्थं अण्णेसि 2010_04 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-संभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिव-कहा २११ च समयसाहणत्थं पहाणए पेसंतो चिट्ठइ । समरसूरनराहिवो पयईए चेव अमरिसणो पणिहिपुरिसेहितो. सोऊण चंडचूडस्स तं तहाविहं विसमसमरारंभं समाहिओवजाय रण रसारोमंचिज्जमाणसव्वंगो संचारिमं जणगिरि - सिहरसमुत्तुंगमत्तमयगल घडारूढेहि महासामंतेहिं समंतओ परिवारिओ, विसमविहडण कय दढ वद्धामरिसो सयं चेव ढुक्को । समाइट्ठा समहिय साहसा रायपुत्ता। तओ सामिसमाएससंजायसमुच्छाहेहिं तेहि सह पायारसिंहरवत्तिणो चंदचूडरायलोयस्स अण्णोष्णकयनिब्भच्छणाणि दप्पुद्धर- सुहडसिंहनायवहिरिय ासण्णवासिजण कण्णरंधाणि नीरंधपासाण- खिवणखणमेत्तवलीकयनहयलाणि, नियाहय समरचूराव-सवण-संखुद्ध-कायर-कर निवडंतसत्थाणि, जंत- मुक्काग्गि-तत्त तेल्ल-छडासंगत्त-विहडमाणवियड - पायत्ताणि, चम्म डिट्ठ- संठिय- करकय- कोद्दाल- पुरिस-खणिज्जमाणपायारमूलवंधाणि, कोहदट्ठोवंठसुणिज्जमाणदुग्गट्ठियवइरिजणनिट्टुरालावाणि, सिरिधरियफारफारक्कए छिज्जमाणपायार-खंडीपवेसाणि, उक्कानलावेगागमग्गितत्तना रायविद्ध णुकारिगण [य]लनिवडंतजलंत - तिण-पूलयसंग संजलंतकरि-सारिविणिस्सरंत संभंत गयारोहाणि, विलीयमाणनरवइसिरिसुवण्णमउडाणि, कढण कुहाड - ताडिय - गोउर-कवाड - निस्सणाणुसारनिवडंतपउरपासाणवरिसाण, कयकलयलगामीणजणवेल । इज्जमाणपहा रवियलविद्दवंत गयघडाणियजणाणिय कोऊहलकराणिय कोहजणगाणि य हासावहाणि य विणोयभूयाणि य निव्वेयदाईणि य पइदिणमाउहणाणि वट्टेति । अहं पि बहुदासी - दास-परिगया अपत्ता चेव परबले कोसंतरं संठियाए कुलदेवयाए समाराहणत्थं समं तेयसिरिनामियाए रायधूयाए बाहिं विणिग्गया । पूइऊण परमपुयाए भयवई, कारावेऊण पहरमेगं महूसवं, नयर पड़ पत्थिया । पेच्छामि समंतओ तुरय-खुरुक्खणिय-रय - रंजियं अंतरियरविबिबनयलं । सविसेससंजायसंकाए भणिओ मए कणगबाहू नाम कंचुई – “किं कारणमयंडएव वासंति कोसिया ? गोयरगयाणि वि न दीसंति पंपापुरीए देवमंदिराणि ?" सुइरं निरूविऊण जंपियं कणगबाहुणा - " विमलमाले ! रेणु-नियर लिणियांबरत [लं अओ] परचक्कवेढावियं लक्खीयइ । ता तेयसिरि-संरक्खणत्थं पच्छाहुत्तं पलायणमेवम्ह गुणयरं" ति कयनिच्छयाणि एत्थागंतूण पषिद्वाणि । परबलसस्वजाणणत्थं जाओ पंडरंगो कणगबाहू । अण्णे वि कवि-कुंतलाभिहाणा दुण्णि दासा अव्वत्तलिंगधारिणो कडयब्भंतरे भमिउमाढत्ता । सेसपरियणो वि कोवि कहि पि पेसिओ । अहं पि कुडं गब्भंतरगयं तेयसिरि संरक्खमाणी एत्थ चिट्ठामि ।" एवं भणिऊण जावज्जवि न विरमइ विमलमाला ताव तुरिय-गइवस- समुप्पण्णसाससमाऊरिज्जमाणाणणो तरलतारलतारयं पुणो पुणो पच्छाहुत्तं नियंतो पत्तो तमुद्देस कणयबाहू । भणियं च णे- “भद्दे ! दिट्ठा समरसूर - मंतिणा कविलकुंतला । संजायसंकेण पुच्छिया तेण - ' कत्तो तुब्भे ?' ते वि संबुद्धमाणसा उत्तरं दाउमचयंता बखा, समप्पिया राइणो। तेण वि चिरं चड्डिऊण भणिया- 'कहेह कहि चिट्ठइ चंदचूहिया सेयसिरी । जड़ सच्चं संलवह तो ते कोडि कणगस्स वियरामि अण्णहा पाणे हरामि ।' तओ तेहि पम्हुट्ट सामिसुकएहि जहट्ठियं साहियं । समरसूरो वि सबलवाहणो एतो वेव समागच्छइ । एवं सोऊण मुच्छा विहलंघलानिर्वाडिया धरणीतले विमलमाला । तेयसिरी वि निग्गया रुयमाणी कंथारिकुडंगमज्झाओ। लद्धचेयणा भणिया विमलमाला तेयसारेण - " अम्मो ! न भाइयब्वं" ति भणतो चलिओ समरसूरसेणाभिमुहो, सीहेण व गयकुलं भग्गं तेण तं बलं सामितज्जणाजणिय मच्छरं काऊण पुणो वि ढुक्को विझो व्व समंतओ वेडिओ कुमारी गयघडाहिं ।. एत्यंतरे कणयबाहुणा कहियवुत्ततो सन्नद्ध- चउरंगबल - परिवारिओ निग्गओ नयरीओ चंदचूडो । एगत्तो. तेण अण्णत्तो तेयसारेण सह संपलग्गं जुज्झिउं समरसूर बलं । भीसणाबखतुमुले, निवडंतसुहडसंघ-संकृण्ण धरणीयले वट्टंते समरसंरंभे, परिहायमाणेसु रायतणएसु, अमरिसवसावेग-विगयमरण-संकेसु जुज्झतेसु वीर- पुरिसेसु, अप्पत्तणओ पराजिए पुणो विनयरी अणुपविट्ठो चंडचूड- बले । समरसूर - निब्भच्छिओ वाहसरसल्लियसरीरो व्व पंचाणणो, निसुयंदुण्णरिंदमंतक्खरो व्व महोरगो, विवक्खवारणमयगंधकुट्ठो व्व वण-वारणी, चलिओ समरसूराभिमुहं तेयसारो । वेढिओ समंतओ बले । ईसि हसिऊण जंपियं समरसूरेण - " बालो तुमं अदिट्ठसमरसंरंभो । तह वि [वि]चारियं तए नियपोरसं, पर्याओ परक्कम, अमुणिज्जमाणजाइ-कुल- समायारे न निवडंति सूर - सत्याणि । अभयं भे । वच्चसु सट्टाणं । मा परकज्जे अप्पाणयं विणासेसु । 2010_04 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा २१२ ईसि हसिऊण कुमरो दिट्ठि दाऊण खग्ग- रयणम्मि । अखुहिय- हियओ जंपइ रणरसरोमंचियसरीरे ।। ३५५ ।। अकंपिज्जइ बालो जो न वि पहरइ पहरमाणेसु । बाले वि हु पहरिज्जइ पहरंते नत्थि इह दोसो ।। ३५६।। जाई -कुल- मायारो परक्कमो साहसं मई चाओ । कम्मेहि होति पयडाई न उण वयणेहि पुरिसाण || ३५७।। जायाण धुवं मरणं जयम्मि जीवाण कम्मवसगाण । तं जयइ परोवयारो जायइ ता किण्ण पज्जत्तं ।। ३५८ ।। भयभीयमाणसानं पवण्ण-सरणाण कुणइ जो ताणं । सो जियइ जियंतो वि हु मओ त्ति इयरो मुणेयव्वो ।। ३५९ ।। तो विसम को निय-निवाहर कराल मुह कुहरो । पभणइ कुमरं कुद्धो केरलराया कयंतो व्व ॥ ३६०।। रे रे अविणयमंदिर जइ एवं ता अहं सहत्थेण । पेक्खताण भडाणं रणकंडुं तुम्भ अवणेमि ।। ३६१ ।। गिहसु सत्थं सुमरेसु देवयं सच्चवेसु जियलोयं । संपइ जणणी तुह होसइ अण्णपुत्ताण || ३६२।। इय जंपिरो सरोस कुंत-करो कुमर-सम्मुहो चलिओ । कुमरो वि गहियखग्गो तयंतिए झत्ति संपत्तो ।। ३६३ ।। कुंतेण भिण्णदेहो सत्ति धरणीतले गओ कुमरो । इयरो विपत्तत्रिजओ पयंपए कडुयवयणाणि ।। ३६४ । । रे रे ! डिंभ दुसिक्खिय जइ जीवसि कह वि ता मए मुक्को | मुच्छाविगमे जंपर कुमरो कयखग्गमुट्ठिओ ३६५ इताव अहं बालो असिक्खिओ निग्गुणो तए नाओ । ता उवसंहर समरं जहागयं गच्छ नरनाह ! ।। ३६६ ।। जओ- निकम्मे विहियं हणंति कह निग्गुणं जणं गरुया । उवभुत्तविसे-पुरिसे न हु विहलो आउहारंभो ।। ३६७।। अह भणइ समरसूरो जइ एवं ता लहं समप्पेहि । दुच्चरिय-रायधूयं तेयसिरि कण्णयं मज्झ || ३६८।। कुमरो जंपइ अबलायणम्मि जे विमुहा । कापुरिमाणं ताणं न हुंति इहलोय-परलोया ।। ३६९।। सा रायसुया मह सरणमागया कहमहं समप्पेमि । तुज्झ वि अक्खत्त धम्मो एसो न हु जुज्जए काउं ॥ ३७० ॥ सोउं सिक्खावयणं रोसाउर - लोयणो समरसूरो। कुमरं अहिखिवंतो करवालकरी समुल्लवइ ।। ३७१।। जे हुंति खुद्दजाई अकुलीणा निग्विणा महापाया। एए न सामगज्झा दंडेण पर उवसमिति || ३७२ ।। इय असमंजस-दुव्वयण-सवण-संजाय- अमरिसो कुमरो । उल्ललिऊण सहेलं आरूढो तस्स खंधम्मि ।। ३७३। जाव न वाहइ खग्गं ताव हओ पायप हिपहरेण । मुच्छानिमीलियत्थो धराए पडिओ धरणिनाहो || ३७४।। रे लेह मारह समंतओं वेढियं गयघडाहि । इय जपता पत्ता सुहडा नियसेण्णपरियरिया ।। ३७५ ।। कुमरो विसरइ सहसा दिणं जोईसरेण जं तइया । विजयसिरिपावणत्थं परबल - सम्मोहणी विज्जं ।। ३७६ ।। अप्प-पर- निव्विसेसा परोप्परं पहरिऊण ते सव्वे । के वि मया के वि गया दिसोदिसि मूढदिसियक्का ।। ३७७।। नीलपुएणं सलिलं घेत्तूण सरसियाहितो । सित्तो कुमरेण निवो पच्चागयचेयणो भाई || ३७८ ।। किं पलविएण बहुणा रज्जाइपयाण पिसुणियत्थेण । नियगुणधणेण कीयं महजीयं तुम्ह आयतं ।। ३७९ ।। गहिऊण समरसूरं कुमरो पंपापुर अह पविट्ठो । कारेइ मित्तभावं रण्णा सह चंदचूडेण ।। ३८० ।। समागया विमलमाला वि समं तेयसिरीए । समरसूरो वि समागतूण परिवारिओ निय-बलेण । 2010_04 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्त-लंभोणाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिवकहा अण्णम्मि दिणे भणिओ चंदचूडो समरसूरेण---"अत्थि मे जीविय भूया केरला नामधूया । तं जइ कुमरो परिणेइ तो महई मे मण-निव्वुई भवइ ।” चंदचूडेण भणियं--ससंगयमेयं मज्झ वि धूया कुमारकरगाहणाय सुहिया होउ। आणाविया केरला । निरूविओ पाणिग्गहणवासरो । महया विच्छड्डेण विवाहियाओ तेयसिरिकेरलाओ कुमारेण । दिण्णं कण्णयाण करि-तुरय-मणि-कणयमाइयं जणएहि । एत्थंतरे पुवपरिणीयाओ विज्जुसेणापमुहाओ समागयाओ पंच वि घरिणीओ। काऊण करयलंजलि जंपियं विज्जुसेणाए--"अज्जउत्त! सा मह भाया तुह परक्कम-निज्जियाए विज्जाए मक्को। तह वि गहियखग्गो अम्ह वहणत्थं उवट्ठिओ। विरसमारसंती धाविऊण गहिया केसेसु कणगावली। कहमज्जउत्तस्स मुहं दंसिस्सामि त्ति चितिऊण पहओ सो मए इसिखग्गेण। भवियव्वया निओएण विमुक्को जीविएण। जइ भणह तो तस्स सलिलंजलि देमि ।" कुमारेण भणियं--"न सोहणं तए कयं जं सपक्खे अवयरियं । कयमईयचिताए करेहि मयकिच्चाणि । तीए वि तहेव कयाणि । समरसूरसाहेज्जकरणमुवागया मिलिया तत्थेव विजयसिरिपमुहाणं चउण्ड कण्णगाण जणया। साहिओ सुयाहिं सव्वो वि जोगिय-विज्जाहरावहारमाईओ तेयसारपाणिग्गहणपज्जंतो नियवईयरो । समचियवर-कर-गहणेण पमुइया ते माणसे । संताणविरहिया नियरज्जेसु तेयसारमहिसिंचिऊण वणवासं गया केरला-विजयसिरि-जणया। कुमरो वि विसयसुहमणुहवंतो कालं गमे ।। अण्णम्मि दिणे रयणीए वासभवणे नुवण्णो चेव पच्चूसे पेच्छइ अत्ताणयं सरासण्णसत्तभूमि-पासायपल्लंके पमुत्तं एगागिणं । विम्हियमाणसो चितिउमारद्धो--हंत ! न सा पंपापुरी। न सो सया सण्णिहिओ परियणो। विविहवणराइविराइयं सुण्णारणमिणं । को एत्थ परमत्थो ?" एयं विचितियंतो जाव चिद्रइ तावागया दिव्वायारधारिणी एगा इत्थिया। पणमिऊण पुच्छिया कुमारेण--"अंब! का तुम? कस्स वा परिग्गहे एस पासाओ?" सा वि बाहजलभरियलोयणा भणिउमाढत्ता-"वच्छ ! तारा नामाहं वणदेवया। पासाओ एस मए चेव कारिओ। समासण्णसरोवरं पि मज्झेव किता।" कुमारेण भणियं--"अम्मो जहिच्छाचारिणीओ तुब्भे वणदेवयाओ। कि काहिहह पासाएण सरोवरेण वा?" ताराए भणियं--"सुणेउ वच्छो अत्थि सयलभारहवासे लच्छीविलासभवणं विविहवणसंडमंडियाणेगोववण-रमणीयं अरुणमणिमंदिर-पहापहावदुल्लक्खदिण-विभावरीविभागं विलासउरं नाम नयरं। तस्थ य भरहसगराइरायसरिसो कित्ति-पब्भार-भरिय-भूमंडलो समरसेणो नाम राया। तिहुयण-तिलया से महादेवी। तीसे अणेगेहि उवाइयएहि महमेगा कन्नया जाया। पइ[द्वा] वियं नाम जयसुंदरी। कमेण पवड्ढमाणा पत्ता जोग्यणं । परिणीया वच्छाहिवसुएण अवंतिवद्धणेण । तेण सह विसयसुहमणुहवंतीए संभूओ गम्भो। उवरओ अतिवद्धणो निस्संताणो त्ति काऊण अहिसित्तो तप्पए कित्तिवम्मो नाम भाइणिज्जो। वच्चइ कालो। अण्णया पुच्छिओ तेण मइगम्भो नाम नैमित्तिओ-"चिरं मे रज्जमेयं चलं वा?" तेण भणियं-"जयसुंदरीकुच्छि-संभवं दुहियरं जो परिणेही तस्सेसा रायसिरी चिरा भविस्सइ। संजायसंकेण संपूइऊण पेसिओ नेमित्तिओ। अण्णम्मि दिणे सया सण्णिहिओ विस्सासठाणं भणिओ कित्तिवम्मेण दठधम्मो नाम नियपुरियो-“एयं जयसुंदर पसवणटा पिइहरपराणयणमिसेण अमाणुसाडवि नेऊण पणजीवियं करेसु जेणेसा रायलच्छी थिरा भवइ।" सो वि 'तहत्ति पडिवज्जिऊण तव्वयणं, गहाय मम, एत्थागओ । साहिऊण रायसासणं उक्खया तेणासिधेणुया । पवणा हयलय व्व कंपिउमारद्धाहं। अइसंभमेण पडिओ महीयले गब्भो। तिव्ववेयणाभिभूया विमुक्का जीविएण। समुप्पण्णा एत्थेव ताराहिहाणा वंतरी। सो वि अहिय-बुद्धीए तं बालियं गिण्हतो विणासिओ वण-देवयाए । संगहिया सा दारिया । वित्थरियो सव्वम्मि लोए एस वइयरो । अहं पि विन्भंगेण विण्णायपुव्वभव-वइयरा परम-पीइए नियदुहियं परिपालेमाणी कालमइवाहयामि । वहुसो उम्मुहवयणं हरिणाभिमुहं पलोयंती दळूण गुणनिप्फण्णं एणामुहि त्ति नामं पइट्ठियं । पइदिणमेणगैहि सद्धि कीलमाणी अमयरसोवमेहिं पाण-भोयणेहि पोसिज्जमाणी वरवत्थाहरण-विभूसणा पत्ता जोव्वणं । समुप्पण्णा महमणे चिता। कस्सेसा दायव्वा ? भूमिगोयरतणय त्ति काऊण न देवाण न वा माणवेसु इमीए समुचिओ वरो विज्जड़ । अओ गंतूण वेयडढं विज्जाहरेसु निस्वेमि । कयनिच्छया पासायमिममारूढा । जाव-सुणेमि एवंविहं तीए वयणं-- 2010_04 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१४ मणोरमा-कहा हा ! हियय ! वज्जनिठुर, पडियपमो वि सो महाभागा। उवासाप्पऊण सहसा सलविउ किण्ण उवयरिओ। अहव न ह तुज्झ दोसो लज्जा अवरज्झए धुवं एत्थ । जीए वसेणं न कया तस्स मए का वि पडिवत्ती ।।३८२।। आ पावे ! निल्लज्जे ! लज्जे तुह सम्मयं मए विहियं । संपइ तं तीरच्छा दुक्खं मह निवडियं सव्वं ।।३८३॥ जओ-- सोऊण सुय-पुव्वाइं तीय वयणाई संकिय-मणा हं । आरूढा उवरितलं दिट्ठा एणामुही तत्थ ।।३८४।। पसरंत-सरल-सासा वाहाविल-लोयणा लुलिय-केसा । विच्छाय-वयण-कमला अलद्ध-लक्खं पलोयंती ।। कि ते वाहइ वच्छे ! पुट्ठा वि मए न साहए किपि । तह वि मणिऊण कज्ज सोवालभं इमं भणिया ।।३८६।। बाला वि दुविणीया गूढायारा निरप्पणा धणियं । कहमण्णहा न साहसि जहट्ठियं पुच्छिया वि मए? ॥३८७।। भणियमिमाए अम्मो ! मा रुससु दुक्ख-कारणं सुणसु । दिट्टो अट्ठिपुब्बो सुमिणम्मि नरो मए कोवि ।।३८८।। कि सो सुरोऽसुरो वा खयरो वा भूमिपाल-तणओ वा । आगम्म समासीणो मह सयणीए वियसियच्छो ।।३८९।। सहसत्ति सम्महंती ससज्झसा वेवमाणसव्वंगा । हसिऊण तेण धरिया हं दाहिणण हत्थंण ।।३९०।। कहकह वि रोयमाणी मुक्का वेगेण आगया एत्थ । सो वि न नज्जइ कत्थ वि गओ मणं मह हरेऊण ।।३९१।। तहियहाओ डझंति मज्झ अंगाई वट्टई अरई । न लहामि रई कत्थ वि घरे सरे बाहिरुज्जाणे ।।३९२।। अणवरयं मुक्क-वाहोह-सित्त-गंडत्थलं मुहं तीसे । पक्खालिऊण पणयप्पगम्भिणं चितियं च मए ।।३९३।। एवंविहदुक्खाइं जायंति न सुमिणमित्तचिट्ठम्मि । जम्हा वयंति विउसा सुमिणय-दिळं च नळं च ।।३९४।। ता अण्णो भावत्थो इमस्स भणियस्स निऊ मइ-गम्मो । तं पुण इमा न साहइ लज्जाए तओ मए भणिया ।। वच्छे ! का तुह चिंता वियर जहिच्छाए काणण-वणेसु। तह कह वि जइस्साहं जह सुहिया होसि अचिरेण ।। एवंविहवयहि धीरविया सा मए सरल-हियया । अहयं पि तस्समीहिय-संपायण-वावडा जाया ।।३९७।। नाऊण तुम पंपापुरीए रयणीए चरिम-जामम्मि । गंतूण इहाणीयो दुक्खिय-जण-ताणकरणट्टा ।।३९८।। इह भणिऊण न विरमइ जा तारागया तुरिय तुरियं । तत्थेव हरिसियमणा सुत्तारवण-देवया सहसा ।।३९९।। आलिगिओ सहेलं पुणो चुंबिओ य मुद्धाणे । पुत्तय ! कुसलं कुसलेण कहवि दिट्ठोसि तं अज्ज ।।४००।। अज्ज कयत्थं मह नयण-जुयलं अज्ज जीवियं सहलं । अज्जेव अहं सुहिया जं तुह वयणामयं पीयं ।।४०१।। पट्टा ताराए तओ कह पुत्तो एस तुब्भ साहेसु । भणइ सुतारा निसुणेहि सुयणु ! जइ विम्हओ तुज्झ ।।४०२।। पव्वभवे हं कमला नामेण महिंदसार-निव-घरिणी। आसेसो मह पुत्तो पाणपिओ तेयसारो त्ति ।।४०३।। बालेण वि एयस्स मज्झ मरणं विणिम्मियं विहिणा । मरिऊणं तम्मि नयरे उज्जाणे वंतरी जाया ।।४०४।। अह अण्णया कयाइ वि समागओ केवली तमुज्जाणं । पउराण कहइ धम्म छिदइ तह संसए णेगे ।।४०५।। लद्धावसराए मए सप्पणयं पणमिऊण सो पुट्ठो । भयवं ! भणसु सुएणं समागमो कत्थ मे होही ।।४०६।। तो केवलिणा भणियं भद्दे ! सालाडवीए मज्झम्मि । फलिह-मणि-सिलाघडिए पासाए दंसणं होही ।।४०७।। अह वंदिऊण भयवं हरिसिय-चित्ता समागया एत्थ । दिट्ठो पुत्तो सित्तं अमिएण व मज्झ नयण-जुयं ।।४०८।। एत्थंतरम्मि एणामुही वि वणदेवयाहिं परियरिया। आगम्म सुताराए पय-कमलं पणमिय निसण्णा ।।४०९।। सूइरं निरूविऊणं सव्वंगोवंग-लक्खण-धरं तं । ठूण विम्हियाए पुट्ठा ताराए [सुतारा] ॥४१०।। पियसहि ! का उण एसा निरुवम-लावण्ण-रूव-संपण्णा। वणदेवयाण तेयं अवहरिय ठिया स तेएण ॥४११।। ताराए तीए कहिओ जाहीडिओ पुव्व-वइयरो सव्वो । इयरीए. पुणो पुठं कि कुमरी अहव परिणीया ? ।। 2010_04 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिवकहा २१५ आणंद भिराए पयंपियं [ कुमरी महु परिणीया ] जं वरमाया वि इहं मनचितिया झत्ति संपत्ता ॥ जइ तुह रोयइ ता भणसु जेण एणामुही कुमारस्स । दिज्जइ किज्जइ संपइ विवाह - सामग्गिया सयला ॥ तं अमिय-रस-सरिसं वयणं सोऊण तीए सा तुट्टा । भणइ लहुं सहि ! कीरउ को कल्लाणे विरोहो त्ति । ४१५ । तत्तो दोणि विवग्गा हरिसियचित्ता कुणंति कज्जाई । जा पत्तो अनुकूलो विवाह - दियहो सुहेणे व ।। ४१६ ॥ आणंद - निब्भराई कर-गह समयम्मि ताई जायाई । सेय-सलिल-छलेणं वम्मह-रस- सित्त हत्थाई ॥ ४१७ ।। अण्णोण्णहत्थ-संफास- सोक्खा पसरत- बहल- पुलयाई । निमिसेक्क - मुहालोयणलज्जाभ [र] मंथर-मुहाई || अण्णोणकरावीडण- पमुक्क- सिक्कार - मणहरिल्लाई । आयारमेत्त- पिसुणिय-निरुवम पेमाणुबंधाई ॥। ४१९ ।। भमिऊण मंडलाई तत्तो उचियासणे निसण्णाई । जणणीहिं तओ दाणं दिण्णं आणंदियमणाहि ||४२० || वरमायाए हुए चत्तालीसं सुवण्ण - कोडी [ ओ] । बहु मायाए वरस्स वि तेत्तियमेत्ताओ दिण्णाओ ।। ४२१ ।। वर-मुहल-हारा पंचविह-विचित्त- रयण-रासीओ । वत्थाह [र]ण-विलेवणजाईओ बहुप्पयाराओ ।।४२२।। दिणाओ परियो वि यवत्थाइ - पयाण- पमुइओ विहिओ । वित्तं पाणिग्गहणं वोलीणा वासरा केवि ॥४२३॥ इओ य कित्तिवम्मराइणा रहसि भणिओ विहप्फई नाम नियमंती-- "अज्ज मए रयणिचरिमजामे दिट्ठी अप्पा सीहासणाओ निवडिओ सुमिणम्मि ।" मंतिणा भणियं -- “ कीरंतु संतिकम्माणि न सोहणो सुमिणओ ।" विसज्जिऊण मंति समाहूओ नेमित्तिओ । पूयापुरस्सरं पुच्छिओ सुमिण फलं । तेण वि सुइरं निरूविऊण सविसायं जंपियं-"देव ! कि पियं पयंपेमि जहट्टियं वा ?" रण्णा भणियं - " जहट्टियं ।" इयरेण भणियं - " परिमियदिणाण मज्झे चेव छत्तभंगं पासामि ।" तओ दुस्सुमिणदंसणेणं दढधम्माण गमण [जा] य-संको संपूइऊण नेमित्तियं, उट्ठिओ सहासणाओ । पेसिया दढधम्म- गवसणत्थं तेण मग्गेण पुरिसा । कइवयदिणावसाणे समागया । पुच्छिया राइणा । कहिउमाढत्ता -- "देव ! इओ तओ परिभमंता पत्ता अम्हे सालाडवि । दिट्ठो य देवकुमारोत्रमो तरुण-तरुणि सरिसच्छवी अहिणवारुहंत - नवजोव्वणो अहरिय-सुरसुंदरिरूव सो[ह]ग्गाए वरतरुणीएस [मं] महासर-परिसरे कीलंतो एगो पुरिसो । तस्स णं गच्छंतस्स सयमेव सिरोवरी संठियं वच्चइ सियायवत्तं विणा वि किंरवग्गं । उभयपासेसु निवडति नहयले चारुचामराणि । पेच्छंताणं चेव सो अम्हाणं समंतओ वेढिओ वणदेवयाहि । एत्यंतरे सप्पणयं पणमिऊण भणिया तेणेगा इत्थिया -- "अम्मो ! दरिसिओ तए पुत्तसिणेहो । कयं जं कायव्वं । संपयं सट्टाणमलं करेसु ।” तीए भणियं -- “पुत्त ! नियपुण्णेहि पट्टिओ तुमं । तह वि कुलीणा एरिसाणि जंपति ।" अणाए भणियं -- " कुमार ! सत्तरत्तमज्झे कित्तिधम्मरायरज्जे तुहाभिसेओ भविस्सइ । तं कल्लाणं पि दट्ठण गच्छउ तुम्ह जणणी । एयं सोऊण ससोगाउरियवयमागया, साहियं जहा दिट्ठ सुयं च देव -पायाणं । संपयं सामी पमाणं" ति भणिय मो[म] सिया । कित्तिवम्मो वि एवं सुणिय चउरंगबल- परिवारिओ कइवयदिणेहिं पत्तो सालाडवि । आवासिओ सरतीरसंठिए काणणे । दिट्ठो सरतीर-संठिएण तेयसारेण । गहिऊणः खग्ग- रयणं उठतो पुच्छिओ ताराए -- “ कहिं तुमं पत्थिओ ?” कुमारेण भणियं - काणणोवद्दव-निवारणत्थं ।” तीए भणियं -- "अलं ते परिस्समेण । अहमेवेयं निक्कारणवइरिणं कयंतातिहिं करिस्सामि "त्ति पयंपिऊण गया गयणंगणे । पेच्छंताण चेव सामंतामच्च भड - भोइयाणं पाविओ पंचतं कित्तिधम्म नराहिवो । गयणगणगयाए भेसिया अमच्चादओ । भणिया य-- “ जइ तेयसारं सामियं न करेह ता नत्थि भे जीवियं । " पडिवण्णमणेह | अहिसित्तो मिलिऊण रज्जे तेयसारो । पणया सामंतादओ । पमुइय - माणसा गया सट्टाणे सुतारा, तेयसारराया वि कित्तिवम्मरायहाणि । मुणिय- वृत्तंतं समागयं पंपापुरीओ विजयसिरिपमुहमंतेउरं सामंतामच्चवग्गो य । रज्जमनुपालेमाणस्स तिवग्गसारं विसयसुहाणुहवंतस्स सुहंसुहेण वच्चइ कालो । अण्णा सहा मंडवगस्स विण्णायवृत्तंता पेइयरज्जाओ पहाण- पुरिसा पेसिया । समागया पुरिसा । पच्चभिण्णाया तेयसारेण । पुच्छिया य कुसलं तायस्स । तेहि भणियं -- "कुसलं जसेण न सरीरेण ।" एयं सुणिय बाह-जल भरियलोणेण जंपियं तेयसारराइणा -- “ किमत्थमिओ नियकुल नहयल - चंदमा सुगहिय-नामधेओ ताओ ?" तेहि भणिय- 2010_04 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा २१६ " एवमेयं" राइणा भणियं -- "कुसलं सोहविक्कम-नरिदस्स ? " तेहि भणियं -- लंघिय पुव्व- पुरिस-मज्जायस्स धम्मामयपवाहसे भूयस्स कि कुसल पुच्छिज्जइ ? विरत्ताओ तं पइ पयाओ । न सम्मं सासणं पवज्जंति अमन्च - सामंताइणो । पेल्लिज्जइ पडिवक्खवराईहिं समंतओ पेइयं रज्जं ।" एयं सुणिय कोवारुणलोयणेण दाहिण-कर- कयलीला रविंद निह्यायधरणीयलेण भणियं तेयसार - नराहिवेण - “कस्स सीहविक्कमं परिभमंतस्स सुमरियं कयंतेण ? अरे ! पउणीकरेह चउरंगबलं । ताडेह सण्णाहभेरी ।" तक्खणा चेव उट्ठिऊण पहाण- परिवार - परिवारिओ ठिओ नयर बाहिं मग्गाणुलग्गेहि परिवारिओ सयल - सामंतेहिं । अणवरयपयाणएहि पत्तो नयरं । मच्छरेण अदंसणं गओ - सीहविक्कमो । मिलिऊण सामंतामच्चेहि महदाविच्छड्डेणं अहिसितो रज्जे तेयसारो । अहिट्टियं पेइयं पयं । सम्माणिया पहाणपुरिसा । गुणारत्त-सथल-जणवयं रज्ज- चउक्कं अणुपालयंतस्स मणुयभव- दुल्लहं विसय-सुहं अणुहवंतस्स दिवाणुरूवतणय-वयणकमल-पमुइयमाणसस्स वच्चति वासरा तेयसारनरिदस्स । अण्णा समागओ तत्थ विमलप्पहो नाम केवली । निग्गओ वंदण- वडियाए तेयसार - राया पउरलोगो य । वंदिओ hair | जहारिहं निण्णेसु पारद्धा भगवया धम्मदेसणा--. भो भो भव्वा ! पेच्छह अच्चन्भुयपुण्ण-परिस-फलाई । जह-चितिय-संपज्जत-सयल - कज्जाई एत्थेव ।।४२४।। जायइ विसं पि अमयं विसमं पि समं अरी वि वरमित्त । पुण्णसहायाण जए विवरीयमपुण्णवंताण ।। ४२५।। सुमि विजं ण दी सइ मणोरहाणं पि जंण विसओ त्ति । तं वत्थं संपाडइ पुव्वभवे संचिओ धम्मो ||४२६ || तं किंपि कुणइ धम्मो इहेव फलमविकलं दयासारो । जं चिंतंताण मणे जायइ गरुओ चमक्कारो ।।४२७ ।। सो पुण परिक्खिऊणं पवज्जियव्वो न वयणमेत्तेण जम्हा । सो परलोगे विहडइ वसणे कुपुरिसो व्व ।। ४२८ ।। जहण विवो सुवण्ण बुद्धीए रीरिया गहिया । तावाइ :परिक्खाए विहडइ एवं कुहम्मो वि ।।४२९ ।। तम्हा परिक्खिणं धम्मो धम्मत्थिणा गहेयव्वो । निच्चं पमाय - परिवज्जणेण तह सेवियव्वो त्ति || ४३० || सो पुण जिदि-चंदेह भासिओ सयल सोक्ख-संजणणो । कह कह वि पाउणिज्जर जिएहि बहुपुण्णजोएण || जओ संसारे सयल रिद्धीणं सुहाण य निबंधणं । इदत्तं पि य लहई न उणो सव्वण्णुसासणं || ४३२।। संपुर्ण कोस-डंडेहिं एग छत्तमकंटयं । चक्कवट्टि-पयं सुलहं न उणो सव्वण्णु-सासणं ।।४३३ ।। aण-घण्णाइणो भोया संसार - सुह-कारणं । जिणिद-भणिय-धम्मो य निव्वाण -सुहकारणं ||४३४|| नेव्वाणसुह संसार-- सोक्खाण य परोप्परं | चितारयणस्स काएण जाव ताव गुणंतरं ॥ ४३५॥ पडिवज्जिऊण सव्वष्णुसासणं कम्मणासणं, हिंसा कोहाइ पावेसु वट्टेज्जा जो नरामो ॥। ४३६ ।। सो हारेइ काण चितामणिसमुत्तमं अंगारकारणं मूढो दहेज्जा चंदणं वरं ॥४३७॥ भिदेज्ज नावं मूढप्पा साहत्यं सायरे गओ । दारेज्जा सुत्तकज्जम्मि समूढप्पा कीलयत्थं पलीवेज्जा दिन्न दोणि महत्तमं । रयणथालिए रंधिज्जा खलं सो कप्पूरागरु - खंडाणि खंडिजं सो सुहत्थिओ | कोदवाणं वई कुज्जा माणुस्सं जो इंदित्ये दुवार दुक्ख - संदोहदाइसु । कसायत्येसु दुहंता इंदिया जेण दंता अन्तहिए सिणा । कसाय - पसरो रुद्धो सुलहा मणी [ सयं ] ||४३८ ।। मोहमोहिओ ।।४३९ ।। न रो[य] ए ॥। ४४० ।। [भवे] भवे ।।४४१ ।। तस्स सो गई ||४४२ ।। वाणत्थकार राइणा -- " भयवं ! किं मए एवं सोऊण पडिबुद्धा बहवे पाणिणो संसय तिमिर - दिवायरं नाऊण भगवंतं पुच्छियं जम्मंतरे सुहमणुचिणं जस्सेरिसो सुहो परिणामो ?” केवलिणा भणियं - "महाराय ! अणंतरभवे मणियारपुरे नयरे आइच- देवउले सयंभू नाम देवच्चओ [ अ ] हंसि । 2010_04 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-बीय-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य तेयसारनिवकहा २१७ अण्णया पओयणवसेण घंचिय-घराओ गहिय-तेल्लो पविट्ठो जिणहरं । दिद्वा य दीवय-सिहासमुज्जोइय-गब्भहरंतरे वर-पूप्फेहि पूइया बरवत्थाहरण-विभसिया पसंतमत्तिणो सव्वण्णणो पडिमा । चितियं च तए-दिण्णा मए बहणं देवयाणं पुरओ दीवया, परं न तहा सोहंति जहा इमस्स देवयाविसेसस्स । पूयणिज्जो पुण्णत्थियाण एस को वि परमप्प' त्ति मण्णमाणेण विसुद्धसद्धाए दिण्णो जिणपुरओ दीवओ। ठिओ किंचि कालं तत्थेव रोमंचिअ-सरीरो। एयावसरे बद्धं तए भोगसारं मणुयाउयं । पोसियं तम्मि चेव जिणहरे दीवयप्पयाणेण । अहाउयक्खएण मरिऊण तप्पुण्णाणुभावेण जाओ चउरज्जाहिवई राया। एयं सुणिय संजाय-जाइसरणो संसारवास-विरत्त-चित्तो अहिसिंचिऊण जेट्टपुत्तं मणिरहकुमारं रज्जे, निक्खंतो महया विभूईए केवलिसमीवे तेयसारनराहिवो । परिपालिऊण सामण्णं समाहि-मरणेण मरिऊण समुप्पण्णो विजयविमाणे सुरथरो । तओ चुओ परमपयभाई भविस्सई । कहिऊण फल-दंसगमक्खाणयं भणिओ समुद्ददत्तो पियंकरायरिएणजिण-बिंबाणं पुरओ दीवं दितस्स पवरसद्धाए । देहस्स होइ दित्ती रयणाणि य बहुपयाराणि ।।४४३।। इहलोयपारलोइयसुहाणि सव्वाणि तस्स सुलहाणि । पर-पारगेय-पुरओ दिण्णो भत्तए वर-दीवो ।।४४४।। समुद्ददत्तेण भणियं--"संपयमक्खयपूयाए फलं च साहिज्जइ।" सूरिणा भणियं--"सुणसु । अक्खयपूयोवरिकणसारसेट्ठिकहा __ अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहेवासे वाससय-वण्णणिज्ज-गुणगणं सेलगपुरं नाम नयरं । तम्मि य सयलनेगमपहाणो नरवम्मो नाम सेट्ठी परिवसइ । भद्दमुहा से भारिया । बहुहिं उवाइयसएहि मज्झिमवए वट्टमाणाणं ताण एगो चेव सुओ जाओ । उचियसमए पइट्टावियं नामं गुणदत्तो । जहा जहा सो वड्ढइ तहा-तड़ा नरवम्मसेट्टिणो घरे सालिजवाईण सयलधण्णाण वड्ढंति अणेगे कोट्ठारे । परिणीया गुणदत्तेण तत्थेव वत्थव्वस्स संखायणसेट्ठिणो धूया अभयसिरी नाम। तीए सह विसय-सुहमणुहवंतस्स वच्चइ कालो गुणदत्तस्स । अण्णथा कालधम्मणा संपउत्ताणि जणणि-जणयाणि । काऊण मय-किच्चाणि कइवयदिणावसाणे मिलिऊण सयहिं अहिसित्तो पिउ-पए गुणदत्तो। दंसिओ राइणो । संपूइओ वत्थाइणा नरिदेण सघरमागओ । संतोसिय-सयलसुहि-सवणवग्गं सयाणु राय-सार-सव्वत्थं अभग्गमाण-पसरं सेट्ठिपयं परिपालितस्स वच्चंति वासरा गुणदत्तस्स । अण्णम्मि दिणे पयणुचोरियावराह-पत्तेण आरक्खिय-पुरिसेहिं वज्झ-भूमी निजतेण वसणाभिभूय-बंभण-सुएण दठूण गुणदत्तसेट्टि 'परितायह परितायह' भणतेण महया सद्देण पोक्कारियं । गुणदत्त-सेट्रिणा भणियं-"भद्द ! मा भाहि ।" निवारिया आरक्खियपूरिसा । मोयाविओ बंभणसूओ। पूव्वविरोहिएण लहिऊण अंतरं साहियं नरवइस्स उवरोहिएण--"देव ! इंदसोम-माहण-सुओ जो देवेण वज्झो समाणत्तो तलवरपुरिसे भेसिऊण सो मोयाविओ गुणदत्तसेट्ठिणा।" तं सुणिय कुविओ राया। सद्दाविओ सेट्ठी। भणिओ य-“कीस तए सो तस्करो मोयाविओ? मम सासणं खंडितस्स केरिसं ते कुसलत्तणं ?" सव्वस्स-हरणं काऊण पक्खित्तो कारागारे, सो वि बंभणसुओ वसण-संकडगयं नाऊण गुणदत्तसेट्टि अईवखेयं वहमाणो तप्पडियारकरणअसमत्थयं अत्ताणयं कलिऊण, 'अहो ! मे जहण्णत्तणं, अहो ! मे नियजीविय-सावेक्खया, जेण परपाणेहिं नियपाणा रक्खिया । जावज्जवि इओ वि अणिटुं न सुणेमि ताव वि एस गमणं मे संगयं ति' चितिऊण गओ गंभीराभिहाणं बेलाउलं । आरूढो एगं जाणवतं । पूण्णसमद्दमज्झे पत्तमेयं चेव पयंड-पवण-पणोल्लियं सयसिक्करं जायं । दिसोदिसिं गया पाणिणा । सो वि बंभणसूओ समासाइऊण पुव्वविवण्णजाणवत्त-फलयं सत्तमदिणे पत्तो एगं समुद्दकूलं । उइण्णो तदासण्णसरसियं । पीयं तत्थ सच्छ-सीयलं सलिलं । कया कयलमाईहिं पाणवित्ती। अब्भंगिओ नालिएरसिणेहेण अप्पा । बीसमिओ खणमेगं नग्गोह-पायवतले । समागया निद्दा । सुत्तविउद्धो चितिउमारद्धो-'अहो ! हय-विहिणा विलसियम्मि पडिक्ले समं पि विसमं गोपयं पि सागरो, अमयं पि विसं विवरमेत्तं पि तमंधयारकूओ, रज्जू वि कसिणसप्पो, माया वि वग्घी, पिया वि पंचाणणो, भाया वि वेरिओ, प्रत्तो वि परो, दहिया वि दहदाइया, भइणी वि भयावहा. सज्जणो वि दज्जणो. मित्तो वि सत्त, जलं पि जल उंदरदरी वि रसायलं, पउमनालं पि करवालं, कोमल-तूली वि कंटगावली, कुसुममाला वि बाणावली, लच्छी वि मरण 2010_04 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१८ मणोरमा-कहा दच्छी, चंदणं पि देह-तावणं, अणू वि पव्वओ, हारो वि हा-राव-हेऊ, किं बहुणा चिंताइक्कंत-सरूवस्स नमो विहिविलसियस्स। एवं विहरिय-सरीरो य पत्थिओ पुव्वाभिमुहं । थेवंतरं गएण दिळें एगं चंडिया-भवणं, समासण्णसुप्पमाणमढ़सेवियं । तओ विम्हिय-माणसो पविट्ठो तत्थ माहणसूओ। पणमिऊण चंडियं निग्गच्छंतेण दिट्ठो हंसविलासो नामजोगिओ। वंदिओ बंभणेण । तेण वि आसीसदाण-परस्सरं नीओ नियमढं भंजाविओ परमभोयणेण । काऊप पि अतिहि-करणिज्जं सुह-निसण्णो पुच्छिओ जोगिएण-"भद्द! कहं तुम एत्थागओ?" तेण वि मूलाओ चेव साहिओ सवित्थरो सव्वो वि नियवइयरो। जोगिणा भणियं-"किमभिहाणो तुम?" तेण भणियं--"जण]हणो।" जोगिणा भणियं-“कहिं गंतव्वं?" तेण भणियं-"जत्थ विही नेहिही ।" सविसायवयणं सोऊण मोणमासिओ जोगिओ। जणद्दणेण भणियं--"भयवं ! कीस तुमं नवजोव्वणे वद्रमाणो चेव जीवलोय-सारभूयं भवंतरे वि तवस्सिजणपत्थणिज्जं हरि-हर-पियामह-पमुहतियस-विसर-सेवियं सयलजण-पत्थणिज्जं विसयसुहमुज्झिऊण इमं एरिसं वयविसेसं सुण्णारण्णनिवासं च पवण्णोसि ? महंतं मे कोऊहलं । कहेसु जइ अकहणीयं न होइ ?" जोगिणा भणियं--"सुणेउ भवं"। अत्थि इहेब भारहेवासे वास उरं नाम नयरं । तन्निवासी केसवो नाम माहणो । तस्स सुओ अहं उमावइनाम । मित्तो य मे चंडदेवो माहण-पुत्तो वीयं व हिययं । अत्थि परोप्परं घरागमो। अण्णया परोप्परालावदंसणाईहिं आसंधिय पेमगुणाए रहसि भणिओ हं चंडदेवघरिणीए चंडसिरीए उमावइ इव गोरीएअच्चंत वल्लहो मह तुमं मयणग्गिपलावियं । नियसंगमामयसारेण निव्ववेहि मे सरीरयं ।।४४५।। मए भणियं-"सुयणु ! न संगयमेयं । जइ कह वि चंडदेवो जाणेज्जा तो चित्त-खंडणं करेज्जा।" नायं तीए जाव एस जीवइ ताव न एस मं मन्नइ । अण्णम्मि दिणे विसप्पओगेण मारिओ पई। पूणो पूणो पुच्छिज्जमाणेण भणियं मए-"संदरि! इहेव वसंताण न सुंदरं जायइ।" तीए भणियं-"अण्णत्थ गम्मइ । चंचलत्तणओ इंदियाण अविणय-भवगत्तओ जोव्वणस्स बहु-भवभत्तत्थ णओ विसयसंगस्स पडिवण्णं मए तव्वयणं । जओपरघरिणि-संग-संकप्पवज्जिया गुरु-अवण्ण-रहिया य । अह मं ता वुड्ढमइंधण्णा जो जोव्वणं निति ।।४४६।। अम्हे पुण जोव्वण-विणडियाणि गहिऊण संबलनिमित्तं सुवण्णयं रयणीए निग्गयाणि पत्ताणि एगं वेलाउल । भाडियं सुवण्णदीव-पत्थियं सुवेलनाइत्तग-संतियं जाणवत्तं । पयद्राणि तेण सह गंतुं । अणरत्ता चंडसिरी नाइत्तग-दासे दुसले। भणियं सो तीए-“इच्छसु ममं ?" तेण भणियं-"पइम्मि धरते कहमेयं कीरइ ?" तओ मुणियतब्भावाए, अणुकूल-पवण-पणोल्लिए सर-सरवेगेण वहंते पवहणे, रयणीए सरीर-चिंता-निमित्तं उट्ठिओ सोयदाण-निमित्तं समागयाए वीसत्थ-चित्तो लहिऊण अंतरं पक्खित्तो हं तीए समुद्दे । दूरयरं गए पवहणे कओ अणाए कोलाहलो। करयलेहि वच्छत्थलं ताडयंती 'हा ! अज्जउत्त' त्ति भणमाणी सदुक्खमिव रोइउं पयट्टा । पुच्छिया नाइत्तगण"भइणि ! भणसु किं-निमित्तं रोइज्जइ ?" भणियमणाए--"सरीर-चिताए उढिओ निवडिओ समुद्दे अज्जउत्तो। धीरविया सा तेण । काराविया मह गवेसणा। न लद्धा कत्थवि पउत्ती । तओ भणिया तेण चंडसिरी-“भइणि ! न तए खिज्जियव्वं । कुलहरे पावियाए तए मह संतोसो अकामाए । पडिवण्णमेयाए पेल्लियं जाणवत्तं । गयं सुवण्णदीवे । अहं पि पडणाणंतरमेवमासाइअ-पूवभिण्ण-जाणवत्त-फलओ तरिऊण पंचर तेणसापरं पत्तो इमं पएसं। पुणो जायमिव अत्ताणयं मण्णमाणो निप्पीलिय-वत्थजुयलो निसण्णो तिणिस-पायवछायाए, चितिउं च पवत्तो—“अहो नियडि-बहुलया महिलायणस्स, अहो ! निग्घिणया चंडसिरीए, अहो! निक्कारणो ममोवरी वेराणबंधो, अहो! उभयकलंक-कारिणी एसा । किं पुण इमीए मए अवरद्धं ? अहवा अविवेय-बहुलो चेव इत्थियाजणो। किं तत्थावराह-चिंताए । इत्थिया हि नाम निवासो सयलदोसाणं, कुलहरं कूडकवडवंचणाणं, बिलास-दुवारं दुग्गइपुर-पवेसस्स, आययणमावयाणं, समा सोपाणपंतिया नरय-निक्खुड-मंदिर-महारुहंताणं, दढग्गला-सग्गापवग्गपुर-दुवारमाविसंताणं पाणिणं, पासट्ठियाए इमीए 2010_04 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य कणसारसेटिठकहाए उमावइमाहणकहा २१९ जं जीविज्जइ दह-कढिण-मूलस्स, आउयतरुणो माहप्पं । अहवा कि महमिमाए चिताए । नियकज्जं चितेमि । न एसो कालो परिदेवियव्वस्स । अवि य-- साहसममुंचमाणो पुरिसो तयणरूवफलं पाउणइ । अईयत्य-चितणं विलावं च चयंति वियक्खणा ।।४४७।। तओ अवलंबिऊण साहसं उट्टिओ हं तरुमूलाओ । गओ थेवभूमिभागं । दिट्ठो तत्थ भिण्ण-पोओ मए एगो वाणियगो । गओ तस्स समीवं । पुच्छिओ सो मए--"कओ भवं ? कि नामधेयो ? कहं वा एत्थागओ ?" तेण भणियं--"पोयणपुरनिवासी-मंगलालओ नाम सेट्टि-पुत्तो । वाणिज्जेण रयणपुरं पइ पत्थिओ विवण्ण-जाणवत्तो समा[साइय-फलहओ दुसत्त-रत्तेण इहं पत्तो। पायवोवरि धयं बंधिऊण, 'भयवइ [जइ] कहवि इमाओ वसण-समहाओ नित्थरिस्सामि, तो एत्थ ठाणे तुह आययणं करिस्सामि । इच्छिऊण चंडियाए उवाइयं, कंदाइणा कयपाण-वित्ती एत्थ चिट्ठामि ।" मए भणियं--"जब तुम एत्थ आययणं कारवेसि तो मए वयविसेसं पडिवज्जिऊण इहेव भयवई आराहयंतेण अच्छियव्वं ।" तेण भणियं--"सच्च-पयत्तेण होयव्वं ।" मए भणियं--"भवया वि तहेव ।" ठिया कइवयदिणाणि दो वि। अण्णम्मि दिणे चिंध-दंसणेणं पेसिया सुलोयण-नाइत्तगेण लहु-पवहणेण निय-पुरिसा । दिट्ठो तेहिं मंगलालओ । भणिओ य-“भद्द ! पोयणपुराओ सुलोयण-नाइत्तगो रयणदीवं य पत्थिओ । चिंध-दसणा विवण्णजाणवत्तो कोइ इह चिट्टइ'त्ति धरिय-जाणवत्तो तुमं सद्दावेइ । लहुं समागच्छउ भवं ।" ममं घेत्तूण चलिओ सो । दिट्ठो सुलोयणो । तेण वि मंगलालओ। जायं परोप्परं पच्चभिण्णाणं । मिलिया दोवि माउल-भाइणेज्जया । सुलोयणेण भणियं-"वच्छ ! कहं ते एरिसी अवत्था ?" सो वि बाह-जलभरियलोयणो रोविउं पयत्तो। सुलोयणेण भणियं-"वच्छ ! न विसाओ कायव्यो । वज्जकढिणहियया चेव वसणसमए सप्पूरिसा हवंति ।" जओ भणियंवसणम्मि ऊसवम्मि य एक्कसहावा हवंति स पुरिसा। 'जारिसओ च्चिय उदए अत्थमणे तारिसो सूरो' । स पूरिसे च्चिय निवडेइ आवया न उण पयइ पुरिसम्मि। ससि-सूर च्विय घेप्पति राहुणा न उण ताराओ।। गमकाले उण्णयचित्ता हवंति सप्पूरिसा। एवंविहाण जायइ पूणो वि लच्छी न संदेहो॥४५०।। वसणम्मि समावडिए पयई न हु कह वि सुपुरिसो चयइ। राहु-मुह-गहियमुक्को वि तवइ सूरो धरावीढं ।। पुरिसेण पुरिसयारो कायव्वो ताव नत्थि इह दोसो। अह विहिवसेण विहडइ विहिणो दोसो न पुरिसस्स ।। एवंविहवयण-वित्थरेण संठविऊण निवेसिओ नियअद्धासणे सुलोयणेण मंगलालओ। पुच्छिया सयला पउत्ती । साहिया तेण सुलोयणेण भणियं-"वच्छ ! न किंपि नटुं जं तुमं धरतो दिट्ठो।" मंगलालएण भणियं-"माउल ! बहूणि जाणवत्ताणि दीसंति । कि सव्वेसु वि भंडं ?" तेण भणियं-"दोसू भंडं । दो वि घडिय-कट्टदल-भरियाणि । एगम्मि हंसगब्भ-जोगियगेज्झा सुत्तधारा तदुवगरणाणी य।" मंगलालएण भणियं-"कठेहिं कि कायव्वं ?" तेण भणियं-"रयणदीवे आइच्चदेवउलं ।" मंगलालएण भणियं-“इमिणा कट्टेण इत्थेव कीरउ चंडियायणं दो य देवया । आइच्चहेऊ नियघरे गओ अहं भे[क टुदलं दलइस्सामि । पडिवण्णमणेण । ठिओ तत्थेव कइवयदिणाणि । कारावियं इमं देउलं मढो य । ठिओ एत्थेव हं हंसगब्भो [य] अहं पि मंगलालय-वयणेण गहिऊण हंसगब्भ-समीवे दिक्खं एत्थेव ठिओ । गच्छंतेण मक्कं थेव-दिण-जोग्गतंदुलाइ-संबलं । भुंजंताण वि न निद्राइ ।" विम्हियमाणसेण पूच्छिओ मए हंसगब्भो-"भयवं ! कि कारणं तंदूलाइयं न निढाइ ?" तेण भणियं-“वच्छ! मंत-सत्ती एसा ।" अण्णया सरीरकारणेण दिण्णा तेण सब्वेवि मंततंता । उवरओ हंसगब्भो । काऊण तस्स मयकिच्चाणि अहं एत्थेव ठिओ।" जणद्दणे]ण भणियं-"धण्णो तुमं । जइ अत्थि जोग्गया तो मम पि अणुग्गहेहि नियदिक्खाए।" पडिवण्णमणेण । दिक्खिओ जणद्दणो । कयं नामं विमलहंसो । कइवय-दिणावसाणे दिण्णा सव्वेवि मंता विमलहंसस्स गुरुणा । उवरओ हंसविलासो । ठिओ तत्थेव विमलहंसो । वच्चंति वासरा । इओ य गणदत्तसेट्ठी गहिय-सव्वस्सो मुक्को कारागाराओ रण्णा । समागओ नियमंदिरं । न पउत्ति विहंति सुहिय-सयणाईया । न सरंति घरपओयणाणि । पत्थिया वि परंमहा वच्चंति सयणाइया । समीवेण वि बोलतं नालविति समासण्ण-बंधुणो वि । तओ विसाय-विस-विहरिय-हियएण चिंतियं गुणदत्त-सेट्टिणा-- ___JainEducation International 2010_04 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२० मणोरमा-कहा ता सयणा ताव मित्ता गुरुत्तणं ताव वासणा ताव । जाव न पत्थइ पुरिसो अह पत्थइ तु तिणसमो होइ ।।४५३।। सो पुरिसो जस्स करो दूरं वित्थरइ दाण-समयम्मि। संकुडइ गहण-समए ससि व्व सिय-पक्ख-विगमम्मि ।। विहिवस-विहडिय-विहवो वि देहि देहि त्ति जो न जपेई । निय ववसायविलग्गो विसमदसं गमइ सो पुरिसो।। भणियं चअवहत्थिज्जउ तं दियह अच्छउ निसि म विहाउ । जहिं जोइज्जइ परह मुहु छड्डिवि निय-ववसाउ ।।४५६।। जइ धणु फिट्टा विहि-वसिण तउ विवसाइ विलग्गि । मेल्लिवि माणुस मसयणघरि हत्थु पसारि म मग्गि। दियह कर वि न सक्किया ससि-सुरिहि संपुण्ण । विहलिय कवणु समद्धंरइ जसु अप्पणा न पुण्ण।।४५८।। किंचकलिकालसहावेणं संकडहियया निरप्पणा हुंता । तो ताण पत्थणाए अप्पा विह लहइओ होइ ।।४५९।। अओ सयणाइजण-परिभूयस्स अलं मे इहट्ठि एण जेणदालिद्दपरिभवो सव्वाण परिभवाण चेव जेट्टयरो। जीवंता वि हु जेणिह मय व्व पुरिसा गणिज्जति ।।४६०।। वरि देसंतरु वरि मरण वरि तउ वरि वणवासु । धणहीणह वह-परिभवह वलि-क्रिउ सग्ग-णिवासु ॥४६१।। ___ एवंविहचिंताचवक-समारूढमाणसो गमिऊण वासरं अकहितो चेव सयणाण रयणीए निग्गओ गुणदत्तो। जाव थेवंतरं गच्छइ ताव पत्तो तक्करहिं । नीओ कतारं । मग्गिओ दविणजायं । जाहे न किंचि पडिवज्जइ, ताहे चिरं कयत्थिऊण विक्किओ सुवेलाउले पारसउलनिवासिणो नाइत्तगस्स समीवे । तम्मि चेव दियहे सिद्धपओयणो चलिओ नियदीवाभिमुहं नाइत्तगो । चितियं गुणदत्तसेट्रिणा--"चिरं कयत्थिऊण अज्जवि न कयत्थो विही । अणारियजणकरगयस्स कि मे जीविएण?" एवं चिंतिऊण अत्थमिए दिणयरे, वियंभिए समंतओ तमंधयारे, वहंते पवहणे, सणियमेव मुक्को अप्पा समुद्दमज्झे गुणदत्तसेट्ठिणा । तओ उब्बुड्डु-निब्बुड्डणं कुणंतेण पत्तं पुव्व-विवण्ण-जाणवत्त-फलय-खंडं । मच्छ-कच्छभाईहिं कयत्थिज्जंतो पत्तो पक्खावसाणे समुद्दतीरं । चलिओ पुव्वाभिमुहो । थेवंतरगएण दिळं तं चंडिया-भवणं । तयभिमुहमणुसरंतेण दिट्ठो मढाओ निहरंतो विमलहंसो । तेण वि सेट्ठी । मिलिया दो वि परोप्परं । सारिच्छया जणियसंका 'असंभावणिज्जमेवं'ति अकयनिच्छ्या अण्णोण्णमुहमवलोयंता ठिया खणमेगं । नीओ मढे विमलहंसेण सेट्ठी । मक्खिओ घएण । संवाहियाणि सव्वअंगाणि भोयाविओ घयखंडसहिएण कलमोयणेण । दिण्णं सरस-पूईफलमसरिसं तंबोलं । भुत्तावसाणे सुहासणत्थो पुच्छिओ विमलहंसेण सेट्ठी-"महाभाग ! तुमम्मि दिठे वियसइ लोयणज्यलं, उल्लसइ आणंदभर-निब्भरं समुल्लसंतसुहकल्लोल-मालाविलं, महिमंडले वि न माइ मे माणसं, सव्वहा गुणदत्तसेट्ठिसरिसो तुमं लक्खीयसि । कहेसु नियनाम जेण महमणे-निव्वुई होइ ।" सेट्ठिणा भणियं-- "मुणियं चेव भयवया किं पुणरुत्त-कहणेण?" तओ बाह-जल-भरियलोयणो परुण्णो जोगिओ । सेट्ठिणा चितियं--"अहो ! मे पाव-परिणई जमरण्णवासिणो पडिवण्ण-वयविसेसस्स वि दुक्ख-कारणं जाओ?' कह कह वि सेट्टिणा संठाविओ चिरओ रोवियवाओ जोगिओ। सेट्टिणा भणियं-"भयवं ! को तुमं किमभिहाणो वा?" जोगिएण भणियं---"महाभाग ! सो हं कुकम्मकारीकुविय-कयंत-भिउडि-भीसणाऽऽरक्खिय-पुरिसेहितो विमोइओ जो भवया अगहिय-नामधेयो जण द्दणो । भवंतं वसण-सागरे छोढूण निय-पाणे गहाय पलाणो । साहिओ सव्ववो वि वय-गहणावसाणो नियवइयरो। सेट्ठिणा वि तप्पुच्छिएण नियबुत्तंतो । जोगिणा भणियं-- "अवहिओ विही उन्नयमाणभंग-करणे, करिकण्ण-चला लच्छी, सच्चो य पवाओ किलेसायास-बहुलो गिहवासो, जेण भवओ वि कप्पायवस्स विय परहिय-संपाडण-पत्त-फल-जम्मस्स ईइसी अवत्थ'त्ति । अहवा थेवमेयं--"खीणो वि ससीकलावो कालजोगओ पुणो वि संपुण्णय पाउणइ । विवरीए विहिम्मि इंदाइणो देवा परिकिलेसभाइणो भवइ । निच्चपच्छण्णो पुरिसयारो । न सिहि-संजोगमंतरेण कालागरुस्स सव्वहा गंधोवलद्धी भवइ । वसण-समावडिया वि वज्जकढिणहियया चेव महापूरिसा हवंति । किं च उवयारिणी चेव य आवया, जओ-"नज्जइ इमीए सज्जणासज्जणविसेसो, लक्खिज्जइ पडिकूलाणुकूलो परियणो, गम्मति अत्तणो भागधेयाणि, [...] पयडीभवइ । थेव-कालावत्थाइणी तुह एसा आवय"त्ति लक्खणओ. 2010_04 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्तलंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य कणसारसेट्ठिपुव्वभवकहा २२१ अवगच्छामि । भवओ जीवियप्पयाणेण परमोवयारिणा अणक्लविहिवसेण घरमागयस्स परिचत्त-सव्व-संगओ रणनिवासी परिओसवसमुल्लसंतमाणसो किमुवगारं करेउ अम्हारिसजणो। तह वि गिण्हाहि एयं पढियमेतसिद्ध अक्खय-अक्खयनिबंधणं बहसो दिट्रपच्चयं गुरुपरंपरागयं मंतं । इमं च थावर-जंगम-विस-विणासकारगं गारुडमंतं।" अदिण्ण-पडिवयणो अहो-महो ठिओ गणदत्तसेट्ठी। जोगिणा भणियं--"महाभाग ! न संखोहो कायव्वो। परकज्जकरणरसिया चेव महापूरिसा हवंति। भविस्सइ एतो परोवयारो वि। किं च जइ एयं मम पत्थणं विहलेसि तो निरत्थं दंसणं पि मण्णेमि।" 'न अण्णा गइ'त्ति पडिवण्णं सेट्टिणा। गहियं तज्जयलं पि। ठिया दोवि सह जोगेण । इओ य संवस्सरावसाणे रयणदीवाओ चलिया दो वि मंगलालय-सुलोयणा। तं पएसं पत्ते जाणवते। गहिय पूओवगरणा समागया चंडियायणं। पूजिया चंडिया। वंदिओ विमलहंसो। पूच्छिया हंसगब्भहंसविलासपउत्ती तेहिं। जोगिणा भणियं--"सुमरणसेसा संजाया ते भगवंतो। अहं पि तप्पा उगा-सेवगो ।" तेहिं भणियं--"भयवं! जेण पओयणं?" गणदत्तसेट्रि दंसयंतेण भणियं जोगिणा--"एस महाणभावो चंदो व्व नियउदयादि परोवयार-पहाणधणजीविओ विहिवसेण विस [मा]वडिओ जहा सट्टाणं पाउणइ तहा करेह ।” अणुग्गहं मण्णमाणेहि पडिवण्णमणेहिं । पणमिऊण जोगियं गुणदत्तेण समं गया जाणवत्तं । उक्खित्ता नंगरा। पेल्लियं जाणवत्तं। कइवयदिणेहि पत्ता तीरं। पाविओ सट्टाणं गणदत्तसेट्ठी । विहल-ववसायं नाऊण न ढोयंति सयणाइया ववहरणजोग्गं दव्वं । रयणीए भणिया अभयसिरी सेट्रिणा--"पिए ! नियाभरणं कइ[वय दियहे मह समप्पेहि ।" समप्पियमिमीए। तेण विक्किणिऊण गहियं चाउल-घय-तेल्ल-गुल-खंडाइयं । ववहरिउमारद्धो। मंताणुभावेण दितस्स वि न झिज्जइ पुणो पूणो पिडेइ तंदुल-घयाइयं । अण्णया परिवद्दले काले अणिट्ठिए तंदुले विक्किणंतो जाओ अणेगकोडीसरो। समल्लियंति सव्वओ सयणाइया। वह मण्णंति नायरया। पसाएण पेच्छइ नरनाहो। विणा वि पयत्तेण सिझंति सव्वकज्जाणि। अण्णम्मि दिणे उज्जाणे कीलंतो अहिणा डक्को रायउत्तो। मिलिया सब्वे वि गारुडिया। न कओ केण वि विसेसो। तओ घोसावियं पडहेण राइणा--"जो रायउत्तं जीवावेइ तस्स राया सवण्णकोडि देइ । सेट्रिणा पडहओ। गओ राय-समीवं । दिट्ठो निच्चेट्ठो रायउत्तो। आलिहियं मंडलं । धरिया धारणा। सुमरिओ गारुडमंतो । खणंतरेण वियंभंतो उट्टिओ कुमरो । तुट्ठो राया । कारावियं वद्धा[व]णयं । भणिओ भंडारिओ--"देहि सेट्रिस्स सूवण्णकोडि ।" सेट्टिणा भणियं--"देव ! एसा चेव सुवण्णकोडी जं कूमारो जीविओ। चाउलमेत्त-संतुस्स कि मे सवण्णकोडीए?" इसि हसिऊण भणिओ राइणा कोद्वारिओ--"अरे! तहा करेस जह--जहा एग-वरिस-संतिया सव्वे वि भोग-तंदुला सेट्रि-घरे पविसंति।" सेटिणा भणियं--"सामि ! संति में तंदूला अलमइनिबंधेण?" राइणा भणियं-- “अवस्सं कायव्वमेयं भवया।" पडिवण्णं सेट्टिणा। काराविया सच्चविया सव्वविसए पगामं कणकोद्रारा। पुव्वाभिहाणमंतरिऊण 'कणसारो त्ति पसिद्धि गयं वीयमहिहाणं तंदूलवंताण मज्झे मही-मंडले पढमा तस्स रेहा। विणीयाणकलपुत्तमुह-दसणपमुइओ विसयसुहमणुहवंतो कालं गमेइ। अण्णया समागया तत्थ ओहिण्णाण-वियाणिय-रूवि-वत्थुवित्थरा सुरसुंदराभिहाणा सूरिणो। समोसरिया नयरवाहिरुज्जाणे। निग्गया वंदणवडियाए नागरया ति पयाहिणा पूरस्सरं वंदिऊण सूरि-पय-पंकयं निसण्णा समचियासणे। पत्थूया भगवया धम्मदेसणा। संसय-तिमिर-दिवायरं पेच्छिऊण भयवंतं लद्धावसरेण भणियं कणसारेण--"भयवं! कि मए पूव्वभवे पुण्णं समज्जियं जेण पवड्ढमाणा तंदुला होऊण विहडिया? पूणो विसेसेण पवढमाणा एवं जाया?" मूरिणा भणियं-"सोम! सुणसु कारणं-" अस्थि इहेव भारहेवासे वसंतविलासो नाम गामो। तम्मि तुम सयबाहनामकोविय-दारओ अहेसि । जणयम्मि उवरए पत्तो परमदारिदं । परघरेस कुकम्माणि कृणंतेण लद्धा तए चाउल-सेइआ। 'विसेसकज्ज किपि साहिस्सामि इमीए' चितिऊण सुसंगोविया कया। 2010_04 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा अण्णा कट्टभारं हाय आगच्छंतेणं दिट्ठो तए असोगसुंदरुज्जाणे जणाण धम्मं वज्जरंतो [तो ] ससुंदरो नाम सूरि । समुप्पण्णसुहवासणेण चितियं तए - "धण्णा इमे लोया जे संपज्जतसमीहिया वि धम्मं सुगंति । अहं पुण कट्टहारघट्टसिरो वि धम्मायरण-परम्हो परियडामि । एवं संवेगमावण्णो मोत्तूण कट्ठहारयं गओ सूरिवंदण- निमित्तं । वंदिओ सूरि । एत्थंतरे भणियं सूरिणा - " जो जिण-पडिमा पुरओ अखंड - पुडिय-चाउलेहि दप्पणाइए अट्टमंगलए समालिहर तस्स भवंतरे अक्खया अक्खया भवंति । पुच्छिओ समासण्णसावओ-" को एस जिणो ? का वा तस्स पडिमा ? केरिसाणि अट्टमंगलगाणि ?" सावए [ण] भणियं - "अहं ते दंसइस्सामि ।" धम्मदेसणावसाणे सावरण सयबाहू [णो] दंसिया जिणभवणब्भंतरे सव्वण्णुणो पडिमा अट्ठ मंगलगाणि य । संजाय बहुमाणो गओ नियघरं । गहिया पयत्तसंगोविया तंदुल - सेइआ । समागओ जिणहरं । उल्लसिय-रोमंचेण दप्पण-भद्दासण-वद्धमाण- वरकलस-मच्छ-सिरिवच्छा-सत्थिय-नंदावत्ता लिहिया अट्ठ- मंगलया । पुणो पुणो पवड्ढमाणसुहभावो कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो - 'अहो ! सोहंति जिणपडिमा पुरओ मंगलगा। कयत्था इमे चाउला जे एत्थ उवओगं गया ।' एवं सुहज्झवसाएण तए बद्धं मणुयाउयं । अहाउयक्खएण मरिऊण समुप्पण्णो सेट्ठी सुओ । तप्पुण्णाणुभावेण वड्ढिया तंदुला । जं पुण संतराया तत्थ इमं कारणं - ' अद्धलिहिएसु मंगलगेसु मणागं परिवडिओ ते भावो- जहा पभूया चाउला गच्छिस्संति ।' पुणो वि लोएहि सिज्जमाणेण सविसेस - समागय-परिणामेण संधिओ । तेण ते सविच्छेया तंदुल सामग्गी जाया ।" एवं सुणिय समुप्पण्ण-जाइसरणो संवेगमावण्णो जेट्टपुत्तं कुडुंब - सामियं काऊण सुहि-सयण-समणुष्णाओ निक्खतो महामहसंवेण कणसारसेट्ठीसुरसुंदरगुरुसमीवे । निरइयारं सामण्णं चरिऊण समाहिमरणेण मरिऊण समुप्पण्णो वेजयंतविमाणे सुरवरो । तओ चुओ नेव्वाणं गमिस्सह । २२२ एवं अक्खय-पूयाफलोदाहरण-पुरस्सरं भणिओ समुद्ददत्तो पियंकरायरिएण- ककहरामररिद्धि इच्छह जइ मोक्ख- सोक्खमखंडं । तो अखंडे विमले जिण पुरओ अक्खए खिव ||४६२ ।। समुहदत्तेण भणियं - "भयवं ! संपयं फल- पूया फलं भणउ ।" सूरिणा भणियं-'सुणसु' फलपूयोवरि फलसारनिवकहा- अत्थि इहेव सयल - भारहालंकारभूयं कुसुमपुरं नाम नयरं । कुसुमावीडो राया । कुसुमसिरी से महादेवी । दिट्ठों य अण्णया पच्छिम रयणीए पल्लं कणुवण्णाए विविह-फल- समुदओ वयणेणं उदरं पविसमाणो रुक्खो सुमिणए । तक्खणfarare साहिओ दइयस्स । आनंदिया तेण पहाण - पुत्तजम्मेण । सुहंसुहेण गब्भं वहमाणीए पत्तो पसूइया पुण्णचउसीए । जाओ दारओ । पइट्टावियं समए सुमिण दंसणाणुसारेण दारगस्स नामं फलसारो त्ति । सुहंसुहेण पवड्ढमाणो जाओ अट्ठवारिसिओ । समप्पिओ लेहायरियस्स । जाओ थेवकालेणं चेव सयलकलापारगो । कारिओ समुण्णय रायवंससंभवाणं अट्ठण्हं वरकण्णगाणं पाणिगहणं । अहिसित्तो जुवराय - पए सुहसागरावगाढस्स वच्चइ कालो । अण्णम्मि दिने पलिय- दंसण-संजाय-संसारनिव्वेओ अहिसिचिऊण नियपए फलसार- कुमारं निक्खतो दमघोसायरिसमवे कुसुमावीडो । फलसारो वि नियगुणाणुराय-रत्त मही-मंडलो हेला विणिज्जिय-नमंत सामंत-संदोह-सेविज्जमाण-पय-कमलो कालं गमेइ । अण्णया निष्फण्ण-सयल सस्से मेइणीतले ऊसिय-पुंडरीयायवत्ते निवडंत-कास- कुसुम- चामरे सिहरिसिहर-गंधवारणमारूढे सयल-जणाणंदकारए महियलमोइण्णे सरय - नराहिवे सयल-सामग्गीए देस-दंसणत्थं निग्गओ फलसारनराहियो । पइनगरं पइगामं पूइज्जतो पउरजणेण, पडिच्छंतो सामंताईहि उवायणीकयाणि करि तुरय-मणि-सुवण्णाईणि, विवाहितो रायकण्णगागणं, कमेण परिभमंतो पविट्ठो कंतारमेगं । कारियं एगम्मि गिरिसरियापरिसरे उप्पयाणयं । जहा- ठाणं कयावासेसु मंति- सामंत - पमुहसिबिरलोएसु, तओ उभय-पाससंठिय-वार- विलासिणी कर-कमल-विहणिज्जमाणससि-कर-धवलचामरो, सेवा समय-समावडंत महासामंत-संदोह सम्मह-खुडियंग्य-रयण-किरण-पणासियंधयारं, उद्घट्ठियनर-सय- कलिय-दीवियासयसमुज्जोइयं, फार-फारक्क परिवेढ - गूढ-संचारं, पवसंतवर-वार- विलासिणी-चरण- नेउरारावभरिय भुवणोदरं, संपत्तो राया अत्थाण मंडवं । निसण्णो सिंहासने । चिरं चितिऊण रज्जकज्जाणि सम्माणदाण-पुव्वं 2010_04 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य फलपूयाविसए फलसारनिवकहा विसज्जियासेस-सेवगजणा । सप्पणयमुवसप्पिऊण भणिओ अइगरुयजराभरजज्जरंगेण पंडुर-रोम-समूह-संछण्ण-वच्छत्थलेण ईसीसिकंपंत-कंधरेण कुलकमागरण विमलमईमंतिणा-"महाराय ! जई वि पुवकयसुकथाणुभावेण गुणगणो सय चेव तुह सरीरे संवसइ तह वि अइसिणेह-लंघिओ आपारो वा एरिसो त्ति कलिय किंपि भणामि । रूवं-जोव्वणं संपया य एक्केक्कं उम्माय-कारणं किं पुण मिलियं? अओ न जहा रूवाभिमाणपिसाओ छलइ, न जणेइ जोव्वणमुम्मायं, न पयट्टावेइ अपहेण लच्छीओ, हरिणच्छीओ वा न वसीकुणंति, कसाया वा पसरं न गेण्हंति, इंदियचोरो वा न हरंति विवेय-रयणं, कोऊहलेण वा केण विन तरलिज्जसि, तहा जइयव्बंति [भणि]ऊण मोणमासि]ओ विमलमई । एवं सुणिय विणयं राइणा नियगरुयत्तण-सरिसं तं तं सिक्खावयणं सिक्खाणरूयं करिस्सामि त्ति भणिऊण विसज्जिओ मंती। अप्पणा वि उदिओ अत्थाणमंडवाओ । पूरओ-पज्जलंत-कणय-दीविया-संरुद्धंधयारो निय-नियठाण-परिसंठिय-थाणंतरसुहडसंजणिय-रक्खं दुवार-देसं संलग्ग-पडिहार-पडिय-जण-निग्गमपवेसं एगं दुलक्ख-वंक-दुवारं वासभुवणमणुपविट्ठो । णुवण्णो पवरपल्लंके कोमल-तूली-सुह-फास-लद्ध-निहाभरो। वोलीणे जामिणीए जाम-दुगे केण वि चलणंगुलीसु छिक्को व्व विबुद्धो नराहिवो । उट्ठिओ सणिज्जाओ दिण्णा समंतओ खंधारे दिट्ठी । दिट्ठा निब्भर-निदाए घोरता जामइल्ला । एत्तरे नहयलेण पुव्वाभिमुहो गच्छंतो समवलोइओ रण्णा एगो पुरिसो। " हंत ! को एसो ?" एवं चिताउलो जाव चिट्ठइ ताव दिट्ठो दूरे धरणियलाओ समुच्छलतो बहलुज्जोओ। संजायविम्हओ तन्नियाण-जाणणट्ठा करे काऊन करवालं अलक्खिओ चेव निग्गओ पच्छिम-वारेण । गओ थेवं भमिभागं । कर-नियर-करंबियंबरंतरा पंचवण्ण-रयणेहि समंतओ जडिया भूमि-पडिया दिट्ठा एगा करोडी । गहणाभिप्पाएण गओ तयंतियं । पसारिओ करो । सा वि हा, हा, सद्देण हसिऊण उप्पइया गयणंगणे । गंतुण थेवंतरं पूणो वि धरणीयले निवडिया । राया वि प[च्छा]हत्तं पहाविओ पत्तो तीए समीवं । पुणो वि सा गया नहयलं । एवं तीए निवडतुप्पयंतीए विलक्ख-बगो अकय कज्जो वलिउमचयंतो दूरं पाविओ राया। एत्थंतरे पभाया रयणी। उग्गओ सूरिओ। न नज्ज इ कहिं पि गया करोडी। तओ पयडपरिभाविज्जमाणे निण्णुण्णय-पविभागाए पयडपलोइज्जमाणे काणणंतराए भूमीए गंतूण निसण्णो एगम्मि गिरिसरिया परिसर-संठिए कयंबपायवे । संजाय-पच्छायावो चितिउं पवत्तो-'किं-निमित्तं मए अलिय-कोऊहल-तरलिय-माणसेण करोडि-मग्गमिणमणुसर. माणेण लहुत्तणं पाविओ अप्पा ।. अणिरुद्धिदियपसरेण बालतवस्सिणा व निप्फलाणुभूओ सीय-बायाइ-जणिओ काय. किलेसो। कत्तो महमेयमणवइट्रमणणसीलियमचितियमेव चावलं पाउब्भूयं । अहो ! चंचल-सहावया चित्त-परिणईए अहो ! वियार-बहुलत्तणं तारुणस्स, अहो! दुक्खदायगत्तणं सुहाभिलासाणं, अहो ! वसगदाण-दक्खत्तणं अणहीणयाए अहो ! कज्ज-परिणइवियार-विमहया रहसविलसियाणं, अहो ! मइविवज्जय-पयाण पउणत्तणं विहि-पडिकुलयाए 1 तस्स तहाविहस्स ताय-सिक्खापयत्तस्स, तस्स विज्जागहणस्स, तस्स नीई-सत्थसवणस्स, तस्स हेओवाए य तत्तपडिविण्णाणस्स, तस्स य सहावसिद्धस्स इंदियवग्गसंजमस्स केरिसो विवाओ जाओ ? किमियाणि करेमि ? समारद्धकज्जसिद्धि-बद्ध-निच्छएण वि मणसा अपज्जवसाणाए अणवधारियाए गंतव्व-भूमीए कए.. कत्थ.व वच्चामि ? कहं वा आलंबभद्रमक्कडो व्व असिद्ध-समीहिओ पच्छाहत्तं वलामि? कह वा पडिनियत्तो अदसणसंजायचित्तरेवाहस्स, समकालमेव पयाणुसारेण पहावियस्स, निरंतरपचलियाणेग-मायंगघडासंरुद्ध-गयणंगणस्स संमतओ पसरंतसाहणपूर-पूरियासामुहस्स, अद्धपह एव मिलियस्स सामंतलोयस्स मुहा-गमण-लज्जा विलक्खं मुह दंसिस्सामि ? कहं वा दूराओ चेव दंसियदरहसियस्स, समीवमागयस्स, 'कहिं गया ? कि निमित्तं वा गया ? किं दिट्ठ ? किमणभ्यं ? किमासाइयं ? इच्चाइ पुणो पुणो पुच्छंतस्स पणइवग्गस्स अच्चंतलज्जायरं नियचरियं कहणीयं । कहं वा सट्टाणमुवागएण दुव्विणय-जणय-संतावा सच्छंदत्तणवियमाणसा सव्वे वि समप्पियसाहिगारा पसायणिज्जा रज्ज-कज्ज-चितगा पहाण-पुरिसा । कहं वा हियय-दाह-लंघियाणुवित्ति-वयणाणं वयवुड्ढ-नियबंधूणमहोमुहेण सहियव्व। सवण-परुसा समुल्लावा ? सव्वहा चावलोवहयस्स, अण्णप्पवसगस्स, उज्झिय-महिमस्स, असमिक्खिय-कारिणो तेण _ 2010_04 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२४ मणोरमा-कहा विमलमड़ णाम-मंतिणा दिट्ठ-सिद्ध-ववहारेण सया सयाचार-लोयस्स सह वासिणो, 'तरलो, कोउहल्लि, कीडापरायणो, अजिइंदिओ एसो' त्ति संभावियस्स धिरत्थु मे जीवियस्स ।” एवविहिचिंताउलो जाव चिट्ठइ राया ताव नहयलाओ गहिय-कण्णगो-"महाभाग ! परितायह" खलंतक्खरं पुणो-पुणो जंपतो पुरओ पडिओ पुरिसोत्तमो नाम पुरिसो । 'न भाइयव्वं' ति भणमाणेण थिरीकओ राइणा । एत्थंतरे गहिबाउहा नहयलाओ उवयंता दिट्ठा अट्ट विज्जाहरा- भणिओ पुरिसेण राया-"महाभाग ! इमेहितो भयं ।" एयं सुणिय ठिओ तेसिमभिमुहो गरवई । झुज्झिया चिरं विणिवाइया पंचजणा नरिंदेण । तिण्णि पलाणा । नराहिवो वि समरपरिस्समेण तण्हा-छहाहि य किलामियसरीरो निवडिओ असोग-तरतले । सो वि पूरिसो वत्थंचलेण विजिउमारद्धो । एयावसरे घेत्तूण पाणभोयणं, पुप्फ-तंबोल-विलेवण-भरिय-छज्जिया-वावड-कराए समणुगम्ममाणा दासचंडीए आगया पउमसिरिविज्जाहरी । विणयपुव्वं भणिओ तेण नरनाहो-"महाभाग ! समागया संपयं भोयणवेला, करेसु देवच्चणाई ।" तहेव कयं राइणा । तरंगलेहाविहिय-चलण-सोओ निसण्णो सहयार-छा[या]ए। दिण्णं कणगथालं । भत्तो पवरविहीए समं पूरिस-कण्णयाहिं, विलित्तो सव्वं घणसारमिस्सहरिचंदणेण । बद्धा सिरे सुरतरु-कुसुममालगहियं पंचसोगंधियं तंबोलं। विसमिओ खणमेत्तं । पच्छा पूच्छिओ पूरिसो रण्णा-"भट्ट ! कस्स दुहिया एसा कण्णया? किमभिहाणा? के वा इमे विज्जाहरा? जे अत्तणो भयकारणं ? भवया समाइदा का वा एसा भोयणं गहाय समागया इत्थिया ?" पुरिसेण भणियं-"अकहणिज्ज पि कहिज्जइ परमोवयारिणो तुह नियचरियं ।' अत्थि वेयड्ढदाहिण सेढीए रंगसाला नाम नयरी। चक्कसेणो विज्जाहर-राया । पउमसिरी से महादेवी । कुतलाहिहाणा तीए धूया । अण्णया बहुरूविणी-विज्ज साहेमाणो दिट्ठो चक्कसेणो रणवीर-विज्जाहर-राय-भइणीए तरंगमालाए संजायाणरायाए सणियमवसप्पिऊण भणिओहमिमाए-को एस विज्जाहर-राया जेण विज्ज साद्यंते तओ मए चिंतियं-'दुक्कर-तव-खविय-सरीराणं मणीणं पि मणमोहणाणि जारिसाणि दीसंति इमीए विब्भम-विलसियाणि नेत्ताणि मयणुम्मायमंतरेण न संभवंति । परं पुच्छामि जेण निस्संसयं हवइ त्ति वियप्पिऊण भणिया सा मए-"किं तुहइमिणा? भणसु निय-कज्ज जेण साहेमि ।" तीए भणियं-“न मे अण्णं कज्जं मयणसरसल्लिया एयस्स सरणं पवज्जिस्सामि।" मए भणियं-"भद्दे ! अणवसरो खु संपयं । अओ मोत्तण तरलत्तणं, संजमिऊण इंदियगणं, निवारिऊण चक्खुप्पसरं, अंगीकाऊण महत्थत्तणं, निरंभिऊण चंचलत्तणं पंचबाणस्स, तहेव विहेसु जहा न विनडिज्जसि वम्महेण ।" एवं भणिया विसा न विरमिया । गया चक्कासेगसमी । पयडियतानाविह-वियाराए बाणावलि व्व कुसुमबाणस्स, उच्छल्लबाल-झस-फार-संचारा तरंगमाल व सिंगार-जलहिणो, धवलीकयदिगंतरा जोण्ह ब्व मयलंछणस्स, वीर-जण-वसकारिणी जाल व्व रागानलस्स, विब्भम-समल्लासिएक्कभ-लया आण व्व जोव्वण-महारायस्स, मंदा मएण, वित्थारिया विम्हएण पेरिया अहिलासेग, विसमिया लज्जाए, वुट्टिमिव अमयस्त, निक्खित्ता तीए असमए वि चक्कसेण मुहे दिट्ठी । मोत्तूण लज्ज पयडमेव पत्थिआ। अवहीरिया तेण। तह विन ठाइ । पूणो पूणो उवसग्गेती गहिऊण खग्गं विगयसवणनासाकया। तयवत्थाए गंतूण साहियं रणवीरस्स जहा 'हं पत्थिया चक्कसेणेण अणिच्छंतीए एयावत्थं पाविया ।' तं सुणिय कुविओ रणवीरो। चक्कसेणस्स वि सिद्धा बहुरूविणी विज्जा । समागया नियनयरं। वढियं वेरं समं रणवीरेण । परोप्परं छिहमण्णेसयंताण वच्चंति वासरा । . अण्णया उवरओ चक्कसेणो अहिसतो तस्स पुत्तो समरसेणो रज्जे । छलं लहिऊण समागओ रणवीरो । पणट्ठो समरसेणो। - तओ सार-करि-तुरय-पत्ति-संपरिवुडेण निय-वावारिय-निसिय-सत्थ-दुव्वारेण समंतओ परियरियो वीरकूहेण वज्जमाण[तूरेण]नयरलोयं । तओ थेवकालकयसंगरेसु निहणमुवगएसु पहाणपुरिसेसु, पहार-वियलसरीरावयवेसु जमातिहिभूएसु कण्णतेउर-महल्लएसु, भयतरलतारलोयणेसु गहिज्जमाणेसु वंदुरातुरंगमेसु, आलाणबद्धेसु विद्यारिज्जमाणेसु 2010_04 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य फ़लसारनिवकहा २२५ मत्तमायंगेसु, उल्लसिज्जमाणेसु लुंटाग-जणेसु । समाउलीभूए समंतओ रायउले, कह कह वि पविसिऊण- कण्णतेउरे, संजाय करुणेण, तास-तरलिय-नयण-तारया हा ताय! हा भाय ! एवं विलवर्षमाणी' गहिया मए एसा कण्णया । पलाणो, पच्छिमदिसमंगीकाऊण विविहाउह-जजरिय-काओ, पुरो गंतुमचयंतो एत्थेव निवडिओ, एसो पुण पंच-विज्जाहरसहिओ विणिवाइओ। एसा पुण चक्कसेण-घरिणी पउमा। इमा पुण कण्णया कुंतलाभिहाणा एयाए चेव धूया। अहं पि पुच्छामि भवंतं-"कह तुममेत्थमागओ ?" साहिओ रण्णा सखेयं करोडि-वंचणाइओ निय-वइयरो । पउमसिरीए भणियं-"महाराय ! न सा करोडी।" रण्णा भणियं-“का पुण सा?" तीए भणियं-"सुणेउ महाभागो! समागओ एगया पडिवण्ण-समणलिंगो समुप्पण्ण-केवलो अवंतिसेणो नाम मे मामगो रंगसालाए । निग्गया वंदणवडियाए नागरया। अहं पि कुंतलं गहाय गया। वंदिओ भयवं । निसुया धम्म-देसगा । पुरओ काऊण कुंतलं पुच्छिओ भयवं-को इमाए वरो भविस्सइ ? कि तस्स नामं? पुच्छिएण 'फलसारोत्ति साहियं भगवया । वंदिऊण समागया हं निय-भवणं। विहरिओ अण्णत्थ केवली। उवरओ कुंतलाए पिया । लद्धावसरो सण्णहिउमारद्धो रणवीरो । सुमरिया मए बह-रूवविज्जा। समागया भणियाय 'तहा करेसु जहा फलसार-राया तिदुग-वणं समागच्छइ । 'एवं करेमित्ति भणिऊण गया। एगेण स्वेण नहंगणे गच्छंतो पुरिसो तुह दंसिओ । बीएण करोडीछलेण वंचिऊण तुममेत्थाणीओ । संजोइयं केवलिवयणं । अओ मोत्तण विसायं एत्थेव परिणेसु कुंतलं ।' ‘एवं हवउत्ति परिणीया । नीओ रंगसालाए नरवई । ठिओ कइवयदिणाणि । अण्णम्मि दिणे सुहपसुत्तो रणवीर-कणि?-भाऊणा रणहत्थिणा भाइ-वेरं वहंतेण अवहरिओ फलसारो। नीओ हरिमेल-पव्वए । एगम्मि सिलायले अच्छोडेमि' [त्ति] वियप्पिऊण जाव चलणेसु गिण्हइ रणहत्थी ताव सहसा विबुद्धो नराहिओ । 'अवगारी एसो'त्ति संजाय-निच्छएण परामुळं कडियडं । न दिट्ठा असि-धेणुया । किं कायव्वमूढो जाव चिट्ठइ खणंतरं ताव सो चेव निय-किवाणो केणावि अदिस्समाणमुत्तिणा रण्णो करे पणामिओ। रणहत्थिणा वि संकियमाणसेण मुक्को नहयलाओ राया । मओ न वत्ति जा निरूवेइ ताव दिट्ठो पवर-पल्लंकोवरि संठिओ। संजाय-मच्छरो गहिऊण खग्गं ढुक्को। राया वि गहियखग्गो उदिओ। झुज्झिया चिरं । विणिवाइओ रणहत्थी। पुणो वि समागओ तम्मि ठाणे। नपासइ सबणीयं । 'हंत ! किमेयं ?' ति विम्हिओ चलिओ दक्षिणाभिमाह]। इओ तओ परिब्भमतेण वियडपयक्खेव-समक्कंत-भू-मंडलो अणण्णरूव-सरीरसोहाए, विचित्त-वत्थाहरण-धारिणीए, पसरताविरल-बाहजल-पक्खालियकवोलाए, नव-जोव्वण-रमणीयाए, महिलाए धाविऊण वत्थंचलेण धरिज्जमाणो पुणो पुणो, पसारिऊण बाहु-जुयलं परिरंभमाणो, वारंवारं चलणेसु निवडिऊण पसाइज्जमाणो दिट्ठो एगो विज्जाहर-जुवाणो । तं दळूण संजायविम्हओ पुरो होऊण तस्स भणिउमाढत्तो राया-“अहो महाभाग ! धीरो भवसु खणमेगं । पुच्छामि किं पि भवंतं किं कारणमरणे विहिब-विणय-अणणयपरा परिहरिज्जइ एसा बालिया। कहिं वा इमाए वारिज्जमाणो वि तुम पत्थिओ?" तेण भणियं-“कहिज्जमाणं सुणिज्जमाणं पि लज्जायरं मे चरियं । तहा वि आयारमुणिज्जमाण-सप्पुरिसचरियस्स भवओ साहिज्जइ । कंचणमालो नाम विज्जाहर-दारिओ । एसा वि हरिमेला नाम पाणप्पिया, मह पणइणी, सव्वत्थ-अखंडिय-पसरा, परं विस्सास-ठाणं, सव्व-पओयणेसू सम्मया कालं गमेइ। अइ-गोरव-लंघिया अणुकुल-भासिणो वि मे पडिकूल-भासिणी पियकारिणो वि अप्पियकारिणी विहिउवयारस्स वि अणुवयार-परायणा, दक्खिण्णं कुणमाणस्स वि निद्दक्खिण्णा उज्झियविणया पए पए मह संतावं जणेइ परियणस्स वि न सम्मं वट्टइ । जओएगं महिला बीयं पइप्पसाएण लंघिया होइ । सयमेव जलइ [ज] *णो कि पुण पवणेण परियरिओ ।।४६३।। अज्ज पुण सिद्ध मंतिओ मए सुहि सयण-वग्गो । तस्स वि पुरओ आणा-खंडणेण खलीकओ' हमणाए । संजाय-निव्वेओ, 'अलं मे इमिणा दुघरवासेणं' पयंपिऊण, निवारिज्जमाणो वि सुहि-सयणवग्गेण मरणट्ठा इमं पव्वयं आरूढो । एसा वि कत्तो वि मुणिय मह मरणज्झवसाया पिट्टइओ समागंतूण एवं मरणे विग्याणि काउमारद्धा'। राइणा भणियं-"भद्द ! किं निक्कारणमेव सयल-पुरिसत्थ-साहगे नव-जोव्वणे बट्टमाणो एत्तियं मेत्तेण वि कज्जेण अत्ताणं विकरणं करेसि? जइ एसा न ते सम्म विणएण बट्टइ ता अलमिमाए : अत्थि मे अरुणप्पहा नाम कन्नया। तं ते वियरिस्सामि । विरमसु इमाओ मरणज्झवसाणाओ। इमा वि जइ ते मणमावज्जइ तो धरणीया, अण्णहा 2010_04 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२६ मणोरमा कहा परिहरणीया।' 'सोहणमिणं' ति पडिवण्णमणेण । राय-सासणेण रयणीए सह-पसूत्तं गहाय समागओ अरुणप्पहं नरवइसमक्खं । परिणीया गंधव्ववीवाहेण । पढम-घरिणी वि विसेसं विणयपरा जाया। संजाय-तुट्ठिणा नीओ नियनयरे राया विज्जाहरेण। उवयरिओ विविहोवयारेहिं । अण्णम्मि दिणे सुह-पसुत्तो चेव पहओ राया खग्गेण रणहत्थि-पुत्तेण रणमल्लेण। 'अरे! को एस नाम ? कस्स विकलेण पहरियं' जपंतो उट्ठिओ राया ! सी वि जाव पुण पहारं सज्जइ ताव पहओ दाहिण-भुया-मूले मुट्ठिपटारेण राहणा। निवडियं खगं। संपलग्गो बाह-ज ज्ञण । लहिऊण अंतरं गहिओ रण्णा चलणेस खेयरो। अणकलं ति मण्णमाणो उप्पइओ नहयले । दूरं गंतूण विधुणिया चलणा। निवडिओ राया एगम्मि नयर-समासण्णे सरिया-परिसरे सयणिज्जाओ व्व वालुयामज्झाओ । उट्टिओ गओ थेवं भूमि-भागं । दिदा य तत्थ आलिहिय-मंडलासमंतओ पुप्फबलि-विहाण-वावडठाणे महिमंडलं खणंता कावालिय-जोगिय-भगव-भिक्खुणा । खणंतरं निरूविऊण गओ राया तयंतियं । भगवंतो पणमामि । ते वि'को तुम?' ति भणमाणा सम्मूहमागया। साहिओ रण्णा निय-वइयरो। वीसत्थमाणसा पुणो वि खणिउमारद्धा। समासाइयं निहाणं चत्तारि सूवण्ण-कोडीओ। हरिसिय-माणसेहिं गहिया एक्केक्का । भणिओ य 'महाभाग ! तुहाणुभावेण एसा णे लच्छी। गिण्हेसु एयाओ जं भै रोयइ। रण्णा भणियं-तुम्हाण अण्णं पि दिज्जइ । अलममणा निबंधेण । ताहे पसण्ण-चित्तेण रोहिओ वणो संरोहणीए कावालिगेण। पणामिया य संरोहणी। दिण्णो गारुडमंतो जोगिएण, सोहग्गमंतो, भगवेण, सयलजीवभासाअवबोह[मं]तो भिक्खुणा । तत्थेव गोविऊण सुवष्णयं पविट्ठा ते नगरं। राया रयणि-विरामे दिट्ठो बहिरागएण दुग्गय-वणिणा वसुंधराभिहाणेण। पुच्छिओ सायरं-"कत्तो तुम? कहं वा एरिसाए सरीर-संपयाए इमिहिं य महाराय-पय-साहर्गेहिं सरीर-लक्खणेहिं एगागित्तणं?" न कि पि जंपियं राइणा। अणिच्छंतो वि नीओ तेण निय-घरं । कया पहाण-भोयणाइया सयं पडिवत्ती । नुवण्णा घर-मंडव-छायाए दो वि जणा। पुच्छिओ रण्णा वसुंधरो-"किं नत्थि ते घरयणो, जेण पागाइपओयणाणि सयमेव करेसि?" तेण भणियंदुग्गओ त्ति काऊण न देइ कोइ मह दुहियं । पेक्खंता वि न पेक्खंति मं सुहिसयणाइया ।।४६५॥ . जओ-- लच्छी करकमलविया सरेणु पूरिज्जमाणनयहिं । पासट्ठिया वि दीसंति नेव रोरा धणड्ढेहि ।।४६६।। विलियविहवा पुरिसा पच्चासण्णा वि नेव दीसंति । दालिइंजणगुत्ता नुणं सिद्धे व वियरंति ॥४६७।। वंसुप्पण्णाण गुणड्ढियाण सरलाण उज्जमग्गाण । फल-रहियाण सराण व नराण को आयरं कुणइ ? ।। - एयं सुणिय विसण्णो राया । एत्यंतरे भणिओ बायसिए वायसो नियभासाए-"पिययम ! अज्ज मे रविमोयणाओ भोयणं आणेहि" । तेण अणि-"पिए ! माहं निविण्णो जीवियव्वस्स । वायसीए भणिय-"अहो ते निण्णहया? अहो ते निरप्पणया? कललवयपेण जलवहणाइयं पि को अच्चुओ।" वायसेण भणियं-"पिए ! को एस अच्चुओ?" तीए भणियं-मुणसु, एत्थेव नयरे अच्चय-विच्चुयाभिहाणा दोणि वणिणो परिवसंति । ताण कंतिमइ कतसिरीओ घरिणीओ परोप्पर वयंसियाओ । अण्णया भणिया कंतिमइ कंतिसिरीए-"पियसहि ! अज्ज हरवल्लहा-समाराहणत्थं गमिस्सइ सध्ववि नयर-नारी-जणो । एहि अम्हेवि बच्चामो ।" कंतिमईए भणियं-"किं तत्थ गयाणं भवइ ?" इयरीए भणियं"सोहग्गं ।" तीए भणियं-"अत्थि मे सोहग्गं । जं भणामि तं करेइ दइओ" इयरीए भणियं--"जाणामि सच्चं, जइ तुह वयणेण उग्गयम्मि दिणयरे महिलायण-मज्झ-गओ घडेण जलमाणेइ, निरसणो वा अच्छइ दिणमेगं ।" कंतिमईए [भ]णियं-"को एत्थ संसओ। पेच्छउ पभाए उभयं पि पियसही ।" बीयदिणे भणिओ तीए भत्ता-“अज्जउत्त ! 'पच्छिम-जामे जामिणीए सुमिणयम्मि, किर उग्गयम्मि दिणयरे गहिय-कुंभो महिलायणमझे जलं वहतो तुम मए दिठो। करेलु सच्चं सुमिणवं, नण्णहा में मण-निव्बई।" तेण वि तहेव कयं । तीए भणियं-"भोयणं पि अज्ज ते सुभिणए निवारियं।" तं पि पडिवण्णमण। 2010_04 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य फलसारनिवकहा २२७ बीय-दिणे कंतिसिरिसमक्खं पुणो वि जंपियमिमाए-"पिययम ! अज्ज पुण मए एरिसो सुमिणो दिट्ठोबहा तए एग-पाएण गयणंगणगएण गोमुत्तं गोमयं भुंजियं । पञ्छा मरू सह एग-भायणे पायसं ते भुत्तं । भायणं पि तए चेव सारवियं । एसो वि सच्चो कीरउ।" तहेव कयं अच्चएण। संजाय-पच्चया गया निय-घरं कंतिसिरी। नाह ! महिला-वयणेण दुक्करं पि कुणंता दीसंति तुम पुण अइ-निळुरो" डंखेण भणियं-पिए ! अवगण्णिऊण महिलायणस्त वयमाणि जत्थ पुरिसेहि किज्जति । सयल-कज्जाणि ताणि गेहाणि गेहाणि ।४६९ फ्यईए चेव तुच्छा जं पि घरे कारणं हवइ महिला । कह होज्ज तस्स वुड्ढी घरस्स जह सुंदरि इमस्स ।४७०। __वायसिए भणियं-"किं इमं महिला-दोसेण विनठं?" रिट्टेण भणियं-"आमं।" इयरीए भणियं-"कहं चिय?" तेण भणियं-"सुणेउ सुंदरी ।" "उवरयाए वसुंधर-जणणीए वासव-सेट्ठिणा परिणीया वसुसिरी नाम सेट्रिध्या। जाओ तव्वसो। जं सा भणइ तं सो करे। अण्णया दाहजर-परिगओ मोत्तण सयणिज्जं समागओ घरुज्जाण-सहयारतलं । तहिं ठियस्स समागया वससिरी। भणिया सेट्ठिणा-"पिए ! गाढं मे सरीर-कारणं । संति एत्थ सहयारतले पंचदीणारकोडीओ। मया चेव निहाणीकया। अपूत्ता तुम। जइ भणहि ता वसुंधरस्स साहेमि ।" तीए भणियं-"अलमिमाए संकहाए अहं चेव जहा जत्तं करिस्सामि ।" ठिओ सो मोणेण । निसुओ मए एस वइयरो सहयार-साहागएण । कइवय-दिणावसाणे मक्को सेटठी पाणेहिं। अण्णम्मि दिणे सा वि विसूइया-दोसेण उवरया। एस पुण वराओ वसुंधरो उब्भंतदालिद्दिओ कालं गमेइ । एवं सोऊण पहसिओ राया। पुच्छिओ वसुंधरेण हास-कारणं । साहिओ राइणा निहाण-कहण-पज्जवसाणो वायसालावो। हरिसिओ वसुंधरो । पूया पुरस्सरं गहियं निहाणं । परिणीया वासवदत्तसेट्ठिणो धूया वसंतसिरी । जाओ सयलजणमाणणिज्जो। मण्णइ परमोवयारीणं रायाणं । अण्णया अकहितो चेव वसुंधरस्स रयणीए निग्गओ राया । कमेण पत्तो नयरमेगं । आवासिओ न[य]र-बाहिरियाए। एत्यंतरे निसुओ आघोसणा-सद्दो-'जो रायाणं अहिणा दहें जीवावेइ सो अद्धरज्जिओ कीरइ । एयं सुणिय गओ फलसारो पउत्तं गारुडं। पउणो राया। निमंतिओ रज्जद्धेण । न पडिवण्णं फलसारेण । विम्हिओ राया चितिउमारतो--"अहो! महत्थया। अहो! परोवयारित्तं । भवियव्वं महाकुलप्पसूएण इमिणा । अणिच्छंतस्स वि दिण्णा रयणसिरी नाम निय धूया। ठिओ कइवयदिणाणि। अण्णम्मि दि]णे रयणीए सयणिज्जगयं समंतओ-गहिय-खग्गेहिं चेवावडियं विज्जाहरसुंदरीहिं नहयलेण विज्जतमप्पाणं दळूण पडिबुद्धो। 'हण हण'त्ति भणमाणीओ ढुक्काओ विज्जाहरीओ । राइणा वि सिरोवहाणहेढा संठियं यणं । भीएण मुक्को रणमल्लेण । सयणिज्जेण समं चेव निवडिओ धरणीए । पुरओ होऊण सगव्वं जंपियं रणमल्लेण-"अरे! सो हं रणहत्थि-पुत्तो रणमल्लो। इमाओ वि रणवीर-रणहत्थि-घरिणीओ पइ-वेरियं तमं दठण समढीविय-कोवाणलाओ कालरत्तीओ इव तुह वहण?मागयाओ।" एवं भणिऊण ढुक्को रणमल्लो। पहओ राया खग्गाभिघाएण। कोलाहलं कुणमाणीओ पत्ताओ विज्जाहरीओ । राइणा वि सरोसमुट्टिऊण वावाइओ रणमल्लो। ताओ वि विगय-नासाओ काऊण भेसियाओ संरोहणीए रोहिओ चलिओ पव्वय-भूयभूमीए पच्छिमाभिमुहो । थेवंतरं गएण सविसाओ पूण्णागतरुतले दिव्वागई दिट्ठो एगो पुरिसो । गओ राया तयंतियं । अब्भट्रिओ तेण । दिण्णमासणं । पच्छिओ रणा "भड ! को वा तमं? किं कारणं सविसाओविय लक्खीयसि ?" तेण भणियं-"महाभाग ! एस विसमकडो नाम पव्वओ । अहं पि एत्थ-निवासी चेव वसंतसुदरो नाम जक्खो। विसायकारणं पुण इम-"अत्थेत्थ पव्वए मए समहिट्रियं इच्छा-पूरगं नाम पडणं । जो जं इच्छिऊण इमाओ निवडइ सो तेण कुल्जाइ । अज्ज पुण कंचणनयराओ मिहणयमेत्थागयं भणियं भत्तारेण-'जइ इच्छियं पि पाविज्जइ ता जम्मतरे वि इमीए सह संगमो मे नो होज्जा।' इयरीए पण भणियं-'जह सच्चं तुम इच्छा पूरयंता भवे-भवे एसो चेव मह भत्ता जह होइ तहा करेज्जसु' ति भणिऊण समकालमेव 2010_04 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२८ मणोरमा-कहा पडमाणाणि खणमेत्तंमए धरियाणि । कि-कायव्व-विमुढो एवं चिताउरो चिद्रामि।" रण्णा भणियं-"एहि ताव ताणि पेच्छामो।' गया दोवि जणा। भणिओ रण्णा पुरिसो-"भद्दमह ! पंच-दिणाणि जाव न लब्भइ एत्थ निवडणं काउं । अओ परं जहिच्छा भवउ ।' पडिवण्णमणेण । दिण्णो राइणा तस्स घरिणीए सोहग्गमंतो। गयाणि स-नगरं। मंत-पहावेण अईव वल्लहा सा भत्तुणो। अदिविओगा विसयसुहमणुहवंती कालं गमेइ । . . इओ य वसंतसुंदरेण भाणओ राया-“अज्ज इमाओ कज्जसंकडाओ नित्थारिओ हं तुमए। निवारिया अप्पसिद्धी पडणस्स । परोवयारपवणमाणसा पुण्णेहि जायंति तुम्हारिसा । कयत्थो हं तूह दंसणेणं । परं किंपि पत्थेमि । गिण्हस इमं चिंतामणिरयणं । न अण्णहा मे मणनिव्वुई।' नाऊण निबंधं गहियं राइणा। एत्यंतरे लेहं गहिऊण समागओ कंचणमालो। चलणेसु निवडिऊण समप्पिओ लेहो । सहरिसमालिंगिऊण पुच्छिओ रण्णा-"कत्तो तुम? कुसलिणी वा वच्छा अरुणप्पहा ? केण वा एस लेहो पेसिओ?' काऊण पणाम भणियं कंचणमालेण-"तम्हाण चेव गवेसणं कुणमाणो समंतओ संचरंतो पत्तो हं नगरमेगं । दिटठो समाउलो एगो परिसो । पच्छिओ य-"भद्दमुह ! किमेवं विच्छाओ विगयाणंदो सदुक्खं रुयंतो मरणाभिमहो रायलोगो दीसइ ? भयभीओ य इओ तओ संचरइ नायरजणो?" तेण भणियं-"भद्द ! आगंतुगो विय लक्खीयसि ?' मए भणियं [...] 'जइ एवं ता सुणसु ।' 'अत्थि सुयपुव्वो भवया फलसारो नाम राया।' मए भणियं-'एवं ।' पुरिसेण भणियं-'सो अण्णया चउरंगबल-सहिओ देस-दसणत्थं निग्गओ। एगम्मि कंतारे समावासिए सिबिरे रयणीए न नज्जइ केणइ अवहरिओ। एवं विरलं परवत्ताए अणिढवत्ताए, आउलाउलेसु सविसेसोवलंभत्थमिओ तओ धावमाणेसु रायपुरिसेसु, सिरोदेसनिठुराभिघाय-जणियजण-दुक्खेसु पउणभावंतेसु, पइवेलमवलोयणक्कंदेसु सविहचारिचारेण करु[ण]गीय-सह-संजणियमासण्ण-जण-परम-निव्वेएसु, मरिऊमुच्चलिए सुवेला वित्तएसु, 'अहो कळं' सह-समुच्चार-मुहरासु ठाण-पिडियासु, पयासयंतीसु विरसयं संसारस्स पंडिय-मंडलीसु, विणिवारिय-तूरेसु अणारद्धमंगलगीएसु, वणवासं पइ चलिएसु थेर-सामंतेसु, नयणवारिपूरेण पुत्त-रज्जाभिसेयं कूणमाणेसु सयणवग्ग-सामंतेसु, पहाण-पुरिस-निवारिज्जमाण-नियदेह-दारण-समुज्जय-दास-दारय-गणे ठियाभिमुहचलियचे[व] परिहरिज्जमाणवालावच्च-कडु-विलाव-दलिय-दयालु-जण-माणसे, पाणनिरबेक्खंगरक्खविखिप्पमाण-दविणधावंत-रोरकुल-कओद्दाम-कोलाहले, विणिवारिय-गीय-नट्टाइयस[य] लपुव्व-ववहारे, दुक्खमए इव, उद्देगमए इव, विसायमए इव संजोए राय उले, कमलकेऊ नाम रायमाऊलो रायंगणोवविट्ठो. पहाण-रायलोएण परिवारिओ अहोमुहदिटठी जाव चिट्टइ, ताव विमलमइरूवधारी परिमिय-पुरिस-परिवारो समागओ एगो पुरिसो। कहिलं तेण कमलकेउपहाणपूरिसाण जहा-उवरओ राया । करेह मय-किच्चाई। अहं पुण विसमाट्ठय-सविर-संरक्खणत्थं [गच्छामि त्ति भणिऊण निग्गओ। तं सुणिय निरंतर-रुइय-सद्द-भरिय-भुवणोदरो दारेंतो विव दयालुजण-हिययाणि उच्छलिओ अंतेउरे अक्कंदारावो। सुमरिय-सामि-सम्माणो मरणं पइ पत्थिओ रायलोओ। भणिओ मए पुरिसो-“महाभाग ! दंसेहि कमलकेऊ।" तेण भणियं-"आगच्छउ भवं ।" गओ हं तयणुमग्गेण सास-पवण-संवढिएण समालिगियसरीरो दाहेण, खणं निसण्णो, खणमासीणो, खणं परावत्तमाणो, 'अहो विडिओ स ते महग्गहदिट्रिवाओ। पत्ता अलीगत्तणं नेमित्तियासो खीणो महारायलक्खणाणमणुभावो । एवं [चितयं]तेण तो दिट्ठो कमलकेऊ, पणमिओ य । तेण भणियं-“कत्तो भवं?" मए वि ताण समासासणत्थं, "महाराय-फलसार-समीवाओ"त्ति जंपियं । तेण भणियं-"को तुम? किमभिहाणो वा?" साहिओ मए निय-वइयरो। कमलकेउणा भणियं-"महाभाग ! जइ राइणं घेत्तूणागच्छसि ता सयल-रायलोयजीवियप्पयाणेण उवयारी भवसि । ‘एवं करेमि'त्ति भणिऊण उप्पइओ गयणंगणं । पण्णत्ति पुच्छिऊण एत्थागओ। एत्यंतरे गुरुपहार-विहलंघलो समागओ सूरसेणो। पच्चभिण्णाओ रण्णा । पुच्छिओ-“कओ तुमं? कहं वा अवस्थमेयं पाविओ?" सो वि पणट्टचेयणो जंपिउ पि न तरइ। तओ कावालिग-दिण्ण-संरोहणीए रोहिया वणा । पउणसरीरो एवं जंपिउमारद्धो-"तुहअण्णेसणं कुणतो इओ[तओ] भमिऊण कांतारपारमहमणुपविट्ठो । दिळं तत्थाणाहं तुम्ह बलं रणवीरपुत्तेण रणसायरेण विलोलिज्जमाणं । तओ जुज्झिओ हं रणसायरेण सद्धि । कह कह वि विणिज्जिओ सो मए पावो। समासासियं ते सिबिरं। एत्थंतरे नगराओ सिबिरं समागओ कमलकेऊ । अब्भुट्टिओ मंति [प]मुहेण रायलोएण। पूच्छिओ तेण मंती-“कहं तए रायमरणं जाणियं?" तेण भणियं-"न जाणामि । कि तुम नगरं नागओ?" तेण 2010_04 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य फलसारनिवकहा २२९ भणिअं-"रणविणिज्जिय-रणसाय रविज्जाहर-माया-विलसियमेयं । गच्छह तुम्हे सलिलसंचयं वेलाउलं। तत्थ ठियाण भे राइणा सह संगम घडिस्सा मि। 'एवं' ति तेहिं पडिवण्णे बहुप्पहार-जज्जरंगो कह-कह-वि एत्थ संपत्तो हं। गम्मउ संपयं सलिलसंचयं वेलाउलं । पच्छा आणंदिय-सिविरलोएहि स-नगरं' ति । तहेव कयं । पओस-समए पत्ता सलिलसंचए। आणंदिया सिबिर-लोया महामहूसवेण । गमिऊण पहरं रयणीए नुवण्णो राया सभवण-पल्लंके। पच्छिम-पहरे पेच्छा दिव्वायार-धारिणी वरवत्थाहरण-विभूसियं एग इत्थियं । संजाय-विम्हएण पुच्छिया राइणा-"भद्दे ! का तुम? किं निमित्तं मह समीवमागया ? कहं वा अंगरक्ख-रक्खियं पिहिय-दुवारं वासभवणमिणमणुपविट्ठा ?" तीए भणियं-"महाराय ! इमस्सेव वेलाउले विमलप्पही नाम राया अहेसि । तेण दाहिणदिसिभाए समुद्दवेलायडे बत्तीसं सुवण्ण-कोडीओ निहाणीकयाओ। कालेण उवरओ सो महाभागो। तं पुण निहाणं संरक्खियं मए एत्तियं कालं । अज्ज पुण घरागयस्स ते तेण पयं काउमिच्छामि । पिहिय-वासभवण-पवेसो पूण जहिच्छाचारिणी-देवयाणं न दुक्करो।' पडिवण्णं तव्वयणं राणा । 'पहाणसुरहिहेट्ठाओ खणियव्व'ति भणिऊण गया देवया । पेसिया पहाण-पुरिसा । खणियं तेहिं । लद्धं निहाणयं । समप्पियं राइणो । कयसम्माणा पेसिया सद्राणं समरसेण-कंचणमाला । समप्पियं दविणं भंडारियाण । तइय-दियहे पभाए चेव महामंडवे पवरसीहासणासीणस्स सामंतामच्च-पउर-जण-परिवारियस्स पडिहार-निवेइओ बह-जण-परिवारिओ पविटठो वेलाहिओ। काऊण पणाम विणतो तेण राया-"देव! पणट्ट-सामियाणि पडिकूल-पवणेण कत्तो वि अवकलिऊण पंच-पवहणाणि इह पावियाणि । जमेत्थ कायव्वं तं समाइसउ देवो ।” एवं सुणिय' संजायाणुकंपो वेलाउल-दसण-कोऊहलेण य गओ सयमेव तत्थ राया। पूच्छिया धीवरा-"कस्स संतियाणि इमाणि पवहणाणि? किंवा इमेस भंड?" धीवराहिवेण भणियं-"महाराय ! सुजयपुरवत्थव्वगस्स रयणसारसेट्ठिस्स संतियाणि पंच वि पवहणाणि भिण्ण-भिण्णदीवेस मक्काणि । पवासं काऊण सेट्रिणा पंच वि मलए मेलयाणि । तओ समग चेव नियनयर पइमक्काणि। तडयदिणे विसझ्या-दोसेण उवरओ रयणसारसेट्ठी। पडिकूल-पवण-पणोंल्लियाणि एत्थं पत्ताणि पवहणाणि । एगं रणदी वाओ, तत्थ बत्तीसं रयणकोडीओ। बीयं सुवण्ण-दीवाओ, तत्थ वीसं सहस्सा सुवण्णमय-इट्ट-संपुडाणं । तइयं कारोहणदीवाओ, कप्परागरु-कत्थरियाभरियं । चउत्थं कलह-दीवाओ, वर-वत्थ-भरियं । पंचमं मलयाओ, सार-सिरिखंडपति पुण्णं ।" राइणा भणियं-“अत्थि संताणो सेट्रिस्स? फूडं मंतियव्वं ।" तेहि भणियं-"नत्थि।" तओ संबलमेतं बाई विसज्जिया धीवराइया। गहियाणि राइणा पंच वि पवहणाणि । सच्चविय-सयल-निय-महीमंडलो चलिओ नियनयराभि महं। पत्तो कइवयवासरेहि। आवासिओ बाहिरुज्जाणे । कराविया मंतिणा सव्वम्मि नयरे ह-सोहा। कत्थइ लंबंतामल. हारावलिविह मावलिधराओ, झुल्लंत-कंठियाओ लंबाविय-सरूव-घंटाओ, वेरुलिय -मरगयामल-कक्केयण-पोमराय-बहराण. कर-नियर-वियलिय-रवि-कर-कंतिकरालाओ, अण्णत्थ वरहरविलंबिय-सिय-कसिण-चामरं चिचइय-अंबर-तलाओ. कत्थानिय दंतिदंतेहिं दंतुराओ विरायंति। कत्थ वि बहुसंख-सिप्पि-संपुडमाला-मालियनहयलाओ, अण्णत्थ कत्थ विय तद्दतलिया-तड्डियताराभिरामाओ, एगत्तो रेहिर-पंचवण्ण-वत्थेहि विहियसोहाओ, अण्णत्तो घण-धणसार-हार-सोहंत-गयणाओ, नारंगफणस-दाडिम-अंब-जंबीर-जणिय-सोहाओ, दीसंतन्नत्थ विलंबिराओ वरकुसुममालाओ, वर-नागवल्लिकय-तोरणाओ लंबंतपूग-रम्माओ, असि-कुंत-सेल्ल-तोमर-लंबाविय-धणुह-मालाओ, घारिय-मंडय-चप्पडि-पूरिय-इड्डरिय-विडुरिल्लावो-एवं विह हट्टीओ विणिम्मियाओ खणद्धेण । तओ हट्टसोहं काराविऊण गओ मंती रायसमीवे । पणाम-पुरस्सरं साहिओ पवेस-समओ । कयमज्जणोवयारो, पवरवत्थाहरण-विभसिओ, उवरि-धरिय-सियायवत्तो, मंद-मंदं निवडंत-सिय-चामरो, वरगंध-सिंधरारूढो, इओ तओ हटसोहं निरूवितो, अहामहमियाए सव्वजणेण सच्चविज्जतो, पविट्ठो रायमंदिरं । कयपवेस-मंगलोवयारो निसण्णो राया अत्थाण-मंडव-सीहासणे। समागया नागरया। मिलियाणि पायमूलाणि । कयमंगलोवयारेण जहारिहं सम्माणिऊण वत्थाइणा विसज्जिया मंति-सामंताइणो । जहावसरं तिवग्ग-संपयाणरयस्स चिंताणंतर-संपज्जंत-सयल-रज्जफज्जस्स फलसारराइणो वच्चंति वासरा। इओय तम्मि चेव नयरे अदिण्ण-भत्तनिय-धणो धणजक्खो नाम परम-किविणो दस-दविण-कोडीसरो परिवसइ । उक्खण-निहणं कुणंतस्स वच्चइ कालो। _ 2010_04 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६० मणोरमा-कहा अण्णम्मि दिणे सट्ठाणे दविण जायमपेच्छंतो उम्मत्तलीभुषो छारंगार-कमवरेसु पुणो पुणो लोट्टंतो, कयाइ दंडिनियंसणो, कयाइ विवसणो, डिभरूवविंदपरिवारिओ, 'कहिं दसकोडीओ ? नद्राओ, विनदाओ दसकोडीओ, देह में दसकोडीओ, देह मे दस कोडीओ ।' एवमाइ वहविहं पलवंतो, आस-बाहणिया विणिग्गएण दिट्ठो फलसार-राइणा । संजायाणुकंपेण सहाविओ भणिओ य-"केण अवहडाओ दसकोडीओ? थिरो भवसु । अहं ते विपरामि ।" एयं सुणिय सत्थावत्थमाणसो जाओ धणजक्खो । समाइट्ठो राइणा नियभंडारिओ-"अरे ! वियरसू हमस्स भंडागाराओ दस दविणकोडीओ।" पणाम-पुरस्सरं भणियमणेणं-"जं देवो आणवेइ"त्ति समप्पियाओ दसकोडीओ । पह-माणसेण गहियाओ तेष पक्खित्ताओ य धरणीतले । कइवयदिहि गएहि निरूवियं तेण, न य दिवाओ । ताहे पुणो वि तयवत्थो जाओ धणजक्खो । विण्णत्तो भंडारिएण राया-"देव ! देववयणेण दिण्णाओ तस्स दसकोडीओ । परं अज्ज अण्ण दविणपक्खेवणत्थं भंडागारं निरूवयंतेण ताओ दसकोडीओ दुगुणाओ दिद्राओ। न नज्जइ केणइ अदिह्रण पक्खित्ताओ । संपयं देवो पमाणं"ति । चितियं च रण्णा-'अणुकूल-कम्म-पारणइ-चोइएण केण वि दिव्वरूवेण धणजक्खसंतियाओ वि मम भंडागारे छुढाओ संभाविज्जंति। सव्वहा अचिता कम्म-परिणई।" अण्णम्मि दिणे तत्थेव य वत्थव्वो धणपालो नाम ईसरो समागओ राय-समीवं । चिण्णत्तो राया--"देव ! केण वि मुळं मह मंदिरं । गयाओ दविण-कोडीओ।" राइणा भणिओ भंडारिओ-एयस्स वि देसु जत्तिय-मेत्तं दविणं गयं ।" तहेव समप्पियाओ। पुणोवि तहेव दिट्ठाओ भंडागारे। निवेइयं राइणो। चितियं च तेण-"अहो ! अच्छेरयं । को एत्थो आसि न नज्जइ । अहवाजीवाण गई कम्माण परणई पोग्गलाण परिणामो । मोत्तूण जिणं तह जिणमयं च को साहिउँ तरइ ।।४७१।। एवमाइ चिंतयंतो विण्णत्तो दोवा रिएण राया-"देव ! नयर-बाहिरुज्जाणे अवंतिसुंदरराइणो तणयस्स कुमारभावे गहिय-समणस्स निदड्ढ-घणघाइ-कम्मिधणस्स गुणसुंदरस्स तीयाणागय-वत्थुवियाणगं केवलनाणं समुप्पण्णं । एयं . सुणिऊण हरिसवस-विसप्पमाणमाणसो निय-अंगलग्गं पसाई काऊण वत्थाहरणाइयं दोवारियस्स सपरिवारो गओ केवलिवंदणत्थं फलसारराया। वंदिओ केवली निसण्णो उचियासणे। पारद्धा केवलिणा धम्मदेसणाजह जीवा बझंति मुच्चंति व जहव संकिलिस्संति । अट्टवसट्टोवगया नरय-गई जह व गच्छति ।।४७२।। जंजं संसयं पुच्छेइ तस्स पच्चक्खमिव साहयंतं दट्टण चितियं राइणा-“अहो! नाणालोओ एस भयवंतो । अहं पि पुच्छामि निय संसयं' एवं विगप्पितो भणिओ तरवइ केवलिणा "महाराय ! एस ते संसओ-'कहं विजंता वि लच्छी धण-जक्ख-धणपालाण न हवंति, कहं वा मह भंडागारे दुगुणा लच्छी समागच्छइ ।" राइणा भणियं-“भयवं! एवमेयं ।" भणियं केवलिणा-"जम्मतरेसु कयपुण्णाणुभावेण जंघाबलो नाम जक्खो तुह घर-चितं करेइ । सिबिर-निग्गम-कालाओ तुह सरीर-रक्खं कुणंतो एच्चिरं हिंडिओ। सलिल-संचय-वेलाउले पवहणाणि वि अवकूलिऊण इमिणा चेव तुह दिण्णाणि । धणजक्ख-धणपाल-धणं पि इमिणा चेव तुह भंडागारे पक्खित्तं । जम्मंतररिणिया तह इमे । राइणा भणियं-“भयवं! कहमिमे महरिणिया? केरिसं वा मए कम्म जम्मंतरे सुहमणुचिण्णं जेणेरिसो सुह-फलविवागो?" केवलिणा भणियं"महाराय ! सुणसु ।” इओ पुव्वभवे कुसुमसमिद्ध-नयरे उवरयभत्तारा वाल-वच्छा सुजसा नाम महंत-मलय-सामिणो मालिणी तुममहेसि । अप्पणा मलयसिंचणाइयं काउमसमत्थाए धरिया तीए देवड-दुग्गडाभिहाणा दोण्णि वंठा । कया सह तेहि क्वत्था-'तुब्भाण कुसुमाणि, मह फलाणि ।' पडिवण्णमिमेहिं तहेव कुणंताण वच्चइ कालो। अण्णम्मि दिणे थाणयनिमित्तं भूमी खणंतीए दिट्ठो कवलिकंठओ सुजसाए । इओ तो निरूविऊण ढंकिओ धूलिए । तं पुण तीए चेव पुन्व-पुरिस-संतियं । चिंतियं च णाए-महानिहाणमेयं काऊण बलि-विहिणाइयं उवयारं गहिस्सामि।' घरमागया। दिलृ च एयं दुग्गड-देवडेहिं । खणियं तद्राणं । लद्धं निहाणं । परिसंखियं तेहि। जायाओ दो कोडिओ। अद्धमद्धं काऊण गहियं तेहिं । 2010_04 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ फलसारनिवकहा २३१ बीय-दिणे समागया सुजसा। निरूवियं तं ठाणं । न दिळं निहाणं । तओ अच्चंतमुव्विग्गा परिचत्त-सबलकरणिज्जा विमण-दुम्मणा समद्धासिया अरईए। अंगीकया रणरणधे । पडिवण्णा सुन्नयाए । कत्थ वि रईमलभमाणी मलयवरंतराले गमणागमणं कुणंती दिट्ठा साहुणि-संघाडएण । भणिया य-"भद्दे ! उविग्गा विय लक्खीयसि ?" तीए मणियं-"भयवइओ ! जाणह, केण वि मह मलए निहाणयं गहियं ।” साहुणीहिं भणियं-“भद्दे ! अम्हे नेरिसाणि वयणाणि सवणेहिं वि सुणामो किं पुण कहेमो। जओ नक्खत्तं सुमिणं जोगं निमित्तं मंत-भेसजं । गिहिणो तं न आइक्खे भूयाहिगरणं पयं ।।४७३।। __ अम्हेणं देवाणुप्पिए ! सुरासुर-तर-विसरे विणिज्जयमोहतिमिर-विद्धंसण-दिवायरं, राग-दोस-विसम-विसहर ल-कल्लाण-परंपरा-कारणं केवलि-पण्णत्तं धम्मत्थियाण धम्म कहेमो। जइ भे पओयणं तो सुनुस् ।" सीए भणियं-"कहेह।” कहिओ संखेवेण । सुजसाए भणियं-'कहिं तुम्हाण आसमो ?" साहुणीहि भणियं-"जिणगुत्तसेटिजाण-सालाए बालचंदनामिया पवत्तिणी अम्ह गुरुणी परिवसइ ।' एवं भणिऊण गयाओ साहुणीओ । सा वि नियधर गंतूण ताव ठिया जावोगाढा चरिम-पोरुसी । तओ गया पवत्तिणि-समीवे सुजसा । दिट्ठा पढमवए वट्टमाणी, निरूवमरूव-समद्धासिया, विवज्जिया सयल-वियारेहिं, समलंकिया नाण-दसणसिरीहिं, दुवालसबिह-तव-विसेस-सोसिय-सरीरा, निरुवम-चरणायाराचरणचंगिमा-रेहिरा, पसंत-दसणा-उवसम-सिरि व्ब पडिवण्णविग्गहा, वच्छाहिवस्स धूया, कुमारभावपडिवण्णसामण्णा, बालचंदमुत्ति व्व सयलजण-नयणाणंद-कारिणी, बालचंदाभिहाणा पवत्तिणी । तं दद्रुण पणट्ठी विय सजसाए सोओ, आणंदियं चित्तं, उल्लसियं जीव-वीरियं, वियंभिओ धम्मववसाओ । चितियाय पवता-"अहो! रूवं, अहो ! विसय-विरागो, अहो ! निरहंकारया, अहो ! धम्माणुरायया, अहो! कयत्थया भयवईए । अहं पि धण्णा जीए मए अच्चंत-सोम-दसणा, सपिडिया वि व सयल-गण-समिद्धी, विग्गहवई विव संजमसिरी, दीविया विव पावंधियारपणातणी, एसा भयवई दिट्ठ'त्ति पवड्ढमाणसुहज्झवसाण-संगमयाए सविणयं गंतुण वंदिया । धम्मलाह-पुरस्सरं संभासिया गणिणीए । निसण्णा समुचियासणे। सुया खणमेतं धम्मदेसणा। पुणो सायरं वंदिऊण जंपियं सुजसाए-"भयवइ ! काऊण अणुग्गहं तं किंपि धम्मोवदेसं वियरसु जेणं नेवं-विहाण दुक्खाण भायणं भवामि । जाओ य मे ईसिदुक्ख-विमोक्खो तुह देसणेण ।" पवत्तिणीए भणियं-"भद्दे ! दुक्खतरुबीय-संगया संसार-समावण्णा सव्वे वि पाणिणो अणुसमयमभिभविज्जति जम्मजरा-रोग-सोगेहि, समोत्थरिजंति मोह-तिमिर-पसारण, पीडिज्जति विसयासाए, कयत्थिज्जति इंदिय-तुरंगमेहि, डसिज्जंति कोह-भयंगमेणं, अव,भंति माण-पव्वएणं, विणस्संति माया-विसवेलिसंगमेण, पलाविज्जति लोह-महासायरल, दुमिज्जंति इटु-वियोगाणिसंपओगाइएहिं, कवलिजंति असुभकाल-परिणईएहिं उत्तसंति मच्चणो । परमत्थयो न केइ सुहिया मोत्तूण संसार-पडिवक्ख-समायरण-परायणे साहु-साथए । जओ-ते भयवंतो मुणिवरा संसार-महावाहिगहिया, पाडिज्जमाणा अम्माइमहावेयणाए निव्वेयसमावप्णया, गवेसिऊण एगंतकुसल-वेज्जं भगवंतं वीयरायं तद्वएसमुट्ठियं वा गुरूं, निवेइऊण अप्पाणयं, तस्स वयणेण, पडिवण्णा सव्व-दुक्ख-विमोक्खणी संजम-किरियं, वाहिज्जवाणा महामोहवाहिणी वि परीसहोवसग्ग-वियणाए, बिमच्चमाणा महामोहवाहिणा, पवढमाणा पसमरामधिईए अतरेष सुसाहुणी पारंपरएण सुसावया कज्जं साहिति । जओ पणटुं च तेसिं मोहतिमिरं, आविब्भूयं सम्मण्णाणं, नियतो असग्गहो, परिणयं संतोसामयं, अवगया असक्किरिया, छिण्णप्पाया भववल्ली, थिरीभूयं झाणवररयणं, आसण्णं परम-वसुहं । ता एवं परमत्थ-चिंताए थोवा एत्थ सुहिया, बहवे पुण दुक्खिय'त्ति लोयववहारेणं । पुणो जे धण-कणन-दुपयवउप्पयाइरिद्धिमंता सुहिया ते परमत्थओ दुहिया चेव । जओ भणियंकहं तं भण्णइ सोक्खं सुचिरेण वि जस्स दुक्खमल्लियइ । जं च मरणावसाण भवसंसाराणुबंधिव्व ।।४७४॥ संसारियसोक्खाई तत्तपरिणाण बाहिरा जीवा । सुहबुद्ध ए गिण्हंति न उण भद्दे विबेगिल्ला ॥४७५११ ता भद्दे ! कुणसु तुम जिणधम्मे समुज्जम पयत्तेण । धम्मविहिणा ण जओ दुहाइं सुलहाइं संसार ।।४७६॥ _ 2010_04 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३२ मणोरमा-कहा .... साहिओ. गणिणीए खंताइ-दस-विहो विसुद्धो साहु-धम्मो। चरणावरणकम्मोदएण न परिणओ तीसे । तओ साहिओ पंचाणब्बइओ सत्तसिक्खावइओ विसुद्धसम्मतपरिपालणम्लो सावय-धम्मो । तेण वि अविरअ-बंध-कम्म-दोसेण असमल्लसिय-जीववीरियाए भणियं च णाए-"भयवइ ! अजोग्गा हमिमस्स वि धम्माणुट्टाणस्स । अओ सुह-परिपालणीय-नियम-विसेसेणाणुग्गहं करेसु ।" गणिणीए भणियं-"भद्दे ! जिगपूयापणाम-पुरस्सरं भोषणं कायव्वं, एस ते नियमो।' सुजसाए भणियं-"भयवइ! फलेहिं पूया भद्दा । जओ-अप्पायत्ताणि मे फलाणि परायत्ताणि पूप्फाणि। गणिणीए भणियंभद्दे ! विविह-फलेहिं जिणपूर्य कुणंता भवंतरे विविहफल-भायगं भवंति जीवा ।" तओ वंदिऊण पवत्तिणीं-"भयवइ ! एसो अभिग्गहो जावज्जीवं निव्वाहेयव्वो मए'त्ति भणिय गया घरं सुजसा । पूएइ पइ-दिणं बहुविहफलेहिं जिणबिंबाणि । ... अण्णया पारद्धा जिणभवणे अट्टाहिया महिमा । दळूण महसवं चितियं सुजसाए-"अदिणाणि जाव सव्वेहिं वि मलयफलेहि.जिणपूया कायव्वा । अलं विक्कएण। तहेव संपाडियं । कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणीए पुणो पुणो नियसुकडासेवणमणुमोयमाणीए सुहपरिणामपरिणयाए बद्धं भोगसारं मणुयाउयं । अहाउयक्खएण समुप्पणा फलसाराभिहाणरायपुत्तत्ताए। सो पुण तुमं । ते य दुग्गड-देवडा दोवि मरिऊण मज्झिम-गुणजोगओ समुप्पण्णा धणजक्ख-धणपालाभिहाणा वणियदारया। संपिंडियाओ तुह कए दोहिं वि दह-दह कोडीए। पुव्व-भव-हरिय-धण-कोडी दिपणा तेहिं भवओ दुगुणा । एयं मणियसंजायजाई-सरणो संसारावास-निविण्णमाणसो जेट्रपुत्तं रज्जे अहिसिंचिऊण दीगागाहाण दाऊण महादाणं निक्खंतो गुणसुंदरो केवलिसमीवे फलसारो। निरद्रयारं सामण्णमणुपालिऊण समाहिमरणेण मरिऊण समुप्पण्णो जयंतविमाणे सरवरो । तओ चओ मणयसहमणभविऊण नेव्वाणं गओ। फलपूयाफलभणणपुरस्सरं भणिओ समहदत्तो पियंकरसूरिणाकक्कोल-लवंग-नालिएर-जंबीर-माउलिंगेहिं । नारंग-चंग-अंबंय-जाई-फल-कयलएंहिं च ।।४७७।। दांडिम-करुणय-कोहल-दक्खा-खज्जूर एंलमाईहिं । पवरफलेहि जिणिदं पूयंतो सिवसुहं लहइ ।।४७८।। समुद्ददत्तेण भणियं-"भयवं ! संपयं घय-पूया-फलं पयसिज्जउ ।” सूरिणा भणियं-'सोम ! सुणसु ।" घयपूयोवरि धनंजयकहा-- अत्थि इहेव भारहेवासे हरिचंद उरं नाम नयरं। मिथकसेणो राया । मइस[ग]रो मंती । मइसिरी से भारिया। मइसारो से पुत्तो। पाणप्पिओ जणणि-जणयाण गुरुजणजणियपक्खवाओ परिमियाणवज्जवयंगभासी बालो वि वुड्ढचरिओ पढमाभिभासी महुव्वमहुरवयगो विणयगुणावज्जियसबगो रूवगुणविणिज्जियसमागवयवेस-वयंस-परिवरिओ उज्जाणाइसु कीलंतो कालं गमे ।। अण्णया रयणीए समागंतूण भणिओ मइसागरो अमच्चो सुगुत्तमंतिणा-"अस्थि मे विनयसुंदरी नाम कन्नया । जइ भे रोयइ तो दिज्जइ मइसारस्स ।" मइसागरेण भणियं-“को कल्लाणे विरोहो ।" समाहूया संवच्छरिया । निरूविओ विवाहवासरो। कयं चेवं तीए महामहसवेण वरणयं। समागओ परियणमणोरहेहिं विवाह-वासरो। तओ वज्जतेहिं विवाहमंगलतूरेहि, नच्चंतेहिं विलासिणीजणेहिं, पढतेहिं मंगल-पाढएहिं, परिगओ मंगल-मुहलेहि अविहव-नारी-जणेहि, पहाण-सिवियासमारूढो, समंतओ परिवारिओ सुनेवत्थ-वयंस-विदेहि, पुणो-पुणो पलोइज्जमाणे पासायमालातलगयाहिं पुरसुंदरीहिं, पत्तो सुगुत्तमंदिरदुवारं । मइसारो अवयरिओ सिवियाओ ' कओ भालयलमुसलछिवणाई सम्बो समायारो । पविट्ठो बहजण-संवाह-विवाह-मंडवं । उचियसमए विवाहिया विच्छड्डेण विणयसुंदरी । वित्तं पाणिग्गहणं । सम्माणिया वत्थाहरणाईहिं सुहिसवणाइया । गओ गहाय विणयसुंदरि सभवणं मइसारो। तीए सह सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतस्स जाओपुत्तो मइसारस्स। पइट्टावियं नामं विमलमइ त्ति । पुत्तमुहदंसणेण कयकिच्चमत्ताणयं मण्णमाणो अणुण्णविय रायाणं निक्खंतो जिणमएण। मइसारो वि राइणा कओ सव्वाहिगारी। न करेइ अप्पणा रज्जचितं, सुहसागरावगाढो अंतेउरगओ कालं गमेइ । मइसारो विसयल-सामंत-सेविज्जमाणपय-कमलो उज्झियपडागारोविए सयलाहिगारिणा कुणंतो सयसाहस्सिए य उवयारे पडिच्छंतो चाणक्को व्व बिबंतरियं रज्जं भंजतो वासरे गमेइ । 2010_04 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ घूयप्याफले धनंजयकहा २३३ अण्णया अणुक्कमेण विहरंता समागया तत्थ साइसया कुरुचंदसूरिणो । निग्गया वंदणवडियाए नागरया । मइसारमंती वि सुणिऊण पउत्ति सपरिवारो गओ सूरि-पायंतिअं। वंदिओ भयवं । निसण्णो सुद्धधरणीतले। पारद्धा धम्मदेसणा। नाऊण साइसयं भयवंतं नियरिद्धि-विम्हिएण पत्तावसरेण पुच्छ्यिं मइसार-मंतिणा-"भयवं! किं मए भवंतरे कयं जस्सेरिसो साणुबंधो सुहविवागो वेइज्जइ ?" सूरिणा भणियं-"सोम ! सुणेउ।" पुव्वभवे जयाभिहाणा गोउलिणिदारिया तुम अहेसि । परिणीया मयहरसुएण सामडेण । अण्णया पयोयण-वसेण अडवीए परिब्भमंतो वावाइओ सो सीहेण । मासावसाणे समकालं समबलेहि मग्गिया जया जोगाइच्च-जवखडाभिहाणेहि मयहर-तणएहिं । पहाणविरोहो त्ति काऊण न दिण्णा पिउणा, नियघरेव धरिया । अण्णया घयं गहाय गओ पिया समं जयाए जयपुर-पट्टणे । गहियं घयं अरिहसार-सावएण। तस्स वसहीए साहुणो चिट्ठति । समागया जया सह पिउणः । तम्मि घरे दिट्ठा साहुणो । कोहहलवसेण गया तयंतियं । एत्यंतरे धम्मदेसणं कुणंतेण कमागयं सव्वण्णुणो घयपूयाफलं भणियं-सुव्वयसाहुणा, "जो जिणपडिमाणं घएण पूर्व करेइ सो देवासुरमणुपाण सुहपरंपरं भोत्तूण परमपयं पि पाउणइ । तओ सुणिऊण साहु-वरण-संजाय-सद्धाए चिंतियं जयाए “अहो! बहुफला घय-पूया भगवया परूविया । अहं पि घयं संपाडेमि ।” पुच्छिओ अरिहासार]सावओ-“कहिं जिण-पडिमाओ?" तेण भणियं-"कि ते पओयणं?" तीए भणियं-"पूयं करिस्सामि ।" दंसियं तेण समारद्धमज्जणमहसवं जिणमंदिरं । पवढमाणसद्धाए आणियाणि तीए जिणपुरओ सुगंधि-सप्पि-भरियाणि नव-नव-मल्लगाणि जिण-हाण-निमित्तं दिण्णं भूरिघयं । पारद्धं जिण-मज्जणं । दिट्ठा धएण पहाविज्जमाणो तीए जिण-पडिमा । हरिसभर-निब्भराए पुणो-पुणो अणुमोयमाणीए बद्धं मणुयाऊयं । मज्जणावसाणे बहुजण-सहिया निग्गया जिण-भवणाओ । मग्ग-पब्भट्ठा इओ तओ परियडती अयाणमाणी पविट्ठा खुद्द-कुदृणि-गेहं । पुच्छिया तीए-"कओ तुम ?" साहिओ जहट्ठिओ सव्वो वि तीए नियवइयरो । सिणेहसारं जंपियमिमोए-"वच्छे! नियं घर चेव पत्ता तुमं न विसाओ कायव्वो ।" एवं भणिऊण सायरं मज्जाविया भोयाविया य । जहेग दिणं तहेव पंचदिणाणि । आवज्जिय माणसा । जंपियं अणाए-"अम्मो ! उवयारं करेसि चेव तुम न उण कारवेसि । अइसंखोहेण न चयेमि चिरमत्थिउं, न यावि अंबा सिणंहतंतुसंदाणिया । सूणिय निवडंतकवडंसुयाए जंपियं तीए-“वच्छे ! जाव तुमं ताव मे जीवियं । एवं नाऊण जमुचियं तं करेसु ।" जयाए भणियं-“जइ एवं तो टिया हं।" तीए भणियं-“अहं पि चिरजीविया जाया ।" सिक्खविया तीए वेसायणसमायारं। थेव काले णं चेव वसीकय-कामयजणा। निग्गय-सद्धा गणिया जाया। पिया वि काऊण गवेसणं सत्तरत्तं जाव तओ सगोउलं गओ विगथ-सोगो नियकज्जाणि काउमाढत्तो। इओ य सुसीमसत्थवाह-पुत्तो धणंजओ नाम नियवयंसपरिवारिओ उज्जाणाओ पडिनियत्तो उम्मिठहत्थिभयभीओ पविठ्ठो जयाए भवणं । दिठो वाइयाए। सणियं भणिया जया तीए-“भद्दे ! महिडिढयसत्थवाह-सुओ धणंजयाभिहाणो एस सायरतरमुवयरिज्जउ ।” तहेव कयं तीए । सोवयारं भणिया तव्वयंसया अक्काए-“तहा तुब्भेहिं कायवं जह एस सत्थवाहसुओ इहागच्छइ ।" पडिवण्णमणेहिं । तेहिं उवाएहिं आणिति पइदिणं । विविहोवयारेहिं हरइ तस्स हिक्यं जया। दढाणरायरत्तो विसज्जिऊण वयंसए तत्थेव ठिओ धणंजओ । अणकल-हाण-भोयण बियड्ढविणोएण चिट्ठतस्स अइसिणेहलंघियमणस्स अइक्कंता कइ वि दियहा । जाणिओ से वइयरो जणएण । चितियं मणेण-'उचियमेयं जोव्वणस्स । धण्णा चेव संझब्भराय-चंचलं जोव्वणं विसयासेवणेण सहलं कुणंति ।' भणिओ भंडारिओ तहा करेज्जसु जहा इच्छाविवज्जओ न जायइ धणंजयस्स । पेसियं तहिं ठियस्स चेव भूरि दविण-जायं । दिण्णं धणंजएण जयाए। हरिसिया एसा न तहा धणागमेण जहा तग्गुरुजणाणुण्णाए। गुरुजणस्स वि बहुमयमेयं ति सुणिऊण धणंजयनाम मुद्दादसणेण तं तं वत्थुमुद्दिसियसमाढत्ता सत्थाह-घराओ धणमारिसिउं । एवं जहेग दिवसो तहा दस संवच्छरो। तत्थ ठियस्स उवरओ धणंजयस्स पिया । तहेव महादसणेण पेसंतीए समागयं दारिद्रं धणंजयजणणीए। अण्णम्मि दिणे पेसियं अत्तणो वहयाए संबंधि आभरणं । तहसणेण वियाणियं वाइए एस पज्जंतो दविणस्स । तेण निययाभरणाणि पेसियाणि । ताणि वि गहिऊण भणिया वाइयाए जया -"पृत्ति! खीणो बिहवो। एस नीसारिज्जउ 2010_04 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३४ मणोरमा-कहा नियघराओ।"तीए भणियं-"अम्मो ! न संगयमेयं संतियमम्ह घरे भूरिदविणं पविट्ठ । तीए भणियं-"वच्छे ! मुद्धा तुमं । न एस वेसायण-धम्मो।" तओ अवण्णं काउमारद्धा वाइया । दठ्ठण माण-खंडणं सयमेव निग्गओ धणंजओ। गओ संघरं । दिट्रमण्णेहि अहिट्रियं । विम्हयमाणसेणं] पृच्छिओ घर-दोवारिओ धणंजयेण-"किमेयं सुसीम-सत्थवाह-म भणियं-"आसि, संपयं न हवइ।” कहिओ सव्वो वि वइयरो । विरत्तो चित्तेण धणंजओ पुच्छिओ-पुरिसो-“कहि सत्थवाह-घरजणो । कहियं "तेण-अमु गत्थ" । गओ [ध]णंजओ । दिट्ठाओ तेण कुडीरगयाओ सुत्तं कत्तंतीओ जणणि-घरणीओ। अहोमहो ठिओ खणमेगं दुवारदेसे । दिट्ठो जणणीए । वाह-जल-भरिय-लोयणाए 'एहि वच्छ एहि भणमाणीए उढिऊण सहरिसं समालिगिओ । निवेसिओ उच्छंगे । पुच्छियमणेण-"को एस वइयरो !" तीए भणियं-“पुत्त ! तुह जणयदिणयर-अत्थमणे तमंधयारमिव भुवणमम्हाण जायं । किं बहुणा ? जाया धण्णाहं जीए जीवमाणं ए तुह मुहमवलोइयं ।" पिउ-मरण-सवण-संजाय-सोगसंभारो "हा ! ताय, हा ! सुयवच्छल ! कत्थगओ? कत्थ दट्ठव्यो।" इच्चाइ विलवंतो कह कह वि संठविओ जणणीए । कइवयदिणेहिं जाओ विसोगो । करेइ किंपि तुच्छभंडेण ववसायं । तहाविहलाभाभावेण न सरति घरपओयणाणि। तह वि भावो सोंडीरो चेव न दंसेइ दीणतंणं। करेइ सूमरणमेत्तेण सव्वपओ[य]णाणि । जओ विगलियधणा वि धीरा नजति महाधण व्व चरिएहिं । इयरे संते वि धणे विगलियविहव व्व वियरंति ।। देइ सयलस्स जोण्हं कलावसेसो वि मंडले चंदो । दूरुन्नयाण चित्तं धवलइ खलिए वि धणविहवे ॥४८०।। एवमइक्कंतो केइ] कालो। इओ य धणंजयाणुरागममुंचमाणा भण्णमाणा वि पुणो वाइयाए नेच्छइ अण्णपुरिसेण सह संवासं जया । आगच्छइ अंतरंतरा धणंजय-भवणं । रायपहेण वोलिति दळूण संजायाणरागो गओ उवरोहियसुओ सुंदरो नाम जया-भवणं । आलवणमेत्तेणावि अकयपडिवत्ती तीए विलक्खवयणो नीहरंतो भणिओ अक्काए-“वच्छ सुंदर ! अयाणया एसा मह ध्या। अणुरत्ता दुग्गय-सत्थवाह-सुए धणंजए। ता तह कहवि कयत्थेसु जह पुणो न एसा तस्स घरे गच्छद।" पडिवण्णमणेण। . अण्णया धणंजयघरे गवाए कइवयपुरिसपरिवारिओ अणुमग्गेण समागओ सुंदरो । भणिया तेण नियपूरिसा"अरे! दढं कयत्थिऊण बंधेह एवं दुळं-दारियं । एयं पि दारिद्दिय-दारयं दढं दंडाईहिं ताडिऊण हत्थगयं करेह । तहेव कयं । मिलिया आरक्खिया नयरजणो य । नीया दो वि पक्खा दंडवासिएण मंतिसयासे य । पुच्छिओ तेण उवरोहियसुओ-"किं निमित्तं तए एयाण कयत्थणा कया ?" तेण भणियं-"मह भाडि गहेऊण इमस्स घरमागया एसा ।" मंतिणा भणियं-" को एत्थ पच्चओ?" तेण भणियं-“इमं एव जणणी पुच्छिज्जए।" सद्दाविया अक्का। पुच्छिया मंतिणा । अलिओ वि पोसिओ सुंदरपक्खो तीए । अलियब्भक्खाणदावाणल-दज्झमाणमाणसो पुणो पुणो पुच्छिज्जमाणोवि मंतिणा मोणमासिओ धणंजओ । सुओ एस वइयरो राइणा 'महासत्थवाहपुत्तो । न जुत्ता एयस्स कयत्थण' त्ति कलिऊण विसज्जाविओ । गओ नियघरं विमणदुम्मणो । दिणमइवाहिऊण रयणीए सयणिज्जगओ चितिउमाढत्तो -"अहो ! मे जिहण्णत्तणं, अहो! मे कापुरिसया, जो हं एक वीस सुवण्ण-कोडीसरसुओ होऊण संपयं धणहीणो त्ति काऊण दुज्जणजणेण एवं परिभविज्जामि । अलं मे इहट्रिएण । अहितो चेव निग्गओ नियघराओ । पभाए अमणियवृत्तंताओ अणिट्रसंकाए रोविऊ पवत्ताओ जणणिघरणीओ । जया वि तविओयहम्मिय-माणसा वेणीबंधं काऊण धणंजयं वज्जिऊण जावज्जीवं मे बंभचेरं ति गहिऊण नियमणे निच्छयं ठिया। - अण्णम्मि दिणे साससमाऊरियाणणो वारं वारं पच्छाहत्तं नियंतो 'महाणुभावे ! परित्तायह' त्ति भणंतो एगो जूयबरो पविट्ठो जयाभवणं । तीए भणियं-"भद्द ! कओ ते भयं ?" तेण भणियं “जूय करेहितो हारियं किंचि मए । तं निमित्तम्मि मे कयत्थि" ति। पुच्छाविया जयाए जयारा "कित्तियं भो हारियमणेण?" तेहिं भणियं-"सुवण्णसयं।" सुवण्णसयं दाऊण विसज्जिया जुइयरा जयाए। भोयणावसाणे सम्माणिऊण वत्थाइणा पुच्छिओ तीए जूययरो-“भद्द ! दिट्ठपुरोविय तुमं कत्थ वि मए ।" बाहुल्ललोयणेण जंपियं तेण-"महाभागे ! धणंजयस्स [ग]परि]चाराँग[अंग] 2010_04 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ घूयपूयाफले धनंजयकहा २३५ महओ नामाहं । लंघियाओ अणेगाओ वसणावयाओ तद्दविणतरंडेण मए । संपयं पुण तस्स वि महाणुभावस्स चंदस्स व राहुसंगमे विसमो दसाविभागो वट्टइ। जओसुयणा सामायते वियरंति खला समुज्जला इ[ण्हि]। ओ धवला बब्बूलम्मि कंटया न उण पत्ताई ॥४८१।। तह वि तप्पभावेणागंजिओ चेवाहमेत्थावत्थो । वसणलंघिओ अहं संपयं पि तहेव ववहरामि । असामिओ त्ति पए-पए कयत्थणं सहामि । ___ अण्णम्मि दिणे सुवण्णसयं हारियं मग्गिउमारद्धा जुइयरा। मया वि अज्ज दलयामि कल्ले पयच्छामि वयमाणेण कइवयदिणे धरिया । अज्ज उण कुविएण सहिएण भणिया जूइयरा-"अरे! अलं कालविलंबेण जइ [अ]ज्ज न दे]इ तो कर-चरण-घाण-सवण-विवज्जियं करेह एयं ।” सोऊण भयभीओ जूइयरपेल्लिज्जंतो पलाइऊण तुह भवणमणुपविठो।" तीए भणियं-“धणंजयसरीरे उवओगंगया किंच महघरे जो अत्थो सो वि तस्स संतिओ चेव । अहवा किमत्थेण पाणा वि तस्स संतिया । ता चिट्ठसु तुम एत्थेव परिचयसु उभयलोग-विडंबणा-फलं जय-वसणं ।” चितियं चणेण-"अहो ! अहं महापावो जो वेसायणस्स वि एवमणुकंपणिज्जो। उवचारिणी य एसा महाभागा। कहं पच्चुवधारो एयाए कायवो। अत्थाभावाओ न ताव अत्थेण । वयविसेसं किंपि समणुचिट्ठामि जेण अत्तणो इमीए वि परमत्थओ उवयरियं भवइ ।" कहिऊण से निययाभिप्पायं गओ पुव्व-परिचिय-भगवसमीवे। पडिवण्णं भगव-वयं। सिक्खिओ सोयसारो किरियाकलावो। गच्छइ पइदिणं नयरदूरवत्तिणीए सरियाए सरीर-चीवर-पक्खालणत्थं । धणंजओ वि पइदिणं वहतो मासावसाणे पत्तो पुव-दिसाबहूमंडणं कुंडिणं नाम नयरं । ठिओ तत्थ । कइवयदिणाणि पारद्धो तत्थ वराडियाहि ववहरिउं अप्पभरो। गहियं पुण्णभद्दसेट्टिघरासपणे कुडीरयमेगं । जाओ सेटिणा सह संथवो। समप्पियं सयमेगं तेण दिणाराण। ववहरिउमारद्धो धनंजओ। थेवदिणमझे चेव सएण जायाणि अ वडिओ समच्छाओ। धरिओ कम्मयरो। पुच्छिओ पुण्णभद्द-सेट्ठी-“अत्थेत्थ कोइ जो कलंतरेण दविणं वियरइ?" पण्णभट्टेण भणियं-"अत्थि धणसारो नाम अणेगकोडीसरो सत्थवाहो। सो सयं पइरूवगं कलंतरेण [ववहरइ] धणकोडि । दो वि गया धणसारसमीवं धणसारेण भणियं-"नाहमसंथुयाण वराडियं पि देमि ।" पुण्णभद्दसेट्टिणा भणियं-"वियरसु । अहं निगम करिस्सामि।" तओ पहवरणेण दिन्ना धणकोडी धणंजयस्स धणसारेण । लग्गो महाववहारेण ववहरिउं । सोलसहि संवच्छरेहि विढत्ताओ बायालीसं धणकोडोओ। दिण्णा सकलंतरा धणकोडी धणसारस्स । गहिया गोणजुवाणया । क[स] विया देस[गमण]सामग्गी। वत्थाभरणाइदाण-पुरस्सरं विणएण पणमिऊण पुण्णभद्दसेट्टि पयट्टो नियदेसाभिमुहं । कमेण समासण्णीभूओ नियनयरस्स । इओ य सा जया तेण सुंदरेण पुणो पुणो पत्थिज्जमाणी वि जाहे नेच्छद्द, ताए पओसमावण्णेण, लहिऊण अंतरं, बाहि विणिग्गया गहिया । मारिया गलकरमोडणेण । 'मय'त्ति काऊण कंथारिकुडंगे पक्खित्ता । एत्यंतरे समागओ तं पएसं भगवो। काऊण नईए मज्जणं पक्खालियाणि वत्थाणि । विसारियाणी कथारि-कुडंगोवरि । अप्पणा वि निसण्णो तरुछायाए । वत्थ-गलिय-सलिल-बिंदूहि सित्ता जया सीयल-पवणजोगेण समासासिया । एयावसरे कइवयपरिस-परिवारिओ पूरओ होऊण सत्थस्स समागओ तं पएस धणंजओ। दिट्ठो परिवायगेण । जायं परोप्परं पच्चभि. पणा । साहिया दोहिं वि सबला वि सवित्थरा निय-नियपउत्ती । धणंजएण भणिओ परिव्वायओ-"सोहणं कयं भद्देण जमुभयभवभाविभई वयमंगीकयं" ति । एत्थंतरे ईसिलद्ध-चेयणाए दरुम्मीलियलोअणाए खलं त]पयं जंपियं जयाए-“भो वणदेवयाओ ! देसंतरगयस्स वि अज्जउत्तस्स सरोरे अप्पमत्ताहि होयब्वं ।” इमं सोऊण संजायसंका पविट्ठा कुडंगभंतरे परिव्वायग-धणंजया। दिवा तयवत्था जया। सित्ता सरिया-सलिलेण । वीइया वत्थंचलेण । संवाहियाणि सव्वंगाणि । लद्ध-चेयणा कयासण-बद्धा पच्छिया धणंजएण । आसी[सादाणपुरस्सरं संभासिया परिव्वायगेण । कहिओ तीए सव्वोवि मरण-पज्जवसाणो नियवइयरो । अमय-रसासायणं व धणंजय-समागमं मण्णमाणी, दिणयर-करंबिय कमलं व मुहकमलं वहमाणी, परमाणंदनिन्भरा जाव चिट्रइ, ताव पत्तो तं पएसं धणंजयसत्थो। आवासिओ सरिओवकंठे। जाया भोयणवेला । निर्मतियो 2010_04 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा २३६ भोषणेण परिव्वायगो । नीया नियआवासे जया । भोयणावसाणे ठियाणि तिणि वि नियदोस-गुण-संकहाए । परिणय पाए वासरे संचलिओ सत्थो । पत्तो नयरबाहिरियाए । सुणियवृत्तंता निग्गथा पच्चोणीए सुहि-सयणाइया । मंगलमुहलाणि मिलिऊण समागयाणि पायमूलाणि । गणग- समाइट्टे पसत्थमुहुत्ते पविट्ठो महया विच्छ्डेणं धणंजओ । दिट्ठो नरवईपहा - पाहुडेण । कयसम्माणो राइणा समागओ सघरं । अहिट्टियं जणयं-मंदिरं । समानंदिया जणणी । संतोसिया घरिणी । धरिया घरवासेण जया वि । [ति]वग्गसंपायणरयस्स संतोसिय- सुहियणवग्गस्स वच्चइ कालो । अण्णा समागओ तत्थ नाणगन्भो नाम अइसयनाणी मुणिवरो । गओ तस्स समीवं धणंजओ | वंदिओ भयवं । पत्तावसरेण पुच्छिओ धणंजएण मुणी - "भयवं ! कि मए जम्मंतरे कयं जेण संतराया लच्छी केण कारणेण मह वल्लहा जया [जाया] अहं पि तीसे ?" मुणिणा भणियं - " पुव्वभवे दंगियगामे -गोधणो नाम तुमं गोवालो अहेसि । जया वि मोवियाभिहाणा तुह घरिणी । अण्णा कहिं पिऊसवे रद्धा इमाए खीरी । भोयण - वेलाए घरमागओ तुमं उवविट्ठो भुंजिरं । भरियं करोडयं पायसस्स एयावसरे छट्ट खमण पारण गम्म समागओ साहू । तं दट्ठूण उल्लसिया तुह दणवासणा । भणिया घरिणी "पिए ! पयच्छसु पायसमेयं ।" सावि दाउमारद्वा । अद्धदिण्णे परिवडिओ तुह भावो । पुणो वि अणुसंधिओ । दाविओ सब्वो वि पायसो । इमोए दलमणीए लग्गं भावणं साहुपडिग्गहे । कया मागं दुगंछा । नियाऊयं परिपालिऊण तुमं [जाओ] सत्य [वा ] हसुओ धणंजओ, एसा वि दुगुंछादोसेण गोउलियसुया होऊण वेसत्तणं पत्ता । समुप्पण्णजाइ-सरणो पच्वइओ तत्थेव धणंजओ । सयंहि निवेसिओ घरसारे तस्स सुओ धणदत्तो । जया वि निविडचरणावरणकम्मदोसेण अप्पडिवण्ण चरणा मरिऊण घय-पूयापुण्ण-भावेण अमच्चपुत्तो उबवण्णो । सो पुण तुमं । एयं निसामिऊण संसार - कारणं घर-वासं, दाऊण जेट्ट- पुत्तस्स नियपयं, महाविभूईए निक्खत्तो कुरुचंदसूरसमवे सिक्खिओ किरिया-कलाओ । अहिज्जियं सुयं । जाओ गीयत्थो । परिपालिऊण सामण्णं मरिऊण समुप्पो अवराजियविमाणे सुरवरो । तओ चुओ सिज्झिस्सह । एयं घयपूया फलोदाहरणं दंसिऊण भणिओ पियंकराय - रिएण समुद्ददत्तो । सार-सुसुगंध-निम्मल-घएण [ज]] बिब - पूयणासत्तो । सयलसुहाई पुरिसो भोत्तूण पावए सिद्धि ||४८२ ।। पाणियले अमरगुत्तकहा "3 समुद्ददत्तेण भणियं "पाणियपूया - फलं नाऊमिच्छामि " । सूरिणा भणियं - "सुणेउ अज्जो ! अथ इव जंबूद्दीवे दीवे एरवए वासे जयंती नाम नयरी | सुरसुंदरी नाम गाहावई परिवसइ । अमरगुत्तो से सुओ सथलकला-कलावपरिकुसलो, ख्वाइगुण-गण-समलंकिओ, कयण्णू, दक्खो, विणीओ, मिय-महुरभासी, गुणाणुरत्त-सयलनवरलोओ, सम्मओ रायामच्चाणं, मणुयभव- दुल्लहं विसय- सुहं अणुहवंतो कालं गमेइ । अण्णा उरओ से पिया । कयमय - किच्चेहि अहिसितो तप्पए अमरगुत्तो सयल सहि । दंसिओ राइणो । विणय-वयण - विष्णा सावज्जिएण राइणा कओ सयल-निय - विसय- वलाहिओ अमरगुत्तो । सयलजण- सलाह णिज्जं विसयसुहमासेवमाणस्स वच्वंति बासरा । अण्णया समागओ बहु-समणपरिवारिओ अइसय- नाण- रयण - रोहणागिरि, अट्ठारस-सी लंग- सहस्सभारवहण समुद्धरकंधरो, धरावलयवित्थरिय - निम्मल जसो, सथलजयजीव- वच्छलो, वच्छाहिवसुओ, विजियदुज्जय- अगंग- सरप्पसरो विज[य]सेो नाम आयरिओ । समोसरिओ नयरसमासण्णसरवणुज्जाणे । निग्गया नयरलोया वंदण-वडियाए । अमरगुत्तो वि तिषयाहिणापुरस्सरं वंदिऊण सूरि-पय-पंकयं निसण्णो जहारिहं समुचियासणे पारद्धा । भयवया सजलहर-गंभीर-सरेण धम्मदेसणा "भो भव्वा! दुल्लहा चरण धम्म-सामग्गी, जओ दुविहा जीवा भगवया महावीरेण पण्णत्ता -तसा - थावराय । तत्थ तसा किमि-कीड - पयंगाइणो पंचिदियावसाणा । थावरा पुढवाई वणस्सईपज्जता । तत्थ पुढवाईयोनिसु पविट्ठो पत्तेयं असंखिज्जा ओसप्पिणी - अवसप्पिणीओ परिवसइ । कह कह वि तओ पडिनियत्तो वणस्सईसु अनंतकालं परिभमइ । 2010_04 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समत्त भो णाम बीओ अवसरो तत्थ य पाणियपूयाफले अमरगुत्तकहा तओ वि पडिनियत्तो किच्छेण लहइ पंचिदियत्तणं, तत्थ वि माणुसत्तणं, तत्थवि सग-जवण - सबर- बब्बराई अणायरिय-देसपभूय-तणओ आयरिय- देस - जम्मं । तत्थ वि चंडाल चम्मयरसउणिबंधाइ कुच्छिय- कुलवहुत्तणओ इक्खागाइकुलजम्मं । तत्थ वि काण - कुंट- पंगुलंधलय-व । हिय-पउरत्तणओ निरुवद्दवे सरीरया तेत्थ वि दंडवास-रज्जु - सत्थमाइवि वहोवक्कमोडुयाण बहुपुण्णपावणिज्जं अहाऊअपरिपालणं । तत्थ कोह- माण- माया-लोभ-राग-दोस-मय-मोहियमइणो जीवस्स किलेसेण घेप्पइ धम्म- बुद्धी । तत्थ वि बहुविहेसु इंदियाणुकूल जण मणोरमेसु अण्णाणिय-पवत्तिसु कुधम्मे पत्तो जहट्टिय - सव्वण्णु-भासियं सिद्धिसुह-साहण-पच्चलं धम्मं दुहेण पाउणइ । तत्थ वि अणाइभव-परंपरम्भत्थासुह-भावणाओ असंपत्तपुव्वं सिद्धि-वहू-पढम पाहुडं सद्धमसद्धं । तत्थ ठियस्स परोवधारयं महापुरिस - सेवियं एगंतपसंसणीयं निरूवमसुहसागं चरण धम्मं । एवं लहिऊण एवं सामरिंग जाइ - जरा - मरण - सोगरहियं पि पाउणति जीवा । ता एय संपायणे करेह उज्जमं । अलं कलत्ताइपरिग्गहेणं । परिग्गहो हि नाम निरोसहो वाही, कुलहरं महामोहस्स, अवच्चओ धाईए, मुही - वक्खेवस्स, पडिवक्खो मोक्ख-पहस्स, मंदिरं मयणस्स, वेरिओ सुहज्झवसायस्स, पभवो दुक्ख समुदयस्स, निसग्ग सत्तू सुहाणं, महल्लकंदो असुभकंदलीए । परिग्गहासत्ता पंजरगया विवसाअ समत्था वि होऊण माणुसभावलंभेण सीयंति पाणिणो । अहो ! माहप्पं मोहस्स जेण चिंतामणिसन्निहजिणवयणे बोह-संगयं कम्म भूमीए लहिऊण माणुसत्तणं सोऊण असासया सव्व-संजोगा, समासण्णो विणिज्जियसुरासुरो मच्चू, एगरुक्ख-निवासि सउणतुल्ला पिय-जण- समागमा, विसं व विवाय दारुणा विसथा, इच्चाइ धम्मो से सिद्धि - सुह - साहण-सहे तित्थयराइपरम - पुरिस सेविए चराचर -सयलजीव-बंधूभूए चरण-धम्मे न उज्जमंति पाणिणो ।” एयं सोऊण संवेगमावण्णेण संजाय - चरण- परिणामेण भणिओ सूरि अमरगुत्तपुत्तेण सुमंतेण–“भयवं ! मोयावेऊण अम्मा- पियरं चरण धम्मपडिवत्तीए सहलं करेमि मणुदजम्मं ।" सूरिणा afra - "afari देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं करेसु दविण - पुत्त - कलत्ताइसु ।" तओ निरूवियं अमरगुत्त-वयणं सुमंतेण । भणियं-"वच्छ ! जुत्तमेयं संसारसमावण्णगाणं पाणिणं । केवलं बालो तुमं । जइ पुण अवस्समेव कायव्वं तो घरे गम्मउ । साहिज्जउ नियसमीहियं जणणीए । तस्सम्मएण कीरमाणी पवज्जा उभयभवसुहावहा हवइ ।" "एवं होउत्ति भणिऊण वंदिऊण सूरि-पय-जुयलं । गओ पिउणा सद्धि नियमंदिरं । भुत्तुत्तर - कालं विण्णत्ता वय- गहण - विसए जणणी । निरूवियंतीए अमरगुत्तवयणं तेण "भणियं मए जं भणियव्वं, संपयं भणसु ।” तओ बाहुल्ल-लोयणाए जंपियं जणणीए - "वच्छ ! अम्हमेयमुचियं । तुमं पुण पडियग्गेसु मणिमोत्तियाइयं सारदव्वं ।" सुमंतेण भणियं - "अम्मो ! का एत्थ सारया ? किं समत्थमेयं मच्चुणो रक्खेउ ? नहुति वा एयप्पभावाओ जम्म [मरणा] इया वियारा ? किं वा तीरइ इमिणा सयलच्छिवग्गस्स मणोरहापूरणं काऊं ? किं वा न परिच्चयइ मं पतरक्खियं पि खीणभागधेयं पुरिसं ? किं वा होइ दव्वजुयमयस्स परलोगे को वि गुणो ?" अम्मा- पिईहिं भणियं"ता कि इमिणा निरत्थएण पडियग्गिएण ? अणुमण्णेउ मह गुरु महापुरिस - सेवियं कम्म सेल वज्जासणि पब्वजं ।" अमरगुत्तेण भणियं - " पुव्वमेव साहियं वच्छस्स जहा - बालो तुमं । विसमा गई जोव्वणस्स । दुद्दमाणेत्थ इंदियाणि । वियंभइ अणिवारियप्पसरो विससरो । उवविति विषय - विसम-तक्करा ।" सुमंतिण भणियं "ताय ! न खलु अविवेगओ अण्णं जोव्वणं । दीसंति इत्थ अविवेय- महागहगहिय माणसा, वुड्ढा वि होऊण अणियत्तविस [या] हिलासा, अवियाणिऊण freeeen विभागं, अगणेऊण लोयवयणिज्जं, अवियारिऊण तत्त-परमत्थं, अत्ताणयं विडंबेमाणा, तारुण्णवये उवजीवंति राणा पति [वि] हवियारे, जपंति तरुणीयणपुरओ, सिंगारसाराई अजंपियव्वाई, पयट्टति विविहवसणाई अप्पेच्छित झीणमप्पाणयं न चिति [ज्जंति] जम्मंतरं ति । अण्णे पुण सुवियाणिय परलोगमग्गा, तरुणत्तणे व समुल्ललसंत'विसिटु - विवेया, अकज्जायरण-भीरुणो, नाऊण विज्जुलयाडोव - चंचलं जीवियं संझन्भराय पसर- सरियं जोव्वणं, इट्ठविओगाणि संपओगपरिगयं मणुयाण जीवियं करि- कण्ण चंचलत्तणं रिद्धीणं, विरस-विवागं च पमाय- चेट्ठियस्स, हरिणयाfar मरणकारणाण उत्तत्था, [ नरजम्म] पाविऊण सेविति परलोयबंधुभूयं चरणधम्मं ति । अओ अकारणमेत्थ जोव्वणं । जओ- 2010_04 २३७ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा जोव्वणा विपुरिसा बाल व्व समायरंति कम्माई । दुग्गइनिबंधणाई जोव्वणमंतो वि न हु केइ ||४८३ || वुड्ढसहावा तरुणत्तणे वि धण्णाण सुंदरी होइ । इयराणं पुण वुड्ढत्तणे वि निव्वss तारुण्णं ॥। ४८४ ।। २३८ नय विवेगिणो मुणियसंसार - रूवस्स इंदियाणि [अगो] वियाणि वि दुद्दमाणि । उप्पह-पत्थिय- इंदियतुरंग [मा] वि[व] दुद्दमा ताव । जाव न सुपुरिससा रही विवेय रज्जूए संजमिया ॥ ४८५।। अणगोविय अणज्ज-संकष्प-मूलो [अहम्मो ? ] परिचत्तेहि पाविए तप्पडिवक्खे वीयराय-वयणो, उवलद्धे य समसुह-सवेवसंताण, गुरु-पाय-मले झोसयंताण, विविह्तव चरणेण अत्ताणयं निप्पsि - कम्मसरीराण कह पहवइ । जओ गुरु-सेल- नियंब-पडित्थिरम्मि गरुयाण हिययसारम्मि । रे खुद्दायस निम्मविओ असि व्व कि काहिहि अणगो । किं वा मोहरतं विसयाणं ? पोग्गलपरिणामा इमे । पोग्गला पुण सुहा वि होऊण असुहा होंति, असुहा सुहा। किं च- किंपाग-फलसरिच्छा सेविज्जंता मणोरमा विसया । परिणममाणा दुस्सह- दुग्गड पुरपावगा होंति ।।४८६।। किं बहुणा तायप्पभावाओ चेव मे सेअं भविस्सइ । तओ भणिया अमरगुत्तेण कंता - “पिए ! साहेउ समीहियं ते सुओ ।" पडिवण्णं तीए । पारद्धा निक्खमण सामग्गी । गओ अमरगुत्तो । अण्णम्मि दिणे सूरि-वंदणत्थं समं नागरेहिं वंदिया गुरुणो । निसुया संसय-सय- विच्छेयकारिणी धम्म- देसणा । नियरिद्धि-विहिय- माणसेण पुच्छिया सूरिणो । अमरगुत्तेण भणियं - 'भयवं ! मए केरिस जम्मंतरे दाणं दिण्णं सालं वा परिपालियं तवो वा अणुचरिओ भावणा वा भाविया जेणेरिसो सुहविवागो ?" सूरिणा भणियं - " सोम ! सुण - " अत्थि इहेव जंबूद्दीवे दीवे संसार - जलहिनिमज्जत -सत्त- समुत्तारण-समत्थाणुत्तर - पुण्ण- पब्भार भरिय-सथलसत्त-संदोह-हिय [य-स]क्काइ [सक्कार ]-पूयारिहारिहंतावतार - समय-समुप्पण्णासण-कंप-संजाय-संकष्प-उत्त [प्पमप्पिअ] पसत्थविच्छिण्णावहि--समुवलद्ध-जिणगब्भाहाण-संजायासरिस - हरिस-वस-विसट्टंत वयणारविंद-वयण-समणंतर--हरिणेगमेसि - सुर-समा [ह]य-सुघोस-घंटा-पडिसद्द वज्जंत-बत्तीस विमाण-लक्ख-घंटा - रणरणाराव पडिबुद्ध - मत्त - पमत्त - वि[सया ] सत्तझडत्ति - सुर-समूहसेविय-सक्का गम जणिय जण - चमक्का रं, तहा - तित्थयर- जम्म-समय- समोकंपिय-सोहासण-संजाय-संक-दिण्णोवओग-मुणियजिण - जम्म-समय- समुल्लसंत-- हरिस - विसप्पमाण-माणसागय-छप्पण्ण-- दिसाकुमारि -समाढत्त - सूइ -कम्म-समारंभ-जणिय-जणबिम्हयं, तहा तिय- चउक्क- चच्चर - चउम्मुह- महापह-पुंजियाणेग-मणि रयण-कणय-कोडि रेहिर- वरवरियाघोसिज्जमाण-दालिद्दकंदुक्कंदण-सयल-जय-जीव--सुहहेउजिण निक्खमण-समय--समायरंत - चउब्विहसु [ र स ] मूहविमाण- पहा-समुज्जोइय-भुवणब्भंतरं, जिणिद-केवलि-महिमा -- करणागयासेस- सुर- सामि - विभूसिय-सुह- तित्थ-पवत्तण-समय- सुर-समारद्ध-सालत्तय-परिखित्त चेइ-तरुमणि-पेढ - सीहा सण - छत्त-त्तय-धय- चमर-सणाह - समोसरण सन्निसण्ण- भयवंत-समाढत्त-धम्म- देसणा-सवण-संजाय संवेग-भवविरत - सत्त-संदोह - साहियं, तहा तित्थयर-नेव्वाण -समय- समागच्छंताग-सुर - विमाण विलग्ग-मणि रयण-कर-करंबिय-नहाभोगभासुरं, निवयंतोप्पयंत सुरासुर - विसर - वियमाण- बंभंडोदरं, एवं पंचसु वि कल्लाण-परसु सयल- सुरासुर-संचारेण सग्ग- सारिच्छं जंबुद्दीव- भारह - मज्झिम -खंड - नाम खेत्तं । तत्थ य सद्धम्मासत्त- सत्त सेविओ कोसला नाम जणवओ । तम्मिय विसाल समुत्तुंग- मनोहर - जिण -हर- विसर - सिहरा रोविय-पवण - पहल्लिर-धवल-धयवड -- मालावरुद्ध नहंगणाभोगं बहुपुण्ण-जण सेवणिज्जं कोसंबं नाम नयरं । तम्मिय नागसेहर नाइत्तग-घरे आजम्म-दारिद्दिणीविहल-वंसा विजया नाम कम्मकरी तुममर्हसि । नत्थि तं कुकम्मं जं तुमं तया न करेसि । अण्णा चलिओ नागसेहर - नाइत्तगो मलयाभिमुहं जाणवत्तेण कम्मकरण-निमित्तं । चालिया तेण विजया | मुक्कं जाणवत्तं I नागकंत-नागगंधव्व-रवायड्ढिय दिण्णावहाणथिर-थिय- सारंग जह जणिय जण विम्हयं, जलहि-तीर-तरु 2010_04 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त भो णाम बीओ अवसरी तत्थ य पाणियपूयाफले अमरगुत्तकहा खुडिय- कुसुम-मयरंदुद्दाम -गंध-लुद्ध-रुणरुणित-मिलंत - छप्पयावलि-मंडिय-महीयलं, उद्दाम - नागवल्ली - निवह-समालिंगियासेसपूय-संडतल - सन्निवि-गंधव्व-मिहुण-समारद्ध- रइसुहं, दरिय-वण-करि-करायड्ढण-भग्ग- समुत्तुंग-गलंत- चंदणवणं, तीरासण- समग्ग-महल्ल--महीरुह सोहंत-साहंत--समोहसिय- जल- निहि--- वेलाजलं, मिरिय-मंजरीसमासाय णुसव्वत्त-सद्द - खंतविहि-विहगरवापुरिओसं मलयदीवं ति मुक्का नंगरा । पाडिओ सिडो । ठियं जाणवत्तं । उत्तारियं भंडं । पारद्धो संववहारो । वित्तं भूरि-दविण जायं । गहियं पडिभंडं । मुक्कं नियदेसाभिमुहं पवहणं । कइवय दिणेहिं समुद्दमज्झमोगाढं । एत्यंतरे सिग्ध - वेगागमण जणिय-वाय विहुयखुहिय - जलहिजला, खर- फरुस - सरेणाकंपयंती जाणवत्त-संठियजणं tris - विज्जू विथ अभकारिणी लोय- लोयणाणं ठिआ पुरओ पवहणस्स विज्जुसिरी नाम वाणमंतरी । भणिया तीए नाइत्तगो- "अरे ! अकाऊण भयवओ रयणायरस्स पूयं कहिं तुमं पत्थिओ ?" संबुद्ध-चित्तेण भणियं नाइत्तगेण - "भयवई ! जइ न कया तो संपयं करेमि । खमेउ भयवई !" तीए भणियं - " वोलीणो कालो खमाए । संपयं माणुस बलि वासु, सव्वे वा भे मारेमि ।" किं- कायव्वविमूढो चितिउमारद्धो नाइत्तगो । तज्जिओ देवयाए - "रे ! अज्ज वि काल- विलंब करेसि ? " अफ़रतोवाएण विजयं चेव उक्खिविऊण पक्खित्ता जलहिजले । देवrry भणियं “ एगं ताव after ati कम्मरी । केण तुम एरिसं बलिविहाणं सिक्खाविओ ? जइ इत्थियं ता निय-घरिणीं पयच्छसु, जं वा तं वा पुरिसं देसु, जड़ कल्लाणेण कज्जं । अण्णहा नत्थि भे जीवियं ।" २३९ ओ पक्ति जलहिजले नाइत्तगेण कुंभगो नाम घर दासो । पडिच्छिओ देवयाए । पयट्ट जाणवत्तं । सा वि समासाइय-खोड-खंडा उब्बुड - निब्बुडणं कुणमाणी दिट्ठा मलयाओ हिमवंतं गच्छमाणीए वसंतसुंदराभिहाणाए वाणमंतरीए । पुव्वपरिचियाय सा विजयाए - "हो ! किमेयं' ति भणमाणीए पयडिय - पुव्वख्वाए उक्खित्ता तीए नहयले विजया । पाविया जलहित | मुक्का माहवी लया - मंडवे । पुरओ होऊण भणिया वसंतसुंदरीए - " विजया ! पच्चभिजाणसि ममं न वा" ? विजयाए भणियं - " नागसेहर - नाइत्तग-सुया विवजयसिरी विय लक्खीयसि ? तीए भणियं "सुट्टु नायं" विजयाए भणियं - "कहमिह तुहागमो ?" तीए भणियं दइयावमाणेण तुह साहिऊण मरणत्थमहं निग्गया । एयं ताव तुज्झ वि सिद्ध चेव । " विजयाए भणियं - " एवमेयं परं कहं तुमं दइएण अवमाणीया ? इमं साहेउ सुंदरी ।" तीए भणियंसुणेसु -- अत्थि ताव परिणीया हं नागदत्तेण - अच्चंताणुरता खणमवि मए सह विओगमसहंता तुमं चैव मह पिया । तए चैव जीवलोगो मह वसइ । इच्चाइ वयणपुरस्सरं मए सह विसयसुहमणुहवंतो कालं गमेइ । अण्णा दिट्ठा ते कामकंदली नाम बेसा । समुप्पण्णो तं पइ अणु [ रागो] तत्थेव अंतरंतरा । अण्णम्मि दिने कवडं काऊण भणियाहमणेण - " पिए! अज्ज मे सिरोवेयणा । तओ न गया हं वास-भवणं । नुवण्णा हेट्टिम - पल्लं । समोगाढा रयणी । वोलीणो पढमपहरो । समुग्गओ निय-किरण-नियरनिव्वविय-सयल जीव- लोगो माणिणी-माण-सेललिवज्जार्ण: ससहरो । तओ संकाए हं समारूढा उवरिमतलं । दिट्ठ मए मणि रयण-मंगल-पईव निण्णासियतमंधयारं कुट्टिमतल-विक्किण्ण- पुप्फ-पयर-परिमलं, मिलंत - रुटंत- महुयरं, कत्थूरिया - वित्ति - देहली-गंधलुद्ध-नहंगणा भोगं; विचित्त-चित्तवत्थ-रइय-विधाणयं समासण्णीकय-सुवण्ण-मणहर-पडिग्गहूं, लंबाविय - सुरहि- कुसुम-दामविलिव्विलं, उज्झतकालागरु-सार- घणसार भरिय - कणय - घडिय मुह-नीहरंत बहल - धूमंधयारिय- दिसाचक्क कलहंस- पारावय-सुय-सारिया मिहुगोवसोहियं कप्पूर-पूर-पूग-फल- नागवल्लीदलेला लवंग-कक्कोल - जायफल- भरिय-पडल-सणाहं, सन्निहिय- विविह-विलेवणपडिपुण्ण-मणिवट्टयं, दीसंत- विविह-पडवास भरिय सुवण्ण-वट्टयं पवर पड घुरिय- कोमल - गंडोवहाण- पल्लंक -सणाहं सविसेसं कामसमाउल-माणसा गया हूं वासभवण दुवारं । कामकंदलाए सद्धि कोलंतो दिट्ठो पिययमो । दट्ठूण दइय-चरियं सयखंडं तक्खणे गयं पेमं । करि चलण - चंपणुच्छ लिय- तुच्छ - तोयं पिव दिसासु ॥४८४॥ माणसा पडिनियत्ताहं चितिउ पवत्ता - "अहो ! मे जहण्णत्तणं, अहो ! मे लाघवं, अहो ! मे दोहग्गं, जं मए धरमाणीए वि मह घरंगणमिमीए समक्कतं । ता किं मे दोहग्गकलंकिएण खंडियाभिमाणेण जीविएण ? मरणं 2010_04 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४० मणोरमा-कहा मे सेयंति' मण्णमाणीए, काल-विलंब-भीस्याए, अणिदाणं मरणमेव तुह साहिऊण निग्गच्छंतीए नयराओ, दिदा परिधणसमिद्धा जलण-जालावलीकराला एगा चिया। पक्खित्तो तत्थेव अप्पा। सम्म सहिऊण वेयणं समुप्पण्णा वसंतसंदराभिहाणा वाणमंतरी । विभंगण विआणिऊण पुथ्वभव-वइ[य]र, दळूण कामक दलीए सह कीलंतं नागदत्तं संजायकोवानला गहिऊण तं मिहणयं एग पुव्वसमद्दे बीयं अवरसमुद्दे पक्खिविऊण, तेसु तेसु मणोरमज्जाण-काणणेसु वणसंडसिहरिसिहरेसु रमंती इहा गया । दिट्ठा य तुम समुद्द-पडिया। पच्चभिण्णा य संपयं तुम । साहेसु कहं तुमं समुद्दे निवडिया?" बाहुल्ल-लोषणाए साहिओ सव्वो वि नियवइ[य]रो विजयाए । वसंतसुंदरीए भणियं-"अहो ! विचित्तया मोहविलसियस्स, अहो ! दारुणया कम्म-परिणामस्स, अहो ! अचिंत समत्थया विसयाहिलासस्स, अहो! वल्लहया नियजीवियस्स, जं तायतुल्ला वि महापुरिसा परपाणेहि नियपाणा रक्खंति ।" विजयाए भणियं--"अलमईयचिताए?" वसंतसंदरीए भणियं-“कीलाविया आबाला-भावाओ अहं तए भणसु जंपियं करेमि ?" जयाए भणियं-"सामिणि ! आजम्माओ दड्ढाहं दारिद-दावानलेण । जइ तुट्टा ता ममं रोहणपव्वयं नेसु, जेण तत्थ रयण-संगहेण ईसरी भवामि।" ईसि हसिऊण जंपियं वसंतसंदरीए-"जए! रोहणगिरिगयाण वि पुण्ण-विहीणाण नत्थि अत्थ-संपत्ती जहा सुजाणस्स वि।" जयाए भणियं-"को एस सुजाणो?" तीए भणियं-'सुणसु।' __ अत्थेत्थ भरह-भमि-रमणीभालयल-तिलयभयं भमिभारं नाम नयरं। तत्थ दोणि वणिय-दारगा सहोयरा वसंति । सुजाणो डंबसो य । सुजाणो सव्वविण्णाणेसू सूजाणो । डंबसो डुबसो चेव । अणकल-विहि-वसेण वित्थरइ ताण धणरिद्धि। मह पई पुण्णाणुभावो एसो त्ति मण्णमाणी गव्वमुव्वहइ सुजाण-घरिणी। अण्णम्मि दिणे रयणीए भणिओ तीए नियपई-"अज्जउत्त! पुढो कीरउ डुंबसो। मा नियलच्छि परलच्छि करेस। पडिवण्णमणेण तव्वयणं । अणिच्छतो वि पूढो कओ डुबसो। पुण्णाणुभावेण पवड्ढए डुबस-घरे लच्छी। हाणि गच्छइ सुजाणघरे। थेवकालेणं चेव जाओ कोडीसरो डुंबसो, सुजाणो परमदारिद्दिओ। अण्णया सहवास-दालिद्द-परिभवमसहमाणेण कया रहणगिरि पइ गमणेच्छा । धरिज्जमाणो वि डंब सेण न ठिओ सजाणो। गओ रोहण-गिरि-समासणं कारोहणं नाम नयरिं । ठिओ दुग्गदेववणिय-घरासपणे दियह रोहणधरणिं महया किलेसण । पाउणइ भोयणमेत्तं । इओ य भणिओ डुंबसो सुहि-सयहिं–'निरत्थओ ते अत्थो जस्स भाऊओ देसंतरं पवण्णो।' एवं सोउं संजायपच्छायावो तस्साणयणनिमित्तिं गओ रोहणं डुबसो । पत्तो मासा [वसा]णे । पुच्छंतेण नाओ जहा दुग्गदेवघरासण्णे चिट्टइ। गओ तत्थ पुच्छिओ सो तेण-“ववहरइ तुह आवणे सुजाणो नाम वणिओ?" तेण भणियं--"आमं ।” डुंबसेण भणियं-"कहिं सो संपयं?" तेण भणियं--"रोहण-धरणिं खणंतो चिट्टइ ।' तओ गओ । तत्थेव डुबसो दिट्ठो महल्ल गड्डापविट्ठो मूसगो व भूमी खणंतो । अंतराय-भीरुणा न संभासिओ तेण । ठिओ वंचिऊण दो तडीए । एसो वि सणियं खणिऊण मट्रियं नहयलाभिमहं पविखवइ । खणतस्स मट्टियावेढिओ समागओ अणग्यमणी । मद्रियं ति मण्णमाणेण उवरिहत्तं पक्खित्तो तेण । पडिओ डुबसुच्छंगे । दूरनिवडणेण अवगया मट्टिया । दिट्ठो रवि-किरणनियरो व्व नियतेय-समज्जोइय-दस-दिसाणणो गोमणी । गहिओ सहरिसमणेण । समइक्कंता काइ वेला । निग्गओ गड़ ओ सूजाणो। दिट्ठो डुंबसो। सिणेहसारं आलिंगिओ तेण। पुच्छिओ कुसल-पउत्ति। साहिया तेण सव्वा। सुजाणेण भणियं-“गम्मउ घरं। भोयणवेला वइ ।" इंबसेण भणियं-"तए सद्धि चेव निमंतिओ हं दुग्गदेववणिणा ।" सूजाणेण चितियं-'एयस्स एसा लद्धी।' गया दो वि दुग्गदेव घरं। मज्जण-पुरस्सरं भोयाविया तेण परमायरेण । नियंसाविया पहाण-वत्थाणि । ठिओ तत्थ दो तिणि दिणाणि । डंबसो पुच्छिओ सुजाणेण-"भाय ! केवइयं ते दविणजायं विढत्तं ?" तेण भणियं“न मे उदर-भरणाओ समइरित्तं किलेसायासं कुणमाणस्स वि संपज्जइ ।” डुंबसेण भणियं-“गम्मउ निय नयरं । अहं ते कुडंबस्स निव्वाहं चितइस्सामि। परं न तए मह घरे चिता कायब्वा।" पडिवण्णमणेण। गया स-नवरं। पवेसिओ नियघरे । भणिओ नियपरियणो डुंबसेण-सम्मं वट्टियव्वं सुजाणस्स । विण्णाय पहुचित्तवित्ती सो तहेव पयट्टइ। गच्छइ कालो। 2010_04 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभी नाम बीओ अवसरो तत्थ य पाणियप्याफले अमरगुत्तकहा turer समागओ पाउसो । कारिया डुंबसेण हलाइस मग्गी । सुजाणेण गणियं निमित्तं । चितियं नियमणे'विट्ठिमुहं न सोहणा होरा । किं बहुणा । जइ एयम्मि अवसरे हल -निग्गमो भविस्सइ ता चिट्ठउ धण्णागमो, पाणेसु वि संसओ सामियस्स ।' एवं चितयंतस्स दुदंत-गोणो नत्थं तोडिऊण पलाणो । पहाविया तं पइ कम्मयरा । कह कह वि गहिओ । वोलीणं विट्टि मुहं । परावत्तो सुहो मुहुत्तो । पुणो वि निरूवियं सुजाणेण - संपयं गच्छंताण सव्त्रसंपया । पुण्णवसेण तह कह वि कज्जं परिणमइ जह सुह-परिणामं भवइ । निरत्ययाणि निमित्त जोइसाणि । अण्णया आसवाहएण हरिओ अस्सपहाण- तुरंगमो । नीओ देसंतरं । गवेसणं काऊण ठिओ डुंबसो । कइवयदिवसावसाणे तुरंगमारूढो रयणीए समागओ एगो पुरिसो । भणिओ तेण दोवारिओ - "अरे ! दुवारमवगुणाहि ?” तेण भणियं-"को तुमं ?" तेण भणियं - "डुंबरास्स घर- चितायगो वाणमंतरी तक्कर- हरिअ-तुरंगमं गहाय समागओ । उघाड ते दुवारं सट्टा बंधिऊण आसं असणो संवत्तो वाणमंतरो । अवगओ एस वइयरो सन्वो वि सुजाणेण । एयं पि पsिपुण्णपुण्णविलसियं । २४१ अण्णया धाराधर-निरंतर - सलिलधारा भरियम्मि धरणितले केयार-नियर - चिताउले पामरजणे, निच्चिते डुंब से, चितियं सुजाणेण - " अहो ! सच्चमेवेस डुंबसो, अवरागयं पि जो न केयारत करेड । कि कहेमि किं पि ? अहवा पढममेव निसिद्धोहमणेण । ताव सिग्घमेव गंतूण निरूवेमि ।" गओ सुजाणो । दिट्ठो कम्मयर-वेस-धारिणा बहूवे पुरिसा केयारे कम्मं करता । विम्हिय-माणसो निरिक्खतो ठिओ खणमेगं । सुजाणेण पच्छा पुच्छिओ करे घेत्तूण एगो पुरिसो"के तुब्भे ? कस्स वा वयणेण कम्मं करोह ! " सो वि तव्वयणमसुणितो समुब्भंत लोयो- "अरे ! इमं फाडेह, इमं भरेह" इच्चाइवयणेहि सेसपुरिसे समाइसिउमाढत्तो 1 केयारकज्जाई काऊण भणियो सुजाणो तेण - " सुणसु संपयं । सुतारो नाम वाणमंतरो अहं सपरिवारों तुह सहोयरस्स संयंत कज्जाणि साहेमि ।' एवं वोत्तूण पेच्छं तस्सेव तस्स सपरियो असणं गओ । सो वि समागओ भवणं । ठिओ मोणेण सुजाणो । पुष्पणविहीणो जावज्जीवं डुंबसेण निव्वाहिओ । ओ विजए ! रोहणगिरिगमणं पि निष्फलं भागधेयरहियाण ।” विजयाए भणियं - " जइ एवं तो ममं कोसंबम्मि नयरे नय सु 1" नीया वसंतसुंदरीए । नयरुज्जाणे मोत्तूण तत्थेव वत्थब्वय- चंदण - सेट्ठिहट्टाओ हरिऊण सत्त रयणाणि कथं सम्माणाणि विजयाए गया वसंतसुंदरी । विजया वि पविट्ठा नयरं । पुव्वपरिचियता इत्तगघरपरिकहणे ठिया चंदणसेट्ठि-व-कुडीरगे । करेइ तस्स घरे वृत्ताणत्तियं । संजायपरिचयाए परिचितियमणाए - "समप्पेमि रयणाणि सेट्ठिस्स । समुप्पण्णपओयणा मग्गस्सामि ।" तहेव कथं तीए । पच्चभिण्णायाणि तेण 1 भणिया विजया- 'कहं ते एयाणि पत्ताण ? कस्स वि सुमरियं कथंतेण ? मह रयणावहारं कुणंतस्स, समप्पेसु अप्पणा वा निग्गमं करे । साहिओ जहट्टिओ रमणलाह- वइयरो विजयाए । तह विन पत्तियाइओ चंदणो । रयणापि गहिऊण निठुरं निभच्छिऊण निद्धाडिया नियधराओ । असंताभिओगुब्भव-विसाय-विस - विहुरियंगा मरणमेव सरणं मण्णमाणी निग्गया नयराओ । दिट्ठा निय-पओयण-पत्थि एण मणपज्जव-नाणावगय-सयल जण मणाभिप्पाएण गुणसार- साहुणा, भणिया य-"भद्दे ! 'अलिय भक्वाणदाण- दुमियं न सक्कुणोमि मुहुत्तगंपि अत्ताणयं धारेउ । अलं मे विडंबणापाएणं जीविएणं । मरामि उब्बंधिऊण जेण दुक्खावगमो हवइत्ति मण्णमाणो मरणमत्वं चलियासि । असंगयमेयं । न एस दुखाण विमोथणोबाओ, जो तए परिकप्पिओ जओ अप्पवहो बि पडिकुट्ठो चेव । धम्मपय वियाणएहिं भणियं चभावियजिणवयणाण ममत्तरहियाण नत्थि हु विसेसो | अप्पाणम्मि परम्मिय वज्जि [यव्वो] पीभवो वि ॥ ४८७ ।। जं वासंताभिओगदूमियं अत्ताणयं मन्नसि एयस्स विसए जिणवक्ष्णागुणं चेन ओसहं न उण अविह्निमरणं । rs अथ ते सह-दलणेच्छा तो संपाडेहि असंपाडि - संपाडिय-पुव्वं सयलसत्त - निक्कारण- बंधवाणं, जाइ-जरा-रोगसोग-संताववज्जियाणं संसार-सागरमुत्तिष्णाणं सव्जण्णून सासणं ।" एत्यंतरे अहो भगवओ नाणाड़ [स]ओ त्ति मण्णमाणीए आनंदजल - भरियलोयणाए पणामपुरस्सरं विण्णत्तो बिजयाए मुणिवरो- "भयवं ! अत्थि कोइ उवाओ जेण मे दुक्ख विमोक्खो हवति ?” साहुणा भणियं - 'अत्यि' । 2010_04 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४२ मणोरमा-कहा तीए भणियं-“केरिसो ?" मुणिणा भणियं-"जिणधम्म-पडिवत्तीए पुवकय-दुक्कड-निंदणं, पडुपण्ण-संवरणं, अणागयपच्चक्खाणं, जिणिद-वयण-सवण-सलिलेण पावमल-मलिणचित्त-रयण-सोहणेणं सव्वसावज्जारंभ-परिच्चाएण चारित्तपडिवज्जणं, सयल-सत्तेसु मेत्ती-भावो, गुण-गरुयजणदंसणे पमोय-करणं, दुक्खत्त-सत्तेसु कारुण्ण-बुद्धी, निग्गुणसजण-उवेहा ५ सयल-दुह-दावाणल-विज्झवणाम[य]वुट्ठि-सरिसं गीयत्थ-गुरुवयणासेवणं, गुरुजण-वयणासत्ताहिं जंतुणो अप्पमाणयाइसएण पवढमाणसंवेगा विसं व विसयासेवणं मण्णमाणा, निविण्णा संसार-चारग-वासाओ पइदियहमुल्लसंत-सुहपरिणामा खविऊण चिरसंचियासुहकम्माइं, निमित्ताभावाओ निरंभिऊण नवासुहकम्मबंध, सुक्कज्झाणानलनिद्दड्ढ-घण-घाइकम्मिधणा, उप्पाडिऊण लोयालोय-पयासगं केवलनाणं, जरा-मरण-रोग-सोग-वज्जियं परमपयंपि पाउणं ति । चरण-करणासमत्था देसविरई पालिंति । तत्थ वि असमत्था पडिवण्ण-विसुद्ध-सम्मत्ता पुप्फाइ-जल-भरिय-भायणपेरंताए अविह पूयाए जिण-पडिमाए पूइंति ।" विजयाए भणियं-“भयवं ! कि जल-भरियभायणेहिं वि पूया हवइ?" साहुणा भणियं-"आमं ।" तयाहजल जणिय-सयलपूओ आवज्जियगरुयपुण्णपब्भारो। चंदो व्व सीयलो सो सुहभाई जायई जीवो ॥४८६।। भणिय विजयाए-“भयवं! जहा-सत्तीए तुज्झोवएसं संपाडिस्सामि।” वंदिऊण साहुं मुक्कमरणज्झवसाणा पुणो वि नयरं पविट्ठा विजया । अण्णया जिण-भवण-पविट्ठाए दिळं अचिरनिव्वत्तियमज्जणं रूवाइसयाणंदियं सज्जणं जिणबिंबं । समुप्पण्णपूया-परिणामाए विजयाए सच्छसीयल-सलिल-पडिपुण्णाणि चंदण-चच्चाइणा सुणेवत्थाणि काऊण ढोइयाणि जिणपूरओ पच्चग्गकुंभयाणि । संजाय-सुह-परिणामाए पुणो अत्ताणयमणुमोयमाणीए मज्झिम-गुणजोगओ बद्धं मणुयाऊयं । अहाउक्खएण मरिऊण सलिल-पूया पभावेण समुप्पण्णा बलाहियत्ताए सो य पुण तुमं ।" एयं सोऊण संजाय-जाई-सरणो, विलीणसंसार-वासणो, दाऊण भाइणेज्जस्स निय-पयं, राइणा अणुण्णाओ, संपूइय-सुहिसयणवग्गो, सम्माणिय-सयल-संघो, दीणाणाहदिण्णदाणो, समं सुमंतपुत्तेण महाविभूईए कुरुचंदगुरुसमीवे निक्खंतो अमरगुत्त-बलाहिओ । परिपालियाकलंकसामण्णो समाहिमरणेण मरिऊण सव्वट्ठसिद्धे समुप्पण्णो । तओ चुओ परमपयं पाउणिस्सइ । एवं पायवंदणपुरस्सरं भणिओ पियंकरायरिएण समुद्ददत्तो-- एसा जिणाण पूया अट्टविहा दंसिया समासेणं । सोदाहरणा संपइ सामण्णेणं निसामेहि ॥४८९।। सव्वा वि हु जिणपूया विसुद्ध-सद्धाए चेव किज्जती । तं नत्थि जं न साहइ कल्लाणं भव्वसत्तणं ।।४९०॥ जिणपूया परिणामो हंदि ! महाविसावगमो मुणेयव्वो। दुग्गयनारीपमुहा ढिता एत्थ ढुव्वा ॥४९१।। निधभुयदंडोवज्जिन धणेण धण्णो करेइ जिणपूयं । पुण्णाणबंधिपुण्णेहि जस्स जम्मो जए ननं ।।४९२॥ विविहाहरणविलेवणमहग्घदुल्लंभवत्थुसत्थेहिं । परमगुरुपूयणेणं पवड्ढए सुद्धपरिणामो ॥ ४९३ ॥ कप्पूरागरु-सिरिखंड-घुसिण-मिगनाहि-परिमलग्घवियं । भत्त ए भुवण-गुरुणो पूयं पूयारिहो कुणइ ।।४९४।। सिंगार-कारणाई विलेवणाहरण-कुसुम-वत्थाणि । संवेगं चिय जणयंति वीयरायंग-लग्गाई ॥४९५॥ पूयाए पूयणिज्जाण भुवण-बंधण वीयरागाण । धण्णाण धणं विणिओगमेइ सुकयत्थजम्माण ।।४९६।। जिणपूपालोयसमुल्लसंतसंतोस-सलिल-विद्दविओ । भव्वाण चिर विलग्गो वि झत्ति पज्झ रइ कम्ममलो ।। पूया भाव-विसुद्धी भाव-विसुद्ध ए सुकयसंपत्ती । सुकएण होइ सुगई सुगईए परंपरा मोक्खो ।।४९८।। जिण-पूयं कुणमाणो भव्वो भावेण हरिस-पडहत्थो । भोत्तुं नरसोक्खं कमेण सिद्धि पि पावेइ ॥४९९।। ता वुणह सयलकल्लाणकारणं आयरेण जिण-पूयं । पूयाए जओ सुव्वंति विविहफल-भाइणो समए ।।५००।। 2010_04 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्मत्त-लंभो णाम बीओ अवसरो तत्थ य समुद्ददत्तसेट्ठीकहा समत्ता २४३ एवं सोऊण पडिवण्ण-निरइयार-सम्मत्त-परिपालणाभिग्गहो, सम्म जिणपूया संपायण-समुल्लसंत-विसुद्ध-परिणामो, वंदिऊण पियंकरायरिय-पाय-पंकयं समं तारावलीए पविट्ठो नयरं समुद्ददत्तो । विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । जहावसरं तिवग्गसंपायणरयस्स-विसुद्ध-सम्मत्त-परिपालणानिरयस्स ससहरस्स' व समाणंदिय-बंधुयण-कुमुय-संडस्स सरयकाले पत्तो समुद्ददत्तस्स । . अण्णया दिण्ण-सिहिउलसंतोसो, दिसि-दिसि-दूसह-दूरिय-दहा राराव-भरिय-मेइणीमंडलो, नीडारंभ-समाउलदीसंतवायससमूहो, समागओ पाउसो । समारूढो पणय-कुविय-पियमापसायगत्थ पासा [यस्स] उवरितलं समुद्ददत्तो। निरूवियं समंतओ सिहिगल-गवल-तमाल-दल-सामलं नहयलं । तओ सविम्हयं भणिया तारावली-“पिए ! पेच्छसू घणघणावलि मझेण जंतिया तिहुयण-विजयसमुद्धर-मयरद्धय-हारा य कित्ति व्व साहइ एसा बलाहयवंतिया । तहा उण्णयपओहरियकंबुया इंदगोव-घट्टिल्ला । सेलनियंबा संदरि ! सोहइ वसुहा नव वहु व्व ।।५०१।। पेंच्छसु मयच्छि ! पुरपरिसरेसु पसरंतगयवर-कुलाई । खर-पवण-पहयनिवडियमेहाण व खंड-खंडाई ।। गज्जियरवेण मास्य-डंडप्पहएण पाउस-कुटुंबी । कसिणब्भ-माहिसेणं नह-कप्पं गाहइ पहट्ठो ॥५०३।। दो पक्ख-पाडणीओ लंघियमेराउ कलुस-हिययाओ। दुस्सीलमहेला इव संपइ वड्ढंति सरियाओ ।।५०४।। कालो उत्तासणओ उल्लालितो पुणो पुणो चेव । निसियग्गकत्तियं पिव विज्जु उत्तरदिसाहितो ॥५०५॥ कवलिउकामो तुरियं तज्जितो गहिरगज्जियरवेण । पइविरहियाण सत्थं सुंदरि ! घणरक्खसो एइ ।। धाराकयंबपरिमिलंतअलियवलयगिज्जमाणगुणो । कुडवकुसुमेहि पहसइ सेस-रिउ पाउसो सुयणु ।। घण-घण-छण्णं दद्रूण नहयलं सुणिय सिहिकुलारावं । मणयं न सुयंति जियं पउत्थवइयाओ तरुणीओ।। एक्कुए वालिय नहय बद्दलु अण्णइ जलहर रसइ अस मुद्दलु । सिहि संतुट्ठउ गायइ नच्चइ केम्ब न विरहिणि जीविउ वच्चइ ॥५०९।। सयलजणजणियहरिससविसेस विइण्णविसमसर-पसरे । जो रुट्ठो सो मुट्ठो पिएसु खलु पाउसे काले ।५१०। एवंविह वयणेहिं सविसेसपसण्णपिययमाए समं । उवभुंजियविसयसुहं परिपालिय आउयं तत्तो ।।५११।। सम्मत्तपहावेणं पंचणमुक्कारमणुसरेमाणो । मरिऊण मज्झिमाऊ ईसाणे (सु] सुरवरो जाओ ।५१२। जम्मंतरगरुयसिणेहनिब्भरा विलविऊण खणमेगं । तेणेव समं तारावली वि जलणे पविट्ठ त्ति ।।५१३।। तत्थेव सा वि जाया उक्कोसाऊ महड्ढिया देवी । नियतिकलावेणं भासयंती दस दिसाओ ॥५१४।। पंचविहविसयसोक्खं उवभंजताण ताण दियलोए । वच्चइ सुहेण कालो परोप्परं नेहजुत्ताणं ।।५१५।। सिरिवद्धमाणसूरिहिं विरइयाए मणोरमा कहाए । दसणलाभावसरो भणिओ य समुद्ददत्तस्स ॥५१६॥ 2010_04 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समुहृदत्तस्स भवंतरे भूरिवसु - रयण पहाभववण्णणं । भणियं जं भणियव्वं तारावलि तह समुहृदत्तो य । भूरिवसू - रयणप्पहा संपइ एयं निसामेह || १ || अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भरहखेत - विक्खंभ-विब्भमकारि, चंदनिम्मल-मनोहर-रययमय ब्भंलिह-सिहर-संचय संरुद्धजय मंडलो, पुव्वावरेण लवण-सागरमोगाढो, वेयड्ढो नाम पव्वओ । तस्सोकरि दृष्णि विज्जाहरसेढीओ उत्तरी दाहिणा म तत्थुत्तरसेढीए अस्थि समत्थसुरसत्थ - विज्जाहर- माणसानंदकारणं, निवासो सयलसमिद्धि-समुदयस्स, वावि-सरोवरुज्जाणाराम-काणण-दीहियासयकलियं, सुविभत्त-तिय- चउक्क- चच्चरोवसोहियं, तिथ[स]रूव विणिज्जियागंग-सुविज्जविज्जाहर पूरियं, नहसुंदरं नाम नयरं । जस्स य पेरतेसु पइव्वया जणमणो विय पर पुरिसालंघणिज्जो पायारो, गिरिकंदर व्व सीहवरालय-समद्धासियाई दुवार- तोरणाई जंबुद्दीव व लवणसमुद्दवेला वारिपूर- पूरिया समंतओ पायारं परिवेढिया ठिया परिहा । सरयब्भबिन्भमा अब्भंलिहा पासाया । गुरुविकरणकलिओ गुणानुरागी कयण्णुओ सरलो । परहिय-रओ सुसीलो जम्मि जणो गुणनिही वसई | २ | तत्थ य अखंड-पाव - परितावियासेस सामंतमंडलो आखंडलो नाम विज्जाहरराया । तस्स य दीणानाह किविणजण वच्छलो बंधुयण - कुमुयसंड- ससहरो नियबुद्धि-विहव-विणिज्जिय-विहप्फई तिवग्ग-संपायणरओ वसुसारो नाम मंती । समाणकुलसीलसालिणी परमरुव-समद्धासिया कणयसिरी नाम भारिया ताण व परोप्परं अदिट्ट - विओगं पणट्टमोगं सिणेहतारं विसय सुहमणुहवंताण वच्चइ कालो । अण्णा अवच्चचिताउला विमणदुम्मणा दिट्ठा वसुसारमंतिणा कणयसिरी । पुच्छिया य- "पिए ! किमेवमुव्विग्गा far लक्खीयसि ?" तीए भणियं "अज्जउत्त ! असंजायपुत्तभंडा बहुजणसमाउलं पि सुण्णमिव जयं मण्णामि ।" मंतिणा भणिय - "पिए ! परिचयसु विसायं । कुणसु धम्मायरं । देव-गुरु-पाय-पूया-रयाण सुय-सामग्गी वि न दुल्लहा ।" 'जमज्जउत्तो समाइसइ'त्ति भणिऊण गया सद्वाणं । तओ चेव दिवसाओ आरम्भ जाया धम्मपरायणा । अण्णया सो समुद्ददत्त जीवो चइऊण तओ देवलोगाओ समुपण कणयसिरीए कुच्छिसि पुत्तसाए । दिट्ठो य तीए चेव रयणीए सिमिणयम्मि केलास - सिहरसणिहो, सत्तंगपट्टिओ, लीलावस-मंथरगई, अणवरय-गंडस्थल- झरंत-मय- वा रिसित्त-धरणीथलो, पढमपाउसो व्व गहिरं गुलुगुलितो, सिय- चारुचामर-भूसियाणणो, अंकुशक्कतकुंभत्थलो, घुम्मं तचारुलोयणो, सव्वंग सुंदराभिरामो, मत्तगयवरो वयणेणं उदरं पविसमाणो । पासिऊण तं सुहविउद्धार साहिओ मंतिणो । तेण वि समासासिया पहाणपुत्तजम्मेणं । तओ सा भत्तार वयणमभिनंदिऊण पट्टमुह-पंकया जाया । विसेसेण धम्म-कम्म-निरयाए सुहं सुहेण गब्भं वहमाणीए पत्तो पर समओ । पसूयाए सा जाओ पुत्तो । कारावियं महया विच्छड्डेण वद्धावणयं । मासावसाणे पट्टावियं दारयस्स नामं भूरिवसू । कमेण पवमाणो जाओ अट्ठवारिसिओ । समप्पिओ लेहायरियस्स । कयं कलागहणं । एत्यंतरे सा वि तारावली-जीवो तओ देवलोगाओ चविऊण समुप्पण्णा तम्मि चेव नयरे पुण्णसारखेय रस्स कणगमालाभिहाणाए खेरीए कुच्छिसि धूयत्ताए । उचियसमए जाया । पइट्टावियं नामं रयणप्पहा । तओ कमेण पत्ता जण-मणहरण- हेऊ भूयं जोव्वणं । दिट्ठा उज्जाणगएण सहिअण-सहिया उज्जाणसिरि समालोययंती भूरिवसुणा । सो तीए । परोप्परं संजाय - सिणेहाणुबंधाई पुणरुत्तं नियंताणि खणमेगं अच्छिऊण पत्ताणि ठाणं । अण्णोष्णाणुरत्ताण वच्चति दिणाणि । अण्णम्मि दिणे दिट्ठा दाहिण सेढिसमागएण कामंकुराभिहाणविज्जाहरकुमारेण कणयकंदुएण कुट्टिमतलंसि कीलमाणी रयणप्पहा । संजायाणुराएण चितियमणेण - 'अहलो मे जम्मो जइ इमीए सह विसयसुहं नाणुभवामि । तओ 2010_04 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे समुद्ददत्तस्सभवंतरे भूरिवसु-रयणप्पहाभववण्णणं दंसिओ तेण अप्पा। साहिओ नियकुलक्कमों। पयडिओ अणुराओ। वयणमेत्तेण वि अकयपडिवत्ती पओससमावण्णो रयणप्पहाए। गओ सट्ठाणं विज्जाहरो। छिद्दनेसणपरो कालं गमेइ। इओ य वसुसारमंतिणा विण्णाय नियपुत्ताभिप्पाएण मग्गिया रयणप्पहा । दिण्णा पुण्णसारखेयरेण । कयं उभयवग्गस्लोवधामणोरहमालासएहिं पत्तो परिणयणवासरो । एत्थंतरे कामंकूरविज्जाहरेण अंतरं लहिऊण अवहरिया रयणप्पहा। इओ तओ गवेसयंतेण जाहे न दिट्टा पिऊणा ताहे साहियं मंतिणो। तेण वि गवेसाविया सव्वत्थ । न नाया पउत्ती वि। तओ उव्वेयमावण्णा दो बि पक्खा । बोलीणो वासरो। समागया रयणी । भूरिवसू वि कलत्तहरणसंजाय-वेमणस्सो, विच्छाय-वयण-कमलो, पिययमाविओग-जलण-जालावलीकरालिय-सरीरो, कोमल-पल्लंके वि तलोविल्लि कूर्णतो, खणमेत्तं पि अलद्धनिद्दी, परिपंडुर-वयणो, रयणिजागरणायंब-लोयणो, दीहुण्हाणि नीससंतो, कह कह वि विगमिऊण रयणी सविसाओ निग्गओ नियमंदिराओ । दिट्ठो वसंताभिहाणेण वयंसएण । लग्गो सो वि तयणुमग्गेण । मिलिओ थेवंतरगयस्स, पूच्छिओ तेण भूरिवसू-"वयंस ! कहिं तुम एगागी पत्थिओ?" अदिण्णपडिवयंणो चेव चलिओ दक्षिणाभिमुहं । कइवयदिणेहि पत्तो समुद्दोवकंठं । निसण्णो कयंब-छायाए। वसंतेण वि समाहरियाणि कयलफलाईणि । भुत्ताणि दोहि वि । सम्माणियं अल्लय-पूइफलेहिं तंबोल । सुत्ता तत्थेव । दीहद्धाण-परिक्खिण्ण-सरीरत्तणो समागया निद्दा । एत्थंतरे इओ तओ परिब्भमतो समागओ तं पएस कामंकुरविज्जाहरो । दिट्ठो तेण वसुभूरि, णाओ य । चिंतियमणेण-"जावेस [जीव] इ, न ता ममं इच्छइ । अओ एयं निन्नट्ठ-नामं करेमि'त्ति संपहारिऊण उक्खित्तो भूरिवसू विज्जाहरेण । नीओ समुद्दमझ-संठिय-सुवज्जषव्वए । बंधिऊग कर-चरणेसु, आरोविऊण सुनज्ज-सिहरि-सिहरे मुक्को भरिवसू । कयत्थमत्ताणं मण्णमाणो गओ सटाणं कामंकुरदिज्जाहरो । ईसि हसिऊण जंपियं तेण रयणप्पहाए पुरओ"दिणावसाणे दिणयरो व्व अत्थमिओ ते पिययमो।" रयणप्पहाए भणियं-“कहं ?" साहिओ तेण जहट्ठिओ वइयरो। भणिया य 'इच्छसु ममं सपयं' ति चिंतियमणाएपियविरहो अप्पिय-दसणं च गरुयाइं दो वि दुक्खाई। ता कि करेमि संपइ एसो एवं पयंपेइ ॥३॥ ... मरणे काऊण मणं रोसारुणनयण-वयण-कमलाए । कंपतोट्ठउडाए पयंपियं तीए मद्धाए ॥४॥ रे पावकम्म ! निग्घिण ! मज्जाय-विहीण ! हीण ! गय-लज्ज ! दुट्ठायार ! नराहम ! मह कज्ज न हु तए किपि ॥५॥ एवंविहकडुयवयणेहिं निभच्छिओ समाणो दढयरं पउट्ठो कामकुरो। चितियमणेण-"एसा वि पावा गच्छड जममंदिरं ।" बद्धा मोत्तोलीए । नीया सायरवेला संठिय सत्तसिहरिपव्वयं । उड्ढ वेहायसं गंतूण 'सयसिक्करा एसा । मुक्का पव्वयसिहरोवरि रयणप्पहा । गओ सट्टाण विज्जाहरो। सा वि नहलाओ निवडती चेव गहिया विज्जुवेगविज्जाहरेण आणीया सत्तसिहरिपव्वयं । मुक्का पुण्णागतरुच्छायाए। पुच्छिओ विज्जवेगो रयणप्पहाए-“भाउय ! को एस पव्वओ? को वा तुमं निक्कारण-बंधवो? किं वा हं तए मरणाओ विमोइया ? कहसु ।" तेण भणियं-“भइणि ! सत्तसिहरी नामपव्वओं। विजुवेगाभिहाणो अहं विज्जाहरो। एत्थेव पव्वए पण्णत्ति-विज्ज साहतेण विज्जुक्लिासविज्जाहरेण घउसु वि दिसासु चउ-जोयणमित्तै मारिनिवारणं नियविज्जाहरा संदिट्टा। दिट्टा य मए तुम नहलाओं निवडमाणी । अंतरा चेव झल्लिऊण इहाणीया । संपयं तुम साहेसु का तुम ? किं-निमित्तं वा एयमवत्थंतरं पाविया?" वाहाविल-लोयणाए साहिओ तीए तस्स पुरओ जहट्टिओ सव्वो वि नियवझ्यरो। तेण भणियं"न तए खिज्जियव्वं । अहं ते सहोयरो। जे भणसि तं करिस्सामि।" तीए भणियं-“जइ एवं तो तहा करेसु जहा बयविसेसं किं पि काऊण परलोग-साहिगा भवामि । अलं में सुमिणय-संगम-विब्भमेण संसारिय-सुहेण ?" तेण भणिओ"उचियमेयं संसार-समावण्णगाण परम-विवेय-जुत्ताण पाणिणं । परं विसमा कम्मपरिणइ । दुह-भंजणिज्जाणि पियजणसिणेह-नियलाणि । निय-नियविसयलालसाणि दुद्दमाणि इंदियाणि । अणाइभवब्भासओ निरुब्भमाणं पि पयट्टइ विसएसु 2010_04 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४६ . मणोरमा-कहा माणसं। भुयाहिं समुद्द-तरणं व अप्पसत्ताण विसमं सुमणि-चरियं अंगीकय-वय-परिपालणं च। इहलोए वणिज्जनिबंधणं, परलोए दुग्गइसंबंधणं च । ता तुलिऊण अत्ताणयं, वियारिऊण धम्म-विसेसं, नाऊण परमतत्तं, जुत्तो एस ते संसारपरिच्चाओ। न उण एवमेव । तीए भणियं-“जइ एवं तो पाणच्चायं केण वि पयारेण विहेमि ।" तेण भणियं-“एयं पि न जत्ति-संगयं, जओ जीवंताण पिय-समागमो संभाविज्जइ मयाण पुण भिण्णगइ-गामित्तणेण विओगो चेव।। एत्यंतरे फुरियं रयणप्पहाए वाम-लोयणेणं। चलियाओ भुयाओ, पसण्णं माणसं पकंपिओ अहरो। भणिओ तीए विज्जवेगो-“फुरइ मे वाम-लोयणं, आणंद-भरभरियं व रोमंचिज्जइ सब्वंग इच्चाइ सव्वं पि सुहसूयगं पिव लक्खीय।" एवं भणिऊण जावज्ज वि न विरमइ रयणप्पहा, तावागओ भूरिवसु गहाय गीयरुई नाम विज्जाहरो । पुच्छिओ विज्जुवेगेण-"वयंस ! कहिं ते एस पुरिसो पाविओ?" तेण भणियं-"सुवज्ज-पव्वयाओ पडतो।" विज्जुवेगेण भणियं"को एसो? किमभिहाणो वा?" तेण भणियं-"न मे पुच्छिओ।" संपयं पुच्छिओ विज्जुवेगेण । भूरिवसुणा वि साहिओ निय जाइ-कूलाभिहाण-पुरस्सरो समुहवेलोवकंठयं व तरुतलसूयणपज्जवसाणो अत्तणो वइयरो । सुहपसुत्तो चेव केण वि कयंतपुरिसेण व कर-चरणेसु दढं संजमिय पव्वय-सिहराओ मुक्को । उवलाओ भूमिभाए कत्थ वि उच्छुडंतो कत्थ विसम-निवार्य पडतो पणट्ठजीवियासो संचुण्णिय-सव्वंगोवंगो रुहिरोमालिय-सरीरो पत्तो इमिणा तुह वयंसएण । पउणीकाऊण आणीओ तुह समीवे । एयं सुणिऊण समुप्पण्णनिच्छ्याए चितियं रयणप्पहाए-'हियय ! समस्ससिहि, समस्ससिहि, संपयं सो चेव एसो मह मण-मयर-समुल्लास-कारणं नियकुल-नयलचंदमा सुगहियनामधेयो भूरिवसू। साणुकलेण विहिणा कत्तो वि आणीय संजोइओ। - तओ वियसियवयण-कमलं अणिमिसदिट्ठीए भूरिवसु पलोयमाणी दळूण रयणप्पहं पुच्छिया विज्जुवेगेण-“भइणि! किं दिट्ठ-पुब्यो एस ते?" रयणप्पहाए भणियं-“सो चेव एस मह संकप्प-पिययमो।" विज्जुवेगेण भणियं-धण्णा तुम जीए अचिंतिउपिययनेण सह समागमो जाओ । जइ पुण मया हुंता तो कहमिमिणा सह संगमो ? जीजीवंताण नराणं कालेण कयाइ होइ संपत्ती। इट्ठजणेणं सुंदरि ! मयाण पुण संगमो दुलहो ।।७।। अणुकूलविहिवसेणं धरमाणो जीवियं निओगेणं । इट्ठफलेणं जुज्जइ मयाण भिण्णा गई पायं ।।८।। पियजण-समागमेणं पत्तं तए जं पावियव्वं भणसु जमण्णं पि ते पियं करेमि ।" रयणप्पभाए भणियं-"कारेसु एत्थेव इमिणा सह संखेवेण पाणिग्गहणं।" तहेव कयं विज्जुवेगेण । वित्तो विवाहो । ठियाणि परोप्परं गुणदोस-संकहाए कि पि कालं . एत्यंतरे दिह्र जलहिमज्झे महावीईहिं बुब्भमाणं, कुविय-वाणमंतर-णिवाइय-सव्व-जणं, जायरूव-भरियं, सुवण्णदीवाओ पडिनियत्तं जाणवत्तं । वेगेण उट्ठिऊण सच्चवियं विज्जुवेगेण । हरिसिय-माणसेण आणिऊण समाप्पय भाए, भणिया एसा-“भाउय-दक्खिणा पडिवज्जउ भइणी !" तोए भणिय-"जं तुम भणसि ।” तओ विउव्वियं तेण वरविमाणं । भरियं सूवण्णस्स। समारोविया तत्थ सम भरिवसूणा रयणप्पहा । अहिट्रियं अप्पणा । खणंतरेण पत्तं वसुसारं [मं]तिमंदिरं विमाणं । भरिऊण भंडारं सुवण्णस्स रयणिमज्झे चेव कयसम्माणो भूरिवसु-रयणप्पहाहि गओ सट्ठाणं विज्जाहरो। पभाए नवकंकण-कलिय-करं दळूण वर-वहू-वरं विम्हिओ सपरियणो वसुसारमंती। सद्दाविओ पुण्णसारो। मंतिणा तस्स समक्खं पुच्छियाणि ताणि । साहिओ तेण पाणिग्गहण-पज्जवसाणो नियवइयरो। पमुइयमाणसेहि काराविओ दोहिं वि नियमंदिरेसु बद्धावणय-महसवो । सुवण्णभरिय-भंडारदसण-विम्हिय-माणसेण विण्णत्तो मंती भंडारिएणं-"न नज्जइ केणा वि रयणिमज्झे चेव भरिओ भंडारो सुवण्णस्स।" मंतिणा वि पुच्छिओ भूरिवसू-“वच्छ! को एस वइयरो?" तेण वि साहिओ जहट्टिओ। सविसेसमाणंदभर-निब्भर-माणसेण गाढं समालिगिओ भूरिवसू मंतिणा। दंसिओ राइणो। तस्सम्मएण निवेसिओ नियंपए भूरिवसू । मंती वि गओ अप्पणा वणवासं । भूरिवसू वि नरवइ-सयल-सामंत-नागर-जण 2010_04 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तय अवसरे भूरिवसु - रयणप्पहाभववण्णणं after- संतोसो रणपहाए सद्धि विसय- सुह- मणुहवंतो अणुरूव-तणयमुह-कमलावलोयण-समुप्पण्ण-संतोससुहमणुहवंतो कालं गमेइ । अण्णा नय पासात लगएण भूरिवसुमंतिणा दिट्ठो नयराओ निग्गंच्छंतो बहुजण संघट्टो । पुच्छिओ समासण्णपुरिसो । - " कहि एस लोग-पूरो वयइ ?” तेण विष्णाय परमत्थेण भणियं - "नयर - समासण्णे नट्ठ-सोए उज्जाणे सिसोम-दंसणो अण्णाण-तिमिर-भर - भाणूसारय-सलिलं व सुद्ध हिययओ निरड्यार नाण- दंसण-चरण- परिपालण-परायणो नव बंभर- गुत्तिगुत्त बंभव्वय- महाभर समुव्वहण - समुद्धर-कंधरो सुविसुद्ध - भावणा भाविथ-माणसो, संखो व्व निरंजसो, निम्मम पुत्त-कलत्त - मित्त- धण-सयण- देस- कुलाईसु, उभय-भवाऽपडिबद्धो, चोट्स-पुब्वी, चउण्णाणोवगओ, बहुविहाइसयसंपण्णो, संसार-भय-भीय-सरणागय- भव्वजण - वज्जपंजरो, निदंसणधम्म-निरयाणं, चिंतामणी, नय विणयवग्गस्स विग्गह-संगहो विय भयवं धम्मो, निरूवम सरीर सोहाहरियरद्धओ, अट्टमय-द्वाणविवज्जिओ, सुविसुद्ध - मूलुत्तर-गुणरयणालंकिय सरीरो, सोमो व्व सीस तारय-नियर परिवरिओ, पवड्ढमाण- सुहज्झाणानल-निदृड्ढ पायकम्मिधणो, वंगाहिव नंदणो: पडिवण्ण-समणभावो, अहाफासुय-पए से अण्णुष्णविय उग्गहं समोसरिओ सिरिणंदणो नाम सूरी । तस्स वंदनानिमित्तं एस लोगो निग्गच्छइ ।" एयं सोऊण संजाय - सद्धो समं रयणप्पहाए सूरिवंदणत्थं निग्गओ भूरिवसू । पत्तो उज्जाणं । हरिस - बहल - रोमंचकंचुएण तिपयाहिणा-पुरस्स्सरं वंदिओ भयवं । लद्धासीवाओ निसण्णो उचियासणे । पारद्धा भगवथा संसार- दुक्ख विमोक्खणक्खमा धम्मदेसणा । परूविओ पढमं साहुधम्मो । भूरिवसुणा भणियं - "भयवं ! साहुधम्म-परिपालणाऽसमत्थेण कि कायव्वं ?" सूरिणा भणियं - "देसविरई परिपालणीया । गिहत्थ - धम्मसारभूया - एसा । भूरिवसुणा भणियं - " भयवं ! कइविहा ? कि सरूवा ? किं फल वा एसा वणिज्जइ ?” सूरिणा भणियं - 'सोम ! सुण', २४७ पंचय अणुब्वयाई गुणव्वयाइं च हुंति तिष्णेव । सिक्खावयाई चउरो सावय-धम्मो दुवालसहा ॥ ९ ॥ थूलग - पाणवहस्साविरई दुविहो य सो वहो होइ । अवराह - वज्जियाणं जियाण तह सावराह ण ।।१०।। मोत्तूण सावराहे निरावराहाण जो वहो हो । संकप्पारंभेहि दुविहो भणिओ जिणवरेहिं ॥। ११॥ बेइंcियमाईणं निरावराहाण सयलजीवाणं । हड्डाइ कए वहणं संकपेण विवज्जेज्जा ॥ १२ ॥ गुरुमूले गहिऊणं थूलगपाणवहविरमणं सड्ढो । पइदियहमणुसरंतो वज्जेइ इमे य अइयारे ॥ १३ ॥ बंध-वह-छविच्छेयं अइभारं भत्तपाण-वोच्छेयं । कोहाड़ दूसियमणो गोमणुयाईण न व्हेज्जा ॥ १४॥ जलदारु य धण्णाणं जयणाए करेज्ज संगहं सड्ढो । गहियाण वि परिभोगो विहीए तस्स रक्खणट्टाए ।। १५॥ थूलमुसावायरस य विरई बीयं अणुव्वयं भणियं । कण्णालियाइभेया तं पंचविहं भुणेयव्वं ॥ १६ ॥ जं जार-चोर-डाइणि निहाणलाभाइ गोयरं अलियं । अइतिव्व-रागदोसेहिं तं पि वज्जेज्ज धम्म थी ॥ १७ ॥ पडवण्णव येणेवं अणु सरमाणेण पइदिणं चेव । पंचाइयारा [ ए ] परिहरियव्वा पयत्तेण || १८ || अब्भक्खाणं सहसा रहसं च सदारमंतभेयं च । मोसोवएसकरणं कूडलेहं च वज्जेज्जा ।। १९ ।। बुद्धीए पेहिऊणं पुव्वं भासेज्ज उभयभवसुहयं । अप्पपराणं दोण्ह वि न सव्वहा पीडजणगं जं ॥ २० ॥ थूलात्तादाणे विरई तच्चं अणुव्वयं नेयं । सच्चित्तेयरमिस्स गोरयण विभूसियनरं वा ॥ २१ ॥ जं गिव्हंतो सड्ढो चोरं कारं लभेज्ज लोयम्मि । तं परिहरेज्ज पयओ जाओ गुणड्ढो स हि ॥ २२॥ वज्जेज्ज इमे य अईयारे ।। २३ ।। तप्पडिरूवं [च] ववहारं ||२४|| ओरालविउब्वियं तह य ॥२५॥ परिहरियव्वा इमे पंच ॥ २६ ॥ पडिवज्जिऊण मइमं जाजीव इत्तरं च वयमेयं । अणुसरमाणो निच्चं तेणाह्डप्पओगं तक्करजोगं विरुद्धरज्जं च । कूडतुकूडमाणं परदारपरिच्चाओ सदारसंतोसवयं चउत्थं च । परदारं पुण दुविहँ वयभंग - भीरुणं वयविसयं पइदिणं सरतेण । अइयारा सड्ढेणं 2010_04 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा safrastrani अगहियगमणं चणंगकोडं च । वज्जेज्ज परविवाह कामे तिव्वाभिलासं च ।। २७ ।। सय लागत्य परंपरमूलमिणं वइरकारणं परमं । भवविडविबीयभूयं निबंधणं रागदोसाणं ||२८|| बज्जेज्जा मोहकरं परजुवइ दंसणाइ सवियारं । एए उ मयणबाणा चरित्तपाणा विणाति ।। २९ ।। सवित्त चित्ताणं तुरय- सुवण्णाईयाण वत्थूण । परिमाणकरणमेयं पंचमगमणुव्वयं भणियं ।। ३० । तं पुण पंचपयारं खेत्ताईयं हिरण्णमाईयं । घण्णाई दुपयाई विष्णेयं कुवियविसयं च ॥। ३१ ।। गूरुमले उत्तो हिऊण तमित्तरं च इयरं वा । पालेज्ज विशुद्धमणो अणुसरमाणो य पइदियहं ।। ३२ ।। anusar इमे अईयारे जाणिऊण गुरुपुरओ । वयभंगभीरुएणं परिहरियव्वा पयत्तेण ||३३|| खेता हिरण्णाई धगाई दुनयाइ कुवियपरिमाणे । सद्धासंसुद्धमणो न पमाणाइक्कमं कुज्जा ||३४|| संतोसामयतित्तो चिट्ठेज्जा मया वि थोवसिंह मुक्कं । विमणी चितेज्ज मणे न य गिहिस्सं पुणो एवं ।। ३५ ।। पंच वि अणुव्वयाई संखेवेणं सहायाराई । भणियाई अओ वोच्छं लेसेण गुणव्वए तिष्णि ।। ३६ ।। उड्ढं अहो तिरिच्छं ति-भेय- भिण्णं दिसासु परिमाणं । पढमं गुणव्वयमिणं अईयारे तस्सिमे पंच ||३७|| उदाह-तिरि-दिसाणं गहियमाणं न चेव लंघेज्जा । खेत्तस्स वुढिकरणं कुज्जा सइ अंतरद्धं च ।। ३८ ।। पडवणे होइ गुणो नियमा तक्वित्तवत्ति जीवाणं । अभयपयाणा इहरा मणवइकाहि सो वगो ||३९|| उपभोग परिभोगण नियमणं नीय गुणव्वयमिमं च । अणियत्ताण य दोसा विरयाण ण हुंति गुणभावा ॥४०॥ भोओ कम्मओ दुविहं एयं समासओ नेयं । दोह वि जहक्कमेणं अईयारा हुंति से वीसं ॥ ४१ ॥ | सच्चित्तं पविद्धं अप्पलिदुप्पउलियं च आहारं । तुच्छोसहिभक्खणयं पढमस्स इमे य अईयारा ॥ ४२ ॥ इंगाली -वण-साडी भाडी - फोडीसु वज्जए कम्मं । वाणिज्जं चेव य दंत - लक्ख-रस-केस - विस-विसयं ॥ ४३ ॥ एवं खु जंतपीलणं कम्मं निल्लंछणं च दवदाणं । सर दह-वलाय - सोसं असईपोसं च वज्जेज्जा ||४४ || तहणत्थदंडविरई तव्वंस चउव्विहो अवज्झाणे । पमायायरिए हिंसष्पयाणपावोवएसे य ।। ४५ ।। अट्ठेण च तं न बंधइ जमणट्ठेणं तु बंधए जीवो । अट्ठेकालाईया नियामगानओ अणट्टाए ॥ ४६ ॥ कंदपकुक्कुइयं मोहरिअहिगरणकरणसंजोयं । उवभोगपरिभोगाइरेगं यं तंपि वज्जेजा ॥ ४७ ॥ सावगमविहीए समासओ गुणवयाई भणिऊण । पइदियह-सेवणिज्जे एत्तो सिक्खावए वोच्छं ॥ ४८ ॥ सामाइयस्स करणं पढमं सिक्खावयं मुणेयव्वं । सावज्जजोगवज्जण निरवज्जासेवणं तं च ।। ४९ ।। सामाइयम्म उकए समणो इव सागो हवइ जम्हा । एएण कारणेणं बहुसो सामाइयं कुज्जा ।। ५० ।। - वाय-काय पणिहाणाणि तस्स अईयारा । सइ तस्स अकरणं वा अणवट्टिय-करणयं वा वि ।। ५१ ।। जो घर-वितं-सडढो सामाइयं संठिओ वि चितेज्जा । अट्टवसट्टोवगयस्स तस्स य तं निष्फलं नेयं ॥ ५२ ॥ माइयम्म उकए बुद्ध ए पेहिऊण भासेज्जा । सइ अणवज्जं वयणं इहरा सामाइयं विहलं ||५३ || are अणुवत्त पडिलेह - पमज्जणं च अकुणतो: । हिंसाभावे वि न सो कडसामइओ पमायाओ ।। ५४ ।। न य मुणइ पमाइल्लो कयाइ सामाईयं तु कायव्वं । कयमकयं वा न मुणइ कयं पि अहलं तयंतस्स ||५५ || देसावगायिं पुण दिसिय हियस्स पइदिणं जमिह । कीरइ गमणप्रमाणं बीयं सिक्खावयं एयं ॥ ५६ ॥ आणवणं पेसणागं होंति पओगेहि एत्थ अइयारा । सद्दणुस्ववाए वह बहिया पोग्गलक्खेबे ।। ५७ ।। आहार-देह-सक कार-बंभवावार पोसहो चउहा । पव्वदिणाणुद्राणं तच्च सिक्खावयं एयं ॥ ५८ ॥ narai होइ दुहा देसे सब्वे य पोसहविहाणं । सामाइए विभासा देसे सव्वम्मि कायव्वं ॥ ५९ ॥ २४८ 2010_04 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे भूरिवसु-रयणप्पहाभववण्णणे पठमाणुवयदिढतो २४९ सेज्जच्चाराईणं पडिलेह-पमज्जणाण अक्करणं । दुक्करणं वयाइयारो सम्मं च न पालए गहियं ॥६०॥ आयाणुग्गहटाए जईण कप्पं विसुद्ध-सद्धाए। कमजुत्तमतिहिदाणं तुरियं सिक्खावयं एयं ॥६१॥ सच्चित्ते निक्खेवं पिहणं वा वज्जए सचित्तेण। कालाइक्कमदाणं परोवएसं च मच्छरियं ।।६२।। पंच वि अणुव्वयाई गुणव्वयाइं च आवकहियाई। सिक्खावयाइं चउरो इत्तरियाई तु नेयाइं ॥६३।। भणिओ बारस भेओ पाणवहाईण विरमण-सरूवो। सावग-धम्मो संपइ सोदाहरणं फलं भणिमो॥६४॥ अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहेवासे सुविसुद्धब्भंलिह-पायार-सिहर-परंपराबद्ध-रविरह-मग्गं, सुरूव-सुनेवत्थ-जणजणिय-निवास-विसेसियसग्गं, हिमगिरि-सिहर-सरिस-मंदिरमणोरम, लहु इय-नंदणवण-उववण-विभूसियं, विणिज्जियमाणस-सर-समूह, ठियकमलावलिविराइयं सालसुंदरं नाम नयरं । तम्मि य बंधुयण-कमल-संड-दिवायरो अपिसुणो अमच्छरी कयाण पढमाभिभासी सुहाहिगमणिज्जो चंदसोमो नाम सेट्ठी परिवसइ। विणिज्जिय-रइ-रूवा, बीयं पिव अभग्ग-सोहग्ग-महामही रहस्स, सोहणखेत्तं पिव पवर-विणय-सारस्स, मयरकेउ-महारायनिवास-रायहाणी, सयलसंसारसहनिबंधणा, धणा नाम भारिया। सयल-कलालया धण-धणदेवाभिहाणा दोण्णि ताण पुत्ता। कमेण पवड्ढमाणा पत्ता जोव्वणं । परिणीया तत्थेव नयरे। सक्कम-निरयाण वच्चइ कालो। अण्णया कोल्लाग-सन्निवेसाओ अणुण्णविय-गुरुजणं गामाणुगाम विहरतो, एगल्लविहारपडिमं पडिवण्णो, सुत्तत्थपरिकम्मियमई, सयल-पावठाणाई परिहरंतो, सूर-नरिंदनंदणो, पडिवण्ण-समणलिंगो सालसुंदरनयरे समागओ विजयवम्ममुणिवरो। ठिओ चंदसोमसेट्ठि-जाणसालाए। समागया नागरया वंदिऊण साहुं निसण्णा समुचियासणे। कया धम्मदेसणा। पडिबुद्धा पाणिणो। कया जहारिहं धम्मपडिवत्ती। धम्मदेसणावसाणे वंदिऊण मुणिवरं जहागयं पडिगया परिसा। कओ तत्थेव मुणिणो मास-कप्पो । पइदिणं धम्मसवण-संजाय-सद्धेहिं गहिया मुणि-समीवे बेइंदियाण जीवाण निरवराहाण संकप्पओ पाणवह-निवित्ती धण-धणदेवेहिं । मासावसाणे विहरिओ अण्णत्थ मुणी। जहा पडिपुण्णाणुव्वयपरिपालणं कुणंताण वच्चइ कालो धण-धणदेवाण । अण्णया मरण-पज्जवसाणयाए जीवलोयस्स उवरओ चंदसोमसेट्ठी। कयमणेहिं उद्धदेहियं । काऊण मय-किच्चाणि जणयस्स कइवयदिणेहिं विगयसोगो घर-वावारं काउमारद्धा धण-धणदेवा। अइक्कतो कोइ कालो। पुवकय-कम्मपरिणइवसेण थोवदिणमज्झे चेव समागयं ताण दारिदं । अनिव्वमाणा य गया गाममेगं। ठिया ते तत्थ परघरेसु कम्माणि कुणंता किलेसेण उदरमेत्तं पि भरंति । अण्णया धणाभिहाणाए रंडाथेरीए विस्सासमागयाए भणिया धण-धणदेवा-"वच्छा ! नेह में सालसुंदरं नयरं । नाहमण्णस्स विस्ससामि । तत्थ गया तुम्हाण दिणार-दसगं वियरिस्सामि। पडिवण्णमणेहिं । कया गमण-सामग्गी । गहियासिफलओ पुरओ पत्थिओ धणो। सारहिभावं पडिवण्णो धणदेवो। कमेण वच्चंता कंतारमोगाढा । विगलिअप्पाओ वासरो। एयम्मि अवसरे भग्गो अक्खो भंडीए । ठिया तत्थेव । तदुवगरणं परामुसंतेण दिट्ठो गंठी धणदेवेण । तद्दिट्टि वंचिऊण छोडिओ। दिदाओ दोन्नि तत्थ सुवण्णखोडियाओ । चलिअं चित्तं । भणिओ तेण धणो-“तमंधयारा सव्वरी। अमाणुसा अडवी। विज्जइ इमीए समीवे सुवण्णयं । मारिऊण एवं गिण्हामो।" तेण भणियं-"अलमिमाए पावकहाए। मूढो तुम जो सयमेव निरवराह-बेइंदिय-पमुहजीवाणं संकप्पओ वह-नियम काऊण भंजिउमारद्धो । अहो! ते दढधम्मया ?" तेण भणियं-"पावस्स पुणो वि पायच्छित्त-करणेण सोही भविस्सइ । जओ नत्थितं पावं जं निप्पडियारं। अओ मोत्तण एवं कूडाभिनिवेसं करेसु मह वयणं ।” धणेण भणियं-"जइ एवं मंतेसि तो तुह समीवे वि नाहं चिट्ठिस्सं ।" धणदेवेण भणि-"हियाहिय-वियार-पडिवज्जिओ कूग्गह-महागह-गहिय माणसो निस्सिगो व्व बइल्लो दुरद्रिओ तो चितिअंधणेण परिवडिअपरिणामो एस पावो। जावज्जवि पावं न समायरइ ता दूरे भवामि । एवं वियप्पिऊण कईव वणंतरिओ जाओ धणो। इयरेण कड्ढिऊण मंडलग्गं विणासिया थेरी। गहियं सुवण्णयं । पक्खित्तं तीए कलेवरं 2010_04 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५० मणोरमा-कहा कथारिकुडे । सद्दिओ धणो । तेण भणियं-"अलं तुह संगमेण ।" तओ सो पडिभग्गभंडि मोत्तण गोणे गहाय एगागी चेव पलाणो उप्पहेण । सव्वं रयणि कंतारमवगाहिऊण अमुणिय-दिसा-विभाओ पभायसमए पत्तो सीहगुहं नाम पल्लि । दिट्ठो नाहलेहिं। बंधिऊण समप्पिओ पल्लिनाहस्स । तेण वि उद्दालिऊण गोणए, गहिऊण सूवण्णयं पूच्छिओ-"अरे! को तुम! कहिं पत्तमेयं? कहं वा इहागओ?" तओ खुद्दहियओ भयसंभंतलोयणो पच्चुत्तरं दाउमसत्थो मोणेण ठिओ। समाइट्ठा भिल्लाहिवेण नियपुरिसा-“दढं कयत्थिऊण एवं सूला रोवियं करेह ।" 'जं सामी आणवेइति भणिऊण तहेव कयं तेहिं । महया अट्टज्झाणेण मरिऊण समुप्पण्णो तीए चेव अडवीए भुयंगमो। थेरी वि तेण तहा वावाइया मरिऊण समुपण्णा तीए चेव पल्लिए पल्लिनाहपुत्तत्ताए । उचिय समए पइट्टावियं से नामं अणहओ । कमेण पवड्ढेतो पत्तो जोवणं । कयाइ कतारमडतेण तेण दिट्ठो सो भयंगमो । सो वि अत्तणो चेव धणदेव-पज्जाए वद्रमाणस्स कतारमज्झे पलायंतस्स पडियमेगं सुवण्णखोड्ढियं पेच्छिऊण, लोहदोसेणं कुंडलिऊण, सरीरेण विरइयफडाकप्पडो, रोसाउरलोयणी, अणद्वाभिमहो ठिओ। अणहओ वि कुंडलिअमज्झसंठियं दठ्ठण य खोढियं लोहाभिभूओ सप्पवहणद्रमवट्रिओ। सप्पो वि अभिमहं पहाविय-लग्मो अणहस्स । तेण वि सप्पो वावाइओ । अट्ट ज्झाणेण मरिऊण दो वि समुप्पण्णा तत्थेव मूसगा। __अण्णया इओ तओ परियडतेहिं दिटुं दोहिं वि तं सुवण्णयं । जायवेरा जुज्झिउमारद्धा । एवं पइदिणं जुझंताण परिवाडीए सूवण्णयं संगोवयंताण य वच्चंति वासरा । अण्णम्मि दिणे वावाइओ थेरीजीवमुसगेण इयरो । अहिट्टियं अप्पणा सुवण्णयं । सो वि मूसगो कुरज्झवसाणो मरिऊणमुप्पण्णो तम्मि चेव कंतारे मज्जारो। कमेण परियडतो समागओ-तं पएस जत्थ तं सुवण्णयं । दिट्ठो मूसगो वि तेण । सणियमभिसरिउमारद्धो तयभिमुहमज्जारो। सो वि मसगो पेच्छतो वि मज्जारमागच्छंतं लोह-मोहिओ सवण्णयमहिटिऊण ठिओ न पलाणो। मारिओ मज्जारेण । अट्टज्झाणेण मरिऊण समुप्पण्णो तम्मिचेव पएसे अयगरो। जायरूवदसणेण संजायमुच्छो. न मुयइ तं पएसं । कयाइ आहारत्थिणा इओ तओ परिब्भमतेण तं पएसमागएण दिट्ठो तेण अयगरेण । चलिओ तयभिमह अयगरो। मज्जारो वि अमुयंतो -तं ठाणं गिलिओ अयगरेण । ठिओ अहिद्रियं तं पएसं । अण्णया सो वि दड्ढो दवग्गिणा । दो वि समुप्पण्णा तीए चेक अडवीए सीहा । परिब्भमंता समागया तं पएसं । दिलैं दोहिं सुवण्णं । मुच्छ्यिा तम्मि परोप्परं जुज्झिऊण मया समुप्पण्णा सरह-गयवरा। दिळं सरहे अट्रिओ धणदेवजीवगयवरो । संजायरोसेण गहिऊण तं सरह] उक्खित्तो नहयले । निवडिओ तस्सेव पिट्रिसंठियउडढपिएसे मओ तत्थेव गओ। पडिया तस्स कडेवरे किमिया । तेहिं सरहो वावाविओ। दो वि मरिऊण समप्पण्णा तत्थेव जंबुया । परिब्भमंता पत्ता तमुद्देस । चामीयराअवलोयणे विलोललोयणा परोप्परं पहरिऊण मया समाणा गया पढमपुढवि । तओ उव्वट्टो लद्ध-जिणधम्मो परिपालियचरणरे उप्पाडियकेवलो सिद्धो थेरीजीवो । इयरो वि भमिऊण अणंतकालं संसारं पच्छा आयरिय-देसे लद्धमणुयभावो धम्मरुइमुणिवर-समीवे नियचरिय-सवण-संजाय-वेरग्गो पडिवण्णसामण्णो पाविअखवग-सेढी कालमासे कालं काऊण सिद्धीसुह-भायणं जाओ। .. इओ सो धणो गओ कंताराओ सालसुंदरं नयरं । परमसंवेगमावण्णो पुणो पुणो गहिअ-वयभंग-दोस-दूसियं धणदेवमणुसोयंतो साहु-समीवे धम्म सुणमाणो समुल्लसंत-सद्ध-संवेग-सलिल-संपक्खालिय-पावमलो जिण-वयण-सवण-बिसर-कण्णो जहागहियदेसविरइपरिपालणपरायणो अकिलेससंपज्जंत-भोयणच्छायणो कालं गमेइ । __ अण्णया समागओ कुसग्ग-नयराओ वाणिज्जेण सालसुंदरनयरे धणस्स मामगो धणचंदो । दिट्ठो तेण धणो। पूच्छिओ धणदेववत्ततं । तेण भणिअं-"कहं सो पावो?" धणेण वि साहिओ जहट्रिओ सव्वो वि तव्वइयरो । धणचंदेण भणियं-"न सोहणं कयं तेण । नज्जइ संपयं कत्थ वि गओ?" तेण भणियं-"न नज्जइ, गओ धणं गहाय धणचंदो कुसग्गपूरं। उवणीयं घरमेग। दिण्णं ववहार[निमित्तं दविणजायं । आणिया घरिणी। धणेण ववहरिउमारद्धो । विसूद्धववहारेण निव्वहणमेत्तसंतुट्ठो कालं गमेइ। . . अण्णया कुविया राइणो खित्त-देवया। पयट्टियं रायमंदिरे असिवं । संखुद्धो राया। सहाविओ भूयदमणो नाम मंतवाईओ। संपूईऊण फलाइणा भणिओ राइणा-“असिवकारणं नाऊण साहेसु।" तेण वि समांलिहिऊण मंडलं, निवे 2010_04 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे भूरिवसू-रयण्प्पहाभववण्णणं तत्थ य माहिलकहा २५१ सिऊण तत्थ पत्तं, सुमरिओ मंतो। खणंतरे पतं घुम्मिउमारद्धं । पुच्छिअं मंतवाइणा-"को तुम ? किं निमित्तं वा रायभवणे असिव पवत्तिअं ?" तेण भणिअं-"जंगला नाम अहं खित्त-देवया । अत्थि य मे ईसाणकोणे सडिअ-पडिअमाययणं । तं न कोइ उद्धरइ। न वा मह पूयं पवत्तेइ । अओ मए राय-घरे असिवं संवत्तियं ।" भूयदमणेण भणिअंकहं संती भविस्सई ?" तीए भणियं-"जइ ममाययणं संमुद्धरेऊण पइभवणं सव्व नायरेहितो परिवाडीए मह पुरओ एक्केक महिसं मारावेइ तो संती भवइ । इयरहा असंती चेव ।" सहाविओ भयदमणेण राया। कहियं पत्त-भणियं । पडिवण्णं राइणा। संपूजिऊण विसज्जिओ भूयदमणो। राइणा वि अकालहीणं समद्धरियं तमाययणं । घोसावियं सयलम्मि नयरे डिडिमेण-"भो ना[गर]या! दंडवासिय-वयगेण जो न भयवईए पुरओ वारएण महिसं मारिस्सइ तं राया सयमेव महिसद्राणीयं करिस्सइ।" एयं सोऊण समारद्धा दंडवासियवयगेण सव्वेहि जहा समाइट्ठा पूया । अण्णम्मि दिणे आइट्ठो दंडवासिएण धणो-“अज्ज तए पूया कायव्वा ।" धणेण भणियं-“करिस्सामि रायाभिओगेण बलि-बकुल-पुप्फाईहिं, न उण महिसं बहिस्सामि ।” तेण भणियं-“महिस-वहणमेव एत्थ पूया । जइ एयंपि न करेसि तो उज्जयं चेव भणसु जहा न करिस्सामि रायसासणं ।" धणेण भणियं-"केणावि अखंडियं को खंडेइ महारायसासणं । परं मए निरवराह-जीव-वह-निवित्ती विहिया । अओ न तं भंजामि ।" आरक्खिएण भणियं" नियवद्धिए आयपाणेहिं परपाणे रक्खेहिं ।” धणेण भणियंहंतुण परप्पाणे अप्पाणं जो करेइ सप्पाणं । अप्पाणं दिवसाणं कएण नासेइ अप्पाणं ॥६५।। तेण भणियं-'अइवायालो तुम' ति भणिऊण नीओ रायसमीवं । कहियं राइणो सरूवं आरक्खिएण। कुविओ राया । कयत्थाविओ दैढकयत्थणाहिं धणो। तह विन पडिवज्जइ। तओ भणिओ उवरोहिएण धणो-“अरे। अहमेयं पावं गहिस्सामि सुद्धि वा तुह करिस्सामि । करेसु राय-सासणं । बंभणवयणेण सुद्धो हवइ 'तो किं न सुद्धो माहिलो?" उवरोहिएण भणियं-“को एस माहिलों?" धणेण भणियं माहिलकहा-- अत्थि इहेवावंती जणवए सुसम्मो नाम गामो। माहिलो नाम तत्थ कुडुंबिय-दारओ परिवसइ। गहिया तेण साहु-समीवे निरवराह-पाणिवह-निवित्ती सो पुण धणुव्वेय-गव्वमुव्वहइ। .. अण्णया कइवय वयंस-सहिओ कट्ठाइनिमित्तं गओ अडवीए। पुरओ भयचंचललोयगा गुरुगब्भत्तणओ ईसि मंथरगमणा हरिणी। हरिसियमणेहिं भणियमणेहि-"अरे माहिल ! घरट्रिओ तुम धणव्वेयगव्वमुव्वहसि । एसा हरिणी सरगोयरा गच्छइ । पहरिज्जउ संपयं जेण नज्जइ पुरिस-विसेसो । जओ-तं कणयं जं कसवट्टए निव्वडइ। तं कव्वं जं कविसहासु सलहिज्जइ। सो सूरो जो महाभडेहि वणिज्जइ।' एवं भणिए-अगणिऊण नियनियम, मोतूण करुणं, मुक्को आकण्णायड्ढिओ सरो। विद्धा-हरिणी। निवडिया धरणीए। गया ते तमद्देसं। गब्भभरालसं धरणियल-निवडियं दळूण हरिणियं विमुक्क-जीवियं सह गब्भेण संजाय-पच्छायावो चिंतिउमारद्धो माहिलो-“अहो ! मे जहण्णत्तणं। अहो ! मे पावपरिणइ। खंडियं चिर-पालियं वयं । सव्वो वि जीवधाओ दुग्गइ निबंधणं विसेसओ निरवराह-सगब्भ-हरिणीए घायणं । एयस्स महापावस्स नत्थि कहिं पि मे सुद्धो।" एवं चिंतयंतो भणिओ तयभिप्पायन्नूहि वयंसएहि-“भो ! कि तुमं निरत्थयं खिज्जसि? अत्थेत्थ तिलोयगो नाम माहणो। तस्स साहिज्जउ । जं सो भणइ तं कीरउ, जहा सुद्धी भवइ।" परिवडियसम्मत्तं गओ सो तस्स समीवे । साहिओ सव्वो वि नियवइयरो। तेण भणियं-"गंगाए गंतूण मज्जसु । पच्छा पंचहि छागेहिं मज्झण्हसमए जागं करिज्जसु । पंच दिणे पंच-पंच बंभणा भोयावेसु, जेण ते सुद्धी हवइ । तहेव काउमारद्धो। पसुवहेपयट्टो। भिक्खा-पविह्रण दिट्ठो अइसय-नाणिणा गुणदत्त-साहुणा, भणिओ य-"भद्दमुह ! कि करेसि?" तेण भणियं-"बभण-वयणेण पाणिबह-जणिय-पाव-पक्खालण-निमित्तं पसुवहं।" मणिणा भणियं-"अहो ! अण्णाणं? अहो! मूढया ?" माहिलेण भणियं-"कि अण्णाणं? का वा मूढया?" मुणिणा भणियं-"गुरुगुणे अजाणिऊण सारंभ-सपरिग्गह-सकलत्त-छकम्मपुरओ सुद्धि पवण्णो एयमण्णाणं। पाणिवहेण पाणिवह-जणिय-पावसुद्धि जं करेसि, 2010_04 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५२ मणोरमा-कहा एसा परम-मूढया ! किं व हरिणीवहं घोरं आउट्टीए निरत्ययं पुणो पसुवहं घोरं कुणतो किण्ण लज्जसि? भद्द ! चितेहि तं चेव सुद्धबुद्धीए। अप्पणा रत्तालित्तं कहं वत्थं रुहिरेण व सुज्झइ ?" तओ चितियमणेण-"अहो! हरिणिवहं पि एसो वियाणइ । [हवा नाणनयणा चेव तवस्सिणो भवंति । पेच्छंति तीयाणागयवट्टमाणे बज्झे अभंतरे य सव्वभावे। ता एवं चेव पुच्छामि पायच्छित्तं ।” एवं भाविऊण भणिओ साहू-"भयवं! तहा करेह जहा तुम्हाणुभावेण देमि जलंजलि दुग्गइ -दुहाण ।" मुणिणा भणियं-"भद्द ! सुद्धिनिमित्तं पसुवहं कुणमाणेण बद्धं तए पढम-नरए उक्कोसठिइ नेरइयत्ताए आऊयं । जइ पाणिवहं पुणो पुणो पाणिवहेण पोसेसि तो दीह-दोग्गइ-दुहाण-भायणं भवसि । अह पत्तो चेव दयासार-जिण-धम्म-परायणो नियाउयं परिपालेसि तो नरगाओ उवट्टो, सुकुले जम्म पाविऊण, भुत्तभोगो, काऊण पवज्जं, निव्वाणं गमिस्ससि । एयं दिटुंत-पुरस्सरं भणिओ धणेण उवरोहिओ-"जइ बंभणवयणेण सुद्धी हवइ तो तस्स किं न जाया?" एवं विवयमाणं धणं दळूण भणिओ राइणा आरक्खिओ-"अरे! एवं चेव दुटुवणियं भयवईए पुरओ पाडेहि।" 'जमाइसइ सामी' भणिऊण चालिओ तेण धणो । पाविओ देवयाभवणं । विलित्तो रत्तचंदणेण पक्खित्ता गले रत्तकणवीर-माला। कड्ढिओ कोसाओ करवालो। दंडवासिएण भणिओ धणो-"अरे! सुदिळं करेसु जीवलोयं । सुमरेसु इट्ट-देवयं ।" धणो वि काऊण परियंकबंध, नियमाणसे समारोविय पंच परमेट्रिणो, ठिओ मरणसज्जो। एत्यंतरे गुणाणरागीए पवयण-देवयाए अहिट्ठियं धण-सरीरयं । कओ कंधराए पहारो आरक्खिएण । जाओ अद्धतेरससरो नित्तलामलमोत्ताहल-हारो। पुणो वि पहरंतो थंभिओ देवयाए । कहियं पुरिसेहिं गंतूण राइणो। विम्हियमाणसो समागओ राया। खामिओ धणो। तज्जिओ रायाए । भयभीएण] भणियं राइणा-"भयवइ! भणसु जं मए कायव्वं ।" देवयाए भणियं-“एस धणो सम्मं दृढव्वो" दाऊण सुवण्णस्स तिण्णि कोडीओ भणिओ धणो देवयाए-“भणसु वच्छ ! जं अण्णं पि ते पियं करेमि। तदा ह तह जहा-गहिय-वयपरिपालणेण ।" भणियं धणेण-"भयवइ! तहा करेस जहा उवसमइ एसा निरवराह-महिस-मारी ।" भणिया खेत्त-देवया पवयण-देवयाए-“बकुलपूयलियाहिं संतोसो कायब्वो ।" तहेव पडिवण्णं तीए । पत्तावयरेण भणिओ राया खेत्तदेवयाए-“निवारेसु महिस-मारि ।" राइणा भणियं-'एवं कीरइ।" पूयापुरस्सरं हत्थिखंध मारोविऊण पवेसिओ नयरं धणो । पत्ता सव्वम्मि जणे पसंसा । कओ उक्करो । धम्म-साहणपरायणस्स अखंडि[य]यमनियमपरिपालण-परायणस्स वच्चइ कालो धणस्स । कज्जकरणसमत्थपुत्तदसणेण जाया अणसण-करणवासणा । सुहि-सयणनिय[य]ण-निय-परिवारसम्मएण तहेव संपाडिया । आलोइय-पडिक्कतो उच्चारियाणु व्वओ खामिय[सय] लसत्तो सुविसुद्धाणसण-परिपालण-परायणो पंचपरमेट्टि-पयकमलतलं भयमाणो परिपालिऊणसमाहिमरणेण समुप्पण्णो अच्चुए सयलसुरसामिओ। तओ चुओ कलिंगाहिवसुओ होऊण काऊण जिणमए पव्वज्जं सिज्झिस्सइ । धणदेवेण गहिय-वय-विराहणेण दुह-परंपरा पत्ता । धणो पुण जहा गहि[अ]-वय-परिपालणेण उभयभवेसु वि कल्लाण-परंपरा भायणं जाओ। अवराहवज्जियाणं तसाण संकप्पओ वह-निवित्तिं । सुविसुद्धं पालितो परम-पयं तं पि पावेइ ॥६६।। कह कह वि कुणइ पावो नियमं भंजइ सुहेण गुरुकम्मो । नय-भंग-जणियगुरु-दुक्खिओ भमइ संसारे ॥६७।। ___ संपयं थूलमुसावायविरइखंडणाराहणादोसगुणपरं बीयाणुब्वय-फलं भण्णइ अत्थि इहेव जंबुदीवे एरवयालंकारभूयं बहुविह-देसागण-वणियकुलं सव्वओ सुपइट्ठभंलिहपायार-परिवेढियं । कि चण्णं । गयगामिणि[कामिणी]कुल-कलियमणहरुद्देसं । उद्देस-पइट्ठियविविह-काणणुज्जाणसोहिल्ल । ।६८।। सोहिल्लमहासालं-दिसि[दिसि]दीसंतकुट्टिमुप्पीलं । उप्पीलागयसामंतसत्थसं[रु]द्धविवणिपहं ॥६९।। विवणिपइट्ठियमणिकंतिनिवहसंभग्ग-दिवस-निसिभेयं । निसि[भेय]समय[प]सरियमंगल-संगीय-रवमुहरं । रव-मुहल-पंजरट्ठिय-कणइल्ल-पढिज्जमाणगुणनिवह। । गुणनिवहरयणमंडिय-सुसाहुजण-वड्ढोयाणंदं ।।७१।। 2010_04 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे भूरिवसू-रयणप्पहा भववण्णणे बीयाणुव्वयफलं २५३ आणंद-विवस-विलसिरसरूवजण-विजय-सग्ग-सोहग्गं । सोहग्ग-समुद्धरमत्तकामिणी जणियजणमयणं ।।७२।। मयणमहाभडमाहप्पदलणसोडीर-मुणिजणाइण्णं । मुणिजण-आइण्णायार-सवण-तल्लिच्छ-धम्मियजणं ॥ धम्मिययणकयावास-जिणमंदिर-सिहररुद्धगयणग्गं । गयणग्गलग्गपासाय-पति-पायडिय-वरविहवं ।।७४।। वरविहाव]लोहवाणियविवणिट्ठियदीसमाणपवरकुसं। 'कुस-करं वड्याइण्णं कुसत्थलं नाम नयरं ति ॥७५।। तत्थ य सबल-माहण-पहाणो पुरिसोत्तिमो नाम माहणो परिवसइ। धणावह-धणचंदा से पुत्ता। परिणीयाओ तम्मि चेव नयरे सिरिहर-सिरिदेवाभिहाणाण बंभणाण धूया लच्छि-लच्छिमइ नामाओ। अण्णया मरणपज्जवसाणयाए जीवलोयस्स उवरओ पुरिसोत्तिमो। कय-मय-किच्चा विगय-सोगा घर-वावारं चिंतिउमारद्धा धणावह-धणचंदा । चंदस्सेव चंदिमा, महुमहणस्स वि लच्छी, अच्चंत-वल्लहा धणावहस्स लच्छो । तीए पुण जिणदत्त-सावय-सूया जिणमई नाम बालवयंसिया । अण्णम्मि दिणे गया जिणमईभवणे लच्छी । कयसम्माणा तीए दिण्णासणे निसण्णा लच्छी । ठियाओ परोप्पर संकहाए खणमेगं । तओ उद्विया जिणमई। पुच्छिया लच्छीए-"पियसहि ! किं निमित्तं कहारसविच्छेयं काऊण लहं चेव उट्ठिया ?" तीए भणियं-“चाउम्मासियं पव्वदिणमज्ज। गंतव्वं मए साहुणि समीवे। गहियव्वं चउविहाहारस्स अहोरत्तपच्चक्खाणं। कायव्वं पोसहाइयं पव्वदिणाणदाणं । साहेयव्वो दयासारो जिणप्पणीओ धम्मो।" लच्छीए भणियं-"अहं पि तए सह समागमिस्सामि धम्मसवणट्ठा।" जिणमईए भणिअं-"को कल्लाणे विरोहों" ? गयाओ कल्लाणसिरिगणि[णी]समीवं वंदिया । गणिणी। संभासिया विसेसेण लच्छी । पयासियं गुरुदेव-धम्मतत्तं। उभयलोग-दहावहं दंसियं निसिभत्तं । पसंसिया वित्थरेण धम्म-तरुबीयभूया नरामर-सिव-सोक्खसाहिगा जीवदया। लच्छोए भणियं-"भयवइ! सोहणो धम्मो। सोहणतरं सम्मत्ताइ-धम्मसाहणं। देसु मे [सम्मत्तपुरस्सरं] निसि-भोयणनियमं । अण्णे वि मह-मज्ज-मस-पंचंबरिपरिहारप्पहाणे नियम-विसेसे । गणिणीए भणियं-"धण्णा तुमं जीसे सुइसवणे वि एरिसी सद्धा । विसेसकज्ज वज्जिऊण दिण्णो सम्मत्तमूलो निसि-भोयण-नियमो । ओसहाइकज्ज परिवज्जिऊण दिण्णा महु-मज्जाईण नियमा । गहिया सारं। भयवईए भणियं-"पडिवण्ण-नियमपरिपालणे पयत्तो कायव्वो।।" लच्छोए भणियं-“भयवइ! जहा-सत्तीए जइ. स्सामि।" वंदिऊण गणिणि चलियाओ सघराभिमहं। जिणमईए भणिय-"पियसहि ! धण्णा तुम जीए अणेगभवकोडी. समज्जियासुह-कम्म-कंदुक्कंदण-कुद्दालकप्पो जिणधम्मो पडिवण्णो। अज्ज मह तए सह भावसारो सहिभावो।" एव. मुवहणापुरस्सरं धम्मे थिरं काऊण लच्छि गया जिणमई नियमंदिरं । लच्छीए वि गंतूण साहिओ धणावहस्स जिण. धम्मपडिवत्तिवइयरो । कालीकय-वयण-कमलो अदिण्ण-पडिवयणो अहोमुहो ठिओ एसो । अट्ठमभाए दिवसस्स कय वेयालियं लच्छीए। गच्छइ पइदिणं जिणमंदिरे समं जिणमईए। पज्जुवासेइ जइजणं । जाया निच्चलमाणसा जिणधम्मे न करेइ मिच्छदिदिकज्जाणि, न वंदेइ अण्णतित्थिय-देवयाणि । न नमसइ परपासंडिणो। अहिगय-जीवाजीवा, उवलद्धपुण्णपावा, निग्गंथे पावयणे गहियटा य विणिच्छियट्ठा, अयमाउसो निग्गंथे पावयणे अठे, सेसे अणठे, अट्ठिमिंजपेमाणु रागरत्ता अट्ठमि-चाउद्दसि-उद्दिट्ठ-पुण्णमासिणीसु पडिपुण्णं पोसह पालेमाणी, समणे निग्गंथे फासुएणं एसणिज्जेणं असणपाण-खाइम-साइमेणं वत्थपडिग्गह-कंबल-रओहरणेणं पीढ-फलग-सेज्जा-संथारएण पडिलार्भमाणी कालं गमेइ । - असम्मय मेयं धणावहस्स। परं अइसिणेहलंघिओ न कि पि जंपेइ। एगम्मि दिणे भणिया धणावहेण लच्छी"पिए ! जिणसासणमेव सग्गापवग्ग-कारणं तब्विवरीयाणि सेसाणि जं भणेसि, तं ते राग-दोसविलसियं ति संभाविज्जइ को वा दोसो रयणि-भोयणे जेण न भुजिज्जइ?" जिणसासण-कुसलाए तत्तो निच्चलमणाए निस्संकाए भणियं-"नाह ! निसामेसु एगमणो-- १. कसक्करुवडुया० आदिनाथ चरित्रे 2010_04 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५४ मणोरमा-कहा परिहरिऊण अधाऊं [धाउ] बलगसंगहं करेमाणो । धाउवाइय पुरिसो न दोसवत्तव्वयमुवेइ ।।७६।। बीयाबीए नाउं मोत्तुमबीए य करिसओ बीए । वावइ रोहणजोग्गे न तस्स सो पक्खवाओ उ ॥७७॥ कंकुडए को दोसो जं अग्गी तं न पश्यदिण्णो वि। को वा इयरे रागो पयणसहावग्गिमुग्गम्मि ॥७॥ गयलवखणे कुमारे सलक्खणे पुच्छिओ नरवइस्स। जइ साहइ सामुद्दो किं सो विसमो त्ति वत्तव्यो ॥७९॥ जइ सुमिण[स]त्थकुसलो जहट्ठियं कहइ सुविणयस्से फलं । रत्तो त्ति वा दुट्ठो त्ति वा किं सो वत्तव्वओ होइ ८० एव मज्झ वि पिययम ! जहट्ठियं [सग्ग]सिवसुहकरेंति । जिणसासणं भयंतीए नत्थि रागो ण वा दोसो॥८१॥ वत्थसहावो एसो जत्थ दया विसयणिग्गहो जत्थ। सो धम्मो सो हु तवो सेसो संसारमग्गो त्ति ॥२॥ निसिभोयणम्मि दोसे समासओ संपयं निसामेहि । न य निद्दोसं वत्थं को वि सयणो परिहरेइ ।।३।। निसियर-भूय-पिसाया[ णिसाए] हिंडंति अक्खलियपयारा । उच्चिट्ठमण्णमएहिं कहणु भोत्तन्वयं होइ ।।८४॥ चिट्ठउ ता परलोगो रयणीए भोयणं कुणताण । इहलोए वि अणत्था विछुअसप्पाइसंजणिया ॥८॥ जइ वि हु पिवीलिगाई दीसंति पईवजोइ उज्जोए । तह वि तस-थावराणं सुहुमाणं] सणं कत्तो।८६॥ संति संपाइया सत्ता अईसा मस-चक्खुणं । तेसि संरक्खणट्ठाए वज्जियं निसिभोयणं ॥८७।। भणियं चजइ वि हु फासुयदव्वं कुंथूपणगाइ तह वि दुप्पस्सा । पच्चक्खनाणिणो वि हु राईभि]त्तं परिहरंति ।।८।। हंसाइ पक्खिणो वि हु गयाइणो पसुगणा वि पाएण। अथम्मिए दिवसयरे भोयणरहिया परिवसंति ।।८९।। भुंजामो भुंजामो त्ति जे मणे चिंतयंति रयणीए। वायाए भणंति इमं काएण तमेव कुव्वंति ॥१०॥ पसुधम्मो वि न ताणं नराण निन्नट्ठसिट्ठचिट्ठाणं । दूरे दुग्गईहरणो जीवदयालंकिओ धम्मो ।।११।। जह आरंभा पिययम ! पाएणं सूर-सक्खिया सव्वे । तह भोयणं पि जइ को वि कुणइ का वारणा तत्थ ।।१२।। अण्णो वि हु एस गुणो रयणीभत्तं विवज्जयंताण । उववासेणं अद्धो जम्मो वोलेइ मणुयाण ॥९३।। रक्खसभुत्तं भत्तं रयणीए ण संगयं भवइ भोत्तुं । अण्णेसि पि नराणं विसेसओ सोयवाईणं ॥९४॥ तम्हा दिणयरदिठें अट्ठमभाए दिणस्स भुंजतो। इहलोए परलोए जीवो सुहभायणं होइ ।।९।। एवं सोऊण पडिवणं धणावहेणावि भावसारं निसिभोयणविरई। वच्चई कालो। अग्णया भणिओ धणचंदेण धणावहो-"विणासियं लच्छीए अम्हाण घरं । न वयं सुद्दा न बंभणा। सहियं [मए एत्तियं] कालं, संपयं नियाणमेयं-लच्छि वा परिहरसु पुढो वा भवसु ।" उभय पक्खसमाहाण]करणासमत्थो अज पिरो चेव ठिओ धणावहो । पुणो पुणो भणमाणेण भणिओ धणचंदो धणावहेण-“वच्चसु ताव ससुरकुलं आणेसु निय परिणि पच्छा जहाजत्तं करिस्सामो।" 'संगयमेयं' ति। पडिवण्ण धणचंदेण। गओ ससुरकुल। तम्मि य माहमासेसोहग्ग-सत्तमि दिणाओ समारब्भ सोहग्ग-निमित्तं रयणि-चरिम-जाम-महत्तमेत्तकालं आकंठजलावगाहेण सग्गाहारेण य] हरवल्लहाराहणनिमित्तं ठिया सत्त-दिणाणि धणचंदसालिया । सत्तमो सो वासरो । पडिवण्णतवविसेसाए पारणय-निमित्तं पारद्धो समारंभो । तत्थ पुण एस कप्पो-अखंड-सालि-तंदुलेहिं तव्वेल-दुद्ध-पारिहट्टखीरेण रद्धो पायसो महुणा सह पईवाइ-वज्जियाए रयणीए भोत्तब्वो। धणचंदो वि धरिओ सव्वदिणं निरसणो! समागया रयणी । भोयणथमवट्रियं सव्वं पि कुडुबयं । निवेसियं पंतीए मूले निसण्णो समं ससुरसालएहिं धणचंदो । परिविट्ठो महुणा सह पायसो । करपरामरिसेण भुंजिउमारद्धा। _ 2010_04 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे भूरिवसू-रयणप्पहा भववण्णणं २५५ एत्थंतरे निवडिओ भवियव्वया-निओएण वलहरणाओ मुह-गहिय-घर-कोइलो ससुरभायणोवरि सप्पो। उसिणपायस-परियाव-पोडिएणमुक्को सप्पेण घर-कोइलो। पक्खित्तो ससुरेण कवल-गहणनिमित्तं भाषणे हत्थो। डक्को भुयंगमेण ।' खद्धो-खो' त्ति पोक्करियं तेण । आणीओ पईवो । दिट्ठा भायणमज्झे मुक्कजीविया घर-कोइल-भुयंगमा । विसवियार-विघायणसामग्गि कुणंता[ण] चेव [ताण] उवरओ [सो] बंभणो। अक्कंद-सह-भरिय-भवणोयर : कयं उद्धदेहियं । सक्कारियं तक्कडेवरं। विस्सरं विलवंताण वोलीणाणि तिणि दिणाणि। विणा वि. कलत्तेण पडिनियत्तो धणचंदो। चितियं चाणेण-"महाणत्थपरंपरा-निबंधणं रयणिभोयणं । धण्णा लच्छो - जीए तबिरई कया ।" एवं वियप्पंतो पत्तो सनगरं। पविठ्ठो नियमंदिरं। दिट्ठो विसायमावण्णो धणावहेण, वज्जरिओ य-"वच्छ! किण्ण आण या घरिणी। किं वा विसण्णो विय लक्खीयसि?" साहिओ तेण सवित्थरो ससुरमरणपज्जवसाणो बइयरो। निदियं राइभोयणं । पसंसिया लच्छी। ठिओ मोणेण धणावहो।. अण्णम्मि दिणे तत्थ समागओ अइसयनाणी सूविवेगो नाम आयरिओ । गया तव्वंदणानिमित्तं नागरजणा । जिणधम्माभिमुहमाणसं दठ्ठण धणचंदं जंपियं लच्छीए-“जइ. भे धम्माधम्मवियारेणेच्छा तो गम्मउ सूरि-समीवे विवारिज्जउ धम्मतत्तं ।" पडिवण्णमणेहिं । गया समं जिणमईए । वंदिया सरिणो । सूया धम्म-देसणा । भाविया माणसे । पडिवण्णो सम्मत्तमूलो देसविरइधम्मो। वंदिऊण सूरि समागया नियमंदिरं । मासावसाणे विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । सुविसुद्ध-सावयधम्म-परिपालण-परायणाण धणावह-धणचंदाण बच्चइ कालो । सुसंतुट्ठो धणचंदो । लोभाभिभूआ धणावहो चितेइ अत्थोवज्जणोवाए । . अण्णया भणिओ तेण धणचंदो-“करेमो भंडसंगहं ।" धणचंदेण भणियं-"महग्याणि संपयं भंडाणि न दिति सुरक्खियाणि वि लाभं ।". तेण भणियं-"तहा करिस्सामि जह समग्घाणि भविस्संति । तओ [धणावहेण] मायाबहुलेण कया अलिया परचक्कागमणवत्ता । पसरिया सव्वम्मि नयरे । एयस्सेव अत्थस्स संवायणत्थं विरुद्धा रायकूडलेहा लिहिऊण नियपुरिसेहिं छड्डाविया रायपहे । दिट्ठा तडाणागय-रायगुज्झगे। वाइयं उरिमनाम-पयं । दिह्र अमच्चनामं । संगोविओ लेहो । दंसिओ राइणो । तेण रहसि वाइओ जहा-"स्वस्तिश्री नागपुरात् श्रीमदरिमर्दननराधिपो यत्रस्थममरगुप्तमंत्रिणं संबोध्य वदतिकुशलं । नः सर्वप्रयोजनेषु प्राप्तो युष्मत् प्रहितो लेखः प्रभूतं च कार्यमिदं । कतिपयदिनमध्ये वयमागमिष्यामो । भवतापि राज्ञः प्रति सर्वेपि सामंता विमुखी कार्या । हस्त्यश्वसाधनचिंतका अपि भेदक्षमा धार्या इति ।" लेहत्थं संपहारिऊण संखुद्धचित्तेण सद्दाविओ मंती राइणा । सुणाविओ लेहत्थं । मंतिणा भणियं"अबद्धमूलो [एस] लेहो । कवडं केण वि कम्मवियं । नाहमेयस्स कम्मणो कारी।" राइणा भणियं-"को एत्थ परमत्थो?" तेण भणियं-"सुज्झामि ।" रण्णा भणियं-"पच्चक्ख-लेहे का सुद्धी ।" सव्वस्स-हरणो काऊण मक्को अमच्चो । दाविओ सम्वमि नयरे डिडिमो । भणिओ लोगो-“भो भो नायरया पंचदिणमझे सारधणं घेत्तुण कुंडलि-सिहरि-सिहरे समारुहियव्वं ।" अप्पणावि गहियकरि-तुरय-साहणो गहिऊण भंडारं पव्वयमारूढो । राया-रहियं -हल्लोहलियं नयरं । भीयाभंडसालिया । समग्घीयाणि भंडाणि । धणावहो वि अइसमग्घाणि गिण्हइ । कओ तेण महल्लो संगहो । पहाणभंडभरिया तोलिऊण मुक्का अणेगे हट्ट-घरा । अप्पणा वि जणेण सद्धि समारूढो पव्वयं । ठिओ सत दिणाणि समं नायरएहि पब्वयसिहरे राया । तओ पेसिया पच्छण्णा पासंडवेस-धारिणो चरा-विवक्खनरवइनयरे मणिय परमत्था] समागया कइवय दिणावसाणे पुच्छिया राइणा-"किं तत्थ वट्टइ ?" तेहि भणियं-"महाराय ! सघरे चेव तस्स राइणो जेट्रपुत्तजवराएण सह विरोहो। अलियं केण विभय-कारणं देवपायाण निरूवियं । काऊण मलद्धि कीरउ तस्स निग्गहो । एयं सोऊण उत्तिण्णो राया पव्वयाओ । समागया लोया । पारद्धो ववहारो वणिएहिं । धणावहो वि । जं दसहि गहियं तं सएण देइ । एवं ववहरतेण तेण संपिडियं भूरिदविणजायं । - अण्णम्मि दिणे सुहनिसण्णो पुच्छिओ धणचंदेण-"कहं तए नायं जहा समग्घी भविस्संति भंडाणि । कहं वा गहणसाहसमणुट्ठियं ?" तेण वि ईसि हसिऊण साहिओ सव्वो वि जहट्ठिओ नियवइयरो । धणचंदेण भणियं-"न सोहणं तए कयं । एगं ताक मूलालिय-विरइ-वयं खंडियं । बीअं रायविरुद्धमायरियं ।" तेण भणियं-“वयभंगपायच्छित्तं _ 2010_04 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५६ मणोरमा-कहा पडिवत्तीए सोहिस्सामि रायविरुद्धं पि न भविस्सइ । जओ न ममाओ अण्णो को वि एवं वियाणइ ।" धणचंदेण भणियं-"न मह इमिणा अत्थेण पओयणं । अज्जेव मए तुह भिण्णण होयव्वं ।” धणावहेण भणियं-"एगं ताव निव्ववसाओ, बीयं भिण्णभवणे ण भायसि । भवसु, न कोई निवारेइ ।" अलिय-धण-विढत्त-दविणमगिण्हतो चेव भिण्णो ठिओ धणचंदो सच्चाभिभासी कालं गमेइ । इओ य पारद्धा राइणा मूलगवेसणा । केण सा परचक्कालियंवत्ता कया? परंपरएण तत्थागया जत्थ धणावहो चिट्टइ । तत्थ भणिओ धणावहो रायपुरिसेहिं-“तुम पि अण्णं कहितगं दंसिऊण चिट्ठसु निराकुलो ।" न सो सक्केइ अण्णं दंसि । तओ नीओ रायउले । दंसिओ रणो । साहिओ असंहतएहि समग्धभंड-गहण-वइयरो। तओ 'कुकम्मकारी एसो' ति संजायनिच्छएण राइणा दढं कयत्थाविऊण विविहाकय]-कत्थणाहिं छिण्णा जीहा । पच्छा विगयजीविओ पक्खित्तो नपरबाहि । मरिऊण समुप्पण्णो सक्करपभाए पुढवीए मज्झिमाउ नेरइओ । संपूइओ मंती । समप्पिया महा । धणचंदो वि जहागहिरवय-परिपालणासत्तमाणसो साह-साहम्मियसुस्सुसणापरायणो कालं गमेइ । अण्णया सज्जणजणमाण[से] सु व निम्मलीभूएसु, सप्पुरिसपरंपरासु व मज्जायावट्ठियासु गिरिनईसु, कुलीणजणसंतईसु व फलभरेण नमंतीसु पिक्कसालीसु, सयलजलयावरुद्धपयावं समं दट्ठण पमुइयं जयं, तित्तिअभिनिवेसेण व संपावियावसरं खरंतमेइणीतलं दिवायरे, जलय-कालकालिमाकसणी कयं नहयलं धवलं व कुणते अलण्हजोहानियरेण मयलंछणे, रिक्खगहगण-ससिरेहिरनहयलसोहं व समणुकरिते, सियसयवत्तसहस्सवत्तपुंडरियदूपुरपूरिए य पउमायरनियरे, दुग्गयजणपियरनियरे व्व अलद्धठाणे इओ तओ परियडते गयणंगणे घणविसरे, अकज्जायरणसज्जस[इ]रिणी जणं इव वइ उप्पि गयक्खिए इक्खवाडे, चक्कंगसंगसंगया साहेसु सरूच्छंगे सुपहसिहिकुलसंतोसे हरियपूट्रसंतद्रवप्पनयंतगोविसेसभागए सरयसमये गंधवारणं समारुहिऊण समं धणचंदेण विणिग्गओ समरसेण राया । पत्तो सिरिसुंदरनामउज्जाणं । विविहकीलाहिं कीलंतो निसण्णो सहयार-छायाए । एत्थंतरे वियंसिओ तण-सक्कराइयमवणयंतो सुरहिमारुओ। विमुक्कवेराणुबंध-सहाव-विरुद्धा वि सप्प-नउल-मज्जारमूसगाइपसुगणा परोप्परं कीलिउमारद्धा । सव्वोउय-कुसुमेहि कुसुमिया उज्जाण-पायवा । मणहरुत्ताल-रमणीयगुंजियारवभरिय-दियंतरा पमोय-भर-निन्भरा पयाहिणगई जाया विहंगमगणा । सरीरसुहपयावं उज्जोइउं पयत्तो तमुद्देसं दिवायरो। तओ पुच्छिओ राइणा समासण्णा निसण्णो धणचंदो-“अज्ज किं पुण एयं अच्छेरब्भूयं व उज्जाणं पडिहाइ ?"धणचंदेण भणियं-"महाराय ! अहं पि न सम्म वियाणामि।" एत्यंतरे पुव्वदिसाविभागाओ पभूयकिरण-नियर-परिवेढियं तरुण-तरणिबिंब व [चव]लाओ अवराभिमुहिमुन्वलियं पंचवण्णरयणरासिचिंचइयं, सहरिसामर-नियरमुहर-विणिग्गय-जयजयाराव-भरिय-भुवणोदरं, सजलहरगहिरासंख-संखवज्जताउज्ज-सह-सवण-संजाय-घण-धणिय-संक-संतुट्ठ-सिहि-सरय-समारद्ध-तंडवं, सुरसुंदरीसंदोह-गिज्जंत-पवरमंगलं, सरससुगंध-पारियाय-पमुह-तरु-विसर-गहिय-कुसुमुक्केराणुसार-संवलिय-छप्पयावलि-संछण्ण-नहंगणं, अणेगदेवकोडि-परिवारियं विज्जिय-चाउरंत-संसार-मंडलं, सरणागयभविय-जणनिक्कारणबंधुणो धम्मवरचाउरत-चक्कवट्टि य धम्मवरतित्थस्स जुगबाहुणो तित्थय रस्स दिह्र राइणा सहावसुंदरे सिरिसुंदरे उज्जाणे समोयरंतं धम्मचक्कं । तयणंतरं च पंचमहव्वयधुर-भार-धरण-धोरेयकंधरो अप्पेगइया तीयाणागय-वट्टमाण-वत्थु-वित्थर-वियाणण-पवण-केवलनाणधारिणो, अप्पेगइया माणुसुत्तर-गिरि-मज्झवत्तिसत्तमणोगयदव्वाविभावणसमत्थमणपज्जवनाणधारिणो, अप्पेगइया रूवि-पयत्थगोयर ओहिनाण-संगया, अप्पेगइया सुयसायर-पारया दुवालसंग-धारिणो, अप्पेगइया एक्कारसंगसंगया, अण्णे अक्खीणमहाणसलद्धिणो, पुलायलद्धिसालिणो, विउव्वियलद्धिमतो, जंघाचारणा, आमोसहिणो, तेउस्सिय-धरियडिंडीर-पिंडपंडुरायवत्तो पहट्ठामरकरताडिय-दुंदुहि-निनाय-भरिय-बंभंडो, चउद्दिसिविरायंत-भूरिभामंडल-मज्झट्ठिओ, सव्वेयर-पासट्ठिय-सयचामीयरसक्क-दोधुव्वमाण-चारुचामरो, विणएण य सुरासुर-समारद्ध-सब्भूयगुणकित्तणो, डझंत-पवर-कप्पूरागरु-कुंदरुक्क-सुगंधधूव-धूमधयारिय-दिसामंडलो, अच्चंत-सोम-दंसणो, निरुवमरूव-संपयासमण्णिओ, देव-विणिम्मिय-नव-कणय-कमलोवरि 2010_04 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे भूरिवसू-रयणप्पहा भववण्णणे थूलअदत्तादाणविसए सुचंद-चंदनकहा २५७ विमुक्कपायकमलो, अप्पपुण्णजण-दुल्लह-दसणो, भयवं जुगबाहूतित्थयरो। कया देवेहि समवसरण-विरयणा। पविट्ठो पुव्वदारेण भयवं । पयाहिणीकाऊण सीहासणं 'नमो तित्थस्स' भणतो निसण्णो पुवाभिमुहो । कया देवेहि तिण्णि तप्पडिरूवगा। तओ देवासुर-विज्जाहर-मणुयचंदसंकुलाए सहाए आजोयणवित्थारिणी सजल-घण-घणिय-गंभीरेण सयलसत्तसभासाणगेण सरेण समारद्धो भयवं धम्मदेसणं काउ। एयावसरे धणचंदेण भणिओ राया-"देव! तित्थयरो एस देविंदनागिंद-नरिंद-नमसणीओ समोसढो । ता वंदिज्जउ।" रण्णा भणियं-"जं भवं भणेई" त्ति भणिऊण गओ राया सह धणचंदेण वंदिऊण तित्थेसरं उवविट्ठो सट्टाणे। तओ पव्वज्जा-पडिवत्तिपरायणेसु केसु वि लहुयतरकम्मेसु नरनारीगणेसु, देसविरइं पवज्जमाणेसु केसु वि नरतिरिएसु, सम्मत्त-पडिवत्तिपरायणेसु तहण्णेसु जीवेसु, संसय-वुच्छेयं कुणमाणे भवियजणकमल-दिवायरे संसारावड-निवडत-जंतु-दिण्णहत्थालंबणे जुगबाहुजिणेसरे, लद्धावसरेण भणियं धणचंदेण-"भयवं ! कहिं मे जेट्रभाया तहा पाणचायं काऊण उववण्णो, कया वा सिज्झिस्सइ?" भयवया भणियं-“भद्द! संपयं सक्करपभाए पुढवीए नेरइयत्ताए चिट्ठइ। तओ उव्वट्टो नरतिरिएसु चिरं हिंडिऊण थूलमुसावाय-वय-खंडण-जाणिय-पावभर-पणोल्लिओ, कत्थइ जीहाच्छेअणेण, कत्थइ सयमेव सडणेण मरिऊण, सुकुले जम्म लहिऊण, पव्वज्ज काऊण जिणमए, आलोइय-पडिक्कतो अंतगडकेवली होऊण, निव्वाणं गमिस्सइ ।" वयभंग-दारुण-परिणाम-सवण-संसार[संजाय]निव्वेओ जेद्रपुत्तस्स रज्जं दाऊण सह पहाण-सामंतेहिं पव्वइओ राया। वोलीणा पढमपोरसी। ठिया धम्मकहा। एवं कइवयदिणाणि सव्वजणोवयारं काऊण विहरिओ अण्णत्थ तित्थयरो । धणचंदो वि सविसेसं सावयधम्म फासिऊण, निरइयारं थूलमूसावायवयं परिपालिऊण, समाहिमरणेण मरिऊण, समुप्पण्णो आरणकप्पे उक्कोसटिओ सुरो। तओ चुओ लद्धपव्वज्जो सिज्झिस्सइ। इह लोगे वि अणत्थं लहंति मिच्छाभिभासिणो जीवा । परलोगे वि हु पाविति तिक्खदुक्खाण दंदोली।।९६।। ता मुयह अलियवयणं सच्चं संलवह कुणह जिण-धम्मं । भोत्तूण नर-सुर-सुहाई मोक्खं पि पावेह ॥९७।। इयाणि मूलअदत्तादाण-विरइ-वय-खंडणाराहणा फलं पदंसिज्जइ। अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहभूसणं गंधसमिद्धं नाम नयरं । तम्मि य सुचंद-चंदणाभिहाणा दोण्णि भायरो परिवसति । उज्जुओ चंदणो। करेइ मुट्ठो [सु]चंदो । निवारेइ चंदणो। सुचंदेण भणियं-"अरे! कणिट्ठो वि तुम तुंडबलेण जेट्ठो जाओ, जेण में सिक्खवेसि । ठिओ मोणेण चंदणो। अण्णया गामाणुगामं विहरता, जूहाहिवगइंदो व्व भद्दजाइ-गय-कलह-कुलेण परिवारिया समणसंघेण, नहंगणं पिव मंगलालया, नाहियवाय-संगया वि नाहियवाइणो सुविगहा, असमा वि सम संगया, असमंजसं कुणंता वि असमंजसारिणों, बहुमया वि मयवज्जिया,[प]मा[य]पाणिवहालिय-अदत्त-मेहुण-परिग्गहण-परिग्गहराईभत्ताणं विरया, निरया अद्वारसव्विह-संजमे, परतत्ति-विप्पमुक्का, गामागर-खेड-मंडब-दोणमुह-पट्टण-कुल-आलय-पडिबंध-वज्जिया, समतिण-मणिलेटठ-कंचणा, समसत्त-मित्त-भावा, समा निंदा-पसंसासू, समोसरिया गंध-समिद्ध-नयर-बाहिरुज्जाणे जसधम्माभिहाणा सूरिणो। निग्गया वंदणवडियाए नयरलोया। चंदणो वि घेत्तूण विणय-पुरस्सरं सुचंदं गओ सूरिसमीवे। तओ मोहमहासर-समूह-सोसण-जुगंतानिलाणं, अण्णाण-तिमिर-विद्धसणेक्क-चंड-मायंडाण, कम्म-काणण-दाह-दावानलाणं, भयवंताणं जसधम्मसूरिणं सुरासुर-नर-विसरसेवियं भत्ति-भर-निब्भरं वंदिऊण पय-पंकयं निसण्णो समं सुचिंदेण] चंदणो । तओ पारद्धा भयवया सरयजलय-नीहारिणासरेण धम्मदेसणा। पडिबुद्धा बहवे पाणिणो। कया जहारिहं धम्मपडिवत्ती। जहागयं गया नागरया। सुचंद-चंदणा वि संघरं गया । कइवयदिणावसाणे अणत्थ विहरिया सूरिणो । एगत्थ अनिव्वहंता भि[ण्णी]हूया सुचंद-चंदणा । अप्पपरिवारो चंदणो। बह-कूडुबो इयरो। किलेसेण संपज्जइ भोयणमेत्तं पि। अण्णम्मि दिणे भणिओ तेण चंदणो। पडिवण्णो मए गुरुपुरओ थूलादत्तादाणविरई। न उण चोरियं विणा हं निव्वहामि ।। तेण भणियं-"जिणोवइटें विरई पडिवज्जिऊण भंतो संसारे भमिहसि।" तेण भणियं-"किं रे दिठो जणेहि परलोगो, जेणेवमुल्लवसि?" चंदणण भणियं 2010_04 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५८ मणोरमा-कहा जइ जिणवयणं पि तुमं न सद्दहसि रे मूढ दुवियड्ढोसि । तो जं रुच्चइ तं कुणसु किं पियारेण अहलेण ॥९८।। सयलगुणाणं मूलं गुरुबहुमाणो जिणेहिं पण्णत्तो। जइ सो वि नत्थि भाउय अचिगिच्छो ता तुम नूनं ।।९९।। विसं वइऊण उदिओ सुचंदो । अण्णम्मि दिणे खणियमणेण तत्थेव नयरे वणियघरे खत्तं । आरक्खिआलक्खिएण पवेसियं नियघरे मोसं । तओ चितियमणेण-'जाओ कई वि मासे कुडुंबनिव्वाहो । गच्छामि संपयं तामलित्ति नरि । तत्थ गओ जहाजत्तं करिस्सामि । कयं तेण जहा चितियं । पविसंतेण नयरे दिदा एगा थेरी। पणामपुरस्सरं पुच्छिया तेण-"को एत्थ ईसरो दयालुओ य?" "तीए भणियं-“धणधम्मसेट्ठी।" "कहं तस्स मंदिरं"? दंसियं तीए। पविठ्ठो तत्थ । पणमिओ धणधम्मो । पुच्छिओ तेण-“भद्दमुह ! कत्तो समागओ?" बाहल्ललोयणेण जंपियं तेण-"महामुणि व्व अनिययावासो किं कहेमि महाभागस्स । बालभावे चेव उवरया मे जणणिजणया। देहबलियाए जीविओ एत्तियं कालं। संपयं पण महादालिहाभिभूओ नाणाविह देसंतरं परिब्भमंतो सोऊण तुह पसिद्धि इहागओ।" धणधम्मेण भणियं-"वच्छ! न खेओ कायव्यो। प्रत्तो मह तुमं । थेव दिणमज्झे माणसं करिस्सामि ।" मज्जाविऊण भोयाविओ अप्पणासद्धि धरिओ काइवयदिणाणि । विस्संभमवागओ सेट्ठी । ववहारनिमित्तं समप्पिओ दीणारलक्खो। पारद्धो ववहरिऊं सुचंदो। कारवेइ दीणारेहिं सुवण्णयं । अण्णया रयणीए लहिऊण, अंतरं गहिऊण सुवण्णयं, पलाणो । समागओ सनगरं । निमंतिओ चंदणेण । भुत्तावसाणे पुच्छिओ तेण सुचंदो “कहं ते एत्तिओ धणागमो?" हरिसियमाणसेण साहिओ तेण जहटियवइयरो। पसंसियं तेण नियकम्म। चंदणेण भणियं-"बिले कर खिवंताण केवइयं कूसलं। जओ--- अनयो जणिय गुणो विहु पयावविहवं न देइ गरुयाण । विहिवसविसं घडतो वि गुणकरो न य समारंभो।१००। सुचंदेण भणियं-"अणायारमायरंतो वि को वि कुसलं जावज्जीवं पाउणइ जहा वयणसारधुत्तो।" चंदणेण भणियं'को एस धुत्तो?" इयरेण भणियं-'सुणसु' । वयणसारधुत्तकहा अस्थि सागेए नयरे सामडो नाम दिओ। ईसरी भारिया। वयणसारो पुत्तो। विविहवसणाभिभओ विणासेड़ दविणजायं । वारिओ पियरेहि न थक्कइ दविणमभिवंतो। तओ सयणसमवायं काऊण गओ राउले सामडो। विण्णत्तोराया-"देव! मह पुत्तो वसणाभिभूओ वारिओ विन वसणाओ विरमइ। कओ मए घरबाहिरो। नाहमिमस्स दोसेण लिप्पामि।" कालक्खरियं काऊण समागओ भवणं। निद्धाडिओ घराओ वयणसारो । सिक्खिया तेण तत्थेव नयरे धुत्तविज्जा। कूड-कवड-वंचणाहिं मायामोसेण य खद्धो सम्बो वि सागेयनयरजणो न कोइ वी[स]सं समागच्छइ । अण्णम्मि दिणे पियरि पओसं वहंतेण खणियं खत्तं। सुह-पसुत्तो वावाइओ पिया । गहिऊण घरसारं कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो निग्गओ सागेयाओ। मिलिओ आगच्छंतस्स सहिरण्णो वणिय-दारओ। वयणसारेण भणियं-"भह ! को तुम? कत्थ वा पत्थिओ?" तेण भणियं-"सुमंगलो नाम सेट्ठीसुओ, पिउणावमाणिओ, तामलित्तिं पइ पत्थिओ।" तेण भणियं-"अहं पि बंभणसुओ सुंदरो नाम पिउपराभवेण तामलित्ति चेव गच्छिस्सामि । अहो! विहिणा समदुक्खाण समागमो घडिओ । अणुकूलकवड-वयण-विणयकरणमाइणा समावज्जियं से हिययं । कहियं रहस्सं सुमंगलेण-"अत्थि मह समीवे सुवण्ण-सहस्सो। भाउओ मह तुमं । ता तए सह एसो भोत्तव्यो।" वयणसारेण भणियं-"नाहं परपरिग्गहं गिण्हामि।" सविसेसं विस्सासमवागओ सेद्रिसुओ। अण्णया दीहद्धाणपरिक्खेइय-सरीरो रयणीए निब्भरं पसुत्ती वावाइओ सुमंगलो वयणसारेण। गहिऊण सूवण्णयं गओ तामलित्ति। कयं तत्थेवावत्थाणं । निरुवेइ अत्तणो समगुणं सहायं। इओ य अवंतिवद्धणे नयरे तुंडिलो माहणो परिवसइ। तस्स य पुत्तो चिविडनासो नाम विलासाहिलासी घरसारं नासेइ। अण्णया निब्भच्छिओ जणएण-"अरे ! दुजम्मजाय ! दुग्गओं वि होऊण विलासे कुणंतो न लज्जिसि? नीहरसु मह घराओ। न तए मह कज्ज।” सो वि पिउणावमाणदुम्मणसिओ अकहितो चेव निग्गओ। दियहं वहिऊण रयणीए कंतारे ओगाढो तओ _Jain Education-international 2010_04 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे भूरिवसू-रयप्पहाभववण्णणे वयणसारधुत्तकहा २५९ गयवइ-सरहसूयर-गंडय-वण-महिस-रिछसंछण्णं । सद्द ल-सीह-चित्तय-घूयडघोक्कारभयणिज्ज ।।१०१।। . एवंविह कतारमवलोइऊण भोओ चिविडनासो मोत्तूण मग्गं गिरिकंदरं वा तरुकोट्टरं वा निल्लुक्कण-कए निरूविउमाढत्तो। तहाविहं ठाणमलहंतो पत्तो एगं महाचंदणतरुतलं । वियाणिओ णेण परिमलेण जहेस चंदण-पायवो । कयकरयलसंपुडेण सविणयं भणियं चिविडनासेणअडविवणसंडमंडणनियपरिमलभरियदसदिसाभोय । सरलसुविसालसुहयरचंदणतरु पत्थिमो कि पि ।।१०२।। वियरसु विवरं रक्खेसु मह जियं जाव वोलए रयणी । परकज्जकरणनिरओ को अण्णो तुज्झ सारिच्छो॥१०३।। तओ संजायाणुकंपेण दिण्णं विवरं साहिट्ठाणं चंदणपायवेणं। पविट्ठो चिविडनासो। जाओ पुणो वि सहावत्थो पायवो। सव्वं पि र[य]णि चंदणोदरमज्झ-पविट्ठ-बंभण-रोमरंधेसु संकतो चंदणपरिमलो। जाओ तक्कळं व सुयंध-सरीरो। पभाया रयणी। उग्गओ सूरिओ। पुणो वि विवरं दाऊण निस्सारिओ तरुणा। सुइरं निरूविऊण तं ठाणं लग्गो मग्गे चिविडनासो। नित्थिण्ण-कतारस्स मिलिओ पिउवयंसओ चंडदेवो नाम । संजाया दोण्ह वि परोप्परं पच्चभिण्णा । पुच्छिओ चिविडनासेण चंडदेवो-"कत्तो तुम पडिनियत्तो?" तेण भणियं-"तामलित्तीओ।" चिविडनासेण भणिअं-“भयावहा इओ परं अडवी । जइ अत्थि तुह समीवे किपि भयकारणं ता सत्थेण गंतव्वं ।" तेण भणियं-“संति दस दीणारा दक्खिणाए लद्धेल्लया।" तेण भणियं-“जइ एवं ता चिट्ठसु मह समीवे तुम, जाव को वि सत्थिओ समागच्छइ।" पडिवण्णमणेण । निसण्णा मम्गासण्ण-वड-पायव-हेटुओ। पारद्धा संकहा। अंतरंतरा निद्दामंतो भणिओ चिविडनासेण चंडदेवो-"सुवसु तुम खणमेत्तं । सत्थेल्लयमागयं अहं ते साहिस्सामि ।” सुत्तो चंडदेवो। वावाइओ चिविडनासेण । गहिऊण दीणारए पलाणो। काणणं । दिलो तेण तुरंगम परिवाहण-परिखेइय-सरीरो सहयार-छायाए सपरियगो निसण्णो राया । तओ संखुद्धमाणसो मोत्तूण मग्गं उप्पहेण पत्थिओ [चिविडना]सो समागओ रायसमीवं महंतेण चारुचंदणपरिमलो। राइणा भणियं-"अणग्घाइयपुव्वो मए एस चंदणगंधो। साहेह भो! को विलितो तुम्हाण मज्झे चंदणेण।" तेहिं भणियं-"न कोइ ।” तओ तुरियं उप्पहेण गच्छंतो दिट्ठो मंतिणा चिविडनासो। सद्दाविओ नियपुरिसेण। पुच्छिओ य मंतिणा-"अत्थि तुह समीवे चं[द]णगंडिया?" तेण भणियं-“नथि ।" मंतिणा भणियं-"कत्तो एस परिमलो वियंभइ?" तेण भणियं-“मह सरीराओ।" सच्चवियं मंतिणा जाव तहेव । पुच्छिओ राइणा चिविडनासो-“को एत्थ परमत्थो?" साहिओ तेण जहटिओ। रण्णा भणियं-“दसेहिं तं चंदणतलं, जेण ते पसायं करेमि ।" पडिवण्णं बंभषण । रायवयणेण भंडिओ गहाय गया तत्थ वलाहिय-पमुहा पुरिसा दंसिओ तेण चंदणतरू । छिण्णो मुलाओ। पच्छा भुमी खणिऊण कंदा वि गहिया। एत्यंतरे पढियं तयाहिदायग-वंतरेण-- जोइ ज किउ मह देसिएण, उवरंतरि धरिएण । कंद खणेविणु मूल खय सुकिउ न मिलउ तेण ।।१०४।। निसुयमेयं रायपुरिसेहिं । समागया घेत्तूण चंदणकट्ठाणि । कहियं वाणमंतर-पढिय[गाहा] राइणो । राइणा भणियं-"अकज्जकारी कयग्यो य एस माहणो नाहमेयस्स महं पि पेक्खामि । गले घेत्तण निद्धाडिओ । तओ विसायमावण्णो नयररच्छासू परियडंतो नियकज्जागएण दिट्ठो वयणसार-धुत्तेण । सहायत्थि णा पुच्छिओ-को तुमं किमभिहाणो? कि निमित्तं विसण्णो वियलक्खीयसि ?" साहिओ तेण तस्स घरनिग्गमणाइओ नियवइयरो । वयणसारेण चितियं'जोगो एस ममं । संगिण्हामि एयं, जेण सहाओ भवइ । भणिओ सो तेण-"जइ मह सेवं करेसि तो तुम ईसरीकरेमि ।" चिविडनासेण भणियं-“दंसेहि ताव पच्चयं, केणोवाएण ईसरं करेसि ?" तेण भणियं-“दंसेमि । परं तए निरूवयंतेण चिट्रियव्वं, न उण कि पि वत्तव्वं ।" "एवं' ति तेण भणिए गहिओ एगो कंबलो । निरावरणो होऊण गओ मुद्धसेट्टिआवणे समासण्णदेसे संजमिऊण मुक्को कंबलो । अदंसिय-सीय-वियारो निसण्णो जाव चिट्टइ तावागओ घराओ मिउ-मसिण-पम्हल-बर[रइय]पउरवत्थेिण परिहरि]य सरीरो सिसिर-पवण-वस-पकंपंत-दसणो मुद्धसेट्ठी । दिट्ठो गेण उग्घाडिय-सरीरो सीय-विवज्जिओ वयणसारो । पुच्छिओ-“भद्द ! निरावरणो तुमं । माह-मास-संतियाणि 2010_04 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६० मणोरमा-कहा दुस्सहाणि सीयाणि । निस्सीओ विय लक्खीयसि । किमेत्थ कारणं ?" तेण भणियं-"कहिज्जमाणे वि न कस्स वि सद्दहणं जायइ । किं कहिएण?" सेट्ठिणा भणियं-“अवस्सं कहेयव्वं । वयणसारेण भणियं-"पुच्छिओहमणेगेहिं ।" न मए कस्स वि साहियं । जोगो य तुमं, अओ कहिज्जइ । आराहिओ मए एगया उमामहो नाम महरिसी । तुह्रण दिन्नो मे एस कंबलो तेण । कहिओ पभावो जहा-समासण्णे एयम्मि महासीयं पि न पहवइ । तओ पणमिऊण उमामहं समागओ हं सभवणं । सिसिरकाले धरेमि संजमिऊण समासण्णमेयं । निरावरणो सकुटुंबो रयणिमइवाहेमि । मुद्धसेट्ठिणा चितियं-"जइ एस कह वि लब्भइ, तो पइवरिसं मंचामि वत्थाइ परिव्वयस्स ।” उवयरिओ तंबोल नीओ नियमंदिरं । कयमज्जणो भोयाविओ परमायरेण । पुच्छिओ परियणेण-"किमेसमेवमुवयरिज्जइ ।" सेट्टिणा भणियं-“पडिवण्णभाउओ एस मे गोरवेण दट्टव्वो ।" दिण्णं सेट्टिणा पहाणवत्थजुयलं । वोलीणो वासरो । समागया रयणी । ठिओ एगंते मद्धो सेट्ठी समं वयणसारेण । वडढते कहालावे लद्धावसरेण भणियं मद्धसेट्रिणा-“वयंस ! जइ कस्स वि अण्णस्स वि दायव्वो एस कंबलो अत्थेण तो मह दिज्जइ ।" इयरेण भणियं-“नत्थि पओयणं अत्थेण । जइ पुण ते कज्जं तो गिण्हसु एयं, जओ पाणा वि मे तुह संतिया कि पुण एस ।" मुद्धसेट्टिणा भणियं-“जुज्जइ एयं अकित्तिमसिणेहाण तुम्हारिसाण मज्झ वि लच्छी तह संतिया चेव । तह वि मह संतोसनिमित्तं गिण्हस पंच, सयाणि दीणाराण ।" धुत्तेण भणियं-"नाहं तुह वयणमइक्कमामि ।" तओ दाऊण दीणाराण पंचसयाणि संगोविओ कंबलगो सेट्ठिणा । समागओ नियघरं । मुक्को रयणीए घरंगण-कीलए कंबलो । साहिओ तप्पभावो । सुत्तो समंतओ तप्परिपेरंतेसु सेद्विणिपमुहा परियणो । सेट्ठी वि तं मज्झे । खणंतरेणावज्जतदंतवीणो सीएण. पकंपमाण-सव्वंगो सेट्ठी सयणिज्जाओ उठेउं परियणं भणइ-"किं तुम्हाण न सीयं लग्गइ ?" सो भणइ-"लग्गए धणियं ।" हा ! मुट्ठा धुत्तेणं । उठेह घरम्मि पविसम्ह ।" तहेव कयं । पभाए गवेसणं काऊण अलद्धतत्ती विलक्खवयणो विरमिओ सेट्ठी। निग्गओ नयराओ धुत्तो वि । चिविडनासो वि मग्गाणु लग्गो गच्छइ । दिट्ट अडवीए अय-चडगरं । वयणसारेण दीणारचउक्कगेण गहिओ एगो छागो । पुणो वि मग्गमोइण्णो जाव गच्छइ थेवंतरं, ताव दिह्रो पुरओ समागच्छंतो अवियारो नाम ठक्कुरो वरो । वयणसारेण चितियं-'एयंपि धत्तेमि।' तओ उवरि समारुहिऊण छागस्स गाढं गहिऊण कण्णेसु वालिया कंधरा । सो वि [छागो...] निफेडिय-लोयलोयणो निल्लालिय-जीहो विरसमारसिउमारद्धो । कया अवाण हेट्रओ एगणपंचसया दीणारा । एगो दीणारो रालाए अहिट्राणे लाइओ। __एत्थंतरे समागओ तं पएस ठक्कुरो । तेण भणियं-"अरे ! निग्घिण ! किं निमित्तं अयं कयत्थसि?" धुत्तेण भणियं-"एस दीणाराणं पंचसयाणि पइदिणं मे पयच्छंतो अज्ज पुण एगणाणि वियरइ । तेण कयत्थेमि ।" एयं सोऊण विम्हिय-माणसो उत्तिण्णो तुरंगमाओ ठक्कूरो । निरूविओ अयानंदण-हेट्र-भाओ । ठियाणि एगण-दीणार-पंचसयाणि । उवरिहत्तं नियंतेण अहिट्ठाण-विलग्गो पंचसय-पूरणो वि दिट्ठो । साहियं वयणसारस्स ठक्कुरेण । मुक्कोतेण वोक्कडो । संगोविया दीणारा । संजायलोहेण भणियमवियारेण-"पच्चासण्णो मे गामो । अज्ज मह पाहणएण होयव्वं ।” पडिवण्ण वयणसारेण । गओ ठक्कूरगामे । कया ण्हाण-भोयणाईया सविसेसा पडिवत्ती । वियगे भणिओ ठक्कुरेण वयणसारो-“देसु दिक्खं अज्ज वि न दिक्खिया अम्हे ।" तेण भणियं-“परपरिग्ग[ह]परंमुहो, छकम्मनिरारंभो, निव्वहणमेत्तसत्तसंतुट्ठो, सारंभे सपरिग्गहे तत्तायगोछगलकप्पो, गिहत्थं न निययपरिग्गहं करेमि ।" ठक्कुरेण भणियं-"अहो ! ते निस्संगया ! अहो ! चत्तो संसारो भयवं भूमिदेवए एयं निरीहो वि तुम किं करेसि छगलेण ? समप्पेसु मझं । जइ ते अत्थेण कज्ज, भणसू, जत्तियं वियरामि ।" वयणसारेण भणियं-"तुह पणओ चेव अणग्घओ, किमत्थेण ? गिण्हसु इमं ।" ठक्कुरेण वि हरिसियमणेण अणिच्छंतस्स दिण्णो दीणारसहस्सो । गहिओ बोक्कडो । पलाणो वयणसारो । गओ तामलित्ति ठिओ. तत्थ । इओ ठक्कुरेण बीयदिणे घरमज्झे छोडूण छागं, दढग्गाहेण गहिऊण, कण्णेसु नामिया कंधरा । सो विरसंतो लिंडियाओ चेव मुंचइ । निरूवियं ठक्कुरेण, जाव लिडियाओ चेव पेच्छइ । पुणो वि दढयरं वाहिओ तहावि लिंडियाओ चेव वोसिरइ । नायं ठक्कुरेण जहा धु त्तिओ हं तेण । लग्गो मग्गओ । कइवय-दिणेहिं पत्तो तामलित्ति । दिट्ठो ___ 2010_04 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तय अवसरे भूरिवसू रयणप्पही भववण्णणे वयणसार धुत्तकहा २.६१ [पाउक्वालयनिमित्तं] नीहरंतो । ठक्कुरेण भणियं - " पाव ! ममं मुसिय कहि पत्थिओ ?" धुत्तेण भणियं - " तुह समीवे चेव । " ठक्कुरेण भणियं-" किं निमित्तं ?" तेण भणियं - "पडिपुण्ण - विहि पाहणत्थं । सोहणं जायं, जं तुमं एत्थेव आगओ । भणसु, जो विही तए पउत्तो ?" जहा कओं कहिओ तेण । धुत्तेण भणियं - "हीण विहि काऊण मज्झ रूससि ? " ठक्कुरेण भणियं - " कहं पुण पडिपुण्णो हवइ ?" तेण भणियं - "पढमं ताव मूल - जाय - चिविडनासबंभणकण्णमलेण वोक्कडाfegr विलिपिज्जइ । पच्छा पुव्वुत्तपत्त - विहिणा देइ पंचसयाणि । " ठक्कुरेण भणियं - "कहि मूलजायं चिविडनासं बंभणं लहामि ? " धुत्तेण भणियं - " मया वि कह कह वि लद्धो ।” ठक्कुरेण भणियं - "जइ जाणसि एत्थेव कोई तो साहेसु ममेयं कज्जं ।" तओ संकेयं गहिऊण दंसिओ ठक्करस्स चिविडनासो । मग्गिओ ठक्कुरेण कण्णमलो । तेण भणियं" दीणारसहस्सवज्जं न देमि नियकण्णमलं ।" सहस्सं दाऊण गहिओ अवियारेण । गओ नियगामं । विलितं कण्णमलं छागलाहिट्ठाणं । उत्तो जहावइट्ठो सेसो विही । तहवि लिंडियाओ चेव मुंबइ । तओ मोतूण छगलयं जंपियं ठक्कुरेण"अहो ! अहं विडंबिओ तेण धुत्तेण । ता जइ तं सत्तमरत्तमज्झे [न] वावाएमि तो अप्पाणं पावए पविसामि त्ति पण काऊण तुरिय-तुरियं तुरंगमेण पहाविओ तामलित्ति । दिट्ठो नीहरंतो धुत्तो । भणिओ ठक्कुरेण कुवियकयंतावलोइय - "कहिं तुमं पत्थिओ ?” धुत्तेण भणियं - " तुह सभीवे । ठक्कुरेण भणियं-" किं निमित्तं ?" तेण भणियं - "सुणसु । बला व परिणाविओ अहं जगणीए । जाओ कोडुंबिओ। अवगया तारिसी निस्संगया । न वलामि विगा छगलएण । अ] सहस्सं ते दाऊण छगलयं गहिस्सामि ।" ठक्कुरेण भणियं - " वंचिओ तए एत्तियं कालं । संपयं न वचसि । भवसु पुरओ ।" तेण भणियं - "जं चेव अहं काउमारद्धो तं चेव तुमं कारावितो अणुकूलं करेसि । परं समागया भोयणवेला । भुंजसु ताव । तओ गमिस्सामो ।" पडिवण्णं ठक्कुरेण । नीओ नियधरं । तं पुण दोवारं । निसण्णो [आ]सणे घरंगणे ठक्कुरो । पविट्ठो वयगसारो घरभंतरे नीहरिओ बीय दुवारेण । किंपि इच्छिऊग तरुगवेसाए सनं आणोया बुड्ढवेस । पवेसिया पच्छिमदुवारेण । ढक्किथं दुवारं । जहा न नज्जइ तहा पक्खित्ता वेसा कोट्ठए । दिण्णमुवरि ढक्कणं । सद्दिओ ठक्कुरो । निवेसिओ पल्लंके । भणिया तेण थेरी - "पिए ! चलण-पखालगं करेसु ।" तीए भणियं - " माणणिज्जो एसो अम्हा । न तए वियारो कायव्वो ।” निरूविऊण समंतओ मंदिरं उडिओ ठक्कुरो, निग्ण घराजिरे । कवड को काऊण भणिया तेण सा - " कीस तए मज्झ चेव न चलण- सोयणं कथं ?" "विवरिओ तुमं, लोनत्रवहारं पिन याणसि" ति भणमाणी पविट्ठा सा भवणन्तरं । वयणसारो वि अलिय- कोव कथ - भिउडिभीसणं वयगं वहमाणो गहिय-लउडओ पविट्ठो पिट्ठओ । दिण्णं दुवारं । निया कोणाभिघाएहिं घर- कोणया । कड्ढिया कोट्टयाओ वेसा । नीहारिया पच्छिमदुवारेण वाइया । भणिया तेण तरुणि 'मए निग्गए, तए नीहरियध्वं । एवं भणिऊण निग्गओ वयगसारो । ढक्किथं तहेव दुवारं । निण्णो अवियार-समीवे। तेण भणियं - "न सोहणं तए समायरियं, जमेसा थेरी गोणि व्व लउडणेण पहया ।" जावेवं भणिऊण न. विरमइ ठक्कुरो ताव उग्घाडिऊण दुवारं अट्ठारसवरिसवेसा पवरवत्थाहरण- विभूसिया सुरसुंदरिसंकासा निगच्छंती दिट्ठा तेण वरतरुणी । भणिओ तीए वयणसारो - "पिययम ! समाइससु जं मए कायव्वं ।" तेण भणियं - "ठक्करं मज्जावेसु ।” तीए भणियं - "जं सामी समाइसइ ।" अवियारेण भणियं - "वयंस ! चिट्ठउ तांव मज्जणपडिवत्ती । कहसु कहमेसा बुड्ढी तरुणी होऊण निग्गया ?" भणियं वयणसांरेण - " न पच्चओ तुज्झ मह वयणे, किं कहिएण ? " ठक्कुरेण भणियं - " सव्वहा कहेयव्वं ।" तेण भणियं - " जइ एवं तो सुणसु ।" अत्थि सुरासुर-जक्ख- रक्खस- किंपुरिस महोरग[i]धव्व-विज्जाहर- विसर - संसेविओ सिरिपव्वओ नाम पव्वओ । तण्णिवासी सिवसंताणो नाम जोगिओ । कथा सो मए परमविणण समाराहिओ । संजायतुट्ठिणा अण्णम्मि दिने दिण्णो तेण मह एस लउडओ । कहिओ एयस्स पभावोजहा घरदुवारं दाऊण वुड्ढमाणुसमिमिणा पडपडस्स पिट्टिज्जइ, तहेव दारं दाऊण नीहरिज्जइ, खणंतरेण पत्त-तरुणभावं नीहरइ ।” ठक्कुरेण भणियं - " देसु मे दीग़ारसहस्सेण लउडयं ।" दिण्णो । गहिओ दीणारसहस्सो । गओ ठक्कुरो. नियगामं । चित्तिय मणेण - " वुड्ढा घरिणी अकालहीणमेयाए तरुणत्तणमाणेमि ।” छूढा उवरगे । गहिया कोणे । पविट्ठों ठक्कुरो । विरसमा रसंती ताडिया, दाऊण दुवारं निग्गओ, निसण्णो उवरगदुवारे । निभालितो चिट्ठइ जाव ता वुढि मुच्छावसेण "हा ! अज्जउत्त, किं तुमं निरावराहाए वुड्ढत्तणे मज्झवेरिओ ?" त्ति सद्दो । तओ संजाय-संको पविट्ठो भवणभंतरे । दिट्ठा कलुणं कणंती "आ माए मया मए" त्तिं भणमाणी भारिया । सित्ता सलिलेण । सद्दाविया वेज्जा । 1 2010_04 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६२ मणोरमा-कहा साहियं तेसि जहट्रियं । पउत्ताणि तेहिं बोलपाणाइ ओसहाणि । कह वि पण्णविया। संजयामरिसो चलिओ पूणो वि तामलित्ति ठक्कूरो। वयणसारो वि अणागयामेव मोत्तण तामलित्ति भरुयच्छाभिमहं पत्थिओ। दिद-ठाणे समागओ ठक्करो। पूच्छिया पाडिवेसिया। तेहिं भणियं-"अज्जेव निग्गओ भरुयच्छमग्गे।" पहाविओ ठक्कुरो। मिलिओ थेवंतरगयस्स वयणसारस्स। जावज्ज विन किचि संलवइ ताव संजमिओ कर-चरण-केसेस बद्धो मोत्तोलिए वालिओ नियगामाभिमहं। अंतरा गच्छंतेहिं दिट्ठा उच्चासरिया दहतड़ी, हेटाओ अत्थाहाजलं] । अवियारेण भणियं-'किमिमिणा भारेण । मुच्चउ इमाओ दहतडीओ जेण हुलिऊण दहे निब्बुडुइ।” एत्यंतरे दिट्ठ-समासण्ण-हरिणजूहं। मोत्तूण मुत्तोलि सह पुरिसेहिं हरिणाभिमुहं पाविओ ठक्कुरो। समागओ तं पएसं खुड्डएण सह पिंडारो। दिट्ठा कंबलम्मि बद्धा मुत्तोली। चालिया मणागं करेणं । लक्खियं महिसि-संचारेण जहेस पिंडारो। तओ जंपियमणेण-“भो भाय ! मा कयत्थस्।" पिंडारेण भणियं-को तुमं! किं निमित्तं वा एवं दुक्खभागी जाओ?" तेण भणियं-"धणदत्तसेट्ठी सुओ धणसारो। परिणाविओ जणणि-जणएण रइ-रूव-विब्भमाओ महाकुल-पसूयाओ अट्ट कण्णगाओ। संपयं नवम-कण्णया परिणयनिमित्त अणिच्छंतो वलावि एवं बंधिऊण सुहि-सयहिं चालिओ। कुलदेवयोवएसेण बद्धं चेव परिणेमि।" धत्तेण भणियं"जइ भणेसि तो पूरेमि ते समीहियं । छोडेसु मं। पविससु तुम, जावज्जवि नागच्छंति सयणा।" तहेव कयं । बद्धो धणियं वयणसारेण कंबलीए खुडुयं गहाय पलाणो धुत्तो । खणंतरे समागओ ठक्कुरो। मुक्को दोत्तडीओ ढोलिऊण मोट्टा पडिया अगाहदहे। कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो चलिओ ठक्कुरो। वयणसारो वि खुड्डयं गहाय ठिओ मग्ग-तडे। दिट्ठो ठक्कुरेण । पच्चभिण्णाओ य पुच्छिओ तेण-"कहं तुम नीहरिओ? कस्स वा संतियं खुड्डयं ?" तेण भणियं "दहमज्झाओ नीहरिऊण दहिमुह-जक्खेण अणिच्छंतस्स वि खुड्डयं समप्पिऊण कहिओ परमत्थो-"जो एयम्मि दहे कंबल-मोटाए बद्धो निवडइ, सो मए नियमा कड्ढेयव्वो महिसिसयं च दायब्वं-एस संकप्पो।" अवियारेण चितियं-""एवमेयं न एत्थ संसओ। अण्णहा दढं संजमिऊण मए चेव अस्स सदेहे पक्खित्तस्स कहमेसा सामग्गी।" तओ भणियं ठक्कूरेण-"वयंस ! दिट्रपच्चओ तुम अओ पत्थीयसि समीवे होऊण मम पि एत्थ दहे पक्खिवाहि जेण अहं पि महिसी-सामिओ भवामि।" तेण भणियं-“करेमि तुह पणयत्थं। परमेत्थ कज्जसिद्धी महत्तेण वा पहरेण वा दिवसेण वा भवइ न ऊसुएहिं होयव्वं ।" पडिवण्णं ठक्कुरेण। भणिया निय-पुरिसा-"दिवसं जाव तुब्भेहि दहाभिमुहं नियंतेहिं अत्थियव्वं ।" ‘एवं' ति पूरिसेहि पडिवण्णं । बंधाविओ अप्पा ठक्कुरेण कंबलीए। पुच्छिओ पुरिसेहि वयणसारो-"संपयं किं करेमो? तेण भणियं-"जहाहं मुक्को तहेमं पि मेल्लह।" तहेव कयं तेहि। पडिओ दहे ठक्कुरो। महिसीओ गहाय गओ वयणसारो। भणिओ तेण चिविडणासो-"एवमहमत्थोवज्जणं करेमि । जइ भे रोयइ, पडिवज्जसु मं सहायं।" चिविडनासेण भणियं-"आजम्म पि मह तुम सरणं । एवं हरिसो जाओ वयणसारो। ठक्कुरो पुण निरूवियंतेहिं पंचत्तमुवगओ दिट्ठो पुरिसेहिं । तत्थेव सक्कारं काऊण गया निययावासं पुरिसा । वयणसारस्स विसयसुहमणुहवंतस्स वोलीणो अहाऊयकालो। एवं तस्स अनओ वि निव्वडिओ।" चंदणेण भणियं-न एस एगंतो। किण्ण सुओ तए रंडाउत्तय दिलैंतो? तेण भणियं केरिसो? इयरेण भणियं रंडापुत्तकहाएगम्मि पट्टणो रंडा एगा वसइ बाल-वच्छा। परघरेसु पाणियं वहमाणीए मग्गाणुलग्गो गच्छइ से सुओ। अण्णम्मि दिणे नइए मज्जिऊण, जलदेहो चेव जणणीए मग्गमोइण्णो रंडासुओ जणसंवाहपणोल्लिओ, तिलरासीए उ[व]रि निवडिओ, तिलालित्त-सरीरो, रोवंतो चेव उट्ठिऊण लग्गो जणणीए पिट्ठओ । गओ नियघरं पखोडिऊण सरीरगं गहिया माऊए तिला। जाया तिलमुट्ठी गुलेण काऊण कक्करिययं दिण्णं दारगस्स। समुप्पण्णा तुट्ठी तहेव पइदिण्णं काउमारद्धो सो दारओ। 'बालो' ति काऊण न कोइ कि पि भणेइ । माया विन निवारे । कमेण वद्धंतो पत्तो जोब्बणं । अब्भासवसओ महातक्करो [जाओ] मुसेइ ईसर-घराणि अलक्खिओ चेव । विलसेइ दविणजायं। _ 2010_04 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअक्सरे भूरिवसु- रयणप्प हा भववण्णणे रंडापुत्तकहा कुंदमय रंद कहा अण्ण[[म] दिणे दाऊण जहिच्छियं दविण जायं वुत्थो कामसंरोहणाभिहाणाए विलासिणीए मंदिरे । रमि ती सह सहरिसं सुत्तो कवडनिट्टाए । कामसंरोहणा वि सुरयसंग-किलंता निब्भरं पसुत्ता गहिऊण आभरण वावाइया ते । तुरियं तरलतार-लोयणो वासभवणाओ नीहरंतो दिट्ठो वाइयाए । अणिट्ठ-संकिरीए 'तेणो तेणों' त्ति पोक्कारियं तीए । समागया आरक्खियपुरिसा । पलायमाणो गहिओ तेहि रंडाउत्तओ दिट्ठसाभरणं । निरूवियमक्काए वासभवणं । दिट्ठा वावाइया कामसंरोहणा । काऊण नियकरे सुवण्णयं हा ! पुत्त, मुट्ठा मुट्ठ ति भणमाणी अप्पाणं कुट्टिउमारद्धा कुट्टणी । सो विदढं संजमिऊण साहिओ नरवइस्स । राइणा भणियं-" गाढं कयत्थिऊण कयंतातिहि करेह ।" "जं सामी समाइसइ' त्ति भणिऊण निम्ग्गओ दंडवासिओ । तिणमसि विलित्त-गत्तो कंधरारोविय सरावमालो वज्जंतविसम-डिंडिमो डिंभ - तरुण-विंद- ककोलाहलो वुड्ढरासहारोविओ नीओ पुव्व [वण्ण]णा [हट्टा ] वलीए । तओ 'जणणि वइरिणि ! किष्ण तए पढममेव कुकम्मं कुणंतो वारिओ ?" इच्चाइ विविहं विलवंतो नीओ मसाणं । समारोविओ सूलाए । अट्टरुद्द - झाणेहिं मरिऊण समुप्पण्णो नरए । तओ विउब्वट्टो नर- तिरिएसु हिंडिऊण चिराओ सकज्जसाहगो भविस्स । एवं उभयदुहावहं परदव्वावहरणं तुज्झ वि न जुत्तं काउं । तओ संजायरोसेण भणियं सुचंदे - “अणुजेट्ठो जेठो विव उवएसं कीस मुहरंतं देसि ? चिट्ठ तुमं तुसिणीओ । जं जुत्तं तं करिस्सामि ।” २६३ इओ परं उवेहिओ चंदणेण सुचंदो न मुयइ चोरियं । अण्णया वासारत्ते तमंधयाराए रयणीए रयणनिहि वणियावणे खत्तं खणतो पत्तो तलवरेण सुचंदो । नरवइवयणेण सव्वस्स हरणो काऊण दुक्खमारेण मारिओ । समुप्पण्णो पंकप्पभाए दस सागरोवमाऊ नेरइओ । उव्वट्टो दीह-संसार - पह - पहिओ भविस्सइ । चंदणो पुण परिपालिऊण निरइयारं सावयधम्मं समाहिमरणेण मरिऊण पाणयकप्पे उक्कोसठिईओ सुरवरो जाओ । तओ विसालुज्जलकुले जम्मं लहिऊण भुक्तभोगो अणवज्ज-संजममासेविऊण सिज्झिस्सइ । I इहलोइय परलोइयसुहाइ सव्वाइ तस्स सुलहाई । जो परदव्वं पुरिसो हरइ न मण वयण काहि ।। १०५।। कर-चरण-सवण-नासाइछेयणं इह भवे वि पाविति । चोरा परलोए पुण दुग्गइए भायणं होंति ।। १०६ ।। भणियं तइयव्यं । संपयं चउत्थाणुव्वय-खंडणा राहण- फलं भण्णइ— कुंद-मयरंदवणियपुत्तकहा अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहेवासे उत्तुंगसिंगपासाय- परंपरावरुद्ध नहंगणाभोगं, मणि रयणमुत्ताहल- विदुमविरायंत- हट्टमग्गं, जहाठाणविणिवे सिय-तिय- चउक्क - चच्चरं, मंदरायमाण-जिण-भवण- सिहर-संठिय-पवण-पहोलिर-धवलधयवड-करग्गेहि हक्कारयंतं धम्मियजणं, आराम-उज्जाण [काण]-णविविहवण-संड-मंडियं, सोरट्ठभूमिभूसणं गिरिनयरं नाम नयरं । तत्थ य - सव्वो वि कलाकुसलो गुणरयणोहरणरेहिरो सव्वो । सव्वो रिद्धिसमिद्धो सव्वो धम्मुज्जओ धीरो ।। १०७ ।। गयगारवो सुरुवो वसणविमुक्को गुणण्णुओ सरलो । सव्व पडिवण्ण घणो जम्मि जणो गुण-निही वसई । १०८ । तम्मिय नयरे कुंद-मयरंदाभिहाणा वणिय-दारया निच्चल - सिणेहा बाल-वयंस्या परिवर्तति । कमेण पवड्ढमाणा पत्ता जोव्वणं । अइ सिणेहेण सहिया सव्वत्य संचरति । एत्यंतरे अहाविहारेण विहरंता, सूरो व्व पणासियं [अ]ण्णाणतिमिर-संचया, सोमो व्व सोम दंसणा, जिणिदवयणं व सव्वसत्तहिया, चउनाण -वियाणिय- वत्थुपरमत्था, गुणसुंदराभिहाण सूरिणो गिरि-नयर-समासण्ण-संठिए गुणसंभवे उज्जाणे समोसरिया । निग्गया वंदण - वडिआए लोया । कुंद-मयरंदा वि गया जण सद्धि । सुया संसार-निव्वे [य] जणणी धम्मदेसणा । पडिबुद्धा बहवे पाणिणो । कथा जहारिहं धम्म-पडिवत्ती कुंद-मयरं [दे] हि वि पडिवण्णा देसविरइ । चउत्थाणुव्व पडिवण्णो सदार-संतोसो । विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । जहा . गहिय - [वय-] परिपालणरयाण वच्चइ कालो कुंद-मयरंदाण । 2010_04 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा - अण्णया खरखरं सुकिरण - संताविय - महीमंडलो सरस- सहया र फल-मणोहरो, पुण तरुतल - जलद्दासेवणासत्त- सुहियसत्त-संघाओ गिम्हतावतवियमहिसिक्क-सरिज्ज माण- जलासओ अ[व] हीरिय घुसिण- गंध - तेल्ला हिलासो, महग्घविध-धाराहरहार- चंदण - तालियंट-लया- मंडव हम्मिय-तल -ससि - करुक्केरो, पउरपरिमल- पाडला - कुसुम-कय- कोदंड-कामकयत्थिय-सथल जीवलोगो पत्तो गिम्हो | २६४ वेइल्लसारसत्तलि-सुयंध-गंधेण भरिय भुवणयले । तम्हा किलंत - पिउ [पिउ] भणतत्रप्पीय कुडुंबे ।। १०९ ।। खर-किरण-ताव-ताविय-सचराचर - तिहुयणे निदाहम्मि । गिरि-नयरनिवासिजणो खेयगुज्जाणमल्लीणो । ११० ॥ तं च केरिस- रम्मावर - सिहर उज्जित आसण्णयं । विविघणतुंग-रु- साहसंछष्णयं ।। १११ । कहि चिउरंत वर केलिफल - लुंबिक्खुवंतयं । सरस वर दक्ख उत्तत्तियावतयं ॥ ११२ ॥ चिणि जंबुयणि सोहंतयं । तहा दाडिमी - फुडिय - फलदंत-पिउ-पह-संतयं ।। ११३ ।। कहि चि विव्वंदुमासच्छ-सोहण - जणं । दीह - घण वंस - जालीहिं मोहियमण ॥ ११४ ॥ कहि. चि कप्पूर - मह - महिय - कक्कोलयं । देवदारु-पियंगू-तमालेलयं ।।११५।। कहि चिसिरिखंड-सोहत कयलीहरं । नाग- पुण्णाग - पोष्फलिणि वण-दीहरं ॥ ११६ ॥ sas[a]रु - निड्डयरसंरुद्धयं । पिप्पली - नागवल्लीहि उष्ण [य] द्धयं ।। ११७ ।। कहि चिदीसंत - कच्चूरहालिव्वयं । पयडसजाय - करमेज्झ करवंदयं ।। ११८ ॥ अण्णत्थ हरिय- कणियार-कंचणारट्टे । फुल्लंत सुरहिपाडल प[र] मलसम्मलिय- अलिवलयं ॥ ११९ ॥ फुल्लतासोय-कयंब-गंध-संवलिय-सीयलसमीरं । ईसिवियसंत - मालइ -हिय बंधुद्धरं धणियं ॥१२०॥ वेइल्ल-पुष्क-सयवत्तियाहि वियसंत केयइ-वणेण । कणवीर - कुसुम कोरिएहि ठाणेहि रमणीयं ।। १२१ ।। दर-वियसिय-वर-संदार-मणहरं बंधुजीवकयसोहं । कुज्जय-दमणय- मुचकुंद - रुद्दाम - गंधदं ॥ १२२॥ अण्णत्थ सयं निर्वाsयणोमालिय- कुसुमपुष्णं । सव्वोउयकु [सु]मभरो णमंततरुराइरमणीयं ॥ १२३॥ कत्थइ सिहिकुल - अइ-कलकेयारव-सवणसरिय- दइयाण । पिय विरहियाण नयणंसुएहिं संसित्त-धरणियलं । १२४ । कत्थइ. कलकोइल-सद्द-सवण - उक्कंटुलाहिं रमणीहि । घेत्तूण करे रमणो रमिज्जए रंजियमणाहि ।। कत्थइ पारावय-कूइएण सुयसारियाण व [र]वेण । संधुक्किज्जइ झीणो वि जत्थ मयणानलो धणियं ।। १२५ ।। एवं विहम्मि रेवयमुज्जाणे कोलिऊण कंचिकालं रेवथनगं समारूढो नयरलोगो । सो रिसो कत्थइ सीयल-लयहर-मणहर- पुक्खरिणि सरसियाइण्णो । कत्थइ पूईफल - नागवेल्लि वर मंडव-सणाहो । १२६ । कत्थइ निगुंजंतमलि[उ]लसंसग्ग-सीयल - समीरो । सुरयत्थि सिद्ध-गंधव्व-रुद्ध - रमणीय-वणसंडो ।।१२७।। ares झट्ट - निप्पप-नहचारिमुणिजणग्घविओ । कत्थइ कलकिण्णर-गीय-सवण- निष्फंदसारंगी ।। १२८ ।। कत्थइ धाउव्वाइय धणिय धम्मंत धाउण सासणो । कत्थइ ओसहि वर लयाणि खणिय वरवेज्जो ॥। १२९ ।। कत्थइ.अहोमुहट्ठिय-र[स] साहिज्जमाण वरवेज्जो । कत्थइ मउय - पसाहण समुज्जयाणेय जोगि जणो ॥ कत्थइ कावालिय-खुट्टमंत- संसाहणत्थ- मच्चत्थं । बलिदाण-समय- वाइय- डमरू डम [र भीसण] रखो ।। १३०।। कत्थइ नारंग-पियंगुत्तुंग सहयार लक्खरमणिज्जो । कत्थइ भमंत-भीसण रिछावलि जणिय जण खोहो ।१३१। कत्थइ केसरि-पुच्छप्पहार कंपंत - सिहर संघाओ । कत्थइ भमंत निव्विग्ध [सावय] संघाय दुल्लंघो ।। १३२ ।। 2010_04 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६५ तइयअवसरे भूरिवसूरयणप्पहाभ ववण्णणे सदारसंतोसवए कुंद-मयरंदकहा कत्थइ वियरंतुत्तुंग-कसिण-गयजूह-जणियघण-संको। कत्थइ वराह-घोणाभिघाय-जज्जरिय-धरणिधरो।१३३। कत्थइ ललंत-रुटुंत-भमर-भज्जंत-कमलदल-नियरो । कत्थइ करिकर-संघट्ट-तुट्ट-वोसट्ट-कंदोट्टो ।।१३४।। कत्थइ कोलाहल-रिटुभ-उत्त[त्थ]घूयगणो । कत्थइ सिहंडि-तंडव-मंडिय-सिहरग्गरमणीओ ॥१३५।। कत्थइ जंबुय-राइणि-खज्जूर-कयंब-कूडव-कयसोहो । कत्थइ वउलावलि-देवदारु-धव-धम्मणाइण्णो ॥१३६।। कत्थइ वरुणय-पुण्णाग-नाग-विज्जउरि-बोरि-फणसिल्लो । कत्थइ अक्ख-फलक्ख-सोत्थावलि संकुलो सहइ १३७ कत्थइ तमाल-हिंताल-ताल-नालियरि-सल्लइ-सणाहो । अंकोल्ल-करंजासण-सीवल्लि-समीहिं सोहिल्लो।१३८। कत्थवि य बोरच्छ-पत्थर-विसरुत्थिय-कमलिणीहिं रमणीओ। कत्थइ दक्खा-मंडव-मंडिय-महि-मंडलाभोगो।। अण्णत्थ गिरिनई-सलिल-लहरि-हीरंत-हंस-मिहुणेहिं । कारंडव-सारस-चक्कवाय-मिहुणेहिं य खवण्णो।१४०। थल-कमल-गलिय-मयरंदबिंदु-संदोहसित्तसव्वंगो । रुंत-महुर-महुयर-गायण-गिज्जत-गुण-नियरो ।।१४१।। झर-झर-झरंत-निज्झर-झंकारव-भरिय-सयलबंभंडो । जाइ-मुचुकुंदाइ-कुसुम-गंधुद्धरो धणियं ॥१४२।। सोरट्ठ-धरणिवर-रमणि-भव्व-भालयल-तिलय-सारिच्छो । पज्जलंतोसहिसंदोह-पयड-दीसंत-निसि-सिहरो१४३ सरय-समुग्गय-ससहरकंति-समप्पहेण तुंगत्तण-पक्खलिय-दिणयर-रहपहेण पवणपणच्चिर-निम्मल-धयवड-सुंदरेण जो सिरिनेमिजिणि दह मंडिउ मंदिरेण ॥१४४।। किं बहु]णाजत्थ जिणा[ण] दिक्खा नाणं तहेव निव्वाणं कल्लाण-तियं पत्तो हरिवंस-समब्भवो नेमी ।।१४५।। हरिकल-णयल-चंदो बहहा बहपरिवारो को तं किल वण्णिउं तरइ । तम्मि य गिरिनइ-निगंजे धारागिह-कयलीद्वरलया-मंडवाईसु कीलिउमारद्धा लोया । कुंद-मयरंदा वि कीलंता गया दाहिण-दिसा-भाग-संठियं गिरि-निगंजमेगं । विटा तओ सरस-नलिणीदल-विरइय-सत्थरोवरि णुवण्णा, मुणाल-नाल-हार-विराइय-वच्छत्थला, चंदणरस-विहिय-विरल-विलेवणा, रइरूव-विब्भमा, अटारस-वरिस-देसिया एगा वरतरुणी । संजायाणुरागेण निज्झाइया सुइरं कुंदेण । तीए वि सो तहेव । मणियमणय-वियारेण भणिओ कंदो मयरदेण-"भो वयंस ! न जुत्तमेत्थ चिरमवत्थाणं । एहि अण्णत्थ गच्छामो । पडिवण्णं तेण । गया ठाणंतरे । तग्गयमणो दिण्ण-सुण्ण-हुंकारो निसण्णो सहयार-छायाए कुंदो । मयरंदो वि ईसि दूरयरे । समागया एगा दासी । समप्पिऊण सरस-पूइ-फलेहिं तंबोलं, अवलंबिऊण गले बउलमालियं, भणिओ कुंदो तीएसुहय ! तुह दंसणेणं हियसव्वस्सा व सामिणी अम्ह । सुण्णा नुवण्णा न लहइ नलिणीदल-सत्थरे विरई ।।१४६।। एगं पिय-जण-विरहो बीयं तुह सणुब्भवं दुक्खं । गंडस्सोवरिपिडिया दुक्खं कह तीरए सहिउं ॥१४७॥ जइ अत्थि तुज्झ करुणा विहलं न करेसि पत्थणं मज्झ । नियसंगमामएणं निव्वावसु तीए तां अंगं ॥१४८।। एयं सोऊण मयणसरसल्लिओ वारिज्जतो वि मयरंदेण गओ कुंदो । अकज्जं काऊण समागओ । मयरंदेण भणियं परदार-विरइ-वज्जण-वयमेयं खंडिऊण कह मज्झ । दंसेसि नियवयणं निल्लज्जाणज्जकयकज्ज ।।१४९।। अज्जप्पभिई मज्झं मित्तो वि तुमं न होसि किं बहुणा । जो गुरुवयणं अवगण्णिऊण पावं समायरसि ॥१५०।। 2010_04 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा कुंदेण भणियं-- मुद्धोसि तुम बालय ! धम्मगहिल्लोसि नीरसो धणियं । जडजड हारो व्व जओ घोडा घोडं ति झाएसि ।१५१। जओ-वियक्खणा वि एवं वयंतिते धण्णा जाण कए भयभीउत्तट्ठ-हरिण-नयणीओ । ऊसरुसुंभंति रूयंति गरुयदुक्खेण सहिपुरओ ।।१५२।। ते धण्णा अवरभुयंगमेहि पारद्ध-सुरय-कालम्मि । जाणुत्तंगपओहराण हियए खुडुक्कति ॥१५३।। ते धण्णा सरस-मणाल-सत्थरे जाण दीहरच्छीओ। उत्थल्ल-चलण-पल्लत्थणाइं विरहम्मि बुवंति ।।१५४।। ते धण्णा जे मयणग्गि-पसर-तण्हाए मउलियच्छीहिं । आलिंगिऊण सरसं टस त्ति सलिलं व पिज्जति ।१५५। ते धण्णा वच्छल-निविड-तुंग-थणएहिं पीण-कढिणेहि । जे पेल्लिऊण गाढं तरुणीहि जे य चेप्पंति ।।१५६।। सा कि जियइ त्ति जणो आयंबिरतरलतारनयणेहि । अणिमिसनयणा बाला न जस्स वयणं पलोएइ ।।१५७।। मयरं देण भणियं-वयंस ! अलं दुग्गइपह-पाहुडेहि कुसत्थसंवाएहिं । जओइहरा वि हु जलइ च्चिय वम्मह-जलणो जणस्स हिययम्मि । कि पुण कुसत्थपंडिय कुकव्वहविहुमिओ संतो।१५८ । इह भवगहणि भमंतु कह वि पाविवि जिण-सासणु । सचराचरजिय जणणि कप्प दुगईहे नासणु । मण करि पावह परमटाणि दुग्गइ पह-पाहुडि । परकलत्ति आसत्ति मित्त खंचवि मणु बाहुडि ॥१५९।। मरइ कढंत कवल्लिहिं पच्चइ सो पुरिसु । खंडिज्जइ कप्पणि समा...]सरिसु ॥ जो मेल्लवि मणु मोक्कल परदारइं महइ । इहलोइ विविहबंधणमरणई सो लहइ ।।१६० ।। लद्धउ माणुसु जम्मु म निष्फल हारवहि । अज्ज वि किंपि न नट्ठउं अप्पउं सारवहि । जो निय मुहिण पवज्जिवि वय-खंडणु करइ । सो नरु भट्ठ-पइण्णु मरिवि निवडइ नरइ ।।१६१।। वलु जीविउ जोव्वणु असारु अप्पाणु म वंचहि । कुपह-पयट्ट-इंदिय-तुरंग मण-वग्गइ खंचहि ॥ निम्मलि जिणवर-धम्मि रम्मि अप्पउं परिठावहि । सुर-सुंदरि-मुह-कमलि जेण भसलत्तणु पावहि ॥१६२।। भणियं च जीव म वहहु म अलियउं जपहु अप्पउ म म अप्पहु कंदप्पहु ।' मरहु म हरउ म करहु परिग्गहु एहु मग्गु सग्गहु अपवग्गहु ।।१६३।। वयपरिपालणसोक्खु परोक्खु कु सद्दहइ परकलत्तसंगमसुंह सहिउ सग्ग इहई । भणइ कुंदु मयरंद म सिक्खवि मइं अबुह धम्ममिसिण पहलग्गी का वि अविज्ज तुह ।।१६४।। तओ भणिओ सो मयरंदेणसयल-सत्थ-पडिसिद्धिहि बुहयण-निदियहि । सत्तवंत नरवंतिहि कुवुरिस सेवियहि । परदारिहिं दुह-दारिहि रमियहि नत्थि सुहं । अप्पणि खंधि कुहाडि म मूढा वाहि तुहुं ॥१६५।। जो सेवइ परदारु दारु दोग्गइ पुरह । सो वेसप्पिउ पुरिसु सरिसु हय मंडलह । इह लोइ वि छिक्कारिउ हा हा रव-हयउ । लहइ निरंतर-तिक्ख-दुक्ख दोगइ गयउ ।।१६६।। माय भइणि सम मण्णहि सव्वइ परह धण । न रणि वि करहिं कुकम्मु स सुपुरिस सुद्धमण। जे पुण तं पि पसंसहि तेत्थु वि रइ करहिं । ते संसार समुह कया वि स नित्थरहि ।।१६७।। नियय दोस दोस त्ति पवज्जइ जो पुरिसु । छड्डुवि दोस-कम्मइं स जायइ मुणिसरिसु। ___ 2010_04 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे भूरिवसू-रयणप्पहाभववण्णणेसदारसंतोसवए कुंदमयरंदकहा २६७ जो पुण दोस निहीणु गुण मण्णइ मूढउ । दुत्तरि नरइ तमंधयारिति अप्पउ छूढउ ॥१६८।। जइ महु वयणु करेसि न सइं संतुटुमणु । ता सहिसइ बहु दुक्ख इं निच्छइ तुज्झ तणु । हिउ बुव्वंतु न करहि झुट्ठउ चप्फलउ । संपइ हिंडि जहिच्छइ मुक्कउ मोक्कलउ ।।१६९।। जओअप्पहियं कायव्वं जइ सक्का परहियं पि कायव्वं । अप्पहिय-परहिआणं अप्पहियं चेत्र कायव्वं ।।१७०।। एवं भणिऊण दूरीहूओ मयरंदो। कुंदो वि अकज्जकरण-परायणो पत्तो कयाइ तलवरेण । नरवई समाएसेण मारिओ दुहमारेण । समुप्पण्णो पंकप्पभाए दस सागरोवमाऊ नारओ । मयरंदो वि तत्तो पडिनियत्तो पत्तो एग पुव्वदिसाभाग-संठियं गिरि-निगुंजं.। दिट्ठो य तत्थ एगाए किण्णरीए। विण्णाओ ओहिणा जहेस मह पुन्वभव-भत्तारो। तओ सा दण मयरंद-रूवं पुव्व-भत्तार-सिणेहेण अणुराय-परा जाया । नियसरीर-कंतीए उज्जोयंती तं वणाभोयं विणय-विहिय-करयलंजली ठिया मयरंद-पुरओ-"अज्जउत्त ! कुसलं ते सरीरगस्स ?" अज्जउत्त'त्ति अणुचियवयणासंकियहियएण जंपियं मयरंदेण-"अणेगवाहि-वेयणापीडियस्स केरिसं कुसलं सरीरस्स ?" का तुम ? किं-निमित्तं वा अज्जउत्त त्ति वाहरसि ?" किन्नरीए भणियं-“सामि तुमं । इओ पुव्वभवे किण्णर-निकाए गंधव्वरइ नाम किण्णरो अहेसि, अहं च मुच्छणा नाम तुह देवी किण्णरी। अहाउयं परिपालिऊण चुओ तुमं । अहं पि तुह विओयदुक्खिया दुक्खविणोयणट्ठा जेसु ठाणेसु तए सह कीलियं तेसु भमिउमाढत्ता। दिट्ठो य मए मयणसाले नयरे केवली। पुच्छिओ तुज्झ वुत्तंतो। कहिओ केवलिणा । तओ हं मोहिया समागया एत्थ। नाउं तुम एत्थागओ ओहिणा निब्भरसिणेहा समागया तुह समीवं । पडिवज्जसु संपयं मम । चिट्ठामि तुह पायासेवणं । न मम तुह ठाणे अज्ज वि अण्णो कोइ नाहो समुप्पण्णो। ता न तए अण्णहा एसा पत्थणा कायव्वा।" एवं भणमाणी पडिया पाएसू । मयरंदेण भणियं-“पडिवण्णो मए पुव्वमेव सदारसंतोस-नियमो। कहमेयं करेमि ?" तीए भणियं-"सकलत्तमेव मं जाणीहि ।" तेण भणियं-"न हवइ एयं । गओ सो पज्जाओ जेण तुमं मह घरिणी अहेसि । संपयं साहम्मिणी मह तुमं । 'इट्ठो' त्ति काऊण पुव्वसिणेहाणुबंधेण आगया तुमं सम्मद्दिट्ठिणी य । अओ मणियजिणवयण-परमत्थाए, पडिवण्णाणुव्वयस्स, विसेसओ परदार-नियत्तस्स, सदारे वि परिमियभोगस्स, तत्तो वि नियत्तिउकामस्स, साह-वय-पडिवत्ति-मणोरहे धरेंतस्स मज्झाजुत्तं एरिसं तुज्झ भणिउं-कि जो इट्ठो भवइ सो वयभंग करावेऊण संसारसायरावत्ते पाडिज्जइ? सयं चेव सम्मं परिभाविऊण जं चिय जिणवयण-परमत्थाणं जोग्गं हवइ तं चेव भणाहि।" . तओ खणमेगं विरिसिऊण उज्झिअमोहाए, परिचत्ताणज्जायरणाभिलासाए, विवाग-दारुणमेयं ति संजायपडिबोहाए, समुप्पण्ण-पच्छायावाए. भणियं-"मयण-परव्वसाए मए एवं जंपियं । खमियव्वं मज्झ एयं । संपयं जं मज्झ जुत्तं तं उवइसाहि जेण करेमि ।" मयरदेण भणियं-"भद्दे ! पालियं तए निव्वाणकप्पतरुणो बीयभयं सम्मत्तरयणं । ता नियभूमिगाणुरूवं भासियव्वं च ।" किण्णरीए भणियं-एवं करिस्सामि किन्तु साहम्मिओ मह तुम, कायव्वं च सम्मद्दिट्रिणा साहम्मियाण वच्छल्लं। अओ जमहं तह साहम्मियस्स करेमि तं तए पडिच्छियव्वं, जओ नाहं नेहेण वा मोहेण वा रागेण वा दोसेण वा करिस्सामि, किंतु दंसण-विसोहणत्थं अत्तणो अणुग्गहत्थं च।" मयरंदेण भणियं"एयं भवउ । को धम्मतरायं करेइ।" तओ 'महंतो ममाणुग्गहो' ति भणमाणी पडिऊण पाएस गया सद्राणं किण्णरी। समागया रयणी । भणिओ मयरंदो-“न तए घर-चिता कायव्वा । निच्चितो धम्मकामासेवणं कुणंतो चिट्ठसु । एवं भणिऊण समप्पियाई भोगोवगरणाई। एवं पइदिणं कुणमाणीए वच्चइ कालो किण्णरीए। तओ सो देवदूसाभरण-मलयसार-सुर-तरू-कुसुमामोय-भरिय-दस-दिसो जत्थ जत्थ वियरइ तत्थ तत्थ नयरजणो एवं जंपेइ-"अहो ! सुलद्धमणेण मणुयत्तणं । पसण्णो इह भवे चेव भयवं धम्मो, जओ न करेइ घर-वावार, दोगुदय-देवो व्व भोगलालिओ कालं गमेइ । एवं पसंसिज्जमाणो नागरजणेण सुहिसयण-सम्मइ देवगुरु-चरणाराहणपरो जहा पडिवण्णा देसविरइ परिपालणा । परिपालिऊण निययमाउयं, समाहिमरणेण मरिऊण, समप्पण्णो आणय-कप्पे उक्कोसाऊ सुरवरो। 2010_04 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६८ मणोरमा-कहा तओ चुओ समाणो सुकुले लहिऊण मणुयत्तणं, भुत्तभोगो पडिवज्जिऊण सव्वण्णुसासणे समणत्तं, [पाविऊण ] केवलनाणं, पडिवज्जिऊण सेलेसि, सिज्झिस्सइ । इहलोगे वि पसंसं लहंति परदारवज्जिणो पुरिसा। परलोए सुगइपरंपराए पाविति निव्वाणं ॥१७१।। परदार-रया-पुरिसा लहिऊण विडंबणं इह भवे वि । अण्ण भवे दुह-दुहिया दुग्गइ-पह-पंथिया होति ।।१७२।। पंचमपरिग्गपरिमाणवयगहणखंडणपरिपालणाफलं पदंसिज्जइ-- ___ अत्थि इहेव जम्बूद्दीवे दीवे भारहेवासे विसप्पंत-विवेयगुण-रयणाहरण-मंडिय-विग्गहासम-सत्तनर-विसर-सेविओ मोक्खतरु-[अ]वंझबीयकप्प-सम्मत्ताइ-गुणसंपायणमत्थ-धम्मदेसणा-निरय-मुणिजण-पयपंकयालंकिओ गामागर-पुरवर निवासि-सुंदरसुंदरी-वारवज्जिर-तारनेउराराव-रंजिय-रायहंस-मंडलो वच्छा नाम जणवओ। तम्मिय सयल-विसय-पहाणं तिहुयण-सिरिसंसेवियं महीमंडणं नाम नयरं। तत्थ य अंजणगिरि-सिहरसमाण--थिर-थोरकरारि-करिकुंभत्थल-वियारणुच्छलिय--धवल-मुत्ताहलुक्केर-दंतुरिय-कराल-करवाल-धारानिसण्ण-रायलच्छी समालिगिय-विग्गहो नरवाहणो नाम राया । नियसुंदेर-विणिज्जिय-सुरसुंदरी-संदोहाचंदलेह व्व बंधुयण-कुमुयसंडाणंदकारणं चंदलेहा नाम तस्स देवी। तीए सह विसयसुहमणुहवंतस्स राइणो जाओ पुत्तो । उचिय समए पइट्ठावियं नाम नरचंदो। अट्ट वारिसिओ समप्पिओ लेहायरिअस्स । थेव कालेण जाओ असेसकला-पारगो। मित्तो य तस्स जिणधम्मविसारओ अरिहचंदसेट्टिपुत्तो जिणगुत्तो [नाम-अण्णया ]. मरण-पज्जावसाणयाए जीवलोगस्स उवरया चंदलेहा । ठविया तम्मि ठाणे अण्णा देवी। समुप्पण्णो तीए वि पुत्तो। तओ सा नरचंदं पइ विप्पयारेइ रायाणं । सो वि कण्णविस-वियार-विण-विवेओ अवियारिऊण परमत्थं वियलिय-सिणेहो सामण्ण-जणं व पेक्खइ नरचंदकुमारं ।। तओ विसायमावण्णेण चिंतियं कुमारेण-अवहरिया ताव मे जणणी कयंतेण । ताओ वि सपरियणो मं पइ विपरिणओ [विव लक्खियइ] अहवा तायस्स न दोसो। विवरीय विहिवसेणं नरस्स सव्वं पि होइ विवरीयं । माया वि होइ वग्घी अप्पो सप्पो फुडं एयं ।।१७३।। ता किमिहट्ठिएण? वच्चामि देसंतरं। साहिओ निययाभिप्पाओ जिणगुत्तस्स । बहुमण्णिओ तेण। भणिओ य नरचंदो-“जा तुज्झ गई मज्झ वि सा चेव । जओसो अत्थो जो हत्थे तं मित्तं जं निरंतरं वसणे । [सो] धम्मो जत्थ दया तं विण्णाणं जहिं विरई ॥१७४।। [तओ] अलक्खिया परियणेण निग्गया दो वि रयणीए। चलिया उत्तराभिमुहं । कमेण वहता पत्ता सुहसंवासं नामनयरं । वीसमिया नयरासण्ण-सरोवरपालिसंठिय-सहयार-पायव-हे?ओ। एत्यंतरे तलायतित्थे होऊण ताडाविया भेरी एगेण ईसर-वणिय-सुएण । मिलिया तत्थ भेरी-भंकार-समकालमेव बहवे कप्पडिअतडियादओ । उच्छलिओ ताण कोलाहलो। सो वि सावणघणो व्व निरंतरकणयसलिल-धाराहि वरिसिउमारद्धो। जण-समुदायं दळूण संजाय-कोऊहलो समं जिणगुत्तेण समागओ तत्थ नरचंदकुमारो । खणंतरेणं संपण्णमणोरहा आसी । पयाण-पुरस्सरं गया नियट्ठाणं । नरचंदेण भणियं-"वयंस ! जिणगुत्त ! कयपुण्णो को त्रि इमो सुलद्धजम्मो जयम्मि सुपसिद्धो। जस्स न मणं न दाहिणहत्थो दितस्स संकुडइ ।।१७५।। ___ता धण्णो को वि एस महाणुभावो। जो एवं अत्थिजणाऊरणं कुणतो नियकुलं पयासेइ, करिकण्णचलं लच्छिं सहलत्तणं पावेइ, उभयलोयसुहावहं सुहकायं समज्जिणेइ अम्हारिसा पुण संखाऊरण पुरिसा उभयलोगविहलजीविया । न धणं न य गुणा । जओ-- एगे धणेण गरुया अण्णे य गुणेहिं हुंति गारविया। धण गुण रहियाण पुणो नराण को आयरं कुणइ ॥१७६।। _ 2010_04 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे परिग्गहपरिमाणवए नरचंदजिणगुत्तकहा २६९ जिणगुत्तेण भणियं-"कुमार ! जम्मंतरसुकयासेवणफलमेयं ।" ' एत्यंतरे तम्मि नयरे मासकप्पेण विहरंता समागया जयसिंहा नाम आयरिया। गया वंदण-वडियाए लोया। नरचंद-जिणगुत्ता वि तत्थ गया । संसारनिव्वेय-जणणी धम्मदेसणा । तं जहाभो भो भव्वा निसुणह सुभं सावहाणा हियं वा, रम्मं धम्मं वयणमणह भण्णमाणं भएह । सम्मत्तं वा विरइमहवा धम्मकम्मं करेह, मा मा मूढा विसयवसगा सुत्थिया संचरेह ।।१७७।। महावाउ काउ पियजण-सुहं थेव दियह, सया वामा कामा कुडिलहि[य]या इत्थि निवहा । धरारंभो दंभो सुरधणुचला संपयखला, समासण्णो मच्चू सहियमहियं सेवह सया ॥१७८ ।। किं चेह-- भूरिभवकोडि-दुलहं लहिऊण कह वि माणुसत्तणं, विसय-विसागयकप्पं सुणिऊण जिणागम, जाइ-जरा-मरणअत्थमवहारिऊण तयत्थं, संझब्भ-रागभंगुरत्तणं जाणिऊण जोव्वणस्स, गिम्हायवतविय-सउणिगणचंचलत्तणं पेच्छिऊण लच्छीए, आममल्लग-गय-वारि व्व खणे-खणे खिज्जतं दळूण आउय-सलिलं, परम-परिभव-कारितणं निरूविऊण नरदाराणं उज्झिऊण सव्वावायनि [बं]धणं धणं, तहा जाणिऊण सुगइमग्ग-पयट्टाणं पईवोवमाणं, निबंधणं चित्ताणंदस्स, कुगइ. गड्डाए निवडताणं ताणदाणदच्छं दंसणं कारणं परमपमोयस्स सुहेण, मोक्ख-सोक्ख-संपयसंपायगं चारित्तं समप्पगं विचित्त-चित्त-महसवाणं, अणाइजीव-वत्थ-मल-पक्खालणं सलिल-सन्निहं तवोयगं, निस्संगाणंगसंदोहाणं अणागय-कम्मकयवर-निवारगो संजमो हेऊ सयल-कल्लाणाणं । एयंपि जीणंताण तुम्हाण को एस मइ-मोहो, जेण गिज्झह विसएसु, मुज्झह पिय-पुत्त-कलत्तेसु, वुज्झह धण-धण्णेसु, निज्झह सुहिसयणवग्गेसु, हरिसिह जोव्वणेसु, [उ ]त्तसह नियरूवेसु, पुस्सह पियजणसमागमेसु, दुस्सह गुणेसु, नस्सह सम्मग्गाउ, रज्जह दुह-सुहेसु संसारियेसु, न उण करेह सण्णाणसंगहं, नाणुसीलेह दंसणं, न परिपालेह निरइयारं चरणं, न तवेह दुच्छक्कभेयभिण्णं तवं, न करेह मण-वयण-काय-संजमं, न मुंचह विसय-पडिबंधं, न परिहरेह सयण-जण सिणेहं, न परिवयह धण-धण्णाइ पयत्थेसु ममत्तवासणं, न संपाएह गुणगण-संभार-भायणं अत्ताणं ति" । जिणगत्तेण भणियं-"भयवं ! धम्मगुणमहिलसंतेण पढममेव किमणुचिट्रियव्वं सावएण?" सूरिणा भणियं-“सोमसेट्ठिय व्व सया दयालुत्तणं परिहरियव्वो परपरिभवो, माणेयव्वा मण्णजणा, वज्जणिया कुसंगया मोहणया, न कायव्वो इट्ठजण-वियोगे महासोगो, विसं व दट्ठव्वो अकल्लाणमित्ते जोगो। न वत्तव्वं हासेण वि अलियवयणं । न गिण्यिव्वं अप्पं पि परधणं । वारणीओ परदाराभिलासो। कायव्वो इच्छानिरोहो । सेवियव्वो गुणिजणपक्खवाओ। वयणीओ मिच्छाभिमाणो। खणं पि न मोत्तव्वो सिद्धिवहु-परम-पाहुडं गरुजणबहुमाणो। पयट्टियव्वं दुक्खियजणताणकरणे । न भासणीओ परावण्णवाओ गहियब्वा परमगुणा। लज्जियव्वं नियगुण-विकत्थणं । न पम्हुसियव्वं थेवं पि सुकयं । कायव्वं परोवयार-करण-लालसं माणसं। संभासणीओ पढममेव सिटुलोओ अणुमोयणीयं धम्मिय-जणाणुदाणं । परिहरणीयं [पर पेसुण्णं । न विहेय [ व्वं ] परमम्मघट्टणं । न लंघणीया सव्वस्स वि उचियपडिवत्ती। भवियब्वं पसंतवेसायरेहिं । लिहावणीयं संसार-सागर-समुत्तरण-सेउभूयं जीवाइपयत्थ-सासणं जिणसासणं । भावेयब्वं अणिच्चाइभावणाजालं। होयव्वं समुदार-चित्तेण । पयट्टियव्वं उत्तमजण-निर्दसणेसु । न कायव्वो सण्णाण विग्घभूओ निद्दाइपमाओ। जागरियव्वं धम्मजागरियाए। भणियं चजागरह जणा! निच्चं जागरमाणस्स वड्ढए बुद्धी । जो सुवइ सो न सुहिओ जो जग्गइ सो सथा सुहिओ ।। सुयइ सुवंतस्स सुयं संकिय-खलियं भवे पमत्तस्स । जागरमाणस्स सुयं थिर-परिचियमप्पमत्तस्स ।।१८०।। सुवइ य अयगरभूओ सुयं पि से नस्सई अमयभूयं । होहीइ गोणब्भूओ नट्ठम्मि सुए अमयभूए ॥१८१।। निद्दावसगो जीवो हियमहियं वा न याणइ किपि । तम्हा तप्परिहारेण धम्मजागरिया सेया ॥१८२।। वय-समिइ-कसायाणं धारणसंरक्खणा विणिग्गहणं । दंडिदियाण वि जओ एसो धम्मो जिणाभिहिओ ।। 2010_04 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७० मणोरमा-कहा सवारंभ-परिग्गह-निक्खेवो सव्वयसमया य । एगग्गमणसमाहाणया य अह एत्तिओ मोक्खो । १८४।। जं इच्छह अप्पणओ जं च न इच्छह अपणओ । तं इच्छह परस्स वि एत्तियगं जिणसासणगं ति ॥१८५।। ___ भणिऊण मोणमासिया सूरिणो। कया सयलपुरिसाए जहारिहं धम्मपत्ती । नरचंद-जिणगुत्तेहि पडिवण्णा देसविरई। कयं परि[ग्गहपरिमाणं जिणगुत्तेण-"सव्वं पि मे धणाइकुवियतं दीणारदसलक्खमझे । अओ परं तक्खण चेव धम्मे दाहामि ।” कुमारेण पुण एयं चेव पण्णास-[दीणार ]कोडि मज्झ गहियं । धम्मकहावसाणे सट्ठाणं गया लोया । नरचंदजिणगुत्ता वि पविट्टा नयरं। भोयणवेलाए भिक्खं भमंता गया सुगणियय-घरं । दिदा तेण। निरूवियाणि सरीरे लक्खणाणि । रंजिओ नेमित्तिओ। पणय-पुरस्सरं ण्हाविया दो वि तेण । भुंजाविया परमायरेण । नियंसाविया पवरवत्थाणि। निरूवियं लग्गं । परिणाविओ नरचंदो निय-दुहियरं सिरिदेवि। दिण्णा सिरि-नामिया बीया दुहिया जिणगुत्तस्स । वोलीणो वासरो । समागया रयणी। पारद्धा संकहा। लद्धावसरेण भणिओ जिणगुत्तेण नेमित्तिओ-"किं निमित्तं तए अविण्णाय-कुलाईण भिक्खयराण अम्हाण नियहियरो दिण्णाओ?" तेण भणियं-"लक्खणेहि चेव जाणियं मए-थेवं भे दालिद्द-दुक्खं, समासण्णो धणागमो।” जिणगुत्तेण भणियं-कहेसु मे अणुग्गहं काऊण इत्थी-पुरिसलक्खणाणि। नेमित्तिएण भणिय सुणेहसुसिणिद्ध-कुडिल-बहु-कसिण-चिहुरभारेण संगथा होति । सव्वपहाणा पुरिसा विवरीए होंति विवरीया ।। छत्तायारं सीसं पयाहिणावत्त-संगयं तह य । रायतणयाण जायइ विवरीयं अहम मज्झाण ॥१८७।। अट्ठमि चंदायारं जत्तियरेहाहि संगयं भालं । तावइया वीसाओ वासाणं जियइ सुहभाइ ॥१८८।। उण्णयनासो पुज्जो महुपिंगो कामिणीया मणहारी । सुसिणिद्ध-सिद्ध-संगय-दसणो मिट्ठण्ण-भोइत्ति ।।१८९।। बिबाहरोह्रतालू-तिरेह-सोहिल्ल-कंबुसमगीवो । आयरिस-सम-कवोलो पसत्थरोमिल्ल-कण्णजुओ ॥१९०॥ ससि-सीह-वग्य-वयणा नरवइणो होंति तस्समाणा वा । पीणण्णय-पिहु-वच्छ। रोमिल्ला तेवि रायाणो ।।१९१।। उण्णय-खंधो भोगी दीहरबाहू वि होइ पहु-सरिसो। कंकेल्लि-पल्लवारुण पसत्थरेहिल्लपाणी वि ॥१९२॥ जलपुण्ण-दइय-पोट्टा अयकुच्छी सीह सरिस-कडिभागो। सुपसत्थ-मउह-जंघा कुम्मण्णय-पायतंब-नहा ।। करि-वसह-हंस-केसरि-गय-गमणा होति राय-संकासा । निद्धतया भोगिल्ला सिणिद्ध-वक्खा य सोहग्गी ।। विसणा बाहू तह लोयणाई दीहाइं पुण्णभागीणं । गीवा-जंघा-लिंग-अंगुलि-मज्झाइं मडहाइं ॥१९५।। नह-अस्थि विहुर-दसणा अंगुलि-पव्वाण संधिणो सुहमा । वच्छत्थलच्छि-पट्ठी समुण्णय। होंति राईणं ॥१९६॥ गंभीरवा कररेह-नाहिणो होति गेज्झवयणाओ । उवचिय-मंसा सुहिणो सव्वमिणं होइ सत्तिल्ला ।। इय एवंविहलक्खण-संजुत्ता सुंदरा नरा हुंती । तव्विवरीया मज्झा अहम पुण मुणह भयंता ।।१९।। एलग-रासह-नयणा थेवाऊ हुंति पाणिणो तह य । मूसग-मज्जारच्छा थेवेणं जति जमगेहं ॥१९९।। अइभग्ग-कसिणवढे करं नटुप्पहं चिविडनासं । अइतणुयं सत्तमयं इमाई अपसत्थवयणाई ॥२०॥ निम्मंस-कवोला वि य अभिण्ण-कण्णा य वंक-नासा य । एए उ वज्जणिज्जा न सुंदरा हुंति पाएण ॥२०१।। वित्थड-पाओ पुरिसो दुहगो इत्थी उवद्ध-पिंडीया [व] । पावइ मच्चू तुरियं भणियमिणं सत्थयारेण ।।२०२।। जीए हसमाणीए कवोलमूलेसु कूवया होंति। सव्वासिं असइणं तीए धुरि दिज्जए रेहा ।।२०३।। विरलंगुलिया पाय[य] जणा पिंगच्छा रोमंसायवियंडा [य] । वीवाहमंडवे च्चिय भत्तारं हणइ दियरं वा ।। जीए तिण्णिपलंबा उदरं भालं तहेव पुष्पाय । सा हणइ तिण्णि पुरिसा ससुरं दियरं धवं चेव ।।२०५।। जाए वच्चंतीए जाणू [कड]कडकडिति महिलाए । संपत्तजोव्वणा सा निच्चं दुह-भाइणी होइ ।।२०६।। जीसे हसमाणीए गलंति नयणंसुयाइं लालाय । सा भत्तारं निहणइ दीहमहा सोयणिज्जा य ।।२०७।। 2010_04 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे परिग्गहपरिमाणवए नरचंदजिणगुत्तकहा २७१ अइकाल-गोर-सामल-तणयंगा निंदिया नरा-नारी । तय-रोम-दंत-नयणोट-केस-जह-नेह-रहिया य ।।२०८।। वामदिसाए वामो आवत्तो कुणइ सासयं भिक्खं । सो विय दाहिण-पासे पयाहिणो लच्छिमावहइ ।।२०९।। निअनीइगुणसमेया बत्तीसं होंति पुहइनाहाण । मज्झिम-सुहाण तीसं दंता ऊणाहिया पावा ।।२१०।। मूसग-कराल-बीभच्छ-विस[मदसणा हवंति पावयरा । को[इ] लरसणा य सुहिणो चित्तलजीहा य पाविल्ला । पउमदलाभा सुहुमा जीहा किल होइ पंडिय-नराण । खर-काग-भिण्ण-भायण-रुक्खसरा होति धान]रहिया । मंडल-विरालक्खे किर-नयणिल्ला निंदिया सया सत्ता । करिनथणा रासभाइदीहर-लोयणा विउसा [य] ।। गंभीरुच्छल-नयणा दीहर-थेवाइणो मुणेयव्वा । दीणच्छो धण-रहिओ थूलच्छो होइ निव-मंती ॥२१४।। इण्हि संखित्तेयर वररेहा-लक्खणं पवक्खामि । पुरिसाणं जुवईण य दाहिणवामे सुहत्थेसु ।।२१५।। गंभीरारुण-सुहमा सुसिणिद्धा पूइयाओ करलेहा । मणिबंधाओ पवत्ता सुपसत्था तिष्णि रेहाओ ।।२१६।। अंगुटुमणुसरंती कुलरेहा होइ पढमिया एसा । वीया पुण धणरेहा तइया विय आउ-रेह त्ति ।।२१७।। कुल-दव्व-जीवियाणि य छिण्णभिण्णासु हुंति साराणि । रेहासुं पुण छिण्णाइयासु भासेज्ज विवरीयं ।।२१८।। अंगुटु-पएसिणि अंतरम्मि पत्ताए जा रहा । आऊमुत्तुंगमहीणं होइ (?) सेसासु ॥२१९।। जत्तियमेत्ता छेया अवमच्चू तत्तिया मुणेयव्वा । जीविय-रेहाएं फुडं सुसंठियाए न संदेहो ।।२२०।। जा पुण्ण मणिबंधाओ उड्ढंकरगामिणी सया रेहा । सा सयण-रयण-धण-कणय-दाइया-लोग-पुज्जा य ।। सा चिय जइ अंगुढ़ समेइ तो कुणइ पायडनरिदं । तज्जणिपत्ता य फुडं नरनाहं तेण सरिसं व ।।२२२।। मज्झिमपत्ताए वि हु राया सेणावइ व्व आयरिओ । अवणामियाए सेट्ठो जायइ अण्णो य धणवंतो ।।२२३।। सा चिय कणिट्ठियाए पत्ता सुहियं करेइ सुभगं वा । एयाओ अवितहाओ जइ अच्छिण्णा सुवण्णा य ।।२२४।। मणिबंध-आउरेहाण अंतरे जत्तियाओ रेहाओ । कर-पाणि-निविट्ठाओ तावंति सुभाई भंडाइं ।।२२५।। वत्तासु भायरो खलु अव्वत्तासु च हुँति भगिणीओ। अच्चंतेय ( ? ) रासु पुण अप्पाऊ हुंति नियमेण ।।२२६।। आउं कणिट्ठिय-रेहाए अंतरे जत्तियाउ रेहाओ। तावइय खलु महिला महिलाणं हुंति पुरिसा य ।।२२७।। समसीलाओ समासुं हवंति विसमासु वि[स]मसीलाओ । हीणासु हीण-जाई अयियरासुं च अहियाओ ।। अंगुटुस्सय उरि जइ निद्धो पायडो जवो होइ । सो विज्जाए धणेण य भोगेहि न मँचए जंतू ।।२२९।। मच्छंको सयभागी सहस्सभागी य [चक्कं]को । संखको लक्खवई पउमंको कोडिधणभागी ।।२३०।। पंचण्हमंगुलीणं अंतरभागेसु चसु वि धणेसु । निच्चं चिय सुहभागी मज्झपसाए वालत्ते ॥२३१।। मज्झिम अणामियाणं धणंतरे होइ मज्झिमवयम्मि। पच्छिमवयम्मि सोकावं कणिट्ठियाणामियघणम्मि ।। इच्चाइनरनारीलक्खणं भणिऊण नरचंदं दसयंतेण भणियं नेमित्तिएण-"जहेस मिउ-मसिण-कसिण-सिणिद्धचिहुर-भार-संगओ छत्तायार-पयाहिणावत्तुत्तिमंगो य दीसइ तहा नूणं राइणा भवियव्वं । तुज्झ पुण जहा मणिबंधाओ उड्ढकार]गामिणी उढ्डरेहा पयडा दीसइ तहा धण-कणग-रयणसामिओ लोगपुज्जो य भविस्ससि अओ मए तुम्हाण कण्णापयाणं कयं । . कइवयदिणाणि तत्थेव य अइवाहिऊण सकलत्ता निग्गया नरचंद-जिणगुत्ता । पत्ता गंगातीर-संठिय-गंगावत्तं नाम नयरं । किलेस-संपाइयपाणवित्तीण वोलीणो वासरो। समागया रयणी। सुत्ताणि एगम्मि देवउले । रयणिचरमजामे दिट्ठो नरचंदेण सिविणयम्मि नियसिरच्छेओ। जिणगत्तण वि दहि-भरिय-भायणं वयणेण पविसमाणं सुविणए दिळं। कहियं पभाए नरचंदेण जिणगुत्तस्स । तेण वि इयरस्स। सुविणयत्थमयाणमाणा सम्म गहिऊण पुप्फ-फलाइं गया सुमिणसत्थ _ 2010_04 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७२ मणोरमा-कहा पाढग-समीवे । साहिओ दो हि वि निय-निय सुमिणओ । तेण भणियं-"एरिस-सुमिणेहिं रज्ज-लच्छी पाविज्जइ, जेण एवं सुमिणलक्खण-सत्थंसिरच्छेयम्मि य रज्जं सत्यपहारेण अत्थ-संजोयं । रुहिरुगिरणम्मि वयणे नबरि नरिंदत्तणं भणियं ।।२३३॥ पयपाणं घुसिण-विलेवणं च अभंगणं च तेल्लेण। सुमिणम्मि कुणइ मरणं अहवा रोगुब्भवं गुरुअं ।।२३४।। असुइ-विलेवं तह मज्ज-पाणयं तह अगम्म-गमणम्मि । सुमिणम्मि इटु-फलयं पुवायरिएहि निटिः ।। हसिए रुइयं रुइए य पहसणं जाण होइ विवरीयं । दहि-छत्त-चमरय-सुमिण-दसणे पउरसिरि लाभ ।।२३६॥ दाहिणकरम्मि सेयाहिभिक्खणे दंसणे अरुहिरस्स । रज्जं धणागमं वा लहइ पमोयं नरिंदाओ ।।२३७।। ससि-सूर-सुमिण-पियणे रज्जं पावेइ नत्यि संदेहो । सायर-पियणे य तहा जायइ रज्जागमो नियमा ।।२३८।। सर-सायर-पियणं मिउ दुक्खुत्तारो नरस्स नियमेण । रत्तवसणो य सुमिणे गायंतो निच्छयं मरइ ।।२३९।। गायतं नच्चंतं हसमाणं चोप्पडं च अप्याणं । बट्टण सुमिणसमए जाणेज्ज उवट्ठियं असिवं ।।२४०।। गय-हय-गो-विस-चडणं गिरि-तरु-सिहरग्गचडणयं चेव । सुमिणम्मि सुकयपुण्णा पेच्छति नरा न संदेहो । गय-मणुय-सेय-वसणस्स दसणे सोहणं सपा कालं । रत्तवड-खमणयाणं मरणं पुण दंसणे होइ ।।२४२।। गय-वसह-हंस-सारस-सिहि-मंस-जूएण अल्ल-चम्मेण । सुमिणम्मि दिट्ठमेत्तेण होइ ध-सोक्खआ[रुग्ग]भागी य करहे उरगे रिछे य वायसे देव-हसिय-कंपे य । मरणं महाभया का सुमिणए दिट्टे वियाणाहि ।।२४४।। फल-पत्त-कमल-चंदण-वसण-जुए देव-छत्त-ण्हवणे य । सुह-साहु-दंसणम्मि य उत्तम-फल-संपयारोग्गं ॥२४५।। एवं साहिऊण सुहासुह-सुमिणफलं तेण वि दिण्णाओ सहवदेविसहवाभिहाणाओ निय कण्णयाओ । ठिया तत्थेव कइवयदिणाणि । गहियभज्जा गया रयणायर-तीर-संठियं मत्तासुत्तं नाम नयरं उत्तरिया कुंभार-कुडीए । भिक्खं भमिऊण कया पाणवित्ती। परिणयपाए वासरे कुलालेण भणिओ नरचंदो-“कूडीए भंडाणि पविस्सिस्संति । अण्णत्थ गवेसह वासठाणं ।" एवं भणमाणो कहिऊण कुलाल-वयणं जिणगुत्तस्स निग्गओ नरचंदो । गओ जलहिवेलासमासण्णमुज्जाणं । पविट्टो तत्थ । दिट्ठो तस्स मज्झे अ अमाणुसो पवरपासाओ । पविसंतो वारिओ उज्जाणपालएण, भणिओ य-"महाभाग ! सोवसग्गो एस पासाओ। जो एत्थ एक्कपि रयणिं परिवसइ सो मरइ ।" तओ सविसायं भणिओ जिणगुत्तो नरचंदेण-"वयंस ! विहडियं नेमित्तियसुमिण-पाढग-वयणं, जेण दूरे ताव रज्जाइयं वासओ वि दुल्लहो जाओ।" जिणगुत्तेण भणियं-"कुमार ! न खेओ कायब्बो। चिट्ठह इत्थेव तुब्भे जाव अहमेत्थ पासाए पविसिऊण गच्छामि। कुमारेण भणियं-“एवं करेसु ।” गओ जिणगुत्तो। नवकार-पुरस्सरं काऊण निसीहियं पविट्ठो पासाए कयसामाइओ इरियावहियं पडिक्कमिऊण, 'जो को वि एत्थ अच्छइ देवो वा दाणवो वा भूओ वा सो सो मज्झ अणुजाणेउ भवणमिणं'त्ति भणिऊण सज्झायं काउमाढत्तो । एत्यंतरे समागओ वाणमंतरो साहम्मियवच्छल्लं गुणकरं ति सरमाणेण जिणवयणं, संभासिओ जिणगुत्तो-"महाभाग ! सागयं ते ।" तो पाराविऊण सामाइयं भणियं जिणगत्तेण"महाभाग ! अत्थि मे कोउहलं कहसु, को तुमं?" वंतरेण भणियं-"जेण इमं घरमुव्वासियं ? जिणगुत्तेण भणियं"किं निमित्तं एवं उव्वासियं?" तेण भणियं-“पुव्वभवे जिणनामक्खरो नाम अहं एयस्स घरस्स सामिओ आसि । भाया य चंदहासो। पुत्तो य मे गुणसुंदरो। पडिवण्णा मए नियमाउलस्स हेमसारसूरिणो समीवे पव्वज्जा । विहरिओ अणत्थ समं सूरीहिं । अहिज्जिया केवि आगमलवा । तओ-"आयरियउवज्झायाणं भंते! गणनीईए सारवेमाणे कईहिं भवग्गहणेहि सिज्झइ मुच्चइ परिनिव्वाइ सव्वदुक्खाण अंतं करेइ ? गोयमा ! तेणेव भवग्गहणेणं तच्चं भवग्गहणं पुण नाइओत्ति ।" सोऊण सिद्धंतवयणमेयं संजायमूरिपयाहिलासेण विण्णत्ता मए आयरिया, भयवं! जइ करेह ममाणुग्गहं, तो हं समणसंघपरिवुडो जिणधम्मपयडणेण सपरोवयारं कुणंतो नाणाविह-देसंतरेसु विहरामि ।" सुरिणा भणियंछत्तीस गुणसमेओ गणाहिवो वण्णिओ जिणिदेहि । तन्विवरीओ न तरइ पवयणसारं परिकहेउं ॥२४६।। _ 2010_04 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे परिग्गहपरिमाणवए नरचंद-जिनगुत्तकहा ते य इमे गुणा-- देस १ कुल २ जाइ ३ रूवी ४ संघयणी ५ धिई जुओ ६ अणासंसी ७। अविकत्थणो ८ अमायी ९ थिरपरिवाडी १० गहियवक्को ११ ।।२४७।। जियपरिसो १२ जियनिहो १३ मज्झत्थो १४ देस १५ काल १६ भावण्णू । १७ आसण्णलद्ध १८ पइभो १९ नाणाविहदेस भासण्णू ।। २४८ ॥ पंचविहे आयारे, जुत्तो सुतत्थ तदुभयविहण्णू । आहरण-हेउ-उवणय-नय-निउणो गाहणाकुसलो ॥२४९।। ससमय-परसमयविऊ गंभीरो दित्तिमं सिवो सोमो । गुणसयकलिओ जुत्तो पवयणसारं परिकहेउं ॥२५० ।। एवंविहस्स वयणं घय-परिसित्तो व्व पावओ भाइ । गुणहीणस्स न भायइ नेह-विहूणो जह पईवो ।।२५१।। जो अप्पणे वि अंधो सो कह रूवाणि कहइ अपरस्स । अंधो व्व अगीयत्थो जिणधम्मो रूव-सारिच्छो ।।२५२।। नवत्ति कम्मस्स वि संसमंधो, संजाणई नाविमियंक-कंती, कहिं पीढसप्पी कहिं दूय-कम्मं । अंधो कहि-कत्थवि देसियत्तं ॥२५३। जो गणहरो न याणइ अयाणमाणो वि देसए मग्गं । सो विज्जसुओ व्व फुडं परमप्पाणं च नासेइ ।।२५४।। जहेग वेज्जस्स सुओ अयाणो, मयम्मि ताए अणहीय-विज्जो, गंतुं विदेसं अह सो सिलोगं घेत्तूणमेगं-सग-देसमेइ ।।२५५।। समागओ सोउ सयम्मि देसे लक्षण तं चेव पुराणवित्ति, रण्णो निओगेण सुए तिगिच्छं, कुव्वंतु तेणेव-समं विट्ठो॥२५६ ।। एवमगुणे अग्गीए सीसे सूरित्तणं अणत्थाया । जम्हा सोवालभं सुय-केवलिणा इमं भणियं ।।२५७।। आयरियत्तणतुरियो पुवि सीसत्तणं अकाऊण । अणहिगयागमसारो हिडंति समण्णणा के वि ॥२५८।। सीसा वि य तूरंती. आयरिया वि [ ] लहुं पसीयंति । तेण दरसिक्खियाणं भरितो लोगो पिसायाणं । बूढो गणहरसद्दो गोयममाईहिं धीरपुरिसेहिं । जो तं ठवई अपत्ते जाणतो सो महाप वो ॥२६०॥ ता एयमसगाहं मोत्तूणं नाणसंगहं कुणसु । किं वा तए न सुओ सुयम्मि न सुओ जवो राया ॥२६१।। जवराय-दीहपिट्ठो सचिवो पुत्तो य गद्दभो तस्स । धूया अडोल्लिया गद्दभेण छूढा य अगडम्मि ॥२६२।। पव्वयणं च नरिंदे पुणरागमऽडोलिखेल्लणं चेडा । जवपत्थणं खरस्सा उवस्सओ फरुससालाए ॥२६३।। इओ गया इओ गया जोइज्जती न दीसति । अहमेयं वियाणामि अगडे छूढा अडोलिया ॥२६४।। आविहिसि पूणो जाइहिसि ममं वावि निरिक्खसि । लक्खिओ ते मया भावो जवं पत्थेसि गद्दहा ॥२६५।। सुकुमालग ! भद्दलया ! रत्ति हिंडणसीलया ! भयं ते नस्थि मं मूला दीहपिट्ठाओ ते भयं ॥२६६।। सोऊण इमं वयणं विचितियं गद्दभेण निद्दोसो । ताओ भयवं इमिणा निद्दिट्ट दीहपिट्टाओ ॥२६७।। हा ! कहमणज्जकज्ज मए कयं आसि मंदभग्गेण । इइ जपंतो पडिओ खामिओ साहुचलणेसु ॥२६८।। कहिऊण वइयरमिणं सविसेसं निदिऊण अप्पाणं । अयडाओ अडोल्लि कड्ढिऊण मंतिं विणासेइ ॥२६९।। सिक्खियव्वं मणस्सेण वि जारिसतारिसं । पेच्छ मुद्ध सिलोगेहिं जीवियं परिरक्खियं ।।२७०।। ठिओ तत्थेव कइवय दिणाणि । समारोविऊण सम्मत्ताइ गुणगणे नरवइपमुहलोयाण थेव दिणावसाणे गओ गुरु-समीवं । एवं तस्स एरिसमवि नाणं गुणकरं जायं किं पुण सण्णाणाहिगमो जाओ। _ 2010_04 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७४ मणोरमा-कहा आयहिय-परिण्णा भाव-संवरो नव-नवो अ संवेगो। निक्कंपया तवो निज्जरा य परदेसियत्तं च ॥२७१।। 'आयहिथमजाणतो अयि निवित्तीय हियपवित्ती य । नाणेण सुणइ जम्हा [आयहियं] नाणं पढेयव्वं ॥२७२॥ नाणेण सवभावा नज्जते जे जहिं जिणक्खाया । नाणी चरित्तजुत्तो भावेण उ संवरो होइ ।।२७३।। जह जह सूयमोगाहइ अइसयरसपसरसंजयमपुव्वं । तह तह पल्लाइ मणी नवनवसंवेगसद्धाए ।।२७४।। सज्झायं जाणंतो पंचिंदियसंवुडो तिगत्तो य । हवइ हु एगग्गमणो विणएण समाहिओ साहू ॥२७५।। बारसविहम्मि वि तवे सब्भितरवाहिरे कुसलदिठे । न वि अत्थि न वि अ होही सज्झायसमं तबोकम्मं ।। तम्हा नाणायत्तो दंसणतवनियमसंजमे ठिच्चा । विहरइ विसुज्झमाणो आरिय देसम्मि सो य इमो॥२७७।। मागहकोसंबीया थूणाविसओं कुणालविसओ य। मज्झे इमाण आरियखेत्तं व विहारभूमी य ॥२७८।। चवणेसु जम्मणेसुं निक्खमणेसुं करिति महिमाओ। भवणवइ-वाणमंतर-जोइस-वेमाणिया देवा ॥२७९।। उप्पण्णे नाणवरे तम्मि अणंते पहीणकम्माणो। तो उवदिसंति धम्म जगजीवहियाय तित्थयरा ।२८०।। लोगच्छेरयभूयं ओवयणं निवयणं च सव्वत्तो। निव्वाणगमणकाले जिणाण देवाइ कोरंति ।।२८।। तित्थयरपंचकल्लाणएहिं कल्ला.णकरणदच्छे-हिं । जीवाणारियखेत्तं सिरोमणि सयलखेत्ताण ।।२८२।। दस चोद्दसपुव्वधरा केवलिगो गाणाहरा महिड्ढिया । सा इसयलद्धिकलिया अण्णे विय मुणिवरा एत्थ ।। समणगुणविउत्थजणो सुलहो उवही सतंतमविरुद्धो । आरियविसयम्मि गुणा नाण-चरण-गच्छवुढ्डी य ।। एत्थ किर सन्नि-सावय जाणंति अभिग्गहा सुविहियाणं । तेण विहारो आरियखित्तम्मि जिणेहणुण्णाओ ।। देहोवहीण नासो तेण य सावय पउलूमच्छेहिं । तहिं चिय अणारिए तेण सो तहिं पडिसिद्धो ।।२८६।। अज्जवि तुमं अगीओ आरियखेत्ते वि विहरण अजोग्गो । सपरस्सुवयारं कहं काहिसि उज्जमंतो वि ।।२८७।। जह ण्हाउत्तिण्ण गओ बहुययर रेणुयं छुहइ अंगे । सुठू वि उज्जममाणो तह अण्णाणी मलं चिणइ ॥२८८।। आयहियमजाणंतो मुज्झइ. मुढो समायरइ कम्मं । कम्मेण तेण जंतू पडेइ भवसागरमणंतं ।।२८९।। वारिज्जंतो विरमसि विरमसु ता नत्थि जोग्मया तुज्झ । मा नासेहिसि दुण्णि वि अप्पाणं चेव गच्छं च ।।२९०।। सोऊण सूरिवयणं कोवानल-धगधगंतहियएण । खंडिय-विणएण मए पयंपिअं चत्त-लज्जेण ॥२९१।। कलिकाल-कलुसिए तिहुयणम्मि दोसेहि विम्हओ को णु । जाइ वि तत्थ गुणो गल्याण मई तहिं रमइ ।।२९२।। एयं पि विउस-वयणं वितहं संपाइयं भयंतेहिं । एगंतेणेव ममं सहसा संदूसयंतेहिं ।।२९३।। सूरीहिं वि सो भणिओ रोसं चइऊण पिवसु परमरसं। उभयभवेसु वि जइ भे कज्जं कल्लाणमालाए ।।२९४।। सिझंति सयलकज्जाइं तस्स पुरिसस्स अत्थसाराई। रोसो सुरंग-धूलि व्व- जस्स न हु पायड़ो होइ ।।२९५।। जं कज्जमुवसमपरो साहइ कुद्धो न तं पसाहेइ । कज्जस्स साहणी जं पण्णा कुद्धस्स सा कत्तो ॥२९६।। भणियं च--- सामण्णमणुचरंतस्स कसाया जस्स उक्कडा होति । मण्णामि उच्छु-पु-फं व निष्फलं तस्स सामण्णं ।।२९७।। जं अज्जियं चरित्तं देसूणाए वि पुवकोडीए । तं पि कसाइयमेत्तो हारेइ नरो मुहुत्तेण ।।२९८।। रागेण व दोसण व न मए तुह सारणा कया । एवं एसा जिणाण आणा जं सीसा सारियव्व त्ति ।।२९९।। भणियं च भगवयाआयरिओ केरिसओ इह लोए केरिसो य परलोगे । इह लोए असारणिओ परलोए फुडं भणंतो उ ॥३०॥ १. आयहियं जाणतो अहियनिवत्तीए हियवित्तोष । हाइ जतो सो तम्हा आयहियं आगमेयव्वं ॥ बृ० क० ११६४ । 2010_04 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे परिग्गहपरिमाणवए नरचंद-जिणगुत्तकहाँ २७५ जीहाए विलिहतो न भद्दओ जत्थ सारणा नत्थि । दंडेण वि ताडितो सभद्दओ सारणा जत्थ ॥३०॥ जह सरणमवगयाणं जीवियववरोवणं नरो कुणइ । एवं सारणियाणं आयरिओ अचोयओ गच्छे ।।३०२।। जहिं नत्थि सारणा तह य पडिचोयणा य गच्छम्मि । सो हु अगच्छो गच्छो मोत्तव्यो संजमत्थीहिं ॥३०३।। गच्छो गणि व्व ओवासभिलग्गो वा नासागई मग्गो । जे मल उत्तरगुणा अक्खलियासोग्गमग्गो ।।३०४।। तम्हा गुणपब्भारेण भद्द ! अप्पाणयं भरेऊण । पढिऊण भाववक्खं जिणागम विहरसु विहीए ।।३०५।। मए भणियं-"अलं मे गुणपब्भारेण पज्जत्तं जिणागमाहिगमेण । पुण्णं विहारेण । न कज्जं गच्छवासेणं" ति भणिऊण किलिट्ठट्ट-कम्मसंचोइओ, वारिज्जतो गुरुणा, एगंतसुहावहं अवगणिऊण तस्स वयणं, सिद्धिपुर-पह-पयट्टाण सुसहाए मोत्तूण साहुणो, सग्गापवग्ग-पय-सुह-सयदाण-दच्छं मोत्तण गच्छं, निग्गओ हं। विहरिओ गामागर-नगरेसु देसणाए बुज्झावितो मुहाजणं कमेण विहरंतो मुत्तासुत्तनयरे ठिओ कुंभकारसालाए । इओ य अच्चुक्कडयाए लोहस्स, अवगण्णिऊण लोयववहारं, उज्झिउण सयलसिणेहं, पराभूओ गुणसुंदरो चंदहासेण, न देइ कि पि । कि बहुणा ? घराओ वि निद्धाडिओ देहबलियाए जीवेइ । तओ विसयनिंदापुरस्सरा संसारनिव्वेय-जणणी मया पयत्तेण कया माए गुणसुंदरस्स धम्मदेसणा । परूविओ साहु-धम्मो । चरणावरणकम्मोदएण न परिणओ तस्स। बहुजणपरिभूओ भिक्खं भमिऊण कह कह वि उदरं भरेइ । न पुण चरणं पडिवज्जइ चंदहासो वि मज्झ वि चित्तरवखं न करेइ । तओ परिवडिय-चरणपरिणामेण कोहानलावूरिज्जमाणहियएण चिंतियं मए-“अहो जहण्णत्तणं एयस्स । किं वयं मोत्तूण पुणो वि घरवासमाविसामि, उवाहु गहियलिंगो चेव नरवइणो कहेमि । किं वा इमस्स वहणट्ठा णियाणं काऊण अणसणं करेमि । एवं चितिऊण तइय पक्खो मए पडिवण्णो। अट्टज्झाणेण मरिऊण जाओ वाणमंतरो। नाऊण ओहिणा कुविओ अहं। मारिओ सपरियणो चंदहासो । अहिद्रियं घरमप्पणा । न एत्थ कस्स वि पविसिउं पि देमि ।" जिणगुत्तेण भणियं-"मणिय-जिण-वयण-सारस्स न ते एरिसं जत्तं । मंचसु इमं दुग्गइनिबंधणं अभिनिवेसं । पडिवज्जसु सव्वसत्तेसु मेत्तीभावं । कुणसु तित्थयरपडिमासु पडित्ति । पज्जुवासेहि साहुणो, जेण जम्मतरे वि सुहेण बोही संपज्जइ।" वंतरेण भणियं-“पडिवण्णं मए तुह वययं । दिण्णमिणं घरं साहु-साहम्मियाण । साहम्मिओ धम्मोवएसदायगो य मह तमं । अओ किं पि पत्थेमि । अत्थि इमम्मि घरकोणे निहाणीकया मए सुवण्णकोडी। तं नियपासे करेसु, जेण मे चित्तनिव्वुई होइ । निवससु निस्संको इमम्मि मंदिरे जाव भे रोयइ।" एवं भणिऊण गओ वाणमंतरो। आणिओ [त]त्थेव नरचंदो । जिणगुत्तेण साहिओ सव्वो वि वंतरवइयरो । निहालियं निहाणं । दिट्ठा सुवण्णकोडी। भणिओ नरचंदो जिणगुत्तेण-"कुमार ! दहलक्खा चेव दीणाराण मे मोक्कला। तप्पमाणं धरेऊण सुवण्णयं सेसं धम्मे वियरामि ।" नरचंदेण भणियं-"पढम ताव अप्पा समुद्धरिज्जइ। पच्छा धम्मचिंता किज्जइ। दहलक्खा चेव तुह परिग्गहे। सेसं मह संतियं । जिणगत्तेण भणियं-“सेसं धम्मे दायव्वंति मे भासियं ।" नरचंदेण भणियं-“वाउलो तुम जो समयं न याणसि।” अणिच्छंतस्स वि नरचंदस्स दस लक्खाहियं सुवण्णयं दिण्णं सत्तस ठाणएसु जिणगुत्तेण । जाया चित्तखंडणा नरचंदस्स “न मह वयणमिमिणा कयं" ति वहइ चित्ते पओसं । न लंघेइ बज्झपत्ति । वच्चंति दिणाणि । अण्णम्मि दिणे मओ तत्थ अउत्तो राया । नत्थि रज्जारिहो । अहिसित्ताणि पंच दिव्वाणि । पडिवण्णो तेहिं नरचंदकुमारो । अहिसित्तो अमच्चसामंताईहि राय-पए । हत्थि-खंधमारूढोत्तर-निग्घोस-भरियदस-दिसाभोगो मागहकयजयजयारावो, पविट्ठो नयरं । तत्थ वि कयविविहोवयारो रायभवणे विहिय-दहिदोव्वंकुराइ-सयलमंगलो सम्माणियासेसमंति-सामंत नागरजणो रज्जं परिपालिउमाढत्तो नरचंदो । - अण्णम्मि दिणे वियणम्मि भणिओ राया जिणगुत्तेण-"महाराया ! पुव्व-कय-सुकयाणुभावेण पत्ता तुब्भेहिं निरुवमा रायलच्छी । गयिं च भे गुरुपुरओ परिग्गह-परिमाणं । ता तं निरूविऊण जइ समहियं तो धम्मे दिज्जउ ।" राइणा भणियं-अहो तुम अत्थाओ वि य महंतओ । न मे कज्जं परिमाणनिरूवणाए । न वा धम्मेण । जइ तुह वयणं 2010_04 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७६ मणोरमा - कहा न वसे ( ? ) तो मह समीवे न समागतव्वं ति भणिऊण विसज्जिओ जिणगुत्तो । पत्तो निय-घरं । परिहरिओ रायसमीवे समागमो । जाओ सविसेसाणुट्ठाणनिरओ | अम्मि दिने कयसंझावस्सगो, बंदिऊण चेइए, गुणिऊण अट्ठ नमोक्कारो, खामिऊण सयलसत्तगणं, गहिऊण सागारमणसणं, सुत्तो जिणगुत्तो । एत्यंतरे समागओ सो पुव्वपरिचिओ वाणमंतरो । भणिओ तेण - " सुत्तो जागरसि वा ?" तेण भणिय - " सुत्त - जागरओ चिट्ठामि ।" वंतरेण भणियं - विरुद्धमेयं दुगं कहमेगकाले संभवइ ?" जिणगुत्तेण भणियं -“सुणसु, जहा संभवइ मुणिय- जिणवयणसारो वि सव्वसंग परिच्चायं काऊण न पव्वयामि तेण सुतो । गहियं देसविरई परिपामि तेण जागरमाणो ।” वंतरेण भणियं - " अहो ! ते विवेओ, अहो ! ते मुणिओ जिणधम्मो, अहो ! ते सुसावगत्तणं "ति भणिऊण निवडिओ चलणेसु । पुच्छिओ जिणगुत्तेण - " को तुमं ? किं निमित्तं वा समागओ ?" तेण भणियं - "सो चेव हं उज्जाणघरसामिओ वंतरी जो तए पडिबोहिओ, तुह दंसणत्थं नंदीसराओ चेइए वंदिऊण डिनियो । दिट्ठो य तुमं । अमोहं देवदंसणं । गिण्हाहि एवं महालक्खणवंतं सिद्धिकंति-ससिरीयं दक्खिणावत्तं सयलसंपयामूलं सुभद्दं नाम संख - रयणं । एयस्स पभावेण किलेसं विणा जहा समीहियधणागमो भविस्सइ । तस्स निच्छ्यं नाऊण गहिओ जिणगुत्तेण । संपूइऊण विसज्जिओ वंतरो । गओ सट्टाणं जिणगुत्तो वि । जिणसाहुगुणुक्कित्तणं कुणमाणो ताव ठिओ जावुग्गओ अरुणो । कयकाइया जोगो, पक्खालिय-करचरणो नियंसिऊण धोयपोत्ति, पविट्ठो भवणभंतरे । काऊ मुहको निम्मलियाओ जिणपडिमाओ । पूइऊण पहाण - पुप्फेहि । समुद्धुओ पवरओ पवरधूओ । वरथुइ-मुहलं कयं चेइय-वंदणं । मुक्को जिणचलणपुरओ सुभद्द-संखो | तप्पभावेण पसरइ घरे संपया । जिणगुत्तो वि दसलक्खा - हिएण समुद्धरेद्द सडियाणि जिणाययणाणि । कारवेइ जिणिद-चंदाणं बिंबाणि । अभयप्पयाण - महादाण - पुरस्सरं दसदिवसब्भंतरओ पर पडिमाओ । वियरइ पूयानिमित्तं दविणजायं । करेइ संघोवयारनिमित्तं साहारणं सावतेयं । पडिलाइ नायागय- फासुएसणिज्जेहि असण- पाण -खाइम साइमेहिं समण संघ । समुद्धरेइ विहलियं साहम्मियजणं । करेइ आगमन्नूण सविसेसं बहुमाणं । पूरेइ बंधुयणमणोरहे । देह दीणाणाहाण अणुकंपादाणं । विणा वि ववसाएण दाणं दितं दठ्ठे जिणगुत्तं उच्छलिओ नरे पवाओ - किमेयस्स वेयालो सिद्धो, निहाणं वा एएण लद्धं, जेणेवं विलसइ । अण्णा नित्तुलामलअपमाणा मोसाहलाणि रयणाणि य अणग्घयाणि गहाय समागया देसंतराओ वाणियगा । दंसियाणि राइणो । कयं मोल्लं । महमहग्घाणि काऊण न गहियाणि राइणो, न वा अण्णेण केणावि । तओ समागया जिणगुत्तमंदिरं वणिगा । दंसियाणि मोत्ताहल - रयणाणि । जं मग्गियं वणिएहि तं दाऊण गहियाणि सव्वाणि । "अहो ! विसालचित्तया, अहो ! उदारत्तणं," जंपिऊण गया वणिणो । जिणगुत्तेण वि काराविओ मुत्ताहलेहि हारो | घडाविओ सोहणसुवणेण मउडो खचिओ पहाणारयणेहि । पसत्थवासरे दो वि गहाय गओ जिणमंदिरे । महामहूसवेण निवेसिओ जिणिदुत्तमं मउडो, नियसरीरे य सुहसंदोहो । आविद्धो भुवणनाहकंधराए सो हारो अप्पाणं नियसिद्धि सोक्ख-पन्भारो । एवं च हरिसियमाणसो कयत्थमत्ताणयं मण्णंतो पत्तो नियमंदिरं । निसुओ एस वइयरो राइणो पट्टमहादेवीए सिरिदेवीए । रुट्टा राइणा अणुणिज्जमाणी वि न कोवं मुयइ । भणइ य - " रायाणं नाम-गोत्तेण तुमं राया, न परमत्थओ । नरिदत्तणं जिणगुत्तस्स, जओ महग्घाणि काऊण परिहरियाणि तए रयणमोत्ताहलाणि, तेण पुण सव्वाणि गहियाणि ।" तव्वयणसवण-संजाय - कोवानलेण तक्खणं चेव सद्दाविओ जिणगुत्तो नरिंदेण । पढमं ताव पणयं पदंसयंतेण मग्गिओ मोत्ताहलरयणाणि । तेण भणियं - "धम्मट्ठाणे मए विणोइयाणि ।” राइणा भणियं - " अण्णेणत्थेण धम्मं करे । ताणि मह दिज्जंतु । जिणगुत्तेण भणियं - "दिण्णाणि चेव ताणि किं कीरउ संपयं ?" राइणा भणियं - " कत्थ दिण्णाणि ?" तेण भणियं - " मोत्तिएहिं जिणपडिमाए हारो कओ । रयणाणि पुण जिणपडिमा [ए] चेव मउडे निवेसियाणि ।" राइणा भणियं - " अच्छंतु ताव एयाणि । केवलं सावओ तुमं । सच्चं कत्तो ते निव्ववसायस्स महालओ धणागमो ?" कहिओ तेण जहट्ठिओ संखेव वइयरो । राइणा भणियं - "संखं चेव मे वियरसु ।” जिणगुत्तेण भणियं - "वियरामि ।" पेसिया जिणगुत्तेण सह नियपुरिसा राइणा । समप्पिओ ताण संखो । तेहि वि राइणो । तेण वि नियरयण-भंडारियस्स । तेण पक्खित्तो रयण-मज्झे । तओ मुद्दावियं अइलोभओ राइणा जिणगुत्तमंदिरं । ठिओ जिणगुत्तो जिणपडिमा पुरओ 2010_04 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे दिसिपरिमाणवए रयणसेहरगंगदत्तकहा २७७ काउसग्गेण । समागओ सो वंतरो । दिळं मुद्दियं मंदिरं । जाणिओ संखावहार-वइअरो। कुविओ राइणो । “सव्वं सोहणं भविस्सइ न भे विसाओ कायब्वो ।" संठविऊण जिणगुत्तं गओ वंतरो । पभाए विण्णत्तो रयणभंडारिएण राया-"देव ! रित्तो भंडारो।" एवं कण-दविण-वत्थ-सुवण्णभंडारा वि कहिया तेन्निउत्तेहिं । वाहि-विहुराणि परिसडिउमारद्धाणि हय-गय-साहणाणि । मारीए मयं अंतेउरं। राया वि जराइसार-सास-खासाइ-सोलस-रोगायंक-पीडिओ देसविरइविराहणा-जणिय-पावभर-पणोल्लिओ महया रुद्दज्झाणेण मरिऊण समुप्पण्णो पंकप्पभाए पुढवीए उक्कोसाऊ नेरइओ । तओ उव्वट्रो दीहसंसारिओ भविस्सइ । जिणगत्तो वि य पुणो वि घरागय-संखाणुभावेण पूवि व दाणभोग-परायणो गमिऊण किंचि कालं पि, पालिऊण निरईयारं देसविरई, काऊण पज्जते अणसणं, मरिऊण, समुप्पण्णो सहस्सारे सुरवरो। परिग्गहपरिमाणरया संतोससुहं इहेब पाविति । परलोगम्मि नरामरसुहं अणुभविउं सिवं जंति ।।३०६।। इह लोगम्मि वि दुक्खं परलोगे दुग्गई धुवो तेहिं । जेहि न संतोसेणं सुद्धा इच्छा पपट्टति ।।३०७।। इइ पंचमाणुव्वयं ।। पडिवण्णाणुव्वएण तेसिं चेव गुणकारीणि गुणव्वयाणि गहेयव्वाणि [गुणव्वयाणि ] पुण तिण्णि भवंति । तं जहाउढ्डाइदिसिपरिमाणं उवभोगपरिभोगे परिमाणं, अणत्थदंडविरइ-वयं च । तत्थ दिसिपरिमाण-वय-विराहणाराहणदोसगुण-दंसणत्थं उदाहरणं भण्णइ । अत्थि इडेव भारहे वासे मज्झिम-खंडमंडणं रयणसारं नाम नयरं। तत्थ य रयणसुंदरो नाम सेट्ठी परिवस इ । रयणवई से भारिया। रयणसेहराभिहाणो ताण पुत्तो। गंगदत्तो नाम सिवदेव-सेट्ठि-दारओ तस्स परममित्तो। सहिया चेव संचरंति आरामुज्जाणाइसु । अण्णम्मि दिणे दिट्ठो उज्जाणसरसीसमासण्णासोग-तल-विमल-सिलायल-संठिओ बहु-समणसंघ-परिवारिओ, दिणकरो व्व नियवयण-किरण-नियरेण पडिबोहयंतो भव्वकमलायरे, चोद्दस-पुव्वी, चउनाणोवगओ चित्तगत्तो नाम आयरिओ। रयणसेहरेण भणियं-"वयंस ! गंगदत्त, महंतो लोयमेलावओ दीसइ । जइ भणह तो अम्हेवि गच्छामो।" तेण भणियं-"को विरोहो?" गया। वंदिओ सूरि । निसण्णा उचियभूमीए। एत्थंतरे दंडीखंड-निवसणं, वलि[य]वलय-वेढिय-सव्वंगकर-गहिय-दंडखंडं, पगलंत-लाला-करालं, विगय-दसणं जरा-चव्वण-चलंत-विवय-वयण-दसणं, विम्हाविय-डिभरूव-संघायं, पणटुसुइबलं, विणट्रासेससियसिरोरुहंत-लोयणं, कंपमाणदेहं, संगयं कास-सासेहि, परिहरियं परियणेण, कत्थइ पडतं, कत्थइ खलंतं, कत्थइ अडवडितं. मक्खियाचडगरण अणुगम्ममाणमग्गं, हासकारणं निविवेयाणं, संसार-निव्वेय-निबंधणं सविवेयाणं, सुणएण समणुगम्ममाणं समाणं, समागयं तम्मि पएसे एगं वुड्ढ-मिहुणयं । वंदिओ तेण भयवं चित्तगुत्तायरिओ। लद्धावसरेण पुच्छिओ वुड्ढमाहेणेण-"भयवं! दसमो संवच्छरो अत्थोवज्जणनिमित्तं देसंतरं गयस्स अम्हतणयस्स । किमम्हाण तेण सह संगमो भविस्सइन वा ? कत्थ वासो संपयं चिट्ठ?" सुरिणा भणियं-"देसंतरं गच्छंतेण तेण सह गया घरिणी घरदासो य पिंगलगो।' वडढेहि भणियं-"आमं ।" सरिणा भणियं "जइ एवं तो वहंते सत्थे, अणायार-कुलहरयाए इत्थीभावस्स, ध[ रि ]या पिंगलगेण सह तुम्ह सुण्हा। अण्णया भणिओ तीए पिंगलगो-"न एयम्मि जीवंते निव्विग्घरइसहमम्हाण। ता मारेमो विसप्पओगेण एयं।" पडिवणं तेण । वीसत्थचित्तो भोयणमज्झे विसं दाऊण मारिओ तुब्भ सुओ। अद्रज्झाणेण मरिऊण घरमोहिओ समुप्पण्णो नियघरे सुणओ। सो पुव्वभवसिणेहेण तुम्ह मग्गाणुलग्गो एत्थेवागओ चिटुइ। निरूवेह वामओ। एयं सोऊण हिययसंघट्टेण मओ थेरो । थेरी वि तमणुसरंती वारिया सयणवग्गेण । तीए भणियं-“अहं चेव परमत्थेण वुड्ढभावे दुक्खदंसणेण मया, एस पुण जीविओ । जओसमसोक्ख-दुक्खपरिवढ्डिआणं कालेण रूढपेम्माणं । मिहुणाणं मरइ जंतं खु जिअइ इअरं मुअंहोइ ।।३०८।। _ 2010_04 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७८ मणोरमा-कहा एवं भणिऊण सा वि विमुक सूणओ वि खणंतरेण मओ। एयं दठ्ठण संवेगमावण्णाए जंपियं परिसाए-"भयवं ! कहं ण तीए पावाए निय-पइ-मारणं कयं?" सुरिणा भणियं-“भो भव्वा ! न एत्थ कि पि अच्छेरयं । कामासत्तो न मुणंति हियं । तयस्थ संपाडण-निमित्तं कुणंति उभयभव-निंदणियाणि कम्माणि, खमंति अक्खमाए, जंपति ईसराण पुरओ चाडय-वयणाणि, चितिति अचिंतणीयाणि, अवगण्णेति गयणं, वयंति कुमगं, न गण ति अम्मा-पिई. वयणं, घायंति इत्थीयणं, वंचंति सुहि-सयणमित्ताणि, बहंति पइपुत्ताइवग्गं, भासंति अलिअं, समाय[ २ ]ति अकज्ज, लहइंति लज्जं, उवहसिज्जति लोएण । तह वि न विरमंति कामाउरा] नरा । किं च इह भवेव कामो कारणं वह बंधणाएसयलाणत्थाण, निययावासो विडंबणाए, हेउ खय-वाहिणो, कुलहरं ईसाणलस्स, नियनिकेयणं रागस्स, खेत्तं विसायविसकंदलीए । अओ चेव निदिया धम्मसत्थेसु । एवं च ठिए धण्णा ते जे विसं व विसयगणमज्झिऊण पव्वयंति । तत्थासमत्थदेसविरइं सम्मतं वा पडिवज्जंति । तओ जहारिह काऊण धम्मपडिवत्ति गया परिसा। ठिआ तत्थेव रयणसेहर-गंगदत्ता । विण्णत्तो तेहि सूरि"भयवं! असमत्था अम्हे सव्वविरइं पडिवज्जित्तए । करेसु अणुग्गहं देसविरइ-दाणेण । दिण्णा सूरिणा। पढमगुणव्वएसु पव्वत्तरावरदिसा[ए] मुक्काणि दोण्णि जोयणसयाणि । दाहिणदिसाए थलपहे दोण्णि चेव जलपहेण । दस उड्ढे दिवढ महोगाउयं विणा धम्मकज्जं अओ परं नियकाएण न गच्छामो।” सुरिणा भणियं-"धण्णाण चेव विरइ-परिणामो भवह. परं पडिपालणे पयत्तो कायवो।" पडिवज्जिऊण गरु-वयणं गया सट्टाणं रयणसेहर-गंगदत्ता। विहरिया अण्णत्थ सरिणो। जहागहिय-वय-परिपालणं कूर्णताण वच्चइ कालो। अण्णम्मि रयणीए एगत्थमिलियाण अत्थोवज्जणकहं कुणताण जाया ताण समुहतरणेच्छा । विण्णत्ता जणणिजणया। कह कह वि तेहि अणुण्णाया । तओ पारद्धा गमणसामग्गि काउं । गहियं भंडं। पसत्थवासरे निग्गया दो वि। पत्ता भरुयच्छं । आवासिया तत्थ । सज्जियाणि जाणवत्ताणि दोण्णि रयणसेहरसंतियाणि, दोण्णि गंगदत्तस्स। भरियाणि भंडस्स। निरूविया सव्वा वि संबलजल-इंधणाइसामग्गी । गमणाणुकूलवासरमणुपालयंता जाव चिट्ठति, ता [अ]पण दिणे वेलाउलमवागया दिट्टा गंगदत्तेण अमयं व पज्झरंती सव्वंगेहि, दंसणेण वि मणुम्मायकारिणी, जुव-जण-मणनयण-हरिण-वागुरा-पढम-जोव्वणे वट्टमाणा एगा कण्णया । अवि यमिउ-मसिण-कसिण-सुसिणिद्ध-चिहुर-भारेण भसियं रुइलं । कमलं व छप्पयावलिछण्णं सीसं सहइ तीसे ।। कमल-[दल]दीह-लोयणरिउनासिल्लो सुकण्णपासिल्लो । मुहचंदो अकलंको सकलंक हसइ निसिनाहं ।। कंबण्णय-सुउमाला सरला अइसुंदरा ति-रेहिल्ला । उवमिज्जउ केण सम मणोरमा तीय वरगीवा ॥३११॥ घणकढिण-पीणचक्कल-उण्णय-थणजुवलयं गुणमहग्धं । कह उवमिज्जउ तीसे सुरिंदकरिकुंभजुयलेण ।। गाओ थणपन्भारो वोढव्वो कह मए त्ति विताए । झीणं मझं तीसे बहु-दुहिओ दुग्गय-नरो व्व ॥३१३।। लायण्ण-सलील-पुण्णो गंभीरो तह य दाहिणावत्तो। रोमलया-नइ-पभवो रेहइ नाही-दहो [ती]से ।।३१४।। मिउमंसल-रुइरेणं वियड-नियंबत्थलेण सा बाला । चंकमइ मंदमंदं रसणामणि-किकिणिरवेण ।।३१५।। रंभाथंभ-सुकोमल-करि-कर-निरु[व]मूह-जुवलयं तीसे । मयणनिवदा रदेसे उम्भियमिव तोरणं विहिणा ।। कुम्मुण्णय-चलणजुयं सोहइ मिउमंसलंगुलिसणाहं । आयब-पत्तलनह भण कस्स न चोरए चित्तं ।।३१७।। बालग्गाओ नहग्गं नहग्गमग्गाउ जाव केसग्नं । जं जं अंगं तीसे तं तं मण-मोहणं सव्वं ।।३१८।। तओ तं संत-मयसिलिंबच्छि परिवारजणं वंचिऊण निण्णिमेस-लोयणाहिं पलोइउमारद्धो गंगदत्तो। सो वि तहेव तं पइ संजायाणराया तम्मयमिवतियणं मण्णमाणी चित्तलिहिय ब्व सुइरं गंगदत्तं निज्झायंती टिया। मुणिय मयणवियारा समासण्णवत्तीणीए भणिया मयणियाभिहाणाए नियदासचेडीए-“सामिणि ! सोवसग्गं ठाणमेयं । एहि निययावासं गच्छामो। अणिच्छंती वि गया सा बालिया। तओ कत्थई रइं अलहंती वाहजल-भरिय-लोयणं पुणो पुणो तं दिसिं ___ 2010_04 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे दिसिपरिमाणवए रयणसेहरगंगदत्तकहा २७९ निज्झायंती भणिया मयणियाए-“सामिणि! किण्ण समाणिया तुम ममेगेण ? किं वा खंडिया परियण-मज्झाओ केणइ तुह आणा ? जेणेवमुव्विग्गा विय लक्खीयसि ? " तीए भणियं मयणियाए-“मह सरीरे अईव दाहो न नज्जइ को वि वाही।" तीए भणियं-"आयारेहिं चेव लक्खिओ मए एस तह वाही।" कण्णयाए भणियं-"केरिसो ते आयारो?" तीए भणियं-'सुणसु । सकडक्खपेहणं बालचुंबणं कण्णनासकंडयणं । छण्णंगदसणं पलवणं च अवगहणं च बाले ॥३१९।। सिंगारकहा-कहणं सदुक्ख वयणाणि अरइसंतावो। पायंगुठेण महीविलेहणं सुग्णहुंकारा ।।३२०।। भसणविघट्टणाणि य कुवियासि (णि ? ) सगव्वियाणि य । एयाणि मयणाउरनारीणं आयारा एरिसा हुंति ।। ___ कणयसुंदरीए भणियं-“अइपंडिए एवं ताव समयण-पुरिसाण पुण केरिसा आयारा ?" तीए भणियं-- कोणच्छि-रोमहरिसो बहुसो सेओ खलंतिया वाणी । नीसासा जुवइ-कहा वियंभणं पुरिसआयारो ॥३२२।। तीए भणियं-"हला! अलं परिहासेण ? जइ सच्चं चेव महदुक्खेण दुक्खिया, विण्णाय सरीरकारणं निबंधणाय, ता चितेसू तप्पडियारं।" "जं सामिणी समाइसई" त्ति भणिऊण गया गंगदत्तसमीवं मयणिया। साहिओ सव्वो वि कणयसंदरीए वइयरो। गंगदत्तण भणियं-“का एसा? कस्स सुया ? कहिं वा निवसइ?" तीए भणियं-“कलहहिंस?] दीव-कणयनिवासिणो कलहंस-सेट्ठिणो कणयसुंदरी नाम दुहिया तुमं दळूण मयणसरसल्लियंगी तम्मयमिव तिहुयणं पि मण्णइ । 'तुमं मोत्तुं न अण्णो मे करेइ पाणिग्गहणं' एवं कय-निच्छया चिट्ठइ । एवं नाऊण तुमं पि जमुचियं तं करेसु ।" तेण भणियं-“मज्झ वि तं मोत्तं जइ परं जलणजाला सरीरे लग्गइ।" सुणिय तयभिप्पाया जावज्जवि नागच्छइ मयणिया तावेवं विलविउमारद्धा कणयसुंदरी-- देवायत्ते कज्जे अमुणिय-हिययम्मि वल्लहे लोए । निम्मज्जाय अलज्जिर हा हियय ! किमाउली भवसि ? ।। सइ सण-संजायाणुराय खिज्जत.हियय हे हलुयं । हवसु हयास ! न नज्जइ जं अज्जवि कज्ज-परिणामो ।। दीवंतरम्मि वासो अड्डोरयणायरो अइ दुल्लंघो। अम्मा-पिईण वसगो हवइ हु कुलबालिया-वग्गो ॥३२५।। जइ कहवि विहिवसेणं पयाणयं कुणइ सिग्घमवि । ता संदेहो पिय-दसणे वि. कत्तो [उ ] समागमो । एवं विलवंतीए समागया मयणिया जावज्जवि न कहेइ गंगदत्त-वुत्तंतं ताव पारद्धा गमण-सामग्गी। समारूढो सपरियणो पुव्वं जाणवत्तं । गंतुं पयर्ट्स सट्ठाणाभिमुहं । परिमिय-वासरेहिं पत्तं कलहाहंस]दीवे । संगोवियाणि भंडाणि । विसज्जिया कम्मयरा । दिट्ठा सदुक्खा जणणीए कणयसुंदरी। पुच्छिया मयणिया--"हला ! किण्ण दिट्ठा गोरवेण वच्छा कणयसुंदरी मामगेण तत्थ जेणेवं दुक्खिया दीसइ ?" मयणियाए भणियं-"गोरविया माउलएण । सवणते होऊण साहिओ जहट्ठिओ वइयरो। तओ सविसेसं सदुक्खा जाया जणणी। समासासिया तीए कणयसंदरी--"वच्छे ! न विसाओ कायव्वो। मा कयाइ अणुकूल-विहि-वसेण इहेवागच्छेज्ज सो ते पिययमो। गुरुयाणुरायलंधिया पुरिसा तं नत्थि जं न कुणंति । जओ रामदेवेण सीया-निमित्तं सेउं बंधिऊण उत्तिण्णो सायरो।" एवं संठविऊण कणयसंदरी सकम्मवावडा जाया जणणी। गयाणि कइवयदिणाणि। __इओ [य] रयणसेहर-गंगदत्तेहि पसत्तेहिं पसत्थवासरे[ हिं ] नेमित्तियवयणेण पूइऊण जलनिहिं निव्वत्तियासेसमंगलेहिं उज्झिय-सियवडाणि उक्खित्तनंगराणि जहा-ठाणठिय-निजामयाणि मुक्काणि जाणवत्ताणि । अणुकूल-पवणः पणोल्लियाणि कइवयदिणेहिं पत्ताणि गोकण्णदीवे । तत्थ पुण तया चेव वेरज्जं (?) पुच्छिओ रयणसेहरेण धीवराहिवो--"केत्तियं हवइ भरुयच्छाओ गोकण्णदीवो?" तेण भणियं--"दस जोयणसयाणि।" तओ भणिओ रयणसेहरेण गंगदत्तो--"वयंस ! एत्तो परं गच्छंताण दिसा-परिमाणस्स विराहणा भवइ। एत्थ संठियाण न अग्घंति भंडाणि । ता कि 'कायव्वं ?" तओ कण[य संदरी-सिणेह-लंघिओ कलहं[ स दीव-गमणं पइ सम्मसुयमाणसो सख्यं चिंतिउमारद्धो गंगदत्तो-- 2010_04 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८० मणोरमा-कहा वालणे न वहइ काओ गमणे पुण नियम-खंडणा होइ । ता हियय ! कि पवज्जसि संकडमेयं समावडियं ।। उम्मलिऊण सीलालाणं हिंडइ विसंठुलो धणियं । भंजतो धम्मवणं मज्झ मणं मत्तहत्थि व्व ।।३२८।। लज्जा-कूलाभिमाणो जाई-विणओ गुरूवएसो य । सयदसणे वि सव्वं तीए हयासाए पदसियं ।।३२९॥ वयणस्स ससी दासो नयणाणं कुवलयाणि दीणाणि । दुव्वण्णं हि सुवण्णं तीसे अंगस्स कंतीए ।।३३०॥ अमयमई वि हु बाला जालाजलणस्स सा फुड जाया । कह दहइ अण्णहा मे सव्वंग सुमरणेणा वि ।।३३१।। विसमसरनिसियसरपसरसल्लियंगस्स दुक्खतवियस्स । अणुहब-सिद्धं जायं वियड्ढ-वयणं इमं मज्झ ।।३३२।। ह। हियय ! मडहसरिया-जलरयवुब्भंत-दीह-दारु व्व । ठाणट्ठाणे च्चिय लग्गमाण केणावि डज्झिहसि ।। नियमविराहणजणियं दुक्खं जम्मतरे न उण इण्हि । तविरहजणियदुक्खं इण्हि पि ह दुस्सहं ताव ।। एवं विचितिय भणिओ सो गंगदत्तण--“गम्मउ कलहदीवे लज्जापयं अ[ कय कज्जाण नियत्तणं।" रयणसेहरेण भणियं--"वयंस! एवं भणमाणो वयणेण दिसापरिमाणवयं साइयारं करेसि।" गंगदत्तण भणियं--"जइ एवं तमं वयमालिण्णभीरुओ तो नियत्ताहि । मए पुण अवस्समेव गंतव्वं ।" नाऊण तस्स निच्छयं पडिनियत्तो रयणसेहरो। चलिओ कलहाभिमुहं गंगदत्तो । तइय-दिणे वहंतेसु जाणवत्तेसु दिट्ठो ताल-तरु-दीह-निम्मंस (विसमसंठ) वियजंघाजुयलो, पढम-पाउस-सजल-जलहरंजण-मसी-मूसा-गवल-कालग-सरीरो, कत्तिया कराला सिलिट्ठिसंठियबाहुदंड तइवियाडंबरो, मुहकुहराइक्कंतफालसमाण-दसण-लंबोट्ठसंपुडो, खज्जोयदित्तलोयणो, निल्लालियग्ग-जमल-जुयलजीहाकराल-दंसणो, चुल्ली-विवर-वियडनासो, पलयकालघण-धणणीसणेहिं पूरयंतो नहयलं, कत्थइ किलिकिलंतो, कत्थइ फेक्कारितो “अरे ! निरवराह-वेरिय-पुरिसाहम-णंदण ! सोहं चंडालो जो 'अचोरो वि चोरों' त्ति भणिऊण राउले तए संभालिओ । राइणा दुक्खमारेण माराविओ [विराओ] दिट्ठो कहं जीवंतो छ?[हि]सि? " इच्चाइ भणंतो वेयालो ठिओ पवहणस्स पुरओ। संखुद्धा सव्वे वि जाणवत्तलोया। भयभीएण समच्छाहिओ गंगदत्तेण निज्जामओ। तेण वि तोरविया कण्णकुच्छिधारा । _____एत्यंतरे जायं अकाल[ मेह ]दुद्दिणं । झलझलिया नहयले विज्जुलिया । वरिसिउमारद्धं रुहिरधाराहि नहयलं । मत्तो समुद्दो। कुविय-कयंत-सरिच्छो जालानियरं मुहेण मुच्चंतो। तज्जितो सयलजणं वेयालो नयले भमइ ।।३३५।। पवयसिहरसमुण्णयपवणपणोल्लिज्जमाणलहरीओ। गंतूणुढ्डं पोयस्स बीय-पासम्मि निवडंति ।।३३६।। हा! ताय-ताय हा ! माय-माय हा ! भाय भाय पभणंता । भयसंभंता लोया निज्जामयसरणमल्लीणा ॥३३७॥ तेण वि भणियं एरिसट्ठाणे उप्पाइयं इमं जायं । जस्स न सक्का काउं परियारं किं वियारेण ॥३३८।। सोऊण तस्स वयणं विमुक्कहत्थेहिं धीवरनरहिं । पोक्करियं भो लोया ! गिण्हह संतरण-फलयाई ॥३३९।। सरसरसरस्स मुंचंति नंगरा मिलिय नावियनरेहिं । कूवय-थंभा तिरियं झत्ति विहिज्जति पुरिसेहि ॥३४०।। नयलपडत-अइरोद्द-रुहिर-धारानिवारणट्ठाए । छाइज्जइ नावा सियवडेहि घणसुत्तमइएहिं ।।३४१।। रे ! लेह, लेह, धावह, रुंभह छिद्दाइ जाणवत्तस्स । उल्लिचिऊण छड्डेह जं पविट्ठ [ जलं ] मज्झे ।।३४२।। मा मा कुणह पमायं तेल्लं तावेह लेह तह अग्गि। गरुयविडंबियवयणो गसिउ मणो मच्छओ एइ ।।३४३।। एमाइ संलवंता भयभीया थरहरस्स कंपंता। चिठंति जाव लोया ताव नहे उद्रिया व या ।।३४४।। जइ वच्चह पायालं सरणं वा सुरबई समल्लियह । कुणह उवाय-सहस्सं तह वि इयाणि न भे मोक्खो ॥ . इय सोउं संखुद्दो उढ्डमुहं जाव पेच्छए लोओ । ता नियइ नहे कत्थइ घणाघणा काल-निलाभा ॥३४६।। कत्थइ लोहिय-हालिद्द-सुक्किला झलझलंति विज्जुलिया । संखुहिय-जलहिजला गज्जंतागास-सद्देण ।। 2010_04 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सइय अवसरे दिसिपरिमाणवए रयणसेहरगंगदत्तकहा खर-पवण-पहय-सायर-तरंग-वेगेहिं वुब्भए नावा । गुरुभार-भूपइट्ठिय-नंगर-नियरेण धरिया वि ।।३४८।। पवण-पणोल्लिय-कल्लोल-पेल्लिया नहयलम्मि गंतूण । निवयंत-उप्पयंती दोलारूढ व्व वर-तरुणी ॥३४९॥ कत्थइ आवत्तगया तरंगवस-भामिरुब्भय-करहिं । नच्चइ पहनुचित्ता वद्धावणयम्मि तरुणि व्व ॥३५०॥ कत्थई वारंवारं खरमारुय-खंचणेण खिज्जंता। तडतडतडस्स तुटुंति नंगरा नीरवेगेहिं ॥३५॥ दुद्दततुरय-तरुणि व्व ताहि उस्सिखला जहिच्छाए। लहरीहिं हीरमाणी पहाविया गरुयवेगेण ॥३५२।। कत्थइ न चेव गच्छइ कत्थइ संचरइ [मंद]मंदयरं? । कत्थइ तुरियं गच्छइ भयभीया हरिण-घरिणि व्व ।। कत्थइ सुसयणं दिठ्ठा अकज्जकरणुज्जया व कुलबाला । घुम्मइ वेविरदेहा सा नावा जलहि मज्झम्मि । जलकल्लोल-पलाविय-मुह-नयण-गलंत-अंसु-बिहिं । रुयई व ? सा समस्सियजणोहपरिरक्षणासत्ता ।। तुटुंतसंधिबंधण-कडय[ ड]-भज्जत-फलहसद्देण । सरणरहिया व रोयइ नियभंरा दट्ट्मासण्णं ॥३५६।। अणवरयमज्जपाणा मूढमणामत्तबालय बहु व्व । अड्डवियड्डा वियरइ समुद्दमज्झम्मि सा नावा ॥ गयसण्णकण्णधारा आउलविलवंतकोलियकुलोहा । भयतत्थ-वणिय-सत्था उद्द य-कदंत-कम्मयरा ॥ लोहमहागहघत्थे सारधणं वणिजणम्मि गोविते । ओवट्टिकच्छ कुंतल-कलावदेसेसु अइधर्मो ॥३५९।। निय-निय-देवय-सरणं पवज्जमाणे जणे असेसम्मि । नाविय-जणे य भंडं पविक्खिवंते समुद्दम्मि ॥३६०।। सहसा नहंगणाओ नावोवरि निवडिओ गिरि एक्को । तेण सयसिक्करासा जाया नावा खणद्धेण ।।३६१।। विणट्ठा जाणवत्त-जणा । गंगदत्तो वि गहिओ वेयालेण । दढं कयत्थिऊण पक्खित्तो समुद्दे । अट्टवससमुप्पण्णो तमाए पुढवीए उक्कोसाऊ नेरइओ। कणयसुंदरी वि कालेण विण्णाय-वुत्तंता दीहरविरह-दुक्ख-दुब्बलंगी-मरणमेव मह समुचियं ति मण्णमाणी पच्छण्णमेव नीहरिऊण रयणीए गया सायरतीरे । 'एत्थेव पिययमसंगसुंदरे सायरे पडामि' चितिऊण तत्थेव पडिया गिलिया मयरेण। रयणसेहरो वि सदेसाभिमुहमागच्छंतो तमंधयाराए रयणीए पडिओ चिक्खिल्ल-संकडे । न वहंति आवल्लया। विसण्णा निज्जामय-पमुहा धीवरा । नंगरियं जाणवत्तं । तत्थेव एगदेसे धम्मझाणेण ठिओ सव्वं पि रयणि रयणसेहरो। तओ विण्णासिंतो कोसियगणं, संजोयंतो चक्कवाय-मिहुणाणि, पुव्वदिसावहुमुहमंडणो उग्गओ दिणयरो । सच्चवियं जलं निज्जामगाईहिं। दिट्ठाओ तरुणकुसमप्पहा विद्दमलया। हरिसविसायगब्भिणं । विण्णत्तो तेहिं रयणसेहरो-“सामि ! कल्लाणमकल्लाणं च समकालमवठियं ! पवालसंपत्ताए कल्लाणं अदिट्रपूवो अम्हेहिं एस पएसो, विमढदिसायक्का न किं पि पुव्वापराइ-दिसाविभागं वियाणामो-एयमकल्लाणं।" रयणसेहरेण भणियं-"जाणह केत्तियमेत्तं इओ भरुयच्छं ?" तेहिं भणियं-"न याणामो।" एत्थंतरे उअर-निवेसिय-फलहखंडो मच्छ-कच्छभाईजलयर-नियर-खरतंड-खंडिज्जमाण-देह-खंडो खरपवणवेग-विहुरिय-तरंगेहिं हीरंतो दिट्ठो एगो पुरिसो । आणाविओ रयणसेहरेण । अब्भंगाविओ तेल्लेण सव्वाणि अंगाणि । दावियं भोयणं । सत्थावत्थो पुच्छिओ-"को तुम ? कहं वा एरिसमवत्थंतरं पाविओ ?" तेण भणियं-"भरुयच्छनिवासिणो वासवदत्तसेट्ठिणो घरदासो दुम्मुहो नाम नाइत्तगेण समं पवहणेण पत्थिओ सिंहलदीवे । तइयदिणे वहंताण जाओ तक्करहिं सह संभेडो। पक्खरियं पवहणं । सण्णद्धो वंठवग्गो। लग्गो तेणेहि सह जुज्झिउं । तओ-मुंचंतेसु नाराएसु, निवडमाणासु भल्लीसु, अंगोयंगि अभिट्टतेसु कुंतयरेसु, समंतओ पडतेसु पासाणेसु, तत्ततेल्लधारानिवायडज्झमाणसव्वंगेसु सुहडेसु, सत्थप्पहारवेयणाविहुरियंगेसु नित्थुण्णंतेसु कायरनरेसु,] तत्तवालुया-निवायदज्झमाण-सरीरेसु वि सिंहनायं मुयंतेसु साहसधणेसु, कोवावेस-फुरफुरिताहर-दसण-दट्ठोट्ठ-कोप्परिय-फार-फरयएसु, ढुक्केसु फारक्केसु, समुद्दमज्झे पक्खिप्पमाणेसु पाणविमुक्कपुरिसेसू, पउरत्तणओ चोराण अक्कमिज्जमाणे अम्ह पवहणे सयमेव जज्झिउमारद्धो नाइत्तगो। ताव खलिया तेण तक्करा जाव वोलीणो वासरो। पच्छा मम्मदेसे नाराय-पहार-सल्लिओ दिणयरेण सममत्थमिओ सो 2010_04 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा महाभागो। सहत्थेण भग्गं तस्स पुत्तेण जाणवत्तं । निवडियं जलहिजले भंडं । विवण्णा जाणवत्तजणा। अहं पि पत्तफलहगो आउयसेसायाए इहयं संपत्तो।" रयणसेहरेण भणियं-“केत्तिय[जोयणसयाणि इओ भरुयच्छं ?" तेण भणियं"अटू-जोयणसयाणि किंचि समहियाणि ।" तओ वि निस्संकेण भरावियाणि विद्द माण जाणवत्ताणि । दंसिओ तेण पुरिसेण मग्गो । थोवदिणेहि पत्ता भरुयच्छं। दाऊण कि पि दविण-जायं विसज्जिओ पुरिसो । समागओ सुहेण सनयरे रयणसेहरो। कय-मंगलोवयारो पविट्ठो नयरब्भंतरं। दिलो पहाणपाहुडेण राया। सम्माणिओ राइणा वत्थाहरण-तंबोलाइणा । कओ उक्करो । सम्माणियसयल-सयणवग्गो, देव-गुरु-पूयानिरओ, विहियसाहम्मिय-वच्छल्लो, निरइयारं देस-विरइ-वयमणपालिऊण, जेट्र-पृत्तसंकामियकूडबभारो, समाहिपत्तो, मरिऊण समप्पण्णो महासूक्के उक्कोसाऊ देवो। तओ चुओ सुकुले पाविऊण माणुसत्तं भुत्त-भोगो गहिऊण निरवज्ज [पवज] सिज्झिस्सइ।। धण्णा कुणंति दिसिवयपरिमाणं बहुगुणावहं नियमा । काऊण निरइयारं आजम्मं चेव पालिति ।।३६२।। दिसि-नियमे एस गुणो नियमियखित्ताओ जे परे जो वा । तेसि अभयपयाणं दिण्णं इह सावगेण भवे ।३६३। जे उण न चेव गिण्हंति नेव पालिति कम्म-परतंता । ते भग्ग-निय-पइण्णा उभय-भवे दुक्खिया होति ।।३६४।। ___ इयाणि बीयं गुणव्वयं भण्णइ-तं पुण उवभोगपरिभोगसरूवं भोयणकम्मेहि दुहाभिज्जइ। तत्थ भोयणओ अणंतकाइयाणि बहु-बीयाणि वा महुं वा मज्जं वा मक्खणं वा मंसं वा रयणिभत्तं वा एयाणि सव्वाणि ओसहाइ-कज्ज मुत्तुं परिहरियव्वाइं भवंति। सेसस्स असणस्स वा पाणगस्स वा खाइमस्स वा साइमस्स वा वत्थाहरण-पहाण-विलेवणविगइ-बंभचेर-अत्थरण-पण्णपूग-फलाईणं जहासत्तीए उवभोगपरिमाणं कायव्वं । पवित्तिविसए वि जयणाए पयट्रियव्वं । तहा कम्मयओ पण्णरस खर-कम्माणि महासावज्जाणि परिहरियव्वाणि । तं जहा-- इंगाली-वण-साडी-भाडी-फोडी सुवज्जए कम्मं । वाणिज्जं चेव दंत-लक्ख-रस-केसाविस-विसयं ।।३६५।। एवं खु जंतपीडण-कम्मं निल्लंछणं च दवदाणं । सर-दह-तलाय-सोसं असईपोसं च वज्जेज्जा । ।।३६६।। एयस्स चेव वयस्स उवभोग-परिभोग-परिमाणकरणवयविराहणादोस-गुणदंसणत्थमुयाहरणं भण्णई । अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहेवासे अंगाविसयमंडणं मंजीरपुरं नाम नयरं । तत्थ भाणु-सुभाणु-नामाणो वेज्जवणियदारया परमसहिभावेण निवसंति । भाणुमइ-भाणुप्पभाभिहाणाओ ताण घरिणीओ जहा सुपसाहगो मुद्धो भाणू अप्पिया य तस्स पणइणी। विडंबणापायं विसयसुहमणुहवंताण वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे भिक्खट्ठा पविट्ठो समागओ भाणुमइ-मंदिरे साहुणि-संघाडओ। समुल्लसिय- सुहपरिणामाए वंदिऊण पडिलाहिओ तीए असणाइणा । वंदिऊण पुच्छियमिमाए-"कहिं भवईणं आसमो?" साहुणीहिं भणियं-"भद्दे ! सिद्धसारसेट्ठिणो जाणसालाए अम्ह गुरुणी वहुसिस्सिणि परिवारा परिवसइ। जइ भे धम्म-सवणसद्धा ता तहिं समागंतव्वं" ति भणिऊण गयाओ साहुणीओ। भाणुमई वि मज्झण्हसमए गया वंदणत्थं । सुयललिता-विहुअमला पढमवयत्या पसण्णमुहकमला । कलिकाल-कलिल-खालण-खमदेहा देवसरिय व्व ।। अइमसिणसुकिकलंसुय-नियंसणासेयपडयपाउरणा । करधारियपवरपोत्था सरस्सई चेव पच्चक्खा ।।३६८॥ विविहतवसुसियदेहा समिया-गुत्तिदिया विगयगव्वा । समणिजणसारणसहा आणंदियजणमणा सोमा ।।३६९।। सुविसुद्धसील-मणिरयणभूसिया भू-पइट्ठिय-जसोहा । अक्खीणखमाखेत्तं आवासो गुरुगुणगणस्स ॥३७०।। उवसमसंवरवसही चलिदियवारनिग्गहसमत्था । दक्खिण्णामयजलही मणमक्कडबंधरज्जु व्व ।।३७१।। चउगइपहपाहुइ-चउकसायवरचोररोहण-हडि व्व । करगहियदंडनिहणिय असुहतिदंडा दयासारा ॥३७२।। भवियजणकुमयसादोहबोहणे चंदिम व्व जयपयडा । सयलजयजीवजणणि व्व विहिय-बहुलोय-उवयारा ।। दूराउ तीए दिट्ठा महत्तरा साहुणीहिं परियरिया । हंसि व्व इंसियाहिं कल्लाणसिरि त्ति नामेण ।।३७४।। _ 2010_04 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे भाणुमइकहाए बिइयगुणव्वए नमोक्कारमाहय्यं २८३ आणंदनिब्भराए भाणुमईए ससंभमं गंतुं । विणएण वंदिया सा महत्तरा जाय सद्धाए ॥३७५।। अण्णाओ वि समणीओ जहक्कम वंदिऊण भाणुमई । उचियासणे निसण्णा भत्तिभरुल्लसिय-रोमंचा ॥ संभासिऊण कोमलवयणेण महत्तरा दयासारं । धम्म जिणपण्णत्तं तीए कहिउं समाढत्ता ॥३७७॥ भद्द ! भीमभवण्णवगयाण नियकम्मलहरिनिहयाण । दुक्खेण जायइ जय-जियाण जिणधम्मपडिवत्ती ।। एमाइ-धम्मकहगं कुणमाणीए महत्तराए । तहिं वाहाविजनयणाए सविसायं जपियं तीए ॥३७९।। भगवइ एगा दुहिया मह जाया कहवि दिव्ब जोएण । संपत्तजोवणा सा वि अवहडा हय-कयंतेण ॥३८०।। एगमणिट्ठा बीयं दुहिआ-दुहेण दुहिया हं। दुक्खोवसमोवायं मह किं पि कहेसु पसिऊण ।।३८१।। भणियं पवत्तिगीए धूया विसए न चेव कायवो । सोगो जमेस मच्चू सामण्णो सयलजीवाण ॥३८२।। जओ-- अइगरुयरो गज्जतो जंतु-तिले काल-तेल्लिओ निउणो। नियपुवकम्मनिठुरलट्ठीए पीलए निच्चं ।। धी ! संसार-सहावो उबइसइ जणो परस्स वसणम्मि । नियवसणे पुण सोच्चिय रुयइ सकलुणं रुयावितो॥ भवियन्वयावसेणं जं जह भव्वं तहेव तं होइ । न य विलविएण जायइ को वि गुणो किंतु दुह-वुढ्डी । जण्ण वि साहइ कज्ज किज्जतं किंतु जणइ उवहासं । कह तं सोयं गंभीर-धीर-हियया अणुळंति ।।३८६।। ता भद्दे ! मोत्तूणं दुहिया-दुक्ख करेसु जिणधम्मं । जेणण्णभवे वि तुमं मोह-पिसाओ न विद्दवइ ।।३८७।। किं चेसो तिक्कालं पइदियहं परमभत्तिजुत्ताए । सरियव्बो आह]त्तरसयपरिमाणो नमोकारो. ॥३८८।। भाणुमईए भणियं-एवं करेमि । गाहिया जिणनमोक्कारं । वंदिऊण महत्तरं गया। तहेव सुमरइ नमोक्कारं । जाया गोरवठाणं दइयस्स। अण्णम्मि दिणे वियसियमाणसा समागया पवत्तिणि समीवे । वंदिऊण सहरिसं जंपियमणाए-"भयवइ ! नमोक्कारमाहप्पेण जायाहं पिया पिययमस्स।" महत्तराए भणियं-"भद्दे ! तुच्छमेयं फलं । एस णं अरिहाइ-पंचपरमपुरिसनमोक्कारो भावसारं सया सरिज्जमाणो कारणं सारीरमाणसाणेगदुक्खसंखयस्स, पवेस-दुवारं सयलसुह-समिद्धीणं अवंझहेऊकल्लाणपरंपराए, सरणं संसारसरणरणंगणगयाण, नित्थारगो दव्वाइ-चउव्विहावईए, पयंडगायंडा य वि किलेसावासहिमगिरिसिहराणं, पक्खिराया दुरियमहोरगाणं, वराहदाढा दालिद्दकंदस्स, वज्जनिवाओ कम्ममहासेलस्स, उवलंभ-चिंधं चिरकाला सेविज्जंत-धम्मपरिणईए, कुसुमोग्गमो सुहठाणाउयबंध-तरुणो। अण्णं च-जहा-विहिय-समाराहणस्स सव्वकामियमहामंतस्स पंचणमोक्कारस्स सबहमाणसुमरणाओ नाहि भवंति, भूयपिसाया न छलंति, साइणीओ न भेसंति विभीसियाओ, नाणिटुकरा दुद्रुग्गहा, न दुक्खादाईणि दुरिक्खाणि, न पभवंति खग्गाभिघाया, न विहुरंति वाहिओ, न फलंति कुसुमिणदसणाणि, न सकज्जकरा अवसउणगणा, न किंचि काउं समत्था खुद्दमंततंता[इ]णो। तहा समुद्दो वि गोपयं, विसमगिरि-सरिया-पवाहो वि सम-महीयलं, जलणो वि पंकयपुंजो, सप्पो वि जिण्णरज्जुसमो, विसंपि अमयं सत्तुणो वि मित्ताणि, भीमाडवी वि नियघरंगणं, चोरो वि अलुटगो, करी वि कोलाणयं, सीहो वि गोमाउमेत्तं, दूरट्टियं पि करयल-निलीण-मिव सयल-समीहियं ति । अओ चेव-- सुयंतमसुयंतसमुट्ठितखलंत-पडतेहिं देवेहिं दाणवेहि सिद्धेहिं गंधव्वेहिं विज्जाहरेहि य सव्वेसु सुरालएसु, सव्वेसु भवणवइ-निवासेसु, सव्वेसु भरहेसु, सव्वेसु एरवएसु, सव्वेसु महाविदेहेसु, सब्वेसु विजएसु, सव्वेसु गिरिसु, सन्वेसु पसत्थपएसेसु, सया वि सबहुमाणं पढिज्जइ । सया वि सबहुमाणोवयारं गुणिज्जइ । सया वि सबहुमाणोवयारं वक्खाणिज्जइ सया वि सबहुमागोवयारं झाइज्जइ। अवियधण्णाण मणो-भवणे, सद्धाबहुमाणवड्ढिनेहिल्लो । मिच्छत्त-तिमिर-हरणो वियरइ नवकारवरदीवो । जाण मणवणणिगुंजे रमइ णमोक्कारकेसरिकिसोरो । ताणं अणिट्ठदोग्घट्ट-थट्टघडणा [न नियडे वि] । 2010_04 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८४ मणोरमा - कहा [ता निविड-निगड-घडणा-] गुत्ती ता वज्जपजरनिरोहो । न य जावज्जवि जविओ एस नमोक्कारवरमंतो ।। दप्पिट्टदुटुनि[ ट्ठर ]-सुरुट्ठदिट्ठी वि ताव होइ परो । नवकारमंतचितण-पुव्वं न पलोइओ जाव ।। ३९२ ।। मरणरणगणगणसंगमे गमे गामनगरमाईणं । एयं सुमरंताणं ताणं सम्माणणं च भवे तहा ।। ३९३ ।। जलमाणमणि[पहु] पुण्ण- फारफणिव इफणागणाहितो । पसरंतकिरणभरभग्ग - भीमतिमिरम्मि पायाले || चिंताणंतरघडमाण- माणसानंदिइंदियत्था जं । विलसंति दाणवा किर, तं पि नमोक्कारफुरियलवो || जं पि य सव्वंगपहाण - लडहचउसट्ठि सहसविलयाणं । बत्तीससहस्समहम्प [ भाव ]भासंतसामंतं ॥ ३९६ ॥ पवरपुर-सरिस-छन्नवइ-गामकोडी - कडप्प - दुप्पसरं । सुरलोयसरिसपुरवर -बिसत्तरी लक्खसंखाणं ।। ३९७ ।। बहुसं[ख]-खेड-कब्बड-मडंब - दोणमुह [ पमुह ] बहुवसिमं । दीसंतकंत सुंदर - संदणसंदोह - दिणदिहिं ।। ३९८ ।। परचक्कचंप[कप्प]णाऽणप्प-दप्पपा इक्कचक्कसंकिणं 1 पगलंतगंडमंडल-पयंडदोघट्टथट्टिल्लं ।। ३९९ ।। पवणजवणचंचल-खुरुक्खयखोणितलतुरंगालं । सोलससहस्स परिसंखजक्खरक्खा परिक्खित्तं ॥ ४०० ॥ नवनिहिचोद्दसरयणप्पभावपाउब्भवंतसयलत्थं । छक्खंडभरहखेत्ताऽ-हिवत्तणं लब्भए भुवणे ||४०१ || तं किल सद्धा-सलिल-सेयपरिवड्ढि यस्स तस्सेव । पंच नमोक्कारतरुस्स को विफलविलसिय-वियारो [सेसो] जं पिदेवं [सुय संवय ] सुरसयण सुंदरुच्छंगे । सिप्पिफुडंतोमोत्ताहलं व उववज्जई तत्तो ॥ ४०३ || आजम्मं रम्मतणू, आजम्ममुदग्गजोव्वणावत्थो । आजम्मं रोगजरा-रय - सेय-विवज्जिय- सरीरो ।।४०४।। आजम्मं हारुवसद्विमं [स] रुहिराइतणुमलविमक्को । आजम्मं अमिलायंत- मल्ल-वर-देवदूतधरो ।।४०५ ।। उत्तत्त [जच्च] कंचणतरुणदिवायरसमप्पहसरीरो । पंचप्पहरयणाहरण- किरण - कब्बुरिय- दिसियक्को ।।४०६ || अक्खंडगंडमंडल-लुलंत-कुंडल - पहा - पहासिल्लो । रमणीय [ रमण ]अमरणरमणीगण जणियकंदप्पो ||४०७ || नमिरसुरविसरसिरमणि-मऊहरिछोलि विच्छुरिपाओ । भूभंगाइट्ठ [पहि] संभमुट्ठित-परिवारो ||४०८ ॥ चिंताणं[त]रसह[स]त्ति[सं]घडंताणुकूल विसयगणो । अणवरयरहरसाविल- विलास करणेक्कदुल्ललिओ || अणिमिसनयणसहस्सावलोयसमकालदिट्ठददृव्वो । समकालोदय समुत्रित-सयल सुहकम्मपयई य ॥ ४१०॥ रिद्धि [बंध] बंधुरविमाणमा लाहिवत्तणं सुइरं । पालइ अखलियपसरं सुरलोए जं सुरिंदो वि ॥ ४११ ।। तंपि असे जाणसु सम्मं सब्भाव - गब्भविहियस्स । पंच नमोक्काराराहणस्स लीलाइ - लवो ति ॥ ४१२ ॥ उड्ढहोतिरियतिलोग - रंगमज्झम्मि अइसय विसेसो । दव्वं खेत्तं कालं भावं च पडुच्च चोज्जकरो ||४१३ ॥ दीस सुणिज्जइ वा जो को वि कहवि कस्स वि जियस्स । सव्वो वि सो नमोक्कारकरण माहप्पनिफ्फण्णो ॥ जलदुग्गे थलदुग्गे पब्वयदुग्गे समाणदुग्गे वा । अन्नत्थ वि दुत्थपए ताणं सरणं नमोक्कारो ॥ ४१५ ।। वसियरणुच्चाडणथोभणेसु पुरखोभथंभणाइसु य । एसो च्चिय पच्चलओ तहा पउत्तो नमोक्कारो || ४१६॥ मंतंतरपारद्धाई [जाइं] कज्जाई ताई त्रि समेइ । ताणं चिय नियसुमरण-पुव्वारद्धाण सिद्धिकरो ।।४१७ ॥ तासयलाओ सिद्धीओ, मंगलाई च अहिलसंतेण । सव्वत्थ सया सम्मं चितेयव्वो नमोक्कारो ॥। ४१८ ।। जागरण-सुयण-छीयण-चिट्ठण- चंक्रमण - खलण पडणेसु । एस किर परममंतो अणुसरियव्वो पयत्तेणं ॥ ४१९॥ जेणेस नमोक्कारो पत्तो पुण्णाणुबंधिपुणेणं । नारय - तिरियगईओ तस्सावस्सं निरुद्धाओ ||४२० ॥ जइ भद्दे ! तुह कज्जं कल्लाणपरंपरा पावेउ लोए । ता भव- जलहितरंडं सिढिलेज्जसु मा नमोक्कारं ।। ४२१॥ ' एवं करिस्सामि' त्ति भणिऊण गया भाणुमई नियधरं । संजाय - पुत्तभंडा पइसम्मया कालं गमेइ । अण्णम्मि दिणे पओयणवसेण गओ भाणू वेज्ज-घरं । दिट्ठो अपढंतं पुत्तं थंभेण सह सिंदुरयेण संजमिऊण 'न सुणेसि मह वयणं' 2010_04 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तश्यअवसरे भाणुसुभाणुकहाए मुद्धडमाहणकहा २८५ त्ति भणिऊण सणरज्जुणा पहणतो वेज्जो । सुएण भणियं-"अज्जप्पभिई सुणेमि।" भाणुणा चिंतियं-"लद्धं ताव बहिराण ओसहं । आगओ गामंतरं वेज्जपुत्तो त्ति काऊण दंसिया ठक्कुरेण बहिरा नियजणणी । तेण भणियं-"पउणेमि।" पउत्तो जहा दिट्ठो विही। सुकुमारयाए सरीरस्स मुक्का सा पाणेहिं । सो वि चिरं कयत्थिऊण पक्खित्तो कारागारे ठक्कुरेण । दंडिऊण मुक्को। समागओ सुभाणु समीवं। साहिओ निय वइयरो। तेण भणियं-"हरडइ-वेज्जो व्व वेज्जाओ तुम विणासं पाविहिसि ।" भाणुणा भणियं-"को एस हरडइवेज्जो?" तेण भणियं-"सुणसु"। अत्थि इहेव सुनय-निउण-रायाणुराय-रजियबहुजणसंकुलाए सुरढाए पयड-पलोइज्जमाणजायवकुलकोडी-चारुचरियं रंजियजणमणं कोडियनयरं नाम नयरं । तम्मि य जहा-सुय-दिट्ठ-गाहगो आजम्मदरिद्दिओ मुद्धडो नाम बंभणो परिवसइ। नत्थि तं जं भुंजइ। परघरेसु दासित्तं काऊण जमाणेइ बंभणी तं भुंजइ। अण्णया सविसायं भणिओ भट्टिणीएवरि महिला मा पुरिसो तुह सरिसो तइय-वेय-सारिच्छो । अप्पंभरो वि जो न वि नरेण किं तेण जाएण? ।४२२। तुह पुब्विल्ला निमित्तेण नाऊण सुहासुहं वेज्जयं कुणंता । तुमं पुणं कावुरिसो इत्थीयणसंपाइयं भोयणं भुंजसि।" तेण भणियं-“अहं पि वेज्जयं पढामि।" तीए भणियं-“जइ एवं तो पाडलिपुत्ते गच्छसु"। निग्गओ बंभणो। गओ चत्तारि जोयणाणि। पत्तो एगम्मि गामे। अण्णत्थ वासयमलहंतो पविट्ठो ठक्कुर-कुडीए।[.... ] ठक्कुरेण भणियंएस [आसो] मे महाराएण पोसणत्थं समप्पिओ। केवलं वाहि-विसेसेण केण विन चरइ, न पियइ, खिज्जइ चेव केवलं [ सरीरेण ] तह कह वि किरियं करेहि जहेस पउणो होइ। समंतओ निरूविऊण भणियं वेज्जेण-"समप्पेहि खडियं जेण निमित्तं निरूविऊण चिगिच्छं करेमि।" ढोइथा खडिया। आलिहियं मंडलं। मोयाविओ तत्थ दीणारो, धारणं धरिऊण खणंतरेण आइट्ठो वेज्जेण ठक्कुरो-"आणेहि सिरिमउरियाओ पहाणाओ वीसं हरडईओ, गोमुत्तकरवओ, सणरज्जू, दोहनलियं च जेण चिगिच्छं करेमि।" संपाडियं सव्वं ठक्कुरेण । वेज्जेण भणियं-"वदेह एयाओ थेव-गोमुत्तेण ।" तओ वंसे सण-रज्जूए उड्ढमुहो बद्धो तुरंगमो । करवयमुत्तेण अड्डुयालिऊण भरिया नलिया । दिण्णा तुरंगमस्स । जाव सव्वं पि पाइओ भिण्णो आसो थेरिउमारखो। वेज्जो वि ताव ठिओ जाव सव्वहा विरित्तो। तओ नीरावियं हरियं चरिउं पवत्तो। दंसियं पाणियं पाउमारखो। परितुट्ठो ठक्कुरो। पूइओ वत्थाइणा वेज्जो। वेज्जेण भणियं"मंचसु मं।" ठक्कूरेण भणियं-"किमेत्तियमेव कायव्वं ।" वेज्जेण भणियं-पउणो आसो । एत्तियं चेक गओ वेज्जो। मुद्धडेण चितियं-"जाणियं वेज्जयं दलामि किं पाडलिपुत्तगमणेण?" तहेव कयं । बीय-दिणे पत्तो सगामं । बंभणीए भणियं-"किं न गओ पाडलिपुत्तं"? बंभणेण भणियं-"किं तेण ? मुणिओ मए चिगिच्छासत्थपरमत्थो।" तीए भणियं-"कहं ?" तेण भणियं-"किं ते वियारेण ? आउरे दंसेहि जेण पण्णवेमि।" ठिया सा मोणेण । बीयदिणे पडियं खत्तं सुजे?सेट्ठिघरे। नीणियं भूरिकंसदूसाभरणाइयं । अप्पत्तणओ रयणीए संखुद्धेहि उक्कुरुडियाए कयवरमझे गोविऊण गोसं गया तक्करा। उग्गओ दिणयरो। दिह्र सेट्ठिणा मुठं घरं । कओ कोलाहलो। मिलिओ आरक्खियाइलोगो निरूवियं सव्वत्थ । न लद्धा कत्थ वि पउत्ती । [ते] वि पुच्छ्यिा निमित्तियाइया। तेहिं वि न किंपि कहियं । अधिइमावण्णस्स, रयणीए अलद्धनिद्दस्स, अपरिणयाहारस्स जाओ [पाउ]क्खालयभावो सेट्ठिस्स । परिचत्तो वेज्जेहिं । अण्णदिणे समं मुद्धडपरिणीए गया पाणियस्स सेट्रिसुण्हा पुच्छिया बंभणीए-"केत्तिया घरे हाणी जाया?" तीए भणियं-"का अत्थ हाणी पूच्छइ? सेट्ठी वि पाउक्खालएहिं पाणसंसए वट्टइ।" तीए भणियं-“मज्झ बंभणो निमित्तं वेज्जयं च जाणइ। जइ भे रोयइ तो पुच्छह।" घरगयाए साहियं तीए निय-सासुयाए। सद्दाविओ तीए मुद्धडबंभणो। दंसिओ सेट्ठी। मग्गिया खडिया। लिहियं मंडलं। कारावियं सहिरण्णं । ठिओ खणमेत्तं मोणेण। तओ भणिअं तेण-"सव्वं सोहणं भविस्सइ। आणेह समं गोमुत्तकरवएण सिरिमउरियाओ वीसं हरडईओ रज्जूनालिया।" 2010_04 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८६ मणोरमा-कहा आणियं सव्वं जहा घोडगस्स दिळं तहेव सम्बं कयं। विण्णत्तो सेट्ठी-चारियं हरियं दंसियं पाणियं तओ भणिया सेट्ठिणी मुद्धडेण-"मुंचह मं। पउणो सेट्ठी। एत्तियं वेज्जयं"। विसज्जिओ गओ मुद्धडो। सेट्ठी वि निरंतराइसार पीडिओ पुणो पुणो परोहडे गंतुमचयंतो गओ उक्कुरुडियाए। खणे-खणे पाउखालयं कुणंतस्स अहिट्ठाणसोहणनिमित्तं डगलाइयं गिण्हमाणस्स वायावणीय-कयवरत्तणओ दिट्ठो सेट्टिणा वत्थंचलो। कढिओ अवाणसोहणत्थं तस्सहियं नियं घरसारं। संजायसंतोसस्स ठिओ विरेओ । गहियघरसारो समागओ नियघरं । सद्दाविओ बंभणो बंभणी य। दिण्णा दक्खिणाए पत्था तंदुलाण, घयस्स लोट्टओ, वत्थजुयलं बंभणस्स, परियट्टओ बंभणीए पसंसिओ बहुजणसमक्खं संति अणेगे निमित्त-वेज्जग-वियाणया परं विजियं तुमए तिहुयणं । तुह संतियं मह घरे दविणं जीवियं च। एवं भणिऊण विसज्जिओ बंभणो। गच्छइ कालो। ___ अण्णया वासारत्ते कोडुंबियघराओ वाडि छेत्तूण नीणिया तेणेहिं बारसगोणया। पभाए कया गवसणा। न लद्धा कत्थ वि पउत्ती। सद्दाविओ मुद्धडो । पुच्छिओ निमित्तं । पउत्तो तेण जहासेसस्स तहा सव्वो पुव्ववण्णिओ विही। केवलं सो अइलज्जाउलो घरे माइ-भइणि-सुया-सुण्हाइयाण लज्जंतो गओ तलाय-पालीए। ठिओ तत्थ। जाया महईवेला। भयिवयव्वयानिओएण मुढदिसायक्का गहिय-गोणया तत्थ] आगया तेणया गोणए दळूण संजायतोसस्स विरेओ विरओ कोडुंबियस्स । जाओ सत्थावत्थो। हक्किया तक्करा पलाणा गोणा मोत्तूण । सो वि पहट्ठमाणसो गहिऊण गोणए समागओ घरं । सद्दाविओ बंभणो पूइओ जहा सेट्ठिणा। अण्णम्मि दिणे दासीए पुरओ परुण्णा ठक्कुराणी-"हला! अहं पढमं पिया आसि इमस्स ठक्कुरस्स । संपयं अप्पिया। तेण अच्चंतदुक्खिया जओकाऊणं पिउ पणयं पढमं जं कुणइ खंडणं पच्छा । तेण महिलाण दुक्खं जायइ मरणाउ अब्भहियं ।४२३। साणंद-दइय-दिट्ठी-दिट्ठाउ जा जियंति जियलोए। जीयं पि ताण सहलं जीवंत-मयाओ सेसाओ ।४२४। ता अत्थि को वि उवाओ जेण पुणो वि पिया भवामि ।" तीए भणियं-"अत्थेत्थ मुद्धडबंभणो । सो सव्वं जाणइ तं पुच्छामि ।" गया दासी बंभणघरे । कहियं सरूवं । बंभणेण भणियं-"सव्वं सोहणं भविस्सइ। आणेह एत्थेव । आणिया दासीए। पउत्तो बंभणेण सो चेव विही । किलेसायासद्वाणं पत्ता ठक्कूराणि । पउर-पाउक्खालयपरिक्खीणसरीरा उठेउं न चएइ । जेण अइथूलत्तदोसेण वेसत्तणं पत्ता अवगओ। विण्णत्तो ठक्कुरो अमच्चेण-"न जुत्तमेयं ठाणं । माणुसा परिणिऊण मरणकाले न पडियरिज्जइ।" गो ठक्कुरो तीए घरं । पडियग्गिया संभासिया कोमलवयणेहिं संजायसंतोसा पउणीभूया ठक्कुराणिया । ठक्कुरस्स वि जाओ तं पइ सिणेहो । कया सव्वंतेउरपहाणा संपूइओ पडिपुण्णदक्खिणाए मुद्धडभट्टो। एवं सो कालं गमेइ। __ अण्णया देसदसणत्थं परिभमंतो सपरिवारो सरयसमए समागओ तं गाम नराहिओ। जाया रायउत्तस्स दारुणी यणा । पविसंति सत्थविसारया वेज्जा। न जाओ कोइ गणो। आदण्णो राया। सोऊण पसिद्धि सहिओ मद्धडभट्रो। दंसिओ कुमारो । तेण भणियं-“पउणेमि ।" तहेव पउत्तो सव्वो वि घोडयविहि । पउत्तमेत्ते वि मओ कुमरो । कुविओ राया। माराविओ दुक्खमारेण मुद्धडो । जहा [मुद्धडो] कूडवेज्जएण खयं गओ एवं तुम पि गमिस्ससि जइ न विरमसि ।" भाणुणा भणिअं-"अज्जप्पभिई नियमो मे वेज्जयकरणस्स।" कयाइ मिलियाण जाया धम्मकहा भाणुसुभाणूण-'सोहणं भवइ जइ सविसेसं धम्माणुट्ठाणं किं पि कीरइ' । एवंविह-वासणाए सुत्ता तत्थेव । थेववेलाए वज्जियाई देवमंदिरेसु पाहाय-तुराई । उल्लसिओ रवि-रह-सारही। पणासियतमंधयारा समागया दिवसलच्छी। रुंटत-भूरिभमर-भर-भज्जमाण-वियसिय-दलदसणिज्ज-सोहा जाया कमलायरा । कय-गोस-किच्चा चलिया उज्जाणाभिमुहा । 2010_04 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे निसाभोयणोवरि माणुसुभाणुकहा २८७ [सुभाणुभाणुणो । पत्ता उज्जाणं । दिट्ठा तत्थ नागरयाण धम्मदेसणं कुणंतो बहुसीस-परिवारिओ विमलभाणू नाम आयरिओ। गया ते वि तत्थ । निसुया धम्मदेसणा । जाओ देसविरइ-परिणामो। पडिवण्णो जहागमं दुवालस-भेयभिण्णो सावयधम्मो। बीय-गुणव्वए कया भाणू- सुभाणूहिं इमा पडिवत्तीजा जीवं मे भयवं सत्थ-सरीराण अध्पवसगाण । अण्णत्थ अणाभोगाइएहिं नियमा इमे अम्हा ।४२५॥ दुविह-तिविहेण मंस नियमो मे मज्ज-मक्खण-महण । अण्णाय-फला पंचुंबरिं च नियमे अण्णोसहि य ।४२६। ओसहकज्ज परिवज्जिऊण नायं अणंतकायं पि । गोरसमीसं विदलं निसिभत्तं कारणेण विणा ।४२७। दो-कण-माणे चोप्पड दो-करिसा भोयणे य अन्भंगे । छप्फुल्लाणं कट्ठा पण्णसयं तीस पूगाओ।४२८। अट्ठी उ सचित्ताई विगइ चत्तारि दम्मसयमुल्ला । [...] तिपल विलेवणं करिसमेगं ति ।४२९। अट्ठमि चउद्दसीसुं बंभं एक्कासणं निओगेण । मासम्मि दोण्हि ण्हाणा विसेसकज्जं पमोत्तण ।३३०। बीया पंचमि एक्कारसीसु पालेमि बंभचेरं तु। पज्जोसवणम्मि तहा बंभ एक्कासणं नियमा ।४३१। इंगालाइए पनरसकम्माइं वज्जिमो निओगेण । इय पडिवत्ति काउं वंदिय सूरिं गया दोवि ।४३२। विहरिया अण्णत्थ सूरिणो। तेसि पि जहा गहिय-वय-परिपालणा-परायणाण वच्चइ कालो। अण्णया असुहकम्मोदएण अकल्लाणमित्तसुबंधु-बंभणेण सह संगई काउमाढत्तो भाणू । वारिओ सुभाणुणा न विरमइ। अण्णम्मि दिणे रयणीए गओ सुबंधु-मंदिरं "अहो ! समए समागओसि ।' भोत्तव्वमज्ज मए सद्धि । भणभाणेण गहिओ दाहिणकरे। अणिच्छतो वि बला भोयाविओ कंदाइं। विण्णाओ एस वइयरो सुभाणुणा भणिओ एगते-“वयंस ! न सोहणं तए समायरियं जमेगं रयणीए भुत्तं, बीयं अणंतकायं । ता उभयस्स वि गुरुपुरओ सुद्धि करेहि।" तेण भणियं-"रयणिभुत्तस्स सुद्धि करिस्सामि। अचित्ताणंतकायपरिभोगे को दोसो?" सुभाणुणा भणियंपत्तेय-वणेहितो सचित्तसाहारणम्मि गुरु-दोसो । अचित्ते थोवयरो दिलो दिटिप्पहाणेहिं ।४३३। भणियं चसोऊण जिणपडिकुटु अणंतजीवाण कायनिप्फण्णे । गेही य संगदोसा अणंतकाए अओ वज्जे । ४३४। अचित्तस्स वि तए पच्चक्खायं । अओ गुरुसमीवे पायच्छितं पडिवज्जाहि । ‘एवं' ति पडिवज्जिऊण गओ भाणू । मिलिओ बंभणस्स । साहिया तस्स सुभाणुसिक्खा । ईसि हसियं जंपियमणेण-"आलप्पालमेयं न एत्थपरमत्थबुद्धी कायव्वा ।" तस्स वयणेण सो निद्धंसीभूओ जहा गहिय नियमे भंजिउमारद्धो । पुणो वि भणिओ सुभाणुणा-"कया ते रयणिभोयणसुद्धी?" नियडिपहाणयाए भणियमणेण-"कया।" सुभाणुणा वि चितियं-"सलज्जो चेव सोहणो। मा कयाइ गुणं पि पावेज्ज [अओ] न पेरिओ [त्ति] तेण' ।" - अण्णया निय घरे भाणुं मोत्तूण गामंतरं गओ सुभाणू । अविवेयबहुलयाए महिलायणस्स, अणाइभवब्भत्थयाए विसयाणं समुप्पण्णो सुभाणु-घरिणीए भाणुस्स उवरि सिणेहाणुबंधो । पुलोइओ साहिलासाए दिट्ठीए । पयट्टो अणायारो। आगओ गामंतराओ सुभाणू । विण्णाओ एस वइयरो सामण्णेण वयणाओ। न सद्दहियं तेण। अण्णया अप्पणा पच्छण्णं निरूवियं तेण। दिलृ ताण दुच्चरियं । ठिओ आयारसंवरं काऊण सुभाणू। खंडिया पुव्वपडिवत्ती। पयणुईकओ पणओ। उवयरइ विसेसेण भाणुप्पहा । तहा वि मंदसिणेहो चेव सुभाणू । जओ । नेहस्स विरोहियसंधियस्स पच्चक्ख दिढविलियस्स । उदयस्स व ताविय-सीयलस्स विरसो रसो होइ ।४३५। 2010_04 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८८ मणोरमा कहा अण्णम्मि दिणे भणिओ भाणुप्पहाए सुभाण--"पिययम ! कि कारणं तुमं मंदसिणेहो विय लक्खीयसि ?" तेण भणियं--"एरिसं चेव तुह सीलं जेण संतो वि सिणेहो परिगलइ ।" एयं सोऊण संकिया सा चितियमणाए-विण्णायाहमणेण । ता मारेमि केण वि उवाएण एयं । पच्छा भाणुणा सद्धि विगयसंका विसयसुहमणुभवामि' त्ति परिभाविऊण लद्धावसराए दिण्णं भोयणे विसं । विण्णायं सुभाणणा। साहियं तक्खणा वेज्जस्स । कया तेण वमणाइया चिगिच्छा। पउणि[क]ओ कहकहवि सुभाणू । संपूइऊण वत्थाइणा विसज्जिओ वेज्जो । तओ चितिउमारद्धो--'अहो णं इमीए पावाए चिर-काल-रूढमवि मए सह पणयं परिहरिऊण परपुरिसासत्तमाणसाए पावमेयमायरियं । अज्ज वि अत्थि में धण्णया, जमकयपरलोगसंबलो न पंचत्तं पाविओ। अलं मे इत्थीयणसंगमेण । इत्थियाहि नाम नावेक्खइ दक्खिण्णं, न गणेइ परिचयं, न पालेइ पडिवण्णं, पम्हसइ पुव्वपण[यं] न सरइ सुयणत्तणं, विस्सरइ उवयारपरंपरं, उभयपास-पज्जलंतमुम्म[रग्गि] व न बिज्झायइ, दीविय व्व नेहपूरिया वि पज्जलणसीला, पवणायपडाग व्व चंचला सरूवेण, वंसलि व्व सुवंसजाया वि बहुजणवाइज्जंतछिद्दा, गंति व्व बहुभारक्खमा वि अणेगमग्गचारिणी, संपइ व्व घरमंडणा वि सव्वओ []तिसंकणीया, दीवयसिह व्व सुनिम्मला वि मालिण्णकारिणी, कुसिव्व घणसंघिघडणा वि तुडतिक्खत्तणेण दुक्खावणी, संझ व्व पयडियागुरागा वि भयकारिणी, कहाल व्व मुलमुहपूरिया वि गरुयसमुल्लाविरी, तिलकुट्टि व्व दंसियनेहगुणा, वि पयइ-कडुयत्तणेण विगारगारिगा, घंचियघाणिय व्व पढमदावियतिलसंबंधा वि कमेण नेह-विमोयणेण पज्जंतपयडियक्खलभावाअंतो विसस्स भरिया बहिलण्हा सप्पिणि व्व दो जीहा । कुडिलगई कुडिलमई परछिद्दगवेसगा महिला ।४३६। बहु कूड-कवड-भरियाण विगयसोगाण सव्व-रहियाण । जे न वसे महिलाणं नमो नमो ताण पुरिसाण ।४३७। तओ संवेगसमावण्णेण पुणो वि चितियमणेण--"न मे कज्जं कलत्तेण, न वा वयंसेण। केवलं नइकूलुग्गयदुम व्व सयमेव विणासं पाविस्संति अणायारकारिणो। घेत्तूण सारधणं गामंतरगमणमिसेण निग्गओ सुभाणू । भाणू वि तीए सद्धि निस्संको विल[सं]तो दिट्ठो आरक्खियपुरिसेहिं । गाढं बंधिऊण दंसिओ राइणो । माराविओ कुमारेण । अट्टज्झाणेण मरिऊण विरइविराहणाजणियकम्मेण उववण्णो सत्तमपुढवीए उक्कोसाऊ नारओ। सुभाणू वि परिपालिऊण साबगधम्म जहागहियवयपरिपालणेण पवढमाणपरिणामो विणिओइऊण सत्तसु ठाणएसु दविणजायं समाहिमरणेण मरिऊण सम्मुप्पण्णो लंतयकप्पे मज्झिमाऊ वेमाणिओ। तओ चुओ नेव्वाणं गमिस्सइ । ता भो-- उवभोगे परिभोगे परिमाणं जे कुणंति संतुटा । ते इह भवे वि सुहिया परभवे जंति निश्वाणं ।४३८ । जे पुण्ण इंदियवसगा मोक्कलमण-वय-काय-वावारा । ते पावकम्म-निरया उभयभव-विराहगा नेया ।४३९। तइय गुणव्वयं। तइयगुणव्वयं अणत्थदंडाओ विरमणं सो पूण चउम्विहो । तं जहा-अवज्झाणायरिओ पमायायरिओ हिंसपयाणायरिओ पावोवएसायरिओ एस चउब्विहो वि पडिवण्णवालसविहसावगधम्मेण सावगेण परिहरियव्वो । तहा एयं गुणव्वयं पडिवज्जिऊण सव्वत्थ उवओगपुरस्सरं जयणाए वट्रियव्वं । संपइ इमस्स चेव गुणव्वयस्स आराहगविराहगा दंसिज्जंति । अत्थि इहेव भारहेवासे दक्खिणावहे वरया-नईतीरे मंडणकुंडिणं नाम नयरं । तम्मि य धणगुत्तो सावयपुत्तो परिवसइ । मित्तो य तस्स ईसरदत्तसेट्ठि । सुओ सिवो नाम । सो पुण धणरक्खणपरायणो चेव न अप्पणा भुंजइ न अण्णस्स देइ । केवलं विढविऊण धणं धरणीए निहणइ । तओ लोएहि 'धणजक्खो'त्ति नामं कयं । तं चेव पसिद्धिगयं । अण्णया मरणधम्मयाए सरीराणं मओ धणजक्खपिया । काऊण संखेवेण मयकिच्चाणि धणोवज्जणं काउमारद्धो धणजक्खो। आढत्ता अणेगे अत्थोवज्जणोवाया । विढत्तं भरिदविणजायं । समुप्पण्णा पुत्ता । धणजक्खो धम्मस्स नामं पि न गिण्हइ । अण्णम्मि दिणे भणिओ धणगुत्तेण-"वयंस ! धम्मेण चेव [धणागमो भवइ । धम्मेण धणं विउलं धम्मेण यसग्गमोक्खसंपत्ती । किं बहुणा धम्मेणं सव्वं सुंदरं होइ । ता पडिवज्जसु कि पि धम्माणदाणं ।" धणजक्खेण भणियं"कि धम्मेण ? धम्मिया वि धणवंताण घरंगणे भिक्खं भमंता दीसंति। अत्थो चेव एत्थ पुरिसत्थो । जओ 2010_04 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे अणत्थअदंडविरमणे धणगुत्त-धणजक्खकहा २८९ अत्थेण संविढप्पइ सरदिंदु-समुज्जला विउल-कित्ती । अत्थेण लोयमज्झे लहइ नरो गोरवं च सया ।।४४०।। जे सूरा समरमुहे सरूवसुकवित्त-उत्तणा [घणियं] ते वि हु भोयणकाले धणवंतमुहं पलोइंति ।।४४१।। जे धम्मज्झाणनिरया संसारासारयं परूविति । निदंति अत्थकामे अत्थजया ताण वि महग्या ॥४४२।। ता अत्थो च्चिय धम्मो अत्यो च्चिय देवयं किमण्णेण । अत्यो च्विय एत्थ जए झाणं हूयं रहस्सं च ।४४३। धणगुत्तेण भणियं-"विविहकिलेसावयमयसंसारपवंचे य सारमेयस्स जं धम्मठाणे विणिओगो ।” धणजक्खेण भणियं-“उज्जुगो तुमं । न याणसि धुत्तपरिकप्पियं धम्मच्छलेण परमुसणोवायमेयं । जओदाऊण सिरे पायं घडिज्जए जो नरेहि पासाणो । का तम्मि देव-बुद्धी विवेयजुत्ताण पुरिसाण ।४४४। पासंडिय भोयासिणि (?) दीणागाहेहि जेउ खज्जति । मुद्धा-निविण्णाणं पट्टो वि न वज्झए ताणं ।४४५। पुत्त-पपोत्ताईणं नियसंताणस्स कज्ज-करणत्थं । सव्वायरेण निच्चं विढिविज्जज केवलं अत्थो ।४४६। धणगुत्तेण भणियं-वयंस ! महामोह-विमूढमाणसा एवं भासंति न उण विवेइणो। जओ-सव्व-संसार-सरणागयवच्छलेहिं तेलोक्कपूइयपायपंकएहि अरहतेहिं परूवियंधणसयणाजीयजोव्वणपुत्तपपोत्ता य अत्थ निवहो य । खणमेत्तदिटुनट्ठा कह किज्ज उ तेसु पडिबंधो ।४४७। जेण [ण] सुत्थो अप्पा न धम्मकम्माणि जेण कीरंति । अत्थो निरत्थओ सो परमत्थेणं मुणेयवो ।४४८। नड-पेक्खणय-सरिच्छं कुडुंबयं निययकज्ज पडिबंधं । तस्स निमित्त पावं करेसि किं मूढ जाणंतो।४४९। खणभंगुर-[म्मि] संसारे तिक्ख-दुक्खपउरम्मि [जीविए] एत्तियमेत्तं सारं जं कीरइ सोहणो धम्मो ।४५०। धम्मो माया पिया धम्मो धम्मो पवर बंधवो । धम्मो कामदुहा घेणू धम्मो कप्पदुमो वरो ।५४१॥ धम्मो चिंतामणी लोए धम्मो सोक्खाण कारणं । विणा धम्मेण जीवाणं जत्थ तत्थ न सुंदरं ।४५२। जइ मज्झ तुम मित्तो भणियं पि करेसि मज्झ तं सुयणु ! । तो देसु धणं धम्मे जेत्तिमेत्तं निराबाहं ।४५३। अकयव्वओ न सोहइ विहवो विवो व अंगणा-निवहो । न कयाइ पत्त-भोगो सुवण्णतारुण्णओ जइ वि।४५४। पडिवण्णमेयं धणजखेण । देइ जिणभवण-सुकयाइ [ठाणे] किं पि दविणजायं । जाइ साहुसमीवे। सुणेइ धम्म उदासीणभावेण। वच्चइ कालो। अण्णया सायरसलिलं व सच्छहिय[ओ], गुणगुरुयगणहरगुणाधारो, विणिज्जियसयलंतरंग-रागाइ-सत्तुसमूहो, अविउत्तो खमाए, जुत्तो कित्तीए, संगओ संजमरईए, सचराचरजीवविहियरेत्तीभावो, संसारकतार-पडियपाणिगण नित्थारणसमत्थसत्थवाहकप्पो, नाणा-विहाइसयरयणभूमी, बहुसमणसहिओ समागओ तत्थ दमसारो नाम सूरी। पया वंदणवडियाए लोया। धणजक्खेण समं गओ धणगुत्तसावगो। वंदिया सूरिणो। निसण्णा समुचियपएसे । पारद्धा भगवया धम्मदेसणा जहा-- सारीरमाणसेहिं दुखेहिं अभिद्द याण संसारे । नत्थि सरणं जियाणं जिणिदधम्म पमोत्तूण ।४५५। सो पुण माणुसजम्मं मोत्तूण न तीरए करेउजे । माणुस्साइ-गुणगणो पुण लभइ कहवि तुडिजोगे ।४५६। भणियं च-- माणुस्स-खेत-जाई-कुल-रूवारोग्गमाउयं बुद्धी। सवणोग्गह-सद्धा संजमो य लोगम्मि दुलहाई ।४५७। ताणि पुण दुल्लहाइं जह होंति तहा सुणेह भो भव्वा । सिद्धतपसिद्धेणं दिट्टतेणं भणीहामो ।४५८। जह के वि दोण्णि देवा परोप्परं मंतिऊण कोड्डेण। एगो घेत्तूण जुगं बीओ समिलं समुप्पइलो ।४५९। ___ 2010_04 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९० मणोरमा-कहा जो जयकरो देवो सो तुरियं धाविओ दिसं पुवं । समिलं घेत्तूण पुणो धावइ अवरो य अवरेण ।।४६०।। बहु जोयणलक्खिल्ले महासमुद्दम्मि दूर-दुत्तारे । पुव्वंते अवरंते जुगं च समिलं च घेत्तूण ।।४६१।। एवं कयकोऊहलतरलियचित्ता पुणो वि मिलिऊण । सायरतडम्मि होउं अह एवं भणिउमाढत्ता ।।४६२।। पुवम्मि तडे जूयं अवरे समिला य अम्हि पक्खित्ता । जुयछिद्दे सा समिला कयाइ पविसेज्ज पेच्छामो ।४६३ । अह पेच्छिउं पवत्ता सा समिला चंड-वाय-बीईहिं । उच्छालिज्जइ बहुसो पुण हीरइ रय-तरंगेहिं ।।४६४।। उच्छलिया वि बहुसो निच्छोला चंडवीईहिं । उच्छालिज्जइ बहुसो पुण हीरइ रय-तरंगेहि ॥४६५।। उच्छालिया वि बहुसो निच्छोला जाइ सायरजलम्मि । तरमाणी घेण्पइ तंतुएण तत्तो वि मच्छेण ।।४६६।। भच्छाउ कच्छभेणं कमढा [ओ] ? कुम्म तओ भुयंगो । तत्तो मयरो मयराउ सुसुमारो लहुं लेइ ॥४६७।। तेण वि मुक्का उत्थल्लजलहिकल्लोलपेल्लिया संती। अड्डविय९ वियरइ सायरसलिले अपारम्मि ।।४६८।। घोलिज्जंती अच्छइ न य कह वि लहेइ तं जुयच्छेडं । जा सयलं चिय खुटुं देवाणं आउयं ताणं ।।४६९।। एसो किल दिळेंतो साहिज्जइ अबुहबोहणट्ठाए । जो एस महाजलही सो संसारो दुरुत्तारो ।।४७०।। जा समिला सो जीवो जं जुयछिडे तयं तु मणुयत्तं । जे देवा दोण्णि इमे राग-द्दोसा य ते जाण ।।४७१॥ तेहिं सुरसण्णिहेहिं कसाय-मय-ट्ठाण-संपरिडेहिं । पाहिं जीव समिला वक्खोडियमणुय-छिडं तु ॥४७२।। अह राग-दोसवसओ चुक्को मणुयत्तणाउ सो जीवो । चुलसीइ जोणिलक्खेसु भमइ दुखेहि संतत्तो ।।४७३॥ तिरियत्तणम्मि पत्तो गरुयमहादुक्खदूमिओ निच्चं । संवसइणंतकालं तत्तो नरएसु धोरेसु ।।४७४॥ अह दीणो दुहदुहिओ परपरिभवभायणं भव-समुद्दे । कम्मपवणेण जीवो भामिज्जइ भमिय समिल व्व ।४७५। कालेणं बहुएण वि सा समिला जह-न पावए छिडं । तह मणुयजम्मचुक्को जीवो न य लहइ मणुयत्तं ।४७६। इय दुल्लहलंभं माणुसत्तणं पाविऊण जो जीवो । न कुणइ पारत्तहियं सो सोयइ संकमणकाले ॥४७७।। जम्मण-मरण-परंपर-संजोय-विओय-दुह-सयावत्ते । पुण्णरुत्तं आहिंडइ एस जिओ गब्भवसहीसु ।।४७८।। किंचसा चंडवायवीई-पणुल्लिया अवि लभेज्ज जुगछेडुं । न य माणुसाओ भट्ठो जीवो पडिमाणुसं लहइ ।४७९। अह कह वि लहइ जीवो मणुयत्तं तं पुणारियखित्तेसु । धम्माधम्मविवेगो न नज्जई जत्थ जीवेहिं ।।४८०।। भरहेरवयविदेहेसु चेव दुलहो जियाण किल जम्मो । तत्थ वि जाइ-कुलाई तत्थ वि [य] सुधम्म-पडिवत्ती।४८१। कह कह वि माणुसतं आरिय-खेत्ताइ संगयं लद्ध। कुतमय-मोहिय-मइओ जिणधम्म कुणइ नो जीवो।४८२। जह कायमणियमज्झे बेरुलिओ सरिस-वण्ण-संठाणो । असयण्णेहिं न नज्जइ गुणसथसंदोहभरिओ पि ।४८३। एवं कुहम्ममज्झे धम्मो धम्मो त्ति सरिस उल्लावो । मोहंधेहि न नज्जइ गुणसयसंदोहभरिओ वि ।।४८४।। जह नलवेणु-वणेसँ कह वि तुलग्गेण पाविओ उच्छ्र । न च लेंति केइ बाला रससारगुणं अलक्खित्ता ।।४८५।। तह कुसमयवेणुमहावणेसु जिणधम्मउच्छु-विच्छेओ । मूढेहिं नेव नज्जइ सिव-सुह-रससारभरिओ वि ।४८६। जह बहु तरुवरगहणे समुग्गयं कप्परुक्खतरुरयणं । मुढेहिं नेव नज्जइ कप्पिय-फल-दाण-दुल्ललियं ।४८७। तह कुसमयतरुगहणे जिणधम्मो कप्पपायवसमाणो । मूढेहिं नेव नज्जइ इच्छियफलदाणसुहओ वि।४८८। जह मंताणं मज्झे मंतो बहुसिद्धिसिद्धमाहप्पो । मइवियलेहि न नज्जइ सरिसो सामण्णमंतेहिं ।४८९। तह कुसमयमंतसमूहमज्झपरिसंठिओ इमो धम्मो । दुम्मेहेहिं न नग्जइ सिद्धिसयंगाहरिद्धिल्लो ।४९० । जह सामण्णे धरणीयलम्मि संतं पि वर निहिमहंतं । न भुणइ न चेव पावइ न भुंजइ तं फलं कह वि ।४९१॥ तह धम्मरयणभरियं जिणधम्मनिहाणयं सया सहियं । अबहो न याणड चिय मण्णड सरिसं कतित्थीहि ।४९२। इय एसो जिणधम्मो पयडो वि निगूहिओ अउण्णाणं । दिह्र पि नेव पेच्छइ न सुणइ साहिज्जमाणं पि १४९३। Nain.Education International 2010_04 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइय अवसरे अणत्थादंडविरमणे धणगुत्तधणजक्खकहा २९१ अह तं सुणेइ कत्थ वि तह विय सद्धं न सो तहिं कुणइ । मिच्छाकम्म-विमूढो न य जाणइ सुंदरं लोए ।४९४। जह पित्तजरय-संताव-डाह-डज्झंतवेविरसरीरो । खंड-घय-मीसियं पिहु खीरं अह मण्णए कडुयं ।४९५॥ तह पाव-पसर-संताव-मूढहियओ अयाणुओ जीवो । पायस-खंड-समर-रसं जिण-वयणं मण्णए कडुयं ।४९६। जह तिमिररुद्धदिट्ठी पयडपयत्थे कि नेत्तेण णो मुणइ । रत्तंधो वा रयणीए नेव जह किं पि पेच्छेइ ।४९७। तह पावतिमिरमूढो पेच्छइ धम्म कुतित्थि-तित्थेसु । पयर्ड पि नेव पेच्छइ जिणधम्मं मोहपडलंघो।४९८। जह कोसिय-पक्खिगणो पेच्छइ राईसु बहलतिमिरासु । उइयम्मि कमलनाहे न य पेच्छइ अप्पयं पि फुडं ।४९९। तह मिच्छादिट्ठि जणो कुसमयतिमिरेसु पेच्छए किंपि। सयलुज्जोइयभुवणे जिणधम्मदिवायरे अंधो ।५००। जह सामण्णे पाए समयं सिज्झंति बहुतरा मुग्गा । कंकडुया के वि [चिरेण] कढिणा ।५०१।। तह जिणवयण यासण-मय-तवियस्स कस्सइ जणस्स । कंकडुयस्स वि चित्तं मणयं पि न होइ मउययरं ।५०२। एवं के वि जिया सोऊण वि जिणवरिंदवयण इं । न य सद्दहति मूढा कुणंति तुठ्ठि कुसत्थेसु ।५०३। जह पउर कट्ट-काणण-वणदव-दज्झतभीसणं जलणं । दळूण जाणइ नरो डज्झिज्जइ सो न य पलाइ।५०४। तह सत्तुमित्तघरवासजलणजालावली पविट्ठो वि। जाणइ डज्झामि अहं न य नासइ संजमं तेण ।५०५। जह वि नरो जाणेई एसो चोरेहि मूसए सत्थो। न य धावइ गामं पइ जा मुसिओ दुट्ठचोरेहिं ।५०६। तह इंदिय चोरेहि पेच्छइ पुरओ मुसिज्जइ लोओ । जाणइ अहं पि मुसिओ संजमगामं न अल्लियइ १५०७। इय भो न य पाविज्जइ मणुयत्ते पाविए वि जिणधम्मो । न सुए वि जओ जायइ सद्धा-चारित्त-धम्म ति ।५०८। तो जाणेसु य एवं दुलहं भवसायरे भमंतस्स । जीवस्स संजमं संजमम्मि अह वीरियं दुलहं ।५०९। लहिऊण वि सामग्गि एयं संसारवा सभीएहिं । धम्मे च्चिय धगबद्धो कायव्वा भवविरत्तेहिं ।५१०। एवं सोऊण संजायसद्धेण निय-निय-भूमिगाणुरूवा कया लोएण धम्मपडिवत्ती। एत्यंतरे पुरिसेण मणुगम्ममाणो समागओ पुण्णभद्दो नाम सेट्टिपुत्तो कयगुरुवंदणो निसण्णो सुद्धधरणीतले । सहायपुरिसो वि आसणे नियय वत्थं दाऊण पुण्णभद्दस्स चरणमद्दणं काउमाढत्तो। वारिओ तेण । तह वि न विरमइ विणयकरणाओ। तओ पुच्छ्यिं पुण्णभद्देण-"भयवं! किं कारणं वारिज्जंतो वि न एस विरमइ ?" सूरिणा भणियं-“सोम ! सुण एत्थ कारणं ।" अत्थि इहेव भारहे वासे वसंतपुरं नाम नयरं। परमसम्मद्दिट्ट्ठी संखसारो नाम सावओ तत्थ परिवसइ । चक्कदेवाभिहाणो तस्स य घरदासो सम्मओ सयलपओयणेसु। अण्णया वसणाभिभूएण अवहडा तेण दस दीणारसहस्सा । विलसिउमारद्धो । संजायसंकेण निरूवियं ठाणं संखसारेण । न पेच्छइ दीणारे। भणिओ तेण चक्कदेवो-“साम पुव्वयं समप्पेहि दविणं । तुज्झ वि किंपि दलइस्सामि।" न पडिवण्णमणेण । दंडो दंसिओ। तेण विन वसमागच्छइ । पडिभणइ य-'निहाणं तए लडिल्लयं । जइ न तुसिणिओ चिट्ठसि ता रायउले साहिस्सामि।" सेट्ठिणा चितियं-“एयं पि एत्थ संभाविज्जइ।" विसायावण्णस्स वोलीणा जामिणी। पभाए सखेयं भणिया अरिहसुंदरी-"पिए ! पेच्छ जं कयं चक्कदेवेण ।" तीए भणियंपिय ! पच्चूसह पावहरु, नामु न लइ[यइ] ताहं । लोइं कड्ढिवि दूरिकरु, कहिउ कलंक न जाहं ।५११। अलमिमस्स नाम-गहणेण विसायकरणेण वा। अण्णया अंबाडिओ संखसारसुएण रहंगएण चक्कदेवो। तेण वि पउट्ठचित्तेण नरवइपुरओ निहाण-लाभो सूइओ। आणाविओ राइणा संखसारो। पुच्छिओ निहाण-वइयरं । तेण भणियं"न मए आजम्माओ तिणावहारो वि कओ दूरे रायविरुद्ध-निहाण-गहणं ।" चक्कदेवेण जंपियं-"अहो! पच्चक्खावलावो सरिसो तुमं अतिणहिंसगबंभणस्स।" मंतिणा भणियं-"को एस अतिणहिंसगो?" चक्कदेवेण भणियं _ 2010_04 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९२ मणोरमा-कहा _ नम्मयातीरे कोसकलसं नाम नयरं । मंजुभद्दो नाम भिक्खू परिवसइ। सो पुण सहिरण्णो मुणिओ एगेण धुत्तेण । वंदिओ समागंतूण। पुच्छिओ भिक्खुणा-“भद्द ! कत्तो समागओ?" तेण भणियं-"सिंहलदीवाओ देसदसणत्थं परियडामि ।" भुंजाविओ भिक्खुणा। समागया रयणी। ठिया सहालावेण । न समप्पेइ अत्ताणयं भिक्खू । पभाए भणिओ तेण भिक्खू “भयवं! वच्चामि।" भिक्खुणा वि मोणं कयं । निग्गओ धुत्तो। नयरबाहि गंतूण पडिनियत्तो कर-गहियतिणो। जंपियं भिक्खुणा-"किमेयं तुह करे?" तेण भणियं-"सिरविलग्गं न याणियं तुह तिणं गयं। तस्स समप्पणत्थमागओ।" रंजिओ भिक्खू ।" अहो! निरीहया, अहो! अलुद्धय त्ति' संपहारिऊण भणिओ भिक्खुणा-"भद्द! पडिवज्जसु भिक्खुवयमेयं ।" तेण वि पडिवण्णं । दिक्खिओ। अतिणहिंसगो त्ति नामं कयं। सिक्खिया भिक्खु-किरिया। मंजुभद्दो वि सहिरण्ण- भूयलं मोत्तूण नन्नत्थ सयणाई करेइ । लक्खिओ धुत्तेण-जहा कारणेण होयव्वं ।। अण्णया लहिऊण अंतरं, गहिऊण सुवण्णयं, पलाणो धुत्तो। मंजुभद्दो वि हरियहिरण्णो विसायमावण्णो मोत्तूण तं नयरं गओ अण्णम्मि नयरे। दिट्ठो तत्थ सो धुत्तो। भणिओ भिक्खुणा-“समप्पेहि सुवण्णयं ।" तेण भणियं-"न मए गहियं ।” भिक्खुणा भणियं-“एहि मंतिसगासे।" गया दो वि। साहिओ भिक्खुणा वइयरो। धुत्तेण भणियं"अमच्च! संतं पावं जइ मए कस्स वि संतियं तिणं पि गहियं अलियं वा भासियं ता निरत्थिया समंतभद्ददिक्खा।" मंतिणा भणियं-"सुद्धो वराओ।" विसज्जिओ। गओ सट्टाणं । एत्थ वि एसेव वइयरो जइ इमस्स वयणं सच्चं ति तक्किस्सह । तओ मुद्दावियं घरं मंतिणा। कारागारे पक्खित्तो ससुओ संखसारो। इमं सोऊण संति-निमित्तं पूइऊण पवरकुसुमेहि संतिनाहघरपडिमं संखसार-धरिणी अरिहसुंदरी विणयविहियंजली आणंद-जल-भरियलोयणा एयं थोउमाढत्ताजो किर भीममहण्णवु भुय दंडिहिं तरइ। तुह असेसगुण नियरह सो वण्णणु करइ । गुरु अणुरायपणोल्लिय संसयतमतरणि । तह वि पयट्ट जिणिद तुज्झ हउं थुइ-करणि ॥५१२।। जय कुरुवंस-विभूसण ! अच्चब्भुयचरिय। पुहइछत्तु गिरिहंडकरण विक्कमकलिय । खम तिक्खुक्खयखग्गखविय कोहारि भड । अज्जववज्जविणासिय [दु]ज्जय नियडि नड ॥५१३।। माणसेल मुसुमूरणलोह विमुक्क पहु। भवि भवि सामियसंतिसरण महु होज्ज तुहुँ । दुग्गइ-गमणनिरंभण दुटुिंदिय दलण। सेवागयसुरसामिमलि अच्चियचलण ॥५१४।। कामकुंभिकुंभत्थल-दारण-खर-नहर । नियसद्देणाऊरिय जोयणमत्त घर । पुरवरपवरकवाडवियडवरवच्छयल । नियगुणगण निऊरुंब करंबिय भवणयल ॥५१५।। दसणनाण चरित्तय चित्तिय भवि[य]जण । वरविसकंदोतार दीहर नयण । निरूवमरूय विणिज्जिय दुज्जय रइ[र]मण । [हेम] कमलकयचरणमत्तमयगल [सम] गमण ॥५१६।। देवासुरनरलोयणअलिकुलकमलवण । अणुदिणु हिमगिरिसिहर धवलझाणेक्कमण । सुरकयविट्ठरसंठियकिण्णर [नर] महिय। तुह पहु पायहं सेव अभव्वह दुल्लहिय ॥५१७।। मोहमहल्लगिरिदकुट्टण-कुलिस । गुरुदालिद्ददवाणल झोसणघणबरिस गोउर फलिह-विसाल सुसोहियबाहुजुय । विस्ससेण-अंगुभव अइरादेवीसुय ॥५१८॥ [मय]गलगज्जिरं पासंडिसंडमय । विविह पयार समज्जिय तवसिरिकुलभवण । दो खंडी कय चंडदुटुदप्पप्पसर । रायहरिणसद्ल सुकोमल पवरकर ॥५१९।। लोयालोयपयासण केवलनाण धर । तिहुयणसिरिह पणयह मोहहर । 2010_04 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तय अवसरे अण्णत्थदंडविरमणे धणगुत्तधणजक्ख कहा । सरणागयहं सरणसमागय तई सरवि | वसण - समुद्दह तारिदेव सइदय करिवि ||५२०| इय तिहुयण कयमंगल विगलियपावमल । मुणिमहुकरसंसेवियस लुलियपय-कमल भवि कमल पडिबोहणदिणथर दमरसिय । सरयसलिलसमहियय चंदचंदिमचरिय ||५२१।। संति जिणेसरसंतिक रदुल्लहदंसणदेव । आ संसारु वि भुवणगुरु मज्झु तुहारिय सेव ।।५२२ ।। एवं थोऊण जिणं ठिया काउसग्गेण अरिहसुंदरी । थेव वेलाए तग्गुणावज्जिया समागया देवया । भणिया तीए - " अरिहसुंदरी साविए ! भणसु जं कायव्वं ।" तीए भणियं - " नित्थारेसु इमाओ वसणसमुद्दाओ ।" "न खेओ कायव्वो अहं सोहणं सव्वं करिस्सामि "त्ति भणिऊण गया देवया । तओ असिवेण मरिउमारद्धमंतेउरं । आहूया वेज्जनेमित्तिय-मंत-वाइणो । असिवकारणं जावज्जवि नेव जंपति ताव आपुच्छिएणा वि जंपियं चक्कदेवेण - "जइ मह वयणं किज्जइ तो सिवं होइ ।" मंतिणा भणियं - " भणसु ।" तेण भणियं “ पुरिसचउक्केणेत्थ जागो कीरउ जेण संती भवइ ।” समाइट्ठो मंती । राइणा चितियमणेण - 'अहो ! एस पावो पावपरूवगो य । ता एयं चेव पढमं गिरहामि ।" आणाविया तिणि पुरिसा । चउत्थो सो चेव कओ अमच्चवयणेण । पढमं सो चेव जलंतजलणे हुणिओ । एत्यंतरे उट्टिया आयासे वाया - " जत्थ घरे घरसामिएण रायविरुद्धं चोरिक्काइ कुकम्मं न कयं तओ घराओ भूइ आणिऊण पुंडाई कीरंतु जेण पउणी हवइ अंतेउरं किमेएहिं निरावराहेहि मारिएहि ।” मुक्का तिणि पुरिसा । आणिया सव्वघरेहितो भूई । कयाई टिक्कियाई । तहा वि न पवणइ अंतेउरं । विण्णत्तो राया निउत्तपुरिसेहि - "देव संखसारसेट्ठिघरं मत्तूणासेस घरेहितो आणिया भूई ।" राइणा भणियं "तओ वि आणिज्जउ । मा कया वि सो वि निरवराहो होज्जा ।" आणिया ओवि भूई । कयाणि सव्वासि पुरंधीणं पुंडयाणि । तक्खणा चेव जायाओ हट्ठसरीराया । आणाविओ चारगाओ सपुत्तो सेट्ठी । संपुइओ वत्थाहरणाईहिं । कओ उक्करो । खामिऊण मुक्को । गओ सट्ठाणं । परिवालिऊण सावगधम्मं उववण्णो सोहम्मकप्पे सुरो । तत्थ सुहाई अणुभविऊण तओ चुओ समाणो समुप्पण्णो लोहग्गल-नयरे सेट्ठि-सुओ नंदणो नाम । चक्कदेवt fa अणत्थदंडदोसेण हुणिओ हुयासणे रूझाणेण मरिऊण समुप्पण्णो रयणप्पहाए । उवरओ तओ विउवट्टो सो वितम्मि चेव नयरे बंभणपुत्तत्ताए उववण्णो । दिण्णं नामं हरी । जाया नंदणेण सह मित्तया उवरओ हरि - पिया । जाओ सो चेव घरसामिओ । २९३ अणम्मि दिने भणिओ तेण नंदणो- "वयंस ! अपुत्तो अहं । खणभंगुरं जीवियं । अत्थि य मे दीणार - लक्खा, तं तुमंस [i] गिहाहि अहं पुण भोयणमेत्तेण चेव कयत्थो ।” नंदणेण भणियं - "जं भे रोयइ ।” समप्पिओ दविणलक्खो नंदणस्स । सो वि तीए चेव रयणीए विसूइया दोसेण मरिऊण समुप्पण्णो नंदणघर-दारओ । कयं नाम जंगलो । करेइ नंद घरे वृत्तात्तयं । वच्चइ कालो । परिपालिऊण निययमाउयं अण्णया मओ नंदणो । जाओ पुण्णभद्दो नाम सेट्ठि सुओ । जंगलो वि मरिऊण तम्मि चेव सेट्ठिघरे दासचेडो । उम्मुक्कबालभावो कओ पुण्णभद्दस्स वाहलारो । जं चक्कदेवपज्जाए संखसारसेट्ठी कवडेण वंचिओ तेण सो इमस्स निक्कवडकम्मारओ । जं पुण अपुच्छिणा वि चउहि पुरिसेहि मारिए जागो उवदिट्ठो तेणज्जवि दीह दुक्खाण भायणं भविस्सइ ।” धणगुत्तेण वि भणियं - " जइ एवं महादोसो अणत्थदंडो । ता इमाओ विरइं करेमि ।" भयवया भणियं - "विवे [ए]ण कया ।" धणगुत्तेण धणजक्खेण वि उवरोहसद्धाहि पडिवण्णा । वंदिऊण सूरिं गया सघरं । विहरिया अण्णत्थ सूरिणो । सरइ कालो । अण्णया रयणीए गओ धणगुत्तो धणजक्खमंदिरं । दिट्ठो निरत्थयं 'देह दावानलं, खेडेह अणागयामेव खेत्ताणि, दमेह गोणजुयाणए', इच्चाइ पावोवएसं पयच्छंतो, असंबंधि-करिसगाण, जेण जेहि सह नत्थि दक्खिण्णं, तेसि पि कुहाड-खग्गाइ समप्पितो । धण- गुत्तेण भणियं - "वयंस ! निरत्थयं पावोवएसयं पयच्छंतस्स परेसि कुसि - कुहाडाई हिंसग-सत्थे । समप्पितस्स अणत्थदंडविरइवयं साइयारं भवइ । अणुण्णकरणपुरस्सरं पडिवज्जसु गुरुपुरओ एयस्स पायच्छित्तं । " तयणुरोहेण पडिवण्णं धणजक्खेण । गओ सघरं धणगुत्तो । देव - गुरुसरणं काऊण [ सुत्तो] पभाया रयणी[ए]कय गोसकिच्चो जाव चिट्ठइ तावागओ धणजक्खो । नीओ तेण नियघरे धणगुत्तो । समाहूया सुत्तहारा । समागया पहाण 2010_04 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा २९४ वत्थजुयलं गहाय धणजक्खभइणी । परिहाविओ धणजक्खो । पुप्फ-फल- तंबोलाइणा सम्माणिउण धणगुत्तो वि । विहिमंगलेहिं कओ सुत्तहारेण घरोवरि-भूमियाए उंबरनिवेसो । एत्थंतरे समागओ पओयणवसेण धणगुत्तसमीवे सुमई नाम निमित्तिओ। तंबोलवयभीरुणा न संभासिओ धणजक्खेण । दावियं धणगुत्तेण आसणं नियं तंबोलं च । धणजक्खेण वि भणिओ वत्थ भंडारिओ - "गिण्हाहि एयं वत्थजुयलं जावज्जवि न विणासमाविसइ ।" तहेव कयं तेण । नियत्याणि पुव्ववत्थात्थि । ईसि हसिऊण जंपियं नेमित्तएण - "अहो राइणो पुण्णपरिवाडी ।" धणगुत्तेण भणियं - " कहं ? " सुमइणा भणियं - " पुव्वफग्गुणी नक्खत्ते जइ वत्थाणि परिहिज्जति तो राया दंडेइ ।" धणजक्खेण पुण वयभंगभीरुणा जोइसिओ वि न पुच्छि । पुव्वाफग्गुणीए चैव वत्थाणि परिहियाणि । 'अहोमुहनक्खत्ते उड्ढकम्मं कारियं । जइ निमित्तसत्थं पमाणं तो थेवदिनमज्झे अत्थनासो घरणासो य भविस्सइ ।" धणजक्खेण भणियं - "अरे ! अलद्ध-विरुद्ध-वयणं केरिसं सत्थं जस्सबलेण तए एवमाइट्ठं ?" सुमइणा भणियं - "सुणसु ।” अस्सिणि नक्खत्तम्मि नव- वत्थनियंसणं कुणंतस्स । बहु अण्णवत्थलाभो भरणीए महावहो होइ ।। ५२३ । कत्तिय - नक्खत्तम्मि दह हुयासे न एत्थ संदेहो । रोहिणि नक्खत्तम्मि धणागमो होइ पुरिसस्स ।। ५२४ ।। मिगसिरि मूसायाओ भयं अद्दा विहु पाणनासणं कुणइ । आउय-धणाण बुद्धि पुणव्वसु पूसि सुहमेव ।। ५२५ ।। अस्सेसाए तेणो हरइ मघाए मारए पुरिसं । जइ परिहरइ पुव्वाए दंडइ राया न संदेहो ।।५२६ । उत्तर- हत्थे चित्तासु चेव वत्थं नरेण भुजतं । पउरण्णवत्थलाभं चित्तपत्तिं च साहेइ ||५२७।। साईयमिभोज्जं पिएण सह दंसणं त्रिसाहाए । अणुराहाए विज्जा उद्देहादंस जेट्टाए मूले वत्थम्म सुहं आसाढदुगे सुहासुहं भणियं । सवर्णाम्मि नेत्तरोगो धणलाभो पुण वणिट्ठा सर्याभिसयासुं च भयं पुव्वासुं गरुयरोससंतावं । उत्तरनक्खत्तम्मिय बहुअसणसमागमो भणिओ || ५३० ।। रेवइ नक्खत्तमि नियत्थवत्थं नरस्स साहेइ । लाहं बहु - रयणाणं रिक्खफलं वत्थ परिभोगे । । ५३१ ।। । ५२८ ।। ।। ५२९ ।। तहा -- अस्सिणि रेवइ-चित्ता साई- हत्थो पुणव्वसु चेव । अणुराहमिगोजेट्ठा एस गणो होइ तिरियमुहो ।।५३२|| रोहिणी सयअद्दा [य] धणिट्ठा उत्तरा तियं । सवणं वारुया चेव एस उड्ढमुहो गणो ॥ ५३३ ॥ कत्तिया चेव अस्सेसा मूलं पुव्वत्तियं महा । विसाहा भरणी चेव भगणो एस अहोमुहो ||५३४ ।। अहोमुहेसु रिक्खेसु उड्ढकम्माणि जो करे। उड्ढमुहेमु हेट्ठाणि तस्स वत्युं विणस्सइ || ५३५ || पुव्वानक्खते अहोमुहे उड्ढकम्मविणासणं । उड्ढं कम्मं तए कयं अओ वत्थविणासो थेव दियहं मज्झे भविस्स । " एवमाइणिऊण गओ नेमित्तिओ । धणगुत्तो वि धणजक्ख विसज्जिओ सघरं पत्तो । बीय दिणे वत्थनिमित्तं पेसिया रायउत्तेण रायपुरिसा । भणिओ तेहि धणजक्खो - "देहि पहाणवत्थ-जुयलं रायउत्तनिमित्तं ।" धणजक्खेण भणियं" देमि दीणारेहिं ।" रायपुरिसेण भणियं - "गिरह खग्गरयणं । दिण्णेहि दीणारेहिं समप्पियव्वं ।" न पडिवण्णं तेण । साहियं गंतूण पुरिसेहिं । कुविओ रायउत्तो । मोयावियं रत्थाए मुद्दारयणं । समागओ तं पएसं धणजक्खो । निरूविऊण समंतओ दिसाओ गहियं मुद्दारयणं दिट्ठो पच्छण्णठियराय - पुरिसेहि । बंधिऊण दंसिओ राइणो । कुद्धेण राइणा सव्वस्सहरणं काउं मुक्को। विसण्णवयणो जाव चिट्ठइ ताव उट्ठिओ समासण्णघराओ अग्गी । अणुकूलपवणपेल्लियाहि जालाबली हि संपलग्गं धणजक्खमंदिरं विनट्ठे । चिट्ठिओ तणकुडीरगे । या दुक्खं भणिओ तेण धणगुत्तो- "वयंस! न कयं मए तुह वयणं । अदाण- भोयणा चेव विहडिया लच्छी ।' धणगुत्तेण भणियं afri for fees अहव हरइ पत्थिवो निसंकाओ । किविणघणं विहलं चिय विहडइ नत्थेत्थ संदेहो । ५३६ । 2010_04 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे सामाइयसिक्खावपये नरदेवदग्गदेवकहा २९५ किंचभोग-विवज्जिय फलरहिय, भू-भारंकुर भग्ग । खलसिरि दुहव-महिल जिंव, अंगि न कस्सइ लग्ग ।।५३७।। एवं भणिऊण समप्पियं ववहारमेत्तं धणगुत्तेण दविणजायं। ववहरइ तेण। अण्णया किलेससंपाइयपाणवित्ती वय-विराहण-दोसदूसिओ रुद्दझाणोवगओ मरिऊण समुप्पण्णो पढमपुढवीए मज्झिमाऊ नारओ। धणगुत्तो वि अखंडं परिपालिऊण अणत्थदंडविरइवयं समाहिमरणेण मरिऊण समुप्पण्णो बंभलोए सुरवरो। तओ चुओ नेव्वाणं महाविदेहे लभिस्सइ। जेऽणत्थदंडविरई कुणंति ते सोक्खभायणं होंति । इहलोए, परलोए परपीडं परिहरंति जओ।।५३८।। जे पुण अणत्थदंडे मण-वइ-काएहिं संपयट्टति । ते इहभवे वि दुहिया अण्णभवे दोग्गई तेसि ।।५३९।। तइयं गुणव्वयं ॥ पडिवण्णाणुव्वयगुणव्वयं पुण सावगेण सिक्खावयाणि पडिवज्जियव्वाणि। [ते वि] पुण चत्तारि। तं जहासामाइयं देसावगासियं, पोसहोववासो, अतिहिसंविभागो य। तत्थ पढमं सामाइयं । तं पुण सावज्जजोगपरिवज्जणरूवं निरवज्जजोगासेवणरूवं च। पुण दुगं राग-दोसविसमभावरहिएणं निच्चमासेवियव्वं ति। संपयं एयं जेण आराहियं जेण विराहियं तेसि विवागदसणत्थं भण्णइ। अत्थि इहेव भारहेवासे मागहविसए कणियारं नामनयरं। तत्थ य आबालभावाओ सह-पंसू-कीलिया नरदेवदुग्गदेवाभिहाणा दोण्णि कुलउत्तया वयंसया परिवसंति । अण्णया समागओ तत्थ गुरुयणाणुण्णाओ सुत्तत्थ परिकम्मियमई सण्णाइ[व]ग्ग पडिबोहणत्थं दमसारो नाम साहू । ठिओ कुंभयारकूडीए। समागओ वंदणवडियाए नयरलोगो सण्णाइवग्गो य। कहेइ साह अहिंसा-सारं जिणधम्मं । पडिवज्जति नियभूमिगाणुरूवं लोया। संपज्जइ अग्गस्स गुणा । वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे समागया नरदेव-दुग्गदेवा । वंदिओ साहू । निसुओ धम्मो। जाया वासणा । भणियं नरदेवेण"भयवं! जइ धम्मं काउमसमत्थेण पइदिणं पहाणं केरिसमणुट्ठाणं कायव्वं सावएण?" साहुणा भणियं-“सामाइयं पढमसिक्खावयं । तम्मि कए समणो व्व समाइट्ठो सावओ जिणवरेहिं । जओ भणियंसामाइयम्मि उ कए समणो इव सावओ हवइ जम्हा । एएण कारणेणं बहुसो सामाइयं कुज्जा ॥ ५४०।। तेहि भणियं-"जइ एवं तो अम्हेहिं दिणमझे जावज्जीवमेगवारं नियमेण सामाइयं कायव्वं ।" काऊण पडिवत्ति, वंदिऊण मुणिं, गया सट्टाणं। साहु वि संबोहिऊण सयणवग्गं गओ अण्णत्थ। ते वि जहागहियसामाइयकरणनिरया कालं गर्मिति । गाढ-धम्मसद्धओ दुग्गदेवो । इसि मंद-सद्धो नरदेवो । दुइज्जए वारंवारं दुग्गदेवेण । वहइ पओसं हियएण । 'अहो! एस मं धम्मच्छलेण दुहवेइ ।' अण्णम्मि दिणे भणिओ तेण दुग्गदेवो-"वयंस ! अइचड्डणा धम्मविसए वि न पसंसिज्जइ । अलं मे तुहसंतियाए बोहणाए। 'अपत्तियं' ति काऊण मोणमासिओ दुग्गदेवो। धम्मत्थमुज्जएणं सव्वस्सापत्तियं न कायव्वं । इय संजमोऽविसओ, । एत्थ य भयवं उदाहरणंसोतावसा समाओ तेसि अपत्तियं मुणेऊण। एसं अबोहिबीयं तओ गओ हंतकाले वि ॥ ५४१।। इय सव्वेण वि सम्मं सक्कं अप्पत्तियं सइ जणेण । नियमा परिहरियव्वं इयरम्मि सतत्तचिताओ॥५४२।। नरदेवो वि तहाविहधम्मसद्धविवज्जिओ कयाइ करेइ, कयाइ न करेइ, कयाइ कयाकयं करेइ। कमेण मुक्कं तेण सव्वहा वि सामाइअ-विहाणं। करेइ पउसं सामाइय-पवण्णेसु साहु-सावएसु। तप्पच्चयं समज्जिणइ किलिट्ठ कम्मं । णिहडेइ दीहसंसारं । सामाइयपरूवणतक्करणपरायणो सुयबहुमाणजुत्तो कालमइवाहेइ इयरो। _ 2010_04 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा अण्णया समागयं तम्मि नयरे दरिद्दधम्मियसावयकुडुंबयं। दिलै दुग्गदेवेण। साहम्मियबहुमाणं धम्माय मण्णमाणेण नीयं नियघरे। भोयावियं सव्वायरेण । अप्पियं घरमेगं । दिण्णं निव्वहणनिमित्तं किचि दव्वजायं । वोलीणा परोप्परं धम्मकहाए कइ वि वासरा। रंजिओ दुग्गदेवो। भणिओ कुटुंबसामिओ जक्खदेवो-“गेण्हसु जावइयं पडिहाइ दविणजायं तावइयं। मूलं रक्खंतेण लाहो भोत्तव्वो।" ‘एवं' ति भणिऊण गहिया दस दीणारसहस्सा। ववहरिउमारतो जक्खदेवो। दुवालसं संवच्छरेहिं विढत्ता दीणारकोडी धरिऊण निय घरे पंचलक्खदीणाराण सेसं सहमलेण समप्पियं दुग्गदेवस्स। तेण भणियं-“मूलं समप्पेह सेसं गिण्हह।" जक्खदेवेण भणियं-"पंचलक्खदीणारवज्जं न करेमि निय-परिग्गहे।" तेण भणियं-“मज्झ वि कोडीए परओ नियमो।" तओ उभयसम्मएण दिण्णं सव्वं समहियसावतेयं जिणभवणाइ-सुधम्मेण । जाया तेसिं परोप्परं अच्चंत निरंतरा पीई । साहम्मियसंगेण जाया सविसेसधम्मथिरया। अण्णमि दिणे कडसामाइयस्स दुग्गदेवस्स उट्रिओ पच्चासण्णभवणाओ अग्गी। गहियसारभंडाणि नासंति दुग्गदेवमाणुसाणि। दुग्गदेवो वि निस्संगमुणि व्व न करेइ घरचितं । पडिवण्णसागाराणसणो धम्मझाणं झायंतो चिट्टइ। खणंतरेण उवसंतो अग्गिसंभमो। तम्मि दिणे य बहिया चेव तक्करेहिं गहिओ दुग्गदेवजेट्रपुत्तो। चउप्पयं पि चालियं तेहिं । कड-सामाइयस्स कहियं कणिट्रपुत्तेण दुग्गदेवस्स-"ताय! जेट्रभाया चउप्पयं च सव्वं चोरेहिं नेज्जइ।" अदिण्णपडिवयणो समभावे वट्टमाणो ठिओ मोणेण दुग्गदेवो। थेववेलाए कुसलेण समागओ पुत्तो धणं च अण्णं च । ____ अण्णम्मि दिणे सामाइय-वुत्थो चेव महाकायकसिणभुयंगमेण नागपासेण वेढिओ तह वि न चलिओ। समभावाओ उवसंतो उवसग्गो। पुणो वि अण्ण दिणे घरिणिरूवं काऊण सामाइयत्थस्स समागया वंतरी। समाढत्ता सिंगारवयणाणि समुल्लविउं। तेण भणियं-"धम्मसीले! अणवसरो एस। मा धम्मतरायं करेहि।" तीए भणियं-"सो वि धम्मो चेव जं मयणसरसल्लियंगस्स इत्थीयणस्स नियसंगमामएण जीवियप्पयाणं।" एवं भणिऊण कडक्खविखेवेहि अवलोइउं पवत्ता। दंसेइ वारं वारं मयणमहारायग्गवासभवणभूए कुंभिकुंभविन्भमे जणमणोहरे पवरपओहरे। सवियारं पयडेइ रंभागब्भविब्भमोरु-नाहि-पमुहे अंगपच्चंगविसेसे। दुग्गदेवो वि सामाइए थिरचित्तो इत्थीकलेवराणं असुइभावभावणं भाविउमाढत्तो। तं जहा-- जंबालमंससोणियपूइवसामेज्जमुत्तभरियम्मि। बाहिं चम्मपिणद्धे को रागो रमणिदेहम्मि ।। ५४३॥ अइविरसं वीभच्छं असुइझरंतेहिं नवहिं [दारेहि] । महिलायणस्स देह को रागो तम्मि विउसाण ॥५४४।। इहलोय-पारलोइय-सुह-वण-दावाणलं अइदुरंतं । इत्थीण हय-सरीरं कह किज्जउ तम्मि अणुरागो।।५४५।। जओआसेविए किलम्मइ थाम हारेइ दुब्बलो होइ। पावेइ वेमणस्सं इहलोए चेव रागंधो ।।५४६।। परलोगम्मि नरामर-नारय-तिरिएसु तिव्वदुक्खाई। अणुहवइ सयाकालं रागिल्लो रमणिदेहेसु ॥५४७।। ता मुद्धे ! चयसु तुमं अकज्जकरणुज्जम कुणसु धम्म । किं कुणइ ताण कामो निय-सत्तं समहियं जाण ।।५४८।। तुह पाव-पत्थणमिणं काहं न कहिं पि पाण-नासे वि । जइ विरमसि तो विरमसु अहव विलक्खा नियत्तिहिसि। तओ सा वंतरी विसण्णमाणसा चितिउमारद्धाकक्खोरुनाहि पीवरपओहरे पासिऊण तरुणीण। विगलियझाणे मणिणो वि झत्ति विहलंघला होति ।।५५० ।। लडहविलयावलोयणकोमलसिंगारवयणजलणेण । मण[यं] च विद्दविज्जति वीयराया[ण] वि मणाणि ।५५१। एस पुण पावो निच्चलचित्तो न तीरइ सामेण । सामाइयाउ चालेउ अओ दंडं पउंजामि ।।५५२।। त्ति चितिऊण खर-फरुसवयणेहिं निभच्छिउमारद्धा भणिओ य-"आ पाव ! पणट्ठोसि । नत्थि ते जीवियं । अप्पणोणुकूलमविय जइ मह वयणं न करेसि।" काऊण वियरालरूवं गहिओ केसेसु । नेऊण नहयले मुक्को। निवडिओ नरए व्व तमंधयारे नयरकूवे । निब्बुडिऊण उब्बुड्डेण दिण्णं मिच्छामि दुक्कडं । । "अहो ! मे खारसरीरेण आउक्काइय 2010_04 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे सामाइयसिक्खावये नरदेवदुग्गदेवकहा २९७ बहो भविस्सइ कि करेमि" त्ति चिताणतरमेव उक्खित्तो पवयणदेवयाए। नीओ सट्टाणं। पभाया रयणी। पारावियं सामाइयं । काऊण सरीरजोगं कयं चेइयवंदणं । गहियं पच्चक्खाणं । एत्यंतरे निसुओ बहुजणकोलाहलो। दुग्गदेवेण पुच्छिओ समासण्णो नियपुरिसो-“अरे ! किमेस जणकोलाहलो ?" तेण वि नाऊण साहियं जहा-"ओहिणाणभावचक्खुणो खीणप्पायसंसारनिबंधणकम्मंसा बहुसमणपरिवारिया समोसरिया बाहिरुज्जाणे जयसुंदराभिहाणा सूरिणो। तेसि वंदणवडियाए वयंताण लोयाण एस कोलाहलो।" एयं सोऊण पह?माणसो गओ दुग्गदेवो। विहिपुरस्सरं वंदिया सूरिणो। निसण्णो समुचियपएसे। पारद्धा सूरिणा धम्मदेसणा । जहा "भो भो भव्वा असारो एस संसारो। विज्ज-विलसिय व खणदिद्वनट्ट पियजणसमागमा। अविण्णायागमो निप्पडियारो सया सण्णिहिओ मच्च । नत्थेत्थ कि पि सोक्खकारणं । तह वि निव्ववेया लोया तुच्छसोक्खकारणेस, किंपागफलं व परिणामदारुणेसु, अणंतभवभमणनिबंधणेसू विसएस सुपसत्तचित्ता न याणंति धम्माधम्म, न गणंति गुरुवएसं. परिचयंति परमसहपरमकारणं धम्माणट्राणं ।" एत्थंतरे पूच्छियं दुग्गदेवेण-"भयवं! किं कारणं मे धम्म कूणमाणस्स विग्धाणि भवंति उवसमंति य?" सूरिणा भणियं-“सोम ! सुणसु एत्थ कारणं।" __इहेव भारहेवासे वंगा विसए कमलालयनयरे कमलसंदरो नाम कुलपुत्तओ तुममहेसि । कमलसिरि तुज्झ भज्जा। अगणिय धम्माहम्माण अच्चंत विसयासत्ताण वच्चइ कालो तम्ह । अण्णया दिटठो तए नयरबाहिरुज्जाणगएण गणसूटिठओ नाम आयरिओ। तं च [ते] दळूण समुप्पण्णो पमोओ । जलहिजलं व चंदोदएण वियसिया तुह हियए धम्मवासणा। सलिलकल्लोलेहि धाराहयकलंबफुल्लं व समससियरोमकवं जायं ते सरीरयं । सबहमाणं गंतूण वंदिओ भयवं गणसूठियसूरी। तेण वि दिण्णो सयलसुहपत्तलो धम्मलाहो। कया धम्मदेसणा। निदिया विसया। पसंसिया तश्विरई। पडिवण्णं तए अट्ठमि-चउद्दसि-उद्दिठ्ठपुण्णिमासिणीसु पुण्णतिहीसु असिणाणं बंभचेरं च । विहरिया सूरिणो। साहिओ तए कमलसिरिए एस वुत्ततो। रुट्ठा सा । अणुणिज्जमाणी वि नाणुणयं गिण्हइ, भणइ य--"भंजसु इमं विसयसुहवइरिणं नियम।" तए भणियं-"पिए! न संदरमेयं जहा गहिऊण वयं भज्जइ।" तीए भणियं--"विप्पयारिओ तमं केणावि इंदयालिएण जेण दिठं मोत्तण अदिटठं पत्थेसि ?" तए भणियं--"दीसंति ईसरदरिदत्ताईणि धम्माधम्मकज्जाणि । कहं अदिट्ठो धम्मो ?" तए सा एवं भण्णमाणी अहिययरं पओसमावण्णा । तए वि 'अलमिमाए धम्मपरम्मुहाए' ति भाविय परिवत्तो तीए सह संवासो। सविसेस पउट्ठाए दिण्णं तीए अण्णम्मि दिणे भोयणे तुज्झ विसं । अच्चकडकयाए विसस्स अकयपडियारो मओ तुमं । उप्पण्णो सोहम्मे सुरत्ताए । कमलसिरी वि उज्झियकुलायारा मह-मज्जमंसादिभोगपरायणा विणसरीरा रुझाणेण मरिऊण उववण्णा पढमपुढवीए नेरइयत्ताए। इओ य तुमं सोहम्माओ चइऊण समुप्पण्णो तम्मि चेव कमलालयनयरे रायपुत्तो। सा वि कमलसिरी नरयाओ उवट्टिऊण तत्थेव नयरे पिंडवासवेसाए वसंतसुंदरीए कुच्छिसि धूयत्ताए उववण्णा। संपत्तजोव्वणा दिट्ठा तए। संजायाणुरागो गओ तीए घरे। दळूण तुमं दूमिया सा माणसे । समासण्णीकयं निप्पडियारं विसं । कओ कित्तिम-सिणेहो । वंचिऊण दिट्टि संचारियं तुह तंबोले । मओ तेण तुमं । 'विसवियारो एसो' त्ति कहियं वेज्जेहि राइणो। एसा एत्थ अणत्यकारिणी माराविया राइणा दुक्खमारेण । उववण्णा एगम्मि दुग्गयमाहणघरे दुहियत्ताए। दिण्णा समाणविहवबंभणतणयस्स। पत्ता तम्मि चेव दिणे दंडत्तणं। संजायगरुया जाया तावसी। तुमं पि विसवियारेण मरिऊण तम्मि चेव गामे मेहरसुओ जाओ। पत्तजोब्वणो दिट्ठो तीए. तावसीए। दूमिया माणसे । मारणोवायमलहंतीए कओ तुहघरिणीए सह मेत्तीभावो। भणिया य सा तीए-"अस्थि मह समीवे कम्मणं जेण जहा-भणयं करेइ भत्ती।" तीए भणियं--"भयवइ काऊण अणुग्गहं देहि मे थोवयं ।" दिण्णं तीए। विसं पउत्तं तुह घरिणीए। खिज्जिऊण तेण मज्झिमगुणजोगओ मरिऊण समुप्पण्णो तुमं दुग्गदेवो। सा वि तावसी अण्णाण-तवं काऊण मया समाणी समुप्पण्णा वंतरी। दिटठो तमं सामाइयत्थो। दुमिया चित्ते दुग्गइ-पाडणत्थं पलीवणाइविग्यसंपायणेण सामाइयाओ चालिउमारद्धो। जाहे न संचालिओ ताहे रमणीरूव-दंसणेण खोभेउमारखो। तेण वि न खुद्धो ताहे विलक्खमावण्णाए मारणत्थं कुवे पक्खित्तो। गुणाणुरागिणीए पवयणदेवयाए कड्ढिओ कूवाओ सट्ठाणे मुक्को अ। धाडिया सा खुद्दवाणमंतरी। दुग्ग 2010_04 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९८ मणोरमा-कहा देवेण भणियं-"किमज्ज वि विग्धं भविस्सइ?" भगवया भणियं--"पडिहयपहावा संपयं सा।" एयं सोऊण संवेगमावण्णा परिसा जहारिहं काऊण धम्मपडिवत्ति गया सट्ठाणं । दुग्गदेवो वि सयलसहा-समक्खं उववूहिओ गुरुहि, कयत्वमत्ताणयं मण्णतो बंदिऊण सपरिवारं गरुपायपंकयं गओ नियमंदिरं। पवढमाणसुहपरिणामो परिपालिऊण जहागहिय सामाइयसिक्खावयं मरिऊण समाहिमरणेण समुप्पण्णो सणंकुमारकप्पे उक्कोस-ठिई सुरवरो । तओ चुओ निव्वाणं गमिस्सइ । ता भो देवाणुप्पिया। जो निच्चलचित्तेणं अंतमहत्तं पि कुणइ सामाइयं । सो पावेई परमसुहं इह लोगे तय परलोगे ।५५३ । सामाइए पसं कुणंति न कुणंति अपणो चेव । काऊण विराहं चिय दो वि भवा निष्फला ताण ।५५४। पढमं सिक्खावयं । बीयं सिक्खावयं नाम जं दिसिवयगहियस्स दिसापरिणामस्स पइदिवसं पइ-पहरं थोव-थोवतरावगासे ठावणं एयं पि देसावगासियं । उवलक्खणमेयं । तेण सव्वेसु वि थूलपाणाइवायविरइपभिई सुपच्चक्खाणे सु णिच्चमेव थोवथोवतरागे अवगासे ठावणं । एवं देसावगासियं भण्णइ। संपयं एयस्स चेव आराहगविराहगा भण्णंति ।। अत्थि एत्थेव जंबुद्दीवे अवरविदेहे खेते धणवइसमविभवबहुजणकयसंवासं परचक्काणक्कंतपायारपरिवेढियं पुरंदरंपुरसंकासं संकासं नाम नयरं। तम्मि य कुरुदत्तकुरुदेवाभिहाणा सहोयरा दो वि वणियदारया परिवसंति। संते वि पुव्वपुरिसज्जिए दविणजाए जं जं परस्स पेच्छइ तं तं अण्णो वि अहिलसइ कुरुदत्तो। कुरुदेवो पूण नियविहवसंतुट्ठो कालं गमेइ । अण्णया समागओ पाहुणगो महिंदपालो नाम ताण मामगो। कया ण्हाण-भोयणाइया पडिवत्ती। विसिट्ठ संकहाए वोलीणो वासरो। समागया रयणी । सपरिवारा समं जणणीए निसण्णा महिदपालसमीवे कुरुदत्तकुरुदेवा। समाढत्ता गोट्ठी। पच्छा पेच्छंताणं चेव बिज्जुज्जोओ व्व दिट्ठनहो जाओ महिंदपालो । संखुद्धो सव्वो वि सयणवग्गो। लग्गो इओ तओ निरूविउं। अदिस्समाणे तम्मि पयट्रो अक्कंदो। खणंतरेण पयडिओ तेण अप्पा। हरिसविसायगम्भिणं तं पलोइउं पवत्ता कुरुदत्ताइणो । ईसि हसिऊण जंपियं महिंदपालेण--"वच्छा ! अलं संभमेण?" कुरुदत्तेण भणियं--"माउलग ! को एस वइयरो ?" तेण भणियं--"सुणसु । कयाइ वाणिज्जेण गओ हं उज्जेणीए। कय विक्कयं कुणंतो ठिओ मासतियं, जाओ इट्ठायारो सह जोगिएण। उवयरिओ सो मए निच्चं दाण-विणएहि । अण्णम्मि दिणे पसण्णमाणसेण भणियं तेण--“भो महिंदपाल ! रंजिओ हं तुह विणएण जोग्गो य तुम । अत्थि य मे भयवया खंददेवजोईसरेण दिण्णं दंडरयणं । इमिणा करगएण देवावि न पस्संति किमंग पुण चक्खुणो । ता तुमं गिण्ह एवं दंडरयणं विज्जा समज्जियं ।" मए भणियं--"जं भयवं आणवेइ" ति गहियं । तप्पभावेणं पओयणवसेण अद्दिस्सो हैं हवामि ।' कुरुदत्तेण भणियं--"माउल ! देहि मे एयं दंडरयणं ।" तेण भणियं--"एगं रयणि मसाणे मंतजावो कायव्वो। सत्तमवलंबिऊण उवसग्गा सहेयव्वा । तओ सिज्झइ सा दंड-विज्जा। सिद्धाए वि संतुट्ठमाणसेहि गहियनियमविसेसेसु दढव्वएहि होयब्वं । अण्णहा अणत्थो। 'जं भणसि तं सव्वं समायरिस्सामि ।' दिण्णा विज्जा। गहिया कुरुदत्तेण । महिंदपालेण भणिओ कुरुदेवो--"वच्छ ! तुम पि गिण्हाहि ।” तेण भणियं-"न मे कज्जं कोउगेहिं।" काऊण बलिविहाणं, अत्थमिए दिणयरे, वियंभिए तमंधयारे, किलिकिलियासु डाइणीसु, मसाणमज्झे परियडतेसु निसायरेसु, कण्णकडुयरं रडतेसु घुयडेसु. घेत्तूण मंडल-पूओवगरणं, समं कुरुदत्तेण पत्तो मसाणं महिंदपालो। आलिहियमणेण तत्थेगदेसे मंडलं । निवेसिओ तत्थ कुरुदत्तो। जालिओ जलणो। भणिओ कुरुदत्तो--"गिण्हाहि एवं अट्ठोत्तरसयं गुडियाणं । आउलमाणसो मंतं जविऊण एत्थेक्कं जलणे पक्खिवाहि । अट्ठोत्तरिमवेलाए निहरिस्सइ अग्गिकुंडाओ एगा कण्णगा। सहत्थेण दंडरयणं समप्पिस्सइ । पारद्धो मंतजावो । कुरुदत्तेण सहिया धरणिकंपादओ उवसग्गा। मंते जविज्जते दिट्ठा अग्गिकुंडाओ नियगरुय-नियंब-पब्भार-बहण-किलंतोरु-जुयल-मंथरगमणा, अहिणवुब्भिण्ण-कठिणथण-रायंत-वच्छत्थला, पडिपुण्ण-पुण्णिमायंद-संपुण्ण-वयण-कमला, नीलुप्पलदल-विसाल-सरल-सिणिद्ध-पम्हल-चारुलोयणा, पारिपाय 2010_04 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे बीयसिक्खावये कुरुदत्त कुरुदेव कहा २९९ पमुह- सुरतरु-कुसुमुक्केर - खरकरंबिय केसपासमुव्वहंती, तत्ततवणिज्जवण्णा, पवण- विहय-वसण- पयडियमूरुजुयलं वारंवारं पलोयंती, एगा जक्ख-कष्णया । अहो ! मंतस्स सामत्थं ति चितयंतो भणिओ कुरुदत्तो तीए -- "वच्छ ! जं निमित्तं तर हमाराहिया गिण्हाहि तमेयं दंडरयणं ।" 'जं भयवई समाणवेइ' भणिऊण पणमियं तीए चलणजुयलं । गहियं कुरुदत्तेण दंडरयणं । अदंसणं गया देवया । रयणिविरामे समागया ते सभवणं । कइवयदिणावसाणे गओ सनगरं महिंदपालो । कुरुदन कुरुदेवेहिं वि पडिवण्णा समासारसूरि समीवे देसविरई देसावगासिए । मुक्कं पइदिणं चउसु वि दिसासु जोयण- दसगं । अणम्मि दिने रयणीए दोहि वि पच्चक्खाणं कुणतेहि गहियं देसावगासियं -- " - " सूरुग्गमं जाव न अम्हेहिं घरवरंडयाओ बाहिं नीहरियव्वं ।" कयपओस-कायव्वा धम्मजागरणेण जग्गिऊण दो वि पढमपहरं सुत्ता घरोबरि-भूमिगाए । तइयपहरे सरीरचिताए उठिओ कुरुदेवो । सुण्णं चेव पेच्छइ कुरुदत्त-सयणीयं । संबुद्ध - चित्तेण जहागहिय-- देसावगासिय-मज्झे निरूविओ । न दिट्ठो । पुणो वि सुत्तो कुरुदेवो । वोलीणा रयणी । पयडीहुओ भाणु-सारही । वासियं तंबचूडेण । उट्ठिओ कुरुदेवो । दिट्ठो निब्भरनिद्दाए सुयंतो इयरो ।" हंत ! किमेयं ? पुव्वि न दिट्ठो, संपयं दीसइ । भग्गं भविस्सर इमिणा देसावगासियं । भवउ सुनिरूवियं करेमि । बीर्यादिणे वि रयणीए तहेव कयं पच्चक्खाणं । दो वि नियसयणिज्जेसु सुत्ता। समागया निद्दा कुरुदत्तस्स । जागरमाणो ठिओ कुरुदेवो । संजाया दोवहरी । उट्ठओ कुरुदत्तो । गहिऊण ऊसीसाओ दंडरयणं गओ अदंसणं । चउत्थे जामे पुणो वि समागओ । मोत्तूण सट्ठाणे दंडरयणं पुणो वित्तो । विद्धो समाणो चोइओ धम्मियचोयणाहि । न पडिवज्जइ नियदोसे । मोणमासिओ कुरुदेवो । अण्णम्मि दिणे रयणीए देसावगासियं गिव्हंतो वारिओ कुरुदेवेण - "अलं ते देसावगासिएण पालणं गुणकरणं, न उण गहणं-- "गहिऊण पइदिणं जं भज्जइ कि तेण गहिएणं ? कुरुदत्तेण भणियं -- "अरे ! अप्पाणं चितेहि किं ते परचितणेण ?" ' एवं 'ति पडिवज्जिऊण मोणमासिओ कुरुदेवो । अण्णम्मि दिणे, 'मए सूरुग्गमं जाव कुट्टिमतलाओ उवयरिव्वं ति काऊण देसावगासियं सुत्तो । समागया निद्दा । एत्यंतरे हम्मियतलाओ हेट्ठओ होऊण पोक्कारियंत [ज] क्खणीए -- “भो कुरुदत्त ! गिण्हाहि तिणि वि दीणारसहस्से । पच्छिमपहरे मे पयाणयं भविस्सए ।" एयं सोऊण निद्दावसघुम्मंतलोयणो चउत्थकसायवसओ 'थिरो भवउ' भणमाणो उत्थिओ कुरुदत्तो । परामुट्ठ ऊसीसदेसे मुक्कं दंडरयणं । न दिट्ठे तं पुणं । भट्टपण्णी पावकम्मकारी एसो त्ति मण्णमाणीए तीए चेव जक्खकण्णयाए अवहरियं । तओ तुरियं पहाविओ तमंधयारत्तणओ रयणीए अविण्णायमग्गो, उम्मग्गेण गच्छंतो, पडिओ उवरिमतलाओ । विमुक्को जीविएण । कयमयकिच्ची सविसेसं धम्मागुट्ठाणं कुणतो कालं गमेइ कुरुदेवो । अण्णा समागओ तत्थ विमलचंदो नाम केवली । निग्गया वंदणवडियाए नागरया कुरुदेवो य । केवलिणा कया धम्मदेसणा । पयडिओ सुहासुहकम्मपरिणामो । निंदिया विसया पसंसियं सिद्धिसुहं । छिण्णा अणेगे संसया । तओ लद्धावसरेण पुच्छिओ केवली कुरुदेवेण -- "भयवं ! कहिं कुरुदत्तो उववण्णो ? को वा पुव्वभवे आसि ? कइया वा सिज्झिही ?" केवलिणा भणियं -- “पढम पुढवीए नेरइयत्ताए उववण्णो । पुव्वभवे पुण इहेव भारहे खेत्ते कुरुजणवए हत्थणारं नाम नगरं । तम्मि दालिद्दकंदलीकंदओ चंडदेवो नाम माहणो । गोरी से भारिया । पिंगलो पुत्तो । पत्तजोव्वणो इत्थीवसणेण दूयवसणेण अभिभूओ चोरियं काउमारद्धो । दिवा मायापओगेण बंभणवेसं काऊण मुजणाओ दक्खिणं गिण्हइ । परदारगमणाईहिं कुकम्मेहि रयणी निग्गमेइ । अण्णया जणविस्सासणत्थं गहियं पिंगलेण भिक्खूण वयं । असंकणिज्जो लोयाण चोरियं काऊण विणासेइ दविणजायं । मिलिओ अण्णया पिंगलो अरिहभद्दभिक्खुस्स विणयआराहिएण तेण मरणसमए दिण्णा पिंगलस्स नहगामिणी विज्जा वसीकरणमंतो य । भणिओ य गुरुणा - "वच्छ ! पिंगलग, कहिं पि महावसणागमे धम्मपओयणेण एयाओ पउ जियव्वाओ, न उण असार- विसयसुहसाहणत्थं" ति । पिंग 2010_04 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०० मणोरमा-कहा लेण भणियं--"जं भयवं समाणवेइ ।" ठाणे विज्जाविणिओगेण कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो समाहाणेण मओ अरिहभहो। पिंगलगो गुरुकम्मआए लंघिऊण गुरुवयणं, वाहिऊण लोयववहारं, अगणिऊण भिक्खुसमायारं, विसयसुहसाहणत्थं विज्जाओ पउंजिउमारद्धो। वसीकरणमंतसामत्थेण समागच्छंति इच्छियरमणीओ । सो वि दुज्जया मोहस्स, अहिलसणीययाए विसयाणं, वियारकुलहरयाए जोव्वणस्स, अणवेक्खिऊण नियभूमियं, अणालोइ [उ] कज्जाकज्जं, अकज्जं ताहि समं काऊमारद्धो । रयणीए जो चोरियं करेइ कह वि को वि जाणइ तो नहंगणे नहगामिणिविज्जासामत्थेण गच्छइ । दिवसओ धम्मियजणायारदसणेण मुद्धजणं विप्पयारेइ । अण्णम्मि दिणे पभायसमए गंतूण निसण्णो तलायपालीए। वसीकरणमंतसुमरणचलंतोट्ठसंपुडो, कप्पूर-कत्थूरिय-कयंगरागनिस्सरंतपरमपरिमलवासियदियंतरो जाव चिट्ठइ खणंतरं, ताव समंतओ वेढ़िओ जलनिमित्तमागयाहिं, ससिंगारवयणपयडियकामवियाराहि, कंपंताहरलूसंतकडिल्लनीवीहि, संभमुन्भंतलोयणाहिं, मयणवसविसंठुलखलंतमहरवयणाहि, नयरतरुणीहि । सपरिहासं जंपियमिमाहि--"भयवं ! कीस तुमं तरुणगो चेव संसारसुहसंदोहसारभूयं, जम्मतरे वि तवसिजणेण पत्थणिज्ज, हरिहरपियामहपमुहतियसविसर-सेवियं विसयसुहमुज्झिऊण दोहग्गदमियवडढजणाइसेवणिज्जं पव्वज्ज पवण्णोसि?" सोऊण कामकदलीकंदकप्पाणि ताण वयणाणि परिहास जंपियं पिंगलेण--"भोईओ पिययमापरिभवो चेव पव्वज्जाए कारणं ।" ताहि भणियं-"अहण्णा सा वराई। अजोग्गातुह चलणाराहणस्स? अलं तीए पावाए। आणानिद्देसकारी एस ते जणो निस्संकं वावारेयव्वो भवया सयलकज्जेसु ।" ईसि हसिऊण जंपियं पिंगलेण--"एवं भवउ।" एत्तरे नियपओयणवसागएण दंडवासिएण दिट्ठो रमणीहि सह सरागमुल्लवंतो वेसविरुद्धायारो। 'एस न सोहणो' त्ति संपहारिऊण गओ तलवरो। कहिओ तेण अमच्चस्स जहा-"रत्तवडवेसधारी महाभुयंगमसमायारो तुम्ह पुरे एगो पुरिसो परिवसइ। अमच्चेण भणियं--"गाढं विमाणिऊण मारेह । ___ अण्णम्मि दिणे अणायारकारित्ति मुक्को विज्जाहिं पिंगलो। गहिओ दंडवासिएण विडंबिऊण विविह-विडंबणाहिं नीओ मसाणं। समारोविओ सूलीए। कंठगयपाणो दिट्ठो साहुसंघाडएण । कया धम्मदेसणा। दिण्णा महु-मज्ज-मसपंचुंबरिपभिई नियमा। कहियं देवगुरुतत्तं । दिण्णो पंचपरमेट्ठी नवकारो। मरिऊण तप्पभावेण समुप्पण्णो ते जेठभाया कुरुदत्तो पुव्वभववासणावसेण मायावी, अत्थलोलुओ, परदाराभिलासी, दुग्गइपुरपाहुडं । पाविऊण माउलगाओ दंडरयणं तुह रंजणत्थं मायाए काऊण देसावगासियं, दंडमाहप्पेण अदिसमाणमुत्ती, रयणीए भंजिऊण बीयं सिक्खावयं, परदारेसु अभिरमइ चोरियं च करेइ । एवं च तेण बद्धं घणचिक्कणं कम्म । मालाओ निवडणेण मरणं तुज्झ वि पच्चक्खं चेव । नरयाओ उव्वट्टो भमिऊण दीहसंसारं चिरेण परमपयसाहगो भविस्सइ"त्ति। एवं सोऊण संजाओ कुरुदेवस्स भव-निव्वेओ। वंदिऊण केवली समागओ नियमंदिरं। सविसेसाणुट्ठाणं कुणमाणो, निरइयारं देसविरइवयं पालिऊण कयसरीरसंलेहणो, अणसणविहिणा चइऊण पूइ-कडेवरं, समुप्पण्णो सणंकुमारो देवकुमारो। तओ चुओ महाविदेहे रायसिरि भोत्तूण विहिविहियपव्वज्जो खीणकम्मंसो वि सिद्धि-सुहभायणं भविस्सइ। देसावगासियमिणं काऊण न पालयंति जे पुरिसा। ते वह-बंधण-ताडण-मरणाइं इहेव पाविति ।।५५५।। परलोए नरयगई-तिरियगई वा वि दारुणा तेसि। भठ्ठपइण्णाण तओ दुलहा सद्धम्म-संपत्ती ।।५५६।। देसावगासियरया जे पुरिसा ताण सोगई सुलहा । इह लोगे वि पसंसा पडिवण्णं पालयंताण ।।५५७॥ बीयं सिक्खावयं तइयं सिक्खावयं पुण पोसहोववासो, सो पुण चउब्विहो--आहारपोसहो, सरीरसक्कारपोसहो, बंभचेरपोसहो, अव्वावारपोसहो य । अट्ठमिचाउद्दसि-उद्दिट्ठ-पुण्णमासिणी ससमयपसिद्धासु पुण्णतीहिसु सवओ देसओ वा कीरए । तत्थ सव्व]ओ अहोरत्तं जाव असणाइचउविहाहारपुरिवज्जणं सव्वहाण्हाणुव्वटणाइसरीरसक्कारपरिहारो। बंभचेरपोसहो अहोरत्तं जाव सव्वहा बंभचेरपरिपालणं । अव्वावारपोसहो-अहोरत्तं सावज्जवावारपरिहाररूवो । देसओ पुण 2010_04 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ताइयअवसरे तइय सिक्खावये पुरिसदत्त-करेणुदत्तकहा ३०१ उक्वासेण वा पाणगाहारवज्जेण आयंबिलेण वा. निम्विएण वा जाव विगईसंखेवेण वा। सरीरसक्कारपोसहो ण्हाणुवदृणाइअण्णयरपरिहारेण वि भवइ। देसओ बंभचेरपोसहो वि दिवसे वा राओ वा कयपरिमाणस्स वा बंभचेरपरिपालितस्स देसओ हवइ । एगयरसावज्जजोगपरिहारेण अव्वावारपोसहो देसओ हवइ । पडिवज्जिऊण पोसहं जहा निस्संगया जायइ कसायहाणी य तहातहा पयट्टियव्वं । संपयं पोसहस्स आराहग-विराहगादंसिज्जति अत्थि इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे अमरावइपडिच्छंद-भूया, पइभवण-समूसियाणेगकोडि-पडागा, निच्चुसवाणंदपमुइय-जण-देव-भवण-पयट्ट-पेच्छणय-नच्चत-नट्टियाखित्त-जुवमणा, जिणमंदिरपर[म] मज्झवज्जंत-भेरी-भंकार-भरियभुवणोदरा, परचक्काणक्कंतसाला विसाला नाम नयरी। तम्मिय पुरिसदत्त-करेणुदत्ताभिहाणा सम्मदिछिमिच्छदिछिणो दोणि सेठिणो परिवति । अत्थि ताण परोप्परं संगयं एग-चित्तया य संसारिय-कज्जेसु, न उण धम्मपओयणेसू । __ अण्णया समागओ तत्थ जयभूसणो नाम सूरी। ठिओ.पुरिसदत्तसेट्ठि-संतिए घरुज्जाणे । समागया वंदणवडियाए लोया। पुरिसदत्तसेट्ठी वि समं करेणदत्तेण । वंदिओ तिपयाहिणापुरस्सरं। निसण्णा जहा ठाणं परिसा। पारद्धा भगवया सजलहरगंभीरसरेण धम्मदेसणा। जहा-- धम्माओ धणं विउल धम्माओ चेव कामसंपत्ती । धम्माओ निम्मला कित्ती [धम्माओ सग्ग-सुह-मुत्ती ] ।५५८॥ किसिकरणं सायर-लंघणं च देसंतरेसु परिभमणं । कयधम्माणं फलयं विवरीयं अकय-पुण्णाण ।५५९। एमाइ धम्मदेसणं काऊण ठिया आयरिया। पडिवण्णा पुरिसदत्तकरेणु[दत्ते]हिं देसविरई-"तइयसिक्खावए अट्ठमि-पमुह-पुण्णतिहीसु कायब्वो पडिपुण्णो पोसहो एस नियमो। उववूहियसूरीहिं-धण्णा तुम्भे जओ अउण्णाण न देसविरइ-परिणामो वियंभइ। जओ-- सम्मा पलिय-पुत्तेऽवगए कम्माण भावओ होंति । वय-पभिईण भवण्णव-तरंड-तुल्लाणि नियमेण।।५६० ।। धण्णो च्चियपडिवज्जइ विरई पालेइ धण्णओ चेव । परिपालियविरई पुण, भवे भवे लहइ कल्लाणं ।।५६१।। सव्वम्मि चेव कज्जे पयट्टमाणेण बुद्धिमंतेण । नियमा निरूवियव्वो सुहासुहो वत्थुपरिणामो ।।५६२।। अणिरूविध-परिणामा सहसच्चिय जे नर एयद॒ति । न हु ताण कज्जसिद्धी अह होइ न सुंदरा होइ ।।५६३।। सयण-कुडुंबय-कज्जे पावं जो कुणइ मोहिओ संतो । सो भुंजइ तस्स फलं सेसजणा भक्खगा चेव ।।५६४।। आसण्ण-सिद्धियाणं उत्तम-पुरिसाण धम्मवंताण। परिणामसुहे सुद्धे धम्मे च्चिय आयरो होइ ।।५६५ ।। __एवं विसेसेणं कया सूरीहिं धम्मदेसणा । ते वि कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणा वंदिऊण आयरियं गया सट्ठाणं । जहागहिय-धम्माणुट्ठाणं कुणंताण वच्चंति वासरा। कयाइ एगथमिलएहि धम्मत्थ-कामवियारं कुणंतेहि भणियं परोप्परं पुरिसदत्त-करेणुदत्तेहि"--पहाणो पुरिसत्थेसु मज्झे धम्मत्थो। सो पुण अणाउल-चित्तेहिं चेव काउं तीरइ। अणाउलत्तणं च चित्तस्स कडुब-सत्थत्ते । सत्थत्तणं च ।। अत्थनिओओ महाववसाय-सज्झो । अओ किपि ववसायं काऊण किज्जइ अत्थोवज्जणं । पच्छा पुत्तं ठाविय कुडुंबभारे सुसावय-जणोचिओ धम्मत्थो चेव सेविज्जइ ।” 'जुत्तमेयं' ति दोहिं वि परिभाविय पारद्धा देसंतरगमण-सामग्गी । गहियं भूरिभंडं। चलिया पसत्थवासरे उत्तराभिमुहं । अणवरय-पयाणेहिं वच्चंता पत्ता पंचउराभिहाणं पट्टणं । आवासिया तत्थ नयरबाहिरियाए। मुक्का चरणत्थं गोणजुवाणया । पुंजीकयाओ अवल्लाओ। पारद्धा रंधणसामग्गी। मज्जिउमारद्धा पुरिसदत्त-करेणुदत्ता। एत्यंतरे साससमाउरिज्जमाणमुहकुहरा, वारं-वारं पच्छाहुत्त-पउत्तभय-संभंत-तरलतारलोयणा, जराजिण्ण-संकिण्ण-दंडी-खंड-नियंसणा, उद्दाम-नहर-नियर-विलिहियंगुवंगा, अणवरयसेडियाघसण-धवल-पाणिणो, अणुमग्ग-लग्गा, हक्कंत-जुईयार-चंड-सद्द-सवण-संखुद्धमाणसा, कह कह वि नासग्ग-विलग्ग-जीविया, 'नमो अरिहंताणं' ति भणमाणा दोण्णि सावयसुया पुरिसदत्त-करेणुदत्ताण सरणमल्लीणा। नवकार-सवण-संजाय-साहम्मियाणुराएहि भणियं तेहिं-“भद्दे ! नो भाइयव्वं"ति । भणिया नियपुरिसा-"खलेह इमे पच्छाणलग्गे पुरिसे।" ___ 2010_04 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०२ मणोरमा-कहा तहेव कयं पुरिसेहिं। पच्छा पुच्छाविया ते सेट्ठीहि-"किमेएहि विणासियं?" तेहिं भणियं--"दसदीणार-सहस्साणि हारिऊण मग्गिज्जंता “अज्जं दलयामो कल्लं देमो' इच्चाइवयणवित्थरेण ठिया कइवयदिणाणि । अज्ज पुण परिकुविएण भणियं, सहिएण-"अलं कालविलंबेण । दीणारे वा अज्जं देंतु पाणे वा।" सहियवयण-सवण-संजाय-मरण-भया नासिऊण एत्थतं ।प]विट्ठा। ता समप्पेह एए जइ भे [हव]इ कल्लाणेण कज्जं ।" तओ साहम्मिय-वच्छलं गुणकरं ति मण्णमाणेहि दिण्णा दसवि दीणारसहस्सा जूइयराण पुरिसदत्त-करेणुदत्तेहि । गया जूइयरा । इयरे य अप्पणा सद्धि मज्जाविया भोयाविया य दो वि ते सावय-सुया। विदिण्ण-वत्थ-जुयला सुहासणत्था पुच्छिया पुरिसदत्तेण"--"का जाई, कि कुलं, अलंकरियमजहि ?" भणियमहि-- पणट्ठ-सील-समायाराणं नियकुल-कलंक-भूयाण । जाइ-कुसुम-किमियाणं व किं कुणउ जाइ अम्हाण ।।५६६।। ___ "तह वि तुम्ह साहिज्जइ।" बाहाजल-भरियलोयणेहिं खलंतक्खरं जंपियं अणेहि--"अज्ज। वाणियगकुलसंभूया कम्मेण चंडाला, सावयकुलफंसणा, उभयलोग-विरुद्धसेविणो, विस-पायव व्व अवयार-निमित्तं वढिया जणणि-जणयाण सेसलोयाण, धवल-विमलाभिहाणा परमसम्मद्दिट्ठि-सेठ्ठि अंगया । वारिज्जंता वि ताएण किलिट्ठ-कम्मोदएण अंगीकयजय-वेस-वसणा विविहोवाएहि घररित्थं विणासिउमाढता। सासंति जणणि-जणयाणि । वियरंति धम्मोवएसं साहुणो वि । लक्खारागो व्व कप्पासे न लग्गइ अम्हाण माणसे उवएसो। तओ पिउप्पमुहाणि इमिणा चेव दुक्खेण सुमिरणसेसाणि जायाणि । जओ-- सयल-जण-नयण-कडुयं नित्थामं दिट्ठिवायपब्भट्ठ । नियतणयं धूभं पेच्छिऊण छारं गओ जनणो।।५६७।। तहा वि न विरमइ अम्हाण इमं वसणं । हट्ट-घर-विहारा वि [हारावि ]या। दिसो दिसं गओ परियणो। अम्हे पुण सुण्णदेउलेसु वसामो। परममणि व्व कयाइ छट्ठाओ कयाइ अट्ठमाओ भुंजामो तह वि वसणं न मुयामो । किं बहुणा सच्चवियमम्मेहि वयणमेयं नह घट्टा कर पंडुरा, सज्जण दूरी हुय । सुण्णा देउलसेवियइ, तुज्झ पसायइ जय ! ।।५६८।। एवं अप्पाणं विडंबयंताण वोलीणो कोइ कालो । अण्णदिणे साहसमवलंबिऊण सहिय-समक्खं दोहिं वि उड्डियं दीणारदससहस्साण सहिएण भणियं-“परिचयह एयं । जइ दीणारा न देह तो भे जीयं गिण्हामि ।" पडिवण्णमम्हेहिं । रमाविया हारियं च। धराविया सहिएण। मग्गिया 'देमो तिं एवं भणंतेहिं गमिया कइवि वासरा। अज्ज पुण पणट्ठधण-धण्णाणेण माराविउमारद्धा। लद्धंतरा नासिऊण तुम्ह सरणमागया।" पुरिसदत्तेण भणियं--"सोहणं कयं । संपयं किं कायव्वं ?" तेहिं भणियं-"जं भणह ।" पुरिसदत्तेण भणियं--"परिचयह एवं इहलोगे वि सयलाणत्थ निबंधणं परलोए दुग्गइकारणं वसणं।" तेहिं भणियं-"परिचत्तमेव ।" तओ एगो अत्तणा संगहिओ। बीओ करेणदत्तस्स समप्पिओ। बीयदियहे दिण्णं पयाणयं । सुह-सुहेण पवहिऊण परिमिय-वासरेहिं पत्ता कुबेरदिसावहभाल-तिलय-तुल्लं कुबेरसुंदरं नाम नयरं। ठिया तत्थ । संचालिओ ववहारो। विढत्तं भूरि-दविण-जायं । गहियं पडिभंडं । कया आगमण-सामग्गी । कुसलेण समागया सट्ठाणं । कयं वद्धावणयं । मिलिया सुहिसयण-वग्गा । सम्माणिया पुप्फतंबोलाईहिं । गहिऊण पहाणपाहुडं दिट्ठो राया पुरिसदत्त-करेणुदत्तेहिं । विणत्तो लद्धावसरेहि--“देव ! निय-दव्ववएण धम्मठाणं कि पि करिस्सामो भूमिखंड-पयाणेण पसायं करेउ महाराओ।" निउत्तो मंती राइणा । दसिया तेण नयर-मज्झे । पसत्थवासरे, समाहूया सुत्तहारा । पारद्धं परिणय-जलदलाइणा कम्मकरपच्चासण्णजणमपीडभयं तेहि कम्मतरं । दिज्जइ भणियसमहियं वित्तियगाण वेयणं । बिच्चयंति अद्धमद्धेण दविणजायं परिसदत्त-करेणुदत्ता । करिति कम्मंतरे चितणं धवलविमला। थेव कालेण चेव निम्माया पोसह सा (ला) य केरिसीसुसिलिट्ठ-लट्ठ-कठेहि रेहिरा सरल-सार-बहुथंभा। ठाण-ट्ठाण निवेसियवरघोडुल्लय-समाइण्णा ।।५६९।। पवरोवरगसणाहा,निबिड-कवाडा निवाय[गुण कलिया] विमल-विसाल-मणोहर-वर-मंडव-मंडिया रम्मा।५७०। 2010_04 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयअवसरे तइय सिक्खावये पुरिसदत्त-करेणुदत्तकहा रम्मत्तणओ जीए, पलोयणत्थं समागया लोया । कोउगनिच्चलनयणा, सुर व्व सग्गाउ ओइण्णा ॥५७१।। पवण-पहोलिर-सिहरग्ग[लग्ग] वरवे जयंतिहत्थेहिं । हक्कारइ व्व धम्मियलोयं जा धम्मकरणट्ठा ।।५७२।। संपूइऊणवत्थाइणा सुत्तहारा विसज्जिया । समाहुओ नेमित्तिओ । निरूविओ तेण पसत्थवासरो । उवक्खडावियं तम्मि दिणे विउलं असण-पाण-खाइम-साइमं । ठिया सूहासणे साहम्मिया । भोयाविया परमायरेण । निसण्णा दिण्णासणेसू विउलमंडवतले। सम्माणिया ते पुप्फ-फल-तंबोलाइणा । निवेसिओ ताण समक्खं पुरिसदत्त-करेणुदत्तेहि नियय-जेठ्ठपुत्ताण कुडंबभारो । भणिया य तेहिं पुसा--"न अम्हे सावज्ज-घर-कम्माणि कुणंतेहिं पुच्छियव्वा । न या वि अम्हनिमित्तं आहारपागो कायन्वो । पारणगे कुडुबकए चेव उवक्खडावियं अम्हेहि भोत्तव्वं [ति]" भणिऊण सुहिसयण-सहिया महामहूसवेण पविट्ठा पोसहसालं पुरिसदत्त-करेणुदत्ता। धवल-विमला पवड्ढमाणसुह परिणामा, सज्झाथझाण-वावडा, पडिक्कमण-सामाइय-पोसहाइभावाणुट्ठाणपरिपालणपरायणा, चउत्थछट्ठट्ठमाइतब्बोकम्म काऊण पारणगदिणे पारावियपोसह-सामाइया, घरे गंतूण कुडुबट्ठा कयं कय-साहुसंविभागा आहारमाहरेंति । पुणोवि पोसहसालं गंतुण पडिक्कमियगमणा गमणे] धम्मज्झाणरया वासरमइवाहिति । एवं दट्टण ताण कूसलाणठाणं समागच्छंति अणेगे सावया पोसहसालाए । कूणंति भूमिगाणुरूवं धम्माणटठाणं । पज्जुवासिति जइ]जणं । सूर्णति तयंतिए सिद्धतं । भाविति तयत्थं । कुणंति तयणुसारेण धम्मा[णु]ट्ठाणं । तं जहा--- नायागय-फासुय-एसणिज्ज-आहारवत्थ-पाएहि । ओसह-भेसज्जेहिं, सेज्जासंथारएहि वा ॥५७३।। रयह रण-पीढ-फलहिं काल-पत्तेहि कप्पणिज्जेहि। भत्तीए समणसंघ पडिलाभित्ताण जंति दिणा ।।५७४।। अह अण्णया कयाई, पव्व-दिणे पुण्णमासिणि तिहीए। कयसमवाया सव्वे पोसहसालं समणुपत्ता ५७५। कयसावज्ज-निसेहा, इरियावहियं पडिक्कमेऊणं । सुप्पडिलेहिय[सु]पमज्जिय-समुचिय-ठाणम्मि ठाऊण ।५७६। एगे पढंति एगे गुणंति एगे सुणंति उ गणंते । खणभंगुराइ-भावण-विभावणं तह कुणंतेगे ।५७७। अण्णे कड-सामइया, अण्णे पडिपुण्ण-पोसहाभिरया । अण्णे कय-उस्सग्गा लग्गा परलोयमग्गम्मि ।५७८। तरुणा गुणंति वर-पगरणाणि संवेगवुड्ढि जणगाणि। गडगडगडस्स गंभीरमज्झिमसद्देण सम्मिलिया ।५७९। पलियसिर-गलिय-दसणावलि-वलियपिणद्धकंपिर-सरीरा । निदाए ढुलुलिता वुड्ढा ढालिति मणियालि ।५८०। अइघट्रमद्र-निम्मल-मंडबतल-भित्तिभागसकता । नजति इह भवे च्चिय वृद्धा तरुणतणं पत्ता ५८१। नियभूमिगाणुरूवं, सव्वे काऊण धम्मणुढाणं । मंडवत लम्मि मिलिया, वंदो वंदि अह कुणंति ।५८२। गहियासणा निसण्णा, धम्मवियारं करेउमाढत्ता । गीयत्था मज्झत्था, अण्णोण्ण-समागमे मुइया ।५८३। तत्तत्थ-कय-वियारा, देवगुणुक्कित्तणं करेऊण । साहुगुणे वण्णित्ता, भणिया वरदत्त-सड्ढेण ।५८४। अइयारसत्थ-जज्जरिय-चरणपुरिसा निरंकुसा थद्धा । तुरय व्व तुरियचारी वत्थ-सरी रेसु सविभूसा ।५८५। कलहकरा डमरकरा माइल्ला रोसिणो तिदंडिल्ला । साहू संपइ सावय को धम्मोताण को य तवो? ५८६। साविज्जजोगविरमणरूवं पडिवज्जिऊण सामण्णं । पच्छ। विराहयंतस्स नत्थि धम्मो जइ-जणस्स ।५८७। जं सक्कं तं कीरइ, सेसे जयपाए कीरइ पवित्ती । सद्दहणेण विसुद्धो, सावगधम्मो धरइ एकको ५८८। तओ-- रोसारुण-नयण-फुरफुरितओछेण धवल-सड्ढेण । सोऊण इमं वयणं, वरदत्तो पुच्छिओ एवं ।५८९। रे! परलोय परम्मुह ! दुम्मुह ! गुरुकम्म ! साहुपडिणीय ! जइ नत्थि साहुधम्मो, सावय-धम्मो कहं होज्जा।५९०॥ मूलं विणा न डालं, डालेण विणा न हुंति साहाओ । साहं विणा न पुप्फं, पुप्फेण विणा फलं कत्तो।५९१। न विणा निग्गंथेहिं, तित्थं तित्थे [च्चिय] [सा]वया हूंति । जइ नत्थि साहुधम्मो तित्थच्छेओ भवह एवं ।५९२। 2010_04 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०४ मणोरमा-कहा किंचकेवल-मणोहि-चोद्दस-दस-नव-पुचीहिं विरहिए काले । चरणनिसेहमयाणुय करेसि कह पमड-वायाए ।५९३। मुणिमच्छरानलेणं] सोग्गइ सुहृदारुदहणदच्छेणं । मा मा पउट्ठचित्तो, धम्मारामं पलीवेसु ।५९४। अह गुरुकम्मेण हया, दोग्गइ पह-पंथिया महापावा । दीसंति तुह सरिच्छा, सुयकेवलिणा जओ भणियं ।५९५। धीरपुरिसपरिहाणि, नाऊणं मंदधम्मिया केइ । हीलंति विहरमाणं, संविग्ग-जणं अबुद्धीया ।५९६। रोसेण पडिनिवेसेण वा वि अकयण्णु मिच्छभावेण । संतगुणे छायंतो भासंति गुणे असंते वि ।५९७। संतगणनासणा खलु, परपरिवाओ य तेसिमलियं च। धम्म य अबहुमाणो, साहुपओसे य संसारो।५९८ । न तुम जाणसि धम्म, नयागमं ने य लोयववहारं । दोग्गइ पाडणहेडं, तुज्झ मुहं निम्मियं विहिणा ।५९९। माणुसजम्मो सावगधम्मो साहम्मिएहिं संजोगो । साहुपओसेण तए, झडत्ति सव्वं समुफ्फुसियं ।६००। जओ-- तव-नियम-सुट्ठियाइं सज्झाणज्झाण-वावड-मणाई । विरलविरलाई अज्ज वि, सुसाहु-रयणाई दीसंति ।६०१। निप्पिटु-पसिणवागरण-कडय-वयणेहिं दोच्छिए एवं । वरदत्तेणं भणियं, न तए अम्हेहिं दिट्ठाई।६०२। धवलेण तओ भणियं, दोसप्पिय-मित्तरिद्धि-दुहिएण । जइ घूएण न दिट्ठो, ता किं न समुग्गओ सूरो? ।६०३। नासियतमंधयारो, निय-कर-निव्वविय-सयल-भुवणयलो। रत्तंधेण न दिट्ठो, ता किं न समुग्गओ चंदो?।६०४। जइ कुव-ददुरेणं, कूवे जाएण वत्थिएण तहिं । रयणायरो न दिट्ठो, ता किं सो नत्थि भुवणम्मि ?।६०५। जण-जणिय-विम्याइं, विचित्तभावाइं ताव विरलाई । जइ न वि पेच्छइ अंधो, न संति किं ताइं भुवणम्मि?। तित्थयरेणं भणियं, चरणं जा दूसमाए पज्जतो । तं पुण निसेहमाणो, तत्तो विय समहिओ जाओ।६०७। भो! भो ! सुणंतु सव्वे वि सावया ! साहुमच्छरी एसो। नियतहाओ बज्झो, कीरइ जइ रोयए तुम्ह ।६०८। जओ भणियजो भणइ नत्थि धम्मो, न य सामइयं न चेव य वयाइ । सो समणसघ-बज्झो, कायव्वो समण-सघेण ।६०९। पडिवण्णमेयं पुरिसदत्ताईहि भणिओ वरदत्तो--"अज्जप्पभिई न तए अम्ह सभाए मिलियव्वं" ति निद्धाडिओ। तओ तम्मि चेव दिणे विसूइयादोसेण मरिऊण साह-पओस-संजणिय-किलिट्ठ-कम्मोदएण आसीविसो जाओ । तओ वि दीहसंसारी दुल्लहबोहिओ जाओ। नत्थि साहु-धम्मो त्ति सोऊण वियारमेयं विपरिणओ धम्मम्मि करेणुदत्तो । थिरीकओ पुरिसदत्ताईहि तहवि चंचलचित्तो चेव । . अण्णया आसाढ-चाउम्मासए सब्वओ पोसहं काऊण असणाइपरिहारेण अव्वावारा ठिया छट्ठभत्तेणं । वोलीणो चाउम्मासय-वासरो। समोगाढाए रयणीए किंचि विपरिणयं नाऊण करेणुदत्तं कुलदेवया जिण-धम्माओ भंसिउकामा एवं भणिउमाढत्ता--"जइ न भंजेसि सीलवयाइं तो ते जेठ्ठपुत्तं नवरं वहे काऊण दिसाबलि करेमि।” एयं सुणिय परिवडिय-समभावो कट्ठविट्ठरं गहाय तं पइ. पहाविओ करेणदत्तो। उवसंतो उवसग्गो तह मो पुरिसदत्ताईहिं मा पोसहं सब्वहा भंजेहि ।" तेण भणियं-"जइ साहधम्मो नत्थि तत्थ केरिसो सावयाणं पोसहो ति?" अवगण्णिऊण ताण वयणं गओ सघरं । तेण चिंतियं--"जत्थ एवं विग्घाणि जायंति तेण पोसहेण न किंचि मज्झ पओयणं ।” एवंविह परिणाम-परिणओ रयणीए तक्करेहि विणिवाइओ, मरिऊण समुप्पण्णो वंतरो। तओ वि चुओ संसारं समणुपरियट्टिस्सइ । पुरिसदत्तो वि निरइयारं देसविरइं परिपालिऊण संपुण्ण-पोसह, पव्वदिणेसु फासिऊण, आराहिय-परलोगमग्गो, मरिऊण समुप्पण्णो ईसाणकप्पे सुरवरो। तओ चुओ कयपव्वज्जो सिद्धिसुहमणुभविस्सइ । . , तओय भवेसु बि सुहिया परिपालिय-पोसहा नरा हुंति । इयरो पुण भीम-भवोदहिम्मि दुक्खाइं पावेंति ।६१०॥ 2010_04 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०५ तइयअवसरे चउत्थसिक्खावये विस्ससेणनहसेणकहा तम्हा करेह निच्चं आहाराइम्मि पोसहो जत्तो । जम्हा जिणेहिं भणिओ समणो इव पोसहे सड्ढी ।६११। तइयं सिक्खावयं ।। चउत्थं सिक्खावयं अतिहि-संविभागो जेण सम्वे वि हि पव्वमहूसवाइववहारा चत्ता सो अतिही । उक्तं च-- तिथि पर्वोत्सवाः सर्वे त्यक्ता येन महात्मना । अतिथिं तं विजानीयाच्छेषमभ्यागतं विदुः ।६१२। सो य परमत्थओ जई तस्स अत्तठाए संकप्पियाणं असण-पाण-खाइम-साइमाणं संविभजणं अतिहि-संविभागो भण्णइ। संपयं जेण अतिहिसंविभाग-वयं आराहियं जेण विराहियं एवं भण्णइ। अत्थेत्थ भरहखेत्ते मज्झिमखंडम्मि सु-मसिद्धम्मि । सुविभत्त-तिय-वउकं आरामुज्जाण-रमणीयं । ६१३। रमणीय-रूव-रमणीदसणसंजणिय-तरुणरणरणयं । सव्वत्तो परिखित्तं अलंघपायारफरिहाहिं ।६१४। अब्भंलिहबहुविह-पासाथपरंपराए परियरियं । सक्कंदणपुरसरिसं सुपइटें नाम वरनयरं ।६१५। सयलकलागमकुसलो नियबंधवकुमुयसंडससिसरिसो । कमलदलदीहनयणो जणनयणाणंदणो सुहओ।६१६। पसरंतविमलकित्ती रायामच्वाण सम्मओ सरलो । परकज्जकरणनिरओ सेट्ठी नरवाहणो नाम ।६१७। उत्तट्ठहरिणनयणा पुण्णिमपडिपुण्णचंदसमवयणा। उत्तत्तकणयवण्णा धण्णा नामेण से घरिणी।६१८। तीए सह विसयसुक्खं अणुहवमाणस्स सेट्ठिणो तस्त। देवकुमारसरिच्छा संजाया दारया दोण्णि ।६१९। उचियसमएण अम्मा-पियरेहिं पयट्ठियाई नामाई । पढमस्स विस्ससेणो नहसेणो नाम बीयस्स ।६२०। परिणीया तत्थेत्र य पुरम्मि सेट्ठीण पवरदुहियाओ। ताहि सह विसयसोक्खं भुंजताणं वयइ कालो।६२१। वच्चंतेसु दिणेसु खणभंगुरयाए जीवलोयस्स। कालेण कवलिएसु अम्मापियरेसु ते दो वि।६२२। मयकिच्चं काऊणं घरकज्जाइं काउमारद्धा। अण्णोण्णसिणेहेणं वटंति न अंतरं दिति ।६२३। जं भणइ जेट्ठभाया सुक्किलयं कालयं च पइदियहं । अवियारितो संतो कुणइ कणिट्ठो तयं सव्वं ।६२४। अण्णम्मि दिणे पभणइ नहसेणं पणइणी पयत्तेण । वियलंत-सकज्जल-नयण-सलिल-सामलिय-गंडयला ।६२५। नाह कहिज्जउ मज्झं सच्चं सव्वेण साविओ तंसि। बंदी व बंधिऊणं किमप्पिया जेट्टजायाए ।६२६। खणभंगुरं असारं पंचदिणे जीवियं जइ इमं पि । नाह परेसि (?) पराभव-पराहयं ता धुवं नरओ।६२७। किं जंपिएण बहुणा भवसु पुढो अहव मं विसज्जेसु । न हु कज्ज अण्णणं एसो मह निच्छओ नाह ।६२८॥ सुणिऊण तीए वयणं सामलवयणो खणेण संजाओ। नहसेणो हियएणं संरुट्ठो विस्ससेणस्स ।६२९। भणिया य तेण सुंदरि पराभवो एस मज्झ न हु तुज्झ । जं भणह तं करिस्सं हवसु थिरा संपयं सुयणु ।६३० । रयणीए तेण भणिओ रहम्मि जेट्ठो सहोयरो एवं। जइ हवइ सिणेहेणं निव्वेडो अम्ह ता लद्धं ।६३१। सोऊण इमं वयणं अस्सुयपुव्वं कणिट्ठभाउस्स । संकियहियओ पुच्छइ विसेसओ विस्ससेणो तं ।६३२। भण वच्छ ! कस्स रुट्ठो केणव तुह वयण-खंडणा विहिया। सुमरामि न नियदोसं न य दोसकरो तुमं वच्छ।६३३। सो आह न तुह दोसो दोसो मज्झेव सरलहिययस्स । जेण मए तं जेट्ठो तए विधरिणी कया जेट्ठा ।६३४। एत्तियमेत्तं भणिओ मोणेण ठिओ न जंपए अण्णं । सो विणओ सा पीई सव्वं चिय एक्कसि मुक्कं ।६३५। न गणंति पुवनेहं न य विणयं ने य लोय-ववहारं । न य सुकयं न य सयणं पुरिसा महिलाण आयत्ता ।६३६। एवं मण्णइ चित्ताण ताण वच्चंति वासरा केइ । अण्णम्मि दिणे जुयगं मग्गिओ जेट्ठो कणिठेण ।६३७। एत्तरम्मि सहसा समागओ हिट्ठमाणसो तुरियं । उज्जाणगओ पुरिसो पियंवओ नाम नामेण ।६३८। तेण इमं पियवयणं कहियं नहसेण-विस्ससेणेण । तुम्हाणुज्जाणवरे दमसुंदरसूरिणो अज्जा ।६३९। _ 2010_04 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा से गिगुन्ना ओग्गहं समोसरिया । तस्स पयवंदणत्थं समा गया परनागरया । ६४० । मे हरिसवसमुल्लसिय बहलरोमंचा । नहसेणविस्ससेणा वंदणवडियाए उच्चलिया । ६४१ | आगमविहिणा गंतुं काउं तिपयाहिणं पयत्तेण । विणयेण वंदिऊणं समुचियठाणे निसण्णा य । ६४२ । अह सरयजलहर-गंभीर - सरेण कण्ण-सुहरण | पारद्धा भव्वाणं धम्म कहा भगवया तेण । ६८३ । अइ दुल्हो मणुयभवो असार-संसार सागर गयाण जीवाण । कम्मगुरुल हरिही रमाणाणमण-वरयं । ७४४ । कुगईण पउरभावइंदियतुरयाण दुद्दमणिओ । पउरत्तणओ पावोवएस-दाईण मित्ताण । ६४५ | इ कह वि हु हारिज्जइ लद्धं पि हु न य फलं हवइ एवं । ता तह करेह जह होइ सफलयं धम्मकरणेण । ६४६ | खरपवणायधयवडतरल- तारुण्ण-रूव-लावण्णं । करिकलभकण्णचवलालच्छी खणभंगुरं सव्वं । ६४७। कज्जेण होइ सयणो विसंवयंतम्मि निययकज्जम्मि । ववहरड दुज्जणो इव सोविय को तेसु पडिबंधो । ६४८ । मुहमहुरा परिणयदारुणी य दीसंतसुंदरा चेव । किंपागफलसरिच्छा विसया को तेसु बहुमाणो । ६४९ । अणवरयं धावतो पट्टि नो मुयइ निग्घिणो मच्चू । पइदियहं देहघरं कवलइ जररक्खसी रुहा । ६५० । आरंभ- परिग्गह- संचियस्स पावस्स विरसपरिणामं । नाऊण कुणह भव्वा जिणधम्मं भूरि दुह-दलणं । ६५१ । जिण धम्मं मोत्तणं दुग्गइ दुह-भीरुयाण न हु अण्णं । विज्जइ सारं सरणं भव्वाण भवनिब्बुडंताणं । ६५२ । उज्जम मा विसयह दुलहं लहिऊण माणुस जम्मं । जिगइंद भणियवम्मे सासयसिव - सोक्ख- हे उम्मि । ६५३ | सावज्जजोगवज्जणरूवं सोऊण सूरिणो वयणं । सयल रिसाए विहिया जहारिहं धम्मपडिवत्ती । ६५४ | हसे विस्सेहि भत्तिरोमंच चच्चियंगेहि । गिह- धम्मसारभूया पडिवण्णा देसविरइति । ६५५ । तिहि - पव्वपारणेसुं काऊणं संविभागमतिहीणं । भोत्तव्वं जा-जीवं सविसेसं कारणं मोतुं । ६५६। गहिऊण देसविरई वंदियसूरि समागया गेहूं । नहसेण - विस्ससेणा हरिसियहियया सुधम्मेण । ६५७ | मिदि भणिओ नहसेणो गेहिणीए एगंते । पडिवण्णं पालिज्जउ विजयएहिं हविज्जऊ नाह । ६५८ । एवं तु भण्णमाणो पइदियहं पणइणीए नहसेणो । जाओ भाउयभिण्णो कण्णविसं जं महंतविसं । ६५९ । अण्णम्म दिने जेठो कणिट्टगेहं गओ सिणेहेण । दिण्णासणो निसण्णो घरंगणे भाउणो अह सो । ६६० । अण्णोष्णसंकहाए परोपरं जाव दो वि चिट्ठेति । ता सउणसत्थविउ एगो पुरिसो समायाओ ।६६१ । दिण्णासणे निसणी तंबोलाईहिं विहियपडिवत्ती । नहसेणेण सविणयं सउणफलं पुच्छिओ अह सो | ६६२ । ३०६ अहफा सुणिऊण घरि सह घरिणीए चलिया मे तस्स वामपासम्म । उवचियदेहो साणो अंगाई धुणिउमाढतो । ६६३ । किं सो सुहोऽसुहो वा परिणामो केरिसो भवे तस्स । एवं मे साहिज्जउ सउणय-सत्थाणुसारेण । ६६४ | तेण भणियं सुणिज्जउ सुभासुभं [साण धुणण] फलमेयं । चलियस्स अग्गओ जइ परसवणं साणओ कुणइ । ६६५ । अण्णं पाणं विजय संपाडइ नत्थि एत्थ संदेहो । जिभायंतो सो विय जायइ आरोग्गसंजणणो । ६६६ | rangi iतुं वइ जइ कह वि वामओ साणो । ता कुणइ अत्थलाभं विवरी जाण विवरीयं । ६६७ । गा पविसंतस्स उ पुरओ जइ मेहुणं कुणइ साणो । सिग्धं भोयणलाभो सुहवासो हवइ पुरिसस्स । ६६८ | पाएहि जया भूमी खणइ सुणो अभिमूहो भवेऊण भयमाइक्खर नृणं सा जत्ता वज्जणिज्जाउ । ६६९ । विसिय पsिyण्णव यणो भक्खेणं जेण तेण गहिए । जो पेक्खइ पत्थाणे सुणयं तस्सत्थ- संसिद्धी | ६७० | चीवरखंडाणि मुहेण गहिय जइ पत्थिय [स] नरस्स । साणो उ समीवेणं साहइ पत्थाणवरलाभं । ६७१। गोमयं कटुमंगारं मुहे काऊण धावई । पुरओ चिट्टए वा वि सो साहइ महाभयं । ६७२ | मेहुणाय संबद्धं पत्थओ पुरओ ठियं [ जो] पेच्छइ सुणी-तणयं तस्स सिज्झइ चितियं । ६७३ | । । 2010_04 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइवअवसरे चउत्थसिक्खावये विस्स सेण- नह सेण कहा । । पत्थियस्त पुरो साणा जइ जुज्झति परोप्परं । भयं मग्गे धुवं तस्स वहं वा बंधणं पि वा ॥६७४। कप्परं हडुखं वा मुहे काऊण धावई । पुरओ पच्छओ वा वि पेक्खगस्स न सोहणं । ६७५ । उत्तमंगं सम्पएहिं मंडलो जइ खंडुहे । पत्थियस्स समोवत्थो लाहं साहइ सोहणं । ६ ७६ ॥ जया पहे पंसुपुरेण कीलइ साणो महापहे खेमं सुभिक्खमारोग्गं तत्थ देसे विणिदिसे | ६ ७७। नीससइ जया दीहं कयंत वयणो सुणो । वह वंधण मरणाई दुल्लहाणि लहे नरो ॥६७८ । गाममज्झे उ मज्झहे जया उड्ढ मुहा ठिया । रुयंति विक्कयं साणा तया अग्गि-भयं भवे । ६७९ । अकाले भयमावण्णा घोरा विहियमंडला। मंडला देस - नासं तु साहित्य न संसयं । ६८० | कण्णे धुणंति जइ साणा पत्थियमग्गओ ठिआ अत्थनासं वह बंधं संगिरंति न संसओ । ६ ८ १ | आसणे सयणे चेव जस्स पस्सवणं करे । घरे तस्स य भज्जाए जारं कहइ मंडलो ।६८२ । पत्थियं जइ मुहग्गेण नरं फुसइ मंडलो । वाम - दाहिण -पासत्थो न सो एइ पुणो घरं । ६८३ । पत्थियस्स समीवत्थो धुइ अंगाणि जइ सुणो । तस्स हत्यrयं चेव धणं चोरेहिं लुइ | ६६४। नउल-वराहा विरुया ससया य जंबुया चेव । जह साणो तह एए सुहासुहा होंति नायव्वा । ६८५ । साणस्स अंगवणणमसोहणं साहिऊण साउणिओ । चलिओ सघराभिमुहं नहसेणविसज्जिओ संतो | ६ ८६ । जेट्ठे अह कणिट्ठो ससिणेहं गहियदाहिण करम्मि । भणिओ न सउण सुहा एक्कहरे हवसु तं वच्छ ।६ ८७. Tatasari न देइ सो ताव तरूप घरिणीए । भणियं जइ पराणि तत्थ अम्हाण गच्छति ।६८८ । सोऊन तीय वयणं विलक्खवयणो समट्टिओ जेठो । नियगेहं संपतो इयरो वि ठिओ तहिं चेव ।६८९ । रणी तक्करेहिं नहसेणो तम्मि चेत्र दियहम्मि । वंदिग्गाहं गहिओ गहिओ घरसंतिओ अत्थो | ६ |९० वाहि उपया कणकोद्वाराइ चोरपुरिसेहिं । परिमियदिणेहि सव्वं परिमुसियं मुससीलेहिं ।६९१ | fi बहुणा भणिएणं भोयणमेत्तं पिनत्थि गेहम्मि | सीयंतो नहसेणो परघरकम्मेण जीवेइ । ६९२ । यमेवागम्म घरे सिणेह - लज्जाहि लंघिओ भणइ । जेट्ठो वच्छ घरे मह गम्मउ किं बहु वियारेण । ६९३ | संजायागमणचित्तेण तेण निज्झाइयं घरिणिवयणं । कोवारुणनयणाए पडिसिद्धो तीए सो वक्को | ६९४ | हसिऊण भणिओ विसण्ण- चित्तेण विस्ससेणेण । धम्मो वि हु चइयव्वो इमीय वयणेण मूढ तए । ६९५ । नियगेहे गंतूणं पेसिओ निव्वहणमेत्तदविणं से तं पि हु नहसेणेणं पडिसिद्धं घरणिवयणेणं । ६९६ । काऊ पोसह अट्टमी नवमीए पारणे पत्ते । पडिवालितो जइ जण समागमं अतिहि दाणट्टा । ६९७| घरिणी नहसेण भणिओ भुँजाहि वाउलो तंसि अणहुते को धम्मो को अतिही केरिसं दाणं ? । ३९८ । तेण वि तहेव भुत्तं जायावयणं अखंडयंतेण । साहुजण - संविभागो भग्गो जो गुरुपुरो गहिओ । ६९९ । वयभंगं सोऊणं नहसेणकयं सुदुक्खिओ जाव । जेठो चिट्ठइ ताव य समागओ केवली एगो ॥७००। राया नागरलोओ केवलिणो वंदणत्थमुच्चलिया । सद्दिज्जतो वि ठिओ नहसेणो विस्ससेणेण । ७०१ । गागी चेव गओ केवलिणं वदिऊण जणमज्झे । समुचिय देसनिसण्णो धम्मं सोउं समाढत्तो ॥७०२। तीयाणागय तह वट्टमाणसंसयसम्म छिज्जते । विणण विस्ससेणो अह एवं भणिउमादत्तो । ७०३। लोयालय दिवार ! सरण्णसरणत्थि दुत्थिय जणाण । मह भाया नहसेणो भयवं किं भारियायत्तो ? । ७०४ saणा सो भणिओ पुव्वभवो एत्थ कारणं भद्द । तं सुणसु कहिज्जतं निव्वेयकरं सकण्णाण । ७०५ | अत्थत्थ भरहखेत्ते लवणसमुद्दस्स मज्झयारम्मि । विज्जाहरनरकिण्णरगंधव्वावद्धवरकीलो । ७०६। । । 2010_04 ३०७ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०८ मणोरम.-कहा गयणग्ग-लग्ग-सिहरग्ग-भग्ग-रविरह-पयार-दुल्ललिओ । मयरंद-पाणपमुइय अलिवलय-विरायमाणवणो ।७०७। वहमाणवाहिणीसयदिसिमुच्चंत-खलहलासहो । दरियकरि-दलिय-परिणय-हरियंदण-गंधरिद्धिल्लो।७०८। विज्जापसाहणुज्जयविज्जाहररुद्धकंदरविभाओ । फलपुटुतरुवरट्ठियदप्पुद्ध रमक्कडाइण्णो ।७०९। कंतकयलीहरेसुं दक्खावरमंडवेसु सिसिरेसु । कंतसहिएहि य किण्णरेहि गिज्जत-संगीओ।७१०॥ पजलंतोसहि-वलएहिं रयणिसंरुद्धतिमिरसंचारो । नामेण सिहरसेणो सिहरी जय पायडो रम्मो।७११॥ तत्थासि एस सबरो इमा वि एयस्स पणइणी आसि । अच्चंतवल्लहा सइ सण्णिहिया बीयमिवहिययं ।७१२। साहीणवणफलाण ठाणे ठाणे य सुलहसलिलाण । ईसा-विसाय-पिय-विप्पओग-रहियाण जंति दिणा ।७१३। अण्णम्मि दिणे गयणंगणाउ उत्तत-कणय-कतिल्लो । तम्मि नगे अवइण्णो विज्जाहर-मुणिवरो एक्को ७१४। दळूण मुणी सबरो सबरीए सहकोउओ सिग्धं । आगम्म तुरिय-तुरियं सविम्हयं निज्झाइउं लग्गो।७१५ । संभासिओ य कोमलवयणणं मुणिवरेण सो सबरो । कहिओ संखेवेणं धम्मो जो समुचिओ तस्स ।७१६। अव्वो ! महाणुभावो परहिय-करणम्मि उज्जओ एसो । उचियं चिय जंपिस्सइ मया वि तं होइ कायव्वं ।७१७। इय चितिऊण चित्ते हरिसवसुल्लसिय-पयड-पुलएण । चलणेसु निवडिऊणं पयंपिअं तेण सबरेण ७१८। भगसु सयमेव भयवं! जमुचियमम्हाण पसुसरिच्छाण । मुणिणा वि तओ पंचुंबरिनियमा-विरमणाईया ।७ १९। दिण्णा संवेवेगं पंचणमुक्कार-पाढ-संजुत्ता । पडिवण्णा कयकिच्चं अत्ताणं मण्णमाणेण ७२०। अट्टमि चउद्दसीसुं बंभं परिसडियकंदमूलेहिं । वित्ती पकप्पियव्वा एयं पिहु तेण पडिवणं ।७२१। सबरेण कयपणामो साहू दाऊण धम्मलाहं तु । गयणेणं उप्पइओ खणेण असणो जाओ।७२२। जह गहियनियम-परिपालणेण वच्चंति वासरा तस्स । अट्ठमि तिहीए सबरी समागया तस्स पासम्मि ।७२३। भग्गं निब्भग्गाए गाढं भणिऊण बंभचेरत्रयं । सेसा विहु जे नियमा ते विय भंजाविया तीए ।७२४। अणुरत्तो रत्ताए सबरो सबरिए विसयसोक्खाई । अणुहवमाणो चिट्ठइ निरग्गलं मुक्कमज्जाओ।७२५। अह अण्णया. कयाई वासारत्ते तमंधया रम्मि । गयणंगणाउ पडिओ दड्ढो विज्जूए सकलत्तो।७२६। मरिऊण विझमूले गयजूहे गयवरो समुप्पण्णो। सबरो, सबरी वि तहि, जूहे करिणी समुप्पण्णा ।७२७। संपत्तजोव्वणेण अहिट्ठियं तेण हत्थिजूहं तं । जम्मंतर-नेहेणं सा करिणो वल्लहा तस्स ।७२८। तीए सह विसयसोक्खं अवाणियासेसकरिणि नियरस्स। अणुहवमाणस्स तहिं गयस्स गच्छंति दियहाइं ।७२९। मयवसनिमीलियच्छो करेण करिणी करं पवेदितो । कंताराडवि मज्झे कोलंतो सरसरिदहेसु १७३०। मग्गपणठे दळूण मुणिवरे सुमरिऊण पुन्वभवं । गंतण गयवरो सो पडिओ चलणेसु साहूणं ।७३१। अणसण-करणे काऊण माणसं मग्गउ मुणिवराण । संरुद्धगमणमग्गो ठिओ गयंदो खणं एगं ।७३२। एगेण मणिवरेणं अइसयनाणेण जाणिऊण तओ । दिण्णं पन्चक्खाणं पडिवण्णं भावओ तेण ।७३३। तत्तो गयमेत्तेसु वि साहुसु सागयवसा नियकरेण । गहिऊण सल्लई-किसलयाणि पत्ता गयस्संते ।७३४। कयविविहचाडुकम्मा बला वि छोढण गयमुहे कवलं । जा चिट्ठइ सा करिणी खणमेगं तस्स पासम्मि ।७३५। एयावसरे महागय-कुंभत्थलवियारणेक्करसो । . पिंगलकरालकेसर-दुप्पेच्छो केसरी ढुक्को।७३६। तस्स खर-नहर-दारिय-कुंभत्थल-गलिय-रुहिर-धाराहिं । संसित्तधरावीढो मुक्को पाणेहिं सो हत्थी ।७३७। मरिऊण मज्झिमगुणो भारहखेत्तम्मि पुरवरे रम्मे । उत्तुंग-धवल-पायारमंडिए खीपइट्टम्मि १७३८। नामेण रुद्ददेवो विप्पो परिवसइ धण-परिहीणो। तस्स घरे उववण्णो पुत्तो अह गय-वसा सा वि ।७३९। _ 2010_04 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइवअवसरे चउत्थसिक्खावये विस्ससेण-नहसेण कहा तणेहमोहियमणा न चरइ न पियइ पाणियं वरई । कइवयदिणेहिं मरिउं तम्मि पुरे सा वि उप्पण्णा । ७४० । रम्म दुहिया कमेण सा जोव्वणं समणुपत्ता । गय-जीव-दिय सुएणं परिणीया परम-तोसेणं । ७४१ । अवरो-पर-परमसिणेह-तंतु द्वाण ताण पइदियं । वच्चइ कमेण कालो देवाण व देवलोगम्मि | ७४२। अण्णा [r] समुयाण कए घरंगणं पत्ता । दिट्ठा इमेहि साहू सहरिसमभिवंदिया ताहे । ७४३। कहिओ संखेवेणं धम्मो साहूहि जिणवरुद्दिट्ठो । सद्धासंवेग गएण जंपियं तेण मरुएण । ७४४। भयवं ! नियमविसेसं कि पि पयच्छेसु जमुचियं मज्झं । सप्पुरिससंगमो एस जेण सहलत्तणम्मुवेइ | ७४५ । रयणीए न भोक्तव्वं अट्ठमि चाउ सीसु बंभवयं । पालेयव्वं निच्चं जा जीवं एस ते नियमो । ७४६ | दाउ भिक्खामेतं काऊण पयाहिणं च तिक्खुत्तो । बहुमाणवससमुट्ठियपुलओ नमिऊण साहूणं । ७४७ | नियविट्ठरे निसण्णो गएसु साहूसु बंभणी तेण । पुट्ठा सहासमेवं तुह धम्मो किष्ण पडिहाणो ? | ७४८ । सोऊण वयणमेयं भणियमिमाए अहम्मकम्माए । पिय! मुद्धो लक्खीयसि को धम्मो केण सो दिट्ठो ? । ७४९ आया संवरं सो काऊण ठिओ अदिण्ण-पडिवयणो । जह गहिय नियमपालणपरायणो कइ विदियहाई ॥७५०। दट्ठूण रयणि-भोयणपरिहारं भणइ बंभणी एवं । जइ रयणीए न भुंजसि तुज्झ न या हं न तुमं मज्झ ।७५१। अवहीरिया दिएणं विलक्खवयणा ठिया दिणे कइ वि । अण्णम्मि दिने विगलियतेए अत्थंगए सूरे 1७५२ । नियजोन्हा मयधारा निवार्यानिव्ववियसय लजियलोए । माणिणिमाणुम्महणे समुग्गए चंदबिंबम्मि ७५३ । सहसा ससहर-कर-नियर- पेल्लियं तिमिरमुण्णयं सोत्तुं । नीयठाणेसु ठियं खणेण सव्वं पि हु पणट्ठ । ७४५ । जह जह छिप्पइ निम्मलससिकरनियरेणबंभणिसरीरं । तह तह य जलणखित्तं मयणं व विलिज्जए माणो । ७५५ । कि बहुणा भणिएणं माणं मोत्तूण विगयलज्जा सा । अट्ठमिरयणीए गया पिययमपासं ससिंगारा । ७५६ । ससिणेहमहुरमणहरवयणेहिं तहय विषयकरणेण । आवज्जिऊण भग्गं बला वि बंभव्वयं तस्स ।७५७। अण्णोष्णमंगमंगेहि पेल्लिउं नेहनिब्भरमणाई । सुताई ताव जाव य गया निसा उग्गओ सूरो । ७५८ । लवली - लवंग- चंदण-कक्कोलय- कुसुमपरिमलुग्धविओ । अवणितो सुरयसमं विलयाण वियंभिओ पवणो । ७५९ । सीयलपच्चूसा निला संगमगयसुरयखेयपउणाणि । नियनियवावारे पवणाणि जायाणि अह ताणि । ७६०। सो भट्ट- पण बंभव्वयखंडणेण दुट्टप्पा । रयणीए विहु भुत्तो भट्टिणिवयणेण सहसत्ति ।७६१ । जं जं जंपेइ एसा तं तं सो सुणइ नेहगहगहिओ । एवं वच्चयमाणे काले अह बंभणो मरिउं ॥ ७६२ । उप्पण्णो नहसेणो गुरुसोगा बंभणी कयनियाणा । जम्मंतरे विभत्ता एसो मह होज्ज भणिऊणं । ७६३। जलियजलणं पविट्ठा मरिउं नहसेणपणइणी जाया । पुव्वभवब्भासेणं न लंघए वयणमेईए | ७६४। साहुजण-संविभागो आहाराईण पव्वदियहम्मि । नहसेणेणं भग्गो इमीए वयणेण गहिऊण | ७६५ । संवेगसमावण्णेण विस्ससेणेण वंदिऊण तओ । विणयपरेणं पुट्ठो भावि भवं केवली तस्स ॥ ७६६ । haणा विभणियं मरिडं अज्जेव सूलदोसेण । नहसेणो पढमाए पुढवीए नारओ होही १७६७ । तत्तो वि हु उव्वट्टो दीहं परियट्टिऊण संसारं । सिज्झिस्सइ जिणधम्मे पव्वज्जं निम्मलं काउं ॥ ७६८ । वयभंगकारिया भवे भवे तीए पावकम्माए । जरमरणसलिलगविलो भवोदही अज्जिओ विउलो । ७६९। सुणिऊण इमं वयणं सद्धा-संवेगमा गया परिसा । कयकेवलिपणामा सद्वाणं झत्ति संपत्ता ॥ ७७० । संसार भव्विग्गो वंदित्ता केवलिं नियघरम्मि । पत्तो संविग्गमणो विसेसओ विस्ससेणो सो । ७७१ । परिपालिऊण विहिणा सावयधम्मं दुवालसविहं पि । विहिणा मरिऊण तओ पत्तो सोहम्मपम्मि ।७७२। हु 1 2010_04 ३०९ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१० मणोरमा-कहा तत्तो चुओ समाणो रज्जं भोत्तण हत्थिणपुरम्मि। अणवज्जं पव्वज्ज काऊण गमिस्सए सिद्धि । साहूण संविभागं गहिऊणं पालयंति जे पुरिसा। इहापर]लोए तेसिं हवंति सुहसंपया सुलहा ।। अतिहिजणसंविभागं गुरुपुरओ गिण्हिऊण जे पुरिसा । भंजंति दो वि लोया ताण हया मंद-पुण्णाण । चउत्थं सिक्खावयं ।। एवं परूविए दुवालसविहे वि सावयधम्मे सिरिनंदणसूरिणा संजाय-संवेगेण भणियं भूरिवसुमंतिणा--"भयवं ! करेसु अणुग्गहं पडिपुण्णसावयधम्मवियरणेण ।" सूरिणा भणियं--"समुचियमेयं मुणियजिणसासणसाराण तुम्हारिसाण।" विहिपुरस्सरं दिण्णा देसविरई सूरिहि । पडिवण्णा भूरिवसुणा। धम्म-पडिवतीए कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो वंदिऊण सरि-पयकमलं गओ सघरं। साहिओ धम्मपडिवत्ति वइयरो रयणप्पहाए। तीए भणियं "अज्जउत्त । अहं पि पडिवज्जामि ।" मंतिणा भणियं पिए !" कल्लाणे को विरोहो ?" तओ समारुहिऊण रहवरं गया सिरिनंदणसूरिसमीवं । वंदिया सूरिणो। सुओ तयंतिए सावयधम्मो। पडिवण्णो भावसारं पहठ्ठमाणसा वंदिऊण आयरिए समागया सभवणं । पसंसिया भूरिवसुमंतिणा । विहरिया अण्णत्थ सूरिणो वि । रयणप्पहाए सद्धि निव्वडिय सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतस्स अणअइयारविरइपरिपालणं कुणंतस्स वच्चइ कालो । अण्णया रयणप्पह-पुत्तस्स रयणपुरंदरस्स दाऊण नियपयं, राइणा समणुण्णाओ काऊण संलेहणं पडिवज्जिऊण अणसणं, समाहिमरणेण मरिऊण, समुप्पण्णो ईसाणे कप्पे विज्जुप्पहो नाम देवो। रयणप्पहा वि तन्नेहमोहियमणा काऊण अणसणं मया समुप्पण्णा तम्मि चेव देवलोए विज्जुप्पहसुरवरस्स रयणमाला नाम अग्गमहिसी । सिरिवद्धमाणसूरीहिं विरइयाए मणोरमकहाए भूरिवसुदेसबिरईपवण्ण णो [तइय ] अवसरो भणिओ ।। मणोरमा-सूरसेण चरियं रयणप्पह-भूरिवसूण देसविरईए वण्णिओ लाहो। संपइ मणोरमा सूरसेणविरई पवचक्खामो ।।७७५।। अत्थि इहेव भारहे वासे फलिह-मणि-निम्मल-समुत्तुंग-पायार-सिहर-संरुद्ध-रविरह-मग्गं, हिमगिरि-सिहर-विसालधवल-पासाय-परंपराविणिज्जिय-सग्गं, कंचणार-विसयमंडणं धणकोसं नाम नयरं । तत्थ णं दप्पुद्धरारिमाणमहणपच्चलो नियपोरुसक्कंतसामंतमंडलो सुरो व्व सव्वत्थसुपइट्टिय-पयावो सूरतेओ नाम राया । सयलावरोहपहाणा रूबाइगुणगणविणिज्जियकमला कमलालया से महादेवी । इमीए सह सिणेहसार-विसय-सुहमणुहवंतस्स वच्चंति वासरा नरिंदस्स । इओ य सो ईसाणकप्पनिवासी भूरिवसुजीवो निय आउयं पालिऊण तत्तो चुओ समाणो समुप्पण्णो कमलालयाए देवीए कुच्छिसि पुत्तत्ताए। दिट्ठो य णाए तीए चेव रयणीए सुविणयम्मि चरिमजाम-समयम्मि चंदणचच्चियंगो सयवत्तपउमपिहाणो सियकुसुममालोमालिओ सच्छ-सीयल-सलिल-पडिपुण्णो कलहोय-कलसो वयणेण उदरं पविसमाणो। तं पासिऊण सुहविउद्घाए साहिओ दइयस्स। हरिसवसविसप्पमाणहियएण भणिया सा तेण-"सुंदरि! सयल-नरनाह-सिरसेहरो पुत्तो ते भविस्सइ ।” एयं सोऊण अहिययर-परितुट्ठा देवी नरवइविसज्जिया गया सट्ठाणं । जहावसरं तिवग्ग 2010_04 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरियं संसाहणपराए गब्भाणुभावओ चेव संपज्जतसयल-समीहियाए पत्तो पसूइ समओ । पसूया पडिपुण्णचउद्दसीए। जाओ निय तेयसमज्जोइयभवणब्भतरो पसत्थलक्खणधरो दारओ । वद्धाविओ राया पियंकराभिहाणाए दासचेडीए । दाऊण नियअंगलग्गं वत्थाहरणाइयं विसज्जिया सा राइणा । पयट्टाविओ सव्वम्मि नयरे सुयजम्ममहूसवो । संतोसिया सुहिसयणवग्गा । सम्माणिया अमच्च-सामंताइणो पट्टावियं मासावसाणे नामं दारयस्स सूरसेणो । सुहं-सुहेण पवढ्डमाणस्स वच्चइ कालो । सो वि रयणप्पहा जीवो तओ ईसाणकप्पाओ चुओ समाणो इहेव भारहेवासे वच्छाविसए चंदकंतनयरे विजयसेण-राइणो विजयावलीए देवीए कुच्छिसि धूयत्ताए समुप्पण्णा । उचियसमए पसूया विजयावली । मा दुहिया । निवेइया रण्णो दासीए । परितुदो राया । भणिओ नयरारक्खिओ-"भो पयट्टावेहि सम्वम्मि नयरे महामहूसवं ।" तेण वि तहेव पयट्टाविओ । काराविर्य राइणा महामहसवेण वद्धावणयं । सम्माणिया पवरवत्थाहरणाईहिं सुहिसयणाइया । वित्तं वद्धावणयं । सयलजणमणोरम त्ति काऊण मासावसाणे गुणनिप्फण्णं पइट्टावियं नामं मणोरमा । सुहंसहेण वडढमाणा जाया अवारिसिया । गाहिया इत्थीयणजोग्गं कलाकलावं। कमेण पत्ता निरुवमं जोव्वणं । ___ अण्णया कयण्हाणविलेवण-वर-वत्थाहरणविभूसिया मालइमाला-विरइयसिरसेहरा पेसिया जणणीए पिउपायवंदिया । सो वि सव्वंगमणोरमं दठण चितिउमारद्धो-"अहो ! निरुवमो वच्छाए रुवाइसओ। असाहारणा सोहग्गसंपया। विम्हयावहं सरीरलावणं । अओ विरयामि सयंवरं । गिण्हेउ जहिच्छियं वर"त्ति चितिऊण सहाविया विजयावली । काऊण तीए सह मंत-निच्छयं पारद्धा सयंवरमंडवसामग्गी । पेसिया दिसोदिसि सयलराय-निमंतणानिमित्तं पहाण-पुरिसा । निमंतणाणंतरमेव अकयकालक्खेवा समागया सव्वे वि नरिंद-नंदणा । सूरसेणो वि सूरतेयराइणा समणुण्णाओ चउरंगबलपरिवारिओ परिमियवासरेहि पत्तो चंदकंतपुरवरं । दंसियावासो विजयसेणराइणा । आवासिओ नयर-बाहिरियाए । कया भोयणाइसामग्गी विजयसेणेण। भुत्तो सपरियणो कुमारो। चउत्थजामेस्स सहामंडव-सीहासणे निसण्णस्स सपरियणस्स सूरसेणकुमारस्म अविरल-चंदण-चच्चियंगो पलंब-कुसुममालाविराइयकंधरो दीहदीहउग्गारे समुग्गिरंतो परिहासट्टाणं कुमारस्स समागओ संभरायणो नाम बंभणो । इसि हसिऊण पुच्छिओ कुमारेण-"वयंस ! संभरायण, कुसूमाइ-कयसक्कारो दाहिणकरेण उदरं-परामसंतो संतित्तो वि य लक्खियसि । को एस वइयरो?" बंभणेण भणिय- "सूणउ कूमारो । गओ हं नगरमझे दीहद्धाणछहाकरालिओ आवासगहणसमाउले तुम्ह परियणे गओहं विजयसेणनरिंदमंदिरं । भणिओ दोवारिओ-"भो देसंतरागओ उद्धलजंघो अ उच्चबंभणो भोयणं लहइ ?" तेण भणियं-"आमं ।" दंसिओ हं तेण महाणसियस्स । तेण वि भोयाविओ परमायरेण । यसक्कारो पृष्फ-तंबोलाइणा वंदिऊण विसज्जिओ समागओ तह समीवं ।" कमारेण भणियं-"वयंस! दिदा तत्थ तए विवाह-सामग्गी?" बंभणेण भणियं-"दिट्ठा।" राइणा भणियं-“केरिसी? बंभणेण भणियं-“एरिसी-" परिसुद्ध-कणिक्का-निम्मियाण सुसिणिद्ध-साइज्जाण । दीसंति कया पुंजा पए पए खंडखज्जाण ।७७६। कोहंटिफलपमाणा दक्खा-नालियर-मिरिय-सम्मिस्सा । कप्पूरवासवासियदियंतरा जणमणाणंदा ७७७। बज्झंति ठाणठाणे मणोरमा मोयगाण संघाया । को गणइ सुगंधाणं सालीणं रासिणोऽणेगे ।७७८। कणयगिरि-कुड-सरिसा उक्कुरुडा वरपभाए रेहिति । बहुभक्खपे[य]संदोहसुंदर। रायहरमग्गा १७७९। पउणज्जम ण बह विह-सुवण्ण-रु पमयभायणसरेण । कण्णावडियं पि तहि न सुणिज्जइ कि पि लोएण ७८०। वरवत्यविणिम्मविया लंबाविय-हार-निय[र]रमणीया । मणिकिरणकयपयासा उल्लोया सग्गसारिच्छा ७८१। वरपट्टदुऊलाणं पवराणं तत्य पंचवण्णाणं । गहियाणं संखं को करेइ किल तत्थ वत्थाणं ७८२। फलिह-मणि विहिय-सारणि-समूह-पवहंत-सप्पिसंदोहा । नरवइवयणेण कया घयस्स पाचट्टयाणेगे ।७८३। वियरंत पवरगोरस-बंजण-खट्टाण-नत्थि संखा वि । पप्पड-सालवडया पडिया वि न को वि संवरइ ७८४। इय के त्तयं व भण्णउ एगेण मुहेण एग जीहाए । न मए कत्थ बि दिट्ठो एरिस-रिद्धीए वीवाहो ।।७८५।। 2010_04 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा सरस trafa एवं वणिऊण न विरमर बंभणो तावागओ विजयसेणपेसिओ पहाण- पुरिसो । भणिओ तेण सूरसेणो- "संपइ सोहणी मुहुत्तो । महाराय विजयसेणवयणेण समलंकरेउ कुमारो सयंवरामंडवं ।" 'एवं हवउ' त्ति भणिऊण चलिओ कुमारी । समागया सिरिसेणपमुहा अण्णे वि रायउत्ता कर्यासंगारा निसण्णा निय- नियनामंकिएसु मंचेसु । एत्यंतरे रवि-कर- समागम - समुल्लसंतकिरण भासुर मणि-मउड-विराइय- उत्तिमंगा, महमहंत महग्घ- परिमलवासियदियंतरा, मिगणाहि-विणिम्मियभालयलतिलया, चलिरपउमरायकुंडलविलिहिज्जमाणगंडत्थला, नित्तलामलामल यप्पमाणमोत्ताहल-विणिम्मिय- एकावलीविराइयवच्छत्थला, पवरमणिमयअंगयवरकरगयकंकणसोहंतबाहुजुयला, मणिमेहला-व पेरं निबद्ध - कलहोय - कणिर- किंकिणी सहसवण- पडिबोहिय सुत्त-मयरद्वय-झणझणंत मणिनेउर रमणीय-चलणपंकया, सुगंध - सेय- कुसुम-कय-सार- सेहरा, चारुचंदण चच्चियंगी, चेडिया चक्कवालेण समंतओ परिखित्ता पहाण - वत्थ - विहियवेसमणोरमा तं पएसं समागया, मुणिय-सयल -नरवइ- सुय-जाय - कुलरूव-सोहग्ग-नामाइगुणगणाए पुरओ दंसिज्ज माणमग्गा कुंडलयाभिहाणाए अंब-धाईए, पच्छओ समणुगम्ममाणमग्गा गहिय- वरमालाए चित्तण्णुयाभिहाणाए दासचेडिए उवरि धरियसियायवत्ता, उभयपास निवडत डिडीर-पिंडपंडुर- चारुचामरा, मणिमयपाउया-पइट्ठिय कुम्मुण्णय-पाय-पंकया, अहरिय - रायहंस-गय-गईए सयंवरा मंडवमणुपविट्ठा मणोरमा । तओ - परिपक्क - बिबोट, खामेण सादिट्ठवर वाल, सव्वंग सुकुमाल, मिउ-कसिण - केसा । अहिंदु समभाल, धणुकुडिल- भूयाल, सम-सरल-नासा ॥ उत्तट्ट - मिग-नयण; संपूण-सस-वण | सुपमाण- वरकण्ण तवणीय समवण्ण ।।७८७॥ नं सग्गपब्भट्ट । विसाहि आरत्तहत्येहि ।। ७८८ ।। 1 लायणवाहीए, गंभीरनाहीए || ७८९॥ रइरमण भवणेण, भूसियनियंबेण । मउएहिं उरुएहि, न केलिखभेहि वट्टाणुपुव्वेण, जंघाण जयलेण ।।७९०।। satपदलणे, सोहंत चलणेहिं | सव्वेहि राईह, सिरिसेणमाइहि ।।७९१ ।। मज्झेण, जस्स जहि ठिया पढमं तीए अंगम्मि निर्वाडिया दिट्ठी । तस्स तहि चेव ठिया सव्वंगं केण वि न दिट्ठा ॥ ७९२ | लीलावतीवा जत्तो जत्तो नियच्छइ कुमरी । सोहग्गमओ वढ्डइ तहिं तहिं रायतणयाण ।।७९३ ।। जत्तो विलोलपम्लधवलाई चलति तीए नयणाणि । कड्ढियसारा अ तत्तो धावइ अणंगो वि ।। ७९४ ।। मणसरसल्लियंगा विम्हियाहियया नराहिवा सव्वे । दट्ठूण तीए रूवं एवं चिंताउरा जाया ।। ७९५ ।। कि एसा गिरितणया महुमहणविवज्जिया अहव लच्छी । मयणविहीणा व रई सई व्व संक्कं विणा बाला । ७९६ । पायाल कणगा वा पणट्टविज्जा व खयरी अहवा । न हु माणुसीसु दोसइ एरिस रूवस्स संपत्ति । ७२७। घणो सो को विया तुट्ठो मयरद्धओ धुवं तस्स । जो करगहणमिमाए काही सोहग्गसीमाए । ७९८ । ३१२ एवं विम्हियमाणसेसु नरिंदणंदणेसु, नरवइवयणेण निसिद्धकोलाहलेसु सयललोएसु, भणिया मणोरमा कुंदलयाए"वच्छे! उवरिधरिय- सियायवत्तो, उभयपासनिवडंत चारुचामरो, निरुवम-सोहग्गाइगुणगणालंकिओ, कयविग्गहसंगहो चेव रईवल्लहो, सयल - मलयसामिओ सिरिसेणो नाम एस नराहिवो । जइ रोयइ तो वरेसु एयं । " मणोरमाए भणियं"दिट्ठो एसो ।" अण्णं दंसेहिं । कुंदलयाए भणियं “ एस पुण सोमो व्व नियदंसणामयमयणामय-निव्ववियसयलजीवलोगो, सिवि व्व सरणागयवच्छलो, कण्णो व अखंडियचाओ, सामो नाम मगहाहिव-नंदणो।" तीए भणियं - " एत्थ वि न रमइ मे दिट्ठी । “थेवं गंतूण भणियं कुंदलयाए " एस पुण निय-जस - भरिय-सयल - महीमंडलो नियपोरुसगुणावज्जियाखंडलो कुरुजणवयाहिवसच्चसंधरायनंदणो अमरसेणो नाम कुमारो ।" तीए भणियं “ पुरओ दंसेहि।" कुंदलयाए " भणियं -" इमो पुण अंगा-वंगा - वच्छा- कुच्छा-पमुहजणवयसामिणो सयलगुणगणोववेया अरिंदम कलिंदम-सत्तुंजय सोणसोणमुहमाइया पहाणमहीनाहनंदणा एयाण मज्झे “वरेसु जो ते रोयइ ।" मणोरमाए भणियं अम्मो ! णिव्विण्णा विय लक्खीयसि ।" तीए भणियं “ सुट्ठनायं वच्छाए। “मणोरमाए भणियं " किं कारणं ?" तीए भणियं- "जओ दुप्पूरा ते रुई ।" तीए भणियं "अंब ! दंसिया तए रामाणो । न किंपि एयाण दूसणं । 2010_04 J Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१३ मणोरमा- सूरसेणचरियं सव्वे चि कलाकुसता सव्वे रूयस्तिणो सुविष्णाणा । चाई पडिवण्णत्रणा सूरा सोहग्गिणो सव्वे १७९९ । सिरि-हरि लच्छि निवासा पहाणवसुब्भवा गुरुपयावा । सिरिवच्छंकियवच्छा सव्ते सुसिलिट्ठ-नेवच्छा |८०० | केवलं न मे मणाणंद जणंति- जो जस्स होइ दइओ आणंद सो जणेइ दिट्ठो त्रि । अम्मो नयण-मणाणं न कारणं एत्थ त्वं तु । ८०१ । एमेव कह सकेण वि दिट्ठेण होइ परिओसो । कुमुयाण ससी कि कुणइ जेण वियसंति दिट्ठे वि । ८०२ । दिट्ठे जम्मि न वियस नयगजुयं रवि करेहिं कमलं व । कुंगइ तत्थ सिणेहं हिययं पि हु सुपसिद्धमिणं । ८०३ । जओ जो नयणाण न रुच्चइ सो कह हिययस्प निव्वुई कुणइ । सच्चं जणाण वयणं नेहो नयणाणुराएण | ८०४ | तामोत्तूण विसायं पुणो व पइ परितेय नाम गहणेण । दंसह नरवइ - सुए मा कत्थ वि मह मणो रमः | ८०५ । कुंदलयाए -- । तहत्ति पडिवज्जिऊण तीए वयणं गंतॄण थेवंतरं जंपियं सकसि कुंचियसिद्धि-सुउमाल - कुंतल कलावं अट्ठमिससहर - भाल-भूसियं कमलदलनयणं । ८०६ । वरपउमरायकुंडल-मंडियगंडस्थल पवरनासं । पयडतिरेहालंकियकंठं वित्थिष्णवरच्छंद | ८०७ | निम्मल- सरस-कोमल बाहुजुयालंकियं पवरकुच्छि । मज्झं मुट्ठीगेज्झं तिलिसणाहं वहेमाणं ।८०८ | गंभीरनाहि-कलियं पंचगण - विउपर नियंबिल्लं । रंभोरु - पवरजंघाहिं रेहिरं चारु चरणिल्लं |८०९ | मणिमंचयमारूढं उपरिविरायंत धवल-पुंडरियं । निवडंत धवल चामरजयलं महिमंडणं कुमरं । ८१०। सिरिरतेयतनयं सुपसिद्धं सूरसेणकयनामं । पेच्छसु वच्छे ! पुरओ गिव्हसु जइ रोयए तुज्झ | ८११ दो सो जाओ बालाए तम्मि दिट्ठम्मि । बद्ध व्व नेह - रज्जूए चलइ तत्तो न मणयं पि । ८१२ | लहिण तीए भावं कुंदलया भणइ एहि वच्चामो । दंसेमि रायपुत्ते अण्णे वि हु जे वि ते सुयणु । ८ १३ । दुहियाए भणियं अम्मो जो वण्णिओ तए एसो । सिरिसूरसेणओ सोत्रिय मह माणसावज्जओ | ८ १४ | एवं भणिऊण तओ मुच्छंतमणा संसंभमा बाला । गंतूण सूरसेणस्स मंचयं सा समारूढा |१५| दासी कराओ गहिउं रत्तुपलकोमलेहि हत्थेहि । कंठम्मि खिइ पवरं वरमालं सूरसेणस्स १८१६ | दुव्य-कुस - दहियक्य - चंदणगंधेहिं चचिवआ बहुसो । संभमवेवंत तदाहिणपासट्टिया तस्स | ८१७ | craft चेव वरियं वरो वरो पाविओ कयत्यासि । एवंविह संलावा संजाया तत्थ लोयाण । ८१८ । तओ तमंधयारतम्मिस्सासमय-संचारि-पईव पहाविमुक्कावणपंति व्व काली कयवयणा विगलिय-रूवसोहग्गा भिमाणा अहो मुहा ठिया सेस रायतणया । पवरवत्थाहरणाणुकूलवयनमाईहिं सम्माणिऊण विसज्जिया विजय सेण राइणा । गहिऊण सूरसेणं पविट्ठों [वरणमंडवं पा]रद्धं महामहूसवेण पाणिग्गणं । निव्वत्तियासेस- करणिज्जं मंडलाणि भमिउमादत्तं बहूवरं । अह मंडलम पढमे पिउणा परिओसमुन्वहंतेण । दिण्णा सुवण्णकोडी बीयम्मि उ पउरमाभरणं । ८१९ | इयम्म कणरूप [य] पालकच्चो लवाइयं भंडं । पउरं महग्घमोल्लं चेल्लं च चउत्थए दिण्णं । ८२० | एवं वित्ते विवाहमहूसवे, सम्माणिए जहारिहं वत्थाईहि सव्वम्मि परियणे, पणयपुरस्सरं भणिओ सूरसेणो विजय. सेण राइणा - " कुमार ! सयलनरवइतणयपरिहारेण तुमं वरिओ वच्छाए मणोरमाए । तह कहवि वट्टियव्वं जह महग्घा हवइ । एसा चेव अम्ह पत्थणा ।" कुमारेण भणियं - "नियगुणेहिं चेव महग्घा मणोरमा । तह वि जणणि जमएहि ए 2010_04 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१४ मणोरमा - कहा चैव वत्तव्यं ।” कयसम्माणो ठिओ तत्थेव कइवयदिणाणि कुमारो । पसत्थवासरे चलिओ नियनयराभिमुहं । अणवरयपयाणएहि पत्तो सनगरं । पविट्ठो महाविभूईए कयमंगलोवयारं रायमंदिरं पणमिऊण जणणि जणया । ससिणेहमालिगिओ तेहि । निसण्णो नरवइ- अद्धासणे । तओ पणया मणोरमा ससुर-सासुयाण । 'अविहवा भवसु'त्ति लद्धासीसा निसण्णा दंसियासणे । वरवत्थाहरणदाण-पुरस्सरं दिण्णो बहुए पल्लंकसमद्धासियवासभवणसमण्णिओ पवरपासाओ । मणोरमाए विसयसुहमणुहवंतस्स वच्चइ कालो कुमारस्स । अण्णा सुहसुमिणसूइयं सयललक्खणोववेयं उचियसमए पसूया मणोरमा दारयं । पट्ठावियं मासावसाने मणोरमसेणो त्ति नामं दारयस्स । पुत्तमुहदंसणपमुइओ दाऊण रज्जं सूरसेणस्स अमरगुत्तगुरुसमीवे निक्खतो महाविभूईए सूरतेय - नराहिवो । सूरसेणो वि पुव्वभवावज्जियकुसलकम्मोदएण साणुकूलसयलसामंतवग्गं गुणाणुरायरत्तसयलजणवय-जणं अदिट्ठाणिट्ठसंपओगाइ दुक्खचिताणंतरसं पज्जंतसयल सोक्ख रिद्धिसमुदर्यावणिज्जियाखंडलं अप्पयाससिद्धाणेगमंडलनायगेण रज्जमणुपालयंतो कालं गमेइ । अम्मि दिने रयणीए सुहपसुत्ता पेक्खतस्सेव राइणो समं पुत्तेण अवहरिया असणिवेगविज्जाहरेण मणोरमा । मुक्का ऊण पव्वयसिहरे । गओ सट्ठाणं विज्जाहरो । धरधरणीए निवडियं सपुत्तमत्ताणयं दट्ठूण चितिउमारद्धा मणोरमा"हंत ! न एयं कंचणकोसं ? नया वि सो वासभवणभूसणो चारुचामीयरनिम्मिओ पंचवण्णमणिखंडमंडिओ सन्निहियसयलपुप्फ- तंबोलाइभोगंगो परमपल्लंको । समंतओ जलहिवेलावगूढो पव्वओ विय एस लक्खीयइ । " नमो चिताइक्कंतकारिणो कम्मिदयालस्स ।" खणदंसियरज्जमहूसवाणि खणसुण्णरण्ण दंसीणि । विम्हावयाणि कम्मिदियालिणो गूढचरियाणि | २१| तओ सा सुमरियपइसिणेहा विलविउमारद्धा- हा ! सोमवंसमंडण ! भूसियभुवणयल ! भूरिगुणनिलय । मह् माणसमाणस रायहंस - सोहग्गनिहि न होसि । ८२२| सिरिसूरतेयनंदण ! उक्कंदणवेरिवल्लिकंदस्स । मह विरहे कह होहिसि अहं पि तुह विरहिया कह णु । ८२३। रे देव्व ! सुहिय असण! निक्किव ! दक्खिण्णवज्जिय ! अलज्ज ! संघडणविहडणुज्जय ! विओइया कीस पट्टणा हं ॥ ८२४ || अहवा -- ख्वं अच्छी ठियं फरिसो अंगेसु जंपियं कण्णे । हिययं हियए णिहियं विओइयं किं त्थ देवेण ॥। ८२५|| एवं विलवंती जाव चिट्ठइ ताव पुत्तो वि अवहरिओ हेममालाभिहाणाए विज्जाहरीए । तओ मुच्छा-निमीलियलोयणा पणट्ट चयणा सव्वंग निस्सहा निवडिया धरणीए मणोरमा । ठिया खणमेगं । पच्छा समुद्दसीयलसमीरणसमागमलद्धयणा पुणो वि विलविउमारद्धा- हा कत्थ गओ बालय ! पुणो वि तं वच्छ कत्य दट्ठव्वो । जाय ! तए चत्तः नणु [चत्त हं] सयल सोक्खेहिं |८२६ | जइ एस वच्छ ! दिवसो कंवणकोसम्मि पुरवरे होता । जणओ तुह पुत्तगवेसणं झत्तिय कुणतो ८२७| सिरिसूरसेणतणओ मणोरमा कुच्छिसंभवो एसो । वणदेवयाउ किं भे उवेक्खिओ अवहरिज्जतो |२८| दुविड- हिविहाणा सहसा हं निर्वाडिया अरण्णम्मि । एगागिणी अणाहा तए वि चत्ता कहं वच्छ ! | ८२९ । दादुत्थियाणं बंधव - रहियाण णियविउत्ताण । सिग्धं कीरउ मरणं कयंत ! कि कालहरणेण । ८३०| ts अवहरणे बुद्धी विहि तुह आसि कीस तो दिण्णो । दाऊण जं हरिज्जइ जणेइ तं दारुणं दुक्खं । ८३१ | कि सुविणो मह एसो किं वा मइविब्भमो मज्झ । एमाइ विश्वमाणा गवसणं का उमारड़ा | ८३२ | 2010_04 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा सूरसेणचरियं ३१५ इओ तओ परियडंती दिट्ठा हेमसुंदरीनामियाए विज्जाहरीए । उवसप्पिऊण पुच्छिया-"का तुमं? कहं च तुम एगागिणीमणयजणालंघणिज्जे इमम्मि पव्वए समारूढा? किं निमित्तं वा नियवग्गविच्छोहिया हरिणि व्व बाहजलाविललोयणा तरलतारतरलयं समंतओ निरूवेसि ?" साहिओ सव्वो वि जम्मण-नयर-जणणि-जणयनिय-नामयपुरस्सरो सुय-हरण-पज्जवसाणो निय-वइयरो मणोरमाए। एत्थंतरे परिमल-मिलंत-भमर-भर-भज्जमाणसाहाहिंतो गहिऊण पवरकुसुमाणि समागया सामला नाम हेमसुंदरीए दासी। विणय-पुरस्सरं जंपियमिमाए-“सामिणि ! समओ वट्टइ पारगयपायपूयणस्स। मणोरमं गहाय गया विज्जाहरी समुद्दवेलोवकंठसंठियं सिहरग्ग-भग्ग-रवि-रहप्पयारं, फलिह-मणिसिला-संघायविणिम्मियं, जलहिजल-संकंत-पडिबिंबतया अहोलोयजण-पावणत्थं पायालमिव गच्छंतं, सयल-जणमणहरं जिणहरं। दिट्ठा य तम्मज्झे सचराचर-जीव-जोणि-निक्कारण-बंधुणो, भवावडावडियसत्तसंताण-समुत्तारण-समत्थरज्जुणो, सिरोवरिविरइय-फणिराय-फारफणा-मंडव-फूरत-मणि-किरण-नियर-संवलिय-सामल-सरीरकंति-कब्बुरियं वरगब्भहरंतविरायंत-संकंत-मुत्तिणो, पउमावइ-पमुह-सोलस-विज्जादेवि-सन्निहाण-हारिणो,कमठासुर-दप्प-दारिणो, पणय-जण-समीहियत्थकारिणो पाससामिणो पडिमा विहि-पुरस्सरं काऊण मणिमयकलसेहिं मज्जणं विलित्ता घणसार-हारि-हरियंदणेण पूइया परिमलमिलत-छप्पयावलिनिगुंजारवभरियभवणोदरेहिं पारियाय-पमुह-कुसुमेहिं उद्घाइओ डझंतागरुकप्पूर-पूर-विणिस्सरंत-बहलधमंधयारियगब्भहरो धुवो। होऊण समचियावग्गहे आणंदभरभरियलोयणा भावसारं थुणिउमाढत्ता हेमसंद जय हि जय जीववच्छल ! जयभूसण ! सोमदसण सुरूव । पास ! तुह दसणेणं अज्ज कयत्या अहं जाया ।। संसाराडविमज्झे इओ तओ कह वि परियडंतीए। पुण्णाणुबंधिपुण्णेण पाविओ तं मए नाह ।। लोयालोय-पयासण-पच्चल-बरनाणदंसणसणाह । संसार-तिण्णतारय भवे-भवे होज्ज मह सरणं । तेलोक्कलग्गणक्खंभविज्जमाणेगलक्खणधराण । तुह पायाणं नमिमो भवजलहि-तरंड-तुल्लाण ।। सोहगं दोहग्गं सोक्खं च जीवियं च मरणं वा। तुह पहु चलणनमंतीए मज्झ जं होइ तं होउ ।। एवं काऊण जिणसंथवं ठिया हेमसुंदरी। तओ मणोरमा काउमारद्धा-- वम्माए विहि अंगरुह, जिणेसर [पहु] पात । दयनिहि [सिद्ध-पसाउ करि, सासय-सोक्ख-निवास ।। दीण-दुहावर-दुहिययण-बच्छल-वर-लावण्ण । सरणु असरणह होह मह, सामिय सामल-वण्ण ।। अज्जु पणट्ठउ सोगभरु, हरिसु न अंगि वि माइ । वियसिउ लोयणजुयलु मह, मणु कल्लोलिहिं जाइ । नाणाविहमंगलनिलय, जं तुहं दिट्ठउ पास। जय-भूसण-वार]भयरहिय, सामिय पाव-पणास ॥ तिहुयण-सिरि तिहुयगतिलय, मुह वर जोइथ ताहं । निवससि पास प[स]ण्णमण, मणमंदिरि तुहं जाहं ।। अज्जु मणोरह-तरुफलिउ, सासयसोक्ख-फलेहिं । जं नामिउ भावेण सिरु, पासह पयकमलेहिं ।। पासजिणेसर लोयणई, पर सलहिज्जहिं ताई। ससि-सुंदरु तुह मुहकमलु, पइदिणु पेच्छहि जाई । गुणसायर तुह गुण-गहणु, जीह करइ सा धण्ण । जे गुणकित्तणु तुह सुणहिं, पासत्थ लि(?) कण्ण ।। जे नर पूइवि पास पई, पसरुट्ठिय पणमंति । ते सुरसुंदरि-मुहकमलि भसलत्तणु पाविति ।। ताव न भंजहि भुवणगुरु, नर मेइणि छक्खंड। जाव न पास पसण्णु तुहुं, भुवणत्तय-मत्तंड ।। ताहं निरंतर-मंगलई, कल्लाणइं करि ताहं । भवसायरु गो-पय-सरिसु, पासु पसण्ण जाहं ।। विसयकसायविसंतुलिहि, धम्मपमायपरेहि। हा हारिउ तेहिं मणुय-भवु, पासु न वंदिउ जेहिं ।। पासजिणिदह पयकमलु, हिया म हत्थहि मेल्लि । जि लंधिवि घंघल-सयइं पाव[सि] परम-सुहेल्लि ॥ जग-हिय-ग[र]गुरु जग-पवर, सरणागयहं सरण्ण । सामिय अब्भुद्धरणु करि, हउं तुह सरणि पवण्ण ।। सोम ! निरंजण कारुणिय, करुणिम करिवि कयत्थ । तिम्व किज्जउ जिम्व मज्झ पहु, सिज्झिहिं सव्व पयत्थ ।। होसइ दुक्खुत्तारू महु, एत्थ न संसउ देव । निप्फल होइ कया वि न वि, सामि तुहारी सेव ।। _ 2010_04 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा गह पीडहुं संपय चलउ, वसण-सयइं निवडंतु । पर परमेसर पासजिण, पइं विण दियह म जंतु ॥ जइ लब्भइ पहु मग्गियउं, ता इत्तलडं करेज्ज । भवि भवि महु निय पयकमलि, अविचल भत्ति विहेज्ज ।। ___ एवं काऊण पासजिणसंथवं जावज्जवि न विरमइ मणोरमा ताव उठ्ठिया नहयले अमाणुसी वाया-"वच्छा ! तुट्ठा हं तुम्हाण इमाए असाहारणाए जिणिदभत्तीए इहट्ठियाण चेव भविस्सइ तुम्ह कइवय-दिणमझे पिययम-सुएहिं " एवं सोऊण संतुटुमाणसाओ गयाओ उज्जाणमज्झसंठियपवरपासाए। काराविया कहकहवि पाणवित्ती हेमसुंदरीए मणोरमा । भुत्तुत्तरे पुच्छिया, मणोरमाए विज्जाहरी-“भइणि! का तुमं? कि निमित्तं वा एगागिणी इह निवससि ? केण वा कारियं जिणमंदिरं आरामपासायसहियं ? ' विज्जाहरीए भणियं-"सुणउ पियसहि ! . अत्थि इहेव जंबूदीवे वेयड्ढदाहिणसेढीए तारासुंदरं नाम नयरं। अणेग-समर-संघट्ट-निवडियविक्कमो विक्कमधणो नाम राया। रइ व्व मयरकेउणो रइसुंदरी नाम महादेवी। तीए सह विसयसुहसुहमणुहवंतस्स वोलीणो कोई कालो। अवच्चमुहदसणुक्कंठुलाण मज्झिमवए वट्टमाणाण ताण अहमेगा दुहिया जाया । काराविओ ताएण सव्वम्मि नयरे वद्धावणयमहूसवो। उचिय-समए पइट्ठावियं मे नामं हेमसुंदरी। गाहिया इत्थीयणजोग्गाओ कलाओ। कमेण पवड्ढमाणा पत्ता जोव्वणं । कयाइ वसंतसमए सहियणसमेया गया हं नयरबाहिरुज्जाणे। इओ तओ परिकीलमाणीए अहरिय-बरहिवरह[क]लाव-केसपासो, अट्ठमी मियंक-सरीस-भालपट्टो, गुणारूढ-कामकोयंड-कुडिल-भूजुयलो, विसट्टकंदोट्ट-दल-दीहरलोयणो, सज्जणसहावसमुज्जुयनासावंसो, फलिहमणिदप्पणामलकवोलयलो, पक्कबिंबाफलारुणाहरो, धवल-सम-सिहरिदसणावलीरेहिरो, तिरेहा-रेहिर-कं]वुकंधरो, पडिपुण्ण-पुण्णिमायंद-चारुवयणो, 'मणिकुंडलविरायमाण-सवण-जुयलो, महापरिह-सरल-सुंदर-बाहुदंडोवसोहिओ, पुरवर-कवाड-वित्थिण्ण-वच्छत्थलो, मुइयमीणमणहरोदरो, पंचाणणपीणकडियलो, क[य]लीदंडकोमलोरुजुयलो, करिकराणुकारिजंघाजुगविराइओ, कुम्मुण्णयगूढगुंफचलणो, चंगिमालंकिओ, पंचविहमणि-किरण-करंबियवरहारो, मालाविहियसिर-सेहरो, हारिहरियंदणविहियविरलविलेवणो, वरवत्थाहरणविरायमाणसरीर-सोहाहरियमयरद्धओ, नलकूबरो व उज्जाणसिरिसमवलोयणत्थं समागओ, दिट्ठो मए एगो जयाणओ। चिरपरिचिए व्व तम्मि दिढे आणंदबाहपडहत्था जाया मे दिट्ठी। पवणपणोल्लिय-कंकेल्लि-पल्लवो व्व पकंपिओ अहरो। फुरियं बाहुलयाहि । समूससियं पओहरेहि । थरहरियं ऊरुजुयलेण। पयट्टा अंगभंगा। तं किंपि मए मयणाउराए समयम्मि तम्मि सच्चवियं जं न पढियं, न दिढें, न सुयं, न सिक्खियं कह वि। सो वि तारतरल-पम्हलदीहर-तंबकसिण-धवलेहिं पि मुणियाणुरागेहिं लोयणेहिं सुइरं मं निज्झाइय अरसणो संवुत्तो। तओ वित्थरिओ मह वम्महो संतावानलो य वढिओ मुहमारुओ रण[रण]ओ गलिओ अंसु-पवाहो गुरुवएसो य। समुग्गओ पुलओ जिभारो य। विमुक्का अप्पा जीवियासा य। पणट्टा लज्जा गुरुयण-संका य। कि बहुणा चित्तलिहिया विव, थंभिया विव, जरिया विव, महावाहिवेयणाउरा इव, कलहंसिया व रायहंसं, वरहिणी व घणमंडलं, रहंगिणी व रहंगं सारसीव सारसं कमलिणी व दिणयर, समुद्दवेल व्व मयलंछणं. भमरावलीव पंकयं, जणयतणय व्व रामदेवं, रइ व्व मयरद्धयं, लच्छी व नारायणं, करेणु व्व करिवरं, करुणा व महामुणी, जोगिणी व मंतपयं, तं चेव हिययट्ठियं झायमाणी, निरुद्ध-सव्वंगोवंगधारा अवयणा संवुत्ता हैं। तओ गंतूण तुंदिलाभिहाणघरदासीए साहियं अंबाए-सामिणि ! हेमसुंदरीए विसमो दसाविपागो वट्टइ। जओपेच्छइ अलद्धलक्खं निहुयं नित्थणइ सुण्णयं हसइ । जंपद अव्वत्तक्खर-वयणेहि सहीहि सा लत्ता॥ जीवस्स व दाविता मग्गं से दिति दीहमुह-पवणा। खरपवणुद्धयपत्तं व कंपए तीए सव्वंगं ।। धण्णासि तुमं सामिणि जइ धरमाणीए तीए महकमले । पेच्छसि भणिऊण इमं मोणेण ठिया तओ दासी ॥ एयं सोऊण ससंभमा समागया मह समीवं अंबा। कह कह वि लद्धचेयणा पुच्छ्यिाहमिमाए-“वच्छे ! को एस वइयरो?" अहं पि अदिण्णपडिवयणा अहोमुही ठिया। साहिओ सन्वो वि जहट्ठिओ बंधुमइ नामियाए पियसहीए मज्झ 2010_04 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा सूरसेणचरियं ३१७ वइयरो।। अंबाए भणियं-"वच्छे ! न विसाओ कायव्वो। तुह समीहियसंपायणो चेव अम्हाण समुज्जमो । एहि, घरं गच्छामो।" तओ मए चितियं-- एक्कं पिय-जण-विरहो बीयं मयणानलो वियंभेइ । तइयं कल-कलकंठी-कलय सद्दो समुच्छलइ ।। तुरियमुज्जाणपायवअंतरिओ कुसुमधणुविमुक्केहिं । निसियसरेहि सहेलं सल्लाइ अंग अणंगो वि ।। ता संगयमिहावत्थाणं ति मण्णमाणीए पडिवण्णं मए अंबावयणं । समागया नियमंदिरं । कहिओ एस वत्तंतो अंबाए तायस्स । तेण वि सखेयं भणिया अंबा-"पिए ! पणयपत्थणापूरस्सरं मग्गिया एसा विज्जवेगविज्जाहरचक्कवट्टिणो माउलेण सुहालयनयरसामिणा नरवम्मराइणा। पडिवण्णो य मए। परमेगा मम दुहिया जहा सुहिया संपज्जइ तहा करिस्सामि । न भे विसाओ कायव्वो।" अंबाए भणियं-"जइ एवं ता पण्णवेमि ताव ते दुहियं । जइ पडिवज्जइ सो चेव वरो सोहणो। पडिवण्णं ताएण। सरूवं साहिऊण दिण्णा अणेगे मह अंबाए उवएसा। न उण मह हियए एगो वि संठिओ। जओवारं वारं वि[ग]लइ उवएसो गुरुजणेण दिज्जतो। मयरद्धयबाणपहारजज्जरे पाणि-हिययम्मि ।। नाऊण निच्छयं भणिओ अंबाए ताओ-"न पडिवज्जइ एसा।" तओ ताण पडिसिद्धो नरवम्मे दिण्णा हं कित्तिवम्मस्स तिलयसुन्दरनयरसामिणो चित्तवम्मविज्जाहरतणयस्स । महया विच्छडेण वित्तो विवाहो । सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंतीए तेण सह जाओ मे दारओ। उचिय-समए कयं नामं कित्तिसुंदरो। इओ सो नरवम्मराया अज्जउत्तं तायं च पओसमावण्णो अण्णया अंतरं लहिऊण वावाइओ तेण अज्जउत्तो। अहं पि भयभीया कित्तिसुंदरं गहाय ताय समीवं गया। ठिया तत्थ सुहं सुहेण कइवयदिणाणि । अण्णम्मि दिणे भणियं मह पुरओ ताएण “वच्छे ! चंचलाओ रिद्धीओ । संझब्भरागसरिसं जोव्वणं । खणदिट्रनटठं सहावओ जंतुण जीवियं, विसेसओ सवेराण अम्हारिसाण। ता करेमि कत्थ वि उभयभवसुहावहं पास-सामिमंदिरं।" मए भणियं-"कल्लाणे को विरोहो।" __तओ नियपरिवारसम्मएण कारियमेयं ताएण जिणमंदिरं, पासायगब्भो आरामाओ। काऊणपइट्ठापुरस्सरं अद्राहिया महिम, भणियाहं ताएण-"वच्छे! न संति ते वसणसहाया. सहोयरा बद्धामरिसो समत्थो सत्तू । जइ कहवि वसणं भे भवइ तो एस भयवं सरणं पव्वज्जियव्वो।" तहेव पडिवण्णं मे तायवयणं । समागओ सद्राणं। ताओवोलीणो को वि कालो। अण्णम्मि दिणे सबलवाहणो अलक्खिओ चेव समागओ नरवम्मराया। साहिखेवं भणाविओ तेण ताओ-"अरे! भट्ठपइण्ण ! दाऊण मह दुहियरं अण्णत्थ तं दितस्स दिह्र ते सव्वं । संपइ पोरुसं पेच्छामि । भवसु जुज्झसज्जो।" एयं सोऊण कयसण्णाहो चउरंगबल-परिवारिओ निग्गओ ताओ। पव्वत्तमाउहणं । निवडिया दोसु वि बलेसु विज्जाहरभडाभरं काऊण ढक्को नरवम्मो तायस्स। पलाणो तायपरियणो । एगागी विझो व्व वेढिओ समंतओ नरवम्मरायं ययघडाहिं। एत्यंतरे धरिओ नियमणमंदिरे । ताएण सुरासुरसमूह-थूओ पाससामी । तप्पभावेण न पभवंति सत्तुसत्थाई । “सपाडिहेरो एसो" त्ति कलिऊण मक्को नरवम्मेण । निक्खंतो दमसंदरायरियसमीवे। अहं पि सोयपरा ताएण मण्णमाणी गहिऊण कित्तिसुंदरं इमं जिणमंदिरं सरणमल्लीणा। भणिया केणेव अदिट्र-रूवेण रयणीए--"वच्छे! परबलं दळूण जिणमंदिरमज्झे पवेसियव्वं जेण खेम ते भवइ।" पडिवण्णं मए। पभाया रयणी । समागया सत्तू । पविट्ठा हं जिणमंदिरे। सो वि जिणभवणपेरतेसु चिरकालं परियंचिऊण अकयत्थो चेव गओ सटाणं । एवमेत्थ निवसंतीए वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे पव्वयसिरी समवलोयणत्थं अकहितो चेव निग्गओ जिणभवणाओ कित्तिसंदरो । जावज्जवि थेवंतरे न गच्छइ ताव 'हा! ताय, हा! अंब', इच्चाइ विरसमारसंतो अवहरिओ केणावि । अहं पितह क्खक्खिया 2010_04 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१८ मणौरमा-कहा सुइरं विलविऊण परमपूया पुरस्सरं तिसंझमवि पाससामिणो चलणजुयलमाराहयंती एत्थेव एगागिणी ठिया। एत्तियं कालं अज्ज पूण माउस्सिया-धयं कणिभइणीं तुमं संजोजयतेण पडिकलकारिणा वि अणकलमायरियं दिवेण।" मणोरमाए भणियं-“कहमहं ते माउस्सियाभइणी? सुणेसु"--पारद्धे, मज्झ वीवाहऊसवे, वरवत्थाहरणे विभूसिए इओ तओ परियडते विज्जाहरनारीगणे, समागय-रयणीए [तमंधार]नियरनिव्ववियसयलजीवलोए, उग्गए मयलंछणे, अंबं परिवारिऊण समंतओ निसण्णे निय-परियणे, अकम्हा चेव परुण्णा अंबा। अमंगलभीरुयाहि कहकह वि निवारिया परिणयनारीहिं। पुच्छिया सोगकारणं। न साहियं ताण । तओ चलणग्गहं काऊण मए पुच्छिया। नाऊण निब्बंधं जंपियं अंबाए--"वच्छे ! अस्थि मे जीवियाओ वि अच्चंतवल्लहा विजयावली नाम कणि?-भइणी। सा पुण परूढपणएण चंदकंतपुरसामिणो भूमिगोयरविजयसेण-राइणो दिण्णा ताएण। पाणिग्गहण समए चेव सा मए दिद्विल्लिया। सया वि तं सामण्णेण सुमरामि । अज्ज पुण तुह विवाह-समय-समारद्ध-महामहूसवे सविसेसं सुमराविया । तेणाहं परुण्णा। जओचंदरहिया पओसा उल्लूरियपंकयः सरुच्छंगा। देसा वि पुत्ति पत्तिय पवसिय-सुयणा न सोहंति ।। सुमरिज्जंता ऊसवदिणेसु गेहूसवे सराविता । वच्छे ! दसंतरिया सुयणा सल्लंति हिययाइं । कि तेण ऊसवेणं किं वा विहवेण वच्छि अहलेण । विलसंता सयणजणा कुणंति नो जत्य संतोस ।। कि तेणब्भुदएणं पहुत्तणेणावि पुत्ति किं तेण । किं तेहिं लोयणेहिं दीसंति न सज्जणा जेहिं ।। करिकण्णचले विहवे कुसग्गा-जल-बिंदु-चंचले जाए । जं जीविज्जइ सज्जण-विओग-विहुरेहिं कि तेण? ।। सुव्वइय तीए जाया जण-नयण-कोमुइ-सरिच्छा । तुज्झ कणिट्ठा भइणी मणोरमा नाम नामेण ।। सा सूरसेण-रण्णा सयंवरामंडवम्मि परिणीया । कण्णारयणं परमं तुमए गंतूण दट्ठव्वा ।। जओअसणेण वच्छे ! सुट्ठवि नेहाणुबंधवडियाइं । हत्यउडमाणिआई व कालेण गलंति पेम्माइं।. पडिवण्णं मए अंबावयणं । तुह दंसण-समूसुयाए वोलीणो एत्तिओ कालो । अज्ज पुण असक्कियामय वुट्ठी व तुम मिलिया ।। वामेण वि मह विहिणा विहियं एयं तु संगयं अज्ज । जं समदुक्खसहाए तए समं संगमो घडिओ ।। रणं पि इमं वसिमं वसणं पि हु ऊसवेण सारिच्छं । मणनयणानंदयरे मणोरमे जं तुमं दिट्ठा ।। एवं भणमाणीए वाहाविललोयणाए खयरीए । घेत्तूण गले बाढं गाढयरं साइयं दिण्णं ।। तो दुगुणियसोयानलजालावलिदज्झमाण-देहाओ । कय-कंठ-ग्गहणाओ पमुक्कपोक्कं परुण्णाओ ॥ जम्हा दिठे सुयणे सब्भाव-सिणेह-निब्भरे धणियं । उदगे व्व तेल्ल-बिंदु जंतूण दुहं पवित्थरइ ।। तह ताहि तत्य रुग्णं सुण्णारणम्मि दुक्खियमणाहिं । तदुक्खदुखिएहिं जह रुण्णं सावएहि पि ।। एवं ताओ चिरं रोइऊण अण्णमण्णनिवारणेण विरमियाओ रोइव्वस्स। ठियाओ तत्थेव सहावसुंदरे जिणमंदिरे। तिकालमवि वंदण-पूयणाइणा पासजिणमाराहयंतीण वच्चंति वासरा। अण्णम्मि दिणे पभाए चेव दिट्ठा गयणंगणे विमाणरिछोली । तक्खणा चेव भरिओ विसालसिहरमहीहरो विज्जाहर लोएण। ठिया सत्त-संकाए गहिऊण मणोरमं जिणभवणब्भंतरे हेमसुंदरी। ते वि विज्जाहरनरनारिगणा गहिय पहाणपूओवगरणा जिणमंदिरभंतरे पविसिउमारद्धा । हेमसंदरी मणोरमाओ वि पविसंतजणं निरूवेमाणीओ जाव चिट्ठति तावागओ विज्जाहरभडपरिवारिओ अहिणव-सिद्ध-पण्णत्ति-पमुह-पहाणविज्जो दाहिणेयर-पास-परिसंठिय कित्तिसुंदरमणोरमसेणो गंधव्वसेणो नाम विक्कमधणरायभत्तिज्जओ। पूइओ तेण पारियायपमुह सुरतरुकुसुममालाहिं तित्थयरो। काऊण पणाम निग्गओ। निसण्णो जिणभवणमंडवे । हेमसुंदरीए भणियं-"हला ! मणोरमे, गंधव्वसेणपासे मह पुत्तो 2010_04 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेण चरियं ३१९ कित्तिसुंदरो विय लक्खीयइ।" मणोरमाए विसेसेण बामेण लोयणेण अवलोइऊण भणियं--"मह तणओ मणोरमसेणो वि य विहाविज्जइ।" एवं भणमाणीण चेव ताण समागया विजयसेण-सूरसेणा। संपूइऊण पासपयपंकयं ते वि निसण्णा बाहिरमंडवे । तओ वियसियमणलोयणाए भणिया हेमसुंदरी मणोरमाए --"मज्झ जणय-पइणो विय विभाविज्जति।" एत्यंतरे पविट्ठा रइसुंदरी समं विजयावलीए जिणभवणे । पूइओ ताहि पवरपुप्फाइहिं सव्वष्णू। काऊण वंदणं विण्णत्तो रइसुंदरीए ---"भयवं ! सचराचरजीववच्छल, करुणामयमयहर ! दोग्गइदुहदुहिण संपसायं काऊण तहा करेसु जहा मिलइ हेमसुंदरी कित्तिसुंदरेण । विजयावलीए एवं विण्णत्तो-- संबंधिवग्गहियकर करुणं काऊण दुक्खियजणम्मि । तह वि कुणसु सामिय जह मिलइ मणोरमा मज्झ ।८७६ । एवं भणिऊण निग्गयाओ ताओ। हेमसुंदरीए भणियं--"इमाण जेट्ठा मह माऊयाए सारिच्छा।" मणोरमाए भणियं-“कणिट्ठा मह मायरमणुकरेइ ।" हेमसुंदरीए भणियं--"कत्तो अम्ह एत्तियाणि भागधेयाणि । निक्कारणकुवियनरवम्मवरिणो मायाविलसियमेयं संभाविज्जइ । ता तिरोहियाओ चेव चिट्ठामो।" तहेव ठियाओ । गंधव्वसेणवयणेण पारद्धं भुवणगुरुपुरओ पेक्खणयं । समसरसमवरवत्थाहरणवेसया विजियकलकंठा जिणगणगब्भयं गाइउमारद्धा विज्जाहरवंदा। पवाइयाणि वीणा-वेण-मुइंग-पह-पहाणवाइत्ताणि । तओ जहा-ठाणमवविठेसु सयलविज्जाहरेसु, निमिए मज्जणे, चरणक्खेव-समय-खणमेत्त-पयड-पलोइज्जमाणरंभाथंभ-विब्भमोरुजयलाओ, चलण-कंपचलिर--पोमराय--मणिनेउररणझणारावमुहलिय-दिगंतराओ, कुंभिकुंभविभम-पओहर-भरक्कंतनमंतक्खाममज्झभायाओ, नियंब-भज्जिर-जंघ-जुयलजणिय-जणविम्हयाओ, थूरथामथरथरावियथोरथणवट्टकंचुक्कय-गुणाओ, कण्णवसासमंजसनिवडतसन्निरुद्धवयण-नयण पसरकुडिलय-केस-संजमण-समाउल-पाणि-पल्लवाओ, आरूढगुणकामकोयंडडंडकुडिलभूनिक्खेवक्खित्त-कामियण-हिययाओ, आयंबतार-नलिण-करसहसकिरणुक्केरकरंबियंबरंतराओ, फलिहमणि विणिम्मियामलमंडवतलाकलंक--संकंत-मुहयंदसंदोहतया एगसकलंकससहरसोहासेसुद्धरं नहयलमुवहसंतमिव, रंगंगणदेसम्मि निद्दयपायप्पहारपहयधरणीयलाओ, सम-सेयं-सलिलबिंदुसंदोह[जज्जरियभालतिलयाओ, सब्भावसारं पणच्चियाओ विज्जाहरतरुणीओ । जहारिहं दाऊण पुप्फ-तंबोलाईणि विसज्जिया पेच्छया। एत्थंतरे उट्ठिया जिणभवणभंतरे अमाणुसीवाया-"हेमसुंदरी ! न सत्तुसंका कायव्वा । जहादिटुं भवईहिं तहेव सव्वं सच्चं ।" एयं सोऊण निग्गयाओ हेमसुंद[री] मणोरमाओ । मिलियाओ नियबंधुवग्गं । आणंदभरनिब्भराणि ठियाणि खणमेगं सिणेहसारं कहाए। पच्छा भणियं मणोरमाए-- एयस्स नमो गिरिणो इमस्स दल्लंभिणो महत्तस्म । जत्थ परमत्थ सज्जणसमागमो अम्ह संजाओ।८७७। ता सयलजणसमक्खं [ज]त्ता [य] परमायरेण काउण । कीरउ गणनिप्फण्णं पियमेलो नाममेयस्स १८७८। तहेव काऊण गन्धव्वसेणवयणेण गयाणि सव्वाणि वि दाहिणसेणिसंठिए नहसुंदरनयरे कयसम्माणाणि गंधव्वसेणेण ठियाणि तत्थ कइवयदिणाणि । ___ अण्णम्मि दिणे समागयाए रयणीए, अलण्हजोण्हापसरेण पयासिएण ससहरेण, धरणीयले आसणं काऊण निसण्णेसु विजयसेण-गंधव्वसेण-रइसुंदरी-विजयावलि-हेमसुंदरि-मणोरमा पमुहसयणवग्गेसु, पवड्ढमाणे गोट्ठीरसे, अवसरं लहिऊण पुच्छिया नियजणणी हेमसुंदरीए--"अम्मो ! मणोरहाण वि अगम्मो कहमेस इट्ठजणसमागमो जाओ?" तीए भणियं--"एस ताव विजयसेणो राया विजयावली य मणोरमादुक्ख-दक्खियाणि याणि । सूरसेणो वि कलत्तावहार-विहुरियहियओ न अहिलसइ भोयणं, न बहु मण्णइ गंधव्वं, निदइ नियजीवियं, सया सण्णिहियसूरचंदं पि तमंधयारमिव मण्णइ महीमंडलं । जओ-- सरसु वि भोषणु विरसु होई गंधुक्कडु हारउ । उन्बीसइ जियलोउ भुवणु भावइ अंधारउं ॥८७९।। जइ न खणद्ध वि[र]स-निहाणु जणि अब्भरहुल्लउं! दीसइ दंसणु-जणि[य]सोक्खु माणुसह मुहुल्लडं ॥८८०।। _ 2010_04 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२० तओ सा संवच्छरस्स मज्झे जइ पत्ता पिययमा मए कह वि । तो अत्थि जीवियासा अह नो तो हुयवहो सरणं ।। ८८१ ।। 1 मणोरमा कहा एवं कयपइण्णो चउरंगबलपरिवारिओ, सव्वत्थ थलपहे मणोरमागवेसणं काऊण अलद्धवृत्तंतो, नावाकडगेण सागरमोगाढो । एत्यंतरे संजायं मेहदुहिणं । पवाइओ पडिकूलमारुओ । संबुद्धो जलनिही । अकयपुण्णजणमणोरममणोरहा इव अकयकज्जाणि विवण्णाणि जाणवत्ताणि । सुविलयपव्वयाओ पडिनियत्तो य समसाइयफलयखंडो इओ तओ समुद्दलहरीहि हीरंतो दिट्ठो मए सूरसेणो । उत्तारिओ महण्णवाओ । पुच्छिओ वृत्तंतं । साहिओ अणेण सव्वो वि जहट्ठिओ नियवइयरो । संजायं पञ्चभिण्णाणं । आणिओ मए सट्ठाणं । धरिओ सोवयारं । कित्तिसुंदरमणोरमसेण - वइयरं पुण गंधव्वसेणो वियाणइ । हेमसुंदरीए भणियं -- “ भाय ! भणसु कहं तए निय भाइणेज्जा पाविया ? गंधव्वसेणेण भणियं -- " जलहिजलोवगूढतिकूडपव्वए विज्जा साहणं कुणमाणेण समंतओ दुवालसजोयणमज्झे मारिनिवारणत्थं निउत्ता मए नियविज्जाहरा । सिद्धविज्जस्स दंसिओ मे कित्तिसुंदरी हेमकुंडलविज्जाहरेण । पुच्छिओ सो मए - - " कहि एस पाविओ ?" तेण भणियं -- "गओ हं विविहवणराइयं जलनिहि-तडं | अलद्धलक्खं परिभमंतेण निसुओ एगत्थ वर्णानिगुंजे रुइयसहो । गओ सद्दाणुसारेण थेवंतरं । दिट्ठो एसो कयंबपायवेण सह कीलएहि कीलिओ । उक्कीलिऊण आणिओ मए सट्ठाणं । संरोहणोसहिपओगेण पउणिया वणा । धरिओ एत्ति कालं । संपयं तुह समप्पिओ ।" एवं भणिऊण जावज्जवि न विरमइ हेमकुंडलो तावागओ गहिऊण मणोरमसेणं पवणगई विज्जाहो । “ कहि तए एस दारओ लद्धो ?” तेण भणियं -- " जलहिजलमज्झे उब्बुडणाणि कुणमाणो कढिओ । धरिओ य एत्तियं कालं । संपयं तुह समप्पिओ । पत्तभूओ त्ति काऊण मया विनियसमीवे धरिओ । एवं सोऊण सविसायं भणिया रइसुंदरी सूरसेणेण -- " अहलो मे पयासो । न जायं पुत्तकलत्तावहारकारिणो वेरिएण सह दंसणं । गम्मउ संपयं सट्ठाणं ।" एवं कहालावेण गमिअं पहरदुगं जामिणीए सुत्ताणि । पभाए काऊण गोसकिच्चं समं विजयसेणसूरसेणेहि निसण्णो अत्थाणमंडवे गंधव्वसेणो । सेवा समय समागयमंतिसामंतेहि पूरिया सहा एत्यंतरे समागओ दोवारिओ । विण्णत्तो तेण गंधव्वसेणो-- “ सामि ! विज्जाहरनरिदचंद पेसिओ दुवारे चिट्ठइ दूओ ।" गंधव्वसेणेण भणियं -- "लहुं पवेसेहि ।" पवेसिओ ! काऊण पणामं जंपियं दूएण -- " अणवरयपणमंतविज्जाहररायमोलि-मालामय रंदबिंदुसंदोहपक्खालिय- पायवीढो सयलदाहिणसेणिविज्जाहरचक्कवट्टीसुगहियनामधेज्जो विज्जुवेगमहाराओ समाणवेइ - - ' जो एस भूमिगोयरतणओ मणोरमसेणो नाम जलहिजले पक्खित्तो, मारिनिवारणट्ठा समुद्दमज्झाओ कड्ढिउण तुह समप्पिओ, सो संपयं मे जामाउयस्स असणिवेगस्स समप्पिज्जउ । जो पुण कित्तिवम्मसु कित्तिसुंदरो नाम कयंबपायवे कीलिओ, उक्किलिऊण संरक्खिओ, सो मह माउलगस्स नरवम्मराइनो वियरिज्जउ । जइ भे एयाण चेव धरिणीहि सुविसुद्ध केवलिवयणमुणियजम्मंतरवेराणुबंधेहिं मारिउमारद्धा तुह पुरिसेहि संरक्खिया ताण समप्पणं करंताण अत्थि भे जीवियं । अण्णहा नत्थि भे जीवियं ।" जं सामी समाणवेइ त्ति भणिऊण विसज्जिओ दूओ । कि कायव्यविमूढेण भणियं विजयसेणं सूरसेणेण -- " रुट्ठेण विज्जाहरचक्कवट्टिणा नत्थि मे दाहिणसेढीए निवासो । किं कीरउ संपयं ?" विजयसेणेण भणियं -- "जमुचियं कुलपोरुसाणं ।" सूरसेणेण भणियं -- " भूमिगोयरा वयं । अण्णा को एस विज्जुवेगो जो एवं समाणवेइ ।" रइसुंदरीए भणियं -- "वच्छ ! गंधव्वसेण ! पयच्छसु पण्णत्ति सूरसेणस्स । पच्छा निद्दोसो तुमं ।' दिण्णा तेण पण्णत्ती सत्तक्कूलयाए । थेव कालेण for साहिया सूरसेणेण । पुणो वि समागओ विज्जुवेगदूओ । सरोस भणिओ तेण गंधव्वसेणो-- ' अरे ! कि तुम कयतेण समवलोइओ जेण अज्ज वि न पेसेसि ते दारए ?" सणियं सवर्णते होऊण 'न दीणं पयंपियव्वं' ति भणिओ गंधव्वणो सूरसेणेण । तओ संलत्तमणेण - - " अरे ! 'दूर' त्ति काऊण असमंजसपलाविणो तुह सहिज्जइ । भणसु, गंतण नियसामियं -- " जइ तुह माउलजामाउया निय तणए मह समप्पंति तोऽहमवि ते दारए समप्पेमि ।" गले घेत्तूण निद्धाडिओ दूओ । तेण वि सविसेसं साहियं विज्जाहर चक्किणो । सोऊण कुविओ विज्जुवेगो । विण्णत्तो नरवम्मासणिवेगेहि-- "देव ! अलं ते परिसंरंभेण । समाइसउ सामी जेण तं दुम्मयं गंधव्वसेणं जीवग्गाहं गहिऊण 2010_04 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सरसेणचरियं तुम्ह पायाण पुरओ पक्खिवामि ।" तओ बहु विज्जाहर-परिवारिया विसज्जिया ते दो वि राइणा । अखंड-पयाणएहि गया तव्विसयसंधि । विण्णायवुत्तंता सण्णद्धा गंधव्वसेण-सूरसेणा । ढुक्काणि दो वि बलाणि । तओ निवडतेसु तुरंगमेसु, सिहरिसिहरसन्निहेसु पडतेसु मत्तमायंगेसु, सारहिरहिएसु परियडतेसु रहावरेसु, सत्थातिघायजज्जरियसयलसरीरेसू पडतेसु पायत्ताणीएसु, कहिं नरवम्मासणिवेगा नरवइ-जामाऊय-माउलय त्ति सगव्वं वाहरंतो वामकरकोप्परिय-फरओ दाहिणकरकंपावियकरालकरवाल-भीसणसणो समरमज्झण्णोगाढो सूरसेणनराहिवो । आइवराहेणेव जलहिजलं विलोलियं तेण ताण वलं ते उ “पाव पणट्ठोसि" भणंता ढक्का दोवि नरवम्मासणिवेगा। फरुसमणतेण पेक्खंताण चेव सयलविज्जाहरभडाण दो वि विणिवाइया सूरसेणेण। जओ-- कयसमकएण ण हु होइ णिव्वुई तेयणिज्जियजयाण । वायामेत्तुत्तविओ वि जेण पंचाणणो दलइ ।।८८२।। ___ उच्छलिओ जयजयारवो। निहयपहाणं च सेसं पलाइऊण पत्तं विज्जुवेगसमीवे ताण बलं । माउलजामाऊय मरणसवणं संजायकोवानलेण विज्जाहरचक्कवट्रिणा समाहया सव्वेवि दाहिणसेणिविज्जाहरा । पसत्थवासरे नीहरिओ नहसरकमलाओ। ठिओ बाहिं। परिवारिओ समागंतुण सयलविज्जाहरभडेहिं। चउरंगबलपरिवारिओ महया सम्मण चलिओ गंधव्वसेणाभिमुहं । एत्थंतरे उम्मीलितो महीरहे, संवडिढतो तणसक्कराइयं, उप्पायसमयससिबिंबाणीव पाडितो तडतडस्स धयवडग्गाणि, मोडितो मडमडस्स धयवडदंडे अयंडो चेव वियंभिओ पडिकलमारुओ। रुद्ध-रवि-करपसराओ, अंगणाओ इव रजस्सलाओ, दुईसणाओ जायाओ दिसाओ। भग्गो विज्जवेग-रहवरस्स अक्खो। पज्जालियं सियायवत्तं । विगयवेगा सणियं संचरंति तुरंगमा। विगलियमया मंदुच्छाहा दंतिणो। छिण्णो मग्गो कण्हाहिणा । वारिओ बुद्धिसागरमंतिणा । तह वि न ठिओ राया । अणवरयपयाणेहिं वहमाणो पत्तो गंधव्वसेणसीमासंधि । साहियं गंतूण चरेण गंधव्वसेणस्स । संखुद्धचित्तेण पुच्छिओ सो तेण--"कहं समागच्छइ खयराहिवो ? कित्ति[यं] बलं? दूएण भणियं-- - विझय गिरिसिहरसन्निहमयभिगलगयघडाहि परियरिओ । पवणपहोलिरधयवडसंदणसंरुद्धसंचारो ।।८८३।। खरखुरखयखोणीय असंखवरतुरयभरियभुवणयलो। संखुद्धजलहिजलसरिस पा[इक्कचक्कय वेढो॥८८४॥ जो इह जयम्मि जलनिहिजलस्स अंतं लभेज्ज को वि नरो। सो जइ बलस्प तस्सउ पेरंतं पावए पुरिसो।८८५। सविसाओ सेणाभिमुहो [होऊण] सिरिसूरतेयतणयं पभणइ गंधव्वसेण-निवो-- जइ अभिमुहा भवामो विज्जाहरचककबट्टिणो अम्हे । तो निच्छएण मरणं पलायणे संसओ ताव ।।८८६।। अह भणइ सूरसेणो रणरहसुभिण्णबहलरोमंचो । अरिदंतिदंतदलणो खग्गे दिढेि पणामितो ।।८८७।। गंधव्वसेण ! संपइ नासंताणं न संगयं अम्ह । अवलंबिऊण सत्तं जुज्झामो सत्तुणा सद्धि ।।८८८।। जओएस च्चिय सोहा ससहरस्स तुच्छस्स किमा जा से। रिद्धीसु पंजा होत सुपुरिसा नय विवत्तीसु ।८८९। वसणसमागमकाले सविसेसं उग्णएहि होयव्वं । अत्यमणम्मि वि रविणो किरणा उढ्डं चिय फुरंति ।८९०। समहियबलेण रिउणा जुझंताणं हवेज्ज जइ विजओ । तो लद्धं मरणं पि हु लट्टयरं सूर-पुरिसेण ।८९१। अप्पं वा बहुयं वा सत्त बलं कायराण गणणेसा । लोए वि पयडमेयं सूरो मरण सुज्झेइ ।८९२॥ सिरिसूरसेण[निव]वयणेण विजयसेणनरनाहो । वियसिय-वयणो पभणइ खयरं गंधवसेणं ति ।८९३। किं पढम पि न दिट्ठो पउरबलो विज्जवेगनरनाहो । जेणिहि भयभीओ पलाइउं वच्छ वंछेसि ।८९४। सत्तुम्मि समावडिए पिट्टि जो देइमरणभयभीओ । सो काउरिसो पुरिसो जीवंतमओ मुणेयव्वो ।। १५ । एक्केण वि केसरिणा पउराणि वि गयकुलाई भज्जति । तो थोवं अप्पबलं सत्तुबलं मा बहुं मुणसु ।८९६। 2010_04 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२२ मणोरमा-कहा अज्जं वा कल्ले वा मरियव्वं एस संसओ नत्थि । ता अबसरे मरतो जियइ नरो जस-सरीरेण ।८९७ । पंचदिणा पाहुणगा पाणा कह तेसु कीरउ थिरासा । अथिरेहि थिरा कित्ती विढविज्जउ वच्छ मा भयसु ।८९८। पडिवण्णमिणं वयणं खेयरगंधव्वसेणमाईहिं । तिक्खालिज्जति तओ सत्थाणि बहुपयाराणि ।८९९। वरवत्थाहरणेहि सम्माणिज्जति सयलसामंता । गुड-पक्खर-सन्नाहा पउणीकिज्जति सुहडेहिं ।९००। एवं कुणमाणाणं ताणं कइवयदिणाण मज्झम्मि । संरुद्धं नयरमिणं समंतओ खेयरिंदण ।९०१। संखुद्धा नागरया कायरया कंपिउं समाढत्ता । किंकायव्वविमुढा संजाया मंतिणो सव्वे ।९०२॥ सण्णद्धबद्धकवओ विज्जाहरबलभडेहिं परियरिओ । काऊण भरं ढुक्को चउद्दिसि विज्जुवेगनिवो ।९०३। तत्तो पुरम्मि सयले हलबोलो नायराण संजाओ । सहसच्चिय संरुद्धो पुरभडनियरेण पायारो ।९०४। अट्टालयबद्धधयं सयग्घिसंघायरुद्धकविसीसं । गुरुजतमुक्कपासाणभीसणं दठ्ठ तं नयरं ।९०५। सिरि विज्जुवेगनरवरसुहडाणं सालभंजणमणाणं । एवंविहा पवत्ता संलावा तत्थ समयम्मि ।९०६। रे! गुडह गयवरिंदे पक्खरह तुरंगमे लहुं चेव । पउणेह संदणे सण्णहेह सुहडे पपत्तेण ।९०७। सण्णद्ध-बद्ध-कवया सुहडा संभरियसामिसम्माणा । परिओसमुव्वहंता रणसज्झा तक्खणे जाया ।९०८। कुद्दालयंकुसिय-करा सीसोवरि धरिय फारवरफरया । संवहिऊणं ढुक्का सुहडा सालस्स खणणाय ।९०९। बद्धतबहल-कलयल-बुक्कंत-भडोह-भीसणं-सेण्णं । पायारे निस्सेणी दाऊणारुहिउमाढत्तं ।९१०। पायारोवरिसंठियसुहडकरत्थेहिं निसियकुंतेहिं । भिण्णा पडंति निस्सेणि-संठिया सुहडसंघाया ।९११। गुरुजंत-मुक्कगोलय-विभिण्ण-कुंभत्थला धरावीढे । निवडंति दंतिणो रहवरा वि भज्जति दलियक्खा ।९१२। अंबरतलाओ निवडंततत्ततेल्लेण वालुयाए य । विज्जाहरिंद-सुहडा दज्झंति दढं कसमसंता ।९१३। कविसीसंतरसंठियदप्पुद्धरसुहड-सर-सय विभिण्णं । भग्गं लग्गं पच्छाहुत्तं विज्जाहरराइणो सेण्णं ।९१४। दण तयं कुद्धो विज्जाहरनरवरो भणइ एवं । किं नासह होह थिरा मा नियकित्ति कलंकेह ।९१५। आसासिऊण एवं नियसेण्णं खेयराहिवो रुट्ठो । कइत्रयसहडसमेओ सरवरिसं काउमाढत्तो ।९१६। आयग्णायड्ढियपवरकढिणचक्कलियचावमुक्केहि । बाणेहिं तओ भिण्णा पडंति पायारगयसुहडा ।९१७। संचारिम-गिरिणो विव मयमत्ता गुलुगलितदोघट्टा । पायारं पइ चलिया कयरक्खा तुरय-थट्टेहिं ।९१८ । कोहालय-कुसियाहि महितलम्मि खाइया (?) खणाऊण । वरदंतिदंतपहओ पायारो पडिउमारद्धो ।९१९। सिरिसूरसेणसहियं एयावसरम्मि गयि सण्णाहं । गंधव्यसेणसेण्णं विणिग्गयं नयरमज्झाओ ।९२० । अभिमुहमागच्छतं रणरसियभडोहविहिय हलबोलं । गंगाजलं व जलनिहिजलेण रुद्धं कुमारेण ।९२१॥ हरिणो हरीहिं करिणो करीहि वरसंदणा रहवरेहिं । सुहडेहिं सुहडवग्गा संलग्गा जुज्झिउं ताहे ।९२२ । हय-महिय-सुहय-निवडिय-धयछत्तं भग्ग-रहवरसमहं । गंधव्वसेण-सेण्णं दिसोदिसिं (?) पलायंतं ।९२३। लद्धजयं सत्तुबलं पेल्लितं मग्गओ समण लग्गं । रे धा[व]ह लेह मारह जपत गरुयसद्देण ।९२४। तओ-निरू पयट्टइ समरसंघट्टि-- भज्जति नियबलि सयलि उत्थरंति परबलि अखिण्णइ । पेच्छंति अच्छ र निबहि विज्जुवेगि पहरिसु ___वहंतइ ।९२५। कइवय वरभडपरियरिउ अरिकंदह कोद्दालु । सूरसेणु तं बलु खलइ करकड्ढिय करवाल ।९२६। 2010_04 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - सूरसेणचरियं सुहड सुहडइ हाइ हयथट्ट दोघट्टह. कट्टइ गुडरह समुह भुयबलिण भंजइ I safar दु जिह भयसंभतमणेण । दीसइ बहुविहरूवधरू रणसिरि-सत्तु बलेण ॥ ९२८ ॥ पर पड़ंत सत्तुमुंडावलि पुंडरिओहअच्चिए । दलियकुंभि[कुंभ] मोत्ताहल रुहिरथ वक्कचच्चिए । ९२९। कलियासिदंडचंडुब्भि[य] भुय दंडेण तक्खणे । नरनाहिण कबंध नच्चाविय निरु रण - रंग-पंगणे ।९३० । परंपि हु सत्तुबलं एगेण रहेण सूरसेणेण । सीहेण व गयजूहं परम्मुहं लाइयं सव्वं १९.३१ । अह विज्जाहरराया ढुक्को सयमेव बहुभड समेओ । निब्भच्छतो खरफरुसवयण बहुएहिं पंडिवक्खं । ९३२ । रे रे ! कयंतचोइ अज्ज वि नट्ठोसि नट्ठ मज्जाय । मह को जलियजलणाभिमुहो सलहो व्व जं एसि । ९३३ । अहवा न तुज्झ दोसो आसन्नयरे विणासकालम्मि । जायंति पयडमेयं पक्खाउ पिपीलियाणं वि । ९३४ ॥ कोस सत्तो य समागओ इहं मूढ । अमुणियवंसेण वहइ तुमम्मि मह दाहिणो हत्थो । ९३५ । अव विहिणा विहिओ तुह जम्मो जेण मूढ तेणेव । मे हत्याओं मरणं पि निम्मियं संप[इ] तक्केमि । ९३६ । एवं पर्यापमाणो भणिओ सो सूरतेयतणएण किं त्रयणवित्थरेणं निरत्थएवं महीनाह १९३७ । कारस्त्र मज्झं अमुणिय वंसरस बलविहीणस्स । होऊण उत्तमो तं रणम्मि बाणे निवारेसु । ९३८ । इ भणिण विमुक्का संछण्ण नहा सराण रिछोली । सिरि सूरतेयनरवइ सुएण रणरंगमल्लेण । ९३९ । सोनत्थि भडो सोन गयवरो रहवरो वि सो नत्थि । सो नत्थि हओ न हुओ सरेहिं जो सूरसेणस्स । ९४० । रोसारुण - नयणिल्लो सावेसो दसणदट्ठोउडो । तिवलीतरंगभंगुरभालयलो भीसणो धणियं । ९४१ । दाहिणसेणिर्नारदो कुवियकयंतो व्व गहियकोदंडो । निसियसरधोरणीहिं घणो व्व संवरिसिउं लग्गो । ९४२ । रुद्धो रविकरपसरो सरेहिं संघाइओ नहाभोगो । जायं तमंधयारं पकंपियं तिहुयणं सव्वं ॥ ९४३ ॥ फेक्कारिति सिवाओ निसायरा परियडति परितु । नरमंसपोसा कोट्ठा वासंति विरसाई ।९४४ | करकय-कराल-कत्तिय-उक्कत्तिय सज्जिय-सुहडमंसेण । रुहिरेण य तित्तमणा भमंति बहु साइणि-समूहा । ९४५ । कोसियभयसंतट्ठे नासंते - रिट्ठ-संघाए । roid बंधे किलकिलितवेयालवी सत्थे ।९४६ । भी उत्ता समरे सिरिसूरसेण रायस्स । विज्जाहरनरवइणा या [हा] सारही निहओ । ९४७ । छिण्णं छत्तं धयवड-दंडो [ तह ] मोडिओ कडकडितो । रहकुवरो वि भग्गो निसिएणं अद्धयंदेण । ९४८ ॥ तत्तोदपुर-कंधरेण खयराहित्रेण संलवियं । रे रक्खसु नियजीयं वच्चसु वलिऊण मुक्को सि ॥९४९ । एत्थंतरम्मि सण्णद्धबद्ध बहुसुहडसंघ परियरिओ । गंधव्वसेणसहिओ संपत्तो विजयसेणनिव । ९५० । वरतुरयसंपत्त ससुरेण समप्पियं पहाणयरं । सिरिसूरसेणराया आरूढो रहवरं अण्णं । ९५१ ॥ दुहं वि बाण पुणरवि तह लग्गं भंडणं सरोसाण । जह तरमाण कबंधा रुहिरवसावाहिणी वूढा १९५२ । सुणा भमंति करिणो वियरंति रहा वि सारहिविहीणा । तुरियतुरगारहिया अड्डवियहुं परियडंति । ९५३ । अवगणिय मरणभया सुहडा संभरियसामिसम्माणा । गिण्हंति जयवडायं पयंडरणरंगमज्झमि । ९५४ | पपिएस या रुहिरारुणसयल देहवीसत्था । हा ताय ! माय ! भाउय ! कलुणं कंदंति कायरया । ९५५ । निवडंति करि-तुरंगे भिण्णरहे पडियपरपाइक्के । रुहिरोह कयचिलिच्चिल - दुस्संचारे समरमग्गे ॥९५६ । होऊण पुरो भइ विज्जाहर - राइणो विगय-संको। सिरिसूरसेणराया नय - निउणो एरिसं वयणं १९५७ । 2010_04 ३२३ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२४ मणोरमा-कहा जइ सच्चं सप्पुरिसो भडवायं जइ तुम समुव्वहसि । ता कि जणक्खएणं तुमं च अहयं च जुज्झामो ।९५८। सोहणमेयं ति पयंपिऊण सिरिविज्जुवेगनरनाहो । रहमारुहियं ढुक्को नरवइणो सूरसेणस्स ।९५९। कोऊयवसागएहिं किण्णरगंधव्व-जक्ख-रक्खसेहि । सुरसिद्धभूयवेयालनहयरेहिं नहं छण्णं ।९६० । रे रणरहसविसज्जिय अदिट्ठरणसद्ध ससुहमुह मूढ । संपइ पिबंतु रुहिरं मह बाणा तुज्झ हिययम्मि ।९६१॥ एवं भणियं लग्गो खरिंदो वरिसिउं सरसएहिं । चक्कलियचावमुक्केहि छण्ण-नह-भूमिवलएहिं ।९६२। संभिण्णसयलदेहो खरिदसरेहि सूरसेण निवो । रामविओ व्व नज्जइ उण (?) रणरहसेण खणमेगं ।९६३) गयगारवो पयंपइ तत्तो सिरिसूरतेयतणओ वि। चक्कहर ! सहसु संपइ अयाणुयस्सावि मह बाणे ।९६४। इय भणिउं तह मेल्लइ निरंतरतारतिक्खसरविसरं । संधाणमोक्खणं जह लविखज्जइ नेव कुणमाणो ।९६५। तीसहिं सरेहि विधइ चक्कहरं सारहिं तु वीसाए । पण्णासयसरेहि हणइ हियए खेयरिंदस्स ।९६६। मोत्तूग अद्धयंदं छिदइ छत्तं दलेइ धयदंडं । पाडेइ सिराउ मउडं नरनाहो विज्जुवेगस्स ।९६७। कुद्धो तओ वि सज्जइ खरिदो तामसं महासत्यं । तस्स वि निवारणट्ठा आइच्चं मुयइ इयरोवि ।९६८। तत्तो भुयंगसत्थं विद्धरइ फणिविसरभरियगयणग्गं । तं सूरसेण राया विणिवारइ गारुडसत्थेण ।९६९। तत्तो वि हु अग्गेयं सत्यं सयल जगसोसणसमत्थं । मुंचइ चक्की इयरो विणिवारइ वारुणत्थेण ।९७० । तुल्लवलाणं ताणं संगामिताण संसयारूढा । रणरेणुधूसरसिरा जय लच्छी अंतरा भमइ ।९७१। रणरहसमुन्वहंता सोहा इव रहवरे पमोत्तूग । कयगरुय-सीहनाया सहसा पयचारिणो जाया ।९७२। करगहियखग्गरयणा मत्ता इव मयगला गुलुगलिता । अण्णोण्णबद्धवेरा अंगोअंगीए संलग्गा ।९७३। पयपहरपहयभूमीभरभज्जिरकंधरे धरावीढं । कह कह वि धरइ धीरो धरणिदो तम्मि कालम्मि ।९७४। भयभीया भूयगणा पकंपिया जक्ख-रक्खस-पिसाया । थरहरियं भूवलयं टलटलिया सिहरिणो सव्वे ।९७५। झलझलियं जलहिजलं सलसलियं नहय लम्मि ताराहिं । संमूढदिसायक्कं संजायं तिहुयणं सयलं ।९७६। मल्ल व्व जुज्झिऊणं खणगं दो वि बाहु]जज्झेण । पुणरवि रहमारूढा करणा समरविसयम्मि ।९७७। तुरियतुरंगमसंचोइएण तत्तो रहेण ढुक्कित्ता । खयरिंदो हणइ हया पढमपहारेण इयरस्स ।९७८ । दुईएण य धयदंडं छिण्णइ तइएण पाडए मउडं । चउत्थपहारेण तओ रण्णो रहकूबरं दलइ ।९७९। परितुट्ठो भणइ तओ दुब्बद्धी केण तुह इम दिण्णा । अहवा कुद्धो दिव्यो किं पुरिसं हणइ लउडेण ।९८० । सोउं साहिक्खेवं वयणमिणं सरसेणनरनाहो । खरिदरहतरंगे हणइ तहा कबरं दलाइ १९८१॥ छत्त-धय-चिंधमउडे पाडेउं सारहिं पि मारेइ । खलइ न वलइ न रिज्जइ पहरंतो सूरतेयसुओ ।९८२। काऊण रणे विरहं सविलक्खं विज्जवेगनरनाहं । उत्तरइ रहवराओ नयनिउणो सूरसेणो वि ।९८३। ढुक्को खेयरनाहो कय-सण्णाहो अभंगसत्योहो । दाहिणकरकंपाविय कराल-करवाल-दुप्पेच्छो ।९८४। मोत्तण सीहनायं सीहो इव गयवरस्स उत्थरिओ। सिरिसूरसेणराया तक्खणा (?) नयरिंदस्स ।९८५। खयराहिवेण पहओ खग्गपहारेण उत्तिमंगम्मि । मुच्छानिमीलियच्छो पडिओ धरणीए घुम्मतो ।९८६। अह भणइ विज्जुवेगो रे कायर मढ सरसु निय सत्थं । न य नट्ठ-निवडिएसुं पहरइ मह दाहिणो हत्थो ।९८७। सिरिसूरतेय तणओ, खयरिदं लद्धचेयणाण विप्पियं पुण । नियत्तेइ जुज्झंताणं समरे लग्गो ज्झसो (?)।९८८। जओनवरि पियाई चिय निव्वडंति विवरं मुहे वि सुयणम्मि। रयणाई चिय उयही समोसहिरि दावेइ ।९८९। दढरोसकलुसियस्स वि सुयणस्स मुहाउ विप्पियं कत्तो? । राहुमुहम्मि वि ससिणो किरणा अमयं चिय मुयंति ।९९०। 2010_04 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरियं ३२५ हिययाहिंतो कंठं कंठाउ मुहं मुहाउ जीहग्गं । जीहग्गाओ सुयणा ण विपियं पुण नियत्तेइ ॥९९१।। जुज्झंताणं समरे लग्गो जइ कह वि दिव्वजोगेण । तुज्झ पहारो मह खयरनाह किं तेण तुट्ठोसि ? ।९९२। अहवा तुच्छे वि कए कज्जे तुच्छो महिमंडले वि न हु माइ । मज्झसमो नत्यि जए अत्तक्कोसं वहेमाणो ।९९३। न य गज्जइ देइ जलं घणोघणं जह तहेव सप्पुरिसो । जंपइ न साहइ च्चिय मेरुसमाणाई कज्जाइं।९९४। हिययम्मि फुरइ सत्तं जाण रणे वहइ दाहिणो हत्थो । ताण पसंसं सयमेव कुणइ लोगो अवुत्तो वि ।९९५। कि अप्पपसंसाए परगणनिदाए पावजणगाए। सूराण समासण्णे कसवट्टे समरसंघट्टे ।९९६। लहुयंति लहुं पुरिसं मेरुसमाणं पि दो अकज्जाई । अप्पपसंसा परनिंदणा य पयडं पकिज्जता ।९९७। अहवा न तुज्झ दोसो असमंजस-भासिणो वि नरनाह । जम्हा विणासकाले उल्लावा एरिसा हुंति ।९९८। पडिभणइ विज्जवेगो अप्पा वि लहुहूओ मए मुढ । जम्हा तुच्छेण समं संगामिताण नत्थि गणा ।९९९। जइ जिणइ कह विहीणो अह जिप्पइ कह वि तहवि नत्यि जसो। ता तुमए सहसमरे अत्तुक्कोसो कह मज्झ।१०००। अह सूरसेणरण्णा वेगेण पहाविऊण खयरिंदो । मट्टिाहारेण हओ पट्ठीए कुलिसकढिणेण :१००१। अंबारियदिसिवलओ ढुलंतनयणो चलंतबहुसासो । मुच्छाए अडवडंतो पडिओ धरणीयले विवसो ।१००२। सत्तमवलंबिऊणं रुहिरुग्गार मुहेण मुच्चतो। मच्छाविगमे उट्ठाइ [कर]कयखग्गो खयरनाहो ।१००३। दाहिणकरकंपाविय करवालो सूरतेयतणओ वि । वेगेण समावडिओ पुणो वि संगामिउं लग्गा ।१००४। वग्गंति दो वि हक्कंति दो वि ढक्कं ति दो वि गयसंका । पहरंति दो वि वच्चंति दो वि समसमरसंरभा ।१००५। दट्टण ताण समरं अभंगुरं कायराण भयजणणं । नच्चइ हसइ य गायइ नहंगणे [अच्छरा] मुइआ ।१००६। वट्टते समरभरे लद्धावसरेण खयररायस्स । खग्गेण सिरं छिपणं रण्णा सिरिसूरसेणेण ।१००७। गयणाउ पंचवण्णा गंवायड्डिय भमंतभमरउमा । सीसम्मि तस्स पडिया सुरमुकका कुसुमवुट्ठि त्ति ।१००८ । तुट्टा सुर-सिद्धगणा पणच्चिया अच्छरा पहरिसेण । गाय]णयले धरणियले उच्छलिओ [जय] जयारावो।१००९। जयलच्छीए वरिओ परियरिओ सय सयणबग्गेण । बंदियजणघुटु जसो नियत्तियमंगलायारो ।१०१० । नीओ नहसरकमले सप्पणयं पणइबग्गफयतोसो। दाहिणसेणि-नरिंदो अहिसित्तो सय लखयारेण] ।१०११॥ नरनाह ! ] समलंकरेह संपइ तुम्भे विहु नियय सुंदरी पमुहं । एए दिवसेहिं परिणइ विज्जाहर-सुंदरिसंहस्सं ।। सम्माणिऊण तत्तो वरवत्थाहरणभूसणाईहिं । खयराहिवेण खयरा विसज्जिआ निययठाणेसु ।१०१३। अहिसिंचिऊण रज्जम्मि पेइए कित्तिसुंदरं अमरं । गंधव्वसेणसहियं पेसइ चउरंगबलकलियं ।१०१४। अह भणइ सोवयारं खयरिंदो विजयसेण-नरनाहं। समलंकरेह संपइ तुब्भे वि हु निययरज्जं तु ।१०१५। बाह जलभरियनयणो निस्संताणो पय पए राया । रज्जेग न मे कज्ज धम्मो सरणं ममेदाणीं ।१०१६। जओ-- ख लहलिहूयउं बलहरणु, जज्जरि हूयउं छज्जु । देह-कुडीरउं प[ड]णमणु, के कल्लइ के अज्जु ।१०१७। अओ तम्मि वि रज्जे तुमं चेव अहिसिंचामि । न मे पणयपत्थणाभंगो कायव्वो । न अण्णा गई त्ति पडिवण्णं सूरसेणेण । अहिट्ठियं तंपि रज्जं । तओ-- पंचविह विसयसोक्खं उब जंतस्स खयरनाहस्स । सग्गम्मि सुरवरस्स [व] वच्चइ कालो सुहे णेव ।१०१८। अण्णम्मि दिणे अत्थाणमंडवागओ अमच्चसामंतपउरपमुहजणपरिवरिओ पडिहारनिवेइएण आगंतूण विणत्तो पियंवयाभिहाणेण उज्जाणपालएण “देव ! गामाणुगामं विहरता, बहुसाहुजणसंपरिवुडा, सोमो व्व सोमदंसणा, सचरा ____Jain Education international 2010_04 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-कहा चरजीवनिकायनिक्कारणबंधू, खमामद्दवाइदसविहसमणधम्ममहाभरधुरधणधोरेयकंधरा, कोहानलविज्झवणजलहिसमाणा, माणसेल-सिरदलणदंभोलिसण्णिहा, गुविलमायाकुडंगी-मूलुम्मूलणपच्चलकुहाडाणुगारिणो, लोहमहासमुद्दसोसणवडवानलो, रुवाइगुणगणाहरणहारिणो, अट्ठारस-सीलंगसहस्सधारिणो, संपुण्णदुवालसंगसुयसागरपारगा, आगमविहिविहियाणुट्ठाणकारगा, असमायारपयट्टसीसगणनिवारगा, अट्ठमयट्ठाणविप्पमुक्का, पंचसमिया, तिगुत्ता, सत्तरसविहसंजमासेवणसालिणो, सचराचरजीव-संरक्खणाठाणकारिणो, सजलजलहरगंभीरसरसमारद्धधम्मदेसणा, सवणसमाणदियभव्वजणमाणसा, जयसुंदराभिहाणा सूरिणो जयभसणुज्जाणे अहाफासुए पएसे अणुण्णवित्ता उग्गह समोसरिया। एयं सोऊण हरिसिओ विज्जाहराहिवो । दिण्णं उज्जाणपालयस्स नियअंगलग्गं वत्थाहरणाइयं सुवण्णलक्खो य । विसज्जिओ पियंवओ। अप्पणा वि विज्जसेण-रइसंदरी-विजयावली-मणोरमामणोरमसेण-पमुह-पहाण-परियणपरिवारिओ, चउरंग-बल-विहियपरिवेढो, गंधवारणमारुढो, मागहजणुग्घुट्ठजय-जयारावपूरियदियंतरो, भेरीझंकारभरियभुवणोदरो, वहंत्रहंतमद्दलगसद्दसवणसंजायघणथणियसंकप्पसंतुट्ठसिहिकुलविमुक्ककलकेयारवकरंबियाणवज्ज-आउज्जनिनायबहिरियजणसवणंतरो, संचलिओ तुरिओ सूरिवंदणानिमित्तं सूरसेणनराहिवो । पत्तो जयभूसणुज्जाणं । उत्तिण्णो करिवराओ । काऊण तिपयाहिणं वंदिया सरिणो । विणयविहियकरयलंजलिनिसण्णो सुद्धधरणीतले । पारद्धा सूरिणा धम्मदेसणा-- नारयतिरियनरामरगई सुसत्तेहिं दुक्खतत्तेहिं । कह कह वि पाउणिज्जइ मणुयभवो भूरि पुण्णेहिं ।१०१९। लद्धे वि तम्मि दुलहे सण्णाणावरणकम्मदोसेण । जायइ न सम्मबोहो भवविडवि-दवानलसमाणो ।१०२०। कुगुरुकुदेवकुधम्मेहि विणडिया कयकुकम्मपब्भारा । मणुयत्तणं पि हारिति पाणिणो मोहदोसेण ।१०२१। संसारम्मि अणंते परिब्भमंतेहिं सव्वसत्तेहिं । तं नत्थि एत्थ ठाणं अणंतसो जं न पत्तं ति ।१०२२। जिणधम्मपरिभट्ठा भमिया सव्वत्थ दुक्खिया जीवा । ता भो जिणपण्णत्ते धम्मम्मि समज्जम कुणह ।१०२३। राइणा भणियं--"भयवं! केरिसं धम्माणुट्ठाणमक्खेवेणं विसुद्धफलसाहगं भवइ ?" सूरिणा भणियं--"अट्ठारसपावट्ठाणपरिहाररूबं विसुद्धचारित्तं ।” राइणा भणियं--"भयवं ! कि नामाणि कि सरूवाणि वा पावठाणाणि ? " सूरिणा भणियं--"सोम सुण--"१ पाणाइवाए २ मुसावाए ३ अदत्तादाणे ४ मेहुणे ५ परिग्गहे ६ कोहे ७ माणे ८ माया ९ लोभे १० पेज्जे ११ दोसे १२ कलहे १३ अब्भक्खाणे १४ अरईरई १५ पेसुण्णे १६ परपरिवाए १७ मायामोसे १८ मिच्छादसण[स]ल्ले अट्ठारसमे। तत्थ णं पढमे पावट्ठाणे पाणाइवाए । से णं हिमवुट्ठी अणुकंपापउमसंड-मंडलीए, जलिहिजलतलं महापावपंकस्स, अवयरण-निस्सेणी निरय-निक्खुडमारुहंताणं, कारणं अप्पाउत्ताए, निबंधणं हीणाहियंगोवंगनिरूवत्तणाणं, हेऊ दोहग्गाणारोग्गदुब्बल्लदुव्वणाईणं । किंचदाणं निस्संगतवं दिक्खा देवच्चणं रसच्चाओ। जीवदया-वररहिया सव्वे वि गुणा अगुणपक्खे ।१०२४। जावइयाई दुक्खाई हुँति चउगइगयस्स जीवस्स । सव्वाइं ताई हिंसा-फलाई निउणं वियाणाहि ।१०२५। जीववहो अप्पवहो जीवदया अप्पणो दया होइ । ता हेया जियहिंसा अप्पहियं इच्छमाणेण ।१०२६ । नच्चा मच्चु दुहत्थे नाणाविहजोणि परिगए जीवे । न हणेज्ज अत्तणा ते परेण नो वा हणाविज्जा ।१०२७। विद्धस्स कंटगेण वि जायइ जीवस्स वेयणा तिव्वा । किं पुण पहम्ममाणस्स तिक्खसत्थाइघाएहिं ।१०२८। दठ्ठमवट्टियं करकयसत्थं पुरिसं विलोलतरलच्छो । खरपवणपहयतरुवरपत्तं व पकंपए जीवो ।१०२९। मरसु इमम्मि भणिए जायइ जीवस्स दारुणं दुक्खं । जं पुण मारिज्जंतस्स होइ तं केवली मुणइ ।१०३०। पाणेहितो वि पियं न किंचि जीवाण विज्जइ जयम्मि । ता अप्पोवम्मेणं तेसु दया होइ कायव्वा ।१०३१।। दुट्ठमणवयणकायाऽऽउहेहिं जीवे उ जे विहिंसति । दसगुणियाऽऽइअणंतं तेहि चिय ते विहम्मति ।१०३२। १ देखो संवेगरंगशाला पृ. ४३२ 2010_04 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरियं पावठाणवण्णण ३२७ जे पुण इह जीवेसुं, कुणंति सम्म विसुद्धजीवदयं । ते सग्गे मंगलगीयसहसजणियसोक्खसु ।१०३३। अच्छरगणाऽऽउलेस य महग्धमणिरयणवरविमाणेस। जह चितियसंपज्जंत-सयलविसया सुरा होति ।१०३४॥ तत्तो वि चुया सुकुले जम्म लहिऊण पत्तजिणधम्मा । निविय अट्ठकम्मा कमेण सिद्धि पि पाविति ।१०३५। जीवदयां पुत्कुर्विद्भिरन्यैरप्युक्तंयो ददाति सहस्राणि गवामश्वशतानि च । अभयं सर्वजीवेभ्यस्तहानमतिरिच्यते ।१०३६ । साम]ग्रावयवान् दृष्ट्वा नरान् प्राणिवधोद्यतान् । कुष्टिभ्यः छिन्नहस्तेभ्यः पङगुभ्यः स्पृहयाम्यहम् ।१०३७। कपिलानां सहस्त्रं तु यो द्विजेभ्यः प्रयच्छति । एकस्य जीवितं दद्यात् कलां नाहति षोडशीं ।१०३८। नातो भूयस्तमो धर्मः कश्चिदन्योऽस्ति भुतले । प्राणिनां भयभीतानामभयं यत्प्रदीयते ।१०३९। वरमेकस्य सत्त्वस्य, दत्ता ह्यभयदक्षिणा । न तु विप्रसहस्त्रेभ्यो गोसहस्त्रमलं कुतम् ।१०४०। अभयं सर्वसत्त्वेभ्यो यो ददाति दयापरः । तस्य देहाद्विमुक्तस्य भयं नास्ति कुतश्वन ।१०४१।। हेम-धेनु-धरादीनां दातारः सुलभा भुवि । दुर्लभः पुरुषो लोके यः प्राणिष्वभयप्रदः ।१०४२। महतामपि दानानां कालेन क्षीयते फलं । भीताभयप्रदानस्य क्षय एव न विद्यते ।१०४३। दत्तमिष्टं तपस्तप्तं, तीर्थसेवा तथा श्रुतम् । सर्वाण्यभयदानस्य कलां नाहन्ति षोडशीम् ।१०४४। यथा मे न प्रियो मृत्युः सर्वेषां प्राणिणां तथा । तस्मान्मत्युभयत्रस्ता-स्त्रातव्याः प्राणिनो बुधैः ।१०४५। एकत्र क्रतवः सर्वे, समग्रवरदक्षिणाः । एकतो भयभीतस्य प्राणिन: प्राणरक्षणम् ।१०४६ । सर्वसत्त्वेषु यद्दानं एकसत्वे च या दया । सर्वसत्त्वप्रदानाद्धि, दयैवैकाप्र शस्यते ।१०४७। सर्वे वेदा न तत् कुर्य: सर्वे यज्ञा यथोदिताः सर्वतीर्थाभिषेकाश्च यत् कुर्यात् प्राणिनां दया ।१०४८। जं दुक्खाणं वि तह सुहाणि अहिलसह सव्वकालं पि । तो पाणिवहं पढम पावट्ठाणं परिहरेह ।१०४९। अहावरे दोच्चे पावट्ठाणे से णं मुसावाए । एस णं रुद्दकंदे, अविस्सास-महामहीरुहस्स, वज्जासणी जणपच्चयाचलस्स, विसीलदप्पणे पुवावरविरुद्धवयण-पडिबिंबाणं, कुवाए-विसुद्ध-धम्मगुणसस्साणं, परमविण्णाणं पइ लोगावायरूवगनिम्माणे । इह चेव छिदावेइ जीहाइयं, विरज्जावेइ बंधुवग्गं, आरोवावेई धिक्काराइय-सयल-दोसजालं । परलोए पुण जणेइ मूयगत्तणं, विहेइ दूसरभावं, अप्पयइ मुहरोगं, साडेइ जोहं । अवि य-- जह परमण्णस्स विसं विणासयं जह य जोवणस्स जरा । तह जाण अहिंसाई गुणे असच्चं विणासेइ ।१०५०। इह लोगम्मि अकित्ती सव्व जहण्णा गई य परलोगे । अलिय[व]यणपभवं पावं पाडेइ संसारे ।१०५१। ईसा-कसायकलिओ अलियगिराहिं परं उवहणंतो । मणुओ न मणइ एवं जह अप्पाणं चि य हणामि ।१०५२। उक्कोडादाणरओ त्ति कूडसक्खि त्ति अलियवाइ त्ति । धिक्कारमोग्गरहओ निवडइ घोरे महानरए ।१०५३। नो कित्ती नो अत्थो न या वि मणनिव्वुई न धम्मो वि । उक्कोडादाणरयस्स किंतु कुगई धुवा होइ ।१०५४। सग्गापवग्गमग्गग्गलाओ कुगईए पुण पहो पउणो । अलियप्पयंपणं अत्तणो य माहप्पलुंपणयं ।१०५५। जंपइ पीडाजणगं हासेण वि तं ण होइ वत्तव्वं । हासेण भक्खियं कि विसं न मारेइ पाणिगणं ।१०५६ । ताहं भणामि तुन्भे वज्जयव्वं खु सव्वहा अलियं । तं जइ वि वज्जयंता कुगई विविज्जिया ननं ।१०५७। अलियपयंपणसंपण्णपावपब्भारभारिया संता । जीवा पडंति नरए जले जहा लोहमयपिंडो ।१०५८। सच्चवरवयणमंताभिमंतियं न य विसंपि पभवेइ । वीरेहि सच्चवयणेण साविओ दहइ न सिही वि ।१०५९। १ गीयतूररवसवण सुहएसु (संवे. पृ. ४३४) 2010_04 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा उम्मग्गविलग्गाणि गिरिनईवि थंभिज्जई हु सच्चेण । सच्चेण साविया कोलिय व्व सप्पा वि चिट्ठति । १०६०। पभवइ न सच्चवयणेण थंभिओ [दित्त पह] रणगणो वि । दिव्व]ट्ठाणेसु [वि] सच्चसाविया झत्ति सुज्झति ॥ १०६१ । आकंपिज्जति सुरा व सच्च[व] यणेण धीरपुरिसेहि । इय केत्तियं व भणिमो सव्वगुणे उभयभवसुहए । १०६२। जइ इच्छह परलोए निव्वाणं इह भवे वि सुपसिद्धं । ता अलियपण्णवीयं पावद्वाणं परिहरेह । १०६३ । ३२८ अहावरे तच्चे पावट्ठाणे । से णं अदत्तादाणे । तं पुण निम्मलमवि मलिणेइ माणावमाणसंपयपसत्ते णं पुरिसे, अइक्कमिऊण कुलक्कमं, अणवधारिऊण धम्माधम्मं, अवहत्थिऊण परलोयमग्गं, अवगण्णिऊण किच्चाकिच्चविभागं, अपरिभाविऊण नियकुलकलंक, अवलंबिऊण महासाहसं गीयसद्दमिव कुरंगुल्लए, पईव - सिहं व पयंगुल्लए, वडिसा - मिसमिवमी [ल्ल] ए मयगलंतगंडयलदाणगंधमिव महुयरुल्लए, वारिगयकरिणीकायफरिसमिव मत्तमयंगुल्लए, अणवेक्खऊण नियम [णे] भावितो अवाए, सद्दाइविसयपसाहणकए किलिट्ठवावारे, चितेइ परघरेसु पवेसनिम्गमोवायंतराणि निरूवेइ संधिखंडोओ परिभावेइ घरमाणुसाण पमत्तापमत्तत्तणं, अवधारेड गहणीयविभागं । किं बहुणा - - बहुदियह संरक्खियं पि, कह वि संविदत्तं पि जीवियबुद्धिणा संकप्पियं पि सामिणा सया वि निक्करुणा fिore anaers । तए णं से गहणपढमसमयादारम्भवदंततिव्वत रासुहपरिणामेण जहक्कममा रुततह [द] स-सयसहस्स-लक्ख-कोडि-कोडा-कोडीबहुतर- बहुतमन [रकाइ ] गुणविवागं कम्मं समज्जिइ । अह कह वि समायड्ढि - माणे तम्मि दव्वम्मि दविणसामिए वा नयरारक्खिए वा जाणेज्जा ताहे से बंधं वा वहं वा छविच्छेयं वा कण्णोट्ठपायविगत्तणं वा कारागारपवेसणं वा अत्थावहरं वा जाव नाणाविहविडंबणापुरस्सरं मरणं पि पाउणेज्जा तत्थ दीहदोग्गइभायणं भवेज्ज । अवि य- 1 कह कह व बहुकलेसा समज्जियं जीवियं व जीवाण । ते जो धणं हरेज्जा तत्तो वि हुको महा पावो । १०६४। पढन पसूयं पिच उपयाइयं अवहरति निक्करुणा । न गणंति तव्विओगं तय वच्छाणं न वा मरणं । १०६५ । दारिद्द दोहम्गं पिय- पुत्त-कलत्त- बंधव-विओगं । एमाइदोसजालं चोरा पाविंति अण्णभवे । १०६६। जइ भो सुहेण कज्जं उभयभवेसुं पि तो पइभवेसुं पि । तो पयत्तेण तइयं पावद्वाणं दूरं दुरेण वज्जेह । १०६७। अहावरे चउत्थे पावट्ठाणे । से णं मेहुणे एयम्मि पयरिसो रायस्स, अवंझकारणं दोसुप्पत्तीए, आइपयं अविवेयस्स, जरढकंदो संसारवल्लीए, मूलग्गी विसालसीलवणस्स, आरोवगं परमजहण्णत्तणस्स, पवत्तगं विलीणकम्मयाए, कारणं उव्वेयनिसाजागरण-रणरणाईण । तह वि से वराए कामुए, सिंगारागारभूयाणि दट्ठूण इत्थीयणविलसियाणि तदवहरियहियए, तया द्धि ( ? ) संघायघडिए व्व, तप्परिणामपरिणय व्व, संसारवासणा महासरसरोरुहिणीसमहिलायण-मुहकमलमहुयरा[यमा]णे एवं विचितेह -- “ अहो णं तिलोगरंगपडागाणं संसारियसुहसव्वस्सभूयाणं मयरद्धयमहाराय रायहाणिणं रमणीणं किमिह वणिज्जइ - - जासि सयमोल्लं चितणं, सहस्समोल्लं आवत्तपलोयणं, लक्खमोल्लं दिट्ठगोयरत्तं, कोडिमोल्लं निस्वणं, कोडाकोडिमोल्लं गोट्ठिदाणं, मोल्लरहिए पुण सव्वंगसंभोगे । एवंविहसंकप्पु[प्प]ष्णमयणानलडज्झमाण - माणसे दट्ठूण रमणीजणं मइरापाणमत्ते व्व, विस- वियारधारियए व्व, महागहगहिय व्व, दुव्वा रवायसमालिंगिय व्व, कत्थइ घुम्मइ, कत्थइ मुच्छs [ares] गायइ, कत्थइ वायभग्गखोडदारो व्व वंकचरणेहिं संचरइ । एवं च से कयाइ अवज्जं पि सेवेज्जा न उण इमं विचितेज्जा मिलाइस्सर इमिणा करण मह गुणकित्तिकमलिणी, लज्जोणय - महा भविस्संति परमत्थबंधुणो, लज्जिस्सर समसुह-दुक्खं मित्तमंडलयं, हसिस्संति लढावगासा दुज्जण सुणगा, मेलिस्सइ सार - ससहर- सन्नियकुलच्छाया । तहा पयट्टिया से वराए इहलोगे वि संपाउण्ड वह बंधण - मारणविडंबणाइणि दुक्खाणि । पर लोगे पुण नारयगईए वज्जाकंटगाइसिबलि-समारोवणाइया धंतग्गिवण- लोहमय-नारीवावरुडणाइया य बहुदुक्खपरंपरा । अविय -- [] खमखविहिता होण हेउभयं च । बलविरियहाणिजणगं सव्वंग परिस्समकारगं च । १०६८ । वीभच्छत्तनिमित्तं विलीणमवसाणविरसम इतुच्छं । मूलमहम्माणमहावा मोहपसाहणमवस्सं । १०६९। 2010_04 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरिये पावट्ठाणवण्णणं सयलजणजणियरागं सुणगाइहीणजंतुसामण्णं । सव्वाभिसंकणीयं धम्मत्थविणासणं परमं ।१०७०। आवायमेत्तसुहं किपि परिणामकडुयमच्चंतं । मेहुणसोक्खं कंखेज्ज को णु मोक्खाहिलासिजणो ।१०७१। मेहुणपसंगसंजणियपावपब्भार भारिया संता । निवडंति नरा नरए जले जहा लोहमय-पिंडो ।१०७२। अखंडबंभचेरं चरिउ संपुण्णपुण्णपब्भारा । 'सयलसुरसेवणिज्जं पाविति पहाण देवत्तं ।१०७३। तत्तो चूया नरत्ते वि तियसतुल्लोवभोग[भोग]जुया । जायंति पुण्णदेहा विसिट्टकुलजाइसंपण्णा ।१०७४। होंति जणगेज्झवयणा सुभगा पियभासिणो सुसंठाणा । रूवस्सियो य सोमा पमुइय पक्कीलिया निच्चं ।१०७५। पाविति सुहसयाई कमेण सुविसुद्धजीवपरिणामा । ता तुरिय पावट्ठाणं मेहुण्णं वज्जह सया वि ।१०७६ । ____ अहावरे पंचमे पावट्ठाणे । से णं परिग्गहे । एयं पि महामंडवो मुच्छावल्लीवियाणस्स, निसियपरसू संतोसतरुणो, कंदलुब्भए लोहमहाकंदस्स, सिरापावाहे भवकूवस्स, आवासे सारीरमाणसाणेगदुक्खरुक्खाणं, वसंतसमए [वियसिय]पल्लबुब्भेयस्स, गिम्हयाले एगग्गचित्तया सरसीए, पाउसारंभे नाणाइगुणरयणहंसाणं, सरयावसरे महारंभस्स निप्फत्तीए, हेमंते सद्धम्मवासणा सरोरुहिणीए, सिसिरावसरे विसुद्ध-धम्माणुट्ठाणतरुपत्तसाड[ण]स्स । एय-परिगए य जीवे न कस्स वि विससइ संकइयाणं (?) बीहइ नरवइणो, निलुक्कइ मम्गणाणं, डरइ चोराणं विहुरिज्जइ पलीवणासंकाए । तहावि पयत्तसंरक्खियं पि जइ को वि अंतरं लहिऊण अवहरेज्जा, सयं वा ठाणं पम्हुठे होज्जा, तो महामोग्गरपहारपहरिय व्व सुण्णमाणसे, चित्तलिहिय व्व अट्टवसट्टोवगए किलिट्ठकम्मं समज्जिणइ । तओ से उभयभवुब्भवतिक्खदुक्खाणभायणं भवइ । जओअणियत्तिच्छो जीवो धणधम्मसुवण्णखेत्तमाईसु । तं तं करेइ पावं तह वि हुन पुरिज्जइ इच्छा ।१०७७। जइ होज्ज दम्मदसमं करेमि तो किं वणियववहारो। अह होज्ज तं पि तो सयमीहइ जीवे असंतुट्ठो।१०७८। पत्त सओ वि सहस्सं सहस्ससामी वि लक्खमभिलसइ । लक्खबई वि हु कोडि कोडिवई पत्थए रज्जं ।१०७९ । रज्जवई चक्कित्तं चक्की वि हु महइ [देवत्तं] । देवत्तणे वि पत्ते इंदत्तं पत्थए जीवो ।१०८०। एवं पवड्डमाणी पूरे कहणु तीरए इच्छा । जाव न जा संतोसामयसुहसंतित्तो कओ अप्पो ।१०८१। जइ इच्छह सुहसंग अमियपरिग्गहामाणरूवं तु । पंचम पावट्ठाणं तो वज्जह गुरुपयत्तेण ।१०८२। अहावरे छठे पावट्ठाणे । से णं कोहे । से वि णं विग्धभूए सुहसंपयाए, पणासगे पिईए, निबंधणं असुहभावस्स, पडिवक्खभूए कल्लाण-परंपराए, पयरिसे अविवेयस्स, कारणं दुग्गइनिवायस्स, सत्तुभूए कुसलाणुट्ठाणपवित्तीए । कोहवसगे जीवे न मुणइ वत्तवावत्तव्वं । तिवलितरंगरंगभीसणभालवठे रत्तच्छदुप्पेच्छे वीभच्छा[व]दसणे हवइ । जओगुरुकोवजलगजालाक लावसविसेसकवलियविवेगो। न वियाणइ अपाणं परं च परमत्थओ पुरिसो ।१०८३। कोवजणेण पुरिसो अप्पाणं विय दहेइ पढमयरं । जत्थुप्पण्णो तं चेव इंधणं धुमकेउ व्व ।१०८४। नियकत्तारं कोहो दहइ अवस्स परे अणेगतो । निय पयदहणे सिहिणो वि अहव नियमो न उ तदण्णो ।१०८५। जस्स किल कोहकलिगो कलुसीकयमाणसस्स जंति दिणा । इहपरलोगे वि नरस्स तस्स कह सोक्ख-संपत्ति ।१०८६ । अवयारी किर वेरि वि होइ एककम्मि चेव जम्मम्मि । कोहो पुण होइ दढं दोसु वि जम्मेसु अवयारी ।१०८७। जं कज्ज उवसमपरो साहइ न हु तं कयाइ कोवपरो। जं कज्ज करणदक्खा बुद्धीकुद्धस्स सा कत्तो ।१०८८। कोहो उब्वेवणओ पियबंधु विणासणो महापावो । कोहो संतावयरो सोग्गइ पहवेरिओ कोहो ।१०८९। जइ समसुहसमीहा तो मणिजिणिदवयणसारेण । छठें पावट्ठाणं कोहो दूरेण चइयब्बो ।१०९०। १. समुर्विति चितियत्थं [संवे. पृ. ४७] 2010_04 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३० मणोरमा कहा अहावरे सत्तमे पावट्ठाणे से णं माणे तेण वि अहिट्ठिए पुरिसे अलसं पि दक्ख, निरक्खरं पि वियक्खणं, किविणं पि महादाणवई. कायरं पि परमसहडं. कुरुवं पि रूवस्सिणं, किलिटठपयंपि परमर्धा णीयं, कुसीलं पि सीलसालिणं, निग्गुणं पि सव्वगुण रयणायरं अप्पं मण्णेइ । तहाभूए य न नमइ नमणीयाणं पि, न सिक्खइ सिक्खायरिएहितो, न पुच्छइ हेउवाए य विभाग, पुच्छणिज्जे वि न सुणेइ विसिट्ठोवइटें पि केवलं अहमेव निउणो, अहमेव विण्णाणवं, अहमेव लोयट्ठि पत्तट्ठो, अहमेव लद्धसमत्थपरमत्थवित्थरे त्ति कटु वुसं व बंधुणो वि, तणमिव पणइवग्गं पि, धूलिमिव विसिट्ठगोठि पि, अक्कतूलमिव गुरुजणोवएस पि मण्णमाणे माणुद्धरकंधरे धरावलए वि न माइ से वराए । अवि य-- माणमहागहगहिओ जसं च कित्ति च अत्तणो हणइ । थद्धत्तणदोसाओ जायइ अवहीरणा ठाणं ।१०९१ । जह जह कीरइ माणो नरेण तह तह गुणा परिगलंति । गुणपरिगलणेण पुणो कमेण गुणविरहियत्तं से ।१०९२। गुणसंगणं रहिओ पुरिसो धणुहं व विगयटकारो । साहइ न इच्छियत्थं उत्तमवंसप्पसूओ वि ।१०९३। जइ कित्तीए कज्ज अस्थि विणयकम्मेण । सत्तम पावट्टाणं माणं मल्लह तो दूरे ।१०४। ____ अहावरे अट्ठमे पावट्ठाणे से णं माया एसा वि कहं न पावट्ठाणं भविउमरिहइ जा पयंड-दंडाहय-भुयंगि व्व पयडिय-कुडिलत्तणा, मइरा व पयइविवज्जास कारिणी, चित्तभित्ति व्व पयडियाणेगरूवा, नट्टनिउणनट्टिगा व विविहभावदंसिगा, महिसीव कलुसीकय-चित्तपल्ललजला, दुस्सीलमहिलिय ब्व अविवेगिजणचित्तचारिणी, असिपुत्तिगा व परछिण्णणेक्कवावारा, जलंतदीववट्टि व्व पउज्जतनेहक्खयंकरी, कुसि व्व संपत्तभूमिगापाडण-पहुया, वंस-जालि व्व अच्चंतगुविला, चित्तयर-कलेव चित्तभेयनिम्माविया, गुंजा व दाविय बहुतराणुरागा वि पज्जंतकलुसा, जीए सग्गापवग्गमग्गग्गलाए, कुगइगमणपवणपयवी कप्पाए, []विस्सास[स्स] निप्फत्तिपवरभूमीए, अहिट्ठिए पुरिसे, मरूकवए व्व अंतो तामस-सरूबे, भूयंगमे व्व परछिद्दगवेसी, मीढसिंगे व्व सहावकुडिले, लेहवाहगे व्व बहुमग्गचारी, दुरहीय-तक्क-सत्थे ब्व कुवियप्पकप्पणापरायणे, दुस्सिक्खिय-लक्खणे व्व अगणियावसहप्पओगे, विसतुंबयं व बाहिं लण्हे अंतो विसभरिए। संखे व्व अच्चंतकुडिलमज्झे वि बाहिरुज्जलयाए, सुंदरत्तणेण य मोहिऊण मुद्धजणं भरइ वायस्स (?) कण्णे, पच्छा वीसत्थजणावहारं च करेइ, संचिणेइ तप्पच्चयं, पभूयपावपब्भारं, तभारभारिए य [भमइ] भवाडवीकडिल्लम्मि। अवि य-- माया गुणहाणिकरी दोसाण विवड्ढणी फुडं मायः । माया विवेग-हरिणक-विगसणेक्कराहुसमा ।१०९५ । पढि उनाणं धरिऊण दंसणं पाविऊण चारित्तं । तविउं सुचिरंपि तवं जइ माया ता दूसियं सयलं ।१०९६ । अच्छउ ता परलोगे [इहलोग]म्मि वि नरो उ माइल्लो। जइ वि अकयावराहो तहावि सप्पो व भयहेऊ ।१०९७। जह जह करेइ मायं तह तह [अप्पच्चयं]जणे जणइ । अध्यच्चयाओ पुरिसो तणं व तुच्छो लहुं] होइ ।१०९८। जइ धम्मेणं कज्ज सेय पियत्तं च जइ महइ काउं । अट्ठमं पावट्ठाणं तो मायं मयह दूरेण ।१०९९। अहावरे नवमे पावट्ठाणे से णं लोहे इमिणा वि अभिभूए पुरिसे न गणेइ छुहं, न पिवासं, न सायं, नया वि उण्हं, न समं, न या वि विसमं, न कज्जं, न या वि अकजं न गम, न या वि अगम्म, न कालं न या वि अकालं, न सक्कं न या वि असक्कं, अंगीकाऊण किलेसायासं अणवेक्खिऊण मरणभयं महालोहगहगहियए, दव्वओ कि भंडं, खेत्तओ कम्मि काले, भावओ केरिसं वा तं भंडं, कं वा लाहं देइ त्ति चितिऊण कय तद्देसपओगतत्तद्दव्वसंगहे, अगणियसत्थ-संबलओ विसेसे, असोहणे वि तिहि-नक्खत्तमहत्ताइए गच्छइ, मरुमंडले [वियरइ], हिमालए वि य [प]विसइ, मिलेच्छविस [ए वियरइ, नक्कयक्काइ-कर-जलचरचारिभीसणे समुद्दे वि संचरइ तिक्खकंटगफंटगाणेगसावयचोरगिगित्ताइ दूमग्गे वि करेइ रायसेवं पविसइ कयंत[महकुहरदारुणे रणंगणे वि, जवेइ मंताइयं, साहइ मडगाईणि, करेइ वेयालसाहणं, विज्जइ धाउव्वायकिरियाए, निरूवेई निहाण-लक्खणाणि, पविसइ विवरेसु, निहालेइ रसकूवियाओ, पयट्टइ किसिकरणे, गणेइ जोइस, पउंजइ वेज्जयं निरूवेइ] निमित्तं, वावारेइ 2010_04 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरिये पावडाणवणणं ३३१ खडियचप्पुडियाइयं, करेइ सिड्ढिरायं (?) उज्जमइ विविहसिप्पाइकम्मेसु । एवं खिज्जइ च्चिय से वराए न ऊण आकंखारक्खसीविनडिए किलिस्समाणे वि विणा पुण्णेहि पाउणइ दविणजायं । केवलं चिरकालं खिज्जऊ [ण) मए समाणे दुग्गइ-दुहाण भायणं भवइ । अवि य-- लोभे सव्वविणासी लोभे परिवारचित्तभेयकरे । सव्वावइ-कुगईणं लोहे संसारमग्गे त्ति ।११००। लोहदोसेण पउरं पुरिसो पावं पबंधिउं घोरं । अविहियतप्पडियारो निवडइ संसारकंतारे ।११०१। जो पृण लोभविवागं नाऊण विवागओ महासत्तो । तप्प डिवक्खं सेवइ इहेव सो सोक्खमणुहवइ ।११०२। ता एवं लोहरिङ सुंदरसंतोस-तिक्खखग्गेण । जिणिऊण दुज्जयं पि हु तमप्पणो निव्वुई कुणसु ।११०३। जइ इच्छइ मुत्तिसुहं दुरंतदुक्खाण कारणं ता भो। नवमं पावट्टाणं लोहं दूरेण वजह ।११०४। ___ अहावरे दसमे पावट्टाणे से णं पेज्जं । से वि मूलनिवेसे सयल (पावट्ठा) णाणं नाही हासाइछक्कवक्कस्स; विज्जुनिवाए विवेगगिरिसिहरसंवसयस्स, फलपयरिसो अण्णाण तरुणो, सारिणी पवाहे संसारामस्स, विझोवगे विसयाहिलासकुंजराणं, रायहाणी अत्थपत्थिवस्स, इमे णं पेम्मे पुरिसे असिवायं जडे, अणग्गी अंगदाहो, अदारिदो वरायं अविसुब्भवा मुच्छ्त्त णं अमंततंते आवेसे, अलग्गगहे उम्माए, अमूयत्तणं मोणं, अणुवहयसवणिदियं बहिरत्तणं, अणप्पविक्कयं परवसत्तणं । केत्तियं व रागस्स बज्जरइ जेणाहिट्रिए पुरिसे धत्तुरयरसिए व्व तणं पि कंचणं, मायण्हियानडिए व्व अजलं पि जलं, तिमिररोहियचक्खु व्व एगचंद पि चंददुगं, सुमिणपेच्छए व्व वितहं ति काऊण तत्थं पासइ। अहो रमणीजणस्स रत्तुप्पलसरिसा चलणा, कणयगंडिया-संकासाओ जंघाओ, कयलीखंभविन्भमे ऊरूणि, कंकेल्लिपल्लवकोमले करयले, मुणालिया सणिहाओ बाहाओ, लायण्णपडिपुण्णकणयकलससरिसे पउहरे, विद्रुमागारमहुरं [अहरं] अमयरसं व तण्णिस्संद, कुंदकलियाकप्पा सिहरिणे दसणे, अट्ठमीचंदसंकासं भालयलं, कलाविकलाव-कप्पं धम्मेल्लं-एवं मुत्तपुरीससोणियकुणिम-कलिमलाविलेसु अवत्थुभूएसु वि जुवइ-जणंगोवंगेसु रागाइरेगअवत्थत्तं परिकप्पिय, अगण्णिऊणकुलक्कमकुसं, अवगणिऊण गरुजणोवएस, परितोडिऊण लज्जासंकलाओ, उम्मलिऊण जणउवएसे, लोहकीलाए तोडिऊण अंगी-कयगुणवरत्ताओ, उक्खणिऊण मज्जायालाणखंभं मओम्मत्तहत्थि व्ब रागी जहिच्छाए वियरइ । यतः दृश्यं वस्तु परं न पश्यति जगत्यन्धः पुरोऽवस्थित।रागान्धस्तु यदस्ति तत् परिहरन् यन्नास्ति तत्पश्यति।११०५। कुन्देन्दीवरपूर्णचन्द्रकलशश्रीमल्लता पल्लवा । नारोप्याशुचिराशिषु प्रियतमागात्रेषु यन्मोदते ।११०६। अवि य-- जइ रागोच्चिय न भवे जीवाण विडंबणाकरो इहई । ता असुईकलमलभरिए रमेज को माणुसे देहे ।११०७। जं अइदुग्गंधं वीभच्छ[विरसं] वाम हाणिजणगं च । जो रमइ तेण मूढो अन्वो ! विरमेज्ज सो केण ।११०८। जं जं गुज्झं देहे लज्जिज्जइ जेण दिट्टमेत्तेण । तं चेव जस्स रम्म अहो विसं महुरयं तस्स । ११०९। ऊससाइ ससइ वेवइ मउलइ नयणाई नीसहा होइ । तं चिय कुणइ मरंती रागिस्स तहा वि रमणिज्जा ।१११०। सुक्कसोणियसंभूयं नवछिई मलाविलं । अट्टि-सिंखलियानद्धं हय-महिला-सरीरयं ।११११। एवं विहं असारं बहुजणपरिनिदियं अइविलीणं । जं सोंडीरा वि नरा रमंति ही ! रागसामत्थं ।१११२। किं बहुणा भणिएणं ! जं जं जीवाण जायइ जम्मि । दुक्खं सुतिक्खवियणं तं तं रागफलं सव्वं ।१११३। जइ सोक्खेणं कज्जं तो सयलाणत्थकारणं एयं । दसमं पावट्ठाणं रागं दूरेण वज्जेह । १११४। अहावरे एक्कारसमे पावट्ठाणे । सेणं दोसे। तप्परे वि पुरिसे वाहिज्जइ मच्छरेण, दूमिज्जइ परपुयादरिसणेणं, कयत्थिज्जई ईसाईहि, वाहिज्जइ अणक्खेहि, खिज्जइ पररिद्धिदरिसणेण, हरिज्जइ तप्परिक्खएणं, तसइ परवसणेणं विहुरिज्जइ परगुणकित्तणेणं । तहा पेसलालाविणं मुहा मंगलयरं ति, धम्मियं च गवित्ति (?) ति, भणिई-कुसलं मुहरंति, पयइ-सूरं निरगुंकंपं ति, सभावना-निर[य] लल्लियर्र ति, लज्जालुयं दंभपरं ति भणिऊण दूसेइ अदूसणिज्जे वि । उक्तं चशाठ्यं ह्रींमति गण्यते व्रतरुचो दम्भ : शुचौ कैतवं । शौर्य निर्धणता ऋजौ विमतिता दैन्यं प्रियालापिनि ।१११५॥ 2010_04 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा कहा तेजस्विन्यवलिप्तता मुखरता वक्तर्यशक्तिः स्थिरे । तत्को नाम गुणो भवेदिह सतां यो दुर्जनैर्ना कितः ? । १११६ । ओ से होगे विदुक्ख-परंपरं पाउणइ । जओ- दोसो अत्थभवणं दोसो भयकलहदुक्खभंडारो । दोसो कज्जविणासी दोसो असमंजसाण निही । १११७ | दोसो अनिव्वुइरो दोसो पिथमित्तदोहकारी य । सपरोभयतावयरो दोसो दोसो गुणविणासो । १११ = | दोसेहि चैव कलिओ परगुणदोसे विकत्थइ पुरिसों । न हि ससहरबिंबाओ निवड अंगारवुट्ठिति । १११९ । दोसो दहइ सरीरं धम्मणं दह देs संतावं । ता एसो एक्कारस-पावद्वाणं परिहरेह । ११२० । अहावरे दुवालसमे पावठाणे । से णं कलहे । तप्पिए [ पा] विऊण राडिकारणंगणं, चडिऊण चंडकोव करिवरं, अवट्टंतिऊण (?) अविवेय-सारियट्ठे धरिऊण पयइ - विगारकवयमंगे, तओ रतच्छिदुप्पेच्छणिज्जे, तिवली-तरंगभंगुरभालयट्टे, त्रियडभिउडिभासुरभूभंगे, आवद्ध सव्वंगसेयदुसंवलियसरीरे, अमरिसव [स] फुरिताहरे, आवेस वस विसंठुलुत्तालस व्व सरी-चेट्ठे, सुहडे व्व जुज्झसज्झे होऊण, परचक्कं व किंपि संबंधिणं पडुच्च, फड्ढिऊण हिययतूणीराओ, पथंडतुंडकोयंडेणं, अईवतिक्खाणं, अच्चुग्गवेगाणं, पासत्थियाणं पि उक्कंपकारीणं, अणवरयाविरलधोरणीणं, पयइमम्मवेहीणं पयईए चेव परहिययदारगाणं, अंतोसल्लहेड-चूयाणं, पयईए चेव घुम्म वगाणं, अणाइक्खणीयदुक्खदायगाणं, दुरुव्वराणं, जीवियंत कारगारणं बाणाणं व वयणाणं विसग्गं करेइ । से णं कहले त्ति उच्चइ । तप्परे वि जीवे अप्पपरोभयाण संतावकारए समज्जिणइ किलिट्ठकम्मं । अवि य- ३३२ अच्छउ ताकिर अण्णो निययंगसमुब्भवो वि कलहपिओ । फोटो वि हु दुव्विसहं तिक्खं दुक्खं जणे जणः । ११२१ । कलहो अत्थक्खयकरो कलहो दालिद्दपढम-पाओ त्ति । कलहो अविवेकुलं कलहो असमाहिसमवायो । ११२२। कहाओ दोहग्गं कलहाओ अत्तनिव्वुइ विणासो । कलहाओ गलड धम्मो पावप्पसरो य [ कलहाओ] । ११२३ । कलहाओ कंठसोसो पच्छापरितप्पणं कलहो । कलहो सयणविरोहो कलहाओ मित्तचित्तभेओ वि । ११२४ । कलहो गुणाण हाणी समत्थदोसागमो कलहो । [...] आथपरोभग्रहिथउरु-पिढर परिसंठियं सिणेहरसं । आवट्टिऊण तिव्वानलोव्व कलहो खयं नेइ । ११२५ । कलहो हि कीरमाणो धम्मकलं हणइ तेण तं नाम । 'कलह' त्ति सहलक्खणवियक्खणा भिक्खुणो विति । ११२६ । जइ इच्छह धणरिद्धि सोक्ख समिद्धि जयम्मि सुपसिद्धि । बारसपावद्वाणं तो कलहो नेव कायव्वो । ११२७ । अहावरे तेरसमे पावट्ठाणे । से णं अब्भक्खाणनिबंधणं परेसिमसंतदोसारोवणसरूवे अब्भक्खाणदाइणो नरस्स (?) महामंता भिमंतिए व्व गहियगरुया वेसे परे वि परिसवेज्जा । एवं च परोप्परपज्जंततिव्वाभिनिवेसस्स मूलकारणं अब्भक्खाणदाणं एवं तप्परायणे पुरिसे सपरोभयाणं कोहा इउदीरणेण किलिट्ठकम्मबंधए हवइ । अविय -- विकर परमथोवं पाव[म]भक्खाणदाण जं तह वि । देइ दसगुणविवागं परमरिसीहिं जओ भणियं । ११२८ । वह बंधण अभक्खाणदाण [ परधण ] विलोवणाईणं । सव्वजहण्णो उदओ दसगुणिओ एक्कसि कयाणं । ११२९ । तिब्वयरे उपओसे गुणिओ सब सहस्सकोडिगुणो । कोडाकोडिगुणो वा होज्ज विवागो बहुतरो वा । ११३० । किं च अच्चतं तिक्खाणं हिययदरी [दा]रणेक्कदक्खाणं । एवं अभक्खाणं निबंधणं सव्व दुक्खाणं । ११३१ । जइ संजयविवेया अभक्खाणं चएह तो भव्वा । पावद्वाणं तेरसमेत्य दोसा बहु जेण [...] । ११३२। संपयं अरइरई पावट्ठाणं । तं पि पायं रागदोसाण चेव कज्जं ति कट्टु जइ वि तब्भणण-भाणियं, तह वि ठाणेसु अणत्थं किंपि होइ तं भण्णइ -- अरइरईमोहणीयकम्मपोग्गलोदय जणिया । जे के वि मंगुलामंगलदव्यखेत्ता बनवत्थुविसया उव्वेगादलक्खणा पुरिसस्स मणोवियारा ताओ अरइरईओ भणति । तासि पावाणं ठाणं दोहिं वि एक्कं चैव वत्थु रइकारणं तं चेय पज्जायंतरावणं अरइकारणं । तत्थ अरइसमावण्णे पुरिसे इहलोए चेव 2010_04 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा-सूरसेणचरिये पावट्ठाणवण्णणं । नट्ठ-इट्ठबंधुयणे स्व विलुत्त-भोग-निबंधणधणे ज्व, न गेहे न वा बाहिं रइं विदइ । रइपरायणे वि पुरिसे अंगणाइएगपउयत्त्थपसत्तमाणसे न कायव्वंतराणि करेइ । तहाविहे य खिसिज्जा प[रजणेण नियपरियणेण य । तओ से किलिट्ठकम्म संचिणइ । सुव्वइ तह णु भवियव्व उप्पज्जतजणस्स इह अरई। तीए आलिगिउ पुण पुरिसो समुच्छिमप्याओ ।११३३। तह रइ-पसत्तचित्तो कहि चि तत्तो नियत्तिउमसत्तो। चिवखल्लखत्तजरगोणो व्व तत्थे व्व खयमेइ ।११३४। एवं अरइरईउ भव-भावनिबंधणं वियाणित्ता । मा तासि अवमासं [खणं]पि दाहिसि तुम अहवा ।११३५। अरइं च कुणसु अस्सिं जम्मम्मि संजमगुणेसु य रइं पि । एवं रई कुव्वंतो जिणधम्माराहगो होसि ।११३६। कि बहुणा भणिएणं अरई रइं भवनिबंधणं मणिउं । काउमधम्मे अरइं यम्माराम रई कुणसु ।११३७। जइ इच्छइ सुहसंग अप्पायत्तं तओ पयत्तेण । अरई चोदसमं पावट्ठाणं परिहरेह ।११३८ । __ अहावरे पण्णरसमे पावट्ठाणे । से णं पेसुण्णे । पिसुणे लोए वि मुहमिट्ठे चित्तविणटु ति पण्णविज्जइ। से णं सुगे व्व-मुहग्गदरिसियाणराए पच्छओ पयइ-कलसे। सरूवेणं नाराए व्व घणारूढं (?) पि पढममप्पाणं पयासित्ता पच्छा महं तिक्खवइ । खग्गजट्ठि व्व परिवारमझे ठिए चेव सुंदरे तणिस्सरिए छिदइ, सप्पे [व] पयइ-खुद्दे एग मुहेण पि जीहा-दुगवावारा, मुइंगे ब्व एगसरीरेण वि दोहिं मुहेहि रवइ, भोइए वि मुहे चेव मुहरे अंतो निस्सारेइ पामेव तस्स कम्मं जं एगस्स पुरओ मुहमंगलाणि वोत्तूण तमेव बीयस्स पुरओ दोसवंतं दरिसेइ। तओ सो ताण परोप्परं चित्तखंडणं कुणतो इहेव बहुजणधिक्कारिओ कालं गमेइ । अवि यता मित्तं सुह-चित्तं ताव च्चिय इह नराण मेत्ती वि । अण्णोण्णमंतराले जाव न संचरइ खलपिसुणो ।११३९। पेसुण्णं तिक्खतरं परसुहत्थओ पिसुणलोहणाराओ । दारे दढ निच्चं पुरिसाणं पेम्म-दारुणि ।११४०। वाढं बीहावणओ लोयाणं दारुणो पिसुण[सुणओ] । जो पट्टीए भसंतो खणेइ कण्णे अनिविण्णो ।११४१॥ अहवुज्जलवेसे पाडि-वेसिए सामिए परिचिए य । दाणपरे य ण सुणओ भसइ वराओ जहा पिसुणो ।११४२। सुयणसमागमजणिओ न गुणो पिसुणस्स जायए अहवा । ससिमंडलमज्ञपइट्ठिओ वि कलुसोच्चिय कुरंगो।११४३। चितिज्जतं पि इमं पेसुण्णं कुणइ माणसं कलुसं । पेसुण्णकारिणो [पुण] चिट्ठइ सो तं जमासज्ज ।११४४। माइत्तमअसच्चत्तं निस्संगत्तं च दुज्जणत्तं च । पेसुण्णाओ विहिया निधम्मत्ताइया दोसा।११४५॥ वरमुत्तमंगच्छेदो परस्स विहिओ न चेव पेसुण्णं । ज ण तह दुही पढमे मणग्गिदाणं तु सइ इयरे । ११४६। जइ जिणमयं पवज्जह गुरूवएसं करेह कण्णंते । मुंचह पण्णरसं पावट्ठाणं तु पेसुण्णं ।११४७। __ अहावरे सोलसमे पावट्ठाणे। से णं परपरिवाए। कहं व पावट्ठाणगत्तणमिमस्स । जओ परदोस-विकत्थणं हि न मच्छरमन्नेरिसं च विणा संभभइ। दोसा पुण एत्थंपि ते चेव पेसुण्णवणिया सविसेस।। केवलं तत्थ नट्ठतडयाए पच्छाणं (?) तं पि केणइ ववएसेण। इह पुण मच्छराइय-दक्खिणयाए निप्पेमाणबंधं विगयलज्जं अकयपरासंकं सावेसं जहा मिलियजणसमक्खं पि जंपइ । जओ-- मच्छरगहिओ पुरिसो न गणइ पणयं न यावि पडिवण्णं । न य कयमुक्यारंपि हु न परिचयं नेव दक्खिण्णं । ११४८। न गणेइ य सुयणत्तं न यप्प-परभूमियाविसेस पि । न कुलक्कम न धम्म नवरमिमं चेव चिंतेइ ।११४९। चलइ ववहरइ कह सो कि चितइ भासई कुणइ किं वा । इय परच्छिद्दनिरिक्खणवक्वित्तमणो मुणइ न सुहं । ११५० सुरगिरिगरुयं पि परं परमाणु गणइ अत्तउक्करिसी । अप्पाणं पुण तुच्छं पि अमरगिरिणो वि गरूयरं ।११५११ एवं परपरिवायं परिहरि पउरका रणत्तणओ । नो इह सक्को सक्को वि नामरहिओ विवेगेण ।।११५२। जह जह परपरिवायं करेइ तह तह लहुत्तणं लहइ । जह जह लहुओ तह य गउरवाओ जणो पडइ ।११५३। परपरिवायं मच्छरमत्तुक्करिसं च एत्थ जो कुणइ । सो किर भवंतरम्मि वि परिभमइ निहीण-जोणिसु ।११५४। 2010_04 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा - कहा गुणरथणहारणं दोसकारणं जाणिऊण न करेंति । घण्णापरपरिवायं पुनरिसीहि जओ भणियं । ११५५ । परपरिवार्य गिव्ह अट्टमयविरल्लणे तथा रमइ । दज्झइ य परसिरीए सकसाओ दुक्खिओ निच्च । ११५६ । जड़ ता जण संववहार वज्जियमकज्जमा थरइ अण्णो । जो तं पुणो विकत्थई परस्स वसणेण सो दुहिओ । ११५७ । परपरिवायतो संतो दोसे परस्स जो गिण्हुइ । ते च्चित्र भवंतरगओऽणंताणंते सयं लहइ । १९५८ । एवं परपरिवाओ किज्जतो परमदारुणविवाओ । वसणस्यसन्निवाओ समत्यगुणकरिसणं कुवाओ । ११५९ । जड़ जिणवयण (मयसारसवणसं जणियभवविरागिल्ला । परपरिवार्य परिहरह तो पयत्तेण कि बहुणा । ११६० । अहावरे सत्तरमे पावट्ठाणे । से णं मायामोसे ति भण्णइ । जइ वि बीयट्टम - पावट्ठाणगेसु पत्तेय दोसवण्णणेण भणियपायमेय तह वि तहाविह बज्झदभंतरभावंत रदावणपुरस्सरं मूढजणविप्पया रणदोसदुमजोगकि लिट्टय रत्तणओ भिण्णसरूवं इमं ति कट्टु कि पि भण्णइ -- "मायामोस हि पजुंजितस्स न हवइ विसिट्ठत्तणं, विरज्जइ लोगो, विसंवयंति मित्ताणि, वियंभइ अवण्णवाओ, फंसिज्जइ कुदेदुनिम्मलाकुलकित्ती, लद्धावरणस्स से उच्छलंति दुज्जणा, लज्जति सज्जणा। इमं हि मायामोसकरणं ठाणं कूडकवडकअंधाणं, उज्जेणी बाहिरिया अरइकुमइकुवासणा जोगिणी चक्कस्स, मसाणभूमी दृव्विलसियवेयालाणं इंदियालखेड अवरावरभावकरणानं वागुरा मुद्धजणमणकुरंगाणं, सीहनाओ सद्धम्म - गुणहरिणाणं, अत्थगिरिगमणं सण्णाणदिवायरस्स | ३३४ अविय- हम्मउ गिरीसिरेणं धाविज्जउ तिक्खखग्गवाराए । पिज्जड जलियग्गिसिहा छिज्जउ अप्पा करकएणं । ११६१ । निर्वाडिज्जउ जहिले पविसिज्ज जममुदेवि कि बहुणा । एक्कं पुण मा किज्जउ मायामोस निमेसं पि । ११६२ । तव तवं पढउ सुयं धरउ वयं तह चिरं चरउ चरणं । जह ता माथामोसी गुणाय न य तं कवि होसी । ११६३ । को नाम किर करणो करेज्ज तो अपणो हिय-गवेसी । मायामोस पोस भवस्स सुब्यंत बहुदो | ११६४। जड़ जिणमयं पवज्जह गुरुवयणं धरह जड़ चिरं चित्तो । ता गुणस्यहाणिकरं मायामोसं परिहरेह | ११६५ । संपर्क मिच्छादंसणसल्लं तत्थ अलायासु चक्कभंति or नावारूढस्स चलंतमहीरुहृदंसणं, मिच्छावि [व] ज्जास्परं दंसणं दिट्ठीमिच्छदंसणं । तं चेव तिक्खदुक्खहेउत्तणओ तोमराइसल्लमित्र सल्लं मिच्छा-दंसणसल्लं । इमं च णं मिच्छत्त मोहणीयकम्मपोग्गलोदयजणियजीवपरिणामममत्ते वि अच्चंत निविडतिव्वतमसुदी हकालियाणुबंधविवक्खाए सविसेस सुदीह- दुह-संदोह - दातित्तणेण य पुव्युत्तमिच्छत्ताओ पुढो पढिज्जइ । जओ- जहा किरतं तोमराइ सल्लं सरीरगयं सुवेज्जेण संदसाइणा अणुद्धरियं अकयव्वणसोहणाइ - चिमिच्छा पडियारं च सुइरकालं किलेसाय पुरिसाणं भवइ, एवमेयं पि मिच्छादंसणसल्लं जीवपरिगयं सण्णाणाइगुण- रयणसायरसुगुरुवेज्जेण सद्धम्मदेसणालोयणादाण - संदसणाइणा अकयसमुद्धरणं न कयाइ कयपच्छित्त- दाणाइ पडियारं च कालत्तए वि अ भूया भवंता भविस्संत समत्तलक्खणारोगत्तणओ अभब्वजीवाणं भव्वाण वि तहाभूयाणं केसि चि अणायनिणकालं किलेसाय संपज्जइ । किच- न तोमराइ सल्लं एगभवे चेव पीडं करेइ मिच्छादंसण सल्लं पुण अणेगभवपरंपरासु दढमवगारकारणं । अओ चेव पावठाणगत्तणमेयस्स वि । जओ -- "मिच्छादंसण सल्लसल्लियस माणसरीरे मण्णइ एस जीवे । नत्थि सव्वण्णू घes तप्पणीए सग्गापवग्गमग्गे । न संति पुण्णपात्राणि न विज्जए परलोगो न वातग्गामी जीवो।" तओ से वराए असुणते हेउवाए य विभागं, अणधारयंते पेयापेयसख्वं अकलयंते भक्खाभक्खसेसं अविदंते किच्चा कच्चाणि, हिसइ पाणिणो, भासइ अलियं, गिण्हइ अदत्तं रमइ परदारं, न करेइ य परिग्गह- परिमाणं, भुजइ रयणीए, असइमं सवसाइयं, मज्जपणे, न पडिच्छइ हिओवएसं । कि बहुणा ? जोगतिएण वि पयट्टइ सथलपावकम्मेसु समज्जिणइ तद्दारेण किलिट्ठमणिट्ठियमप्पयारं पि कम्मकयवरं । तब्वसे य परिभमई, भीमभंवाडवीए, कथाइ निरंतरदुक्खदंदोलि दुस्सह"वेयणेसु, नरएसु, कयाइ निहीणतरतिरिएसु, कयाइ कुमाणुसत्ते, कयाइ कुदेवत्ते । तत्थ नरएसु जा जत्थ पगिट्ठा ठिइ, 2010_04 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमा सूरसेणचरिये मणोरमा पुव्वभव पुच्छा ३३५ जा जत्थ पगिट्ठा वेयणा, तत्थ तत्थ तं तं निरंतरमणभवमाणो, तिक्खदुक्खाणुगए अत्ताणे असरणे दीणे दयावणे किलिट्ठकम्मभरपणोल्लिए, कयाइ पढम, कयाइ दोच्चं, कयाइ तच्चं, कयाइ चउत्थिं, कयाइ पंचमी, कयाइ छळिं, कयाइ सत्तमी पि नरयपुढवि पूणरुत्तमणंतरावत्तो परिभमई । कहकहवि तत्तो उव्वदेवि एगेंदियाइ अप्पाउगं कम्म संचिणइ । एगिदिय बेंइंदिय-तेइंदिय-चरिदिएस सुदुरं भमिऊण कहकहवि पंचिदियतिरिक्खत्तणं पाउणइ । तत्थ वि बहुदुक्खदुखिए चिरं वसिऊण माणुसत्तणं लहइ । तम्मि वि जाइ-जरा-मरणाणिठेयर-संजोग-वियोग-रोग-सोग-दालिद्ददोहगाइ-दोस-दूसिए चिरकालं वसिऊण पत्तदेवत्ते वि साणबंध-मिच्छादसणसल्लपेल्लियसुहेल्लिसंभवत्तणओ चेव देव] किंग्विसियाभिओगिय-हीणदेवत्तणेसु कयाइं रिउरिद्धिदसणजणियं, कयाइ महिड्ढिय-सुराणादाण-निव्वत्तियं, कयाइ ईसाय-माणभंग-संभवं, कयाइ मल्लमालिण्णाइ-चवण-लिंगप्पभवं, कयाइ निहीणजोणिसंभवजणियं दुक्खमेव पयरिसपत्तं वेएमाणे कालं अइवाहेइ । अह कहवि अण्णाणतवेण वा अकामतण्हा-छहाइणा वा देवाइभवप्पण्णे रिद्धिविसेसं कि पि पाउणेज्जा, तं पि समत्तरससुण्णमूलनिसेगं लवण रससुण्णमण्णं व न चित्ताणंदकारणं भविउमरिहिइ । तत्तो चुए पुणो वि से वराए भीमावाडवीभमणभायणं भवइ अविय-- दुविहं खलु इह सल्लं नायव्वं दव्व-भाव-भेएहि । दवम्मि तोमराई अहमिच्छा दंसणं भावे ।११६६। मिच्छादसणसल्लं सल्लं व पइद्वियं हिययमज्झे । सव्वेसि पि आवयाण कारणं दारुणं-विवागं ।११६७। मिच्छादसणसल्लेण सल्लियाणं सया वि जीवाणं । सम्मइंसणलंभो जायइ बहुकुलकम्मेण ।११६८ । एयं सो दिसिमोहो एवं सो अच्छिपबंधो य । तमिमं जच्चंधत्तं नेत्तद्धारो स एवं ति ।११६९। केसुंडगनाण मिमं अहवा मइविब्भमो स एसो त्ति । सुत्तीए रययविसयं विण्णाणमिणं तमेयं ति ।११७०। उज्जलजलविसओ वा एस स मायण्हियासु पडिहासो। तं च इमं जं सुबः जणम्मि विवरीयधाउत्तं ।११७१। तमऽकंडविडुरमिमं तह तमिमं पंसुवुट्ठिउव्वहणं । घोरंधवकुहरम्मि निवडणं नणु तमेयं ति ।११७२। जमिम मिच्छादसणसल्लं समत्तख लणपडिमल्लं । वासा समथम्मि महल्लं पयट्टमाणाण चिक्खल्लं ।११७३। जमदेवो पि हु देवो अगुरू [वि] गुरुअतत्तमवि तत्तं । जमधम्मो वि हु धम्मत्तणेण मण्णिज्जइ जणेण । ११७४। अंपि जहत्तगुणम्मि वि देवम्मि गुरुम्मि तत्तवग्गेय। धम्म य परमपयसाहम्मि अरईपओसो वा ।११७५। जमदासीणत्तं पि हु परमपयत्थेसु देवपमुहेसु । मिच्छादसण-सल्लम्स तं पि हु, दुविलसियं सव्वं ।११७६ । पढइ गणइ निच्वं पि सायरं जीवो । तह विहु त्रिवरीयमई अहह महमोहमाहापं ।११७७। जं भगवओ वि सागरकोडाकोडी]पमाणभवभमणं । मिच्छादसणसल्लस्स विलसियं तं पि विण्णेयं ।११७८। जइ एयं चिय एकक नरेसु मिच्छत्तसल्लभल्लमल्लीणं । ता सय दुहाण कए तं चिय होही किमण्णेण । ११७९। तावच्चिय मणभवणे सम्मत्तपईवो पहं देइ । जाव न मिच्छादसणे पयंडपवणो पणोल्लेइ ।११८०। पत्तं पि पुण्णपब्भारभरसमत्तरयणमुत्तरइ । मिच्छाभिमाणओ जह गोट्टामाहिल्लजमालीणं ।११८१। ते चरणगुणा सो नाणपयरिसो सुगरुसंगमो सोयं । मिच्छादसणसल्लं सव्वे वि गुणे पणासेइ ।११८२। जइ अत्थि सुहसमीहा अट्ठारसपावट्ठाणमेयं तु । मिच्छादंसणसल्लं उद्धरह तओ पयत्तेण ।११८३। .. एत्यंतरे लद्धावसराए जंपियं मणोरमाए---"भयवं! केरिसं मए पावट्ठाणमणुट्ठियं जेण पइ-पुत्तेहिं सह समासिओ विओगो जाओ? किं वा हेमसंदरीए सुएण सह वियोगस्स कारणं ? कहं वा पढमजोव्वणे विहवत्तणं पाविया ?" उवओगं दाऊण भणियं सूरिणा-"भद्दे ! निसामेसु--" • अत्थि इहेव जंबुद्दीवे एरवएवासे धणधण्णसमाउलो नइ-कृव-वावि-पुक्खरिणिसमाउलो धणपरो नाम गामो तत्थ य पउरगोधणो धणो नाम मेहरो अहेसि । इओ य नवमभवे तस्स तुब्भे सिरिसिरिमइनामियाओ दुहियरो आसि । तुमं जेट्ठा इयरी कणिट्ठा। कमेण पवढमाणाओ जोव्वणं पत्ता। परिणीयाओ तत्थेव-वत्थव्वहिं कुरुदेव कुरुदत्ताभिहाणेहि कुलउत्तएहि परोप्परं सिणेहसारं विसयसुहमणुहवंताण वच्चइ कालो। 2010_04 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणीरमा-कहा अण्णम्मि दिणे भणिया तुमं कुरुदेवेण-"पिए ! संपयगिरिगयवरमारूढो उवरि विरायंतपुंडरियछत्तो। निवडतकासचमरो सरयनिवो मयिले भमइ ।११८४। ता गंतूण गामासण्णपव्वयगिरिनईदहेसु जलकीडं करेमो। जओसरए महद्दहाणं अंतो सिसिराइं वाहि उपहाई। जायाई कुवियसज्जण-हियय-सरिच्छाई सलिलाई।११८५६ पडिवण्णमेयं तए। साहिओ एस वइयरो सिरिमईए। सा वि चलिया समं कुरुदत्तेण । समारूढाणि पब्वयं । काऊण मज्जणं नईदह-निज्झर-सरसी-सलिलेस विविहवणसंड-गिरि-नई-परिसरेसु कीलिउमारदाणि। इओ तओ दइएण सह कीलमाणी गया तुम एगम्मि वणनिगुंजसमासण्णपएसे । एत्यंतरे पयसंचार-सवणसंभंतमाणसो वरिहभारमंथरगई तरलतारयं पच्छाहुत्तं नियंतो उडिओ तओ ठाणाओ एगो कलावी। कोउहलावूरिज्जमाणमाणसाणि निहुयपययसंचारं गयाइं तुब्भे वि तं पएसं? दिट्ठा तत्थ पंखाहिं पच्छाइऊण नियतणयं संठिया सिहंडिणी । सहरिसं जंपियं कुरुदेवेण"पिए ! अवहियाए होयव्वं । एवं भणिऊण गहिउमाढत्ता । कलुणकेयारवं कुणमाणी उड्डिया कलाविणी। पडिया चिरकयपारद्धियपासए सविहमागच्छंतो निद्धाडिओ मोरो। गहिया सा कुरुदेवेण समं मोरपोयगेण । समप्पिया तुज्झ । जाओ ते मोरपोयगं पइ पेमाणुबंधो । मक्का कलाविणी । धरिओ सद्धि डिभो । सूयसिणेह-लंघिया सविहभमिमाणी तसिया सिहंडिणी विउइया पहरमेगं य। पच्छा संजायपच्छायावाए तत्थेव वणनिगंजे नेऊण मक्को सो मोरपोयगो। मिलिओ जणणीए। समागओ मोरो। जाया ताण मणनिव्वुई। सिरिमई वि कुरुदत्तेण समं कीलमाणी गया एगम्मि गिरिसरियापरिसरे । दिट्ठो तत्थ सीयलसहयार-छायातलनिसण्णो उच्छंगनिवेसियसुइरं संलवणसमाउलाए बंदणाए नियधरिणीए केसपासं विक्खरंतो सूरदेवो नाम कूलपूत्तओ । तेण विदिटा] सिरिमई । तओ सो तं पइ संजायसिणेहाणुबंधो निण्णिमेसदिट्ठीए निज्झाइउमारद्धो । एत्थंतरे चिरकालकलहमणुसरंतीए चंदणं पइ पउट्ठमाणसाए, 'पावउ एसा रंडत्तणं' त्ति मण्णमाणीए भणिओ कुरुदत्तो सिरिमईए--"पिययम ! न सोहणमेत्थ चिरकालावत्थाणं ?" तेण भणियं-"किं निमित्तं ?” सिरिमईए भणियं--"कि न पेच्छसि पूरओ सुरदेवं सरागाए दिट्ठीए ममं निज्झायंतं । जं पुण एस संलवइ तं तुह कहिउं पि न तीरइ।" एयं सोऊण संजायकोवेण कुरुदत्तेण अलक्खिएणेव पहओ सो खग्गेण । पाविओ पंचत्तं । चंदणा वि दढं संजमिऊण निरुद्धवयणपसरा छढा एगम्मि वणनिरांजे । 'एतो वि समहियं दुक्खं पावउ' ति अवहरिओ चंदणा-तणओ सिरिमईए। विउइया सा पहरमेगं । एत्यंतरे मिलियाणि तुब्भे। साहिओ इयरेहिं सव्वो वि निय-वइयरो । संजायकरुणेहिं मोयाविया तुहि चंदणा समप्पाविओ पुत्तो । भणिया य सा कुरुदत्तेण--"जइ एत्तो चेव देसंतरं । गच्छसि, इमं च वइयरं कस्स वि पूरओ पयडेसि तो नत्थि ते जीवियं, नण्णहा। पडिवण्णमेयमिमाए । सवह-साविया मुक्का गया देसंतरं तुब्भे वि चिरं कीलिऊण समागयाणि नियघरं । नियाऊयं परिपालिऊण मज्झिमगुणजोगओ मरिऊण कुरुदेवो सिट्ठिओ संजाओ। तयणंतरं नरसीहो। तुमं पि तारप्पहा होऊप रंभावली । एवं सम्मत्तबीयलाहं देसविरइपरिपालणसामत्थओ देवभवंतरियाणि अणुभविऊण नरभवसोक्खाणि, जाओं कुरुदेवो सूरसेणो । तुम पि मणोरमा । मोरजीवो असणिवेगविज्जाहरो । मोरी वि हेममाला नाम एयस्स चैव घरिणी । कुरुदत्तो वि अनन्तरभवे काऊण कि पि कसलाणठाणं कित्तिवम्मो समप्पण्णो। सिरिमई हेमसंदरी। सूरदेवो नरवम्मो । चंदणा रयणमाला नाम नरवम्मस्स चेव भारिया । ता भहे ! जं सूरसेणेण कुरुदेवपज्जाए वट्टमाणेण घरिणि-तणयाण मोरो विउइओ तक्कम्मोदएण तेणेव मोरेण असणिवेगपज्जायमावण्णेण सपुत्ता तुमं राइणो समीवाओ अवहरिऊण पियमलयपव्वए मक्का। कयत्थमत्ताणयं मण्णमाणो गओ सट्ठाणं । एत्थंतरे तुज्झ वि तं कम्ममोइण्णं जं तया मोरीपुत्तेण सह विउइया । तओ तीए चेव मोरी हेममालापज्जायमावण्णाए पओयणवसेण पियमेलयमागयाए तुब्भं उच्छंगाओ प्रत्तो अवहरिऊण जलहिजले विमक्को। जाओ दसमासिओ ते विओगो। हेमसुंदरी वि जोव्वणमारूढा दिठा खयराहिवमामगेण । मग्गिया। पडिवण्णा पिउणा। परं जम्मंतरसिणेहभावेण कित्तिवम्म मोत्तूण न अण्णं परिणेइ [ति] नाऊण निच्छयं तस्सेव दिण्णा। एत्थंतरे जं कुरुदत्तपज्जाए बट्टमाणेण कित्तिवम्मेण सूरदेवो विणिवाइओ, तओ तक्कम्मोदएण तेणेव नरवम्मपज्जायं पाविऊण कित्तिवम्मो विणिवाइओ । हेमसुंदरीपुत्तो 2010_04 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मनोरमा -सूरण- चरिये मणोरमा पुव्वभवपुच्छा वि जं सुंदरीए सिरिमइपज्जाए वट्टमाणए चंदणापुत्त्रेण विओइया, तक्कम्मोदएण चंदनाए चेव रयणमालापज्जायमावमाए पियमेलय-पव्वयाओ अवहरिऊण 'दुक्खमारेण मरउ' त्ति कयंबपायवे लोहकीलएहिं कीलिऊण मुक्का | भो भद्दे । रागदोंसपरिसयाहि जं तया तुम्भेहि कम्मं निव्वत्तियं तस्सेस परिणामो ।" मणोरमाए भणियं -- " भयवं ! केत्तिओ इस कम्णो विवागो ?" सूरिणा भणियं - " तुब्भाण एत्तिओ चेव | हेमसुंदरी कित्तिवम्मो य अज्ज वि अणुभवि - संति ।" एयं सोऊण संजायजा इसरणेहि, सुमरियपुत्र्वभववृत्तंतेहि, संसारवासनिव्विण्णमाणसेहि, समुल्लसंतसुहसुहतरपरिणामेहिं भणिओ सूरी मणोरमासूरसेणेहि--" भयवं ! संसारभयभीयाणि पुत्तकलत्ताइनियडिया संचइऊण घरवासं, कम्मसेलदलणदंभोलिसन्निहं भवकंदुक्कंदणपवणकोद्दालकप्पं, अप्पियजम्मवज्जिसयलसावज्जकज्जं पव्वज्जामो तुग्भाण समीवे पव्वज्जं ।” सूरिणा भणियं -- “उचियमेयं, सव्वेसि पि संसारमावण्णाण विसेसओ वरविवेगवारि पक्खालियपावकाणं समासण्णसिवसुहसोक्खाणं तुम्हारिसाणं । जओ -- मा मा कण्णोत्तरं विचितेह | पवणाय सलिलतरंगचंच राजीवलोगम्मि | धम्मं करेमि संपs कयं करेस्सामो न य परांपेड़ | ११८६ | पुणाणुबंधिपुणेहि जस्स जम्मो सुपुरिसस्स । निass परिणामोच्चिय अहवा विग्धं पि किपि जाएज्जा । तम्हा कालक्खेवो न संगओ धम्मकज्जम्मि । ११८७ जं कल्ले कायव्वं अज्जं वि य तं करेह तुरमाणा । बहुविग्धो य महत्तो मा अवरहं पडिक्खेह । ११८८ केवलं अत्तणो तुलणापुरस्सरं वयगहणं संगयं । जओ- सावज्जजोगविरडं तिविहं तिविहेण जावजीवेण । चायन्त्रा विभूसणं केसुद्धरणं च सहियव्वं । ११८९ ॥ जीवनका या वि संरक्खणे य जइयव्वं । सव्वं पि अलियवयणं वज्जेयव्वं सया कालं । ११९० । तिणमेत्तं पि अदिणं घेत्तव्वं नेव तिविहतिविहेण । पाययजणदुरणचरं चरियव्वं बंभचेरं तु । ११९१ धम्मोवगरणवज्जो कणगाइपरिग्गहो न कायव्वो । असणाइचउक्कंपि हु भोत्तव्वं ने व रयणीए । ११९२ ३३७ - अवाओ मायरो पवयणस्स । न कयाइ वि मोत्तव्वा जहिं कल्लाणकामेहि । ११९३ । खुप हा अति बावीसपरी सहा दुरहियासा । नरतिरि - देवेहि कया घोरुवसग्गा य सहियव्वा । ११९४ सासु विसुं रागद्दोसा न चेव कायव्वा । जिणसमय विष्णूहि परमरिसीहि जओ भणियं । ११९५ । सद्देसु य भद्दय पावएसु सवर्णाविसयं उवगएसु । रुट्ठेण व तुट्ठेण व समणेण सया न होयव्वं । ११९६ । रूवे विभावसुचक्खु विसयमुवगएसु । रुट्ठेण व तुट्ठेण व समणेण सवा न होयव्वं । ११९७ रसएसु य भद्दयपात्रएसु जीहा - विसयम वगएसु । रुट्ठेण व तुट्ठेण व समर्पण सया न होयव्वं । ११९८ । गंधेसु य भद्दय पावएसु घाण - विसयमुवगएसु । रुट्ठेण व तुट्ठेणं व समणेण सया न होयव्वं । ११९९ । फासेसु य भद्दय पावएसु तय - विसयमुवगएसु च । रुट्ठेण व तुट्ठेण व समणेण सया न होयव्वं । १२०० बाया दोसरहिओ भोक्तव्वो कारण पिंडो वि । वेयावच्चं निच्चं कायव्वं सूरिपहाणं । १२०१ सज्झाओ कायव्वो चाउक्कालं पि पइदिणं चेव । बज्झो अब्भितरओ संतीए तवो वि तवियव्वो । १२०२ । त्रियाणं परिहारो असुहज्झाणाण चेव वज्जणया । भावेयव्वं च अणिच्चाई वरभावणाजालं । १२०३ । काव्वो तह विणओ गुरु आयत्तेहि चैव होयव्वं । खंतीइ दसपयारों [य] सेवियव्वो समणधम्मो । १२०४ गीयत्थगुरुअहिट्ठियगच्छे अण्णायवारणादच्छे । नाणाइरयणरोहणगिरिम्मिं वासो विहेयव्वो । १२०५ मज्जाइभे[य]भिण्णो वज्जेयव्वो सया वि हु पमाओ । न य कायव्वा निच्चं संसग्गी सह कुसीले हि । १२०६ । लोहमयचणयचव्वंणगंगापडिसोय गमणसारिच्छो । निसियखग्गधारा संचरणसमो समणधम्मो । १२०७॥ किं जंपिएण बहुणा धीदुब्बलदुव्वहो सया कालं । वोढव्वो अट्ठारससीलंगसहस्संपन्भारो । १२०८ ॥ जइ सक्कह काउं जे करेह तो सयलदुक्खनिद्दलणं । अणवज्जं पव्वज्जं पावह जे निच्छयं ठाणं । १२०९॥ 2010_04 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३८ मणोरमा-कहा एयं सोऊण संजायसंवेगो काऊण चरण-पडिवत्ति, वंदिऊण आयरियाणं पयपंकयं, मणोरमा पमुह-परियणपरिवारिओ, पविट्ठो नयरं सूरसेणनराहिवो । साहिओ सामंताण निययाभिप्पाओ । बहुमण्णिओ एयाण । तओ अकयकालक्खेवं वज्जंताणं वज्जाणं जयसद्दभरियभुवणोदरा पारद्धा जिणाययणेसु अट्ठाहिया । मोयाविया कारागारगया सव्वे वि दुहियजंतुणो। घोसाविया अदिणाणि जाव सव्वत्थदाहिणसेणीए अमारी। अहिसित्तो रज्जम्मि महामहसवे मणोरमसेणो । पणओ अप्पणा समं मंतिसामंतेहि। तओ तेणाणण्णाओ समारूढो पूरिससहस्सवाहिणि सिबियं । परिवारिओ पविठो तक्खणचेव निक्खमणाभिमहविजयसेणेण विज्जाहरसहस्सेण य। मणोरमा वि रईसंदरीविजयावली हेमसंदरी पमुहविज्जाहरसुदरी समूहसंपरिवुडा, धरिज्जमाणी वि मणोरमसेणराइणा, बीय-सिबियाए समारुहिऊण समागया रायसमीवं। तओ वज्जतपउरतूरनिनायभरियभवणभंतरो, मागहजणजणियजयजयारवो, मंगल-विज्जाहरसुंदरीसंदोहसंरुद्धरायमग्गो, उप्पयंतनिवयंताणेगविज्जाहरपूरियनहंगणो, कलकंठकंठगिज्जंतगुणगणो, तरुणतरुणीनट्टनट्टियाक्खितमिलंतविडजणजणियकोलाहलबहिरियसंवणंतरो, अहो! धण्णो, अहो ! कयत्थो, अहो ! सुलद्धजम्मजीवियफलो' इच्चाइ बहुजणवयणनिसामंतो, “एस आगच्छइ' एवं पयंपिरपउरजणंगुलिसहस्सेहिं दाविज्जमाणो कुवलयंघरगवखरोहिअपुरंगणाहि नयणमालासहस्सेहि पलोइज्जमाणो, समं मणोरमाए निग्गओ नयराओ नराहिवो । पत्तो जयभूसणमज्जाणं। उत्तिण्णो सिवियाओ समं मणोरमाए । गओ जयसुंदरायरियपायंतिए । काऊण तिपयाहिणं वंदिया सूरिणो। विणयविहियकरयलंजलीपूरओ होऊण एवं भणिउमाढत्तो-"आलित्ते णं भंते लोए। पलिते णं भंते लोए जरामरणेण य । अओ संसार-भउब्विग्गे सारीरमाणसागंगदुक्खजलणजालावली पलित्तसंसारपलीवणयाओ नीहरिउ-कामो पव्वयामि देवाणुप्पियाणं अंतिए।" सूरिणा भणियं--"अविग्धं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं करेह ।" तओ गंतूण ईसाणे कोणे मुक्काणि वत्थाहरणाणि । अंसुजलं मयमाणेण पडिच्छियाणि मणोरमसेणेण । तओ नियपरिवार-सहियाणि आगमविहाणेण दिक्खियाणि । सूरिणा समप्पिया मणोरमा सपरिवारा सुहंकराभिहाणाए पवित्तिणीए। वंदिऊण सूरि गओ सट्ठाणं मणोरमसेणो। तेहिं वि गहिया दुविह-सिक्खा । पढियाणि सूरसेणसाहुणा चोद्दसपुव्वाणि जाओ गीयत्थो । निवेसिओ नियपए सूरिहि । मणोरमाए वि पढियाणि एक्कारसंगाणि जाया गीयत्था ठाविया पवत्तिणि पए। तओ सूरसेणजाया सूरि मणोरमा पवत्तिणी य विहरिऊण उग्गविहारेण महिमंडलं, काऊण भव्वसत्ताण सण्णाणाइरयणवियरणेण परमोवयारं, सुहज्झाणानलनिद्दड्ढघणघाइकम्मिधणाणि, उप्पाडिऊण लोयपयासकरणपच्चलं केवलवरनाणदंसणं, विहरिऊण केवइ कालं केवलिपरियाएण, नाऊण समयं, काऊण जोगनिरोह, समारुहिऊण सेलेसि, असेसकम्मंसविप्पमुक्काणि परमाणंदसासयसुहसमद्धासियं परमपयं पत्ताणि ।। सिरि वद्धमाणसूरीहि विरइयाए मणोरमाकहाए मोक्खफलविरइलाहावसरो, तुरिओ परिसमत्तो ।। संपइ कहा समप्पइ सुबोहसद्देहि विरइया एसा। यंभणयकयनिवासो पासो मह मंगलं कुणउ । १२१०। छंदाणुवित्ति-रहिया निरलंकारा सुवग्णयविमुक्का । दुग्गयगामीणसुय व्व मह कहालक्खणविहुणा ।१२११। तह वि सुयणेहि गहिया सरल-सहावेहिं दोस-विमहेहिं । एसा वि विराइस्सइ दुग्गयदुहिय [व] ठाणगया ।१२१२। आसि जयपायडजसो सीसो सिरिवद्धमाण-सामिस्स । पंचमगणहरदेवो चोद्दसपुव्वी सुहम्मो त्ति ।१२१३। तस्स य सीसो जंबू तओ वि पभवो पहाणगुणपभवो। मणगपिया परमरिसी तत्तो सेज्जभवो भयवं ।१२१४। एवं सूरीण परंपराए ता जाव अज्जवइरो ति। साहाए तस्स विमले चंदकुले चंदसमलेसो ।१२१५। अप्पडिबद्धविहारो सूरी सोमो व जणमणानंदो । आसि सिरिवद्धमाणो पवड्ढमाणो गुणगणेहिं ।१२१६। सूरिजिणेसर-सिरिबुद्धिसागरा सागर व्व गंभीरा । सुरगरुसुक्कसरिच्छा सहोयरा तस्स दो सीसा ।१२१७। वायरण-छंद-निग्घंटु-तक-नाडय-कहाइया बहवे । विबहजणजणियहरिसा जाण पबंधा पढिज्जति ।१२१८। 2010_04 . Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मणोरमाकहाए ग्रंथकारस्स पसस्थि ताण विणेओ सिरि अभयदेवसूरि ति नाम संजाओ। विजियखो पच्चक्खो कयविग्गहसंगहो धम्मो ।१२१९। जस्स गुणा गयमच्छरजणेण परिओसमावहतेण । महुमासपल्लवा इव भण केण न धारिया कण्णे ।१२२० । तेलोक्क-जगडणुद्धरकंधरमयरद्धओ मलेऊण । तह मुक्को जेण पुणो सुमिणे वि न चेतसं ढुक्को।१२२१। आणंदियविबुहजणा पुण्णपया सुगइसाहणसमत्था। वयणगयणाउ गंग व्व भारई जस्स निक्खित्ता ।१२२२। ठाणाइ नवंगाणं महत्थसुत्ताण गणहरकयाणं । विवरणकरणेण कओ उवयारो जेण संघस्स । १२२३। सेयंवरसोहकरस्स विमलजस-किरण-धवलियधरस्स । भवियजण-कमलबोहणससिणो सियवाय कलियस्स १२२४ सीसेहिं तस्स एसा कहा कया बद्धमाणसूरी हिं। होउ पढंतसुणताण कारणं मोक्ख-सोक्खस्स ।१२२५। गुणगरुओ गुरुभाया वय जेट्ठो आगमम्मि पत्तट्ठो। विमलगणी विमलजसो खणलओ अत्थि पसिद्धो । १२२६। लिहणलिहावणसोहणपमुहपओयणपसाहणेणेत्थ । तेण कयं साहिज्जं सव्वत्थ समुज्जमंतेण ।१२२७। धंधुक्कयम्मि नयरे महलसुओ बसइ वेल्लंओ नामा। सड्ढो पवणगुणड्ढो सुवियड्ढो धम्ममग्गम्मि ।१२२८। मोढकुलं वरससिणो कड्डिसेट्ठिस्स पुरपहाणस्स । सा दुहिया मयरहिया वेलीनामि त्ति इह कहिया ।१२२९। देवगुरुपायसत्ता दढसम्मत्ता तवम्मि उज्जुत्ता। जस्स घरे घरिणी पच्चक्खा धम्ममत्ति व्व ।१२३०। तस्स वसही-ठिएहि कया कहा साहसंककालाओ। एक्कारसहिं सएहिं गएहि वासाण वो [?]लेहि ।१२३१। आसोयकसिणपक्खे सोमदिणे तह धणि?नक्खत्ते । उदयंते दिवसयरे समाणिया पडिवयतिहीए ।१२३२। पुव्वावरेण संपिडियाए पाइयकहाए एयाए । पण्णरसओ सहस्सा गंथपमाणं विणिद्दिळं ।१२३३ । संसारसरसरोफहसरिसाणं भवियभमरभइयाण । सिरिअभयसूरिपायाण पणमिमो पयडियजसाण ।१२३४। कमलदलदीहनयणा कमलमही गहियवामकरपोत्था। कइयणमुहकयवासा सरस्सई जयइ सुपयासा ।१२३५। जमिहासमंजसं कह वि किंपि मइ-मोहओ मए भणियं । पुत्तावराहमिव पिया खमंतु तं सुयधरा मज्झ ।१२३६।। ___ 2010_04 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_04 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गाथा-सूची ९८ ३०८ Mr or अचिरुग्गए य सूरिए २८३ अच्चंतं तिक्खाणं अच्छउ ता किर अण्णो अच्छउ ता परलोगो अच्छउ ता फलकालो अच्छरगणाउलेसु २८२ अजियाइणो जिणिदे अज्जं चिय मह सहलो अज्जं वा कल्ले वा ३२७ २८४ ३२९ ३०१ २१२ १३२ २४५ ३०८ २७० १९८ २१४ अइ गरुयदप्पनिव्वर अइ गरुयरो गज्जतो अइ घट्ठमट्ठनिम्मल अइ दोहराई सुण्हे अइ दुट्ठ-धट्ठ-दप्पिट्ठ अइ दुल्लहो मणुयभवो अइ भग्गकसिणवट्ट अइ मसिणसुक्किलसुय अइयारसत्थजज्जरिय अइ लोभेण नासह अइ विरसं वीभच्छ अंगुट्ठपएसिणि अंगुट्ठमणुसरंती अंगुठुस्स य उवरि अंगुलदुगंतराले अंजणखंजण-कद्दम अंजणचुण्णनिरंतरं अंतो बहिं च दड्ढे अंतो विसस्स भरिया अंतो हसति बाहिं अंदोलिऊण सुइरं अंधारियदिसिवलओ अंबरतलाओ निवडत अकयपरलोयमग्गा अकव्वओ न सोहइ अकाले भयमावण्णा अक्खंडगंडमंडल अवखंडबंभचेरं अगणियपरियणलज्जं अगमकरणादगारं अघडमाण-ठिक्करसया २७१ अज्ज कयत्थं मह नयणं २७१ अज्ज पुण सिद्ध २७१ अज्जप्पभिई मज्झ अज्ज वि जस्स विरायइ अज्ज वि तुमं अगीओ अज्ज वि वड्ढइ धम्मो अज्जु पणट्ठउ सोगभरु अज्जु मणोरह तरु फलिउ अट्टालयबद्धधयं अट्ठमि चउद्दसीसुं १७४ अणसणकरणे काऊण ३३२ अणाइ निहणो थारो३३२ अणिमिसनयणसहस्सा ३३० अणियत्तिच्छो जीवो १९५ अणिरूविय परिणामा अणुकंपिज्जइ बालो अणुकूलवइ-विहिय अणुकूलविहिवसेणं अणुरत्तो रत्ताए ३२२ अणुराय तंतिबद्धा अणुरूव रयणायरं २२५ अणुरूवरूवसोहग्गअण्णं तं नूमिज्जइ अण्णं पाणं विजयं ९० अण्णं पि किंपि भणिमो ३१५ अण्णं भणंतिअण्णं ३१५ अण्णत्थगिरिनइ ३२२ अण्णत्थ सयं निवडिय ३०८ अण्णत्थ हरियकणियार २८७ अण्णम्मि दिणे गयणं अण्णम्मि दिणे जेट्ठो ९७ अण्णम्मि दिणे तुमए २८७ अण्णम्मि दिणे पभणइ २४८ अण्णम्मि दिणे पासाय२५९ अण्णम्मि दिणे पियसहि २५८ अण्णम्मि दिणे भणिओ ३०६ अण्णह कहमेवमहं २८१ अण्णह परिखेलिज्जइ २१४ अण्णह परिचितिज्जइ अण्णाओ वि समणीओ ३०६ २०० ११८ २६५ ०० २७० ३०५ अट्ठमि चंदायारं अट्ठाण कुविय-दुज्जण ३०७ अट्ठीउ सचित्ताई २८४ अछेण च तं न बंधइ ३२९ अडविवणसंडमंडण अणयो जणिय गुणो अणवरयधावतो अणवरय मज्जपाणा अणवरयं मुक्कवाहोह १. उत्त०नि० १३५ । २. संवे०४३४ । ३०६ ९५ १२१ १. बृ० क०२८३२ । २. संवे० पृ० ५९१ । ३. बृ० क० ३५२२ । १९९ २८३ १. संवे० पृ० ५९१ । 2010_04 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३३ 0 mr mr m १४८ १५० २१४ ३०३ ३०८ ३०९ 0 १८ 0 ७८ 0 0 १३३ २९० ७२ ३०९ ३०४ २९२ ९९ २९० २५४ mr ०. २९० r ow ३०६ अह उज्जलवेसे ७२ अह एवं पि न जाणसि अह अण्णया कयाई २४७ ३२७ ३२२ २८० अह कह वि दिव्व जोया अह कह वि लहइ जीवो १७६ अह गुरुकम्मेण हया अह तं सुणेइ कत्थवि अह दिक्खिऊण सूरि __ अह दीणो दुहदुहिओ अह पुत्तत्थे पिययम ३२७ अह पेक्खिउं पवत्ता ३२३ अह फासुए पएसे २२७ ९७ अह भणइ विज्जुवेगो ३२९ अह भणइ समरसेणो २५२ अह भणइ सूरसेणो अह भणइ सोवयारं १९० अह भणसि अस्थि अण्णो अह भणसि तुमं सुहिया ३०९ अह भणसि दुक्करो खलु अह भणसि लक्खणेणं अह मंडलम्मि पढमे ३०८ अहमवि कहेमि गंतूण ४६ अहयं विओयतणुइ २७२ अह रागदोसवसओ २९४ अह वंदिऊण भयवं २९४ अहव न हु तुज्झ दोसो २९४ अहवा तुच्छे वि कए अहवा न तुज्झ दोसो ३२४ अण्णाणं अवरज्झइ अबला जणम्मि पहरसि अण्णाणं कंपणिज्जा अबलायणम्मि दाणे अण्णे कडसामाइया ३०३ अभंलिहबहुविह अण्णे जलकीलाहिं अब्भक्खाणं सहसा अण्णण कयं अण्णो अभयं सर्वसत्वेभ्यो अण्णेसि पि अकज्ज अभिमुहमागच्छंतं अण्णेसि पुण पविरल अमयमई वि हु बाला अण्णोण्णकरावीडण २१५ अमयमयगयणमंडण अण्णोण्णदंसणामय अमयमयंगि वि हंसअण्णोण्णमंगमंगेहि अम्मा जाणइ सुण्हा अण्णोण्णमणुसरंताण अरइं च कुणसु अस्सि अण्णोण्णसंकहाए अलद्धान्तः पातो अण्णोण्णहत्थसंफास २१५ अलमेत्थ वित्थरेणं अण्णो वि हु एस गुणो अलि-गवलसजलहर अतिहिजणसंविभागं अलियपयंपणसंपण्ण अत्थेण संविढप्पइ २८९ अवगणियमरणभया अत्येण होइ दाणं अवगणिऊण महिला अत्थेत्थ भरहखेते अवयरिउं गयणाओ अवयारी किर वेरी वि ९७ अवराहवज्जियाणं अथिरे जीए विहवे १४३ अवरोप्परपरमसिणेह अदिपुहइकोउहलाण र अवलंबिया तिणा असणेण वच्छे अवहत्थिज्जउ तं दियहु अधणो धणवंछाए ९६ अवहिरिया दिएण अपरिक्खियरयणतिय २९ अवियारिऊण कर्ज अपात्रे रमते नारी अप्पं वा बहुयं वा ३२१ अव्वो महाणुभावो अप्पडिबद्धविहारो असुइम्मि समुभूओ अप्पत्तणओ भग्गं असुइविलेवं तह अप्प पर निव्विसेसा अस्सिणिनक्खत्तम्मि अप्प परस्स विसेस अस्सिणिरेवइचित्ता अप्प परोभय-सुहया अस्सेसाए तेणो अप्पहियं कायब्वं २६७ अह अण्णया कयाइ १. गाथास०३।३६ । २. धर्मरत्नकरंड टीका पु०७५१ । १. गाथास० पृ. ३०१ । mr ३०७ २१२ mr ३२५ Dr Mr or ३१३ G० WM mr ३३८ १९७ २९० ७६ २१२ r १२० २१४ २१४ ३२५ ३२३ ३२५ ३२३ २७ अहवा विहिणा विहियो 2010_04 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१२ ८६ १० १३५ २७० २९० mr ९९ अहवा सव्वं चरियं अह विज्जाहरराया अह सरयजलहरगंभीर अह सूरसेणरण्णा अहह पडिबिंबरहिया अहह हयहिययबहुदुक्ख अहह हया हं विहिणा अहियजणयदुहिओ अहिसिंचिऊण रज्जम्मि अहोमुहेसु रिक्खेसु आउं कणिट्टियरेहाए आकंपिज्जति सुरा आगमविहिणा गंतुं आगम्म मह समीवे १आजम्मं हारुवस आजम्मरम्मतणु आढत्ता सप्पुरिसेहि आणंदनिभराई आणंदनिब्भराए r २ आयहिय परिण्णाभाव ३२३ २आयहियमजाणतो ३०६ आयाणुग्गहट्ठाए ३२५ आयारसंवरंसो आरंभनियत्ताणं आरंभपरिग्गह आरंभेच्चियविरसाई आलयदाणेण नरो ३२५ आलिंगिओ सहेलं आवायमेत्तसुहं आविहिसि पुणो आसणे सयणे चेव आसण्णसिद्धियाणं आसासिऊण एवं आसि जयपायडजसो २८४ आसेविए किलम्मइ आसोयकसिणपक्खे आहारदेहसक्कार २१५ उइओ गया इओ गया इंगालाइए पनरसइंगाली वणसाडी ३११ r m x mmm m ३०६ १३२ mr ८७ ३२२ २८४ २९३ ३८ २७४ इय असमंजसदुग्वयण २७४ इय एरिसमेहाडंबर२४९ इय एरिसम्मि सरए ३०९ इय एरिसे वसंते इय एवं बहुसो रोइऊण इय एवमाइमहुरइय एवंविहलक्खण इय एसो जिणधम्मो इय केत्तिउ आवि कहिओ इय केत्तिउं व भण्णइ २७३ इय केत्तियं व भण्णइ __ इय चउगइ पहपहिया ३०१ इय चउवीस जिणेसर इय चितिऊण चित्ते ३३८ इय जंपिरो सरोसं २८६ इय तिहुयणकयमंगलइय दुल्लहलंभं इय पुण्णापुण्णफलं २७३ इय भणिउं चलियाए २८७ इय भणिउं तह मेल्लइ __ इय भणिऊण विमुक्का २९ इय भणिए लेण लहं २१६ इय भणिओ सो तुमए इय भो न य पाविज्जइ १९८ इय वोत्तुं तह सविया २०३ इय सव्वेण वि सम्म २४९ इय सोऊं संखुद्धो ९७ इय सो भद्रपइण्णो २७१ इसि हसिऊण भणिओ १५० इह भणिऊण न विरमइ २०१ इह भवगहणि भमंतु इहरा विहु जलइ च्चिय इहलोइय परलोइय इहलोइ वि छिक्कारिउ २४८ WilliliHHHHHH २४८ २८२ ३३९ २४८ २१४ आणंदवियसियच्छो आणंदविवसविलसिरआणंदियविबुहजणा आणवणं पेसणाणं आपावे निल्लज्जे आबद्धधोरणीओ आयण्णायट्ठियपवर आयपरोभयहियउरु ३ आयरियत्तण तुरियो आयरियाणं च नमो आयरिओ केरिसओ २५३ इंदियचोरचडक्क इंदियत्थेसु दुव्वार इंदिय-पसरनिरोहं इच्छियजणेणनिच्चं ८८ इट्टविओगो अबुहाण ३२२ इत्तरियगहियगमणं ३३२ इण्हि अकज्जमेयं इण्हि संखित्तेयर १५२ इमाइ माणभंगं कुणमाणी २७४ इमिणा सह संजोगो १. बृक० ११६२ । २. बृक० ११६३ । ३ बृक० ११५८ । rrr mrr १. संवे० पृ० ५९१ । २. संवे० पृ० ५९१ । ३. बृक० ३७३ । २६६ २६६ २६३ 2010_04 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४३ ३२१ ५७ १५० २६५ इह लोगम्मि अकित्ती इह लोगम्मि वि कित्ती इह लोगम्मि वि दुक्खं इह लोगम्मि दुरते इह लोगे वि अणत्थं इह लोगे वि पसंसं इहलोयपारलोइय इह सुयणु संसओ ईसा कसायकलिओ ईसि हसिऊण कुमरो उक्खित्त-कोस-सिसु उग्घाडेह दुवारं उचिय समएण अम्मा उच्छलिया वि बहुसो उच्छंगाओ कक्खंतरेण उज्जमह मा विसीयह उज्जलजलविसओ उज्जाणे संपत्तो उज्झिय संसारपहे उड्ढं अहो तिरिच्छं २ उड्ढहो-तिरियतिलोग उड्ढाहतिरिदिसाणं उण्णयखंधोभोगी उण्णयनासो पुज्जो उण्णयपओहरिय उण्णयपीण पओहर ३ ३२७ उत्तमंगं सप्पएहिं १०० उत्तरहत्थे चित्तासु २७७ उत्तिण्णाओ तीरे ४० उत्तुंगवेणुलंबिय २५७ उद्धंसियद्धयखंभट्ठिय २६८ उप्पण्णे नाणवरे उप्पण्णो नहसेणो ८९ उप्पण्णो वि हु पुत्तो उप्पहपत्थियइंदिय २१२ उप्फिडइ पडइ धावइ उब्भडजोव्वणभर उब्भडपिसंडिमंडिय ३०५ उभय भवेसु वि इच्छइ २८० उम्मूलिऊण सीलालाणं उयरं भरेइ काओ वि उल्लावंतेण न कस्स होइ उल्लोयपलंबुज्जल 'उल्लो सुक्को य दो छुढा १ उवजजिऊण भयवं ४८ उवभोगपरिभोगाण २८४ उवभोगे परिभोगे २४८ उवरितणुओ हेट्ठा २७० उवयरियं न हु गणियं उवयारकए जो होइ उवयारेहिं परो च्चिय उवसमसंवरवसही ऊससइ ससइ वेवइ १६० एएण पुरिसवेसत्तणेण १३५ एकत्र क्रतवः सर्वे ३१२ एक्कं करेह पावं ३०५ एक्कं पियजणविरहो ४ एक्क पएसि कउक्ख २८४ एक्कारस अंगाई - १. आचा०नि० ३३२ । २.चउप० १२७ । ३०७ एक्कुए वालिय नहयलु २९४ एक्केक्कं होइ दुहा २४८ ८७ एक्केण वि केसरिणा १७८ एक्को च्चिय नवरि गणो १४१ एक्को च्चिय मह पुत्तो २०३ २७४ एगं खायइ मडयं ३०९ एग पियजणविरहो एगं महिला बीयं २२५ २३८ एगमणिट्ठा बीयं २८३ १०९ एगम्मि तरुवरे जह १एगविहं सम्मरुई १४६ १८६ एगविह दुविहतिविहं १०० एगागिस्स हि चित्ताई २८० एगागी चेव गओ १९० एगाण भक्ख-भोयण १ एगाण वित्थरिज्जइ ८० एगाण समाएसो १४५ एगे गइंदसयसंदण ९७ एगे चंदणमयणाहि २४८ एगेण मुणिवरेणं एगे नाणामणिखचिय ११४ एगे धणेण गरुया २६८ एगे पढ़ेसुयदेवदूस १९ एगे पठंति एगे गुणंति २० एगे पूरिति मणोरहाई २८२ एगेहि निसा निज्जइ ३३१ एत्तियमेत्तं भणिओ ३०५ १३५ एत्तो गुरुयणआणा २४ एत्थकिर सन्नि-सावय १४२ एत्यंतरम्मि एणामुही एत्थंतरम्मि कड्ढिय एत्थंतरम्मि सपणद्ध ३२३ एत्थंतरम्मि सहसा एत्थंतरि असमंज१. प्रव०नि०९४३ । २. प्रव० ९४२ । २८८ ४५ mr २७० २४३ ३२७ २७४ उत्तट्ठमयसिलिंबच्छि उत्तट्ठमिगनयण उत्तट्टहरिणनयणा उत्तत्तकणय-वन्ना 3 उत्तत्तजच्चकंचण mr ma २१४ १. संवे० पृ० ४०० । २. संवे० पृ० ५९१ ।। 2010_04 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७६ २०० २८७ ३२२ २५४ ८० ३०८ २४८ १९१ १६० २७८ २३२ १२ २७० एत्थंतरि उवसग्ग एमाइ दिट्ठता लक्षण एमाइ धम्मकम्मज्जणम्मि एमाइ धम्म कहणं एमाइ संलवंता एमेव कहव कस्सव १एयं चिय पंचविहं एयं निसामिऊणं २एयं पि नत्थि अण्णं एयं पि विउसवयणं एयम्मि अविण्णाए एयं सो दिसिमोहो एयस्स णमो गिरिणो एयावसरे महागय एरिस रूव-वरवण्णिय एलग रासहनयणा एवं अरइरईउभव एवं य कोहल एवं कुणमाणाणं एवं कुहम्ममझे एवं के वि जिया एवं खु जंतपीडण एवं खु जंतपीलण एवं च जंति दियहा एवं च होइ सहलं एवं तु भण्णमाणो एवं पयंपमाणे वि एवं पयंपमाणो एवं पयंपिऊणं एवं परपरिवाओ एवं परपरिवायं एवं पवड्ढमाणी एवं भणमाणीए १ rr २९६ ५१ एवं भणिऊण तए ५६ एवं भणिऊण तओ १३७ एवं भणियं लग्गो २८३ एवं भणियतक्खणा २८० एवमगुणे अग्गीए ३१३ एवं मज्झ वि पिययम १४६ एवं मण्णइ चित्ताण १५० एवं लग्गति दुम्मेहा १९३ एवं बच्चइ कालो २७४ एवं वच्चंति दिणा १४८ एवं विचितिऊणं ३३५ एवं विभाविऊणं एवंविहं असारं ३०८ एवविहं महं सो एवंविह कज्जकरो एवंविह गुणरहिए ३३३ एवंविह दुक्खाई एवंविहम्मि समरे एवंविह वयणपरंपराए एवंविह वयणेहिं एवंविह क्यणेहि एवंविह सुहभावण २४८ एवंविहस्स वर्षणं एवंविहा उ पुरिसा एवंविहि परिणामा ३०६ एवंविहे मुहुत्ते ९७ एवं सयण-विहंगा ३२३ एवं सूरीण परंपराए ९८ एस गच्छो महाभागो ३३४ एस च्चिय सोहा ३३३ एस पुण पावो वि ३२९ एसा जिणाण पूया ३१८ एसो कहापबंधो एसो किल दिलैंतो १. आचा० नि: २३३ । २९० ३२२ ९८ एसो तस-थावर-विस ३१३ एसो य मज्झ दुहिया ३२४ एसो राया अण्णे ९८ ओसरइ पहूण परव्व २७३ ओसहकज्जं परिवज्जिऊण २५४ ओसहदाणेण फुडं कइवय वरभड परियरउ कंकुडए को दोसो १०६ कंचणरसखचियउज्जल ९७ कंत कयलीहरेसुं ११५ कंदप्पकुक्कुइयं १५० कंद ! ररहियावग्घी कंदुक्खणणं निय देस ११० कंबुण्णय सुउमाला कक्कोल-लवंग-नालिएर कक्खागय-पुरिसाणं कक्खोरुनाहिपीवर ७७ कज्जेण होइ सयणो 'कडए य ते कुंडलए य २१४ कणस्थ भिक्खाए २४३ कणयगिरिकूडसरिसा ११५ कण्णे धुणंति जई कत्तियनक्खत्तम्मि कत्तिया चेव अस्सेसा १९८ कत्थाइ अहोमुहट्टिय कत्थई आवत्तगया २३८ कत्थइ कलकोइल कत्थइ कावालिय ३२१ कत्थइ केसरिपुच्छ___ कत्थइ कोलाहलरिट्ठभ कत्थइ जंबुयराइणि कत्थइ झापट्टिय ९० कत्थइ तमालहिंताल १ उत्त. नि० १३९ । १७५ २९० or mr. २८२ २७३ ३०७ २९४ १४८ २९४ २६४ २८१ २६४ २६४ २६४ २६५ २६५ rrrrrr २४२ २६४ २६५ १. प्रव०९६३ । २. चउप० पृ०५६ । 2010_04 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ९८ २६४ करकलियासिदंड २८१ करगहियखग्गरयणा २६४ करचरणसवणनासाइ २६४ __ करधरियधवलकमला करविहियखग्गरयणो करहे उरगे रिछे य २८० करिकण्णचलेविहवे करिकण्णचवलचित्ता करिकरसमानजंघा irror . : ३२३ ३२४ २६३ १ १८६ २७२ ३१८ १९१ १६० २७३ ३०९ २६४ २६४ २६४ २६४ २६४ २६४ कत्थइ धाउवाइय कत्थइन चेव गच्छद कत्थइ नारंगपियंगु कत्थइ निगुंजंतमलि कत्थइ पारावय कुइएण कत्थइ ललंतरुटुंत कत्थइ लोहियहालिद्द कत्थइ वरुणयपुण्णाग कत्थई वारंवारं खर कत्थइ वियरंतुत्तुंग कत्थइ सिहिकुल अइ कत्थइ सीथललयहर कत्थइ सुसयणं दिट्ठा 'कत्थय मइदुब्वलेणं कत्थव न जलइ अग्गी कत्थवि य बोरच्छा कपिलानां सहस्त्रं तु कप्परं हड्डखंडं वा कप्पूरागरुसिरिखंड कप्पूरागरुखंडाणि कमलदलदीहनयणा २६४ २६४ २७० १०५ १०७ २८६ ३०७ ८६ कह तम्मि निव्वविज्जइ कहिऊण य वुत्तंतं कहिऊण वइयरमिणं कहिओ संखेवेणं कहि चि अइविडवतरु कहिं चि कप्पूरमह कहिं चि दीसंतकच्च कहिं चि टिंबरुणि कहिं चि मउरंतवर कहिं चि विव्वंदुमास कहिं चि सिरिखंड काऊण गरुयखेयं काऊण तवं घोरं काऊणं पिउपणयं काऊण पोसहं अट्ठमीए काऊणम्ह पसायं काऊण रणे विरह काऊण सपरिओसं काऊण समाहाणं काएण अणुवउत्तो कामकुंभिकुंभत्थल कामलया वि हु तत्तो कायब्वो तह विणओ कारणं सव्वकज्जाणं कालंतरियसिणेहो कालुस्स वज्जियाई कालेण बहुएण वि सा काले दिण्णस्स पहेणयस्स कालो उत्तासणओ कावुरिसस्स वि मज्झं कि अप्पपसंसाए कि एसा गिरितणया किं एसो सलहिज्जइ किं कुणइ कम्मवसगाण ३२४ ८७ ३०७ कला ३०३ ३३२ ११५ ३३२ WW.WAW AuWW . . AMWWW ०. 6. २४८ २९२ करिणो करिणा हरिणो २६४ करिवसहहंसकेसरि २८१ १४८ करुणारस-भर-भंगुर १३६ कलकोइलमहुरसरा २६५ कलकोइलमुहलाओ ३२७ कलहंतरे वि न हु कलहकरा डमरकरा २४२ कलहाओ कंठसासो २१६ कलहाओ दोहग्गं १६० कलहो अत्थक्खय३३९ कलहो गुणाण हाणी २७९ कलहो हि कीरमाणो १०४ कलिकालकलुसिए १४८ कलिकालसहावेणं १८३ कल्लइ बोरई विक्किणइ १४८ कवलिउकामो तुरियं २६८ कविसीसंतरसंठिय कहं तं भण्णइ सोक्खं ३२१ कह कह वि कुणइ कव्वं कह कह वि कुणइ पावो कह कह वि तम्मि समए कह कह वि बहुकिलेसा कह कह वि माणुसत्तं कह कह वि रोयमाणी १५० ३३२ ३३२ ३३२ २७४ २२० ४० कमलदलदीहलोयण कमलासणो वेयमुहो कम्मभरक्कंता वि हु तरतम कम्मभरपीडियाणं कम्मभरविप्पमुक्को कयपुण्णो को वि इमो कय विविहचाडुकम्मा २कयसमकएण ण हु कयसावज्जनिसेहा करकयकरवाल-नरं करकय-करालकत्तिय २९० २४३ ३२२ ४६ ३०८ २४३ ३२३ ३२५ ३०३ ३१२ ८८ ३२८ २० १८३ १. प्रव० पृ० ३५ । २. चउ० पृ० १६६। २१४ १. गाहा० पृ०७२ । 2010_04 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२ किंच सा चंडवायवीई किंचि मत्तग्गाही किं चेसो तिक्कालं पइ किं जंपिएण बहुणा ३२२ ३३४ ३२९ ३२३ ३२३ किं जीविएण इमिणा ३१८ कि तीए जोव्वणणं कि तेण ऊसवेणं किं तेणब्भुदएणं किं ते बाहइ वच्छे किं दीहर नीसासमुअसि किं पढम पि न दिट्ठो कि पलविएण बहुणा किंपागफलसरिच्छा किं पुण अवसेसेहि किं बहुणा भणिएणं कि बहुणा भणिएणं ३२९ १४६ १४५ -७७ ३१४ २०० २९० कीलयत्थं पलिवेज्जा . २०६ कुंतेण भिन्नदेहो २८६ कुन्देन्दीवरपूर्णचन्द्र ३०५ कुंभिकुंभतड-दारण ३३७ कुगईण पउरभाव २०५ कुगुरु-कुदेव-कुधम्मरय ८८ कुगुरु-कुदेव-कुधम्मेहिं ११२ 'कुणमाणो वि य किरियं ३१८ कुणमाणो वि निवत्ति कुद्दालयंकुसियकरा २१४ कुद्धो तओ वि सज्जइ कुमरेण वि सविलासं कुमरो जंपइ अबला३२१ कुमरो वि सरइ सहसा २१२ कुमारेण वि ससिणेहं २३८ कुम्मासा किं दाणं १०७ कुम्मुण्णय चलणजुयलं ३३१ कुललंछणं पि कम्म कुवियकयंतसरिच्छो १९८ कुलदव्व जीवियाणि कुसलासयस्स कुसलं १५८ कुसुममयरंदलंपड कुसुममाल' विणु दइएहिं ३०९ केत्तियमेत्तं एवं केलासकय-निवासं केवलनाणदिवायर केवलमणोहि चोदस केवलिणा विहु भणियं ३१४ केवलिणा सो भणिओ २१४ केसंडगनाणमिणं ३०६ कोऊयवसागएहि ४३ को किल कुलस्स दोसो १९३ को कुणइ तुज्झ मुल्लं १९६ कोणच्छि रोमहरिसो १. आचा०नि० २२० । २. आचा०नि० २२१ । २१६ को तस्स अहव दोसो २१२ , , ३३१ कोद्दालय कुसियाहि ३१ को नाम किर सकण्णो ३०६ कोवजणेण पुरिसो २९ कोसि तुमं कस्स सुओ ३२६ कोसिय भयसंतठे १४६ कोहंडि फलपमाणा १४६ कोहफंसणमाण-निम्महण ३२२ को हसइ जाणमाणो ३२४ कोहोउव्वेवणओ ___७२ १खइयाई सासायण २१२ खंतस्स दंतस्स जिइंदियस्स खग्गप्पहारदारय खज्जइ विलसियइ खणदंसियरज्जमहूसवाणि खणदिट्ठनट्ठदुल्लह खणनस्सरे सरीरे खणभंगुरं असारं २७१ खणभंगुरम्मि संसारे खणमेत्त जीवियं पि हु खणमेत्त दिट्ठ-नठेहि १५४ खणमेत्तमच्छिऊणं ११९ खमतिक्खुक्खयखग्ग खयरेण वि खग्गं २९ खयराहिवेण पहओ खयरेण विणिय दक्खत्त ३०९ खरकिरणतावतविय ३०७ खरखुरखयखोणीयल खरपवणपयसायर खरपवणायधय २१ खलइ गई गलइ मई २०३ खलहलि हूयउं बल२७९ १. प्रवचन० ९६१ । २. आचा०नि०१७१। ८० १५१ ३०५ २८९ १९५ ० ० mr mrr ० ७२ २९२ १०५ २०२ २०३ ९८ ३२४ ० ३०४ २६४ किं मह जम्म विणिम्मिउ किंवा बहु भणिएणं कि संपत्थियाण परलोग कि सुयणु ! तए न सुया किं सुविणो मह एसो किं सो सुरो असुरो वा कि सो सुहो असुहो किर णउ हुंतउं वक्कमउ किर पहु तुमं भणंतो किसलयकुसुमफलड्ढे किसिकरणं सायरलंघणं १. पंच० पृ० ८४१ । ३२१ २८१ or 2010_04 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९२ १७८ ३०३ ३१३ १९३ ३०७ खामेण मज्झेण खामेमि सव्व सत्ते खामेवि सव्व सत्ते खीणम्मि कुसलकम्मे खीणम्मि ताव कम्मे खीरमिव रायहंसो खीररयिस्स तरुणो खुहपमुहा अइतिव्वा खेत्ताइ हिरण्णाई खेयणिज्जेण विणागंधव्वसेण संपइ गंधेसु य भद्दय गंभीरनाहिकलियं गंभीर वा कररेह गंभीरारुण-सुहमा गंभीरुच्छलनयणा गच्छामि अहं पढमं गच्छेण सारिओ संतो गच्छो गणि व्व ओवास गज्जिय रवेण मारुय गतिस्तेन दत्ता मतिः गमणब्भत्थणकाले गम्मइ त्ति गइ गमणस्स गयगंडा जिवं काऊरिस गयगारवो पयंप गयगारवो सुरूवो गयघडविहडणनिवडिय गय जोव्वणा वि पुरिसा गयणगामिणि कामिणी गयणग्गलग्गसिहरग्ग गयणाउ पंचवण्णा गय नेहो मुहकडुओ गयमणुयसेयवसणस्स गय राग-दोस-मोहो गय रागो वि विराई ३१२ गयलक्खणे कूमारे १५२ गयवइगमणाबाला ११५ गयवसहहंससारय गयसण्ण कण्णधारा गययगोविसचडणं २०६ गरुए वि हु अणुराए ११४ गरुओ थणपब्भारो ३३७ गललंबिरमुंडमालाए २४८ गललंबिररुंडमुंड ६६ गह पीडउ संपय चलउ गहिऊण देसविरइं ३३७ गहिऊण समरसूरं ३१३ गहियासणानिसण्णा २७० गाढं कयत्थमाणं २७१ गाढंदोलण संजणिय २७१ गाममज्झेउ मज्झण्हे १४ गामे पविसंतस्सउ ६५ गायंतं नच्चंतं हसमाणं २७५ गायंतमहरगायणं २४३ गिण्हताण वणस्सई ८० गिण्हसु सत्थं सुमरेसु १९८ गिरिमुद्धरंति पतरंति १४८ गीयत्थगुरुअहिट्ठिय गुणगरुओ गुरुभाया ३२४ गुणदोसविसेसण्णु २६३ गुणरयणहारणं गुणरयणागरो जेसि गुणसंगेणं रहिओ २५२ गुणसायर तुह गुण गहणु ३०८ गुणसुट्ठियस्स अवितह ३२५ गुणिणो वि होंति विगुणा १ गुरुअणुरायपणोल्लिय २७२ गुरुकोवजलणजाला गुरुजंतमुक्कगोलय गुरुणा भणियं धण्णा २५४ गुरुमूले उवउत्तो २४८ ५९ गुरुमूले गहिऊणं २४७ २७२ गुरुविनयकरणकलिओ २४४ २८१ गुरुसेलनियंबपडि २३८ २७२ गोउरदुवारतोरण १७८ ८५ गोउरफलिहविसाल २७८ गोमयं कट्ठमंगारं ३०६ गोवाइऊण वसहि ८१ घणकढिणपीण २७८ घणकसिणमेहमुक्को घणकिसुयनवरंग २१२ घणघणछण्णं दळूण २४३ घणसण्हकसिण घणसारघुसिणचंदण घणसारागरुधूओ १९५ घरिणीए नहसेणो ३०७ घोडयमुहो व्व देवो घोलिज्जती अच्छा २७२ चइऊण बालियासुलह ७२ चउगइपहपाहुड २८२ २चउरो य दिग्विया भागा चंचलचित्तानियकज्ज १५० चंडाणिलविहुणिय चंदण तरु व्व सुयणा १५१ चंदणबाला सिरिदत्त ०६ चंदनिम्मलदेहदमसार ३३४ चंदरहिया पओसा चंदसिरिए भणियं चक्कहरामररिद्धि ३१५ चलइ ववहरइ कह सो 3चवणेसु जम्मणेसुं २७४ चितानंतरघडमाण २८४ ३२९ १. बृ० क० ३५२३ । बृ० क० २८३३ । ३२२ २.३० क० ३२६६ । ___ ९९ ३. संवे० ५९० । १७५ १४७ २ २ الله ७२ الله ل ل १२० २३८ or or U ry Voym m ل لل 0 0 2010_04 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५४ ६८ ३३७ WWW . الله 9 ३०६ الله الله mr m ३३२ ३२९ १३१ २५४ الله 0 २५८ . ३२९ ३२४ २७४ २७० चितानंतर सहसत्ति चिंतिज्जंतं पि इम चितेइ दळुमिच्छेइ चिट्ठउ ता परलोगो चित्तं चंपिज्जउ चित्तलिहिय-मणोरह चिलीणमसुइ-संपुण्णं चीवरखंडाणि मुहेण चुलसीइ जोणिलक्खण चोरपरदारियाणं चोरो व्व गुरु अदिण्णं छंदाणुवित्ति रहिया छंदालंकारविवज्जिय छड्डि वि दुज्जण-वासडा छत्त-धर्याचंधमउडे छत्तायारं सीसं छसुजीवनिकाएसुं छिदइ छत्तं पाडेइ छिज्जतेसु सहेलं छिण्णं छत्तं धयवड छ्यण-भेयणडहणं जइ अत्थि तुज्झ करुणा जइ अत्थि तेणुकंपा जइ अत्थि सुहसमीहा जइ अभिमुहा भवामो जइ अवहरणे बुद्धी जइ इच्छह धणरिद्धि जइ इच्छह धणरिद्धि जइ इच्छह परलोए जइ इच्छह मुत्तिसुहं जइ इच्छह सुहसंग जइ इच्छह सुहसंग जइ एयं चिय एक्कं जइ एस वच्छ ! दिवसो जइ कह विन सिझज्जा २८४ जइ कह वि विहिवसेण ३३३ जइ कह वि हया निहया १६६ जइ कह वि हु हारिज्जइ २५४ जइ कित्तीए कज्ज २०० जइ कूवदह रेणं ११३ जइ खंडिज्जइ सीलं जइ जिणइ कह वि . जइ जिणमयं पवज्जह जइ जिणमयं पवज्जह जइ जिणवयणामय १८६ जइ जिणवयणं पि तुम ३३८ जइ डज्झसि डज्झसु जइ ता जण-संववहार ३२ जइ तुह सुहेण कज्ज जइ ताव अहं बालो २७० जइ तुह रोयइ ता ३३७ जइ धणु फिट्टा १८६ जइ धम्मट्ठिउ नेच्छइ जइ धम्मेणं कज्जं ३२३ जइ न खणद्ध विरस ४४ जइ भद्दे तुह कज्जे जइ भो सुहेण कज्ज २६५ जइ मज्झ तुमं मित्तो ३३५ जइ महु वयणु करेसि जइ मुयह जहिच्छाए ३१४ जइ रमइ तुज्झ चित्तं १९४ जइ रागोच्चिय न भवे ३३२ जइ लब्भइ पहु मग्गियउं ३२८ जइ वच्चइ पायाले जइ वच्चह पायालं ३२९ जइ विकिर परमथोवं ३३३ जइ वि गुरुलहरिकल्लोल ३३५ जइ वि तए हं चत्ता जइ विहियं किं पि सुह २७९ जइ वि हु कम्मेण कुलं १२१ जइ वि हु पिवीलिगाइ ३०६ पजइ वि हु फासुयदव्वं ३३० जइ वि हु सो निण्णेहो ३०४ जइ सक्कह काउं ८५ जइ सच्चं सप्पुरिसो ३२५ जइ संजायविवेया ३३४ जइ समसुहसमीहा ३३३ ३३४ जइ सुमइ सुराहिव जइ सुमिणसत्थकुसलो जइ सोक्खेणं कज्जं जइ होज्ज दम्मदसमं १० जओ जओ वि एगागी २१२ जं अइ दुग्गंधं वीभच्छ २१५ जं अज्जियं चरित्तं २२० जं इच्छह अप्पणओ जं इमं साहुसंसरिंग ३३० जंकज्ज उवसमपरो ३१९ जंकल्ले कायव्वं २८४ जंकिपि मए चिण्णं ३२८ जंकुमरीणमणुचियं २८९ जंगिण्हंतो सड्ढो २६७ जं जंगुझं देहे १३३ जं जं जंपइ एसा १२४ जंजारचोरडाइणि ३३१ जं जेण किंपि दिण्णं ३१६ जंजेण पावियव्वं १०२ जं जेण पावियव्वं २८० ज जेण पावियव्वं ३३२ जंचेव रक्खगा लुंपगा १२२ जंतत्थट्ठियाण भवे १९३ जंताएण तहा महा- १. बृ० क० २८६३ : २. बृ० क० २७१५। ३२९ ३३७ २०१ ८६ २४७ १६३ ३०९ २४७ ३४ १३३ ० ० ८० ९५ १६० १. उपदे० ७१ । 2010_04 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जं दाण-सील-तव जं दुक्खाणं वि तह जंपइ पीडाजणगं जंप जं वा तं वा हुगुण जं पिय सब्वंग पहाण २] जंपिय सिय देवंसुय जंबाल मंससोणिय जं भगवओ वि सागर भजे भाया जं जं रुच्चइ तं तं किज्जइ जं सक्कं तं किरइ जं सत्थे न सुब्व हंस- कुरर-करंड जखो एस निमित्तं जगहियगरगुरुजग जणजणिय चमक्कारा trafle विम्याई जणणि जणयाण जायइ terri नियपुत्त जणयाणि ताण वि सुया Sarfar संकुलं पियरे अजणेस नमोक्कारो जण व साहइ कज्जं जत्तियमेत्ता छेया जत्तो विलोलपम्हल जत्थ गओ तत्थ गओ जत्थ गया तत्थ गया गुणवं जत्थ जिणाण दिखा १. बृ० क० ४५८४ । २. संवे० ५९० । ३. सं० पू० ५९० । ४. संवे० पू० ५९१ । 2010_04 ९९ ३२७ ३२७ ५ ३३५ २८४ २८४ २९६ ३३५ ३०५ १५४ ३०३ ८८ ९८ ११५ ३१५ १५१ ३०४ १३३ १०८ ९५ ८ १५४ २८४ २८३ २७१ ३१२ १५८ १६१ जत्थ तुमं तत्थाहं जत्य पामरतरुणीहिं जत्थ य रविकरतविया जत्थ राया सयं चोरो जमदेवो विहु देवो जयसूरो जइ जमिमं मिच्छादंसण जमिहासमंजसं कह जमुदासीणत्तं जम्मजरामरणपउरो जम्मणमरणपरंपर जम्मंत रगस्य सिनेह जम्मो ताण गणिज्जइ जम्हा जणमज्झ गया जम्हा दुलहं लोए जहा दिट्ठे सु जम्हा धारेइ सिज्जं जय कुंथुजिणिदमुदि जयकुरुवसविभूसण जय जय सारि जय जीवनंदसामिय जय धम्मधुरंधर धम्म जय नमि नमिरामर जय पढमपयावइ जय पासछिण्ण- दढ जयमल्लिमयण जय लच्छी वरिओ जय विमल महामुि जय संभव भवकंतार ३ २६५ जयसुर-समूह-संभुय जय सुविहि विहिय जय सुविहि विहिय-वर जय सेय-निलय सेयंस जयहियजयजीववच्छल १० २० १६ १०९ १७४ ३३५ ६७ ३३५ ३३९ ३३५ १९२ २९० २४३ २ ७२ ९७ ३१८ ८१ १३२ २९२ १६ ८० १३२ १३२ १३१ १३२ १३२ ३२५ १३२ १३१ १३१ १३१ १३१ १३१ ३१५ जया हे पंसुपूरेण जलजसियल ओ जलंत जलण-भीसणं जलकल्लोलपलाविय जलदारु य धण्णाणं जलदुग्गे थलदुग्गे जल - जलण-चोर पुण्या जलमणद्धिविद्ध जलमाणमणिपहुण्ण जलिय जलणं पविट्ठा जवराय दीहपिट्ठो सुज्जहहं जसु निमित्त हय हिडा जस्स किल कोहकलिणो जस्स गुणा गयमच्छर जस्स जहि ठिया जस्स पसाएण जिओ जस्स पसाएण मए जस्सेव पभा वुम्मिलियाई जह आरंभा पिययम जह कायमणिय मझे जह ण वि वोड्डेण जह के वि दोणि देवा जह कोसियापक्खिगणो जह गहियनियम जह चवलं देहबलं जह जह करेइ मायं जह जह कीरइ माणो जह जह गज्जंति घणा जह जह छिप्प १. संवे० प० ५०१ । २. बृ० क० ११५५ । ३०७ २४२ ७० २४७ २८४ १०० २७० १०५ २८४ ३०९ २७३ १७७ ९१ ३२९ ३३९ ३१२ ४६ ९५ १२० २५४ २९० २१६ २८९ २९१ ३०८ ५७ ३३० ३३० ८८ ३०९ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११२ २६६ 3 ३२६ १५० ३३३ २७४ १४६ mr ४४ २७४ २९१ २९० २७० २९१ २७५ ३२५ ३२७ २९१ २९० ३०६ ४५ २८२ १५४ २९० जागरह जणा निच्चं जा जीवं मे भयवं जाणइ जीवाजीवे जाण मणवनणिगुंजे जाण सयासा जम्मो जाणामि जह विरुद्धं जा पुण्ण मणिबंधाओ जायइ विसं पि अमयं जायाण धुवं मरणं जावइओ पारोहो 'जावइयाइं दुक्खाई जावज्जवि पडिवयणं जावत्थि बलं जावत्थि जाव न वाहइ खग्गं जा वल्लरक्खण-कए जाव वुत्थं सुहवुत्थं जा समिला सो जीवो जिणधम्मपरिब्भट्ठा जिणधम्ममोत्तूणं जिणपडिमाणं पुरओ जिणपडिमाणं पुरओ जिणपूयं कुणमाणो जिणपूया परिणामो जिणपूयाइविहाणं जिणपूयालोयसमुल्लसंत जिणह कसाय-पिसाए 'जियपरिजियनिद्दो जीए तिण्णि पलंबा जीए हसमाणीए जीयं निरत्थयं होइ जीयं मरणेण समं जीवंताण नराणं M जह जह तं अवलोयइ जह जह दुहिया दुहिया जह जह न देमि दविणं जह जह पर परिवायं जह जह सुयमोगाहइ जह जीवा बझंति जह ण्हाउत्तिण्ण गओ जह तिमिररुद्धदिट्ठि जह नलवेणु वणेसु जह पउरकट्ठकाणण २जह परमण्णस्स विसं जह पित्तजरय-संताव जह बहु तरुवरगहणे जह भणिय उत्तरोत्तर जह मंताणं मज्झे 'जह लोहसिला अप्पं जह वि नरो जाणेइ जह सरणमुवगयाणं जह सामण्णे धरणीयलम्मि जह सामण्णे पाए जह सूरसेण राया जहिं नत्थि सारणा तह जहि संपुण्ण मणोरहहं 'जहेग वेज्जस्स सुओ जाइं कुलं कलाओ जाइकुलमायारो जाईसो पुणउ अणुराउ जाए वच्चंतीए जाणू *जागरणसुयणछीयण १.ब० क०११६७ । २. संवे० पू० ४३९ । ३. संबो० स० पृ० ११ । ४. बृ० क० ३२५९ । ५. संवे० प० ५९१। २९१ २६९ जीव म वहह २८७ जीवदया दइयाए ४६ जीववहो अप्पवहो २८३ जीवस्स व दाविता ९५ जीवाइ नव पयत्थे ८६ जीवाईए भावे बहु २७१ जीवाण गई कम्माण २१६ जीवा धम्म-पमायं २१२ जीसे हसमाणीए जीहाए विलिहतो ३२६ जुझंताणं समरे ३०७ जूय घरि सह घरिणीए जे उण न चेव गिण्हंति २१२ जे किर एत्थ पयत्थ जे गया तह गच्छंति १७३ *जेट्ठासाढेसु मासेसु २९० जेह्रण अह कणिछो ३२६ जेणं चिय उब्भविया १९५ जेण ण सुत्थो अप्पा जेण तए पुव्वभवे जेणत्थदंडविरइ 'जेण पाएमि हं मलयं २४२ जेण पियमाणसेण ५ जेण भिक्खं बलि देमि जेण विणिम्मियाओ जे गिहिमणो वि पुच्छइ जे नर पुइवि पास पई २७० जे पुण अणत्थदंडे जे पुण इह जीवेसु १. संवे० ५५९४ ॥ २४५ २. गच्छा०१७। ३. उत्त०नि०१३० । ४. उत्त०नि०१२६ । ५. उत्त० १२४॥ ३०७ १४२ २८९ २९० २०४ २४२ १७२ २०१ १७२ १५६ २१२ ० ० WG ७० ३१५ २९५ ३२७ २७० २८४ १५६ १. बृ० क० ३३८२ । २. संवे० ५५९३ । ३. बृ० क० २४२। 2010_04 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०३ ३०८ ७२ ३२९ M mr orm m २७ ९८ WKWK ३२३ २१५ ३२२ ७० ३२१ ३२४ ३२७ 6 GG जे पुण धम्मत्थरुई २ जो सेवइ परदारु जे धम्मज्झाणनिरया २८९ झर झर झरंत निज्झर जे पुण इंदियवसगा २८८ झलझलियं जलहिजलं जे पुण तं पि पसंसहि टप्परकण्णो अइचिविड जे मह महग्घनाणाइ ठाणट्ठियस्स पढम जेमेइ जिमियमेत्ते १४३ ठाणम्मि चेव वरियं जेसिं चायं गणे वासो ठाणाइ नवंगाणं जेसिं मण-मेलावो ठाणे ठाणे दुहिया जे सूरा समरमुहे २८९ ठिइठावणपडुपण्णो जे हुंति खुद्दजाई २१२ ढुक्को खेयरनाहो जो अप्पणे वि अंधो २७३ तइयम्मि कणयरुप्पय . जोइ ज किउ मह देसिएण २५९ तइया नाह भणंतो जो इह जयम्मि जलनिहि तइयावसरे रयणप्पहाए जो काऊण अकज्जं १८६ तओ य भवेसु वि जो किर भीममहण्णवु २९२ तं अमियवरिससरिसं जो गणहरो न याणइ २७३ तं किंपि कुणइ धम्मो जो घरचितं सड्ढो २४८ तं तेण होइ दिण्णं जो चेव एत्थ धम्मो १४८ तं नत्थि घरं तं नत्थि जो जस्स होइ दइओ ३१३ तं पि असेसं जाणसु जो ज़्यकरो देवो २९० तं पि हु किल सद्धा जो जेण जम्मि ठाणे तं पुण पंचपयारं जो दुहिएसु न दुहिओ तं पुण विण्णाणाओ जो देइ अभयदाणं तंबोलेलाजाईफलेहि जो देइ उवस्सयं मुणि तं वज्जपडण-दुसहं तं सव्वं खमसु तुमं जो नयणाण न रुच्चइ ३१३ तं सव्वं मुणिजणपक्खवाय जो निय मुहिण पवज्जि वि २६६ तं सामी तं बंधू जो निच्चलचित्तण तं सुणिय भणइ सेट्ठी जो पुण दोसनिहीणु २६७ तं सुणिय सुहपसुत्तो जो पुण लोभविवागं तक्कालुकत्तियायरुहिर जो भणइ नत्थि धम्मो तक्खणि कसिणसिणिद्ध जो मेल्लं विमणु मोक्कलु . २६६ । तण्णेह मोहियमणा जो वसइ मणे बहु वण्णियाण . २३ तण्हा-छुहा-किलंता जोव्वणं च मणुस्साणं १. संवे० पृ० ५९१। १. संवे० ४३४ । २. संवे० ४५० । or V. MY . २६६ तत्तत्थ कयवियारा २६५ तत्तो खलंतचलणो ३२४ तत्तो गयमेत्तेसं १३ तत्तो गयलज्जाए तत्तो चूया नरत्ते तत्तो चूओ समाणो तत्तो ठाविति पए ४४ तत्तो तुह पुत्तट्ठा तत्तो दप्पुद्धर-कंधरेण ३२४ तत्तो दोण्णि वि वग्गा ३१३ तत्तो पुरम्मि सयले तत्तो भुयंगसत्थं तत्तो वि च्या सुकुले तत्तो वि हु उब्वट्टो तत्थ वि य माणुसत्तं तत्थ वि बहुसुहकम्मोतत्थ वि सुहिया सोहग्ग तत्थ सद्दहणं सम्मत्तं तत्थासि एस सबरो तत्थेव सा वि जाया तद्दियहाओ उज्झंति तमअकंडविड्डरमिमं तमपसरो वि न रुद्धो तम्मि खणे सहिययणं तम्मि य खलयणरिद्धिओ तम्हा कम्माणीयं तम्हा करेह निच्चं तम्हा गुणपब्भारेण तम्हा गुरु-बहुमाणो तम्हा जह सत्तीए तम्हा दिणयरदिह्र तम्हा नाणायत्तो तम्हा परिक्खिऊणं तम्हा सुगंधसयवत्त तुरियमुज्जाणपायव १४६ ३०८ २४३ २१४ 29 १५१ १९८ १८५ , २९८ ११७ ३०५ २७५ ل ه १८६ الله الله mov له २५४ २७४ mr १८८ ३१७ १२ 2010_04 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ م ३३५ ३१५ اسم ० M الله الله ० २०२ २०२ ७८ २२० .. ३१९ २८४ . mr २९१ १७१ ३२७ १५० ३१८ तरुणा गुणंति वर तवउ तवं पढउ सुयं तवनियमसुट्ठियाई तन्वयणायण्णण तसु सुद्धह मुहयंदह तस्स खरनहरदारिय तस्स य सीसे जंबू तस्स वसहि ठिएहिं तस्स सलिलंतराले तस्सासि तुमं धरिणी तह इंदियचोरेहि तह कुसमयतरुगहणे तह कुसमयमंत तह कुसमयवेणु तह जिणवयणहुयासण तहणत्थदंडविरई तह ताहि तत्थ रुण्णं तह देहारामगया तह धम्मरयणभरियं तह पावतिमिरमूढो तह पावपसरसंताव तह मिच्छादिट्ठिजणो तह रइ पसत्तचित्तो तह वि न हु कज्जसिद्धी तह वि ममाओ वि जडा तह वि सुयणेहिं गहिया तह वि हु तुह साहिज्जइ तह वि हु सज्जो अहयं तह सत्तुमित्तवरवास ता अण्णम्मि वि जम्मे ता अण्णो भावत्थो ता अत्थोच्चिय धम्मो ता आयहं खलु सव्वहं ताएण मह न कज्ज ता एवं लोहरिउं ३०३ ता एयमसग्गाह ३३४ ता कह कहेमि अइ ३०४ ता किं काहमहण्णा ता किंपि पुणो वि अहं ता किं भणामि संपइ ता कुणह सयलकल्लाण ता गहिरमहोयहि मज्झ ता जइ विकण्ण-कडुयं ता जाइ वि वालिज्जउ ता चिट्ठउ तस्स कहा २९१ ताण विणेओ सिरि २९० ता तह करेसु जह कह २९० ता धण्णो चेव तुम २९० ता धण्णो भद्द तुम ता धम्मम्मि पमाओ २४८ ता धम्मेण न कज्ज १ता निविडनिगड घडना ताणि पुण दुल्लहाई २९० ता परिसाए धम्मो २९१ ता भद्दे कुणसु तुमं ता भद्दे जोव्वण-रूव २९१ ता मोतूणं दुहिया ता भावण-पोएणं ता भो महाणुभावा ता मित्तं सुहचित्तं ३३८ ता मुद्धे चयसु तुम ८६ ता मुयह अलियवयणं ता मोत्तूण पलावे ता मोत्तूण विसायं ता मोत्तूण विसायं ता मोत्तूण विसायं ता रमण रमसु अणुरत्त ता रयणायर-निवडिय ताराए तीए कहिओ ३३१ १. संवे० पृ० ५८९ । . २७३ तारुण्णय तह अंतरिण १७ तारु हारु कुंकुम नवरंगउ १५१ ता लज्जापयमेयं १०८ तावच्चिय धम्मपरो तावच्चिय मणभवणे २४२ ताव न भुंजहि भुवनगुरु ५७ ताव लज्जमज्जाय १२१ ताव सयाणो पुरिसो ६८ ताव सयाणो पुरिसो २ ता विरमिय एयाओ ता सयणा ताव मित्ता ता सयलजणसमक्खं ता सयलाओ सिद्धिओ ता सुरवइ चाव-चवले ताहं निरंतर मंगलई १५८ ता हं भणामि तुब्भे ताहे पहाणम्मि सीय २८४ तिक्कालं ची-वंदण तिक्खमुहो लोहिल्लो २ तिणमेत्तं पि अदिण्णं २३१ तिथि पर्वोत्सवाः तित्थयरपंचकल्लाण तित्थयरेणं भणियं तित्थयरो चउनाणी तिरियत्तणम्मि पत्तो ३३३ तिव्वयरे उपओसे २९६ तिव्वाभिग्गह संजुत्ता २५७ तिहिपव्वपारणेसुं तिहुयण-सिरितिहुयण तिहयणसिरि-निलयाणं ११९ तीए सह विसयसुक्खं तीए सह विसयसोक्खं ४६ तीयाणागय तह १४ तीसहि सरेहि विधइ २८९ ३३७ २९१ २७४ ३०४ ३३३ ता भाव ११६ १०७ २९० ३३२ १० ३०६ ३१५ ११५ ३०७ ३२४ १. पंचवस्तुक ८४१ ।। 2010_04 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८४ १७८ २६४ १७७ १७७ ७७ ३२४ २१२ २७४ ११५ ११४ २८९ तुच्छाण असाराणं तुट्टइ आउय-सलिलं तुतसंधिबंधन तुट्ठा सुरसिद्धगणा तुमए भणियं जइ कुणसि तुम्हारिसा वि जइ तुरियतुरंगमसंचोइएण तुल्लबलाणताणं तुह दंसणसमुसुयाए तुह पावपत्थणमिणं तुह संगमरहियाए तुह सरिसो नहु तुह सुह-सुहिओ तुह ते चरणगुणा सो नाण ते चेव करा धण्णा तेण इमं पियवयणं तेण भणियं सुणिज्जउ तेण वि तहेव भुत्तं तेण वि भणियं एरिस तेण वि मुक्का उत्थल्ल तेणाणंदिय-हियओ तेणाहडप्पओगं तेत्तीस-सागराई ते धण्णा अवरभुयंगमेहि ते धण्णा जाण कए ते धण्णा जे मयणग्गि ते धण्णा ते सूरा ते धण्णा वच्छलनिविड ते धण्णा सरसमुणाल तेलोक्क जगडणुद्धर तेलोक्क लग्गणक्खंभ ते विरला सप्पुरिसा तेहिं सुरसण्णिहेहि तो असण-पाण-खाइम तो एयमिह पत्तयालं १७६ तो केवलिणा भणियं ४४ तो चरणगुणा सो २८१ तो जाणेसु य एवं ३२५ तो ताणि परोप्पर-पाणि तो तीए तरलपम्हल तो दुगुणिय सोयाणल ३२४ तो दूरकय पणामा तो भणइ पणयपुब्वं तो विसमकोवनिद्दय तो हरिसियचित्ताए २०० थणपाण कच्छाई थलकमलगलिय 'थाइणि वलवावरिसं थूलगपाणवहस्सा १९५ थूलमुसावायस्स य ३०५ थूलम्मि होइ पउरं थूलादत्तादाणे ३०७ दसणणाणचरित्तय दंसणमेत्तेण वि २९० दंसेहि वयणकमलं ९९ दक्खिणपवणपणोल्लिय . दक्खिणहुत्तं गंतुं दज्झइपंचमवेगे ढुवट्टियं करवय दठूण किसुयं दळूण को वि कत्थ वि दळूण तयं कुद्धो दळूण ताण समरं दळूण दइयचरियं दळूण मुणी सबरो दळूण रयणिभोयण दढरोसकुकसियस्स ४७ १. बृ० क० ३९५९ । ८६ २. संवे. ५० ५५९७ २९२ २१४ दत्तमिष्टं तपस्तप्त ३३५ दप्पिट्ठदुट्ठनिठुर २९१ दप्पियमहिसासुर ७२ दरवियसिय वर १९८ दरियमणहरुंजिय ३१८ दरियमयंदरुंजिय दरियारि खग्ग-दारिय ९७ दव्वावहारजणियं दस चोइस पुवधरा ९८ दसविह-धम्म-महाभरण दहइ जलद्दा देहं दहिवाहणकुलमंडणि __५६ दहिवाहणस्स घरिणी २४७ दाउं ओसहदाणं २४७ दाउंभिक्खामेत्तं दाऊण कंधराए गया २४७ दाऊण सिरेपायं दाडिमकरुणयकोहल दाणं निसंगतवं दारिदं रक्खाकडगं दारिदं दोहग्गं पिय-पुत्त दारिद्द-गरुय-मोग्गर ३०६ दारिदाणुभावेणेव दालिद्द परिभवो दासीकराओ गहिउं दाहिणकरकंपाविय दाहिणकरम्मि सेया दाहिणपवणपकंपिय दाहिणसेणि नरिंदो २३९ दिट्ठ मोत्तुमदिट्ठ दिट्टे जम्मि न वियसइ ३०९ ३२४ २. संवे० ३७२ ३. संवे० प० ५८९ १. ब. क०३८१९ । २८० १९९ ३४ २३२ ३२६ १३३ ३२८ ८ २४७ १३३ २२० २६६ ३१३ r ormour m २७२ १९५ rror ३२३ १७१ ३०८ 2010_04 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दिट्ठे तुमम्मि मज्झ स एक्कसि कह वि दिणु दुत्थिउ विल दिण्णाओ परियाणो वि दिण्णा संखेवेणं दिण्णासणे निसण्णो दिव्वे उत्तम लाभो दिनियमे सगुण दी दुहावर दुहिययण दादुत्थिया दीयहि करि विन दीवंतfम्म वासो दीसइ सुणिज्जइ वा दीहरविलोलनयणा दुईणय दंड दुक्कर-तव-सुसिय दुक्खेण लब्भइ पियो गुणाणि नेह भरो दुग्गइ गमणनिरंभण दुग्गओ ति काऊण दुमणवयणकाया दुणि वि विसयासत्ता दुहं परिकहिव्वा दुहं वि बलाण पुणरवि दुततुरतरुणि व्व दुद्दता इंदिया जेण दुरंता वासणा लोए दुaिrse विहिविहाणा दुविहं खलु इह सल्ल दुविहतिवि दुव्वकुसदहिखा दूरट्टिएण दिट्ठा दुरं वच्चइ पुरिसो ५३ १९८ ९२ २१५ ३०८ ३०६ ५६ २८२ 2010_04 २७९ २८४ १२३ ३२४ ९६ २७ ९९ २९२ २२६ ३२६ १६२ २ ३२३ २८१ २१६ राउती दिट्ठा देइ सयलस्स जो हं देउलविहार राउल देवगुरु-धम्मतत्तं ९६ ३१४ ३३५ २८७ ३१३ ५९ १६१ देव-गुरु- धम्मत ते देवगुरुण पणामं काऊण ३१५ ३१४ देवायत्ते कज्जे २२० देवगुरुपायसत्ता देवनिवम रूव-सोहग्ग देवाण विदुल्लाहमि देवासुरतहिं सम्मिलिय देवासुर-नर- किण्णर देवासुर नरलोयण देविंद-कय-संसा "देसकुलजाइरूवो देसावगायिं पुण harari सियमि देसावगा सियरया देहोवहीण नासो दो कणमाणे चोपड दो खंडिकय चंड दोजी कुडलग दोन्हं पि पढम दंसण दो पाणीओ दो पसु न गम्मइ दोसो अणत्थ-भवणं afrogs दोसो दहइ सरीरं दोसेहिं चैव कलिओ दृश्यं वस्तु परं न पश्यति Sitar errorist भोया धणसयणा जीय १. संवे० ५९१/२ . गाथा स० पृ० ४१७ ! धणेसु लुग्भए लोओ ३. संवे० ४३४ । १. बृ० क० २४१ । १५ २८२ २३४ ३५ २९ २९ १४१ ३३९ ९२ १३५ २७९ ५२ १ २९२ ११५ २७३ २४८ ३०० ३०० २७४ २८७ २९२ १ ७२ २४३ १७ ३३२ ३३२ ३३२ ३३२ ३३१ ३३९ २१६ २८९ २९६ कुट्टिम धण्णाओ ताओ महि धणा कुणति दिसि णणणं तह धण्णाण धरावलए धण्णाण विधण्णाओ धणा देत उ णास तुमं सामिण धणासि तुमं सुंदरि ! धण्णा हु बालमुणिणो धण्णाण मणो भवणे धort च्चिय पडिवज्जइ धण्णो भरह नरिंदो धण्णो सलाहणिज्जो " सि तुमं सुपुरिस धणो सो को विया धम्म-सुवण परिक्खा धम्मयिाण धम्मं धम्मम्म होs frरया धम्माओ धनं विलं धम्मिययणकयावास धम्मेचि धबुद्धी धम्मेण धणं विउलं धम्म चितामणी लो धम्मो नराण माया धम्मो परभवपपत्थियाण धम्मो माया पिया धम्मो धम्म वगरणवज्जो धरणिगयं चिय धवलगइंदा रूढो धवलेण तओ भणियं धाराकia उवरिमिलंत १. संवे० ५८९ । ५ ५ २८२ १३ २०३ ५ ३० ३१६ ९० १९३ २८३ ३०१ ११५ १०७ १३७ १५१ ३१२ २९ २९ २ ३०१ २५३ १३७ १५८ २८९ ४५ ४६ २८९ ३३७ २९४ १६ ३०४ २४३ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ وا ३४ ३०८ ३०३ धावण पवण समत्थो धीरपुरिसपरिहाणि धी संसारसहाओ धूलो धूसरियंगो "नइपूरसच्छहे जोव्वणम्मि नउलवराहाविरुया नंदंतु महाकइणो न कुणइ पणइण पियं न कुलं न यावि सीलं ३२६ १७८ ३०४ ३०५ mr Vr9 d o १५० २८४ ३०४ १७३ न य मुणइ पमाइल्लो ३०४ न य विलविएण सिज्झइ २८३ नरनाह समलंकरेह ९ नरमहिसमेसगोगवय २०२ नर-रुहिर-वसा पूरिय ३०७ नररुहिर-बसा विलिहिय १ नररुहिरविहियमंडल ११४ नरसीहरिदेणं नरसीह बीय लंभो न लहइ गेहम्मि रई २३१ नलिणीदलपुडएणं १९१ नव त्ति कम्मस्स वि नव धम्मस्स हि पाएण . ३०५ नव नव कुंपलकिसलय ३३३ नवनिहिचोइस यण निवभाग कए वत्थे ७७ नवमास कुच्छिधारी नवमे न याणइ किचि नवरि पियाइं चिय २८९ नवसूअधेणुया इव न विणा निग्गंथेहि न विदिसं गच्छइ न अहो . १३१ न विलासा नपंडिच्चं १५२ नह अत्थि विहुरदसणा २८४ नहघट्टा करपंडुरा नयलपडतअइरोद्द नहसेण विस्ससणेहि नाऊण किंचि अण्णस्स नाऊण तुमं पंपापुरीए नाऊण निच्छ्यं तुह नाणेण सव्वभावा १९९ नातो भूयस्तमो धर्मः नाण-दंसण-चरणेहिं नानाविहमंगलनिलय २४८ नानाविह वइयरसंकहाए नामेण रुदृदेवो ३२५ नायागयंसु विसुद्धसद्धा १७८ नायागय फासुय १३ नारी अयसनिवासो १७८ नारय तिरय नरामर नासिय तमंधयारो नाह कहिज्जउ मज्झं १३९ निअनीइ गुणसमेया निगमे सोहणा वामा २१२ निज्जणिओ सो पावो निज्जिय विसयकसाओ निज्झर तडेसु तरुणो ६५ निद्ववियअट्ठकम्मे निद्दावसगो जीवो निन्नेहनेहाउलेण १७४ निप्पिट्टपसिणवागरण निपक्खहं पडिवक्खु ३२४ निप्फाइऊण सीसे ८८ निब्भर जल इं सुपाणियई निम्मंसकवोला विय निम्मलसरसकोमल १४८ निम्मलि जिणवरधम्मि २०५ २७० नियकज्ज-करण-निरया ३०२ नियकत्तारं कोहो २८० नियकम्मेहि वि निहयं ३०६ नियकुलकलंकजणयं २०६ निय गेहे गंतूण निय जोण्हामयधारा निय दोसा दोसमईए २७४ निय-नियघरेसु बहवे नियनिय देवयसरणं निय परिमलभरिय ३१५ निय भुयदंडोवज्जि निय भूमिगाणुरूवं नियमविराहणजणियं or १७६ २७० नक्खत्तं सुमिणं जोगं न गणइ कुलाभिमाणं न गणइ जाइ कुलाई न गणंति पुव्वनेहं न गणेइ य सुयणतं न नज्जइ रोसेण व नच्चंति कबंधाई नच्चा मच्चु दुहत्थे नट्टा वा भट्टा वा नउ पेक्खणय सरिच्छं न तहा दहइ सरीरं न तुमं जाणसि धम्म नमिऊण नाहिकुलयर नमिमो पारगयाणं नमिरसुरविसरसिरमणि नमिरामरमोलिकिरीड न य गज्जइ देइ जलं न य घणसार-सहिय न य जोइसं न गणियं नयणमणानंदो सो नयणाण पडउ वज्ज नयणाणि दहइ दिट्टो नयहि सो य दिट्रो १. उत्त०नि० १२९ । २. वज्जा० पृ० ९४ । ३१३ २६६ ३२९ २१२ ३२५ ३०७ mr २१४ १२४ ३१३ २३ or or m 3 mom V ३२७ २८१ १५३ २१ २४२ ३०३ २८० १. बृ० क० २८३१ । 2010_04 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२३ ८८ नियय दोस दोस त्ति २६६ पउमदलाभा सुहमा नियविदरे निसण्णो ३०९ पउमासणं विहे नियसीलरक्खणट्ठा ११८ पउरंपि हु सत्तुबलं निरवच्चयाए जणियं ९८ पउरपडंतसत्तुमुंडावली निरुवमरुइसोहागुण ८० पंचण्हमंगुलीणं निरुवमरूयविणिज्जिय २९२ पंचत्तं संपत्ते निस्वमसाहससोंडिरयाए १४ पज्जत्तं पहुपरिदेवीएण निवडइ परिणामोच्चिय ३३७ पज्जलंतोसहि निवडंति करितुरंगे पट्टणमाणुसधवलहर निविडिज्जउ जलहि ३३४ पट्टिपएसपहया निव्वरवराहघोणाभिघाय १७७ पडंतसन्नरिंदयं निव्वविय धरावलओ पडिउवयारो धम्मो निव्वाणमुवगयाई पडिभणइ विज्जुवेगो निसिभोयणम्मि दोसे २५४ पडिभणिआ सा तुमए निसियरभूयपिसाया २५४ पडिभणिओ सो तुमए निसुयं पवयणसारं ९७ पडियसह हिययपनिस्संकिय निक्खंकिय १४७ पडिवज्जिऊण एवं नीओ नहसरकमले पडिवज्जिऊण मइमं पडिवज्जिऊण सव्वण्णु नीससइ जया दीहं पडिवण्णमिणं वयणं नीसेस-जंतुसुहयं पडिवण्णवयेणेवं नीसेस भुवणभूसण पडिवण्णे होई गुणो नेऊण सज्झ-पव्वय पडिवत्तीए णट्ठो नेग धुत्त सयाइण्णा पडिवज्जिय सेलेसि नेव्वाणसुहसंसार पढइ गुणइ निच्चं नेहभरनिब्भराए पढम पसूयं पि चउप्पयाइयं नेहस्स विरोहिय संधि'नो कित्ती नो अत्था पढमं तुमहिं पत्तं नौरेका भववारिधौ पढम मणोरमा कामा पइणो मणं जइ वसेइ पढमवय-धारगो विहु पइ भत्तं सुविणीयं १९३ पढमे न पढइ विज्जं पउणिज्जमाण बहुविह पढमे सोयइ वेगे पढहुं गुणहुं न कुसंगु १. उत्त० २८/३१ । पढिउं नाणं धरिऊण २. संवे० पृ० ४४०/२.बृ० क० पणइण कप्परुक्खो ११६६/३. संवे० पृ ३७२। पणसीलसमायाराणं 29 २७१ पणयामरसिर-मउड ११५ पण्णत्तीए भणियं ३२३ पत्तं पि अपत्तसमं ३२३ पत्तं पि पुण्णपब्भार २७१ पत्तसओ वि सहस्सं १८६ पत्ति सुपत्ति पयत्तसमु २०३ पत्तेय वणेहितो ३०८ पत्तोनिय आवासं ३१ पत्थियं जइ मुहग्गेणं पत्थियस्स पुरो साणा ७६ पत्थिवस्स समीवत्थो ६५ पयइए चेव तुच्छा ३२५ पयपहरपहयभूमीभर ९७ पयपाणं घुसिणं ९८ पयमक्खरं पि एक्कं पि ३४ परचक्क चंपकप्पणा ९७ परचक्क-भीयजणसरण २४७ परदारपरिच्चाओ २१६ परदाररयापुरिसा ३२२ परदारविरइवज्जण २४७ परदारिहिं दुहदारिहिं २४८ परदोस-दसणे वित्थरंति परपरिवायं गिण्हइ परपरिवायपसत्तो परपरिवायं मच्छर परलोए नरयगइ परलोगसंकिएणं परलोगम्मि नरामर परलोयकए किस तव परवसणहरिसियमणा परहियनिरया गयराग परिकप्पिऊण एवं परिग्गहपरिमाणरया ४ परिणामसुहाई ३०२ परिणीया तत्थेव य ३३५ ३२९ ५२ २८७ १५१ ३०७ ३०७ ३०७ २२७ ३२४ २७२ १४७ २८४ ११० २४७ २६८ २६५ २६६ १२४ ३३४ ३३४ ३३३ ३०० १७७ २९६ १७१ १५० १२४ ३११ १४८ ८८ २७७ ३०५ 2010_04 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१४ २९० १२० ३३९ ७० १३५ ३२९ २४२ ८७ २४२ ३१६ २४३ ७२ ३३३ २७२ १ १८३ १०४ परितुदो भणइ तओ ३२४ पाणेहितो वि पियं परिपक्कबिंबोट ३१२ पाणेहितो वि पिया परिपालिऊण विहिणा ३०९ पायडियनेहसब्भाव परिपालियं च सील ९७ पायाल-कण्णगा वा परिमिय-कालेण तओ ११३ पायारोवरिसंहिय परिवडियचरणधम्मो १७६ पावा पमायवसगा परिसा वि तिविह भेया ४७ पासंडियभोयासि परिसुद्धकणिक्का पासंडेण निहओ इह परिसुसिय-रुहिर-मंसा ४० पाविति सुहसयाई परिहरिऊण अधाडं २५४ पास जिणिदह पयकमलु परिहरियजणणि-जणया पास जिणेसर लोयण परिहासेण कयं चिय पिउलच्छी जणणिसमा पलियसिरगलिय ३०३ पिणुण्णयथणवटुच्छलतपवणपणोल्लियकल्लोल २८१ पिय पच्चूसह पावहरु पवणपहोलिरसिहरग्ग पियमाइ-पुत्त-दुहिया पवणायधयवडचंचलम्मि पियविरहगरुयमोग्गर पवणाहय-सलिल ३३७ पियविरहिय दइयाओ 'पवरपुरसरिस छण्णवई २८४ पियविरहो अप्पियदसण पियसहि का उण एसा पवरोवरगसणाहा ३०२ पियसहि ! पियं ति भण्णइ पवयणु पवहणु धम्म १७७ पिसुणसुणयाण दोण्हं पव्वजं पडिवण्णो पुट्ठा ताराए तओ पव्वयणं च नरिंदे पुढविजल-जलण-मारुय पव्वयसिहरसमुण्णय २८० पुण्णु न पाउ न जीवु पसरतविमलकित्ति पुत्तपपोत्ताइणं पसरंतसुरहिमलया पुरवरपवरकवाड पसरंत-सेय-संदोह ७७ पुराणं माणवो धर्मः पसरंते सरलसासा पुरिसत्येसु य पवरो पसुधम्मो वि न ताणं २५४ पुरिसवसा परिपूरिय पसुसाहारणा कामा ६६ पुरिसायारविरुद्धं पहपत्थियस्स सम्मुहा ८ पुरिसेण पुरिसयारो पाइक्कचक्क पम्मुक्क ७६ पुरिसेण माणधणवज्जिएण पाएणब्भाहयं संतं २०५ पुरिसो हवसु इयाणि पाएहिं जया भूमी १. संवे. पृ० ५९० /बक० ११५६ । १. संवे० पृ० ४३३ । ३२६ पुव्वपुरिसज्जियाए ९७ पुव्व भवे हं कमला १९८ पुवम्मि तडे जूयं ३१२ पुव्वापराविरुद्धो ३२२ पुवायरियविणिम्मिय पुव्वावराविरुद्धो पुव्वावरेण संपिडियाए १७१ पुव्विं भट्ट भणंतो मा पुहइए निक्कलंक ३१५ पूयाए पूयणिज्जाण ३१५ पूयाभावविसुद्धी १०८ पेच्छइ अलद्धलक्खं पेच्छसु मयच्छिपुर २९१ पेसिया पत्थओ पहट्ठ पेसुण्णं तिक्खतरं फलपत्तकमलचंदण ८८ फलमेयाए अणुसंगिय २४५ फलसंपत्तीए समोणयाई २१४ फलिहमणिविहिय फलोदएणं म्हि गिह फासेसु य भद्दय २१४ फुल्लतासोयकयंब फुसण्णो पोग्गलो १०६ फेक्कारिति सिवाओ २८९ बंधइ नवं न कम्म २९२ बंधवहछविच्छेयं १४७ बंधुयणकुमुयचंदा बहुजणधिक्कारहया. बहुजोयणलक्खिल्ले १७८ बहुयाओ सासुयाणं २२१ बहु-रयण-सिंगियाकय बहु लोएण वि निंदिय १६५ बहुविह कवडकुहेडय १८६ बहुविह लक्खणसय १. वज्जा . पृ० ३२ । २. आचा०नि० पृ० १७१। ३११ १४५ ३३७ २६४ २७३ १४८ ३२३ ३०५ १९५ २४७ २१४ २१९ 2010_04 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३७ २१६ or NNNN २७१ ३३३ می لس बहुसंखखेडकब्बड बहुसीससंपरिवुडो बहुस्सुयं चित्तकह बायालदोसरहिओ बद्धतबहलकलयल बारस विहम्मि वि तवे बालग्गाओ नहग्गं बाला वि दुव्विणीया बालेण वि एयस्स बावीस सागराउ बाहिं चउप्पयाई बाहुबलिणा वि पत्तं बिंबाहरोह्रतालू बीया पंचमि एक्कारसीसु बीयाबीए नाउं बीयावसरम्मि' पुणो बुद्धिए पेहिऊणं बुद्धीबलं अप्पबला बेइंदियमाईणं भगवइ एगा दुहिया भग्गं निभग्गाए भज्जति नियबलि भणइ कुंदु मयरंद भण वच्छ कस्स रुट्ठो भणसु किं वत्थाहरण भणसु सयमेव भयवं भणिओ खेयरकुमरो भणिओ बारस भेओ भणियं च तीए भयवं भणियं च तेण भयवइ भणियं जं भणियब्वं भणियं च महिवइणा भणियं पवत्तिणीए भणियमिमाए अम्मो १. उत्त०नि० १२५ । २. बृ० क० ११६९ । २८४ भणियं सीलवईए ९६ भणिया य तेण संदरी १७२ भत्तिभरनिभराए भदं जिणसासण-सायर ३२२ भद्द ! दढं मह चित्तं २७४ भह भीमभवण्णवगयाण २७८ भमिऊण मंडलाई २१४ भमिऊण मंडलाई २१४ भमिओ अनाइनिहणं . १५२ भमिरेहिं महुयरेहि ३०७ भयभीयमाणसाणं भयभीया भूयगणा २७० भयवं! किमण्णजम्मे २८७ भयवं नियम विसेसं २५४ भयवं! सुरनरसंथुइय ! भरहेण वि जंपत्तं २४७ भरहेरवयविदेहेसु भवजलहिमज्झवडिया २४७ भवियकमलपडिबोहण भवियजणकुमुय ३०८ भवियव्वयावसेणं ३२२ भाणु व्व विदेसगया २६६ भावियजिणवयणाण भिदेज्ज नाव मूढप्पा भिक्खं भमंतेण कहिं ३०८ १भिक्खापविठ्ठण भिज्जत कुंभिकुंभयं १५३ भीमभवभमणसंभंत भीमे उत्तासणए २४४ भुंजामो भुंजामो त्ति ७१ भुक्खा य होइ पउरा २८६ भुयदंडप्फालियतीर२१४ भुवणच्छेरयभूयं भूरिभवसंचियाणं १. आचा०नि०प०१७०। ८९ भूसंधिय धणुहलया ३०५ भूसणविघट्टणाणि २७९ ९८ भोगंतरायकम्मेण भोगविवज्जिय फलरहिय २९५ १४८ भो भो भव्वा निसुणह.२६९ २८३ भो भो भव्वा पेच्छह २१५ भो भो सुणंतु सव्वे . ३०४ २१५ भोयणओ कम्मयओ . २४८ ११५ मंडलविरालक्खे २७१ मंतंतर पारद्धाइं २८४ २१२ मंति बहेरउ चोरु३२४ मंदरतुल्लावि नरा १६९ मंदालोइय-कज्जे ३०९ मग्गपणठे दळूण ३०८ मच्छंको सयभागी मच्छरगहिओ पुरिसो २९० मच्छाउ कच्छभेणं २०३ मज्जाइ भयभिण्णो २९३ मझं पि हिययवल्लह २८२ मज्झ पुण अहण्णाए २८३ मज्झम्मि तस्स जगबंधव मज्झिम अणामियाणं २७१ २४१ मज्झिम पत्ताए वि हु २७१ १४५ मणकरि पावह परम २६६ १४५ मणपवणजवणचंचल मणमंदिरमज्झगओ . मण-वाया-कायाणं मणिबंधआउरेहाण , '२७१ मणिमंचयमारूढ़ ३१३ १३३ मणुयत्तणाओ भट्ठा मणुयाउयं निबद्धं ३२ मण्णे न किंपि अण्णं २०० ६८८ मयकिच्चं काऊणं ३०५ १.संवे० ५८१ । २. संवे० पृ० ५००। १७ २८३ ४ ३०५ २१६ २८४ ९८ १४ २४९ २४८ ३२३ २५४ 2010_04 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मयकिच्चाणि करिस्ससि मयगलगज्जिरं मधुम्मिर वामण मयणग्गि तावतवियं मयणमहाभडमाष्प मयण - विहिणावरई मयणसरसिल्लयंगा मयरद्धय - वडिआओ मयवस निमीलियच्छो या वग्घस्स भीएण मया विसरणत्थिणा मरइ कतक लिहि मरणरणगणगणसंगमे मरणे काऊण मणं मरणेण विणा सीलं 'मरसु इमम्मि भणिए मरिण मज्झिमगुणो मरिण विझमूले मल्ल व जुज्झिऊणं महतामपि दानानां महावाउ काउ पियजण महिला अलिकुल महिला सत्तापुरसा महिला सोयविरहिया महिसासुरमारुढाए माइत्तम असच्चत्तं माइ-मरणदुदुक्खय माहकोसंबीया माणसेलमुसुमूरण महागगहिओ २०३ २९२ १२९ ९७ २५३ ५९ ३१२ ३ 2010_04 ३०८ १७२ १७२ २६६ २८४ २४५ ९८ ३२६ ३०८ ३०८ ३२४ ३२७ २६९ १९१ १९१ १९१ १७८ ३३३ ४९ २७४ २९२ ३३० ३०४ "माणुसखित्तजाई मामा कुह पमायं मा मुह एरिसच्चिय माय भइणि सममण्णहि माया गुणहाणि करी माया बहुला अबला मा रुसु भइणि ! मारेइ पउर-जीवे मालाविहारम्मि मएज्ज मावच्चसु वीसंभ माहण अहं तुह दुक्ख मिउमंसल रुइरेणं मिमणि - कुंचिय मिउमसिण कसिण free मूसायाओ "मिच्छत्तस्स उवसमा मिच्छादंसणसल्लं मिच्छादंसणसल्लेण मिलं तपउनाहलं ओवि बहुओ मुच्छानिमीलियच्छो मुणिमच्छरानलेणं मुद्धोसि तुमं बालय मुहमहुरा परिणs मुहमहुरा परिणय मूढो निव्वण्णाणो मूलं विना न डाल मूले वत्थम्मि सुहं मूस करालवीभच्छ मेहुण संगसंजय मेहुणाण संबद्ध मोक्खपाहणऊ मोढकुलं वर ससिणो २० २८० १७६ २६६ ३३० ९६ ९८ १०७ १४५ ११८ माणुसम्म सावग १. आव० नि० ८३२ । २. प्रव० १. संवे० पृ० ५९८ । २. संवे० ५५९८ । ९४५ । ३ संवे० ४५० । ३ मोत्तुं जिणवंदण-पूयण मोत्तूण अद्धयंद मोत्तूण खत्तधम्मं मोत्तूण जिणं मोत्तूण नाह! दुि २७८ २९४ १४६ ३३५ ३३५ १३३ २७८ रइदप्पदलणेह ५८ इरमणभवणेण रइरूवधारिणीओ रंभार्थभसुकोमल २३ ९६ ९८ ३०४ २६६ १९१ ३०६ २०६ ३०३ २९४ २७१ ३२९ ३०६ ४७ ३३९ तू सावरा सीना मोहंधाण जिया मोहमहल्लगिरिंद यथा मे न प्रियो मृत्युः ये क्षान्तदन्ताः श्रुतिपूर्ण यो ददाति सहस्त्राणि रक्खसभुत्तं भत्तं रक्खिज्जंता वि दहं रज्जति नेव रामा रज्जवs चक्कित्तं रणरहसमुव्वहंता रण्णं पि इमं वसिमं रणं पि वसिमतुल्लं रणं पि ह वसिमसमं रणे सा वसिमे सा रत्तच्छो खरदसणो रत्तमालसियनियंसण रमणायत्तं सोक्खं रमणीय रमणि-संगह रमणीयरूवरमणी रम्मत्तणओ जीए रम्मवरसिहरउज्जित रयणगिरिसिहर पह भूरिवसूण रणी तक् ९७ ३२४ १८६ १४९ १९३ २४७ ३२४ ९६ २९२ ३२७ १२६ ३२७ ३१२ ३१२ ३ २७८ २५४ १३२ ९६ ३२९ ३२४ ३१८ १५४ २० १७ १३ १४१ १५३ २९ ३०५ ३०३ २६४ ८० ३१० ३०७ Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२५ ८८ ३०५ २१५ २९ १४४ १८३ ३२२ २१४ २४८ ३२५ २७१ ७० २५४ ३१५ २८० २४८ ခုခု ३०९ २६६ रयणीए तेण भणिओ रयणीए न भोत्तन्वं रयहरणपीढफलगेहि रवमुहलपंजरट्ठिय रविसंगमसुहियाए रसएसु य भद्दय रामेण व दोसेण व रायदुहियाए भणियं रायहंसगयगामिणि राया नागरलोओ १रिद्धिप्पबंधबंधुर रुद्धो रविकरपसरो रूवं अच्छीसु ठियं रूवं सुकुलुप्पत्ती रूविण रइसम सूहव रूवेण वि संपण्णा रूवेसु वि भद्दय रे गुडह गयवरिंदे रे देव्व दुहिय दंसण रे देव्व ! सुहिय असहण रे परलोयपरम्मुह रे पावकम्म निग्घिण रे बहुलो रे धाव रे रणरहसविसज्जिय रे रे अविनयमंदिर रे रे कयंतचोइय अज्ज रे रे कयंतचोइयकत्थ रे रे डिभ सिक्खिय रे लेह लेह धावह रेलेहह मारह समंतओ रेवइ नक्खत्तम्मि रेवइए बद्धं परमाणंद रोइ विरहीण दुक्खं रोयंतु नाम तं जण ३५ ३०५ रोसारुण-नयणिल्लो ३०९ रोसारुण नयणफुर रोसेण पडिनिवेसेण २५२ रोहिणी पूसय अद्दा १५ पलक्खणहीणो उवही ३३७ लच्छी करकमल विया २७४ लज्जाकुलाभिमाणो ३१३ 'लट्ठ' ति सुंदरं ति य ५९ लडह विलयावलोयण ३०७ लद्धउ माणुसु जम्मु २८४ लद्धं अलद्ध-पुव्वं ३२३ लद्धं गुरुम्मि पयडे ३१४ लद्धं जयं सत्तुबलं १३५ लद्धावसराए मए ४९ लद्धण वि सामग्गी ५ लद्धे वि तम्मि दुलहे ३३७ लवलीलवंगचंदण ३२२ लहिऊण गणहरपयं १९३ लहिऊण तीए भावं ३१४ लहिऊण वि सामग्गिं ३०३ लहयंति लहुं पुरिसं २४५ लायण्णसलीलपुण्णो लिहणलिहावणसोहण ३२४ लीलावलंतगीवा २१२ लोगग्गमुवगयाणं ३२३ लोगच्छेरयभूयं ७७ लोभे सव्व विणासी लोयालोयदिवायर लोयालोयपयासण २१२ लोहदोसेण परं ५६ लोहमयचणयचव्वण ६८ लोहमहागपत्थे ६८ वंसुप्पण्णाण गुणड्ढियाण १ बृ० क० ३९५८ । ३२३ वग्गंत पाइनग्गं ३०३ वग्गंति दो वि हक्कंति ३०४ वग्घभएण पविट्ठो २८४ वच्चंति तुरिय-तुरीयं ५६ वच्चंतेसु दिणेसु २२६ वच्छे! का तुह चिंता २८० वच्छे! मिच्छत्ततममंधयार वज्जंत पवरतूरयं २९६ वज्जेज्जा मोहकर २६६ वटुंते समरभरे १२० वत्तासु भायरो खलु वस्थाहरण-विलेवण वत्थुसहावो एसो वम्माए विहि अंगरुह वयणस्स ससी दासो वयपडिवण्णेण इमे वयपरिपालण सोक्ख वयपरिणय-लोय १७६ वयभंगकारियाए वयभंगं सोऊणं २९१ वयभंगभीरूएणं ३२५ वयसमिइ कसायाणं ३३९ वरकुसुमगंध तह ३१२ वरतुरय संपउत्तं ११५ वरपउमरायकुंडल २७४ वरपट्ट दुऊलाणं ३३१ वरं मओ वरं लद्धो ३०७ वरमायाए वहूए ३१५ वरमुत्तमंगच्छेदो २९२ वरमुहलहारा पंचविह ३३१ वरमेकस्य सत्त्वस्य ३३७ वररयणरासि कलिए २८१ वरवत्थविणिम्मविया २२६ वरवत्थाहरणाई दाऊण वरवत्थाहरणेहि ३०९ ३१३ २४७ २६९ २७८ १८३ ३२३ ३१३ ३११ २०५ २१२ २१५ २१५ २९४ ८० १. संवे० पृ० ५९१ । ३२२ 2010_04 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ or ३१८ २३८ २७३ २६४ १४६ १५० १५० ० ३०८ २२६ विस्सासिंति परजणं ३३७ विहलं जो अवलंबइ ३०८ विहिपडिसेहाणुगयं ९८ वियि विविहोवयारं २७० विहियाणुट्ठाणं पुण ८४ विहिवसावहाडय ११४ विहिविहिय-देवजत्ता ३२६ विहेह नीर-संचयं वीभच्छत्त निमित्तं ७८ वुड्ढसहावो तरुणत्तणे वूढो गणहरसद्दो ३११ वेइलपुप्फ सयवत्त वेइल्लसारसत्तलि २५९ अवेयगसहियं एवं वेसं पि रमेइ नरं वेसत्थियाओ आलत्तयं व शाढ्यं ह्रीमति गण्यते सइदंसण संजायाणुराय १३३ सइ सयवत्तु न वियसिउ सइ सामत्थे सव्वायरेण सइ सामत्थे नियमा संकप्पवसओ रम्म १०७ संकप्पिय दोसवसा संखुद्धा नागरया २६८ संगो अणंगेण जिओ २८२ संघडइ विडियाणि संचारिमगिरिणो २४२ संजायगमणचित्तण २७० संतगुणनासणा खलु संतापिनि संसारे २८० संति जिणेसर संतिकर २०२ संति संपाइमा सत्ता ० २७९ वरविहवलोहवाणिय २५३ विगलियविहवा वरि देसंतरु वरि मरण २२० विगहाणं परिहारो वरि मरणं मा विरहो २०१ विज्जापसाहणुज्जय वरि महिला मा पुरिसो २८५ विज्जाहरो वि मग्गावलु जीविउ जोव्वणु २६६ वित्थडपाओ पुरिसो वल्लिवियाण-मंडिय १०१ वित्थरइ थरहरो थणहरस्स विवसायफलं विहवो विद्धम्मि परोहम्मि ववसायवज्जियं चयइ १०८ विद्धस्स कंटगेण वि ववसायवज्जियाणं ३६ विनएण पविसिऊणं वसणम्मि ऊसवम्मिय २१९ विबुहजणगरहणिज्जं वसणसमागमकाले विमलकेवलदसणालोय 'वसणम्मि समावडिए २१९ वियरंत पवरगोरस वसणावडिओ सुंदरि वियरंत रम्मरमणी विसियरणुच्चाडण वियरसु विवरं रक्खेसु वसुदेवो तरुणीयण वियलेइ कलाकुसलं वहबंधणअब्भक्खाण वियसियसियकमलायर वहमाणवाहिणीसय वियसियपडिपुण्ण वहिऊण तीय सत्थे १७७ विरलंगुलिया पाययजणा वाजिवारण-लोहानां १३५ विरला जाणंति गुणा वाढं बीहावणओ ३३३ विरलो सो को वि जणो वामदिसाए वामो २७१ विरसाई जाइं पमुहे वामेण वि मह विहिणा ३१८ पविरहे विसं व विसमा वामे विहिम्मि संपइ २०० विलसंति दिति भुजंति वायरण-छंद-निग्घंटु ३३८ विवणिपइट्ठियमणि वायवसागयवरगंध १६ विवरीयविहिवसेणं वायव्वे सुहवत्ता ८३ विविहतवसुसियदेहा वारं वारं विगलइ ३१७ विविहतवसोसियंगे वारिज्जतो विरमसि २७४ विविहाहरणविलेवण वालणे न वहइ काओ २८० विसणा बाहु तह लोयणाई वासारत्तनरेसररज्ज विसमयरमडह-वच्छो वाहजलभरिय नयणो विसमसरनिसियसर विझगिरिसिहर ३२१ विसमो सत्तू थेवं विगलिय धणा वि २३४ विसयकसायविसंतुलिहिं १. वज्जा पृ० ३२१२. चउप० विसरिस वज्जताउज्जा पृ० ६८ । ३. संवे० पू० ५९१ । १. गाथा स० ३/३५ । 6 १५६ २५२ ३०७ ३०४ २९३ २५४ or ३१५ mr . १७८ १. प्रवच० १६० । २. चउ० पृ० १२६ । ३. प्रव० ९६२ । २२ 2010_04 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४८ २७४ २७१ २७७ २७३ ३३७ १३७ २४३ १३५ १४६ १४६ १४६ ३२५ ३०१ ३०१ ५७ ३२२ संतोसामयतित्तो संतोसामयसित्तो संपइ कहा समप्पइ संपइ वयणपहाणो संपइ सुग्णारणे संपत्त जोव्वणेण संपयगिरिगयवर संपुण्णकोसडंडेहि संपुण्ण-लक्खण-धरो संपुण्णं वज्जिय पुण्णिमाए संबधिवग्गहियकर संभासिऊण कोमल संभासिऊण कोमल संभासिओ कोमल संभिण्णसयलदेहो संरुद्धसलिलसेया संवच्छरस्स मज्झे . संवड्ढिऊण दूरं संवेगसमावण्णेण संसारसंसरंताण संसारजलहि पारगयाण संसारतरुम्मूलण संसारभउब्विग्गो संसारम्मि अणंते संसारम्मि अणंते संसारसरसरोरुह संसारसरोवर-पावपंक संसारसागरगया संसाराडवि पिहु-पह संसाराडवि मज्झे संसाराडवि मज्झे संसारिय सोक्खाई संसाररुक्ख-कुसुमं संसारे सयलरिद्धीणं सक्खं चिय पेक्खंता सकडक्खपेहणं २४८ सक्कसंथुय पणय-सुर . ९६ सगुणजणपक्खवाओ 'सग्गापवग्गमग्ग८९ सच्चवरवयणमंत २०७ सचित्तं पडिबद्धं ३०८ सचित्ताचित्ताणं ३३६ सचित्ते निक्खेवं २१६ सच्चं गरुया गिरिणो ९३ सच्चपइण्णो सरलो ५४ सच्छंदवत्तिया जेहिं सच्छंदवियरणं वज्जिऊण सजलघणगहिर २८३ सजलघणतिमिर सज्झाओ कायव्वो सज्झायं जाणतो ९९ सज्झायं नियमकरणं ३२० सन्नद्धबद्धकवया सण्णाय पयापालण सत्तभवगहणाई सत्तमवलंबिऊण ९६ सत्तुम्मि समावडिए ३०९ सद्दाइसु विसएसुं २०३ सद्देसु य भद्दय २ सप्पुरिसे च्चिय निवडेइ सबरेण कयपणामो १३ ३ सम्भावनेहभरिए १५६ समग्रावयवान् दृष्ट्वा ११५ समचित्ताए तुमए 'समणोसि संजयोसि ३१५ २३१ १. संवे० पृ० ४४० । ९९ १. ब. क. ११६५ । २१६ २. चउ० पृ० ६८। ११५ ३. गाथा स०पृ० ३१ २ । २७९ ४. उत्त०नि० १४१ । ३०९ समयबहुत्तं सुत्तम्मि समणगुणविउत्थजणो ३२७ समसीलाओ समासु ३२७ समसुह-सुहिए समदुक्ख २४८ समसोक्खदुक्खपरि २४८ समहियबलेण रिउणा २४९ समागओ सो उ सयम्मि १०२ समिइ गुत्ती अट्ट वि ___ समत्तगुणविसुद्धा सम्मत्तपहावेणं सम्मत्तमीसमिच्छत्त १९७ सम्मत्तम्मि उवलद्धे १०५ सम्मदिदि जीवो विमाण ३३७ सम्माणिऊण तत्तो २७४ सम्मापलिय पुहुत्ते सयणकुडुंबिय कज्जे सयणेहि समं संगे सयभिसयासुं च भयं सयमेव य अंब हे सयमेवागम्मवरे सयलकलागमकुसलो ३२१ सयलकुसलेक्कमूलं ३३७ सयलगुणाणं मूलं सयलगुणालय सुपुरिस ! ३३७ सयलजणजणियरागं २१९ सयलजणजणियहरिस ३०८ सयलजणनयणकडुयं ६७ सयलसत्थपडिसिद्धिहि ३२७ सयलाणत्थपरंपर सरए महद्दहाणं १७५ सरणागयहं सरणसमागय सरयपुण्णिमपुण्ण १. प्रवचन सा० ९४४ । २. उपदेशमाला पृ० ४९२ । ३. उत्त. नि० १३६ । ४. माथा० ३६८। २९४ १७४ ३०७ ३०५ ३२५ २५८ १९३ ३२९ ३२६ २४३ ३०२ २६६ २४८ m २३ 2010 04 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१९ २२१ ३०८ ३०९ २७२ ३१० २७९ २४२ २७३ २७४ १९६ २७२ १८३ सरयम्मि सालिगोवाण १६ सहसा ससहरकर सरय समुग्गयससहर २६५ साइयमिट्ठभोज्ज सरलोपियंवओ सज्जणो ___ सा कि जियइ त्ति सरसफलपुट्ठदप्पिट्ठ सा गुरु नियंबवरसोणि सरसरस्स मुंचंति मा चिय कणिट्ठियाए सरसायरपियणं सा चिय जइ अंगुठं सरसु वि भोयणु विरसु साणंददइयदिट्ठि सरहसय ससयमाहिस १७७ साणस्स अंगधूणण सरिऊण देसविरइ ११५ सा दिट्ठवरवाल सरिमो सुयणाण सया सा परमपयं सा मज्झ सरीरगुणसंगमोणे १७५ सामण्णमणुचरंतस्स सर्वे वेदा न तत् कुर्युः ३२७ सामाइए पउसं सर्वसत्त्वेषु यद्दानं सामाइयम्मि उ कए सविलासा ससिणेहा सामाइयम्मि उ कए सविसाओ नरनाहो सामाइयस्स करणं सविसालसालकलियं सायरसम जच्चतुरंगमाण सव्वं चिय सहियव्वं ९९ सारयससिधरधवले सव्वं पि तुह वयणं ९९ सारस ! धण्णोसि तुमं सव्वं वयंति विउसा सारसुसुयंधनिम्मल सव्वम्मि चेव कज्जे ३०१ सा रायसुया मह सरण सव्वस्स वि संकिज्जइ ८४ सारीरमाणसाणेग सवारंभ परिग्गह सारीरमाणसेहि सव्वावत्थु सुहंकर सालीण-सरल-पिय सव्वा वि हु जिण २४२ सावगधम्मविहीए सव्वे वि कलाकुसला सावज्जजोगवज्जण सव्वे वि मरणधम्मा सावज्जजोगविरइं सव्वो वि कलाकुसलो २६३ सावज्जजोगविरया पससमय परसमयविऊ २७३ सावज्जजोगविरमण स सरीरो गयगव्वो सा विडंबण कवण जु ससिणेहमहुरमणहर ३०९ सा वि हु मं पेच्छंती ससिसीहवग्धवयणा २७० सा विहुमं पेच्छंती ससिसूरसुमिणपियणे २७२ सासय-सिव-सुह-फलयं सहइ न कडुयं जंपइ १४४ सा सूरसेण रण्णा सहसत्ति सम्मुहंति २१४ साहम्मिय वच्छलं सहसा नहंगणाओ २८१ १. दशवै नि० ३०१। १. बृ• क० ४५८५ । २. बृ० क० २४४ २. आव० नि० ८० । ३०९ साहसममुंचमाणो २९४ साहिति गरुयकज्जाई २६६ साहीण फलजलाणं १२३ साहीण वणफलाणं २७१ साहुगिहिभेयओ सो २७१ साहुजणसंविभागो २८६ साहूण संविभागं ३०७ साहण समाहाणं ३१२ सिंगारकहाकहणं १६३ सिंगारकारणाई २७४ सिक्खियव्वं मणुस्सेण २९८ सिझंति सयल२९५ सिद्धायणेसु धम्मिय २४८ सिरच्छेयम्मि य रज्ज २४८ सिरिदत्त सोमसोमिल सिरिवद्धमाणसूरिहिं सिरिविज्जुवेगनरवर सिरिसूरतेय तणओ सिरिसूरतेयतणयं २१२ सिरिसूरतेयनंदण २८९ सिरिसूरसेणतणओ ४ सिरि सूरसेणनिव २४८ सिरि सूरसेणसहियं ३०६ सिरि सोमवंसभूसण ३३७ सिरिहिरिलच्छी सिसिरि सुयंधुतेल्लु सिहरग्ग-भग्ग-रवि सीयंत साहवग्गस्स सीयंताण मुणीण सीयलपच्चूसा सीयलवाई वाजई सीलं कुलं सहावो सीलं कुलुण्णइकरं १. बृ० क० ११६० । २४३ ३२२ ३२४ r १७६ ३१४ ३१४ و २७० २०२ ب ३२२ س م m الله له on ४१ سه १९८ १८० २४ 2010_04 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०७ १२० ८६ ३०९ ३२ २८२ २१४ ९१ २७४ ७० m ० m ४९ r १३२ २९५ ९७ सदर सील सोहग्गकरं सीलवईए सील सीलवई वि हु रण्णा सीलवई साहसमल्ली सीलेण मह न कज्ज सीसा वि य तुरंती सीसेहिं तस्स एसा सीहासणोवविट्ठ सीहो तत्थ पविट्ठो सुव्वंतसिवासद्दयं सुइरं निरुविऊणं सुंदर भीमभवण्णव सुंदरि! नीसेस पसिद्ध सुंदरि! विज्जासिद्धो 'सुकुमालग भद्दलया सुकुलुग्गओ चिय सुकुलुग्गओ सुरूवो सुक्कसोणियं संभूयं सुनिऊण इमं वयणं सुणिऊण तीए वयणं सुणिऊण वयणमेयं सुणिऊण सूरिवयणं सुणिऊण सूरिवयणं सुण्णा भमंति करिणो सुत्तत्थी-सीसा-सेविय सुमरणमेत्तेण वि जुव सुमरिज्जंता ऊसव सुयइ सुवंतस्स सुयण सजनघरं पविसंतो सुयणसमागमजणिओ सुयणसुद्धसहावे सुयणा सामायते सुयरयणसायराणं सुयसलिला विहु १०० सुरकयविट्टरसंठिय ९९ सुरगिरिगरुयंपि ९९ सुरनमिय-पाय-पंकय ४७ 'सुवइ य अयगरभूओ सुविसट्टकुसुमसोहंत २७३ सुविसुद्धउभयपक्खेहि ३३९ सुविसुद्धसीलमणिरयण सुव्वइ तह णु भवियव्व सुव्वइय तीए जाया सुसिणिद्धकुडिलबहु सुसिलिट्ठलट्ठक? हि सुहड सुहडइ हणइ सुहय तुह दंसणेणं सुहसाहणमिह दुलहं २७३ सुहियं पि कुणइ दुहियं १३६ सुहिसंबधो बंधो १३३ सूमालसरलकोमल ३३१ सूरिजिणेसर सिरि ३०९ सूरिहिं वि सो भणिओ ३०५ सेज्जं मुयंति एगे ३०६ सेज्जायरस्स एगट्ठाणि १४८ सेज्जूच्चाराइणं ९९ सेयंवरसोहकरस्स ३२३ सो अत्थो जो हत्थे ११५ सो आह न तुम्ह दोसो १६३ सो आह पिए दुक्खं सोउं साहिक्खेवं २६९ सोउं सिक्खावयणं १०१ सोऊण इमं राया ३३३ सोऊण इमं वयणं ८८ सोऊण इमं वयणं सोऊण इमं वयणं सोऊण इमं वयणं २८२ सोऊण जिणपडिकु? सोऊण तस्स वयणं Mm २०३ २९२ सोऊण तीइ वयणं ३३३ सोऊण तीय वयणं ११३ सोऊण दूय-वयणं २६९ सोऊण मज्झवयणं सोऊण मज्झवयणं सोऊण वयणमेयं सोऊण सबरवयणं ३३३ सोऊण सुयपुव्वाई साऊण सूरिवयणं सोऊण सुरिवयणं सो को वि नत्थि देवो सो को वि नत्थि भुवणे सो को वि मिलइ सुंदरि ५७ सोतावसा समाओ २०२ सो को वि वरो होही सो धण्णो एत्थ जुआ सो धम्मो जत्थ दया सो नत्थि तिहुयणे सो नत्थि भडो सो नत्थि सो पुण कहिओ नज्जइ सो पुण जिणिदचंदेहि २४९ सो पुणो परिविखऊण ३३९ सो पुण माणुसजम्म २६८ सो पुरिसो जस्स करा ३०५ सो पुरिसो सलहिज्जइ ९७ सोम निरंजण कारुणिय - सोयन्वं पुण पासे सोरट्ठधरणिवररमणि सो वि न दिट्ठो जो सो वि भणिऊण किं भीर सो विह वियडविडंबिय सो संगमयमहासुर सोहइ विलसिज्जती २८० सोहग्गं दोहग्गं १. बृ० क. ३५२१ । २१६ mor . m २३५ १. बृ० क. ३७५ । २. बृ० का ११५९ । १. बृ० क. ३३८७। 2010_04 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६४ १६४ ६८ ३२५ सोहणमेयं ति पयंपिऊण सो हारेइ काएण सोहिल्ल महासालं स्फुरन्मायावतः 'हंतूण परप्पाणे हंसाइ पक्खिणो वि हंसेण समं रमिऊण हद्धि ! अविवेअविसेण हद्धि ! अहं अहण्णो हम्मउ गिरिसिरेणं हयमहिडसुहय हरिणो हरिहिं करिणो हरिहरहिरण्णगब्भ हवइ पवेसे वामा हसह सरवरु तिण समउं हसिऊण तए भणियं हसिए रुइयं रुइए य हा! अज्जउत्त! हा अज्ज ३२४ हा ! कत्थ गया गुणवइ २१६ हा! कनयकमल २५६ हा! कहमणज्जकज्जं ९६ हा! ताय अंब हा २५१ हा! ताय ताय हा २५४ हा! तेयसार सारय ! १९१ हा ! नाथ तुज्झ विरहे हा! पाणपिए सुहए १५७ हा! भयवइओ वनदेव । हारे ते नेउरए य ___ हारो दहइ सरीरं ३२२ हा! वल्लह हा सामिय १६३ हा ! विहि हयास ! निक्किय हा सोमवंसमंडण हा हा हयास निग्घिण २७२ हा हियय अव्ववत्थिय हा हा हियय वज्ज हा हयिय किं किलम्मसि ३१४ हा हियय कीस झूरसि हा हियय ! मडहसरिया Mmm r १६ हा हियय लज्जावज्जिय १९३ हा हियय विरागिल्ले २७३ हा हियय ! हीण साहस ९७ हिउ बुव्वंतु न करहि २६७ २८० हियय ! तए सच्चविओ हिययभंतरसंठिय २०० १९३ हिययम्मि फुरइ सत्तं ३२५ १६४ हिययाहिंतो कंठं ९७ हियायसत्तं खय पामोक्खं ३२८ हुंडं सबल सव्वण हेउदाहरणा संभवे य १४८ हेम-धेनु-धरादीनां हो अंब ! चंदकरसन्नि ३१४ होऊण पुरो पभणइ होति जणगेज्झवयणा हो जिणिदमंदिर चिंता ८८ होइ सुगंधो गंधो १६४ होसइ दुक्खुत्तारू २०१ होही सावक्क कओ .. २८० १. प्रव० पृ० । २.संवे० ३७२ । ३२७ ७० ३२३ ३२९ १६४ २१४ हा ! कत्थ गओ बालय १. चउप० १४९ । 2010_04 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धि-पत्रक पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १ ७ गख्य १ २० सिंचंतो २ १६ बंमंडोदर ३ १९ उदंड ३ २२ धरिणी २५ पयडी दीसंत ३ २८ यतीए ३० भासणीओ ३२ मयरद्ध ३४ पुलिंग ७ रोहिणी ४ ९ भिण्ण ४ २४ मणुहंवती ४ २४ अणायक्खणीय ५ २३ जोयण ५ २६ सुमिरिय ५ २९ आणाओ ६. ३ अहाण अ ६ २२ आहरिओ ६ ३० तुम्हे ७ यजणो ७ २२ परिव्वसो ७ ३० धरिणी ८ १७ पसुमुहं २० दिण्णासणे ८ २१ कियाणयं ८ २९ वत्थगो ९ ३ परिहिणो ९ २५ न ट्ठिया ९ ३४ वज्जभार १० १ सारसुमेहि १० १२ विनडियम्हि १० १३ अहहय गरुय सिच्चतो बंभंडोदर उदंड धरणी पयडीदीसंत य तीए भासिणीओ मयरद्धय फुलिंग रोहिणी भिण्णं मणुहवंती अणाचिक्खणीय जोव्वण war mmmmmmm»»»»737 पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १० ३२ एगागिणो ११ १२ सुण्णवणा ११ १८ दुहियाए ११ २० सुण्णवण ३० छम्मासे १२ १६ से नरा १२ २३ घंटं तेण १२ २८ पवणोल्लिया १३ ३ अयगरु १३ ७ पस्थिओ १३ १५ खणमेह १३ १७ संपुण्णयं १३ २० जुज्झियं १४ १८ महत्थणं १४ २० मज्झभागो १४ ३२ समागय १४ ३७ मासे १६ १२ धणीयं १६ १८ छत्तो १६ २२ नलिणि १६ २४ एवं १७ ३ कहामि १८ १० धिई १९ २५ ता भवे २० १९ पयमंयं २० २६ सासू २० ३१ गिरि २१ ३ भवण २१ ८ भंड २१ १४ थिरि २२ १० संठिय २२ २० गयणग्ग २४ १८ गया दिस एगागिणा सुण्णावणा दुहियाए सुण्णावण छम्मासं सो नरा घंटे पइ तेण पवणपणोल्लिया अयगरकडिअ पत्थिबो खणमेत्त ते पुण्णयं जज्झिउं महपत्थणं महाभागो समागयं मासो धणियं च्छत्तो नलिण एकं कहेमि धिई ता अण्ण भचे पयमेयं सासु गिरी भुवण सुमरिय अण्णाओ आहाण अहरिओ तुमं य-जणो परवसो धरणी पसुमुहो - दिण्णासणो कयाणयं वत्थव्वो परिहीणो न ठिया कज्जभार सारकुसुमेहिं विनडिययम्हि अहह हय थिरी संठिए गयणलग्ग गया दसोदिसि 2010_04 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * शुद्ध तीए किपागफल ओहलिहिऊण बहुपुण्णओ गहियाणि तयाणुगाए अइरूढ मा मम्मणु मम्मणु समबलाय पच्चक्ख साहूहि देहि सहिच्छाए सीमंतओ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध २५ ७ ठीए २५ १५ एगफल १८ ओहलिऊण २५ २९ बहुपुण्ण २६ २ गहियाणी २७ २५ तयाणुगा २७ ३४ अईरुढि मा २७ ३६ मम्मुणु २८ २ मम्मुणु २८ १० समवलोय २८ २२ पिचक्ख ३१ .८ साहहिं ३१, ३५ देहिच्छाए ३२ ८ सिमंतओ ३२ ३१ संतड्ढ ३३ १६ चलणासु ३३ १८ पविज्ज ३३ ३२ नच्चित्रं ३३ ३३ परिदिट्ठ ३४ ७ विरयकं ३४ २२ समासती कया ३४ २७ सिया ३४ २८ इट्टाहिं ३४ २८ पत्तिया ३५ १७ कल्याण ३६ ९ धम्मं तुरिये ३८ ३० समं ३८ २९ पओयणासु ३९ १५ गया ४० १० परिलो. ४० १८ कह वि ४० ३२ वयंसं ४३ २४ चक्कम ४४ २४ बंधणो ४४ २६ समुज्जेह ४५ २६ खंडयाउरणा .५० ३५ निय-विय संत? परब्बसु दाणकलि । सोहअप्पणि जणेण न य तूरा अच्छिऊण परिणीया गिहि मुद्ध परमेत्थ णीतलं कणक्क व्व वसतिदाणो . · अहरेइ माणस्स वि निवहा! अकज्ज इत्थीरुहि० महासिवाराव णुसमंसा गरुहा चेव सपए वायणेसु ल मुहले तओ पक्खित्तो लच्छि य जलाणीव पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध ५१ ९ पर व्व सुदाण ५१ १९ कलिय ललिय सो ५१ १९ अप्पाणि ५१ २४ जणे न- " ५२ २ यत्तरा ५३ ७ अत्थिऊण ५४ २१ परिणया ५९ १० गिहि मित्त मुद्ध ६० २३ परमत्थे ६१ १४ णीतला ६१ १५ कणक व्व ६४ १६ वसतिदोनो ६७ ३ अहरइ ६७ १० माणस्स निव ६७ २७ हा! कज्जं ६९ २९ इत्थीरूहि . ६९ २९ महासिस्सा ६९ ३३ णुस संसा ७२ १८ गुरुहा ७२ ३० चेव य पए ७३ १४ वाइणेसु ७३ १४ ल गुहले ७३ ३६ तओ पेक्खिओ ७५ २२ लच्छि व्व ७६ १३ जलणीव ७६ १५ डक्का ७७ ८ दुस्संभारो ७ विरामोपे ८४ १८ नियर विराइयं गहिऊण पुणमा वडतेण समंतओ ८८ २ दइउ व्व ८८ २९ सुयण-सुद्ध ८९ ६ लिज्जिा उरिज्जंतं ९२ ९ मयमयर ९३ ७ वंगज्जस् चलणेसु पाविज्ज नच्चियउं परिट्ठि विरमसुक समासन्नीकया सिय इट्टहिं पत्तिय कल्लाण धम्मं सो तुरिए सम्म दुस्संचारो विरामे पे पओयणेसु गओ परलोकह कह वि वयसं वक्कमउ बंधणे समुज्जह खंडपाउरणा . निम्मविय दइओ व्य सुयणे सुर লিল उवरिहत्तं मय मयहर . वंगसंद 2010_04 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध ९३ ४ पयट्ठा ९३ १९ पेवेसि ९५ २४ उम्मुद्दिउमार ९६ २५ नेवो रामारता ९७ १३ घरवारो ९८ १७ मयपोरुसा ९९ ४ मणे १०१ ३५ कित्तिमंतस्स १०२ १ सयाण १०४ २७ अवहिरयं १०६ ३० जलपोट्ट १०७ २१ सुच्चंति १०८ ४ फुसउ १०८ ८ वसगएण १०८ २१ वरइ १०८ ३५ व मुत्ति १०९ २१ दसो दिसं ११० ७ अनुकूल पयट्ट ११० ८ पत्तो सत्थ १११ २ पउणा १११ २४ एगम्मिथेरी ११२ ९ न रह ११३ ३३ चित्तलिहि ११३ ३२ सालिहजि ११३ ३६ फलय दंसण ११४ २ वत्थं ११५ १० विउडण ११५ ३० पाए सुसंपा ११६ २८ बहेरउ ११६ ३० हुंतउ जु ११६ २९ निळुरु ११८ ८ वच्च सुवी ११८ ८ मुद्ध ११८ ३२ विसं वयं १२० ८ निरुवमदम १२० २७ पम्हुसिया १२१ ८ नियघरे १२१ १४ खितं करिणं पयट्टा पवेसि उम्मुद्दिउ वाइयमार नेव रामा रत्ता घरवासो गयपोरुसा मणो कित्तिमं तस्स सया ण अवहरियं जलघोट्ट सुव्वंति फुसओ . वसागएण वरई व मुत्ति त्ति भ० दसो वि दिसं गाथा है गाथा है पउणो एगम्मि थे न य रइ चित्तालिहि सालहजि फलदसणं वच्छं विहडण पाएसु संपा बहिरउ हुंतउ वि जु अइ निठुरु वच्चसु वीसं पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १२२ १५ मच्छराए सा मच्छरा एसा १२२ २४ वाणमंतरीए वाणमंतरी १२२ २१ काऊण राया बीय काऊण बीय १२३ ३८ मुहइंदा मुहयंदा १२५ १७ अत्थिणो अत्यत्थिणो १२६ ९ वावाडो वावडो १२९ ३७ -लंतातार वरहारं -संतवरहारं १३० १४ पारद्धो पारद्धा १३० १५ य खाणु य रवाणु १३० २९ चिराये चिराए १३१ २५ पूजय जयसं १३१ ३४ [पूय] १३१ २६ वणगहणषण- घणघाइकम्मवणगहण १३३ १३ -हवावाई भोइ -हवी वएण जुत्तो १३३ १३ कह दईओ जइ दईओ १३३ २२ भट्टो भणि- भट्टेण भणि१३५ ९ विणीयत्तं विणीय जुत्तं १३५ ९ पढमालवणगव्वो पढमालावणमगव्यो १३५ १६ ऊण कज्ज ऊण लज्ज १३५ १६ तह वि तह कहवि १३६ २९ गाढं मंच गाढंच १४० ४ महत्तावत्ते महंतावत्ते १४१ १६ अत्थावज्जणा अत्थोवज्जणा १४१ ३३ पयणाविया पउणाविया १४२ ६ संचरेह संवरेह १४३ १५ उत्त उत्तण १४४ ४ गुणो १४४ ४ रुसंता रूसंता १४४ ४ रुस रूसइ १४५ २७ सुक्को व दो सुक्को य दो १४७ १६ पर विज्ज परू विज्ज१४७ २६ वि घाओ विधाओ १४८ २४ अइठड्ढसं अइढड्ढ सं १५१ ४ अम्मेहिं जं पणियब्वं अम्हेहिं जं पावियव्यं १५१ ६ सव्वं वियंतए सच्चवियं तए १५१ ६ संविढिओ संवढिओ १५१ ८ वडियायणं चंडियाययणं १५३. २ विहुरं व विहुरंच pilulediebalk stukti .. गुणा सुद्ध विसवयं निरुवसम पम्हसिय निययघरे खित्तकरणं २९ 2010_04 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १५३ २८ परिणीया महं १५४ १३ तओिउय १५७ ४ पुण्णिमा १५६ १३ बुद्धरुई १५६ २९ कये १५६ ३४ विह लंघओ १५६ ३७ समुफुल्ल १५६ ३८ केवली १५७ २ वि अभिग्ग० . १५८ ४ पाऊय १५९ ६ विउससरणाए १५९ २३ समागया १५९ २३ ठाणे निग्ग १५९ २७ - मोगुले १६० ४ सूमाण १६४ १३ आयासएएहि १६५ २३ पिओ कुओ १६७. ३ मोत्तण १६७ ८ वेढिए १६७ १७ मइरामयमत्तंचलं १६७ २४ रित्तीकयं १६७ २६ सेहरो व १७० २२ करे १७२ २६ समाए १७२ ९ सरस्थिणा १७३ १७ स्थणा भय १७५ १२ वारुवाणह १७६ २ संबड्डुउ १७६ २ जाणइ जारि १७६ १४ पउम १७६ ४. गणेणं १७६ २० धवलो १७७ २० गेयगज्जिर १७७ २१ दरियमणहरु १७७ ८ ऊणप्पयार १७७ १४ पययपंकय १७७ २० ..गेय गज्जिर १७८ १६ गवललंबिर परिणीया तवियोय पुण्णमाबद्धरुई कए विहलंघलाओ समुप्फुल्ल केवलि विह अभि० पाउय विउ सरणाए समागए ठाणे ठाणे निग्गं गोउले सूमाल आयासयएहि पिओ त्ति कुओ मोत्तूण वेढियं महरामत्तइवचंचलं रित्तीकया सेहरोय करेसु समए सरणत्थिणा त्थणा कया भय चारुवाणह संवड्ढउ जाणइ य जारि पढम पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १७८ १७ पउहर पओहर १७८ २० विलत्ताणि विलित्ताणि १७८ २२ नंदीणा नंदिणा १७८ २५ जेणम्हो जेण १७९ १२ दविय दरिय १७९ १४ तहविओ तहवि १७९ १४ परियणेण परियणे १७९ १७ उवाइउय उवाइय १७९ २४ मोहियमहियमाण मोहमोहियमाण १७९ ३४ होयव्वं जइ मह घरेण x १८० ५ वंदाणि वंदीणि १८० १३ भेरव भेरवि १८० १९ नंदिणो नंदिणा १८० २१ सिद्धंतो सिद्धते १८० २९ विहागस विहागमसं१८० ३१ –णा कत्तिणा. -णा कंतिओ १८० ३१ सरयविलसंत १८१ ६ भणिओ संघो भणिउ संघो १८१ ७ परिसासत्ती एरिस सत्ती १८१ १३ उसह ओसह १८१ २१ पूइएह पूएह १८१ २५ वि विणा १८२ ४ लियालोय- लियाओ लो-- १८३ १७ जाइ जम्मो जाई-जम्म १८३ ३० वासरो वासरा १८४ ८ चितियमेत्तो चितियमेत्ते १८४ ३६ कुडिगि कुडंगि १८५ ३६ –सहि सहिनाय१८५ ३७ तम्मिय खल... गद्य है १८६ ४ निसियासि... गाथा है १८८ १० सव्वं सच्चं १८९ ७ जणे जणेहि १८९ १९ जह १८९ २८ अहिमाण अहिमाणा १९० ९ सई सयई - १९० २१ लुद्धरणेण १९१ ९ बुल्लए चुल्लय १९१ ११ पंडिय पुंडइय गुणेणं जह धवले गयगज्जिर दरियमयंदरूं ऊण अणेगप्पयारं पयपंकय गयगज्जिर गललंबिर लुद्धरणे 2010_04 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुड ...: ० . जहण्ण दसाविवागो विविहो सद्धग्ग सद्ध समुल्लसंत सारहि वयणे भणिओ निरुभिऊण पओहर परिहरियकंचुया वप्पं ससद्दल पढमा बाकुल पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध १९१ १८ अलीकुल १९४ १६ सिद्ध १९४ ३२ अकयकज्ज १९५ २५ दिट्ठो १९६ १८ कविज्जताणं १९६ १८ वज्ज जिण १९७ १० किलियं १९८ २५ लोयण लोयणा १९८ २६ संकुलो १९८ २७ दिट्ठा १९९ १३ वोलीणो २०० ३ होह २०० १० गुरुयणो २०२ ५ बाहविल २०२ २० भंगुरिन २०३ १९ लोयणो २०४ १० सनगरं २०६ ६ तुरिय २०७ २६ न निक्कारण २०९ ५ पवनससि २०९ १२ वल्लोइऊण २०९ ३३ कण्णगा वलि २१० २३ वलइमासुर २११ ८ समरचूरा २११ ८ मुक्काग्गि २११ १२ सिरि २१२ २ सरीरो २१२ ५ तं जयइ २१२ ५ पज्जंतं २१३ २३ महमेगा २१३ २९ दठ धम्मो २१४ १७ निउ २१४ २ उवसिप्पि २१५ १९ तरुणि २२९ २६ कत्थाविय २३० १७ परणई २३४ २ मेयं संति २३४ ३ विम्हय अलिकुल सिद्धि अवयकज्जो दिट्ठा कहिज्जताणि जिण किलयं लोयलोयणा संकुले दिट्ठी वोलीणे होहि गुरुयणा बाहाविल भंगुरिम लोयणे स नगरे तुरिय गद्य है वयणससि वलोइऊण कणगावलि वलइयासुर समरतूरा मुक्कग्गि सिर सरीरे जइ पज्जतं अहमेगा दधम्मो निउण उवसप्पि एत्तो पृष्ठ पंक्ति अशुस २३४ ३० जिहण्ण २३५ ३ दसाविभागो २३७ ४ विवहो २३७ ८ सद्धम सदं २३७ ३३ समुल्ल लसंत २३८ ५ सारही २३८ ६ वयणो २३९ ९ भणिया २४२ ७ निरंभिऊण २४३ १० पओ हरिय कंबुया २४३ १२ कप्पं २४३ १८ असमुद्दलु. २४९ १ पठमा २५० २ कुंडे २५१ ११ बकुल २५२ ७ पत्तो २५२ २० पत्तावयरेण २५२ २७ पालितो २५२ ३१ गण २५३ ४ पायडिय २५४ ४ कंकुडए २५४ ४ पइय २५४ ९ सयणो २५४ १३ संपाइया २५४ २३ पडिवण्णं २५५ ३८ मूलालिय २५७ ४ मनुयचंद २५७ ४ धुण धणिय २६० २२ लोयलोयणो २६१ ६ हिटणं २६२ २७ वियंतेहि २६२ ३१ पट्टणो २६३ २७ रयणोहरण २६४ ३ सरिज्जमाण २६४ ६ वप्पीय २६४ ७ खेयमुज्जाण २६४ ११ दिबरु ......:.:... पत्तावसरेण पालिअओ गय पयडिय कंकडुए पवई . समोणो संपाइमा पडिवण्णा थूलालिय मणुयवंद घण थणिय लोललोयणो हिट्ठाणं वयंतेहि पट्टणे रयणाहरण सेविज्जमाण वप्पीह खेयउज्जाण टिबरु तरणि कत्थविय परिणई मेयं एय संति विम्हिय ...... 2010_04 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तहा य सिरोपगलंत सलिल कण्णयाए केरिसा ते य/मय सुंदरी डज्झिहिसि एरिसठाणे वियंबिय संखुखो रुयइ व्य गिरी संपत्तीए दिट्ठ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध २६४ १६ करमज्य करगेश २६४ २५ रेवयमुज्जाण रेवयउज्जाण रुटत २६५ ४ रिटुभ-उत्त रिट्रभउत्त २६५ ५ कूडव कुडय २६५ ८ बोरच्छप बोरप २६५ ९ खवण्णो रवण्णो २६५ ११ गंधुद्धरो गंधुद्धरो २६५ १२ पज्जलंत पजलंत २६५ २१ मुणियमणय वि. मुणियवि० २६५ ३० नियवयणं निययवयणं २६५ २५ सुण्णा सुण्ण २६६ ५ रूयंति रुयंति २६६ ६ जाणुत्तंग जाणुत्तुंग २६६ ७ उत्थल्लचलण उत्थल्ल वलण २६६ १० सा कि सो कि २६६ १५ कप्पणि समा[...]सरि कप्पणि [कप्पिज्य] समा सरिसु २६६ ३० धण/न रणि वि धण/वि २६६ ३० कम्म स सुपु० कम्मु सुपुरि० २६६ ३१ वि स नित्थर० वि नित्थर २६६ ३३ दोस कम्मइ दो कम्मई २६७ २ दुत्तरि नरइ तमंध० दुत्तरि तमंध० २६८ ६ परिग्ग परि० परिग्गह परि० २६८ २० वग्घी अप्पो वग्घी बप्पो २६९ ४ गया/संसार गया/किया संसार २६९ १२ नर दाराणं परदाराणं २६९ १६ पिजीणंताणं पि जाणताणं २६९ ३५ याणइ याणई २७० ४ सयलपुरिसाए सयलपरिसाए २७० २४ अत्थि विहुरं अस्थि चिहुरं २७१ ९ संखित्तेयर वर संखित्तयर कर २७३ ३ धिई २७३ ७ सुतत्थ सुत्तत्थ २७४ ३ - आयहियं अहियं २७४ २० मुंढी मूढो २७५ ३ णियाणं आय० णियाणं जो आय० २७५ ५ सोग्गमग्गो सो न सोग्गमग्गो पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध २७५ ४ तह य २७७ २४ सिरोरुहंत २७८ २८ सलील २७९ ३ मयणियाए २७९ ४ केरिसो ते २७९ ८ य/एयाणि मय २७९ २९ सुंदरी २८० ८ डज्झिहसि २८० २६ एरिसट्ठाणे २८० ३१ विडंबिय २८० ३४ संखुद्दो २८१ ९ रुयई व्व २८१ १५ गिरि २८१ २४ संपत्ताए २८१ २४ अदिट्ठ २८३ ११ अइगरुयरो २८३ २९ कीलाणयं २८८ १३ कहाल २८८ १५ पडियक्खल २८८ २५ वय काय २८८ २५ जे पुण्ण २८९ १० विढिविज्जउ २८९ १९ जेत्तिमेत्तं २८९ ३३ समुप्पइलों २९३ २ तारिदेव २९३ २ सईदय २९३ १७ हदुसरीराया २९३ २९ मारिए जागो २९३ ३६ रयणी [ए] कय २९५ २९ अपत्तियं २९५ ३१ , २९७ ९ निव्ववेया २९७ २३ परिवत्तो २९७ २४ अच्चुककडयाए २९७ ३१ दंडत्तणं • २९७ ३३ भणयं २९७ ३३ भत्ती २९८ ८ पउसं अइगरुयर कीलणयं काहला पडियखल वयणकाय जे पुण विढविज्ज जेत्तियमेत्तं समुप्पइओ तारि देव सईदय हट्ठ सरीरया मारिएहिं जागो रयणीकय अप्पत्तियं धिइ निविया परिचत्तो अच्चुकडयाए रंडत्तणं भणियं भत्ता पओसं 2010_04 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दुव्वा पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध २९८ १५ अप्प्णो अप्पणो ३०० ४ दुज्जया दुज्जययाए ३०० ५ लोइ[5] कज्जा लोइऊण ३०० ३२ सोगइ सोग्गइ ३०० ३६ हारपुरिव हारपरिव ३०१ ७ जुवमणा जुवणा ३०१ ७ मंदिर पर म] मज्झ मंदिरवरमज्झ ३०१ २७ कडुब कुडुंब ३०१ ३६ पच्छाणलग्गे पच्छाणुलग्गे ३०२ २४ धण्णाणेण धण्णण ३०४ ३५ तओ य भवेसु दोसु वि भवेसु ३०५ २२ परेसिं (?) परेहि ३०५ ३४. विस्ससेणेण विस्ससेणाण ३०६ ३. बसमुल्ल वसुल्लसि० ३०६ ६ दुल्लहो दुलहो ३०६ ७ भावइंदि भावो इंदि ३०६ २० विजूय विजुय ३०६ २५ जूयधरि जुयधरि ३०८ ५ कंत ३०९ २ न पियइ न च पियइ ३०९ ७ लत्तणम्मुवेइ लत्तण मुवेइ ३०९ १६ सोत्तुं मोत्तुं ३०९ २१ मलुग्धवि० मलग्घवि० ३०९ २२ वावारे पव० वावारे य पक्ष ३१० ८ पडिवतीए पडिवत्तीए ३१० १४ प्पह० प्पहा० ३१० १७ तइय तइओ १० १९ पवचक्खामो पवक्खामो ३१२ २२ सारा ३१२ २२ तत्तो धाषइ तत्तो पुरओ धावा ३१२ २४ सई व्व सइव ३१२ ३४ इमो . इमे ३१३ ७ कुणइ तत्थ कुणइ न तत्व ३१३ १० पइ परितेय पच्चेय ३१३ १३ वरच्छंद वरवच्छे ३१३ १६ पुडरियं पुंडरीयं ३१३ २२ कराओ कराउ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध ३१३ २३. दुव्व ३३१ २५ तम्मिसा ३१३ २६ तंणया २१ [सिद्ध-] ३१५ २८ पासत्थ ति (?) ३१५ ३१ पसण्ण ३१५ ३२ तेहिं ३१५ ३६ दुक्खुत्तारू ३१७ २३ ताओ वो ३१७ २५ साहिरवेवं ३१७ २७ माउहणं ३१७ २८ रायं गय ३१८ १२ दसंतर ३१८ १५ कुसग्गा ३१९ ६ मयहर ३१९ १४ पह प० ३१९ ३७ दंसणु ३२० १६ उब्बुड ३२१ ८ फरुसमणंतेण ३२१ ११ सवणं संजाय ३२१ १४ उम्मीलितो ३२१ २० विझयगिरि ३२१ २० मयभिंगल ३२१ २१ चक्कयवेढो ३२२ ४ बहुपयाराणि ३२२ २४ खणाऊण ३२२ २९ धावह ३२३ ३ गुडरह समहु कंता तमिस्सा तणया मज्झ पास सत्थ ते पसण्णउ जा० तिहिं दुक्खुत्तारु तओ वोसाहिक्खेवं माओहणं राएण गय देसंतर कुसुग्ग मयरहर पडह प० दसण उब्बुड्ड फरुसं भणंतेण सवणसंजाय उम्मूलितो विंझगिरि मयभिभल चक्क कय वेहो बहुप्पयाराणि खणिऊण धाह गुड रहसमुह १ ओट्ठ विरइ चेयणा ण मइलिस्सइ हियसत्तं संकइजणाणं च्छा दसणे वेरी कज्जं कज्जं जहअस्थि س सरो ३२४ १३ विद्धरइ ३२४ ३२ चेयणाण ३२८ ३३ मेइलिस्सइ ३२८ ३६ हिययसत्तं ३२९ १३ संकइयाणं ३२९ २५ च्छा [व] इसणे ३२९ ३१ वेरि ३३० १२ कज्ज अस्थि 2010_04 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध ३३० २९ न साइं ३३१ ३ खिज्जउ ३३१ ९ ३३१ १० ३३१ ११ ३३१ ११ ३३१ २५ ३३१ ३४ ३३१ गविति ति ३३२ दुर्जननांकितः ३३२ वक्तर्य ३३२ ११ लस व्ध सरी चूयाणं ३३२ १३ ३३२ १४ कहले ३३२ १७ अत्थक्खय ३३२ १९ हा ओ मित्तचित्त ६ मनतो ३३३ ३३३ ६ चिक्खल ३५ २ २ इच्छइ ( पाचट्ठा) जाणं रिणी पवाहे संसारामस्स असुइ कलमल परवसणेणं 2010_04 शुद्ध न सीयं खिज्जिऊण इच्छह पावद्वाणाणं रिणीपवाहे संसारा मस्स असुइमल परवसेण वर्गवित्ति दुर्जनैनक्ति: वक्तव्य लस सरीरचे भूयाणं कलहे अस्थ खय हा ओ चित्त मसत्थो free पृष्ठ पंक्ति अशुद्ध ३३३ ६ तत्वेव्व ३३३ ८ जम्मम्मि ३३३ ३३३ ३३३ ३३३ ३३.३ ३३३ १० १० ११ विनद्रु 1 x m 2 2 & १४ निस्सारेड २३ २५ ३५ ३३३ ३३४ २० ३३५ २० ३३५ २४ ३३५ २६ ३३६ १३ ૩૭ ३४ ३३९ १३ इच्छाइ अरड नो मअसच्चत पण्णरस तह य चित्तो समत मह मोह सहल महल मल्लीण सविह भमि निसिय परे परिणी शुद्ध तत्थेव जम्मे इच्छह अरइरइचो विनट्ठे निस्सारे पा मसच्चत्त पण्णारसं तह तह य चित्ते संमत महामोह सल्लमल्लीणं सविहं भ्रममा अइनिसिय घरेसा घरिणी Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_04 For Private & Personal use only