________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० २९ वीतरागता ४५ क्षान्त्या ४६ श्च फलवर्णनम् ३१७ बन्धनानि-स्नेहः पुत्रकलत्रादिविषयकस्तद्रूपाणि अनुबन्धनानि पुत्रमित्रकलत्रादिषु प्रेमपाशान् तथा-तृष्णानुबन्धनानि, तृष्णारूपाणि-अनुबन्धनानि हिरण्यसुवर्णादिषु संग्रहवाञ्छारूपान् पाशान् व्यवच्छिनत्ति-विशेषेण त्रोटयति । तथा-मनोज्ञेषु-मनो हरेषु अमनोज्ञेषु अमनोहरेषु शब्दरूपगंधरसस्पर्शेषु विरज्यते तेषु रागद्वेपरहि तो भवति । षट्त्रिंशत्तमेभेदे-प्रागुक्तेन कषायपत्याख्यानेनैव गतार्थत्वाद् वीतरागता प्रत्याख्यानस्य पुनरुपादानं रागस्यैव सकलानर्थमूलत्वमिति सूचनार्थम् ॥४५।।
वीतरागत्वस्य च शान्तिमूलमिति षड्चत्वारिंशत्तमा तामाहमूलम्-खंतीए णं भंते ! जीवे किं जणेइ ?। खंतीए परसिहे जिणइ ॥ सू० ४६ ॥ णुबंधणाणि तण्हाणुबंधणाणि य वोच्छिदइ-वीतरागतया स्नेहानुबन्धनानि तृष्णानुबन्धनानि च व्यवच्छिनत्ति) वीतरागतासे जीव पुत्रमित्रकलत्रादिकोंके विषयमें ममत्वरूप प्रेमबंधनको तथा हिरण्य, सुवर्ण आदिकोंको संग्रह करनेकी वांछारूप तृष्णानुबंधोंको सर्वथा छोड़ देता है। तथा (मणुन्ना मणुन्नेमु सम्वगंधरसफरिसेसु चेव विरज्जइ-मनोज्ञामनोज्ञेषु शब्दरूपगंधरसस्पर्शेषुःचैव विरज्यते) मनोज्ञ एवं अमनोज्ञ शब्द, रूप, गंध, रस, एवं स्पर्श, इन पंचेन्द्रियोंके विषयोंमें रागद्वेष रहित ही जाता है। यद्यपि छत्तीसवें बोलमें-सूत्रमें-कथित कषायप्रत्याख्यानसे ही वीतरागता कही गई है। परन्तु यहां पर जो उसका पुनः स्वतंत्ररूपसे प्रतिपादन किया है उसका कारण राग ही सकल अनर्थो का मूल कारण है यह कहा है ॥ ४५ ॥ दइ-वीतरागतया स्नेहानुबन्धनानि तृष्णानुबन्धनानि च व्यवच्छिनत्ति वीतरागताथा જીવ પુત્ર, મિત્ર કુટુંબીજનના વિષયમાં મમત્વરૂપી પ્રેમબંધનને તથા હિરણ્ય, સુવર્ણ આદિકને સંગ્રહ કરવાની વાંચ્છનારૂપ તૃણાનુબંધને સર્વથા છોડી દે छ. तथा. मणुनामणुन्नेसु सहरूवगंधरसफरिसेसु चेव विरज्जइ-मनोज्ञामनोशेषु शब्दरूपगंधरसस्पर्शषु विरज्यते मनोज्ञ भने ममनोज्ञ ५४, ३५, ५ २स मन સ્પર્શ આ પાંચ ઈન્દ્રિયના વિષયમાં રાગદ્વેષ રહિત બની જાય છે. જો કે છત્રીસમાં બેલમાં–સૂત્રમાં કહેવામાં આવેલ કષાય પ્રત્યાખ્યાનથી જ વીતરાગતા કહેવામાં આવેલ છે. પરંતુ અહિંયા જે તેનું ફરીથી સ્વતંત્રરૂપથી પ્રતિપાદન કરવામાં આવેલ છે તેનું કારણ રાગ જ સઘળા અનર્થોનું મૂળ કારણ છે. એ मत वीतरागाने २१३३५थी ४ामा मावेस छे. ॥ ४५ ॥
उत्तराध्ययनसूत्र :४
