Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 773
________________

प्रियदर्शिनी टीका अ. ३६ स्त्रीमोक्षनिरूपणम्
७५५ संभवति, तथा च-प्रकर्षपर्यन्तस्य रत्नत्रयस्याभाव इति मत्वा स्त्रियः पुरुषेभ्योऽपकृष्टा इति चेत् । तदयुक्तम्-स्त्रीषु हि रत्नत्रयासंभवग्राहकं प्रमाणं नास्ति, देशकालविपकृष्टेषु प्रत्यक्षस्यापत्ते, तदप्रवृत्तौ च अनुमानस्याप्यसंभवात् । नापि तासु रत्नत्रयप्रकर्षासंभव प्रतिपादकः कोऽप्यागमो विद्यते, प्रत्युत संभवप्रतिपादक एव स्थाने स्थानेऽस्ति, यथा-" इत्थी पुरिससिद्धा य” इति प्रस्तुतैव गाथा, चाहिये । परन्तु ऐसा होता नहीं है। इससे यही मानना पड़ता है कि सम्यग्दर्शनादिक त्रिक जब प्रकर्षावस्थाको प्राप्त हो जाता है तभी मुक्तिकी प्राप्ति जीवको होती है यह इनका प्रकर्ष स्त्रियोंमें नहीं है-पुरुषोंमें ही होता है। इससे सम्यग्दर्शनादिकके प्रकर्षका अभाव होनेसे त्रियाँ पुरुषोंकी अपेक्षा अपकृष्ट मानी गई है ! सो ऐसा भी कहना ठीक नहीं है।
उत्तर-ऐसा कोई प्रमाण नहीं है जो स्त्रियोंमें सम्यग्दर्शनादिक त्रिकके प्रकर्षकी असंभवता सिद्ध कर सके। देश विप्रकृष्ट एवं कालविप्रकृष्ट पदार्थों में प्रत्यक्ष प्रमाणकी अप्रवृत्ति होनेसे वह तो इस बातका समर्थक होता नहीं इसी तरह प्रत्यक्षकी अप्रवृत्ति होनेके कारण अनुमानकी भी वहां प्रवृत्ति नहीं होती है । अर्थात् अनुमान भी वह नहीं बतला सकता है कि स्त्रियोंमें सम्यग्दर्शनादिक के प्रकर्षकी असंभवता है। रहा आगम सो वह भी तो यही स्थान स्थान पर प्रकट करता है कि स्त्रियों में इनका प्रकर्ष हो सकता है "इत्थी पुरिस सिद्धा" यह गाथा ही इसके लिये प्रमाणभूत है। इसलिये रत्नत्रयके प्रकर्षकी असंभवताએવું બનતું નથી. આથી એ માનવું પડે છે કે, સમ્યગદર્શનાદિક ત્રિક જયારે પ્રકર્ણાવસ્થાને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારે જ મુકિતની પ્રાપ્તિ જીવને થાય છે, આ એ પ્રકષ સ્ત્રિયામાં નથી–પુરૂષોમાં જ હોય છે. આથી સમ્યગૅદશનાદિકના પ્રકર્ષને અભાવ હોવાથી ઢિયે પુરૂષોની અપેક્ષા અપકૃષ્ટ માનવામાં આવેલ છે તે આવું કહેવું એ પણ ઠીક નથી.
ઉત્તર–એવું કઈ પ્રમાણ નથી કે જે સ્ત્રિમાં સમ્યગ્ગદર્શનાદિક ત્રિકના પ્રકર્ષની અસંભવતા સિદ્ધ કરી શકે. દેશવિપ્રકૃષ્ટ અને કાળવિપ્રકૃષ્ટ પદાર્થોમાં પ્રત્યક્ષ પ્રમાણની પ્રવૃત્તિ હોવાથી એ તે એ વાતને સમર્થક થતા નથી. આજ પ્રમાણે પ્રત્યક્ષની અપ્રવૃત્તિ હોવાના કારણે અનુમાનની પણ ત્યાં પ્રવૃત્તિ થતી નથી. અર્થાત્ અનુમાન પણ એ બતાવી શકતું નથી કે, ચિમાં સમ્યગૂર દર્શનાદિકના પ્રકર્ષની અસંભવતા છે. રહ્યું આગમ તે એ પણ જગ્યા જગ્યા 6५२ प्रगट ४२ छ , खियोमा मेनी प्राश छ. “ इत्थी परिस सिद्धा" मा ॥२॥ ४ सेना भाटे प्रमाणभूत छ. २॥ ४॥२२ २त्नत्रयना
उत्तराध्ययन सूत्र :४


Page Navigation
1 ... 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032