________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ सिद्धस्वरूपनिरूपणम्
८१५
पुण्यकर्मविपाकाच्च, सुखमिष्टेन्द्रियार्थजम् ।
कर्मक्लेशविमोक्षाच्च, मोक्षे सुखमनुत्तमम् ॥ ३ ॥
as सकलकर्म क्लेशात्यन्तिकक्षयनिमित्तकं मोक्षापरनामकं शाश्वतिकमनन्तं यदनुपमं सुखं तदपि सुखशब्दवाच्योऽर्थ इति नास्त्यत्रोक्तशङ्काया अवसरः ।
पुण्यकर्मविपाकाच सुखमिष्टेन्द्रियार्थजम् ।
कर्मक्लेशविमोक्षाच मोक्षे सुखमनुत्तमम् ॥३॥ "
विषय१, वेदनाका अभाव२, विपाक३, और मोक्ष४ । 'अग्नि सुखकारक है वायु सुखकारक है' इत्यादि प्रयोगों में सुख शब्दका प्रयोग विषयकी अपेक्षासे हुआ है १ । जिस समय दुःखका अभाव होता है उस समय "मैं सुखी हूँ" इस तरहका अनुभव होता है। अतः यहां वेदना के अभावको लेकर सुख शब्द का प्रयोग हुआ है | २ |
पुण्यकर्मके विपाकरूप उदयसे जब जीवको इच्छित इन्द्रियोंके विषय प्राप्त होते हैं तब यह जीव अपनेको सुखी मानता है । अतः विपाकमें सुख शब्दका प्रयोग हुआ है । ३। जिस समय आत्मासे कर्म और क्लेशोंका अभाव हो जाता है उस समय इस जीवको मोक्षमें अतुल अनुपम सुख प्राप्त होता है। यहां मोक्षमें सुख शब्दका प्रयोग हुआ है |४| तात्पर्य यह है कि मोक्षमें “अतुल अनुपम सुख है " यहां जो सुख शब्दका प्रयोग हुआ है वह सकलकर्म और क्लेशके आत्यं
पुण्यकर्म विपाकाच्च, सुखमिष्टेन्द्रियार्थजम् ।
कर्मक्लेश विमोक्षाच्च, मोक्षे सुखमनुत्तमम् ॥ ३ ॥
विषय (१) वेहनानो अभाव ( २ ) विधाङ ( 3 ) मोक्ष (४) "अग्नि સુખકારક છે, વાયુ સુખકારક છે.” ઇત્યાદિ શબ્દમાં સુખ શબ્દને પ્રયાગ વિષયની અપેક્ષાથી થયેલ છે. (૧) જે સમયે દુ:ખનેા અભાવ થાય છે તે સમયે ' હું સુખી છુ.” આ પ્રકારનો અનુભવ થાય છે. આયી અહી વેદનાના અભાવને લઈને સુખ શબ્દના પ્રયેગ થયેલ છે. (૨) પુણ્યકર્મના વિપાકરૂપ ઉદયથી જ્યારે જીવને ઇચ્છિત ઈન્દ્રિયેાના વિષય પ્રાપ્ત થાય છે. ત્યારે એ જીવ પેાતાને સુખી માને છે, આથી વિષાકમાં સુખ શબ્દના પ્રયોગ થયેલ છે. (૩) જે સમયે આત્માથી કમ અને કલેશેાના અભાવ થઇ જાય છે એ સમયે આ જીવને મેક્ષમાં અતુલ અનુપમ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે. અહીં મેાક્ષમાં સુખ શબ્દના પ્રયેળ થયેલ છે. (૪) તાત્પર્ય એ છે કે, 'માક્ષમાં અતુલ અનુપમ સુખ છે ” અહીં જે સુખ શબ્દના પ્રયાગ થયેલ છે તે સકલકમ અને
८
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
