________________
८६०
असंख्यकालमुत्कृष्टा, अन्तर्मुहूर्त जघन्यका । कायस्थितिर्वायूनां तं कार्यं तु अम्रुचताम् ॥ १२४ ॥ अनन्तकालमुत्कृष्टम् , अन्तर्मुहूर्त जघन्यकम् 1 त्यक्ते स्वके काये, वायुजीवानामन्तरम् ।। १२५ ॥ एतेषां वर्णतश्चैव गन्धतो रसस्पर्शतः । संस्थानदेशतो वाऽपि, विधानानि सहस्रशः ॥ १२६॥ टीका - " दुविहा वाउजीवा उ" इत्यादि । एतद् गाथानवकं व्याख्यातप्रायमेव ।। ११८ ॥ ये तु पर्याप्ता बादरास्ते पञ्चधा प्रकीर्तिताः, इह 'पञ्चधा ' इत्युपलक्षणम्, अग्रिमगाथायामनेकधेत्यभि - धानात् । उत्कलिका=वातशब्दस्य प्रत्येकमभिसम्बन्धस्ततश्च - 'उत्कलिका ' इति उत्कलिका वाता बोध्याः, ये स्थित्वा स्थित्वा पुनर्वान्ति ते उत्कलिकावाताः, तथा ' मण्डलिका ' इति मण्डलिका वाताः - वातोलीरूपाः, घनवाताः = रत्नप्रभा
"
।
उत्तराध्ययनसूत्रे
वायु जीवोंके भेद इस प्रकार हैं- 'दुविहा' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (वाउजीवा उ दुविहा सुहमा बायरा तहा- वायुजीवास्तु द्विविधाः सूक्ष्मा बादरास्तथा ) वायुजीव दो प्रकार के हैं । १ एक बादर और दूसरे सूक्ष्म ( एवमेए दुहा पुणो पज्जतमपज्जन्ता - एवमेते द्विधा पुनः पर्याप्ताः अपर्याप्ताः ) ये दोनों ही प्रकार पर्याप्त और अपर्याप्त के भेदसे पुनः दो प्रकारके हो जाते हैं - बादर पर्याप्त और बादर अपर्याप्त, सूक्ष्म पर्याप्त और सूक्ष्म अपर्याप्त । ( जे उ बायरा ते पंचहा पकित्तियाये तु बादराः ते पंचधा प्रकीर्तिताः) जो बादर पर्याप्त वायुकाय जीव हैं वे पांच प्रकारके कहे गये हैं । जैसे - उत्कलिकावात जो ठहर२ कर वायु चलता है वह । मण्डलिकवात- जो वायु धूलि वगैरहको गोलाकार વાયુ જીવાના ભેદ આ પ્રકારના છે- दुविहा " इत्याहि !
अन्वयार्थ - वाउ जीवा उ दुविहा सुहुमा बायरा तहा - वायुजीवास्तु द्विविधा सूक्ष्माः बादरास्तथा वायु व मे अहारना छे खेड माहर भने जील सूक्ष्म एवमेए दुहा पुणो पज्जत्तम पज्जत्ता- ता - एवमेते द्विधा पुनः पर्याप्ताः अपर्याप्ताः भामने પ્રકાર પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્તના ભેદથી ફીથી એ પ્રકારના થાય છે—માદર પર્યાપ્ત અને માદર અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ. પર્યાપ્ત અને સૂક્ષ્મ અપર્યાપ્ત. ને ૩ बायरा ते पंचहा पकित्तिया ये तु बादराः ते पंचधा प्रकीर्त्तिताः ? जाहर पर्याप्त વાયુકાય જીવ છે તે પાંચ પ્રકારના કહેલ છે. જેમ કે,-ઉત્કાલિકા વાત, જે રોકાઈ રોકાઈને વધુ ચાલે છે તે, મડિલકા વાત-જે વાયુ, ધૂળ, વગેરેને
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
66
