Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 800
________________

७८२
उत्तराध्ययनसूत्रे
मारभ्य नवसंख्यापर्यन्तमुच्यते । नत्रशतपल्योपमपर्यन्तं स्त्रीत्वजात्यवस्थानं-स्त्री शरीरजन्म भवतीत्यर्थः । स्त्रीशरीरमाप्तौ पुरुषाभिलाषात्मको वेदो न हेतुः, किं तु स्त्रीत्वमाप्तिकारणीभूत कर्मोदय एव कारणम् । पुरुषाभिलापरूपस्य वेदस्य स्त्रीस्व प्राप्तिहेतुत्वाभावात् स स्त्रीशब्दार्थो न भवितुमर्हति । तत्र पल्यशतपृथक्त्वावस्थानेः atrangबन्ध एव हेतुत्वेन विवक्षितः न तु वेदाख्यो भावः । सम्भवति हि मृत्युकाले स्त्र्याकार विच्छेदेऽपि तत्कारणकर्मोदयाविच्छेदः, तदविच्छेदाच्च पुंस्त्वाद्यव्यवधानेन पुनः स्त्रीशरीरग्रहणमिति ।
तक अवस्थान कहा गया है, इससे यह पता चलता है कि पुरुषकी अभिलाषारूप भाववेद में स्त्री शब्दका प्रयोग आगममें प्रयुक्त हुआ है" सो ऐसा कहना भी युक्तियुक्त नहीं है । द्विसंख्या से लेकर नवसंख्यातक पृथक्त्व कहलाता है । इसका तात्पर्य यह है कि नौसौ पल्यतक atra जातिमें- स्त्रीके शरीर में जन्म होता है । पुरुषाभिलाषात्मक भाववेद स्त्री शरीरकी प्राप्तिमें हेतु नहीं है। किन्तु स्त्रीत्वकी प्राप्तिमें कारणीभूत मायादि कर्मका उदय ही कारण है । पुरुषाभिलाषरूप वेद arrant प्राप्ति हेतु नहीं है इसलिये वह स्त्री शब्दका अर्थ नहीं होता है। वहां पल्यशत पृथक्त्वतक स्त्रीशरीरमें जन्म लेने में स्त्रीत्वका अनुबंध ही हेतुरूपसे विवक्षित हुआ है किन्तु वेद नामका भाव नहीं अर्थात् भाववेद नहीं । मृत्युके समय स्त्रीके आकारका विच्छेद होने पर भी arrant प्राप्तिमें कारणी भूतकर्मका विच्छेद नहीं होता है। इसके विच्छेद नहीं होने के कारण पुंस्त्वआदिके अव्यवधान से पुनः स्त्रीशरीर
માફક થાય છે. ‘‘સ્ત્રીત્વનું પલ્યશત પ્રથત્ત્વ સુધી અવસ્થાન કહેવાયેલ છે. આનાથી જાણી શકાય છે કે, પુરૂષની અભિલાષારૂપ ભાવવેદમાં સ્ત્રી શબ્દના પ્રયાગ આગમમાં પ્રયુકત થયેલ છે'' તે। એમ કહેવું પણ યુક્તિયુક્ત નથી. એ સંખ્યાથી લઈને નવ સખ્યા સુધી પૃથક્ત્વ કહેવાય છે. આનું તાત્પર્ય એ છે કે, નૌ સૌ પલ્ય સુધી સ્રીત્વ જાતિમાં–સ્રીના શરીરના જન્મ થાય છે. પુરૂષાભિલાષાત્મક ભાવવેદ સ્ત્રી શરીરની પ્રાપ્તિમાં હેતુ નથી. આ કારણે એ શ્રી શબ્દના અર્થ થતા નથી. ત્યાં પક્ષશત પૃથકત્વ સુધી સ્ત્રી શરીરથી જન્મ લેવામાં સ્ત્રીત્વના અનુબંધ જ હેતુરૂપથી વિવક્ષિત થયેલ છે, પરંતુ વેદ નામના ભાવ નહીં. અર્થાત્ ભાવવેદ નહીં મૃત્યુના સમયે સ્ત્રીના આકારને વિચ્છેદ થવાથી પણ સ્ત્રીત્વની પ્રાપ્તિમાં કારણીભૂત કર્મીના વિચ્છેદ થતા નથી.
उत्तराध्ययन सूत्र : ४


Page Navigation
1 ... 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032