Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 709
________________

प्रियदर्शिनी टीका. अ० ३६ अरूप्यजीवनिरूपणम् अधर्मास्तिकायः स्थितिपरिणतानां जीवपुद्गलानां स्थित्युपष्टम्भकोऽसंख्यातप्रदेशात्मको द्रव्यविशेषः । पदेऽपि पदैकदेशदर्शनात् , 'अधम्मे' इति पदेनाधर्मास्तिकाय इति बोधते । च-पुनः, तस्य अधर्मास्तिकायस्य देशः, उक्तरूपः । च-पुनः, तत्पदेशः उक्त प्रकारक एव, आख्यातः कथितः ॥५॥ . तथा-आकाशं='आज-मर्यादया स्व स्वभावापरित्यागरूपया काशन्ते स्वरूपेणैव प्रतिभासन्ते पदार्थाः, अस्मिन् इति, आकाशम् , यदा तु-अभिविधी, आङ्द्रव्यके दश भेद हैं। गतिस्वभाववाले जीव और पुद्गलोंको जो चलने में सहायक होता है वह धर्मास्तिकाय है। __ यहां धर्म अस्ति और काय ऐसे तीन शब्द हैं । अस्ति शब्द का अर्थ प्रदेश है और इन प्रदेशों का जो समूह है वह अस्तिकाय है। धर्मरूप जो अस्तिकाय है वह धर्मास्तिकाय है । इसके असंख्यात प्रदेश हैं । त्रिभाग चतुर्भाग आदिरूप इसके देश कहलाते हैं। तथा इसका जो निरंश भाग होता है वह प्रदेश है। इसी तरह स्थितिस्वभाववाले जीव
और पुद्गलों को जो ठहरने में सहायता देता है वह अधर्मास्तिकाय है। यह द्रव्य भी असंख्यात प्रदेशात्मक है । यहां गाथा में “ अधम्म" पद है सो उससे अधर्मास्तिकाय का बोध होता है । क्यों कि पद के एक देश में पूर्ण पद का व्यवहार होता देखा जाता है। जिस तरह धर्मास्तिकाय के देश और प्रदेशों की व्याख्या की गई है उसी प्रकार इसके भी देश और प्रदेशकी व्याख्या जाननी चाहिये । गाथा में “आकाश" पद का भी प्रयोग हुआ है अतः यहां भी इस पद से અને પુદ્ગલેને ચલાવવામાં જે સહાયક હોય છે તે ધર્માસ્તિકાય છે. અહીં ધર્મ અસ્તિ અને કાય એવા ત્રણ શબ્દ છે. અતિ શબ્દને અર્થ પ્રદેશ છે. અને એ પ્રદેશને જે સમૂહ છે તે અસ્તિકાય છે. ધર્મરૂપ જે અસ્તિકાય છે તે ધર્માસ્તિકાય છે. એના અસંખ્યાત પ્રદેશ છે. ત્રીજો ભાગ.
ભાગ આદિ રૂપ એના પ્રદેશ કહેવાય છે. તથા એને નિરંશ જે ભાગ હોય છે તે પ્રદેશ છે. આ જ પ્રમાણે સ્થિતિ સ્વભાવવાળા જીવ અને પુદ્ગલોને રોકાવામાં જે સહાયતા આપે છે તે અધર્માસ્તિકાય છે. આ દ્રવ્ય પણ અસં.
ખ્યાત પ્રદેશાત્મક છે. અહીં ગાથામાં “અધમ્મ” પદ છે. એનાથી અધર્માસ્તિકાયને બંધ થાય છે. કેમકે, પદના એક દેશમાં પૂર્ણ પદનો વ્યવહાર થતો જોઈ શકાય છે. જે પ્રમાણે ધર્માસ્તિકાયના દેશ અને પ્રદેશની વ્યાખ્યા કરવામાં આવેલ છે. એ જ પ્રમાણે આના પણ દેશ અને પ્રદેશની વ્યાખ્યા જાણવી જોઈએ ગાથામાં “આકાશ” પદને જ પ્રયોગ થયેલ છે. એથી અહીં પણ આ પદથી આકાશાસ્તિકાય સમજવું. આકાશમાં “આ” “કાશ” એવા એ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૪


Page Navigation
1 ... 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032