________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ०३२प्रमादस्थानवर्णने रागद्वेषेणैवानर्थोत्पत्तिनिरूपणम् ५६३ ___ ननु कुतः सर्वेऽप्यनर्था रागद्वेषवशादेव भवन्ति, इत्याशङ्क्याहमूलम्-विरजमाणस्स य इंदिय॑त्था, सदाइया तावइयंप्पगारा। नं तस्स सव्वे विमणुनयं वा, निव्वतंयंती अमणुन्नयं वा॥१०६॥ छाया-विरज्यमानस्य च इन्द्रियार्थाः, शब्दादिकाः तावत्प्रकाराः ।
न तस्य सर्वेऽपि मनोज्ञतां वा, निवर्तयन्ति अमनोज्ञतां वा ॥१०६॥ टीका--' विरज्जमाणस्स' इत्यादि।
तावत्मकाराः तावन्तः-यावन्तो लोके प्रसिद्धास्तत्संख्यकाः, प्रकाराः-येषां ते तथा, बहुभेदवन्त इत्यर्थः, सर्वेऽपि, शब्दादिकाः शब्दरूपगन्धरसस्पर्शरूपाः, इन्द्रियार्थाः श्रोत्रादीन्द्रियविषया; मृदुकठोराया भेदा विरज्यमानस्य चरागरहितस्य, उपलक्षणत्वाद् द्वेषरहितस्य च तस्य पुरुषस्य, मनोज्ञतां वा मनोहरतां वा,
सकल अनर्थ रावेगषके वशसे ही होते हैं यह बात कैसे ? इसका समाधान सूत्रकोर इस तरह करते हैं—'विरज्जमाणस्स' इत्यादि ।
अन्वयार्थ-(तावइयप्पगारा-तावत्प्रकाराः) लोकमें शब्दादिक विषयोंके जितने प्रकार प्रसिद्ध हैं उतने ही प्रकारवाले अर्थातू बहुत भेद वाले (सव्वे वि सदाइया-सर्वे अपि शब्दादिकाः) समस्त शब्दादिक विषय-शब्द, रूप, गंध, रस, स्पर्श, (इंदियत्था-इन्द्रियार्थाः) इन्द्रियों के विषयभूत होने पर (विरज्जमाणस्स तस्स मणुन्नयं अमणुनयं न निवत्तयंति-विरज्जमानस्य तस्य मनोज्ञतां अमनोज्ञा न निर्वर्तयन्ति) रागद्वेष रहित व्यक्तिके चितमें मनोहरता एवं अमनोहरता उत्पन्न नहीं करते हैं। किन्तु जिनके चित्तमें रागद्वेषका निवास होता है वहीं पर ये
રાગ અને દ્વેષથી સઘળા અનર્થો થાય છે. આ વાત કઈ રીતે? આનું समाधान २२ २॥ शत ४२ छ-" विरज्ज माणस्स" त्यादि !
म-क्याथ-तावइयप्पगारा-तोवत्प्रकाराः बोभा शाह विषयोना । પ્રકાર પ્રસિદ્ધ છે. એટલા જ પ્રકારવાળા અર્થાત્ એનાથી અનેકગણા ભેદવાળા सव्वे वि सदाइया-सर्वेऽपि शब्दादिका समस्त शाहि विषय २५४३५ २स अध, १५श इंदियत्था-इन्द्रियार्थाः इन्द्रियोना विषयभूत पाथी विरज्जमाणस तस्स मणुनयं अमणुन्नयं न निवत्तयंति-विरज्यमानस्य तस्य मनोज्ञतां अमनोज्ञतां न निवर्तयन्ति रागद्वेष २डित व्यतिना वित्तमा भनाता तेभर ममनाइरता ઉત્પન્ન કરી શકતા નથી. પરંતુ જેમના ચિત્તમાં રાગદ્વેષને નિવાસ હોય છે.
उत्तराध्ययन सूत्र:४
