Book Title: Updesh Shuddh Sara
Author(s): Gyanand Swami
Publisher: Akhil Bharatiya Taran Taran Jain Samaj
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009724/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || vande zrI guru tAraNam || AcArya pravara zrImad jina tAraNa taraNa maNDalAcArya mahArAja dvArA racita zrI upadeza zuddha sAra jI sAdhaka saMjIvanI - TIkA OM OM Wan svAmI jJAnAnaMda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || namAmi guru tAraNam // AcArya pravara zrImad jina tAraNa taraNa maNDalAcArya mahArAja dvArA racita zrI upadeza zuddha sAra jI sAdhaka saMjIvanI - TIkA adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnaMda jI mahArAja saMpAdaka: adhyAtma ratna pa.pU.zrI basanta jI mahArAja :prAptisthala: brahmAnaMda Azrama saMta tAraNa taraNa mArga pipariyA (hozaMgAbAda) ma.pra. :prakAzaka: zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra, mUlya 65/ 61, maMgalavArA bhopAla ma.pra. 462 002 / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HHHHHzrI upadeza zuddha sAra jI prakAzakIya-- -H-H E prakAzakIya parama vItarAgI tIrthakara bhagavaMtoM kI AdhyAtmika zAzvata paramparA meM anekoM jJAnI dhyAnI, jinavara vANI ke jJAtA mahApuruSa hue haiN| unakI vizuddha 2 AmnAya meM zrI guru tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja Atma sAdhanA ke mArga meM niraMtara agraNI rahane vAle AdhyAtmika jJAna puMja ke dhanI, vilakSaNa pratibhA sampanna vItarAgI adhyAtma yogI jJAnI saMta the / Atma svarUpa ke anubhava pUrvaka pUjya gurudeva ne vItarAga mArga para calakara svayaM apanA Atma kalyANa karate hue jAti-pAMti se pare lAkhoM jIvoM ke kalyANa kA patha prazasta kiyA / zrI guru mahArAja dvArA batAye hue mArga para calakara apanA Atma kalyANa karanA isI meM mAnava jIvana kI sArthakatA hai / tAraNa taraNa zrI saMgha ke pUjya sAdhaka jana, brahmacAriNI bahineM evaM viddhajana svayaM Atma kalyANa ke mArga para calate hue zrI guru kI vANI ke pracAra-prasAra meM saMlagna haiM yaha hamAre liye mahAna saubhAgya kI bAta hai| ___ adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja ke AzIrvAda se vartamAna samaya meM guruvANI kI prabhAvanA ho rahI hai| pUjya zrI ne AcArya zrIjina tAraNa svAmI dvArA racita caudaha graMthoM meM se zrI mAlArohaNa jI, zrI paNDita pUjA jI, zrI kamala battIsI jI, zrI tAraNa taraNa zrAvakAcAra jI, zrI upadeza zuddhasAra jI, zrI tribhaMgIsAra jI evaM zrI mamalapAhui jI graMtha kI 58 phUlanAoM kI TIkAyeM karake guruvANI ke yathArtha bhAvoM ko apanI bhASA meM pragaTakara hameM Atmahita kA mArga batAkara mahAna upakAra kiyA hai| tAraNa taraNa jaina samAja bhopAla ko guruvANI ke pracAra-prasAra karane kA saubhAgya milA aura yahA~ tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra kI sthApanA 31 mArca san 1999 ko huI tathA alpa samaya meM hI sAhitya pracAra meM gatizIlatA aaii| adhyAtma ratna bAla bra. pUjya zrI basanta jI mahArAja ke mArgadarzana meM yaha kArya vyavasthitarUpa se cala rahA hai| sampUrNa deza ke kone-kone meM tathA videzoM meM bhI tAraNa sAhitya bhejA jA rahA hai, isa kArya se sarvatra mahatI prabhAvanA ho rahI * hai| sAhitya prakAzana ke isa kArya ko Age bar3hAne meM bhopAla evaM anya sthAnoM ke aneka samAja bandhuoM ne apanA amUlya sahayoga dekara AdhyAtmika sAhitya * ke pracAra-prasAra meM vizeSa yogadAna diyA hai / isa mahAna kArya ke liye hama sabhI * ke zubha bhAvoM kI hRdaya se anumodanA karate haiN| zrI upadeza zuddhasAra jI graMthAdhirAja kI prastuta sAdhaka saMjIvanI TIkA adhyAtma sAdhanA kI anubhUtiyoM se paripUrNa hai / jJAnamArga para calane vAle mokSamArgI sAdhaka ko Atma sAdhanA ke mArga meM kauna-kauna sI bAdhAyeM AtI haiM aura unheM kaise dUra kiyA jAye tathA adhyAtma sAdhanA kI saphalatA ko kisa prakAra upalabdha kiyA jAye yaha sampUrNa mArgadarzana pUjya gurudeva zrImad jina tAraNa svAmI dvArA racita evaM pUjya zrI dvArA anUdita ina TIkA graMthoM se prApta hotA hai / yaha caudaha graMtha ratna yugoM-yugoM taka bhavya AtmAoM ko prakAza staMbha kI taraha Atma sAdhanA meM nimitta bane rheNge| prasannatA kA viSaya hai ki adhyAtma pracAra yojanA kendra kI gatividhiyoM meM bhopAla nagara sthita tInoM caityAlaya ke padAdhikArI, tAraNa taraNa jaina jAgRti maMDala, tAraNa taraNa navayuvaka maMDala, tAraNa taraNa navakrAMti maMDala, tAraNa leka siTI saMsthAna evaM yuvA pariSada kA vizeSa sahayoga rahatA hai / vartamAna samaya ke anurUpa isa sAhitya prakAzana se sampUrNa deza meM guruvANI kI mahatI prabhAvanA ho rahI hai / sAhitya samAja kA darpaNa hotA hai, yaha isa pracAra-prasAra se siddha ho gayA hai| vartamAna samaya kI anivArya AvazyakatA thI sAhitya sRjana kI, isa dizA meM yaha eka sArthaka pahala huI hai, jo sabhI ke liye prasannatA aura gaurava kA viSaya hai| adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja ke prati hama hRdaya se kRtajJa haiN| unake samAdhistha hone ke pazcAt bhI unake dvArA diyA huA jJAna hamArA patha prazasta karatA rahegA | adhyAtma ratna bAla ba. pajya zrI basanta jI mahArAja evaM tAraNa taraNa zrI saMgha ke sabhI sAdhaka jana ba. bahineM aura vidvatajanoM kA guruvANI kI prabhAvanA meM hameM niraMtara mArgadarzana prApta ho rahA hai isase hama gauravAnvita haiM tathA sakala tAraNa taraNa jaina samAja ke liye bhI yaha gaurava kA viSaya hai / sabhI bhavya jIva ina TIkA graMthoM kA svAdhyAya ciMtana-manana karake apane Atma kalyANa kA mArga banAyeM yahI pavitra bhAvanA hai| - vinIta choTelAla jaina, Ananda tAraNa (saMrakSaka) Ara.sI.jaina (adhyakSa) dinAMka : 24 apraila 2002 pravINa jaina (maMtrI) mahAvIra jayaMtI mahotsava evaM samasta padAdhikArIgaNa zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra 61 maMgalavArA, bhopAla (ma.pra.) --------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mera *********** zrI upadeza zuddha sAra jI sampAdakIya ** * * *** ERS E- E--- sampAdakIya bhAratIya saMskRti ke AdhyAtmika kSitija para vikrama saMvat 1505 kI miti agahana sudI saptamI ko eka mahAna krAMtikArI jJAna ravi ke rUpa meM AdhyAtmika zuddhAtmavAdI saMta zrImad jina tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja kA udaya huA / bacapana se hI pUrva saMskAra saMyukta hone se vilakSaNa pratibhA saMpanna zrI jina tAraNa taraNa, puNya saMpRkta apanI bAla sulabha ceSTAoM ke dvArA sabhI ko sukhada anubhava karAte hue dUja ke candramA kI bhA~ti vRddhi ko prApta hone lge| ve jaba pA~ca varSa ke the taba rAjya meM krAMti, koSAlaya meM Aga laganA tathA tAraNa svAmI dvArA punaH kAgajAta taiyAra karavA denA unake "bAlyakAlAdati prAja" hone kA bodha karAtA hai / kAgajAta taiyAra karAne kA kAraNa yaha ki unake pitA zrI gar3hAzAha jI puSpAvatI nagarI ke rAjA ke yahA~ koSAdhIza pada para kAryarata the| "mithyAvilI varSa gyAraha" zrI chamastha vANI jI graMtha ke isa sUtrAnusAra (1/17) unheM gyAraha varSa kI bAlavaya meM Atma svarUpa ke anubhava pramANa bodha pUrvaka mithyAtva kA vilaya aura samyaktva kI pragaTatA huI, jaisA ki samyaktva kA mahAtmya AcArya praNIta graMthoM meM upalabdha hotA hai ki samyaktva rUpI anubhava saMpanna sUrya ke udaya hone para mithyAdarzana rUpI rAtri vilaya ko prApta hotI hai, samyaktva ke prakAza meM mithyAtva Adi vikAra Tikate nahIM haiM / Atma anubhava ke jAgrata hone para anAdi kAlIna ajJAna aMdhakAra kA abhAva ho jAtA hai tathA saMsAra, zarIra, bhogoM se sahaja vairAgya hotA hai / yaha saba zrI tAraNa svAmI ke jIvana meM huA aura Atmabala kI vRddhi hone ke sAtha-sAtha vairAgya bhAva kI vRddhi bhI hone lagI isI ke pariNAma svarUpa unhoMne ikkIsa varSa kI kizorAvasthA meM bAla brahmacarya vrata pAlana karane kA saMkalpa kara liyA aura semarakher3I vana, jo vidizA jile meM siroMja ke nikaTa sthita hai, kI guphAoM meM Atma sAdhanA karane lge| ___ mA~ kI mamatA aura pitA kA pyAra bhI unakI AdhyAtmika gati ko bAdhA nahIM pahuMcA sakA aura niraMtara vRddhigata hote hue vairAgya ke pariNAma svarUpa zrI tAraNa svAmI ne tIsa varSa kI yuvAvasthA meM saptama brahmacarya pratimA ke vratoM ko pAlana karane kI dIkSA grahaNa kii| zrI guru tAraNa svAmI kI saMyama sAdhanA aura AdhyAtmika krAnti ke bAre * meM ullekha karate hue siddhAMtazAstrI sva. paM. zrI phUlacaMda jI ne jJAna samuccaya sAra graMtha kI bhUmikA meM likhA hai ki "jaisA ki hama pahale batalA Ae haiM apane janma * samaya se lekara pichale tIsa varSa svAmI jI ko zikSA aura dUsare prakAra apanI Avazyaka taiyArI meM lge| isa bIca unhoMne yaha bhI acchI taraha jAna liyA ki mUla saMgha kundakunda AmnAya ke bhaTTAraka bhI kisa galata mArga se samAja para apanA varcasva sthApita karate haiM / usameM unheM mArga viruddha kriyAkANDa kI bhI pratIti huI ata: unhoMne aise mArga para calane kA nirNaya liyA jisa para calakara bhaTTArakoM ke pUjA Adi saMbaMdhI kriyAkANDa kI ayathArthatA ko samAja hadayaMgama kara sake; kintu isake lie unakI aba taka jitanI taiyArI huI thI use unhoMne paryApta nahIM samajhA / unhoMne anubhava kiyA ki jaba taka maiM apane vartamAna jIvana ko saMyama se puSTa nahIM karatA, taba taka samAja ko dizAdAna karanA saMbhava nahIM hai| yahI kAraNa hai ki tIsa varSa kI umra meM sarvaprathama ve svayaM ko vratI banAne ke lie agrasara hue|" unakI Atma sAdhanA pUrvaka niraMtara vRddhigata hotI huI vItarAgatA, semarakher3I ke nirjana vana kI paMcaguphAoM meM mamala svabhAva kI sAdhanA unheM eka ora apane AtmakalyANa aura mukta hone ke lakSya kI ora agrasara hone meM prabala sAdhana bana rahI thI, vahIM dUsarI ora unake sAtizaya puNya ke yoga se satya dharma, adhyAtma mArga kI prabhAvanA ho rahI thI aura lAkhoM jijJAsu Apake anuyAyI bana rahe the, jisameM jAti-pAMti kA koI bhedabhAva nahIM thA / isa mArga ko svIkAra karane kA AdhAra thA-sAta vyasana kA tyAga aura aThAraha kriyAoM kA pAlana karanA / aneka bhavya jIvoM kA jAgaraNa, niSpakSa bhAva se ho rahI dharma prabhAvanA, AdhyAtmika krAMti kA rUpa dhAraNa kara rahI thii| yaha saba, bhaTTAraka aura dharma ke ThekedAroM ko rucikara nahIM lagA phalata: yojanAbaddha DhaMga se zrI tAraNa svAmI ko jahara pilAyA gayA aura betavA nadI meM DubAyA gayA kintu ina ghaTanAoM se bhI ve vicalita nahIM hue balki yaha saba hone ke pazcAt tAraNa paMtha kA astitva pUrNa rUpeNa vyakta aura vyavasthita ho gayA tathA vaTa vRkSa kI taraha virAT svarUpa dhAraNa kara liyaa| prabhAvanA Adi kA vizeSa yoga hote hue bhI zrI gurU tAraNa svAmI kA bAhya rAga aura prapaMcoM se koI saMbaMdha nahIM thA / unakI vItarAga bhAvanA itanI utkRSTa hotI gaI ki sATha varSa kI umra meM unhoMne nirgrantha digambara jina dIkSA dhAraNa kara lii| zrI gurudeva 151 maNDaloM ke pramukha AcArya hone se maNDalAcArya pada se alaMkRta hue| unake zrI saMgha meM 7 nirgrantha munirAja (sAdhu), aura 36 AryikAyeM apanI Atma sAdhanA meM rata thIM, jinake nAma isa prakAra haiM tAraNa taraNa zrI saMgha ke 7sAdhu1. zrI hemanandi jI mahArAja 2. zrI caMdragupta jI mahArAja 3. zrI samaMtabhadra jI mahArAja 4. zrI citragupta jI mahArAja E--- E- Here Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******* zrI upadeza zuddha sAra jI 5. zrI samAdhi gupta jI mahArAja 7. zrI bhuvananda jI mahArAja / 3. karana zrI 36 AryikA mAtAjI ke nAma 1. kamala zrI 2. carana zrI 5. suvana zrI 9. abhaya zrI 6. aukAsa zrI 7. dipti zrI 11. sarvArtha zrI 13. Ananda zrI 15. hiya utpanna zrI 17. alaSa zrI 21. ramana zrI 25. vinda zrI 21. jAna zrI 33. lIna zrI 4. haMsa zrI 8. svayaM dipti zrI 12. vikta zrI 16. hiya ramana zrI 20. uvana zrI 24. mamala zrI 26. samaya zrI 30. zreNi zrI 34. bhadra zrI 27. sunna sunanda zrI 28. hiyyAra zrI 31. jaina zrI 35. uvana zrI 32. lavana zrI 36. paya uvana zrI isa prakAra zrI gurU tAraNa taraNa maMDalAcArya jI mahArAja ke zrI saMgha meM 7 sAdhu, 36 AryikA mAtAjI ke sAtha-sAtha 231 brahmacAriNI (suvanI) bahineM tathA 60 brahmacArI vratI zrAvaka evaM 18 kriyAoM kA pAlana karane vAle sadgrahastha zrAvaka lAkhoM kI saMkhyA meM the| unake ziSyoM kI kula saMkhyA 4345331 thIM / yaha saMpUrNa vivaraNa zrI nAmamAlA graMtha meM upalabdha hai / zrI gurudeva tAraNa svAmI sAdhu pada para 6 varSa, 5 mAha, 15 dina taka pratiSThita rahe, pazcAt vikrama saMvat 1572 kI jyeSTha vadI chaTha ko samAdhi dhAraNa kara sarvArtha siddhi ko prApta hue| unhoMne pA~ca matoM meM caudaha graMthoM kI racanA kI jo isa prakAra haiM - vicAra mata meM zrI mAlArohaNa, paNDitapUjA, kamalabattIsI jI / AcAra mata meM zrI zrAvakAcAra jI / sAra mata meM zrI jJAna samuccaya sAra, upadeza zuddha sAra, tribhaMgI sAra jI / zrI caubIsa ThANA, mamala pAhur3a jii| zrI khAtikA vizeSa siddha svabhAva, sunna svabhAva, chadmasthavANI tathA nAmamAlA graMtha haiM / - ina pA~ca matoM meM vicAramata meM sAdhya, AcAramata meM sAdhana, sAramata meM sAdhanA, mamalamata meM samhAla ( sAvadhAnI) aura kevala mata meM siddhi kA mArga prazasta kiyA hai| isake liye AdhAra diyA hai kramazaH bhedajJAna, tatvanirNaya, vastusvarUpa, dravya dRSTi aura mamalasvabhAva kA, jinase uparokta sAdhya Adi kI siddhi hotI hai| - mamalamata meM - kevala mata meM - 6. zrI jayakIrti jI mahArAja 10. svarka zrI 14. samaya zrI 18. agama zrI 22. utpanna zrI 19. sahayAra zrI 23. Sipana zrI yaha adhyAtma jJAna mArga apane zuddhAtma svarUpa ke Azraya se hI prazasta hotA hai| isameM para paryAya, karmAdi saMyoga, zarIra yA bAhya kriyAkANDa yahA~ taka sampAdakIya -*-*-*-* svayaM ki paramAtmA bhI para haiM, inakI tarapha dRSTi bhI isa mArga meM bAdhA hai, isaliye zrI jina tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja para kI samasta parAdhInatA ke liye vajrapAta the| ve samasta baMdhanoM se pare hokara cale tathA vItarAga jina dharma ke anAdyananta siddhAMta vastu svAtaMtrya aura puruSArtha se mukti kI prApti kA, paramAtmA hone ke vidhAna kA zaMkhanAda kiyaa| unakA jIvana gauravapUrNa thA, ve chala-prapaMca se bahuta dUra satya niSTha the, bhaya kA unake jIvana meM kahIM nAma-1 ma-nizAna bhI nahIM thaa| unake dvArA kI gaI adhyAtma krAMti unakI vItarAgatA, nispRhatA, nirbhayatA aura jana-jana ko dharma aura pUjA ke nAma para phaila rahe ADambara, jar3avAda, pAkhaNDavAda se mukta kara satya adhyAtma dharma meM sthira kara dene kI bhAvanA kA pariNAma thii| unakI vizuddha AdhyAtmika paraMparA meM jJAna mArga para niraMtara agraNI, Atma sAdhanA ke satat praharI, adhyAtma ziromaNi pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja aharniza apane Atma ciMtana sAdhanA meM rata rahate hue hama sabhI bhavyAtmAoM ke Atma kalyANa kA mArga prazasta karate rahe haiM, yaha hamArA mahAna saubhAgya hai| zrI guru tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja dvArA viracita caudaha graMthoM meM se pUjya zrI dvArA anUdita zrI mAlArohaNa graMtha kI adhyAtma darzana TIkA, zrI paNDita pUjA graMtha kI adhyAtma sUrya TIkA aura zrI kamalabattIsI graMtha kI adhyAtma kamala TIkA kA prakAzana huA, sAtha hI adhyAtma amRta (caudaha graMtha jayamAla evaM bhajana), adhyAtma ArAdhanA, adhyAtma bhAvanA tathA caupar3A (mahArASTra) se adhyAtma dharma (dhamma Ayarana phUlanA - sArtha ) kA prakAzana huA, jisase samAja meM svAdhyAya kI ruci aura bhAvanAyeM jAgrata huIM haiN| svAdhyAya kA eka vyavasthita krama banA hai| isake sAtha hI deza ke kone-kone meM digambara zvetAmbara jaina tathA jainetara baMdhu bhI lagana pUrvaka ina graMthoM kA svAdhyAya manana kara apane Apako saubhAgyazAlI samajha rahe haiN| isa sAhitya se deza ke logoM meM zrI gurudeva ko aura unakI vANI ko jAnane kI jijJAsAyeM prabala huIM haiM jo hamAre lie prasannatA aura gaurava kA viSaya hai / pUjya zrI mahArAja jI ne san 1911-12 meM mauna sAdhanA kara vizeSa anubhava ratna upalabdha kiye the, yaha TIkAyeM bhI usI sAdhanA ke aMtargata sahaja hI lipibaddha ho gaIM, jo Aja hamAre liye mArgadarzaka siddha ho rahIM haiM / prastuta zrI upadeza zuddha sAra jI graMtha pUjya gurudeva zrI mad jina tAraNa svAmI dvArA viracita Atma sAdhanA evaM aMtara zodhana ke mArga ko prazasta karane vAlA anupama graMtha hai / sarva prathama maMgalAcaraNa meM devoM ke deva siddha svarUpI paramAtma svarUpa ko namaskAra karake jinendra bhagavAna kI divya dhvani ke pramANa se apane Atma svarUpa kI mahimA aura tIrthaMkara bhagavaMtoM ke upadeza kA zuddha sAra spaSTa karate Wu Qi Hui Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E 5 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI hue kahA hai ki AtmA anAdi kAla se zuddha hai, yahI tIrthaMkara jinendra paramAtmAoM ne bhavya jIvoM ko upadeza diyA hai / apane zuddhAtma svabhAva ke 4 Azraya se hI saMsAra kA janma-maraNa chUTatA hai, karma kSaya hote haiM aura mukti kI prApti hotI hai| saMsAra cakra se mukta hokara siddha paramapada ko prApta karanA hI upadeza kA zuddha sAra hai| jina bhavya jIvoM kI kAla labdhi pakatI hai, honahAra bhalI hotI hai ve jinendra bhagavAna ke vacanopadeza rUpa maNi ratna ko karNa rUpI coMca meM dabAkara ur3a jAte haiM arthAt upadeza kA zravaNa manana karake AtmAnubhavana ko upalabdha ho jAte haiN| zrI gurudeva ne sAdhaka ko sAvadhAna karate hue kahA hai ki dharma ratna kI prApti hone ke pazcAt yadi jIva mana kI vaibhAvika vRttiyoM meM Asakta hotA hai to kumati utpanna hotI hai aura nIca AcaraNa ke kAraNa dharma rUpI maNi ratna chUTa bhI jAtA hai kintu jo puruSArthI nara mana ko apane jJAna svabhAva meM laya kara dete haiM ve ratnatraya svarUpa meM ramaNa karate haiN| satya kA saMga karanA hI satsaMga hai aura kSaNabhaMgura asat nAzavAna saMyogoM ke saMkalpa-vikalpa rUpa mana kA saMga karanA kusaMga hai / mokSamArgI jJAnI sAdhaka asat padArthoM se dRSTi haTAkara satsvarUpa zuddhAtmA kI sAdhanA ArAdhanA karatA hai, isI se vaha karmoM se chUTakara mukti ko prApta karatA hai / Atma sAdhanA kA mArga atyanta sUkSama hai isameM sarva prathama apane Atma svarUpa kA anubhava pramANa bodha honA anivArya hai kyoMki isI ke AdhAra para sAdhaka sAdhanA ke patha para agrasara hotA hai| isa mArga meM bhedajJAna tattvanirNaya pUrvaka aMtara zodhana kI vizeSatA rahatI hai / saMskAroM ko tor3ane kA nAma hI sAdhanA hai aura yaha jJAna kI dRr3hatA, svarUpa ke lakSya se hI sambhava hotA hai| zrI gurU mahArAja svayaM Atma sAdhanA ke mArga ke pathika the, sAdhaka ko sAdhanA karate hue kisa-kisa prakAra kI bAdhAyeM AtI haiM aura unakA nirAkaraNa kisa prakAra kiyA jAye yaha sampUrNa vidhi vidhAna zrI guru ne isa graMtha meM spaSTa kiyA hai| janaraMjana rAga, kalaraMjana doSa aura manaraMjana gArava sAdhanA meM Ane vAlI aisI sUkSma bAdhAyeM haiM jinakA nivAraNa bahuta sAvadhAnI aura dRr3hatA pUrvaka hotA hai| janaraMjana rAga ke nau bhedoM kA ullekha karate hae zrI garU mahArAja ne unakA svarUpa aura janaraMjana se chUTakara jinaraMjana aura jinaraMjana se niraMjana hone kA patha prazasta kiyA hai| pAkSika rAga (sAMsArika pakSapAta), zarIra rAga (zarIra kA rAga), kularAga (kula kA rAga), sahakAra rAga (ajJAna zalya Adi kA sahakAra karanA), pariNAma rAga (ajJAna bhAva para paryAya meM jur3anA), rAgasya rAga (vikathA vyasana abrahma Adi kI carcA karanA), anmoya rAga (anumodanA kA rAga), prakRti rAga sampAdakIya *********** (karma prakRti kA rAga), avayAsa rAga (abhyAsa karane kA rAga), yaha nau bheda rUpa janaraMjana rAga saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai| paryAya dRSTi hI janaraMjana rAga Adi kI utpatti meM kAraNa hai, isI se arthAt paryAya dRSTi se hI kalaraMjana doSa aura manaraMjana gArava paidA hote haiM / eka mAtra jJAna ghana svarUpa zuddhAtma svabhAva ke Azraya se ina rAgAdi bhAvoM ko kSaya kiyA jAtA hai| sAdhanA ke mArga meM rAga kI saMdhi sabase bar3I bAdhA hai, yahI saMdhi sAdhaka ke jIvana meM mAyAcAra jaise vikAroM ko janma detI hai| sadaguru tAraNa svAmI isa bAta ko jora dekara kahate haiM ki yadi rAga hI karanA hai to jinendra paramAtmA ke kahe anusAra maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~ isakI anumodanA karo, zuddha svabhAva ko svIkAra karo, isI meM parama prIti aura saMtuSTi kA bhAva rakho to svabhAva ke prati yaha anurAga saMsAra ke paribhramaNa se chUTane aura mukti ko prApta karane meM sAdhana banegA / svabhAva dRSTi hI mokSamArga hai aura paryAya dRSTi saMsAra mArga hai| zrI guru tAraNa svAmI ne zrI mamalapAhui jI graMtha ke darzana cauvihi phUlanA meM kahA hai - parjaba rattau mUr3ha maI, uvarvana nbAna vilayaMtu / paryAya meM rata honA hI mUDhatA hai, isa mUDhatA pUrNa buddhi ko hI mUDha mati kahate haiM / jJAna svabhAva ke utpanna hone para yaha mUDhatA vilA jAtI hai| zrI kundakundAcArya deva bhI yahI bAta kahate haiM ki jo jIva apane ratnatraya svarUpa meM sthita hai vaha sva samaya hai aura jo karmAdi pudagala pradeza meM sthita hai vaha para samaya hai| unhoMne bhI pajjaya mUDhA para samayA, paryAya mUDha ko para samaya kahA hai / vastutaH saMsAra aura mokSa meM dRSTi kI hI vizeSatA hai / para dRSTi, paryAya dRSTi saMsAra hai aura sva dRSTi, svabhAva dRSTi hI mokSa hai / anAdi kAla se paronmukhI dRSTi hone ke kAraNa hI jIva saMsAra meM rula rahA hai, janma-maraNa kara rahA hai| cAra gati caurAsI lAkha yoniyoM meM paribhramaNa rUpa saMsAra kA kAraNa eka mAtra mithyAtva ajJAna hai| samyakadRSTi jJAnI ko sat-asat kA, AtmA-anAtmA kA viveka hotA hai, vaha svabhAva paryAya ke bheda ko jAnatA hai aura paryAya se dRSTi haTAkara svabhAva kI sAdhanA meM rata rahatA hai, vaha sacce deva guru zAstra, samyakdarzana jJAna cAritra, saMsAra zarIra bhoga Adi ke svarUpa ko samyakapane jAnatA hai kintu darzana mohAMdha ajJAnI jIva sacce deva guru zAstra ko yathArthatayA svIkAra na karake rAgI-dveSI kudeva, jar3a acaitanya adeva ko deva mAnatA hai, kuguru aguru ko guru aura kuzAstra azAstra ko zAstra mAnatA hai / samyakadarzana jJAna cAritra ke svarUpa ko bhI yathArtha nahIM jAnatA, saMsAra zarIra bhogoM ko sukhakArI mAnatA hai, isa prakAra darzana mohAMdha jIva dRSTi kI viparItatA hone se saMsAra meM bhaTakatA hai, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra ******* zrI upadeza zuddha sAra jI jabaki samyakadRSTi jJAnI jJAna dRSTi ke bala se svabhAva kA Azraya lekara paryAya dRSTi se to mukta hotA hI hai, sAtha hI samasta ajJAna janita bheda vikalpoM 4 kI paridhi se Upara uThakara abheda svarUpastha dazA ko upalabdha hotA hai / vaha jJAnI jAnatA hai ki dRSTi kA svarUpa sanmukha rahanA, svabhAva kI smRti surata rahanA saMyama hai aura svarUpa meM lIna rahanA tapa hai / yahI kAraNa hai ki jJAnI mana aura iMdriyoM ke vistAra se apanI dRSTi ko haTAkara svabhAva kI sAdhanA meM hI lIna rahatA hai| sampUrNa jagata kahatA hai ki mana bahuta caMcala hai kintu mana kI caMcalatA kA mUla kAraNa kyA hai ise koI nahIM jAnatA / sadaguru tAraNa svAmI ne isa rahasya ko spaSTa kiyA hai ki mana apane Apa caMcala nahIM hotA balki jIva kI dRSTi paronmukhI hone se mana caMcala hotA hai / dRSTi para se haTAkara paramatattva paramAtma svarUpa meM lIna kara deM to phira mana kA astitva hI kahAM rahegA ? jJAnI sAdhakoM kI dRSTi svarUpa kI ora hotI hai isaliye unakA mana zAMta aura iMdriyAM vaza meM rahatI haiM, sAdhanA ke mArga meM yahI vAstavika saMyama kahalAtA hai / mokSamArgI sAdhaka bAhya kisI prapaMca meM par3anA nahIM cAhatA, vaha apanI aMtaraMga sthiti se pUrI taraha paricita hotA hai aura jo-jo bhI bAdhaka kAraNa usake jAnane meM Ate haiM unheM puruSArtha pUrvaka dUra karatA hai tabhI sAdhya kI siddhi ko prApta karatA hai| pAMca iMdriyoM meM rasanA iMdriya ko chor3akara sabhI iMdriyoM ke eka-eka kArya haiM jabaki rasanA iMdriya ke do kArya haiM- svAda lenA aura bolanA / yaha donoM kArya rAga ke sadabhAva para nirbhara rahate haiM, inase jaba taka pUrNa virakti nahIM hotI taba taka svarUpa lInatA rUpa samyakcAritra nahIM ho pAtA / vItarAgI mArga ke pathika samyakadRSTi jJAnI ko cidAnanda caitanya svabhAva kA bahumAna hotA hai, isI svabhAva meM lIna hone para sampUrNa karmoM kI nirjarA hotI hai / jisa prakAra siMha ko dekhakara hAthiyoM ke samUha titara-bitara ho jAte haiM, garur3a pakSI kI AvAja sunakara caMdana ke vRkSa para lipaTe hue sarpa bhAga jAte haiM, isI prakAra cidAnanda caitanya svabhAva kI dRSTi, jJAna vijJAna ghana zuddha svabhAva kA svAnubhUti pUrNa zaMkhanAda hone para AtmA ke saMyoga meM rahane vAle sampUrNa karma nirjarita kSaya ho jAte haiM, samasta vikAra gala jAte haiN| AtmA apane akSara, svara, vyaMjana, pada aura artha ke rUpa meM pragaTa hotA hai / akSara arthAt kabhI kSaraNa na hone vAlA akSaya kevalajJAna svabhAva, svara arthAt sUrya ke samAna pUrNa daidIpyamAna mamalaha mamala svabhAva, vyaMjana arthAt anAdi anaMta eka rUpa rahane vAlA jJAna-vijJAna * svabhAva, pada arthAt paramatattva parameSThI svarUpa zuddhAtma svabhAva, artha arthAt prayojanIya siddha svarUpa, yaha saba aMtara ke rahasya cidAnaMda caitanya svabhAva kI sAdhanA se hI pragaTa hote haiN| isI sAdhanA se jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ******* **** sampAdakIya Ekkk aura aMtarAya ina cAra ghAtiyA karmoM kA abhAva hokara anaMta catuSTaya kI pragaTatA hotI hai| aMta meM nAma, Ayu, gotra aura vedanIya ina cAra aghAtiyA karmoM kA kSaya hone para anaMta kAla taka parama AnaMdamaya eka rasa rUpa siddha pada prApta hotA hai| siddha paramAtmA karma rahita zuddha svarUpa meM lIna nirvikAra paramAnaMda svarUpa haiM, unake samAna hI maiM AtmA svabhAva se siddha svarUpI zuddhAtmA hU~, aise apane zuddha svabhAva ke Azraya, mamala svabhAva meM rahane se jJAnI sAdhaka ke bhI karmodaya janita vikAra gala jAte haiM Avarana nahu picchAI, mamala sahAvena kamma saMdhipana / AvaraNa ko mata dekho, mamala svabhAva meM rahane se sabhI karma kSaya ho jAte haiN| jJAnI kI yahI vizuddha dRSTi aMtara meM sukha, sattA, bodha, cetanA ina cAra prANoM kI pragaTatA meM sahAyaka hotI hai / Atma sAdhanA ke isa lakSya ko pUrNa karane ke liye samyakadarzana ke ATha aMgoM kA apUrva vivecana karate hue zrI gurU mahArAja ne siddha paramAtmA ke svarUpa kA nirNaya karate hue apane siddha svarUpa kA Azraya lene kI preraNA dI hai| jaise siddha paramAtmA dravya guNa paryAya se zuddha haiM, karma rahita haiM, unake samAna hI svabhAva se maiM AtmA siddha svarUpI zuddhAtmA ajara-amara avinAzI jJAna ghana svarUpa hU~ / yahI svabhAva sAdhanA parama tattva parameSThI pada ko pragaTa karAne vAlI hai|| zrI guru tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja dvArA viracita caudaha graMthoM ko vigata pA~ca sau varSoM se hamAre pUrvajoM ne surakSita rUpa se samhAla kara rakhA / atIta meM hue aneka jJAnI sAdhakoM evaM viddhAnoM ne katipaya graMthoM para lekhanI calAI hai aura pUjya gurudeva ke bhAvoM ko spaSTa karane kA prayatna kiyA hai| adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja aise virale satpuruSa hue, jinhoMne pUjya gurudeva dvArA anUbhUta adhyAtma jJAna mArga ko svayaM ke anubhava pUrvaka jAnA aura nizcaya-vyavahAra se samanvita jIvana banAkara Atma kalyANa kA patha prazasta kiyA / barelI meM chaha-chaha mAha kI mauna sAdhanA, tIrtha kSetroM para varSAvAsa aura Atma sAdhanA tathA vibhinna sthAnoM para rahakara ciMtana aura anubhava ke anamola ratna prApta kiye, unakA yahI jJAnAnubhavana zrI gurU mahArAja dvArA viracita graMthoM ke sAdhanA paraka mUla abhiprAya ko pakar3ane meM pramukha sAdhana banA / isI AdhAra para pUjya zrI ne zrI mAlArohaNa jI, paMDita pUjA jI, kamala battIsI jI, zrAvakAcAra jI, tribhaMgIsAra jI, upadeza zuddha sAra jI tathA mamala pAhui jI graMtha ke 56 phUlanAoM kI sahaja sarala bhASA meM guruvANI ke rahasyoM ko yathAvat pragaTa karane vAlI apUrva TIkAyeM likhiiN| zrI upadeza zuddha sAra jI AcArya pravara zrI mad jina tAraNa svAmI jI ******* * Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Juan ,Chang * ********* zrI upadeza zuddha sAra jI dvArA racita 581 gAthAoM meM nibaddha sAdhaka kI sAdhanA ko AdhyAtmika * zikhara kI U~cAiyoM para le jAne vAlA alaukika kAMtha hai, yahI kAraNa hai ki pUjya 4 zrI ne isa graMtha kI TIkA sAdhaka saMjIvanI nAma se kI hai| gaMdha kI gAthAoM 2 ke bhAva ke anurUpa Atma sAdhanA kI pramukhatA se pUjya zrI ne sampUrNa viSaya 4 vastu ko sahaja sarala bhASA meM spaSTa kiyA hai / viSaya krama ko sahajatA pUrvaka samajhane ke liye TIkA meM Agama adhyAtma aura sAdhanA sambaMdhI praznottaroM kA samAveza kiyA gayA hai| sAdhanA ke mArga meM Age bar3hane vAle sAdhaka ko sadaguru kA mArgadarzana bahuta bar3A sAdhana hotA hai, aMtara meM Ane vAlI bAdhAoM ko vaha isI AdhAra para dUra kara pAtA hai| svabhAva meM zAMti hai vibhAva meM azAMti hai, svabhAva zAzvata hai vibhAva azAzvata hai, svabhAva avinAzI hai vibhAva utpanna dhvaMsI hai, svabhAva karma rahita hai vibhAva karma sahita hai / svabhAva kA Azraya lekara calane vAle jJAnI sAdhaka ko karmodaya ke nimitta se rAgAdi vibhAva pariNAma hote haiM kintu svabhAva ke Azraya se sAdhaka sabhI vibhAva aura karmoM para vijaya prApta kara letA hai / isa prakAra ke upAya sAdhaka ko amRta svarUpa hote haiM, unakA ullekha isa TIkA graMtha meM kiyA gayA hai ataH sAdhaka ko amRtatva pradAna karane vAlI isa TIkA kA nAma sAdhaka saMjIvanI svata: siddha hai| jinendra bhagavAna ke upadeza kA zuddha sAra kyA hai ? yaha sAra tattva batAte hue zrI guru tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja isI graMtha kI 527 vI gAthA meM kahate haiM uvaesa suddha sAraM, uvaha parama jinavara maena / vilayaM ca kamma malayaM, nyAna sahAvena uvaesana taMpi // parama jinendra paramAtmA ne bhavya jIvoM ko yahI upadeza diyA hai ki apane jJAna svabhAva meM lIna rahane se sampUrNa karma mala kSaya ho jAte haiM, siddhi aura mukti kI prApti hotI hai yahI upadeza sAra bhUta hai, upadeza zuddhasAra bhI yahI hai| pUjya zrI ne isa graMtha kI TIkA ke sAra svarUpa upadeza zuddha sAra kA hArda spaSTa karate hue kahA hai "bhagavAna ne divyadhvani meM kahA hai ki AtmA meM akhaMDa AnaMda svabhAva bharA hai, jisameM jJAnAdi anaMta svabhAva bhare haiM, aise caitanya mUrti nija AtmA kI zraddhA kareM, usameM lInatA kareM to usameM se kevalajJAna kA pUrNa * prakAza avazya pragaTa hotA hai| svarUpa meM lInatA ke samaya paryAya meM bhI zAMti aura svabhAva meM bhI zAMti, AtmA ke AnaMda rasa meM zAMti hI zAti, atIndriya AnaMda hotA hai / isI kA eka-eka muhUrta sthira honA kevalajJAna pragaTa karatA hai / samasta karmoM kA kSaya hone para siddha pada hotA hai, yahI upadeza zuddha sAra hai / aneka zAstroM kA sAra sampAdakIya ------- - -- isameM bharA hai, jina zAsana kA yaha staMbha hai, sAdhaka ko saMjIvanI hai, kalpavRkSa hai, dvAdazAMga kA sAra isameM samAyA huA hai| sAdhaka jIva ko jJAnamAtra bhAva rUpa pariNamana meM eka sAtha anaMta zaktiyAM ullasita hotI haiM, jo sva-para prakAzaka jJAna meM jJAta hotI haiM / jJAna meM jJAna mAtra kA vedana honA hI aMtarmukhatA hai / nija jJAna vedana ke kAla meM rAga tathA para ke vedana kA usameM abhAva hai| zrI guru tAraNa svAmI kahate haiM ki isa grantha upadeza zuddha sAra meM vahI AtmAnubhava kA mArga batAyA hai, jisase karmoM kI nirjarA pUrvaka mokSa kI prApti ho tathA yaha upadeza parama jinendra paramAtmA bhagavAna mahAvIra bArA upadiSTa kiyA gayA hai ki apane jJAna svabhAva meM lIna hone se hI karmoM kA kSaya hotA hai / para paryAya ke Azraya se kabhI mukti hone vAlI nahIM hai| jo sAdhaka apane parama pAriNAmika bhAva dhuva svabhAva kA Azraya lekara eka zuddha AtmA kI bArambAra bhAvanA karatA hai, vaha vItarAga nirgandha sAdhu hokara kSapaka zreNI para car3hakara aMtarmuhUrta meM cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya karake kevalajJAnI ho jAtA hai / phira cAra aghAtiyA karmoM kA kSaya hone para saMsAra se pUrNa mukta zuddha siddha paramAtmA ho jAtA hai, yahI upadeza zuddha sAra aura muktimArga hai|" __ Atma kalyANa hetu sadguruoM ke dvArA batAye hue isa mArga para svayaM calanA, ratnatrayamaya jIvana banAnA aura ajara amara avinAzI zAzvata siddha pada prApta karanA yahI upadeza zuddha sAra kA sAra hai| isa TIkA graMtha kA prakAzana adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnaMda jI mahArAja ke maMgalamaya sAnidhya meM honA thA kintu niyati aura honahAra kI bAta hI kucha aura hotI hai| yaha prakAzana yadyapi pUjya zrI ke samAdhistha hone ke pazcAt ho rahA hai phira bhI unake dvArA pradatta yaha jJAna sabhI sAdhakoM ke sAtha nirantara varta rahA hai| sabhI bhavya jIva zrI upadeza zuddha sAra jI graMtha kI isa AdhyAtmika sAdhaka saMjIvanI TIkA graMtha kA svAdhyAya ciMtana manana kara sAdhanAmaya jIvana banAyeM aura apane Atma kalyANa kA patha prazasta kareM yahI maMgala bhAvanA hai| sAdhanA sthalI zAMtAnanda dhruva dhAma pipariyA ba. basanta dinAMka : 5.3.2002 25 Da Jie Li Ceng Ceng Pou Da Zhe Da jisa samaya samyakajJAna rUpI dIpakase bhogoM kI niNitA jAnane meM AtI hai ati bhoga jarA bhI muNakArI nahIM hai yaha bAta acala rUpase hadaya para aMkita ho jAtI hai usa samaya bhoga aura saMsAra sevesaNya hotA hai| -------E-HEE Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya Avazyaka kyoM 3-2-12-2-- * -kal E-5-16 --- svAdhyAya aura AtmajJAna Avazyaka kyoM? 1. tAraNa paMtha (mukti kA mArga) kyA hai ? yaha jAnane ke liye / 2. AnaMda paramAnaMda maya jIvana banAne tathA Atma kalyANa karane ke liye| 3. jJAna kA vikAsa aura gaharAI meM utarane ke liye| 4. Agama aura adhyAtma ke rahasyoM ko samajhane ke liye| nizcaya-vyavahAra se samanvita mukti mArga prApta kara saMsAra se chUTane aura mukti kI prApti karane ke liye, ina caudaha graMthoM kA svAdhyAya karanA aura apane Apako jAnanA bahuta Avazyaka hai| * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI sAhitya : samAja kA darpaNa parama vItarAgI tIrthaMkara bhagavaMtoM kI AdhyAtmika zAzvata paramparA meM anekoM jJAnI dhyAnI, jinavara vANI ke jJAtA mahApuruSa hue haiN| unakI vizuddha AmnAya meM zrI guru tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja Atma sAdhanA ke mArga meM niraMtara agraNI rahane vAle AdhyAtmika ke jJAna puMja ke dhanI, vilakSaNa pratibhA sampanna vItarAgI adhyAtma yogI jJAnI saMta the| Atma svarUpa ke anubhava pUrvaka pUjya gurudeva ne vItarAga mArga para calakara svayaM apanA Atma kalyANa karate hue jAti-pAMti se pare lAkhoM jIvoM ke kalyANa kA patha prazasta kiyaa| unake bArA viracita caudaha graMtha adhyAtma sAdhanA kI anubhUtiyoM se paripUrNa haiN| jJAnamArga para calane vAle mokSamArgI sAdhaka ko Atma sAdhanA ke mArga meM kauna-kauna sI bAdhAyeM AtI haiM aura unheM kaise dUra kiyA jAye tathA adhyAtma sAdhanA kI saphalatA ko kisa prakAra upalabdha kiyA jAye yaha sampUrNa mArgadarzana pUjya gurudeva zrImad jina tAraNa svAmI ke graMthoM se prApta hotA hai / yaha caudaha graMtha ratna yugoM-yugoM taka bhavya AtmAoM ko prakAza staMbha kI taraha Atma sAdhanA meM nimitta bane rheNge| ina graMthoM meM antarnihita rahasyoM ko atIta meM hae aneka jJAnI vidvAnoM ne pragaTa karane kA prazaMsanIya prayAsa kiyA hai| isI zrRMkhalA meM adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja kA maMgalamaya sAnidhya hamAre mahAna saubhAgya se prApta huaa| unhoMne sadaguru tAraNa svAmI ke mArga ko mAtra jAnA hI nahIM balki svayaM bhI usa mArga para cale aura caudaha graMthoM meM se zrI mAlArohaNa jI, paMDitapUjA jI, kamalabattIsI jI, tAraNa taraNa zrAvakAcAra jI, tribhaMgIsAra jI, upadeza zuddha sAra jI evaM mamala pAhui jI graMtha kI 56 phUlanAoM kI apUrva TIkAyeM kI haiM, jo gurU mahArAja ke bhAvoM ko spaSTa karane vAlI haiN| zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra bhopAla ko sakala tAraNa samAja ke sahayoga pUrvaka guruvANI ke pracAra-prasAra kA saubhAgya prApta huA hai| vartamAna samaya ke anurUpa isa sAhitya prakAzana se sampUrNa deza meM guruvANI kI mahatI prabhAvanA ho rahI hai| sAhitya samAja kA darpaNa hotA hai, yaha isa pracAra-prasAra se siddha ho gayA hai| adhyAtma ziromaNI pUjya zrI jJAnAnanda jI mahArAja ke prati hama hadaya se kRtajJa haiN| unake samAdhistha hone ke pazcAt bhI unake dvArA diyA huA jJAna hamArA patha prazasta karatA rahegA / adhyAtma ratna bAla bra. pUjya zrI basanta jI mahArAja evaM tAraNa taraNa zrI saMgha ke sabhI sAdhaka jana ba. bahineM aura vidvatajanoM kA guruvANI kI prabhAvanA meM hameM niraMtara mArgadarzana prApta ho rahA hai isase hama gauravAnvita haiM tathA sakala tAraNa taraNa jaina samAja ke liye bhI yaha gaurava kA viSaya hai| sabhI bhavya jIva ina TIkA graMthoM kA svAdhyAya ciMtana-manana karake apane Atma kalyANa kA mArga banAyeM yahI pavitra bhAvanA hai| vinIta *dinAMka : 7.4.2002 choTelAla jaina, Ananda tAraNa (saMrakSaka) phAga phUlanA mahotsava evaM samasta padAdhikArIgaNa zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra, 61 maMgalavArA, bhopAla (ma.pra.) ******* **** jJAnadAna svAdhyAya hetu upalabdha satsAhitya * zrI upadezazuddhasAra jI (sAdhaka saMjIvanI TIkA) - 65rupayA * zrI zrAvakAcAra jI (adhyAtma jAgaraNa TIkA) 60 rupayA * zrI mAlArohaNa jI (adhyAtma darzana TIkA)(tRtIya saMskaraNa) - 30 rupayA * zrI paMDitapUjA jI (adhyAtma sUrya TIkA) 15 rupayA * zrI kamalabattIsI jI (adhyAtma kamala TIkA) 25 rupayA * zrI tribhaMgIsAra jI (adhyAtma prabodha TIkA) 30rupayA * adhyAtma amRta (jayamAla, bhajana) 10rupayA * adhyAtma kiraNa (jainAgama 1008 praznottara) 10rupayA * adhyAtma bhAvanA 8rupayA * adhyAtma ArAdhanA (deva guru zAstra pUjA) 6rupayA * jJAna dIpikA bhAga-1,2,3 (pratyeka) 5rupayA prApti sthala1. brahmAnanda Azrama, saMta tAraNa taraNa mArga, pipariyA, jilA-hozaMgAbAda (ma.pra.) 461775 2. zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra, 61 maMgalavArA, bhopAla (ma.pra.) 462001 saMparka sUtra-phona-pipariyA (07576) 22530, 24013 bhopAla-(0755) 705801,741586 -E-E KHELK E--E-ME E- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI apanI bAta zrI upadeza zuddha sAra jI graMtha sadguru vItarAgI saMta zrI jina tAraNa svAmI dvArA viracita hai| mukti mArga ke pathika samyak dRSTi jJAnI sAdhaka kI jIvana caryA nizcaya-vyavahAra ke samanvaya pUrvaka hotI hai| jIva ke sAtha pUrva karma baMdhodaya pariNamana calatA hai. isase kaise chUTA jAye, isakA pUrA samAdhAna, aMtaraMga meM calane vAle pariNAma, bAhya zarIrAdi kriyArUpa pariNamana aura karmodaya janya azuddha paryAya, inakA kisa prakAra kaisA pariNamana calatA hai, kaisA kaisA kyA kyA hotA hai ? sadguru ne apane anubhava se Agama pramANa siddha kara mArga batalAyA hai| yaha grantha sAdhaka ke liye saMjIvanI hai, isameM jo rahasya bhare haiM, vaha sAdhaka hI apane anubhava pramANa siddha kara sakatA hai| merA parama saubhAgya hai ki sadgurU ke graMthoM ko par3hane samajhane kA zubhayoga milA aura usI krama meM yaha sAdhaka saMjIvanI TIkA likhane kA bhAva huaa| zrI upadeza zuddha sAra jI graMtha kA vAMcana pipariyA varSAvAsa, barelI mauna sAdhanA ke samaya evaM amaravAr3A varSAvAsa meM AdyopAMta huA, isase eka preraNA milI aura svayaM kI sAdhanA meM jo bAdhAyeM vikalpa A rahe the, unakA samAdhAna prApta karane ke liye isa graMtha kI TIkA dinAMka 1.6.11 se prAraMbha kI jo Aja di. 29.6.12 ko pUrI huii| vartamAna meM aise sAdhaka sadguruoM kA suyoga nahIM mila rahA hai, jo aMtaraMga kI samasyA ko sulajhA sakeM, isa graMtha kI TIkA karane se mujhe apUrva lAbha milA hai| samaya kA sadupayoga jJAnopayoga meM huA hai aura apanI bahuta sI graMthiyAM sulajha giiN| jJAna kA kSayopazama na hone se vizeSa spaSTa samajha meM nahIM AyA phira bhI apanI samajha se aura apane ko hI samajhane ke liye yaha TIkA likhI hai, anya sAdhaka baMdhuoM ko lAbha mile yaha unakI pAtratA kI bAta hai| jJAnI sAdhaka apane anubhava se jo isameM kamI raha gaI ho vaha pUrI kareM aura jo galtI ho usake liye uttama kSamA bhAva pUrvaka ThIka kara avagata kraayeN| eka varSa meM barelI, amaravAr3A, jabalapura aura silavAnI meM rahate hue yaha kArya saMpanna huA, sabhI sahayogI janoM kA AbhArI hUM / sadgurU zaraNaM... jJAnAnanda barelI dinAMka : 29.6.1992 10 bhUmikA *** bhUmikA jIvoM ko jagAne ke liye samaya-samaya para bhagavAna, tIrthaMkara mahAtmA, saMta, jJAnI mahApuruSa hue haiN| sabane manuSya ko apanA Atma kalyANa karane, saMsAra ke cAragati caurAsI lAkha yoniyoM ke janma-maraNa ke cakra se chUTane, sukha zAMti AnaMda meM rahane tathA mukta hone kA upadeza diyA hai| isake liye nAnA prakAra ke upAya, vidhi vidhAna, vyavasthA, sAdhana, deza, kAla paristhiti tathA jIva kI pAtratAnusAra batAye haiN| mUla uddezya to sabakA eka hI hai ki yaha jIva apane sat svarUpa ko jAna le kyoMki anAdi se yaha jIva apane ajJAna mithyAtva ke kAraNa yaha zarIra hI maiM hUM, yaha zarIrAdi mere haiM aura maiM ina sabakA kartA bhoktA hU~, aisA mAnatA huA mAyA moha meM vimohita, sukhI- duHkhI hotA, janma-maraNa karatA calA A rahA hai; jabaki vAstava meM yaha jIvAtmA svayaM brahmasvarUpI zuddhAtmA, paramAtmA hai| isakA bodha jagAne ke liye jIva kI pAtratA paristhiti deza kAla ke 'anusAra sAdhana bhinna-bhinna aneka prakAra ke batAye haiN| yathArtha tatva jJAna na hone se mUla vastusvarUpa to pakar3a meM AyA nahIM, sAdhana evaM vyavahArika AcaraNa pakar3a liyA aura usako lekara jAti sampradAya ke rUpa meM dharma ke nAma para dhaMdhA zurU ho gayA aura apanA-apanA maTha-maMdira, pUjA, upAsanA paddhati ko lekara dharma ke nAma para vivAda hone lagA, jisake kAraNa manuSya dharma ke satya svarUpa se vimukha hokara jAti-pAMti sampradAya ke vyavahAra AcaraNa kriyAkAMDa meM aisA ulajha gayA ki dharma-adharma, puNya-pApa, bhale-bure kA hiMsA-ahiMsA kA hita-ahita kA bhI viveka kho baitthaa| saMta jJAnI mahApuruSoM kA avataraNa to hotA hI rahA hai aura hotA rhegaa| dharma kI sthApanA karanA bhI prakRti kI vyavasthA hai| isI paramparA meM solahavIM zatAbdI meM adhyAtmavAdI vItarAgI saMta zrI mad jina tAraNa svAmI hue, jinhoMne zramaNa saMskRti, jinadarzana ke anusAra zuddha adhyAtmavAda, apanA Atma kalyANa karane kI bAta jana-jana ke liye kahI hai| jaba unakA adhyAtma jana jAgaraNa abhiyAna cala rahA thA, usameM mAnava mAtra ke liye AtmakalyANa karane, mukta hone kA saMdeza diyA jA rahA thA, jisameM na jAti-pAMti kA baMdhana, na koI kriyAkAMDa hai; kevala satya vastu svarUpa samajhane, apanI dRSTi palaTane, mAnyatA badalane, apane Apako pahicAnane kI bAta batAI jA rahI thI ki he bhavya ! tU svayaM bhagavAna hai, apanI svasattA zakti ko dekha, tU caitanya jyoti paramAtma svarUpa hai| yaha zarIrAdi saMyoga tU nahIM hai, yaha koI bhI kucha bhI terA nahIM hai, tU mAtra jJAtA dRSTA, jJAyaka svabhAvI hai| manuSya janma se nahIM karma se mahAna banatA hai| dharma sAdhana, Atmahita karane meM hara vyakti svataMtra hai| jaba yaha saba abhiyAna cala rahA thA taba unake pramukha anuyAyiyoM ne prazna kiyA ki gurudeva ! vAstavika satya dharma mukti kA mArga kyA hai aura jinendra bhagavAna Adi mahApuruSoM ke upadeza kA zuddha sAra kyA hai ? kisa krama se, kisa sAdhanA paddhati se calakara vAstavika mukti paramAnaMda dazA paramAtma pada milatA hai, isako batAne kI kRpA kareM ? sabhI bhavya janoM ke samAdhAna hetu aura apanI sAdhanA ke pramukha lakSya se yaha zrI upadeza zuddha sAra grantha pragaTa huA hai, jo mukti mArga ke sAdhaka mumukSu jIvoM ke liye sAdhaka saMjIvanI hai| isakA niSpakSa bhAva se svAdhyAya manana karane, tadrUpa AcaraNa karane se paramAnaMda dazA paramAtma pada tathA mukti kI prApti hotI hai| Huo Dao Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HzrI upadeza zuddha sAra jI viSayAnukrama ---- viSayAnukrama Qi ,Bei Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan y pRSTha 1-1-1-2-8- gAthA da+ 1-3 us prathama-jJAna adhikAra viSaya vastu pRSTha upadeza zuddha sAra kA mUla AdhAra 13-18 upadeza grahaNa karane meM bAdhaka kAraNa manuSya kA mana 18-26 deva kA svarUpa 26-30 gurU kA svarUpa 31-36 dharma kA svarUpa 37-39 jinavANI ke jJAtA paMDita kA svarUpa 40-47 jinavANI kI mahimA 48-50 AtmajJAna prApti kA upAya aura phala 51-65 kevalajJAna kI mahimA 65-67 kevalajJAna paramAtma pada prApta karane kA upAya 67-71 samyaktva kI zuddhi 72-73 jJAna kI zuddhi 74-78 dvitIya-rAga mohAMdha adhikAra saMsAra kA kAraNa-rAga bhAva 79-121 janaraMjana rAga 79-97 kalaraMjana doSa 97-113 manaraMjana gArava - 113-123 darzana mohAMdha 123-161 sacce deva ke sthAna para adeva kudevAdi kI mAnyatA - 124-128 sacce gurU ke sthAna para aguru kuguru kI mAnyatA - 128-132 sacce zAstra ke sthAna para azAstra kuzAstra kI mAnyatA-132-134 samyakadarzana ke svarUpa ke prati viparIta mAnyatA - 134-137 samyakjJAna ke svarUpa ke prati viparIta mAnyatA - 137-145 samyakcAritra ke svarUpa ke prati viparIta mAnyatA- 145-150 samyaktapa ke svarUpa ke prati viparIta mAnyatA- 150-152 darzana mohAMdha kI dRSTi meM saMsAra zarIra bhoga, saMsAra paribhramaNa kA kAraNa - 152-161 (saMsAra, zarIra, bhoga, mana, indriya) tRtIya-dRSTi adhikAra viSaya vastu gAthA dRSTi kA kArya guNa-doSa 162-164 260-266 zabda sahakAra dRSTi 164-171 267-283 kAya dRSTi 171-176 284-294 saMsAra aura karma paramparA se chUTane kA upAya cidAnandadRSTi 176-183 295-310 karma galane kA upAya 183-187 311-319 (svonmukhI dRSTi se karmAzrava nahIM hotA) karma vilAne kA upAya 187-190 320-326 (mamala svabhAva meM rahane se pUrva karma baMdha vilA jAte haiM) jJAnAvaraNAdi ghAtiyA karma kyA karate haiM inase chUTane kA upAya 190-204 327-356 (jJAnopayoga aura jJAnAvaraNa kA svarUpa) (akSara, svara, vyaMjana, pada, artha rUpa jJAna) darzanopayoga aura darzanAvaraNa karma kA svarUpa 204-211 357-372 (cakSu, acakSu, avadhi, kevaladarzana) mohanIya karma kA svarUpa 211-215 373-379 aMtarAya karma kA svarUpa 215-224 3 80-391 caturtha-mamala svabhAva adhikAra mamala svabhAva kI mahimA 224-228 392-400 bhAvaka bhAva AvaraNa (57) 228-255 401-459 1.saMsAra saraNi 2.jJAnAvaraNa 3. parabhAva 4. paryAya 5.no karma 6.bhAva karma 7. dravya karma 8. Arta dhyAna 9.raudra dhyAna 10. mithyAtva 11.abrahma 12. ajJAna 13. aniSTa bhAva 14. karmodaya janya kriyA 15. rAga kA rAga 16.doSa 17.mana 18. vacana 19.kRta 20.kArita 21.anumati 22. bhoga 23. upabhoga 24. asat bhAva 25. mAyA 26.kaSAya 27. paryAyI bhAva 28.zalya 29. lobha 30.krodha 31.mAna 32.mAyA 33. moha 11. 23. 24. 12. 90-170 91-122 123-156 157-170 171-259 173 - 181 182-190 191-195 196-202 203-222 223 -233 234-237 - Di Bu Dai Xie Shao Nian Shao Nian Lai Shuo 238-259 --------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka ---- E: KEEKLY sAdhaka 1-52-53-15--16 *********** zrI upadeza zuddha sAra jI viSaya vastu pRSTha gAthA 34.vyasana 35.vikathA 36.indriya 37. rasanA 38. sparzana 39. ghrANa 40. cakSu 41.karNa 42. zarIra 43. saMjJA 44. AhAra 45. khAdya-svAda-peya-lehya 46.nidrA 47. bhaya 48.maithuna 49. AsA 50. sneha 51.lAja 52.lobha 53. bhaya 54. manaraMjana gArava 55. Alasa 56. prapaMca 57.vibhrama 25. caudaha prANa rUpa paramAtma dazA kI anubhUti 255-258 460-468 26. samyakdarzana ke aSTa aMga pragaTa honA 259-267 469-488 paMcama-mokSamArgaadhikAra 27. mukti mArga kA vidhAna Atma bhAvanA 268-269 489-491 28. AtmA hI AtmA ko tArane vAlA hai| 269-270 492-493 29. Atma puruSArtha hI mokSamArga hai 270-271 494 -495 30. AtmA svayaM tAraNa taraNa samartha hai 271-272 496 31. bhAva zakti jAgrata karo-47 bhAva zakti 272-287 497-520 1. darsati 2. icchaMti 3. SipiUna 4.cetanti 5.rucitaM 6.uttaM 7.paraSe / 8.bolato 9. dharayaMti 10.pIosi 11.rahio 12.diSTaMti 13. jiniyaM 14.letaM 15. kaliyaMti 16.laSyaMtu 17. anmoya 18.jAnaMti 19.kahaMtu 20. amaDei 21. sAhati 22. poSaMtu 23. siddhaMtu 24. garma 25.suniyaM 26. anubhavaMti 27.lIna 28. gahiyaM 29.joyaMto 30. mAnaMtu 31. racayaMti 32.parinai 33. pUraMti 34. sAdhaMtu 35. nitaMti 36. suddhaM 37. avayAsa 38. iSTaM 39. gaMjaMtu 40.damanaM 41. galaMtu 42. virayaM 43. tiktaMtu 44.vinyAna 45. ananta 46. taraMti 47.siddha 32. siddha svarUpa kI vizeSatA 287-290 521-529 kamala svabhAva-jJAyaka bhAva 290-294 530-539 * 34. Atma zakti jAgrata karo 294-306 540-578 35. ajJAna saMsAra mArga hai samyakjJAna mokSamArga hai 306-309 579-584 upadeza zuddha sAra - antima prazasti 309-312 585-589 samyaka dRSTi jJAnI ho, jo mamala bhAva meM rahatA hai| dhuvatatva zuddhAtama hU~ maiM, siddhohaM hI kahatA hai // jJAna dhyAna kI sAdhanA karatA, japatA Atama rAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // para paryAya kA lakSya nahIM hai, dhruva tatva para dRSTi hai| bheda jJAna tatva nirNaya karatA, badala gaI saba sRSTi hai // viSaya kaSAyeM chUTa gaI haiM, chUTa gayA dhana dhAma hai / zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai | vastu svarUpa ko jAna liyA hai, abhaya aDola akaMpa hai| trikAlavartI paryAya kramabaddha, isameM jarA na zaMka hai / / dhu vadhAma meM baiTha gayA hai, jaga se milA virAma hai / zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai| sabhI jIva bhagavAna AtmA, saba svataMtra sattAdhArI / pudgala dravya zuddha paramANu, usakI sattA bhI nyArI / / dravya dRSTi se dekhatA sabako, apane meM niSkAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai / siddha svarUpa kA dhyAna lagAtA, nijAnaMda meM rahatA hai| tat samaya kI yogyatA dekhatA, kisI se kucha na kahatA hai| satpuruSArtha bar3hAtA apanA, apane meM sAvadhAna hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // jaga kA hI astitva miTAtA, saba mAyA bhramajAla hai| sattA eka zUnya vinda kA, rakhatA sadA khyAla hai / tana-dhana-jana se kAma rahA nahIM, mana kA bhI vizrAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai / jJeya bhAva saba hI bhrAMti hai, bhAvaka bhAva bhramajAla hai| triguNAtmaka mAyA kA, phai lA saba jaMjAla hai // nija svarUpa satya zAzvata hai, sahajAnaMda sukhadhAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // E-E-5-16--15*-E Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAKK zrI upadeza zuddha sAra jI zrI upadeza zuddha sAra jI ***************** jayamAla ***************** -1maiM Atama zuddhAtama hUM, paramAtama siddha samAna huuN| jJAyaka jJAna svabhAvI cetana, cidAnaMda bhagavAna hU~ / / apanA bhrama ajJAna hI aba taka, banA huA saMsAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai // -2sadguru tAraNa taraNa ke dvArA, vastu svarUpa ko jAnA hai| bhedajJAna tatvanirNaya karake, nija svarUpa pahicAnA hai| bhUla svayaM ko bhaTaka rahA thA, aba bhramanA bekAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / -3khuda ke moha rAga ke kAraNa, karma baMdha yaha hote haiM / nija svabhAva meM lIna raho to, sAre karma yaha khote haiM / dharma karma kA marma aba jAnA, jAnA kyA hitakAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / / -4janme mare bahuta du:kha bhoge, cAroM gati meM bhramaNa kiyaa| jinako hamane apanA mAnA, kisI ne kucha na sAtha diyA / sabako tajakara nija ko bhajanA, yahI mukti kA dvAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / -5dhana, zarIra parivAra sabhI yaha, moha mAyA kA jAla hai| kartA banakara maranA hI to, khuda jI kA jaMjAla hai / / dhUla kA Dhera jagata yaha sArA, saba hI to nissAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai // jayamAla ----- --- -6mati zruta jJAna kI zuddhi karanA, buddhi kA yaha kAma hai| aba saMsAra meM nahIM rahanA hai, calanA nija dhruva dhAma hai // dhuva tatva kI dhUma macAnA, karanA jaya jayakAra hai| siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / / - 7dravya bhAva nokamoM se, yaha cetana sadA nyArA hai / TaMkotkIrNa appA mamala svabhAvI, paramabrahma prabhu pyArA hai| eka akhaMDa abheda AtmA, nija sattA svIkAra hai / siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / - 8nija ko jAna liyA aba hamane, para kA bhrama saba TUTa gayA / dharma karma meM koI na sAthI, moha rAga saba chUTa gayA / / jJAnAnaMda nijAnaMda rahanA, sahajAnaMda sukha sAra hai / siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / / - 9jinavANI mAM jagA rahI hai. aba to hama bhI jAga gaye / nija sattA svarUpa pahicAnA, bhrama ajJAna bhI bhAga gaye // dRDha nizcaya zraddhAna yahI hai, aba na mAyAcAra hai / siddha parama pada pAnA hI, upadeza zuddha kA sAra hai / / -10vItarAga sAdhu bana karake, Atama dhyAna lagAyeMge / cidAnaMda caitanya prabhu kI, jaya jayakAra macAyeMge / mukti zrI kA varaNa kareMge, kahate yaha zata bAra haiM / siddha parama pada pAnA hI, upadeza zaddha kA sAra hai / / (dohA) janma-maraNa se chaTanA, upadeza zubakA saar| jinavara kI yaha dezanA, karo ise svIkAra // chor3o bhrama ajJAna ko, dRr3hatA se lo kAma / Atama hI paramAtmA, baiTho nija zuradhAma / / Can Kao Da Zhe Chuan Zhe Chang Juan Juan Juan Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 ----- - -- -- *** zrI upadeza zuddha sAra jI * OMnamaH siddhaM * - Da Da Duo Ceng Duo Ceng Juan Chu Juan zrI. upadeza zuddha sAra jI. ---- --- sAdhaka saMjIvanI - TIkA maMgalAcaraNa (dohA) Atama zuddhAtama mamala, paramAtama avikAra / siddha svarUpI AtmA, svayaM samaya kA sAra / / jinavANI zraddhAna se, miTa jAte saba kleza / samyak jJAna prakAza se, pragaTe pada parameza / / upadeza zuddha kA sAra yaha, jinavANI anusAra / bhavyoM ke sambodha hita, darazAyA guru tAra / / AdinAtha mahAvIra taka, tIrthakara bhagavAna / sabakI hai yaha dezanA, tuma ho siddha samAna / / jJAnAnanda svabhAva hai, saba hI jIva samAna / dravya dRSTi dhAraNa karo, pAo pada nirvANa // prathama-jJAna adhikAra upadeza zuddha sAra kA mUla AdhAra aura satya vastu svarUpa ko batAne vAlA maMgalAcaraNa appAnaM suddhappAnaM, paramappA vimala nimmalaM sarUvaM / siddha sarUvaM picchadi, namAmihaM devadevasya // 1 // anvayArtha-(appAnaM) AtmA hI, samasta jIva AtmA (suddhappAnaM) zuddhAtmA * hai (paramappA) paramAtmA (vimala) samasta mala se rahita (nimmala) svaccha, nirmala, pavitra zuddha (sarUvaM) svarUpa hai (siddha sarUvaM) siddha svarUpa ko (picchadi) * pahicAnakara, anubhUti, zraddhAna kara (namAmihaM) maiM namaskAra karatA hU~ (devadevasya) * devoM ke deva paramadeva paramAtmA ko| ***** * * *** vizeSArtha- AtmA hI zuddhAtmA hai, yahI paramAtmA vimala nirmala svarUpI hai, aise siddha svarUpa ko anubhUtiyuta zraddhAnakara devoM ke deva, parama deva paramAtmA, nija siddha svarUpa ko maiM namaskAra karatA huuN| siddhAMta kA sAra, upadeza kA zuddha sAra, adhyAtma kA pUrNa rahasya isa maMgalAcaraNa meM bhara diyA hai| maiM AtmA, zuddhAtmA, paramAtmA, vimala, nirmala, svarUpI pUrNa zuddha mukta hU~, aise apane siddha svarUpa ko pahicAna kara, anubhUtikara, devoM ke paramadeva, paramAtma svarUpa nija zuddhAtmA ko maiM namaskAra karatA hU~ tathA jagata ke samasta jIvAtmA bhI svabhAva se zuddhAtmA, paramAtmA, vimala, nirmala svarUpI siddha ke samAna haiM, aisA zraddhAna jJAna honA hI zuddha dRSTi hai| jisase samasta jIvoM ke prati moha, rAga-dveSa kA abhAva hokara samabhAva pragaTa hotA hai| isa maMgalAcaraNa meM zrI tAraNa svAmI ne zuddha nizcayanaya se AtmA ke satrasvarUpa ko pragaTa kiyA hai ki AtmA niraMjana, nirvikAra, zuddha vItarAga, anaMta catuSTaya kA dhArI, arihaMta, sarvajJa paramAtmA tathA sAre karma malAdi se rahita hai| azarIrI, avikArI siddha svarUpI paramAtmA hai, aise apane siddha svarUpa kI anubhUti karatA huA maiM namaskAra karatA huuN| jaina siddhAMta meM do naya batAye haiM- vyavahAra naya aura nizcaya naya / vyavahAra naya bhedarUpa yA azuddha rUpa vastu ko batAtA hai, isase zuddhAtmA kA bodha nahIM ho sktaa| nizcaya naya AtmA ke zuddha svarUpa ko batAtA hai, nizcayanaya se vastu ke yathArtha svarUpa kA bodha hotA hai| jaba nizcaya naya ke dvArA manana karate hue AtmA Atmastha ho jAtA hai aura svAnubhava paidA hotA hai taba hI sacce paramAtma svarUpa kA anubhava hotA hai| svAnubhava hI mokSamArga hai, isakI sAdhanA se kevalajJAna kA prakAza hotA hai, siddha pada pragaTa hotA hai| tInakAla aura tInaloka meM zuddha nizcaya se jJAna svabhAvI maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~ aisI dRSTi hI Atma bhAvanA hai, maiM aisA hU~ tathA saba jIva bhI zuddha svarUpI paramAtmA haiM, dravya dRSTi se saba jIva siddha samAna haiN| maiM svayaM siddha hU~, aise AtmA kA anubhava honA, isakA nAma samyakadarzana jJAna hai aura apane sat svarUpa * meM sthira honA samyakcAritra hai| nizcaya mokSamArga to nirvikalpa samAdhi hai| usase utpanna hue atIndriya AnaMda kA anubhava jisakA lakSaNa hai aisA svasaMvedana jJAna hI "jJAna" hai| zAstrAdhyayana mAtra jJAna nahIM ; parantu nirvikalpa svasaMvedana hI jJAna hai / sukhAnubhUti mAtra lakSaNarUpa svasaMvedana jJAna se hI AtmA jAnane Qi Juan Qi Zhuang Qi -- -- E- 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI yogya hai| vaha anya prakAra jAnane meM Ave aisA nahIM hai, nirvikArI svasaMvedana jJAna se hI jAnA jAtA hai aura samasta AtmAyeM bhI apane svasaMvedana jJAna se apane meM Apa hI jAnane meM Ate haiM, aisA hI vastu svarUpa hai| Agama kA nirUpaNa anaMta pudgalakarma, vikArI azuddha paryAya hai| adhyAtma kA nirUpaNa eka mAtra AtmA hai| donoM kA pUrNa svarUpa to sarvathA prakAra se kevalI gamya hI hai| samyak mati zruta jJAna meM mAtra aMza hI grAhya hai| adhyAtma arthAt zuddha AtmA, usakA jise bhAna nahIM hai, use Agama kA hI patA nahIM hai| dravya, guNa to anAdi se zuddha rUpa hI cale Ate haiM tathA paryAya meM anAdi se vikAra karatA A rahA hai, jise yaha samajha nahIM hai vaha adhyAtmI bhI nahIM hai aura AgamI bhI nahIM hai| aisA mithyAdRSTi jIva bhale hI zAstrAdhyayana dvArA Agama va adhyAtma ke svarUpa kA upadeza kare paraMtu aMtaraMga meM use unake mUlabhAva kA bhAsana nahIM hai to usakA upadeza bhI yathArtha nahIM hai| jo jIva zuddha svarUpa kA anubhava karatA hai usake jJAna meM sakala padArtha prakAzita hote haiN| sarvajJa paramAtmA kI vANI meM vastu svarUpa kI aisI paripUrNatA upadiSTa huI hai ki pratyeka AtmA apane svabhAva se pUrNa paramezvara paramAtmA hai, use kisI anya kI apekSA nahIM hai| prazna- AtmA, zuddhAtmA paramAtmA hai, svayaM siddha hai paraMtu vartamAna meM to yaha saMsArI ajJAnI mithyAdRSTi ho rahA hai, yaha saba kyA hai ? samAdhAna - AtmA svabhAva se abhI bhI siddha svarUpI zuddhAtmA hai| apane aise sat svarUpa ko na jAnane ke kAraNa paryAya se vikArI, saMsArI ho rahA hai| zuddha dRSTi zuddha nizcaya naya se dekheM to yaha AtmA abhI bhI apane svarUpa se zuddha paramAtmA hai| prazna- zuddha nizcaya naya kyA kAryakArI hai, jaba taka paryAya meM zuddhi na hove ? samAdhAna zuddha svabhAva, zuddha nizcaya naya ke Azraya se hI paryAya meM zuddhi hotI hai, paryAya ke Azraya se paryAya kabhI zuddha ho hI nahIM sakatI / jaise- svarNakAra zuddha sone kA svarUpa aura usakI parakha jAnatA hai to kitanA hI sundara AbhUSaNa banA ho, vaha usameM zuddha sone kI kImata karatA hai tathA usakI paryAya ko galAkara zuddha sonA prApta kara letA hai| isI prakAra zuddha nizcayanaya ke Azraya se hI paryAya meM zuddhi AtI hai| - 15 - gAthA- 2 -- prazna zuddhAtmA paramAtmA hU~, aisA kahane se kyA lAbha hai ? samAdhAna - aisA kahane se koI lAbha nahIM hai parantu bhedajJAna pUrvaka aisA anubhava karanA ki "maiM AtmA zuddhAtmA hU~" yahI samyakdarzana mukti kA mArga hai aura aisA anubhava jJAna hone para yaha saba saMsAra pApa, viSaya-kaSAya chUTa jAte haiN| prazna jaba AtmA zuddhAtmA paramAtmA hai to aise cakkara meM phaMsA kyoM hai ? abhI saMsAra meM pApa viSaya kaSAya meM rata haiM aura maiM AtmA samAdhAna - anAdi se apane satsvarUpa ko bhUlA huA ajJAna mithyAtva ke kAraNa isa cakkara meM phaMsA hai| prazna- ina sabase chUTane mukta hone kA upAya kyA hai ? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - " AcaM anAdi suddhaM uvai jinavarehi sesAnaM / saMsAra sarani viravaM kamma paya mukti kAranaM suddhaM // 2 / / anvayArtha - (AdyaM) AtmA ko (anAdi) jisakA koI Adi nahIM aise anAdi kAla se (suddha) zuddha hai (uvaiDaM) upadiSTa, kahA gayA hai (jinavarehi ) jinendra paramAtmA ne (sesAnaM) ziSyoM ko, bhavya jIvoM ko (saMsAra sarani) saMsAra ke paribhramaNa, janma-maraNa ke cakra (virayaM) virakta hone, chUTane (kamma Saya) karmoM ke kSaya hone (mukti) mukta hone, mokSa pAne (kAranaM suddha) zuddha kAraNa hai| vizeSArtha jinendra paramAtmA ne samasta bhavya jIvoM ko kahA hai ki he bhavya jIvo! apane zuddha svarUpa ko phicaano| AtmA anAdi se zuddha hai, caitanya svarUpa zuddhAtmA meM rAgAdimala, karmAdi saMyoga na kabhI the, na hoMge, na haiM, na ho skte| AtmA paripUrNa zuddha hai aise apane zuddha svabhAva kA satya zraddhAna karo aura zuddha svabhAva meM raho, yaha zubhAzubha vikArI bhAvoM ko apanA mata mAno, inameM na ramo / AtmA mAtra parama pAriNAmika bhAva vAlA zuddha caitanya hai, isake zraddhAna se hI saMsAra paribhramaNa janma-maraNa ke cakra se chuuttoge| isI ke Azraya ajJAna janya pUrva karmabaMdhodaya kSaya hoNge| mukti kA eka mAtra zuddha kAraNa apanA parama pAriNAmika bhAva, siddha svarUpa, zuddhAtmA hI hai| saMsAra paribhramaNa se chUTane, karmoM ke kSaya hone aura mukti kI prApti - * zuddha kAraNa nija zuddhAtmA kA zraddhAna jJAna AcaraNa hai| * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******* *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI "AdyaM anAdi suddhaM" yaha AtmA anAdi kAla se zuddha hai, zuddha thA aura zuddha rhegaa| AtmA hI paramAtmA hai, yahI grahaNa karane yogya hai| mokSa kA upAya eka zuddhAtmA kA jJAna hai| yaha AtmA zabdoM se samajha meM nahIM AtA, mana se vicAra meM nahIM AtA / zabda to krama-krama se eka-eka guNa va paryAya ko kahate haiN| mana bhI krama se eka-eka guNa va paryAya kA vicAra karatA hai| AtmA to anaMta guNa va paryAyoM kA eka akhaMDa piMDa hai, isakA saccA bodha taba hI hogA, jaba saba zAstrIya carcAoM ko chor3akara, guNasthAna va mArgaNAoM ke vicAra ko virAma dekara tathA sarva karma baMdha va mokSa ke upAyoM ke prapaMca ko tyAgakara, sarva kAmanAoM ko dUra karake, pAMcoM iMdriyoM ke viSayoM se pare ho karake, mana ke dvArA uThane vAle vicAroM se haTakara bilkula asaMga hokara apane hI AtmA ko apane hI AtmA dvArA grahaNa kiyA jAyegA, taba apane zuddha AtmA kA sAkSAtkAra hogaa| vaha Atma tattva zuddhAtmA nirvikalpa hai, abheda hai, zuddha hai, siddha hai, isaliye nirvikalpa hone se hI AtmA anubhava meM AtA hai| jaba taka raMca mAtra bhI mAyA, mithyA, nidAna kI zalya bhItara rahegI, koI prakAra kI kAmanA rahegI va koI mithyAtva kI gaMdha rahegI, taba taka AtmA kA darzana nahIM hogaa| yahI kAraNa hai jo gyAraha aMga nau pUrva ke dhArI dravyaliMgI muni zAstroM kA jJAna rakhate hue, ghora tapazcaraNa karate hue bhI ajJAnI mithyAdRSTi rahate haiM kyoMki ve zuddhAtmA kI zraddhA, anubhUti, jJAna tathA anubhava se zUnya haiN| unake bhItara koI aisI mithyAtvAdi kI sUkSma zalya raha jAtI hai, jisako kevalajJAnI hI jAnate haiN| zAstroM kA jJAna AtmA ke svarUpa ko samajhane ke liye jarUrI hai| jAnane ke bAda vyavahAra naya kA Azraya chor3akara zuddha nizcayanaya ke dvArA apane AtmA kA manana kreN| manana karate samaya bhI mana AlaMbana hai| manana karate-karate jaba manana baMda hogA va upayoga svayaM sthira ho jAyegA taba svAnubhava hogA taba hI AtmA kA paramAtma rUpa darzana hogA va paramAnaMda kA svAda AyegA, atIndriya AnaMda kI anubhUti hogI phira "maiM paramAtmA hU~" aisA vikalpa na karate hue bhI paramAtmapane kA anubhava hogaa| jinendra paramAtmA kahate haiM ki aise zuddha AtmA kA samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra hI mokSamArga hai| isI se saMsAra paribhramaNa chUTatA hai, pUrva karma kSaya hote haiM, navIna karmoM kA Azrava baMdha nahIM hotA, yahI zuddha mukti kA kAraNa hai| 16 gAthA 2*-*-*-*-*-* maiM siddha ke samAna parama nizcala hU~, yoga kI caMcalatA se rahita hU~, mana vacana kAya ke paMdraha yogoM se zUnya huuN| maiM karma tathA nokarma kA AkarSaNa karane vAlA nahIM / na mere meM ajIva tattva hai, na Asrava tattva hai, na baMdha tattva hai, na saMvara tattva hai, na nirjarA tattva hai na mokSa tattva hai| maiM to sadA hI zuddha jIvattva kA dhArI eka jIva huuN| sukha, sattA, caitanya, bodha yaha cAra hI mere nija prANa haiM, jinase maiM sadA jIvita hU~ / isa taraha jo yogI niraMtara anubhava karatA hai vahI mokSa kA sAdhaka hai| tIrthaMkaroM, jinendra paramAtmA ke dvArA jo divya dhvani pragaTa hotI hai vahI siddhAMta kA mUlasrota hai, ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hI huuN| sarvajJa jinendra deva jisa AtmA ko dhruva kahA hai, usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai, karma kSaya hote haiN| dhruva svabhAva ko lakSya meM lene se paryAya meM dhruva svabhAva dikhatA hai aura isase ajJAna mithyAtva saMsAra paribhramaNa chUTatA hai| bhagavAna saMta jJAnI mahApuruSa kahate haiM ki AtmA meM zarIra saMsAra yA rAgAdi haiM hI nahIM / AtmA mamala svabhAvI, TaMkotkIrNa appA dhruvatattva hai, sarva prathama aisA nirNaya svIkAra kara nija zuddhAtma svarUpa kA anubhava karanA aura apane meM dRr3ha aTala rahanA hI mukti mArga hai| samAdhAna prazna- hama isake liye prayatna to bahuta karate haiM, pUrA jora lagAte haiM, para isa sthiti meM rahate nahIM haiM, isake liye kyA upAya hai ? bAra-bAra isI kA ciMtana-manana abhyAsa karanA ki "isa zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI cetana tattva bhagavAna AtmA hU~ yaha zarIrAdi maiM nahIM aura yaha mere nhiiN|" sabakA pariNamana svataMtra apane meM apane krama se cala rahA hai, merA kisI se koI saMbaMdha nahIM hai| "maiM dhruvatattva zuddhAtmA, siddha svarUpI, paramabrahma paramAtmA hU~" basa isa satya zraddhAna para dRDha rahanA, phira kucha bhI kaisA hI hotA rahe, kisI se DaranA nahIM, kisI kI paravAha nahIM karanA, kisI ko mahattva nahIM denA, kucha bhI acchA burA na mAnanA, apane jJAna svabhAva meM dRr3ha sthita rahanA hI eka mAtra upAya hai, isase dRr3ha sthiti banatI hai| abhayapanA hI mukti hai| zaMkAyeM prazna- itanA jAnane samajhane ke bAda bhI abhI bhaya, zalya, hotI haiM, pUrNa abhayapanA nahIM ho rahA, isakA kyA kAraNa hai ? Huo Hao - Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 ---- -1-1-12 3-3 H-1-*-*-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI samAdhAna - apane jJAna zraddhAna meM kacAhaTa, kamajorI hai| vastu svarUpa * para dRDha aTala zraddhAna vizvAsa nahIM ho rahA ki maiM dhruvatattva zuddhAtmA hU~ aura eka-eka samaya kI paryAya jagata (saba jIva, saba dravyoM) kA pariNamana trikAlavartI kramabaddha nizcita aTala hai| jaisA sarvajJa paramAtmA ke kevalajJAna meM jhalakA hai vaisA hI saba huA, ho rahA hai aura hogA, isase apanA koI saMbaMdha nahIM hai| aisA satzraddhAna, vizvAsa na hone ke kAraNa hI yaha bhaya zalya zaMkAyeM hotI haiN| prazna-isa kamajorI kacAhaTa ko dUra karane kA kyA upAya hai? samAdhAna - kSAyika samyakdarzana aura vItarAgatA / jaba taka yaha pUrNa zuddha na hoMge taba taka AMzika kamajorI, bhayabhItapanA rhegaa| isameM jIva kI pAtratA, puruSArtha, honahAra kI bAta bhI garbhita hai| pUrva karma baMdhodaya nimitta bhI sahakArI hai| ina saba bAtoM kA jJAna karake apanA pUrA puruSArtha lagAnA, Atmabala jagAnA aura apane jJAnAnaMda nijAnaMda sahajAnaMda meM rahanA, yahI sahaja upAya hai| prazna- kSAyika samyakadarzana isa kAla meM hotA nahIM hai, sAmAnya samyakadarzana bhI durlabha hai, aisA Agama meM batAyA hai, isake liye kyA kiyA jAye? samAdhAna-Agama meM kisa apekSA kyA kahA hai, pahale yaha jAnanA cAhiye, kisI bAta ko kahIM se sunakara par3hakara vaisI dhAraNA nahIM banAnA cAhiye, usa para vicAra cintana karanA cAhiye tathA apane ko dekhanA cAhiye ki abhI hama kahAM, kisa bhUmikA, kisa sthiti meM haiN| binA AtmajJAna anubhava ke AgamajJAna bhrama paidA karatA hai| vartamAna meM jo viSaya cala rahA hai, jainAgama kA sAra, jinendra paramAtmA ke upadeza kA zuddha sAra kyA hai? isa para dhyAna rakhanA cAhiye,ruci pUrvaka sunanA caahiye| maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, aise paramAtma svarUpa ke lakSya se jo jIva sunatA hai, use sunate hue usa jIva ko apane AtmA paramAtmA kA hI lakSya rahatA hai| use ciMtavana meM bhI aisA jora rahatA hai ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~ usa jIva ko samyak sanmukhatA rahatI hai| manthana meM bhI zuddha svarUpa kA hI lakSya rahatA ~ hai, aise jIva ko aisI lagana lagatI hai utsAha bahumAna AtA hai ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~ | aMtara meM aise dRDha saMskAra par3a jAyeM ki jo phira na badaleM, jaise * samyakadarzana hone para apratihata bhAva batalAyA hai vaise hI samyak sanmukhatA meM aise * dRDha saMskAra par3ate haiM ki usa jIva ko samyakadarzana kI prApti nizcita hai aura isI kA dRDha, aTala, zraddhAna vizvAsa kSAyika samyakdarzana hai| Can Kao Da Kao Jie Zhu Fa Da Zhe Ge Qi prazna-upadeza zuddha sAra kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - uvaesa suddha sAraM, sAraM saMsAra sarani muktasya / sAraM tiloya maio, uvai8 parama jinavareMdehi // 3 // anvayArtha - (uvaesa) upadeza (suddha sAraM) zuddha sAra hai (sAraM) sAra hai (saMsAra sarani) saMsAra paribhramaNa, janma maraNa ke cakra (muktasya) mukta honA, chUTanA (sAraM) sAra (tiloya) tIna loka (maio) sahita, zreSTha (uvai8) upadiSTa kiyA, upadeza diyA (parama jinavareMdehi) parama jinendra devoM ne| vizeSArtha- saMsAra ke paribhramaNa, janma-maraNa ke cakra se chUTanA, mukta honA hI upadeza zuddha sAra hai| parama jinendra paramAtmAoM dvArA upadiSTa tIna loka meM sArabhUta eka hI bAta hai ki he Atmana, he bhavya jIvo! isa saMsAra ke paribhramaNa se chUTo, mukta hoo| AtmA zuddhAtmA, paramAtmA, jina jinavara bhagavAna hai| jinendra paramAtmA sarvajJa deva kahate haiM ki AtmA se zarIra, saMsAra yA rAgAdi bhAvoM kA koI saMbaMdha hai hI nahIM, prathama aisA nirNaya kara, inase mukta ho yahI upadeza zuddha sAra hai| kAla kA cakra anAdi se calA A rahA hai| bhUta, bhaviSya, vartamAna yaha tIna kAla haiN| Urdhvaloka, adholoka, madhyaloka, yaha tIna loka haiM jinameM Urdhvaloka meM solaha svarga, devagati ke jIvoM kA nivAsa sthAna hai| adholoka meM sAta naraka haiM, jinameM nArakI jIva rahate haiN| madhyaloka meM manuSya aura tiryaMca rahate haiN| isa prakAra tIna kAla, tIna loka cAragatirUpa saMsAra paribhramaNa anAdi anaMta hai| isameM ajJAnI saMsArI jIva anAdi se saMsAra meM pApa-puNya ko bhogatA huA bhramaNa kara rahA hai| kabhI yaha jIva zuddha thA, phira azuddha huA aisA nahIM hai| kArmANa aura taijasa zarIroM kA saMyoga anAdi se hai, yadyapi unameM naye skaMdha milate haiM, purAne skaMdha chUTate haiM isaliye saMsArI jIvoM kA bhramaNa rUpa saMsAra bhI anAdi hai tathA yadi isI taraha jIva karma baMdha karatA huA bhramaNa karatA rahA to yaha saMsAra isa mohI ajJAnI jIva ke liye anaMtakAla taka rhegaa| jIva apane sacce svarUpa ko bhUlA hai aura ajJAna mithyAtva ke kAraNa saMsArI banA hai, jisase yaha jIva jisa zarIra ko pAtA hai usameM hI ekatva mAna letA hai| zarIra ke janma ko apanA janma, - ----- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 **** * E-E--16 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * zarIra ke maraNa ko apanA maraNa, zarIra kI sthiti ko apanI sthiti mAna rahA hai| * zarIra se bhinna maiM caitanya prabhu hU~, AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, yaha khabara ise * bilkula nahIM hai / karmoM ke udaya se jo bhAvoM meM krodha, mAna, mAyA, lobha yA * rAga-dveSa, moha hote haiM una bhAvoM ko apanA mAnatA hai, apane ko unakA kartA mAnatA hai| isI taraha pApa-puNya ke udaya se zarIra kI acchI yA burI avasthA hotI hai, use apanI hI acchI yA burI avasthA mAna letA hai / jo dhana kuTumba, makAna, AbhUSaNa, vastra Adi para dravya haiM, unako apanA mAna letA hai| isa taraha nAzavaMta karmodaya kI bhItarI va bAharI avasthAoM kA ahaMkAra tathA mamakAra karatA rahatA hai| apane svabhAva kA apanI sattA zakti kA bodha bilkula nahIM hai| jaise koI vyakti madirA pIkara bAvalA ho jAve, apanA nAma apanA ghara hI bhUla jAve vaise hI yaha mohI prANI apane sacce svarUpa ko bhUlA huA hai| cAroM gatiyoM meM jahAM bhI janmatA hai, vahA~ hI apane ko nArakI, tiryaMca, manuSya yA deva mAna letA hai, jo paryAya kSaNabhaMgura nAzavAna eka samaya kI hai usako sthira mAna letA hai, isa kAraNa tattva kA sat zraddhAna nahIM hotA hai| jinendra paramAtmAoM kI yahI dezanA hai ki isa saMsAra paribhramaNa se mukta hoo, chUTo yahI upadeza zuddha sAra hai| cAroM gatiyoM meM zArIrika va mAnasika du:kha haiN| sarvajJa paramAtmA dvArA kathita vastu svarUpa kA samyak avagAhana karanA, sAMgopAMga samajhanA hI sAdhakapanA hai| jagata ke samasta jIva sukha kI icchA karate haiM, parantu sukha kahA~ hai, kyA hai? isakA vicAra nahIM karate, ve duHkha kI icchA nahIM karateparaMtu du:kha ke kAraNabhUta ajJAna, mithyAtva Adi meM niraMtara saMlagna rahate haiN| sukha kA sAdhana upAya to AtmA kA samyakzraddhAna jJAna karake usameM ekAgra honA hai| AtmA hI parama sukha, parama zAMti,parama AnaMda kA dhAma ratnatrayamayI anaMta catuSTaya kA dhArI paramAtmA hai| caitanya svabhAva sukha se paripUrNa hai, usakA vizvAsa karake usakI jitanI bhAvanA kareM utanA sukha prakaTa ho| para saMyoga kI bhAvanA meM to bhaya, ciMtA, duHkha hai| ajJAna va rAga-dveSa se AtmA ko duHkha hotA hai, use caitanya svabhAva kA bhAna * va vItarAgatA pragaTakara bacAnA hI AtmA kI dayA hai| AtmA meM hone vAle rAgAdi bhAva hI hiMsA hai va una rAgAdi bhAvoM kI anupapatti kA nAma dayA ahiMsA hai| *jagata meM pUrNatA ko prApta paramAtmA anaMta haiN| aMtarAtmA sAdhaka jIva bhI anAdi *se hI haiM tathA bahirAtmA bhI anAdi hI se haiN| jagata meM koI bhI pahale yA bAda meM * nahIM haiM, sabhI samAna rUpa se anAdi anaMta haiN| pratyeka jIva meM paramAtmA, aMtarAtmA, bahirAtmApane kI zakti vidyamAna hai| apane svarUpa, sattA, zakti kA bodha kara jAga jAnA hI hitakArI hai| bhagavAna AtmA pUrNAnaMda se paripUrNa svabhAva hai, isa svabhAva ke sAdhana se hI jIva kI mukti hotI hai| svabhAva sAdhana dvArA hI vaha svabhAva jAnane meM AtA hai| rAgAdibhAva, zarIrAdi saMyoga se bheda karane para, svabhAva kA Azraya lene se samyaktva hotA hai| bhagavAna sarvajJa jinendra paramAtmAoM kI divya dhvani se nikalI huI vItarAga vANI, bhavya jIvoM ke bhava kA aMta karanevAlI hai, jise isa bAta kA vizvAsa aura pratIti hai, usa jIva kI kAlalabdhi paka gaI hai| saMsAra ke paribhramaNa se chUTanA hI manuSya bhava kI sArthakatA aura upadeza zuddha sAra hai| anAdi kAlIna saMsAra meM yaha saMsArI jIva anAdi se hI mithyAdarzana se aMdhA hokara bhaTaka rahA hai| mithyAdRSTi saMsArAsakta prANiyoM ko saMsAra bhramaNa meM du:kha hI du:kha hotA hai isaliye bhavya jIvoM ko apane AtmA para karuNA lAnA cAhiye, isa bAta kA vicAra karanA cAhiye ki aba AtmA saMsAra klezoM ko na sahe, bhava vana meM na bhrame, bhavasAgara meM na DUbe, janma, jarA-maraNa ke ghora kleza na sahe, inase chur3Akara mukti ke atIndriya AnaMda kA rasapAna karAnA, paramAnaMda meM rahate hue AtmA se paramAtmA honA hI upadezazuddha sAra hai| yahI saba saMta, mahAtmA bhagavaMtoM kA upadeza hai| meM Atama zabAtama, paramAtama sikha smaan| zAyaka jJAna svabhAvI cetana, cidAnanda bhagavAna huuN|| apanA bhrama ajJAna hI aba taka, banA huA saMsAra hai| sikha parama pada pAnA hI, upadeza zukha kA sAra hai|| prazna-saMsAra paribhramaNa se chUTane ke liye to saMsAra, saMyoga, pApa, viSaya, kaSAya, parigraha Adi chor3anA par3egA / vrata, niyama, saMyama dhAraNa karanA par3egA, sAdhu hoMge tabhI mukta ho sakate haiM,mAtra vicAra karane se kyA hotA hai? samAdhAna - hameM kahA~ jAnA hai, kyA honA hai ? hama kyA haiM, kauna haiM? jaba taka isa bAta kA vicAra nirNaya na hogA, to bAhara se yaha saba chor3ane, karane se kyA hogA? jaise- eka vyakti bAhara se taiyAra hokara jholA lekara moTara sTaiMDa para pahu~ca gayA, pratyeka moTara vAle se vaha pUche ki yaha basa kahA~ se AI hai, kahA~ jAyegI, kaba pahu~cegI, kyA kirAyA lagegA ? subaha se zAma ho gaI, vaha jholA la pamA 18 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 ---- *-* - * zrI upadeza zuddha sAra jI lekara ghUmatA hI rahA / sTainDa kanDekTara ne pUchA bhAI tumheM kahA~ jAnA hai ? vaha * bolA- isakA mujhe nirNaya, vicAra hI nahIM hai| isI prakAra hameM kahA~ jAnA hai, * kyA honA hai ? isakA vicAra nirNaya karanA aura phira usa mArga para calanA kAryakArI hai| samyakdarzana jJAna cAritra maya AtmA hI nizcaya se eka mokSa kA mArga hai, jo koI apane AtmA meM apanI sthiti karatA hai, usI ko dhyAtA hai, usI kA anubhava karatA hai, usameM hI niraMtara vihAra karatA hai, apane AtmA ke sivAya anya AtmAoM ko, sarva pudgaloM ko, dharma, adharma, AkAza, kAla cAra amUrtIka dravyoM ko va sarva hI parabhAvoM ko sparza taka nahIM karatA, vahI nizcaya nitya udaya rUpa samayasAra zuddhAtmA kA anubhava karatA hai / vAstava meM yaha AtmAnubhava hI mokSamArga hai| bhedavijJAna kI zakti se apane AtmA ke sAtha jina-jina kA saMyoga hai una-unako AtmA se bhinna vicArakara unakA moha chor3a denA hI, paradravya aura saMyoga kA tyAga hai| mokSa apane hI AtmA kA zuddha svabhAva hai tathA usakA upAya bhI kevala eka apane hI zuddha AtmA kA dhyAna hai / bAhya kriyA karma isameM sahakArI sAdhana nahIM haiM, vaha to usa bhUmikAnusAra svayameva hote haiN| saba saMyoga aura baMdhanoM se chUTa jAnA hI mukti hai aura vaha saccI samajha samyajJAna pUrvaka hI hotI hai| isa saMsAra kA parama bIja eka mithyAdarzana hai isaliye mokSa ke sukha ko cAhane vAloM ko mithyAdarzana kA tyAga karanA ucita hai| ruci anugAmI puruSArtha hotA hai| mati anusAra gati hotI hai| jisakI mati aura rUci caitanya svarUpa bhagavAna AtmA meM na hokara rAga aura para meM hogI, use saMsAra meM hI bhaTakanA pdd'egaa| siddha bhagavAna meM jaisI sarvajJatA, jaisI prabhutA, jaisA atIndriya AnaMda aura jaisA Atma puruSArtha hai vaisI hI sarvajJatA prabhutA Ananda aura Atma puruSArtha nija AtmA meM hai| eka bAra isakA svAbhimAna, bahumAna A jAve ki merA AtmA aisA paramAtma svarUpa hai, jJAnAnaMda zakti se bharapUra hai / isa umaMga utsAha se saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai, sAre karma kSaya ho jAte haiN| prazna- yaha bAta sunate haiM taba bar3A AnaMda utsAha AtA hai, Atma * puruSArtha jAgatA hai, paraMtu vaha ThaharatA nahIM hai, jahA~ bAhara kI havA lagI aura vaha saba vilA jAtA hai, isakA kyA kAraNa hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jinavayana uvaesa, keI purisasya mani rayana vitthrnN| manuvA paMSi aneyaM, caMcu Akrini levi saM uDiyaM // 4 // anvayArtha - (jinavayanaM) jinavacana, jinendra ke vacana, jinavANI (uvaesa) upadeza, sat zikSA, uddezya (keI) koI (purisasya) vizeSa vyakti, bhavyajIva, puruSa pradhAna (mani) maNi, ciMtAmaNi (rayana) ratna (vittharana) vistAra karatA hai, prakAza karatA hai, saMbhAlakara rakhatA hai (manuvA) mana (paMSi) pakSI, paMchI (aneyaM) aneka, bhinna-bhinna, naya vikalpa (caMcu) coMca (Akrini) AkarSaNa, pariNAma, karNa, sunakara (levi) lekara, grahaNakara (saM uDiyaM) ur3a jAtA hai| vizeSArtha-yaha jinavANI kA upadeza, apane zuddhAtma svarUpa kI carcA koI virale bhavyajIva hI grahaNa karate haiN| yaha Atma jJAnarUpI amUlya ciMtAmaNi ratna prApta karanA aura ise saMbhAla kara rakhanA, isakA prakAza karanA bar3A durlabha hai kyoMki mana rUpI pakSI aneka naya, bheda, vikalpa karatA hai, sunane samajhane nahIM detA / jarA idhara-udhara kucha dikhAI diyA, AvAja sunane meM AI itane meM hI lekara ur3a jAtA hai| jinavANI kA upadeza milanA bar3A kaThina hai, koI virale puruSa hI isa anupama tattva kA lAbha kara pAte haiN| yaha amUlya ciMtAmaNi ratna, AtmajJAna kA milanA bar3A kaThina hai aura isakA vistAra karanA, saMbhAla kara rakhanA muzkila hai| mana rahita paMcendriya taka ke prANI vicAra karane kI zakti binA AtmA-anAtmA kA bheda nahIM jAna sakate haiN| sainI paMcendriyoM meM nArakI jIva rAta-dina tIvra kaSAyoM meM lage rahate haiM, unameM kisI virale jIva ko hI AtmajJAna hotA hai| pazuoM meM bhI AtmajJAna pAne kA sAdhana durlabha hai| devoM meM viSaya bhoga kI ati tIvratA hai, kinhIM ko AtmajJAna hotA hai| mAnavoM ke liye sAdhana sugama hai to bhI bahuta durlabha hai| jinavANI ko sunanA, samajhanA, dhAraNa karanA koI vizeSa bhavyajIva ko hI sulabha hotA hai| aneka mAnava rAta-dina zarIra kI kriyA meM aise tallIna rahate haiM ki unako AtmA kI bAta sunane kA avasara hI nahIM milatA hai| jinako avasara milatA hai ve bhI vyavahAra meM itane phaMse hote haiM ki vyavahAra dharma ke granthoM ko hI par3hate sunate haiN| aneka bar3e vidvAna paMDita ho jAte haiN| nyAya, vyAkaraNa, kAvya, purANa, vaidyaka, HHHH 19 - ----- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-5 -- - ---- -- 3-62-8--8-2 ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * jyotiSa kI pApa-puNya baMdhaka kriyAoM kI vizeSa carcA karate haiN| adhyAtma granthoM * kI na carcA karate haiM, na par3hate haiM, na sUkSma dRSTi rakhate haiN| nizcayanaya se apanA hI AtmA apanA iSTa ArAdhyadeva hai, aisA dRDha vizvAsa nahIM kara pAte haiN| aneka paMDita AtmajJAna binA kevala vidyA ke ghamaMDa meM va kriyA kAMDa ke poSaNa meM hI janma gaMvA dete haiN| jinake mithyAtva kA va anaMtAnubaMdhI kaSAyoM kA bala DhIlA par3atA hai unhIM bhavya jIvoM ko tattvaruci hotI hai| jinake bhItara saMsAra ke moha jAla se kucha udAsI hotI hai ve hI AtmIka tattva kI bAtoM ko dhyAna se sunate haiM, sunakara vicAra karate haiM, dhAraNa karate haiN| jinake bhItara gADha ruci hotI hai, ve hI niraMtara zuddha Atma tattva kA cintavana karate haiN| AtmadhyAnI bahuta thor3e haiM, inameM bhI nirvikalpa samAdhi pAne vAle svAnubhava karane vAle durlabha haiN| AtmajJAna amUlya ciMtAmaNi ratna hai, mAnava janma pAkara usake lAbha kA prayatna karanA jarUrI hai| jisane AtmajJAna kI rUci pAI usane hI nirvANa jAne kA mArga pA liyA,yahI samyakadarzana hai| jaba buddhi sUkSma vicAra karane kI ho, taba pramAda chor3akara bhedavijJAna kA manana kreN| jaise pAnI aura kIcar3a se kamala bhinna hai, vaise hI yaha AtmA dravya karma, bhAvakarma aura nokarma se bhinna hai| bAra-bAra abhyAsa ke bala se samyakdarzana kA prakAza hogA, taba anAdi kA ajJAna aMdhakAra miTegA, samyajJAna pragaTa hogaa| janma-maraNa ke saMkaToM ko miTAne vAlA, jinavara kathita yaha AtmajJAna hI amUlya ciMtAmaNi ratna hai| yadyapi yaha durlabha tathApi isI ke liye puruSArtha karanA va ise prApta kara lenA hI mAnava jIvana kA sAra hai| sarva saMsArI prANiyoM ko kAma bhoga saMbaMdhI kathA bahuta sugama hai kyoMki anaMtabAra sunI hai, anaMtabAra unakI pahicAna kI hai aura anaMtabAra viSayoM kA anubhava kiyA hai| durlabha hai to eka parabhAva rahita va apane eka svarUpa meM tanmaya aise zuddhAtmA kI bAta, isI ko prApta honA kaThina hai, kyoMki manarUpI pakSI, aneka saMkalpa-vikalpa, bhedabhAva, bhrama paidA karatA hai, apane Atma svarUpa kI ora bar3hane nahIM detA, jarA kucha dekhane sunane meM AyA ki lekara ur3a jAtA hai| yaha * mana bar3A caMcala, asthira, capala hai| jaba taka yaha zAMta sthira nahIM hotA, taba taka apane Atma svarUpa kA ciMtana-manana dhyAna nahIM ho sakatA / jaise-sarovara kA nirmala pAnI jaba pavana ke dvArA DAMvADola hotA hai, taba usameM apanA mukha nahIM dikhatA, paraMtu jaba taraMga rahita nizcala hotA hai, taba apanA mukha dikha jAtA hai| ***** * * *** isI taraha rAga-dveSa, moha mAyA rUpI mana kI caMcalatA miTate hI apanA AtmA Apako svayaM dikha jAtA hai, AtmA kA anubhava ho jAtA hai| prazna-yaha mana kyA hai? samAdhAna- mana manuSya kI vicAra karane kI zakti hai, isake dvArA manuSya nAnA prakAra ke saMkalpa-vikalpa karake karmoM se baMdhatA hai| prazna-yaha mana hai kyA, isakA svabhAva kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMtasya sahAvaM uttaM, nIcaM saMgena kumaya uvavaMnaM / nIcaM carai sucariyaM, mani rayanaM vimukiya taMpi // 5 // anvayArtha -(tasya) usake, mana ke (sahAvaM) svabhAva ko (uttaM) kahate haiM (nIcaM) nIca ke (saMgena) saMga meM,saMgati se (kumaya) kumati, khoTI buddhi (uvavaMnaM) paidA hotI hai (nIcaM) nIca ke, azubha bure logoM ke (carai) AcaraNa karane, sAtha rahane (sucariyaM) sadAcaraNa, satsaMga rUpI (mani rayana) ratnatraya dharma, ciMtAmaNi ratna (vimukkiyaM) chUTa jAtA hai, vilA jAtA hai (taMpi) tatkAla, zIghra hii| vizeSArtha- mana kA svabhAva caMcala hotA hai| jaisA nimitta, saMyoga, vAtAvaraNa, paristhiti milatI hai, mana vaise hI vicAra karane lagatA hai| nIca saMga se kubuddhi paidA hotI hai, nIca AcaraNa se sadAcAra saMyama AtmajJAna rUpI ciMtAmaNi ratna ratnatraya dharma zIghra hI chUTa jAtA hai| mana manuSya kIjAgrata zakti hai, jisake dvArA manuSya kA vartamAna jIvana aura bhaviSya banatA hai| pAMca iMdriyoM ke sAtha mana kA honA hI saMjhI paMcendriyapanA kahalAtA hai, mana pAMcoM indriyoM kA rAjA kahalAtA hai| manuSya jaise vAtAvaraNa saMyoga meM rahatA hai, mana vaise hI vicAra karatA hai| nIca saMgati se kubuddhi paidA hotI hai, ucca zreSTha satsaMga se subuddhi paidA hotI hai| mana hI manuSya ke saMsAra baMdhana kA kAraNa hai, mana hI mokSa kA kAraNa hai| acchI saMgati se acche va burI saMgati se bure bhAva ho jAte haiN| nIca saMgati se kumati paidA ho jAtI hai, kumati se manuSya nIca AcaraNa karane lagatA hai, jisase bhale prakAra se AcaraNa meM lAyA huA sadAcAra saMyama aura amUlya ratnatraya dharma chUTa jAtA hai| jaise-cIla yA giddha pakSI ciMtAmaNi ratna lekara ur3a rahA ho aura nIce gaMdI cIja dekhatA hai, to vaha usa ciMtAmaNi ratna ko chor3a *Chang Zhe Su ,Ceng Ceng Pou Da Juan HESHESENA 20 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 *** * ** KREENER EMEMES ka * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * detA hai aura gaMdI vastu ko uThA letA hai, isI prakAra bar3e prayatna se manuSya satsaMga * dvArA vItarAga sarvajJa paramAtmA jinendra deva kI vANI sunatA hai, jo ratnatraya dharma * amUlya ciMtAmaNi ratna hai, paraMtu mana kI nIcatA, capalatA, caMcalatA ke kAraNa * use chor3a detA hai aura saMsArAzakta, viSayAdhIna hokara durgati kA pAtra bana jAtA hai| prazna-mana kI aisI kyA vizeSatA hai, jo manuSya ko parAdhIna banAye hai? samAdhAna - mUla meM manuSya kA ajJAnI mithyAdRSTi honA hai jisake kAraNa yaha zarIra hI maiM hU~ aisA mAnatA hai tathA pAMcoM iMdriyoM ke viSaya bhogoM meM lipta saMsArI kAmanA, vAsanA hone se manuSya parAdhIna rahatA hai / ajJAnI manuSya AtmA ke satsvarUpa ko jAnatA hI nahIM hai aura mana, mAyA-moha se grasita kSaNabhaMgura nAzavAna vicAroM kA pravAha niraMtara saMkalpa-vikalpa karatA hai, inameM ulajhA manuSya parAdhIna, ciMtita, bhayabhIta du:khI rahatA hai| mana kI yaha vizeSatA hai ki vaha manuSya ko hamezA ghumAtA rahatA hai, niraMtara sakriya rahatA hai aura saMkalpa rUpa bhaviSya kI yojanAyeM banAtA hai yA vikalparUpa bItI huI bAtoM kA, kAryoM kA vizleSaNa kara rAga-dveSa paidA karatA hai| vartamAna meM na jIne detA hai, na apane hita kI bAta sunane detA hai| yaha hamezA saMsAra vyavahAra moha mAyA meM hI ghumAtA rahatA hai| prazna-mana kA vAstavika svarUpa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - manuvA manuva sahAvaM, asuha saMgena rayani mani mukkaM / je jAna manuva vipanaM, rayanaM mana rUva bheya saMkaliyaM // 6 // anvayArtha - (manuvA) mana (manuva sahAvaM) manuSya kA svabhAva hai (asuha saMgena) azubha saMga se (syani mani mukkaM) ratnatraya maNi rUpI dharma chUTa jAtA hai (je) jo, koI (jAna) jJAna, buddhi pUrvaka (manuva) manuSya (vipana) chor3a dete haiM (rayana) ratnatraya ko (mana) mana (rUva) rUpa, rUpI padArtha (bheya) bhaya vikalpa (saMkaliya) saMkalana karanA, ikaTThA karanA, nAnA prakAra vicaar| vizeSArtha - mana manuSya kA vizeSa svabhAva hai| sAmAnya manuSyoM ke mana aneka prakAra ke hote haiN| kisI kA nirbala, kisI kA sabala, kisI kA bhayabhIta, kAyara pramAdI, kisI kA nirbhaya dRr3ha saMkalpavAna hotA hai| azubha saMga se amUlya ciMtAmaNi ratnatraya dharma chUTa jAtA hai| jo manuSya buddhi pUrvaka ratnatraya dharma ko chor3a dete haiM, satsaMga se vimukha rahate haiM, unakA mana nAnA prakAra ke rUpI padArthoM saMsAra zarIra bhogoM kA bheda vikalpa, vicAra karatA rahatA hai, jisase manuSya kA jIvana bar3A asta, vyasta, trasta rahatA hai| moha mAyA se grasita, kSaNabhaMgura, nAzavAna vicAroM ko mana kahate haiM, yaha niraMtara saMkalpa-vikalpa karatA hai / mohanIya karma kI paryAya hI mana hai, yahI isakA vAstavika svarUpa hai| mana ko aMta:karaNa kahate haiN| isake cAra bheda haiM- mana, buddhi, citta, ahNkaar| 1. vicAroM kA pravAha mana hai| 2. nirNaya karane vAlI buddhi hai| 3. dhAraNA zakti ko citta kahate haiN| 4. kaSAya kI tAratamyatA ahaMkAra hai| mana saMbaMdhI aThAraha doSa - 1. Alasya, 2. aniyamita nidrA, 3. vizeSa AhAra, 4. unmAda prakRti, 5. mAyA prapaMca,6. aniyamita kAma,7. akaraNIya vilAsa, 8. mAna, 9. maryAdA se adhika kAma, 10. Atma prazaMsA,11. tuccha vastu se AnaMda, 12. rasa gArava lubdhatA, 13. ati bhoga, 14. niSkAraNa kamAI, 15. dUsare kA aniSTa cAhanA, 16. bahutoM kA sneha, 17. ayogya sthAna meM jAnA, 18. eka bhI uttama niyama kA pAlana nahIM krnaa| mana ke kArya - 1. vicAra, 2. saMkalpa vikalpa, 3. caMcalatA, 4. paMcendriya viSaya, 5. bhaya, 6. kAmanA, 7. bhoga, 8. pravRtti, 9. saMsArI prapaMca meM sakriyatA, 10. moha mAyA meM lipta rhnaa| sAdhaka se bhUla yaha hotI hai ki vaha svayaM paramAtmA meM ma lagakara apane mana buddhi ko paramAtmA meM lagAne kA abhyAsa karatA hai, svayaM paramAtmA meM 9 lage binA mana buddhi ko paramAtmA meM lagAnA kaThina hai kyoMki mana buddhi cha karmodaya janya paryAya hai, isaliye sAdhakoM kI yaha vyApaka zikAyata rahatI hai ki mana buddhi paramAtmA meM nahIM lagate,yahI bhrama ajJAna hai| mana buddhi ekAgra hone se siddhi samAdhi Adi to ho sakatI hai paraMtu kalyANa svayaM ke paramAtmA meM lagane se hI hogaa| upayoga kA apane mamala svabhAva, paramAtma svarUpa meM rahane se hI koM kA kSaya hotA hai,paryAya zuddha hotI hai| sAdhaka kA hara samaya dhuva tattva kI ora dRSTi rakhanA,zuddha tattva ke sammukha rahanA hI upAsanA hai| jahA~ prema hotA hai, vahA~ mana lagatA hai| jahA~ zraddhA hotI hai, vahA~ buddhi lagatI 21 -E-E E-ME E- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hai| sAdhaka kI zraddhA vahIM hotI hai jise vaha sarvazreSTha iSTa samajhatA hai| zraddhA hone para vaha apane dvArA nizcita kiye hue siddhAMta ke anusAra svAbhAvika jIvana banAtA hai aura apane siddhAnta se kabhI vicalita nahIM hotA / - mana ko vaza meM karane, nigraha karane ke do upAya haiM1. abhyAsa ( yoga sAdhanA ), 2. vairAgya (jJAna sAdhanA ) / jJAnamArga - adhyAtma upAsanA meM cintana kA koI AdhAra na hone se iMdriyoM kA samyak saMyama hue binA (jarA bhI Asakti rahane para) mana viSayoM meM jA sakatA hai aura viSayoM kA ciMtana hone se patana hone kI adhika sambhAvanA rahatI hai| iMdriyoM ko kevala bAhara se hI vaza meM nahIM karanA hai, pratyuta viSayoM ke prati sAdhaka ke aMta:karaNa meM bhI rAga nahIM rahanA cAhiye kyoMki jaba taka viSayoM meM rAga hai taba taka svarUpa sthiratA nahIM ho sktii| zarIra sahita sampUrNa padArthoM aura karmoM meM vAsanA, ahaM bhAva kA abhAva tathA parama pAriNAmika bhAva rUpa saccidAnaMda ghana paramAtmA meM abhinna bhAva se niraMtara dRr3ha sthita rahanA hI upAsanA karanA hai| sAdhaka do prakAra ke hote haiM 1. jo satsaMga zravaNa aura zAstrAdhyayana ke phalasvarUpa sAdhana meM pravRtta hote haiM, unako apane sAdhana meM adhika kleza kaThinatA hotI hai| 2. jisakI sAdhanA meM svAbhAvika ruci tathA saMsAra se svAbhAvika vairAgya hotA hai unako apane sAdhana meM kleza nahIM hotA, sahajatA rahatI hai| sAmpradAyikatA kA pakSapAta bahuta bAdhaka hai, sampradAya kA moha pUrvaka Agraha manuSya ko bAMdhatA hai aura isase rAga-dveSa hote haiN| sAdhaka jaba svarUpa sthiratA kA uddezya rakhakara bAra-bAra svarUpa smaraNa karatA hai taba usake mana meM dUsare aneka saMkalpa bhI paidA hote rahate haiM, ataH sAdhaka ko apane dhruvatattva, zuddhAtmA kA lakSya rakhanA cAhiye, isa prakAra kI dRr3ha dhAraNA karane se anya saba saMkalpa-vikalpa bilA jAte haiN| sAdhaka kA yadi prAraMbha se hI yaha dRr3ha nizcaya ho ki mujhe mukta honA hai, anya kucha bhI karanA cAhanA nahIM hai, cAhe laukika dRSTi se kucha bhI bane yA bigar3e aba mujhe saMsAra se koI matalaba nahIM hai to use bahuta jaldI svarUpa sthiratA ho sakatI hai| jaise- bhUkha sabakI eka sI hI hotI hai aura bhojana karane para tRpti kA anubhava bhI sabako ekasA hI hotA hai paraMtu bhojana kI ruci sabakI bhinna-bhinna hone ke kAraNa bhojya padArtha bhI bhinna-bhinna hote haiN| isI taraha sAdhakoM kI 22 gAthA-6 *-*-*-*-* ruci, vizvAsa yogyatA ke anusAra sAdhana bhI bhinna-bhinna hote haiM, paraMtu svarUpAnaMda kI anubhUti to sabako eka jaisI hI hotI hai / icchA bhojana jasu uchAha aiso siddha svabhAva / tattva kA manana karane vAle jisa manuSya kA zarIra ke sAtha apanApana nahIM rahA vaha muni kahalAtA hai| mana ko zAMta, saMyamita rakhane ke nimna upAya haiM - 1. sAMsArika vastu, vyakti, paristhiti, deza kAla ghaTanA Adi ko lekara mana meM rAga aura dveSa paidA na hone deN| 2. apane svArtha aura abhimAna ko lekara kisI se pakSapAta na kreN| 3. mana ko sadA dayA, kSamA, udAratA Adi bhAvoM se paripUrNa rkheN| 4. mana meM prANI mAtra ke hita kA bhAva ho / 5. jo zarIra ke liye hitakAraka evaM niyamita bhojana karane vAlA hai, sadA ekAMta meM rahane ke svabhAva vAlA hai, kisI ke pUchane para kabhI koI hita kI ucita bAta kaha detA hai arthAt bahuta hI kama bolatA hai| jo sonA aura ghUmanA bahuta kama karane vAlA hai, isa prakAra jo zAstra kI maryAdA ke anusAra khAna-pAna vihAra Adi kA sevana karane vAlA hai, vaha sAdhaka bahuta hI jaldI citta kI prasannatA ko prApta ho jAtA hai| naitikavAna kula, dhana saMpannatA, niroga zarIra tathA dIrgha Ayu yaha sabhI pAkara bhI aMtara meM uttama sarala svabhAva ko pAnA durlabha hai| pariNAmoM meM tIvra vakratA ho, mahA saMkliSTa pariNAma hoM, krodha mAna mAyA lobha kI tIvratA ho, to dharma kA vicAra kaise ho ? viSaya kaSAya kA lampaTI ho tathA sarala maMda kaSAya rUpa pariNAma na hoM vaha to dharma pAne yogya pAtra hI nahIM hai| bahuta se jIvoM ko sarala pariNAma hone para bhI satsamAgama milanA durlabha hai, vItarAgI jina zAsana ke tattva ko samajhAne vAle kA satsamAgama milanA atidurlabha hai| manuSya bhava kI aisI durlabhatA jAnakara aba to caitanya AtmA ko hI dhyeya banA lenA yogya hai| mana ke aMdara praveza karanA hI maMdira meM praveza karanA hai, jahA~ paramAtmA ke darzana hote haiM, tabhI mana vilaya hotA hai| jisane nija satsvarUpa zuddhAtmA kA lakSya nahIM kiyA, caitanya svarUpa ko dhyeya na banAkara kevala para ko hI dhyeya banAyA hai vaha jIva sva viSaya se vimukha hokara para viSayoM meM ramatA hai, jo amUlya ciMtAmaNi ratna ko pAkara vyartha gaMvA detA hai| jaisA kahA hai yaha mAnuSa paryAya, sukula suniyo jinavANI / ihi vidhi gaye na mile, sumaNi jyoM udadhi samAnI // * Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cui Ke *Zhang Fan Jing Hui Zhang Xie Chang Chang *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI samyak darzana mahAratna hai, zuddha AtmA kI nirvikalpa pratIti hI sarvaratnoM meM mahAratna hai| laukika ratna to jar3a hai paraMtu deha se bhinna kevala zuddha caitanya kA bhAna hokara samyakdarzana pragaTa ho vahI mahAratna hai| prazna- isa mana ke prapaMca se chUTakara apane zuddhAtma svarUpa ko upalabdha karane ke liye kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - je je sahAva utaM, te te anubhavai asuha suha jananaM / je kevi nyAna suddhaM vinvAnaM jAnaMti appa paramappaM // 7 // anvayArtha (je je ) jo jo (sahAva) svabhAva (uttaM) kahe gaye haiM (te te) vaha vaha (anubhavai) anubhava karo (asuha) azubha (suha) zubha (jananaM ) jAnane meM AnA, paidA honA (je) jo (kevi) koI bhI (nyAna) jJAna (suddhaM) zuddha (vinyAnaM ) bhedavijJAna pUrvaka (jAnaMti) jAnate haiM (appa) AtmA (paramappaM) paramAtmA hai| vizeSArtha mana kA jo jo svabhAva kahA gayA hai ki vaha to zubha aura azubha bhAva hI karatA hai, hamezA saMkalpa-vikalpa hI calate rahate haiM, vaha saba pratyakSa anubhava meM AtA hai| manuSya mana ke AdhIna hamezA zubha aura azubha bhAvoM kA hI anubhava karate haiN| jo koI bhI mAnava zuddha jJAna kA dhArI hai vaha bhedavijJAna ke dvArA jAnatA hai ki AtmA paramAtmA hai, maiM mamala zuddha svabhAva kA dhArI zuddhAtmA hU~, vahI isa mana ke prapaMca se chUTakara apane zuddha AtmA ko upalabdha hotA hai| - jagata meM mAnavoM ke sAdhAraNa rUpa se do prakAra ke svabhAva dekhane meM Ate haiM yA to unake tIvra kaSAya ke udaya se azubha bhAva hote haiM yA maMda kaSAya se zubha bhAva hote haiN| - hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha, anyAya, atyAcAra, krodha, mAna, mAyA, lobha Adi azubha bhAva kahalAte haiM, yahI azubhopayoga pApabaMdha aura duHkha kA kAraNa hai / dayA, kSamA, satya, ahiMsA, brahmacarya, saMtoSa, dAna, paropakAra, saMyama, tapa Adi zubha bhAva kahalAte haiM, yaha zubhopayoga puNya baMdha aura sukha kA kAraNa hai| mana jaise saMga aura vAtAvaraNa meM rahatA hai vaise hI bhAva karatA hai aura mana ke AdhIna manuSya inhIM ke cakkara meM ghUmatA rahatA hai| jo koI bhI mAnava bhedavijJAna pUrvaka zarIrAdi se bhinna apane Atma svarUpa ko jAnatA hai ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, zuddha jJAna kA dhArI siddha svarUpI 23 gAthA 7 ***-*-* zuddhAtmA hU~, vahI isa mana ke cakkara se chUTakara zuddhAtmA ko upalabdha hokara muk pAtA hai| mana kA kArya saMsArI mAyA moha bhramajAla prapaMca meM phaMsA kara cAragati caurAsI lAkha yoniyoM meM ghumAnA hai| jo ajJAnI jIva apane satsvarUpa ko nahIM jAnatA vaha isa mana ke cakkara meM ghUmatA sukhI-duHkhI hotA janma-maraNa karatA rahatA hai| jinake bhItara zuddha AtmajJAna kA prakAza ho gayA hai ve bhedavijJAna ke dvArA apane AtmA ko paramAtma svarUpa paramazuddha anubhava karate haiN| mana ke bhaMvara se chUTane ke liye bhedajJAna pUrvaka, sva-para ko jAnanA cAhiye ki yaha zarIrAdi nokarma, mana Adi bhAvakarma, jJAnAvaraNAdi dravyakarmoM se bhinna maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA huuN| yaha saba zarIrAdi saMyoga aura mana bhI jar3a acetana pudgala dravya haiN| maiM cetana arasa arUpI asparzI jJAnAnaMda svabhAvI jIvadravya hU~ / mana ko zAMta sthira karane ke liye vairAgya bhAvanA, bAraha bhAvanAoM kA citavana karanA cAhiye kyoMki mana Age-pIche ke, saMsArI kAmanA - vAsanA ke saMkalpa - vikalpa karatA hai| apane Atma svarUpa kA ciMtavana, vairAgya bhAvanA karate-karate mana zAMta sthira hokara Atmastha ho jAtA hai| prathama bhUmikA meM sAdhaka kA upayoga kucha kSaNa ke liye sthira Atmastha hotA hai, phira mana sakriya hokara saMkalpa-vikalpa karane lagatA hai, isako zAMta samatA meM jJAyaka rahakara dekhanA cAhiye aura zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA caahiye| dravya dRSTi se vastu svarUpa kA vicAra karanA cAhiye / jaba sAdhaka ke mana meM rAga-dveSa uTha AyeM taba vaha zAMta bhAva se kSaNabhara ke liye apane AtmA meM sthira hokara AtmA ke zuddha svabhAva kI bhAvanA kare / merA zuddha svabhAva, sAta tattva nau padArthoM ke vyavahAra se nirAlA hai| nara, nAraka, deva, tiryaMca gati Adi ke bhItara karmoM ke udayavaza nAnA prakAra ke banane vAle bheSa va unameM nAnA prakAra kAya kI, vacana kI, mana kI saMkalpa-vikalpa rUpa kriyAyeM saba mere zuddhAtma svarUpa ke pariNamana pUrvaka bhinna haiM, jagata kA sarva vyavahAra mana, vacana, kAya tIna yoga se va zubha-azubha upayoga se calatA hai| mere zuddha upayoga meM va nizcala Atma pradezoM meM inakA koI saMyoga nahIM hai isaliye maiM ina sabase bhinna nirAlA huuN| na merA koI mitra, baMdhu hai, na koI zatru hai, na mere koI mAtA-pitA haiM, na maiM kisI kA mAtA-pitA hU~, na merA koI svAmI hai, na maiM kisI * Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 * ** * *** E-5-16: E-E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * kA svAmI hU~, na maiM kisI kA sevaka hU~, na koI merA sevaka hai, na maiM kisI kA dhyAna * karatA hU~, na kisI kA pUjana karatA hU~, na kisI ko dAna detA hU~, maiM dhyAna, pUjA, dAnAdi karma se bhinna nirAlA zuddha caitanya AtmA huuN| azuddha nizcaya naya se kahe jAne vAle rAgAdibhAvoM se, anupacarita asadbhUta vyavahAra naya se kahe jAne vAle kArmANAdi zarIroM ke saMbaMdha se, upacarita asadbhUta vyavahAra naya se kahe jAne vAle strI-putrAdi cetana va dhana gRhAdi acetana padArthoM se maiM bhinna huuN| sadbhUta vyavahAranaya se kahe jAne vAle guNa-guNI ke bhedoM se bhI maiM dUra huuN| maiM sarva vyavahAra kI racanA se nirAlA eka parama zuddha AtmA huuN| jJAyaka eka prakAzamAna parama nirAkula, parama vItarAgI akhaMDa dravya hU~, mere meM baMdha va mokSa kI kalpanA bhI nahIM hai| sadA hI tIna kAla meM eka abAdhita nitya parama nirmala cetana tattva huuN| isa taraha manana karake jo apane AtmasvarUpa ratnatraya ko grahaNa karake apane meM sthita ho jAtA hai, vaha mana ke cakra se chUTakara zuddhAtmA ko upalabdha hokara nirvANa kA svAmI ho jAtA hai| zarIra aura mana ke cakra se chUTane ke liye Avazyaka sAdhana nimna haiM 1. mAnitva kA na honA, 2. dambhitva kA na honA, 3. ahiMsA, 4. kSamA, 5. saralatA, 6. sadgurU kI sevA, 7. bAhara bhItara kI zuddhi, 8. sthiratA aura mana kA vaza meM honA,9. indriyoM ke viSayoM meM vairAgya kA honA, 10. ahaM bhAva na honA, 11. janma, mRtyu, vRddhAvasthA tathA rogoM meM du:kha rUpa doSoM ko bAra-bAra dekhanA, vicAra karanA, 12. Asakti rahita honA, 13. strI putra ghara Adi meM ghaniSTa saMbaMdha (vizeSa sneha) na honA, 14. anukUlatA-pratikUlatA kI prApti meM citta kA nitya samarasa rahanA, 15. zuddhAtma svarUpa meM aTala dRr3ha zraddhA bhakti honA, 16. ekAMta meM rahane kA svabhAva honA, 17. jana samudAya meM prIti kA na honA (janaraMjana rAga), 18. adhyAtma jJAna meM nitya niraMtara rahanA, 19. tattva jJAna ke artharUpa nija zuddha svarUpa kA anubhava karanA, 20. niraMtara zuddhAtma svarUpa kA smaraNa-dhyAna karanA, dekhnaa| isa prakAra apane Apa se, apane ApameM paramAtma tattva kA anubhava karanA hI mukti mArga hai, isI se zarIra aura mana kA saMbaMdha chUTatA hai| jaise rAga kI maMdatA mokSamArga nahIM, jaise vyavahAra samyakdarzana mokSamArga * nahIM yA mokSa kA kAraNa nahIM, vaise hI unake sAtha pravartita parasattAvalambI jJAna bhI na to mokSamArga hai aura na hI mokSa kA kAraNa hai| svasattA ko anubhava meM lene kI yogyatA vAlA jJAna hI mokSa kA kAraNa hai| jJAnAnubhUti, AtmAnubhUti, yahI mokSa kA kAraNa hai| AtmA kA nirvikalpa anubhava karane ko tatpara jIva prathama zuddhanaya se maiM eka hU~, zuddha hU~, para dravya kI mamatA se rahita hU~, jJAna darzana se paripUrNa, jJAyaka svabhAvI zuddhAtmA hU~ aisA nizcaya karatA hai| aise nizcaya meM pAMca iMdriyoM ke viSayoM ke vikalpa se haTakara mana ke vikalpa meM AyA hai paraMtu yaha mana kA vikalpa chor3ane yogya hai| vaha Age bar3hatA huA mana saMbaMdhI vikalpoM kA bhI zIghra vamana kara nirvikalpa hotA hai, nijAnaMda, jJAnAnaMda svabhAva meM DubakI lagAtA hai| samyajJAna ke AbhUSaNa rUpa paramAtma tattva meM mana Adi ke vikalpa samUha nahIM hai, aise AtmA ko aMtara meM pahicAnanA, pahicAna kara anubhUtiyuta zraddhA karanA, isI kA nAma dharma hai| Atma dhyAna ke atirikta anya saba kucha saMsAra kA mUla hai / eka jJAna svarUpa prabhu ko hI dhyeya banAkara dhyAna karanA, inake sivAya zeSa saba zubha va azubha bhAva mana ke saMkalpa-vikalpa ghora saMsAra ke mUla haiN| prazna-jaba saba zubhAzubha bhAva saMsAra ke mUla haiM to mukti kA kAraNa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - rayana rayana sarUvaM, ciMtAmani sukhadaMsanaM vimalaM / vinyAna nyAna suddhaM, caranaM saMjutta sahAva tavayaranaM // 8 // anvayArtha - (rayana) ratna, bahumUlya zreSTha, iSTa upAdeya (rayana sarUvaM) ratnatraya svarUpa hai, samyakdarzana, samyakajJAna, samyakRcAritra hI ratnatraya svarUpa hai (ciMtAmani) ciMtAmaNi, amUlya ratna (suddha daMsanaM) zuddha samyakadarzana (vimalaM) jo vimala, paccIsa mala doSoM se rahita hai (vinyAna) bhedavijJAna pUrvaka (nyAna suddha) zuddha samyakjJAna-saMzaya, vibhrama, vimoha rahita (caranaM) samyakcAritra (saMjutta) lIna honA (sahAva) svabhAva meM (tavayaranaM) tapa kA AcaraNa karanA, dhAraNa krnaa| vizeSArtha - mukti kA kAraNa-ciMtAmaNi ratna ke samAna apanA ratnatrayamayI svarUpa hai| zuddha samyakdarzana, zuddha samyakajJAna pUrvaka apane svabhAva meM lIna honA samyakcAritra hai| ina tInoM sahita tapazcaraNa karanA mukti kA kAraNa hai| jagata meM loga ciMtAmaNi ratna ko bahumUlya zreSTha aura iSTa mAnate haiM kyoMki vaha EDURES KARKI HOSTS Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Dan Ye -Tong Hui -Ga Hui -Lian Bu Xi -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI icchA karane mAtra se saba aizvarya prApta karAtA hai| isI prakAra ciMtAmaNi ratna ke samAna apanA ratnatraya svarUpa hai jo bhavyajIvoM ko vAMchita paramAnaMdamayI paramAtma pada dene vAlA hai| prathama paccIsa mala doSoM se rahita zuddha samyakdarzana hai, dUsarA saMzaya, vibhrama, vimoha rahita sva-para kA bhedavijJAna karane vAlA zuddha samyakjJAna hai, tIsarA samyakcAritra apane svabhAva meM lIna honA hai, tapazcaraNa karanA hI mokSa siddha pada ko dene vAlA hai| samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra tInoM kI ekatA mokSamArga hai tathA tInoM kI pUrNatA mokSa hai| maiM zuddhAtmA hU~ aisA anubhUtiyuta zraddhAna nizcaya samyakdarzana hai, yahI jJAna nizcaya samyakjJAna hai, isI apane zuddha svabhAva meM lIna rahanA nizcaya samyak cAritra hai| eka AtmAnubhava hI nizcaya ratnatrayarUpa mokSamArga hai| yAce surataru deya sukha, ciMtata ciMtA raina / bina yAce bina cintave, dharma sakala sukha daina // jagata meM ciMtAmaNi ratna mile yA svarga meM ratnoM ke Dhera mileM to usase jIva kA kucha bhI kalyANa nahIM hai, samyakdarzana ratna apUrva kalyANakArI hai / mithyAtva dazA meM ajJAnI jIva ko kitanA hI kucha mila jAye, indra aura cakravartI pada pAne ke bAda bhI mana kI kalpanA, cAha, tRSNA se jIva niraMtara duHkhI rahatA hai / samyakdarzana ke binA saMsArI jIva ko kitanA hI kucha bhI mile, kare para usakA mana kabhI zAMta, tRpta nahIM hotA, hamezA cAha aura tRSNA kI dAha meM jalatA rahatA hai, saMkalpa-vikalpa karake Akula-vyAkula hotA rahatA hai, paraMtu apanA ratnatraya svarUpa yaha samyakdarzana ratna milate hI sAre duHkha bhaya ciMtA samApta ho jAte haiN| samyakdarzana rUpI ratna milate hI aTThAvana lAkha yoniyoM ke janma-maraNa kA cakra chUTa jAtA hai| aMtara ratnatrayamayI zuddha svabhAva para dRSTi hote hI vaha na to bhava ko bigar3ane detI hai aura na bhava ko bar3hane detI hai| pUrva ajJAna dazA meM jo karma bAMdhe haiM, samyakadRSTi una karmoM kA jJAna svabhAva kI bhAvanA dvArA nAza kara DAlatA hai| jJAnI kI dRSTi to saMsAra se chUTane kI hai ata: vaha rAga rahita nivRtta svabhAva kI mukhya bhAvanA va Adara meM sAvadhAnI se pravRtta rahatA hai| usakA mana bhI zAMta ho jAtA hai aura karma bhI kSaya ho jAte haiN| jaba mana kA saMga sarvathA chUTa jAtA hai taba svabhAva kI pUrNatA prApta hotI hai| aMtarjalpa vikalpa kA chUTa jAnA hI sAdhaka dazA hai tathA paramAtma 25 gAthA 8 *-* dazA sAdhya hai| AtmA tathA anya tattvoM kI viparIta dRSTi hI saMsAra kA kAraNa hai| rAga to rAga hai, svabhAva to svabhAva hai, nimitta to nimitta hai, jo aise svataMtra tattva kI ruci nahIM karatA / zubhAzubha bhAva va kriyA tathA puNya se dharma mAnatA hai vaha mithyAdRSTi hai, isakA phala saMsAra meM rulanA hai| jinhoMne puruSArtha dvArA moha kA nAza kiyA hai arthAt para kI sAvadhAnI, vyavahAra kI ruci chor3a dI hai va jJAna mAtra nija svabhAva kI sAvadhAnI rakhate haiM ve siddha dazA ko pAte haiN| jJAna mAtra ke sivAya anya kisI upAya se kalyANa nahIM hotA / bhagavAna AtmA pUrNAnaMda se paripUrNa svabhAva hai, isa svabhAva ke sAdhana se hI jIva kI mukti hotI hai| sadgurU kahate haiM ki tU mana vacana kAya kI kriyA ko mokSa kA upAya mata jAna / jahA~ kiMcit bhI vikalpa hai yA kucha bhI para padArtha para dRSTi hai vaha zubharAga hai aura baMdha kA kAraNa hai, karma kI nirjarA kA kAraNa nahIM hai; isaliye tU sarva prapaMca jAla va ciMtA chor3akara nizcala hokara eka apane hI AtmA kI tarapha lau lagA, usI kA dhyAnakara, usI kA manana kara, usI meM lIna raha eka zuddha AtmA ke * anubhava se utpanna jJAnAnaMda rasa kA pAnakara, vyavahAra cAritra ko vyavahAra mAtra samajha, binA nizcaya cAritra ke usakA koI lAbha mokSamArga meM nahIM hai| vyavahAra muniyA zrAvaka kA saMyama ThIka-ThIka zAstrAnusAra pAlakara bhI yaha ahaMkAra mata kara ki maiM muni hU~, maiM kSullaka hU~, maiM brahmacArI hU~, maiM dharmAtmA zrAvaka huuN| vyavahAra kriyA AcaraNa se dharma yA mukti mAnanA ThIka nahIM hai| zuddhAtmAnubhava hI munipanA hai, vahI zrAvakapanA hai, vahI jinadharma hai, aisA samajhakara jJAnI ko zarIrAzrita kriyA meM ahaMkAra nahIM karanA caahiye| jo nizcaya naya kI pradhAnatA se apane ko siddha bhagavAna ke samAna zuddha, trikAla ke sarva karma rahita, vikalpa rahita, matijJAnAdi rahita, eka sahaja kevalajJAna svarUpa, AnaMda, paramAnaMda svarUpa mAnakara sarva anya bhAvoM se udAsa ho jAtA hai vahI mukti mArga kA pathika hai| AtmA ko AtmA ke dvArA grahaNa kara jo nizcala hokara AtmA kA anubhava karatA hai vahI AtmA kA darzana, jJAna, cAritra, tapa karatA huA karma kI nirjarA kara zIghra mokSa nagara meM pahu~ca jAtA hai| - prazna -yaha mana to bIca meM bahuta bAdhA DAlatA hai, isake liye kyA kiyA jAye ? * Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 ***** zrI upadeza zuddha sAra jI isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - manuvA mana uvavanna, mana sahakArena duggae pattaM / manu vilayaM sasahAvaM, grahanaM uvavanna ceyanA juttaM // 9 // anvayArtha - (manuvA) mana se, cAha se (mana uvavannaM) mana paidA hotA hai (mana sahakArena) mana kA sahakAra karane, mana ke AdhIna rahane se (duggae patta) durgati kA pAtra, durgati meM patana hotA hai (manu vilaya) mana vilA jAtA hai, lIna honA (sasahAvaM) sva svabhAva meM rahane se (grahanaM) grahaNa karane (uvavanna) pragaTa honA, paidA honA (ceyanA) cetanA (juttaM) yukta hone, lIna rhne| vizeSArtha - mana kI cAha se mana paidA hotA hai, mana ke AdhIna manuSya mahAna pApa bAMdhakara durgati kA pAtra banatA hai| jo jIva apane sva svabhAva zuddhAtmA ko grahaNa karatA hai, anubhUti karatA hai, apane caitanya svarUpa meM lIna rahatA hai usakA mana vilA jAtA hai| jo saMkalpa-vikalpa kare, tarka-vitarka kare, kArya-kAraNa kA vicAra kare, zikSA upadeza samajha sake usako hI mana kahate haiN| hara eka manuSya ko mana hotA hai, jina jIvoM ko nija zuddhAtmAnubhUti sva svarUpa kA jJAna nahIM hotA ve bahirAtmA jIva mana ke AdhIna saMsAra zarIra bhogoM meM hI lipta rahate haiN| unakA mana itanA nIca ho jAtA hai jisase ve dUsaroM kA ahita karake apanA bhalA cAhate haiM, mana se dUsaroM kA ahita hI socA karate haiM, dUsaroM kI bar3hatI dekhakara IrSyA bhAva karate haiM, aise manuSya mana ke azubha vicAroM se hI pApa bAMdha karake durgati cale jAte haiN| mana ke AdhIna manuSya meM dambha karanA, ghamaMDa karanA, krodha karanA, IrSyA dveSa rakhanA, kaThoratA honA aura aviveka kA honA yaha durguNa rahate haiN| mana se mana paidA hotA hai, dhana se dhana paidA hotA hai, tana se tana paidA hotA hai, kana (dhAnya) se kana paidA hotA hai, yaha prakRti kA niyama hai| mana pAMcoM indriyoM kA rAjA hai, zarIra isakA senApati hai, mohanIya karma kI aTThAIsa prakRti-3 mithyAtva aura 25 kaSAya, isakI senA hai| mAyA isakI patnI rAnI hai jo kaMcana, kAminI, kIrtirUpa se jIva ko saMsAra meM bhaTakAtI hai| jaba taka mohanIya karma athavA rAga hai taba taka mana sakriya jIvita rahatA hai| bhedajJAna samyakadarzana hone para zarIra aura mana se jIva ko apane svarUpa * kI bhinnatA bhAsita hotI hai| vItarAgatA hone para mana zAMta hotA hai| kevalajJAna ARTI004 hone para mana vilA jAtA hai| gyArahaveM guNasthAna taka mana apanA kAma karatA hai| mohanIya karma ke kSaya hone para hI mana vilAtA hai| jIva ko apane paramAtma svarUpa kA bodha hone para mana se bhinnatA kA bhAna hotA hai| apane caitanya svarUpa dhuva tattva zuddhAtmA meM lIna rahane para mana vilA jAtA hai| kevalajJAna meM hI mana kA vilaya hai, jaba taka kevalajJAna nahIM hotA taba taka mana kI sakriyatA rahatI hai aura vaha jIva ko bhramAtI, ghumAtI bhayabhIta karatI rahatI hai| jisa jIva ko apane svarUpa kA bodha nahIM hai vaha mana ke AdhIna durgati hI bhogatA hai| mana manuSya ko na jIne detA hai, na marane detA hai, bIca meM laTakA kara bar3I durdazA, durgati karatA hai| bhaya, ciMtA, du:kha, saMkalpa-vikalpa yaha saba mana meM hote haiM, mana hI karatA hai, ajJAnI jIva ko apane svarUpa kA bodha na hone se isameM hI ekameka rahatA apane ko bhayabhIta ciMtita du:khI mAnatA hai jabaki yaha jIva svayaM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hai| jaise - sphaTika maNi meM jaisI DAka lagatI hai vaisI hI dikhAI detI hai, paraMtu vaha to bilkula zveta zuddha svaccha hai| isI prakAra mana aura upayoga kI saMdhi aura bhinnatA hai| aMta: karaNa mana kI jaisI sthiti hotI hai vaisA ajJAnI jIva apane ko mAnane lagatA hai, para vAstava meM vaha vaisA hai nhiiN| AtmA to zuddha mamala svabhAvI zuddhAtmA paramAtmA hai aura mana karmodaya janya paryAya hai| jo jIva bhedajJAna pUrvaka zarIrAdi aura mana se apane ko bhinna jAnatA hai, vaha zuddhopayoga kI sAdhanA karake mana se chUTa jAtA hai, pUrNa jJAna zuddhopayoga hone para mana vilA jAtA hai| prazna- ekendriya se asainI paMcendriya taka mana nahIM hotA phira vahA~ to yaha jIva aisI durgati nahIM bhogatA hogA kyoMki mana ke dvArA hI aisI durdazA hotI hai? samAdhAna - ekendriya se asainI paMcendriya taka mana nahIM hotA, vahA~ to yaha jIva ghora mUrchA meM bilkula hI aceta rahatA hai| ekendriya se asainI paMcendriya taka ke jIvoM kI kyA durdazA, durgati hotI hai, yaha to pratyakSa sAmane hai| ekendriya sthAvara kAya-pRthvI, jala, vAyu, agni, vanaspati aura nigodiyA jIvoM kI kyA durdazA, durgati hotI hai, anubhava pramANa hai| do indriya-illI, keMcuA, laTa aadi| tIna indriya-cIMTI, khaTamala,jU aadi| cAra indriya-macchara, makkhI Adi aura asainI paMcendriya meM, pAnI kA sAMpa aura kucha pakSI inakI kyA sthiti hai yaha to anubhava gamya hai| vahA~ to tIvra mithyAtva se bilkula mUrcchita dazA hai, vahA~ to ghora durgati durdazA hI hai| HI-E-HEERE * 26 HHHE Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke Er Ke *Zhang Fan Jing Fan Xi Xie Bu Jie Zhi -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI prazna- yaha mana to bar3A khataranAka hai, jaba isake dvArA aisI durdazA durgati karmabaMdha hote haiM to aise mana hone se kyA phAyadA hai ? samAdhAna mana hI manuSya kI vizeSatA hai- "mana eva manuSyANAM kAraNa baMdha mokSayoH " / mana hone para hI manuSya ko acche-bure, hita-ahita kA vicAra hotA hai| mana ke dvArA hI navIna karmoM kA baMdha hotA hai, mana ke dvArA hI mokSa kI prApti hotI hai| jIva kI ajJAna dazA meM mana baMdha kA kAraNa hai| jJAna dazA meM mana ke dvArA manana karake mukti kI prApti hotI hai| yaha bAta manuSya ke viveka para AdhArita hai ki vaha svAdhyAya, satsaMga, saMyama dvArA mana kA sadupayoga kara le| mana ke dvArA hI manana-ciMtana vicAra kiyA jAtA hai| aba jisa dhArA meM pravAha hogA, vaisA hI kArya hogaa| kusaMga dvArA saMsAra paribhramaNa hogA, satsaMga dvArA mukti hotI hai| - prazna jaba mana ke dvArA saba kArya hotA hai, phira jIva kI kyA vizeSatA hai ? samAdhAna - saMsAra meM ajJAna dazA meM mana kI sattA zakti kAma karatI hai| mana ke AdhIna jIva durgati bhogatA hai, paraMtu jaba jIva jAga jAtA hai taba use sva sattA zakti kA bodha ho jAtA hai| samyakdarzana, samyakjJAna hone para mana kucha nahIM kara sakatA phira mana kI nahIM calatI hai, AtmA paramAtmA kI calatI hai| mana karmodaya janya paryAya hai kSaNabhaMgura nAzavAna acetana hai| jIva ajJAna dazA meM mithyAdRSTi rahatA hai, taba taka hI mana kI calatI hai, mana ke AdhIna rahatA hai| samyakdarzana, jJAna hone se jIva svayaM paramAtmA ho jAtA hai| cetanazakti se hI mana sakriya rahatA hai, vaise svarUpa meM rahane para mana kI koI sattA astitva nahIM hai, yahI jIva kI vizeSatA hai| - mAnava vahI pAsa jisake ki mana hai, mana para ki kyA hai ? yaha vaha vidhAtA / sahakAra pAkara ki jisakA nisaMzaya, mAnava mahA narka meM Thaura pAtA / / para jo puruSa pUrNa puruSArtha maya haiM, nisteja apane mana ve banAte / caitanya meM hI ki lavalIna hoM ve, paramAtmA kI parama jyoti pAte // prazna- vAstava meM yaha mana hai kyA aura kyA-kyA karatA hai ? samAdhAna - yaha mana karmodaya janya paryAya hai aura aMtaHkaraNa rUpa meM jIva ke sAmane calatA hai, bAhara kucha dikhAI nahIM detA, bhItara hI bhItara lahareM calatI haiN| jaise- TI.vI. meM kucha nahIM hai, saba lahareM, havAyeM AtI haiM aura vaha usameM 27 gAthA-9 *-*-*-*-* dikhAI detI haiM, jo bhI jisa taraha kA kAryakrama hotA hai vaisA hI saba dikhatA hai, isI prakAra jaise karmodaya nimitta saMyoga hote haiM, milate haiM vaisI hI mana rUpI lahareM calane lagatI haiM aura upayoga ke sAmane jIva ko dikhAI dene lagatI haiN| mana, mAyA moha ke dvArA bhayabhIta bhramita behoza karatA hai| saMkalpa-vikalpa se duHkhI, ciMtita, madahoza karatA hai| iSTa-aniSTa mAnanA, sukhI-duHkhI, saMtuSTa asaMtuSTa rahanA, niDara nirbhaya rahanA, bhayabhIta rahanA, zalya vikalpa karanA saba mana ke kAma haiN| jisane bhedajJAna, tattva nirNaya dvArA vastu svarUpa jAna liyA vaha jJAnI isase bhinna nirvikArI nyArA jJAyaka rahatA hai| ajJAnI ekameka huA apane ko aisA hI mAnatA hai| yaha mana havA, lahareM, tUphAna, sama- - viSama, udvega rUpa se calatA hai| prazna- samyadRSTi jJAnI ko bhI mana bIca meM bAdhA DAlatA hai ? samAdhAna * samyakadRSTi jJAnI ko prathama bhUmikA avratI aura vratI dazA taka hI mana bAdhA DAlatA hai| vItarAgI mahAvratI sAdhu hone para phira mana kucha nahIM karatA, zAMta zUnya ho jAtA hai, vaise gyArahaveM guNasthAna taka mana kI sattA hai / kSAyika samyakdarzana hone para kSaya hone lagatA hai aura kevalajJAna hone para mana vilA jAtA hai| jJAnI mana ko jIta letA hai phira mana bAdhA nahIM DAla paataa| - prazna- isa mana kI itanI sattA zakti kyoM hai ? samAdhAna - anAdi se jIva ke sAtha mohanIya karma kA nimitta naimittika saMyoga saMbaMdha hai| usakI sattA zakti ke anusAra hI vartamAna meM sArA pariNamana cala rahA hai| dravyakarma, bhAvakarma, nokarma saba isake sahayogI sAthI isI ke AdhIna calate haiN| anAdi se ajJAnI jIva, mohanIya karma kI sAta prakRtiyoM ke AdhIna mithyAdRSTi banA saMsAra meM rula rahA hai| ina sAta prakRtiyoM ke upazama, kSaya, kSayopazama hone para hI jIva ko apane svarUpa kA bodha samyakdarzana hotA hai| aba jo jIva jAga jAtA hai, jise nija zuddhAtma svarUpa kA anubhUtiyuta bhedajJAna, tattva nirNaya ho jAtA hai vaha apanI sattA zakti jagAkara puruSArtha pUrvaka ina karmoM ko nirjarita kSaya karatA huA Age bar3hatA hai| pUrNa paramAtmA kevalajJAna hone para yaha karma kSaya ho jAte haiM tabhI mana vilAtA hai kyoMki mana hI mohanIya karma kI paryAya hai| prazna - jaba AtmA trikAla zuddha, siddha svarUpI zuddhAtmA, paramAtmA hai aura pratyeka jIva kA yaha satsvarUpa hai phira yaha saba cakkara kyA hai aura kyoM hai ? * Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245/46 *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI samAdhAna - AtmA svabhAva se trikAla zuddha, siddha svarUpI zuddhAtmA hai tathA sarva jIva svabhAva se siddha, zuddha, mukta haiM parantu anAdi se apane svarUpa ko bhUle sabhI jIva ajJAnI mithyAdRSTi bahirAtmA haiM / zarIrAdi saMyoga meM, maiM, merApanA aura kartA banakara isa cakkara meM phaMse haiN| jo jIva apane satsvarUpa zuddha svabhAva ko jAna letA hai, vaha samyakdarzana samyakjJAna samyakcAritra dvArA AtmA se paramAtmA ho jAtA hai| prazna- mukta hone ke liye jIva ko kyA karanA cAhiye ? samAdhAna - mukta hone ke liye jIva ko sabase pahale bhedajJAna pUrvaka anubhUtiyuta yaha zraddhAna karanA cAhiye ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, yaha zarIrAdi maiM nahIM hU~ aura yaha mere nahIM haiM, maiM eka akhaMDa avinAzI cetana tattva bhagavAna AtmA huuN| isake bAda tattva nirNaya karake ki jisa samaya jisa jIva kA jisa dravya kA jaisA jo kucha honA hai vaha apanI tatsamaya kI yogyatAnusAra ho rahA hai aura hogA use koI bhI TAla phera badala sakatA nahIM hai tathA maiM dhruvatattva zuddhAtmA hU~ aura yaha eka-eka samaya kI paryAya va jagata kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, jaba jaisA jo kucha honA hai, ho rahA hai aura hogA isase merA koI saMbaMdha nahIM hai, aisA anubhUtiyuta nirNaya hI samyakjJAna hai isase apanatva, kartRtva miTa jAtA hai, isake bAda apane svabhAva kI sAdhanA karake mukta huA jAtA hai| prazna- phira isameM bAhya saMyoga, zarIrAdi kriyA karma aura mana kA kyA hotA hai ? samAdhAna- yaha saba bAhya saMyoga zarIrAdi kriyA karma aura mana jIva kI pAtratA puruSArtha ke anusAra apane Apa chUTate jAte haiN| bhedajJAna tattva nirNaya pUrvaka vastu svarUpa ko jAna lenA pramukha hai| samyakdarzana, samyakjJAna hone para yaha saba apane Apa chUTane lagate haiN| isI sAdhanA kA krama isa upadeza zuddha sAra grantha meM diyA gayA hai ki sAdhaka kisa krama se, kisa vidhi se, kisa sAdhanA se siddha pada pAtA hai| upadeza zuddha sAra kA mUla viSaya "AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~" isako svIkAra karake mana aura karmodaya saMyoga se chUTanA, saMsAra paribhramaNa se mukta honA hI jinendra kathita sArabhUta bAta hai| prazna- isakA krama kyA hai ? isameM sabase pahale kyA jAnanA, samajhanA Avazyaka hai ? 28 gAthA 10-*-*-*-*-*-* samAdhAna - sabase pahale sacce deva, sacce guru, sacce dharma aura sacce zAstra ke svarUpa ko jAnanA Avazyaka hai| inakA sat zraddhAna hone para apane satsvarUpa kA bodha hotA hai| prazna - sacce deva kA svarUpa kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM devaM Urtha sahArtha, artha sa sahAya vigata adhuvaM ca / vigataM kunvAna sahAvaM, nyAna sahAvena uvaesanaM devaM // 10 // anvayArtha - (devaM) deva kA (Urdha sahAvaM ) UrdhvagAmI svabhAva hotA hai, zreSTha svabhAva, zuddha svabhAva (UrdhaM sa sahAva) UrdhvagAmI svabhAva hai (vigata) rahita, chUTA huA, mukta (adhuvaM ca) adhruvatA, anityatA (vigataM ) rahita, chUTA huA, mukta (kunyAna sahAvaM) kujJAna svabhAva se (nyAna sahAvena) jo jJAna svabhAvI hai (uvaesanaM) kahate haiM (devaM) deva / vizeSArtha sacce deva kA svarUpa zreSTha zuddha UrdhvagAmI svabhAva vAlA adhruvatA se rahita, kujJAna bhAva se rahita, jo mAtra jJAna svabhAva kevalajJAnI hai use deva kahate haiM aura aisA zreSTha UrdhvagAmI sva svabhAva zuddhAtmA hai / sarvajJa hitopadezI vItarAgI kevalajJAnI arihaMta paramAtmA ko deva kahate haiN| sacce deva kA svarUpa zuddha svabhAvI, adhuvatA se rahita dhruva zAzvata, kujJAna bhAva se rahita kevalajJAna mayI vItarAgI paramAnaMda mayI paramAtmA hotA hai| nizcaya se sva svabhAva zuddhAtmA hI saccA deva hai, vyavahAra se arihaMta sarvajJa kevalajJAnI paramAtmA mahAvIra Adi tIrthaMkara sacce deva haiN| siddha paramAtmA parama deva haiN| - saccA deva nizcaya se nija zuddhAtmA hai, jisake Azraya sAdhanA ArAdhanA karane se karmoM kA kSaya, paryAya meM zuddhi hokara nija paramAtma svarUpa pragaTa hotA hai| vyavahAra se vItarAgI, sarvajJa, hitopadezI kevalajJAnI, arihaMta paramAtmA bhagavAna mahAvIra Adi sacce deva haiM, jinake dvArA apane satsvarUpa zuddhAtmA kA bodha hotA hai, satya vastu svarUpa jAnane meM AtA hai, jisase jIva kA ajJAna bhrama dUra hokara satyadharma kA prakAza hotA hai, aise sacce deva kA zraddhAna, ArAdhana, vandanA bhakti karane se pariNAmoM meM nirmalatA hone se samyakdarzana kA prakAza hotA hai| prazna- sacce deva ke svarUpa ko jAnane se prayojana kyA hai ? Fu Wu Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F-3-6-11-16 MINE-HE BE KHE rose *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-11,12 ------ - -- samAdhAna - sacce deva ke svarUpa ko jAnane se apane satsvarUpa zuddhAtmA vizeSArtha- sacce deva paramAtmA kI mahimA apAra hai ve paramAnaMda mayI haiM, kA bodha hotA hai| sacce deva-siddha bhagavAna pUrNa jJAnI haiM. parama vItarAgI haiM. unake kSAyika samyakdarzana ke prabhAva se anaMta catuSTaya-anaMtajJAna, anaMtadarzana, atIndriya sukha ke sAgara haiM, anaMta vIryadhArI haiN| jar3a saMga rahita amUrtIka haiM,sarva anaMtasukha aura anaMtavIrya pragaTa ho gayA hai| unakI divya dhvani se jagata ke OM karma mala rahita nirmala haiM, apanI hI svAbhAvika pariNati ke kartA haiM, paramAnaMda ke jIvAdi samasta padArthoM ke satsvarUpa kA upadeza hotA hai| ve parama vItarAgI bhoktA haiM, parama kRta kRtya haiM, aise deva ko hI siddha paramezvara ziva paramAtmA, sarvajJa paramAtmA haiM, unake eka samaya ke kevalajJAna kI paryAya meM tIna kAla aura paramadeva bhagavAna Adi kahate haiM, ve ekAkI AtmArUpa haiN| jaise siddha paramAtmA haiM- tIna loka ke samasta dravyoM kA trikAlavartI pariNamana pratyakSa jhalakatA hai| unake vaise hIsvabhAva se pratyeka jIva AtmA hai| aise anaMta jIva AtmA apane satsvarUpa prati saccI zraddhA, bhakti hone se kSAyika samyakadarzana aura akSaya pada kI prApti kA zraddhAna jJAna kara parama deva paramAtmA ho gye| siddha paramAtmA anaMta haiM, aise hotI hai| sacce deva ke svarUpa ko jAnakara jo jIva apane zuddhAtmA kA anubhava pUrvaka jisane apane AtmA ko AtmArUpa aura para padArtha ko pararUpa jAnA hai dhyAna karatA hai| muni pada meM aMtara-bAhara nimrantha hokara pahale dharmadhyAna phira tathA isa bhedavijJAna se akSaya va anaMta kevalajJAna kA lAbha kiyA hai, vahI saccA zukla dhyAna ko dhyAtA hai, vaha zukla dhyAna ke pratApa se pahale arihaMta hotA hai deva paramAtmA hai| usake anaMta catuSTaya pragaTa ho jAte haiM tathA sarvajJatA pragaTa hotI phira sarva karmamala jalAkara siddha hotA hai| Urdhvagamana svabhAva se loka ke agrabhAga hai, jisase lokAloka prakAzita hotA hai aura jagata kA trikAlavI pariNamana meM jAkara siddha AtmA ThaharatA hai isaliye sacce deva ke svarUpa ko jAnane se apane unake kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM jhalakatA hai| aise sarvajJa svabhAvI svarUpa kA bodha hokara paramAtma pada kI prApti hotI hai| kevalajJAnI paramAtmA ke svarUpa kA jo jIva zraddhAna karatA hai aura apane Atma prazna- sacce deva ke svarUpa ko jAnane se bhalA hotA hai yA sacce deva svabhAva ko bhI aisA hI anubhava karatA hai usako kSAyika samyakadarzana aura akSaya kI pUjA vaMdanA, bhakti ArAdhanA karane se bhalA hotA hai? pada kI prApti hotI hai| samAdhAna-sacce deva ke svarUpa ko jAnane se apane satasvarUpa kA bodha aise paramadeva ke svabhAva kI anumodanA karane se svayaM meM kevalajJAna pragaTa hotA hai, jisase svayaM deva paramAtmA ho sakate haiN| pUjA, vaMdanA Adi se puNya baMdha hotA hai isako Age gAthA meM spaSTa karate haiMhotA hai jo saMsAra kA hI kAraNa hai| parama deva subhAvaM, anmoyaM dei nyAna sahakAraM / prazna-sacce deva paramAtmA kI aura kyA vizeSatA hai? nyAnena nyAna vidha, jaM zruti vidhati maccha aMDAnaM // 12 // isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - uvaesa naMtanaMtaM, naMta catusTa sudisTi vimalaM ca / anvayArtha - (parama deva subhAvaM) parama deva ke svabhAva kA (anmoyaM) anumodana karanA, Alambana karanA, Azraya karanA (dei nyAna) jJAna pragaTa hotA malaM subhAvana diI, vimala diDica dei aSayaM ca // 11 // hai (sahakAra) sahayoga, svIkAra karane se (nyAnena nyAna vidha) jJAna se jJAna bar3hatA anvayArtha - (uvaesa) upadeza (naMtanaMtaM) jIvAdi anaMta padArtha (naMta hai arthAt kevalajJAna pragaTa hotA hai (jaM zruti) jaise surata rakhane se (vidhaMti) bar3hate catusTa) anaMta catuSTaya-anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya (sudisTi haiM (maccha aMDAnaM) machalI ke aMDe / yaha laukika vizeSatA hai ki machalI nadI ke OM vimalaMca) unake nirmala kSAyika samyakadarzana hai (malaM subhAva na di8) koI rAgAdi pU kinAre reta meM aMDe dekara pAnI meM calI jAtI hai, paraMtu unakI surata rakhatI hai * se malina svabhAva unameM nahIM dikhatA, pUrNa vItarAgI mamala svabhAvI hote haiM (vimala jisase vaha aMDe apane Apa bar3hate haiM yadi machalI unakI surata bhUla jAye to aMDe diTThi) vimala dRSTi, kSAyika samyakdarzana (ca) aura (dei aSayaM ca) akSaya pada dete gala jAte haiN| haiM,prApta karAte haiN| vizeSArtha - paramadeva paramAtma svabhAva kI anumodanA karane, svIkAra Bei Chang Yin Da Juan ------------ 29 ----- - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 ----- --- - Chang Di Dai Xie Yin Zhang ,Yi Chu Chang Chang Chang ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * karane se AtmajJAna pragaTa hotA hai| AtmA-anAtmA kA bhedavijJAna paidA hotA hai, jisase nija zuddhAtmAnubhUti hokara samyakjJAna kA prakAza ho jAtA hai aura yahI AtmajJAna bar3hate-bar3hate kevalajJAna ho jAtA hai| jaise-dUja kA candramA nitya bar3hate-bar3hate pUrNamAsI kA caMdramA ho jAtA hai, vaise yahI jJAna kevalajJAna maya svayaM paramAtmA ho jAtA hai| jaise- machalI apane aMDoM kI surata rakhatI hai to vaha apane Apa bar3hate haiM, vaise hI AtmajJAna kI smRti se paramAtma svarUpa ke bodha se kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmajJAna sahita AtmadhyAna se hI mukti hotI hai| jo koI bhavyajIva apane paramAtma svarUpa ko ekAgramana hokara dhyAtA hai, vaha zIghra hI kamoM se rahita sarvajJa vItarAga paramAtmA ho jAtA hai| karma prakRti meM sthita ajJAnI jIva hI karmodaya janya paryAya kA bhoktA banatA hai aura paryAya kA saMga hI usako U~ca-nIca yoniyoM meM janma lene kA kAraNa banatA hai| jo jIva saMpUrNa kriyAoM ko saba prakAra se karmodaya dvArA hI hotI huI dekhatA hai aura apane Apako akartA dekhatA anubhava karatA hai vahI jJAtA hai| jisa samaya samyakadAdhizAnI sAdhaka divyavadhi se saba jIva aura saba dravyoM kA svarUpa dekhatA hai usa kAla vaha samabhAva ko prApta paramAtmA hotA hai| anAdikAla se yaha jIva svabhAva se samasta karmamaloM se rahita avinAzI paramAtma svarUpa hI hai| yaha zarIrAdi saMyoga meM rahatA huA bhI na kartA hai, na bhoktA hai, na lipta hotA hai| jaise-saba jagaha vyApta AkAza atyaMta sUkSma hone se kahIM bhI lipta nahIM hotA, aise hI zarIra meM rahatA huA paripUrNa AtmA kisI bhI deha meM lipta nahIM hotaa| jaise- eka hI sUrya saMpUrNa saMsAra ko prakAzita karatA hai vaise hI zuddha caitanya AtmA lokAloka ko prakAzita karatA hai| isa prakAra jo jJAnarUpI * netra se AtmA-anAtmA ke bhedajJAna ko tathA kArya kAraNa sahita karmodaya paryAya 4se svayaM ko alaga jAnate haiM, mAnate haiM, svasvabhAva meM lIna rahate haiM, ve svayaM * paramAtmA ho jAte haiN| prazna-kSAyika samyakadarzana, tIrthakara kevalI paramAtmA ke pAdamUla arthAt pratyakSa sAmane hone para hotA hai tathA kamA~ kA kSaya aura kevalajJAna *** * * **** pragaTa hotA hai, sacce deva ke svarUpa ko jAnane mAtra se kSAyika samyakadarzana kevalajJAna kaise ho sakatA hai? ___ isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vipanika bhAva sa uttaM, vipio kammAna tivihijoen| anyAna miccha vipanaM, mala mukkaM naMta daMsanaM nyAnaM // 13 // anvayArtha-(pipanika bhAva) kSAyika bhAva (sa utta) use kahate haiM (pipio kammAna) karmoM kA kSaya ho jAnA (tivihi joena) trividha yoga se, mana vacana kAya tInoM ko vaza meM kara lenA, jIta lenA (anyAna) ajJAna (miccha) mithyAtva (Sipana) kSaya ho gaye, vilA gaye, naSTa ho gaye (mala mukka) mala se mukta ho jAnA, chUTa jAnA (naMta) anaMta (daMsana) samyakadarzana (nyAnaM) smykjnyaan| vizeSArtha- Agama apekSA kSAyika samyakadarzana kevalI ke pAdamUla meM honA batAyA hai| vartamAna paMcamakAla meM tIrthakara hote nahIM, kevalajJAna bhI hotA nahIM hai paraMtu mukti mArga to baMda nahIM hai| abhI jIvoM ko samyakdarzana, samyakjJAna to hotA hai, kSAyika bhAva bhI hotA hai arthAt apane Atma svarUpa kA dRDha aTala zraddhAna tathA karmoM kA yathArtha jJAna aura usakA dRDha aTala vizvAsa hI kSAyika 9 bhAva kahalAtA hai, jisase trividha yoga, mana vacana kAya kI ekAgratA pUrvaka karmoM kA kSaya ho jAtA hai| ajJAna mithyAtva bhI chUTa jAtA, kSaya ho jAtA hai aura mana se mukta ho jAtA hai, yahI bhAva mokSa kahalAtA hai| dravya mokSa jaba honA ho taba ho paraMtu jJAnI ko bhAva mokSa to abhI ho jAtA hai| kSAyika bhAva use kahate haiM jahA~ AtmA ko samyakdarzana, samyakjJAna ke dvArA apane svarUpa kA dRDha nizcaya ho jAtA hai ki maiM dhruva tattva zuddhAtmA hU~ aura yaha eka-eka samaya kI paryAya tathA jagata kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, isase merA koI saMbaMdha nahIM hai. aisA anubhUtiyuta nirNaya hone se dRr3ha aTala zraddhAna vizvAsa ho jAtA hai, use hI kSAyika bhAva kahate haiN| kSAyika bhAva hone para karmodaya janya paryAya se bhramita honA, bhayabhItapanA miTa jAtA hai, isase ajJAna mithyAtva bhI kSaya ho jAtA hai aura trividha yoga kI sAdhanA se karmoM kI bhI nirjarA, kSaya hone lagate haiN| sacce deva nija zuddhAtmA ke svarUpa ko jAnane para mukti kA mArga prAraMbha ho jAtA hai| samyakadarzana, samyakjJAna hone para vastu svarUpa pratyakSa dikhane lagatA E-5-15-30-52-8 HESHEHEN H Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hai phira koI bhrama bhaya zaMkA nahIM rhtii| jJAnI jJAyaka nirbhaya abhaya hokara bhAva mokSa kI sAdhanA karatA hai| puruSArtha pUrvaka samyakcAritra kA pAlana karatA hai, jisase karmoM kA kSaya hone lagatA hai| mana se mukta ho jAnA, chUTa jAnA hI bhAva mokSa hai| karmoM kA pUrNa kSaya ho jAnA dravya mokSa hai jo apane samaya para hotA hai| yahI sacce deva ke svarUpa ko jAnane kI vizeSatA hai| prazna- parama deva paramAtmA ke svarUpa ko jAnane se ina bAtoM kA kyA sambaMdha hai yaha to jIva kI apanI bAta hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM parama deva paramisTI isTI saMjoya vijaya anisTI 2 isTI ananta dilTI, vigarta anisTa sarani nahu diI / / 14 / / anvayArtha - (parama deva) siddha svarUpa paramAtmA (paramisTI) parameSThI pada ke dhArI parama iSTa haiM (isTI saMjoya) aise iSTa pada ko saMjone sAdhanA, ArAdhanA, upAsanA karane se (vioya anisTI) aniSTa kA viyoga nAza hotA hai, duHkha aura saMsAra kA kAraNa jo vibhAva pariNamana hai vaha chUTa jAtA hai (isTI) apane iSTa (ananta) anaMta catuSTaya svarUpa (disTI) zuddha dRSTi (vigataM anisTa) saba aniSTa vilA jAtA hai (sarani nahu diTTha) saMsAra paribhramaNa nahIM dikhatA, para paryAya dekhane meM nahIM aatii| vizeSArtha paramadeva siddha svarUpa hI parama iSTa hai, isa iSTa ko saMjone sAdhanA ArAdhanA, upAsanA karane se saba aniSTa nAza ho jAte haiN| aise apane iSTa anaMta catuSTaya siddha svarUpa kI dRSTi hone se saba aniSTa chUTa jAtA hai phira saMsAra paribhramaNa, para paryAya nahIM dikhatI, apanA parama iSTa parama deva siddha svarUpa hI dikhatA hai, jo pratyeka jIva kA apanA satsvarUpa hai| parama deva paramAtmA siddha svarUpa ko jAnane nirNaya karane se yaha jJAna hotA hai ki apanA svarUpa va samasta jIvoM kA svarUpa svabhAva se parama deva paramAtmA siddha svarUpa hI hai / vartamAna paryAya meM azuddhi rAgAdi karma saMyoga hai, isakA nAza kSaya hone para svayaM paramAtmA ho sakate haiN| gRhastha avasthA meM paramAtma dazA prApta nahIM hotI, paMca parameSThI pada ke mAdhyama sAdhana dvArA divya zakti pragaTa hotI hai| jinakI dazA jIvana mukta huI hai ve arihaMta deva paramAtmA haiN| unake cAra ghAtiyA karmoM kA abhAva - 31 gAthA 14 ----- ho cukA hai va aMtara samAhita nija anaMta zakti, anaMta catuSTaya pragaTa hue haiM, ve tIna kAla va tIna loka ko eka samaya meM pratyakSa jAnate haiN| siddha parameSThI, apane siddha svarUpa ko darzita karane meM darpaNavat nimitta haiM, nija zuddha svarUpa hI sAdhane yogya hai| svayaM meM anaMta zakti, anaMta catuSTaya avyakta rUpa se vidyamAna hai| apane iSTa nija zuddhAtmA kI sAdhanA, ArAdhanA, upAsanA karane se saba aniSTa azuddha paryAya karmAdi kA nAza hotA hai, nija paramAtma svarUpa pragaTa hotA hai| azarIrI siddhoM kI jAti kA paramAtma svarUpa hI maiM huuN| jo siddha paramadeva pUrNa paramAtmA hue haiM unake kula kA maiM bhI uttarAdhikArI hU~, aisA dRr3ha zraddhAna, jJAna hone para cAra gati meM paribhramaNa karane kA kalaMka chUTa jAtA hai| saMsAra puNya-pApa Adi aniSTa karmoM kA saMyoga vilA jAtA hai| sarvajJadeva paramAtmA ne eka samaya meM tIna kAla va tIna loka jAne haiM va merA bhI jAnane kA hI svabhAva hai| jo honI hai vaha badala nahIM sakatI, para jo honA hai, usakA maiM to mAtra jAnane vAlA huuN| maiM para kI paryAya ko to badalane vAlA nahIM paraMtu apanI paryAya ko bhI badalane vAlA nahIM hU~ kyoMki AtmA yA paramAtmA kisI kA kucha nahIM kara sktaa| AtmA arasa arUpI asparzI jJAnAnaMda svabhAvI jJAyaka hai aura paramAtmA pUrNa vItarAgI apane meM paripUrNa ananta catuSTaya dhArI pUrNa paramAnaMda meM haiM / jisane kevalajJAna rUpI sUrya kI kiraNoM se ajJAna kA nAza kara diyA hai| nau kevala labdhi ke prakAza se paramAtma pada pAyA hai, jo kevalajJAna kevaladarzana sahita kevalI haiM aura yoga sahita haiM unako sayoga kevalI paramAtmA kahate haiN| paramAtmA, paramadeva kisI IMTa va pASANa ke bane hue maMdira meM nahIM milte| paramAtmA kA darzana na kisI pASANa yA dhAtu yA miTTI kI mUrti meM hogA, na kisI citra meM hogaa| apanA AtmA hI svabhAva se paramAtmA jinadeva hai| pratyeka jIva usakA darzana apane bhItara kara sakatA hai tathA yaha rAga-dveSa ko chor3a de, zubha-azubha rAga tyAga de, vItarAgI hokara apane ko ATha karma rahita, zarIra rahita, rAgAdi vikAra rahita, anaMta catuSTayadhArI paramAtma svarUpa dekhe to sarva aniSTa parabhAva Adi saMsArI cakra se chUTakara paramAtmA ho jAtA hai| jaba moha kA aMdhakAra dUra ho jAtA hai taba jJAna jyoti kA prakAza hotA hai| usI samaya aMtaraMga meM sahaja sukha kA anubhava hotA hai tathA kRtakRtyapanA Huo Dao Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-15,16*-*-*-31--2-H-HE E-5-16 K2KE-E-KE* E- S * jhalakatA hai, jisake smaraNa mAtra se hI aisI jJAna jyoti pragaTa hotI hai usa bhagavAna * AtmA parama deva ko tU zIghra hI isa deha ke bhItara khoja bAhara aura kahA~ daur3atA hai| maiM nitya sahajAnaMda maya hU~, zuddha hU~, caitanya svarUpa hU~, sanAtana hU~, parama jyoti svarUpa hU~, anupama hU~, avinAzI hU~ isa taraha anubhava karane se paramAtma pada kA lAbha hotA hai| prazna - jaba jIva anAdi se ajJAnI mithyAdRSTi hai to sacce deva ke svarUpa ko aura apane satsvarUpa ko kaise jAna sakatA hai? samAdhAna - sadgurU ke satsaMga aura upadeza se sacce deva ke svarUpa ko aura apane satsvarUpa ko jAnA jAtA hai| prazna - sacce gurU kA svarUpa kyA hai aura vaha kyA upadeza dete haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - guruM sahAva sa uttaM, guruM tiloya bhAva supaesaM / gupitaM gurna sarUvaM, gupitaM ruciyaMti uvaesanaM guruvaM // 15 // anvayArtha - (guruM sahAva) gurU ke svabhAva ko (sa uttaM) kahA gayA hai, kahate haiM (gurUM) gurU ve haiM (tiloya) tIna loka (bhAva) svabhAva (supaesaM) zuddha pradezI (gupitaM) chipA huA, rahasyamaya, tIna gupti (gunaM) gunate haiM, dhArate haiM, anaMtaguNa (sarUvaM) svarUpa ko (gupitaM) gupta, rahasyamaya (ruciyaMti) ruci ko jAgrata karate haiM (uvaesana) upadeza dvArA (guruvaM) ve hI guru haiN| vizeSArtha - sacce gurU ke svarUpa ko kahate haiM, gurU ve haiM jo tIna loka meM zreSTha samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra se yukta haiM, zuddha svabhAva ke dhArI haiM, tIna gupti ke dhArI, mUla guNoM kA pAlana karate hue apane svarUpa meM lIna rahate haiM tathA gupta parama adhyAtma ke rahasya kA upadeza kara bhavya jIvoM kI ruci jAgRtakara mokSamArga para lagAte haiM ve hI gurU haiN| nirgrantha vItarAgI sAdhu ko vyavahAra se sacce gurU kahate haiM, nizcaya se aMtarAtmA kA jAgaraNa hI apanA sadgurU hai| pUrva meM AtmA ko cAhe binA kevala viSaya-kaSAya meM hI jIvana bitAyA hai| yadi vartamAna meM ruci ko badalakara AtmA kI ruci kare to apUrva AtmajJAna ho sakatA hai, isameM sadagurU nimitta hote haiN| sadgurU AtmA ke satsvarUpa kA digdarzana karAte haiN| sacce deva paramAtmA kA svarUpa batAte haiN| pratyeka jIva AtmA svabhAva se paramAtmA hai| apane svabhAva ko bhUlA ajJAnI mithyAdRSTi banA saMsAra meM rula rahA hai| jo jIva apane Atma svabhAva kA zravaNa, manana kara use lakSya meM lete haiM, dharma kI mahimA bhAsita hotI hai, ve aMtarmukha hokara paramAtmA kA sAkSAtkAra darzana karate haiN| jo AraMbha parigraha se rahita haiM, dhIra haiM, rAgAdimala se virakta haiM, zAMta haiM, jitendriya haiM, tapa AbhUSaNa ke dhArI haiM, mukti kI bhAvanA meM tatpara haiM, jo mana vacana kAya triyogoM meM ekatA ko dhArane vAle haiM,vratI haiM, dhyAnI haiM, dayAvAna haiM, jinakA zAMta, samabhAva rakhane kA praNa hai, jo karma zatruoM ke vijetA, kaSAyoM se rahita, ratnatraya ke dhArI, tIna gupti ke pAlaka nirgrantha vItarAgI sAdhu ve hI sacce gurU haiN| jinake upadeza se bhavya jIva apane Atma svarUpa ko pahicAna kara saMsAra paribhramaNa se chUTakara mukti mArga para calate haiN| prazna-gurU kI vizeSatA kyA hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - guruM viseSaM diha, sUSima sabhAva kamma saMvipanaM / uvaesaM pipiUna, mithyA kunyAna salya mukkaM ca // 16 // anvayArtha - (guruM viseSaM) gurU kI vizeSatA (di8) dRSTi hai, dekhate haiM (sUSima sabhAva kamma) sUkSma svabhAvadhArI karma (saMSipana) kSaya karane vAle haiM (uvaesaM vipiUna) unhIM karmoM ke kSaya karane kA upadeza dete haiM (mithyA) mithyAtva (kunyAna) kujJAna-kumati, kuzruta, kuavadhi (salya) tIna zalya-mithyA mAyA nidAna (mukkaM ca) chUTa jAte haiN| vizeSArtha- guru kI vizeSatA yaha hai ki ve zuddha dRSTi ke dhArI haiM, sUkSma svabhAva dhArI kamoM ke baMdhanoM ko kSaya karate haiN| Atma dhyAna meM magana rahane para saba karma kSaya hote haiN| jJAna dhyAna tapa meM lIna rahane vAlA sAdhu hI zreSTha hotA hai| gurU sva-para upakArI hote haiM ve apanA bhI bhalA karate haiM, svayaM mukti mArga para calate haiM aura saba bhavya jIvoM kA bhalA cAhate haiM, mukti mArga batAte haiN| saMsAra meM jIva apane ajJAna se karma baMdhana meM baMdhA hai, unake upadeza se mithyAtva kujJAna, zalya se rahita hokara bhavyajIva samyakadRSTi jJAnI hI karmoM kA kSaya karatA hai| zrI gurU samyakadRSTi, samyajJAnI va nirdoSa vratI hote haiM isaliye unameM mithyAtva, kujJAna, zalya nahIM pAye jAte haiM, unake upadeza se bhavyajIva bhI E-E-HEEE Chang Juan Juan Juan * * *** Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17* * ** Chang Chang Chang Tiao EMA * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI mithyAtva, kujJAna, zalya se chUTakara, karmoM ko kSaya kara mukti pAtA hai| anAdi kAla se cAra gatiyoM meM jIvoM kA paribhramaNa ho rahA hai ise saMsAra * kahate haiN| cAroM gatiyoM meM kleza va ciMtAyeM rahatI haiN| zarIrAdi va mAnasika du:kha jIva ko karmoM ke udaya se bhoganA par3ate haiN| janma-maraNa kA mahAna kleza to cAroM gatiyoM meM hai| sadgurU isa du:khamaya saMsAra se udAsa hokara mokSa pada pAne kI bhAvanA karate haiM aura yahI upadeza samasta bhavya jIvoM ko dete haiN| samyakdRSTi mahAtmA parama AnaMda va paramajJAna kI vibhUti se pUrNa zivapada ko pAte haiN| jahA~ jarA nahIM, roga nahIM, kSaya nahIM, bAdhA nahIM, zoka, bhaya nahIM, zaMkA nahIM rahatI hai| AtmAnubhava hI mokSa kA upAya hai| sadgurU jinheM vijJa kahate jagata meM, hote ki ve divyatama dRSTi dhaarii| ve sUkSma se sUkSmatama karma dala kI, unmUla karate vRhat sRSTi saarii|| upadeza pAkara ki unakA hRdaya meM rahane na pAtA maloM kA bseraa| mithyAtva kujJAna zalye vahA~ se, apanA haTAtIM ki avilamba DerA // prazna - sadguru ke upadeza se Atmabodha hotA hai yA jIva ke sva viveka ke jAgane se hotA hai? samAdhAna - mUla meM upAdAna kAraNa jIva kA sva viveka jAgane para hI Atmabodha hotA hai, usameM nimitta kAraNa sadguru kA upadeza hotA hai kyoMki anAdi se jIva ajJAnI mithyAdRSTi hai isaliye svAdhyAya satsaMga se hI bodha jAgatA hai| prazna-gurU isameM kyA karate haiM? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - guruMca guna uvaesaM, nyAna sahAvena uvaesanaM suddhaM / guruMca gagana sarUvaM, sUraM timiranAsanaM sahasA // 17 // anvayArtha - (gurUM) zrIguru (ca) aura (guna) guNa (uvaesa) upadeza karate haiM (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (uvaesana) upadeza karate haiM, kahate haiM (suddhaM) * zuddha tattva, zuddha svarUpa (guruMca) gurU to (gagana sarUvaM) gagana svabhAva, AkAza * ke samAna svabhAva vAle (ja) jaise (sUraM) sUrya ke prakAza se (timiranAsana) aMdhakAra kA nAza (sahasA) ekadama, yakAyaka, shsaa| vizeSArtha-zrI gurU apane Atma guNoM ko jagAne kA upadeza dete haiN| svayaM jJAna svabhAva se paripUrNa AtmAnubhava meM lIna zuddhAtma tattva kA upadeza karate haiM, unakA karuNAbhAva yaha rahatA hai ki sabhI jIva apane Atma svarUpa kI anubhUti kara mokSamArga para caleM, isa saMsAra paribhramaNa se mukta ho jaaveN| zrIgurU nispRha, AkiMcanya, vItarAgI hote haiM vaha kisI se koI apekSA, AkAMkSA nahIM rkhte| jaise-AkAza nirlepanirmala hotA hai, isIprakAra sadgurU nirmala, nirlepa, nirmohI hote haiM unake vacanoM kA aisA atizaya hotA hai ki bhavyajIvoM kA moha kA aMdhakAra vilA jAtA hai| jaise-sUryodaya hone para aMdhakAra vilA jAtA hai, isI prakAra sadgurU ke upadeza se ajJAna aMdhakAra vilA jAtA hai| __vairAgya binA dharma meM citta sthira nahIM hotA, AtmA ko sva kI apekSA huI to para kI upekSA hue binA nahIM rahatI vaha vairAgya hai,para kI upekSA karane vAloM ko aMtara meM sthiratA hotI hai| mukti mArgazuddhopayoga rUpa hai| puNya-pApa rUpa zubhAzubha bhAva dharma nahIM hai parantu zuddhopayoga hI dharma hai| jo aise zuddhopayoga kI sAdhanA meM rata rahate haiM vahI sadguru kahalAte haiN| inake tIna pada-sAdhu, upAdhyAya, AcArya hote haiM, paramagurU arihanta ko kahate haiN| zuddha AtmA kA nirmala anubhava hI mokSamArga hai, usake bAdhaka kAraNa, mithyAdarzana, mithyAjJAnava mithyAcAritra haiN| anaMtAnubaMdhI kaSAya aura mithyAdarzana karma ke upazama yA kSaya se ratnatraya svarUpa samyakdarzana pragaTa hotA hai jo AtmA kA guNa hai| jaise-jaise svAnubhava kA adhika abhyAsa hotA hai, vaise-vaise kaSAya kI malinatA kama hotI jAtI hai, taba jJAna nirmala va cAritra UMcA hotA jAtA hai| zrAvaka pada meM deza cAritra hotA hai, sAdhu pada meM sakala cAritra hotA hai| ratnatraya kI pUrNatA zuddhatA ho jAnA hI mokSa hai isaliye sAdhu vItarAgatA sahita nigraMtha hokara Atma dhyAna kA abhyAsa karate haiN| eka muhUrta arthAt ar3atAlIsa miniTa apane zuddha svarUpa meM sthira rahane para kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai, Ayu pUrNa hone para siddha pada prApta ho jAtA hai| sadgurU aise siddhapada ko prApta karane kA upadeza dete haiM, vidhi batAte haiN| cAroM gati ke kSaNika pada saba tyAgane yogya haiN| cakravartI pada, nArAyaNa, balabhadra, rAja pada, zreSThipada, indra pada Adi saba kSaNika nAzavAna haiN| dhruva avinAzI, zAzvata pada siddhapada hI hai, jo sAdi anaMtakAla taka rahane vAlA hai| isa pada ko prApta karane kA upAya samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra hI hai; isaliye saMsAra zarIra bhogoM se vairAgyavAna hokara uttamakSamA Adi dazadharmoM kA pAlana karate hue paMca parameSThI pada ke mAdhyama se siddha pada prApta hotA hai| E-E-E E- Chang Juan Juan Juan E- 33 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -18*-* - - * HERE KHEHEME HERE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI parama puruSa mokSa ke paramapada meM sadA hI karma ke leparahita va bAdhA rahita * apane svarUpa meM sthira AkAza ke samAna parama nirmala prakAzamAna rahate haiN| ve paramAtmA apane parama pada meM kRtakRtya va sarva jAnane yogya viSayoM ke jJAtA paramAnaMda meM magana sadA hI atIndriya AnaMda kA bhoga karate rahate haiN| indra pada, cakravartI pada, tIrthaMkara pada yaha saba karmakRta upAdhiyAM haiN| AtmA ina sabase bhinna niraMjana prabhu paramadeva hai| yaha AtmA caitanya zakti se sarvAMga pUrNa hai, isake sivAya sarva rAgAdi bhAva pudgala kI racanA hai| vartamAna meM caitanya zakti ke sivAya samasta pApoM ko chor3akara va caitanya zakti mAtra bhAva ke bhItara bhale prakAra praveza karake sarva jagata ke prapaMca chor3akara sAkSAt prakAzamAna apane hI AtmA ko jo anaMta guNoM kA bhaMDAra hai, vaha apane hI bhItara anubhava karane yogya hai / bhagavAna AtmA anaMtaguNa svarUpa prabhu hai, usake eka-eka guNa meM anaMta-anaMta guNoM kA rUpa hai, para usameM rAga kA rUpa nahIM hai sadgurU kA aisA spaSTa kathana hotA hai ki he jIva ! yadi tujhe terA saMsAra paribhramaNa TAlanA ho to tIkSNa buddhi se AnaMda sAgara nija svabhAva ko pakar3a le| jo AnaMda svarUpa nija caitanya dhAma tere hAtha meM A gayA to mukti kI paryAya sahaja hI mila jaayegii| aise satyadharma, vastusvarUpa ko sunakara bhavya jIvoM kA ajJAna aMdhakAra vilA jAtA hai| apane zuddhAtma svarUpa kI pratIti rUpa samyakdarzana kA prakAza ho jAtA hai| prazna - sadaguru kA samAgama iSTa hai yA aMtarAtmA kA jAgaraNa arthAt samyakadarzana honA iTa hai? samAdhAna - aMtarAtmA kA jAgaraNa samyakdarzana honA hI iSTa hai, usameM sadguru kA samAgama nimitta hai| prazna -jaba nija aMtarAtmA hI apanA saccA gurU hai, phira vyavahAra meM sadgurU kI kyA AvazyakatA hai? samAdhAna- anAdi ajJAnI mithyAdRSTi hone se aMtarAtmA ke jAgaraNa meM sadguru kA satsaMga nimitta kAraNa Avazyaka hai tathA jaba taka devatva pada prApta nahIM hotA taba taka usakI sAdhanA meM bhI sadgurU sahakArI haiN| prazna - isa sAdhanA meM sadguru kaise sahakArI haiM ? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - ************ parama guruM uvaesa, nyAna sahAvena anmoya saMjuttaM / nyAnAMkuraM ca diDaM, anmoyaM nyAna sarUva vinyAnaM // 18 // anvayArtha - (parama guruM uvaesa) parama gurU aisA upadeza karate haiM (nyAna sahAvena) apane jJAna svabhAva kA (anmoya) AlaMbana lo, Azraya karo (saMjuttaM) saMyukta raho, lIna raho (nyAnAMkura) jJAna kA aMkura nikala AyA, jaise bIja bone para aMkura nikalatA hai, kevalajJAna kI kiraNa pragaTa honA (ca di8) use dekho (anmoyaM) anumodanA karo, prasanna raho (nyAna sarUva) jJAna svarUpa (vinyAnaM) bhedavijJAna dvaaraa| vizeSArtha-zrIgurU kA upadeza, sAdhaka kA utsAha aura Atmabala bar3hAtA hai| sadgurU kahate haiM apane jJAna svabhAva kA AlaMbana lo, Azraya karo aura usI meM lIna raho, dekho yaha kevalajJAna kI kiraNa, samyakjJAna kA prakAza ho gyaa| jaise-kisAna kheta meM bIja botA hai, usameM aMkura nikalate haiM to dekhakara prasanna AnaMdita hotA hai, use isakA bar3A utsAha bahumAna AtA hai ki acchI phasala AyegI, isI prakAra jJAna kA aMkura pragaTa hone para kevalajJAna hogA hI, isa utsAha se apane bhedavijJAna ke dvArA jJAna svarUpa kI anumodanA karo aura AnaMda utsAha meM rho| jaise-koI Age jAnA vAlA yAtrI, pIche calane vAle yAtriyoM ko saceta, sAvadhAna karatA hai, utsAha bar3hAtA hai, isI prakAra sadgurU sAdhaka kA utsAha Atmabala bar3hAte haiN| AtmAnubhava hI jJAnAMkura hai, yahI bhAva zrutajJAna hai, yahI kevalajJAna kA bIja hai| samyakdRSTi ke bhItara yaha jJAnAMkura utpanna ho jAtA hai isaliye vaha avazya mokSa kA pAtra hotA hai| isa bhayAnaka va nAnA prakAra ke du:khoM se bhare hue saMsAra meM rulate hue jIva ne AtmajJAna rUpI mahAna ratna ko kahIM nahIM paayaa| sadgurU kahate haiM ki aba tUne isa uttama samyakdarzana ko pA liyA hai, yaha jJAna kA aMkuraNa ho gayA, aba to pramAda na kara, viSayoM ke svAda meM lobhI hokara isa tattva ko kho na denA, samhAla kara rakSA karate hue parama sukhI paramAnaMdamaya, paramAtmA bano, isake liye utsAha varddhana karate haiM ki apane jJAna svabhAva meM hI lIna rho| isa jJAna svarUpa kI hI anumodanA karo, isase kevalajJAna pragaTa hogaa| sAdhaka dRDhatA pUrvaka binA pariNAmoM kI uccatA prApta hue kisI U~cI E- E-ME- Here E Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-19-21 ** *** E RSHEME * kriyA ko dhAraNa nahIM karatA hai| use yaha bhaya rahatA hai ki kahIM koI bAdhA na A * jAve, pUrva karma baMdhodaya bAdhaka na bana jAve AzA, sneha, lobha, bhaya, gArava perate haiN| vyavahAra kI ciMtA adhika hone se vaha adhika samaya svAnubhava meM nahIM Thahara * sakatA hai| kaSAya ke udaya se va Atma puruSArtha kI kamI se vaha lAcAra rahatA hai| jaba taka citta paradravya ke vyavahAra meM saMlagna rahatA hai, taba taka sAdhaka apane AtmasvarUpa kI sAdhanA nahIM kara pAtA hai| sadguru sAdhaka kA utsAha bar3hAkara Atma puruSArtha jagAte haiM tathA koI bAdhAyeM AtI haiM to unakA nirAkaraNa karate haiN| isakI aura vizeSatA Age kI gAthAoM meM kahate haiM aMkura suddha sarUvaM, asuddha aMkura unmUlanaM taMpi / suddha nyAna sahAvaM, aMkura nyAnasya vidhi sahakAraM // 19 // jaM uvavanaM ca mAlI, diTThI dihe suddha anmoyaM / siMcati jala sahAvaM, nyAnaM jalaM siMcae guruvaM // 20 // mAlI taM sIcaMte,AdaM AdaM ca miliya jala suddhaM / parama guruM anmoyaM,nyAnaM nyAnena mamala miliyaM ca // 21 // anvayArtha - (aMkura suddha sarUvaM) zuddhAtma svarUpa kA anubhava hI aMkura hai, aMtarAtmA kA jAgaraNa hI jJAnAMkura hai (asuddha aMkura) azuddha aMkura, mithyAtva ajJAna rUpI aMkura (unmUlanaM taMpi) usI se ukhar3a jAtA hai (suddha nyAna sahAvaM) zuddha jJAna svabhAva meM ramanA (aMkura nyAnasya) jJAna kA aMkura (vidhi) vRddhi, bar3hanA, unnati (sahakAra) sahakArI hai| (ja) jaise (uvavanaM) upavana kA (ca) aura (mAlI) mAlI, bagIce kI dekharekha karane vAlA (diTThI diDhei) dekha dekhakara (suddha anmoyaM) vRkSoM kI saphAI karatA hai (siMcati) sIMcatA hai (jala sahAva) nirmala jala ke dvArA (nyAnaM jalaM) jJAna kA jala (siMcae guruvaM) sadgurU siMcana karate haiM arthAt parama hitakArI dharma kA upadeza dete haiN| (mAlI taMsIcaMte) mAlI aise DhaMga se vRkSa ko sIMcatA hai (AdaM AdaM ca miliya) namI se namI mila jAye (jala suddhaM) unameM zuddha jala detA hai (parama guruM) parama guru kA (anmoyaM) AlaMbana (nyAnaM nyAnena) jJAna se jJAna meM (mamala miliyaM ca) mamala svabhAva meM milA detA hai| vizeSArtha- zuddha svarUpa kA aMkura arthAt samyakadarzana, samyakajJAna hote hI mithyAdarzana, mithyAjJAna kA aMkura ukhar3a jAtA hai, jitanI-jitanI zuddha jJAna svabhAva meM ramaNatA hotI hai, utanA-utanA hI jJAna kA prakAza bar3hatA jAtA hai / jaise- upavana kA mAlI bagIce ke eka-eka vRkSa ko dekhatA huA dekha-dekha kara pAnI sIMcatA hai, isI prakAra zrIgurU jIvoM kI pAtratA dekhakara jJAna kA jala sIMcate haiN| jaise-mAlI dekhatA hai ki bAga meM kina vRkSoM ko jala kI AvazyakatA hai, jinako jala kI jarUrata hotI hai una vRkSoM kI jar3oM meM aisI caturAI se pAnI pahuMcAtA hai ki ve vRkSa hare-bhare ho jAveM, isI prakAra zrI gurU jinako dharmopadeza kI jarUrata samajhate haiM, unako isa rIti se dharmAmRta pilAte haiM e ki usako prasannatA bhI ho aura vaha upadeza usake hRdaya meM aisA baiTha jAve jisase usakA AcaraNa yathArtha ho jAve aura vaha mokSamArga meM unnati karatA huA calA jaave| jJAna ke kSayopazama kA mahatva nahIM hai parantu anubhUti kA mahatva hai| zuddha svarUpa kI anubhUti hI jJAnAMkura hai, jo samyakadarzana, samyakajJAna svarUpa hai. jisake hone para azuddha aMkura arthAt mithyAtva ajJAna vilA jAte haiM aura yahI jJAnAMkura bar3hate-bar3hate kevalajJAna svabhAva ho jAtA hai| jaise- upavana kA mAlI bagIce ke eka-eka vRkSa ko dekhakara usako AvazyakatAnusAra pAnI detA hai, usI prakAra sadgurU bhavyajIvoM kI pAtratA paristhiti dekhakara jJAna kA jala sIMcate haiM,jaba jisako dharmopadeza kI AvazyakatA hotI hai taba usako zuddha, zAMta AnaMdamaya Atmatattva kA upadeza karate haiN| dharma kI unnati, jIvoM ke kalyANa kA mArga, aise hI paramopakArI sacce gurU ke dvArA hotA hai, jo usake ajJAna mithyAtva ko ukhAr3a pheMkate haiN| vastu svarUpa samajhane para jaba vivekI (vicAra kuzala) manuSya tInoM karma- dravyakarma, bhAvakarma, nokarma ke sivAya anya kisI ko kartA nahIM dekhatA aura apane ko karmoM se bhinna anubhava karatA hai taba vaha zuddha svarUpa ko prApta ho jAtA hai| tIna karmoM ke sivAya anya koI kartA hai hI nahIM arthAt saMpUrNa kriyAyeM karmoM ke udaya se hI ho rahI haiM aura saMpUrNa parivartana karmoM meM hI ho rahA hai aura koI kAraNa nahIM hai| ve karma jisase prakAzita hote haiM, vaha tattva karmoM se bhinna hai| karmoM se bhinna hone se caitanya AtmA kabhI karmoM se lipta nahIM hotA arthAt karma aura Here Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -22,23********* * E- 38 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * kriyA kA usa para koI asara nahIM pdd'taa| aise apane satsvarUpa zuddhAtma tattva ko jo vicAra kuzala sAdhaka jAna letA hai, apane bhedajJAna dvArA apane Apako karmoM se bhinna asaMbaddha nirlipta anubhava kara letA hai ki karmoM ke sAtha apanA saMbaMdha na * kabhI huA hai, na hai,na hogA aura na ho hI sakatA hai; kAraNa ki karma parivartanazIla haiM aura svayaM meM kabhI parivartana hotA hI nahIM hai ''maiM dhruvatattva zuddhAtmA mamala svabhAvI TaMkotkIrNa appA hU~" aisI anubhUti sahita apane upayoga ko bAra-bAra mamala svabhAva meM lagAtA hai| jJAnopayoga kA niraMtara abhyAsa karatA hai| zuddha samyakdarzana, samyakjJAna sahita jJAyaka svabhAva meM rahatA hai aisA jJAnAMkura bar3hate-bar3hate kevalajJAna svarUpa ho jAtA hai| dehadhArI jJAnI puruSa deha ko utpanna karane vAle ina tInoM karmoM kA atikramaNa karake janma-mRtyu aura vRddhAvasthA rUpa duHkhoM se rahita huA amaratA kA anubhava karatA hai| prazna - yaha to jIva ke svayaM bodha jAgane para hotA hai isameM sadaguru kyA karate haiM? samAdhAna - sadguru ke upadeza se hI jIva kA viveka jAgatA hai isaliye sadguru nimitta kAraNa hote haiM tathA jaise-mAlI bagIce meM vRkSoM ko dekha-dekha kara jisako jaisI AvazyakatA hotI hai, vaisA jala sIMcatA hai aura jo bhI anAvazyaka ahitakArI vastuyeM hotI haiM unheM ukhAr3akara pheMka detA hai| isI prakAra sadgurU jIva kI pAtratA paristhiti dekhakara use aisI yukti batAte haiM tathA aisA jJAna kA upadeza dete haiM, jisase usakA sArA ajJAna mithyAtva zalya bhaya zaMkAyeM vilA jAtI haiN| Atmabala aura puruSArtha bar3hatA hai aura vaha AnaMda utsAha pUrvaka mokSamArga para calatA hai| prazna- isameM nija aMtarAtmA ke jAgaraNa kI vizeSatA hai yA sadaguru ke upadeza kI vizeSatA hai? samAdhAna - vizeSatA to nija aMtarAtmA ke jAgaraNa kI hai, usameM sadguru * kA upadeza nimitta hai kyoMki jaba taka aMtarAtmA kA jAgaraNa nahIM hotA taba taka bAhya upadeza koI kAryakArI nahIM hotA tathA nija aMtarAtmA kA jAgaraNa hI * nizcaya sadguru hai, vahI apane aMtara kI sArI bAtoM ko jAnatA hai aura unheM dUra karatA hai, bAhya meM sadguru to mAtra nimitta sahakArI hote haiN| nimitta kucha karatA nahIM hai parantu bagaira nimitta ke koI kArya hotA nahIM hai, ************ aisI hI nimitta upAdAna kI vizeSatA hai| bAhya meM sadguru kA milana, satsaMga to samaya-samaya para kabhI-kabhI hotA hai| nija aMtarAtmA sadguru kA to niraMtara hI satsaMga, sahayoga milana rahatA hai| prazna- aMtarAtmA kA jagaraNa hone para kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnAMkuraM ca diDaM, anyAnAMkura unmUlanaM taMpi / micchAMkura unmUlaM, unmUlaM aguru uvaesaM // 22 // nyAnaM ca paramanyAnaM, miliyaM ca sukha sahAva suiruuvii| kamma mala suyaM ca vipanaM, nyAna sahAvena vidhanaM nyAnaM // 23 // anvayArtha -(nyAnAMkuraM ca diTTa) jaba bhavya jIvoM ke bhItara AtmajJAna kA aMkura, aMtarAtmA kA jAgaraNa dIkha par3atA hai, dikhAI detA hai (anyAnAMkura) ajJAna kA aMkura (unmUlana) ukhar3a jAtA hai (taMpi) taba hI, turaMta hI (micchAMkura unmUlaM) mithyAtva bhAva kA aMkura bhI ukhar3a jAtA hai, dUra ho jAtA hai (unmUlaM) ukhar3a jAtA hai, dUra ho jAtA hai, haTa jAtA hai (aguru uvaesa) aguru kA upadeza, saMsArI vyavahArika maanytaa| (nyAnaM ca) jaba jJAna aura (parama nyAnaM) parama jJAna, kevalajJAna se (miliyaM) milatA hai (ca) aura (suddha sahAva sui rUvI) zuddhAtma svabhAva pratyakSa anubhava meM AtA hai (kamma mala suyaM ca vipana) karma mala svayaM jhar3ane, kSaya hone lagatA hai tathA (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (vidhanaM nyAnaM) jJAna bar3hane lagatA hai| vizeSArtha-jaba bhavya jIvoM ke bhItara AtmajJAna kA aMkura samyajJAna kA prakAza aMtarAtmA kA jAgaraNa dikhAI detA hai taba turaMta hI ajJAna kA aMkura mithyAdarzana, mithyAjJAna vilA jAtA hai| mithyAtva bhAva phira dikhAI nahIM detA tathA aguruoM kA upadeza saMsArI vyavahArika mAnyatAyeM bhI miTa jAtI haiN| samyajJAna meM kevalajJAna kI noMdha hotI hai| jaba AtmajJAna (paramajJAna) kevalajJAna svabhAva se milatA hai, jaba sAdhaka apane ko kevalajJAna svabhAvI anubhava karatA hai taba zuddhAtma svabhAva kA pratyakSa anubhava hotA hai| paramAtma svarUpa pratyakSa anubhUti meM AtA hai, jisase karma mala pUrva karma baMdhodaya svayaM kSaya hone lagate haiM tathA jJAna svabhAva kI sAdhanA se jJAna bar3hatA jAtA hai, jo eka samaya svayaM kevalajJAna svabhAva ho jAtA hai| jisako dravyadRSTi yathArtha pragaTa hotI hai, KKAKKAR E-E-E E- Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Dan Ye -Zhai Hui Er Hui Er Ye Xi -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI use dRSTi ke jora se nija caitanya zuddhAtmA hI bhAsatA hai, zarIrAdi kucha bhAsita nahIM hotA / bhedajJAna kI pariNati aisI dRr3ha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA zarIra se bhinna bhAsatA hai| usako bhUmikAnusAra bAhya vartana hotA hai paraMtu cAhe jisa saMyoga meM usakI jJAna vairAgya zakti jAgarUka rahatI hai| svarUpa anubhava meM atyaMta niHzaMkatA vartatI hai, jisase ajJAna mithyAtvAdi kA unmUlana ho jAtA hai, mithyA bhAva saMsArI vyavahArika mAnyatAyeM chUTa jAtI haiN| agurU, jo moha mAyA ke baMdhana meM phaMsAte haiM, pApa-parigraha meM ulajhAte haiM unase chUTa jAtA hai| jJAnI ko svAnubhUti ke samaya yA upayoga bAhara Aye taba bhI dRSTi to sadA aMtastala para hI lagI rahatI hai| bAhya meM ekameka huA dikhAI deve, taba bhI vaha to (dRSTi apekSA) gaharI aMta: guphA meM se bAhara nikalatA hI nahIM hai| jaba samyakjJAna ke prakAza meM kevalajJAna svabhAva se milatA hai taba zuddha svabhAva zuddhAtmA kA pratyakSa anubhava hotA hai, jisase sAre karma apane Apa kSaya hone lagate haiM aura jJAna svabhAva kI ekAgratA bar3hate-bar3hate kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai| sAdhaka jIva kI dRSTi niraMtara nija zuddhAtma tattva para hotI hai tathApi sAdhaka sabako jAnatA hai, vaha zuddha-azuddha paryAya ko jAnatA hai| zubhAzubha bhAva karmodaya mana Adi sabako jAnatA hai parantu kisI kA lakSya yA apekSA na hone se vaha saba galate vilAte kSaya hote jAte haiN| jJAna svabhAva kI sAdhanA se jJAna meM vRddhi hotI jAtI hai, mati zruta jJAna kI zuddhi vRddhi hone para avadhi jJAna, manaH paryayajJAna aura kevalajJAna kramazaH pragaTa hote jAte haiN| yaha AtmA svasaMvedana se hI anubhava meM AtA hai| jaba vRtti kA nirodha kara Apase Apako hI grahaNa kiyA jAtA hai taba hI zuddhAtmAnubhUti hotI hai| samyakjJAna meM sva-para kA yathArtha nirNaya hotA hai| vartamAna meM AtmA zarIra pramANa AkAra dhArI hai, avinAzI dravya hai, parama AnaMdamayI hai tathA lokAloka kA prakAzaka dekhane jAnane vAlA hai| isa taraha jJAnAnubhUti pUrvaka mamala svabhAva kI ruci paidA ho jAne para aisA kucha nirmala pariNAma hotA hai ki samaya-samaya asaMkhyAta guNI karmoM kI nirjarA hone lagatI hai tathA jJAna svabhAva ke prakAza se jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya rUpa ghAtiyAkarma kA kSayopazama aura kSaya jitanA hotA jAtA hai utanA jJAna bar3hatA jAtA hai taba yaha AtmA se paramAtmA, se guru parama guru ho jAtA hai| 37 gAthA 24-*-*-*-*-* prazna- jaba AtmA hI gurU aura paramagurU hai phira bAhara kisI ko guru aura parama guru paramAtmA mAnane kI kyA AvazyakatA hai ? samAdhAna - nizcaya se AtmA hI gurU aura paramagurU hai aura hotA hai| koI jar3a acetana zarIrAdi na gurU hotA hai na paramagurU hotA hai| pratyeka jIva AtmA meM yaha zakti vidyamAna hai jo vartamAna meM pUrva ajJAna janita baMdhodaya se apragaTa hai| jina jIvoM kI jJAna cetanA aMtarAtmA kA jAgaraNa ho jAtA hai, vaha AtmA se paramAtmA, gurU se paramagurU ho jAte haiM, unheM hI gurU aura paramagurU kahate haiM aura vyavahAra se yaha anya jIvoM ke jAgaraNa meM nimitta hote haiM isaliye bAhara se gurU aura parama guru paramAtmA ko mAnate haiN| isI grantha kI gAthA 74 meM kahA hai. devaM ca parama devaM guruM ca parama guruM ca saMdi / " dhammaM ca parama dhammaM, jinaM ca parama jinaM nimmalaM vimalaM // 74 // yaha AtmA hI deva, devoM kA adhIzvara deva hai / koI nahIM guru, AtmA hI parama guru svayameva hai // yaha AtmA hI dharma, dharmoM meM ki dharma mahAna hai / yaha AtmA hI vimala nirmala, parama jina bhagavAna hai // calajI) prazna- parama guru kA svarUpa kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 9 parama guru ca sarUvaM, parama subhAva parama darasIe / appAnaM suddhappAnaM paramappA darsae vimalaM // 24 // anvayArtha - (parama guruM ca sarUvaM) paramaguru kA svarUpa (parama subhAva) parama pAriNAmika svabhAva vAlA (parama darasIe) paramAnaMdamayI paramAtmA parama pada meM dikhAI detA hai (appAnaM) yaha AtmA bhI (suddhappAnaM) zuddhAtmA hai (paramappA) paramAtmA hai (darsae vimalaM) karmamala rahita vimala zuddha svabhAva se dekha lo / vizeSArtha paramagurU paramAtmA kA svarUpa, parama pAriNAmika svabhAva vAlA paramAnaMdamayI paramAtmA jo parama pada meM pratiSThita hai| arihaMta sarvajJa kevalajJAnI paramAtmA ko paramagurU kahate haiM, jo vItarAgI, sarvajJa, hitopadezI hote haiN| nizcaya se AtmA hI zuddhAtmA, paramAtmA hai| karma mala rahita avasthA se - * Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 --- --- RE-E ERS E Qi , Chang Chang Chang Chang ;Ge Lei -E E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * vimala svabhAva kI dRSTi se dekhane para pratyeka AtmA svabhAva se paramAtmA hai aura * vartamAna meM jo usa avasthA meM ho gaye vaha parama gurU paramAtmA haiN| yaha AtmA hI jinavara hai, yahI tIrthaMkara hai| anAdikAla se jinavara hai, * anaMta kevalajJAna kA piMDa hai| isI meM ekAgra hone se paryAya meM jinavara ke darzana * hote haiM, paramAtmA pragaTa hote haiN| dravya svabhAva se pratyeka jIva AtmA jina hai, jinavara hai| vartamAna paryAya meM azaddhi hone se paramAtmapanA apragaTa, avyakta hai|jo jIva, dravya svabhAva kA Azraya lete haiM, apane satasvarUpa kA satzraddhAna jJAna hone para jJAyaka svabhAva se apane svarUpa meM lIna hote haiM unakI paryAya meM bhI paramAtma pada pragaTa ho jAtA hai| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| dhruva svabhAva kI ora lakSya karane para paryAya meM dhruva svabhAva dikhatA hai| aMtara meM yathArtha lakSya kare to use dhruva svabhAva darzita hogA hii| paryAya ke pIche dravya svabhAva vidyamAna hai, vahA~ dRSTi karane se dhruva svabhAva darzita hotA hai| eka samaya kI nirmala paryAya ko jo samyakdarzana jJAna cAritra kI paryAya hai use ratnatraya kahA hai, to usake phalarUpa kevalajJAna paryAya mahAratna hai aura aise anaMta guNoM kA dhAraka yaha AtmA hai, isakI mahimA vacanAtIta hai| aise Atma svabhAva kA vizvAsa aura usakI dRSTi karane para paramAtma pada sarvajJapanA paramaguru svabhAva pragaTa hotA hai| isa AtmA ke paramAtmA hone kI bAta to bar3e saubhAgya se sunane samajhane ko milatI hai| yaha AtmA kI bAta paise kI cIja nahIM hai, isakA bAhya vastu dhanAdi se mUlyAMkana nahIM ho sakatA / ananta-ananta janma-maraNa ke dAruNa duHkha se, paryAyI pariNamana ke bhayAnaka cakra se chUTane ke liye jo nija zuddha svabhAva rUpa dharma kI zaraNa letA hai, vahI AtmA se paramAtmA banatA hai| AtmajJAnI, AtmAnubhavI sadguru kA satsaMga parama durlabha hai| jinako aise mahAna tAraNa-taraNa gurU kA lAbha ho jAtA hai, unako tattvajJAna prApta ho jAtA hai, ve AtmA aura paramAtmA ke yathArtha svarUpa ko samajha jAte haiN| unake jJAna meM * mAtra sattA kI apekSA to siddhAtmA meM aura apane AtmA meM bheda dikhatA hai parantu svabhAva kI apekSA se koI bheda nahIM dikhatA hai| jJAnI ko apanA AtmA karma rahita zuddha paramAtmavat dikhatA hai| sacce gurU ke upadeza se jaba bhale prakAra AtmA aura anAtmA kA bheda mAlUma ho jAtA hai phira sAdhaka isakA abhyAsa karatA hai, bAra-bAra manana karatA hai ki maiM zuddhAtmA bhinna hU~ aura yaha karmAdi zarIra saMyoga bhinna haiN| aise niraMtara abhyAsa se jaba svAnubhava hotA hai taba atIndriya AnaMda amRta rasa ke jharane bahane lagate haiM, isI apUrva AnaMda utsAha meM sAdhaka Age bar3hatA hai aura svabhAva sAdhanA se svayaM paramAtmA ho jAtA hai ? prazna-ina sabako jAnane samajhane ke liye aura kyA karanA caahiye| samAdhAna - yaha saba jAnane samajhane ke liye dharma kA svarUpa jAnanA Avazyaka hai| prazna-dharma kA saccA svarUpa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - dhammaM dharayati suddhaM, dhammaM tiyaloya suddha supaesaM / ceyana ananta rUvaM, kamma mala vipati tivihijoena // 25 // anvayArtha - (dhamma) dharma kA svarUpa (dharayati suddha) zuddha bhAva ko dhAraNa karanA, zuddha svabhAva meM rahanA hai (dhamma) dharma vastu svabhAva ko kahate haiM jo (tiyaloya) tIna loka meM (suddha supaesaM) zuddha pradezI hai (ceyana) caitanya, cetanA lakSaNo dharmo (ananta rUvaM) anaMta guNa svarUpI hai (kamma mala Sipati) karma mala kSaya hote haiM (tivihi joena) trividhi yoga se, mana vacana kAya kI ekAgratA se| vizeSArtha - zuddhabhAva ko dhAraNa karanA dharma hai, vastu svabhAva ko dharma kahate haiM,jo tIna loka meM trikAla zuddha pradezI hai|"cetnaa lakSaNo dharmo" caitanya svarUpa hI dharma hai, jo anaMta guNa svabhAvI AtmA kA svarUpa hai| isa dharma kI mahimA yaha hai ki trividhi yoga se arthAt mana, vacana, kAya se apane upayoga ko haTA lene se sampUrNa karma mala kSaya ho jAte haiN| zuddhopayoga hI dharma hai, puNya-pApa rUpa kriyA athavA zubhAzubha bhAva dharma nahIM hai| saMsAra meM ajJAnI jana puNya ko zubha kriyA tathA zubha bhAva ko dharma mAnate haiM jabaki puNya-pApa karma haiN| zubhAzubha bhAva karma ke kAraNa haiM, dharma to apanA zuddha svabhAva hai jo zuddha pradezI caitanya lakSaNavAlA anaMta guNa svarUpI hai, apane zuddha svabhAva meM rahane se pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiM, navIna karmoM kA Azrava, kama Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-26,27 *---*-*-*-*- *-* -1E-B1-16 -16- 5 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI +baMdha nahIM hotaa| jo saMsAra ke janma-maraNa karma baMdhana se chur3Akara mukti, paramAtma * pada prApta karAve usakA nAma dharma hai| dharma kA zabdArtha dhAraNa kare so dharma hai / vatthu sahAvo dhammo, vastu kA * svabhAva hI dharma hai| jaise- agni kI USNatA, pAnI kI zItalatA, namaka kA khArApana yaha inakA svabhAva hai, yahI inakA dharma hai jo kabhI vilaga nahIM hotA, isI prakAra jIva kA svabhAva cetanA hai yahI jIva kA dharma hai, jo anAdi nidhana zAzvata hai| cetanA tIna loka meM zuddha pradezI hI hai| anAdi se jIva aura pudgala kA eka kSetrAvagAha sambaMdha hai tathApi Aja taka kabhI jIva kA eka pradeza pudgala rUpa acetana azuddha nahIM huA aura pudgala kA paramANu eka pradeza bhI cetana rUpa nahIM huaa| saba apane-apane meM bhinna zuddha pradezI hI haiN| aise apane zuddha pradezI caitanya svarUpa zuddha svabhAva kA jo satzraddhAna karatA hai usI ko samyakadarzana rUpI dharma pragaTa hotA hai aura aise apane zuddha svabhAva kI sAdhanA karane se sabhI karma mala kSaya ho jAte haiN| AtmA kA svabhAva anaMta guNa paryAyavAna zuddha jJAna cetanAmaya avinAzI paramAnaMdamayI hai| isa zuddha Atma svarUpamayI dharma kA anubhava karane se karmoM kA kSaya hotA hai / moha, rAga-dveSa rahita jo AtmA kA svAbhAvika pariNAma hai, vahI samabhAva hai, vahI cAritra hai, vahI dharma hai| hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, viSaya, vyasana yaha saba pApa karma,pApa baMdha aura durgati ke kAraNa haiN| pApa karma meM azubha bhAva hote haiN| ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha, dayA, dAna, paropakAra, vrata, niyama, saMyama, pUjA, bhakti yaha saba puNya karma puNyabaMdha aura sadgati ke kAraNa haiN| puNya karma meM zubha bhAva hote haiN| nija caitanya svarUpa, zuddha svabhAva, vItarAga bhAva zuddhopayoga hI dharma hai| isase pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiN| eka mAtra mukti kA kAraNa yaha zuddha dharma hI hai| prazna-vyavahAra dharma dayA dAna paropakAra pUjA bhakti Adi bhI sadagati mukti kA kAraNa hai, isako bhI mahatva kyoM nahIM dete? samAdhAna - adhyAtma meM nizcaya ko hI pradhAnatA dI jAtI hai, vyavahAra gauNa rahatA hai tathA deva, guru aura zAstra meM nizcaya-vyavahAra lagatA bhI hai paraMtu dharma meM to vyavahAra hotA hI nahIM hai| jaise-nizcaya se saccA deva nija zuddhAtmA hai aura vyavahAra meM sacce deva arihaMta siddha paramAtmA haiN| nizcaya se saccA gurU nija aMtarAtmA hai, vyavahAra meM sacce gurU vItarAgI nirgrantha AtmajJAnI sAdhu hote haiN| nizcaya se jinavANI (zAstra) nija subuddhi kA jAgaraNa aura vyavahAra meM jinendra kathita vItarAgatA poSaka mokSamArga pradarzaka sacce zAstra hote haiM tathApi dharma to eka nizcaya zuddha ratnatrayamayI nija Atma svabhAva hI hai, vyavahAra dharma hotA hI " nahIM hai kyoMki dharma hI eka mAtra mukti kA kAraNa hai| puNya rUpa vyavahAra dharma yaha to saMsAra kA kAraNa, karma rUpa adharma hI hai| karma cAhe zubha puNya rUpa hoM yA azubha pAparUpa hoM donoM hI baMdha ke kAraNa haiM isaliye dharma ke sacce svarUpa ko samajhakara use hI svIkAra karanA hitakArI hai| saMsAra meM dharma ke nAma para kyA-kyA ho rahA hai, yaha pratyakSa sAmane hai| prazna-dharma kI kyA vizeSatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - dhammaM ca suddha vipanaM, dhammaM sahakAri ceyanA suddhaM / dhamma tiloya saMjuttaM, loyAloyaM ca dharai suddhaM ca // 26 / / dhammaM sahAva uttaM, ceyana saMjutta vipana sasarUvaM / AnandaM sahajAnanda, dhamma sasahAva mukti gamanaM ca // 27 // anvayArtha-(dhammaM ca suddha Sipana) zuddha dharma hI karmoM ko kSaya karane vAlA la hai (dhammaM sahakAri) dharma kI sahAyatA, sAdhanA, sahayoga se (ceyanA suddha) cetanA zuddha hotI hai arthAt AtmA-paramAtmA banatA hai (dhamma) dharma meM (tiloya saMjuttaM) tIna loka saMyukta rahatA hai arthAt tIna loka ke samasta jIva, samasta dravya apane-apane svabhAva meM lIna rahate haiN| dharma se koI vilaga hai hI nahIM (loyAloyaM) lokAloka ko (ca dharai) dhAraNa karane vAlA, jisake AdhAra para lokAloka TikA hai (suddhaM ca) vaha zuddha dharma hI hai| (dhamma) dharma kA (sahAva uttaM) uttama svabhAva kahA gayA hai jo uttama kSamAdi dasa dharma rUpa hai (ceyana) caitanya (saMjutta) lIna rahane (Sipana) kSaya ho jAte haiM (sasarUvaM) svasvarUpa meM (Ananda) Ananda mayI, jJAnAnaMda svabhAvI (sahajAnanda) sahajAnandamayI (dhamma) dharma kA (sasahAva) svasvabhAva (mukti gamanaM ca) mokSamArga kA kAraNa, mukti dene vAlA hai| vizeSArtha - dharma kI vizeSatA yaha hai ki zuddha dharma hI karmoM ko kSaya karane -E-E HE-ME 39 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-26,27 *-*-*-*-*--*-*-*-* -E-S-E E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * vAlA hai| dharma kI sAdhanA se AtmA, paramAtmA hotA hai| tIna loka ke samasta * jIva, samasta dravya apane-apane svabhAva meM dharma se saMyukta rahate haiN| dharma se koI * vilaga hai hI nahIM, ho hI nahIM sktaa| zuddha dharma ke AdhAra para hI lokAloka TikA hai| lokAloka kA prakAzaka zuddha caitanya AtmA hI hai| dharma kA uttama svabhAva uttama kSamAdi dasa dharma svabhAvalapa hai, apane caitanya sva svarUpa meM lIna rahane para sAre karma kSaya ho jAte haiN| sva svabhAva rUpa dharma se AnaMda sahajAnaMda meM rahate hue mukti kI prApti hotI hai| zuddhanaya kI anubhUti arthAt zuddhanaya ke viSaya bhUta abaddha spRSTAdi rUpa zuddha AtmA kI anubhUti so saMpUrNa jina zAsana kI anubhUti zuddha dharma kI anubhUti hai| caudaha mArgaNA, lokAloka ke bhAva usameM A gaye / mokSamArga, kevalajJAna, mokSa ityAdi saba jAna liyA, anaMta guNoM kA aMza pragaTa huA,samasta lokAloka kA svarUpa jJAta ho gyaa| isI zuddha dharma kI sAdhanA se samasta karma kSaya hote haiM tathA AtmA paramAtmA hotA hai| isa zuddha dharma nija zuddhAtma svabhAva ke Azraya se uttama kSamAdi pragaTa hote haiM, isI se dezavratIpanA, munipanA, pUrNacAritra evaM kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmA to anaMta zaktiyoM kA piMDa hai| AtmA meM dRSTi sthApita karane para aMtara se AnaMda paramAnaMda sahajAnaMda rUpa bahuta vibhUti pragaTa hotI hai| aMtara meM to AnaMda kA sAgara hai, jJAna sAgara, sukha sAgara, anaMta catuSTayamaya hai| apane caitanya svarUpa zuddha dharma kI zaraNa meM Ane, sAdhanA karane para yaha paMca parAvartanarUpI janma-maraNa kA roga zAMta hotA hai| sArI AkulatA viSamatA miTa jAtI hai, jIvana meM AnaMda sahajAnaMda A jAtA hai| jise dharma kI mahimA AtI hai, use saMsAra kI mahimA chUTa jAtI hai| jIva ne anaMtakAla meM zuddhopayoga rUpa dharma kA Azraya nahIM kiyA isaliye niraMtara karmoM kA Azrava baMdha huaa| zuddha dharma kA Azraya karane para anaMtAnaMta karmoM kA kSaya ho jAtA hai| AtmA eka hai aura karma anaMta haiM paraMtu anaMta catuSTaya dhArI AtmA ke jAgane para anaMtAnaMta karma kSaya ho jAte haiN| dharma sAdhanA meM logoM kA bhaya tyAgakara,zithilatA chor3akara svayaM dRDha puruSArtha karanA cAhiye / loga kyA kaheMge, aisA dekhane se dharma sAdhanA nahIM hotI, Atma * sAkSAtkAra hI apUrva darzana hai| anaMtakAla meM nahIM huA, aisA nija zuddha svabhAva kA jo divyadarzana huA vahI alaukika devadarzana hai, jisake hone para saba karmoM ******* **** kI nirjarA kSaya hokara mukti kA mArga, siddha pada kI prApti hotI hai| dharma kI mahimA apUrva hai, isa azaraNa saMsAra meM janma ke sAtha maraNa lagA huA hai| dharma kA zaraNa, AtmA kI siddhi na sadhe, taba taka janma-maraNa kA cakra calatA hI rhegaa| isa janma-maraNa ke cakra se chur3Ane vAlA, mukti dene vAlA eka mAtra dharma kA hI zaraNa hai| caitanya svarUpa AtmA meM sthira hone para paramAtma pada kI prApti hotI hai| zuddhopayoga AtmA kA pariNAma hai vahI dharma hai| isa dharma meM vItarAgatA kA prakAza hai, yaha vItarAgatA hI koMkI nirjarA karatI hai| isI zuddhAtmAnubhava dharma ke sevana se kevalajJAna svarUpa paramAtma pada pragaTa hotA hai| yaha dharma jaba vyavahAra meM pravartatA hai taba sarva laukika prANiyoM ke sAtha maitrI bhAva rakhatA huA sarva kA hita cAhatA hai tathA isI samabhAva rUpa dharma se jagata ke saba padArthoM ko mUla dravya svabhAva se dekhatA hai| zuddhopayoga rUpa dharma hI paramAnaMda ko dene vAlA hai| jaba AtmAnaMda kI anubhUti meM DUbatA hai taba sabhI karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiN| yahI svAnubhava rUpa dharma dhyAna tathA zukla dhyAna sarva karma mala kATakara AtmA ko zuddha, mukta svAdhIna kara detA hai| vAstava meM dharma meM kabhI kaSTa nahIM hotA, na koI zoka hotA, na ciMtA hotI, na kheda hotA, na AkulatA hotI, dharma sAdhanA meM to AnaMda sahajAnaMda hotA hai, mukti hotI hai, yahI satya dharma kI vizeSatA hai| prazna- isa zukhadharma kI sAdhanA meM vyavahAra dharma (puNya) sahakArI / yA nahIM? samAdhAna-sAdhaka jIva para dravya rUpa dravyakarma, paradravya rUpa bhAva karma dayA dAna Adi zubha rAga aura zarIrAdi ke prati udAsIna hai kyoMki zuddha svarUpa kA anubhava hone se use zuddha caitanya hI upAdeya hai, jaba se dhruva svabhAva ko dhyAna meM lekara Atma anubhava huA taba se vaha jIva pUrNAnaMda svarUpa ko upAdeya jAnane se rAgAdi rUpa uThane vAle vikalpoM ke prati udAsIna hai| bhUmikAnusAra dayA dAna vrata niyama saMyama Adi hote haiM unakA jJAyaka hai| jaba taka jIva ke sAtha zarIrAdi karmodaya saMyoga hai taba taka tat samaya kI yogyatA arthAt jIva kI pAtratA aura karmodayAnusAra sArA pariNamana apane Apa calatA hai| zuddha dharma kI sAdhanA meM para kA sahakArapanA nahIM cltaa| vartamAna bhUmikAnusAra jo bhI kriyA aura rAgAdi - *KHELKER - -E-S-16 E Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28**** *** * * E- SES * * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * bhAva hote haiM unake prati sAdhaka udAsIna hai| vItarAga dharma kA upAsaka, vItarAgatA * kI sAdhanA karatA hai vahA~ rAga kaise sahakArI ho sakatA hai ? prazna-jaba taka puNya rUpa kriyA sadAcaraNa tathA puNya kA udaya sAtha nadeve taba taka dharma sAdhanA kaise ho sakatI hai? samAdhAna-dharma sAdhanA meM puNya-pApa donoM kA prakSAlana kara diyA hai| zrI mAlArohaNa kI gAthA 6 meM zrI tAraNa svAmI ne spaSTa kahA hai je mukti suSyaM nara kopi sAdhaM, saMmikta suddha te nara dharetvaM / rAgAvayo punya pApAya dUra, mamAtmA subhAva dhuva sukha disTa // jo koI nara mukti sukha cAhatA hai arthAt dharma sAdhanA karanA cAhatA hai, vaha nara zuddha samyaktva ko dhAraNa kare aura rAgAdi ke udaya va puNya-pApa karma se dUra merA AtmA zuddha hai, dhruva hai aisA dekhe, anubhava kare vahI mukti kA sAdhaka hai| dharmI ko asaMkhya prakAra ke zubha rAga kA udaya ho to bhI use rAga kA rasa nahIM hai| dharmI ko zuddha caitanya ke amRtamaya svAda ke sAmane rAga kA rasa viSa tulya bhAsatA hai| bhUmikAnusAra yaha saba hote haiM usase sAdhaka udAsIna hai, zuddha dharma jJAna kA mArga sUkSma hai| jJAnI kI aMtara zodhana kI sAdhanA bar3I apUrva hai| puNya-pApa se dRSTi haTane para hI zuddha dharma kI sAdhanA hotI hai| prazna-zAna mArga aura jJAnI kauna hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - ayara sura viMjanayaM, nyAna sahAvena paMca nyAnammi / jadi avyara uvavannaM, paMDita vinyAna suddha saMjoyaM // 28 // anvayArtha-(adhyara) akSara (sura) svara (vijanayaM) vyaMjana rUpa (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva eka hai (paMca nyAnammi) jJAna ke pAMca bheda kahe haiM (jadi) yadi (aSyara) akSara, akSaya svabhAva (uvavanna) pragaTa ho jAve, anubhUti meM A jAve (paMDita) vahI jJAnI hai (vinyAna) vijJAna, jo bhedavijJAna se (suddha saMjoyaM) zuddha svabhAva ko saMjotA hai, prakAza karatA hai| vizeSArtha - saMsAra meM akSara, svara, vyaMjana Adi jAnane ko jJAna kahate haiN| jJAna svabhAva AtmA eka rUpa hI hai paraMtu jJAna ke pAMca bheda- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana: paryayajJAna, kevalajJAna, jJAnAvaraNIya karma kI apekSA se kahe *jAte haiN| yadi akSara jisakA kabhI kSaraNa, kSaya nahIM hotA, aisA akSaya svabhAva pragaTa ho jAve, anubhUti meM A jAve vahI vAstava meM jJAna hai tathA isI kI anubhUti karane vAlA jJAnI hai, jo bhedavijJAna se apane zuddha svabhAva pUrNa mukta kevalajJAna svabhAva kI sAdhanA karatA hai| jJAnI use kahate haiM jo apane trikAlI jJAyaka dhruva svabhAva ko anubhUtiyuta jAnatA hai, bhedarUpa paMca jJAna kA bhI vikalpa nahIM rakhatA, mAtra jJAna svabhAvI zuddha caitanya kevalajJAna svabhAva maiM hU~, aise nija Atma svabhAva ke zraddhAna jJAna sahita usakI dRSTi to dhruva tattva zuddhAtmA para hI TikI hai| usakI paryAya meM jaisA bhI pariNamana cale vaha paryAya kA lakSya nahIM rakhatA, usameM aTakatA, rukatA nahIM hai| dharma dazA pragaTa ho, nirmala paryAya pragaTa ho paraMtu jJAnI ina paryAyoM meM nahIM rukatA, vaha pUrNa zuddha mukta kevalajJAna svabhAva dhruva tattva kA ArAdhana karatA hai| jinake aMtara meM bhedajJAna rUpI kalA jAgI hai, caitanya ke AnaMda kA vedana huA hai, aise jJAnI dharmAtmA sahaja vairAgI haiN| jise apane jJAna svabhAva caitanya svarUpa kA bodha nahIM jAgA vaha bAhara meM kitanA hI zAstra kA jJAtA ho, usakA samasta jJAna kujJAna hai| mithyAdRSTi nau pUrva va gyAraha aMga kA pAThI ho to bhI use ajJAna hI hai| jisakI dRSTi sulaTI hai, jise apane jJAna svabhAvI AtmA kA jJAna huA hai usakA saba kucha sulTA hai| jisakI dRSTi ulTI hai jise apane jJAna svabhAvI AtmA kA bodha nahIM hai usakA sArA jJAna ulTA hai| zAna mArga to alaukika hai,saMsAra ke janma-maraNa ke cakra se chur3Ane TU vAlA, jIva ko vartamAna jIvana meM sukha, zAMti, AnaMda meM rakhane vAlA, ajJAna janita bhaya, ciMtA, du:kha saMkalpa-vikalpoM ko miTAne vAlA, mokSa pradAtA eka mAtra jJAna mArga hI hai| bAhya meM akSara svara vyaMjana Adi ke mAdhyama se kitanA hI zAstra jJAna kiyA jAve,jaba taka apane jJAna svabhAvI AtmA kA jJAna nahIM hotA taba taka vaha saba ajJAna hai| kisI jJAnI kA dhAraNA jJAna alpa bhI ho paraMtu prayojanabhUta jJAna to samIcIna hotA hai| vaha kadAcit vizeSa spaSTIkaraNa na kara sake parantu use svabhAva kI apekSA tathA para kI upekSA hone se jJAna prati samaya vizeSa-vizeSa nirmala hotA jAtA hai| jJAnI kI dRSTi dravya sAmAnya para hI sthira rahatI hai, bhedajJAna kI dhArA satat bahatI hai| ve bhakti, zAstra, svAdhyAya Adi bAhya prasaMgoM meM ullAsa KARKI 41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI pUrvaka bhAga lete dikhAI dete haiM taba bhI unakI bhedavijJAna kI dhArA to akhaMDita rUpa se aMtara meM bhinna hI kArya karatI rahatI hai| jJAnI jIva ni:zaMka to itanA hotA hai ki sArA brahmAMDa ulaTa jAye taba bhI vaha svayaM nahIM palaTatA / karmodaya vibhAva ke cAhe jitane udaya AyeM tathApi calita nahIM hotaa| bAhara ke pratikUla saMyoga se jJAyaka pariNati nahIM badalatI, zraddhA meM phera nahIM par3atA / jJAnI ko saMsAra kA kucha nahIM cAhiye ve saMsAra se vimukha hokara mokSa ke mArga para calate haiM, svabhAva se subhaTa haiM, aMtara se nirbhaya haiM, kisI se Darate nahIM aura use kisI upasarga kA bhaya nahIM hai| jJAnI ko svAnubhUti ke samaya athavA upayoga bAhara Aye taba bhI dRSTi to sadA aMtastala para hI lagI rahatI hai, isI sAdhanA se kevalajJAna svabhAva pragaTa hotA hai| prazna-mati zruta jJAnAdi paMcabheda kA svarUpa kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMaSyara mati uvavannaM, SaT tri tri uvavaMna nyAna sabhAvaM / sutaM ca aSyara maio, ekAdasa jAni suddha sahakAraM / / 29 / / anvayArtha - (aSyara) akSara se (mati) matijJAna (uvavannaM) paidA hotA hai (SaT tri tri) chaha, tIna, tIna [aMkAnAM vAmato gati isa sUtrAnusAra ulTe krama se tIna tIna chaha isa prakAra] tIna sau chattIsa bheda (uvavaMna) paidA hote haiM, kahe gaye haiM (nyAna) matijJAna (sabhAvaM) svabhAva ke (sutaM) zrutajJAna (ca) aura (aSyara maio) akSaramayI hai (ekAdasa jAni) gyAraha aMga kA jJAna (suddha sahakAra) zuddha svabhAva ke sahakAra sAdhanA se hotA hai| vizeSArtha pAMca indriyAM aura mana ke dvArA jAnane vAle jJAna ko matijJAna kahate haiN| yaha akSara, svara, vyaMjana Adi se pragaTa hotA hai, isake tIna sau chattIsa bheda kahe gaye haiM / zrutajJAna akSaramayI hotA hai| zrutajJAna dvArA gyAraha aMga, caudaha pUrva dvAdazAMga vANI kA jJAna hotA hai| ina mati zruta jJAna kI vizeSatA, nirmalatA, vRddhi zuddha jJAna svabhAva kI sAdhanA se hotI hai / - jJAna guNa eka hai aura usakI paryAya ke yaha pAMca bheda - mati, zruta, avadhi, manaH paryaya aura kevalajJAna haiN| inameM jaba eka prakAra upayoga rUpa hotA hai taba dUsarA prakAra upayoga rUpa nahIM hotA isaliye ina pAMca meM se eka samaya meM eka hI jJAna kA prakAra upayoga rUpa hotA hai| ollllulaal 42 gAthA 29 ******* samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna hotA hai / samyakjJAna kAraNa aura samyakjJAna kArya hai| samyakjJAna AtmA ke jJAna guNa kI zuddha paryAya hai| jisa jJAna meM 1. apanA svarUpa, 2. artha (viSaya), 3. yathArtha nizcaya, yaha tIna bAteM pUrI hoM, jo saMzaya, vibhrama, vimoha se rahita hai use samyakjJAna kahate haiN| jisake yaha pAMca bheda haiM 1. matijJAna - pAMca indriyoM aura mana ke dvArA apanI zakti anusAra jo jJAna hotA hai use matijJAna kahate haiM, isake 336 bheda haiM / 2. zrutajJAna matijJAna ke dvArA jAne hue padArtha ko vizeSa rUpa se jAnanA zrutajJAna hai| 3. avadhijJAna - jo dravya, kSetra, kAla, bhAva kI maryAdA sahita indriya yA mana ke nimitta binA rUpI padArthoM ko pratyakSa jAnatA hai use avadhijJAna kahate haiN| 4. manaH paryayajJAna - jo dravya, kSetra, kAla aura bhAva kI maryAdA sahita indriya athavA mana kI sahAyatA ke binA hI dUsare puruSa ke mana meM sthita rUpI padArthoM ko pratyakSa jAnatA hai use mana:paryaya jJAna kahate haiN| 5. kevalajJAna samasta dravya aura unakI sarva paryAyoM ko eka sAtha pratyakSa jAnane vAle jJAna ko kevalajJAna kahate haiN| jisa jIva ko samyakjJAna ho jAtA hai vaha apane samyak mati aura samyak zrutajJAna ke dvArA apane ko samyaktva hone kA nirNaya kara sakatA hai aura vaha jJAna pramANa hai / prAraMbha ke do arthAt matijJAna aura zrutajJAna parokSa pramANa haiN| avadhijJAna, mana:paryayajJAna vikala pratyakSa haiM aura kevalajJAna sakala pratyakSa hai| Age matijJAna aura zrutajJAna kI vizeSatA batalAte haiM - 1. matijJAna - mati, smRti, saMjJA, ciMtA, abhinibodha yaha matijJAna ke nAmAMtara haiN| matijJAna ke 336 bheda haiM 1. avagraha, 2. IhA, 3 avAya, 4. dhAraNA / matijJAna ke yaha cAra bheda haiN| avagraha Adi jJAna 12 prakAra ke padArthoM kA hotA hai - - " , 1. bahu, 2. eka, 3. bahuvidha 4. ekavidha 5. kSipra, 6. akSipra 7. ani:sRta, 8. niHsRta, 9. anukta, 10 ukta, 11. dhruva, 12. adhruva / 12 x 4 = 48 *** Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30 -H--- - - Chang Chang Chang Chang Chang hai 16-11-1-1 *-*-*--* zrI upadeza zuddha sAra jI yaha saba pAMca iMdriya aura mana ke dvArA hotA hai - 4846 % 288 vyaMjanAvagraha cAra iMdriyoM ke dvArA hotA hai, netra aura mana se nahIM hotA * isaliye usake bahu, bahuvidha Adi bAraha bheda hone para 1244:48 bheda ho jAte * haiN| isa prakAra matijJAna ke 288 + 48 : 366 bheda hote haiN| (vizeSatA se jAnane ke liye tatvArtha sUtra graMtha dekheM) 2. zrutajJAna - zrutajJAna matijJAna pUrvaka hotA hai, zrutajJAna ke do, aneka aura bAraha bheda hote haiN| 1. AcArAMga, 2. sUtrakRtAMga, 3. sthAnAMga, 4. samavAyAMga, 5. vyAkhyA prajJapti aMga, 6. jJAtRdharma kathAMga, 7. upAsakAdhyayanaaMga, 8. aMta: kRta dazAMga, 9. anuttaraupapAdikAMga, 10. praznavyAkaraNAMga, 11. vipAka sUtrAMga, 12. dRSTi prvaadaaNg| yaha dvAdazAMga vANI jinavANI kahalAtI hai, isake gyAraha aMga aura caudaha pUrva bhI kahe jAte haiM, jisake pUrNa jJAtA gaNadhara yA zrutakevalI hote haiN| gyAraha aMga nau pUrva taka kA jJAna sAmAnya saba jIvoM ko ho sakatA hai isaliye zrI tAraNa svAmI ne gAthA meM gyAraha aMga kahe haiN| jIva ko samyakadarzana hote hI samyakmati aura samyak zrutajJAna hotA hai| yaha jo samyakmati aura zrutajJAna ke bheda diye gaye haiN| yaha jJAna kI vizeSa nirmalatA hone ke liye diye gaye haiN| ina bhedoM meM aTaka kara rAga meM lage rahane ke liye nahIM haiN| yaha to saba apane Apa kramazaH vRddhigata hote haiN| inakA svarUpa jAnakara apane traikAlika akhaMDa, abheda caitanya svabhAva kI ora unmukha hokara nirvikalpa hone kI AvazyakatA hai| jJAna svabhAva kI sAdhanA se yaha apane Apa pragaTa hote haiN| Age avadhijJAna, mana:paryayajJAna kI vizeSatA ke liye gAthA kahate haiM - avahi uvanaM bhAvaM, disi saMjoya abhyaraM joyaM / mana parjaya saMjuttaM, riju vipulaM ca abhyaraM disimo||30|| anvayArtha-(avahi) avadhijJAna (urvana) pragaTa honA, prakAza honA (bhAva) * bhAva (disi) dizAtaka (saMjoya) saMyoga (aSyaraM) akSaya avinAzI (joyaM) dekhatA hai (mana parjaya) manaH paryaya jJAna (saMjuttaM) saMyukta honA, anubhava honA (riju) sjuimati (vipulaM) vipulamati (ca) aura (aSyaraM) akSara avinAzI (disimo) dizAoM taka dekhatA jAnatA hai| vizeSArtha- avadhijJAna kA pragaTapanA apane avinAzI jJAna svabhAva kI sAdhanA se hotA hai| yaha sImita kAla bhAva aura dizAoM taka hotA hai| mana:paryaya jJAna rijumati vipulamati ke bheda se do prakAra kA hotA hai, yaha apane akSaya, avinAzI, zuddha svabhAva kI lInatA vAle saMyamI jIva ko hotA hai, yaha bhI vizeSa sImA taka dekhatA jAnatA hai| 3. avadhijJAna - avadhijJAna ke do bheda haiM - 1. bhava pratyaya, 2. guNa prtyy| bhava pratyaya avadhijJAna deva nArakiyoM ko hotA hai tathA tIrthakaroM ke gRhastha dazA meM hotA hai| bhava pratyaya avadhijJAna meM samyak mithyA kA bheda nahIM kiyaa| guNa pratyaya avadhijJAna - kisI vizeSa paryAya kI apekSA na karake jIva ke puruSArtha dvArA pragaTa hotA hai| yaha kSayopazama nimittaka bhI kahalAtA hai, isake 6 bheda hote haiM 1. anugAmI, 2. ananugAmI, 3. vardhamAna, 4. hIyamAna, 5. avasthita, 6. anavasthita / yaha manuSya aura tiryacoM ko hotA hai| avadhijJAna ke pratipAtI, apratipAtI, dezAvadhi, paramAvadhi aura sarvAvadhi bheda bhI hote haiN| jaghanya dezAvadhi saMyata tathA asaMyata manuSyoM aura tiryacoM ke hotA hai| utkRSTa dezAvadhi saMyata bhAva muni ke hI hotA hai| avadhijJAna rUpI pudgala tathA usa pudagala ke saMbaMdha vAle saMsArI jIva ke vikArI bhAva ko pratyakSa jAnatA hai| dravya apekSA - eka jIva ke audArika zarIra saMcaya ke lokAkAza pradeza pramANa khaNDa karane para usake eka khaMDa taka kA jJAna hotA hai| kSetra apekSA-utsedhAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga taka ke kSetra ko jAnatA hai| kAla apekSA - AvalI ke asaMkhyAta bhAga pramANa bhUta aura bhaviSya ko jAnatA hai| bhAva apekSA - pahale dravya pramANa nirUpaNa kiye gaye dravyoM kI zakti ko jAnatA hai| jIva apane puruSArtha se apane jJAna kI vizaddha avadhijJAna paryAya ko pragaTa karatA hai, usameM svayaM hI kAraNa hai, karma kA kSayopazama nimitta mAtra hai| -E-HE--------- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******* zrI upadeza zuddha sAra jI -62---- kSayopazama kA artha1. sarvaghAtI sparddhakoM kA udayAbhAvI kssy| 2. dezaghAtI sparddhakoM meM guNa kA sarvathA ghAta karane kI zakti kA upazama vaha kSayopazama kahalAtA hai| guNa pratyaya avadhijJAna- samyakdarzana, dezavrata athavA mahAvrata ke nimitta se hotA hai tathApi vaha sabhI samyakadRSTi, dezavratI yA mahAvratI jIvoM ke nahIM hotA kintu samyakdRSTi jIvoM meM se bahuta thor3e se jIvoM ko avadhijJAna hotA hai| jIva ke pAMca bhAva meM se audayika, aupazamika aura kSAyopazamika yaha tIna bhAva hI avadhijJAna ke viSaya haiM aura jIva ke zeSa kSAyika tathA pAriNAmika bhAva aura dharmadravya, adharma dravya, AkAza dravya tathA kAladravya arUpI padArtha haiM ve avadhijJAna ke viSayabhUta nahIM hote| yaha jJAna saba rUpI padArthoM aura unakI kucha paryAyoM ko jAnatA hai| kSetra (sImA) asaMkhyAta loka pramANa taka hai| avadhijJAna ke bhedoM kA svarUpa jAnakara bhedoM kI ora se rAga ko dUra karake abheda jJAna svarUpa apane svabhAva kI ora unmukha honA caahiye| 4. mana: paryaya jJAna - mana: paryaya jJAna 2 prakAra kA hotA hai- 1. Rjumati, 2. vipulmti| dUsare ke manogata mUrtIka dravyoM ko mana ke sAtha jo pratyakSa jAnatA hai vaha mana: paryaya jJAna hai| Rjumati - mana meM ciMtita padArtha ko jAnatA hai, aciMtita padArtha ko nahIM aura vaha bhI sarala rUpa se ciMtita padArtha ko jAnatA hai| vipulamati-ciMtita aura aciMtita padArtha ko tathA vakra ciMtita aura avakra ciMtita padArtha ko bhI jAnatA hai| mana: paryayajJAna viziSTa saMyamadhArI ko hotA hai| vipulamati jJAna meM Rju aura vakra sarva prakAra ke rUpI padArthoM kA jJAna hotA hai| apane tathA dUsaroM ke / jIvana-maraNa, sukha-du:kha, lAbha-alAbha ityAdi kA bhI jJAna hotA hai| mana meM sthita gupta bhAvoM kA usakI bhAvanA sahita pratyakSa jJAna honA, * jaise- eka manuSya vartamAna meM kyA vicAra kara rahA hai, usake sAtha usane bhUtakAla meM kyA vicAra kiyA thA aura bhaviSya meM kyA vicAra karegA, isa jJAna kA manogata * vikalpa mana: paryaya jJAna kA viSaya hai| dravyApekSA se manaH paryaya jJAna kA viSaya - jaghanya rUpa se eka samaya meM ***** * * *** gAthA-31 ----- - -- - hone vAle audArika zarIra ke nirjarA rUpa dravya taka jAna sakatA hai| utkRSTa rUpa se ATha karmoM ke eka samaya meM baMdhe hue samaya prabaddha rUpa dravya ke ananta bhAgoM meM se eka bhAga taka jAna sakatA hai| kSetra apekSA - jaghanya rUpa se do, tIna kosa taka ke kSetra ko jAnatA hai, utkRSTa rUpa se manuSya kSetra ke bhItara jAna sakatA hai| kAla apekSA - jaghanya rUpa se do tIna bhavoM kA grahaNa karatA hai, utkRSTa rUpa se asaMkhyAta bhavoM kA grahaNa karatA hai| bhAva apekSA - dravya pramANa se kahe gaye dravyoM kI zakti (bhAvoM) ko jAnatA hai| Rjumati jJAna hokara chUTa bhI jAtA hai. saMyama pariNAma kA ghaTanA, usakI hAni honA pratipAta hai jo ki kisI Rjumati vAle ko hotA hai| vipulamati vizuddha zuddha jJAna hai, vaha chUTatA nahIM hai, kevalajJAna hone taka banA rahatA hai| isa jJAna kI utpatti AtmA kI zuddhi se hotI hai| isa jJAna ke dvArA sva tathA para donoM ke mana meM sthita rUpI padArtha jAne jA sakate haiN| mana: paryayajJAna uttama RddhidhArI bhAva muniyoM ke hI hotA hai| gaNadhara cAra jJAna ke dhArI hote haiN| avadhijJAna cAroM gatiyoM ke sainI jIvoM ko hotA hai| utkRSTa avadhijJAna kA kSetra asaMkhyAta loka pramANa taka hai aura mana: paryaya jJAna kA DhAI dvIpa manuSya kSetra hai| avadhijJAna kA viSaya paramANu paryaMta rUpI padArtha hai aura mana: paryaya jJAna kA viSaya manogata vikalpa hai| yaha bhedoM kA svarUpa jAnakara, bhedoM kA lakSya chor3akara, zuddhanaya ke viSaya bhUta abheda akhaMDa jJAna svarUpa AtmA kI ora apanA lakSya krnaa| Age kevalajJAna kI vizeSatA batalAne vAlI gAthA kahate haiMkevala bhAva saMjuttaM, vimala sahAvena abhyaraM suddh| nyAnena nyAna vimalaM, disi vinyAnaM ca mamala nyAnaM c||31|| anvayArtha - (kevala bhAva) kevalajJAna svarUpa parama pAriNAmika bhAva meM (saMjuttaM) saMyukta honA, lIna honA, prakAza honA (vimala sahAvena) vimala svabhAva se, samasta karma malAdi doSoM se rahita (adhyaraM suddha) akSaya avinAzI zuddha pada pragaTa hotA hai (nyAnena nyAna) jJAna se jJAna, AtmajJAna se kevalajJAna (vimalaM) nirmala, zuddha, mala rahita hotA hai (disi vinyAnaM) vijJAnamayI svabhAva meM saba *HHHHHHHHI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-31 -----H- 2 Zhang Di Xie Zhu Zhong Zong HHHH*** zrI upadeza zuddha sAra jI * dizAoM kA jJAna hotA hai (ca) aisI (mamala nyAnaM ca) mamala kevalajJAna svabhAva * kI mahimA, vizeSatA hai| vizeSArtha-parama pAriNAmika bhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai| ar3atAlIsa miniTa eka muhUrta kA zuddhopayoga arthAt upayoga kA dhArAvAhI apane akSaya avinAzI zuddha vimala svabhAva meM rata rahane se eka muhUrta meM kevalajJAna kA prakAza ho jAtA hai| bhedavijJAna ke dvArA nirmala AtmA kA jJAna prApta karake jaba sAdhaka zuddha AtmA kA anubhava karatA hai taba isI ke dRDha abhyAsa se kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| isa jJAna ke dvArA avinAzI Atmatattva bilkula pratyakSa spaSTa jhalakatA hai| kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM tIna loka tIna kAla ke samasta dravya aura unakI trikAlavartI paryAya pratyakSa jhalakatI haiN| kevalajJAnI paramAtmA apane paramAnaMda meM lIna rahate haiM yahI kevalajJAna kI vizeSatA hai| nija svabhAva rUpI sAdhana ke dvArA hI paramAtmA huA jAtA hai| gRhastha avasthA meM paramAtmadazA prApta nahIM hotI, jJAnAnaMda svabhAva ke sAdhana dvArA divyazakti pragaTa hone para kevalajJAna hotA hai| jinakI dazA jIvanmukta huI hai ve kevalajJAnI arihaMta paramAtmA zarIra meM rahate hue bhI pUrNa paramAtmA arihanta deva haiN| unake cAra ghAtiyA karmoM kA abhAva ho gayA hai va aMtara samAhita nija anaMta zakti pragaTa huI hai, ve tIna kAla va tInaloka ko eka samaya meM pratyakSa jAnate haiN| kevalajJAna kA viSaya saMbaMdha sarvadravya aura unakI sarva paryAyeM haiM arthAt kevalajJAna eka hI sAtha apane ko tathA sabhI padArthoM ko aura unakI sabhI paryAyoM ko jAnatA hai| ___ghAtikarma kA nAza tathA kevalajJAna kA prakAza hone para anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtasukha aura anaMtavIrya, yaha anaMta catuSTaya pragaTa hote haiN| isameM aMta: karaNa catuSTaya mana, buddhi, citta, ahaMkAra vilA jAte haiN| vahA~ anaMta darzana jJAna se to chaha dravyoM se bharapUra jo yaha loka hai, jisameM jIva anaMtAnaMta aura * pudgala unase bhI anantagune haiM aura dharma, adharma, AkAza yaha tIna dravya eka-eka evaM asaMkhya kAla dravya haiN| una sarva dravyoM kI bhUta bhaviSya vartamAna kAla saMbaMdhI anaMta paryAyoM ko bhinna-bhinna eka samaya meM dekhate aura jAnate haiM tathA * anaMta vIrya dvArA apane anaMta sukha svabhAva meM nimagna rahate haiN| kevalI bhagavAna ko jJAnAjJAna nahIM hotA arthAt unheM kisI viSaya meM jJAna aura kisI viSaya meM ajJAna ***** * * *** nahIM hotA kintu sarvatra jJAna hI jJAna vartatA hai| eka jIva ke eka sAtha eka se lekara cAra jJAna taka ho sakate haiM. yadi eka jJAna ho to kevalajJAna hotA hai, do hoM to mati aura zruta hote haiM, tIna hoM to mati, zruta, avadhi athavA mana: paryaya hote haiN| cAra hoM to mati, zruta, avadhi aura manaH paryaya jJAna hote haiN| eka hI sAtha pAMca jJAna kisI ko nahIM hote kyoMki cAra jJAna karmodaya janya paryAyeM haiM, kevalajJAna svabhAva hai aura eka hI jJAna eka samaya meM upayoga rUpa hotA hai| kevalajJAna hone para vaha sadA ke liye banA rahatA hai, dUsare jJAnoM kA upayoga adhika se adhika aMtarmuhUrta hotA hai usase adhika nahIM hotA usake bAda jJAna ke upayoga kA viSaya badala hI jAtA hai| kevalI ke atirikta sabhI saMsArI jIvoM ko kama se kama do arthAt mati zruta jJAna avazya hote haiN| AtmA vAstava meM paramArtha hai aura vaha jJAna hai, AtmA svayaM eka hI padArtha hai isaliye jJAna bhI eka hI pada hai aura yaha paramArtha svarUpa sAkSAt mokSa kA upAya hai| ina gAthAoM meM jJAna ke jo bheda kahe haiM, ve isa eka pada-jJAna svabhAva kA abhinaMdana karate haiN| jJAna ke hInAdhika rUpa bheda usake sAmAnya jJAna svabhAva ko nahIM bhedate kiMtu abhinaMdana karate haiM; isaliye jisameM samasta bhedoM kA abhAva hai aise Atma svabhAva bhUta jJAna kA hI Alambana karanA cAhiye arthAt jJAna svarUpa AtmA kA hI avalaMbana karanA caahiye| jJAna svarUpa AtmA ke Alambana kI aisI mahimA hai, jisase- 1. nijapada kI prApti hotI hai| 2. bhrAMti kA nAza hotA hai| 3. AtmA kA lAbha hotA hai| 4. AtmA kA parihAra siddha hotA hai| 5. bhAva karma balavAna nahIM ho sktaa| 6. rAga-dveSa, moha utpanna nahIM hote / 7. puna: karma kA Azrava nahIM hotaa| 8. puna: karma nahIM bNdhtaa| 9. pUrva baddha karma bhogA jAne para nirjarita ho jAtA hai| 10. samasta karmoM kA abhAva hone se sAkSAt mokSa hotA hai| prazna-jaba eka zAna svabhAva AtmA hI iha ArAdhya hai, kevalajJAna svabhAvI hai phira yaha bheda karane kI, itanA phailAva phailAne kI kyA AvazyakatA hai? samAdhAna - mUla meM to eka kevalajJAna svabhAvI AtmA hI hai paraMtu ajJAna janita karma saMyoga hone se yaha saMsAra vRkSa kA phailAva phailA hI huA hai| mUla kA lakSya rakhakara isa saba phailAva bheda bhinnatA ko samajhanA, samajhakara usase haTa jAnA hI jJAnIpana hai kyoMki ina sabako jAne binA bhI jJAna kA parimArjana nahIM *** * * Juan Ceng Ceng Pou Fa >> Da Zhe : * Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- Chang Chang Chang Chang Chang Chang ******** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-32 ----- - -- * hotA; isaliye yaha saba jAna samajhakara ajJAna kA unmUlana kara jJAnI hokara bhI nahIM kara sakate / pratyeka dravya apane-apane kAraNa se apanI paryAya dhAraNa * saMsAra rUpI vRkSa ko chor3akara mukti prApta kareM, jJAnI kevalajJAnI paramAtmA bneN| karatA hai| vikArI avasthA ke samaya paradravya nimitta rUpa arthAt upasthita to prazna - jJAnI paMDita kI paribhASA tathA pahicAna kyA hai? hotA hai kiMtu vaha kisI anya dravya meM kucha bhI nahIM kara sktaa| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM pratyeka dravya meM agurulaghutva nAmaka guNa hai isaliye vaha dravya anya rUpa paNDiya viveya suddha, vinyAnaM nyAna sukha uvaesa / nahIM hotA, eka guNa dUsare guNa rUpa nahIM hotA aura eka paryAya dUsarI paryAya rUpa saMsAra sarani tiktaM, kammaSaya mamala mukti gamanaM ca // 32 // nahIM hotii| eka dravya ke guNa yA paryAya usa dravya se pRthak nahIM ho skte| isa anvayArtha - (paNDiya) paMDita jJAnI vahI hai (viveya suddha) jisakA viveka prakAra jo apane kSetra se alaga nahIM ho sakate aura paradravya meM nahIM jA sakate taba zuddha ho arthAt viveka kA jAgaraNa ho gayA (vinyAnaM) bhedavijJAna ke dvArA (nyAna OM phira ve para kA kyA kara sakate haiM? kucha bhI nhiiN| eka dravya, guNa yA paryAya dUsare suddha) zuddha AtmajJAna kA (uvaesa) upadeza karatA hai, kahatA hai (saMsAra sarani dravya kI paryAya meM kAraNa nahIM hote, isI prakAra ve dUsare kA kArya bhI nahIM hote| tiktaM) jo saMsAra paribhramaNa chor3atA hai, saMsAra cakra se chUTa gayA (kamma Saya) karmoM OM aisI akAraNa kAryatva zakti pratyeka dravya meM vidyamAna hai, isa prakAra samajha lene para kA kSaya kara (mamala) mamala svabhAva kI sAdhanA kara (mukti gamanaM ca) mukti ko kAraNa viparItatA dUra ho jAtI hai| prApta karatA hai| 2. pratyeka dravya svataMtra hai, jIvadravya cetanA guNa svarUpa hai, pudgala dravya vizeSArtha - "sadasad viveka buddhiH vidyate yasya sa paMDita:" jisake sparza, rasa, gaMdha aura varNa svarUpa hai| jaba taka jIva aisI viparIta pakar3a banAye satya-asatya, AtmA-anAtmA ko parakhane kI buddhi ho vahI paMDita hai jo rahatA hai ki maiM para kA kucha kara sakatA hU~ aura para merA kucha kara sakatA hai tathA bhedavijJAna mayI zuddha AtmajJAna kA upadeza karatA hai| jo saMsAra paribhramaNa se zubha vikalpa se lAbha hotA hai, taba taka usakI ajJAna rUpa paryAya banI rahatI hai| chUTane ke liye mamala svabhAva kI sAdhanA se karmoM ko kSaya kara mukti mArga para calatA jaba jIva yathArtha ko samajhatA hai arthAt sat ko samajhatA hai taba yathArtha mAnyatA hai vahI paMDita jJAnI hai| pUrvaka use saccA jJAna hotA hai| usake pariNAma svarUpa kramaza: zuddhatA bar3hakara mithyAdRSTi jIva sat-asat kA viveka (bhedajJAna) nahIM jAnatA, jahA~ saMpUrNa vItarAgatA pragaTa hotI hai| anya cAra dravya dharma, adharma, AkAza aura kAla sat aura asat ke bheda kA ajJAna hotA hai, AtmA-anAtmA kA viveka nahIM arUpI haiM, unakI kabhI azuddha avasthA nahIM hotI, isa prakAra samajha lene para hotA vahA~ ajJAna ke kAraNa jIva jaisA apane ko ThIka lagatA hai vaisA pAgala yA svarUpa viparItatA dUra ho jAtI hai| zarAbI kI bhAMti mithyA kalpanAyeM kiyA karatA hai, isI se ajJAnI mithyAdRSTi 3. paradravya, jar3akarma aura zarIra se jIva trikAla bhinna hai / jaba ve eka kahalAtA hai| kSetrAvagAha saMbaMdha se rahate haiM, taba bhI jIva ke sAtha eka nahIM ho sakate, eka dravya paMDita vaha hai jisakA viveka zuddha ho gayA, jAga gayA, jo bhedavijJAna ke, dravya kSetra kAla bhAva dUsare dravya meM nAsti rUpa haiM kyoMki dUsare dravya se vaha pUrvaka sva-para kA yathArtha nirNaya karatA hai, jisane sat-asat, AtmA-anAtmA dravya cAroM prakAra se bhinna hai| pratyeka dravya svayaM apane guNa se abhinna hai kyoMki ko jAna liyA hai jise samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna ho gayA, vaha paMDita jJAnI guNa se dravya kabhI pRthak nahIM ho sakatA / pudgala se to jIva bhinna hai hI tathApi * hai| jo jJAna vijJAna mayI zuddhAtmA kA upadeza karatA hai tathA svayaM AtmA ko eka jIva se dUsarA jIva bhI atyaMta bhinna hai isa prakAra samajha lene para bhedAbheda *parama zuddha anubhava karake mokSamArga para calatA huA va saMsAra mArga se haTA huA viparItatA dUra ho jAtI hai| zanai:-zanai: karmoM ko kSaya karake mukta ho jAtA hai| ___ sat - trikAla Tikane vAlA satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, nizcaya, zuddha yaha sat-asat kA nirNaya saba ekArtha vAcaka zabda haiN| jIva kA jJAyaka bhAva jJAna svabhAva traikAlika akhaMDa 1. eka dravya usake guNa yA paryAya, dUsare dravya usake guNa yA paryAya meM kucha ... hai isaliye vaha sat hai| isa dRSTi ko dravya dRSTi, zuddha dRSTi, tattva dRSTi kahate haiN| 46 *** * * * ** Qi Juan Qi Zhuang Qi Juan Ceng Ceng Pou Ceng , Ge Ceng Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Chang Hui -Dan Hui Er Hui -Lian Yu Chang -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI asat - kSaNika, abhUtArtha, vyavahAra, bheda, paryAya, bhaMga, avidyamAna yaha saba ekArtha haiN| jIva meM hone vAlA vikAra bhAva asat hai kyoMki vaha kSaNika hai, nAzavAna hai| jIva anAdi kAla se isa asat vikArI bhAva para dRSTi rakha rahA hai isaliye use paryAya buddhi, ajJAnI, mithyAdRSTi mUr3ha kahA jAtA hai| ajJAnI jIva isa asat kSaNika bhAva ko apanA mAna rahA hai arthAt vaha asat ko sat mAna rahA hai isaliye isa bheda ko jAnakara jo jIva asat ko gauNa karake sat svarUpa ko lakSya karake apane jJAyaka svabhAva kI ora unmukha hotA hai, vaha mithyAjJAna ko dUra karake samyakjJAna pragaTa karatA hai vahI paMDita jJAnI hai| svAmI dehAlaya soI siddhAlaya, bheu na rahe / jaM jAke anmoya, sa nyAnI mukti lahe // paramAnaMda sA disTA, mukti sthAneSu tiSTite / so ahaM deha madhyeSu sarvanyaM sAsvataM dhruvaM // karma asTa vinirmuktaM mukti sthAneSu tisTite / so ahaM deha madhyeSu, yo jAnAti sa paMDitA // * jisane apane satsvarUpa ko jAna liyA vaha jJAnI apane mamala svabhAva kI sAdhanA karake karmoM ko kSaya karatA huA mukti mArga para calatA hai tathA isI vijJAnamayI Atma svarUpa kA upadeza detA hai vahI paMDita hai| kathanI karanI bhinna jahA~, dharma nahIM pAkhaMDa vahA~ / loga na samajheM isaliye virodha bhale kareM kintu yahA~ yathArtha svarUpa (tattva) kA vicAra kiyA jA rahA hai| auSadhi rogI kI icchAnusAra nahIM hotii| jagata rogI hai, jJAnIjana usI ke anukUla rucikara tattva kA svarUpa nahIM kahate kiMtu ve vahI kahate haiM jo yathArtha vastu svarUpa hotA hai| paramAtma rUpa vItarAgI trikAlI Atmadravya hI upAdeya hai, isake atirikta koI nimitta yA kisI prakAra kA rAga vikalpa upAdeya nahIM hai, yaha saba to mAtra jAnane yogya hai, eka parama zuddha svabhAva hI AdaraNIya hai| bhAva namaskAra rUpa paryAya bhI nizcaya se AdaraNIya nahIM hai, isa prakAra parama zuddhAtma svabhAva ko hI upAdeya rUpa se aMgIkAra karane vAlA paMDita jJAnI hai| jJAnI kI dRSTi akhaMDa caitanya meM bheda nahIM karatI, sAtha meM rahane vAlA jJAna viveka karatA hai ki yaha caitanya ke bhAva haiM, yaha para haiN| dRSTi (zraddhA, mAnyatA, 47 gAthA 32 -*-*-*-*-* vizvAsa, pratIti) aise pariNAma nahIM karatI ki itanA to sahI hai, itanI kacAsa hai| jJAna sabhI prakAra kA viveka karatA hai| jisane zAMti kA svAda cakha liyA, use rAga nahIM rucatA, vaha vibhAva pariNati se dUra bhAgatA hai| ajJAnI ne anAdi kAla se anaMta jJAna AnaMdAdi samRddhi se bhare hue nija caitanya caityAlaya ko tAle lagA diye haiM aura svayaM bAhara bhaTakatA rahatA hai| jJAna bAhara se DhUMDhatA hai, AnaMda bAhara se DhUMDhatA hai, saba kucha bAhara se DhUMDhatA hai, svayaM bhagavAna hone para bhI bhIkha mAMgatA rahatA hai| jJAnI ne nija caitanya caityAlaya ke tAle khola liye haiM, aMtara meM jJAna, AnaMda Adi kI aTUTa samRddhi dekhakara usakA anubhava kara parama vizrAMti ke liye bAhara para paryAya se upayoga haTAkara, mamala svabhAva kI sAdhanA karatA hai| satat vItarAga mArga para bar3hatA jAtA hai| usakI bhAvanA hotI hai ki svarUpa meM kaba aisI sthiratA hogI, jaba zreNI mAMr3akara vItarAga dazA pragaTa hogI ? kaba aisA avasara AyegA jaba svarUpa meM ugra ramaNatA hogI aura AtmA kA paripUrNa svabhAva, kevalajJAna pragaTa hogA ? kaba aisA parama dhyAna jamegA ki AtmA zAzvata rUpa se Atma svabhAva meM hI raha jAyegA ? aisI bhAvanA sahita ugra puruSArtha karatA hai jisase karmakSaya hone se mukti mArga para Age bar3hatA hai arthAt saMyama, tapa, vItarAgatA, sAdhupada pragaTa hone lagatA hai| jJAnI dharmI jIva, roga kI, vedanA kI yA mRtyu kI capeTa meM nahIM AtA kyoMki usane zuddhAtmA kI zaraNa prApta kI hai| vipatti ke samaya vaha AtmA meM samatA zAMti dhAraNa karatA hai| vikaTa prasaMga meM vaha nija zuddhAtmA kI zaraNa vizeSa letA hai / maraNAdi ke samaya paMDita jJAnI dharmI jIva zAzvata aise nija sukha sarovara meM vizeSa vizeSa DubakI lagAtA hai| jahA~ roga nahIM hai, vedanA nahIM hai, maraNa nahIM hai, zAMti kI aTUTa saMpatti bharI hai, vaha zAMti, samAdhi pUrvaka deha chor3atA hai usakA jIvana saphala hai, dhanya hai / - vAstavikatA to yaha hai ki jisa kAla meM jJAna se ajJAna nivRtta huA, usI kAla meM jJAnI mukta hai, dehAdi meM apratibaddha hai, sukha-duHkha, harSa-zokAdi meM apratibaddha hai| aise jJAnI ko koI Azraya yA AlaMbana nahIM hai| nirAzraya jJAnI ko to sabhI samAna haiM athavA jJAnI sahaja pariNAmI hai, sahaja svarUpI hai, sahajAnaMda meM sthita hai| jJAnI sahajarUpa se prApta udaya ko bhogate haiN| sahajarUpa se jo kucha hotA hai, vaha hotA hai| jo nahIM hotA vaha nahIM hotA hai| ve kartRtva rahita haiM unakA Huo Dao Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-33** ** * KEE RSHESE * ********** zrI upadeza zuddha sAra jI kartRtva bhAva vilIna ho cukA hai| jisa vastu kA mahAtmya dRSTi (mAnyatA) meM se calA gayA usa vastu ke prati * koI rAga-dveSa nahIM hotaa| jJAnI puruSoM ko samaya-samaya meM anaMta saMyama pariNAma vardhamAna hote haiM aisA sarvajJa ne kahA hai yaha satya hai / vaha saMyama, vicAra kI tIkSNa pariNati se brahma svarUpa ke prati sthiratA hone se utpanna hotA hai| jJAnI kI vANI pUrvApara virodha rahita hotI hai, AtmArtha upadezaka aura apUrva artha kA nirUpaNa karane vAlI hotI hai tathA anubhava sahita hone se AtmA ko satat jAgrata karane vAlI hotI hai| zuSka jJAnI kI vANI meM tathAnurUpa guNa nahIM hote| jisa prArabdha ko bhoge binA dUsarA koI upAya nahIM hai, vaha prArabdha jJAnI ko bhI bhoganA par3atA hai| sarva vibhAva se udAsIna aura atyaMta zuddha nija paryAya kA sahaja rUpa se sevana karane se AtmA karma baMdhana se mukta hotA hai yahI mokSamArga hai| aisA zrI jinendra paramAtmA ne jinavANI meM kahA hai, isako zraddhA sahita svIkAra karane se Atma kalyANa hotA hai| prazna - jinavANI kI prAmANikatA kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - bAvana avyara suddha, nyAnaM vinyAna nyAna uvavanna / suddhaM jinehi bhaniyaM, nyAna sahAvena bhavya uvaesaM // 33 // anvayArtha - (bAvana aSyara suddha) bAvana akSara zuddha hote haiM unase zAstra arthAt jinavANI kI racanA hotI hai (nyAnaM) zAstra se arthabodha jJAna hotA hai (vinyAna) artha bodhajJAna se bhedavijJAna hotA hai (nyAna uvavanna) bhedavijJAna se AtmajJAna paidA hotA hai (suddhaM jinehi bhaniyaM) aisA zuddha akSara jJAna jinendroM ne kahA hai (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva kA (bhavya uvaesa) bhavya jIvoM ko upadeza diyA hai| vizeSArtha - a A i I u U RR la la e ai o au aM a: yaha solaha svara hote haiN| ka kha ga gha Ga, ca cha ja jha Ja,Ta Tha Da Dha Na, ta tha da dha na, papha va bha ma, ya ra la va za Sa sa ha yaha tetIsa vyaMjana hote haiN| kSa tra jJa yaha tIna saMyogI akSara hote haiM, aise kula bAvana akSara hote haiM, yaha saba zuddha hote haiN| inhIM ke saMyoga se zAstra, grantha, pustaka Adi kI racanA hotI hai| jJAnI, ajJAnI dvArA inakA jaisA prayoga kiyA jAtA hai vaise zabda bhASA aura artha ho jAtA hai| jinendra paramAtmA kI divya dhvani dvArA zuddha akSara, jJAna svabhAva AtmA kA bhavya jIvoM ko upadeza diyA hai| unakI vANI kA saMgraha jinavANI kahalAtI hai| jinendra paramAtmA vItarAgI sarvajJa hitopadezI Apta haiM, inake dvArA kathita jinavANI zrI kahiye, zobhanIka, maMgalIka, jaya jayavaMta, kalyANakArI, mahAsukhakArI hai| jinavANI (zAstra) svAdhyAya se artha bodha jJAna, usase bhedavijJAna aura bhedavijJAna se AtmajJAna paidA hotA hai| jinendra ke vacana satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM isaliye jinavANI kI prAmANikatA hai| yahI bhavya jIvoM kA upakAra karane vAlI, vItarAga vANI, dvAdazAMga vANI kahalAtI hai| vItarAgatA bar3he aura kaSAya ghaTe,aisA jisakA prayojana ho vahI satzAstra, jinavANI hai| mokSamArga to vItarAga bhAva hai ata: jina zAstroM meM kisI bhI prakAra se rAga-dveSa, moha bhAvoM kA niSedha kara vItarAga bhAva prApti kA prayojana pragaTa kiyA ho ve zAstra hI par3hane va sunane yogya haiN| jo puruSa bhakti se jinavANI ko pUjate haiM, ve vAstava meM jina bhagavAna ko hI pUjate haiM kyoMki sarvajJa deva, jinavANI aura jinendra deva meM kucha bhI aMtara nahIM kahate haiN| jina zAstroM meM zrRMgAra bhoga kautUhalAdi ke poSaNa dvArA rAga bhAva kI, hiMsA-dveSAdi ke dvArA dveSa bhAva kI athavA atattva zraddhAna ke poSaNa dvArA moha bhAva kI puSTi kI ho ve zAstra nahIM, zastra haiM ata: aise zAstroM ko na par3hanA cAhiye na sunanA caahiye| saMsAra kA lekhA-jokhA kaise rakhanA cAhiye va unheM kaise samajhanA cAhiye, isameM to buddhimAnI pUrvaka pravRtti kare paraMtu Atma kalyANa hetu kyA karanA cAhiye, kyA nahIM karanA cAhiye? kauna se zAstra par3hane cAhiye? isakI parIkSA na kare to use mokSamArga nahIM miltaa| vaktA ko zAstra vAcana kara AjIvikAdi laukika kArya sAdhane kI icchA nahIM honA cAhiye tathA anIti rUpa loka niMdya kAryoM kI pravRtti na ho| jo zabda kI upayuktatA ke prayojana se vyAkaraNAdi kA adhyayana karatA hai use to vidvattA kA abhimAna hai| vaha to vAda-vivAda ke uddezya se avagAhana karatA hai so laukika prayojana hai| caturAI pradarzana hetu kiye gaye zAstrAbhyAsa meM AtmA kA hita nahIM TU *KHELKER E-E-5-15-3-E-E 48 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34,35 - ----- -- E-5-5 Juan Juan Chang Chang Chang Chang Ge Lei E-ME * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * hai| zAstroM kA to ho sake utanA nyUnAdhika abhyAsa kara jo kevala Atma hita * hetu hI tattva nirNaya kare vahI jJAnI dharmAtmA paMDita hai| jinavANI cAra anuyoga rUpa hai, una sabhI kA tAtparya hai ki vItarAgatA pUrvaka saMsAra ke janma-maraNa ke cakra se chUTane kA puruSArtha karanA hI sArabhUta hai| jise jinavANI rUpI samudra maMthana se zuddha cidrUpa ratna prApta huA hai vaha mumukSu caitanya prApti ke parama ullAsa meM kahatA hai ki mujhe sarvotkRSTa caitanya ratna milA, aba mujhe anya koI kArya nahIM, anya koI vAcya nahIM, anya koI dhyeya nahIM, anya kucha bhI zreya nahIM hai, yaha jinavANI kI parama mahimA hai| prazna - jinavANI dvArA caitanya AtmA ko jAna lene se lAbha kyA hai? jinavANI ke zravaNa, satsaMga, svAdhyAya se hI mithyAtva bhAva ko jItA jAtA hai, isI se rAga-dveSa aura viSaya vilA jAte haiN| jinavANI ke svAdhyAya se hI kujJAna aura jJAnAvaraNa karma jIte jAte haiM tathA trividha yoga se saba karmoM ko jIta liyA jAtA hai| jinavANI kI mahimA agama apAra hai| jo bhavya jIva sacce mana se zraddhA bhakti pUrvaka jinavANI kA sevana, zravaNa, svAdhyAya, satsaMga karatA hai, use vastu svarUpa kA bodha hotA hai, mithyAtva vilA jAtA hai| apane caitanya svarUpa meM lIna rahane se vividha yoga ke dvArA sAre karma kSaya ho jAte haiN| cidAnaMda caitanya svabhAva se mukti kI prApti hotI hai| jinavANI kI zraddhA bhakti karane vAlA jina kahalAtA hai, samyakdRSTi jIva ko hI jina kahate haiN| saMsAra ke kAraNa rAga-dveSa, moha haiM, unako jisane jIta liyA hai vahI jina hai| jinhoMne rAga-dveSAdi ko tathA karma rUpI mahA yoddhAoM ko jIta liyA hai va jinako kAla kA cakra nAza nahIM kara sakatA arthAt zAzvata avinAzI hai unheM hI jina kahA gayA hai| saMsArI jIva jina vikAroM se saMsAra meM kaSTa uThAte haiM, una sabako jisane jIta liyA vahI jina hai| saMsAra meM jIva kA sabase bar3A bairI mithyAtva hai, jisake kAraNa vaha apane zuddha svarUpa ko bhUlA huA hai| jisa paryAya meM janma letA hai usako hI apanA mAna letA hai va indriyoM ke viSaya sukha meM tRSNAtura rahatA hai isaliye cAhe jisa deva (kudeva, adeva) kI mAnyatA mAnatA hai, cAhe jisa guru (kuguru, aguru) ke paga par3atA hai, cAhe jisa zubhAzubha kriyA ko dharma kriyA mAnakara aMdhA hokara sevana karatA hai| isI mithyAtva ke kAraNa aMdhA jIva iSTa padArthoM meM rAga va aniSTa padArthoM meM dveSa karatA hai tathA viSayoM kA laMpaTI banA rahatA hai, isI ke kAraNa sarva jJAna kujJAna kahalAtA hai| jJAnAvaraNa karma ke kAraNa prANI ajJAnI bane rahate haiN| AThoM hI dravya karma, rAga dveSAdi bhAva karma, zarIrAdi no karma yaha jIva ke bairI haiM jo saMsAra kI cAra gati caurAsI lAkha yoniyoM meM bhramaNa karAte haiN| jinavANI ke svAdhyAya, zravaNa, satsaMga se hI jIva ko apane caitanya svarUpa kA bodha hotA hai / samyakdarzana hone para jina kahalAtA hai| svarUpa sAdhanA se jina, jinavara, paramAtmA hotA hai| AtmA aura paradravya sarvathA bhinna haiM, eka kA dUsare meM atyaMta abhAva hai| eka dravya usakA koI guNa yA paryAya, dUsare dravya meM isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jina uvaesaM sAraM, sAraM tiloyamanta supaesaM / ceyana rUva saMjuttaM, ceyana Ananda kamma vilayati // 34 // jinayati mithyA bhAvaM, rAgaM doSaM ca viSaya vilyNti| kunyAna nyAna AvaranaM, jiniyaM kammAna tivihi joena // 35 // anvayArtha - (jina uvaesaM sAraM) jinendra ke upadeza kA sAra, jinavANI (sAraM) zreSTha, sArabhUta hai (tiloyamanta) tIna loka ke samasta dravya (supaesaM) zuddha pradezI haiM (ceyana rUva saMjuttaM) caitanya svarUpa meM lIna rahane (ceyana Ananda) caitanya AnaMda, cidAnaMda, jJAnAnaMda se (kamma vilayaMti) karma vilA jAte haiN| (jinayati) jIta letA hai (mithyA bhAvaM) mithyAtva bhAva ko (rAgaM doSaM) rAga dveSa (ca) aura (viSaya) viSaya, pAMca indriya ke viSaya bhoga (vilayaMti) vilA jAte haiM (kunyAna) kujJAna (nyAna Avarana) jJAnAvaraNa (jiniyaM) jIte jAte haiM (kammAna) sarva karma, dravya karma, bhAva karma, no karma (tivihi joena) trividha yoga, mana vacana kAya kI ekAgratA se / vizeSArtha- jinendra paramAtmA ke upadeza ke sAra svarUpa jinavANI kA svAdhyAya karane se tIna loka ke samasta dravya zuddha pradezI haiM, apane-apane svarUpa meM sthita haiM, isa bAta kA bodha hotA hai| isa vastu svarUpa ko samajhakara jo jIva apane caitanya svarUpa meM lIna rahate haiM, cidAnaMda svabhAva kI sAdhanA karate haiM unake karma vilA jAte haiN| **** * ** TU -E-E E-ME E- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-36.37*-*-*-31--2-H-HE ke 6 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI *usake guNa meM yA paryAya meM praveza nahIM kara sakate; isaliye eka dravya dUsare dravya kA * kucha bhI nahIM kara sakatA, aisI vastu sthiti kI maryAdA hai aura phira pratyeka dravya * meM agurulaghutva guNa hai kyoMki vaha sAmAnya guNa hai, isa guNa ke kAraNa koI kisI * kA kucha nahIM kara sakatA, saba dravya apane-apane meM paripUrNa zuddha pradezI haiM isaliye AtmA paradravya kA kucha nahIM kara sakatA, zarIra ko hilA DulA nahIM sakatA tathA dravya karma yA koI bhI paradravya jIva kA kucha nahIM kara sktaa| kabhI koI hAni nahIM pahuMcA sakatA, isa prakAra jinavANI ke mAdhyama se yaha nizcaya karane se jagata ke para padArthoM ke kartRtva kA jo abhimAna AtmA ke anAdikAla se calA A rahA hai, vaha doSa mAnyatA meM se aura jJAna meM se dUra ho jAtA hai| jIva apane caitanya svabhAva meM lIna rahakara jJAnAnaMda svabhAva paramAtma pada mukti kI prApti karatA hai| jinavANI kI vizeSatA batAne vAlI gAthA Age kahate haiMjiniyaM abhAva subhAvaM, bhaya rahiyaM nisaMka saMka vilyNti| sahaja sarUvaM picchadi, jiniyaM ajita parjAva uvavannaM // 36 // jiniyaM kaSAya bhAvaM, para davvaM parinAma suddha avyaasN| sarddhasaddha sarUvaM, jina uttaM jinavareMdehi // 37 // anvayArtha - (jiniyaM) jIta jAte haiM, jIta liyA hai (abhAva) nAstikapanA, abhAvapanA (subhAva) svabhAva se (bhaya rahiyaM) bhaya rahita ho gaye, jinako koI bhaya na rahA (nisaMka) ni:zaMka,zaMkA rahita (saMka vilayaMti) zaMkAyeM vilA gaIM (sahaja sarUvaM) sahaja svarUpa ko (picchadi) pahicAnate haiM, anubhava karate haiM (jiniyaM) jIta lete haiM, jIta jAte haiM (anita parjAva) nAzavAna paryAya (uvavanna) udaya hone vAlI, paidA hone vaalii| (jiniyaM) jIta lete haiM, jIta liyA (kaSAya bhAvaM) kaSAya bhAvoM ko (para davvaM) para dravya ke (parinAma) pariNAma (suddha avayAsaM) zuddha svabhAva ke abhyAsa se (suddhaM suddha sarUvaM) zuddha hI zuddha svarUpa hai, parama vItarAga mamala svabhAva hai * (jina uttaM) jinavANI meM kahA hai (jinavareMdehi) jinendra paramAtmAoM ne| vizeSArtha - jinendra paramAtmAoM ne jinavANI meM kahA hai ki AtmA parama vItarAga mamala svabhAva zuddhaha zuddha svabhAvI hai| isa zuddha svabhAva kI sAdhanA aura abhyAsa se kaSAya bhAva, paradravya ke pariNAmoM ko jItA jAtA hai| jo apane sahaja svarUpa ko pahicAnate haiM anubhava karate haiM, vaha apane svabhAva se, abhAva bhAva nAstikapane ko jIta lete haiM, unheM koI bhaya nahIM rahatA, vaha ni:zaMka ho jAte haiM, unakI sArI zaMkAyeM vilA jAtI haiM aura udaya meM calane vAlI nAzavAna paryAya ko jIta lete haiM arthAt ve kisI bhI paryAya, bhAva, kriyA se Darate nahIM hai, mahatva nahIM dete, paravAha nahIM karate, acchA-burA nahIM mAnate, apane jJAna svabhAva kA Azraya kara ni:zaMka dRDha sthita rahate haiM, yahI ina karma, kaSAya, bhAva, kriyA paryAyAdi paradravya ko jItanA hai ki phira usa ora dRSTi nahIM dete| jJAna AtmA kA svAbhAvika guNa hai kiMtu rAga-dveSa Adi vaibhAvika avasthAyeM haiM ata: na jJAna rAga hai aura na rAga jJAna hai| jJAna to sva-para prakAzaka hai kiMtu rAga kA anubhava to hotA hai paraMtu usameM para svarUpa kA vedana nahIM hotA ata: vaha acitta hai aura jJAna cidrUpa hai, jo sthiti rAga kI hai vahI dveSa, moha, krodhAdi kI hai| vacana aura mana AMtarika haiM, vacana aMtarjalparUpa hai, mana vikalpa hai| jaba maiM AMtarika vacana rUpa aura mana rUpa nahIM hU~ to bAhya zarIra rUpa aura dravya vacana rUpa kriyA Adi kA kartA kaise ho sakatA hU~? isa prakAra apane zuddha svarUpa ko jAnane vAlA ina sabase bhinna rahatA hai, bhAva kriyA paryAya kA pariNamana apane meM calatA hai, jJAnI jJAyaka rahatA hai, yahI ina sabako jItanA hai jisase inakA puna: baMdha nahIM hotaa| jo kisI se bhI nahIM DaratA, isa loka aura para loka kI AkAMkSA nahIM karatA, kisI se glAni nahIM karatA, mithyA mUDhatA se grasita nahIM hotA, sadA apanI zaktiyoM ko puSTa karatA hai, ratnatraya rUpa mArga se kabhI vicalita nahIM hotA aura paramArtha se mokSa ke mArga nija Atma svarUpa kA hI avalokana kiyA karatA hai tathA jo sadA AtmIya aciMtya zakti vizeSa ko prakAzita kiyA karatA hai, aisA ni:zaMkita bhAva jinavANI ke svAdhyAya se pragaTa hotA hai| jaise AtmA aura jJAna kA tAdAtmya sambaMdha hone se AtmA ni:zaMka hokara jJAna meM pravRtti karatA hai| yaha jJAna kriyA AtmA kI svabhAva bhUta hai ata: niSiddha nahIM hai; paraMtu AtmA aura krodhAdi kaSAya Asrava kA to saMyoga saMbaMdha hone se donoM bhinna haiM kiMtu ajJAna ke kAraNa jIva usa bheda ko nahIM jAnakara krodhAdi meM Atma rUpa se pravRtti karatA hai ata: krodharUpa, rAgarUpa, moharUpa pariNamana hotA hai, isI pravRtti rUpa pariNAma ko nimitta karake svayaM hI pudgala karma kA saMcaya karatA hai, jo bhedajJAna pUrvaka bhinna-bhinna jAnatA hai usake ekatva kA ajJAna miTa ra -E-E E-ME E- 50 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -38* * ** REAK HERE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI jAtA hai aura karma baMdha bhI ruka jAtA hai| mokSa ke liye to parama jJAna hI hai,jo karma ke karane meM svAmitva rUpa kartRtva se rahita hai| jaba taka azuddha pariNamana hai taba taka jIva kA vibhAva rUpa pariNamana hai, usa vibhAva pariNamana kA aMtaraMga nimitta hai- jIva kI vibhAva pariNamana rUpa zakti aura bahiraMga nimitta hai mohanIya karma kA udaya / vaha mohanIya karma do prakAra kA hai- mithyAtva mohanIya aura cAritra mohanIya / jIva kA eka samyaktva guNa hai, jo vibhAva rUpa hokara mithyAtva rUpapariNamA hai| eka cAritra guNa hai, jo vibhAva rUpa hokara kaSAya rUpa pariNamA hai| jIva ke pahale mithyAtva karma kA upazama yA kSaya hotA hai, usake bAda cAritra moha kA upazama yA kSaya hotA hai| vItarAga kathita jinavANI dvArA isa bAta kA bodha hotA hai ki AtmA to trikAla zuddha svabhAva hI hai, parama vItarAga mamala svabhAvI hai| jo bhavya jIva apane zuddha svabhAva ko pahicAna kara usakI sAdhanA, ArAdhanA, upAsanA karatA hai vaha sAre karma kaSAya parabhAvoM ko jIta letA hai aura ni:zaMka hokara mokSamArga meM calatA hai| hamezA nanda, AnaMda, sahajAnaMda meM rahatA hai| jinavANI ke svAdhyAya kI vizeSatA batAne vAlI gAthA Age kahate haiMsaMsAra sarani vilayaM, asarana ajita anisTa vilyNti| para parjAva na dilaM, parama sahAvena avayAsa vimalaM ca // 38 // anvayArtha - (saMsAra sarani vilayaM) saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai (asarana) parAvalambatA, parAdhInatA (anita) nAzavAna, asat, vikArI bhAva (anisTa) aniSTa, moha, rAga, dveSAdi, dravya bhAva nokarma (vilayaMti) chUTa jAte haiM, vilA jAte haiM (para) saMsAra zarIrAdi pudgala dravya (parjAva) eka samaya kA calane vAlA pariNamana (na di8) nahIM dekhatA (parama sahAvena) parama pAriNAmika bhAva, zuddha mamala svabhAva kA (avayAsa) abhyAsa,sAdhanA se (vimalaM ca) maloM se rahita, pUrNa zuddha paramAtmA ho jAtA hai| vizeSArtha - jinavANI kA svAdhyAya karane arthAt apane jina svabhAva kI sAdhanA ArAdhanA, sva adhyayana karane se saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai| azaraNa, parAvalambatA, parAdhInapanA, anita nAzavAna asat vikArI bhAva, aniSTa *dravya bhAva nokarma baMdhodaya chUTa jAte, vilA jAte haiN| samyakdRSTi jJAnI sAdhaka phira para saMsAra zarIrAdi pudgala kI tarapha tathA eka samaya kI calane vAlI paryAya ko nahIM dekhtaa| apane parama pAriNAmika bhAva zuddha mamala svabhAva kI sAdhanA se sarva karma maloM se rahita pUrNa zuddha paramAtmA ho jAtA hai| jina svabhAva jinavANI kI mahimA kisI virale bhavya jIva ko AtI hai, usa AtmAnubhava ke udyota hone para mithyAtva kA aMdhakAra svayaM lupta ho jAtA hai| jJAna kI kiraNeM sarvatra udyota karane lagatI haiN| vastu kA yathArtha bodha ho jAtA hai| para se rAga-dveSa dUra hokara samatA rasa kA svayaM uchAla hokara vItarAgatA aura kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| yaha zuddha caitanya mUrti jinasvabhAva AtmA, svayaM ke rAgAdi pariNamana meM nimitta arthAt kAraNa rUpa nahIM hai kintu AtmA meM rAgAdi utpanna hone kA nimitta kAraNa para dravya kA saMbaMdha hI hai| vastu kA aisA hI svabhAva hai ki vaha nimitta rUpa para saMga se hI naimittika bhAva ko prApta hotA hai| jaise-sUryakAMta maNi svayaM pArthiva hai vaha jvAlA rUpa pariNata svayaM nahIM hotA kintu sUrya kA nimitta pAkara vaisA pariNamatA hai, isI prakAra AtmA svabhAvata: zuddha caitanya svarUpa hai tathApi saMsAra dazA meM azuddha hai ; yadyapi azuddha caitanya hI rAgAdi kA upAdAna kAraNa hai tathApi vaha svayaM binA nimitta ke rAgAdi vibhAva rUpa pariNamana nahIM karatA, usake rAgAdi kA nimitta kAraNa una karmoM kA udaya hai, jo isa jIva ne apanI anAdikAlIna azuddha avasthA meM bAMdha rakhe haiN| vastu ke pariNamana do prakAra ke haiM- svabhAva rUpa pariNamana aura vibhAvarUpa pariNamana / svabhAvarUpa pariNamana to svayaM hotA hI hai usameM vastu svayaM upAdAna rUpa kAraNa aura kAladravya usake pariNamana meM sahaja udAsIna nimitta hai| vibhAva rUpa pariNamana jIva aura pudgala ina do dravyoM meM hI hotA hai, vibhAva pariNamana meM donoM hI eka dUsare ke nimitta bhI bana jAte haiN| jinavANI kA svAdhyAyI, jina svabhAva kA anubhavI, samyakadRSTi jIva ukta prakAra se apanI nija AtmA rUpa vastu ke svabhAva ko, rAgAdi se bhinna jAnatA hai isaliye apane meM rAgAdi rUpa vibhAva pariNAma nahIM karatA hai ata: rAgAdi kA kartA bhI nahIM hai| pratikUla nimittoM ke hone para bhI buddhimAna puruSa apanA kArya sAdhatA hai usameM usakA nija kA puruSArtha kAraNa hai| jinAgama kI jo sadA acchI rIti se upAsanA karatA hai use sAta guNoM kI prApti hotI hai - E-HE- E Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39--HRE - -- F-BE *E-HEEEEE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * 1. trikAlavartI anaMta dravya paryAyoM ke svarUpa kA jJAna hotA hai| * 2. hita (iSTa) kI prApti aura ahita (aniSTa) ke parihAra kA jJAna hotA hai| 3. mithyAtva Adi se hone vAle Azrava kA nirodha rUpa bhAva, saMvara hotA hai arthAt * zuddha svAtmAnubhUti rUpa pariNAma hotA hai| 4. prati samaya saMsAra se naye-naye prakAra kI bhIrutA, udAsInatA vItarAgatA hotI hai| 5. vyavahAra aura nizcaya rUpa ratnatraya se avasthiti hotI hai, usase vicalita nahIM hotaa| 6. rAgAdi kA nigraha karane vAle upAyoM meM bhAvanA hotI hai| 7. para ko upadeza dene kI yogyatA prApta hotI hai| jJeya aura jJAtA meM athavA jJeya se yukta jJAtA meM sarvajJa bhagavAna ke dvArA jaisA kahA gayA hai aura jaisA usakA yathArtha svarUpa hai tadanusAra pratIti honA samyak darzana hai aura tadanusAra anubhUti honA samyakjJAna hai aura tadrUpa apane meM sthita rahanA samyakcAritra hai, ina tInoM kI ekatA mokSamArga hai tathA pUrNatA mokSa hai| Agama ko anubhava se pramANa karane vAlA jJAnI hai, vahI saccA jinavANI kA upAsaka hai, jisase svayaM jina, jinavara paramAtmA hotA hai| tatprati prIti cittena, yena vArtApi hishrutaa| nizcita sa bhaved bhavyo, bhAvi nirvANa bhAjanam // jisa jIva ne prasanna citta se jinavANI dvArA, isa jina svarUpa AtmA kI bAta bhI sunI hai vaha bhavya puruSa bhaviSya meM nirvANa prApta karatA hai| khaMDa-khaMDa jJAna kA upayoga bhI paravazatA hai, paravaza, parAdhIna so du:khI hai aura svavaza, svAdhIna so sukhI zivazAzvata caitanya tattva ke Azraya rUpa svavazatA se zAzvata sukha pragaTa hotA hai| zuddhAtmA ko jAne binA, bAhara se bhale hI saMyama Adi zubhAcaraNa karatA * rahe paraMtu usase AtmA nahIM jAnA jA sakatA, jinavANI ke jJAna se hI AtmA jAnA jA sakatA hai| yadi svabhAva meM adhUrApana mAnegA, kamI kamajorI mAnegA to pUrNatA ko kabhI prApta nahIM kara sakatA, jo bhavya- maiM pUrNa hU~, zuddha hU~, siddha hU~ dhruvatattva zuddhAtmA hU~ aisI pUrNa AtmA para dRSTi rakhakara Age bar3hatA hai, use siddha dhavapada prApta hotA hai| prazna-jinavANI kA svAdhyAya isa hitakArI hai yA saMyama tapa pUjA bhakti kyA dAnAdi rUpa zubhAcaraNa iTa hitakArI hai? samAdhAna-munivrata dhAra anaMtabAra, grIvaka upjaayo| painija Atama jJAna binA, sukha lezana paayo|| zubhAcaraNa rUpa kriyAyeM to anAdi se karate A rahe haiM aura usake phalasvarUpa hI yaha manuSya bhava milA hai paraMtu AtmajJAna na hone se saMsAra paribhramaNa nahIM chUTA / mukti kA eka mAtra kAraNa jinavANI ke svAdhyAya dvArA vastu svarUpa ko samajhanA, bhedajJAna pUrvaka nija AtmAnubhUti samyakadarzana samyajJAna honA hI iSTa hitakArI hai| isa manuSya bhava kI sArthakatA to AtmajJAna prApta karane meM hI hai, vaha jaise ho sake eka mAtra usakA puruSArtha karanA hI zreyaSkara iSTa hitakArI hai| prazna - AtmajJAna prApta karane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnena nyAna suddha, nyAna vinyAna sahAva suiruuvii| kamma mala suryaca vipanaM, appA paramappa suddha anmoyaM // 39 // anvayArtha - (nyAnena nyAna suddha) jJAna se jJAna zuddha hotA hai, buddhi ke sadupayoga se AtmajJAna hotA hai (nyAna vinyAna) bhedavijJAna se AtmajJAna hotA hai (sahAva) svabhAva, sahayoga (sui) svayaM, zruta (rUvI) rUpI, svarUpI (kamma mala) karma mala (suyaM ca vipanaM) svayaM kSaya hote haiM, apane Apa jhar3ate haiM, kSaya hone lagate haiM (appA) AtmA (paramappa) paramAtmA (suddha) zuddha, AnaMdamayI (anmoyaM) anumodanA karo, lIna raho, AlaMbana lo, svIkAra kro| vizeSArtha -AtmajJAna prApta karane kA upAya kahate haiM ki buddhi ke sadupayoga se AtmajJAna hotA hai, bhedavijJAna se AtmajJAna hotA hai| jinavANI zravaNa se apane svarUpa ko jAnane para AtmajJAna hotA hai| maiM AtmA zuddha paramAtmA hU~ aisA svIkAra karanA hI AtmajJAna hai isase karma mala svayaM kSaya hote haiN| buddhi kA sadupayoga karane para zAna zuddha hotA hai ki maiM ina zarIra varNa gaMdha rasa sparzAdi sabase pRthak,aMtara meM jo vibhAva hotA hai vaha maiM nahIM hU~, UMce se UMce jo zubha bhAva haiM vaha bhI maiM nahIM hU~, mere nahIM haiM,maiM to sabase bhinna eka mAtra jJAna svabhAvI jJAtA dRSTA caitanya tattva zuddhAtmA hUM, aisA HE-E-HEE 52 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39 --- --- RSHEME * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * anubhUti yuta nirNaya honA hI Atma jJAna hai| sarva prakAra se bhedajJAna meM pravINa honA hI sarvaprathama kriyA hai| dravya to trikAlI aura nirAvaraNa hai paraMtu vartamAna paryAya meM rAgAdi kA sadbhAva hai, aisI do * dazAoM ke madhya prajJA chainI (sUkSma buddhi) lagAne se bhinnatA kA anubhava ho sakatA * hai| bhedajJAna kI pravINatA se, yaha anubhUti rUpa zuddha caitanya hI maiM huuN| yaha karmAdi saMyoga saba para haiM, yaha maiM nahIM hU~, aise AtmajJAna hotA hai| jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para hI AtmajJAna hotA hai| pUrNAnaMda ke nAtha prabhu paramAtmA ko nijabuddhi se mati zruta jJAna dvArA AtmA zuddha paramAtmA hai, paramAnaMdamayI ratnatraya svarUpa anaMta catuSTaya kA dhArI sarvajJa svabhAvI bhagavAna hai aura karma saMyoga rAgAdi bhAva AkulatArUpa saMsAra hai, aisA donoM kA viveka, bhedavijJAna ke puruSArtha dvArA AtmAnubhUti honA hI Atma jJAna hai| jIva vikAra tathA svabhAva ko eka mAna rahA hai ata: yathArtha vicAra nahIM kara pAtA / vaha yadi buddhi kA sadupayoga kare, anAdi mithyA dhAraNA meM avakAza saMdhi kare, bhedajJAna kare to jAnane meM Ave, maiM caitanya svarUpa bhagavAna AtmA hU~ aura yaha zarIrAdi saMyoga tathA vikArI bhAva saba kRtrima asat nAzavAna mere se bhinna haiM paraMtu ajJAnI ne to una donoM meM ekatA mAnI hai| dayA dAnAdi se dharma hone kI mAnyatA, zubhAzubha bhAva meM kartAbuddhi,para meM ekatva kI viparIta zraddhA, svabhAva va vibhAva ko pRthak jAnane rUpa vicAra bhI nahIM karane detii| bhagavAna AtmA meM jJAna avasthita hai ata: jo-jo prasaMga banate haiM, unameM jJAna karane kA avasara hone para bhI unakA jJAna karane ke bajAya jJeya jJAna ke bhedajJAna se zUnya hone ke kAraNa svayaM ko jJeya rUpa jAnatA huA jJAna rUpa pariNamita hone ke bajAya ajJAna rUpa se pariNamita hotA huA rAgAdijJeya mere haiM aisA jAnatA huA ajJAnI unakA kartA banatA hai| anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai usake svasanmukha * hokara ArAdhana karanA, atIndriya jJAna svabhAva ko sAdhana banAkara jo jJAna hotA 4 hai, vaha hI AtmA ko jAnane vAlA hai aise jJAna kI anubhUti se samyakdarzana hone *ke pazcAt sAdhaka ko AtmA sadA upayoga svarUpa hI jAnane meM AtA hai| sva-para kA zraddhAna hone para apane ko para se bhinna maiM zuddha caitanya AtmA paramAtmA hU~, aisA jAnane se svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa karmoM kA kSaya ******* **** hotA hai| jo pUrA nirmala hai, paripUrNa hai, parama nirapekSa hai, dhruva hai aura traikAlika paripUrNa sAmarthyamaya hai, aise abheda eka parama pAriNAmika bhAva kA hI Azraya karane yogya hai, usI kI zaraNa lene yogya hai| usI se samyakdarzana se lekara mokSa taka kI sarva dazAyeM prApta hotI haiN| jIva ne anaMtakAla meM anaMta bAra saba kucha kiyA paraMtu AtmA ko nahIM 2 pahicAnA / deva gurU kyA kahate haiM vaha barAbara jijJAsA se sunakara vicAra karake yadi buddhi ke sadupayoga puruSArtha pUrvaka nija svarUpa meM lInatA kI jAye to AtmA pahicAnane meM Aye, AtmajJAna kI prApti ho| sarvajJa paramAtmA dvArA kathita padArtha ke svarUpa ke anusAra AcArya racita zAstra kA samyakpa se avagAhana karanA sAMgopAMga samajhanA hI sAdhakapanA hai| jaise- gahare samudra meM avagAhana karane se motI milate haiM, vaise hI zAstra ke viSaya meM samyak prakAra praveza kara avalokana karane se bhAvazruta pragaTa hotA hai| buddhi jJAna pUrvaka apane svarUpa zakti ko jAnanA, jJAna lakSaNa va lakSya rUpa AtmA apane jJAna meM bhAsita hotI hai, taba sahaja AnaMda dhArA bahatI hai| atIndriya AnaMda, parama sukha parama zAMti kA vedana hotA hai vahI anubhava hai| prazna- yaha AtmIya AnaMda, AtmajJAna cAhate to saba, para yaha hotA kyoM nahIM? samAdhAna- yaha AtmIya AnaMda, parama sukha zAMti, koI cAhate nahIM haiM, mAtra kahate haiM kyoMki ruci anugAmI puruSArtha hotA hai, jisa tarapha kI lagana aura ruci hotI hai usa tarapha kA hI udyama puruSArtha karate haiN| jIva kyA hai aura ajIva kyA hai ? maiM kauna hU~, merA svarUpa kyA hai? yaha to na jAne tathA zarIra ke rogoM ko dUra karane athavA dhanopArjana Adi upAyoM se apane du:kha dUra karanA cAheM to ve upAya to jhUThe haiN| du:kha to jIva meM hai aura vaha moha ke kAraNa hai ata: usa duHkha ko jIva meM yathArtha mAnakara moha kA nAza karanA hI duHkha dUra karane kA upAya hai| ajJAnI svabhAva sanmukhatA kA prayatna nahIM karatA balki rAga moha ke hI sAdhana pakar3atA hai ata: usakA bhrama dUra nahIM hotaa| sAtoM tattvoM ko jAne binA AtmA kI zraddhA nahIM hotii| eka jIva tattva ko jAnane meM sAtoM hI tattvoM kA jJAna ho jAtA hai| vahI AtmajJAna parama sukha, zAMti detA hai, usI se jIva AtmIya AnaMda meM rahatA hai| 6--15-31-18 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-40,41*-* -*-12-2----- -E: E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI prazna - AtmajJAna hone para kaisA-kaisA kyA-kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaMkuraM ca sahAvaM, nyAnaM vinyAna abhyaraM joyaM / vijana sahAva diDaM, pada viMdaM vimala nyAna uvavannaM // 40 // mati subhAva sa uttaM, avyara sura viMjanasya pada arth| SaT ni ni abhyara uvanaM, tasya parinAma nyAna suddhaM ca // 41 // anvayArtha - (nyAnaMkuraM ca sahAvaM) AtmajJAna rUpI aMkura, prAdurbhAva kA aisA svabhAva hai ki (nyAnaM vinyAna) bhedavijJAna hone se (adhyaraM joyaM) akSaya avinAzI svabhAva dikhatA hai, akSara jAnane meM AtA hai (vijana sahAva diTTha) vyaMjana svabhAva dikhatA hai arthAt vartamAna dazA dravya svabhAva aura paryAya donoM dikhate haiM, jJAna meM jAnane meM AtA hai (pada viMdaM) dhruva svabhAva, siddha pada kI anubhUti karane se (vimala nyAna uvavannaM) nirmala jJAna, kevalajJAna pragaTa hotA hai| (mati subhAva) matijJAna, buddhi kA jAgaraNa (sa uttaM) use kahate haiM (aSyara sura vijanasya pada artha) akSara, svara,vyaMjana, pada, artha, paMcArtha kA bodha jAgrata ho jAtA hai (SaT tri tri aSyara uvana) chaha tIna tIna, tIna sau chattIsa [336] bheda matijJAna ke pragaTa ho jAte haiM (tasya parinAma) usakA pariNAma (nyAna suddhaM ca) jJAna zuddha ho jAtA hai| vizeSArtha- AtmajJAna rUpI aMkura kA aisA svabhAva hai arthAt AtmajJAna kA jAgaraNa hone para,bhedavijJAna hone se akSara, akSaya avinAzI svabhAva dikhatA hai tathA vyaMjana svabhAva arthAt vartamAna dazA dravya svabhAva aura paryAya donoM jAnane meM Ate haiN| dhruva svabhAva siddha pada kA ArAdhana, anubhUti karane se kevalajJAna pragaTa hotA hai| mati svabhAva buddhi kA jAgaraNa use kahate haiM ki akSara svara vyaMjana pada artha kA bodha jAgrata ho jAtA hai| matijJAna ke tIna sau chattIsa bheda hote haiM. vaha * pragaTa ho jAte haiN| AtmajJAna hone se jJAna zuddha ho jAtA hai arthAt jJAna kA prakAza * hone lagatA hai| jo koI AtmA AtmajJAnI hokara apane AtmA ko apane AtmA bArA apane AtmA meM dekhatA, jAnatA anubhavatA hai vahI nizcaya se **** * ** samyakdarzana jJAna cAritra rUpa mokSamArga ko sAdhatA hai| svAnubhava ke pratApa se hI paramAtma pada hotA hai| jJAyaka svabhAva caitanya kA jahA~ aMtara meM bhAna huA, jAnane vAlA jAga uThA ki maiM to dhruvatattva zuddhAtmA hU~, aisA jaba anubhava meM AyA taba jJAnadhArA ko koI roka nahIM sakatA, phira cAhe jaisA paryAya kA pariNamana ho para vaha to paryAya OM meM hai| vaha akSaya svabhAva AtmA meM kahA~ hai? paryAya hai, use jJAna ne jAnA hai paraMtu jJAna ne usameM milakara nahIM jAnA hai, yaha AtmajJAna kI apUrva mahimA hai| ajJAnI paryAya meM ekameka hokara apane ko vaisA mAnatA hai| dharmI ko jJAnadhArA prati kSaNa calA karatI hai, isa jJAnadhArA kA calanA yahI vizeSa bAta hai| isa jJAnadhArA se hI saMsAra paribhramaNa se chuTakArA milatA hai| jinheM AtmA ke svarUpa kI ruci huI hai, unheM bhI zubhAzubha rAga Ate haiM paraMtu unheM rAga se virakti rUpa vairAgya hotA hai aura AtmA kI ora kA zAMta upazama rasa hotA hai| AtmajJAna kI adbhuta mahimA hai, jise bhedavijJAna pUrvaka apane akSaya avinAzI dhruva svabhAva kI anubhUti huI hai, aisA samyakadraSTi jIva chaha khaMDa ke rAjya meM saMlagna hone para bhI jJAna meM tanika bhI aisI macaka nahIM AtI ki ye mere haiM, chyAnave hajAra apsarA jaisI rAniyoM ke bIca rahane para unameM tanika bhI sukha buddhi nahIM hotI tathA naraka kI bhISaNa vedanA meM par3A ho to bhI atIndriya AnaMda ke vedana kI adhikatA nahIM chUTatI hai, isa samyakadarzana rUpI AtmajJAna kA kyA mAhAtmya hai, jagata ke liye isa marma ko bAhya dRSTi se samajhanA bahuta kaThina hai| jisake jJAna meM tIna kAla aura tIna loka ko jAnane vAle bhagavAna baiThe hoM usake bhava hotA hI nahIM hai kyoMki usakA jJAna sarvajJa svabhAva se DhalA hai| bhagavAna jisake hRdaya meM virAjate haiM usakA caitanya zarIra rAga-dveSa rUpI jaMga se rahita ho jAtA hai| jaba yaha AtmA svayaM rAga se bhinna hokara apane meM ekAgra hotA hai taba kevalajJAna ko utpanna karane vAlI bhedajJAnajyoti udita hotI hai, jisake prakAza meM matijJAna zuddha hotA hai, zrutajJAna kA prakAza hotA hai, avadhijJAna, mana: paryayajJAna bhI jhAMkane lagate haiM tathA kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmajJAna hone para matijJAna kI vizeSa nirmalatA hotI hai, jisake tIna sau chattIsa bheda haiN| buddhi kA jAgaraNa hI viveka kahalAtA hai| buddhi kI nirmalatA aura sthiratA hI sthita prajJA kahalAtI hai, jo jJAnI ko akartA, abhoktA, abandha 54 Yun Yun Ge Duo Chang Tiao E-E-E E- E- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI banAtI hai| matijJAna meM-cetanA meM jo thor3A vizeSAkAra bhAsita hone lagatA hai usa jJAna ko avagraha kahate haiM, sva aura para donoM kA pahale avagraha hotA hai| 4 avagraha ke dvArA jAne gaye padArtha ko vizeSa rUpa se jAnane kI ceSTA ko IhA kahate * haiN| vizeSa cinha dekhane se usakA nizcaya ho jAnA avAya hai| avAya se nirNIta * padArtha ko kAlAMtara meM na bhUlanA dhAraNA hai| jIva ko anAdikAla se apane svarUpa kA bhrama hai isaliye pahale AtmajJAnI puruSa se AtmasvarUpa ko sunakara yukti ke dvArA yaha nirNaya karanA ki AtmA jJAna svabhAvI hai tatpazcAt para padArtha kI prasiddhi ke kAraNa indriya tathA mana dvArA pravartamAna buddhi ko maryAdA meM lAkara arthAt para padArthoM kI ora se apanA lakSya haTAkara jaba AtmA svayaM sva sanmukha lakSya karatA hai taba prathama sAmAnya sthUlatayA AtmA saMbaMdhI jJAna huA, vaha AtmA kA arthAvagraha huA,tatpazcAt sva vicAra ke nirNaya kI ora unmukha huA so IhA aura nirNaya huA so avAya arthAt IhA se jJAna AtmA meM yaha vahI hai anya nahIM, aisA dRr3ha jJAna avAya hai| AtmA saMbaMdhI kAlAMtara meM saMzaya tathA vismaraNa na ho vaha dhAraNA hai| yahA~ taka to matijJAna meM dhAraNA taka kA aMtima bheda huaa| isake bAda yaha AtmA ananta jJAnAnaMda zAMti svarUpa hai, isa prakAra mati meM se pralambita tArkika jJAna zrutajJAna hai| bhItara svalakSya meM mana, iMdriya nimitta nahIM haiN| jaba usase aMzata: prathak hotA hai, taba svataMtra tattva kA jJAna karake usameM sthira ho sakatA hai| samyakdRSTi ko apanA AtmajJAna hote samaya yaha cAroM prakAra kA jJAna hotA hai| dhAraNA to smRti hai, jisa AtmA ko samyakjJAna apratihata (nirbAdha) bhAva se huA ho use AtmA kA jJAna dhAraNA rUpa banA hI rahatA hai| Agama meM kahA hai ki sparzana, rasanA, ghrANa, cakSa, karNa aura mana yaha chaha prakAra labdhyakSara zrutajJAna hai| labdhi kA artha hai kSAyopazamika rUpa (vikAsa rUpa) zakti aura akSara kA artha hai avinaashii| jisa kSAyopazamika zakti kA kabhI nAza na ho, use labdhyakSara kahate haiN| labdhyakSara jJAna zrutajJAna kA atyaMta sUkSma bheda hai| matijJAna ke bhedoM kI saMkhyA nimnAnusAra hai - avagraha, IhA, avAya, dhAraNA-4 pAMca iMdriya aura mana-6-446%24 tathA viSayoM kI apekSA se bahu-bahuvidha Adi 12-24-12-288 vyaMjanAvagraha ke bheda -48-288 + 48 % 366 bheda gAthA-42** *** akSara, svara, vyaMjana, pada, artha ke svarUpa kA bodha jAgrata hone se paMcArtha kA sahI nirNaya karatA hai, jisase apekSA samajhane se sAre vAda-vivAda miTa jAte haiN| 1.jo dhyAnarUpI agni ke dvArA karma kalaMka ko bhasma karake zuddha nitya niraMjana jJAnamaya hue haiM una paramAtmA ko maiM namaskAra karatA hU~, yaha paramAtmA ko namaskAra kA zabdArtha huaa| 2. zuddha nizcaya naya se AtmA paramAnaMda svarUpa hai, svayaM paramAtmA hai, pUrNa zuddhatA pragaTa huI vaha sadbhUta vyavahAra naya kA viSaya hai, karma dUra hue vaha asadbhUta anupacarita vyavahAra naya kA viSaya hai| isa prakAra naya ke abhiprAya se vAstavika artha samajha meM AtA hai| yathArtha jJAna meM sAdhaka ke sunaya hote hI haiM, yaha nayArtha huaa| 3. jisa prakAra kI viparIta ekAnta mAnyatA cala rahI ho, vaha bhUla batAkara usa bhUla rahita saccA abhiprAya samajhanA matArtha hai| 4. jo satzAstra meM siddhAMta meM kahA ho usake sAtha artha ko milAnA AgamArtha hai| siddhAMta meM jo prasiddha artha ho vaha AgamArtha hai| 5.tAtparya arthAt isa kathana kA aMtima abhiprAya sAra kyA hai ? ki paramAtma rUpavItarAgI trikAlI Atmadravya hI upAdeya hai isake atirikta koI bhI nimitta yA kisI prakAra kA rAga vikalpa upAdeya nahIM hai, yaha saba to mAtra jAnane yogya hai| eka parama zuddha svabhAva hI AdaraNIya hai| bhAva namaskAra rUpa paryAya bhI nizcaya se AdaraNIya nahIM hai| isa prakAra parama zuddhAtma svabhAva ko hI upAdeya rUpa se aMgIkAra karanA bhAvArtha hai| samyaknaya samyak zrutajJAna kA avayava hai aura isaliye vaha paramArtha se jJAna kA (upayogAtmaka) aMza hai aura usake zabdarUpa kathana ko mAtra upacAra se naya kahA hai / AtmajJAna hone se isa prakAra jJAna kI zuddhi aura vRddhi hone lagatI hai| apane iSTa svabhAva kI dRSTi hone se kaI vizeSatAyeM hone lagatI haiN| prazna- aura kyA vizeSatAyeM hone lagatI hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - isTaM saMjoya diha, isTaM subhAva bhAva parinAmaM / IrjA paMtha nivedaM, Irja subhAva suddha nyAna uvavanna / / 42 // anvayArtha -(isTaM saMjoya) iSTa saMyoga, anukUla vAtAvaraNa (di8) dekhane KAKKAR * -E-E E-ME HE-RE* E- Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-43,44 - ------- -- E-5-16 HE- S * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI *se, milane se (isTaM subhAva) iSTa svabhAva ke (bhAva parinAma) bhAva pariNAma hone * lagate haiM (IrjA paMtha) sarala mArga (nivedaM) nirNaya meM AtA hai (Irja subhAva) sarala * svabhAva se (suddha nyAna) zuddha jJAna, vizeSa jJAna (uvavanna) paidA hone lagatA hai| vizeSArtha- AtmajJAna hone se apane Apa iSTa saMyoga, anukUla vAtAvaraNa milane lagatA hai| dharma sAdhanA ke, apane Atma svabhAva ke bhAva pariNAma hone lagate haiN| saralatA sahajatA se usa mArga para calane lagatA hai| sarala svabhAva jJAna kI zuddhirUpa vizeSa jJAna pragaTa hotA hai| zuddha caitanya dhuva ke dhyAna se jise AtmajJAna pragaTa huA hai, aise jIva ko aisI paryAya rUpa yogyatAyeM hotI haiM ki vaha sahajatA se usa ora bar3hane lagatA hai| saMsAra se virakti, viSaya kaSAyoM se nivRtti rUpa pariNAma hone lagate haiN| saMyama tapa tyAga vairAgya ke bhAva hone lagate haiM aura vaha saralatA, sahajatA se usa mArga para calane lagate haiN| nirvikArI AnaMda sahita jo jJAna hotA hai use samyakdRSTi kA kSayopazama jJAna kahate haiN| samyakdarzana evaM Atma anubhava kI sthiti rUpa paryAya meM saMpUrNa AtmA nahIM AtA paraMtu samasta zaktiyA~ usa paryAya meM ekadeza pragaTa hotI haiN| sAdhaka paradravya karmodaya zarIrAdi ke prati udAsIna rahatA hai kyoMki zuddha svarUpa kA anubhava hone se use zuddha caitanya hI upAdeya hai, bhUmikAnusAra deva guru zAstra kI mahimA, bhakti, zruta ciMtavana, aNuvrata, mahAvrata ke zubha vikalpa Ate haiM paraMtu jJAnI kI bhAvanA to svarUpa meM sthira rahane kI hotI hai tathA saralatA sahajatA se jo hotA hai, usameM AnaMdita rahatA hai| aura vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - kamala subhAvaM diha, kevala subhAva parama joena / Sipanika bhAva saMjuttaM, vipio kammAna tivihi joena // 43 // anvayArtha -(kamala subhAvaM) kamala ke samAna, nirvikArInyArA, praphullita svabhAva (di8) dikhatA hai, pragaTa hotA hai (kevala subhAva) kevalajJAna svabhAva (parama joena) paramayoga, dhyAna samAdhi meM dikhatA hai (Sipanika bhAva) kSAyika bhAva, dRDha, aTala zraddhA, vizvAsa (saMjuttaM) lIna rahatA hai, saMyukta rahatA hai (pipio kammAna) karmo kA kSaya hotA hai (tivihi joena) yoga, mana vacana kAya kI ekAgratA se| vizeSArtha- AtmajJAna hone para kamala samAna praphullita svabhAva pragaTa kara hotA hai| parama yogAbhyAsa dhyAna samAdhi kI sAdhanA se kevalajJAna svabhAva dikhane lagatA hai| bhedajJAna tattva nirNaya ke bala se kSAyika bhAva meM lIna rahatA hai tathA trividha yoga kI sAdhanA se karmoM kI nirjarA hone lagatI hai| __ AtmajJAna hone se Atma dhyAna kI sahaja sAdhanA calane lagatI hai| yogAbhyAsa se kamala svabhAva pragaTa hotA hai| jaise- kamala, pAnI aura kIcar3a se nirlipta nyArA apane meM praphullita suvAsita khilA huA rahatA hai, vaise hI jJAnI sAdhaka apane meM prasanna AnaMda meM rahatA hai| dhyAna yoga kI sAdhanA se kevalajJAna svabhAva dikhatA hai| apane samyakdarzana samyakjJAna ke jAgaraNa se apane meM dRr3ha, aTala, aDola, akaMpa, abhaya kSAyika bhAva meM rahatA hai| mana vacana kAya kI ekAgratA rUpa upayoga kA apane svabhAva meM sthita rahane se karmoM kA kSaya hotA hai| trikAlI dhruvatattva AtmA ko pakar3ane para hI samyakdarzana jJAna hotA hai, use pakar3ane para hI samyakcAritra hotA hai, use pakar3ane para hI kevalajJAna hotA hai| jise AtmA kA vizvAsa huA, use koI vighna bAdhA nahIM hote| svabhAva ke cha Azraya se jitanI zuddhatA vartatI hai, utanA dharma hai, vahI paramArtha vrata hai aura vahI mokSa kA sAdhana hai| jise samyakadarzana pragaTa hone se apane jJAnAnaMda svabhAva para dRSTi AI hai vaha jIva ATha guNoM se saMpanna hokara para se dRSTi haTAkara svayaM jJAna ke rasAsvAda meM vibhora hokara nRtya karatA hai, usake isa kArya se use jJAna bhAva ke kAraNa navIna karmoM kA saMvara hotA hai tathA pUrva baddha karma udaya meM Akara binA phala diye hI nirjarA ko prApta ho jAte haiN| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - gagana subhAva urvanaM, gana asmUha disTi suddhaM ca / AnandaM paramAnandaM, paramappA parama bhAva joena // 44 // anvayArtha - (gagana subhAva) AkAza ke samAna zUnya svabhAva (urvana) pragaTa hotA hai, paidA hotA hai (gana asmUha) AkAza meM bAdala samUha (disTi suddhaM ca) zuddha dRSTi hotI hai (AnandaM paramAnanda) paramAnaMdamayI parama sukha kA anubhava hotA hai (paramappA) paramAtmA (parama bhAva) parama pAriNAmika bhAva (joena) yoga hotA hai, milatA hai, dikhatA hai| E-EEEE Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -45* * ** E-5-16 HE- S * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI vizeSArtha - AtmajJAna hone para jaba sarva saMkalpa-vikalpa, vicAra citavana * rUpa bhAvanA asta ho jAtI hai aura Apa ApameM nirvikalpa rUpa se layatA prApta * hotI hai taba vahA~ jo nirlepa aura zUnya bhAva hotA hai use hI gagana svabhAva kahate haiM, vahA~ AtmA paramAtmA rUpa hI jhalakatA hai aura paramAnaMda kA lAbha hotA hai| jaise-AkAza apane meM nirlepa, nirvikArI,zuddha, paripUrNa samastapara saMyogoM se zUnya hai| jo AkAza meM bAdala samUha dikhAI dete haiM vaha saba vilA jAne vAle bhrama mAtra haiN| isI prakAra AtmA asaMkhyAta pradezI hokara bhI zarIra pramANa rahatA hai| zuddha dRSTi jJAnI Atma deva ko taijasa, kArmANa, audArika tInoM zarIroM se bhinna dekhatA hai, sarva rAgAdi bhAva se bhinna dekhatA hai. karma ke nimitta se hone vAle audayika, aupazamika, kSAyopazamika bhAvoM se bhinna eka zuddha parama pAriNAmika svabhAva dhArI anubhavatA hai aura AnaMda paramAnaMda meM rahatA hai| dravyadRSTi se jIva ke sAtha karmoM kA saMyoga nahIM dikhatA hai, taba karma kI apekSA se hone vAle bhAva bhI nahIM dikhate haiN| kSAyika bhAva yadyapi apane hI AtmA kA nija bhAva hai paraMtu karmoM ke kSaya se pragaTa hone ke kAraNa karma sApekSa ho| jAtA hai| zuddha dRSTi se AtmA ke sAtha na kabhI karma kA sambaMdha thA, na hai, na hogaa| tIna kAla meM eka svarUpa maya zuddha AkAza ke samAna nirmala yaha AtmA hai| yadyapi karmoM ke saMyoga se nara-nAraka, pazu-deva bAra-bAra huaa| yaha vicAra paryAya dRSTi se hai to bhI dravyadRSTi se AtmA jaisA hai vaisA hI hai| paryAya dRSTi se yaha caMcala dikhatA hai, isameM mana vacana kAya ke nimitta se pradezoM kA kaMpana hotA hai va yoga zakti karma nokarma ko grahaNa karatI hai tathApi dravya dRSTi se vaha mana vacana kAya se rahita hai| caMcalatA rahita parama nizcala hai, karma nokarma ko grahaNa nahIM karatA hai| parama pAriNAmika bhAva vAlA AnaMda paramAnaMdamayI paramAtmA hai aisA zuddha dRSTi anubhava karatA hai| prazna-isase kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMcana pAya kamma vilayaM, dhana samUha naMta saMsAre / jinaM subhAva uvavanna, nyAna sahAvena jinavariMdehi // 45 // anvayArtha - (ghana ghAya kamma vilayaM) kaThora ghAtiyA karma vilA jAte haiM (ghana samUha) jaise bAdaloM kA samUha vilA jAtA hai (naMta saMsAre) vaise hI anaMta saMsAra kA paribhramaNa vilA jAtA hai (jinaM subhAva uvavanna) jina svabhAva pragaTa ho jAtA hai (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (jinavariMdeha) jinendra deva ho jAtA hai| vizeSArtha- AtmajJAna kI mahimA baDI apUrva hai. zuddha dRSTi sahita svarUpa lInatA hone se sAre ghAtiyA karma (jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya) vilA jAte haiM, jaise-AkAza meM bAdaloM kA samUha apane Apa vilA jAtA hai, vaise hI anaMta saMsAra kA paribhramaNa vilA jAtA hai, chUTa jAtA hai| AtmajJAna hone se jina svabhAva pragaTa ho jAtA hai tathA jJAna svabhAva kI sAdhanA se jinendra paramAtmA ho jAtA hai| Atma dhyAna meM aisI zakti hai ki bhava-bhava ke saMcita ghAtiyA karma kSaNa mAtra meM naSTa ho jAte haiM aura kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| bharata cakravartI ne dIkSA lene ke bAda mAtra eka aMtarmuhUrta hI dhyAna kiyA aura ve kevalI ho gye| zivabhUti muni 3 ko bhI tuSa mAsa bhinnam AtmajJAna hone se AtmadhyAna pUrvaka kevalajJAna pragaTa ho gyaa| yaha AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra, anaMta dAna, anaMta lAbha, anaMta bhoga, anaMta upabhoga, anaMta vIrya, anaMta sukha ina dasa vizeSa guNoM kA dhArI paramAtma svarUpa hai| yaha sarvajJa va sarvadarzI hokara bhI AtmajJa va AtmadarzI hai| yaha jJeya kI apekSA sarvajJa sarvadarzI kahalAtA hai| zuddha samyakdarzana kA dhArI hokara niraMtara Atma pratIti meM pravartamAna hai| sarva kaSAya bhAvoM ke abhAva se parama vItarAga yathAkhyAta cAritra se vibhUSita hai, svayaM ko svayaM Ananda dene vAlA anaMta dAna kA dAtA hai, niraMtara svAtmAnaMda kA lAbha karanA anaMta lAbha hai, svAtmAnaMda kA hI niraMtara bhoga hai, svAtmAnaMda kA hI bAra-bAra upabhoga hai, guNoM ke bhItara pariNamana karate hue kabhI bhI kheda nahIM pAtA yahI anaMta vIrya hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya va aMtarAya karmoM se rahita hokara anaMta sukha kA samudra hai| abheda naya se eka akhaMDa AtmA ko dhyAveM taba svAnubhava kA lAbha hotA hai, yahI Atmadarzana hai, yahI sukha zAMti pradAyaka bhAva hai, yahI Atma samAdhi hai, yahI nizcaya ratnatraya kI ekatA hai| AtmajJAnI sAdhaka nizcinta hokara parama prema bhAva se apane AtmA kI hI E--- E- 57 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Er Hui -Dan Ye -Lian Ye Bu Chang -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI ArAdhanA karatA hai, jisase jJAyaka bhAva pragaTa hotA hai, yaha Age gAthA meM kahate haiM jAtA uvavanna rUvaM, joyaMto nyAna suddha sasahAvaM / rayanaM rayana sahAvaM, appA paramappa mamala nyAnaM ca / / 46 / / laMkita paramAnanda, lInaM suddhaM ca kevalaM nyAnaM / " mati nyAna suddha suddhaM, naMta catusTava suddha sasarUvaM / / 47 / / anvayArtha - (jAtA uvavanna rUvaM) jJAyaka svarUpa pragaTa hotA hai (joyaMto) dekhane se, dekhatA hai (nyAna) jJAnamayI (suddha sasahAvaM) zuddha svabhAva ko (rayanaM) ratna ke samAna (rayana sahAvaM) ratnatraya svabhAva (appA) AtmA (paramappa) paramAtmA (mamala nyAnaM ca) nirmala jJAna, kevalajJAna svabhAvI hai| (laMkrita) alaMkRta (paramAnandaM) paramAnaMda meM (lInaM) tallInatA (suddhaM ) zuddha svabhAva (ca) aura (kevalaM nyAnaM) kevalajJAna meM (mati nyAna suddha suddhaM) vahI parama zuddha matijJAna hai (naMta catusTaya suddha sasarUvaM) anaMta catuSTayamayI zuddha sva svarUpa jhalakatA hai| vizeSArtha AtmajJAnI ko jJAyaka svarUpa pragaTa ho jAtA hai jisase AtmA va anAtmA ko bhinna-bhinna dekhane jAnane kI zakti pragaTa ho jAtI hai| jaba vaha svAnubhava meM jamatA hai arthAt apane jJAna svarUpI zuddha svabhAva ko dekhatA hai taba ratna ke samAna ratnatraya svabhAva pragaTa ho jAtA hai jisameM AtmA paramAtmA kevalajJAna svabhAvI dikhAI dene lagatA hai, paramAnaMdamaya alaMkRta ho jAtA hai| apane zuddha kevalajJAna svabhAva meM tallInatA, usI ora TakaTakI lagAye rahanA yahI parama zuddha matijJAna hai| zuddha matijJAna meM apanA anaMta catuSTayamayI zuddha svarUpa jhalakane lagatA hai| - mana dvArA AtmA kI sattA svarUpa ko svIkAra kara lene kA nAma matijJAna kI zuddhi hai| jahA~ AtmA ke zuddha svabhAva meM zraddhA pUrvaka tallInatA hai, vahA~ paramAnaMdamayI paramAtmA hI nirvikalpa rUpa se anubhava meM AtA hai, yahI svAtmAnubhava parama atIndriya AnaMda kA dAtA hai| AtmAnubhava kA aisA mahAtmya hai ki parISaha Ane para bhI jIva kI jJAnadhArA calita nahIM hotii| tInoM kAla va tIna loka kI pratikUlatAoM ke Dhera eka sAtha A jAyeM to bhI jJAtA rUpa se rahakara una sabhI ko sahana karane kI zakti AtmA ke Qi 58 gAthA 46, 47 **-*-*-*-*-* jJAyaka svabhAva kI eka samaya kI paryAya meM vidyamAna hai| jisane AtmA ko zarIrAdi va rAgAdi se bhinna jAnA hai, use yaha parISahoM ke Dhera jarA bhI prabhAvita nahIM kara * sakate / caitanya apanI jJAtRdhArA se jarA bhI vicalita nahIM hotA balki svarUpa sthiratA pUrvaka do ghar3I svarUpa meM lIna ho jAye to pUrNa kevalajJAna pragaTa kara le, jIvanmukta dazA ho jAye, paramAnaMdamayI mokSapada ho jaaye| jJAnI ke AMtarika jIvana ko samajhane hetu aMtaraMga pAtratA caahiye| dharmAtmA apane pUrva prArabdha ke yoga se bAhya saMyoga meM rahate hoM to bhI unakI pariNati aMdara se kucha anya hI kArya karatI rahatI hai| jJAnI ko aMtara meM sva saMvedana jJAna prasphuTita huA, vahA~ svayaM ko usakA vedana AyA, pIche use anya koI jAne yA na jAne usakI koI apekSA nahIM hai| dharmAtmA ko apanA ratnatraya rUpa AtmA hI paramapriya hai, saMsAra saMbaMdhI anya kucha priya nahIM hai| dharmI ko apane ratnatraya svabhAva rUpa mokSamArga ke prati abheda buddhi pUrvaka parama vAtsalya hotA hai| svayaM ko ratnatraya dharma meM parama vAtsalya hone se unheM anya ratnatraya dharmadhAraka jIvoM ke prati bhI vAtsalya bhAva ullasita hue binA nahIM rhtaa| jo koI jIva jar3akarma kI aura zarIrAdi kI avasthA kA kartA nahIM hai, use apanA kartavya nahIM mAnatA hai, tanmaya buddhi pUrvaka pariNamana nahIM karatA hai paraMtu mAtra jJAtA hai, sAkSI rUpa se taTastha rahatA hai vaha AtmA jJAnI hai| AtmajJAnI jagata kA sAkSI ho gayA, para vastu merI hai, aisI dRSTi (mAnyatA) chUTane se vaha usakA sAkSI jJAyaka huA hai|" para merA hai aura maiM usakA hU~" aisI mAnyatA chUTa gaI hai| paramAtmA ho, paradravya ho, zarIrAdi saMyoga ho, zubhAzubha bhAva ho sabakA mAtra jJAyaka hai| jJAna aura AnaMda svarUpa kevalajJAna svabhAvI anaMtacatuSTaya dhArI paramAnaMda mayI paramAtmA vaha maiM hU~, isa prakAra nija vastu kA svayaM ke dvArA anubhava karatA hai aura nija vastu se bhinna vastuoM kA jJAtA rahatA hai| rAga aura jJAnI ke jJAna meM jJeya jJAyaka saMbaMdha hai| prazna- AtmajJAnI ko vrata saMyama Adi ke bhAva hote haiM yA nahIM ? vaha vrata pratimAdi dIkSA letA hai yA nahIM ? samAdhAna - zuddhAtmA kA anubhava hone ke pazcAt jIva kI pAtratA bar3hane para athavA pAMcavAM, chaThA guNasthAna hone se usa usa prakAra ke bhAva aura vrata * Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-48,49* *** * F-ER E-ME- 38 y ********** zrI upadeza zuddha sAra jI * pratimAdi hue binA rahate nahIM, avazya hote haiM paraMtu ve zubharAga baMdha ke kAraNa haiM * unameM upayoga lAnA heya hai, jJAnI aisA jAnate haiN| zuddhatA kI vRddhi anusAra kaSAyAdi ghaTane se vratAdi ke zubha bhAva hote haiM aisA vastu svarUpa hai| yahA~ AtmajJAnI kI aMtara dazA ko batAyA jA rahA hai| bAhara se paryAya kI pAtratAnusAra sArA pariNamana svayameva hotA hai, ho rahA hai aura hogA, jJAnI usakA kartA nahIM jJAyaka hai| prazna -jJAnI kI aMtara dazA kyA hotI hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - siddha sarUvaM picchadi, cetana parinAma nyAna sNjuttN| cidAnanda AnandaM, zruta nyAnaM ca ceyanA rUvaM // 48 // anvayArtha- (siddha sarUvaM picchadi) apane siddha svarUpa ko pahicAnakara (cetana parinAma) cetanA bhAva (nyAna saMjuttaM) samyakjJAna sahita (cidAnanda Ananda) atIndriya AtmAnaMda se pUrNa jJAnAnaMda nijAnaMda meM (zruta nyAnaM) zrutajJAna meM (ca) aura (ceyanA rUvaM) caitanya svarUpa dekhatA hai| vizeSArtha-dravyazruta dvAdazAMga vANI hai, isake dvArA jo nija AtmA kA bodha hotA hai vaha bhAvazruta jJAna hai| isa bhAvazruta jJAna meM apanA hI AtmA siddha svarUpa dikhatA hai, jahA~ pUrNa jJAna darzana svabhAva hai, pUrNa AnaMda svabhAva hai va pUrNa jJAna cetanA bhAva hai| nizcaya se AtmajJAnI, bhAvazruta jJAna ke dvArA AtmA ko siddha svarUpa anubhava karatA hai| usa samaya atIndriya AnaMda, jJAnAnaMda, nijAnaMda svabhAva meM nimagna jJAna cetanA bhAva rUpa hI rahatA hai| siddha sarUva surati tasna jina khelahiM phAgu / siddha svarUpa kI surata AnA hI paramAnaMda meM Atma vibhora kara detI hai| mai siddha svabhAvI zuddhAtmA hU~, aise jJAna caitanya pariNAma apUrva atIndriya AnaMda cidAnaMda meM nimagna karane vAle haiN| jJAnI ne jJAna cetanAmayI siddha svarUpa ko grahaNa kiyA hai. abheda meM hI dRSTi hai| maiM jJAnAnaMda svabhAvI hU~ aisA svAnubhUti meM le rahA hai, jisameM anaMta AnaMda bharA huA hai,parama zAMti paramAnaMda mayI nija caitanya svarUpa meM magana rahatA hai| usake jJAna * meM apanA tIrthaMkara sarvajJa svarUpa jhUlatA hai| isakI vizeSatA ke liye Age gAthA kahate haiM - chatranaya saMjuktaM, chInaM saMsAra sarani subhAvaM / jAtA uvavaMna paramaM, jaivaMto naMta daMsanaM caranaM // 49 // anvayArtha - (chatratraya saMjuktaM) zrI arihaMta kevalI tIna chatra se suzobhita haiM (chInaM saMsAra sarani subhAva) jinhoMne saMsAra paribhramaNa svabhAva ko kSaya kara diyA hai (jAtA uvavaMna paramaM) parama jJAtA dRSTA ho gaye haiM (jaivaMto naMta daMsanaM caranaM) unakA anaMta darzana cAritra guNa jayavaMta ho| vizeSArtha- AtmajJAnI zrutajJAna ke dvArA apane Apako tIrthaMkara svarUpa anubhavatA hai, jaise zrI kevalajJAnI arihaMta tIrthaMkara paramAtmA samavazaraNa meM tIna chatra, siMhAsana Adi ATha prAtihAryoM se zobhAyamAna haiN| saMsAra paribhramaNa ke kAraNa mohanIya karma ghAtiyA karmoM ko kSaya kara diyA hai, parama jJAtA dRSTA ho gaye, jinake kevalajJAna ke eka samaya kI paryAya meM tIna kAla tIna loka ke samasta dravya aura unakA trikAlavartI pariNamana jhalakatA hai tathA vaha apane anaMta catuSTaya svarUpa meM anaMtadarzana, cAritra gaNa meM lIna paramAnaMda meM jayavaMta haiN| tIna loka meM jaya-jayakAra maca rahI hai / jJAnI aise hI apane sarvajJa tIrthaMkara svarUpa ko jJAnAnubhUti meM letA hai| prazna - yaha to pAgaloM jaisI dazA hai, isase hotA kyA hai? samAdhAna - AtmajJAnI ko saMsArI pAgala samajhate haiM tathA AtmajJAnI saMsAra ko pAgala samajhatA hai| sabhI pAgala haiM para sahI pAgala kauna hai ? isakA nirNaya karanA pdd'egaa| 1. saMsArI jIva-jo nahIM hai, jo ho nahIM sakatA aisI kalpanAyeM kiyA karatA hai, jo kabhI ho sakate nahIM aise nAnA prakAra ke manasabe bAMdhA karatA hai tathA Age-pIche kI bAteM soca-soca kara bhayabhIta ciMtita du:khI rahatA hai| jaise-gadhe ke sIMga nahIM hote, AkAza meM phUla nahIM khila sakate. saMsArI ajJAnI jIva inakI AzA karatA hai| jo apanA hai nahIM, ho sakatA nahIM use (dhana, zarIrAdi, parivAra ko) apanA mAnatA hai, inakA kartA banatA hai, to pAgala kauna hai ? 2.jJAnI jIva-jo vastu svarUpa hai, jo hone vAlA hai, usakA vicAra karatA hai tathA saMsAra se udAsIna nispRha AkiMcanya vItarAgI apane meM AnaMdita prasanna rahatA hai| jaise-koI bAlaka pitA ke samAna banane kA vicAra kare to vaha usakA yathArtha hai, bhaviSya banane vAlA hai usake aMdara vaha zakti vidyamAna hai, aise 32-28-12--122 ************ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E ********** zrI upadeza zuddha sAra jI OM hI jJAnI jIva arihaMta siddha svarUpa ko apane meM dekhatA hai, ciMtana karatA hai, vicAra karatA hai to yaha pAgalapanA nahIM, yaha vAstavikatA yathArtha satya hai, zrI 4 mamalapAhur3a jI zAstra ke janagana bAvalo phUlanA meM zrI tAraNa svAmI ne isakA vizeSa spaSTIkaraNa kiyA hai| jaina paraMparA meM zuddha niSkalaMka cidAnaMda svarUpa meM avasthita AtmA hI paramAtmA hai, isameM jIvAtmA se bhinna koI paramAtmA nahIM mAnA gayA hai, ata: zakti kI apekSA se sabhI jIva AtmA paramAtmA haiN| prazna-aisI dhAraNA aura vicAra karane se kyA hotA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jhAnaM ca sukha jhAnaM, jhAnaM nyAnaM ca parinAma paramappaM / naMtAnaMta catusTaM, nyAna sahAvena kamma vilayaMti // 50 // anvayArtha - (jhAna) dhyAna (ca) aura (suddha jhAnaM) zuddha dhyAna (jhAnaM nyAnaM) jJAna dhyAna (ca) aura (parinAma) bhAva (paramappaM) paramAtma svarUpa hai isase (naMtAnaMta catusTaM) anaMta catuSTaya pragaTa hote haiM (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva meM lIna rahane se (kamma vilayaMti) karma vilA jAte haiM, karmoM kA kSaya ho jAtA hai| vizeSArtha- citta kA kisI vastu meM ekAgra hone kA nAma dhyAna hai aura upayoga kA apane svabhAva meM ekAgra honA zuddha dhyAna hai| jahA~ jJAna dhyAna aura pariNAma apane paramAtma svarUpa ke hote haiM, aise jJAna svabhAva kI sAdhanA se karmoM kA kSaya hotA hai aura anaMta catuSTaya svarUpa paramAtma pada pragaTa hotA hai| AtmajJAnI ke cintana kI dhArA apane dhuvatattva zuddhAtma svarUpa mamala jJAna svabhAva kI hI calatI rahatI hai| upayoga kI svarUpa ekAgratA hI zuddha dhyAna hai| jahA~ jJAna dhyAna aura pariNAma paramAtma svarUpa ke hote haiM vahA~ karma apane Apa vilA jAte haiM tathA anaMta catuSTaya svarUpa pragaTa ho jAtA hai| rAga-dveSa chor3akara zuddhopayoga meM ramaNa karane se yaha AtmA arihaMta paramAtmA ho jAtA hai| zukla dhyAna hone se karma kSaya hone lagate haiM tathA anaMta catuSTaya svarUpa pragaTa ho jAtA hai| yaha sAdhaka kI sAdhanA kA krama hai, jo guNasthAna krama * se jIva kI pAtratA aura puruSArtha se hotA hai| samyakadRSTi ko bhale svAnubhUti svayaM pUrNa nahIM hai paraMtu dRSTi meM paripUrNa dhruva AtmA hai| jJAna pariNati dravya tathA paryAya * ko jAnatI hai paraMtu paryAya para jora nahIM hai| jJAnI kA pariNamana vibhAva se vimukha hokara svarUpa kI ora Dhala rahA hai, jJAnI nija svarUpa meM paripUrNa rUpa se sthira ho jAne ko tarasatA hai| ************ gAthA - 50,51** ***** jo kevalajJAna prApta karAye, aisI aMtima parAkASThA kA dhyAna zuddha dhyAna hai, aMtarmukhatA to aneka bAra hotI hai, jJAna dhyAna kI sthiti banatI hai, pariNAma uchalate haiN| jaise- pUrNamAsI ke pUrNa caMdra ke yoga se samudra meM jvAra AtA hai, isI prakAra jJAnI sAdhaka ko pUrNa caitanya caMdra ke ekAgra avalokana se Atma samudra meM jvAra AtA hai, vairAgya kA jvAra AtA hai, AnaMda kA jvAra AtA hai, sarva guNa paryAya kA yathA saMbhava jvAra AtA hai tathA jaba isakI tIvratA aura paripUrNatA hotI hai taba sAre ghAtiyA karma kSaya hokara anaMta catuSTaya pragaTa ho jAtA hai| prazna-isake liye kyA karanA par3atA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - parama bhAva paramisTI, parama jinehi nanta mamala sbhaavN| varaM vesTa isTI, isTI disTI ca mamala sukha prmisttii||51|| anvayArtha - (parama bhAva) parama pAriNAmika bhAva svarUpa hI (paramisTI) parama iSTa hai, paMca parameSThImayI hai (parama jinehi) vahI parama jina hai. parama jinendra deva hai (nanta mamala sabhAvaM) jo anaMta catuSTaya kA dhArI mamala svabhAvI hai (varaM sesTa) sarvotkRSTa, zreSTha hai (isTI) iSTa hai (isTI disTI) aise iSTa svabhAva kI dRSTi (ca) aura (mamala suddha paramisTI) mamala zuddha parameSThI banAtI hai| vizeSArtha - parama pAriNAmika bhAva svarUpa nija svabhAva hI parama iSTa paMca parameSThImayI hai, yahI paramajina jinendra deva hai, jo anaMta catuSTaya kA dhArI mamala svabhAvI hai, vahI sarvotkRSTa zreSTha aura iSTa hai, aise iSTa svabhAva kI dRSTi mamala zuddha parameSThI paramAtmA banAtI hai| AtmA ko jAnane vAlA dhyAtA puruSa dharmI jIva jisako sva saMvedana AnandAnubhUti sahita kA eka aMza jJAna pragaTa huA hai, aisA dhyAnI jJAnI, usa pragaTa dazA kA dhyAna nahIM karatA / anubhava kI jo paryAya hai vaha ekadeza pragaTa paryAya rUpa hai| eka samaya kI paryAya ke pIche virAjamAna, sakala nirAvaraNa akhaMDa eka pratyakSa pratibhAsamaya avinazvara zuddha parama pAriNAmika bhAva lakSaNa nija paramAtma svarUpa kA dhyAna karatA hai| jo paMca parameSThImayI anaMta catuSTaya kA dhArI* mamala svabhAvI svayaM jinendra paramAtmA hai / isI iSTa svabhAva parama pAriNAmika bhAva kI dRSTi, paryAya ko zuddha kara svayaM mamala zuddha parameSThI arihaMta paramAtmA banAtI hai| jJAnI ko yathArtha dravya dRSTi pragaTa huI hai, vaha apane zuddha mamala parama KKAKKAR Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI pAriNAmika bhAva ke AlaMbana dvArA aMtara svarUpa sthiratA meM vRddhi karatA jAtA hai| apane meM siddha bhagavAna jaisA AMzika anubhava karatA hai paraMtu vaha vahA~ sthAyI rUpa meM sthira nahIM raha sakane ke kAraNa sAdhaka dazA meM rahatA hai| pUrNa guNoM se abheda aise pUrNa Atma dravya para dRSTi karane se usI ke AlaMbana se pUrNatA pragaTa hotI hai| isa akhaMDa dravya eka parama pAriNAmika bhAva kA AlaMbana hI zuddhatA kI vRddhi karatA hai, isI para dRSTi rakhane se zuddha mamala parameSThI pada pragaTa hotA hai| prazna- parama pAriNAmika bhAva rUpa parameThI pada aura AtmA meM kyA aMtara hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM " mamAtmA sukiya subhAvaM, mamAtmA suddhAtma mamala miliyaM ca / sahakAra nyAna samayaM sarvanyaM suddha samaya anmoyaM / / 52 / / anvayArtha - (mamAtmA sukiya subhAvaM) mere AtmA kA svabhAva bhI vaisA hI hai (mamAtmA suddhAtma mamala miliyaM ca) jaisA zuddhAtmA mamala svabhAvI hai, vaisA hI mere AtmA kA svabhAva hai (sahakAra nyAna samayaM) aise zuddhAtmA ko jJAna meM svIkAra karanA, anubhUti meM lenA isase (sarvanyaM suddha samaya anmoyaM) AtmA meM lIna hone, zuddhAtmA kA AlaMbana lene se sarvajJa svarUpa, zuddha vItarAga pada pragaTa hotA hai| vizeSArtha - nizcaya se AtmA hI paramAtmA hai, svabhAva se pratyeka jIva AtmA paramAtmA hai / dravya apekSA vartamAna paryAya meM azuddhatA hai, isake nirAkaraNa ke liye mere AtmA kA apanA svabhAva bhI vaisA hI hai, jaisA zuddhAtmA mamala svabhAvI parama pAriNAmika bhAva parameSThI pada vAlA hai, vaisA hI merA Atma svabhAva hai| aise zuddhAtmA kA yathArtha zraddhAna jJAna svIkAra karanA, anubhUti meM lenA tathA apane Atma svabhAva, jJAyaka bhAva meM sthita rahane se, sarvajJa svarUpa zuddha vItarAga pada pragaTa hotA hai| apane AtmA ko paramAtmA ke samAna nizcaya karake jo isa AtmIka jJAna meM sthira hotA hai vahI karmoM ko nAzakara paramAtmA ho jAtA hai| parama pAriNAmika bhAva rUpa parameSThI pada paramAtmA meM aura AtmA meM svabhAva se koI aMtara nahIM hai / dravya zuddha hai, paryAya apekSA paryAya meM azuddhi hai| vaha azuddhi zuddha parama pAriNAmika bhAva zuddhAtma svarUpa kA Azraya AlaMbana lene se 000000000000000000000000 61 gAthA 52-55 ****** usa rUpa sthita rahane se paryAya kI azuddhi dUra hokara svayaM sarvajJa paramAtmA ho jAtA hai| nizcaya naya se jisane AtmA kA anubhava prApta kara liyA hai, usane pAMcoM parameSThI parama pAriNAmika bhAva kA anubhava kara liyaa| yaha pAMcoM pada AtmA ko hI diye gaye haiM, vyavahAranaya se yA paryAya dRSTi se AtmA ke pAMca bheda ho jAte haiM, nizcaya se AtmA eka rUpa hI hai| jisa AtmA meM cAra ghAtiyA karmoM ke kSaya se anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta sukha, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra guNa pragaTa haiM paraMtu cAra aghAtiyA karmoM kA udaya hai va unakI sattA hai tathApi ve jIvana mukta paramAtmA arihaMta hai| siddha bhagavAna AThoM hI karmoM se rahita pragaTapane zuddhAtmA haiM, vahA~ zarIrAdi kisI bhI pudgala karmAdi kA saMyoga nahIM hai ve niraMjana nirvikAra haiN| samyaktva, jJAna, darzana, vIrya, agurulaghutva, avyAbAdhatva, sUkSmatva, avagAhanatva ina ATha guNoM se vibhUSita haiM, parama kRta kRtya haiM, nizcala paramAnaMdI haiN| unake svarUpa ko apane AtmA meM virAjamAna karake ekatAna ho jAnA siddha kA dhyAna hai| pratyeka AtmA bhI nizcaya se paramAtmA hai aisA jAnakara vItarAgabhAva yA samabhAva meM hokara svAnubhava kA abhyAsa karanA, isase paramAtma pada pragaTa hotA hai| prazna- kyA aise jJAna zraddhAna ( kahane sunane) mAtra se paramAtma pada pragaTa ho jAtA hai yA isameM aura kucha bhI hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpinika vimala subhAvaM Sipio kammAna sarani vilayaM ca / pipio anyAna pramodaM nyAna sahAyena anyopa mama ca / / 53 / / nAnA prakAra dihI, nyAna sahAvena isTi paramisTI / liMgaM ca jinavariMdaM, liMgaM suddhaM ca kamma vilayaMti // 54 // lInaM anantanaMtaM, lInaM subhAva nyAna sahakAraM / evaM ca guna visuddha evaM tiktaMti sarani saMsAre / / 55 / / anvayArtha (Sipanika vimala subhAvaM ) apane vimala mamala svabhAva kA - * Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-53-55 *-*-*-*-*--*-*-*-* 6--15-2-1-5-16 * dRDha zraddhAna, kSAyika samyakdarzana hone se (pipio kammAna) karmoM kA kSaya ho * jAtA hai (sarani vilayaM ca) saMsAra paribhramaNa vilA jAtA hai (pipio anyAna * pramoda) ajJAna meM AnaMda mAnanA dUra ho jAtA hai (nyAna sahAvena anmoya mamalaM *ca) jJAna svabhAva meM ramaNa karane se mamala svabhAva pragaTa ho jAtA hai| (nAnA prakAra diTThI) idhara-udhara ghUmane vAlI dRSTi chUTa jAtI hai arthAt nAnA prakAra mata matAntara kI mAnyatA chUTa jAtI hai (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (isTi paramisTI) apanA iSTa, parama iSTa, parameSThI pada vAlA AtmA hI hai (liMga ca jinavariMda) jinendra bhagavAna kA jo liMga arthAt mata-bheSa hai (liMga suddhaM) yahI zuddha liMga hai arthAt jinendra praNIta jo mArga hai vahI satya hai, jo nizcaya-vyavahAra se zAzvata hai (ca) aura (kamma vilayaMti) isI se karma vilA jAte haiN| (lInaM anantanaMtaM) apane anaMta catuSTayamayI svabhAva meM lIna rahatA hai (lInaM subhAva) svabhAva kI lInatA (nyAna sahakAra) jJAna ke sahakAra se hotI hai (eyaM ca guna visuddha) isI se guNa vizuddha hote haiM (eyaM tiktaMti sarani saMsAre) isI se saMsAra kA paribhramaNa chUTatA hai| vizeSArtha - apane vimala mamala svabhAva kA dRr3ha aTala zraddhAna kSAyika samyakdarzana hai, isase karmoM kA kSaya hotA hai, saMsAra paribhramaNa vilA jAtA hai| kSAyika samyakdRSTi tadbhava yA tIsare bhava meM mokSa calA jAtA hai| apane jJAna svabhAva ke Azraya ramaNa karane se nirmala bhAva pragaTa hotA hai, ajJAna janita sAMsArika prapaMca meM AnaMda mAnanA, pramoda bhAva samApta ho jAtA hai| nAnA prakAra ke mata matAMtara kI mAnyatA chUTa jAtI hai, apanA jJAna svabhAva AtmA hI parama iSTa upAdeya parameSThI hai, jinendra deva dvArA nirdiSTa mArga hI zuddha saccA mArga hai, jo dravya liMga aura bhAva liMga rUpa nizcaya-vyavahAra se zAzvata hai, yahI satya hai dhruva hai pramANa hai| isI kI sAdhanA se karmoM kA kSaya hotA hai| apane anaMta catuSTayamayI svabhAva meM lIna rahane se guNoM kI vizuddhi hotI hai, isI se saMsAra kA paribhramaNa chUTatA hai, svabhAva kI lInatA eka mAtra AtmajJAna * hone para jJAna ke sahakAra, sAdhana se hI hotI hai| jinendra paramAtmA dvArA nirdiSTa mArga kyA hai ? samyakadarzana jnyaancaaritraannimokssmaarg:|smykdrshnjnyaancaaritr kIekatA hI mokSa kA mArga hai| isako upalabdha karane kA mAdhyama - paMca parameSThI pada hai| yahI mahAmaMtra hai jisakI sAdhanA se siddha pada zAzvata dhruva svabhAva pragaTa hotA hai| maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, vimala mamala svabhAva vAlA hU~, trikAla zuddha nirAvaraNa caitanya jyoti svarUpa eka akhaMDa avinAzI dhruvatattva zuddhAtmA hI hU~, isakA dRDha aTala zraddhAna honA hI kSAyika samyakdarzana hai| nija zuddhAtmAnubhUti yuta nizcaya samyakdarzana pUrvaka, samyajJAna dvArA yathArtha vastu svarUpa jAnakara isa bAta kA dRDha aTala zraddhAna (mAnyatA, pratIti) honA ki maiM mamala vimala svabhAva vAlA dhuvatattva zuddhAtmA hI hU~, yaha eka samaya kI paryAya aura jagata kA trikAlavartI pariNamana jo kramabaddha nizcita aTala hai, saba asat kSaNabhaMgura 3 nAzavAna vilA jAne vAlA hai| zuddha dravya maiM zuddha jIvAstikAya hU~ aura yaha pudgala dravya zuddha paramANu rUpa hai| aisA jaba dRDha aTala zraddhAna vizvAsa hotA hai, koI bhrama bhrAMti bhayabhItapanA nahIM rahatA vahI kSAyika samyaktva hai, isase karmoM kA kSaya hotA hai, saMsAra paribhramaNa chUTatA hai / jo ajJAna janita paryAyI pariNamana meM utsukatA, AkarSaNa mahatva hotA thA vaha chUTa jAtA hai| nAnA prakAra ke mata matAMtara kI mAnyatA bhI chUTa jAtI hai| jinendra paramAtmA dvArA praNIta mArga hI satya hai, dhruva hai, pramANa hai| samyakadarzana, samyajJAna, samyakcAritra mayI paMca parameSThI pada kI sAdhanA se arthAt nirgrantha vItarAga sAdhupada se hI upAdhyAya, AcArya, arihaMta, siddha pada hotA hai tabhI AtmA pUrNa zuddha paramAtmA hotA hai| apane anaMta catuSTayamayI sarvajJa kevalajJAna svabhAva parama pAriNAmika bhAva kA Azraya Alambana lene se hI paryAya meM zuddhi hotI hai,guNoM meM vizuddhi hotI hai, karmoM kA kSaya hotA hai aura isI se saMsAra paribhramaNa chUTatA hai| jJAnI ke sarva hI bhAva samyakjJAna se race hue hote haiM, jabaki ajJAnI ke sarva hI bhAva ajJAna dvArA nirmita hote haiN| sAdhu hI mokSamArga kA yathArtha va pUrNa sAdhana kara sakate haiN| jo yathArtha dravyaliMga tathA bhAvaliMga ke dhArI hoM unhIM ko sAdhu kahate haiN| aNumAtra parigraha ke rakhane se moha karma kI gAMTha dRr3ha hotI hai aura isase tRSNA kI vRddhi hotI hai| dravyaliMga nimittakAraNa, bhAvaliMga sAkSAt munipada OM hai| bhAvoM kI zuddhi se hI karmoM kI nirjarA hotI hai| isa taraha bhale prakAra apane AtmA ko anya se bhinna nizcaya karake jo apane meM tanmaya ho jAtA hai vaha aura kucha ciMtA nahIM karatA hai, vahA~ paramAtma pada pragaTa hotA hai| jaba taka AMzika rUpa se spRhA rAga bhaya aura krodha rahate haiM taba taka vaha sAdhaka hai, inase sarvathA rahita hone para vaha siddha ho jAtA hai| E-E-E E- HE- Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 56,57 --2---- -- - * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI aMta:karaNa meM jo chipA huA rAga rahatA hai, usakA nAma vAsanA hai| * vAsanA kA hI dUsarA nAma Asakti aura priyatA, pramoda bhAva hai| mere ko amuka vastu yA viSaya mila jAye aisI icchA kAmanA hai,yahI mULa parigraha hai|kaamnaa pUrI hone kI saMbhAvanA AzA hai|kaamnaa pUrti hone para adhika kI cAha lobha hai,lobha kI mAtrA adhika bar3ha jAne kA nAma taNNA hai| saba jagaha Asakti rahita huA jIva usa-usa zubha-azubha ko prApta karake na to AnaMdita hotA hai aura nadeSakaratA hai vaha AtmajJAnI hai| vartamAna meM jIva ke eka tarapha apanA paramAtma svarUpa hai aura eka tarapha saMsAra hai| jaba vaha paramAtma svarUpa kA Azraya chor3a detA hai, taba vaha saMsAra kA Azraya lekara saMsAra kA hI ciMtana karatA hai| viSayoM kA sevana cAhe mAnasika ho, cAhe zArIrika ho, usase jo sukha hotA hai, usase viSayoM meM priyatA paidA hotI hai| viSayoM kA ciMtana karane vAle manuSya kI una viSayoM meM Asakti paidA ho jAtI hai, Asakti se kAmanA paidA hotI hai, kAmanA se krodha paidA hotA hai, krodha hone para sammoha (mUDhabhAva) ho jAtA hai, sammoha se smRti bhRSTa ho jAtI hai, smRti bhRSTa hone se buddhi kA nAza ho jAtA hai, buddhi kA nAza hone se manuSya kA patana ho jAtA hai| yaha jo krama batAyA hai isakA vivecana karane meM to derI lagatI hai paraMtu bijalI ke karaMTa kI taraha yaha sabhI vRttiyA~ tatkAla paidA hokara manuSya kA patana karA detI haiN| jisake mana indriyA~ saMyamita nahIM hote, usakI buddhi sthira nahIM rhtii| jo mananazIla saMyamI sAdhu puruSa hote haiM vahI apane paramAtma svarUpa kI sAdhanA kara sakate haiN| paramAtma svarUpa Atma tattva cetana hai, nitya hai, satya hai, asIma hai, anaMta hai aura sAMsArika bhoga padArtha jar3a haiM, anitya haiM, asat haiM, sImita haiM, aMta vAle haiN| jo jIva saMpUrNa kAmanAoM kA tyAga karake nirmama, nirahaMkAra aura nispRha vItarAgI hotA hai vaha paramAtma pada prApta karatA hai| vazIbhUta aMta:karaNa vAlA karmayogI sAdhaka rAga-dveSa se rahita apane vaza * meM kI huI iMdriyoM ke dvArA viSayoM kA sevana karatA huA aMta: karaNa kI prasannatA 4 ko prApta ho jAtA hai| prasannatA prApta hone para sAdhaka ke saMpUrNa du:khoM kA nAza ho *jAtA hai aura aise prasanna citta vAle sAdhaka kI buddhi ni:saMdeha bahuta jaldI paramAtmA meM sthira ho jAtI hai| jisa samaya sAdhaka na iMdriyoM ke bhogoM meM tathA na karmoM meM hI Asakta hotA hai arthAt kucha bhI bhalA-burA nahIM mAnatA, usa samaya vaha saMpUrNa saMkalpoM kA tyAgI yogArUr3ha kahA jAtA hai, yoga kA artha samatA bhAva hai| samabhAva hI mokSa kA upAya hai, sacce bhAva muni ko to zuddhAtma dravyAzrita ugra zuddha pariNati calatI rahatI hai| kartApanA to samyakdarzana jJAna hone para hI chUTa jAtA hai, ugra jJAnadhArA vartatI rahatI hai, parama samAdhi pariNamita hotI hai, ve bAra-bAra nijAtmA meM lIna hokara atIndriya AnaMda kA vedana karate rahate haiM, unake pracura svasaMvedana hotA hai, anaMta guNoM kI vizuddhi ho jAtI hai, karmoM kA kSaya hotA jAtA hai| eka muhUrta svabhAva meM lInatA hone para kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai, anaMta catuSTaya sarvajJatA paramAtma pada pragaTa ho jAtA hai, saMsAra paribhramaNa kA abhAva ho jAtA hai phira janma-maraNa nahIM hotaa| sAdi anaMtakAla taka apane zAzvata siddha pada meM rahate haiN| prazna- vartamAna meM kSAyika samyakadarzana hotA nahIM aisI sthiti meM kyA kiyA jAye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - TakotkIna appA, TUTa kammAna tivihi joena / ThAnaM kunasi sahAvaM, nyAna sahAvena mukti Thidi suddhaM // 56 // nyAnaM ca parama nyAnaM, nyAna sahAvena samaya suddhc| daNDa kapATa tiartha, loyAloyena nyAna samayaM ca // 57 // __anvayArtha - (TaMkotkIna appA) TaMkotkIrNa Atma svabhAva hai arthAt jaise pASANa khaMDa meM mUrti banAI jAtI hai, TAMkI se saba azuddhi pASANa khaMDa dUra kara diye jAte haiM, isI taraha TaMkotkIrNa rUpa AtmA ko jAnA hai, vaha kabhI miTatA nahIM (TUTa kammAna) karmoM ko tor3a-tor3a kara alaga kara diye (tivihi joena) trividha yoga mana, vacana, kAya se apane svarUpa ko bhinna jAna liyA (ThAnaM kunasi sahAvaM) apane svabhAva kI aisI dRr3hatA, haTha ThAno, kunasi arthAt rUThakara baiTha jAte haiM ki aisA hI honA (nyAna sahAvena) apane jJAna svabhAva meM (mukti) mukti meM, dhuvadhAma meM (Thidi) sthiratA rakho (suddhaM) yahI saccA puruSArtha hai| (nyAnaM ca parama nyAnaM) vahI jJAna zreSTha va uttama jJAna hai (nyAna sahAvena samaya suddhaM ca) jisa jJAna svabhAva meM Thaharane se samaya arthAt AtmA zuddha ho jAve (daNDa kapATa tiartha) kivAr3a baMda karake apane ratnatraya svarUpa meM raho (loyAloyena E-E-5-15-3-E-E 63 ************ Ping Ping Ping Ping Ping Ping Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *Dan Ye -Chang Fan Jing Hui Er Xie Chang Chang -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI nyAna samayaM ca ) lokAloka ko jAnane kA AtmA kA svabhAva hai| vizeSArtha AtmA TaMkotkIrNa hai, jaise mUrti banAne vAle pASANa khaMDa nikAla dete haiM, vaise hI dravya karma, bhAva karma, nokarma se rahita mana vacana kAya se bhinna apane svarUpa ko jAna liyA hai to apane Atma svarUpa kI aisI dRr3hatA, haTha ThAno ki maiM jJAna svabhAvI cetana tattva bhagavAna AtmA huuN| dhruva dhruva dhruva, mamala svabhAvI zuddhAtmA hU~, aise zuddha mamala svabhAva meM rahanA hI mukti hai| vahI jJAna zreSTha hai va parama jJAna hai jo apane svarUpa kI itanI dRr3hatA, sthiratA rakhatA hai, apane meM aTala, abhaya rahatA hai, niraMtara apanA smaraNa, dhyAna rakhatA hai / kevalajJAna svabhAva meM lokAloka jhalakatA hai, aba apane ratnatraya svarUpa meM lIna rho| yaha kivAr3a baMda karo, bAhara para paryAya ko dekhanA baMda karo, jJAna svabhAva meM lIna raho isI se mukti, siddhi kI prApti hotI hai| kSAyika samyakdarzana kA vikalpa bhI bAdhA hai, jaba tuma AtmajJAnI ho, samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna ho gayA to apane jJAna svabhAva meM sthita dRr3ha rho| TaMkotkIrNa appA, jaba saba karmoM ko tor3akara alaga kara diye, mana vacana kAya se apane svarUpa ko bhinna jAna liyA, to isa bAta para dRr3ha aTala raho, isI se zuddha mukta siddha hooge| jJAna kI vizeSatA to tabhI hai, jaba tuma apane ratnatraya svarUpa meM lIna rho| aba para paryAya kI tarapha dekho hI mt| yaha daravAje baMda kara do, apane meM lIna raho, jo jJeya jAnane meM Ate haiM to Ane do, tumhArA svabhAva to lokAloka ko jAnane kA hai| karmodaya paryAya zarIrAdi saMyoga se aba Darate kyoM ho ? mana ke saMkalpa-vikalpa zubhAzubha bhAva calate haiM to calane do, tuma apane jJAna svabhAva meM raho to vaha saba apane Apa gala jaayeNge| itanI dRr3hatA, haTha ThAno, apane meM svastha hoza meM raho, tabhI jJAnI samyakjJAnI ho / - kotkIrNa appA dhruvatattva zuddhAtmA mamala svabhAvI hai, aisA bhedajJAna pUrvaka karmoM se aura zarIrAdi saMyoga se apane ko bhinna jAna liyA to apane meM dRr3ha sthita raho aba cala vicala hone kI jarUrata nahIM hai| aisI dRr3hatA dharo, haTha ThAno ki maiM dhruvatattva zuddhAtmA hI hU~, karmodaya saMyoga paryAya kaisI kyA calatI hai, calatI rahe tuma use dekho hI mata, apane dhruvadhAma meM sthita raho, yahI to mukti hai| jaba kevalajJAna meM lokAloka jhalakatA hai vahA~ kucha hotA nahIM to yaha karmodaya janya paryAya se bhayabhIta bhramita hone kI kyA bAta hai ? itanI dRr3hatA pUrvaka apane meM sthita raho tabhI tumhAre jJAna kI aura jJAnIpane kI vizeSatA hai| 64 gAthA 58 *-*-*-*-*-*-* AtmA svabhAva se lokAloka kA jJAtA hai, apane guNoM meM pariNamanazIla hai isaliye samaya hai| aise AtmA kA saccA zraddhAna samyakdarzana hai, isI kA saccA jJAna samyakjJAna hai va isI meM tallInatA samyakcAritra hai| isa ratnatraya kI ekatA meM tiSThanA hI daravAje ke bhItara rahanA hai, yahI svabhAva meM ThaharanA hai| jisase karmAsrava kA praveza na ho, isI kI sAdhanA se AtmA pUrNa mukta zuddha siddha hotA hai| yahI jJAna kI zreSThatA aura vizeSatA hai| apane AtmajJAna kA TaMkAra, dhyAna lagAo to yaha sAre karma kSaya ho jAyeMge, isake liye Age gAthA kahate haiM TaMkAra jhAna suddhaM, Dhalio kammAna tivihi vilayaMti / phaTika subhAvaM suddhaM, phaTika subhAvena kamma galiyaM ca // 58 // anvayArtha ( TaMkAra) dhvani, lalakAra (jhAna suddhaM) zuddha Atma dhyAna kI ( Dhalio) Dhaha jAte haiM, bhAga jAte haiM (kammAna tivihi) tInoM prakAra ke karma dravya karma, bhAvakarma, nokarma (vilayaMti) vilA jAte haiM (phaTika subhAvaM) sphaTika maNi kA svabhAva (suddha) zuddha hotA hai (phaTika subhAvena) aise sphaTika maNi ke samAna apane zuddha svabhAva se (kamma galiyaM ca) saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha jaise-yuddha meM vIra yoddhA dhanuSa kI TaMkAra karatA hai yA dIrgha svara se lalakAra karatA hai to sAmane vAlA yoddhA daba jAtA hai, haTa jAtA hai, bhAga jAtA hai, usI prakAra zuddha Atma dhyAna kI TaMkAra se tInoM prakAra ke karma Dhaha jAte haiM, vilA jAte haiN| jaise- sphaTika maNi svabhAva se zuddha svaccha zveta nirmala hotI hai, usameM jisa prakAra kA DAka lagAte haiM vaha vaisI dikhane lagatI hai paraMtu vaha usa rUpa nahIM hotI, svabhAva se zuddha zveta hI rahatI hai, isI prakAra sphaTika maNi ke samAna AtmA svabhAva se trikAla zuddha hai, karmodaya saMyoga nimitta se vaisA dekhane kahane meM AtA hai paraMtu svabhAva se zuddha hI hai| aise zuddha svabhAva kA dhyAna karane se saba karma gala jAte, kSaya hote haiM / jJAnamArga kI sAdhanA mokSamArga para calanA zUravIra, kSatriya, yoddhA nara kA kAma hai| aMtaraMga karma zatruoM ko jItane vAlA hI mahAvIra hotA hai| jaise- yuddha meM dhanuSa kI TaMkAra dhvani karane, lalakArane se zatru bhAga jAtA hai vaise hI Atma dhyAna kI TaMkAra karane se sAre karma zatru bhAga jAte haiN| itanI dRr3hatA Atmabala puruSArtha kI zakti svayaM meM Avazyaka hai| jaba bhedajJAna pUrvaka apane Atma svarUpa kA - * Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 59,60*-**-31-3-2-H-HE ES-16: -E- S -E 1-1 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI anubhUtiyuta zraddhAna tathA sva-para kA anubhava pramANa jJAna ho gayA phira Darane kI *kyA bAta hai? jJAna dhyAna karo to sAre karma vilA jaayeNge| jaise- sphaTika maNi * apane svabhAva se zuddha hai, lAla, pIle, nIle vastu ke saMparka se lAla, pIlA, nIlA rUpa pariNamana ho jAtA hai taba bhI svabhAva se zuddha hai| vaise hI yaha AtmA sphaTika maNi ke samAna nirmala zuddha hai tathA pariNamana zIla hai| karmoM ke udaya kA nimitta na hone para yaha sadA apane zuddha AtmIka guNoM meM hI pariNamana karatA hai| saMsAra avasthA meM karmoM kA udaya nimitta hone para yaha svayaM rAga-dveSa, moha rUpa va nAnA prakAra ke vibhAva rUpa pariNamana karatA hai tathApi svabhAva se trikAla zuddha hai| aise zuddha svabhAva kA dhyAna karane se karmoM kA kSaya hotA hai| AtmA zuddha caitanya nirAvaraNa jyoti siddha svarUpIzuddhAtmA hai, aisA jisake jJAna meM AyA vaha jJAnI jIva apane svarUpa meM sthira ho jAtA hai, yahI zuddha dhyAna hai| jahA~ jJAna, jJAna meM sthira huA vahA~ vizeSa Ananda kI dhArA bahatI hai| isase pUrva karma baMdhodaya apane Apa gala jAte haiM, vilA jAte haiN| jJAnI yaha jAnatA hai ki maiM eka caitanya mAtra jyoti svarUpa zuddhAtmA huuN| jisa samaya usake bhItara isa Atma jyoti kA prakAza hotA hai arthAt jaba apane zuddha svabhAva kA dhyAna karatA hai taba nAnA prakAra ke vikalpa jAloM kA samUha jo indrajAla ke samAna mana meM thA, vaha saba vilA jAtA hai, kSaya ho jAtA hai| nirvikalpa nijAnaMda meM ramaNa karane se saba karma vilA jAte haiN| AtmA ke dvArA AtmA kA anubhava karanA mokSamArga hai / jo AtmajJAnI AtmadhyAna kI sAdhanA karatA hai usako cAra vizeSatAyeM pragaTa hotI haiM - 1. AtmIka sukha kA vedana hotA hai, yaha atIndriya AnaMda usI jAti kA hai jo AnaMda arihaMta siddha paramAtmA ko hotA hai| 2. aMtarAya karma ke kSayopazama se zubhayoga, anukUlatA milatI hai| Atma vIrya bar3hatA hai, jisase aMtaraMga meM umaMga utsAha pUrvaka Age bar3hane kA puruSArtha bar3hatA hai| 3. pApa karmoM kA anubhAga kama hotA hai, puNya karmoM kA anubhAga bar3hatA hai| 4. Ayu karma ke atirikta sarva karmoM kI sthiti kama hotI jAtI hai| prazna- Atma dhyAna kI aura vizeSatA kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - mana parjaya subhAvaM, mana vilayaM suddha jhAna sabhAvaM / riju vipulaM va sahAvaM, ciMtAmani suddha rayana mamalaM ca // 51 // dhamma ananta mamalaM, dhammaM dharayaMti loya avaloyaM / riju vipulaM ca uvana, kamma mala tivihi bhAva vilayati // 10 // anvayArtha - (mana parjaya subhAvaM) zuddha svabhAva ke dhyAna se mana: paryaya jJAna pragaTa hotA hai (mana vilayaM) mana vilIna ho jAtA hai, vilA jAtA hai (saddha jhAna sabhAvaM) svabhAva ke zuddha dhyAna se (riju vipulaM ca sahAvaM) riju vipulamati jJAna pragaTa hotA hai (ciMtAmani suddha rayana) ciMtAmaNi zuddha ratna ke samAna (mamalaM ca) mamala bhAva pragaTa ho jAtA hai| (dhamma ananta mamalaM) dharma apanA anaMta catuSTaya dhArI mamala svabhAva hai (dhammaM dharayaMti) dharma ko dhAraNa karane se (loya avaloyaM) loka kA svarUpa dekhane jAnane meM AtA hai (riju vipulaM ca uvanaM) rijumati vipula mati jJAna pragaTa ho jAtA hai (kamma mala) karma mala aura (tivihi bhAva) tIna prakAra ke mithyAtva bhAva (vilayaMti) vilA jAte haiN| vizeSArtha- zuddha svabhAva ke dhyAna se mana: paryaya jJAna pragaTa hotA hai. zuddha dhyAna svabhAva se mana vilA jAtA hai| AtmadhyAna se riju, vipulamati jJAna pragaTa hotA hai| zuddha ciMtAmaNi ratna ke samAna mamala bhAva pragaTa hotA hai| dharma apanA anaMta catuSTayamayI mamala svabhAva hai| isa dharma ko dhAraNa karane se loka kA svarUpa, samasta padArtha spaSTa jhalakate haiN| riju vipulamati jJAna paidA hone se sAre karma mala aura tInoM mithyA bhAva vilA jAte haiN| Atma dhyAna kI bar3I mahimA hai, Atma dhyAna karane se vItarAgatA pragaTa hotI hai / mana vilA jAtA hai, mana: paryaya jJAna pragaTa hotA hai, jisake do bheda-riz2amati aura vipulamati haiN| inake pragaTa hone se ciMtAmaNi ke samAna apanA ratnatraya svarUpa pragaTa ho jAtA hai, jisake prakAza meM jagata ke samasta padArtha spaSTa jhalakane lagate haiN| apanA anaMta catuSTayamayI mamala svabhAva dikhane lagatA hai, jisase sAre karma mala aura tInoM mithyAtva bhAva vilA jAte haiN| __ sva-para grAhaka aisA jJAna prakAza sva ko jAnatA hai aura para ko bhI jAnatA hai lekina para ko jAnakara use bhinna rakhatA hai| caitanya lakSaNa dvArA sva ko lakSita karate hI Atma dhyAna kI sthiti banatI hai, taba jJAna jJAna meM hI jama gayA arthAt KKAKKAR ORDS - - E-SE-13 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra E-E-SHES ********** zrI upadeza zuddha sAra jI vItarAgI jJAtA bhAva hI raha gayA, isa sthiti meM manaH paryaya jJAnAvaraNIya karma kA kSayopazama hokara mana:paryaya jJAna pragaTa hotA hai, jisake rijumati-vipulamati bheda hote haiN| inake pragaTa hone para mana vilaya ho jAtA hai, sAre karma mala kSaya ho * jAte haiM aura tInoM hI mithyAtva bhAva, darzana mohanIya vilA jAte haiN| zuddha jJAna svarUpa guNa-guNI ke bheda se bhI rahita hai tathA sukha sAgara hai| isI ke dhyAna se kevalajJAna pragaTa hotA hai| prazna- kevalajJAna kaise pragaTa hotA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - rInaM saMsAra subhAvaM, rInaM anmoya anyAna vilyNti| aikAra naMtanaMtaM, ai uvavanna mukti gamanaM ca // 11 // anvayArtha- (rInaM) kSINa honA, rIta jAnA, khAlI ho jAnA (saMsAra subhAvaM) saMsAra svabhAva arthAt saMsAra paribhramaNa, janma-maraNa kA cakra, sukha-duHkha bhoganA (rInaM) kSINa honA (anmoya) AlaMbana, anumodanA (anyAna vilayaMti) ajJAna vilA jAtA hai (aikAra) isa prakAra (naMtanaMtaM) anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna (ai) isake (uvavanna) pragaTa honA, paidA honA (mukti gamanaM ca) mukti meM gamana hotA hai| vizeSArtha- saMsAra svabhAva ke kSINa hone arthAt vibhAva pariNamana ke rukane aura ajJAna ke sarvathA abhAva hone se anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai tathA kevalajJAna hone se mokSa nizcita hotA hai| nija zuddhAtma svabhAva meM ar3atAlIsa miniTa rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai jahA~ saMsAra paribhramaNa samApta ho jAtA hai, ajJAna bhAva sarvathA vilA jAtA hai| moha kA kSaya hone se aura jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa tathA aMtarAya ina tInoM karmoM kA eka sAtha kSaya hone se kevalajJAna utpanna hotA hai| kevalajJAna hone para bhAva mokSa huA kahalAtA hai| anaMta catuSTaya ke pragaTa hone se yaha arihaMta dazA hai aura AyuSya kI sthiti pUrI hone para cAra aghAtiyA karmoM kA abhAva hokara dravya * mokSa hotA hai yahI siddha dazA hai| mokSa kevalajJAna pUrvaka hI hotA hai| yadi yaha AtmA do ghar3I, pudgala dravya se bhinna apane zuddha svarUpa kA anubhava kare usameM lIna rahe, parISaha Ane para bhI na Dige to ghAti karma kA nAza karake kevalajJAna utpanna karake mokSa ko prApta ho / AtmajJAna AtmAnubhava kA aisA mahAtmya hai| ***** * ** gAthA-61-63 *********** mokSa kA sukha AtmA kA pUrNa svAbhAvika atIndriya sukha hai, jo siddhoM ko sadA kAla niraMtara anubhava meM AtA hai| aise sukha kA upAya bhI AtmA ke atIndriya AnaMda kA anubhava karanA hai| sukha svabhAvI AtmA hI pUrNa sukhI hotA hai| AtmIka sukha kA svAda pAne kA upAya apane hI zuddha AtmA meM nirvikalpa samAdhi kA honA hai| samyaktvI AtmajJAnI ko svAnubhava karane kI rIti mila jAtI hai| isI ko mokSa kA upAya jAnakara samyaktvI bAra-bAra svAnubhava kA abhyAsa karake AtmAnaMda kA bhoga karatA hai| yadi koI samyaktvI nirgrantha muni ho va vajarRSabhanArAca saMhanana kA dhArI ho aura usakA svAnubhava yathAyogya eka aMtarmuhUrta taka jamA rahe to vaha cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya karake paramAtmA ho jaave| eka sAtha hI anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya kA prakAza kara le| prazna- kevalajJAna hone para kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - tatkAla kamma vilayaM, tatkAlaMrAya vissymygliyN| thAnaMta naMtanaMtaM, thAnaM sukhaM ca gAravaM vilayaM // 12 // daMsana anaMta dasa, daMsana daMsei loya avaloyaM / / dhurvaca nisvaya sahAvaM, dhuva nisvaya parama kevlNnyaanN|| 13 // anvayArtha-(tatkAla kamma vilayaM) tatkAla hI, usI kSaNa, ghAtiyA karma vilA jAte haiM (tatkAlaM rAya viSaya maya galiyaM) usI kSaNa rAga-dveSa, viSaya ahaMkAra gala jAte haiM (thAnaMta naMtanaMtaM thAna) anaMtAnaMta padArthoM ko jAnane kI zakti kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM hotI hai (suddha) AtmA dravya, guNa, paryAya tInoM se zuddha paramAtmA ho jAtI hai (ca) aura (gAravaM vilaya) saba gArava vilA jAtA hai| (daMsana anaMta darsa) darzana anaMta darzana ho jAtA hai (daMsana daMsei) usa anaMta darzana meM dikhatA hai (loya avaloyaM) lokAloka, loka aloka (dhuvaM ca niscaya sahAvaM) yaha AtmA kA dhruva nizcaya svabhAva hai (dhuva niscaya parama kevalaM nyAnaM) yahI dhruva nizcaya zAzvata svabhAva parama kevalajJAna hai| vizeSArtha- kevalajJAna kI mahimA apUrva hai, kevalajJAna hote hI usI kSaNa ghAtiyA karma vilA jAte haiM, usI kSaNa rAga-dveSa, viSaya-kaSAya gala jAte -E-S-16 E Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-64,65HHHHHH-2 E--16--15 hai haiN| anaMtAnaMta padArthoM ko jAnane kI zakti kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM mayI (su disTi vimalaM ca) apane vimala mamala svabhAva meM hI sudRSTi rahatI hai (bhadra hotI hai| manoyaM suddha) bhadra manojJa zuddha svabhAva se (bhadra jAtIya) svAbhAvika svarUpa ke kevalajJAna hone se AtmA dravya guNa paryAya tInoM se zuddha paramAtmA ho jAtI pragaTa hone se (mukti gamanaM ca) mukti meM gamana karate haiN| hai aura saMsAra kA sArA mAyA, moha, gArava vilA jAtA hai| (UvaM Urdha sahAvaM) paramAtma svarUpa zreSTha svabhAva hai (Udha) zreSTha (Udha) kevalajJAna hone para anaMta jJAna darzana ho jAtA hai, jisameM lokAloka UrdhvagAmI (ca) aura (paramisTi) paMca parameSThI svarUpa (saMsuddha) parama zuddha hai pratibimbita hotA hai, yaha AtmA kA dhruva nizcaya svabhAva hai| yahI dhruva nizcaya (UvaMkAraM ca di8) paramAtma svarUpa ko dekhane anubhava karane se (vinyAnaM darsae) zAzvata svabhAva parama kevalajJAna hai| bhedavijJAna jyoti pragaTa hotI hai (pada viMdaM) jisase apane pada, siddha svarUpa kI cauthe se bArahaveM guNasthAna taka jina saMjJA hai phira bArahaveM ke aMta meM mohanIya, anubhUti hotI hai, siddha pada pragaTa hotA hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa va aMtarAya ina ghAtiyA karmoM kA kSaya hone se arihaMta vizeSArtha- kevalajJAnI arihaMta paramAtmA hI vAstava meM bhadra manojJa parama sayoga kevalI ho, terahaveM guNasthAna ko prApta hote haiM taba ve jinendra kahalAte haiN| sundara zuddha svabhAva ke dhArI haiN| apane vimala, mamala svabhAva meM lIna rahate haiM, yahA~ cAroM ghAtiyA karmoM kA abhAva ho jAtA hai| samasta doSoM kA kSaya ho jAtA hai| unakI sudRSTi meM tIna loka tIna kAla ke samasta jIva, samasta dravya aura unakI 1. bhUkha, 2. pyAsa, 3. bhaya, 4. rAga, 5. dveSa, 6. moha, 7. ciMtA, trikAlavartI anaMtAnaMta paryAyeM jhalakatI haiN| anaMta catuSTaya svarUpa pragaTa hone se 8. jarA, 9. roga, 10. maraNa, 11. pasInA, 12. kheda, 13. mada, 14. rati, paramAnaMda kA pAna karate hue vaha mukti meM gamana karate haiN| 15. Azcarya, 16. janma, 17. nidrA, 18. viSAda / yaha aThAraha doSa saMsArI paMca parameSThI pada meM sabase zreSTha pada arihaMta pada ko prApta kara liyA hai, parama jIvoM meM pAye jAte haiM, kevalajJAnI paramAtmA meM ina aThAraha doSoM kA abhAva ho0 zuddha svabhAva meM apane pUrNa brahma svarUpa ko dekhate haiM, bhedavijJAna jyoti pragaTa jAtA hai| 2 hone se niraMtara urvakAra svarUpa meM lIna rahate haiN| Ayu karma ke kSaya hone para Urdhva atIndriya svabhAva vAle, zuddha sadbhUta vyavahAra se anaMta jJAna, anaMta gamanakara siddha pada meM pratiSThita ho jAte haiN| darzanAdi zuddha guNoM ke AdhArabhUta hone ke kAraNa vizva ko lokAloka ko niraMtara kevalajJAna AtmA kA paripUrNa svabhAva hai, yahI paramAtma svarUpa hai, paMca jAnate hue aura dekhate hue bhI mana kI pravRtti kA (bhAva mana pariNati kA) abhAva parameSThI pada meM sabase zreSTha arihaMta pada hai| arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, hone se icchA pUrvaka vartana nahIM hotA isaliye ve bhagavAna kevalajJAnI rUpa se sAdhu yaha paMca parameSThI pada haiN| bhedavijJAna dvArA apane satsvarUpa kA bodha karake prasiddha haiM, parama vItarAga haiM, paramAnaMda meM apane dravya guNa paryAya se zuddha paramAtmA jo AtmA apane svarUpa kI sAdhanA karatA hai vaha sAdhupada meM isa arihaMta pada ko hote haiN| pAtA hai| yahA~ se Ayu ke aMta hone para Urdhva gamana karake sAre karma maloM se rahita aura vizeSatA ke liye Age gAthA kahate haiM - hokara azarIrI siddha pada prApta karatA hai, jo AtmA kA apanA zAzvata avinAzI naMtAnaMta sudiTuM, naMta catusTaya su disTi vimalaM ca / pada hai| bhadra manoyaM suddha, bhadra jAtIya mukti gamanaM ca // 64 // U~ svarUpa meM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu yaha pAMcoM parameSThI garmita haiM tathApi mukhyatA arihaMta va siddha paramAtmA kI hai| jagata meM yaha hI zreSTha UvaM Urtha sahAvaM, Urya Urya va paramisTi sNsuddh| svabhAvadhArI parameSThI parama vItarAga haiN| jo bhavya jIva samyakdRSTi bhedavijJAnI UvaMkAraM ca diTuM, vinyAnaM darsae pada viMdaM // 65 // apane paramAtma svarUpa kA ciMtavana dhyAna karatA hai, usako isa uvaMkAramayI anvayArtha - (naMtAnaMta sudi8) anaMtAnaMta padArthoM ko dekhate jAnate haiM / paramAtma pada kA anubhava hotA hai| (naMta catusTaya) anaMta catuSTaya-anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtasukha, anaMtavIrya yaha uvaMkAra svarUpa praNava, du:kha rUpI agni kI jvAlA ko zAMta karane ke #HHHHHHHk ****** Chang Chang Chang Chang Chang Chang 67 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yu Yu Shan Suo Chu Yu Chu Suo Chu Bu Chu Qu -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI liye megha ke samAna hai tathA samasta zruta ke prakAza karane ke liye dIpaka hai aura pavitra zAsanamaya hai| isa praNava se ati nirmala zabda rUpa jyoti arthAt kevalajJAna pragaTa huA hai| yaha sau indroM se pUjita mahA prabhAva sampanna karmarUpI vana ko dagdha karane ke liye agni ke samAna mahAna parama tattva hai, isakA ArAdhana, ciMtavana, dhyAna karane se paramAtma pada prApta hotA hai / jo saMsArI AtmA, zuddha AtmA kA anubhava pUrvaka dhyAna karatA hai vaha muni sAdhu pada meM aMtara bAhara nirgrantha hokara pahale dharma dhyAna phira zukla dhyAna ko dhyAtA hai| vaha zukla dhyAna ke pratApa se pahale arihaMta hotA hai phira sarva karma mala jalAkara siddha hotA hai| Urdhva gamana svabhAva se loka ke agra bhAga meM jAkara siddha AtmA ThaharatA hai| siddhoM ke samAna jo koI mumukSu apane AtmA ko nizcaya se zuddha Atma dravya mAnakara va rAga-dveSa tyAgakara nija svarUpa meM magna ho jAtA hai vahI eka dina zuddha pada ko prApta arihaMta siddha ho jAtA hai| kevalajJAna hote hI jJAnAvaraNAdi cAra ghAtiyA karmoM ke kSaya ho jAne para chadmasthajJAna nahIM rahatA hai| jJAna maryAdA rUpa nahIM hokara amaryAdA rUpa anaMta ho jAtA hai| mana kA saMkalpa-vikalpa nahIM hotA hai| duSTa karma mala nAza ho jAtA hai| akSaramaya vANI nahIM hotI, megha kI garjanA ke samAna nirakSarI dhvani nikalatI hai| bhUkha pyAsa bhaya pasInA Adi nahIM hotA, nakha keza nahIM bar3hate, zarIra kA sarva mala dUra ho jAtA hai, bhadra manojJa, parama suMdara, darzanIya ho jAtA hai| sphaTika ke samAna tejasvI zarIra ho jAtA hai, sAta dhAtuyeM nahIM rahatI haiM, saba doSoM kA kSaya ho jAtA hai| anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtadAna, anaMtalAbha, anaMtabhoga, anaMta upabhoga, anaMtavIrya, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra yaha nau kevala labdhiyA~ tathA anaMta sukha prApta ho jAtA hai| ina dasa ko cAra anaMta catuSTaya meM garbhita karake anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya, anaMtasukha ko yahA~ prApta karanA kahA hai| samyaktva va cAritra ko sukha meM garbhita kiyA hai kyoMki unake binA sukha nahIM hotA hai tathA anaMta dAnAdi pAMca ko anaMtavIrya meM garbhita kiyA hai kyoMki ve usI kI pariNatiyA~ haiM, isa taraha anaMta catuSTaya meM dazoM guNa garbhita haiN| sayoga kevalI avasthA meM arihaMta dharmopadeza karate haiN| unakI divyavANI kA adbhuta prakAza hotA hai| jisakA bhAva sarva hI upasthita deva mAnava va pazu samajha lete haiN| sabakA bhAva nirmala AnaMdamaya va saMtoSI ho jAtA hai, usI vANI ko dhAraNA meM lekara cAra 68 gAthA 66 ****** jJAnadhArI gaNadhara muni AcArAMga Adi dvAdaza aMgoM kA nirUpaNa karate haiM, jo dvAdazAMga vANI- jinavANI kahalAtI hai| yaha terahavAM guNasthAna Ayu paryanta rahatA hai| kevalI samudghAta meM lokAkAza pramANa Atmapradeza phailate haiM, jaba itanA kAla Ayu zeSa rahatA hai jitanA kAla a, i, u, R, lR ina pAMca laghu akSaroM ke bolane meM samaya lagatA hai taba ayoga kevalI jina ho jAte haiN| aMta ke do samaya meM cAra aghAtiyA karmoM kI 85 prakRtiyoM kA kSaya karake siddha va azarIrI hokara siddha kSetra meM jAkara virAjate haiM / prazna- isa kevalajJAna svarUpa paramAtma pada ko prApta karane kA upAya kyA hai ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMmamAtmA sukiya subhAva, mamalaM disTica anmoya shkaar| Adi anAdi suddhaM, anmoyaM cipati kamma tivihaM ca // 66 // anvayArtha (mamAtmA) merA AtmA (sukiya) svakRta, apane Apa svAbhAvika (subhAvaM svabhAva se (mamalaM disTi) mamala dRSTi arthAt zuddha dRSTi hai (ca) aura (anmoya) anumodanA, AlaMbana (sahakAra) sahakAra karanA, sahayoga, svIkAra (Adi anAdi suddhaM) AtmA anAdi kAla se zuddha hai arthAt jaba se hai aura jaba taka rahegA, svabhAva se zuddha hI hai (anmoyaM) isakA AlaMbana, Azraya lene se (Sipati) kSaya hote haiM (kamma tivihaM ca) tInoM prakAra ke karma dravya karma, bhAva karma, nokarma / - vizeSArtha kevalajJAna svarUpa paramAtma pada ko prApta karane ke liye sAdhaka ko isakA AlaMbana lenA cAhiye, anumodanA karanA cAhiye, svIkAra karanA cAhiye ki merA AtmA svayaM kevalajJAna svabhAvI paramAtmA hai| svabhAva se yaha AtmA anAdikAla se zuddha hai, vartamAna paryAya meM azuddhi hai| apane mamala kevalajJAna svabhAva kA azraya lene se paryAya zuddha hotI hai aura tInoM prakAra ke karma kSaya hote haiN| jJAnI sAdhaka ko isa bAta ko svIkAra karanA cAhiye, dRr3ha aTala zraddhAna rakhanA cAhiye ki merA AtmA svabhAva se zuddha mamala kevalajJAna svabhAvI hai| vartamAna paryAya meM azuddhi hai, anAdi se karmoM kA nimittanaimittika saMyoga sambaMdha hai paraMtu baMdhane chUTane kI apekSA sAdi hai| karmoM kA nAza apane svabhAva meM ramaNa karane se hI hogaa| apane zuddha mamala svabhAva meM ramane se AnaMda hotA hai tathA Qi Ci Yi Chang Chao Shi Xie Shi Xie Bu Hui Di Zhuan Zhang Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Da Di *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI rAga-dveSa rUpa bhAva karma, jJAnAvaraNAdi dravya karma va zarIrAdi nokarma kA kSaya hotA hai| paryAya meM zuddhatA hokara pUrNa kevalajJAna svarUpa paramAtma pada pragaTa hotA hai| jo para padArtha meM ahaMkAra va mamakAra chor3akara ekAgratA ke sAtha apane zuddhAtma svarUpa kA anubhava karatA hai vaha naye karmoM kA saMvara va purAne karma maloM ko kSaya karatA hai| jJAna darzana lakSaNa vAlA zAzvata eka AtmA merA hai, zeSa saba saMyoga lakSaNa vAle bhAva mujhase bAhya haiN| trikAla nirupAdhi svabhAva vAlA hone se nirAvaraNa jJAna darzana lakSaNa se lakSita aisA jo kAraNa paramAtmA vaha merA nija svabhAva hai| jo zarIrAdi kI utpatti meM hetubhUta dravyakarma, bhAva karma rahita hone se eka hai aura vahI kAraNa paramAtmA samasta kriyAkAMDa ke ADaMbara ke vividha vikalpa rUpa kolAhala se rahita, sahaja zuddha jJAna cetanA ko atIndriya rUpa se bhogatA huA, zAzvata rahakara mere liye upAdeya rUpa se rahatA hai| jo zubhAzubha karma ke saMyoga se utpanna hone vAle zeSa bAhya AbhyaMtara parigraha, ve saba nija svarUpa se bAhya haiM aisA merA nizcaya hai| merA paramAtma svarUpa zAzvata hai, kathaMcit eka hai, sahaja parama caitanya ciMtAmaNi hai, sadA zuddha hai aura anaMta nija divya jJAna darzana se samRddha hai| aise satzraddhAna aTala vizvAsa sahita apane svarUpa meM sthita rahane se tInoM prakAra ke karma kSaya hote haiM, paryAya zuddha hotI hai aura kevalajJAna svabhAva paramAtma pada pragaTa hotA hai| AtmA kA svarUpa nizcaya se parama zuddha hai| jJAna isakA mukhya asAdhAraNa lakSaNa hai| jJAna meM vaha zakti hai ki eka hI samaya meM yaha sarva loka ke chaha dravyoM ko unakI paryAyoM ko liye hue tathA aloka ko eka hI sAtha krama rahita jaise kA taisA jAna ske| isI taraha AtmA meM ve saba guNa haiM jo siddha bhagavAna meM pragaTa ho jAte haiN| svabhAva se AtmA siddha ke samAna kevalajJAna svabhAvI hai, tattvajJAnI sAdhaka mahAtmA jisa pada kA rucivAna hotA hai usI pada ko dhyAtA hai| dharmAnurAgI, paMca parameSThI kI bhakti, anukampA, paropakAra, zAstra paThana Adi zubha bhAvoM ke bhItara vartatA hai kyoMki zuddhopayoga meM adhika nahIM Thahara sakatA hai, AtmavIrya kI kamI hai taba azubha bhAvoM se bacane ke liye zubha bhAvoM meM rahate hue bhI jJAnI unase virakta 69 rahatA hai| paramANu mAtra bhI rAgabhAva baMdha kA kAraNa hai, aisA jAnatA hai| gAthA 67, 68-*-*-*-* nirvikalpa samAdhi va svAnubhava ke AlApa ke liye eka apane hI AtmA ke bhItara AtmA ke dvArA apane hI AtmA ko dhyAtA hai, isase pUrva karma baMdha nirjarita kSaya ho jAte haiN| isa taraha jo jJAnI va virakta puruSa saMsAra kI sarva prapaMcAvalI se pUrNa virakta hokara Atma dhyAna karate haiM, ve paramAnaMda ke amRta kA pAna karate haiM, ve hI vivekI paMDita haiM, ve hI parama aizvarya vAna haiM, ratnatraya kI apUrva saMpadA ke dhanI haiM, samyakdarzana jJAna cAritra kI ekatA meM lavalIna haiM, ve hI bhAgyavAna haiM, ve kevalajJAna svarUpa paramAtma pada ko prApta karate haiN| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM. ayaM ca appasarUvaM, ayaM ca viSama kamma galiyaM ca / ayaM ca suddha sarUvaM, ayaM ca suddha mamala miliyaM ca // 67 // utpAdya naMtanaMtaM, uvarvanaM nyAna suddha sahakAraM / U Urdha saMsuddhaM, UrdhaM sasahAva kamma galiyaM ca // 68 // anvayArtha (ayaM ) maiM yahI (ca) aura (appa sarUvaM) Atma svarUpa hai (ayaM ) maiM isI se (ca) aura (viSama) pAMca iMdriyoM ke viSaya bhoga (kamma galiyaM ca) aura karma bhI gala jAte haiM (ayaM) isI (ca) aura, to (suddha sarUvaM) zuddha svarUpa hai (ayaM) isI (ca) aura (suddha) zuddha (mamala) mamala svabhAva (miliyaM ca) mila jAtA hai, milA detA hai| (utpAdya) pragaTa hotA hai, paidA hotA hai (naMtanaMtaM) anaMta catuSTayamayI svarUpa (uvavanaM) udaya hotA hai, anubhUti meM AtA hai (nyAna) kevalajJAna (suddha sahakAraM ) zuddha svabhAva kI sahAyatA se (UrdhaM) UrdhvagAmI (Urdha) zreSTha (saMsuddhaM) parama zuddha hai (Urdha) zreSTha (sasahAva) sva svabhAva se (kamma galiyaM ca) karma gala jAte haiN| vizeSArtha yahI kevalajJAna svabhAva apane AtmA kA svarUpa hai, isI svarUpa meM ramaNa karane se viSaya aura karmoM kA kSaya hotA hai| yahI to paramAtmA kA zuddha svarUpa hai, isI zuddha mamala svarUpa meM rahane se paramAtma pada mila jAtA hai, isI se anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai| apane zuddha svabhAva ke sahakAra se, jo UrdhvagAmI zreSTha svabhAva paramazuddha hai, apane sva svabhAva meM rahane se saba karma gala jAte haiM aura kevalajJAna jyoti pragaTa hotI hai| AtmA ke zuddha svarUpa ke dhyAna se hI karmoM kA kSaya hotA hai, - - *Suo Er Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-69,70*****-*-*-*-*-* E-5-5-9-5 HE pa viSaya-kaSAya galate haiN| AtmA kA zuddha svarUpa siddha paramAtmA ke samAna hai, * sattA hara eka AtmA kI bhinna-bhinna hai| zuddha AtmA ke anubhava kI mahimA * apUrva hai, isI se hI karmoM kA kSaya hotA hai aura kevalajJAna pragaTa hotA hai| karmabaMdha se chUTane kA upAya yA bhavasAgara se pAra hone kA upAya ratnatraya / dharma hai, isake sivAya dUsarA koI upAya nahIM hai| nizcaya ratnatraya sAkSAt mokSamArga hai yahI upAdAna kAraNa hai / vyavahAra ratnatraya upAdAna ke prakAza ke liye bAharI nimitta hai| kArya kI siddhi, upAdAna aura nimitta donoM kAraNoM ke hone para hotI hai| yaha apanA AtmA dravya svabhAva se parama zuddha hai jJAtA dRSTA hai, anaMta vIrya va anaMta sukha kA sAgara hai, parama vItarAga hai, sarva anya dravyoM kI sattA se rahita hai| maiM siddha ke samAna zuddha niraMjana nirvikAra hU~, maiM pUrNa jJAna darzanavAna hU~, pUrNa AtmavIrya kA dhanI hU~, parama AnaMdamaya amRta kA agAdha sAgara hU~, maiM parama kRta kRtya hU~, jIvana mukta hU~, aisA dRr3ha aTala zraddhAna jJAna hone para sAre viSaya-kaSAya karma mala gala jAte haiN| zuddhAtmAnubhava kI sthiratA se hI sAre karma kSaya hote haiM aura anaMta catuSTayamayI kevalajJAna pragaTa hotA hai| isakI sAdhanA ke liye Age gAthA kahate haiMuvaM namApi suddha, uvalayaM lajya naMta sasarUvaM / avakAsa dAna vidhi, avakAsa vimala kevalaM nyAnaM // 69 // anmoya naMtanaMtaM, ananta catusTaM ca vimala sasarUvaM / AlaMvaM avalaMvaM, anantAnanta sudisTi vimalaM ca // 7 // anvayArtha - (uvaM namApi suddha) maiM U~ paramAtma svarUpa zuddha svabhAva ko namaskAra karatA hU~ (uvalaSyaM) upalabdha hotA hai, agocara hai (laSya) dikhAI detA, gocara hotA hai, anubhUti meM AtA hai (naMta sasarUvaM) apanA Atma svarUpa jo catuSTayamayI hai (avakAsa dAna vidhi) nija svarUpa meM jitanI sthiratA hotI hai, guNasthAna bar3hatA jAtA hai avakAza arthAt ThaharanA, dAna arthAt Atmabala bar3hanA, * puruSArtha karanA, abhaya dAna denA, vidhi arthAt bar3hatA hai (avakAsa vimala kevalaM * nyAna) mamala svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai| (anmoya naMtanaMtaM) anaMta guNoM ke dhArI AtmA kA Azraya lene, anumodanA karane se (ananta catusTaM ca vimala sasarUvaM) anaMta catuSTayamayI apanA vimala svarUpa jhalakane lagatA hai, pragaTa ho jAtA hai (AlaMvaM avalaMva) yahI Alamba hai. yahI avalaMbana hai (anantAnanta sudisTi vimalaM ca) vimala anaMta kevalajJAna, kevaladarzana pragaTa ho jAtA hai| vizeSArtha - apanA Atma svarUpa jo catuSTayamayI paramAnaMda paramAtma svarUpa agocara hai, jaba anubhUti meM AtA hai aura usameM jitanI sthiratA hotI hai, utanA guNasthAna bar3hatA jAtA hai abhayapanA AtA hai| aMtarmuhUrta sva svarUpa meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai, aise paramAtma svarUpa nija zuddha svabhAva ko maiM namaskAra karatA hU~, jisake Alambana avalaMbana se anaMta catuSTayamayI svasvarUpa anaMta guNa nidhAna anaMtAnaMta lokAloka kA prakAzaka kevalajJAna, kevaladarzana pragaTa ho jAtA hai| apane AtmA ko paramAtmA ke samAna parama ruci va parama AnaMda ke sAtha dhyAne se hI arihaMta pada hotA hai, jahA~ vItarAgatA sahita anaMtajJAna sukha Adi pragaTa ho jAte haiN| U~ vAcaka zuddha svabhAva paramabrahma paramAtmA kA AlaMbana, avalaMbana hI kevalajJAna svarUpa kI pragaTatA kA kAraNa hai| isa sahAre se jaba svayaM AtmA, AtmA meM laya hotA hai, taba anaMtAnaMta lokAloka kA prakAzaka kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai jise maiM tathA samasta jagata bhI namana karatA hai| samyakdarzana ke pratApa se jJAnI ko jagata ke padArthoM kA yathArtha jJAna hotA hai ki chaha dravyoM se yaha jagata bharA hai| sarva hI dravya nizcaya se apane-apane svabhAva meM kallola karate haiN| yadyapi saMsArI jIva, pudgala ke saMyoga se azuddha hai va nara nAraka tiryaMca tathA deva ke zarIra meM nAnA prakAra dikhate haiM, to bhI jJAnI una saba jIvoM ko dravya ke svabhAva kI apekSA zuddha eka rUpa jJAnAnaMda svabhAvI parama nirvikArI dekhatA hai, isa jJAna ke kAraNa use koI Azcarya nahIM bhAsatA hai| vaha chahoM dravyoM ke mUlaguNa va paryAyoM ke svarUpa ko kevalajJAnI ke samAna yathArtha zaMkA rahita jAnatA hai| apane AtmA kI sattA ko anya AtmAoM kI sattA se bhinna jAnatA hai to bhI svabhAva se sarva ko va apane AtmA ko eka samAna zuddha dekhatA hai, isI jJAna ke pratApa se usake bhItara sahaja vairAgya bhI rahatA hai ki eka apanA zuddha AtmA hI sAra hai, uttama hai| apane sahaja zuddha svabhAva kI sAdhanA ArAdhanA sahita lInatA se anaMta catuSTayamayI kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai| prazna-kevalajJAna hone se kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - -E-E HE-ME KHELK 70 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-71-73-4-9-7 ----- - E-ME--- ---- *****-*---*-* zrI upadeza zuddha sAra jI vArApAra anantaM, ananta saMsAra sarani vilayaM ca / varaM vimala sahAvaM, ciMtAmani suddha anmoya sarvanyaM // 1 // hrIMkAraM uvavannaM, uvavannaM nanta daMsanaM nyAnaM / vIja caranaMta sauyaM, sarvanyaM vimala nyAna samayaM ca // 2 // nyAnaM paMca uvanaM, parama jinaM parama vimala subhAvaM / paramaM paramAnaMda, anmoyaM mamala nyAna siddhi saMpattaM // 73 // anvayArtha -(vArApAra anantaM) yaha saMsAra samudra anaMta hai (ananta saMsAra) ananta saMsAra kA (sarani vilayaM ca) paribhramaNa chUTa jAtA hai, vilA jAtA hai (varaM vimala sahAvaM) apane zreSTha vimala svabhAva ke Azraya se (ciMtAmani suddha) jo ciMtAmaNi ke samAna zuddha siddha pada ko prApta karAne vAlA hai (anmoya sarvanyaM) isI ke anubhava se sarvajJa svarUpa pragaTa hotA hai| (hrIMkAraM uvavannaM) tIrthaMkara pada pragaTa hotA hai (uvavannaM nantadaMsanaM nyAnaM) isI se anaMtadarzana, anaMtajJAna pragaTa hotA hai (vIrjaM cara naMta sauSyaM) anaMta vIrya aura anaMta sukha pragaTa hotA hai (sarvanyaM vimalanyAna samayaMca) yahI sarvajJa kevalajJAna svabhAvI nija AtmA hai| (nyAnaM paMca uvanaM) paMca jJAna pragaTa ho jAte haiM (parama jina) parama jina paramAtmA (parama vimala subhAvaM) parama vimala svabhAva pragaTa ho jAtA hai (paramaM paramAnaMda) parama paramAnaMda pragaTa ho jAtA hai (anmoyaM mamala nyAna) apane mamala jJAna svabhAva meM lIna rahane se (siddhi saMpattaM) siddhi kI saMpatti, mukta siddha dazA pragaTa hotI hai| vizeSArtha - kevalajJAna hone se anaMta saMsAra kA paribhramaNa samApta ho jAtA hai,sarvajJa svabhAva pragaTa ho jAtA hai, jisameM lokAloka pratyakSa jhalakatA hai, apanA vimala mamala svabhAva pratyakSa dikhatA hai, tIrthaMkara arihaMta pada pragaTa ho jAtA hai, anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya, anaMtasukha yaha anaMta catuSTaya svarUpa pragaTa ho jAtA hai| yaha kevalajJAna svabhAvI nija AtmA hI hai, isI se paMca jJAna pragaTa ho jAte haiN| parama jina, jinendra pada pragaTa ho jAtA hai, apane vimala * mamala svabhAva meM parama paramAnaMda meM rahate haiN| apane mamala jJAna svabhAva meM lIna rahane se aghAtiyA karmoM kA kSaya hokara siddhi kI saMpatti pUrNa mukta siddha dazA pragaTa hotI hai| jaba yogI dvitIya zukladhyAna ke bala se jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya tInoM karmoM ko sarvathA kSaya kara detA hai, taba terahaveM guNasthAnavartI kevalajJAnI arihaMta paramAtmA ho jAtA hai, usa samaya nija AtmA kA pratyakSa darzana va anubhava hotA hai| aba taka zrutajJAna ke dvArA parokSa jJAna thaa| aba kevalajJAna meM pratyakSajJAna ke dvArA pratyakSa amUrtIka AtmA kA jJAna va anubhava hotA hai / ghAtiyA karmoM ke kSaya hone se anaMta catuSTaya, anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtavIrya, anaMtasukha pragaTa ho jAtA hai, sarvajJa svabhAva tIrthaMkara pada pragaTa ho jAtA hai| jisameM tIna kAla aura tIna loka ke samasta dravya aura unakI trikAlavI paryAyeM jhalakatI haiN| paMcajJAnamayI parama jina pada pragaTa ho jAtA hai| parama paramAnaMda svabhAva meM lIna rahate haiM, apane mamala jJAna svabhAva meM lIna rahane se aghAtiyA karmoM kA kSaya hone se siddhi kI saMpatti siddha pada pragaTa ho jAtA hai, jahA~ sAdi anaMta kAla taka apane akSaya paramAnaMda svabhAva meM yaha AtmA magana rahatA hai / prazna - yaha arihaMta aura siddha pada prApta karane kA mArga kyA hai? samAdhAna - zuddha AtmA kA anubhava karanA hI arihaMta siddha pada prApta karane kA mArga hai, isake bAdhaka mithyAdarzana mithyAjJAna mithyAcAritra haiN| anaMtAnubaMdhI kaSAya aura darzana mohanIya karma ke upazama yA kSaya se eka hI sAtha samyakadarzana, samyakjJAna, samyakcAritra pragaTa ho jAte haiM, yaha tInoM hI AtmA ke guNa haiN| jJAna aura cAritra ekadeza jhalakate haiM inakA kramika vikAsa hotA hai| inake pUrNa prakAza ke liye apratyAkhyAna, pratyAkhyAna va saMjvalana kaSAya kA upazama yA kSaya karanA hotA hai| jaise-jaise svAnubhava kA adhika abhyAsa hotA hai vaise-vaise kaSAya kI malinatA kama hotI jAtI hai, taba jJAna nirmala aura cAritra U~cA hotA jAtA hai| zrAvaka pada meM dezacAritra hotA hai, sAdhu pada meM sakalacAritra hotA hai| cAroM gatiyoM ke kSaNika pada saba tyAgane yogya haiM. samyakadRSTi jJAnI indriyoM ke sukha ko AkulatA rUpa, parAdhIna nAzavAna pApabaMdhakArI atRptikArI heya samajha cukA hai; isaliye vaha bhoga vilAsa ke hetu se cakravartI pada, nArAyaNa pada, balabhadra pada, pratinArAyaNa pada, rAjapada, zreSTha pada, iMdrapada Adi nahIM cAhatA hai, usake bhItara pUrNa vairAgya hai ki sarva hI AThakarmoM kA saMyoga miTAne yogya hai, saba hI rAgAdi bhAva tyAgane yogya haiM, sarva hI zarIra va bhoga sAmagrI kA saMyoga dUra karane RDOI E-E-E E- E- 71 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-74,75 *-*-*--*--*-*-*-* E-HE-5-1-1-1-1 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * yogya hai, aisA dRDha jJAna vairAgyadhArI, samyakdRSTi sAdhu pada se svAnubhava kI sAdhanA * karatA hai, isakI tIvratA se vItarAgatA pragaTa hotI hai, nirmala zuddha svAnubhava * jhalakatA hai, usakA samyakdarzana gAr3ha, jJAna nirmala va cAritra zuddha hotA hai, jisake OM dvArA ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara kevalajJAna svabhAva arihaMta pada pragaTa hotA hai, svabhAva kI lInatA, vItarAga yathAkhyAta cAritra se aghAtiyA karmoM kA kSaya hokara siddha pada pragaTa ho jAtA hai| prazna-isa sAdhanA ke liye kyA karanA caahiye| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - devaM ca parama devaM, guruM ca parama guruM ca saMdihUM / dhamma ca parama dhamma, jinaM ca parama jinaM nimmalaM vimalaM / / 74 // tassaya vinyAna nyAnaM, nyAna sahAvena rUva bheya sNruciyN| rucitaMpi uvaM vimalaM,sammattaM tasya suddha vimalaM ca // 5 // anvayArtha - (devaM ca parama devaM) deva aura parama deva arthAt arihaMta aura siddha (guruM ca parama guruM) gurU aura parama gurU arthAt sAdhu, upAdhyAya, AcArya guru aura arihaMta paramaguru (ca saMdiTTa) apane hI svarUpa ko dekhanA (dhammaM ca parama dhamma) dharma aura parama dharma arthAt nija zuddha svabhAva dharma aura pUrNa vItarAga mamala svabhAva parama dharma (jinaM ca parama jina) jina aura parama jina arthAt cauthe guNasthAna se jina saMjJA hotI hai aura parama jina arihaMta sarvajJa kevalajJAnI paramAtmA (nimmalaM vimalaM) apanA nirmala vimala svabhAva hI hai| (tassaya) isa prakAra, Upara likhita (vinyAna nyAnaM) bhedavijJAna ke dvArA (nyAna sahAvena) apane jJAna svabhAva se (rUva bheya) rUpI padArtha kA bheda karanA (saMruciyaM) aura usakI ruci honA (rucitaMpi uvaM vimalaM) jahA~ apane paramAtma svarUpa vimala svabhAva kI ruci kI jAtI hai, dRr3ha zraddhA lagana hotI hai (sammattaM tasya suddha vimalaM ca) usakA samyaktva zuddha aura vimala ho jAtA hai| vizeSArtha- deva aura parama deva, guru aura parama guru, dharma aura parama dharma, jina aura parama jina apanA vimala mamala svabhAva hI hai, aise apane hI svarUpa ko dekhanA tathA bhedavijJAna ke dvArA apane jJAna svabhAva se rUpI padArtha kA bheda karanA ki jaise arihaMta kA AtmA alaga hai aura paramaudArika zarIra va bAharI vibhUti, cAra aghAtiyA karma alaga haiM yaha saba pudgalamaya haiN| isI prakAra ina zarIrAdi **** * ** karmodaya saMyoga se bhinna maiM zuddha caitanya paramAtma svarUpa zuddhAtmA hU~, aisI dRDha zraddhA lagana aura ruci hotI hai, usakA samyaktva zuddha aura nirmala ho jAtA hai| nizcaya naya se AtmA hI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu hai, jisane AtmA kA anubhava prApta kara liyA hai usane pAMcoM parameSThiyoM kA anubhava prApta kara liyA hai, yaha pAMcoM pada AtmA ke hI haiN| rUpI padArtha zarIrAdi karmodaya saMyoga yaha saba bhinna haiM, para haiM, jar3a haiM, pudgalamaya haiN| jaise-siddha paramAtmA AThoM hI karmoM se rahita pragaTapane zuddhAtmA haiM, vahA~ zarIrAdi kisI bhI pudgala kA saMyoga nahIM hai| ve niraMjana nirvikAra haiM,samyaktva,jJAna, darzana, vIrya, agurulaghutva, avyAbAdhatva, sUkSmatva, avagAhanatva ina ATha prasiddha guNoM se vibhUSita haiM, parama kRtakRtya paramAnaMdamaya haiM, isI prakAra merA AtmA nija svabhAva bhI pUrNa zuddha mukta siddha hai| aise bhedavijJAna pUrvaka dRr3ha zraddhA lagana aura ruci hone se samyaktva zuddha aura nirmala hotA hai| vaha AtmA hI deva, devoM kA adhIzvara deva hai| koI nahIM guru, AtmA hI paramaguru svayameva hai| yaha AtmA hI dharma, dharmoM meM ki dharma mahAna hai| yaha AtmA hI vimala nirmala,parama jina bhagavAna hai| yaha AtmA hI zAna hai, yaha hI parama vijJAna hai| vijJAna vaha jisase upajatA, bhevajJAna mahAna hai|| yaha AtmA hI, usa sarovara kA manorama tIra hai| jisameM bharA samyaktva kA, kalyANakArI nIra hai|| (caMcala jI) prazna-yaha samyaktva kI zuddhi kyA hai? samAdhAna - samyaktva kI zuddhi yaha hai ki jisameM bhedavijJAna pUrvaka dRDha nizcaya zraddhAna ho jAye, nija svabhAva kI hI lagana ruci ho jAye / maiM dhruvatattva siddha svarUpI zuddhAtmA parama brahma paramAtmA hU~, eka samaya kI calane vAlI paryAya asat nAzavAna hai| jagata kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, isase merA koI sambaMdha nahIM hai, aisA dRr3ha nizcaya zraddhAna aTala vizvAsa aura nija svabhAva kI ruci honA hI samyaktva kI zuddhi hai| prazna- yaha samyaktva kI zuddhi hone se kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 83-8 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-76,77HH--------- Hui Chang Chang Chang Chang : ** *** zrI upadeza zuddha sAra jI sammatta sukha sukha, sukha darsei vimala ruvena / kammaM tivihi vimukkaM, rAgaM doSaM ca gAravaM vipanaM // 6 // vipiU mithyAta subhAvaM, punnaMpAvaMca viSaya sNssipn| kunyAna tivihi vipana, vipiyaM saMsAra sarani mohNdh||7|| anvayArtha - (sammatta suddha suddha) samyaktva zuddha se zuddha vaha hai jisameM (suddhaM darsei vimala rUvena) apanA vimala zuddha svarUpa hI dikhatA hai (kammaM tivihi vimukkaM) jo tInoM prakAra ke karmoM-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma se mukta, rahita hai (rAgaM doSaM ca gAravaM vipana) jisase rAga-dveSa aura gArava kSaya ho jAte haiN| (pipiU mithyAta subhAvaM) mithyAtva svabhAva arthAt darzana mohanIya kI tInoM prakRti-mithyAtva, samyakamithyAtva, samyak prakRti mithyAtva kSaya ho jAtA hai (punnaM pAvaM ca viSaya saMSipanaM) puNya-pApakA rAga aura iMdriyoM ke viSayoM kA rAga nahIM rahatA hai arthAt puNya-pApa aura viSayoM ke bhAva bhI kSaya ho jAte haiM phira unakI mAnyatA ruci nahIM rahatI hai (kunyAna tivihi vipana) tInoM prakAra kA kujJAna-kumati, kuzruti, kuavadhi jJAna nahIM rahatA hai (pipiyaM saMsAra sarani mohaMdha) saMsAra meM paribhramaNa karAne vAlA mohAMdha bhAva bhI nahIM rahatA hai, kSaya ho jAtA hai| vizeSArtha-zuddha samyaktva, nija zuddhAtmA kA anubhUti yuta zraddhAna honA hai, jisameM apanA vimala zuddha svarUpa hI dikhatA hai| samyaktva kI zuddhi hone se vaha apane ko dravyakarma, bhAvakarma, nokarmoM se rahita dekhatA hai, usake rAga-dveSa aura gArava ke bhAva chUTa jAte haiN| darzana mohanIya kI tInoM prakRti-mithyAtva, samyak mithyAtva, samyak prakRti mithyAtva kSaya ho jAtA hai. puNya-pApa aura viSayoM ke bhAva bhI vilA jAte haiN| tInoM prakAra kA kujJAna-kumati, kuzruta, kuavadhijJAna nahIM rahatA hai tathA saMsAra meM paribhramaNa karAne vAlA mohabhAva bhI nahIM rahatA hai| samyakdRSTi kA prema, ruci apane zuddhAtma svarUpa kI, mukti kI ora atIndriya sukha kI ho jAtI hai, usakA rAga bhAva saMsAra se chUTa jAtA hai, vaha * apane ko tInoM karmoM se bhinna mamala svabhAvI dekhatA hai| usako para se rAga-dveSa aura mada nahIM rahatA hai, vaha jagata ko vastu svarUpa se dekhatA hai / cauthA guNasthAnavartI avirata samyakdRSTi bhI anaMtAnubaMdhI kaSAya aura mithyAtva ke na 2 hone se zraddhAna meM bilkula vairAgI hai, bhItara se atyaMta udAsa hai tathApi *** * * * ** apratyAkhyAnAvaraNa Adi kaSAyoM ke udaya se jagata meM Avazyaka kArya karatA hai, unameM rAga-dveSa bhI hotA hai paraMtu isa sabako vaha karmodaya janya jAnatA hai| bhAvanA yahI hotI hai ki kaba yaha kaSAya kA udaya miTe aura maiM isa prapaMca se chuTUM: kyoMki samyaktvI ko jJAna vairAgya kI apUrva zakti paidA ho jAtI hai| vaha para rUpa se chUTakara apane svabhAva meM lIna rahanA cAhatA hai, vastu svarUpa kA abhyAsa karatA hai kyoMki usane tattva dRSTi (dravya dRSTi) se apane ko va para ko bhinna-bhinna jAna liyA hai; isaliye vaha sarva hI rAga ke kAraNoM se virakta rahatA hai aura apane svarUpa meM ThaharatA hai / samyakdRSTi jagata kI mAyA ko kSaNabhaMgura nAzavAna jAnatA hai isaliye vaha kisI prakAra kA gArava yA mada nahIM karatA hai, vaha bar3A hI namra vinayavAna hotA hai| samyakadRSTi jIva ke mithyAtva bhAva nahIM rahA, na usake kudevAdi kI zraddhA rUpa gRhIta mithyAtva hai aura na para paryAya meM ratirUpa agRhIta mithyAtva hai| usake bhItara zuddha bhAvoM kI ruci ho gaI hai isaliye vaha puNya baMdha ko sone kI beDI aura pApa baMdha ko lohe kI ber3I jAnatA hai, puNya-pApa donoM se udAsIna hai| pAMcoM indriyoM ke viSaya bhoga kI bhI zraddhA miTa gaI hai, use bhoga roga ke samAna kAle nAga 2 jaise dikhate haiN| usako kumati, kuzruta, kuavadhijJAna nahIM hote haiN| mithyAtva avasthA meM strI, putrAdi dhana parigraha meM unmatta thA, isase saMsAra ke mArga meM bahAne vAle tIvra karmoM ko bAMdhatA thaa| aba bhItara se sabase vairAgI hai isaliye saMsAra OM kAraNIbhUta karmoM ke baMdha isako nahIM hote haiN| zaMkAdi doSa rahita samyakdarzana parama ratna hai| yaha nizcaya se saMsAra ke du:kha rUpI dAridrya kA nAza kara detA hai| samyakadarzana sahita jIva ko nizcaya se nirvANa hotA hai| jo samyakdarzana meM dRDha mana rakhane vAlA hai vahI paMDita hai, vahI vinayavAna hai, vahI dharmajJAtA hai, usI kA darzana priya hai, vahI saMyamI sadAcArI hai| jisako dravyadRSTi yathArthapragaTa huI hai use dRSTi ke jora meM akelA jJAyaka caitanya mamala svabhAva hI bhAsatA hai, zarIrAdi kucha bhI bhAsita nahIM hotaa| bhedajJAna kI pariNati aisI dRDha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA zarIra se bhinna bhAsatA hai| svabhAva kI mahimA se para padArthoM ke prati rasabuddhi, sukha buddhi TUTa jAtI hai, svabhAva meM hI rasa AtA hai, dUsarA saba nIrasa lagatA hai, tabhI aMtara kI sUkSma saMdhi jJAta hotI hai| svabhAva kI tIvra ruci hone se upayoga aMtara meM prajJA chainI kA kArya __karatA hai, jisase karma, kaSAya, mithyAtva, puNya, pApa, viSaya, kujJAna saba chUTa 73 Qi Juan Juan Juan Juan -----E-HE-HEE Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -78,79 ------H-KHE Bu Wan Shi Xie Shi Xian Di Xie Ming Huo Di HAHR** zrI upadeza zuddha sAra jI jAte haiM tathA saMsAra paribhramaNa samApta ho jAtA hai| isakI aura vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - vipiU kamma uvanna, vipiU mana dhavala uvana saMvipanaM / mana saMnyA vipi miliyaM, vipiyaM naMta naMta sarani saMbaMdhaM // 78 // vipiU kaSAya subhAvaM, kaSAya uvavanna dubuhi sNjutt| je durbuddhi visevaM, kaSAya vipiya nanta parinAma // 79 // anvayArtha - (pipiU kamma uvanna) karmoM kA Asava ruka jAtA hai, karmoM kA paidA honA miTa jAtA hai (pipiU mana cavala) mana kI caMcalatA miTa jAtI hai (uvana saMSipanaM) mana kI caMcalatA kI utpatti kA kAraNa miTa jAtA hai, kSaya ho jAtA hai (mana saMnyA vipi miliyaM) mana meM paidA hone vAlI AhAra, bhaya, maithuna, parigraha yaha cAra saMjJA dUra hokara mana samatA rUpa ho jAtA hai (pipiyaM naMta naMta sarani saMbaMdha) anaMtAnaMta saMsAra paribhramaNa kA saMbaMdha samApta ho jAtA hai| (pipiU kaSAya subhAvaM) kaSAya svabhAva kSaya ho jAtA hai, chUTa jAtA hai (kaSAya uvavanna dubuhi saMjuttaM) durbuddhi meM rata hone se kaSAya paidA hotI hai (je durbuddhi viseSaM) jo durbuddhi kI vizeSatA hotI hai usa rUpa (kaSAyaM Sipiya nanta parinAma) anantAnubaMdhI kaSAya ke bhAva miTa jAte haiN| vizeSArtha- samyakdRSTi kI bhAva bhUmikA zuddha ho gaI hai, dRSTi kI zuddhi hone se usake saMsAra ke kAraNIbhUta mithyAtva, anaMtAnubaMdhI kaSAya, ekendriya, vikalendriya jAti, naraka va pazugati Adi durgati le jAne vAlI karma prakRtiyoM kA Asrava baMdha nahIM hotA hai| mana meM caMcalatA mithyAtva bhAva va viSaya vAMchA kI tIvratA se hotI hai, so samyaktvI ke nahIM hai| AhAra kI gRddhatA, zarIrAdi chUTane va roga Adi hone kA bhaya, maithuna bhAva kI vAMchA aura dhana dhAnyAdi parigraha kA tIvra rAga yaha cAra saMjJAyeM samyaktvI ko nahIM hotI haiN| yadyapi jitanA-jitanA guNasthAna anusAra jaisA kaSAya kA udaya hotA hai tadanukUla saMjJAyeM hotI haiM, mana kI caMcalatA bhI hotI hai, karmoM kA baMdha bhI hotA hai tathApi jitanA-jitanA guNasthAnoM para * ArohaNa hotA jAtA hai, utanA-utanA yaha saba vikAra bhAva chUTatA jAtA hai| samyakadRSTi Atmonnati ke patha para ArUr3ha hai isaliye vikAroM ko haTAtA jAtA hai| avirata guNasthAnavartI samyakSTi ke bhI anaMtAnubaMdhI kaSAya kA udaya nahIM hai, na mithyAtva bhAva hai isaliye kaSAyoM ko paidA karane vAlI mithyA buddhi hI *** * * * ** nahIM rahI hai, na mithyAbuddhi janita kaSAya bhAva hotA hai| usake pariNAma kisI bhI jIva ke sAtha burA karane ke nahIM hote haiN| usake bhAvoM meM prazama, saMvega, anukaMpA,* Astikya yaha cAra bhAva sadA bane rahate haiM, vaha zAMta pariNAmI hotA hai, saMsAra se udAsIna va dharma premI hotA hai, prANI mAtra para dayAlu hotA hai, usameM nAstikabhAva nahIM hotA hai / vaha jIvAdi dravyoM ke astitva para vizvAsa rakhatA hai| viSaya-kaSAya ke kAraNoM se bacA rahatA hai, jisase anaMtAnaMta saMsAra paribhramaNa ke sambandha se chUTa jAtA hai| zrutajJAna ke bala dvArA prathama jJAna svabhAvI AtmA kA yathArtha nirNaya karake matijJAna aura zrutajJAna ke vyApAra ko Atma sanmukha kiyA vaha vyavahAra hai, prayatna karanA vaha vyavahAra hai| indriya aura mana kI ora rukane vAlA tathA tuccha ughAr3a vAlA jo jJAna hai, usake vyApAra ko svasammukha karanA vaha vyavahAra hai| sahaja OM zuddha pAriNAmika bhAva to paripUrNa eka rUpa hai, paryAya meM apUrNatA hai vikAra hai isaliye prayAsa karane ko rahatA hai| paryAya dRSTi kI apekSA sAdhya sAdhaka ke bheda par3ate haiN| paryAyadRSTi se vikAra aura apUrNatA hai, use tattva dRSTi ke bala pUrvaka TAlakara sAdhaka jIva kramaza: pUrNa nirmalatA pragaTa karatA hai| zuddha dRSTi hone ke pazcAt sAdhaka avasthA bIca meM Aye binA nahIM rahatI, AtmA kA bhAna karake svabhAva meM ekAgratA hotI hai taba hI paramAtmarUpa dhruvatattva anubhUta hotA hai, AtmA kA apUrva aura anupama AnaMda anubhava hotA hai, AnaMda ke jharane jharate haiN| dharma, zarIra vANI dhana Adi se nahIM hotA kyoMki ve to sabhI AtmA se bhinna acetana paradravya haiM, unameM AtmA kA dharma nahIM hai aura mithyAtva, hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla Adi pApa bhAva yA dayA, dAna, pUjA, bhakti Adi puNya bhAva se bhI dharma nahIM hotA kyoMki vaha donoM vikArI bhAva haiN| AtmA kI nirvikArI zuddha dazA vahI dharma hai| isI se sukha, zAMti, AnaMda aura mukti kI prApti hotI hai tathA nija svabhAva sAdhanA se hI karmoM kA Asava, mana kI caMcalatA, saMsArI paribhramaNa, AhAra, bhaya, maithuna, parigraha rUpa saMjJA chUTatI vilAtI haiN| nija zuddhAtma svarUpa, dhruvatattva kI dRSTi hone se kaSAya bhAva, durbuddhi Adi saba kSaya ho jAte haiN| zuddha dRSTi pUrvaka bhedajJAna dvArA jJAna kI zuddhi hone para parama zAMti hotI hai| prazna- yaha bhedajJAna dvArA jJAna kI zuddhi kA kyA prayojana hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM74 ----------- Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -16--15-5-15-3-5 za-52-5 *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI asatya atrita vayana, AlApaM lokaraMjana bhAvaM / vinyAnaM nahu picchadi, saMsAra amana vIya saMjuttaM // 8 // anvayArtha- (asatya anita vayanaM) jhUThe mithyAvAdI vacana bolanA 0 (AlApaM lokaraMjanaM bhAvaM) logoM ko raMjAyamAna karane vAle bhAva rakhanA, vyartha vArtAlApa, vikathA karanA (vinyAnaM nahu picchadi) bhedajJAna ko nahIM jAnanA, hita-ahita, satya-asatya kA koI viveka na honA, jJAna svarUpa ko nahIM pahicAnanA (saMsAra bhramana) saMsAra meM bhramaNa karane vAle (vIya saMjuttaM) bIja bonA hai| vizeSArtha - bhedavijJAna ko nahIM jAnanA arthAt apane hita-ahita, satya-asatya kA viveka na honA, jJAna svarUpa ko nahIM pahicAnanA aura jhUThe mithyAvAdI vacana bolanA, logoM ko raMjAyamAna karane ke liye vyartha vArtAlApa karanA, yaha saMsAra meM bhramaNa karAne vAle karma baMdha kA bIja bonA hai| samyakadRSTI jIva vivekavAna hotA hai,bhedavijJAna kA niraMtara abhyAsa karatA rahatA hai, vaha apanA svArtha sAdhane ke liye anyAya rUpa mithyA pravRtti nahIM karatA, jhUTha bolakara kisI ko ThagatA nahIM hai, na logoM ke mana prasanna karane ko cAra prakAra kI vikathA meM apanA samaya naSTa karatA hai| jJAna aura rAga ke bIca bhedajJAna hone kA yaha lakSaNa hai kijJAna meM rAga ke prati tIvra anAdara bhAva jAgatA hai, yahI jJAna aura rAga ke madhya bhedajJAna hone kA lakSaNa hai| AtmA meM rAga kI gaMdha bhI nahIM hai, rAga ke jitane bhI vikalpa uThate haiM, maiM unameM jalatA hU~, vaha duHkha, duHkha aura duHkha hai, viSa hai, saMsAra bhramaNa kA bIja hai| rAga ke vikalpa meM karma kA baMdha hotA hai aisA jJAna meM pUrva nirNaya ho to bhedajJAna pragaTa hotA hai| bhedajJAna ke abhAva meM jIva saMsArI prapaMca meM ulajhA rahatA hai, jisase niraMtara karmoM kA Asrava baMdha hotA hai, yahI saMsAra bhramaNa kA bIja hai| jIva, vikAra tathA svabhAva ko eka mAna rahA hai ata: yathArtha vicAra nahIM kara * paataa| bhedajJAna dvArA nija svabhAva jo nirUpAdhi svarUpa hai tathA vikAra kRtrima hai, yaha jAnane meM AtA hai, ajJAnI ne to una donoM meM ekatA mAnI hai, dayA dAnAdi se dharma hone kI mAnyatA arthAt mithyAdarzana ke bala se vaha una donoM meM * bheda nahIM krtaa| gAthA-80-83 -H -H--- sva-para kA zraddhAna hone para apane ko para se bhinna jAnane para svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa darzana, jJAna, cAritra kA puruSArtha hotA hai tathA para ke lakSya se hone vAle puNya-pApa va Asrava baMdha se chuTakArA hotA hai| prazna-jaba samyavarzana ho gayA, samyaktva kI zuddhi ho gaI phira yaha ajJAna bhAva kyoM hotA hai? samAdhAna- samyakdarzana hone ke pazcAt jaba taka moha, rAga-dveSa bhAva hai taba taka ajJAna hai kyoMki ajJAna meM hI moha, rAga-dveSa hote haiM, jJAna svabhAva meM, jJAnabhAva meM moha, rAga-dveSa hote hI nahIM haiM, haiM hI nhiiN| jaba taka rAga bhAva hai taba taka karmoM kA Asrava baMdha hotA hai, jo saMsAra bhramaNa kA kAraNa hai| jJAna kI zuddhi hone para moha, rAga-dveSa bhAva vilAtA hai| prazna-kyA jJAna kI zuddhi hone para moha, rAga-dveSa hote hI nahIM haiM? samAdhAna -jJAna kI zuddhi hone para moha, rAga-dveSa rUpa karmodaya janya paryAyI pariNamana calatA hai, para jJAnI use apanA nahIM mAnatA, ata: karmoM kA baMdha nahIM hotaa| prazna-jJAna kI zuddhi kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vimala sahAva uvannaM, samala parinAma parjAva nahu diii| parjAva viviha bheyaM, nyAna sahAvena parjAva vilayaMti // 81 // anyAna diDinahu picchadi, anyAna bhAva sayala vilyti| nyAna sahAva uvannaM, anmoyaM vimala parjAva nahu picchN||8|| anyAna saMga vilayaM, nyAna sahAvena vinyAna saMjuttaM / nyAnaM nyAna uvanna, nyAna samayaM ca parjAva nahu picchN||8|| anvayArtha - (vimala sahAva uvanna) vimala svabhAva ke pragaTa hone para (samala parinAma) rAga dveSAdi bhAva (parjAva nahu di8) paryAya nahIM dikhatI hai (parjAva viviha bheyaM) paryAya vividha prakAra kI hotI hai, bhAvoM kI pariNatiyA~ kaSAyoM ke nimitta se aneka prakAra kI hotI haiM (nyAna sahAvena parjAva vilayaMti) jJAna svabhAva se paryAya vilA jAtI hai| (anyAna diTTi nahu picchadi) ajJAna dRSTi arthAt mithyA mAnyatA meM mata SHERSHESHESHES H-21-28 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 84,85KERH -E-5-16--15 E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * ulajho, vikArI bhAvoM ko mata dekho (anyAna bhAva sayala vilayaMti) ajJAna bhAva * sAre vilA jAne vAle haiM, vilA jAte haiM (nyAna sahAva uvanna) jJAna svabhAva pragaTa * karo (anmoyaM vimala) apane vimala svabhAva kA AlaMbana lo, anumodanA karo * (parjAva nahu picchaM) paryAya ko mata dekho, paryAya ko jAnane meM mata lage rho| (anyAna saMga vilayaM) ajJAna kA sAtha chUTane para (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (vinyAna saMjuttaM) bhedavijJAna meM rata raho (nyAnaM nyAna uvanna) jJAna se jJAna pragaTa hotA hai (nyAna samayaM ca) apane jJAna svabhAva AtmA meM lIna raho (parjAva nahu picchaM) paryAya ko mata dekho, paryAya ko jAnane pahicAnane meM mata lage rho| vizeSArtha - samyaktva kI zuddhi, vimala svabhAva ke pragaTa hone para rAga-dveSAdi bhAva vikArI paryAya dikhAI nahIM detii| paryAya aneka prakAra kI hotI hai, apane jJAna svabhAva meM rahane se paryAya vilA jAtI hai / ajJAna dRSTi, mithyA mAnyatA meM mata ulajho, vikArI bhAvoM ko mata dekho| yaha ajJAna maya vikArI paryAyI bhAva to saba vilA jAne vAle haiN| apanA jJAna svabhAva pragaTa karo, apane vimala svabhAva kA Alambana lo, paryAya ko mata dekho, isake jAnane meM mata lage rho| jJAna svabhAva kI sAdhanA meM rata raho, niraMtara bhedajJAna, tattva nirNaya karate raho, paryAya ko mata dekho, isameM mata ulajho / jJAna se jJAna pragaTa hotA hai, jJAnopayoga karane se jJAna bar3hatA hai aura sArA ajJAna bhAva chUTa jAtA hai| samyakdRSTi, jina Agama kA abhyAsa karatA hai va Agama ke jJAtA jJAnI sAdhuoM kI saMgati karatA hai, usako AtmA-anAtmA kA yathArtha bodha hotA hai, vaha kabhI bhI rAgAdi ko AtmA kA svabhAva nahIM mAnatA hai, unheM moha janita aupAdhika bhAva jAnatA hai| vaha Atma manana va Agama ke abhyAsa se apane jJAna ko bar3hAtA rahatA hai| vaha vastu ko bhAva-abhAva, nitya-anitya, eka-aneka rUpa bhinna-bhinna apekSA se jAnatA hai / vastu apane dravyAdi sva catuSTaya kI * apekSA bhAva rUpa hai| para ke dravyAdi catuSTaya kI apekSA abhAvarUpa hai| dravya svabhAva se nitya hai, paryAya ke pariNamana kI apekSA anitya hai| anaMta guNa paryAyoM * kA akhaMDa samudAya hai isase eka rUpa hai, bhinna-bhinna guNa va paryAya kI apekSA aneka rUpa hai| isa prakAra niraMtara jJAnopayoga karane, vastu svarUpa jAnane para ajJAna bhAva vilA jAtA hai aura samyakjJAna kA prakAza ho jAtA hai| dravya sadA nirlepa, vimala svabhAva hai, svayaM jJAtA bhinna hI tairatA hai| jisa prakAra sphaTika meM pratibimba dikhane para bhI sphaTika nirmala hai, usI prakAra jIva meM vibhAva bhAva hone para bhI jIva nirmala hai, nirlepa hai| jJAyaka rUpa pariNamita hone para paryAya meM nirlepatA hotI hai| yaha saba jo kaSAya rAga-dveSAdi bhAva ajJAna janita vibhAva jJAta hote haiM, ve jJeya haiM, maiM to jJAyaka huuN| isa prakAra prajJA chainI ko zubhAzubha bhAva aura jJAna kI sUkSma aMta: saMdhi meM paTakanA / jJAnopayoga ko barAbara sUkSma karake donoM kI saMdhi meM sAvadhAna hokara prahAra karane se dravya svabhAva aura paryAya kI bhinnatA bhAsita hotI hai| paryAya meM apanatva aura kartRtva kA abhAva hI jJAna kI zuddhi hai| jaba taka paryAya ko dekhane jAnane meM lage rahanA hai usameM acchA burA mAnanA hai, taba taka ajJAna bhAva hai| para se bhinna jJAyaka vimala svabhAva kA nirNaya karake bArambAra bhedajJAna kA abhyAsa karate-karate mati zruta jJAna ke vikalpa TUTa jAte haiM, upayoga gaharAI meM calA jAtA hai aura kevalajJAna ke sAtha keli prAraMbha hotI hai| jJAna ke abhyAsa se bhedajJAna hotA hai va bhedajJAna ke abhyAsa se kevalajJAna hotA hai| samyakdRSTi kA jJAna ati sUkSma hai phira bhI vaha rAga aura svabhAva ke bIca kI saMdhi meM jJAna paryAya kA praveza hote hI prathama buddhi gamya bhinnatA karatA hai| AtmA kA lakSya to huA hai, AtmA lakSya meM hai aura usameM ekAgratA kA vizeSa puruSArtha bhI karatA hai paraMtu jaba taka jJAna kI zuddhi nahIM huI vaha Age nahIM bar3ha paataa| prazna- isake liye kyA karanA par3atA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jassaya suddha sahAvaM, asuddha sahAvena disTi nahu vayanaM / suddhaM ca vimala nyAnaM, sukha samayaM ca parjAva nahu picchN| 84 // jassaya vimala sahAvaM, anmoyaM nyAna parjAva nahu picchN| jai pajjAvaM diTuM, samalaM sahakAra nigoya vaasmmi||85|| anvayArtha -(jassaya) jaisA, jisa prakAra (suddha sahAvaM) zuddha svabhAva hai (asuddha sahAvena) azuddha svabhAva se (disTi nahu vayana) dRSTi nahIM bolatI hai arthAt vaha azuddha paryAya kI bAta bhI nahIM karatA (suddhaM ca vimala nyAnaM) usakA jJAna / E-E E-HEE Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-86,87HHHHHH - zrI upadeza zuddha sAra jI * zuddha aura nirmala rahatA hai (suddha samayaM ca) zuddha AtmA meM rata rahatA hai (parjAva nahu picchaM) paryAya ko nahIM dekhtaa| (jassaya) jaisA, jisa prakAra (vimala sahAvaM) vimala svabhAva hai (anmoyaM * nyAna) jJAna kA AlaMbana letA hai (parjAva nahu picchaM) paryAya ko nahIM dekhatA (jai pajjAvaM di8) yadi paryAya ko dekhatA hai (samalaM sahakAra) samala bhAva, vikArI bhAvoM meM jur3atA hai (nigoya vAsammi) vaha nigoda meM vAsa karatA hai| vizeSArtha - "jJAna kA mArga kRpANa kI dhArA" sUkSma dRSTi se hI isa mArga para calA jAtA hai| jaisA zuddha svabhAva hai, usakA hI niraMtara smaraNa dhyAna rahanA caahiye| azuddha paryAya kI tarapha na dekhanA hai, na usakI bAta karanA hai, jo apane zuddha AtmA meM rata rahatA hai, usakA jJAna hI zuddha aura nirmala hotA hai| jaisA ki vimala svabhAva hai jJAna usI kA AlaMbana letA hai, Azraya rakhatA hai, usase jarA bhI nahIM haTatA, paryAya ko bhI nahIM dekhatA, tabhI jJAna bhAva meM sthita rahatA hai| jo paryAya ko dekhatA hai, vikArI bhAvoM meM jur3atA hai, vaha ajJAnI mithyAdRSTi nigoda meM vAsa karatA hai| samyakadRSTi dravya svabhAva ko jAnatA hai, jaisA AtmA kA zuddha svabhAva hai vaha usakI anubhUti meM A gayA hai isaliye vaha samala svabhAva azuddha paryAya kI bAta bhI nahIM krtaa| vaha apane zuddhAtma svarUpa meM rata rahatA hai tabhI usakA jJAna zuddha aura nirmala hotA hai| paryAya ko dekhanA, vikArI bhAvoM meM jur3anA, usameM acchA-burA mAnanA, yaha saba ajJAna mithyAtva bhAva hai jisakA pariNAma nigoda meM vAsa karanA hai| jJAna kA yahI kArya honA cAhiye. jo apane AtmA kA yathArtha jJAna pAve. jJAnI hokara vItarAgatA ke kAraNoM kA abhinaMdana kiyA jaave| jo koI aisA na karake zarIra kA va zarIra ke sukhoM kA va zarIra ke saMbaMdhiyoM kA abhinaMdana kare, azuddha paryAya ko dekhe, usI ko jAnane meM lagA rahe to vaha Atmazakti ghAtaka aMtarAya karmoM ko bAMdhakara durgati ko prApta hotA hai| AtmA ko AtmA se jAnane meM yahA~ kauna sA phala nahIM milatA? aura to * kyA, isase kevalajJAna bhI ho jAtA hai aura jIva ko zAzvata sukha kI prApti hotI * hai, jJAnI usako kahate haiM jo trikAlI dhruva svabhAva ko pakar3e hai, usakI paryAya meM vItarAgatA pragaTa hone para bhI vaha paryAya meM rukatA nahIM, paryAya ko dekhatA nahIM, usakI dRSTi to trikAlI dhruva para TikI hai| dharma dazA pragaTa ho, nirmala paryAya pragaTa ho paraMtu jJAnI ina paryAyoM meM bhI nahIM rukatA, inakA lakSya nahIM rkhtaa| trikAlI dhruva vimala svabhAva ko pakar3ane para hI samyakadarzana hotA hai, isI se samyakjJAna hotA hai, zuddha svabhAva meM rahane para hI samyakcAritra hotA hai, isI se kevalajJAna hotA hai| dharmI kI dRSTi Atma dravya para se haTatI nahIM hai aura jo yaha dRSTi vahA~ se khisakakara vartamAna paryAya meM ruke, eka samaya kI paryAya ko dekhe, paryAya kI ruci ho jAye to vimala svabhAva kI dRSTi chUTa jAye aura vaha mithyAdRSTi ho jaaye| prazna - svabhAva dRSTi aura paryAya dRSTi hone se kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAna sahAvaM suddhaM, suddhaM sasahAva vimala ditttthiio| nyAna sahAva susamaya, parjAva sasaMka naraya vAsammi // 86 // nyAnena nyAna miliyaM, vimala sahAvena nyAna uppttii| taha pajjAvaM dihaM, parjaya sasaMka nigoya vAsammi // 87 / / anvayArtha - (nyAna sahAvaM suddha) jJAna svabhAva kI zuddhi hone se arthAt samyajJAna hone se (suddhaM sasahAva vimala diTThIo) zuddha vimala sva svabhAva dikhAI detA hai, anubhava meM AtA hai (nyAna sahAva susamaya) jJAna svabhAvI svayaM zuddhAtmA hai, aise svabhAva ko na dekhakara jo (parjAva sasaMka) paryAya meM sazaMkita, paryAya meM lipta rahatA hai (naraya vAsammi) vaha naraka meM vAsa karatA hai| (nyAnena nyAna miliya) jJAna se jJAna milatA hai, jJAnopayoga se jJAna meM nirmalatA AtI hai (vimala sahAvena nyAna uppattI) vimala svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai (taha pajjAvaM di8) isake viparIta jo paryAya ko hI dekhatA hai (parjaya sasaMka nigoya vAsammi) paryAya meM sazaMkita, bhayabhIta, lipta rahane se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha- jJAna kI zuddhi hone se svabhAva dRSTi rahatI hai. apanA vimala 4 zuddha svasvabhAva hI dikhAI detA hai| AtmA jJAna svabhAvI hI hai, jo apane zuddhAtma svabhAva ko nahIM dekhatA, sva svabhAva kI anubhUti nahIM karatA aura paryAya meM hI sazaMkita lipta rahatA hai, vaha naraka meM vAsa karatA hai| jJAnopayoga se jJAna meM nirmalatA AtI hai, jJAna kA prakAza vRddhigata hotA hai| vimala svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai, isake viparIta jo paryAya HAKHAkk sa Y=Shi Yin Jue Dou Zhe Chang ------------ 77 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI ko hI dekhatA hai, paryAya meM sazaMkita, bhayabhIta lipta rahane se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai / svabhAvadRSTi samyakadRSTi / paryAya dRSTi - mithyAdRSTi / dravya to trikAlI aura nirAvaraNa hai paraMtu vartamAna paryAya meM rAgAdi ko mizrita kara rakhA hai to bhI bhedajJAna kI pravINatA se, rAga dazA kI dizA 'para kI ora' hai va jJAna dazA kI dizA 'sva kI ora' hai| jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para, yaha anubhUti hI maiM hU~, aisA samyakjJAna hotA hai| AtmA acintya sAmarthya vAlA hai, usameM anaMta guNa svabhAva haiM, usakI ruci hue binA upayoga para meM se palaTakara sva meM nahIM A sktaa| jo pApa bhAvoM kI ruci meM par3e haiM unakA to naraka meM vAsa hotA hai, jo puNya kI ruci vAle haiM vaha bAhya tyAga kareM, tapa kareM, dravyaliMga dhAraNa kareM to bhI zubha kI ruci hai, taba taka upayoga para kI ora se palaTakara sva meM nahIM A sktaa| jo paryAya ko hI dekhane meM lage haiM usI meM sazaMkita, bhayabhIta lipta haiM ve to nigoda meM hI vAsa karate haiN| anAdi ajJAna mithyAtva chUTane para hI svabhAva dRSTi hotI hai, jo svabhAva dRSTi rakhatA hai, usake jJAna meM zuddhi hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai aura jo paryAya meM hI lipta rahatA hai, vaha saMsAra paribhramaNa karatA hai| jaba bAhara ke hInAdhika saMyogoM kA lakSya chUTa jAye, kaSAya kI tIvratA-maMdatA kA lakSya chUTa jAye aura paryAya caitanya vastu ko lakSya kara tadrUpa pariNamita ho tabhI mithyAtva ajJAna kA tyAga hotA hai| - maiM mukta hI hU~, mujhe kucha nahIM cAhiye, maiM to paripUrNa vimala svabhAvI jJAna mAtra cetana sattA hU~, isa prakAra jahA~ aMtara meM nirNaya hotA hai, vahA~ anaMta vibhUti aMzataH pragaTa ho jAtI hai| zuddhAtmA ko jAne binA bhale hI kriyAoM ke Dhera lagA deM paraMtu usase AtmA nahIM jAnA jA sakatA, jJAna se hI AtmA jAnA jA sakatA hai| isI bAta ko aura Age gAthA meM kahate haiM - jaha pajjAvaM diTTha, appA samayaM ca mukta nyAnaM ca / // pajjA para picchavi, saMsAre sarani duSya vIryami // 88 // pajjAva naha didi, para sahAva uppatti parajAva vilayati nyAnena nyAna samayaM vimala sahAvena nivvue aMti // 89 // / " anvayArtha (jaha pajjAvaM diTTha) jahA~ paryAya para dRSTi rahatI hai, jo paryAya ko dekhatA hai (appA samayaM) Atma svabhAva ko (ca) aura (mukta nyAnaM ca) jJAna - 0000000000000000000000000 78 gAthA- 88, 89 ***** ko chor3a detA hai (pajjAvaM paru picchadi) paryAya aura para ko dekhane jAnane meM lagA rahatA hai (saMsAre sarani) saMsAra paribhramaNa kA (duSya vIyaMmi) duHkha kA bIja botA hai| (pajjAva nahu diTThadi) jo paryAya ko nahIM dekhatA ( para sahAva uppatti) para ke svabhAva se paidA hotI hai (pajjAva vilayaMti) paryAya vilA jAtI hai (nyAnena nyAna samayaM ) jJAna se apane jJAna svabhAva meM rahatA hai (vimala sahAvena) vimala svabhAva se (nivvue jaMti) nirvANa ko jAtA hai, mukti ko prApta karatA hai| vizeSArtha - jahA~ paryAya para dRSTi rahatI hai arthAt jo karma janita zarIrAdi paryAya ko hI dekhatA hai, vaha apane Atma svabhAva ko aura jJAna ko chor3a detA hai| jo para aura paryAya ko hI dekhane jAnane meM lagA rahatA hai, isase vaha duHkha kA bIja bokara saMsAra meM mahAna kaSTa pAtA hai| jo paryAya ko nahIM dekhatA hai usakI para svabhAva se paidA hone vAlI paryAya vilA jAtI hai| jJAna pUrvaka apane jJAna svabhAva meM rata rahane se, vimala svabhAva kI sAdhanA se nirvANa prApta karatA hai arthAt saMsAra se mukta ho jAtA hai| jinendra paramAtmA kI AjJA upadeza kA zuddha sAra yahI hai ki vimala, mamala svabhAva AtmA kA anubhava karo, apane jJAna svabhAvamaya rho| yaha anubhava taba hI hogA jaba, sarva para ke Azrita vyavahAra kA moha tyAgA jAyegA, para padArtha kA paramANu mAtra bhI hitakArI nahIM hai| vyavahAra dharma, vyavahAra samyakdarzana, jJAna, cAritra kA jitanA viSaya hai vaha saba tyAgane yogya hai| samyakadRSTi cAhe gRhastha ho yA sAdhu, kevala apane zuddha AtmA ko hI iSTa hitakArI jAnatA, mAnatA hai, zeSa sarva ko tyAgane yogya parigraha jAnatA hai, para paryAya kA lakSya hI nahIM rkhtaa| yadyapi mana ko zubhopayoga meM lagAne va jJAna kI nirmalatA ke liye sAta tattvoM kA vicAra karatA hai, jinavANI kA paThana-pAThana manana va upadeza karatA hai| ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, parigraha tyAga pAMca vratoM ko ekadeza yA sarvadeza pAlatA hai, maMtra japa karatA hai, upavAsa karatA hai, saMyama, tapa karatA hai to bhI ina saba kAryoM ko vyavahAra jAnakara chor3ane yogya samajhatA hai kyoMki vyavahAra ke sAtha rAga karanA karma baMdha kA kAraNa hai| kevala apanI caitanya jyoti svarUpa AtmA hI iSTa upAdeya hai| sarva cetana-acetana va mizra parigraha ko tyAgane yogya samajhatA hai| siddha parameSThI kA dhyAna bhI zubhopayoga hai aura to kyA guNa guNI ke bheda kA vicAra bhI parigraha hai, vyavahAra hai, tyAgane yogya hai| apanI eka samaya kI * Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-90EEEERH * calane vAlI paryAya kA bhI lakSya nahIM rakhatA kyoMki isa vicAra meM vikalpa hai, rAgAdI uvavanna, rAga sahAvena caugae bhamiyaM / * jahA~ vikalpa hai vahA~ zuddha bhAva zuddhopayoga nahIM hai| yadyapi isa vicAra kA AlaMbana kara rAgaM ca viSaya juttaM, rAga vilayaMti vimala sahakAraM // 10 // * dUsare zukladhyAna taka hai tathApi samyakdRSTi isa AlaMbana ko bhI tyAgane yogya anvayArtha- (rAgAdI uvavanna) rAgAdi, moha rAga dveSa bhAva paidA hone se jAnatA hai| samyakdRSTi kA deva guru zAstra, ghara upavana saba kucha apanA hI eka (rAga sahAvena) rAga ke svabhAva se (caugae bhamiyaM) cAroM gatiyoM meM bhramaNa karatA hai zuddhAtmA hai| aisA zuddha dRDha zraddhAna jisako hotA hai vahI samyakadRSTi jJAnI hai, vahI (rAgaM ca viSaya juttaM) rAga hone se hI viSayoM meM yukta hotA hai (rAga vilayaMti) rAga usa naukA para ArUr3ha hai, jo saMsAra sAgara se pAra karane vAlI hai| vilA jAtA hai (vimala sahakAraM) apane vimala svabhAva ko svIkAra karane se| vyavahAra ke moha se karma kA kSaya nahIM hotA, vyavahAra kA mohI mokSamArgI vizeSArtha-rAgAdi bhAva paidA hone se cAroM gatiyoM meM bhramaNa karanA par3atA nahIM hai| jJAnIjana nizcaya padArtha ko chor3akara, vyavahAra rUpaparyAya meM nahIM pravartate hu hai| rAga hone se hI viSayoM kI Asakti hotI hai| apane vimala svabhAva Atma haiM, vyavahAra se moha nahIM rakhate haiN| jo apane zuddhAtmA kA Azraya karate haiM, unhIM svarUpa ko jAnane svIkAra karane se rAga vilA jAtA hai| ke karmoM kA kSaya hotA hai aura nirvANa kI prApti hotI hai| jo bAharI bheSa va cAritra yaha jIva, pudgala zarIrAdi karmoM kI saMgati meM aisA ekameka ho rahA hai ki sahita hai paraMtu bhItarI AtmAnubhava cAritra se rahita hai, vaha sva cAritra se bhraSTa hotA yaha apane ko bhUla hI gayA hai| karmoM ke udaya ke nimitta se jo rAgAdi bhAva karma huA saMsAra paribhramaNa karatA du:kha bhogatA hai| va zarIrAdi nokarma hote haiM, una rUpa hI apane ko mAnatA rahatA hai| pudgala ke dvitIya-rAga mohAMdha adhikAra moha meM unmatta ho rahA hai, isI se karma kA baMdha karake baMdhana ko bar3hAtA hai va karmoM ke prazna-jaba mukti kA kAraNa mUla AdhAra jJAna hai to saMsAra kA kAraNa udaya se nAnA prakAra phala bhogatA hai| janma-maraNa, jarA, iSTa viyoga, aniSTa mUla AdhAra kyA hai? saMyoga kA apAra kaSTa hai, AzA tRSNA kI dAha kA apAra du:kha hai| jaba zrI guru ke samAdhAna - saMsAra kA kAraNa, mUla AdhAra, ajJAna, rAga-dveSa, moha hai, prasAda se yA jinavANI svAdhyAya zAstra pravacana se isako yaha bhedavijJAna ho ki jisake kAraNa jIva anAdi se cAragati caurAsI lAkha yoniyoM meM paribhramaNa kara maiM to jIvadravya hU~, merA svabhAva paramazuddha niraMjana, nirvikAra, amUrtIka, pUrNa nAnA prakAra ke du:kha bhoga rahA hai| darzana jJAnamayI, AnaMda svarUpa hai| mere sAtha pudgala kA saMyoga merA rUpa nahIM hai, prazna - yaha ajJAna, rAga-dveSa, moha kyA hai, inakA svarUpa kyA hai? maiM nizcaya se pudgala zarIrAdi va pudgala kRta sarva rAgAdi vikAroM se bhinna hU~, tabhI yaha rAgAdi bhAva vilAte haiN| samAdhAna - apane svarUpa kA vismaraNa aura vibhAva rUpa pariNamana hI jIva se ajIva, lakSaNa se hI bhinna hai isaliye jJAnI jIva apane ko sarva ajJAna hai| para kA AkarSaNa lagAva hI rAga hai, isake kaI rUpa haiM- para meM priyatA, rAgAdi se va zarIrAdi se bhinna jJAnamaya prakAzamAna ekarUpa anubhava karatA hai| iSTatA, rati, cAha, ruci, icchA, kAmanA, vAsanA Adi saba rAga hai aura yaha saba Azcarya va kheda hai ki ajJAnI jIva meM anAdikAla se yaha moha bhAva kyoM nAca rahA ajJAna se hotA hai| para se vidveSa, ghRNA, baira, virodha, aniSTatA, aruci, arati hai, jisase yaha ajIva ko apanA svarUpa mAna rahA hai| do dravyoM ko nyAre-nyAre Adi dveSa hai| kucha bhI acchA-burA laganA rAga-dveSa hai| para ko apanA mAnanA hI nahIM dekhatA hai isI se saMsAra hai| moha hai| mamatA mamatva apanatva Adi saba moha hai, yahI mithyAtva kahalAtA hai| rAga-mala (viTA) hai| moha-mavirA (zarAba) hai|maayaa-chl dhokhA hai *moha se sukha-du:kha hotA hai aura rAga-dveSa se karmabaMdha hote haiN| inake cakkara se bacane vAlA hI svastha AnaMda meM rahatA hai| mohI-kartA hai, prazna - yaha rAgAdi kaise hote haiM, inase kyA hotA hai aura inase rAgI-bhoktA hai| nirmohI-akartA hai, vItarAgI-abhoktA hai| chUTane bacane kA kyA upAya hai? karmodaya ko bhogane vAlA, unameM lipta tanmaya rahane vAlA ajJAnI isake samAdhAna meM sadguru tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM - hai| karmodaya kA zAyaka, unameM nirvikArI nyArA rahane vAlA zAnI hai| ** ******** FEEK Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA - 91* * * ** -HE-5-16-3-15 E rAga se hI indriyoM ke viSaya bhogane kI Asakti paidA hotI hai, Asakti se * kAmanA, kAmanA se AzA tRSNA paidA hotI hai| viSaya bhoga kI tRSNA se Atura * prANI yadi anyAya se sAmagrI ekatra karatA hai, bahuta mUchIvAna hotA hai to naraka * Ayu bAMdhakara naraka calA jAtA hai| yadi mAyAcAra karake dUsaroM ko Thaga karake apanA svArtha sAdhatA hai to niryaca Ayu bAMdhakara tIvra yA maMda pApa ke anusAra ekendriya se paMcendriya pazu taka meM janma letA hai| yadi AzA tRSNAvAna hokara bhI komala bhAva rakhatA hai to manuSya Ayu bAMdhakara manuSya hotA hai| yadi viSaya bhoga kI lAlasA se tIvra sukha kI vAsanA se vAsita ho dharma kA sevana karatA hai, dAna, pUjA, japa, tapa, karatA hai yA zrAvaka kA tathA sAdhu kA cAritra pAlatA hai to devAyu bAMdhakara navameM graiveyaka taka calA jAtA hai, vahA~ se Akara mithyAtva ke yoga se puna: caturgati meM bhramaNa karatA hai| jisane isa rAgAdi bhAva kA vamana kara diyA hai, apane Atma svarUpa sacce sukha ko pahicAna liyA hai, vahI samyaktvI jIva karma mala se rahita hokara ziva sukha ko pAtA hai| AzA nAma nadI manoratha jala: tRSNA taraMgA: kulaaH| rAga grAhavatI vitarka vihagA dhairya dumadhvaMsinI // mohAvarta sudustarA'ti gahanA protuGga ciNtaatttii| tasyA pAragatA vizuddha manaso dhanyAstu yogIzvarAH // sAdhaka ko bhayabhIta, bhramita karane vAle-bhAvakarma, saMyogI azuddha paryAya aura pApAdi azubha karma haiM, isase jIva hamezA bhayabhIta rahatA hai| moha-ghara meM bAMdhakara rakhatA hai, rAga-samAja aura saMsAra meM bAMdhakara rakhatA hai| moha ke sadbhAva meM bhayabhItatA, zaMkA-kuzaMkA hotI hai| rAga ke sadbhAva meM saMkalpa-vikalpa, madahozI, pramAda hotA hai|ss ke sadbhAva meM kheda khinnatA kSobha, du:kha, ciMtA, krodha hotA hai| jaba taka moha-rAga kA sadbhAva hai, karmodaya ke anusAra jaisA nimitta milegA, tadpa pariNamana hogaa| moha, rAga-dveSAdi bhAva karma ko balavAna banAne * vAle usa ora kI cAha, rUci aura unameM bhayabhItapanA hai| samyakdRSTi jJAnI apane vimala svabhAva kI sAdhanA se rAgAdi bhAvoM ko kSaya karatA hai| svayaM para se aura vibhAva se bhinnatA kA vicAra karanA cAhiye, ekatA buddhi * tor3anA vaha mukhya hai / pratikSaNa ekatva ko tor3ane kA abhyAsa karanA caahiye| svabhAva kI mahimA se para padArthoM ke prati rasa buddhi, sukha buddhi TUTa jAtI hai| svabhAva meM hI rasa AtA hai aura saba nIrasa lagatA hai, tabhI aMtara kI sUkSma saMdhi jJAta hotI hai| saMyoga, saMbaMdha, jimmedArI, vikalpa aura ciMtA kA kAraNa hai. inameM phaMsA jIva bilkula nizcinta nahIM ho sktaa| para kI tarapha dekhanA, kucha bhI apekSA karanA, jarA sI bhI koI cAha honA hI rAga aura saMsAra kA kAraNa hai| rAga-dveSa se hI karmoM kA baMdha hotA hai| karma kA baMdha dikhatA nahIM hai-karma kA udaya dikhatA hai| azubha karma ke udaya meM koI sAtha nahIM detA, khadahI bhoganA par3atA hai, pApa karma ke udaya meM to koI pUchatA bhI nahIM hai| apanatva aura kartRtva ke kAraNa hI rAga-dveSa hote haiN| prazna-rAga kI utpatti kA mUla kAraNa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - janaraMjana rAga janaraMjana rAga upatti, jana uttaM jana raMjanAni sdiddddii| para subhAva para samayaM, tiktaMti rAga mamala nyAnasya // 11 // anvayArtha-(jana raMjana rAga upatti) jagata ke jIvoM ko raMjAyamAna, prasanna saMtuSTa, sukhI karane ke hetu se rAga kI utpatti hotI hai (jana uttaM) logoM ke kahane meM laganA (jana raMjanAni) logoM ko raMjAyamAna karane ke liye vikathA Adi karanA (saddiTTI) unakI tarapha dekhanA (para subhAva para samayaM) yaha saba para bhAva aura para samaya hai (tiktaMti rAga) tyAga kara detA hai, chor3a detA hai rAga ko (mamala nyAnasya) mamala jJAna ke dvArA arthAt mamala svabhAva kA sAdhaka jJAnI rAgabhAva ko chor3a detA hai| vizeSArtha- rAga kI utpatti kA mUla kAraNa janaraMjana hai arthAt jagata ke jIvoM kI tarapha dekhanA, unako prasanna saMtuSTa karanA, unake kahane meM laganA, vyartha carcA karanA yaha saba parabhAva aura parasamaya hai| isase karma baMdha hotA hai, saMsAra paribhramaNa kA cakra calatA hai| mamala svabhAva kA sAdhaka jJAnI aise janaraMjana rAga bhAva ko chor3a detA hai| ___ jaba taka jIva ajJAnI mithyAdRSTi hai, saMsArAsakta hai taba taka isako iSTa indriya viSayoM kI prApti kI kAmanA rahatI hai va bAdhaka kAraNoM ko miTAne kI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-92-943-9-14--* ----------- * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI * lAlasA rahatI hai| vyavahAra dRSTi meM zarIra sahita azuddha AtmAyeM vicitra prakAra kI * dikhatI haiM, taba mohI jIva jinase apane viSaya-kaSAya puSTa hote haiM unako rAga bhAva se va jinase viSaya kaSAyoM ke poSaNa meM bAdhA hotI hai unako dveSa bhAva se * dekhatA hai| anAdi avidyArUpI kele ke mUla kI gAMTha kI bhAMti moha, usake udayAnusAra pravRtti kI AdhInatA se, paradravya, parajIva ke nimitta se utpanna moha, rAga-dveSAdi bhAvoM meM ekatA rUpa se lIna hokara pravRtta hotA hai taba pudgala karma ke pradezoM meM sthita hone se yugapat para ko ekatva pUrvaka jAnatA hai aura pararUpa se ekatva pUrvaka pariNamita hotA huA para samaya hai| nizcaya se sarva padArtha apane-apane svabhAva meM sthita rahate hue hI zobhA pAte haiM paraMtu jIva padArtha kI anAdikAla se pudgala karma ke sAtha nimitta rUpabaMdha avasthA hai, usase usa jIva meM visaMvAda khar3A hotA hai, rAga paidA hotA hai| isa loka meM samasta jIva saMsAra rUpI cakra para car3hakara paMca parAvartana rUpa bhramaNa karate haiN| vahA~ unheM moha karmodaya rUpI pizAca ke dvArA jotA jAtA hai isaliye ve viSayoM kI tRSNArUpI dAha se pIr3ita hote haiM aura isa dAha kA ilAja indriyoM ke rUpAdi viSayoM ko jAnakara unakI ora daur3ate haiM tathA paraspara bhI viSayoM kA hI upadeza karate haiM, yahI rAga baMdha kA kAraNa hai| isa prakAra kAma, bhoga tathA baMdhana kI kathA to anaMtabAra sunI, paricaya meM prApta kI aura usI kA anubhava kiyA isaliye vaha sulabha hai kintu sarva paradravyoM se bhinna eka caitanya camatkAra svarUpa apane AtmA kI kathA kA jJAna apane ko apane se kabhI nahIM huA aura jinheM vaha jJAna huA hai unakI kabhI sevA nahIM kI isaliye usakI kathA na to kabhI sunI, na paricaya kiyA aura na anubhava kiyA isaliye usakI prApti sulabha nahIM, durlabha hai| jaba yaha jIva sarva padArthoM ke svabhAva ko prakAzita karane meM samartha kevalajJAna ko utpanna karane vAlI bhedajJAna jyoti kA udaya hone se sarva para dravyoM se chUTakara jJAna darzanamayI mamala jJAna svabhAva meM niyata vRttirUpa Atmatattva ke sAtha ekatva rUpa meM lIna hokara pravRtti karatA hai taba darzana jJAna cAritra meM sthita hone se apane svarUpa ko ekatva rUpa se eka hI samaya meM jAnatA tathA pariNamatA haA vaha sva * samaya hai| samyakdRSTi aisA jAnatA hai ki zuddha nizcaya se maiM moha, rAga-dveSa rahita hU~ * isase vaha samasta rAga bhAva ko chor3a detA hai| prazna - yaha rAga bhAva se kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMrAga sahAvaM uttaM, jana raMjana punya bhAva saMjutaM / anita asatya sahio, rAga saMjutta naraya vAsammi // 12 // rAga sahAvaM picchadi, anyAna sahakAra zrutaM bahu bheyaM / micchAta viSaya sahiyaM, rAgaM vilayaMti nyAna sahakAraM // 13 // rAga sahAvaM uttaM, anyAnaM tava tavaMti saMjuttaM / janaraMjana mUr3ha sahAvaM, jana uttaM rAga naraya vAsammi / / 94 // anvayArtha- (rAga sahAvaM utta) rAga kA svabhAva kahate haiM, kahA gayA hai (jana raMjana) janaraMjana aura (punya bhAva saMjuttaM) puNya bhAva meM lIna rakhatA hai, puNyakAryoM ko iSTa upAdeya mAnatA hai aura unameM lagA rahatA hai (anita asatya sahio) nAzavAna jhUThe kAryoM evaM bhAvoM meM lagA rahatA hai (rAga saMjutta naraya vAsammi) aise rAga meM lIna rahane se naraka meM vAsa karanA par3atA hai| (rAga sahAvaM picchadi) rAga kA svabhAva vicitra, nAnA prakAra kA hotA hai (anyAna sahakAra) ajJAna ke sahakAra se (zrutaM bahu bheyaM) nAnA prakAra ke zAstroM kI racanA kI jAtI hai (micchAta viSaya sahiyaM) jo mithyAtva viSayAdi sahita hote haiM, jinameM mithyAtva kI va indriya viSaya bhogoM kI puSTi kI jAtI hai (rAgaM vilayaMti nyAna sahakAraM) samyakjJAna hone para hI yaha rAga vilAtA hai| (rAga sahAvaM utta) rAga kA svabhAva kahA gayA hai (anyAnaM tava tavaMti saMjuttaM) ajJAna janita tapatapatA hai (janaraMjana mUDha sahAvaM) janaraMjana meM aura loka mUDhatA Adi meM rata rahatA hai (jana uttaM) logoM ke kahane meM lagA rahatA hai (rAga naraya vAsammi) aise rAga bhAva se naraka meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha - rAga kA svabhAva bar3A vicitra, nAnA prakAra kA hotA hai, ajJAnI jIva niraMtara isake cakkara meM hI phaMsA rahatA hai, yaha jIva ko puNya-pApa meM hI bhramAtA rahatA hai| koI jIva dharma kAryoM meM bar3I bhakti, bar3A rAga bhAva utsAha dikhalAte haiM paraMtu unakA Azaya Atma hita, vairAgya kA nahIM hotA, ve aisA Azaya rakhate haiM ki strI-puruSa, bAlaka-bAlikA saba samAja baMdhu bar3e prasanna hoM aura mujhase ati sneha kareM, merA pArivArika kArya svArtha siddha ho jAye tathA merI pratiSThA, -E: E E- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke Er Ke *Zhang Fan Jing Hui Dan Xie Chang Chang *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI mAna-sammAna bhI hove| unake bhAvoM meM asatya saMsAra ke viSayAdi se, dhanAdi se moha hotA hai tathA mithyAtva bhAva bhI hotA hai| isa kAraNa aise mAyA mithyA nidAna zalya sahita tIvra viSaya Adi ke rAga se jIva bAhara se puNya kArya karate hue bhI tIvra kRSNAdi lezyA se naraka Ayu bAMdhakara naraka cale jAte haiN| isa rAga bhAva meM ajJAna sahita jIva aise kAvya grantha, nATaka, upanyAsa Adi racate haiM, jinake par3hane se saMsAra kA va viSaya bhoga kA rAga bar3ha jAtA hai, kAmecchA prabala ho jAtI hai, pAMcoM indriyoM ke bhogoM kI ati tRSNA bar3ha jAtI hai| koI jIva isa rAga bhAva se dharma zAstra ke nAma para aise grantha racate haiM jo mithyAtva aura ekAMtavAda ko puSTa karate haiN| jinendra kathita satya dharma ke viparIta gRhIta- agRhIta mithyAtva, kudeva- adeva Adi kI pUjA bhakti kA vidhAna likhakara jIvoM ko mithyAmArga meM prerita karate haiN| koI jIva isa rAga bhAva meM ajJAna janita tapa tapate haiM, nAnA prakAra ke bheSa aura loka mUr3hatA janita kriyAyeM karate haiN| logoM ko loka mUr3hatA Adi meM phaMsAte haiN| abhiprAya isa loka va paraloka meM svArtha sAdhana kA hotA hai| bhAvoM kI zuddhi kI pahicAna nahIM hai, bhAvoM meM viSaya-kaSAya rakhate haiM, saMsArI kAmanA - vAsanA meM lipta rahate haiM, aise tIvra mUrcchAvAna ajJAnI tapasvI bhI isa asatya rAga se narakAyu bAMdha kara naraka jAte haiN| samyaka dRSTi AtmajJAna kI sahAyatA se aise kutsita rAga ko bilkula tyAga dete haiM, unakA rAga bhAva vilA jAtA hai, vItarAgatA kI sAdhanA karate haiN| jo rAga, puNya va nimitta ke Azraya se dharma honA batalAte haiM ve ajJAnI jIva saMsAra meM hI rulate haiN| jinheM dhyAna rUpI tapa kI khabara hI nahIM hai, ve to bAhya meM tapasyA karake dharma prApti mAnate haiM va zobhAyAtrA nikAlate haiM paraMtu abhI jinakI kudevAdi kI zraddhA mAnyatA hI nahIM chUTI, unako dharma dhyAna nahIM ho sakatA ve to gRhIta mithyAdRSTi haiM, aise jIvoM ko yaha bAta hI nahIM jaMcatI ki AtmA puNya-pApa rahita hai aura AtmA kI jo dharma kriyA hai so unake lakSya meM hI nahIM AtI, . ve to jar3a kI, zarIra kI kriyA meM hI dharma mAnakara adharma kA hI sevana karate haiN| samyak dRSTi jJAnI jAnate haiM ki nija AtmA hI cidAnaMda prabhu hai, puNya-pApAdi paryAya meM hai va unakA nAza hone para svayaM sarvajJa ho sakate haiM, aise AtmajJAna pUrvaka rAga bhAva ko chor3a dete haiM, unakA rAga vilA jAtA hai| prazna- isa rAga bhAva se chUTane kA upAya kyA hai ? Qi 82 gAthA - 95-97 -*-*-*-*-* samAdhAna- samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna hone para hI yaha rAga bhAva vilAtA hai| ajJAnI isa rAga bhAva meM phaMsA niraMtara karma kA baMdha karatA hai| jise saMsAra ke janma-maraNa se chUTanA ho, jisakA senApati yaha rAga bhAva hai, use bhedajJAna pUrvaka samyakjJAna prApta karane kA puruSArtha karanA caahiye| prazna jaba taka samyakjJAna nahIM hotA taba taka isa rAga bhAva se kyA-kyA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - rAgaM ca rAga juttaM, mithyA tava tavehi saMcaranaM / kunyAnaM saMjusa, rAga sahAvena duggae pa / / 95 / / rAgaM ca rAga sahiyaM, janaraMjana vikahA bhAva saMjutaM / jina drohI jina uttaM, rAga sahAvena duggae pattaM / / 96 / / vinyAna nyAna rahiyaM, rAga sahAvena pajjAva para diI / nyAna sahAvaM virayaM janaraMjana rAga nasya vAsammi / / 97 / / - , anvayArtha (rAgaM ca rAga juttaM) rAga se rAga meM yukta honA, rAga ke udaya meM rAga pUrvaka laganA (mithyA tava tavehi saMcaranaM) mithyA tapa tapanA aura mithyAtva sahita vratAdi AcaraNa karanA (kunyAnaM saMjuttaM) kujJAna meM lIna rahanA (rAga sahAvena) aise rAga svabhAva se ( duggae pattaM) durgati prApta hotI hai| (rAgaM ca rAga sahiyaM) rAga se rAga sahita honA, rAga ke udaya meM rAga sahita lipta rahanA (janaraMjana vikahA bhAva saMjuttaM) janaraMjana aura vikathA bhAva meM lage rahanA (jina drohI) ve jina dharma ke drohI haiM (jina uttaM) aisA jinendra ne kahA hai (rAga sahAvena duggae pattaM) ve aise rAga svabhAva se durgati meM jAte haiN| (vinyAna nyAna rahiyaM) bhedavijJAna se rahita, jo bhedavijJAna se zUnya, rahita hai vaha (rAga sahAvena) rAga svabhAva se (pajjAva para diTTha) paryAya aura para ko dekhatA hai (nyAna sahAvaM virayaM) jJAna svabhAva se virakta hai, jJAna svabhAva jAnatA hI nahIM hai (janaraMjana rAga) vaha janaraMjana rAga se (naraya vAsammi) naraka meM vAsa karatA hai| - vizeSArtha - rAga se rAga meM yukta hokara mithyA tapa tapanA, mithyA vratAdi AcaraNa karanA, kujJAna meM lIna rahanA aise rAga svabhAva se durgati prApta hotI hai| Huo Dao Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 98,99*** * * tra E-SHESHES *********** zrI upadeza zuddha sAra jI * rAga ke udaya meM rAga sahita hokara janaraMjana rAga aura vikathAoM meM lage rahanA, * vratI zrAvaka sAdhu hokara sAmAjika prapaMca aura lokamUr3hatA meM lagane vAle jina dharma * ke drohI haiM, vaha aise rAga bhAva se durgati meM jAte haiM, aisA jinendra paramAtmA ne * kahA hai| jo bhedavijJAna se rahita haiM, apane jJAna svabhAva ko nahIM jAnate vaha rAga bhAva se para paryAya ko hI dekhate haiM aura isa janaraMjana rAga se naraka meM vAsa karanA par3atA hai| rAga ke sadbhAva meM rAgI jIva munivrata, zrAvakavrata pAlate haiM aura bhItara mithyAtva kujJAna bhAva hotA hai, jisase zuddhopayoga kI bilkula pahicAna nahIM hotI, jJAna bhI ThIka nahIM hotA jisase kriyAyeM bhI ThIka-ThIka nahIM pAlate haiN| jarA sI pratikUlatA, avinaya, apamAna hone para krodhita ho jAte haiM, apazabda kahate haiM, AcaraNa pAlane kI zakti na hone para bhI Upara se vratIpane kA dRzya dikhAte haiM, bhItara se kucha kA kucha AcaraNa karate haiM, indriyoM ke vijayI nahIM hote, jivhA lampaTI hote haiM, rAga bhAva meM lipta rahate haiM, aise saMsArAsakta sAdhu vratI zrAvaka bhI tIvra kaSAya rAga bhAva se azubha karma bAMdhakara durgati meM jAte haiN| rAga sahita rAgI jIva janaraMjana rAga, logoM ko prasanna karane ke liye rAja kathA, cora kathA, strI kathA, bhojana kathAyeM karate haiN| puNya ko dharma batAte haiM ve jinadharma ke drohI haiM, aisA jinendra paramAtmA ne kahA hai| aise rAgavarddhaka loga svayaM bhI jinadharma, vItarAga mArga nahIM pAlate haiM va dUsaroM ko bhI nahIM pAlane dete haiM, aise sAdhu vratI vAstava meM jinadrohI haiM, jo aise kutsita rAga se tIvra karma bAMdhakara durgati meM jAte haiN| rAga meM Asakta bahirAtmA mithyAdRSTi ko AtmA-anAtmA kA bhedavijJAna nahIM hotA, vaha apane jJAna svabhAva se rahita rahatA hai, jisa zarIra meM rahatA hai usI rUpa apane ko mAnakara usI paryAya meM rata rahatA hai aura usI ke anukUla rAga bhAva meM phaMsA rahatA hai| usako isa bAta kA bhAna hI nahIM rahatA hai ki maiM siddha ke samAna jJAna svabhAva kA dhArI bhagavAna AtmA hU~; isaliye usameM tIvra rAgabhAva hotA hai, * nAnA prakAra viSaya bhoga karatA hai, strI-putrAdi ke moha meM itanA pAgala hotA hai ki hita-ahita kA koI viveka nahIM rahatA hai, para paryAya kI dRSTi hone se mithyAtva * kA sevana karatA hai, Arta-raudra pariNAmoM se naraka Ayu bAMdhakara naraka calA jAtA * hai| yaha ajJAna sahita rAga bhAva mahAna du:kha aura durgati karAne vAlA hai aura saMsAra *paribhramaNa kA mUla kAraNa bhI yahI rAgabhAva hai| jIva, karma se du:khI nahIM hai balki apane rAga-dveSa, moha ke kAraNa se duHkhI hotA hai, usa du:kha kA nAza karane kA eka mAtra upAya bhedavijJAna aura vItarAga bhAva hai / jo jIva vItarAga kI paramparA ko tor3ate haiM aura isake viruddha puNya-pApAdi kI puSTi karate haiM ve mithyAtva kI paraMparA hI prasArita karate haiN| asat AcaraNa rUpa mahA viparIta kArya to kaSAya (krodha mAna mAyA lobha) kI atyaMta tIvratA hone para hI hotA hai, isa rAga ke kAraNa hI narakAdi durgatiyoM meM jAnA par3atA hai| isa rAga se hI azuddha dRSTi aura jJAna para AvaraNa hotA hai, isa bAta ko Age gAthA meM kahate haiMrAgaM asuddha diTThI, saMsaya sahakAra aMtaraM nyAnaM / saMka sahAva na virayaM, nyAnaM Avarana cala gae bhamanaM // 98 // rAgaM ca loka mUha, janaraMjana parjAva diDhi saMdarsa / nyAna sahAva na picchaM, vibhrama saMjutta duggae sahiyaM / / 99 // anvayArtha - (rAgaM asuddha diTTI) saMsAra kA rAga azuddha dRSTi hai (saMsaya sahakAra aMtaraM nyAnaM) isa rAga se aMtaraMga jJAna meM saMzaya rahatA hai (saMka sahAva na virayaM) isa zaMkA zIla svabhAva ko na chor3ane se (nyAnaM Avarana) jJAna para AvaraNa par3A rahatA hai (cau gae bhamana) jisase cAroM gati meM bhramaNa hotA hai| (rAgaM ca loka mUDhaM) isa rAga se hI loka mUr3hatA meM phaMsatA hai (janaraMjana parjAva diTTi saMdarsa)janaraMjanarAgase hI paryAya dRSTi ko dekhatA hai arthAt janaraMjana rAga ke kAraNa hI usakI paryAya para dRSTi rahatI hai (nyAna sahAva na picchaM) jJAna svabhAva ko nahIM pahicAnatA, apane Atma svabhAva ko nahIM dekhatA jAnatA (vibhrama saMjutta) vibhrama meM lIna rahatA hai (duggae sahiyaM) isase durgati ke duHkha sahatA hai,durgati calA jAtA hai| vizeSArtha- rAga se dRSTi azuddha aura jJAna para AvaraNa par3A rahatA hai, rAgI jIva ke aMtaraMga jJAna meM saMzaya hotA hai| ni:zaMkatA na hone se zraddhAna meM azuddhi aura jJAna meM saMzaya rahatA hai, vaha vastu svarUpa kA yathArtha nirNaya svIkAra nahIM * karatA isaliye cAroM gatiyoM meM bhramaNa karatA hai| isa rAga ke kAraNa hI loka mUDhatA meM phaMsatA hai, janaraMjana rAga meM lagA rahatA hai, hamezA paryAya dRSTi rahatI hai| apane jJAna svabhAva AtmA ko nahIM jAnatA. -E-E E-ME KHEER E- Ping Ping Ping Ping Ping Ping Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-Dan Ye -Hua Hui -Dan Ye *Er *Zhang Bu Shi ****** zrI upadeza zuddha sAra jI paudgalika jagata aura nAzavAna paryAya ke bhrama bhrAMti meM bhramita rahatA hai isase yahA~ bhI durgati sahatA hai, hamezA Akula-vyAkula ciMtita banA rahatA hai aura bhaviSya meM bhI durgati jAtA hai| rAga bhAva hone se saMsAra kI tIvra vAsanA hotI hai, zarIrAzakti viSaya bhogoM kI kAmanA rasabuddhi rahatI hai, jisase usakA citta sthira nahIM rahatA, buddhi zaMkita aura bhramita rahatI hai| kaSAyoM ke vazIbhUta ho AraMbha-parigraha meM lagA rahatA hai, nyAya-anyAya kA viveka nahIM rahatA, saMzaya sahita ajJAna hone se cAroM gati meM bhramaNa karatA hai| logoM kI dekhAdekhI Apa bhI una mUr3hatA yukta rUr3hivAdI kriyAoM ko bar3e hI rAgabhAva se karatA hai, jisase loga prasanna hoM va ise bar3A AdamI dharmAtmA smjheN| jina bAtoM meM, kAryoM meM pApa baMdha hotA hai, una bAtoM se bhalA honA mAnatA hai| hamezA bhramita, bhayabhIta rahatA hai, saMsArI kAryoM vyavahAra ko mahatva detA hai / apane jJAna svabhAvI AtmA kI zuddha pariNati ko na pahicAna kara yadvA tadvA AcaraNa karake durgati meM calA jAtA hai| para se cAha lagAva hI baMdhana azAMti ciMtA kA kAraNa hai, isI se vartamAna meM durgati bhoganA par3atI hai aura Age naraka tiryaMca gati jAnA par3atA hai| rAga se azuddha dRSTi hone ke kAraNa ghara parivAra kI tarapha dekhane se moha mAyA ke bhAva calate haiN| zarIra kI tarapha dekhane se viSaya pApAdi ke bhAva hote haiN| dhana vaibhava kI ora dekhane se lobha tRSNA parigraha karane dharane ke bhAva hote haiN| samAja kI tarapha dekhane se rAga-dveSa ke bhAva hote haiN| apane Atma svarUpa kI ora dekhane se sukha zAMti Ananda ke bhAva hote haiN| mana ke liye, indriyoM ke viSaya bhoga aura mAyA kI cAha sakriya sabala banAtI hai, jisase manuSya hamezA bhramita bhayabhIta rahatA hai| para kA vicAra, para kI ciMtA, mana ke saMkalpa yaha saba AkulatA, azAMti aura duHkha ke kAraNa haiN| bhedajJAna ke abhAva meM hI bhaya, ciMtA, ghabarAhaTa, saMkalpa-vikalpa, AkulatA - vyAkulatA hotI hai| jJAna meM saMzaya vibhrama rAga bhAva ke kAraNa hotA hai, jisase vastu svarUpa kA yathArtha nirNaya svIkAra nahIM hotA, isI se durgati sahanA par3atI hai aura caturgati meM kalanA par3atA hai| 84 gAthA 100, 101******* viparIta mAnyatA meM hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla aura parigraha yaha pAMcoM hI pApa samAhita haiN| maiM anAdi anaMta jJAnavAna hU~, isameM se pravartita jJAna paryAya kI sAmarthya ko jo nahIM mAnatA tathA maiM para ko jAnatA hU~, aisA mAnatA hai vaha jJAna ke Upara AvaraNa DAlatA hai| dharma arthAt vastu svabhAva, nija caitanya svarUpa anAdi anaMta hai| jIva (cetana) dravya kI paryAya usI ke astitva meM hai, aisA mAnane para yaha taya hotA hai ki rAga svayaM ke kAraNa se hai, apanI hI nirbalatA se hotA hai tabhI rAga dUra hone kI saMbhAvanA hotI hai tathA jJAnamayI AtmA svayaM hI hai to jJAna svabhAva kI ora Dhalane kA puruSArtha hotA hai| ajJAnI ko na to apane jJAna kI khabara hai aura na hI nirbalatA se hone vAle rAga kI ataH saMsAra meM janma-maraNa karatA hai| rAga kI vizeSatAyeM batAne hetu Age gAthA kahate haiM - rAgaM ca bhAva julaM, para pajava puruSasya strI saMdisTaM / nyAna vinyAna vimuktaM, nyAna Avarana su sahiya mUDhaM ca // 100 // rAgaM ca rAga jut, strI parjAva puruSa mala sahiyaM / anyAna nyAna mUDhA, saMsaya sahiya naraba vAsammi / / 101 / / anvayArtha - (rAgaM ca bhAva juttaM) rAga ke bhAva se jur3ane, lIna hone se (para parjAva) para paryAya (puruSasya strI saMdisTaM) puruSoM ko, striyoM ko dekhatA hai (nyAna vinyAna vimuktaM ) bhedavijJAna se rahita hotA hai (nyAna Avarana) usakA jJAna DhakA hotA hai arthAt vivekahIna hotA hai (su sahiya mUDhaM ca) vaha mUDhatA sahita vartatA hai| (rAgaM ca rAga juttaM) rAga ke rAga meM lIna hokara (strI parjAva) strI paryAya meM (puruSa mala sahiyaM) puruSa ke malIna bhAva sahita hotA hai (anyAna nyAna mUDhA ) aise ajJAnI prANI jJAna se mUr3ha hote hue arthAt viSayAMdha ajJAnI mUr3ha hote haiM (saMsaya sahiya) saMzaya sahita, bhrama bhAva ke kAraNa (naraya vAsammi) naraka meM vAsa karate haiN| - aura vizeSArtha rAga ke teraha bheda hote haiM 4 mAyA, 4 lobha, hAsya, rati, strI, puruSa, napuMsaka ved| isa rAga bhAva meM jur3ane se ajJAnI jIva para paryAya strI puruSoM ko hI dekhatA hai, kAma bhAva ke vikAra se saba viveka bhUla jAtA hai, buddhi bhraSTa ho jAtI hai, mUr3hatA sahita itanA kAmAsakta hotA hai ki saba bhedajJAna * Ye Bu Ke *Wei Fan Shi Xie Er Hui Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 102,103 -H-KI-E ---- - KHES * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * hita-ahita kA vicAra bhI bhUla jAtA hai| strI rAga ke rAga meM yukta hone se strI puruSa meM malina bhAva mala sahita ho * jAtA hai, aisA ajJAnI mUDha ho jAtA hai ki kucha bhI viveka nahIM rahatA aura inhIM bhAvoM meM hamezA bahatA rahatA hai, viSayAMdha hone se saMzaya sahita naraka meM vAsa karatA hai| kAma bhAva jIva kA sabase bar3A zatru hai, yaha rAga bhAva hotA hai isI ke kAraNa jIva anAdi se saMsAra meM paribhramaNa kara rahA hai| strI puruSa kI ora dekhane se kAmabhAva paidA hotA hai| kAmabhAva ke paidA hone se buddhi bhraSTa ho jAtI hai, viveka zUnya prANI viSayAMdha hokara na karane yogya kArya bhI kara baiThatA hai, isa kAmabhAva se pIr3ita prANI dina-rAta Arta-raudra bhAvoM meM lagA rahatA hai jisase naraka gati calA jAtA hai| jisake mana ko strI (kAmabhAva) ne apaharaNa kara liyA usakI vidyA vyartha hai| use tapasyA tyAga aura zAstrAbhyAsa se bhI koI lAbha nahIM, usakA ekAMta sevana aura mauna bhI niSphala hai| jo dhIra vyakti-1. vANI ke vega ko, 2. mana ke vega ko, 3. krodha ke vega ko, 4. jivhA ke vega ko, 5. udara ke vega ko, 6. jananendriya (kAmabhAva) ke vega ko sahana karane meM samartha ho jAtA hai ina para saMyama kara letA hai, apane jJAna bhAva se vicalita nahIM hotA vaha samasta pRthvI para zAsana kara sakatA hai| brahmacarya kA sAmAnya arthakAma saMyama hai,jaba taka sabhI indriyoM kA saMtulita evaM saMtoSa janaka saMyama na ho, taba taka kAma saMyama nahIM rakhA jA sakatA kyoMki sabhI indriyA~ anyoyAzrita haiN| mana se vikRta manuSya brahmacarya kA pAlana nahIM kara sakatA kyoMki vAsanAoM, vikAroM kA mana meM udaya hone para kAma saMyama atyaMta kaThina ho jAtA hai, jo brahmacarya kA pAlana karanA cAhate haiM vaha - 1. vaha apane bhojana para niyaMtraNa rkheN|2. sajjana puruSoM ke pAsa baiThe, satsaMga kreN| 3. azlIla sAhitya kabhI na pddh'eN| 4. sinemA Adi na dekheM, strI puruSoM ke vizeSa saMparka meM * na rheN| hAtha kA saccA, laMgoTa kA pakkA aura mukha kA saMyamI jaga jItatA hai| ghora tapasyA pUjA pATha japa dhyAna Adi karane vAle kiMtu cAritra hIna logoM kI kyA gati hotI hai, isake aneka dRSTAMta dharma granthoM meM milate haiN| kAmabhAva se saMmoha, saMmoha se smaraNa zakti kA hAsa aura usase buddhi nAza ************ aura buddhi nAza ke bAda sarva nAza ho jAtA hai| jagata ke strI puruSoM ko kAmabhAva se dekhane vAlA durgati naraka jAtA hai| jo bure vicAroM ko na chor3akara unakA rasa letA rahatA hai, vaha kabhI bure karmoM se chuTakArA nahIM pA sakatA, vaha vicAroM ke samaya asAvadhAna rahatA hai, vicAra ke rasa kA anubhava karatA huA vaha kabhI usa vyasana se AtmatrANa nahIM kara paataa| duzcaritra se virata na hone vAlA, mana aura indriyoM ko saMyama meM na rakhane vAlA, citta kI sthiratA kA abhyAsa na karane vAlA evaM vikSipta mana vAlA manuSya kevala buddhibala se AtmA ko prApta nahIM kara sktaa| saMsAra kA mUla kAraNa kAmabhAva hai, strI puruSa kA saMyoga sambaMdha hI jagata kI sRSTi karatA hai| puruSa strI meM aura strI puruSa meM Asakta hokara kAmabhAva meM mUDhatA sahita vartana karake isa ajJAna va mUr3hatA se tIvra rAga ke kAraNa ghora pApa karake naraka cale jAte haiN| prazna-isa janaraMjana rAga se aura kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - janaraMjana sAdiDDI, jana uttaM rAga sahiya anyaanii| lAja bhaya gArava sahiyaM, rAga saMjutta bhramana vIyammi // 102 // rAgaM ca sahiya salyaM, duvuhi uvarvana miccha parinAma / janaraMjana jana uttaM, jinadrohI nigoya vAsammi // 103 // anvayArtha-(janaraMjana sAdiTTI) jisakI dRSTi logoM ko raMjAyamAna karane kI rahatI hai (jana uttaM rAga sahiya anyAnI) logoM ke kahane ke anusAra calane vAlA, rAga sahita, rAga ko rakhatA huA ajJAnI hotA hai vaha (lAja bhaya gArava sahiyaM) lAja bhaya gArava sahita hotA hai (rAga saMjutta bhramana vIyammi) aise rAga meM lagA huA jIva bhavabhramaNa kA bIja botA hai| (rAgaM ca sahiya salyaM) rAga bhAva sahita zalya ko rakhatA huA (duvuhi uvavaMna) durbuddhi paidA hone se (miccha parinAma) mithyAtva bhAva sahita vartatA hai (janaraMjana jana utta) logoM ke kahe anusAra jagata ke jIvoM ko raMjAyamAna prasanna saMtaSTa karane meM lagA rahatA hai (jinadrohI) vaha jinamata kA zatru, jinamata ke viruddha calane vAlA (nigoya vAsammi) nigoda meM vAsa karatA hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga meM lagA ajJAnI jIva logoM ke kahe anusAra KKAKKAR 85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 104,105*** * ** 6--15-2-1-5-16 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * calatA hai, lAja bhaya gArava sahita hamezA ciMtita parezAna rahatA hai, hita-ahita * kA viveka nahIM rahatA, karane na karane yogya kAryoM ko rAga bhAva sahita karatA hai| logoM ko prasanna saMtuSTa rakhanA cAhatA hai, isase bhava bhramaNa kA bIja botA hai arthAt * nAnA prakAra ke karma kA baMdha karatA hai| janaraMjana rAga ke kAraNa hamezA zalyeM lagI rahatI haiM, durbuddhi paidA hotI hai, mithyAtva bhAva kA sevana karatA hai| logoM ke kahe anusAra sabako khuza karane ke liye loka mUDhatA, deva mUr3hatA, pAkhaMDI mUr3hatA meM phaMsA rahatA hai| jinendra ke mata ke viparIta kAryoM ko karatA hai, aisA jinadrohI nigoda meM vAsa karatA hai| janaraMjana rAga bhAva vAlA jIva hamezA yahI cAhatA hai ki mujhase saba prasanna raheM, koI asaMtuSTa na ho, isa rAga bhAva se vaha logoM ke anukUla vartatA hai| usako yaha lajjA rahatI hai ki koI merI niMdA burAI na kare, merA apamAna na ho, isa bAta kA bhaya rahatA hai ki koI baira virodha karake nArAja na ho jaaye| apanA mada rahatA hai ki mere ko koI burA na kahe, saba merI prabhAvanA, prazaMsA kreN| isa lAja bhaya gArava ke kAraNa vaha kabhI dharma ke anukUla, kabhI dharma ke viparIta AcaraNa karatA hai, jisase loga prasanna, saMtuSTa rheN| logoM ko rAjI rakhane ke liye vaha ajJAnI hita-ahita kA viveka nahIM rakhatA hai| loka mUDhatA meM phaMsakara adharma kA sevana kara apanA bhava bigAr3a letA hai aura durgatiyoM meM calA jAtA hai| janaraMjana rAgabhAva vAle jIva ko hamezA zalyeM lagI rahatI haiM, vaha mithyA, mAyA, nidAna zalya sahita hamezA parezAna, ciMtita rahatA hai| durbuddhi paidA hone se mithyAtva bhAva meM lagA rahatA hai, logoM ke kahe anusAra karane na karane yogya kAryoM ko karatA hai| jainadharma uttama kula meM paidA hokara niMdya karma kudevAdi kI mAnyatA, pUjA, vaMdanA, bhakti karatA hai, jina mata ke viparIta zrAvaka yA sAdhu pada dhAraNa kara mAyAcArI karatA hai| logoM ko prasanna karane, pratiSThA pAne ke liye kudevAdi kA poSaNa karatA hai, gaMDA, tAbIja, maMtra-jaMtra se saMsArI kAryoM kI siddhi karanA cAhatA hai, aisA jinadrohI dharma ko badanAma kara svayaM nigoda kA pAtra banatA hai| jainadharma to adhyAtma rasa maya vItarAgatA kA mArga hai, koI dayA dAna Adi mAtra jainadharma kA svarUpa nahIM hai| parAdhInatA, parAvalaMbatA kA isameM kAma hI nahIM * hai, paradRSTi, paryAya dRSTi hI mithyAdRSTi hai| jJAyaka piMDa Ananda svarUpa AtmA kA bhAna kara aMtarlIna honA so jaina dharma hai| jo mAna bar3AI ke liye apane jJAna kA mada karate haiM, dhArmika AcaraNa kara apane Apako zreSTha bar3A mAnate haiM, koI rUpa bheSa banAkara apane ko pujavAte haiN| apanI bar3AI kA bhAva rakhate haiM, dUsaroM ko batalAne kA abhiprAya rakhate haiM, ve sabhI kevala pApa baMdhakara bhava bhramaNa bar3hAte haiN| viparIta mAnyatA va rAga dveSAdi hI eka mAtra baMdha kA kAraNa hai| yadi sAdhaka kA yaha dRr3ha nizcaya ho jAye ki mujhe eka paramAtma prApti ke sivAya kucha nahIM cAhiye to vaha vartamAna meM hI mukta ho sakatA hai paraMtu yadi vastuoM ke sukha bhoga aura jIne kI icchA rahegI to icchA kabhI pUrI nahIM hogI, isase hamezA zalya vikalpoM meM hI rahanA par3egA aura mRtyu ke bhaya se bhI bacAva nahIM hogA tathA krodha se bhI chuTakArA nahIM hogaa| isase saMsAra bhava bhramaNa hI karanA pdd'egaa| prazna-isa janaraMjana rAga bhAva se chUTane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMrAgaM ca bhAva uttaM, nyAnaM Avarana raMjanaM loyaM / prapaMca vibhrama sahiya, vimala sahAvena rAga mukkaM ca // 104 // rAgaM saMsAra sahAvaM, jana uttaM loka mUDha supaesaM / jana raMjana loka sahAvaM, nyAna sahAvena rAga vilayati // 105 // anvayArtha-(rAgaM ca bhAva uttaM) janaraMjana rAgabhAva isa prakAra kA hotA hai jisase (nyAnaM Avarana) jJAna para AvaraNa banA rahatA hai (raMjanaM loyaM) logoM ko raMjAyamAna karane kA hI bhAva rahatA hai isase (prapaMca vibhrama sahiyaM) prapaMca aura vibhrama, bhrAMti sahita pariNAma hote haiM (vimala sahAvena rAga mukkaM ca) vimala svabhAva, AtmajJAna ke prakAza se yaha rAga bhAva chUTatA hai| (rAgaM saMsAra sahAva) yaha rAga bhAva saMsAra svabhAva meM lIna rakhatA hai, jisase (jana uttaM loka mUDha supaesa) logoM ke kahe anusAra loka mUDhatA meM lipta rahatA hai (jana raMjana loka sahAva) yaha janaraMjana hI saMsAra kA svarUpa hai, yahI duniyAdArI meM phaMsAtA hai (nyAna sahAvena rAga vilayaMti) jJAna svabhAva se rAga vilA jAtA hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga bhAva isa prakAra kA hotA hai, jisase jJAna para AvaraNa banA rahatA hai, logoM ko raMjAyamAna karane kA hI bhAva rahatA hai isase prapaMca aura vibhrama sahita pariNAma hote haiN| vimala svabhAva AtmajJAna ke prakAza se yaha rAga bhAva chUTatA hai| - -- -15- KARKI -6- E 86 ******* **** Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 106,107*** * * ** tra -- ----- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI janaraMjana rAga hI saMsAra samAja se jor3akara bAMdhakara rakhatA hai, isa rAga * bhAva se logoM ke kahe anusAra loka mUDhatA meM lipta rahatA hai, yahI duniyAMdArI meM phaMsAtA hai| jJAna svabhAva se janaraMjana rAga bhAva vilA jAtA hai| bhedajJAna pUrvaka apane vimala svabhAva, jJAnabhAva meM rahane se janaraMjana rAga chUTa jAtA hai| jJAna aura rAga ke bIca bhedajJAna hone kA yaha lakSaNa hai ki jJAna meM rAga ke prati tIvra anAdara bhAva jAgatA hai| AtmA meM rAga kI gaMdha bhI nahIM hai| rAga ke jitane vikalpa uThate haiM unameM AtmA jalatA hai, vikalpa hI duHkha hai isI se karma baMdha hotA hai, aisA jJAna meM nirNaya hone para rAgabhAva vilA jAtA hai| rAga aura jJAna ko lakSaNa bheda se sarvathA bhinna karane para hI sarvajJa svabhAvI zuddha jIva lakSya meM AtA hai| jo saMpUrNa vItarAgI hote haiM ve hI sarvajJa paramAtmA hote haiN| jo sarva prakAra ke rAgAdi se apane vimala svabhAva ko bhinna jAnate haiM, jJAna svabhAva meM rahate haiM, unakA rAga bhAva vilA jAtA hai| jaise- pApa bhAva zuddhAtmA kI svAnubhUti se bAhara hai usI bhAMti puNya bhAva, janaraMjana rAgAdi bhAva bAhara rahate haiM, svAnubhUti meM inakA praveza nahIM hai| puNya-pApa rAgAdi bhAva rahita nija zuddhAtmA vimala svabhAva kI aMtara meM dRSTi hone para svAnubhUti pragaTa hotI hai aura yahI samyakdarzana, samyakjJAna hai| samyakjJAna hone para hI rAgAdi bhAva vilAte haiN| zuddha svarUpa AtmA meM mAnoM vikAra aMdara praviSTa ho gaye hoM aisA dikhAI detA hai paraMtu bhedajJAna hone para ve jJAnarUpI caitanya darpaNa meM pratibimba rUpa haiN| jJAna vairAgya kI acintya zakti se puruSArtha pragaTa hone para aneka prakAra ke karma ke udaya, sattA, anubhAga tathA karma nimittaka vikalpa Adi vilA jAte haiN| janaraMjana rAga se jJAna para AvaraNa banA rahatA hai, isa rAga bhAva ke AdhIna jIva logoM ko prasanna karane ke liye bahuta sI kriyAyeM loka mUDhatA vaza karate haiM, unake mana meM bhrAMti rahatI hai ki koI hameM burA na kahe / isa taraha kI mAnyatA mAnane se aisA hotA hai, aisI mAnyatA na mAnane se yaha ahita ho jAtA hai, aise bhrama se bhayabhIta rahatA hai| ajJAnI jIva jhUThe sacce dRSTAMta batAkara logoM ko loka * mUDhatA kI tarapha prerita karate haiN| janaraMjana rAga, saMsArI dRSTi vAlA jIva, bhrama se *kucha kA kucha vizvAsa karake loka mUr3hatA meM phaMsA rahatA hai / samyakjJAna kA *prakAza hone para hI yaha janaraMjana rAga loka mUr3hatA Adi chUTatI hai| duniyAM meM merA nAma prasiddha hove, duniyAM merI prazaMsA kare aura jo maiM kahatA hU~ usase duniyAM khuza hove, aisA jisake aMdara abhimAna kA prayojana vartatA hai yahI janaraMjana rAga hai| isase usakA dhAraNA rUpa jJAna bhale saccA ho to bhI vaha ajJAna hai, mithyAjJAna hai / aMtara svabhAva kI dRSTi karane, usakA lakSya rakhane, usakA Azraya karane, apane vimala svabhAva meM rahane se hI atIndriya Ananda aura zAMti prApta hotI hai| isI bAta ko aura Age gAthA meM kahate haiM - rAgaM uvanna bhAvaM, rAgaM saMsAra sarani sabhAvaM / parjAva dihi diTTha, vimala sahAvena rAga saMSipanaM // 106 // jana uttaM utta diI, jAmana muMcanaM ca sarani saMsAre / mUr3ha loya sa sahAvaM, nyAna vinyAna rAga vilayaMti // 107 // anvayArtha - (rAgaM uvanna bhAvaM) rAga se nAnA prakAra ke bhAva paidA hote haiM (rAgaM saMsAra sarani sabhAva) rAga se saMsAra kA paribhramaNa bar3hatA hai, saMsAra kA mahatva, mAnyatA, AkarSaNa rahatA hai (parjAva diTTi di8) aisA rAgI prANI paryAya para hI dRSTi rakhatA hai, paryAya dRSTi ko hI dekhatA hai (vimala sahAvena rAga saMSipana) vimala svabhAva se rAga kSaya ho jAtA hai| (jana uttaM utta di8) janaraMjana rAga vAlA jIva, logoM ke dvArA kahI bAtoM ko hI kahate hue dekhA jAtA hai arthAt loka mUDhatA ko phailAtA hai (jAmana muMcanaM ca sarani saMsAre) isase saMsAra meM paribhramaNa, janma-maraNa karatA rahatA hai (mUDha loya sa sahAvaM) ajJAnI mUDha logoM kA aisA hI svabhAva hotA hai (nyAna vinyAna rAga vilayaMti) bhedavijJAna hone se yaha rAga bhAva vilA jAtA hai| vizeSArtha-janaraMjana rAga bhAva se nAnA prakAra ke bhAva paidA hote haiN| isase saMsAra kA hI mahattva, mAnyatA, AkarSaNa rahatA hai, hamezA paryAya dRSTi se hI dekhatA hai| yaha janaraMjana rAga vimala svabhAva ke lakSya se vilA jAtA hai| janaraMjana rAga vAlA jIva, logoM dvArA kahI bAtoM, jhUThI mithyA kalpanAoM ko hI kahatA hai, loka mUDhatA phailAtA hai, isase saMsAra ke janma-maraNa ke cakra meM phaMsA rahatA hai| ajJAnI mUr3ha logoM kA aisA hI svabhAva hotA hai, unheM hitAhita kA jJAna nahIM hotaa| bhedavijJAna hone se yaha rAga bhAva vilA jAtA hai| janaraMjana rAga bhAva vAle prANI saMsAra bar3hAne vAle bhAvoM meM hI rAgI bane rahate haiN| ve rAta-dina dhana saMcaya meM, parivAra vRddhi meM, pratiSThA pAne meM, yaza kamAne meM, logoM ko prasanna karane meM lage rahate haiM, ve parigraha meM ati Asakta rahate haiN| ** ******** -12-5-15-* E Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI dharma-adharma kA viveka na rakhate hue loka mUr3hatA meM phaMse rahate haiN| jo pUrvaja karate A rahe haiM ve use chor3ate nahIM haiM, yadi kula meM koI kudevAdi kI bhakti, pUjA calI A rahI hai to use tyAgate nahIM haiM, aisI saMsArAsakti kA rAga apane vimala svabhAva ke bhAna, samyakjJAna ke prakAza se dUra ho jAtA hai| jagata meM yaha mUr3ha logoM kI mAnyatA hotI hai ki amuka kArya, amuka devI-devatA kI bhakti karane se siddha ho jAtA hai, janaraMjana rAga vAlA inhIM bAtoM meM phaMsA rahatA hai, inhIM bAtoM ko kahatA hai| maraNa se bhayabhIta hokara bahuta sI mUr3ha mAnyatAyeM kiyA karatA hai| dhanAdi putra parivAra kI kAmanA vAsanA se viveka zUnya hokara saMsAra meM paribhramaNa karatA hai| bhedavijJAna pUrvaka samyakjJAna kA prakAza hone para ina mithyA kalpanAoM, mUr3ha mAnyatAoM kA aMta hotA hai tabhI yaha rAga bhAva vilAtA hai / jo jIva jagata ke cetana-acetana para padArthoM meM apanatva kI buddhi rakhatA hai, para padArthoM ko apanA mAnatA hai vaha moha mithyAtva ke baMdhana meM baMdhatA hai| svarga loka meM icchAnusAra bhogoM ko niraMtara bhoga kara bhI jo koI nizcaya se tRpta nahIM huA, vaha vartamAna tuccha bhogoM meM kisa taraha tRpti kara sakatA hai ? rAgI jIva niraMtara naye-naye vikalpa-saMkalpa rAga bhAva karatA rahatA hai, isI se duHkhI hotA janma-maraNa karatA hai| mithyA va nAzavaMta isa saMsAra aura zarIra ke sambaMdha meM mithyAdRSTi anaMtAnaMta bhAva kiyA karatA hai| isa saMsAra zarIrAdi ko hI satya jAnatA hai, isase saMsAra paribhramaNa karatA hai| avirata samyadRSTi ke bhItara zuddha Atma tattva kA prakAza anubhava ho jAtA hai, usake aMtaraMga meM zuddhAtmA jhalaka jAtA hai, vaha nija zuddha svabhAva ko azuddha bhAvoM se bhinna jAnakara sarva hI azuddha (zubhAzubha) bhAvoM kA tyAgI ho jAtA hai| jo yaha mAnatA hai ki maiM parajIvoM ko sukhI duHkhI karatA hU~ vaha mUr3ha hai, ajJAnI hai| jJAnI isase viparIta mAnatA hai arthAt jJAnI jAnatA hai ki laukika sukha-duHkha to jIvoM ko apane puNya-pApa ke anusAra hote haiM ve to unake svayaM ke karmoM ke phala haiM, unameM kisI dUsare jIva kA raMcamAtra bhI kartRtva nahIM hai / jo jIva bhayaMkara saMsAra rUpI samudra se pAra honA cAhate haiM ve jIva karmarUpI IMdhana ko jalAne vAle apane zuddhAtmA kA dhyAna karate haiM kyoMki zuddhAtmA ke dhyAnarUpI agni hI karmarUpI IMdhana ko jalAne meM samartha hotI hai ataH mumukSu kA - 88 gAthA 108*-*-*-*-*-* eka mAtra parama kartavya nija zuddhAtmA kA dhyAna hI hai, isI se saba rAga bhAva vilAtA hai| prazna- yaha janaraMjana rAga kyA hai, isakA svarUpa batAiye ? samAdhAna para jIvoM kI tarapha dekhanA hI janaraMjana rAga hai, unase apekSA, cAha, lagAva, saMbaMdha, svArtha honA, saMsAra kA astitva, sattA mAnanA yaha saba janaraMjana rAga hai, jo jIva ko bhramita bhayabhIta rakhatA hai| isa rAga bhAva se hI anaMtAnaMta karmoM kA baMdha hotA hai, isake kaI bheda haiN| prazna- isa rAga bhAva ke kucha bheda batAiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM1. pAkSika rAga - pAcika rAga sa u saMsAre pachi rAga sabhAvaM / 9 saMsAra vidhi sahiyaM, daMsana vimalaM ca rAga galiyaM ca // 108 // anvayArtha - (pASika rAga sa uttaM) pAkSika rAga use kahate haiM (saMsAre paSi rAga sabhAvaM) jo saMsAra ke pakSa kA rAgabhAva rakhate haiM arthAt vyavahAra pakSa kriyAkAMDa puNya-pa -pApa ko hI dharma mAnate haiM (saMsAra vidhi sahiyaM) ve saMsAra ko bar3hAte haiM (daMsana vimalaM ca rAga galiyaM ca) vimala samyakdarzana hone se yaha rAga bhAva gala jAtA hai| vizeSArtha janaraMjana rAga kA pahalA bheda pAkSika rAga hai| pakSa, sampradAya ekAMta haTha manamAnI ko pAkSika rAga kahate haiM, jo saMsAra kA pakSa, vyavahArika kriyAkAMDa puNya-pApa ko hI dharma mAnate haiM, jisase saMsAra ko hI bar3hAte haiM / bhedajJAna pUrvaka vimala samyakdarzana hone se yaha rAgabhAva vilA jAtA hai| ajJAnI ekAMtavAda sAmpradAyikatA ko pakar3akara rakhatA hai, vaha bAhya kriyAkAMDa, pUjA pATha Adi ko hI dharma mAnatA hai| apane pakSa kA itanA kaThora haThagrAhI hotA hai ki Apasa meM baira-virodha, rAga-dveSa bar3hAtA rahatA hai| dharma ke nAma para lar3AI jhagar3e karavAtA hai| apane pakSa ke samarthana meM nAnA prakAra kI kuTilatA, manamAnI, mAyAcArI karatA hai isase saMsAra paribhramaNa bar3hatA hai, anaMta karmoM kA baMdha hotA hai| - jo prarUpaNA meM vItarAga kI paraMparA ko tor3ate haiM aura virodha kI puSTi karate haiM, ve mithyAtva kI paraMparA hI prasArita karate haiN| bAhya kriyA sudharane se mere pariNAma Qi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 109* ** * - -- - -E E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * sudhareMge tathA maMda kaSAya ke pariNAma se dharma hotA hai, isa prakAra ke abhiprAya kI * gaMdha bhI aMtara meM raha jAne kA nAma mithyA vAsanA hai, aisI vAsanA rakhakara bAhya meM * paMca mahAvrata pAlana tathA dayA dAnAdi kI cAhe jitanI kriyA va maMda kaSAya kare to OM bhI dharma nahIM hotaa| jaba nija AtmA ko zuddha svarUpI jAne, rAga-dveSAdi ko duHkharUpa jAne va una bhAvoM se apanA ghAta samajhe, taba kaSAya bhAvoM ke abhAva se apanI dayA mAne tathA anya ko du:kha ho aise bhAva na hone de so para kI dayA hai, isa prakAra ahiMsA ko dharma jAne, hiMsA ko adharma mAne va aisA zraddhAna honA hI samyaktva hai| jo aMtara zuddha svabhAva para dRSTi par3I hai vaha na to bhava ko bigar3ane detI hai aura na bhava ko bar3hane detI hai| apane vimala svabhAva dharma kA yathArtha nirNaya hone se rAga bhAva gala jAtA hai| bAharI AlaMbana ko yA nimitta ko upAdAna mAnanA mithyAtva hai, karor3oM janmoM meM yadi koI vyavahAra cAritra pAle taba bhI vaha mokSa ke mArga para nahIM hai| zuddhAtmAnubhava ke pratApa se anAdi kA mithyAdRSTi jIva samyaktvI va saMyamI hokara usI bhava se nirvANa ko prApta kara sakatA hai| jo jIva saMsAra ke vyavahAra se udAsa hokara dharma kI vinaya va dharma ke AcAra se yukta hokara AtmajJAna kI bhAvanA karatA hai, usakA pAkSika rAga bhAva vilA jAtA hai| 2.zarIra rAga sarIra rAga juttaM, sahakAraM ritiyaMti anyAna anmoyN| micchAta salya sahiyaM, anumoye nigoya vAsammi // 109 // anvayArtha - (sarIra rAga juttaM) zarIra sambaMdhI rAga meM yukta honA (sahakAra) sahayoga, sahakAra, svIkAra karanA (ritiyaMti) viSayoM kI Asakti meM lavalIna rahanA (anyAna) ajJAna kA (anmoyaM) AlaMbana, anumodanA, Azraya karanA (micchAta) mithyAtva (salya sahiyaM) zalya sahita rahanA (anumoye) zarIra kI lInatA, pakar3a (nigoya vAsammi) nigoda meM vAsa karAtI hai| vizeSArtha-janaraMjana rAga kA dUsarA bheda zarIra kA rAga hai| zarIra sambaMdhI rAga meM yukta hone se, usakA sahayoga karane se viSayoM kI Asakti bar3hatI hai| zarIra kI tarapha dekhanA, zarIra ko mahattva denA yahI ajJAna kA Azraya hai, isase mithyAtva aura zalya sahita hokara zarIra meM lIna rahanA, usakI pakar3a rahane se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| zarIra saMbaMdhI rAga use kahate haiM jo zarIra ko hI dekhatA hai, viSayoM meM ulajhA rahatA hai| ajJAna kA AlaMbana hone se mithyAtva aura zalya sahita niraMtara parAdhIna parAzrita rahatA hai| strI puruSoM ke zarIroM ko hI dekhatA rahatA hai, apane Atma svarUpa kA bodha nahIM hotA, zarIra meM hI raMjAyamAna rahatA hai| zarIra svastha banA rahe va khUba viSaya bhogoM meM sahakArI ho aisI ruci se anyAya, abhakSya, anIti kA sevana karatA hai| mithyAtva zalyoM sahita niraMtara cintita bhayabhIta rahatA hai, mAyAcArI karatA hai, isase nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| zarIra pudgala paramANuoM kA piMDa, azuci, mala, mUtra, mAMsa, haDDI kA DhAMcA hai, galane jalane vAlA hai, kSaNabhaMgura nAzavAna hai / ajJAnI jIva mithyAtva sahita usameM ekatva mAnatA hai, viSayAdi meM lipta rahatA hai| zarIra se bhinna maiM cetana tattva AtmA hU~ isakA bodha hI nahIM hotaa| zarIroM ke rUpa lAvaNya ko hI dekhA karatA hai, zarIra meM hI rata rahatA hai| ___aMtara zalya vikalpa paryAyAzrita ajJAna dazA meM hote haiN| bAhya zalya vikalpa karma saMyoga udayAnusAra hote haiN| bAhya zalya vikalpa chUTane para nizcintatA hotI hai| aMtara zalya vikalpa miTane para nirdvadatA hotI hai| jise apane hita-ahita aura bhaviSya kA dhyAna nahIM hotA, vaha mahAmUrkha ajJAnI hai| kisI bhI viSaya kI Asakti hone taka mana sakriya aura caMcala rahatA hai| pAMcoM indriyoM ke viSayoM kA pUrNa saMyama hone para hI mana kA saMyama hotA hai| bhAvoM meM aura kriyA meM yaha kyA ho rahA hai ? aisA honA thA, aisA na ho jAye? yaha zalya vikalpa ajJAnI jIva ko hote haiM unameM yaha acchA hai, yaha burA hai, yaha hitakArI hai yaha ahitakArI hai| yaha zubha-azubha, pApa-puNya hai, aisA bheda vikalpa karanA hI tadrupa karmabaMdha kA kAraNa hai| zarIra dRSTi hone se mAyA kI vizeSatA rahatI hai. kaMcana, kAminI, kIrti (dAma, kAma, nAma) meM hI rata rahatA hai, isI se ghara, parivAra, samAja, vyApAra kA saMyoga sambaMdha rahatA hai, jo pApoM meM lagAkara nigoda kA pAtra banAtI hai| ajJAnI prApta zubhayoga kA sadupayoga nahIM karatA, puNya kA phala nahIM Here 1-3---E2EE 89 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 110,111* ** ** E-5-16 -E- S E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * bhogatA, bhaviSya kI cAha, tRSNA, AzA meM lagA rahatA hai| dAma-dina meM bekarAra becaina rakhatA hai| kAma - rAta meM bekarAra becaina rakhatA hai| nAma-dina-rAta bekarAra becaina rakhatA hai| ajJAnI mithyAdRSTi mana kI tRpti cAhatA hai aura vaha kabhI hotI nahIM hai isaliye vaha rAta-dina saMkalpa-vikalpoM meM kur3ha-kur3ha kara maratA hai aura nigoda calA jAtA hai| jaba taka zarIra kA rAga rahegA taba taka nirAkula, nirbhaya, nizcinta nahIM ho sakate / jaba taka rAga hai, taba taka dveSa bhI rhegaa| yaha rAga-dveSa hI karma baMdha ke kAraNa haiM, jo jIva ko saMsAra meM bhramAte haiN| bhedajJAna aura vItarAga hone para hI zarIra rAga se chUTA jA sakatA hai| 3.kula rAga kula rAgaM ca uvanna, akulaM sahakAra nyAna viryNmi| anyAna viSaya vidha, anmoyaM nigoya vAsammi // 110 // anvayArtha - (kula rAgaM ca uvanna) janaraMjana rAga hone se kula rAga, pitApakSa - maiM bar3e khAnadAna kA hU~, yaha rAga paidA ho jAtA hai (akulaM sahakAra) nIca karatUti, kula ke viparIta AcaraNa, nIca saMgati se (nyAna virayaMmi) jJAna bigar3a jAtA hai, jJAna se bhraSTa ho jAtA hai, buddhi naSTa ho jAtI hai (anyAna) ajJAna se (viSaya vidha) viSayoM kI vRddhi hotI hai (anmoyaM) viSayoM meM lIna hone se (nigoya vAsammi) nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga kA tIsarA bheda kula rAga hai / pitApakSa - khAnadAna kA ahaM honA kula rAga hai| maiM bar3e zreSTha kula kA hU~, mere pitA, dAdA Adi aise the, isakA ghamaMDa rakhate hue niMdya AcaraNa karane se, nIca saMgati se buddhi bhraSTa ho jAtI hai, saba jJAna vilA jAtA hai| ajJAna se viSayoM kI vRddhi hotI hai, vyasanoM meM phaMsane se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| pitApakSa, vaMza,nAma Adi kA ahaM kula rAga hotA hai, ajJAna janita saMsArI, 4zarIrAzrita dRSTi hone se kula rAga vizeSa rahatA hai, jisase karane na karane yogya * kArya karatA hai| apanI zakti, paristhiti na hone para bhI khAnadAna aura nAma ke liye karja Adi lekara phijUla kharcI aura niMdya AcaraNa karatA hai| vivekahIna hokara logoM ke kahane meM lagakara aise kArya kara baiThatA hai jisake liye jIvana bhara pachatAnA par3atA hai| nIca saMgati se buddhi bhraSTa ho jAtI hai, viSayoM aura vyasanoM meM phaMsakara durgati bhogatA hai| isa unmatta bhAva yukta ahaMkAra se para kI ghRNA se ati nIca gotra karma bAMdhakara ekendriya nigoda paryAya meM calA jAtA hai| jaba aMtaraMga meM jJAna aura rAgAdi kA bheda karane kA tIvra abhyAsa karane se bhedajJAna pragaTa hotA hai, taba yaha jJAta hotA hai ki jJAna kA svabhAva to mAtra jAnane kA hI hai| jJAna meM jo rAgAdi kI kaluSatA AkulatA rUpasaMkalpa-vikalpa bhAsita hote haiM ve saba pudgala vikAra haiM,jar3a haiN| isa prakAra jJAna aura rAgAdi ke bheda kA anubhava hone para janaraMjana rAga chUTatA hai tabhI zarIra se dRSTi haTane para kula rAga chUTatA hai| yaza pratiSThAdi kI kAmanA, dambha, hiMsA,krodha,kuTilatA, droha, apavitratA, asthiratA, indriyoM kI lolupatA, rAga, ahaMkAra, Asakti, mamatA, viSamatA, azraddhA aura kusaMga Adi doSa jIvana kA patana karane vAle haiN| inake rahate hue sAdhaka ko vizuddha tattva kA jJAna nahIM ho sktaa| 4. sahakAra rAga sahakAra rAga juttaM, anyAnaM salya viSaya shkaarN| anmoyaM anyAnaM, sahakAra saMsAra bhAvanA huMti // 111 // anvayArtha-(sahakAra rAga juttaM) saMgati kA bhI rAga hotA hai, saMyoga ke rAga meM lagane se (anyAnaM salya viSaya sahakAraM) ajJAna zalya aura viSayoM meM sahakAra ho jAtA hai (anmoyaM anyAnaM) ajJAna meM lagane, ajJAna kA AlaMbana lene, rata hone se (sahakAra) usI kA sahayoga, sahakAra, saMgata karane se (saMsAra bhAvanA huMti) saMsAra kI bhAvanA hotI hai, janaraMjana rAga bar3hatA hai| vizeSArtha-janaraMjana rAga kA cauthA bheda sahakAra rAga, saMgati kA rAga honA hai| saMgati saMyoga se ajJAna, zalya, viSayoM meM sahakAra ho jAtA hai| ajJAna kA AlaMbana hone, sahakAra karane se saMsAra kI bhAvanA hotI hai| janaraMjana rAga ke kAraNa jIva kusaMgati meM phaMsa jAte haiN| ajJAna se mithyA devAdi ko mAnate haiM, mAyAcAra karate haiM, viSayoM kI vAMchA se zalyoM meM rata rahate haiN| logoM kI saMgati meM par3akara unake ajJAnamayI kAryoM kI anumodanA karate haiM, svayaM bhI unameM phaMsa jAte haiN| aise prANI rAta-dina unhIM saMsAra varddhaka kAryoM ke ka 1-3---E2EE Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** zrI upadeza zuddha sAra jI karane kI bhAvanA kiyA karate haiM, unako mokSamArga kI kabhI bhAvanA nahIM hotI hai, ve saMsAra meM hI bhramaNa karate haiN| saMsAra kI tarapha dRSTi hone se nAzavAna padArthoM meM rAga ho jAtA hai, rAga se prApta vastu meM mamatA aura aprApta kI kAmanA utpanna hotI hai, rAga vAle priya padArthoM kI prApti hone para lobha pravRddha hotA hai; paraMtu unakI prApti meM bAdhA pahu~cane para, bAdhA pahu~cAne vAle para krodha hotA hai| yadi bAdhA pahu~cAne vAlA sabala ho to bhaya hotA hai| isa prakAra nAzavAna padArthoM, saMyogoM meM rAga hone se bhaya, krodha, lobha, mamatA, kAmanA Adi sabhI doSoM kI utpatti hotI hai| ina sabakA jo mUla hai aise rAga ke miTa jAne para yaha sabhI doSa miTa jAte haiN| zarIrAdi vastueM janma se pahale bhI hamAre sAtha nahIM thI aura marane ke bAda bhI nahIM raheMgI tathA isa samaya bhI unakA pratikSaNa hamase saMbaMdha viccheda ho rahA hai| ina prApta huI vastuoM kA sadupayoga karane kA hI adhikAra hai, apanI mAnane kA adhikAra nahIM hai| inheM apanI aura apane liye mAnanA hI baMdhana hai / rAga, bhaya, krodha Adi doSoM ke kAraNa saMsAra kA saMbaMdha puSTa hotA hai ataeva ina doSoM ko miTAne ke liye saMsAra ke sAtha na to rAga karanA hai aura na dveSa hI karanA hai| pUrva karma baMdhodaya se svayaM kucha nahIM lenA hai, unake phala kI AkAMkSA yA spRhA bhI nahIM karanI hai yahI jIvana kA parama aura carama lakSya hai| 5. parinAma rAga parinAma rAga sahiyaM, parinai parinavaI miccha anyAnaM / para pajjAvaM picchadi, parinAma rAga naraya vAsammi / / 112 / / anvayArtha (parinAma rAga sahiyaM ) rAga sahita pariNAma use kahate haiM (parinai parinavaI miccha anyAnaM ) jo Apa mithyAtva ajJAna rUpa pariName aura dUsaroM ko bhI mithyAtva ajJAna rUpa pariNamAve ( para pajjAvaM picchadi) jo para paryAya kI ora hI dRSTi rakhatA hai, para ko hI dekhane jAnane meM lagA rahatA hai (parinAma rAga naraya vAsammi) aise rAga pariNAma vAlA jIva naraka meM vAsa karatA hai| vizeSArtha janaraMjana rAga kA pAMcavAM bheda pariNAma rAga hai, kartApane ke bhAva ko pariNAma rAga kahate haiN| saMsAra meM jisakA pariNAma atyaMta Asakta hai, vaha Apa bhI dhana putra Adi laukika kAryoM kI siddhi kI kAmanA se mithyA deva guru - - vtu mukv gAthA 112*-*-*-*-*-*-* dharma ko mAnatA hai va ajJAna se na karane yogya kArya karatA hai tathA dUsaroM ko bhI aisA hI upadeza dekara unhIM kAryoM meM lagAtA hai| vaha prApta zarIra meM atirAgI rahatA hai| zarIra ke saMbaMdhI strI putrAdi ke sAtha tIvra moha rakhatA hai| bahu AraMbha parigrahavAna rahatA hai, anyAya ke kAryoM se usako glAni nahIM hotI hai| dUsaroM ko Thaga karake aneka kaSTa dekara bhI apanA matalaba nikAlanA cAhatA hai| tIvra khoTI lezyA se vaha prANI naraka Ayu bAMdhakara naraka calA jAtA hai| jo dharma dUsare ke dharma meM bAdhA pahuMcAye vaha dharma nahIM adharma hai| vahI dharma saccA hai jo manuSya kA nirmANa karatA hai, usakA jIvana banAtA hai| manuSya bure mArga para Age bar3hatA hai to use kucha samaya sukha bhI milatA hai, jIta bhI milatI hai, lekina aMta meM saba samUla naSTa ho jAtA hai| manuSya ko jaise bina cAhe du:kha Ate haiM, vaise hI bina mAMge sukha bhI Ate haiM, sukha-duHkha bhAgyAdhIna haiN| ajJAnI svayaM ke duHkha-sukha va anya ke sukha-duHkha kA kartA banatA hai| moha ke sadbhAva meM bhaya ciMtA ghabarAhaTa zaMkA-kuzaMkA hotI hai| dveSa ke sadbhAva meM kaThoratA, krodha, tanAva banA rahatA hai| rAga ke sadbhAva meM saMkalpa-vikalpa aura azAMti rahatI hai| ajJAnI mithyAtva sahita inhIM meM phaMsA naraka meM calA jAtA hai| bur3hApA rUpa kA duzmana hai, utkaTa AzA se dhairya naSTa hotA hai, mRtyu prANoM kI grAhaka hai| nirlajja ko dharma kI ciMtA nahIM rahatI, krodha zrI hIna kara detA hai| nIca kI sevA se zIla naSTa ho jAtA hai, kAmukatA lajjA kI duzmana hai aura kartApana kA abhimAna sabhI guNoM ko naSTa kara detA hai| jise apane svarUpa kA anubhava ho gayA hai, vahI vAstava meM buddhimAna puruSa hai kyoMki vaha saMpUrNa kartavya karma karate hue bhI unase baMdhatA nahIM hai| bhAva ke anusAra hI karma kI saMjJA hotI hai, bhAva badalane para karma kI saMjJA bhI badala jAtI hai| karma baMdhana se chUTane kA upAya samatA hI hai| padArtha aura kriyA rUpa saMsAra se apanA sambaMdha mAnane ke kAraNa manuSya mAtra meM padArtha pAne aura karma karane kA rAga rahatA hai ki mujhe kucha na kucha milatA rahe aura maiM kucha na kucha karatA rahU~, isI ko pAne kI kAmanA tathA karane kA rAga kahate haiN| isameM phaMsA ajJAnI jIva saMsAra meM paribhramaNa karatA hai| phala kI cAha, karma kA phala bhogane kI kAmanA, kartA, bhoktApana kA pariNAma saMsAra meM DubAne vAlA hai| para aura paryAya kI dRSTi, usako mAnyatA Huo Dao Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 113,114*** * ** tra -15-- -16- F * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * mahatva denA hI ajJAna mithyAtva hai jisase narakAdi durgatiyoM meM jAnA par3atA hai| dharma kA patha vAstava meM svarUpa sAkSAtkAra ke liye hai aura Arthika unnati puNya ke udaya kI upayogitA basa itanI hI hai ki isake liye deha aura mana pUrNa * svastha ho, mAnava jIvana saccA jJAna pAne ke liye hai| yaha jIvana zrama karane athavA iMdriya tRpti yA avidyA kA sevana karane ke liye nahIM milA, ise jo vyartha gaMvAtA hai vaha narakAdi durgati meM jAtA hai| 6. rAga kA rAga (kAma bhAva) rAgasya rAga juttaM, vikahA visanasya abaMbha ruuven| dhammaM ca adhamma utta, uttaM rAgaM ca duggae pattaM // 113 // anvayArtha - (rAgasya rAga juttaM) rAga ke rAga meM yukta hone para (vikahA) vikathA-rAjakathA, corakathA,strIkathA, bhojanakathA Adi vyartha carcA (visanasya) vyasanoM kA - juAM khelanA, mAMsa bhakSaNa, zarAba pInA, zikAra khelanA, corI karanA, vezyA sevana tathA parastrI sevana kA rAga hotA hai (abaMbha rUvena) abrahma, kuzIla sevana-kAmabhAva ko hI hitakArI mAnatA hai (dhammaM ca adhamma uttaM) dharma ko adharma kahatA hai, iSTa-aniSTa kA koI viveka nahIM rahatA (uttaM rAgaM ca duggae pattaM) aisA rAga durgati meM le jAtA hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga kA chaThavAM bheda rAga kA rAga, kAmabhAva hai| isameM yukta hone para cAra vikathA aura sAta vyasanoM meM hI rata rahatA hai, dharma-adharma kA koI viveka nahIM rahatA, dharma ko adharma kahatA hai, saba kriyA karma vyartha batAtA hai| kAma bhAva kI Asakti aura viSayoM ke tIvra rAga se durgati meM calA jAtA hai| abrahma dasa prakAra kA hotA hai - 1. strI sambaMdhI viSayoM kI abhilaassaa| 2. sparzana indriya meM vikAra honaa| 3. vIrya vRddhi kAraka AhAra aura rasa kA sevana krnaa| 4. strI se saMsakta zayyA Adi kA sevana krnaa| 5. guptAMga ko taaknaa| 6. anurAga vaza unakA sammAna 4karanA / 7. vastrAdi se sajAnA / 8. atIta kAla meM kI gaI rati kA smaraNa * krnaa| 9. AgAmI rati kI abhilaassaa| 10. iSTa viSayoM kA sevn|| saMjJA cAra hotI haiM-1. AhAra, 2. bhaya, 3. maithuna, 4. parigraha / jinase pIr3ita honA tathA sevana karane para bhI pIr3ita du:khI rahanA saMjJA kahalAtI hai| kAma saMkalpa se paidA hotA hai, rAga-dveSa aura ciMtA tathA nidrA kA abhAva usakA pariNAma hai, isameM loka lAja, loka bhaya nahIM rhte| isake arthAt kAma ke daza vega haiM- 1.zoka, 2. dekhane kI icchA, 3. dIrgha ucchavAsa, 4.jvara, 5. zarIra meM 1 dAha,6. bhojana meM aruci,7. mUrchA, 8. unmAda, 9. moha, 10. mrnn| rAgI para ke pIche dIvAnA hotA hai, virAgI sva ke pIche dIvAnA hotA hai| strI kI gaMdha mAtra bhI, usakA dekhanA, sparzana aura vacana mAtra hI muni kI sAnaMda vItarAga cittavRtti ko tatkAla naSTa kara detA hai| strI agni hai, puruSa ghRta, pArA ke sadRza hai| agni ke saMyoga se ghRta pighalatA hai, jalatA hai aura pArA ur3a jAtA hai| strI kI dRSTi, dRSTi viSa sarpa kI taraha hotI hai aura usakA nAma smaraNa bhUta kI taraha bhayAnaka hotA hai| AMkha, kAna, jivhA tathA mana para niyaMtraNa kiye binA brahmacarya kA pAlana nahIM ho sktaa| indriyoM meM rasanA, karmoM meM mohanIya karma, vratoM meM brahmacarya vrata AS aura guptiyoM meM manogupti, yaha cAra bar3I sAdhanA aura abhyAsa se vaza meM hote haiN| adhyAtma tattva kA upadeza sune binA na apanI AtmA kA bodha hotA hai aura na zraddhA hotI hai| zraddhA ke pazcAt hI AtmA ke prati ruci bar3hatI hai tabhI abrahma rAgabhAva se chuTakArA hotA hai| brahma arthAt apanI zuddha buddha AtmA meM caryA arthAt zarIra Adi paradravya kA tyAga kara apane brahma svarUpa meM lIna rahanA brahmacarya hai| saMsAra meM strI aura dhana kA rAga bar3A prabala hai| strI ke tyAgI bhI dhana ke rAga se nahIM baca paate| isa dhana kI tRSNA ke cakra meM par3akara manuSya dharma karma bhI bhulA baiThatA hai| yaha kaMcana, kAminI, kIrti kA rAga hI durgati meM le jAtA hai| 7. anumodanA rAga anmoya rAga uttaM, anyAnaM anmoya salya anmoyN| viSayaM ca aguruvayanaM, AlApaM anmoya nigoyviiymmi||114 / / anvayArtha - (anmoya rAga uttaM) eka anumodanA kA rAga kahA gayA hai, saMsArI jIvoM kI hA~ meM hA~ milAnA, parAzritapanA, parAdhIna rahanA (anyAnaM anmoya) ajJAna kI anumodanA karanA, Alambana, Azraya rakhanA (salya anmoyaM) zalyoM meM lage rahanA (viSayaM) viSayoM meM rata rahanA (ca) aura (aguru vayana) aguruoM ke E-HE- E 22 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 115H----- - - ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * vacanoM ko mAnanA (AlApaM anmoya) vyartha carcA, saMsArI bakavAda meM lage rahanA * (nigoya vIyammi) yaha saba nigoda kA bIja bonA hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga kA sAtavAM bheda anumodanA rAga hai / saMsArI jIvoM kI hAM meM hAM milAnA, unake ucita-anucita kAryoM kI anumodanA prazaMsA, prabhAvanA karanA hI anumodanA rAga hai, isase tIvra karmoM kA baMdha hotA hai, jo nigoda kA pAtra banAtA hai| para kA AlaMbana, parAzrita parAdhIna banAtA hai| parAzritapane meM ajJAna rahatA hai kyoMki apane satsvarUpa kA jJAna na hone se hI parAzrayapanA hotA hai| isI ajJAna se zalya sahita rahatA hai, hamezA bhayabhIta, bhramita ciMtita du:khI rahatA hai| isI se viSayoM meM rata rahatA hai aura aguru saMsArI jIva - mAtA, pitA, patni, mitra, baMdhu, vidyAguru Adi kI bAtoM meM lagA rahatA hai, unhIM kI carcA, vArtA karatA hai, unakI hI anumodanA karatA hai| aise anumodanA rAga se pApa karmoM kA baMdhakara nigoda kA bIja botA hai| janaraMjana rAga ke kAraNa jIva karane, na karane yogya kAryoM ko karatA hai tathA saMsArI jIva jina pApa viSaya kaSAya Adi meM rata rahate hue adharma kA sevana, mithyAtva kA pAlana karate haiM, ajJAnI jIva unakI anumodanA karatA hai, unakA sahayoga samarthana karatA hai / aguruoM kI bAtoM meM lagA rahatA hai| apane hita-ahita kA koI viveka nahIM rakhatA, parAdhIna parAzrita rahatA hai jisase azubha karmoM kA baMdha karake nigoda kA bIja botA hai| mithyAtva sabase bar3A pApa hai, ajJAnI jIva mithyAtva meM rata rahatA hai, bhale hI jIva tathA rAga bhinna rahakara eka kSetra meM raheM to bhI donoM kabhI bhI na to ekarUpa hue aura na hI ho sakate haiN| jise du:kha kA paMtha chor3anA ho, saMsAra paribhramaNa se chUTanA ho to puNya-pApa rAgAdi bhAva du:kha rupa haiM aura merA svarUpa AnaMdamaya hai, aise bhedajJAna pUrvaka saba zubha-azubha rAga se haTakara apane caitanya svarUpa AtmA kA Azraya karanA hogA, tabhI yaha parAzraya parAdhInatA chUTatI hai| zarIra-zarIra kA aura AtmA-AtmA kA kArya karatA hai, donoM * bhinna-bhinna svataMtra haiN| zarIra kA pariNamana jisa samaya, jisa prakAra se jaisA * hone vAlA hotA hai vaha usake svayaM se hI hotA hai, isameM jIva ke hAtha kI bAta * kahA~ hai ? AtmA meM hI rAga aura jJAna ke pariNAma hote haiM ve AtmA svayaM karatA * hai| jaba apanA-apanA kArya karane meM donoM padArtha svataMtra haiM taba bAhara ke kArya kitane siddha kiye, itane kArya kiye aura itane bAkI haiM, aisI bAta ko sthAna hI ***** * * *** kahA~ hai ? ajJAnI inhIM zalya vikalpoM meM lagA rahatA hai| aguruoM kI bAtoM meM lagakara nigoda kA pAtra banatA hai| isa ajJAnamayI parAdhInatA se chUTane ke liye svAdhyAya, satsaMga dvArA tattva kA nirNaya karanA tathA zarIrAdi aura rAga se bhinna Atma svarUpa kA bhedajJAna kA abhyAsa karanA / rAgAdi se bhinnatA kA abhyAsa karate-karate AtmAnubhava hotA hai| AtmAnubhava hone para parAdhInapanA janaraMjana rAga vilAtA hai| zubhAzubha bhAva aura zarIrAdi saMyoga se bhinna maiM caitanya tattva bhagavAna AtmA hU~, jJAyaka svabhAvI hU~, dhruvatatva zuddhAtmA hU~, yaha pratyeka prasaMga meM yAda rkhnaa| bhedajJAna kA abhyAsa karanA hI manuSya jIvana kI sArthakatA hai| anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai, usake sva sanmukha hokara ArAdhana karanA vahI paramAtmA hone kA saccA upAya hai| ajJAna kA artha jJAna kA abhAva nahIM hai| adhUre jJAna ko pUrA jJAna mAna lenA hI ajJAna hai| paramAtma tattva jJAna svabhAvI hone se jIva meM jJAna kA sarvathA abhAva ho hI nahIM sktaa| kevala asat kSaNabhaMgura nAzavAna paryAya ko asat jAnakara bhI asat se vimukha nahIM hotA, yahI usakA ajJAna hai yadi usa jJAna ke anusAra vaha apanA jIvana banA le to ajJAna sarvathA miTa jaayegaa| uddezya aura rudhi kI bhinnatA sAdhaka ko asthira rakhatI hai| 8. prakRti rAga prakRti rAga sahiyaM, nyAnaM vinyAna anmoya para picchN| bahira subhAvana mukkaM, prakRti rAgaM ca naraya bIyammi / / 115 // anvayArtha - (prakRti rAga sahiyaM) prakRti, Adata, saMskAra, svabhAva ekArthavAcI haiM inake rAga sahita honA, karma prakRtiyoM meM jur3e rahanA, unheM mahatva denA (nyAnaM vinyAna anmoya) jJAna vijJAna, bhedajJAna kI anumodanA karanA, AlaMbana rakhanA (para picchaM) paraMtu para ko hI pahicAnanA,para kA hI mahatva mAnanA, apane satsvarUpa ko na jAnanA (bahira subhAva na mukkaM) bahirAtmapane ke bhAva ko nahIM chor3atA hai (prakRti rAgaM ca naraya vIyammi) aise prakRti rAga se naraka kA bIja botA hai| vizeSArtha-janaraMjana rAga kA AThavAM bheda prakRtirAga hai| prakRti-Adata, svabhAva, saMskAra ko bhI kahate haiM aura dravya karma kI 148 karma prakRti hotI haiN| * * **** ** SHRE ME-HEIE-E 23 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116----- - Chu Chang Chang Chang Chang Chang Chang Xue Chang Zong Shi Chu Shi Di Ming ------- zrI upadeza zuddha sAra jI * ina karma prakRtiyoM ko vizeSa mahatva denA, inakI sattA mAnanA, apane svarUpa kA bodha bahumAna nahIM honA / jJAna vijJAna bhedajJAna kI bAteM karanA paraMtu para ko hI jAnanA, pahicAnanA, usakI hI sattA, astitva mAnanA, apane svarUpa kI sattA kA bodha na honA, bahirAtma svabhAva se mukta na honA / karma prakRti kI sattA ko vizeSa mahatva denA, apanI Adata se majabUra honA, apane saMskAra nahIM badalanA, nahIM tor3anA aura para kI AlocanA nindA burAI karanA, svayaM ko nahIM dekhanA, isa prakAra para dRSTi se naraka kA bIja botA hai| janaraMjana rAga meM aisA rAga bhAva hotA hai ki jisase ve dUsaroM kI mahimA gAyA karate haiM, dUsaroM kI prasiddhi karate haiM, karma prakRti ko bar3A mAnate haiM, bar3e jJAnI vidvAna haiM paraMtu parabhAva meM anurakta rahate haiN| laukika bhAva aura jar3a pudgala kI sattA ko mahatva dete haiN| apane Atma svarUpa kA bodha, svayaM kI sattA zakti ko nahIM jAnate-mAnate, bahirAtma bhAva meM lage rahate haiN| ve zarIra meM va zarIra kI kriyA meM hI rAgI rahate haiM, unako AtmA kI bAta nahIM suhaatii| jar3a ke astitva sattA ko mAnane vAle naraka jAne kA bIja bote haiM, aise jIva ke isa prakAra ke pariNAma hote haiM 1. tIvra moha ke udaya se hone vAlI AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha sNjnyaa| 2. tIvra kaSAya ke udaya meM raMgI huI mana vacana kAya kI pravRtti rUpa kRSNa nIla kApota, yaha tIna leshyaayeN| 3.rAga-dveSa ke udaya ke prakarSa se tathA indriyoM kI AdhInatA rUpa rAga-dveSa ke udreka se- priya saMyoga, apriya kA viyoga, kaSTa se mukti aura AgAmI bhogoM kI icchA rUpa aartdhyaan| 4. kaSAya se citta ke krUra hone se hiMsA, asatya, corI aura viSaya saMrakSaNa meM AnaMda mAnane rUpa raudra dhyaan| 5. zubha karma ko chor3akara duSTa karmoM meM lagA huA jJAna / darzana mohanIya tathA cAritra mohanIya ke udaya se hone vAlA aviveka rUpa moha yaha saba naraka Ayu ke baMdha ke kAraNa haiM, inase jIva naraka meM jAtA hai| __ acAnaka upasthita hone vAlA iSTa yA aniSTa daivakRta bhAgyAdhIna hai, usameM buddhi pUrvaka vyApAra kI apekSA nahIM hai aura prayatna pUrvaka hone vAlA iSTa yA aniSTa * apane pauruSa kA phala hai kyoMki usameM buddhi pUrvaka vyApAra kI apekSA hai| karma prakRti aura AtmA donoM ko hI anAdi jAnoM, anAdi se donoM kA saMyoga hai| jaba taka jIva kI dRSTi karma prakRti kI ora rahatI hai evaM *prakRti ke sAtha usakI mAnI huI ekatA rahatI hai taba taka vaha paramAtma svarUpa hote hue bhI bahirAtmA kahA jAtA hai| jisakA koI Adi arthAt kAraNa na ho vaha anAdi kahA jAtA hai| karma prakRti aura jIva AtmA donoM anAdi se samAna, eka kSetrAvagAha haiM kiMtu jIva karma prakRti se vilakSaNa hai| AtmA avikArI avinAzI paramAtmA hai kiMtu karma prakRti ko zAstroM meM jar3a aura vikAroM se yukta parivartanazIla nAzavAna kahA hai| sAdhaka ko aisA spaSTa samajha lenA cAhiye ki saMpUrNa vikAra kriyAyeM aura padArthAdi prakRti sambhUta haiM tathA mana, buddhi, indriyAM Adi bhI karma prakRti janya haiM ata: inake dvArA jo ceSTAyeM ho rahI haiM ve na to mujhameM haiM, na merI haiM aura na mere liye haiN| jisa zarIra ke sAtha sambaMdha mAnA huA hai usI meM sampUrNa ceSTAyeM ho rahI haiN| vastuta: AtmasvarUpa meM koI ceSTAyeM haiM hI nhiiN| kriyA mAtra pudgala karma prakRti meM ho rahI hai, jaise-zarIra kA bar3hanA,zvAsa kA AnA-jAnA, bhojana kA pacanA Adi kriyAyeM svata: prakRti meM ho rahI haiM kiMtu mana buddhi pUrvaka hone vAlI kucha kriyAoM, khAnA-pInA, calanA-phiranA, uThanA-baiThanA, bolanA Adi ko sAdhAraNa manuSya apane dvArA kI huI mAnatA hai, yahA~ yaha maMtavya hai ki vAstava meM saMpUrNa kriyAyeM jar3a prakRti meM ho rahI haiM, unameM se kucha kriyAoM ke sAtha apanA saMbaMdha mAnanA bhUla hai| jIva vAstava meM svayaM kartA na hote hue bhI apane ko kartA mAna letA hai, aise mAne hue kartA ko mithyAdRSTi bahirAtmA kahA hai| aisA durbuddhi jIva karma prakRti kI vizeSatA, mahatva mAnatA hai. svayaM ke svarUpa kA bodha nahIM karatA, isase naraka kA bIja botA hai| yaha niyama hai ki karma prakRti ke jisa kArya yA dRzya varga (mana ke zubhAzubha bhAvoM) meM rAga hotA hai, usake viparIta yA virodhI padArthoM se dveSa utpanna ho jAtA hai| vaise hI svayaM cinmaya caitanya svarUpa hone se jitane aMza meM AtmA kA saMsAra meM rAga hotA hai, utane hI aMza meM vaha apane cinmaya svarUpa se vimukha ho jAtA hai; ata: dveSa ke sarvathA abhAva ke liye saMsAra meM kahIM bhI rAga nahIM karanA caahiye| dveSa ke sthUla rUpa baira, IrSyA, ghRNA, krodha evaM hiMsA Adi haiM jisase naraka kA bIjAropaNa hotA hai| 9. abhyAsa rAga avayAsa rAgajuttaM, avayAsaMnyAna vinyAna para picchN| para puggala sahakAraM, avayAsa rAga duggae pattaM // 116 // anvayArtha - (avayAsa rAga jutta) abhyAsa, sAdhanA kA rAga hotA hai - Ceng Si Fa >> Da Zhe Ge Ben -------- 94 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117,118------- -16----153-5 2-5 9-52-3 ***** * zrI upadeza zuddha sAra jI (avayAsaM nyAna vinyAna) aneka zAstroM kA jJAna karane kA abhyAsa karatA hai| (para picchaM) para ko jAnane, para ko batAne ke liye (para puggala sahakAraM) para * vastu, pudgala kA sahakAra karatA hai arthAt zArIrika kriyA saMyama tapa Adi tathA para vastu ke tyAga kA abhyAsa, sAdhanA karatA hai (avayAsa rAga) aise abhyAsa kA rAga (duggae pattaM) durgati kA pAtra banAtA hai| vizeSArtha-janaraMjana rAga kA nauvAM bheda abhyAsa rAga hai| sAdhanA, abhyAsa karane kA rAga, para ko jAnane, para ko batAne ke liye bhedajJAna Adi aneka zAstroM kA jJAna karanA tathA zArIrika kriyA saMyama tapa Adi evaM para vastu ke tyAga ko mukti mArga mAnakara usI meM lage rahanA, isase apane ko jJAnI sAdhaka mAnanA, dUsare logoM se prazaMsA prabhAvanA cAhanA, isI rAga bhAva meM lage rahanA durgati kA pAtra banAtA hai| para padArtha saMbaMdhI jJAna vijJAna jisako hotA hai, vaha usakA bahuta rAga rakhatA hai, hamezA zAstroM kA adhyayana karane meM lagA rahatA hai| apane ko bar3A jJAnI vidvAna samajhatA hai| logoM ko aneka zAstroM ke viSaya meM batAtA hai, bhedajJAna kI bAta karatA hai, svayaM AtmajJAna se zUnya rahatA hai| zArIrika kriyA karate hue apane ko sAdhaka tyAgI vratI sAdhu mAnatA hai, isI kI sAdhanA abhyAsa meM lagA rahatA hai, apane ko muktimArga kA pathika mAnatA hai| dUsaroM se prabhAvanA prasiddhi karAtA hai, paira pujavAtA hai, aise sAdhanA kA rAgI jIva durgati ko prApta karatA hai| apane doSa miTAnA ho, mukta honA ho to eka hI uddezya ho- tattvajJAna kI prApti karanA / para apekSA jJAna aura zArIrika kriyA kA ahaMkAra isameM pradhAna bAdhA hai| sAdhaka loga prAya: buddhi se jAnane vAle padArtha, zarIra Adi ko buddhi dvArA pRthak samajhakara tathA buddhi ke dvArA dArzanika viSayoM ko likhakara athavA sIkhakara use jJAna kI saMjJA dete haiM aura apane Apako jJAnI mAna lete haiM vaha bahuta bar3I bhUla hai| sAdhaka ko cAhiye ki vaha apanI parivartanazIla dazA meM apanI sthiti na * mAne aura na dekhe, apane svarUpa ko hI dekhe, svarUpa taka kabhI sRSTi pahu~ca nahIM 4 sktii| vartamAna sthiti se lekara nirvikalpa sthiti taka dazA arthAt avasthA * (paryAya) hai jo ki parivartanazIla hai| svarUpa, avasthA nahIM hai apitu vaha avasthAtIta aura avasthA kA prakAzaka hai| rAga aura dveSa se kI gaI pravRtti aura nivRtti se jIva ko baMdha hotA hai aura *** * **** tattvajJAna pUrvaka kI gaI usI pravRtti aura nivatti se mokSa hotA hai| jo jIva nizcayanaya ke svarUpa ko to jAnatA nahIM aura kevala vyavahAra mAtra bAhya parigrahAdi kA tyAga karatA hai, upavAsAdi ko aMgIkAra karatA hai, isa prakAra bAhya vastu meM heya upAdeya buddhi se pravartana karatA hai vaha jIva apane svarUpa anubhava rUpa zuddhopayogamaya dharma kA nAza karatA hai| prazna-isa janaraMjana rAga bhAva se kyA hotA hai? samAdhAna-yaha janaraMjana rAga bhAva saMsAra meM paribhramaNa karAtA hai,janaraMjana rAga se para kI sattA mAnanA, para meM ulajhe rahanA, apane hitAhita kA koI viveka na honA, Atma kalyANa karane mukta hone ke liye jo maukA milA hai isakA ajJAnatA se durupayoga kara saMsArI jIvoM ke cakkara meM lagA rahatA hai| prazna- kyA kAraNa hai jo jIva rAga bhAva meM phaMsA rahatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jina uttaM nahu diha, jana uttaM jana raMjanasya sabhAvaM / nyAna vinyAna na ruciyaM, anyAnaM anmoya nyAna virayaMmi // 117 // rAgasahAvanagaliyaM, nahugaliyaM miccha vissyslyNc| jina utta sasaMka nisaMkaM, aguru ajina sarani saMsAre // 118 // anvayArtha - (jina uttaM nahu di8) jinendra bhagavAna ke kahe hue tattvoM para dRSTi nahIM dete haiM (jana uttaM jana raMjanasya sabhAvaM) logoM ke, saMsArI jIvoM ke kahe anusAra jinase janatA raMjAyamAna ho, aise bhAvoM meM lage rahate haiM (nyAna vinyAna na ruciyaM) unako AtmajJAna va bhedajJAna nahIM rucatA hai (anyAnaM anmoya) ve ajJAna kI anumodanA karate haiM, AlaMbana rakhate haiM aura (nyAna virayaMmi) jJAna se virakta rahate haiN| (rAga sahAva na galiya) jisakA sAMsArika rAga kA svabhAva nahIM galA hai (nahu galiyaM miccha viSaya salyaM ca) na usakA mithyAtva galA hai, na viSaya vAsanA galI hai aura na zalye miTI haiM (jina utta sasaMka) vaha jinendra kathita upadeza meM to zaMkA rakhatA hai, zraddhAna nahIM lAtA hai (nisaMkaM aguru ajina) aura ni:zaMka hokara aguru, adeva ke vacanoM ko mAnatA hai (sarani saMsAre) isase saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| vizeSArtha-jo jIva jinendra paramAtmA ke kahe hue tattvoM para dRSTi nahIM, HTAKAM 49-1-1-1-1--1-1-E-K Chang Chang Chang Dao Ai >> Juan Chu Juan Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-119,120 ------------- OM * dete, logoM kI kahI sunI huI bAtoM ko mAnate haiM va aise kArya karate haiM jinase loga * prasanna raheM, unako hita-ahita, kartavya-akartavya kA, bhakSya-abhakSya kA viveka meM nahIM hotA hai| unako AtmA aura anAtmA ke bhedajJAna kI carcA nahIM suhAtI hai,na 3 unakA lakSya kabhI apane Atma svarUpa para jAtA hai| ve bahirAtmA hote hue mithyAjJAna kI to sarAhanA karate haiM paraMtu samyakjJAna se bilkula virakta rahate haiN| unakA saMsAra saMbaMdhI rAga nahIM miTatA hai, mithyA zraddhAna bhI nahIM galatA hai aura viSaya bhI nahIM chUTate haiM tathA zalyeM bhI nahIM miTatI haiM, unako jinendra kathita tattvoM meM zaMkA rahatI hai, una para zraddhAna nahIM lAtA hai paraMtu saMsArI kAmanA vAsanA hetu viSayAdi padArtha mila jAyeMge, isa lobha ke vazIbhUta hokara rAgI-dveSI kudevAdi aura parigraha dhArI bAharI camatkAra dikhAne vAle maMtra-taMtra karane vAle kuguruoM ko mAnatA hai, unake vacanoM meM gADha zraddhAna rakhatA hai, isa taraha mithyAdRSTi jIva apanA saMsAra parizramaNa bar3hAtA rahatA hai| use zuddha Atma tattva kA zraddhAna nahIM hotA hai| sAMsArika mAna bar3AI, rAjya vaibhava Adi kitane hI kyoM na mila jAyeM para unase kabhI tRpti nahIM hotI kyoMki sAMsArika icchA kA viSaya asat aura anitya hai| isake viparIta zuddhAtma tattva ke anubhava kI abhilASA sadA pUrNa hI hotI hai, kyoMki zuddhAtma tattva satya aura nitya hai| sAMsArika vastuoM kI prApti meM saba jIva parataMtra haiM aura kinhIM do vyaktiyoM ko bhI unakI eka samAna prApti nahIM hotii| prArabdha, karma kI pradhAnatA aura yogyatA ke anusAra hI vastueM prApta hotI haiN| nija zaddhAtma tattva kI anubhUti. prApti bhedajJAna karane meM saba jIva svataMtra haiN| yogya-ayogya saba isake adhikArI haiM aura sabako paramAtma pada kI samAna prApti hotI hai ata: sAMsArika padArthoM kI icchA karanA mahAna pramAda ajJAna hai, jisakA tyAga karanA sAdhakoM ke liye Avazyaka hai| bhedajJAna pUrvaka samyakdarzana samyajJAna hone para hI rAga bhAva vilAtA hai, isI bAta ko aura spaSTa karate hue Age gAthA kahate haiMjina uttabhAvanahu laSyaM, jana uttaMbhAva anmoya sNjuttN| janaraMjana rAga sahAvaM, rAga anmoya sarani bhAvanA huMti // 119 // anvayArtha - (jina utta bhAva nahu laSyaM) jinendra kathita bhAva bhAsanA para rAgI lakSya nahIM detA (jana uttaM bhAva anmoya saMjutta) paraMtu saMsArI ajJAnI logoM ke kahe hue padArthoM va bhAvoM kI anumodanA karatA hai (janaraMjana rAga sahAvaM) usakA aisA rAga svabhAva bana jAtA hai ki vaha logoM ko hI raMjAyamAna prasanna karatA rahatA hai (rAgaM anmoya) isa janaraMjana rAga meM lage rahane, isakI hI anumodanA karane, Azraya rakhane se (sarani bhAvanA huMti) saMsAra paribhramaNa kI hI bhAvanA hotI hai| vizeSArtha - janaraMjana rAga vAlA jIva aisA viSaya kaSAyoM meM phaMsA rahatA hai ki usako vItarAga vijJAnamaya jinadharma kA mArga nahIM suhAtA hai, vaha jinendra ke kahe hue tattva nirNaya, vastu svarUpa para lakSya nahIM detA, AtmA kI ora usakA lakSya hI nahIM jAtA hai paraMtu jinase dhanAdi kI prApti ho, viSaya bhoga ke padArtha mila sakeM aise rAga varddhaka, saMsAra varddhaka upadeza para lakSya dekara unakI prazaMsA karatA hai| usakA svabhAva (Adata) aisA rAgI ho jAtA hai ki vaha jagata ke logoM ko hI prasanna rakhanA cAhatA hai| vaha saMsArAsakta AzA tRSNA ke bhAvoM meM lagA huA saMsAra paribhramaNa karatA hai| jise bhavabhramaNa se chUTanA ho, use apane ko paradravyoM se bhinna. rAgAdi bhAvoM se bhinna zuddha caitanya jJAyaka svabhAvI nija zuddhAtmA kA nirNaya kara apane svabhAva kI sAdhanA karanA cAhiye tabhI vaha janaraMjana rAga bhAva se chUTa sakatA hai| jJAnI ko dRSTi apekSA se caitanya evaM rAga kI atyaMta bhinnatA bhAsatI hai yadyapi ve jJAna meM jAnate haiM ki rAga caitanya kI paryAya meM hotA hai paraMtu jJAnI ke abhiprAya meM rAga jahara hai, kAlA sAMpa lagatA hai| jJAnI vibhAva ke bIca khar3e hone para bhI vibhAva se pRthak nyAre rahate haiN| jisakA mana rAga ke raMga se raMgA huA hai vaha cAra gati rUpa saMsAra samudra meM DAMvADola hotA huA kaSTa pAtA hai| prazna- yaha janaraMjana rAga bhAva se chaTane bhava bhramaNa se bacane kA kyA upAya hai? isake samAdhAna meM sadguru tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM - rAga jinehi utta, appA suddhappa parama anmoyaM / saMsAra sarani virayaM, nyAnaM anmoya mukti gamanaM ca // 120 // anvayArtha - (rAgaM jinehi utta) jinendra paramAtmA ne rAga use kahA hai (appA suddhappa parama anmoyaM) AtmA zuddhAtmA paramAtmA hai isakA AlaMbana karo * Chang Zhi Chang Chang Chang Chang Chang Lai 1-1-1-1-1---1-28 96 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 121**** * * ** ----------- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI 4 (saMsAra sarani virayaM) saMsAra paribhramaNa se virakta honA (nyAnaM anmoya) jJAna kA * Azraya, anumodanA karanA (mukti gamanaM ca) mukti mArga para calanA, yaha zubha rAga hai| vizeSArtha-saMsAra kA rAga janaraMjana Adi azabha rAga kahalAtA hai jo saMsAra paribhramaNa durgati kA kAraNa hai / Atma kalyANa kI bhAvanA, apane Atma svarUpa kA cintavana, saMsAra se viraktatA aura mukta hone kI bhAvanA yaha zubha rAga kahalAtA hai, jisase mukti mArga banatA hai| jinendra paramAtmA ne kahA hai ki rAga karanA hai to yaha rAga karo ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA huuN| jJAna svabhAva kA Alambana karo, jina vacanoM ke zraddhAna sahita mukti mArga para calo, yaha rAga hitakArI hai, isase saMsAra paribhramaNa chUTatA hai, mukti kI prApti hotI hai| janaraMjana rAga bhAva se chUTane, saMsAra paribhramaNa se bacane kA upAya rAga kI dhArA ko mor3a denA hai| jahA~ jana vacanoM meM raMjAyamAnapanA thA vahIM jinavacanoM meM raMjAyamAnapanA ho jAye to mukti kA mArga bana jAtA hai, paramAtma svarUpa se prema honA, saMsAra se chUTane kA utsAha honA, AtmajJAna kI ruci honA, mukta hone kI bhAvanA honA Adi zubharAga, saMsArI prapaMca janaraMjana rAgAdi se chur3AtA hai| duniyAM meM merA jJAna prasiddha hove, duniyAM merI prazaMsA kare aura jo maiM kahatA hU~, usase duniyAM khuza hove aisA jisake aMdara abhimAna kA prayojana vartatA hai, usakA dhAraNA rUpa jJAna bhale saccA ho to bhI vaha vAstava meM ajJAna hai, janaraMjana rAga bhAva hai, jo saMsAra meM paribhramaNa karAtA hai| jo aMtara svabhAva kI dRSTi kare, usako lakSya kare, usakA Azraya kare, usake sammukha ho taba hI atIndriya zAMti Ananda prApta hotA hai| jise mokSa priya hai, use mokSa kA kAraNa priya hotA hai aura baMdha kA kAraNa use priya nahIM hotaa| Atma svabhAva meM aMtara ramaNa honA vaha hI mokSa kA kAraNa hai aura bahirmukha pravRtti honA baMdha kA hI kAraNa hai| prathama aMtarmukha pravRtti barAbara ruci pUrvaka dRr3hatA se jamanA cAhiye ki maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, mujhe mukta honA hai aba saMsAra meM nahIM rahanA aisA vairAgya bhAva honA cAhiye, bAda meM bhale hI bhUmikAnusAra vyavahAra bhI ho paraMtu dharmI * mokSArthI ko vaha AdaraNIya nahIM kiMtu vaha jJeya rUpa se aura heya rUpa se hai| * nizcaya svabhAva meM aMtarmukha hone para bahirmukha aise vyavahAra bhAva janaraMjana Adi * kA niSedha ho jAtA hai| nija zuddhAtma svarUpa parama pAriNAmika bhAva meM mithyAtva va rAgAdi bhAva haiM hI nahIM, usameM ruci pUrvaka tanmaya hone para mithyAtva rAgAdi bhAva TalatA hai, anya kisI upAya se yaha rAgAdi bhAva nahIM TalatA hai| prazna-hama yaha rAgAvi bhAva karanA hI nahIM cAhate paraMtu kA~vaya janya hote haiM isake liye kyA upAya hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - aMkura nyAna sahAvaM, anmoyaM bhAva kamma vilyNti| nyAnaM ca parama nyAnaM, rAgaM samayaM ca kamma saMSipanaM // 121 // anvayArtha-(aMkura nyAna sahAvaM) jJAna svabhAva kA aMkuraNa hotA hai arthAt maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA mamala jJAna svabhAvI hU~, aisA sva svarUpa kA samyajJAna pragaTa hotA hai (anmoyaM) aura apane jJAna svabhAva kA Azraya Alambana rahatA hai, jJAnAnaMda svabhAva meM rahatA hai (bhAva kamma vilayaMti) bhAva karma-moha, rAga-dveSAdi bhAva vilA jAte haiM (nyAnaM ca parama nyAnaM) jJAna bhAva, parama jJAna kevalajJAna svabhAva se jur3atA hai (rAgaM samayaM ca) aise zuddhAtma svarUpa kA rAga, dRDha zraddhA prema hone se (kamma saMSipana) saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha- jJAna svabhAva kA aMkuraNa hone arthAt maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA mamala jJAna svabhAvI hU~, aisA sva svarUpa kA samyakajJAna pragaTa hone se tathA jJAnAnaMda svabhAva meM rahane se bhAvakarma moha rAgAdi vilA jAte haiN| jaba jJAna apane parama jJAna kevalajJAna svabhAva meM ekAgra hotA hai, apane zuddhAtma svarUpa kI gADha ruci zraddhA pragaTa hotI hai taba AtmAnubhava rUpI dhyAna kI agni jalatI hai, jisase saba karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiN| jisa jIva ko apane siddha svarUpI zuddhAtmA kA bodha jAgatA hai ki maiM AtmA nirAvaraNa caitanya jyoti mamala jJAna svabhAvI hU~, usakA upayoga atIndriya hokara usakI paryAya meM jJAna aura AnaMda khila jAtA hai| pUrva meM kabhI anubhava meM nahIM AI, aisI caitanya zAMti vedana meM AtI hai, isa taraha AnaMda kA agAdha sAgara usakI pratIti meM, jJAna meM aura anubhUti meM A jAtA hai| svayaM kA parama iSTa, parama jJAna svabhAva use prApta hotA hai aura sAre bhAva karma rAgAdibhAva tathA karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiM, vilA jAte haiN| AtmA se saccA prema honA cAhiye, jaise- bAlaka ko apanI mA~ kA aMtara meM 12--E-HEE KHELK Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** zrI upadeza zuddha sAra jI prema umar3atA hai, vaise hI antara meM AtmA ke prati saccA prema umar3e to saba bhAva karma rAgAdi bhAva vilA jAte haiN| aMtara meM zuddhAtma svarUpa kI lagana aura ruci hone tathA usameM lIna hone se saba karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiN| rAgAdi bhAva maiM nahIM hU~, yaha mere nahIM haiM, maiM to jJAyaka svabhAvI dhruvatattva zuddhAtmA hU~, aise svabhAva kI pratIti pUrvaka aMtara meM ekAgra hone se sAre rAgAdi bhAvavilA jAte haiM aura pUrva karma baMdhodaya bhI kSaya ho jAte haiN| prazna- isake liye kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - myAna maI anmorya, daMsana sahakAra carana anmoyaM / tava anmoya sahAvaM, avayAsa anmoya siddhi saMpattaM // 122 // anvayArtha (nyAna maI anmoyaM) jJAnamayI Atma svarUpa kA AlaMbana, Azraya karanA (daMsana sahakAra carana anmoyaM ) samyakdarzana sahita samyakcAritra kA pAlana karanA (tava anmoya sahAvaM) tapArAdhanA karanA, apane svabhAva meM lIna rahanA ( avayAsa anmoya) aise samyakdarzana jJAna cAritra tapa kA ArAdhana, abhyAsa aura Alambana lene se yaha rAgAdi bhAva vilA jAte haiM (siddhi saMpattaM) siddhi kI saMpatti, mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha pUrva karma baMdhodaya bhAvakarma, dravyakarma, nokarma se chUTane ke liye cAra ArAdhanA kA ArAdhana karane se siddhi mukti kI prApti hotI hai| - - samyaktvI jIva apane jJAna svabhAvI AtmA meM AnaMda mAnatA hai, AtmAnubhava kI vRddhi ke liye cAritra pAlane kA utsAha rakhatA hai tathA AtmA meM sthiratA pAne ke liye tapa tapane kI anumodanA karatA hai aura yaha bhAvanA karatA hai ki mujhe parama jJAna kevalajJAna kA lAbha ho jAye, aisA samyadRSTi jIva saMsAra ke rAga se bilkula virakta ho jAtA hai aura AtmA ke jJAna svabhAva ke prema meM anurakta ho jAtA hai, isI kA abhyAsa, AlaMbana karane se siddhi mukti kI prApti hotI hai| saMyogarUpa - karmodaya kA lakSya chor3ane aura apane jJAna svabhAvI AtmA kA Azraya lene, apane samyakdarzana jJAna cAritra mayI zuddhAtma svabhAva meM rahane se samatA AtI hai, AnaMda pragaTa hotA hai, duHkha kA nAza hotA hai, eka caitanya svarUpa dhruvatattva para dRSTi dene se mukti mArga pragaTa hotA hai, AtmA abheda akhaMDa jJAna mAtra cetana sattA hai jisameM guNa-guNI ke bheda kA bhI abhAva hai usakA Azraya lene, 98 gAthA 122, 123*-*-*-*-*-*-* usI meM lIna rahane se rAga se aura karmodaya janya duHkhoM se chuTakArA hotA hai aura saba karma saMyoga chUTa jAte haiN| samyak darzana jJAna cAritra aura tapa yaha cAra ArAdhanA kA ArAdhana karanA hI mukti mArga hai, isI se saba rAgAdi bhAva aura karma saMyoga chUTa jAte haiM / rAgAdi bhAva karma, zarIrAdi nokarma, jJAnAvaraNAdi dravya karma se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tattva bhagavAna AtmA hU~, aisA bhedajJAna karanA, saMsAra cakra se chUTane kA eka mAtra upAya hai| prazna- jaba AtmA zarIrAdi se bhinna hai phira yaha zarIrAdi saMyoga meM kyoM rahatA hai ? samAdhAna - apane ajJAna moha mithyAtva ke kAraNa zarIrAdi saMyoga meM rahatA hai| prazna- isa zarIrAdi saMyoga meM rahane se kyA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkalaraMjana doSa - kalaraMjana dosa uvannaM, kala sahakAraM ca vidhi saMjuttaM / parinar3a karanusa sahAve, kala laMkita karma tivihi upavanaM / / 123 / / anvayArtha - (kalaraMjana dosa uvannaM) zarIra meM raMjAyamAna hone se doSoM kI utpatti hotI hai (kala sahakAraM ca vidhi saMjuttaM) zarIra ke saMyoga se doSoM kI vRddhi hotI hai aura usI meM lInatA hotI hai (parinai kalusa sahAvaM) zarIra rAga se kaluSa bhAva, viSaya, kaSAya, pApAdi kI pariNati ho jAtI hai (kala laMkrita) zarIra meM ekatva hone, jur3ane se (karma tivihi uvavannaM) tIna prakAra ke karma - dravya karma, bhAvakarma, nokarma kI utpatti hotI hai| vizeSArtha zarIra ke saMyoga se kyA-kyA burA pariNAma hotA hai, vaha batAte haiN| zarIra ke sAtha rAga karane se aneka prakAra ke doSa utpanna hote haiM aura bar3hate haiN| kaluSa bhAva-viSaya, kaSAya, pApAdi kI pariNati hotI hai, kaluSa bhAva malina pariNati se dravyakarma nokarma kA baMdha hotA hai, jisase saMsAra kA paribhramaNa bar3hatA hai| krodha, mAna, mAyA, lobha, viSayAdi pApabhAvoM ke hone se citta meM kSobha - * Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25446* -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hotA hai| moha aura kSobha se yukta bhAvoM ko kaluSabhAva kahate haiN| zarIra ke aizvarya va usakI zobhA bar3hane se mAna hotA hai| yadi koI apamAna karatA hai, zarIra ke sukha meM bAdhaka hotA hai taba krodha ho jAtA hai| zarIra ke viSayAdi sukha ke liye lobha tathA mAyAcAra karatA hai, zarIra ke moha se cAroM hI kaSAya bhar3akatI haiM, bhAvoM meM kaluSatA AtI hai taba hiMsAdi pApa hote haiM jisase tInoM prakAra ke karmoM kA baMdha hotA hai| isakI vizeSatA aura pariNAma Age gAthA meM batAte haiM - jadi kalusa bhAva dinaM doghaM upavana naMtanaMtAI / tadi duggar3a gai gamanaM, kalaraMjana bhAva naraya vIyammi // * 124 // anvayArtha - (jadi kalusa bhAva diTTha) yadi kaluSa bhAvoM ko hI dekhate ho, unhIM meM lipta tanmaya hone se (doSaM uvavanna naMtanaMtAI) anantAnaMta doSa paidA hote haiM ( tadi duggar3a gai gamanaM) taba durgatiyoM meM gamana hotA hai (kalaraMjana bhAva naraya vIyammi) kalaraMjana bhAva se naraka kA bIja botA hai| vizeSArtha kalaraMjana bhAva se jaba jIva kaluSa bhAvoM ko dekhatA hai, unhIM meM lipta tanmaya rahatA hai taba anaMtAnaMta doSa paidA ho jAte haiN| kaSAyoM kI tIvratA prANI ke raudra dhyAna ho jAtA hai, taba hiMsA, asatya, corI, parigraha kI vRddhi meM AnaMda mAnatA hai, kabhI ArtadhyAna hone se zoka karatA hai| iSTa viyoga, aniSTa saMyoga, pIr3A ciMtavana, nidAna baMdha hone se mahA vilApa karatA hai| pariNAmoM meM anaMta guNI malinatA bar3hatI jAtI hai, anaMtAnubaMdhI kaSAya hone se yaha prANI narakAdi durgatiyoM meM jAne ke liye pApa bAMdha letA hai / - mithyAtva se prApta huI sudRr3ha kubuddhi hI sAre anarthoM kI jar3a hai, mahAna vyAmoha ke kAraNa deha Adi meM pragaTa huI Atma buddhi ke dvArA jaba taka maiM kartA hU~, bhoktA hU~, durbala hU~, unnata hU~, sukhI hU~, duHkhI hU~, yaha saba kucha merA hI hai tathA vidhi, niSedha puNya-pApa aura zubhAzubha karma Adi vyavahAra hote rahate haiM, taba taka isI vyavahAra meM baMdhe rahane ke kAraNa janma-mRtyu rUpa saMsAra samudra se jIva kA leza mAtra bhI chuTakArA nahIM ho sakatA aura isIliye priya-apriya viSayoM kI vedanA se citta ke ciMtita rahane ke kAraNa jIva atyaMta vyAkula rahA karatA hai, jaba taka zarIra dhAraNa karanA par3atA hai, zarIrAdi kA saMyoga hai taba taka svapna meM bhI leza mAtra zAMti kA anubhava nahIM ho sktaa| gAthA 124 125 ****** bhrAMti rUpa mithyA jJAna se pahale rAga-dveSa Adi citta ke doSa pragaTa hote haiM, unase pApa-viSayAdi meM pravRtti hotI hai| pApa viSaya kaSAya meM pravRtti hone se narakAdi durgatiyoM meM bhramaNa karanA par3atA hai| isa deha ko maiM mAnanA, sabase bar3A yaha pApa hai / saba pApa isake putra haiM, saba pApa kA yaha bApa hai / isa deha ko maiM mAnakara, bandI huA yaha Apa hai / jo zuddha zAzvata mukta hai, acyuta tathA niSpApa hai // isa deha ko maiM mAnane kA nAma hI ajJAna hai / yaha hI avidyA AvaraNa, mAyA yahI abhimAna hai // saMsAra kI jar3a hai yahI, saba kleza kI yaha khAna hai| adhyAsa yaha kahalAya hai, viparIta yaha hI jJAna hai // isI kI vizeSatA rUpa aura Age gAthA kahate haiMkalaM ca kili kili sahiyaM, kalaM ca karma bhAvanA jAne / aguruM ca kala sahAvaM, kalaraMjana dosa nigoya vAsammi / / 125 / / anvayArtha (kalaM ca kili kili sahiyaM) zarIra ke ekatva sahita duHkha hone para cillAtA hai, hAya-hAya karatA hai, zarIra ke saMyoga se rAta-dina kila * kila bhaya ciMtA duHkha meM par3A rahatA hai (kalaM ca karma bhAvanA jAne ) zarIra ke kAraNa hI hamezA karma karane kI bhAvanA hotI hai, kucha na kucha karma karane meM lagA rahatA hai (aguruM ca kala sahAvaM) aguru mAtA, pitA, bhAI, bahina, patnI, mitra Adi kA sambaMdha bhI zarIra ke kAraNa hotA hai (kalaraMjana dosa nigoya vAsammi) isa zarIra aura saMyoga ko raMjAyamAna karane ke doSa ke kAraNa nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha zarIra saMyoga meM ekatva ke kAraNa jIva niraMtara duHkhI rahatA hai, hAya-hAya karatA hai, hamezA karma karane kI bhAvanA banI rahatI hai| kucha na kucha karatA hI rahatA hai, kabhI bhI sAtA se zAMta nahIM baitthtaa| zarIra ke svabhAva se mAtA-pitA, patnI, putra Adi aguruoM kA saMyoga sambaMdha hotA hai, ina sabakI samhAla aura zarIrAsakti meM raMjAyamAna hone se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| zarIra meM pIr3A Adi hone se hamezA bhayabhIta ciMtita duHkhI rahatA hai, rAta-dina ghara parivAra kI hAya-hAya, kila-kila meM lagA rahatA hai| aguruoM kA aisA upadeza milatA hai jisase moha meM aMdhA aura rAgI ho jAtA hai| zarIra se kucha - * Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 1-3 --SHES *-* gAthA - 126-128** *** kleza bhAva sahita mana vacana kAya kI kriyA se vizeSa karmoM kI vRddhi hotI hai| moha bhAva, pApa-viSaya-kaSAya meM rata karake naraka kA pAtra banAtA hai; ata: dveSa ke sarvathA abhAva ke liye saMsAra meM kahIM bhI rAga nahIM karanA cAhiye / dveSa ke sthUla rUpa baira IrSyA ghRNA krodha evaM hiMsA Adi haiN| isa deha ko maiM mAnane se, kAma zatru satAya hai| pUrI na ho jo kAmanA to,krodha citta jalAya hai|| ho krodha se buddhi malina,ati moha meM phaMsa jAya hai| mohAndha buddhi jIva ko, nAnA naraka dikhalAya hai| isa deha ko maiM mAnane se, eka ho do bhAsatA / do se bahuta ho jAya phira, eka dUsare ko trAsatA // varpaNa bhavana kuttA ghusA, kutte hI saba dikhalAya hai| bairI samajhakara bhoMkatA hI bhoMkatA mara jAya hai|| prazna - zarIra kI aisI kyA vizeSatA hai, jo jIva ko aisA phaMsAye * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * na kucha karane kI bhAvanA banI rahatI hai, hamezA kucha na kucha karatA hI rahatA hai, zarIra ke viSayAdi sukha meM magana aura duHkha par3ane para ciMtita hone se Arta-raudra 4 dhyAna meM rata rahatA hai, jisase tiryaMca gati nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| pratyeka vyakti meM alaga-alaga ahaM kI vRtti hotI hai| ajJAna se utpanna hone ke kAraNa yaha ahaMkAra doSa pUrNa hai| isI ke kAraNa, zarIra, nAma, kriyA, padArtha, bhAva, jJAna, tyAga, deza, kAla Adi ke sAtha apanA sambaMdha mAnakara prANI U~cI-nIcI yoniyoM meM janmatA-maratA rahatA hai| zarIra ko apanA mAnanA mamatA aura apane ko zarIra mAnanA ahaMtA hai| manuSya zarIra meM hI ahaMkAra pUrvaka kiye hue zubha-azubha kamA~ kA sukha-du:kha rUpa phala bhoga anya zarIroM meM prApta hotA hai| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - kalusa bhAva sa uttaM, krita sahakAra karma vidhaM ca / taha dharma uvaesa, visvAsaM aguru naraya vAsammi // 126 / / anvayArtha-(kalusa bhAvasa uttaM) kaluSabhAva use kahate haiM (krita sahakAra karma vidhaM ca) mana vacana kAya kI kriyA ke sahakAra se karmoM kA baMdha bar3hatA jAtA hai| (taha dhamma uvaesa) isI ko dharma kahA jAtA hai, apane kuTumba parivAra kA pAlana-poSaNa karanA hI sabase bar3A dharma hai (visvAsaM aguru) aise aguruoM ke vacanoM para vizvAsa karane se (naraya vAsammi) naraka meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha- kalaraMjana doSa se jIva ke hamezA kaluSa bhAva rahate haiM, moha aura kSobha kI vizeSatA sahita mana vacana kAya kI kriyA se vizeSa karmoM kA baMdha hotA hai| saMsArI jIva moha meM phaMsAte haiM, kuTumba parivAra kA pAlana-poSaNa karanA, acchA khAnA-pInA, mauja zauka meM rahanA, dhanAdi saMgraha karanA, sabako prasanna rakhanA hI sabase bar3A dharma hai, aisA upadeza dete haiM, aise aguruoM kI bAtoM para vizvAsa karake ghora hiMsA meM aura dravya ke moha meM phaMsa jAtA hai, jisase pApa karma bAMdhakara naraka meM jAnA par3atA hai| jisa prANI, padArtha, ghaTanA, kriyA aura paristhiti ko manuSya apane duHkha kA hetuyA sukha meM bAdhaka samajhatA hai, usake prati aMta:karaNa meM durbhAva, asahiSNutA aura use naSTa karane ke bhAva kA nAma dveSa hai, aise hI apane pratikUla prANI kA kisI anya ke dvArA aniSTa honA dekhakara citta meM jo prasannatA hotI hai vaha bhI dveSa kA hI sUkSma rUpa hai| dveSa bhAva meM niraMtara azubha pApakarma kA baMdha hotA hai| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - kala isTaM sadiDa, kala saMjoya ni:kalaM virayaM / nyAnaMtara anyAnaM, anmoyaM anisTa duggae pattaM // 127 // kala isTa anisTa disTa, isTa vioya nyAna vinyAnaM / anisTa rUva rUvaM, anmoyaM anisTa duggae pattaM // 128 // anvayArtha - (kala isTaM saddiTTa) zarIra ko iSTa priya mAnakara usakI ora dekhanA (kala saMjoya) zarIra ko hI sajAne saMvArane meM lage rahanA (ni:kalaM virayaM) isase azarIrI AtmA kA jJAna chUTa jAtA hai (nyAnaMtara anyAnaM) jJAna meM aMtara DAlakara ajJAna meM rata rahanA (anmoyaM anisTa) aniSTa kA AlaMbana rakhanA, anumodanA karanA arthAt jo nAzavAna aniSTakArI hai aise zarIrAdi meM D tanmaya rahanA (duggae pattaM) durgati kA pAtra banAtA hai arthAt durgati meM patana hotA hai| (kala isTa anisTa disTaM) zarIra ko hI iSTa-aniSTa dekhanA mAnanA, zarIra ke nAnA rUpa raMga, avasthAoM meM kisI ko iSTa mAnanA, kisI ko aniSTa mAnanA, zarIra kI suMdaratA, kurUpatA ko hI dekhanA (isTa vioya nyAna ** E-E * 100 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-129,130 ------ - - Jing Chang Chang Chang Chang : *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI * vinyAnaM) jJAna vijJAna jo AtmA ko iSTa hai, usakA viyoga karanA arthAt * bhedajJAna AtmajJAna kI bAta ko na sunanA, na samajhanA (anisTa rUva rUvaM) * jo rUpI padArtha aniSTakArI haiM unake rUpa ko hI dekhate rahanA (anmoyaM anisTa) * aise aniSTakArI nAzavAna jar3a padArthoM meM rata rahane se jIva (duggae pattaM) durgati kA pAtra hotA hai| vizeSArtha - zarIra meM koI vizeSatA nahIM hai, zarIra to jar3a pudgala mala mUtra kI khAni, haDDI kA DhAMcA hai| vizeSatA to jIva ke ajJAna kI hai jo zarIra ko iSTa priya mAnakara usakI ora dekhatA hai, zarIra ko hI sajAne, saMvArane meM lagA rahatA hai, apane Atma svarUpa ko bhUla jAtA hai / azarIrI vijJAnaghana Atma svarUpa se virata rahatA hai, jJAna meM aMtara DAlakara ajJAna meM rata rahatA hai / jo aniSTakArI saMsAra kA kAraNa hai, usI kA AlaMbana rakhatA hai isase durgati kA pAtra hotA hai| apanA iSTa bhedavijJAna hai, aise iSTa kA viyoga karatA hai, kabhI bhedavijJAna AtmajJAna kI carcA nahIM karatA hai, zarIra ke rUpa raMga avasthA ko hI iSTa-aniSTa dekhatA mAnatA rahatA hai| suMdara-kurUpa zarIra ko acchA-burA mAnatA hai, hamezA zarIra ke sukhiyApane Asakti meM lagA rahatA hai, isase durgati kA pAtra banatA hai| mana, buddhi aura indriyoM Adi sahita jo sthUla zarIra dekhane meM AtA hai, yaha kSetra kahA jAtA hai| yaha kSetra (zarIra) parivartanazIla, kSINa hone vAlA evaM nAzavAna hai aura isameM jo caitanya jyoti jIva AtmA hai vaha azarIrI kSetrajJa hai, ina donoM ko bhinna jAnanA hI jJAna hai aura jo inheM bhinna jAnatA, anubhavatA hai vaha jJAnI hai| zarIra maiM hU~ isa prakAra kA sambaMdha jor3anA hI ajJAna hai aura isase zarIrAdi ke nAza kA bhaya apane hI nAza kA bhaya ho jAtA hai tathA zarIra merA hai, aisA sambaMdha jor3ane se zarIra ke liye khAdya evaM paridhArya (pAlana-poSaNa yogya) vastuoM kI AvazyakatA apane hI liye pratIta hone lagatI hai| zarIra * ke rUpa zrRMgAra Adi se apane ko acchA-burA mAnatA hai, zarIra ko sajAne, * saMvArane meM hI lagA rahatA hai| raMga rUpa kA rasiyA ajJAnI jIva zarIra meM mohita * hokara durgatiyoM ke du:kha bhogatA hai| zarIra pudgala karma prakRti kA kArya hai, vaha yahA~ prApta hotA hai aura yahIM ***** * * *** naSTa ho jAtA hai| zarIra kA rAgI ajJAnI jIva zarIra ke sukhiyApane, indriyoM ke viSayoM kA poSaNa karatA hai, ise hI iSTa mAnatA hai vahA~ AtmA kA avazya aniSTa hotA hai| jJAna vijJAna, bhedajJAna, AtmajJAna kI bAta meM usakA mana hI nahIM lagatA hai| AtmA kA aniSTa jina viSayoM se va kaSAyoM se hotA hai unako hI vaha iSTa mAnakara rAgI rahatA hai isaliye kalaraMjana doSa meM phaMsA durgatiyoM meM bhaTakatA rahatA hai| sAdhakoM se prAya: yaha bar3I bhUla hotI hai ki sunate par3hate aura vicAra karate samaya ve jisa bAta ko ThIka samajhate haiM, usa para bhI dRDhatA se sthira nahIM rahate tathA use vizeSa mahatva nahIM dete ata: jaba yaha jAna leM ki zarIra se AtmA pRthak hai taba isa bAta para dRr3hatA se sthira raheM, kabhI kisI avasthA meM bhI zarIra maiM hU~ aisA na maaneN| zarIrAdi se apane ko pRthak jAna lene para zarIrAdi kA koI nAza nahIM hotA evaM jAnane vAle ko bhI koI hAni nahIM hotI kyoMki donoM pahale se hI pRthak-pRthak haiN| nAza hotA hai kevala ajJAna kA / vastu sthiti jyoM kI tyoM rahatI hai| ajJAna ke kAraNa zarIrAdi ke sAtha ekatA karake jIva du:khoM ko hI bhoga rahA hai / jJAna ho jAne se ajJAna ke kAryarUpa sampUrNa du:kha miTa jAte haiN| prazna- jaba taka yaha ajJAna na miTe, taba taka kalaraMjana doSa se kyA-kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - kalaM subhAvasa uttaM, kaliyaM vinyAna anyAna sNjoyN| sutaM ca vikaha sahAvaM, anmoyaM anita sarani saMsAre // 129 / / sutaM ca aneya bheyaM, vayanaM AlApa bheya abheyaM / kala sahAva vinyAnaM, anisTa anmoya sarani saMsAre // 130 // anvayArtha- (kalaM subhAva sa uttaM) kalaraMjana doSa kA svabhAva aisA kahA gayA hai (kaliyaM vinyAna) pudgala vijJAna, bhautika vijJAna dvArA (anyAna saMjoyaM) ajJAna meM hI lipta rahatA hai (sutaM ca vikaha sahAvaM) vikathAoM ko par3hane sunane samajhane ko zAstra paThana samajhatA hai (anmoyaM anita) nAzavAna * kSaNabhaMgura paudgalika padArthoM kA Alambana karatA hai, jagata kI anumodanA / karatA hai (sarani saMsAre) isase saMsAra paribhramaNa karatA hai arthAt cAra gatiyoM * * * * * * A *Chang Zhe Su ,Ceng Ceng Pou Da Juan 101 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Er *Nai Hui Er Hui -Su Bu Shi *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI meM janma-maraNa karatA rahatA hai| (sutaM ca aneya bheyaM) zAstroM ke aneka bheda haiM (vayanaM AlApa bheya abheyaM) bolane, batAne, zabdoM ke kaI bhedAbheda haiM (kala sahAva vinyAnaM) zarIra svabhAva kA vijJAna zArIrika vijJAna, jaise Aja paramANu vijJAna cala rahA hai jisase bhautika jagata meM kyA-kyA ho rahA hai (anisTa anmoya) aise aniSTakArI vijJAna kA Azraya Alambana lekara (sarani saMsAre) saMsAra kA mArga bar3hAtA hai| vizeSArtha - ajJAna ke dvArA jIva zarIra vijJAna ko hI jAnatA hai aura zarIra ko raMjAyamAna karane ke liye zAstroM ke dvArA rAjakathA, corakathA, strIkathA, bhojana kathAoM kA pratipAdana karatA hai, unhIM kA Alambana rakhatA hai, inhIM saba bAtoM kI anumodanA karatA hai jo kSaNabhaMgura nAzavAna haiM, isa prakAra kalaraMjana doSa se saMsAra meM paribhramaNa karatA hai / zAstroM ke aneka bheda haiM, saMsAra meM aneka prakAra ke grantha zAstra purANa aura kitAbeM hai, jinameM nAnA prakAra kI bAteM batAI gaI haiN| kalaraMjana rAga vAlA jIva apanI zarIrAsakti ke liye apane mana kI bAteM grahaNa karatA hai aura kahatA hai| jo aniSTakArI durgati ke kAraNa hiMsAdi pApa pravRtti karAne vAle, viSaya- kaSAyoM meM lipta karAne vAle zarIra vijJAna ke grantha haiM unakI carcA karatA hai, unako hI par3hatA hai, unako hI kahatA hai jisase saMsAra paribhramaNa ko baDhAtA hai| zarIra ko Alasya va sukhiyApanA pasaMda hai, ArAma se khAnA-pInA, sonA pasaMda hai, indriya viSaya kA poSaNa karanA pasaMda karatA hai, vahA~ AtmA kA avazya aniSTa hotA hai, aisA zarIra kA mohI- pUjA, sAmAyika, svadhyAya, upavAsa, vaiyAvRtya, paropakAra koI bhI dharma ke kAma nahIM kara sakatA / vikathA - rAjakathA, corakathA, strIkathA, bhojanakathA meM hI magana rahatA hai, bhautika vijJAna, saMsArI prapaMca kI lagana rahatI hai| bhedavijJAna AtmajJAna kI bAta meM usakA mana hI nahIM lagatA, zAstra jJAna ko bhI mithyAjJAna meM pariNamana kara detA hai / adhyAtma jJAna kA viparIta artha lagAkara AtmA ko akartA, abhoktA mAnakara zarIra ke ArAma va viSaya bhoga meM adhika svacchaMda ho jAtA hai| zAstroM meM nAnA apekSA bhedAbheda kathana kahA gayA hai, usa sarva kathana kI bhinna-bhinna apekSA va nayoM ko na samajhakara ajJAnI zarIra kA mohI jIva vizeSa viSayAnurAgI ho jAtA hai, jisase saMsAra paribhramaNa karanA par3atA 102 gAthA 131, 132 hai| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - gAhA doha chaMdAnaM, sAmudrika vyAkarana joyase jutaM / suraM ca svAsa niHsvAsaM, caMdaM sUraM ca gahana pajjaliyaM / / 131 / / prapaMca vibhrama sahiyaM, aneya bheya sarani saMsAre / loka mUDa kala raMja, kalusa bhAva naMta sarani saMsAre / / 132 / / anvayArtha (gAhA doha chaMdAnaM) gAthA, dohA, chaMdoM ke dvArA (sAmudrika vyAkarana joyasa juttaM) sAmudrika zAstra, vyAkaraNa saMskRta zAstra, jyotiSa zAstra par3hatA hai (suraM ca svAsa niHsvAsaM) zvAsocchvAsa ke dvArA prANAyAma pUraka, recaka, kumbhaka Adi zvAsa kriyA karatA hai (caMdaM sUraM ca gahana pajjaliyaM ) caMdra sUrya grahaNa ko jAnakara / (prapaMca vibhrama sahiyaM) prapaMca vibhrama sahita hotA hai (aneya bheya sarani saMsAre) aneka prakAra ke saMsAra paribhramaNa ko bar3hA letA hai (loka mUr3ha kala raMja) loka mUr3hatA ke sAtha zarIra meM raMjAyamAna rahatA hai (kalusa bhAva naMta sarani saMsAre) aise kaluSita bhAvoM ke karane se anaMta saMsAra kA paribhramaNa karatA hai / - vizeSArtha - zarIra kA mohI ajJAnI jIva gAthA dohA chaMdoM kI racanA karatA hai, sAmudrika zAstra, vyAkaraNa zAstra, jyotiSa zAstra par3hatA hai| caMdramA aura sUryagrahaNa ke dvArA, bhUta bhaviSya kA zubhAzubha yoga nikAlatA hai / zvAsocchvAsa ke dvArA prANAyAma karatA hai| zarIra se yoga sAdhanA karatA hai aura aneka prakAra ke prapaMca vibhrama bar3hAtA hai, yadi bhaviSya acchA dIkhatA hai| to bar3A raMjAyamAna hotA hai, yadi bhaviSya burA dIkhatA hai to bahuta bhrama meM Akula vyAkula ciMtita rahatA hai va loka mUr3hatA meM phaMsakara nAnA prakAra ke japa tapa pUjA pATha karAtA hai, jisase bhaviSya kA hone vAlA vighna Tale / zarIra ke ekatva, moha meM phaMsA rAta-dina ciMtAtura rahatA hai| hara eka kAma ko karate hue zaMkita bhayabhIta rahatA hai ki yaha kArya hogA yA nahIM, isa taraha ina zAstroM jAnakara aura adhika apanI AkulatA bar3hA letA hai, hamezA azAMta udvigna rahatA hai, kaSAyoM kI tIvratA, kaluSita bhAvoM se khoTe karmoM kA baMdha kara anaMta saMsAra paribhramaNa ko bar3hA letA hai| vyAkaraNAdi zAstroM ko par3hane kA sadupayoga yaha thA ki Atma kalyANa * Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 133,134*** * * EKHE E-SHESHES * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * karane kA puruSArtha karatA / viSaya, kaSAya, pApa, parigraha ko chor3atA paraMtu * zarIra ke raMjAyamAna sukhiyApane viSayAsakti meM phaMsakara ajJAnI jIva ulTA apanA ahita karake anaMta saMsAra bar3hA letA hai| zarIra ke rakSArtha aneka vrata tapa karatA hai jo Age gAthA kahate haiM - tarvaca vaya saMjutaM, kala sahakAra anisTa disTi sNjuttN| tava vaya kumaya saMjuttaM, aneya vibhrama naraya viiymmi||133 // anvayArtha-(tavaM ca vaya saMjuttaM) tapa aura vrata meM lagA rahatA hai (kala sahakAra anisTa disTi saMjuttaM) zarIra ke saMyoga meM koI aniSTa na ho jAye ise hI dekhane meM lagA rahatA hai (tava vaya kumaya saMjuttaM) kumati pUrvaka vrata aura tapa karatA rahatA hai (aneya vibhrama) aneka vibhrama bhaya,zaMkA, kuzaMkA, ciMtAoM meM rahatA huA (naraya vIyammi) naraka kA bIja botA hai| vizeSArtha- jisake bhAvoM meM AtmajJAna nahIM hotA hai aura na AtmA ke hitakArI mokSamArga kA vicAra hotA hai, vaha zarIra ke indriya sukhoM ke liye yadi vrata aura tapa pAlatA hai to usake abhiprAya meM hotA hai ki maiM deva ho jAU~, rAjA, mahArAjA, cakravartI ho jAU~ aura khUba viSaya bhoga karU~, isa bhAvanA se kiyA huA tapa yA vrata kumatijJAna sahita hotA hai| aise tapa va vrata ko pAlate hue pariNAmoM meM bhoga kI tRSNA rahatI hai isake liye aneka vibhrama karatA hai, nAnA prakAra ke kudevAdi kuguruoM ke jAla meM phaMsA rahatA hai, unake dvArA batAye maMtra-taMtra pUjA pATha vrata upavAsa karatA hai aura hamezA bhayabhIta zaMkA kuzaMkAoM se grasita ciMtita rahatA hai| yaha pariNAma itane mohAsakta hote haiM ki kRSNAdi khoTI lezyA sahita naraka gati jAne yogya pApabaMdha hotA hai| isa zarIra ko AtmA mAnane kI bhAvanA arthAt yaha zarIra hI maiM (AtmA), anya-anya deha ke pAne kAbIja arthAt saMsAra parizramaNa kA kAraNa hai aura AtmA meM hI AtmA kI bhAvanA karanA arthAt isa zarIra se bhinna meM eka akhaMDa avinAzI cetana tatva bhagavAna AtmA huuN| aisA zraddhAna zarIra rahita hone kA bIja arthAt siddha pada pAne kA kAraNa hai| bAharI paristhiti karmodaya ke anusAra hI banatI hai arthAt yaha zarIrAdi karmoM kA hI phala hai| dhanavattA-nirdhanatA, nindA-stuti, Adara-nirAdara, yaza-apayaza, hAni-lAbha, janma-maraNa, svasthatA-rUgNatA Adi sabhI paristhitiyA~ karmoM ke AdhIna haiN| zubha aura azubha karmoM ke phalarUpa sukhadAyI aura du:khadAyI paristhiti sAmane AtI rahatI hai; paraMtu usa paristhiti se saMbaMdha jor3akara use apanI mAnakara sukhI-du:khI honA ajJAna hai / kalaraMjana doSa se viveka Dhaka jAtA hai, svArtha buddhi, bhoga buddhi, saMgraha buddhi rakhane se manuSya apane kartavya kA ThIka-ThIka nirNaya nahIM kara pAtA / vaha vartamAna paristhiti ko badalane kA udyama hI karatA hai paraMtu paristhiti ko badalanA / apane vaza kI bAta nahIM hai| viveka kI do mukhya bAteM haiM - 1. maiM svayaM paramAtma svarUpa hU~, isameM koI saMdeha nahIM honaa| 2. abhI jo vastueM milI huI haiM una para apanA koI Adhipatya nahIM hai| kyoMki vaha pahale apanI nahIM thIM aura bAda meM bhI apanI nahIM rheNgii| zarIra nAzavAna hai isako zAzvata mAnanA hI durbuddhi hai| isakI gAthA Age kahate haiM - kalaM subhAvana tritaM, tritaM jAnei anyAna shkaarN| __ kala raMjana duvuhi juttaM, ajita sahakAra duggae pattaM / / 134 // anvayArtha - (kalaM subhAva na nitaM) zarIra kA svabhAva zAzvata nahIM hai arthAt zarIra kSaNabhaMgura nAzavAna hai (nitaM jAnei anyAna sahakAraM) ajJAna ke kAraNa zarIra ko zAzvata jAnatA hai (kala raMjana duvuhi juttaM) kalaraMjana doSa se durbuddhi meM lagA rahatA hai (anita sahakAra duggae pattaM) kSaNabhaMgura nAzavAna zarIra ke sahakAra se durgati pAtA hai| vizeSArtha - zarIra kA svabhAva nAzavAna hai| zarIra mAtA-pitA ke saMyoga se aura pudgala paramANuoM ke mela se banA hai, yaha pudgala paramANuoM kA skaMdharUpa miTTI kA putalA hai| niraMtara banatA bigar3atA rahatA hai, Ayu karma ke AdhIna hai, nAma karma kI racanA hai| yaha eka sA nahIM rahatA hai, bAlaka se kumAra, kumAra se yuvA, yuvA se vRddha ho jAtA hai| kabhI rogI, kabhI nirogI rahatA hai, eka dina chUTa jAtA hai, taba sar3ane-galane lagatA hai, jalA diyA jAtA hai athavA gAr3a diyA jAtA hai| 103 E-ME ------HEET E- Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI isa zarIra ko sthAyI zAzvata va apanA mAnanA bhArI bhUla, mahA ajJAna hai| yaha to eka dina chUTa jAne vAlA jela khAnA hai, jisakI buddhi zarIra ke rAga meM ulajhI huI hai vaha durbuddhi kA dhArI nAnA prakAra rAga-dveSa Adi bhAva karake isa nAzavAna zarIra ke moha meM durgati calA jAtA hai| satya zAzvata svarUpa eka apanA AtmA hai, usakA bodha yathArtha jJAna ke upadeza se hotA hai| isa nAzavAna zarIra ko sthira ve hI mAnate haiM jo buddhi rahita haiM va ise hI AtmA mAnanA ghora moha va mUr3hatA hai| AkAza, vAyu, jala, agni va pRthvI tathA zabda, sparza, rUpa, rasa aura gaMdha ina daza kA nAma kArya hai| mana, buddhi, ahaMkAra, srotra, tvacA, rasanA, netra, nAsikA, vANI, hasta, paira, upastha, gudA ina teraha (aMta:karaNa aura bAhya karaNa) kA nAma karaNa hai| yaha saba karma prakRti ke kArya haiM isaliye inake dvArA hone vAlI saMpUrNa kriyAoM ke kartApane meM bhI karma prakRti kI pradhAnatA hai| karma prakRti jar3a hai, usakI kriyAvatI zakti usameM ho rahI hai| jaise- zarIra kA bar3hanA, zvAsa kA AnA-jAnA, bhojana kA pacanA Adi kriyAyeM svataH zarIra meM ho rahI haiM kiMtu mana buddhi pUrvaka hone vAlI kucha kriyAoM- khAnA-pInA, calanA-phiranA, uThanA-baiThanA, bolanA Adi ko sAdhAraNa manuSya apane dvArA kI huI mAnatA hai| vAstava meM saMpUrNa kriyAyeM karma prakRti se hI ho rahI haiM, unameM se kucha kriyAoM ke sAtha apanA saMbaMdha mAnanA bhUla hai| manuSya vAstava meM svayaM kartA na hote hue bhI apane ko kartA mAna letA hai, aise mAne hue kartA ko ahaMkAra vimUDhAtmA kahA hai, usako durmati, durbuddhi hone se durgati jAnA par3atA hai| zarIra ko sat mAnakara prANI U~cI-nIcI yoniyoM meM janmatA-maratA rahatA hai| zarIra svabhAva se azuci hai yaha Age gAthA meM kahate haiM - kalaM sahAva samalayaM, nimmala jAnehi sauci sahakAraM / malaM ca mala uvavannaM, kalaraMjana anyAna sarani saMsAre / / 135 / / kalaM sahAva asuddhaM, snAnaM sauci suddha jAnehi / te mUDhA anyAnI, kala sahakArena duggae pattaM // 136 // Ye -Er Ke -Hua Hui -Zhai Huo -Hua --Er Ke 104 -934-930************* kalaM ca asuci sahAvaM, evaMdI puggalaM sauci jAnehi / doSaM doSa upatti, anmoyaM saMsAra sarani vIyammi / / 137 / / anvayArtha - (kalaM sahAva samalayaM) zarIra kA svabhAva mala se bharA huA hai (nimmala jAnehi sauci sahakAraM) ajJAnI isa zarIra ko snAna Adi karAne se nirmala jAnatA hai (malaM ca mala uvavannaM) zarIra mala se bharA huA hai aura isase mala hI paidA hotA hai (kalaraMjana anyAna sarani saMsAre) isa zarIra raMjAyamAna hone kA jo ajJAnabhAva hai vaha saMsAra meM bhramaNa karAne vAlA hai| (kalaM sahAva asuddhaM) isa zarIra kA svabhAva hI azuddha hai (snAnaM sauci suddha jAnehi) jo ise snAna Adi zuci karake zuddha samajha lete haiM (te mUr3hA anyAnI) ve mUrkha ajJAnI haiM (kala sahakArena duggae pattaM) zarIra ke sahakAra se durgati ke pAtra hote haiM / (kalaM ca asuci sahAvaM) zarIra to azuci svabhAva hI hai (eyaMdI puggalaM sauci jAnehi jala miTTI Adi ekendriya pudgala se dhone se zuci, zuddhi jAnatA hai (doSaM doSa upatti) doSa se doSa kI utpatti hotI hai (anmoyaM saMsAra sarani vayammi) jala se yA miTTI se zarIra pavitra hotA hai, aisA mAnane vAlA ajJAnI saMsAra paribhramaNa kA bIja botA hai| vizeSArtha - yaha zarIra mala se utpanna hotA hai, pitA ke vIrya va mAtA ke raja se isakI utpatti hai tathA isake bhItara rudhira, mAMsa, hAMDa, cAma, vIrya, pIpa, mala, mUtra, pasInA, kRmi jAla Adi malina padArtha hI bhare haiN| yaha itanA ghinAvanA hai ki yadi Upara kI jarA sI tvacA nikAla dI jAya to isako dekhA nahIM jaayegaa| isake nau dvAroM se niraMtara mala hI nikalatA hai, eka mukha, do nAsikA chidra, do AMkheM, do kAna, do madhya ke aMga jinase gaMdagI nikalatI rahatI hai, ise snAna Adi karA kara pavitra mAnanA ajJAna hai| jaise- koyalA ko kitanA hI dhoyA jAve vaha ujalA nahIM ho sakatA athavA kIcar3a se kIcar3a dhonA hI mUrkhatA hai, isI prakAra zarIra ko kitanA bhI sApha kiyA jAve zuci yA pavitra nahIM ho sktaa| aise zarIra se rAga karanA, apanA mAnanA ghora ajJAna hai, isa ajJAna se saMsAra bar3hatA hai| koI saMsArI prANI gaMgA nadI Adi meM snAna karake apane zarIra ko pavitra mAnate haiM so aisA mAnanA buddhimAnI nahIM hai; kyoMki zarIra ko kitanA ************** Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --2--16-2-1-1-1--- * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-138,139------- hI bAhara se dhoyA jAve vaha mala ko hI bhItara se nikAlatA hai. Upara se kucha kalaMcarUvasaMjuttaM, kala isTIanyAna anmoya sNjuttN| * dhula jAtA hai paraMtu bhItara isakI gaMdagI jarA bhI nahIM miTatI hai| jaise- madirA nyAnaMkura aMtarayaM, kala sahakArena sarani saMsAre // 139 // ke bhare ghar3e ko kitanA hI dhoyA jAve usameM se madirA kI gaMdha dUra nahIM hotI, anvayArtha - (kalaM ca vipriya rUvaM) zarIra kA svarUpa apriya, ghinAvanA * vaise hI zarIra kI azucitA kabhI nahIM miTatI hai| hai (sthAnaM sarvasya asuddha jAnehi) zarIra ke sarva sthAna azuddha hote haiM aisA isa zarIra se jo moha karake isakI hI sevA meM lage rahate haiM, dharma-adharma jAnanA cAhiye (nyAna sahAva na picchaM) apane jJAna svabhAva AtmA ko na kA vicAra chor3a dete haiM ve ajJAnI durgati ke hI pAtra hote haiN| zarIra ko sadA jAnakara (anmoyaM) jo zarIra kA hI Azraya karatA hai, zarIra meM hI rata rahatA hai kSaNabhaMgura va azuci mAnakara jo isa zarIra se saMyama tapa kI sAdhanA karake (anaMta duSya vIyammi) vaha anaMta du:kha kA bIja botA hai| Atma kalyANa karate haiM ve hI buddhimAna haiN| (kalaM ca rUva saMjutta) jo zarIra ke rUpa meM saMtuSTa rahatA hai (kala isTI) zarIra svabhAva se hI apavitra hai, ise pAnI, miTTI, rAkha Adi pudgala se 9 zarIra ko iSTa priya mAnatA hai (anyAna anmoya saMjuttaM) vaha ajJAna kI dhokara zuddha mAnanA ajJAna hai| doSI kI saMgati se doSa hI paidA hote haiM, zarIra anumodanA kara zarIra meM lIna rahatA hai (nyAnaMkura aMtarayaM) isase jJAna ke mala sahita apavitra hai / jo vastu zarIra ke saMsarga ko prApta hotI hai vaha svayaM jAgaraNa meM aMtarAya AtA hai, bhedajJAna nahIM hotA hai (kala sahakArena sarani apavitra ho jAtI hai| zarIra sparzita jala, phUla kI mAlA, vastra Adi hara saMsAre) zarIra ke sahakAra karane se saMsAra meM hI bhramaNa karatA hai| vastu svayaM apavitra ho jAtI hai| jala miTTI Adi se zarIra kI pavitratA mAnanA vizeSArtha-zarIra kA svarUpa apriya ghinAvanA hai, isake saba hI sthAna bAharI zuddhi se AtmA kI zuddhi mAnanA mithyAtva hai| yadyapi laukika zArIrika azuddha hote haiM, ajJAnI kalaraMjana doSa kI anumodanA karatA hai, zarIra ke rUpa zuddhi jala Adi se mAnI jAtI hai tathA gRhastha ko snAna Adi bhI karanA raMga meM itanA mohita hotA hai ki use Atma svarUpa kA bodha hI nahIM jaagtaa| cAhiye paraMtu zArIrika zuddhi se AtmA kI zuddhi mAnanA, zarIra kI kriyA se zarIra ke viSaya poSaNa meM itanA tallIna rahatA hai ki vaha AtmA kI bAta bhI dharma yA mukti mAnanA mithyAtva hai, jo anaMta saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai| sunanA pasaMda nahIM karatA hai| zarIra ke tIvra rAga aura sukhiyApane meM rata rahane kalaraMjana doSa arthAt zarIrAsakti hI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai, se anaMta du:kha kA bIja botA hai| jaba taka zarIra kA rAga rahegA, khAne-pIne viSayAdi kI cAha rahegI, taba taka ajJAnI jIva zarIra ke rUpa meM saMtuSTa rahatA hai, zarIra ko hI iSTa mAnatA na nirAkula, nizciMta raha sakate na mukti ho sakatI hai| zarIra kA rAga chUTane hai, zarIra ke viSaya bhoga vyasanoM meM rata rahatA hai| bhedajJAna meM aMtarAya DAlatA para hI vItarAgatA AtI hai| (r) hai| zarIra meM ahaM buddhi rakhane se AtmajJAna kabhI nahIM jAgatA hai| paryAyabuddhi mujhe na bhoga cAhiye, na dhana saMgraha Adi cAhiye aisA dRDha nizcaya se zarIra kI hI sevA meM raMjAyamAna rahatA hai, isase saMsAra meM hI paribhramaNa hone para sAdhaka sthita prajJa ho jAtA hai, sthira buddhi hone para svata: svarUpa karatA hai| kA anubhava ho jAtA hai tathA zarIra se saMbaMdha viccheda hotA hai| ajJAnI jIva zarIra kI saMgati meM aisA ekameka ho rahA hai ki vaha apane zarIra ko priya mAnanA ajJAnatA hai jisase anaMta duHkha bhoganA par3ate ko bhUla hI gayA hai| karmoM ke udaya ke nimitta se jo suMdara zarIra rUpa raMga milA * haiM, isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM - hai, usa rUpa hI apane ko mAnatA hai| zarIra ke moha meM aisA unmatta ho rahA hai ki azubha pApakarma kA baMdha karake nAnA prakAra ke duHkha bhogatA hai / janma, kalaM ca vipriya rUrva, sthAnaM sarvasya asukhjaanehi| maraNa, jarA, iSTa viyoga, aniSTa saMyoga kA apAra duHkha bhogatA hai| AtmajJAna ___ nyAna sahAva na picchaM, anmoyaM anaMta duSya vIyammi // 138 // ke binA ajJAnI mithyAdRSTi hI rahatA hai kyoMki usako AtmA ke samyajJAna - Dang Chang Hui Chang ,Chang >> ---------- 105 HH--- Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-140-143-H----- -16--15-5-15-3-5 za-52-5 - zrI upadeza zuddha sAra jI * kI tarapha vizvAsa nahIM AtA hai| zarIra kA pUraNa galana svabhAva hai, nAzavAna hai ise Age gAthA meM * kahate haiM - galaM ca pUrana bhAvaM, atrita asarana asuci jaanehi| nyAnaM aMtara diTThI, anmoyaM kala duggae pattaM // 140 // anvayArtha - (galaM ca pUrana bhAvaM) isa zarIra pudgala kA svabhAva hI galana aura pUraNa hai (anita asarana asuci jAnehi) yaha nAzavAna, azaraNa aura apavitra hai (nyAnaM aMtara diTThI) zarIra kI ora dekhanA hI jJAna svabhAva se vimukha karatA hai (anmoyaM kala duggae pattaM) zarIra kI tanmayatA se durgati kI prApti hotI hai| vizeSArtha - zarIra pudgala paramANuoM kA skaMdha hai, yaha nAma karma kI racanA hai| pudgala ke skaMdhoM meM naye paramANu milate haiM, purAne jhar3ate haiM, zarIra meM bhI sadA naye pudgala paramANu milate haiM, purAne jhar3ate haiM, yaha eka sA nahIM rahatA hai| pudgala kA svabhAva hI galana-pUraNa rUpa hai| paramANu ke guNoM meM bhI parivartana huA karatA hai, isase pUraNa-galana svabhAva vahA~ bhI pragaTa hai| yaha zarIra nAzavAna asthAyI hai, kabhI bhI naSTa ho sakatA hai / jalanA, galanA, miTTI meM milanA to isakA svabhAva hI hai| yaha zarIra azaraNa hai, isakI kitanI bhI rakSA karo kiMtu isameM roga bur3hApA aura mRtyu to sAtha lage haiM, jaba maraNa kAla AtA hai, Ayu karma kA kSaya hotA hai taba yaha eka pala bhI nahIM Tika sakatA, jIvita se mRta ho jAtA hai| yaha zarIra mala mUtrAdi kA ghara bar3A hI azuci, apavitra hai / hAr3a mAMsa kA lothar3A, haDDI kA DhAMcA hai jo bahuta hI ghinAvanA hai| isa zarIra kA rAga AtmajJAna kI prApti meM vidhnakAraka hai| zarIrAsakti viSayAdi sevana se durgati kI prApti hotI hai| jo deha ke sukha meM Asakta hai, vaha dhyAna karatA huA bhI vikAra rahita nitya zuddha, Atma tattva kA anubhava nahIM kara pAtA hai| zarIra ke viSayoM meM rata mana kabhI zAMta sthira nahIM hotaa| yaha zarIra jar3a hai, vinAza rUpa hai, caitanya se bhinna hai, jo jIva isa zarIra kA mamatva karatA hai, vaha bahirAtmA hai| isa zarIra * meM roga hote haiM, yaha sar3atA hai, jalatA hai, jarA maraNa sahita hai| aisA dekhakara jo jIva nija zuddhAtma svarUpa ko dhyAtA hai, zarIra se nirmamatva nispRha ja vItarAgI hotA hai vaha pAMcoM hI prakAra ke zarIroM se chUTa jAtA hai| zarIra ke saMyoga se hI ghara parivAra Adi kA saMbaMdha hotA hai, isa saMdarbha meM Age gAthA kahate haiM kala sambandha sarUvaM, graha parivAra sayala sNmiliyN| jina vayanaM antarayaM, kala subhAva naraya vIyammi // 141 // kala sambandha sa uttaM, para appA bhAva na supaesa / nyAnaMtaraM sa diDaM, para anmoya sarani saMsAre // 142 // kala sambandha subhAvaM, para pajjAva appa sa uttaM / anyAnaM micchAtaM, anmoya naraya duSya vIyammi / / 143 // anvayArtha -(kala sambandha sarUvaM) zarIra ke sambaMdha kA yaha svarUpa hai jo (graha parivAra sayala saMmiliya) ghara kuTuMba Adi saba saMyoga Akara mila jAte haiM (jina vayanaM antarayaM) zrI jina vacana ke grahaNa meM aMtarAya par3a jAtA hai, dharma carcA meM mana nahIM lagatA (kala subhAva) zarIra kI tanmayatA se (naraya vIyammi) naraka kA bIja botA hai| (kala sambandha sa utta) zarIra saMbaMdha use kahate haiM (para appA bhAva na supaesa) jo zarIra va para jIvoM ko apanA AtmA mAnatA hai (nyAnaMtaraM sa diTTha) use jJAna svabhAva kA aMtara arthAt AtmA kI bhinnatA dikhAI nahIM detI (para anmoya sarani saMsAre) para meM apanatva mAnane se saMsAra paribhramaNa hotA hai| (kala sambandha subhAvaM) zarIra ke saMbaMdha se aisA svabhAva bana jAtA hai jisase (para pajjAva appa sa uttaM) para jIvoM ko aura zarIrAdi paryAyoM ko hI AtmA kahatA hai (anyAnaM micchAtaM) ajJAna ko hI pahicAnatA hai arthAt ajJAna meM hI lipta rahatA hai (anmoya naraya duSya vIyammi) zarIrAdi para kI tallInatA se naraka ke du:kha kA bIja botA hai| vizeSArtha-zarIra ke saMbaMdha se hI ghara parivAra Adi kA saMyoga milatA hai, mAtA-pitA, strI-putra, bhAI-bahina Adi sarva saMbaMdha jur3ate haiM, jisakA moha zarIra se hai, vaha ghara kuTuMba parivAra saMbaMdhI mitra dhanAdi se tIvra moha rakhatA hai| zarIra ke saMbaMdhoM ko apanA mAnakara unake du:kha meM du:khI va sukha meM sukhI ka Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 144,145*** * * ** E-5-16 HE- S * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * rahA karatA hai, kuTumba parivAra ke prabaMdha meM va ghara ke AraMbha-parigraha meM itanA * ulajha jAtA hai ki use dharma ko samajhane kI va AtmajJAna prApta karane kI * phurasata hI nahIM milatI hai, vaha jinavANI para kabhI dhyAna hI nahIM detA hai| Atmahita ko na samajhakara zarIrAdi ke moha se naraka jAne yogya karma bAMdha letA hai| __ zarIra saMbaMdha meM itanI mUrchA hotI hai ki para jIvoM ko yahI merI AtmA hai aisA kahatA hai, use koI bhedabhAva dikhAI nahIM detaa| bhedajJAna AtmajJAna kI bAta bhI nahIM suhAtI, zarIra ke rAga raMga meM itanA Asakta ho jAtA hai ki puNya-pApa kI kalpanA bhI mana se haTa jAtI hai, svacchaMda hokara dhana ekatra karake viSaya bhogoM meM hI lagA rahatA hai, jisase saMsAra meM hI paribhramaNa karanA par3atA hai| zarIra saMbaMdha kI mUDhatA meM para jIvoM ko aura zarIrAdi ko AtmA kahatA hai basa yahI maiM hU~ aura yaha saba mere haiM, aise ajJAna, mithyAtva meM lipta rahane se naraka ke du:khoM kA bIja botA hai| karma ke udaya se zarIrAdi saMyoga saMbaMdha milate haiM, karma udaya se rAga-dveSa mohAdi aneka para yA aupAdhika bhAva hote haiN| ajJAnI mithyAdRSTi ina para saMyoga zarIrAdi azuddha bhAvoM ko hI apanA svarUpa, AtmA mAna letA hai| usako vItarAga vijJAna mayI AtmIka svabhAva kI pratIti nahIM AtI hai| zarIrAdi sambaMdha meM aisI mithyAbuddhi rahatI hai ki asat pravRtti karake ajJAna pUrvaka naraka jAne yogya pApa karma bAMdha letA hai| zarIrAdi saMbaMdha meM ekatva apanatva kI mithyAbuddhi hone se apane ko usI rUpa mAnatA hai, inase bhinna Atma svarUpa kA bodha nahIM hotA hai / ajJAnI apane ko isa prakAra mAnatA hai - meM sukhI du:khI meM raMka rAva, mere dhana gRhagodhana prbhaav| mere suta tiya maiM sabala dIna, berUpa subhaga mUrakha pravIna // tana upajata apanI upaja jAna,tana nazata Apako nAza maan| rAgAdi pragaTa ye du:kha daina, tinahI ko sevata ginata caina / karmoM kA baMdha yaha jIva apane zubha va azubha bhAvoM se jaisA karatA hai, * vaisA hI unakA phala yaha jIva akelA hI bhogatA hai| yadi koI mohI mAnava kuTumba ke moha meM para ko kaSTa dekara dhana kamAtA hai, mahAna hiMsA, jhUTha, corI, kuzIlAdi pApa karatA hai to isa jIva ko akele hI naraka meM jAkara du:kha sahanA par3ate haiM, koI kuTumbI jana sAtha meM nahIM jAte haiM, apane sAtha kisI mitra, strI yA putra ko nahIM le jA sakate haiN| yaha jIva apane ajJAna moha se jaise Apa akelA saMsAra kI cAra gatiyoM meM bhramatA hai, vaise hI yaha samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra rUpa ratnatraya dharma kA samyak prakAra ArAdhana kare to Apa hI akelA nirvANa ko prApta kara letA hai| kalaraMjana doSa jIva ko durgati kA pAtra banAtA hai tathA vartamAna meM jIva sukhI-du:khI, ciMtita, saMkalpa-vikalpa meM rahatA hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiMkala anmoya sa uttaM, para parjAva vayana appAnaM / para vidhaM ca sa uttaM, nyAnaMtaraM naraya duSya vIyammi // 14 // kala saMkappa viyappaM, kala disTIca anisTa saMjuttaM / nyAna sahAva na dihaM, nyAnaM Avarna duSya saMtattA // 145 // anvayArtha- (kala anmoya sa uttaM) zarIra kA AlaMbana aisA kahA gayA hai arthAt zarIra meM ekatva buddhi vAlA jIva aisA kahatA hai (para parjAva vayana appAnaM) yaha para jIva dhanAdi zarIra hI maiM AtmA hU~ (para vidhaM ca sa uttaM) la para kI hAni-vRddhi ko apanI hAni-vRddhi kahatA hai arthAt zarIra dhanAdi kuTumba kI vRddhi ko apanI AtmA kI vRddhi mAnatA hai (nyAnaMtaraM naraya duSya vIyammi) aise mithyAjJAna se naraka ke du:kha kA bIja botA hai| (kala saMkappa viyappaM) zarIra saMbaMdhI nAnA prakAra ke saMkalpa-vikalpa 8 karatA hai (kala disTI ca anisTa saMjuttaM) zarIra dRSTi arthAt zarIra meM ahaM buddhi rUpa zraddhA hI aniSTa karane vAlI hai, isase nAnA prakAra ke zubhAzubha karma karatA hai (nyAna sahAva na diTTha) use apanA jJAna svabhAvI AtmA nahIM dikhatA (nyAnaM Avarna duSya saMtattA) jJAna ke Upara AvaraNa DAlakara arthAt apane Atma svarUpa ko bhulAkara duHkha se saMtapta rahatA hai| vizeSArtha- kalaraMjana doSa meM lIna jIva. parajIvoM ko aura zarIrAdi ko hI AtmA kahatA hai| zarIra dhana parivAra kI vRddhi ko apanI vRddhi mAnatA hai, inakI hAni yA nAza ko apanI hAni yA nAza mAnatA hai, isI ke mada meM ******* - - 69-12-2-15-- 107 * Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 146-148*** * * ** * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI phUlA rahatA hai| zarIra meM ApApane ke mithyAjJAna se yaha prANI zarIra ke aura * parivAra ke liye anyAya anIti Adi pApa karatA hai, jisase naraka ke duHkhoM * kA kAraNa pApa karma bAMdha letA hai| zarIra meM AtmA kI mAnyatA yaha "zarIra hI maiM hU~" ise saMkalpa kahate haiM jisase bhaviSya ke iSTa-aniSTa kI kalpanAyeM huA karatI haiM, isI mAnyatA sahita pUrva meM jo ho gayA hai, isake saMbaMdha meM nAnA prakAra ke bhaya, ciMtA honA vikalpa kahalAte haiM / zarIra buddhi vAlA jIva isa taraha ke nAnA prakAra ke azuddha vicAroM meM phaMsA apanA aniSTa karatA hai, inase chUTane bacane ke liye kudeva kuguru Adi ke jAla meM phaMsakara nAnA prakAra khoTe karma karatA hai| usako maiM jJAna svabhAvI AtmA hU~ aisI zraddhA nahIM AtI hai| ghora ajJAna se aisA tIvra jJAnAvaraNa kA baMdha karatA hai ki nigoda meM calA jAtA hai aura hamezA du:khoM se saMtapta rahatA hai| kalaraMjana doSa meM phaMse jIva ko yaha bhrama rahatA hai ki aisI-aisI manonukUla paristhiti bana jAye arthAt dhana, mAna, Adara, satkAra, pada, yogyatA, svAsthya aura parivAra Adi mana cAhe padArtha mila jAyeM to vaha sukhI ho jAyegA, isake liye nAnA prakAra ke karane na karane yogya kArya karatA hai| rAta-dina saMkalpa-vikalpa karatA hai| bhayabhIta ciMtita rahatA hai aura azubha karma kA baMdha karake narakAdi durgatiyoM meM calA jAtA hai| jaba taka jIva kI dRSTi zarIra kI tarapha rahatI hai evaM zarIra ke sAtha usakI mAnI huI ekatA rahatI hai, taba taka vaha paramAtma svarUpa hote hue bhI ajJAnI mithyAdRSTi rahatA hai / bhedajJAna pUrvaka bhinna jAna lene para eka saccidAnaMda ghana paramAtmA hI hU~ aisA anubhava ho jAtA hai| manuSya zarIra kevala parama pada mokSa prApta karane ke liye milA hai, apane Atma svarUpa kA jJAna hone se yaha jIva saMsAra ke janma-maraNa se mukta ho sakatA hai| manuSya bhava dhanAdi padArthoM kA arjana evaM saMgraha karane aura unase * sukha bhogane ke liye nahIM hai| isaliye jhUTha kapaTa pApAdi kA tyAga kara saMyama tapa dvArA apane Atma svarUpa ko jAnane pahicAnane, usa maya rahane kA puruSArtha * karanA cAhiye / yaha to prAya: sabhI manuSya mAnate haiM ki dhana parivAra zarIrAdi * kI prApti meM pUrva karma baMdhodaya kI pradhAnatA hai| jo vastu prArabdhAnusAra milane * vAlI hai vaha to avazya milegI hI, na milane vAlI vastueM nAnA prakAra ke udyoga aura jhUTha kapaTAdi ke vyavahAra se bhI nahIM milatI haiM aura isa ajJAna ke pariNAma svarUpa duHkha bhoganA par3ate haiM tathA durgati meM jAnA par3atA hai| apane ajJAna arthAt apanI bhUla ke kAraNa zarIrAdi ke sAtha ekatA karake jIva du:khoM ko bhoga rahA hai| apane Atma svarUpa kA jJAna ho jAne se ajJAna ke kArya lapa saMpUrNa du:kha miTa jAte haiN| zarIra meM ekatva aura rAgabhAva ke kAraNa kalaraMjana doSa ke kyA pariNAma hote haiM, yaha Age gAthA meM kahate haiM - kala parinAma uvannaM, lAja bhaya gAravena diheI / sasaMka nyAna sahakAraM, kala saMjoya duSya vIyammi // 146 // kalaMca utsAha diDaM, anyAnaM sahAva anmoya sNdih| nyAnaMkuraM na lahiyaM, nyAnaM Avarna naraya vIyammi // 147 // kalaraMjana doSa uvannaM, asuddhaM anyAna anmoya shkaar| para puggalaM sarUvaM,kalaraMjana doSa duggae pattaM // 148 // anvayArtha - (kala parinAma uvannaM) zarIra meM ekatva, rAgabhAva hone se nAnA pariNAma paidA hote haiM (lAja bhaya gAravena diDheI) kalaraMjana se lAja bhaya gArava dikhAI detA hai (sasaMka nyAna sahakAraM) zaMkA sahita jJAna kA sahakAra karatA hai arthAt Upara se dharma-karma siddhAnta, jJAna kI bAteM karatA hai aura aMtara meM zaMkita bhayabhIta rahatA hai (kala saMjoya duSya vIyammi) zarIra ke sajAne saMvArane Adi saMyoga se hamezA du:khI ciMtita rahatA hai| (kalaM ca utsAha diTTa) zarIra ke prati bahuta utsAhI dikhAI detA hai (anyAnaM sahAva anmoya saMdiTTha) ajJAna svabhAva kI anumodanA karatA hai aura usI ko dekhatA hai (nyAnaMkuraM na lahiyaM) bhedajJAna, AtmajJAna kI bAta nahIM suhAtI hai, jJAna ko grahaNa nahIM karatA hai (nyAnaM Avarna naraya vIyammi) jJAna ke Upara AvaraNa DAlakara naraka kA bIja botA hai| (kalaraMjana doSa uvannaM) kalaraMjana doSa paidA hone se (asuddhaM anyAna anmoya sahakAraM)azuddha zubhAzubha karma, ajJAna, saMsArI vyavahAra kI anumodanA aura sahakAra karatA hai (para puggalaM sarUvaM) paradravya, parajIva, pudgalAdi zarIra ko apanA svarUpa mAnatA hai, apane Atma svarUpa ko dekhatA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-146-148-----H-HREE ----- Xin Bei Shi Yao Gai Xing Di , Chang Chang kara *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI jAnatA hI nahIM hai (kalaraMjana doSa duggae pattaM) kalaraMjana doSa se durgati kA pAtra banatA hai| vizeSArtha- kalaraMjana doSa ke kyA pariNAma hote haiM, isa bAta ko yahA~ batAyA jA rahA hai| kalaraMjana doSa vAlA jIva hamezA lAja bhaya gArava sahita hotA hai, saiddhAMtika jJAna kI bAteM karatA hai paraMtu svayaM sazaMkita bhayabhIta rahatA hai| apane zarIra ke banAva zrRMgAra ko dekhatA rahatA hai| acche-acche vastra makAna aura bAharI sAja sajjA, khAna-pAna ke juTAne meM lagA rahatA hai| dharma carcA karake apanI AjIvikA calAtA hai, logoM ko jJAna kI bAteM batAkara svayaM dhana saMgraha karatA hai| koI merI nindA burAI AlocanA na kare isI se hamezA bhayabhIta sazaMkita rahatA hai| zarIra ke sukhiyApane ke liye mAyAcArI karake pApakarma kA baMdha karatA hai| zarIra ke tIvra rAga se zarIra kI ceSTA kA bar3A utsAha ho jAtA hai, apane ko rUpavAna, balavAna, bhogAsakta dekhakara bar3A prasanna rahatA hai| jo dharma sAdhanA, vrata, upavAsa, saMyama, niyama kA pAlana karate haiM, unakI virAdhanA, AlocanA karatA hai, unase ghRNA karatA hai, jJAna kI carcA karatA hai| bhedajJAna, tattva nirNaya dUsaroM ko batAtA hai, svayaM grahaNa nahIM karatA hai, apane jJAna ke mada meM phUlA rahatA hai, tIvra jJAnAvaraNa karma aura naraka Ayu bAMdhakara naraka calA jAtA hai| zarIra ko hI saba kucha mAnakara jo zarIra meM rata rahate haiM, ve zuddha AtmIka bhAvoM para lakSya na dete hue azuddha viSaya-kaSAya, zubhAzubha karma meM lage rahate haiM tathA aneka prakAra deva mUDhatA, gurU mUDhatA va loka mUDhatA meM phaMse rahate haiM, unakI dRSTi pudgala para hI rahatI hai| dhana, zarIra, parivAra ke liye hI nAnA prakAra ke mAyAcAra karate rahate haiN| isa prakAra kalaraMjana doSa ke kAraNa jIva durgati calA jAtA hai| cetana aura jar3a, vidyA aura avidyA, prakAza aura aMdhakAra, guNa aura * doSa se pUrNa yaha vicitra sRSTi hai, isameM manuSya ko viveka, buddhi kI vizeSatA hai, jisake sahAre vaha jar3a avidyA (ajJAna) aMdhakAra aura doSa kA parityAga * kara cetana, vidyA (jJAna) prakAza aura guNa kA Azraya karake apane satya svarUpa * ko jAnate hue paramArtha patha meM utsAha aura ullAsa ke sAtha calatA rhe| * manuSya ke viveka buddhi kI yaha svAbhAvikatA tabhI sArthaka hai, jaba manuSya ***** * * *** satat satarka evaM sAvadhAna hokara aharniza bhItara se jAgarUka hokara apane svarUpa ke smaraNa-ciMtana dhyAna meM lagA rhe| uddezya kA vismaraNa hI sArI vipatti kA mUla hai| jahA~ uddezya eka kSaNa ke liye bhI vismRta huA ki prapaMca ke lubhAvane parde AMkhoM para aura buddhi para par3e ki buddhi apanA viveka kho detI hai| mana kI lagAma DhIlI par3a jAtI hai, indriyA~ viSayoM ke mohaka rUpa para Asakta ho jAtI haiM aura sabase bhayAvaha pariNAma yaha hotA hai ki buddhi ke doSa se asat meM sat buddhi, apavitra meM pavitra buddhi, asukha meM sukha buddhi aura anitya meM nitya buddhi ho jAtI hai| isa kAraNa manuSya svabhAvata: asat, asukha, apavitra aura anitya zarIrAdi saMyoga kI ArAdhanA karane lagatA hai kyoMki unake rUpa para AkarSaNa kA jo svarNa maya AvaraNa par3A hai, vahI use usake satyarUpa ko dekhane nahIM detA yahI kalaraMjana doSa hai aura isI vRtti kA nAma jar3a upAsanA hai| mana, buddhi aura indriyAdi sahita jo sthUla zarIra dekhane meM AtA hai, yaha parivartanazIla kSINa hone vAlA evaM nAzavAna hai aura isameM jo caitanya jyoti paramAtma svarUpa hai, ina donoM ko bhinna jAnanA hI jJAna hai tathA jo * inheM bhinna jAnatA, anubhavatA hai vaha jJAnI hai| deha AtmA nahIM hai,AtmA vehanahIM, ghaTAdi ko dekhane vAlA jaise HghaTAdi se bhinna hai, vaise hI deha ko dekhane jAnane vAlA AtmA deha se bhinna hai| vicAra karate hue yaha bAta pragaTa anubhava siba hotI hai to isa deha ke svAbhAvika kSaya, vRddhi, rUpAvi pariNAma dekhakara harSa, zokavAna honA kisI prakAra se saMgata nahIM hai| deha se jaisA vastra kA saMbaMdha hai vaisA hI jinhoMne AtmA se deha kA saMbaMdha yathA tathya dekhA hai, myAna se jaise talavAra kA sambaMdha hai usI prakAra jinhoMne deha se AtmA kA saMbaMdha dekhA hai aura jinhoMne abaddha spRSTa AtmA kA anubhava kiyA hai, una mahApuruSoM ko jIvana aura maraNa (r) samAna haiN| kalaraMjana doSa se chUTane ke upAya 1. zarIra ke Adara satkAra aura kalpita nAma kI kIrti evaM pratiSThA kI cAha kA abhAva honaa| 2. mAna pUjA Adara pratiSThA lAbha Adi ke liye kiye jAne vAle kapaTa Ceng Ceng :: Guai ] 109 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-149,150 -----H-HI- HEE Xin Bei Shi Yao Gai Xing Di , Chang Chang :::Duo Ceng Wei Shi Dang Shi Dang Guan Xi HHA zrI upadeza zuddha sAra jI pUrNa AcaraNa kA abhAva honaa| 3. zarIra mana vANI se kisI bhI prANI ko kisI prakAra kabhI bhI kiMcit mAtra du:kha na denaa| 4. zarIra mana aura vANI kI saralatA evaM nispRhatA honaa| 5. mana, indriyoM ke sahita zarIra ko vaza meM rkhnaa| yaha mAnuSa paryAya, sukula sunivo jinvaannii| iha vidhi gaye na mile, sumaNi jyoM udadhi smaanii|| kalaraMjana doSa chor3akara isa zarIra kA sadupayoga apane Atmahita meM kara leM, isake liye Age gAthA kahate haiM - kalaraMjana jina uvaesa, suddha sammatta nyAna shkaarN| daMsana anaMta dasa, appA paramappa laNya subhAvaM // 149 // caranaMpi duviha bheyaM, sahakArena tavaMpi vimalaM ca / daMsana cauvihi juttaM,nyAnaM avayAsa tajati anyAnaM / / 150 // anvayArtha - (kalaraMjana jina uvaesa) manuSya bhava- yaha zarIra milane kI sArthakatA kA upadeza yahI hai ki (suddhaM sammatta nyAna sahakAra) zuddha samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna ko svIkAra kiyA jAye (daMsana anaMta darsa) apane anaMta catuSTayamayI svarUpa ko dekhA jAye (appA paramappa laSya subhAvaM) AtmA kA paramAtma svabhAva jhalaka jaave| (caranapi duviha bheyaM) donoM prakAra ke cAritra kA pAlana kiyA jAve (sahakArena tavaMpi vimalaM ca) usa cAritra ke sAtha nirmala tapa bhI karanA yogya hai (daMsana cauvihi juttaM) cAra prakAra ke darzana meM yukta rahanA (nyAnaM avayAsa) jJAna kA abhyAsa karanA (tajaMti anyAnaM) jisase ajJAna miTa jAtA hai| vizeSArtha - kalaraMjana doSa isaliye batAye haiM ki jIva kA rAgabhAva isa nAzavaMta pudgala maya zarIra se chUTa jAve aura zaddhAtmA kI pratIti rUpa * samyakdarzana aura samyakjJAna kA prakAza ho jAve tabhI isa manuSya bhava kI sArthakatA hai| jaba taka paryAya buddhi kA ahaMkAra nahIM miTatA hai taba taka jIva bahirAtmA banA saMsAra meM rulatA hai| apane anaMta catuSTayamayI svarUpa ke darzana hone se AtmA kA paramAtma svabhAva jhalaka jAtA hai, jisase AtmA sarva karma saMyoga se *** * * **** mukta hokara paramAtmA ho jAtA hai| isake liye isa zarIra kA sadapayoga cAritra kA pAlana karane, saMyama tapa kI sAdhanA karane meM karanA cAhiye / cAritra do prakAra kA kahA gayA hai- 1. samyaktvAcaraNa cAritra 2. saMyamAcaraNa cAritra / donoM prakAra ke cAritra ke sAtha nirmala tapa karanA bhI yogya hai|| 1. samyaktvAcaraNa cAritra meM - 25 doSa se rahita zuddha samyakdarzana kA pAlana krnaa| 2.saMyamAcaraNa cAritra meM-teraha vidhi cAritra-5mahAvrata,5 samiti, 3 gupti kA pAlana karate hue AtmadhyAna kI sAdhanA krnaa| 3. tapa ke bAraha bheda - chaha bAhya aura chaha AbhyaMtara / bAhya tapa-anazana, Unodara, vRtti parisaMkhyAna, rasa parityAga, vivikta zayyAsana, kaayklesh| aMtaraMga tapa-prAyazcita, vinaya, vaiyyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga aura dhyaan| isa prakAra tapa sahita pUrNa cAritra kA pAlana karane se cAra prakAra ke darzanopayoga kI sAdhanA hotI hai, jisase samasta ajJAna chUTakara kevalajJAna kA prakAza hotA hai| mAnava zarIra Atma kalyANa karane ke liye milA hai, isase samyavarzana samyajJAna prApta karake samyakacAritra kA pAlana karane se mukti kI prApti hotI hai, AtmA paramAtmA ho jAtA hai| cetana ko jar3a se tAdAtmya hone ke kAraNa hI bahirAtmA (jIvAtmA) kahate haiM / viveka vicAra pUrvaka jar3a se sarvathA vimukha hokara apane paramAtma svarUpa ke darzana ko samyakdarzana, sva-para ke yathArtha jJAna ko samyakjJAna kahate haiN| samyakdarzana jJAna pUrvaka pApa viSaya kaSAya se haTakara apane svabhAva meM rahanA samyakcAritra hai| yathArtha saMyama tabhI samajhanA cAhiye jaba iMdriyoM, mana, buddhi tathA ahaM ina sabase rAga Asakti kA sarvathA abhAva ho jaave| 1. pahalI prakriyA meM sAdhaka ekAMta kAla meM mana aura iMdriyoM kA saMyama karatA hai phira viveka vicAra japa jJAna dhyAna Adi se mana kA saMyama hone lagatA hai, jaba rAga kA abhAva ho jAtA hai taba saMyama zuddha hone para ekAMta kAla aura vyavahAra kAla donoM meM usakI sthiti samAna rahatI hai| ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha yaha pAMca yama haiM, jinheM Qi Juan Qi Zhuang Qi OM Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian E-ME 110 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI mahAvrata ke nAma se kahA gayA hai| ina vratoM kA sAra yahI hai ki manuSya saMsAra se vimukha aura mukta ho jAye / zarIra se jo kriyAyeM hotI haiM, vANI se jo kathana hotA hai aura jo mana se saMkalpa hote haiM ve sabhI karma kahalAte haiM / aMtaHkaraNa meM 3 doSa hote haiM - 1. mala (saMcita pApa ) 25 doSa / 2. vikSepa citta kI caMcalatA, saMzaya, vibhrama, vimoha / 3. AvaraNa ajJAna, pUrva karma bNdhody| ina sabase haTakara bhedajJAna dvArA apane svarUpa ko bhinna jAnanA tattvajJAna hai / jaise - agni kASTha ko bhasma kara detI hai, vaise hI tattvajJAna rUpI agni-saMcita, prArabdha aura kriyamANa tInoM karmoM ko bhasma kara detI hai; isaliye isa zarIra ke mAdhyama se apane satsvarUpa zuddhAtmA kA jJAna zraddhAna kara ajJAna mithyAtva se chUTanA hI mukti mArga hai / isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM. suddha sahAvaM picchadi, appA suddhapya vimala jhAnavaM / vinyAna nyAna suddhaM, nyAna sahAvena sayala taM bhaniyaM / / 151 / / anyAnaM nahu picchadi, nyAna sahAvena rUva rUvaM ca / dubuhi rUva nahi diI, suddhaM nyAnaM ca rUva miliyaM ca / / 152 / / anvayArtha (suddha sahAvaM picchadi) apane zuddha svabhAva ko pahicAno (appA suddhappa vimala jhAnatthaM) AtmA zuddhAtmA vimala, sAre karma maloM se rahita hai aisA dhyAna karo (vinyAna nyAna suddhaM) isI se bhedajJAna tathA jJAna zuddha hotA hai (nyAna sahAvena sayala taM bhaniyaM) jJAna svabhAva mAtra tuma ho, aisA kahA gayA hai| - (anyAna nahu picchadi) aba ajJAna rUpa pariNamana mata karo, ajJAna ko mata pahicAno (nyAna sahAvena rUva rUvaM ca ) jJAna svabhAva se apane Atma svarUpa ko jAno, apane svarUpa ko dekho (dubuhi rUva nahi diTTha) durbuddhi rUpa mata dekho, anAdi ajJAna mithyAtva ko chor3o ( suddhaM nyAnaM ca rUva miliyaM ca ) zuddha jJAna pUrvaka apane zuddha svarUpa meM rata raho, zuddhopayoga kI sAdhanA kA puruSArtha karo / vizeSArtha - manuSya bhava kI sArthakatA aura vizeSatA tabhI hai jaba apane Cha 111 gAthA 151-153**** Atma svarUpa zuddhAtmA ko pahicAno, maiM AtmA zuddhAtmA, paramAtmA, vimala, mamala svabhAvI hU~ isakA dhyAna kro| isI se bhedajJAna tathA jJAna zuddha hotA hai / jJAna svabhAva kI sAdhanA se samasta zarIrAdi karma saMyoga chUTa jAte haiM, aisA jinavANI meM kahA hai aura tuma bhI kaha rahe ho / aba yaha ajJAna mithyAtva chor3o, inakI tarapha mata dekho, yaha durbuddhi rUpa pariNamana mata karo, apane jJAna svabhAva se apane svarUpa kI sAdhanA karo, apane svarUpa meM mukti zrI se milo tabhI tumhAre isa manuSya bhava ko prApta karane kI sArthakatA hai| kalaraMjana doSa se anAdi kAla se saMsAra meM bhaTake ho, aba isa zarIra ke dvArA saMyama tapa karake mukti ko prApta karo / samyaktvI jIva zuddha svarUpa kA zraddhAnI Atma dhyAna kA abhyAsa karatA rahatA hai, maiM zuddhAtmA brahma svarUpI paramAtmA hU~ aisA dhyAne se usakA bhedajJAna nirmala hotA hai| AtmA-anAtmA kA viveka, jJAnAvaraNa kA kSayopazama hone jJAna bar3ha jAtA hai / samyaka dRSTi ke kumati, kuzruta va kuavadhijJAna nahIM rahatA hai, usakA ajJAna aura durbuddhivilA jAtI hai phira vaha ajJAna aura durbuddhi kI tarapha dekhatA bhI nahIM hai| zuddhAtmA kA dhyAna karake apane upayoga ko usameM jor3atA hai, saMsArI rAga viSaya meM nahIM ulajhatA, AtmAnubhava kA bar3A hI rasika hotA hai| jIva svarUpa se akartA tathA sukha-duHkha se rahita hai, kevala apanI durbuddhi mUr3hatA ke kAraNa vaha kartA bana jAtA hai aura karma phala ke sAtha saMbaMdha jor3akara sukhI - du:khI hotA hai| jina puruSoM ne apane bhedavijJAna ke dvArA ajJAna ko naSTa kara diyA hai arthAt asat paristhiti padArtha Adi Ane-jAne vAle haiM aura svayaM satsvarUpa rahane vAlA hai, aisA anubhava karake asat se sarvathA sambaMdha viccheda kara liyA hai, unakA vaha jJAna, jaise sUrya saba vastuoM ko prakAzita karatA hai, vaise hI lokAloka ko prakAzita karane vAlA kevalajJAna ke rUpa meM pragaTa hotA hai; isaliye manuSya bhava kA sadupayoga jJAna svabhAva kI sAdhanA karane meM karo, isameM jAti kula Adi mata dekho| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM jAyi kulaM nahu picchadi, suddhaM saMmatta daMsanaM picchar3a / nyAna sahAva anmoyaM, anyAnaM salya miccha muMcei // 153 // Fu Wu Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --31-3-E --2--15-216-- *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI nyAnasya nyAna rUrva, daMsana dasei nyAna sahakAraM / anyAna miccha tiktaM, nyAnaM anmoya rUva rUvaM ca // 154 // anvayArtha - (jAyi kulaM nahu picchadi) jAti kula mata dekho, koI bhI manuSya, saMjJI paMcendriya pazu, nArakI, deva sabhI samyakdarzana prApta kara sakate haiM, dharma sAdhanA meM koI jAti kula kA baMdhana nahIM hai (suddhaM saMmatta daMsanaM picchai) zuddha samyakdarzana hone kI AvazyakatA hai (nyAna sahAva anmoyaM) apane jJAna svabhAva kA AlaMbana karo (anyAnaM salya miccha muMcei) ajJAna, zalya, mithyAtva saba chUTa jaayeNge| (nyAnasya nyAna rUvaM) jJAna kA jJAna svarUpa hai, AtmA kA jJAna svarUpa hI hai (daMsana daMsei nyAna sahakAraM) jJAna ke sahakAra se apane samyakdarzana svarUpa ko dekho (anyAna miccha tiktaM) ajJAna mithyAtva ko chor3o (nyAnaM anmoya rUva rUvaM ca) jJAna ke AlaMbana se apane svarUpa ko dekho, yaha zarIra ko mata dekho| vizeSArtha - samyakadarzana ko hara eka jAti va kula kA buddhimAna manuSya, hara eka nArakI, hara eka deva va hara eka sainI paMcendriya pazu prApta kara sakatA hai kyoMki isakA saMbaMdha AtmA se hai| dharma sAdhanA mukti prApta karane meM pratyeka jIva svataMtra hai / hara manuSya samyakdarzana prApta kara sakatA hai, isameM jAti kula kA bheda nahIM hai / apane jJAna svabhAva kA AlaMbana lene se ajJAna, mithyAtva, zalya Adi saba chUTa jAte haiM / jahA~ zuddha samyakdarzana, nija zuddhAtmAnubhUti hotI hai vaha apane jJAna svabhAva kA hI AlaMbana rakhatA hai, usakA saba ajJAna mithyAtva chUTa jAtA hai, vahAM zarIrAsakti rUpa mithyAjJAna aura koI zalya nahIM rhtii| usake apane jJAna svabhAva AtmA ke sivAya para vastu meM paramANu mAtra bhI rAga bhAva nahIM rahatA hai| samyakdRSTi sAdhaka jJAna ke vAstavika svarUpa ko jAnatA hai| maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa pratIti ko nizcaya samyakadarzana aura maiM zuddha AtmA hI hU~, ni:saMzaya jJAna ko samyakjJAna aura apane jJAna svabhAva meM sthira rahane ko samyakcAritra jAnatA hai| usakI dRSTi nirmala ho gaI hai, usakA ajJAna mithyAtva chUTa jAtA hai, vaha apane jJAnAnaMda svabhAva meM magana rahakara atIndriya Ananda bhogatA hai| gAthA-153,154--- - - samyakdarzana cAhe brAhmaNa ko ho athavA cAMDAla ko, donoM ko eka hI tattva kI prApti hotI hai| jJAna svabhAvI AtmA zuddhAtma tattva meM koI doSa vikAra yA viSamatA hai cha hI nahIM, jitane bhI doSa yA viSamatAyeM AtI haiM ve saba ajJAna mithyAtva se rAga pUrvaka sambaMdha mAnane se AtI haiM / paramAtma tattva, karma prakRti aura ajJAna mithyAtva ke sambaMdha se sarvathA nirlipta hai| bhogoM ko prApta karanA apane vaza kI bAta nahIM hai kyoMki isameM prArabdha kI pradhAnatA aura manuSya kI parataMtratA hai paraMtu apane jJAna svabhAvI paramAtma tattva kI prApti pratyeka manuSya kara sakatA hai, isake liye hI yaha manuSya zarIra milA hai| svarUpa kA jJAna svayaM ke dvArA hI svayaM ko hotA hai, isameM jJAtA jJeya kA bhAva nahIM rhtaa| jisa bhavya jIva ko nija zuddhAtmAnubhUti zuddha samyakadarzana hotA hai, use kabhI vikalpa, saMdeha, viparIta bhAvanA, asaMbhAvanA Adi hotI hI nahIM hai, use hI samyakdRSTi jJAnI kahate haiN| ___ mAnI huI bAta, na mAnane para Tika nahIM sakatI aura mAnyatA ko pakar3e rahane para kisI anya sAdhana se miTa nahIM sktii| jaba taka tattva prApti kA dRDha nizcaya nahIM hotA taba taka acche-acche sAdhakoM ke aMta:karaNa meM bhI kucha na kucha dvividhA vidyamAna rahatI hai| yadi sAdhaka kA yaha dRr3ha nizcaya ho jAye ki mujhe paramAtma pada ke sivAya kucha nahIM cAhiye to vaha vartamAna meM hI mukta ho sakatA hai; paraMtu yadi vastuoM ke sukha bhoga aura jIne kI icchA rahegI to icchA kabhI pUrI nahIM hogI aura mRtyu ke bhaya se bhI bacAva nahIM hogA tathA krodha se bhI chuTakArA nahIM hogA isaliye ajJAna mithyAtva zalya rahita honA Avazyaka hai| samyaktva meM pUchIna jAtI, jAta re na pAMta re| samyaktva meM uThatIna, heyAheya kulakIvAta re|| samyaktva ke saMsAra meM, samyaktva hI basa zeya hai| para vastu saba mithyAtva hai. ajJAna sArA heya hai|| darzana yahI, sAre vikAroM se rahita hai AtmA / haizAna yahahI AtmA hI,hai ki basa paramAtmA / / mAnI De Dao Fa >> Da Juan . -E-HE-2-12--- 1-1-- Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 155,156**** * * ** E-5-16 Qi , Chang Chang Chang Chang ;Ge Lei -------- 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI cAritra basa yaha hI ki,re vyavahAra saba nissAra hai| maiM pUrNa jJAnAnaMdahU~,yaha citavana hI sAra hai|| (caMcala jI) isa manuSya bhava kI sArthakatA samyakdarzana, jJAna, cAritra sahita tapa kA pAlana kara mukti ko prApta karane meM hI hai, isameM choTe-bar3e kA bheda nahIM hai, jJAna jyoti jagAnA hI zreyaskara hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM lahu dIragha nahu picchar3a, nyAna sahAvena anmoya sNjuttN| hitamita parinai suddhaM, komala parinAma anmoya saMjuttaM // 155 // sammatta sahita daMsana, nyAna sahita carana tavayaranaM / mamalaM mamala sahAvaM, anmoyaM nyAna suggae jNti||156|| anvayArtha-(lahu dIragha nahu picchai) choTA bar3A mata dekho, dharma sAdhanA mukti prApta karane meM Ayu, avasthA, paristhiti nahIM dekhI jAtI (nyAna sahAvena anmoya saMjuttaM) apane jJAna svabhAva kA Alambana rakho aura usI meM lIna raho (hitamita parinai suddhaM) apane zuddhAtma svarUpa meM pariNamana karanA hI hitakArI aura iSTa hai (komala parinAma anmoya saMjuttaM) apane komala sarala sahaja bhAva rakho, jJAna kA Alambana rakho aura usameM hI lIna rho| (sammatta sahita daMsana) samyaktva sahita darzana (nyAna sahita carana tavayarana) jJAna sahita cAritra aura tapa ko dhAraNa karanA (mamalaM mamala sahAvaM) maiM mamala se mamala svabhAvI hU~ arthAt anAdi zuddha nirAvaraNa caitanya jyoti mamala svabhAvI dhruvatattva zuddhAtmA hU~ (anmoyaM nyAna suggae jati) aise jJAna kA AlaMbana lene, Azraya karane se sugati kI prApti hotI hai| vizeSArtha- manuSya bhava kI sArthakatA dharma sAdhanA kara mukti prApta karane meM hai, isameM choTe-bar3e ko mata dekho, yahA~ Ayu avasthA paristhiti nahIM dekhI jAtI, yahA~ to "zubhasya zIghram" kI bAta hai| jaba apane bhAva *jAga jAyeM tabhI uThakara cala denA hI iSTa hitakArI hai| kala kyA hogA ? * isakA bharosA aura patA bhI nahIM hai / Ayu kA aMta, Ayu kA baMdha, pApa kA udaya kaba A jAye? phira cAhate hue bhI kucha nahIM ho sakatA isaliye jJAna svabhAva kA AlaMbana rakho aura usI meM lIna rho| apane zuddhAtma svabhAva meM pariNamana karanA hI hitakArI aura iSTa hai, aba yaha kaSAya, rAga-dveSa ke bhAva chor3o apane komala sarala sahaja bhAva rakho, jJAna kA AlaMbana rakho aura usI meM lIna rho| khabara nahIM hai,koIkI ika pala kii| jo kucha karanA hoya so kara lo,ko jAne kala kii| kaliyuga kA yaha nikAla ,ghora patana hove| Ayu kAya kA patA nahIM hai, kisa kSaNa meM khoye // jIvana kSaNabhaMgura hai jaise,osada jala kI...jo kucha... Atma kalyANa kI prabala bhAvanA sahita zuddha samyakdarzana, samyajJAna pUrvaka samyakcAritra kA pAlana karanA aura tapa dhAraNa karane meM hI manuSya bhava kI sArthakatA hai / maiM mamalaha mamala svabhAvI zuddha caitanya zuddhAtmA hU~, aise jJAna svabhAva nija svarUpa kA Azraya karane se sadgati aura mukti kI prApti hotI hai| buddhimAna manuSyoM ko yaha smaraNa rakhanA cAhiye ki AtmA ko isa KS viziSTa mAnava yoni kI prApti karor3oM varSoM taka dehAntara karane ke bAda huI hai| cAra gati caurAsI lAkha yoniyoM kA cakra anAdi se cala rahA hai| isa bhava sAgara meM yaha mAnava yoni eka naukA kI taraha hai, dharma zAstra aura sadguru kuzala nAvika haiM aura isa mAnava deha meM prApta suvidhAyeM-1.buddhi, 2. svastha zarIra, 3. puNya kA udaya, yaha anukUla vAyu hai jo sahI dizA meM le jA sakatI hai, yadi ina suvidhAoM zubha yoga ke rahate bhI koI manuSya apane Atma hita (svarUpa sAkSAtkAra, samyakdarzana) kA prayatna nahIM karatA to use apanI AtmA kA ghAtaka samajhanA cAhiye jisakA pariNAma anaMta du:kha bhoganA pdd'egaa| manuSya zarIra ucca kula Adi jIvana kI parama saMsiddhi hai| iMdriyoM se Upara mana hai, mana se Upara buddhi hai aura buddhi se bhI pare AtmA hai ataeva svarUpa sAkSAtkAra AtmA kI divya mahimA kI anubhUti kA lakSya honA caahiye| samyakdarzana AtmA kA eka apUrva guNa hai| usake sAtha yathArtha zraddhAna hI samyak zraddhAna hai, jJAna samyakjJAna hai| samyakdarzana samyakjJAna sahita jo cAritra va tapa hai vahI samyakcAritra va samyaktapa hai / jahA~ ina cAroM kI ekatA hai vahIM mamalaha mamala svabhAva hai / isI dazA ko svAtma lInatA, svAtmAnubhava kahate haiM / jo isa jJAna svabhAva kA AlaMbana karate haiM unako 113 E-E-5-16--15*-E Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 157,158*** * ** E: KESH * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * aisA puNya baMdha hotA hai jisase ve sadgati aura mukti pAte haiN| isa zarIra kA sadupayoga sacce jJAna ko upalabdha karane meM hI karanA * cAhiye jisake liye nimna upAya haiM - 1. sadAcAra aura saMyama kA pAlana karate hue mana aura indriyoM ko vaza * meM krnaa| 2. kevala nAma aura yaza ke liye dharma kA dambha nahIM karanA caahiye| 3. apane deha ke karmoM, apane mana ke vicAroM athavA apane vacanoM se dUsaroM ko udvega nahIM pahuMcanA caahiye| 4. dUsaroM se uttejanA milane para bhI sahiSNutA kA abhyAsa karanA caahiye| 5. dUsaroM (saba jIvoM) se apane vyavahAra meM saralatA vinamratA rkhnaa| 6. aise sadguru ko khojanA cAhiye jo AtmAnubhUti kI ora kramaza: mArgadarzana kara sakeM phira unakI zaraNa hokara sevA bhAva se tattva jijJAsA krnaa| 7. samyak darzana ke liye zAstrIya vidhi vidhAna kA pAlana karanA caahiye| 8. zAstra siddhAMta meM dRr3ha niSThA rkhnaa| 9. samyakdarzana meM bAdhaka kriyAoM (paccIsa doSoM) kA pUrNa rUpa se tyAga krnaa| 10. zarIra dhAraNa kI AvazyakatA se adhika padArthoM kA grahaNa, saMgraha nahIM krnaa| 11. sthUla jar3a deha meM ahaMkAra nahIM karanA aura na deha ke sambaMdhiyoM se mamatA rakhanA caahiye| 12. niraMtara smaraNa rakhanA cAhiye ki jaba taka jar3a deha kA saMyoga rahegA taba taka bArambAra janma-maraNa, jarA-vyAdhi ke duHkha bhoganA par3eMge, isake liye bar3I-bar3I yojanAyeM banAnA vyartha hai| 13. strI, saMtAna aura ghara meM zAstra kI AjJA se adhika Asakti nahIM rakhanA caahiye| * 14. mana kI kalpanA (saMkalpa-vikalpa) ke iSTa-aniSTa se sukha-du:kha 2 nahIM maannaa| 15. zuddhAtma svarUpa ke bhakta banakara ananya bhAva se usakI ArAdhanA krnaa| 16. aise ekAnta sthAna meM rahanA cAhiye, jahA~ kA vAtAvaraNa priya ho, zAMta aura AtmavidyA ke anukUla ho, vikalpa ke kAraNa va aise sthAnoM se bacanA caahiye| 17. yaha mAnava yoni sabase vikasita taba samajhI jAtI hai, jaba isameM pUrNa adhyAtma jJAna kI cetanA ho arthAt samyakdarzana, jJAna, cAritra, tapa kA paripUrNa pAlana ho| isa prakAra isa kalaraMjana kI dizA mor3ane se sacce jJAna pUrvaka mukti kI prApti hotI hai| bhava baMdhana se mukti kA patha pUrNarUpa se jJAna vairAgya para nirbhara hai| isa prakAra isa kalaraMjana doSa se bacakara isa zarIra kA sadupayoga dharma sAdhanA kara mukti prApta karane meM hI mAnava kI zreSThatA hai| jIva ke saMsAra paribhramaNa kA kAraNa ajJAna hai, ajJAna kA mUla rAga hai| rAga ke tIna bheda haiM- 1. janaraMjana rAga 2. kalaraMjana doSa 3. manaraMjana gArava / jisameM janaraMjana rAga kA svarUpa tathA kalaraMjana doSa ke svarUpa kA varNana kiyA, Age manaraMjana gArava kA svarUpa kahate haiN| prazna-manaraMjana gArava kise kahate haiM? samAdhAna-mana kI saMtuSTi, mana kI prasannatA ke liye nAnA prakAra kA jo zubhAzubha kriyA karma kiyA jAve, jisase ahaMkAra, ATha prakAra kA mada bar3he use manaraMjana gArava kahate haiM, jo jIva ko saMsAra meM bhramAtA, durgati le jAtA hai| prazna - isa manaraMjana kA svarUpa kyA hai, isameM kyA-kyA hotA hai| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - manaraMjana gArava uttaM, mana sahakArena sahAva saMjuttaM / mana uvavanna sahAvaM, mana Ananda gAravaM bhaniyaM // 157 // gArava mana saMjuttaM, gArava saMsAra sarani mohaMdhaM / mana viSayaM ca sahAvaM,mana sahakArena gAravaM diha / / 158 // anvayArtha - (manaraMjana gArava uttaM) manaraMjana gArava kA svarUpa kahate 114 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 159,160*** * ** * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * haiM (mana sahakArena sahAva saMjuttaM) mana manuSya kI eka vizeSa jAgrata zakti hai, * jisake sahayoga se saMsArI viSaya kaSAya kI pravRtti se naraka nigoda kI prApti * hotI hai tathA svarUpa sAdhanA, dharma kI ora unmukha hone se mukti kI prApti * hotI hai, mana ke sahayoga se hI svabhAva meM lIna huA jAtA hai (mana uvavanna sahAvaM) mana kA niraMtara calane, sakriya rahane kA svabhAva hai (mana Ananda gAravaM bhaniyaM) mana ke AnaMda ko hI gArava kahate haiM kyoMki yaha bAhya vibhUti, dhanAdi aizvarya meM hI prasanna rahatA hai| (gArava mana saMjuttaM) gArava meM lagA huA mana (gArava saMsAra sarani mohaMdhaM) ahaMkAra vaza ATha mada meM phaMsAkara saMsAra paribhramaNa karAtA hai aura moha se aMdhA karatA hai (mana viSayaM ca sahAvaM) mana pAMcoM indriyoM kA rAjA hai,paMcendriya ke viSayoM meM rata rahanA hI isakA svabhAva hai (mana sahakArena gAravaM diTuM) mana kA sahakAra karane se gArava hI dikhAI detA hai, apanA Atma svarUpa dikhAI nahIM detaa| vizeSArtha- mana eva manuSyANAM kAraNaM baMdha mokSayoH / mana kyA padArtha hai ? yaha AtmA aura anAtmA padArtha (zarIra) ke bIca meM rahane vAlI eka vilakSaNa vastu hai, yaha svayaM anAtma aura jar3a hai kiMtu baMdha aura mokSa isI ke AdhIna hai| mana hI saMsAra hai, mana nahIM to jagata nhiiN| mana vikArI hai, isakA kArya saMkalpa-vikalpa karanA hai| yaha jisa padArtha ko bhalI bhA~ti grahaNa karatA hai svayaM bhI tadAkAra bana jAtA hai / jJAnI kA mana Atma svarUpa meM lagatA hai, ajJAnI kA mana saMsArI prapaMca rAgAdi meM lagA rahatA hai| sAre anarthoM kI utpatti rAga se hotI hai, rAga na ho to mana prapaMcoM kI ora na jaaye| kisI bhI viSaya meM guNa aura sauMdarya dekhakara usameM rAga hotA hai, isI se mana usa viSaya meM pravRtta hotA hai, pAMcoM iMdriyoM kA mana rAjA hai, iMdriyoM ke viSayoM meM rata rahanA hI mana kA svabhAva hai, yaha niraMtara sakriya rahatA hai / vicAroM ke pravAha ko hI mana kahate haiM, isakA svabhAva bar3A caMcala capala hai| mana bAhya vaibhava dhana-dhAnya, * kuTumba-parivAra, pada, mAna, pratiSThA Adi parigraha ko dekhakara mada karatA hai, bar3A prasanna rahatA hai, mana ke AnaMda ko hI gArava kahate haiN| mana pAMcoM indriyoM * ke viSayoM meM hI jIva ko aMdhA rakhatA hai| isa manaraMjana gArava meM phaMsA jIva * saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai, moha meM aMdhA rahatA hai, pApa viSaya kaSAyoM meM rata rahane se durgati jAtA hai| vaise to mana acetana hai ata: usameM kriyA saMbhAvita nahIM hai tathApi AtmA ke sAtha saMparka hone se mana meM kriyA kA adhyAsa (rAga) mAnA gayA hai| mana ko ati caMcala tathA gatizIla kahA gayA hai| mana zarIra tathA indriyoM para satat niyaMtraNa rakhatA hai ata: manuSya kabhI bhI zAMti kA anubhava nahIM kara pAtA hai| mana ke pramukha kArya - indriyoM ke sAtha saMparka karake viSayoM ko grahaNa karanA, indriyoM tathA zarIra ko niyaMtrita rakhanA, apane Apako niyaMtrita rakhanA, vicAranA, dhyAna karanA, ciMtana-manana karanA Adi / mana apanA kArya pUrA 3 karatA hai, bAda meM buddhi pravRtta karatI hai tatpazcAt zarIra apanA kArya prAraMbha karatA hai| mana do prakAra se pravRtta hotA hai - 1. vikRta mana-kAma, krodha, ahaMkAra, IrSyA, lobha, mada, moha, bhaya, ciMtA Adi vikAra haiM jo saMsAra ke kAraNa haiN| 2. svakRta mana-Atma svarUpa ke ciMtana manana jJAna dhyAna vairAgya meM pravRtta honA, isase mukti kI prApti hotI hai| mana lobhI mana lAlacI, mana caMcala mana cor| mana ke mate na cAliye,mana palaka palaka meM aur|| ___ manaraMjana gArava, indriya viSaya sevana meM hI pravRtta nahIM karatA hai, manaraMjana gArava mAna pratiSThA pUjA Adi ke liye vrata tapa Adi meM bhI pravRtta karatA hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM - vaya tava gahana uvanna, chAyA kunyAna saMjuttavaya ghnN| kunyAnaM ca uvannaM, gArava anmoya naraya vAsammi // 159 // / saMjama sammatta subhAvaM, chAyA micchatta salya durbuddhii| micchA maya sasahAvaM, gArava uvavanna duSya vIyammi // 160 // anvayArtha - (vaya tava gahana uvannaM) manaraMjana gArava vrata tapa grahaNa karane ke liye prerita karatA hai kyoMki vrata tapa dhAraNa karane se loka meM pUjA pratiSThA hogI (chAyA kunyAna saMjutta vaya gahanaM) kujJAna sahita vrata kA grahaNa karatA hai, mithyAtva ke sAtha kujJAna hotA hai (kunyAnaM ca uvanna) isase kujJAna hI paidA hotA hai, bar3hatA hai (gArava anmoya naraya vAsammi) manaraMjana gArava kI pUrti ke liye usameM lage rahane se naraka meM vAsa karanA par3atA hai| (saMjama sammatta subhAvaM) saMyama to samyaktva kA svabhAva hai, samyaktvI -E-E E-ME Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 161EKH-KHE / 18-1-4-**-*-*-93-94 zrI upadeza zuddha sAra jI ko hI sahI saMyama vrata tapa hote haiM (chAyA micchatta salya durbaddhI) mithyAtva sahita vrata tapa grahaNa karane se zalya aura durbuddhi banI rahatI hai (micchA maya *sasahAvaM) mithyAtvamaya svabhAva hone se (gArava uvavanna duSya vIyammi) gArava paidA hotA hai jo ki du:kha kA bIja hai| vizeSArtha- manaraMjana gArava meM phaMsA jIva sAMsArika viSaya-kaSAya meM to lipta rahatA hI hai, yadi usakA manacAhA nahIM hotA, mAna sammAna aise nahIM milatA to vaha vrata tapa grahaNa kara letA hai, tyAgI sAdhu ho jAtA hai paraMtu mithyAtva aura kujJAna sahita hone se kujJAna hI bar3hatA hai| tIvra mithyAtva se mAyAcArI karatA hai, usake bhItara tIvra gArava bhAva anaMtAnubaMdhI kaSAya va kRSNa lezyA rUpa ho jAtA hai, jisase naraka meM vAsa karanA par3atA hai| saMyama use kahate haiM jahA~ samyakdarzana ke sAtha Atma svabhAva meM sthiratA ho, isake viparIta manaraMjana gArava ke liye vrata saMyama dhAraNa karatA hai to mithyAtva sahita zalya aura durbuddhi hI rahatI hai, jisase loka mUDhatA, deva mUDhatA, pAkhaMDI mUDhatA sahita mithyAtva meM lipta rahatA hai| bAharI saMyama tapa se vizeSa gArava bar3ha jAtA hai, apane ko dUsare se UMcA samajhatA hai, dUsaroM ko nIcA dekhatA hai, isa tIvra mAna ke bhAva se pApa karma bAMdhatA hai aura bhaviSya meM du:khoM kA bIja botA hai| manaraMjana gArava se prerita hokara jIva mithyAtva sahita muni yA zrAvaka ke vratoM ko dhAraNa karake va nAnA prakAra tapa karake mithyAjJAna ke prabhAva se bar3A bhArI ghamaMDa karate haiN| hama vratI haiM, hama tapasvI haiM, sAdhu haiM aisA tIvra mAna rakhakara apanI pratiSThA karAnA cAhate haiM, yadi pratiSThA meM kamI ho to krodha karate haiN| unake bhItara bAharI cAritra va tapa pAlate hue bhI mAyAcAra bar3ha jAtA hai va lobha kaSAya kI tIvratA ho jAtI hai,khAna-pAna icchAnukUla cAhate haiN| mAna-sammAna meM phUle rahate haiM, yadi nahIM milatA to bhaktoM ko burA-bhalA kahate haiM, ve mithyAtva sahita naraka jAne lAyaka pApa bAMdhakara naraka cale jAte haiM aura du:kha bhogate haiN| manaraMjana gArava meM phaMsA jIva kyA-kyA karatA hai, usakA pariNAma * kyA hotA hai ? vaha yahA~ batAyA jA rahA hai| prathama to saMsArI dhana vaibhava, viSaya-kaSAya, pApa-parigraha meM hI lagA rahatA hai, isameM hI AnaMda mAnatA hai aura yadi saMsArI saMyoga manonukUla nahIM milate to vrata tapa dhAraNa kara letA hai, tyAgI sAdhu banakara apane mana kI pUrti karatA hai yadi isase bhI saMtuSTa nahIM hotA hai to nAnA prakAra ke zAstra par3hakara bar3A jJAnI banatA hai| isake liye Age gAthA kahate haiM sutaM ca aneya bheyaM, aMga puvAi miccha saMjuktaM / / gArava maehi raiyaM, manaraMjana rAga naraya vAsammi // 161 // anvayArtha - (sutaM ca aneya bheyaM) koI aneka prakAra zAstroM ko jAnatA hai, nAnA prakAra ke zAstra par3hatA hai (aMga puvvAi miccha saMjuttaM) yahA~ taka ki gyAraha aMga nau pUrva taka kA jJAna kara letA hai paraMtu mithyAtva meM lIna rahatA hai (gArava maehi raiyaM) usakA gArava bhAva mada se racA huA hotA hai, vaha isI jJAna ke mada meM phUlA rahatA hai (manaraMjana rAga naraya vAsammi) isa manaraMjana rAga kA phala naraka vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha-koI tyAgI sAdhu aneka prakAra ke zAstroM ko jAnatA hai, yahA~ taka ki gyAraha aMga nau pUrva taka kA jJAna rakhatA hai paraMtu manaraMjana gArava se mithyAtva sahita hotA hai, usako samyakdarzana nahIM hai to usake bhItara na zuddhAtmA kI ruci hotI hai, na mokSa tattva kI pahicAna hotI hai kiMtu bhItara kaSAya vAsanA bharI hotI hai, jisase use apane zAstra jJAna kA bar3A rAga aura ghamaMDa hotA hai| usa zrutajJAna se kaSAyoM ke ghaTAne kA kAma nahIM hokara kaSAyoM ke bar3hAne kA kAma hotA hai| vaha zAstra jJAna se mana ko raMjAyamAna karake unmatta rahatA hai| tIvra kaSAya se manaraMjana rAga ke kAraNa aneka zAstroM kA jJAtA naraka jAne yogya karma bAMdhakara naraka calA jAtA hai| avinAzI nija zuddhAtma tattva kA lakSya hone se vinAzIka vastueM svata: milatI haiM, AtI haiM paraMtu vinAzIka dhana vaibhava zarIra mana Adi kA lakSya hone se avinAzI tattva kI prApti nahIM hotI aura vinAzIka vastuoM ke liye bhI ciMtA karanA par3egI evaM parizrama uThAnA pdd'egaa| avinAzI tattva kI prApti ke liye kAmanA, mamatA aura Asakti (rAga) kA tyAga mukhya Avazyaka hai| kiyA to vartamAna paristhiti aura pAtratA ke anusAra bhinna-bhinna prakAra kI hotI hai paraMtu jo mithyAtva, mAyAcAra, malinatA, patana kI bAta hotI hai.vaha kAmanA ke kAraNa hotI hai| kAmanA rakhakara ke pAramArthika grantha par3heM. dUsaroM ko sunAyeM to lakSya, --------REE 116 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 162,163*** * ** 43 REMES * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI 2 mAna-sammAna, dhanAdikI icchA rahane se pApoM se baca nahIM sakatA kyoMki kAmanA se hI saba pApa hote haiN| jisake mana aura indriyAM vaza * meM nahIM hotI, vaha kAmanA ke kAraNa phala meM Asakta hokara baMdha jAtA * hai| mana meM durbhAva utpanna hote hI azAMti ho jAtI hai| mana meM sadbhAva * hote hI zAMti hone lagatI hai| jo jIva jitanI nAzavAna vastuoM kI kAmanA kA tyAga karatA hai utanI samatA, zAMti, AnaMda sadguNa usameM bar3hate jAte haiM aura jitanI nAzavAna vastuoM kI kAmanA karatA hai, utanI azAMti, viSamatA, duHkha, saMtApa Adi durguNa Ate haiN| manaraMjana gArava hI kAmanA hai, isake kAraNa jIva kyA-kyA karatA hai yaha Age gAthA meM kahate haiM - tavaM ca tIvra sahiyaM, sammattaM saddha miccha sabhAvaM / para picchaMto gArava, para pajjAya naMta duSya vIyammi // 12 // mana uvavanna sahAvaM, mana sasahAvaM ca sahani uvsrg| anyAnaM picchaMto, tava paMDa naraya dugya vIyammi / / 13 // anvayArtha - (tavaM ca tIvra sahiyaM) vaha tIvra tapa karatA hai (sammattaM suddha miccha sabhAvaM) zuddha samyakadarzana na hone se, mithyAtva sahita, para zarIrAdi kI kriyA se bhalA honA mAnatA hai (para picchaMto gArava) para ko pahicAnane, pudgala kI tarapha dRSTi hone se gArava bar3hatA hai (para pajjAya naMta duSya vIyammi) para paryAya meM rata rahane se anaMta du:kha kA bIja botA hai| (mana uvavanna sahAvaM) mana meM saMkalpa-vikalpa paidA hone kA svabhAva hai (mana sasahAvaM ca sahani uvasaggaM) isa mana ke saMkalpa-vikalpa svabhAva sahita vaha aneka upasargoM ko sahana karatA hai (anyAnaM picchaMto) ajJAna ko jAnatA pahicAnatA hai arthAt apane svarUpa kA bodha to hotA nahIM, bAharI zArIrika kriyA meM hI magana rahatA hai (tava SaMDa) vizeSa paristhiti meM tapa khaMDita kara *detA hai (naraya duSya vIyammi) isase naraka ke du:kha kA bIja botA hai| vizeSArtha- manaraMjana gArava kI vizeSatA se tIvra tapa karatA hai paraMtu apanI AtmAnubhUti zuddha samyakdarzana na hone se zArIrika kriyA bAhya tapa * ko hI iSTa kalyANakArI mAnatA hai, mithyAtva sahita para ko hI batAne, para kI apekSA se kaThina tapasyA karatA hai paraMtu isase gArava hI bar3hatA hai, para paryAya kI dRSTi hone se tapa mada bar3hatA hai jo da:kha aura durgati kA kAraNa hotA hai| mana kA svabhAva saMkalpa-vikalpa karane kA hai aura vaha niraMtara hI calatA rahatA hai, kabhI Age kI kalpanAoM meM jhulAtA hai, kabhI pIche ke kAryoM meM ulajhAtA hai| isa mana ke AdhIna bar3e upasarga bhI sahatA hai aura usase mAnatA hai ki hama upasarga saha leMge to hamArA bahuta mAna, prabhAvanA prasiddhi hogI, hamako bahuta puNya karma kA baMdha hogA, jisase devagati ke sukha bhogane ko mileMge, aise ajJAna sahita para paryAya kA lakSya rahane se pariNAmoM meM kaSAya bhAva hone se pApa karma kA hI baMdha hotA hai| vizeSa paristhitiyoM meM tapa khaMDita bhI kara detA hai, isa prakAra manaraMjana gArava ke vazIbhUta naraka ke du:khoM kA bIja botA hai| kaThina tapasyA karate hue yadi samyaktva bhAva hai aura Atma dhyAna meM jamane kA, karmoM kI nirjarA kA uddezya hai taba to vaha zuddha tapa hai; paraMtu yadi mithyAtva sahita tapa hai to vahA~ kisI kaSAya kI puSTi kA uddezya hai isaliye vaha tapa mithyA tapa hai| mithyA tapa karate hue dRSTi zarIra para va kaSAya kI puSTi para rahatI hai, isase tapa mada bar3hatA hai| zArIrika tapa pudgala kI paryAya hai, isameM rata hone se tathA isakA gArava aura bhalA honA mAnane se mithyAtva karma kA baMdha hotA hai jo du:kha rUpI phala ko detA hai| zAMta bhAva ho, jJAna ho, cAritra ho athavA tapa ho,yadi yaha samyakdarzana sahita hai to isakA mUlya mahAratna ke samAna hai| yadi samyaktva rahita ho to usakI kImata kaMkar3a patthara ke samAna tuccha hai| manaraMjana gArava vAlA jIva AtmajJAna rahita tapa karate hue parISaha va upasargoM ko sahana karatA hai, usa upasarga sahana meM usakA abhiprAya vItarAga bhAva va AtmAnubhava nahIM hotA hai kiMtu ajJAna bhAva hI hotA hai| hama upasarga saha leMge to hamArA bahuta mAna hogA, hamako bahuta puNya karma kA baMdha hogA @ jisase hama bhaviSya meM nAnA prakAra ke viSaya bhoga bhogeNge| kaSAyoM kI vAsanA, bhaviSya kI kAmanA sahita tapa khaMDita bhI kara detA hai jisase naraka ke du:kha prApta hote haiN| jIva ke bahu janmArjita puNyoM ke phalasvarUpa use deva durlabha mAnava zarIra upalabdha hotA hai| jIvana kA pramukha uddezya hai-apane satsvarUpa meM E-E-E KARKI E- HE- Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-164,165-------- Xin Bei Shi Yao Gai Xing Di , Chang Chang -------- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI pratiSThita rahakara viveka pUrvaka dharma kA anupAlana karanA / manuSya kA mana bar3A caMcala hai, isI ke kAraNa vaha baMdhana evaM mokSa ko prApta hotA hai| pApa vaha hai, jisase pariNAma meM apanA tathA dUsare kA ahita ho| puNya vaha hai, jisase pariNAma meM apanA tathA dUsare kA hita ho| ghora tapasyA yA gaharI pUjA pATha athavA japa dhyAna karane vAle kiMtu mithyAtva sahita manaraMjana gArava vAloM kI kyA gati hotI hai isake aneka dRSTAMta graMthoM meM milate haiN| jo manaraMjana gArava meM raMjAyamAna hai usakI vidyA vyartha hai, use tapasyA, tyAga aura zAstrAbhyAsa se bhI koI lAbha nahIM hai| usakA ekAMta sevana aura mauna bhI niSphala hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM mana raMjana subhAvaM, sobhA sahakAra jalasya suci cittaM / anyAnaM micchattaM, jalaM sahAvena thAvaraM pataM // 164 / / sacitta sahAvaM dharanaM, citta sahAvena anmoya para picchN| pajjAvasya uvannaM,pajjaya ratto tiriya duSya viiymmi|| 165 // anvayArtha - (mana raMjana subhAvaM) manaraMjana gArava vAle kA svabhAva hotA hai ki (sobhA sahakAra) zarIra ko sajA dhajAkara rakhatA hai, acche vastra Adi zrRMgAra karatA hai, apane ko zobhAyamAna mAnatA hai, zarIra ke Adara satkAra meM phUlA rahatA hai (jalasya suci cittaM) jala kI zuddhi se apane Apako pavitra mAnatA hai, tIrthayAtrA Adi pavitra sthAna, pavitra nadI Adi meM snAna karake apane Apako dhanya mAnatA hai (anyAnaM micchattaM) yaha saba ajJAna mithyAtva hai (jalaM sahAvena thAvaraM pattaM) jala ke svabhAva, tIrtha Adi pavitra nadiyoM meM snAna karake apane ko pavitra zuddha mAnane vAlA sthAvara gati kA pAtra banatA hai| (sacitta sahAvaM dharanaM) sacitta kaMda mUla phala jala Adi ke sevana se apane ko pavitra zuddha tapasvI mAnane vAle, sacitta svabhAva ko dhAraNa karane * vAle (citta sahAvena anmoya) jo citta svabhAva, manaraMjana gArava kA hI AlaMbana * rakhate haiM, bAhya kriyA karma meM hI apane ko bar3A mAnate haiM (para picchaM) para meM hI * dRSTi rakhate haiM, zarIrAdi saMsAra kI tarapha hI dekhate haiM (pajjAvasya uvanna) paryAya ko hI paidA karate haiM arthAt niraMtara zubhAzubha karma kA hI baMdha karate haiM * (pajjaya ratto) paryAya meM rata rahate haiM (tiriya duSya vIyammi) ve tiryaMca gati ke ***** * * *** duHkha kA bIja bote haiN| vizeSArtha- manaraMjana gArava vAle kA svabhAva bar3A vicitra hotA hai, zArIrika bAhya zobhA ke liye nita naye-naye upakrama karatA rahatA hai, zarIra ko zrRMgArita sajA-dhajA kara rakhatA hai, bAhya meM apane Adara satkAra meM phUlA rahatA hai, sAtha meM tIrthayAtrA Adi karake, pavitra nadI meM snAna karake apane ko pavitra zuddha zreSTha mAnatA hai| aise logoM meM ajJAna to yaha hotA hai ki mana kI pavitratA AtmA kI zuddhi to ahiMsA, mArdava, Arjava, satya, zIla Adi kA pAlana karane se hotI hai; parantu vaha ina bAtoM para lakSya na dekara kevala jala Adi ke snAna se apane ko pavitra zuddha mAna lete haiM tathA mithyAtva yaha hotA hai ki jisa nadI Adi ke snAna se prANI hiMsA hotI hai usako dharma mAnate haiM, isa taraha zarIra kA rAga aura mana kA raMjAyamAnapanA sthAvara gati meM le jAtA hai| sacitta jala, phala-phUla Adi se apanI pavitratA zuddhi mAnanA, citta ko raMjAyamAna karanA, para zarIra Adi saMsAra kI tarapha dekhanA aura apane ko zreSTha mAnanA, paryAya kI vizeSatA se paryAya meM rata rahanA, tithaMca gati ke duHkha kA bIja bonA hai| manaraMjana gArava manuSya ko naI-naI kalpanAoM, yojanAoM meM phaMsAtA hai| mana kI kabhI saMtuSTi hotI nahIM hai, jitanA mAyA kA phailAva phailatA hai utanI AzA tRSNA, AkAMkSA, kAmanA, vAsanA bar3hatI jAtI hai / mAyA ke tIna rUpa kaMcana, kAminI, kIrti hI manaraMjana gArava ke prANa haiM, inakI kabhI pUrti hotI nahIM hai isaliye mana kabhI saMtuSTa hotA nahIM hai| __ulajhana aura samasyA bAhara saMsAra meM nahIM hai, mana meM hai| bAhara to kevala paristhitiyA~ haiN| ulajhanoM meM phaMsakara vamako ghoTa lene ke bajAya na unheM cunautI dekara unase chuTakArA pA lenA mokSa hai, mukti hai| nizcinta aura praphulla mana svarga hai tathA ulajhA huA mana naraka hai, jisake hama svayaM jimmedAra hai| manuSya kA bhaviSya hAtha kI rekhAoM aura grahoM dvArA kadApi bAMdhA nahIM jA sakatA hai| manuSya kI icchA zakti aura puruSArtha manuSya kA bhaviSya banAtI hai| viveka dvArA manaraMjana gArava ko mor3A jA sakatA hai| dhIre-dhIre jaba manuSya vicAra kSetra meM UMce stara para A jAtA hai taba vaha jIvana meM adhika E-E-S-IEI 118 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 166-168** *** * udAtta hokara tathA apane Atma hita meM ruci lekara tuccha prakAra kI kriyA karma manaraMjana gArava meM rajoguNa aura tamogaNa kI pradhAnatA rahatI hai| kAma, * karanA chor3a detA hai tathA upayogI dizA meM saMgharSa karanA prAraMbha kara detA hai, krodha, lobha yaha tInoM naraka ke dvAra haiM tathA rajoguNa se paidA hote haiN| moha yaha palAyana nahIM buddhimattA hotI hai, jIvana meM svasthya moDa hotA hai| ajJAna pramAda yaha tInoM tamoguNa se utpanna hote haiN| kAma, krodha, lobha aura saMta vRtti apanAne para tathA AdhyAtmika ruci grahaNa kara lene para manuSya moha ke AdhIna hokara hI manuSya pApa karma karake duHkha pAtA hai evaM saMsAra dhana athavA pada ke liye laukika saMgharSa se adhika se adhika saMbhava sImA taka baMdhana meM par3atA hai| haTakara dhyAna ke abhyAsa, prArthanA, paropakAra, jJAna sAdhanA Adi meM juTa jinavANI iSTa kI prApti evaM aniSTa ke parihAra kA upAya batAte hue jAtA hai| yaha manaraMjana kA mor3a ruci pariSkAra kahalAtA hai| atIndriya jJAna kA varNana karatI hai, jinendra paramAtmA kA upadeza yahI hai ki mana kA svabhAva caMcala hai, vaha saMsArI kAmanA vAsanAoM meM hI lipta 3 manuSya zAstra vidhi kA anusaraNa karatA huA apanI azubha pravRttiyoM para rahatA hai| logoM kI bAtoM meM lage rahanA hI manaraMjana gArava hai jo durgati le jAne niyaMtraNa rakhe tathA apane guNa, karma, svabhAva ke anukUla dharma sAdhanA karatA vAlA hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM huA aMta:karaNa kI zuddhi pUrvaka parama tattva zuddhAtma svarUpa ke jJAna kI mana mUlaM caMcala uttaM, caMcala sabhAva sarani sNsaare| upalabdhi karake zAzvata zAMti aura nitya AnaMda mokSa ko prApta kre| jina uttaM nahu picchaM, jana uttaM sahAva gAravaM bhaniyaM // 16 // manaraMjana gArava vAlA jIva mana kI caMcalatA hone se ina bAtoM ko na sunatA hai, na samajhatA hai use yaha bAteM bar3I kaThina aura dukhada lagatI haiN| yaha anvayArtha-(mana mUlaM caMcala uttaM) mana kA svabhAva caMcala kahA gayA kaThina sAdhanA hai jisameM eka ora to adhyAtma zAstra kA Azraya lekara hai (caMcala sabhAva sarani saMsAre) yaha caMcala svabhAva hI saMsAra meM ghumAtA hai svAdhyAya zravaNa evaM manana ke dvArA sat tathA asat kA jJAna prApta kiyA (jina uttaM nahu picchaM) vaha jinendra kathita tattva para zraddhA nahIM lAtA hai, jAtA hai tathA dUsarI ora viveka aura vairAgya kA avalaMbana lekara rajoguNa aura jinendra kI bAta hI nahIM sunatA hai (jana uttaM sahAva gAravaM bhaniyaM) saMsArI tamoguNa para Azrita sampUrNa asatpravRttiyoM, pApoM, duSkarmoM, duSTa AcAroM evaM jIvoM kI kahI huI bAtoM para zraddhAna karake unameM raMjAyamAna hokara mada karatA Asura bhAvoM kA sarvathA parityAga karake satva guNa para avalaMbita daivI sampadA hai, yahI manaraMjana gArava kahA gayA hai| ke guNoM kA saMcaya kiyA jAtA hai| sAtvika guNoM kA saMcaya dharmAcaraNa hai| vizeSArtha-mana indriyoM ke viSayoM kA lobhI hotA hai, mana pratiSThA kA mAnavI prakRti kA daivI prakRti meM rUpAMtarita karanA tapa hai, isI se lobhI hotA hai, dhana kI tRSNA meM Atura rahatA hai, dUsaroM se IrSyA bhAva rakhatA * ajJAna se mukti milatI hai evaM mokSa kI prApti hotI hai| hai| icchita padArthoM ke na milane para kheda khinna du:khI rahatA hai, rAta-dina __ manaraMjana gArava vAlA, isake viparIta saMsArI prapaMca, paryAyI pariNamana saMkalpa-vikalpa hI karatA hai| yaha mana kI caMcalatA saMsAra meM hI bhramAtI hai| meM rata rahatA hai jisakA pariNAma durgati ke duHkha bhoganA hotA hai / isI bAta caMcala mana hone se jinendra paramAtmA kA tattva upadeza, jinavANI kA svAdhyAya ko Age gAthA meM kahate haiM - apane Atma hita kI bAta bilkula nahIM suhAtI hai, dharma carcA meM mana hI nahIM manaraMjanasa sahAvaM, sacitta cittasya bhAva sNjdohoti| lagatA hai| saMsArI prapaMca, logoM kI kahI huI bAtoM para vizvAsa karake unhIM para mana subhAva para picchaM, pajjaya ratto suduggae sahiyaM // 17 // calatA hai| dhana, saMpatti, pratiSThA apanI prazaMsA bar3hate hue dekhakara bar3A AnaMdita tava vaya kiriyasa uttaM, mRta sabhAva sayala vinyaanN| rahatA hai| viSayoM kI puSTi, nAma bar3AI meM dhana kharca karate hue bar3A gArava karatA aneya kasTa anisTaM, gArava bhAvena nigoya vAsammi / / 158 // hai, isa gArava bhAva se pApa ko hI bAMdhatA hai| anvayArtha - (manaraMjana sa sahAvaM) manaraMjana ke svabhAva vAlA, mana 119 *KHELKER 1-9-8-E2EE Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 167,168K ER E-5-16 HE- S E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI ko raMjAyamAna karane kA svabhAva rakhatA huA (sacitta cittasya bhAva saMjado * hoMti) sacitta citta kA bhAva rakhakara saMyamI ho jAtA hai arthAt paMca sthAvara aura trasa jIvoM kA ghAta na ho, isaliye saMyama vrata dhAraNa kara letA hai, abhiprAya OM meM mAna pratiSThA rahatI hai (mana subhAva para picchaM) mana kA svabhAva para padArtha meM lagA rahatA hai, bAharI kriyAoM ko hI vizeSa mahatva detA hai (pajjaya ratto suduggae sahiyaM) paryAya meM rata hone se durgati hI hotI hai| (tava vaya kiriya sa uttaM) tapa, vrata, kriyA saMyama use kahate haiM (suta sabhAva sayala vinyAnaM) jo bhedavijJAna sahita zAstrAnusAra pAlana kiyA jAye, jisase jIvana meM bar3I samatA zAMti aura AnaMda AtA hai (aneya kasTa anisTaM) paraMtu manaraMjana gArava vAlA aneka kaSTa sahatA hai, bhItara se bar3A klezita, duHkhI, saMkalpa-vikalpa meM rahatA hai (gArava bhAvena) Upara se apanI mAna pratiSThA pada kA gArava bhAva rakhakara pAlatA hai (nigoya vAsammi) usakA vAsa nigoda meM hotA hai| vizeSArtha - manaraMjana gArava vAlA apanA mAna bar3hAne ke liye munipada yA zrAvaka pada dhAraNa karake saMyamI ho jAtA hai| sacitta sthAvara kAya aura trasakAya kA ghAta na ho, bAhara se bar3I zuddhi saMbhAla rakhatA hai, vyavahAra cAritra meM bar3A satarka sAvadhAna rahatA hai| usakA mana kaSAya kI puSTi meM va vartamAna paryAya ke moha meM phaMsA rahatA hai ataeva AtmA meM rata na hone se yathArtha saMyama hotA hI nahIM hai| samyakdarzana sahita vyavahAra cAritra saMyama kahalAtA hai kiMtu para padArtha meM rata hone se usake mithyAtva sahita asaMyama bhAva hotA hai| Upara se mAna pratiSThA yA puNya kI iSTatA, bhaviSya ke bhogoM kI lAlasA se vyavahAra cAritra pAlate hue bhI isa jIva kA durgati meM gamana hotA hai arthAt vaha sIdhA durgati na jAkara devagati hotA huA jAtA hai| samyakdarzana, samyakjJAna sahita hI samyakcAritra kA pAlana hotA hai| vrata tapa kriyA use kahate haiM jo bhedavijJAna samyakdarzana sahita zAstrAnusAra * pAlana kiyA jAve jisase vartamAna jIvana meM samatA zAMti AnaMda AtA hai tathA mukti kI prApti hotI hai| yadi koI bahuta bhArI kaSTa saha karake vrata tapa kriyAkAMDa pAlatA hai tathA mana meM yaha ahaMkAra rakhatA hai ki maiM tapasvI hU~, maiM vratI, tyAgI sAdhu hU~, maiM kriyAoM kA pAlana karatA hU~, vaha ajJAnI una sabako karate hue bhI bhAvoM ******* **** meM apanI kaSAya ko hI puSTa karatA hai, mAna va pratiSThA kA hI icchuka hai, ataeva bhAvAnusAra vaha ekendriya nigoda paryAya ke yogya karma bAMdha letA hai| puruSa jaisA saMkalpa karane lagatA hai, vaisA hI AcaraNa karatA hai aura jaisA AcaraNa karatA hai phira vaisA hI bana jAtA hai| jina bAtoM kA prANI bAra-bAra vicAra karatA hai dhIre-dhIre vaisI hI icchA ho jAtI hai, phira usakI icchAnusAra vArtA, AcaraNa, karma aura karmAnusAriNI gati hotI hai| jo bure vicAroM ko na chor3akara unakA rasa letA rahatA hai, vaha kabhI bure karmoM se chuTakArA nahIM pA sakatA, vaha bAra-bAra pratijJA bhaMga hokara rotA hai| vaha vicAroM ke samaya asAvadhAna rahatA hai| vicAra se kyA hotA hai ? burA karma na karUMgA, usI ke tyAga kI maiMne pratijJA kI hai| isa taraha apane ko dhokhA dekara vicAra ke rasa kA anubhava karatA huA, vaha kabhI vyasana se Atma trANa nahIM kara pAtA hai, manaraMjana gArava isI kA nAma hai| zAstroM meM samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra ina tInoM kI ekatA ko mukti mArga kahA hai aura tInoM kI pUrNatA mukti hai| manuSya kA cAritra pUrNa rUpa se niSkalaMka tabhI hotA hai jaba usake aMta:karaNa meM rahane vAle mala, vikSepa evaM AvaraNa yaha tIna doSa miTa jAte haiN| niSkAma karma yoga se mala, upAsanA se vikSepa evaM jJAna se AvaraNa doSa dUra hotA hai| duzcaritra se viratana hone vAlA, mana aura indriyoM ko saMyama meM na ekhane vAlA, citta kI sthiratA kA abhyAsa na karane vAlA evaM vikSipta mana vAlA manuSya kevala bila se AtmA ko prApta nahIM kara sktaa| beDIcAhe lohe kI ho yA sone kI,baMdhanakAriNI to donoM hI haiM ata: zubhAzubha sabhI kamoM kA kSaya hone para hI mukti hotI hai| karma kSaya to jJAnamayI anAsakta vItarAga bhAva se hI hotA hai| karma se saMtati utpanna karane se yA dhana se mukti nahIM hotI, vaha to AtmajJAna se hI hotI hai| prazna - jaba manuSya ke sAtha mana kI sattA hai aura mana bar3A caMcala haThIlA dRr3ha aura balavAna hai| isa manaraMjana gArava meM phaMsA jIva du:kha bhogatA, durgati jAtA hai phira isako jAnane kA kyA upAya hai? E-E-E E- KHEER E- 120 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA - 167,168K ER -E-S-E E * samAdhAna - jaba taka Atma tattva ke jJAna se ajJAna kA nAza nahIM * hotA hai, taba taka sAMsArika kAmanAoM ke bIja kA samUla nAza nahIM ho pAtA, *kAmanAoM kA mUla hI mana hai| mana ko jItane ke liye bhedajJAna pUrvaka * samyakdarzana, tattva nirNaya dvArA samyakjJAna honA Avazyaka hai, isake bAda abhyAsa aura vairAgya se hI mana kA nirodha hotA hai| mana ko vaza meM karane ke sAdhana - 1. bhogoM se vairAgya- isa loka aura paraloka ke samasta bhogoM meM vairAgya, ahaMkAra kA tyAga, isa zarIra meM janma, mRtyu, bur3hApA aura roga Adi du:kha aura doSoM ko dekhanA cAhiye, isa prakAra vairAgya kI bhAvanA se mana vaza meM hotA hai| "jaisA khAye anna vaisA hove mana" bhojana se mana meM cAra prakAra kI sphuraNA paidA hotI haiM, krodha, kAma (mAna), mAyA, lobha (icchA cAha) inako niyaMtrita karane ke liye khAna-pAna kA niyama saMyama Avazyaka hai, isake liye nimna upAya haiM krodha kI sphuraNAoM ko rokane ke liye mirca,khaTAI, caTapaTI cIjoM ko nahIM khAnA cAhiye, inakA pUrNa tyAga hone para krodha kI sphuraNA (bhAva) miTa jAte haiN| kAma (mAna) kI sphuraNAoM ko rokane ke liye namaka, namakIna nahIM khAnA cAhiye, inakA pUrNa tyAga hone para kAma bhAva kI sphuraNA miTa jAtI hai| __mAyA kI sphuraNAoM ko rokane ke liye ghI, tela, cikane padArthoM ko nahIM khAnA cAhiye, zarIra kA zrRMgAra Adi nahIM karanA cAhiye, inakA pUrNa tyAga hone para mAyA kI sphuraNA se bacA jA sakatA hai| lobha kI sphuraNAoM ko rokane ke liye eka samaya bhojana, rUkhA-sUkhA bhojana, kama khAnA, vrata upavAsa rakhanA, khAne ke bhAva khatma hone para lobha (icchA, cAha, rAga, Asakti) kI sphuraNAyeM (bhAva) miTa jAte haiN| 2. niyama se rahanA - saMkalpa zakti aura dRr3hatA se niyama kA pAlana karanA, sabhI kAma ThIka samaya para niyamAnusAra honA cAhiye, prAta: se rAtri paryaMta apane samaya ko nizcita banA lenA hI niyama hai / isa taraha kI niyamAnuvartitA se bhI mana sthira hotA hai / niyamoM kA pAlana, dharma sAdhanA, khAne-pIne, pahanane, sone aura vyavahAra karane meM sabhI meM honA cAhiye / jitanI dRDhatA aura zakti se niyama kA pAlana kareMge utanA mana zAMta rhegaa| 3. mana kI kriyAoM para vicAra karanA - mana ke pratyeka kArya para vicAra karanA cAhiye / jo-jo saMkalpa, sAtvika ho unakI sarAhanA karanA aura jo-jo saMkalpa-vikalpa nimna azubha ho, unake liye mana ko dhikkAranA caahiye| jisase kucha hI samaya meM mana burAiyoM se bacakara bhalebhale kAryoM meM laga jaayegaa| pahale mana ko bure ciMtana se bacAnA cAhiye, jaba vaha AtmA, paramAtmA saMbaMdhI zubha ciMtana karane lagegA taba usako vaza karane meM koI kaThinAI nahIM hogii| 4. mana ke kahane meM nahIM calanA - mana ke kahane para nahIM calanA cAhiye, jaba taka mana vaza meM nahIM ho jAtA, taba taka ise apanA parama zatru mAnanA caahiye| yadyapi yaha bar3A balavAna hai, kaI bAra isase hAranA hogA paraMtu sAhasa nahIM chor3anA cAhiye, jo himmata nahIM hAratA vaha eka dina mana ko avazya jIta letA hai| yaha mana bar3A hI catura hai, kabhI DarAtA hai, kabhI phusalAtA hai, kabhI lAlaca detA hai, bar3e-bar3e anokhe raMga dikhalAtA hai paraMtu kabhI isake dhokhe meM na AnA caahiye| bhUlakara bhI isakA vizvAsa nahIM karanA cAhiye kyoMki mAyA moha se grasita, kSaNabhaMgura, nAzavAna vicAroM ke pravAhako mana kahate haiM aura yaha hamezA saMkalpa-vikalpa hI karatA hai| isakI sattA havA jaisI idhara AI, udhara gaI itanI hI hai,yaha sthAyI nahIM hai| 5. mana ko satkArya meM saMlagna rkhnaa| 6.mana ko paramAtmA meM lgaanaa| 7. eka tatva (ekatva vibhakta AtmA) kA abhyAsa krnaa| 8. satsaMga, dhyAna, svAdhyAya, tattva carcA, maMtra japa, bhajana kIrtana meM adhika se adhika mana ko lgaanaa| 9. mana ke kAyoM ko dekhanA- mana ko vaza meM karane kA eka uttama sAdhana hai, mana se alaga hokara niraMtara mana ke kAryoM ko dekhate rahanA / jaba taka hama mana ke sAtha mile hue haiM, tabhI taka mana meM itanI caMcalatA hai / jisa samaya hama mana ke dRSTA bana jAte haiM, usI samaya mana kI caMcalatA miTa jAtI -E-E E-ME E- Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 169,170* * * ** tra E-SHESHES * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * hai| vAstava meM to mana se hama (AtmA) sarvathA bhinna hI hai, kisa samaya mana meM * kyA saMkalpa, kyA vicAra hotA hai isakA pUrA patA hameM rahatA hai| AMkha ko * AMkha nahIM dekha sakatI, isa nyAya se mana kI bAtoM ko jo jAnatA yA dekhatA * hai, vaha mana se sarvathA bhinna hai| bhinna hote hue bhI hama svayaM ko mana ke sAtha * milA dete haiM, isI se jora pAkara mana kI uddaNDatA bar3ha jAtI hai| yadi sAdhaka apane ko niraMtara alaga rakhakara mana kI kriyAoM kA dRSTA banakara dekhane kA abhyAsa kare to mana bahuta hI zIghra saMkalpa rahita ho sakatA hai| isa prakAra se mana ko rokakara paramAtmA meM lagAne ke aneka sAdhana aura yuktiyA~ haiM, inameM se yA anya kisI bhI yukti se kisI prakAra se bhI mana ko viSayoM se haTAkara paramAtmA meM lagAne kI ceSTA karanI cAhiye, mana ko sthira kiye binA anya koI bhI avalaMbana nahIM hai| jaise-caMcala jala meM rUpa vikRta dikhAI par3atA hai, usI prakAra caMcala citta meM AtmA kA yathArtha svarUpa pratibimbita nahIM hotA; paraMtu jaise sthira jala meM pratibimba jaisA hotA hai vaisA hI dIkhatA hai, isI prakAra kevala sthira mana se hI AtmA kA yathArtha svarUpa spaSTa pratyakSa hotA hai ataeva jJAna ke abhyAsa aura vairAgya se mana ko jItA jA sakatA hai| jaba taka cidAnaMda caitanya kA atIndriya AnaMda nahIM AtA usameM rata nahIM hote taba taka manaraMjana gArava ke sAtha du:kha hI bhoganA par3atA hai / isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM - galiya subhAvana diha, ceyana Ananda citta nahu picchN| sUSama subhAva rahiyaM, gArava sahakAra duSya viiymmi||169|| anvayArtha - (galiya subhAva na diTTha) jisane yaha nahIM dekhA hai, na vicArA hai ki yaha zarIra mana Adi kA galane kA, nAza hone kA svabhAva hai (ceyana Ananda citta nahu picchaM) na jisane yaha zraddhAna kiyA hai ki maiM cidAnaMda caitanya svabhAva kA dhArI zuddha Atmadravya hU~ (sUSama subhAva rahiyaM) jisako apane atIndriya sUkSma svabhAva kA patA nahIM hai (gArava sahakAra duSya vIyammi) vaha manaraMjana gArava ke sahayoga se du:khoM kA hI bIja botA hai| vizeSArtha- mithyAdarzana sahita sarvajJAna va sarva kriyA kujJAna tathA kucAritra hai / samyakdarzana sahita jJAna sujJAna va cAritra sucAritra hotA hai| jisane zarIra ko pudgala racita eka dina chUTane vAlA nahIM samajhA hai, mana aura karma saba galane vAle nAzavAna haiM, inase bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tattva bhagavAna AtmA jJAnAnaMda svabhAvI hU~, aisA anubhava nahIM kiyA hai| indriyoM se atIta meM atIndriya sUkSma svabhAva dhArI svAnubhava gamya hU~, aisA bhAva jisake bhItara nahIM jhalakA hai, vaha karma ke udaya meM va kaSAyoM meM rata rahatA hai / kaSAyoM kI puSTi ke liye hI saba kucha karatA hai; ataeva manaraMjana gArava bhAva ke hone se vaha saMsAra meM duHkhoM kA hI pAtra hotA hai| paramAtmA kI tarapha calanA arthAt paramAtma svarUpa ke sanmukha honA, mana kA mur3anA hI mukti mArga hai| manaraMjana gArava meM lage rahanA hI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai, isI se sAMsArika bhoga aura saMgraha kI icchA hotI hai, jisase durguNa durAcAra Ate haiN| saMsArI mAna pratiSThA, dhana vaibhava kA mahatva pazuoM tathA nArakI jIvoM se bhI nIcA hai kyoMki pazu aura nArakI jIva to pahale kiye hue pApa karmoM kA phala bhogakara manuSyatA kI tarapha A rahe haiM paraMtu gArava meM phaMsA manuSya pApoM meM lagakara pazutA aura naraka kI tarapha jA rahA hai| isI bAta ko Age kI gAthA meM kahate haiM - parapaMca vittipicchaMto, vibhrama subhAva sayala uppttii| vinyAna nyAna nahu picchaM, gArava sahakAra nigoya viiymmi||17|| anvayArtha - (parapaMca vitti picchaMto) jo prapaMca vatti meM lagA hai arthAta para kI uThA paTaka, mAyAcArI meM rata hai (vibhrama subhAva sayala upapattI) jisake bhItara pUrNapane bhrAmaka svabhAva bharA huA hai (vinyAna nyAna nahu picchaM) jisane bhedajJAna pUrvaka AtmajJAna ko nahIM jAnA hai (gArava sahakAra nigoya vIyammi) vaha manaraMjana gArava sahita nigoda meM vAsa karane kA bIja botA hai| vizeSArtha- jisake mana meM dhana, sukha bhoga tathA zatru nAza Adi kI anekoM viSaya vAsanAyeM bharI haiM, jo prapaMca aura mAyAcArI meM rata hai, usake citta ke aMdara vRtti pravAha ke do hetu haiM- 1. vAsanA, 2. prANa pravAha / jisameM vAsanA kA bIja aura saMskAra grathita rahate haiN| prANa ke spaMdana se mana spaMdita hone para vRtti pravAha rUpa uttAla taraMgeM uThanA prAraMbha karatI haiM aura isI vibhrama, bhrama-bhrAMti meM sAre avaguNoM kI utpatti hotI hai / jisane bhedajJAna pUrvaka AtmajJAna ko nahIM jAnA hai, vaha isa mana ke prapaMca vibhrama meM phaMsA gArava E-HEE 122 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******** -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sahita nigoda meM vAsa karatA hai| unnati patha meM zIghra agrasara hone kI icchA karane vAle vyakti ko apane sthUla, sUkSma, kAraNa aura mahAkAraNa isa deha catuSTaya tathA mana, buddhi, citta, ahaMkAra isa aMta: karaNa catuSTaya ko zuddha karanA paramAvazyaka hai| inakI zuddhi hone para hI satya vastu svarUpa kA yathArtha jJAna ho sakatA hai aura satya jJAna hone para hI mukti kI prApti hotI hai| jo kriyA to bAharI aisI pAle, jisase pragaTa ho ki yaha mokSamArga para cala rahA hai paraMtu aMtaraMga meM mokSamArga kA zraddhAna, jJAna na ho, vairAgya bhAva na ho kiMtu khyAti lAbha pUjAdi kI cAha ho, usakA saba kArya mAyAcAra rUpa va mithyA bhAva rUpa hI hotA hai, vaha kaSAya puSTi ke bhrama meM phaMsA rahatA hai, nAnA prakAra ke prapaMca karatA hai, jisase vaha nIca gotra kA baMdha karatA hai aura sainI paMcendriya se ekendriya sAdhAraNa vanaspati nigodiyA ho jAtA hai| kaSAya bhAva hI saMsAra mArga hai, vItarAga bhAva mokSamArga hai| jo saMsAra ke janma-maraNa ke cakra, duHkhoM se chUTanA cAhe use ucita hai ki bhedavijJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti yuta samyakdarzana kare aura kaSAya rAga bhAva se bacane ke liye AtmajJAna pUrvaka janaraMjana rAga, kalaraMjana doSa aura manaraMjana gArava ko chor3e / uttamakSamA, mArdava, Arjava dharma kA pAlana kre| sarala sahaja vinamra zAMta rahe, bhAvoM kI zuddhi para dhyAna rakhate hue AtmAnubhava sahita vrata saMyama tapa kA pAlana kare, isase mukti kI prApti hotI hai| manaraMjana gArava se chUTane ke liye bhedajJAna ke abhyAsa dvArA uparAmatA (udAsInatA, vairAgya bhAva) ko prApta hokara dhairya yukta buddhi se mana ko paramAtmA meM sthira karake aura kisI bhI vicAra ko mana meM na Ane de| isa prakAra kI dRr3hatA, saMkalpa zakti pUrvaka pratijJA kara lenA cAhiye ki kisI prakAra kA bhI vRthA cintana yA mithyA saMkalpoM ko mana meM nahIM Ane diyA jaayegaa| itanI satarkatA pUrvaka apane meM svastha hoza meM sAvadhAna rahanA Avazyaka hai; kyoMki bar3I ceSTA aura dRr3hatA rakhane para bhI mana sAdhaka kI ceSTAoM ko kaI bAra vyartha kara detA hai| sAdhaka to samajhatA hai ki maiM dhyAna sAmAyika kara rahA hU~ paraMtu mana saMkalpa-vikalpoM kI pUjA meM laga jAtA hai| jaba sAdhaka mana kI ora dekhatA hai to use Azcarya hotA hai ki yaha kyA huA ? itane naye-naye saMkalpa 123 gAthA 170 ******* jinakI kabhI bhAvanA bhI nahIM kI kaI thI, kahA~ se A gaye ? bAta yaha hotI hai| ki sAdhaka jaba mana ko nirviSaya karanA cAhatA hai taba saMsAra ke nitya abhyasta viSayoM se mana ko phurasata mila jAtI hai, udhara paramAtmA meM lagane kA mana ko isa samaya taka pUrA abhyAsa nahIM hotA isaliye phurasata pAte hI vaha una purAne dRzyoM ko jo saMskAra rUpa se usa para aMkita ho rahe haiM, sinemA kI philma kI bhAMti kSaNa-kSaNa meM eka ke bAda eka ulaTane lagate haiN| isI se usa samaya aise saMkalpa mana meM uThate hue mAlUma hote haiM jo saMsAra kA kAma karate samaya kabhI yAda bhI nahIM Ate haiN| svapna bhI aMtaramana meM par3I pUrva saMskArita philma hai / ajJAna dazA meM calane vAle saMkalpa-vikalpoM meM jur3e rahanA, unameM rasa AnA, rAga honA hI saMskAra rUpI philma hai, jo moha, rAga-dveSa rUpa bhAva karma kahalAte haiN| inase chuTakArA ho jAnA hI mukti hai| " "mana vilayaM nyAna sahAvaM" jJAna svabhAva meM hI mana kA vilaya hotA hai| maiM tathA merA yaha abhimAna hI mAnasa roga manaraMjana gArava hai, isase mana meM kAma, krodha, lobha Adi mala Ate haiN| moha kA sAmrAjya phaila jAtA hai| isameM ajJAnI jIva moha se aMdhA ho jAtA hai phira use apane hita-ahita kA koI viveka nahIM rhtaa| mohAMdha jIva karane, na karane yogya sabhI kAryoM ko karatA hai| use pApa-puNya, dharma-adharma kA koI hoza nahIM rahatA hai| jIva karma ke udaya se duHkhI nahIM hai, apane rAga-dveSa, moha ke kAraNa du:khI hotA hai / usa duHkha kA nAza karane kA eka mAtra upAya vItarAga vijJAna hai / dhanAdi milanA durlabha nahIM hai paraMtu manuSya bhava milanA va aisA sat zravaNa kA yoga milanA durlabha hai aura usa zravaNa kI apekSA usakI pratIti karanA to mahA durlabha hai, anya kucha bhI durlabha nahIM hai| pUrva ke puNya udaya anusAra dhana milatA hai| yaha koI vartamAna ke puruSArtha kA phala nahIM hai aura aise saMyoga to anaMta bAra mile haiM vaha koI durlabha nahIM haiN| anaMtakAla meM dharma ko nahIM jAnA, apane Atma svarUpa kA zraddhAna jJAna nahIM kiyA ata: vahI durlabha hai| bAhya kriyA sudharane se mere pariNAma sudhareMge tathA maMdakaSAya ke pariNAma se dharma hotA hai, isa prakAra ke abhiprAya kI gaMdha bhI aMtara meM raha jAne kA nAma * Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI mithyA vAsanA hai| aisI vAsanA rakhakara bAhya meM paMca mahAvrata kA pAlana tathA dayA dAnAdi kI cAhe jitanI kriyA va maMda kaSAya kare to bhI dharma nahIM hotaa| bhedavijJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti na hone se manaraMjana gArava se nigodAdi meM vAsa karanA par3atA hai| prazna- manaraMjana gArava kA mUla srota kyA hai ? samAdhAna- manaraMjana gArava kA mUla srota darzana mohAMdha hai| mohanIya karma ke do bheda hote haiM - 1. darzana mohanIya- isake tIna bheda haiM- mithyAtva, samyak mithyAtva, samyak prakRti mithyAtva / jIva ke ajJAna meM darzana mohanIya kI prabala sattA hai, jaba taka darzana mohanIya kA upazama, kSaya, kSayopazama nahIM hotA taba taka jIva ko apane svarUpa kA jJAna (bodha) nahIM jAgatA / 2. cAritra mohanIya ke paccIsa bheda haiM-cAra kaSAya krodha, mAna, mAyA, lobha / anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, saMjvalana 4 x 4 = 16 + 9 nokaSAya hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, tIna veda (strI, puruSa, napuMsaka) 16 + 925 / isameM mithyAtva ke sAtha cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya kA gaThabaMdhana rahatA hai| tIna mithyAtva, cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya ina sAta prakRtiyoM ke upazama, kSaya, kSayopazama hone para hI samyakdarzana hotA hai| jaba taka darzana mohanIya kA sadbhAva rahatA hai taba taka jIva darzana mohAMdha se grasita rahatA hai, apanI pUrNa sattA zakti kA pragaTapanA nahIM hotaa| darzana mohAMdha jIva ko apane svarUpa sattA zakti kA bodha na hone se vaha saMsAra meM hI rulatA hai, para paryAyAdi ko apanA mAnatA hai aura isa cakkara meM dharma se vimukha adharma kA sevana kara durgati kA pAtra banatA rahatA hai / darzana mohAMdha prakaraNa prazna- darzana mohAMdha kise kahate haiM ? - darzana mohAMdha kA svarUpa batAne ke liye sadguru gAthA kahate haiMdaMsana mohaMdha sa usa dasaMha annaM ca mohae andha / daMsana mohaMca kahiye, anyAnaM narama duSya vIyammi / / 171 / / 9 anvayArtha - (daMsana mohaMdha sa uttaM) darzana mohAMdha use kahate haiM jo (darsai annaM ca mohae andhaM) anya ko dekhatA hai aura moha meM aMdhA rahatA hai arthAt darzana moha ke udaya se jIva apane Atma svarUpa ko chor3akara anya Wei Cha 124 gAthA 171 ***** zarIrAdi meM ApApane kA zraddhAna rakhatA hai tathA moha se aMdhA hokara saMsAra ke viSayoM meM mUrcchAvAna rahatA hai (daMsana mohaMdha kahiyaM) aisI pariNati ko darzana moha kA aMdhapanA kahate haiM, jisase jIva apane svarUpa ko bhUlakara para ko apanA mAnatA hai aura para ke pIche aMdhA pAgala rahatA hai (anyAnaM naraya duSya vayammi) isI se mithyAjJAna rahatA hai jo naraka ke duHkhoM kA bIja hai| vizeSArtha mohanIya karma ke do bheda haiM- eka darzana moha, dUsarA cAritra moha | darzana moha samyakdarzana ko pragaTa nahIM hone detA aura cAritra moha, cAritra nahIM hone detA tathA kaSAyoM ko utpanna karatA hai| darzana moha jIva kA sabase bar3A bairI hai, yahI aMdhA karane vAlA hai| jIva ke ajJAna se athavA apane svarUpa ke vismaraNa se jIva yaha zarIra hI maiM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM aura maiM ina sabakA kartA hU~ aisA mAnatA hai, yaha mAnyatA hI darzana moha hai aura isa mAnyatA se jIva darzana mohAMdha rahatA hai| dhana, parivAra parigraha kI vRddhi hI usake mana ko raMjAyamAna karatI hai| jaise koI madirA pIkara unmatta ho jAve va apane ghara ko hI bhUla jAve, apanI sudha-budha kho baiThe, cAhe jisako apanA mAne athavA cAhe jaisA ulTA sIdhA bole, isI prakAra darzana moha ke naze meM yaha jIva bAvalA hokara apane svarUpa ko bhUlA rahatA hai| jisa saMsAra (dhana, zarIra, parivAra) ko tyAgane yogya samajhanA cAhiye usako grahaNa karane yogya samajhatA hai, dharma kI carcA ko bilkula bhI sunatA nahIM hai| mithyAjJAna kujJAna ke naze meM naraka ke duHkhoM kA bIja botA hai / - jIva, vikAra (karmodaya saMyoga) ko tathA nija svarUpa ko eka mAna rahA hai ataH yathArtha vicAra nahIM kara pAtA hai yahI darzana mohAMdha hai / yadi mithyA dhAraNA meM avakAza banAkara jAne ki vikAra kRtrima hai tathA svabhAva nirupAdhi svarUpa caitanya jyoti hai to bhedajJAna kA avasara Aye paraMtu ajJAnI - - ne to nija para donoM meM ekatA mAnI hai| dayA dAnAdi se dharma hone kI mAnyatA arthAt mithyAdarzana ke bala se vaha una donoM meM bheda nahIM krtaa| vyavahAra kare, kaSAya ko maMda kare to dharma ho aisI viparIta zraddhA, svabhAva va vibhAva ko pRthak jAnane rUpa vicAra hI nahIM karane detii| jo Atma svabhAva kA anAdara kara para vastu se sukha pAnA mAnatA hai vaha jIva darzana mohAMdha hai| aMtara meM mahAna caitanya nidhi virAjamAna hai, usakA to Adara nahIM karatA va jar3a meM sukha mAnatA hai, para se va zubha bhAva se hameM lAbha Qi Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172564-21 *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hogA, zarIra kI kriyA se dharma hogA, aisA mAnane vAle jIva darzana mohAMdha haiN| sva-para kA zraddhAna hone para, apane ko para se bhinna jAne to svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa samyakdarzana jJAna cAritra kA upAya kare aura para dravyoM se apane ko bhinna rUpa zraddhAna hone para, para ke lakSya se hone vAle pApa-puNya va Azrava baMdha ko chor3ane kA zraddhAna hotA hai| svayaM ko para se bhinna jAnane para nija hitArtha pravartana kare tathA para ko apane se bhinna jAnane para, para ke prati udAsIna ho va rAgAdika chor3ane kA zraddhAna ho isa prakAra sAmAnya rUpa se jIva-ajIva donoM ko hI bhinna-bhinna jAne taba darzana moha kA abhAva hokara mokSa hotA hai| prazna- darzana kise kahate haiM ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - . darsa daMsana use adarsana sahakAra rUpa sahiyAnaM / uttaM jina utta paraM, mohaMyaM disTi rUva kalidAnaM / / 172 / / anvayArtha - (darsai daMsana uttaM) dekhane anubhUti karane, zraddhAna, pratIti karane ko darzana kahate haiM, nija zuddhAtmAnubhUti apane zuddhAtma svarUpa ko dekhanA hI samyak darzana hai (adarsana sahakAra rUva sahiyAnaM) rUpI padArtha, zarIrAdi acetana ko dekhanA, usakA zraddhAna karanA, yaha adarzana mithyAdarzana kahalAtA hai athavA rUpa sahita apane ko svIkAra karanA adarzana hai arthAt zarIra sahita apane ko rUpI mAnanA adarzana mithyAdarzana hai (uttaM jina utta paraM) jaisA zrI jinendra ne kahA hai usake viruddha para ko apanA mAnanA, apane jina svarUpa AtmA ko bhinna na jAnakara zarIra rUpa hI apane ko mAnanA (mohaMdhaM disTi rUva kalidAnaM) yaha mohAMdha dRSTi zarIra Adi rUpI padArtha ko hI apanA mAnatI hai / - vizeSArtha darzana ke do bheda haiM, eka samyakdarzana hotA hai, eka mithyAdarzana | apane zuddhAtma svarUpa ko dekhanA, nija zuddhAtmAnubhUti, zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tattva bhagavAna AtmA hU~, aisI pratIti zraddhAna honA samyakdarzana kahalAtA hai| zarIrAdi rUpI padArtha ko dekhanA yA yaha zarIrAdi hI maiM hU~ aisA mAnanA, aisA zraddhAna pratIti honA, adarzana, mithyAdarzana kahalAtA hai| jaisA jinendra paramAtmA ne kahA hai usake viruddha para ko apanA mAnanA hI mohAMdha dRSTi hai aura yaha zarIrAdi rUpI padArthoM 000000000000000000000000 05 05 05 125 gAthA 172-174 *-*-*-*-*-* meM hI lagI rahatI hai jisase saMsAra paribhramaNa hotA hai, samyakdarzana se mukti mArga prAraMbha hotA hai| darzana dekhane, anubhUti karane, pratIti karane, zraddhAna karane ko kahate haiM / apane zuddhAtma svarUpa kI anubhUti samyak darzana hai, zarIrAdi rUpI padArtha ko dekhanA unakA AtmarUpa zraddhAna karanA yaha adarzana mithyAdarzana hai| anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai, usake svasanmukha hokara ArAdhana karanA vahI paramAtmA hone kA saccA upAya hai| jar3a zarIrAdi rUpI padArthoM ko apanA svarUpa mAnanA yahI maiM hU~ yA yaha mere haiM aisI mAnyatA hI mithyAdarzana hai| darzana mohAMdha jIva rUpI padArtha, zarIrAdi ko hI AtmA paramAtmA kahatA hai, mAnatA hai aura isase saMsAra meM paribhramaNa karatA hai / darzana moha ko maMda kiye binA vastu svabhAva jAnane meM nahIM AtA aura darzana moha kA abhAva kiye binA, AtmA anubhava meM nahIM AtA / sarva prakAra bhedajJAna kI pravINatA dvArA "yaha anubhUti hai so hI maiM hU~" jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para, yaha anubhUti hI maiM hU~ yahI samyakdarzana hai / sarvajJa paramAtmA dvArA kathita padArtha ke svarUpa ke anusAra zAstra kA samyarUpa se avagAhana karanA, sAMgopAMga samajhanA hI sAdhakatA hai| darzana mohAMdha jIva zarIrAdi rUpI padArtha meM hI AtmA paramAtmA kI kalpanA, mAnyatA karatA hai| jar3a acetana zarIrAdi mUrti ko hI deva kahatA hai| kyA zarIrAdi mUrtika padArtha deva nahIM hote ? sacce deva kA kyA svarUpa hai ? prazna isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - * devaM devAdhidevaM devaM vara nyAna daMsanaM samaggaM / " caranaM ananta vIja, darsana mohaMdha adeva devaM ca / / 173 / / devaM arUva rUvaM rUvAtItaM ca vigata rUvena / " myAnamaI sasahArtha, darsana mohaMca rUpa devaM ca / / 174 / / Huo Hao Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HHH-** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-173-176*------------- Chu Chang Chang Chang Fa Juan Chu Juan HE---- a devaM Urtha sahAvaM, devaM tiloyamaMta supaesaM / devaM ananta naMtaM, darsana mohaMdha anitaM devaM // 175 // devaM ananta disTI, isTI saMjoya sahAva prmisttii| AnandaM paramAnanda, darsana mohaMdha asatya devaM ca // 176 // anvayArtha - (devaM devAdhidevaM) sacce deva paramAtmA, devoM ke deva, indra ke bhI deva arthAt iSTa paramAtmA hote haiM (devaM vara nyAna daMsanaM samagga) deva arthAt paramAtmA zreSTha jJAna darzana se samagra paripUrNa hote haiM (caranaM ananta vIja) jo anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya ke dhArI apane svarUpa meM lIna rahate haiM (darsana mohaMdha adeva devaM ca) darzana mohAMdha adeva ko deva mAnatA hai arthAt darzana mohAMdha, sacce vItarAgI, sarvajJa, hitopadezI, arihaMta paramAtmA ko saccA deva na mAnakara jar3a acetana zarIrAdi mUrtika pratimA ko deva mAnatA hai| (devaM arUva rUvaM) deva kA svarUpa arUpI hai, caitanya svarUpa AtmA paramAtmA arasa, arUpI, asparzI hotA hai (rUvAtItaM ca vigata rUvena) jo rUpAtIta hai, varNAdi zarIra rahita hai arthAt siddha paramAtmA azarIrI avikArI apane meM pUrNa paramAnaMdamaya paramAtmA hote haiM (nyAnamaI sasahAvaM) jinakA sva svabhAva jJAnamayI hai arthAt jJAna mAtra caitanya jyoti svarUpa hI siddha paramAtmA hote haiM (darsana mohaMdha rUva devaM ca) darzana mohAMdha jIva, rUpI dikhane vAle zarIra acetana jar3a pratimA mUrti ko deva mAnatA hai| (devaM Urgha sahAvaM) zreSTha svabhAva dhArI UrdhagAmI AtmA ko deva kahate haiM (devaM tiloyamaMta supaesa) deva tIna loka meM zuddha pradezI hI hote haiM (devaM ananta naMtaM) deva anaMta catuSTaya va anaMtAnaMta guNoM ke dhArI haiM (darsana mohaMdha anitaM devaM) darzana mohAMdha nAzavAna kSaNabhaMgura asat zarIrAdi ko deva mAnatA hai| (devaM ananta disTI) deva vaha haiM jo anaMta darzana ke dhArI haiM (isTI * saMjoya sahAva paramisTI) jinakA svabhAva sarva prANI mAtra ko iSTa hitakArI hai * tathA jo apane svabhAva parama iSTa pada meM tiSTate haiM (AnandaM paramAnandaM) jo * hamezA AnaMda paramAnaMda meM magna rahate haiM (darsana mohaMdha asatya devaM ca) darzana * mohAMdha ajJAnI mithyAvRSTi isake viparIta jo asat, jhUThe haiM unako deva mAnatA hai| ***** * * *** vizeSArtha-sacce deva paramAtmA kA svarUpa to yaha hai jo tIna loka meM pUjya devoM ke deva indroM dvArA bhI pUjyanIya haiN| sacce deva kA svarUpa to 8 vItarAgI sarvajJa hitopadezI Apta arihaMta paramAtmA haiM,jo ratnatrayamayI anaMta catuSTaya ke dhArI kevalajJAnI paramAtmA haiM, jo zarIra sahita hote hue bhI apane jJAnAnaMda svabhAva meM lIna rahate haiM, vahI sacce deva hote haiM jo pratyeka jIva AtmA kA apanA satsvabhAva hai| darzana mohAMdha jIva ko aise sacce deva kI zraddhA nahIM hotI, vaha adeva, kudeva Adi ko deva mAnatA hai| zuddha AtmA ko deva kahate haiM, jo siddha paramAtmA, sarva karma rahita, azarIrI, avikArI, niraMjana jJAnamAtra jinakA sva svabhAva hai, apane sva svabhAva meM tiSThate haiM, aise siddha paramAtmA sacce deva hote haiN| darzana mohAMdha jIva zarIrAdi rUpI mUrtika pratimA ko deva mAnatA hai| anaMta guNoM kA dhArI vItarAga zuddha AtmA hI saccA deva hai, jo lokAloka kA jJAtA zuddha pradezI apane meM paripUrNa paramAnaMda mayI paramAtmA hai, isase viparIta ko jo deva mAnatA hai vaha mithyAdRSTi hai| deva vahI hai jo paramAtma pada meM tiSThatA hai, jo anaMta catuSTaya kA dhArI hamezA AnaMda paramAnaMda meM magna rahatA hai, aise paramAtma svarUpa ke smaraNa mAtra se jIvoM kA kalyANa hotA hai vahI sacce deva hote haiM / darzana mohAMdha jo nAzavAna asat devAdi mUrtika hai unako deva mAnatA hai| prazna- adeva kise kahate haiM aura kudeva kise kahate haiM? samAdhAna - jar3a acetana pASANa dhAtu Adi kI mUrti yA citra lepa Adi jo saMsArI jIvoM dvArA banAye jAte haiM, cetanatA rahita acetana pratimA Adi ko deva mAnanA, usakI pUjA bhakti karanA. yaha saba adeva kahalAte haiN| isameM loka mUDhatA se aura bhI saMsArI dehalI, okhalI, daravAjA, vRkSa Adi kI pUjA mAnyatA, adeva kahalAtI hai tathA jo sacce vItarAgI sarvajJa hitopadezI Apta paramAtmA nahIM haiM, cAra prakAra kI deva yoni vyaMtara, bhavanavAsI,jyotiSI aura vaimAnika devoM meM paidA hue haiM unako sacce deva mAnakara pUjA bhakti karanA yaha kudeva mAnyatA kahalAtI hai| prazna - yaha adeva, kudeva kI mAnyatA pUjA bhakti kyoM kI jAtI hai? samAdhAna - saMsArI ajJAnI prANI darzana moha se aMdhA hokara apane 126 **** 1-1-1-1-1-1-1-1-3-8 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * 6--15-5-16 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 177,178** * 22 putra, parivAra, dhana, vaibhava, zArIrika du:kha bImArI aura saMsArI kAmanA vAsanA ke dhArI haiM (darsana mohaMdha adeva devaM ca) darzana mohAMdha adeva ko deva mAnatA hai| kI pUrti ke liye ina adeva kudeva Adi kI pUjA bhakti mAnyatA karatA hai, use (devaM ca salya rahiyaM) paramAtmA to zalya se rahita hote haiM, jinameM koI * dharma-karma vastu svarUpa kA jJAna hI nahIM hotA, apane Atma svarUpa ko jAnatA mAyA, mithyA, nidAna Adi zalye nahIM hotI (devaM parinAma sayala sui ruvI) * hI nahIM hai isaliye loka mUDhatA, pAkhaMDa mUDhatA meM phaMsakara yaha deva mUDhatA meM deva, paramAtmA ke bhAva sadA hI zuddha, sarva zrutajJAna svarUpa hote haiM (devaM ca lagA rahatA hai| parama devaM) jo devoM kA deva hai vahI paramAtmA deva hai (darsana mohaMdha anisTa devaM prazna- kyA yaha adeva, kudeva kI pUjA bhakti mAnyatA karane se OM ca) darzana mohAMdha aniSTakArI rAgI-dveSI devoM ko deva mAnatA hai| saMsArI kArya kI siddhi ho jAtI hai? vizeSArtha- anaMta catuSTaya sahita apane sva samaya meM magna sahajAnaMda samAdhAna - nahIM, kisI kI mAnyatA se koI kArya siddhi nahIM hotii| svabhAvI paramAtmA ko deva kahate haiM, jinase sarva zruta (Agama) jJAna pragaTa kyoMki pratyeka jIva kA pariNamana apane-apane karma udayAnusAra calatA hai| huA hai| jinakI divya dezanA se jaga jIvoM kA kalyANa hotA hai,jo sarva hAni-lAbha, jIvana-maraNa, yaza-apayaza vidhi hAtha, yaha saba bhAgyAnusAra zalya, vikalpoM se rahita apane parama pAriNAmika svabhAva meM rahate haiM, jo hI hote haiM, inheM koI bhI TAla phera badala sakatA nahIM hai| sakala zrutajJAna ke AdhAra haiM aise devoM ke parama deva, paramAtmA sacce deva hote prazna-phira yaha kudeva, adeva Adi kI itanI pUjA, bhakti haiN| darzana mohAMdha adevoM ko (pASANa Adi kI mUrti ko) athavA deva gati ke mAnyatA kyoM cala rahI hai? devoM ko jo rAgI-dveSI kudeva hote haiM unheM deva mAnatA hai| samAdhAna - ajJAna aura moha kI prabalatA tathA kuguruoM kA saMga isakA jo apane Atma svarUpa ko jAnatA hai vahI sacce paramAtmA ke pramukha kAraNa hai tathA jIvoM kI khoTI honahAra hone se vaise nimitta milate haiN| OM svarUpa ko jAnatA hai,jo paramAtmA ke svarUpa ko jAnatA hai vahI apane yadi yaha mithyA mAnyatA chUTa jAye, sacce deva guru dharma kA satsaMga, zraddhAna ho AtmA ke svarUpa ko jAnatA hai| jAye to mukti kA mArga bana jAtA hai| saMsAra ke paribhramaNa ke liye to aise hI AtmA cInhe so prmaatmaa| jo apane Atma svarUpa ko nahIM jAnatA sAre yoga nimitta milate haiN| vaha sacce paramAtmA ke svarUpa ko bhI nahIM jAnatA / darzana mohAMdha ajJAnI prazna - sacce deva kA svarUpa kyA hai? darzana mohAMdha kise deva prANI para meM ekatva, apanatva mAnatA hai, use bhedajJAna tattva nirNaya, vastu mAnatA hai? svarUpa kA jJAna hotA hI nahIM hai isaliye saMsArI jIvoM kI dekhAdekhI, loka isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM mUDhatA, sAmpradAyikatA, jAti-pAMti ke baMdhana aura vaMza paraMparAgata rUr3hivAdI ananta catusTaya sahiyaM, AcaranaM carana sayala suiruuvii| hone se adeva kudeva Adi kI mAnyatA pUjA bhakti karatA rahatA hai, unheM apane sahajAnanda subhAvaM, darsana mohaMdha adeva devaM c||177|| kalyANakArI iSTa mAnatA hai| devaM ca salya rahiyaM, devaM parinAma sayala suiruuvii| prazna- jo jIva saMsArI kAmanA vAsanA ko lekara veva adeva Adi kI pUjA mAnyatA karate haiM vaha darzana mohAMdha ajJAnI mithyAvRSTi devaM ca parama deva, darsana mohaMdha anisTa devaM ca // 178 // haiM paraMtu jo kisI saMsArI kAmanA vAsanA ko nahIM cAhate, apanA Atma anvayArtha - (ananta catusTaya sahiyaM) deva paramAtmA kA svarUpa to kalyANa karanA cAhate haiM, saMsAra ke janma-maraNa se mukta honA cAhate anaMta catuSTaya-anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya sahita vaha yadi adeva, kudeva AdikI mAnyatA pUjA bhakti karate haiM. sacce hotA hai (AcaranaM carana sayala sui rUvI) jo svarUpAcaraNa cAritra meM rata rahate deva ke svarUpa ko nahIM jAnate to aise jIvoM kA kyA hogA? haiM jinase sarva zrutajJAna pragaTa huA hai (sahajAnanda subhAvaM) jo sahajAnaMda svabhAva isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA meM kahate haiM127 ****** -E-E E-ME Here E- Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ye Cui Ke *Zhang Fan Jing Fan Xi Xie Bu Jie Zhi -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI 9 devaM alavya lakSyaM devaM saMsAra sarani vigatoyaM / mithyA rAga vimukkaM, darsana mohaMdha mithya devaM ca / / 179 / / darsana mohaMca subhAvaM, ajita asatya deva uttaM ca / AcaranaM saMsAra mahao, darsana mohaMdha duggae pattaM / / 180 / / moghaM ca subhAvaM kudevaM deva sabala sahakAraM / adevaM anmorya, darsana mohaMdha nigoya vAsammi // 189 // anvayArtha (devaM alaSya laSyaM) deva arthAt paramAtmA apane alakha svarUpa AtmA ko pratyakSa dekhatA hai (devaM saMsAra sarani vigatoyaM ) paramAtmA vaha hai jo saMsAra paribhramaNa se mukta ho gayA, jisa AtmA ke janma-maraNa kA cakra chUTa gayA vahI paramAtmA hai (mithyA rAga vimukkaM) jo saba mithyAtva rAgAdi se mukta ho gayA arthAt jo apane paripUrNa saccidAnaMda ghana brahma svarUpa meM lIna ho gayA vaha paramAtmA saccA deva hai (darsana mohaMdha mithya devaM ca) darzana mohAMdha jIva isake viparIta mithyA deva ko mAnatA hai| (darsana mohaMdha subhAvaM ) yaha darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi jIva kA svabhAva hotA hai ki vaha (anrita asatya deva uttaM ca) jhUThe nAzavAna acetana adeva yA rAgI -dveSI kudevoM ko deva kahatA hai (AcaranaM saMsAra maio) usakA AcaraNa saMsAra mayI hotA hai arthAt saMsArI sukha-duHkha Adi kI apekSA hI sArA AcaraNa karatA hai (darsana mohaMdha duggae pattaM) isI se darzana mohAMdha ajJAnI jIva durgati kA pAtra banatA hai| (mohaMdhaM ca subhAvaM ) darzana mohAMdha ajJAnI jIva kA yaha svabhAva hotA hai ki vaha (kudevaM deva sayala sahakAraM) sacce jhUThe, deva-kudeva sabako eka sA mAnatA, svIkAra karatA hai (adevaM anmoyaM) adeva jar3a pratimA Adi kA hI AlaMbana rakhatA hai, anumodanA karatA hai (darsana mohaMdha nigoya vAsammi) isI se darzana mohAMdha jIva nigoda meM vAsa karatA hai| - - vizeSArtha - jaba taka bhedavijJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti samyakdarzana nahIM hotA tathA sacce deva guru dharma kA satzraddhAna nahIM hotA taba taka darzana moha se aMdhA ajJAnI jIva saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| saccA deva paramAtmA to apane alakha niraMjana svabhAvamaya rahatA hai, AtmA ko pratyakSa 128 gAthA 179-181 ******* dekhatA hai| paramAtmA vaha hai jo saMsAra ke paribhramaNa janma-maraNa ke cakra se chUTa gayA, jo saba mithyAtva rAgAdi se mukta ho gayA, jo apane paripUrNa saccidAnaMda ghana svabhAva brahma svarUpa meM lIna rahatA hai, vaha paramAtmA saccA deva hai| darzana mohAMdha isake viparIta mithyA deva ko deva mAnatA hai| darzana mohAMdha ajJAnI jIva kA yaha svabhAva hotA hai ki vaha jhUThe nAzavAna acetana, adeva yA rAgI -dveSI kudevoM ko deva kahatA hai, darzana mohAMdha ko sacce jhUThe, deva kudeva adeva kA koI bheda nahIM hotA, vaha saba deva kudeva adeva ko eka hI mAnatA hai kyoMki jaba taka sacce deva, guru, dharma ke svarUpa kA bodha nahIM hotA taba taka Atma zraddhAna samyakdarzana bhI nahIM hotA tathA samyakdarzana jJAna hone para hI sacce deva guru dharma kI yathArtha pratIti hotI hai isaliye darzana mohAMdha, kaise hI rUpa meM kisI bhI deva kI zraddhA pUjA bhakti kare, usakA AcaraNa saMsAramayI hI hotA hai| paramArtha kA use jJAna hI nahIM hotA isaliye kucha apekSA se kucha bhI mAne vaha saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai aura adevAdi kI pUjA bhakti karake tIvra mithyAtva se nigoda calA jAtA hai| AtmA kA pratyakSa darzana kevalajJAnI arihaMta paramAtmA hI karate haiM vahI sacce deva haiM, jo vItarAgI sarvajJa hitopadezI saMsAra ke sarva prakAra ke AraMbha parigraha ke bhAva se mukta haiM, jinameM koI saMsArI mithyA rAga nahIM hai, jo janma-maraNa ke cakra se chUTa gaye haiM, jinakA kabhI saMsAra meM AvAgamana hI nahIM hotA, jo niraMtara AtmAnaMda meM magana parama vItarAga haiM, aise paramAtmA hI sacce deva hote haiM / devagati meM rahane vAle sarva hI indra dharaNendra kSetrapAlAdi deva karmAdhIna haiM, jaba maraNa kA samaya AtA hai ve apanI rakSA nahIM kara sakate, ve svayaM karmoM ke udayAnusAra aneka gatiyoM meM bhramaNa karate haiM, ve svayaM bhogoM meM lIna rAgI -dveSI hote haiM, aise saMsArI AtmAoM ko deva mAnanA ghora mithyAtva hai tathA jinameM cetanatA AtmA hI nahIM hai aise jar3a pASANa Adi kI mUrti adeva ko deva mAnanA mithyAtva hai / vAstava meM deva ke mAnane kA abhiprAya yaha hai ki apane sAmane aisA eka Adarza rahe jisa para hamako pahuMcanA hai, svayaM vaise honA hai isaliye Adarza deva arihaMta va siddha paramAtmA hI ho sakate haiM kyoMki ve sarva taraha se zuddha parama vItarAga jJAtA dRSTA AnaMdamayI paramAtmA haiN| merA AtmA bhI paramAtmA ke Huo Dao Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 182-184*** * ** -E-S-E E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * samAna hai, aisI bhAvanA hI paramAtma pada meM le jAtI hai| jo sacce paramAtmA deva * ke svarUpa ko pahicAnatA hai vaha apane Atma svarUpa ko bhI pahicAnatA hai * kyoMki AtmA hI paramAtmA hotA hai koI jar3a acetana zarIrAdi paramAtmA * nahIM hotaa| jo arihaMta bhagavAna ko unake Atma dravya ke dvArA, unake jJAnAdi sukha guNoM ke dvArA va unake svAbhAvika zuddha paryAya ke dvArA jAnatA hai, vaha apane AtmA ko bhI jAnatA hai ki merA Atma svarUpa bhI aisA hI hai, usI kA moha dUra hotA hai| arihaMta siddha ke AtmA para lakSya jAyegA, taba hI sacce deva kA zraddhAna hogA, AtmA kI bhakti se hI AtmA kA vikAza hotA hai / AtmA zuddhAtmA paramAtmA ke vicAra se hI AtmAnubhava jAgrata hotA hai isaliye sarvajJa vItarAga kevalajJAna svabhAvI AtmA ko hI deva mAnanA cAhiye, jo aisA mAnatA hai vaha samyakdRSTi hai, isake viparIta jo kisI bhI zarIra sahita rAgI-dveSI deva ko athavA cetanatA rahita adevAdi mUrti ko deva mAnatA hai, vaha darzana moha se aMdhA mithyAdRSTi jIva hai jo saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| prazna - anAdi ajJAna mithyAtva se jIva darzana mohAMdha ho rahA hai, aura jaise nimitta saMyoga milate haiM vaisA hI hotA rahatA hai, isase ghaTane kA nimitta sAdhana upAya kyA hai? samAdhAna-isa ajJAna mithyAtva se chUTane kA eka mAtra upAya bhedajJAna pUrvaka samyakdarzana hai, isameM nimitta sadguru hote haiM, sadguru kA satsaMga karane se jJAna kI prApti hotI hai / sAdhana svayaM kA viveka aura puruSArtha hai, kyoMki - mAnuSa to vivekavAna, nahIM to pazu ke smaan| yaha mAnuSa paryAya sakula, suniyo jinvaannii| ihi vidhi gaye na mile, sumaNi jyoM udadhi smaanii|| jJAna hone para hI ajJAna vilAtA hai, jaise prakAza hone para aMdhakAra * vilA jAtA hai, jJAna kI prApti satsaMga, svAdhyAya, tattva ciMtana se hotI hai, isameM sadguru sahakArI haiN| bagaira sadgurU ke saccA jJAna nahIM hotA hai| prazna- sadgurU kaise hote haiM, unakA svarUpa kyA hai? kyA abhI taka sadgurU kA zubhayoga nahIM milA? samAdhAna - AtmajJAnI vItarAgI saMtoM ko sadgurU kahate haiM,jo apanI ra jJAna dhyAna sAdhanA meM rata rahate haiN| jagata ke prapaMca se dara jo zaddhAtma svarUpa kI hI carcA, ArAdhanA karate haiM, svayaM mukti mArga para calate hue bhavya jIvoM ko zuddha AtmA aura mukti mArga kA upadeza dete haiM / sadguruoM kA sadbhAva, samAgama to milatA rahatA hai, paraMtu darzana mohAMdha aise sadguru kI bAta na sunatA hai, na mAnatA hai, vaha apanI manamAnI karatA hai| prazna- sadguru kyA upadeza dete haiM aura darzana mohAMdha kaisA, kyA mAnatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMguruMca gupita uvaesaM, guruMca appa suddha sabhAvaM / daMsana nyAna pahAnaM, darsana mohaMdha aguru guruvaM ca / / 182 // guru uvaesa sa uttaM, sUjyama parinAma kamma saMSipana / guruM ca vimala sahAvaM, darsana mohaMdha samala guruvaM ca // 183 // guruM ca maga uvaesa, amarga sayala bhAva galiyaM c| guruM ca nyAna sahAvaM, darsana mohaMdha anyAna guruvaM ca // 184 // anvayArtha - (guruM ca gupita uvaesa) guru gupta adhyAtma tattva kA upadeza dete haiM (guruMca appa suddha sabhAva) guru AtmA ke zuddha svabhAva kA bodha karAte haiM (daMsana nyAna pahAnaM) jo darzana jJAna se pradhAna haiM arthAt AtmA darzana jJAna kA dhArI jJAyaka svabhAvI mAtra hai, AtmA kucha kartA, dhartA, bhoktA nahIM hai, aise AtmA ke zuddha svabhAva ko sadguru batAte haiM (darsana mohaMdha aguru guruvaM ca) darzana mohAMdha aguruoM ko gurU mAnatA hai arthAt jo saMsAra zarIra bhogoM meM phaMsAte haiM, AtmA ko kartA bhoktA batAte haiM aise aguruoM kI bAtoM meM lagA rahatA hai aura unako guru mAnatA hai| (guru uvaesa sa uttaM) sadguru aisA upadeza dete haiM (sUSyama parinAma kamma saMSipanaM) jisase sUkSma atIndriya AtmA kI zuddhopayoga pariNati kA jJAna ho jAve, jisa pariNati meM ramaNa karane se karmoM kA kSaya hotA hai (guruM ca vimala sahAvaM) guru, vimala svabhAvI AtmA ko batAte haiM aura svayaM vimala svabhAvI hote haiM (darsana mohaMdha samala guruvaM ca) darzana mohAMdha jIva rAgI-dveSI saMsArI prapaMca meM phaMse guruoM ko guru mAnatA hai| E-ME E- 129 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 185-187*** * ** E-5-16 HE- S (guruM ca maga uvaesa) guru ve hI haiM jo mokSamArga kA upadeza dete haiM (amarga sayala bhAva galiyaM ca) jisase mokSamArga ke viparIta kumArga, saMsArI * mArga ke sAre bhAva gala jAte haiM (guruM ca nyAna sahAvaM) apanA jJAna svabhAva hI * saccA guru hai tathA guru ve hI haiM jo apane jJAna svabhAvI AtmA meM rata rahate haiM, jo samyakjJAna ke dhArI haiM (darsana mohaMdha anyAna guruvaM ca) darzana mohAMdha ajJAnI jIva AtmajJAna se rahita ajJAnI ko guru mAnatA hai| vizeSArtha- AtmajJAnI nirgrantha vItarAgI saMtoM ko sadguru kahate haiM, jo apane zuddhAtma svarUpa ke jJAna dhyAna meM rata rahate haiM tathA bhavya jIvoM ko gupta adhyAtma tattva kA upadeza dete haiM, AtmA ke zuddha svabhAva kA bodha karAte haiN| samyakdarzana, jJAna meM pradhAna samyakcAritra ke sAdhaka darzana jJAna kI pradhAnatA arthAt AtmA mAtra jJAtA dRSTA jJAyaka svabhAvI hai| AtmA para kA kartA, dhartA, bhoktA nahIM hai aisA bhedajJAna karAte haiM, guru bar3e dayAlu hote haiN| svayaM vItarAga zuddha pariNati meM ramaNa karate hue apane karmoM kI nirjarA karate haiM tathA apane ziSyoM ko bhI aisA upadeza dete haiM jisase ve bhI apane vimala svabhAva kI pahicAna kara zuddhopayoga dvArA usameM ramaNa kara sakeM / guru meM iMdriya nigraha, vItarAgatA, samatA bhAva va uttama kSamA Adi guNa hote haiM, ve AraMbha-parigraha se virakta mokSamArga para calate haiM tathA mokSamArga para calane kA upadeza dete haiM, jinake upadeza se bhavya jIvoM ko saMsAra se virakti ho jAtI hai, kumArga para calanA chUTa jAtA hai, saMsAra ke sAre bhAva gala jAte haiM, jJAna svabhAva kA prakAza ho jAtA hai| aMtarAtmA ke jAgaraNa ko hI sadguru kA milana kahate haiM / nizcaya se apanA aMtarAtmA jJAna svabhAva kA jAgaraNa hI saccA guru hai| darzana mohAMdha jIva aise sadguru kA na upadeza sunatA hai, na satsaMga karatA hai, vaha mithyAtva meM lipta parigraha dhArI, AraMbha meM lIna, AtmajJAna se zUnya, iMdriya lampaTI, pratiSThA cAhane vAle, saMsArAsakta mithyA prapaMca meM phaMsAne * vAle aguru, kuguru, ajJAniyoM ko guru mAnatA hai, isI se saMsAra meM paribhramaNa karatA hai| jise adhyAtma jJAna ke dvArA AtmA ke zAMta rasa nija svabhAva kA yathArtha anubhava na huA ho, vaha vItarAga digambara jaina darzana ke rahasya ko nahIM jAnatA / jaina dharma to zuddha adhyAtma rasamaya hai, koI dayA dAna pUjA bhakti Adi jaina dharma kA svarUpa nahIM hai / vaktA ko zAstra vAMcana kara AjIvikAdi laukika kArya sAdhane kI icchA nahIM honI cAhiye kyoMki koI bhI laukika AzA hone para yathArtha upadeza denA nahIM ho sktaa| jJAyaka piMDa AnaMda svarUpa AtmA kA bhAnakara aMtara lIna honA so jaina dharma hai| guru kIje jAnakara, pAnI pIje chAnakara, tabhI kalyANa ho sakatA hai| prazna-sacce guru kA svarUpa kyA hai? unakA AcaraNa kaisA hotA hai? darzana mohAMdha kaise guru ko mAnatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - guruMca loya payAsaM, celaM sasahAva graMtha mukkaM c| mamala sahAvaM suddha, darsana mohaMdha samala guruvaM ca // 185 // guruM sahAva sa uttaM, rAgaM dosaM pi gAravaM tiktam / nyAnamaI uvaesa, darsana mohaMdha rAi maya guruvaM // 186 // guruMca darsana maio, guruM ca nyAna carana sNjutto| mithyA salya vimukkaM,darsana mohaMdha salya guruvaM ca // 187 / / anvayArtha-(gurUMca loya payAsaM) sacce guru vaha haiM jo loka ke svarUpa kA prakAza karate haiM arthAt vastu svarUpa batAte haiM (celaM sasahAva graMtha mukkaM ca) jo bAhara se paMca cela, samasta vastra parigraha ke tyAgI haiM tathA aMtaraMga meM apane sva svabhAva zuddhAtmA ke anurAgI va sarva baMdhanoM se mukta hote haiM (mamala sahAvaM suddha) jo mamala zuddha svabhAva kI sAdhanA karate haiM tathA samasta viSaya kaSAyoM se rahita parama zuddha hote haiM (darsana mohaMdha samala guruvaM ca) darzana mohAMdha jIva mithyAtva, mada, rAga, dveSAdi meM lipta guruoM ko guru mAnatA hai| (guruM sahAva sa uttaM) guru kA svabhAva aisA kahA gayA hai (rAgaM dosaM pi gAravaM tiktam) jinhoMne rAga dveSa tathA mada kA tyAga kiyA hai (nyAnamaI uvaesa) jinakA upadeza jJAnamayI hotA hai arthAt jo samyakjJAna pUrvaka zuddhAtma svarUpa kA upadeza karate haiM (darsana mohaMdha rAi maya guruvaM) darzana mohAMdha rAgamayI arthAt rAgI-dveSI guruoM ko mAnatA hai| E-HEE 130 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -15-5-5 Chang Chang Chang Chang Chang Chang 16- *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-188-190 -----H-HI- HEE (guruM ca darsana maio) guru vahI hai jo samyakdarzana kA dhArI hai (guruM ca se jIva niMdA yogya hai| rAga, puNya Adi vyavahAra ratnatraya dvArA paMca pada nahIM * nyAna carana saMjutto) guru vahI hai jo samyakjJAna, samyakcAritra sahita hai| pAte kyoMki yaha bhAva to abhavya ko bhI hote haiM isaliye kevala vyavahAra meM arthAt ratnatraya ke dhArI hI sacce guru hote haiM (mithyA salya vimukkaM) jo rahane vAle jIva, paMca pada guru kI zreNI meM nahIM aate| * mithyA zalyAdi se rahita haiM (darsana mohaMdha salya guruvaM ca) darzana mohAMdha ajJAnI loka meM kucha bhI kharIdane jAyeM to usakI bhI pUrI parIkSA karate haiM, taba mithyAtva Adi zalyadhArI ko guru mAna letA hai| apane Atma hita ke liye guru kuguru kI parIkSA na hogI to kahIM bhI ThagAye jA vizeSArtha- saccA guru vahI hai jo vastrAdi samasta AraMbha-parigraha kA sakate haiM, koI kahate haiM ki apane ko parIkSA karane kA kyA prayojana hai? jo tyAgI hai| zAstroM kA jJAtA, vastu svarUpa jAnane vAlA, parama zAMta svabhAvI hoM unheM mAna lo; paraMtu isa prakAra aisA mAnane se kAma nahIM calatA, dharma apane zuddhAtma svarUpa kA anurAgI, jJAna, dhyAna, sAdhanA meM rata rahatA hai, apUrva tattva hai| jo rAga, puNya va nimitta ke Azraya se dharma honA batalAte haiM jise saMsAra ke kisI padArtha se bilkula bhI rAga-dveSa nahIM hotA, jinakA aise kuguru ke saMga se rAga-dveSa rahita nahIM ho sakate, jinake kudeva Adi kI lakSya siddha pada kI prApti rahatA hai, jo parama vItarAgI haiM, jinakA saba zraddhA hI nahIM chUTI unako dharma dhyAna nahIM ho sakatA, ve to gRhIta mithyAdRSTi rAga-dveSa gArava chUTa gayA hai, jo AtmajJAna kA upadeza dete haiN| ratnatraya arthAt haiM, darzana mohAMdha aise kuguruoM ko guru mAnatA hai| samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra ke dhArI, jo paramANu mAtra, paradravya prazna - aise kuguruoM ko guru mAnane se kyA hotA hai? parabhAva meM apanatva kartRtva nahIM mAnate, mithyAtva zalyAdi se rahita - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - zuddhAtmAnubhUti meM rata rahate haiM, aise sadguruoM ke upadeza se Atma jJAna tathA darsana mohaMdha adarsa, guru agurUMca nyAna vinyAnaM / mukti mArga para calane kA puruSArtha jAgatA hai| guruMca gunaM nahi picchaM, aguruM anmoya duggae pattaM // 188 // ___ darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi jIva aise sadguruoM kA satsaMga, samAgama nahIM karatA aura jo sarAgI, mithyAdRSTi, rAgI dveSI sagrantha, guruMca laSya alavyaM, aguruM saMsAra sarani uktaM c| sAmpradAyika, kriyA kAMDI, kuguruoM ko gurU mAnatA hai jo mithyAtva zalyAdi guna dosa navi jAnai, darsana mohaMdha naraya vIyammi / / 189 // meM lipta saMsAra mArgI hote haiM, aise ajJAnI guruoM ko gurU mAnatA hai, unakI guruMca Sipanika rUvaM, aguruM abhAva sayala uktaM c| bhakti ArAdhanA meM rata rahatA hai| munidharma zuddhopayogarUpa hai, puNya-pApa rUpa zubhAzubha bhAva dharma nahIM hai tasya gunaM anmoyaM, darsana mohaMdha nigoya vAsammi // 190 // paraMtu zuddhopayoga hI dharma hai| jo samyakadarzana jJAna cAritra sahita aMtara meM anvayArtha - (darsana mohaMdha adarsa) darzana moha se aMdhA jIva yaha nahIM lInatA vartatI hai vahI sAdhu kA svarUpa hai, aise sacce vItarAgI nirgrantha sAdhu dekhatA hai ki (guru aguruM ca nyAna vinyAnaM) suguru kauna hai va kuguru kauna hai ? sadguru hote haiN| mithyAjJAna kyA hai va samyajJAna kyA hai ? (guruM ca gunaM nahi picchaM) vaha sAdhu samasta rAga-dveSa, viSaya-kaSAya, pApa-parigraha, mithyAtva zalya sadguru ke guNoM ko nahIM pahicAnatA hai (aguruM anmoya duggae pattaM) aguru kI * Adi se rahita apane zuddhAtma svarUpa ke jJAna dhyAna meM lIna rahate haiM aura anumodanA se durgati pAtA hai| * zuddhAtma svarUpa Atma jJAna kA hI upadeza karate haiN| paMcaparameSThI kA mUla (guruM ca laSya alaSyaM) guru ve haiM jo alakha hai usako lakhate, anubhava * svarUpa to vItarAga vijJAna maya hai, aMtara zuddhatA huI va usakA jJAna hI parama karate haiM (agurUM saMsAra sarani uktaM ca) aguru saMsAra mArga kI hI bAta kahate haiM * iSTa hai kyoMki jIva tattva kI apekSA se to sarva jIva samAna haiN| zakti se to (guna dosaM navi jAnai) suguru aura kuguru ke guNa doSoM ko nahIM jAnatA hai sabhI AtmAyeM zuddha haiM paraMtu rAgAdi vikAra athavA jJAna kI hInatA kI apekSA aisA (darsana mohaMdha naraya vIyammi) darzana mohAMdha jIva naraka kA bIja botA hai* 131 HHHHHH * * **** ** -----E-HE-HEE Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI arthAt kuguru kI bAtoM meM lagA mithyAjJAna se naraka kA bIja botA hai| (guruM ca Sipanika rUvaM) sadguru kSAyika samyak dRSTi jinamudrAdhArI vItarAgI karmoM ke kSaya karane vAle hote haiM (aguruM abhAva sayala uktaM ca) aguru meM ina saba bhAvoM kA abhAva kahA gayA hai (tasya gunaM anmoyaM) jo koI aise aguru kuguru ke guNoM kI anumodanA karatA hai, unakA samAgama sevA bhakti karatA hai (darsana mohaMdha nigoya vAsammi) darzana moha se aMdhA prANI nigoda meM vAsa pAtA hai| vizeSArtha - suguru sUkSma Atma tatva ke anubhavI hote haiM / yaha AtmA mana vacana kAya dvArA nahIM jAnA jAtA hai isaliye alakha hai| AtmA, AtmA dvArA jAnA jAtA hai| kSapaNaka sAdhu bhAvaliMga va dravyaliMga donoM ke dhArI hote haiM, karmoM kA kSaya karate haiN| samasta AraMbha-parigraha tyAgI nirgrantha AtmajJAnI sAdhu hI sacce guru hote haiN| aguru kuguru svayaM mithyAtva meM lipta rAgI -dveSI mithyA ADaMbara meM rata saMsAra meM ghumAne vAle pApa-puNya meM lagAne vAle, saMsArI bAteM hI batAte haiM aura svayaM bhI usI prakAra bAhya kriyAkAMDa meM ulajhe rahate haiN| darzana mohAMdha ko suguru kuguru kI koI pahicAna nahIM hai, bhedavijJAna samyakjJAna mithyAjJAna kA koI bheda nahIM hotA, vaha isa bAta kI parIkSA nahIM karatA hai ki suguru meM kyA honA caahiye| use guNa doSa kA koI vicAra nahIM hotaa| aguru kuguru kI mAnyatA karake saMsAra meM tIvra mithyAtva sahita viSaya kaSAyoM meM rata hokara naraka nigoda Adi durgatiyoM kA pAtra banatA hai / ajJAnI jIvoM ko yaha bAta hI nahIM jaMcatI ki AtmA puNya-pApa rahita hai aura AtmA kI jo dharma kriyA (nija svabhAva sAdhanA) hai vaha unake lakSya meM hI nahIM AtI, ve to jar3a kI, zarIra kI kriyA meM dharma mAnakara adharma kA hI sevana karate haiN| bAhya kriyA meM to dharma nahIM; paraMtu dayA dAna bhakti pUjA ke zubha bhAva meM bhI dharma nahIM hai| saMpUrNa jagata meM jJAtA dRSTA rUpa rahanA hI AtmA kA dharma hai / jagata meM jitane bhI upadrava ke kAraNa hote haiM ve saba raudra dhyAna yukta kuguru aura ArtadhyAna yukta aguruoM se hI banate haiM, jo pApa kara ulTA harSa karate haiM, sukha mAnate haiM unakA upadeza niSphalita hI hotA hai| ve to mUrcchita samAna ati pramAdI hokara pApoM meM hI DUbe rahate haiN| aise kuguruoM ke saMga se 132 gAthA 188-190 // durgati aura naraka nigoda kA vAsa hotA hai| jJAnI kI dRSTi to saMsAra se chUTane kI hai ataH vaha rAga rahita nivRtta svabhAva kI mukhya bhAvanA va Adara meM sAvadhAnI se pravRtta rahatA hai phira bhI vaha yadi kisI aticAra meM rata ho gayA ho to bhI usase chUTakara zAMta jJAna svabhAva meM hI sthira honA cAhatA hai paraMtu jo aisA mAnatA hai ki saMyoga palaTA dU~ tathA krodhAdi karane yogya haiM, usake to zraddhA meM hI sthUla viparItatA hai| jJAnI ke to vItarAga dRSTi hI mukhya hai, usameM to vaha tanika bhI kSati nahIM hone detA, hA~ yadi cAritra meM nirbalatA ke kAraNa aticAra ho jAye to niMdA karake kheda ko prApta hotA hai, manamAnI nahIM karatA ki aisA doSa gRhastha dazA meM ho to koI hAni nahIM hai, jo aisA karatA hai vaha to svacchaMdI mithyAdRSTi hai / samyaka dRSTi ko bhale hI (pUrva meM) ajJAnadazA meM kisI narakAdi kA Ayu baMdha ho gayA ho paraMtu samyakdarzana sahita jIva ko to narakAdi kA Ayu baMdha hotA hI nahIM hai, samyakdarzana kI aisI mahimA hai| prazna- jaba samyak darzana dharma kI aisI mahimA hai phira darzana mohAMdha jIva ko usakA zraddhAna vizvAsa kyoM nahIM hotA ? samAdhAna - kudevAdi aguruoM ke jAla meM phaMsA ajJAnI mithyAdRSTi jIva isa bAta kA nirNaya hI nahIM kara pAtA ki kyA hitakArI iSTa hai aura kyA ahitakArI aniSTa hai| vaha darzana moha meM aMdhA itanA bhramita bhayabhIta rahatA hai ki usakA apanI AtmA kI tarapha lakSya hI nahIM jaataa| kuTumba parivAra putra Adi kI saMbhAla meM itanA tallIna rahatA hai ki pApa-puNya kA viveka bhI nahIM kara paataa| moha ke kAraNa lobha kI pravRtti bar3ha jAtI hai, apane zarIra kA bhI dhyAna nahIM rakhatA, khuda cAhe jaisA bhUkhA-pyAsA mArA-mArA phiratA hai / putra parivAra kI surakSA saMbhAla meM hI lagA rahatA hai, use apanatva kartRtva kA bhUta lagA rahatA hai| prazna- yaha sthiti kyoM rahatI hai, jaba itane sAre zubha yoga manuSya bhava Adi mile haiM phira vaha Atmonmukha kyoM nahIM hotA ? samAdhAna - sacce deva guru dharma kA satsaMga aura sadgranthoM kA svAdhyAya nahIM karatA, saMsAra ke janma-maraNa ke cakra se chUTane, mukta hone kI bhAvanA nahIM hotI, moha ke cakkara meM hI ghUmatA rahatA hai isaliye apane Atma svarUpa * Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-Hua Ke *Er Hui -Dan Hui -Zi -Hua Hua ****** zrI upadeza zuddha sAra jI kA bodha Atma kalyANa kI bhAvanA nahIM hotI, sadguruoM kA satsaMga aura sadgranthoM adhyAtma zAstroM kA svAdhyAya adhyayana kare to isase chUTa sakatA hai| prazna kyA saMsArI jIva svAdhyAya satsaMga nahIM karatA ? samAdhAna karatA to hai paraMtu kaise guruoM kA satsaMga aura kina zAstroM kA svAdhyAya karanA cAhiye, isakA viveka nahIM hotaa| loka mUr3hatA, sAmpradAyika mAnyatA se baMdhA bilkula sImita saMkucita rahatA hai| satya kA nirNaya karane ke liye svayaM kA viveka cAhiye / saMsArI jIva, mana ko AtmA aura puNya ko dharma mAnatA hai tathA sAmAjika mAnyatA meM baMdhe logoM ko guru aura sAmpradAyika granthoM ko zAstra mAnatA hai isaliye apanA koI nirNaya nahIM kara pAtA / sadgrantha, zAstra kaise hote haiM aura darzana mohAMdha kaise prazna mAnatA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - zucata upapannaM sutaM canyAna daMsana samaggaM / - zrutaM ca maga uvaesa, darsana mohaMtha kuzruta anmoyaM / / 999 / / zrutaM ca appara maio, zrutaM ca sura viMjanasya pada sahiyaM / zrutaM ca jinayati vayanaM, darsana mohaMgha vikaha zrutaM ca / / 192 / / anvayArtha - (zrutaM ca zruta uvavannaM) zAstra vaha hai jo dvAdazAMga vANI se utpanna huA ho arthAt jo vItarAgI, sarvajJa, hitopadezI Apta arthAt paramAtmA dvArA kahA gayA ho ( zrutaM ca nyAna daMsana samaggaM) zAstra vaha hai jo samyakdarzana, samyakjJAna kA nirNaya karAtA ho ( zrutaM ca maga uvaesa) zAstra vaha hai jisameM mokSamArga kA upadeza ho ( darsana mohaMdha kuzruta anmoyaM) darzana mohAMdha kuzruta kI anumodanA karatA hai| ( zrutaM ca aSyara maio) zAstra vaha hai jo akSaya svabhAva ko batAne vAlA akSaramayI hai (zrutaM ca sura viMjanasya pada sahiyaM) zAstra vaha hai jo svara vyaMjana pada sahita ho arthAt jisameM yathArtha vastu svarUpa kA nirNaya ho, cAhe vaha bhajana meM ho, gadya meM ho yA padya meM ho (zrutaM ca jinayati vayanaM ) zAstra vaha hai jo jinendra kI vANI rUpa ho, jo vItarAgI saMtoM dvArA kahA gayA ho ( darsana 133 gAthA- 191,192*-*-*-*-*-*-*mohaMdha vikaha zrutaM ca ) darzana mohAMdha vikathAoM kI kitAboM ko zAstra kahatA hai| vizeSArtha - jo zAstra, zrI jinendra paramAtmA jo vItarAgI sarvajJa hitopadezI hote haiM, unakI dvAdazAMga vANI ke AdhAra se banA hai va jisameM ratnatraya svarUpa mokSamArga kA upadeza hai vahI suzAstra hai jisameM satya vastu svarUpa yA yathArtha nirNaya kahA gayA ho, jisakA khaMDana na ho sake, jo pratyakSa parokSa pramANa se bAdhita na ho, jo tattvoM kA upadeza karane vAlA va jo sarva kA hitakArI ho, jisameM kisI jAti-pAMti sampradAya kriyA kAMDa kA upadeza na ho tathA jo kumArga kA khaMDana karane vAlA ho, jaisA dharma kA satya svarUpa hai usI artha kA bodha karAne vAlA ho, gAthA, bhajana, gadya, padya meM kisI bhASA meM ho, jisase apane akSaya svarUpa dhruva tattva zuddhAtmA kA zraddhAna jJAna prApta ho vahI satzAstra hai / jisameM ekAMta pakSa kriyAkAMDa pUjA pATha va saMsAra mArga kI puSTi ho vaha kuzAstra hai| jisameM rAjakathA, corakathA, strIkathA, bhojanakathA Adi saMsAra ke viSaya kaSAya kA poSaNa karane vAlI pApavarddhaka bAteM hoM, vaha saba kuzAstra haiN| darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi aise kuzAstroM ko hI par3hatA sunatA tathA isakI hI mAnyatA karatA hai| - kevalI bhagavAna kI divyadhvani meM saMpUrNa rahasya eka sAtha anAvRta hotA hai, utkRSTa zrotA ke samajhane kI jitanI yogyatA hai, utanA saMpUrNa viSaya bhagavAna kI vANI meM eka sAtha AtA hai| jJAna hai, jJeya bhI hai, koI kisI ke kAraNa se nahIM hai| zAstra to zAstra ke kAraNa se hai, vikalpa se nhiiN| vikalpa, vikalpa se hai, zAstra se nahIM tathA jJAna, jJAna se hai zAstra ke kAraNa nahIM, aisA anekAMta svarUpa hai| tattva jJAna kA mUla sarvajJa hai| sarvajJa bhagavAna ne jisa sAdhana se tattvajJAna sAdhA va vANI meM jo sAdhana batalAyA, use pahicAne, usa anurUpa deva, guru, zAstra ko pahicAne use hI yathArtha tattva kI prApti hotI hai, anya ko nahIM / koI zAstra, koI bhI gAthA athavA zabda yA kisI bhI anuyoga kI bAta karo una sabhI kA tAtparya vItarAgatA hai| vItarAgatA bar3he aura kaSAya ghaTe aisA jisakA prayojana ho vahI satzAstra hai| mokSamArga to vItarAga bhAva hai ataH jina zAstroM meM kisI bhI prakAra se rAga-dveSa, moha bhAvoM kA niSedhakara vItarAga * Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 193-195*** * ** E-5-16 -E- S E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * bhAva kI prApti kA prayojana pragaTa kiyA ho, ve zAstra hI par3hane va sunane * yogya haiN| jina zAstroM meM zrRMgAra bhoga kautUhalAdi ke poSaNa dvArA rAga bhAva kI * tathA hiMsA yuddhAdi ke anumodana dvArA dveSa bhAva kI athavA atattva zraddhAna ke poSaNa dvArA moha bhAva kI puSTi kI ho ve zAstra nahIM, zastra haiM ata: aise zAstroM ko na par3hanA cAhiye, na sunanA caahiye| prazna - zAstra purANa to koI se hoM unake par3hane sunane meM kyA hAni hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - zrutaM ca vipanika rUvaM, vipiokammAna tivihijoen| vikahA visana azrutaM, darsana mohaMdha azrutaM picchar3a // 193 / / sAsvataya rUva saMzrutaM, atrita asatya azrutaM jaanehi| zrutaM jina utta paraM, darsana mohaMdha azruta parinAmaM // 194 // zruta azrutaM na picchadi, guna dosaM navi bujjhae aNdh| aMdhaM andha sahAvaM, darsana mohaMdha nigoya vAsammi // 195 // anvayArtha - (zrutaM ca Sipanika rUvaM) zAstra vaha hai jo kSAyika svarUpa arihaMta paramAtmA dvArA kahA gayA ho (pipio kammAna tivihi joena) jisake par3hane se trividha yoga ke dvArA karmoM kA kSaya hotA hai (vikahA visana azrutaM) jisameM vikathA-vyasanoM kI carcA ho vaha zAstra nahIM hai, kuzAstra hai (darsana mohaMdha azrutaM picchai) darzana mohAMdha azAstra ko hI jAnatA hai, unheM hI par3hatA sunatA hai| (sAsvataya rUva saMzrutaM) jo anAdi nidhana zAzvata svarUpa ko batAne vAlA hai vaha satzAstra hai (anita asatya azrutaM jAnehi) jo mithyA hai, kalpita hai, vaha kuzAstra hai aisA jAnanA cAhiye arthAt jinameM kapola kalpita mana gaDhaMta bAteM saMsArI viSaya-kaSAya kA poSaNa karane vAlI likhI hoM vaha saba kuzAstra jAno (zrutaM jina utta paraM) zAstra vahI utkRSTa hai jo jinendra dvArA *kathita hai (darsana mohaMdha azruta parinAma) darzana mohAMdha azAstra ko hI par3hatA * hai usI rUpa pariNamana, pariNAma karatA hai| (zruta azrutaM na picchadi) jo zAstra kuzAstra ko nahIM pahicAnate (guna dosaM navi bujjhae aMdhaM) jo guNa doSoM ko nahIM jAnate vaha aMdhe haiM (aMdhaM andha sahAvaM) aMdhe kA svabhAva hI aMdhA hotA hai aisA (darsana mohaMdha nigoya vAsammi) darzana mohAMdha nigoda meM vAsa karatA hai| vizeSArtha- kSAyika bhAva vAle arihaMta paramAtmA hote haiM jo vItarAga vijJAnamaya upadeza dete haiN| satzAstra vahI hai jisake par3hane se apane kSAyika svarUpa parama pAriNAmika bhAva kA bodha jAge tathA trividha yoga dvArA karmoM kA kSaya hove, jo anAdi nidhana zAzvata svarUpa Atma tattva ko batAne vAlA hai vahI satzAstra hai, jo jinendra dvArA kathita vastu svarUpa, dravya kI svataMtratA aura svayaM ke puruSArtha se mukti kI prApti honA batAte haiM / jina zAstroM ke par3hane se anAdi kAlIna ajJAna mithyAtva vilAtA hai, apane satsvarUpa kA bodha jAgatA hai, samyakdarzana samyajJAna pragaTa hotA hai aura trividha yoga kI sAdhanA se samasta karmoM kA kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai vahI satzAstra hai| jo viSaya-kaSAya varddhaka ajJAniyoM dvArA ekAMta kathana rUpa, kapola kalpita mithyA ADaMbara ko bar3hAne vAle, pApa kriyAkAMDa meM phaMsAne vAle haiM vaha saba zAstra kuzAstra haiN| jisameM loka mUDhatA, deva mUr3hatA, pAkhaMDI mUDhatA kA poSaNa ho, kudevAdi kI pUjA bhakti kA vidhi vidhAna ho, gahIta mithyAtva kA poSaNa ho, para ke Azraya se dharma yA mukti batAI gaI ho, vaha saba azruta kuzAstra haiM, unheM na par3hanA cAhiye, na sunanA cAhiye, na unakI zraddhA mAnyatA karanA caahiye| ajJAnI sacce-jhUThe zAstroM ko nahIM pahicAnatA hai, vaha guNa doSoM ko nahIM jAnatA, sabako barAbara eka sA mAnatA hai| jaise-aMdhe kA svabhAva hotA hai usako sabameM aMdhakAra hI aMdhakAra dikhAI detA hai, isI prakAra darzana moha se aMdhA jIva apane hita-ahita kA koI viveka na karatA huA kudeva kuguru kuzAstra kI mAnyatA karake tIvra mithyAtva meM rata ho nigoda meM vAsa karatA hai| svAdhyAya, satsaMga karane se viveka buddhi jAgrata hotI hai| aba kinakA svAdhyAya satsaMga kiyA jAye, yaha bAta bar3I gaMbhIra vicAraNIya hai| isake liye kucha sUtra haiMjaisA khAo anna, vaisA hove mana / jaisA pio pAnI, vaisI bolo vaannii| -k -E E -E- S E 134 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 196HRIRIKH Juan Juan Juan E-HEH Di Xia Shui Di ****** zrI upadeza zuddha sAra jI * jaisA par3ho suno, vaise hoveM bhAva / jaisA dekho karo, vaisI hoya kaSAya / vartamAna jIvana meM jisa vAtAvaraNa, paristhiti, saMyoga meM jIva rahatA * hai,jo kucha par3hatA, sunatA, dekhatA hai, vaise hI pariNAma aura tadrUpa hI AcaraNa hotA hai, aisA hI nimitta-naimittika saMbaMdha hai / jo bhedavijJAna pUrvaka tattva nirNaya kara lete haiM, vastu svarUpa jAna lete haiM, samyakdRSTi jJAnI hote haiM, vaha to isa ora dhyAna hI nahIM dete paraMtu jaba taka ajJAna dazA meM darzana moha se aMdhapanA hai taba taka isakA viveka vicAra Avazyaka hai anyathA yahI nimitta saMyoga sahaja meM durgati kA pAtra banA dete haiN| naitikavAna kula, dhana saMpannatA, niroga zarIra, dIrgha Ayu yaha sabhI prApta karake bhI aMtara meM uttama sarala svabhAva ko pAnA durlabha hai / pariNAma meM tIvra vakratA ho, mahA saMkliSTa pariNAma ho, krodha, mAna, mAyA, lobha kI tIvratA ho to dharma kA vicAra kaise ho? viSaya-kaSAya kA laMpaTI ho tathA sarala va maMda kaSAya rUpa pariNAma na ho use to dharma pAne yogya pAtratA hI nahIM hai| sarala pariNAma honA hI koI dharma nahIM hai paraMtu sarala pariNAma honA bhI durlabha hai to phira dharma kI durlabhatA kyA kaheM? bahuta se jIvoM ko sarala pariNAma hone para bhI satasamAgama milanA durlabha hai| koI-koI laukika jana bhI maMda kaSAya vAle hote haiM paraMtu vItarAgI sarvajJa zAsana ke tattva ko samajhAne vAle kA satsamAgama milanA ati durlabha hai| ajJAnI eka ora to maMda kaSAya karatA hai paraMtu dUsarI ora kudeva kuguru kuzAstra ke saMga meM bahakara viparIta zraddhA kA poSaNa kara manuSya bhava hI kho detA hai| vItarAgI deva, gurU, zAstra kA samAgama milanA mahA durlabha hai| dharma kA yathArtha svarUpa samajhAne vAle, jJAnI puruSoM kA samAgama mahA bhAgya se milatA hai| satya samajhane kI yogyatA ho taba aisI saccI vANI sunane ko milatI hai| anaMtabAra manuSya bhava pAyA paraMtu AtmA kI cAha na huI, jisase punaH punaH * saMsAra meM bhaTakA ataH AtmA kI samajha kara lenA hI yogya hai, maiM AtmA * zuddhAtmA paramAtmA hU~ aisA zraddhAna jJAna hI isa saMsAra se tArane vAlA hai| jisane caitanya ko dhyeya na banAkara kevala para ko hI dhyeya banAyA hai, ***** * * *** vaha darzana mohAMdha jIva sva viSaya ko cUkakara, para viSayoM meM ramatA hai aura rAkha pAne ke liye amUlya ciMtAmaNi ratna ko jalA detA hai| darzana mohAMdha ajJAnI jIva kI parAdhIna dRSTi hone se zAstroM meM se bhI vaisA hI Azaya uddhRta kara, zAstroM ko apanI mAnyatAnukUla Azaya vAlA banAnA cAhate haiM, guru gama binA svacchaMdita hone vAlA jIva zAstroM kA artha ulTA hI karatA hai| samyakdRSTi jJAnI zAstrAbhyAsa kA rasika hotA hai tathA dharmabuddhi pUrvaka nindanIya kAryoM kA tyAgI hotA hai| madya, mAMsa, madhu, trasa jIva yukta bhojana, parastrI Adi kA tyAgI hotA hai| jaina zAstra ke vItarAgatA, svataMtratA ke nyAya ke marma ko samajhane vAlA * zrotA hI vizeSarUpa se zobhita hotA hai| yadi use AtmajJAna na ho to vaha upadeza kA marma nahIM samajha sakatA / jise deva, guru, zAstra kI sahI zraddhA nahIM hai usakI to sAmAnya zrotAoM meM bhI ginatI nahIM hai| jo zAstra to sunate haiM paraMtu kahate haiM ki Apa kisI ke paropakAra karane kI bAta to nahIM karate, logoM ko roTI nahIM milatI, kAma nahIM milatA ata: usakA khyAla rakhane kI bAta to nahIM karate aura yaha AtmA-AtmA kI bAta karate ho isameM kyA rakhA hai ? isa prakAra jinheM tattva kI bAta rucikara nahIM lagatI ve ekAMta pApabaMdha karate haiN| ajJAnI kI udAsInatA meM kevala zoka hI hotA hai kyoMki use yaha patA hI nahIM hai ki eka padArtha kI paryAya meM anya padArtha kI paryAya akiMcitkara hai; ata: vaha para dravya kI paryAya ko burA jAnakara dveSa pUrvaka udAsIna bhAva karatA hai tathA samyakadarzana samyakjJAna na hone se kudeva, kuguru, kuzAstra kI mAnyatA karake tIvra mithyAtva se nigoda kA pAtra banatA hai| prazna - jaba samyadarzana hI isa hitakArI hai to darzana mohAMdha ise svIkAra kyoM nahIM karatA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana anaMta dasa, sUSama darseikamma vilayaMti / dasati naMtanaMtaM, darsana mohaMdha adarsanaM diTuM // 196 // Qiu Qiu Bu Bu Bing Ji -------E-HEE 135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********** zrI upadeza zuddha sAra jI darsana arUva rUvaM, darsana darsei moSa maggasya / darsana mamala sahAvaM, darsana mohaMdha samala darsati // 197 / / anvayArtha ( darsana anaMta darsa) samyakdarzana apane anaMta catuSTaya svarUpa ko dekhatA hai (sUSama darsei kamma vilayaMti) jahA~ zarIra mana vANI se bhinna atIndriya sUkSma svabhAva kI anubhUti dekhanA hotA hai, vahA~ sAre karma vilA jAte haiM (dasai~ti naMtanaMtaM) apane anaMta guNamayI, anaMta catuSTaya dhArI Atma svarUpa kI anubhUti dekhanA hI samyakdarzana hai (darsana mohaMdha adarsanaM diTTaM) darzana mohAMdha jo nahIM dekhanA cAhiye arthAt azuddha paryAya pudgalAdi para kI tarapha hI dekhatA hai| ( darsana arUva rUvaM) samyakdarzana apane arUpI, amUrtIka Atma svabhAva kA zraddhAna karanA hai ( darsana darsei moSa maggasya) samyakdarzana hote hI mokSa kA mArga dikhAI dene lagatA hai (darsana mamala sahAvaM) apane mamala svabhAva kI zraddhA anubhUti ho jAtI hai yahI samyakdarzana hai (darsana mohaMdha samala darrAMti) darzana mohAMdha samala svarUpa, azuddha paryAya karmAdi ko hI dekhatA hai| vizeSArtha samyakdarzana AtmA kA eka guNa hai, jisake prakAza hone para yaha apanA AtmA sarva bhAvakarma, dravyakarma va nokarma se bhinna anaMta catuSTaya kA dhArI, arihaMta paramAtma svarUpa dikhAI detA hai| jaba samyaktvI jIva nija zuddhAtmAnubhUti karatA hai taba vItarAga bhAva se karmoM kI nirjarA hotI hai, darzana mohAMdha mithyAdRSTi ko isakI dRSTi nahIM hotI hai| maiM siddha ke samAna zuddha amUrtIka nirvikAra AnaMdamayI AtmA hU~, isa AtmA ke dhyAna se karmoM kI nirjarA hotI hai, AtmAnubhava hI yathArtha mokSamArga hai, aisA saccA zraddhAna samyak dRSTi ko hotA hai, darzana mohAMdha apane ko rAgI -dveSI azuddha paryAya vAlA karmAdhIna mAnatA hai| Atma svabhAva ko lakSyagata kara usI meM ekAgra honA samyakdarzana hai / samyaka dRSTi jIva nija zuddha bhAva dvArA zuddha jIva ko nizcaya se jAnatA hai, para se yA rAga se nahIM varan apane jJAna se anubhUtiyuta jAnatA hai, aise bhAna vAlA AtmA, para se asparzita AtmA nija bhAna kiye pazcAt sarvasaMga se vimukta hotA hai| maiM sarvasaMga se vimukta hU~, siddha ke samAna zuddha paramAnaMdamayI paramAtmA hU~, prathama aisI dRSTi hone para hI paryAya meM sarvasaMga vimukta hotA hai| *****-*-*-*-*-*-*-*** 136 gAthA - 196-199 ************** jo Atma svabhAva kA anAdara kara para vastu se sukha pAnA mAnatA hai, vaha jIva darzana mohAMdha mithyAdRSTi hai| aMtara meM mahAna caitanya nidhi paramAtmA virAjamAna hai, usakA to Adara nahIM karatA va jar3a meM sukha mAnatA hai, aise jIva ke bhale hI bAhya meM lakSmI ke Dhera lage hoM parantu bhagavAna use pApI kahate haiM / dravyadRSTi kI apekSA se aisA kahA jAtA hai ki AtmA meM vikAra hI nahIM hai, vikAra to pudgala kA kArya hai paraMtu aisI dravya dRSTi kise hotI hai ki jise paryAya kI svataMtratA kA bhAna ho / abhI taka to jo paryAya ko hI svataMtra, svAdhIna na jAne, use tInoM kAla kI paryAya ke piMDa rUpa, dravya kI dRSTi kaise ho ? paryAya meM vikAra hai unheM karmoM ne nahIM karavAye haiM parantu ve mere aparAdha ke kAraNa se haiM, aise aMza ko svataMtra jAne tathA yaha bhI ki usa aMza jitanA hI trikAlI svabhAva nahIM hai to dravya dRSTi ho; paraMtu aisA mAne ki karma hI vikAra karAte haiM to usa jIva ko paryAya kA bhI bhAna nahIM hai va use dravyadRSTi nahIM hai| prazna- aisI dravya dRSTi ke liye kyA karanA par3atA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana diTThi sa dihaM, isTaM saMjoya darsae suddhaM / suddhaM ca mamala darsa, darsana mohaMdha anisTa dasai~ti / / 198 / / darse isTa darsa, iTaM darsei loya avaloyaM / isTaM anantanaMtaM, darsana mohaMdha miccha dasai~ti / / 199 / / anvayArtha ( darsana diTTi sa diTTha) dravya dRSTi se dekhanA hI zuddha dRSTi hai (isTaM saMjoya darsae suddhaM ) jo apane iSTa kA saMyoga karatA hai arthAt dhruva svabhAva ko dekhatA hai vahI zuddha dekhatA hai (suddhaM ca mamala darsa) parama zuddha mamala svabhAva kI anubhUti hI zuddha darzana hai (darsana mohaMdha anisTa darrAMti) darzana mohAMdha jIva apane iSTa nija zuddhAtmA ko na dekhakara zarIrAdi para paryAya, aniSTakArI saMsAra kI tarapha hI dekhatA hai| (darse isTa darsa) zuddha dRSTi apane iSTa nija zuddhAtmA ko hI dekhatA hai (isTaM darsei loya avaloyaM) apane iSTa nija zuddhAtmA ko dekhane se lokAloka prakAzaka kevalajJAna svabhAva pragaTa hotA hai (isTaM anantanaMtaM) anaMta catuSTaya svarUpa hI apanA iSTa hitakArI hai (darsana mohaMdha miccha dasaiMti) darzana mohAMdha ************* Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******** *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI jIva mithyA saMsAra kI tarapha hI dekhatA hai| - vizeSArtha samyakadRSTi ko dRr3ha zraddhAna hotA hai ki zuddhopayoga hI parama hitakArI hai, vaha nija zuddhAtmA para hI dhyAna rakhatA hai, vastu svarUpa ko dekhanA hI dravya dRSTi kahalAtI hai, dhruvatattva ko dekhanA hI (anubhUti rata) zuddha dRSTi hotI hai| samyaktva kA iSTanija zuddhAtmA hai, vaha apane iSTa nija zuddhAtmA kI hI anubhUti karatA hai, use hI dekhatA hai, jisase lokAloka prakAzaka kevalajJAna pragaTa hotA hai| anaMta catuSTayamayI paramAtma svarUpa hI iSTa mukti kA zuddha kAraNa hai / darzana mohAMdha apane Atma svarUpa se vimukha saMsAra zarIra Adi aniSTa kI tarapha hI dekhatA hai, use apane Atma svarUpa kA zraddhAna nahIM hotA, vaha viparIta mAnyatA se para kI ora hI dekhatA hai| samaya- samaya kI paryAya svataMtra hai, eka samaya meM eka paryAya vyakta hai va anya ananta paryAya sAmarthya to dravyarUpa se vidyamAna hai, jo aisA jAne to dRSTi dravya sanmukha hue binA na rahe, yahI dravya dRSTi zuddha dRSTi kahalAtI hai| nirapekSa svabhAva ke bhAna binA, nimitta kA yathArtha jJAna nahIM hotA, svabhAva sva para prakAzaka hai, usameM sva ke jJAna binA para kA bhI jJAna nahIM hotA / upAdAna svataMtratA ke jJAna binA, nimitta kA jJAna nahIM hotA, nizcaya binA vyavahAra kA jJAna nahIM hotaa| jaise- trikAlI dravya svataMtra hai, nirapekSa hai, vaise hI usakI samaya-samaya kI paryAya bhI nirapekSa va svataMtra hai / jJAna svabhAvI hU~, mere svabhAva meM saMsAra nahIM hai aise bhAnapUrvaka dharmI jIva saMsAra ke svarUpa kA vicAra karate haiN| jise saMsAra rahita, svabhAva kI dRSTi pragaTa nahIM huI use saMsAra ke svarUpa kA yathArtha vicAra nahIM hotaa| jise svabhAva kA bhAna va bhAvanA ho vahI jIva apane iSTa ko saMjotA hai va parama sukhI paramAnaMdamaya hotA hai| jise svabhAva kA bhAna va bhAvanA nahIM hotI vaha darzana mohAMdha bAhya viSayoM kI bhAvanA karatA hai| ajJAnI jIva nija svabhAva kI bhAvanA chor3akara saMyoga kI bhAvanA karatA hai, vaha viSayoM kI tRSNA se duHkhI hI hai| jagata ke samasta jIva sukha kI icchA karate haiM paraMtu sukha kA upAya nahIM khojate, ve duHkha kI icchA nahIM karate paraMtu duHkha ke kAraNa, mithyAtva Adi meM niraMtara saMlagna rahate haiN| sukha kA upAya, mukti kI prApti to AtmA 137 gAthA 200-202 ******* kA samyak zraddhAna, jJAna kara usameM ekAgra honA hai, usake bajAya ajJAnI jIva bAhya padArtha juTAkara usase sukhI honA cAhatA hai| OM hrIM zrIM svarUpa hI, yaha Atama paramAtama hai / deva guru va dharma AtmA, svayaM siddha zuddhAtama hai / nija svarUpa kA bodha hameM mAM jinavANI karavAtI hai| dhruva tatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / darzana jJAna ke bheda se cetana, bAhara pakar3a meM AtA hai| Agama kI paribhASA meM, ye hI upayoga kahAtA hai // darzana jJAna upayoga kI zuddhi, bhava se pAra lagAtI hai| dhruvatattva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai // jJAna svarUpa AtmA hai, aise guNa guNI ke bheda ke vikalpa AtmAnubhava karane ke krama meM bIca meM AyeMge avazya; paraMtu unakA Azraya samyak darzana meM nahIM hai| samyadRSTi to vaise vikalpa rUpa vyavahAra kA zaraNa lekara aTakate nahIM haiM kiMtu unheM bhI chor3ane yogya samajhakara aMtara meM zuddhAtmA ko una vikalpoM se bhinna anubhava karate haiM, aisA anubhava hI vItarAga kA mArga hai| prazna zuddha dRSTi samyak darzana na hone para, darzana mohAMdha midhyAdRSTi kA kyA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana mohaMdha sahAvaM, anrita anisTa asahAva saMjutaM / kalaM sahAvaM rasiyaM, pajjaya disTi sarani saMsAre // 200 // dasai~ti asuddha darsa, rUba sahAvena sarani saMsAre / anrita aceta sahAvaM, darsana mohaMdha duggae pattaM // 209 // darsana mohaMtha asU, kala laMkita karma darsa dasai~I / pajjAvaM picchaMto, anyAnaM anmoya nigoya vAsammi // 202 // anvayArtha - ( darsana mohaMdha sahAvaM) darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi kA svabhAva hotA hai ki vaha (anrita anisTa asahAva saMjuttaM) anrita nAzavAna kSaNabhaMgura paryAya meM, aniSTa zarIrAdi saMsAra, saMyoga meM, asahAva, parajIva, parabhAva Adi jo apanA svabhAva nahIM hai usameM lIna rahatA hai (kalaM sahAvaM Huo Dao Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI rasiyaM) zarIra ke pAMcoM iMdriyoM ke viSaya bhogoM kA rasika hotA hai, use apane atIndriya svabhAva kA rasa nahIM AtA (pajjaya disTi sarani saMsAre) paryAya dRSTi hone se arthAt jisa manuSya Adi paryAya meM hotA hai usI meM ekatva rakhatA hai isase saMsAra kA paribhramaNa karatA hai / (darsati asuddha darsa) darzana mohAMdha, azuddha bhAva va azuddha paryAya ko hI dekhatA hai ( rUva sahAvena sarani saMsAre) rUpI padArtha zarIrAdi ke svabhAva meM rata rahatA hai, isI se saMsAra meM bhramatA hai (anrita aceta sahAvaM) usakA upayoga nAzavAna jhUThe jar3a padArthoM meM hI lagA rahatA hai (darsana mohaMdha duggae pattaM) isa prakAra darzana moha se aMdhA durgati kA pAtra banatA hai| (darsana mohaMdha asuddhaM) darzana mohanIya karma mahAna azuddha hai, isa darzana moha meM aMdhA jIva (kala laMkrita karma darsa darseI) zarIra saMbaMdhI kriyAkAMDa aura karmodaya ko hI dekhatA rahatA hai (pajjAvaM picchaMto) paryAya ko hI pahicAnatA hai arthAt jaisA jo kucha saMyogI, zarIrAdi paryAya milI hai usI meM ekameka rahatA hai, usakI tarapha hI dRSTi rakhatA hai (anyAnaM anmoya nigoya vAsammi) ajJAna kA AlaMbana, Azraya hone se nigoda meM vAsa karatA hai| vizeSArtha darzana mohAMdha mithyAdRSTi jIva isa vartamAna prApta zarIra meM hI ApA mAnakara yahI maiM hU~, isI ke kSaNika va mithyA sukha meM lIna rahatA hai| pAMcoM iMdriyoM kA dAsapanA kiyA karatA hai, isa zarIra meM khUba viSaya bhoga karU~, aisI rAta-dina bhAvanA karatA hai, isase usakA saMsAra paribhramaNa miTatA nahIM hai| - mithyAdarzana ke udaya se zuddha mokSamArga kA zraddhAna nahIM ho pAtA, usake bhAvoM meM saMsAra kA rAga nahIM miTatA, viSaya lolupatA kama nahIM hotI, zarIra kA sukhiyApanA nahIM jAtA, isI se vaha para samaya rUpa hokara azubha karma bAMdhatA hai aura naraka, nigoda tiryaMca gati meM jAkara paidA hotA hai| darzana moha kI mithyAtva prakRti ke tIvra udaya se AtmA kA zraddhAna nahIM hotA hai, na use yaha zraddhAna hotA hai ki zuddhAtmAnubhava hI mokSamArga hai / kadAcit dharma kA zraddhAna bhI karatA hai to zarIra kI kriyA ko hI bAharI tapa vrata ko hI dharma mAna letA hai| aMtaraMga pariNAmoM para dRSTi nahIM detA hai, vaha zarIra ke sukhoM kA rAga nahIM tyAgatA hai, isI se ajJAna meM lipta nigoda taka meM calA jAtA hai| 138 gAthA 203*-*-*-*-*-* prathama, svarUpa sanmukha hokara nirvikalpa anubhUti hotI hai, AnaMda kA vedana hotA hai, taba hI yathArtha samyakdarzana huA kahalAtA hai, isake alAvA pratIti yathArtha nahIM khlaatii| prathama tattva vicAra karake dRr3ha nirNaya kare, pIche anubhUti hotI hai| jinakI tattva nirNaya meM hI bhUla hai unako to anubhUti kahA~ se hove ? nahIM ho sakatI / mAtra vikalpa se tattva vicAra kiyA kare, vaha jIva bhI samyaktva prApta nahIM kara sakatA / dharma-zarIra vANI dhana Adi se nahIM hotA kyoMki ve to sabhI AtmA se bhinna acetana para dravya haiM, unameM AtmA kA dharma nahIM hai aura mithyAtva, hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya Adi pApabhAva yA dayA, dAna, pUjA, bhakti Adi puNya bhAva se bhI dharma nahIM hotA kyoMki vaha donoM vikArI bhAva haiN| AtmA kI nirvikArI zuddha dazA hI dharma hai| bhedajJAna se zUnya hone ke kAraNa rAgAdi jJeya mere haiM, aisA jAnatA huA ajJAnI unakA kartA banatA hai / jJeya jJAyaka kI bhinnatA ko anAdi kAla se na jAnane se svayaM ko jJeya rUpa mAnatA huA jJAna pariNAma ko ajJAna rUpa se kartA huA, darzana mohAMdha ajJAnI saMsAra meM paribhramaNa karatA hai| - - isa darzana moha rUpa ajJAna se chUTane kA upAya kyA hai ? AtmajJAna rUpa samyakjJAna hI isa ajJAna mithyAtva se chUTane kA eka mAtra upAya hai| jaba taka samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna nahIM prazna samAdhAna - hotA taba taka jIva isa darzana mohAMdha rUpa ajJAna se saMsAra meM rulatA hai| prazna yaha AtmajJAna rUpa samyak jJAna kaise hotA hai, isakA svarUpa kyA hai, isameM darzana moha kyA karatA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM ca parama nyAnaM nyAnaM sahakAra miccha tiktaM ca / - nyAnaM ca mamala sahAvaM, darsana mohaMdha pajjAva AvaranaM // 203 // anvayArtha (nyAnaM ca parama nyAnaM) jJAna svabhAva AtmA hI parama jJAna kevalajJAna svarUpa paramAtmA hai arthAt bhedavijJAna pUrvaka jo apane Atma svabhAva ko jAnate haiM vahI kevalajJAna svabhAvI paramAtmA ko jAnate haiM (nyAnaM sahakAra micchatiktaM ca) aise AtmajJAna samyakjJAna kA sahakAra karane se mithyAtva chUTa jAtA hai (nyAnaM ca mamala sahAvaM) apane mamala svabhAva ko jAnanA - * Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-204HEREHRH -------- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * hI saccA jJAna hai (darsana mohaMdha pajjAva AvaranaM) darzana moha se paryAya meM * AvaraNa rahatA hai, vaha jIva apane jJAna svabhAvI AtmA ko nahIM jAnatA hai| vizeSArtha-jJAna aura paramajJAna yahI hai ki bhedajJAna pUrvaka isa zarIrAdi * se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI cetana tattva bhagavAna AtmA hU~, yaha zarIrAdi maiM nahIM aura yaha mere nahIM haiM tathA maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, siddha ke samAna kevalajJAna svabhAvI paramAtmA hU~, aise jJAna svabhAva ko svIkAra karane se darzana moha mithyAtva Adi chUTa jAtA hai / AtmA to mamala jJAna svabhAvI hI hai, karma saMyogI dazA to vartamAna azuddha paryAya hai, ajJAnI darzana mohAMdha jIva paryAyI AvaraNa ko hI dekhatA jAnatA hai| samyajJAna AtmA va AtmA se bhinna para padArthoM ko bhinna-bhinna jAnatA hai tathA AtmA kA svabhAva kevalajJAna maya pahicAnatA hai| jisake tIvra mithyAtva kA udaya hotA hai use AtmA aura anAtmA kA yathArtha jJAna nahIM hone pAtA hai, yathArtha jJAna se hI mithyAtva haTatA hai aura samyakdarzana hotA hai, taba hI jJAna ko samyaktva sahita samyakjJAna kahate haiN| darzana mohAMdha jIva, vikAra tathA svabhAva ko eka mAna rahA hai ata: yathArtha vicAra nahIM kara pAtA / vaha yadi mithyA dhAraNA meM avakAza banAkara jAne ki vikAra kRtrima hai tathA svabhAva nirupAdhi mamala svarUpa hai to bhedajJAna kA avasara Aye paraMtu ajJAnI ne to una donoM meM ekatA mAnI hai| dayA dAnAdi se dharma kI mAnyatA arthAt mithyAdarzana ke bala se vaha una donoM meM bheda nahIM karatA / vyavahAra kare, kaSAya ko maMda kare to dharma ho, aisI viparIta zraddhA, svabhAva va vibhAva ko pRthak jAnane rUpa vicAra bhI nahIM karane detii| sva-para kA zraddhAna hone para samyakjJAna hotA hai, apane ko para se bhinna jAne to svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa darzana, jJAna, cAritra kA upAya kare aura paradravyoM kA apane se bhinna rUpa zraddhAna hone para, para ke lakSya se hone vAle puNya-pApa va Azrava, baMdha ko chor3ane kA zraddhAna hotA hai| * svayaM ko para se bhinna paramAtma svarUpa jAnane para nija hitArtha pravartana kare tathA para ko apane se bhinna jAnane para unake prati udAsIna ho va rAgAdika * chor3ane kA zraddhAna ho, isa prakAra sAmAnya rUpa se jIva-ajIva tattva donoM ko bhinna jAne to mokSa ho| dravya sadA nirlepa hai, svayaM jJAtA bhinna hI tairatA hai, jisa prakAra sphaTika ************ maNi meM pratibimba dikhane para bhI sphaTika nirmala hai, usI prakAra jIva meM vibhAva jJAta hone para bhI jIva nirmala hai, nirlepa hai| jJAyaka rUpa pariNamita hone para paryAya meM nirmalatA nirlepatA hotI hai / yaha saba jo kaSAya, vibhAva jJAta hote haiM, ve jJeya haiM, maiM to jJAyaka hU~, mamala jJAna svabhAvI hU~ aisA pahicAne, pariNamana kare yahI jJAna aura parama jJAna hai| prazna-isa jJAna svabhAva kI kyA mahimA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaMcasukiya subhAvaM, nyAnaMca vipiya tivihi kmmaan| nyAnaM ananta rUvaM, daMsana mohaMdha nyAna AvaranaM / / 204 // anvayArtha-(nyAnaM ca sukiya subhAvaM) jJAna AtmA kA apanA svabhAva hai (nyAnaM ca Sipiya tivihi kammAnaM) isa jJAna svabhAva meM rahane se tInoM prakAra ke karmakSaya hote haiM (nyAnaM ananta rUvaM) jJAna kA svabhAva anaMta hai, jJAna kI koI maryAdA nahIM hai (daMsana mohaMdha nyAna AvaranaM) darzana mohAMdha apane jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai| vizeSArtha- jJAna AtmA kA svabhAva hai, yadyapi mati zruta jJAna iMdriya va mana kI sahAyatA se hote haiM tathApi yadi AtmA na ho to nahIM ho sakate haiN| jJAnAvaraNa ke udaya va kSayopazama kI vicitratA se indriya va mana sahakArI hote haiN| avadhijJAna, mana: paryayajJAna meM svataMtratA se AtmA hI jAnatA hai paraMtu avadhi jJAnAvaraNa aura mana: paryaya jJAnAvaraNa kA kSayopazama hone se kama jAnatA hai| kevalajJAna zuddha svAbhAvika jJAna hai, jo pratyakSa rUpa se krama rahita sarva dravyoM kI sarva paryAyoM ko jAnatA hai. kevalajJAna anaMtajJAna svarUpa hai| kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM tIna kAla aura tIna loka ke samasta jIva aura pudgalAdi dravya,unakA trikAlavI pariNamana eka samaya meM jhalakatA hai, aisA jisako jJAna ke svarUpa kA zraddhAna hai vaha samyaktvI jIva, jJAna svabhAva kI sAdhanA se tInoM prakAra ke karma-dravya karma, bhAva karma, nokarma ko kSaya karatA hai, aisI jJAna svabhAva kI mahimA hai / darzana mohAMdha jIva aise jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai| AtmA jJAna aura AnaMda Adi nirmala guNoM kI zAzvata khAna (bhaMDAra) hai| satsamAgama se zravaNa, manana ke dvArA usakI yathArtha pahicAna karane para -E-E E-ME HE- 139 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** E-E- SE-52 ********** zrI upadeza zuddha sAra jI * AtmA meM se jo atIndriya AnaMda yukta nirmala aMza pragaTa hotA hai vaha hI dharma * hai aura isa jJAna svabhAva kI sAdhanA se tInoM prakAra ke karma kSaya hote haiN| jise apane zuddha akhaMDa eka parama pAriNAmika bhAva svarUpa nija zuddhAtmA kA hI niraMtara avalaMbana vartatA hai, usako nija zuddhAtma svarUpa ke AdhAra se dharma kaho yA zAMti kaho saba pragaTa hotA hai aura yahI mukti kA mArga hai| prazna - jaba jJAna svabhAva kI aisI mahimA hai phira darzana mohAMdha kyoM viparIta calatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAna sahAva sa uttaM, nyAnaM darseinanta sahakAraM / darsana mohaMdha pajjAvaM, anmoyaM pajjAva duggae pattaM // 205 // nyAnaM ca vidhi avayAsaM,loyAloyaMcamamala sbhaavN| mala mukkaM nyAna anmoyaM, darsana mohaMdha nyAna AvaranaM // 206 // anvayArtha -(nyAna sahAva sa uttaM) jJAna svabhAva use kahate haiM (nyAnaM darsei nanta sahakAraM) jo jJAna anaMta padArthoM ko eka samaya meM jAna letA hai (darsana mohaMdha pajjAvaM) darzana mohAMdha paryAya meM hI ulajhA rahatA hai (anmoyaM pajjAva duggae pattaM) paryAya kA AlaMbana rakhane, usI kI anumodanA karane se durgati kA pAtra banatA hai| (nyAnaM ca vidhi avayAsaM) jJAna svabhAva kA abhyAsa karane se jJAna meM vRddhi hotI hai (loyAloyaM ca mamala sabhAvaM) jisase mamala svabhAva meM lokAloka prakAzita hotA hai (mala mukkaM nyAna anmoyaM) jJAna svabhAva kA AlaMbana rakhane, anumodanA karane se sarva karma maloM se mukta huA jAtA hai (darsana mohaMdha nyAna AvaranaM) darzana mohAMdha aise jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai| vizeSArtha-darzana mohAMdha ko apane jJAna svabhAva kA zraddhAna nahIM * hotA hai, vaha apanI zArIrika zakti ko hI saba kucha jAnatA hai| paryAya kA *ahaMkAra rakhatA hai| zarIrAdi paryAya se bhinna AtmA jJAna svabhAvI hai, jisa jJAna svabhAva meM samasta padArtha dekhane jAnane meM Ate haiM, darzana mohAMdha aise jJAna svabhAva ko svIkAra nahIM karatA aura zarIrAdi paryAya meM hI rata rahatA hai 24 jisase durgati jAtA hai| **** * ** gAthA- 205-208**** * * jJAna svabhAva kI sAdhanA kA abhyAsa karane se jJAna bar3hatA hai aura lokAloka ko prakAzita karane vAlA mamala kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai| jJAna svabhAva kA AlaMbana lene anumodanA karane se hI karmoM se mukta huA jAtA hai| darzana mohAMdha aise jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai| anaMta guNa svarUpa AtmA usake eka rUpa jJAna svarUpa ko dRSTi meM lekara usa eka ko dhyeya banAkara usameM ekAgratA kA prayatna karanA, yahI kevalajJAna svarUpa pragaTa karane kA upAya hai| sAdhaka jIva prAraMbha se aMta taka jJAna svabhAva kI hI mukhyatA rakhakara anya sabako gauNa karate jAte haiM, usase sAdhaka dazA meM nizcaya kI mukhyatA ke bala se zuddhatA kI vRddhi hI hotI jAtI hai aura azuddhatA karma malAdi doSa kSaya hote jAte haiN| isa prakAra nizcaya jJAna svabhAva kI mukhyatA ke bala se pUrNa kevalajJAna hone para vahA~ lokAloka ko prakAzita karane vAlA mamala svabhAva hI rahatA hai| yaha Atma svabhAva hai aura yaha anya bhAva hai, aisA bodha bIja AtmA meM pariNamita hone se anya bhAva meM sahaja hI udAsInatA utpanna hotI hai aura vaha udAsInatA anukrama se usa anya bhAva se sarvathA mukta karatI hai / darzana mohAMdha, apane jJAna svabhAva AtmA para AvaraNa DAlakara paryAya meM lipta rahatA hai jisase durgati kA pAtra banatA hai| prazna- aisA kauna sA kAraNa hai.jo darzana mohAMdha apane jJAna svabhAva AtmA kA zraddhAna nahIM karatA? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM naMta viseSaM, nyAnaM nyAnaM ca vidhi sabhAvaM / anmoyaM vayana sahAvaM, darsana mohaMdha vayana AvaranaM // 207 // nyAna sahAvaM uttaM, sahakAre nyAna sahAva AyaranaM / nyAna anantAnaMtaM, darsana mohaMdha sahAva AvaranaM // 208 // anvayArtha- (nyAnaM naMta viseSaM) jJAna kI anaMta vizeSatA hai (nyAnaM nyAnaM ca vidhi sabhAvaM) jJAna se jJAna kI vRddhi hotI hai yaha usakA svabhAva hai (anmoyaM vayana sahAvaM) jo jina vacanoM kA zraddhAna karatA hai, AlaMbana letA hai, vaha apane jJAna svabhAva kI sAdhanA karatA hai (darsana mohaMdha vayana AvaranaM) KKAKKAR 140 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * darzana mohAMdha jIva jina vacanoM para AvaraNa DAlatA hai| (nyAna sahAvaM uttaM) jinavANI meM jinendra paramAtmA ne AtmA ko jJAna * svabhAva kahA hai (sahakAre nyAna sahAva AyaranaM) jo aise jJAna svabhAva ko * svIkAra karatA hai tathA usa rUpa AcaraNa karatA hai (nyAna anantAnaMtaM) usakA jJAna anaMtAnaMta, anaMta catuSTaya kevalajJAna svarUpa ho jAtA hai (darsana mohaMdha sahAva AvaranaM) darzana mohAMdha aise apane jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai| vizeSArtha-jinavANI meM jinendra paramAtmA ne AtmA ko jJAna svabhAva kahA hai, jo jina vacanoM kA zraddhAna karatA hai, apane jJAna svabhAva kA AlaMbana letA hai, usa jJAna svabhAva kI anaMta vizeSatAyeM haiN| jJAna se jJAna kI vRddhi hotI hai aura vaha jJAna anaMtAnaMta lokAloka ko prakAzita karane vAlA kevalajJAna svarUpa pragaTa hotA hai / darzana mohAMdha ko jina vacanoM kA zraddhAna hI nahIM hotA, vaha to jina vacanoM para AvaraNa DAlatA hai isaliye apane jJAna svabhAvI AtmA kA zraddhAna nahIM krtaa| jise jinendra ke vacanoM para yathArtha zraddhAna hotA hai use apane jJAna svabhAvI AtmA kA bhI zraddhAna hotA hai taba hI vaha jJAna svabhAva meM AcaraNa karake svasaMvedana ke dvArA jJAna se jJAna kI vRddhi karatA huA, kevalajJAna svarUpa ho jAtA hai arthAt svayaM kevalajJAna svarUpa sarvajJa paramAtmA ho jAtA hai| mithyAdRSTi ko isa bAta para vizvAsa nahIM hotA, vaha jina vacanoM para AvaraNa DAlatA hai arthAt viparIta mAnyatA, ulTA zraddhAna karatA hai| yahA~ to jo jJAna AtmA ke lakSya pUrvaka hotA hai, use hI jJAna kahate haiN| jo jJAna indriya ke lakSya se hotA hai, zAstra ke lakSya se hotA hai use jJAna hI nahIM khte| trikAlI jJAyaka bhagavAna nija zuddhAtmA ke Azraya binA gyAraha aMga ke jJAna ko bhI jJAna nahIM kahate vaha kSAyopazamika khaMDa-khaMDa jJAna hai so du:kha kA kAraNa hai| AtmajJAna ke liye bahuta zAstra par3hane kI bAta nahIM hai| jo jina vacanoM kA zraddhAna karatA hai, use isa bAta kA bodha jAgatA hai ki svayaM bhagavAna AtmA anaMta-anaMta guNa saMpanna jJAnAnaMda svarUpa hai, isakI mahimA lAkara * svasanmukha ho, itanI sI bAta hai| bhagavAna sarvajJa kI divya dezanA se nikalI huI vItarAgI vANI paraMparA ******* **** gAthA- 209-212** ***** se gaNadharoM sadguruoM dvArA pravAhita hotI AI hai| jinheM isa vItarAga vANI meM kathita tattvoM kA svarUpa viparIta abhiniveza rahita hRdayaMgama huA hai una bhavya jIvoM ke bhava kA aMta A jAtA hai| eka jJAna ko khyAla meM lete hI usake sAtha ke anaMta guNa eka sAtha khyAla meM A jAte haiN| aisA eka jJAna svarUpa AtmA khyAla meM Ane para samyakadarzana hotA hai, usake sAtha anaMta guNa AMzikarUpa se khile binA nahIM rahate aura isI kA abhyAsa sAdhanA karane se jJAna se jJAna bar3hatA hai aura kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai| prazna - jaba itanI sarala sahaja bAta hai, jisameM bAhara kucha karane kA hI nahIM hai,mAtra jJAna svabhAva kA AlaMbana lene se paramAtma pada aura mukti hotI hai phira darzana mohAMdha isako svIkAra kyoM nahIM karatA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM parinai uttaM, parinavainyAna lokalokAMtaM / parinai pramAna suddha, darsana mohaMdha parinae AvaranaM // 209 // nyAna heya saMjuttaM, hitamita prinvdduunNtnNtaaii| evaM mamala sahAvaM, darsana mohaMdha heya AvaranaM // 210 // nyAnaM komala rUvaM, komala parinavai mamala shkaarN| mamalaM mamala sahAvaM, darsana mohaMdha komala AvaranaM // 211 // nyAnaM ca disTi mamalaM, mamala sahAvena kevalaM nyAnaM / disTaMca naMta disTi, darsana mohaMdha disTi AvaranaM // 212 // anvayArtha - (nyAnaM parinai uttaM) jJAna kI zakti apAra hai (parinavai nyAna lokalokAMtaM) jJAna kA pariNamana lokAloka ko jAnatA hai arthAt kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM lokAloka jhalakatA hai (parinai pramAna suddha) yaha jJAna kA pariNamana pramANa se zuddha hai arthAt yahI jJAna zuddha pratyakSa pramANa hai (darsana mohaMdha parinae AvaranaM) darzana mohAMdha isa jJAna ke pariNamana para AvaraNa DAlatA hai arthAt ise svIkAra nahIM krtaa| (nyAna heya saMjuttaM) jJAna, jJeya heya upAdeya sabako jAnatA hai (hitamita ___parinavai naMtanaMtAI) jaba jJAna apane hitakArI iSTa nija zuddhAtma svarUpa jJAna -E-E E-ME E- Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 209-212*** * ** REMESHREE ka svabhAva rUpa pariNamana karatA hai taba anaMtAnaMta padArthoM kA jJAtA, anaMta * catuSTayadhArI kevalajJAna svarUpa ho jAtA hai (eyaM mamala sahAvaM) aura hamezA * eka mamala svabhAva rUpa rahatA hai (darsana mohaMdha heya AvaranaM) darzana mohAMdha * heya jJeya kA koI viveka nahIM krtaa| (nyAnaM komala rUvaM) jJAna komala sarala svabhAva rUpa hotA hai (komala parinavai mamala sahakAraM) sahaja sarala jJAna hI mamala svabhAva rUpa pariNamatA hai arthAt jo sarala zAMta sahaja svabhAvI hotA hai, vinamratA aura prema hI jJAnI kI pahicAna hai (mamalaM mamala sahAvaM) aisA samyakajJAnI apane mamala svabhAva ke Azraya se mamala svabhAva meM rahatA hai (darsana mohaMdha komala AvaranaM) darzana mohAMdha kA mArdava bhAva DhakA rahatA hai vaha kaThora aura duSTa citta rahatA hai| (nyAnaM ca disTi mamalaM) jahA~ jJAna aura dRSTi arthAt jJAnopayoga aura darzanopayoga donoM apane mamala svabhAva meM lIna hote haiM (mamala sahAvena kevalaM nyAnaM) basa isI mamala jJAna svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai (disTaM ca naMta disTiM) aura phira anaMta catuSTaya svarUpa dikhAI dene lagatA hai (darsana mohaMdha disTi AvaranaM) darzana mohAMdha ke dRSTi para AvaraNa par3A rahatA hai, use apanA jJAna svabhAva dikhAI nahIM detaa| vizeSArtha- jJAna kI zakti apAra hai, jJAna jaba zuddha hotA hai taba vaha anaMta va apAra hai tathA vahI pratyakSa pramANa rUpa spaSTa hai / sakala pAramArthika pratyakSa kevalajJAna hI hai| cAra ghAtiyA karmoM ke nAza hone para nirmala kevalajJAna pragaTa hotA hai jo utkRSTa hai va jo loka aloka ko tIna kAla sambaMdhI paryAyoM ke sAtha jAnatA hai, jo jJAna mana va iMdriya kI sahAyatA binA krama rahita sarva lokAloka ke mUrtIka va amUrtIka dravyoM ko unake anaMtaguNa va paryAya sahita pratyakSa jAnatA hai vahI kevalajJAna hai| samyakjJAna kA yaha svabhAva hai jo vaha yaha jAne ki tyAgane yogya kyA hai va grahaNa karane yogya kyA hai ? nizcayanaya se eka zuddhAtmA hI grahaNa * karane yogya hai, zeSa saba paradravya, parabhAva va karma ke nimitta se hone vAle *puNya-pApa, rAgAdibhAva, guNasthAnAdi bhAva va mArgaNAdi paryAya tyAgane yogya * haiN| aisA bhedavijJAna jisako hotA hai vaha parama upAdeya nija AtmA meM hI * ramaNa karatA hai jisase eka mamala svabhAva, kevalajJAna prakAzita ho jAtA hai| kevalajJAna kA phala to paramAtma pada, vItarAgatA mukti hai paraMtu alpajJAna ******* **** rUpa samyajJAna kA phala yaha hai ki vaha isa bAta ko jAne ki grahaNa karane yogya va tyAga karane yogya kyA hai ? vaise to sarva prakAra ke jJAna kA phala apane-apane viSayoM meM hita va ahita kA jJAna tathA ajJAna kA nAza hai| samyakjJAnI ko anaMtAnubaMdhI kaSAya kA udaya na hone se tathA anya kaSAyoM ke yathAsaMbhava maMda udaya se pariNAmoM meM mRdutA, vinayabhAva va anukaMpA bhAva rahatA hai| isI se vaha prazama arthAt zAMta bhAva, saMvega arthAt saMsAra se vairAgya va dharma se prema, karuNA bhAva tathA Astikya bhAva rakhatA hai| maMda kaSAya se jJAna kI bhAvanA karatA hai, taba jJAna bar3hate-bar3hate kevalajJAna meM pariNamana kara jAtA hai| samyajJAnI ko jo nirmala Atma zraddhA hotI hai usI ke abhyAsa se vaha guNasthAnoM para car3hate-car3hate sayoga kevalI guNasthAna para car3ha jAtA hai jahA~ kevalajJAna aura kevaladarzana kA prakAza ho jAtA hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi isa bAta ko nahIM samajhatA hai, usako heya, jJeya, upAdeya kA jJAna nahIM hotA hai / kaSAya ke tIvrodaya se mArdava bhAva yA vinaya bhAva nahIM pAyA jAtA hai, usako apane svArthavaza pariNAmoM meM bar3I kaThoratA rahatI hai / kAma par3ane para dIna dukhiyoM ko bahuta kaSTa detA hai| samyakdarzana ke abhAva meM apane darzana guNa ko DhakA huA hI rakhatA hai| vAstava meM jJAna rUpI dIpaka binA hitakArI va ahitakArI bAtoM kA jJAna nahIM ho sakatA hai| jJAna hai, jJeya bhI hai, koI kisI ke kAraNa se nahIM hai / kevalajJAnI samasta sva-para ko jAnate haiN| para ko jAnane vAlA jJAna bhI nizcaya se svayaM kA hI hai paraMtu para ko jAnatA hai, aisA kahanA so vyavahAra hai / isakA artha aisA na samajhanA ki jJAna para ko jAnatA hI nahIM hai| jJAna kA svabhAva nizcaya se sva-para prakAzaka hai| sva-para prakAzakatA koI vyavahAra apekSA se nahIM hai| Atma svabhAva ko lakSyagata kara usI meM ekAgra honA hI jJAna kI mahimA hai, nizcayanaya to jJAna kA eka aMza hai vaha to paryAya hai, usa paryAya ke Azraya se koI mukti nahIM hotI paraMtu nizcaya naya tathA usakA viSaya bhUta jo trikAla abheda mamala svabhAva hai, usa mamala svabhAva ke anubhava se mukti hotI hai| jinhoMne puruSArtha dvArA moha kA nAza kiyA hai arthAt para kI sAvadhAnI -E-E E-ME E- 142 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 213-217*** * ** * * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * chor3a dI hai va jJAna mAtra nija svabhAva kI sAvadhAnI rakhate haiM, ve siddha dazA ko pAte haiN| jJAna mAtra ke sivAya anya kisI upAya se kalyANa nahIM hotaa| prazna - aise jJAna ko upalabdha karane meM darzana mohAMdha kisa kAraNa asamartha rahatA hai aura usakA pariNAma kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana mohaMdha sahAvaM, nyAnaM Avarana sukiya subhaavN| duSiya kamma uvavanna, duggai gai bhAvanA hoii||213|| darsana mohaMdha viseSa, pajjaya ratto pajjAva sNjutto| AvaranaM nyAna sahAvaM, pajjaya Avarana be iMdiyA juttaM // 214 // darsana mohaMdha sa uttaM, avayAsaMnyAna Avarna shkaarN| avayAsa nahu picchai, thAvara upatti aneya kaalmmi|| 215 // anvayArtha - (darsana mohaMdha sahAvaM) darzana mohAMdha kA aisA svabhAva hotA hai ki (nyAnaM Avarana sukiya subhAvaM) apane svAbhAvika svabhAva para jJAna kA AvaraNa DAlatA hai arthAt ajJAna pUrvaka manamAnI mAyAcArI karatA hai (duSiya kamma uvavanna) azubha du:kha rUpa pApa karma kA baMdha karatA rahatA hai (duggai gai bhAvanA hoI) durgati jAne kI bhAvanA hotI hai| (darsana mohaMdha viseSaM) darzana mohAMdha kI yaha vizeSatA hotI hai (pajjaya ratto pajjAva saMjutto) ki jisa paryAya kA dhArI hotA hai usI paryAya meM rata rahatA hai (AvaranaM nyAna sahAvaM) usakA jJAna svabhAva DhakA rahatA hai arthAt vaha apane Atma svarUpa ko jAnatA hI nahIM hai (pajjaya Avarana be iMdiyA juttaM) paryAya kA itanA tIvra moha hotA hai jisase do iMdriya paryAya meM calA jAtA hai| (darsana mohaMdha sa uttaM) darzana mohAMdha use kahate haiM (avayAsaM nyAna Avarna sahakAraM) jo jJAnAvaraNa karma ko hI bar3hAne kA abhyAsa karatA hai arthAt niraMtara mithyAtva ajJAna meM lipta rahatA hai (avayAsa nahu picchai) vaha apane jJAna svabhAva ko na jAnatA hai,na vizvAsa karatA hai,na use jAnane kA prayAsa karatA hai (thAvara upatti aneya kAlammi) jisase use ekendriya sthAvara kAya 4 meM bahuta kAla bitAnA par3atA hai| vizeSArtha - darzana mohAMdha mithyAdRSTi jIva kA aisA svabhAva hotA hai **** * ** ki vaha apane svAbhAvika jJAna svabhAva para AvaraNa DAlatA hai, jisase usake bhAva AtmA kI tarapha bilkula nahIM jAte, vaha zarIra ke sukha meM mohI rahatA hai isaliye apanI azuddha bhAvanA se du:kha rUpa karma kA baMdha kara durgati jAtA hai| darzana mohAMdha kI yaha vizeSatA hotI hai ki vaha jisa paryAya meM jAtA hai usI paryAya meM rata ekameka rahatA hai, zarIrAsakta hotA hai, jitanI iMdriyAM hotI haiM, unhIM ke viSayoM meM rata rahatA hai, unakI pUrti meM rAta-dina lavalIna rahatA hai, isI kAraNa apane jJAna svabhAva ko nahIM samajhate hue jJAnAvaraNa karma kA baMdha karake do indriyAdi paryAya meM calA jAtA hai| darzana moha ke udaya se aMdha prANI AtmajJAna ko na pAkara viSayoM kI tRSNA meM phaMsA rahatA hai, mithyAjJAna ke vaza apane Atma svarUpa ko na jAnatA hai, na jAnane kA prayAsa karatA hai| AtmA aura jJAna kI bAta sunatA hI nahIM hai, isa kAraNa vaha tIvra jJAnAvaraNa karma kA baMdha karake ekendriya sthAvara paryAya meM jAkara bahuta kAla bitAtA hai| darzana moha ko maMda kiye binA vastu svarUpa samajha meM nahIM AtA aura darzana moha kA abhAva kiye binA AtmA anubhava meM nahIM aataa| sva-para prakAza kA puMja prabhu to zuddha hI hai paraMtu jo rAga se bhinna hokara usakI upAsanA kare, usI ke liye vaha zuddha hai| dravya sadA nirlepa hai| saMyoga aura rAgAdi se dRSTi haTAkara eka samaya kA jisakA astitva hai aisI paryAya kA lakSya chor3akara jo bhagavAna AtmA nirlepa hai, usakI dRSTi kare to samyakadarzana ho tabhI yaha darzana moha se chuTakArA hotA hai| mithyAdRSTi darzana mohAMdha anAdi anaMta saMsAra meM rula rahA hai, yaha manuSya bhava aura saba zubhayoga pAkara bhI jisakI dRSTi mAnyatA nahIM badalatI vaha darzana moha se aMdhA prANI saMsAra meM durgati kA pAtra banatA hai, isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM - darsana mohaMdha susamayaM, nyAnaM Avarana vayana sabhAvaM / so vayanaM navi picchar3a, narayaM be iMdi aneya kaalmmi||216 // darsana mohaMdha andhaM, nyAnaM Avarana dei sahakAraM / asahAvaM ca urvanaM, vikalattaya naMta naMta kAlammi // 217 // anvayArtha - (darsana mohaMdha susamayaM) darzana mohAMdha apane zuddhAtma ** ******** RA 1-9-8-E2EE ? Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 218-220*** * * ** -63-6--15-5-16--16: * svarUpa ko nahIM dekhatA (nyAnaM Avarana vayana sabhAvaM) jJAna para AvaraNa DAlatA hai aura jinavANI bhI nahIM sunatA (so vayanaM navi picchai) jinendra ke vacanoM * ko bhI svIkAra nahIM karatA aura na una vacanoM para zraddhAna lAtA hai arthAt deva guru dharma para koI zraddhAna nahIM hotA (narayaM be iMdi aneya kAlammi) isase manuSya se naraka aura do indriya Adi meM aneka kAla bitAnA par3atA hai| (darsana mohaMdha andhaM) darzana mohAMdha mithyAtva ke naze meM aisA aMdhA rahatA hai (nyAnaM Avarana dei sahakAraM) ki vaha jJAna para AvaraNa karane vAlA, ajJAnamaya upadeza detA hai tathA aisA hI sunatA hai, usI kA sahakAra karatA hai (asahAvaM ca uvanaM) vaha svabhAva se viparIta bhAvoM ko apane meM va dUsaroM meM utpanna karatA hai (vikalattaya naMta naMta kAlammi) jisase vaha anaMtakAla meM anaMta bAra vikalatraya hotA hai| vizeSArtha-darzana mohAMdha mithyAdRSTi jIva jaise apane AtmA kA jJAna nahIM karatA hai, vaise vaha AtmajJAna saMbaMdhI upadeza para bhI dhyAna nahIM detA hai apitu usa upadeza kA nirAdara karatA hai tathA svayaM bhI kabhI AtmajJAna saMbaMdhI bAta nahIM karatA hai, niraMtara zarIra ke rAga bar3hAne vAle vArtAlApa meM phaMsA rahatA hai, bahuta bakavAda karatA hai, vikathAoM meM va paraniMdA meM raMjAyamAna rahatA hai jisase aise karma kA baMdha karatA hai ki aneka kAla taka naraka aura do indriya Adi meM rahatA hai| darzana mohAMdha mithyAtva meM aMdhA hotA hai aura vaha dharma ke jJAna meM zUnya rahatA hai, vaise vaha dUsaroM ko bhI upadeza dekara svAbhAvika AtmajJAna se dUra rakhatA hai| zarIrAsakta, viSayAsakta rahatA hai tathA dUsaroM ko viSayoM meM phaMsAtA rahatA hai jisase vaha aisA karma bAMdhatA hai ki anaMtakAla taka bahuta bAra do indriya, tIna indriya, cau indriya tiryaMca hotA hai| ajJAnI ne anAdikAla se anaMta jJAnAdi samRddhi se bhare hue nija caitanya mahala ke tAle lagA diye haiM aura svayaM bAhara bhaTakatA rahatA hai / jJAna bAhara se * DhUMDhatA hai, AnaMda bAhara se DhUMDhatA hai, saba kucha bAhara se DhUMDhatA hai| svayaM * bhagavAna hone para bhI bhIkha mAMgatA rahatA hai| ajJAnI jIva zAstroM kA rahasya nahIM samajhatA ata: usakA samasta jJAna kujJAna hai| mithyAdRSTi, gyAraha aMga, nau pUrva kA pAThI ho to bhI vaha darzana mohAMdha ajJAnI hai| Atma anubhava ke binA saba kucha zUnya hai, lAkha kaSAya kI maMdatA karo yA lAkha zAstra par3ho kiMtu Atma anubhava samyakdarzana binA saba ke kucha vyartha hai| ajJAna aura sva svarUpa ke pramAda se darzana mohAMdha meM phaMsA jIva anaMtakAla taka do indriya Adi durgatiyoM meM janma-maraNa karatA hai| jo jIva isa bhrAMti ko nivRtta karake zuddha caitanya nija anubhava pramANa svarUpa meM parama jAgrata hokara jJAnI hote haiM vaha sadaiva nirbhaya rahate hue mukti ko pAte haiN| prazna - darzana mohAMdha isa viparIta pariNamana se chuTakArA kyoM nahIM pAtA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana mohaMdha subhAvaM, parinai Avarna anyAna shkaarN| parinai sahAva na diha, tiriya gae kudeva jAnehi // 218 // darsana mohaMdha subhAvaM, hitakArasya anyAna shkaar| heyaM kahaMpi na diI, vikalattaya aneya kAlammi // 219 / / darsana mohaMdha andhaM, komala parinAma nyAna aavrnN| komala sahAva na diI,nigoya vAsaM aneya kAlammi // 220 // anvayArtha - (darsana mohaMdha subhAvaM) darzana mohAMdha kA aisA svabhAva, prakRti hotI hai ki (parinai Avarna anyAna sahakAraM) usakA sArA pariNamana, kriyA bhAva paryAya ajJAna se DhakA rahatA hai aura vaha usI rUpa sahakAra karatA hai arthAt jaise karma kA udaya hotA hai tathA jisa rUpa nimitta saMyoga milate haiM vaha usI meM rata rahatA hai (parinai sahAva na diTuM) usakA pariNamana nija Atma svabhAva kI ora nahIM hotA hai, na vaha usako dekhatA, na zraddhAna karatA hai (tiriya gae kudeva jAnehi) jisase vaha tiryaMca gati meM jAtA hai athavA bhavanavAsI vyaMtara Adi kudeva hotA hai| (darsana mohaMdha subhAvaM) darzana mohAMdha kI aisI pariNati hotI hai (hitakArasya anyAna sahakAraM) ki vaha ajJAna meM, saMsArI prapaMca meM rahanA hI apane liye hitakArI mAnatA hai, koI hita kI bAta kahatA hai to viparIta mAnatA hai (heyaM kahaMpi na diTuM) usako tyAgane yogya kyA hai, kisakI bAta KKHEL 1-3---E2EE 144 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 221,222*** * ** E-SHESHES * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * mAnanA cAhiye yaha kucha bhI dikhalAI nahIM par3atA, vaha apanI manamAnI karatA * hai (vikalattaya aneya kAlammi) isase aneka kAla taka vikalatraya do indriya se cAra indriya taka meM janma-maraNa karanA par3atA hai| (darsana mohaMdha andhaM) darzana mohAMdha aisA aMdhA hotA hai (komala parinAma nyAna AvaranaM) ki usake komala svabhAva para tathA jJAna para mithyAtva kA paradA par3A rahatA hai (komala sahAva na diTTa) usako sarala svabhAvI AtmA kI pratIti nahIM hotI, usa tarapha dekhatA hI nahIM hai (nigoya vAsaM aneya kAlammi) jisase aneka kAla taka nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha-darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi jIva kA aisA svabhAva hotA hai ki usakA sArA pariNamana kriyArUpa, bhAvarUpa, paryAyarUpa jo bhI karmodaya janya pariNamana calatA hai vaha usakA kartA bhoktA banA rahatA hai jisase zubhAzubha karmoM kA hI niraMtara baMdha karatA hai jisase agale bhava meM yA to pazu ho jAtA hai yA devayoni vyaMtara bhavanavAsI kudeva hotA hai| darzana mohAMdha kI aisI pariNati hotI hai ki vaha saMsArI prapaMca viSaya, kaSAya, pApa Adi ko hitakArI mAnatA hai| yadi koI hita kI bAta kahatA hai, dharma kI AtmA kI carcA karatA hai to vaha na usa bAta ko sunatA hai , na mAnatA hai, use heya-upAdeya kA koI jJAna nahIM hotA, bhedavijJAna kA to zraddhAna hI nahIM karatA hai| mithyAjJAna se aisA AcaraNa karatA hai jisase aneka kAla taka vikalatraya do indriya se cAra indriya taka janma-maraNa karatA rahatA hai| darzana mohAMdha mithyAtva meM aisA aMdhA hotA hai ki use apane hitAhita kA koI hoza nahIM hotA, duSTa kaThora pariNAma, anaMtAnubaMdhI kaSAya meM aisA rata rahatA hai ki AtmA-paramAtmA kI bAta to dUra, maMda kaSAya zubha bhAva kA bhI koI viveka nahIM karatA, kaThora pariNAmoM se aise karmoM kA baMdha karatA hai ki aneka kAla taka nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| mithyAdRSTi ke jJAnAvaraNa kA aisA udaya hotA hai jisase use bhedavijJAna * sambaMdhI jJAna nahIM ho pAtA hai| rAga-dveSa, moha va viSaya-kaSAya tyAgane yogya haiM, aisA jJAna nahIM hotA hai, jisase usake pariNAmoM meM se kaThoratA nahIM *jaatii| vaha apane svArtha siddha karane ko hiMsaka bhAva kA dhArI hotA hai tathA usake jJAna para bhI aisA paradA rahatA hai jisase usako AtmA kI va usake mArdava guNa sarala svabhAva kI pratIti nahIM hotI vaha paryAya meM rata rahatA hai, jisase karma bAMdhakara nIca nigoda Adi durgatiyoM meM janma-maraNa karatA hai| aisI durlabha manuSya deha milI aura aisA vItarAga mArga mahAbhAgya se milA hai ata: mithyAtva ajJAna rUpa darzana moha ko dUra karane ke liye AtmA ko pahicAnane kA prayatna karanA cAhiye, pAMca indriyoM ke rasa rUpa bojhe ko haTAkara AtmA ko pahicAnane ke vicAra meM laganA cAhiye / aMtara meM anaMta AnaMda Adi svabhAva bharA hai, aise svabhAva kI mahimA Aye, pahicAna ho to aMtara puruSArtha sphurita hue binA rahe hI nhiiN| ajJAnI ko pahale vastu svarUpa kA yathArtha jJAna kara AtmA kA bhAna karanA cAhiye, yaha samyakdarzana prApta karane kA saccA upAya hai, zubhAzubha rUpa kriyAkAMDa karanA vaha saccA upAya nahIM hai| eka AtmA hI sAra hai, vyavahAra ratnatraya kA vikalpa sAra nahIM, eka samaya kI paryAya bhI sAra nahIM hai / sAra kA sAra upadeza zuddha kA sAra to eka zuddhAtmA hI hai| tIna loka meM sAra kA sAra eka AtmA hI hai| isake sivAya anya saba kucha nissAra hai| paisA, lakSmI, cakravartI pada, indra pada yaha sabhI nissAra haiM, eka caitanya tattva hI jagata meM sAra hai| prazna - aise tIna loka meM sArabhUta nija zuddhAtma svarUpa ko darzana mohAMdha svIkAra kyoM nahIM karatA hai? isake samAdhAna meM sadaguru Age gAthA kahate haiM - darsana mohaMdha sahiyaM, nyAnaM Avarna dei disTa c| disTi sahAva na disTaM, thAvara gai aneya kAlammi // 221 // nyAna Avarana sa uttaM, darsana mohaMdha deI shkaar| saMsAra sarani bUDaM, caugai saMsAra bhAvanA hoii||222|| anvayArtha - (darsana mohaMdha sahiyaM) jo mithyAdRSTi darzanamoha ke udaya sahita hotA hai (nyAnaM Avarna dei disTaM ca) vaha apanI mithyAvRSTi, viparIta mAnyatA se jJAna para AvaraNa DAlatA hai arthAt AtmA kI carcA na karatA hai, na sunatA hai, bhedavijJAna aura dharma kI carcA meM bAdhA DAlatA hai (disTi sahAva na disTa) vaha apane Atma svabhAva ko nahIM dekhatA aura na usakA zraddhAna karatA hai (thAvara gai aneya kAlammi) jisase vaha dIrghakAla taka sthAvara kAya meM janmatA hai| -E-E E-ME E- Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI (nyAna Avarana sa uttaM) use hI jJAna kA AvaraNa kahate haiM jo (darsana * mohaMdha deI sahakAraM) darzana mohAMdha ke sahakAra se hotA hai arthAt mithyAdarzana ke sAtha mithyAjJAna hI hotA hai jisase (saMsAra sarani bUDaM) saMsAra samudra meM * DUbatA hai (caugai saMsAra bhAvanA hoI) aura cAroM gati rUpa saMsAra paribhramaNa kI * bhAvanA hotI hai| vizeSArtha- mithyAdRSTi ko Atma svarUpa kA zraddhAna na hone se vaha darzana moha meM aMdhA ajJAnI rahatA hai tathA ajJAna kA hI pracAra karatA hai arthAt bAhya kriyAkAMDa puNya-pApa meM hI lagA rahatA hai aura isI ko dharma mAnatA hai tathA dUsaroM ko batAtA hai isase tIvra jJAnAvaraNa karma ko bAMdhatA hai| jaba taka mithyAtva kA tIvra udaya rahatA hai taba taka sva-para kA yathArtha jJAna bhI nahIM hone pAtA hai / vaha paryAya meM ahaMkAra karake rAta-dina zarIra ke sukha meM magna rahatA hai| kabhI kucha puNya bAMdha letA hai to deva gati, manuSya gati meM janmatA hai aura yadi pApa bAMdhatA hai to pazu gati aura naraka gati meM calA jAtA hai| darzana moha se jJAna para AvaraNa DAlakara saMsAra samudra meM DUbatA rahatA hai| samyajJAna mokSa kA kAraNa hai vaha samyakadarzana ke sAtha hotA hai| bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti hI nizcaya samyakadarzana hai. isake hone para hI samyajJAna hotA hai tabhI isa saMsAra paribhramaNa se chuTakArA hotA hai| samyak darzana pUrvaka samyak jJAna hotA hai tathA samyak darzana samyajJAna pUrvaka hI samyakcAritra hotA hai aura ina tInoM kI ekatA arthAt tInoM kA eka sAtha honA hI mokSamArga hai| samyajJAna kA AbhUSaNa yaha paramAtma tattva samasta vikalpa samUha se sarvathA mukta hai| dhuvatattva meM aneka prakAra ke vikalpoM ke samUha kA abhAva hai| sarvanaya saMbaMdhI aneka prakAra ke vicAra bhI prapaMca haiM, yaha bhI trikAlI paramAtma tattva meM nahIM haiN| ina vikalpoM kI bAta to dUra paraMtu zuddha paryAya kI zreNI nirmala paryAya kI dhArA rUpa dhyAnAvalI kA bhI paramAtma tatva meM abhAva hai| svayaM ko AtmajJAna pratyakSa anubhava pramANa huA ho, rAga se bhinna par3akara jJAna svarUpI bhagavAna kA, atIndriya AnaMda kA vedana huA ho usI * kA nAma samyakdarzana hai tathA jJAna meM yaha AtmA para kI apekSA binA pratyakSa * jAnA gayA ho, jAnane vAle ko svayaM ko AtmA pratyakSa huA ho, vedana meM AyA ho usI ko samyakjJAna kahate haiM tabhI isa pratyakSatA sahita anumAna se ***** * * *** gAthA- 223,224 ------ ---- - anya ko jAna sakate haiM: paraMtu jinheM AtmA pratyakSa hI nahIM huA aise anyoM dvArA kevala anumAna se hI AtmA jJAta hone yogya nahIM hai| ajJAnI svacchaMdI hI hai, mithyAtva hai so hI mahAna pApa aura svacchaMda hai / saMsAra meM zubhAzubha bhAva haiM so du:kha rUpa haiM, unake phala meM cAroM gatiyAM milatI haiM, unameM aneka prakAra ke du:kha va AkulatA hotI hai| aisA aMtaraMga meM vedana honA cAhiye, zubhAzubha bhAva du:kha rUpa hI haiM aisA lagane para hI saMsAra se thakAna lagatI hai aura tabhI samyakdarzana, samyakajJAna, samyakcAritra pUrvaka mukti mArga prAraMbha hotA hai| prazna - samyak cAritra kyA hai, usakA svarUpa kyA hai? darzana mohAMdha isakA kaisA pAlana karatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMdarsana saMmika dasa, saMmika nyAnaM ca darsae suddh| nyAnaM daMsana caranaM, darsana mohaMdha carana AvaranaM / / 223 // darsana nyAna saMjutto, caranaM duvihaMpi saMjado hoi| darsana mohaMdha asatyaM, caranaM Avarana sarani saMsAre / / 224 / / anvayArtha - (darsana saMmika darsa) AtmAnubhUti yuta zraddhAna samyak darzana hai (saMmika nyAnaM ca darsae suddha) aura zuddhAtma svarUpa kI yathArtha pratIti samyak jJAna hai (nyAnaM daMsana caranaM) samyak darzana, samyak jJAna sahita samyakcAritra hotA hai (darsana mohaMdha carana AvaranaM) darzana mohAMdha ke cAritra para AvaraNa rahatA hai| (darsana nyAna saMjutto) samyakdarzana aura samyajJAna se saMyukta hokara bhavya jIva (caranaM duvihaMpi saMjado hoi) do prakAra ke cAritra ko dhAraNa kara saMyamI hotA hai (darsana mohaMdha asatyaM) darzana mohAMdha Upara se banatA hai arthAt bAhya saMyama dhAraNa karatA hai (caranaM Avarana sarani saMsAre) samyakcAritra para AvaraNa DAlakara saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| vizeSArtha - AtmAnubhUti yuta zraddhAna samyakadarzana hai aura zuddhAtma svarUpa kI yathArtha pratIti samyakjJAna hai, samyakdarzana samyajJAna sahita samyakcAritra hotA hai| samyakdarzana, samyajJAna, samyakcAritra tInoM kI ekatA mokSamArga hai| 4 -5:15-15------- H Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-225,226------- 31-3-6-3 * - zrI upadeza zuddha sAra jI samyakadarzana aura samyakjJAna sahita jo bhavya jIva do prakAra ke cAritra ko dhAraNa kara saMyamI hotA hai vaha mukti mArga kA pathika hai| vyavahAra meM aNuvrata, mahAvrata kramaza: zrAvaka va sAdhu kA AcaraNa pAlA * jAtA hai kyoMki samyaktva ke sAtha jJAna aura cAritra kA prakAza ho jAtA hai tathApi abhI pUrNa samyakjJAna aura samyakcAritra kA honA zeSa raha jAtA hai| cauthe guNasthAnavartI ko apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, saMjvalana aise bAraha kaSAya aura hAsyAdi nau nokaSAya kA udaya rahatA hai, inako dUra karane ke liye bahiraMga sAdhu va zrAvaka kA cAritra va aMtaraMga AtmadhyAna rUpa cAritra ko dhAranA par3atA hai| binA svarUpa gupti AtmadhyAna ke karmoM kI nirjarA nahIM hotI aura saMsAra kA bhramaNa dUra nahIM hotA hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi aMtaraMga meM Atma pratIti na rakhatA huA bAhara se zrAvaka yA muni kA cAritra pAlatA hai to vaha saba mithyAcAritra hotA hai jisase saMsAra paribhramaNa hI karanA par3atA hai| samyak dRSTi bhavya jIva darzana moha aura cAritra moha ko nAzakara bAdhA rahita, upamA rahita, janma-maraNa se rahita nirvighna mokSa sukha ko prApta hotA hai| mithyAdarzana se sahita prANI ko yadi deveMdra pada bhI mila jAve to kyA lAbha hai kyoMki vaha devendra pada chUTane ke pIche ekendriya sthAvara kAya meM utpanna hotA hai isaliye vaha padavI ahitakArI hai| samyakdarzana sahita yadi naraka kA vAsa mila jAve to zreSTha hai kyoMki naraka se nikalakara manuSya bhava prApta hogA ki jisameM dharma sAdhanAkara karmoM kA nAza karake avinAzI mokSapada ko prApta kiyA jA sakatA hai| zIla kA pAlana, bAraha prakAra ke tapoM kA tapanA, caturvidha saMgha ko dAna denA aura paMca parameSThiyoM kI pUjA bhakti karanA, saMyama ko dhAraNa kara pAlana karanA, vrata dhAranA, aneka prakAra ke upavAsa karanA, yadi yaha samyakadarzana * se vibhUSita haiM to mokSasukha ke kAraNa haiM / yadi yahI AcaraNa mithyAdarzana * sahita kiye gaye haiM to puNyarUpa to haiM paraMtu kamoM kA nAza nahIM kara sakate taba anaMta saMsAra kI vRddhi ke hI kAraNa haiN| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - * ** **** darsana nyAna anantaM, ananta vIrI ananta caranAni / darsana mohaMdha pajjAvaM, caranaM Avarana duggae pattaM // 225 // anvayArtha - (darsana nyAna anantaM) samyakdarzana sahita, samyakcAritra kA pAlana karane se anaMta darzana, anaMta jJAna (ananta vIrI ananta caranAni) anaMta vIrya, anaMta sukha svarUpa, anaMta catuSTaya paramAtma pada pragaTa hotA hai (darsana mohaMdha pajjAvaM) darzana mohAMdha paryAya meM rata rahatA hai jisase (caranaM Avarana duggae pattaM) cAritra para AvaraNa DAlakara durgati kA pAtra banatA hai| vizeSArtha- samyakadraSTi jIva jaba samyakcAritra meM unnati karatA hai, zukla dhyAna ko jAgrata karatA hai taba cAra ghAtiyA karmoM ko kSaya karake anaMta catuSTaya kA dhArI kevalajJAnI arihaMta sarvajJa paramAtmA ho jAtA hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi jIva zarIra meM rata rahatA hai / mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI kaSAya sahita bAhya cAritra kA ahaMkAra karatA huA durgati meM calA jAtA hai| samyakadarzana, samyajJAna, samyakcAritra mayI AtmA sva samaya hai, zuddhAtma svarUpa hai| mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra se yukta, karma ke udaya kA phala bhogane meM Asakta citta AtmA para samaya hai| saMsArI bhavya prANI kA paropakArI sadA hita karane vAlA, ahita kA nAza karane vAlA aura avinAzI zAzvata sukha meM le jAkara dharane vAlA samyakdarzana parama mitra hai| saMsArI jIvoM kA saMsAra meM mithyAdarzana moha hI prabala bairI hai, jo bahuta kAla taka du:kha, janma-maraNa, roga, saMyoga-viyoga rUpa aneka prakAra ke du:kha aura durgati detA hai| prazna- yaha samyavarzanazAna cAritra kaise hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana arUbarUvaM, nyAnaM ca rUva carana cArittaM / sammatta carana caranaM, saMjama caranAni suddha saMjuttaM // 226 // anvayArtha-(darsana arUva rUvaM) arUpI AtmA ke svarUpa ko dekhanA, anubhUti karanA samyakdarzana hai (nyAnaM ca rUva carana cArittaM) aura AtmA ke satsvarUpa ko jAnanA samyak jJAna hai tathA svarUpa meM lIna rahanA hI samyakcAritra hai (sammatta carana caranaM) eka samyaktvAcaraNa cAritra hotA hai HTAKAM 4 ganga-1-1-1-1-1-8 147 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-227,228------- za-52-53-6--16--153-5 - zrI upadeza zuddha sAra jI (saMjama caranAni suddha saMjuttaM) dUsarA saMyamAcaraNa cAritra hotA hai, zuddhopayoga kI sthiti hI samyakcAritra hai| vizeSArtha-nizcaya naya se nija AtmA kA dravyadRSTi se zraddhAna * samyakadarzana hai usI kA yathAvat jJAna samyakjJAna hai| jJAna sva-para prakAzaka hotA hai, sva-para kA yathArtha svarUpa samyakjJAna meM A jAtA hai| nija zuddhAtma svarUpa meM lIna rahanA hI samyakcAritra hai, ina tInoM kI ekatA ko AtmadhyAna, AtmAnubhava samyaktvAcaraNa va nizcaya saMyamAcaraNa tathA zuddhopayoga kahate haiM, yahI karma kSaya kAraka mokSamArga paramAnaMdamayI paramAtma pada kA dAtA hai| svabhAva kI mahimA se para padArthoM ke prati rasabuddhi, sukhabuddhi TUTa jAtI hai| svabhAva meM hI rasa AtA hai taba dUsarA saba nIrasa lagatA hai tabhI aMtara kI sUkSma saMdhi jJAta hotI hai, yahI samyakdarzana, samyakjJAna hai / aisA nahIM hotA hai ki para meM tIvra ruci ho aura upayoga aMtara meM prajJA chainI kA kArya kre| vrata, tapa, tyAgAdi bhale hoM para ve sAdhana nahIM hote, sAdhana to prajJA hotI hai| zubhAzubha bhAva se bhinna maiM jJAyaka hU~ yaha pratyeka prasaMga meM yAda rakhanA, bhedajJAna kA abhyAsa karanA hI manuSya jIvana kI sArthakatA hai| bhUmikAnusAra bAhya vartana hotA hai paraMtu pratyeka saMyoga meM jJAna vairAgya zakti koI aura hI rahatI hai / maiM to jJAyaka hI hU~ aisI ni:zaMkatA hotI hai, aisA acala nirNaya hotA hai taba svarUpa anubhava meM atyaMta ni:zaMkatA vartatI hai yahI samyakcAritra mukti mArga hai| atIndriya AnaMda ke vedana meM, AnaMda svarUpa prabhu ko, para se bhinna, dayA, dAnAdi ke bhAva se spaSTa bhinna dekhane meM AtA hai| zAstra sunakara athavA dhAraNA se use bhinna jAnA hai aisA nahIM; kyoMki yaha to rAga mizrita jAnanA hai paraMtu rAga se bhinna nirmala bhedajJAna ke prakAza dvArA AtmA ko bhinna dekhanA vahI bhinna jAnanA kahalAtA hai| darzana hai kyA ? nirmUrta Atama rAma kA zraddhAna re| rezAna kyA, adRzya se hI bhalI vidhi pahicAna re|| cAritra kyA hai, AtmA meM ramaNa hI cAritra hai| ina tIna yogoM kA milana hI, Atma dhyAna pavitra hai|| prazna-darzana mohAMdha isa prakAra bhinna apane Atma svarUpa ko kyoM nahIM jAnatA? *HARASHTRA isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - tasya disTi AvaranaM, AvaranaM mukti mamala mggsy| vrata tava kiriyaM ca anisTaM, caranaM Avarana thAvaraM pattaM // 227 // caranaM cariya tavataM, caranaM saMsAra sarani muktasya / OM darsana mohaMdha subhAvaM, atrita caranaM naraya vaasmmi|| 228 // anvayArtha - (tasya disTi AvaranaM) usakI dRSTi para AvaraNa hai arthAt * darzana mohanIya mithyAtva kA pardA par3A hai, jisase vaha apane Atma svarUpa ko nahIM dekhatA (AvaranaM mukti mamala maggasya) mukti ke sahI mArga apane mamala svabhAva para pardA par3A hai arthAt usake pariNAmoM meM mamala mokSamArga kA jJAna zraddhAna nahIM hai (vrata tava kiriyaM ca anisTa) vaha vrata tapa Adi kriyAoM kA pAlana karatA hai to bhI vaha saMsAra meM bhramaNa karAne vAlI haiM (caranaM Avarana thAvaraM pattaM) jisake aMtara meM Atma dhyAna rUpI cAritra kA prakAza nahIM hai arthAt samyakcAritra para AvaraNa par3A hai vaha saMsAra meM rata sthAvara yoni meM janma pAtA hai| (caranaM cariya tavattaM) jo samyakcAritra kA pAlana karatA hai, apane Atma svarUpa meM lIna rahatA, tapa Adi pAlatA hai (caranaM saMsAra sarani muktasya) yaha samyakcAritra saMsAra paribhramaNa se mukta karane vAlA hai (darsana mohaMdha subhAva) darzana mohAMdha kA svabhAva viparIta hotA hai (anita caranaM naraya vAsammi) vaha mithyAcAritra kA pAlana karatA hai, hiMsAdi ko dharma mAnatA hai, Arta-raudra dhyAna meM rata rahatA hai jisase naraka meM vAsa karanA par3atA hai| vizeSArtha- samyakadarzana sahita jo dharma dhyAna va zukla dhyAna rUpI cAritra hai vaha mokSa kA mArga hai, vaha karmoM ko kSaya kara saMsAra se chur3Ane vAlA hai| jahA~ mithyAdarzana sahita mithyAcAritra hai kutapa hai, kudhyAna hai, pariNAmoM meM Arta-raudra dhyAna hai vaha saba durgati le jAne vAlA saMsAra kA kAraNa hai| darzana mohAMdha kI dRSTi para mithyAtva kA AvaraNa hotA hai usako mamala mokSamArga kA jJAna zraddhAna nahIM hai| mithyAtva sahita vrata tapAdi kriyAoM kA pAlana karatA hai, yadi aise vratoM se svarga meM deva bhI ho jAve to vahA~ se Akara sthAvara hotA hai kyoMki binA samyaktva ke sahI mokSamArga kA lAbha nahIM ho sakatA, vItarAgatA binA karma kSaya nahIM hote| 248 Shi Shi Zheng Zhang Xie Zhang Ming Zhong * ----- - Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-229,230------- 1-1-1-1-1- * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI dravyaliMgI viSaya sevana chor3akara tapazcaraNa kare to bhI vaha asaMyamI hai kyoMki usakA to prathama mithyAtva guNasthAna hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi * sAdhu nau koTi bAr3a brahmacarya kA pAlana kare, maMda kaSAya kare paraMtu AtmA kA bhAna na hone se saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| jinake aMtara meM bhedajJAna rUpI kalA jAgI hai, caitanya ke AnaMda kA vedana huA hai, aise jJAnI dharmAtmA sahaja vairAgI haiN| abhI jisako aMtara meM AtmabhAna hI na ho, tattva saMbaMdhI kucha bhI viveka na ho vaha bAhya meM vrata tapAdi kriyA kare aura apane ko jJAnI cAritravaMta mAne to vaha svacchaMdatA kA poSaNa karatA hai| ajJAnI kadAcit vyavahAra dhAraNA to karatA hai paraMtu aMtardRSTi nahIM karatA jisa kAraNa se vaha aprayojana bhUta tattva ko hI jAnatA hai, usakI bhrama buddhi rahatI hai| rAga rahita samyakdarzana jJAna cAritra kI ekatA rUpa vItarAga bhAva hI dharma hai / maiM jJAyaka hU~ aise svabhAva ke zraddhAna jJAna pUrvaka jitanA vItarAga bhAva huA utanA saMvara dharma hai tathA usI samaya jo rAgAMza hai vaha Asava hai| dharmI jIva una donoM ko bhinna-bhinna jAnatA hai| prazna-darzana mohAMdha kA cAritra kyA saba vyartha hI jAtA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMcaranaM pi sukha caranaM, paSika carana paSi mohNdh| paSi pravesa uvannaM, caranaM Avarana paSi uvavannaM / / 229 / / darsana mohaMdha sa utta, caranaM Avarana atritaM disttN| anAcAra anyAnaM,caranaM Avarana nigoya vAsammi // 230 // anvayArtha - (caranaM pi suddha caranaM) cAritra vahI hai jo zaddha cAritra, samyakcAritra ho (paSika carana paSi mohaMdhaM) kisI pakSa kA cAritra pakSa ke moha meM aMdhA karatA hai arthAt sampradAyavAda ke pakSa ko lekara jo vyavahAra cAritra pAlA jAtA hai| bheSa, kriyA, ADaMbara kiyA jAtA hai vaha pakSa ke moha meM aMdhA karatA hai vaha zuddha cAritra nahIM hai (paSi pravesa uvanna) jahA~ jAti, sampradAyagata pakSabhAva kA praveza utpanna ho jAtA hai (caranaM Avarana paSi uvavanna) vahA~ * samyakcAritra para AvaraNa ho jAtA hai, pardA par3a jAtA hai aura pakSapAta paidA ho *HARASHTRA jAtA hai| (darsana mohaMdha sa uttaM) usI ko darzana mohAMdha kahate haiM jo (caranaM Avarana anitaM disTaM) apane Atma svabhAva rUpa cAritra para AvaraNa DAlakara pakSapAta meM phaMsakara bAharI kriyA veSabhUSA Adi dekhatA hai aura usakA pAlana karatA hai (anAcAra anyAnaM) isa pakSapAta rUpa bAhya cAritra se anAcAra, anyAya, hiMsA, baira virodha bar3hatA hai (caranaM Avarana nigoya vAsammi) isa prakAra samyakcAritra para AvaraNa DAlakara darzana mohAMdha pakSapAta rUpa mithyAcAritra kA pAlana kara nigoda meM pahu~ca jAtA hai| vizeSArtha- samyakdRSTi kA jo cAritra hai vaha zuddha cAritra, samyakcAritra hotA hai, vaha apanI zakti saMhanana pAtratA dekhakara bAhara meM zrAvaka yA muni kA cAritra pAlate hue zuddhopayoga meM ramaNa kA utsAha rakhatA hai| vaha AtmAnubhava ko hI cAritra jAnatA hai, maiM muni hU~, zrAvaka hU~ isa ahaMkAra ko mithyAtva samajhatA hai| __darzana mohAMdha mithyAdRSTi, isa zuddha vItarAga cAritra ko kaSAyoM ke udaya se yathArtha na samajhakara, kisI mata kA pakSa rakhatA huA, tapasI kA, daMDI kA, zrAvaka kA yA muni kA bheSa banA letA hai aura bAhara se usI pakSa sampradAya ke anusAra kriyAkAMDa ADaMbara meM ulajha jAtA hai, bhItara pariNAmoM kI pahicAna nahIM rakhatA, AtmAnubhUti hotI nahIM hai, isase vaha ahaMkAra meM bhara jAtA hai: aura pakSapAta meM phaMsakara baira virodha hiMsA anyAya anAcAra karatA huA apane ko dharmAtmA mAnatA hai, aise cAritra ko mithyAcAritra hI kahate haiM jisakA pariNAma nigoda vAsa hotA hai| jo mamala svabhAvI zuddhAtmA hai, aise nija caitanya svarUpa kI jise mahimA hai use samyakdRSTi kahate haiM aura use dayA dAna Adi ke rAga kI va unake phala kI puNya kI mahimA nahIM hotii| jinheM dayA dAna Adi ke rAga kI va anukUla puNya phala kI mahimA hai, unheM sukha samUha rUpa AnaMda kaMda bhagavAna AtmA kI mahimA nahIM aatii| jinako vyavahAra ratnatraya ke zubharAga kI, deva * guru zAstra kI aMtara meM mahimA vartatI hai unako nimitta kA jisameM abhAva hai, rAga kA jisameM abhAva hai, aise svabhAva bhAva kI mahimA nahIM hai jisase unheM paryAya meM AnaMda nahIM AtA / jinako zubha bhAva se lekara bAhara meM kisI ghaTanA, vastu, vyakti, paristhiti kI adhikatA Azcarya aura mahimA lagatI hai / ****** 2-5 -5-2015-11-15-11-16--E 216--11-29 149 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************* zrI upadeza zuddha sAra jI unako samyakdarzana nahIM hotA / samyak dRSTi jIva apane svarUpa ko jAnakara, usakI pratIti kara svarUpAcaraNa kara aisA anubhava karatA hai ki maiM to caitanya mAtra jyoti hU~, zuddha buddha caitanya ghana jJAna jyoti sukha dhAma maiM huuN| caitanya jJAna darzana mAtra jyoti hU~, maiM rAgAdi rUpa bilkula nahIM hU~ / dharmI svayaM ko caitanya mAtra jyotirUpa AtmA mAnate haiN| apane ko rAgarUpa, zarIrAdi paryAya rUpa nahIM mAnate aura na usake kartA bhoktA banate / sAdhaka jIva ko bhUmikAnusAra deva guru zAstra kI mahimA bhakti, zruta citavana, aNuvrata, mahAvrata Adi ke zubha vikalpa Ate haiM tadrUpa paryAyI pariNamana bhI hotA hai paraMtu ve unheM iSTa, hitakArI upAdeya nahIM mAnate haiM ve bhI jJAyaka pariNati meM bojha rUpa, bhAra rUpa vikalpa haiM / prazna- kyA samyak cAritra meM bAhya cAritra ko koI sthAna nahIM hai ? samAdhAna - trikAlI dhruva zuddhAtma tattva ke anubhava se samyakdarzana jJAna hotA hai aura nija svabhAva meM rahane para hI samyak cAritra hotA hai, usakI lInatA se kevalajJAna hotA hai| dharmI kI dRSTi usake svabhAva para se haTatI nahIM hai, yadi yaha dRSTi vahA~ se haTakara vartamAna paryAya meM ruke, eka samaya kI paryAya kI ruci ho jAye to mithyAdRSTi ho jAtA hai| jJAnI mokSamArgI vaha hai jisakI paryAya meM vItarAgatA pragaTa hone para bhI vaha paryAya meM rukatA nahIM, usakI dRSTi to trikAlI dhruva para hI TikI hai| isa samyak cAritra kI sAdhanA meM bhUmikAnusAra bAhya cAritra hotA hai paraMtu usakI apekSA yA lakSya nahIM rhtaa| jaise manuSya ke calane para usakI chAyA (parachAIM) apane Apa calatI hai, jaise kisAna ke bIja bone para aMkura, pattI, TahanI, phUla, phala apane Apa hote haiM, anAja ke sAtha bhUsA sahaja hI AtA hai, vaise hI mokSamArgI samyakadRSTi jJAnI ke samyakcAritra ke sAtha bhUmikAnusAra bAhya cAritra aNuvrata, mahAvrata apane Apa hote haiN| prazna- kyA bAhya cAritra pAlana karane vAle kI kabhI mukti nahIM hotI ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - caranaMpi mamala caranaM, caranaM saMjuta mukti gamanaM ca / darsana mohaMdha abhAvaM, caranaM Avarana duSya vIyammi / / 231 // Hui Er Ke Sa Fan -Jing Fan Jing Cheng Jia Ban Hua Bei Jing 150 gAthA- 231-233************ caranaM suddha sahAvaM, suddhaM sahakAra kamma SipanaM ca / darsana mohaMdha asuddhaM, caranaM Avarana sarani saMsAre / / 232 / / caranaM isTa saMjoyaM, irsTa saMjoi nanta darase I / darsana mohaMdha anisTaM, caranaM Avarana naraya vIyammi // 233 // anvayArtha - (caranaMpi mamala caranaM) mamala cAritra ko cAritra kahate haiM (caranaM saMjutta mukti gamanaM ca ) samyak cAritra kA pAlana karane se mukti kI prApti hotI hai (darsana mohaMdha abhAvaM) darzana mohAMdha ko samyak cAritra kA abhAva hotA hai arthAt mithyAdRSTi ko samyak cAritra hotA hI nahIM hai vaha (caranaM Avarana duSya vIyammi) AtmAnubhUti rahita bAhya cAritra kA pAlana kara saMsAra rUpI duHkhoM kA bIja botA hai| (caranaM suddha sahAvaM) apane zuddha svabhAva meM rahanA hI samyak cAritra hai| (suddhaM sahakAra kamma SipanaM ca ) zuddha vItarAga cAritra ke sahakAra se karmoM kA kSaya hotA hai (darsana mohaMdha asuddhaM) darzana mohAMdha mithyAdRSTi kA cAritra azuddha, mithyAcAritra hotA hai (caranaM Avarana sarani saMsAre) samyak cAritra kA AvaraNa hone se saMsAra meM hI bhramaNa karatA hai| (caranaM isTa saMjoyaM) apane iSTa nija zuddhAtmA kA dhyAna hI samyak cAritra hai (isTaM saMjoi nanta daraseI) nija zuddhAtmA kA dhyAna, usI meM ramaNatA hone se anaMta catuSTaya svarUpa dikhAI detA hai arthAt kevalajJAna pragaTa hotA hai (darsana mohaMdha anisTa) darzana mohAMdha isake viparIta saMsAra kA Arta-raudra dhyAna karatA hai (caranaM Avarana naraya vIyammi) aise aniSTa dhyAna se cAritra para AvaraNa DAlakara naraka kA bIja botA hai| vizeSArtha - Atma zraddhAna pUrvaka jo zrAvaka yA muni kA nirdoSa cAritra pAlA jAve tathA AtmadhyAna kA abhyAsa kiyA jAve vaha samyakdarzana pUrvaka samyak cAritra mokSa kA kAraNa hotA hai paraMtu jahA~ mithyAtva hai, darzana mohAMdhapanA hai vahA~ samyakcAritra arthAt Atma svarUpa kA zraddhAna, jJAna, AcaraNa hai hI nahIM, vahA~ bAhya cAritra ko hI dharma aura mukti mArga mAnA jAtA hai jo karmabaMdha aura duHkhoM kA hetu hai / jaba vItarAga cAritra zuddhAtmA meM ramaNatA hotI hai taba hI karmoM kI nirjarA hotI hai / mithyAdRSTi AtmajJAna rahita hai, usakA zubha yA azubha koI bhI ************** Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI cAritra samyak nahIM hai, vaha nauveM graiveyaka taka jAkara bhI saMsAra meM hI bhramaNa karegA / samyakdarzana, jJAna binA samyakcAritra nahIM ho sakatA / AtmA kA zuddha svabhAva dhruva tattva meM laya honA nizcaya cAritra hai isase kevalajJAna paramAtma pada pragaTa hotA hai| mithyAdRSTi, darzana mohAMdha jIva, ahitakArI rAga-dveSavarddhaka, viSaya-kaSAya poSaka bAhya kriyA ADambara meM rahakara hiMsAdi pApoM meM pravRtti karatA hai aura use dharma va mukti kA mArga mAnatA hai isase vaha naraka ke duHkhoM kA bIja botA hai| bAhya cAritra se kabhI mukti nahIM hotI, zrAvaka yA sAdhu kA vyavahAra cAritra mana, vacana, kAya ko rokane ke liye va AkulatA haTAne ke liye sAdhana hai, puNyabaMdha hokara devagati taka jA sakatA hai paraMtu AtmajJAna binA kabhI mukti nahIM hotI / munidharma zuddhopayoga rUpa hai| puNya-pApa rUpa, zubhAzubha bhAva dharma nahIM hai, zuddhopayoga hI dharma hai, yahI samyakcAritra hai| samyakdarzana sahita aMtara meM lInatA vartatI ho vahI muni dharma hai| prazna bAhya cAritra saMyama, tapa, tyAga kA pAlana karane se mukti nahIM hotI, yaha dharma nahIM hai to Agama meM inako dharma kyoM kahA gayA hai phira inakA pAlana karane kI kyA AvazyakatA hai ? - samAdhAna - bAhya cAritra saMyama, tapa, pUjA pATha Adi puNya baMdha kA kAraNa hai, AtmAnubhava hI karma kSaya mukti kA kAraNa hai| saMsAra meM ajJAnI jIva pApa, viSaya- kaSAya meM rata rahatA hai jisase pApabaMdha aura durgati hotI hai, usase bacane haTane kI apekSA ina zubha kriyAoM ko vyavahAra dharma kahA hai paraMtu yaha dharma nahIM hai kyoMki vastu svabhAva hI dharma hotA hai| bAhya cAritra kA pAlana karane se puNya kA baMdha hotA hai| jaba taka baMdha hai taba taka mukti kaise ho sakatI hai ? paraMtu puNya se saMsArI zubhayoga aura anukUlatA milatI hai isase jisa jIva kI honahAra acchI ho, satsaMga Adi kare to dRSTi badalakara AtmAnubhUti ho sakatI hai| * jisako saccI zraddhA pragaTa hotI hai usakA saMpUrNa aMtaraMga hI badala jAtA hai, hRdaya palaTa jAtA hai| aMtara meM uthala-puthala ho jAtI hai, anAdi ajJAna aMdhakAra TalatA hai, aMtara kI jyoti jAga uThatI hai| maiM jJAna svabhAvI, mamala svabhAvI, bhagavAna AtmA hU~, mere svabhAva meM 151 gAthA- 234, 235**** saMsAra nahIM hai, kisI parajIva, paradravya, paramANu mAtra se tathA eka samaya kI paryAya se bhI merA koI saMbaMdha nahIM hai| aise bhAna pUrvaka dharmI jIva nija svabhAva kI sAdhanA aura saMsAra ke svarUpa kA vicAra karate haiN| arihaMta, siddhoM ko jaisA anubhava hotA hai vaisA dharmI jAna letA hai| anubhava pUjya hai, svayaM zuddha saccidAnaMda hai, aisI zraddhA sahita anubhava pUjya hai| vahI parama iSTa hai, vahI dharma hai, vahI jagata kA sAra upadeza zuddha sAra hai| AtmAnubhava hI bhava se uddhAra karatA hai / apane svarUpa kI smRti hI saMyama hai aura svarUpa meM sthita rahanA hI tapa hai isI se mukti hotI hai| prazna- apane svarUpa meM sthita rahanA hI tapa hai, to darzana mohAMdha isako kaise pAlatA hai, usakI tapa kI kyA mAnyatA hotI hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMtarvapi apya sahAvaM, nyAna sahAvena carana sahakAraM / - darsana mohaMba asatyaM tava Avarana sarani saMsAre / / 234 / / , tava puna isTa saMjoyaM, isTaM sahakAra kamma vilayaMti / darsana mohaMdha anisTaM, tava Avarana viSaya narayammi // 235 // anvayArtha - (tavaMpi appa sahAvaM) tapa hI nizcaya se AtmA kA svabhAva hai (nyAna sahAvena carana sahakAraM ) jJAna svabhAva se arthAt samyak darzana, samyak jJAna pUrvaka samyak cAritra kA pAlana karanA, apane svabhAva meM rahanA tapa hai (darsana mohaMdha asatyaM) darzana mohAMdha mithyAdRSTi jhUThA tapa pAlatA hai arthAt vrata, upavAsa Adi ko tapa mAnatA hai (tava Avarana sarani saMsAre) samyak tapa para AvaraNa DAlakara saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| ( tava puna isTa saMjoyaM) samyak tapa usake iSTa saMyoga ratnatraya sahita hI hotA hai (isTa sahakAra kamma vilayaMti) iSTa sahakAra ratnatraya kI sAdhanA se karmoM kA kSaya hotA hai, vilA jAte haiM (darsana mohaMdha anisTaM) darzana mohAMdha aniSTa saMyoga milAtA hai (tava Avarana viSaya narayammi) vaha bAhya tapa ko viSayoM kI pUrti ke hetu karatA hai jisase naraka jAtA hai| vizeSArtha - cAritra ke prayojana se kiye jAne vAle udyama va upayoga ko tapa kahA hai| AtmA meM puruSArtha pUrvaka nija upayoga ko tanmaya karanA so * Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-236,237 -H-RRH Chong Zhou Shi Di Xie Xie Di Ming Zheng Zhi HHATH zrI upadeza zuddha sAra jI *hI cAritra athavA tapa hai| jo vItarAga dazA pragaTa kare so tapa hai| usa samaya * kAya kleza hotA hai paraMtu sAdhaka to usase AtmA meM hone vAlI vibhAva pariNati * ke saMskAra ko miTAne kA udyama karatA hai tathA apane upayoga ko cAritra meM sthira karatA hai, bahuta ugratA se staMbhita karatA hai aisI ugratA hI tapa hai, yaha bAhya abhyaMtara bheda se bAraha prakAra kA hai| yadyapi tapa bhI cAritra meM garbhita hai tathApi vizeSatA yaha hai ki isase karmoM kA kSaya hotA hai| nizcaya tapa AtmA kA apane AtmA meM hI tapanA hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi ke Upara aisA karmoM kA AvaraNa hai, jisase vaha mithyA bAhya tapa karatA hai, isase karmoM kI nirjarA nahIM hotI apitu karmoM kA baMdha hotA hai aura saMsAra meM bhramatA hai| anazana, Unodara, vRtti parisaMkhyAna, rasa parityAga, vivikta sayanAsana, kAya kleza yaha bAhya tapa haiN| samyakdRSTi mukti kI prApti aura ratnatraya kI sAdhanA hetu tapa karatA hai aura isase karma kSaya hote haiN| mithyAdRSTi viSaya bhoga, puNya kI icchA hetu svargAdi ke sukha bhogane ke liye bAhya tapa karatA hai isase naraka jAtA hai| ___ dravyaliMgI sAdhu hokara bhI jIva kahIM sUkSma rUpa se aTaka jAtA hai, zubha bhAva kI miThAsa meM ruka jAtA hai, yaha rAga kI maMdatA, yaha aTThAIsa mUlaguNa, basa yahI maiM hU~, yahI mokSa kA mArga hai ityAdi / kisI prakAra saMtuSTa hokara aTaka jAtA hai, pApa bhAva ko tyAgakara saba kucha kara liyA aisA mAnakara saMtuSTa ho jAtA hai| dravyaliMgI sAdhu ne mUla ko hI nahIM pakar3A hai vaha apanA Atma svarUpa nahIM jAnatA, usane kucha kiyA hI nahIM, parISaha sahana kare kiMtu aMtara meM kartRtva buddhi nahIM TUTI, isase saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| jisane AtmA ko pahicAnA hai, anubhava kiyA hai, usako AtmA hI sadA samIpa vartatA hai, pratyeka paryAya meM zuddhAtma tattva hI mukhya rahatA hai, sAdhaka ko paMcAcAra, vrata, niyama, saMyama, tapa ityAdi zubha bhAvoM ke samaya bhI bhedajJAna kI dhArA, svarUpa kI zuddha cAritra dazA niraMtara calatI hI rahatI hai, isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - ___ appa sahAve nilayaM, para sahakAra vimukta tava utt| kasTa anisTa rUrva, darsana mohaMdha duggae pattaM // 236 // tavaM ca alaNya layaM, laSanto sahAva sakhamamalaM c| saMsAra sarani virayaM, darsana mohaMdha sarani saMjuttaM // 237 // anvayArtha - (appa sahAve nilayaM) AtmA ke svarUpa meM tallIna honA (para sahakAra vimukta tava uttaM) para padArtha kI bhAvanA se mukta ho jAnA tapa kahA gayA hai (kasTaM anisTa rUvaM) isake viruddha zarIra ko kaSTa dene rUpa bAharI tapa tapanA aniSTa, ahitakArI hai (darsana mohaMdha duggae pattaM) darzana mohAMdha mithyA tapa karake durgati jAtA hai| (tavaM ca alaSya laSyaM) tapa vahI hai jo alakha kA lakSya, anubhava karatA hai (laSanto sahAva suddha mamalaM ca) jisameM zuddha mamala svabhAva ko dekhatA, dhyAtA hai vahI saccA tapa hai, jisase (saMsAra sarani virayaM) saMsAra ke paribhramaNa se chUTa jAtA hai (darsana mohaMdha sarani saMjuttaM) darzana mohAMdha jhUThe mithyA tapoM kA pAlana kara saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| vizeSArtha- AtmA ke atirikta jitane pudgalAdi para padArtha haiM tathA rAgAdi azuddha bhAva haiM unako citta se haTAkara eka zuddha AtmA ke dhyAna meM magna honA hI tapa hai| yadi aisA tapa na ho aura bAharI kAya ko kaSTa deva Arta dhyAna kare to vaha mithyA tapa hai, darzana mohAMdha aisA kutapa karake durgati pAtA hai| mana vacana kAya tInoM ke dvArA AtmA anubhava meM nahIM AtA isaliye alakha hai, aise sUkSma AtmA se, zuddha mamala svabhAva kA lakSya, dhyAna kiyA jAye vahI saccA tapa hai| yahI tapa saMsAra nAzaka hai aura aisA tapa samyakadRSTi hI kara sakatA hai| darzana mohAMdha mithyAdRSTi AtmajJAna se zUnya hai vaha bAharI kriyA kAyakleza ko tapa mAnatA hai, vaha saMsAra kA mohI hai, isase saMsAra meM hI bhramatA hai| maiM hI paramAtmA hU~, jaba aisA saMskAra jama jAtA hai, isI kI bhAvanA kI jAtI hai aura isameM dRDhatA sthiratA hotI hai taba AtmA, AtmA meM Thahara jAtA hai, yahI Atma dhyAna rUpI yathArtha tapa hai jisase saMsAra paribhramaNa chUTatA hai, karma kSaya hote haiN| jise bhavabhramaNa se chUTanA ho use apane ko para dravya se bhinna padArtha nizcita karake apane dhuva jJAyaka svabhAva kI mahimA lAkara apane mamala zuddha - -- ------ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-238,239 ---------- -16--12-31-15 15 * * ******** zrI upadeza zuddha sAra jI . svabhAva meM rahane kA prayAsa karanA cAhiye / jJAyaka kI dhruvadhAma meM dRSTi * jamane para usameM ekAgratA rUpa prayatna karate-karate lInatA hotI hai yahI samyak tapa hai| saMsAra paribhramaNa ajJAnI jIva aise bhAva se vairAgya karatA hai ki yaha saba kSaNika hai, sAMsArika upAdhi du:kha rUpa hai aise bhAva se vaha ghora tapa karatA hai paraMtu kaSAya ke sAtha ekatva buddhi nahIM TUTI hone se Atma pratapana pragaTa nahIM hotA, isase saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| dharmI jIva roga kI, vedanA kI yA mRtyu kI capeTa meM nahIM AtA kyoMki usane zuddhAtmA kI zaraNa prApta kI hai| vipatti ke samaya vaha AtmA meM se zAMti prApta kara letA hai, vikaTa prasaMga meM vaha nija zuddhAtmA kI zaraNa vizeSa letA hai / maraNAdi ke samaya jJAnI jIva zAzvata aise nija dhruva dhAma meM vizeSa jama jAtA hai| ajJAnI jIva viSayoM ke kalpita sukha kI tIvra lAlasA meM par3akara guru ke upadeza kI upekSA karake zuddhAtma ruci nahIM karatA tathA itanA kAma kara lUM, aisA kara lUM isa prakAra pravRtti ke rasa meM lIna rahane se zuddhAtma pratIti ke udyama kA samaya nahIM pAtA, itane meM mRtyu kA samaya A pahuMcatA hai tathA vaha roga kI, vedanA kI, mRtyu kI ekatva buddhi kI aura ArtadhyAna kI capeTa meM Akara deha chor3atA hai aura saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| prazna-isa saMsAra paribhramaNa kA kAraNa kyA hai aura isase chaTane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - saMsAre virayaMto, saMsAre sarani saraMti nahu picchN| nyAnI sasaMka mukka, darsana mohaMdha sasaMka sasarUvaM // 238 // saMsAra sarani anitaM, hiMDati saMsAra paSino bhaavN| nyAnI sasaMka virayaM, darsana mohaMdha saMka uppattI / / 239 // anvayArtha - (saMsAre virayaMto) saMsAra se vairAgya bhAva rakhatA huA (saMsAre sarani saraMti nahu picchaM) saMsAra paribhramaNa meM kitanA cakkara lagAyA * isa ora lakSya nahIM rakhatA (nyAnI sasaMka mukkaM) jJAnI saMsAra paribhramaNa kI zaMkA se mukta ho gayA hai (darsana mohaMdha sasaMka sasarUva) darzana mohAMdha mithyA dRSTi apane satsvarUpa meM zaMkAvAna hotA huA saMsAra ke bhramaNa kI zaMkA rakhatA hai| (saMsAra sarani anitaM) saMsAra paribhramaNa kSaNabhaMgura nAzavAna asat hai (hiMDati saMsAra paSino bhAvaM) saMsAra meM rulane, saMsAra paribhramaNa kA kAraNa, OM pakSa kA bhAva, vyavahAra, jAti saMpradAya kA bhAva hai (nyAnI sasaMka virayaM) jJAnI sArI zaMkAoM se chUTa gayA hai (darsana mohaMdha saMka uppattI) darzana mohAMdha ko zaMkAyeM paidA hotI rahatI haiN| vizeSArtha - jIva kI apane svarUpa kI vismRti, ajJAna bhAva hI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, aisA jJAna na hone se tathA yaha zarIra hI maiM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM aura maiM ina sabakA kartA hU~, aisI mithyA mAnyatA, darzana mohAMdha hI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / dravya, kSetra, kAla, bhAva aura bhava isa paMca parAvartana ko saMsAra kahate haiM, jisameM janma-maraNa karanA hI paribhramaNa kahalAtA hai / jise bhedajJAna dvArA sva-para kA yathArtha zraddhAna jJAna ho jAtA hai vaha samyakadRSTi jJAnI kahalAtA hai, vaha jAnatA hai ki isa zarIra Adi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI cetana tattva bhagavAna AtmA hU~, yaha zarIrAdi maiM nahIM aura yaha mere nahIM haiN| maiM dhruvatattva zuddhAtmA hU~ aura paryAyI pariNamana saMsAra saba asat kSaNabhaMgura nAzavAna hai| ___ jJAnI ni:zaMkita nirbhaya hotA hai, vaha paryAyI pariNamana saMsAra ko koI mahatva nahIM detA hai / jJAnI ko apane satsvarUpa kA dRDha zraddhAna hotA hai ki maiM eka akhaMDa avinAzI zuddhAtmA paramAtmA huuN| vaha saMsAra paribhramaNa ko na dekhatA hai, na usakA koI vikalpa rakhatA hai ki kitanA saMsAra paribhramaNa 20 kiyA? ina sabase virakta, vairAgya bhAva se jJAnI apane meM ni:zaMkita rahatA hai ki aba mujhe saMsAra meM rahanA hI nahIM hai, mujhe to mukta hI honA hai| mithyAdRSTi darzana mohAMdha ko apane svasvarUpa kA jJAna, zraddhAna nahIM hai| vaha zarIra, dhana, parivAra rUpI saMsAra meM ApA mAnakara niraMtara zaMkita aura bhayabhIta rahatA hai| viSayoM se va moha mAyA se bahuta rAga karatA hai isaliye vaha isa kSaNabhaMgura saMsAra kI paryAyoM meM bhramaNa karatA rahatA hai, usako zaMkA bhI rahatI hai, vaha jAti sampradAya vyavahAra pakSapAta se baMdhA rahatA hai, use kahIM Apatti na A jAye, mara na jAU~ isakA niraMtara bhaya banA rahatA hai, use na ****** Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-240-242 --------- * zrI upadeza zuddha sAra jI * dharma kA zraddhAna hotA hai, na karma kA vizvAsa hotA hai| saMsAra paribhramaNa se chUTane kA eka mAtra upAya samyakdarzana, samyakjJAna aura samyakcAritra rUpa nija satsvarUpa kA yathArtha zraddhAna jJAna hI hai| ajJAna saMsAra kA kAraNa hai, Atma jJAna mukti kA kAraNa hai| prazna-zAnI-ajJAnI kA saMsAra ke prati kyA dRSTikoNa rahatA hai, vaha kyA karate haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - saranibhAva uvalaSyaM, vrata tapakiriyaMca anyaanshkaarN| nyAnI taM virayanto, appa sahAvena nisaMka rUvena // 240 // saranasya aneya bhAvaM,dAnaM kiriyaM ca vikaha rUvena / nyAnI taM virayanto, mamala sahAvena nisaMka sahakAraM // 241 // saMsAra maMtra taMtra, ToTaka subhAva Teka nntaaii| nyAnI vimukta bhAvaM, nyAna sahAvena saMka rahiyaM ca // 242 // anvayArtha - (sarani bhAva uvalaSyaM) ajJAnI kA lakSya saMsAra ke paribhramaNa meM kAraNabhUta bhAvoM para hI rahatA hai, usake bhAvoM se viSayAnurAga nahIM jAtA (vrata tapa kiriyaM ca anyAna sahakAraM) vaha mithyAjJAna ke hI dvArA vrata, tapa va kriyAyeM pAlatA hai (nyAnI taM virayanto) jJAnI saMsAra ke kAraNabhUta bhAvoM se, zubha-azubha donoM se virakta hai (appa sahAvena nisaMka rUvena) vaha niHzaMka bhAvoM se AtmA ke svabhAva para zraddhAna rakhatA huA usI meM rata rahatA hai| (saranasya aneya bhAva) saMsAra meM bhramaNa ke aneka bhAva hote haiM (dAnaM kiriyaM ca vikaha rUvena) vikathA rUpa se dAna denA aura anya kriyAyeM pAlanA (nyAnI taM virayanto) jJAnI ina bAtoM se virakta rahatA hai (mamala sahAvena nisaMka sahakAraM) mamala svabhAva ke zraddhAna jJAna se ni:zaMka rahatA hai| (saMsAra maMtra taMtra) saMsAra ke prANI maMtra-taMtra meM phaMse rahate haiM (ToTaka subhAva Teka nantAI) aneka prakAra ke ToTake karate haiM, jarA-jarA sI bAta meM * bhayabhIta rahate haiM, aneka prakAra ke Agraha mata matAntara, Teka arthAt jida rakhate haiM (nyAnI vimukta bhAvaM) jJAnI ina bhAvoM se vimukta rahatA hai (nyAna sahAvena saMka rahiyaM ca) vaha jJAna svabhAva se ni:zaMka nirbhaya rahatA hai| vizeSArtha-jJAnI saMsAra ke prati udAsIna aura virakta rahatA hai, jJAnI ko saMsAra kI kisI vastu, koI pada aura svargAdi kI kAmanA vAsanA nahIM hai 4 vaha apane meM paripUrNa paramAtma pada kA dhArI svayaM bhagavAna AtmA hai isase ni:zaMkita rahatA hai / kucha bhI nahIM karatA, apane meM zAMta, svastha AnaMda meM rahatA hai| ajJAnI ko saMsAra ke prati AkarSaNa hai, use apane satsvarUpa paramAtma pada kA bodha na hone se vaha saMsArI kAmanA vAsanA ke abhiprAya se nAnA prakAra kI kriyAyeM karatA hai| ajJAnI mithyAdRSTi, indriya viSaya zArIrika sukha ke lakSya se aneka prakAra ke vrata karatA hai, tapazcaraNa karatA hai, bAharI kriyAyeM pAlatA hai, isase usakA saMsAra paribhramaNa hI bar3hatA hai kyoMki zubha-azubha bhAva va kriyAyeM, zubha-azubha, puNya-pApa karma baMdha ke hI kAraNa haiM, jaba taka karma baMdha hogA taba taka mukti nahIM ho sktii| jJAnI samyakdRSTi sarva saMsAra kI vAsanAoM se indra ahamindra cakravartI pada se bhI virakta rahatA hai, apane Atma svabhAva kI dRDha zraddhA rakhatA hai ki maiM svayaM bhagavAna hU~ isase ni:zaMka ni:kAMkSita rahatA hai| ajJAnI saMsAra kI bhAvanA se ki mujhe mAna sammAna mile, manonukUla sukha mile / vaha strI, putra, rAja vaibhava, indra, cakravartI pada kI kAmanA se aneka prakAra dAna puNya aura aneka prakAra kI kriyAyeM karatA hai, vikathAoM meM rata rahatA hai, yaha saba saMsAra paribhramaNa ko bar3hAne vAle haiN| samyakdRSTi jJAnI apane mamala svabhAva ke dRDha zraddhAna se ni:zaMkita rahatA huA ina saba saMsArI kAmanA-vAsanA se mukta sArI kriyA karma Adi se virakta rahatA hai| ajJAnI mithyAdRSTi jIva aneka prakAra kI zaMkAyeM mana meM rakhate haiM ki kahIM putra kA maraNa na ho, strI kA maraNa na ho, vyApAra meM hAni na ho, zarIra meM roga na ho ityAdi zaMkAyeM rakhakara unako dUra karane ke liye nAnA prakAra ke maMtra taMtra ToTake karate karAte haiM, unako yaha vizvAsa hotA hai ki aisA ToTakA kareMge, yaha maMtra japeMge, yaha taMtra kareMge to amuka kArya siddha ho jAyegA jabaki yaha saba bhAva pApa baMdha aura saMsAra ke kAraNa haiN| jJAnI ina saba bhAvoM se vimukta rahatA hai, na use koI zaMkA hotI hai, na ke 154 *HHHHHHHHH Ping Wu Chang Chang Chang Chang Chang De Chang Chang Chang Chang Chang Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-243-245-------- ----- Zhang Jing Zhong Bu ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * koI cAha hotI hai, use dharma kA dRDha zraddhAna aura karma kA aTala vizvAsa hotA * hai ki jaba jaisA jo kucha honA hai, use koI TAla phera badala sakatA nahIM hai, karmodaya ko koI bhI rokane vAlA nahIM hai| maiM dhruva tattva zuddhAtmA hU~, merA ina saMsArI zarIrAdi saMyoga se koI saMbaMdha nahIM hai, maiM apane meM paripUrNa paramAtmA hU~, isase ni:zaMkita nirbhaya rahatA hai| jinake aMtara meM bhedajJAna rUpI kalA jAgI hai, caitanya ke AnaMda kA vedana huA hai aise jJAnI dharmAtmA sahaja vairAgI haiM, aise jJAnI viSaya kaSAyoM meM magana hoM yaha saMbhavita nahIM hai / jJAnI ke to aMtara meM caitanya sukha ke alAvA samasta viSaya sukha ke prati udAsInatA hotI hai| jina jIvoM ko viSayoM meM sukha buddhi hai, saMsAra kI kAmanA vAsanA hai ve jJAnI nahIM haiN| abhI jinako aMtara meM AtmabhAna hI na ho, tattva saMbaMdhI kucha bhI viveka na ho, vaha kitanA hI vrata tapa upavAsa dAnAdi kriyA kare to bhI saMsArI ajJAnI mithyAdRSTi pApI hI hai| jJAnI-ajJAnI ke abhiprAya meM pUrva-pazcima jaisA aMtara hotA hai| jisakI dRSTi sulaTI hai usakA saba kucha sulTA hai aura jisakI dRSTi ulTI hai usakA sArA jJAna ulTA hai| jJAnI jIva ni:zaMka to itanA hotA hai ki sArA brahmAMDa palaTa jAye taba bhI vaha svayaM nahIM palaTatA / jJAnI sAdhakoM ko saMsAra kA kucha nahIM cAhiye, vaha saMsAra se vimukha hokara mokSa ke mArga meM cala rahe haiM, svabhAva meM subhaTa haiM, aMtara se nirbhaya haiM, unheM kisI karmodaya kA bhaya nahIM hai| ajJAnI jIva zaMkita aura bhayabhIta rahatA hai, jarA-jarA sI bAta meM DaratA, ghabarAtA hai aura cAhe jaisA zubha-azubha kAma karane ke liye taiyAra rahatA hai| prazna- ajJAnI kI yaha sthiti kyoM rahatI hai aura isakA pariNAma kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana mohaMdha bhAvaM, saMsAra sarani dharaMti sabhAvaM / jina vayana nahu diI, ananta saMsAra duSya vIyammi / / 243 // saMsAra bhAva uvalavyaM, lAja bhaya gAravena sbhaavN| jina uttaM nahu layaM, saMsAre sarani bhAvanA hoii||24|| ***** * * *** saMsAra sarani sodhaM, abhAvaM bhAva sarani suvisuddhaM / jina samaya nahu picchar3a, darsana mohaMdha duggae pattaM // 245 // anvayArtha - (darsana mohaMdha bhAvaM) darzana mohAMdha mithyAdRSTi kA yaha bhAva hotA hai (saMsAra sarani dharaMti sabhAva) ki vaha saMsAra meM paribhramaNa ke svabhAva ko hI rakhatA hai (jina vayanaM nahu di8) vaha jina vacanoM ko nahIM dekhatA, na par3hatA hai, na sunatA, na zraddhAna karatA hai (ananta saMsAra duSya vIyammi) anaMta saMsAra ke du:khoM kA bIja botA hai| (saMsAra bhAva uvalaSyaM) usakA lakSya biMdu saMsAra bhAva hI hotA hai (lAja bhaya gAravena sabhAvaM) vaha lAja bhaya gArava meM phaMsA rahatA hai (jina uttaM nahu laSyaM) jinendra kathita upadeza para lakSya nahIM detA hai (saMsAre sarani bhAvanA hoi) usakI bhAvanA saMsAra paribhramaNa kI hI hotI hai| (saMsAra sarani sodha) vaha saMsAra mArga kI tarapha hI dekhatA hai, usI kA vicAra karatA hai (abhAvaM bhAva sarani suvisuddhaM) isa saMsAra paribhramaNa kA abhAva kaise ho, aise kabhI vizuddha bhAva hI nahIM karatA hai (jina samaya nahu picchai) jina svabhAvI AtmA ko nahIM pahicAnatA, maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa bAta ko nahIM jAnatA (darsana mohaMdha duggae pattaM) isaliye darzana mohAMdha ajJAnI durgati meM jAtA hai| vizeSArtha-darzana mohAMdha ajJAnI saMsAra meM lipta rahatA hai| zarIra, dhana, parivAra, parigraha, mAna, pratiSThA Adi kI cAha kI dAha meM jalA karatA hai| inake ghaTane yA viyoga kI zaMkA meM rahatA hai| saMsAra kI kAmanA vAsanA pUrti ke liye nAnA prakAra ke mithyAtva pUrNa upAya maMtra, taMtra, pUjA, pATha Adi karatA karAtA rahatA hai| hamezA saMsAra paribhramaNa kI hI dRSTi rahatI hai| usako jinavANI nahIM suhAtI hai, vaha na to jinendra paramAtmA ke vacanoM ko sunatA hai, na par3hatA hai, na zraddhAna karatA hai, hamezA pApa viSaya kaSAyoM meM rata rahatA huA anaMta saMsAra ke du:khoM kA bIja botA hai| ajJAnI kA lakSya rAga-dveSa, moha va viSayoM kI puSTi kA hotA hai, vaha lAja bhaya gArava meM phaMsA rahatA hai| apane nAma, pada, yaza Adi ke liye bhayabhIta rahatA hai, isake liye karane, na karane yogya sabhI kAma karatA hai aura isI meM ciMtAtura rahatA hai| vaha jinendra bhagavAna ke upadeza para dhyAna hI nahIM Ji Cha Cha Cha Cha Ben Ceng Ceng Ceng Ceng Pou Juan Ku Ceng 155 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******-*-** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA - 246-248 KAKKk * detaa| AtmA paramAtmA kI bAta hI nahIM sunatA kyoMki usakI sarva bhAvanA sarIra bhAva sahio, jina uttaM suddhavayana nahu picchN| * saMsAra maya hotI hai, usakI ruci zarIra saMbaMdhI va laukika kArya saMbaMdhI vyavahAra micchA kunyAna sahio, darsana mohaMdha duggae pattaM // 248 // kI hI tarapha rahatI hai| vaha apane Atma kalyANa kI bAta, saMsAra paribhramaNa se chUTane kA kabhI vicAra hI nahIM karatA hai, apane Atma svarUpa kA bodha hI nhiiN| anvayArtha - (sarIraM visyanto) jJAnI zarIra se virakta udAsIna rahatA hai (sarIra bhAva asuha mukkaM ca) zarIra saMbaMdhI azubha bhAvoM ko usane tyAga hotA hai isaliye vaha durgati meM jAtA hai| ajJAnI utpAda vyaya arthAt kSaNabhaMgura nAzavAna eka samaya kI paryAya diyA hai (nyAnena nyAna suddha) usako nizcaya hai ki jJAna se hI jJAna kI zuddhi ke sAtha-sAtha calatA jAtA hai paraMtu jJAnI ne nitya meM arthAt dhruva dravya svabhAva hotI hai arthAt jJAna se hI Atma kalyANa hotA hai, zarIrAdi kI kriyA se nahIM meM apanA astitva sthApita kiyA hai ata: vaha utpAda vyaya ke sAtha nahIM hotA (darsana mohaMdha sarIra sahakAraM) paraMtu darzana mohAMdha ajJAnI zarIra kI hI jAtA kiMtu utpAda vyaya ko jAna letA hai| trikAlI kA abhAva hone se ajJAnI bhAvanA rakhatA hai, zarIra ke dvArA hI apanA bhalA-burA mAnatA hai| ko pariNAma mAtra meM ekatva hotA rahatA hai, jJAnI ko isakA jJAna rahatA hai| (anita asatya sahiyaM) ajJAnI mithyA va nAzavaMta isa zarIra ke sAtha jJAnI ko jahA~ svarUpa nidhAna pragaTa hotA hai, vahA~ paryAya meM bala A jAtA hai, (asuci ameya bhAva anantAnaM) jo apavitra, ghinAvanA malamUtra kA piMDa hai nirbhayatA, ni:zaMkatA A jAtI hai, pratikSaNa abaMdha svarUpa pragaTatA jAtA hai, isake viSaya poSaNa ke anaMtAnaMta bhAva kiyA karatA hai (taM nitaM jAnaMto) vaha vartamAna meM puNya bhAva ho aura unakA phala prApta hove aisI vAMchA jJAnI ko zarIra ko hI satya zAzvata jAnatA hai (darsana mohaMdha anisTa rUvena) darzana nahIM hai| jJAnI nirdhana ho athavA dhanavAna ho, ajJAnI nirdhana ho athavA dhanavAna mohAMdha apanA aniSTa hI karatA hai arthAt zarIra ke sAtha janmatA-maratA ho aisA kucha niyama nahIM hai| pUrva niSpanna zubhAzubha karma ke anusAra donoM kA rahatA hai| udaya rahatA hai| jJAnI udaya meM sama rahate haiM, ajJAnI harSa-viSAda ko prApta (sarIra bhAva sahio) zarIra saMbaMdhI bhAvoM meM liptatA ke kAraNa (jina hotA hai| uttaM suddha vayana nahu picchaM) jinendra kathita zuddha vacanoM ko nahIM mAnatA arthAt darzana mohAMdha strI, putra, paisA pratiSThA AvarU Adi meM yA rAga kI maMdatA jina praNIta zuddhAtma svarUpa kA zraddhAna jJAna nahIM karatA hai (micchA kunyAna meM sukha hai aisA mAnatA hai aura isake liye hI niraMtara prayatnazIla rahatA hai| sahio) mithyAtva aura kujJAna sahita vartatA hai (darsana mohaMdha duggae pattaM) isase bhinna maiM saccidAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA hU~ isakA bodha nahIM hotA isaliye darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi durgati meM jAtA hai| isaliye para ke prati Asakta puNya-pApa meM rata saMsAra meM paribhramaNa karatA aura vizeSArtha - samyakdRSTi jJAnI ne apane Atma svarUpa ko pahicAna durgati ke duHkha bhogatA hai, zarIrAdi meM rata rahane se janma-maraNa karatA hai| * liyA hai ki maiM paramAtmA ke samAna jJAtA dRSTA avinAzI paramAnaMdamayI parama prazna-zarIra ke pratijJAnI aura ajJAnI kA kyA dRSTikoNa hai, vItarAga akhaMDa tattva huuN| yaha zarIrAdi sukha kSaNika atRptakArI haiN| zarIra zarIra kA svarUpa aura usakA kyA pariNAma hai? jar3a acetana nAzavAna hai isaliye vaha zarIra se virakta udAsIna rahatA hai| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - apane jJAna ko zuddha karane ke liye AtmajJAna svarUpa kA ciMtana-manana karatA sarIraM virayanto, sarIra bhAva asuha mukkaM ca / 5 hai, isI se atIndriya sukha aura mukti hotI hai| ajJAnI mithyAdRSTi bilkula isake viparIta ruci rakhatA hai, vaha zarIra nyAnena nyAna suddha, darsana mohaMdha sarIra sahakAraM / / 246 // meM va indriya sukha meM hI Asakta rahatA hai| apane zarIra ke sAtha aisA moha anita asatya sahiyaM, asuci ameya bhAva anntaanN| rakhatA hai ki usake sambaMdha ko lekara rAta-dina pAMca indriya bhoga sambaMdhI taM nitaM jAnaMto, darsana mohaMdha anisTa ruvena // 247 // viSaya-kaSAya, pApa-parigraha ke anaMta prakAra ke bhAva kiyA karatA hai| jo 156 H - ----- Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-249,250 -------- SAHESHES - zrI upadeza zuddha sAra jI * zarIra pratyakSa apavitra hAr3a-mAMsa, mala-mUtra kA piMDa nAzavAna jalane galane vAlA hai,jar3a acetana hai isako sthira va satya mAnatA hai, apane Atma svarUpa kI tarapha dRSTi nahIM rakhatA hai isaliye vaha apanA bahuta burA aniSTa karatA hai| zarIra saMbaMdhI bhAvoM meM liptatA ke kAraNa vaha jinendra ke vacana, jinavANI * ko na sunatA hai, na par3hatA hai, na jina vacanoM kA zraddhAna karatA hai / AtmA zuddhAtmA kI caco suhAtI hI nahIM hai, vairAgya kI bAta bhI kar3avI lagatI hai, mithyAdarzana aura kujJAna sahita azubha karma bAMdhakara durgati meM calA jAtA hai| ajJAna se aura svasvarUpa ke pramAda se AtmA ko mAtra mRtyu kI bhrAMti hai| usI bhrAMti ko nivRtta karake zuddha caitanya nija anubhava pramANa svarUpa meM parama jAgRta hokara jJAnI sadaiva nirbhaya hai| isI svarUpa ke lakSya se sarva jIvoM ke prati sAmyabhAva utpanna hotA hai| sarva paradravya se vRtti ko vyAvRta karake AtmA akleza samAdhi ko pAtA hai| samyakdRSTi puruSa anivArya udaya ke kAraNa loka vyavahAra nirdoSatA evaM lajjAzIlatA se karate haiN| pravRtti karanA cAhiye usase zubhAzubha jaisA honA hogA, vaisA hogA aisI dRDha mAnyatA ke sAtha ve sahajatA pUrvaka pravRtti karate haiN| ajJAnI jIva zarIra meM ekatva buddhi se viSayoM ke kalpita sukha kI tIvra lAlasA meM par3akara guru ke upadeza kI upekSA karake zuddhAtma ruci nahIM karatA tathA bAhya vaibhava saMsAra prapaMca meM phaMsA rahatA hai jisase vaha roga kI, vedanA kI, mRtyu kI capeTa meM Akara deha chor3atA hai, jisase durgati meM calA jAtA hai| zarIra kA ekatva aura bhogoM kI vAMchA hI saMsAra bhava baMdhana kA kAraNa hai| prazna - yaha bhoga kyA haiM? darzana mohAMdha inameM lipta kyoM rahatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMbhogaM anisTa rUvaM, anisTa bhAvena sarani saMsAre / atrita bhAva sa bhogaM, darsana mohaMdha anita bhogaM ca // 249 // bhorga saMsAra subhAvaM, uvabhoga abhAvabhAva uvalayaM / anisTa bhoga sa uttaM, darsana mohaMdha susTa bhogaM ca // 250 // anvayArtha - (bhogaM anisTa rUvaM) indriyoM ke bhoga aniSTakArI haiM, #HHHHHHHk AtmA ko zuddha svabhAva se haTAne vAle haiM (anisTa bhAvena sarani saMsAre) ina aniSTa bhogoM kI bhAvanA se saMsAra meM bhramaNa hotA hai (anita bhAva sa bhoga) bhogoM ke sAtha tIvra azubha bhAva hote haiM (darsana mohaMdha anita bhogaM ca) darzana mohAMdha aise kSaNabhaMgura nAzavAna bhogoM meM hI ulajhA rahatA hai| (bhogaM saMsAra subhAvaM) yaha bhoga saMsAra svabhAvamayI hai arthAt paMcendriya ke bhogoM meM saMsAra ke sabhI jIva phaMse haiM, inhIM ke kAraNa karma baMdha janma-maraNa kA cakra calatA hai (uvabhogaM abhAva bhAva uvalaSyaM) jo vastu eka bAra bhogI jAye use bhoga kahate haiN| jo vastu bAra-bAra bhogI jAye use upabhoga kahate haiN| ina bhoga aura upabhoga ke bhAvoM kA abhAva pratyakSa dekhA jAtA hai arthAt jaba vastu hotI hai to bhogane ke bhAva nahIM hote aura jaba bhogane ke bhAva hote haiM, taba vastu nahIM hotI aura yaha bhAva bhI kSaNika hote haiM, sthAyI nahIM rahate (anisTa bhoga sa uttaM) isaliye yaha bhoga aniSTakArI kahe gaye haiM (darsana mohaMdha susTa bhogaM ca) darzana mohAMdha ina bhogoM ko hitarUpa priya mAnatA hai| vizeSArtha-zarIra kI pAMca indriyoM kI vAsanA ko bhoga kahate haiM,yaha bhoga mahAna aniSTakArI haiN| viSayoM kI tIvra Asakti hI vyasana kahalAtI hai jo naraka nigoda kA kAraNa hai, ina viSaya bhogoM kI Asakti se jIva dharma karma kA vicAra, Atma kalyANa ko bhUlakara nyAya-anyAya kA vicAra chor3akara mahAna tRSNA meM Atura rahane se tIvra azubha bhAvoM se pApa karma kA baMdha kara durgati calA jAtA hai, darzana mohAMdha ajJAnI mithyAdRSTi aise kSaNabhaMgura nAzavAna bhogoM meM hI ulajhA rahatA hai| paMcendriya ke bhogoM meM sArA saMsAra phaMsA hai tathA inhIM bhogoM kI vAsanA se hI bAra-bAra zarIra prApta hotA hai, isI se janma-maraNa kA cakra calatA hai| darzana mohAMdha ina bhogoM ko hitarUpa priya mAnatA hai jabaki yaha rAta-dina tar3aphAne, du:kha dene vAle haiN| jaba bhogane ke bhAva hote haiM taba bhoga nahIM hotA, jaba bhoga hote haiM taba bhAva nahIM hotaa| isa prakAra ajJAnI jIva hamezA Akula-vyAkula ciMtita aura du:khI rahatA hai, viSaya bhogoM kI tIvra Asakti hI vyasana kahalAtI hai jisameM phaMsakara prANI duSkarma karake naraka nigoda jAtA hai| svarga loka meM icchAnusAra paMcendriyoM ke sukhoM ko niraMtara bhoga karake bhI jo tRpta nahIM huA, vaha aba ina thor3e se viSaya sukhoM se kaise tRpta hogA? halAhala jahara pInA to acchA hai usase isI janma kA nAza hotA hai paraMtu bhoga Bei Jing Shi Zheng Ming Gai Ming Gai Ming Di Qiu Guan Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan Juan 157 HARE Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-251-253*** * * ** * KEE E- 32 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * rUpI viSa ke sevana se anaMta janmoM meM du:kha uThAnA par3atA hai| indriyoM ke dvArA * hone vAlA bhoga sukha-sukha sA jhalakatA hai para vaha saccA sukha nahIM hai| * AtmA kA atIndriya sukha hI saccA sukha hai| ina indriya sukha ke bhogane se karmoM kA baMdha hotA hai jisase bahuta du:kha prApta hotA hai| isI bAta ko Age gAthA meM kahate haiM - bhogaMbhogasubhAvaM, vikahA visana viSayabhAva uvbhog| AlApaM asuddha bhAvaM, darsana mohaMdha anita bhogaM ca // 251 // bhoga naMta viseSa, anyAnaM tava vaya kiriya vikaha sNjutt| vayanaM na suddha vayanaM, anisTa rUvena andha andhAni // 252 // andha andha subhAvaM,darsana mohaMdha duvya viiymmi| duSyaM ananta nantaM, saMsAre naraya nigoya vaasmmi||253|| anvayArtha - (bhoga bhoga subhAvaM) bhogoM ko bhogate hue bhoga karane kA aisA svabhAva par3a jAtA hai (vikahA visana viSaya bhAva uvabhogaM) ki cAra vikathA, OM sAta vyasana, pAMcoM indriyoM ke viSaya sambaMdhI bhAvoM kA upabhoga kiyA karatA hai (AlApaM asuddha bhAvaM) azuddha bhAvoM ko liye hue bakavAda karatA hai (darsana mohaMdha anita bhogaM ca) darzana mohAMdha ajJAnI ina mithyA kSaNabhaMgura nAzavAna bhogoM meM Asakta rahatA hai| (bhogaM naMta viseSa) bhoga saMbaMdhI bhAvoM ke anaMta aura kaI vizeSa bheda haiM (anyAnaM tava vaya kiriya vikaha saMjuttaM) bhogoM kI lAlasA se ajJAnI loga tapa karate haiM,vrata pAlate haiM, kriyA sAdhate haiM, vikathA meM rAjA-mahArAjA,indra, cakravartI ke viSaya bhoga rAjya vaibhava Adi kI kathAyeM kahate haiM aura usakA rasa lete haiM (vayanaM na suddha vayanaM) ve kabhI zuddhAtmA aura vairAgya kI carcA nahIM karate, aisI bAta hI nahIM bolate (anisTa rUvena andha andhAni) ve apanA aniSTa karate hue svayaM aMdhe rahate hue anya aMdhoM ko mArga batAte haiN| (andhaM andha subhAvaM) aMdhoM kA svabhAva hI aMdhA hotA hai, unheM kucha dIkhatA hI nahIM hai (darsana mohaMdha duSya vIyammi) isI prakAra jo darzana moha se aMdhA hai vaha hita-ahita, dharma-adharma kA vicAra na karatA huA bhogoM meM lipta hokara du:kha kA bIja botA hai (duSyaM ananta nantaM) anaMtAnaMta du:kha bhogatA hai (saMsAre naraya nigoya vAsammi) saMsAra cakra meM naraka nigoda meM vAsa karatA hai| vizeSArtha- jinako bhogoM ke prati tIvra Asakti ho jAtI hai ve strIkathA, bhojanakathA, deza-videza ke bhoga va rAjAoM ke bhoga kI kathAoM meM raMjAyamAna rahate haiN| juAM khelanA, mAMsAhAra, madyapAna, corI, zikAra, vezyA gamana va para strI sevana ina sAta vyasanoM kI Adata par3a jAtI hai, ajJAnI jIva rAta-dina inhIM bhAvoM meM ulajhe rahate haiN| pAMcoM iMdriyoM ke bhogoM kI bhAvanA nitya rahatI hai| paraspara meM hAsya kautUhala dvArA azuci bhAvoM kA pradarzana aura vArtAlApa karate rahate haiN| ajJAnI mithyAdRSTi darzana mohAMdha ina kSaNabhaMgura nAzavAna bhogoM meM hI lagA rahatA hai| bhogoM kI tRSNA mana meM rakhakara bhaviSya meM bhoga prApta hoM tathA vartamAna meM bhI acchA bhalA khAne pIne ko mile, mAna sammAna ho,khUba bhoga bhogeM, isa abhiprAya se ajJAna pUrvaka upavAsAdi tapa karate haiM, muni va zrAvaka ke vrata pAlate haiM, bhojanAdi kriyA aura pUjA pATha meM lage rahate haiN| rAjA mahArAjA ke bhoga, indra cakravartI pada Adi ke liye kathA purANa par3hate haiM, unakI vibhUti puNya ke aizvarya kA varNana karate haiN| na kabhI AtmajJAna varddhaka carcA karate haiM,na vairAgya kI carcA karate haiM, hamezA bhogoM ke bhAvoM meM rata rahate hue Apa bhI saMsAra meM DUbate haiM aura dUsare jIvoM ko bhI saMsAra meM DubAte haiN| __ svayaM ajJAna aMdhakAra meM aMdhA rahate hue dUsare aMdhoM kA mArgadarzana karate haiN| aise darzana moha se aMdhe jIva du:kha ke bIja bote haiN| vaha ajJAnI kutsita AcaraNa karake ghora pApa bAMdhatA hai| anaMtAnaMta du:kha bhogane ke liye naraka nigoda meM vAsa karatA hai aura saMsAra paribhramaNa meM hI phaMsA rahatA hai| jo Atma sanmukha hote haiM, vaha vikAra se vimukha hue binA nahIM rhte| rAga se, puNya se athavA para se caitanya kI ekatA nahIM, aisA pRthakatA rUpa bhedajJAna to na kare aura saMsAra zarIra bhogoM meM rata rahe, vaha darzana mohAMdha ajJAnI hai| viSaya bhogoM kA sevana binA rAga ke nahIM hotA, rAga pUrvaka bhogoM ke bhAvoM kA rasa lenA, unakI carcA karanA bhI azubha karma baMdha, du:kha aura durgati kA kAraNa hai| dayA, dAna, bhakti,proSadha, pratikramaNa, sAmAyika Adi kriyA kAMDa meM kuzalatA, rUkhA AhAra lenA, sAdhu tyAgI Adi kA bheSa banAnA, EMORE Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sabhI kriyAyeM rAga va para kI haiN| jo kevala rAga kI kriyAoM meM hI saMtuSTa ho jAte haiM ki maiMne bahuta kiyA va kara rahA hU~, unheM ina puNya-pApa se rahita niSkarma bhUmikA kI prApti nahIM hotI, jJAna svabhAvI AtmA kI dRSTi nahIM hotI tathA yaha saba kriyAyeM vartamAna yA bhaviSya ke sukha bhoga ke abhiprAya se kI jAtI haiM to saMsAra ke duHkha, durgati aura pApabaMdha kA hI kAraNa haiN| jo kSaNa-kSaNa meM anukUlatA-pratikUlatA ke saMyogoM meM harSa-zoka kA vedana kiyA karate haiM, unake kaSAya kI maMdatA bhI nahIM hai| unako AtmA kaisA hai ? aisI jijJAsA hone kA bhI avakAza nahIM hai kyoMki unakI kSaNika kI ruci chUTatI nahIM hai| jise rAga ghaTane ke prasaMga kI hI khabara nahIM hai, usake kabhI rAga kA abhAva nahIM hotaa| rAga se hI bhogoM ke bhAva hote haiM, yahI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / - prazna- jIva ko saMsAra zarIra bhogoM meM phaMsAne vAlA kauna hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMutpanna mana cavalaM, ananta viSesena pajAMba saMdihaM / ceyana nanda sarU, apya sahAvena kamma cipiUnaM / / 254 / / mana cavalaM uvavannaM, saMsAra subhAva parjAva anurataM / appasarUvaM picchadi, parjaya viratasya kamma cipiUnaM / / 255 / / anvayArtha ( utpannaM mana cavalaM) jaba caMcala mana utpanna hotA hai (ananta viSesena parjAva saMdiTTaM) yaha anaMta vizeSatA vAlI paryAya ko hI dekhatA hai arthAt mana zarIrAdi saMsAra saMyogoM meM rata rahatA hai (ceyana nanda sarUvaM ) AtmA AnaMda svabhAvI hai (appa sahAvena kamma SipiUnaM) jaba mana Atma svabhAva meM rata hotA hai taba karmoM kA kSaya hotA hai| - (mana cavalaM uvavannaM) mana kI caMcalatA jaba paidA hotI hai (saMsAra subhAva parjAva anurattaM) taba mana saMsAra zarIra bhogAdi paryAyoM meM lavalIna rahatA hai, isI se anaMta karmoM kA baMdha hotA hai (appa sarUvaM picchadi) jo aise mana ko rokakara apane Atma svarUpa kA anubhava karatA hai (parjaya viratasya kamma SipiUnaM) aura zarIrAdi paryAya se virakta hotA hai, usI ke karmoM kI nirjarA hotI hai| . vizeSArtha - mana hI manuSya ke baMdhana aura mokSa kA kAraNa hai| karmoM ke Qi 159 gAthA 254,255**** baMdha kA kAraNa saMkalpa-vikalpa rUpa yaha mana hai| yaha mana indriyoM ke viSayoM meM raMjAyamAna hokara zarIra bhoga saMbaMdhI anaMta bhAva kiyA karatA hai| mithyAdRSTi kA mana bar3A caMcala hotA hai, vaha vartamAna zarIra meM Asakta hotA hai; isIliye saMsAra meM bhramaNakArI bhAvI paryAyoM meM bhI Asakta rahatA hai| saMsAra ke sukha bhava bhava meM prApta hoM, yahI usake mana kI AzA rahatI hai, isI se saMsAra paribhramaNa hotA hai / jo koI isa mana ko rokakara AnaMda svabhAvI nija AtmA meM tallIna hote haiM unake vItarAga bhAvoM se karmoM kI nirjarA hotI hai, samyakdRSTi jIva saMsAra se, zarIra se va bhogoM se udAsIna hokara nija AtmA meM ekatAna hokara anubhava karatA hai taba usake karmoM kI nirjarA hotI hai, yahI mukti kA mArga hai| jIva ke ajJAna kA bhrama hI mana hai, jo nAnA prakAra ke saMkalpa-vikalpa, vicAra karatA hai, isI ke kAraNa jIva saMsAra zarIra bhogoM meM phaMsA rahatA hai| jaba jJAna kA jAgaraNa hotA hai, vastu svarUpa kA jJAna hotA hai taba yaha mana ina saMsAra zarIra bhogoM se udAsIna hokara Atma svarUpa kA ciMtana-manana karatA hai jisase samasta karma baMdha se chUTakara mukta ho jAtA hai| hiMsAdi pApa va abhakSya bhakSaNa ke pApa se bhI mithyAtva kA pApa anaMta guNA bhayaMkara hai, kudevAdi ko sudeva mAnanA, kuguru ko suguru mAnanA, kuzAstra ko zAstra mAnanA, para se apanA bhalA-burA mAnanA, para paryAya ko apanA mAnanA Adi prakAra kI mithyA mAnyatA mAMsa bhakSaNa va zikAra karane ke pApa se bhI adhika mahAna pApa rUpa hai| mAnyatA hI mana kI jananI hai| jaisI mAnyatA hotI hai vaisA hI mana hotA hai| ajJAna mithyAtva rUpa mAnyatA se mana saMsAra zarIra bhogoM meM phaMsAtA hai aura samyak jJAna se mana Atma svarUpa kA ciMtana-manana kara mukti pAtA hai| kisI ko sannipAta huA ho to vaha kabhI to ThIka bole va kabhI ulTA sIdhA bolane lagatA hai, usI prakAra ajJAnI kabhI to ThIka jAne va kabhI yathArtha rUpa se na jAne; paraMtu ajJAnI kI zraddhA saccI na hone se usakA jJAna kabhI saccA nahIM hotA, vaha nizcaya nirdhAraNa dvArA zraddhA pUrvaka kucha bhI yathArtha nahIM jAnatA / mithyAdarzana ke kAraNa mana aprayojana bhUta viSayAdi meM jAgatA hai paraMtu prayojanabhUta tattva ke nirNaya meM nahIM lagatA hai| * Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Chong Chang Chang Chang Xing ---- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI jaise- kuttA lakar3I ke prati dveSa karatA hai aura mArane vAle kI ora nahIM dekhatA, vaise hI ajJAnI para jIvoM ke prati rAga-dveSa karatA hai paraMtu apane pUrva * karma udayAnusAra saMyoga milate haiM, isa bAta para dRSTi nahIM detaa| AtmA ke anubhava binA saMsAra kA nAza nahIM hotaa| jise vyavahAra * athavA saMsAra zarIra bhoga tathA puNya karma acche lagate haiM vaha mithyAdRSTi hai| nizcaya se AtmA zuddha hai paraMtu usakI paryAya meM rAgAdi azuddhatA hone para bhI jo paryAya apekSA se bhI vartamAna meM zuddha mAnatA hai vaha mithyAdRSTi hai| mokSamArga meM to rAgAdika miTAne kA zraddhAna jJAna va AcaraNa karanA hotA hai, jisake dvArA vikAra kA nAza ho vahI mokSamArga hai| zraddhA meM vikAra kA Adara nahIM, jJAna meM vikAra upAdeya nahIM tathA AcaraNa meM rAga hI na kare yahI mokSamArga hai| prazna- paryAya kise kahate haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - parjaya sahAva uttaM, sarIra saMskAra bhAva uvavanna / krita kArita anumatayaM, pajjaya vivariu kamma virayati // 256 // anvayArtha-(parjaya sahAva uttaM) paryAya kA svabhAva kahate haiM.guNoM ke pariNamana ko paryAya kahate haiM athavA vartamAna meM jo zarIrAdi saMyogI pariNamana cala rahA hai use bhI paryAya kahate haiM (sarIra saMskAra bhAva uvavanna) jisameM zarIra saMbaMdhI saMskAra ke bhAva paidA hote haiM vaha azuddha paryAya hai (krita kArita anumatayaM) isakI kRta kArita anumodanA karane vAlA mana hai (pajjaya vivariu kamma virayaMti) jo koI paryAya se virakta hotA hai, usI ke karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha- guNa paryayavat dravyam, guNa aura paryAya sahita hI dravya hotA hai / guNoM ke pariNamana ko paryAya kahate haiN| svabhAva trikAlI akSaya aura aTala hotA hai| paryAya eka samaya kI hotI hai, jisakA niraMtara utpAda vyaya * hotA rahatA hai| jIva aura pudgala dravya kI paryAya meM nimitta-naimittika saMbaMdha hai| svabhAva se donoM dravya svataMtra aura atyaMta bhinna haiN| ina donoM ke saMyogI pariNamana ko bhI paryAya kahate haiN| yaha zarIra manuSya bhava Adi bhI paryAya kahalAte haiN| jo isa paryAya kI kRta, kArita, anumodanA karatA hai usake zarIra sambaMdhI saMskAra ke bhAva paidA hote haiM, ajJAnI isa paryAyI pariNamana ko **** * ** gAthA - 256-258 ************* hI apanA svarUpa mAnatA hai, yahI maiM hU~ aisA mAnatA hai| isI se karma baMdha hokara saMsAra paribhramaNa calatA hai| jo bhedajJAna pUrvaka paryAya se bhinna svabhAva ko dekhatA-jAnatA hai vaha samyakdRSTi jJAnI hai tathA jaba paryAya se virakta hokara svabhAva kI sAdhanA karatA hai taba karmoM kA kSaya hotA hai tathA mukti kI prApti hotI hai| daSTi kA viSaya dravya svabhAva hai aura mana kA viSaya paryAya svabhAva hai| jJAnIko yathArtha dravya dRdhi pragaTaI, vaha dravya svabhAva ke Alambana dvArA aMtara svarUpa sthiratA meM vRddhi karatA hai| usakA paryAya kA lakSya nahIM rahatA vaha paryAya ko vinAzIka jAnakara paryAya buddhiko tyAga detA hai aura nizcala hokara apane Atma svabhAva meM lIna hotA hai jisase saba karmAdizarIra saMyoga kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| jo koI AtmA jar3akarma kI avasthA ko aura zarIrAdi kI avasthA ko karatA nahIM hai, use apanA kartavya nahIM mAnatA hai, tanmaya buddhi hokara pariNamana nahIM karatA parantu mAtra sAkSI jJAtA taTastha rahatA hai vaha AtmA jJAnI hai aura jo isa paryAyI pariNamana kA kartA bhoktA banatA hai vaha ajJAnI mithyAdRSTi hai| jisa dharmAtmA ne nija zuddhAtma dravya ko svIkAra karake pariNati ko sva abhimukha kiyA vaha pratikSaNa mukti kI ora gatizIla hai, AtmA hI AnaMda kA dhAma hai, usameM aMtarmukha hone se hI sukha hai| zuddha caitanya dhruva ke dhyAna se jise samyajJAna pragaTa huA hai, aise jIva ko aisI paryAya rUpa yogyatAyeM hotI haiM va unakA jJAna bhI hotA hai| sAdhaka jIva atIndriya AnaMda kA pAna karatA huA mukti kI ora prayANa karatA hai| prazna-yaha atIndriya AnaMdakyA hai, kyA ina indriyoM se pare hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - iMdI subhAva diI, anisTa saMjoya sarani sNsaare| jina vayanaM picchaMto, atIMdI bhAva iMdi virayaMti / / 257 // jaM iMdI ca sahAvaM, taM jAnehi sayala mohaMcha / jina uvaesa lahato,atIMdI sahakAra kamma visyati // 258 // anvayArtha - (iMdI subhAva diTTha) zarIrAzrita indriyoM kA svabhAva aisA -E-E E-ME HE- 160 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ------- - zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-259----- - * dekhA gayA hai ki ve (anisTa saMjoya sarani saMsAre) AtmA ko aniSTakArI viSaya bhogoM kA saMyoga karAtI haiM aura unameM tanmaya karAkara jIva ko saMsAra meM * bhramaNa karAtI haiM (jina vayanaM picchaMto) jo samyakdRSTi jinavANI para zraddhAna * karatA hai arthAt jina vacanoM ko sunatA samajhatA hai, yathArtha pratIti karatA hai vaha (atIMdI bhAva iMdi virayaMti) AtmA ke atIndriya AnaMda kA bhoga karatA huA iMdriya ke sukhoM se virakta rahatA hai, chUTa jAtA hai| (jaM iMdI ca sahAvaM) indriyoM ke sukha meM rata hone kA jo svabhAva hai (taM jAnehi sayala mohaMdha) usako sarva prakAra se darzana moha kA udaya jAno jo ajJAna moha meM jIva ko aMdhA karatA hai (jina uvaesa lahaMto) jo zrI jinendra ke upadeza ko prApta karatA hai (atIMdI sahakAra kamma virayaMti) vaha atIndriya AnaMda ke sAdhana se karmoM kA kSaya karatA hai| vizeSArtha - pAMcoM indriyoM ke viSaya bhoga jIva ko aniSTakArI saMsAra paribhramaNa ke kAraNa haiM, yaha indriya janya sukha parAdhIna hai / icchita vastu mile va bhogane yogya paristhiti ho taba iMdriya sukha bhogA jA sakatA hai paraMtu aisA hotA nahIM hai, isameM karmodaya bAdhA banatA hai| eka dina padArthoM ke viyoga va zarIra ke maraNa se saba nAza ho jAtA hai tathA rAgabhAva ke binA iMdriya bhoga nahIM hotA isaliye yaha baMdha kA kAraNa hai, AkulatAmaya hai isaliye viSama hai ataeva yaha iMdriya sukha, du:kha rUpa hI hai| yaha indriyA~ hI AtmA kI zatru haiM kyoMki kaSAya ke vaza hokara prANI iMdriyoM ke viSayoM meM pravRtti karate haiM jisase saMsAra paribhramaNa aura duHkha bhoganA par3atA hai| samyakdRSTi jIva jinavANI ke upadeza para pUrNa zraddhA karatA hai, vaha AtmA ke atIndriya AnaMda ko bhogatA hai aura indriya sukha ko jhUThA va kalpita sukha jAnakara isase virakta ho jAtA hai| atIndriya AnaMda AtmA kA saccA sukha hai| iMdriyAM zarIrAzrita jar3a haiM inameM na sukha hai, na AnaMda hai, ajJAnI mithyAdRSTi inameM sukha kI kalpanA karatA hai| darzanamoha se aMdhA jIva indriyoM ke sukhoM ko upAdeya jAnakara inameM tanmaya rahatA hai jisase anaMta karmoM kA baMdha hotA hai tathA saMsAra meM janma-maraNa karanA par3atA hai / samyakadRSTi jIva isa iMdriya sukha ko jhUThA nAzavAna samajhakara jinavANI ke pratApa se tattvoM ko jAnakara AtmA ke atIndriya AnaMda meM magana rahatA hai, AtmAnaMda kI maganatA hI karmoM kI nirjarA karatI hai isase paramAnaMda mayI mokSa kI prApti hotI hai| sAdhaka jIva-para dravyarUpa bhAvakarma, dravyakarma aura zarIrAdi nokarma ke prati udAsIna rahatA hai kyoMki zuddha svarUpa kA anubhava hone se use zuddha caitanya hI upAdeya hai, jaba se dhruva svabhAva ko dhyAna meM lekara Atma anubhava huA taba se vaha atIndriya AnaMda kA vedaka ho gayA, jinavANI ke dvArA apane pUrNAnaMda paramAtma svarUpa ko jAnane se niraMtara usI kA smaraNa dhyAna karatA hai| jaba dhyAnI ke atIndriya AnaMda kA anubhava hotA hai taba hI karmoM kI nirjarA hotI hai| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhuva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai, usako AtmA zuddha rUpa se ullasita huI, aisA kahane meM AtA hai| jaise- anAdi ajJAnavaza, indriya viSaya sukha meM sukha hai aise mithyAtva kA anubhava hai, du:kha kA anubhava hai, vaise hI jJAnI kA atIndriya AnaMda amRta hI bhojana hai| jaise-khIra ke svAda ke Age jvAra bAjarA kI rUkhI-sUkhI roTI acchI nahIM lagatI, vaise hI jinhoMne prabhu AnaMda svarUpa hai, aisA atIndriya AnaMda kA svAda liyA hai unheM jagata kI kisI bhI vastu meM ruci nahIM hotI, rasa nahIM AtA, ekAgratA nahIM hotii| nija svabhAva ke atIndriya AnaMda meM DUbane para saba karmAdi kSaya ho jAte haiM aura saba saMsAra, zarIra, saMyoga chUTa jAtA hai| samyakdRSTi ko pAMca indriyoM ke viSaya ke azubha rAga hote haiM paraMtu ve unameM se haTakara dhyAna meM baiThate hI nirvikalpa rUpa se atIndriya AnaMda meM DUba jAte haiM, yaha saba jinavANI kI saccI zraddhA aura dRSTi parivartana kI mahimA hai| prazna- yaha dRSTi parivartana kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - disTI disTatu iMdI, disTI saMsAra sarani sabhAvaM / jina vayanaM picchaMto, disTi adisTi kamma virayaMtu // 259 // anvayArtha - (disTI disTatu iMdI) dRSTi ke sAmane pAMcoM indriyA~ hI dikhalAI par3atI haiM (disTI saMsAra sarani sabhAvaM) pAMcoM indriyoM kI ora dRSTi hai sohI saMsAra ke mArga ko bar3hAne vAlI hai (jina vayanaM picchaMto) jo samyakdRSTi jinavANI kA manana karatA hai, sunatA, samajhatA hai vaha (disTi adisTi kamma 161 -5-5-15-5-5 16--12-2- 12 -- -- - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Zhang Hui Er Hui Er Han *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI virayaMtu) apanI dRSTi adRzya AtmA para le jAtA hai isI se karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha dRSTi parivartana kA artha jJAna, zraddhAna kI mAnyatA kA palaTa jAnA, isI ko upayoga kahate haiN| jahA~ taka upayoga (dRSTi) pAMcoM iMdriyoM ke viSayoM meM lipta hai, vahA~ taka karma baMdha hai aura vaha saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / samyaka dRSTi jJAnI jinavANI kA bhale prakAra abhyAsa karatA hai, ciMtana-manana karatA hai aura jo pAMcoM indriyoM se nahIM jAnA jA sakatA aise adRzya AtmA para vizvAsa lAkara, saccA zraddhAna, jJAna karake usI kA anubhava karatA hai taba karmoM kI nirjarA aura mukti kI prApti hotI hai, yahI dRSTi parivartana hai / - samyaka dRSTi ko jaise akhaMDa kI dRSTi hai vaise hI khaMDa-khaMDa jJAna jJeyarUpa hai / eka jJAna paryAya meM do bhAga haiM, jitanA svalakSI jJAna hai vaha sukha rUpa hai * aura jitanA paralakSI parasattAvalaMbI jJAna hai vaha duHkha rUpa hai| para kI ora kA zruta kA jJAna indriya jJAna hai vaha para jJeya hai, para dravya hai| deva, guru to paradravya haiM paraMtu indriya jJAna bhI para dravya hai| AtmA kA jJAna hI vAstavika jJAna hai| dharmI jIva ne sahaja tattva para dRSTi rakhI hai usake liye to vaha vItarAgatA kA ghara hai, isI se pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiN| anAdi nija ajJAna se jIva mithyAdRSTi hai, apane svarUpa kA anubhUtiyuta jJAna hone se samyakadRSTi hotA hai yahI dRSTi parivartana hai| mithyAdRSTi kI icchA viSaya grahaNa kI hai, usase vaha dekhanA jAnanA cAhatA hai| jaise- varNa dekhane kI, rAga sunane kI, avyakta ko jAnane kI ityAdi icchA hotI hai, vahA~ anya koI pIr3A nahIM hai paraMtu jaba taka dekhatA jAnatA nahIM hai taba taka mahA vyAkula hotA hai, isa icchA kA nAma viSaya hai / vahAM jJAna, darzana kI pravRtti iMdriya mana ke dvArA hotI hai isaliye yaha mAnatA hai ki yaha tvacA, rasanA, nAsikA, netra, kAna, mana, mere aMga haiM, inake dvArA maiM dekhatA jAnatA hU~ aisI mAnyatA se indriyoM meM prIti pAI jAtI hai tathA moha ke Aveza se una indriyoM ke dvArA viSaya grahaNa kI icchA hotI hai aura una viSayoM kA grahaNa hone para usa icchA ke miTane para nirAkula hotA hai taba AnaMda mAnatA hai| jaise- kuttA haDDI cabAtA hai usase apanA rakta nikale, usase svAda lekara aisA mAnatA hai ki yaha haDDiyoM kA svAda hai, usI prakAra yaha jIva 000000000000000000000000 162 gAthA 259*-*-*-*-*-*-* viSayoM ko jAnatA hai, usase apanA jJAna pravartatA hai, usakA svAda lekara aisA mAnatA hai ki yaha viSaya kA svAda hai, so viSayoM meM to svAda hai nhiiN| svayaM hI icchA kI thI use svayaM hI jAnakara svayaM hI AnaMda mAna liyA paraMtu maiM anAdi anaMta jJAna svarUpa AtmA hU~, aise kevalajJAna svarUpa kA to anubhavana hai nahIM tathA maiMne nRtya dekhA, rAga sunA, phUla sUMghe, padArtha kA svAda liyA, padArtha kA sparza kiyA, zAstra par3hA jAnA, isa prakAra jJeya mizrita jJAna kA anubhavana hai usase viSayoM kI hI pradhAnatA bhAsatI hai, yahI saba karma baMdha aura saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / jo vAstava meM jJAnAtmaka AtmA rUpa eka sva ko nahIM bhAtA vaha avazya jJeyabhUta anya dravya indriyAdi kA Azraya karatA hai aura usakA Azraya karake jJAnAtmaka AtmajJAna se bhraSTa vaha svayaM ajJAnI hotA huA moha karatA hai, rAga karatA hai athavA dveSa karatA hai, aisA mohI, rAgI-dveSI hotA huA karmabaMdha ko prApta hokara saMsAra meM paribhramaNa karatA hai / jo jIva jinavacanoM kA zravaNa manana kara dRSTi parivartana hone se aisA jAnatA hai ki maiM kevalajJAna aura kevaladarzana svabhAva rUpa se jJAyaka eka TaMkotkIrNa svabhAva hU~, merA paradravyoM ke sAtha svasvAmIpane Adi kA koI sambaMdha nahIM hai, vaha karmoM se mukta hotA huA mukti nirvANa pAtA hai| tRtIya - dRSTi adhikAra prazna dRSTi kise kahate haiM ? samAdhAna - cetanA kI kriyAvatI zakti, jo darzana jJAna rUpa hai isako dRSTi kahate haiM, yahI upayoga hai| yahI jar3a karma prakRti meM jur3A hone se jIva kahalAtA hai / yahI dRSTi jaba taka apane satsvarUpa ko nahIM jAnatI aura yaha mAnatI hai ki yaha zarIra hI maiM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM, maiM inakI kartA hU~ taba taka mithyAdRSTi ajJAnI saMsArI hai| jaba isako bhedajJAna pUrvaka sva-para kA yathArtha nirNaya nija zuddhAtmAnubhUti ho jAtI hai, taba yaha samyakdRSTi jJAnI kahalAtI hai| jJAna, zraddhAna, mAnyatA, pratIti jAnane dekhane kI zakti, jIva, * upayoga saba dRSTi ko hI kahate haiN| - - prazna dRSTi kA kArya aura guNa-doSa kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM. - Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-5-19-5 *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-260-264--- - - diTThI prapaMca bhAvaM, diTThI uvavanna parjAva sabhAvaM / jina subhAva sahAvaM, atIMdI diDi kamma virayaMto // 260 // anvayArtha-(diTThI prapaMca bhAvaM) jaba dRSTi prapaMca bhAvoM meM arthAt saMsAra * zarIra bhogAdi meM lagatI hai, lagI rahatI hai taba (diTThI uvavanna parjAva sabhAvaM) dRSTi se paryAya svabhAva paidA hotA hai arthAt karmabaMdha rUpa saMsAra pariNamana calatA hai (jina subhAva sahAvaM) jaba dRSTi apane nija svabhAva paramAtma svarUpa ko dekhatI hai taba (atIMdI diTTi kamma virayaMto) atIndriya dRSTi hone se karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha- dRSTi kA kArya mAtra dekhanA jAnanA hai, jaba yaha dRSTi prapaMca bhAva arthAt saMsAra, zarIra, bhoga Adi jagata kI mAyA meM, dhana-dhAnyAdi parigraha meM, kuTumba parivAra meM, zarIra kI mamatA meM phaMsI rahatI hai taba anaMta karmoM kA baMdha hotA hai aura janma-maraNa kA cakra saMsAra paribhramaNa calatA hai| ha dRSTi apane nija svabhAva paramAtma svarUpa ko dekhatI hai taba atIndriya dRSTi, zuddhopayoga hone se karmoM kI nirjarA hotI hai, saba karma baMdhana chUTa jAte haiM aura mukti kI prApti hotI hai| dRSTi kA kArya aura guNa-doSa yaha haiM ki ajJAnI jana mithyAdRSTi jJeyoM meM hI, iMdriyajJAna ke viSayoM meM hI lubdha ho rahe haiM. ve indriya jJAna ke viSayoM se anekAkAra hue jJAna ko hI jJeya mAtra AsvAdana karate haiM paraMtu jJeyoM se bhinna jJAnamAtra kA AsvAdana nahIM krte| paryAya meM hI lipta tanmaya rahate haiM jisase karmoM kA baMdha aura saMsAra paribhramaNa calatA hai aura jo jJAnI samyakdRSTi haiM ve jJeyoM meM Asakta nahIM haiM, ve jJeyoM se bhinna ekAkAra jJAna kA hI AsvAdana lete haiM, jaise-zAkoM se bhinna namaka kI DalI kA kSAra mAtra svAda AtA hai usI prakAra AsvAda lete haiM kyoMki jo jJAna hai so AtmA hai aura jo AtmA hai so jJAna hai| isa prakAra guNa-guNI kI abheda dRSTi meM Ane vAlA, sarva paradravyoM se bhinna apanI paryAyoM meM ekarUpa nizcala apane guNoM meM ekarUpa, para nimitta se utpanna hue bhAvoM se bhinna apane svarUpa kA anubhava, jJAna kA anubhava hai, yahI jina svabhAva hai aura yaha anubhavana bhAva zruta jJAna rUpa jinazAsana kA anubhava hai, isase karma baMdha nirjarita kSaya ho jAte haiM aura mukti kI prApti hotI hai| AtmA zuddha hai, azuddha hai, baddha hai, mukta hai, nitya hai, anitya hai, eka hai, aneka hai ityAdi prakAra se jisane zrutajJAna dvArA prathama apane jJAna svabhAvI AtmA kA nirNaya kiyA hai aise jIva ko tattva vicAra ke rAga kI jo vRtti utpanna hotI hai vaha bhI du:khadAyaka hai, AkulatAmaya hai, ukta aneka prakAra ke zrutajJAna ke bhAvoM ko maryAdA meM lAte hue maiM aisA hU~, maiM vaisA hU~ aise vicAra ko 6 puruSArtha dvArA rokakara para kI ora jhukate hue upayoga ko apanI ora AkRSTa kara, naya pakSa ke AlaMbana se ho rahe rAga ke vikalpa ko jo Atma svabhAva rasa ke bhAna dvArA TAlatA huA zrutajJAna ko bhI Atma sanmukha karatA hai, vaha usa samaya atyaMta vikalpa rahita hokara tatkAla nijarasa se pragaTa hone vAle Adi madhya aMta rahita AtmA ke paramAnaMda svarUpa amRtarasa kA vedana karatA hai| paradravya kI ora kI vRtti azubha ho cAhe zubha ho vaha saba karma baMdha aura saMsAra kA kAraNa hai / svarUpa se anubhava meM AtA huA jJAna hI AtmA hai, aise jJAna ke svasaMvedana kI kalA hI mokSa kI kalA hai| dRSTi kA hI sArA khela hai. isI para saMsAra aura mokSa AdhArita hai| jisa prakAra AMkha rUpa ko dekhatI hai paraMtu itane mAtra se AMkha kahIM rUpa 8 meM calI nahIM jAtI, usI prakAra dRSTi (upayoga) jJeyoM ko jAnatA hai paraMtu itane mAtra se yaha kahIM jJeyoM meM calA nahIM jAtA, ekAkAra nahIM hotA isako jAnanA hI jJAna hai| prazna- yaha dRSTi kA khela kaisA hai, isase kyA hotA hai yaha batAiye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMdiTThI vibhrama rUvaM, utsAha ucchAha diTTi sasahAvaM / janaraMjana jana uttaM, atIMdI bhAva kamma virayaMti // 261 // diDDI anaMta rUrva, janaraMjana kala sahAva sNditttthii| nyAna sahAva sa uttaM, appa sahAvena kamma virayaMti // 262 // diDDI mana upapattI, diDDI diDDei abhAva bhaya uttaM / nyAna sahAva uvannaM, appa sahAvena duSya virayaMti // 263 // diTThInaMta viSesaM, anmoyaM pajjAva bhAva sbhaavN| nyAna sahAvaM suddha, diDI viSesa kamma virayaMti // 264 // EE-E E- --HE- Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI diTThI ananta rUvaM paJjaya subhAva diTTi anmoyaM / * duggar3a gamana sahAvaM, nyAna sahAvena kamma virayati / / 265 / / anvayArtha - (diTThI vibhrama rUvaM) dRSTi jaba vibhrama rUpa hotI hai, mithyAtva ajJAna bhrama meM phaMsI hotI hai taba (janaraMjana jana uttaM) saMsArI jIvoM kI bAtoM meM, janaraMjana rAga meM lagI rahatI hai isase karmoM kA baMdha hotA hai (utsAha ucchAha diTTi sasahAvaM) aura jaba apane AtmA ke svabhAva para utsAha va AnaMda ke sAtha lagAI jAtI hai taba (atIMdI bhAva kamma virayaMti) atIndriya bhAva paidA hotA hai, Atmastha pariNati hone se karmoM kI nirjarA hotI hai| (diTThI anaMta rUvaM ) yaha dRSTi anaMta rUpa hai, aneka mArgoM meM jAtI hai (janaraMjana kala sahAva saMdiTThI) yaha dRSTi logoM ke raMjAyamAna karane meM va zarIra ke svabhAva meM adhikatara lagI rahatI hai, ajJAna rUpa hone se karmabaMdha hotA hai (nyAna sahAva sa uttaM) vahI dRSTi jaba isa laukika prapaMca se haTakara jJAna svabhAva AtmA meM lagatI hai taba (appa sahAvena kamma virayaMti) Atma svabhAva se karmoM se chuTakArA ho jAtA hai| (diTThI mana upapattI) jaba dRSTi mana ke saMkalpa-vikalpoM meM jAtI hai (diTTI dii abhAva bhaya uttaM) taba yaha dRSTi bhaya sahita nAzavAna paryAya kI tarapha hI dekhA karatI hai jisase duHkha ciMtA bhaya paidA hotA hai (nyAna sahAva uvannaM) jaba jJAna svabhAva paidA hotA hai arthAt jaba apane jJAna svabhAva AtmA ko dekhatI hai (appa sahAvena duSya virayaMti) taba AtmA ke svabhAva meM lIna hone se saba duHkha bhaya ciMtAyeM vilA jAtI haiM / (diTThI naMta viSesaM) dRSTi kI anaMta vizeSatAyeM haiM ( anmoyaM pajjAva bhAva sabhAvaM) jaba paryAya kI ora dekhatI hai usakA Alambana letI hai taba nAnA prakAra ke bhAvoM meM ulajhI rahatI hai jisase zubhAzubha karmoM kA baMdha hotA hai (nyAna sahAvaM suddhaM) jaba jJAna svabhAva meM zuddha hotI hai arthAt zuddha jJAna svabhAvI AtmA meM lIna hotI hai (diTThI viSesa kamma virayaMti) yahI vizeSa dRSTi karmoM kI nirjarA kA kAraNa hai| (diTThI ananta rUvaM ) jaba dRSTi anaMta rUpI padArthoM meM ulajhatI hai (pajjaya subhAva diTTi anmoyaM) taba yaha paryAya svabhAva kA hI Alambana rakhatI hai arthAt saMsAra, zarIra, mana, indriyA~ bhAvAdi meM hI ulajhI rahatI hai ( duggai gamana Qi 164 gAthA 261-265 ***** sahAvaM) yahI durgati gamana kA svabhAva hai arthAt isI se saMsAra meM janma-maraNa aura durgati ke duHkha bhoganA par3ate haiM (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva meM lIna hone se karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha dRSTi kA khela jJAna-ajJAna para AdhArita hai, apane svarUpa kA jJAna hone se samyakdRSTi kahalAtI hai| apane svarUpa kA ajJAna hone se mithyAdRSTi kahalAtI hai| mithyAtva ajJAna sahita dRSTi vibhrama rUpa meM phaMsI saMsArI jIvoM ke janaraMjana rAga meM lagI rahatI hai| isake aneka rUpa hote haiM, saMsAra, zarIra, anaMta jIva, mana Adi ke cakkara meM bhaya, zalya, zaMkA, ciMtA, du:kha, saMkalpa - vikalpa Adi zubhAzubha bhAvoM meM lage rahane se anaMta karmoM kA baMdha hotA hai jisase saMsAra paribhramaNa aura durgati ke duHkha bhoganA par3ate haiM / mana kA svarUpa saMkalpa-vikalpa maya hai, jaba dRSTi mana ke aneka vicAroM meM lagI rahatI hai taba mana meM isa nAzavAna zarIra kA hI vicAra AtA hai| zarIra ke bane rahane, pAMcoM indriyoM ke bhoga bhogane ke bhAva hote haiM, zarIra rogI na ho jAye, mRtyu na A jAye, aisA bhaya banA rahatA hai| saMsArI prapaMca, dhana vaibhava, kuTumba parivAra se saMbaMdhita, pApa, viSaya-kaSAya rUpa zubhAzubha bhAvoM se anaMta karmoM kA baMdha hotA hai| zarIra ke sukhoM meM AnaMda mAnane vAlI dRSTi rAga-dveSa, moha ke kAraNa tIvra karmoM kA baMdha kara jIva ko durgati le jAtI hai| jaba jJAnI jIva sarva prakAra kI zaMkAoM ko va bhramabhAva ko haTAkara apane jJAnAnaMda svabhAva kI pahicAna karake usake vicAra meM bar3A utsAhita hotA hai, AnaMda mAnatA hai taba yaha dRSTi indriyoM se atIta AtmA ke svarUpa meM ekAgra hotI hai| yahI atIndriya bhAva dhyAna avasthA karmoM kI nirjarA meM kAraNa hai| * jo jJAnI isa upayoga (dRSTi) ko sAMsArika prayatnoM se haTAkara jJAna svabhAvadhArI zuddha AtmA meM lagAtA hai taba yaha vizeSa jJAnopayoga, dhyAna kI sthiti, jJAna svabhAva meM lInatA se karmoM kI nirjarA hotI hai, yahI mukti mArga hai / dRSTi kA viSaya dravya svabhAva hai, isameM to azuddhatA kI utpatti hI nahIM hai / samakitI ko kisI eka bhI apekSA se anaMta saMsAra kA kAraNa rUpa mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI kaSAya kA baMdha nahIM hotA jabaki mithyAdRSTi ko niraMtara mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI sahita karma kA baMdha hotA hai paraMtu isa para * Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 KEE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI * se koI yaha mAna leve ki samyak dRSTi ko tanika bhI vibhAva va baMdha nahIM hai to * vaha ekAMta hai / samakitI ko aMtara zuddha svarUpa kI dRSTi aura svAnubhava hone * para bhI jitanI Asakti zeSa hai, jo use duHkharUpa lagatI hai utanA baMdha hai| jJAnI ko yathArtha dravya dRSTi pragaTa huI hai, vaha dravya svabhAva ke AlaMbana dvArA aMtara svarUpa sthiratA meM vRddhi karatA hai paraMtu jaba taka apUrNa dazA hai, puruSArtha maMda hai, pUrNa rUpa se zuddha svarUpa meM sthira nahIM ho sakatA, taba taka vaha zubha pariNAma se saMyukta hotA hai paraMtu vaha unheM AdaraNIya nahIM mAnatA hai, unakI svabhAva meM nAsti hai, isase pAtratAnusAra karmoM kI nirjarA hotI jAtI hai| saMsAra meM dRSTi kA hI saba khela hai, isI se karmabaMdha hote haiM, isI se karmakSaya hote haiN| jaisI dRSTi - vaisI sRSTi / dRSTi badalate hI sRSTi badala jAtI hai| mithyAdRSTi - saMsArI hai| samyakdRSTi - mukta hai| samyaka dRSTi dharmAtmA kI dRSTi aMtara ke jJAnAnaMda svabhAva Upara hai, kSaNika rAgAdi Upara nahIM hai| usakI dRSTi meM rAgAdi kA abhAva hone se usako (dRSTi apekSA) saMsAra kahAM rahA? rAga rahita jJAnAnaMda svabhAva Upara dRSTi hone se vaha mukta hI hai, usakI dRSTi meM mukti hI hai| mukta svabhAva Upara kI dRSTi meM baMdhana kA abhAva hai| yathArtha dRSTi hone ke pazcAt bhI jJAnI, deva, guru, zAstra kI bhakti Adi ke zubha bhAva meM saMyukta hotA hai; paraMtu vaha aisA nahIM mAnatA ki isase dharma / hogaa| samyakadarzana hone ke bAda sthiratA meM vizeSa vRddhi hone para use vratAdi ke pariNAma Ate haiM paraMtu vaha usase dharma nahIM mAnatA / samyakdarzana, jJAna, cAritra kI nirmala zuddha paryAya jitane aMza meM pragaTa hotI hai vaha use hI dharma mAnatA hai| dayA pUjA bhakti Adi ke zubha pariNAma to vikArI bhAva haiM. unase puNya baMdha hotA hai lekina dharma nahIM hotaa| samyakdRSTi kA jJAna ati sUkSma hai / vaha dRSTi ke svabhAva-vibhAva rUpa * pariNamana ko bhI pakar3atA hai| rAga aura svabhAva ke bIca kI saMdhi ko buddhigamya bhinna karatA hai| mithyAdRSTi ko sva-para kA koI bodha hI nahIM hotA ata: usakI dRSTi * to para-saMsAra zarIrAdi meM hI rata rahatI hai, vaha dRSTi nahIM adRSTi hai| jaba taka apane svarUpa kA bodha nahIM hotA taba taka dRSTi bhI pakar3a meM nahIM aatii| gAthA- 266,267** ***** ajJAnI mana ko hI saba kucha jAnatA mAnatA hai| jise bhedajJAna pUrvaka sva-para kA yathArtha jJAna zraddhAna hotA hai use hI dRSTi pakar3a meM AtI hai| viveka hI dRSTi ko pakar3atA hai aura usa para hI saMsAra kA sArA khela calatA hai| karma baMdhana hI saMsAra hai aura karmoM kI nirjarA, kSaya ho jAnA mukti hai| prazna-yaha karma kyA hai? samAdhAna-karma, adRzya zakti, mAyA bhrama jAla hai, jo pudgala karma vargaNAoM dvArA baMdhatA hai| karma, pudgala, acetana jar3a haiM, yaha jIva kI dRSTi ke sadbhAva para baMdhate aura kSaya hote haiN| kamma sahAvaM vipanaM, utpatti vipiya disTi sabhAvaM / ceyana rUva saMjuttaM, galiyaM vilayaM ti kamma baMdhAnaM // (kamalabattIsI-gAthA 6) karmoM kA svabhAva to jar3a aura nAzavAna hai, yaha dRSTi ke sadbhAva para paidA hote haiM aura kSaya hote haiM arthAt jaba jIva kI dRSTi para kI tarapha vibhAva rUpa hotI hai taba karmoM kA Azrava baMdha hotA hai aura jaba svabhAva rUpa dRSTi hotI hai taba karmoM kA kSaya hotA hai| jo apane caitanya svarUpa meM lIna ho jAtA hai, usake tInoM prakAra ke baMdhe hue karma bhI gala jAte, vilA jAte haiN| karma kA baMdha dikhatA nahIM hai, karma kA udaya phala ke rUpa meM dikhatA hai| pUrI sRSTi saMsAra kA sArA pariNamana, karma ke nimitta se hI cala rahA hai| jaba taka jIva ajJAna dazA meM hai taba taka ina karmoM ke cakkara meM saMsAra meM rula rahA hai| jo jIva apane satsvarUpa kA bodha karake jJAnI ho jAtA hai, vaha ina karmoM ke cakra se chUTa jAtA hai| prazna- yaha TikA khela aura karma kA cakra kaisA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - adisTa sadbhAva uttaM, sabdaM saMsAra sarani picchNto| kamma uvanaM bhAvaM, atIMdI sahakAra kamma virayaMti // 266 // sabdaM ca sabda rUvaM, rasani kasani taMti tAra phuukNc| sabda sahAva sakammaM,atiMdI sahakAra kamma virayaMti // 267 // anvayArtha-(adisTa sadbhAva uttaM) adisTa kA svabhAva kahate haiM, adisTa meM karma, zabda aura AtmA yaha tInoM Ate haiM, jo carma cakSuoM se E-HE- Here E Ping Ping Ping Ping Ping Ping Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Zhang Ke *Lian Hui Er Ke *Hua Zhuo Hua *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI . dikhAI nahIM dete, anubhava meM tathA jJAna meM jAnane meM Ate haiN| aba caitanya kI jo dRSTi arthAt upayoga hai vaha (sabdaM saMsAra sarani picchaMto) saMsAra paribhramaNa ke dekhane jAnane meM lagA hai, arthAt saMsAra, zarIra, indriyAdi karma ke cakkara meM hai to (kamma uvanaM bhAvaM) isase karma baMdha kAraka bhAva paidA hote haiM (atIMdI sahakAra kamma virayaMti) jaba dRSTi ina indriya mana zabdAdi se haTakara atIndriya AtmA meM sahakAra karatI hai taba karmoM kI nirjarA hotI hai| (sabdaM ca sabda rUvaM) zabda bhI aneka rUpa hote haiM, jo bhASA rUpa aura kaI rUpa hote haiM, jaise (rasani kasani taMti tAra phUkaM ca) Dhola, mRdaMga, sitAra, vINA, tAla, ghaMTA, bAMsurI, zaMkha Adi jinase aneka rasa ke, jaise- zrRMgAra rasa, vIra rasa, vIbhatsa rasa Adi ke zabda nikalate haiM (sabda sahAva sakammaM ) ina zabdoM ke bhItara raMjAyamAna hone se karmoM kA baMdha hotA hai (atiMdI sahakAra kamma virayaMti) jo atIndriya AtmA meM lIna hotA hai usake karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha dRSTi kA khela aura karma kA cakra bar3A vicitra aura sUkSma hai| karma se karma baMdhate haiM, karma meM karma baMdhate haiN| AtmA kama se pare atIndriya hai; paraMtu AtmA kI dRSTi (upayoga) ke sadbhAva para hI karmoM kA baMdha aura kamoM kA kSaya hotA hai aisA nimittanaimittika saMbaMdha hai| karmodaya nimitta se dRSTi usa rUpa hotI hai aura dRSTi ke sadbhAva se karmabaMdha hotA hai / - adisTa arthAt jo carma cakSu se dikhAI nahIM dete, aise mana, zabda, karma aura AtmA yaha saba adisTa kahalAte haiN| inameM mana zabda karma yaha jar3a acetana haiM aura AtmA cetana jJAna svabhAvI atIndriya hai| jaba jIva kI dRSTi (upayoga) saMsAra kI ora dekhatI hai, jahA~ rAga raMga, kautUhala rUpa, indriya viSayoM meM raMjAyamAna rUpa hone va krodha, mAna, mAyA, lobha kaSAya kI puSTi rUpa azubha bhAva sahita hotI hai taba pApa karma kA baMdha hotA hai| jaba zubha bhAva sahita pUjA, pATha, japa, tapa, dayA, dAna, paropakAra Adi kAryoM meM lagatI hai taba puNya karma kA baMdha hotA hai aura yaha donoM prakAra ke karma baMdhana se haTakara atIndriya Atma svabhAva ke AnaMda meM ramaNa hotA hai taba hI karmoM kA kSaya hotA hai| mana, vacana, kAya yaha tInoM hI AtmA se bhinna acetana jar3a karmodaya 00000000000000000000000000 166 gAthA - 268, 269 ***** janya haiN| mana meM uThane vAle bhAva, vacana rUpa zabda aura zarIra kI kriyA inameM dRSTi ke raMjAyamAna hone se karmoM kA baMdha hotA hai| zabda bhI aneka prakAra ke hote haiM, bhItara bolane vAle kaSAya rUpa hote haiM, bAhara hone vAle zabda ( bhASA) vargaNA bhI kaI rUpa hotI hai| inameM saMgIta ke sAta svara prasiddha haiM, vAdya yaMtroM se nikalane vAle svara bhI aneka prakAra ke hote haiN| jaise rasani, kasani, taMti, tAra, phUMka Adi se nikalate haiN| ina zabdoM meM raMjAyamAna hone se bhI karma kA baMdha hotA hai| jaba dRSTi sarva prakAra ke zabdoM se chUTakara azabda atIndriya AtmA meM lavalIna hotI hai taba karmoM kI nirjarA hotI hai| jaba taka karma baMdhana hai taba taka saMsAra hai| karma baMdhana se rahita mokSa, siddha pada hai| jisa prakAra dIpaka se prakAzanIya vastu ko jAnakara dIpaka ko usa vastu se alaga kiyA jAtA hai, usI prakAra jJAna se jJeya ko jAnakara, jJAna ko jJeya se alaga kiyA jAtA hai| jo jJAna, AtmA kA svarUpa hai, sUkSma hai, vyapadeza rahita athavA vacana ke agocara hai usakA tyAga athavA pRthakkaraNa nahIM hotA, usase bhinna jo indriya Adi dvArA vibhAva pariNata jJAna hai usako dUra kiyA jAtA hai| aMtaraMga meM abhyAsa kareM, dekheM to yaha AtmA apane anubhavana se hI jAnane yogya jisakI prathama mahimA hai, aisA vyakta anubhava gocara nizcala, zAzvata, nitya, karma kalaMka kardama se rahita svayaM aisA stuti karane yogya deva virAjamAna hai| zuddha naya kI dRSTi se dekhA jAye to sarva karmoM se rahita caitanya mAtra deva avinAzI AtmA aMtaraMga meM svayaM virAjamAna hai| yaha prANI paryAya buddhi bahirAtmA use bAhara DhUMDhatA hai yaha mahA ajJAna hai / prazna- rasani, kasani, taMti, tAra, phUMka Adi ke zabdoM kA kyA prayojana hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - rasanasya rasana bhAvaM, kasanasya kamma bhAva upapattI / taMtI anaMta bhAvaM, ahiMdI sahakAra kamma virayati / / 268 / / tAraM naMta viSesaM, phUkaM kammAna bhAva uvavannaM / sabda sahAva asurddha, atiMdI bhAva kamma vipanaM ca / / 269 / / abhvayArtha (rasanasya rasana bhAvaM) rasana kA rasabhAva hotA hai - * Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 270-272*** * * ** tra ES -E- S E (kasanasya kamma bhAva upapattI) kasana kA arthAta kaSAya rAga bhAva se karma paidA hote haiN| jaise-rassI se kasakara Dhola mRdaMga Adi ko bajAyA jAtA hai, * usase jo zabda nikalate haiM, bhAva paidA hote haiM, usameM raMjAyamAna honA karmabaMdha * kA kAraNa hai| isI prakAra rasabuddhi kaSAyabhAva karmabaMdha ke kAraNa haiM (taMtI anaMta bhAvaM) tAMta ke bAje meM bhI anaMta bhAva paidA hote haiN| tAMta-camar3e kI patalI jhillI ko kahate haiN| isI prakAra AMtarika bhAva anaMta hote haiM jo karmabaMdha ke kAraNa haiM (atiMdI sahakAra kamma virayaMti) jaba ina zabda rUpa bhAvoM se dRSTi haTAkara apane atIndriya Atma svarUpa meM tanmayatA hotI hai taba karmoM kI nirjarA hotI hai| (tAraM naMta viSesaM) tAroM ke dvArA bajane vAle bAjoM ke aneka prakAra ke svara tAla hote haiM, aise hI aMtaraMga ke pariNAmoM ke aneka tAra hote haiM, jo sAmane vAle jIvoM se rAga-dveSa, baira-virodha kara karma baMdha karAte haiM (phUkaM kammAna bhAva uvavannaM) phUMka ke bAje-bAMsurI Adi ke svaroM meM raMjAyamAna hone se karma bhAva paidA hote haiM, isI prakAra mana meM uThane vAlI havA, bhAvarUpa laharoM meM taraMgita hone se karma paidA hote haiM (sabda sahAva asuddhaM) saba hI zabdoM kA svabhAva paudgalika azuddha hai (atiMdI bhAva kamma vipanaM ca) jo zabdoM meM rAga bhAva chor3akara zabda rahita AtmA meM lIna hotA hai, usI ke karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha- rasani, kasani, taMti, tAra, phUMka ke vAdyayaMtra hote haiN| jaise- Dhola, mRdaMga, ghaMTA, tAla, majIrA, sitAra, vINA, hAramoniyama, bAMsurI Adi / inake svaroM meM, zabdoM meM jo rAga bhAva paidA hotA hai usase karma baMdha hotA hai| isI prakAra rasa buddhi, kaSAya bhAva, lezyA, mana ke saMkalpa-vikalpa aura bhItara paidA hone vAle moha, rAga-dveSa bhAva isa aMtaraMga zabda rUpa pravRtti meM dRSTi lagane se karmabaMdha hote haiN| rasani - rassI dvArA baMdhe, Dhola, mRdNg| kasani- kAMse ke ghaMTA, tAla, * maMjIrA / taMti - hAramoniyama Adi / tAra ke - sitAra, vINA Adi / phUMka ke - bAMsurI Adi vAdyayaMtra hote haiN| jinase nAnA prakAra ke zabda svara nikalate * haiM jo jIvoM ko raMjAyamAna karate haiN| isI prakAra aMtaraMga meM rasa buddhi, sukha * buddhi, bhoga buddhi, saMgraha buddhi aura mana ke saMkalpa-vikalpoM meM raMjAyamAna rahane se karma baMdha hotA hai| zabda rUpa jitanA bhI mAyAjAla hai, cAhe vaha bAhara kA ho yA bhItara kA ho, inameM dRSTi lagane se karmabaMdha hotA hai| zabda pudgala paramANuoM ke skaMdha se paidA hotA hai ataeva ina sarva zabdoM se dRSTi haTAkara jo atIndriya AtmA meM tanmaya hotA hai usI ke karmoM kI nirjarA hotI hai| prazna- yadi zabda mAyAjAla hai to jinavANI bhI zabda rUpa hai, binA zabda jJAna ke AtmajJAna kaise hogA? samAdhAna - jo kucha zAstra kA jJAna hotA hai usameM zabda nimitta haiM 8 isaliye isa jJAna ko zabda zrutajJAna kahate haiM paraMtu vaha AtmajJAna nahIM hai| jisa jJAna meM zabda zruta AdhAra hai kintu AtmA AdhAra nahIM hai vaha zabda zrutajJAna hai, usase AtmajJAna nahIM hotaa| zabda zruta ko jAnane kA jitanA vikalpa hai vaha jJAna paralakSI hai / paralakSI jJAna hone kA niSedha kiyA hai, jaise-bhakti Adi baMdha kA kAraNa hai vaise hI zAstra jJAna bhI puNya baMdha kA kAraNa hai lekina usameM se nikalakara jJAyaka AtmA kA anubhava karanA vaha mokSa kA kAraNa hai| prazna - jaba zabda baMdha ke kAraNa haiM to abandha hone ke liye kyA kareM? ___isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - sabdaM asabda diDI, sabdaM suha asuha kamma baMdhAnaM / saMsAra sarani bUDaM, appa sahAvena kamma vipiUnaM // 270 // sabdaM ca suhaM diha, punya sahakAra kamma uppttii| punya pAva uvavanna, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 271 // sabdaM para AnandaM, sabdaM pajjAva bhAva uvalaSyaM / sabdaM kamma aneyaM, appa sahAvena kamma virayati / / 272 // anvayArtha -(sabdaM asabda diTTI) zabda se haTakara jinakI dRSTi azabda AtmA kI tarapha ho (sabda suha asuha kamma baMdhAnaM) zabda para dRSTi hone se zubha-azubha karmoM kA baMdha hotA hai (saMsAra sarani bUDa) jo saMsAra paribhramaNa meM DubAtA hai (appa sahAvena kamma SipiUna) Atma svabhAva meM lIna hone se hI karmoM kA kSaya hotA hai| (sabdaM ca suhaM diTTa) jahA~ zubha zabda dekhe jAte haiM vahA~ (punya sahakAra 167 - - SHESE- SE: Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kamma upapattI) puNya ke sahakAra se karma paidA hote haiM arthAt puNya karmoM kA baMdha hotA hai ( punya pAva uvavannaM) aura puNya se pApa paidA hotA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jaba upayoga jJAna svabhAva meM lIna hotA hai taba hI karmoM kI nirjarA hotI hai| (sabdaM para AnandaM) zabdoM se dUsaroM ko hI AnaMdita kiyA jAtA hai (sabdaM pajjAva bhAva uvalaSyaM) zabdoM se para paryAya bhAva kA hI lakSya rahatA hai (sabdaM kamma aneyaM) zabda aneka kAma karate haiM, aneka karma baMdha hone meM nimitta haiM (appa sahAvena kamma virayaMti) ina saba zabdoM ko chor3akara azabda Atma svabhAva meM ramaNa karane se hI karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha abaMdha hone ke liye zabdoM se haTakara azabda Atma svabhAva kI dRSTi honI cAhiye / zabda nahIM, zabda ke marma ko pakar3ane se Atma kalyANa hotA hai / jagata meM zabdoM kA vyavahAra do prakAra ke bhAvoM meM kiyA jAtA hai, yadi dayA, dAna, japa-tapa, paropakAra, pUjA, bhakti stuti Adi rUpa zabdoM kA vyavahAra hai taba to puNya baMdha hotA hai| yadi viSaya kaSAya, pApa rUpa, para ke apakAra rUpa, hAsya rUpa, niMdA rUpa, IrSyA rUpa, hAsya kautUhala rUpa, kAmottejaka rUpa zabdoM kA vyavahAra hotA hai taba pApa karma kA baMdha hotA hai / zubha bhAvanA yukta zabda puNya va azubha bhAvanA yukta zabda pApa baMdha meM kAraNa hote haiN| karmoM kA baMdha saMsAra meM bhramaNa karAne vAlA hai| - jina zabdoM kA lakSya adhyAtma carcA hai jo zabda, azabda AtmA para lakSya dilAte haiM ve zabda sarva uttama haiM, yadyapi unase bhI puNya kA baMdha hotA hai tathApi ve zabda apane Atma svabhAva ko batAne vAle, paramArtha mukti kA mArga batAne vAle zubha zreSTha kahe jAte haiN| ina zabdoM ke manana se upayoga (dRSTi) Atmastha ho jAtA hai taba pUrva baddha karmoM kA kSaya hotA hai, navIna karma baMdha nahIM hotA, yahI abaMdha mukta hone kA upAya hai| jahA~ taka svAnubhava nahIM hai aura aMtarjalpa arthAt bhItara vacana vargaNA rUpa zabda gUMja rahe haiM, ciMtana-manana cala rahA hai athavA bahirjalpa arthAt pragaTa rUpa zabdoM kA kahanA hai, pravacana saMbhASaNa rUpa vyApAra cala rahA hai, vahA~ taka avazya puNya karmoM kA baMdha hai| puNya bhAva se hI pApa paidA hotA hai isaliye zabdAtIta bhAva meM ramane kA hI puruSArtha karanA yogya hai / zabdoM kA prayoga nAnA prakAra se hotA hai| bahuta se zabda isI abhiprAya 168 gAthA 270-272 ******* se kahe jAte haiM ki dUsare loga prasanna raheM, janaraMjana rAga, kalaraMjana doSa, manaraMjana gArava ko bar3hAne vAle zabdoM kA prayoga, para aura paryAya ke lakSya se hI kiyA jAtA hai / koI zabda apane zarIra sukha va para ke zarIra sukha ke liye kahe jAte haiM, koI zabda kinhIM ke kiye gaye acche-bure kAmoM kI anumodanA rUpa hote haiN| ina zabdoM meM zubha-azubha abhiprAya ke anusAra puNya-pApa karma kA baMdha hotA hai, jahA~ taka vacana vargaNA rUpa zabdoM kA vyavahAra hai vaha saba karma baMdha kA kAraNa hai| jJAnI karmoM kI nirjarA ke liye zabdoM kA vyavahAra chor3akara jaba zabda rahita AtmA meM lIna hotA hai taba hI karmoM se chuTakArA hotA hai| zabda, upadeza, aMta: karaNa aura indriya ityAdi ko virUpa kAraNatA se grahaNa karake aura upalabdhi (kSayopazama) saMskAra ityAdi ko aMtaraMga svarUpa kAraNatA se grahaNa karake pravRtta hotA hai aura vaha pravRtta hotA huA, sapradeza ko hI jAnatA hai kyoMki vaha sthUla ko hI jAnane vAlA hai| azabda ko nahIM jAnatA kyoMki vaha sUkSma ko jAnane vAlA nahIM hai| vaha mUrta ko hI jAnatA hai kyoMki vaise mUrtika viSaya ke sAtha usakA sambaMdha hai| vaha amUrta ko nahIM jAnatA kyoMki amUrtika viSaya ke sAtha indriya jJAna kA sambaMdha nahIM hai| vaha vartamAna ko hI jAnatA hai kyoMki viSaya-viSayI ke sannipAta sadbhAva hai| vaha pravartita ho cukane vAle ko aura bhaviSya meM pravRtta hone vAle ko nahIM jAnatA kyoMki indriya aura padArtha ke sannikarSa kA abhAva hai| indriya jJAna parAvalaMbI aura pratyeka jJeya anusAra pariNamana zIla hone se vyAkula tathA moha ke saMparka se sahita hotA hai isaliye vAstava meM vaha indriya jJAna zabda duHkharUpa karmabaMdha kA kAraNa hai / bhAva yaha hai ki maiM kevalajJAna aura kevaladarzana svabhAva rUpa se jJAyaka eka TaMkotkIrNa svabhAva AtmA huuN| aisA hotA huA, merA para dravyoM ke sAtha sva svAmIpane Adi kA koI sambaMdha nahIM hai| mAtra jJeya jJAyaka sambaMdha hai, so bhI vyavahAra naya se hai| nizcaya naya se yaha jJeya jJAyaka sambaMdha bhI nahIM hai, aisA jAnakara jo nija svabhAva meM lIna hotA hai vaha jJAnI saba karma baMdha se chUTakara mukti pAtA hai / prazna- kyA azabda rUpa mauna rahane se mukti ho jAyegI ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - Wu Qi Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Xu Zhang Zhong Bu 4 ******* zrI upadeza zuddha sAra jI asabdaM ca sa uttaM, asabda koha loha saMjuttaM / asabda anartha rUrva, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 273 // asabda anyAna subhAvaM, asabdakammAna tivihibNdhaan| asabda asuddha rUvaM, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 274 // anvayArtha - (asabdaM ca sa uttaM) azabda rUpa mauna rahanA kAryakArI nahIM hai (asabda koha loha saMjuttaM) mauna rahanA, zabda nahIM bolanA, aMtaraMga meM krodha lobha sahita honA (asabda anartha rUva) aisA azabda rUpa mauna rahanA anarthakArI hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva se hI karmoM se mukti hotI hai| (asabda anyAna subhAvaM) azabda rUpa mauna krodhAdi bhAva sahita ajJAna svarUpa hai (asabda kammAna tivihi baMdhAnaM) aise asabda rUpa mauna se tInoM prakAra ke karmoM kA baMdha hotA hai (asabda asuddha rUvaM) anaMta bhAvoM kA bhoga karatA, svAda letA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) ina kaSAya bhAvoM ko tyAga kara Atma svabhAva meM rata hone se hI karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha- aMtaraMga bhAva ko azabda kahate haiN| koI zabda na bole, mauna rahe paraMtu aMtaraMga meM krodha, lobha bhAva sahita honA aisA mauna anarthakArI hai| krodhAdi kaSAya aMtaraMga meM uThate haiM, jahA~ zabda nahIM hai yaha aupaadhik| azuddha bhAva ajJAna svabhAva hai, isase tInoM prakAra ke dravyakarma, bhAvakarma, nokarma kA baMdha hotA hai| Upara se mauna honA aura bhItara parabhAvoM meM nAnA prakAra ke bhAvoM kA bhoga karanA yaha anaMta karmabaMdha kA kAraNa hai, aisA azabda rUpa mauna rahanA kAryakArI nahIM hai| jahA~ ina bhAvoM ko chor3akara jJAna svabhAva meM ramaNa hotA hai vahIM karmoM kI nirjarA hotI hai| Atma svabhAva se haTakara, parabhAva krodhAdi kaSAyoM meM rasa lenA, inakA bhoga karanA anaMta karmabaMdha karane vAlA hai / rasanA iMdriya ke do kAma * haiM - 1. bolanA, 2. rasa lenA, svAda ckhnaa| bolanA baMda karake anaMta bhAvoM kA svAda cakhanA, durgati karmabaMdha kA * kAraNa hai| ajJAnI jIva Upara ke azabda rUpa mauna rahakara aMtaraMga kaSAya bhAvoM kA nAnA prakAra se rasa letA huA niraMtara anaMta karmoM kA baMdha karatA hai| AtmA jJAna svabhAva jJAyaka hai aura yaha zarIra pariNAma ko prApta jo ***** * * *** gAthA- 273-276*-*--* indriyAM haiM vaha jar3a haiM tathA eka-eka viSaya ko hI khaMDa-khaMDa rUpa se jAnatI haiM vaha bhAvendriyAM arthAt kSayopazama jJAna bhI vAstava meM indriya hai, zarIra pariNAma ko prApta jar3a indriyAM jaise jJAyaka kA para jJeya haiM, vaise hI zabda, rasa, rUpa, gaMdha Adi ko jAnane vAlI bhAvendriyA~ bhI nizcaya se jJAyaka kA para jJeya haiM, jJAyaka bhagavAna AtmA kA vaha sva jJeya nahIM hai vaise hI bhAvendriyoM se jJAta hone vAle jo zabda rasa gaMdha sparzAdi para padArtha vaha bhI para jJeya haiN| svajJeyapane jAnane lAyaka jJAyaka aura para tarIke jAnane lAyaka parajJeya ina donoM kI ekatva buddhi hI mithyAtva ajJAna aura saMsAra bhAva hai| ina tInoM dravyendriyoM, bhAvendriyoM aura unake viSaya bhUta padArthoM ko jo jIte arthAt parajJeya kI tarapha kA lakSya chor3akara svajJeya jo zuddha jJAyaka bhAva svarUpa AtmA hai usakA anubhava kare, usako jAne vaha samyakdRSTi hai aura vahI apane jJAna svabhAva meM rata rahane se anaMta karmoM kI nirjarA, kSaya karatA hai| prazna - rasanA indriya, jivhA se zabda aura rasa svAva hotA hai yaha karmabaMdha kA kAraNa hai to inase chaTane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMjihvA svAda anaMtaM, jihvA vicalaMti svAda shiyaanN| svAda anaMta bhAva, appa sahAvena kamma virayati / / 275 // jihA svAda subhAvaM, svAda subhAva kamma uvavanna / kammAna baMdha baMdhaM, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 276 // anvayArtha - (jihvA svAda anaMta) jivhA arthAt rasanA indriya anaMta prakAra ke svAda ko grahaNa karatI hai (jihvA vicalaMti svAda sahiyAnaM) svAda ko lekara rasanA indriya caMcala ho jAtI hai, tRSNAvAna ho jAtI hai (svAda anaMta bhAvaM) anaMta prakAra ke svAda ko cAhatI hai (appa sahAvena kamma virayaMti) jo isa svAda ke rAga ko chor3akara AtmA ke svabhAva meM ramaNa karate haiM unhIM ke karmoM kI nirjarA hotI hai| (jihvA svAda subhAva) jivhA ke svAda kA svabhAva aisA hai (svAdaM subhAva kamma uvavannaM) ki usa svAda meM raMjAyamAna hone se rAga rUpI bhAvakarma paidA ho jAtA hai (kammAna baMdha baMdhaM) usa rAga bhAva se karmoM kA baMdha baMdhatA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jo rasanA indriya ko jItakara jJAna svabhAva meM rata * * **** ** (r) Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian E-ME-2-1-5-15-3-5-3- 169 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hotA hai usI ke karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha dRSTi kA viSaya sUkSma hai, dRSTi kA para paryAya kI tarapha lakSya honA hI vibhAva pariNati karmAsrava hai| pAMcoM indriyoM ke viSayoM meM rata rahanA, mana se jur3e rahanA hI karma baMdhana aura anaMta saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / apane mamala svabhAva zuddhAtma tattva kI dRSTi hI karmabaMdhana se chur3Ane vAlI hai| - jivhA indriya, khaTTe-mIThe, carapare, tIkhe, kaSAyale Adi svAda kI lolupI rahatI hai| dUdha, ghI, tela, dahI, mIThA, lavaNa ina chaha rasoM se bane hue aneka prakAra ke vyaMjanoM ko cakhanA cAhatI hai| jitane jitane isa jivhA ko icchAnukUla rasIle bhojya padArtha milate jAte haiM, utanI utanI isakI svAda kI tRSNA, rasa lolupatA bar3hatI jAtI hai| isa rasanA indriya kI lolupatA ko jo jItakara Atma rasa kA rasika ho AtmA meM rata hotA hai, usI ke karmoM kI nirjarA hotI hai / rasanA indriya se bolanA aura khAnA yaha do kAma hote haiM aura ina donoM se hI karmoM kA baMdha hotA hai, jaba taka bolane aura khAne kA rAgabhAva rahegA, taba taka karma baMdha hotA rhegaa| ina karma baMdhanoM se chUTane kA upAya apane jJAna svabhAva meM Atmastha rahanA hai| khaTTA mIThA ityAdi bhedapane jo rasa jJAna meM Ate haiM, vaha jJAna nahIM hai aura usa rasa kA jo jJAna hotA hai vaha bhI jar3a hai| bhagavAna AtmA caitanya jyoti svarUpa prabhu hai / usakA jJAna hotA hai vahI jJAna hai, svasaMvedana jJAna hI jJAna hai vahI samyakjJAna hai aura usI ko mokSamArga mAnA gayA hai| duniyAM kI bAtoM kA jisako rasa hai, usako yaha bAta baiThanI kaThina lagatI hai aura jisako isa bAta kA rasa laga jAtA hai usako anya meM rasa nahIM lagatA hai, aise hI jisako indriya jJAna kA rasa car3hA hai usako atIndriya jJAna pragaTa nahIM hotA hai / prazna- zarIra ke sAtha pAMca indriyA~ aura mana hai ise kyA kareM ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - sarIra subhAva uvavannaM, abaMbha bhAvena kamma bandhAnaM / dosaM ananta diI, ahiMdI sahAva kamma virayaMti / / 277 / / 170 gAthA 277, 278 -*-*-* evaM aneya bhAvaM, mana pajjAva kamma baMdhAnaM / mana vilayaM nyAna sahAya, appa sahAvena kamma virayati // 278 // anvayArtha - ( sarIra subhAva uvavannaM) zarIra svabhAva jaba paidA hotA hai arthAt jaba zarIrAdi mana kI tarapha dRSTi jAtI hai (abaMbha bhAvena kamma bandhAnaM ) taba abrahma bhAva ke hone se karmoM kA baMdha hotA hai (dosaM ananta diTTaM ) isase anaMta doSa dikhate haiM (atiMdI sahAva kamma virayaMti) atIndriya svabhAva AtmA kI ora dRSTi hone se karma kSaya ho jAte haiN| (eyaM aneya bhAvaM) Upara kathita aneka bhAva hote haiM (mana pajjAva kamma baMdhAnaM) mana aura paryAya kI tarapha dRSTi hone se karmoM kA baMdha hotA hai (mana vilayaM nyAna sahAvaM) jJAna svabhAva se hI mana vilAtA hai, ajJAna meM mana dikhAI detA hai (appa sahAvena kamma virayaMti) AtmIka svabhAva meM rata hone se karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha zarIrAdi mana kI tarapha dRSTi hone se abrahma Adi ke anaMta bhAva paidA hote haiN| sparzana indriya va rasanA indriya yaha do indriyAM bar3I prabala haiM, inake AdhIna hokara prANI bahuta anartha karatA hai| abrahma bhAva ke hone para usakI pUrti ke liye anaMta doSa va anaMta karmoM kA baMdha hotA hai| mana aura paryAya meM jur3ane se indriyoM ke viSayoM kI apekSA lekara tathA zarIra kuTumba parivAra ke rAga meM phaMsakara mAna pratiSThA krodhAdi kaSAya se mana meM aneka prakAra ke kubhAva utpanna hote haiM jinase anaMta karmoM kA baMdha hotA hai| mana kA viSayoM meM ramanA Atma svarUpa se haTAne vAlA hai| - jJAna svabhAva ke jAgRta hone para mana vilA jAtA hai| dRSTi jaba Atma svabhAva kI ora hotI hai jo atIndriya jJAna svabhAva hai, jahA~ zarIra indriya mana Adi koI bhAva-vibhAva hI nahIM hai tabhI karmoM se mukti hotI hai / AtmAnubhUti se hI karma kSaya hote haiN| rAga ke vikalpa aura paralakSI jJAna hI merI cIja hai, aisI mAnyatA ke kAraNa jJAyaka prakAzamAna caitanya jyoti Dhaka gaI hai| apane meM apanI AtmA ke jJAna kA abhAva hone se aMdara prakAzamAna jJAna svabhAvI caitanya jyoti virAjamAna hai usako kabhI jAnA hI nahIM hai aura anubhava bhI nahIM kiyA hai paraMtu bAhya pravRtti meM jIva ruka gayA, yahI karma baMdhana aura saMsAra paribhramaNa kA Huo Dao Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27-* -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kAraNa hai| prazna- jaisA abhI taka sunA samajhA hai, jaisA jAnate haiM vaisA hI bolate haiM, isameM kyA doSa hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vayanaM asuddha vayanaM, asuddha AlApa kamma baMdhAnaM / janaraMjana sa sahAvaM, nyAna sahAvena kamma virati / / 279 / / vayanaM asuddha vacanaM, pajjAvaM raMjer3a vayana sahakAraM / - jana raMjana mUDa sahAvaM, nyAna sahAvena vayana tiktaMti / / 280 // anvayArtha ( vayanaM asuddha vayanaM) vacanoM ko lekara ajJAnI prANI bahuta azuddha va asatya vacana bolatA hai (asuddha AlApa kamma baMdhAnaM ) zAstra viruddha asatya vacana kahane se karmoM kA baMdha hotA hai (janaraMjana sa sahAvaM ) nAnA prakAra vacanoM ke vilAsa se jagata ke prANiyoM ko raMjAyamAna karane kA svabhAva par3a jAtA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jo vacanoM kI pravRtti ko rokakara apane jJAna svabhAva meM laya hote haiM unhIM ke karmoM kI nirjarA hotI hai| ( vayanaM asuddha vayanaM) bolane meM azuddha bolanA arthAt saMsArI bAteM karanA (pajjAvaM raMjei vayana sahakAraM) aise vacanoM ke sahakAra se paryAya meM raMjAyamAnapanA hotA hai (jana raMjana mUDha sahAvaM) logoM ko raMjAyamAna karanA, prabhAvita va prasanna rakhanA yaha mUr3ha ajJAnI jana kA svabhAva hai (nyAna sahAvena vayana tiktaMti) jJAna svabhAva meM lIna hone se vacanoM kI pravRtti svayaM chUTa jAtI hai| vizeSArtha karmoM ko kSaya karane ke liye mana vacana kAya kI kriyA se dRSTi haTAne kI jarUrata hai| vacanoM kI asatya va nirarthaka pravRtti se bahuta karma kA baMdha hotA hai, bahuta se prANI zAstra viruddha vacana kahate haiM, bahuta se svArtha sAdhaka asatya vacana kahate haiN| bahuta se vyartha carcAyeM karake hAsya kautUhala sahita logoM ko khuza karate haiM, ityAdi vacana vyavahAra se karma kA baMdha hotA hai| AtmA meM lIna hone ke liye isa vacana kI pravRtti ko rokanA hogA, taba hI karmoM kA kSaya hogA / zarIra meM rAgI mAnava apane vacanoM se apanI prazaMsA va apane sukha bhoga - 171 gAthA 279-283 ******* kA varNana kiyA karate haiM, viSayoM kI kathAyeM karate haiN| cAra AdamiyoM meM baiThakara logoM ke mana ko raMjAyamAna karanA ajJAnI jIvoM kA svabhAva par3a jAtA hai| isa prakAra vacanoM kI vRthA pravRtti se ajJAnI karma bAMdhate haiN| AtmA ke anubhava meM taba hI lIna huA jAyegA jaba vacanoM kA vyavahAra baMda hogA athavA AtmA meM lIna hone se svayaM vacana vyavahAra nahIM rahatA hai| marma ko chedane vAlA, mana meM zalya upajAne vAlA, citta meM AkulatA paidA karane vAlA, virodha upajAne vAlA tathA hiMsAkArI nirdaya vacana nahIM bolanA cAhiye / rAga ke sadbhAva meM hI vacana pravRtti hotI hai, jo karma baMdha kA kAraNa hai| jJAna pUrvaka vItarAgatA meM hI vacana pravRtti nahIM hotI, yahI mukti kA mArga hai| prazna- ajJAna dazA meM kyA hotA hai ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - anyAna subhAva subhAva, AlApaM deha kamma uvavannaM / anyAnaM sahakAra, nyAna sahAvena kamma virayati / / 281 / / vayanaM kamma uvayannaM naMsa viSesena naMsatAi / galiyati pUrati uttaM, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 282 // vacanaM sahAva utaM naMta viSesena paJjAva saMju " " vayanaM virati suddhaM, nyAna sahAvena kamma viravaMti / / 283 / / anvayArtha - ( anyAna subhAva subhAvaM ) ajJAna dazA meM jIva kA svabhAva ajJAnamaya hotA hai (AlApaM dei kamma uvavannaM) nAnA prakAra carcA bakavAda kriyA karma kiyA karatA hai, jisase karma paidA hote haiM arthAt karmoM kA Asrava baMdha hotA hai (anyAnaM sahakAraM) hamezA ajJAna kA sahakAra karatA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva meM lIna hone se karmoM kI nirjarA hotI hai| ( vayanaM kamma uvavannaM) vacana vargaNA se karma paidA hote haiM (naMta viSesena naMtanaMtAi) isa zarIra saMbaMdhI ajJAnamaya aneka prakAra ke vacanoM ko kahane se anaMtAnaMta karmoM kA baMdha hotA hai (galiyati pUrati uttaM) paudgalika pariNamana sArA galana pUraNa svabhAva kahA gayA hai, isakI carcA karanA hI ajJAna hai (nyAna * Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-284-286-H----- / 1-1-1-1-1- 3 sane se - zrI upadeza zuddha sAra jI sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva se hI karmoM kA kSaya hotA hai| (vayanaM sahAva uttaM) vacanoM kA svabhAva kahane, bolane kA hai (naMta viSesena pajjAva saMjuttaM) jitanA bhI vacana vyavahAra hai vaha saba paryAya se hI saMyukta * karatA hai arthAt vacana dvArA jIva-pudgala kI paryAya apekSA hI jAnakArI hotI hai (vayanaM virayaMti suddha) jo sarva vacanoM se virakta hokara chUTakara zuddhabhAva meM jamate haiM ve (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva meM lIna hone se karmoM se chUTate haiN| vizeSArtha- ajJAna dazA meM ajJAnI tattvacarcA karane se va jinavANI ke paDhane sunane se udAsa hokara saMsAra saMbaMdhI nindA prazaMsA kI va viSayoM ke sevana kI vRthA bakavAda kiyA karatA hai / cAra vikathAoM meM magna rahatA hai, dUsaroM kI burAI aura apanI prazaMsA karatA hai, isa taraha ajJAna se bahuta karmoM kA baMdha hotA hai| jaba AtmajJAna hotA hai taba hI karma kSaya hote haiN| paudgalika pariNamana sArA galana-pUraNa svabhAva hai arthAt saba kSaNabhaMgura nAzavAna hai aura paryAya eka samaya kI hai, inakI carcA karane se, nAnA prakAra kI vizeSatA batAne se inameM upayoga lagA rahatA hai jisase anaMtAnaMta karma paidA hote haiN| zarIra sambaMdhI vacana vilAsa, rAga-dveSa, moha utpAdaka hone se pApa karma kA baMdha karAne vAlA hai tathA AtmA sambaMdhI va tattva sambaMdhI vacana prayoga kiyA jAve to usase bhI puNya karma kA baMdha hotA hai kyoMki yaha saba paryAya kI carcA hotI hai aura paryAya para dRSTi honA hI karma baMdha kA kAraNa hai| jo svabhAva vacanAtIta, anubhUti kA viSaya hai, jo ina vacana vyavahAra se chUTakara apane zuddha svabhAva meM jamate haiM, jJAna pUrvaka svabhAva sAdhanA karate haiM vahI ina karma baMdhanoM se chUTakara mukta hote haiN| ajJAnI niraMtara kamA~ se baMdhatA hai kyoMki vaha hara kriyA, karma, bhAva, paryAya kA kartA hai|shaanii,shaayk, abaMdha akartA hai| honA hai vaha hotA hai| kriyA, bhAva aura paryAya se vaha bhinna svataMtra hai| bhAvoM meM aura kriyA meM, yaha kyA ho rahA hai ? aisA honA thA, aisA na ho * jAye, yaha zalya vikalpa ajJAnI jIva ko hote haiM aura unameM yaha acchA hai, * yaha burA hai, yaha hitakArI hai yaha ahitakArI hai, yaha zubha-azubha, pApa-puNya * hai aisA bheda vikalpa calatA hai yahI tadpa karmabaMdha kA kAraNa hai| jJeya kA vicAra karanA hI vikalpa hai, kucha samaya calane para unameM liptatA HHHHHHH* ho jAtI hai, moha rAga-dveSa hone lagatA hai / carcAoM kA tathA apane duSTa saMkalpa-vikalpoM kA parityAga karo, yahI tattva kA sAra hai| jJAnI jAnatA hai ki zarIra bhinna hai, karma bhinna hai| usakA udaya usakI avasthA hai, merA svarUpa usase sarvathA bhinna hai / udaya kAla meM, saMyoga-viyoga meM, harSa-viSAda ke kAraNa Ate haiM paraMtu ve mujhase bhinna haiM, merI sattA se bhinna haiM, mere guNoM se bhinna haiM, merI paryAya se bhinna haiN| aise jJAna svabhAva ke AlaMbana se hI karma kSaya hote haiN| jo bhavya prANI anekAMta svarUpa jinavANI ke abhyAsa se utpanna samyajJAna dvArA tathA nizcala Atma saMyama ke dvArA nija zuddhAtmA meM upayoga sthira karake bAra-bAra zuddhAtmA kI bhAvanA karatA hai vahI karma baMdhana se chUTakara paramAtma pada pAtA hai| manuSya jaba taka isa mRtaka tulya deha meM Asakta rahatA hai, taba taka vaha atyaMta apavitra rahatA hai aura janma-maraNa tathA vyAdhiyoM kA Azraya banA rahakara usako dUsaroM se atyaMta kleza bhoganA par3atA hai; kiMtu jaba vaha apane kalyANa svarUpa acala aura zuddha AtmA kA sAkSAtkAra kara letA hai to una samasta klezoM se mukta ho jAtA hai| prazna - zArIrika kriyA se kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM? kritasya kamma uvavanna, kritasya puggala sahAva aneyaM / kritasya bandha sambaMdha, nyAna sahAvena kamma virayati // 284 // kritasya asuddhaM kamma, gRha bAlena grahI karmakritaM c| abaMbha bhAva abhAvaM, nyAna sahAvena kamma virayati // 285 // no kamma uvavanna, bhAva kammaM ca sayala ashaavN| kammaM kamma kalaMka, nyAna sahAvena kamma viryNti||286|| anvayArtha-(kritasya kamma uvavanna) kAya dvArA kriyA karane se karmoM kA baMdha hotA hai (kritasya puggala sahAva aneyaM) zarIra pudgala ke nimitta se aneka prakAra kI kriyAyeM hotI haiM (kritasya bandha sambaMdha) jahA~ taka karane rUpa kriyA kA sambaMdha hai vahA~ taka karma kA baMdha hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) Xue Zhe Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang 172 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MBE Shi Chu Shi ,Di Shi AH zrI upadeza zuddha sAra jI jJAna svabhAva meM ramaNa karane se karmoM kI nirjarA hotI hai, karma baMdhana chUTate haiN| (kritasya asuddhaM kamma) kriyA se zubha-azubha donoM prakAra ke karmoM kA * baMdha hotA hai (gRha bAlena grahI karmakritaM ca) zArIrika kriyA kAmabhAva ke dvArA strI-putra parivAra ghara gRhasthI kA phailAva phailatA hai, jisase gRhastha kArya karanA par3ate haiM (abaMbha bhAva abhAvaM) abrahma, kAmabhAva kA abhAva hone para (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva meM rahane se karmoM se chuTakArA hotA hai| (no kammaM uvavannaM) yaha zarIra nokarma se paidA hotA hai (bhAva kammaM ca sayala asahAvaM) isake nimitta se bhAvakarma aura sArA vibhAva pariNamana hotA hai (kamma kamma kalaMka) ina bhAvakarmoM se dravya karma rUpI kalaMka paidA hotA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jJAna svabhAva meM lIna hone se hI karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha - zarIra meM rAgI manuSya zArIrika kriyA dvArA anaMta karmoM kA baMdha karatA hai, jaise-karmoM ko kSaya karane ke liye mana ke saMkalpa-vikalpa va vacanoM se dRSTi haTAne kI jarUrata hai, vaise hI kAya kI kriyAoM se bhI dRSTi haTAne kI jarUrata hai| pudgala zarIra ke nimitta se aneka prakAra kI kriyAyeM hotI haiM, jahA~ taka karane rUpa kriyA kA sambaMdha hai vahA~ taka karma kA baMdha hai| jaba kAya rUpa kriyA se dRSTi haTAkara apane jJAna svabhAva meM rahA jAtA hai taba hI karmoM kA kSaya hotA hai| zArIrika kriyA se zubha-azubha donoM prakAra ke karmoM kA baMdha hotA hai| ghara gRhasthI kA phailAva kAmabhAva se hotA hai aura isa kAmanA vAsanA kI pUrti ke liye strI-putra, parivAra kA sambaMdha hotA hai| gRhastha dazA meM dravya kamAnA, pAnI bharanA, ATA pIsanA, ukhalI meM kUTanA, jhADU lagAnA aura roTI banAnA ina chaha karmoM se hiMsAdi pApa karma kA baMdha hotA hai| dayA, dAna paropakAra karane se puNya kA baMdha hotA hai| jaba kAma bhAva kA abhAva hove, koI kAmanA vAsanA viSayAzakti na rahe, taba jJAna svabhAva kI sAdhanA se karmoM kA kSaya * hotA hai| yaha kAmabhAva doSoM kI khAna hai, guNoM kA nAza karane vAlA hai, pApa kA baMdhu hai,bar3I-bar3I ApattiyoM ko lAne vAlA hai| pizAca ke samAna isa kAmabhAva se sarva jagata pIr3ita hai tathA jagata ke prANI isI ke AdhIna hokara niraMtara * ** *** gAthA-287-290 ----------- saMsAra sAgara meM bhramate rahate haiN| isa kAmabhAva ko vairAgya bhAvanA se jItakara dhIra vIra sAdhu jana mukti ko pAte haiN| yaha zarIra nokarma se utpanna nAzavAna hai, isakA pAlana poSaNa karane, pAMcoM indriyoM kI icchA pUrti ke liye nAnA prakAra moha rAga-dveSa bhAva hote haiM, una bhAvoM ke anusAra nAnA prakAra hiMsA Adi AraMbha kriyAyeM karanA par3atI haiM jisase karmoM kA baMdha hotA hai| tattvajJAnI isa kAya kI kriyAoM se dRSTi haTAkara Atma svabhAva meM lIna hokara ratnatraya kI ekatA se karmoM se chuTakArA pAte haiN| zarIra ke sambaMdha se aura kyA hotA hai ? yaha Age gAthA meM kahate haiM - punya pAu uvavanna, hiMsAnaMdI ca dosa saMjutaM / anita asatya sahiyaM, nyAna sahAvena kamma virayaMti // 287 // atrita nanda Ananda, steya abaMdha nanda shkaar| puggala pajjAva diI, nyAna sahAvena kamma virayati // 288 // viSaya sahAvasa uttaM, vrata tapa kiriyaM ca kasTa aneyaM / anyAnaM picchaMto, nyAna balena kamma virayaMti // 289 // puggala sahAva uttaM, pajjaya anisTa isTa sabhAvaM / anyAnaM kamma paraM, nyAna balena kamma virayaMti // 290 // anvayArtha - (punya pAu uvavanna) isa zarIra kI kriyA se abhiprAya ke anusAra puNya tathA pApa kA baMdha hotA hai (hiMsAnaMdI ca dosa saMjuttaM) yadi hiMsA meM AnaMda mAnate hue basa sthAvara kA ghAta kiyA jAtA hai (anita asatya sahiyaM) sAtha meM mithyAtva bhAva va ajJAna bhAva sahita zArIrika kriyA meM jur3atA hai to vizeSa pApakarma kA baMdha hotA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jaba puNya-pApa rUpa sarva kAya kriyA kA tyAga hotA hai aura jJAna svabhAva meM lInatA hotI hai taba hI karmoM kI nirjarA hotI hai| (anita nanda Ananda) jhUTha bolane ke AnaMda meM magana hokara (steya abaMbha nanda sahakAra) yA corI karane va kuzIla sevana ke AnaMda meM bharakara (puggala pajjAva di8) zarIra kI pudgala paryAya ko dekhanA, isa ora kI dRSTi se pApakarma kA baMdha hotA hai (nyAna sahAvena kamma virayaMti) jo sarva kAya kI HAKHAkk 173 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** -E-5-18-5-16 E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI kriyA ko tyAgakara usase dRSTi haTAkara jJAna svabhAva meM laya hote haiM ve karmoM se * chUTate haiN| (viSaya sahAva sa uttaM) pAMcoM indriyoM ke viSayoM kI vAMchA karake unakI * pUrti ke liye (vrata tapa kiriyaM ca kasTa aneyaM) vrata karatA hai, tapa sAdhanA karatA hai, kriyAkAMDa karatA hai tathA bahuta kaSTa uThAtA hai (anyAnaM picchaMto) ina kriyAoM ko karate hue ajJAna rUpa dRSTi se azubha karmoM kA hI baMdha hotA hai (nyAna balena kamma virayaMti) jJAnabala se arthAt svabhAva dRSTi hone se koM se chuTakArA hotA hai| (puggala sahAva uttaM) pudgala kA svabhAva to galana-pUraNa parivartanazIla nAzavAna hai (pajjaya anisTa isTa sabhAvaM) paryAya ko iSTa-aniSTa mAnanA (anyAnaM kamma paraM) yahI ajJAna vizeSa karma kA baMdha karatA hai (nyAna balena kamma virayaMti) AtmajJAna ke bala se karmoM kI nirjarA hotI hai| vizeSArtha - zarIra kI kriyA yadi maMda kaSAya se zubha bhAvanA yukta hotI hai to sAtA vedanIya Adi puNyakarma kA baMdha hotA hai, yadi tIvra kaSAya se azubha bhAvanA yukta hotI hai to asAtA vedanIya Adi pApakarma kA baMdha hotA hai| ajJAna mithyAtva sahita mithyAdRSTi jIva mahAna hiMsAnaMdI bhAva se bahuta pApakarmoM kA baMdha karatA hai, vizeSa doSoM se saMyukta hotA hai / Atma jJAna se hI karmoM se chUTanA hotA hai| pudgala paryAya para dRSTi hone se ajJAnI mithyAdRSTi jIva zarIra kA mohI jhUTha bolane meM AnaMda mAnatA hai, corI karane meM, kuzIla kA sevana karane meM AnaMda mAnatA hai aura isa raudra dhyAna se anaMta karmoM kA baMdhakara naraka jAtA hai| jJAna svabhAva kI sAdhanA se hI karmoM se mukti hotI hai| indriya viSaya sukha kI bhAvanA se jo vrata karatA hai, tapa sAdhanA karatA hai, aneka kriyA karma karake kaSTa uThAtA hai aura cAhatA hai ki isase mujhe devagati milegI, vahA~ sukha bhogUMgA vaha ajJAnI mithyAdRSTi, ina vratAdi kriyAoM * dvArA bhI aneka karmoM kA baMdha karatA hai, jJAna bala se hI karmoM se chuTakArA hotA hai| pudgala kA svabhAva galana pUraNa parivartanazIla nAzavAna hai| pudgala paramANuoM kA skaMdha rUpa yaha zarIra hai jo dhUla kA Dhera miTTI hai, jisameM mAMsa haDDI mala mUtra bharA hai, isakI paryAya ko jo iSTa-aniSTa mAnatA hai, zarIra ko gAthA- 287-290*** * * dekhakara AkarSita hotA hai, acchA-burA mAnatA hai vaha ajJAnI mithyAdRSTi isa saba nokarma kI racanA se karmoM kA hI baMdha karatA hai| karmoM se chUTane ke liye to sarva kAya kI kriyA ko chor3akara svayaM Atmastha honA hogA, taba hI karmoM kI nirjarA hogii| mokSamArga ke viruddha mahAna kaThina tapAdi karma karake koI apane ko kaSTa deve to detA rahe athavA ahiMsAdi pAMca mahAvrata va anazanAdi bAraha prakAra tapa ke bhAra ko Dhokara cirakAla taka kaSTa uThAve to uThAve paraMtu jisakI dRSTi zarIrAdi para hai vaha mukti nahIM pA sakatA, mokSa to sAkSAt eka nirAkula avinAzI svAnubhava gamya jJAnamaya ekapada hai, jo AtmajJAna guNa ke binA koI kisI bhI taraha prApta nahIM kara sktaa| eka hoya trikAla mAM, paramArathano paMtha / samyakadarzana jJAna cAritrANi mokSamArgaH / nizcaya naya to jJAna kA eka aMza hai vaha to paryAya hai, usa paryAya ke Azraya se koI mukti nahIM hotI paraMtu nizcaya naya tathA usakA viSayabhUta jo trikAla abheda svabhAva hai, usa abheda svabhAva ke anubhava meM naya va naya ke viSaya kA bheda nahIM rahatA ata: abheda apekSA se kahA gayA hai ki nizcaya nayAzrita munivaro, prApti kareM nirvANa kii| naitikavAna kula, dhana saMpannatA, nirogI zarIra tathA dIrgha Ayu Adi RA yaha sabhI pAkara bhI aMtara meM uttama sarala svabhAva ko pAnA durlabha hai| pariNAma meM tIvra vakratA ho, mahA saMkliSTa pariNAma ho, krodha, mAna, mAyA, lobha kI tIvratA ho, hiMsAnaMdI raudra dhyAna ho, viSaya-kaSAya kA laMpaTI ho tathA sarala va maMda kaSAya rUpa pariNAma na ho, use to dharma pAne yogya pAtratA hI nahIM hai, vaha to anaMta karmoM kA baMdha kara ke naraka nigoda Adi gatiyoM meM jAtA hai| para jIva ko na mAranA koI ahiMsA nahIM hai, kisI bhI jIva ko mArane kAyA bacAne kA vikalpa hI na uThanA vaha ahiMsA hai| jJAna svabhAva meM ramaNatA hI ahiMsA hai| zarIra ke puSTa athavA nirbala hone para maiM paSTa yA nirbala hotA hai. isa prakAra zarIra kI paryAya ko jo iSTa-aniSTa mAnatA hai vaha ajJAnI mithyAdRSTi hai| viparIta mAnyatA meM hiMsA, jhUTha, corI, abrahmacarya va parigraha yaha pAMcoM hI pApa samAhita haiN| jisako aMtardRSTi va jJAna nahIM hai, usakA to upacAra se bhI bAhya tapa 174 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-291,292 ------- - H HHH-1-4 zrI upadeza zuddha sAra jI nahIM khlaataa| ajJAnI kI tapazcaryA ko saccI tapazcaryA mAnanA va vaisA hI prarUpita karanA bar3A pApa hai| dRSTi kA patA hI nahIM ho, satya bAta rucikara na ho va vrata dhAraNa kare to kyA lAbha hai? jJAnI ko paradravya kI kriyA karane kA vicAra to hotA hI nahIM hai balki meM use apanI paryAya meM azubha bhAva ko zubha karane kA abhiprAya bhI nahIM rhtaa| AtmA jJAyaka rUpa se rahe eka yahI abhiprAya rahatA hai, isI se pUrva karma nirjarita kSaya hote haiM, navIna Asrava baMdha nahIM hotA, aise nirNaya binA jo koI bhI anya sAdhana kare, usameM mokSa sAdhana nahIM hotaa| prazna - yaha karmoM kA Asava baMdha kaise hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - kamma kamma viSesaM, bhAva kubhAva kamma upptti| saMsarai kamma virayaM, punnaM kammaM ca bhAva suha uttaM // 291 / / ekamma kamma jAne, jIva viroha jIva pAtaM ca / saranasya kamma viroha, naMdaM karma ca pAisaMjutaM / / 292 // anvayArtha - (kamma kamma viSesaM) karmoM se hI karma kI vizeSatA hotI hai arthAt bhAvakarma se dravya karma baMdhatA hai, dravya karma ke udaya se bhAvakarma hotA hai (bhAva kubhAva kamma upapatti) bhAva kubhAva meM jur3ane se karmoM kI utpatti hotI hai arthAt dRSTi ke vibhAva rUpa pariNamana se karmoM kA Asava baMdha hotA hai (saMsarai kamma virayaM) jo sAMsArika pApa karmoM se virakta hotA hai (punnaM kamma ca bhAva suha uttaM) vaha puNya karma aura zubha bhAva kahA gayA hai| (ekamma kamma jAne) ina puNya karmoM, zubha bhAvoM se jo karma baMdha hotA hai vaha vizeSa jAno (jIva viroha jIva ghAtaM ca) yaha jIva svabhAva ke virAdhaka haiM aura jIva ke ghAtaka haiM (saranasya kamma viroha) yaha virodhI karma hI saMsAra meM paribhramaNa karAne vAle haiM (naMdaM kammaM ca ghAi saMjuttaM) ina puNya karmoM meM AnaMda mAnanA, inase ghAtiyA karmoM kA baMdha hotA hai| vizeSArtha- karma se hI karma kA baMdha hotA hai aura karma meM hI karma baMdhatA * hai| bhAva karma se dravya karma baMdhatA hai, dravya karma ke udaya se bhAva karma hote haiN| isameM jIva kI dRSTi kA nimitta-naimittika saMbaMdha hai arthAt dRSTi ke vibhAva % rUpa pariNamana se karmoM kA Asrava baMdha hotA hai| jaba jIva kI dRSTi vibhAva rUpa * ** **** arthAt para paryAya kI tarapha hotI hai taba karmAsava hotA hai aura jaba bhAva kubhAva meM jur3a jAtI hai taba karmoM kA baMdha hotA hai| sAMsArika prapaMca hiMsAdi pApakarmoM se jur3ane para azubha karma pApabaMdha hotA hai aura inase haTakara zubha karmoM meM jur3ane se zubha karma puNya baMdha hotA hai / yaha puNya karma zubha bhAva rUpa kahalAtA hai paraMtu yaha donoM hI karma, karma jAno kyoMki yaha jIva svabhAva ke virAdhaka aura jIva ke ghAtaka haiN| yaha donoM karma hI saMsAra meM paribhramaNa karAne vAle haiN| ina karmoM meM AnaMda mAnanA hI ghAtaka hai kyoMki yaha ghAtiyA karmoM kA baMdha karAte haiN| dravya karma ke ATha bheda haiM - cAra ghAtiyA, cAra aghaatiyaa| cAra ghAtiyA karma-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura aMtarAya yaha jIva ke jJAna, darzana, cAritra tathA vIrya svabhAva ke ghAtaka haiN| cAra aghAtiyA karma-nAma, Ayu, gotra, vedanIya / yaha zarIrAdi saMyogoM kA zubha-azubha saMyoga karAte haiN| AtmA ke jisa pariNAma se karma Ate haiM use bhAvAsava jAno aura karmoM kA AnA dravyAsava hai| puNyAsava-jisakA rAga prazasta hai arthAt jo paMca parameSThI ke guNoM meM, uttama dharma meM anurAga karatA hai, jisake pariNAma dayA yukta haiM aura mana meM krodha Adi rUpa kaluSatA nahIM hai usa jIva ke puNya karma kA Asrava hotA hai| pApAsava- tIvra moha ke udaya se hone vAlI AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha saMjJA, tIvra kaSAya ke udaya se raMgI huI mana vacana kAya kI pravRtti rUpa kRSNa, nIla, kApota yaha tIna lezyAyeM, rAga-dveSa ke udaya ke prakarSa se tathA indriyoM kI AdhInatA rUpa rAga-dveSa ke udreka se, priya kA viyoga, apriya kA saMyoga,kaSTa se makti aura AgAmI bhogoM kI icchA rUpa ArtadhyAna, kaSAya se citta ke krUra hone se hiMsA, jhUTha, corI, aura viSaya saMrakSaNa meM AnaMda mAnane rUpa raudra dhyAna, zubhakarma ko chor3akara duSkarmoM meM lagA huA jJAna aura darzana mohanIya tathA cAritra mohanIya ke udaya se hone vAlA aviveka rUpa moha yaha saba pApAsava ke kAraNa haiN| baMdha kA svarUpa-pUrvabaddha karmoM ke phala ko bhogate hae jIva kI jisa pariNati vizeSa (dRSTi) ke dvArA karma baMdhate haiM athavA jo karma jIva ko apane AdhIna kara letA hai use baMdha kahate haiM athavA jIva aura karma ke pradezoM kA jo paraspara meM mela hotA hai use baMdha kahate haiN| mohanIya karma ke udaya se hone vAle Guan Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan Juan 175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 1E * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI vikAra se yukta jIva bhAva, baMdha ke aMtaraMga kAraNa haiN| yahA~ pudgaloM ke grahaNa kA kAraNa hone se bahiraMga kAraNa yoga hai aura * viziSTa zakti kI sthiti meM hetu hone se jIvabhAva hI aMtaraMga kAraNa hai| prazna-mithyAtva avirati Adi Asava ke bhI heta? aura baMdha ke bhI, donoM meM kyA vizeSatA hai? samAdhAna - pahale samaya meM karmoM kA AnA Asrava hai, Agamana ke anaMtara dUsare Adi samaya meM karmoM kA jIva ke pradezoM meM sthita honA baMdha hai tathA Asrava meM yoga mukhya hai aura baMdha meM kaSAya Adi / baMdha ke cAra bheda haiM - prakRti, pradeza, sthiti, anubhaag| 1. prakRti baMdha - karmoM meM jJAna ko DhAMkane Adi rUpa svabhAva ke hone ko prakRti baMdha kahate haiN| 2. sthiti baMdha - usa svabhAva se cyuta na hone ko athavA karmoM ke AtmA ke sAtha rahane rUpa samaya kI maryAdA ko sthiti baMdha kahate haiN| 3. anubhAga baMdha - karmoM kI sAmarthya vizeSa ko anubhAga baMdha kahate haiN| 4. pradeza baMdha - karmarUpa pariNata pudgala skaMdhoM ke paramANuoM ke dvArA gaNanA ko pradeza baMdha kahate haiN| anubhAga baMdha ke bhI cAra bheda haiM - 1. ghAti karmoM ke anubhAga kI upamA - latA, dAru, haDDI aura patthara haiN| 2. aghAti meM azubha karma-nIma, kAMjIra, viSa, halAhala rUpa hote haiN| 3. aghAti meM zubha karma - guDa,khAMDa, zakara, amRta rUpa hote haiN| bhAvakarma - moha, rAga-dveSa Adi bhAvoM ko bhAvakarma kahate haiM, jo saMsAra bhramaNa ke mUla kAraNa haiN| nokarma-zarIrAdi no karma hai, jo bAhya saMyoga rUpa mAyA jAla hai tathA mukti prApti meM bAdhaka hai| ina zubha-azubha rUpa puNya-pApa karmoM kA jaba taka saMbaMdha hai taba taka * saMsAra hai / karmAsava se ghAtiyA-aghAtiyA donoM prakAra ke karma kA baMdha hotA * hai| puNya karma meM AnaMda mAnanA hI ghAtiyA karma se saMyukta karatA hai| karma kA baMdha dikhatA nahIM hai, karma kA udaya dikhatA hai| gAthA- 293,294K ER sAdhaka ke bAdhaka kAraNa- 1. pUrva saMskAra, 2. karma saMyoga, 3. kssaay| sAdhaka ko bhayabhIta bhramita karane vAle kAraNa - 1. bhAva karma, 2. azuddha paryAya, 3. pApAdi azubha karma / dRSTi ke sabhAva para hI karmoM kA Asava baMdha hotA hai, aisA nimitta-naimittika saMbaMdha hai| karma, pudgala kArmANa vargaNAyeM haiN| karma, karma se hI baMdhatA hai, jIva apane ajJAna se phaMsA hai| prazna-ina kamA~ se chuTane kA kyA upAya hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkamma sahAvaM uttaM, krita virayaM ca kAritaM virayaM / anumaya virayati sukhaM, nyAna sahAvena kamma virayati // 293 // utpati vipatisa karma, nyAna sahAvena viraya kmmaan| nyAnena nyAna suddhaM, ceyana Ananda kamma viryNti||294 // anvayArtha -(kamma sahAvaM uttaM) karma kA svabhAva kahA gayA hai (krita virayaM ca kAritaM virayaM) dRSTi kA jJAna pUrvaka mana vacana kAya kI kriyA se virakta honA tathA kriyA karAne ke bhAva se bhI virakta rahanA (anumaya virayati suddha) kisI kArya kI anumodanA ke bhAva se bhI virakta honA, mAtra zuddha bhAva rakhanA cAhiye (nyAna sahAvena kamma virayaMti) isa prakAra jJAna svabhAva meM hI rata hone se karmoM kI nirjarA hotI hai| (utpati Sipati sa kamma) karmoM kA svabhAva paidA hone aura kSaya hone kA hai,moha, rAga-dveSa se unakA baMdha hotA hai aura (nyAna sahAvena viraya kammAnaM) vItarAga vijJAnamayI svabhAva se karmoM kA kSaya hotA hai (nyAnena nyAna suddhaM) jJAna cetanA ke anubhava se hI yA AtmajJAna meM magna hone se hI jJAna zuddha hotA hai arthAt AtmA pUrNa zuddha mukta ho jAtA hai (ceyana Ananda kamma virayaMti) jJAnAnaMda svabhAva meM rahane se karmoM se chuTakArA hotA hai| vizeSArtha- karmoM se chUTane kA eka mAtra upAya dRSTi kA apane jJAna* svabhAva AtmA meM rata honA hai / jaba mana, vacana, kAya, kRta, kArita, anumodanA se nau prakAra sarva pravRtti kI ora se dRSTi haTa jAye arthAt mana vacana kAya kI samasta kriyA se upayoga haTakara apane jJAna svabhAva meM DaTa jAye, isa prakAra jJAna svabhAva meM rahane se karmoM se mukti hotI hai| -E-E E-ME Here E- Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI karma vargaNAyeM jaba AtmA ke pradezoM meM eka kSetrAvagAha rUpa ThaharatI haiM taba karmoM kI utpatti kahI jAtI hai aura jaba ve pradezoM meM se calI jAtI haiM, baMdha avasthA chUTa jAtI hai taba karmoM kA kSaya kahalAtA hai athavA karmoM kA svabhAva to paidA hone aura kSaya hone kA hai| moha, rAga-dveSa se karmoM kA baMdha hotA hai| vItarAga vijJAnamayI svabhAva se karmoM kA kSaya hotA hai| jJAna cetanA ke anubhava se jJAna se jJAna zuddha hotA hai arthAt AtmA pUrNa mukta ho jAtA hai| jJAnAnaMda svabhAva meM rahane se hI karmoM se mukti hotI hai| rAgI jIva karmoM se baMdhatA hai, vItarAgI jIva karmoM se chUTatA hai| AtmA ke jina samyakdarzana Adi athavA gupti Adi guNoM ke dvArA karmoM kA Asrava saMvRta hotA hai, rukatA hai use saMvara kahate haiM athavA karma yogya pudgaloM ke karmarUpa hone se rukane ko saMvara kahate haiN| zubha aura azubha pariNAmoM ko rokanA, dRSTi kA inameM na jur3anA bhAva saMvara hai| saMvara aura zuddhopayoga se yukta jo jIva aneka prakAra ke aMtaraMga-bahiraMga tapoM meM saMlagna hotA hai vaha niyama se bahuta karmoM kI nirjarA karatA hai| baMdha ke kAraNoM kA abhAva hone se navIna karmoM kA abhAva ho jAtA hai aura nirjarA ke kAraNa milane para saMcita karma kA abhAva ho jAtA hai, isa taraha samasta karmoM se chUTa jAne ko mokSa kahate haiN| AtmA kA jo pariNAma samasta karmoM ke kSaya meM hetu hai use bhAva mokSa jAno aura AtmA se samasta karmoM kA pRthak ho jAnA dravya mokSa hai / jisa yogI kA citta dhyAna meM usI taraha vilIna ho jAtA hai, jaise namaka pAnI meM laya ho jAtA hai, usake aMtara meM zubha aura azubha karmoM ko jalA DAlane vAlI Atma jJAna rUpa agni pragaTa hotI hai| jisakA puNya aura pApa binA phala diye svayaM jhar3a jAtA hai vaha yogI hai, usakA nirvANa hotA hai, vaha puna: Asrava se yukta nahIM hotaa| mana, vacana, kAya tathA kRta, kArita, anumodanA ke bhAvoM se apanI dRSTi haTA lenA, jJAna svabhAva meM samAdhistha rahanA yoga hai| yaha triyoga kI sAdhanA karma baMdhana se chUTane kA upAya hai| 1. rAga-dveSa aura moha ke tyAga rUpa athavA Agama kA vinaya pUrvaka abhyAsa aura dharma tathA zukla dhyAnarUpa manogupti hotI hai| 2. kaThora Adi vacanoM kA tyAga athavA maunarUpa vacanagupti hotI hai| 177 gAthA 295,296 *-*-*-*-*-* 3. zarIra ke mamatva kA tyAga athavA hiMsA, maithuna aura corI se nivRtti athavA sarvaceSTAoM se nivRtti kAyagupti hai| bhedajJAna se jIva-ajIva ko pRthak-pRthak nizcaya karake mana meM uThane vAle rAga-dveSamUlaka saba vikalpoM ko dUra karake nirvikalpa mana ke dvArA svAtmA kI upalabdhi yA anubhUti hotI hai, isI AtmajJAna se kevalajJAna pragaTa hotA hai| prazna jaba AtmA siddha ke samAna zuddha hai phira yaha karmoM kA cakkara kaisA hai ? - samAdhAna- maiM AtmA siddha ke samAna zuddhAtmA paramAtmA hU~, aise svayaM ke svarUpa kI vismRti rUpa ajJAna se, anAdi jIva aura karmoM ke saMbaMdha kI paraMparA hai| pUrvabaddha karma ke udaya kA nimitta pAkara jIva rAga-dveSa rUpa pariNamana svataH karatA hai aura jIva ke rAga-dveSa rUpa pariNAmoM kA nimitta pAkara kArmANa vargaNAyeM svayaM jJAnAvaraNAdi rUpa se pariNamana karatI haiM, isase chUTane kA upAya hai karma janya rAgAdi bhAvoM se AtmA kI bhinnatA ko jAnakara AtmA ke yathArtha svarUpa kA zraddhAna aura jJAna tathA rAgAdi rUpa se pariNamana na karake rAga aura dveSa kI nivRtti rUpa sAmyabhAva ko dhAraNa krnaa| jaba taka bhedajJAna pUrvaka samyakjJAna nahIM hotA, taba taka yaha saMsAra aura karmoM kI paraMparA calatI rahatI hai| prazna upAya hai ? isa saMsAra aura karmoM kI paraMparA se chUTane kA kyA isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - cidAnaMda sasahAvaM, kammaM na picche naMda sahakAraM / sukiya subhAva susamayaM nyAnAnaMdena kamma nahu picchaM / / 295 / / cidAnaMda cetanayaM vipanika rUvena kamma saMSipanaM / " kamma sahAva na picchaM, cidAnaMda naMda sarUvaM / / 296 / / anvayArtha (cidAnaMda sasahAvaM) AtmA kA apanA svabhAva caitanyamaya tathA AnaMdamaya hai (kammaM na piccheI naMda sahakAraM) apane sukha svabhAva AtmA meM karmoM kA praveza hI nahIM hai arthAt AtmA karmoM ko pahicAnatA bhI nahIM hai (sukiya subhAva susamayaM ) AtmA kA apane svabhAvarUpa rahanA hI svasamaya hai| Huo Dao - Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***-*-*-*-*-* -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI (nyAnAnaMdena kamma nahu picchaM) jJAnAnaMda meM magana rahane se karma dikhAI nahIM dete arthAt karmoM kA Asrava baMdha nahIM hotA / (cidAnaMda cetanayaM ) yaha AtmA cidAnaMda caitanyamaya hai (Sipanika rUvena kamma saMSipanaM) jaba AtmA dravya va bhAvarUpa se kSapaNaka hotA hai arthAt apane svarUpa meM dRr3ha sthita hotA hai taba karmoM kA kSaya hotA hai (kamma sahAva na picchaM) karmoM ke svabhAva, yaha saMsAra aura karma paraMparA ko mata dekho ( cidAnaMda naMda sasarUvaM) apane cidAnaMda caitanya svarUpa meM lIna raho, isI meM magana raho / vizeSArtha apanA svabhAva cidAnaMdamayI hai, apane svasamaya zuddhAtmA meM karmoM kA praveza hI nahIM hai, vahA~ saMsAra Adi koI karma haiM hI nahIM, usa tarapha kyoM dekhate ho ? apane jJAnAnaMda svabhAva meM raho, ina karmoM ko mata dekho / - apane cidAnaMda caitanya svarUpa meM dRr3ha sthita raho, kSAyika bhAva meM raho to yaha saba karma kSaya ho jAyeMge, yaha saMsAra aura karma paraMparA, karmoM ke svabhAva ko dekhane jAnane kI kyA jarUrata hai ? inheM dekho hI mata, apane cidAnaMda mayI svasvarUpa meM lIna raho / jaba AtmA nizcaya samyakdarzana jJAna cAritra meM ThaharatA hai, Apa AparUpa ekAgra hotA hai taba isako sva samaya jAno aura jaba yaha pudgala karma ke udaya kI avasthA meM ThaharatA hai taba isako para samaya jAno / zuddhopayoga rUpa vItarAga nirvikalpa bhAva jo adhika kAla taka Thahara sake vaha kSAyika svarUpa hotA hai, isase sAre karma kSaya ho jAte haiN| maiM sukhI, maiM duHkhI isa bhAva ke anubhava ko karmaphala cetanA kahate haiN| yaha karmoM kI tarapha dekho hI mata, apane cidAnaMda caitanya sva svarUpa meM AnaMdita raho to yaha saMsAra aura karma paraMparA saba chUTa jaayegii| parama svabhAva bhAva zuddha jJAyaka svarUpa trikAlI sAmAnya vastu svasamaya kI dRSTi karane ke liye kahate haiM ki usameM guNabheda nahIM hai aura paryAya bhI nahIM hai| bhagavAna AtmA cidAnaMda caitanya jyoti dhruva svabhAva hai, yaha to jJAyaka svabhAva rUpa se, parama pAriNAmika bhAvarUpa se, svabhAva bhAvarUpa se hI trikAlI hai| karmAdi rAga ke sAtha dravya eka rUpa nahIM huA hai, yaha saMsAra aura karmAdi saMyoga jAnane meM A rahA hai, yaha sarvathA hI bhinna hai| yaha maiM jAnanahAra hU~, so maiM hI hU~, jJeya vaha maiM nahIM hU~, aisA apanA abheda svarUpa anubhava karo aura 178 gAthA 297, 298******* svayaM apane jJAnAnaMda svabhAva meM raho to yaha saba karma saMyoga, saMsAra paraMparA apane Apa vilA jAyegI, apane svabhAva meM yaha kucha haiM hI nahIM / dravyendriya, bhAvendriya aura indriya ke viSaya, ina sabakA lakSya chor3akara apane jJAna svabhAva dvArA para se sarvathA bhinna aisA nija pUrNa zuddha cidAnaMda caitanya svarUpa kA anubhava karane para zarIra pariNAma ko prApta dravyendriya, khaMDa-khaMDa jJAna rUpa bhAvendriya aura indriya ke viSaya bhUta padArtha kuTuMba, parivAra, deva, guru, zAstra ityAdi saba para jJeya haiM aura jJAyaka svayaM bhagavAna AtmA svajJeya hai| viSayoM kI Asakti ajJAna dvArA saMsAra aura karmodaya, ina donoM kA eka jaisA anubhava hotA thA, nimitta kI ruci se jJeya jJAyaka kA eka jaisA anubhava hotA thA lekina jaba bhedajJAna dvArA bhinnatA kA jJAna huA taba yaha saMsAra aura karmAdi kucha nahIM haiM, saba paryAyI pariNamana bhrama bhrAMti hai| maiM to eka akhaMDa zuddha buddha cidAnaMda caitanya bhagavAna AtmA huuN| jJeya ke sAtha merA koI saMbaMdha nahIM hai, aisA svasaMvedana jJAna hone para saba karma saMyoga kSaya ho jAte haiM, saMsAra vilA jAtA hai| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM - cidAnaMda lakSyana the, lacyaMto nyAna jJAna vinyAnaM / alavaM lavaMtu rUvaM lakSyaMto kamma nahu picchaM / / 297 / / cidAnaMda ciMtavanaM cintaMto nyAna mamala sabhAvaM / 9 - malaM subhAva na diI, ceyana Ananda kamma saMSipanaM / / 298 / / anvayArtha ( cidAnaMda laSyana yaM) AtmA kA lakSaNa cidAnaMda hai (laSyaMto nyAna jhAna vinyAnaM) isa lakSaNa kI anubhUti se hI AtmA kA jJAna hotA hai, AtmA kA dhyAna hotA hai tathA bhedavijJAna hotA hai (alaSaM laSaMtu rUvaM) aisA alaSa svarUpa jo mana vacana kAya se pare alakha hai, aise apane Atma svarUpa ko lakho, anubhava karo (laSyaMto kamma nahu picchaM) AtmAnubhava meM apane svarUpa ko lakhane para karma dikhAI hI nahIM dete| ( cidAnaMda ciMtavanaM ) cidAnaMda svabhAva kA ciMtavana, anubhava karane se, dekhane se (cintaMto nyAna mamala sabhAvaM) aisI anubhUti karane se jJAna mamala svabhAva ho jAtA hai (malaM subhAva na diTTha) phira yaha rAgAdi rUpa karmodaya, saMsArI paryAya, mala svabhAva dikhAI nahIM detA (ceyana Ananda kamma saMSipanaM) - * Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HHHHHHH* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 299,300 ----- --- -- EH * jJAnAnaMda svabhAva meM ramaNa karane se karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha- AtmA kA asAdhAraNa cidAnaMda, caitanyamayI AnaMda svabhAva hai| jo sivAya AtmA ke aura kisI pudgala, dharma, adharma, kAla va AkAza dravya meM nahIM pAyA jAtA hai| isa lakSaNa se lakSya rUpa AtmA kA jJAna karake usako paradravya, paraguNa, paraparyAya, karmodaya janya vibhAva bhAvAdi se bhinna jAnanA cAhiye tathA isI lakSaNa cidAnanda svabhAva kA dhyAna karanA caahiye| apane jJAna svabhAva ko lakhane para karma dikhAI hI nahIM dete, AtmAnubhava meM saMvara pUrvaka karma nirjarA hotI hai| maiM cidAnaMda svabhAva hU~ aisI bhAvanA bAra-bAra karane se mAnyatA meM se rAgAdi mala nikala jAyegA tathA AtmA vItarAga vijJAna rUpa mamala svabhAva hI jhlkegaa| mamala svabhAva meM koI karmAdi mala haiM hI nahIM, dravya dRSTi se dekhane para koI karma mala dikhAI hI nahIM dete, eka samaya kI azuddha paryAya bhI nahIM dikhegii| isa taraha bhAvanA karate-karate jaba cidAnaMda svabhAva meM tallInatA hotI hai taba sarva pUrvabaddha karma kSaya ho jAte haiN| caitanya lakSaNa se hI AtmAnubhUti hotI hai kyoMki ajIva dravya varNAdi sahita mUrtika bhI hai va varNAdi rahita amUrtika bhI hai isaliye amUrtikapane ke lakSaNa dvArA dekhane se jIvatatva dikhAI nahIM de sakatA hai| amUrtikapanA jIva meM bhI hai aura dharma, adharma, AkAza, kAla meM bhI hai| rAgAdi mala kinhIM jIvoM meM hai, kinhIM jIvoM meM nahIM hai isaliye jIvatattva zuddhAtma svarUpa caitanya lakSaNa mamala svabhAvI hI hai| AtmA ko cetanA guNamaya batalAyA hai kyoMki jJAna kI paryAya kA aMza pragaTa hai ata: cetanA lakSaNamaya trikAla hai| AnaMda kA aMza to jaba svabhAva kA Azraya ho taba pragaTa ho : paraMtu cetanA kI vartamAna paryAya to ajJAnI kA bhI vikasita aMza hai isaliye yaha kahA hai ki bhagavAna AtmA pUrNa caitanya * lakSaNamaya hai, aMtara dRSTi DAlate hI cetanA svabhAva anaMta aparimita mamala * svabhAva anubhava meM AtA hai| aise caitanya lakSaNa cidAnaMda mamala svabhAva para * dRSTi DAlane para rAgAdi karmamaloM se bhinna dIkha par3atA hai, isI dravya dRSTi, * zuddha dRSTi se pUrvabaddha karma nirjarita kSaya ho jAte haiN| jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para yaha anubhUti ***** * * *** hI maiM hU~ aisA samyakajJAna hotA hai| atIndriya AnaMda ke vedana meM AnaMda svarUpa prabhu para se bhinna, dayA-dAnAdi ke bhAva, rAgAdi karma maloM se spaSTa bhinna dekhane meM AtA hai| zAstra sunakara athavA dhAraNA se use bhinna jAnA hai aisA nahIM kyoMki yaha to rAga mizrita jAnanA hai paraMtu rAgAdi karma maloM se bhinna nirmala bhedajJAna ke prakAza dvArA AtmA ko cidAnaMda caitanya mamala svabhAvI dekhanA vahI bhinna jAnanA kahalAtA hai| bhale hI jIva tathA rAgAdi karma bhinna rahakara eka kSetra meM raheM to bhI donoM kabhI bhI na to ekarUpa hue aura na hI ho sakate haiM ata: sAvadhAna hokara rAgAdi karmamaloM se bhinna rUpa cidAnaMda svarUpa kA anubhava kara, puNya-pApa ke bhAva du:kha rUpa haiM aura merA svarUpa AnaMdamaya hai, aise abhiprAya pUrvaka rAgAdi karmamala, puNya-pApa ke bhAvoM se pIche palaTa, svarUpa to mamala cidAnaMda svabhAvI hai| jise aisA yathArtha bhedajJAna hotA hai use karmAsrava se nivRtti aura saMvarapUrvaka pUrvabaddha karmoM kI nirjarA hotI hai| ___ jisako dravyadRSTi yathArtha pragaTa hotI hai, use dRSTi ke jora se akelA cidAnaMda caitanya hI bhAsatA hai, zarIrAdi kucha bhAsatA hI nahIM hai| bhedajJAna kI pariNati aisI dRr3ha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA zarIra se bhinna bhAsita hotA hai| dina ko jAgrata dazA meM to zAyaka nirAlA rahatA hai paraMtu rAta ko nIMda meM bhI AtmA nirAlA rahatA hai| AtmA nirAlA to hai hI paraMta pragaTa nirAlA ho jAtA hai|jnyaan ke abhyAsa se bhevajJAna hotA hai va bhevajJAna ke abhyAsa se kevalajJAna hotA hai| he bhavya ! sthira dRSTi se tU aMtaraMga meM dekha: to sarva paradravya se mukta aisA terA svarUpa parama prasiddha anubhava meM aayegaa| prazna -kyA aise cidAnaMda caitanya svabhAva ko dekhane jAnane se karmakSaya ho jaayeNge| - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - cidAnaMda saMdiTuM, daMsana daMsei nyAna sahakAraM / caranaM duvihi saMjoyaM, nyAna sahAvena kamma saMSipanaM // 299 // cidAnaMda sahakAraM, nyAna vinyAna sahAva saMjuttaM / aMkura nyAna sahAvaM, nandaM Ananda kamma saMvipanaM // 30 // * * ** * * - --------- 179 M Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** -E-5-18-5-16 E KKAKK ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA- 299-302*** * cidAnaMda saMdiI, diTThI dilei nyAna anmoyaM / cidAnaMda svabhAva kA Azraya karane se jJAna svabhAvI AtmA kA nizcaya pajjAva nahu picchadi, diDDI AnaMda kamma saMvipanaM // 301 // hokara mokSa prApti kA kAraNa bhAva bhedavijJAna rUpI aMkura arthAt zuddhopayoga pragaTa hotA hai| zuddhopayoga dvArA jaba Atma svabhAva meM ramaNa hotA hai taba parama cidAnaMda subhAvaM, anmoyaM dei nyAna vinyAnaM / sukha, parama AnaMda kI anubhUti hotI hai isI se sarva karma kSaya hote haiN| pajjAva nahu diha, sukiya subhAva kamma vipanaM ca // 302 // cidAnaMda svabhAva ko dekhane jAnane, jJAna svabhAva kA AlaMbana rakhane se anvayArtha- (cidAnaMda saMdiTuM) cidAnaMda svabhAva ko samyak prakAra se paryAya karmAdi dikhAI nahIM dete, jaba AnaMdamaya dRSTi hotI hai taba karmoM kA dekhanA (daMsana daMsei nyAna sahakAra) samyakadarzana samyajJAna pUrvaka (caranaM kSaya hotA hai / maiM AtmA cidAnaMdamaya svabhAva vAlA hU~, aisI bhAvanA duvihi saMjoyaM) donoM prakAra ke samyakcAritra-samyaktvAcaraNa aura saMyamAcaraNa karate-karate para se bhinna AtmA kI pratIti aura jJAna vijJAna kI prApti hotI cAritra kI sAdhanA sahita (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) jJAna svabhAva meM hai| jJAnI jIva jaba sarva karma janita paryAyoM se dRSTi haTAkara apane sva svabhAva ramaNa karane se karmoM kA kSaya hotA hai| meM hI tanmaya hotA hai, isI se karmoM kA kSaya hotA hai| svabhAva dRSTi se karma kSaya (cidAnaMda sahakAraM) cidAnaMda svabhAva ke sahakAra se (nyAna vinyAna hote haiM aura paryAya dRSTi se karma baMdha hotA hai| sahAva saMjuttaM) apane jJAna-vijJAna svabhAva meM lIna raho (aMkura nyAna sahAvaM) prathama svarUpa sanmukha hokara nirvikalpa anubhUti hotI hai, AnaMda kA jJAna svabhAva ke aMkura pragaTa hone se arthAt zuddhopayoga kI pragaTatA se (nandaM vedana hotA hai, taba hI yathArtha samyakdarzana huA kahalAtA hai| jJAna svarUpa Ananda kamma saMSipanaM) parama sukha meM AnaMdita rahane se karmoM kA kSaya hotA hai| AtmA hai aise guNa-guNI ke bheda vikalpa rahita samyakajJAna hotA hai| anAdi (cidAnaMda saMdiTTha) cidAnaMda svabhAva ko dekhane se (diTThI didvei nyAna anaMta ekarUpa cidAnaMda caitanya mUrti bhagavAna AtmA vaha aMzI hai aura usake anmoyaM) dRSTi ke cidAnaMda svabhAva ko dekhane tathA jJAna kA Azraya hone se Azraya se jo nirmalatA pragaTa hotI vaha aMza hai yahI samyakcAritra hai| sAdhaka (pajjAva nahu picchadi) paryAya zarIrAdi saMyoga dikhAI nahIM dete arthAt paryAya jIva ko aMzI kA Azraya hotA hai, aMza kA nhiiN| use apane zuddha akhaMDa eka kI tarapha dRSTi nahIM jAtI (diTThI AnaMda kamma saMSipanaM) AnaMda svabhAva kI parama pAriNAmika bhAva svarUpa nija cidAnaMda svabhAva kA hI niraMtara avalaMbana dRSTi hone se saba karma kSaya ho jAte haiN| vartatA hai, isI ke AdhAra se sarva karma apane Apa kSaya hote haiN| (cidAnaMda subhAvaM) cidAnaMda svabhAva kA (anmoyaM dei nyAna vinyAnaM) jaise-siddha bhagavaMta kisI ke AlaMbana binA svayameva pUrNa atIndriya Azraya Alambana rakhane se jJAna vijJAna kI prApti hotI hai (pajjAvaM nahu diTTha) jJAnAnaMda svarUpa se pariNamana karane vAle divya sAmarthyavaMta deva haiM, tAdRza samyakdRSTi jJAnI paryAya ko nahIM dekhatA hai (sukiya subhAva kamma vipanaM ca) sabhI AtmAoM kA svabhAva bhI hai| aisA nirAlambI jJAna aura sukha svabhAvarUpa apane Atma svabhAva para dRSTi rakhatA hai isI se karmoM kA kSaya hotA hai| maiM hU~, aisA lakSya meM lene para dRSTi atIndriya hokara paryAya meM jJAna aura AnaMda vizeSArtha- samyakdarzana, samyakjJAna aura samyakcAritra tInoM kI khila jAtA hai, yahI cidAnaMda svabhAva kI anubhUti hai| isa taraha AnaMda kA ekatA mokSamArga hai aura pUrNatA mokSa hai| para aura paryAya kI dRSTi se karmoM kA agAdha sAgara pratIti meM, jJAna meM aura anubhUti meM A jAtA hai| svayaM kA parama * Asrava baMdha hotA hai, svabhAva rUpa dRSTi se karmoM kA saMvara aura nirjarA hotI hai| iSTa aisA atIndriya AnaMda mukti sukha prApta hotA hai aura aniSTa rUpa paryAya se * tatvajJAnI jIva "maiM cidAnaMda svabhAva hU~" aisI bhAvanA bhAte-bhAte hI dRSTi haTa jAtI hai, saba karma saMyoga vilA jAte haiN| samyaka dRSTi jJAnI hotA hai, donoM prakAra ke cAritra-samyaktvAcaraNa aura 8 anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa cidAnaMda svabhAva saMyamAcaraNa cAritra kI sAdhanA se jitanI-jitanI vItarAgatA rUpajJAna svabhAva hai usake sva sanmukha hokara ArAdhana karanA, vahI paramAtmA hone kA saccA kI pragaTatA hotI hai vaise hI karma kSaya hote jAte haiN| upAya hai| 180 -E-E E-ME E- Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** zrI upadeza zuddha sAra jI aMtara dRSTi meM cidAnaMda svabhAva kI anaMta mahimA bhAsita hokara usakA anaMta rasa AnA cAhiye, aisA karane se pariNAma svabhAva meM tanmaya hote haiN| guNa-guNI ke bheda kA bhI lakSya chor3akara eka rUpa guNI kI dRSTi kara isase tujhe samatA hogI, AnaMda hogA, duHkha kA nAza hogaa| eka caitanya vastu dhruva hai usameM dRSTi dene se mukti mArga pragaTa hotA hai| isI kI vizeSatA rUpa gAthA Age kahate haiM . vipio saMsAra subhAvaM cipio naMta naMta kammAnaM / anmoyaM nyAna sabhAva, kammaM vipiUna tivihi joena / / 303 / / cidAnanda AnandaM, nyAna sahAvena sabhAva AnandaM / - jyAnena jyAnamAlaMya, anmoyaM kamma naMta saMcipanaM / / 304 // anvayArtha * (Sipio saMsAra subhAvaM ) jaba saMsAra svabhAva rUpa darzana moha kA kSaya ho jAtA hai (Sipio naMta naMta kammAnaM) anaMtAnaMta karmoM kA kSaya ho jAtA hai (anmoyaM nyAna sabhAvaM) jJAna svabhAva kA AlaMbana hone para (kammaM SipiUna tivihi joena ) trividha yoga mana, vacana, kAya kI ekAgratA se samasta karma kSaya ho jAte haiM / (cidAnanda AnandaM) cidAnaMda svabhAva meM AnaMdita rahane se (nyAna sahAvena sabhAva AnandaM) apane jJAna svabhAva kA svAbhAvika sahaja AnaMda AtA hai (nyAnena nyAnamAlaMvyaM) jJAna ke AlaMbana se hI kevalajJAna pragaTa hotA hai (anmoyaM kamma naMta saMSipanaM) kevalajJAna svabhAva ke Azraya se anaMta karma kSaya ho jAte haiM / vizeSArtha jaba saMsAra svabhAva rUpa darzana moha kA kSaya ho jAtA hai taba anaMtAnaMta karmoM kA kSaya ho jAtA hai| kSAyika samyaktva sahita jJAna svabhAva kA AlaMbana hone se trividha yoga mana, vacana, kAya kI ekAgratA rUpa dhyAna sAdhanA se samasta karma kSaya ho jAte haiN| cidAnaMda svabhAva meM AnaMdita rahane se apane jJAna svabhAva kA svAbhAvika sahaja AnaMda AtA hai| jJAna ke AlaMbana se hI kevalajJAna pragaTa hotA hai, kevalajJAna svabhAva ke Azraya se anaMta karma kSaya ho jAte haiN| cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya va tIna darzana mohanIya ke kSaya hone se kSAyika samyaktva hotA hai / kSAyika samyaktvI niraMtara jJAna svabhAva meM rata rahatA hai| 181 gAthA 303, 304*-*-*-*-*-* tathA trividha yoga kI sAdhanA mana, vacana, kAya se apane upayoga ko haTAkara apane dhyAna meM lIna hone para sAre karma kSaya ho jAte haiM, saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai| AtmA kA svabhAva cidAnaMdamayI hai, jJAnAnaMda svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hotA hai| vItarAga bhAva kevalajJAna svabhAva ke Azraya se karma kSaya ho jAte haiN| ATha karma jo haiM, vaha jJAna nahIM hai kyoMki karma acetana haiN| karma ke lakSya vAlA jJAna hotA hai, vaha bhI jJAna nahIM hai| karma kA baMdha, sattA, udaya, udIraNA ityAdi saMbaMdhI jo jJAna hotA hai, vaha jJAna nahIM hai| karma sambaMdhI jJAna hotA hai apane meM apanI yogyatA se, karma to usameM nimitta mAtra haiM lekina vaha jJAna bhI AtmA kA jJAna nahIM hai / AtmA, abaddha, aspRSTa hai, svarUpa se AtmA akarma asparza hai| AtmA atIndriya jJAna se jAnane kA kAma kare taba Asrava kA nirodha hotA hai| AtmA jJAyaka rUpa hai, usako jJAna meM lekara jo aMtara meM dhyAna karatA hai, usake mana ke vikalpa rAga samApta ho jAte haiN| mana zAMta ho jAtA hai, saMsAra zarIra se * upayoga haTa jAtA hai, taba atIndriya AnaMda ke rasa kA svAda AtA hai| pariNAma aMtarnimagna hone para apane svajJeya meM lInatA rUpa zuddhopayoga se kevalajJAna pragaTa hotA hai| yahA~ AtmA kI anubhUti ko hI jJAna kI anubhUti kahA hai| ajJAnI jIva svajJeya ko chor3akara anaMta parajJeyoM meM hI arthAt AtmA ke atIndriya jJAna ko chor3akara indriya jJAna meM hI lubdha ho rahe haiN| nija caitanya ghana cidAnaMda svarUpa AtmA kA anubhava nahIM hai, aise ajJAnI paravastu meM, parajJeyoM meM lubdha haiM unakI dRSTi aura ruci rAga Adi para hai, ve indriya jJAna ke viSayoM se aura rAga Adi se anekAkAra hue jJAna ko hI svapane AsvAdate haiM, yahI mithyAtva hai, jo saMsAra svabhAva hai| nirvikalpa samAdhi hI nizcaya mokSamArga hai, usase utpanna huA atIndriya AnaMda kA anubhava aisA svasaMvedana jJAna vaha jJAna hai, isI jJAna svabhAva ke AlaMbana se kevalajJAna pragaTa hotA hai, jisase sAre karma aura saMsAra paribhramaNa kSaya ho jAtA hai| prazna yaha jJAna kaise pragaTa hotA hai jisase karma kSaya hote haiM ? - * Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-305-308 -------- ** * zrI upadeza zuddha sAra jI isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - cidAnanda parinAma, parinavai nyAna vinyAna sahakAraM / para parjAva na diTuM, parinavai anmoya kamma vipanaM ca // 305 // cidAnanda vipiUna, vipio kammAna tivihijoen| nyAna vinyAna subhAvaM, laghu guruvaM ca nyAna anmoyaM // 306 // nyAnaM nyAna sahAvaM, nyAnaM vinyAna kamma saMSipanaM / mamala sahAvaM uttaM, nyAnena nyAna mamala miliyaM ca / / 307 // anvayArtha - (cidAnanda parinAma) cidAnaMda AtmA kA pariNAma (parinavai nyAna vinyAna sahakAra) jaba bhedavijJAna kI sahAyatA se nija svabhAva rUpa pariNamana karatA hai (para parjAva na di8) taba para paryAya yA azuddha paryAya rUpa saMsAra nahIM dikhatA hai (parinavai anmoya kamma vipanaM ca) cidAnaMda svabhAva kA AlaMbana aura usa rUpa pariNamana hone se karmoM kA kSaya hotA hai| (cidAnanda SipiUna) cidAnaMda svabhAva hI karmoM kA kSaya karane vAlA hai (pipio kammAna tivihi joena) trividha yoga mana, vacana, kAya se upayoga haTane aura nija svabhAva meM DaTane para sAre karma kSaya ho jAte haiM (nyAna vinyAna subhAva) bhedavijJAna kA svabhAva (laghu guruvaM ca nyAna anmoyaM) kSaNika ho yA sthAyI, choTA ho yA bar3A ho vaha samyakjJAna kA hI Azraya hai| (nyAnaM nyAna sahAvaM) jaba jJAna, jJAna svabhAva meM rata hotA hai (nyAnaM vinyAna kamma saMSipana) isI bhedavijJAna rUpa samyakjJAna se karma kSaya hote haiM (mamala sahAvaM uttaM) AtmA ko mamala svabhAva arthAt sAre karma malAdi se rahita kahA gayA hai (nyAnena nyAna mamala miliyaM ca) jJAna ke Azraya se hI mamala svabhAva rUpa kevalajJAna milatA hai| vizeSArtha - jaba cidAnaMda AtmA kA pariNAma arthAt upayoga (dRSTi) bhedavijJAna kI sahAyatA se nija svabhAva rUpa pariNamana karatA hai taba para 2 paryAya zarIrAdi karma saMyoga kucha bhI nahIM dikhatA hai, apane cidAnaMda svabhAva kA AlaMbana aura usa rUpa pariNamana hone se karmoM kA kSaya hotA hai| jaba samyakdRSTi ko cidAnaMda svabhAva kI dRr3hatA ho jAtI hai taba cAhe bhedavijJAna thor3A ho yA bahuta ho vaha cidAnaMda svabhAva meM hI ramaNa karatA hai, trividha yoga se karmoM kA kSaya ho jAtA hai| bhedavijJAna dvArA sarva parabhAvoM se bhinna hokara jaba jJAnopayoga zuddhAtmA mamala svabhAva meM rata hotA hai taba sarva karma kSaya ho jAte haiM tathA mamala svabhAva rUpa kevalajJAna mila jAtA hai, pragaTa ho jAtA hai / bhedavijJAna se AtmajJAna hotA hai, AtmajJAna se karma kSaya hote haiN| bhedajJAna pUrvaka sva-para kA zraddhAna hone para apane ko para se bhinna cidAnaMda jAne to svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa darzana, jJAna, cAritra kA upAya kare aura paradravyoM kA apane se bhinna rUpa zraddhAna hone para, para ke lakSya se hone vAle puNya-pApa va Asrava baMdha ko chor3ane kA zraddhAna hotA hai| svayaM ko para se bhinna jAnane para nija hitArtha pravartana kare tathA para ko apane se bhinna jAnane para unake prati udAsIna ho, rAgAdi ko chor3ane kA zraddhAna ho isa prakAra apane mamala svabhAva kA Azraya lene para bhedajJAna se samyakjJAna aura samyajJAna se kevalajJAna hotA hai yahI mokSamArga hai| zuddha svarUpa mamala svabhAvI AtmA meM mAno vikAra karmAdi aMdara praviSTa 3 ho gaye hoM aisA dikhAI detA hai paraMtu bhedajJAna pragaTa hone para ve jJAna rUpI caitanya darpaNa meM pratibimba rUpa haiN| jJAna vairAgya kI acintya zakti se puruSArtha dvArA dravya dRSTi se dekho caitanya dravya mamala hai, aneka prakAra ke karma ke udaya, sattA, anubhAga tathA karma nimittaka vikalpa Adi tujhase bhinna haiM, aise mamala svabhAva kA Azraya lene para sarva karma kSaya ho jAte haiM aura kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| trividha yoga arthAt mana, vacana, kAya se upayoga haTane para dRSTi to paramAtma tattva para hI hotI hai tathApi paMca parameSThI, dhyAtA, dhyAna, dhyeya ityAdi saMbaMdhI vikalpa bhI hote haiM paraMtu nirvikalpa svAnubhUti hone para vikalpa jAla TUTa jAtA hai, zubhAzubha vikalpa nahIM rahate haiM, ugra nirvikalpa dazA meM hI mukti hai| prazna-mukta hone kA kyA upAya hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - cidAnanda sabhAvaM, uvaha parama jinvreNdehi| parama sahAvaM suddhaM, ceyana Ananda nivvue jaMti // 308 // 182 HI-E-HEERE *----- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cui Yu *Zhang Chu Bu Chu Hua Ye Bu Chang -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI cidAnanda AnaMda, parama sabhAvena kamma saMcipanaM / sIha sabhAva sudinaM, jaM gayaMda jUhena diDi virayaMti // 309 // taM subhAvasa bhAvaM paramaM Ananda ceyanaM sahiyaM / , kammaM tivihi vimukkaM mamalaM nyAnena siddhi saMpattaM // 310 // anvayArtha (cidAnanda sabhAvaM) AtmA kA svabhAva cidAnaMda, jJAnAnaMda svabhAva hai (uvaidvaM parama jinavareMdehi) parama jinendra tIrthaMkaroM ne yaha upadiSTa kiyA hai (parama sahAvaM suddhaM) AtmA parama pAriNAmika bhAva vAlA paripUrNa zuddha hai athavA parama svabhAva paramAtma svarUpa paripUrNa zuddha hai (ceyana Ananda nivvue jaMti) jo jIva apane cidAnaMda svabhAva meM magna hotA hai vahI nirvANa ko prApta karatA hai| B (cidAnanda AnaMda) hamezA jJAnAnaMda svabhAva ke AnaMda meM rahane se (parama sabhAvena kamma saMSipanaM) parama pAriNAmika svabhAva se karma kSaya ho jAte haiM arthAt paramAtma svabhAva pragaTa hone para sAre karma vilA jAte haiM, jaise (sIha sabhAva sudiTTha) siMha ko dekhate hI, usakI garjanA sunate hI (jaM gayaMda jUhena diTTi virayaMti) hAthiyoM ke jhuMDa dRSTi se vilA jAte haiM arthAt koI dikhAI nahIM dete, saba bhAga jAte haiN| (taM subhAvasa bhAvaM) tumhArA svabhAva tathA pratyeka jIva AtmA kA svabhAva (paramaM Ananda ceyanaM sahiyaM) paramAnaMda mayI caitanya svabhAvadhArI hai (kammaM tivihi vimukkaM) tInoM prakAra ke karma- dravyakarma, bhAvakarma, nokarma se vimukta bhinna svataMtra nyArA hai (mamalaM nyAnena siddhi saMpattaM) aise mamala svabhAva kA jJAna zraddhAna karane tadrUpa rahane se siddhi kI saMpatti, mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha zrI jinendra paramAtmA tIrthaMkara devoM ne yahI batalAyA hai ki hara eka AtmA paramAtmA ke samAna zuddha cidAnaMdamaya parama pAriNAmika svabhAva vAlA apane meM paripUrNa zuddha hai, jo jIva apane cidAnaMda svarUpa kA nizcaya zraddhAna jJAna karake dhyAna magna hotA hai vahI nirvANa pAtA hai| - hamezA apane jJAnAnaMda svabhAva ke AnaMda meM rahane se cidAnaMdamayI parama svabhAva kA prakAza hone se sAre karma kSaya ho jAte haiN| jaise- siMha ko dekhate, usakI garjanA sunate hI hAthiyoM ke jhuMDa vilA jAte haiM dikhAI hI nahIM dete haiN| 183 gAthA 308-310 ***** aise hI apane parama pAriNAmika svabhAva meM koI karmAdi dikhAI hI nahIM dete, saba karma kSaya ho jAte haiN| he bhavya ! tumhArA svabhAva tathA pratyeka jIva AtmA kA svabhAva paramAnaMda mayI svabhAva dhArI paramAtmA hai, vaha tInoM prakAra ke karma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAgAdi bhAvakarma aura zarIrAdi no karmoM se vimukta svataMtra nyArA apane meM paripUrNa zuddha hai, aise mamala svabhAva kA jJAna zraddhAna karane aura tadrUpa rahane se siddhi kI sampatti, mukti kI prApti hotI hai| jo jinendra haiM, vaha hI maiM hU~, nizaMka hokara aisI bhAvanA karo, yahI mokSa kA kAraNa hai| zuddhAtmA kI bhAvanA se maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, aise dRr3ha nizcaya zraddhAna se rAga-dveSa rUpa bhAvakarma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma tathA zarIrAdi no karma kSaya ho jAte haiM / AtmadhyAna se hI ke valajJAna hotA hai taba zIghra hI siddha pada mila jAtA hai / cidAnaMda caitanya merA svarUpa hai usI ko maiM dekhatA hU~, dUsarA kucha mujhe dikhatA hI nahIM hai| aisA nija parama svabhAva para jora Aye, dRr3ha zraddhAna ho to saba karmAdi vilA jAte haiN| svayaM meM gayA, ekatva buddhi TUTa gaI, vahA~ saba rasa DhIle ho gaye / svarUpa kA rasa pragaTa hone para saMsAra kA rasa vilA jAtA hai| nyArA, sabase nyArA ho jAne se saMsAra karmAdi saba kSaya ho jAte haiN| dRSTi apane jJAnAnaMda svabhAva meM magna hone para paramAnaMdamayI paramAtma pada kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| yahA~ dRSTi (upayoga) kI bAta calatI hai| upayoga, caitanya kA cinha arthAt lakSaNa hai| upayoga kA svabhAva dekhane jAnane kA hai, vaha parajJeyoM ko nahIM avalaMbatA hai / svajJeya nija zuddhAtma svarUpa mamala svabhAva ko hI avalaMbatA hai, para padArtha ko hI mAtra lakSya meM lekara para ke avalaMbana se pragaTa huA jJAna, vaha jJAna hI nahIM hai vaha to mithyAjJAna hai| jisa upayoga ko jJeya padArthoM kA avalaMbana nahIM hai paraMtu apane AtmA kA avalaMbana hai aisA upayoga lakSaNa vAlA terA AtmA hai| isa prakAra apane svajJeya ko tU jAna isase sarva para dravya, karmAdi se dRSTi haTakara apane parama svabhAva meM lagane se mukti hotI hai / , yaha nija svarUpa cidAnaMda caitanya AtmA pratyakSa hai usako dekha aisA " Huo Dao Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za-52-53-15-3-16-3-15-3-5 - zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-311,312-H-H -2 jinendra deva kahate haiN| yaha zarIra, parivAra, dhana, vaibhava aisA tU dekhatA hai paraMtu galiyaM sabhAva uttaM, galiya kammAna tivihi joena / yaha saba to tere se atyaMta bhinna paradravya haiM. inase bhinna yaha AtmA caitanya galiya parinAma asuvaM, galiyaM viSayaM ca miccha sabhAvaM // 311 // svarUpa svasaMvedana pratyakSa hai, usako dekha to tere moha kA turaMta nAza ho jAyegA, * saba karma vilA jAyeMge / tU zarIra ko mata dekha, AkRti ko mata dekha, para ko galiyaM kunyAnasa uttaM, galiyaM parinAma galiya mohaMdhaM / mata dekha, bAhara dekhanA baMda kara / yaha saba to terI paryAya meM jAnane meM Ate haiM, nyAna sahAvaM suddha, mamala subhAva mukti gamanaM ca // 312 // usa paryAya ko dekhane vAlI terI paryAya dRSTi ko baMda kara de aura khule hue jJAna anvayArtha- (galiyaM sabhAva uttaM) galanazIla svabhAva ko kahate haiM ke dvArA nija cidAnaMda caitanya bhagavAna AtmA ko dekha jisase tujhe parama sukha, (galiyaM kammAna tivihi joena) trividha yoga mana, vacana, kAya se dRSTi haTane parama zAMti, paramAnaMda mayI nija paramAtmA kA darzana hogA, tU nihAla ho se karma gala jAte haiM (galiyaM parinAma asuddha) azuddha bhAva arthAt zubhAzubha jAyegA, yahI muktimArga hai| bhAva saba gala jAte haiM (galiyaM viSayaM ca miccha sabhAvaM) viSayoM kI icchA va tIrthakaroM ne kahA basa, yaha hI pukAra pukAra hai| mithyAtva bhAva bhI gala jAtA hai| yaha AtmA caitanyamaya, AnaMda maya avikAra hai|| (galiyaM kunyAna sa utta) kujJAna bhI galanazIla kahA gayA hai (galiyaM yaha vItarAga jinendra sA, paramotkRSTa mahAna hai| parinAma galiya mohaMdha) sArA pariNamana, paryAya galane vAlI arthAt kSaNabhaMgura jo AtmA kA ho gayA, usakA huA nirvANa hai| hai, darzana mohAMdha bhI gala jAtA hai (nyAna sahAvaM suddha) AtmA kA zuddha jJAna caitanya maya jJAnamaya hai, yaha hamArI aatmaa| svabhAva avinAzI hai (mamala subhAva mukti gamanaM ca) mamala svabhAva se mukti yaha zuddha hai yaha buddha hai, yaha jina yahI paramAtmA / kI prApti hotI hai| isa bhAvanA se karma ho jAtA hai, usI vidhi cUra hai| vizeSArtha- AtmA zAzvata avinAzI dhruva svabhAva hai, zeSa sabhI karmAdi jaise ki kahari dekha, hAthI bhAga jAte dUra hai|| paryAya galane vAlI kSaNabhaMgura nAzavAna haiM / AtmA kA jJAna svabhAva caitanya caitanyamaya AnaMdamaya, jo AtmA paramAtmA / lakSaNa kabhI nahIM galatA, kabhI naSTa nahIM hotA paraMtu jIva ke sAtha jo para pudgala kA saMyoga hai tathA karma janita bhAvoM kA saMyoga hai yaha saba galita dhyAo use isa bhAMti, kamoM kA vikhara jAye amAM // svabhAva hai, chUTa jAne vAlA hai| jaba trividha yoga mana vacana kAya kI ekAgratA, zuddhAtmA se jo nikalatA, jJAna kA re puMja hai| guptirUpa Atma samAdhi meM ekAgra huA jAtA hai arthAt jaba tInoM yoga mana upalabdha ho jAtA ki usase mokSa jJAna nikuMja hai| vacana kAya se dRSTi haTakara apane svarUpa meM ekAgra hotI hai taba saba karma gala darzanamoha ko maMda kiye binA vastu svabhAva khyAla meM nahIM AtA aura jAte haiN| azuddha rAgAdi bhAva, zubhAzubha bhAva bhI gala jAte haiM, viSayoM kI darzana moha kA abhAva kiye binA AtmA anubhava meM nahIM AtA / sva-para icchA va mithyAtva bhAva bhI gala jAte haiN| prakAza kA puMja prabhu to zuddha hI hai, para jo rAga se bhinna hokara usakI upAsanA saMsAra ke samasta padArtha aura eka-eka samaya kI calane vAlI paryAya kare, usI ke liye vaha zuddha hai| samasta paradravya se bhinna hokara sva meM ekAgratA yaha saba galane vAlI kSaNabhaMgura nAzavAna haiN| zarIra dhana vaibhava saMyoga, saba karane se pUrva karma baMdhodaya galate vilAte haiM, navIna karma baMdha nahIM hotA yahI chUTane vAlA naSTa hone vAlA hai| ajJAna dRSTi se dekhane para inakA astitva * muktimArga hai| bhAsita hotA hai tathA moha, rAga-dveSa hone se karma kA baMdha hotA hai| jaba ina prazna-karma baMdhodaya apane Apa kaise galate haiM? saba para saMyoga mana vacana kAya tathA eka samaya kI paryAya se dRSTi haTakara apane isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jJAna svabhAva mamala svabhAva ko dekhatI hai taba yaha saba kujJAna, azuddha paryAya 184 HTAKAM *Chang Chang Chang Chang Guan Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan Juan Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-313-315--------- Xin Bei Shi Xie Zhang Gai Ming Gai Ming Gai Ming aura darzana mohAMdha gala jAtA hai, naSTa ho jAtA hai yahI muktimArga hai| jitanI paryAyeM yA avasthAyeM utpanna hotI haiM vaha saba vyayazIla yA * galita svabhAva haiM / samyakdarzana se darzana mohAMdha mithyAtva gala jAtA hai, 2 samyajJAna se kujJAna gala jAtA hai, samyakcAritra se saba karma gala jAte haiN| jaise-tUmbI ko miTTI lapeTa kara pAnI meM DAlane se miTTI apane Apa gala jAtI hai, chUTa jAtI hai| isI prakAra zarIrAdi karma saMyoga apane Apa galate vilAte chUTate jAte haiM, inase dRSTi haTanA muktimArga hai| inakI ora dRSTi lagI rahanA puna: karma baMdha kA kAraNa hai| AtmA jJAna svabhAvI hai ata: jo jo prasaMga baneM unameM jJAna karane kA avasara hone para bhI unakA jJAna karane ke badale, jJeya jJAna ke bhedajJAna se zUnya hone ke kAraNa, svayaM ko jJeya rUpa jAnatA huA ajJAna rUpa pariNamita hotA hai| rAgAdi karma jJeya padArtha mere haiM aisA jAnatA huA ajJAnI unakA kartA banatA hai, isase punaH karma baMdha hotA hai, jJAnI samyakadRSTi ina karmAdi / paryAya, para saMyoga se dRSTi haTA letA hai, isase yaha karmAdi paryAya apane Apa galatI naSTa hotI jAtI hai, yahI muktimArga hai ; aura jitane bhI ajJAna janita vibhAva pariNAma haiM vaha saba bhI galane vAle, naSTa hone vAle haiN| isI saMdarbha kI gAthA Age kahate haiM galiya sahAvaM uttaM, galiyaM sallaM ca rAga dosaM c| gArava galiya anisTa, nyAna sahAvena mukti gamanaM ca // 313 // galiyaM ghAya caukkaM, galiyaM saMsAra srnishkaarN| galiyaM kamma sa utta, nyAna sahAvena jati nivvAna / / 314 // galiyaM artha anartha, galiyaM anmoya anyAna shkaarN| galiyaM puggala rUvaM, nyAna sahAvena mukti gamanaM ca // 315 // anvayArtha - (galiya sahAvaM uttaM) galita svabhAva, kSaNabhaMgura nAzavAna prabhAva aura vastuoM kA kahA gayA hai (galiyaM sallaM ca rAga dosaM ca) mAyA mithyA nidAna yaha tIna zalya tathA rAga-dveSa bhI kSaNabhaMgura nAzavAna haiM, gala jAte haiM * (gArava galiya anisTa) aniSTakArI ahaM bhAva bhI gala jAtA hai (nyAna sahAvena + mukti gamanaM ca) AtmA eka avinAzI jJAna svabhAvI hai, isI ke Azraya se mukti kI prApti hotI hai| (galiyaM ghAya caukkaM) cAra ghAtiyA karma bhI gala jAte haiM (galiyaM saMsAra sarani sahakAraM) saMsAra paribhramaNa ke sahakArI rAgAdi bhAva bhI gala jAte haiM (galiyaM kamma sa uttaM) aura sarva hI karma gala jAte haiM, aisA kahA hai (nyAna sahAvena jaMti nivvAnaM) yaha AtmA jJAna svabhAva meM laya hone se hI nirvANa ko prApta karatA hai| (galiyaM artha anartha) jitane anarthakArI bhAva yA saMyoga haiM ve saba gala jAte haiM (galiyaM anmoya anyAna sahakAraM) ajJAna kA AlaMbana rakhane, sahakAra karane vAlA bhAva bhI gala jAtA hai (galiyaM puggala rUva) pudgala rUpa jitanA bhI prapaMca, azuddha paryAyI pariNamana, rUpI padArtha hai yaha saba galane vAlA, naSTa hone vAlA hai (nyAna sahAvena mukti gamanaM ca) eka jJAna svabhAva ke Azraya se hI AtmA mukti ko jAtA hai| vizeSArtha-koI aisA mAne ki mere rAga-dveSa nahIM jAyeMge, merI zalye nahIM miTeMgI, merA ahaM bhAva nahIM miTegA, usa jIva ko samajhane ke liye kahA hai ki jitane karma janita parabhAva haiM ve saba miTa jAne vAle, gala jAne vAle, naSTa hone vAle haiN| apane jJAna svabhAva meM rahane se sarva karma gala jAte haiN| jaise- garma pAnI kI garmI avazya miTegI, garma lohA avazya ThaMDA hotA hai, isI taraha jaba samyakadRSTi jJAnI AtmA apane jJAna svabhAva meM rahatA hai, taba usakI zalye chUTa jAtI haiM, ahaM bhAva nahIM rahatA hai va jaise-jaise vItarAgatA kI vRddhi hotI hai rAga-dveSa galatA miTatA jAtA hai| AtmA eka akhaMDa avinAzI jJAna svabhAvI dhruvatatva zuddhAtmA hai, siddha ke samAna zuddha mamala svabhAvI cidAnaMda caitanya AtmA hai| pratyeka jIva svabhAva se siddha, zuddha mukta hai| apane svabhAva kA vismaraNa hone se ajJAnI mithyAdRSTi saMsArI banA hai tathA ajJAna dvArA para meM ekatva, apanatva, kartRtva buddhi hone se pudgala kA saMyoga aura karmAvaraNa hone se AvRta ho rahA hai, isI kAraNa yaha saMsAra paribhramaNa cala rahA hai ; paraMtu yaha saba chUTa jAne vAlA hai, jJAna svabhAva * ke Azraya arthAt samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra maya hone se mukti hotI hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura aMtarAya yaha cAra ghAtiyA karma bhI galana svabhAva haiM, zukla dhyAna ke dvArA yaha bhI bilkula naSTa ho jAte haiN| HHHHHHHH Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian Juan Ceng Ceng Pou Fa >> Da Zhe : Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- ------- zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA - 316,317* ** -----HE * saMsAra paribhramaNa ke kAraNa rAga-dveSa, moha bhAva ajJAnabhAva haiM, yaha bhI jJAna svabhAva ke prakAza se gala jAte haiN| sAre hI karma Ane-jAne vAle, kSaya hone vAle haiN| cauthe zukla dhyAna se saba aghAtiyA karma bhI gala jAte haiM, mAtra eka avinAzI jJAnAnaMda svabhAva raha jAtA hai, yaha hI nitya hai, isI ko liye hue nirvANa ho jAtA hai| karma baMdha kAraka mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura yoga haiM, yaha hI anarthakArI haiM, yaha saba galanazIla haiM, gala jAte haiN| mithyAjJAna ajJAna se jo saMsAra meM sahakAritA, AlaMbana bhAva thA, vaha bhI samyakjJAna se jAtA rahatA hai| sarva hI pudgala kA saMyoga taijasa, kArmANa, audArika, vaikriyaka, AhAraka zarIra, bhASA vargaNA tathA mana yaha saba chUTa jAte haiN| pudgala svabhAva se hI galana pUraNa svabhAva vAlA hai| rUpI padArtha, azuddha paryAya saba galane vAlI haiN| pudgala kA mUla svabhAva zuddha paramANu hai| skaMdharUpa sArA pariNamana galane vAlA nAzavAna hai| pudgala karmAdi se sarvathA chUTane para AtmA kA eka avinAzI zuddha svabhAva raha jAtA hai, usI ko liye hue yaha mokSa calA jAtA hai| prazna- jaba AtmA siddha ke samAna zuddha mukta hai phira yaha zarIrAdi koM kA saMyoga saMbaMdha kyoM aura kaisA hai? samAdhAna - AtmA svabhAva se siddha ke samAna zuddha mukta hai paraMtu apane aise satsvarUpa kA vismaraNa rUpa ajJAna hone se zarIrAdi karmoM se anAdi kAla se nimitta-naimittika saMyoga saMbaMdha hai| ajJAna se mithyAtva dvArA yaha zarIra hI maiM hU~. yaha zarIrAdi karma saMyoga vibhAva Adi mere haiM aura maiM ina sabakA kartA hU~. aisI mithyA mAnyatA se yaha saba saMsAra paribhramaNa cala rahA hai| jIva ke ajJAna janita bhAva ke nimitta se pudgala paramANu karmAdirUpa pariNamana karatA hai aura karmodaya se yaha saba moha, rAga-dveSa zarIrAdi saMyoga hote haiN| prazna-inase chuTakArA kaise hogA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMgaliyaM manasya ruciyaM, galiyaM vacanasya asuha suha jananaM / kala laMchita kA sugaliyaM, galiya sabhAva kAma nahu picchN|| 316 // galiyaM gamanAgamanaM, galiyaM ca kappa viyappa smbNdhN| galiyaM mAna kaSAya, galiya kammAna savvahA savve // 317 // anvayArtha-(galiyaM manasya ruciyaM) mana kI ruci gala jAtI hai (galiyaM vacanasya asuha suha jananaM) vacana kI zubha-azubha rUpa pravRtti gala jAtI hai (kala laMkita kaMma sugaliyaM) zarIra sambaMdhI kriyA bhI baMda ho jAtI hai (galiyaM sabhAva kamma nahu picchaM) saba bhAva bhI gala jAte haiM, basa ina karmoM kI tarapha mata dekho| (galiyaM gamanAgamanaM) AnA-jAnA saba baMda ho jAtA hai (galiyaM ca kappa viyappa sambaMdha) saMkalpa-vikalpa rUpa sambaMdha bhI saba chUTa jAtA hai (galiyaM mAna kaSAyaM) mAna kaSAya ahaM bhAva bhI gala jAtA hai (galiya kammAna savvahA savve) sAre ke sAre karma apane Apa gala jAte haiN| vizeSArtha- karmoM se chuTakArA pAne ke liye dRSTi kA parivartana Avazyaka hai, jaba taka dRSTi para paryAya kI tarapha rahegI taba taka karmoM kA Asrava baMdha hogA, jaba dRSTi apane zuddha mamala svabhAva dhruvatattva kI hogI taba kamoM kA saMvara aura nirjarA hogii| apane svasvarUpa zuddhAtma tattva kI ora dRSTi hone se tathA yaha zarIrAdi karma saMyoga kI ora na dekhane se, inheM koI mahatva mAnyatA na dene se mana kI sArI uThA paTaka baMda ho jAtI hai| vacanoM kA zubha-azubha rUpa pariNamana gala jAtA hai, zarIra saMbaMdhI kriyA bhI chUTa jAtI hai, sAre bhAva vibhAva bhI gala jAte haiN| saba AnA-jAnA chUTa jAtA hai, sAre saMkalpa-vikalpa saMyoga sambaMdha chUTa jAte haiM, saba ahaM bhAva mAna kaSAya gala jAtI hai| dRSTi sva svabhAva meM hone se saba ke saba karma chUTa jAte haiN| jJAnAvaraNAdi dravyakarma se aMtara bAhya sthiti, anukUlatA-pratikUlatA rUpa saMyoga sambaMdha hotA hai / rAga-dveSa, moha rUpa bhAvakarma se zubhAzubha bhAva hote haiN| zarIrAdi rUpa nokarma se zarIra saMyoga saMbaMdha hotA hai| karma kA Asava baMdha, jIva ke ajJAna rUpa mithyAdRSTipane se hotA hai / karmoM kA saMvara aura nirjarA, jIva ke jJAna svarUpa samyakadRSTi hone se hotI hai / vartamAna karma saMyoga se dRSTi haTAne, inheM koI mahatva mAnyatA na dene se, yaha saba karma * saMyoga chUTa jAte haiM, gala jAte haiN| kevalajJAna hone para yaha mana vacana kAya va Qi Ge Yan Chang Chang Tiao Hao THEHER eHHHHHI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-318,319 ---------- M H -28-28 zrI upadeza zuddha sAra jI unakI kriyAyeM koI nahIM hotI haiM, sarva hI bhAva karma nahIM rahate haiN| siddha dazA meM koI bhI karma, yoga, kaSAya Adi nahIM rahate haiM phira kisI anya gati meM gamanAgamana nahIM hotA hai, sabake saba karma kSaya ho jAte haiM, vaha siddha svarUpa nizcala avinAzI rahatA hai| pUrNa guNoM se abheda aise pUrNa zuddhAtma tattva para dRSTi karane se usI ke Alambana se pUrNatA pragaTa hotI hai aura yaha zarIrAdi karma saMyoga ghaTa jAte haiN| isa akhaMDa dravya kA AlaMbana, vahI eka akhaMDa parama pAriNAmika bhAva kA Alambana hai| audayika, aupazamika, kSAyopazamika aura kSAyika bhAva rUpa paryAyoM kA AlaMbana nahIM hotA / sAmAnya ke Azraya se hI zuddhatA pragaTa hotI hai isaliye saba chor3akara eka zuddhAtma tattva akhaMDa parama pAriNAmika bhAva ke prati dRSTi karane se saba karma saMyoga chUTa jAte haiN| ajJAnI jIva aise bhAva se vairAgya karatA hai ki yaha saba kSaNika hai, sAMsArika upAdhi duHkharUpa hai paraMtu use merA AtmA hI AnaMda svarUpa hai aise anubhavapUrvaka sahaja vairAgya nahIM hone ke kAraNa sahaja zAMti pariNamita nahIM hotii| vaha ghora tapa karatA hai paraMtu kaSAya ke sAtha ekatva buddhi nahIM TUTI hone se Atma pratapana pragaTa nahIM hotA aura na hI karma saMyoga chUTate haiN| samyakdRSTi ko bhale svAnubhUti abhI pUrNa nahIM hai paraMtu dRSTi meM paripUrNa dhruva AtmA hai| jJAna pariNati dravya tathA paryAya ko jAnatI hai paraMtu paryAya para jora nahIM hai, dRSTi meM akelA sva kI ora kA lakSya hone se saba karma gala jAte haiN| prazna - karma saMyoga chUTane para kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMcaudasa prAna uvavanna, uvavannaM mamala kevalaM nyAnaM / kevala darsana dasa, naMta catusTai subhAva saMtusTa / 318 // naMtAnaMta sudihaM, loyaM avaloya lokanaM bhAvaM / AnandaM paramAnandaM, paramapyA parama nivvue jaMti // 319 // anvayArtha - (caudasa prAna uvavanna) caudaha prANa utpanna ho jAte haiN| * dasa prANa saMsArI saMjJI jIva ko hote haiM, kevalajJAnI ko cAra prANa-sukha, sattA, bodha, cetanA vizeSa pragaTa ho jAte haiM (uvavannaM mamala kevalaM nyAnaM) mamala svabhAva kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai (kevala darsana darsa) kevaladarzana hI dikhatA hai arthAt kevala svasvarUpa hI dikhatA hai (naMta catusTai @ subhAva saMtusTa) anaMta catuSTaya-anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya svarUpa nija svabhAva meM saMtuSTa paripUrNa ho jAtA hai| (naMtAnaMta sudi8) kevalajJAna sarvajJa svabhAva meM anaMtAnaMta dravya, guNa, paryAya dikhane lagate haiM, jhalakate haiM (loyaM avaloya lokanaM bhAvaM) loka va aloka ko dekhane yogya zakti pragaTa ho jAtI hai arthAt lokAloka prakAzita ho jAtA hai (AnandaM paramAnandaM) niraMtara AnaMda paramAnaMda meM rahate hue (paramappA parama nivvue jaMti) paramAtmA parama nirvANa siddha dazA ko upalabdha ho jAte haiN| vizeSArtha- saMsArI jIva ko karma saMyoga zarIra saMbaMdha se daza prANa hote haiM. pAMca iMdriya-sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu, karNa / tIna bala-mana, vacana, kAya tathA zvAsocchvAsa aura Ayu, yaha daza prANa paryAya anusAra hote haiN| ghAtiyA karmoM ke kSaya hone, jJAna cetanA ke jAgane para, sukha, sattA, bodha, caitanya yaha cAra prANa nija svarUpa ke pragaTa ho jAte haiM isa prakAra kevalajJAnI OM paramAtmA caudaha prANoM ke dhArI hote haiM, mamala svabhAva kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai jahAM ke vala nijasvarUpa hI dikhatA hai tathA anaMta catuSTaya-anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya svarUpa nija svabhAva paripUrNa pragaTa ho jAtA hai| kevalajJAna sarvajJa svabhAva meM tIna loka ke trikAlavartI samasta dravya guNa paryAya kA pariNamana jhalakane lagatA hai| lokAloka ko jAnane kI zakti pragaTa ho jAtI hai| sazarIra kevalajJAnI paramAtmA niraMtara AnaMda paramAnaMda meM rahate haiM, aghAtiyA karmoM ke kSaya hone para paripUrNa zuddha, mukta, siddha paramAtmA parama nirvANa ko prApta ho jAte haiN| jaba AtmA ghAtiyA karma rahita ho jAtA hai taba usake mana vacana kAya kI koI kriyA nahIM rahatI hai| vaha paripUrNa zuddha svabhAva meM kevalajJAnI sarvajJa paramAtmA ho jAtA hai, anaMta catuSTaya pragaTa ho jAte haiN| zeSa aghAtiyA karma, zarIra saMbaMdha chUTane para siddha paramAtmA apane svabhAva meM nizcala virAjate haiN| gamanAgamana se rahita vaha siddha gati nizcala avinAzI rahatI hai jahA~ niraMtara SadguNI AnaMda kI vRddhi hotI rahatI hai| paramAtmA parama sukha parama zAMti parama AnaMda meM rahate haiM unakA parama nirvANa ho jAtA hai| - Bei Jing Shi Ge Ming -------- Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI anAdikAla se jIva kA ajJAna dazA meM karmoM kA eka kSetrAvagAha nimittanaimittika sambaMdha rahA hai| nija svarUpa kA bodha nija zuddhAtmAnubhUti rUpa samyak darzana samyakjJAna samyakcAritra hone para karmoM kA saMbaMdha chUTa jAtA hai aura yaha jIva AtmA paramAtmA ho jAtA hai| yaha AtmA hai so jJAyaka akhaMDa svarUpa hai, rAga, karma va zarIra to usake nahIM haiM, jar3a indriyAM to usakI nahIM haiM lekina bhAvendriya va bhAvamana bhI usake nahIM haiN| eka-eka viSaya ko jAnane vAlI jJAna kI paryAya khaMDa-khaMDa jJAna hai, yahI parAdhInatA hai, paravazatA hai, duHkha hai jo daza prANa rUpa hai| nija prANa jinase AtmA sadAkAla jItA hai vaha sukha, sattA, bodha, caitanya cAra prANa haiN| bhagavAna AtmA pUrNAnaMda se paripUrNa svabhAva hai, isa svabhAva ke sAdhana se hI parama nirvANa kI prApti hotI hai| prazna jaba anAdikAla se jIva kA aura karmoM kA sambaMdha hai| phira yaha karma kSaya kaise hote haiM aura kaise dilA jAte haiM ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vilaya subhAva sa uttaM, kamma nibaMdhAi kamma vilayaMti / mamala subhAvaM dihaM, anmoyaM mamala siddhi saMpataM // 320 // kamma subhAvaM vilayaM, siddha sahAvena mamala nyAnasya / anmorya uvaesa parama jinaM mamala siddhi saMpataM / / 321 / / " anvayArtha - (vilaya subhAva sa uttaM) vilaya svabhAva use kahate haiM (kamma nibaMdhAi kamma vilayaMti) jo pUrva ke baMdhe hue karma haiM yaha vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiM (mamala subhAvaM diTTaM ) mamala svabhAva ko dekhane se arthAt mamala svabhAva kI dRSTi tathA usameM lInatA hone se (anmoyaM mamala siddhi saMpattaM ) mamala svabhAva ke AlaMbana se siddhi kI saMpatti prApta ho jAtI hai arthAt sAre karma baMdha kSaya ho jAte haiM, vilA jAte haiN| (kamma subhAvaM vilayaM) karmoM kA svabhAva kSaya hone kA hai (siddha sahAvena mamala nyAnasya) AtmA siddha svarUpa mamala svabhAva jJAnamAtra hai (anmoyaM uvaesa parama jinaM) aise paramajina paramAtmA ke upadeza kI anumodanA, Azraya, satzraddhAna karane se (mamala siddhi saMpattaM) rAgAdi karmoM se chUTakara apane mamala svabhAva siddhi kI saMpatti pragaTa ho jAtI hai / *-* 188 gAthA 320, 321**** vizeSArtha karmoM kA svabhAva nitya sthAyI nahIM hai, pUrva karma baMdha yA to apanA phala dekara vilaya hote haiM yA dhyAna ke bala se vilaya hote haiM / pudgala paramANu jo karmarUpa baMdhate haiM vaha kArmANa vargaNA kahalAte haiM, pudgala kA svabhAva hI galana pUraNa hai| jaba taka karma AtmA ke sAtha baMdha rUpa rahate haiM taba taka unakI karma saMjJA rahatI hai| jaba una karmoM kI nirjarA ho jAtI hai taba una karmoM kA karmatva calA jAtA hai, karmavargaNA pudgala rUpa raha jAtI hai, jaise baMdha ke pahale thii| jaise- anAdi se svarNa aura pASANa eka sAtha mile hue haiM unakA zodhana karane para bhinna-bhinna ho jAte haiM, vaise hI AtmA aura karma anAdi se eka sAtha mile haiM, bhedavijJAna karane para bhinna-bhinna ho jAte haiM / . karma kA baMdha cAra prakAra se hotA hai prakRti, pradeza, sthiti, anubhAga / mana vacana kAya kI yoga pravRtti se prakRti aura pradeza baMdha hotA hai tathA AtmA ke vibhAva pariNAma kaSAya se sthiti, anubhAga baMdha hotA hai paraMtu yaha saba maryAdita kSaNabhaMgura nAzavAna hotA hai| ajJAnI jIva ko sva svarUpa kA bodha bhedajJAna na hone se vaha punaH punaH karma baMdhana se baMdhatA rahatA hai| jisa jIva ko bhedajJAna pUrvaka sva-para kA yathArtha zraddhAna jJAna ho jAtA hai vaha ina karma baMdhanoM se chUTa jAtA hai| jaise- svarNa ko agni meM DAlakara, galAkara, tapAkara solaha tApa ke dene se sarva kiTTa kAlimA se rahita ho camaka uThatA hai taba phira azuddha nahIM rahatA hai, vaise hI yaha AtmA bhedavijJAna pUrvaka apane mamala svabhAva kI sAdhanA karane se dharma zukla dhyAna Adi ke dvArA sarva karma maloM se rahita parama siddha paramAtmA ho jAtA hai phira nitya apane svabhAva meM ramaNa karatA hai| AtmA ke ajJAna rUpa pariNamana rAga-dveSa bhAva se karma baMdha hotA hai aura moha bhAva se bhogatA hai| jaba apane jJAna svarUpa mamala svabhAva kA bodha jAga jAtA hai taba apane mamala svabhAva ko dekhane aura mamala svabhAva meM rahane se saba karma baMdha kSaya ho jAte haiM, vilA jAte haiN| parama vItarAgI kevalajJAnI sarvajJa paramAtmA jinendra paramAtmA ne aisA upadiSTa kiyA hai, vaha svayaM bhI isI prakAra pUrNa zuddha paramAtmA hue haiM aura yahI upadeza jagata ke samasta bhavyajIvoM ke liye diyA hai, jo jIva apane siddha svarUpa mamala svabhAva kA nizcaya zraddhAna jJAna kara tadrUpa AcaraNa karate arthAt apane mamala svabhAva meM rahate haiM vaha sarva karma baMdhanoM se rahita hokara siddhi kI sampatti prApta karate haiM arthAt pUrNa Qi ---------- Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI zuddha mukta siddha paramAtmA ho jAte haiN| prazna- yaha siddhi kI saMpatti kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - mamalaM mamala sahAvaM, mamalaM mamalaM ca labdha sabhAvaM / anmoyaM mamala sa uttaM, mamala sahAvena siddhi saMpattaM / / 322 // anvayArtha (mamalaM mamala sahAvaM) AtmA kA svabhAva mamala, sarva karma maloM se rahita mamala hI hai arthAt jisameM kabhI karma maloM kA praveza hI nahIM huA hai (mamalaM mamalaM ca labdha sabhAvaM) mamala svabhAva arthAt jisameM kabhI karma mala lage hI nahIM haiM, jo sarva dravyakarma, bhAvakarma, nokarmoM se nyArA pUrNa zuddha mukta siddha svarUpa hai, aise svabhAva ko prApta hone se arthAt jJAna, zraddhAna karane se (anmoyaM mamala sa uttaM) usI kA Azraya anumodanA karane se, lIna rahane se kahate haiM ki (mamala sahAvena siddhi saMpattaM) isI mamala svabhAva se siddhi kI saMpatti arthAt paramAnaMda, paramAtma pada arihaMta siddha dazA pragaTa hotI hai| - vizeSArtha AtmA kA apane paramasukha, paramazAMti, paramAnaMda meM rahanA, paMcajJAna, parameSThI pada pragaTa honA, dharma kA atizaya jagata meM jaya-jayakAra macanA, arihaMta siddhapada pragaTa honA hI siddhi kI saMpatti hai aura yaha saba apane mamala svabhAva kI sAdhanA karane se upalabdha hotI hai| - AtmA paripUrNa zuddha mamala svabhAva hI hai paraMtu jahA~ taka pudgala karma kA AtmA ke sAtha saMyoga hai vahA~ taka mala svabhAva jhalakatA hai, dikhAI detA hai / jaise- sphaTika maNi pUrNa zuddha zveta hai paraMtu kisI vastu kA saMyoga hone se usa vastu kA saMyogika varNa jhalakatA hai, usI taraha AtmA svabhAva se zuddha hai, karma ke saMyoga se hI rAgAdi vibhAva AtmA meM pragaTa hotA hai, karma saMyoga haTate hI AtmA nirmala sphaTika ke samAna zuddha mamala svabhAva meM raha jAtA hai ise hI siddha svarUpa siddha paramAtmA kahate haiM / apane mamala svabhAva kA nizcaya zraddhAna jJAna hone para usake Alambana, Azraya karane para phira kabhI karma baMdha nahIM hotA hai| pudgala paramANu karma vargaNAyeM loka meM ThasAThasa bharI raheM tathApi abaMdha vargaNAyeM kucha bhI vikAra va AvaraNa AtmA meM nahIM kara sakatI haiN| jaise-AkAza kA para dravya koI bigAr3a 189 gAthA 322-324*-*-*-*-* nahIM kara sakate, vaise hI mamala svabhAva rUpa siddhAtmA kA para dravya koI bigAr3a nahIM kara sakatA, aise mamala svabhAva ke Azraya se yaha siddhi kI saMpatti, arihaMta siddha dazA pragaTa hotI hai| prazna- yaha arihaMta dazA meM kyA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - naMta catusTaya jutaM, avasaya paDihAra mamala nyAnaM ca / caudasa prAna saMjutaM nyAnaM anyoya siddhi saMpattaM / / 323 / / nyAnaM daMsana samma, dAnaM lAbhaM ca bhoya uvabhoyaM / > vIja sammatta sucaranaM, labdhi saMjutta siddhi saMpattaM // 324 // anvayArtha - (naMta catusTaya juttaM ) zrI arihaMta paramAtmA sazarIra anaMta catuSTaya anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtasukha, anaMtavIrya se yukta hote haiM (ayasaya paDihAra mamala nyAnaM ca) cauMtIsa atizaya se yukta hote haiM (caudasa prAna saMjuttaM) caudaha prANoM se saMyukta hote haiM (nyAnaM anmoya siddhi saMpattaM ) jJAnAnaMda svabhAva meM lIna ho ve siddha dazA ko prApta hote haiN| (nyAnaM daMsana samma) anaMta jJAna, anaMta darzana (dAnaM lAbhaM ca bhoya uvabhoyaM) anaMtadAna, anaMtalAbha, anaMtabhoga aura anaMta upabhoga (vIrjaM sammatta sucaranaM) anaMtavIrya, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra (labdhi saMjutta siddhi saMpattaM) ina nau kSAyika labdhiyoM sahita ve arihaMta, siddha pada ko prApta karate haiM / vizeSArtha - zrI arihaMta paramAtmA sazarIra anaMta catuSTaya ke dhArI kevalajJAnI sarvajJa svabhAvI hote haiM jo apane paramAnaMda mayI mamala jJAna svabhAva meM lIna rahate haiN| caudaha prANoM se saMyukta hote haiM, cauMtIsa atizaya aura aSTa prAtihArya pragaTa ho jAte haiM, jagata meM jaya-jayakAra macatI hai, sau indra sevA karate haiM, devatA utsava manAte haiN| nau kSAyika labdhi - anaMtajJAna, anaMtadarzana, kSAyikadAna, kSAyikalAbha, kSAyikabhoga, kSAyika upabhoga, kSAyika vIrya tathA kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra yaha nau labdhiyA~ pragaTa ho jAtI haiN| ghAtiyA karmoM ke kSaya hone para AtmA ke yaha svAbhAvika guNa pragaTa ho jAte haiM aura aghAtiyA karma ke kSaya hone para zarIra se rahita pUrNa zuddha mukta siddha paramAtmA ho jAte haiN| Wu Qi Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 325,326***** * * * ** tra E- E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI nizcaya se AtmA zuddha hai paraMtu usakI paryAya meM rAgAdika azuddhatA 4 hone para bhI jo paryAya apekSA se vartamAna meM zuddha mAnatA hai vaha mithyAdRSTi * hai| mokSamArga meM to rAgAdika miTAne kA zraddhAna jJAna va AcaraNa karanA hotA * hai| jisake dvArA vikAra kA nAza ho vahI mokSamArga hai| zraddhA meM rAgAdi karmamala * vikAra kA Adara nahIM, jJAna meM vikAra nahIM tathA AcaraNa meM rAga hI na kare yahI mokSamArga hai| prazna - aise mArga kI upalabdhi aura nirvANa kI prApti kaise hotI hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMnyAnaM ca parama nyAnaM, nyAnaM vinyAna nyAna shkaarN| avyara sura vijana rUvaM, vinyAnaM jAnaMti appa paramapyaM // 325 // avyara aSayaM rUvaM, aSaya padaM aSaya suddha sabhAvaM / aSayaM ca mamala rUvaM, mamala sahAvena nivvue jati // 326 / / anvayArtha- (nyAnaM ca parama nyAnaM) jJAna paramajJAna kevalajJAna svarUpa hai aura yahI zreSTha iSTa hai (nyAnaM vinyAna nyAna sahakAraM) bhedavijJAna se usa jJAna ko jAnanA kevalajJAna kI pragaTatA kA kAraNa hai (aSyara sura vijana rUvaM) vaha jJAna jisa Agama jinavANI se hotA hai vaha akSara svara vyaMjana svarUpa hai (vinyAnaM jAnaMti appa paramappaM) bhedavijJAna se hI maiM AtmA paramAtmA hU~ yaha jAnane meM AtA hai| (aSyara aSayaM rUvaM) akSara apanA akSaya svarUpa hai (aSaya padaM aSaya suddha sabhAvaM) vahI akSaya pada avinAzI akSaya zuddha sattA svarUpa hai (aSayaM ca mamala rUvaM) jo akSaya svabhAva hai vahI mamala svabhAva hai (mamala sahAvena nivvue jaMti) aise mamala svabhAva ke Azraya se nirvANa kI prApti hotI hai| vizeSArtha - AtmA kA svabhAva kevalajJAna mayI hai, yahI zreSTha aura iSTa * hai, isa para jJAnAvaraNa karma kA AvaraNa hai isaliye pragaTa nahIM hai| usa AvaraNa *ko haTAne kA upAya bhedavijJAna dvArA jJAna svabhAva ko svIkAra karanA hai| jo * jinavANI ke dvArA bhedavijJAna pUrvaka apane svarUpa ko jAnate haiM ki maiM AtmA paramAtmA hU~, aise akSara svarUpa jinavANI ke mAdhyama se jo apane akSaya svarUpa ko jAnate haiM ki AtmA akSaya avinAzI zuddha sattA svarUpa hai, jo akSaya svabhAva hai vahI mamala svabhAva hai,aise mamala svabhAva ke Azraya se samasta karma kSaya ho jAte haiM isI se nirvANa kI prApti hotI hai| AtmA akSaya avinAzI kevalajJAna svabhAvI zuddha sattA svarUpa hai, AtmA kabhI janma nahIM letA aura na kabhI maratA hai| janma lenA to dUra paraMtu AtmA to rAga ko utpanna karane meM bhI nimitta nahIM hai| AtmA cidAnaMda trikAla dhruvatattva hai| bhedavijJAna pUrvaka apane sattA svarUpa ko jAnane para jJAna vikasita hotA hai, AtmA kI zakti to tInakAla va tInaloka ko jAnane kI hai, usameM jJAna jitane aMza meM jJAnarUpa vedana kare utanA jJAna kA vikAza huA, vaha vikasita aMza hI sarvajJa zakti pragaTa karatA hai| sarvajJa zakti to trikAla hai usakA vedana huA hai| sarvajJa zakti ke AdhAra se hI sva saMvedana hotA hai| jise dharma kA Adara hai, siddha pada kI cAha hai use lakSmI kI ruci nahIM honA cAhiye, siddha svarUpa ko vaMdana karane vAlA anya ko vaMdana nahIM krtaa| saMsAra kI ruci vAle jIva ko mukti kI ruci nahIM hotI, ajJAnI ko bAhya kI kriyA tathA zubha pariNAma sugama lagate haiM tathA vaha unhIM meM mokSamArga mAnatA hai| aMtara zuddha dravya ekarUpa, niSkriya, dhruva, cidAnaMda so nizcaya tathA usake avalaMbana se pragaTa huI nirvikalpa mokSamArga dazA vyavahAra hai| adhyAtma kA aisA nizcaya-vyavahAra svarUpa jJAnI hI jAnatA hai, ajJAnI nahIM jaantaa| mokSamArga to vItarAga bhAva hai ata: jina zAstroM meM kisI bhI prakAra se rAga-dveSa moha bhAvoM kA niSedhakara vItarAga bhAva prApti kA prayojana pragaTa kiyA ho ve zAstra hI par3hane va sunane yogya haiN| bhedajJAna pUrvaka sva-para kA yathArtha zraddhAna kara maiM jJAnAnaMda svabhAvI dhruvatattva zuddhAtmA hU~, aise aMtara svabhAva ke saMga se zuddhopayoga hotA hai / dayA, cha dAna athavA bhagavAna ke saMga se zuddhopayoga nahIM hotaa| zuddhopayoga sAdhana hai va usakA kArya paramAtma pada mukti kI prApti hai| prazna - jaba AtmA akSaya svabhAvI avinAzI siddha svarUpa hai, kevalajJAna svabhAvI hai phira vaha saMsAra meM karmAdi saMyoga meM kaise phaMsA hai? samAdhAna - nija satsvarUpa kI vismRti, dRSTi ke viparIta zraddhAna, mithyAdRSTi mithyAjJAna se svayaM hI saMsAra karmAdi meM phaMsA hai| ajJAnI jIva *KHELKER 190 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kahate haiM ki karma hI jIva ko saMsAra meM bhaTakAte haiM paraMtu aisI mAnyatA bhUla hai| karma jar3a haiM unase jIva nahIM ghUmatA paraMtu jIva apanI hI bhUla se bhaTakatA hai taba karma ko nimitta kahate haiN| pahale bhUla huI aura bAda meM karma Aye aisA nahIM hai tathA karma udita hue isaliye bhUla huI aisA bhI nahIM hai| svayaM bhUla kare taba karma nimitta rUpa hotA hai| zarIra koI saMsAra nahIM hai, strI, kuTumba, paisA saMsAra nahIM hai aura karma bhI saMsAra nahIM hai| yadi zarIra hI saMsAra ho to usake jala jAne para saMsAra bhI jalakara rAkha ho jAye va mukti ho jAye paraMtu aisA nahIM hotA / AtmA kA saMsAra to AtmA kI paryAya meM hai| jo vartamAna dRSTi (upayoga) jJAna, darzana, vIrya kA aMkura hai so trikAla kA aMza hai, usa aMza dvArA hI trikAlI Atma tattva kA nirNaya hotA hai / jaise-Ama ke do patte jamIna ke Upara dikhane se yaha nizcita ho jAtA hai ki usakA bIja to Ama kI guThalI hai| vaha bIja avyakta hone para bhI usake patte dvArA hI usakA jJAna ho jAtA hai| isa prakAra jo jJAna, darzana, vIrya kA aMza hai so caitanya kA hI aMza hai usase caitanya svabhAvI AtmA kA nirNaya hotA hai| ki AtmA anaMta catuSTaya kA dhArI kevalajJAna svabhAvI paramAtmA hai kyoMki vaha rAga-dveSa athavA puNya-pApa kA aMza nahIM hai tathA aupAdhika bhAva rUpa bhI nahIM hai| parama pAriNAmika bhAva, siddha svarUpa AtmA hai, isa prakAra nirNaya karane para saMsAra karmAdi se mukta ho jAtA hai| ajJAna dvArA saMsAra paribhramaNa calatA hai, jJAna se saMsAra paribhramaNa chUTatA hai, mukti hotI hai| ajJAna se hI jJAnAvaraNAdi karma kA baMdha hotA hai jo saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / prazna- yaha jJAna ajJAna kA svarUpa kyA hai ? samAdhAna- jJAna-akSara, svara, vyaMjana, pada, artharUpa pragaTa hotA hai| vastu ke yathArtha svarUpa ko jaisA kA taisA jAnanA mAnanA jJAna hai tathA akSara, svara, vyaMjana, pada, artha se vastu ke svarUpa ko viparIta jAnanA mAnanA ajJAna hai| ajJAna se jJAnAvaraNAdi karma kA baMdha hotA hai, jJAna se mukti hotI hai| prazna- yaha akSara, svara, vyaMjana, pada, artha rUpa jJAna kaisA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 191 gAthA- 327-*-* * nyAnaM avyara surayaM nyAnaM saMsAra sarani mukkaM ca / anyAna miccha sahiyaM, nyAnaM Avarana naraya vAsammi // 327 // anvayArtha - (nyAnaM aSyara surayaM) jJAna akSara rUpa avinAzI hai va jJAna hI akSaya sUrya sama sva para prakAzaka hai (nyAnaM saMsAra sarani mukkaM ca) jJAna hI saMsAra ke paribhramaNa se chur3Ane vAlA hai (anyAna miccha sahiyaM) paraMtu yadi jJAna mithyAdarzana, mithyAjJAna sahita ho to (nyAnaM Avarana naraya vAsammi) yaha jJAna kA AvaraNa naraka meM vAsa karAtA hai| vizeSArtha AtmA jJAna svarUpa hai, jJAna hI AtmA hai, jJAna avinAzI hai va sUrya ke samAna prakAzamAna hai, AtmajJAna hI saMsAra ke bhramaNa se chur3Ane vAlA hai| - jinavANI akSara, svara, vyaMjana, pada, artha rUpa vastu ke svarUpa ko batAne vAlI hai| isake mAdhyama se jo apane satsvarUpa kA yathArtha zraddhAna jJAna karate haiM ve jIva saMsAra ke paribhramaNa se chUTa jAte haiN| svarUpa kI vismRti rUpa ajJAna mithyAtva sahita yaha jIva AtmA jJAnAvaraNa hone se naraka meM vAsa karatA hai| jJAnasvarUpa AtmA para ajJAnarUpa AvaraNa honA hI jJAnAvaraNa hai yahI saMsAra paribhramaNa karAtA hai| akSara svara vyaMjana rUpa Agama se apane Atma svarUpa kA bodha hotA hai, jo jIva isakA viparIta abhiprAya pakar3atA hai, durupayoga karatA hai, vaha jJAnAvaraNa karma kA baMdha kara naraka meM vAsa karatA hai| akSara, akSaya svarUpa jJAna sUrya kA bodha karAtA hai, AtmA akSaya avinAzI jJAna sUrya jJAnAnaMda svabhAvI paramabrahma paramAtmA hai paraMtu apane ajJAna aura mithyAtva sahita jJAnAvaraNa se saMsAra paribhramaNa aura naraka meM vAsa karatA hai| svarUpa kI vismRti ajJAna hai aura yaha zarIra hI maiM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM tathA maiM ina sabakA kartA hU~, aisI viparIta mAnyatA hI midhyAtva hai, yahI baMdha aura saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / kevalI bhagavAna kI divya dhvani meM saMpUrNa rahasya eka sAtha anAvRta hotA hai / utkRSTa zrotA ke samajhane kI jitanI yogyatA ho utanA saMpUrNa viSaya bhagavAna kI vANI meM eka sAtha AtA hai| jinavANI akSara, svara, vyaMjana, pada, artha rUpa apane satsvarUpa kA bodha karAtI hai, isake viparIta jo ajJAna * Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bing Cui Ke *Jing Fan Jing Hui Dan Chang Chang *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI mithyAtva sahita jJAna svabhAva AtmA para AvaraNa karatA hai vaha jJAnAvaraNa kA baMdha karake naraka meM vAsa karatA hai| akSara zabda rUpa hotA hai, svara vANI rUpa bolA jAtA hai, pAtratA binA guru samAgama nahIM milatA va gurugama binA satya samajha meM nahIM aataa| ajJAnI jIva parAdhIna dRSTi hone se zAstroM meM se bhI vaisA hI Azaya uddhRta kara, zAstroM kA artha ulTA hI karatA hai| prazna - svara kisa rUpa hai isameM kyA kahA jAtA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - suraM ca suyaM sarUvaM, suraM ca suddha samaya saMjuttaM / je janaraMjana sahiyaM, nyAnaM Avarana thAvaraM pattaM / / 328 / / suraM ca surya sulacce, alavaM laciyaM ca suraM sasahAvaM / jai kalaraMjana viSayaM, nyAnaM Avarana naraya vIyammi // 329 // suraM suddha upanna suraM ca vipio hi surya kammAnaM / manaraMjana gArava sahiyaM, nyAnaM Avarana thAvaraM vIyaM // * 330 // anvayArtha - (suraM ca suyaM sarUvaM) svara divya dhvani rUpa hai aura yaha svayaM kA svarUpa batAne vAlA hai (suraM ca suddha samaya saMjuttaM) kevalajJAnI kI divyadhvani meM AyA hai ki apane zuddha samaya zuddhAtmA meM lIna raho (je janaraMjana sahiyaM) jo jIva, isa vANI ke viparIta apane upayoga ko janaraMjana arthAt logoM ko raMjAyamAna karane meM lagAte haiM (nyAnaM Avarana thAvaraM pattaM) jJAna para AvaraNa DAlate haiM, vaha tIvra jJAnAvaraNa karma kA baMdha karate haiM jisase ekendriya sthAvara meM janma pAte haiN| (suraM ca suyaM sulaSyaM) usa svAbhAvika sUrya sama jJAna kA svayaM hI prakAza hotA hai (alaSaM laSiyaM ca suraM sasahAvaM) vANI dvArA prakAzita sva svabhAva jo alakha hai, use lakho anubhUti meM lo (jai kalaraMjana viSayaM) yadi apanI dRSTi, upayoga sva svabhAva meM na lagAkara kalaraMjana ke viSayoM meM lagAte ho to (nyAnaM Avarana naraya vIyammi) jJAna ke Upara AvaraNa DAlakara naraka kA bIja bote ho arthAt jJAnAvaraNa se narakAdi jAnA par3egA / (suraM ca suddha uvannaM) vANI dvArA prakAzita jaba apanA zuddha svabhAva *-* 192 gAthA 328-330 ******* pragaTa hotA hai (suraM ca Sipio hi suyaM kammAnaM) taba isa jJAna ke hote hI svayaM hI sAre karma kSaya ho jAte haiM ( manaraMjana gArava sahiyaM) paraMtu yadi apane upayoga ko apane va dUsaroM ke mana ko raMjAyamAna karane meM va gArava ahaMbhAva meM lagAyA to (nyAnaM Avarana thAvaraM vIyaM) jJAna svabhAva AtmA para jJAnAvaraNa karma kA baMdha karake sthAvara paryAya meM hI paidA honA par3egA / vizeSArtha svara divyadhvani rUpa hai aura yaha svayaM kA svarUpa batAne vAlA hai / kevalajJAnI kI divyadhvani meM AyA ki apane zuddha samaya zuddhAtmA meM lIna rho| jJAna use hI kahate haiM jo vastu svarUpa ko yathArtha jAne / samyakjJAna AtmA va anAtmA ko ThIka jAnakara AtmA ke manana meM jhukatA hai, jisase kevalajJAna kA prakAza ho jAtA hai| jo jIva isa vANI ke viparIta apane upayoga ko janaraMjana arthAt logoM ko raMjAyamAna karane meM lagAte haiM unako jJAnAvaraNa karma kA tIvra baMdha hotA hai jisake phala se vaha paMcendriya se ekendriya sthAvara ho jAte haiN| - zuddha jJAna jo kevalajJAna hai vaha mana, vacana, kAya se na lakhane yogya AtmA kA pratyakSa anubhava karatA hai jabaki svasaMvedana jJAna parokSa rUpa se Agama ke AdhAra se usI alakha AtmA kA anubhava karatA hai| jo jIva apane upayogako AtmA kI tarapha na lagAkara zarIrAdi viSaya bhogoM meM lagAte haiM, vaha apane jJAna kA durupayoga karate haiM aura jJAnAvaraNa karma bAMdhakara naraka jAte haiM / jisa jJAna se karmoM kA nAza hokara paramAtma pada hotA hai, usI jJAna ke dvArA manaraMjana gArava kiyA jAve to isase jJAnAvaraNa karma kA tIvra baMdha karake sthAvara paryAya meM jAnA par3egA / AtmA kA cidAnaMda svarUpa hai, usakI paryAya meM hone vAle puNya-pApa to karma haiM, unakI ruci chor3akara svabhAva kA anubhava karanA yahI jJAna kA prakAza, vANI kI vizeSatA hai| sarvajJa paramAtmA dvArA kathita vastu ke svarUpa ke anusAra samyakpa se sAMgopAMga samajhanA hI sAdhakatA hai| vANI ke dvArA bhAvazruta pragaTa hotA hai| svabhAva sanmukhatA kI zAMti dvArA kaSAya kI agni bujhatI hai aura svabhAva lInatA se sAre karma kSaya hote haiM, bhagavAna ne bhI vaise hI sva sanmukhI mokSamArga kI varSA kI hai, jo saMsAra rUpI dAvAnala ko bujhAne kA sAdhana hai, aMtara meM * Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cui Ke *Zhang Fan Jing Hui Zhang Xie Chang Chang ****** zrI upadeza zuddha sAra jI lInatA hone se anAdi ke saMsAra dAvAnala kA nAza hotA hai| bhAI ! tumane yadi parAzraya buddhi na chor3I tathA sva tattva para dRSTi na DAlI to terI vidvattA kyA kAma kI ? terA zAstra jJAna kisa kAma kA ? vidvattA to use kaheM ki jisase svAzraya kara nija hita sadhe / isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiM suraM ca surya vipanaM, sUSama sabhAva mamala nyAnaM ca / pajjaya sahAva ruciyaM, nyAnaM Avarana naraya saMjuttaM / / 331 // suraM ca sUSama rUvaM, suraM ca saMsAra viSaya virayaMmi / jadi pajjaya sarana saMjutaM, nyAnaM Avarana thAvaraM paraM / / 332 / / anvayArtha - (suraM ca suyaM SipanaM) yaha sUrya samAna jJAna svayaM kSAyika bhAva hai (sUSama sabhAva mamala nyAnaM ca) yaha indriyoM se agocara atIndriya sUkSma svabhAva hai aura mamala jJAnamaya hai (pajjaya sahAva ruciyaM) yadi vaha jJAna zarIrAdi paryAya meM rucivAna hotA hai to (nyAnaM Avarana naraya saMjuttaM ) jJAnAvaraNa kA baMdha hokara naraka meM jAtA hai| (suraM ca sUSama rUvaM) svara, vANI dvArA pragaTa AtmA sUkSma svarUpa hai, indriyAtIta hai, anubhava gamya hai (suraM ca saMsAra viSaya virayami) vANI meM kahA gayA hai ki saMsAra ke viSaya bhogoM se virakta raho (jadi pajjaya sarani saMjuttaM) yadi paryAya ke pravAha meM rata hote ho to (nyAnaM Avarana thAvaraM pattaM) jJAnAvaraNa kA baMdha hokara sthAvara gati meM jAnA hogA / vizeSArtha vANI dvArA prakAzita sUrya samAna jJAna svayaM kSAyika bhAva hai jo sarva jJAnAvaraNa ke kSaya se pragaTa hotA hai| jJAna se hI jJAna kI pUrNatA hotI hai, AtmA iMdriyoM se agocara atIndriya sUkSma svabhAva hai, jo mamala svabhAvI jJAna mAtra cetana sattA hai, yadi isakI dRSTi zarIrAdi paryAya meM rucivAna hotI hai, paryAya meM hI lagI rahatI hai to jJAnAvaraNa se naraka ke duHkha bhoganA par3ate haiM / jinendra paramAtmA kI divyadhvani meM AyA hai ki AtmA ati sUkSma svarUpa hai, iMdriyAtIta hai, anubhava gamya hai, yaha saMsArI viSaya bhogoM se virata apane sva catuSTaya atIndriya AnaMda kA bhoktA hai| jJAna use hI kahate haiM jo svAdhInatA ke sanmukha ho va parAdhIna asAra 193 gAthA 331,332 ****** saMsAra se vimukha ho paraMtu jisakA jJAna mithyA ho jAtA hai vaha paryAya rata ho jAtA hai| maiM kA aisA ahaMbhAva usake Upara chA jAtA hai jisase vaha tIvra kaSAya sahita ho jAtA hai, jisase jJAnAvaraNa kA baMdha hokara vaha nIca gotra va sthAvara yoni meM calA jAtA hai| jagata meM pUrNatA ko prApta paramAtmA anaMta haiN| aMtarAtmA sAdhaka jIva bhI anAdi se hI haiM tathA bahirAtmA bhI anAdi se haiN| jagata meM koI bhI pahale yA bAda meM nahIM haiM, sabhI samAna rUpa se anAdi anaMta haiN| eka jIva kI apekSA se to saMsAra kA nAza va mokSa kA prAraMbha ho sakatA hai kiMtu jagata meM mokSa kA nayA AraMbha nahIM huA hai, anAdi se saMsAra meM rulane vAle jIva haiM, vaise hI sAdhaka jIva tathA paramAtma dazA ko prApta jIva bhI anAdi se hI haiM / dravya dRSTi kI apekSA se aisA kahA jAtA hai ki AtmA meM vikAra nahIM hai, vikAra to pudgala karmAdi kA kArya hai paraMtu aisI dravyadRSTi use hotI hai jise paryAya kI svataMtratA kA bhAna ho| abhI taka to jisane paryAya ko hI svAdhIna nahIM jAnA, use tInoM kAla kI paryAya ke piMDa rUpa dravya kI dRSTi kaise ho ? paryAya meM vikAra hai unheM karmoM ne nahIM karavAye haiM, ve mere aparAdha ke kAraNa se haiM paraMtu aisA mAne ki karma hI vikAra karAte haiM to usa jIva ko paryAya kA bhI bhAna nahIM hai tathA jo paryAya meM hI rata rahatA hai vaha ajJAnI jJAnAvaraNa karma kA baMdhakara narakAdi tathA sthAvara yoniyoM meM jAtA hai| nirapekSa svabhAva ke bhAna binA, nimitta kA yathArtha jJAna nahIM hotA, svabhAva sva para prakAzaka hai, usameM sva ke jJAna binA, para kA bhI jJAna nahIM hotA / upAdAna svataMtratA ke jJAna binA nimitta kA jJAna nahIM hotA / nizcaya binA vyavahAra kA jJAna nahIM hotA, jaise trikAlI dravya svataMtra nirapekSa hai vaise hI usakI samaya- samaya kI paryAya bhI nirapekSa va svataMtra hai| samaya-samaya kI paryAya apane kAraNa se hI hotI hai, jo aisI paryAya meM hI lIna rahatA hai vaha ajJAnI jJAnAvaraNa kA baMdhakara saMsAra meM rulatA hai| paryAya ke Azraya se kabhI mukti nahIM hotI, dravya svabhAva ke Azraya se hI mukti hotI hai| jJAnI kI dRSTi to saMsAra se chUTane kI hai ata: vaha rAga rahita nivRtta svabhAva kI mukhya bhAvanA va Adara meM sAvadhAnI se pravRtta rahatA hai ; paraMtu jo aisA mAnatA hai ki saMyoga palaTA dU~ tathA vartamAna paryAya ke kArya karane yogya haiM usake to zraddhAna meM hI sthUla viparItatA hai| Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sote uThate aura baiThate, mamala jJAna kaha jAtA hai| re mAnava mata bhUla ki tU hI, apanA bhAgya vidhAtA hai // jIvana bhara yadi chUTa na pAyA, tujhase yaha gorakha dhaMdhA / to bAMdhe bina rahana sakegA, tujhako narakoM kA phaMdA // tU hI Atama paramAtama hai, saba tattvoM meM tattva mahAna / tere hAthoM meM baMdhana hai, tere hAthoM meM nirvANa // lekina yadi tU isa dehI meM hI, mana ko bharamAyegA / janma-janma taka thAvara gati se, mukta nahIM ho pAyegA // divya dhvani ke samaya sAmane dharma samajhane vAle jIva hote hI haiM, bhagavAna kI vANI meM aise nyAya nikalate haiM ki samajhane vAle ko apane meM dharma vRddhi kA nimitta hotA hai / usa vANI meM kahIM bhI puruSArtha hInatA kA Azaya nahIM nikalatA / prazna- vyaMjana se kyA prayojana siddha hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vijana sahAya vinyAnaM, vinyAnaM jAnati alaba la ca / nyAna hIna pajjAvaM, nyAnaM Avarana duggae pattaM / / 333 / / viMjana vinyAna janaye, lokaM avaloka loka su jar3a pajjAva saMjutaM, nyAnaM Avarana duggae pa / / 334 / / anvayArtha - (viMjana sahAva vinyAnaM) vijJAna ko vyaMjana svabhAva bhI kahate haiM kyoMki yaha apane ko pragaTa hai (vinyAnaM jAnaMti alaSa laSyaM ca ) vijJAna se alakha AtmA ko lakhA jAtA hai arthAt bhedavijJAna se hI AtmA kI anubhUti hotI hai (nyAna hIna pajjAvaM) jo jJAnahIna hai, jisakA zarIrAdi paryAya meM moha hai (nyAnaM Avarana duggae pattaM) vaha jJAnAvaraNa karma ko bAMdhakara durgati meM jAtA hai / (viMjana vinyAna janayaM) zAstra dvArA va guru dvArA jJAna kA manana karane se AtmA aura anAtmA kA viveka rUpa bhedavijJAna paidA hotA hai (lokaM avaloka lokanaM suddhaM) bhedavijJAna meM sarvajJa svarUpa kevalajJAna hotA hai, jo loka aloka 194 gAthA 333, 334 ******* ko eka kAla meM dekhatA jAnatA hai (jai pajjAva saMjuttaM) yahI jJAnopayoga yadi paryAya meM rata hotA hai to (nyAnaM Avarana duggae pattaM) jJAnAvaraNa kA baMdha hokara durgati kI prApti hotI hai| vizeSArtha - vyaMjana bhI vijJAna rUpa svabhAva ko hI kahate haiN| bhedavijJAna se hI alakha svarUpa AtmA ko jAnA jAtA hai| yaha jJAna prakAzamAna hai sabako jJAna kA anubhava hai ki maiM jAnatA hU~, jJAna se hI jJAnamayI AtmA kA anubhava hotA hai| zAstra dvArA va guru dvArA jJAna kA manana karane se hI AtmA aura anAtmA kA viveka rUpa bhedavijJAna paidA hotA hai aura usa bhedavijJAna se sarvajJa svarUpa kevalajJAna ho jAtA hai jo eka samaya kI paryAya meM lokAloka ko dekhatA jAnatA hai aisA jJAna kA mahAtmya hai| jo jJAnahIna ajJAnI haiM, jinakA zarIrAdi paryAya meM hI moha hai, vaha jJAnAvaraNa karma ko bAMdhakara durgati meM jAte haiN| jo ajJAnI zarIra ko hI AtmA mAnate haiM, zarIrAdi paryAya ke prabaMdha meM hI rAta-dina jJAna kA upayoga rakhate haiM, saMsAra ke kAryoM meM caturAI batAte haiM, dharma ko samajhane meM apane ko buddhi hIna batAte haiM, aise jIva jJAnAvaraNa karma bAMdhakara durgati ko prApta karate haiM / zAstra aura sadgurU vyaMjana svarUpa jJAna, vItarAgatA, dravya kI svataMtratA aura svayaM kI sattA svarUpa ko jAnane kI bAta karate haiN| bhedavijJAna dvArA jo apane zuddhAtma svarUpa kA anubhava karatA hai yahI AtmajJAna kevalajJAna ko pragaTAne vAlA hai| jo AtmajJAna rahita haiM jinheM deva, guru, zAstra kI zraddhA nahIM hai, jo zarIrAdi paryAya meM hI rata rahate haiM vaha jIva jJAnAvaraNa karma kA baMdhakara durgati jAte haiN| jJAnI ko paradravya kI kriyA karane kA vicAra to hotA hI nahIM hai balki use apanI paryAya meM azubha bhAva ko zubha karane kA abhiprAya bhI nahIM rahatA / AtmA jJAyaka rUpa se rahe, eka yahI abhiprAya rahatA hai, aise nirNaya binA jo koI bhI sAdhana kare, usameM mokSa sAdhana nahIM hotA / prazna akSara, svara, vyaMjana ke bAda pada kA kyA prayojana hai ? * * Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --2-5-16-2-1-1-1--- H -21 zrI upadeza zuddha sAra jI isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - adhyara sura viMjanayaM, padaM ca parama tatta prmisttii| pada lopana pajjAvaM, nyAnaM Avarana naraya gai sahiyaM // 335 // amvayArtha - (adhyara sura viMjanayaM) akSara-akSaya svarUpa / svara-divyadhvani rUpa, kevalajJAna sUrya / vyaMjana-pratyakSa anubhava gamya, zuddhAtma svarUpa (padaM ca parama tatta paramisTI) pada-jJAna jyoti svarUpa, parama tattva parameSThI svarUpa, paramAtma pada hai (pada lopana pajjAvaM) jo isa pada kA lopa kara paryAya meM rata rahatA hai (nyAnaM Avarana naraya gai sahiyaM) vaha jJAnAvaraNa karma bAMdhakara naraka meM jAtA hai| vizeSArtha- akSara svara vyaMjana aura pada yaha sarva hI zabda, zabda koSa ke anusAra jJAna ke hI vAcaka haiM, jJAna svarUpa AtmA svayaM parama tattva parameSThImayI paramAtmA hai.jo jIva aise apane paramAtma padakA lopakara zarIrAdi paryAya meM hI rata rahate haiM, ve jJAna kA durupayoga karane se jJAnAvaraNa karma bAMdhakara naraka gati pAte haiN| jar3a zarIra kI aMgabhUta indriyAM, ve koI AtmA ke jJAna kI utpatti ke sAdhana nahIM haiN| atIndriya jJAna svabhAva ko sAdhana banAkara jo jJAna hotA hai vaha hI AtmA ko jAnane vAlA hai / aise jJAna kI anubhUti se samyakdarzana hone ke pazcAt mumukSu ko AtmA sadA upayoga svarUpa hI jAnane meM AtA hai / anAdi anaMta paramatattva parameSThImayI aisA jo eka nija caitanya zuddha svarUpa hai, usake svasanmukha hokara ArAdhana karanA vahI paramAtmA hone kA saccA upAya hai| sArA jagata jJAna kA jJeya hai, anukUlatA-pratikUlatA kucha nahIM hai, isa abhiprAya meM dRSTi abheda honI cAhiye / dRSTi meM para paryAya se lAbha-hAni kI mAnyatA va kucha bhI icchA honA jJAnAvaraNa karma baMdha kA kAraNa hai| prazna-pada kA kyA prayoga karanA cAhiye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpadaM ca artha saMjutaM, artha tiarthaca nyAna shkaarN| pada vinasTa para picchaM, nyAnaM Avarana thAvaraM sahiyaM // 336 // padaM ca sabda saMjuttaM, padaM ca parama bhAva saMdarsa / sabdaM vinasTa rUrva, para parjAva nyAna AvaranaM / / 337 // gAthA-335-338HHHHHHH pada artha sabda subhAvaM,nyAna vinyAna bhAva suiruuvii| rAgaM jana raMjanayaM, nyAnaM Avarna duNya viiymmi|| 338 // anvayArtha - (padaM ca artha saMjuttaM) pada kA prayojana apane paramAtma svarUpa meM rahanA hai (artha tiarthaM ca nyAna sahakAra) pada kA prayojana apane ratnatrayamayI jJAna svabhAva meM rahanA hai (pada vinasTa para picchaM) apane svarUpa se haTakara para ko dekhanA jAnanA, para meM laganA apane pada kA durupayoga hai, isase pada vinaSTa ho jAtA hai (nyAnaM Avarana thAvaraM sahiyaM) jJAna kA AvaraNa sthAvara gati le jAtA hai| (padaM ca sabda saMjuttaM) pada kI garimA zreSThatA to taba hai, jaba jaisA zabda se kahate ho usa rUpa raho (padaM ca parama bhAva saMdarsa) pada kI prabhutA, garimA to apane parama pAriNAmika bhAva ko dekhane meM hai (sabdaM vinasTa rUvaM) jo zabda apane svarUpa ko vinaSTa karane vAle, bhulAne vAle haiM (para parjAvanyAna AvaranaM) aisI para paryAya meM lagane se jJAnAvaraNa hotA hai| (pada arthaM sabda subhAva) pada kA abhiprAya jo divyadhvani meM AyA hai usa svabhAva meM rahanA hai (nyAna vinyAna bhAva sui rUvI) jJAna vijJAna se apane bhAva svarUpa ko jAnanA hai jo parama pAriNAmika bhAva kevalajJAna svarUpa hai (rAgaM jana raMjanayaM) yadi apane pada ko chor3akara janaraMjana rAga meM lagate ho to (nyAnaM Avarna duSya vIyammi) jJAna para AvaraNa kara duHkha kA bIja bote ho| vizeSArtha - vyavahAra meM zabdoM ke samUha ko pada kahate haiM, nizcaya se apanA pada jo paramAtma svarUpa siddha pada hai usameM lIna rahanA, yahI ratnatrayamayI nija pada kevalajJAna meM sahakArI hai| jJAna kA yathArtha phala AtmajJAna tathA kevalajJAna hai| apane svarUpa kI sAdhanA paramAtma pada dhuvadhAma meM na rahakara, para ko dekhanA jAnanA, para ko jAnane meM lage rahane se apanA pada bhraSTa ho jAtA hai yahI jJAnAvaraNa sthAvara gati le jAtA hai| pada kI garimA zreSThatA to taba hai ki jaisA kahA gayA hai vaise apane paramAtma pada para sthita raho, pada kI prabhutA to apane parama pAriNAmika bhAva ko dekhane meM hai, zabda aura jJAna meM vAcya vAcaka sambaMdha hai| jina zabdoM se AtmajJAna kA, paramAtmA kA bodha ho ve hI zabda hitakArI haiN| jo zabda AtmajJAna va paramAtma pada ko lopa karane vAle, Dang Ran Luo Ge Zhe Bao Bu Chang Bu Chang Qi Chang Chang Chang Chang Chang Chang 195 HH--- Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI apane svarUpa ko bhulAne vAle haiM vaha aniSTakArI haiM, unake dvArA para paryAya meM rata hone se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| pada kA prayojana, jo zabdoM dvArA kahA gayA hai usa jJAna vijJAna mayI apane parama pAriNAmika bhAva svarUpa meM raho / yadi apane pada ko bhUlakara janaraMjana rAga meM lagate ho, para ko batAne sunAne meM lage rahate ho to jJAna para AvaraNa karake du:khoM kA bIja bonA hai| samyakjJAna va tattvajJAna kI prApti, Agama jinavANI kA samAgama, saMtoM kA satsaMga mokSamArga meM sahakArI hai, sabane apane pada kI bAta hI kahI hai-AtmA hI paramAtmA hai, apanA pada U~kAramayI, brahmasvarUpa, paramAtma pada hai| apane parama pAriNAmika bhAva meM rahanA, usako hI dekhanA mukti kA kAraNa hai| isI se saba para paryAya karma saMyoga vilAte kSaya hote haiM / yadi apane paramAtma svarUpa parama pAriNAmika bhAva kA lakSya chor3akara, para paryAya, janaraMjana rAga Adi meM lagate ho to isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara durgati meM jAnA pdd'egaa| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, parama pAriNAmika bhAva svarUpa kahA hai, usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| tInakAla aura tInaloka meM zuddha nizcaya naya se jJAna rasa aura AnaMdakaMda prabhu kevala maiM hU~, aisI dRSTi hI Atma bhAvanA hai| maiM paramAtma svarUpa hU~ tathA sabhI jIva bhI dravya dRSTi se paramAtma svarUpa haiM, aise AtmA kA anubhava honA, isakA nAma hI samyakdarzana jJAna hai aura usameM sthira honA samyakcAritra hai / para dravya kA svAmitva bhAva hI baMdha kA kAraNa hai / sva dravya meM svAmitva kA bhAva hI mokSa kA kAraNa hai / sva dravya meM svAmitva bhAva hone para, para dravya ke vidyamAna hote hue bhI baMdha nahIM hotA ata: sva dravya meM svAmitva bhAva, apane pada kI garimA, paramAtma svarUpa kA bahumAna hI mokSa kA kAraNa hai| para dravya ke prati svAmitva bhAva baMdha kA kAraNa hai| prazna-para dravya kA svAmitva bhAva kyA kahalAtA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpada rahiyaM anyAnaM, zruta uttaM pajjAva diTTi sNdrs| vrata tava kriya anyAnaM, nyAnaM Avarana sarani saMsAre // 339 / / anvayArtha - (pada rahiyaM anyAnaM) apane pada se rahita honA ajJAna hai ************ gAthA-339-342********** arthAt maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa pada ko bhUlanA ajJAna hai (zruta uttaM pajjAva diTTi saMdarsa) mithyAjJAna ke AdhIna hokara paryAya para dRSTi rakhate hue zAstra par3hanA, kahanA (vrata tava kriya anyAnaM) vrata, tapa, kriyA karanA aura isase apane ko zreSTha mAnanA, pudgala kI kriyA kA kartRtva bhAva ajJAna hai (nyAnaM Avarana sarani saMsAre) isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra meM * hI paribhramaNa hotA hai| vizeSArtha-paradravya kA svAmitva bhAva, pudgala zarIra kI kriyA ko apanI mAnanA, usake kartA bananA, yaha saba ajJAna hai / maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa pada se rahita honA, apane svarUpa kA vismaraNa hI ajJAna hai| ajJAnapUrvaka zAstra par3hanA,kahanA,paryAya dRSTi se dekhanA,vrata tapa kriyA ko dharma maannaa| ina kriyAoM se apane ko zreSTha mokSamArgI mAnanA ajJAna hai, isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa karanA par3atA hai| samyakjJAna se rahita jo kucha jJAna hai vaha mithyAjJAna hai / mithyAjJAna meM sva svarUpa kA bodha na hone se paradravya kA svAmitva bhAva rahatA hai| zarIrAdi kI kriyA meM kartRtva bhAva rahatA hai, iMdriya jJAna kA ahaM bhAva rahatA hai| zAstroM kA vAMcana karanA, vrata, tapa, kriyA Adi se apane ko zreSTha mAnanA, yaha saba mithyAjJAna, jJAnAvaraNa karma baMdha kA kAraNa hai jisase saMsAra paribhramaNa karanA par3atA hai| saMsAra mArga varddhaka upadeza dene meM,kumArga poSaka grantha kAvya racane meM, pudgala kI kriyA ko dharma mAnane meM jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai jo saMsAra kA kAraNa hai| prazna -isase bacane ke liye kyA karanA caahiye| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - padaM ca pada vedaMto, pada dasa vinyAna viMdu dsto| pada vinyAna vihIno, nyAnaM Avarana nigoya vAsammi // 340 // pada viMdaM sarvanyaM, pada viMdaM parama kevalaM nyAnaM / pada viMda rahiya anisTa, nyAnaM Avarana duSya vIyammi // 341 // pada viMdaM ca sahAvaM, padartha parama artha sasarUvaM / jai pajjAva sahAvaM, nyAnaM Avarana sarani saMsAre // 342 // anvayArtha - (padaM ca pada vedaMto) zreSThatA to apane paramAtma pada ke ** ******** * KHEKAR HE--E-E2EE 196 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI apane svarUpa ko bhulAne vAle haiM vaha aniSTakArI haiM, unake dvArA para paryAya meM rata hone se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| pada kA prayojana, jo zabdoM dvArA kahA gayA hai usa jJAna vijJAna mayI apane parama pAriNAmika bhAva svarUpa meM raho / yadi apane pada ko bhUlakara janaraMjana rAga meM lagate ho, para ko batAne sunAne meM lage rahate ho to jJAna para AvaraNa karake du:khoM kA bIja bonA hai| samyakjJAna va tattvajJAna kI prApti, Agama jinavANI kA samAgama, saMtoM kA satsaMga mokSamArga meM sahakArI hai, sabane apane pada kI bAta hI kahI hai-AtmA hI paramAtmA hai, apanA pada U~kAramayI, brahmasvarUpa, paramAtma pada hai| apane parama pAriNAmika bhAva meM rahanA, usako hI dekhanA mukti kA kAraNa hai| isI se saba para paryAya karma saMyoga vilAte kSaya hote haiM / yadi apane paramAtma svarUpa parama pAriNAmika bhAva kA lakSya chor3akara, para paryAya, janaraMjana rAga Adi meM lagate ho to isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara durgati meM jAnA pdd'egaa| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, parama pAriNAmika bhAva svarUpa kahA hai, usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| tInakAla aura tInaloka meM zuddha nizcaya naya se jJAna rasa aura AnaMdakaMda prabhu kevala maiM hU~, aisI dRSTi hI Atma bhAvanA hai| maiM paramAtma svarUpa hU~ tathA sabhI jIva bhI dravya dRSTi se paramAtma svarUpa haiM, aise AtmA kA anubhava honA, isakA nAma hI samyakdarzana jJAna hai aura usameM sthira honA samyakcAritra hai / para dravya kA svAmitva bhAva hI baMdha kA kAraNa hai / sva dravya meM svAmitva kA bhAva hI mokSa kA kAraNa hai / sva dravya meM svAmitva bhAva hone para, para dravya ke vidyamAna hote hue bhI baMdha nahIM hotA ata: sva dravya meM svAmitva bhAva, apane pada kI garimA, paramAtma svarUpa kA bahumAna hI mokSa kA kAraNa hai| para dravya ke prati svAmitva bhAva baMdha kA kAraNa hai| prazna-para dravya kA svAmitva bhAva kyA kahalAtA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpada rahiyaM anyAnaM, zruta uttaM pajjAva diTTi sNdrs| vrata tava kriya anyAnaM, nyAnaM Avarana sarani saMsAre // 339 / / anvayArtha - (pada rahiyaM anyAnaM) apane pada se rahita honA ajJAna hai ************ gAthA-339-342********** arthAt maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa pada ko bhUlanA ajJAna hai (zruta uttaM pajjAva diTTi saMdarsa) mithyAjJAna ke AdhIna hokara paryAya para dRSTi rakhate hue zAstra par3hanA, kahanA (vrata tava kriya anyAnaM) vrata, tapa, kriyA karanA aura isase apane ko zreSTha mAnanA, pudgala kI kriyA kA kartRtva bhAva ajJAna hai (nyAnaM Avarana sarani saMsAre) isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra meM * hI paribhramaNa hotA hai| vizeSArtha-paradravya kA svAmitva bhAva, pudgala zarIra kI kriyA ko apanI mAnanA, usake kartA bananA, yaha saba ajJAna hai / maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, isa pada se rahita honA, apane svarUpa kA vismaraNa hI ajJAna hai| ajJAnapUrvaka zAstra par3hanA,kahanA,paryAya dRSTi se dekhanA,vrata tapa kriyA ko dharma maannaa| ina kriyAoM se apane ko zreSTha mokSamArgI mAnanA ajJAna hai, isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa karanA par3atA hai| samyakjJAna se rahita jo kucha jJAna hai vaha mithyAjJAna hai / mithyAjJAna meM sva svarUpa kA bodha na hone se paradravya kA svAmitva bhAva rahatA hai| zarIrAdi kI kriyA meM kartRtva bhAva rahatA hai, iMdriya jJAna kA ahaM bhAva rahatA hai| zAstroM kA vAMcana karanA, vrata, tapa, kriyA Adi se apane ko zreSTha mAnanA, yaha saba mithyAjJAna, jJAnAvaraNa karma baMdha kA kAraNa hai jisase saMsAra paribhramaNa karanA par3atA hai| saMsAra mArga varddhaka upadeza dene meM,kumArga poSaka grantha kAvya racane meM, pudgala kI kriyA ko dharma mAnane meM jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai jo saMsAra kA kAraNa hai| prazna -isase bacane ke liye kyA karanA caahiye| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - padaM ca pada vedaMto, pada dasa vinyAna viMdu dsto| pada vinyAna vihIno, nyAnaM Avarana nigoya vAsammi // 340 // pada viMdaM sarvanyaM, pada viMdaM parama kevalaM nyAnaM / pada viMda rahiya anisTa, nyAnaM Avarana duSya vIyammi // 341 // pada viMdaM ca sahAvaM, padartha parama artha sasarUvaM / jai pajjAva sahAvaM, nyAnaM Avarana sarani saMsAre // 342 // anvayArtha - (padaM ca pada vedaMto) zreSThatA to apane paramAtma pada ke ** ******** * KHEKAR HE--E-E2EE 197 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-343-345 -1-1-1-1-1-3-2-RH E-SHESHES 2 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI anubhava karane meM hai (pada dasa~ vinyAna viMdu darsaMto) bhedavijJAna jo AtmA * ke svarUpa ko bhinna dekhane vAlA hai vahI siddha pada ko dekhatA hai jo viMda * svarUpa hai (pada vinyAna vihIno) apane pada ke vijJAna se rahita (nyAnaM Avarana nigoya vAsammi) jJAnAvaraNa se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| (pada viMdaM sarvanyaM) apane sarvajJa svarUpa pada kI anubhUti karo (pada viMdaM parama kevalaM nyAnaM) apane parama kevalajJAna svabhAva pada kA vedana, anubhava karo (pada viMda rahiya anisTaM) apane pada kI anubhUti se rahita, para paryAya kA anubhava karanA aniSTakArI hai isase (nyAnaM Avarana duSya vIyammi) jJAnAvaraNa karma kA baMdha hogA jo du:khoM kA bIja bonA hai| (pada viMdaM ca sahAvaM) apane pada kA anubhava karo jo apanA svabhAva hai (padarthaM parama artha sasarUvaM) parama prayojana to apane svasvarUpa kA anubhava karanA hai, jo pada prayojanIya hai (jai pajjAva sahAvaM) yadi paryAya ke svabhAva meM rata hote ho to (nyAnaM Avarana sarani saMsAre) jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra meM hI bhramanA hogaa| vizeSArtha-bhedavijJAna se samyak jJAna hotA hai, samyak jJAna se kevalajJAna hotA hai| kevalajJAna se siddha pada prApta hotA hai| zreSThatA to apane paramAtma pada ke anubhava karane meM hai| bhedavijJAna dvArA apane siddha pada ko dekha liyA, jAna liyA hai, to usI ko dekho, usI kA anubhava karo, jo loga apane upayoga ko sva pada ke jAnane meM, paramAtma pada ke jJAna meM nahIM lagAte, saMsArI prapaMca meM lagAte haiM ve jJAnAvaraNa karma bAMdhakara nigoda meM vAsa karate haiN| apanA pada to sarvajJa svarUpa parama kevalajJAna svabhAva hai, aise apane paramapada kA anubhava kro| yadi apane pada ke anubhava se rahita para paryAya kA anubhava karate ho to yaha aniSTakArI hai, isase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hogA, jo du:khoM kA bIja bonA hai| apane liye parama iSTa aura prayojanIya to apane svabhAva kI anubhUti * karanA hai| isI se sAre karma kSaya hokara mukti siddha pada kI prApti hotI hai, *yadi apane sva svarUpa siddha pada kI surata bhUlakara yaha paryAyI pariNamana meM *ulajhate ho to jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra meM hI bhramanA hogaa| prajJA chainI, bhedavijJAna rUpa buddhi ko zubhAzubha bhAva aura jJAna kI sUkSma aMta: saMdhi meM paTakanA / upayoga ko barAbara sUkSma karake AtmA aura anAtmA donoM kI saMdhi meM sAvadhAna hokara prahAra karanA arthAt barAbara sUkSma upayoga karake yathArtha lakSaNa dvArA pahicAna kara svabhAva-vibhAva ke bIca bheda krnaa| svabhAva kI mahimA se para padArthoM ke prati rasabuddhi sukhabuddhi TUTa jAtI hai| svabhAva meM apane sarvajJa svarUpa kevalajJAna, siddha pada meM hI rasa AtA hai taba dUsarA rasa nIrasa lagatA hai, tabhI aMtara kI sUkSma saMdhi jJAta hotI hai| apane siddha pada kI anUbhUti karane se karmodaya janya saMyoga chUTa jAte haiM, saba karma kSaya ho jAte haiM aura siddhi mukti kI prApti hotI hai| aisA nahIM hotA ki para meM tIvra ruci ho aura upayoga aMtara meM prajJA chainI kA kArya kre| zubhAzubha bhAva se bhinna maiM jJAyaka hU~, mamala svabhAvI, siddha svarUpI, dhruvatattva zuddhAtmA hU~, yaha pratyeka prasaMga meM yAda rakhanA / bhedajJAna kA abhyAsa karanA hI manuSya jIvana kI sArthakatA hai| para se bhinna jJAyaka svabhAva kA nirNaya karake, bAraMbAra bhedajJAna kA abhyAsa karate-karate mati zruta ke vikalpa TUTa jAte haiN| upayoga gaharAI meM calA jAtA hai, aMtara tattva nija paramAtma svarUpa kA darzana hotA hai / isa prakAra svAnubhUti kI kalA hAtha meM Ane para, kisa prakAra pUrNatA prApta ho, yaha saba kalA hAtha meM A jAtI hai| apane paramAtma pada kevalajJAna svarUpa ke sAtha keli prAraMbha hotI hai, mukti zrI se milana ramaNa hone lagatA hai / yadi upayoga ko para paryAya saMsArI prapaMca meM lagAyA to jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara nigoda Adi durgati rUpa saMsAra meM paribhramaNa karanA pdd'egaa| prazna-apane pada kI anubhUti karane para kyA hogA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - pada viMdaM paramAnandaM, diga aMgaM sarvanya suddha sasarUvaM / jai paramAnaMda pajjAvaM, nyAnaM Avarana duSya vIyammi // 343 // pada viMdaM paramisTI, isTIsaMjoga kamma vipanaM c| jar3a pajjAvaM sahiyaM, nyAnaM Avarana duggae pattaM // 344 // pada viMdaM ca uvanna, paramaM parama tatta paramappaM / jaha isTa vioya anisTaM,nyAnaM Avarana cau gae bhamiyaM // 345 // anvayArtha - (pada viMdaM paramAnandaM) apane paramAtma pada kI anubhUti E-E-5-16--15-E 198 *********** Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hone para paramAnaMda hotA hai (diga aMgaM sarvanya suddha sasarUvaM) apanA zuddha svarUpa sarvajJa svabhAvI digambara hai (jai paramAnaMda pajjAvaM) yadi koI bahirdRSTi paryAya meM hI AnaMda mAnane lage to (nyAnaM Avarana duSya vIyammi) jJAnAvaraNa se duHkhoM kA bIja botA hai| (pada viMdaM paramisTI) pada kI anubhUti se hI parameSThI pada pragaTa hotA hai arthAt AtmAnubhUti se arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu pada hotA hai (isTI saMjoga kamma SipanaM ca) aise apane iSTa svarUpa kA saMyoga hone se sabhI karma kSaya ho jAte haiM (jai pajjAvaM sahiyaM) yadi zarIrAdi saMyogI paryAya sahita hote ho, paryAya meM rata rahate ho to (nyAnaM Avarana duggae pattaM) jJAnAvaraNa se durgati meM jAnA par3egA / (pada viMdaM ca uvannaM) apane siddha pada kI anubhUti karane se pragaTa hotA hai (paramaM parama tatta paramappaM ) zreSTha parama tattva paramAtmA (jai isTa vioya anisTa) yadi aise iSTa kA viyoga karake arthAt zuddhAtmAnubhUti chor3akara, para paryAya meM rata hote ho jo aniSTakArI hai, isase (nyAnaM Avarana cau gae bhamiyaM ) jJAnAvaraNa karma se cAroM gatiyoM meM bhramaNa karanA par3egA / vizeSArtha apanA pada sAdi anaMta avinAzI siddha paramapada hai, apanA zuddha svarUpa sarvajJa svabhAvI arihaMta paramAtmA kevalajJAnI sAre AvaraNoM se rahita digambara hai, aise apane pada kI anubhUti karane se paramAnaMda pragaTa hotA hai jo atIndriya AnaMda avaktavya hai| yadi yaha anukUla vAtAvaraNa, saMyogI paryAya meM AnaMda mAnane lage to jJAnAvaraNa karma kA baMdhakara duHkhoM kA bIja bonA hai| - apane pada kI anubhUti karane se parameSThI pada pragaTa hotA hai, sAdhupada se arihaMta aura siddha pada hotA hai, aise iSTa kA saMyoga karane se sAre karma kSaya ho jAte haiN| zuddhAtmA ke anubhava meM upayoga kI sthiratA karmabaMdha nAzaka hai jabaki zarIrAdi paryAya meM rAgabhAva karma baMdha kAraka hai| yadi paryAya sahita hote ho, yahA~ paryAya se prayojana una sarva avasthAoM se hai jo karmoM ke udaya ke nimitta se hotI haiM to isa ajJAna se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hogA jisase durgati meM jAnA par3egA / apane zuddha svarUpa siddha pada kI anubhUti karane se zreSTha parama tattva paramAtmapada pragaTa hotA hai| yadi aise iSTa svarUpa kA viyoga karake yaha Do By Two wo wo wo 199 gAthA 346, 347 ******* aniSTakArI paryAya meM rata rahate ho to jJAnAvaraNa karma kA baMdha kara cAroM gatiyoM meM bhramaNa karanA par3egA / apane pada kI anubhUti karane se paramAnaMdamayI parameSThI pada paramAtma svarUpa pragaTa hotA hai| upayoga kA (dRSTi kA) apane svarUpa meM laganA hI apane pada kI anubhUti karanA hai aura isase sAre karmabaMdhana TUTa jAte haiM, saba karma kSaya ho jAte haiM, AtmA paramAtmA ho jAtA hai| yadi upayoga para paryAya, zarIrAdi saMyoga meM rata rahatA hai to jJAnAvaraNa karma kA baMdha hokara cAroM gatiyoM meM cakkara lagAnA pdd'egaa| T svAnubhUti prApti hetu jJAna svabhAvI AtmA kA jisa taraha ho dRr3ha nirNaya karanA cAhiye, jJAna svabhAvI siddha svarUpI zuddhAtmA kA nirNaya dRr3ha karane meM sahAyabhUta tattvajJAna kA, dravyoM kI svayaM siddhi, satyatA aura svataMtratA, dravya, guNa paryAya, utpAda, vyaya, dhauvya, navatattvoM kA satya svarUpa, jIva aura zarIra kI kriyAoM kI bhinnatA, puNya aura dharma ke lakSaNa bheda, nizcaya-vyavahAra Adi aneka viSayoM ke yathArtha bodha kA abhyAsa krnaa| prayojana bhUta sarva tattvajJAna kA siramaura, jo zuddha dravya sAmAnya, parama pAriNAmika bhAva, zuddhAtma tattva yaha svAnubhUti kA AdhAra hai, samyakdarzana kA Azraya hai, mokSamArga kA Alambana hai, sarva zuddha bhAvoM kA nAtha hai, usakI divya mahimA hRdaya meM sarvAdhika rUpa se aMkita karanA yogya hai, aise nija svarUpa, paramAtmapada meM upayoga lagAne se paramAnaMdamayI parameSThI pada, paramAtma pada pragaTa hotA hai / prazna- ina sabameM prayojanIya artha kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - arthaM ca artha suddhaM, arthaM tiartha suddha paramatthaM / 9 artha viraya anartha jyAne Ayarna ajitaM dihaM / / 346 / / artha tiartha susama sampUrNa nyAna samayaM ca / nyAna vihIna anarthaM, pajjaya sahakAra nyAna AvaranaM / / 347 // anvayArtha (artha ca artha suddhaM ) sarva meM prayojanIya, mukhya artha zuddhAtmA hai (arthaM tiartha suddha paramatthaM) yahI ratnatraya svarUpa prayojanIya zuddha paramArtha hai (artha viraya anartha ) jo isa artha prayojana se virata hai aura anarthakArI saMsAra paryAya meM magana hai vaha (nyAnaM Avarna anritaM diTTha) asatya - * Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-348*-*-*-*-*-*-* - ---- --- ******* zrI upadeza zuddha sAra jI jagata prapaMca hI dekhA karatA hai jisase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| AtmA kA hita to mokSa hI hai aura vaha apane zuddha svabhAva ke Azraya (artha tiartha suddha) arthakArI prayojanIya zuddha ratnatraya svarUpa AtmA ke ratnatraya-samyakadarzana, samyakjJAna, samyakcAritra se hI prApta hotA hai| saMsAra * hai (sama sampUrna nyAna samayaM ca) jo sAmAnya paripUrNa jJAna svabhAvI zuddhAtmA avasthA meM du:kha hai / AkulatA so duHkha hai va nirAkulatA so sukha hai aisA hai (nyAna vihIna anartha) jo isa AtmA ke yathArtha jJAna se rahita hai, vahI nirNaya kiye binA mokSamArga meM praveza hI nahIM ho sktaa| ** anartha meM magana, mithyAdRSTi ajJAnI hai (pajjaya sahakAra nyAna AvaranaM) vaha prazna - isa artha kI siddhi ke liye kyA karanA cAhiye? paryAya meM rata hone se jJAnAvaraNa karma bAMdhatA hai| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMvizeSArtha- sarva meM prayojanIya mukhya artha zuddhAtmA hai, jo samyakdarzana, artha avayAsa artha, avayAsaM suddhamamala nyaansy| samyakjJAna, samyakcAritra mayI zuddha paramArtha hai, isI ke Azraya mukti kI avayAsa rahiya anyAnaM, nyAnaM Avarna nasya vIyammi // 348 // prApti hotI hai, jo isa artha se virata hai arthAt isa bheda ko nahIM pahicAnatA aura sAMsArika zarIra, dhana, kuTumbAdi padArthoM meM magana hai vaha sacce artha (jJAna) anvayArtha - (artha avayAsa artha) artha kI siddhi ke liye prayojanIya se dUra rahane ke kAraNa tIvra jJAnAvaraNa karma kA baMdha karatA hai| nija zuddhAtma tattva kA abhyAsa karanA cAhiye (avayAsaM suddha mamala nyAnasya) __AtmA nizcaya se ratnatraya svarUpa va parama sAmyarUpa satpadArtha hai, jJAna zuddha mamala jJAna svabhAva kA abhyAsa karane se siddha pada prApta hotA hai (avayAsa svabhAvI zuddhAtmA hai, jo isa jJAna ko nahIM jAnatA, vaha ajJAnI mithyAdarzana rahiya anyAnaM) abhyAsa rahita ajJAna meM lipta rahatA hai (nyAnaM Avarna naraya meM rata hone se saMsAra kI mAyA meM phaMsakara paryAyarata rahatA huA jJAnAvaraNa vIyammi) jisase jJAnAvaraNa karma bAMdhakara naraka kA bIja botA hai| karma kA baMdha karatA hai| vizeSArtha - artha kI siddhi ke liye parama prayojanIya nija zuddhAtma jIva artha hai tathA jJAyakatA usakA bhAva hai| ajIva bhI artha hai aura svarUpa kA abhyAsa karanA cAhiye ki yaha zuddha mamala jJAna svabhAvI bhagavAna acetanatA, jar3atA usakA bhAva hai| saMvara, nirjarA artha hai va vItarAgatA usakA AtmA maiM hU~, aisA abhyAsa arthAt bAraMbAra upayoga ko svabhAva meM lagAnA, bhAva hai| Asava baMdha artha hai aura malinatA rAgAdi usakA bhAva hai| kevalajJAna isase sarva karma kSaya hote haiM tathA siddha parama pada prApta hotA hai| yadi isakA paryAya bhI artha hai va tIna kAla, tIna loka ko eka samaya meM jAnanA usakA abhyAsa na kiyA jAye to upayoga para paryAya rUpa ajJAna meM lagA rahatA hai bhAva hai| isa prakAra artha va usake tattva ko jAne to yathArtha zraddhA ho| jisase jIva jJAnAvaraNa karma bAMdhakara naraka kA bIja botA hai| eka jIva tattva ko jAnane meM sAtoM hI tattvoM kA jJAna ho jAtA hai| jIvana jJAyaka svabhAvI AtmA kA nirNaya karake mati, zruta jJAna kA upayoga tattva ke vala sAmAnya svarUpa hI nahIM paraMtu apane vizeSoM sahita hai| jo bAhya meM jAtA hai use aMtara meM sameTa lenaa| bAhara jAte hue upayoga ko jIva-ajIva sAmAnya hai tathA AsravAdi zeSa pAMca tattva unake vizeSa haiM, dhuvatattva, mamala jJAna svabhAva ke avalambana dvArA bArambAra aMtara meM sthira karate ajJAnIjana unheM jAne binA hI vrata, tapa meM dharma mAnate haiN| naya, nikSepa, rahanA, vahI mokSapurI pahuMcane kA rAjamArga hai| pramANa dvArA rAga rahita vastu kA jJAna karanA prathama yogyatA hai, tatpazcAt jJAna kI vartamAna paryAya kA sAmarthya sva ko jAnane kA hai lekina usakI * svabhAva ke lakSya se rAga kA abhAva hotA hai yaha prayojanabhUta bAta hai| dRSTi para meM par3I hone se vahA~ ekatva karatA huA, rAgAdi para jAnane meM AtA puNya, pApa, dayA, dAnAdi rAgabhAva vikAra heya haiM, yaha bhAsita hue hai, isa prakAra ajJAnI para ke sAtha ekatva pUrvaka jAnatA mAnatA hai| ajJAnI * binA AtmA kA saccA jJAna nahIM hotaa| jo baMdha ke phala ko hitakara mAnatA ko apane astitva kI khabara nahIM hai, para ke astitva kI khabara nahIM hai aura * hai, vaha baMdha ko hI hitakArI mAnatA hai| jo jIva laukika anukUlatA meM hI sva-para bhinnatA kI khabara nahIM hai| usako bhedajJAna binA dharma nahIM hotA hai, kho gayA ho, vahA~ karma baMdha hotA hai| ajJAnI ko niraMtara karma kA baMdha hotA hai| 200 ***** * * *** Dang Ran Ku Xiu Zhe Chang Dao Chuan Song Chu 1-1-1-1-1-1-1-12 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-349.350 ----- ------- You Xie Xing Ye Shi H E----- a ********* zrI upadeza zuddha sAra jI 2 caitanya svabhAva kI mahimA koI acintya hai. aisI aMdara se mahimA Ave to sva sanmukha puruSArtha prArambha hove / vAstava meM to jo upayoga paralakSI hai use svalakSI karanA isameM mahAna puruSArtha hai aura yaha zanaiH zanaiH ke abhyAsa se hI kiyA jA sakatA hai| prazna- yaha abhyAsa kaisA aura kaba taka karanA cAhiye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - avayAsaM sukha sahAvaM, avayAsa parama bhAva uvlddh| avayAsa kamma vipanaM, avayAsa rahiya nyAna AvaranaM / / 349 // avayAsa naMtanaMtaM, naMta catusTaya ca mamala sabhAvaM / avayAsa hIna kA purisA, nyAnaM Avarana sarani saMsAre // 350 // anvayArtha-(avayAsaM suddha sahAvaM) zuddha svabhAva kA abhyAsa karanA cAhiye (avayAsaM parama bhAva uvaladdha) jaba taka parama bhAva upalabdha na ho jAve taba taka abhyAsa karanA cAhiye (avayAsa kamma vipanaM) isa abhyAsa karane arthAt upayoga ko apane svabhAva meM bAraMbAra lagAne se karma kSaya hote haiM (avayAsaM rahiya nyAna AvaranaM) abhyAsa rahita pramAda meM rahane se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| (avayAsa naMtanaMtaM) yaha abhyAsa, bAraMbAra, niraMtara, anaMtAnaMta karanA cAhiye (naMta catusTaya ca mamala sabhAvaM) jaba taka apanA anaMta catuSTayamayI mamala svabhAva pragaTa na ho jAye arthAt jaba taka kevalajJAna na ho taba taka nirantara yaha abhyAsa karanA cAhiye (avayAsa hIna kA purisA) abhyAsa hIna, pramAdI, kAyara puruSa hote haiM jo (nyAnaM Avarana sarani saMsAre) jJAnAvaraNa karma bAMdhakara saMsAra meM paribhramaNa karate haiN| vizeSArtha- maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~ aise apane zuddha svabhAva kA abhyAsa karanA caahiye| jaba taka parama pAriNAmika bhAva upalabdha arthAt * pratyakSa pragaTa na ho jAye taba taka yaha abhyAsa karanA cAhiye / upayoga ko * svabhAva meM lagAnA hI mukta hone kA puruSArtha hai| upayoga kA svabhAva meM ekAgra sthira honA hI zuddhopayoga kahalAtA hai, isase apane Apa karma kSaya hote haiN| jaise-upayoga kA para paryAya meM lagane se apane Apa karmoM kA baMdha hotA hai, vaise hI upayoga kA svabhAva meM lagane se apane Apa karmoM kA kSaya ***** * * *** hotA hai / abhyAsa rahita pramAda meM rahane se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| jaba taka apanA anaMta catuSTayamayI mamala svabhAva kevalajJAna svarUpa pragaTa na ho jAye taba taka barAbara anaMtAnaMta abhyAsa karate rahanA cAhiye, jJAnI kA kAma hI yahI hai| upayoga kA svabhAva meM 48 miniTa sthira ekAgra hone para kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai, yaha apanI pAtratA aura puruSArtha kI bAta hai| AdinAtha bhagavAna ko sAdhu pada meM eka hajAra varSa taka sAdhanA karanI par3I, taba kevalajJAna huA, vahIM bharata cakravartI ne jaise hI sAdhupada dhAraNa kiyA, dhyAna samAdhi lagAI, ar3atAlIsa miniTa meM kevalajJAna ho gyaa| bhagavAna mahAvIra ko bAraha varSa meM kevalajJAna pragaTa huA, vahIM zivabhUti muni ko ar3atAlIsa miniTa meM kevalajJAna pragaTa ho gyaa| yaha apanI pAtratA aura puruSArtha kI bAta hai, isakI niraMtara sAdhanA aura abhyAsa karanA hI jJAnI kA kAma hai| jo abhyAsa hIna kAyara puruSa, pramAdI, napuMsaka haiM jo apane jJAna kA sadupayoga nahIM karate vaha jJAnAvaraNa karma kA baMdhakara saMsAra meM hI paribhramaNa karate haiN| AtmA ko jAnane ke liye pariNAma ko sUkSma karo kyoMki sthUla pariNAma se dravya jAnane meM nahIM AtA / ajJAnI ko gyAraha aMga kA jJAna ho jAtA hai to bhI usakA upayoga sUkSma nahIM hai, sthUla hai| AtmA sthUla pariNAmoM se jAnane meM nahIM AtA hai / sUkSma AtmA ko jAnane ke liye upayoga ko sUkSma karanA par3atA hai| jo darzana jJAna cAritra rUpa AtmA madhyastha bhAva se AtmA ko AtmA dvArA AtmA meM dekhatA jAnatA hai, vaha nizcaya se svayaM mukti kA kAraNa banatA hai, aisA sarvajJa deva jinavara kI vANI meM kahA hai| prazna-itanA jAnane samajhane tattva kA svarUpa barAbara jJAta hone para bhI upayoga apane svarUpa meM kyoM nahIM lagatA? samAdhAna - tattva ko sahI jAnane para bhI para kI ora ke bhAva meM aMta:karaNa ke cakkara meM, vyavahAra kuzalatA aura paralakSI jJAna meM saMtoSa mAnatA * hai| dakSatA ke abhimAna meM aTaka jAtA hai, bAhya prasiddhi ke bhAva meM ruka jAtA hai| svabhAva meM rahane ke bhAva na hone se aTaka jAtA hai athavA zabha pariNAma meM miThAsa raha jAtI hai| mukti kI tIvra ruci aura kaThora puruSArtha ke binA upayoga apane svabhAva meM nahIM rahatA isameM pUrva karma baMdhodaya bhI nimitta hote haiN| * * **** ** Di Dai ,Bi Zhang Gai Ming Gai Ming Di --1E-------- 201 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke Er *Zhang Fan Jing Fan Xi Xie Chang Chang *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI prazna- isake liye kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - sadartha artha sahAvaM, sahakArena sadarthaM vinyAnaM / anritaM aceta anarthaM, anyAna kasTa nyAna AvaranaM / / 351 / / sahakAra artha sasahAvaM, sahajopanIta sahAva sadarthaM / . aneya vibhrama sahiyaM nyAnaM Avarana duggae pattaM / / 352 / / anvayArtha (sadarthaM artha sahAvaM ) saccA artha to apanA svabhAva hI prayojanIya hai (sahakArena sadartha vinyAnaM) isa zraddhAna kI sahakAritA se hI satya padArtha kA vizeSa jJAna hotA hai (anritaM aceta anarthaM) kSaNabhaMgura nAzavAna acetana jar3a padArtha to saba anarthakArI haiM, inako prayojanIya mAnanA (anyAna kasTa nyAna AvaranaM) ajJAna hai isI se aneka kaSTa bhoganA par3ate haiM aura jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| - ( sahakAra artha sasahAvaM ) sahakArI aura prayojanIya to apanA sva svabhAva hI hai (sahajopanIta sahAva sadarthaM) sahaja upalabdha anubhava pramANa apanA svabhAva hI sadartha hai (aneya vibhrama sahiyaM) jinako AtmA ke svarUpa meM bhrama hotA hai va aneka zaMkAyeM hotI haiM, ve sahI nirNaya nahIM kara pAte, jJAna ko yathArtha nahIM kara pAte (nyAnaM Avarana duggae pattaM) ve jJAnAvaraNa se durgati ke pAtra hote haiN| vizeSArtha - saccA artha iSTa aura prayojanIya to nija svabhAva hI hai| maiM AtmA zuddha mamala jJAna svabhAvI hU~, yaha zraddhAna va yahI manana-ciMtana, bAra-bAra kA abhyAsa bhedavijJAna ko bar3hAte-bar3hAte kevalajJAna taka pahuMcA detA hai| AtmA kA svAbhAvika kevalajJAna svarUpa sahaja sAdhya hai, AtmA kA * anubhava karane se vaha jJAna apane Apa sahaja meM pragaTa ho jAtA hai| sahajopanIta, saccA artha to sva svarUpa hI hai isake liye bAhara se kucha karane kI AvazyakatA nahIM hai| apanI dRSTi kA parivartana, usakI lagana aura ruci honA hI sahakArI hai / bhedavijJAna se samyakdarzana, samyakjJAna, samyak cAritra kI pUrNatA rUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai| I jo jagata ke nAzavAna jhUThe acetana jar3a padArthoM ko iSTa hitakArI mAnate haiM ve ajJAnI jIva aneka kaSTa sahate hue jJAnAvaraNa karma kA baMdha karate haiM / Qi 202 gAthA- 351-353 ***** jinako AtmA ke svarUpa meM bhrama hai, zaMkA hai aura zarIra, dhana, strI, putra, parivAra ko hitakArI mAnate haiM, aneka prakAra kI vyavahArikatA kI bAteM karate haiM ve jJAnAvaraNa se durgati ke pAtra hote haiN| maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hU~, samasta vikAroM se rahita cidAnaMda caitanya mUrti hU~ / isa bAta kA zraddhAna, vizvAsa, ciMtana, manana karanA hI ekamAtra prayojanIya hitakArI hai| kAma, bhoga, baMdhana kI kathA sunane kA yoga to bahuta hI sulabha hai / rAjyapada, cakravartIpada milanA bhI durlabha nahIM hai paraMtu bahuta parizrama se milane yogya bAta to AtmA kI hai| yaha eka hI bAta sarvotkRSTa va AtmasAt karane yogya hai / samyakdarzana jJAna cAritra kI bAta ati durlabha hai kyoMki jIva ne Aja taka usakA puruSArtha hI nahIM kiyA hai, para kA hI lakSya kiyA hone se AtmA kI bAta durlabha ho gaI hai| zarIra mana vANI se AtmA bhinna hai, yaha bAta jisako rucatI hai usI ne yathArthataH AtmA kI bAta sunI hai| yaha sat dharma nirvikalpa hai, isameM zubharAga kI bhI mukhyatA nahIM hai / vItarAgatA vartatI hai, jJAna meM sat kA nyAya vartatA hai, yahI sahajopanIta mArga zreSTha hitakArI hai / bhASA, zabda, dharma nahIM hai paraMtu jJAna meM vartita viveka hI sat dharma, sadartha hai| prazna- zabda dharma nahIM hai phira ina zabdoM kA kyA prayojana hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM sabdaM sadartha rUvaM sabdaM cipiUna kamma tivihena / . sabdaM alakSya lakSyaM, sabdaM anisTa nyAna AvaranaM / / 353 / / anvayArtha (sabdaM sadartha rUvaM) zabdoM se sat padArtha AtmA kA svarUpa mAlUma hotA hai (sabdaM SipiUna kamma tivihena) OMkAra svarUpa divyadhvani se tInoM prakAra ke karmakSaya ho jAte haiM (sabdaM alaSya laSyaM) zabda kI sahAyatA se jo alakSya AtmA hai usakA lakSya ho jAtA hai (sabdaM anisTa nyAna AvaranaM) zabda brahma hai, jo sva para prakAzaka hai, sva kA lakSya chor3akara para kA lakSya karanA aniSTakArI hai jisase jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai / vizeSArtha yadyapi AtmA anubhavagamya hai tathApi zAstra va gurUpadeza dvArA jo yogya zabda sunane va dekhane meM Ate haiM, unake artha para manana karane se AtmA ke svarUpa kA bodha hotA hai| zabda kI sahAyatA se jo alakSya AtmA, Fu Wu * - Ye -Dan Ye *Zhang Zhuan Zhang Xie Chang Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sva svarUpa hai usakA lakSya ho jAtA hai| zabda brahma hai, jo sva-para prakAzaka hai / OMkAra svarUpa divyadhvani se tInoM prakAra ke karmakSaya ho jAte haiN| yadi zabdoM kA sadupayoga kiyA jAve, sva kA lakSya ho to kalyANakArI hotA hai paraMtu zabdoM ko pakar3ane, para kA lakSya hone se yahI zabda aniSTakArI ho jAte haiN| viparIta dRSTi se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| mati, zruta jJAna ko svAnubhUti ke samaya meM pratyakSa kahA hai kyoMki Atmasiddhi ke liye mati, zruta yaha do jJAna hI Avazyaka jJAna haiN| zabda zruta ke mAdhyama se mati, zruta jJAna hote haiM tathA ina mati aura zruta jJAnoM meM bhI itanI vizeSatA hai ki jisa samaya ina donoM meM se kisI eka dvArA svAnubhUti hotI hai usa samaya yaha donoM jJAna bhI atIndriya svAtmA kA pratyakSa karate haiM, sAmane lakhate haiM; paraMtu jisa samaya yaha donoM jJAna sparzAdika viSayoM ko jAnate haiM tathA AkAzAdi padArthoM ko jAnate haiM, usa samaya yaha donoM jJAna niyama se parokSa hI haiM / donoM jJAna sva kI apekSA kalyANakArI haiM aura para kI apekSA aniSTakArI haiM, zabdajJAna bhI sva para prakAzaka hai, apane AtmA ke vicAra meM nipuNa rAga rahita jIvoM ke dvArA nirdoSa zrutajJAna se bhI AtmA kevalajJAna ke samAna jAnA jAtA hai| AtmadhyAna kA abhyAsa karane se tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| divyadhvani jinavANI meM jo vastu svarUpa AyA hai usakA ArAdhana karane se mukti kI prApti hotI hai| viparIta dRSTi hone se jJAnAvaraNAdi karmoM kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa calatA hai| prazna- jinavANI, jinavacanoM kA sAra kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - vayanaM ca kamma jiniyaM, vayanaM ca suddha sahAva nimmalayaM / vayanaM sAsvaya rUvaM, anisTa vayanaM ca nyAna AvaranaM / / 354 / / vayanaM ca jisaM vayanaM, brisa sahakAra ajitaM virayaM / jar3a anrita uvaesa, nyAnaM Avarana duSya vIyammi / / 355 / / anvayArtha - (vayanaM ca kamma jiniyaM) jinendra ke vacanoM kA manana karane se karmoM ko jItA jA sakatA hai (vayanaM ca suddha sahAva nimmalayaM ) jina 203 gAthA 354, 355 ****** vacanoM se apanA zuddha svabhAva nirmala hai yaha jJAta hotA hai (vayanaM sAsvaya rUvaM) jinendra ke vacana hI zAzvata svarUpa haiM arthAt satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM (anisTa vayanaM ca nyAna AvaranaM) isake viparIta rAga-dveSa poSaka adharmakArI vacana aniSTa hote haiM, unameM lagane se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| ( vayanaM ca nritaM vayanaM) vacana ve hI hitakArI haiM jo vacana zAzvata hote haiM arthAt jina vacanoM meM Adi aMta eka sA nirvAha ho, jo satya vastu svarUpa ko batAte haiM (trita sahakAraM anritaM virayaM) zAzvata vacanoM ko jAna lene se mithyAjJAna calA jAtA hai, jisase saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai (jai anrita uvaesa) yadi mithyA upadeza sunAyA to (nyAnaM Avarana duSya vIyammi) jJAnAvaraNa karma kA baMdha kara duHkhoM kA bIja bonA hai| vizeSArtha jinavANI jinendra ke vacanoM kA manana karane se karmoM ko jItA jAtA hai, saMsAra paribhramaNa se mukta huA jAtA hai| jinavANI meM apanA zuddha svabhAva mamala nirmala zAzvata hai yaha batAyA hai jise jAnane se bhedajJAna aura vastu svarUpa kA bodha hotA hai| jinendra ke vacana hI satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM, jinavANI ke jJAna se lokAloka kA jJAna hotA hai| jo yathArtha tattva kA anubhava karate haiM ve karmoM ko kSaya kara mukti ko prApta karate haiN| isake viparIta jo rAga dveSa-adharma kA poSaNa karane vAle aniSTa vacanoM meM lagate haiM ve jJAnAvaraNa karma kA baMdha karate haiN| - jinavANI meM Atma kalyANakAraka upadeza hai| jina vacanoM meM Adi aMta eka sA nirvAha hotA hai ve hI zAzvata vacana hote haiM, jinake zravaNa manana se mithyAjJAna calA jAtA hai, saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai paraMtu jo mithyAtva kA upadeza karate haiM va jo una para zraddhAna lAte haiM ve tIvra jJAnAvaraNa karma kA baMdha kara duHkhoM kA bIja bote haiM / AtmA zuddha cidAnaMda mUrti hai usakI ruci kara aura rAga tathA vyavahAra kI ruci chor3a, terA svarUpa AnaMda kaMda saccidAnaMda svarUpa hai, nija svarUpa ke Azraya se hI mukti hotI hai| yaha jina vacana haiM jo satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM / jIva karma ke udaya se duHkhI nahIM hai balki apane ajJAna moha, rAga- - dveSa ke kAraNa se duHkhI hotA hai| usa duHkha kA nAza karane kA eka mAtra upAya to vItarAga bhAva hai| jo zAstra aisA bodha upadeza nahIM dete vaha rAga-dveSa moha ke * Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-356HHHH--- poSaka hone se AtmA ke ghAta meM nimitta hote haiM, unake dvArA ajJAnI jIva jJAnAvaraNa karma bAMdhakara du:kha kA bIja bote haiN| prazna-isa jJAnAvaraNa karma se chUTane aura mukta hone kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMnyAnaM ca mamala nyAnaM, nyAnaM sahakAra kamma saMviparna / pajjA nahu picchadi, nyAna sahAvena mukti gamanaM ca // 356 // anvayArtha - (nyAnaM ca mamala nyAnaM) jJAna aura mamalajJAna svabhAva hI jJAnAvaraNa se chUTane mukta hone kA upAya hai (nyAnaM sahakAra kamma saMSipanaM) samyajJAna rUpa AtmajJAna kA anubhava hone se saba karma kSaya ho jAte haiM (pajjAvaM nahu picchadi) samyakdRSTi jJAnI karmajanita paryAya para dRSTi nahIM rakhatA, paryAya ko nahIM dekhatA (nyAna sahAvena mukti gamanaM ca) jJAna svabhAva meM lIna rahane se mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha - bhedavijJAna se samyak darzana samyak jJAna hotA hai| la samyakjJAna kevalajJAna kA kAraNa hai| samyakjJAna dUja kA caMdramA hai, kevalajJAna pUrNamAsI kA caMdramA hai / samyakjJAna ke pratApa se AtmA AtmA meM ThaharatA hai, jJAnI kI dRSTi paryAya ko nahIM dekhtii| jJAna svabhAva meM rata rahanA hI zukladhyAna hai| isI jJAna pUrvaka dhyAna se ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara yaha jIva arihaMta paramAtmA ho jAtA hai phira siddha paramAtmA pUrNa zuddha siddha mukta ho jAtA hai| trikAlI dhruvatattva zuddhAtma svarUpa ko pakar3ane para hI samyakdarzana, samyajJAna hotA hai, mamala jJAna svabhAva meM lIna rahane para hI samyakcAritra hotA hai, isI meM sthiratA hone se saba ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai| samyakadRSTi jJAnI kI dRSTi dravya svabhAva para se nahIM haTatI,jo yaha dRSTi svabhAva se haTakara vartamAna paryAya meM ruke, paryAya kI ruci ho jAye to mithyA dRSTi ho jAye / jJAnI apane jJAna svabhAva meM hI rata rahatA hai,paryAya kA lakSya nahIM rakhatA, usakI paryAya meM vItarAgatA pragaTa hone para bhI paryAya meM rukatA nahIM hai, usakI dRSTi to trikAlI dhruva svabhAva para hI TikI hai, jisase saba karma kSaya hokara kevalajJAna aura siddhapada pragaTa ho jAtA hai. yahI jJAnAvaraNAdi ghAtiyA aura aghAtiyA karmoM se chUTane kA upAya hai| 204 ** **** Upara ke kathanoM meM yaha batAyA hai ki jo AtmajJAna se zUnya, anya zarIrAdi meM ApA mAna kara satya dharma se bAhara rahate haiM, mithyAjJAna kI ArAdhanA karate haiM, samyajJAna kA nirAdara karate haiM unako jJAnAvaraNa karma kA tIvra baMdha hotA hai, jisase ve naraka va nigoda meM jAkara mUDha va alpajJAnI ho jAte haiM : ataeva jJAnI ko jJAnAvaraNa ke baMdha ke kAraNoM se bacanA cAhiye aura jJAna ke prakAza ke kAraNoM ko AcaraNa meM lAnA caahiye| prazna-zAnAvaraNa karma ke AsavabaMdha ke kAraNa kyA haiM? samAdhAna - nimna likhita bhAvoM se va karmoM se jJAnAvaraNa karma kA Asrava tathA baMdha hotA hai 1. jJAna svabhAva AtmA kI aruci tathA para paryAya meM ruci honaa| 2. bhedavijJAna ko mahatva nahIM denA, para padArtha ko mahatva denaa| 3. jJAna sAdhanA, svAdhyAya, satsaMga meM pramAda krnaa| 4. jJAniyoM se IrSyA bhAva rkhnaa| 5. jJAna ke prakAza meM vidhna krnaa| 6. uttama jJAna, satya vastu svarUpa se bhI burA maannaa| 7. jJAna hote hue bhI AlasI, pramAdI bhIrU rhnaa| 8.jJAniyoM kA nirAdara karake jJAna ke prakAza ko roknaa| 9. satya jJAna kA mithyA yuktiyoM se khaMDana krnaa| 10. anAdara ke sAtha zAstra sunanA, vAda-vivAda krnaa| 11. jJAna prApti meM Alasya rkhnaa| 12. zAstra becanA athavA pravacana karake dhana saMgraha krnaa| 13. bahuta zAstra jJAtA hone para abhimAna se mithyA upadeza krnaa| 14. jJAna mada rakhanA, maiM saba kucha jAnatA hU~. maiMne saba zAstra par3he haiM ityAdi kAraNoM se jJAnAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| prazna -ghAtiyA karma cAra-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya hote haiM inake samUla kSaya hone para hI kevalajJAna hotA hai, yaha saba kaise kyA hotA hai? samAdhAna - AtmA to akhaMDa dravya eka abheda kevalajJAna svabhAvI hai paraMtu saMsAra meM zarIrAdi karma saMyoga ke kAraNa bheda meM par3A hai| jisameM pahalA bheda dRSTi yA upayoga hai| upayoga ke do bheda haiM- jJAnopayoga aura drshnopyog| * ** - 1-1-16--15-11-15 --------- * Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *Hua Ke *Er Hui -Lian Hui -Chang Bu Chang , *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI tIna bheda samyakdarzana, samyakjJAna aura samyakcAritra haiN| cAra bheda - anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha aura anaMtavIrya / cAra ghAtiyA karmoM se yaha anaMta catuSTaya svarUpa AvRta hai, DhakA hai| inameM jJAnAvaraNa ke kSaya se anaMtajJAna, darzanAvaraNa ke kSaya se anaMtadarzana, mohanIya ke kSaya se anaMtasukha aura aMtarAya ke kSaya se anaMtavIrya pragaTa ho jAtA hai| pAMca bheda - paMcajJAna mati, zruta, avadhi, mana:paryaya, kevalajJAna, jo jJAnAvaraNa se AvRta haiM, mUla meM dRSTi hI ina karma baMdhana aura karmakSaya kA kAraNa hai| dRSTi (upayoga) ajJAna mithyAtva meM hone se karmoM kA Asrava baMdha hotA hai tathA samyak darzana, samyakjJAna, samyak cAritra hone se saMvara nirjarA hone lagatI hai| vizeSa bAta yaha hai ki dRSTi sva svarUpa meM lIna rahe taba koI karmabaMdha nahIM hotA, jaba taka dRSTi para paryAya kI tarapha dekhatI hai taba taka karmoM kA Asrava baMdha hotA hai jo guNasthAna krama se jAnA jAtA hai| yahA~ sAdhaka ko apanI dRSTi (upayoga) kI saMbhAla rakhane kI hI bAta hai, abhI taka jJAnopayoga kI dRSTi kI sUkSma saMdhi kA nirAkaraNa jJAnAvaraNa karma ke vivecana meM kiyA gayA / prazna- to aba Age darzanopayoga aura darzanAvaraNa karma kA svarUpa batAiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - darsana ananta darsa, darsana vinyAna nyAna sahakAraM / darsana bheya caukkaM daMsana daMser3a appa paramapyaM / / 357 / / caSyaM darasati suddhaM, acaSya darsana darsayati suddhaM / - avadhe avahi saMjucaM, kevala daMser3a naMtanaMtAI / / 358 / / anvayArtha ( darsana ananta darsa) darzana, anaMta darzana svarUpa hai, AtmA kI vizeSa zakti hai (darsana vinyAna nyAna sahakAraM ) darzana bhedavijJAna aura jJAna kA sahakArI hai (darsana bheya caukkaM) darzana ke cAra bheda haiM (daMsana daMsei appa paramappaM) darzana AtmA ko paramAtma svarUpa dekhatA hai| (caSyaM darasati suddhaM ) cakSu darzana sAmAnyapane zuddha vastu ko (acaSya darsana darsayati suddhaM) acakSu darzana sAmAnyapane zuddha vastu ko dekhatA hai (avadhe avahi saMjuttaM) avadhi darzana avadhijJAna ke sAtha rahatA hai ( kevala daMsei " 000000000000000000000000 205 gAthA 357-359**** naMtanaMtAiM) kevaladarzana anaMtAnaMta padArthoM ko dekhatA hai| vizeSArtha - yahA~ darzana kA svarUpa aura usake bheda batAte haiN| darzana aura jJAna ina bhedoM se upayoga do prakAra kA hai| usameM darzana to nirvikalpa hai aura jJAna savikalpa hai| darzanopayoga cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana tathA kevaladarzana, ina bhedoM se cAra prakAra kA hotA hai| isakA vizeSa varNana - prathama to AtmA tIna loka aura tInoM kAloM meM rahane vAle saMpUrNa dravya sAmAnya ko grahaNa karane vAlA jo pUrNa nirmala kevala darzana svabhAva hai usakA dhAraka hai pazcAt anAdi karma baMdha ke AdhIna hokara cakSu darzanAvaraNa ke kSayopazama se arthAt netra dvArA jo darzana hotA hai, usa darzana ko rokane vAle karma ke kSayopazama se tathA bahiraMga dravyendriya ke Alambana se mUrta sattA sAmAnya ko jo ki saMvyavahAra se pratyakSa hai to bhI nizcaya se parokSa rUpa hai| usako ekadeza se vikalpa rahita jo dekhatA hai vaha cakSudarzana hai| vaise hI sparzana, rasanA, ghrANa, tathA karNendriya ke AvaraNa ke kSayopazama se aura nija-nija bahiraMga dravyendriya ke AlaMbana se mUrta sattA sAmAnya ko parokSa rUpa ekadeza se jo vikalpa rahita dekhatA hai vaha acakSudarzana hai| isI prakAra mana indriya ke AvaraNa ke kSayopazama se tathA sahakArI kAraNabhUta jo ATha pAMkhur3I ke kamala ke AkAra dravyamana hai, usake avalambana se mUrta tathA amUrta aise samasta dravyoM meM vidyamAna sattA sAmAnya ko parokSarUpa se vikalpa rahita jo dekhatA hai vaha mAnasa acakSudarzana hai| vahI AtmA jo avadhidarzanAvaraNa ke kSayopazama se mUrta vastu meM prApta sattA sAmAnya ko ekadeza pratyakSa vikalpa rahita dekhatA hai vaha avadhidarzana hai tathA jo sahaja zuddha cidAnaMda eka svarUpa kA dhAraka paramAtmA hai usake tattvajJAna ke bala se kevala darzanAvaraNa ke kSaya hone para mUrta-amUrta samasta vastu meM prApta sattA sAmAnya ko sakala pratyakSa rUpa se eka samaya meM vikalpa rahita jo dekhatA hai usako darzanAvaraNa karma ke kSaya se utpanna aura grahaNa karane yogya kevaladarzana jAnanA cAhiye / Age acakSu darzana kI vizeSatA batAte haiM cayaM ca suddha bhAvaM, cayaM ca mamala disTi sabhAvaM / saMsAra sarani virayaM, pajjaya rattaM ca caSu AvaranaM // 359 // Guan Zhi Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-360-362------ -- -- Xie Xie Xie Xie **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI varana viSesana disTaM, nahu diDha asuddhabhAva anisttN| isTa saMjoya diha, parjaya rUvaM ca caSu AvaranaM / / 360 // anvayArtha-(caSyaM ca suddha bhAvaM) cakSu darzana se zuddha svabhAva ko dekhA jAye (caSyaM ca mamala disTi sabhAvaM) cakSudarzana kI dRSTi apane mamala svabhAva para rahe to (saMsAra sarani virayaM) saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAtA hai (pajjaya rattaM ca caSu AvaranaM) yadi paryAya meM rata rahatA hai to cakSudarzanAvaraNa kA baMdha hotA hai| (varana viSesa na disTaM) cakSudarzana se varNa vizeSa na dekhA jAye arthAt jaba cakSudarzana kI dRSTi pudgalAdi rUpI padArtha nAnA prakAra ke varNa ko nahIM dekhatI (nahu diTuM asuddha bhAva anisTa) aura azuddha bhAva zubhAzubha vikArI bhAvoM ko bhI nahIM dekhatI (isTa saMjoya diTTha) apane iSTa nija zuddhAtma svarUpa ko hI dekhatI hai,yaha cakSudarzana kI dRSTi muktimArga meM sahakArI hai (parjaya rUvaM ca caSu AvaranaM) yadi cakSu darzana kI dRSTi paryAya Adi rUpI padArtha ko dekhatI hai to usase cakSu darzanAvaraNa karma kA baMdha hogA jo saMsAra kA kAraNa hai| vizeSArtha- chadmastha ko darzana pUrvaka hI jJAna hotA hai / darzanopayoga jisa tarapha dekhatA hai jJAna bhI vahIM lagA rahatA hai| darzanopayoga ke cAra bheda meM yaha pahalA cakSudarzana hai, isakI vizeSatA yahI hai ki cakSudarzana zuddha bhAva aura mamala svabhAva ko dekhatA hai to saMsAra paribhramaNa se chuTakArA ho jAtA hai aura yadi paryAya meM rata rahatA hai to cakSudarzanAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| dRSTi kI vizeSatA jisameM cakSu indriya kI sahakAritA hai, yadi yaha varNa vizeSa pudgalAdi rUpa raMga nahIM dekhatI aura aniSTakArI zubhAzubha vikArIbhAva bhI nahIM dekhatI, apane iSTa ko saMjotI hai arthAt nija zuddhAtmA ko hI dekhatI hai to muktimArga banatA hai| yadi para paryAya aura rUpI padArtha ko dekhatI hai to cakSu darzanAvaraNa karma kA baMdha hotA hai| prazna-cakSudarzana kA prayojana cakSu indriya ke dekhane se hai yA * upayoga se hai? samAdhAna-cakSudarzana kA mUla prayojana to darzanopayoga se hai, usameM meM cakSu indriya sahakArI hai kyoMki jaba taka karmAvaraNa zarIrAdi saMyoga hai tabhI * taka yaha bhedarUpa kathana hai / mUla meM to kevaladarzana, anaMtadarzanamayI zuddhAtma * svarUpa hI hai| jaba taka bhedarUpa karmAvaraNa saMyoga hai taba taka cakSu indriya bhI ***** * * *** sahakArI hai, isake dvArA yadi saMsAra, saMyoga zarIrAdi paryAya ko hI dekhane meM rata rahate haiM to upayoga inhIM meM lagA hone se darzanAvaraNa karma kA baMdha hotA hai; aura yadi cakSu indriya se vItarAga vijJAnamayI nija svarUpa kA ciMtana karate haiM, jinavANI kA svAdhyAya, vItarAgatA varddhaka sthitiyoM ko dekhate haiM to vairAgya paidA hotA hai, upayoga apane Atma svabhAva meM lagatA hai, isase mukti mArga banatA hai| prazna - cakSudarzana kA kaisA upayoga kiyA jAye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - caSyaM mamala sahAvaM, daMsana nyAnena anmoya saMjuttaM / anmoyaM antaraya, vaya Avarana duggae pattaM // 361 / / cayaM ca disTi isTa, atIMdI sabhAva nyAna shkaar| daMsana suddha anmoyaM, daMsana Avarana pajjAva saMdiDaM / 362 // anvayArtha - (caSyaM mamala sahAvaM) cakSudarzana kA upayoga mamala svabhAva / 7 meM honA cAhiye arthAt mamala svabhAva ko hI dekhanA cAhiye (daMsana nyAnena anmoya saMjuttaM) darzana aura jJAna ke Alambana meM hI lage rahanA cAhiye (anmoyaM antarayaM) yadi svabhAva ke AlaMbana meM aMtarAya DAlA, pramAda kiyA to (caSyaM Avarana duggae pattaM) cakSu AvaraNa se durgati jAnA pdd'egaa| (caSyaM ca disTi isTa) cakSudarzana se apane iSTa nija zuddhAtma svarUpa ko hI dekhanA cAhiye (atIMdI sabhAva nyAna sahakAra) atIndriya svabhAva aura jJAna ke sahakAra meM hI saMlagna rahanA cAhiye (daMsana suddha anmoyaM) zuddha svabhAva ke Azraya hI cakSudarzana ko lage rahanA cAhiye (daMsana Avarana pajjAva saMdiTTha) yadi paryAya kI tarapha dekhA, usameM lage rahe to darzanAvaraNa karma kA baMdha hogaa| vizeSArtha-cakSudarzana kA upayoga to mamala svabhAva meM hI lagA rahanA cAhiye, hamezA jJAna darzana ke AlaMbana meM hI lage rahanA cAhiye / yadi svabhAva ke AlaMbana meM aMtarAya DAlA, pramAda kiyA to cakSudarzanAvaraNa karma kA baMdha 6 hokara durgati jAnA pdd'egaa| cakSudarzana se apane iSTa nija zuddhAtma svarUpa ko hI dekhanA cAhiye. atIndriya svabhAva aura jJAnAnubhUti meM hI lage rahanA cAhiye, zuddha svabhAva kA AlaMbana usI kA darzana mokSamArga hai, yadi paryAya kI tarapha dekhA usameM lage 206 Chang Zhi Chang Zhe Ju Duo Chang Xu Yong Xie Shi Yi Shi Bu Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cui Ke *Zhang Fan Jing Hui Chang Chang Chang -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI to darzanAvaraNa karma kA baMdha hogaa| prazna- cakSu indriya se atIndriya AtmA mamala svabhAva ko dekhA hI nahIM jA sakatA, to phira kaise dekhanA cAhiye ? cakSu indriya to rUpI padArtha pudgalAdi ko hI dekhatI hai ? samAdhAna- isake liye cakSu darzana kI zuddhi kI jAye, dravya dRSTi se vastu svarUpa ko dekhA jAye to cakSu indriya meM bhI mamala svabhAva hI dikhegaa| prazna- cakSudarzana kI zuddhi dravyadRSTi kaise kI jAye ? samAdhAna jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla ina chaha dravyoM ke samUha ko vizva kahate haiM, jinameM dharma, adharma, AkAza, kAla apane dravya, guNa, paryAya se sarvathA zuddha haiN| do dravya jIva aura pudgala hI apane dravya, guNa se zuddha hote hue paryAya se azuddha haiM aura isa azuddha paryAyI pariNamana meM eka dUsare kA anAdi nimittanaimittika saMbaMdha hai / ajJAnI jIva ko isa bAta kA bodha na hone se vaha yaha paryAyI pariNamana rUpI padArthoM ko hI dekhA karatA hai, isase karmAvaraNa hokara saMsAra paribhramaNa calatA hai| jaba donoM dravyoM ko unake svabhAva se jAnA jAye ki jIva dravya svabhAva se siddha ke samAna zuddha hai aura pudgala dravya svabhAva se zuddha paramANu rUpa hai| yaha dikhane vAlA paryAyI pariNamana bhrAMti hai, isa dravya dRSTi se cakSudarzana kI zuddhi hotI hai| jaba yaha jJAna ho jAtA hai to cakSu iMdriya meM bhI mamala svabhAva hI dikhatA hai / prazna- phira isase kyA hotA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - daMsei moSa marga, mala rahio suddha daMsanaM mamalaM / asatyaM asarana tiktaM, daMsana sahakAra kamma vilayaMti // 363 // anvayArtha - (daMsei moSa maggaM) mokSa kA mArga dikhAI dene lagatA hai (mala rahio suddha daMsanaM mamalaM) mala rahita zuddha mamala svabhAva kA darzana hotA hai (asatyaM asarana tiktaM ) asatya azaraNa saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai| (daMsana sahakAra kamma vilayaMti) aise darzanopayoga kI sAdhanA se karma kSaya ho jAte haiM / vizeSArtha-cakSu, acakSudarzana kI zuddhi hone se mokSa kA mArga dikhAI Qi 207 dene lagatA hai| sAre rAgAdi karma maloM se rahita apanA mamala svabhAva dikhatA hai| asat azaraNa saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai, aise darzanopayoga kI sAdhanA se saba karma kSaya ho jAte haiN| gAthA 363, 364 anAdi kAla se jo pahale kabhI anubhava meM nahIM AyA aise apUrva parama adbhuta AlhAda rUpa hone se atizaya, AtmA kA hI Azraya lekara pravartamAna hone se Atmotpanna, parAzraya se nirapekSa hone se, sparza, rasa, gaMdha, varNa aura zabda ke tathA saMkalpa-vikalpa ke Azraya kI apekSA se rahita hone se-viSayAtIta, atyaMta vilakSaNa hone se anupama, samasta AgAmI kAla meM kabhI bhI nAza ko prApta na hone se anaMta aura binA hI aMtara ke pravartamAna hone se avicchinna sukha, zuddhopayoga se niSpanna hue AtmA ko hotA hai / zuddhopayogI jIva pratikSaNa atyaMta zuddhi ko prApta karatA rahatA hai aura isa prakAra moha kA kSaya karake nirvikAra cetanAvAna hokara, bArahaveM guNasthAna ke aMtima samaya meM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aura aMtarAya kA yugapad kSaya karake samasta jJeyoM ko jAnane vAle kevalajJAna ko prApta karatA hai| - prazna- isameM acakSu darzana kI zuddhi kaise huI ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - aca daMsana utta, sabda sahakAra nyAna vinyAnaM / kamma mala surya ca cipa, acaSu darsana darlae suddhaM / / 364 / / - anvayArtha - ( acaSyaM daMsana uttaM) acakSu darzana ko kahate haiM (sabda sahakAra nyAna vinyAnaM) cakSu indriya ko chor3akara anya indriya va mana dvArA sAmAnyapane dekhatA hai vaha acakSu darzana hai, jaise zabda ko grahaNa karate hue pahale acakSudarzana hogA pIche zabda ke saMbaMdha kA jJAna vijJAna hogA (kamma mala suyaM caSipanaM) isakI zuddhi hone se karma mala svayaM kSaya hone lagate haiM (acaSu darsana darsae suddha) mana aura indriyoM dvArA jo sunAI aura dikhAI par3atA hai vaha saba bhrama hai, zuddha vastu svarUpa hI dikhAI denA yaha acakSu darzana kI zuddhi hai| vizeSArtha acakSudarzana, cakSu ko chor3akara anya indriya va mana dvArA sAmAnyapane dekhatA hai, jaise zabda ko grahaNa karate hue pahale acakSudarzana hogA pIche zabda ke saMbaMdha kA jJAna vijJAna hogaa| jaba dravya dRSTi se vastu svarUpa ko jAna liyA ki dravya svabhAva se jIva siddha ke samAna zuddha hai aura pudgala zuddha - - Huo Dao Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-365,366HHHHEA 15-16-3-1-1-1--- *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI paramANu rUpa hai to cakSu indriya dvArA jo paudgalika jagata dikhAI detA hai, yaha saba bhrAMti hai arthAt pudgala paramANuoM kA skaMdha rUpa pariNamana hai, jo saba nAzavAna dhUla kA Dhera hai phira jJAnI ko cakSu dvArA bhI vastu svarUpa * mamala svabhAva dikhAI detA hai tathA mana Adi dvArA jo sUkSma paudgalika pariNamana dikhAI detA hai / cakhanA, sUMghanA, sunanA, sparza karanA, zubhAzubha bhAva tathA saMkalpa-vikalpa honA, yaha saba kyA hai ? yaha saba bhrama hai / jaise sinemA ke parade para calacitra dikhAI dete haiM paraMtu unameM kyA hai ? unameM kucha nahIM hai| sUkSma taraMgeM AtI haiM aura vaha nAnA prakAra se dikhAI detI haiM, yaha saba bhrama mAyA karmAvaraNa hai, yathArtha meM hai kucha nhiiN| jisakA yaha bhrama TUTa jAtA hai usake acakSudarzana kI zuddhi ho jAtI hai phira use zuddha vastu svarUpa dikhAI detA hai aura inase calane vAlA sArA karmAvaraNa apane Apa kSaya ho jAtA hai| uparokta prakAra se dravya svayaM hI apanI anaMta zakti rUpa saMpadA se paripUrNa hai, svayaM hI apanA kArya karane ke liye samartha hai, use bAhya sAmagrI koI sahAyatA nahIM kara sakatI isaliye kevalajJAna prApti ke icchuka AtmA ko bAhya sAmagrI kI apekSA rakhakara parataMtra honA nirarthaka hai| zuddhopayoga meM lIna AtmA svayaM hI kevalajJAna prApta karatA hai| AtmA ko jJAna aura sukharUpa pariNamita hone meM indriyAdika para nimittoM kI AvazyakatA nahIM hai kyoMki jisakA lakSaNa arthAt svarUpa sva-para prakAzakatA hai aisA jJAna aura jisakA lakSaNa anAkulatA hai aisA sukha AtmA kA hI svabhAva hai| prazna-isa darzanopayoga kI sthiti kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMdasati loya avaloyaM, daMsana daMsei mukti shkaarN| pajjAvaM para utta, dasana Avarana sarani saMsAre // 365 // daMsana ananta rUvaM, dasana diDDI ca kamma vipiUna / jadi pajjaya anurataM, daMsana Avarana beMdriyA pattaM // 366 // anvayArtha - (dasaiMti loya avaloyaM) darzanopayoga loka aloka ko * dekha sakatA hai (daMsana daMsei mukti sahakAraM) darzanopayoga se apane mamala * ** **** svabhAva ko dekhanA mokSamArga meM sahakArI hai (pajjAvaM para uttaM) paryAya, para kahI gaI hai usako dekhane se (daMsana Avarana sarani saMsAre) darzanAvaraNa karma 8 kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa karanA pdd'egaa| (daMsana ananta rUva) darzana anaMta darzana svarUpa hai (daMsana divI ca kamma vipiUna) anaMta darzana svarUpa kI dRSTi hone se karma kSaya hote haiM (jadipajjaya anurattaM) yadi dRSTi paryAya meM anurakta rahatI hai (daMsana Avarana beMdriyA pattaM) to darzanAvaraNa karma se do indriya paryAya meM jAnA pdd'egaa| vizeSArtha - darzanopayoga kI sthiti bahuta sUkSma hai, darzanopayoga para hI mukti aura saMsAra paribhramaNa nirbhara hai| darzanopayoga kI apane mamala svabhAva meM sthiratA hone se muktimArga banatA hai aura paryAya para dRSTi hone se darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa hotA hai| samyakacAritra kA AdhAra darzanopayoga hai| darzana jJAna upayoga kA svarUpa meM ekAgra honA hI zuddhopayoga hai / darzana, anaMtadarzana, kevaladarzana svarUpa ra hai, jisameM lokAloka ko dekhane kI zakti hai / jaba yaha apane anaMta catuSTaya svarUpa ko hI dekhatA hai tabhI sarva karma kSaya hote haiM, yadi paryAya meM lIna rahatA hai, paryAya ko dekhatA hai to darzanAvaraNa karma kA baMdha karake do indriya paryAya meM janma lenA pdd'egaa| karma Azrava aura karma kSaya kA mUla AdhAra dRSTi hai, eka muhUrta ar3atAlIsa miniTa svarUpa meM lIna hone para sAre ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai tathA eka samaya kI para paryAya para dRSTi hone se asaMkhyAta karmoM kA Azrava baMdha hotA hai| dharma se pariNamita svarUpa vAlA AtmA yadi zuddhopayoga meM yukta ho to mokSa sukha ko prApta karatA hai aura yadi zubhopayoga vAlA ho to svargAdi saMsAra ko prApta karatA hai| jaba yaha AtmA kiMcit mAtra bhI dharma pariNati ko prApta na karatA huA azubhopayoga pariNati kA avalaMbana karatA hai taba tiryaMcAdi durgatiyoM meM jAtA hai| prazna - jaba zuddhopayoga rUpa sthiti banane lagI phira saMsAra paribhramaNa kaise hogA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - manA.. Zhe Hui Ku Chang Dong Ceng Ceng Si Fa Kao Juan E------ -E-HE- 208 ----- - Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chu Chang Chang Chang Fa Juan Chu Juan ------ HHHHH zrI upadeza zuddha sAra jI daMseI tihuvanaggaM, dasana nyAnaM ca anmoya saMjuttaM / jadipajjAva subhAvaM, daMsana Avarana duSya vIyammi // 367 // daMsana vipanika rUvaM, daMsana sahakAra kamma vilyNti| jadi pajjAye rattaM, daMsana Avarana sarani saMsAre // 368 // anvayArtha - (daMseI tihuvanaggaM) zuddhopayoga hI tIna loka ke agra bhAga meM virAjita aise apane siddha svarUpa ko dekhatA hai (daMsana nyAnaM ca anmoya saMjuttaM) tathA darzanopayoga jJAnopayoga sahita apane mamala svabhAva meM hI lIna rahatA hai (jadi pajjAva subhAvaM) yadi paryAya ke svabhAva ko dekhatA hai (daMsana Avarana duSya vIyammi) darzanAvaraNa karma kA baMdha kara du:kha kA bIja botA hai| (daMsana Sipanika rUvaM) zuddhopayoga kI sthiti meM samyakdarzana bhI kSAyika svarUpa honA cAhiye (daMsana sahakAra kamma vilayaMti) kSAyika samyaktva kI sahakAritA se hI karma vilAte, kSaya hote haiM (jadi pajjAye ratta) yadi paryAya meM rata rahatA hai to (daMsana Avarana sarani saMsAre) darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara saMsAra paribhramaNa hI karanA par3atA hai| vizeSArtha - zuddhopayoga hI tIna loka ke agra bhAga meM virAjita aise apane siddha svarUpa ko dekhatA hai, usakA darzanopayoga tathA jJAnopayoga apane mamala svabhAva meM hI lIna rahatA hai phira use para paryAyAdi kucha nahIM dikhate, yadi vaha paryAya svabhAva ko dekhatA hai to darzanAvaraNa karma kA baMdha kara duHkha kA bIja botA hai| zuddhopayoga kI sahI sthiti to kSAyika samyaktva hone para hI banatI hai, jisameM ar3atAlIsa miniTa meM saba ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai phira vahA~ nIce Ane kI bAta hI nahIM hai| yadi upazama Adi hone se paryAya meM rata hotA hai to darzanAvaraNa karma kA baMdha kara saMsAra meM paribhramaNa karanA pdd'egaa| svarUpa meM caraNa karanA, ramanA so cAritra hai / svasamaya meM pravRtti karanA * hI zuddhopayoga hai / darzana jJAna pradhAna vItarAga cAritra se mokSa prApta hotA hai| zuddha AtmA ke zraddhAna rUpa samyaktva se viruddha bhAva vaha mithyAtva moha 7 hai aura nirvikAra nizcala caitanya pariNati rUpacAritra se viruddha bhAva asthiratA *vaha kSobha hai| ***** * * *** gAthA-367-370%EKKKK dravya jisa samaya jisa bhAva se pariNamana karatA hai usa samaya usa maya hai aisA jinendra deva ne kahA hai| isaliye dravya svabhAva pariNata AtmA zuddhopayogI hai tathA paryAya pariNata AtmA azuddhopayogI hai, jo saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai| AtmA sarvathA kUTastha nahIM hai kiMtu sthira rahakara pariNamana karanA usakA svabhAva hai isaliye vaha jaise-jaise bhAvoM se pariNamita hotA hai vaisA-vaisA hI vaha svayaM ho jAtA hai| jaise-sphaTika maNi svabhAva se nirmala hai tathApi jaba vaha lAla yA kAle phUla ke saMyoga nimitta se pariNamita hotA hai, taba lAla yA kAlA svayaM hI ho jAtA hai| isI prakAra AtmA svabhAva se zuddha buddha eka svarUpI hone para vyavahAra se jaba gRhastha dazA meM samyaktva pUrvaka dAna pUjAdi zubha-azubha mana rUpa zubhayoga meM aura munidazA meM mUlaguNa tathA uttaraguNa ityAdi zubha anuSThAna rUpa zubhopayoga meM pariNamita hotA hai taba svayaM hI zubha hai aura jaba mithyAtvAdi pAMca pratyaya rUpa azubhopayoga meM pariNamita hotA hai taba svayaM hI azubha hotA hai tathA jaise sphaTika maNi apane svAbhAvika nirmala raMga meM pariNamita hotA hai taba svayaM hI zuddha hai, usI prakAra AtmA bhI jaba nizcaya ratnatrayAtmaka zuddhopayoga meM pariNamita hotA hai taba svayaM hI zuddha hotA hai| prazna - isa darzanopayoga ke liye kyA karanA cAhiye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - daMsana mamala sahAvaM, nyAna vinyAna daMsanaM suddhaM / jaM sarani bhAva sahakAraM, desana Avarana duSya saMtattaM / / 369 // daMsana arUvarUrva, rUvAtItaM ca nimmalaM mamalaM / jadi kala isTa subhAvaM, daMsana Avarana naMta saMsAre // 37 // anvayArtha - (daMsana mamala sahAvaM) mamala svabhAva kA darzana karanA cAhiye (nyAna vinyAna daMsanaM suddha) jJAna vijJAna se darzanopayoga zuddha hotA hai arthAt samyakjJAna se darzanopayoga zuddha hotA hai (jaM sarani bhAva sahakAra) yadi darzanopayoga saMsAra ke bhAvoM meM anurakta hotA hai (daMsana Avarana duSya saMtattaM) to darzanAvaraNa karma kA baMdhakara du:khoM se saMtapta hotA hai arthAt duHkha bhoganA par3ate haiN| * * **** ** ------------ 209 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-371*-*-*-*-*-*-*-* F-ER E-ME * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI (daMsana arUva rUvaM) darzanopayoga yadyapi nirAkAra, nirvikalpa hai tathApi vaha rUpI aura arUpI donoM padArthoM ko dekhatA hai (rUvAtItaM ca nimmalaM mamalaM) * AtmA rUpAtIta nirmala aura mamala svabhAvI hai (jadi kala isTa subhAvaM) yadi vaha zarIrAdi rUpI padArthoM ko iSTa mAnakara unake svabhAva ko dekhatA hai to * (daMsana Avarana naMta saMsAre) darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara anaMta saMsAra meM bhramaNa hogaa| vizeSArtha-darzanopayoga se mamala svabhAva kA darzana karanA cAhiye, yahI paramAtma svarUpa apanA iSTa hai / samyakajJAna ke dvArA darzanopayoga ko zuddha karake dravyadRSTi banAnA cAhiye, isake viparIta yadi darzanopayoga ko saMsArI bhAvoM meM lagAyA to isase darzanAvaraNa kA baMdha hogA va saMsAra meM kaSTa uThAnA pdd'egaa| darzanopayoga yadyapi nirAkAra nirvikalpa hai tathApi vaha rUpI aura arUpI donoM padArthoM ko dekhatA hai, apanA svarUpa rUpAtIta nirmala aura mamala svabhAvI hai, isI meM darzanopayoga ke lagane se mukti kI prApti hotI hai| yadi zarIrAdi ko iSTa mAnakara inake svabhAva ko dekhane meM darzanopayoga ko lagAyA to darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara anaMta saMsAra bhramaNa karanA pdd'egaa| matijJAna pUrvaka zrutajJAna hotA hai, zrutajJAna se zuddha AtmA kA anubhava hotA hai, yaha matijJAna darzanopayoga pUrvaka hotA hai| adhyAtma zAstra sunane, vicArane va manana karane kI ruci hote hI indriyoM se va mana se kAma liyA jAtA hai taba darzanopayoga prathama sahakArI hai| samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna hone para darzanopayoga kI zuddhi dravyadRSTi dvArA kI jAtI hai, jisase rUpI-arUpI padArtha kA bhrama bheda miTa jAtA hai| vastu svarUpa jAnane para mamala svabhAva hI dikhatA hai, isI se sAre karma kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| jaba zuddhAtma svarUpa ke anubhava meM upayoga tanmaya hotA hai taba karmoM kA karane vAlA ajJAna bhAva nahIM hai| jaba isake viparIta hotA hai arthAt saMsAra zarIrAdi kI tarapha upayoga lagatA hai taba jIva kA upayoga ajJAna bhAva * ke kAraNa karmoM ko bAMdhane vAlA hotA hai| prazna - itanI sUkSma dRSTi ke liye kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate hai - isTa saMjoyaM disTaM, isTaM vipiUna kamma tivihena / jadi anisTa disTa sahakAraM, daMsana Avarana vitaraM pattaM / / 371 // anvayArtha - (isTa saMjoyaM disTaM) dRSTi meM iSTa nija svarUpa ko hI saMjoo arthAt apane mamala svabhAva ko hI niraMtara dekho (isTaM SipiUna kamma tivihena) apane iSTa kI dRSTi hone se tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiM (jadi anisTa disTa sahakAraM) yadi dRSTi meM aniSTa kA sahakAra kiyA arthAt para paryAya saMsAra zarIrAdi ko dekhA to (daMsana Avarana viMtaraM pattaM) darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara vyaMtara Adi devagati meM jAnA par3egA kyoMki bAhara meM tyAgI vratI saMyamI bane baiThe ho| vizeSArtha- Atma tattva to atyaMta sUkSma hai, jo mana vANI indriyoM ke pare agocara hai isake liye to apanI dRSTi ko sUkSma karanA hogA arthAt ina saba para paryAya se haTAkara atyaMta sUkSma nija zuddhAtmA ko anubhava meM lenA hogaa| aise apane iSTa kI dRSTi hone se tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| yadi dRSTi meM aniSTa kA sahakAra kiyA arthAta para paryAya saMsAra zarIrAdi ko dekhA to bhale hI bAhya meM vrata saMyama kA pAlana kara rahe ho, tyAgI sAdhu bane ho paraMtu viparIta dRSTi hone se darzanAvaraNa karma kA baMdha hokara vyaMtara Adi devagati meM jAnA pdd'egaa| jaba jIva nija atIndriya AnaMda svabhAva kA anubhava karane meM samartha hotA hai taba samasta jagata kA sAkSI hotA hai, para vastu merI hai aura maiM usakA hU~, aisI mAnyatA chUTa gaI hai taba sakala paradravyoM kA jJAyaka hotA hai| paramAtmA hoM to bhI maiM to unakA jAnane vAlA hU~ aura strI putrAdi hoM, unakA bhI maiM jAnane vAlA hU~, ve koI mere nahIM haiN| merA kyA hai ? ki jJAna aura AnaMda svarUpa vaha maiM hU~, isa prakAra nija svarUpa kA svayaM ke dvArA anubhava karatA hai aura nija vastu se bhinna vastuoM kA jJAna rahatA hai tathA trividha yoga se jaba apane iSTa nija zuddhAtma svarUpa meM lIna hotA hai taba tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| jo rAga se ekatA tor3akara nija svarUpa ko dRSTi meM le va anubhava kare, vaha aMtaraMga meM sAdhu hai| bAhya meM vastra tyAga de, paMca mahAvrata kA pAlana kare aura dRSTi zarIrAdi saMyogI paryAya para rahe to vaha darzanAvaraNa karma kA baMdhakara HE-HEE Chang Duo Chang Tiao >> Guan Guan Xi 210 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-5-19-5 gAthA-372-H-HINE 15-16--15: 5 *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI vyaMtara Adi kudeva yoni meM jaayegaa| jJAna, saMyama AtmAzrita haiM, parAzrita nahIM, yaha jAnate hue jJAnI nitya 2 sahaja jJAnapuMja svabhAva meM svAvalaMbana se sthira rahate haiN| bhagavAna AtmA sadA aMtarmukha hai| ati sUkSma, apUrva, niraMjana aura nija bodha kA AdhArabhUta aisA kAraNa paramAtmA hai| usakA sarvathA, sahaja aMtarmukha, avalokana dvArA munirAja jo anubhava karate haiM, use bhagavAna ne saMvara aura AlocanA kahA hai| prazna - darzanopayoga kI sahI sthiti kyA hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - daMsana parinai uttaM, anaMta catusTai mamala sahakAraM / AnandaM paramAnandaM, daMsana dharanaM ca mukti gamanaM ca / / 372 // anvayArtha - (daMsana parinai uttaM) darzanopayoga ke pariNamana ko kahate haiM (anaMta catusTai mamala sahakAra) mamala svabhAva meM rata hone se anaMta catuSTaya svabhAva arihaMta pada kI prApti hotI hai (AnandaM paramAnanda) hamezA AnaMda paramAnaMda meM rahate haiM (daMsana dharanaM ca mukti gamanaM ca) darzanopayoga kI sahI sthiti mokSa gamana kA hetu hai| vizeSArtha - samyakdarzana binA jJAna nahIM, jJAna binA cAritra nahIM, cAritra binA jJAnAvaraNAdi karmoM kA kSaya nahIM, karmoM ke kSaya binA arihaMta paramAtmA pada nahIM aura paramAtma pada binA saMsAra janma-maraNa paribhramaNa kA aMta nhiiN| darzanopayoga samyakcAritra kI sthiti kA mUla AdhAra hai| darzanopayoga kA para paryAya kI tarapha honA hI karmAzrava kA kAraNa hai| darzanopayoga kA sva svarUpa kI tarapha honA karmoM ke saMvara aura nirjarA kA kAraNa hai tathA sva svabhAva mamala svabhAva meM rata hone, eka muhUrta ar3atAlIsa miniTa ekAgra lIna ho jAne se hI sAre ghAtiyA karmoM kA kSaya aura anaMta catuSTaya svarUpa arihaMta paramAtma pada kI prApti ho jAtI hai, jahA~ hamezA AnaMda paramAnaMda meM rahate haiM aura isI se mokSa siddha pada kI prApti hotI hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa karma kA baMdha dasaveM guNasthAna taka hotA hai aura udaya bArahaveM guNasthAna taka calatA hai / mohanIya karma ke kSaya hone ke bAda hI ina jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura aMtarAya karma kA kSaya hotA hai tabhI kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmA nizcaya naya se bhAvaprANoM ko aura vyavahAra naya se dravyaprANoM ko dhAraNa karane se jIva hai / cidAtmaka athavA cit zakti se yukta hone se cetayitA hai, upayoga se viziSTa hai| apane bhAva karmoM aura dravyakarmoM ke Azrava baMdha aura nirjarA mokSa meM svayaM samartha hone se prabhu hai| nizcaya naya se paudgalika karmoM ke nimitta se hone vAle Atma pariNAmoM kA aura vyavahAra naya se Atma pariNAmoM ke nimitta se hone vAle paudgalika karmoM kA kartA hai| nizcaya naya se zubha-azubha karmoM ke nimitta se hone vAle sukha-duHkha pariNAmoM kA aura vyavahAra naya se zubha-azubha karmoM ke dvArA niSpAdita iSTa-aniSTa viSayoM kA bhoktA hai| nizcaya naya se lokAkAza ke barAbara asaMkhyAta pradezI hone para bhI nAmakarma ke dvArA racita choTe yA bar3e zarIra meM rahane se vyavahAra naya se zarIra ke barAbara hai| vyavahAra naya se karmoM ke sAtha ekatva hone se mUrta hote hue bhI mUrta nahIM hai| nizcaya naya se pudgala pariNAmoM ke anurUpa caitanya pariNAma rUpa bhAvakarma se tathA vyavahAra naya se caitanya pariNAmoM ke anurUpa dravya karmoM se saMyukta hai| saMsArI jIva jaba karma mala se chUTa jAtA hai to Upara loka ke aMta meM jAkara sarvajJa sarvadarzI atIndriya anaMta sukha ko prApta karatA hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura aMtarAya ghAti karma haiM kyoMki jIva ke guNoM kA ghAta karate haiM, inameM jJAnAvaraNa kI pAMca, darzanAvaraNa kI nau, mohanIya kI aTThAIsa aura aMtarAya karma kI pAMca uttara prakRtiyA~ hotI haiM yaha saiMtAlIsa prakRtiyAM haiN| kevala jJAnAvaraNa, kevala darzanAvaraNa tathA pAMcoM nidrA, anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa, krodha, mAna, mAyA, lobha yaha bAraha kaSAya aura mithyAtva, samyamithyAtva yaha ikkIsa prakRtiyAM sarvaghAtI haiN| samyamithyAtva kA baMdha nahIM hotA, udaya aura satva hotA hai| __ mati, zruta, avadhi, mana:paryaya yaha cAra jJAnAvaraNa, cakSu, acakSu, avadhi yaha tIna darzanAvaraNa, samyaktva prakRti, saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha yaha cAra kaSAya aura hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, puruSa veda, strI veda, napuMsaka veda yaha nau nokaSAya, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya yaha pAMca aMtarAya yaha kula chabbIsa dezaghAtI prakRtiyAM haiN| 4 - Duo Ceng Li Fa Dou Da Juan . -------- 211 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --SHES *-* ******* zrI upadeza zuddha sAra jI jo karma AtmA ke jJAnAdi anujIvI guNoM ke ghAta meM nimitta hoM unheM ghAtiyA karma kahate haiM, inameM mohanIya karma sabakA rAjA hai| prazna-jJAnopayoga se jJAnAvaraNa aura darzanopayoga se darzanAvaraNa * karma kA baMdha aura kSaya hotA hai? phira yaha mohanIya karma kyA hai, isakA * baMdha aura kSaya kaise hotA hai? samAdhAna - jisa karma ke udaya se anya padArthoM meM mohita ho jAyeM, apane zuddha svarUpa kA bhAna na kara sakeM aura na svarUpa meM sthira ho sakeM use mohanIya karma kahate haiN| apane Atma svarUpa kI vismRti rUpa ajJAna dazA meM para meM apanatva mAnanA moha hai, isI se rAga-dveSa hote haiM, jo mohanIya karma baMdha ke kAraNa haiM / jo upayogamaya jIva vividha viSayoM ko prApta kara moha karatA hai, dveSa karatA hai, rAga karatA hai vaha unake sAtha baMdha ko prApta hotA hai| jIva jisa bhAva se Agata padArtha ko dekhatA jAnatA hai, usI se rAga karane lagatA hai, aisA karane se karma ko bAMdhatA hai| sparza Adi se pudgaloM kA baMdha hotA hai aura rAga Adi se jIva kA baMdha hotA hai aura jIva tathA pudgaloM ke paraspara pariNAma ke nimitta se jo paraspara meM viziSTatara avagAha hai vaha pudgala jIvAtmaka baMdha kahA hai| rAgI AtmA navIna karmoM ko bAMdhatA hai aura rAga rahita AtmA karmoM se mukta hotA hai / jisa jIva ko bhedajJAna samyakdarzana pUrvaka nija sattA svarUpa Atmatattva kA bodha ho jAtA hai tathA apane paramAtma svarUpa kA bahumAna hone para, para padArthoM se dRSTi haTAkara apane svabhAva meM lIna hotA hai, vaha isa mohanIya karma ko kSayakara anaMta catuSTayamayI nija paramAtma pada ko prApta karatA hai| isake liye nimna prakAra samajhA jA sakatA hai - AtmA ke svAbhAvika guNa pramukha anaMta catuSTaya - anaMta catuSTaya - anaMtadarzana anaMtajJAna anaMtasukha anaMtavIrya zuddha paryAya - kevaladarzana kevalajJAna paramAnaMda paramAtma zakti * karmAvaraNa - darzanAvaraNa jJAnAvaraNa mohanIya antarAya * azuddha paryAya 9bhedarUpa 5bhedarUpa 28 bhedarUpa 5bhedarUpa vartamAna jIva kI sthiti - citta buddhi mana ahaM 22 (aMta:karaNa catuSTaya) inake kArya - dhAraNA nirNaya mAnyatA vibhrama ******* **** gAthA-373, 374********** aba yahA~ se palaTakara UrdhvamukhI hone para inase chuTakArA ho sakatA hai| mAnyatA rUpI mana ko yadi apane paramAtma svarUpa meM lagAyA jAye to mohanIya karma kA kSaya hokara paramAtma pada kI prApti hogI aura yadi saMsArI vyAmoha meM phaMsA rahA to saMsAra paribhramaNa hI karanA hogaa| moha sarIkhA prabala zatru yadi, isa jaga bIca na dikhlaaye| to yaha apanA Atama sacamuca,paramAtama hI bana jaaye|| lekina mohabalI ne DAlI, hamako aisI hthkdd'iyaaN| TUTa nahIM pAtI haiM hamase, cAroM gatiyoM kI kar3iyAM // moha karo to ratnatraya se,retapa se tuma moha kro| moha karo apane Atama se, paramAtama se moha kro|| lekina yadi aMdhe hokara tama, rAgoM meM phaMsa jaaoge| janma maraNa kI hathakar3iyoM se,kabhI ubarana paaoge| prazna- isa moha kI dhArA ko kaise mor3A jAye, jisase saMsAra paribhramaNa se baca ske| isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - mohaM pamAna uttaM, appA paramappa loka lokaM ca / jadi sarani bhAva mohaMdhaM,cau gai saMsAra sarani mohaM ca // 373 // mohaM ca parama moI, nyAnaM anmoya moha sahakAraM / jadi kala isTa vimohaM, puggala sabhAva naMtanaMtAI / / 374 / / anvayArtha - (mohaM pamAna uttaM) moha ke pramANa ko kahate haiM, jaisA mAno vaisA hove (appA paramappa loka lokaM ca) maiM AtmA paramAtmA lokAloka ko dekhane-jAnane vAlA jJAyaka svabhAvI bhagavAna AtmA hU~ aisA mAno to saMsAra paribhramaNa se chUTa jAo (jadi sarani bhAva mohaMdhaM) yadi paribhramaNa ke bhAvoM meM mohAMdha hote ho arthAt dhana zarIra parivAra meM apanatva, moha karate ho to (cau gai saMsAra sarani mohaM ca) isa moha se saMsAra meM cAroM gatiyoM meM bhramaNa karanA pdd'egaa| (mohaM ca parama moha) moha karanA hai to khUba moha karo, moha aura parama moha karo (nyAnaM anmoya moha sahakAra) basa apane jJAna svabhAva kA hI moha karo ki maiM kevalajJAna svabhAvI sarvajJa paramAtmA hU~ / jJAnamAtra cetana sattA -E-E E-ME E- 212 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI K2KE- -------- arasa arUpI jJAnAnaMda svabhAvI paramAtmA hU~, aise moha ke sahakAra se * paramAtma pada kI prApti hotI hai (jadi kala isTa vimoha) yadi zarIra kI iSTatA, saMsArI dRSTi rahI, zarIrAdi ko apanA mAnA, inameM mohita rahe to (puggala * sabhAva naMtanaMtAI) anaMtAnaMta kAla taka pudgala svabhAva meM hI rahanA par3egA, pRthvI Adi sthAvara kAya milegii| vizeSArtha- moha-prema, sneha, mAnyatA, apanatva, iSTatA ko bhI kahate haiM / ajJAna janita moha saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai, jJAna pUrvaka apane Atma svabhAva kA bahumAna, utsAha, prema, iSTatA mukti kA kAraNa hai| moha kA pramANa yaha hai ki jaisA mAno, vaisA hove / samyakdarzana jJAna pUrvaka apane AtmasvarUpa kA bahumAna hove ki maiM AtmA paramAtmA lokAloka prakAzaka devAdhideva anaMta catuSTaya kA dhArI kevalajJAna svabhAvI siddha svarUpI zuddhAtmA hU~ aura isI mAnyatA meM dRr3ha sthita ho jAo to kevalajJAna arihaMta pada pragaTa ho jAve; yadi saMsArI vastu zarIra dhana parivAra Adi meM moha kiyA, inako iSTa mAnA to cAroM gati rUpa saMsAra meM hI paribhramaNa karanA hogaa| AtmA jJAna pramANa hai aura jJAna jJeya pramANa kahA hai tathA jJeya lokAloka hai ata: jJAna sarvavyApI hai| jinadeva sarvavyApI haiM ata: jagata ke saba padArtha jinavara paramAtmA meM samAye hue haiM; kyoMki paramAtmA jJAnamaya haiM aura ve sarva padArtha jJAna ke viSaya haiN| yaha AtmA karmoM se rahita huA jisa kAraNa se loka aura aloka ko bhI jAnatA hai, usa kAraNa se use sarvagata paramAtmA kahate haiN| ___ maiM eka akelA hU~, merA koI nahIM hai, maiM nizcaya dRSTi se zuddha hU~, jJAnI hU~. yogiyoM ke jJAnagamya hU~, karmoM ke saMyoga se hone vAle saba bhAva mujhase sarvathA bhinna haiN| jo paramAtmA hai vahI maiM hU~, jo maiM hU~ vahI paramAtmA hai isaliye maiM hI mere dvArA upAsanA kiye jAne yogya hU~, dUsarA koI merA upAsya nahIM hai, isa prakAra kA moha aura paramamoha mukti kA kAraNa hai| zarIroM meM Atmabuddhi hone se merA putra, merI pani ityAdi kalpanAyeM utpanna hotI haiN| zarIra meM Atma *buddhi kA honA hI saMsAra ke du:kha kA mUla hai ata: use chor3akara bAhya viSayoM meM, indriyoM ke vyApAra ko rokate hue aMtaraMga meM arthAt apanI AtmA meM * praveza kro| gAthA-375,376 ********** mohanIya karma ke udaya rahate hue isa jIva ko ratnatraya kI prApti nahIM hotI hai, darzana mohanIya va cAritra mohanIya ke kSaya hone se kSAyika samyaktva, vItarAga yathAkhyAta cAritra hotA hai taba hI anya jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya karma kA kSaya hokara paramAtma pada pragaTa hotA hai| yaha moha hI AtmIka svabhAva kA mukhya ghAtaka hai, saMsAra kA moha, indriya viSayoM kA moha, pratiSThA pAne kA moha, strI, putra, dhanAdi kA moha isa jIva ko bAvalA banA detA hai jisase yaha cAroM hI gatiyoM meM bAra-bAra bhramaNa kiyA karatA hai| moha bhI do prakAra kA hai - 1. prazasta moha, 2. aprazasta moha / prazasta moha use kahate haiM,jo samyakdarzana sahita apane Atma kalyANa kI bhAvanA meM rata rahatA hai| zuddhopayoga kI sAdhanA aura vaise hI nimittoM meM prema karatA hai, apanA pUrA upayoga dharma dhyAna meM lagAtA hai| aprazasta moha use kahate haiM jisase zarIra, dhana, parivAra, saMsAra ke viSaya bhogoM meM moha kiyA jAve, zarIrarUpa hI maiM hU~ aisA mAnakara mithyAtva kaSAya Adi meM lagA rahe yaha durgati kA kAraNa hai| prazna-isa moha kI sthiti kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMmohaM daMsana suddhaM, suddha nyAnaM ca kamma SipiUnaM / jadipajjaya moha sahAvaM, pajjAyaM liMti nNtnNtaaii||375|| mohaM nyAna maio, isTaM mohaM ca vigata saMsAre / jadi kala moha sahAvaM, kala sahakAra naMta saMsAre // 376 // anvayArtha - (mohaM daMsana suddha) apane Atma svarUpa kA moha ki merA AtmA darzana se zuddha hai (suddha nyAnaM ca kamma SipiUnaM) jJAna se zuddha hai, isa zuddha darzana, zuddha jJAna ke moha se sAre karma kSaya ho jAte haiM aura anaMta catuSTayamayI paramAtma svarUpa kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai (jadi pajjaya moha sahAvaM) yadi paryAya ke svabhAva meM moha kiyA arthAt saMsAra, zarIra, dhana, parivAra ke moha meM phaMse rahe to (pajjAyaM liMti naMtanaMtAI) anaMtAnaMta paryAyoM ko dhAraNa karanA pdd'egaa| (mohaM nyAna maio) jJAnamayI nija zuddhAtma svabhAva kA moha arthAt E-E: E- 213 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-377,378 ------ -HIKHE Li Fa Fa >> Juan 22-21 Chang Di Dai Ye Shi Xie Jing Shi Shi Zhong **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI merA kevalajJAna svabhAva hai (isTaM mohaM ca vigata saMsAre) aise iSTa nija * kAraNa paramAtmA kA moha saMsAra se chuDAne vAlA hai (jadi kala moha sahAvaM) yadi zarIra ke moha meM lipta rahe (kala sahakAra naMta saMsAre) to isa zarIra ke * moha se anaMta saMsAra meM rulanA pdd'egaa| vizeSArtha- moha kI sthiti aMtarmuharta hai. isase cAlIsa aura sattara koDAkoDI sAgara kI mohanIya karma kI sthiti baMdhatI hai| moha kI paryAya eka samaya kI hotI hai| yadi apane zuddha darzana, zuddha jJAna svabhAvI AtmA kA moha hai, isakI iSTatA, isakA prema hai aura isameM rati hotI hai to ar3atAlIsa miniTa (eka muhUrta) meM sAre karma kSaya hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai, saMsAra ke janma-maraNa kA cakra chUTa jAtA hai aura yadi svabhAva ke viparIta paryAya kA AkarSaNa, moha rahA, vartamAna paryAya ko iSTa hitakArI mAnA to anaMtAnaMta paryAyoM ko dhAraNa karanA par3egA, aneka paryAyoM meM janma lenA pdd'egaa| jJAnamayI nija zuddhAtma svabhAva kA moha, apane iSTa nija kAraNa paramAtmA dhuva svabhAva kI priyatA, ruci, lagana hokara usameM rati hone se saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAtA hai, svayaM arihaMta siddha paramAtmA ho jAte haiN| yadi zarIrAdi saMyogI paryAya kA moha rahA to anaMta saMsAra meM paribhramaNa karanA par3egA / yaha saba dRSTi kA viSaya aura mAnyatA kA khela hai, kyA cAhiye, kyA honA hai ? sArI zakti apane hAtha meM hai| eka tarapha mukti, eka tarapha saMsAra hai, jisa tarapha dRSTi ghumAo, usa tarapha kA hI sArA khela calatA hai| yaha sUkSma viSaya apane ko hI dekhanA samajhanA hai, isameM para kI apekSA nahIM hai| samyakdarzana hone para sabase pahale darzana mohanIya hI mArA jAtA hai, eka samaya meM hI mithyAtva mohanIya samApta ho jAtA hai| zuddha nizcaya naya se jIva ke rAga nahIM hai, dveSa nahIM hai, moha nahIM hai, pratyaya mithyAtva Adi nahIM hai, karma aura no karma bhI nahIM haiN| nizcaya dRSTi se vaha karma aura nokarmoM se rahita hai| zuddha jJAna, zuddha darzana, kevalajJAna Adi * guNoM se samRddha hai, siddha hai, zuddha hai, nitya hai, eka hai, Alamba rahita hai vahI maiM * huuN| maiM siddha hU~, zuddha hU~, anaMta jJAna Adi guNoM se samRddha huuN| zarIra ke barAbara * hU~, nitya hU~, asaMkhyAta pradezI hU~, amUrta huuN| jo bhavya jIva bAraMbAra isa * Atmatattva kA abhyAsa karate haiM, kathana karate haiM, vicAra karate haiM, bhAvanA karate haiM ve zIghra hI avinAzI, saMpUrNa anaMta sukha se saMyukta nau kSAyika labdhi H IKARAN rUpa mokSa ko prApta karate haiN| jisako AtmA ke viSaya meM viziSTa bhrama hone se zarIra Adi meM Atma buddhi hai use bahirAtmA jaano| mohamayI nidrA se usakI cetanA lupta ho gaI hai, vaha saMsAra meM hI paribhramaNa karatA hai| mokSa se prema va mokSamArga jo nizcaya ratnatrayamayI AtmAnubhUti hai, usase prema (moha) jisakA phala saMsAra kA nAza hai| yadi zarIra kA moha ho, paryAya buddhi dhArakara zarIra Adi sukha ke liye mithyAtva, anyAya, abhakSya kA sevana kare to aisA jIva mohanIya karma ko bAMdhatA hai jisase anaMta saMsAra meM rulanA par3atA hai| zarIra, dhana, sukha-du:kha athavA zatru-mitra jana yaha kucha bhI jIva ke nahIM haiN| upayogAtmaka AtmA dhuva hai, jo aisA jAnakara vizuddha AtmA hotA huA, parama AtmA kA dhyAna karatA hai, vaha moha kA kSaya karatA hai| ___ jo moha granthi ko naSTa karake, rAga-dveSa kA kSaya karake, sukha-duHkha meM sama hotA huA zramaNatA meM pariNamita hotA hai vaha akSaya sukha ko prApta karatA hai| prazna-isa akSaya sukha ko prApta karane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMmoha daMsana nyAnaM, caranaM tava sahAva isTa ca / jadi anisTa mohaMdhaM, anisTa saMsAra sarani vIyammi // 377 // mohaM paramappAnaM, mohaM nyAna paraMparAi saussyaaii| jadi mohaM pajjAvaM, pajjaya rataM saMsAra duSya vIyammi // 378 // anvayArtha - (mohaM daMsana nyAnaM) samyakadarzana tathA samyajJAna kI iSTatA, moha (caranaM tava sahAva isTaM ca) samyakcAritra aura samyaktapa tathA apane Atma svabhAva kA prema parama hitakArI hai (jadi anisTa mohaMdha) yadi AtmA ke ahitakArI, aniSTa kAryoM meM mohAMdha ho jAve to (anisTa saMsAra sarani vIyammi) isa du:khadAyI aniSTa saMsAra bhramaNa kA bIja bonA hai| (mohaM paramappAnaM) apane paramAtma svarUpa kA moha (mohaM nyAna paraMparAi sauSyAI) kevalajJAna svabhAva kA moha paraMparA se akSaya sukha ko dene vAlA hai (jadi mohaM pajjAvaM) yadi paryAya meM moha kiyA to (pajjaya rattaM saMsAra duSya * * * * Ceng Ceng Ceng Chu Chang Chang 214 * Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Huo Er Ke *Zhang Fan Jing Fan Xi Xie Chang Chang -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI vIyammi) paryAya meM rata hone se saMsAra ke duHkha kA bIja bonA hai phira akSaya sukha milane vAlA nahIM hai| vizeSArtha samyakdarzana, samyakjJAna, samyak cAritra, samyaktapa yaha cAra ArAdhanAyeM mokSamArga svarUpa akSaya sukha ko dene vAlI haiM, jo bhavyajIva apane svabhAva kI iSTatA se ina cAra ArAdhanAoM kA ArAdhana karatA hai, vaha akSaya sukha pAtA hai, yadi saMsAra kI vAsanA ke moha meM aMdhA ho gayA to saMsAra bhramaNa kA hI bIja bonA hai| - paramAtma pada, siddhapada, kevalajJAna svabhAva, sva svarUpa kA moha yadyapi zubharAga hai paraMtu paraMparA zuddhopayogamayI vItarAga bhAva meM pahuMcAne vAlA parama kalyANakArI paramasukha ko dene vAlA hai; jabaki zarIra kA rAga mohAMdha banAkara viSaya va kaSAyoM meM ulajhAkara hiMsaka kAryoM ko karane vAlA hai jo saMsAra ke duHkhoM kA bIja hai| jo Atma svarUpa ko nahIM jAnatA usakI AtmA meM avasthiti nahIM ho sakatI aura aisA hone se prANI zarIra aura AtmA ke svarUpa ko bhinna karane meM mUr3hatA ko prApta hotA hai arthAt zarIra ko hI AtmA mAna letA hai| zarIra aura AtmA kA bhedajJAna na hone se AtmA kI upalabdhi nahIM hotI, AtmA kI upalabdhi na hone se AtmajJAna bhI nahIM hotA, phira sukha kaise mile ? ataH mumukSujanoM ko sabase pahale samasta para padArthoM kI paryAyoM ke kalpanA jAla se rahita AtmA kA samyakrUpa se nizcaya karanA cAhiye / isake liye samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra aura samyaktapa rUpa cAra ArAdhanAoM kA ArAdhana karanA caahiye| isI se akSaya sukha, parama sukha, paramAnaMda kI prApti hotI hai| jo moha mala kA kSaya karake, viSayoM se virakta hokara, mana kA nirodha karake svabhAva meM samavasthita hai, vaha AtmA kA dhyAna karane vAlA hai, vahI parama sukha ko prApta hotA hai| apane AtmA ke vicAra meM nipuNa rAga rahita jIvoM ke dvArA nirdoSa zrutajJAna se bhI AtmA kevalajJAna ke samAna jAnA jAtA hai| indriyoM ko apane viSayoM se rokakara Atma dhyAna kA abhyAsa karane vAle nirvikalpa citta dhyAtA ko AtmA kA vaha rUpa jo paramasukha paramazAMti paramAnaMdamayI ratnatraya svarUpa hai, vastutaH 215 gAthA 379 - spaSTa pratibhAsita hotA hai, sAkSAt anubhava meM AtA hai| prazna- aisA kaise anubhava meM AtA hogA ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - AnandaM paramAnandaM paramapyA parama bhAva daraseI / " hitamita nyAna sahAvaM, mamala sahAvena nivvue jaMti // 379 / / anvayArtha (AnandaM paramAnandaM) AnaMda hI AnaMda paramAnaMda (paramappA parama bhAva daraseI) paramAtmA paramabhAva dikhatA hai, anubhava meM AtA hai (hitamita nyAna sahAvaM ) yahI iSTa priya hai, aise jJAna svabhAva kI lagana ruci hone se (mamala sahAvena nivvue jaMti) mamala svabhAva meM lIna hone se nirvANa kI prApti hotI hai| - vizeSArtha alaukika, avaktavya, atIndriya anubhUti kA viSaya itanA hI kahA jA sakatA hai ki usa anubhava meM AnaMda hI AnaMda paramAnaMda hotA hai| apanA paramAtma svarUpa parama pAriNAmika bhAva dikhAI detA hai, yahI iSTa aura priya hai, aise jJAna svabhAva kI lagana ruci hone se mamala svabhAva meM lIna rahane para nirvANa kI prApti hotI hai| svAnubhUti ke kAla meM anaMta guNa sAgara AtmA apane AnaMda Adi guNoM kI camatkArika svAbhAvika paryAyoM meM bhramaNa karatA huA pragaTa hotA hai vaha nirvikalpa dazA adbhuta hai, vacanAtIta hai aisI dazA kI sthiratA hone para nirvANa kI prApti hotI hai| pUrNa guNoM se abheda aise pUrNa Atma tattva para dRSTi karane se usI ke * AlaMbana se aisI pUrNatA pragaTa hotI hai| apane paramAtma svarUpa parama pAriNAmika bhAva kA darzana hotA hai, atIndriya AnaMda kI dhArA bahatI hai| pUrNa caitanya candra ko sthiratA pUrvaka nihArane, apane mamala svabhAva meM lIna hone se nirvANa kI prApti hotI hai| anindriya aura indriyAtIta huA AtmA sarva bAdhA rahita aura sampUrNa AtmA meM sarva prakAra ke paripUrNa saukhya tathA jJAna se samRddha vartatA huA, parama sukha ko prApta karatA hai| prazna- aise AnaMda paramAnaMda ko prApta karane ke liye kyA karanA cAhiye ? Lin Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - E: E- :238 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI samAdhAna - sarva tattva jJAna kA siramaura mukuTamaNi jo zuddha dravya * sAmAnya arthAt nija parama pAriNAmika bhAva arthAt jJAyaka svabhAvI zuddhAtma * tattva vaha svAnubhUti kA AdhAra hai, samyakdarzana kA Azraya hai, mokSamArga kA Alambana hai, sarva zuddha bhAvoM kA nAtha hai, usakI divya mahimA hRdaya meM sarvAdhika rUpa se aMkita karanA yogya hai| aise nija zuddhAtma dravya sAmAnya kA Azraya karane se hI atIndriya AnaMdamaya svAnubhUti prApta hotI hai| saMyogoM kA lakSya chor3akara, nirvikalpa eka rUpa vastu dhruva svabhAva usakA Azraya karane, guNa-guNI ke bheda kA bhI lakSya chor3akara eka rUpa guNI kI dRSTi karane para samatA hogI, AnaMda hogA, du:kha kA nAza hogaa| eka caitanya vastu dhruva hai, usameM dRSTi dene se mukti kA mArga pragaTa hogA, jahA~ AnaMda hI AnaMda paramAnaMda hai| prazna - abhI yaha sthiti banatI nahIM hai, isake liye kyA kareM? samAdhAna - sAdhaka dazA to adhUrI hai, sAdhaka ko jaba taka pUrNa vItarAgatAna ho aura caitanya AnaMdadhAma meM pUrNa rUpa se sadA ke liye virAjamAna na ho jAye taba taka puruSArtha, satat prayAsa, abhyAsa karanA hotA hai| sAdhaka dazA meM bhUmikAnusAra deva guru kI mahimA ke, zruta ciMtavana ke, aNuvrata-mahAvrata ityAdi ke vikalpa hote haiM paraMtu ve bhI jJAyaka pariNati ko bhArarUpa haiM to phira avrata dazA ke pApa, viSaya, kaSAya rUpa pariNAma kaise ruceMge? apUrNa dazA meM ve vikalpa hote haiM,svarUpa meM ekAgra hone para nirvikalpa svarUpa meM nivAsa hone para ve saba chUTa jAte haiN| pUrNa vItarAga dazA hone para sarva prakAra ke rAga kA kSaya hotA hai tabhI yaha AnaMda paramAnaMda dazA banatI hai| yadi vibhAva se chUTakara mukta dazA prApta karanI ho to caitanya ke abheda svarUpa mamala svabhAva ko grahaNa kro| dravya dRSTi sarva prakAra kI paryAya ko dUra rakhakara eka nirapekSa sAmAnya svarUpa dhruva tattva ko grahaNa karatI hai / dravya dRSTi meM guNabheda bhI nahIM hote, aisI zuddha dRSTi pragaTa kro| jisako dravyadRSTi yathArtha pragaTa hotI hai, use dRSTi ke jora meM akelA dhruva, dhuva tattva, mamala svabhAva hI bhAsatA hai| zarIrAdi paryAyeM kucha bhAsita * nahIM hotii| bhedajJAna kI pariNati aisI dRr3ha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA *zarIra se bhinna bhAsatA hai| dina ko jAgrata dazA meM to jJAyaka nirAlA rahatA hai paraMtu rAta ko nIMda meM bhI AtmA jJAyaka nirAlA hI rahatA hai| aisI sthiti gAthA - 380,381% * **** banane aura isameM sthita hone para AnaMda hI AnaMda paramAnaMda hotA hai| prazna-isameM bAdhaka kAraNa kyA hai? samAdhAna - apanA puruSArtha, pramAda, zithilatA, rAgabhAva bAdhaka kAraNa hai| prazna - isameM aMtarAya karma bhI to bAdhaka hotA hogA? samAdhAna - aMtarAya karma kise kahate haiM? pahale yaha samajha lo, apane jJAna svabhAva kI sAdhanA meM aMtara DAlanA, pramAda karanA, puruSArtha hIna rahanA hI aMtarAya karma hai aura yahI saMsAra paribhramaNa kA kAraNa hai / ghAti karma rUpa aMtarAya karma jisake pAMca bheda haiM-dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya / yaha to bAhya nimitta haiM, inase Atma sAdhanA meM koI aMtara nahIM par3atA, pramukha to apane jJAna upayoga meM aMtara DAlanA, para paryAya zarIrAdi meM laganA hI aMtarAya karma hai jo anaMta saMsAra kA kAraNa hai| prazna - jJAna aMtara kyA hai, isakA pariNAma kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM ca nyAna rUrva, nyAna sahAvena daMsanaM mamalaM / anmoyaM pajjAvaM, nyAnaMtaraM ca naraya vIyammi // 380 / / nyAnaM nyAna susamaya, nyAnI anmoya mamala shkaarN| jadi pajjaya anmoyaM,antara Avarana duggae pattaM // 381 // anvayArtha - (nyAnaM ca nyAna rUvaM) jJAna, jJAna svarUpa hai arthAt apane Atma svarUpa kA ciMtana-manana anubhava karanA hI jJAna hai (nyAna sahAvena daMsanaM mamalaM) jJAna svabhAva se darzana mamala hotA hai (anmoyaM pajjAvaM) jJAnopayoga svabhAva sAdhanA meM na lagAkara, paryAya kA Azraya kiyA arthAt paryAya ko jAnane lagA (nyAnaMtaraM ca naraya vIyammi) yahI jJAna aMtara hai jo aMtarAya karma kA baMdha kara naraka kA bIja bonA hai| (nyAnaM nyAna susamayaM) jJAna se apane zuddhAtma svarUpa kA jJAna karanA (nyAnI anmoya mamala sahakAra) jJAnI hokara apane mamala svabhAva kA sahakAra karanA, anumodanA karanA (jadi pajjaya anmoyaM) yadi paryAya kA AlaMbana, anumodanA kI, paryAya ko hI dekhane jAnane meM lage rahe to (antara Avarana duggae pattaM) aMtarAya karma kA AvaraNa hokara durgati kA pAtra bananA pdd'egaa| ki 216 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - HERE - --- -- - *********** zrI upadeza zuddha sAra jI vizeSArtha-AtmA jJAna svarUpa hai aura isa jJAna svarUpa AtmA ko * hI jAne vahI vAstava meM jJAna hai / samyaka jJAna pragaTa hone se AtmA kA * svasaMvedana se pratyakSa darzana hotA hai| mamala svabhAva kI anubhUti meM atIndriya AnaMda kA svAda AtA hai, maiM para ko jAnatA hU~ ise bhrAMti kahA hai, ise adhyavasAna bhI kahate haiM kyoMki vastuta: AtmajJAna meM para hai hI nhiiN| jo para paryAya ko jAnatA hai vaha to indriya jJAna hai aura maiM para ko jAnatA hU~, aisA mAne to use indriya jJAna meM maiM panA ho gayA isaliye yaha mithyAtva hai, isa prakAra jJAnAMtara kA aMtara kara, aMtarAya karmabaMdha karake ajJAnI naraka kA bIja botA hai| jJAna to use kahate haiM ki jo AtmAzrita hotA hai, atIndriya aMtarmukhI hotA hai ki jisameM avinAbhAvIpane AnaMda kA svAda AtA hai / apanA mamala svabhAva pragaTa hotA hai jo jJAnAtmaka AtmA rUpa eka agra (viSaya) ko bhAtA hai, vaha jJeyabhUta anya dravya kA Azraya nahIM karatA aura usakA Azraya nahIM karake jJAnAtmaka AtmajJAna se puSTa vaha svayameva jJAnamaya rahatA hai phira vaha moha nahIM karatA, rAga nahIM karatA, dveSa nahIM karatA aura aisA vartatA huA vaha mukta hI hotA hai| yadi AtmajJAna kA Azraya na karake paryAya kA Azraya karatA hai to vaha jJAna meM aMtarAya DAlakara durgati kA pAtra hotA hai| __mana, buddhi, aMta:karaNa paMcendriyoM dvArA jo jJAna hotA hai vaha AtmajJAna nahIM hai, use jo apanA jJAna mAnatA hai vaha ajJAnI hai| jaba taka indriya jJAna meM upAdeya buddhi hai taba taka kartA buddhi hai, yadi indriya jJAna aura paryAya Adi ke sAtha ekatA hai to saMpUrNa vizva ke sAtha ekatA hai yahI saMsAra paribhramaNa hai| jo jIva nizcaya se zrutajJAna ke dvArA isa anubhava gocara kevala eka zuddha AtmA ko sva sanmukha hokara jAnatA hai vaha jJAnI hai, jJAyaka aisA nAma bhI use jJeya ko jAnane ke kAraNa diyA jAtA hai kyoMki jJeya kA pratibimba jaba jhalakatA hai taba jJAna meM vaisA hI anubhava hotA hai, jAnane meM AtA hai tathApi use jJeyabhUta azuddhatA nahIM hai| para paryAya kA jJAna karanA, usakA Azraya lenA yaha indriya jJAna * parAvalaMbI aura pratyeka jJeya ke anusAra pariNamanazIla hone se vyAkula tathA * moha ke saMparka sahita hotA hai usake nimitta se karma kA baMdha hotA hai jo saMsAra * meM durgati kA pAtra banAtA hai| gAthA-382,383**---- * prazna-isa zAnopayoga ke liye kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM ca suddha bhAvaM, suddhaM avayAsa nntnntaaii| jadi pajjaya sahakAraM,pajjaya anmoya nigoya vAsammi // 382 // naMta catusTai jAne, nyAnaMkura anmoya miliyaM ca / jadi pajjAva subhAvaM, nyAnaM aMtara duSya vIyammi // 383 // anvayArtha-(nyAnaM ca suddha bhAvaM) jJAna kA upayoga zuddha svabhAva ke liye karanA cAhiye (suddhaM avayAsa nantanantAI) jo apanA trikAlI dhruva zuddha svabhAva hai usI kA bAraMbAra niraMtara abhyAsa karanA cAhiye, isI se anaMta catuSTayamayI kevalajJAna svabhAva pragaTa hotA hai (jadi pajjaya sahakAraM) yadi jarA bhI paryAya kA sahakAra kiyA (pajjaya anmoya nigoya vAsammi) paryAya kA AlaMbana lene se nigoda meM vAsa karanA par3atA hai| (naMta catusTai jAne) apane anaMta catuSTaya svarUpa ko jAno, jo anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya svabhAvI hai (nyAnaMkura anmoya miliyaM ca) AtmajJAna rUpI aMkura jo pragaTa huA hai isI kA AlaMbana rakho aura isI meM mile raho arthAt niraMtara isI kI sAdhanA abhyAsa karate raho (jadi pajjAva subhAvaM) yadi paryAya ke svabhAva meM lage to (nyAnaM aMtara duSya vIyammi) jJAna kA aMtarAya kara du:kha kA bIja bonA hai| vizeSArtha - jJAnopayoga sUkSma dRSTi kA viSaya hai, dRSTi zuddha svabhAvamaya hai to vaha jJAnamaya hai, yahI karma kSaya aura mukti kA kAraNa hai / yadi dRSTi para paryAya maya hai to vaha ajJAnamaya hai, yahI jJAna kA aMtara karma baMdha aura saMsAra kA kAraNa hai| eka samaya meM asaMkhyAta karmoM kA Asava bhI hotA hai aura eka samaya meM hI asaMkhyAta karmoM kI nirjarA bhI hotI hai| kevalajJAna kebArA anAdinidhana, niSkAraNa, asAdhAraNa, sva saMvedyamAna, caitanya sAmAnya jisakI mahimA hai tathA jo cetaka svabhAva se ekatva hone se kevala akelA, zukha akhaMDa hai,aise zukha svabhAvI AtmA za ko AtmA se AtmA meM anubhava karanA hI jJAnopayoga hai, isI se anaMta catuSTayamayI kevalajJAna svabhAva pragaTa hotA hai| AtmA jJAtRkriyA kA kartA hai aura jJAna karaNa hai, aisA vyavahAra se bheda 1-1-E-MEE KHELK Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-384---- ------- Chang Chang Chang Chang Chang Chang Da Shi Dang Chang Juan Juan Juan Xin kiyA jAtA hai tathApi AtmA aura jJAna bhinna nahIM haiN| aisA jAnakara * isakA niraMtara abhyAsa karanA / jisakA na Adi hai na aMta hai tathA jisakA * koI kAraNa nahIM aura jo anya kisI dravya meM nahIM hai, aise jJAna svabhAva ko 2 hI upAdeya karake kevalajJAna kI utpatti ke bIjabhUta aMkura svarUpa zukladhyAna nAmaka svasaMvedana jJAna rUpa se jaba AtmA pariNamita hotA hai, taba usake nimitta se sarvaghAti karmoM kA kSaya ho jAtA hai aura usa kSaya hone ke samaya hI AtmA svayameva anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna rUpa pariNamita hone lagatA hai; yadi eka samaya ke liye bhI aise jJAnopayoga se haTA jAtA hai aura para paryAya meM lagA jAtA hai to yaha jJAna kA aMtara, aMtarAya anaMta saMsAra kI durgati kA pAtra banAtA hai| para padAthoM kA hInAdhika jJAna AtmAnubhava meM prayojanavAna nahIM hai isaliye para dravya ke adhikajJAna ko karane kI AkalatA choDakara Atma anubhava karane kA abhyAsa kara, usameM terA bhalA hai| prazna- yaha sthiti kaise bane? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpajjAvaM para picchaM, pajjAva nanta viSesa saMdiha / pajjAvaM virayanto, nyAnaM anmoya kamma saMSipanaM // 384 // anvayArtha - (pajjAvaM para picchaM) paryAyoM ko para jAnanA cAhiye (pajjAva nanta viSesa saMdiTTha) paryAya anaMta prakAra kI vizeSatAoM sahita dikhAI detI hai (pajjAvaM virayanto) ina saba paryAyoM se virakta rahanA cAhiye (nyAnaM anmoya kamma saMSipanaM) jJAna kA AlaMbana rakhane arthAt AtmajJAna meM rata rahane se karmoM kA kSaya hotA hai| vizeSArtha - karmoM ke udaya se nigoda se lekara sarvArthasiddhi paryaMta aneka vyaMjana paryAyeM tathA bhAvoM kI apekSA anaMta prakAra ke ajJAnabhAva va asaMkhyAta prakAra ke kaSAya bhAva hote haiM, yaha sarva hI bhAva para haiM, merA svabhAva nahIM hai| maiM to jJAtA dRSTA, vItarAga, AnaMdamayI, dhuvatattva, zuddhAtmA huuN| aisA jAnakara jo sarva sAMsArika avasthAoM se virakta aura nizcinta hokara nija * AtmA ke anubhava meM lIna hote haiM tathA AtmAnaMda kA pAna karate haiM unake karmoM kA vizeSa kSaya hotA hai| paryAya eka samaya kI hotI hai, cAhe vaha sva dravya kI ho yA para dravya kI ho / saMyogI paryAya jIva pudgala kI yaha manuSyAdi paryAyeM haiM / yaha saba hI paryAyeM kSaNabhaMgura nAzavAna asat haiN| paryAya se dRSTi haTAkara jo svabhAva kI sAdhanA karatA hai, jJAna svabhAva meM lIna rahatA hai usake karmoM kA kSaya hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai| bhedavijJAna kI prApti meM AnaMda mAnanA, AtmajJAna prApta karanA hI kartavya hai, yaha bhAvanA bhAnI cAhiye ki paramAtma pada pragaTa ho| naya zrutajJAna pramANa kA aMza hai| pramANa jJAna ko prAmANikatA taba hI prApta hotI hai ki jaba aMtara dRSTi meM vibhAva aura paryAya ke bheda se rahita zuddhAtma dravya dhuva svabhAva kI zraddhA ke avalaMbana meM ugratA niraMtara vartatI ho, jJAna ko dhruva svabhAva ke avalaMbana kA bala sadaiva vartatA hone se usakA jJAna samyak pramANa hai| AtmA ko jAnane vAlA dharmI jIva jisako svasaMvedana Ananda anubhUti sahita kA eka aMza jJAna pragaTa huA hai, aisA jJAnI usa anubhava kI paryAya kA bhI lakSya nahIM karatA, vaha ekadeza pragaTa paryAya rUpa hai| vaha eka samaya kI paryAya ke pIche virAjamAna sakala nirAvaraNa akhaMDa eka pratyakSa pratibhAsamaya, avinazvara zaba parama pAriNAmika lakSaNa nija paramAtma tatvakA dhyAna karatA hai, isI se saba karma kSaya hote haiN| jinhoMne svayaM ke paryAya aMza se dRSTi haTAkara dravya para dRSTi kI, ve anya dravyoM ko bhI unakI paryAya se nahIM, balki unheM dravya svabhAva akhaMDa rUpa dekhate haiN| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, usakA jo jIva avalaMbana le use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| jJAnI use kahate haiM ki jo trikAlI dhruva svabhAva ko pakar3e hai, usakI paryAya meM vItarAgatA pragaTa hone para bhI vaha paryAya meM rukatA nhiiN| usakI dRSTi to trikAlI dhuva para hI TikI hai| dharma dazA pragaTa ho, nirmala paryAya ho paraMtu jJAnI ina paryAyoM meM nahIM rukatA / yadi dhruva svabhAva kI dRSTi chUTa jAye aura eka samaya kI paryAya kI mahimA, mahattA lage usakI ruci ho jAye to vaha mithyAdRSTi ho jAtA hai| prazna- to phira yaha zAstra svAdhyAya, vrata, tapa Adi karanA kaise hogA? Di Yao Dai Xie Yin Zhang Su Shui 218 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -385-- - - 1947-26-06-1* zrI upadeza zuddha sAra jI isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jadi kasTaM ca aneyaM, zrutaM tavaM ca nntnntaaii| jadi pajjAvaM picchadi, nyAnaMtara duSya vIyammi / / 385 // anvayArtha - (jadi kasTaM ca aneyaM) yadi aneka kaSTa uThAkara (zrutaM tavaM ca nantanantAI) aneka prakAra ke zAstroM ko par3he, jAne tathA nAnA prakAra ke vrata tapa Adi kare (jadipajjAvaM picchadi) yadi paryAyoM ko jAnane samajhane meM lagA rahA, yaha aisA hai aura yaha aisA hai, zarIrAdi kI kriyA meM rAga bhAva rahA to (nyAnaMtaraM duSya vIyammi) jJAna meM aMtara DAlane se aMtarAya karma kA baMdha par3egA jo du:khoM kA bIja hai| vizeSArtha - paryAya dRSTi saMsAra kA kAraNa hai, svabhAva dRSTi mukti kA mArga hai / yadi koI bahuta parizrama karake gyAraha aMga nau pUrva taka zAstroM ko jAna le tathA zarIra ko kleza detA huA aneka prakAra ke tapa kare, sAdhucaryA bhI pAle paraMtu AtmajJAna se zUnya ho, bhAvanA mAna pratiSThA kI ho va AgAmI viSaya bhogoM ke bhogane kI ho to usako mithyAjJAna hone se aMtarAya karma kA hI baMdha hogA jo du:khoM kA bIja bonA hai| samyakadarzana jJAna pUrvaka cAritra hotA hai, cAritra hI dharma hai, dharma sAmya hai| sAmya-moha kSobha rahita pariNAma hai isaliye saMyata kA sAmya lakSaNa hai| vahA~-1. zatru-baMdhu varga meM, 2. sukha-du:kha meM, 3. prazaMsA-niMdA meM, 4. miTTI ke Dhele aura sone meM, 5. jIvana-maraNa meM eka hI sAtha, 6. yaha merA sva hai, yaha para hai, 7. yaha AlhAda hai, yaha paritApa hai, 8. yaha merA utkarSaNa hai, 9. yaha mujhe akiMcitkara hai, yaha upakAraka hai, 10. yaha merA sthAyitva hai, yaha atyaMta vinAsa hai| isa prakAra moha ke abhAva ke kAraNa sarvatra jisako rAga-dveSa kA dvaita pragaTa nahIM hotA, jo satat vizuddha darzana jJAna svabhAva AtmA kA anubhava karatA hai aura vAstava meM jo sarvathA sAmya hai, vaha jJAnI samyakadRSTi saMyamI hai| yadi jisake zarIrAdi ke prati paramANu mAtra bhI mUchA vartatI ho to vaha bhale hI sarvAgama kA dhArI ho tathApi siddhi ko prApta nahIM hotaa| Agama se yadi padArthoM kA zraddhAna na ho to mukti nahIM hotI tathA padArthoM kA zraddhAna karane vAlA yadi asaMyata ho to nirvANa ko prApta nahIM hotaa| Atma jJAna se 2 zUnya jIva kA sarva Agama jJAna, tattvArtha zraddhAna tathA saMyatatva kA yugapatpanA bhI akiMcitkara hai arthAt kucha bhI nahIM kara sktaa| Atma anubhava ke binA Zi Ge Duo Chang Chang Chang Juan Juan Luo saba kucha zUnya hai| lAkha kaSAya kI maMdatA karo, tapAdi pAlo yA lAkha zAstra par3ho kintu anubhava binA saba kucha zUnya hai| prazna- to isakA artha yaha hai ki zAstra svAdhyAya, vrata, tapAdi kucha nahIM karanA cAhiye? samAdhAna- AtmajJAna se zUnya zAstra svAdhyAya, vrata, tapAdi puNyabaMdha saMsAra ke kAraNa haiM, karane nahIM karane kI bAta nahIM hai, vaha to jo jIva jisa bhUmikA meM hotA hai usakA usa rUpa pariNamana calatA hI hai paraMtu samyakdarzana, jJAna ke binA yaha mAtra kAryakArI nahIM haiN| prazna- samyadarzana jJAna bhI to zAstra svAdhyAya, vrata tapAdi se hI hotA hai? samAdhAna - AtmAnubhUti ko samyakdarzana aura sva-para ke yathArtha nirNaya ko samyakjJAna kahate haiM, yaha parAzritapane se nahIM, svAzritapane se hote haiM / AtmA kA lakSya hone, para se dRSTi haTane para hI samyakdarzana jJAna hotA hai| AtmajJAna kI prApti hetu, zAstra svAdhyAya karanA, vicAra, manana karake tattva kA nirNaya karanA tathA zarIrAdi aura rAga se bhedajJAna kA abhyAsa karanA yaha sahakArI nimitta hai| prazna- AtmA kI anubhUti hone ke bAda zAstra svAdhyAya vrata tapAdi karane kI kyA AvazyakatA hai usase kyA lAbha hai? samAdhAna - samyavarzana jJAna cAritrANi mokSamArga: zuddhAtmA kA anubhava hone ke pazcAt pAcaveM aura chaThe guNasthAna meM usa prakAra ke zubharAga Ae binA nahIM rahate, tadanusAra sahaja AcaraNa hotA hai tabhI mukti mArga banatA hai| sAdhaka jIva ko bhUmikAnusAra zruta ciMtavana, aNuvrata, mahAvrata Adi ke zubhabhAva Ate haiM, hote haiN| jaise-bIja bone para aMkura, patte, phUla, phala Adi apane Apa lagate haiM, hote haiM, agara yaha na hoM to bIja kA koI mUlya astitva nahIM hai, isI prakAra samyakdarzana jJAna pUrvaka samyakcAritra hotA hI hai| prazna-to pahale bhedavijJAna aura AtmA kI carcA kareMjJAna svabhAva ko jAne? 219 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM nyAna sahAvaM jAnadi, nvAnaM vinyAna manuva raMjeI / jyAna anmoya antara, anyAnaM sahakAra naraya vAsammi // 386 // anvayArtha (nyAna sahAvaM jAnadi) jJAna svabhAva ko jAnakara arthAt AtmA ke sambaMdha meM pUrI jAnakArI ho jAnA (nyAnaM vinyAna manuva raMjeI) bhedavijJAna ke dvArA mana ko raMjAyamAna karanA (nyAna anmoya antarayaM ) jJAna ke AlaMbana meM aMtarAya DAlakara (anyAnaM sahakAra naraya vAsammi) ajJAna kA sahakAra karanA isase naraka meM vAsa karanA par3egA / vizeSArtha - AtmAnubhUti, AtmajJAna prayojanIya iSTa hitakArI hai, AtmA ke sambaMdha kI jAnakArI, jJAna svabhAva kI bar3I-bar3I carcA, bhedavijJAna kI bAteM karake mana ko raMjAyamAna karanA, apane ko jJAnI zreSTha mAnanA, jJAna ke AlaMbana AtmAnubhUti meM aMtarAya DAlakara, ajJAna, para paryAya zarIrAdi kA sahakAra karanA, vidvattA kA pradarzana karanA, isase to naraka meM vAsa karanA par3egA / dharma carcA kA viSaya nahIM hai caryA kA viSaya hai| jJAna svabhAva AtmA kI jAnakArI nahIM, anubhUti karanA iSTa hai| bhedavijJAna, samyakdarzana ke liye prayojanavAna hai| bhedavijJAna kI carcA karake mana ko raMjAyamAna karanA, dUsare logoM ko jJAna vijJAna kI bar3I-bar3I carcAyeM sunAnA, batAnA aura svayaM AtmajJAna zUnya, ajJAna mithyAtva meM lage rahanA yaha to saMsAra, durgati kA kAraNa hai| jo AtmA zuddha dravya ke nirUpaNa svarUpa nizcayanaya se nirapekSa rahakara azuddha dravya ke nirUpaNa svarUpa, vyavahAranaya se jise moha utpanna huA hai, aisA vartatA huA, yaha zarIra meM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM isa prakAra AtmIyatA se deha dhanAdika paradravya meM mamatva nahIM chor3atA tathA AtmA kI bhedavijJAna kI carcA karake mana ko raMjAyamAna karatA hai, vaha satya mArga ko dUra se chor3akara, saMsAra kA hI Azraya letA hai / zuddhAtmA sat aura ahetuka hone se anAdi anaMta aura svataH siddha hai isaliye AtmA ke liye zuddhAtmA hI dhruva hai, dUsarA kucha bhI dhruva nahIM hai / AtmA jJAnAtmaka darzanarUpa indriyoM ke binA hI sabako jAnane vAlA 220 gAthA 386, 387*-*-*-*-*-* - mahApadArtha, jJeya para paryAyoM kA grahaNa tyAga na karane se acala aura jJeya paradravyoM kA AlaMbana na lene se nirAlamba hai isaliye vaha eka hai| isa prakAra eka hone se vaha zuddha hai aisA zuddhAtmA dhruva hone se vahI eka upalabdha hai / sakala Agama ke sAra ko hastAmalakavat karane se jo puruSa bhUta, vartamAna, bhAvI svocita paryAyoM ke sAtha azeSa dravya samUha ko jAnane vAle AtmA ko jAnatA hai, zraddhAna karatA hai aura saMyamita rakhatA hai, usa puruSa ke AgamajJAna, tattvArtha zraddhAna, saMyatatva kA yugapatpanA hone para bhI yadi vaha kiMcit mAtra bhI mohamala se lipta hone se zarIrAdi ke prati, tatsaMbaMdhI mUrcchA se virata rahane se nirUparAga upayoga meM pariNata karake jJAnAtmaka AtmA kA anubhava nahIM karatA to vaha puruSa mAtra utane mohamala kalaMkarUpI kIle ke sAtha baMdhe hue karmoM se nahIM chuutttaa| duniyA~ meM merA jJAna prasiddha hove, duniyA~ merI prazaMsA kare aura maiM jo kahatA hU~, usase duniyA~ khuza hove, aisA janaraMjana, manaraMjana jisake aMdara vartatA hai, usakA dhAraNA jJAna (kSayopazama jJAna) bhale saccA ho to bhI vaha vAstava meM ajJAna hai, mithyAjJAna hai| jJAna kI carcA karane yA anya viziSTatA se aMtara vastu prApta ho jAye aisA nahIM hai, aMtara svabhAva kI dRSTi kareM, usako lakSyagata kareM, usakA Azraya kareM, usake sammukha hoM taba hI atIndriya zAMti aura AnaMda prApta hotA hai| isa prakAra sarva prakAra se bhedajJAna kI pravINatA se yaha anubhUti hai so hI maiM hU~, aise AtmajJAna hotA hai| vyavahAra ratnatraya kA rAga hai so maiM nahIM, jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para yaha anubhUti hI maiM hU~ aisA samyakjJAna hotA hai| prazna- samyak darzana jJAna cAritra to mukti mArga hai, isameM to koI bAdhA nahIM hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nyAnaM daMsana sammaM, caranaM caranti manuva raMjei / jadi pajjAva sadi, navi nyAnaM navi daMsanaM caranaM // 387 // anvayArtha (nyAnaM daMsana sammaM ) samyakdarzana jJAna (caranaM caranti manuva raMjei) cAritra to muktimArga hai paraMtu inakA sahI pAlana ho, yadi mana ko raMjAyamAna karane ke liye karate haiM (jadi pajjAva sadihaM ) yadi paryAya kI - * Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI tarapha hI dRSTi hai (navi nyAnaM navi daMsanaM caranaM) to vahA~ na darzana hai, na jJAna hai, na cAritra hai / vizeSArtha - jisakI dRSTi zuddhAtmA ke zraddhAna, jJAna, cAritra para hai, jise AtmAnubhUti hai, vahIM nizcaya samyakdarzana, jJAna, cAritra hai aura yahI mokSamArga hai / jahA~ zuddhAtmA kA anubhava nahIM hai, na sva-para kA yathArtha jJAna hai kintu karmakRta vyavahAra racanA meM hI dhyAna hai, vyavahAra samyakdarzana jJAna cAritra para hI lakSya hai tathA paryAyI pariNamana meM hI saMtuSTa hai, paryAya para hI dRSTi hai, vahA~ na darzana hai, na jJAna hai, na cAritra hai, na saccA mokSamArga hai / samyaka dRSTi jIva apane svarUpa ko jAnatA hai, anubhava karatA hai aura apane ko anya samasta vyavahAra bhAvoM se bhinna jAnatA hai| jaba se use sva-para kA viveka svarUpa bhedavijJAna pragaTa huA, tabhI se vaha samasta vibhAva bhAvoM kA tyAga kara cukA hai aura tabhI se usane TaMkotkIrNa nija bhAva aMgIkAra kiyA hai| svabhAva dRSTi kI apekSA se aisA hone para bhI, vaha paryAya meM pUrvabaddha karmoM ke udaya ke nimitta se aneka prakAra ke vibhAvabhAva rUpa pariNamita hotA hai| isa vibhAva pariNati ko pRthak hotI na dekhakara vaha Akula-vyAkula bhI nahIM hotA aura vaha sakala vibhAva pariNati ko dUra karane kA puruSArtha kiye binA bhI nahIM rahatA / sakala vibhAva pariNati se rahita svabhAva dRSTi ke bala svarUpa puruSArtha se guNasthAnoM kI paripATI ke sAmAnya kramAnusAra usake prathama azubha pariNati kI hAni hotI hai aura phira dhIre-dhIre zubha pariNati bhI chUTatI jAtI hai| aisA hone se vaha zubharAga ke udaya kI bhUmikA meM gRhavAsa aura pApa parigraha kA tyAgI hokara samyak cAritra kI sAdhanA ke liye sAdhupada meM pratiSThita hotA hai| yahA~ svabhAva sAdhanA se arihaMta pada kevalajJAna pragaTa hotA hai aura sarva karma kSaya hone para pUrNa mukta, zuddha siddha paramAtmA ho jAtA hai, yahI saccA mokSamArga hai| isake viparIta jo mana ko raMjAyamAna karane ke liye bAhya meM darzana jJAna cAritra rUpa pariNamana karatA hai paraMtu dRSTi paryAya para hI rahatI hai to vaha muktimArga nahIM hai| saMyama ke nimittapane kI buddhi se muni caryA meM jo Agamokta AhAra, anazana, guphAdi meM nivAsa, vihAra, dehamAtra parigraha, anya muniyoM kA paricaya aura dhArmika carcA vArtA ke suyoga pAye jAte haiM unake prati bhI rAgAdi karanA yogya nahIM hai, unake vikalpoM meM bhI mana ko ramane denA yogya nahIM hai kyoMki 221 usase saMyama meM cheda hotA hai| azuddhopayoga se zuddhopayoga rUpa munitva chidatA hai, hanana hotA hai isaliye azuddhopayoga cheda hI hai, hiMsA hI hai aura jahA~ sone, baiThane, khar3e hone meM calane ityAdi meM asaMyamita AcaraNa hotA hai vahA~ niyama se azuddhopayoga to hotA hI hai| , gAthA 388 **-- zuddhopayoga kA hanana honA vaha aMtaraMga hiMsA hai aura dUsare ke prANoM kA viccheda honA bahiraMga hiMsA hai, jo saMsAra kA kAraNa hai| AtmAnubhUti pUrvaka samyakdarzana, tatpUrvaka tatvArtha zraddhAna, samyakjJAna aura una donoM pUrvaka saMyatapanA, svarUpa gupti AtmadhyAna hI mokSamArga hai / prazna- itanI Agamabhakti, vrata, tapa kriyA Adi karane kA kyA pariNAma hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - anyAnaM bhattIe, anyAnaM sahakAra nyAna virayanto / tava vaya kriya pajjAvaM, anyAnaM sahakAra duSya vIyammi // 388 // anvayArtha (anyAnaM bhattIe) ajJAnapUrvaka bhakti karanA athavA ajJAna bhakti karanA ( anyAnaM sahakAra nyAna virayanto) ajJAna ke sahakAra se jJAna vilA jAtA hai, chUTa jAtA hai arthAt mithyAjJAna ke kAraNa samyakjJAna kA abhAva hI rahatA hai (tava vaya kriya pajjAvaM) kevala zarIra sambaMdhI kAya kleza, tapa, vrata kriyA Adi karanA ( anyAnaM sahakAra duSya vIyammi) ajJAna kA sahakAra mithyAjJAna hone se duHkhoM ke bIja bonA hai| vizeSArtha samyakdarzana sahita jJAna ko samyakjJAna kahate haiM, jahA~ zuddhAtmA kA yathArtha zraddhAna tathA jJAna hai| aise samyakdarzana jJAna sahita samyak cAritra ke hetu vrata, tapa, kriyA karanA mokSamArga kA sAdhana hai paraMtu samyaktva rahita ajJAna pUrvaka Agama kI bhakti arthAt zAstra svAdhyAya karanA tathA paryAya dRSTi se vrata tapa kriyA karanA, yaha kevala puNya ke hetu se athavA mAna pratiSThA ke hetu se sAdhanA, mithyAdarzana mithyAjJAna hone se baMdha ke hI kAraNa haiM yaha to saMsAra duHkha kA hI bIja bonA hai| jo ajJAnI mithyAbhAva sahita parigraha chor3akara nirgrantha bhI ho gayA hai, kAyotsarga karanA, mauna dhAraNa karanA, ityAdi bAhya kriyAyeM karatA hai to usakI - * * Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kriyA mokSamArga meM sarAhane yogya nahIM hai kyoMki samyaktva ke binA bAhya kriyA kA phala saMsAra hI hai| Atma svabhAva ke viparIta bAhyakarma jo kriyAkAMDa hai vaha kyA karegA ? aneka prakAra kA upavAsAdi bAhya tapa bhI kyA karegA ? jo Atma svabhAva ke viparIta bahuta zAstroM ko par3hegA aura bahuta prakAra ke cAritra kA AcaraNa karegA, to vaha saba hI bAlazruta aura bAlacAritra hogA, yaha ajJAnI kI kriyA hai kyoMki gyAraha aMga nau pUrva taka to abhavya jIva bhI par3hatA hai aura bAhya mUlaguNa rUpa cAritra bhI pAlatA hai paraMtu ajJAnI mithyAdRSTi hone se vaha mokSa ke yogya nahIM hai / " mithyAjJAna jahA~ rahatA hai, rahatA vahA~ na samyakjJAna / isase mithyA japa tapa sAre haiM kevala duHkhoM kI khAna // mAna pratiSThA pAne ko hI, jo japa tapa Acarate haiM / dharma nahIM ve pApoM kA hI, bIjAropaNa karate haiM / mithyAdRSTi kitanI bhI zubhAzubha kriyAyeM kare vaha saba karma baMdha aura saMsAra kI hI kAraNa haiM / samyakdRSTi jJAnI koI bhI kriyA karma kare athavA na kare, to bhI usake karmoM kI saMvara pUrvaka nirjarA hokara mokSamArga banatA hai / yadi zramaNa anya dravya kA Azraya karake ajJAnI hotA huA moha karatA hai, rAga karatA hai athavA dveSa karatA hai to vaha vividha karmoM se baMdhatA hai| yaha karma kyA haiM aura inakA svarUpa kyA hai, yaha kyA prazna karate haiM ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - no kammaM picchaMto, bhAva kammaM ca piccha virayaMto / davva kamma nahu picchadi, nyAnaMtara ananta saMsAre / / 389 // anvayArtha - (no kammaM picchaMto) no karmoM ko jAna lo, yaha zarIrAdi saMyoga saba nokarma kI racanA hai (bhAva kammaM ca piccha virayaMto ) bhAva karmoM ko jAnakara unase chUTo, moha, rAga, dveSa yaha bhAvakarma haiM (davva kamma nahu picchadi) dravya karma ko jAnane kI koziza hI mata karo (nyAnaMtara ananta saMsAre) yahI jJAna svabhAva meM aMtara DAlakara anaMta saMsAra meM rulAte haiN| vizeSArtha - karma tIna prakAra ke hote haiM- dravyakarma, bhAvakarma, nokarma / yaha pudgala karma vargaNAyeM haiM jo jIva ke vibhAva rUpa pariNamana se karmarUpa 222 gAthA- 389*-*-*-*-*-* baMdhI haiM arthAt jIva kI dRSTi jaba para paryAya kI tarapha hotI hai taba karmoM kA Asrava hotA hai aura ajJAna pUrvaka unameM rAga-dveSa karatA hai to karmabaMdha hotA hai, yahI karma baMdha jIva ko anaMta saMsAra meM bhramaNa karAtA hai, aisA jIva kA aura karmoM kA nimittanaimittika saMbaMdha hai| jIva ke bhAva se karmoM kA baMdha hotA hai aura karmoM ke udaya nimitta se jIva ke bhAva hote haiN| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya, nAma, Ayu, gotra, vedanIya yaha ATha dravyakarma kahalAte haiM, jisake ghAtiyA-aghAtiyA do bheda haiM moha rAga-dveSa yaha bhAvakarma kahalAte haiM jo ajJAna dazA meM jIva ke hote haiM / zarIrAdi, dhana vaibhava yaha saba nokarma kahalAte haiM, jo pudgala paramANu skaMdha rUpa pariNamita hote haiN| yaha viSaya karaNAnuyoga kA hai, vizeSa jAnakArI ke liye usakA svAdhyAya karanA hogaa| yahA~ dRSTi kA viSaya hai, usakI zuddhi karanA hai to ina saba karmodaya zarIrAdi saMyoga se dRSTi haTAnA hogI; kyoMki jIva ke sAtha anAdi se yaha nokarma, bhAvakarma aura dravyakarma rUpa kriyA bhAva aura paryAya kA saMbaMdha banA hai| kriyA zarIra meM hotI hai, jo jar3arUpa hai aura yaha saba dhana vaibhava Adi saMyoga paudgalika jar3a hI haiM, yaha saba nokarma kI racanA hai, jaba taka isa para dRSTi rahegI aura isameM moha, rAga-dveSa hogA taba taka dravya karma kA baMdha hogA jo anaMta saMsAra kA kAraNa hai| pahale isa kriyA rUpa nokarma se dRSTi haTAo aura ina moha, rAga-dveSAdi bhAvoM ko jAnakara inase haTo, chUTo tathA dravyakarma rUpa jo paryAyI pariNamana hai usameM to ulajho hI mata, yaha saba para paryAya se dRSTi haTAkara apane dhruva tattva zuddhAtma svarUpa kI dRSTi karo, jJAna svabhAva meM raho to yaha saMsAra paribhramaNa chUTe anyathA ina karmoM kI carcA aura inake cakkara meM to saba jJAna dhyAna bhUla jAoge aura yahI jJAnAMtarAya anaMta saMsAra kA kAraNa hai / prazna- paraMtu inake cakkara se chUTane ke liye inakA svarUpa jAnanA bhI to jarUrI hai ? samAdhAna- jaba bhedajJAna tattvanirNaya dvArA vastu svarUpa ko jAna liyA, dravyadRSTi se dravya ke svabhAva ko dekha liyA, phira bAra-bAra inameM ulajhane se kyA lAbha hai ? jo nahIM jAnate jinheM sva-para kA, dharma-karma kA yathArtha Huo Dao Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-390*** ** * KHEHEME RSHEME * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI nirNaya nahIM huA, unheM to pahale yaha saba samajhanA bahuta Avazyaka hai * isake liye prAthamika svAdhyAya karanA cAhiye, yaha dRSTi kA sUkSma viSaya hai| * isameM jarA bhI para paryAya kI ora lakSya gayA to phira saba rAta pIsanA aura * pAre meM uThAne jaisA hogaa| prazna-yaha kriyA, bhAva, paryAya kA saMbaMdha kyA hai? samAdhAna - kriyA- no karma, bhAva-bhAvakarma, paryAya- dravya karma rUpa pariNamana hai, isameM pahale kriyA rUpa pariNamana se chUTanA, dRSTi haTAnA Avazyaka hai kyoMki jaba taka yaha saMyoga rahegA taba taka svabhAva meM sthiratA tathA dRSTi apane meM A hI nahIM sktii| dUsarA-bhAvarUpa pariNamana-moha, rAga-dveSAdi bhAva yaha saba bhAva karma haiM, inake svarUpa ko jAnakara inase haTo, chUTo, idhara se dRSTi haTAo, taba paryAya pakar3a meM AtI hai| tIsarI-paryAya, yaha dravya karma rUpa pariNamana hotI hai, jIva kI paryAya ghAtiyA karma se AvRta hai aura zarIra pudgala kI paryAya aghAtiyA karmoM se AvRta hai| isa sUkSma paryAya rUpI pariNamana se bhI apanI dRSTi haTAnA aura dhruvatattva para dRSTi rakhanA yaha sAdhanA hai, isI se saba karmoM kA kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| prazna-yaha paryAya kA svarUpa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMpajjAvaMca anantaM, pajjAva sarUva nyAna anmoyN| jadi antaraM na diDaM, nyAnaM mamala sahAva siddhi saMpattaM // 390 // anvayArtha - (pajjAvaM ca anantaM) paryAya to anaMta haiM, jJAnAvaraNa ke maMda va adhika kSayopazama kI apekSA nigoda se lekara bArahaveM kSINa kaSAya guNasthAna taka anaMta paryAyeM hotI haiM, artha paryAya, vyaMjana paryAya Adi aneka paryAyeM haiM (pajjAva sarUva nyAna anmoyaM) paryAya kA svarUpa sthAyI nahIM hai, paryAya mAtra eka samaya kI hotI hai, jJAna svabhAva kA Alambana karo (jadi antaraM na di8) yadi jJAna svabhAva ke dekhane meM aMtara nahIM karate to (nyAnaM mamala sahAva siddhi saMpattaM) isa jJAna dRSTi dvArA mamala svabhAva meM lIna hone se * siddhi kI saMpatti, mokSa kI prApti hogii| vizeSArtha- guNoM ke pariNamana (vikAra) ko paryAya kahate haiN| guNa eka sAtha rahane vAle hote haiM, unakA utpAda vyaya rUpa pariNamana honA paryAya nAma se vyakta hotA hai| yaha paryAyeM eka ke bAda dUsarI, dUsarI ke bAda tIsarI isa prakAra niyata kramavartI hotI haiN| jaise-pudgala dravya kA rUpa se rUpAntara honA, rasa se rasAntara honA tathA jIva kA jJAna guNa ghaTa jJAna, paTa jJAna honA era yA cAritra guNa kA krodha, mAna rUpa honA aadi| paryAya do prakAra kI hotii| haiM-1. svabhAva paryAya, 2. vibhAva paryAya / jo paryAya para nirapekSa hotI hai vaha svabhAva paryAya hai, yaha anaMtabhAga vRddhi Adi vRddhirUpa aura anaMta bhAga hAni Adi haaniruup| isa prakAra bAraha prakAra kI hotI hai, yaha saba paryAyeM agurulaghutva guNa ke kAraNa hotI haiN| jo paryAya para sApekSa hotI hai use vibhAva paryAya kahate haiM, vibhAva paryAyeM kevala jIva aura pudgala dravya meM hotI haiM kyoMki yaha donoM dravya paraspara meM nimitta-naimittika saMbaMdha hone para milakara vibhAva rUpa pariNamana kara jAte haiN| paryAya ke anya prakAra se artha paryAya aura vyaMjana paryAya yaha bhI do bheda haiN| artha paryAya to chaha dravyoM meM hotI hai vaha sUkSma hai, vacana agocara hai aura kSaNa-kSaNa utpanna aura naSTa hone vAlI hai| vyaMjana paryAya sthUla hotI hai, vacanoM ke dvArA usakA kathana kiyA jA sakatA hai, vaha nazvara hokara bhI kucha kAla taka rahane se sthira hotI hai| usake svabhAva vibhAva tathA dravya paryAya, guNa paryAya rUpa bheda hote haiN| saMsArI jIva kI nara nArakAdi paryAya, vibhAva dravya vyaMjana paryAya hai aura matijJAna Adi vibhAva guNa vyaMjana paryAya hai tathA pudgala skaMdha ke sparzAdi guNoM kA pariNamana vibhAva guNa vyaMjana paryAya hai, ina saba paryAyoM se yukta dravya hotA hai| dravyArthika naya se dravya kA utpAda aura dhyaya nahIM hai, sadbhAva hai, usI kI paryAyeM utpAda vinAza hotI haiM, dravya dhauvya rahatA hai| 2 paryAyArthika naya se hI dravya utpAda vAlA yA vinAzavAlA hai, isI utpAda vinAza ko paryAya kahate haiN| vasturUpa se dravya aura paryAyoM kA abhedapanA hai kyoMki paryAyoM se rahita dravya aura dravya se rahita paryAya nahIM hotI haiM isa prakAra donoM meM ananyabhAva hai| jala kI laharoM kI taraha dravya meM prati samaya apanI-apanI anAdi anaMta paryAyeM utpanna hotI haiM aura naSTa hotI haiN| 223 E-ME E- Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-390HHHHH HEME * ******* zrI upadeza zuddha sAra jI uparokta prakAra se dravya svayaM hI apanI anaMta zakti rUpa sampadA se paripUrNa hai isaliye kevalajJAna prApti ke icchuka AtmA ko para paryAya kI * apekSA rakhakara parataMtra honA nirarthaka hai, paryAya kA svarUpa jAnanA chor3akara, OM jJAna svabhAva kA AlaMbana lo| jisakA na Adi hai na aMta hai tathA jisakA koI kAraNa nahIM aura jo anya kisI dravya meM nahIM hai, aise jJAna svabhAva ko hI upAdeya karake, kevalajJAna kI utpatti ke bIjabhUta jaba mamala svabhAva meM AtmA pariNamita hotA hai taba usake nimitta se sarva ghAtiyA karmoM kA kSaya ho jAtA hai aura siddhi kI saMpattirUpa paramAnaMda pragaTa ho jAtA hai; isaliye adhika jAnane kI icchA kA lobha chor3akara svarUpa meM hI nizcala rahanA yogya hai| jaba AtmA jJAna svabhAva meM aMtara nahIM DAlatA, paryAya kI tarapha nahIM dekhatA, apane mamala jJAna svabhAva meM ekAgra hotA hai, samasta kartRtva bhoktRtva ke adhikAra ko samApta karake samyakpa se pragaTa prabhutva zaktivAna hotA huA jJAna kA hI anusaraNa karane vAle mArga se vicaratA hai taba vizuddha Atma tattva mamala svabhAva kI upalabdhi rUpa siddhi kI saMpatti mukti ko prApta karatA hai| zuddha dRSTi to usako kahate haiM jo svayaM kI nirmala paryAya ko bhI nahIM dekhatI, yadi paryAya kA lakSya rahegA to rAga hogA, vikalpa uTheMge / bhagavAna AtmA dhruva svabhAva to paryAya ko chUtA hI nahIM phira paryAya kA lakSya karane se kyA prayojana hai? siddha bhagavAna meM jaisI sarvajJatA, prabhutA, jaisA atIndriya AnaMda aura AtmavIrya hai, vaisI hI sarvajJatA, prabhutA, AnaMda aura vIryazakti AtmA meM bharI hai| apane mamala svabhAva kI dRSTi se yaha siddhi kI saMpatti prApta hotI hai| prazna - jaba dRSTi ke sAmane paryAyI pariNamana cala rahA hai aise meM kyA kareM? samAdhAna - apane dhuvatattva mamala svabhAva kA lakSya rakho kyoMki abhI sAdhaka dazA meM tInoM karmoM kA pariNamana cala rahA hai, saMyoga hai / yaha kriyA, * bhAva aura paryAya aba tInoM se apanI dRSTi haTAkara apane mamala svabhAva, *dhuvatattva para hI dRSTi rakho, isI se ghAtiyA karma aura tInoM prakAra ke karma kSaya hoMge aura apanA siddha parama pada pragaTa hogaa| * ** **** caturtha-mamala svabhAva adhikAra prazna - mamala svabhAva kise kahate haiM? ___ samAdhAna- AtmA ke trikAlI dhruva svabhAva, parama pAriNAmika bhAva, siddha svabhAva, saccidAnaMda ghana, brahmasvarUpa, UMkAramayI, paramAtma svarUpa ko hI mamala svabhAva kahate haiM / mamala kA artha hai jisameM kabhI mala thA nahIM, huA nahIM, hai nahIM, hogA nahIM use mamala svabhAva kahate haiM, jo dravya kA mUla OM svabhAva zuddhAtma tattva hai| prazna-jaba AtmA mamala svabhAva hai to phira yaha paryAya meM azuddhi karma saMyoga rAgAdimala honA kaise aura kyoM hai? samAdhAna - AtmA svabhAva se siddha ke samAna zuddha mamala svabhAvI hI hai paraMtu anAdikAla se apane svarUpa kI vismRti rUpa ajJAna se para meM ekatva apanatva rUpa moha mithyAtva se karma saMyoga, paryAya meM azuddhi aura rAgAdi mala honA cala rahA hai aura isI kAraNa yaha jIva, dravyarUpa se pudgala dravya meM ekameka ho rahA hai| jaba bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti rUpa samyakdarzana hotA hai, vastu svarUpa kA jJAna, sva-para kA yathArtha nirNaya rUpa samyakjJAna hotA hai taba yaha apane mamala svabhAva kI sAdhanA se ina sabase chUTakara paripUrNa zuddha siddha mukta hotA hai| prazna- mamala svabhAva kI sAdhanA se mukti kaise hotI hai? samAdhAna - anAdi se jIva apane svabhAva ko bhUlA huA ajJAnI mithyAdRSTi ho rahA hai aura yaha jIva saMjJA upayoga ke vibhAva pariNamana hone se hai| upayoga ke do bheda haiM- 1. darzana upayoga, 2. jJAna upayoga, isI ko dRSTi kahate haiN| jIva, dravyarUpa se guNa paryAyavAna hai aura pudgala dravya se milA hai, jisase jIva, dravya aura guNa se zuddha hote hue bhI paryAya se azuddha hai tathA pudgala dravya bhI skaMdharUpa aura karma vargaNA rUpa pariNamita ho rahA hai, yahI nimitta-naimittika sambaMdha saMsAra paribhramaNa kA kAraNa banA hai| jaba jIva apane satsvarUpa kA zraddhAna jJAna karatA hai, samyakdarzana samyajJAna hotA hai taba vaha mamala svabhAva kI sAdhanA se ina saba saMyogoM se chUTakara mukta hotA hai| jIva kI dRSTi ke vibhAva rUpa pariNamana se karmoM kA Azrava baMdha hotA hai tathA jIva kI dRSTi ke svabhAvarUpa pariNamana se karmoM kI 224 > Juan Juan Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-391-394*12--21-2---- 16--10-31-16 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI nirjarA pUrvaka mokSa hotA hai| abhI taka dRSTi adhikAra meM ina saba bAtoM kA spaSTIkaraNa ho gayA hai| * dRSTi ke apane mamala svabhAva meM lIna hone se ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara * kevalajJAna arihaMta pada pragaTa hotA hai tathA saMpUrNa karmoM ke kSaya ho jAne para siddha paramapada mukti kI prApti hotI hai| prazna-mamala svabhAva kI yaha mahimA kisa prakAra hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - iya ghAya kamma mukkaM, mukkaM saMsAra sarani salyaM ca / karma tivihi vimukka, mamala sahAvena siddhi saMpattaM // 391 / / anvayArtha - (iya ghAya kamma mukkaM) isa prakAra dRSTi kI zuddhi hone tathA mamala svabhAva kI sAdhanA se ghAtiyA karmoM se chUTa jAtA hai (mukkaM saMsAra sarani salyaM ca) tathA saMsAra paribhramaNa kI saba zalyoM se chUTa jAtA hai (kamma tivihi vimukkaM) phira vaha tInoM prakAra ke karmoM se mukta ho jAtA hai (mamala sahAvena siddhi saMpattaM) mamala svabhAva se siddhi kI saMpatti arthAt siddha pada mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha- samyakadarzana, samyakjJAna hone para jaba jIva, dravya dRSTi se zuddha dRSTi samabhAva meM hotA hai tathA mamala svabhAva kI sAdhanA karatA hai arthAt nija svabhAva meM ekAgra lIna hotA hai, yahI zuddhopayoga kI sthiti zukla dhyAna kahalAtI hai, jisake eka muhUrta ar3atAlIsa miniTa mamala svabhAva meM ekAgra hone para ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara kevalajJAna arihaMta pada pragaTa ho jAtA hai| jahA~ saba saMsAra kA paribhramaNa janma-maraNa kA cakra samApta ho jAtA hai tathA tInoM prakAra ke kamoM ke kSaya hone para paripUrNa mukta siddha paramAtmA ho jAtA hai| bhedavijJAna dvArA AtmAnubhava zuddha dRSTi hone se tathA paryAya se dRSTi haTane aura mamala svabhAva meM jamane se zuddhopayoga rUpa zukladhyAna pragaTa hotA hai, jisase cAroM ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara kevalajJAna arihaMta pada anaMta catuSTaya pragaTa ho jAte haiN| Ayu ke aMta meM zeSa aghAtiyA karma, bhAvakarma, * nokarma ke kSaya hone para pUrNa zuddha mukta siddha pada pragaTa ho jAtA hai| sarvotkRSTa mahimA kA bhaMDAra caitanyadeva anAdi anaMta parama pAriNAmika bhAva mamala svabhAva meM sthita hai| yaha mamala svabhAva dhruvatattva, parama pavitra mahA mahimAvaMta hai, isakA Azraya karane se zuddhi ke prAraMbha se lekara pUrNatA pragaTa hotI hai| jo malina ho athavA aMzata: nirmala ho athavA jo adhUrA ho yA jo zuddha evaM pUrNa hone para bhI sApekSa ho, adhuva ho aura traikAlika paripUrNa sAmarthyavAna na ho, usake Azraya se zuddhatA pragaTa nahIM hotI isaliye audayika bhAva, aupazamika bhAva, kSAyopazamika bhAva aura kSAyika bhAva avalaMbana ke yogya nahIM haiN| jo pUrNa mamala hai, paripUrNa hai, parama nirapekSa hai. dhrava hai aura traikAlika paripUrNa sAmarthyavAna hai, aise abheda eka parama pAriNAmika bhAva mamala svabhAva kA hI Azraya karane yogya hai, usI kI zaraNa lene yogya hai| usI se samyakdarzana se lekara mokSa taka kI sarva dazAeM prApta hotI haiN| AtmA meM sahaja bhAva se vidyamAna jJAna, darzana, cAritra AnaMda ityAdi anaMtaguNa bhI yadyapi mamala svabhAva rUpa hI haiM tathApi ve caitanya dravya ke eka-eka aMza rUpa hone ke kAraNa unakA bhedarUpa se avalaMbana lene para sAdhaka ko nirmalatA pariNamita nahIM hotI ; isaliye parama pAriNAmika bhAvarUpa anaMtaguNa svarUpa abheda eka caitanya tattva mamala svabhAva kA hI Azraya karanA, vahIM dRSTi denA, usI kI zaraNa lenA, usI kA dhyAna karanA ki jisase sarva karmoM kA kSaya hokara nirmala paryAyeM svayaM khila utthe| prazna- mamala svabhAva kI dRSTi se kyA hogA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - anyAna bhAva mukkaM, micchA viSayaM ca rAga saMSipanaM / vipiyaM nanta abhAvaM, nyAnaM anmoya kamma vipanaM ca // 392 / / parinAma anyAnaM, janaraMjana rAga sahAva vipanaM ca / kala raMjana doSa vilayaM, manaraMjana gAravaM ca vilayaMti // 393 // evaM aneya rUvaM, rUvAtItaM ca kamma mohaMdha / utpannaM vipiUna, pipio kammAni nNtnNtaai||394 // anvayArtha - (anyAna bhAva mukkaM) ajJAna bhAva chUTa jAtA hai (micchA -E-E E-ME E- 225 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-395-397*----- ------ REMESHRERS * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI viSayaM ca rAga saMSipana) mithyA viSaya aura rAga kSaya ho jAte haiM (pipiyaM * nanta abhAvaM) anaMta prakAra ke abhAva kSaya ho jAte haiM (nyAnaM anmoya kamma vipanaM ca) jJAna kA AlaMbana rakhane se sAre karma bhI kSaya ho jAte haiN| (parinAmaM anyAnaM) ajJAna janita pariNAma (janaraMjana rAga sahAva SipanaM ca) aura janaraMjana rAga kA svabhAva bhI kSaya ho jAtA hai (kala raMjana doSa vilayaM) kalaraMjana doSa bhI vilA jAte haiM (manaraMjana gAravaM ca vilayaMti) aura manaraMjana gArava bhI vilA jAtA hai| (eyaM aneya rUvaM) evaM isI prakAra ke aneka bhAva (rUvAtItaM ca kamma mohaMdhaM) rUpAtIta karma aura darzana mohAMdhapanA (utpannaM SipiUna) paidA honA hI miTa jAtA hai (pipio kammAni naMtanaMtAi) anaMtAnaMta karma bhI kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha- mamala svabhAva kI dRSTi hone se ajJAna bhAva chUTa jAtA hai, mithyA viSaya aura rAga bhAva kSaya ho jAtA hai, anaMta prakAra kA abhAva bhAva kSaya ho jAtA hai, apane mamala jJAna svabhAva meM rahane se karma bhI kSaya ho jAte haiN| ajJAna janita pariNAma aura janaraMjana rAga bhAva bhI kSaya ho jAtA hai, kalaraMjana doSa aura manaraMjana gArava bhI vilA jAtA hai aura isI prakAra ke aneka rUpI padArtha jo dRzyamAna bhramita karate haiM yaha tathA cakSu indriya ke agocara rUpAtIta jo karma aura darzana mohAMdhapanA hai vaha bhI paidA honA miTa jAtA hai / mamala svabhAva meM rahane se pUrvabaddha anaMtAnaMta karma bhI kSaya ho jAte haiN| mamala svabhAva kI sAdhanA, abhyAsa se mamala bhAva pragaTa hotA hai vahA~ ajJAna janita jitane bhI pariNAma, vibhAva bhAva haiM vaha saba chUTa jAte haiM kyoMki AtmA meM to yaha kucha haiM hI nhiiN| ajJAna ke kAraNa inheM apane aura apane meM mAna liye the| jaba samyakjJAna pUrvaka mamala svabhAva kI dRSTi hotI hai taba yaha * saba apane Apa vilA jAte haiN| vicAra maMthana saba vikalpa rUpa hI hai| anAdikAla se ekatva pariNamana meM saba ekameka ho rahA hai usameM se maiM mAtra jJAna svarUpa hU~, mamala svabhAvI hU~, isa prakAra bhinna honA hai| jahA~ aisI bhinnatA kA bodha jAgatA hai ki saba ajJAna bhrama apane Apa chUTa jAtA hai, saba bhrAMti vilA jAtI hai| yaha AtmA sparza rasa Adi guNoM se rahita aura pudgala tathA anya cAra ajIvoM se bhinna hai, use bhinna karane kA sAdhana tathA rAga aura vikalpoM se bhinna karane kA sAdhana to bhedavijJAna mamalasvabhAva kI dRSTi hai| paradravya kI ora kI vRtti zubha ho cAhe azubha ho paraMtu vaha AtmA nahIM hai / svarUpa se anubhava meM AtA huA jJAna hI AtmA hai, aise jJAna ke svasaMvedana kI kalA hI mokSa kI kalA hai| mamala svabhAva kI dRSTi usakA bArambAra abhyAsa karanA yogya hai, isI se saba du:khoM se aura karma saMyogoM se chUTA jAtA hai| prazna- to kyA isase yaha mana kA caMcalapanA, puNya-pApa ke bhAva Adi bhI miTa jAte haiM? isake samAdhAna meM sadaguru Age gAthA kahate haiMvipio nanta visesaM, vipio sabhAva punna pAvaM ca / mana sahakAraM vipinaM, mana uvavanna kamma saMSipanaM / / 395 // vipio samala viSesaM, vipio kaSAya viSaya sNbNdh| vipio nanta abhAvaM, vipio pajjAva dihi anisttN|| 396 // pipio ti mUDhabhAvaM, vipio parinAma ajIva pjjaavN| pipio kammanibandha, vipio saMsAra sarani saMbaMdhaM // 397 / / anvayArtha - (pipio nanta visesa) anaMta prakAra ke vizeSa bhI kSaya ho jAte haiM (pipio sabhAva punna pAvaM ca) puNya aura pApa ke bhI saba bhAva kSaya ho jAte haiM (mana sahakAraM SipinaM) mana kA caMcalapanA bhI kSaya ho jAtA hai (mana uvavanna kamma saMSipanaM) mana paidA honA arthAt saMkalpa-vikalpa karanA aura karma bhI kSaya ho jAte haiN| (pipio samala viSesaM) rAgAdimala kI jitanI vizeSatAyeM haiM ve bhI saba kSaya ho jAtI haiM (pipio kaSAya viSaya saMbaMdhaM) viSaya aura kaSAya kA bhI saba sambaMdha kSaya ho jAtA hai (pipio nanta abhAvaM) anaMta prakAra ke abhAva arthAt jo apane jJAna meM nahIM Ate, jinheM jAna nahIM pAte ve bhI saba kSaya ho jAte haiM (pipio pajjAva diTTi anisTa) paryAya kI dRSTi jo aniSTa karane vAlI hotI hai vaha bhI kSaya ho jAtI hai| (pipio ti mUDha bhAvaM) tInoM mUDhabhAva-deva mUDhatA, pAkhaMDI mUDhatA, 6 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E- SES * *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-395-397*-*-* -*-*-* loka mUDhatA athavA kartApane ke tInoM mUDha bhAva - maiM karatA hU~, maiM bhogatA rahane meM kyA aMtara hai? * hU~, maiM baMdhatA hU~ yaha saba bhI kSaya ho jAte haiM (pipio parinAma ajIva pajjAvaM) samAdhAna - jaba nija zuddhAtmAnubhUti pUrvaka samyakdarzana huA taba * ajIva pudagala zarIrAdi paryAya saMbaMdhI pariNAma bhI kSaya ho jAte haiM (pipio bhedajJAna, tattvanirNaya, vastusvarUpa jAnane para samyak jJAna pUrvaka jJAyaka * kammanibandhaM) pUrva meM baMdhe hue saba karma aura karma sambaMdha bhI kSaya ho jAtA hai kamalabhAva pragaTa huA, isake bAda dravya svabhAva ko jAnane se dravyadRSTi hotI * (pipio saMsAra sarani saMbaMdha) apane mamala svabhAva kI dRSTi aura usameM lIna hai jisameM saba jIva, dravya svabhAva se siddha ke samAna zuddha apane meM paripUrNa rahane se yaha saMsAra paribhramaNa kA sArA sambaMdha chUTa jAtA hai| paramAtma svarUpa haiN| maiM siddha svarUpIzuddhAtmA TaMkotkIrNa appA mamala svabhAvI vizeSArtha- AtmA anAdikAla se moha ke udaya se ajJAnI thaa| vaha dhuvatattva hU~, pudgala dravya svabhAva se zuddha paramANu rUpa hai / jo yaha jagata zrI guru ke upadeza se aura sva kAlalabdhi se jJAnI huA tathA apane svarUpa dikhAI de rahA hai, yaha saba pudgala paramANuoM kA skaMdha hai| yaha zarIra dhana ko paramArtha se jAnA ki maiM eka hU~, zuddha hU~, arUpI hU~, mamala svabhAvI darzana Adi saba pudgala paramANuoM kA skaMdharUpa pariNamana hai, jo saba kSaNabhaMgura jJAnamaya huuN| aisA jAnane se moha mithyAtva kA samUla nAza ho gyaa| bhAvaka nAzavAna asat hai, saba bhrAMti hai| mana Adi dvArA calane vAle saba bhAva sUkSma bhAva aura jJeya bhAva se bhedajJAna huA, apanI svarUpa sampadA anubhava meM AI, bhAvakarma rUpa lahareM haiM, jo saba bhrama hai| paryAyI pariNamana eka samaya kA taba phira puna: moha mithyAtva kaise utpanna hogA? nahIM ho sakatA ; to phira nAzavAna hai| aisA dravyadRSTi kA nirNaya arthAta darzana upayoga, jJAnopayoga yaha jitane bhI karmodaya janya mana, zarIra, paryAya, pApa-puNya Adi anaMta donoM meM aisA spaSTa dekhane jAnane meM Ave / yaha jo bAhya meM dekhane jAnane Adi bhAva haiM yaha apane Apa kSaya ho jAte haiN| kriyA rUpa pariNamana cala rahA hai yaha saba indriya jJAna hai, isase AtmA kA sarva paradravyoM se tathA unase utpanna hue bhAvoM se jaba bheda jAnA, taba koI saMbaMdha nahIM hai, AtmA mamala svabhAva apane ko apane meM hI jAnatA dekhatA upayoga ke ramaNa ke liye apanA mamala svabhAva hI rahA, anya kucha nahIM rhaa| hai, jaba aisI sthiti bane vaha mamala svabhAva kI dRSTi hai| yaha moha karma mana Adi jar3a pudgala dravya haiM, usakA udaya malina bhAva rUpa hai, vaha bhAva bhI, moha karma kA bhAva hone se pudgala kA vikAra hI hai| yaha bhAva jo vartamAna saMyogI paryAya meM rahate hue dRSTi apekSA dravya svabhAva ko hI kA bhAva, jo abhAva rUpa hai, jaba ina sabakA bhedajJAna ho gayA ki yaha kucha maiM dekhatA jAnatA hai| zeSa sArA pariNamana karmodaya janya indriyajJAna se ho rahA nahIM hU~, yaha kucha bhI mere nahIM haiM, isa jJAnabhAva se hI yaha saba karma, viSaya, hai, isase merA koI sambaMdha nahIM hai| saba hote hue apanA mamala svabhAva dikhe kaSAya, pApa, puNya Adi apane Apa vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiN| aura sAmane pudgala zuddha paramANu rUpa jAnane meM Ave, saba bhrama bhrAMti miTa yadi yaha AtmA do ghar3I pudgala dravya se bhinna apane zuddha svarUpa kA jAye vaha zuddha dRSTi yA mamala svabhAva kI dRSTi hai, isase sAre karmodaya kSaya ho anubhava kare, mamala svabhAva meM lIna rahe, parISaha ke Ane para bhI Dige nahIM to jAte haiN| isake bAda paryAya kI zuddhi pUrvaka jo mamala svabhAva meM lInatA hotI ghAtiyA karma kA nAza hokara kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai, AtmAnubhava kI hai, vaha zuddhopayoga kI sthiti hai jisase zukladhyAna pragaTa hotA hai, isase aisI mahimA hai| isa prakAra apane mamala svabhAva kI dRSTi hone, usameM lIna udaya meM calane vAle karma tathA sattA meM par3e karma bhI bhasma hote haiN| do ghar3I * hone se yaha mana kA caMcalapanA, saMkalpa-vikalpa honA, puNya-pApa ke bhAva, (ar3atAlIsa miniTa) meM ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna pragaTa ho jAtA viSaya-kaSAya kA sambaMdha tathA zarIrAdi saMyogI paryAya saba chUTa jAte haiM, saba hai| mamala svabhAva kI dRSTi mAtra upayoga kI zuddhatA hai / mamala svabhAva meM * karma kSaya ho jAte haiM, saMsAra paribhramaNa kA sambaMdha bhI chUTa jAtA hai, kSaya hosa lInatA paryAya kI zuddhi pUrvaka hotI hai| jAtA hai| prazna - mamala svabhAva kI dRSTi kI aura kyA vizeSatA hai? prazna - yaha mamala svabhAva kI dRSTi aura mamala svabhAva meM lIna isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 227 ******* **** Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ---- --- HHHH zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-398-400 -- --- - -- mamala sahAvaM diha, mamala parinAma nNtnNtaaii| meM aneka vRkSoM ke vividha prakAra ke patra, puSpa, phalAdi khila uThate haiM, usI mamala sahAva susamayaM, mamalaM utpanna mukti gamanaM ca // 398 // prakAra sAdhaka AtmA ko caitanyarUpI basaMta bahAra meM aneka guNoM kI vividha prakAra kI paryAya khila uThatI haiM, mamala ho jAtI haiN| dravyadRSTi hI sAdhaka anmoyaM nyAna sahAvaM, nyAnaM anmoya mamala nyAnaM c| AtmA kI basaMta bahAra hai, vaha caitanya kI mastI meM masta rahatA hai| mamalaM ca daMsanatvaM, nanta catusTaya mukti gamanaM ca / / 399 // prazna-abhI yaha nAnA prakAra ke pariNAma karmodaya calate haiM inake anvayArtha - (mamala sahAvaM di8) mamala svabhAva kI dRSTi se (mamala liye kyA kareM? parinAma naMtanaMtAI) niraMtara anaMtAnaMta pariNAma, nirmala, mamala hote jAte haiM isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - (mamala sahAva susamayaM) apane mamala svabhAva zuddhAtmA meM lIna hone para (mamalaM vipio kammasubhAvaM, mamala subhAvasayala pipiuun| utpanna mukti gamanaM ca) pUrNa mamalatA paidA hone para arthAt paryAya bhI paripUrNa zuddha hone para mukti hotI hai| AvaranaM nahu picchai, mamala sahAvena kamma saMSipanaM // 400 // (anmoyaM nyAna sahAva) jJAna svabhAva ke AlaMbana se (nyAnaM anmoya anvayArtha - (pipio kamma subhAvaM) karmodaya, karma kA svabhAva saba mamala nyAnaM ca) jJAna svabhAva kI lInatA aura mamala jJAna hotA hai (mamalaM ca kSaya hone vAlA hai (mamala subhAva sayala SipiUnaM) mamala svabhAva se to sabakA daMsanatvaM) aura darzanopayoga ke mamala hote hI (nanta catusTaya mukti gamanaM ca) saba kSaya ho jAtA hai (AvaranaM nahu picchai) yaha AvaraNa ko mata dekho, isameM anaMta catuSTaya rUpa kevalajJAna kI pragaTatA tathA mukti kI prApti hotI hai| mata ulajho (mamala sahAvena kamma saMSipanaM) mamala svabhAva se sAre karma kSaya ho vizeSArtha- mamala svabhAva kI dRSTi kI yahI vizeSatA hai ki niraMtara jAte haiN| anaMtAnaMta pariNAma nirmala mamala hote jAte haiM arthAt anaMta guNoM kI anaMtAnaMtI vizeSArtha- karmoM kA svabhAva nirjarita kSaya hone kA hai, mamala svabhAva paryAyeM nirmala mamala khilane lagatI haiN| mamala svabhAva zuddhAtmA meM lIna hone se sAre ke sAre karma kSaya ho jAte haiN| zuddhopayogI jIva pratikSaNa atyaMta zuddhi para paryAya kI zuddhi pUrvaka mukti kI prApti hotI hai| ko prApta karatA rahatA hai aura isa prakAra moha kA kSaya karake nirvikAra aba jJAnopayoga kI vizeSatA jJAna svabhAva kA AlaMbana, vizeSa cetanAvAna hokara bArahaveM guNasthAna ke aMtima samaya meM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa jJAnopayoga hone para.jJAnopayoga mamala hotA hai aura darzanopayoga kI vizeSatA. aura aMtarAya karma kA yugapat kSaya karake samasta jJeyoM ko jAnane vAle darzanopayoga ke mamala hone para anaMta catuSTaya svarUpa arihaMta pada pragaTa ho kevalajJAna ko prApta karatA hai| yaha AvaraNa ko mata dekho, isameM mata ulajho, jAtA hai tathA mukti kI prApti hotI hai| mamala svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| mamala svabhAva kI dRSTi, dravyadRSTi, caitanya ke tala para hI lagI rahatI hai| __ vartamAna sAdhaka dazA meM paryAyAvaraNa azuddha hai isaliye yaha nAnA prakAra sAdhaka dazA meM zabha bhAva bIca meM Ate haiM paraMtu sAdhaka unheM choDatA jAtA hai. ke pariNAma kamodaya calate haiM; paraMtu yaha paryAyAvaraNa apane mamala svabhAva kI sAdhya kA lakSya nahIM cUkatA, jJAnI ko pUrNatA kA lakSya hone se yaha aMza meM sAdhanA se hI zuddha hogA, mamala svabhAva kI dRSTi se hI karma kSaya hoMge aura nahIM aTakatA arthAt nirmala paryAya meM bhI rukatA nahIM hai, jyoM-jyoM Age 5 koI dUsarA upAya hI nahIM hai| ajJAna janita mithyAdRSTipane se karmoM kA , bar3hatA hai, tyoM-tyoM samarasa bhAva pragaTa hotA jAtA hai| Azrava baMdha hotA hai| samyakdRSTi jJAnI hone para zuddha dRSTi kI sAdhanA se karmoM sAdhaka aMdara jAye to anubhUti aura bAhara Aye to tttvciNtn| sAdhaka kA saMvara aura nirjarA pUrvaka mokSa hotA hai| jIva ke apane aneka guNoM kI paryAya nirmala hotI jAtI haiM.jaise-basaMta Rta jIva ke sAtha anAdi ke karmoM kA mala vikSepa AvaraNa rUpa baMdhana hai aura yahI jIva ko cAragati caurAsI lAkha yoniyoM meM bhramAtA hai| jaba taka 228 Ji Cha Cha Cha Cha 15-16---- Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -401 ------- - -- - ---- ---- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * jIva ajJAna dazA meM rahatA hai, inhIM ke cakkara meM ghUmatA rahatA hai| jaba jIva ko bhedajJAna pUrvaka apane Atma svarUpa kA samyakdarzana jJAna hotA hai, taba vaha ina karma baMdhanoM se chUTakara mukta hotA hai| isameM samyakadarzana kI sAdhanA se maladoSa dUra hotA hai, samyakajJAna kI sAdhanA se vikSepa doSa dUra hotA hai aura samyakcAritra kI sAdhanA se AvaraNa doSa dUra hotA hai| sAdhaka dazA meM yaha nAnA prakAra ke pariNAma aura karmodaya calate haiM, inheM jJeyabhAva aura bhAvaka bhAva bhI kahate haiM arthAt jo vizvarUpa chaha dravya jAnane meM Ate haiM, vaha jJeya bhAva haiM aura jo nAnA prakAra ke bhAva bhAye jAte haiM, vaha bhAvaka bhAva kahalAte haiN| pUrva ajJAna dazA meM jo nAnA prakAra ke bhAva bhAye haiM vaha bhAva karma rUpa baMdhana, bhAvaka bhAva sattA rUpa udaya meM calate haiN| ina AvaraNa rUpa karmodaya meM na ulajhakara apane mamala svabhAva kI dRSTi rakhI jAye, usakI sAdhanA kI jAye to yaha saba karma kSaya ho jAte haiN| AtmA mamala svabhAvI, jJAna svabhAvI prabhu hai, aisA jisake jJAna meM AyA, vaha jJAnI jIva jIvana meM sthira ho jAtA hai yaha pratyAkhyAna hai| jahA~ jJAna, jJAna meM sthira huA vahA~ vizeSa AnaMda kI dhArA bahatI hai yahI pratyAkhyAna hai| isI se saba karmodaya nirjarita kSaya hote haiN| deha kI sthiti to maryAdita hai hI, karma kI sthiti bhI maryAdita hai aura vikAra kI sthiti bhI maryAdita hai| svayaM kI paryAya meM jo kArya hotA hai vaha bhI maryAdita hai| AtmA dhruva svabhAva amaryAdita hai, trikAlI svabhAva kI maryAdA nahIM hotI, dharmI kI dRSTi usa amaryAdita svabhAva para hotI hai jisase yaha saba karmAvaraNa kSaya hote haiN| prazna - yaha bhAvaka bhAva kitane prakAra ke kaise hote haiM? samAdhAna - yaha bhAvaka bhAva pratyeka jIva kI apekSA anaMta prakAra ke hote haiM, sabake apane-apane saMskAra svabhAva ke anusAra alaga-alaga hote haiN| sAmAnyata: samayasAra meM satraha prakAra ke aura yahA~ upadeza zuddha sAra meM * sattAvana prakAra ke batAye haiN| inheM apane meM hI dekhanA par3ate haiM aura jJAnapUrvaka aMtara zodhana karanA hotA hai| ____ sAdhaka kisa bhUmikA meM kisa sthiti meM hai tathA pUrva karma baMdhodaya kaise haiM? yaha svayaM ko svayaM meM hI dekhanA jAnanA par3atA hai aura svayaM kI zakti Atmabala, jJAnabala se hI inakA parimArjana hotA hai| yadi svayaM meM usa ora ***** * * *** kA rAga, ruci hai yA rasa AtA hai, to inase chUTane meM bahuta samaya lagatA hai| jaba taka svayaM kA rAga, ruci samApta na ho, taba taka yaha bhramAte haiN| prazna - ina bhAvoM ke nAma, unakA svarUpa aura unase chUTane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - bhAvaka bhAva ke nAma, svarUpa aura chUTane kA upAya 1. saMsAra sarani bhAva, 2. nyAnAvaraNasaMsAra sarani sahiyaM, saMsAre saraMti parinAma viryNti| nyAnAvarana na diDaM, nyAna sahakAra sarani mukkaM ca / / 401 // anvayArtha - (saMsAra sarani sahiyaM) saMsAra paribhramaNa sahita ho rahe ho (saMsAre saraMti parinAma virayaMti) saMsAra meM ghumAne vAle saba pariNAma chUTa jAne vAle haiM (nyAnAvarana na diTTha) jJAnAvaraNa ko mata dekho (nyAna sahakAra sarani mukkaM ca) jJAna ke sahakAra se yaha saba cakkara chUTa jAtA hai| vizeSArtha- yahA~ sAvadhAna hokara apane bhItara dekhanA par3egA aura ina bhAvoM kA jJAna pUrvaka parimArjana, zamana karanA hogA tabhI aMtara zodhana hone para Age bar3ha sakate haiN| yahA~ apane aMtaraMga pariNAmoM ko batAkara unakI saphAI karAI jA rahI 8 hai, jaba taka yaha bhAva sApha na ho jAyeM taba taka Age nahIM bar3hanA, tabhI sAdhaka kI sahI sAdhanA hai| mAtra jAnakArI kara lene se bhalA nahIM hogaa| 1. saMsAra sarani bhAva - are ! dekho, yaha saMsAra ke cakkara meM ghUma rahe ho, aba kisase kyA lenA-denA? yaha saMsAra meM ghumAne vAle saba pariNAma vilA jAne vAle haiM, tuma inameM mata uljho| 2. nyAnAvarana - yaha jJAnAvaraNa ko mata dekho, mujhe yAda nahIM rahatA, jyAdA par3hA likhA nahIM hU~, bolanA nahIM AtA, isase kyA prayojana hai ? jJAna kA sahakAra karo, yaha saba cakkara chUTa jAyegA / jJAna ke sahakAra ke liye tIna sUtra haiM - 1. bhedajJAna, 2. tattvanirNaya, 3. vastu svarUpa, inakA niraMtara smaraNa rahanA cAhiye, hara samaya inakA ciMtana karoge tabhI ina bhAvoM se chuuttoge| bhevajJAna - isa zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tattva bhagavAna AtmA hU~, yaha zarIrAdi maiM nahIM aura yaha mere nhiiN| 229 Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian -55-5-15------- Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-402-404 *----- -------- **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI tattvanirNaya-jisa samaya jisa jIva kA jisa dravya kA jaisA jo kucha * honA hai vaha apanI tatsamaya kI yogyatAnusAra ho rahA hai aura hogA use koI bhI TAla phera badala sakatA nhiiN| vastu svarUpa- maiM dhuvatatva zuddhAtmA hU~, yaha eka-eka samaya kI calane vAlI paryAya aura jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, isase merA koI sambaMdha nahIM hai| jaisA kevalajJAnI ke jJAna meM AyA hai vaisA hI saba huA, ho rahA hai aura hogA usake viparIta kucha nahIM ho sakatA, aisA svIkAra karanA hI sarvajJa kI saccI zraddhA hai| 3. parabhAvapara bhAvaM para sahiyaM, para sahakAra naMta virayaMmi / AvaranaM nahu picchadi, nyAna sahAvena para bhAva vipanaM ca // 402 // anvayArtha - (para bhAvaM para sahiyaM) parabhAva para sahita ho rahe ho (para sahakAra naMta virayaMmi) para ke sahakAra rUpa anaMta prakAra ke parabhAva saba vilA jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) yaha AvaraNa ko mata dekho (nyAna sahAvena para bhAva SipanaM ca) jJAna svabhAva se yaha saba parabhAva kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha-3. parabhAva- are ! yaha parabhAvoM meM baha rahe ho, para sahita ho rahe ho yaha kaisA hai, vaha kaisA hai, usane kyA kiyA, usakA kyA hogA? usane aisA kiyA, vaha aisA hai / yaha saba parabhAvoM se apanA kyA sambaMdha hai? jo jaisA hai usakA phala vahI bhogegA, jaba eka jIva kA dUsare jIva se koI sambaMdha nahIM hai, sabakA apanA-apanA pariNamana svataMtra hai| dharma-karma meM koI kisI kA sAthI nahIM hai / jo jaisA karegA, usakA phala vahI bhogegA, phira ina bhAvoM meM kyoM bahate ho? yaha saba parabhAva aura para saMyoga vilA jAne vAle haiM, kSaNika saMyoga haiN| apane jJAna svabhAva kA ciMtana-manana karo, apane mamala svabhAva zuddhAtmA ko dekho, yaha saba parabhAva kSaya ho jAte haiN| karmodaya janya, paryAyAvaraNa ko mata dekho, apane Atma svabhAva ko dekho| yaha AtmA kabhI paidA huA nahIM ata: ajanmA hai / kabhI nAza nahIM hogA isaliye avinAzI hai, amUrtika hai| apane svabhAva kA kartA apane sahaja sukha kA bhoktA hai| parama sukhI hai, jJAnI hai, zarIra mAtra AkAradhArI hai| karma * maloM se rahita lokAgra jAkara ThaharatA hai, nizcala hai tathA yahI prabhu hai, paramAtmA hai| 4. paryAya bhAvapajjAvaM nanta viSesaM, ananta parinAma pajjAva viryNti| Avarana nahu diDaM, daMsana diTThI ca kamma vipiUnaM // 403 // anvayArtha - (pajjAvaM nanta viSesaM) paryAyoM kI anaMta vizeSatA hai, anaMta prakAra kI hotI haiM (ananta parinAma pajjAva virayaM ti) anaMta pariNAmarUpI paryAya saba chUTa jAne vAlI, vilA jAne vAlI haiM (AvaranaM naha diTTha) AvaraNa ko mata dekho (daMsana diTThI ca kamma SipiUnaM) apane mamala K svabhAva ko dekhane kI dRSTi se yaha saba paryAya aura karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha-4. paryAya bhAva-paryAyoM kI anaMta vizeSatA hai, yaha paryAyeM anaMta prakAra kI hotI haiN| dekho, abhI aisI paryAya cala rahI thI, aba aisI calane lagI, abhI aise bhAva ho rahe the, aba aise hone lge| yaha paryAyAvaraNa ko mata dekho, yaha saba pariNAma aura paryAya saba vilA jAne vAlI haiN| jaise AkAza meM bAdala dikhate haiM paraMtu kucha samaya meM hI saba chinna-bhinna ho jAte haiM, vilA jAte haiM, isI prakAra yaha saba paryAyI pariNamana vilA jAne vAlA hai kyoMki paryAya mAtra eka samaya kI hotI hai, idhara AI udhara gii| jaise havA bahatI hai, nadI kA pAnI bahatA hai, vaise hI yaha paryAyI pariNamana bahatA calA jA rahA hai, na rukatA hai, na lauTakara AtA hai| apane mamala svabhAva dhuvatatva ko dekho, usakI dRSTi karo to yaha saba paryAya aura karma bhI kSaya ho jaayeNge| jJAyaka svabhAva kA jahA~ aMtara meM bhAna huA, jAnane vAlA jAga uThA ki maiM to eka jJAyaka svarUpa hU~, aisA jaba anubhava meM AyA phira vaha paryAyAvaraNa meM nahIM ulajhatA,paryAyeM svayaM kSaya hotI jAtI haiN| 5. nokarma bhAva__ no kammaM uvavannaM, no kamma bhAva sayala viryNti| AvaranaM nahu diDa, nyAnaM dihIca kamma vilayati // 404 // anvayArtha - (no kamma uvavanna) nokarma zarIrAdi sambaMdhI bhAva paidA 6 hone lage (no kamma bhAva sayala virayaMti) no karma ke bhAva saba vilA jAne vAle haiM (AvaranaM nahu di8) AvaraNa ko mata dekho (nyAnaM diTThI ca kamma vilayaMti) jJAna dRSTi rakho, yaha no karma aura karmodaya saba vilA jaayeNge| 230 Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian --1E-------- Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H -*-*-*--*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-405,406--HRE F-ER ke vizeSArtha - 5. nokarma bhAva - yaha nokarma zarIrAdi sambaMdhI bhAva ra paidA hone lage, yaha indriya viSaya aura puNya pariNAmoM, rAga meM mata ulajho, * yaha saba bhAva vilA jAne vAle haiM, AvaraNa ko mata dekho, jJAna dRSTi rakho, bhedajJAna tattva nirNaya karo to yaha nokarma aura karmodaya saba vilA jaayeNge| indriya sukha to vicchinna hai, sAtA kA udaya pUrNa hote hI asAtA se jIva du:khI hotA hai / indriya sukha sthAyI nahIM hai, jisase sukha kI kalpanA kI ho vaha sAmagrI bhI sthAyI nahIM rahatI hai; jabaki atIndriya sukha ke sAdhana rUpa caitanya tattva to sthAyI hai aura caitanya ke Azraya se hone vAlA vaha atIndriya sukha to rAga rahita hone se baMdha kA kAraNa nahIM hotA vaha to mokSa kA kAraNa hotA hai| maiM gorA hU~, rUpavAna hU~, dRr3ha hU~, balavAna hU~, moTA hU~, dubalA hU~, kaThora hU~, deva hU~, manuSya hU~, ina saba jhUThI kalpanAoM meM mata bhaTako / yaha saba kSaNabhaMgura nAzavAna dhUla kA Dhera pudgala paramANuoM kA piMDa hai, jo saba vinaza jAne vAlA hai| apane Atma svarUpa ko dekho, jo nitya jJAna svabhAva dhArI hai, sarva mala rahita hai va saba zarIrAdi saMyogoM se pare saccidAnaMda svarUpa hai| 6. bhAva karmabhAva kamma uvavanna, bhAva parinAma sayala viryNti| AvaranaM nahu sahiyaM, nyAna sahAvena kamma vipanaM ca // 405 // anvayArtha-(bhAva kamma uvavanna) bhAvakarma paidA hote haiM (bhAva parinAma sayala virayaMti) bhAva karma ke pariNAma saba chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu sahiyaM) yaha AvaraNa sahita mata hoo (nyAna sahAvena kamma vipanaM ca) jJAna svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha- 6. bhAva karma - yaha bhAvakarma moha, rAga-dveSAdi bhAva paidA hone lage / are ! dekho, apanA kyA hai ? kauna hai ? yaha saba moha, rAga-dveSAdi bhAva vilA jAne vAle haiN| yaha AvaraNa ko mata dekho, isa sahita mata hoo| apane jJAna svabhAva ko dekho, mamala svabhAva meM raho, yaha saba karma * kSaya hone vAle haiN| samyakdRSTi para dravyoM ko burA nahIM jAnatA, vaha to apane rAga bhAva ko hI burA mAnatA hai| svayaM sarAga bhAva ko chor3atA hai taba usake kAraNoM kA bhI tyAga ho jAtA hai| __AtmA jJAna tattva hai, zubhAzubha rAga vaha jJAna tattva se viparIta hai, rAga zubha ho yA azubha ho, mithyAdRSTi kA ho yA samyakdRSTi kA ho, vaha jJAna tattva se bAhara hI hai, aisA jJAna tattva svayaM hI sukha svarUpa hai| jisa prakAra AtmA svayaM jJAna svarUpa hai, usI prakAra AtmA svayaM sukha svarUpa hai, usakA jJAna aura sukha indriyoM se pAra hai, rAga se bhI pAra hai, aise jJAna svabhAva kA AlaMbana lo to saba karma kSaya ho jAte haiN| 7. dravya karmakarma sa kamma picchaM, kamma sahAvena sayala viryNti| AvaranaM na uvannaM, daMsana diTTI ca kamma virayaMti / / 406 // anvayArtha - (kammaM sa kamma picchaM) yaha kauna se karma haiM, yaha kauna se karma haiM, inako pahicAnanA, yaha saba dravyakarma haiM (kamma sahAvena sayala virayaMti) samasta karmoM kA svabhAva svayaM vilA jAne kA hai (AvaranaM na uvanna) yaha AvaraNa hI paidA nahIM hogA (daMsana diTTI ca kamma virayaMti) tuma darzanopayoga kI dRSTi to karo, apane mamala svabhAva ko to dekho, yaha karma bhI kSaya ho jaayeNge| vizeSArtha-7. dravya karma-yaha dravyakarma ke bhAvoM meM kyoM ulajha rahe ho? yaha kauna sA karma hai,yaha kauna sA karma hai. isake jAnane meM kyoM lage ho? yaha to jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura aMtarAya rUpa ATha prakAra ke anaMtabhAva hote haiM paraMtu sabhI karmoM kA svabhAva to svayaM kSaya hone kA hai| udaya meM Aye aura kSaya hue, yaha koI sthAyI rahane vAle nahIM haiN| tuma apane darzanopayoga kI dRSTi karo, mamala svabhAva ko dekho to yaha AvaraNa kA paidA honA hI miTa jAyegA aura saba karma bhI kSaya ho jaayeNge| jaise-siddha bhagavAna meM nokarma nahIM haiM. vaise hI unameM jJAnAvaraNAdi koI bhI dravyakarma nahIM haiN| unake caudahaveM guNasthAna ke aMta samaya meM sarva karma kSaya ho gaye haiM, vaise hI apane AtmA kA bhI ina bhAvakarma, dravyakarma, nokarmoM se koI saMbaMdha nahIM hai| pUrva karma baMdhodaya AvaraNa rUpa hai, so saba svayaM hI galatA vilAtA calA jA rahA hai| tuma apane mamala svabhAva meM raho, apanI zuddha Ge Ceng Ceng Luo Ke , 231 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-407-H-RE - - -E-5-18 E dRSTi rkho| jaise siddha paramAtmA haiM unake samAna hI apane svabhAva kI dravyadRSTi * banAkara AtmajJAnI sAdhaka AtmA ko dhyAveM / jaise-bIja se mUla va aMkura hote haiM, vaise hI moha ke bIja se rAga-dveSa hote haiM isaliye jo rAga-dveSa ko jalAnA cAhe, use jJAna kI agni se isa moha ko jalAnA caahiye| jahAM taka rAga-dveSa kA saMbaMdha hai vahAM taka karma kSaya nahIM hote; isaliye rAgAdika vibhAvoM ko tathA bAharI va bhItarI donoM prakAra ke vikalpoM ko tyAgakara, ekAgra mana hokara sarva karma mala rahita niraMjana apane hI mamala svabhAva ko dhyAnA caahiye| prazna - jaba sAmane yaha AvaraNa cala rahA hai, to mamala svabhAva meM kaise raheM, zukha dRSTi kaise rakheM? samAdhAna - AtmA kA svataMtra svabhAva sarva vikAroM aura karmAvaraNa se rahita hai| nirmala sphaTika ke samAna hai, kundana svarNa ke samAna hai, sUrya ke samAna sva-para prakAzaka hai| caMdramA ke samAna zAMta AtmAnaMda amRta kA barasAne vAlA hai, kamala ke samAna sadA praphullita nirlipta nyArA hai| usa AtmA ke zuddha svabhAva meM koI bhI bAdhaka kAraNa nahIM hai| kisI bhI karma paramANu kI zakti nahIM hai jo usake svarUpa meM praveza kara sake va koI vikAra utpanna kara ske| AtmA kA svabhAva parama svataMtra hai, usameM parataMtratA kI kalpanA karanA, AtmA ke svabhAva kI niMdA karanA hai| jo bhavyAtmA sarva AvaraNa kI malina dRSTi ko dUra karake kevala nizcaya svabhAva kI zuddha dRSTi ko rakhatA huA dekhatA hai, use AtmA parama svataMtra, paramazuddha, paramAnaMda maya jhalakatA hai| svAtmAnubhava hI sAdhaka ke liye sAdhya prApti kA upAya hai| prazna-bhevajJAna, tatvanirNaya dvArA vasta svarUpa ko jAna liyA, dravyadRSTi kA abhyAsa kara rahe haiM paraMtu abhI yaha AvaraNa to bAdhaka banA hai isake liye aura kyA kareM? samAdhAna- bhedajJAna tattvanirNaya dvArA vastu svarUpa ko jAnane vAle ko phira yaha AvaraNa bAdhaka nahIM rhtaa| yaha AvaraNa bhUmikA pAtratAnusAra calatA hai, hotA hai; paraMtu jise anubhava pramANa vastu svarUpa kA nirNaya huA * ho jo dravyadRSTi kA abhyAsa kare, use yaha koI bAdhaka nahIM hotA, tatsamaya kI yogyatAnusAra calatA hai to vaha usakA jJAyaka hai| samyakcAritra svabhAva sthiti meM pAtratAnusAra pariNamana calegA, usakA bhI jJAnI jJAyaka hai| karmAvaraNa ko bAdhaka mAnanA, para kI sattA ko mAnanA use mahatva denA hai aura yaha ajJAna hai| jJAnI jise sva svarUpa kI sattA zakti kA bodha hai, vaha para kI sattA mAnatA hI nahIM hai, phira AvaraNa bAdhaka kaise hogA? abhI apane hI jJAna kA parimArjana kro| prazna - phira yaha saMyoga aura paryAyAvaraNa dekhane jAnane meM to AtA hai? samAdhAna - dekhanA jAnanA koI aparAdha nahIM hai, vaha to jJAyaka kA svabhAva hai, kevalajJAna meM tInakAla aura tInaloka ke samasta dravyoM kA trikAlavI pariNamana dekhane jAnane meM AtA hai| vahAM kyA bAdhA hai? apanA svarUpa bhI kevalajJAna svabhAvI hai, apanI sva sattA zakti kA bodha jagAo, apane jJAna ko sUkSma aura zuddha kro| prazna - yaha bhAva to pakar3a meM Ane lage para abhI inakA sahI nirAkaraNa nahIM hotA? isI nirAkaraNa ke liye sadguru Age gAthA kahate haiM 8.ArtadhyAna bhAvaArati rati sahakAraM, Arati parinAma nanta viryNti| AvaranaM nahu picchadi, nyAnaM anmoya kamma vipanaM ca / / 407 // anvayArtha- (Arati rati sahakAraM) ArtadhyAna ke bhAvoM meM rati aura (r) sahakAra karanA (Arati parinAma nanta virayaMti) ArtadhyAna ke saba pariNAma chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) AvaraNa ko mata dekho, isake jAnane meM mata lago (nyAnaM anmoya kamma SipanaM ca) apane jJAna svabhAva kA AlaMbana lo, yaha saba karma baMdha aura ArtadhyAna kSaya ho jaayeNge| vizeSArtha-8.ArtadhyAna bhAva - du:khamaya pariNAmoM kA honA so ArtadhyAna hai| isake cAra bheda haiM 1. viyogaja-iSTa priya strI, putra, dhana, dhAnya Adi tathA dharmAtmA OM puruSoM ke viyoga se saMkleza rUpa pariNAma honaa| 2. aniSTa saMyogaja-duHkhadAyI apriya strI, putra, bhAI, par3ausI. paza 232 218 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI Adi tathA pApI duSTa puruSoM ke saMyoga hone se saMkleza rUpa pariNAma honA / 3. pIr3A ciMtavana- roga ke prakopa kI pIr3A se saMkleza rUpa pariNAma honA va roga ke abhAva kA cintavana karanA / 4. nidAna baMdha- AgAmI kAla meM viSaya bhogoM kI vAMchA rUpa saMkleza pariNAma honA / yaha ArtadhyAna saMsAra kI paripATI se utpanna aura saMsAra ke mUla kAraNa haiM, mukhyatayA tiryaMca gati ko le jAne vAle haiN| pAMcaveM guNasthAna taka cAroM aura chaThe guNasthAna meM nidAna baMdha ko chor3akara zeSa tIna ArtadhyAna hote haiM paraMtu samyaktva avasthA meM maMda hone se tiryaMca gati ke kAraNa nahIM hote| sAdhaka ko apanI pAtratA, bhUmikA, paristhiti kA dhyAna rakhate hue apanA puruSArtha karanA cAhiye / siddhAMta ko sAmane rakhane se phira koI bhaya bhrama nahIM hotA / yaha ArtadhyAna ke pariNAma saba chUTa jAne vAle haiN| chaThe guNasthAna ke Age to hote hI nahIM haiN| yaha AvaraNa ko mata dekho, jJAna kA AlaMbana rakho, yaha saba karma kSaya ho jaayeNge| 9. raudradhyAna bhAva raudraM sahAva jutaM raudraM sahakAra nanta virayaMti / . AvaranaM nahu diTTha, daMsana diTThI ca kamma vilayaMti // 408 // anvayArtha (raudraM sahAva juttaM) raudradhyAna ke bhAvoM meM lage ho (raudraM sahakAra nanta virayaMti) yaha raudradhyAna ke saba pariNAma chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu diTTaM) yaha AvaraNa ko mata dekho (daMsana diTThI ca kamma vilayaMti) darzana dRSTi rakho to yaha raudradhyAna aura karma kSaya ho jAyeMge / vizeSArtha 9 raudradhyAna bhAva krUra, nirdaya, pariNAmoM kA duSTa - - - honA raudradhyAna hai| yaha cAra prakAra kA hai 1. hiMsAnaMda jIvoM ko apane tathA para ke dvArA badha pIr3ita dhvaMsa ghAta hote hue harSa mAnanA, pIr3ita karane karAne kA ciMtavana karanA / 2. mRSAnaMda - Apa asatya jhUThI kalpanAyeM karake tathA dUsaroM ke dvArA - gAthA 408, 409 ******* aisA hote hue dekhakara, jAnakara AnaMda mAnanA va asatya bhASaNa karane karAne kA ciMtavana karanA / 3. cauryAnaMda corI karane karAne kA ciMtavana tathA dUsaroM ke dvArA ina kAryoM ke hote hue AnaMda mAnanA / - 4. parigrahAnaMda krUra citta hokara bahuta AraMbha, bahuta parigraha rUpa saMkalpa va ciMtavana karanA tathA apane aura parAye parigraha ke bar3hane bar3hAne meM AnaMda mAnanA / yaha raudradhyAna naraka le jAne vAle haiN| paMcama guNasthAna taka hote haiM, paraMtu samyaktva avasthA meM maMda hone se naraka gati ke kAraNa nahIM hote / chaThe guNasthAna se to raudradhyAna hote hI nahIM haiN| yaha saba raudradhyAna ke pariNAma vilA jAne vAle haiN| AvaraNa ko mata dekho, apane mamala svabhAva kI dRSTi rkho| apane dhruvatattva zuddhAtmA ko dekho, pAtratA bar3hAo yaha saba raudradhyAna aura karma bhI kSaya ho jAne vAle haiN| zuddhAtmA kA anubhava hone ke pazcAt pAMcaveM aura chaThe guNasthAna meM usa-usa prakAra ke bhAva Aye binA nahIM rhte| ve rAgAdi bhAva baMdha ke kAraNa haiM aura heya haiM, jJAnI aisA jAnate haiN| sAdhaka ko kSaNa meM zubha aura kSaNa meM azubha bhAva huA hI karate haiM yaha koI vizeSa bAta nahIM hai| dharmI ko jJAnadhArA aura karmadhArA pratikSaNa calA karatI hai| jJAnadhArA kA calanA yahI vizeSa bAta hai, isa jJAnadhArA se hI saMsAra bhramaNa se chuTakArA milatA hai| 10. mithyAtva bhAva mithyAta sahiya sahakAraM, mithyA parinAma sayala virayati / AvaranaM na viDaM nyAnaM anmoya mithya galiyaM ca / / 409 / / * anvayArtha - (mithyAta sahiya sahakAraM) mithyAtva bhAva sahita ho rahe ho, usI kA sahakAra cala rahA hai (mithyA parinAma sayala virayaMti) mithyAtva ke saba bhAva chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu diTTha) AvaraNa ko mata dekho (nyAnaM anmoya mithya galiyaM ca ) jJAna kA Alambana rakho, apane meM svastha dRr3ha raho, yaha saba mithyA bhAva gala jAyeMge / vizeSArtha - 10. mithyAtva bhAva jisa jIva ko anAdikAla se 233 kabhI samyaktva arthAt Atma svarUpa kA zraddhAna nahIM huA, use anAdi - Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yu Cui Hua Zhe Bu Xie Li Xie Bu Jie Zhi *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI mithyAdRSTi kahate haiM aura jo samyaktvI hokara punaH Atma zraddhAna se cyuta hokara mithyAtvI hotA hai to usa samaya mithyAtva kI udaya rahita avasthA meM pariNAmoM kI nirmalatA se usa sattA sthita mithyAtva prakRti kA dravya zakti hIna hokara mithyAtva, samyakmathyAtva aura samyak prakRti mithyAtva ina tIna rUpa ho jAtA hai| jo mithyAtva prakRti kA udaya A jAye to mithyAtvI, anaMtAnubaMdhI kaSAya kA udaya ho jAye to sAsAdana samyakdRSTi aura mizra mohanIya kA udaya ho jAye to mizra samyaktvI ho jAtA hai arthAt usake samyaktva aura mithyAtva ke vilakSaNa mizrarUpa pariNAma ho jAte haiN| kadAcit kisI jIva ke samyak prakRti mithyAtva kA udaya ho jAye to use kSayopazama yA vedaka samyaktva kahate haiM, isakI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta aura utkRSTa sthiti sAdhika 66 sAgara hai / yadyapi kSayopazama samyaktva meM samyak prakRti mithyAtva ke udaya se kiMcit mala doSa lagate haiM tathApi ve mala doSa samyaktva ke ghAtaka na hone se samyaktva nahIM chuutttaa| jaba jIva ke samyaktva kI virodhanI uparyukta 7 prakRtiyoM kI sattA kA sarvathA abhAva ho jAtA hai taba kSAyika samyaktva hotA hai| mithyAtva prakRti ke udaya se para padArthoM meM Atma buddhi utpanna hotI hai, isI ko paryAya buddhi kahate haiM arthAt karmodaya se milI huI zarIrAdi sAmagrI ko hI jIva apanA svarUpa samajhane lagatA hai| yaha mithyAtva bhAva bhI saba chUTa jAne vAlA hai, upazama samyaktva va vedaka samyaktva meM hI ina mithyAtva bhAvoM kA AvaraNa rahatA hai, jo sAtaveM aura dasaveM guNasthAna taka calatA hai, isa AvaraNa ko mata dekho, apane jJAna svabhAva kA Alambana rakho, yaha saba mithyAtva bhAva gala jAyeMge / 11. abrahma bhAva abaMdha sahAva saMjutaM, abaMdha parinAma sabala galiyaM ca / > AvaranaM na juttaM nyAna sahAvena abaMdha vilayaMti // 410 // anvayArtha (abaMbha sahAva saMjuttaM) abrahma ke bhAvoM meM lage ho, baha rahe ho (abaMbha parinAma sayala galiyaM ca ) abrahma ke pariNAma saba galane vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) isa AvaraNa meM mata jur3o (nyAna sahAvena abaMbha vilayaMti ) *-* 234 gAthA 410 ---*-* jJAna svabhAva meM rahane se saba abrahma bhAva vilA jAte haiN| vizeSArtha - 11. abrahma bhAva devI, manuSyanI, tiryaMcanI tIna prakAra kI cetana striyoM ko mana, vacana, kAya tInoM yogoM karake kRta, kArita, anumodanA dvArA sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu, karNa paMcendriya ke vazIbhUta hokara AhAra, bhaya, maithuna, parigraha cAra saMjJAoM yukta, dravya bhAva do prakAra se anaMtAnubaMdhI Adi solaha kaSAya karake sevana karane se 17280 bheda rUpa doSa cetana strI saMbaMdhI kuzIla ke hote haiN| citra yA lepa miTTI kI, kASTha kI, pASANa kI banI huI tIna prakAra kI acetana striyoM ke mana, kAya do yogoM dvArA kRta, karita, anumodanA karake pA~ca indriyoM ke vazIbhUta, cAra saMjJA yukta, dravya bhAva do prakAra sevana karane se 720 bheda rUpa doSa acetana strI saMbaMdhI kuzIla ke hote haiN| - isa prakAra cetana-acetana donoM saMbaMdhI aThAraha hajAra kuzIla ke bheda hue| ina bhedoM dvArA lagate hue kuzIla ke doSoM kA jaisA jaisA tyAga hotA jAtA hai, vaise-vaise hI zIlaguNa prApta hote jAte haiN| brahmacArI ke cetana-acetana sarvaprakAra kI striyoM se utpanna hue abrahma bhAva kA tyAga pAkSika avasthA se hI AraMbha ho jAtA hai tathApi strI sevana kA sarvathA tyAga na hone se yathArtha brahmacarya nAma nahIM pA sktaa| niraticAra tyAga brahmacarya pratimA meM hotA hai| yahAM veda kaSAya kI itanI maMdatA ho jAtI hai ki jisase kAma vedanA saMbaMdhI mUrcchA utpanna hI nahIM hotii| isI maMdatA ke kramazaH bar3hate-bar3hate navame guNasthAna meM veda kaSAya kA sarvathA abhAva ho jAtA hai jisase AtmA veda kaSAya janita kuzIla kI malinatA se rahita ho jAtI hai| bAhya vyavahAra brahmacarya to strI viSaya kA tyAga aura aMtaraMga ( nizcaya) brahmacarya apane Atma svarUpa meM upayoga ko sthira karanA hai| yaha AvaraNa ko mata dekho, apane jJAna svabhAva meM raho to yaha saba abrahma bhAva vilA jAyeMge / jaise nadI meM pAnI bahatA jAtA hai, usameM kyA bahatA hai, kaisA bahatA hai ? kinAre khar3e vyakti ko nirvikArI jJAyaka rahanA cAhiye tabhI vaha buddhimAna hai| aise hI sAdhaka ko kamoM ke bahate pravAha meM nirvikArI nyAre jJAyaka rahanA cAhiye tabhI vaha jJAnI hai| yaha karmodaya janya pravAha to apanI sthiti taka calegA / isa prakAra Agama aura anubhava se pramANa karake jisane vastu svarUpa * Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-411,412*----- ------ KEE *********** zrI upadeza zuddha sAra jI ko jAnA hai use indra bhI DigAne AyeM to vaha apanI mAnyatA se nahIM * ddigtaa| 12. ajJAna bhAvanyAnI anmoya anyAnaM, anyAna parinAmananta viryNti| AvaranaM nahu utta, nyAnaM anmoya kamma vilayati / / 411 // anvayArtha- (nyAnI anmoya anyAnaM) jJAnI hokara tuma ajJAna kI anumodanA kara rahe ho (anyAna parinAma nanta virayaMti) ajJAna pariNAma to sAre vilA jAne vAle haiM (AvaranaM nahu uttaM) AvaraNa kI kyA kahate ho, usakI carcA hI mata karo (nyAnaM anmoya kamma vilayaMti) jJAna kA AlaMbana rakho yaha saba karma vilA jaayeNge| vizeSArtha-12.ajJAnabhAva- apane svarUpa kI vismRti hI ajJAna hai, ajJAnabhAva meM bahanA ucita nahIM hai, jaba parIkSA aura svasaMvedana jJAna dvArA anubhava kara liyA ki AtmA kA yathArtha svabhAva jJAna darzana mAtra hai| isameM rAga-dveSa kI lahareM moha vaza pudgala meM apanApana mAnane ke kAraNa uThatI haiM aura yahI karmabaMdha kA mUla hai| karmajanita paryAyoM ko hI apanA mAnanA ajJAna hai| yadi parIkSA pUrvaka ina saba bAtoM para vicAra karo, apane svabhAva-vibhAva kA bodha prApta kara usa para dRr3ha vizvAsa lAo to niSkarma hokara apane zuddha svabhAva ko pAkara kRta kRtya paramAtmA ho sakate ho| yaha AvaraNa kI carcA hI mata karo, apane jJAna svabhAva meM raho to yaha saba ajJAna bhAva vilA jaayegaa| samyakdarzana sahita jo mati zruta jJAna hai vaha kevalajJAna kA aMza hai| cetanA guNa kA anubhava karane vAlA jJAnI anya saba vikalpoM ko chor3a detA hai / cetanA guNa ke anubhava se samasta viparItatAoM kA nAza ho jAtA hai| 13. aniSTa bhAva anisTa sahAva sahiyaM, anisTa parinAmasayala galiyaM c| ____ AvaranaM nahu juttaM, nyAna sahAvena anisTa vilayanti / / 412 / / anvayArtha - (anisTa sahAva sahiyaM) aniSTa svabhAva sahita ho rahe * ho (anisTa parinAma sayala galiyaM ca) aniSTa pariNAma sAre gala jAne vAle haiM **** * ** (AvaranaM nahu juttaM) AvaraNa meM yukta mata hoo (nyAna sahAvena anisTa vilayanti) jJAna svabhAva se saba aniSTa bhAva vilA jAte haiN| vizeSArtha - 13. aniSTa bhAva - zalya, saMkalpa-vikalpa rUpa pariNAma, aisA na ho jAye, aisA ho gayA to phira kyA hogA? yaha ucita hai, yaha anucita hai, yaha iSTa hai, yaha aniSTa hai, yaha mala doSa kahalAte haiM, jo saba audayika bhAva haiN| samyakadRSTi yadyapi karma ke udaya kI balavattA se iMdriyoM ko vaza meM karane meM asamartha hai isaliye paMcendriyoM ke viSaya sevana karatA hai to bhI usako unase ruci nahIM hai / jJAnI puruSa vratAdi zubhAcaraNa karatA huA bhI unake udaya janita zubha phaloM kI vAMchA nahIM karatA, yahAM taka ki vratAdi,zubhAcaraNoM ko Atma svarUpa ke sAdhaka jAnakara AcaraNa karate hue bhI heya jAnatA hai| samyakadRSTi jIva jAnatA hai ki zubhAzubha karmoM ke udaya se jIvoM kI aneka prakAra vicitra dazA hotI hai, kadAcit merA bhI azubha udaya A jAve to merI bhI aisI hI durdazA honA koI asaMbhava nahIM hai isaliye vaha dUsaroM ko hIna buddhi se yA glAna dRSTi se nahIM dekhtaa| samyakdRSTi jIva ko dRDha zraddhAna ho jAtA hai ki maiM AtmA zuddha caitanya zakti yukta hotA huA karmAvaraNa ke kAraNa kSAyopazamika jJAna darzana rupa anekAkAra ho rahA huuN| rAga-dveSa se malina ho nijAtma svarUpa ko chor3a anya para padArthoM meM rata ho rahA hUM; isaliye kaba cAritra dhAraNa kara rAga-dveSa kA samUla nAza karUM aura niSkarma hokara nija svarUpa meM lIna ho zAMta dazA prApta kruuN| yaha aniSTa bhAva saba vilA jAne vAle haiM, AvaraNa ko mata dekho, apane jJAna svabhAva kA AlaMbana rakho, jJAnopayoga karo,yaha saba aniSTa bhAva vilA jaayeNge| prazna- eka tarapha svabhAva kI itanI utkahatA,zreSThatA hai.paramAtma svarUpa hai aura paryAya kI itanI pAmaratA, nIca nikRSTa dazA, yaha kaisA virodhAbhAsa hai? samAdhAna-AtmA svabhAva se to anAdi nidhana sarvotkRSTa zreSTha paramAtma svarUpa hai paraMtu paryAya se anAdi se aisA hI nIca nikRSTa ho rahA hai| apane svarUpa kI vismRti se ajJAnI mithyAdRSTi banA paryAya meM hI ekameka ho rahA hai| jise apane Atma svarUpa kA bodha ho jAtA hai, paryAya se bhinnatA kA zraddhAna 235 jJAna ho jAtA hai, vahI samyakdRSTi jJAnI hai tathA vaha apanI svabhAva sAdhanA se *HEHERE E-E-5-15-3-E-E Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAKHEEMY EK-HERE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-413-415*** * paryAya kI pAmaratA ko dUra karatA huA paripUrNa zuddha mukta ho jAtA hai| maiM karma mala se race hue isa bAharI zarIra se bhinna hUM tathA mana ke vikalpoM prazna - kyA jJAnI ke svabhAva aura paryAya meM itanA virodhAbhAsa ke se bhI bhinna hai. zabdAdi se bhI bhinna hUM, maiM eka caitanya mUrti hUM, mamala hUM, zAMta meM hotA hai? hUM, sadA sahaja sukha kA dhArI hUM, jisake citta meM aisI zraddhA ho va jo zAMta ho, samAdhAna - hAM, jJAnI ke svabhAva aura paryAya meM hI itanA virodhAbhAsa AraMbha rahita ho, usako karmodaya kA kyA bhaya hai ? kyoMki phira vartamAna meM hotA hai, ajJAnI ko to isakA patA hI nahIM hai| abhI kyA hai, svabhAva aura bhI karmodaya usakA kucha nahIM karate, saba apane Apa kSaya hote jAte haiM tathA paryAya meM to anAdi se viSama virodhAbhAsa rahA hai| nigoda tiryaMca naraka Adi bhaviSya meM koI karma baMdha hotA hI nahIM hai, isa prakAra karmoM se pUrNa mukti ho meM kyA sthiti rahI hai, vartamAna meM manuSya bhava, saba zubhayoga, puNya kA udaya, jAtI hai / maiM nitya sahajAnaMda maya hUM, zuddha hUM, caitanya svarUpa hUM, sanAtana hUM, dharma kA zaraNa hai, so sAmAnya pApa viSaya kaSAya ke hI pariNAma haiM / aba parama jyoti svarUpa hUM, anupama hUM, avinAzI hUM, isa prakAra jJAnI apane svabhAva sAdhanA kA jitanA puruSArtha karoge, utanI hI paryAya kI zuddhi hotI bhItara apane ko dekhatA hai| ina karmodaya AvaraNa ko nahIM dekhatA, isase yaha huI pAtratA bddh'egii| aba paryAya kA lakSya to rakho hI mt| paryAya kI pAmaratA karmodaya vilA jAte haiN| apane Atma svarUpa ko bhUlakara jIva ne deha dRSTi se ko bhI mata dekho| apane svabhAva kI zreSThatA, utkRSTatA aura mahimA ko anaMta saMsAra bhava bhramaNa kiyaa| karmodaya janya kRtya bhAva, kriyA, paryAya meM dekho, usI kA bahumAna, utsAha karo tabhI yaha paryAya kI pAmaratA, nikRSTatA jur3akara karmabaMdha kiyaa| aba Atma dRSTi se apane jJAna svabhAva kI sAdhanA mittegii| paryAya kI zuddhi se hI paramAtma dazA pragaTa hogii| karo, jisase sAre karma baMdhanoM se chUTakara mukti kI prApti ho| prazna- yaha karmodaya janya pariNamana kaba taka kaisA calegA? prazna - yaha karmodaya se punaH karmabaMdha kaise hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM samAdhAna - dravyakarma ke udaya se bhAvakarma hote haiM tathA bhAvakarma se 14. karmodaya janya kriyA bhAva dravyakarma kA baMdha hotA hai| jIva ko apane svarUpa kA bodha na hone se vaha ina kammassa kamma juttaM, kamma sahakAra kRtya nahu picchN| karmodaya pariNamana meM moha, rAga-dveSa karatA hai isase puna: karmabaMdha hotA hai, jise apane Atma svarUpa kA bodha samyakdarzana, samyakjJAna hotA hai, vaha Avarana bhAva tikta,nyAna sahAvena kamma vilayaMti // 413 // ina karmodaya se na jur3atA hai na moha, rAga-dveSa karatA, isase yaha karmodaya gala anvayArtha - (kammassa kamma juttaM) jaba taka karmoM ke udaya se karmoM jAtA hai, vilA jAtA hai, kSaya ho jAtA hai, puna: karmabaMdha nahIM hotaa| karmodaya meM yukta rahoge arthAt karmodaya meM ekameka rahoge taba taka karmodaya calegA pariNamana meM rAga-dveSa honA hI puna: karmabaMdha kA kAraNa hai| (kamma sahakAra kRtya nahu picchaM) karmoM ke dvArA hone vAle kRtya, kriyA kArya prazna- yaha rAga-devAdi bhAvoM se kaise chUTA jAye,kaise bacA jAye? ko mata dekho (Avarana bhAva tiktaM) AvaraNa bhAva chUTa jAne vAle haiM (nyAna isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMsahAvena kamma vilayaMti) jJAna svabhAva se saba karma vilA jAte haiN| 15. rAga bhAva, 16. dveSa bhAvavizeSArtha-14.karmodaya janya kriyA bhAva-jIva kA aura karmoM rAgaM ca rAga juttaM, rAga parinAma sayala galiyaM ca / kA anAdi se eka kSetrAvagAha nimitta-naimittika saMbaMdha hai, karmoM ke udaya meM lipta hone se puna: karmoM kA baMdha hotA hai aura yaha zrRMkhalA calatI rahatI hai, ina Avarana bhAva nahu diDaM, dasana diDI ca rAga galiyaM ca // 414 // karmodaya se apane svarUpa ko bhinna jAnakara karmodaya dvArA hone vAle bhAva, doSaM ca bhAva juttaM, doSaM sahakAra nanta galiyaM ca / * kriyA, paryAya se nirvikArI nyAre jJAyaka raho, yaha AvaraNa ko mata dekho, AvaranaM na upatti, nyAna balena dosa vilayaMti // 415 // apane jJAna svabhAva kI sAdhanA se yaha saba karma vilA jAte haiN| anvayArtha - (rAgaM ca rAga juttaM) rAga ke udaya meM rAgapUrvaka jur3a jAnA 236 ** ******** Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Dan Ke *Sa Ke *Er Hui Er Hui -Lian *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI (rAga parinAma sayala galiyaM ca) rAga ke pariNAma to saba gala jAne vAle haiM (Avarana bhAva nahu diTTha) AvaraNa bhAva ko mata dekho (daMsana diTThI ca rAga galiyaM ca ) dravya dRSTi rakho to rAga gala jAtA hai| (doSaM ca bhAva juttaM) dveSa ke udaya meM dveSa bhAva se jur3a jAnA (doSaM sahakAra nanta galiyaM ca ) yaha dveSa ke sahakArI anaMta bhAva gala jAne vAle haiM (AvaranaM na upatti) AvaraNa hI paidA nahIM hotA (nyAna balena dosa vilayaMti) jJAna bala se doSa vilA jAte haiM / vizeSArtha mohanIya karma ke udaya se moha, rAga-dveSAdi bhAva hote haiM, jIva apane ajJAna se una bhAvoM meM jur3a jAtA hai, unameM bahane lagatA hai| jise apane svarUpa kA bodha hotA hai, jo vastu svarUpa ko jAnatA hai vaha ina bhAvoM meM nahIM jur3atA, apane jJAna bala se dravya dRSTi se vastu svarUpa ko dekhatA hai to yaha saba bhAva gala jAte haiM, vilA jAte haiM, punaH karma baMdha nahIM hotA / 15. rAgabhAva rAga ke udaya meM svayaM ke ajJAna se rAga pUrvaka jur3a jAnA arthAt kisI bhI sAmane vAlI vastu ko acchA priya mAnane laganA hI rAga bhAva hai aura isase karma kA baMdha hotA hai| jIva ke saMsAra saMyogI dazA meM isa prakAra kA niraMtara pariNamana calatA rahatA hai aura yaha sArA pariNamana svayameva galatA-vilAtA kSaya hotA calA jAtA hai| sAvadhAnI itanI rakhanA hai ki jo yaha pUrva karma baMdhodaya paryAyAvaraNa cala rahA hai, isameM jur3o mata, ise dekho mata aura kucha bhI acchA-burA mata mAno, yahI sAdhaka kI sAdhanA hai / dravyadRSTi se jaba vastu svabhAva ko jAna liyA ki jIva dravya saba svabhAva se siddha ke samAna zuddha paramAtma svarUpa haiM aura pudgala dravya zuddha paramANu rUpa hai| maiM siddha svarUpI zuddhAtmA mamala svabhAvI, TaMkotkIrNa appA dhruvatattva huuN| yaha eka - eka samaya kI paryAya aura jagata kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, isase merA koI saMbaMdha nahIM hai; phira batAo kyA acchA hai aura kyA burA hai ? 16. dveSa bhAva dveSa bhAva ke udaya meM dveSa bhAva pUrvaka jur3a jAnA, isase - - - bhI karmabaMdha hotA hai| rAga ke teraha bheda haiM - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, saMjvalana saMbaMdhI mAyA aura lobha kaSAya, hAsya, rati, tIna veda (strI, puruSa napuMsaka) Qi 237 gAthA - 416 -* - dveSa ke bAraha bheda haiManaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, saMjvalana saMbaMdhI krodha evaM mAna kaSAya, arati, bhaya, zoka, jugupsA / isa prakAra yaha rAga-dveSa ke anaMta pariNAma saba gala jAne vAle, vilA jAne vAle haiN| ina kisI bhI bhAva meM acchA-burA mAnanA hI baMdhana hai| rAga-dveSa mohanIya karma ke udaya svarUpa paryAyAvaraNa se hotA hai| sAdhaka ko itanI sAvadhAnI aura hoza meM rahanA Avazyaka hai ki niraMtara apane svarUpa kA smaraNa, vastu svarUpa kA jJAna aura dravyadRSTi rakhe tathA apane mamala svabhAva meM rahe to yaha saba paryAyAvaraNa bhAvaka bhAva apane Apa galate vilAte cale jAte haiN| cAlIsa-pacAsa jaise - vartamAna jIvana kA itanA samaya nikala gayA, varSa kI Ayu ho gaI, isameM hone vAlA karmodaya kRtya, bhAva, kriyA, paryAya kahAM hai? saba gala gayA, vilA gayA, Aja ke dina kA pUrA pariNamana bhI gala gayA, vilA gyaa| aba isameM bhUla yaha hotI hai ki jise Atma svarUpa kA bodha, sva-para kA bhedavijJAna nahIM hai, vaha inhIM meM jur3A acchA-burA mAnatA anaMta karmoM kA baMdha karatA hai aura isI dazA meM samyak dRSTi jJAnI sAdhaka sva para viveka ke dvArA apane meM svastha sAvadhAna rahatA hai, isase punaH karmabaMdha nahIM hotA aura yaha pUrva paryAyAvaraNa galatA-vilAtA kSaya hotA calA jAtA hai, yahI muktimArga hai| yaha kaSAya rUpa rAga-dveSa kA pariNamana jisake anaMta pariNAma hote haiM, yaha saba apane Apa kSaya hone vAlA hai| navameM, dasaveM guNasthAna taka hI calatA hai isake bAda yaha kucha bhAva hote hI nahIM haiN| isa AvaraNa ko mata dekho, dravyadRSTi rakho, jJAna bala se apane meM svastha sAvadhAna hoza meM jJAna svabhAva meM raho to yaha saba karmodaya kSaya hotA jAtA hai| prazna- yaha mana vacana to zAMta hote hI nahIM haiM, inheM kyA kareM ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 17. mana, 18. vacana mana subhAva saMjuttaM, mana sahakAra parinAma galiyaM ca / AvaranaM nahu picchaDa, nyAna sahAvena kamma galiyaM ca // 416 / / Wu Qi Bu Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-416.417 ----- --- * 10) vayanaM asuha sahAvaM, vayana parinAma sayala galiyaM c| AvaranaM nahu juttaM, nyAna sahAvena kamma galiyaM c||417|| anvayArtha - (mana subhAva saMjuttaM) mana ke svabhAva meM lIna honA, jur3a jAnA yahI mana ko sakriya rakhatA hai (mana sahakAra parinAma galiyaM ca) mana ke saMkalpa-vikalpa rUpa saba pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchai) isa AvaraNa ko mata dekho, ise jAnane pahicAnane kI koziza mata karo (nyAna sahAvena kamma galiyaM ca) jJAna svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| (vayanaM asuha sahAva) vacana rUpa bhI azubha svabhAva hai (vayana parinAma sayala galiyaM ca) vacana bolane ke sAre pariNAma bhI gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) isa AvaraNa meM mata juDo (nyAna sahAvena kamma galiyaM ca) jJAna svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha-17. mana, 18. vacana - jAnane kA bhrama hI ajJAna hai| Atma anubhava hI jJAna hai| na to bauddhika jJAna kAryakArI hai. na bhakti kAryakArI hai,na karma kAryakArI haiM,yaha tInoM mana ke hI khela haiN| jo ina tInoM ke pAra jAyegA vahI AtmA kI anubhUti kregaa| kucha bAteM sIkha lenA, smaraNa kara lenA,zAna nahIM hai| smRti ke prazikSaNa se koI paMDita ho sakatA hai lekina usase prajJA jAgRta nahIM hotI hai| jo vyakti jina cIjoM ko, jina bAtoM ko, jina kAmoM ko burA mAnakara unase bacane kI, haTane kI, bhAgane kI koziza karatA hai vahI sArI bAteM, caubIsa ghaMTe ve hI sAre vicAra usako ghere rahate haiN| sote-jAgate vaha unameM hI DUbA rahatA hai aura jitanA vaha svayaM ko unameM DUbA huA pAtA hai utanA hI bhayabhIta hotA hai, mana utanA hI sakriya rahatA hai| jisa vicAra se Apalar3ate haiM, acchA-burA mAnate haiM, vahI vicAra ApakA AmaMtraNa svIkAra kara letA hai, jisase Apa Darate haiM, lar3ate haiM, mana unhIM vicAroM ko bAra-bAra sAmane lAtA hai isaliye (vicAra se) vacana se, mana se na to DaranA hai, na use DarAnA hai, na use pakar3anA hai, na use dhakkA denA hai, na acchA-burA mAnanA hai| use to mAtra dekhanA hai, nizcaya hI isameM bar3I sajagatA aura dRr3hatA kI jarUrata hai paraMtu jise sva-para kA bhedajJAna hai, jise Atma svarUpa kA bodha hai, jo apane AtmIya AnaMda nirAkula sukha zAMti meM rahanA cAhatA hai, use yaha sAdhanA karanA par3egI, itanI himmata juTAnA par3egI kyoMki burA bhI vicAra AyegA aura Adatavaza mana hogA ki ise dhakkA de deM aura acchA bhI vicAra AyegA aura mana hogA ki pakar3a leM paraMtu donoM sthiti meM jJAyaka jJAna svabhAva meM rahanA hai, tabhI yaha mana, vicAra gala jAyegA, vilA * jaayegaa| isa mana kI yaha jo pakar3ane aura dhakkA dene kI pravRtti hai, acchA-burA mAnane kI sahaja Adata hai / bodha pUrvaka, smRti pUrvaka, jJAnabhAva, hoza pUrvaka agara use dekhA jAye, sAkSI raheM to vaha vRtti dhIre-dhIre zithila ho jAtI hai, mana zAMta hone lagatA hai| jo sAdhaka mana ko vacana ko dekhane meM samartha ho jAtA hai vaha vastuta: mana se vicAroM se mukta hone meM bhI samartha ho jAtA hai| jisako sAkSI honA hai aura satya ko jAnanA hai use samasta vicAroM ko samAna vicAra samajhanA hogA, na koI acchA hai,na koI burA hai kyoMki jaise hI hamane yaha nirNaya kiyA ki kucha acchA hai, kucha burA hai phira sAkSI jJAyaka nahIM raha jaayeNge| sAkSI jJAyaka hone ke liye jarUrI hai ki hama niSpakSa hoM, hamArI koI dhAraNA na ho, hamArI koI kalpanA na ho, hama kucha bhI Aropita na karanA cAhate hoN| jaba taka vicAroM ke prati zubha-azubha ke nirNaya kI vRtti hotI hai, yaha vRtti citta ke mauna aura zUnya hone meM bAdhA bana jAtI hai| mana kyA hai? vicAroM kA pravAha, saMkalpa-vikalpa karane vAlA, mAyA moha se grasita kSaNabhaMgura nAzavAna, azuddha paryAyI pariNamana hI mana hai|hmaarii mAnyatA kA nAma hI mana hai, apane svarUpa mamala svabhAva se haTakara jarA bhI para paryAya kI tarapha dahi gaI vahIM mana paidA ho jAtA hai, cha ajJAna svabhAva hI mana hai| mana vacana se mukta hone kA eka mAtra upAya jJAna svabhAva, vItarAga bhAva meM rahanA hai| caitanya svarUpa AtmA mamala svabhAva hamezA paristhitiyoM ke bAhara hai, tU jisa dina isa pRthakatA kA bodha hogA, jisa dina jIvana meM isa sAkSI jJAyaka bhAva kA udaya hogA ki maiM to dUra khar3A rahatA hUM, dhArAyeM AtI haiM aura vaha jAtI haiM, havAyeM AtI haiM aura gujara jAtI haiM / dhUpa AtI hai, zIta AtI hai, varSA AtI hai, garmI AtI hai aura maiM dUra pRthak khar3A raha jAtA hUM, saba cale 238 sas---- Chang Chang Chang Chang Chang Chang Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- E ********* zrI upadeza zuddha sAra jI jAte haiM, maiM akelA rahatA huuN| mujhe kucha bhI chUtA nahIM, mere prANoM ko * kucha bhI atikrAMta nahIM karatA, kucha bhI mere bhItara badalAhaTa nahIM karatA, maiM * to vahI raha jAtA hUM, cIjeM AtI haiM aura badala jAtI haiN| bhAva, kriyA, paryAya * saba hote aura vilAte cale jAte haiN| jisa dina eka kSaNa ko bhI yaha khyAla hogA, aisA anubhUti meM AyegA, usI dina jIvana bhara ke liye sAkSI jJAyaka, samyakdRSTi jJAnI kI sthiti bana jaayegii| hama jaba taka parataMtra haiM, jarA bhI kisI se baMdhe haiM taba taka kabhI AnaMda ko upalabdha nahIM ho sakate / zAMta AdamI kahIM nahIM bhAgatA, sirpha azAMta bhAgate haiN| mana jitanA azAMta hogA, rAta utanI jyAdA karavaTa badalI jaayegii| jitanI hI bhItara zAMti hogI, niSkriya citta hogA, mauna AtmA hogI, utanI hI vaha mauna AtmA zakti kA srota bana jAtI hai| yaha jo bAhara se sArA pariNamana cala rahA hai, yaha pudgala paramANuoM kA karmodaya janya pariNamana hai, mana vacana Adi bhI sUkSma paramANuoM kA pariNamana hai| apanA jJAna svabhAva, mamala svarUpa ina sabase bhinna hai| isa AvaraNa ko na dekhakara apane mamala svabhAva ko dekhane, usameM lIna hone para yaha saba karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiM isaliye yaha kinhIM bhI bhAvaka bhAva, bhAva karmodaya AvaraNa meM mata juDo, inheM mata dekho, apane mamala svabhAva meM raho yaha saba karmodaya kSaya ho jaayegaa| 19.kRta bhAva, 20. kArita bhAva, 21. anumati bhAvakritaM ca bhAva saMjuktaM, kritaMca kamma galiya suha asuh| Avarana saMka tiktaM , nyAna parinAma saMka galiyaM ca // 418 // kArita sahAva saMjuttaM, kArita sahAvadoSa galiyaM c| AvaranaM nahu picchaM, nyAna sahAvena kAritaM vilayaM // 419 // anumaya sahAvasahiya,anumaya sahakAra bhAva galiyaM c| AvaranaM nahu juttaM, nyAna sahAvena kamma saMgaliyaM // 420 // anvayArtha - (kritaM ca bhAva saMjuttaM) zarIra ke dvArA hone vAlI kriyA ke bhAva meM jur3a rahe ho (kritaM ca kamma galiya suha asuha) yaha kriyA karane rUpa saba zubha-azubha karma galane vAle haiM (Avarana saMka tiktaM) yaha AvaraNa kI gAthA-418-420------ -- zaMkA chor3o, aisA na ho jAye, yaha kyA ho rahA hai (nyAna parinAma saMka galiyaM ca) apane jJAna bhAva meM raho, mamala svabhAva siddha svarUpa ko dekho, yaha saba kriyA rUpa zaMkAyeM gala jaayeNgii| (kArita sahAva saMjuttaM) yaha kArita svabhAva, karAne ke bhAvoM meM jur3a rahe ho (kArita sahAva doSa galiyaM ca) karAne ke svabhAva kA doSa saba galane vAlA hai (AvaranaM nahu picchaM) AvaraNa ko mata dekho (nyAna sahAvena kAritaM vilayaM) jJAna svabhAva se saba kArita bhAva vilA jaayegaa| (anumaya sahAva sahiyaM) anumati svabhAva sahita ho rahe ho (anumaya sahakAra bhAva galiyaM ca) anumati sahakAra ke saba bhAva gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) AvaraNa meM mata juDo (nyAna sahAvena kamma saMgaliyaM) jJAna svabhAva meM raho, sAre karma gala jAyeMge, vilA jaayeNge| vizeSArtha- 19. kRtabhAva- zarIra dvArA kriyA hotI hai aura vaha kriyA zubha-azubha, puNya-pApa rUpa kahalAtI hai| zarIra pudgala jar3a hai, jIva cetana hai / eka dravya dUsare dravya kA kucha karatA nahIM, kara sakatA nahIM phira yaha kriyA karane ke bhAva meM jur3anA ajJAna hai| ___kriyA rUpa karma zubha-azubha saba kSaNabhaMgura, nAzavAna haiN| yaha kyA ho rahA hai, aisA na ho jAye, yaha acchA hai, yaha burA hai, yaha puNya hai, yaha pApa hai yaha saba mana ke kalpita bhAva haiN| karmAvaraNa meM zaMkita mata hoo, apane jJAna svabhAva meM raho, mamala svabhAva ko dekho, jaba tuma dhruva tatva zuddhAtmA ho phira isa kriyA karane ke bhAva meM mata juDo, yaha saba mana ke vikalpa aura karmodaya vilA jAne vAle haiN| 20.kArita bhAva - dUsaroM ko prerita karake kAma karAne ke bhAva yaha bhI saba karmodaya janya haiM, paraparyAya para dRSTi hone se yaha bhAva Ate haiN| yaha AvaraNa ko mata dekho, yaha saba bhAva vilA jAne vAle haiN| apane jJAna svabhAva, paramAtma svarUpa ko dekho, jaba svayaM paripUrNa zuddha, arasa,arUpI, asparzI, sacidAnaMda svarUpa ho| apane meM na mana hai, na zarIra hai, na vANI hai, na kisI para jIva, para dravya se koI saMbaMdha hai| phira isa karmAvaraNa meM kyoM jur3ate ho? apane jJAna svabhAva meM raho,yaha saba karma vilA jaayeNge| 21. anumati bhAva - kisI kArya kI sarAhanA karanA, anumodanA karanA yA kisI ko kArya karane kI anumati, salAha denA yaha saba rAga bhAva CASTOR Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI haiN| rAga ke udaya rUpa yaha saba anumati bhAva gala jAne vAle haiN| isa AvaraNa meM jur3o, apane jJAna svabhAva meM rho| hoza pUrvaka apane svarUpa kA smaraNa, dhyAna rakho, yaha sAre karma gala jAyeMge, vilA jAyeMge / kRta, kArita, anumati ke bhAva chaThaveM guNasthAna taka hote haiN| sAtaveM guNasthAna se Upara yaha bhAva hote hI nahIM haiN| yaha saba bhAva moha, rAga-dveSa rUpa mohanIya karmodaya janya haiN| apanA kisI se kyA saMbaMdha hai ? jaba Atma svarUpa siddha ke samAna azarIrI, avikArI, zuddhAtma svarUpa hai phira yaha karane karAne anumati dene ke bhAva apane kaise ho sakate haiM ? apanA svarUpa to rAga-dveSa se rahita nirvikAra samadarzI paramAtmA hai, apane jJAnAnaMda svabhAva meM magana raho, isI se sarva karma kSaya ho jAyeMge / T jJAnI sAdhaka kitanI bhI anukUlatA - pratikUlatA kI paristhiti ho, viparIta karmodaya ho, unase kiMcit bhI calAyamAna nahIM hotA / tIvra se tIvra azubha pariNAma ho unase bhI dhruva AtmA vicalita nahIM hotA aura eka samaya kI paryAya se bhI jJAnI AtmA calAyamAna nahIM hotaa| aise agAdha sAmarthyavAna dhruva AtmA ko lakSya meM lene se bhava bhramaNa kA aMta AtA hai| jisa prakAra kevalI bhagavAna para ke kartA yA bhoktA nahIM haiM, mAtra jJAtA haiM, usI prakAra samyakadRSTi bhI para kA kartA yA bhoktA nahIM, mAtra jJAtA hI hai / rAga AtA hai usakA bhI jJAtA hI hai| asaMkhya prakAra ke zubha-azubha bhAva hote haiM, ve sahaja haiM, unakA kartA jIva nahIM hai| jisa samaya jisa prakAra kA rAga AtA hai, usa prakAra ke saMyoga kI ora samyaktvI kA upayoga jAtA hai paraMtu usakA bhI vaha jJAtA hai / zubhAzubha bhAvoM se bacane kA upAya yahI hai ki AtmA meM ve bhAva haiM hI nahIM, aise mamala svabhAva kI dRSTi karanA / 22. bhoga bhAva, 23. upabhoga bhAva bhogaM sahAva sahiyaM bhogaM parinAma bhAva galiye ca . " Avarana nahu usa nyAna sahAvena bhoga galibaM ca / / 421 / / uvabhoga bhAva juttaM, uvabhoga parinAma savva galiyaM ca / AvaranaMnahu picchaM, nyAna sahAvena kamma saMvipanaM / / 422 / / anvayArtha - (bhogaM sahAva sahiyaM) bhoga ke svabhAva sahita ho rahe ho ** 240 gAthA 421, 422 ****** (bhogaM parinAma bhAva galiyaM ca ) bhoga ke pariNAma yaha bhAvaka bhAva saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu uttaM) isa AvaraNa kI bAta hI mata kaho ( nyAna sahAvena bhoga galiyaM ca ) jJAna svabhAva se sAre bhoga bhAva gala jAte haiN| (uvabhoga bhAva juttaM) upabhoga ke bhAva meM jur3a rahe ho (uvabhoga parinAma savva galiyaM ca ) upabhoga ke sarva pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchaM) isa AvaraNa ko mata pahicAno, kyA hai, kaisA hai (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) apane jJAna svabhAva meM raho to yaha saba karma kSaya ho jAyeMge / vizeSArtha - 22. bhogabhAva - bhoga pAMca iMdriyoM se mana dvArA hote haiN| bhoga bhogane meM rAga bhAva kI vizeSatA rahatI hai| bhoga bhogane ke bhAva saba ajJAna janya haiM kyoMki Atma svarUpa zarIra, mana, vANI, iMdriya, karmoM se pare hai, usameM yaha kucha haiM hI nahIM, phira kyA bhogegA ? yaha saba bhoga bhAva karmodaya janya vilA jAne vAle haiM, inakI to bAta bhI nahIM karanA caahiye| apane mamala svabhAva dhruvatattva siddha svarUpa zuddhAtmA ko dekho jo atIndriya AnaMda kA bhoktA paramAnaMda mayI paramAtmA hai, apane AtmAnaMda meM rahane se sAre karmakSaya ho jAte haiN| 23. upabhoga bhAva - jo eka bAra bhogA jA sake usako bhoga kahate haiM, jo bAra - bAra bhogA jAve use upabhoga kahate haiM, jaise-bhojana pAna Adi bhoga padArtha haiM / strI, AbhUSaNa, vastra Adi upabhoga padArtha haiN| yaha sarva hI bhoga-upabhoga zarIra ke dvArA zarIra meM hI bhoge jAte haiN| yaha bhoga-upabhoga ke bhAva tIvra viSayAzakti rAga bhAva se hote haiM, yaha saba bhAva gala jAne, vilA jAne vAle haiN| jaba bhogya padArtha hotA hai taba bhoga bhAva nahIM hotA, jaba bhoga bhAva hotA hai taba bhogya padArtha nahIM hotA, yaha saba mana kA hI cakra hai, ina bhAvoM meM mata jur3o, apane jJAna svabhAva AtmA kA lakSya rakho to yaha saba karma kSaya ho jAte haiN| jar3a iMdriya kA lakSya chor3e, bhAva iMdriya kA lakSya chor3e aura iMdriyoM ke viSaya Adi unakA lakSya chor3e tathA traikAlika dhruva svabhAva kA lakSya kare usako sAdhaka kahate haiN| paryAya se, nimitta se aura viSaya se jo bhinna vartatA hai, aise jJAna ko mokSamArga kahate haiN| eka rUpa abheda nirvikalpa vastu vaha svadravya hai, sva svarUpa hai aura usameM guNa yA paryAya ke bheda kI kalpanA karanA vaha bheda kalpanA para dravya hai| * Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-423.424H-28 F-ER RSHEME * ****** zrI upadeza zuddha sAra jI yaha AtmA aura yaha guNa isa prakAra abheda vastu meM bheda karanA, vaha para dra * hai| zarIra, mana, vANI Adi paradravyoM kI to bAta hI kyA, yahAM to jJAnAdi * anaMta guNa vaha Adheya aura AtmA unakA AdhAra, aise Adheya-AdhAra ke bheda karanA bhI paradravya hai isaliye vaha heya hai, paradravya ke lakSya se to rAga hotA hai paraMtu abheda vastu meM bheda karake dekhane se bhI rAga hotA hai ata: jitane bhI audayika Adi bhAva haiM yaha saba para haiN| apane sva svarUpa kA lakSya hone se saba karmAdi vilA jAte haiN| 24.asat bhAvaparinAma asatya sahiyaM, asatya bhAvabhAva gliyNc| AvaranaM nahu sahiyaM, nyAna sahAvena parinAma galiyaM ca // 423 / / anvayArtha - (parinAma asatya sahiyaM) asat bhAva sahita ho rahe ho (asatya bhAva bhAva galiyaM ca) asat bhAva ke bhAva saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu sahiyaM) yaha AvaraNa sahita mata hoo (nyAna sahAvena parinAma galiyaM ca) jJAna svabhAva se vaha saba asat bhAva gala jAte haiN| vizeSArtha-24. asatbhAva-bhAva pAMca prakAra ke hote haiM-audayika, aupazamika, kSAyopazamika, kSAyika aura pAriNAmika bhAva / inameM cAra bhAva asatbhAva, kSaNabhaMgura nAzavAna haiM, eka pAriNAmika bhAva hI sat svabhAva hai jo anAdi nidhana zAzvata hai| 1. audayika bhAva-karmoM ke udaya ke nimitta se hone vAle jIva ke bhAvoM ko audayika bhAva kahate haiN| isake 21 bheda hote haiM-cAra gati, cAra kaSAya, tIna veda, mithyAdarzana, ajJAna, asaMyama, asiddhatva aura chaha leshyaa| (vistRta vivecana tatvArtha sUtra se dekheM) 2. aupazamika bhAva-karmoM ke upazama hone para jo bhAva hote haiM vaha aupazamika bhAva haiN| isake 2 bheda haiM- aupazamika samyaktva, aupazamika caaritr| 3.kSAyopazamika bhAva-karmoM ke kSayopazama ke nimitta se jIva ke jo bhAva hote haiM vaha kSAyopazamika bhAva kahalAte haiN| isake 18 bheda hote haiM- cAra jJAna, tIna ajJAna, tIna darzana, dAnAdi pAMca labdhi, kSAyopazamika samyaktva, kSAyopazamika cAritra aura sNymaasNym| 4. kSAyika bhAva-karmoM ke kSaya ke nimitta se hone vAle jIva ke bhAva ko kSAyika bhAva kahate haiM / isake nau bheda haiM- kevala jJAna, kevala darzana, kSAyika dAna, kSAyika lAbha, kSAyika bhoga, kSAyika upabhoga, kSAyika vIrya, kSAyika samyaktva, kSAyika caaritr| 5. pAriNAmika bhAva-cAra bhAvoM se rahita jo bhAva hai vaha pAriNAmika bhAva hai| pAriNAmika kA artha hai- sahaja svabhAva / utpAda vyaya rahita, dhruva eka rUpa sthira rahane vAlA bhAva pAriNAmika bhAva hai| pAriNAmika bhAva sabhI jIvoM ko sAmAnya hotA hai| matijJAna kevalajJAna Adi pAriNAmika bhAva nahIM haiM, jIva meM eka anAdi anaMta zuddha caitanya svabhAva hai, isa parama pAriNAmika bhAva se jIva siddha pada prApta karatA hai| asat bhAva ke bhAva saba vilA jAne vAle haiM, ina karmodAyika bhAvoM sahita mata hoo, apane traikAlika dhruva svabhAva, parama pAriNAmika bhAva kA Azraya rakho, jJAna svabhAva meM raho, yaha saba asat bhAva chUTa jAne vAle haiN| jJAnI ko eka akhaMDa parama pAriNAmika bhAva kA AlaMbana rahatA hai| vaha audayika bhAva, aupazamika, kSAyopazamika, kSAyika bhAvoM kA Azraya nahIM karatA kyoMki vaha to paryAya hai, vizeSa bhAva hai, sAmAnya ke Azraya se hI zuddha vizeSa pragaTa hotA hai| 25. mAyA bhAvamAyA sahAva saMjuttaM, mAyA sahakAra sayala galiyaM c| Avarana bhAva tiktaM , nyAna sahAvena miccha galiyaM ca // 424 // anvayArtha - (mAyA sahAva saMjuttaM) mAyA ke svabhAva se jur3a rahe ho (mAyA sahakAra sayala galiyaM ca) mAyA ke dvArA hone vAle sAre bhAva gala jAne vAle haiM (Avarana bhAva tiktaM) yaha AvaraNa bhAva chor3o (nyAna sahAvena miccha galiyaM ca) jJAna svabhAva meM rahane se yaha saba mithyA mAyA ke bhAva vilA jAte haiN| vizeSArtha-25. mAyAbhAva - mAyA saMsArI prapaMca ko kahate haiN| yaha tIna rUpa hotI hai- kaMcana, kAminI, kIrti / inase saMbaMdhita saba mAyA bhAva haiN| yaha mAyA bhAva zalya rUpa hote haiM jo niraMtara chidate rahate haiN| yaha saba 241 bhAva gala jAne, vilA jAne vAle haiN| ina AvaraNa bhAva ko chor3o, apane jJAna * Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*------- -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI svabhAva meM raho to yaha saba mithyA, mAyA bhAva kSaya ho jAyeMge / sAdhaka ko apane satsvarUpa, brahmasvarUpa kA jJAna hone para isa mAyA se bhI bacanA par3atA hai, yaha pUre jagata kA vistAra mAyA kA prapaMca hai| yaha rajoguNa, tamoguNa, satvaguNa rUpa prakRti kA pUrA vistAra mAyA hai| eka tarapha brahma, eka tarapha mAyA hai| aba itanI satarkatA sAvadhAnI Avazyaka hai ki yaha mAyA ke kinhIM bhI bhAvoM meM mata uljho| mAyA se pUrNata: virakta bhinna hone para hI brahma ko upalabdha huA jAtA hai| mAyA kA thor3A sA bhI AkarSaNa saMsAra hai| ina kaMcana, kAminI, kIrti ke kisI bhI bhAva meM mata jur3o, apane brahma svarUpa kA smaraNa dhyAna rakho, yaha saba bhAva vilA jAne vAle haiN| 26. kaSAya bhAva kaSAyaM saMjuttaM, kaSAya bhAva nanta galiyaM ca / AvaranaMnahu picchaM, nyAna sahAvena kamma galiyaM ca / / 425 / / anvayArtha - ( kaSAyaM saMjuttaM) kaSAyoM ke bhAva meM saMyukta ho rahe ho (kaSAya bhAva nanta galiyaM ca) kaSAya ke anaMta bhAva hote haiM, yaha saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchaM) kaSAyAvaraNa ko mata dekho, yaha kauna sI kaSAya hai, yaha kauna sI kaSAya ke bhAva haiM (nyAna sahAvena kamma galiyaM ca) tuma to apane jJAna svabhAva meM raho, yaha saba karma kaSAya bhAva gala jAyeMge / vizeSArtha 26. kaSAya bhAva solaha kaSAya- anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha 4 x 4 = 16 tathA hAsyAdi nau no kaSAya, yaha cAritra mohanIya karma kI prakRtiyAM haiN| inhIM ke udaya se kaSAya bhAva hote haiM, jo AtmA ko karmoM se kasate haiM, bAMdhate haiM unheM kaSAya kahate haiN| isI ke do bheda rUpa rAga aura dveSa kahalAte haiN| jo jIva ko apane svabhAva meM na Ane de, apane svabhAva meM na rahane de, usakA nAma kaSAya hai| jaise vastra ko raMgane meM kaSAyalA padArtha lodha, phiTakarI Adi DAlane se raMga pakkA ho jAtA hai, vaise hI jIva ko karmoM se kaSAya hI raMgatI hai| yaha kaSAya ke anaMta bhAva hote haiM, paraMtu saba chUTa jAne vAle, vilA jAne vAle haiN| samyakdarzana hote hI anaMtAnubaMdhI kaSAya gala jAtI hai, chUTa jAtI hai| pAMcaveM guNasthAna meM apratyAkhyAna kaSAya nahIM rahatI, chaThe guNasthAna meM pratyAkhyAna kaSAya nahIM hotI, dasaveM guNasthAna taka saMjvalana kaSAya aura nau nokaSAya bhAva saba hI vilA jAte haiN| - - **> - 242 gAthA 425 -*-*-*-*-*-* jo AtmaguNa ko ghAte athavA jisase AtmA malina (vibhAva rUpa) hokara baMdha avasthA ko prApta ho vaha kaSAya hai, isake 25 bheda haiN| 4 anaMtAnubaMdhI - krodha, mAna, mAyA, lobha- yaha kaSAya bhAva anaMta saMsAra ke kAraNabhUta mithyAtva meM tathA anyAya rUpa kriyAoM meM pravRtti karAne vAle haiN| inake udayavaza jIva sapta vyasanAdi pApoM ko nirargala hokara sevana karatA hai / 4 apratyAkhyAnAvaraNa- krodha, mAna, mAyA, lobha inake udaya meM zrAvaka ke vrata raMca mAtra bhI nahIM hote tathApi anaMtAnubaMdhI ke abhAva aura samyaktva ke sadbhAva se anyAya rUpa viSayoM (sapta vyasana sevana) meM pravRtti nahIM hotii| inake udaya se nyAya pUrvaka viSayoM meM ati lolupatA rahatI hai / 4 pratyAkhyAnAvaraNa- krodha, mAna, mAyA, lobha- yaha kaSAya yadyapi maMda hai tathApi inake udaya hote hue mahAvrata, munivrata yA sakala saMyama nahIM ho sakatA, isake kSayopazama ke anusAra aNuvrata deza saMyama, zrAvaka vrata ho sakatA hai| 4 saMjvalana - krodha, mAna, mAyA, lobha- yaha kaSAya atimaMda hai, munivrata ke sAtha-sAtha inakA udaya hote hue bhI yaha saMyama ko bigAr3a nahIM sakate, kevala inake udaya meM yathAkhyAta cAritra nahIM ho sakatA / nau nokaSAya- 1. hAsya- jisake udaya se haMsI utpanna ho / 2. rati- jisake udaya se padArthoM meM prIti utpanna ho / 3. arati- jisake udaya se padArthoM meM aprIti utpanna ho / 4. zoka- jisake udaya se citta meM kheda rUpa udvega utpanna ho / 5. bhaya- jisake udaya se Dara lage / 6. jugupsA - jisake udaya se padArthoM meM ghRNA utpanna ho / 7. puruSaveda - jisake udaya se strI se ramane kI icchA ho / 8. strIveda - jisake udaya se puruSa meM ramane kI icchA ho / 9. napuMsakaveda - jisake udaya se strI-puruSa donoM meM ramane kI icchA ho / yaha saba karmodaya janya bhAva vilA jAne vAle haiM, ina kaSAya ke AvaraNa ko arthAt bhAvaka bhAva, udaya janita bhAvoM ko mata dekho ki yaha kauna hai, yaha kaise haiM, apane mamala svabhAva ko dekho, usI meM lIna raho to yaha saba kaSAya * Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-426,427* *-31--4HEHE - - - Qi , Chang Chang Chang Chang ;Ge Lei -- --- - bhAva kSaya ho jaayeNge| 27. paryAyI bhAvapajjAva bhAva saMjuttaM, pajjaya sahakAra sarva galiyaM ca / AvaranaM nahu diDaM, daMsana diTThI ca pajjAva vilayaMti // 426 // anvayArtha - (pajjAva bhAva saMjuttaM) paryAyI bhAva meM saMyukta ho rahe ho (pajjaya sahakAra sarva galiyaM ca) yaha saba paryAyoM kA sahakAra gala jAne vAlA hai (AvaranaM nahu diTTha) paryAyAvaraNa ko mata dekho (daMsana diTThI ca pajjAva vilayaMti) darzana dRSTi se saba paryAyeM vilA jAtI haiN| vizeSArtha-27. paryAya bhAva - saMsArI jIva jisa zarIra rUpI paryAya meM hote haiM, usI ke rAga maya ho jAte haiM, sAdhaka ko isa bAta kA dhyAna rakhanA cAhiye ki yaha paryAyeM to saba kSaNabhaMgura haiM, koI bhI paryAya rahane vAlI nahIM hai haiN| paryAya do prakAra kI hotI hai- 1. artha paryAya, 2. vyaMjana paryAya / jIva aura pudgala ina do dravyoM meM artha paryAya aura vyaMjana paryAya donoM hotI haiM / vaibhAvika zakti ke kAraNa vibhAva dravya vyaMjana paryAya rUpa tathA vibhAva guNa vyaMjana paryAya rUpa pariNamana hotA hai| devagati nAma aura devAyu ke udaya se deva hote haiN| manuSyagati nAma aura manuSyAyu ke udaya se manuSya hote haiN| tiryaMcagati nAma aura tiryaMcAyu ke udaya se tiryaMca hote haiN| narakagati nAma aura narakAyu ke udaya se nArakI hote haiN| inameM deva, manuSya aura nArakI paMcendriya hI hote haiM / tiryaMca to kucha paMcendriya hote haiM aura kucha ekendriya,dvIndriya,trIndriya aura caturindriya bhI hote haiN| yahAM aisA tAtparya grahaNa karanA cAhiye ki cAra gati se vilakSaNa svAtmopalabdhi jisakA lakSaNa hai aisI jo siddha gati usakI bhAvanA se rahita jIva athavA siddha sadRza nija zuddhAtmA kI bhAvanA se rahita jIva jo caturgati / nAmakarma upArjita karate haiM, usake udaya vaza ve devAdi gatiyoM meM utpanna hote haiM isaliye yaha paryAyI bhAva meM mata jur3o, yaha saba paryAyI bhAva vilA jAne vAle haiM, isa paryAyAvaraNa ko mata dekho| apane mamala svabhAva meM raho, dravyadRSTi se dekho to yaha saba paryAyeM vilA jAtI haiN| yaha AtmA aura yaha guNa, yaha AtmA aura yaha paryAya, aise bheda kA, * abheda AtmA meM abhAva hai / AtmA meM jo mahimA aura mahAnatA bharI hai use 243 bhagavAna ghoSita karate haiM ki anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMta AnaMda, anaMta prabhutA Adi anaMta svabhAva kA eka rUpa aisA jo svabhAva rUpa svadravya vaha nirvikalpa vastu mAtra hai| anaMtAnaMta svabhAva se bharapUra bhagavAna abheda eka rUpa AtmA hI mamala svabhAva hone se upAdeya rUpa hai| AtmA jJAnAnaMda svarUpa dhruva vastu hai use paryAya pakar3atI hai| 28. zalya bhAvasalyaMcabhAvasahiyaM, salyaM parinAma sayala gliyNc| AvaranaM nahu dihaM, nyAna sahAvena salya tiktaM ca // 427 // anvayArtha- (salyaM ca bhAva sahiyaM) zalyoM ke bhAva sahita ho rahe ho (salyaM parinAma sayala galiyaM ca) zalyoM ke sAre pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu di8) AvaraNa ko mata dekho (nyAna sahAvena salya tiktaM ca) jJAna svabhAva se saba zalye chUTa jAtI haiN| vizeSArtha-28. zalyabhAva - ve pariNAma jo kAMTe kI taraha chidate haiM unheM zalya kahate haiN| zalya tIna hotI haiM- mAyA, mithyA, nidAna / jo saMzaya kI sthiti meM hotI haiN| 1.mAyA zalya-aisA nahIM aisA hotA, prApta upalabdhi meM mana kA saMtuSTa na honA, vizeSa cAha ke bhAva / yaha zalya sAtA meM nahIM rahane detI aura yaha lobha kI vizeSatA meM hotI hai| 2.mithyA zalya- aisA na ho jAye, kisI bhI kArya ko karate hue kucha bhI hote hue, mana kA hamezA duvidhA meM rhnaa| yaha zalya moha kI vizeSatA meM hotI hai aura hamezA bhayabhIta rakhatI hai. yaha zalya nizcinta nahIM rahane detii| 3. nivAna zalya-aisA karanA hai aisA karUMgA, bhaviSya kI yojanA banAte rahanA, vartamAna meM saMtuSTa na honA / mana kA saMkalpoM meM daur3a lagAnA, yaha zalya ahaM kI vizeSatA meM hotI hai| yaha zalya zAMta samatA meM nahIM rahane detii| "niHzalyo vratI"jo niHzalya hotA hai vahI saMyamI, tyAgI, aNuvratI hotA hai| zalya ke sAre pariNAma vilA jAne vAle haiM,yaha saba paryAyAvaraNa hai| chaThe guNasthAna meM yaha zalye hotI hI nahIM haiN| ina zalyoM meM mata juDo, apane jJAna kA AlaMbana lo, mamala svabhAva meM raho, yaha sArI zalye chUTa jaayeNgii| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-428*** * * * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI vrata, japa, tapa se Atma prApti hogI, vaha jisa prakAra zalya hai usI * prakAra zAstrAbhyAsa se AtmA prApta hogI, aisI jisakI mAnyatA hai vaha bhI Chang Sha Fang Ji Cha Xi OM zalya hai| Atmavastu kI ora dRSTi karane para hI AtmA kI prApti hotI hai, yadi apane caitanya svarUpa kA mahatva samajha meM AyegA to para kA mahatva ur3a jAyegA phira bhale hI iMdra kA iMdrAsana ho yA cakravartI kA rAjya ho kintu unakA mahatva bhAsita nahIM hogA tabhI ina zalyoM se chuTakArA hotA hai| kahA bhI hai cakravartI kI saMpadA,iMdra sarIkhe bhoga / kAkavITa sama lakhata haiM, samyaka dRSTi log| prazna-ni:zalya hone kA upAya kyA hai? samAdhAna - bhedajJAna, tatva nirNaya dvArA vastu svarUpa ko jAnakara dravya dRSTi hone para niHzalya ho sakate haiN| prazna-dravya dRSTi kaise hotI hai? samAdhAna - dravya ko usake mUla svabhAva se jAnane para dravyadRSTi hotI hai| jaise dravya chaha haiM - jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla / inameM cAra dravya to paripUrNa zuddha hI haiN| jIva aura pudgala, do dravya hI- dravya guNa se zuddha hote hue bhI paryAya meM azuddhi hai| usakA kAraNa anAdi ajJAna, mithyAtva eka kSetrAvagAha nimitta-naimittika saMbaMdha hai| isI se yaha saMsAra paribhramaNa cala rahA hai| ina donoM dravyoM ko inake svabhAva se jAnakara tadrUpa dRSTi ho jAnA hI dravya dRSTi hai| 1.jIva dravya-svabhAva se siddha ke samAna zuddha, azarIrI, avikArI, niraMjana zuddhAtmA hai aura yahI samasta jIvoM kA svarUpa hai, cAhe vaha siddha ho yA saMsArI nigodiyA, saba jIva svabhAva se siddha ke samAna haiN| maiM siddha svarUpI zuddhAtmA, dhruvatattva mamala svabhAvI hUM, aisA anubhUti yuta nirNaya karane se samabhAva pragaTa hotA hai| 2. pudgala dravya-pudgala svabhAva se zuddha paramANu rUpa hai, jitanA 4 dikhAI dene vAlA jagata kA pariNamana hai vaha saba pudgala paramANuoM kA skaMdha rUpa pariNamana hai, jo saba kSaNabhaMgura nAzavAna parivartanazIla hai / jo sthUla * rUpa zarIra, dhana, makAna Adi dikhAI dete haiM, yaha bhrAMti hai tathA sUkSma rUpa *mana meM bhAva Adi calate haiM vaha bhrama hai| isa prakAra yathArtha nirNaya karane se zuddha dRSTi hotI hai, isI ko dravyadRSTi kahate haiM, jo apane dhruva svabhAva se haTatI nahIM hai| aisI dravyadRSTi hone para phira koI zalya vikalpa hote hI nahIM haiM kyoMki jaba taka para vastu kI mAnyatA mahatva hai taba taka moha, rAga-dveSa hote haiN| jahAM moha, rAga-dveSa haiM vahAM zalya vikalpa hote haiM, jaba dravya dRSTi ho jAtI hai taba sAdhaka, zuddha dRSTi, samabhAva meM rahatA hai| prazna - yaha mamala svabhAva kaisA hai? samAdhAna - mamala svabhAva apanA satsvarUpa hai arthAt caitanya svarUpa samasta moha, rAga-dveSAdi karmamaloM se rahita hai jisameM ajJAna, moha, rAga-dveSAdi karmamala na kabhI the,na haiM, na kabhI ho sakate, aise apane caitanya svarUpa ko jAnanA hI mamala svabhAva hai| prazna- yaha mamala svabhAva kaise upalabdha hotA hai? samAdhAna - apanI prajJA chainI ko sUkSma banAne se yaha mamala svabhAva pragaTa hotA hai, isake liye pahale bhedajJAna phira tatva nirNaya dvArA vastu svarUpa ko jAnA jAtA hai| vastu svarUpa ko jAnane para dravya dRSTi hotI hai, dravyadRSTi hone para jJAna-ajJAna kI sUkSma saMdhi kA bhedana kiyA jAtA hai arthAt jitanA bhI iMdriyajJAna, mana buddhi kA kSayopazama jJAna hai yaha saba ajJAna hai, yaha Atma jJAna nahIM hai| ina sabase pare jo svayaM ko svayaM kI anubhUti hai vahI Atma jJAna hai jo caitanya svarUpa mamala svabhAva hai| yaha svayaM anubhUti kA viSaya hai jo avaktavya hai, isakI sAdhanA hI atIndriya AnaMda mukti hai| prazna- krodha, mAna, mAyA, lobha Adi bhAva kyA haiM,kaise hote haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 29. lobha bhAvalobha sahAva saMjutta, lobhaMsahakAra parinAma gliyNc| AvaranaM nahu picchaM, nyAna sahAvena kamma galiyaM ca // 428 // anvayArtha - (lobha sahAva saMjuttaM) lobha svabhAva meM jur3a rahe ho (lobhaM sahakAra parinAma galiyaM ca) yaha lobha sahakArI pariNAma saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchaM) isa AvaraNa ko mata dekho (nyAna sahAvena kamma galiyaM ca) jJAna svabhAva se yaha saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha-29. lobha bhAva-AzA, tRSNA, cAha, icchA, pakaDa, 0 1-1-E-MEE Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ------- - zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-429,430HHH-- --- Chang Chang Chang Chang Chang E-15-16 mUrchA yaha saba lobha ke hI pariNAma haiN| zarIra va iMdriyoM ke saMbaMdha se hI bhogya padArthoM meM lobha hotA hai, dhana vaibhava Adi ikaTThA karanA isakA hI * pariNAma hai| lobha, pApa kA bApa hai, lobha se hI krodha hotA hai| yaha kaSAya rUpa * pariNAma ajJAna dazA meM hI hotA hai| jJAna svabhAva AtmA meM yaha hai nahIM aura jar3a pudgala acetana meM hotA nahIM, yaha rAga ke aMtargata AtA hai, yaha saba paryAyAvaraNa hai, na ise dekho jAno, na isameM juDo, yaha lobha janita jitane bhI pariNAma haiM saba gala jAne vAle haiM, vilA jAne vAle haiN| sUkSma lobha dasaveM guNasthAna taka hI hotA hai, isake bAda to hotA hI nahIM hai, apane jJAna svabhAva meM raho, yaha saba karma gala jAne vAle haiN| jaise-gobara milane para garIba striyAM khuza ho jAtI haiM aura dhana vaibhava milane para seTha sAhUkAra prasanna ho jAte haiM paraMtu gobara aura dhanAdi meM koI aMtara nahIM hai| eka bAra AtmA kA anaMta catuSTayamayI ratnatraya svarUpa anaMta nidhi kA bhaMDAra dekha lo to bAhya dhana vaibhava dhUla kA Dhera bhAsita ho, usakI nirmUlyatA bhAsita ho| mujhe bAhara kA kucha cAhiye, aisA mAnane vAlA bhikhArI hai / mujhe to apanA AtmA hI prApta karanA hai, saMsAra kA kucha nahIM cAhiye, aisA mAnane vAlA bAdazAha hai| AtmA acintya zakti kA svAmI hai, jisa kSaNa aisA bhAva jAgRta hotA hai usI kSaNa yaha saba lobha ke bhAva vilA jAte haiM, jAgRta caitanya jyoti AnaMda svarUpa anubhava meM A jAtA hai| cakravartI ko apanI vizAla saMpatti chor3anA sarala hai aura bhikhArI ko apanA eka bhikSApAtra chor3anA kaThina lagatA hai / Atma svarUpa ko samajhane ke pazcAt cakravartI kI saMpatti aura bhikSApAtra donoM eka samAna pudgala bhAsita hote haiN| yahI lobha kA visarjana hotA hai| 30.krodha bhAvakoha sahAva saMjutta, kohaM parinAma nanta viryNti| AvaranaM nahu picchaM, nyAna sahAvena koha vilayaMti // 429 // anvayArtha - (koha sahAva saMjuttaM) krodha ke svabhAva meM saMyukta ho rahe ho (kohaM parinAma nanta virayaMti) krodha ke anaMta pariNAma chUTa jAne vAle haiM * (AvaranaM nahu picchaM) isa AvaraNa ko mata dekho, jAno (nyAna sahAvena kohada * vilayaMti) apane jJAna svabhAva meM raho, yaha saba krodhabhAva vilA jAne vAle haiN| vizeSArtha-30. krodha bhAva - gassA. baira. virodha, ghaNA.IyA, nindA, burAI yaha saba bhAva krodha ke aMtargata Ate haiM. krodha ke bhAva AtmA kA patana karane vAle, AtmA ko jalAne vAle haiM, para se jaba taka svArtha, saMbaMdha, lagAva, apekSA rahatI hai taba taka krodha bhAva hote haiM / lobha aura mAna kI vizeSatA meM krodha bahuta jaldI AtA hai| manamAnI na hone se krodha bhAva Ate haiN| paMcendriya ke viSaya rAga kI pUrti na hone se krodha bhAva Ate haiN| yaha saba karmodaya janya saMyogika pariNAma haiM jo saba chUTa jAne vAle haiM / AtmA kA svabhAva to zAMta, kSamA rUpa hai, apane jJAna svabhAva, mamala bhAva meM rahane se sAre krodha bhAva vilA jAte haiN| ___ sArA jagata jJAna kA jJeya hai / anukUlatA-pratikUlatA kucha nahIM hai, isa abhiprAya meM dRSTi abheda honI cAhiye / dRSTi meM koI rAga kI saMdhi nahIM honI cAhiye / abhiprAya meM icchA va dInatA nahIM honA cAhiye to para se lAbha-hAni kI mAnyatA nahIM hogii| lAbha-hAni kI mAnyatA miTane para krodha bhAva kA abhAva ho jaayegaa| 31.mAna bhAvamAna sahAva saMjuttaM, mAnaM sahakAra nanta virayaMti / AvaranaM nahu juttaM, nyAna saMjutta mAna vilayati // 430 // anvayArtha - (mAna sahAva saMjuttaM) mAna svabhAva meM saMyukta ho rahe ho (mAnaM sahakAra nanta virayaMti) mAna se saMbaMdhita anaMta prakAra ke bhAva chaTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) AvaraNa meM mata juDo (nyAna saMjutta mAna vilayaMti) apane jJAna svabhAva meM lIna hone se saba mAnabhAva vilA jAte haiN| vizeSArtha-31.mAnabhAva-ahaMkAra, mada, ghamaMDa, matsara, abhimAna yaha saba mAna kahalAte haiN| yaha saba dveSa ke aMtargata Ate haiM, jo cAritra mohanIya ke udayAnusAra hote haiM, yaha saba vilA jAne vAle haiN| isa karmAvaraNa meM mata juDo, apane jJAnabhAva meM lIna raho to yaha saba mAna bhAva vilA jaayeNge| sAdhaka ko bhAva kriyA, paryAya se bhinna apane caitanya svarUpa, mamala svabhAva, dhuvatattva kA lakSya aura Azraya rakhanA cAhiye / para dravya kI ora kI vRtti azubha ho cAhe zubha paraMtu vaha AtmA nahIM hai / svarUpa se anubhava meM AtA huA jJAna hI AtmA hai, aise jJAna ke sva saMvedana kI kalA hI mokSa kI Mi Deng Chang Chang Chang Chang Chang Juan Chang Chang Chang Chang Chang Chang 245 ** * ** 1-1-- Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-431-433 ------ -HIKHE - Chang Chang Chang Chang Chang Chang ---- ---- *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI kalA hai / du:kha se chUTanA ho va sukhI honA ho to parabhAvoM se bhinna AtmA ko jAnakara usI kA abhyAsa karanA yogya hai| AtmA ke Azraya se * pragaTa hue jJAna dvArA hI sahI nirNaya hotA hai| 32.mAyA bhAvamAyA sahAvasahiyaM,mAyA parinAmasayala galiyaM c| AvaranaM nahu diI, nyAnaM anmoya kamma vipanaM ca // 431 // anvayArtha - (mAyA sahAva sahiyaM) mAyA svabhAva sahita honA ucita nahIM (mAyA parinAma sayala galiyaM ca) mAyA ke pariNAma sAre gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu diTTha) yaha AvaraNa ko mata dekho (nyAnaM anmoya kamma vipanaM ca) jJAna kA Alambana lene se sAre karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha -32. mAyAbhAva - chala, kapaTa, beImAnI, mAyAcArI, vizvAsaghAta yaha saba mAyA kA svarUpa hai| mAyA kaSAya rAga rUpa pariNAma meM AtI hai / yaha saba bhAva vilA jAne vAle, chUTa jAne vAle haiM / AtmA kA svabhAva Arjava, sarala, sahaja svabhAva hai, jJAna svabhAva kA AlaMbana lene se sAre karma kSaya ho jAte haiN| jisake mana ke vicAra, vacana kI pravRtti aura kAya kI ceSTA aura ho, aise pApoM ko gupta rakhane vAle mAyAcArI puruSa kA dUsaroM ko dikhAne ke liye athavA mAna bar3AI, lobhAdi ke abhiprAya se vrata dhAraNa karanA niSphala hai, isase tiryaMcAdi nIca gati kI prApti hotI hai| yadi AtmA ko zAMti cAhiye to aMtarmukha vRtti aura anubhava jJAna dvArA AtmA kI ora jhukakara yaha nirNaya karanA ki aupAdhika bhAva haiM vaha saba chor3ane yogya haiM aisA samajheM to nimitta buddhi va rAgabuddhi chUTakara svabhAva buddhi hotI hai, dharma hotA hai| 33. moha bhAvamohaM saMsAra sahiyaM, mohaM parinAma sayala galiyaM c| AvaranaM nahu diha, darsana disTica moha galiyaM ca // 432 // anvayArtha- (mohaM saMsAra sahiyaM) saMsArI moha sahita honA (mohaM parinAma sayala galiyaM ca) moha ke pariNAma sAre gala jAne vAle haiM (AvaranaM * nahu diTTha) yaha mohanIya karma ke AvaraNa ko mata dekho (darsana disTi ca moha *** * * * ** galiyaM ca) samyakdarzana kI dRSTi se sArA moha bhAva gala jAtA hai| vizeSArtha-33.mohabhAva-para ko apanA mAnanA hI moha hai, moha kA vistAra hI saMsAra hai| saMsAra ke bhAva arthAt, zarIra, dhana, parivAra ke bhAva hI mohabhAva haiM / isa mohabhAva se hI du:kha, ciMtA, bhaya, ghabarAhaTa, zaMkA, kuzaMkA hotI hai, yaha ajJAna bhAva haiN| AtmA kA para se koI saMbaMdha hI nahIM hai, vartamAna jIvana meM hI jo saMyoga milA hai isameM apanatva mAnanA ajJAna hai| moha ke sAre pariNAma gala jAne vAle haiN| yaha mohanIya karma ke udaya janita mohabhAva saba paryAyAvaraNa hai ise mata dekho, apane zuddhAtma svarUpa ko dekho, 6 samyakdarzana kI dRSTi hote hI yaha saba moha bhAva gala jAte haiN| bheda vijJAna ke dvArA mohabhAva kA abhAva hotA hai| isa zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tattva bhagavAna AtmA hUM. yaha zarIrAdi mai nahIM aura yaha mere nahIM haiM, aisA anubhava pramANa nirNaya hone para moha bhAva vilA jAtA hai| nija zuddhAtma svarUpa meM mithyAtva moha rAgAdi bhAva haiM hI nahIM, aisI samyakadarzana kI dRSTi hone para mithyAtva moha vilA jAtA hai| saMyogoM kA lakSya chor3akara apane trikAlI jJAyaka nirvikalpa caitanya tattva dhruva svabhAva kI dRSTi hone para samatA zAMti AnaMda pragaTa hotA hai| 34. vyasana bhAvavisanaM sahAva saMjuttaM, visanaM sahakAra naMta galiyaM c| AvaranaM nahu picchadi, nyAna sahAvena kamma vilayati // 433 / / anvayArtha- (visanaM sahAva saMjuttaM) vyasanoM ke bhAva meM saMyukta ho rahe ho (visanaM sahakAra naMta galiyaM ca) vyasana saMbaMdhI anaMtabhAva saba gala jAne OM vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) isa AvaraNa ke pahicAnane meM mata lago (nyAna sahAvena kamma vilayaMti) jJAna svabhAva se sAre karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-34. vyasana bhAva- juAM khelanA, mAMsa khAnA, zarAba pInA, corI karanA, zikAra khelanA, vezyAgamana va parastrI sevana yaha sAta OM vyasana kahalAte haiM, aisI aura bhI aneka prakAra kI AdatoM ke bhAva meM laganA durgati kA kAraNa hai, yaha saba vyasana ke pariNAma, apane Atma svabhAva kI dRSTi se AtmakalyANa kI bhAvanA se, jJAna svabhAva meM rahane para saba gala jAte 246 Ji Cha Cha Cha Cha (r) 15--- Chang Chang Chang Chang Su Yan SHESENA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-434-436----- E-5-16: KEE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI haiM, vilA jAte haiN| apane siddha svarUpa meM na koI kaSAya hai, na iMdriyAM * haiM, na zarIra hai, usameM vyasana bhAva honA saMbhava hI nahIM hai| yaha saba ajJAna janita karmodaya pariNAma jJAna svabhAva se chUTa jAte haiN| sAdhaka ko ina saba bhAvaka bhAvoM se sAvadhAna rahanA cAhiye, ina bhAvoM meM jur3anA nahIM caahiye| bAhya meM vyasana AdikA tyAga hone para yadi ina bhAvoM meM jur3atA hai to aparAdhI hai, mAnasika vyabhicAra mahAna pApa hai| 35. vikathA bhAvavikahA sahAva sahiyaM, vikahA sabhAva doSa gliyNc| AvaranaM nahu picchadi, nyAnaM saMjutta vikaha vilayati // 434 // anvayArtha - (vikahA sahAva sahiyaM) vikathAoM ke bhAva sahita honA (vikahA sabhAva doSa galiyaM ca) vikathA svabhAva ke saba doSa gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) isa AvaraNa ko mata dekho jAno (nyAnaM saMjutta vikaha vilayaMti) apane jJAna svabhAva meM lIna hone para vikathA ke bhAva vilA jAte haiN| vizeSArtha-35. vikathA bhAva - rAja kathA, cora kathA, strI kathA, bhojana kathA ina cAra taraha kI carcAoM ke bhAva vikathA bhAva kahalAte haiN| yaha cAroM vikathA adharma kI jar3a haiN| rAga-dveSa ke vazIbhUta hokara apane va dUsaroM ke mana ko raMjAyamAna karane ke liye vikathAyeM kahI jAtI haiN| vikathA saMbaMdhI doSabhAva saba gala jAne vAle, vilA jAne vAle haiN| yaha ajJAna janita pariNAmoM ko mata dekho / apane jJAna svabhAva meM lIna hone para saba vikathA bhAva vilA jAte haiN| anAdikAla se AtmA ne apanA svarUpa nahIM chor3A hai paraMtu bhrAMti ke kAraNa chor3a diyA hai aisA use bhAsita huA hai| anAdikAla se cetanatattva AtmA to zuddhatA se bharA hai, jJAyaka svarUpa hI hai, AnaMda svarUpa hI hai| usameM anaMta camatkArika zakti bharI hai, aise jJAyaka AtmA ko sabase bhinna, paradravya se bhinna, para bhAvoM se bhinna jAnanA hI sAdhakapanA hai| isake liye bhedajJAna kA abhyAsa karanA cAhiye / sva svarUpa ke Azraya se karmodaya janya * bhAva, paryAyAvaraNa saba vilA jAtA hai| 36.iMdriya bhAvaiMdI sahAva sahiyaM, iMdI parinAma dosa viryNti| AvaranaM nahu picchadi, nyAna sahAvena kamma saMvipanaM // 435 // anvayArtha - (iMdI sahAva sahiyaM) iMdriya ke bhAva sahita ho rahe ho (iMdI parinAma dosa virayaMti) iMdriya saMbaMdhI bhAva vikAra saba chUTa jAne vAlA hai (AvaranaM nahu picchadi) isa karmAvaraNa ko mata dekho jAno (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) jJAna svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha-36.iMdriyabhAva - zarIra saMyoga hone se pAMca iMdriya ke viSaya bhoga saMbaMdhI bhAva honA iMdriya bhAva hai| AtmA atIndriya AnaMda svarUpa hai| yaha saba karmAvaraNa vikAra bhAva chUTa jAne vAlA hai, isako mata dekho jAno, apane jJAna svabhAva ke Alambana se yaha saba vilA jAte haiN| sAmane dikhane vAlI vastu aura dekhane vAlA donoM bhinna-bhinna hote haiM. inameM ekatvapane kI mAnyatA hI ajJAna mithyAtva hai| koI bhI bhAva hone ke samaya jJAyaka hI yaha jAnatA hai ki yaha bhAva ho rahe haiM / bagaira svayaM kI upasthiti, cetanA ke abhAva meM yaha kucha jAne hI nahIM jaate| jisane bhedajJAna pUrvaka nija svarUpa ko jAnA hai, vaha jAnatA hai ki yaha saba bhAva, kriyA, paryAya vilA jAne vAlI hai| inameM jur3anA acchA-burA mAnanA hI puna: karmabaMdha kA kAraNa hai| sAdhaka apane jJAna svabhAva kI sAdhanA karatA hai jisase yaha saba bhAva vilA jAte haiN| prazna -jaba saba bhAva vilA jAne vAle haiM phira hote hI kyoM haiM? samAdhAna - pUrva meM svayaM kI ajJAna mithyAtva dazA meM jo karma baMdha huA hai, usake udaya se yaha saba bhAva kriyA paryAya hotI hai lekina yaha koI bhI sthAyI nahIM hai| jIva AtmA aura yaha bhAva eka nahIM haiM, saba bhinna haiM, jo apane Apa apane samaya para udaya meM Akara vilA jAne vAle haiM / apane jJAna svabhAva meM rahane para yaha saba kSaya ho jAte haiN| 37. rasanA bhAva,38. sparzana bhAvarasana sahAva saMjuttaM, rasanaM parinAma bhAva viryNti| Avarana nahu dihaM, atIMdI nyAna kamma saMSipanaM / / 436 // 8 -k RELA 1231-125-15-3-5 247 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke *Hua Ke *Ju Hui -Zhai Hui Er Hui *Chang Chang *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sparsana sahAva sahiyaM, sparsana parinAma sayala galiyaM ca / AvaranaM bahu jutaM ahiMdI nyAna kamma galiyaM ca / / 437 / / anvayArtha (rasana sahAva saMjuttaM) rasanA svabhAva meM saMyukta ho rahe ho ( rasanaM parinAma bhAva virayaMti) rasanA saMbaMdhI saba bhAva chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu diTTha) AvaraNa ko mata dekho (atIMdI nyAna kamma saMSipanaM ) apane atIndriya jJAna svabhAva meM rahane se saba karma kSaya ho jAte haiM / ( sparsana sahAva sahiyaM) sparzana svabhAva sahita ho rahe ho ( sparsana parinAma sayala galiyaM ca) sparzana saMbaMdhI sAre bhAva gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) isa karmAvaraNa meM mata jur3o (atiMdI nyAna kamma galiyaM ca ) apane atIndriya jJAna svabhAva meM rahane se sAre karma gala jAte haiN| - vizeSArtha 37. rasanAbhAva - jivhA iMdriya ke do kAma haiM, khAnA aura bolanA tathA rasa svAda lenA vizeSatA hai| yaha zarIra kA vizeSa aMga hai| isa viSaya ke bhAvoM meM juDanA ajJAna hai| AtmA zarIra mana vANI iMdriya se bhinna arasa arUpI asparzI atIndriya AnaMda kA dhArI hai| apane jJAna svabhAva meM rahane se yaha rasanA iMdriya saMbaMdhI saba bhAva vilA jAte haiN| 38. sparzanabhAva - sparza dvArA jo ThaMDA, garama, cikanA, narama, kar3A Adi jAnane meM AtA hai, yaha mAtra tvacA ke saMbaMdha saMyoga se hotA hai, isake bhAvoM meM jur3anA mahA ajJAna hai| zarIra to jalane galane vAlA hai / bAlaka, yuvAvasthA, bur3hApA meM apane Apa kSINa hotA jAtA hai| yaha nokarma kA AvaraNa hai, isameM mata jur3o, apane Atma svarUpa kA jJAna dhyAna karane se yaha saba karma kSaya ho jAte haiN| ekendriya jIva ke eka sparzana indriya hI hotI hai| zeSa do iMdriyAdi jIvoM ke jivhA, ghrANa, cakSu aura karNa meM se krama se eka-eka adhika hotI hai| zarIra nAma karma ke udaya se yaha iMdriyAM hotI haiN| jaise-ahamindra deva svAmI sevaka Adi ke bheda se rahita, maiM hI hUM, isa prakAra mAnate hue eka-eka hokara apane ko svAmI mAnate haiM, usI prakAra sparzana Adi iMdriyAM bhI apane-apane viSayoM meM jJAna utpanna karane ke liye anya iMdriyoM kI apekSA na karate hue svayaM samartha hotI haiM, isa kAraNa se ahamindroM ke samAna iMdriyoM ko jaano| jisane atIndriya AnaMda kA anubhava kiyA hai use binA AhAra Adi ke bhI alaukika AnaMda *AtA hai| use zarIra aura saMsAra ko chor3anA to sarala bAta hai| 000000000000000000000 248 gAthA 437-440 ****** * kaSAya meM pahale lobha aura iMdriyoM meM pahale rasanA iMdriya ko kyoM kahA gayA hai? prazna - samAdhAna lobha kaSAya ke kAraNa hI zeSa kaSAyeM sakriya hotI haiN| isaliye kaSAya meM pahale lobha ko kahA gayA hai| sAdhaka ko apane aMtara pariNAmoM meM isakA vizeSa dhyAna rakhanA Avazyaka hai| iMdriyoM meM rasanA iMdriya se hI zeSa iMdriyAM sakriya hotIM haiN| para vastu kI cAha ke bhAva hI lobha kaSAya hai| viSayoM meM rasabuddhi hI rasanA iMdriya hai| ina donoM se hI saMsAra calatA hai * aura sArA saMsArI prapaMca phailatA hai| jisakI dRSTi lobha kaSAya aura rasanA iMdriya se tathA usake bhAvoM se haTa jAtI hai vahI sAdhaka mukti pAtA hai| yahAM sAdhaka kI sAdhanA kI apekSA kathana hai / - 39. jJAna bhAva, 40. cakSubhAva, 41. zrotrabhAva grAnaM subhAva saMjuttaM, ghrAnaM parinAma nanta galiyaM ca / AvaranaM na uvannaM, ahiMdI parinAma prAna vilayaMti / / 438 / / cayaM sahAva sahiyaM, cavyaM parinAma sayala virayaMti / AvaranaM nahu picchadi, atIMdI sabhAva caSya virayaMti // 439 // srotraM sahAva sahiyaM, srotraM sahakAra parinAma virayaMti / AvaranaM na uttaM, atIMdI parinAma srotra viravaMti / / 440 / / anvayArtha - (ghrAnaM subhAva saMjuttaM) ghrANa svabhAva meM saMyukta ho rahe ho (ghrAnaM parinAma nanta galiyaM ca) ghrANa ke anaMta pariNAma saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM na uvannaM) AvaraNa phira paidA hI na hogA (atiMdI parinAma ghrAna vilayaMti) atIndriya pAriNAmika bhAva kA Azraya lene para ghrANa bhAva vilA jAte haiM / (caSyaM sahAva sahiyaM ) cakSu svabhAva sahita ho rahe ho (caSyaM parinAma sayala virayaMti) cakSu iMdriya ke sAre pariNAma chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) isa AvaraNa ko mata dekho jAno (atIMdI sabhAva caSya virayaMti) atIndriya svabhAva se cakSu bhAva vilA jAte haiN| (srotraM sahAva sahiyaM) zrotra svabhAva sahita ho rahe ho (srotraM sahakAra parinAma viraMyati) karNa iMdriya se sunane saMbaMdhI sAre bhAva chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu uttaM) AvaraNa kI carcA hI mata karo (atIMdI parinAma srotra * Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI virayaMti) apane atIndriya pAriNAmika bhAva kA Azraya lene para sunane saMbaMdhI bhAva chUTa jAte haiM / vizeSArtha - 39. ghrANa bhAvanAsikA iMdriya dvArA sugaMdha durgaMdha sUMghane kA bodha hotA hai, acchA-burA laganA hI ghrANa bhAva hai| jaba taka kucha bhI acchA-burA lagatA hai| vastu, vyakti, paristhiti, kriyA bhAva saMbaMdhI anaMta prakAra ke bhAva calate haiM, yaha saba bhAva vilA jAne vAle haiM, karmodaya janya pariNAma haiN| apane atIndriya parama pAriNAmika bhAva kA Azraya lene para yaha saba bhAva vilA jAte haiN| 40. cakSubhAva - cakSu iMdriya se bAhya jagata dikhAI detA hai, raMga, rUpa Adi dekhane ke bhAva, priya-apriya kA rAga bhAva yaha saba cakSu bhAva kahalAte haiN| yaha saba bahirdRSTi ke pariNAma chUTa jAne vAle haiN| apane atIndriya mamala svabhAva kA lakSya hone para ataMrmukha dRSTi hote hI yaha saba cakSu bhAva vilA jAte haiN| 41. zrotrabhAva - karNa iMdriya dvArA madhura svara saMgIta Adi sunA jAtA hai, isameM iSTa-aniSTa laganA zrotrabhAva hai, yaha saba bhAva vilA jAne vAle haiN| apane atIndriya mamala svabhAva kI dRSTi hone se yaha saba bhAva vilA jAte haiM / pAMca iMdriyAM aura mana ke dvArA jo para kA jAnanA hotA hai, yaha saba indriya jJAna chUTa jAne vAlA hai| yaha kSAyopazamika jJAna to udhAra rUpa rahatA hai aura udhAra jJAna samaya para kAma nahIM aataa| mati jJAnAvaraNa karma ke kSayopazama se utpanna huI vizuddhi jo jIva kI artha ko grahaNa karane kI zakti hai vaha labdhi hai| vaha labdhi mati jJAnAvaraNa ke kSayopazama se utpanna bodha rUpa hai aura apane viSaya ko grahaNa karane ke vyApAra kA nAma upayoga hai| yaha donoM labdhi va upayoga bhAvendriya haiM tathA jAti nAmakarma ke sAtha zarIra nAma karma ke udaya se utpanna nivRtti aura upakaraNa rUpa zarIra ke avayava dravyendriya haiM / jina jIvoM kA cinha sparza viSayaka jJAna hai ve jIva ekandriya haiN| jinakA cinha sparza aura rasa viSayaka jJAna hai ve jIva do iMdriya haiN| jinakA cinha sparza, rasa aura gaMdha kA jJAna hai ve jIva tIna iMdriya haiM, jinakA cinha sparza, rasa, gaMdha aura rUpa kA jJAna hai ve jIva cAra iMdriya haiN| jinakA cinha sparza, rasa, gaMdha, rUpa aura zabda kA jJAna hai ve jIva paMcendriya haiN| yaha saba jIva gAthA 441 ------- apane-apane bheda se aneka prakAra ke haiM aura ina iMdriyoM saMbaMdhI aneka prakAra ke bhAva hote haiM jo saba vilA jAne vAle, chUTa jAne vAle haiN| atIndriya AnaMda ke vedana meM, AnaMda svarUpa AtmA para se bhinna, parabhAvoM se spaSTa bhinna dekhane meM AtA hai, jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para atIndriya AnaMda kA vedana hotA hai, yaha anubhUti hI maiM hUM, aisA samyakjJAna hotA hai tabhI yaha saba karmodaya janya bhAvaka bhAva vilA jAte haiN| 42. zarIra bhAva sarIra bhAva sahiyaM, sarIra parinAma sabala galiyaM ca / AvaranaMnahu picchadi, nyAna sahAvena kamma saMSipanaM // / 441 // - anvayArtha ( sarIra bhAva sahiyaM) zarIra bhAva sahita ho rahe ho ( sarIra parinAma sayala galiyaM ca ) zarIra saMbaMdhI samasta pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchadi) yaha zarIra racanA jo no karmodaya janya hai, ise mata dekho (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) apane mamala svabhAva meM rahane se sAre karma kSaya ho jAte haiM / vizeSArtha - 42. zarIra bhAva- pAMca iMdriyAM, jJAnendriya kahalAtI haiM, zarIra pAMca karmendriyoM dvArA kArya karatA hai hAMtha, pAMva, gudA, liMga, mukha / karmendriya saMbaMdhI bhAva, zarIra bhAva kahalAte haiN| jAti nAmakarma ke avinAbhAvI trasa aura sthAvara nAmakarma ke udaya se utpanna AtmA kI trasarUpa aura sthAvara rUpa paryAya ko kAya kahate haiN| yaha Ayukarma taka hI sAtha rahatI hai isake bAda chUTa jAtI hai / zarIra saMbaMdhI samasta pariNAma chUTa jAne vAle haiM, yaha karmodaya janita paryAya ko mata dekho| apane mamala jJAna svabhAva kA Azraya lene para yaha saba karma kSaya ho jAte haiN| sAdhaka ko zarIra se virakta udAsIna rahanA Avazyaka hai| yaha zarIra vinAzIka malina evaM guNarahita hai, isakI mamatA chor3akara isameM sthita avinAzI, pavitra evaM sArabhUta guNavAle AtmA kI bhAvanA karanA cAhiye / saMsAra meM aisA koI tIrtha nahIM, aisA koI jala nahIM tathA anya bhI aisI koI vastu nahIM jisake dvArA pUrNapane apavitra isa manuSya kA zarIra pratyakSa meM zuddha ho ske| Adhi-mAnasika kaSTa, vyAdhi- zArIrika kaSTa aura maraNa Adi se vyApta yaha zarIra niraMtara itanA saMtApakAraka hai ki jJAnI ko usakA nAma 249 -*-*-* Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-442,443K EEK -15 -16- -16- F *********** zrI upadeza zuddha sAra jI lenA bhI asahya lagatA hai| ____ maiM sarvajJa svabhAva se paripUrNa bhagavAna haM. aise anubhava ke bala se mokSamArga * ko sAdhane ke liye tatpara huA sAdhaka kabhI mokSamArga se vimukha nahIM ho * sakatA / mamala svabhAva kA Azraya lene se zarIrAdi se rahita siddha svarUpa pragaTa hotA hai| zarIra-zarIra kA aura AtmA-AtmA kA kArya karatA hai, donoM bhinna-bhinna svataMtra haiN| zarIra kA pariNamana jisa samaya jisa prakAra se jaisA hone vAlA hotA hai vaha usake svayaM se hI hotA hai, isameM jIva ke hAtha kI bAta kahAM hai ? AtmA meM bhI rAga aura jJAna ke pariNAma hote haiM ve AtmA svayaM karatA hai| jaba apanA-apanA kArya karane meM donoM svataMtra haiM phira zarIra saMbaMdhI bhAva karanA yA una bhAvoM meM jur3anA ajJAnatA hai| jisa prakAra sphaTika meM pratibimba dikhane para bhI sphaTika nirmala hai, usI prakAra jIva meM vibhAva bhAva jJAta hone para bhI jIva nirmala hai, nirlepa hai| yaha saba jo kaSAya vibhAva jJAta hote haiM ve jJeya haiM, maiM to jJAyaka hUM, apane mamala svabhAva ke Alambana se saba karma kSaya hote haiN| 1. jahAM zarIra meM tanAva coTa, darda kamajorI hotI hai vahIM zarIra kA bodha hotA hai| 2. svastha AdamI kA eka hI lakSaNa hai ki use zarIra kA kahIM patA na calatA ho| 3. zarIra svastha hotA hai to zvAsa apane Apa zAMta hotI hai, zvAsa zAMta hotI hai to vicAra kSINa ho jAte haiN| 43. saMjJA bhAvasanyA sahAva sahio, sanyA parinAma naMta galiyaM c| AvaranaM nahu utta, sukha sahAvena kamma vilayati // 42 // anvayArtha - (sanyA sahAva sahio) saMjJA svabhAva sahita ho rahe ho (sanyA parinAma naMta galiyaM ca) saMjJA ke anaMta pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu uttaM) isa AvaraNa kI carcA hI mata karo (suddha sahAvena kamma vilayaMti) zuddha svabhAva se saba karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-43. saMjJAbhAva- svAbhAvika pravRtti, anAdi saMskAra vaza zarIra ke viSayoM kI pravRtti apane Apa honA saMjJA kahalAtI hai| yaha samasta saMsArI jIvoM ko hotI hai, isake cAra bheda haiM-AhAra, nidrA, bhaya, maithuna / saMjJA bhAva saba gala jAne, vilA jAne vAle haiN| inakI carcA hI nahIM karanA caahiye| apane zuddha svabhAva meM rahane se sAre karma vilA jAte haiN| sAtaveM guNasthAna se AhAra bhAva vilA jAte haiN| naveM guNasthAna se bhaya aura maithuna saMjJA bhAva vilA jAte haiN| dasaveM guNasthAna ke bAda koI saMjJA bhAva hote hI nahIM haiN| zuddha svabhAva dhuvatattva meM ekAgra hone se hI nirmala paryAya pragaTa hotI hai, vibhAva kA abhAva hotA hai| mohanIya karma ke udaya se va zarIra ke saMbaMdha se saMsArI jIvoM ko AhAra, nidrA, bhaya, maithuna kI cAha ke bhAva hote haiM paraMtu apane zuddha svabhAva meM na mohanIya karma hai,na zarIra hai, aise zuddha mamala svabhAva kI sAdhanA se sAre karma vilA jAte haiN| 44. AhAra bhAvaAhAra bhAva sahiyaM, AhAra parinAma sayala viryNti| AvaranaM na upattI, sama bhAvena kamma galiyaM ca // 443 / / anvayArtha - (AhAra bhAva sahiyaM) AhAra bhAva sahita ho rahe ho (AhAra parinAma sayala virayaMti) AhAra bhAva to saba chaTa jAne vAle haiM (AvaranaM na upattI) AvaraNa to paidA hI na hogA (sama bhAvena kamma galiyaM ca) sama bhAva meM rahane se sAre karma gala jAte haiN| vizeSArtha - 44. AhAra bhAva - khAne kI gRddhatA, rasa buddhi, zarIrAzakti, yaha saba AhAra bhAva haiM, jo zarIra saMbaMdha se hote haiM, yaha saba bhAva chUTa jAne vAle haiN| asAtA vedanIya karma ke udaya se jaTharAgni rUpa kSudhA utpanna hotI hai, vIryAntarAya ke udaya se usakI vedanA sahana nahIM kI jA sakatI aura cAritramoha ke udaya se AhAra grahaNa kI icchA utpanna hotI hai, usa icchA ko jJAnI karmodaya kA kArya jAnate haiM aura use roga samAna jAnakara miTAnA cAhate haiN| zuddha dRSTi samabhAva se dekhA jAye to caitanya bhAva ke atirikta jitane bhAva haiM vaha parabhAva kahe gaye haiN| krodha, mAna, mAyA, lobha, sukha-du:kha, vicAra-kalpanA, saMkalpa-vikalpa Adi saba aupAdhika bhAva haiN| inameM vicAra SHE-B-E-- 13 250 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-444-448*13-1-2-4HEHE E-5-5-5-155 POREAD * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI buddhi jaise bhAva to prakRti ke kSayopazama se haiM, krodhAdi bhAva prakRti ke * udaya se haiM isaliye yaha sabhI bhAva acetana haiN| isa vicAra bala se jJAnI parabhAvoM se virakta rahatA hai, jisase yaha saba karma kSaya ho jAte haiM phira koI karmAvaraNa paidA hI nahIM hote, saba vilA jAte haiN| caitanya kI mahattA meM jo atIndriya AnaMda kA samudra uchalatA hai usake samakSa jagata ke kisI bhI phala kI mahattA jJAnI ko nahIM hotii| jJAnI caitanya kI vibhUti ke samakSa jagata kI vibhUti ko dhUla ke samAna samajhakara tyAga karake caitanya kI sAdhanA karate haiN| AhAra saMjJA ke cAra bheda-khAdya, svAda, peya, lehya hote haiN| 45.khAdya, svAda, peya,lehya bhAva - pAdaM visesa juttaM, pAdaM parinAma naMta galiyaM ca / Avarana bhAva tiktaM, appa sahAvena kamma saMSipanaM // 444 // svAda sahAva sahiyaM, svAdaM anisTa zruta bahubheyaM / AvaranaM nahu juttaM, mamala sahAvena kamma saMvipanaM // 45 // pIyaM sahAva juttaM, pIyaM anisTa parinAma vaya virayaM / Avarana bhAva tiktaM, priye sahAva kamma vipanaM ca // 446 // lepaM sahakAra sahiyaM, lepaM parinAma nanta galiyaM c| AvaranaM nahu juttaM, suddha sahAvena kamma galiyaM ca / / 447 // anvayArtha - (SAdaM visesa juttaM) khAdya kI vizeSatA se jur3a rahe ho arthAt khAne pIne ke bhAvoM meM hI lage ho (SAdaM parinAma naMta galiyaM ca) khAdya sambandhI ananta pariNAma gala jAne vAle haiM (Avarana bhAva tiktaM) AvaraNa bhAva ko chor3o (appa sahAvena kamma saMSipanaM) Atma svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| (svAdaM sahAva sahiyaM) svAda ke svabhAva sahita ho rahe ho (svAdaM anisTa *zruta bahu bheyaM) svAdabhAva aniSTa rUpa hai, zAstra meM isake bahuta bheda kahe haiM (AvaranaM nahu juttaM) AvaraNa meM mata jur3o (mamala sahAvena kamma saMSipanaM) * mamala svabhAva se karma kSaya ho jAte haiN| (pIyaM sahAva juttaM) peya ke svabhAva meM jur3a rahe ho (pIyaM anisTa parinAma ******* **** vaya virayaM) peya ke pariNAma aniSTakArI haiM, isase vrata bhaMga ho jAtA hai, vrata chUTa jAte haiM (Avarana bhAva tiktaM) yaha AvaraNa bhAva ko chor3o (priye sahAva kamma SipanaM ca) apane priya svabhAva se karma kSaya ho jAte haiN| (lepaM sahakAra sahiyaM) lehya saMbaMdhI bhAvoM sahita ho rahe ho (lepaM parinAma 3 nanta galiyaM ca) lehya saMbaMdhI anaMta pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) isa AvaraNa meM mata jur3o (suddha sahAvena kamma galiyaM ca) zuddha svabhAva se saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha-45.khAdya, svAda, peya,leha bhAva-khAdya-jisase peTa bhare jaise-dAla,cAvala,roTI Adi khAdya padArtha / svAda-svAda kA rasa lenA, sugaMdhita, rasIle, caTapaTe, mIThe Adi padArthoM ko khAne ke bhAva / peya-pIne yogya, pAnI, dUdha, zarabata aadi| lehya-cATane yogya-malAI, caTanI, acAra, murabbA aadi| saMsArI jIvoM ke zarIra haiM, iMdriyAM haiM, rAgabhAva hai, isase khAdya, svAda, peya, lehya Adi ke bhAva hote haiN| yaha saba bhAva karmodaya janya vilA jAne vAle haiN| yaha bhAvaka bhAva ke AvaraNa meM sAdhaka ko sAvadhAna rahanA cAhiye, apane mamala svabhAva ke Azraya se yaha saba karma kSaya ho jAte haiN| isa loka meM jo adhyavasAna ke udaya haiM ve kitane hI to saMsAra saMbaMdhI haiM aura kitane hI zarIra saMbaMdhI haiN| unameM se jitane saMsAra saMbaMdhI haiM utane baMdha ke nimitta haiM aura jitane zarIra saMbaMdhI haiM utane upabhoga ke nimitta haiN| jitane baMdha ke nimitta haiM utane to rAga-dveSa, mohAdika haiM aura jitane upabhoga ke nimitta haiM utane sukha-duHkhAdika haiN| ina sabhI meM jJAnI sAdhaka ke rAga nahIM hai kyoMki ve sabhI nAnA dravyoM ke svabhAva haiM isaliye TaMkotkIrNa eka jJAyaka bhAva mamala svabhAva vAle jJAnI ke unakA niSedha hai| AtmA svayaM prabhu hai, svabhAva se to prabhu hai hI, yadi mamala svabhAva kA Azraya kare to paryAya kI pAmaratA meTakara paryAya meM bhI prabhutA pragaTa kara sakatA hai| 46. nidrA bhAva nidrA sahAva juttaM, nidrA parinAma nanta galiyaM c| 8 Avarana nahu diha, appa sarUvaM ca kamma nahu picchaM // 48 // anvayArtha - (nidrA sahAva juttaM) nidrA svabhAva meM jur3a rahe ho (nidrA 251 KHELK HE-B-E-5-15---- Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-449. 450*---------- Shi Duo Ceng Li Fa Fa >> Fa : ********* zrI upadeza zuddha sAra jI parinAma nanta galiyaM ca) nidrA saMbaMdhI sabhI bhAva gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu di8) AvaraNa ko mata dekho (appa sarUvaM ca kamma nahu picchaM) apane Atma svarUpa ko dekho, ina karmoM ke cakkara meM mata par3o, inako mata * dekho| vizeSArtha-46. nidrA bhAva-laukika meM nidrA bhI eka saMjJA mAnI jAtI hai, mUcrchA bhAva meM hI yaha nidrA aura parigraha bhAva ko kahA gayA hai| svAbhAvika pravRtti hI saMjJA kahalAtI hai, jise donoM hI nidrA aura parigraha bhAva rUpa kahA gayA hai| darzanAvaraNa karma ke udaya se mUcrchA bhAva hotA hai, jo svayaM gala jAtA hai, isa AvaraNa ko mata dekho / apane Atma svabhAva kA zraddhAna jJAna hone para yaha darzanAvaraNa karma bhI vilA jAtA hai| jaba AtmA aura karma ke bhedavijJAna ke dvArA zuddha caitanya camatkAra mAtra AtmA ko upalabdha karatA hai, anubhava karatA hai, taba mithyAtva, ajJAna, avirati aura yoga svarUpa adhyavasAna jo ki Asava bhAva ke kAraNa haiM unakA abhAva hotA hai| adhyavasAnoM kA abhAva hone para rAga-dveSa, moha rUpa Asava bhAva kA abhAva hotA hai| Asava bhAva kA abhAva hone para karma kA abhAva hotA hai, karma kA abhAva hone para nokarma kA abhAva hotA hai aura nokarma kA abhAva hone para saMsAra kA abhAva hotA hai| jJAnI to svabhAva bhAva kA dhuvatva hone se, TaMkotkIrNa eka jJAyaka bhAva svarUpa nitya hai / jisa upayoga meM Atma tattva pakar3ane meM Ave vaha upayoga sUkSma hai| rAga ko pakar3ane vAlA upayoga sthUla hai| 47.bhaya saMjJA bhAvabhayaM ca bhaya saMjuttaM, bhaya subhAva anisTa galiyaM c| AvaranaM na upatti, nyAna sahAvena kamma saMgaliyaM // 449 // anvayArtha - (bhayaM ca bhaya saMjutta) bhaya saMjJA se bhaya meM lIna ho rahe ho (bhaya subhAva anisTa galiyaM ca) bhaya kA svabhAva aniSTakArI hai paraMtu gala jAne vAlA hai (AvaranaM na upatti) AvaraNa paidA hI nahIM hote (nyAna sahAvena kamma saMgaliyaM) jJAna svabhAva meM rahane se saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha - 47. bhaya bhAva - Dara, ghabarAhaTa, bhayabhItapanA, kaMpAyamAnapanA, dabe rahanA, yaha saba bhaya bhAva haiM, jo mana meM moha mAyA ke OM kAraNa hote haiN| yaha saba bhaya bhAva gala jAne vAle haiM. yaha AvaraNa hI paidA nahIM hotA, jaba sAdhaka apane sva svarUpa kA jJAna karatA hai, jJAna svabhAva meM rahatA hai to sAre karma bhI vilA jAte haiN| ciMtA aura bhaya mAnava ke mastiSka ko bojha DAlakara satat kSINa banAte rahate haiN| ciMtA aura bhaya hamAre mana, snAyutaMtra meM kaMpana tathA rakta meM eka viSailA tattva utpanna kara dete haiM, jisase raktacApa, hRdayAghAta Adi roga hote haiM jo zarIra ko jara-jara kara dete haiN| jahAM Atma zraddhAna aura karma para vizvAsa hai, vahAM ciMtA aura bhaya nahIM raha skte| jaba bhaya kA rAkSasa Apako ghera rahA ho, Apa cupacApa usako suna leN| bhaya Apake sAmane ApakI durgati ke jisa bhayAnaka kAlpanika citra ko prastuta kara rahA ho, use bhI dekha leM aura jarA mana meM phaisalA kara leM ki Apa usake liye bilkula taiyAra haiM, basa usI kSaNa isa bhaya rUpI rAkSasa ke prANa nikala jaayeNge| bhaya ke kAraNa Apa tinake ko talavAra samajha rahe haiM, tila ko pahAr3a AS mAna rahe haiN| apane hI bhaya ko pAlakara apane sIne para zatru ko khar3A kara liyA hai, Apa hI use nikAla sakate haiN| samyakdRSTi ko saMsArI sAta bhaya to hote hI nahIM haiM / yaha bhaya saMjJA aura bhaya no kaSAya ke bhAva navameM guNasthAna meM vilA jAte haiM isaliye sAdhaka ko nirbhaya hokara apane svarUpa kI sAdhanA karanA caahiye| 48.maithuna bhAvamaithuna sahAva juttaM, maithuna parinAma sayala galiyaM c| AvaranaM na upatti, mamala sahAvena kamma vilayaMti // 450 // anvayArtha - (maithuna sahAva juttaM) maithuna ke bhAva meM jur3a rahe ho (maithuna parinAma sayala galiyaM ca) maithuna ke pariNAma sAre gala jAne vAle haiM (AvaranaM na upatti) AvaraNa hI paidA nahIM hotA (mamala sahAvena kamma vilayaMti) mamala svabhAva kI dRSTi hone para saba karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-48. maithuna bhAva - kAmabhAva, abrahma bhAva, zarIra va veda, nokaSAya ke udaya tathA bAhya nimitta milane para hote haiM / yaha saba bhAva gala jAne, vilA jAne vAle haiN| apane brahmasvarUpa, mamala svabhAva kI dRSTi hone para yaha AvaraNa hI paidA nahIM hotA va saba karma vilA jAte haiN| 252 jo sAdhaka 1.vANI ke vega ko, 2.mana ke vega ko, 3.krodha ke vega ko, ***** Mi Chang Juan , Chang Chang Chang Chang Chi Cheng Bing Shan Bing e H IKARAN Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-451-453HHHHHI na SHESE 6 - zrI upadeza zuddha sAra jI 4.jivhA ke vega ko, 5.udara ke vega ko evaM 6.jananendriya ke vega ko sahana karane meM samartha ho jAtA hai arthAt inake udvegoM se prabhAvita nahIM hotA, apane svarUpa meM zAMta samatA meM rahatA hai vaha paramAtma pada pAtA hai| jisake mana ko striyoM ne apaharaNa kara liyA hai, jo kAma bhAva se pIDita rahatA hai, usakI vidyA, jJAna vyartha hai / use tapasyA tyAga aura zAstrAbhyAsa se bhI koI lAbha nahIM hai, usakA ekAMta sevana aura mauna bhI niSphala hai| brahmacarya kA sAmAnya artha kAma saMyama hai paraMtu isake mUla meM vAsanAoM yA vikAroM kA nirodha bhI samAhita samajhanA cAhiye / jaba taka sabhI iMdriyoM kA saMtulita evaM saMtoSajanaka saMyama na ho taba taka kAma saMyama nahIM rakhA jA sakatA kyoMki sabhI iMdriyAM anyonyAzrita haiM / mana gyArahavAM karaNa (iMdriya) hai, mana se vikRta manuSya brahmacarya kA pAlana nahIM kara sakatA kyoMki vAsanAoM evaM vikAroM kA mana meM udaya hone para kAma saMyama atyaMta kaThina ho jAtA hai| jo sAdhaka bhedajJAna tatvanirNaya pUrvaka vastu svarUpa kA jJAna karatA hai, dravyadRSTi dvArA mamala svabhAva kI sAdhanA karatA hai, usako yaha koI bhI bhAvaka bhAva prabhAvita nahIM karate, saba apane Apa galate vilAte kSaya hote jAte haiN| 49. AzA bhAva, 50. sneha bhAva, 51. lAja bhAvaAsA atrita sahiyaM, AsA parinAma naMta galiyaM c| AvaranaM nahu diTuM, appa sahAvena kamma galiyaM ca / / 451 // asnehaM asatyasahiyaM, asnehaM parinAmapajjAvamukkaM c| AvaranaM na upattI, mamala sahAvena asneha vilayaMti // 452 // lAjaM anita diDaM, anita sahakAra lAja galiyaM c| AvaranaM nahu uttaM, sukha sahAvena lAja galiyaM ca // 453 // anvayArtha - (AsA anita sahiyaM) AzA jo nAzavAna hai, usa sahita ho rahe ho (AsA parinAma naMta galiyaM ca) AzA saMbaMdhI samasta bhAva gala jAne * vAle haiM (AvaranaM nahu di8) isa AvaraNa ko mata dekho (appa sahAvena kamma * galiyaM ca) Atma svabhAva se saba karma gala jAte haiN| (asnehaM asatya sahiya) sneha jo jhUThA hai. usa sahita ho rahe ho (asneha parinAma pajjAva mukkaM ca) sneha ke pariNAma paryAya se hote haiM. jo chaTa jAne vAle haiM (AvaranaM na upattI) isa AvaraNa kI utpatti hI nahIM hotI (mamala sahAvena asneha vilayaMti) mamala svabhAva kA lakSya hone para saba sneha vilA jAtA hai| (lAjaM anita diTTha) lAja ke bhAva kSaNabhaMgura haiM unheM dekha rahe ho (anita sahakAra lAja galiyaM ca) isa kSaNabhaMgura kA sahakAra kyoM karate ho, yaha lAja gala jAne vAlI hai (AvaranaM naha uttaM) isa AvaraNa kI carcA hI mata karo (suddha sahAvena lAja galiyaM ca) apane zuddha svabhAva ko dekho, yaha sArI lAja gala jAtI hai| vizeSArtha-49,50,51, AzA, sneha, lAja bhAva- yaha AzA, sneha, lAja ke bhAva saba aMtaraMga meM uThane vAle pariNAma hai, jo saba kSaNabhaMgura nAzavAna jhUThe haiN| AzA rUpI nadI meM manoratha rUpI jala bahatA hai, jisameM tRSNA kI taraMgeM uThatI haiM, rAga kI gaharAI hotI hai, tarka vitarka ke pakSI ur3ate haiM, ciMtA rUpI kinAre hote haiM, isako jJAnI sAdhaka apane Atma svabhAva se pAra kara jAtA hai| sneha bhI jhUThA hotA hai kyoMki dravya svabhAva se to koI sneha karatA nahIM hai, paryAya se hI sneha hotA hai, vaha kisI rUpa meM kaisA hI ho saba chUTa jAne vAlA hai| lAja, zarma, ijjata kA savAla, loga kyA kaheMge? yaha saba para kI apekSA saMsArI dRSTi hone para hI hotI hai jo saba kSaNabhaMgura nAzavAna hai| sAdhaka jAnatA hai ki zarIra bhinna hai, karma bhinna hai, usakA udaya usakI avasthA hai, merA svarUpa usase sarvathA bhinna hai| udaya kAla meM, saMyoga-viyoga meM, harSa-viSAda ke kAraNa Ate haiM paraMtu ve mujhase bhinna haiM, merI sattA se bhinna haiM, mere guNoM se tathA merI paryAya se bhinna haiM / maiM mere dravya, guNa, paryAya kA hI svAmI hUM, isa prakAra kisI se AzA sneha lAja nahIM krtaa| AzA, sneha aura lAja bhAva putra dhana aura yaza ina tIna eSaNAoM se paidA hote haiN| AtmA jaba jJAnI huA, taba usane vastu kA aisA svabhAva jAnA ki AtmA svayaM to zuddha hI hai| dravya dRSTi se apariNamana svarUpa hai| paryAya dRSTi se para dravya ke nimitta se rAgAdi rUpa pariNamita hotA hai isaliye aba jJAnI Chang Chang Chang Chang Chang 253 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-454-456-H-H-HARY - zrI upadeza zuddha sAra jI una bhAvoM kA kartA nahIM hotA hai, jo udaya meM Ate haiM unakA jJAtA hI hotA hai, isase sAre bhAva karma vilA jAte haiN| logoM kA bhaya tyAgakara, zithilatA chor3akara, svayaM dRDha puruSArtha karanA cAhiye, loga kyA kaheMge? aisA dekhane se kabhI Atma kalyANa nahIM kara sktaa| sAdhaka ko eka zuddha AtmA kA hI lakSya saMbaMdha hotA hai| nirbhaya rUpa se ugra puruSArtha karanA caahiye| sAdhaka ko zuddhAtmA mamala svabhAva ke cintavana kA abhyAsa karanA cAhiye, jise zuddhAtmA, dhruva tatva, mamala svabhAva kA rasa laga jAtA hai use saMsAra kA raMga utara jAtA hai| 52. lobha bhAva,53. bhaya bhAva, 54. gArava bhAvalobhaM atrita bhAvaM,lobhaM parinAma sayala galiyaM ca / AvaranaM nahu juttaM, lobha galiyaM ca nyAna sahakAraM // 454 // bhayaM ca atrita sahiya, bhaya parinAma naMta galiyaM c| AvaranaM nahu juttaM, suddha sahAvena kamma galiyaM ca / / 455 // manaraMjana gArava utta, gArava parinAma kalisTa galiyaM c| AvaranaM nahu dilu, nyAna sahAvena kamma saMSipanaM / / 456 // anvayArtha - (lobhaM anita bhAva) lobha ke kSaNabhaMgura bhAvoM ko mata dekho (lobha parinAma sayala galiyaM ca) lobha ke sAre pariNAma gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) isa AvaraNa meM mata jur3o (lobhaM galiyaM ca nyAna sahakAraM) jJAna ke sahakAra se saba lobha gala jAtA hai| (bhayaM ca anita sahiyaM) yaha bhaya ke bhAva bhI saba kSaNabhaMgura haiM, ina sahita ho rahe ho (bhaya parinAma naMta galiyaM ca) bhaya ke anaMta pariNAma saba gala jAne vAle haiM (AvaranaM nahu juttaM) AvaraNa meM mata juDo (suddha sahAvena kamma galiyaM ca) zuddha svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| (manaraMjana gArava uttaM) manaraMjana gArava kI bAta kara rahe ho (gArava parinAma kalisTa galiyaM ca) gArava ke duSTa kaThora pariNAma saba gala jAne vAle * haiM (AvaranaM naha diTTha) AvaraNa ko mata dekho (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) jJAna svabhAva se sAre karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha-52.53.54 lobha, bhaya, gArava bhAva-yaha sUkSma pariNAma haiM, jo sAdhaka ko pUrva saMskAra vaza hote haiM / yaha saba navameM, dasaveM 4 guNasthAna meM apane Apa vilA jAte haiN| yaha saba pariNAma apane Apa galane kSINa hone vAle haiM, kucha hI kSaNa hoza meM rahakara dekheM to saba apane Apa vilA jAte haiN| lobha, bhaya, gArava Adi ke jitane bhI pariNAma haiM yaha saba karmodaya janya haiM, yaha AtmA kA svabhAva nahIM hai aura Atma svabhAva meM yaha nahIM haiN| apane svarUpa kI vismRti hone para ajJAna dazA meM yaha hote haiN| deha, prANa, iMdriyAM, mana aura buddhi ina upAdhiyoM meM se jisa-jisa ke sAtha sAdhaka kI citta vRtti kA saMyoga hotA hai, usI-usI bhAva kI usako prApti hotI hai| pUrva saMskAra, mana ke saMkalpa dvArA jo bhAva karma kA baMdha hotA hai vaha bhI apane samaya para apane Apa calane lagate haiM / sAdhaka ko inameM jur3anA yA bhayabhIta nahIM honA cAhiye, apane meM svastha sAvadhAna hoza meM KS nirbhaya nirdvanda masta rahe to yaha saba bhAva vilA jAte haiN| jaise-asAvadhAnI pUrvaka hAtha se chUTakara sIr3hiyoM para girI geMda nIce calI jAtI hai, vaise hI apane lakSya, brahma svarUpa, mamala svabhAva se haTakara thor3A sA citta bahirmukha ho jAtA hai to vaha nIce kI ora hI giratA jAtA hai| du:kha ke kAraNa aura moha rUpa anAtma ciMtana ko chor3akara AnaMda svarUpa AtmA kA ciMtana karo, jo sAkSAt mukti kA kAraNa hai| anAdikAla se karma saMyukta AtmA meM karmamala, nokarma mala tathA karma ke saMyoga ke nimitta se hue rAgAdi krodhAdi bhAvamala, ina tInoM maloM ke AvaraNa ke kAraNa, AtmA jo ki svayaM zuddha caitanya svarUpa AnaMda kaMda hai, 9 apragaTa rUpa thaa| jaba jJAnI sAdhaka apane mamala svabhAva kI sAdhanA karatA hai to yaha karmamala AvaraNa dUra ho jAte haiM, vilA jAte haiM, AtmA apane sacidAnaMda svarUpa meM pragaTa ho jAtA hai| ___ AkAMkSA kA nAma hI vedyabhAva hai, AkAMkSA ko bhogane vAlA bhAva vedaka bhAva kahA gayA hai| donoM bhAva karmodaya meM hote haiM, ata: donoM hI vibhAva haiM aura unameM kAlabheda bhI hai / jaba vedyabhAva hotA hai taba vedakabhAva kI utpatti nahIM hotI aura jaba vedaka bhAva hotA hai taba taka vedyabhAva samApta ho jAtA hai| donoM eka sAtha kabhI nahIM ho sakate isaliye kAMkSya bhAva (cAhane vAle) kI ****** Ban Chang Chang Chang Chang Chang Chang Guan Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan Juan Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2564 -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI pUrti honA saMbhava hI nahIM hai| jJAnI isa vastu sthiti ko jAnatA hai vaha inameM se kisI kI bhI icchA nahIM karatA, koI AkAMkSA nahIM karatA, atyaMta virakta hotA huA, usakA jJAtA hI rahatA hai| 55. Alasa bhAva, 56. prapaMca bhAva, 57. vibhrama bhAvaAlasa anisTa rUrva, Alasa parinAma anita tiktaM ca / AvaranaM nahu uttaM, appa sahAvena AlasaM mukkaM / / 457 / / parapaMca para picchaM, para pajjAva parinAma mukkaM ca / AvaranaM bahu picchaM, mamala sahAvena kamma saMcipanaM / / 458 / / vibhrama vipriya bhAvaM vipriya parinAma anisTa galiye ca / AvaranaM na picchaM, nyAna sahAvena kamma saMvipanaM / / 459 / / anvayArtha - (Alasa anisTa rUvaM ) Alasa aniSTakArI bhAva hai (Alasa parinAma anrita tiktaM ca) Alasa pariNAma kSaNabhaMgura chUTane vAle haiM (AvaranaM nahu uttaM) isa AvaraNa kI carcA hI mata karo (appa sahAvena AlasaM mukkaM) Atma svabhAva se saba Alasa bhAva kSaya ho jAte haiN| ( parapaMca para picchaM) prapaMca bhAva para padArtha ke saMbaMdha se hote haiM (para pajjAva parinAma mukkaM ca) para paryAya ke pariNAma saba chUTa jAne vAle haiM (AvaranaM nahu picchaM) isa AvaraNa ko mata dekho, jAno (mamala sahAvena kamma saMSipanaM) mamala svabhAva se saba karma kSaya ho jAte haiN| (vibhrama vipriya bhAvaM) vibhrama bar3A viparIta bhAva hai (vipriya parinAma anisTa galiyaM ca) saMzaya rUpa viparIta apriya bhAva aniSTakArI gala jAne vAlA hai (AvaranaMnahu picchaM) isa AvaraNa ko jAnane pahicAnane meM mata lago (nyAna sahAvena kamma saMSipanaM) apane jJAna svabhAva meM rahane se saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha 55 56 57, Alasa, prapaMca, vibhrama bhAva - sAdhaka kI sAdhanA meM bAdhaka yaha sUkSma pariNAma haiN| Alasa bhAva-pramAda, asAvadhAnI, yaha pramatta guNasthAna taka hotA hai| prapaMca bhAva para paryAya kI ora lakSya rahane se hotA hai / vibhrama bhAva-saMzaya bhAva samyakjJAna kI zuddhi na hone taka hotA - 255 gAthA 457-459******* hai| samyakjJAna hone para yaha saba bhAva vilA jAte haiN| yaha saba karmodaya janya bhAva gala jAne vAle, vilA jAne vAle haiM, isa AvaraNa ko mata dekho, apane jJAna svarUpa mamala svabhAva meM rahane se sAre karma kSaya ho jAte haiN| AzA, sneha, lAja, lobha, bhaya, gArava, Alasa, prapaMca, vibhrama yaha no bhAva citta kI asthiratA, adRr3hatA ke kAraNa hote haiN| yaha sUkSma bhAva haiM, mana ke bAda pakar3a meM Ate haiN| sAdhaka Age kyoM nahIM bar3hatA ? vicAra karane para yahI pratIta hotA hai ki aMta:karaNa meM rAga-dveSa, ahaMtA, mamatA aura kAmanA Adi aneka doSa bhare hue haiM jinake kAraNa aMtaHkaraNa apavitra ho rahA hai jisase sAdhanA meM bAdhA ho rahI hai| ataH aMta:karaNa ko zuddha karane ke liye niSkAma bhAva se zaucAcAra, sadAcAra, japa, tapa sAtvika bhojana aura satya vyavahAra Adi kI bahuta AvazyakatA hai kyoMki yaha Atma kalyANa meM parama Avazyaka hai / saMkalpa - vikalpa mana kA kAma hai| rAga-dveSa (acchA burA mAnanA) buddhi kA kAma hai| cAha, ciMtA, ciMtana- citta kA kAma hai| moha (cAroM kaSAya) ahaM kA kAma hai| jise dhairya, dUradRSTi, sthiramati aura dRr3ha dakSatA hai vaha kisI bhAva meM parezAna nahIM hotA hai| vivekavAna sAdhaka ke liye apane svarUpAnusaMdhAna meM pramAda karane se bar3hakara aura koI anartha nahIM hai kyoMki isI se prapaMcabhAva hote haiM aura prapaMca se vibhramabhAva hote haiM / jaba taka sAdhaka apane parama puruSArtha ko nijabala se pragaTa kara anAdikAlIna karma nimitta janya vibhAvoM aura vikalpoM se apane ko nahIM nikAlatA arthAt apane svarUpa meM sthita nahIM hotA taba taka yaha bhAvaka bhAvoM kI zrRMkhalA nahIM TUTatI / bhAvaka bhAva aura jJeyabhAvoM se bhedajJAna hone para jaba sarva anya bhAvoM se bhinnatA huI taba yaha upayoga svayaM hI apane eka AtmA ko dhAraNa karatA huA * apane jJAnAnaMda svabhAva meM ramaNa karatA hai, apane dhruvadhAma meM sthita rahatA hai anyatra nahIM jAtA / sAdhaka kI dRSTi niraMtara apane mamala svabhAva dhruva tatva para hI rahatI hai, isase saba karma kSaya ho jAte haiN| Wu Qi Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E-HE **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI prazna - bhAvaka bhAvoM se apane ko bhinna jAnane para phira bhAvaka * bhAva hote haiM yA nahIM? samAdhAna - bhAvaka bhAvoM se apane ko bhinna jAnane para jJAyaka kI sthiti ho jAtI hai, jisase una bhAvoM dvArA puna: karmabaMdha nahIM hotaa| bhAvaka bhAva to guNasthAna ke anusAra hote haiN| prazna- jaba sAdhaka apane Atma svabhAva kI sAdhanA karatA hai phira yaha bhAva kyoM hote haiM? samAdhAna - sAdhaka apane svabhAva kI sAdhanA karatA hai paraMtu jaba taka svarUpa meM lInatA arthAt kevalajJAna nahIM hotA taba taka yaha bhAva hote haiN| sAdhaka kI dRSTi apane zuddhAtma tattva para hotI hai tathApi jJAna meM svabhAva aura paryAya donoM kA bodha rahatA hai, vaha zuddha-azuddha paryAya ko jAnatA hai aura unheM jAnate hue unake svabhAva vibhAvapane kA, unake sukha-duHkha rUpa vedana kA, unake sAdhaka-bAdhakapane kA viveka rahatA hai| sAdhaka dazA meM sAdhaka ke yogya aneka pariNAma hote rahate haiM paraMta maiM paripUrNa dhuvatattva hUM aisA jJAnabala satat rahatA hai| puruSArtha rUpa kriyA apanI paryAya meM hotI hai aura sAdhaka use jAnatA hai tathApi dRSTi apane mamala svabhAva kI hI rahatI hai| aisI sAdhaka pariNati kI aTapaTI rIti ko jJAnI barAbara samajhate haiM, dUsaroM ko samajhanA kaThina hotA hai| prazna - bhAvaka bhAvoM se bhinnatA hone para phira kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMdaha pAnA pajjattI, suddhaM sasahAva hu~ti caudsmo| mamala sahAvaM diha, caudasa prAna bhAva uppattI // 460 // daha saMjuttaM sahiyaM, atIMdI sahakAra sahAva sNjuttN| nyAna sahAva sa uttaM,suSa sAtA bodha ceyanA rUvaM // 461 // anvayArtha - (daha pAnA pajjattI) daza prANa saMyogI paryAya ke hote haiM (suddhaM sasahAva huMti caudasamo) zuddha svabhAva hone arthAt kevalajJAna hone para * caudaha prANa hote haiM (mamala sahAvaM di8) mamala svabhAva ko dekhane arthAt mamala * svabhAva kI dRSTi hone se (caudasa prAna bhAva uppattI) caudaha prANa ke bhAva paidA * ho jAte haiN| gAthA-460-462 - HHHHHHE (daha saMjuttaM sahiyaM) daza prANa arthAt pAMca iMdriya, tIna bala, Ayu aura zvAsocchavAsa yaha daza prANa sahita to ho (atIMdI sahakAra sahAva saMjuttaM) atIndriya svabhAva kA sahakAra va usameM lIna hone para (nyAna sahAva sa uttaM) jo jJAna svabhAva kahA gayA hai (suSa sAtA bodha ceyanA rUva) sukha, sattA, bodha aura cetanA yaha cAra prANa pragaTa hote haiN| vizeSArtha- bhAvaka bhAva se bhinnatA hone para abhI taka jo daza prANa hI mAne jAte the, sAdhaka kI mamala svabhAva para dRSTi hone se caudaha prANa ke bhAva paidA ho jAte haiM kyoMki daza prANa to paryAyI haiM arihaMta kevalajJAnI ko caudaha prANa hote haiM / daza prANa-pAMca iMdriya-sparzana, rasanA, ghANa, cakSu, karNa / tIna bala-mana, vacana, kAya-Ayu aura zvAsocchavAsa, yaha to vartamAna saMyogI paryAya meM haiN| jaba apane atIndriya svabhAva meM lIna hote haiM, jise jJAna svabhAva kahA gayA hai, vahAM sukha, sattA, bodha,cetanA yaha jo jIva ke vAstavika cAra prANa haiM yaha pragaTa ho jAte haiN| zarIra meM jo prANoM kA saMbaMdha jur3A thA, sAdhaka isase bhinna apane vAstavika prANa ko jAna letA hai phira use zarIra ke OM prati mamatva nahIM rahatA aura zarIra ke prANoM ke jAne para apanI hAni nahIM mAnatA / sAdhaka jIva prAraMbha se aMta taka nizcaya kI hI mukhyatA rakhakara vyavahAra ko gauNa karate jAte haiM, usase sAdhaka dazA meM nizcaya kI mukhyatA ke bala se zuddhatA kI vRddhi hotI jAtI hai| kevalajJAna hone para vahAM mukhya gauNapanA nahIM hotA aura naya bhI nahIM hote haiN| prazna - yaha cAra prANoM kA svarUpa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 1. sukha prANasuSaMcabhAva upattI, suSa SipanikabhAva parinAma sNjutt| kamma mala surya ca vipanaM, suSa prAnaM sahAva uvanaM ca // 462 // anvayArtha - (suSaM ca bhAva upattI) sukha ke bhAva paidA honA (suSa Sipanika bhAva parinAma saMjuttaM) sukha kSAyika bhAva ke pariNAma se saMyukta hotA hai (kamma mala suyaM ca vipanaM) isase karmamala svayaM kSaya hone lagate haiM (suSa prAnaM 9 sahAva uvanaM ca) yahI sukha prANa svabhAva kA pragaTa honA hai| vizeSArtha- sukha prANa-sukha ke bhAva paidA honA, apane ApameM sukha kI anubhUti honA / mamala svabhAva kI anubhUti hone para kSAyika bhAva pragaTa *HHHHHHHHI Di Dai ,Bi Zhang Gai Ming Gai Ming Di Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hotA hai arthAt sAdhaka meM dRr3hatA AtI hai, apane jJAna zraddhAna kA aTala zraddhAna vizvAsa hotA hai| jJAna svabhAva kI dRr3hatA honA hI kSAyika bhAva hai aura sukha kI anubhUti isI bhAva se hotI hai kyoMki jaba taka apane mamala svabhAva kA dRr3ha zraddhAna vizvAsa nahIM hotA hai taba taka cala mala agAr3hapanA bhayabhItatA rahatI hai vahAM sukha kI anubhUti nahIM hotI / sukha kI anubhUti pragaTa hone para karmamala svayaM hI kSaya hone lagate haiM yahI sukha prANa kA pragaTa honA hai| AtmIya AnaMda AnA hI sukha prANa hai jo kevalajJAna pragaTa hone para anaMta sukha rUpa ho jAtA hai| svarUpa ke anubhava se AtA huA jJAna hI AtmA hai, aise jJAna svabhAva kA sva saMvedana hI sukha kI anubhUti sukha prANa hai| prazna- kSAyika bhAva to kSAyika samyaktva hone para hotA hai kyA yahAM kSAyika samyaktva ho gayA ? samAdhAna- nahIM, yahAM kSAyika samyaktva kI pradhAnatA nahIM hai, yahAM apane bhAva meM dRr3hatA, aTalatA AnA ki maiM dhruvatattva zuddhAtmA, mamala svabhAvI hI hUM, aisA dRDha zraddhAna honA hI kSAyika bhAva hai aura isI dRr3hatA se kSAyika samyaktva bhI hotA hai; phira yaha kisI bhI karmodaya janya pariNamana meM jur3anA, acchA-burA laganA miTa jAtA hai| yaha kSAyika bhAva ho jAnA aura sukha kI anubhUti hone laganA, sAdhaka kI vizeSa upalabdhi hai / 2. sattA prANa sAtAnanta visesaM, sahakAre nyAna mamala sahakAraM / sahakAra kamma SipanaM, sAtA prAna mamala diTThIo // 463 // anvayArtha (sAtAnanta visesaM) sattA kI anaMta vizeSatA hai (sahakAre nyAna mamala sahakAra) sattA ke sahakAra se hI jJAna mamala svabhAva ko svIkAra karatA hai (sahakAra kamma SipanaM) sattA svarUpa ke pragaTa hote hI karma kSaya ho jAte haiM (sAtA prAna mamala diTThIo) sattA prANa mamala dikhatA hai| - - vizeSArtha - sattA prANa kI anaMta vizeSatA hai| sattA prANa se hI jIva anAdi se anaMta kAla taka banA rahatA hai| sva svarUpa kI sattA kI anubhUti hI sattA prANa hai / maiM mamalajJAna svabhAvI hUM, aise sattA svarUpa kI anubhUti honA sattA 257 prANa hai isase "sattA eka zUnya viMda' kA prakAza hotA hai| nija sattA kA svAbhimAna bahumAna hone para karma kSaya ho jAte haiN| karmoM ke kSaya hone para pUrNa zuddha mamala svabhAva pragaTa ho jAtA hai yahI sattA prANa hai| sAdhaka ko nija sattA svarUpa kI anubhUti hone para jJAta hotA hai ki maiM pUrNa zuddha asaMga huuN| maiM nitya atIndriya jJAnamaya huuN| mere atirikta anya koI kucha hai hI nhiiN| maiM cetana asaMkhyAta pradezI siddha svarUpa zuddhAtmA hUM yahI sattA prANa hai| gAthA 463, 464 ****** 3. bodha prANa - bodhaM nyAna sahAvaM, nyAna vinyAna mamala nyAnasya / parinAma nyAna susamartha, prAnaM bodhaM ca mamala mala rahiye / / 464 / / anvayArtha (bodhaM nyAna sahAvaM) jJAna svabhAva ko bodha prANa kahate haiM ( nyAna vinyAna mamala nyAnasya) bhedavijJAna se yaha jJAna svabhAva zuddha mamala ho jAtA hai (parinAma nyAna susamayaM ) taba jJAna apane zuddhAtma svarUpa meM hI pariNamana karatA hai (prAnaM bodhaM ca mamala mala rahiyaM) karma mala se rahita hone para yaha bodha prANa mamala ho jAtA hai| vizeSArtha AtmA kA tIsarA svAbhAvika prANa bodha yA jJAna hai / jahAM taka jJAnAvaraNa karma kA udaya hai vahAM taka yaha bodha prANa malina rahatA hai, jaba sarvathA karma mala kSaya ho jAtA hai taba anaMta jJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai| - - bhagavAna AtmA jJAna aura AnaMda svarUpI hone se vaha jJAna guNa dvArA hI anubhUta hone yogya hai, vaha jJAna guNa binA anubhUta nahIM hotaa| bhagavAna kI vANI se nahIM, unake nimitta se hue paralakSI jJAna se bhI nahIM paraMtu jo svalakSI bhAvazruta jJAna hai, usase AtmA kI anubhUti hotI hai, jJAna vijJAna honA, viveka kA jAgaraNa hI bodha prANa hai| jJAna dvArA svarUpa zakti ko jAnanA / jJAna lakSaNa va lakSya rUpa AtmA apane jJAna meM bhAsita hotA hai taba sahaja AnaMda dhArA bahatI hai yahI bodha prANa hai, jahAM AtmA kI aisI anubhUti huI ki jJAna sarva vikalpoM se bhinna hokara pariNamita hotA hai / kisI anya zuddhanaya kI dRSTi se dekhA jAye to kisI dravya kA svabhAva, Huo Dao Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----------- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-465-467*12--21-2---- dravya rUpa nahIM hotA, jaise-cAMdanI pRthvI ko ujjvala karatI hai kiMtu isa prakAra sAdhaka ko yaha cAra prANoM kA anubhava pragaTa hotA hai. jisase pRthvI cAMdanI kI kiMcit mAtra bhI nahIM hotii| isI prakAra jJAna jJeya ko jAnatA usakA Atmabala bar3ha jAtA hai, puruSArtha jAga jAtA hai aura vaha mokSamArga meM 4 hai kiMtu jJeya jJAna kA kiMcit mAtra bhI nahIM hotaa| AtmA kA jJAna svabhAva hai Age bar3ha jAtA hai| isaliye usakI svacchatA meM jJeya svayameva jhalakatA hai kiMtu jJAna meM una jnyeyoN| prazna - sAdhakako vartamAna dazA meM cAra prANoM kA kaisA vedana kA praveza nahIM hotaa| hotA hai? 4.cetanA prANa samAdhAna - sukha prANa se prasannatA halkApana, AnaMda kI dazA rahane ceyana ananta rUvaM, ceyana AnaMda kamma saMSipanaM / lagatI hai, mana se jo viSAda bhayabhItatA hotI thI vaha miTa jAtI hai / sattA cidAnanda AnandaM, paramaM Ananda suddha diTThIo // 465 // prANa se apane svarUpa kI sattA zakti jAnane meM A jAtI hai jisase nirbhaya, anvayArtha - (ceyana ananta rUvaM) anaMta kAla taka rahane vAlA caitanya nirdvanda rahane lagatA hai| bodha prANa se jJAna svabhAva kA jAgaraNa ho jAtA hai prANa AtmA kA svabhAva hai (ceyana AnaMda kamma saMSipanaM) caitanya ke AnaMda meM phira vaha kisI paryAyI pariNamana meM nahIM jur3atA, acchA-burA nahIM mAnatA, rahane se karma kSaya ho jAtA hai (cidAnanda AnandaM) cidAnaMda AnaMda meM rahatA hai ajJAna se sAvadhAna ho jAtA hai / caitanya prANa se hamezA svastha hoza meM rahane (paramaM Ananda suddha diTThIo) zuddha dRSTi meM paramAnaMda AtA hai| lagatA hai, phira jIne-marane kA koI bhaya nahIM rahatA, zarIra se virakta ho vizeSArtha- anAdi anaMta kAla taka rahane vAlA hI jIva kA caitanya jAtA hai / apane meM dRDhatA, aTalatA, abhayatA AtI hai aura kSAyika bhAva meM prANa hai| caitanya ke AnaMda meM rahane se karma kSaya hote haiM / cidAnaMda AnaMda se hI rahane lagatA hai| zuddha dRSTi kevalajJAna svarUpa paramAnaMda pragaTa hotA hai| prazna - phira caudaha prANoM kI kyA vizeSatA hotI hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - yaha AtmA sparza rasa Adi guNoM se rahita aura pudgala tathA anya cAra ajIvoM se bhinna hai, use bhinna karane kA sAdhana to cetanA guNamayatA hai| rAga caudasa prAna subhAvaM, sukhaM sahakAra suddha diddiio| aura vikalpoM se bhI bhinna karane kA sAdhana cetanA guNamayatA hI hai / cetanA mamala sahAva saMjuttaM, appA paramappa mamala nyAnasya // 466 // guNamaya zakti hI caitanya prANa hai, jo AtmA ko anya dravyoM se bhinna karane kA vipio kamma tivihaM, vipio parinAma asuddhbNdhaan| sAdhana hai, jo anAdi se anaMta kAla taka rahane vAlA hai| caitanya lakSaNa dvArA sva ko lakSita karate hue dhruva svabhAva para lakSya jAtA hai| sukha sahAvaM picchadi, mamala sahAvena mamala nyAnasya // 467 // AtmA ko cetanA guNamaya batalAyA hai kyoMki jJAna kI paryAya kA aMza anvayArtha - (caudasa prAna subhAvaM) daza prANa saMyogI paryAya ke aura pragaTa hai ata: cetanA guNamaya trikAla hai| AnaMda kA aMza to jaba svabhAva kA cAra prANa nija svabhAva ke, ina caudaha prANoM kA svabhAva jAnane se (suddha Azraya leM taba pragaTa hotA hai paraMtu cetanA kI vartamAna paryAya to ajJAnI kA bhI sahakAra suddha diTThIo) apane zuddha svabhAva kA sahakAra aura zuddha dRSTi hotI hai vikasita aMza hai, nigoda se lekara siddha dazA taka caitanya svabhAva hI anaMta (mamala sahAva saMjuttaM) mamala svabhAva meM rahane se (appA paramappa mamala * aparimita dikhatA hai| nyAnasya) AtmA paramAtmA kevalajJAna svabhAvI ho jAtA hai| cidAnaMda svabhAva kA bhAna karane vAlA alpa kAla meM mokSa calA jAtA (pipio kammaM tiviha) tInoM prakAra ke karma kSaya hone lagate haiM (pipio hai| aMtara kA mokSamArga to rAga se pare caitanya svabhAva ke Azraya se pariNamatA parinAma asuddha baMdhAnaM) azuddha baMdha pariNAma bhI kSaya ho jAte haiM (suddha sahAvaM hai| trikAlI cidAnaMda caitanya svarUpa kI anubhUti se kevalajJAna svabhAva picchadi) apane zuddha svabhAva ko pahicAnane se (mamala sahAvena mamala nyAnasya) paramAnaMda pragaTa hotA hai| mamala svabhAva kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai| 258 ******* **** -k -E E -E- S E Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chang Chang Chang Chang Tiao Chu Ge Lei 000 - *-*-*-*-*-** zrI upadeza zuddha sAra jI vizeSArtha-caudaha prANoM kA svabhAva jAnane se apane zuddha svabhAva kA sahakAra aura zuddha dRSTi hotI hai, mamala svabhAva meM rahane se AtmA paramAtmA kevalajJAna svabhAvI ho jAtA hai| tInoM prakAra ke karma kSaya hone lagate haiM phira zubhAzubha karmoM kA baMdha bhI nahIM hotA, sAre bhAva hI kSaya ho jAte haiM / apane caitanya prANa zuddha svabhAva ko pahicAnane se mamala svabhAva kA atIndriya AnaMda Ane lagatA hai aura isakI sthiratA se kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmA jJAna svabhAva se sadA pragaTa hai to bhI usameM anya mAnanA yA para kA kartRtva yA bhoktRtva mAnanA ajJAna bhAva hai / yaha ajJAnamaya bhAva kSaNika hone se jJAnamaya bhAva dvArA dUra hotA hai| isase siddha hotA hai ki nija zuddhatva rUpa mokSa AtmA kA svabhAva hai| baMdhana, bhUla,azuddhatva, saMyogI daza prANa usakA svabhAva nahIM hai| anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha aura anaMta vIrya se AtmA paripUrNa hai jisakA sahaja svabhAva zuddha mamala hI hai, usa svabhAva kA Adi aMta nahIM hai, yaha nija tatva jaisA hai vaisA pahicAnA jAye to yaha AtmA pUrNa kRtakRtya hokara sahaja svataMtra paramAtmA kevalajJAna svabhAvI hotA hai| puNya-pApa aura rAga-dveSa rUpa upAdhi se bhinna aise jJAnAnaMda svarUpa kI zraddhA samajha aura usameM sthiratA ke satpuruSArtha dvArA kramaza: pUrNa rUpa se zuddhatA pragaTa hotI hai aura usase sAdi anaMta nirAkula rUpa sukha dazA pragaTa hotI hai| nirAkulatA kA tAtparya Adhi vyAdhi aura upAdhi rahita zAMti se hai| Adhi- mana kI ciMtA, mana ke zubhAzubha vikalpa rUpa vikArI kArya arthAt caitanya kI asthirtaa| vyAdhi-zarIra kI rogAdi viSayaka ciNtaa| upAdhi - strI, dhana, putra, ijjata Adi kI ciNtaa| uparyukta Adhi, vyAdhi aura upAdhi rUpa AkulatA se rahita sahajAnaMda rUpa sukha dazA hai| isase tInoM prakAra ke karma kSaya hote haiM aura kevalajJAna * paramAtma pada pragaTa hotA hai| prazna- yaha karmoM kA sambaMdha kaise chUTatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM gAthA - 468 eatIcAra kammAna, nyAnasahAvena kamma vilyNti| mamalaM mamala sahAvaM, nyAna vinyAna mukti gamanaM ca // 458 // anvayArtha -(e atIcAra kammAnaM) yaha karmoM kA doSa aticAra sambaMdha (nyAna sahAvena kamma vilayaMti) jJAna svabhAva kI sAdhanA se saba karma vilA jAte haiM (mamalaM mamala sahAvaM) mamala svabhAva mamala hI mamala rahatA hai (nyAna vinyAna mukti gamanaM ca) jJAna vijJAna se mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha- AtmA to mamala hI mamala svabhAva hai, AtmA meM to koI karma mala hai hI nhiiN| ajJAnatA se yaha karmoM kA sambaMdha hai, jJAna svabhAva kI sAdhanA se saba karma vilA jAte haiM, bhedavijJAna se mukti kI prApti hotI hai| jJAnAvaraNa darzanAvaraNa Adi AThakarma ina pudgala raja kaNoM ke saMyogI sambaMdha vAle haiM aura anAdi kAla se pravAha rUpa se cale A rahe haiN| purAne karma dUra ho jAte haiM aura naye karma Ate haiM, aisA anAdi kAlIna pravAha hai| AtmA abaMdha hai, mamala svabhAva vAlA hai, use bhUlakara isa jIva ne baMdha bhAva meM aTaka kara anaMta du:kha pAye haiM kiMtu jaba se sva sanmukhatA dvArA saba baMdha bhAvoM ko bheda kara samyakdarzana pragaTa kiyA taba se pUrNatA ke lakSya meM sthiratA kA puruSArtha bar3hAte-bar3hAte jIva ke jaba kevalajJAna pragaTa hotA hai taba cAra ghAtiyA karma kSaya ho jAte haiN| caudahaveM guNasthAna meM zeSa cAra aghAtiyA karmoM ke chUTane para AtmA avinAzI mukta siddha dazA ko prApta karatA hai|| pratyeka AtmA meM anupama atIndriya anaMta sukha zakti rUpa meM vidyamAna hai| dravya svabhAva hI sukha rUpa hai, svAdhIna hai| yadi vaha zakti rUpa meM na ho to kabhI pragaTa bhI nahIM ho sktaa| Atmazakti pUrNa hai, vaha usa hI prakAra ke pUrNa zraddhAna, jJAna, cAritra dvArA pragaTa ho sakatI hai. anya upAya se mokSa nahIM ho sktaa| isase yaha nizcita huA ki puNya se nahIM, mana ke zubha pariNAma se nahIM, zarIra se nahIM kiMtu AtmA meM jJAna pragaTa karake bhedavijJAna dvArA usameM sthiratA karane se mokSamArga aura mokSa dazA pragaTa hotI hai| prazna- sAdhaka dazA meM samyakadarzana aura bhedavijJAna hone para phira kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM RE Ping Xiang Chang Dang Fa Fa >> Da Da Da Shan Zhi Shi Zheng Shi Shi Chu Bu 259 - ---- Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2726627 ********** zrI upadeza zuddha sAra jI daMsana aMga sa uttaM, saMbhika daMsanasya suddha sabhAvaM / anaMta daMsana diTThI, suddha sahAvena mamala diTThIo / / 469 / / anvayArtha - (daMsana aMga sa uttaM) samyakdarzana ke aMgoM ko kahate haiM (saMmika daMsanasya suddha sabhAvaM ) usakA samyakdarzana zuddha hotA hai ( anaMta daMsana diTThI) anaMta darzana kI dRSTi hotI hai (suddha sahAvena mamala diTTIo) zuddha svabhAva kI mamala dRSTi hotI hai| vizeSArtha sAdhaka kA bhAvaka bhAvoM se bhinna hone para caudaha prANa kA pragaTapanA hotA hai| samyakdarzana, samyakjJAna kI vizeSatA se darzana ke ATha aMga pragaTa hote haiM, samyakdarzana zuddha hotA hai, anaMta darzana kI dRSTi hotI hai, zuddha svabhAva se mamala dRSTi hotI hai taba hI aSTa aMga paripUrNa hote haiM / jise AtmA kI zraddhA hai vaha utkRSTa pratikUla prasaMgoM meM bhI kheda nahIM karatA, aMtaraMga meM kSobha nahIM karatA, aisI usake jJAna kI dRr3hatA hotI hai| jaba taka vaha gRhastha dazA meM hai tathA puruSArtha nirbala hai taba taka jJAnI hote hue bhI use thor3I asthiratA ho jAtI hai kiMtu abhiprAya meM azarIrI vItarAga bhAva kA lakSya rakhatA hai / maiM jJAtA hU~, pUrNa hU~, zuddha hU~, aisI zraddhA rakhatA hai yahI zuddha samyakdarzana hai / prazna- aSTa aMga kauna-kauna se haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - nisaMkiya nikaMSiya, nividigiMcchA amUr3ha diTThIo / uvagUhana ThidikaranaM, vAchila pahAvanA aMga asTaMmi // 470 // anvayArtha - (nisaMkiya) niHzaMkita (nikaMSiya) ni:kAMkSita (nividi giMcchA) nirvicikitsA (amUDha diTTIo) amUr3ha dRSTi (uvagUhana) upagUhana (ThidikaranaM) sthitikaraNa (vAchila ) vAtsalya ( pahAvanA) prabhAvanA (aMga asTaMmi) yaha ATha aMga hote haiN| vizeSArtha samyakdarzana ke ATha aMgoM ke nAma- 1. niHzaMkita, 2. ni:kAMkSita, 3. nirvicikitsA 4 amUDhadRSTi 5 upagUhana, 6. sthitikaraNa, 7. vAtsalya, 8 prabhAvanA yaha ATha aMga samyadRSTi jJAnI ko paripUrNa hote haiM / sAdhaka pUrNatA ke lakSya se puruSArtha karatA hai, vaha puNyAdi upAdhiyoM Hui Er Ke -Hua Ke -Er -Er Hui -Er Er Ke Er 260 gAthA 469-473 ******** ko dekhakara unameM aTakatA nahIM hai, apane akhaMDa zuddhAtmA para hI usakI dRSTi hai / isase pUrNa AtmA kaisA hai, kitanA vikAsa rUpa anAvRta hai, kitanA anAvRta honA zeSa hai yaha saba jAnate hue vaha zIghra pUrNatA ko prApta karatA hai| prazna- ina ATha aMgoM kA svarUpa bhinna-bhinna batAiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 1. niHzaMkita aMga - nisaMka saMka rahio, nava sabhAva rahiya sasaMka virayaMti / nisaMka nyAna anmoyaM, pajjaya anyAna saMka vilayaMti // 471 // anyAna nahu picchadi, anyAna bhAva sayala tiktaM ca / nyAna sahAva anmoyaM, mamala sahAvena kamma saMSipanaM // 472 // para pajjAva na picchaM, pajjaya parinAma sayala galiyaM ca / nyAna sahAva susamartha, nisaMka bhAva kamma vilayaMti // 473 // anvayArtha - (nisaMka saMka rahio) nizaMka kA artha zaMkA rahita honA hai (nava sabhAva rahiya sasaMka virayaMti) navIna zaMkAoM se rahita hone se Age-pIche kI koI zaMkAyeM hotI hI nahIM haiM (nisaMka nyAna anmoyaM) jJAna ke AlaMbana se hI nizaMka hote haiM (pajjaya anyAna saMka vilayaMti) isI se ajJAna rUpI paryAya aura zaMkA vilA jAtI hai| (anyAnaM hu picchadi) ajJAna ko nahIM dekhanA cAhiye (anyAna bhAva sayala tiktaM ca) ajJAna bhAva saba chor3a denA cAhiye (nyAna sahAva anmoyaM ) jJAna svabhAva kA Azraya rakhane se (mamala sahAvena kamma saMSipanaM) mamala svabhAva se sAre karma kSaya ho jAte haiN| ( para pajjAva na picchaM) para paryAya ko mata dekho jAno (pajjaya parinAma sayala galiyaM ca) paryAyI pariNamana to saba gala jAne vAlA hai (nyAna sahAva susamayaM ) apanA zuddhAtma svarUpa hI jJAna svabhAva hai (nisaMka bhAva kamma vilayaMti) aise nizaMka bhAva meM rahane se karma vilA jAte haiN| vizeSArtha zaMkA nAma saMzaya tathA bhaya kA hai| sarvajJa deva ne vastu kA svarUpa kahA hai so satya hai ki asatya hai ? aisI zaMkA utpanna na honA niHzaMkita aMga hai kyoMki aisI zaMkA to mithyAtva karma ke udaya se hI hotI hai| mithyAtva sle ************** Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI prakRti ke udaya se para padArthoM meM Atma buddhi paidA hotI hai, isI ko paryAya buddhi kahate haiM arthAt karmodaya se milI huI zarIrAdi sAmagrI ko hI jIva apanA svarUpa samajha letA hai, isa anyathA buddhi se hI sapta prakAra ke bhaya utpanna hote haiM- ihaloka bhaya, paraloka bhaya, maraNa bhaya, vedanA bhaya, arakSA bhaya, agupti bhaya aura akasmAta bhy| jaba inameM se kisI prakAra kA bhaya ho to jAnanA cAhiye ki mithyAtva karma ke udaya se huA hai| yahA~ koI zaMkA kare ki bhaya to zrAvakoM tathA muniyoM ke bhI hotA hai kyoMki bhaya prakRti kA udaya aSTama guNasthAna taka hai to bhaya kA abhAva samyaktvI ke kaise saMbhava ho sakatA hai ? usakA samAdhAna karate haiM ki samyakadRSTi ko karma ke udaya kA svAmitva nahIM hai aura na vaha paradravya dvArA apane dravyatva kA nAza mAnatA hai, paryAya kA svabhAva vinAzIka jAnatA hai isaliye cAritramoha sambaMdhI bhaya hote hue bhI darzana mAha sambaMdhI bhaya kA tathA tatvArtha zraddhAna meM zaMkA kA abhAva hone se vaha ni:zaMka aura nirbhaya hI hai| yadyapi vartamAna pIr3A sahane meM asakta hone ke kAraNa bhaya se bhAgatA, ilAja Adi bhI karAtA hai tathApi tatvArtha zraddhAna se Digane rUpa darzana moha sambaMdhI bhaya lezamAtra bhI use utpanna nahIM hotA, apane AtmajJAna zraddhAna meM niHzaMka rahatA hai| jinAjJAnusAra nirgrantha mArga meM vItarAga svarUpa kI ArAdhanA kara paramAtma svarUpa kI prApti karUMgA, usameM kisI prakAra kI zaMkA nahIM hai, aisA dRr3ha vizvAsa sAdhaka ne apane AtmA meM nizcita kiyA hai, jisakI anubhava dazA meM isa prakAra niHzaMkatA ho usakA eka hI bhava bAkI hai| mamala svabhAva kI dRr3hatA se saba karma kSaya ho jAte haiN| AtmA ke trikAlI dhruva svabhAva kI zraddhA hI niHzaMkita aMga hai| zaMkA yA bhaya se rahita hokara dRr3hatA pUrvaka Atma svarUpa kA zraddhAna, apane jJAna svabhAva meM rahane se pUrva karma baMdhodaya vilA jAte haiN| jo samyaka dRSTi AtmA apane jJAna, zraddhAna meM niHzaMka ho, bhaya ke nimitta se svarUpa se calita na ho athavA saMdeha yukta na ho usako niHzaMkita aMga hotA hai tathA pUrva karma kSaya ho jAte haiN| 261 gAthA 474, 475 2. ni:kAMkSita aMga - - kaMcyA rahita subhAva, iMda dharaniMda paJjAva nahu picchaM / cakra pajjAva vimukkaM, pajjAvaM anyAna suyaM SipanaM ca // 474 // pajjAva anisTa rUvaM, kaMpyA rahita mamala sasarUvaM / pajjAva kaMtrya vilayaM, nyAnaM anmoya kaMcya rahiena / / 475 / / anvayArtha - (kaMpyA rahita subhAvaM ) kAMkSA rahita svabhAva arthAt kisI bhI prakAra kI kAmanA vAsanA kA na honA ni:kAMkSita aMga hai (iMda dharaniMda pajjAva nahu picchaM) vahA~ iMdra tathA dharaNendra kI paryAya tarapha bhI nahIM dekhatA ( cakra pajjAva vimukkaM ) cakravartI kI paryAya se bhI koI prayojana nahIM hai (pajjAvaM anyAna suyaM SipanaM ca ) isase ajJAna kI paryAya svayaM kSaya ho jAtI hai| (pajjAva anisTa rUvaM) sarva hI zarIra rUpI paryAya aniSTa haiM, AtmA ke liye hitakArI nahIM haiM ( kaMSyA rahita mamala sasarUvaM ) sarva kAMkSA rahita mamala apanA Atma svarUpa hai (pajjAva kaMSya vilayaM) kisI bhI karma janita paryAya kI kAMkSA nahIM hai (nyAnaM anmoya kaMSya rahiena) jJAna svabhAva ke Azraya samyaka dRSTi kAMkSA rahita hotA hai| vizeSArtha viSaya bhogoM kI abhilASA kA nAma kAMkSA yA vAMchA hai, yaha bhogAbhilASA mithyAtva karma ke udaya se hotI hai, isake cinha yaha haiM- pahale bhoge hue bhogoM kI vAMchA, una bhogoM kI mukhya kriyA kI vAMchA, karma aura karma ke phala kI vAMchA, mithyAdRSTiyoM ko bhogoM kI prApti dekhakara unako apane mana meM bhale jAnanA athavA iMdriyoM kI ruci ke viruddha bhogoM meM udvega rUpa honA, yaha saba sAMsArika vAMchAyeM haiN| jisa puruSa ke aMtara meM yaha na hoM vaha ni:kAMkSita aMgadhArI hai| vaha iMdra, dharaNendra, cakravartI ke sukhopabhoga ko bhI nahIM cAhatA / samyakadRSTi yadyapi karma ke udaya kI prabalatA se iMdriyoM ko vaza karane meM asamartha hai isaliye pAMca iMdriyoM ke viSayoM kA sevana karatA hai to bhI usako unase ruci nahIM hai isaliye ajJAna janita paryAyeM apane Apa kSaya ho jAtI haiN| - jJAnI puruSa vratAdi zubhAcaraNa karatA huA bhI unake udaya janita zubha phaloM kI vAMchA nahIM karatA, yahA~ taka ki vratAdi zubhAcaraNoM ko Atma svarUpa * Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-476,477HHH-- --- *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI ke sAdhaka jAnakara AcaraNa karate hue bhI heya jAnatA hai| jise Atmarasa kA svAda A gayA hai vaha anya rasa kA AkAMkSI nahIM hotA ata: samyakdRSTi saMpUrNa sAMsArika AkAMkSAoM se rahita Atma rasAsvAdI OM hai, yahI paramArtha se usakA ni:kAMkSita aMga hai| vyavahArataH Atma bhinna padArthoM meM aisA usakA vizvAsa hai ki unakA saMyoga karmAdhIna hai, nAzavAna saMyoga meM sukha nahIM hai, sukhAbhAsa hai| una sAMsArika sukha bhogoM meM rAgAdi kaSAyoM kA Alambana rahane se vaha pApa baMdha ke kAraNa haiM, jinakA phala atyaMta du:kha hai| aise du:khAMta phala vAle kisI bhI sAMsArika sukha kI use kiMcit bhI vAMchA nahIM hotI yahI ni:kAMkSita aMga vItarAga bhAva hai| jJAnI samyakdRSTi jIva jo sva saMvedana pratyakSa se apane svarUpa kA darzana kara rahA hai, atIndriya AnaMda kA svAda le rahA hai aura usameM ni:zaMka hai| vaha jAnatA hai ki maiM jJAna svabhAvI dhuva, mamala, acala padArtha hU~, merA nija kA jJAna chinane vAlA nahIM hai, vaha bigar3ane vAlA bhI nahIM hai, na nAza hone vAlA hai| isake sivAya koI dUsarA padArtha merI kucha hAni kara sake, merI sattA meM praveza kara sake, yA mujha para apanI sattA jamA sake, aisA bhI nahIM hai| merA jJAna darzana svabhAva sadA se hai, sadA rahegA vaha acala hai arthAt hInAdhika bhI nahIM ho sakatA, aise apane jJAna svabhAva ke AlaMbana se ni:kAMkSita rahatA hai| 3. nirvicikitsA aMgavidi saMsAra subhAvaM, vidaM na piccheha parinAma vilyti| vidica ananta anisTaM, vidaMna picchei kamma vilyNti|| 476 // vidina appa sahAvaM, daMsananyAnaM ca anmoyamamalaM c| anyAna vidi nahu picchaM, suddhaM sahakAra nivvidaM picchaM / 477 // anvayArtha - (vidi saMsAra subhAvaM) ghRNA karanA yaha saMsArI prANiyoM * kA svabhAva hai (vidaM na picchei parinAma vilayaMti) ghRNA yA glAni na dekhane se * ina pariNAmoM se chuTakArA ho jAtA hai (vidi ca ananta anisTa) ghRNA ke sarva hI bhAva aniSTakArI haiM (vidaM na picchei kamma vilayaMti) jo ghRNA bhAva nahIM karatA usake saba karma vilA jAte haiN| (vidiM na appa sahAvaM) ghRNA kA bhAva AtmA kA svabhAva nahIM hai (daMsana **** *** * nyAnaM ca anmoya mamalaM ca) AtmA to darzana jJAna svabhAvI mamala svarUpa hai aura aisA hI saba jIvoM kA svabhAva hai (anyAna vidinahu picchaM) ajJAna mayI ghRNA bhAva mata karo (suddhaM sahakAra nivvidaM picchaM) zuddha svarUpa kA sahakAra karo, sabako eka samAna samadRSTi se dekhanA hI nirvicikitsA aMga hai| vizeSArtha- apane ko uttama guNa yukta samajhakara apane Apako zreSTha mAnane se dUsaroM ke prati jo tiraskAra karane kI buddhi paidA hotI hai use vicikitsA yA glAni kahate haiM / yaha doSa mithyAtva ke udaya se hotA hai, hai isake bAhya cinha yaha haiM-jo koI puruSa pApa ke udaya se du:khI ho va asAtA ke udaya se glAna zarIra yukta ho, rogI ho, daridrI ho, usameM aisI glAni rUpa buddhi karanA ki maiM sundara rUpavAna, saMpattivAna, buddhimAna huuN| yaha raMka, dIna, kurUpa merI barAbarI kA nahIM hai / aise saba ghRNA bhAva aniSTakArI haiM, jo ina saba bhAvoM ko chor3akara sabase prema karatA hai vaha nirvicikitsA aMga kA dhArI hai| samyakdRSTi ke vicikitsA rUpa bhAva kadApi nahIM hote, vaha vicAra karatA hai ki zubhAzubha karmoM ke udaya se jIvoM kI aneka prakAra vicitra dazA hotI hai| kadAcit merA bhI azubha udaya A jAye to merI bhI aisI hI durdazA OM honA koI asaMbhava nahIM hai isaliye vaha dUsaroM ko hIna buddhi se yA glAna dRSTi se nahIM dekhtaa| jo vastu ke dharmoM ke prati glAni na kare usako nirvicikitsA aMga hotA hai| dveSa kA abhAva hone se pUrvakRta karma kSaya hote haiN| jo vastu ko usake svarUpa se dekhatA hai use dharma meM prIti hotI hai, dharma ke paripAlana meM dveSa buddhi ghRNA nahIM hotii| mithyAdRSTi maMda kaSAyavAna kadAcit dharma kA paripAlana kare to use pAlate-pAlate kabhI udAsInatA virakti kA bhAva bhI A jAtA hai ise hI vicikitsA kahate haiM / jJAnI ko apane svarUpa rUpa pravartana meM dRDha ruci hai yahI usakA nirvicikitsA aMga hai / vaha anya dharmAtmAjanoM kI sevA karatA hai. sAdhuoM kI vaiyAvRtti karatA hai yahI usakA vyavahArika rUpa hai| unakI sevA meM zArIrika malAdi ke kAraNa use ghRNA nahIM hotii| zarIra kA svabhAva sar3anA galanA hai cAhe apanA ho yA sAdhu kA ho usase ghRNA kaisI? ata: vyavahArika rUpa meM dharmAtmAoM se prIti karatA huA sevA karatA hai, yahI nirvicikitsA aMga hai, isase ghRNA dveSa glAni kA abhAva ho jAtA hai| 262 - Ban Chang Chang Chang Chang -------- Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Duo Ceng Si Duo >> Juan Zhang Xie Zhang Jing Zhong ********* zrI upadeza zuddha sAra jI sAdhaka ke aMtara meM pUrNa zuddha paramAtma svarUpa kI pratIti rahatI hai| * jIva kI siddha paramAtma dazA pUrNa rUpa se nirmala mamala hone se usake bAda koI anya maryAdA lAMghane ko zeSa nahIM rahatI hai| saba jIvoM kA siddha svabhAva apane ApameM paripUrNa hai isa zraddhA vizvAsa pratIti se samabhAva meM rahatA hai yahI nirvicikitsA aMga hai| 4. amUDha dRSTi aMgamUDa sahAvaM tiktaM , mUDha nigoyaM ca pajjAva sNdiddN| para subhAva pajjAvaM, mUDha diTThI ca galiya parinAmaM // 478 // amUha arUvarUrva, dihiM mamalaMca nyAna vinyAnaM / amUDha diTTi bhaniyaM, daMsana aMgaM ca kamma vilayaMti // 479 // anvayArtha - (mUDha sahAvaM tiktaM) mUDha svabhAva ko chor3anA (mUDha nigoyaM ca pajjAva saMdiTTha) mUDha loga paryAya ko hI dekhate haiM isase nigoda jAte haiM (para subhAva pajjAvaM) paryAya AtmA se bhinna para svabhAva rUpa hai (mUDha diTThI ca galiya parinAma) mUDha dRSTi aura usake bhAva gala jAne vAle haiN| (amUDha arUva rUvaM) amUDhadRSTi apane arUpI svarUpa ko dekhatA hai jo (diDhi mamalaM ca nyAna vinyAnaM) mamala svabhAva jJAna vijJAnamayI hai (amUDha diTTi bhaniyaM) amUDha dRSTi use kahate haiM (daMsana aMgaM ca kamma vilayaMti) jahAM samyakdarzana ke aMga pragaTa hokara karma vilA jAte haiN| vizeSArtha - atattva meM tattva zraddhAna karane kI buddhi ko mUDha dRSTi kahate haiM, paryAya dRSTi hI mithyAdRSTi hai, vaha mithyAtva ke udaya se hotI hai| jinake yaha mUDha dRSTi nahIM hai ve amUDhadRSTi aMga yukta samyak dRSTi haiN| mUDha dRSTi para paryAya ko hI dekhatA hai, para kA lakSya hone se ajJAniyoM dvArA pUrvApara viveka binA, guNa doSa ke vicAra rahita aneka kriyAkAMDa mithyA ADaMbaroM ko dhame rUpa varNana kiyA gayA hai aura unake pUjane se laukika aura pAramArthika kAryoM kI * siddhi batAI hai| amUDha dRSTi kA dhAraka ina sabako asatya jAnatA hai aura * unameM dharma rUpa buddhi nahIM karatA tathA aneka prakAra kI laukika mUDhatAoM ko nissAra tathA khoTe phaloM kI utpAdaka jAnakara vyartha samajhatA hai| kudeva yA adeva meM devabuddhi, kuguru yA aguru meM gurubuddhi tathA inake nimitta hiMsA karane meM dharma mAnanA Adi mUDhadRSTipane ko mithyAtva samajhakara *** * * * ** gAthA-478-481-------HIKHE dUra se hI tajatA hai yahI samyaktvI kA amUDha dRSTi aMga hai| samyakdRSTi ke nijAtma tattva se bhinna sabhI paMcendriya viSayoM para moha bhAva nahIM hai, yahI usakI moha rahita dRSTi hai, ise amUDha dRSTi aMga kahate haiN| apane jJAna, darzana, cAritra svabhAva meM ruci hai yahI usakA pAramArthika rUpa hai * tathA samasta para padArthoM meM moha kA abhAva hai| mithyAmArga aura mithyA mArgiyoM kI mana vacana kAya se sarAhanA na karanA hI amUDha dRSTi aMga hai| mUDha dRSTi bAhya sAdhanA kA pakSa karatA hai kiMtu yahAM to pUrNa svarUpa ke utsAha kI bhAvanA hai, jo AtmA se ho sake aisI jJAna kriyA yA svarUpa meM ramaNatA kA vicAra hai| isa prakAra ke aDiga nizcala asIma vizvAsa ko svIkAra to kro| kabhI siMha zarIra ke Tukar3e bhI kara de to bhI kSobha na ho,yahAM to asalI sAdhaka dazA kI bhAvanA hai| jo svarUpa meM mUDha na ho, svarUpa ko yathArtha jJAna vijJAna mayI mamala svabhAva hI jAne yahI amUDha dRSTi aMga hai aura isase hI pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiN| 5. upagrahana aMgauvagUhanaM sabhAvaM, nyAnI dosaM na disyate bhAvaM / pajjAvaM para vilayaM, nyAnI anmoya doSa vilayaMti // 480 // guna rUrva uvaesa, nyAnI sabhAva kamma vipanaM c| dosaM nanta na picchaM, uvagUhana anmoya nyAna mamalaM ca // 481 // anvayArtha - (uvagUhanaM sabhAvaM) upagUhana svabhAva vaha hotA hai (nyAnI dosaM na disyate bhAvaM) jJAnI para ke doSoM para dRSTi nahIM dete (pajjAvaM para vilayaM) para aura paryAya kI dRSTi bhI vilA gaI (nyAnI anmoya doSa vilayaMti) jJAnI AtmAnaMda meM magana hai, isI se saba doSa, karma vilA jAte haiN| (guna rUvaM uvaesa) apane Atma svarUpa ke guNoM kA upadeza apane liye karate haiM (nyAnI sabhAva kamma vipanaM ca) jJAnI ke apane svabhAva ke prakAza se karma kSaya ho jAte haiM (dosaM nanta na picchaM) vaha kisI ke doSa dekhate hI nahIM haiM (uvagRhana anmoya nyAna mamalaM ca) upagUhana svabhAva ke AlaMbana se mamala jJAna svabhAva pragaTa hotA hai| vizeSArtha - samyaktva ke ina ATha aMgoM meM prathama niHzaMkita aMga se AtmA kI akhaMDa zraddhA ke rUpa meM jIva ko samyaktva kA yathArtha svarUpa prApta * * **** ** @ Er Po Dai Zhang Gai Ming Gai Ming E-ME-2-1-5-15-3-5-3-5 263 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * F-ER ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI hotA hai| dUsare ni:kAMkSita aMga se viSayoM ke prati anAMkAMkSA ho jAne se taviSayaka rAga kA abhAva hotA hai| tIsare nirvicikitsA aMga se aniSTa padArthoM ke prati ghRNA yA tiraskAra kA parihAra hone se taviSayaka doSa kA abhAva ho jAtA hai| cauthe amUDha dRSTi aMga ke dvArA gRhIta mithyAtva ke sAdhanoM kA parihAra ho jAne se usameM moha bhAva kA abhAva ho jAtA hai| isa prakAra jJAnI ke rAga-dveSa, moha kA abhAva hone se baMdha nahIM hotA tathA pUrvakRta karmodaya kSaya hote jAte haiN| cAra aMgoM kI sAdhanA se samyaka dRSTi jIva kA AMtarika vyaktitva saMskArita ho jAtA hai| anya jIvoM ke prati usakA vyavahAra zeSa cAra aMgoM ke dvArA pariSkRta hotA hai| upagUhana aMga - jo apane saMpUrNa guNoM ko apane bhItara surakSita rakhe, upagUhana chipAne ko kahate haiM / jJAnI apane guNoM ko bAharI vikArI bhAvoM kI havA nahIM lagane detA, apane bhItara aMtaragarbhagRha meM hI chipAkara rakhatA hai yahI paramArthata: upagUhana hai / upagUhana kA dUsarA nAma upavRMhaNa hai jisakA artha bar3hAnA hai| jJAnI niraMtara apane guNoM kI vRddhi karatA hai, yahI usakA upavRMhaNa nAma kA vAstavika guNa hai / vyavahArata: upagUhana kA artha isa prakAra hai-dharmAtmA guNI puruSoM meM yadi koI doSa dikhAI de jAve to usakA pracAra-prasAra nahIM karanA, balki unameM yaha doSa dUra hoM tathA guNa bar3he aisI sahAyatA krnaa| pavitra jinadharma meM ajJAnatA athavA azaktatA se utpanna huI nindA ko yogya rIti se dUra karanA tathA apane guNoM ko va dUsaroM ke doSoM ko DhAMkanA so upagUhana hai puna: apanI tathA anya jIvoM kI samyakdarzana jJAna cAritra zakti ko bar3hAnA yahI upavRMhaNa aMga hai| jo AtmA ko zuddha svarUpa meM yukta kare, AtmA kI zakti bar3hAye aura anya dharmoM ko gauNa kare yaha upagUhana aMga hai, isase pUrva kRta karma kSaya ho jAte haiN| 6. sthitikaraNa aMgasthitikarana sa utta, nyAnInyAnaM ca anmoya samayaM c| pajjA nahu picchaM, sthiti aMgaM ca kamma vilayati // 482 // anvayArtha - (sthitikarana sa uttaM) sthitikaraNa aMga use kahate haiM (nyAnI nyAnaM ca anmoya samayaM ca) jJAnI apane jJAna svabhAva zuddhAtmA meM hI gAthA-482-484********** sthita rahate haiM (pajjAva nahu picchaM) paryAya kI tarapha dekhate bhI nahIM haiM (sthiti aMgaM ca kamma vilayaMti) isa sthiti aMga se saba karma vilA jAte haiN| vizeSArtha - apane svarUpa meM sthita rahanA hI sthitikaraNa aMga hai| svAzraya chor3akara parAzraya karanA yA paryAya ko dekhanA hI vicalita honA hai| svayaM apane jJAyaka svabhAva se vicalita na hokara usI meM sthita rahanA hI nizcaya se sthitikaraNa aMga hai| dharma, dharmAtmA ke Azraya se hI calatA hai, dharmAtmA ke apavAda se dharma kA apavAda ho jAtA hai ata: dharma ke mArga ko pavitra banAye rakhane ke liye dharmAtmA kA sthitikaraNa Avazyaka hai| upagahana aMga kI pUrti sthitikaraNa aMga se hI hotI hai, yaha usakA vyavahArika rUpa hai| Apa svayaM yA anya puruSa karma ke udaya vaza zraddhAna jJAna cAritra se Digate yA chUTate hoM to apane ko va unheM dRr3ha tathA sthira karanA sthitikaraNa aMga hai| 7. vAtsalya aMgavinyAnaM vAcchallaM, nyAnaM vinyAna nyAna shkaar| daMsana nyAna susamaya, mamala sahAvena carana saMjuttaM // 483 // caranaMpi suddha caranaM, saMjama caranasya suddha sasahAvaM / vilayaMtikamamalaya, vAchila aMgaca vinyAnanyAna anmoy||484|| anvayArtha- (vinyAnaM vAcchallaM) vijJAna ghana rahanA hI vAtsalya aMga hai (nyAnaM vinyAna nyAna sahakAra) jJAna se vijJAna aura vijJAna se kevalajJAna (daMsana nyAna susamayaM) apanA AtmA hI samyakadarzana hai, apanA AtmA hI samyajJAna hai (mamala sahAvena carana saMjuttaM) apane mamala svabhAva meM lIna rahanA hI samyakcAritra hai| (caranapi suddha caranaM) cAritra hI zaddha AtmA meM caryA rUpa hai (saMjama caranasya suddha sasahAvaM) apane zuddha svabhAva meM tiSThanA hI saMyamAcaraNa hai (vilayaMti kama malayaM) jisase karma mala vilA jAte haiM (vAchila aMgaM ca vinyAna nyAna anmoyaM) vijJAna ghana svabhAva kA AlaMbana hI vAtsalya aMga hai| vizeSArtha - apane samyakdarzana jJAna cAritra guNoM kI prApti ke prati anurAga vAtsalya aMga hai| maiM vijJAna ghana hUM, isakA utsAha prema sneha honA hI *KHELKER 264 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-5-19-5 *****-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI Wei Bi Rong Xu . vAtsalya hai| jJAna se vijJAna, vijJAna se kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmA hI samyakdarzana hai, AtmA hI samyakjJAna hai aura mamala svabhAva meM meM rahanA hI samyakcAritra hai isI se sAre karma mala kSaya hote haiN| apane vijJAna ghana svabhAva kA Azraya hI vAtsalya aMga hai| vatsa, bAlaka ko kahate haiM, bAlaka ke prati kisI ko dveSa nahIM hotA.na usakA koI apavAda karatA hai, usake guNa pragaTa hoM, isa abhiprAya se use bar3hAvA hI diyA jAtA hai, yaha sAmAnya loka vyavahAra hai| isI prakAra dharmI dharmAtmA ke prati dveSa na ho, usakA apavAda na ho, usameM guNa pragaTa hoM isaliye samyaktvI use bar3hAvA hI dete haiM yahI vyavahArika vAtsalya aMga hai| jo apane svarUpa ke prati vizeSa anurAga rakhatA hai yahI nizcaya vAtsalya aMga hai| nizcaya se merA AtmA hI jJAna hai, merA AtmA hI darzana aura cAritra hai, merA AtmA hI pratyAkhyAna hai, merA AtmA hI saMvara aura yoga hai kyoMki zuddha AtmA ke jJAnAdi kA Azrayatva aikAMtika hai| AtmA jaba jJAnI huA taba usane vastu kA aisA svabhAva jAnA ki AtmA svayaM to zuddha hI hai / dravyadRSTi se apariNamana svarUpa hai| paryAya dRSTi se paradravya ke nimitta se rAgAdi rUpa pariNamita hotA hai isaliye aba jJAnI una bhAvoM kA kartA nahIM hotA hai, jo udaya meM Ate haiM unakA jJAtA hI hotA hai, isase karma mala vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiM / jo mokSamArga kA sAdhaka ratnatraya dharma meM parama prema karatA hai, yahI vAtsalya aMga hai| 8. prabhAvanA aMgaprabhAvanA sahAva utta, parama tatvaM ca bhAva mamalaM c| apyA paramappAnaM, mamala sahAvena mukti gamanaM ca / / 485 // anvayArtha - (prabhAvanA sahAva uttaM) prabhAvanA svabhAva kahate haiM (parama tatvaM ca bhAva mamalaM ca) parama tattva aura mamala bhAva kA utsAha bahumAna honA hI prabhAvanA aMga hai (appA paramappAnaM) AtmA hI paramAtmA hai (mamala sahAvena mukti gamanaM ca) mamala svabhAva se hI mukti kI prApti hotI hai, aisA dRr3ha zraddhAna vizvAsa hI prabhAvanA aMga hai| vizeSArtha - apanI AtmA meM dina-dina ratnatraya ke teja ko bar3hAte jAnA, yaha Atma prabhAvanA hI nizcaya se prabhAvanA aMga hai| AtmA hI paramAtmA gAthA-485-487----- - -- -- hai, mamala svabhAva se hI mukti kI prApti hotI hai, aise apane parama tattva mamala svabhAva kA bahumAna utsAha ullAsa honA prabhAvanA aMga hai| __ bAhya prabhAvanA ke rUpa meM dayA dAna paropakAra karanA, saMyamita jIvana banAnA, dhArmika kAryoM ko utsAha pUrvaka karanA, pratyeka kArya viveka pUrNa ho, dharma kI abhivRddhi kAraka ho, svayaM ko prabhAvita kare tathA dUsaroM ko bhI * prabhAvita kare, vaha prabhAvanA aMga hai| dravyadRSTi karake akhaMDa eka jJAyaka rUpa vastu ko lakSya meM lekara usakA avalaMbana karanA, isa vidhi ke sivAya mokSa prApta karane kI anya koI vidhi nahIM hai| aisA jJAnI apanI AtmAnubhava kI laharoM meM hI magana rahatA hai| parAzraya kI dInatA dUra ho jAtI hai, mokSa patha usakI dRSTi meM sahaja hI dIkhatA hai| usakA mana saMsAra kI samasta vAsanAoM se dUra ho jAtA hai| apane AtmIya AMnada meM AnaMdita rahanA, apanA hI svAbhimAna bahumAna honA umaMga utsAha meM rahanA prabhAvanA aMga hai| prazna-yaha aSTa aMga kI vizeSatA kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMaMgaM asTa sa utta, nisaMka bhAva sayala vinyAnaM / saMka sahAvaM tiktaM, nisaMka aMga sayala saMjuttaM // 486 // nisaMka saMka vilayaM, aMgaM asTaM ca nimmalaM mmlN| isTaM saMjoya suddha,kammaM vipiUna mukti gamanaM ca // 487 // anvayArtha - (aMgaM asTa sa uttaM) aSTa aMga kI vizeSatA kahate haiM (nisaMka bhAva sayala vinyAnaM) bhedavijJAna pUrvaka pUrNa ni:zaMka bhAva ho jAnA (saMka sahAvaM tikta) zaMkA svabhAva kA chUTa jAnA (nisaMka aMga sayala saMjuttaM) ni:zaMkita aMga kA paripUrNa ho jAnA hI saba aMgoM kI pragaTatA hai| (nisaMka saMka vilayaM) jahAM sArI zaMkAyeM vilAkara nizaMka bhAva huA vahAM (aMgaM asTaM ca nimmalaM mamalaM) AThoM aMga hI nirmala aura zuddha mamala ho gaye (isTaM saMjoya suddha) apane iSTa nija zuddha svabhAva kI dRDhatA, sthiratA huI (kammaM SipiUna mukti gamanaM ca) karma kSaya hokara mukti kI prApti ho jAtI hai| vizeSArtha - apane nija ke nizcaya samyaktva saMbaMdhI ni:zaMkita bhAva 31-3-8-3-6- Chang Chang Chang Chang Chang 265 1-1-1- 2 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-486,487*-12--21-2---- - E--- E- E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI ke hone para sArI zaMkAyeM vilA jAtI haiN| maiM pUrNa zuddha, mukta, kevalajJAna * svabhAvI, dhuvatattva zuddhAtmA siddha paramAtmA huuN| aise apane satsvarUpa meM ni:zaMkita hone para AThoM aMga sahita navIna karma kA saMvara karatA huA tathA OM pUrva meM svAparAdha se bAMdhe hue karmoM kI apane nirjarA yogya pariNAmoM ke uThAna se kSaya karatA huA vaha samyakdRSTi jIva svayaM svAnubhavotpanna atyaMta AnaMda ke rasa se bharA huA Adi, aMta aura madhya bhAva se rahita jJAnamaya hokara AnaMda vibhora hokara nRtya karatA hai, AnaMdamaya rahatA hai isase sAre karma kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| isa prakAra niHzaMkita aMga kI paripUrNatA hone se navIna baMdha ko rokatA huA aura apane AThoM aMgoM se yukta hone ke kAraNa, nirjarA pragaTa hone se pUrvabaddha karmoM kA nAza karatA huA,samyakadRSTi jIva svayaM nija rasa meM AnaMdita jJAna rUpa hokara nRtya karatA hai| mere jJAna ke mati zruta aMza svataMtra haiM unheM kisI para kA avalaMbana nahIM hai, maiM jJAna svabhAvI zuddha caitanya mAtra hUM, aisI pratIti, dRDha zraddhA niHzaMkita hone para kisI nimitta kA athavA para kA lakSya nahIM rhtaa| sAmAnya svabhAva kI ora hI lakSya rahatA hai, isa sAmAnya svabhAva ke bala se jIva ko pUrNatA kA puruSArtha hotA hai| pahale para ke nimitta se jJAna kA honA mAnA thA, iMdriya jJAna se vaha jJAna para lakSya meM aTaka jAtA thA kiMtu svAdhIna svabhAva se jJAna hotA hai aisI pratIti ni:zaMkita hone para jJAna ko kahIM bhI rukane kA nahIM rhtaa| mere jJAna meM para kA avalaMbana nahIM hai, asAdhAraNa jJAna kA hI avalaMbana hai, isa prakAra sAmAnya svabhAva ke kAraNa se jo jJAna pariNamita hotA hai, usa jJAna ko tor3ane vAlA koI hai hI nahIM arthAt svAzraya se jo jJAna pragaTa huA hai, vaha jJAna alpakAla meM hI kevalajJAna ko avazya prApta karegA / jJAna ke avalaMbana se jJAna kArya karatA hai aisI pratIti ni:zaMkatA meM kevalajJAna samA jAtA hai| jisa kAla meM jisa vastu kI jo avasthA sarvajJa deva ke jJAna meM jJAta huI hai usI krama se usakI vaha avasthA hogI, bhagavAna tIrthaMkara deva bhI use badalane * meM samartha nahIM haiM, yaha kahane meM vAstava meM apane jJAna kI ni:zaMkatA hai| sarvajJa * deva mAtra jJAtA haiM kiMtu ve kisI bhI taraha kA parivartana karane meM samartha nahIM haiM taba phira maiM to kara hI kyA sakatA hUM? maiM bhI mAtra jJAtA hI hUM isa prakAra use apane jJAna kI pUrNatA kI bhAvanA kA bala hai| para meM kartRtva kI buddhi chUTa gaI hai,isI se pUrvabaddha karma kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| anaMta padArthoM ko jAnane vAle, anaMta sAmarthya se paripUrNa aura bhavarahita kevalajJAna kA jisa jJAna ne nirNaya kiyA, usa jJAna ne apane puruSArtha ke dvArA nirNaya kiyA hai, jisane bhavarahita kevalajJAna ko pratIti meM liyA hai usane rAga meM lipta hokara pratIti nahIM kI kiMtu rAga se pRthak hokara, apane jJAna svabhAva meM sthita hokara bhava rahita kevalajJAna kI pratIti kI hai, jisa jJAna ne jJAna meM sthira hokara bhavarahita kevalajJAna kI pratIti kI hai vaha jJAna svayaM bhavarahita hai aura isaliye usa jJAna meM bhava kI zaMkA nahIM hai| pahale kevalajJAna kI pratIti nahIM thI, taba vaha anaMta bhava kI zaMkA meM jhUlatA rahatA thA aura aba pratIti hone para anaMta bhava kI zaMkA dUra ho gaI tathA eka yA do bhava meM mokSa ke liye jJAna ni:zaMka ho gayA hai, usa jJAna meM anaMta puruSArtha nihita hai| isa prakAra sarvajJa bhagavAna ne apane kevalajJAna meM jaisA dekhA hai vaisA hI hotA hai, aisI sarvajJa kI yathArtha zraddhA meM apanI bhava rahitatA kA nirNaya samAviSTa ho jAtA hai arthAt usameM mokSa kA puruSArtha A jAtA hai / sarvajJa ke yathArtha nirNaya ke bala se mokSamArga prAraMbha ho jAtA hai| sabhI dravyoM kI taraha apane dravya kI avasthA bhI kramabaddha hI hai, jaise anya dravyoM kI kramabaddha paryAya isa jIva se nahIM hotI, vaise hI isa jIva kI kramabaddha paryAya anya dravyoM se nahIM hotii| apanI kramabaddha paryAya ke nirNaya ke liye apane dravya svabhAva meM hI dekhA jAtA hai ki merI paryAya rUpa to merA dravya hI hotA hai| svadravya meM rAga-dveSa nahIM hai, koI paradravya mujhe rAga-dveSa nahIM kraataa| paryAya meM jo alpa rAga-dveSa hai vaha merI nirbalatA ke kAraNa se hai, vaha nirbalatA bhI mere dravya svabhAva meM nahIM hai| isa prakAra para meM na dekhakara apane svabhAva meM hI dekhanA raha jAtA hai| svabhAva ke bala se alpakAla meM rAga ko dUra karake vaha kevalajJAna ko avazya pragaTa karegA / basa isI jJAna ko kramabaddha paryAya kI zraddhA hai / isa jIva ne hI sarvajJa ko yathArthatayA jAnA hai aura yahI jIva svabhAva dRSTi se sAdhaka huA hai, usakA phala sarvajJa dazA mukti kI prApti hai| 266 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chu Ge Shi Duo Ceng Si Fa Li Da Juan Shi MAHAR * zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-488HHHHH prazna - sarvajJa kI zraddhA meM to parAdhInatA hai, isameM svAdhInatA, siddhaM sahAva utta, siddhaM mukti bhAva suddha supes| puruSArtha kyA rahA? vinyAna sahAvaM utta, nyAnaM sabhAva jAna mamalaM ca // 488 // samAdhAna - samyakdRSTi dharmAtmA apane samyakjJAna se yaha jAnatA hai anvayArtha - (siddhaM sahAva uttaM) siddha svabhAva ko kahate haiM (siddha* ki sarvajJa bhagavAna ne apane jJAna meM jo jAnA hai, usI prakAra pratyeka vastu = mukti bhAva suddha supaesa) siddha paramAtmA ne mukti bhAva pA liyA vaha apane kramabaddha pariNamita hotI hai, dUsarA usakA kartA nahIM hai| aisA apane anubhava zuddha svapradezoM meM sthita ho gaye (vinyAna sahAvaM uttaM) yaha bhedavijJAna kI se siddha kiyA hai, yahAM aupacArika zraddhA kAma nahIM detI, jise svayaM kI mahimA kahI hai jisase (nyAnaM sabhAva jAna mamalaM ca) apane jJAna svabhAva ko anubhUti hotI hai vahI yaha nirNaya svIkAra karatA hai| jAna liyA jo mamala pUrNa zuddha hai| merI kevalajJAna paryAya mere svadravya meM se hI pragaTa hogI, aisI samyak vizeSArtha -bhedavijJAna ke dvArA apane mamala svabhAva ko jAnakara bhAvanA se usakA jJAna sva sanmukha hokara svabhAva meM ekAgra hotA hai aura jJAtA jinhoMne apane jJAna svabhAva kI sAdhanA kI, ve siddha paramAtmA ho gaye / jo zakti prati paryAya meM nirmala hotI jAtI hai tathA vikArI paryAya kramaza: dUra siddha paramAtmA mukta hue vaha apane zuddha bhAva, parama pAriNAmika bhAva tathA hotI jAtI hai| zuddha pradeza meM pratiSThita ho gye| kauna kahatA hai ki isameM parAdhInatA hai, puruSArtha nahIM hai ? aise svabhAva jo sAdhya ko siddha kara sake use siddha kahate haiN| mokSa bhAva sAdhya thA meM jo ni:zaMka hai vaha samyakdRSTi aura isa svabhAva meM jo tanika bhI saMdeha kA use siddhoM ne siddha kara liyA, unakI AtmA meM koI karma pudgala zeSa nahIM vedana karatA hai zaMkA karatA hai vaha mithyAdRSTi hai| use sarvajJa ke jJAna kI aura rahA, vaha pUrNa zuddha mukta zuddha pradezamaya ho gaye / jo sAdhaka apane mamala apane jJAtA svabhAva kI zraddhA nahIM hai| svabhAva kI sAdhanA karate haiM, vaha bhI aise siddha paramapada ko pAte haiM / upadeza isa samyakdRSTi jIva kI bhAvanA to dekho, vaha svabhAva ke Azraya se hI zuddha sAra kA mUla AdhAra hI siddha parama pada pAnA hai| sAdhaka dazA kA prAraMbha karatA hai aura svabhAva meM hI jAkara pUrNa karatA hai| saMyogI paryAya, bhAvaka bhAva, zarIrAdi se jo apane ko bhinna mamala kevalajJAna saMpUrNa tathA nija meM hI samAviSTa ho jAtA hai| sAdhaka dharmAtmA svabhAva rUpa svIkAra karatA hai vaha sAdhaka siddha pada ko pAtA hai| baMdha ke kAraNoM kA abhAva hone se navIna karmoM kA abhAva ho jAtA apane meM hI samAviSTa honA cAhatA hai| usane bAhara se na to kahIM se prAraMbha hai aura nirjarA ke kAraNa milane para saMcita kamoM kA abhAva ho jAtA kiyA hai aura na bAhya meM kahIM rukane vAlA hai| AtmA kA mArga AtmA meM se hai, isa taraha samasta kamA~ se chUTa jAne ko mokSa kahate haiN| nikalakara AtmA meM hI samAviSTa ho jAtA hai| AtmA kA jo pariNAma samasta kamA~ ke kSaya meM hetu hai use bhAva isa bAta kI samajha meM AtmA ke mokSa kA upAya nihita hai isaliye isa mokSa jAno aura AtmA se samasta kamA~ kA pRthak honA dravya mokSa hai| bAta ko khUba vizleSaNa karake samajhanA cAhiye, sarvajJa ke nirNaya pUrvaka spaSTa mamala svabhAva kI sAdhanA kA uddezya aura phala mokSa siddha pada ko karake jAnanA cAhiye, parama sat ko DhAMkanA nahIM cAhiye kiMtu UhApoha pAnA hai| karake barAbara apane anubhava se nizcaya karanA cAhiye / satya meM kisI kI mumukSu ko yaha pratIyamAna nirgrantha mArga hI sakala Agama kA sAra hai, lajjA nahIM hotI, yaha to vastu svarUpa hai| sakala jagata meM utkRSTa hai / atyaMta zuddha hai, amRta kA, jIvanmukti aura parama prazna-isakA uddezya aura phala kyA hai? mukti kA mArga hai| isa prakAra kI tattva zraddhA ko aMta:karaNa meM samAviSTa karake isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM use doSoM ke tyAga aura doSoM se viparIta guNoM tathA vinaya kI prApti ke dvArA 267 M2-31-1-1-1-1-1-18** ------------ HH--- Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - *** ** zrI upadeza zuddha sAra jI khUba puSTa karanA cAhiye arthAt use kSAyika samyaktva rUpa karanA cAhiye 69-8 15-5-15-1 -5-7-5- nirgrantha ratnatraya hI upadeza zuddha sAra hai, vahI lokottara aura atyaMta * vizuddha hai vahI mokSa kA mArga hai isaliye isa prakAra kI zraddhA karanI cAhiye aura usa zraddhA ko puSTa karanA caahiye| AtmA ke dvArA AtmA meM AtmA kA para ke AkAra rahita rUpa se saMvedana hotA hai, use hI svasaMvedana kahate haiN| jo svasaMvedana se siddha hai use anubhava siddha kahate hai| karma se aura karma ke kArya krodhAdi bhAvoM se bhinna caitanya svarUpa AtmA ko nitya bhAnA cAhiye, usase nitya AnaMdamaya mokSa pada kI prApti hotI hai| pramAda ko rokane ke liye utsAha ko bar3hAnA caahiye| saccA dharma vahI hai jo rAga-dveSa se rahita pUrNa jJAnI sarvajJa ke dvArA kahA gayA hai| nizcaya se vastu kA jo svabhAva hai vahI dharma hai| jaise-AtmA kA caitanya svabhAva hI usakA dharma hai| kiMtu saMsAra avasthA meM vaha caitanya svabhAva tirohita hokara gati, iMdriya Adi caudaha mArgaNAoM meM caudaha guNasthAnoM ke dvArA vibhAjita hokara nAnA rUpa ho gayA hai| dravyadRSTi se vaha eka hI hai, isI se bhagavAna jinendra deva ne jo dharmopadeza diyA hai vaha vyavahAra aura nizcaya se vyavasthApita hai| jo sAdhaka apanI iMdriyoM aura mana ke prasAra ko rokatA hai tathA AtmA ke dvArA AtmA meM AtmA kA anubhava karake kRta kRtya avasthA ko prApta karatA hai, usako prathama jIvanmukti pazcAt paramamukti prApta hotI hai| mana ke ekAgra hone se svasaMvedana ke dvArA AtmA kI anubhUti hotI hai, usI AtmAnubhUti se jIvanmukti dazA aura aMta meM parama mukti prApta hotI hai| prazna- yaha siddha pada kaise prApta hotA hai? samAdhAna - jo saMsArI AtmA zuddha AtmA kA anubhava pUrvaka dhyAna * karatA hai, munipada meM aMtara bAhara nirgrantha hokara pahale dharma dhyAna phira zukla dhyAna ko dhyAtA hai, vaha zukladhyAna ke pratApa se pahale arihaMta hotA hai phira * sarvakarma mala jalAkara siddha hotA hai| Urdhvagamana svabhAva se loka ke agra meM * jAkara siddha AtmA ThaharatA hai| sarva hI siddha usa siddha kSetra meM apanI-apanI sattA meM paramAnaMda meM magana rahate haiN| ve pUrNa mukta zaddha vItarAga haiM isase phira gAthA-488HHH--- kabhI karmabaMdha se baMdhate nahIM haiM ve sarva saMsAra ke klezoM se mukta rahate haiM ve hI nirvANa prApta haiN| siddhoM ke samAna jo koI mumukSu apane AtmA ko nizcaya se zuddha Atma tattva mAnakara va rAga-dveSa tyAgakara usI nija svarUpa meM magana ho jAtA hai, vahI eka dina zuddha siddha paramAtmA ho jAtA hai| pAMcavAM- mokSamArga adhikAra prazna- yaha siddha pada mukti kI prApti kaise hotI? samAdhAna- saMsArI prANI icchA va tuSNA ke vazIbhUta hokara mana se kinhIM kAryoM ko karane kA saMkalpa yA vicAra karate haiM, vacanoM se AjJA dete haiM, kAya se udyama va AraMbha karate haiM, kArya siddha hone para saMtoSa, prasannatA va kArya siddha na hone para viSAda, dveSa karate haiN| kisI para rAjI hote haiM, kisI para nArAja hote haiM, yaha saba karma baMdha ke kAraNa haiM aura inhIM se jIva saMsAra meM rulatA hai| tAraNa paMtha (mukti mArga) meM jJAna pUrvaka pAMca sopAna se mukti siddha pada kI prApti hotI hai 1.bhedajJAna, 2. tatva nirNaya, 3. vastu svarUpa,4.dravya dRSTi, 5.mamala svabhAva, inakI sAdhanA kara anubhava se siddha karane para siddha pada prApta hotA hai| jo jIva bhedajJAna pUrvaka apane Atma svarUpa ko jAna letA hai tathA jisake bhItara moha kA saMbaMdha nahIM rahatA,jo mana, vacana, kAya se koI prakAra kI icchA yA koI prayatna nahIM karatA, jisako koI rAga-dveSa Adi vikAra tathA saMtoSa-asaMtoSa nahIM hotA, koI sukha-du:kha nahIM hotA, jo saMsAra ke kisI prapaMca jAla meM nahIM par3atA, apane Atma svarupa kI sAdhanA meM saMlagna rahatA hai, jisane sarva karmoM ko dUra karake va sarva dehAdi para dravyoM kA saMyoga haTAkara apane jJAnamaya AtmA ko pAyA hai vahI paramAtmA hai| jise sarva hI siddha va saMsArI AtmAyeM eka samAna parama nirmala vItarAga jJAnAnaMdamaya dikhatI haiM, isa dRSTi ko dravyadRSTi kahate haiM / isa dRSTi se dekhane kA abhyAsa karane vAle ke bhAvoM meM samabhAva kA sAmrAjya ho jAtA hai| rAga-dveSa, moha kA vikAra miTa jAtA hai| isI samabhAva meM ekAgra honA hI dhyAna hai| yahI dhyAna Agni hai jisase karma ke baMdhana jala jAte haiM aura yaha 268 AtmA zIghra hI mukta ho jAtA hai| Guan Duo Ceng Duo Ceng Si Duo >> Juan Juan * ** ****** Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E Chang Chang Chang Chang Chang Chang Xing F ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI prazna - isake liye karanA kyA cAhiye? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMevaM bhAva sa uttaM, appaM parinAma mukti sahakAraM / suyaM subhAvaM dihaM, sUSama parinAma kamma saMvipanaM // 489 // anvayArtha - (eyaM bhAva sa uttaM) isa prakAra ke bhAva kahate haiM (appaM parinAma mukti sahakAraM) Atma bhAvanA hI mukti meM sahakArI hai (suyaM subhAvaM diTuM) svayaM ke svabhAva ko dekhanA (suSama parinAma kamma saMSipana) aise sUkSma Atma pariNAma se karma kSaya hote haiN| vizeSArtha - mukta hone ke liye Atma bhAvanA hI sahakArI hai| saba zubhAzubha bhAvoM se upayoga ko haTAkara apane Atma svabhAva meM lagAnA, Atma svabhAva ko dekhanA, yaha sUkSma pariNAmoM se hI karma kSaya hote haiN| nizcaya ratnatraya kI ekatA rUpa AtmA kA anubhava gamya abheda nirvikalpa zuddhopayoga eka aisA bhAva hai jo ati sUkSma hai| mana, vacana, kAya se pare nija svabhAva kI sAdhanA se hI karmoM kA kSaya hotA hai taba yahI bhAva kAraNa samayasAra rUpa hai, yahI zuddhopayoga bhAva sadA banA rahe, yahI bhAva kArya samayasAra rUpa hai| isa eka hI bhAva zuddhopayoga se siddha pada mukti kI prApti hotI hai| jaba AtmA zuddha svabhAva meM ramaNa karatI hai taba usake sAre karma kSaya ho jAte haiM / nija svabhAva meM ramaNa karanA hI mokSa kA mArga hai| isI kI vizeSatA meM sadguru Age gAthA kahate haiMnyAna sahAvaM appA, nyAnaM vinyAna nyAna saMjuttaM / daMsana darsa anantaM, avagAhanaM appa suddha paramappaM // 490 // appaM ca vediyatvaM, appaM ca ceyana sahAva nyAnaM c| AnandaM paramAnandaM,appa sahAvena mukti gamanaM ca // 491 // anvayArtha - (nyAna sahAvaM appA) AtmA jJAna svabhAvI hai (nyAnaM vinyAna nyAna saMjuttaM) vahI AtmA bhedavijJAna tathA AtmAnubhava rUpa jJAna sahita hai (daMsana darsa anantaM) vahI AtmA anaMta darzana rUpa dekhane vAlI hai (avagAhanaM appa suddha paramappaM) aise apane Atma svarUpa meM avagAhana karo to gAthA-489-491 -H-28-34 yahI zuddha paramAtmA hai| (appaM ca vediyatvaM) eka AtmA hI anubhava karane yogya hai (appaM ca ceyana sahAva nyAnaM ca) AtmA hI anubhava karane vAlA cetana svabhAvadhArI hai va jAnane vAlA jJAna svabhAvadhArI hai (AnandaM paramAnanda) AtmA hI AnaMda paramAnaMda svabhAva vAlA hai (appa sahAvena mukti gamanaM ca) Atma svabhAva se hI * mukti kI prApti hotI hai| vizeSArtha-AtmA jJAna svabhAvI hai, bhedavijJAna ke dvArA jo aise apane Atma svarUpa kA anubhava AtmajJAna karatA hai| apane Atma svabhAva ko anaMta catuSTa svarUpa dekhatA hai aura apane Atma svabhAva meM hI avagAhana karatA hai arthAt niraMtara usI meM magana rahatA hai, vaha AtmA se zuddha paramAtmA ho jAtA hai| AtmA hI anubhava karane yogya hai, AtmA hI cetana svabhAva kA dhArI hai, jJAna svabhAva vAlA hai, AtmA hI AnaMda paramAnaMda svarUpa hai, aise apane Atma 6 svarUpa kI ramaNatA se mukti kI prApti hotI hai| zarIra Adi apane AtmA se bhinna kahe gaye haiM, ve padArtha AtmA nahIM ho sakate va una rUpa AtmA nahIM ho sakatA, aisA samajhakara he bhavya ! tU apane ko AtmA jAna, yathArtha Atma svarUpa kA bodha kr| AtmA kA svabhAva sarva anya AtmAoM se va pudgala pAMca dravyoM se va 8 ATha karmoM se tathA ATha karmoM ke phala se va sarva rAgAdi bhAvoM se nirAlA parama zuddha hai| bhedavijJAna kI kalA se AtmA para se bilkula bhinna jAnane meM AtA hai, bhedavijJAna kI zakti se hI bhramabhAva kA nAza hotA hai| haMsa, dUdha ko pAnI se bhinna grahaNa karatA hai, kisAna cAvala ko bhasI se alaga jAnatA hai| svarNa mAlA meM sarApha svarNa ko dhAge Adi se bhinna samajhatA hai, banI huI sabjI meM samajhadAra ko lavaNa kA svAda bhI sabjI se bhinna samajha meM AtA hai| catura vaidya eka guTikA meM sarva auSadhiyoM ko alaga-alaga samajhatA hai, isI taraha jJAnI aMtarAtmA AtmA ko sarva dehAdi para dravyoM se bhinna jAnatA hai| AtmA vAstava meM anubhava gamya hai / mana se isakA yathArtha ciMtavana nahIM ho sakatA; vacanoM se isakA varNana nahIM ho sakatA, zarIra se isakA sparza nahIM ho sakatA kyoMki mana kA kAma krama se kisI svarUpa kA vicAra karanA 269 E-E-E E- KHELK HE- Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yu Cui Yu Cui Cui Xie Chu Xie Yu *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hai, vacanoM se eka hI guNa yA svabhAva eka sAtha kahA jA sakatA hai / zarIra mUrtika sthUla dravya ko hI sparza kara sakatA hai, jabaki AtmA anaMtaguNa va paryAyoM kA akhaMDa piMDa hai kevala anubhava meM hI isakA svarUpa A sakatA hai| isa AtmA kA saMbaMdha kisI para vastu se nahIM hai| yaha AtmA apane hI jJAna, darzana, sukha, vIrya Adi guNoM kA svAmI hai| AtmA meM hI samyakdarzana hai, AtmA meM hI samyakjJAna hai, AtmA meM hI samyakcAritra hai, AtmA meM hI samyak tapa, saMyama aura tyAga hai, AtmA meM hI saMvara tattva hai, AtmA meM hI nirjarA hai, AtmA meM hI mokSa hai| jisane apane upayoga ko AtmA meM jor3a diyA usane mokSa mArga pA liyaa| AtmA Apa hI se Apa meM krIr3A avagAhana karatA huA, zanai: zanai: zuddha hotA huA paramAtmA ho jAtA hai| AtmA hI AnaMda paramAnaMdamayI paramAtmA hai / jitanI mana, vacana, kAya kI zubha va azubha kriyAyeM haiM ve saba para haiM, AtmA nahIM haiN| caudaha guNasthAna kI sIr3hiyAM bhI AtmA kA nija svabhAva nahIM haiN| AtmA parama pAriNAmika eka jIvatva bhAva kA dhanI hai, jisakA prakAza karma rahita siddha gati meM hotA hai, jahAM siddhatva bhAva hai| AtmA ko pahicAnane vAlA aMtarAtmA Atma rasika ho jAtA hai, AtmAnaMda kA premI ho jAtA hai, usake bhItara se viSaya bhoga janita sukha kI zraddhA miTa jAtI hai / vaha eka AtmAnubhava ko hI apanA kArya samajhatA hai, usake sivAya jo vyavahAra meM gRhastha zrAvaka yA muni aMtarAtmA ko kartavya karanA par3atA hai, vaha saba mohanIya karma ke udaya kI preraNA se hotA hai isaliye jJAnI aMtarAtmA sarva hI dharma artha kAma puruSArtha kI ceSTA ko AtmA kA svAbhAvika dharma nahIM mAnatA hai| AtmA to svabhAva se sarva ceSTA rahita nizcala parama kRtakRtya hai / isa taraha AtmA ko kevala AtmA rUpa hI TaMkotkIrNa jJAtA dRSTA paramAnaMda maya samajhakara usI meM ramaNa karane se mukti kI prApti hotI hai / prazna - isameM deva, guru, Adi kA zraddhAna sahayogI, Avazyaka hai yA nahIM ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM 270 gAthA 492, 493 // appaM ca appa tAraM nAva viSesaM ca pAra gaccheti / , appaM mamala sarU, kammaM vipiUna tivihi joena / / 492 / / ekaM jinaM sarUvaM, suyaM vipanaM ca kamma baMdhAnaM / ananta catusTaya sahiyaM, mamala sahAvena siddhi saMpattaM / / 493 // anvayArtha - (appaM ca appa tAraM) yaha AtmA Apa hI apane ko tArane vAlA hai (nAva viSesaM ca pAra gacchaMti) jaise koI naukA vizeSa Apa se Apa hI samudra ke pAra jAtI hai (appaM mamala sarUvaM) AtmA mamala svabhAvI hai (kammaM SipiUna tivihi joena) tInoM prakAra ke yoga se karma kSaya hote haiN| (ekaM jinaM sarUvaM) jina svarUpa eka hI taraha kA hai arthAt "eka jina ko svarUpa soI caubIsa jina ko svarUpa, soI eka sau unacAsa caubIsI ko" aura vahI samasta AtmAoM kA hai (suyaM SipanaM ca kamma baMdhAnaM) jina svarUpa kI sAdhanA se karmoM ke baMdha svayaM kSaya ho jAte haiM (ananta catusTaya sahiyaM) jina svabhAva kI sAdhanA se hI anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai (mamala sahAvena siddhi saMpattaM ) mamala svabhAva kI sAdhanA se hI siddhi kI saMpatti arthAt mokSa kI prApti hotI hai| vizeSArtha yaha AtmA Apa hI apane ko tArane vAlA hai, isameM para kA avalaMbana sahakArI nahIM hai, jaise- koI naukA apanI vizeSatA se hI Apase Apa hI samudra ke pAra jAtI hai, usI prakAra AtmA apanI vizeSatA se svayaM Apa hI apane se mukti pAtA hai| AtmA kA eka mamala svabhAva hI aisA mahimAmaya hai, jisakI trividha yoga kI sAdhanA se sAre karma kSaya ho jAte haiM / - jina svarUpa yA mamala svabhAva yA dhruva svabhAva, jJAna svabhAva kucha bhI kaho, yaha samasta AtmAoM kA eka sA hI hotA hai| jina svabhAva kI sAdhanA se karmabaMdha apane Apa kSaya hote haiN| ghAtiyA karmoM ke kSaya hone para anaMta catuSTaya pragaTa ho jAte haiM aura yaha jina svarUpa mamala svabhAva kI pUrNa sthiti se siddhi kI saMpatti arthAt mokSa prApta hotA hai| para kA avalaMbana parAdhInatA kA kAraNa hai| jaba taka jIva ko apane satsvarUpa kA samyak zraddhAna jJAna na ho taba taka sacce deva, guru sahakArI haiM, satsvarUpa kA bodha hone meM nimitta kAraNa haiM paraMtu unake hI zraddhAna mAtra se, pUjA bhakti se mukti milane vAlI nahIM hai| * Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-494,495*- ---2---- -E-5-18-5-16 E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI nirvANa use kahate haiM jahAM AtmA sarva rAga-dveSa mohAdi doSoM se mukta * hokara va sarva karma kalaMka se chUTakara, zuddha svarNa ke samAna pUrNa zuddha apane * Apa meM ho jAve aura phira sadA hI zuddha bhAvoM meM kallola kare va niraMtara *AnaMdAmRta kA svAda leve, yaha AtmA kA svAbhAvika pada hai| isa nirvANa kA sAdhana bhI apane hI AtmA ko AtmA rUpa samajhakara usI kA vaisA hI dhyAna karanA hai| nizcaya se aisA samajhanA cAhiye ki mokSa kA mArga eka Atma dhyAna kI agni kA jalanA, zuddhopayoga rUpa hI hai| eka AtmAnubhava, AtmA kA AtmA rUpa jJAna hai jo Apa hI Apako zuddha karatA hai| jaba karmoM kA baMdha rAga-dveSa, moha se hotA hai to karmoM kA kSaya vItarAga bhAva se hotA hai| vItarAga bhAva apane hI AtmA kA rAga-dveSa, moha rahita pariNamana hai| nizcaya se parama padArtha eka AtmA hai, vahI apane svabhAva meM eka hI kAla meM pariNamana karane va jAnane se samaya hai, vahI eka jJAnamaya nirvikAra hone se zuddha hai, vahI svataMtra caitanyamaya hone se kevalI hai, vahI manana mAtra hone se muni hai, vahI jJAnamaya hone se jJAnI hai| jo muni aise apane hI AtmA ke svabhAva meM sthira hote haiM, Atmastha hote haiM, ve hI nirvANa ko pAte haiN| trividhi yoga se apane AtmA ko AtmA ke dvArA rokakara jo AtmA paradravyoM kI icchA se virakta ho, sarva parigraha kI icchA se rahita ho, darzana jJAna mayI AtmA meM sthira baiThakara Apase apane ko hI dhyAtA hai| bhAvakarma, dravyakarma, nokarma ko raMcamAtra bhI sparza nahIM karatA hai| kevala eka zuddha bhAva kA hI anubhava karatA hai, usake sAre pUrvabaddha karma kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| prazna-yaha saba kaise hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMvIjeca siddha siddhaM, tArana taranaM ca anmoya shkaarN| hitamita parinai juttaM, komala parinAma nyAna sahakAraM // 494 // siddhaM ca savva siddhaM, siddhaM aMgaM ca digaMtaraM dilu / siddhaM artha tiartha, samaya samaya disTi anmoyaM // 495 // anvayArtha -(vIjaM ca siddha siddha) puruSArtha karo, puruSArtha karane se hI ************ siddha, siddha hue haiM (tArana taranaM ca anmoya sahakAraM) puruSArtha hI tAraNa taraNa banAne vAlA hai, isI kA AlaMbana aura sahakAra karo (hitamita parinai juttaM) yahI hitakArI, priya iSTa hai, isI rUpa pariNamana meM lago (komala parinAma nyAna sahakAraM) puruSArtha hI komala svabhAva rUpa jJAna kA sahakArI hai| (siddhaM ca savva siddha) siddha paramAtmA jinhoMne sarva siddhi prApta kI hai (siddhaM aMgaM ca digaMtaraM diTTha) jinhoMne dvAdazAMga vANI kA dhyeya siddha kara liyA athavA siddha ke ATha aMga pragaTa ho gaye tathA jinhoMne sarva lokAloka ko jJAna dvArA jAna liyA hai (siddha artha tiartha) siddha paramAtmA ne apane prayojanIya ratnatraya svarUpa ko prApta kara liyA hai (samarthya samaya disTi anmoyaM) yaha saba sAmarthya zakti, puruSArtha AtmA kA hai jo dRSTi ke AlaMbana se siddha pada prApta kiyaa| vizeSArtha - siddha pada mukti apane puruSArtha se pragaTa hotI hai| puruSArtha karo, Atma puruSArtha se hI siddha, siddha paramAtmA hue haiM ? AtmA anaMtavIrya kA dhArI hai| apanA puruSArtha hI tAraNa taraNa banAne vAlA hai, isI kA AlaMbana lo,sahakAra karo yahI hitakArI iSTa hai, isI rUpa pariNamana meM lago, apanI pavitra bhAvanA se jJAna kA sahakAra kro| siddha paramAtmA ne ratnatraya dharma kA sAra prApta kara liyA hai, AtmA se paramAtmA hue haiM, nitya paramAnaMda meM magana haiM, jo sarva aMga aura lokAloka ko prakAzita karane vAle haiN| aisA siddha svarUpI zuddhAtmA maiM hUM, aisA apanA vIrya pragaTa kro| AtmA meM vaha sAmarthya hai jo dRSTi ke AlaMbana se siddha paramAtmA hotA hai| ___ mokSa kA sukha yA siddha bhagavAna kA sukha AtmA kA svAbhAvika va atIndriya guNa hai| yaha anaMta catuSTaya svarUpa, zuddha paramAnaMda, siddha svarUpa hara eka AtmA kA svabhAva hai / usakA AvaraNa-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya,aMtarAya cAroM hI ghAtiyA karmoM ne kara rakhA hai, jaba apanA Atma puruSArtha jAgrata hotA hai / upayoga zuddhAtmA meM tallIna hotA hai, usa samaya vItarAga pariNati, zuddhopayoga se pUrvabaddha karma kSaya ho jAte haiM va kevalajJAna svarUpa arihaMta pada pragaTa ho jAtA hai| zeSa aghAtiyA karma nAma, Ayu, gotra, vedanIya ke kSaya hone para, siddha pada, mokSa kI prApti hotI hai| zuddhAtmA ke svabhAva kI bhAvanA hI eka saMsAra sAgara se pAra karane vAlI * KHEKAR 271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********** *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI naukA hai| yaha nizcaya ratnatraya svarUpa hai, zuddhAtmAnubhava svarUpa hai / AtmIka atIndriya AnaMda ko siddhi sukha yA siddhoM kA sukha kahate haiN| jaisA zuddhAtmA kA anubhava siddha bhagavAna ko hai, vaisA hI zuddhAtmA kA jaba anubhava hotA hai taba jaisA sukha AnaMda siddhoM ko vedana hotA hai, vaisA hI sukha AnaMda zuddhAtmA kA vedana karane vAloM ko hotA hai| yaha saba Atma bhAvanA aura Atma puruSArtha se hI hotA hai / puruSArtha ke dvArA svarUpa kI dRSTi karane se aura usa dRSTi ke bala se svarUpa meM ramaNatA karane se pUrva baddha karma kSaya hokara paryAya meM zuddhatA pragaTa hotI hai| mokSamArga ke prAraMbha se mokSa kI pUrNatA taka sarvatra samyak puruSArtha aura jJAna kA hI kArya hai / prazna- yaha bAta citta meM baiThatI kyoM nahIM hai, isake liye kyA kareM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM tArana tarana samartha, uba isTa disTi suddhaM ca / anmoyaM sahakAra, uvaesa vimala kamma galiyaM ca / / 496 / / anvayArtha - ( tArana tarana samartha) tAraNa taraNa arthAt jo svayaM tare aura dUsaroM ko tAre vaha paramAtmA svarUpa AtmA samartha hai, zaktizAlI hai ( uvai isTa disTi suddhaM ca) vaha apane zuddha svabhAva se isakA upadeza de rahe haiM ki zuddhopayoga kI dRSTi hI hitakArI hai (anmoyaM sahakAraM ) zuddhopayoga kA AlaMbana lo, sahakAra karo (uvaesa vimala kamma galiyaM ca) zuddhopayoga rUpI upadeza ko jo apane meM dhAraNa karate haiM, unake mamala svabhAva kI sAdhanA se karma gala jAte haiN| vizeSArtha mana, buddhi, citta, ahaM yaha saba karmodayajanya paryAyI pariNamana hai / citta bhI caMcala, adRr3ha, asthira hai, inake Azraya AtmA kI sAdhanA nahIM hotii| ina sabase haTakara apane aMtarAtmA meM puruSArtha jAgrata kro| AtmA svayaM tAraNa taraNa samartha hai| bhagavaMtoM kA upadeza kyA hai ? zuddhopayoga kI dRSTi hI iSTa hitakArI hai, apane upayoga ko zuddha svabhAva meM lagAo, aba yaha para paryAya kI tarapha kyoM dekhate ho ? - jaba maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA hUM, dhruvatattva zuddhAtmA hUM, mamala svabhAvI kevalajJAna svarUpa paramAtmA huuN| yaha svayaM anubhava meM hai, dUsaroM ko batA rahe 272 gAthA 496 *-*------ ho, upadeza de rahe ho phira svayaM isakA AlaMbana lo, sahakAra karo, svayaM apane mamala svabhAva dhruvadhAma meM rho| apane vimala mamala svabhAva meM rahane se hI saba karma galate vilAte haiN| dUsaroM ko batAnA, upadeza denA sarala hai, para svayaM usa rUpa AcaraNa karanA zUravIra nara kA kAma hai| jaba bhedajJAna tattvanirNaya pUrvaka vastu svarUpa ko jAna liyA, nija zuddhAtmAnubhUti ho gaI, samyakjJAna ho gayA phira aba svayaM puruSArtha karo / yaha citta Adi ko kyA dekhate ho| vaha to vedaka samyaktva, darzana mohAMdha se cala mala agAr3ha rUpa ho rahA hai| apane Atma svarUpa kA dRr3ha zraddhAna karo aura svayaM svayaM meM DUbo to yaha saba karmAdi kSaya ho jAyeM, tuma svayaM tAraNa taraNa samartha ho, para ke Azraya se kAma calane vAlA nahIM hai| svayaM kA puruSArtha jagAo, apane dhruvatattva zuddhAtmA mamala svabhAva kA AlaMbana lo, sahakAra karo, zuddhopayoga kI sAdhanA se hI mukti paramAnaMda kI prApti hotI hai| yadi AtmA ko AtmA samajhegA ki maiM dhruvatattva zuddhAtmA hUM, isa sthiti meM rahegA to nirvANa ko pAyegA aura yadi para padArthoM ko apanA mAnegA to tU saMsAra meM bhramaNa kregaa| sAdhaka ko bAharI cAritroM meM, nimitta mAtra meM saMtoSa nahIM karanA cAhiye / jaba AtmA Atma samAdhi meM va AtmAnubhava meM vartana kare, taba hI kucha phala huA, taba hI mokSamArga sadhA, aisA bhAva rakhanA cAhiye; kyoMki jaba taka zuddhAtmA kA dhyAna hokara zuddhopayoga kA aMza pragaTa nahIM hotA, taba taka saMvara va nirjarA tattva pragaTa nahIM hoNge| nizcaya se aisA samajhanA cAhiye ki mokSa kA mArga eka Atma dhyAna kI agni kA jalanA hai, eka AtmAnubhava hai, AtmA kA AtmA rUpa anubhava hai, yaha Apa hI Apako zuddha karatA hai, upAdAna kAraNa Apa hI hai, yadi pariNAmoM meM AtmAnubhava nahIM pragaTe to bAharI cAritra se zubhAzubha bhAvoM ke kAraNa baMdha hogA, saMsAra bar3hegA, mokSa kA sAdhana nahIM hogA / yaha jIva anAdi se anaMta kAla taka rahane vAlA hai, caMcalatA rahita nizcala hai, svayaM cetanAmayI hai, svAnubhava gocara hai, sadA hI prakAzamayI hai / anubhava kI mAtA bhAvanA hai| bhAvanA ke samaya use zuddha dRSTi se zuddhAtmA hI dikhatA hai| dravyadRSTi se jaba sarva jIvoM ko samAna dekha liyA, taba kisake -*-* Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA -497----- - - - Duo Ceng Si Duo >> Juan 5-5-59-5 -62---- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI sAtha maitrI kareM va kisake sAtha kalaha kreN| rAga-dveSa to nAnA bhedarUpa * dRSTi meM hI ho sakate haiN| sarva ko zuddha ekAkAra dekha liyA, taba zatru va mitra kI kalpanA hI na rhii| vyavahAra nimitta sAdhana ke dvArA jo bhAva prApta karanA thA so prApta kara liyA, samabhAva hI cAritra hai, samabhAva hI dharma hai. samabhAva hI paramatattva hai so mila gayA, vaha bhavya jIva kRtArtha ho gayA, baMdha kI paripATI se chUTa gayA, nirjarA ke mArga meM ArUr3ha ho gayA, mukti ko nizcita hI prApta kregaa| mokSa ke cAhane vAle bhavya jIva ko ucita hai ki sarva hI kriyAkAMDa va mana, vacana,kAya kI kriyA kA mamatva tyAga deve va jahAM AtmA ke nija svabhAva ke sivAya sarva kA tyAga ho, vahAM puNya-pApa ke tyAga kI kyA bAta hai? arthAt ina donoM kA tyAga hai hii| samyakadarzana, jJAna, cAritramayI svabhAva meM rahanA hI mokSa kA mArga hai| isa mArga meM jo rahatA hai usake pAsa karma rahita bhAva se prApta va AtmIka rasa se pUrNa aisA kevalajJAna svayaM pragaTa hotA hai, vaha svayaM tAraNa taraNa bana jAtA hai| prazna- isa dazA ko prApta karane ke liye kyA karanA cAhiye ? samAdhAna-apanI bhAvanA jagAnA, Atma puruSArtha jAgrata krnaa| abhI jo bAhara meM kucha karane ke bhAva hote haiM, ahaM bolatA hai, usakI dhArA ko mor3a denA, isake liye jo-jo bhAva paidA hote haiM unheM AtmA kI ora modd'naa| apane Atma svarUpa ke atirikta aura kucha hai hI nhiiN| sarvatra sarvamaya AtmA apanA mamala svabhAva hI dekhanA, isa bhAvanA se Atmabala pragaTa hotA hai, eka vizeSa zakti jAgrata hotI hai, jisase saba para paryAya se dRSTi haTakara mamala svabhAva meM sthiratA hotI hai tathA saba karmAdi galate vilAte kSaya hote haiM aura mukti kI prApti hotI hai| prazna- yaha bhAvanAyeM kaisI hotI aura inheM kaise jagAnA caahiye| samAdhAna - ahaM bhAva se haTakara anubhUti meM DUbanA, zuddhopayoga kI * sAdhanA krnaa| isake liye sadguru tAraNa svAmI ne 47 bhAvanAoM kA varNana * kiyA hai, jo sAmAnyata: hara sAdhaka ke bhItara uThatI haiM, unheM mor3a dene kA bhI * upAya batAyA hai, jaise hama dekhanA cAhate haiM to bAhara sabako dekhate haiM / sadguru kahate haiM dekhanA hai to malarahita apane mamala svabhAva ko dekho, isI prakAra * saiMtAlIsa bhAva vyakta kiye haiN| prazna - vaha bhAva kauna-kauna se kaise haiM, unheM kaise mor3A jAye yaha batAiye? isake liye sadguru Age gAthAoM meM samAdhAna svarUpa 47 bhAvoM kA kathana karate haiM 1. vasati bhAvadasati savva dasa, darsayaMti sukha mamala mala mukkaM / ___ anmoyaM nyAna sahakAraM, uvaesaMca kamma galiyaM ca // 497 // anvayArtha- (dasati savva darsa) dekhane ke bhAva meM sabako dekhate ho (darsayaMti suddha mamala mala mukkaM) dekhanA cAhate ho to apane zuddha, mala se rahita mamala svabhAva ko dekho (anmoyaM nyAna sahakAra) apane jJAna svabhAva kA AlaMbana aura sahakAra karo (uvaesaM ca kammagaliyaM ca) yahI upadeza jinendra paramAtmA kA hai aura tuma bhI yahI upadeza kara rahe ho ki apane mamala svabhAva ko dekhane se karma gala jAte haiN| vizeSArtha-1. vasati bhAva-dekhane kA bhAva hotA hai. sabako dekhate ho, are ! dekhanA cAhate ho to apane zuddha mala se rahita mamala svabhAva ko dekho / apane jJAna svabhAva kA hI AlaMbana aura sahakAra karo, jaba jinendra paramAtmA ne kahA hai aura tuma bhI kaha rahe ho, upadeza de rahe ho ki apane mamala svabhAva ko hI dekhane se saba karma gala jAte haiM to svabhAva kA hI Azraya rkho| bhAva zakti kA parivartana ho jAnA hI mukti mArga hai, vartamAna saMyogI OM paryAya meM isa bhAva zakti kA ahaM (kaSAya) se saMbaMdha jur3A hai| ahaM bhAva saMsAra kI tarapha le jAtA hai| jJAna pUrvaka isa bhAva ko apane sva svarUpa meM lagAnA hI jJAnI kA puruSArtha hai| isI bhAva zakti se Asava baMdha bhI hotA hai tathA isI bhAva zakti se saMvara nirjarA aura mokSa hotA hai| yaha sUkSma pariNati hai, sAdhaka isakI saMbhAla kara le aura isakI dhArA ko mor3ane lage to Atma zakti pragaTa hone lagatI hai| tU jJAna lakSaNa ko aMtaronmukha karane se AtmA lakSya meM AtA hai, isake atirikta anya kisI upAya se AtmA jJAta nahIM ho sktaa| zarIra kI kriyA se athavA bhakti, pUjA upavAsAdi zubha kriyA kAMDa se aisA AtmA jJAta nahIM ho sakatA; paraMtu jJAna ko aMtarmukha karane rUpa jo bhAvazakti hai vahI AtmA ko 273 H E------- Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian SHESENA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E zi * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI pragaTa karane kI zakti hai| isake atirikta anya lAkhoM upAya kareM, 2 lAkhoM karor3oM rupayoM kA dAna kareM, aneka tIrtha yAtrAyeM kareM.tyAgI hokara * vratAdi karake sUkha jAyeM tathApi una bAhya upAyoM se yaha caitanya bhagavAna AtmA darzana nahIM degaa| aMtara meM dRSTi DAlate, bhAva badalate hI kRtakRtya kara de, aisA caitanya ciMtAmaNi mamala svabhAva bhagavAna AtmA hai / para sanmukha dekhane se kabhI bhI sva sanmukha dekhanA nahIM hotaa| anaMta guNoM se abheda Atma dravya ko lakSya meM lekara jahAM sAdhaka jIva pariNamita huA, vahAM usake pariNamana meM anaMta zaktiyAM AtmA meM abheda hokara pariNamita huIM, usI ko vahAM jJAnamAtra bhAva kahA hai aura usI se sAre karma kSaya hote haiN| 2.icchati bhAva, 3. vipiUna bhAvaicchaMti mukti paMthaM, icchAyArena suddha paMtha dasati / pipiUna tivihi karma,SipanikasahakAra kamma vilyti||498|| anvayArtha - (icchaMti mukti paMthaM) bhavyajIva mokSamArga kI icchA karate haiM (icchAyArena suddha paMtha dasaiMti) icchAnukUla zuddha mArga apanA mamala svabhAva dekho, zuddhopayoga kI sAdhanA karo jisase (pipiUna tivihi kamma) tInoM prakAra ke dravya, bhAva, nokarma kSaya ho jAveM (Sipanika sahakAra kamma vilayaMti) kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra kA sahakAra karo to saba karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-2. icchaMti bhAva-sAdhaka ho, mokSa kI bhAvanA karate ho to icchAnukUla zuddhamArga apanA mamala svabhAva dekho, zuddhopayoga kI sAdhanA kro| 3.kSAyika bhAva - sAdhaka tInoM karma-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma kSaya ho jAveM aisI bhAvanA karatA hai to karma apane kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra rUpa pariNamana se kSaya hote haiN| bhAvanA ke sAtha usake yathArtha mArga para * calanA tabhI sAdhya kI siddhi hotI hai| jisane bhedajJAna,tatva nirNaya dvArA vastu svarUpa ko jAnA hai| samyakadarzana pUrvaka samyakjJAna se sva-para kA yathArtha nirNaya kiyA hai aise samyakdRSTi jJAnI sAdhaka ke aMtaraMga meM yaha bhAva uThate haiM, tIvra icchA hotI hai ki abhI mokSa prApta ho jAve, vaha saMsAra meM eka samaya ke liye bhI nahIM rahanA Cha Juan Juan Juan Chong Tiao Tiao gAthA - 498** ***** cAhatA; kyoMki jJAnI ko vikalpa rucate hI nahIM haiM paraMtu jaba taka karmodaya saMyoga hai taba taka vikalpa hote haiM, tInoM karmoM ko kSaya karane ke bhAva hote haiM ki zIghra hI karma kSaya ho jAveM paraMtu mArga to eka hI hai-zuddhopayoga kI sAdhanA, mamala svabhAva meM rahanA, apane dhuvatattva zuddhAtmA ko hI dekhanA, usI kI dRSTi honA, dRDhatApUrvaka kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra kA sahakAra hone para hI tInoM karma kSaya hote haiN| sadguru yahAM bhAva, jJAna aura usakA yathArtha mArga batA rahe haiM / sAdhaka ko aMtaraMga meM baiThakara yaha saba dekhanA cAhiye aura ahaM ke sAtha kI sUkSma saMdhi ko tor3akara, apane satsvarUpa kI sahI sAdhanA hone para AnaMda hI AnaMda, mukti kI prApti, karmoM kA kSaya saba eka sAtha hotA hai| rAga-dveSa, kaSAya ke udaya se hote haiM, taba sattA meM baMdha prApta kaSAya kI vargaNAoM kA anubhAga sukhAne, kSaya karane ke liye niraMtara AtmAnubhava kA va vairAgya kA manana karate rahanA cAhiye taba udaya maMda hotA jAyegA / rAga-dveSa kI kAlimA ghaTatI jaayegii| isa taraha jJAnI ko ucita hai ki jisa taraha ho vItarAga hone kA va samabhAva pAne kA upAya karanA caahiye| samyajJAna kA bAra-bAra vicArakara, padArthoM ko jaise ve haiM, vaisA hI unako dekhakara prIti va aprIti miTAkara dravyadRSTi banAkara AtmajJAnI sAdhaka AtmA ko dhyaaveN| jaise bIja se mUla va aMkura hote haiM, vaise hI moha ke bIja se rAga-dveSa hote haiM; isaliye jo rAga-dveSa ko jalAnA cAhe, use jJAna kI agni se isa moha ko jalAnA cAhiye / jahAM taka rAga-dveSa kA saMbaMdha hai vahAM taka karma kSaya nahIM hote isaliye rAgAdika vibhAvoM ko tathA bAharI va bhItarI donoM prakAra ke vikalpoM ko tyAgakara, ekAgra mana hokara sarva karma mala rahita niraMjana apane hI mamala svabhAva ko dhyAnA caahiye| prazna -jaba samyadarzana jJAna ho gayA phira mukti mArga para calane meM itanI bAdhA kyoM hotI hai ? samAdhAna - jaba jIva kI kAlalabdhi AI taba samyakdarzana huA, anukUlatA milI, jJAnopayoga kiyA to samyakjJAna ho gayA paraMtu mukti mArga para calane ke liye samyakcAritra Avazyaka hai aura usameM sAmane pUrvabaddha karmoM kI sattA bAdhaka hai| mukti honA hai, mukti hogI yaha nizcita hai| samyakdarzana, samyakjJAna HE-E-HEHERE 274 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * -E E ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI hone ke bAda koI zakti jIva ko saMsAra meM nahIM rakha sakatI; paraMtu pUrva ajJAna janya jo bhI karma baMdha sattA meM par3A hai vaha jaba taka nirjarita kSaya nahIM hogA,taba taka isa mArga para calanA arthAt apane svarUpa meM DUbanA, niraMtara AnaMda paramAnaMda meM rahanA azakya hai| aba to puruSArtha aura cAritra mohanIya kA khela hai, jJAna pUrvaka Atmabala jagAo, satpuruSArtha karo, isase karma galate vilAte kSaya hote haiM aura jaise-jaise karma kSaya hote jAyeMge, mukti mArga para ma hogaa| itanI samatA, zAMti, dRr3hatA, jJAnabala kI AvazyakatA hai| 4. cetanti bhAva, 5. rucitaM bhAvacetanti suddha suddha, sukhaM sasahAva ceta uvaesaM / rucitaM mamala sahAvaM, ruviyanto nyAna nimmalaM mamalaM // 499 // anvayArtha - (cetanti suddha suddha) sAdhaka apane svarUpa kA zuddha hI zuddha hai, aisA ciMtana karatA hai (suddhaM sasahAva ceta uvaesa) usake liye upadeza hai ki apane zuddha svabhAva kI anubhUti karo (rucitaM mamala sahAvaM) mamala svabhAva kI tarapha ruci karatA hai (ruciyanto nyAna nimmalaM mamalaM) maiM nirmala mamala jJAna svabhAvI hI hUM aisI ruci meM lIna ho jaao| vizeSArtha-4. cetanti bhAva - (ciMtana bhAva) sAdhaka apane svarUpa kA zuddha hI zuddha hai, aisA ciMtana karatA hai| usake liye upadeza hai ki zuddha sva svabhAva kI anubhUti karo, cintana nahIM ceta (anubhUti) kro| 5.rucitaM bhAva-(ruci bhAva) apanA mamala svabhAva rucatA hai, acchA lagatA hai, isa ruci ko aisA mor3o ki niraMtara apanA nirmala mamala jJAna svabhAva hI jhalakanA cAhiye / jaise-kisI ko apane putra yA koI vizeSa nidhi kI priyatA hotI hai to vaha usakI AMkhoM meM niraMtara jhUlatA hai, aise hI apanA mamala svabhAva hI dikhanA cAhiye aura kucha dikhe hI nahIM aisI ruci tIvra lagana kro| jaise-koI strI pati ke paradeza jAne para apanA ghara kA kAma karatI huI bhI bAra-bAra pati kA smaraNa karatI hai kabhI sthira baiThakara pati ke guNoM ko va prema ko vicAra karatI hai| isI taraha sAdhaka mamala zuddha svabhAva kA premI aMtarAtmA jJAnI gRhastha ho yA sAdhu vaha apane anya kAryoM ko karate hue gAthA-499,500*-12--21-2---- bAra-bAra zuddhAtma svarUpa kA smaraNa ciMtana karatA hai| kabhI ekAMta meM sthira baiThakara guNoM ko vicAratA hai, kabhI dhyAna meM lIna ho jAtA hai| kisI prakAra kI vAMchA va phala kI cAhanA nahIM rakhatA hai, usake bhItara saMsAra ke sarva kSaNika padoM se pUrNa vairAgya hai / vaha iMdra cakravartI Adi ke padoM ko bhI nahIM cAhatA hai. na vaha iMdriyoM ke tRSNA varddhaka bhogoM ko cAhatA hai, na vaha apanI pUjA yA prasiddhi cAhatA hai| vaha kaSAya kAlimA ko bilkula meTanA cAhatA hai, vItarAgI honA cAhatA hai, svAnubhava prApta karanA cAhatA hai, nijAnaMda rasa pAna karanA cAhatA hai, isake liye sadguru kA upadeza hai ki ciMtana nahIM, anubhUti kro| ruci nahIM lInatA kA puruSArtha karo, yahI apanI bhAvazakti ko mor3anA hai, jisase pratyakSa AnaMda paramAnaMda mayI jJAna svabhAva kI anubhUti hove / 6. uttaM bhAva, 7. parave bhAvauttaM ca sukhasuddha, uttAyantu mamala kamma vilayaM c| paraSe parama subhAvaM, parapaMto suddha kamma vilayaMti // 500 // anvayArtha - (uttaM ca suddha suddha) zuddha hUM. zuddha hUM aisA kahate ho (uttAyantu mamala kamma vilayaM ca) isa kahe hue mamala svabhAva meM lIna hone se saba karma vilA jAte haiM (paraSe parama subhAvaM) apane parama pAriNAmika svabhAva ko parakha rahe ho, pahicAna rahe ho (paraSaMto suddha kamma vilayaMti) apane zuddha avinAzI svabhAva ko dekhane se yA anubhavane se saba karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-6. uttaM bhAva- (kahanA, kahA gayA hai) maiM zuddha hUM, maiM zuddha hUM aisA kahate ho, isa kahe hue mamala svabhAva meM lIna hone se saba karma vilA jAte haiN| 7.parace bhAva- (dekhane pahicAnane ke bhAva) apane parama pAriNAmika svabhAva ko parakha rahe ho, pahicAna rahe ho| are! apane zuddha avinAzI svabhAva ko dekhane se anubhavane se saba karma vilA jAte haiN| dharma use hI kahate haiM jo sasAra ke du:khoM se chur3Akara mokSa parama pada prApta karA de| vaha dharma ratnatraya svarUpa hai| ratnatraya ke bhAva se hI navIna karmoM kA saMvara hotA hai va purAtana kamoM kI avipAka nirjarA hotI hai| yaha ratnatraya nizcaya se apanA zuddhAtma svabhAva hai, Atma tallInatA hai, svasaMvedana hai, 17 svAnubhava hai| jahAM apane hI AtmA ke zuddha svabhAva kA zraddhAna hai, jJAna hai va ************* Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5-9- HHHHHH zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-501,502-H-------- -- usameM sthiratA hai| isako hI Atmadarzana, devadarzana, paramAtmadarzana hai (dharayaMto sUSama kamma vipanaM ca) apane zuddhopayoga sUkSma svabhAva ko dhAraNa * kahate haiM / yahI eka dharma rasAyana hai, amRta rasa kA pAna hai, jisake pIne se kara lo to saba karma kSaya ho jaayeNge| svAdhInapane paramAnaMda kA lAbha hotA hai, karma kSaya hote haiM aura zIghra hI karma vizeSArtha -8. bolato bhAva - (bolane ke bhAva) bola rahe ho ki se mukta ho, zuddha pavitra, mamala pUrNa nija svabhAva maya hokara sadA hI vItarAga karmoM ko jItanA hai paraMtu yaha bolanA hI azuddha hai, jo asat kSaNabhaMgura * bhAva meM magana rahatA hai| phira rAga-dveSa, moha ke na hone se pApa-puNya kA baMdha nAzavAna hai, jar3a pudgala karma vargaNAye haiM jinakA svabhAva kSaya hone kA hai, nahIM hotA, isase phira cAra gati meM se kisI bhI gati meM nahIM jAtA hai| sadA ke tuma unheM mahatva de rahe ho, sattA mAna rahe ho yahI ajJAna bhrama hai| are! yaha liye ajara amara ho jAtA hai, ata: aba kahane ke bhAva meM mata raho, jo kaha bolo ki mai zuddha hUM, mamala hUM, siddha hUM to yaha karma to svayaM vilA jaayeNge| rahe ho.kahA gayA hai aise apane mamala svabhAva meM DUbo / jAnane pahicAnane, 9. dharayaMti bhAva - (dhAraNa karane kA bhAva) mujhe dharma, zukla dhyAna parakhane ke bhAva meM hI mata lage raho, jaisA jAnA pahicAnA hai aise apane zuddha dhAraNa karanA hai, dhyAna lagAnA hai, kisakA dhyAna lagAnA hai, kaisA dhyAna avinAzI, parama pAriNAmika bhAva svarUpa meM lIna raho to yaha saba vilA lagAnA hai? yaha saba vyavahArika bhASA aura kriyA abhUtArtha, asatyArtha hai| jaayeNge| karmodaya kI tarapha mata dekho apane zuddha mamala svabhAva ko dekho, apane sUkSma svabhAva zuddhopayoga ko dhAraNa kara lo to yaha karma svayaM kSaya ho tabhI yaha karma vilAte haiN| jAte haiN| trikAlI AtmA, kAraNa paramAtmA, kAraNa bhagavAna svabhAva rUpa, bhUtArtha sAdhaka ko bhedajJAna, tattva nirNaya dvArA vastu svarUpa jAnanA caahiye| bhAva.jJAyaka bhAva yaha saba ekArtha vAcaka haiM,yaha kAraNa to kArya utpanna karate dravyadRSTi ke dvArA dravya svabhAva ko jAnakara AtmA kA va pudgala kA jJAna hI haiM / para kisako ? jisane nija kAraNa paramAtmA ko aMtara se svIkAra zraddhAna karake jaisA yathArtha svarUpa hai vaisA jAne, phira para ko chor3akara kevala kiyA ho, mAnA ho, kAraNa rUpa vastu to hai hii| caitanya ke teja se bharapUra aura eka apane Apa ko hI dekhe jAne / vahAM para karma saMyogAdi rahatA hI nahIM hai, anaMta-anaMta zakti kI sAmarthya se paripUrNa bharA huA caitanya sUrya bhagavAna jo pUrva karma baMdha haiM vaha svayaM vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiN| AtmA prakAzamAna to hai hI, para kise ? jisane jJAna kI paryAya meM jAnA samAdhi bhAva meM tiSThakara jo jJAna svarUpa AtmA kA anubhava karatA use| paryAya jJAyaka meM mile binA paryAya-paryAyapane rahakara jJAyaka kI pratIti hai use hI dhyAna kahate haiN| karane kI Adata se thor3A sAvadhAna raheM, karatI hai| vahI jJAyaka bhAva samasta anya dravyoM ke bhAvoM se bhinnapane upAsanA bhUlakara bhI na soceM ki hama dhyAna karane jA rahe haiM, baiThe to vaha bhI kriyA meM AtA huA zuddha kahalAtA hai| jJAyaka bhAva to zuddha hI hai kiMtu svasanmukha hai, kareM to vaha bhI kriyA hai, AyeM to vaha bhI kriyA hai| dhyAna kucha bhI hokara jo zuddha kA jJAna va anubhava (pratIti) karatA hai, use zuddha kahA jAtA karane se nahIM hotA hai, dhyAna na karane se hotA hai| kucha na karo aura hai| aise apane zuddha svabhAva meM lIna raho, aisI bhAva zakti jagAo tabhI yaha dhyAna ho jAyegA / dhyAna meM unakA praveza hotA hai, jo smRti ke patthara karma vilAte haiN| haTA dete haiN| 8.bolato bhAva, 9. dharayaMti bhAva 10.pIosi bhAva, 11. rahio bhAva - bolaMto kamma jiniyaM, bolanto suddha kamma vilyNti| pIosi parama sikha, pIvaMto mamala jhAna suddhaM c| 4 dharayati dhamma sukkaM, dharayaMto sUSama kamma viparna c||501|| rahio saMsAra subhAvaM, rahio sarani kamma galiyaM c||502|| anvayArtha-(bolato kamma jiniyaM) bola rahe ho ki karmoM ko jItanA anvayArtha -(pIosi parama siddha) jaisA siddha paramAtmA parama siddhatva * hai (bolanto suddha kamma vilayaMti) maiM zuddha hUM, mamala hUM, aMtara se bolo to karma rUpI amRta kA pAna karate haiM vaisA amRta rasa pInA cAhate ho (pIvaMto mamala * vilA jAte haiM (dharayaMti dhamma sukkaM) dharma dhyAna, zukladhyAna ko dhAraNa karanA ... jhAna suddhaM ca) to apane mamala jJAna svabhAva zuddha svarUpI AtmAnaMda kA amRta HTAKAM Bei Shi Shi Zheng Shi Di . Ceng Ceng Ceng Jing >> Juan Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Xin Bei Shi Yao Gai Xing Di , Chang Chang ---- --- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI pIo (rahio saMsAra subhAvaM) saMsAra svabhAva se rahita honA hai to (rahio sarani kamma galiyaM ca) isa cakkara se rahita ho jAo isase saba karma gala jaayeNge| vizeSArtha -10.pIosi bhAva- (pIne kA bhAva) jaisA siddha bhagavAna atIndriya AnaMda amRta rasa pAna karate haiM, vaisA amRta rasAyana pInA cAhate ho to apane mamala jJAna svabhAva zuddha svarUpa kA atIndriya AnaMda amRta rasapAna karo, isI AtmAnaMda rUpI amRta kA pAna karate hue siddha pada prApta huA hai| 11. rahio bhAva- (rahita bhAva) saMsAra svabhAva se rahita hone kA bhAva hai to isa moha mAyA ke cakkara se rahita ho jAo, yaha rAga-dveSa bhAva chor3a do to saba karma gala jaayeNge| isa loka meM samasta jIva saMsAra rUpI cakra para car3hakara paMca parAvartana rUpa bhramaNa karate haiN| AtmA zuddha hai, buddha hai caitanya ghana jJAna jyoti svayaM siddha hai| kisI ne utpanna kiyA ho yA koI nAza kara sake, aisA nahIM hai| AtmA svayaM atIndriya AnaMda kA dhAma hai| aise apane abheda, akhaMDa, dhruvatattva, mamala svabhAva para dRSTi karane se atIndriya AnaMda amRta rasa kA svAda AtA hai sAre karma kSaya hote haiM aura siddha pada kI prApti hotI hai, jahAM AnaMda hI AnaMda paramAnaMda hai| yaha dharma rasAyana hI parama amRta hai, jisake pIne se jJAnI jIvoM ke mana meM AnaMda AtA hai / janma jarA maraNa ke du:khoM kA kSaya hotA hai / isa loka va paraloka donoM meM hita hotA hai| jaba taka jiyegA paramAnaMda bhogegA, siddha dazA meM sAdi anaMta kAla taka atIndriya AnaMda rasa pAna kregaa| ahaM bhAva abhUtArtha hone se usase bhinna AtmA kI anubhUti hI iSTa prayojanIya hai| bhAva hamezA eka se rahane vAle nahIM haiM, badala jAte haiM, isase abhUtArtha haiN| isa kAraNa se inase bhinna AtmA kI anubhUti hI amRta rasAyana kA pAna karanA hai| karma kA sambaMdha va rAgAdi sambaMdha rahane vAlA nahIM hai, abhUtArtha hai isaliye bhUtArtha kA Azraya karane se abhUtArtha kA nAza ho * jAtA hai| loga strI putra parivAra ko saMsAra mAnate haiM kiMtu vAstava meM vaha saMsAra nahIM hai, yaha to saba paravastu haiN| AtmA kA saMsAra bAhara meM nahIM hai kiMtu aMdara ***** * * *** gAthA - 503 -24**** isI kI paryAya meM zraddhA meM -mithyA zraddhA, rAga-dveSa hai, vaha saMsAra hai / yadi strI putra parivAra Adi saMsAra ho to yaha to maraNa hone para saba chUTa jAte haiM, to kyA saMsAra se chUTa gayA? nahIM, saMsaraNaM iti saMsAra:, apane caitanya svarUpa se haTakara jitanA mithyAtva, rAga-dveSa mohAdi meM AyA vaha saMsAra hai| bhagavAna AtmA svayaM ekAMta bodharUpa hai / sahaja anAkula, AnaMda svarUpa, vItarAga svabhAvI hai, aise Atma svarUpa kI anubhUti vaha zivapaMtha hai aura para ke lakSya se jitanA rAga hotA hai vaha pramAda hai / anubhava meM zithilatA hai utanA zivapaMtha dUra hai| 12. visTaMti bhAva, 13. jiniya bhAvadisTaMti tihuvanaggaM, disTaMto mamala kamma mukkaM ca / jiniyaMcativihi kammaM, jinayaMto anisttkmmbNdhaanN||503|| anvayArtha - (disTaMti tihuvanagga) jJAnI bhavya jIva tIna loka ke agra bhAga meM virAjita siddha paramAtmA ko dekhate haiM (disTaMto mamala kamma mukkaM ca) usI siddha svarUpa ko apane mamala svabhAva meM dekho, isase saMpUrNa karma chUTa jAte haiM (jiniyaM ca tivihi kamma) tInoM prakAra ke karma ko jItane ke bhAva haiM to (jinayaMto anisTa kamma baMdhAnaM) usa bhAva ko jIto jisase aniSTa karma kA baMdha nahIM hotaa| vizeSArtha-12. visTaMti bhAva- (dekhane ke bhAva) tIna loka ke agrabhAga meM virAjita siddha svarUpa ko dekhate ho| vaha siddha svarUpa agocara hai vaha dekhane meM AtA hI nahIM hai, apane mamala svabhAva ko dekho, jo svayaM siddha svarUpI hai jisako dekhane se sAre karma chUTa jAte haiN| 13.jiniyaM bhAva-(jItane kA bhAva) tInoM prakAra ke karma-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma ko jItane ke bhAva haiM to ina zubhAzubha rAgAdi bhAvoM ko jIto jisase phira aniSTa karmoM kA baMdha hI na hove arthAt zuddhopayoga rUpa rahane para hI tInoM karmoM ko jItA jAtA hai| navIna karma kA baMdha nahIM hotA tathA pUrva baddha karma nirjarita kSaya ho jAte haiM, yahI tInoM prakAra ke karmoM ko jItanA hai / samyakdRSTi sadA hI jAnatA hai va sadA hI anubhava karatA hai ki jaba maiM apane bhItara zuddha nizcayanaya kI dRSTi se dekhatA hUM to mujhe merA AtmA hI paramAtmA jinadeva siddha svarUpI zuddhAtmA dikhatA hai to phira tIna loka ke Ji Cha Cha Cha Cha Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian Ceng Duo Ceng Duo Ceng Juan Juan 277 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-504,505*-12--21-2----- 16--16: * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI agrabhAga meM virAjita siddha svarUpa kI kalpanA karane se kyA lAbha hai? * apane hI bhItara Apako Apase hI dekhanA cAhiye, isI se karmoM se chuTakArA 2 aura mukti kI prApti hotI hai| nirvikalpa hone se hI AtmA anubhava meM AtA hai| jaba taka raMcamAtra bhI mAyA, mithyA, nidAna kI zalya bhItara rahegI va koI prakAra kI kAmanA rahegI yA koI mithyAtva kI gaMdha rahegI, taba taka AtmA kA darzana nahIM hogaa| yahI kAraNa hai ki jo gyAraha aMga nau pUrva ke dhArI dravyaliMgI muni zAstroM kA jJAna rakhate hue ghora tapazcaraNa karate hue bhI ajJAnI mithyAdRSTi hI rahate haiM kyoMki ve zuddhAtmA kI zraddhA, jJAna tathA anubhava se zUnya haiN| zuddha nizcayanaya ke dvArA apane AtmA kA manana kareM, manana karate samaya bhI mana kA AlaMbana hai, manana karate-karate jaba manana baMda hogA va upayoga svayaM meM sthira ho jAyegA taba svAnubhava hogA, taba hI AtmA kA paramAtma rUpa siddha svarUpa kA darzana hogA aura paramAnaMda kA svAda AyegA, isI se saba karmoM se chuTakArA hogaa| karmoM ko jItanA hai, isa bhAva se kabhI karmoM ko nahIM jItA jAtA, jina bhAvoM se karmoM kA baMdha hotA hai una bhAvoM ko chor3akara zuddhopayoga meM sthita hone para hI tInoM karmoM se chuTakArA hotA hai| 14. letaM bhAva, 15. kalayaMti bhAvaletaM suddha sahAvaM, leyaMto vimala kamma galiyaM ca / kaliyati apya sahAvaM, kalayaMto suddha kamma galiyaM ca // 504 // anvayArtha - (letaM suddha sahAvaM) zuddha svabhAva ko grahaNa karanA hai (leyaMto vimala kamma galiyaM ca) apane vimala mamala svabhAva kA anubhava karo isase sAre karma gala jAte haiM (kaliyaMti appa sahAvaM) Atma svabhAva kA dhyAna karanA hai (kalayaMto suddha kamma galiyaM ca) mai zuddha hUM, maiM siddha hU~, isako dhyAo * to saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha- 14. letaM bhAva - (grahaNa karane ke bhAva) zuddha svabhAva * ko grahaNa karanA hai, yaha bheda bhAva, bheda dRSTi hai apane vimala mamala svabhAva kA anubhava karo to sAre karma gala jAte haiM / bheda dRSTi, bheda bhAva se to karmoM kA * Asrava baMdha hI hotA hai| 15.kalayaMti bhAva-(dhyAna karane ke bhAva) mujhe apane Atma svabhAva kA dhyAna karanA hai, isameM bhI bheda hai| maiM zuddha hUM, maiM siddha hUM, isako dhyAo, * anubhava karo, zuddhopayoga rUpa hI dhyAna hai yahI karma kSaya kA kAraNa hai| zuddhopayoga dharma hai| kaSAya ke udaya sahita zubhopayoga dharma nahIM hai| azubha se bacane ke liye zubhopayoga hotA hai tathApi use baMdha kA kAraNa mAnanA caahiye| mokSa kA upAya eka mAtra svAnubhava rUpa zuddhopayoga hI hai| kaSAya kA aMza mAtra bhI baMdha kA kAraNa hai| jJAnI yaha jAnatA hai ki maiM eka caitanya jyoti svarUpa hUM, jaba maiM AtmA ke zuddha svabhAva kA anubhava karatA hUM taba nAnA prakAra ke vikalpa jAloM kA samUha, jo iMdrajAla ke samAna mana meM thA vaha saba dUra ho jAtA hai| nirvikalpa svarUpa meM sthira rahanA hI zuddhopayoga hai, isI se saba karma kSaya hote haiN| 16. laNyaMtu bhAva, 17. anmoya bhAvalaSyaMta alaSa laSiyaM. laSyaMto loyaloya mmlNc| anmoya vinyAnanyAnaM, anmoyaMti suddha kammagaliyaMca // 505 // anvayArtha-(laSyaMtu alaSa laSiyaM) mana vacana kAya se na jAnane yogya aisA jo alakha apanAzuddhAtmA hai usako lakhane kA bhAva hai (laSyaMto loyaloya mamalaMca) jo lokAloka ko jAnane vAlA svayaM apanA mamala svabhAva hai usakA anubhava karo, use lakho (anmoya vinyAna nyAnaM) bhedavijJAna kA AlaMbana karate ho (anmoyaMti suddha kamma galiyaM ca) apane zuddha svabhAva meM DUbo, usameM lIna ho jAo, isase saba karma gala jAte haiN| vizeSArtha-16. laNyaMta bhAva-(lakhane kA bhAva) mana,vacana, kAya se na jAnane yogya aisA jo alakha apanA zuddhAtmA hai, usako lakhane kA bhAva hai paraMtu jo alakha hai, use lakhoge kaise? vaha to anubhUti kA viSaya hai| jo lokAloka ko jAnane vAlA svayaM apanA mamala svabhAva hai, usakA anubhava karo aMtardRSTi se dekho| 17. anmoya bhAva- (Alambana, Azraya karanA) aba bhedavijJAna kA Azraya karate ho, are...aba to apane zuddha svabhAva meM DUbo, lIna raho, isase saba karma kSaya hote haiN| 278 -E-E E-ME E- Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI sarva mana, vacana, kAya ke yoga se haTakara va sarva jagata ke padArthoM se virakta hokara apane upayoga ko apane hI bhItara sUkSmatA se le jAnA cAhiye taba yaha anubhUti hogii| yaha dekhane jAnane meM A jAyegA ki maiM hI paramabrahma paramAtmA hUM, yahI Atmadarzana AtmAnubhava, kevalajJAna kA prakAzaka hai / isakA vedana karanA hI alakha ko lakhanA hai| bhedadRSTi se abheda kI anubhUti nahIM hotI / jJAnI sAdhaka jisane bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti kI hai aba use bhedajJAna Alambana, Azraya karane yogya nahIM hai, aba to apane zuddha mamala svabhAva meM rahanA hI hitakArI hai, isI se saba karma kSaya hote haiM / merA koI saMbaMdha kisI bhI paravastu pudgalAdi se raMca mAtra bhI nahIM hai| mere meM saba para kA abhAva hai aura saba para meM merA abhAva hai| vizva kI anaMta sAMsArika evaM siddha AtmAyeM apane mUla svabhAva se paramAtma svarUpa haiM, maiM svayaM paramAtmA hUM tathApi merI sattA nirAlI hai| mere jJAna, darzana, sukha, vIrya, samyaktva, cAritra, cetanA Adi guNa nirAle haiN| merA pariNamana nirAlA hai, ina saba AtmAoM kA pariNamana nirAlA hai| mere dravya svabhAva se eka samaya kI calane vAlI paryAya bhI atyaMta bhinna nirAlI hai| maiM dhruva, dhruva, dhruva mAtra hUM, aisI anubhUti dRr3ha pratIti, aTala zraddhAna jJAna se saba karma kSaya hote haiM, mukti kI prApti hotI hai| isa akhaMDa AnaMda svarUpa caitanya ghana vastu meM dravya karma va rAga to hai hI nahIM kiMtu jo vartamAna paryAya vastu kA anubhava karatI hai, vaha paryAya vastu dravya meM nahIM hai| paryAya meM trikAlI kA anubhava hotA hai to bhI paryAya meM dravya nahIM AtA kiMtu trikAlI dravya dhruva svabhAva kA jJAna AtA hai| aisI eka rUpa caitanya vastu kA anubhava hone para koI bhI bhedajJAna ke vikalpa nahIM hote, ekAkAra cinmAtra hI anubhUti meM AtA hai, yahI zuddhopayoga mukti mArga hai / 18. jAnaMti bhAva, 19. kahaMtubhAva jAnaMti nyAna mamalaM, jAnaMto appa paramappa kamma galiyaM ca / kahaMtu mamala jhArna, kahayaMto nyAna vinyAna sasarUvaM // 506 / / anvayArtha (jAnaMti nyAna mamalaM) jJAnamayI mamala svabhAva ko jAnane kA bhAva hai (jAnaMto appa paramappa kamma galiyaM ca ) maiM AtmA, paramAtmA hUM - 279 aisA jAno, aisA jAnane anubhava karane se saba karma gala jAte haiM (kahaMtu mamala jhAnaM ) maiM mamala dhyAna svarUpa hUM, aisA kahate ho ( kahayaMto nyAna vinyAna sasarUvaM) merA svarUpa vItarAga vijJAnamayI kevalajJAna svabhAvI hai aisA kahane ke sAtha anubhUti karo / vizeSArtha 18. jAnaMti bhAva- (jAnane kA bhAva ) jJAnamayI mamala svabhAva ko jAnane kA bhAva hai athavA aisA jAnate ho paraMtu maiM AtmA paramAtmA hUM aisA jAno, aisA jAnane anubhava karane se saba karma gala jAte haiN| 19. kahaMtu bhAva - ( kahane kA bhAva ) maiM mamala jJAna svabhAvI hUM, aisA kahate ho, para merA svarUpa vItarAga vijJAnamayI kevalajJAna svabhAvI hai aisA kahane ke sAtha anubhUti kro| anubhUti hI muktimArga hai / kahanA sunanA zubhopayoga hai jo puNya baMdha kA kAraNa hai, mamala svabhAva kA dhyAna dhAraNa karo, zuddhopayoga se hI karmoM kA kSaya aura mukti kI prApti hotI hai| jJAna ke lakSaNa dvArA zraddhA kI aura zraddhA ke lakSaNa dvArA jJAna kI pahicAna nahIM hotI paraMtu anaMta guNa bhinna-bhinna lakSaNa vAle hone para bhI AtmA kahane se usameM eka sAtha samasta guNoM kA samAveza ho jAtA hai| jo aise abheda AtmA meM aMtarmukha hokara anubhava kare use AtmA ke anaMta dharmoM kI pratIti hotI hai| - gAthA 506, 507 ***** jisa prakAra ghara meM ratnAdi kA bhaMDAra bharA ho kiMtu usakI khabara na ho, to vaha na hone ke samAna hI hai, usI prakAra AtmA meM siddha bhagavAna jaisI anaMta zaktiyAM hone para bhI jise unakI khabara nahIM hai, unakI ora unmukha hokara jo AnaMda kA anubhava nahIM karatA hai, usake to ve zaktiyAM na hone ke samAna hI haiN| bAhara se kahane aura jAnane se bhI koI lAbha nahIM hai, usakI anubhUti kI jAye, usa AnaMda meM DUbA jAye, tabhI sAdhya kI siddhi hotI hai| 20. amaDei bhAva, 21. sAhati bhAva amaDe mukti maggaM, amaDAe mukti nyAna sahakAraM / sAhati nyAna avayAsaM, sAhaMti mamala kamma vilayaMti // 507 // anvayArtha (amaDei mukti maggaM) mukti mArga para calakara amara hone kA bhAva hai (amaDAe mukti nyAna sahakAraM) apane jJAna svabhAva kI sAdhanA se mukti hotI hai aura tabhI amara huA jAtA hai (sAhaMti nyAna avayAsaM) jJAna ke - Fu Wu Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREMEEN tra * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-508,509*** abhyAsa kA sAdhana karanA cAhate ho (sAhati mamala kamma vilayaMti) rahe ho (poSaMti vinyAna kamma SipanaM ca) apane vijJAna ghana svabhAva kA pAlana apane mamala svabhAva ko sAdho arthAt mamala svabhAva maya raho to sAre karma karo, sevana karo jisase sAre karma kSaya hote haiM (siddhaMtu kamma SipanaM) karmoM ko vilA jAte haiN| kSaya karanA, siddha karanA cAhate ho (siddhati kamma tivihi mukkaM ca) to apane vizeSArtha - 20. amaDe bhAva - (amara hone kA bhAva) mukti mArga siddha svarUpa ko siddha karo, sAdho jisameM tInoM prakAra ke karma haiM hI nahIM, jo para calakara amara honA cAhate ho to apane jJAna svabhAva kI sAdhanA se mukti tInoM prakAra ke karma se mukta hai| hotI hai aura tabhI amara hote haiN| mokSa to AtmA kA paripUrNa zuddha svabhAva hai, vizeSArtha - 22. poSaMtu bhAva - (posane, pAlana karane, saMbhAlane ke taba usakA sAdhana usI svabhAva kI bhAvanA hai Atma darzana hai| nizcaya ratnatraya bhAva) bhedavijJAna kA pAlana kara rahe ho, apane vijJAnaghana mamala svabhAva kA hai, svAnubhava hai| zuddhopayoga se hI mukti kI prApti hotI hai| pAlana karo, use saMbhAlo jisase saba karma kSaya hote haiN| 21. sAhaMti bhAva- (sAdhana kA bhAva) jJAna ke abhyAsa kI sAdhanA 23. siddhata bhAva- (siddha karanA, sAdhanA, siddhi ke bhAva) karmoM ko karane se kyA lAbha hai, apane mamala svabhAva ko sAdho, usakI sAdhanA karo to kSaya karane kI sAdhanA kara rahe ho paraMta apane siddha svarUpa ko sAdho. jo sAre karma vilA jAte haiN| tIna loka meM sAra vastu mokSa hai, jahAM AtmA apanA tInoM prakAra ke karmoM se mukta zuddha siddha hai, isI se saba karma kSaya hote haiN| svabhAva pUrNapane pragaTa kara letA hai, karma baMdha se mukta ho jAtA hai aura paramAnaMda AtmA bhinna hai, karmAdi bhinna haiM, aisA manana karane se va aisA dhyAna kA niraMtara bhoga karatA hai / nizcaya ratnatraya hI tIna loka meM sAra hai, apane karane se hI AtmA karma rahita hotA hai yahI mukti mArga hai / caitanyamaya eka bhAva zuddhAtmA kA hI samyak zraddhAna, jJAna va usI meM AcaraNa yahI mokSa kA upAya hI AtmA kA nija bhAva hai| zeSa sarva rAgAdi bhAva nizcaya se para pudgala hai| nizcaya ratnatraya rUpa sva samaya svarUpa saMvedana yA AtmAnubhava hai / jaisA karmodaya janya haiM isaliye eka caitanyamaya bhAva ko hI grahaNa karanA cAhiye, kArya yA sAdhya hotA hai vaisA hI usakA kAraNa yA sAdhana hotA hai / isa / zeSa sarva parabhAvoM kA tyAga karanA caahiye| zuddha bhAva meM calane vAle mokSArthI AtmAnubhava ke liye jo bAharI sAdhana jJAna, dhyAna, vrata, saMyama Adi haiM vaha sAdhaka ko sadA hI maiM eka zuddha caitanyamaya parama jyoti svarUpa siddha paramAtmA mAtra vyavahAra haiM nimitta haiN| hUM isake sivAya jo nAnA prakAra ke bhAva pragaTa hote haiM, ve mere zuddha svabhAva se AtmA kA jJAna svabhAva meM vartanA, sadA AtmajJAna meM rahanA hI mokSa bhinna saba paradravya hI haiM yaha ArAdhana niraMtara vartatA hai, aisI saMbhAla aura kA sAdhana hai kyoMki yahAM upayoga eka hI Atmatattva ke svabhAva meM tanmaya sAdhanA karane se saba karma kSaya hote haiM, siddha paramapada mukti kI prApti hotI hai| hai| zubha kriyAkAMDa meM vartanA aura mAtra zAstra jJAna meM lage rahanA, vaha mokSa 24. garma bhAva, 25. suniya bhAvakA kAraNa nahIM hai kyoMki anya dravya ke svabhAva para hI lakSya hai, AtmA para gamaMca agarma disTaM, gamayaM ca anaMtanaMta sasaruvaM / dhyAna nahIM hai| suniyaMca mukti magaM, suniyaMcanyAna kmmgliyNc|| 509 // jo koI AtmA ke dhruva svabhAva ko chor3akara para dravya meM yA para paryAya meM anvayArtha - (gamaM ca agamaM disTa) agama ko dekhane kA prayAsa kara rahe rati karatA hai vaha mithyAdRSTi hai aura mithyA zraddhAna se pariNamatA huA karmoM kA baMdha karatA hai| ho (gamayaM ca anaMta naMta sasarUvaM) paraMtu apanA anaMtAnaMta catuSTayamayI svarUpa 22. poSatu bhAva, 23. sikhaMtu bhAva to prApta hI hai, isI ko dekho (suniyaM ca mukti maggaM) mokSamArga kI carcA suna rahe ho (suniyaM ca nyAna kamma galiyaM ca) apane jJAna svabhAva kI carcA suno popaMtunyAna vinyAnaM, poti vinyAna kamma vipanaM c| jisase karma gala jAte haiN| siddhaMtu kamma vipanaM, siddhati kamma tivihi mukkaM c||508|| vizeSArtha - 24. garma bhAva - (prApta karanA, prayAsa karane kA bhAva) anvayArtha - (poSaMtu nyAna vinyAnaM) bhedavijJAna ko posa rahe ho, pAla ... agama ko dekhane kA prayAsa kara rahe ho, apanA anaMtAnaMta catuSTayamayI svarUpa ************ kkkkk Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI to prApta hI hai, gamya hI hai, ise kahAM DhUMDha rahe ho, kahAM dekha rahe ho ? paramAtmA apane hI aMtara meM hai| 25. suniyaM bhAva (sunanA, carcA karanA) mokSamArga kI carcA kara rahe ho, suna rahe ho, apane jJAna svabhAva kI carcA karo, suno anubhava karo isase karma kSaya hote haiN| - jisako nirvANa, mokSa hI iSTa upAdeya hai, vaha cAroM gatiyoM kI sarva karma janita dazAoM ko tyAgane yogya samajhatA hai, vaha nizcaya se jAnatA hai ki maiM sarva prakAra zuddha siddha samAna huuN| vyavahAra dRSTi meM karma kA saMyoga hai so tyAgane yogya hai| jo saMsAravAsa meM kSaNamAtra bhI rahanA nahIM cAhatA hai vaha samyakadRSTi sAdhaka hai| vaha jAnatA hai ki mukti kA mArga eka mAtra apane hI zuddhAtmA ke zuddha svabhAva meM ramaNa rUpa zuddhopayoga hI hai| jaba taka citta paradravya ke vyavahAra meM rahatA hai, para kI ora lakSya, dRSTi rahatI hai taba taka kaThina kaThina tapa karatA huA bhI mokSa ko nahIM pAtA hai; paraMtu zuddhAtmAnubhUti sahita zuddhopayoga hone para zIghra hI mokSa ko prApta kara letA hai| siddha pada kA mArga, mokSa kA paMtha, AtmA ke svabhAva ko iSTa priya karake usake Azraya se nirmala paryAya rUpa kArya karanA, vaha siddha kA mArga hai| jo aise AtmA ko to iSTa na kare aura anya kAryoM ko iSTa mAne vaha to sat ke mArga para bhI nahIM AyA hai to phira use sat ke phalarUpa mokSa kI prApti kahAM se hogI ? rAgAdi hone para bhI jisane aMtarmukha hokara apane cidAnaMda svabhAva ko hI iSTa kiyA hai vaha to sat ke mArga para lagA huA sAdhaka hai aura vaha sat ke phalarUpa siddha pada ko alpakAla meM avazya prApta karegA / 26. anubhavaMti bhAva, 27. lIna bhAva anubhavati arU sarva anubhAvati saMsAra sarani vigataM ca / lInaM ca parama tattvaM, lInAryati mukti kamma galiye ca / / 510 / / anvayArtha (anubhavaMti arUva rUvaM) AtmA ke amUrtika, arUpI svarUpa kA anubhava karanA cAhate ho ( anubhAvaMti saMsAra sarani vigataM ca ) maiM svayaM siddha svarUpI zuddhAtmA hUM, aisA anubhava karo to saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAye (lInaM ca parama tattvaM) parama tattva meM lIna honA cAhate ho (lInAyaMti mukti kamma galiyaM ca ) apane mukta svabhAva meM lIna ho jAo to sAre karma kSaya ho jAte haiN| - 281 gAthA 510-*-*-*-*-* vizeSArtha - 26. anubhavaMti bhAva- ( anubhava karane kA bhAva ) AtmA ke arUpI svarUpa kA anubhava karate ho| arUpI to para dravya aura bhI haiM, phira kisakA anubhava karate ho ? maiM svayaM siddha svarUpI zuddhAtmA caitanyatattva hUM aisA anubhava karo, to saMsAra paribhramaNa hI chUTa jAye / 27. lIna bhAva - (ekAkAra, tallIna hone ke bhAva ) paramatattva meM lIna honA cAhate ho, yaha bhI ahaM bhAva bheda dRSTi hai| maiM mukta, zuddha, siddha hUM, isameM lIna raho to sAre karma kSaya ho jAyeM / eka dravya, dUsare dravya se bhinna dravya ke anaMta guNoM meM pratyeka guNa paraspara bhinna aura usa pratyeka guNa kI prati samaya kI paryAyeM bhI bhinna-bhinna svataMtra haiN| anaMtaguNoM kI paryAyeM eka sAtha haiM; paraMtu unameM se kisI eka guNa kI paryAya kI dUsare guNa kI paryAya ke sAtha ekatA nahIM hotI aura eka hI guNa kI kramazaH hone vAlI paryAyoM meM bhI eka guNa kI paryAya pUrva samaya kI paryAya rUpa nahIM hotI aura na pIche kI paryAya rUpa hI hotI hai| isa prakAra pratyeka guNa kI pratyeka paryAya svataMtra hai| guNa paraspara bhinna haiM aura paryAyeM bhI paraspara bhinna haiN| eka guNa ke kAraNa dUsare guNa kI avasthA nahIM hotii| vIrya guNa kI puruSArtha paryAya ke kAraNa jJAna kI avasthA nahIM hotI aura na jJAna ke kAraNa puruSArtha kI avasthA hotI hai / puruSArtha kI avasthA vIryaguNa se hotI hai aura jJAna kI avasthA jJAna guNa se hotI hai| pratyeka guNa kI avasthA meM apanA svataMtra sAmarthya hai isaliye pratyeka paryAya svayaM apane sAmarthya se hI apanI racanA karatI hai| paryAya kA kAraNa para to nahIM hai aura dravya guNa bhI nahIM haiM, paryAya svayaM hI apanA kAraNa hai / eka hI samaya meM svayaM hI kAraNa aura kArya hai isaliye vAstava meM kAraNa kArya ke bheda karanA vaha vyavahAra hai| pratyeka dravya apane rUpa se sat, pratyeka guNa apane rUpa se sat aura eka-eka samaya kI pratyeka paryAya bhI apane-apane svarUpa se sat hai / aise sattA svarUpa ko usI prakAra jAna lenA hai, isameM kAraNa kArya ke bheda kA vikalpa hI kahAM hai / isa prakAra abheda vastu nija zuddhAtma svarUpa jaisA hai, vaisA kA vaisA anubhava pramANa mAna lenA hI mukti hai| AtmA meM anaMta guNa haiM, usa pratyeka guNa kA lakSaNa bhinna-bhinna hai paraMtu AtmA ke jJAna mAtra bhAva meM ve saba A jAte haiN| anaMta guNoM se abheda AtmA Qi Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-511,512------ --2-5-16-21-1-1--- - zrI upadeza zuddha sAra jI ko dRSTi meM liyA vahAM ananta zaktiyAM eka sAtha nirmala svarUpa meM pariNamita hone lagatI haiN| jahAM jJAna abheda AtmA ko lakSya meM lekara pariNamita huA, vahAM usa jJapti mAtra bhAva ke sAtha anaMta zaktiyAM bhI nirmala svarUpa meM uchalatI haiM yahI muktimArga hai| 28. gahiyaM bhAva, 29. joyaMto bhAvagahiyaM ca sukha suddha, gahayaMto mamala suddhasabhAvaM / joyaMto joga juktaM, joyaMto nyAnadaMsana samaggaM // 511 // anvayArtha - (gahiyaM ca suddha suddha) AtmA zuddha hai, zuddha hai, isa bhAva ko grahaNa kara rahe ho (gahayaMto mamala suddha sabhAvaM) apanA mamala zuddha svabhAva hai isa dhAraNA ko gaho (joyato joga juktaM) yoga kI yukti se yoga sAdhanA kara rahe ho (joyaMto nyAna daMsana samaggaM) jo apanA, jJAna darzana se samagra, paripUrNa mamala svabhAva hai usameM jur3a jAo yahI sacA yoga hai| vizeSArtha-28. gahiyaM bhAva- (grahaNa karane kA bhAva) AtmA zuddha hai, zuddha hai isa bhAva ko grahaNa kara rahe ho paraMtu apanA mamala zuddha svabhAva hai isa dhAraNA ko gaho, apane svarUpa meM dRDha sthita raho, zuddhAtmAnubhava hI iSTa hai, isI se kevalajJAna hogaa| 29. joyaMto bhAva - (yoga sAdhanA karane kA bhAva) yoga kI vidhi se yoga sAdhanA kara rahe ho, mana vacana kAya ko sAdha rahe ho parantu yaha to para haiM, jar3a haiM, inako kaise sAdhoge? jJAna darzana se paripUrNa apane zuddha svabhAva ko sAdho, isameM jur3a jAo yahI sabA yoga hai| mokSa cAhane vAle sAdhaka ko ucita hai ki sarva hI kriyAkAMDa va mana vacana kAya kI kriyA kA kartRtva, apanatva chor3a denA cAhiye / apane svarUpa kI hI sattA meM rahanA cAhiye, apane svarUpa ko abheda grahaNa karanA, zuddha asaMkhyAta pradezI akhaMDa svarUpa grahaNa karanA ki mai siddha ke samAna zuddha niraMjana, nirvikAra, pUrNajJAna darzanavAna, paramAnaMda mayI, amRta kA agAdha * sAgara huuN| maiM parama kRtakRtya jIvanmukta huuN| isa dhAraNA ko grahaNa karanA aisI * hI yoga sthiti meM rahanA caahiye| nizcaya se meM jJAna darzana se paripUrNa ratnatraya svruuphuuN|mn, vacana, kAya se apane upayoga ko haTAkara mamala svabhAva meM tiSThanA hI yoga sAdhanA hai| bhAva nimrantha hI vAstava meM mokSa kA mArga hai| *HARASHTRA 30. mAnaMtu bhAva, 31 racayaMti bhAvamAnaMtu appa mAnaM, mAnaMto sabappa kamma vipanaM c| racayaMti vigatarUvaM, racayaMto avigata kamma gliyNc||512|| anvayArtha - (mAnaMtu appa mAna) mAnate ho, sirpha AtmA ko to mAnate ho (mAnaMto suddhappa kamma SipanaM ca) mAno to zuddhAtmA ko mAno, zuddhAtmA ko mAnane se hI karmoM kA kSaya hotA hai (racayaMti vigata rUvaM) jo rUpa se vigata arthAt amUrtika hai, usameM racanA jamanA cAhate ho (racayaMto avigata kamma galiyaM ca) to jo avigata avinAzI hai, aise apane dhruva svabhAva meM raco, usI meM jamo, isase sAre karma gala jAte haiN| OM vizeSArtha-30.mAnaMtu bhAva-(mAnane kA bhAva) apane Atma svarUpa ko mAnate ho, svIkAra kara liyA ki maiM AtmA hUM parantu jo saba saMyogoM se & bhinna karmAdi se alipta nyArA, apanA zuddhAtma svarUpa hai use mAno, zuddhAtmA ko svIkAra karo, isase sAre karma kSaya hote haiN| paramAtma svarupa kA Azraya, usI kI svIkAratA, apane sattA svarupa kI mAnyatA hI karmoM ko kSaya karane vAlI hai| 31. racayaMti bhAva - (raca paca jAnA, ekameka ho jAne ke bhAva) amUrtika, arUpI Atma svarUpa meM racanA, jamanA cAhate ho paraMtu jo avigata, avinAzI apanA siddha svarUpa hai usameM raco, jamo to saba karma gala jAte haiN| apane Atma svarUpa ko nizcaya se parama zuddha, zuddhAtmA, paramAtmA mAnakara usameM jamane se karmoM kI nirjarA hotI hai| jaba yogI sAdhaka zuddhopayoga kI sthiti meM jamatA hai taba zukla dhyAna se ghAtiyA karmoM kA kSaya hotA hai, jisase kevalajJAna arihaMta pada pragaTa ho jAtA hai| siddha bhagavAna AThoM hI karmoM se rahita pragaTapane zuddhAtmA haiM, vahAM zarIrAdi kisI bhI pudgala kA saMyoga nahIM hai| puruSAkAra amUrtika dhyAnamaya AtmA ko siddha kahate haiM jo niraMjana nirvikAra haiN| samyaktva, jJAna, darzana, vIrya, agurulaghutva, avyAbAdhatva, sUkSmatva, avagAhanatva ina prasiddha ATha guNoM se vibhUSita haiM, parama kRtakRtya haiM, paramAnaMdamaya haiN| aise apane siddha svarUpa meM ramanA jamanA, isI se saba karma kSaya hote haiN| 282 mara-5-16--1-1- 12 HH--- Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI prazna- aise zuddhAtmA, siddha svarUpa kI anubhUti kaise hotI hai ? hamAre dekhane meM AtA nahIM hai, hamArI dRSTi meM to yaha bheda vikalpa ke bhAva Ate haiM ? samAdhAna jitane bhI yaha bheda vikalpa baddhaspRSTatvAdi bhAva haiM, yaha hamezA rahane vAle nahIM haiM, saba badala jAte haiM isaliye abhUtArtha haiN| karma kA saMbaMdha va rAgAdi kA saMbaMdha kAyama rahane vAlI vastu nahIM hai, yaha saba asatyArtha abhUtArtha hai| aisA jAnakara, dRDha zraddhAna se mAnakara jo apanA trikAlI dhruva svabhAva zAzvata, avinAzI zuddhAtmA siddha svarUpa hai| jaisA samyakdarzana kI anubhUti meM AyA tathA samyakjJAna dvArA jise parokSapane jAnA hai| usameM ramane jamane se hI zuddhAtmA kI anubhUti hotI hai jo atIndriya, avaktavya, kalpanAtIta hai, aisI anubhUti hI muktimArga hai, isI se pUrvabaddha karma kSaya hote haiN| AnaMda paramAnaMdamayI paramAtma pada pragaTa hotA hai| - 32. parinai bhAva, 33. pUraMti bhAva parivar3a parinaya suddhaM, parivAe suddha mamala parinAmaM / pUraMti kamma SipanaM, pUrayaMto tivihi kamma SipanaM ca / / 513 // anvayArtha - (parinai parinaya suddhaM ) zuddha AtmA kI pariNati meM pariNamana karanA cAhate ho (parinAe suddha mamala parinAmaM) to jo zuddha mamala parama pAriNAmika bhAva hai usameM pariNamo (pUraMti kamma SipanaM) nija svabhAva meM lIna hokara pUre ke pUre karma kSaya karanA cAhate ho ( pUrayaMto tivihi kamma SipanaM ca) to jo paripUrNa zuddha parama pAriNAmika bhAva hai usameM lIna raho to tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha 32. parinai bhAva (pariNamana ke bhAva ) zuddha AtmA kI pariNati meM pariNamana karane ke bhAva haiM to jo zuddha mamala parama pAriNAmika bhAva hai usameM pariNamo / 33. pUrati bhAva (paripUrNa hone ke bhAva ) nija svabhAva meM lIna hokara pUre ke pUre karma kSaya karanA cAhate ho to jo paripUrNa zuddha parama pAriNAmika bhAva hai usameM lIna raho to tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| zuddhopayoga hI mokSamArga hai, isI kI pUrNatA jaba hotI hai taba dravyakarma, bhAvakarma, nokarma se chUTakara yaha AtmA paramAtmA ho jAtA hai| Qi - - - - 363 gAthA 513, 514 ***** bhagavAna AtmA meM anya sAdhanoM ke binA svayaM se hI nirmala paryAya rUpa pariNamita hone kI zakti hai / dravya svayaM pariNamita hokara samasta guNoM kA kArya karatA hai kyoMki sAdhaka kI dRSTi traikAlika zaktimAna aise dravya para gaI hai, usa dravya svabhAva ke Azraya se hI nirmala pariNAma hotA hai| usa nirmala pariNAma kA hI sAdhana honA dravya kA svabhAva hai| sAdhakadazA ke samaya nimitta rUpa se bAhya vastueM hoM to bhale hoM, bhUmikAnusAra rAga ho to bhale ho paraMtu sAdhaka dharmAtmA ina kisI ko apane sAdhakatva ke sAdhana rUpa se svIkAra nahIM krte| sAdhaka ko to apanA trikAlI dhruva svabhAva parama pAriNAmika bhAva hI svIkAra hai| usa akhaMDa sAdhana meM se hI mokSamArga kI aura mokSa kI nirmala paryAyoM kA pravAha calA AtA hai| maiM apanI jJAnAdi anaMta zaktiyoM se paripUrNa hU~ aura para kA eka aMza bhI mujhameM nahIM hai, aisA bhedajJAna karake apane anaMta zakti sampanna paripUrNa zuddhAtmA kI pakar3a zraddhAna, jJAna hone se bAhya padArthoM kI aura para bhAvoM kI pakar3a chUTa jAtI hai isaliye zraddhAna jJAna kI apekSA se vahAM sarva parigraha kA tyAga ho jAtA hai, aisA jJAna hone se anaMta saMsAra chUTa jAtA hai tathA isa sthiti meM dRr3hatA pUrvaka rahane se tInoM prakAra ke karma kSaya ho jAte haiN| 34. sAdhaMtu bhAva, 35. nitaMti bhAva sAtu artha suddhaM sAdhayaMti paMca diti paramisTi / vritaMti britaM ruvaM vritAyanti mamala kamma galiyaM ca / / 514 / / " anvayArtha (sAdhaMtu artha suddhaM) prayojanIya zuddha svabhAva ko sAdha rahe ho, sAdhanA kara rahe ho (sAdhayaMti paMca ditti paramisTi) to paMca jJAna aura parameSThI pada ko sAdho, zuddha svabhAva kI sAdhanA sAdhu pada meM hI hotI hai (nitaMti nitaM rUvaM) apane zAzvata svarUpa meM magana rahanA cAhate ho ( nritAyanti mamala kamma galiyaM ca ) to apane mamala svabhAva meM magana raho, usI meM nRtya karo to sAre karma gala jAyeMge / - , vizeSArtha - 34. sAdhaMtu bhAva (sAdhana sAdhanA karane ke bhAva ) apane prayojanIya zuddha svabhAva ko sAdha rahe ho, sAdhanA kara rahe ho paraMtu kyA isa dazA meM yahAM baiThe-baiThe zuddha svabhAva kI sAdhanA hogI ? usake liye paMca jJAna, parameSThI pada ko sAdho, nirgrantha vItarAgI sAdhu bano, sAdhu pada meM hI zuddha * * Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI svabhAva kI sAdhanA hotI hai| 35. nitaMti bhAva (hamezA apane meM magana rahane, nRtya karane ke bhAva) apane zAzvata svarUpa meM magana rahanA cAhate ho to mamala svabhAva meM magana raho, isI meM nRtya karo to sAre karma kSaya ho jAte haiN| mumukSu sAdhaka ko paMcajJAna aura parameSThI pada kI sAdhanA dvArA nirgrantha vItarAga, sAdhupada hI sakala Agama kA sAra hai, sakala jagata meM utkRSTa hai, atyaMta zuddha hai| amRta, jIvanmukti aura parama mukti kA mArga hai| isa prakAra tattvazraddhA ko aMta:karaNa meM samAviSTa karake prayojanIya zuddha svabhAva kI sAdhanA karanA cAhiye / isake liye doSoM kA tyAga aura guNoM kA pragaTapanA, vinaya, bhakti dvArA puSTa karanA caahiye| zuddha svabhAva kI sAdhanA vratI-avratI dazA meM nahIM hotI, isake liye mahAvratI sAdhupada Avazyaka hai| paMca jJAna meM matijJAna, zrutajJAna kI zuddhi pUrvaka avadhijJAna, manaH paryaya jJAna aura kevalajJAna kI sAdhanA usakA lakSya rahanA cAhiye tathA arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu yaha paMca parameSThI pada kI sAdhanA karanA cAhiye tabhI zuddha svabhAva kI sAdhanA hotI hai| mokSa ke liye sAdhana to parama jJAna hI hai jo karma ke karane meM svAmitva rUpa kartRtva se rahita hai| jaba taka azuddha pariNamana hai taba taka jIva kA vibhAvarUpa pariNamana hai / saMsAra kA parityAga karake munipada dhAraNa karane kA eka mAtra uddezya zuddha AtmA kI upalabdhi hai use hI mokSa kahate haiM / jise samyakdarzana pragaTa hone se apane jJAnAnaMda svabhAva para dRSTi AI hai| jJAna pUrvaka jisane vastu svarUpa jAnA hai vaha sAdhaka apane zAzvata svarUpa meM magana rahatA hai| svayaM jJAna ke rasAsvAda meM vibhora hokara nRtya karatA hai / usake isa kArya se use jJAnabhAva ke kAraNa navIna karmoM kA saMvara hotA hai tathA pUrva baddha karma udaya meM Akara binA phala diye hI nirjarA ko prApta ho jAte haiN| 36. sukhaM bhAva, 37 avayAsa bhAva su ca parama sukhaM suddhArtha parama bhAva mama ca / avayAsa naMtanaMta, avayAsaM saMsAra sarani muktaM ca / / 515 / / anvayArtha (suddhaM ca parama suddhaM) parama zuddha svabhAva ko sodha rahe ho, zuddha kara rahe ho ( suddhAyaM parama bhAva mamalaM ca) maiM mamala svabhAvI parama - 284 gAthA 515 *---*-*-*-* pAriNAmika bhAva vAlA hU~ isa sat ko svIkAra kara lo, yahI sodhanA hai ( avayAsa naMtanaMtaM) bAra-bAra abhyAsa kara rahe ho ( avayAsaM saMsAra sarani muktaM ca) abhyAsa nahIM svabhAva meM lIna ho jAo, jisase yaha saMsAra kA paribhramaNa hI chUTa jAye / vizeSArtha - 36. suddhaM bhAva (sodhane, zuddha karane ke bhAva ) zuddha svabhAva ko sodha rahe ho, zuddha kara rahe ho / jaba apanA parama pAriNAmika bhAva, mamala svabhAva, parama zuddha hai hI phira usameM sodhanA, zuddha kyA karanA hai ? maiM parama pAriNAmika bhAva mAtra mamala svabhAvI hU~, yaha svIkAra kara lo yahI sAdhanA hai / apanA zuddha svabhAva to trikAla zuddha hI hai, mAnyatA meM hI azuddhi hai | zarIrAdi karma saMyoga se apane ko azuddha, saMsArI mAnate ho, yahI bhrAMti ajJAna janya mAnyatA baMdhana hai| maiM parama zuddha, parama pAriNAmika bhAva mAtra hU~, aisA dRDha zraddhAna pUrvaka svIkAra kara lo yahI sodhanA hai, isI se saba saMyoga apane Apa chUTa jAyeMge / 1 - - 37. avayAsa bhAva ( abhyAsa, Thaharane, lIna hone ke bhAva ) bAra-bAra svabhAva meM Thaharane kA abhyAsa kara rahe ho| apane mamala svabhAva meM lIna ho jAo, DUba jAo to yaha saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAye / zuddha caitanya jJAyaka prabhu kI dRSTi, jJAna tathA anubhava vaha sAdhaka dazA hai, usase pUrNa sAdhya dazA pragaTa hogii| sAdhaka dazA hai to nirmala jJAna dhArA paraMtu vaha bhI AtmA kA mUla svabhAva nahIM hai kyoMki vaha sAdhanA maya apUrNa paryAya hai| prabhu tU pUrNAnaMda kA nAtha, saccidAnaMda, svayaM parama zuddha, mamala svabhAvI parama pAriNAmika bhAva mAtra hai| paryAya meM rAgAdi bhale hoM paraMtu vastu mUla svabhAva meM aisI nahIM hai| usa nija pUrNAnaMda paramAnaMda svarUpa meM ekAgratA rUpa sAdhaka dazA kI aisI sAdhanA kara ki jisase terA sAdhya arthAt mokSa pUrNa pragaTa ho jAye, yaha saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAye / saMyoga kA lakSya chor3a de aura nirvikalpa eka rUpa vastu parama pAriNAmika bhAva hai, usakA Azraya le / trikAlI dhuva mamala svabhAva hI maiM hU~ aisA svIkAra kara / guNa-guNI ke bheda kA bhI lakSya chor3a de| eka rUpa guNI parama zuddha svabhAva kI dRSTi kara, usameM dRSTi lagAne se mukti kI prApti hogI / Qi Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HE * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-516,517*********-*38. isTaM bhAva, 39. gaMjaMtu bhAva sva sanmukha dRSTi rahane meM hI mukti hai aura bahirmakhI dRSTi hone se jo tInoM isTaM saMjoya disTaM, isTAe isTa naMta disTaM ca / prakAra ke karma- dravya karma, bhAvakarma,nokarma ke bhAva Ate haiM ve saba parAzrita gaMjaMtu kamma tivihaM, gaMjaMtu kamma bhAva uvavanna // 516 // hone se baMdha bhAva haiN| zuddhopayoga hone se tInoM prakAra ke karma kSaya hote haiM yahI tumhArA zUravIrapanA hai, puruSArtha hai| aise garajo ki aba karmoM ke bhAva hI na anvayArtha - (isTaM saMjoya disTaM) hitakArI dRSTi ko saMjo rahe ho aayeN| (isTAe isTa naMta disTaM ca) iSTa to anaMta catuSTayamayI zuddha svabhAva hai use 40. damanaM bhAva,41. galatu bhAvadekho yahI iSTa hai (gaMjaMtu kamma tivihaM) tInoM prakAra ke karmoM para garaja rahe ho, krodhita ho rahe ho (gaMjaMtu kamma bhAva uvavanna) jina bhAvoM se karma paidA hote haiM damanaM kamma sahAvaM, damanAe no kamma davva kammena / una bhAvoM para hI garajo arthAt aba zubhAzubha bhAvoM ko mata dekho, apane zuddha galaMtu parinAma abhAvaM, galayaMti miccha kamma vilyNti||517|| svabhAva, zuddhopayoga rUpa raho to tInoM prakAra ke karma hI kSaya ho jaayeNge| anvayArtha - (damanaM kamma sahAvaM) karmoM ke svabhAva kA damana karanA vizeSArtha-38. isTa bhAva-(iSTa, priya, hitakArI bhAva) apanI OM cAhate ho (damanAe no kamma davva kammena) to bhAva karmoM ko damana karane se no dRSTi ko saMjo rahe ho, ise iSTa hitakArI mAna rahe ho paraMtu iSTa to apanA anaMta karma aura dravya karma apane Apa kSaya ho jAyeMge (galaMtu parinAma abhAvaM) catuSTayamayI zuddha svabhAva hai use dekho, vahI iSTa hitakArI hai / aba dRSTi kA kSaNabhaMgura mithyA bhAva, jo Tikane vAlA nahIM hai, abhAva rUpa hai unako galAnA lakSya aura bheda bhI na rahe aisA puruSArtha kro| cAhate ho (galayaMti miccha kamma vilayaMti) to mithyAtva bhAva ko galA do 39.gajaMta bhAva- (garajane, krodhita hone ke bhAva) karmoM para krodhita isase saba karma hI vilA jaayeNge| ho rahe ho, garaja rahe ho, yaha tInoM karma- dravya karma, bhAva karma, nokarma to vizeSArtha-40. damanaM bhAva-(damana, kSaya karane ke bhAva) karmoM ke jar3a haiM, kSaya ho jAne vAle haiN| jina bhAvoM se karma paidA hote haiM, una zubhAzubha svabhAva kA damana, kSaya karanA cAhate ho to bhAva karmoM kA damana karo, isase bhAvoM se hI apanI dRSTi haTAo, apane zuddha svabhAvamaya raho to tInoM prakAra jJAnAvaraNAdi dravyakarma aura zarIrAdi nokarma apane Apa kSaya ho jaayeNge| ke karma hI vilA jAyeMge, yahI sahI garajanA hai| rAgAdi bhAvakarma hI saMsAra paribhramaNa karmabaMdha kA mUla bIja hai, isase hI bhItara AtmA pUrNAnaMda kA nAtha, anaMta catuSTaya kA dhArI hai. usakI jJAnAvaraNAdi AThoM dravya karma kA baMdha hotA hai, isI se zarIrAdi nokarma kA jise dRSTi huI hai use vastu aMtara meM paripUrNa hai aisA anubhava hotA hai, yahI iSTa baMdha hotA hai| bIja ko jalAne, kSaya kara dene se karma va zarIra donoM hI na hitakArI hai| dRSTi ko palaTanA, saMjonA, idhara-udhara lagAnA yaha iSTa nahIM rheNge| hai| vikAra jIva kI paryAya meM hI hotA hai, usa apekSA se to use jIva kA 41. galaMtu bhAva - (galAne kA bhAva) jo pariNAma abhAva rUpa haiM jAnanA paraMtu jIva kA svabhAva vikAramaya nahIM hai, jIva kA svabhAva to vikAra arthAt sadaiva Tikane vAle nahIM haiM, kSaNabhaMgura nAzavAna haiM, inheM galAnA cAhate rahita hai| isa prakAra svabhAva dRSTi se vikAra jIva kA nahIM hai paraMtu pudgala ho to apane mithyAtva bhAva ko galAo kyoMki jaba taka para paryAya karmAdi karmAdi ke lakSya se hotA hai isaliye vaha pudgala kA hai aisA jAnanA / jJAna, kI sattA mAna rahe ho taba taka mithyAtva bhAva hai| apanI sva sattA meM para kA * darzana svabhAva mAtra abheda nija tattva kI dRSTi karane para usameM nava tattva rUpa astitva hI nahIM hai phira para kI sattA mAnanA hI mithyAtva hai, ise galAo to *pariNamana to hai nhiiN| cetanA svabhAva mAtra meM guNabheda bhI nahIM hai ata: sAre karma vilA jAte haiN| para meM ahaM buddhi yaha mithyAtva bhAva hai, isI mithyAtva / dRSTi aura svabhAva kA bheda hI na rahe aisA puruSArtha karo, vahI zuddhopayoga iSTa ke dUra hone para va samyaktva ke pragaTa hone para saba karma vilA jAte haiN| * hitakArI hai| rAgAdi bhAva karma pudgala haiM, usake udaya se AtmA meM rAga bhAva hotA parAvalaMbI dRSTi vaha baMdha bhAva hai aura svAzraya dRSTi hI mukti kA bhAva hai| .. hai, yaha karmakRta vikAra hai, Atma svabhAva nahIM hai, AtmA to mAtra jJAyaka hai| ************ KAKKAR Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** ** zrI upadeza zuddha sAra jI Chu Da Zhe Jie Duo Ceng Si Fa Juan >> Juan A Zhang Xie Zhu Zhong Bu jisane aise apane sva sattA svarUpa ko jAnA ki maiM to eka jJAyaka * svabhAvI jJAna mAtra caitanya tattva bhagavAna AtmA hU~, usake tInoM karma hI * nirjarita ho jAte haiN| jJAnI apane Atma svabhAva ko ThIka-ThIka jAnatA hai 32 isaliye rAgAdi bhAvoM ko kabhI apanA nahIM mAnatA, vahA~ jJAnAvaraNAdi dravyakarma, zarIrAdi nokarma rahate hI nahIM haiN| jJAnI vicAratA hai ki maiM to jJAna mAtra, caitanya tatva, sarvakarmAdi se rahita zuddhAtmA hU~ , isake atirikta koI para dravya yA parabhAva merA nahIM hai, na maiM kisI kA sambaMdhI hU~ / jahA~ aise sva svarUpa kI sattA jAgrata hotI hai, usakA sAMsArika baMdhanoM se baMdhana tIna loka meM kahIM bhI nahIM ho sktaa| anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa usake svasanmukha hokara ArAdhana karanA hI saba karma kalaMka se mukta, paramAtmA hone kA saccA upAya hai| 42. virayaM bhAva, 43. tiktaMtu bhAvavirayaM saMsAra subhAvaM, virayaMto kamma tivihijoen| tiktatu kamma tiviha, tiktato asuha kamma vilyNti||518|| anvayArtha - (virayaM saMsAra subhAvaM) saMsAra svabhAva se virakta hone ke bhAva haiM (virayaMto kamma tivihi joena) to tInoM prakAra ke karmoM ke yoga se virakta raho arthAt karmodaya se jur3o hI mata, apane svabhAva meM raho (tiktaMtu kamma tiviha) tInoM prakAra ke karmoM ko tyAganA, chor3anA cAhate ho (tiktaMto asuha kamma vilayaMti) to yaha zubhAzubha bhAvoM ko chor3a do, isase sAre karma vilA jAte haiN| vizeSArtha-42. virayaM bhAva-(virakta hone, chUTane ke bhAva) saMsAra svabhAva arthAt para paryAya ke sambaMdha se virakta rahane ke bhAva haiM to tInoM prakAra ke karma- dravyakarma, bhAva karma, nokarma ke udaya se jur3o hI mata, apane vItarAga bhAva meM rho| 43. tiktaMtu bhAva-(tyAgane, chor3ane ke bhAva) tInoM prakAra ke karmoM ko chor3anA cAhate ho to yaha zubhAzubha bhAvoM ko chor3a do, apane zuddhopayoga * meM sthita raho isase sAre karma vilA jAte haiN| AtmA kA manana nizcinta hone para hI hotA hai isaliye gRhasthI kA gAthA - 518,519%AK-HAKKHKA tyAga jarUrI hai| gRhastha meM vyavahAra meM paisA kamAnA, kAma bhoga karanA,nAte riztedArI AdikAyoM meM mana, vacana, kAya caMcala va rAga-dveSa se pUrNa Akulita rahate haiM va paMcendriyoM ke bhogoM kI lAlasA banI rahatI hai, yahI saMsAra svabhAva hai| isase virakta honA cAhate ho to vItarAgI nirgrantha sAdhu pada dhAraNa kro| taba hI sarva ciMtAoM se rahita va sarva saMkalpa-vikalpa se rahita apane AtmA ke zuddha svabhAva kA manana hogaa| isI se tInoM prakAra ke karmoM se chUTa jaaoge| nirvANa kA sAkSAt upAya nirgrantha vItarAga sAdhu pada hI hai| isI pada ko dhAraNa karake sarva hI tIrthakara va mahAtmAoM ne ukta prakAra se AtmadhyAna karake mokSapada prApta kiyA hai| isake liye sarva ciMtAoM se rahita ekAkI honA jarUrI hai| AtmA kA anAdikAla se pudgala karmoM se saMyoga hone para bhI yaha usase bilkula bhinna nirAlA hai, yaha zuddha caitanya mUrti hai| na to karmoM kA, na zarIrAdi kA, na rAgAdi bhAvakarmoM kA koI sambaMdha isa AtmA se hai,na anya AtmAoM se koI sambaMdha hai| hara eka AtmA kI sattA nirAlI hai, maiM sadA ekAkI hU~ va rahU~gA, aisI ekatva kI bhAvanA bhAne se tInoM prakAra ke karma vilA jAte haiN| jaise-koI baMdhana meM baMdhA hai, vaha baMdha kI cintA kiyA kare to ciMtA mAtra se vaha baMdha se nahIM chUTa sakatA, vaise hI koI jIva yaha ciMtA kare ki yaha karmabaMdha hai, karma se mukta honA hai, isa ciMtA se vaha karma se mukta nahIM hogaa| jaise-baMdhana se baMdhA puruSa baMdha ko kATakara hI baMdha se chUTegA, vaise hI bhavya jIva baMdha ko cheda karake hI mukta hogaa| baMdha ke cheda kA upAya eka svAnubhava rUpa zuddhopayoga hI hai| dharmAtmA ko apanA ratnatraya svarUpa AtmA hI parama priya hai, saMsAra sambaMdhI dUsarA kucha bhI priya nahIM hai| jisa prakAra gAya ko apane bachar3e ke prati tathA bAlaka ko apanI mAtA ke prati kaisA prema hotA hai, usI prakAra dharmAtmA sAdhaka ko apane ratnatraya svabhAva rUpa mokSamArga ke prati abheda buddhi se parama vAtsalya hotA hai| 44. vinyAna bhAva,45. anaMta bhAvavinyAna nyAna juttaM, vinyAnaM nyAna kamma vipanaM c| ananta catusTaya sahiya, anantAenanta disttimmlNc||519|| anvayArtha - (vinyAna nyAna juttaM) vijJAna ke jJAna sahita ho rahe ho / Di Bu Dai Xie Shao Nian Shao Nian Lai Shuo 286 Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-520 ---- ------- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI * (vinyAnaM nyAna kamma SipanaM ca) bhedavijJAna kA jJAna karane se hI karma * kSaya hote haiM (ananta catusTaya sahiyaM) anaMta catuSTaya ke bhAva sahita ho rahe ho * (anantAe nanta disTi mamalaM ca) apanI dRSTi mamala svabhAva para rakho jo * anaMtAnaMta zakti kA dhArI hai| vizeSArtha-44. vinyAna bhAva-(bhedajJAna-vizeSa jJAna ke bhAva) vizeSa jJAna prApta karanA cAhate ho to bhedavijJAna kA jJAna prApta karo jisase sAre karma kSaya ho jAte haiN| bhedavijJAna AtmAnubhava kA kAraNa hai, AtmAnubhava karmoM ke kSaya kA kAraNa hai| 45. anaMta bhAva-(anaMta catuSTaya ke bhAva) anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya ko upalabdha karane ke bhAva ho rahe haiM to apane mamala svabhAva para dRSTi lagAo jo anaMtAnaMta zakti kA dhArI hai| isI ke Azraya arthAt zuddhopayoga kI sAdhanA se hI anaMta catuSTaya pragaTa hote haiN| jisakI buddhi meM bhedavijJAna kA prakAza na ho, usakA zAstrajJAna mokSamArga meM lAbhakArI nahIM hotaa| bhedavijJAna hone para yaha pratIti jamanI cAhiye ki saccA AnaMda mere hI AtmA kA guNa hai / isake liye sarva karma kalaMka rahita vItarAgI va jJAtA dRSTA apane AtmA ke bhItara zraddhA va jJAna sahita ramaNa karanA hogA, anya sarva padArthoM se va sarva bhAvoM se upayoga ko haTAnA par3egA, tabhI karma kSaya hote haiN| sAdhaka ko svAnubhava rUpa zuddhopayoga hI ekamAtra hitakArI hai| anaMta catuSTaya kI bhAvanA karane mAtra se anaMta catuSTaya nahIM hote| apane mamala svabhAva meM dRSTi lagAne, upayoga ko sthira karane para hI anaMta catuSTaya pragaTa hote haiN| jo anaMtAnaMta zakti, anaMta guNoM kA dhArI, nija zuddhAtma dravya hai, usakI dRSTi karane, usakA Azraya lene para, usakA svAnubhava yathA yogya eka muhUrta taka jamA rahe to cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara paramAtma svarUpa pragaTa ho jAye, eka hI sAtha anaMtajJAna anaMtadarzana anaMtasukha anaMtavIrya kA prakAza * ho jAtA hai| AtmA pUrNa jJAna, darzana, sukha, vIrya, samyaktva, cAritrAdi zuddha guNoM * kA sAgara hai, parama nirAkula hai, parama vItarAga hai, jJAnAvaraNAdi AThoM dravyakarma, * rAgAdi bhAva karma, zarIrAdi no karma se bhinna, zuddha caitanya jyotirmaya hai| para bhAvoM kA na to kartA hai,na para bhAvoM kA bhoktA hai| yaha sadA svabhAva ke ramaNa ***** * * *** meM rahane vAlI svAnubhUti mAtra hai| isa taraha apane AtmA ke zuddha svabhAva kI pratIti karake sAdhaka isI jJAna kA manana karatA hai| apane uchalate hue Atma prakAza meM rahakara karmabaMdhana kA kSaya karake caitanya rUpI amRta se pUrNa va zuddha hokara mokSa pada pAtA hai| 46. taraMti bhAva, 47. siddha bhAva___ evaM aneya bhAvaM. taraMti tArayati sukha sabhAvaM / siddhaM ca sarva siddhaM, anmoyaM parinAma suddhamamalaM c||520|| anvayArtha-(eyaM aneya bhAvaM) isa prakAra aise aneka bhAva sAdhaka ko hote haiM (taraMti tArayaMti suddha sabhAvaM) tarane kA bhAva hai to apanA zuddha svabhAva hI tArane vAlA hai (siddhaM ca sarva siddha) siddha hone kA bhAva hai to jaise aura saba siddha hue haiM vaise (anmoyaM parinAma suddha mamalaM ca) apane zuddha mamala parama pAriNAmika bhAva kA Azraya karo, lIna raho to siddha ho jaaoge| vizeSArtha-46. taraMti bhAva- (tarane kA bhAva) isa bhavasAgara se tarane kA bhAva hai arthAt saMsAra paribhramaNa se chUTanA, mukta honA cAhate ho to tArane vAlA apanA hI zuddha svabhAva hai usakA Azraya lo, zuddhopayoga kI sAdhanA karo to tara jaaoge| 47. siddha bhAva- (siddha hone kA bhAva) siddha honA cAhate ho to jaise aura saba siddha paramAtmA hue haiM vaise apane zuddha mamala, parama pAriNAmika bhAva kA Azraya karo usameM lIna raho to siddha ho jaaoge| siddha pada zuddha AtmA kA pada hai| vahAM AtmA apane hI nija svabhAva meM sadA magana rahatA hai| siddhoM ke samAna jo koI mumukSu apane AtmA ko nizcaya se zuddha Atmadravya mAnakara va rAga-dveSa tyAga kara apane nija zuddha svabhAva meM magana ho jAtA hai vaha svayaM siddha ho jAtA hai| aise aneka bhAva sAdhaka ko hote haiM paraMta aba ina ahaM bhAvoM se haTakara zuddhopayoga kI sAdhanA karanA hI iSTa hitakArI hai, isI se siddhapada kI prApti hotI hai| caitanya kI caitanya meM pariNamita bhAvanA ho to vaha bhAvanA phalita hotI hai, maiM jJAna mAtra hUM aisI aMtara sAvadhAnI jAgRti kA svarUpa hai| AtmA kA svabhAva traikAlika parama pAriNAmika bhAva rUpa hai, usa svabhAva ko pakar3ane se Qi Juan Juan Juan Juan Di Shi Shi Zhang Nian Nian Di Dian 15-5-15-30-52E-ME-- 287 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F-ER gAthA - 521-523********** yahI upAya hai| siddha bhagavAna sarva rAgAdi mala va jJAnAvaraNAdi karmoM se rahita haiM, nitya paramAnaMda meM lIna haiN| amUrtika zarIrAdi rahita hone para bhI jJAna AnaMda Adi anaMta guNoM ke dhArI atIndriya parama zuddha tattva haiM, ve sarva karma kSaya karake mukta E- :238 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI hI mukti hotI hai| isa prakAra ina saiMtAlIsa bhAva dvArA sAdhaka ko sAvadhAna kiyA hai ki jaba taka bheda dRSTi hai, hone ke bhAva haiM taba taka bIca meM ahaMbhAva hai| isase haTakara maiM pUrNa, zuddha, mukta, siddha hUM isa anubhUti meM DUbanA hI zuddhopayoga kI sAdhanA hai isI se mokSa kI prApti hotI hai| siddha svarUpakI vizeSatAprazna-siddha svarUpa kI vizeSatA kyA hai aura vaha kaise upalabdha hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMsiddhaM ca anaMta rUvaM, rUvAtItaM ca vigata rUvaM ca / mamalaM ca mamala rUvaM, kama pipiUna mukti gamanaM c||521|| siddhaM ca suddha siddhaM, mamala sahAvena kamma galiyaM c| appA paramAnandaM, paramappA mukti siddhi saMpattaM // 522 // anvayArtha - (siddhaM ca anaMta rUvaM) siddha bhagavAna anaMta guNoM ke dhArI haiM (rUvAtItaM ca vigata rUvaM ca) unakA svarUpa atIndriya, zarIra rahita, amUrtika hai (mamalaM ca mamala rUvaM) siddha svarUpa sarva karma maloM se rahita mamala svarUpa hai (kammaM SipiUna mukti gamanaM ca) ve kamoM ko kSaya karake mokSa ko gaye haiN| (siddhaM ca suddha siddha) aise siddha ke samAna meM bhI zuddha siddha hUM (mamala sahAvena kamma galiyaM ca) apane mamala svabhAva meM rahane se karma gala jAte haiM (appA paramAnanda) AtmA paramAnaMda maya ho jAtA hai (paramappA mukti siddhi saMpattaM) paramAtma pada mukti aura siddhi kI saMpatti arthAt siddha svarUpa ko upalabdha karane kA yahI upAya hai| vizeSArtha- siddha bhagavAna anaMta guNoM ke dhArI haiM, unakA svarUpa * atIndriya zarIra rahita, amUrtika arUpI hai| ve sarva karma maloM se rahita mamala svarUpa haiM, unhoMne samasta karmoM ko kSaya karake mokSa pAyA hai| aise siddha ke samAna meM bhI zuddha, siddha svarUpI hUM, aisA satzraddhAna jJAna karake apane mamala svabhAva meM rahane se karma gala jAte haiM / AtmA paramAnaMda maya ho jAtA hai, paramAtmapada mukti, siddhi kI saMpatti arthAt siddha svarUpa kI upalabdhi kA isI prakAra jo bhavya jIva apane satya svarUpa kA zraddhAna karatA hai, jJAna karatA hai aura aise apane siddha svarUpa mamala svabhAva meM rahatA hai, usake bhI sAre karma kSaya ho jAte haiM aura vaha AnaMda paramAnaMdamaya hotA huA paramAtma pada, siddhi mukti ko pAtA hai| jahA~ AtmA, saMsAra ke paribhramaNa, janma-maraNa ke cakra se chUTakara paramAnaMdamaya rahe, yahI siddha svarUpa kI vizeSatA hai / vahA~ AtmA apane hI nija svabhAva meM sadA magana rahatA hai| AtmA zuddha AkAza ke samAna, nirmala mamala rahatA hai| siddha bhagavAna pUrNa jJAnI haiM,parama vItarAgI haiM. atIndriya sukha ke sAgara haiM, anaMta vIryadhArI haiM, zarIrAdi karmoM se rahita amUrtika haiM / pudgalAdi se saba saMyoga chUTa gayA hai| apanI hI svAbhAvika zuddha pariNati meM magana, paramAnaMda ke bhoktA, parama kRtakRtya haiM / sarva icchAoM se zUnya puruSAkAra haiM / siddha ko hI paramezvara ziva, paramAtmA, parama deva kahate haiM, ve ekAkI AtmA rUpa haiN| jaisA mUla meM Atma dravya hai vaisA hI siddha svarUpa hai| jo AtmA, aise apane zuddha AtmA, siddha svarUpa kA anubhavapUrvaka dhyAna karatA hai| sAdhupada meM aMtara bAhara se nirgrantha hokara dharma zukla dhyAna ko dhyAtA hai / vaha zukladhyAna se ghAtiyA karmoM ko kSaya kara pahale arihaMta paramAtmA hotA hai phira sarva karma maloM ko kSaya karake siddha hotA hai| Urdhvagamana svabhAva se loka ke agrabhAga meM jAkara siddha AtmA ThaharatA hai| prazna -isake liye aura kyA karanA par3atA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMparama bhAva darasIe, paramaM paramappa appa mamalaM ca / nyAnaM ca nyAna anmoyaM, siddhaM suddhaM ca siddhi saMpattaM // 523 // anvayArtha- (parama bhAva darasIe) parama pAriNAmika bhAva svarUpa ko dekhanA cAhiye, yahI hamezA dikhane lage (paramaM paramappa appa mamalaM ca) maiM ** ******** E- E-ME- E 288 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI AtmA paramazreSTha paramAtmA, mamala svabhAvI hU~ (nyAnaM ca nyAna anmoyaM ) jJAnapUrvaka jJAna svabhAva ke Azraya rahane se (siddhaM suddhaM ca siddhi saMpattaM ) svayaM siddha zuddha ho jAte haiM, yahI siddhi kI saMpatti ko pAnA hai| vizeSArtha apanA parama pAriNAmika bhAva svarUpa hamezA dikhane lage ki maiM AtmA paramazreSTha paramAtmA mamala svabhAvI huuN| aisA jJAnapUrvaka jJAna svabhAva kA Azraya rahane se svayaM siddha zuddha paramAtmA ho jAte haiN| cAhe jaise saMyoga meM, kSetra meM yA kAla meM jo jIva svayaM nizcaya svabhAva parama pAriNAmika bhAva kA Azraya karake pariNamatA hai vahI jIva mokSamArga tathA siddhi kI saMpatti ko prApta karatA hai| - akhaMDa dravya aura paryAya donoM kA jJAna hone para bhI akhaMDa svabhAva kI ora lakSya rakhanA ki maiM parama zreSTha paramAtmA mamala svabhAvI huuN| upayoga ko ekAgratA pUrvaka jJAna svabhAva kI ora le jAnA vaha aMtara meM samabhAva ko pragaTa karatA hai| svAzraya dvArA baMdha kA nAza karatI huI jo nirmala paryAya pragaTa hotI hai vahI mokSamArga hai| aMtara meM zuddha svarUpa kI dRSTi tathA anubhava hone para ruci evaM dRSTi apekSA se bhagavAna AtmA to amRta svarUpa AnaMda kA sAgara hai| usakI ruci lagana hue binA upayoga para meM se haTakara sva meM nahIM A sakatA; isaliye apane svasattA svarUpa kA dRr3ha nizcaya zraddhAna jJAna dvArA upayoga ko svabhAva lagAnA hI siddhi mukti prApta karane kA upAya hai / prazna- isase kyA hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM tArana tarana upanna, narsa anmoya nyAna sahakAraM / jiniyaM jinayati rUvaM, jiniye kammAna siddhi saMpattaM / / 524 / / nyAna sahAva uvannaM, anmoyaM sahakAra nyAna sasarUvaM / nyAnaM anmoya sahAvaM, samayaM saMjuta siddhi saMpattaM / / 525 / / aDDa gunaM saMjutaM, aDai puhamI ca vAsa samayaM ca / kammaM tivihi vimukkaM mamala sahAvena siddhi saMpataM / / 526 / / anvayArtha (tArana tarana uvannaM) tAraNa taraNa svarUpa pragaTa hotA hai 9 - Qi 289 gAthA 524-526 ******* (naMtaM anmoya nyAna sahakAraM) jJAna ke sahakAra se anaMta catuSTaya svarUpa pragaTa hotA hai (jiniyaM jinayati rUvaM) ve hI jina haiM, ve hI jinendra svarUpa sAdhupada dhAraNa karake (jiniyaM kammAna siddhi saMpattaM) karmoM ko jItakara siddhi saMpatti mukti pAte haiM / ( nyAna sahAva uvannaM) kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai (anmoyaM sahakAra nyAna sasarUvaM) apane jJAna svabhAva ke sahakAra aura Azraya se (nyAnaM (anmoya sahAvaM ) apane svabhAva meM lIna rahane se (samayaM saMjutta siddhi saMpattaM ) zuddhAtmA meM lInatA hI siddhi kI saMpatti arthAt mukti hai| (aTTha gunaM saMjuttaM) aSTa guNa sahita ho jAtA hai arthAt siddha bhagavAna ATha guNa sahita hote haiM (aTThai puhamI ca vAsa samayaM ca) AThavIM pRthvI ke Upara unakA nivAsa sadAkAla apane zuddhAtmA meM rahatA hai (kammaM tivihi vimukkaM ) tInoM prakAra ke karmoM se rahita (mamala sahAvena siddhi saMpattaM) apane mamala svabhAva meM paramAnaMda meM magana rahate haiM / vizeSArtha AtmA kA svarUpa siddha ke samAna zuddha hai, jo jIva aise apane Atma svarUpa kI sAdhanA-ArAdhanA karatA hai vaha svayaM tAraNa taraNa paramAtmA ho jAtA hai| AtmA jina svarUpa hai, jaba sAdhu pada dhAraNa karake, parama ekAgra bhAva se AtmA meM magana hotA hai taba ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara anaMta catuSTayamayI kevalajJAna svabhAva pragaTa hotA hai / vahI yathArtha jina hai kyoMki usane rAgAdi zatruoM ko va jJAnAvaraNAdi karma ripuoM ko jIta liyA hai vahI Izvara hai kyoMki avinAzI paramaizvarya kA dhArI vahI paramAtmA hai, jo parama kRtakRtya sarva prakAra kI icchA se rahita hai| vahI paramAtmA anaMta hai kyoMki vaha anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtasukha, anaMtavIrya, anaMta zAMti, kSAyika samyaktva Adi anaMta guNoM kA dhArI hai / usI ko siddha kahate haiM kyoMki usane sAdhya ko siddha kara liyA hai| siddha paramAtmA ke jJAnAvaraNAdi AThoM karmoM ke kSaya se mukhya ATha guNa pragaTa hote haiN| samyaktva, darzana, jJAna, vIrya, sUkSmatva, avagAhanatva, agurulaghutva tathA avyaabaadhtv| ve parama zuddha svabhAva meM lIna puruSAkAra, AThavIM pRthvI ke Upara siddha zilA para virAjita rahate haiM, unako pUrNa siddhi prApta ho jAtI hai, isI se parama kRtakRtya haiN| aisI bhAvanA karane vAlA jJAnI aisA tRpta huA hai ki mAno bhAvanA karatA huA sAkSAt kevalI hI ho gayA ho, Qi - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-527HEEKH - ********* zrI upadeza zuddha sAra jI isase vaha anaMta kAla taka aisA hI rahanA cAhatA hai| kevalajJAna utpanna karane kA yaha paramArtha, upAya hai| bAhya vyavahAra cAritra isI kA sAdhana rUpa hai Xin Bei Shi Xie Xie Xing Ye Chang Chang ---- --- jaba yaha jIva tattvajJAna kA manana karake tIna mithyAtva, cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyoM kA upazama, kSayopazama yA kSaya hone para cauthe samyaktva guNasthAna, ko prApta hotA hai taba jina kahalAtA hai kyoMki usane saMsAra bhramaNa ke kAraNa mithyAtva rAga-dveSa vikAra ko jIta liyA hai, usakA uddezya palaTa gayA hai, vaha saMsAra se vairAgyavAna va mokSa kA premI ho gayA hai| kSAyika samyaktvI jIva zrAvaka yA muni hokara sAtaveM apramatta guNasthAna taka dharma dhyAna kI sAdhanA karatA hai phira kSapaka zreNI para Arur3ha hokara sarva mohanIya karma kA kSaya karake bArahaveM guNasthAna meM kSINa moha jina ho jAtA hai| cauthe se bArahaveM guNasthAna taka jina saMjJA hai phira bArahaveM ke aMta meM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa va aMtarAya tIna zeSa ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara arihaMta kevalI terahaveM guNasthAna ko prApta hote haiM taba ve jinendra kahalAte haiN| yahAM cAroM ghAtiyA karmoM kA abhAva hai, unake abhAva se kevalajJAna, kevaladarzana, kSAyika dAna, kSAyika lAbha, kSAyika bhoga, kSAyika upabhoga, kSAyika vIrya, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra yaha nau kSAyika labdhiyAM tathA anaMta sukha prApta ho jAtA hai| zeSa aghAtiyA karma-nAma, Ayu, gotra, vedanIya kA kSaya hone para sarva karma rahita azarIrI, siddha paramAtmA ho jAte haiM, jo aSTa guNa sahita aSTama bhUmi siddha zilA para sAdi anaMtakAla taka apane zuddha svabhAva, paramAnaMda meM magana rahate haiN| upadeza zuddha sAra bhI yahI hai, isakI Age gAthA kahate haiMuvaesa suddha sAraM, uvaha parama jinavara maena / vilayaM ca kamma malayaM, nyAna sahAvena uvaesanaM tNpi||527|| anvayArtha -(uvaesa suddha sAraM) upadeza zuddha sAra bhI yahI hai (uvai8 parama jinavara maena) parama jinendra paramAtmA ne samasta bhavya jIvoM ko yahI upadeza diyA hai (vilayaM ca kamma malaya) sAre karma mala kSaya ho jAte haiM (nyAnI * sahAvena uvaesanaM taMpi) apane jJAna svabhAva meM lIna rahane se, yahI upadeza sAra bhUta hai| ***** * * *** vizeSArtha - apane jJAna svabhAva meM lIna rahane se sAre karma kSaya hote haiN| kevalajJAna aura siddha pada pragaTa hotA hai yahI upadeza zuddha sAra hai, jo parama jinendra paramAtmAoM ne jagata ke samasta bhavya jIvoM ke liye upadiSTa kiyA hai| bhagavAna ne divyadhvani meM kahA hai ki AtmA meM akhaMDa AnaMda svabhAva bharA hai, jisameM jJAnAdi anaMta svabhAva bhare haiM, aise caitanya mUrti nija AtmA kI zraddhA kareM, usameM lInatA kareM to usameM se kevalajJAna kA pUrNa prakAza avazya pragaTa hotA hai| svarUpa meM lInatA ke samaya paryAya meM bhI zAMti aura svabhAva meM bhI zAMti, AtmA ke AnaMda rasa meM zAMti hI zAti, atIndriya AnaMda hotA hai| isI kA eka-eka muhUrta sthira honA kevalajJAna pragaTa karatA hai| samasta karmoM kA kSaya hone para siddha pada hotA hai| yahI upadeza zuddha sAra hai, aneka zAstroM kA sAra isameM bharA hai| jina zAsana kA yaha staMbha hai, sAdhaka ko saMjIvanI hai, kalpavRkSa hai, dvAdazAMga kA sAra isameM samAyA huA hai| sAdhaka jIva ko jJAnamAtra bhAva rUpa pariNamana meM eka sAtha anaMta zaktiyAM ullasita hotI haiM, jo sva-para prakAzaka jJAna meM jJAta hotI haiN| jJAna meM jJAna mAtra kA vedana honA hI aMtarmukhatA hai| nija jJAna vedana ke kAla meM rAga tathA para ke vedana kA usameM abhAva hai| zrI guru tAraNa svAmI kahate haiM ki isa grantha upadeza zuddha sAra meM vahI AtmAnubhava kA mArga batAyA hai, jisase karmoM kI nirjarA pUrvaka mokSa kI prApti ho tathA yaha upadeza parama jinendra paramAtmA bhagavAna mahAvIra dvArA upadiSTa kiyA gayA hai ki apane jJAna svabhAva meM lIna hone se hI karmoM kA kSaya hotA hai| para paryAya ke Azraya se kabhI mukti hone vAlI nahIM hai| jo sAdhaka apane parama pAriNAmika bhAva dhruva svabhAva kA Azraya lekara eka zuddha AtmA kI bArambAra bhAvanA karatA hai, vaha vItarAga nirgrantha sAdhu hokara kSapaka zreNI para car3hakara aMtarmuhUrta meM cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya karake kevalajJAnI ho jAtA hai| phira cAra aghAtiyA karmoM kA kSaya hone para saMsAra se * pUrNa mukta zuddha siddha paramAtmA ho jAtA hai| yahI upadeza zuddha sAra aura muktimArga hai| prazna-yaha aghAtiyA kamA~ kAya kaise hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 1-1-1-1-1---1-28 290 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-528-531**----- ------ F-ER RSHEME * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI vipanikabhAva saMjuttaM, daNDa kapATena IrjapaMtha susmy| vinyAna nyAna suddha, siddhaM saMsAra sarani vilayaM ca // 528 // pipiUna kamma tivihaM,SaDI subhAvena nyAna uvvNnN| suddha sahAvaM picchadi, kammAnaM bandha naMta vilayati // 529 // anvayArtha- (Sipanika bhAva saMjuttaM) kSAyika bhAva meM lIna rahane se (daNDa kapATena Irja paMtha susamayaM) jaba kevalI samudghAta hotA hai, taba daMDa, kapATa, pratara, loka pUraNa rUpa se AtmA ke pradeza sarva lokAkAza meM phaila jAte haiM aura apane meM saMkucita ho jAte haiM (vinyAna nyAna suddhaM) isase zuddha jJAnamayI AtmA ke pradeza, vijJAna ghana rUpa zuddha ho jAte haiM (siddhaM saMsAra sarani vilayaM ca) Ayu karma ke pUrNa hote hI siddha pada ho jAtA hai, sAre saMsAra kA paribhramaNa chUTa jAtA hai aura zeSa aghAtiyA karma bhI kSaya ho jAte haiN| (pipiUna kamma tiviha) tInoM prakAra ke karma-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma kSaya ho jAte haiM (SaDI subhAvena nyAna uvavaMnaM) khar3iyA ke samAna zveta va zuddha svabhAva kA jJAna paidA hotA hai (suddha sahAvaM picchadi) aise apane zuddha svabhAva ko jAnane pahicAnane, usameM rahane se (kammAnaM bandha naMta vilayaMti) anaMta karmoM ke baMdha vilA jAte haiN| vizeSArtha - kevalajJAna pragaTa hone para jaba AtmA apane kSAyika bhAva meM rahatA hai taba Ayu ke aMta meM kevalI samudghAta hotA hai jisameM daMDa, kapATa, pratara, loka pUraNa rUpa se AtmA ke pradeza sarva lokAkAza meM phaila jAte haiM aura apane meM saMkucita ho jAte haiM / isase zuddha jJAnamayI AtmA ke pradeza vijJAnaghana rUpa zuddha ho jAte haiM, taba Ayukarma ke pUrNa hote hI zeSa aghAtiyA karma bhI kSaya ho jAte haiM, saMsAra paribhramaNa vilA jAtA hai, siddha pada pragaTa ho jAtA hai| jo nirvikAra caitanya camatkAra mAtra Atma svabhAva ko aura usake vikAra *karane vAle baMdha ke svabhAva ko jAnakara, baMdhoM se virakta hotA hai vahI samasta * karmoM se mukta hotA hai| jaba kevalI arihaMta paramAtmA ke Ayukarma kI sthiti kama ho va zeSa karmoM kI sthiti adhika ho taba Ayukarma ke barAbara zeSa aghAtiyA karmoM kI sthiti karane ke liye ATha samaya meM kevalI samudghAta hotA hai phira caudahaveM guNasthAna meM jAkara sarva zeSa karmoM kA kSaya hokara siddha ho jAte haiN| jaise-khaDiyA bilkula zveta hotI hai vaise hI AtmA kA nija bhAva OM bilkula zuddha vItarAga hai / kaSAyoM ke raMga se raMjita nahIM hai| isI zaddhopayoga bhAva meM ramaNa karane se anaMta karmoM ke baMdha vilA jAte haiM, arihaMta va siddhapada ho jAtA hai| jaise-zveta guNa se paripUrNa svabhAva vAlI kalaI svayaM dIvAra Adi para dravya ke svabhAva rUpa pariNamita na hotI huI aura dIvAra Adi para dravya ko apane svabhAva rUpa pariNamita na karAtI huI, dIvAra Adi para dravya jisako nimitta haiM, aise apane zveta guNa se paripUrNa svabhAva ke pariNAma dvArA utpanna hotI huI kalaI jisako nimitta hai, aise dIvAra Adi ke svabhAva ke pariNAma dvArA utpanna hote hue dIvAra Adi para dravya ko apane khar3iyA ke svabhAva se zveta karatI hai aisA vyavahAra kiyA jAtA hai| isI prakAra zuddhanaya se AtmA kA eka cetanA mAtra svabhAva hai, usake pariNAma dekhanA jAnanA, zraddhA karanA, nivRtta honA ityAdi haiN| vahAM nizcaya naya se vicAra kiyA jAye to AtmA ko para dravya kA jJAyaka nahIM kahA jA sakatA, darzaka nahIM kahA jA sakatA kyoMki para dravya ke aura AtmA ke nizcaya se koI saMbaMdha hI nahIM hai| jaise-cAMdanI pRthvI ko ujjvala karatI hai kiMtu pRthvI cAMdanI kI kiMcit mAtra bhI nahIM hotI, isI prakAra jJAna jJeya ko jAnatA hai kiMtu jJeya jJAna kA kiMcit mAtra bhI nahIM hotaa| AtmA jJAna svabhAvI hai isaliye usakI svacchatA meM jJeya svayameva jhalakatA hai kiMtu jJAna meM una jJeyoM kA praveza nahIM hotaa| aisA sarva vizuddha jJAna jisako pragaTa hotA hai, jo apane zuddha svabhAva ko jAnatA hai, usake anaMta karmoM kA baMdha vilA jAtA hai tathA tInoM karmoM kA kSaya ho jAtA hai| prazna- yaha sthiti kaba aura kaise banatI hai? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkamala subhAva saMjuttaM, vipio kammAna tivihi joen| gaganaM tu naMta diha, pana nanta dihi kamma vilayaMti // 530 // nanta prakAraM jAne, caranaM carati sukha daMsanaM mamalaM / nandaM paramAnandaM, jAtA uvavanna kamma vipanaM ca // 531 // E-E-5-16--15*-E Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI jhAnArur3ha subhAvaM nAnA prakAra nanta parinAmaM / TUTaMti miccha bhAva, TaMkAraM mukti kamma cipanaM ca / / 532 / / anvayArtha (kamala subhAva saMjuttaM) kamala svabhAva, jJAyaka bhAva pragaTa hone para ( Sipio kammAna tivihi joena ) trividha yoga se arthAt mana vacana kAya kI gupti se karmoM kA kSaya ho jAtA hai (gaganaM tu naMta diTTha) AkAza samAna anaMta catuSTaya svarUpa dikhatA hai (ghana nanta diTTi kamma vilayaMti) jaise AkAza meM bAdala ke samUha dekhate hI dekhate vilA jAte haiM vaise hI saba karma vilA jAte haiN| - (nanta prakAraM jAne) vaha padArthoM ke anaMta bheda jAnatA hai (caranaM caraMti suddha daMsanaM mamalaM) vaha zuddha darzana se mamala svabhAva meM AcaraNa karatA hai (nandaM paramAnandaM) AtmA AnaMda paramAnaMda meM magana rahatA hai (jAtA uvavanna kamma SipanaM ca) jJAtA svabhAva paidA hote hI karma kSaya ho jAte haiM / (jhAnArUDha subhAvaM ) jaba AtmA jJAna pUrvaka svabhAva ke dhyAna meM ArUr3ha hotA hai (nAnA prakAra nanta parinAmaM) taba nAnA prakAra ke anaMta pariNAma (TUTaMti miccha bhAvaM) aura mithyA bhAva TUTa jAte haiM, cakanAcUra ho jAte haiM ( TaMkAraM mukti kamma SipanaM ca) mukti kI TaMkAra arthAt mukta hone kI dRr3hatA hone se saba karma kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha kamala svabhAva jJAyaka bhAva pragaTa hone para jaba mana vacana kAya se upayoga haTa jAtA hai taba karmoM kA kSaya hotA hai| AkAza samAna apane anaMta catuSTaya svarUpa ko dekhane para, jaise- AkAza meM bAdaloM kA samUha dekhate hI dekhate vilA jAtA hai vaise hI saba karma vilA jAte haiN| - jJAtA svabhAva pragaTa hone se sva-para kA yathArtha svarUpa jAnane meM AtA hai, apane zuddha mamala svabhAva ke darzana saMyamAcaraNa cAritra hone se AnaMda paramAnaMda meM magana rahatA hai, isase saba karma kSaya hote haiN| zuddhopayoga meM lIna hone se sarva hI rAgAdi bhAva va ajJAnamayI bhAva naSTa ho jAte haiM tathA kevalajJAna kA prakAza hotA hai taba hI yaha TaMkAra dRr3hatA hotI hai ki AtmA mukta hogA taba zIghra hI zeSa karma kSaya ho jAte haiM aura AtmA paripUrNa zuddha mukta siddha paramAtmA ho jAtA hai| maiM eka akhaMDa jJAyaka mAtra hUM, vikalpa kA eka aMza bhI merA nahIM hai, aisA svAzraya jJAyaka bhAva honA vaha mukti kA kAraNa hai| 292 gAthA 532, 533 ****** ati alpakAla meM jise saMsAra paribhramaNa se mukta honA hai, aise ati Asanna bhavya jIva ko nija paramAtmA ke sivAya anya kucha bhI upAdeya nahIM hai| jisameM karma kI koI apekSA nahIM hai, aisA jo apanA zuddha paramAtma tattva usakA Azraya karane se samyakdarzana hotA hai aura usI kA Azraya karane se samyak cAritra hotA hai aura usI kA Azraya karane se alpakAla meM mukti hotI hai| svAnubhUti hone para sva-para kA yathArtha svarUpa samajha meM AtA hai / samyakjJAna hone para jJAyaka bhAva pragaTa hotA hai, jisameM anAkula AlhAdamaya, eka samasta hI vizva para tairatA vijJAna ghana parama padArtha paramAtmA anubhava meM AtA hai| aMtara meM sva saMvedana jJAna khilA vahAM svayaM ko usakA vedana huA phira koI dUsarA use jAne yA na jAne, usakI jJAnI ko apekSA nahIM hai| vaha to svayaM aMtara meM akelA akelA apane ekatva meM AnaMda paramAnaMda rUpa se pariNamita ho hI rahA hai isase pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiN| zuddha caitanya jJAyaka prabhu kI dRSTi, jJAna tathA anubhava vaha sAdhaka dazA hai| usase pUrNa sAdhya dazA, siddha svarUpa pragaTa hotA hai| sAdhaka dazA hai to nirmala jJAna dhArA paraMtu vaha bhI AtmA kA mUla svabhAva nahIM hai kyoMki vaha sAdhanAmaya apUrNa paryAya hai / jJAyaka prabhu pUrNAnaMda kA nAtha saccidAnaMdaghana paramAtmA hai, usa nija pUrNAnaMda prabhu kI sAdhanA, paramAnaMda svarUpa meM ekAgratA hone se saba karma kSaya hokara mukti siddha pada kI prApti hotI hai / - prazna- isake liye apane ko kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMmamAtmA sukiya subhAvaM mamAtmA suddhAtma rAga cipanaM ca / nimmala mamala sahAvaM, kammaM cipiUna nivvue jaMti / / 533 / / anvayArtha - (mamAtmA sukiya subhAvaM ) merA AtmA nizcaya se apa hI svabhAva meM rahatA hai, svakRta, anAdi nidhana sukha svabhAva vAlA hai (mamAtmA suddhAtma rAga SipanaM ca) merA AtmA hI zuddhAtmA hai isI bhAva se rAga kA kSaya ho jAtA hai (nimmala mamala sahAvaM) vItarAga zuddha kevalajJAna maya mamala svabhAva hai (kammaM SipiUna nivvue jaMti) isase sAre karma kSaya hokara nirvANa kI prApti hotI hai| vizeSArtha apane svarUpa kA svAbhimAna bahumAna jagAnA ki merA - * Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 -------- * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI AtmA svabhAva se anAdi nidhana sukha svabhAva vAlA hai| merA AtmA hI * zuddhAtmA hai, isase sAre rAgAdi bhAva kSaya ho jAte haiN| maiM vItarAga vijJAna mayI kevalajJAna svarUpa, mamala svabhAvI bhagavAna AtmA huuN| isa dRr3ha zraddhAna sahita * apane meM abhaya svastha rahane se sAre karma kSaya hokara nirvANa kI prApti hotI hai| mokSa kevala eka apane hI AtmA kI para ke saMyoga rahita zuddha avasthA kA nAma hai| usakA upAya bhI nizcayanaya se yahI hai ki apane AtmA kA zuddha anubhava kiyA jAye tathA zrI jinendra paramAtmA yA siddha paramAtmA ke samAna hI apane ko mAnA jAye / jaba aisA mAnA jAyegA taba anAdi kI mithyA vAsanA, mithyA mAnyatA kA abhAva hogaa| anAdi se yahI mithyA buddhi, mithyA mAnyatA rahI ki maiM nara nArakI tiryaMca Adi paryAya vAlA hUM,yaha zarIra hI maiM hUM,yaha zarIrAdi saMyoga mere haiM, maiM ina sabakA kartA huuN| sadguru kRpA vItarAga deva kI vANI se apane svarUpa kA bodha jAgA, yaha pratIti huI ki maiM svayaM bhagavAna AtmA, saccidAnaMda ghana, paramabrahma paramAtmA huuN| merA svarUpa siddha paramAtmA ke samAna hai, raMcamAtra bhI kama nahIM hai / maiM mamala svabhAvI, dhruvatattva zuddhAtmA hUM, aisA apane svarUpa kA svAbhimAna, bahumAna jAgane se rAgAdi bhAva aura saba karmodaya vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiN| jo vaha hai so maiM,jo maiMhU~ so vaha hai, isa taraha jo yogI niraMtara anubhava karatA hai, vahI mokSa kA sAdhaka hotA hai| apane bAMdhe hue karmoM ke phala ko bhogatA huA bhI usa phala ke bhogane meM jo jIva rAga-dveSa ko prApta nahIM hotA vaha phira karma ko nahIM bAMdhatA / zuddhAtma svarUpa ke Azraya se pahale bAMdhe hue karma bhI kSaya ho jAte haiN| pUrva ajJAna dazA meM jo zubhAzubha karmoM kA baMdha kiyA, unako bhogate hue bhI, jo jIva nija zuddhAtmA vItarAga cidAnaMda parama svabhAva rUpa paramAtma tattva kI bhAvanA se utpanna atIndriya sukha rUpa amRta se tRpta huA, jo * rAgI-dveSI nahIM hotA vaha jIva phira jJAnAvaraNAdi karmoM ko nahIM bAMdhatA hai| naye karmoM ke baMdha kA abhAva hone se prAcIna karmoM kI nirjarA hI hotI hai| yaha * saMvara pUrvaka nirjarA hI mokSa kA mUla hai| jo nirvikalpa Atma bhAvanA se zUnya hai vaha zAstra ko paDhatA haA tathA tapazcaraNa karatA huA bhI paramArtha ko nahIM jAnatA hai / jo zAstra ko par3hakara gAthA-534, 535********* bhI vikalpa ko nahIM chor3atA aura nizcaya se zuddhAtmA ko nahIM mAnatA, jo ki zuddhAtma deva, deharUpI devAlaya meM maujUda hai, use nahIM dhyAtA vaha mithyAdRSTi ajJAnI hai| prazna-zAnI hAyaka kise kahate haiM? ise samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkamala subhAva sa uttaM, kammaM SipiUna sarani sNsaare| aneya prakAra sudiTThI, kala laMkrita kamma rAga vipanaM ca // 534 // anvayArtha- (kamala subhAva sa uttaM) kamala svabhAva jJAyaka use hI kahate haiM (kammaM SipiUna sarani saMsAre) jisase saMsAra meM bhramaNa karAne vAle karma kSaya ho jAveM (aneya prakAra sudiTTI) aneka prakAra kI zuddha dRSTi pragaTa ho jAve (kala laMkrita kamma rAga SipanaM ca) zarIra saMbaMdhI sarva karma va sarva rAga kSaya ho jaave| vizeSArtha- praphullita, AnaMdamaya, nizcaya ratnatraya svarUpa zuddha upayoga hI AtmA kA kamala svabhAva hai| vaha jJAnI jJAyaka hai, jisake pratApa se sarva vibhAvabhAva va sarva karma gala jAte haiM aura yaha AtmA paramAtmA ho jAtA hai| jo heya, upAdeya tattva ko jAnakara, parama zAMta bhAva meM sthita hokara, ni:kaSAya bhAva pragaTa huA aura nija zuddhAtmA meM jinakI lagana huI ve hI jJAnI jJAyaka hai| jo koI vItarAga svasaMvedana pratyakSa jJAnI jIva ArAdhane yogya nija padArtha aura tyAgane yogya rAgAdi sakala vibhAvoM ko mana meM jAnakara zAMta bhAva meM tiSThate haiM aura jinakI lagana nija zuddhAtma svabhAva meM huI hai, unakA saMsAra paribhramaNa aura saba rAgAdi bhAvakarma, zarIrAdi nokarma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma kSaya ho jAte haiN| prazna- yaha saba kaise hotA hai? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkArana kArja upattI, naMtAnaMta dihi sama dihi / nyAnaM mamala susamayaM, uvavannaM isTa anisTa vilayaM ca // 535 // anvayArtha - (kArana kArja upattI) jaisA kAraNa hotA hai, vaise kArya kI utpatti hotI hai (naMtAnaMta diTTi sama diTThi) apane anaMta catuSTaya svarUpa Chang Chang Chang Chang Juan 293 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-536,537*- ---2---- E-5-16 -E E ko dekhane vAlI dRSTi hI zuddha dRSTi, sama dRSTi hai (nyAnaM mamala susamaya) * jJAna meM apanA mamala zuddhAtma svarUpa AyA (uvavannaM isTa anisTa vilayaM *ca) apanA iSTa svarUpa pragaTa huA, vahAM sAre aniSTa vilA jAte haiN| vizeSArtha- jaisA kAraNa hotA hai, vaisA kArya hotA hai| jaba apanI dRSTi vibhAva rUpa hotI hai, para paryAya ko dekhatI hai taba karmoM kA Azrava baMdha hotA hai tathA apanI dRSTi apane zuddha mamala svabhAva anaMta catuSTaya svarUpa ko dekhatI hai taba karmoM kI saMvara pUrvaka nirjarA hotI hai, jisase mokSa kI prApti hotI hai| kevalajJAnAdi anaMta guNoM kI rAzi AtmA hai tathA mithyAtva rAgAdi aMtara ke bhAva tathA dehAdi bAhara ke parabhAva yaha saba AtmA se vilakSaNa parabhAva haiM, inako chor3akara jo sAdhaka apane kevalajJAnAdi anaMta catuSTaya rUpa kAraNa samayasAra kA ciMtana-dhyAna karatA hai, vaha kArya samayasAra nija zuddhAtma tattva siddha svarUpa ko upalabdha karatA hai| apane iSTa ke pragaTa hone para aniSTa apane Apa vilA jAte haiN| yaha AtmA vItarAga svasaMvedana jJAna meM pariNata huA aMtarAtmA hokara apane ko anubhavatA huA, vItarAga samyakdRSTi hotA hai, taba samyakadRSTi hone ke kAraNa se jJAnAvaraNAdi karmoM se zIghra hI chUTa jAtA hai, rahita ho jAtA hai| yahAM jisa hetu vItarAga samyakdRSTi hone se yaha jIva karmoM se chUTakara siddha ho jAtA hai isI kAraNa vItarAga cAritra ke anukUla jo zuddhAtmAnubhUti rUpa vItarAga samyaktva hai vahI dhyAvane yogya hai, aisA abhiprAya hai| prazna - AtmA aura karma meM bar3A kauna hai, vizeSatA kisakI hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMdIrgha sahAva susamayaM, dIrgha subhAva rAga vilayaM c| neyaM ca nyAna rUvaM, pAdaM svAdaM ca kamma vipanaM ca // 536 // mAyA sarani anantaM, mAyA kammAna anaMta mohNdh| chInaMti nyAna rUvaM, chInaMti anisTa sarani saMsAre / / 537 // anvayArtha - (dIrgha sahAva susamayaM) bar3A apanA zuddhAtma svabhAva hI hai isI kI vizeSatA hai (dIrgha subhAva rAga vilayaM ca) zreSTha svabhAva zuddhopayoga se rAga vilA jAtA hai (neyaM ca nyAna rUvaM) jJAna svabhAva ke pragaTa hote hI (SAdaM **** * ** svAdaM ca kamma SipanaM ca) kartA bhoktApane ke bhAva aura sAre karma kSaya ho jAte haiN| (mAyA sarani anantaM) mAyA kA cakra bhI anaMta hai (mAyA kammAna anaMta mohaMdhaM) yaha mAyA anaMta karmoM dvArA darzana moha se aMdhA karane vAlI hai (chInaMti nyAna rUvaM) paraMtu jJAnasvarUpa ke pragaTa hote hI kSaya ho jAtI hai, vilA jAtI hai (chInaMti anisTa sarani saMsAre) aura aniSTakArI saMsAra paribhramaNa bhI samApta ho jAtA hai| vizeSArtha- apanA zuddhAtma svarUpa hI zreSTha hai jo anAdi nidhana avinAzI hai| karma to saba nAzavAna kSaNabhaMgura haiN| apane zuddhAtma svarUpa kA jJAna pragaTa hote hI saba rAga bhAva, kartA bhoktApana aura saba karma baMdhodaya kSaya ho jAtA hai| vaise mAyA kA cakra bhI anaMta hai, jaba taka apane Atma svarUpa kA bodha nahIM jAgatA hai, taba taka isa mAyA ke cakkara meM anaMtakarmoM kA baMdha hotA hai aura darzana moha meM jIva aMdhA rahatA hai paraMtu apane jJAna kA prakAza hote hI yaha saba mAyA kA cakkara aura saMsAra paribhramaNa samApta ho jAtA hai| yaha jIva anAdikAla kI paripATI se jJAnAvaraNAdi karmoM ke udaya ke sAtha pariNamana karatA huA jo apane azuddha pariNAma karatA hai, unhIM kA yaha ajJAnI jIva apane ko kartA tathA bhoktA mAna letA hai ki maiMne acchA kiyA yA burA kiyA yA maiM sukhI hUM yA du:khI huuN| isa ajJAnamayI jIva ke pariNAmoM kA nimitta pAkara dUsarI paudgalika karmavargaNAyeM svayaM karma rUpa hokara baMdha jAtI haiN| jaba yaha jIva svayaM apane azuddha bhAvoM meM pariNamana karatA hai, usa samaya pUrva meM baMdhA paudgalika karma udaya meM Akara usa azuddha bhAva kA nimitta hotA hai| isa taraha karma phala bhAvoM ko va karmoM ke baMdha ko va karma ke udaya ko bahirAtmA apanA mAna letA hai| nizcaya se AtmA una saba karma kRta bhAvoM se judA hai to bhI ajJAnI jIva ko yahI pratibhAsa yA bhrama rahatA hai ki yaha saba bhAva, yaha vikArI dazA merI hI hai| yahI mAyA kA cakkara hai jo saMsAra paribhramaNa karAtA hai| jJAnI apane zuddhAtma svarUpa ko jAnatA hai isaliye rAgAdi bhAvoM ko apane nahIM mAnatA aura unakA kartA nahIM hotA, isase yaha rAgAdi bhAva aura saba karma kSaya ho jAte haiM / AtmA kA saMbaMdha kisI paravastu se nahIM hai| yaha EEEEN * 294 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-538-541*****-*-*-*--*-* tra * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI AtmA apane hI jJAna darzana sukha vIrya Adi guNoM kA svAmI hai| isa * AtmA kA bhojana pAna Adi atIndriya AnaMda, amRta rasa hai| yaha mAtra zuddha * jJAna kA svAda lene vAlA hai| isameM nizcaya se rAga-dveSa rUpa kArya karane tathA * sukha-duHkha bhogane rUpa karma phala cetanA nahIM hai| samyakdarzana samyakjJAna kA prakAza hote hI mAyA kA cakkara aura saba karma baMdhodaya kSaya ho jAte haiM, saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai| prazna- jaba yaha AtmA zreSTha,karma nAzavAna phira yahacakara kyoM cala rahA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMno laSya laSya laSyaM, no kammAna pajjAva galiyaM c| ritiyaM ada sahAvaM, girA uvavanna naMta vimalaM ca / / 538 // gagana subhAva uvanna, galaMti para bhAva pajjAva anisttN| halavaM ti kamma bhAraM,daNDa kapATena nanta dNsnNcrnN| 539 // anvayArtha - (no laSya laSya laSyaM) mana vacana kAya se na jAnane yogya AtmA jaba anubhava meM A jAtA hai arthAt jaba zuddhAtmAnubhava paidA ho jAtA hai (no kammAna pajjAva galiyaM ca) taba zarIrAdi nokarma rUpa paryAya galane lagatI hai (ritiyaM ada sahAvaM) apane zuddhAtma svabhAva meM ramaNa hote hI (girA uvavanna naMta vimalaM ca) anaMta nirmala kevalajJAna svarUpa divyadhvani pragaTa ho jAtI hai| (gagana subhAva uvanna) jaba AkAza ke samAna nirlepa nirvikAra svabhAva pragaTa hotA hai (galaMti para bhAva pajjAva anisTa) taba saba aniSTakArI rAgAdi bhAvoM kI pariNatiyAM gala jAtI haiM (halavaM ti kamma bhAraM) karmoM kA bhAra halkA ho jAtA hai (daNDa kapATena nanta daMsanaM caranaM) mana vacana kAya ke nirodha bhAva se arthAt zukladhyAna se anaMta darzana va yathAkhyAta cAritra pragaTa ho jAtA hai| vizeSArtha - dharma use hI kahate haiM jo saMsAra ke du:khoM se karmabaMdhanoM se *chur3Akara mokSa prApta karA de, vaha dharma ratnatraya svarUpa hai, ratnatraya ke bhAva se hI *navIna karmoM kA saMvara hotA hai va pUrva karmoM kI nirjarA hotI hai| yaha ratnatraya nizcaya se eka AtmIka zuddha bhAva hai, Atma tallInatA hai, svasaMvedana hai, svAnubhava hai| jahAM apane hI AtmA ke zuddha svabhAva kA zraddhAna, jJAna, usameM hI lInatA hai, isako Atmadarzana kahate haiM / yahI eka dharma rasAyana hai, amRta ... **** * ** rasa kA pAna hai, jisake pIne se svAdhInapane paramAnaMda kA lAbha hotA hai aura zIghra hI karmoM se mukta hokara zuddha nirmala pUrNa nija svabhAvamaya hokara sadA hI jJAnAnaMda meM magana rahatA hai| mana vacana kAya se na jAnane yogya AtmA jaba anubhava meM AtA hai taba zarIrAdi paryAyI bhAva galane lagatA hai| zuddhAtma svarUpa meM ramaNa hote hI karma kSaya hone lagate haiM / ghAtiyA karmoM kA kSaya hone para kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai| kevalajJAnI paramAtmA apane paramAnaMda meM magana rahate haiM taba zarIrAdi nokarma, rAgAdi bhAvakarma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma apane Apa kSaya hote jAte haiN| Ayu pUrNa hote hI saba kamoM se mukta siddha paramAtmA ho jAte haiN| aisA Atma puruSArtha jAgrata karo to yaha saba cakkara samApta ho jaayegaa| AtmA svabhAva se AkAza ke samAna nirmala, nirlepa hai| jaba jJAnI sAdhaka kA upayoga isI zraddhA, jJAna va cAritra meM jama jAtA hai taba bhAvakarma nahIM rahate, ghAtiyA karma naSTa ho jAte haiM aura kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai tathA zarIrAdi saMyoga ke chUTate hI siddha paramAtmA ho jAtA hai| jahAM yaha saba saMsAra paribhramaNa, karmoM kA cakkara vilA jAtA hai| prazna-isake liye kyA kareM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMutpanna urtha suddhaM, uvalayaM ada sahAva para vilayaM / riju vipulaM ca sahAvaM,disTaMisTI saMjutta anisTa nahu dilai||540 // labdha mamala sahAvaM, lakrita sadavva para davva nahu picchN| hrIMkAra suddha uvannaM, huMta para bhAva Sipiya mohaMdhaM // 541 // anvayArtha - (utpanna urdha suddha) apanA zreSTha zaddha svabhAva pragaTa karo (uvalaSyaM ada sahAva para vilayaM) Atma svabhAva ke upalabdha hone para saba para saMyoga vilA jAte haiM (riju vipulaM ca sahAvaM) AtmA kA svabhAva sarala va vizAla hai athavA AtmajJAna hone se rijumati, vipulamatijJAna pragaTa hotA hai (disTaM isTI saMjutta anisTa nahu di8) apane iSTa svarUpa ko dekhane se aniSTa rUpa para paryAya nahIM dikhtii| (labdhaM mamala sahAva) jaba mamala svabhAva prApta ho gayA arthAt anubhava meM E-- 295 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-542-544 ----H-2 - - - karanA cAhiye, isI se mokSa pada kI prApti hotI hai| prazna- yaha karma saMyoga, trividha karma kaise chUTate hai,ka chUTate ---- ---- ********* zrI upadeza zuddha sAra jI A gayA (laMkrita sadavva paradavva nahu piccha) to svadravya se bharapUra, alaMkRta raho, paradravya ko mata dekho (hIMkAra suddha uvannaM) isase tIrthaMkara svarUpa pragaTa hogA (huMta parabhAva Sipiya mohaMdhaM) isase parabhAva naSTa ho jAte haiM aura darzana mohAMdha bhI kSaya ho jAtA hai| vizeSArtha- apanI Atmazakti jAgrata karo, zreSTha zuddha svabhAva pragaTa karo / Atma jAgaraNa hone para saba parabhAva vilA jAte haiN| apanA svabhAva to sarala aura vizAla hai, Rjumati, vipulamati jJAnavAlA hai| apane iSTa svabhAva meM lIna raho, aba yaha karmodaya janya paryAyI pariNamana ko mata dekho| jaba apane mamala svabhAva kA anubhava ho gayA, prApta ho gayA to svadravya meM raho, paradravya kI tarapha mata dekho| apane zuddha mamala svabhAva meM rahane se tIrthaMkara svarUpa kevalajJAna zuddha svabhAva pragaTa hotA hai, jisase sAre parabhAva naSTa ho jAte haiM aura darzana mohAMdha bhI kSaya ho jAtA hai| jisako mukta hone kI bhAvanA hai, jo siddha parama pada cAhatA hai, cAroM gatiyoM kI sarva karma janita dazAoM ko tyAgane yogya samajhatA hai, jo anaMta jJAna, darzana, sukha, vIrya anaMta catuSTaya prApta karanA cAhatA hai, yahI paramaiSTa, parama lAbhakArI hai, jo nizcaya se jAnatA hai ki maiM paripUrNa zuddha siddha ke samAna zuddhAtmA hU~, vyavahAra dRSTi meM karma kA saMyoga hai, so tyAgane yogya hai, jo saMsAra vAsa meM kSaNa mAtra bhI nahIM rahanA cAhatA hai,vaha samyakdRSTi jJAnI hai| vaha jAnatA hai ki nirvANa kA upAya mAtra eka apane hI zuddha AtmA ke zuddha svabhAva meM ramaNa karanA hai, isI se tIrthakara kevalajJAna svarUpa pragaTa hotA hai| jaba taka citta paradravya ke vyavahAra meM rahatA hai, parabhAvoM meM saMlagna rahatA hai taba taka bhavya jIva kaThina-kaThina tapa karatA huA bhI mokSa ko nahIM pAtA hai| samyakdRSTi jIva sadA hI bhedavijJAna ke dvArA apane zuddhAtmA ko bhinna * dhyAtA hai| dhIre-dhIre mamala svabhAva kI sAdhanA karatA hai phira sAdhupada se pakSapaka zreNI para ArUr3ha hokara moha kA va zeSa jJAnAvaraNAdi karmoM kA pUrNa * kSaya karake kevalajJAnI arihaMta paramAtmA ho jAtA hai taba avinAzI anaMta * sukha kA bhogane vAlA ho jAtA hai isaliye mumukSu ko puruSArtha pUrvaka apanI * Atma zakti jAgrata kara nija zuddhAtmA kA smaraNa, dhyAna, sAdhanA, ArAdhanA ***** * * *** isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - daNDakapArTamamalaM, nAsaMti tivihi kammAna neya bNdhaan| rehaMti isTa rUvaM, nU utpanna nyAna naTTha kammAnaM // 542 // varaM ca ada sahAvaM, vara daMsana nyAna carana mamalaM c| duDa naTTha karma, parabhAva paramaho jogii||543|| haMtUna kamma dosaM, ananta viSesena ada sahakAraM / ceyana ananta rUvaM, utpannaM para davya bhAva vilayaM ca // 54 // anvayArtha - (daNDa kapATaM mamalaM) apane mamala svabhAva kI sthiratA rUpa kevalajJAna hone para, kevalI samudghAta daNDa, kapATa, pratara, lokapUraNa hotA hai taba (nAsaMti tivihi kammAna neya baMdhAnaM) tInoM prakAra ke karma aura saba karma saMyoga chUTa jAte haiM (rehaMti isTa rUvaM) apane iSTa svarUpa meM rahane se (nU utpanna nyAna naTTha kammAnaM) ghAtiyA karmoM ke kSaya hone para utkRSTa kevalajJAna pragaTa hotA hai| (varaM ca ada sahAvaM) zreSTha AtmA kA svabhAva tathA (vara daMsana nyAna carana mamalaM ca) zreSTha darzana, jJAna, cAritra svarUpa mamala svabhAva meM rahane se (duTTha naTTa kamma) duSTa AThoM hI karma naSTa ho jAte haiM (DebhaM parabhAva paramuho jogI) apane svarUpa meM sthita yogI kI parabhAva aura paronmukhI dRSTi Dhaha jAtI hai 6 arthAt vilA jAtI hai| (haMtUna kamma dosa) karma kalaMka ke naSTa hone para (ananta viSesena ada sahakAraM) AtmA kI anaMta vizeSatAyeM pragaTa ho jAtI haiM (ceyana ananta rUvaM) caitanya maya anaMta svarUpa jhalakane lagatA hai (utpannaM para davva bhAva vilayaM ca) paradravya ke bhAva paidA honA hI vilA jAte haiN| vizeSArtha-kSAyika samyakdRSTi jIva cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya aura darzana moha kI prakRtiyoM ko kSaya kara detA hai taba kSAyika samyaktva va svarUpAcaraNa cAritra pragaTa hotA hai| ina zaktiyoM ke pragaTa hone para jaba kabhI 296 H E------- 521-15-EM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-545-547* 13 --12-2----- -HE-5-16-3-15 E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI jJAnI apane upayoga ko apane AtmA meM sthira karatA hai, taba hI svarUpa * kA anubhava AtA hai va atIndriya AnaMda kA svAda AtA hai, avirata * samyakdRSTi ko cauthe guNasthAna meM bhI isa sukha kA prakAza ho jAtA hai phira * yaha kSAyika samyakdRSTi jJAnI jitanA-jitanA svAnubhava kA abhyAsa karatA hai, utanA kaSAya aura karmoM kA kSaya hotA jAtA hai tathA atIndriya AnaMda kA anubhava bar3hatA jAtA hai| ___pAMcaveM dezasaMyama guNasthAna meM apratyAkhyAna kaSAya kA udaya nahIM hotA hai, taba cauthe guNasthAna kI apekSA adhika nirmala AtmAnubhUti hotI hai| chaThe pramatta guNasthAna meM pratyAkhyAna kaSAya kA bhI udaya nahIM rahatA hai taba aura adhika atIndriya sukha vedana meM AtA hai| sAtaveM apramatta guNasthAna meM saMjvalana kaSAya kA maMda udaya rahatA hai taba aura bhI adhika mamala svabhAva atIndriya AnaMda kI anubhUti hotI hai, karmoM kI sattA zakti kSaya hotI jAtI hai| AThaveM apUrvakaraNa guNasthAna meM saMjvalana kaSAya kA ati maMda udaya hotA hai taba aura adhika AtmAnubhUti atIndriya AnaMda bar3hatA jAtA hai / nauveM anivRttikaraNa guNasthAna meM atizaya maMda kaSAya kA udaya rahatA hai tathA vItarAga bhAva rUpa dhyAna kI agni bar3hatI jAtI hai / usa kAraNa se yogI anivRttikaraNa ke dUsare bhAga meM apratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha va pratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha ina ATha kaSAya karmoM kI sattA kA kSaya kara detA hai| tIsare bhAga meM napuMsaka veda kA, cauthe bhAga meM strI veda kA, pAMcaveM bhAga meM hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA ina chaha no kaSAyoM kA tathA chaThaveM bhAga meM puruSa veda kA, sAtaveM bhAga meM saMjvalana krodha kA, AThaveM bhAga meM saMjvalana mAna kA, nauveM bhAga meM saMjvalana mAyA kA kSaya kara detA hai tathA dasaveM sUkSma sAMparAya guNasthAna meM sUkSma lobha kA bhI kSaya ho jAtA hai, taba bArahaveM guNasthAna meM jAkara yathAkhyAta cAritra pragaTa hotA hai, mohanIya karma kSaya ho jAtA hai| jaba yogI dvitIya zukladhyAna meM hotA hai taba jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya tInoM karmoM kA sarvathA kSaya ho jAtA hai / taba terahaveM guNasthAna meM * kevalajJAnI arihaMta paramAtmA ho jAtA hai| kevalajJAnI paramAtmA ke cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya hone se anaMtadarzana, *anaMtajJAna, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra, anaMta vIrya, anaMta sukha guNa pragaTa ho jAtA hai paraMtu cAra aghAtiyA kamoM kA udaya va unakI sattA vidyamAna hai| arihaMta paramAtmA kA jaba Ayukarma samApta hotA hai taba kevalI samudghAta meM daMDa, kapATa, pratara, lokapUraNa se zeSa aghAtiyA karmoM kA kSaya hotA hai, caudahaveM guNasthAna meM zeSa karmabaMdha tathA tInoM karmoM kI sattA samApta ho jAtI hai taba yaha AtmA pUrNa zuddha mukta siddha paramAtmA ho jAtA hai| siddha paramAtmA saba karmoM se rahita pragaTapane zuddhAtmA haiM, vahA~ zarIrAdi kisI bhI pudgala para dravya kA saMyoga nahIM hai| ve niraMjana nirvikAra haiM, parama kRta kRtya nizcala paramAnaMda maya haiM, aisA hI apane AtmA kA svarUpa hai aura sarva karmoM se rahita hone kA yaha mArga hai| prazna- yaha saba sunane jAnane para bar3A AnaMda AtA hai paraMtu mana bIca meM bAdhA DAla detA hai, isakA kyA upAya kiyA jAye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMisTa saMjoya sarUvaM, isTaM parinAma anisTa virymi| kamalasya sahaja AnandaM, kala laMkita karma kRtya viryNti||545|| mana vilayaM sasahAvaM, mamAtmA suddha sahAva mamalaM ca / tatkAla kamma galiyaM, dorSa paradavva paramuho taMpi // 546 // dubuhi uvannaM virayaM, dukRta para davva bhAva galiyaM ca / mAna paramAna suddha, mamAtmA nyAna sahAva samayaM c||547|| anvayArtha-(isTa saMjoya sarUvaM) zaddhopayoga rUpa apane svarUpa ko saMjoo arthAt zuddhopayoga kI sAdhanA karo (isTaM parinAma anisTa virayaMmi) iSTa pariNAma, zuddhopayoga se sarva rAgAdi aniSTa bhAva chUTa jAte haiM (kamalasya sahaja Ananda) kamala ke samAna praphullita sahajAnaMda meM rahane se (kala laMkrita karma kRtya virayaMti) zarIra sambaMdhI sarva kriyAkAMDa va halana-calana baMda ho jAtA hai| (mana vilayaM sasahAva) apane svabhAva meM rahane se mana vilA jAtA hai (mamAtmA suddha sahAva mamalaM ca) merA AtmA zuddha mamala svabhAvI hai aisA dRDha zraddhAna jJAna hone se (tatkAla kamma galiyaM) zIghra hI saba karma gala jAte haiM 297 -------- Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-4-******* zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-548** * E-5-16 HE- S -- (doSaM paradavva paramaho taMpi) paradravya aura paronmukhI dRSTi doSa vilA * jAtA hai| (dubuhi uvannaM virayaM) zuddhopayoga hone para durbuddhi kA honA baMda ho * jAtA hai (dukRta para davva bhAva galiyaM ca) sarva duSkRta tathA paradravya sambaMdhI bhAva gala jAte haiM (mAna paramAna suddha) AtmA kA bahumAna anubhava pramANa ho jAtA hai ki (mamAtmA nyAna sahAva samayaM ca) merA AtmA jJAna svabhAvI zuddhAtmA hai| vizeSArtha- jahA~ taka svarUpa meM layatA rUpa svAnubhava nahIM hai, vahA~ taka rAgAdi bhAva hote haiM tathA rAga sahita vacana va kAya kI pravRtti hotI hai,isI se mana sakriya rahatA hai| svAnubhava rUpa zuddhopayoga ke hote hI mana, vacana, kAya kA para padArtha meM pariNamana baMda ho jAtA hai| sva saMvedana jJAna va svAnubhava prakAza meM mana vilA jAtA hai| svAnubhava meM hI zuddhAtmA kA prakAza hai, isI ko zukladhyAna kahate haiN| isI se mohanIya karma tathA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya karma kA kSaya hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai phira zarIra sambaMdhI sarva pariNamana chUTa jAtA hai va AtmA akelA hI nija svarUpa meM raha jAtA hai| zuddhopayoga ke sAdhana se hI arihaMta va siddha pada hotA hai| siddha sadA apane nizcala svabhAva meM AnaMda svarUpa rahate haiN| zuddhopayogiyoM ke hI pAMca indriya chaThe mana ko rokane rUpa saMyama zIla aura tapa hote haiN| zuddhopayogiyoM ke hI samyakdarzana aura vItarAga svasaMvedana jJAna hotA hai| zuddhopayogiyoM ke hI karmoM kA nAza hotA hai isaliye zuddhopayoga hI iSTa hai| mithyAtva, rAgAdi se rahita zuddha pariNAma, vahI mere AtmA kA zuddha svabhAva hai aura azuddha pariNAma apane nahIM haiM so zuddha bhAva ko hI dharma samajhakara aMgIkAra kro| yahI zuddhopayoga rUpa dharma cAroM gatiyoM ke duHkharUpa saMsAra meM par3e hue isa jIva ko nikAlakara AnaMda svarUpa meM rakhatA hai| jo samasta zubhAzubha saMkalpa-vikalpoM se rahita jIva kA zuddha bhAva * zuddhopayoga hai vahI nizcaya ratnatraya svarUpa mokSa kA mArga hai / jo sAdhaka zuddhAtma pariNAma se cyuta ho jAve vaha kisa taraha mokSa ko pA sakatA hai ? * isaliye sAdhaka ko apane iSTa nija zuddhAtmA kI sAdhanA meM lage rahanA caahiye| *zuddhopayoga meM mana Adi samasta karma vilA jAte haiN| apane svarUpa kI anubhUti kA svAbhimAna bahumAna jagAte hue zuddhopayoga kI sAdhanA karo to yaha saba ******* **** mana aura zarIra saMbaMdhI kriyA karma svayameva vilA jaayeNge| kamala svabhAva jJAyaka bhAva sahajAnaMda meM rahane se saba saMsAra, zarIra, karmodaya saMyoga chUTa jAtA hai| isI kI vizeSatA rUpa Age gAthA kahate haiMtatvaM ca tatva rUvaM, tatvaM ca parama tatva prmisttii| jina vayanaM jayavaMtaM, jayavaMtaM loyaloya mamalaM ca // 548 // anvayArtha - (tatvaM ca tatva rUvaM) tattvoM meM mukhya tattva AtmA kA svabhAva hai (tatvaM ca parama tatva paramisTI) tattvoM meM zreSTha parama tattva parameSThI arihaMta paramAtmA haiM (jina vayanaM jayavaMtaM) yaha jinavANI jayavaMta raho, jisake pratApa se parama tattva kA bodha hotA hai (jayavaMtaM loyaloya mamalaM ca) lokAloka meM apanA mamala svabhAva hI jayavaMta hai| vizeSArtha-jinavANI kA bhale prakAra manana karane se jJAta hotA hai ki sAta tattvoM meM mukhya tattva sva svarUpa AtmA hai, jo sva-para prakAzaka, jJAyaka svabhAva hai tathA AtmA hI parama tattva parameSThI, paramAtmA hai / yaha jinavANI jayavaMta raho,jisake pratApa se parama tattva kA bodha hotA hai| jaba apane svarUpa kA zraddhAna jJAna hotA hai taba aMtara meM jaya-jayakAra macatI hai ki jinendra ke vacana satya haiM,dhruva haiM, pramANa haiN| isa taraha tattva do prakAra kA kahA gayA hai- svatattva aura paratattva / apanA AtmA svatattva hai aura pAMca parameSThI para tattva haiM / svatattva bhI do prakAra hai- savikalpa, nirvikalpa / savikalpa tattva se karmoM kA Azrava hotA hai, nirvikalpa tattva se Azrava nahIM hotA hai, jo nirvikalpa tattva hai vahI sAra hai, * vahI mokSa kA kAraNa hai, vahI svAnubhava rUpa hai, vahI zuddhopayoga rUpa hai| aisA jAnakara sarva mamatA tyAgakara usa zuddha nirvikalpa Atma tattva kA dhyAna karo, jahA~ yaha manana hai ki maiM jJAtA dRSTA hU~, vItarAga hU~, zuddhAtmA paramAtmA hU~ vaha savikalpa tattva hai, caMcala hai| jahA~ koI vicAra nahIM hai, bhAvanA nahIM hai kevala svarUpa meM ramaNatA hai vahI nirvikalpa tattva, nizcaya ratnatraya svarUpa, nizcaya mokSamArga hai| prazna- yaha to satya hai paraMtu abhI azuddha paryAyI pariNamana to dikhAI detA hai, isake liye kyA kareM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 298 -E-E E-ME E- Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kArana kajja upattI, kalusa bhAva anisTa nahu dihaM / neyaM nirupama suddhaM, neyaM paradavva sahAva galiyaM ca / / 549 / / mamAtmA mamala sarUvaM, mala mukkaM naMta daMsanaM mamalaM / teyaM ca tikta asuhaM, teyaM ca appa paramappa saMdarsa / / 550 / / durlabhya lakSya ru duhi sahakAra kamma vilayati / " vayanaM ca suddha vacanaM ceyana saMjuta kamma cipanaM ca / / 551 / / kalaM subhAva na diTTha, nyAna vinyAna samaya saMjuttaM / naMtAnaMta subhAvaM, uvavannaM suddha parama nyAnaM ca / / 552 / / anvayArtha - (kArana kajja upattI) kAraNa se kArya kI utpatti hotI hai (kalusa bhAva anisTa nahu diTTha) kaluSa bhAva aura aniSTa paryAya ko mata dekho (neyaM nirupama suddhaM) apanA zuddha svabhAva anupama vilakSaNa hai, aisA nirNaya meM liyA, svIkAra kiyA hai (neyaM paradavva sahAva galiyaM ca) isI nirNaya se paradravya svabhAva gala jAtA hai| (mamAtmA mamala sarUvaM) merA AtmA mamala svabhAvI hai (mala mukkaM naMta daMsanaM mamalaM) sarva karma mala rahita mamala, anaMta darzana vAlA hai (teyaM ca tikta asuhaM) aisA nizcita hone se saba azubha, paryAya Adi bhAva chUTa jAte haiM (teyaM ca appa paramappa saMdarsa) aisA taya nizcita hone se AtmA, paramAtma svarUpa dikhAI detA hai / (durlaSya lakSya rUvaM) jaba durlakSya arthAt mana vacana kAya se na jAnane yogya aisA apanA Atma svarUpa lakSya meM A jAtA (dubuhi sahakAra kamma vilayaMti) taba durbuddhi ke sahakAra se hone vAle karma vilA jAte haiM (vayanaM ca suddha vayanaM) tathA vacana bhI zuddha vacana nikalate haiM (ceyana saMjutta kamma SipanaM ca) AtmA ke caitanya svabhAva meM ramaNa karane se hI karmoM kA kSaya hotA hai / (kalaM subhAva na diTTha) zarIra ke svabhAva ko mata dekho (nyAna vinyAna samaya saMjuttaM) bhedavijJAna pUrvaka apane Atma svabhAva meM lIna raho (naMtAnaMta subhAvaM ) isase apanA anaMta catuSTayamayI svabhAva ( uvavannaM suddha parama nyAnaM ca) parama zuddha kevalajJAna svarUpa pragaTa ho jAtA hai| vizeSArtha kAraNa se kArya kI utpatti hotI hai, jaisA kAraNa hotA hai - Cha 299 gAthA 549-552 *** vaisA kArya hotA hai / kaluSa bhAva-moha kSobha yukta pariNAma aura azuddha paryAya ko mata dekho| jaisA apanA anupama vilakSaNa zuddha svabhAva anubhUti meM AyA hai, nirNaya meM liyA, svIkAra kiyA hai, isI nirNaya se para dravya svabhAva gala jAtA hai| apane AtmA kA svabhAva nizcaya se parama zuddha hai| paramAtmA ke samAna jJAnAnaMda maya hai aisI bhAvanA hI AtmA ko paramAtmA ke pada para pahuMcA detI hai| durlakSya se haTakara apane svarUpa kA lakSya hone para, durbuddhi se hone vAle karma vilA jAte haiM, vacana vargaNA bhI zuddha ho jAtI hai aura caitanya svarUpa meM ramaNa karane se saba karma kSaya ho jAte haiM, karma kSaya hone se paryAya apane Apa zuddha ho jAtI hai / zarIrAdi saMyoga ko mata dekho, bhedavijJAna pUrvaka apane Atma svabhAva meM lIna raho, isase paryAya kI azuddhi dUra hokara anaMta catuSTayamayI kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai, zuddhAtmAnubhava hI mokSamArga hai / AtmA kA darzana yA AtmAnubhava hI eka sIdhI sar3aka hai jo mokSa ke siddha mahala taka gaI hai| siddha pada na to kisI kI bhakti se mila sakatA hai, na bAharI japa, tapa va cAritra se mila sakatA hai, vaha to kevala apane hI AtmA ke yathArtha anubhava se hI prApta hotA hai| sAdhaka ko AtmA kA svarUpa hI ThIka-ThIka jAnanA cAhiye ki yaha svataMtra dravya hai, sat hai, dravya apekSA nitya hai| samaya-samaya pariNamana zIla hone se paryAya apekSA anitya hai| hara samaya utpAda, vyaya, dhauvya svarUpa hai yA guNa paryAyamaya hai / guNa sadA dravya ke sAtha rahate haiM, dravya, guNoM kA hI samudAya hai| guNoM meM jo pariNamana hotA hai use hI paryAya kahate haiM / AtmA pUrNa jJAna, darzana, sukha, vIrya, samyaktva, cAritra Adi zuddha guNoM kA sAgara hai, parama nirAkula hai, parama vItarAga hai, jJAnAvaraNAdi AThoM dravyakarma, rAgAdi bhAvakarma, zarIrAdi nokarma se bhinna hai, zuddha caitanya jyotirmaya hai| parabhAvoM kA na to kartA hai, na parabhAvoM kA bhoktA hai| yaha sadA svabhAva meM rahane vAlA svAnubhava mAtra hai| isa taraha sAdhaka apane AtmA ke zuddha mamala svabhAva kI pratIti karake isI meM ramaNa karatA hai| zuddhopayoga kI sAdhanA se paryAya meM zuddhi hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai| * Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chang Chang Chang Chang Chang Chang Xing 16--10-31-15 * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-553-556 -RH prazna- jaba taka paryAya zuddha nahIM hotI taba taka kyA kareM? zubhakarma puNya bAMdhakara manuSya deva Adi hotA hai tathA kevala zuddhAtmA ke isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM avalaMbana rUpa zuddhopayoga se karmoM kA kSaya kara kevalajJAna Adi anaMtaguNa mamalaM daMsana diDDI, malaM na picchei pajjAva anisttii| rUpa mokSa ko pAtA hai| sahakAraM nyAna uvannaM, teyaM para davva bhAva galiyaM ca // 553 // ina tInoM prakAra ke upayogoM meM se sarvathA upAdeya to zuddhopayoga hI hai, isI se paryAya meM zuddhatA pragaTa hokara kevalajJAna pragaTa hotA hai| AtmAnubhava vinyAnanyAna sarUvaM, dubuhi para bhAva dosa vilayaM c| ke abhyAsa se hI sarva rAgAdi mala va ajJAna dUra hokara anaMta jJAna anaMta do guna anAi sukha,TaMkotkIna naMta daMsanaM suddhaM // 554 // darzana pragaTa ho jAte haiN| anvayArtha - (mamalaM daMsana diTThI) apane mamala svabhAva ke darzana kI prazna -isake liye kyA karanA caahiye| dRSTi rakho (malaM na picchei pajjAva anisTI) aniSTa paryAya saMbaMdhI mala ko isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - mata dekho (sahakAraM nyAna uvanna) mamala svabhAva kI dRSTi se hI jJAna pragaTa dvAdasa tapa AyasnaM, doSa bhAva dubuhi para bhAva galiyaM ca / hotA hai (teyaM para davva bhAva galiyaM ca) aura isI nirNaya se paradravya ke bhAva sahakAra suddha AcaranaM, salyamukkaMca para davva galiyaM ca // 555 // gala jAte haiN| viSayaM ca rAya doSaM, dubuhi vipanaM ca suddha shkaarN| (vinyAna nyAna sarUvaM) bhedajJAna ke dvArA jJAna svabhAvI AtmA kA anubhava hone se (dubuhi para bhAva dosa vilayaM ca) kubuddhi va parabhAva saMbaMdhI doSa durlaSya laSya rUvaM, vArApAraM ca nanta kamma vipanaM ca // 556 // dUra ho jAte haiM (do guna anAi suddha) AtmA anAdi se do guNa se zuddha hai anvayArtha-(dvAdasa tapa AyaranaM) bAraha prakAra tapa kA AcaraNa karanA (TaMkotkIna naMta daMsanaM suddha) TaMkotkIrNa arthAt TAMkI se ukerI zilAkhaMDa cAhiye (doSa bhAva dubuhi para bhAva galiyaM ca) jisase dveSa bhAva, durbuddhi aura pratimA ke samAna zuddha anaMta darzana vAlA hai| parabhAva gala jAte haiM (sahakAra suddha AcaranaM) yaha tapa samyakcAritra ke liye vizeSArtha - apane mamala svabhAva kI dRSTi rakho, azuddha paryAyI sahakArI hai (salya mukkaM ca para davva galiyaM ca) isase zalyoM se mukti ho jAtI pariNamana ko mata dekho, mamala svabhAva kI dRSTi se karma kSaya hote haiM, paryAya meM hai aura paradravya kA saMyoga chUTa jAtA hai| zuddhi AtI hai aura jJAna kA prakAza hotA hai| (viSayaM ca rAya doSaM) viSaya aura rAga dveSa (dubuhi SipanaM ca suddha sahakAra) bhedavijJAna se AtmAnubhUti, AtmajJAna hone para kubuddhi aura parabhAva tathA durbuddhi, apane zuddhAtma svabhAva ke sahakAra se kSaya ho jAte haiM (durlaSya Adi doSa dUra ho jAte haiM / AtmA caitanya aura amUrtika ina do guNoM se laSya rUvaM) durlakSya arthAt anAdi se jisakA lakSya nahIM kiyA, aise apane anAdi se zuddha hai| zuddhopayoga kI sAdhanA se TaMkotkIrNa AtmA kA anaMta satsvarUpa ke lakSya se (vArApAraM ca nanta kamma SipanaM ca) jinakA koI catuSTaya svarUpa pragaTa ho jAtA hai| Ara-pAra ThikAnA nahIM hai, aise anaMta karma kSaya ho jAte haiN| jaise-sphaTika maNi zuddha ujjvala hai, usameM jaisA DAka lagAyA jAye vizeSArtha- apane zuddha svabhAva meM lIna honA aMtaraMga tapa hai aura * vaisA dikhAI detA hai aura yadi kucha bhI na lagAyeM to zuddha sphaTika hI hai, usI bAraha prakAra ke tapa kA AcaraNa karanA vyavahAra tapa sAdhana hai| ina donoM ke * taraha AtmA caitanya aura amUrtika ina do guNoM se anAdi se zuddha hai, TaMkotkIrNa sahakAra se dveSabhAva, durbuddhi aura parabhAva gala jAte haiM, zalye chUTa jAtI haiM aura mamala svabhAvI hai| mithyAtva aura viSaya kaSAya Adi azubha ke avalaMbana se paradravya kA saMyoga bhI chUTa jAtA hai| azubha karma pApa ko bAMdhakara naraka nigoda Adi ke du:khoM ko bhogatA hai aura nija zuddha svarUpa meM lIna hone,zuddhopayoga rUpa zakladhyAna kI sAdhanA paMca parameSThI ke guNa smaraNa Adi tathA dayA dAna pUjAdi zubha kriyAoM se ... se pAMcoM iMdriyoM ke viSaya rAga-dveSa, durbuddhi kSaya ho jAte haiM tathA saMsAra samudra **** * ** KKAKKAR E-E-E E- E- Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-Dan Ye -Zhang Hui Hua Fu *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI meM bhramaNa karAne vAle anaMta karma bhI kSaya ho jAte haiN| bhAvoM kI va dhyAna kI zuddhi ke liye tathA iMdriyoM ko jItane ke liye zalya ko tyAgakara va saMsAra, zarIra, bhogoM se vairAgyabhAva dhAraNakara sAdhaka ko bAraha tapa kA avazya AcaraNa karanA caahiye| isase zuddhopayoga kI sAdhanA meM sahayoga milatA hai tathA anaMta karmoM kA kSaya hotA hai| bAraha tapa nimna prakAra haiM - chaha bAhya tapa 1. anazana - cAra prakAra ke AhAra kA tyAga kara upavAsa karanA va dharmadhyAna meM rata rahanA / 2. Unodara - udara bhara na khAnA, bhUkha se kama khAnA / 3. vRtti parisaMkhyAna - apanI vRtti ko mor3ane ke liye saMkhyA kA niyama rakhanA, bhikSA ko jAte hue koI pratijJA lenA, binA kahe pUrI hone para AhAra lenA, nahIM to upavAsa karanA / 4. rasa parityAga - dUdha, dahI, ghI, mIThA, namaka, tela ina chaha rasoM meM se eka va aneka kA tyAga karanA / 5. vivikta zayyAsana- ekAMta meM zayana va Asana rkhnaa| 6. kAyakleza- kAya ko kaThina kaThina taraha se rakhakara va Asana lagAkara tapa karanA / - - chaha aMtaraMga tapa 1. prAyazcita - doSa lagane para daMDa lekara doSa meTanA / 2. vinaya ratnatraya dharma va dharmAtmAoM kA Adara karanA / 3. vaiyAvRtya - rogI, vRddha, nirbala, thake hue dharmAtmAoM kI sevA karanA / 4. svAdhyAya - zAstroM ko par3hanA va manana karanA / 5. vyutsarga- zarIrAdi se mamatva ko tyAganA / 6. dhyAna- dhyAna samAdhi kA abhyAsa karanA / rAga-dveSa, moha ko vijaya karane va iMdriyoM ko vaza karane se hI AtmA kA dhyAna ho sakegA, isa dhyAna se hI karmoM kI nirjarA hogii| prazna dhyAna kisakA kaisA lagAnA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - - 301 gAthA557 ----0 TaMkAra siddharU, TaMkAraM jJAnArUr3ha mamalaM ca / kamalaM kevala sahiye, kamme cipiUna mukti gamanaM ca / / 557 / / anvayArtha - ( TaMkAraM siddha rUvaM) siddha svarUpa ke dhyAna kI TaMkAra lagAnA cAhiye (TaMkAraM jhAnArUr3ha mamalaM ca) jJAna meM dRr3ha sthira hokara maiM mamala svabhAvI, siddha svarUpI zuddhAtmA hUM aisI ekAgratA karanA (kamalaM kevala sahiyaM) taba kamala svarUpa jJAyaka AtmA meM kevalajJAna kA prakAza ho jAtA hai (kammaM SipiUna mukti gamanaM ca) aura sarva karma kA kSaya karake AtmA mokSa meM calA jAtA hai| vizeSArtha siddha samAna apane AtmA ko dhyAne se aisI vItarAgatA prakAzita hotI hai, jisase arihaMta pada ke pazcAt siddha pada prApta ho jAtA hai| jJAna meM dRr3ha sthira hokara maiM siddha svarUpI zuddhAtmA hUM aisI ekAgratA honA hI dhyAna hai| ar3atAlIsa miniTa aise dhyAna kI ekAgratA hone se kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai aura sarva karma kA kSaya hone para siddha paramAtmA ho jAtA hai| jAgrata avasthA meM dhyAna aMtaraMga kA eka gahana sukha hotA hai, jo anirvacanIya hai| dhyAna koI taMtra maMtra nahIM hai, dhyAna eka sAdhanA hai jisake dvArA hama apane bhItara AtmAnaMda upajAte haiN| dhyAna meM gahare stara para cetanA kI nirgrantha, nirmala, akhaMDa sattA kA darzana hotA hai| dhyAna dvArA Atma sAkSAtkAra hotA hai, Atma jyoti kA darzana hI dhyAna hai, isase AtmA saba karma maloM se chUTakara paramAtmA ho jAtA hai| - dhyAna kI carama avasthA meM sAdhaka AnaMda mahodadhi meM nimagna ho jAtA hai / siddho'haM siddha rUpo'haM guNaiH siddha samo mahAna / trilokAgra nivAsI, cArUpo'saMkhya pradezavAna // maiM siddha hU~, siddharUpa hU~, maiM guNoM se siddha ke samAna hU~, mahAna hU~, triloka ke agrabhAga para nivAsa karane vAlA hU~, arUpI hU~, asaMkhyAta pradezI zuddha huuN| isa prakAra apane utkRSTa Atma svarUpa kI nijAtmya bhAvanA dvArA, adhyAtma vettA kSapaka, sarvatra sarvadA svAtma dhyAna meM lIna rahatA hai| dhyAnI puruSa siddha sadRza nijAtmA kA dhyAna karatA hai aura karma rahita hokara zIghra hI mokSa prApta kara letA hai / * Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-558-561HHE7-2------ * SHES ******** zrI upadeza zuddha sAra jI prazna - jaba taka karmodaya saMyoga azuddha paryAya hai taba taka yaha kaise hogA? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMkamalaM ananta dihI, cheyaM kammAna davya baMdhAnaM / cheyaM jadi ceyanayaM, kamala subhAvena kevalaM sahiyaM // 558 // pAdaM vipanika rUrva, jaivanto paradavva paramuho tNpi| jaijaivaMta sahAvaM,pAda vipiUna pajjAva galiyaM ca // 559 // mAnApamAna suddhaM, mAyA mAnaM ca sarani vilayaM ca / chiMdanti vivihi kamma, chiMdato para davya bhAva sabhAvaM // 560 // anvayArtha - (kamalaM ananta diTThI) jJAyaka jJAnopayoga kI jaba apane anaMta catuSTaya svarUpa para dRSTi hotI hai (cheyaM kammAna davva baMdhAnaM) taba dravya koM ke baMdhana kSaya ho jAte haiM (cheyaM jadi ceyanayaM) jaba caitanya kA anubhava hotA hai taba karma chida jAte haiM (kamala subhAvena kevalaM sahiyaM) aura zuddhopayoga ke ramaNa se kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| (SAdaM Sipanika rUvaM) kSapaNaka arthAt vItarAga nirgrantha sAdhu jaba dhyAna samAdhi meM lIna hotA hai (jaivanto paradavva paramuho taMpi) to paradravya, paronmukhI dRSTi ko jIta letA hai (jai jaivaMta sahAvaM) Atma svabhAva sadA jayavaMta rahatA hai (SAdaM SipiUna pajjAva galiyaM ca) isase saba karmodaya kSaya ho jAte haiM aura paryAya bhI gala jAtI hai| (mAnApamAna suddha) vItarAga nirgrantha sAdhu, mAna apamAna meM samAna bhAva rakhane vAlA zuddha dRSTi, samabhAvI hotA hai (mAyA mAnaM ca sarani vilayaM ca) isase mAyA mAna aura saMsAra kA paribhramaNa saba vilA jAtA hai (chiMdanti vivihi kamma) vividha karma kSaya ho jAte haiM (chiMdaMto para davva bhAva sabhAva) tathA paradravya sambaMdhI sarva rAgAdi bhAvoM ko cheda DAlatA hai| vizeSArtha- Atma zakti jAgrata hone para zuddhAtmA ke dhyAna se jo zuddhopayoga rUpI chainI banatI hai vahI vaha zastra hai jo ghAtiyA karmoM kA kSaya * karake kevalajJAna ko pragaTa karatA hai| vItarAga nirgrantha sAdhu kSapaNaka arthAt kSapaka zreNI para ArUr3ha hotA hai, dhyAna samAdhi meM lIna hotA hai to saba karmodaya saMyoga azuddha paryAya vilA jAtI hai, sAre karma baMdhana kSaya ho jAte haiM aura jaya-jayakAra maca jAtI hai| yahI svabhAva sAdhanA jayavaMta ho, jo sAdhupada se siddhapada dene vAlI hai| karmodaya saMyoga aura azuddha paryAya ko galAne vilAne ke liye vItarAga nirgrantha sAdhupada Avazyaka hai| sAdhu vaha hotA hai jo mAna-apamAna meM samAna bhAva rakhane vAlA zuddha dRSTi samabhAvI ho / isI se mAyA, mAna aura saMsAra paribhramaNa chUTatA hai| nAnA prakAra ke karma tathA paradravya sambaMdhI rAgAdi bhAvoM ko kSapaNaka sAdhu hI kSaya karatA hai| _kevalajJAna kI prApti ke liye nirgrantha vItarAga digambara parigraha rahita sAdhupada Avazyaka hai| yadyapi zarIra kA nagna honA, pudgala paryAya hai, AtmA se bhinna hai tathApi isa rUpa ke hote hue pUrNa ahiMsA va pUrNa parigraha tyAga banatA hai tathA pramattAdi guNasthAnoM meM jisa prakAra dhyAna kI siddhi honA cAhiye vaha siddhi hotI hai| vItarAgI sAdhu bhAvApekSA bhI sarva rAga-dveSa, moha kA tyAgI hokara dhyAna karatA hai, taba kSapaka zreNI para ArUr3ha hokara cAra ghAtiyA karma kSaya kara kevalajJAnI arihaMta ho jAtA hai, phira Ayu karma ke kSaya hone para zarIra rahita siddha paramAtmA ho jAtA hai| jise mokSa prApta karanA ho use muni hokara zuddhopayogI cAritra dazA aMgIkAra karanA hI pdd'egii| samakitI jIva ne AtmA ke atIndriya AnaMda kA svAda cakhA hai, vaha jaba vairAgya pUrNa hokara sAdhupada dhAraNa karatA hai aura dhyAna meM sthira hotA hai taba saba karmodaya saMyoga azuddha paryAya gala jAtI hai, vilA jAtI hai, usa samaya AnaMda hI AnaMda, paramazAMti, jaya-jayakAra macatI hai| koI niMdA kare ki prazaMsA kare usase hamAre AtmA ko kucha bhI hInatA yA adhikatA nahIM, hama to rAga-dveSa rahita apane caitanya ke samarasa kA pAna 0 karate haiN| hama to apane dhUva cidAnaMda svarUpa meM Asana lagAkara baiThe haiM, yaha vItarAgI saMtoM kI dazA hai jo sadA jayavaMta rhe| prazna- yaha sAdhupada se siddhapada kaise prApta hotA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMgrahanaM carana visesa,jhAnaM ThAnaM ca miccha galiyaM c| jhAnaM uvavaMna bhAvaM, gira uvavanna nimmalaM mamalaM // 561 // Chang Sha Chang Juan Juan Juan Zhe Chang . HI-E-HEERE Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KHEHEMEHEYEN ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI pana pAya kamma mukka, ija sabhAva magga disttNti| no uvavanna sahAvaM, no sabhAva disTi isTaM ca // 562 // no krita utpanna sahAvaM, TaMkot nanta ananta prinaamN| jaiTakotaM sahiyaM, no utpanna kamma vilayaMti // 563 // cU Urdha suddha sahiyaM, ThaMkAraM mukti jhAna mamalaM c| jai ThAna jhAna sahAvaM,cU saMsAra saranigaliyaM ca // 564 // anvayArtha - (grahanaM carana visesa) vizeSa cAritra ko grahaNa karane arthAt vItarAga nirgrantha sAdhupada dhAraNa karane se (jhAnaM ThAnaM ca miccha galiyaM ca) jJAna svabhAva kI dRr3hatA se saba mithyAtva gala jAtA hai (jhAna uvavannaM bhAvaM) AtmajJAna ke bhAva pragaTa hote haiM (gira uvavanna nimmalaM mamalaM) jisase nirmala mamala svabhAva kI vANI pragaTa hotI hai| (ghana ghAya kamma mukkaM) cAra ghAtiyA karmoM ke kSaya hone se (Irja subhAva magga disTaMti) sahaja svabhAva kA mArga dikhane lagatA hai arthAt kevalajJAna svabhAva pragaTa ho jAtA hai (no uvavanna sahAvaM) tathA nau kSAyika labdhi rUpa svabhAva pragaTa ho jAtA hai (no sabhAva disTi isTaM ca) apanA iSTa priya no arthAt sUkSma svabhAva pragaTa dRSTi meM A jAtA hai| (no krita utpanna sahAvaM) apane svabhAva meM nau labdhi paidA hone se (TaMkot nanta ananta parinAma) anaMtAnaMta pariNAma rUpa karma ke baMdhana TUTa jAte haiM (jai TakotaM sahiyaM) aise karma baMdhana kATane ke dhyAna sahita hone para (no utpanna kamma vilayaMti) no karma se paidA huA zarIra bhI chUTa jAtA hai| (cU Urdha suddha sahiyaM) paripUrNa zreSTha zuddha svabhAva sahita (ThaMkAraM mukti jhAna mamalaM ca) mamala kevalajJAna svabhAva se mukti kI ThaMkAra lagatI hai (jai ThAna jhAna sahAvaM) apane jJAna svabhAva meM lIna hone se (cU saMsAra sarani galiyaM ca) cukatA arthAt pUrNa rUpa se saMsAra paribhramaNa chUTa jAtA hai| vizeSArtha- zreSTha cAritra ko dhAraNa karane aura apane jJAna svabhAva meM sthita rahane se saba mithyAtva mohanIya karma vilA jAtA hai / kSapaNaka sAdhu kA priya sAdhya kevalajJAna arihaMta pada hai|shuddhopyog kI sthiratA se cAra ghAtiyA karma kSaya hote haiM tathA nau kSAyika labdhiyAM pragaTa ho jAtI haiM-1. anaMta jJAna, gAthA-561-568 *****-*-*-*--*-* 2. anaMta darzana, 3. kSAyika dAna, 4. kSAyika lAbha, 5. kSAyika bhoga, 6.kSAyika upabhoga,7.kSAyika vIrya,8.kSAyika samyaktva,9. kSAyika cAritra yaha nau guNa sadA hI bane rahate haiN| AtmAnubhava rUpI khaDga se karmoM kA cheda hotA hai / karma naSTa hone para zarIra bhI chUTa jAtA hai aura yaha AtmA siddha paramAtmA ho jAtA hai| nirvANa kA sAkSAt upAya nirgrantha sAdhupada hI hai, isa hI pada ko dhArakara sarva hI pracIna kAla ke tIrthaMkaroM va mahAtmAoM ne ukta prakAra kA AtmajJAna, AtmadhyAna karake dharmadhyAna va zukladhyAna prApta kara nirvANa lAbha kiyA hai| jaba yogI kSapaka zreNI mAr3akara dvitIya zukladhyAna ke bala se jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya cAroM ghAtiyA karmoM kA sarvathA kSaya kara detA hai, taba terahaveM guNasthAna meM Akara kevalajJAnI arihaMta paramAtmA ho jAtA hai| 9 nau kSAyika labdhiyAM pragaTa ho jAtI haiN| aghAtiyA karma zarIrAdi ke chUTane para siddha paramAtmA ho jAtA hai| prazna - yaha dravyakarma, bhAvakarma, nokarma kaise vilAte haiM? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMcUkaMca kammavalI, cheyaM para bhAva kamma tivihaM c| jadicheya bhAva picchadi, cUkaM kammAna mukti gmnNc||565|| no kRta kamma vipana, jaivanto nyAna daMsanaM carana / jaijaivanta uvanna, nokita para davva bhAva galiyaM ca // 566 // dhI Irja paMtha suddha,jhAna samatthena Urdha suddhsbhaavN| jaijhAna ThAna suddha, dhI Irja sabhAva mukti gamanaM c||567|| gira uvavanna anantaM, no krita kamma uvavanna vilyNti| jaino subhAva suddhaM, grahanaM SipiUna kamma bandhAnaM / / 568 // anvayArtha - (cUkaM ca kammavalI) samyak dRSTi jJAnI sAdhu karmabalI ko jIta letA hai (cheyaM parabhAva kamma tivihaM ca) usake rAgAdi parabhAva kSaya ho jAte haiM aura karma gala jAte haiM (jadi cheya bhAva picchadi) yadi kSAyika bhAva pakar3a meM A gayA to (cUkaM kammAna mukti gamanaM ca) saba karmoM se rahita hokara mokSa calA jAtA hai| HERI REMEERS Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-569-571******** (no kRta kamma vipana) no karma kRta zarIrAdi bhI kSaya ho jAtA hai (jaivnto| bhAva kara usI meM nizcaya sthiratA rupa samyakcAritra ina tInoM svarUpa pariNata * nyAna daMsanaM carana) samyakdarzana samyakjJAna, samyakcAritra isa ratnatraya dharma huA AtmA samasta karma baMdhanoM se chUTakara mokSa calA jAtA hai| ratnatraya dharma kI jaya ho (jai jaivanta uvanna) jaba karmoM ko jItane kA AtmAnubhava rUpI hI jayavaMta hai| OMkSAyika bhAva pragaTa hotA hai to jaya-jayakAra macatI hai (no krita para davva bhAva jo vItarAga nirgrantha sAdhu aMtaraMga caudaha prakAra ke bhAva parigraha se mamatA ** galiyaM ca) isase no karmakRta para dravya aura bhAvakarma gala jAte haiN| tyAgatA hai| zatru-mitra meM, tRNa-svarNa meM va jIvana-maraNa meM samabhAva kA dhArI (dhI Irja paMtha suddha) zreSTha jJAnopayoga kA honA hI zuddha mokSa kA mArga hai ho jAtA hai, ekAMta vana-upavana, parvatAdi ke nirjana sthAnoM para baiThakara (jhAna samatthena Urdha suddha sabhAvaM) dhyAna kI sAmarthya se zreSTha zuddha svabhAva se AtmadhyAna karatA hai, taba eka apane hI zuddha AtmA ke bhAva ko grahaNa karatA pragaTa hotA hai (jai jhAna ThAna suddhaM) usa zuddha sthira jJAna dhyAna kI jaya ho hai va sarva parabhAvoM se upayoga ko haTAtA hai| jitane bhAva, karmoM ke nimitta se (dhI Irja sabhAva mukti gamanaM ca) jisase kevalajJAna pragaTa hotA hai aura yaha hote haiM, jo anitya haiM, una sabase rAga tyAgatA hai| audayika, kSAyopazamika, jIva mokSa meM calA jAtA hai| aupazamika bhAvoM se virakta hokara kSAyika va pAriNAmika jIvatva bhAva ko (gira uvavanna anantaM) arihaMta kI divyadhvani se anaMta padArthoM kA apanA svabhAva mAnakara eka zuddha AtmA kI bAra-bAra bhAvanA karatA hai, aisA prakAza hotA hai (no krita kamma uvavanna vilayaMti) no karma paidA honA vilA vItarAgI muni rAga-dveSa ko pUrNa rUpa se jIta letA hai| jAte haiM arthAt zarIrAdi saMyoga saMbaMdha chUTa jAtA hai (jai no subhAva suddha) jisa kSapaka zreNI para car3hakara aMtarmuhUrta meM cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya karake taraha kA zuddha svabhAva hai (grahanaM SipiUna kamma bandhAnaM) usako grahaNa karane kevalajJAnI ho jAtA hai phira cAra aghAtiyA karmoM kA bhI nAza karake saMsAra se arthAt usameM lIna hone se sAre karmabaMdha vilA jAte haiN| mukta ho jAtA hai| viSeSArtha-samyakadRSTi jJAnI sAdhu karma balI ko jIta letA hai, usake parabhAvoM ke tyAga meM hI AtmA ke nija bhAva kA grahaNa hotA hai, taba rAgAdi parabhAva kSaya ho jAte haiM aura karma gala jAte haiM, yadi kSAyika bhAva pragaTa zuddha AtmAnubhava pragaTa hotA hai| isI se tInoM prakAra ke dravyakarma, bhAvakarma, ho gayA to saba karmoM se rahita hokara mokSa calA jAtA hai| nokarma vilA jAte haiM, yahI mokSamArga hai jo sadA hI AnaMda amRta kA pAna samyak darzana, samyak jJAna, samyak cAritra yaha ratnatrayamayI dharma hI karAne vAlA hai tathA jaya-jayakAra macAne vAlA hai| jayavaMta hai, jisake pratApa se nirgrantha vItarAgI sAdhu kSAyika bhAva pragaTa kara prazna-yaha vizva jo chaha dravyoM kA samUha hai tathA jIva karmabaMdhana saba karmoM ko kSayakara nokarma, bhAva karma, dravyakarma se mukta hokara siddha parama se baMdhA hai, inase chuTane kA kyA upAya hai? pada pAte haiN| - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMsamyajJAna sUrya kA prakAza hone se saba ajJAna aMdhakAra vilA jAtA pasTaM isTaM ca sukhaM, TaMkotkIrna bhAva uvanaM ca / hai| samyajJAna ke pratApa se hI kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| anaMta catuSTaya jai TaMkota subhAvaM, pinaM SipanaM ca kamma bandhAnaM / / 569 // svarUpa aura divyadhvani pragaTa hotI hai| apane zuddha svabhAva meM sarvadA sthira kamala subhAva saMsuddha, ThaMkAre subhAva mukti sahiyaM ca / hone se zarIrAdi nokarma tathA sAre karma baMdha kSaya ho jAte haiN| nija zuddhAtmA kI bhAvanA se utpanna jo vItarAga sahajAnaMda ekarUpa jaiThakAramamala sahiyaM,kala laMkita kammabhAva mukkNc|| 570 // sukharasa kA AsvAda,usakI rucirUpa samyakadarzana, usI zuddhAtmA meM vItarAga kamala subhAva jinuttaM, pAdaM paMca nyAna kamma tiktaM c| nityAnaMda svasaMvedana rUpa samyakjJAna aura vItarAga paramAnaMda parama samarasI girA sahAva saMjuttaM, dhI irja sabhAva miccha vilayati // 571 // 304 E-E-E E- HE- Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-569-572------------ ---- - - ****** zrI upadeza zuddha sAra jI nu lajya uvalayaM, cU cetahi Asavevi duviyppo| cheyaMti viSaya malayaM, jaivanto naMta daMsanaM nyAnaM // 572 // anvayArtha - (SasTaM isTaM ca suddha) jagata meM chaha dravya apane-apane iSTa zuddha svabhAva meM nizcaya se haiM (TaMkotkIrna bhAva uvanaM ca) apanA TaMkotkIrNa bhAva pragaTa karo (jai TaMkota subhAvaM) TaMkot svabhAva kI jaya ho (SinaM SipanaM ca kamma bandhAnaM) kSaNamAtra meM, eka aMtarmuhUrta meM sAre karma baMdhana kSaya ho jAte haiN| (kamala subhAva saMsuddhaM) apane jJAyaka svabhAva meM paripUrNa zuddhatA se sthira raho (ThaMkAre subhAva mukti sahiyaM ca) apane zuddha mamala svabhAva kI ThaMkAra lagate hI mukti zrI kA milana ho jAtA hai (jai ThaMkAra mamala sahiyaM) jaba apane mamala svabhAva kI ThaMkAra sahita jaya-jayakAra macatI hai to (kala laMkrita kamma bhAva mukkaM ca) zarIrAdi saMyoga bhAva karma saba chUTa jAte haiN| (kamala subhAva jinuttaM) AtmA kA kamala svabhAva hai aisA jinendra ne kahA hai (SAdaM paMca nyAna kamma tiktaM ca) paMcama jJAna kA Azraya lene se karma chUTa jAte haiM (girA sahAva saMjutta) divyadhvani rUpa svabhAva meM lIna hone se (dhI Irja sabhAva miccha vilayaMti) zreSTha jJAna svabhAva ke pragaTa hote hI saba mithyAtva vilA jAtA hai| (nu laSyaM uvalaSyaM) yaha kitane bar3e saubhAgya kI bAta hai ki apanA lakSya nija zuddhAtmA kA anubhava ho gayA (cU cetahi Asavevi duviyappo) apanI Atma zakti jAgrata kara pUrI zakti se apane meM sthira raho, donoM prakAra kA Azrava vilA jAyegA (cheyaMti viSaya malayaM) mala ko mata chuo, usa tarapha mata dekho (jaivanto naMta daMsanaM nyAnaM) apane anaMta darzana jJAna svabhAva kI jaya-jayakAra mcaao| vizeSArtha-jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla yaha chaha dravya avinAzI apane-apane svabhAva meM sadA rahate haiM / saMsArAvasthA meM jIvoM meM vibhAvapanA hotA hai tathA pudgala paramANu skaMdha rUpa pariNamate haiM, zeSa cAra * dravya udAsInapane svabhAva meM hI rahate haiN| isameM apanA jo TaMkotkIrNa mamala * svabhAva hai use pragaTa kro| apane dhruva TaMkot svabhAva kI jaya-jayakAra macAo to kSaNabhara, eka muhUrta meM sAre karma baMdha kSaya ho jAte haiN| apane jJAyaka svabhAva meM paripUrNa zuddhatA se sthira raho, apane zuddha mamala svabhAva kI ThaMkAra lagate hI mukti zrI kA milana ho jAtA hai| jaba apane .. 305 mamala svabhAva kI ThaMkAra sahita jaya jayakAra macatI hai to zarIrAdi saMyoga aura bhAva karmAdi saba chUTa jAte haiN| AtmA kA kamala svabhAva hai aisA jinendra ne kahA hai, paMcama jJAna kA Azraya lene se karma chUTa jAte haiN| divyadhvani meM jaisA AtmA kA satsvarUpa AyA hai vaise hI apane zreSTha kevalajJAna mayI svabhAva meM raho to yaha mithyAtva mohanIya dravyakarma bhI vilA jAte haiN| yaha kitane bar3e saubhAgya kI bAta hai ki apanA lakSya nija zuddhAtmA anubhava meM A gayA, upalabdha ho gayA, aba apanI Atma zakti jAgrata kara apane meM sthita raho to yaha saba karmAsava vilA jAyegA, pUrva baMdha viSayAdi mala chUTa jaayegaa| apane anaMta darzana jJAna svabhAva kI jaya-jayakAra macAo, yahI karma baMdhana aura saMsAra ke janma-maraNa se chUTane kA upAya hai| saMsAra dazA meM jIva-ajIva kA baMdha hai, taba mokSa dazA meM jIva kA ajIva se chUTanA hotA hai| do prakAra ke bhinna-bhinna dravya yadi loka meM nahIM hote to saMsAra va mokSa kA honA saMbhava nahIM thaa| yaha loka chaha dravyoM kA samudAya hai, usameM jIva cetana hai, zeSa pAMca acetana, ajIva haiM / inameM cAra dravya to baMdha rahita zuddha dazA meM sadA rahate haiN| dharmadravya, adharmadravya, AkAza va kAla inameM sadA svabhAvarUpa pariNamana hotA hai| jIva aura pudgala meM hI vibhAva pariNamana kI zakti hai| jIva pudgala ke baMdha meM jIva meM vibhAva hote haiN| jIva ke vibhAva ke nimitta se pudgala meM vibhAva pariNamana hotA hai| pudgala svayaM bhI skaMdha banakara vibhAva pariNamana karate haiN| hara eka saMsArI jIva pudgala se gADha baMdhana rUpa ho rahA hai / taijasa va kArmANa sUkSma zarIra anAdi se sadA hI sAtha rahate haiM, isake alAvA audArika, vaikriyaka, AhAraka zarIra, bhASA va mana Adi pudgaloM kA saMyoga hotA rahatA hai| yaha jIva, pudgala kI saMgati meM aisA ekameka ho rahA hai ki yaha apane ko bhUla hI gayA hai| karmoM ke udaya ke nimitta se jo rAgAdi bhAvakarma, zarIrAdi nokarma hote haiM, una rUpa hI apane ko mAnatA rahatA hai / pudgala ke moha meM unmatta ho rahA hai, isI se karma kA baMdha karake baMdhana ko bar3hAtA hai va karmoM ke udaya se nAnA prakAra ke phala bhogatA hai, sukha raMca mAtra nahIM hai, du:kha hI du:kha hai| Ji Cha Cha Cha Cha ar Po Dai Di Bi Zhang 3-6-3-1-1-1-1-1-HEME Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI jaba zrI guru ke satsaMga se yA jinavANI ke pravacana se isako yaha bhedavijJAna hotA hai ki maiM to dravya hU~, merA svabhAva paramazuddha, niraMjana, * nirvikAra, amUrtika, pUrNa jJAna darzanamayI jJAnAnaMda svabhAva hai / mere sAtha * pudgala kA saMyoga merA rUpa nahIM hai, maiM nizcaya se pudgala se va pudgalakRta * sarva rAgAdi vikAroM se rahita huuN| taba hI yaha ajIva kA sambaMdha chUTakara sarva karma baMdhanoM se mukta hokara paramAtmA hotA hai| prazna-yaha jIva-ajIva kA sambaMdha kaba aura kaise chUTatA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - jhoyaM nyAna sahAvaM, jhoUrtha sahAva para davva vipanaM c| TaMkotkIrna sahiyaM, ThidikaranaM mukti naMta kaalmmi|| 573 // ThaMkAra bhAva suddha, naMtanaMta disTi disttNto| no kamma kamma vilayaM,dhI Urtha sahAva kamma vipanaM ca // 574 / / jaivaMto jaikAraM, cheyaM para bhAva parjAva galiyaM ca / cUrati viSaya rAga, nukrita uvavanna daMsanaM caranaM // 575 // dhIIbhAva saMjuttaM, gira uvavanna bhAva laNya uvalayaM / Salu niscai ca sahAvaM, kammaMgalayaMti kevalaM suddhaM // 576 // anvayArtha - (jhoyaM nyAna sahAvaM) jJAna svabhAvI zuddhAtmA kA dhyAna karo (jho Urdha sahAva para davva SipanaM ca) apane zreSTha zuddha svabhAva ke dhyAna se paradravya chUTa jAtA hai (TaMkotkIrna sahiyaM) apane TaMkotkIrNa svabhAva sahita arthAt TAMkI se ukere gaye spaSTa zilAkhaMDa kI taraha hI karmAdi vikAroM se rahita AtmA kI zuddha dazA (ThidikaranaM mukti naMta kAlammi) meM sthitikaraNa hone se AtmA mukti meM anaMtakAla taka rahatI hai| (ThaMkAra bhAva suddhaM) apane zuddha bhAva kI ThaMkAra ghanaghora garjanA se (TaM * naMtanaMta disTi disTaMto) hamezA anaMta catuSTayamayI svabhAva dRSTi meM dikhAI *detA hai (no kamma kamma vilayaM) isa zuddhopayoga rUpa pariNamana se no karma zarIra tathA dravya karma saba vilA jAte haiM (dhI Urdha sahAva kamma SipanaM ca) zreSTha jJAna svabhAva meM rahane se sarva karma kSaya ho jAte haiN| (jaivaMto jaikAraM) jayavaMta raho, jaya-jayakAra karo (cheyaM para bhAva parjAva gAthA-573-577********** galiyaM ca) jisase rAgAdi parabhAva kSaya ho jAte haiM aura paryAya bhI gala jAtI hai (cUraMti viSaya rAga) viSayoM kA rAga cUra-cUra ho jAtA hai (nu krita uvavanna daMsanaM caranaM) samyakjJAna ke pratApa se kSAyika samyakdarzana aura kSAyika cAritra pragaTa ho jAtA hai| (dhI Irja bhAva saMjuttaM) jJAna ke sahaja bhAva meM lIna hone se (gira uvavanna bhAva laSya uvalaSyaM) arihaMta hokara, divya vANI kA prakAza hotA hai va mana, vacana, kAya se agocara AtmA kA pratyakSa darzana ho jAtA hai (Salu niscai ca sahAvaM) yahI vAstava meM AtmA kA nizcaya svabhAva hai (kammaM galayaMti kevalaM suddha) phira zeSa karma bhI gala jAte haiM aura AtmA kevala zuddha siddha ho jAtA hai tathA saMyogI pudgala bhI zuddha rUpa ho jAtA hai| vizeSArtha- apane zreSTha zuddha jJAna svabhAvI zuddhAtmA kA dhyAna karane se saba paradravya ajIva kA sambaMdha chUTa jAtA hai aura AtmA anaMta kAla taka mukti meM virAjamAna rahatA hai / zuddhopayoga hI mokSa kA kAraNa hai| Atma zakti jAgrata kara, dharma kI jaya-jayakAra macAo, samyakjJAna ke pratApa se kSAyika samyakdarzana aura kSAyika cAritra pragaTa hotA hai, jisase rAgAdi parabhAva kSaya ho jAte haiM aura paryAya bhI gala jAtI hai| viSayoM kA rAga cUra-cUra ho jAtA hai,zarIrAdi saMyoga chUTa jAtA hai| zuddha svabhAva ke anubhava se hI AtmA ke zuddha guNa pragaTa hote haiM, AtmA ke dhyAna se arihaMta pada pragaTa hotA hai, kevalajJAna svabhAva hI nizcaya se apanA svabhAva hai, jisake pragaTa hone se jIva-ajIva kA sambaMdha chUTa jAtA hai, pUrva baMdhodaya karmoM ke kSaya hone para, jIva apane paripUrNa zuddha siddha svarUpa meM sthita ho jAtA hai aura pudgala ajIva bhI apane zuddha pudgala paramANu rUpa meM ho jAtA hai yahI mokSa hai| siddha bhagavAna janma aura maraNa kara rahita haiM, cAroM gatiyoM ke da:khoM se rahita haiM aura kevaladarzana kevalajJAna mayI samasta karmoM se rahita anaMta kAla taka apane svabhAva meM AnaMda rUpa virAjate haiN| prazna-siddha pada mukti prApta karane kA mUla AdhAra kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - SaDI visesaM uttaM, lapijjai lajyanehi saMjutaM / sUdhama subhAva suddha, kama pipiUna sarani saMsAre // 577 // KAKKAR -E-E 6 E-ME E- Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * E-5-5-9-5 -------- ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI appa sahAvaM diDaM, para pajjAva viSaya virayaMti / micchAta rAga vipana, sUSama sabhAva mukti gamanaM c||578|| anvayArtha- (SaDI visesaM uttaM) khar3iyA samAna zuddha svabhAva kI vizeSatA ko kahate haiM (laSijjai laSyanehi saMjuttaM) jo lakSya banAyA usa lakSya kI pUrti meM saMyukta rahanA arthAt apanA iSTa nija zuddhAtmA hai usakI anubhUti karane meM lage rahanA (sUSama subhAva suddha) apane AtmA kA sUkSma svabhAva paripUrNa zuddha hai, isa para dRSTi rahane se (kammaM SipiUna sarani saMsAre) saMsAra kA paribhramaNa aura saba karma kSaya ho jAte haiN| (appa sahAvaM diTTha) Atma svabhAva ko dekhane se (para pajjAva viSaya virayaMti) para paryAya aura viSayAdi chUTa jAte haiM (micchAta rAga vipanaM) mithyAtva aura rAga kSaya ho jAtA hai (sUSama sabhAva mukti gamanaM ca) atIndriya sUkSma svabhAva meM rahane se mukti prApta hotI hai| vizeSArtha - rAgAdi rahita zuddha AtmA kA anubhava karane se AtmA karma rahita, zuddha svabhAva kA dhArI siddha ho jAtA hai| AtmA atIndriya sUkSma svabhAva kA dhArI hai, AtmAnubhUti meM rata rahane se para paryAya viSayAdi karma saMyoga chUTa jAte haiM, mithyAtva aura rAga kSaya ho jAtA hai / atIndriya sUkSma svabhAva meM rahane se mukti kI prApti hotI hai| jo anaMta saMsAra rUpI vana ke bhramaNa ke kAraNa jJAnAvaraNAdi ATha karma rUpI bairI, unako jItane vAlA hai, vaha kevalajJAnAdi anaMta guNamayI hai aura iMdriya viSaya se rahita,rAgAdi vikalpoM se rahita,paramAnaMda hI jisakA svabhAva hai, aisA sUkSma svabhAva vAlA utkRSTa anaMta jJAnAdi guNa rUpa AtmA paramAtmA gAthA-577-580********* jAte haiM, vaha sAdhu pada se siddha pada pAtA hai, yahI mukti prApta karane kA mUla AdhAra hai| nija Atma tattva jisake mana meM prakAzamAna ho jAtA hai, vaha hI sAdhu siddhi ko pAtA hai| kaisA hai, vaha tattva? jo rAgAdi mala rahita aura jJAna rUpa hai jisako parama munIzvara sadA apane citta meM dhyAte haiM, jo tattva isa loka meM saba prANiyoM ke zarIra meM maujUda hai aura Apa deha se rahita hai, tIna bhuvana meM zreSTha hai, jisakI ArAdhanA karake zAMta pariNAmI saMta puruSa siddha pada pAte haiN| ajJAna saMsAra mArga hai, samyakajJAna mokSamArga hai prazna- saMsAra paribhramaNa kA kAraNa kyA hai aura mukti kA kAraNa kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiManyAna bhAva sahiyaM, kammaM uvavanna nntnntaaii| aneya kAla bhramana, nyAna sabhAva kamma vipanaM ca // 579 // anyAnaM pajjAvaM, sahiyaM uvavanna kamma vivihaM c| nyAna sahAvaM diha,kamma galiyaM ca aMtarmuhUrtasya // 580 // anvayArtha-(anyAna bhAva sahiyaM) ajJAna bhAva sahita jIva (kamma uvavanna nantanantAI) anaMtAnaMta karmoM kA Asrava baMdha karatA hai (aneya kAla bhramanaM) aura isase aneka kAla taka saMsAra meM bhramaNa karatA hai (nyAna sabhAva kamma SipanaM ca) jJAna svabhAva meM lIna hone se karmoM kA kSaya ho jAtA hai| (anyAnaM pajjAvaM sahiyaM) ajJAna rUpI paryAya sahita hone se (uvavanna kamma vivihaM ca) nAnA prakAra karmoM kA baMdha hotA hai arthAt nAnA prakAra ke karma paidA hote haiM (nyAna sahAvaM di8) jaba jJAna svabhAva kI dRSTi hotI hai arthAt AtmA kA anubhava ho jAtA hai taba (kamma galiyaM ca aMtarmuhUrtasya) yadi eka aMtarmuhUrta jJAna svabhAva meM lInatA ho jAve to ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna paidA ho jAtA hai| vizeSArtha- ajJAnabhAva saMsAra kA kAraNa hai aura zAna svabhAva samyajJAna mukti kA kAraNa hai| ajJAna bhAva sahita jIva sadA karmoM kA baMdha kara saMsAra meM bhramaNa karatA rahatA hai| yaha zarIra hI maiM hUM, yaha zarIrAdi mere haiM aura maiM inakA kartA hUM yaha ** ******* saMsAra avasthA meM nizcayanaya kara zakti rUpa virAjamAna khar3I svabhAva AtmA jina hai isaliye saMsArI ko zakti rUpa jina kahate haiM aura kevalI ko vyakti rUpa jina kahate haiM / dravyArthika naya kara jaise bhagavAna haiM vaise hI saba jIva haiM, isa taraha nizcayanaya kara jIva ko paramabrahma kaho, parama ziva kaho, jitane bhagavAna ke nAma haiM, utane hI nizcaya naya se vicAro to saba jIvoM ke haiM, sabhI jIva jina samAna haiN| jo samyakdRSTi jJAnI, apane atIndriya sUkSma svabhAva kI sAdhanA meM * rata rahatA hai usake saba viSaya vikAra rAgAdi bhAva, mithyAtvAdi karma kSaya ho ** **** * Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chang Chang Chang Chang Chang Chang Dang Jing Kao Juan Chang Juan Juan ********* zrI upadeza zuddha sAra jI ajJAna mithyAtva bhAva, anaMtAnaMta karmoM kA baMdha karAne vAlA hai| jaba 2 taka jIva apane svarUpa ko bhUlA isa ajJAna bhAva sahita rahegA, taba taka 2 saMsAra meM paribhramaNa kregaa| jaba jIva ko apane svarUpa kA bodha, samyakdarzana samyajJAna hotA hai aura apane jJAna svabhAva meM rahatA hai tabhI karmoM se chuTakara mukti kI prApti hotI hai / nija niraMjana paramAtma tattva kI prApti unhIM ko hotI hai, jinake aMtas meM bhedajJAna kI jyoti prajvalita ho arthAt nija jJAyaka paramAtmA ke atirikta zarIra, iMdriya, viSaya, vANI aura mana ko bhI apane se atyaMta bhinna jinhoMne jAnA, mAnA va apanAyA ho| isake liye parama tattva ke pAvana upadeza kA zravaNa manana evaM upayoga kA saMpUrNa samarpaNa ho, sadguru kA saMyoga ho, tattva zravaNa kI ruci ho, sva-para bhedavijJAna meM ruci ho tathA saMsAra, zarIra va bhogoM se virakti pUrvaka mana kI sthiratA evaM dhyAnAbhyAsa meM sakriyatA kA saMyoga ho, sAtha hI kAlalabdhi kI anukUlatA ho to sAdhaka isI janma meM paramAtma tattva kA sAkSAtkAra kara sakatA hai arthAt ar3atAlIsa miniTa eka aMtarmuhUrta apane jJAna svabhAva meM rahane se ghAtiyA karma kSaya hokara kevalajJAna kI prApti hotI hai| jaba taka yaha AtmA sva-para ke lakSaNa ko nahIM jAnatA taba taka vaha bhedajJAna ke abhAva ke kAraNa karma prakRti ke udaya ko apanA samajhakara pariNamita hotA hai, isa prakAra mithyAdRSTi ajJAnI, asaMyamI aura kartA hokara karma kA baMdha karatA hai, jaba AtmA ko bhedajJAna hotA hai taba vaha kartA nahIM hotA isaliye karma kA baMdha nahIM karatA, jJAtA dRSTA rUpa se pariNamita hotA hai| jJAnI karma ko na kartA hai, na bhogatA hai, vaha karma ke svabhAva ko mAtra jAnatA hI hai| isa prakAra mAtra jAnatA huA karane aura bhogane ke abhAva ke kAraNa zuddha svabhAva meM nizcala aisA, vaha vAstava meM mukta hI hai| prazna-yaha ajJAna bhAva kaba taka rahatA hai aura kamoM se mukta hone kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiManyAna utta juttaM, kammaM tava sahAva aneyaM ca / nyAna balena munivarA, bina vilaya kamma tivihaM ca // 581 // *HARMA gAthA-581,582 ----H-HIKHEL anyAna parinaisahiyaM, parinavai kammAna anaMta bhaavehi| nyAna disTi vilayaMto, jarayanaM timira nAsanaM sahasA / / 582 // anvayArtha - (anyAna utta juttaM) yaha ajJAna bhAva taba taka rahatA hai jaba taka samyakjJAna nahIM hotA (kammaM tava sahAva aneyaM ca) karmoM se mukta hone kA upAya tapa sAdhanA hai (nyAna balena munivarA) jJAna ke bala se vItarAga nirgrantha muni mahArAja (Sina vilaya kamma tivihaM ca) apane svabhAva kI lInatA se tInoM prakAra ke karmoM ko kSaNa mAtra meM kSaya kara dete haiM arthAt saba karma kSaNa bhara meM kSaya ho jAte haiN| (anyAna parinai sahiyaM) jaba taka jIva ajJAna kI pariNati meM pariNamana karatA hai (parinavai kammAna anaMta bhAvehi) taba taka anaMta prakAra ke bhAvoM se karmoM kA baMdha hotA hai (nyAna disTi vilayaMto) jaba samyakadarzana sahita samyajJAna kI dRSTi hotI hai taba saba karma vilA jAte haiM (jaM rayanaM timira nAsanaM sahasA) jaise-sUrya ke pragaTa hote hI rAtri kA aMdhakAra ekadama vilA jAtA hai| vizeSArtha- jaba taka samyakjJAna nahIM hotA taba taka ajJAna bhAva OM rahatA hai, tapa sAdhanA se karmoM kI nirjarA hotI hai| samyakajJAna ke bala se vItarAga nirgrantha sAdhu apane svabhAva sAdhanA tapa meM lIna hone se kSaNa mAtra meM tInoM prakAra ke karmoM ko kSaya kara dete haiN| jaba taka jIva ajJAna kI pariNati meM pariNamana karatA hai taba taka anaMta prakAra ke bhAvoM se karmoM kA baMdha hotA hai| jaba samyakdarzana sahita samyakjJAna kI dRSTi hotI hai taba saba karma vilA jAte haiM, jaise sUrya ke pragaTa hote hI rAtri kA aMdhakAra vilA jAtA hai| ___ samasta karma mala kalaMka se rahita jo AtmA usake svAbhAvika jJAnAdi guNoM kA sthAna tathA saMsAra avasthA se anya avasthA kA honA, vaha mokSa kahA jAtA hai / isI mokSa ko vItarAga deva ne rAjya vibhUti chor3akara siddha kiyaa| he bhavya ! tU mAyAjAla ko chor3akara mahAna puruSoM kI taraha Atma kalyANa kara / una mahAna puruSoM ne bhedAbheda ratnatraya kI bhAvanA ke bala se nija svarUpa ko jAnakara vinAzIka rAjya chor3A aura avinAzI rAjya paramapada ke liye udyamI hue| bAhyAbhyaMtara parigraha kA tyAga kara, vItarAga nirvikalpa samAdhi meM *HHHHHHHHI Shi Zheng Zhang Zhen Zhang Shao Nian Shao Nian Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -16--15-5-15-3-5 za-52-5 ********** zrI upadeza zuddha sAra jI gAthA-583HHH--- Thaharakara durddhara tapa kiyA, jisase saba karmoM ko kSaya kara mokSa pada karmoM kA Asava baMdha hotA hai, jisase saMsAra meM janma-maraNa karanA par3atA hai, pAyA, paramAtmA ho gye| sukha-duHkha bhoganA par3ate haiN| mithyAtva rAgAdika ke chor3ane se nija zuddhAtma tattva ko yathArtha jAnakara jJAna kI zakti saba karmoM ko kSaya kara mokSa paramapada dene vAlI hai, jaba jinakA citta pariNata ho gayA, aise jJAniyoM ko zuddha buddha parama svabhAva(r) AtmA meM samyajJAna pragaTa hotA hai taba upayoga mana, vacana, kAya se haTAkara * paramAtmA ko chor3akara dUsarI koI bhI vastu iSTa nahIM bhAsatI isaliye unakA apane svabhAva meM lagAne se saba karma kSaya hokara mukti kI prApti hotI hai| mana kabhI viSaya vAsanA, ajJAna bhAva meM nahIM ramatA / kaise haiM samyakadRSTi? zarIra Adi jinako AtmA se bhinna kahA gayA hai, una rUpa hI apane ko jinhoMne vItarAga sahajAnaMda, akhaMDa sukha meM tanmaya, paramAtma tattva ko jAna mAnanA ajJAna hai| ajJAnI AtmA, karmajanita dazAoM meM apanatva mAnakara, liyA hai| isaliye yaha nizcaya huA ki jo viSaya vAsanA ke anurAgI haiM, ve apane AtmA ke sacce svabhAva ko bhUlA huA niraMtara zubha-azubha karma bAMdhakara ajJAnI haiM aura jo jJAnIjana haiM ve viSaya vikAra ajJAna bhAva se sadA virakta hI eka gati se dUsarI meM, dUsarI se tIsarI meM isa taraha anAdikAla se bhramaNa haiN| apanI svabhAva sAdhanA se karmoM ko kSaya kara mokSa prApta karate haiN| karatA calA AyA hai| jaba taka yathAkhyAta cAritra nahIM hotA, taba taka samyak dRSTi ke do yaha jIva anAdikAla se jJAnAvaraNAdi karmoM ke udaya ke sAtha pariNamana dhArAyeM rahatI haiM- 1. zubhAzubha karma dhArA 2. jJAna dhArA / una donoM ke eka karatA huA, jo apane azuddha pariNAma karatA hai una hI kA yaha ajJAnI jIva sAtha rahane meM koI virodha nahIM hai| aisI sthiti meM karma apanA kArya karatA hai apane ko kartA tathA bhoktA mAna letA hai tathA maiMne acchA kiyA yA burA kiyA aura jJAna apanA kArya karatA hai| jitane aMza meM zubhAzubha karma dhArA hai utane athavA maiM sukhI hUM, maiM du:khI hUM, aisA mAnatA huA niraMtara karmoM kA Asava baMdha aMza meM karma baMdha hotA hai aura jitane aMza meM jJAnadhArA hai utane aMza meM karma karatA hai| karmakRta pariNAmoM ko apanI pariNati mAna lenA hI saMsAra bhramaNa kA nAza hotA jAtA hai| kA bIja hai| isI se yaha janma-maraNa kA cakra calatA rahatA hai| viSaya kaSAya ke vikalpa yA vrata niyama ke vikalpa athavA zuddha jaba AtmA bhedavijJAna ke dvArA apane satsvarUpa kA anubhava karatA hai, svarUpa kA vicAra taka bhI karma baMdha kA kAraNa hai, zuddha pariNati rUpa sva-para kA yathArtha nirNaya karatA hai, taba samyajJAna pragaTa hotA hai jisameM jJAnadhArA hI mokSa kA kAraNa hai| AtmA kA svabhAva sarva anya AtmAoM se va pudgalAdi pAMca dravyoM se tathA prazna- ajJAna kI zakti aura jJAna kI zakti kyA hai? ATha karmoM va unake phala se, sarva rAgAdi bhAvoM se nirAlA, parama zuddha apane isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM ko jAnatA hai| anyAnaM samayenA, karma uppatti nanta jmaaii| isa taraha samyajJAna kI zakti se ajJAna bhAva kA nAza hotA hai| nyAna samaya uvavannaM, galiyaM kammAna tiviha joena // 583 // AtmA Apa hI se Apa meM krIr3A karatA huA zanaiHzanaiH zuddha hotA huA paramAtmA anvayArtha-(anyAnaM samayenA) AtmA kA ajJAna meM hone se (kamma cha ho jAtA hai| jitanI mana, vacana, kAya kI zubha-azubha kriyAyeM haiM ve saba para uppatti nanta jaMmAI) karmoM kI utpatti, Asrava baMdha hotA hai, jisase anaMta haiM / jJAnI inase apane upayoga ko haTAkara apane parama pAriNAmika bhAva janma dhAraNa karanA par3ate haiM (nyAna samaya uvavannaM) AtmA meM samyajJAna ke cha dhuvatattva zuddhAtmA meM lagAtA hai jisase saba karma kSaya hokara kevalajJAna arihaMta * pragaTa hone para (galiyaM kammAna tiviha joena) trividha yoga se saba karma kSaya ho pada aura siddha pada pragaTa hotA hai| * jAte haiN| jaba AtmA aura karma ke bhedavijJAna dvArA zuddha caitanya camatkAra mAtra vizeSArtha- ajJAna kI zakti janma-janmAMtara saMsAra meM paribhramaNa AtmA ko upalabdha karatA hai, anubhava karatA hai taba mithyAtva, ajJAna, avirati karAne vAlI hai| jaba taka AtmA ajJAna bhAva meM rahatA hai, taba taka anaMtAnaMta aura yoga svarUpa adhyavasAna jo ki Asrava bhAva ke kAraNa haiM, unakA abhAva 309 *HARASHTRA *** M2-31-1-1-1-1-1-18** Chang Chang Chang Chang Chang Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hotA hai| adhyavasAnoM kA abhAva hone para rAga-dveSa, moha rUpa Asrava bhAva kA abhAva hotA hai| Asrava bhAva kA abhAva hone para nokarma kA abhAva hotA hai, nokarma kA abhAva hone para saMsAra kA abhAva hotA hai| yahI jJAna kI zakti hai, saccA mokSamArga hai| prazna- mokSa prApta karane ke liye aura kyA karanA cAhiye ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM nyAnaM daMsana sammaM, caranaM duvihaMpi sahAva tava jutaM / ArAhana bhattIo, naMta catusTaM ca mukti gamanaM ca // 584 // anvayArtha (nyAnaM daMsana sammaM) samyakdarzana sahita jJAna ho (caranaM duvihaMpi sahAva tava juttaM) samyaktvAcaraNa tathA saMyamAcaraNa yaha donoM prakAra kA cAritra ho, svabhAva meM lInatA rUpa tapa ho ( ArAhana bhattIo) cAroM ArAdhanA kI ArAdhanA bhakti karane se (naMta catusTaM ca mukti gamanaM ca) anaMta catuSTya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai, isI se mokSa kI prApti hotI hai| vizeSArtha AtmA kI anubhUtiyuta dRDha zraddhA hone para samyakdarzana tathA samyakjJAna hotA hai, phira samyaktvAcaraNa aura saMyamAcaraNa cAritra kA pAlana karate hue svarUpAcaraNa rUpa tapa meM lIna honA, cAroM ArAdhanA samyakdarzana jJAna cAritra aura tapa kI ArAdhanA bhakti karane se anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai| zeSa aghAtiyA karmoM ke kSaya hone para siddha ho jAtA hai, yahI mokSa prApti kA upAya hai / cAra ArAdhanAoM kA ArAdhana hI mokSa kA upAya hai| jo yogI sAdhaka nizcaya samyak darzana, samyakjJAna, samyak cAritra, samyaktapa rUpa cAra ArAdhanAoM kA ArAdhana, bhakti karate haiM, zuddhopayoga meM lIna hote haiM vahI mokSa paramapada pAte haiM, siddha paramAtmA ho jAte haiM aura sAdi anaMtakAla taka paramAnaMda meM rahate haiM / - - jo koI mahAna puruSa, parama samAdhi rUpa sarovara meM avagAhana kara mana hote haiM, unake saba pradeza samAdhi rasa meM bhIga jAte haiN| unhIM ke cidAnaMda akhaMDa svabhAva AtmA kA dhyAna sthira hotA hai, ve anubhava karate haiM ki AtmA - dravyakarma, bhAvakarma, nokarma se rahita mamala svabhAva hai| jo yogI parama samAdhi meM rata haiM, unhIM puruSoM ke zuddhAtma svabhAva ke viparIta azuddha 310 gAthA 584, 585 bhAva ke kAraNa jo karma haiM, ve saba zuddhAtma pariNAma rUpa jala ke pravAha meM baha jAte haiM / nirvikalpa paramAtma svarUpa se viparIta rAgAdi samasta vikalpoM kA nAza honA usako parama samAdhi kahate haiN| isa parama samAdhi se munirAja sabhI zubha-azubha bhAvoM ko chor3a dete haiN| jo muni mahAdurddhara tapazcaraNa karatA huA aura saba zAstroM ko jAnatA huA bhI parama samAdhi se rahita hai, vaha zAMta rupa zuddhAtmA ko nahIM dekha sakatA jaba taka samasta saMkalpa-vikalpa jAla se rahita jo paramAtma svarUpa, usase viparIta zubhAzubha bhAva dUra na hoM, miTe nahIM taba taka rAgAdi vikalpa rahita zuddha citta meM samyakdarzana jJAna cAritra rUpa, zuddhopayoga, parama samAdhi isa jIva ko nahIM ho sakatI, aisA kevalI bhagavAna kahate haiN| jo yogI parama samAdhi meM lIna hote haiM, cAra ArAdhanAoM kA ArAdhana karate haiM, unake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura aMtarAya ina cAra ghAtiyA karmoM ke nAza hone se arihaMta pada anaMta catuSTaya svarUpa kevalajJAna pragaTa hotA hai| pIche cAra aghAtiyA karmoM ko nAzakara siddha ho jAtA hai yahI mokSa hone kA upAya hai| prazna- saMsArI jIva ke liye mokSamArga para calane ke liye vizeSa sahakArI kyA hai ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMuvaesa suddha sahiyaM suddhaM avayAsa mamala nyAnasya / kamma mala surya caSipanaM, uvaesa suddha mukti gamanaM ca / / 585 / / * anvayArtha - ( uvaesa suddha sahiyaM) zuddha tattva kA upadeza sunanA aura dhAraNa karanA (suddhaM avayAsa mamala nyAnasya ) zuddha tattva kA abhyAsa, zravaNa, manana karane se mamala jJAna svabhAva kA prakAza hotA hai (kamma mala suyaM ca SipanaM) AtmajJAna meM sthira hone se karma mala svayaM kSaya ho jAte haiM (uvaesaM suddha mukti gamanaM ca) isaliye zuddha tattva kA upadeza hI mukti ko prApta karane meM sahakArI hai / vizeSArtha- saMsArI jIva ke liye mokSamArga para calane ke liye vizeSa sahakArI zuddhatattva, nija zuddhAtma svarUpa kA upadeza sunanA aura dhAraNa karanA * Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********** -*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI hai / zuddha tattva kA hamezA zravaNa manana karane se nija zuddhAtmAnubhUti hotI hai, mamala jJAna kA prakAza hotA hai| AtmajJAna meM sthira hone se karma mala svayaM kSaya ho jAte haiM isaliye zuddhatattva kA upadeza hI mokSa prApta karane meM sahakArI hai| saMsArI jIva ajJAnamaya apane AtmA ko karma sahita malIna rAgI, dveSI, nara, nArakI, saMsArI hI jAnate mAnate haiM, isase niraMtara karmoM kA baMdha hotA hai aura saMsAra paribhramaNa calatA rahatA hai| jaba zuddha nizcaya naya se nija zuddhAtma svarUpa kA upadeza zravaNa, manana avadhAraNa hotA hai tabhI saMsAra paribhramaNa se chuTakArA hotA hai| vItarAgI deva guru dharma va nija zuddhAtma tattva kI carcA, parijJAna karanA hI iSTa hitakArI hai / puruSArtha pUrvaka bhedajJAna, tattva nirNaya karane meM upayoga lagAyeM to svayameva hI moha kA abhAva hone para samyaktvAdi rUpa mokSa kA upAya banatA hai| isake liye cAra bAteM Avazyaka haiM 1. pramAda (15 bheda) kA tyAga / 2. zuddhAtma tattva rUpI svalakSya kI dRDha ruci / 3. saMyama aura abhyAsa / 4. samyakjJAna rUpI cakra ko prApta karanA / isa prakAra nija zuddhAtmA kA zraddhAna, sva saMvedana jJAna aura zuddhAtma lInatA rUpa nizcaya ratnatraya hI karmakSaya aura saMsAra se chur3Ane meM samartha hai, sAdhana hai| he sAdhaka ! caturgati caurAsI lAkha yoniyoM meM janma-maraNa kA duHkhadAyI paribhramaNa karate-karate yadi tumheM thakAna lagI ho, viSayoM ke prati niHsAratA kA bhAva jAgA ho tathA mukti kI abhilASA utpanna huI ho to tuma atIndriya sukha kI prApti hetu isa avinAzI, nitya, nirAmaya pada nija zuddhAtma svarUpa kA zravaNa manana ArAdhana karo, isI meM nirantara apanA upayoga lagAo / jo bhavyajIva apane hI AtmA ko paramAtmA ke samAna zuddha zraddhAna jJAna meM lekara anubhava karatA hai taba vItarAgatA paidA hotI hai isI se karma kSaya hote haiM, baMdha kA abhAva hotA hai aura yaha AtmA zIghra hI saMsAra se mukta ho jAtA hai| prazna yaha zuddha tattva nija zuddhAtma svarUpa kA upadeza kisane kahA hai aura kahAM hai ? isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiM - 311 gAthA 586, 587 **** uvaesa jina use sammataM suddha sahAva saMjutaM / . kammaM tivihi vimukkaM, uvaiTuM parama jinavariMdehi // 586 // uvaesa jina vayanaM, jina sahakArena nyAna maI suddhaM / - AnandaM paramAnandaM, paramappA vimala nivvue jaMti // 587 // anvayArtha - ( uvaesaM jina uttaM) yaha upadeza jinendra paramAtmA ne kahA hai (sammattaM suddha sahAva saMjuttaM) apane zuddha svabhAva meM lIna honA hI zuddha samyaktva hai (kammaM tivihi vimukkaM) isI se tInoM prakAra ke karma-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma chUTa jAte haiM (uvaiTTaM parama jinavariMdehi) aisA parama jinendra deva ne upadiSTa kiyA hai| ( uvaesaM jina vayanaM) yaha upadeza jinavANI meM likhA hai (jina sahakArena nyAna maI suddhaM) jo jinendra dvArA kathita jJAnamayI zuddha hai (AnandaM paramAnandaM ) aise jinavANI ke zravaNa manana se AtmA paramAnaMda maya ho jAtA hai (paramappA vimala nivvue jaMti) apane vimala svabhAva meM lIna hone se AtmA paramAtmA hotA hai aura nirvANa calA jAtA hai arthAt siddha paramAtmA ho jAtA hai, jahAM se phira saMsAra meM AvAgamana janma-maraNa nahIM hotA / vizeSArtha zuddha tattva, nija zuddhAtma svarUpa kA upadeza parama jinendra paramAtmA ne upadiSTa kiyA hai| vItarAga sarvajJa hitopadezI anaMta catuSTaya ke dhArI kevalajJAnI paramAtmA kI divyadhvani meM nija zuddhAtma svarUpa ko kahA hai| AtmA pUrNa jJAna, darzana, sukha, vIrya, samyaktva cAritrAdi zuddha guNoM kA sAgara hai, parama nirAkula hai, parama vItarAga hai, jJAnAvaraNAdi AThoM dravya karma, rAgAdi bhAva karma, zarIrAdi nokarma se bhinna hai, zuddha caitanya jyotirmaya hai / parabhAvoM kA na to kartA hai, na parabhAvoM kA bhoktA hai, yaha sadA nija svabhAva ke ramaNa meM rahane vAlI svAnubhUti mAtra hai| AtmAnubhava ko hI dharma dhyAna kahate haiN| kaSAya rahita hone se zukladhyAna hotA hai| isI se cAra ghAtiyA karma kSaya hote haiM taba AtmA arihaMta paramAtmA ho jAtA hai| zeSa aghAtiyA karmoM ke dUra hone para vahI siddha paramAtmA ho jAtA hai| apane AtmA ko jo koI yathArtha anubhava karegA vahI samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra kI ekatA rUpa mokSamArga kA sAdhana kregaa| yaha * Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** zrI upadeza zuddha sAra jI mokSamArga vartamAna meM bhI sAdhaka ko AnaMda paramAnaMda kA dAtA hai aura bhaviSya meM anaMta sukhamayI nirvANa ko le jAtA hai| jinendra kathita jinavANI meM isa zuddha tattva zuddha adhyAtma kA rahasya bharA hai, jo jinavANI kA svAdhyAya, zravaNa, manana kara sahI jJAna prApta karate haiM, samyakjJAnI hote haiM, vaha AnaMda paramAnaMda meM rahate hue paramAtmA banate haiM aura nirvANa cale jAte haiN| sarvajJa deva ne eka samaya meM tIna kAla va tIna loka ke samasta dravya va unakI trikAlavartI paryAya ko jAnA hai, nizcaya se vaisA hI merA bhI jAnane kA svabhAva hai| jo honI hai vaha badala nahIM sakatI paraMtu jo honA hai usakA maiM to mAtra jAnane vAlA huuN| maiM para kI paryAya ko to badalane vAlA nahIM paraMtu apanI paryAya ko bhI badalane vAlA nhiiN| dharmI kA nija svabhAva sanmukha rahate hue aisA nizcaya hotA hai ki jo nahIM honA hai, vaisA kabhI hone vAlA nahIM hai, maiM kahIM bhI phera badala karane vAlA nahIM huuN| aisA nirNaya svIkAra karane vAlA hI sarvajJa kI sarvajJatA, jinendra deva kA anuyAyI aura jinavANI kA upAsaka hai| prazna vartamAna meM jinendra paramAtmA to haiM nahIM phira kisakA upadeza grahaNa kareM ? - samAdhAna vartamAna meM jinendra paramAtmA nahIM haiM paraMtu unakI divyadezanA rUpa jinavANI hai| jinavANI kA svAdhyAya manana karanA hI jinendra ke upadeza kA grahaNa karanA hai tathA nirgrantha vItarAgI samyak dRSTi jJAnI bhAvaliMgI sAdhu bhI jinendra kathita zuddha tattva kA hI nirUpaNa karate haiM, aise sadguruoM kI vANI se apane Atma svarUpa ko jAnakara mokSamArga para calanA hI upadeza kA sAra hai| mokSamArga para calane ke liye kina zAstroM kA svAdhyAya prazna kareM ? - - samAdhAna - mokSamArga to vItarAga bhAva hai ataH jina zAstroM meM kisI bhI prakAra se rAga-dveSa, moha bhAvoM kA niSedha kara vItarAga bhAva kI prApti kA prayojana pragaTa kiyA ho, ve zAstra hI par3hane va sunane yogya haiN| jina zAstroM meM zrRMgAra, bhoga, kautUhala Adi dvArA saMsAra ke rAga bhAva kI puSTi ho tathA hiMsA Adi pApa ke anumodana dvArA dveSa bhAva kI puSTi ho athavA atattva zraddhAna, gRhIta mithyAtva, kudeva - adeva Adi kI pUjA, mAnyatA 312 gAthA 588, 589 ****** poSaNa dvArA moha bhAva kI puSTi ho, ve zAstra nahIM haiM, zastra haiN| jo jIva ko parAdhIna banAyeM, kartApane kA bhAva jagAyeM, aise zAstroM ko nahIM par3hanA, sunanA cAhiye / jinase vItarAgatA bar3he aura kaSAya ghaTe, apane Atma svarUpa kA zraddhAna, bahumAna jAge, aise zuddha adhyAtma ke nirUpaNa karane vAle zAstroM kA svAdhyAya karanA cAhiye / prazna- jinavANI kA svAdhyAya karane se bhalA hotA hai yA bhagavAna pUjA bhakti karane se bhalA hotA hai ? kI samAdhAna - na jinavANI kA svAdhyAya karane se bhalA hotA hai, na bhagavAna kI pUjA bhakti karane se bhalA hotA hai, apane paramAtma svarUpa bhagavAna AtmA kA zraddhAna, jJAna karane se bhalA hotA hai, isameM jinavANI kA svAdhyAya sahakArI zuddha kAraNa hai, jo apane svarUpa kA bodha karAtA hai| para nimitta kI apekSA bhagavAna kI pUjA bhakti meM parAdhInapanA hai, isase dRSTi para kI tarapha hI rahatI hai| sacce deva guru zAstra kA Azraya bhI rAga bhAva, saMsAra kA kAraNa hai| nija zuddhAtma tattva, kAraNa paramAtmA, parama pAriNAmika bhAva kA Azraya hI mukti kA kAraNa hai, isI se apanA bhalA hotA hai| aMtima prazasti Apane upadeza zuddha sAra kI racanA, kisa prayojana se prazna kI hai ? - isake samAdhAna meM sadguru Age gAthA kahate haiMbhavyajana bohanatthaM, attha paramattha suddha bodhaM ca / jina uttaM sa diDaM, kiMcit uvaesa kahiya bhAvena / / 588 / / jina uttaM jina vayanaM jina sahakAreva uvaesanaM taMpi / " * taM jina tArana raiyaM kamma Saya mukti kAranaM suddhaM / / 589 / / anvayArtha - (bhavyajana bohanatthaM) bhavya jIvoM ke bodhanArtha arthAt bhavya jIva dharma kA sahI svarUpa samajheM (attha paramattha suddha bodhaM ca) mUla meM prayojana apane paramArtha ke jJAna ko zuddha karane ke liye (jina uttaM sa diTTha) jaisA jinendra paramAtmA bhagavAna mahAvIra svAmI ne kahA aura maiMne dekhA, anubhava kiyA (kiMcit uvaesa kahiya bhAvena) vaisA vastu svarUpa kA upadeza saMkSepa meM * Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke -Hua Ke *Sai Hui -Dan Hui Er Han *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI kahane kA bhAva huA / (jina uttaM jina vayanaM ) jinendra kathita jinavANI ke anusAra (jina sahakArena uvaesanaM taMpi ) aMtarAtmA ke lakSya se usI kA upadeza kahA gayA hai (taM jina tArana raiyaM) vaisA hI isa upadeza zuddhasAra grantha ko jina tAraNa ne racA hai (kammaSaya mukti kAranaM suddhaM) jisase karma kSaya hoM aura zuddha mukti kA kAraNa bane arthAt AtmA zuddha bhAva ko prApta kare jisase karma kSaya hokara mokSa kI prApti ho / - vizeSArtha : upadeza zuddha sAra grantha kI racanA kA mUla prayojana to apane paramArtha ke jJAna ko zuddha karanA hai| jaisA jinendra paramAtmA bhagavAna mahAvIra svAmI ne kahA aura maiMne dekhA, anubhava kiyA, vaisA hI satya vastu svarUpa kA upadeza saMkSepa meM kahane kA bhAva huA, jisase sabhI bhavyajIva dharma kA sahI svarUpa samajha skeN| jinendra kathita jinavANI ke anusAra aMtarAtmA ke lakSya se jina svarUpa kA upadeza kahA gayA hai| isameM koI khyAti, lAbha, pUjA kA abhiprAya nahIM hai, jJAnopayoga dvArA AtmA zuddha bhAva ko prApta ho, jisase karma kSaya hokara mokSa kI prApti ho / samasta bhavyajIva satya vastu svarUpa samajhakara apanA Atma kalyANa kareM, mokSa ko prApta kareM isI uddezya se jina tAraNa dvArA yaha upadeza zuddha sAra grantha racA gayA hai| prazna- jinavANI dvAdazAMga rUpa meM vizAla bhaMDAra hai phira alaga se yaha aura likhane kA kyA prayojana hai ? samAdhAna- jinavANI, dvAdazAMga rUpa vizAla hai, saMskRta, prAkRta, apabhraMza bhASA meM aneka graMtha haiM kiMtu sAmAnya jana na unako par3ha sakate haiM, na samajha sakate haiM tathA pracalita bhASA meM bhaTTArakoM ne dharma ke nAma para bAhya kriyAkAMDa, gRhIta mithyAtva, kudeva, adeva Adi ke pUjA vidhAna dvArA pavitra jainadharma, bhagavAna mahAvIra kI zuddha AmnAya zuddha adhyAtma kA lopa kara diyA hai, jisase jIva apane satsvarUpa ko na samajhakara bAhya kriyAkAMDa, pUjA, ADaMbara meM hI ulajhakara raha gaye haiN| maiMne jaisA bhagavAna mahAvIra kI divya dezanA ko sunA, jAnA, anubhava kiyA aura dekhA hai, vaisA hI zuddha vastu svarUpa kahane kA prayAsa kiyA hai, jisase sabhI bhavya jIva apanA Atma kalyANa kara sakeM, dharma ke yathArtha svarUpa ko samajhakara sadgati mukti prApta 313 gAthA 588, 589 **** kareM / mUla meM apanA prayojana apane jJAna kI zuddhi karanA hai| vizeSa sadgurU tAraNa svAmI vItarAgI saMta the, jinhoMne jaMgala meM rahakara Atma svabhAva kA amRta nirjhara pravAhita kiyA hai| sadgurU to dharma ke staMbha haiM, jinhoMne satya dharma ko kahane meM jagata kI paravAha nahIM kI, jahara diyA gayA, betavA meM DubAye gaye paraMtu saba parISahoM ko jItakara zuddha adhyAtma ko akSuNNa rUpa se jIvanta rakhA hai| sAdhaka dazA meM svarUpa kI anubhUti karane, usameM lIna rahane meM kyA-kyA bAdhAyeM AtI haiM ? janaraMjana rAga, kalaraMjana doSa, manaraMjana gArava, darzana mohAMdha, pUrva karma baMdhodaya Adi ko kaise dUra kiyA jAye ? yaha saba Agama pramANa aura anubhava pramANa batalAyA hai| - upadeza zuddha sAra graMtha sAdhaka ke liye saMjIvanI hai, aise mahAna zAstra kI racanA kara unhoMne bahuta jIvoM para asIma upakAra kiyA hai| svayaM to tare hI, jagata ke bhavyajIvoM ko tarane kA mArga prazasta kiyA hai isaliye tAraNa taraNa kahalAye | Apane paga-paga para AtmA kA zaMkhanAda kiyA hai| kitane gaMbhIra rahasyoM ko sarala subodha bhASA meM kholakara spaSTa kara diyA hai, Apake kathana meM kevalajJAna kI jhaMkAra gUMjatI hai| jo bhavyajIva niSpakSa bhAva se Atma kalyANa kI bhAvanA se isa grantha kA svAdhyAya, manana kareMge unakA mukti mArga prazasta hogA / jijJAsu jIva ko satya kA svIkAra hone ke liye aMtara vicAra meM satya samajhane kA avakAza avazya rakhanA cAhiye / iti zrI upadeza zuddha sAra grantha jina tAraNa taraNa viracita sAdhaka saMjIvanI TIkA samutpannatA. nizcaya cAritra to sAdhya rUpa hai tathA sarAga vyavahAra cAritra usakA sAdhana hai / sAdhana tathA sAdhya svarUpa donoM cAritra ko krama pUrvaka dhAraNa karane para jIva prabodha ko prApta hotA hai / ** jaya tAraNa taraNa ** Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra sutra** * E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI ** upadeza zuddha sAra : sUtra ** 34+ snabhaya meM samyakradarzana hI zreSTha hai aura isI ko mokSarUpI mahAvRkSa kA mUla kahA gayA hai| yaha nizcaya aura vyavahAra ke rUpa meM do prakAra kA hai| vyavahAramaya se jIvAditatvoM ke zraddhAna ko jinadeva ne samyaktva kahA hai| nizcaya se to AtmA hI samyakadarzana hai| *jo samyakadarzana se zaSTa hai vahI zaSTa hai| darzana bhaSTa ko kazI nirvANa prApti nahIM hotii| cAritra vihIna samyakadRSTi to (cAriza dhAraNa karake) siddhi prApta kara lete haiM, kintu samyadarzana se rahita siddhi prApta nahIM kara skte| * eka ora samyaktva kA lAbha aura dUsarI ora prailokya kA lAbha hotA ho to pailokya ke lAbha se samyakadarzana kA lAbha zreSTha hai| adhika kyA kaheM atItakAla meM jo zreSThajana siddha hue haiM aura jo Age siddha hoMge, vaha samyaktva kAhI mAhAtmya hai| jaise kamalinI kA pA svabhAva se hI jala se lipta nahIM hotA vaise hI satpuruSa samyaktva ke prabhAva se kaSAya aura viSayoM se lipta nahIM hotaa| sAyaSTi manuSya apanI indriyoM ke dvArA cetana tathA acetana dravyoM kA jo bhI upabhoga karatA hai, vaha saba karmoM kI nirjarA meM sahAyaka hotA hai| ** samyaktva rUpI rana se zUnya aneka prakAra ke zAstroM ke jJAtA vyakti bhI ArAdhanA vihIna hone se saMsAra meM arthAt narakAdika gatiyoM meM bhramaNa karate rahate hai| jisase tatva kA jJAna hotA hai, citta kA virodha hotA hai tathA AtmA vizuddha hotI hai, usI ko jina zAsana meM jJAna kahA gayA hai| jisase jIva rAga vimukha hotA hai, zreya meM anurakta hotA hai aura jisase maitrIbhAva bar3hatA hai, usI ko jina zAsana meM jJAna kahA gayA hai| jaise dhAgA piroI huI suI kacare meM gira jAne para bhI khotI nahIM hai, vaise hI sasUma arthAt zAsa jJAna yukta jIva saMsAra meM par3akara bhI naSTa nahIM hotaa| * jaise koI vyakti nidhi prApta hone para usakA upabhoga svajanoM ke bIca karatA hai, vaise hI jJAnI prApta jJAna nidhi kA upabhoga para dravyoM se vilaga hokara apane meM hI karatA hai| * jisa prakAra candana vRkSa para lipaTA huA sarpa apane bairI garuDa pakSI ko dekhate hI tatkAla AkhoM se ojhala ho jAtA hai, patA lagAne para bhI usakA patA nahIM lgtaa| usI prakAra bhedavijJAna ke utpanna hote hI samasta karma AtmA ko choDakara ************ na mAlUma kahIM lApatA ho jAte haiM, bhedavijJAna ke utpanna hote hI karmoM kI sUrata bhI nahIM dIkha pdd'tii| jo mahAnubhAva samasta zAroM meM vizArada hai aura zuddha cidUpa kI prApti kA abhilASI hai use cAhiyo ki vaha ekAna ho bhedavijJAna kI hI bhAvanA kare, bhedavijJAna se atirikta kisI padArtha meM dhyAna na lgaaye| prathama to ciTThapake dhyAna meM ruci nahIM hotI, yadi ruci ho jAye to cipa ke svarUpa kA pratipAdana karane vAlA zAstra nahIM milatA, kadAcit zAstra prApta ho jAye to usakA upadezaka guru nahIM prApta hotA, guru kI prApti ho jAye to bhedavijJAna kI prApti jaldI nahIM hotI, isaliye bhedavijJAna kI prApti sabase durlabha hai| AtmA rUpI bhUmi meM karmarUpI abhedya parvata tabhI taka nizcala rUpa se sthira raha sakate haiM jaba taka bhedavijJAna rUpI vaja inake mastaka para par3akara inheM pUrNa-cUrNa nahIM kara ddaaltaa| yaha cetana aura jaDa padArtha parAye aura apane haiM isa prakAra kA mana meM citavana karanA hI moha hai kyoki yadi vAstava meM dekhA jAye to koI padArtha kisI kA nahIM hai| + AtmA aura deha ke bhedavijJAna se utpanna hue AlhAda se jo AnaMdita hai vaha tapa dvArA bhayAnaka duSkarmoM ko bhogate hue bhI kheda ko prApta nahIM hotA / samyakadRSTi ko kabhI bhI ina vyAdhi ke sthAnabhUta indriya viSaya meM atyaMta anAdara bhAva asiddha nahIM; kAraNa ki vaha indriya viSaya svayaM hI bAdhA kA hetu (nimita) hai aura isase bhoga meM aura roga meM koI aMtara nahIM hai| darzana moha rahita samyaSTi gRhastha mokSamArga meM sthita hai, parantu darzana moha sahita muni mokSamArga meM sthita nahIM hai| isase mithyAtvI muni kI apekSA mithyAtva rahita samyaSTi gRhastha zreSTha hai| *maraNa jaisA daHkha prApta hone para bhI jo jIva samyaktva ko nahIM chor3ate haiM, unake sAmane indra bhI apanI RddhiyoM ke vistAra kI niMdA karatA huA unheM praNAma karatA hai| yaditIva tapa ko kiyA jAye to vaha tapa samyadarzana sahita zuddha kahalAyegA parantu yadi mithyAtva sahita hai to vaha tapa azuddha kahA jAyegA, kyoMki vaha AtmA kI ora dRSTina racatA huA para pudagala kI ora dRSTi lagAye rahatA hai isase madaho jAtA hai| para pudgalIya paryAya meM sta hone se duHkha kA bIja hI botA hai| * samyakadRSTiko niyamase jJAna aura vairAgya kI zakti hotI hai kyoki vaha samyadRSTi jIva svarUpa kA gahaNa aura para kA tyAga karane kI vidhi ke dvArA vastu svarUpa 314 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2726627 *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI 7kA abhyAsa karane ke liye vaha sva hai (arthAt Atma svarUpa hai) aura yaha para hai, isa bheda ko paramArtha se jAnakara sva meM sthira hotA hai aura para se rAma ke yoga se sarvatra viramatA (rUkatA) hai| yaha rIti jJAna vairAgya kI zakti ke binA nahIM ho sktii| + jo puruSa samyaktva rUpI ratna rAzi se sahita haiM ve dhana dhAnyAdi vaibhava se rahita hone para bhI vAstava meM ve vaibhava sahita hI haiM, aura jo puruSa samyaktva se rahita haiM ve dhanAdi sahita hoM to bhI daridrI hI haiN| * he mune! tU samyaktva ke guNa aura mithyAtva ke doSoM ko jAnakara samyaktva rUpI ratna ko bhAvapUrvaka dhAraNa kara yaha guNa rUpI ratnoM meM sAra hai aura mokSa rUpI maMdira kA prathama sopAna hai arthAt car3hane ke liye pahalI sIr3hI hai| samyaktva sahita jIva ko vighna bhI ho to vaha use utsava samAna mAnatA hai aura mithyAtva sahita jIva ko parama utsava bhI ho to vaha use mahA vidhna hai / + jise sva-para kA bhedavijJAna nahIM hai vahI para dravya meM ahaMkAra-mamakAra karatA hai, bheda vijJAnI ahaMkAra-mamakAra nahIM karatA; isaliye para dravya meM pravRti kA kAraNa bhedavijJAna kA abhAva hai aura svadravya meM pravRti kA kAraNa bhedavijJAna hI hai| + saMzaya, vimoha aura vibhrama se rahita sahaja zuddha kevalajJAna darzana svabhAvI nijAtma svarUpa kA grahaNa-paricchedana- paricchiti aura paradravya kA svarUpa arthAt bhAvakarma, dravyakarma, nokarma kA svarUpa, pudgala Adi pA~ca dravyoM kA svarUpa tathA anya jIva kA svarUpa jAnanA, vaha samyakjJAna hai| samyakdarzana sahita samyakjJAna ko dRDha karanA caahiye| jisa prakAra sUrya samasta padArthoM ko tathA svayaM apane ko yathAvat darzAtA hai, usI prakAra jo aneka dharmayukta svayaM apane ko arthAt nija AtmA ko tathA para padArthoM ko jyoM kA tyoM batalAtA hai, use samyakjJAna kahate haiN| * jisa prakAra nAva meM baiThe hue kisI manuSya ko nAva kI gati ke saMskAra vaza, padArtha viparIta svarUpa se samajha meM Ate haiM arthAt svayaM gatimAna hone para bhI sthira hai aura vRkSa parvata Adi sthira hone para bhI gatimAna samajha meM Ate haiM usI prakAra jIva ko mithyAdarzana ke udayavaza nau padArtha viparIta svarUpa se samajha meM Ate haiN| * jisa samaya samyakjJAna rUpI dIpaka se bhogoM kI nirguNatA jAnane meM AtI hai arthAt bhoga jarA bhI guNakArI nahIM haiM yaha bAta acala rUpa se hRdaya para aMkita ho jAtI hai usa samaya bhoga aura saMsAra se vairAgya hotA hai| + krodhAdika aura jJAna bhinna-bhinna vastue~ haiM, na to jJAna meM krodhAdi haiM aura na 000000000000000000 315 sAra sUtra -*-*-*-*-* krodhAdi meM jJAna hai| aisA bhedajJAna ho taba unameM ekatvarUpa ajJAna kA nAza hotA hai aura ajJAna ke nAza ho jAne se karma baMdha bhI nahIM hotaa| isa prakAra jJAna se hI baMdha kA nirodha hotA hai| AtmA sarvajJa svarUpa hai tathA rAga dveSAdi va karmAdi rahita zuddha hai| bhavya jIva isI kA sAdhana karate haiM, jisane AtmajJAna rahita vrata pAle, cAritra pAlA usane mithyA AtmA kA hI sevana kiyA, mithyA Agama ko hI jAnA / + kevalajJAnI paramAtmA sUrya samAna kevalajJAna dvArA AtmA ko dekhate anubhavate haiM aura zrutakevalI dIpaka samAna zrutajJAna dvArA AtmA ko dekhate anubhavate haiN| isa prakAra kevalI meM aura zrutakevalI meM svarUpa sthiratA kI tAratamyatA rUpa bheda hI mukhya hai| kama jyAdA padArthoM ke jAnane rUpa bheda atyanta mauNa hai; isaliye bahuta jAnane kI icchArUpa kSobha chor3akara svarUpa meM hI nizcala rahanA yogya hai| yahI kevalajJAna prApti kA upAya haiN| jaisA kAraNa hotA hai vaise kArya kI utpatti hotI hai, samyakadRSTi hI apane zuddhopayoga ke abhyAsa se anaMta darzana kA prakAza kara sakatA hai| zuddhAtmA ke anubhava se hI AtmA kevalajJAna svarUpa ho jAtA hai va AtmA ke ahitakArI karmoM kA kSaya ho jAtA hai| zAstra dvArA mokSamArga ko jAna lene para bhI satkriyA se rahita jJAna iSTa lakSya prApta nahIM karA sktaa| jaise mArga kA jAnakAra puruSa icchita deza kI prApti ke lie samucita prayatna na kare to vaha mantavya taka nahIM pahu~ca sakatA athavA anukUla vAyu kI preraNA ke abhAva meM jalayAna icchita sthAna taka nahIM pahu~ca sakatA / + cAritra zUnya puruSa kA vipula zAstrAdhyayana bhI vyartha hI hai, jaise ki andhe ke Age lAkhoM-karor3oM dIpa jalAnA vyartha hai| cAritra sampanna kA alpa jJAna bhI bahuta hai aura cAritra vihIna kA bahuta zrutajJAna bhI niSphala hai| nizcayanaya ke abhiprAyAnusAra AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie tanmaya honA hI nizcaya samyakcAritra hai| aise cAritrazIla yogI ko hI nirvANa kI prApti hotI hai| + vAstava meM cAritra hI dharma hai| isa dharma ko zamarUpa kahA gayA hai| moha va kSobha se rahita AtmA kA nirmala pariNAma hI zama yA samatA rUpa hai| samatA, mAdhyastha bhAva, zuddhabhAva, vItarAgatA, cAritra, dharma aura svabhAva-ArAdhanA yaha saba ekArthaka haiN| + jisane sva- dravya va para dravya ke bhedajJAna ke zraddhAna tathA AcaraNa dvArA padArthoM tathA sUtroM ko bhalI bhAMti jAna liyA hai, jo saMyama aura tapa se yukta hai, vigatarAma hai, * Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra sutra** * * e + * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI sukha-duHkha meM samabhAva rakhatA hai, usI zramaNa ko zuddhopayogI kahA jAtA hai| aise zuddhopayogI ke hI zrAmaNya kahA gayA hai, usI ke darzana aura jJAna kahA gayA hai, usI kA nirvANa hotA hai, vahI siddha pada prApta karatA hai, use maiM namana karatA huuN| k * nizcaya cAriza to sAdhya rUpa hai tathA sarAga vyavahAra cAritra usakA sAdhana hai| sAdhana tathA sAdhya svarUpa donoM cAritra ko krama pUrvaka dhAraNa karane para jIva prabodha ko prApta hotA hai| Abhyantara zuddhi hone para bAhya zuddhi bhI niyamata: hI hai| Abhyantara doSa se hI manuSya bAhA doSa karatA hai| mada, mAna, mAyA aura lobha se rahita bhAva hI bhAva zuddhi hai,aisA lokAloka ke jJAtA dRSTA sarvajJadeva kA bhavyajIvoM ke liye upadeza hai| zraddhA ko nagara, tapa aura saMvara ko argalA, kSamA ko burja, khAI aura zatanI svarUpa pigupti (mana, vacana, kAya) se surakSita tathA ajeya sudda prAkAra banAkara taparUpI vANI se yukta dhanuSa se karma kavaca ko bhedakara AMtarika saMgAma kA vijetA muni saMsAra se mukta hotA hai| jinadeva ke matAnusAra AhAra, Asana tathA nidrA para vijaya prApta karake guru prasAda se jJAna prApta kara nijAtmA kA dhyAna karanA cAhiye / sampUrNa jJAna ke prakAzana se, ajJAna aura moha ke parihAra se tathA rAga-dveSa ke pUrNa kSaya se jIva ekAnta sukha arthAt mokSa prApta karatA hai| * jinheM AtmA aura anAtmA kA jJAna nahIM hai unheM bhedavijJAna nahIM hai, jinheM bhedavijJAna nahIM hai unakI samasta kriyAe~ kevala zarIra zoSaNa kI hai vaha mithyAcAritra hai; ata: mithyAcAritra se apane ko mokSamArgI mAnane kA ahaMkAra tyAga kara Atmahita ke mArga meM laganA caahiye| *jaise kevala adhyAtma carcA karane mAtra se apane ko sAyaSTi mAnane vAle ahaMkArI mokSamArga se dUra haiM, isI prakAra bhedajJAna rahita mahAvatAdi ke ahaMkArI bhI mokSamArga se dUra haiN| samyaktva sahita cAritra hI mokSamArga meM kAryakArI hai| * mokSamArga meM sthitave haiM jo samyakSTi bhedavijJAnI haiM jinheM samyacAriza ke pAlana karane kI caTapaTI hai| jo acAriza dazA meM apanI hInatA svIkAra karate haiN| cAritra kI mahimA ko jAnate va mAnate haiM, aise avirata samyakadRSTi bhI mokSamArgI haiM tathA bhedavijJAna kI mahimA ko dhAraNa kara jo vrata saMyama pAlate haiM aise zrAvaka yA mahAvatI sAdhu unase bhI Age mokSamArga meM bar3he hue haiN| samyakadRSTi jIva vata cAriza ko tiraskAra dRSTi se nahIM dekhate, Adara karate haiN| isI prakAra mahAvatI adhyAtma kA nirAdara nahIM karate, kintu adhyAtma ko jIvana meM utArate haiM tathA Atma ramaNa rUpa nizcaya cAriza ko svIkAra karate haiM jo sAkSAt ************ mokSa kA hetu hai| jo loga isa jinAgama ke rahasya ke jJAtA nahIM haiM ve kevala paramAtmA ke bhajana, bAhya vratAcaraNa meM magana haiM aura ina zubha kAryoM se mukti mAnate haiN| ina zubha kAryoM kA niSedha nahIM hai paraMtu yaha mAnakara calo ki yaha puNyabandha ke kArya hai kintu mokSa kA patha puNya-pApa se bhinna jJAnAzraya se hI hai, vahI sAdhya hai| jinake hRdayA kamala meM jJAnakalA pragaTa huI hai unakI dRSTi bAhA se simaTakara antaraMga ko prakAzita karatI hai, ve jagata se bhinna AtmA kA darzana karate haiN| isake samasta guNoM ko parakhate haiM ve hI paramArthI apane parama artha ke sAdhaka haiN| Atma svarUpa kA anubhava hI sampUrNa arthoM ko siddha karane vAle cintAmaNi sna ke samAna apUrva zakti kA bhaMDAra hai| isI ke Azraya se jIva saMsAra ke sampUrNa bandhanoM ko tor3akara mokSa ke patha kA pathika banatA hai tathA catuti rUpa saMsAra ke duHkhoM se TUTa jAtA hai| pUrvakRta karma kA vinAza, navIna karma kA nirodha, yaha donoM mukti ke upAya hai jo AtmAnubhavI ko sahaja prApta hai|| + he Atman ! tU para kI ora duSTi karake dIna huA lalacAtA phiratA hai| tUne kabhI apanI nija nidhi kA darzana nahIM kiyaa| tere bhItara jJAna kalA aisI apUrva nidhi hai, jo tere sampUrNa prayojanoM ko sAdhane vAlI hai| vahI tere liye ciMtAmaNi stana ke samAna zakti vAlI vastu hai| jisakI zakti vicAra meM nahIM AtI, paraMtu svayaM ananta zakti usameM hai, usakA Azraya kara, tere sarva manoratha pUrNa hoNge| vastuta: para padArtha apanI-apanI savA meM akSuNNa haiM, unakA jIva bhoga nahIM karatA, na kara sakatA hai| "maiMne padArtha bhogA" yaha to upacarita kathana hai| padArtha kA jJAna hI padArtha kA vedana hai aura usake prati rAga hI usa padArtha kA bhoganA kahA jAtA hai| jJAnI jAnatA hai ki saMsAra kA pratyeka padArtha kSaNabhaMgura hai, parivartanazIla hai tathA merA jJAna bhAva bhI parivartanazIla hai| sabhI padArtha kSaNa-kSaNa meM paryAya badalate haiN| aisI avasthA meM maiM jisakI AkAMkSA karatA hU~ vaha kSaNabhara meM vinaSTa ho jAtA hai, vaha to prApta nahIM ho sakatA / yadi anAgata paryAya kI AkAMkSA karato taba taka merA bhAva parivartita ho jAtA hai| ata: donoM ke samaya-samaya parivartana rUpa hone se AkAMkSA aura AkAMkSita donoM kA eka kAla meM astitva nahIM banatA, ata: vedya vedaka bhAva ke, jo vibhAvarUpa haiM, caMcala hone se jaba donoM kA yoga sambhava hI nahIM hai, taba kAMkSA karanA vRthA hai, mAtra karma baMdha kA hetu hai ata: jJAnI ina sabase viraktatA hI ko prApta hotA hai| jJAnI puruSa yaha jAnatA hai ki jIvadravya aura pudagala dravyadonoM dravyoM meM yahI sabase bar3A antara hai ki jIva apanI pariNati ko jAnatA hai, pudagala kI pariNati ko jAnatA hai, pagalakarma ke udaya janya avasthA ko jAnatA hai| kintu pudagala dravya ** ******** HEE 16--16: E-E- Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-*-*-*-* zrI upadeza zuddha sAra jI na to apanI pariNati ko jAnatA hai, na apane pariNAma ke phala ko jAnatA hai, aura na jIva aura usakI pariNati ko jAnatA hai kyoMki vaha acetana jaDa dravya hai| isa prakAra paraspara viruddha lakSaNa dhAraNa karane vAle jIva- ajIva donoM dravyoM meM, usake guNoM meM tathA donoM kI paryAyoM meM paraspara meM atyanta bheda hai isaliye unameM eka dUsare kI paryAyoM se tAdAtmya sambandha sthApita nahIM ho sakatA / + jIva dravya aura pudgala dravya kA bhI paraspara anAdi sambandha hai tathApi unakA saMyoga sambandha hai, tAdAtmya nahIM hai| unameM eka dUsare ke nimita se pariNamana bhI dekhe jAte haiM, una pariNamatroM meM nimita-naimitika sambandha avazya hai, parantu upAdAna- upAdeya bhAva, kartA-karmabhAva nahIM hai| + jo svAdhIna ho vaha svabhAva kahalAtA hai, paraMtu jo para ke AdhIna ho vaha svabhAva nahIM hotA, vaha vibhAva hotA hai| so vibhAva rUpa pariNamana bhI bhale hI para ke nimita se ho parantu vastu kI pariNamanazIlatA rUpa svabhAva ke abhAva meM vaha para ke rahane para bhI nahIM hotA; ataH yaha siddha hai ki jIva apane svabhAva-vibhAva pariNamana meM svayaM jimmevAra hai, para kA koI doSa nahIM hai / + jJAnI jIva vastu kI sthiti ko samajhatA hai ata: vaha para ko para vastu jAna moha nahIM karatA ataH bandha nahIM krtaa| vaha vastu ke svabhAva kA mAtra jJAtA hotA hai| para vastu ke sAtha usakA mAtra jJeya-jJAyaka bhAva saMbaMdha hai; ata: vaha saMsAra ke sampUrNa parivartana ko taTastha vyakti kI taraha mAtra dekhatA hai, usameM lIna nahIM hotaa| isa prakAra kA bhedavijJAnI para se virakta hokara para ke kartRtva bhAva ko chor3a detA hai| + AtmA upayoga lakSaNa vAlA hai, ataH svayaM jJAnarUpa hai, jJAnamayI hai, sadA kAla caitanyopayoga rUpa rahatA hai| zuddha dazA meM jJAnopayoga rUpa hai aura azuddha rAmAdi yukta dazA meM bhI azuddha jJAnopayoga rUpa hai| jJAnarUpatA kA parityAga kabhI ho sakatA nahIM hai| + ajJAnI mithyAdRSTi AtmA ke svarUpa ko yathArtha na jAnane se anAtmajJa hai| apane svarUpa ko para ke sAtha arthAt zarIra ke sAtha ekAkAra kara jJAna karatA hai| donoM kI vibhinnatA use anubhava meM nahIM AtI, isa ajJAna kI bhUmikA ko vaha nahIM tyAgatA / zAstra paThana karate hue vratAdi pAlate hue, dAna pUjAdi zubha kArya kA AcaraNa karate hue bhI zarIra AtmA bhinna-bhinna hai, aisA zAstra ke AdhAra para jAnate tathA varNana karate hue bhI, vaha apane ko zarIra se bhinna karmodaya janita vikAroM se bhinna anubhava nahIM karatA, kintu unake ekAkAra rUpa ko anubhava karatA hai| usakA jJAna bhale hI AgamAzrita ho, vratAcaraNAdi AgamAnukUla hoM, para zraddhArUpa pariNati para bhAvoM ke ekAkAra rUpa hone se pariNatiyAM ajJAnamaya hI haiM; 317 sAra sUtra *** ata: yaha pada pada para ajJAnamaya bhAva kA hI kartA hotA hai, jJAnamaya bhAva kA kabhI nahIM hotA / samyakadRSTi jJAnI AtmA karmoM ke madhya paDA huA bhI sarva para dravyoM se rAga bhAva kA tyAga karatA huA isI taraha karma rUpI ja se lipta nahIM hotA hai, jisa taraha kIcar3a meM par3A huA sonA jaMga ko prApta nahIM hotA hai; parantu ajJAnI jIva karmoM ke madhya par3A huA sarva para dravyoM meM rAma bhAva karatA huA karma rUpI rUja se lipta ho jAtA hai| samyakadRSTi aisA bhItara se vairAgI hotA hai ki karmoM kA phala bhogate hue bhI karmoM kI nirjarA kara detA hai tathA baMdha yA to hotA nahIM, yadi kaSAya ke anusAra kucha hotA bhI hai to vaha saMsAra meM bhramaNa karAne vAlA nahIM hotA hai| zuddha nizcayanaya ke dvArA jo zuddha AtmA kA anubhava hai vaha nizcaya samyakjJAna hai aisA jAna karake jaba koI apane AtmA ko apane AtmA meM nizcala rUpa se * dhAraNa karatA hai taba vahA~ sarva tarapha se nitya hI eka jJAnaghana AtmA hI svAda meM AtA hai| ajJAnI sadA hI karma kI prakRtiyoM ke svabhAvoM meM arthAt jaisA karma kA udaya hotA hai usameM lIna hokara sukha-duHkha kA bhoktA ho jAtA hai| jJAnI prakRti ke svabhAva se arthAt karmoM ke udaya se virakta rahatA hai, isaliye kabhI bhI bhoktA nahIM hotA hai, vaha jJAtA rahatA hai| aisA niyama samajhakara ajJAnapanA tyAga denA cAhiye aura zuddha eka AtmA kI nizcala jyoti meM thira hokara jJAnabhAva kA hI sevana karanA caahiye| + isa jagata meM jaba taka paramAtmA kA jJAna mAnava ke hRdaya meM nahIM virAjatA hai, taba taka hI buddhi rUpI nadI, zAstra rUpI samudra kI tarapha Age-Age daur3atI rahatI hai| AtmA kA anubhava hote hI buddhi sthira ho jAtI hai| satpuruSoM kI satsaMgati rUpI amRta ke jharane se puruSoM kA hRdaya pavitra ho jAtA hai taba usameM viveka se prasanna huI jJAnamayI lakSmI nivAsa karatI hai| + jaise lavaNa kI kaNikA jivhA dvArA upayoga meM lavaNapane kA svAda, bodha karAtI hai| mizrI kI kaNikA upayoga meM miSThapane kA jJAna karAtI hai, vaise hI AtmA ke svabhAva kA eka samaya mAtra bhI anubhava sahaja sukha kA jJAna karAtA hai| + jaise- kastUrI mRga kI nAbhi meM hotI hai, vaha usakI sugandha kA anubhava karatA hai parantu usa kastUrI ko apanI nAbhi meM na dekhakara bAhara-bAhara DhU~DhatA hai, jaise- hAtha meM mudrikA hote hue bhI koI bhUla jAve ki mudrikA mere pAsa nahIM hai aura usa mudrikA ko bAhara-bAhara DhU~Dhane lge| jaise- madirA se unmata apane ghara meM baiThe hue bhI koI vyakti apane ghara ko bhUla jAve aura bAhara DhU~DhatA phire va pUchatA phire ki merA ghara * Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sAra sUtra** * *** E * ******* ** zrI upadeza zuddha sAra jI kahI hai, usI taraha yaha ajJAnI prANI sahaja sukha ko apane pAsa rakhate hue bhI va kabhI usakA bilkula malIna anubhava, kabhI kama malIna anubhava, kabhI kucha svaccha svAda pAte hue bhI usa sahana sukha ko bhUlA huA hai aura zrama se indriyoM ke viSayoM meM DhU~DhatA phiratA hai ki yahA~ sukha hogaa| sAdhaka ko bAharI cAriyoM meM nimita mAtra se hI santoSa nahIM karanA caahiye| jaba AtmA Atma samAdhi meM va AtmAnubhava meM vartana kare taba hI kucha phala huA, taba hI mokSamArga sadhA aisA bhAva rakhanA cAhiye kyoki jaba taka zaddhAtmA kA dhyAna hokara zaddhopayoga kA aMza nahIM pragaTa hogA taba taka saMvara va nirjarA ke tatva nahIM pragaTa hoNge| +jo koI para padArthoM meM ahaMkAra mamakAra kA tyAga karake ekAma bhAva se apane AtmA kA anubhava karatA hai vaha pUrva saMcaya kiye hue karma maloM kA nAza karatA hai tathA navIna karmoM kA saMvara bhI karatA hai| + pavitra hone kA upAya paviSa kA dhyAna karanA hai| maiM kaSAya rahita va saMjJAoM se rahita zuddhAtmA hU~va sarva hI vizva kI AtmAe~ zuddha hai, isa taraha bhAvanA karane se svAnubhava kA lAbha hotA hai| svAnubhava ko hI dharma dhyAna tathA zukla dhyAna nitya udaya rUpa samayasAra paramAtmA kA anubhava karatA hai| vAstava meM yaha AtmAnubhava hI mokSamArga hai aura yogI ko yahI nirantara karanA caahiye| jhAna AtmA se bhinna apanA svataMtra astitva nahIM rakhatA, isI prakAra AtmA bhI jJAna se bhinna hokara apanA svataMtra astitva nahIM rkhtii| donoM meM guNa-guNIpane kA saMbaMdha hai| guNa-guNI kabhI pRthak nahIM ho sakate, unakI eka hI sattA hai| AtmA hI samyadarzana jJAna cAribha svarUpa hai, snAya svarUpa AtmA hI mokSa kA mArga hai| yaha eka hI mokSa kA mArga sunizcita hai, anya koI mArga mokSa kA nahIM hai| isa zuddha caitanya svarUpa meM jo samyakadRSTi jIva apane ko sthApita karate haiM usakA hI anubhava karate haiM, usakA bAra-bAra cintavana-smaraNa karate rahate haiM tathA use chor3akara anya padArthoM kA kiMcit bhI sparza nahIM karate arthAt unakI ora apanA upayoga nahIM le jAte, ekAgatA se apane zuddha caitanya svarUpa AtmA meM hI apanA upayoga rakhate haiM, usI meM ramate haiM, anya padArthoM ke AdhAra para hone vAle moha rAgAdi vibhAvoM meM pariNamana nahIM karate, aise dhyAnI ekAgatA meM Asada saMyamI samyakadRSTi jIva hI zIghatA se usI bhava meM yA tIsare bhava meM Atma vizuddha svarUpa kaivalya ko yA muktidazA ko prApta karate haiN| jo isa sva saMvedana jJAna kA Azraya karate haiM, isI meM lIna hote haiM, ve mukti ke avinAzI svAdhIna zAzvata sukha kA bIja bo rahe haiM, zIgha hI unakA vaha kalpavRkSa phlegaa| unheM kovalajJAna kI prApti hogI tathA AThoM karmoM kI upAdhi se rahita siddhAvasthA ko prApta kreNge| * mokSa puruSArtha hI sampUrNa puruSArthoM kI carama sImA hai| use prApta karane para jIva anAdi apanI bhUloM kA parimArjana kara nirdoSa usa avasthA ko prApta hotA hai, jisake bAda kucha karanA zeSa nahIM raha jAtA, usa jJAna ko prApta ho jAtA hai jisase bAhara kucha bhI jAnanA zeSa nahIM raha jAtA, usa AnaMda ko prApta hotA hai jisase adhika koI Ananda prApta karanA zeSa nahIM raha jaataa| aisA tRpta hotA hai ki atRpti zeSa nahIM raha jaatii| karaNIya sabhI kAryoM kI samApti ho jAne se kRtakRtya ho jAtA hai| koI gantavya sthAna na rahane se loka ke zikhara meM virAjamAna sthira ho jAtA hai yahI sva kI paripUrNa prApti hai, jo samasta para dravyoM se unake guNoM aura paryAyoM se bhinna apane ananta guNa-paryAyoM meM vistAra rUpa hai| yaha aisI avasthA hai jisameM aba kabhI parivartana nahIM hotA hai| yahI ananta avinAzI sukha kI prApti hai| jIva kI jo anAdi kI abhilASA thI ki mujhe vaha sukha prApta ho vaha abhilASA pUrNa ho jAne se jIva nirabhilASI ho gyaa| * gambhIra va nirmala mana ke sarovara ke bhItara jaba taka cAroM tarapha se kaSAyarUpI magara macchoM kA vAsa hai, taba taka guNoM ke samUha zaMkA rahita hokara vahAM nahIM Thahara sakate, isaliye tU samatA bhAva, indriya damana va vinaya ke dvArA una kaSAyoM ke jItane kA yatna kr| zuddhAtmA kA jahA~ zraddhAna hai, jJAna hai va usI kA dhyAna hai arthAt jahA~ zuddhAtmA kA anubhava hai, upayoga paMcendriya va mana ke viSayoM se haTakara eka nirmala AtmA hI kI tarapha tanmaya hai, vahIM yathArtha mokSamArga hai| *antarAtmA apane AtmA ko akartA va abhoktA dekhatA hai| vaha jAnatA hai ki AtmA jJAna cetanAmaya hai arthAt yaha mAtra zuddha jJAna kA svAda lene vAlA hai| isameM rAga-deSa rUpa kArya karane ke anubhava rUpa karma cetanA tathA sukha-duHkha bhogane rUpa karma phala cetanA nahIM hai| *darzana jJAna cAritramaya AtmA hI nizcaya se eka mokSa kA mArga hai| jo koI isa apane AtmA meM apanI sthiti karatA hai, rAta-dina usI ko dhyAtA hai, usI kA anubhava karatA hai, usI meM hI nirantara vihAra karatA hai, apane AtmA ke sivAya anya AtmAoM ko, sarva pudagaloM ko, dharma, adharma, AkAza aura kAla cAra amUrtIka davyoM ko va sarva hI para bhAvoM ko sparza taka nahIM karatA, vaha hI avazya * jaya tAraNa varaNa 10 * iti * 318