Book Title: Suyagadanga Sutram Part-2
Author(s): Buddhisagar Gani
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600140/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 vIrAbdAH 2489 Jain Education internal 00 ab zreSThi- devacandra lAlabhAI - jainapustakoddhAre granthAGkaH 110 paJcagaNabhRchrImatsu dharmasvAmipraNItaM kharataragaccha gaganAGgaNa bhAskara pAThaka pravarazrImatsAdhuraGgagaNisaGkalitayA dIpikayA samalaGkRtaM tathA zrItacchIharSakulagaNiviracitadIpikAyA viziSTabhAgena saMyutam / sampAdaka:- kriyoddhArakazrImanmohanalAlajImunivaravineya sva0 anuyogAcArya zrImat kezaramunijIgaNivara - vineyo buddhisAgaro gaNiH / prakAzaka:- surata vAstavya zreSThi devacandra lAlabhAI jainapustakoddhArakozasya kAryavAhako motIcaMda maganabhAI coksii| *** zAke 1885 niSkrayaM rUpyakatrayam / prathamaM saMskaraNam / PUR TA zrIsUyagaDAGgasUtram / ( dvitIyazrutaskandhAtmako dvitIyo vibhAgaH ) vikramAbdAH 2019 * 2200 001010 clas khristAbdAH 1962 prataya 500 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakRtAGga suutrdiipikaa| idaM pustakaM zreSThi-devacandra-lAlabhAI-jaina-pustakoddhArasaMsthAyAH kAryavAhaka motIcaMda maganamAI cokasI ityanena bhAvanagare hAIkorTa roDa, mahodaya mudraNa-mandire goviMdalAla becarabhAI paTela dvArA mudrApitam / ___ asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etad bhANDAragArakAryavAhakairAyattIkRtAH / rape- Marg p All Rights Reserved by the Trustees of the Fund. Printed by Govindlal Becharbhai Patel at the Mahodaya Printing Press, High Court Road, Bhavnagar (Saurashtra). Published for Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, Sheth Devchand Lalbhai Jain Boarding House, Badekhan Chakla, Gopipura, Surat. by Hon. Trustee Motichand Maganbhai Choksi. Paper Su // 1 // Jain Educationing ww.jainalibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund Series No. 110 SS S Shree Suyagadang Suttra ( Second Part - Second Shrutaskandh ) S SS - By Shreemad Sudharmaswami Commentary By Shree Sadhurang Gani and Shree Harshakul Gani Vir Samvat 2489 Vikram 2019 Super Star Synergy Price Rs. 3-0-0 Jain Education inte ninaryong Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakRtAGga ghutra 1 | 2 || The Board of Trustees | Nemchand Gulabchand Zaveri 2 Talakchand Motichand 3 Babubhai Premchand. 4 Amichand Zaverchand 5 Keshrichand Hirachand 6 Motichand Maganbhai Choksi saMsthAnuM TrasTI maMDaLa zrI nemacaMda gulAbacaMda devacaMda , talakacaMda metIcaMda , bAbubhAI premacaMda , amIcaMda jhaveracaMda kezarIcaMda hIrAcaMda , metIcaMda maganabhAI mAnada menejIMga TrasTI. = 8 1 cokasI Hon. Managing Trustee. I || R Jain Education I Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana ka AgamavibhAganA apragaTa graMthanI amArI prakAzana-cejanAmAM A paMcama prakAzana pragaTa karatAM anahada AnaMda prApta thAya che. A graMthane prathama bhAga vi. saM. 2015 mAM bahAra paDI gayo che. bIjA zrutaskaMdharUpa A bIjo bhAga prasiddha karatAM ane atyaMta AnaMda anubhavIe chIe. A graMthanuM nAma prAkRtamAM sUyagaDAMga ane saMskRtamAM sUvakatAMga che. graMtha aMgenI mAhitI prathama vibhAgamAM savistara ApelI che. - vivaraNa -A sUtra uparanI dIpikAnuM nAma samyaktva dIpikA paNa che. te sivAya A sUtra upara AcArya zrI hemavimalasUrinA ziSya harSakulagaNie saM. 1583 mAM 6600-7000 kapramANu dIpikA racI che. je bAbu dhanapatasiMhajI taraphathI mudrita thaI che, temane sArabhAga A graMthamAM pAchaLa ApavAmAM Avela che tema ja A graMtha upara bALAvabodha zrI pArdhacaMdrasUrie karela che. bIjI dIpikA- zrI sAdhuraMga upAdhyAye racI che. jene prathama bhAga amArA taraphathI bahAra paDI cUkyo che. bAkIne bIjo bhAga A graMthamAM prasiddha thAya che. A graMthanI presakepI gaNi zrI buddhimunijI taraphathI amane maLI hatI. je ame sAbhAra prakAzita karI cUkyA chIe. A sUtrane be (bALAbetha ) gujarAtI bhASAMtara A0 zrI jinamANekasUrijI vagere taraphathI prakAzita thayA che. aMgrejImAM harmana jekebI taraphathI bhASAMtara thayuM che. Jain Education in For Private & Personal use only Wijainerary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tratAnI I prakAzakIya nivedana zrIvidA | A graMthanI presakepI tayAra karI sazedhana karI ApavA mATe gaNivarya zrI buddhimunijIne ame khAsa upakAra mAnIe chIe maMthanA prathama bhAganuM saMpAdana paNa teozrIe karyuM hatuM. bIjA bhAganA paNa moTA bhAganuM saMpAdana teo zrIe karela che. mULa dIpikAnA aMta bhAganuM mudraNa kArya cAlu hatuM, te arasAmAM teozrInI tabIyata atyaMta aravastha banI, AthI saMzodhananuM kArya paM. kapUracaMda raNachoDadAsa vAraiyAne seMpavAmAM AvyuM. tabIyata asvastha hovA chatAM pU8 gaNi zrI chelI praphe jAte tapAsatA. A rIte teozrI devagata thavAthI bAkInI meTara mATe bIjAnI madada levI paDI che teozrInA AtmAnI A take zAMti IcchIe chIe. A graMthanI prastAvanA lakhI ApavA mATe A0 zrI kRpAcaMdrasUrijI ma.nA ziSya upA0 zrI sukhasAgarajI manA ziSya pU. munirAja zrI maMgalasAgarajI mahArAjazrIna tathA mUla sUtrane tathA subhASita gadya-padya-saMgrahane akArAdi * krama tayAra karI ApavA badala gaNivarya zrI buddhimunijI mahArAjanA ziSya pU. muni zrI jayAnaMdamunijI mane, AbhAra mAnIe chIe, daSTideSa ke mudraNadeSathI je kaMI skUlanAe rahI javA pAmI hoya tenI aMtaHkaraNathI kSamA yAcIe chIe. saM. 2019 li. motIcaMda maganalAla cokasI mauna ekAdazI menejIMga TrasTI (mAgazara sudi 11 zeTha devacaMda lAlabhAI pustakeddAra phaMDa, surata, For Private Jain Education in netary.org Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedn| bhagavAn zrI mahAvIra svAmijI ke mukha se " upanneha vA" "vigamei vA 2" "dhuvei vA 3" isa prakAra tripadI suNa karake gaNadharoM ne dvAdazAtrI kI racanA karate samaya prathama AcArAGga sUtra kI racanA kI kAraNa kI " samvesi AyAro titthassa pavattaNe paDhamayAe sesAi aMgAI ekArasa aNupubdhie" (AcA0ni0 gA. 8) tIrthakara bhagavAn apane apane tIrtha pravartana ke samaya Adi meM AcAra ko hi pradhAnatA dete hai| AtmakalyANArtha jIvoM ke lie to " caraNa karaNa" hI mokSaprApti kA pradhAna sAdhana hai| prastuta sUtrakRtAGga dusare nambara kA sUtra hai. sUtrakRtAGga kA AcArAGga sUtra ke sAtha sambaMdha batalAte huve niyuktikAra zrI bhadrabAhusvAmi kahate hai " jIvo chakAya parUvaNAya tesiM vaheNa baMdhoti " ( A. ni. gA. 35) uparokta pAThase spaSTa hai kI AcArAta sUtra meM batalAe hue pRthvIkAya Adi SaT jIvanikAya prANiyoM ke vadhase yAne hiMsA se utpanna honevAle karmoM kA " baMdha" usako samajhoM aura samajhane ke bAda jJAnapUrvaka kriyA dvArA tyAga karo "bujhijatti tiuTTijA baMdhaNaM parijANiyA" ityAdi uparokta sUtrakRtAGga ke Adima sUtra meM (sU. 1) zrI gaNadhara sudharmAsvAmi batalAte hai ki karma 1 bhagavAn mahAvIra ne apanI dIrghakAlika sAdhanA ke bAda jo anubhava ratna prApta kiyA usake eka aMza meM sUcita kiyA gayA hai ki koI bhI puruSa Jain Educati onal Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedn| patrakatAmA sUtra diipikaa| bandhanoM kA mUlabhUta kAraNa samaja ke viziSTa saMyama anuSThAna dvArA kriyA karake AtmA ko-koM ke bandhana se mukta kro| yahAM para anya darzana vAle koi eka kevala jJAna se mokSa mAnate hai / aura dusare darzanAvalambI kevaLa kriyAse hi mokSa mAnate haiN| paraMtu jainadarzana meM to "umAmyAM jJAnakriyAbhyAmeva muktiH" jJAna aura kriyA dono milane para hI mokSa hai, aisA jJAnapUrvaka kriyA dvArA pratyakSa siddha karate hai| ataH prastuta sUtra-kRtAha meM dravyAnuyoga pradhAna hone se naya-nijhepAdika ke svarUpoM kA varNana karate samaya tinaso tresaTha ( 363 ) pAkhaNDiyo kA mata kA khaNDana karake, isa graMtha meM ahaMta bhagavAn ke siddhAnto kA suMdaratApUrvaka pratipAdana kiyA hai| isa graMtha ke paThapAThana se bhavya jana jainadarzana ke siddhAMtoM (dravyAnuyoga) kA vistRta rUpa se jJAna prApta kara sakate hai| prastuta graMtha mUla-niyukti-zrIzIlAnAcArya kRta TIkA tathA zrIharSakulagaNikRta dIpikAsaha prathama chapa cukA hai|| zAnI ho to usakA sAra yahI hai ki vaha apane AtmajJAna ke kAraNa vizvavijJAna kA upabhoga karatA huA kisI kI hiMsA nahIM karanA / kisI bhI prANI ko na satAtA hai, na mAratA hai aura na duHkha hI detA hai| yahi ahiMsA siddhAnta hai| isI meM vijJAna kA antarbhAva ho jAtA hai| evaM khanANiNo sAraM jana hiMsaha kiMcaNa / ahiMsA samayaM ceva eyAvantaM viyANiyA / sUtrakRtAMga / / 1 / 4 / 10 / Adhunika vijJAna aura ahiMsA / lekhaka:-gaNezamuni zAni, sampAdaka:-muni kAntisAgarajI Jain Education Far Private & Personal use Oh WWEjainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parantu zrIkharataragacchezvara zrImajinadevasUrIzvara ke Adeza se pAThaka pravara zrIsAdhuraGgagaNi dvArA saM 1599 varSe saGkalita "dIpikA" nAmaka graMthakA prathama vAra hI mudraNa ho rahA hai| __ prastuta sUtrakRtAGga kI saMkSepArtha bodhinI "dIpikA" ke sampAdana meM gaNivarya zrI buddhimunijI mahArAja dvArA samprApta pratiyoM kA paricaya isa prakAra hai| - (1) prati uMjhAjJAnabhaMDAra kI thI, AgamaprabhAkara munivarya zrI pUnyavijayajI mahArAja dvArA milI thI jisa kA lekhanakArya isa prakAra hai saMvata 1914 varSe jyeSTha zuklA caturdazyAm lipikRtArtha pustikA upAdhyAya maheracandreNa zrIindoramadhye zrI kesariyAnAthajI prasAdAt / / (2) prati pUnA ke bhAnDArakara-prAcya vidyAsaMzodhana mandira kI thI patra saMkhyA 213 / isake aMta meM likhanevAle kA nAma aura saMvatAdi nahIM diye hai, yaha prati zrIyut agaracaMdajI nAhaTTA dvArA prApta huI thii| (3) prati phalodI (rAjasthAna ) moTI dharmazAlA meM zrI saMgha ke jJAnamaMdira se prApta kI. patra saMkhyA 114 / isake aMta meM 1 zrImadbuddhimunera nujJayA, mudraNA'yaM lipikartA-paNDita-gaurI zaGkara-tanaya-dviveyupAhamadanakumAra zarmA / phalodI (phalavRddhi) vAstavyaH / vaikamore / 2007 tamIye varSe potra zuru 13 mande ca // zrI gurviSTaprasAdAcchubhaM bhavatu // Jain Education jainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana / patrakatA sUtra ullekha isa prakAra hai| sambat 1949 varSe kArtika sudi pUrNimAsI medanIpuravare // 4 (4) prati kaccha mAMDavI nagara meM zrI dharmanAthasvAmi prasAdastha jJAnabhaMDAra meM surakSita hai, patra saM. 76 paJca paatthii| prAnta meM puSpikA isa prakAra hai saMvat 1667 varSa mAgasira mAse zukla pakSe ekAdazyAM tithau guruvAsare zrI jesalamera durga pravare, rAulazrI bhImajI rAjye, zrI lokA gacche AcArya zrI 6 ratnasIjI paThanArtha, saMghapati tejapAla putra saMghAti jIvA, tataH putre saMghapati kacarA, svahastena likhitA, RSi zrI pRthvImanu RSiratnA, likhApitA vAcyamAnA zubhaM bhavatu / uparokta pratiyoM ke AdhAra se svargastha munijI gaNijI ne saMzodhana karane kA prayAsa kiA aura bhavya jIvo ke upakArArtha dvitIya dIpikA zrI harSa kulagaNi racita bhI isameM saMmilita kI gaI hai, isaliye paDhanevAlo ko baDI suvidhA rhegii| saMzodhana karate samaya vRdvRtti evaM harSakulagaNi kI dIpikA saMmukha rakhake saMzodhana kiA hai kisI kisI jagaha para upayogI pATha samaja karake pATho TippaNa bhI kie gaye hai| harSakuchagaNiviracita dIpikA isa pratimeM saMpUrNa nahi chapA hai, isakA mahattvapUrNa bhAga hi isameM diyA hai| pAThakapravara zrI sAdhuraMgagaNi kA vizeSa paricaya nahIM milane se yahAM nahIM de sakatA hUM aura jo paricaya hai so isa graMtha NJ ke aMtima prazasti pRSTha-saM. 154 para dI gaI hai. isase unakA paricaya mAluma ho jAtA hai. Jain Education Far Private & Personal use Oh G w w.jainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta dono TIkAo ke AdhAra para svargastha gaNi zrI buddhimunijI mahArAja ne atyaMta parizrama karake saMpAdana kiA hai| vizeSa karake to zarIra asvastha hone para bhI phArama kA khuda hI saMzodhana karate the. evaM paMDita kapuracaMdajI vAraiyA ko bhI tabi. yata kI jyAdA asvasthatA ke kAraNa saMzodhana ke lie die gaye the. jyAdA sAvadhAnI rakhane para bhI yadi koI truTIyAM raha gaI hoM to sujJa vAcaka varga sudhAra ke paDhe ehI prArthanA hai.. jJAnavRddhi ke hetu se uparokta pratiyo ko pradAna karane meM jIna jIna mahAzayone sahAyatA dI hai vaha dhanyavAda ke pAtra hai. | zrI devacaMda lAlabhAI TrasTa ke kAryavAhaka zrIyut kezarIcaMdajI hIrAcaMdajI ke dvArA prastAvanA Adi likhane kI sUcanA milane para 'nivedana ' maiMne likhA hai. evaM gaNi zrI buddhimuni jI mahArAja ke ziSya jayAnaMdamunine bhI mUlasUtra kI akArAdi pariziSTa tathA dIpikAgata subhASita gadya padya saMgraha likhane meM bhI prayatna kiyA hai| ataH saMpAdaka mahAzayajI kA parizrama ko graMtha paThanapAThana karake jJAnavRddhi sAtha saphala kare. iti zubhecchA / Thi. mAdhavalAla bAbu nivedaka :dharmazAlA-pAlItANA. upAdhyAya zrI sukhasAgarajI ma. ke ziSya saM. 2018 kArtika zuklA 11 muni maGgalasAgara Far Private & Personal use Oh wwEjainelibrary.org Jain Educationindmmital I Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrakRtAGga. sUtra. diipikaa|| pariziSTa naM. 1 muulsuutraannaamkaaraadynukrmH| sUtrANAmakArAcanukramaH patrAMka etter 20 aha purise purittha. ahAvare doghe puri0 ahAvare tacce puri0 ahAvare ca utthe puri0 ahabhikbhu luhe. ananAuno AtA dIhatI0 ahAvare doke puri paMca0 ahAvare cau0 pu. niyati ahAvare docce daMDa. ahAvare tacce daMDa ahAvare cau0 daMDa. ahAvare paMca0 daMDa ahAvare chaThe bhosa0 ahAvare sattame phiriyA. ahA aTThame kiriyA0 ahA0 natrame kiriyA0 ahA0 dasame kiriyA0 : rr 16 / Jain Education a l Far Private & Personal use Oh TWwEjainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internation ahA0 ekArasame kiriyA 0 ahA0 bArasame kiriyA0 ahA terasame kiriyA0 aduttaraM caNaM purasa aduA AgAmie aduvaM vA accharAe ahAvare dobahasa ThANaM ahA0 tabassa ThANa0 ahA0 paDhama [sa] ThANa 0 addA0 docca0 ThANa0 dhamma0 ahA0 tacca0 ThANa0 bhIsa0 avirati pahuca bAle ahAvaraM pukharAya patrAMka 44 46 48 49 51 57 60 60 61 66 70 72 78 ahA0 pura0 kammaniyA0 ahA0 pura0 rukkhesu0 ahA0 pura0 ajjAru0 ahA0 pura0 puDhavijoNiyA 0 ahA0 pura0 jAMba kamma0 ahA0 pura0 kammaniyA0 ahA0 pura0 udaesu0 ahA0 pura0 ceva puDhavi 0 ahA0 pura0 nANavihANaM 0 aha0 pura0 NANAvihANaM 0 ahA0 pura0 cauppaya 0 ahA0 pura0 urapari0 ahA0 pura0 bhuyapari0 patrAMka F 9 9 9 9 F F F S S / / / 1 nainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakatA diipikaa| ahiMsayaM savvapayANu ahavA vi viddhaNa. ajoyarUvaM iha. avatarUvaM purisaM abbhAikkhaMti khalu suutraannaamkaaraadynukrmH| ahA. pura0 khahayara0 ahA. pura0 ihegatiyA0 ahA. pura0 sattAnANA0 ahA0 pura0 savAudaga0 ahA0 pura0 udaesu0 ahA. pura. nANa viha. ahA0 pura0 bAukAya ahA. pura0 puDhavittAai0 ahA. pura0 sabve pANA. asaMtaeNaM maNeNaM anna yareNaM maNeNaM ahAkammANi bhuMjaMti0 asesaM akkhayaM vA0 AsadIpaMcamA purisA0 AyariyA vege aNAriyA0 AyA apaJcakkhANI Avi. AcArya Aha-jahA se. AdAya baMbhaceraM ca0 AgaMta'gAre ArAma AraMbhaga ceva parigAhaM 112 / jainelibrary.org For Private & Personal Use Oth Jain Education Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka 134 AusaMto goyamA0 Auso goyamA0 AusaMto udagA0 iha khalu mama anna iha khalu gAratthA sAraMbhA0 iha khalu gA0 kAmabhogA. iha khalu tassa bhikkhussa0 iha khalu nANapaNNANaM. inceyasta ThANassa0 icceehiM bArasahiM0 iti khalu te asanniNo. izcarahiM ThANehiM0 imaM vayaM tu tuma pAu0 4.96 m8F iha khalu pAiNaM vA0 iha khalu paMca maha. iha khalu dhammA purisA0 imaM saJcaM imaM tahita0 iha khalu duve purisA0 ite cattAri purisa0 iha khalu purise anna iha khaDu mama anna iha khalu kAmabhogA. uggA umgaputtA urdU pAdatalA Ahe. Jain Education Jewe.jainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakRtAGga-IN patrAMka 118 eehiM dohiM ThANehiM0 diipikaa| u8 aheyaM tiriyaM0 uI aheyaM ti0 vinAyaka suutraannaamkaaraadynukrmH| etehiM dohiM ThANehiM0 egaMtamevaM aduvAvi0 evaM Na mijati na saMsa0 evaM haM paJcakkhaMtANaM. evaM ege pAgambhitA. evaM se bhikSu virae0 ettha vi siyA ettha0 evaM se bhikkhu dhammasthI. evAmeva te ithikAmehiM. evAmeva samaNugamma0 [evaM ] osahINaM cattA0 evaM khalu bhagavayA0 evaM se bhiksu virate. eehi dohi ThANehiM0 2003 kiTTie nAe samaNAso0 kiriyAi vA akiri0 kiriyAti vA jAva. kallANe pAvae vA vi. kiMtesi tahappagA0 102 gaMtA va tatthA aduvA // 5 // Jain Education in For Private & Personal Use Oh N REjainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internat cogagaH-se kiM kubvaM * ja jaMpi ya imaM samAjAnaM 0 je khalu gAratthA sAraMbhA0 je []] atIyA0 je ime tasA thAvarA0 je ime kAmabhogA 0 jaMpi ya imaM saMparA0 jAvi ya se abhitariyA * jahA se vahae tarasra vA0 je ee sannI vA asanI 0 je kei khuDagA pANA0 patrAMka 101 18 28 29 30 31 31 64 97 101 104 jamidaM orAlamAhAraM0 jeyAvi bIodaga bhoti0 jIvANubhAgaM suvicita je yAvi bhuMjaMti tahappa 0 je garahiyaM ThANamihA0 riskAma kiyA Na ya0 Na Na kujjA vihuNe 0 gaMti'NavaMtiya tastha khalu bhagavayA0 tastha bhikkhu parakaDaM * tattha NaM [je se ] paDhamassa 0 patrAMka 106 117 125 126 130 119 120 122 28 32 35 helibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAtAga-1 patrAMka patrAMka mUla 58 diipikaa| suutraannaamkaaraadynukrmH| te iNameva jIvitaM. taM jahA annaM bhannakA. tassa NaM egamavi0 teNaM garagA aMto. teNaM tattha devA bhavaMti. te savve pAvAuyA. tattha NaM jIvA hatyika te jIvA mAue sayaM0 tattha khalu bhagavayA0 tastha khalu bhagavatA. tattha khalu bhagava0 duve0 tattha se apivi[ ci ]tA tattha khalu bhagava0 chajjIva0 te annamanasatu0 taM bhuMjamANA misiMta. teNaM kAleNaM teNaM samae. tattha nAlaMdAe. tassa NaM levassa gAhA. tassi ca Na gihapade. tasehiM pANehiM nihAya tasA vi buccaMti tasA. tattha AreNaM je tasA. tattha je Are. jAva AuM. tae NaM se udae peDhAla. wwm SCMWWWW 151 153 thUlaM urambhaM iha mAri0 // 6 // Jain Education inten Far Private & Personal use Oh ainettar og Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka thAvarakAyAo vippa 141 moc 000 v dehAcue kammabitie. dosei vA pesei bhaya0 dIsaMti samiyAcArA. dakkhivaNAe paDilaMbho0 dayAvaraM ghamma duguMcha. duhavo vi dhammapi0 108 natthi jIvA ajIvA vA0 natthi dhamme ahamme vA0 natthi baMdhe va mukkhe vA0 natthi punne va pAve vA0 natthi Asave saMvare vA. natthi veyaNA nijarA vA0 nasthi kiriyA akiri0 natthi koheva mANe vA0 nasthi mAyA va lobhe vA0 natthi pejje va dose vA. natthi cAurate saMsAre0 natthi devA va devI vA0 natthi siddhI asiddhI vA0 128 . dhamma kahatassa u. 110 no iNamaTe samaDhe. nasthi loe aloe vA0 Jain Education Internal www in og Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka sUtrakRtAGga sUtra diipikaa| patrAMka 110 purisaM ca viddhaNa. puriseti pinnaMti0 c muulsuutraannaamkaaraadynukrmH| nadhi siddhI niyaM ThANaM. natthi sAhu asAhu vA0 nasthi kallANa pAve vA0 na kiMci rUveNa'bhi. niggaMthadhammami imaM0 nannatva abhiogeNaM. na bAle puNa evaM viSpaDi. buddhassa ANAi isaM0 . 0 moc bhAmaM uppAyaM suviNaM. bhaNa [ha ] devANuppiyA0 bhUyAbhisaMkAi duguMcha. bhagavaM ca udAhu. bha0 ca NaM u0 iha khalu gAhA. bha0 ca NaM u. kei kha0 pari0 bha0 ca NaM u0 saMtegatiyA0 puvAmeva tesiM gAya puDhavI ege mahabbhute. paDhame daMDa samAdANe. pure kaDaM adda ! imaM suNeha. pannaM jahA vaNIe. pinnAga piMDImavi0 0 SWWm. 0 114 4 0 0 < 122 < Jain Education For Private & Personal Use Oh aineitary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka bha0 ca NaM u0 saM0 no khalu. Na u0 saM0 maNussA0 NaM u0 saM0 bhavaMti Ara0 bha0 ca NaM u0 saM0 pANA0 bha0 ca NaM u0 saM0 pANA bhavaMti. bha0 ca NaM u0 saM0 samaNo0 bha0 ca NaM udA0 Na eya bhUyaM0 bha0 ca NaM udA0 AusaMto. bha0 ca NaM udA0 tate paM0 ur 000001 Vror loyaM ca khalu mae. laddhe (hu) atu aho. loyaM ajANitiha0 loyaM vijANaMtiha vijjati tesiM parakame0 vitesiNo mehuppasaMpa0 vAyAbhiooNa japAva mahayA himavaMtamalaya. mahavvae paMca aNuvvaai0 mehAviNo sikhi 116 suyaM me usaMteNaM0 se jahAnAmae kei. sato Natthi viNAso. Ein Education interne Far Private & Personal use Oh linelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakRtAGga sUtra dIpikA / // 8 // Jain Education Internat se kiNaM kiNAvemANe 0 se jahAnAmae gaMDe. se jahAnAmae araI0 se jahAnAmae vammie0 se jahAnAmae rukkhe 0 sauNIpaMjaraM jahA0 se bemi pAiNaM vA0 4 saMte0 se mehAvI jANejjA 0 se mehAvI jANijjA bAhira0 se bemi0 pAiNaM vA 4 jAva0 se bemi pAiNaM bA0 sebhikkhu jANejA saMti virati uvasamaM0 patrAMka 15 16 17 17 17 18 21 24 25 28 20 31 33 sebhikkhu dhammaM kiTTe 0 samaNeti vA mAhaNeti 0 suyaM me Au i0 kha0 kiriyA0 se jahAnAmae kei0 se jahAnAmae ke i0 puri0 kacchaM 0 se jahAnAmae ke 0 pu0 sAlINi0 se jahAnAmae ke0 pu0 gAvadhA0 se jahAnAmae ke0 pu0 aMtosalle0 se egaio AyauM0 se egatio ANugA0 se egaio uvacara0 se egaio pADipahiya0 se egatie saMpicche 0 patrAMka 33 34 35 38 38 40 40 44 51 52 52 52 53 mUla. sUtrANA makArAdya nukramaH / // 8 // jainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se egatie gaThicche. se egatie urabbhiya0 se egatie soyariya0 se egaio vAguri0 se egaio sAuNi se egaio macchiya. se egaio godhAya0 se egatio gopAla. se egatio sovaNi. se egatio soya. paDi. saMtegatiyA maNussA0 se egaio keNavi0 se ega0 keNa0 AyANeNaM. se egatio keNai AdA0 se egatio keNai AyA. se egaio keNai AdA0 se egaio no viti. se egaio No0 vi0 gAhAva0 se egatio samaNaM. se jahAnAmae ke i0 se jahAnAmae (kei ) rukkhe0 se jahAnAmae aNagArA0 se jahAnAmae samaNo0 surya me AusaM0 i0 kha0 AhAra. surya me A usaM0 i0 kha0 paJcakhA0 se kiM taM asinnidiTTate. 55 55 Jain Education jainerary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka patrakRtAGga sUtra dIpikA 100 suutraannaamkaaraadynukrmH| 114 // 9 // 116 savvajoNiyA vi khalu0 samucchihiti satthAro0 sA''jIviyA paTThavitA0 samija loyaM tasa pAva. sIodagaM sevau cIya. sIodagaM vA taha bIya0 siyA ya bIodagai. samArabhaMte vaNiyA0 siNAyagANaM tu duve0 siNAyagANaM tu duve0 samvesi jIvANa dayaha siNAyagANaM tu duve0 siNAyagANaM tu duve0 saMvacchareNAvi ya ega0 saMvacchareNAvi ya ema0 saMvacchareNAvi ya ega0 saMvacchareNAvi ya ega0 savAyaM bhagavaM goyame0 saMsAriyA khalu pANA savAyaM udaye peDhAla. savAyaM udaye peDhAla. saMsAriyA khalu pANA. savAyaM bhagavaM goyame ~ ~~~~r 2422 or 117 121 oc ac 123 125 126 . 127 / haNa chidarbhida vigattagA. Jain Education i n al For Privista personal UE O sa w .jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 2 diipikaagt-subhaassit-gdy-pdy-sNgrhsyaakaaraadynukrmnnikaa| patrAMka patrAMka 111 aTTha guNANaM majhe, ikkeNa guNeNa saMghapaJcakkhaM / titthunnayaM kuNaMto, jugapavaro so ihaM neo| appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppeja vA pro| savyaso taM na bhAsijjA, bhAsaM ahiyagAmiNi / / amUrtazcetano bhogI, nityaH sarvagato'kriyaH / akartA nirguNaH sUkSma, AtmA kapiladarzane // abhaMgeNa va sagaDaM na tarai vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio, mattAe~ vihIi taM seve // ajjhatthavisohie, jIvanikAehiM saMgha (De) do loe / desiyamaIisayataM, jiNehiM telokkadaMsIhiM / / annANaniraMtaratimira pUrapUriyaMmi bhvbhvnne| ko paDada ? payatthe, jai gurudIvA na dipaMti // AyA ceva ahiMsA, AyA hiMsatti nicchao / | eso jo hoI appamatto, ahiMsao hiMsao iyro| 205 111 / isIpambhArAe, uvari khalu joyaNami jo koso| Jain Education inte Sinelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka svakRtAGga sUtra diipikaa| patrAMka 1 | kosassa ca chambhAe, siddhANogAhaNA bhaNiyA / // 10 // uccAliyaMmi pAe, iriyAsamiyassa saMkamaTThAe / vAvajeja kuliMgI, marija tajjogamAsajja // dIpikA gatasubhASita. gdy-pdysNgrhsyaakaaraadynukrmnnikaa| ekasya janmamaraNe, gatayazca zubhAzubhA bhavAvate / tasmAdAkAlikahita-me kenaivAtmanaH kAryam // eraNDaphala bIjAde-bandhacchedAdyathA gatiH / karmabandhanavicchedAt , siddhamyApi tathA bhavet // | ko va na lahijja ? mukkhaM, rAgaddosA jai na hujjA // kulAlacakradoleSu, mukhyANAM hi yathA gatiH / pUrvaprayogataH siddhA, siddhasyorddhagatistathA / / kevalamaNohicaudasa-dasanavapuvvIhi saMparya rahie / suddhamasuddhaM caraNaM ko jANaI ? kajjabhAvaM va // kAlAidosavasao, kahavi dIsaMti tArisA na jaha / samvattha tahavi nasthitti, neva kujjA aNAsAsaM / / kAlociyajayaNAe macchararahiyANa ujjamaMtANaM / jaNajattArahiyAga, hoi jaittaM jaINa sayA / / kevaiyaM kAlaM tu devANuppiyANaM titthe aNusajjisai ? goyamA ! ikvIsavAsasahassAI mama titthe aNusa77 | jissai, titthaM puNa cAuvaNNo samaNasaMgho samaNA |samaNIo sAvayA saaviyaao| kusumapuropte bIje, mathurAyAM nAGkaraH samudbhavati / yatraiva tasya bIjaM, tatraivotpadyate prasavaH / / ko duHkhaM pAvijA? kassa va sukkhe hi vimho hubA! Ladainelibrary.org Jain Education interne Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cattAri paMca joyaNa sayAI gaMdho u mnnuyloyss| urdU baccai jeNe, na hu devA teNa Aviti // Marathi patrAMkA | jo ya paogaM jujai, hiMsatthaM jo ya annabhAveNa / | amaNoya jo pauMjai, ittha viseso mahaM vutto|| jA jayamANassa bhave, virAhagA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa // jaM annANI kamma, khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihi gutto, khavei UsAsamitteNaM // 102 jiNa paMcasu kallANaesu caiva mhrisitvaannubhaavaao| jammaMtarane heNa ya, AgacchaMti surA iyaM // FAS je jattiyA ya heU, bhavassa te ceva tattiyA mokkhe| gaNaNAIyA logA, dohavi puNNA bhave tullA // jaiyA hohI pucchA, jiNaMdapAsaMmi uttaraM taiyA / ikkAsa nigoyassa, aNaMtabhAgo ya siddhigao jo ya pamatto puriso, tassa ya joga paducca je sttaa| vAvijjate niyamA, tesiM so hiMsao hoi|| je vi na vAvijjatI, niyamA tesi pi hiMsao hoii| | sAvajjo ya paogeNa, savvabhAveNa so jamhA // tassa asaMcayao saM-cayao (ya) jAI sttaaii| 105 jogaM pappa viNassaMti, nathi hiMsAphalaM tassa // to bahuguNanAsANaM, sammattacarittaguNaviNAsANaM / 105 | na hu vasamAgaMtabba, rAgaddosANa pAvANaM // Jain Education ww.jainelibrary.org For Private&Personal use Only tematica Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sUtrakRtAGga sUtra dIpikA / // 11 // Jain Education In aNasaMthAra nisanno'vi, munivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai mutisuhaM, katto ? taM cakkabaTTIvi // na na ya tassa tannimitto, baMdho suhumo vi desio samae / aNavajje ya paoge, Na savvabhAveNa so jamdA // nANI kammarasa khaTTa - muTThio no Thio ya hiMsAe / jaya asataM ahiMsa (ttha ) - muTThio avahio so u // na ya hiMsAmiceNaM, sAvajjeNAvi hiMsao hoI / suddhassa ya saMpattI, aphalA bhaNiyA jiNavarehiM // na cAgho gauravAbhAvAnna tiryak prerakaM vinA | na ca dharmAstikAyasyAbhAvAllokopari vrajet // nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA zubhA / uddhaM tasyAH kSite siddhA, lokAnte samavasthitAH // patrAMka 112 105 105 105 111 111 no kinhe no nIle no lohie no hAlide no sukile no surabhigaMdhe no durabhigaMdhe no titte no kaDue no kasAe no aMbile no mahure ( no lavaNe ) no vaTTe no tase no cauraMse no parimaMDale no dIhe no hasse no guru no lahue no sIe no unhe no kakkhaDe no mau no itthI no purise no annA // pa prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho bA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi yatnenAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsa nizvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojI karaNaM tu hiMsA // patrAMka 111 19 105 dIpikA gata subhASita gadya-padya - saMgrahasyA kArAdhanukramaNikA / // 11 // ww.jainelibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka 108 pratyakSa eva vizve'smin prapaJcaH puNyapApayoH dvibhinna(hi) jagatsarva, sukhaduHkhavyavasthayA / pUrvaprayogato'sA-bhAvAdbandhavimokSataH / svabhAvapariNAmAca, siddhasyordhvagatirbhavet // palae mahAguNANaM, havaMti sevArihA lahuguNA vi| athamie diNanAhe, ahilasai jaNo paivaM pi // pUrvasaGgavinirmokSA-ttathA siddhigatiH smRtA / manojJA surabhistanvI, puNyA prmmaasuraa| prAgUbhArA nAma vasudhA, lokamUrdhni vyavasthitA // 111 111 yathA'dhastiryagUI ca, loSTavAyvagnivIcayaH / svabhAvataH pravartante, tathordhvagatirAtmanaH / / brahmA lUnazirA hariIzi saruk vyAlutazizno haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhuk somaH kalAM- ratto vA mUDho vA, jo pauMjai paogaM / hiMsA vi kitaH / svAtho'pi visaMsthulaH khalu vapuH saMsthairUpasthaiH tattha jAyai, tamhA so hiMsao vutto|| sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi // 118 | rAgadveSau vinirjitya, kimaraNye kariSyasi / atra no nirjitAveto, kimaraNye kariSyasi ? // mRllepasaGganirmokSA-dyathA dRSTA''zvalAbunaH / rAjAnaM tRNatulyameva manute zaka'pi naivAdaraH, vitto Ein Educationala For Private & Personal UBE Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakRtAGga patrAMka | 106 diipikaa| // 12 // patrAMka pArjanarakSaNavyayakRtAH prApnoti no vedanAH / saMsArA AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // ntaravayaMpIha labhate zaM muktavanirbhayaH, saMtoSAtparuSo'mRta| tvavamacirAdyAyAtsurendrArcitaH // 127 hiMsatyaM jujato sumahaM doso, a(ppaNattaraM iyro| amaNo ya appadoso, joganimittaM ca vinneo|| samvattha saMjamaM saM-jamAo appANameva raksijjA / muccada aivAyAo, puNo vi sohI na (ta) yA (?) virii|| 106 | kSayaM nIsvA sa lokAntaM, tatraiva samaye vrajet / saMtharaNami asuddhaM, dunha vi giNhaMtaditayANa'hiyaM, labdhasiddhatvaparyAyaH parameSThI sanAtanaH // dIpikA gatasubhASitagadya-padya| saMprahasyA| kaaraadynukrmnnikaa| 66666 // 12 // Jain Education Intern M ininelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hofu taM zreSThi-devacandra-lAlabhAI-jainapustakoddhAre granthAGka 109 anusandhAna OM namaH pravacanAya / OM namo'hate zrIvarddhamAnasvAmine / paramasuvihitazrImatkharataragacchavibhUSaNamahopAdhyAyazrImatsAdhuraGgagaNivaryagumphitayA dIpikayA sa sUyagaDAGgasUtram / tasya dvitIyazrutaskandhAtmako dvitIyo vibhAgastatrAdyaM pauNDarIkAdhyayanaM / suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khallu poMDarIe nAma'jjhayaNe, tassa NaM ayamadve || | pannatte-se jahA nAmae pukkhariNI siyA bahuudagA bahuseyA bahupukkhalA laTThA puMDarIkiNI | pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA pddiruuvaa| tIse gaM pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapuMDarIyA buiyA / aNupuviTiyA UsiyA ruilA vaNNamaMtA gaMdhamaMtA rasamaMtA phAsamaMtA pAsAdiyA dArisaNiJjA abhirUvA paDirUvA / tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAge - - Jain Education a l T Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga-IN satra dIpikAnvitam / ege mahaM paumavarapuMDarIe buie, aNupuciTThie Usite ruile vaNNamaMte gaMdhamate rasamaMte phAsamaMte || 2 zrutapAsAdIe jAva paDirUve / savAvaMtiM ca NaM tIse ya pukkhariNIe tattha tattha dese tahiM tahiM bahave INT skandha Aye'dhyapaumavarapuMDariyA buitA, aNupuviTThitA jAva pddiruuvaa| [savAvaMtiM ca NaM tIse NaM pukkhariNIe NTSta bahumajjhadesabhAe ege mahaM paumavarapuMDarIe buie aNupuviTThie jAva paDirUve ( sU0 1)] // tvaM vyAkhyA-zrutaM mayA AyuSmatA bhagavataivamAkhyAtaM, kimAkhyAtaM ? bhagavatA 'iha khalu poMDarI(e)yaM nAmas- pauNDarIke. jjhaya(Ne)NaM' iha-dvitIyAGge zrutaskandhe dvitIye 'khalu' zabdo vAkyAlaGkAre, 'puNDarIkeNa' dhavalakamalenA- tinaamnH| tropamA bhaviSyatIti kRtvA'syAdhyayanasya pauNDarIka iti nAma kRtam / tasya cAyamarthaH, Namiti vaakyaalngkaare| 'prajJaptaH' prarUpitaH 'se jaha 'tti tadyathA 'nAma' iti sambhAvane, puSkariNI ' syAd' mvedevmbhuutaa| tadyathA-'nahudakA' bahujalA tathA 'bahuseyA'+ bahukadamA 'bahupukkhalA' bahusampUrNA pracurodaka[bhRtA]bhUtA labdhArthA' yathArthA, yathA nAmnA tathA svabhAvena 'puNDarIkiNI' zvetakamalasahitA-bahuzvetapadmA 'pAsAdIyA' nirmalajalapUrNacAt darzanIyA' darzanayogyA 'abhirUpA' [Abhimukhyena sadA'vasthitAni] iMsacakravAkasArasAdIni jalAntargatAni vA karimakarAdIni yasyAM sA abhirUpeti, tathA 'pratirUpA' svacchatvAtsarvatra pratibimbAni smuplbhynte| 'tIse NaM pukkhariNIe' tasyAba puSkariNyA + "sIyamte-badhyante yasminnasau seyaH-kardamaH, sa [bahu]ryasyAM sA bahuseyA " iti harSa / // 1 // Jain Education inten For Privats & Personal Use Oh wEjainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ statra tatra deze deze-ekaikapradeze, nAsti sa pradezaH puSkariNyA: yatra tAni puNDarIkANi na santi / tatra tatra deze deze bahuni padmavarapuNDarIkANi 'buiya 'tti uktAni-pratipAditAni vidyanta ityarthaH / AnupUrvyA' viziSTaracanayA sthitAni / tathocchitAni-jalopari vyavasthitAni tathA 'rucirANi' dIptimanti tathA zomanavarNagandharasasparzavanti / amirUpANi ityAdipUrvavat / tasyAzca puSkariNyAH sarvataH padmAvRtAyAH ( sarvataH panaveSTitAyAH) bahumadhyadezabhAge eka mahatpavarapuNDarIkamuktamAnupUvryeNa vyavasthitamucchruitaM, ruciraM varNagandharasasparzo'petaM / abhirUpaM pratirUpaM prAsAdIyaM darzanIyaM atIva IN zobhAyamAnaM padmavarapuNDarIkaM vidyate // 1 // aha purise purathimAo disAo Agamma taM pukkhariNI, tIse pukkhariNIe tIre viccA pAsati / taM mahaM egaM paumavarapuMDarIyaM, aNupuvihitaM UsiyaM jAva pddiruuvN| tate NaM se purise evaM vayAsIahamaMsi purise kheyanne kusale paMDite viyatte+mehAvI abAle maggatthe maggaviU maggassa gati- | parakamannU , ahameyaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmi tti kaTu iti vuccA se purise abhikkameti taM | pukkhariNI, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see, pahINe tIraM, I + yadyapi - viyatte' ityetasyaivArthoM ' vyakta' iti likhitastathApi mUle 'meyane' iti pAThaH sarvAsvapi dIpikApratiSu / Jain Education interna For PrivatePersonal Use Only 9 leinabrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga dIpikAnvitam / 1/2 zrutaMI skaMdhe Adye'dhyayane AdhapuruSadvayasvarUpam // 2 // apatte paumavarapuMDarIyaM, no havAe no pArAe, aMtarA pukkhariNIe seyaMsi vi[ni]sanne, paDhame purisajAe (sU0 2) // athAnantaramevambhUtapuSkariNyAH pUrvasyA dizaH kazcidekaH puruSaH samAgatya tAM puSkariNI, tasyAzca (puSkariNyAH) 'tIre' taTe sthitvA tadetat (pazyati, tatastat) padma pUrvoktavizeSaNakalApopetaM sa puruSaH, pUrvadigbhAgavyasthita ' evaM ' | vakSyamANanItyA 'vadet ' brUyAt-'ahamaMsi'tti ahamasmi puruSaH, kimbhUtaH ? ( 'khedajJo' mano'bhilaSitakAryakaraNakAlabhAviparizramanaH) 'kuzala'zcaturo-nipuNaH, tathA 'paNDitaH' dharmajJo dezakAlakSetrajJaH / 'vyakto' bAlabhAvAniSkrAnta:pariNatadhuddhiH ' medhAvI' plavanotplavanayorupAyajJa tathA 'abAlo' madhyamavayAH SoDazavarSoparivartI ' mArgasthaH' saddhirAcIrNamArgavyavasthito mArgajhastathA mArgasya yA 'gatirgamanaM varttate, tayA yatparAkramaNaM-vivakSitadezagamanaM, tajjAnAtIti parAkramajho, yadivA 'parAkramaH' sAmarthya tajjJo'hamAtmajJa ityarthaH, tadevambhUto'hametatpadmavarapuNDarIkaM puSkariNImadhyadezavyavasthitamutkSepyAmi-niSkAsayiSyAmIti kRtvehAgataH, ityuktvA'sau puruSastA puSkariNImabhimukhaM kAme-ttadabhimukhaM gacchet / yAva[dyAva]cAsau tadavataraNAbhiprAyeNAbhimukha kAmettAva cAva]ca 'Na' miti vAkyAlaGkAre, tasyAH puSkariNyA mahatyagAdhe jale kaIme ca magnaH / tatrA''kaNThaM nimagnatvAdatyA'kulIbhUtaH 'prahINa'stIrAdAtmAnaM uddhartumasamartho vivakSitapAvarapuNDa + majanonmajanayovidhijJaH / For P Jan Education Tvw.jainelibrary.org & Personal use only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIkamaprAptastasmAcca tIrAdapi prabhraSTaH, tIrapadmayorantarAla evAvatiSThati / yata evaM ato 'no havvAe' nArvAktaTavartyasau bhavati 'no pArAe 'tti na pAragamanAya samartho bhavati / evamasAvubhayaprabhraSTo'jani, ityayaM prathamaH puruSajAtaH // 2 // atha prathamapuruSAnantaraM dvitIyapuruSasvarUpamucyate___ ahAvare docce purisajAe-aha purise dakkhiNAo disAo Agamma taM pukkhariNI, tIse | pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapuMDarIyaM, aNupuviTTitaM jAva paDirUvaM, taM ca | etthaM egaM purisajAtaM pAsati pahINatIraM apattapaumavarapuMDarIyaM no havAe no pArAe aMtarA pukkhariNIe seyaMsi nisannaM / tae NaM se purise taM purisaM evaM vayAsI-aho!! NaM ime purise akheyanne akusale apaMDie aviyatte amehAvI bAle No maggatthe No maggaviU No maggassa gatiparakkamannU , jannaM esa purise [ manne]-ahaM gaM kheyanne ahaM kusale jAva paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmi, No[ya] khala eyaM paumavarapaMDarIyaM evaM unnikkheyatvaM, jahANaM esa purise manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe maggaviU maggassa gatiparakkamannU , ahameyaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmi[ tti kaTu] iti vuccA se purise abhikkame taM pukkhariNI, Jain Education Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA nvitam / |2 zruta| skandhe | Aye'zyayane tRtIya puruSa nirUpaNam / sUyagaDAGga, jAvaM jAvaM caNaM abhikkamei tAvaMtAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM apatte paumavapuMDarIyaM No havAe No pArAe [ aMtarA pukkhariNIe ] seyAMsa vi[ni]sanne, docce purisajAe (suu03)|| vyAkhyA-atha (aparo dvitIyaH) kazcitpuruSo dakSiNadigbhAgAdAgatya tAM puSkariNI, tasyAzca puSkariNyAstIre sthitvA tatrasthazca pazyati mahadekaM padmavarapuNDarIkamAnupUryeNa vyavasthitaM prAsAdIyaM yAvatpratirUpaM, tatastIre vyavasthitaH, taM ca pUrvavyavasthitaM caikaM puruSa pazyati, kimbhUtaM ? tIrAtparibhraSTaM aprApta[pana] varapuNDarIkasubhayabhraSTaM antarAla evAvasIdantaM dRSTvA dvitIyaH puruSastaM prAktanaM puruSamevaM vadet-aho ! yo'sau kardamanimagnaH puruSaH so'khedajJo'kuzalo'paNDito'medhAvI bAlo na mArgastho no mAggajJo no mArgasya gatiparAkramazaH, akuzalatvAdike kAraNamAha-yadyasmAdeSa puruSa etatkRtavAn , tadyathA-ahaM khedajaH kuzala ityAdi bhaNitvA panavarapuNDarIkamutkSepsyAmItyevaM pratijJAtavAn / na caitatpanavarapuNDarIkamevamutkSeptavyaM, yathA'nenotkSeptumArabdhaM, tato'hamevAsyotkSepaNe kuzala iti darzayitumAha-'ahamaMsI 'tyAdi, ahaM khedavaH kuzalaH paNDito medhAvI, ahametatpamavarapuNDarIkamuddhariSyAmi, ityuktvA'sAvapi dvitIyaH puruSaH puSkariNImamimukhaM vrajet , tAvatA'gAdhe pAnIye kaIme ca magnaH tIrAdbhaSTo dvitIyatIraM ca na prAptaH, ubhayabhraSTo'bhUt , padyamapi noH antarAla eva vyavasthitA, ityAdi / evaM dvitIyo'pi puruSaH // 3 // ahAvare tacce purisajAe-aha purise paccasthimAo disAo Agamma taM pukkhariNI, tIse paNDito mAtamArabdhaM, tato'hamevAsyopaNDarIkAkSepasyAmItyevaM prAptavyayasmAdeSa puruSa Al // // 3 Jain Education inten a w.jainelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapuMDarIyaM aNupuciTTitaM jAva paDirUvaM, te tattha / | donni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte paramavarapuMDarIyaM, No havAe No pArAe jAva seyaMsi | | nisanne / tate NaM se purise evaM vadAsI-aho!!NaM ime purisA akheyannA akusalA apaMDiyA avi|| yattA amehAvI bAlA No maggatthA No maggaviU No maggassa gatiparakkamannU / jannaM ete purisA | || evaM manne-amhe etaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmo, no [ya] khalu eyaM paumavarapuMDarIyaM evaM N| unnikkhetavaM, jahANaM ee purisA manne, ahamasi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle | maggatthe maggaviU maggassa gatiparakkamannU, ahameyaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhessAmi [tti kaTu] iti vuccA se purise abhikkame taM pukkhariNiM, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae | mahaMte see jAva aMtarA pukkhariNIe seyaMsi vi[ni]sanne, tacce purisajAe (sU0 4) // vyAkhyA-atha tRtIyaH puruSaH pazcimadigvibhAgAdAgatya puSkariNyAstIre sthitvA prathamapuruSadvitayavat pUrvoktaM vacanaprapaJcaM kathayitvA kamaloddhArAya praviSTaH / kamalamaddhartumasamartha antarAla eva kardame mamA, iti tRtIyaH puruSaH // 4 // V Jain Education Interna inerary org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayagaDAGga satra dIpikAnvitam / // 4 // atha caturthaH puruSaH 2 zrutaahAvare cautthe purisajAe-[aha purise ] uttarAo disAo Agamma taM pukkhariNI, INT skandhe tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati [ taM mahaM ] egaM paumavarapuMDarIyaM [ aNupubiTTiyaM ] jAva AyepaDirUvaM, te tattha tinni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte jAva seyaMsi vini]snne| tate gaM dhyayane pacamase purise evaM vadAsI-aho!! NaM ime purisA akheyannA jAva No maggassa gatiparakamanna , jannaM NI puruSaete purisA evaM manne-amhe etaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmo, No[ya] khalu eyaM paumavara- | varNanam / puMDarIyaM[evaM] unnikkheyavaM, jahA NaM ete purisA manne, ahamasi purise kheyanne jAva maggassa gatiparakamannU, ahameyaM paubhavarapuMDarIyaM unnikkhissAmi[tti kaTTha ] iti vuccA se purise taM pukkhariNI abhikkamei, [jAvaM ] jAvaM ca NaM abhikkame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see | jAva vi[ni]sanne, cautthe purisajAe // (sU0 5) vyAkhyA-atha caturthaH puruSa uttarAyA dizaH samAgatya tatpuruSatrikaM dRSTvA tathaivoktvA tathaiva padmodaraNAya praviSTA, pUrvapuruSatrikavat paGke nimanaH, evaM catvAro'pi puruSAzcaturpu dikSu nimagnAH // 5 // // 4 // Jain Education ww.jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmprataM pazcamaM puruSaM tadvilakSaNamadhikRtyAha aha bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva [gati]parakkamannU annatarIo disAo vA aNudisAo vA Agamma taM pukkhariNI, tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapuMDarIyaM INT jAva paDirUvaM, te tattha cattAri purisajAe pAsati pahINe tIraM apatte [paumavarapuMDarIyaM no havvAe no pArAe ] aMtarA puskhariNIe jAva (?) seyaMsi vi[ni]sanne / tate NaM se bhikkhU evaM vadAsi-aho !! NaM ime purisA akheyannA jAva no maggassa gatiparakkamannU , jannaM ete purisA evaM manne-amhe [eyaM] paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmo, No[ya]khalu eyaM paumavarapuMDarIyaM evaM unnikkhetavaM, jahA NaM ete purisA [manne] / ahamaMsi bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva maggassa gatiparakkamannU , ahameyaM paumavarapuMDarIyaM unnikkhissAmi tti kaDu iti vuccA se bhikkhU No abhikame taM pukkhariNI, tIse pukkhariNIe tIre ThiccA sadaM kujjA 'uppayAhi khalu bho paumavarapuMDarIyA ! uppayAhi' aha se uppatite paumavarapuMDarIe (suu06)|| ainerary.org Jan Education remato Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayagaDAja gha dIpikAnvitam / 2 zrutaskandhe AdheDadhyayane dArzantikayojanA vyAkhyA-atha caturthapuruSAdanantaraM paJcamaH puruSastasyAni vizeSaNAni-'bhikSuH' pacanapAcanAdisAvadyAnuSThAnarahito nirdoSAhArabhojI rAgadveSarahitaH, ata eva 'lUhe' rUkSA, saMsArAbdhestIrArthI tathA khedajJaH, pUrvavyAkhyAnAnyevAmUni vizeSaNAni, sa ca pazcamaH puruSo bhikSuH, anyatarasyA dizo'nudizo vA''gatya tAM puSkariNI, tasyAzca tIre sthitvA samantA. davalokayan bahumadhyadezamAge tanmahadekaM pAvarapuNDarIkaM pazyati, tA~zca caturaH puruSAn pazyati / kimbhUtAn ? tyaktatIrAn aprAptapaJcavarapuNDarIkAn paGkajalAvamagnAn, punastIramapyAgantumazakkAn dRSTvA tato'sau bhikSurevamiti vakSyamANanItyA vadet / tadyathA-aho !! ime catvAraH puruSA akhedanA yAvatro mArgasya gatiparAkramajJAH / yathaite puruSAH evaM jJAtavanto, yathA-vayaM puNDarIkamutkSepsyAma:-uddhariSyAmaH / na ca tat khalu puNDarIkamevamanena prakAreNa utkSeptavyaM, yathaite manyante-vayaM helayaivo. kSepyAmaH, na tathoddhAro'sya bhaviSyati / paraM ahamasmi rUkSo bhikssuryaavdgtipraakrmjnyH| etadguNaviziSTo'hametatpuNDarIka'mutkSepyAmi' utkhaniSyAmi-samuddhariSyAmi, 'evamuktvA'sau' nAbhikAmet-tAM puSkariNIM na pravizeta , tatrastha eva | tasyAstIre sthitvA tathAvidhaM zandaM kuryAttadyathA-'Urddha utpata', utpata khalu vAkyAlaGkAre 'he pAvarapuNDarIka ! tasyAH puSkariNyA madhyadezAt khamutpata (kha)mutpata' ityevaM tacchandazravaNAdanantaraM tadutpatitamiti // 5 // etadRSTAntamatha dArzantike yojayati, atha zrImahAvIraH svaziSyAnAhakihie nAe samaNAuso!, aDhe puNa se jANitatve bhavati / bhaMte ti samaNaM bhagavaM mahAvIraM // 5 // For Private & Personal use only MywEjainelibrary.org Jain Education inte Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niggaMthA[ya] niggaMthIo [ya] vaMdati namasaMti, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-kiTTite nAe samaNAuso!, aTuM puNa se Na jaannaamo| samaNAuso!tti samaNe bhagavaM mahAvIre te ya bahave niggaMthe ya niggaMdhIo ya AmaMtettA evaM vadAsI-haMta samaNAuso ! te AtikkhAmi vibhAvemi kimi pavedemi saaTuM saheuyaM sanimittaM bhujo bhujo uvadaMsauma se bemi (suu07)|| vyAkhyA-kIrtite' kathite mayA'smin jJAte he zramaNA! AyuSmanto'rthaH punarasya jJAtavyo bhavati bhvdbhiH| etaduktaM bhavati-nAsyodAharaNasya paramArtha yUyaM jAnItha, ityevamukta bhagavatA te bahavo nirgranthA nirgrandhyazca taM zramaNa magavantaM mahAvIra te nirgranthAdayo vandante (kAyena), namasyanti-stuvanti / vanditvA [namasyitvA] caivaM vakSyamANaM vadeyu:-'kIrtitamudAharaNaM bhagavatA, artha punarasya samyagna jAnIma, ityevaM pRSTo bhagavAn zramaNo mahAvIrastAnnigranthAdInevaM vadeva-[hate]ti sampreSaNe, he zramaNA AyuSmanto ! yadbhavadbhirahaM pRSTastatsopapattikamAkhyAmi-bhavatAM ['vimAvayAmi'] AvirbhAvayAmi- prakaTArtha karomi 'kIrtayAmi' paryAyakathanadvAreNa tathA 'pavedemi'tti pravedayAmi-prakarSeNa hetu dRSTAntaizcittasantatAvAropayAmi / kathaM pratipAdayAmIti darzayati-sArtha-puSkariNIdRSTAntaM sahetukaM pratipAdayiSyAmi, yathA te puruSA aprAptaprArthitArthAH puSkariNIkardame durutvAre nimannA evaM vakSyamANAstIrthikA apAragAH saMsArasAgarasya, tatraiva nimajjantItyevarUpo'rthaH sadRSTAntaH pradarzayiSyate / sanimittaM-sakAraNaM dRSTAntArtha bhUyo bhUyo'parairaparairhetu dRSTAntarupadarzayAmi / so'haM sAmpratameva bravImi, zRNuta yUyamiti / Jain Education Internal For PrivatePersonal Use Only W inrar og Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puyagaDA 110 H dIpikAnvitam / / loyaM ca khalu mae appAhaTha samaNAuso ! sA pukkhAraNI buiyaa| kammaM ca khalu mae || 2 zrutaappAhaTu samaNAuso ! se udae buie / kAmabhoge ya khalu mae appAhaTu samaNAuso! se skandhe Adye'. sroe buie / jaNajANavayaM ca khalu mae appAhahu samaNAuso ! te bahave paumavarapuMDarIyA buitaa|| dhyayane rAyANaM ca khallu mae appAhaTu samaNAuso ! se ege mahaM paumavarapuMDarIe buie / annautthiyA | puruSa. ya khalu mae appAhaTu samaNAuso ! te cattAri purisajAyA buitA / dhammaM ca khalu mae appA paznakasyaha9 samaNAuso! [ se bhikkhU buie / dhammatitthaM ca khalu mae appAhaddu samaNAuso ! se tIre | dArzantibuie / dhammakahaM ca khalu mae appAhaTu samaNAuso ! se sadde buie / nivANaM ca khalu mae | ke'va appAhaTu samaNAuso ! se uppAte buie / evameyaM ca khalu mae appAhaTha samaNAuso! se eva taarnnm| meyaM buiyaM (suu08)|| vyAkhyA--lokamiti manuSyakSetra, [ca zabdaH, samuccaye] khaluriti vAkyAlaGkAre, mayA loko manuSyA''dhArastamAtmanyAhRtya-vyavasthApya ' apAhRtya [vA' AtmanA vA mayA''hatya] na paropadezataH, sA puSkariNI padmAdhArabhUtoktA / tathA karma cASTaprakAraM, yadvalena puruSapuNDarIkANi bhavanti, tadudakaM dRSTAntatvena upanyasta / kAmabhogAzca mayA kaImo'bhihitaH, | // 6 // For Private & Personal Use Oy w.jainalibrary.org Jan Euro119 I Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA mahati pake nimagno duHkhenAtmAnamuddharatyevaM viSayeSvapyAsakto nAtmAnamuddhartumalamityetat kadamaviSayayoH sAmyamiti / 'janAH' sAmAnyalokAH 'jAnapadA' viziSTAryadezotpannAH gRhyante, tA~zca samAzritya-mayA dArzantikatvenAGgIkRtya tAni bahUni pAvarapuNDarIkANi dRSTAntatvenAbhihitAni / rAjAnamAtmanyAhRtya tadekaM padmavarapuNDarIkaM dRSTAntatvenAbhihitam / tathA'nyatIthikAn samAzritya te catvAraH puruSajAtA abhihitAsteSAM rAjapuNDarIkoddharaNasAmarthyavaikalyAt / tathA dharma ca khalvAsmanyAhRtya zramaNAyuSman ! sa bhikSuH rUkSavRttirabhihitaH, tasyaiva cakravartyAdirAjapadmavarapuNDarIkasyoddharaNasAmarthya sadbhAvAt / dharmatIrthaM ca khalvAzritya mayA tattIramuktam / tathA saddharmadezanAM cAzritya mayA sa bhikSoH sambandhI shbdo'bhihitH| tathA 'nirvANaM' mokSapadamazeSakarmakSayarUpamIpatprAgbhArAkhyabhUmAgoparyavasthitaM kSetrakhaNDaM cAtmanyAhRtya sa pAvarapuNDarIkasyo. tpaato'mihitH| ' evaM ' pUrvoktaprakAreNa [e]tallokAdikaM ca khalvAtmanyAhRtya-Azritya mayA zramaNAyuSman ! 'se' etatpuSkariNyAdikaM dRSTAntasvena kizcitsAdhAdevamuktamiti // 8 // etAvatA sAmAnyena dRSTAntadAntikayojanA kRtA, atha vizeSeNa pradhAnabhRtarAjadArzantikaM taduddharaNArthatvAta sarvaprayAsasyeti darzayitumAha iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegatiyA maNussA bhavati / aNupuveNaM lo[ga]gataM (1) uvavannA, taM jahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA | vege kAyamaMtA vege [ra]hassamaMtA vege suvaNNA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca Jain Education For PrivatePersonal Use Only wwwEjainelibrary.org kA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam // 7 // Jain Education Int NaM maNuyANaM ege rAyA bhavati / vyAkhyA -' iha ' manuSyaloke, khalurvAkyAlaGkAre, prAcyAM pratIcyAmudIcyAmapAcyAmanyatarasyAM vA dizi ' santi ' vidyante 'eke' kecana tathAvidhA manuSyA AnupUrvyeNa imaM lokamAzrityotpannA bhavanti / tAneva darzayati, tadyathA-AAryA anAryAstathA eke uccairgotrIyA ikSvAkukulapramukhAH, [eke] nIcairgotrIyA, eke + dIrghakAyAH, eke hrasvakAyAH, eke suvarNAH, eke durvarNAH kRSNarUkSAdivarNAH, eke 'surUpA:' suvibhaktacArudehAH, eke 'durUpAH' bIbhatsadehAH, eteSAM madhye kazcidevaikastathAvidhakarmodayAdrAjA bhavati / sa kIdRza: ? mahayA himavaMtamalayamaMdaramahiMdasAre acaMtavisuddharAya kulavaM sappasUe niraMtararAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUite savaguNasamiddhe khattie mudite muddhAbhisitte mAupiu sujAe dapie sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare maNusside jaNavayapiyA jaNavayapurohie seukare keukare narapavare purisapavare purisasIhe purisaAsIvise purisavarapuMDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDe ditte vitte vicchinnavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAinne bahujaNabahudhaNabahujAvara + " kAyo' mahAkAyaH prAMzutvaM tadvidyate yeSAM te kAyavantaH " iti bRhadvRttau / dvitIye zru0 puNDarIko pamarAja varNanam / // 7 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AogappaogasaMpautte vicchaDitapaurabhattapANe bahudAsadAsIgomahisagavelagappabhUe [ paDipuNNa| kosakoTThAgArAuhAgAre balavaM dubballapaccAmitte ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM | akaMTayaM ohayasattU ni]hayasattU maliyasattU uddhiyasattU nijiyasattU parAiyasattU vavagayadunbhikkhamAribhayavippamukaM, rAyavaNNao jahA uvavAIe, jAva pasaMtaDiMbaDamaraM rajaM pasAhemANe viharati / tassa NaM ranno parisA bhavati / etadvyAkhyAna aupapAtikopAGgAt jJAtavyaM, yAvatte rAjAna upazAntaDimbaDamaraM* 'ralaM "ti rAjyaM prasAdhayanti / tasya caivaMvidhaguNasampadupetasya rAjJa evaMvidhA parSadbhavati / | uggA uggaputtA, bhogA bhogaputtA, ikkhAgA ikkhAgaputtA, nAyA nAyaputtA, korabA korava| puttA, bhaTTA bhaTTaputtA, mAhaNA mAhaNaputtA, lecchaI lecchaiputtA, pasatthAro pasatthAraputtA, seNAvaI seNAvaIputtA, tesiM ca NaM egatIe saDDIbhavati kAmaM, taM samaNA vA mAhaNA vA saMpahAriMsu gamaNAe / * " tatra 'DimbaH' parAnIkathagAliko 'DamaraM' svarASTrakSobhaH, paryAyau vaitaavtyaadrkhyaapnaarthmupaattau|" ini 60 / Jain Education intern For PrivatePersonal Use Only . w.jainelibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraM dIpikA dvitIyezru0 prathama puruSakalpacAravAkamatam / nvitam / / // 8 // liptayA zramaNA brAmaNasiddhana prajJApayitAro bAnIta bhayAtrAtAro vA tattha annatareNaM dhammeNaM pannattAro bhavaMti, vayaM imeNaM dhammeNaM pannavaissAmo, se evamAyANaha bhayaMtAro jahA mae esa dhamme suakkhAe supannace bhavati / taM jahA___vyAkhyA-ugrA ugraputrAH, evaM bhogaputrAdayo'pi draSTavyAH, zeSaM sugama, yAvatsenApatiputrA iti + / teSAM madhye kazcidevaikaH 'zraddhAvAn' dharmalipsurbhavati / kAmamityavadhRtArthe / avadhRtametadyathA'yaM dharmazraddhAluH, avadhArya ca taM dharmalipsutayA zramaNA brAhmaNA vA 'sampradhAritavantaH' samAlocitavanto dharmapratibodhanimittaM tadantikagamanAya, tatra cAnyatareNa dharmeNa svasamayaprasiddhena prajJApayitAro vayamityevaM sampradhArya rAjAntikaM gatvA evamUcustadyathA-etadyathA'haM kathayAmyavamiti vakSyamANanItyA 'bhavanto' yUyaM jAnIta bhayAtrAtAro vA 'yathA' yena prakAreNa mayaiSa dharmaH svAkhyAta: suprajJapto bhavatItyevaM tIrthikaH svadarzanAnuraJjito'nyasyApi svAbhiprAyeNa rAjAderupadezaM dadAti / tatrAdyapuruSajAtastajIvataccharIravAdI rAjAnamuddizyaivaM dharmadezanAM cakre, tadyathA____ uDhe pAdatalA ahe kesaggamatthayA tiriyaM tayapariyaMte jIve, esa Ayapajave kasiNe, esa jIve jIvati, esa mae No jIvati, sarIre dharamANe dharati viNaTummi ya No dharati / eyaMta + navaraM-'lecchA 'tti lipsukaH, sa ca vaNigAdistathA 'prazAstAro' buddhyupajIvino mantripabhRtayaH / iti vRhdvRttau| // 8 // Tww.janeiorary.org Jan Education Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvitaM bhvti| AdahaNAe parehiM nijati.agaNijjhAmie sarIre kavotavaNNANi aTrINi bhvNti| ___vyAkhyA-'Urdhva' upari pAdatalAdadhazca kezAgramastakAtiryaktvaparyanto jIva, etAvatA yadevataccharIraM sa eva jIvo, naitasmAccharIrAvayatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho'stIti yadetaccharIraM sa evAtmA / [ayaM kAya eva] tasyAtmanaH paryayaH 'kRtsnaH' sampUrNaH 'paryAyo''vasthAvizeSaH, yAvatkAlamidaM zarIraM jIvati tAvatkAlaM jIvo'pi jIvati, zarIre mRte jIvo'pi mriyate / yAvadidaM zarIraM paJcabhUtAtmakaM avyayaM * dharati tAvadeva jIvo'pIti, tasmiMzca vinaSTe jIvasyApi vinaashH| [tadevaM yAvadetaccharIraM vAtapittazleSmAdhAraM pUrvasvabhAvAdapracyutaM tAvadeva jIvasya tajjIvitaM bhavati, tasmiMzca vinaSTe tadAtmAjIvo'pi vinaSTa iti kRtvA AdahanAya *mazAnAdau nIyate, tasmiMzca zarIre agninA dhyAmi[dhmApi]te kapotavarNAnyasthIni kevalamupalabhyante, paramasthivyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho na dRzyate, yena tadastitvapratItirupajAyate, tathA AsaMdIpaMcamA purisA gAmaM paJcAgacchati, evaM asaMte asaMvijamANe, jorsa taM asaMte asaM vijamANe tesiM taM suakkhAyaM bhavati-anno bhavati jIvo annaM sarIraM, tamhA te evaM no vippaDivedeti vyAkhyA-tadvAndhavA jaghanyato'pi catvAra:-'AsandI' maJcakA, sa paJcamo yeSAM te AsandIpazcamAH puruSAstaM kAyaM agninA cyAmayitvA punaH svaM grAma pratyAgacchanti / yadi punastatrAtmApi zarIrAdvinaH syAttataH zarIrAnirgacchan . * abhngg-mkhnnddN| For Private & Personal de Daly Jain Education inte Tww.jainalibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam 1 // 9 // Jain Education It dRzyeta, na ca dRzyate, tasmAttajIva taccharIramiti sthitam / tadevaM yeSAM mate asau jIvo'sat - avidyamAnaH, tatra tiSThan gacchan nopalabhyate, yeSAmayaM pakSasteSAM tatsvAkhyAtaM bhavati, yeSAM punaranyo jIvo'nyaccharIraM taddRthA, te tu andharUDhyA pravarttamAnA evamiti vakSyamANaM naiva viprativedayanti na jAnanti tadevAha - yadyayamAtmA zarIrAdbhinnastarhi kiM svarUpaH 1 kiyatpramANo vA ? tadyathA ayamAuso ! AtA dIheti vA isseti vA parimaMDalAta vA vaTTeti vA taMseti vA cauraMsota vA Ayateti vA chalaMsieti vA ahaMseti vA / kiNheti vA nIleti vA lohieti vA hAlideti vAsukileti vA / subbhigaMdhei vA dubbhigaMdhei vA / titte vA kaDueti vA kasAieti vA aMbileti vA mahureti vA lavaNeti vA / kakkhaDeti vA maueti vA gurueti vA lahueti vA sIti vA usiti vA niddheti vA lukkheti vA ? / evaM asae asaMvijAmANe jesiM taM suakkhAyaM bhavati - anno jIvo annaM sarIraM, tamhA te no evaM ubalabbhaMti / vyAkhyA - ( AyuSman 1 ) yadyayamAtmA zarIrAdbhinnastarhi kiM dIrgho vA isvo vA'sti ? tathA ayamAtmA kiyatpramANo dIrgho hrasvo vA'SThazyAmAkatandulaparimANo vA, 1 kiM parimaNDalaH 1 kiMvA vRttaH 1 tryasraH 1 caturasraH 1 paDazo vA ( aSTAMzo dvitIye zra* AtmabhAva nirUpaNe naikedRSTA nsAcAra vAkAyA nAm / // 9 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaa)| tathA varNataH kiM kiNheti kA nIleti vA lohieti vA hAliddeti vA sukileti vA / tathA gandhataH kiM subbhigaMdheha vA | dummigaMdheha vaa| tathA rasataH kiM tineha vA kaDueti vA kasAieti vA aMbileha vA mahurei vA lavaNei vA / (tathA sparzataH) kiM kakkhaDeti vA maueti vA garueti vA lahueti vA sIeti vA usiNeti vA niddhei vA lukkhei vA / evaM asaMviJjamANe jesiM taM suakkhAyaM bhavati-anno jIvo annaM zarIraM, tamhA te no evaM upalabbhaMti / ityAdi-sarva sugamam / ato yeSAM mate kenApi prakAraNAsaMvedyamAna:-zarIrAdapRthagbhUta AtmA teSAM tatsvAkhyAtaM bhavati, yathA'nyo jIva anyaccharIramityevaM ye pratipAdayanti te nAtmAnamupalabhante-te nAtmasvarUpavettAraH, ye tu zarIrAtpRthagbhUto jIvAkhyaH padArtha iti svagrantheSu nikSiptavantastadvRthA, kathaM ? yathA se jahA nAmae kei purise kosIo asiM abhinivaTTittA NaM uvadaMsejjA-ayamAuso! asI ayaM kosI, evAmeva Natthi kei purise abhinivaTTittANaM uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA imaM sriirN| se jahA nAmae kei purise muMjAo isiyaM abhinivaTTittANaM ubadaseti-ayamAuso! muMjA iyaM isiyA, evAmeva natthi kei purise udaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sarIraM / se jahA nAma kei purise maMsAo arhi abhinivvahittANaM uvadaMsejjA-ayamAuso ! maMse ayaM aTThI, For Private & Personal use Daly Jain Education Intern winna og Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraM / LA sUyagaDAGga-1 evAmeva nasthi kei purise uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sarIraM / se jahA nAmae kei || dvitIye purise karatalAo AmalakaM abhinivaTTittANaM uvadaMsejA-ayamAuso! karatale ayaM Amalae, dIpikA vividhaevAmeva Nasthi kei purise uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sarIraM / se jahA nAmae kei nvitam / dRSTAntaipurise dahIo navanIyaM abhinivaTTittANaM uvadaMsejjA-ayamAuso! navanIyaM ayaM tu dahI, evAmeva rAtmAbhAva natthi kei purise uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sarIraM / se jahA nAmae kei purise | prasAdhanaM tilehito tellaM abhinivahitANaM uvadaMsejA-ayamAuso ! tille ayaM pinnAe, evAmeva natthi || kei purise uvadaMsettAro-ayamAuso! AyA idaM sarIraM / se jahA nAmae kei purise ikkhUto | khotarasaM abhinivaTTittANaM uvadaMsejjA-ayamAuso ! khotarase ayaM choe, evAmeva natthi kei | purise uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sriirN| se jahA nAmae kei purise araNIto | aggi abhinivadvittANaM uvadaMsejA-ayamAuso! araNI ayamaggI, evAmeva natthi ke purise , uvadaMsettAro-ayamAuso ! AyA idaM sarIraM / evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM // 10 // cAravA kAnAm / S Jain Education in wwjainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In suakkhAyaM havai, taM jahA - anno jIvo annaM sarIraM, tamhA taM micchA se haMtA, taM haNaha khaNaha chaha uhaha yaha paha AlaMpaha viluMpaha sahasakkAreha viparAmusaha / etAvatA X Natthi jIve, piralo, te jo evaM vippaDivedeMti, taM jahA vyAkhyA--yathA nAma kazcitpuruSaH ' kozataH ' parivArA + dasiM khaGgamabhinirvR-samAkRSyAnyeSAmupadarzayet, yathASyamAyuSman ! ' asiH' khaGgaH ayaM ca ' koza: ' parivAraH, evameva jIvazarIrayorapi nAstyupadarzayitA, tadyathA - ayaM jIva idaM ca zarIramiti / na cAstyevamupadarzayitA kazcidato na zarIrAdbhinno jIva iti / asmi~zcArthe * bahavo dRSTAntAH santItyato darzayitumAha, tadyathA - kazcitpuruSo 'muJjA' tRNavizeSAt 'isiyaM ' ti tadgarbhabhUtAM zilikAM pRthakkatya darzayet / tathA mAsAdasthi, karatalAdAmalakaM, tathA daghno navanItaM, tilebhyastailaM tathekSo rasaM, tathA'raNito'gni 'abhinirvR ' pRthakkRtya darzayet, evameva zarIrAdapi jIvamiti / na cAstyevamupadarzayitA, tasmAttanmithyA yatkaizciducyate yathA'styAtmA paralokAnuyAyIti / evaM cArvAkastajIvataccharIravAdI zarIrAdapRthagbhUtamevAtmAnaM manyamAnaH AtmA'bhAvapratipAdako nAstikaH prANAtipAtadoSamavindan prANinAmekendriyAdInAM ' hantA' vyApAdako bhavati / prANAtipAte doSAbhAvamamyupagamyAnyeSA , x Natthi 'tti zabdo nAstyatra bRhadvRsyamvitAsu sarvAsvapi mudrita pratiSu paramastyakhilAsvapi dIpikApratiSu mUle'totra rakSitaH / + pratyAkArAt ' myAna' iti loke / * ' asmin 'jIvanAstiprarUpaNArthe / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam / // 11 // Jain Education afe prANyupaghAtakAriNAmupadezaM dadAti, tadyathA-prANinaH khaGgAdinA ghAtayata pRthivyAdikaM khanatetyAdi sugamam / yAvadetAvAneva - zarIramAtra eva jIvastataH paralokino'bhAvAnnAsti paralokastadabhAvAcca yatheSTamAsata khAdata pivata sukhamanubhavata dahata pacata, atra doSo nAsti, jIvasyAbhAvAnna paraloko nApi puNyaM na pApaM, ityevaM lokAyatikAsta jIvataccharIravAdino naivaitadrakSyamANaM viprativedayanti - nAbhyupagacchanti / tadyathA kiriyAI vA akiriyA vA, sukaDei vA dukkaDeD vA, kallANaeti vA pAvaeti vA, sAhUti vA asAhUti vA, siddhIti vA asiddhIti vA, niraeti vA aniraeti vA / evaM te virUtrarUhiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samAraMbhaMti bhoyaNAe / vyAkhyA -ye evaM manyante nAsti jIvo nAsti paralokaste naivaM viprativedayanti-nAbhyupagacchanti / kiM nAbhyupaga cchanti ? 'kriyA' sadanuSThAnAtmikAM ' akriyAM' asadanuSThAnarUpAM evaM naiva te viprativedayanti / kutaH 1 yadyAtmA kriyAvAM starhi karmabandhaH, kriyayA zubhaM karma badhyate akriyayA tvazubhaM tatazca ko'pi bhoktA syAt / sa tu paralokagAmI jIva eva, sa tu mUlato'pi nirAkRta eva tatazca kaH karma badhnAti ? kazca karmaphalamanubhavati 1 jIvAbhAvAt, ataH satkriyAdicintA dUrotsAditaiva, ataH kriyAmakriyAM ca naH manyante / tathA sukRtaM vA duSkRtaM vA, kalyANamiti pApamiti vA, sAdhukRtamasAdhukRtamityAdikA cintaiva nAsti / tathAhi - ' sukRtAnAM kalyANavipAkinAM sAdhutayA'vasthAnaM ' duSkRtAnAM pApavipAkinAM dvitIve zru0 cAravAkabhatopa saMhAraH / // 11 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAdhutvenAvasthAnaM, etadubhayamapi satyAtmani tatphalabhuji sambhavati, tadabhAvAcca kuto'narthako hitAhitaprAptiparihArau syAtAM / tathA azeSakarmakSayarUpAM siddhimapi asiddhimapi nA'bhyupagacchanti, AtmAbhAvAt / tathA duSkRtena-pApAnubandhinA asAdhvanuSThAnena narako'narako vA tiryagnarAmaragatilakSaNaH syAdityevamAdikA cintaiva na bhavet , tadAdhArasyAtmasaddhAvasyAnabhyupagamAditi bhAvaH / evaM [te ] nAstikA AtmAmA pratipAdya virUparUpaiH pazudhAtamAMsabhakSaNasurApAnanilAMchanAdibhiH karmasamArambhaiH sAvadyAnuSThAnaiH kRSIvalAnuSThAnAdibhirvirUparUpAn kAmabhogAn samAdadati tadupabhogArthamiti / sAmprataM tajjIvataccharIravAdimatamupasaMharabAha evaM ege pAgabhitA Nikkhamma mAmagaM dhammaM pannaviti, taM saddahamANA taM pattiyamANA taM | roemANA sAhu suakkhAe, samaNetti vA mAhaNetti vA kAmaM khalu Auso! tumaM pUyayAmi, I taM jahA-asaNeNa vA pANeNa vA khAimeNa vA sAimeNa vA vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA, tatthege pUyaNAe samAuTiMsu, tatthege pUyaNAe nikAiMsu / vyAkhyA-['evaM' ukta prakAreNa] eke' kecana nAstikAH dhRSTAH santa evaM vadanti-ayamAtmA zarIrAdapRthagbhUto'sti, | etAvatA zarIre mRte jIvo'pi mriyate, na paraM zarIrAtpRthagbhAvaM bhajate / sa eva jIvastadeva zarIraM, na zarIrAtpRthagAtmA, ityevaM 12 For Private&Personal use Only T Jain Education wwjainalitaray.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAga dvitIye dIpikAnvitam / // 12 // dhRSTA:-santaH pravartante / svakIyadarzanAnusAreNa pravrajyAM pratipadya + madIyo'yameva dharmaH satyo, nA'para iti[parebhyaH]prajJApayanti / tatazcAnye zrotAraH nAstikoktaM dharma viSayiNAmanukUlaM zraddadhAnAH pratIyanto manasi rocayantastathA avitathabhAvena gRhantastatra ruciM kurvantastathA 'sAdhu' zomanametadyathA svAkhyAto yathA'vasthito bhavatA dharmo'nyathA hiMsAdiSvavartamAnAH paralokabhayAtsukhasAdhaneSu madyamAMsAdiSu pravRtti akurvANA mAnuSajanmaphalavaJcitA bhaveyuH, tataH zobhanamakAri bhavatA he | zramaNa ! brAhmaNa! yadayaM dharmo'smAkamAveditaH, kAmamiSTametadasmAkaM dharmakathanaM / khaluzando vAkyAlaGkAre / he AyuSmaMstvayA vayamabhyuddhatAH, anyathA kApaTikaistIrthikairvazcitA abhUma, tasmAdupakAriNaM 'vAM'bhavantaM pUjayAmi, ahamapi kazcidAyuSmato. bhavataH pratyupakAraM karomi, 'asaNeNa vA pANeNa vA' ityAdi sUtraM sarva sugamam / tatraike kecana pUjayA pUjAyAM vA 'samAuddisu 'tti samAvRttA-pravIbhUtAste rAjAnaH pUjAM prati pravRttAH 'pUyAe nikAiMsu' pUjAyAM nikAcitavantaH' niyamitavantaH, bhavadbhistaJjIvataccharIramityabhyupagantavyaM, anyo jIvo'nyacca zarIramityetacca parityAjyaM, anuSThAnamapyetadanurUpameva vidheyamityevaM nikAcitavantaH, ke te ? darzaninaH-svadarzanapratipannAn rAjAdIn / / puvAmeva tesiM NAyaM bhavai-samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasU paradattabho +" yadyapi nAstikAnAM nAsti pravrajyA tathApi bauddhA dimate pravrajya pazcAnnAstikIbhUte sambhavati pravrajyA, athavA nIlapaTTAdyanIkRtaH kazcidastyeva pravrajyAvizeSaH " iti harSaH / lokaddhaya prabhraSTatva sAdhanaM cAravA. kAnAm / For P Jan Education Phwww.janeiorary.org & Personal use only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [iNo]gI bhikkhuNo pAvaM kammaM no karissAmo, samuTThAe te appaNo appaDivirayA bhavaMti / sayamAiyaMti annevi AdiyAviti annapi AyayaMtaM samaNujANaMti, evAmeva te itthikAmabhoge(su)hiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA luddhA rAgadosavasaTTA, te No appANaM samucchediti, No paraM samucchediti, No aNNAiM pANAI bhUtAI jIvAiM sattAiM samucchediti / pahINA puvasaMjogaM AriyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visannA, IN iti paDhame purisajAte tajjIvatassarIraetti Ahie (sU0 9) // vyAkhyA-tathA tairdarzanibhiH pravrajyAgrahaNakAla evaitatparijJAtaM bhavati, yathA-vayaM parityaktaputrakalatrAH ' zramaNA' yatayo bhaviSyAma 'anagArA' gRharahitAstathA niSkAzcanAstathA [aputrA] ' apazavo' gomahiSyAdirahitAH paradattabhojinaH, svataH pacanapAcanAdikriyArahitatvAt / tathA 'bhikSavo' bhikSopajIvinaH, kiyadvakSyate ? anyadapi yatkiMcitpA' sAvadhaM karmA-nuSThAnaM tatsarva na kariSyA(ma ityevaM )mItyevaM samyagutthAnenotthAya pUrva, pazcAtte-lokAyatikabhAvamupAgatAH 'AtmanaH' svataH pApakarmabhyo'prativiratA bhavanti, viratyabhAve ca yatkurvanti taddarzayati-pUrva sAvadyArambhAnnivRttiM vidhAya nIlapaTAdikaM vA liGgamAsthAya svayaM sAvadyamanuSThAnaM 'AdadateM' svIkurvantyanyAnapyAdApayanti-grAhayanti anyamapyAda Jain Education JANw w.jainalibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga- dvitIye dIpikAnvitam / N sAMkhyamatanirUpaNam / // 13 // dAna-parigrahaM svIkurvantaM samanujAnanti, evameva pUrvoktaprakAreNa strIsambandhiSu kAmabhogeSu mRJchitAH 'gRddhAH' kAsAvanto 'grathitAH' avabaddhAH 'adhyupapannA' lubdhAH rAgadveSavazagAH kAmabhogAndhA vA, te evaM kAmabhogeSvavabaddhAH santo nAtmAnaM saMsArAtkarmapAzAdvA samucchedayanti, nApi paraM sadupadezadAnataH karmapAzAvapAzitaM samucchedayanti-karmabandhAtroTayanti, nApyanyAn prANAn bhUtAn jIvAn saccAn samucchedayanti / te caivavidhAstajjIvataccharIravAdino lokAyatikAH 'pUrva| saMyogA'tputradArAdikAt 'prahINAH' prabhraSTAH, AryamArgamasamprAptAH, aihikA''muSmikalokadvayAt prabhraSTAH, antarAla eva bhogeSu viSaNNAstiSThanti, na vivakSitaM puNDarIkotkSepaNAdikaM kArya prasAdhayanti / ityayaM ca prathamapuruSastajIvataccharIravAdI parisamApta iti / iti prathamaH purussH| atha dvitIyapuruSajAtamadhikRtyA''ha ahAvare docce purisajAe paMca mahabbhUtietti Ahijati, iha khalu pAINaM vA dAhiNaM vA paDINaM vA uttaraM vA saMtegatiyA maNussA bhavaMti aNuputveNaM loyaM uvavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege evaM jAva darUvA vege, tesiM ca NaM mahaM ege rAyA bhavati mahayA0] evaM ceva niravasesaM jAva seNAvatiputtA, tesiM ca NaM egatie saDDhI bhavati / kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gmnnaae| tattha'nnayareNaM dhammeNaM pannattAro vayamimeNaM dhammeNaM pannavaistAmo, se evamAyANaha bhayaMtAro! jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavati / // 13 // Jain Education wwerjainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter vyAkhyA - iha khalu dvitIyaH puruSajAtaH paJcabhiH [bhUtaiH ] pRthivyaptejovAyvAkAzaizcarati pazcabhUtikaH, sa ca sA~khyamatAvalambI / sa prathamapuruSavadyAvadrAjasabhAmAgatya svIyaM dhambhe yathA prakAzayati tathA[ darzayitumAha iha khalu paMca mahabbhUtA, jehiM no kijjati kiriyAti vA akiriyAti vA, sukaDeti vA dukaDeti vA, kallApati vA pAvati vA, sAhUti vA asAhUti vA, siddhitti vA asiddhitti vA, niraeti vA aniraeti vA iti [avi] aMtaso taNamAtamavi / taM pihuddeseNaM puDho bhUtasamavAtaM jANejjA, taMjahA ' vyAkhyA -' iha dvitIya puruSavaktavyAdhikAre, khalu zabdo vAkyAlaGkAre, pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni vidyante / teSAM ca sarvavyApitayA abhyupagamAnmahavaM, pazcaiva parasya SaSThasya kriyAkartRtvenAnabhyupagamAt / pazca bhUtAni kAryakArINi, na ko'pi SaSThaH padArtho'sti / sAGkhyAnAM hi mate paMca mahAbhUtAnyeva sarvakriyAkArINi, na ko'pi SaSThaH AtmAkhyaH padArthaH, sa tu kimapi na karoti, yatastanmataM - " amUrttazcetano bhogI, nityaH sarvagato'kriyaH / akarttA nirguNaH sUkSma, AtmA kApiladarzane // 15 // " sAGkhyA evaM vadanti - paJcabhUtairabhyupagamyamAnaina - SsmAkaM 'kriyA' parispandAtmikA ceSTarUpA [ akriyA vA nirvyApAratayA sthitirUpA ] kriyate, tathAhi sA~khyAnAM darzanaM sabhvarajastamorUpA prakRtiH sarvA arthakriyAH karoti, puruSaH kevalamupabhuGkte, tasyAzca prakRterbhUtAtmikAyAH satvarajastamasAM cayApacayAbhyAM kriyA'kriye syAtAmiti kRtvA bhUtebhya eva kriyAdIni pravarttante, bhUtavyatirekeNA parasyAbhAvAditi bhAvaH / tathA sukRtaM satvaguNAdhikyena bhavati Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga- saMtraM I dIpikAnvitam || // 14 // duSkRtaM rajastamasorutkaTatayA pravarttate, evaM kalyANamiti vA pApakamiti vA, sAdhviti vA asAdhviti vA ityetatsattvA- dvitIye dInAM guNAnAmutkarSAnutkarSatayA yathAsambhava mAyojanIyaM / tathA siddhirasiddhirvA, tathA 'naraka' pApakarmaNAM yAtanAsthAnaM, | | zruta. anarakastiyamanuSyAmarAH, etatsarva savAdiguNAdhiSThitA bhUtAtmikA prakRtividhatte, lokAyatikAbhiprAyeNApIhaiva tathAvidhasukhaduHkhAvasthAne svarganarakAviti ityevamantazastRNamAtramapi yatkArya tadbhUtaireva pradhAnarUpApanaiH kriyate / tadevaM sA~khyAbhiprAyeNA- svruupm| smanastuNakubjIkaraNe'pya sAmarthyAt , lokAyatikAbhiprAyeNa tvAtmana evAbhAvAt , bhUtAnyeva sarvakAryakarvaNItyevamabhyupagamaH / tAni ca samudAyarUpApanAni nAnAstrabhAvaM kArya kurvanti / taM ca teSAM bhUtAnAM samavAyaM pRthagbhUtapadoddezena jAnIyAt / tathAhi puDhavI ege mahabbhUte AU ducce mahabbhUte teU tacce mahanbhUte vAU cautthe mahabbhUte AgAse paMcame mahanbhUte, iccete paMca mahabbhUyA aNimmiyA aNimmAviyA akaDA No kittimA no kaDagA aNAdiyA aNihaNA avaMjhA apurohitA sataMtA sAsatA AyachaTThA / puNa ege evamAhu___vyAkhyA-pRthivyekA kAThinyalakSaNA mahAbhUtaM, tathA ' Apo' dravalakSaNA mahAbhRtaM, tathA 'teja' uSNodyota lakSaNaM mahAbhUtaM, vAyu(ga)tikampanalakSaNastathA'vagAhadAnalakSaNaM sarvadravyAdhArabhUtamAkAzamityevaM pRthagbhUto yaH padoddezastena kAyA''kAratayA yasteSAM samavAyA, sa ekatve'pi lakSyate / na nyUnAni nApyadhikAni vizvavyApitayA mahAnti, trikAlabhavanAdbhUtAni, etAnyeva krameNa vyavasthitAni, apareNa kAlezvarAdinA kenacidapi na nirmitAni-aniSpAditAni, INJ // 14 // Jain Educationa l INI Far Private & Personal use Oh Lall Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter tathA pareNa anirmApayitavyAni tathA'katAni-na kenacittAni kriyante, abhrandradhanurvadvizrasA pariNAmena niSpannatvAt, tathA na ghaTavatkutrimANi, kartukaraNavyApArasAdhyAni na bhavantItyarthaH, tathA paravyApArAbhAvatayA 'no' naiva kRtakAni, na apekSitaparavyApArasvabhAvAni, vizrasApariNAmena niSpannatvAtkRta kavyapadezamAJji na bhavanti / tathA anAdyanidhanAni, avandhyAni-avazyakAryakArINi, tathA na vidyate 'purohitaH ' kAryaM prati pravarttayitA yeSAM tAnyapurohitAni tathA 'svatantrANi svAdhInAni, tathA 'zAzvatAni ' nityAni tadevambhUtAni paJca mahAbhUtAnyAtmaSaSThAni jJAtavyAni / eke punarevamAhuH - sato Natthi viNAso asato Natthi saMbhavo / etAvatAva jIvakAe, etAvatAva asthikAe, etAvatA savaloe, etaM muhaM logassa karaNayAe / avi aMtaso taNamAyamavi / vyAkhyA- tathA sA~khyAbhiprAyeNa 'sato' vidyamAnasya pradhAnAdernAsti vinAzaH [tathA ] ' asataH' zazaviSANAdernApi ' sambhavaH samutpattirasti, ataH sA~khyA AtmanaH kAryakAritvaM na manyante / yadyAtmA kriyAyAH kartA syAttato'sadutpAdayati, ata AtmA akarttA nirguNa iti / tataH sA~khyA evaM vadanti etAvAneva jIvakAyo, yaduta-paJca mahAbhUtAni tathA etAvAneva bhUtAstitvamAtra evAstikAyo, nAparaH kazcittIrthikAbhipretaH padArtho'sti / etAvAneva sarvalokaH, paJca mahAbhUtAni loka niSpattau ' mukhyAni ' pradhAnakAraNAnyetAnyeva jAnIhi / bhUtAnyevAntazasraNamAtramapi kAryaM kurvanti, paJca mahAbhUtebhyaH parasya kasyApyabhAvAditi / atha sa caivavAdyekatrAtmano'kiMcitkaratvAdanyatra cAtmano'sacvAdasadanuSThAnairapi nAtmA pApakarma Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga- dIpikAnvitam / // 15 // dvitIye zruta. sAMkhyAnAM sAvadyA pravRttiH / bhirvadhyata iti darzayitumAha se kiNaM kiNAvemANe, haNaM ghAyamANe, payaM payAvemANe, avi aMtaso purisamavi kiNittA ghA- [ya]ittA itthaMpi jANAhi-Nasthittha doso, te No evaM vippaDivediti, taMjahA-kiriyAti vA jAva'Ni- rayeti vA / evameva te virUvarUvehi kammasamAraMbhahiM virUvarUvAiM kAmabhogAiM samArabhati bhoya-| yaNAegaNe(?), evAmeva te aNAriyA vippaDivannAtaM sahahamANA taM pattiyamANA jAva iti| te No havAe NopArAe, aMtarAya kAmabhogesu visannA, doce purisajAepaMcamahabbhUtietti aahite(suu010)||| __vyAkhyA-'se'tti yaH kazcitpuruSaH krayArthI 'krINan ' kiJcit [vastu] krayeNa gRhaistathA paraM krAparyaMstathA prANino 'nan ' hiMsaMstathA'parairSAtayan-vyApAdayan , tathA pacan pAcayan , krINataH krApayato, nato ghAtayatastathA pacataH pAcayatazcAparAMstathA'pyantazaH puruSamapi pazcendriyaM vikrIya ghAtayitvA api paJcendriyaghAte nAsti doSo'traivaM 'jAnIhi' avagaccha / kiM punarekendriyavanaspatighAta ityapi zabdArthaH, tatazcaivaMvAdinaH sA~khyA vArhaspatyA vA 'no' naivaitadvakSyamANaM 'viprativedayanti' jAnanti, tadyathA-kriyA sAvadyAnuSThAnurUpA, evamakriyA vA sthAnAdilakSaNA yAvadevameva virUparUpai-rucAvacairnAnAprakArairjalasnAnAvagAhanAdikaistathA prANyupamardakAribhiH karmasamArambharvirUparUpAn-nAnAprakArAn surApAnamAMsabhakSaNAgamyagamanAdikAn kAmabhogAn samArabhante svataH parAzca prerayanti-nAstyatra doSa ityevaM pratAryAsatkAryakaraNAya prerayanti, // 15 // . www.janesbrary.org Jain Education in Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM te'nAryA anAryakarmakAritvAdviruddhaM mAgaM vipratipanAH taM saddahamANA' tamAtmIyameva kumataM paJca mahAbhUtAtmaka zradhAnAstameva ca satyamityevaM 'pratIyantaH' pratipadyamAnAstameva svapakSaM rocayantastaddharmasyA''khyAtAraM prazaMsayantaH 'svAkhyAto dharmo bhavatA, asmAkamayaM dharmo'tyantamabhipretaH, sAvadyAnuSThAnenApyadharmo na bhavatItyadhyavasAyinaH strIkAmeSu mAJchitAH, ityevaM pUrvavanneyaM, yAvadantare kAmabhogeSu viSaNNAH aihikAmuSmikobhayakAryabhraSTAH nAtma[naH] trANAya nApi pareSAmiti / evaM dvitIyaH puruSajAtaH paJca mahAbhUtAmyupagamiko vyAkhyAta iti, sAmprataM tRtIyapuruSaM IzvarakAraNikamadhikRtyA''ha____ ahAvare tacce purisajAe IsarakAraNietti Ahijjati, iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiyA maNussA bhavaMti aNuputveNaM loyaM uvavannA, taMjahA-AriyA vege, jAva tesiM ca NaM mahaMte ege rAyA bhavati jAva seNAvatiputtA, etesiM ca NaM egatIe saDDI bhavati / kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe jAva jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavati / ___vyAkhyA-tadevamIzvarakAraNika AtmAdvaitavAdI vA tRtIyaH puruSajAta AkhyAyate / iha khalu puruSaprastAve, khalu zabdo pAkyAlakAre, prAcyAdiSu dikSvanyatarasyAM dizi vyavasthitaH kazcidevaM brUyAt , tadyathA-rAjAnamuddizya tAvadyAvatsvAkhyAtaH suprajJapto dhammo bhavati ityAdi sarva pUrvavadavagantavyaM / atha ya IzvarapraNItaM jagadidaM manyate sa kasyApi rAjJaH samIpamAgatya AtmAbhipretaM dharma prarUpayati Jain Education in G w.jainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye sUpagaDAGga sUtraM dIpikA-1 nvitam / // 16 // zruta0 IzvarakAraNikamatam / iha khalu dhammA purisAdiyA purisottarA purisappaNIyA purisasaMbhUyA purisapajjotitA purisaabhisamannAgatA purisameva abhibhUya ciTuMti / ___ vyAkhyA-' iha ' saMsAre, khalviti vAkyAlaGkAre, dharmAH-sacetanAcetanarUpAH padArthAH puruSAdikAH, puruSa-Izvara AtmA vA kAraNamAdiryeSAM te puruSAdikA IzvarakAraNikA AtmakAraNikA vA, tathA puruSottarAH, tathA puruSeNa praNItAH, tathA puruSasambhUtAH 'puruSa(pra)dyotitAH' puruSaprakAzitAH, pradIpamaNisUryAdibhiryathA ghaTapaTAdayaH padArthAH prakAzyante tathA sarve'pi padArthAH puruSeNa-IzvareNa prakAzitAH, te ca dharmA jIvAnAM janmajarAmaraNavyAdhirogazokasukhaduHkhajIvanAdikAH ajIvadharmAstu mUrtimatAM dravyANAM varNagandharasasparzAH, amUrtimatAM ca dharmAdharmAkAzAnAM gatyAdikA dharmAH, srve'piishvrkRtaaH| sarve'pi puruSamevAbhivyApya tiSThanti / asminnarthe dRSTAntamAha se jahAnAmae gaMDe siyA sarIre jAte sarIre saMvuDDe sarIre abhisamannAgate sarIrameva abhibhUya ciTThati, evAmeva dhammA purisAdiyA, jAva [purisameva] abhibhUya ciTuMti / . vyAkhyA-'se' ti tacchAbdArthe / 'nAma' iti smbhaavnaayaaN| yathA nAma gaNDaM 'syA'dbhavet / gaNDaM rogavizeSaH / sambhAvyate prANinAM gaNDAdisamudbhavaH / tacca zarIre jAtaM, zarIre vRddhimupagataM, zarIre abhisamanvAgata-zarIraM vyApya vyava. sthitaM, na tadavayavo'pi zarIrAtpRthagbhUta iti / zarIramami[bhUya-] vyApya (1) pIDayitvA tiSThati, na zarIrAbahirmavati, arww.ininelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA lalipaTakaM zarIrakadezabhRtaM na yuktizatenApi zarIrAtpRthagdarzayituM zakyate, evameva ye dharmAzcetanAcetanarUpAste sarve'pIzvarakartRkAH, na te IzvarAtpRthakkA pAryante / punadRSTAntAntaramAha se jahAnAmae araI siyA sarIre jAyA sarIre (abhix)saMvuDDA sarIre abhisamannAgayA sarIrameva AbhibhUya ciTThai, evAmeva dhammAvi] purisAiyA jAva purisamevAbhibhUya ciTuMti / vyAkhyA-tadyathA nAma 'arati'zcittodvegalakSaNA syAd' bhavet , sA ca barIre jAtetyAdi gaNDavanneyA, dArzantike'pyevameva sarve dharmAH puruSaprabhavA ityAdi pUrvavanneyam / punardaSTAntamAha___ se jahAnAmae vammie siyA puDhavijAe puDhavisaMvuDDhe puDhaviabhisamannAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThai, evAmeva dhammA[vi] purisAiyA jAva [purisameva] abhibhUya ciTThati / ____ vyAkhyA-yathA 'valmIkaM' pRthvIvikArarUpaM syAttacca pRthivyAM jAtaM pRthivIsambaddham pRthivyabhisamanvAgataM, pRthivImevA'bhisambhUya tiSThati, evameva yadetaccatanAcetanarUpaM tatsarvamIzvarakAraNikamAtmavivarUpaM vA, nAtmanaH pRthagbhavitumarhati / pRthivyA valmIkavat / tathA x vRhahRttyAdarzaSu nAstyayaM zabdaH / Jain Education i n al For Privatpersonal use www.janesbrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dvitIye sUtraM zruta. A dIpikAnvitam / // 17 // IzvarakAraNikanirUpakA dRSTAntA: se jahAnAmae rukkhe siyA puDhavijAe jAva puDhavisaMvuDDhe puDhaviabhisamannAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThai, evAmeva dhammA vi [ purisAdiyA]jAva[ purisameva ]abhibhUya ciTuMti / se jahA. nAmae pukkhariNI siyA* puDhavijAtA jAva puDhavimeva abhibhUya ciTThati, evAmeva dhammAviM purisA. diyA jAva purisameva abhibhUya ciTuMti, se jahAnAmae udagapukkhale siyA udagajAe[ jAva] udagameva abhibhUya ciTThati, evAmeva dhammA[vi] purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya citttthti|' se jahAnAmae udagabubbue siyA[ udagajAe jAva ]udagameva(jAvax) abhibhUya ciTThai, evAmeva dhammA vi purisA[diyA] jAva purisameva abhibhUya ciTThati / ___vyAkhyA-etatsarva sugama, pUrvavannetavyAH sarve'pi dRSTAntAH / etAvatA yadIzvarakRtatvenAbhyupagamyate tatsarva tathyaM, * " yathA nAma puSkariNIsyAt-taDAgarUpA bhavet " iti bRhadvRttau / - nAstyayaM zabdo'tra bRhadvRttyAdazeSu / __ + kevalaM hAlApurIyapratikRtAvasya sUtrasya vyAkhyA 'se' (tad ) yathA nAma 'udakapuSkalaM' pracurapAnIyaM-udakaprAcurya, tacca 'taddharmatvAta' tatsvabhAvatvAdudakamevAbhibhUya tiSThati, evaM dArzanti ke'pi" evambhUtA sthAnAntare likhitA'sti, paraM pAzcAtyena lekhakena kenApi likhitA sambhAvyate, samastAnAM dRSTAntasUtrANAmevambhUtAyA vyAkhyAyA anupalambhAt / // 17 // Jain Education Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparaM sarva mithyeti tadAvirbhAvayannAha___ jaMpi ya imaM samaNANaM niggaMthANaM uddiTuM paNiyaM viyaMjiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahAAyAro sUyagaDo jAva didvivAo, sabameyaM micchA, Na evaM tahiyaM Na evaM ahAtahiyaM vyAkhyA-yadapi cedaM pratyakSAsannabhRtaM zramaNAnAM' sAdhUnAM ' uddiSTaM ' tadartha praNItaM, vyaJjitaM-prakaTIkRtam / dvAdazAGgaM gaNipiTakaM, tadyathA-AcArAGgaM yAvadRSTivAdaH, sarvametanmithyA, anIzvarapraNItatvAt , yadIzvarapraNItaM tadeva satyamanyatsarva mithyaiva, etadapi gaNipiTakaM IzvarapraNItaM na bhavati, svecchayA kalpitaM, tena mithyA / anayA prarUpaNayA abhRtodbhAvanatvamAveditaM / gaNipiTakaM sarva dRSTivAdaparyantamatathyamapi tathyatayA pratipAdayanti, acaure cIratvavat asadbhUtArthAropaNaM kurvanti jainaaH| etAvatA IzvarapraNItameva tathyaM nAparaM kimapi / atha yatsatyatayA manyante tadevAha imaM saccaM imaM tahitaM imaM ahAtahitaM, [te] evaM sannaM kuvAMta te evaM sannaM saMThAveMti, te evaM sannaM sovaDhavayaMti / tameva te tajAiyaM dukkhaM No tiudaMti / vyAkhyA-yadIzvarapraNItaM tadeva tathya, tadeva yathAtathyaM, te IzvarakAraNikA evaM saMjJAM kurvanti, svadarzanAnurAgiNaH saMjJAM saMsthApayanti / evambhUtAM saMjJAM vakSyamANanItyA niyuktikAmapi suSTu sAmIpyena tathA''grahitayA tadabhimukhA yuktIH sthApayanti, tata IzvarapraNItaM sarva sacetanAcetanaM jagadityAdiprarUpaNayA tameva tadabhyupagamajAtIyaM duHkhahetutvAduHkha-maSTaprakAra Jain Education interna A w.jainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga- zruta. dIpikAnvitam / / // 18 // karma na troTayanti / asminnarthe dRSTAntamAha dvitIye ___ sauNIpaMjaraM jahA, te No vippaDivedeti taM jahA-kiriyAvAI vA jAva aNiraeti vA, evAmeva te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAiM kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe, evAmeva / Izvara kAraNika te aNAriyA vippaDivannA evaM saddahamANA jAva iti No havAe jo pArAe, aMtarA kAmabhogesu / matopavisannetti / tacce purisajAte IsarakAraNietti Ahite (sU0 11) // sNhaarH| __vyAkhyA-yathA 'zakuniH' pakSivizeSaH paJjaraM nAtivarttate, paunaHpunyena bhrAntvA tatraiva vartate, evaM te'pi evambhUtA| myupagamavAdinaH karmabandhanaM 'nAtivartante' na vAtroTayanti / te ca svAgrahAbhimAnagrahagrastA naivadvakSyamANaM 'viprativedayanti' na samyag jAnanti, tadyathA-kriyAmakriyAM vA zobhanAmazobhanAM vA, yAvadayaM [a]naraka ityevaM sadasadvivekarahitatvAnnAvadhArayanti / evameva yathA kathaJcitte virUparUpaiH 'karmasamArammai nAprakAraiH sAvadyAnuSThAnadravyopArjanopAyabhUtairdravyamupAdAya virUparUpA-nuccAvacAn kAmabhogAna samAcaranti[ bhojanAya ], ityevaM te anAryA viruddha mArga pratipannA na samyagvAdino bhavanti / tadevamIzvarakartRtvamAtmAdvaitapakSazca yuktibhirvicAryamANo na kathazcit ghaTAM prAzcati / atraitanmatanirAse bahUktamasti. (tad ) bRhaTTIkAto'vadhAraNIya, atra granthavistarabhayAna likhitamiti / evaM te pratIyantaH zraddadhAnAca 'no havvAe no pArAe aMtarA kAmabhogesu visanna 'ti ityayaM tRtIyaH puruSajAta IzvarakAraNika iti / asamaJjasamASitayA tyaktvA // 18 // Jain Education in GTww.jainalibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte pUrvasaMyogamaprApto vivakSitasthAnamantarAla eva kAmabhogeSu mUrchito viSaNNa ityavagantavyamiti tRtIyaH puruSajAtaH samAptaH / atha caturtha puruSajAtamadhikRtyAha - ahAvare catthe purisajAe niyativAietti Ahijjati - iha khalu pAINaM [ vA 4 va jAva seNAvaiputtA vA, tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai, kAmaM taM samaNA ya mahaNAya saMpahAriMsu gamaNAe jAva mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavai ] / vyAkhyA - atha caturthaH puruSajAto niyativAdika AkhyAyate sa tu niyativAdI, ( evamAha - ) nAtra kazcitkAlezvarAdikaM kAraNaM, nApi puruSakAraH, teSAM niyatibalA devArthasiddherniyatireva kAraNaM, uktazca-" prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi yatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // 1 // " ityAdi / " iha khalu pAINaM0 " ityAdiko granthaH prAgvannetavyo yAvadeSa dhamma niyativAdarUpaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / sa ca niyativAdI svAbhyupagamaM darzayitumAha iha khalu duve purasA bhavaMti - ege purise kiriyamAtikkhati ege purise NokiriyamAtikkhati, je ya purise kiriyamAikkhai je ya purise nokiriyamAikkhai, dovi te purisA tullA, www.jainalibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA zruni dIpikA vitam / // 19 // egaTThA, [kAraNamAvannA ] / dvitIye ___vyAkhyA-ihA'smin jagati, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvau puruSo bhavataH, tatraikaH kriyAmAkhyAti, kriyA hi | yativAdI dezAddezAntarAvAptilakSaNA puruSasya bhavati, na kAlezvarAdinA preri(tasya)tA( 1 ) bhavati, apitu niyatipreritasya, evama-IN kriyA'pi, yadivA kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritau tau dvAvapi niytydhiintvaattulyau| yadi punastau svatantrau bhavatastadA matam / kriyA'kriyA medAna tulyau syAtAM ityata ekArthoM, ekakAraNApannatvAditi, niyativazena tau niyativAdamaniyativAdaM ca samAzritAviti bhaavH| upalakSaNArthatvAccAsyAnyo'pi yaH kazcit kAlezvarAdikaM pakSAntaramAzrayati so'pi niyatiprerita eva draSTavya iti / bAle puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA | | tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, ahameyamakAsi, paro vA jaM dukkhati vA soyati vA | jUrati vA tippai vA pIDai vA paritappai vA, paro evamakAsi, evaM se bAle sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanno / mehAvI puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanno-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jarAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, No ahaM eyama // 19 // Twwerjainelibrary.org For Private & Personal use Day Jan Education Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsi / paro vA jaM dukkhati vA jAva paritappai vA no paro evamakAsi, evaM se mehAvI sakAraNaM / vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne / vyAkhyA--niyativAdyevaM prarUpayati-yo 'bAlo' mUrkhaH sa evaM jAnAti yatsukhaduHkhAdyutpadyate jantUnAM tatsarva kAlezvarAdikRtaM jAyate / tadyathA-yo'hamasmi duHkha-zArIramAnasamanubhavAmi tathA 'soyAmi' iSTAniSTaviprayoga[saMprayoga] kRtaM zokamanubhavAmi tathA 'tippAmi' zArIrabalAt kSarAmi tathA 'pIDAmi' sabAhyAbhyantarayA pIDayA pIDAmanubhavAmi / | tathA 'paritappAmi' paritApamanubhavAmi 'jUrayAmi' anAryakarmaNi pravRttamAtmAnaM garhAmi, anarthAvAptau visUrayAmi / tadevaM yadahaM sukhaduHkhazokAdikamanubhavAmi tatsarva mayaiva parapIDayA'rjitaM mamodayamAgatam / tathA paro'pi yatsukhaduHkhAdika. manubhavati mayi vA''pAdayati tatsvayameva kRtamiti darzayati-'paro ce' tyAdi / tathA paro'pi yanmAM duHkhayati zocayati ityAdi prAgvajjJeyaM, tatsarvamahamakArSam / bAlo'jJa evaM [vi]prativedayati-jAnIte / svakAraNaM vA parakAraNaM vA sarva duHkhAdi | puruSAkArA[di] kRtamiti jAnIte, tadevaM niyativAdI puruSAkArakAraNavAdino bAlatvamApAdya svamatamAha 'mehAvI' tyAdi, 'medhAvI' niyativAdapakSAzrayI evaM viprativedayati-jAnIte / 'kAraNamApana' iti niyatireva kAraNaM sukhaduHkhAdyanubhavasya / tadyathA-yo'hamasmi 'duHkhayAmi' zocayAmi tathA 'tippAmi 'tti parAmi pIDAmanumavAmi paritApamanubhavAmi, nAhamevamakArSa duHkhaM, api tu niyatita evaitanmayyAgataM, na puruSAkArAdikRtaM, yato-nahi kasyacidAtmA aniSTo, yenAniSTA Jain Educati o For P n & Personal use only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra dIpikAnvitam / // 20 // Jain Education duHkhotpAdikAH kriyAH samArabhate / niyatyaivAtmA anicchannapi tatkAryate yena duHkhI bhavet / kAraNamApanna iti pare'pyevamAyojana (yA) yam / evaM sa niyativAdI dRSTaM puruSakAraM parityajya [adRSTa] niyatipakSAzrayaNena mahA'vivekI svakAraNaM parakAraNaM ca duHkhazokAdikamanubhavanniyatikRtamityevaM viprativedayati, nAtmanA kRtaM / kAraNaM cAtraikasyA[sadanuSThAnaratasyA ] pi na duHkhamutpadyate parasya tu sadanuSThAyino'pi tadbhavatItyato niyatireva kartrIti niyativAde sthite paramapi yatkizci[ca]tsarvaM niyatyadhInamiti darzayitumAha se bemi- pAiNaM vA 4 je tasathAvarA pANA te evaM saMghAyamAgacchaMti, te evaM vipariyAsabhAvajjaMti, te evaM vivegamAgacchaMti, te evaM vihANamAgacchaMti, te evaM saMgatiyaMti uvehAe no evaM vippaDiveti / taM jahA vyAkhyA -soshaM niyativAdI ' bravImi ' pratipAdayAmi, ye kecana prAcyAdiSu dikSu trasAH sthAvarAzca prANinaste sarve'pyevaM niyatita evaudArikAdizarIrasambandhamAgacchanti nAnyena kenacitkarmAdinA zarIraM grAhyante, tathA bAlakumAra-yauvana - sthavira - vRddhAvasthAdikaM vividhaM paryAya niyatita evAnubhavanti, tathA niyatita eva ' vivekaM ' zarIrAtpRthag manubhavanti tathA niyatita eva vividhaM vidhAnaM ' avasthAvizeSaM kubjakANa khaJjatrA mana kajarAmaraNaM rogazokAdikaM bIbhatsamAgacchanti / tadevaM te prANinakhatAH sthAvarA ' evaM ' pUrvoktayA nItyA saGgatiM yAnti-niyatimApannAH nAnAvidha dvitIye zru0 mata catuSkopasaMhAraH / // // 20 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAnabhAjo bhavanti / tadutprekSayA-niyativAdotprekSayA yatkiJcanakAritayA paralokabhIkho naitadviprativedayanti-jAnanti / tadevA'ha kiriyAti vA jAva niraeci vA aNiraetti vA, evaM te virUvarUvehi kammasamAraMbhehiM virU| varUvAI kAmabhogADaM samAraMbhaMti bhoyaNAe / evAmeva te aNAriyA vippaDivannA taM sahahamANA IN jAva iti te No havvAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visnnaa| cautthe purisajAte NiyaivAtie tti Ahi[e] jati / vyAkhyA-te niyativAdino niyatipakSamevAzritAH nAnyatkimapi vidanti-kriyAmakriyAM siddhimasiddhiM cetyAdi na jAnanti / niyatimevAzritya tameva niyuktikaM niyativAdaM zraddadhAnAstameva pratIyanta ityAdi tAvanneyaM yAvadantarA kAmabhogeSu viSaNNA AtmAnamanyAMzcoddha mazaktAH aihikAmuSmikAdbhaSTA muktinaprAptA antarAla eva saMsArapaGke magnAH [padmavara] puNDarIkoddharaNAsamarthAH santa evamevAvatiSThante iti caturthaH puruSajAtaH samApta iti / etAvatA caturthaH puruSo niyatipakSAzrita uktH| upasaJjighRkSurAha icchete cattAri purisajAtA NANApannA NANAchaMdA gANAsIlA jANAdiTThI NANAruI nANA Jain Education Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA traM dIpikA dvitIye zru0 mikSurUpapazcama purusssvruupm| nvitam / // 21 // raMbhA nANAjhavasANasaMjuttA pahINaputvasaMjogA AriyaM maggamasaMpattA iti te No havAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visannA (sU0 12) / vyAkhyA-' ityete' pUrvoktAstajjIvataccharIra-paJcamahAbhUtezvarakartRtva-niyativAda-pakSAzrayiNazcatvAraH puruSAH nAnAprakArA'prajJA'matiryeSAM te tathA 'nAnAchandA' nAnA'bhiprAyAH 'nAnAzIlA' nAnA''cArA ityarthaH, nAnArUpA 'dRSTi'. darzanaM yeSAM te naanaadRssttyH| tathA nAnArucayaH 'nAnA''rambhAH' nAnAprakAradharmAnuSThAnAH nAnA'dhyavasAyasaMyuktAHdharmArthamudyatAH parityaktapUrvasaMyogA:-mAtRpitRkalatraputrasambandhAH AryamArgamasamprAptAH, iti pUrvoktayA nItyA te catvAro'pi nAstikAdayaH puruSAH 'no havvAe 'tti naihikasukhamAjo bhavanti tathA 'no pArAe 'tti asamprAptatvAdAryamArgasya sarvopAdhizuddhasya praguNamokSapaddhatirUpasya na saMsArapAragAmino bhavanti / na ca paraloke zubha[sukha ]bhAjo bhavantIti, kintvantarAla eva-gRhavAsAryamAgayormadhyavartina eva kAmabhogeSu 'viSaNNAH' adhyupapannA, duSpArapaGkamamA iva kariNo viSIdantIti sthitam / uktAH paratIrthikAH, sAmprataM lokottaraM rUkSavRtti bhikSu paJcamaM puruSajAtamadhikRtyAha se bemi pAINaM vA04 saMtegatiyA maNussA bhavAMta, taM jahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege nIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA // 21 // For Private & Personal Use Oly Jain Education wwjainty.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vege X tesiM caNaM khettavatthUNi pariggahiyANi bhavati, taM jahA- appayarA vA bhujjayarA vAX, tesiM caNaM jaNajANavayAiM pariggahiyAiM bhavaMti, taM jahA- appayarA vA bhujjayarA vA, tahappagArehiM kulehiM Agamma abhibhUya ege bhikkhAyariyAe samuTThitA saMto vi ege NAyao [ aNAyao] ya uvagaraNaM ca vijahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA, asato vA [vi] NAyao ya aNAyao ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA, [ je te sato vA asato vA NAyao ya aNAyao ya uvagaraNaM ca viSpajahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA ] puvameva tehiM NAyaM bhavati, taM jahA vyAkhyA - yAdRkkAmabhogeSva (nA) maktaH sannantarA nAvasIdati padmavarapuNDarIko duraNAya ca samartho bhavati tadetadahaM bravImi - prAcInAdikAmanyatarAM dizamuddizya eke kecana manuSyAH santi, AryAnAryAH uccairgotrAH nIcairgotrAH * ' kAyavantaH prAMzavaH 'isvA:' vAmanAH* suvarNAH durvarNAH surUpAH kurUpAH, eke kecana karmaparavazA bhavanti teSAM ca kSetrANi vAstUni - [ gRhANi ] x x nAstyetaJcinhAntargato mUlapAThaH savRttikamudrita pratiSu vRttistu vihitA vRttikRtpUjyaiH / * etaJcinhAntargato vRttipAThaH " kurUpAH " ityato'nantaramasti sarvAsvapi dIpikA pratiSu paraM sUtrAnusArato yujyate'traivAto'tra niyojitaH / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dvitIye sUtra INI dIpikAnvitam / prANinoprANasvaM. kaambhogaiH| // 22 // khAtocchritA[dI]ni parigRhItAni bhavanti, tAnyeva vizinaSTi-alpatarANi stoka[? prabhRta ]tarANi vA bhavanti, teSAmeva jana| [jAna ]padAH parigRhItA bhavanti, te'pyalpatarAH prabhUtatarA vA bhaveyustathA teSu cA''ryAdivizeSaNaviziSTeSu tathAprakAreSu kulevAgamya evambhUtAni gRhANi gatvA tathAprakAreSu kuleSu vA Agamya-janma labdhdhA abhibhUya ca viSayakaSAyAdIn parIpahopasargAn vA samyagutthAnenotthAya-pravrajyAM gRhItvA eke kecana tathAvidhasatvavanto bhikSAcaryAyAM samutthitAstathA 'sato' vidyamAnAnapi vA 'eka' kecana mahAsacopetAH 'jJAtIn ' svaja[nAn 'ajJAtIn ' parija ]nAMstathopakaraNaM cakAmabhogAGgaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM vividhaM prakarSeNa 'hitvA' tyaktvA bhikSAcaryAyAM samutthitAH / asato vA jJAtI(najJAtI)nupakaraNaM ca viprahAya bhikSAcaryAyAmeke kecanApagatasvajanavibhavAH samutthitAH, ye te pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhikSAcaryAyAmampadyatAH ' pUrvameva ' pravrajyAgrahaNakAla eva tairetat jJAtaM bhavati, tadyathA iha khalu purise annamannaM mamaTThAe evaM vippaDivedeti, taM jahA-khetaM me vatthU me hiraNaM me suvannaM me dhaNaM me dhannaM me kaMsaM me dUsa me, vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvateyaM me, sadA me rUvA me gaMdhA me rasA me phAsA me, ete khalu mama kAmabhogA ahaM khalu etesiM / se mehAvI puvAmeva appaNo evaM samabhijANejjA, taM jahA vyAkhyA-iha jagati, khalu-kyiAlaGkAre, anyadanyadvastUddizya mamaitadbhogAya bhaviSyatItyevamasau pravrajyA pratipanA retara jAta bhavAH samutthitA, yA savasthitAH vaa||22|| For Private & Personal use only TATiww.jainelibrary.org Jain Education inte Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravijiSurvA ' pravedayati ' jAnAti, yathA-kSetraM 'vAstu' gRhaM hiraNyaM suvarNa dhanaM dhAnyaM kA~sya dRSyaM [tathA] vipuladhanakanakaratnamaNimauktikazaGkhazilApravAlaraktaratnAdikaM satsAraM 'svApateyaM' dravyajAtaM sarva me, tan 'me' mamopabhogAya bhaviSyati / tathA zabdA: rUpANi gandhAH rasAH sparzAH, ete sarve khalu me kAmabhogAya bhaviSyanti, ahamapyeSAM yogakSemArtha prabhaviSyAmi, ityevaM sampradhArya pUrvamevAtmAnaM vijAnIyA-devaM paryAlocayettadyathA iha khalu mama annayare [ dukkhe ] rogAtaMke samuppajejA aNi? akaMte appie asubhe ama| gunne amaNAme dukkheNo suhe se haMtA, bhayaMtAro! kAmabhogA! imaM mama annataraM dukkhaM rogAyaMkaM pariyAiyaha, aNiTuM akaMtaM jAva dukkhaM No suhaM, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA imAo maM annayarAo dukhAo rogAtaMkAo parimoyaha, aNiTThAo jAva amaNAmAo dukkhAo, No suhAo, evaM no laddhaputvaM bhavati / ___ vyAkhyA-' iha ' saMsAre, khalvaradhAraNe / ' iha ' manuSyabhave mamAnyataraduHkha-zirovedanAdikaM 'AtaGko' vA Azu. jIvitavyApahArI zUlAdikaH samutpadyate / kIdRzaH ? aniSTaH akAntaH apriyaH azubhaH amanojJaH avanAmaH duHkhaH, duHkha hetutvAt 'No suhe' sukhalezenApyaspRSTaH, evaMvidhaH AtaGka AyAti tadA kAmabhogAn pratyevaM vakti, yathA-'haMta' iti khede, bhayAtrAtAro yUyaM kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyAdikAH parigrahavizeSAH, tathA zabdAdayo vA viSayAH, he ma[ga]vantaH ! Jain Education ine ral For Private Personal use Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga - straM dIpikAnvitam / kAmabhogA! yUyaM mayA pAlitAH parigRhItA[1], ato yUyamapIdaM duHkhaM rogAtaka 'pariyAiyaha 'tti vibhAgazaH parigRhIta yUyaM, atyantapIDayodvignaH punastadeva duHkhaM rogAtakSaM ca vizeSaNadvAreNoccArayati-[aniSTaM] akAntamapriyamazubhaM, yAvadamanojJaM duHkhameva, tato'zubhamityevambhUtaM mamotpanna, yUyaM vimajata, ahamatIva duHkhAmi' duHkhita ityAdi pUrvavanneyaM, ityato ['muSmAn] mAmanyatarAhuHkhAdrogAdvA pratimocayata / aniSTAdityAdi vizeSaNAni pUrvavavyAkhyeyAni, prathamaM prathamAntAni, punardvitIyAntAni, sAmprataM pazcamyantAni / evaM tena duHkhodvignena pratipAditaM paraM naitallabdhapUrva bhavati, na hi te kSetrAdayaH parigrahavizeSAH nApi zabdAdayaH kAmabhogAstaM duHkhitaM duHkhAdvimocayantItyetadeva lezato darzayati iha khalu kAmabhogA no tANAe vA[No]saraNAevA, purise vA egayA putviM kAmabhoge vippa- | jahati, kAmabhogA vA egayA taM purisaM vippajahaMti, anne khalu kAmabhogA anno ahamasi, se kimaMgapuNa vayaM annamannehi kAmabhogehiM mucchAmo iti saMkhAe NaM vayaM ca kAmabhoge vippjhissaamo| vyAkhyA-iha khalvime kAmamogA atyantamabhyastA na 'tasya' duHkhitasya trANAya zaraNAya[vA ] bhavanti / sulAlitAnAmapi kAmabhogAnAM paryavasAnaM darzayati-'puruSo vA' prANI 'ekadA' rogotpattikAle jarAjIrNa kAle vA anyasminvA rAjAdyupadrave ' tAn ' kAmabhogAn parityajati sa vA prANI dravyAdyabhAve taiH kAmabhogaistyajyate / sa ca prANyevamava. dhArayati-dame kAmabhogA anye tebhyazcAhamanyaH, tadevameteSu parabhUteSu kimiti vayaM mRchauM kurmaH 1 evaM kecana mahApuruSAH dvitIye zru. kenApyagrAmatvaM krmodyaagtsukhduHkhsy| // 23 // // 23 // Jain Education a l Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'parisaMkhyAya ' jJAtvA [ye] " kAmabhogAn [ vayaM] 'viprajahiSyAma'styakSyAmaH" ityevamadhyavasAyino bhavanti-te mahApuruSA jnyeyaaH| punaraparaM vairAgyotpattikAraNamAha se mehAvI jANejjA bAhiraMgameyaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taM jahA-mAtA me pitA me bhAyA me bhaiNI me bhajA me puttA me dhUyA me pesA me nattA me suNhA me suhI me [piyA me sahA me ] sayaNasaMgaMthasaMthuyA me, ete khalu mama nAyao ahamAvi etosa / evaM se mehAvI putvAmeva appaNA evaM smbhijaannijjaa| ___vyAkhyA-ete khalu kSetravAstuprabhRtayaH parigrahavizeSAH zabdAdayazca viSayAH duHkhaparitrANAya na bhavantItyuktaM, tadete bAhyA vidyante, paramete mAtApitrAdayo jJAtayaH pUrvAparasa~stutA ete mamopakArAya bhaviSyantItyahamapi [e]teSAM snAnabhojanAdinopakariSyAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevAtmanA evaM samabhijAnIyAdityevaM paryAlocayet-kalpitavAniti / etadadhyavasAyI cAsau syAditi darzayitumAha___iha khalu mama annayare dukkhe rogAyake samuppajejA aNiDhe jAva dukkhe, No suhe, se hatA bhayaMtAro ya NAyao ya imaM mama annayaraM dukkhaM rogAyakaM pariyAdiyaha, aNiTuM jAva No suhaM, Jain Education a l Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM IN dIpikAnvitam / kenApya. grAhyatvaM // 24 // phalasya / tA'haM dukhAmi vA soyAmi vA jAva paritappAmi vA,imAo maM annayarAo [dukkhAo] rogAyaMkAo dvitIya parimoeha aNiTThAo jAva No suhAo, evAmeva no laddhaputvaM bhavai / tesiM vA vi bhayaMtArANaM mama NAyayANaM annayare dukkhe rogAtaMke samuppajejjA aNiDhe jAva Nosuhe, se haMtA ahametesiM bhayaMtArANaM NAyayANaM imaM annayaraM dukkhaM rogasataMkaM pariyAiyAmi aNiTuMjAva No suhaM, mA me dukkhaMtu vA [jAva svakRtakarmamA me paritappaMtu vA ], imAo[f] annayarAo dukkhAo royAtaMkAo parimoemi aNiTThAo jAva No suhAo / evAmeva no laddhapuvaM bhavati-annassa dukkhaM anno no pariyAdiyati anneNa ka(Da)taM || anno no paDisaMvedeti, patteyaM jAyati patteyaM marati patteyaM cayati patteyaM uvavajjati patteyaM jhaMjhA NI patteyaM sannA patteyaM mannA, evaM vinnU vedaNA, iti khalu nAtisaMjogA No tANAe vA saraNAe vA, purise ya egayA putviM nAtisaMjoe vippajahati nAtisaMjogA vA egayA putviM purisaM vippjhNti| anne khalu nAtisaMjogA anno ahamaMsi, kimaMga puNa vayaM annamannehiM NAtisaMgahi mucchAmo ? || // 24 // Jain Education inteHE For P ale & Personal Use O Claw.jainelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti saMkhAe NaM vayaM nAtisaMjogaM vippajahissAmo iti / kA vyAkhyA-'iha' asmin mave mama vartamAnasya aniSTAdivizeSaNaviziSTo duHkhAtaGkaH samutpadyeta, tato'sau tahuHkhaA du:khito jJAtInevamabhyarthayet , tadyathA-idaM mamAnyataraM duHkhAtaI samutpannaM parigRhIta yUyaM, ahamanena duHkhAtaGkena pIDi to'smi, ato'muSmAnmAM parimocayata yUyamiti / na caitattena duHkhitena labdhapUrva bhavati, na hi te jJAtayastaM duHkhAnmocayi. tumalamiti bhAvaH, nApyasau teSAM duHkhamocanAyAlamiti / 'tesiM vA vi bhayaMtArANaM mama nAyayANa'mityAdi sarva prAgvadyojanIyaM, yAvadevaM no labdhapUrva bhavatIti / kimityevaM no labdhapUrva bhavatItyAha-'annassa dukkhaM no anno NI pariyAdiyaha ityAdi, sarvasyaiva saMsArodaravivasvarjino'sumataH svakRtakamrmodayAdyaduHkhamutpadyate tadanyasya duHkhamanyo mAtA pitrAdiko na paryAdatte tasmAtputrAdevuHkhenAtyantaM pIDitAH svajanA nApi taduHkhamAtmani kartumalaM / kimityevamAzaGkathAha'anneNa kaDaM anno no paDisaMvedeti' anyena jantunA mohavazagena yatkRtaM karma tadanyaH prANI no pratisaMvedayati-nAnubhavati, tadanubhavane yakRtAgamakRtanAzau syAtAM, na cemau yuktisaMgatau, ato yadyena kRtaM tatsa evAnubhavati, yasmAtsvakRtakarmaphalezvarA jantavastasmAt 'patteyaM jAyati patteyaM marati' ityAdi, sarvo'pi prANI pratyekaM jAyate pratyekaM ca mriyate, yataH-"ekasya janmamaraNe, gatayazca zubhAzubhA bhvaavt| tasmAdAkAlikahita-mekenaivAtmanaH kAryam // 1 // " iti / tathA * nAstyeSa zabdo mudritAsu savRttikapratiSu harSakulIyadIpikAyAmapi / Jan Education in Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dvitIye sUtraM dIpikA- nvitam / pratyeka kSetravAstu] hiraNyasuvarNAdikaM parigrahaM zabdArdIzca viSayAnmAtApitRputra kalatrAdikaM [ca tyajati / pratyekamupapadyate, pratyeka 'jhaMjhA' kalahaH kaSAyAzca pratyekaM manda-tIvratayA samutpadyante / tathA pratyekaM 'sajJA' arthaparicchittiH, sA'pi mandamandatarapaTupaTutarabhedAtpratyekamupajAyate / sarvajJAdAratastaratamayogena matervyavasthitatvAt / tathA pratyekaM ' mananaM ' paryAlocanaM tathA + pratyekameva sukhduHkhaanubhvH| upa[saM]jighRkSurAha-' iti khalu nAtisaMjogA no tANAe vA saraNAe vA' iti pUrvoktaprakAreNa, yato nAnyena kRtamanyaH pratisaMvedayate pratyekaM[ca]jAtijarAmaraNAdikaM, tataH khalvamI jJAtisaMyogAH saMsAre'tyantapIDitasya taduddharaNe na trANAya nApi zaraNAya / kimiti ? yataH puruSa ekadA krodhodayena jJAtisaMyogAn 'viprajahAti ' tyajati svajanA vA tadanAcAradarzanatastaM puruSaM tyajanti / tadevaM vyavasthite evaM bhAvayet-khalvamI jJAtisaMyogA matto bhinnA, emyazcAhamanyaH / tataH kimanyairinyaiAtisaMyogairmucchAM kurmaH? na teSu murchA kriyamANA nyAyyetyevaM 'saMkhyAya 'jJAtvA vayamutpannavairAgyA jJAtisaMyogA~styakSyAma ityevaM ye kRtAdhyavasAyinaste 'vijJAH' paMDitA, te viditavedyA bhavantIti / sAmpratamanyena prakAreNa vairAgyotpattikAraNamAha __ se mehAvI jANijjA bAhiragameyaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA-hatthA me pAyA me bAhA me UrU me udaraM me sIsaM me sIla me AU me balaM me vaNNo me tayA me chAyAme soyaM me cakkhU me ghANaM me + " pratyekameva 'viSNu 'tti vidvAn , tathA" iti bRhadavRttau / Adhe'dhyayane trANazaraNAkSamatvaM jJAtisva // 25 // janAdI nAm / KI // 25 For Private Jain Education.indian Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jibbhA me phAsA me mamAtijati vayAo paDijUrati, taMjahA-AUo balAo vannAo tayAo chAyAo soyAo jAva phAsAo, susaMdhitA saMdhI visaMdhI hvNti| vali[ya]taraMge gAe bhavati / kiNhA kesA paliyA bhavaMti / taMjahA-jaMpi ya imaM sarIraM urAlaM AhArovaciyaM, eyapi ya aNupuveNaM vippajahiyavaM bhavissati / evaM saMkhAe se bhikkhU bhikkhAyariyAe samuTThie duhao loga jANejA, [taMjahA-] jIvA ceva ajIvA ceva, tasA ceva thAvarA ceva (sU. 13) / vyAkhyA-sa medhAvI etadvakSyamANaM jAnIyAt , tadyathA-bAhyatarametajjJAtisambandhanamidaM, idamupanItatara-mAsanataraM, zarIrAvayavAnAM AsannataratvAt / tadyathA-hastau me pAdau me padmagarbhasukumAlau, nAnyasya kasyApIdRzAvityAdi / zIrSa me udaraM me zIlaM me Ayurme varNavalatvacAchAyAzrotracakSurnAsikAjihvAsparzanendriyamityAdyagopAGgAH sarve'pi sundaratarAH, ityevaM 'mamAti' mamI karoti, yAdRk me na tAdRganyasyeti bhaavH| etacca hastapAdAdikaM sparzanendriyaparyavasAnaM vayasaH pariNAmAtkAlakRtAvasthAvizeSAt 'parijaraha 'tti parijIryate-jIrNatAM yAti, pratikSaNaM vizarArutAM yAti / tasmiMzca pratikSaNaM vizIryati zarIre pratisamayaM prANyetasmAdbhazyate, tadyathA-AyuSaH pUrvanibaddhAtsamayAdihAnyA apacIyate, AvIcImaraNena pratisamayaM maraNAbhyupagamAt / tathA balAdapacIyate, tathAhi-yauvanAvasthAyAzyatramAne zarIrake pratikSaNaM zithilI Ein Education inte For PrivatePersonal Use Only HAMww.jainelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra dIpikAnvitam / / dvitIye zruta. Aye'dhya yane saMsArA // 26 // sAratA bhavatsu sandhibandhaneSu balAdavazyaM bhrazyate / tathA varNAcacazchAyAto'pacIyate / atra sanatkumAracakriNo dRSTAnto vaacyH| tathA jIryati zarIre zrotrAdIndriyANi hIyante / tathA ca vayohAnyA ' susandhitaH' subaddhaH 'sandhi' rjAnukUparAdiko visandhirbhavati-viga[li]tavandhano jAyate / tathA valitaraGgAkulaM sarvataH zirA( nAr3I )jAlaveSTitamidaM vapurudvegakudbhavati / tathA kRSNAH kezAH vayohAnyA dhavalA jAyante / tato vayaHpariNAme sanmatirevaM bhAvayet , tathAhi-yadapIdaM zarIraM udArazomaM viziSTAhAropacitaM etadapi mamAvazyaM pratikSaNaM vizIryamANamAyuSaH kSaye viprahAtavyaM bhaviSyatItyetadavagamya-saMkhyAya parityaktasamastagRhaprapaJco niSkiJcanatAmupagamya saMyamayAtrA'rtha bhikSAcaryAyAM samutthitaH san dvidhA lokaM jAnIyAt / tadeva lokadvaividhyaM darzayati-'jIvA ceva ajIvA ceva, tasA ceva thAvarA ceva' tatra jIvA:-prANadhAraNalakSaNAstadviparItA ajIvA dharmAstikAyAdayaH, tatra bhikSorahiMsAprasiddhaye jIvAn vibhAgena darzayati-iha khalu jIvA api dvidhA-prasAH sthAvarAzca, te'pi sUkSmavAdaraparyAptAparyAptakabhedena bahudhA drssttvyaaH| eteSu copari bahudhA vyApAraH pravarttate / atha tadupamardakavyApArakartRna darzayitumAha iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNA vi sAraMbhA sapariggahA, je ime tasA thAvarA pANA, tesayaM samAraMbhaMti, anneNa vi samAraMbhAviti, annaM pi samAraMbhaMtaM smnnujaannNti| vyAkhyA-iha khalu saMsAre gRhasthAH ' sArambhAH' jIvopamaIkAriNo varttante saparigrahAzca vartante, na kevalaM gRhasthA prdrshnm| Jain Education in For Privats & Personal Use Oh T ww.jainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In eva, anye'pi zramaNAH zAkyAdayaH brAhmaNAzca pacanapAcanAdyanumateH sArambhAH saparigrahAH evaMvidhA eva gRhiNa eva, tatazca ye ime trasAH sthAvarAzca prANinastAn svayaM samArambhante, tadupamardakaM vyApAraM svata eva kurvantItyarthaH / tathA anyA~ca samArambhayanti, samArambhaM kurvatazcAnyAn samanujAnanti / tadevaM prANAtipAtamupadarya parigrahaM mogAGgabhUtaM darzayitumAha * iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNA[vi]ya sAraMbhA sapariggahA ya, je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA, te sayaM parigiti, anneNa vi parigiNhAviMti, annaM pi parigataM samaNujANaMti / vyAkhyA - iha khalu jagati gRhasthAH sArambhAH saparigrahAH, tathA zramaNA brAhmaNA api kecana sArambhAH saparigrahAH, te ca kiM kurvanti ? ye ime kAmabhogAH sacittA acittA vA bhaveyustadupAdAnabhUtazcArthAMste kAmabhogArthino gRhasthAdayaH svata eva parigRhNanti, anyena ca parigrAhayanti, aparaM ca parigRhNantaM samanujAnate / iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNA vi sAraMbhA sapariggahA, ahaM khalu aNAraMbhe apariggahe, je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA saMtegatiyA samaNA mAhaNA vi sAraMbhA sapariggadA ya, aitesiM ceva nissAe baMbhaceravAsaM vasissAmo, kassa NaM taM heuM ? jahA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satra IN dIpikAnvitam / // 27 // puvaM tahA avaraM jahA avaraM tahA puvaM, aMjU ete aNuvarayA aNuvaTThiyA puNaravi tArisagA ceva / ___vyAkhyA-iha jagati vidyante gRhasthAstathAvidhAH zramaNA brAhmaNAzca sArammAH saparigrahAH, ityevaM jJAtvA sa bhikSurevamavadhArayet-ahamevAtra khalvanArambho'parigrahazca, ye cAmI gRhasthAdayaH sArambhAdiguNayuktAstadetanizrayA-tadAzrayeNa 'brahmacarya' zrAmaNyamAcariSyAmaH, anArambhA aparigrahAH santo dharmAdhAradehapratipAlanArthamAhArAdikRte sArambhasaparigrahagRhasthanizrayA pravrajyAM kariSyAma iti / nanu ca yadi tannizrayA vihartavyaM kimarthaM punaste tyajyate ? iti jAtAzaGkaH kazcitpRcchati-'kasya hetoH' kena kAraNena tadetadgRhasthazramaNabrAhmaNa tyajanamabhihitamiti, AcAryo'pi viditAbhiprAya uttaraM dadAti-"jahA puvaM tahA avaraM" yathA pUrva-mAdau sArambhaparigrahatvaM teSAM tathA 'pazcAdapi' sarvakAlamapi kAlamApa gRhasthAH sArambhAdidoSaduzAH, zramaNAzca kecana yathA 'pUrva' gRhasthabhAve sArambhAH saparigrahAstathA "[a]parasmin' pravrajyAkAle tathAvidhA eva sArambhAH saparigrahAH pravarttante, tathA 'jahA avaraM tahA puvvaM yathA 'aparaM' aparasmin pravrajyApratipattikAle tathA pUrvamapi gRhasthabhAvAdAvapIti, yadi vA kasya hetostadgRhasthAdyAzrayaNaM kriyate ? yatinetyAhayathA 'pUrva ' pravrajyArambhakAle sarvameva bhikSAdikaM gRhasthAyattaM vartate tathA pazcAdapi, ataH kathaM nu nAmAnavadyA vRttivipyatItyataH sAdhubhiranArammaiH sArambhAzrayaNaM vidheyam / yathA caite gRhasthAdayaH sArambhAH saparigrahAzca tathA pratyakSeNaivopalabhyanta iti darzayitumAha-'aMjU ete aNuvarayA aNuvaTThiyA puNaravi tArisagA ceva' aMjU iti vyaktaM-spaSTametadete gRhasthAdayo'thavA 'aMjU' iti praguNena nyAyena sAvadyAnuSThAnemya ' anuparatA' anivRttAH parigrahArambhAcca satsaMyamA dvitIye I zruta Aye'dhyayanejyadarzanInAM saarmmsprigrhtvm| G // 27 // wwwjainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuSThAnena vA 'anupasthitAH' samyagutthAnamakRtavanto ye'pi kathaJciddharmakaraNAyotthitAstepyuddiSTabhojitvAtsAvadyAnuSThAnaparatvAcca gRhasthakalpA eveti / [ sAmpratamupasaMharati-] je khala gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegaiyA samaNA mAhaNA vi sAraMbhA sapariggahA, duhato pAvAiM kuvaMti, iti saMkhAe dohi vi aMtehiM AdissamANo iti bhikkha ejjaa| ___ vyAkhyA-ye ime gRhasthAdayaste dvidhA'pi mArambhasaparigrahatvAmyAmubhAmyAmapi pApAnyupAdadate, yadi vA rAgadveSAmyAM yadi vA gRhasthapravrajyAparyAyAbhyAM umAbhyAM pApAni kurvata ityevaM 'saMkhyAya' jJAtvA dvayorapyantayo rArambhaparigrahayo] rAgadveSayorvA adRzyamAno bhikSuranavadyAhArabhojI satsaMyamAnuSThAne rIyeta' pravata / se bemi-pAINaM vA 4 jAva evaM se parinnAyakamme, evaM se viyaya[vaveyakamme / evaM se viyaMtakarae bhavatIti makkhAyaM (sU. 14) ___ vyAkhyA-'se bemi' tadahamadhikRtamevArtha vizeSitataraM sopapattikaM bravImi-prajJApakApekSayA pracyAdikAza dizo'nyatarasyAH samAyAtaH-sa bhikSuyorapyantayoradRzyamAnatayA satsaMyame rIyamANaH sannevamanantaroktena prakAreNa jJaparikSayA jJAtvA pratyAkhyAnaparikSayA ca pratyAkhyAya+ karmaNAmantadbhavati / anena prakAreNa saMsArasyApyantakRdbhavatItyetattIrtha + "parikSAtakarmA bhavati, punarapi 'evamiti parijJAtakarmatvAvyapetakarmA bhavati-apUrvasyAbandhako bhavatItyarthaH, punarevamitya . Jain Education ind i a Far Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAgakaragaNadharairAkhyAtamiti prANivadhapravRttasya na karmApagamo bhavati, yatastatpravRttasyAtmaupamyena prANInAM pIDotpadyate, tayA sUtraM ca karmavandhaH, ityevaM sarva manasyAdhAyAhadIpikA tattha khalu bhagavayA chajjIvanikAyA heU pannattA, taMjahA-puDhavikA[e]iyA jAva tasakA[e]iyA nvitam / se jahA nAmae mamaM assAyaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA aauddij||28|| mANassa vA hammamANassa vA tajijamANassa vA tADijjamANassa vA pariyAvijamANassa vA kili [kilAmi]ja mANassa vA 4 uddavijamANassa vAjAva lomukkhaNaNamAtamavi hiMsAkAragaM duHkhaM bhayaM paDisaMveemi, iccevaM jANaM save jIvA satve bhUyA save pANA save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AuddijamANA+ vA hammamANA vA tajijamANAvA tAlijamANA vA paritAvijamANA vAkilAbandhakatayA yoganirodhopAyata: xxxvizeSeNa" iti bRhadvRttau / / x arthasaGgatyA 'odavija.' ityevaM pATho yujyata ityeSa mamAbhiprAyaH / + yadyapyeteSu saptasvapi padeSu ' mANANa vA' ityevamevopalabhyate pAThaH sarvAsvapi dIpikApratiSu. kintu mudritAsu savRtti. kapratiSu 'mANA vA' ityevamasti, arthasaGgatyA tu 'mANANa vA' ityetadeva yuktamAbhAti / dvitIye zruta Aye'dhya| yane karmabandhahetutvaM SaDjIvanikAyA nAm / // 28 // Jain Education inanda Far Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org I Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mijamANA vA uddavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, IN evaMnaccA satve pANA na haMtavAna ajjAveyavAna parighettavAna pariyAveyavA na uvadaveyavA / se bemi vyAkhyA-'to'ti karmabandhaprastAve khalu bhagavatA SaDjIvanikAyA hetutvenopanyastAH, pRthivIkAyo yAvatrasakAya iti / teSAM ca pIDyamAnAnAM yathA duHkhamutpadyate tathA svasaMvittisiddhena dRSTAntena darzayitumAha-yathA nAma mama 'asAtaM' duHkhamutpadyate tathA teSAmapIti / tadyathA-daNDena asthanA muSTinA ' lelunA' loSThena kapAlena 'AkoTyamAnasya ' sko| cyamAnasya hanyamAnasya taya'mAnasya, tADdyamAnasya kuDyAdAvabhighAtAdinA, paritApyamAnasya tathA'padrAvyamAnasya' mAryamANasya yAvallomotkhananamAtramapi hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM ca yanmayi kriyate tatsarvamahaM saMvedayAmItyevaM jAnIhi / tathA sarve prANA jIvA bhUtAni sacA, eteSAM daNDAdinA''kudyamAnAnAM yAvallomotkhananamAtramapi duHkhaM hiMsAkaraM bhayaM cotpannaM te'pi prANinaH sarve'pi 'pratisaMvedayanti' sAkSAdanubhavantItyevamAtmopamayA pIDyamAnAnAM jantUnAM yato duHkhamutpadyate, ataH sarva'pi prANino na hantavyA na vyApAdayitavyA 'na AjJApayitavyA'na balAtkAreNa vyApAre prayoktavyAstathA na parigrAhyA na paritApayitavyAH nApadrAvayitavyAH / so'haM bravImi etanna svamanISikayA, kintu sarvatIrthakarAjJayeti[darzayati] je[ya]atIyA je yApaDappannA jeya AgamissA arihaMtA bhagavaMto, te save evamAi. kkhaMti evaM bhAsati evaM pannaviti evaM parAvati-save pANA jAva save sattANa haMtavA jAva Na uvadda Jan Education ww.ininelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagaDAGga Aye'dhya dIpikA- nvitam / // 29 // veyavA, esa dhamme dhuve Nitie sAsae samecca logaM kheyannahiM pavedite / dvitIye vyAkhyA-'je[ya] atIyA' ityAdi sarva sugamaM / navaramayaM dharmaH prANirakSaNalakSaNo dhruvo 'nityaH' avazyaMbhAvI- 1 zruta zAzvataH / ityeSa cAbhisametya-jJAnenAvalokya caturdazarajyAtmakaM lokaM 'khedajJai'stIrthakRdbhiH praveditaH / evaM jJAtvA sa bhikSurviditavedyo virataH prANAtipAtAdhAvatparigrahAditi, etadeva darzayitumAha yane AzaMevaM se bhikkhU virae pANAtivAyAo jAva virate pariggahAo, no khalu daMtapakkhAlaNeNaM daMte / upavA saavrjnm| pakkhAlejANo aMjaNeNaM aMjejANo vamaNaM No dhavaNe No taM priyaaviejaa| sebhikkha akirie | alUsae akohe amANe amAe alobhe uvasaMte parinivvuDe, no AsaMsaM purao kujjaa| ___ vyAkhyA-tathA'parigrahaH sAdhuniSkiJcanaH san no dantaprakSAlanena dantAn prakSAlayet , no aJjanaM vibhUSArthamakSNodaH / dyAt , no vamanavirecanAdikAH kriyAH kuryAt , na zarIrasya vastrANAM vA dhUpanaM kuryAt , na kAsAdyapanayanArtha dhUmaM yogavartiniSpAditamApivediti / evaM guNavyavasthito bhikSurakriyaH' sAvadhakriyArahitaH saMvRtAtmakatayA sAmparAyikakarmAbandhakaH, kuta evambhUto ? yataH prANinA malUkSako' hiMsakA, evamakrodho'mAno'mAyI alobhaH kaSAyopazamAcopazAntaH 'parinirvRtaH' samAdhivAn / evamaihikakAmabhogebhyo nivRttaH pAralaukikebhyo'pi virata iti darzayati-'no AsaMsaM purao kujA'no naivAzaMsA-mamAnena tapasA janmAntare kAmabhogAvAptirmaviSyatItyevambhUtAmAzaMsAM na purataH kuryAt / ityetadeva darzayati JanEducation in www.jainalibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter imeNa me diTTheNa vA suNa vA maeNa vA vinnAeNa vA imeNa vA sucariyatavaniyamabaMbhaceravANaM imeNa vA jAyAmAyAvattieNaM dhammeNaM io cue piccA deve siyA, kAmabhogANa vasavattI siddhe vA adukkhamasubhe / vyAkhyA- (+ etajjanmakatvasya tapasaH phalaM AmaSaiSadhyAdilabdhisamprAptyA dRSTaM / ) anena taponiyamatrahmacaryAdi dharmakaraNIyena ito mRto bhavAntare devo bhUyAsaM evaMvidhAmAzaMsAM na karoti, azeSakarmmaviyuto vA siddha ' adu:kha azubha zubhAzubhakarmmaprakRtyapekSayA, etAvatA madhyasthaH syAmahaM ityevaMvidhAmAzaMsAM na karoti / tadakaraNe kAraNamAha ettha vi siyA ettha vi no siyA / se bhikkhU saddehiM amucchie rUvehiM* amucchie rasehiM amu + etasminnarddhacandrAkAracinhamadhyavarttipAThasthAne nirdekSyamANaH pATho'sti bRhadvRttau -" imeNa me - ityAdi, asminneva janmanyanA viziSTatapazcaraNaphalena dRSTenAmarSauSadhyAdinA tathA pAralaukikena ca zrutenArdrakadhammillabrahmadattAdInAM viziSTatapazcaraNaphalena, tathA 'maraNa va 'tti ' mana jJAne ' jAtismaraNAdinA jJAnena tathA''cAryAdeH sakAzAdvijJAtena- abagatena mamApi viziSTaM bhaviSyatImevaM nAzaMsAM vidadhyAt / " * * yadyapyetaJcinhAntargataH sUtrapAThaH savRttikAsu mudrita pratiSu "gaMdhehiM amucchie rasehiM amucchie " ityevaM vyatyayenAsti, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam / // 30 // Jain Education Int cchie gaMdhehiM amucchie* phAsehiM amucchie virae kohAo mANAo mAyAo lobhAo jAo dosAo kalahAo abbhakkhANAo pesunnAo paraparivAyAo aratIo[ ati ]ratIo mAyAmosAo micchAdaMsaNasallAo, iti se mahato AyANAo uvasaMte ubaTThie paDivirae se bhikkhU / vyAkhyA - anena viziSTatapasA'pi syAt kadAcit siddhiH kadAcinna syAdapi / ataH AzaMsAM na kuryAt / tadevamai hikArthamAmuSmikArthaM ca kIrttivarNazlokAdyarthaM ca tapo na vidheyaM na kuryAditi / kathambhUto bhikSuH ? zabde rUpe rase gandhe sparze amUrcchitaH / krodhamAnamAyAlobhaM yAvanmithyAdarzanazalyaM, evamaSTAdaza pApasthAnakebhyo virataH / tathA sa bhikSurbhavati yo mahataH karmopAdAnAdupaJcAntaH san saMyame copasthitaH sarvapApebhyazca vizvaH prativirata iti / karmopAdAnAdviramaNaM sAkSAdarzayati je ime tasA thAvarA pANA bhavaMti te No sayaM samAraMbhati / nevannahiM samAraMbhAveti / anne samAraMbhaMte vina samaNujjANati, iti se mahato AyANAo uvasaMte ubaTThie paDivirae [ se bhikkhU ] | vyAkhyA - ityAdi sugamam / evaM mahataH karmopAdAnAdupazAntaH prativirato bhavati bhikSuriti / sAmprataM kAmabhogaparaM dIpikA pratiSu sarvAsvapyetatkrameNaivAsti, vRttikAreNApi " evaM rUparasagandhasparzeSvapi vAcyamitya "nena vAkyenaitadeva kramaH svIkRto'sti / dvitIye zruta0 Adye'dhya yane kAma bhoga nivRtti rmikSutvam / // 30 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education nivRttimadhikRtyAha - kAmabhogA sacittA vA acittA vA, te No sayaM parigiNhati No anneNaM parigihvAveti annaM parigihRtaM na samaNujANai, iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhU / vyAkhyA - ye kecana kAma ( 1 ) bhogAva te sacittA vA acittA vA bhaveyustAMzca na svato gRhNIyAnnApyanyena grAhayenApyaparaM samanujAnIyAdityevaM kamrmopAdAnAdvirato bhikSurbhavatIti / jaMpi ya imaM saMparAiyaM kammaM kajjati, no taM sayaM kareti nevanneNaM kAraveti annapi karaMtaM nANujAti, iti se mahato AdANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate ( + bhavati bhikkhU ) / vyAkhyA - yena karmaNA saMsAre paryaTanamanantazo jAyate tatsAmparAyikaM karmma, tacca pradveSaninhava mAtsaryAntarAyAzAtanopaghAtairbadhyate, tatkarma tatkAraNaM vA na kRtakAritAnumatibhiH karoti sa bhikSurabhidhIyate / sAmprataM bhikSAvizuddhimadhikRtyAhasebhikkhU jANejA asaNaM 4 vA assi X paDiyAe egaM sAhammiyaM samuddissa pANAI bhUtAI javAI sattA samAraMbhaM samuddissa katiM pAmiccaM acchejaM aNisiddhaM abhiharDa AhadduddesiyaM taM ce + nAstyetaccindAntargataH zabdaH sravRttikAsu mudritapratiSu / X AhAradAnapratijJayA yadivA'smin paryAye - sAdhuparyAye vyavasthitaM sAdhuM sAdharmikaM samuddizya / iti Ti0 2 / 6 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zru0 AdyAdhyayane hAritvaM bhikSutvam / eyagaDAga|| tiyaM sitA, taM0 no sayaM bhuMjai nevanneNaM bhuMjAveti annaMpi bhuMjataM no samaNujANai iti se mahato patraM AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhU / dIpikA ___ vyAkhyA-sugamam / yo bhikSurevambhUtamAhAraM +dvAcavAriMzadoSaduSTaM svayaM na gRhNAti na grAhayati gRhantaM na samanujAnAti nvitam / sa bhavati bhikSuriti / sa bhikSuH punarevaM jAnIyAt vijati tesiM parakkame jassaTTAe ceiyaM siyA, taM jahA-appaNo se puttANaM dhUyANaM suNhANaM dhAtINaM nAtINaM rAINaM dAsANaM dAsINaM kammakarANaM kammakarINaM AdesANaM puDho paheNAe sAmAsAe pAtarAsAe sannihisaMnicae kajati iha megesiM mANavANaM bhoynnaae| vyAkhyA-vidyate ' teSAM' gRhasthAnAM 'parAkramaH' sAmarthya-AhAranivarttanaM pratyArambhaH, tena ca yadAhArajAtaM +" jAnIyAt 'assiM paDiyAe' etatpratijJayA ekaM sAdhusAdharmika samuddizya kazcitprakRtibhadrakaH zrAvakaH sAdhvAhAradAnArtha prANinaH samArabhya-prANighAtakamArambhaM kRtvA sattvAn samuddizya-tatpIDAM samyaguddizya krItaM 'prAmityaM' ucchinnakaM Acchedya' anyasmAdAcchiya gRhItaM ' anisRSTaM' pareNAnanumataM ' abhyAhRtaM' sAdhusammukhamAnItaM 'AhRtya' upetya jJAtvA sAdhvartha kRtamuddezikaM, evambhUtamAhAraM sAdhave 'cetitaM ' dattaM syAt , sAdhunA vA'kAmena gRhItaM syAt , taddoSaduSTa jJAtvA svayaM na bhuJjIta anya na bhojayet na ca bhuJjAnamanyaM samanujAnIyAt , evaM" iti harSa0 / // 31 // Jain Eda For & Personale Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvatitaM yasya cArthAya' yatkRte 'cetitaM' dattaM, niSpAditaM syAdbhavet / yatkRte niSpAditaM tatsvanAmagrAhamAha, tadyathA 'AtmanaH ' svanimittamAhArAdipAkanirvartanaM kRtamiti / tathA putrA[bax) 'AdezArtha' prAghUrNakAdyartha, tathA pRthakpraheNArtha +viziSTAhAranivarttanaM kriyate, tathA 'zyAmA' rAtristasyAmazanaM, tadartha yAvatprAtarAza:-pratyUSasyeva bhojanaM, tadartha sabhidheH saJcayaH, viziSTAhArasanahasya saJcayaH kriyate / anena caitatpratipAditaM bhavati-bAlaglAnabaddhAdinimitaM pratyaSAdisamayeSvapi bhikSATanaM kriyate, ataH sannidhisaJcaya ihaikeSAM mAnavAnAM bhojanArtha bhvti| tatra bhikSuru-dyatavihArI parakRtaparaniSThitamudgamotpAdanaiSaNAzuddhamAhAramAharet , kathambhUtamAhAraM ? tadevAha tattha bhikkhU parakaDaM paraniTThitamuggamuppAyaNesaNAsuddhaM satthAIyaM satthapariNAmitaM AvihiMsitaM esitaM vesitaM sAmudANiyaM pattamasaNaM kAraNaTThA pamANajuttaM, akkho vaMjaNavaNalevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAvattiyaM bilamiva pannagabhUteNaM appANaNaM AhAraM AhArejA, annaM annakAle, pANaM pANakAle, IN vatthaM vatthakAle, leNaM leNakAle, sayaNaM sayaNakAle, se bhikkhU mAyanne annayariM disaM vA aNudisaM vA paDivanne dhamma Aikkhe vibhae kiTTe uvaTThiesu vA aNuvATThiesu vA sussUsamANesu pavedae / vyAkhyA-'satthAIyaM' zakhamagnyAdikaM, tenAtItaM-prAsukIkRtaM, zastrapariNAmitamiti-zastreNa svakAyaparakAyAdinA | x AdizabdaH prakArArthatvAd duhitRsnuSAdhAcyAdyartham / + " paDheNayaM-bhojanopAyanamutsavazce"ti dezInAmamAlAvRttau / Jain Education interna For Privista personal UE O Aaina bayong Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satra .mityaya tasmAtAmA dIpikAnvitam / // 32 // nirjIvIkRtaM, varNagandharasAdibhizca pariNAmitaM, hiMsAM prAptaM hiMsitaM, virUpaM hiMsitaM vihiMsitaM, na samyanirjIvIkRta- dvitIye mityarthaH, tatpratiSedhAdavihisitaM nirjIvamityarthaH / tadapyeSita-manveSitaM bhikSAcaryAvidhinA prAptaM 'vesiyaM' vaiSikamiti zruta kevalasAdhuveSAvApta+, tadapi 'sAmudAnika' madhukaravRttyA'vAptaM-sarvatra stokaM stokaM gRhItaM, tadapi gItArthenopAttamAnItaM AdyAtadapi-vedanAvaiyAvRtyAdike kAraNe sati, tadapi pramANayuktaM, nA'timAtraM, tadapi na varNavalAdyartha kintu yAvanmAtreNA''hAreNa || dhyayane dehaH kriyAsu vartate, yathA'kSasyopAJjanaM abhyaGgo vraNasya 'lepana' pra[vraNa ]lepastadupamayA AhAramAharet / uktaM ca sAdho" anbhaMgeNa va sagaDaM, na taraha vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio, mattAe~ vihIi taM seve // 1 // x" rAhAdi. etadeva darzayati-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrA[mAtrA], yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA pravartate / tathA vilapraveza grahaNapannagabhUtenAtmanA AhAramAharet , yathA pannago bile pravizastUrNameva pravizati evaM sAdhunApyAhArastatsvAdamanAsvAdayatA prkaarH| zIghra pravezayitavya iti / tadapi ' annaM annakAle' sUtrAthapauruSyuttarakA[laM]le (2) bhikSAkAle prApte, tathA pAnakaM pAnakakAle* tathA vastraM vastrakAle gRhNIyA-dupabhoga vA kuryAt / tathA 'layanaM' guhAdikamAzrayastasya varSAsvavazyamupAdAnamanyadA tvniymH| tathA zayyAsaMstArakA, sa ca zayanakAle / tatrApyagItArthAnAM praharadvayaM nidrAvimokSo gItArthAnAntu + "na punarjAtyAdyAjIvanato nimittAdinA botpAdita "miti bRhattau / x abhyaneneva zakaTaM na zaknoti vikRti vinaiva yaH sAdhuH / sa rAgadveSarahito mAtrayA vidhinA tAM seveta // 1 // *"na tRSito bhuJjIta na bubhukSitaH pAnakaM pibet / " iti hrss| // 32 // JainEducation ind i a For Prve & Personal Use Only [w.jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praharamekamiti / tathA sa mikSurAhAropadhizayanasvAdhyAyAdhyayanAdInAM mAtrAM jAnAtIti tadvidhijJaH, anyatarAM dizamanudizaM vA 'pratipannaH' samAzrito dharmamAkhyApayet-pratipAdayet, yadyena [ sAdhunA gRhasthena vA] vidheyaM tadyathAyoga vibhajet dharmaphalAni ca kIrtayet / parahitArtha pravRttena sAdhunA samyagupasthiteSu vA [anupasthiteSu] kautukAdipravRtteSu 'zuzrUSamANeSu' zrotuM pravRtteSu svaparahitAya 'pravedayet ' kathayet / yatkathayettadarzayitumAha saMtivirati uvasamaM nivANaM soyaviyaM ajaviyaM maddaviyaM lAviyaM aNativAtiyaM, sanvesiM | pANANaM, satvesi bhUtANaM jAva savvesiM sattANaM aNuvIi kiTTae dhammaM / vyAkhyA-zAnti-rupazamaH krodhajayaH 'viratiH' prANAtipAtAdibhyaH zAntiviratistA kathayeta / tathopazama indri. yanondriyopazamarUpaM rAgadveSAmAvajanitaM, tathA nirvRtiM nirvANaM, tathA ' zaucaM ' tadapi bhAvazaucaM sarvopAdhivizuddhaM vratAmAlinyaM 'ajaviyaM' ArjavaM mAyArahitatvaM, tathA 'mArdavaM' mRdubhAvaH akaThoratvaM sarvatra prazrayatvaM vinayanamratA, tathA 'lAghaviyaM' karmaNAM lAghavApAdanaM / sAmprataM sarvazumAnuSThAnAnAM mUlakAraNamAha 'atipAtaH' prANyupamaInaM, tatpratiSedhAdanatipAtikastaM sarveSAM prANinAM bhUtAnAM yAvat saccAnAM dharmamanuvicintya kathayet , sarvaprANinAM rakSAnimittabhUtaM dharma kathayet / se bhikkhU dhamma kiTTemANe No annassa heuMdhammamAikkhejjA, no pANassa heuM dhammamAikkhejjA, Jan Education For Private & Personal use only wwwjainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryagaDhAGga dIpikAnvitam / // 33 // Jain Education Inter no vatthassa he dhammamAikkhejA, no leNassa heuM [ dhammamAikkhejA, ] no sayaNassa he uM [ dhammamA ikjA, ]no annesiM virUvarUvANaM kAmabhogANaM heuM dhammamAikkhejjA, agilAe dhammamAikkhejjA, nannattha kammanijjaraTTayAe dhammAikvejjA / vyAkhyA - sa bhikSurnAnnasya hetormamAyamIzvaro dharmakathAzravaNena viziSTAhArajAtaM dAsyatItyetannimittaM na dharmamAca kSIta / tathA pAnasya vastralayanazayananimittaM na dharmamAcakSIta / anyeSAM vA 'virUparUpANAM ' uccAvacAnAM kAryANAM kAmabhogAnAM vA nimittaM na dharmmamAcakSIta / tathA glAnimanupagacchan dharmmamAcakSIta / karmanirjarAyAcAnyatra na dharmaM kathayet, aparaprayojananirapekSa eva dharmma kathayediti / atha dharmakathanaphalamupadarzayati iha khalu tassa bhikkhussa aMtie dhammaM soccA nisamma sammaM uTThANeNaM uTThAya vIrA assi dhamme samuTTiyA te evaM savovagatA, te evaM sabovaratA, te evaM savovasaMtA, te evaM sabattAI, pariniogstti bemi / vyAkhyA - iha khalu jagati tasya bhikSorguNavato'ntike - samIpe dharmaM zrutvA [nizamya ca ] samyagutthAnenotthAya ' vIrAH ' karmmavidAraNasahiSNavo jJAnadarzanacAritrArUye mokSamArge prAptAH sarvapApasthAnebhyo nivRttAH sarvata upacAntAH jitakaSAyatayA dvitIve zruta0 AdyA dhyayane nirapekSa tayA dharmopadezanam / // 33 // w.jainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internat zItalIbhUtAH, tathA ta evaM ' sarvAtmatayA ' sarvasAmarthyena sadanuSThAne udyamaM kRtavanto, ye caivambhUtAste azeSakarmakSayaM kRtvA parinirvRcAH, azeSakarmmakSayaM kRtavanta iti / bravImIti pUrvavat / athAdhyayanopasaMhArArthamAha evaM se bhikkhU dhammaTThI dhammaviU niyAgapaDivanne, se jaheyaM buiyaM aduvA patte paumavarapuMDarIyaM aduvA apatte paumavarapuMDarIyaM / evaM se bhikkhU parinnAyakamme parinnAyasaMge parinnAya - gihavAse uvasaMte samie sahiye sayA jae, se evaM vayaNijje, taM jahA vyAkhyA - evaM sa bhikSurdhamrmmArthI yathAvasthitaM paramA[rthato ] ( 2 ) dharmaM sarvopAdhivizuddhaM jAnAtIti dharmavit tathA' niyAgaH saMyamo vimokSo vA, taM pratipannaH - niyAgapratipannaH sa caivambhUtaH paJcamapuruSajAtaH, taM cA''bhitya tadyathedaM prAk pradarzitaM, tatsarvamuktaM, sa ca prApto vA syAt padmavarapauNDarIkamanugrAhyaM puruSavizeSaM cakravarNyAdikaM, tatprAptizca paramArthataH kevalajJAnAvAptau satyAM bhavati, sAkSAdyathAvasthita vastusvarUpa parichitteH, aprApto vA syAnmatizrutAvadhimanaHparyAyajJAnairgyastaiH samastairvA samanvitaH / sa caivambhUto bhikSuH parijJAtakarmA (divizeSaNaviziSTo bhavatItyetaddarzayitumAha - ) sambhUto bhikSuH 'parijJAtakarmA' parijJAtakarmmasvarUpaH parijJAtasaGgaH parijJAtagRhabAsaH, tathopazAntaH, [ indriyano ]indriyopazamAttathA samitibhiH samitaH, tathA sahito jJAnAdibhiH sadA yataH saMyataH evaMvidhaguNakalApopeta etadvacanIyaH - sa IdRzaH kathyate, (tadyathA - ) ainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga dIpikAnvitam / samaNeti vA mAhaNeti vA khaMteti vA daMteti vA gutteti vA mutteti vA isIti vA muNIti vA katIti vA vidUti vA bhikkhUti vA lUheti vA tIraTeti vA caraNakaraNapAraviutti bemi [sUtra 15] / bitiyassa [suyakkhaMdhassa poMDarIyaM nAma paDhamaM ajjhayaNaM samattaM / vyAkhyA-sa pUrvoktaguNakalApopetaH kinAmA kathyate ? zramaNaH tathA 'mAhaNa 'ti brAhmaNaH, mA prANino vyApAdayeti mAhanaH brahmacArI vA brAhmaNA, kSAntaH kSamopetatvAt , dAntaH indriya[nohandriya]damanAt, tisRbhirguptibhirguptaH, mukta iva muktA, viziSTatapazcaraNo maharSiH, manute jagatatrikAlAvasthAmiti muniH, kRtamasyAstIti 'tI' puNyavAn paramArthapaNDito vA, tathA 'vidvAn ' savi[sadvidyopetaH, tathA 'bhikSu 'niravadyAhAratayA bhikSaNazIlaH, tathA antaprAntAhAratvena rUkSaH, saMsAratIrabhRto mokSastadarthI, tathA caryata iti caraNaM-mUlaguNAH, kriyata iti karaNa-uttaraguNAsteSAM pAraM 'tIraM paryantagamanaM, tadvettIti karaNacaraNapAravit / itizabdaHparisamAptyarthe, babImIti tIrthakaravacanAt sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyaivaM bhnntiiti| dvitIye zruta AdyA dhyayana smaaptiH| // 34 // ener iti zrIparamasuvihitakharataragacchavibhUSaNapAThakapravarazrImatsAdhuraGgagaNivarasanndhAyAM zrImatsUtrakRtAGgadIpikAyAM samAptaM dvitIyazrutaskandhAdhyayanaM prathamam / / // 34 // Jain Education a l Far Private & Personal use Oh ne bog Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha kriyAsthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanam // - +- - ___sAmprataM dvitIyazrutaskandhe dvitIyaM kriyAdhyayana prArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane puSkariNI-puNDarIkadRSTAntena tIthikAH samyaGamokSopAyAbhAvAtkarmaNAM bandhakAH pratipAditAH satsAdhavazca samyagdarzanAdimokSamArgapravRttatvAt karmaNAM mocakAH sadupadezadAnato pareSAmapIti, tadihApi yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnabadhyate yathA ca trayodazena mucyate tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH pratipAdanaM kriyate, tathAhi suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu kiriyAThANe nAmaM ajjhayaNe pannatte, tassa NaM ayamaDhe (pannatte-) iha khalu saMjUheNaM duve ThANA evamAhijaMti-dhamme ceva adhamme ceva, uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva / ____ vyAkhyA-sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha-zrutaM mayA AyuSmatA bhagavataivamAkhyAtaM-iha khalu kriyAsthAnaM nAmAdhyayanaM bhavati, tasya cAyamarthaH iha khalu 'saMjUheNaM 'ti sAmAnyena saMkSepeNa ca dve sthAne bhavataH / ya ete kriyAvantaste sarve'pyanayoH sthAnayorevamAkhyAyante-dharme caiva adharme caiva, idamuktaM bhavati-dharmasthAnamadharmasthAnaM ca / kAraNazuddhyA ca kAryazuddhirbhavatItyAha-upazAnvaM yattaddharmasthAnaM anupazAntamadharmasthAnaM / lokastu prAyeNAdharmapravRtto bhavati, pazcAtsa Jain Education jainebrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUbagaDAlA dupadezayogyAcAryasaMsargAddharmasthAne pravartate, ataH pUrvamadharmasthAnamadhikRtyAha dvitIye tattha NaM [je se ] paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge, tassa NaM ayamaDhe [paNNatte]- M zruta0 dIpikA| iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, [taM jahA ] dvitIyaM nvitam / vyAkhyA-tatra prathamasya adharmapakSasya vibhaMgo' vicArastasyAyamartha iti / iha jalu' iha asmiJjagati kriyaa||35|| 'khalu' nizcitaM prAcyAdidikSu madhye anyatarasyAM dizi 'santi' vidyante eke kecana manuSyAste caivambhUtA bhavantItyAha sthAnA dhyayanam / ___ +AyariyA vege aNAriyA vege, uccAgoyA vege NIyAgoyA vege, kAyamaMtA vege hassamaMtA vege, suvannA vege duvvannA vege, surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM imaM eyArUvaM daMDasamAdANaM sNpehaae| taM jahA-neraIesuvA]x tirikkhajoNIesu mANusesu devesu jeyAvanne tahappagArA pANA cinna[vinnU / | veyaNaM veyaMti, tesi pi ya NaM imAiM terasa kiriyAThANAI bhavaMtItimakkhAyaM, taM jahA-aTThAdaMDe 1, + sarvAsvapi dIpikApratiSu 'AyariyA' iti pATho lekhakapramAdajaH sambhAvyate, mudritAsu savRttikapratiSu AriyA' ityevopalabhyate, yo'rthadRSTyA yukta AbhAti |mudritAsu savRttikapratiSvete catvAro'pi padA 'vA' zabdAntAH santi, paraM dIpikA.IN pratiSu yannaivaM eSo'pi lekhakadoSa eva sambhAvyate / // 35 // in Education inten (intent Far Private & Personal use Oh sinaryong Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahAdaMDe 2, hiMsAdaMDe 3, akamhAdaMDe 4, diTThIvipariyAsiyAdaMDe 5, mosavattie 6, adinnAdANavattie 7, * ajjhatthie 8, mANavattie 9, mittadosavattie 10, mAyAvanie 11, lobhavattie | 12, iriyAvahie 13 / [ sU0 1] vyAkhyA-eke AryA eke anAryAH bhavanti, yAvavarUpAH surUpAzceti / teSAmAryAdInAmidaM-vakSyamANametadrUpaM 'daNDaH ' pApopAdAnasaGkalpastasya 'samAdAnaM ' grahaNaM saMpehAe 'tti samprekSya, taccaturgatikAnAmanyatamasya bhavati, tadyathA-nArakAdiSu, ye cAnye tathAprakArAstabhedavartinaH suvarNadurvarNAdayaH prANino vidvA~so 'vedanA' jJAnaM, tadvedayantyanubhavanti, yadivA sAtAsAtarUpAM vedanAmanubhavantIti, atra catvAro bhaGgAstadyathA-saMjhino vedanAmanubhavanti vidanti ca 1, siddhAstu vidanti nAnubhavanti 2, asaMjhino'nubhavanti na vidanti 3, ajIvAstu na vidanti nAnubhavanti 4 / iha punaH prathamatRtIyAbhyAmadhikAro, dvitIyacaturthAvavastubhUtAviti / 'teSAM ca' nArakatiryamanuSyadevAnAM tathAvidhajJAnavatAM 'imAni' vakSyamANalakSaNAni trayodaza kriyAsthAnAni bhavanti, evamAkhyAtaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti / kAni? puna * yadyapi saTIkamudritapratiSvatra paratra ca sarvatrApi 'ajjhatthavattie' ityekarUpa eva pATho'sti, paraM dIpikApratiSu samaprAsvapyatra 'ajjhathie' ityevamupalabhyate, vRttikRtA'pi 'AtmanyadhyadhyAtma-tatra mava AdhyAtmikaH' ityevamoM vihita ato dIpikApAThaH yukta ityAbhAti / / Jain Education Internatil Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 36 // Jain Education Int stAnIti darzayati- ' taM jahe 'tyAdi, tadyathA-' AtmArthAya' svaprayojanakRte daNDo -'rthadaNDaH - pApopAdAnaM 1, tathA'narthadaNDa iti niSprayojanameva sAvadyakriyA'nuSThAnamanarthadaNDaH 2 tathA hiMsA-prANyupamaIrUpA tayA-daNDo hiMsAdaNDaH 3, tathASkasmAddaNDaH (1) anupayuktasya [ daNDaH ] akasmAddaNDaH, anyasya kriyayA'nyasya vyApAdanam 4 / tathA dRSTerviparyAso rajjvAmiva sarpabuddhiH, tathA daNDo dRSTiviparyAsadaNDastadyathA-leSTukASThAdibuddhayA zarAdyabhighAtena caTakAdivyApAdanam 5, tathA mRSAvAdapratyayikaH, sa ca sadbhUtanivAsadbhUtAropaNarUpaH 6, tathA adattasya parakIyasya grahaNaM stainyaM tatpratyayiko daNDaH 7, tathA'dhyAtmadaNDo - nirnimittameva durmanA upahatamanaH saMkalpo hRdayena dUyamAnazcintAsAgarAvagADhaH saMtiSThate 8, tathA jAtyAdyaSTamadasthAnopahatamanAH parAvahelArUpastasya mAnapratyayiko daNDo bhavati 9, tathA mitrANAmupatApena doSo mitradoSastatpratyayiko [daNDo] bhavati 10, tathA mAyA' paravaJcanabuddhistayA daNDo mAyA [pratyayiko] daNDaH 11, tathA lomapratya yiko- lobhanimitto daNDa iti 12, tathA pazcasamititriguptibhirupayuktasyeya pratyayikaH sAmAnyena karmabandho bhavati 13, etacca trayodazaM kriyAsthAnamiti / athAnukrameNa kriyAsthAnAni vyAkhyAnayati paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattipatti Ahiai, ( + taM jahA-) se jahA nAmae kei purise Ahe vA NAihe vA agAraheDaM vA parivAraheDaM vA mittaheuM vA NAgaheuM vA bhUyaheDaM vA + nAsti bahuSvAdarzeSvayaM pAThastrayodazasvapi kriyAsthAnasUtreSu / dvitIye zruta0 dvitIye kriyA sthAnA dhyayane prathama kriyAsthAnavarNanam / // 36 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jakkhaheuM vA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM sayameva nisirati aNNeNa[vi ]nisirAveti annaM pi nisiraMtaM samaNujANati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati, paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDattie Ahie // [ sU0 2] vyAkhyA-yatprathamamupAttaM daNDasamAdAnamarthAya daNDa ityevamAkhyAyate / tadyathA nAma kazcitpuruSaH, puruSagrahaNena sarvo'pi cAturgatikaH prANI, AtmanimittaM jJAtinimittaM tathA gRhanimittaM parivAro-dAsIkarmakarAdikastAnimittaM, tathA mitranAgabhUtayakSanimittaM tathAbhUtaM svaparopaghAtarUpaM daNDaM trasasthAvareSu prANeSu svayameva 'nisRjati ' nikSipati-upatApayati prANyupamaIkAriNI kriyA karoti, tathA'nyena kArayati, tathA paraM daNDaM nisRjantaM smnujaaniite| evaM kRtakAritAnumatibhiH karma sambandho bhavati, tadarthadaNDapratyayikaM prathama kriyAsthAnamAkhyAtamiti / __ahAvare docce daMDasamAdANe aNaTThAdaMDavattietti Ahijjati / taM jahA-se jahA nAmae kei purise je ime tasA pANA bhavati, te No accAe No ajiNAe No maMsAe No soNiyAe, evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe NahAe pahAruNIe aTThIe aTThimaMjAe No hiMsisu metti No hiMsaMti metti No hiMsissaMti mota, No - - Jain Education in For Privista personal UE O Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta syagaDAGga- puttaposaNayAe No pasuposaNayAe No agAraparivUhaNatAe no samaNamAhaNavattaNAheuM no tassa taM || sarIrassa kiMci vipariyAdittA bhavaMti / se haMtA chettA bhettA lupaittA vilaMpaittA uddavaittA dIpikA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati aNaTThAdaMDe / nvitam / ___ vyAkhyA-athAparaM dvitIya[ daNDasamAdAnaM ]anarthadaNDapratyayikaM abhidhIyate / sa yathA nAma kazcitpuruSaH+ye kecana // 37 // 'amI' saMsArAntartinaH pratyakSAzchAgAdayaHprANinastAMcAsau hanan 'no' naiva arcAyai hinasti, tathA no 'ajinAya' carmaNe, nApi mAMsazoNitahRdayapittavasApicchapucchavAlazRGgaviSANanakhasnAyva[sthya sthimijA ityevamAdikaM kAraNamuddizya, naivAhisipurnApi hiMsanti nApi hiMsayiSyanti mAM madIyaM ceti / tathA no putrapoSaNAya-putra poSayiSyAmItyetadapi kAraNamuddizya na vyApAdayati, tathA nApi pazUnAM poSaNAya, tathA 'agAraM' gRhaM, na tadartha hinasti, tathA na zramaNabrAhmaNavartanAhetu, tathA yattena pAlayitumArabdhaM no tasya zarIrasya kimapi paritrANAya tatprANivyaparopaNaM bhavati, ityevamAdikaM kAraNamanAdRtyaivAsau krIDayA vyasanena vA prANinAM hantA bhavati daNDAdibhiH, chettA bhavati karNanAsikAdivikatanatA, tathA bhecA-zUlAdinA tathA lumpayitA'nyatarAGgAvayavavikarttanatastathA vilumpayitA cakSutpATanacarmavikartanakarapAdAdicchedanataH paramAdhAmmikavatprANinAM + " nirnimittameva nirvivekatayA prANino hinasti, tadeva darzayitumAha-" iti bR0 vR0 / x " tasya 'parivahaNA' vRddhiH" iti hrss| dvitIye kriyAsthAnAdhyayane dvitIya| kriyAsthAnavarNanam / M // 37 // jainty.org For Pre & Personal use Jain Education Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int nirnimittameva nAnAvidhopAyaiH pIDotpAdako bhavati, tathA jIvitAdapyapadrAvayitA mavati / sa ca + bAlo'samIkSitakAritayA janmAntarAnubandhivairasyAbhAgI bhavati / tadevaM nirnimittameva paJcendriyaprANipIDana to yathA'narthadaNDo bhavati tathA pratipAditaM, adhunA sthAvarAnadhikRtyocyate-- se jahA nAmae kei purise je ime thAvarA pANA bhavati, taM jahA - ikkaDAi vA kaDi ( kaDhi ) nAi vA jaMtugAi vA paragAi vA mokkhAi vA taNAi vA kusAi vA kucchagAi vA pappa[pa] gAi vA palAei vA, te No puttaposaNayAe no pasuposaNayAe no agAraparivahaNayAe no samaNamAhaNaposaNayAe no tassa sarIragassa kiMci vi pariyAittA bhavati / se haMtA chettA bhettA laMpaittA vilaMpaittA uddavaittA ujjhiuM vAle verassa AbhAgI bhavati aTThAdaMDe / vyAkhyA - sa yathA nAma kazcitpuruSo nirvivekaH pa[thi]ri ( ? ) gacchan [nirnimittameva] vRkSAdeH pallavAdikaM daNDAdinA pradhvaMsayan phalanirapekSastacchIlatayA vrajati, etadeva darzayati -- ye kecanAmI - pratyakSAH sthAvarA vanaspatikAyikAH prANino bhavanti tadyathA - ' ikaDA' dayo vanaspativizeSAH sugamArthAH / tadiheyamikaDA, mamAnayA prayojanamityevamabhi[saM]dhAya na + " sadvivekamujjhitvA''tmAnaM vA parityajya bAlavadvAla" iti vR0 vRttau / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dIpikAnvitam / dvitIye zruta dvitIye'dhyayane // 38 // prathama chinatti, kevalaM tatpatrapuSpaphalAdinirapekSastacchIlatayetyetatsarvatrAnuyojanIyamiti / tathA na putrapoSaNAya, na pazupoSaNAya, nAgArakAryAya, na zramaNabrAhmaNapravRttaye, nApi zarIrasya kizcitparitrANaM bhaviSyatIti, kevalamevamevAsau vanaspati hantA chettetyAdi yAvajanmAntarAnuvandhino vairasyAbhAgI bhavati / ayaM vanaspatyAzrayo'narthadaNDo'bhihitaH, sAmpratamagnyAzritamAha__se jahA nAmae kei purise kacchasi vA dahaMsi vA udagaMsi vA daviyaMsi vA valayaMsi vA nUmasi vA gahaNAMsa vA gahaNaviduggaMsi vA vaNasi vA vaNaviduggaMsi vA pavayaMsi vA patvayaviduggasi vA taNAI Usaviya 2 sayameva agaNikAyaM nisirati aNNehiM agaNikAyaM nisirAveti annaM pi jAva samaNujANati aNaTThAdaMDe, evaM khalu tassa purisassa tappaciyaM sAvajaMti Ahijati / docce daMDasamAdANe aNaTThAdaMDavattietti Ahie [ sU03] ___ vyAkhyA-sa yathA nAma kazcita puruSo, nirvivekatayA* kacchAdiSu dazasu sthAneSu vanadurgaparyanteSu 'tRNAni' kuzaI. * "kacche-nadIjalaveSTite vRkSAdimati pradeze, hRde-pratIte, udake-jalAzayamAtre, dravike-tRNAdidravyasamudAye, valaye-vRttAkAra nadyAdijalakuTilagatiyuktapradeze, nUme-avatamase gahane vRkSavallIsamudAye, gahane'pi durge-parvataikadezAvasthitavRkSavallIsamudAye, vanavidurgenAnAvidhavRkSasamUhe, eteSu" iti harSa / kriyaasthaanvrnnnm| // 38 // Jan Education in For Prve & Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter SikAdIni paunaHpunyeordhvAdhaHsthAni kRtvA'gnikAyaM ' nisRjati ' prakSipatyanyena vA nisarjayati prakSipayatyanyaM ca nisRjantaM samanujAnIte / tadevaM yogatrikeNa tasya yatkiJcanakAriNastatpratyayikaM - davadAnanimittaM ' sAvadhaM karma ' tam / etacca dvitIyamanarthadaNDasamAdAnamAkhyAtamiti tRtIyamadhunA vyAkhyAti - mahApAtakamAkhyA ahAvare tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahijjati / se jahA nAmae kei purise mamaM vA mamiM vA, annaM vA annaM vA, hiMsiMsu vA hiMsati vA hiMsissati vA, taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM sayameva nisirati jAva annaMpi samaNujANati hiMsAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjaMti Ahijjati / tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahite [sU0 4 ] // vyAkhyA- ' ahAvare ' iti, athAparaM tRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAyate - sa yathA nAma kazcit 'puruSa: ' puruSAkAraM vahana, svato maraNabhIrutayA vA mAmayaM ghAtayiSyatItyevaM matvA kaMmavaddevakIsutAn mAvato jaghAna, madIyaM vA pitaramanyaM vA 'mAmakaM' mamIkAropetaM parazurAmavat kArttavIryaM jaghAna, anyaM vA kaJcanAyaM sarpasiMhAdivyApAdayiSyatIti matvA sarpAdikaM vyApAdayati, anyadIyasya vA kasyaciddhiraNyapazvAdezyamupadravakArIti kRtvA tatra daNDaM nisRjatIti / tadevamayaM mAM madIyamanyamanyadIyaM vA hiMsitavAn hinasti hiMsiSyatItyevaM sambhAvite tra se sthAvare vA ' taddaNDaM ' prANavyaparopaNalakSaNaM svayameva nisRjati anyena nisarjayati nisRjantaM vA'nyaM samanujAnIte, ityetattRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga daNDa pratyayikamAkhyAtamiti / dvitIye ____ ahAvare cautthe daMDasamAdANe akamhA[akasmAt* daMDavattie[tti ] Ahijati / se jhaa| zruta. dIpikA- | nAmae kei purise kacchaMsi vA jAva vaNaviduggaMsi vA miyavittie miyasaMkappe miyapaNihANe dvitIyenvitam / / dhyayane miyavahAe gaMtA, ee mietti kAuM annayarassa miyassa vahAe usu AyAmettA gaM NisirejA, cturth||39|| se miyaM vahissAmIti kaTTu tittiraM vA vaTTagaMvA[ caDagaM vA ]lAvagaM vA kavotagaM vA kaviM vA kaviMjalaM kriyAKI vA vidhettA bhavati / iha khallu se annassa aTThAe annaM phusati akamhAdaMDe / sthAnavyAkhyA-athA'paraM caturtha daNDasamAdAnamakasmAddaNDapratyayikamAkhyAyate-tadyathA nAma kazcit puruSo lubdhakAdikaH varNanam / kacche vA yAvadvanadugne vA gatvA 'mRgai 'rATavyapazubhirvA vRttiryasya sa mRgavRttikaH, sa caivambhUtastathA mRgasaGkalpaH, mRgapraNidhAna:-ka mRgAn drakSyAmItyetadadhyavasAyI san mRgavadhArtha kacchAdiSu gantA bhavati, tatra ca gataH san dRSTvA [mRgAnete] | mRgA ityevaM kRtvA teSAM madhye anyatarasya mRgasya vadhArtha 'iSu' zaraM AyAmena samAkRSya mRgamuddizya nisRjati / sa caivaM *" iha cAkasmAdityayaM zabdo magadhadeze sarveNApyAbAlagopAlAnanAdinA saMskRta evoccAryata iti tadihApi tathAbhUta evocarita iti" vR0 vRttau| // 39 // www.jaineliterary.org Jain Education Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGkalpo bhavati-yathA'haM mRga haniSyAmi, itIghu nikSiptavAn , sa ca tena iSuNA tittirAdipakSivizeSa vyApAdayitA bhavati, tadevaM svatvasAvanyasyArthAya nikSipto daNDo yadanyaM 'spRzati ' pAtayati so'kasmAddaNDa ityucyate / adhunA vanaspatimuddizyAkasmAddaNDamAha se jahA nAmae kei purise sAlINi vA vIhINi vA koddavANi vA kaMgUNi vA paragANi vA / rAlANi vA Niti[Nili]jamANe annayarassa taNassa vahAe satthaM nisirejA, se sAmagaM taNagaM | mukuMda[kumudumaM vIhIUsiyaM kalesuyaM taNaM chiMdissAmitti kaTTha sAliM vA vIhiM vA koddavaM vA kaMguM vA paragaM vA rAlagaM vA chidittA bhavati, iti khalu se annassa aTThAe annaM phusati akamhAdaNDe, evaM khala tassa tappattiyaM sAvajjati Ahijjati / cautthe daMDasamAdANe akamhAdaMDavattietti Ahite // [sU05] ___vyAkhyA-sa yathA nAma kazcitpuruSaH kRSIvalAdiH zAlyAderdhAnyajAtasya zyAmAdikaM tRNajAtamapanayan dhAnyazuddhi kurvANaH samanyatarasya tRNajAtasyApanayanAtha zastraM dAtrAdikaM nisRjet , sa ca zyAmAdikaM tRNaM chatsyAmIti kRtvA akasmAcchAliM vA yAvadrAlakaM vA chindyAt , rakSaNIyasyaiva dhAnyasya akasmAcchettA bhavatItyevamanyasyArthAya anyakRte'nyaM vA 'spRzati' Jain Education inte Far Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagaDAGga sUtraM | dIpikA nvitam / chinatti, tadevaM khalu tatkartustatpratyayika-makasmAddaNDanimittaM 'sAvA' pApamAdhIyate-sambadhyate, taccaturtha daNDasamAdAnamakasmAddaNDapratyayikamAkhyAtamiti / ___ ahAvare paMcame daMDasamAdANe diTThIvipariyAsiyA daMDavattie Ahijati / se jahA nAmae kei purise mAIhiMvA pIIhiM vA bhAIhiM vA bhaiNIhiM vA bhajAhiM vA puttehiM vA dhUyAhi vA suNhAhi | vA saddhiM saMvasamANe mittaM amittamiti]va mannamANe mitte hayapuve bhavati ditttthiivipriyaasiyaadNdde| | vyAMkhyA-athA'nantaraM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsadaNDapratyayikamAkhyAyate-tadyathA nAma kazcit puruSazcArabhaTA. diko mAtRpitRbhrAtRmaginImAryAputraputrikAsnuSAdibhiH sAddhaM [saM]vasaMstiSThan jJAtipAlanakRte mitrameva dRSTiviparyAsAdamitro. 'yamityevaM manyamAno 'hanyAt ' vyApAdayet , tena ca dRSTiviparyAsavatA mitrameva hatapUrva bhavatItyato dRSTiviparyAsadaNDo'yam / punaranyathA tamevAha se jahA nAmae ke purise gAmaghAyaMsi vA nagaraghAyaMsi vA kheDa0 kabbaDa0 maDaMbaghAyasi vA| doNamuhaghAyaMsi vA paTTaNaghAyAMsa vA x Asama0 sannivesa0 nigama rAyahANIghAyaMsi vA ateNaM x"saMbAhaghAyaMsi vA" iti harSa0 / prAmAdilakSaNaM cedaM-'grAmo vRtyA vRtaH syAnagaramurucaturgopurodbhAsizobha, kheTaM dvitIye zruta dvitIyedhyayane paJcamakriyA. sthAnavarNanam / // 4 // Jain Education For Privista pronal Use Oh T Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int teNamiti mannamANe ateNe hayaputre bhavati diTThIvippariyAsiyAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjaMti Ahijjati / paMcame daMDasamAdANe diTThIvippariyAsiyAdaMDavattietti Ahie / [ sU0 6 ] // vyAkhvA sa yathA nAma kazcitpuruSaH puruSAkAramudvahan grAmaghAtAdike vibhrame bhrAntacetA dRSTiviparyAsAdacaurameva cauro'yamityevaM manyamAno vyApAdayet tadevaM tena bhrAntamanasA vibhramAkulenAcaura evaM hatapUrvo bhavati, so'yaM dRSTiviparyAsadaNDastadevaM khalu ' tasya dRSTiviparyAsavatastatpratyayikaM sAvadyaM karmAdhIyate / tadevaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsa pratyayikamAkhyAyate / ahAvare chuTTe mosavattie kiriyAThANe + AhijAti-se jahA nAmae kei purise AyaheuM vA nAideu vA agAraheDaM vA parivAraheDaM vA sayameva musaM vayati anneNaM mulaM vayAveti musaM vayaMtaM nadyadriveSTaM parivRtamabhitaH karbeTaM parvatena / grAmo yuktaM maDambada [ 1 ke ]litadazazataiH pacanaM ratnayoni, droNAkhyaM siMdhuvelA- valayitamatha sambAdhanaM cAdrizRGgaH // 1 // iti / AzramastApasasthAnaM, sannivezaH - sArthakaTakAdivAsaH, nigamo - bahuvaNigvAsaH, rAjadhAnI - rAjakulasthAnam / " iti harSa0 ' khyAta iti ' pra0 / ' khyAtamiti ' bR. vR. / + mudritAsu savRttikapratiSu ' chaTThe kiriyaTThANe mosAbasietti' ityevamasti, tatsamIcInaM pratibhAti, dIpikAkAreNApyartha etatkrameNaiva kRtatvAt / kica- ' kiriyaTThANe mosAvattie ' ityatra ' kiriyAThANe mosavattie ' iti samyagAbhAti / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIve zruta sUyagaDA sUtraM dIpikAnvitam / vA annaM samaNujANAti, evaM khalu tassa tappatiyaM sAvajAMta Ahijati, cha? kiriyAThANe mosava- ttie ti] Ahite [ sU07] // vyAkhyA-athA'paraM SaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAyate, tatra pUrvoktAnAM pazcAnAM kriyAsthAnAnAM satyapi kriyAsthAnatve prAyazaH paropaghAto bhavatIti kRtvA daNDasamAdAnasaMjJA kRtA, SaSThAdiSu ca bAhulyena paravyApAdanaM na bhavatIti kRtvA kriyAsthAnamityeSA saMjJocyate / sa yathA nAma kazcit puruSaH svapakSAvezAdAgRhI AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM vA sadbhUtArthaninhavarUpamasadbhUtodbhAvanarUpaM vA svayameva mRSAvAdaM vadati, tadyathA-nAhaM madIyo vA kazciccauraH, sa ca cauramapi sadbhUtamapyarthamapalapati, tathA paramacauraM cauramiti vadati, tathA'nyena mRSAvAda bhANayati, tathA'nyAMzca mRpAvAda vadataH samanujAnIte / tadevaM khalu tasya yogatrikakaraNatrikeNa mRSAvAdaM vadatastatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate-sambadhyate, tadetatvaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAtamiti / __ahAvare sattame kiriyAThANe adinnAdANavattie[ ti] Ahijati-se jahA nAmae kei purise AyaheuM vA jAva parivAraheuM vA sayamava adinnaM Adiyati anneNa vi adinnaM AdiyAveti adinnaM AdiyaMtaM annaM samaNujANati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati / sattame kiriyAThANe AdinnAdANavattietti ahite [ suu08]|| dvitIyedhyayane SaSThakriyAsthAnavarNanam / // 41 // 1 For PrivatePersonal Use Only wwwjainelibrary.org in dat A Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA vyAkhyA-athAparaM saptamaM kriyAsthAnamadatcAdAnapratyayikamAkhyAyate, etadapi prAgvajjJeyam / sa yathA nAma kazcitpuruSa AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM [ svayameya] paradravyamadattameva gRhNIyAt aparaM ca grAhayet gRhNantamapyaparaM samanujAnIyA. dityevaM tasyAdattAdAnapratyayikaM karma badhyate / saptamaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti / ___ ahAvare aTTame kiriyAThANe ajjhatthavattietti Ahijati / se jahA nAmae kei purise Natthi NaM keti kiMci visaMvAdeti, sayameva hINe dINe duDhe dummaNe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgarasaMpaviDhe karatalapalhatthamuhe adRjjhANovagae bhUmigayadiTThIe jhiyAi, tassa NaM ajjhatthiyA asaMsaiyA cattAri ThANA evamAhiti, taMjahA-kohe mANe mAyA lohe, ajjhatthameva kohamANamAyAlohe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati, aTThame kiriyAThANe ajjhathietti Ahie [ suu09]|| vyAkhyA-athAparamaSTamaM kriyAsthAnamAdhyAtmikamityantaHkaraNodbhavamAkhyAyate, maansikmityrthH| tadyathA nAma kazcit puruSazcittotprekSApradhAnastasya ca nAsti kazcidvisaMvAdayitA-na tasya kazcivisaMvAdena paribhavena vA'sadbhUtodbhAvanena vA cittaduHkhamutpAdayati, tathA'pyasau svayameva varNApazadavaddhIno durgatavaddIno duzcittatayA duSTo durmanAstathopahato'svasthatayA Jain Education For PrivatePersonal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zru0 dvitIyesdhyayane navama kriyA sthAna eyagaDAGga VI manaHsaGkalpo yasya sa tathA cintaashoksaagr(sN)prvissttH| tathA karatalaparyastamukhaH, tathA''rtadhyAnopagato-nirvivekatayA sUtraM | dharmadhyAnAddaravartI [bhUmigatadRSTiH] ninimittameva dvandvopahatavaddhyAyati, tasyaivaM cintAzokasAgarAvagADhasya sata ' AdhyA- dIpikA tmikAni' antaHkaraNodbhavAni manaHsaMzritAnyazaMsayitAni vA-niHzaMsayAni catvAri vakSyamANAni sthAnAni bhavanti, nvitam / tAni caivamAkhyAyante, tadyathA-krodhasthAnaM mAnasthAnaM mAyAsthAnaM lobhasthAnamiti / te ca catvAro'pi kaSAyA aadhyaatmi||42|| kAH, ebhireva sadbhirduSTaM mano bhavati, tadevaM tasya durmanasaH krodhamAnamAyAlobhavata evamevopahatamanaHsaGkalpasya 'tatpratyayika' adhyAtmanimittaM sAvadhaM karma AdhIyate-sambaddhyate, tadevamaSTamametat kriyAsthAnamAdhyAtmikAyamAkhyAtamiti / __ahAvare navame kiriyAThANe mANavattie[tti] aahijti| se jahA nAmae kei purise jAtimaeNa vA kulamaraNa vA balamaeNa vA rUvamaeNa vA tavamaeNa vA suyamaeNa vA lAbhamaeNa vA IsariyamaeNa vA pannAmaeNa vA annatareNa vA madadANeNaM matte samANe paraM hIti niMdati khiMsati garahati paribhavati avamannati, ittarie ayaM, ahaMmaMsi puNa visiTThajAikulabalAiguNovavee, evamappANaM smukkse| vyAkhyA-athAparaM navamaM kriyAsthAnaM mAnapratyayikamAkhyAyate / sa yathA nAma kazcitpuruSo jAtyAdiguNopetaH san jAtikulabalarUpatapaHzrutalAbhaizvaryaprajJAmadAkhyairaSTabhirmadasthAnairanyatareNa vA mattaH paramavamabuddhathA hIlayati tathA nindati varNanam / // 42 // Jain Education a l Far Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugupsate garhati paribhavati, etAni caikArthikAni / yathA paribhavati tathA darzayati-'itaro'yaM' jaghanyo hInajAtikastathA | mattA kulabalarUpAdibhiramapabhraSTaH sarvajanAvagItox'yamiti, ahaM punarviziSTajAtikulabalAdiguNopetaH, evamAtmAnaM samatkarSayediti+ / sAmprataM mAnotkarSavipAkamAha dehA cue kammabitie avase payAi, taM jahA-gabmAo ganbhaM jammAo jammaM mArAo mAraM naragAo naragaM, caMDe thaddhe cavale mANI Avi bhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti aahijti| navame kiriyAThANe mANavattie[tti] Ahite [sU0 10 // ___vyAkhyA-'dehA cue'tti, tadevaM jAtyAdimadonmattaH sanihaiva loke garhito bhavati, *jAtimadaH kasyacina kulamado'parasya kulamadona jAtimadaH, aparasyomayaM, aparasyAnubhayamiti, evaM [padadvayena catvAro bhaGgAH] padatrayeNASTau, caturbhiH SoDazetyAdi yAvadaSTabhiH padaiH SaTpazcAzadadhikaM zatadvayamiti, sarvatra madAmAvarUpazcaramabhaGgaH zuddha iti / paraloke'pi ca mAnI duHkhabhAgbhavatItyanena pradarzyate / svAyuSaH kSaye dehAcyuto bhavAntaraM gacchan zubhAzubhakarmadvitIyaH karmaparAyattatvAdavazaH x nindanIyaH / + vakSyamANaH / tadeva ' mityAditaH / zuddha ' iti paryantaH pATho'tratya AbhAti / * paraloke'pI 'ti vAkyaM ca 'bhavatI 'tyasthAle / iti TippaNaM AgamodayasamitimudritAsu savRttikapratiSu / * " atra ca jAtyAdipadadvayAdisaMyogA draSTavyAH, te caivaM bhavanti" iti vRttau| Jain Education For Privats & Personal Use Oh Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 43 // Jain Education Int paratantraH prayAti / ta[]]thAhi (1) garbhAdgarbha paJcendriyApekSaM, tathA garbhAdagarbha vikalendriyApekSa-vikale[ndriye ] dhUtpadyamAnaH punaragarmAgarma, evamagarbhAdagarbha, etacca narakakalpagarbhaduHkhApecayA abhihitam / utpadyamAnaduHkhApekSayA tvidamabhidhIyatejanmana ekasmAdaparajanmAntaraM vrajati, maraNAnmaraNAntaraM vrajati / narakadezyAt zvapAkAdivAsAdratnaprabhAdikaM narakAntaraM vrajati, yadivA narakAtsImantAdikAdudvartya siMhamatsyAdAvutpadya punarapi tIvrataraM narakAntaraM vrajati / tadevaM naTavadraGgabhUmau saMsAracakravAle khIpuMnapuMsakAdIni bahunyavasthAntarANyanubhavati / tadevaM mAnI paraparibhave sati ' caNDo' raudro bhavati parasyApakaroti, tadabhAve hyAtmAnaM vyApAdayati / tathA stabdhazcapalo yatkiJcanakArI, mAnI san sarvo'pyetadavastho bhavati / tadevaM mAnapratyayikaM sAvadhaM karmma baddhyate / navamaM [ e ]takriyAsthAnamAkhyAtamiti / ahAvare dasame kiriyAThANe mittadosavattietti Ahijjati / se jahA nAmae kei purise mAIhiM vA piIhiM vA bhAIhiM vA bhaiNIhiM vA bhajjAhiM vA dhUyAhiM vA puttehiM vA suhAhiM vA saddhiM saMvasamANe tersi annayaresiM vA [ annayaraMsi ] ahAlahugAMsa avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDa nivanteti / taM jahA - sIodagaviyaDaMsi vA kArya uccholittA bhavati, usiNodgaviyaDeNa vA kArya usicittA bhavati, agaNikAeNaM vA kArya uvaDahittA bhavai, jotteNa vA vetteNa vA NetteNa vA dvitIye zruta0 dvitIyA ne dazamakriyAsthAna varNanam / // 43 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayAi vA kaseNa vA chiyAe vA layAe vA pAsAI uddAlettA bhavai, DaMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA / lelUNa vA kavAleNa vA kArya AuhittA bhavati, tahappagAre purisajAte saMvasamANe dummaNA bhavaMti, pavasamANe sumaNA bhavaMti, tahappagAre purisajAe daMDapAsI daMDagurue daMDapurakkhaDe ahie imarsi logaMsi ahie paraMsi logasi saMjalaNe kohaNe piTrimasiyAvi bhavati, evaM khala tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati, dasame kiriyAThANe mittadosavattietti Ahite // sU0 / 11 // vyAkhyA-athAparaM dazamaM kriyAsthAnaM mitradoSapratyayikamAkhyAyate-tadyathA nAma kazcit puruSaH prabhukalpo mAtApitRsuhRtsvajanAdibhiH sA parivasa~steSAM ca mAtApitrAdInAmanyatamenA'nAbhogatayA yathAkathacillaghutare'pyaparAdhe vAcike durvacanAdike tathA kAyike hastapAdAdisaGghanarUpe kRte sati ' svayameva ' AtmanA krodhAdhmAto gurutaraM daNDaM duHkhotpAdakaM 'nirvatayati' karoti / tadyathA-zItodake 'tasya' aparAdhakartuH kAyamadho bolayitA bhavati, tathoSNodakavikaTena kArya siJcayitA bhavati, tatra vikaTagrahaNAduSNatelena kaoNjikAdinA vA kAyamupatApayitA bhavati, tathA'nikAyenolmukena taptAyasA vA kArya upa[ dAhayitA tApayitA vA (1) bhavati, tathA jo[ yo ]treNa vA, vetreNa vA, [ netreNa vA] 'svacA vA' sanAdikayA latayA vA'nyatamena vA davarakeNa tADanAtaH 'tasya' alpAparAdhakartuH zarIrapANi ' uddAlayituM' carmANi lumpayituM (prastuto) bhavati, tathA daNDAdinA kAyamupatADayitA mavati, tadevamalpAparAdhinyapi mahAkrodhadaNDavati tathA Jain Education in Ni Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryagaDhAja putraM dIpikAnvitam / // 44 // Jain Education Inte prakAre puruSajAte ekatra vasati sati tatsahavAsino mAtApitrAdayo durmanasastadaniSTAzaGkayA bhavanti tasmi~zca dezAntaraM gacchati tatsahavAsinaH sumanaso mavanti / tathAprakAraca puruSajAto'lpe'pyaparAdhe mahAntaM daNDaM kalpayatIti, tadeva darzayatidaNDapArthI svalpe'pyaparAdhe kupyati daNDaM ca pAtayati, daNDena guruko bhavati, tathA daNDapuraskRtaH - sadA puraskRtadaNDa ityarthaH / sa caivambhUtaH 'asmi~lloke' asmiJjanmani ahitaH prANinAmahitadaNDApAdanAt, tathA parasminnapi janmanyasAvahitaH, yenakenacinnimittena kSaNe kSaNe sajjvalatIti sajvalanaH sa cAtyantakrodhano badhabandhavicchedanAdiSu zIghrameva kriyAsu pravarttate, tadabhAve'pyutkaTadveSatayA marmoddhadRnataH pRSThimAsamapi khAdettadasau brUyAdyenAsau paraH sajjvalati, tadevaM tasya mahAdaNDapravarttayitustaddaNDapratyayikaM sAvadhaM karmma badhyate, tadetadazamaM kriyAsthAnaM mitradrohapratyayikamAkhyAtamiti / ahAvare ekkArasame kiriyAThANe mAyAvattietti Ahijjati, je ime bhavaMti gUDhAyArA tamokAsiyA ulUgapattalahuyA pavayaguruA te AriyA vi saMtA aNAriyAo bhAsAo vi pparaMjaMti, annA saMtA appANaM annahA mannati, annaM puTThA + annaM vAgAraMti, annaM AikkhiyavaM annaM X " anye punaraSTamaM kriyAsthAnamAtmadoSa pratyayikamAcakSate, navamaM tu paradoSapratyayikaM, dazamaM punaH prANavRttikamiti " harSakulaH / + yadyapi dIpikApratiSu sarvAsvapi 'annaM puNa kurNati annaM0 ' ityevaMrUpaH pATho'sti mUle, paraM savRttikamudrita pratiSu ' annaM puTThA annaM0 ' ityevambhUto'sti, artho dIpikAyAmapyevaMvidha eva vihita ityayameva mUle nivezitaH / dvitIye zruta0 dvitIye' dhyayane ekAdazamakriyA sthAna varNanam / // 44 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aikkhati / vyAkhyA - athAparaM ekAdazaM [ mAyApratyayikaM ] kriyAsthAnamAkhyAyate ye kecanAmI bhavanti puruSAH gUDhAcArAH galakarttakagranthichedAdayaste ca nAnAvidhairupAyairvizrambhamutpAdya pazcAdapakurvanti, pradyotAderamayakumArAdivat, te ca mAyAzIlatvenAprakAzacAriNaH / tamaHkASiNaH- parAvijJAtAH kriyAH kurvanti, te ca svaceSTayaiva 'ulUkapatravallaghavaH kauzikapa[ca]so parvatadgurumAtmAnaM manyante yadivA'kAryapravRtteH parvatavano stambhayituM zakyante, te cAryadezotpannAH santaH dhUrtaprAyA AtmapracchAdanArthama paramayotpAdanArthaM vA anAryamASAH prayujante, paravyAmohArthaM svamatiparikalpitabhASAbhiraparAviditAbhirmASante tathA'nyathA vA vyavasthitamAtmAnamanyathA-sAdhyAkAreNa manyante vyavasthApayanti ca tathA'nyatpRSTA mAtRsthAnato'nyadAcakSate, yathA''mrAn pRSTAH kovidArakAn + AcakSate, vAdakAle vA kazcinyAyavAditayA vyAkaraNe [ pRSTe ] pravINa [ pravaNaM ] sta ( 1 )rkamArgamavatArayati tathA'nyasmizcArthe kathayitavye'nyamevArthamAcakSate / teSAM ca sarvArthavisaMvAdinAM kapaTaprapazcacaturANAM vipAkodbhAvanAya dRSTAntaM darzayitumAha seja nAma ke rise aMtosale, taM salaM no sayaM NIharati no anneNaM bIharAvei no paDividdhaMseti, evameva niNhavei, aviudyamANe aMto aMto jhi[ri ]yAti, evameva mAI mAyaM kaNo + ' kovidAro - yugapatra: ' iti hai mavacanAdvanaspati: ' kacanAra 'iti loke / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthagaDA dIpikA: nvitam / dvitIye zru. dvitIyes. dhyayane ekAdazamakriyA sthAna| varNanam / // 45 // Aloetino paDikkamati no nidai no garihai no viudRti no visohei no akaraNayAe abbhuDhei no ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajati, mAI assiM loe paJcAyAti mAI paraMsi loe [puNo puNo] paJcAyAti / niMdai garihai pasaMsai Niccarati, No niyati NisiriyaM daMDaM chAeti | mAyI asamAhaDasuhalesse Avi bhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati / ekkAra same kiriyAThANe mAyAvattipatti Ahie // sUtra 12 // _____ vyAkhyA se jahe 'tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH samAmAdapakrAnto'ntaHsazalyaH, zalyapaTunavedanAbhIrutayA tacchalyaM na svato nirharati-apanayati noddharati, nApyanyenoddhArayati nApi tacchalyaM vaidyopadezenauSadhopacArayogAdibhirupAyaiH pradhvaMsayati, anyena kenacitpRSTo'pRSTo vA tacchalyaM ' evameva ' neSprayojanameva nihnate-apalapati, tena ca zalyenA| sAvantarvatinA 'aviumANe 'tti pIDathamAnaH 'anto anto' madhye madhye pIbyamAno'pi ' rIyate' vrajati, tatkRtAM vedanAmadhisahamAnA kriyAsu pravartate / sAmprataM dArzantikamAha-' evameve 'tyAdi, yathA'sau sazalyo duHkha mAga bhavatyeva mevAsau 'mAyI' mAyAzalyavAn yatkRtamakArya tanmAyayA nigUhayanmAyAM kRtvA na tAM mAyAmanyasmai 'Alocayati' kathayati nApi tasmAt sthAnAt pratikrAmati-na tato nivarcate, nApyAtmasAkSikaM tanmAyAzalya nindati, tadyathA|dhimA / / yadahamevambhUtamakArya karmodayAtkRtavAn / nApi parasAkSikaM 'gaIti' Alocayati nApi ca jugupsate tathA -STS | // 15 // For Private & Personal Use Oy wwjanesbrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'no viuddaha' iti nApi tanmAyAzalyaM vitroTayati, apunaHkaraNatayA na nivrtytiityrthH| [nApi tanmAyA''dikamakArya | sevitvA''locanA'rhAyA''tmAnaM nivedya tadakAryAkaraNatayA'myuttiSThate, prAyazcittaM pratipadyApi noyuktavihArI bhavatItyarthaH / tathA nApi garvAdibhirabhidhIyamAno'pi yathA'ImakArya nirvahaNayogyaM prAyacittaM-zodhayatIti prAyazcittaM tapAkarma viziSTaM cAndrAyaNAdyAtmakaM 'pratipadyate' abhyupagacchati / ] no yathAyogyaM prAyazcittaM pratipadyate, tadevaM mAyayA satkAryapracchAdako'sminneva loke mAyAvItyevaM sarvakAryemvevAvizrambhaNatvena 'pratyAyAti' prakhyAti yAti, tathAbhUtazca sarvasyAvizvAsyo]. so (1) bhavati / tathA'timAyAvivAdasau paraloke sarvAdhameSu yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSu paunaHpunyena pratyAyAtisA bhayobhyastemvevAraghaTTaghaTInyAyena pratyAgacchati / tathA nAnAvidhaiH prapaJcairvaJcayitvA paraM 'nindati ' jugupsate, tadyathA ayamajho mUrkhaH pazukalpo, nAnena kimapi prayojanamityevaM paraM nindati AtmAnaM prazaMsayati, tathA''tmaprazaMsayA tuSyati, evaM cAsau labdhaprasaro'dhikaM tathAvidhAnuSThAyI bhavati / nizcarati-tasmAnmAtRsthAnAnna nivartate / tathA'sau mAyayA 'daNDa' prANyupamardakAriNaM 'nisRjya' pAtayitvA pazcAcchAdayati-apalapati anyasya[ vA ]upari prakSipati / sa ca mAyAvo sarvadA vaJcanaparAyaNaH saMstanmanAH sarvAnuSThAne'pyevambhUto bhavati- asamAhRtA' anaGgIkatA zobhanA lezyA yena sa tathA, ArtadhyAnopahatatayA azobhanalezya ityarthaH / tadevamapagatadharmadhyAno'mamAhito'zuddhalezyazcApi bhavati / tadevaM tasya mAyAzalyapratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate, tadetadekAdazaM kriyAsthAnaM mAyApratyayika vyAkhyAtam / +[ ] nAstyetavidvAntargatapAThaH pratyantareSu / For Private & Personal Use Oy Jain Education in | Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAta dIpikAnvitam / ahAvare bArasame kiriyAThANe lobhavattietti Ahijjati-je ime bhavaMti, [taM jahA-]AranniyA AvasahiyA gAmaMtiyA kaNhuI rAhassiyA no bahusaMjayA no bahupaDivirayA sabapANabhUyajIvasattehiM, te appaNA saccAmosAI evaM vi[pa]uMti-ahaM na haMtavo anne haMtavA, ahaM na ajjAveyavo anne ajjAveyavA, ahaM na parighettatvo anne parighettavA, ahaM na paritAveyavo anne paritAveyavA, ahaM na uddaveyavo anne uddaveyabA, evAmeva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA garahiyA ajjhovavannA jAva vAsAiM caupaMcamAiM chaddasamAiM appayaro vA bhujayaro vA bhuMjittu [ bhoga]bhogAI kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu Asuriesu kibbisiesu ThANesu uvavattAro bhavaMti / tato vippamuccamANA bhujo bhujo elamUyattAe tamUyattAe jAtimUyattAe paJcAyaMti, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjati, duvAlasame kiriyAThANe lobhavattietti Ahie / icceyAiM duvAlasakiriyAThANAI | davieNaM samaNeNaM vA mAhaNeNaM vA sammaM suparijANiyavANi bhavaMti // [ sU. 13 ] // bhyAkhyA-atha dvAdazaM kriyAsthAnaM lomapratyayikamAkhyAyate, [tadyathA]-ya ime vakSyamANA araNye vasantyAraNyakAste dvitIve zruta. dvitIyedhyayane dvAdazamakriyAsthAnavarNanam / // 46 // // 46 // Jan Education For F ate & Personal use Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ca kandamUlaphalAhArAH santaH kecana vRkSamule vasanti, kecana ' AvasatheSu' zUdra(pUDa )vA[uTajA]kAreSu gRheSu, tathA'pare grAmAdikamupajIvanto grAmasamIpe vasantIti grAmAntikAH, kaci( kadAci)tkArya maNDalapravezAdike rahasya yeSAM te rAhasikAste ca ' na bahusaMyatAH' na. sarvasAvadyAnuSThAnebhyo viratA, etaduktaM bhavati-na bAhulyena praseSu daNDasamA'rammaM vidadhati, ekendriyopajIvinastvavigAnena tApasAdayo bhavanti, tathA 'na bahuviratA'na sarveSvapi prANAtipAtaviramaNAdivrateSu vartante, kintu dravyataH katipayavratavartino, na bhAvato, tatkAraNasya samyagdarzanasyAbhAvAdityabhiprAyaH / ityetadevA''virbhAvayitumAha-savvapANe 'tyAdi, te hyAraNya kAdayaH sarvaprANabhUtajIvasatvebhya 'AtmanA' svato'viratA:- tadupamardakAdArambhAdaviratA ityarthaH / te pASaNDikA AtmanA bahUni sa(tya)tyAmRSAbhUtAni vAkyAni ' evaM ' vakSyamANanItyA vizeSaNa prayujanti, yadivA satyAnyapi tAni prANyupamardakatvena mRpAbhUtAni sa(tya)tyAmRSANi, evaM te prayuJjantIti darzayati, tadyathAahaM brAhmaNavAna hantavyo'nye tu zUdratvAddhantavyAH, tathAhi tadvAkyaM-'zudraM vyApAdya prANAyAma +japet kizcidvA dadyAt , tathA 'kSudrasaccAnAmanasthikAnAM zakaTabharamapi vyApAdya brAhmaNaM bhojaye'dityAdi, aparazcAhaM varNottamacAna AjJApayitavyo'nye tu matto'vamAH[ 'dhamAH samAjJApayitavyAH, tathA nAiM paritApayitavyaH [ anye tu paritApayitavyAH], tathA'haM vetanAdinA karmakaraNAya na grAhyaH anye tu zudrA grAhyA x iti / kimbahunoktena ? nAhamupadAvayitavyo-na jIvitAdaparopayitavyo'nyetva()padrAvayitavyA iti / tadevaM parapIDopadezanato'timUDhatayA'sambaddhapralApinAmajJAnAvatAnA + zvAsaprazvAsarodhanam / 4 mUle grahaNasUtrAnantaraM paritApasUtramasti / N Jan Education ewww.jainalibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam / // 47 // Jain Educatic mAtmammarINAM viSamadRSTInAM na prANAtipAtaviratirUpaM vratamasti tathA mRSAvAdAdattAdAnaviramaNAbhAvo'pyAyojyaH, adhunA tvanAdimavAbhyAsAddustyajatvena prAdhAnyAtsUtreNaivAbrahmAdhikRtyA''ha - ' evAmeve 'tyAdi, 'evameva' pUrvoktenaiva kAraNenAtimUDhatayA paramArthama jAnAnAste tIrthikAH strISu kAmeSu ca zabdAdiSu mUrcchitA gRddhA prathitA abhyupapannAH yAvadvarSANi catuSpazca SadazakAni, ayaM ca madhyamaH kAlo gRhItaH, prAyastIrthikA atikrAntavayasa eva pratrajanti, tatra ca te tyaktvA'pi gRhavAsaM zuktvA bhoga bhogAniti te ca kila vayaM pravrajitA iti vadanto'pi na bhogebhyo nivRttAH, yato midhyAdRSTitayA'jJAnAndhatvAtsamyagviratipariNAmarahitAH, te caivambhUtapariNAmAH svAyuSaH kSaye kAlamAse kAlaM kRtvA vikRSTatapaso'pi santo'nyatare surikeSu kilviSakasthAneSUtpAdayitAro bhavanti, te jJAnatapasA mRtA api kilbipike [ Su sthAne] SUtpatsyante, tasmAdapi sthAnAdAyuSaH kSayAdvipramucyamAnAH kilbiSa bahulAstatkarmazeSeNa elamUka bhAvenotpadyante, yathA eDamUko'vyaktavAgbhavati evamasAvapyavyaktavAksamutpadyate, tathA 'tamUyattAe 'ti tamastvena - atyantAndhatamasatvena jAtyAndhatayA'tyantAjJAnAvRttayA [vA ] tathA jAtimUkatayA 'pagatavAca iha pratyAgacchantIti / tadevambhUtaM khalu tIrthikAnAM sAvadyAnuSThAnAdanivRttAnAM tatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate, tadetallomapratyayikaM dvAdazaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti / ityevamarthadaNDAdIni lobhapratyayikakriyAsthAnaparyavasAnAni dvAdaza kriyAsthAnAni + ' dravikeNa ' muktigamanayogyena zramaNena mAhanena etAni samyag ' yathAvasthitasvarUpanirUpaNato mithyAdarzanA''bhitAni saMsArakAraNAnIti kRtvA jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pariharttavyAni / + " karmapranthi drAvaNAdravaH- saMyamaH, sa vidyate yasyAsau dravikastena " iti harSa0 / ational dvitIye zruta0 dvitIye' dhyayane dvAdazama kriyAsthAna varNanam / // 47 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education AhAvare terasame kiriyAThANe iriyAvahipatti Ahijjati-iha khalu atattAe saMvuDassa aNagArassa iriyAsamiyassa bhAsAsamiyassa esaNAsamiyassa AyANabhaMDamattanikkhevaNAsAmayassa uccArapAsavaNakhelasiMghANajalapAriTThAvaNiyAsamiyassa, maNasamiyarasa vayasAmiyassa kAyasamiyarasa, maNaguttassa vayaguttassa kAyaguttassa, guttidiyassa guttabaMbhacArista, AuttaM gacchamANassa AuttaM ciTThamANassa AuttaM nisiyamANassa AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM gihramANassa vA nikkhivamANassa vA jAva cakkhupamdanivAyamavi asthi vemAtA suhumA kiriyA iriyAvahiyA nAma kajjai, sA paDhamasamae baddhA puTThA, bitiya samae veiyA, taiyasamae nijiNNA, sA baddhA puTThA udIriyA veiyA nijiNNA, sekAle akammae yAvi bhavai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjAMta Ahijjati, terasame kiriyAThANe iriyAvahieti Ahijja [ e ]ti / *terasame kiriyAThANe iriyAvahiti * * etaccinhAntargato mUlapATho nAsti mudritAsu savRttikapratiSu harSakulI yadIpikAsvapi, parametaddIpikApratiSu sarvAsvapyasti Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAta straM diipikaanvitm| | Ahi[te]tA* / se bemi je atIyA je ya paDuppannA je ya AgamissA arahaMtA bhagavaMtA save te eyAI ceva terasa kiriyAThANAI bhAsiMsu vAbhAsiMti vA bhAsissaMti vA, pannaviMsu vA pannAvati vA pannavissAMta vA, evaM ceva terasamaM kiriyAThANaM seviMsu vA seviMti vA sevissaMti vaa|| [suu014||] ___ vyAkhyA-athAparaM trayodazaM kriyAsthAnamIryApathikaM 4 nAmAkhyAyate-iha khalu pravacane saMyame vA [Atmano bhAva] AtmatvaM, tadarthamAtmatvArtha saMvRtasya anagArasya IryAdisamitasya tathA triguptiguptasya guptendriyasya navabrahmacaryaguptyupetabrahma cAriNazca sataH, tathopayuktaM gacchatastiSThato niSIdatastvagvartanAM kurvANasya, tathopayuktameva vastraM patadahaM kambalaM pAdapronchana vA gRhato nikSipato vA, yAvaccakSuHpakSmanipAtamapyupayuktaM kurvata: sato'tyantamupayuktasyApyasti-vidyate vividhA mAtrA [vimAtrA], tadevaMvidhA sUkSmAkSipakSamasaJcalanarUpAdikaryApathikA nAma kriyA kevalinA'pi kriyate, tathAhi-sayogI jIvo na zaknoti kSaNamapyeka nizcalaH sthAtuM, agnitApyamAnodakavakArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste, kevalino'pi kintu sarveSAmapi kriyAsthAnAnAmupasaMhArasUtravadatrApi ' AhijjatI 'tyasya sthAne Ahite ' vA * Ahie ' iti bhavitumarhatItyudbodhanArtha lekhakAdibhiH punaruktatayA likhito bhaviSyatIti sambhAvanAya na kimapyayuktatvaM prtibhaaste| "IraNaM-IryA, tasyAstayA vA panthA IryApathaH sa vidyate yasya tadaryApathikaM, etacca zabdavyutpattinimittaM, pravRttinimittaM tu idaM-sarvatropayuktasya niSkaSAyasya samIkSitamanovAkAyakriyasya yA[kriyA ]tayA yatkarma tadIryApathikaM saiva vA kriyA IryApathikam" iti harSa kulaH / dvitIye zruta dvitIyAdhyayane prayodazamakriyAsthAnavarNanam / // 48 // // 48 // Jain Education Intel diww.jainalibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmagAtrasaJcArA bhavanti, tayA kriyayA yad badhyate karma tasya ca karmaNo yA avasthAstAH kriyAH, tA eva darzayitumAha'sA paDhamasamayetyAdi, yA'sAvakaSAyiNaH kriyA tayA yadvadhyate karma, tatprathamasamaya eva baddhaM spRSTaM ceti kRtvA takriyaiva baddhaspRSTetyuktA, tathA dvitIyasamaye veditA tRtIyasamaye nirjIrNA, etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tat sthitizca kaSAyAyattA tadabhAvAca na tasya sAMparAyikasyeva sthitiH, kintu yogasadbhAvAdvadhyamAnameva 'spRSTatAM' saMzleSaM yAti, dvitIyasamaye tvanubhUyate, tacca prakRtitaH sAtAvedanIya sthitito dvisamayasthitikaM anubhAvataH zubhAnubhAvamanuttaropapAtikadevasukhAtizAyi pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahuvyayaM ca / tadevaM sA IryApathikA kriyA prathamasamaye baddhaspRSTA dvitIye samaye uditA veditA nirjIrNA bhavati / 'seyakAle 'ti AgAmini tRtIyasamaye tatkarmApekSayA akarmatApi ca bhavati / evaM tAvadvI. tarAgasyeryApratyayika karma 'AdhIyate' sambadhyate / tadetatrayodazamaM kriyAsthAnaM vyAkhyAtaM, ye punastebhyo'nye prANinasteSAM sAMparAyiko bandhaH / teSAM vIryApathavarjANi dvAdazakriyAsthAnAni, teSu(1) vartante, teSAM ca tadvartinAmasumatAM mithyAtvAviratipramAdakaSAyayoganimittaH sAmparAyiko bandho bhavati, sa tvanekaprakArasthitikA, tadrahitastu kevalayogapratyayiko dvisamayasthitireveryApratyayika iti sthitam / etAni trayodazakriyAsthAnAni na varddhamAnasvAminaivoktAni, kintvanyairapItyetadarzayitumAha-' se bemI 'tyAdi, so'haM bravImi-yatprAguktaM tadbravImi iti, tadyathA--ye'(hanto')tikrAntAH, ye ca vartaH | mAnAH, ye cAgAmini kAle bhaviSyanti, te sarve'pyevaM +prarUpitavantaH prarUpayanti prarUpayiSyanti, tathaitadeva trayodazaM kriyA-IN +'abhASiSuH bhASante bhASiSyante ca / tathA tatsvarUpatastadvipAkatazceti vRttau / Jain Education inte har For Private & Personal Use Oh WwEjainelibrary.org Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INI dvitIye eyagaDAGga patraM dIpikAnvitam / zruta. // 49 // myAna mavitavana 3 bAvaSyante ca, yathA hi-jambUdvIpe sUryadvayaM tulyaprakAzaM bhava[taH]ti yathA vA sadRzopakaraNAH pradApAstulyaprakAzA mAnya tIrthakRto'pi nirAvaraNatvAtkAlatrayavartino'pi tulyA padezA bhavanti / sAmprataM trayodAmu kriyAsthAneSu yannAbhihitaM pApasthAnaM tadvibhaNiSurAha aduttaraM ca NaM purisavijayavibhaMgamAikkhissAmi / vyAkhyA-asmAtrayodazakriyAsthAnapratipAdanAduttaraM yadatra na pratipAditaM tadanena sUtrasandarbhaNa pratipAdyate-puruSavijayavibhaGgo sa ca vibhaGgavadavadhiviparyayavadvibhaGgo jJAnavizeSastamevambhUtaM jJAnakriyAvizeSamAkhyAsyAmi-pratipAdayiSyAmi / | yAdRzAnAM cAsau bhavati tAllezataH pratipAdayitumAha iha khala nANApaNNANaM nANAchaMdANaM nANAsIlANaM nANAdiThINaM nANAruINaM nANAraMbhANaM nANAjjhavasANasaMjuttANaM nANAvihapAvasuyajjhayaNaM evaM bhavai, taM jahAvyAkhyA-iha khalu jagati nAnAprakArA vicitrakSayopazamAtprajJA yeSAM te nAnAprajJAsteSAM, tathA chando-'bhiprAya:, *" puruSA * vicIyante ' mRgyante-vijJAnadvAreNAnveSyante yena sa puruSavicayaH puruSavijayo vA-keSAzcidalpasavAnAM tena jJAnalavenAvidhiprayuktenAnarthAnubandhinA vijayAditi " bRhadvRttau / "vijayo nA[ma]mArgaNA, vividho viziSTo vA vibhAgo-vibhaGgaH, taM purisajAtavibhaMga AikkhissAmi" iti cUrNau / dvitIyedhyayane zeSapApasthAnavarNanam / // 9 // Jan Educatio n al For P & Personal use only l Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAhira vati, teSAM tathA sa nAnA yeSAM te tathA, teSAM, nAnAzIlAnA, tathA nAnArUpA dRSTi-rantaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA, teSAmiti, tathA nAnA- IN ruciyeSAM te nAnArucayasteSAM, tathAhi-AhArazayanAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhanagItavAdivAdiSu madhye'nyasyAnyA'nyasyAnyA rucirbhavati, teSAM nAnArucInAmiti, tathA nAnArambhANAmiti kRSipAzupAlpavipaNizilpakarmasevAdyanyatamArambheNa, tathA nAnA'dhyavasAyasaMyutAnAM zubhAzubhAdhyavasAyamAjAmiti, ihalokaprativaddhAnAM paralokaniSpipAsAnAM viSayavRSiNI tAnAmidaM nAnAvidhaM pApazrutAdhyayanaM bhavati / tadyathA bhomaM uppAyaM suviNaM aMtalikkhaM aMgaM saralakkhaNaM (lakkhaNaM) vaMjaNaM ithilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakkhaNaM gayalakkhaNaM goNalakkhaNaM miMDhalakkhaNaM kukkaDalakkhaNaM tittiralakkhaNaM vagalakkhaNaM lAvagalakkhaNaM cakkalakkhaNaM chattalakkhaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakkhaNaM maNilakkhaNaM kAgiNilakkhaNaM subhagAkaraM dubbhagAkaraM gabbhAkaraM mohaNakaraM AhavvaNiM pAgasAsaNiM davahomaM khatta[ khattiya vijaM caMdacariyaM sUracariyaM sukkacariyaM vahassaticariyaM ukkApAyaM disAdAhaM miyacakaM vAyasaparimaMDalaM paMsubuddhiM kesavuTuiM maMsavuddhiM ruhiravuTuiM vetAliM addhavetAliM osovarNi tAlugghADaNiM sovA[ giM ]giNiM sAvariM dAmaliM kAliMgi gori gaMdhAriM uvattArNa uppayaNi jaMbhiNiM Jain Educationin For Private & Personal Use Oy Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 patra I dIpikAnvitas / dvitIye zru. dvitIye dhyayane pApazrutavarNanam / // 50 // thaMbhaNiM lesaNiM AmayakaraNiM visallakaraNiM pakkamaNiM aMtaddhANiM AyamaNiM, evamAiyAo vijAo annassa heuM pauMjaMti pANassa heuM pauMjaMti vatthassA leNassa0sayaNassa0 annesi vA virUvarUvANaM kAmabhogANaM heuM pauMjaMti, tericchaM te vijaM sevaMti, aNAriyA vippaDivannA kAlamAse kAlaM kiccA, annayarAiM AsuriyAI, kibbisiyAI ThANAI uvavattAro bhavaMti, +te tato vippamuccamANA bhujo elamUyattAe tamaaMdhayAe paJcAyati / ( sU0 15) vyAkhyA-bhUmau bhavaM bhauma-nirghAtabhUkampAdikaM, utpAta-kapihasitAdikaM, svapnaM-gajasiMhavRSabhAdikaM aMga-akSi bAhusphuraNAdikaM, svaralakSaNaM-kAkasvaragambhIrasvarAdikaM, lakSaNaM-yavapadmAdikaM, vyaJjanaM-maSatilakAdi, tathA strIlakSaNaM [raktakaracaraNAdikaM, evaM ]puruSalakSaNAdInAM kAkiNIratnaparyantAnAM lakSaNapratipAdakazAstraparijJAnaM, tathA mantravizeSarUpA vidyA, tathAhi-saubhAgyakarAM, durbhAgyakarAM, tathA 'garbhakarAM' garbhAdhAnavidhAyinI, mohakarAM-vyAmohotpAdikAM, AtharvaNI-sadyo'narthakAriNI, tathA 'pAkazAsanI' indrajAlasaMkSikA, tathA nAnAvidhadravyaiH kaNavIrapuSpAdibhiHghRtamadhvAdimirhavanaM, tathA kSatriyANAM vidyA dhanurvedAdikA( tAM), tathA jyotiSamadhItya vyApArayanti, 'caMdacariya 'mityAdi, candracaritraM varNasaMsthAna + nAsti etau zabdo savRttikamudritapratiSu / 4 ' tathA''ntarIkSaM-amoghAdi' iti bRhavRttau / Jain Education internal Far Private & Personal use Oh T HEjainelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANaprabhAnakSatrayogarAhugrahaNAdikaM, sUryacarita-sUryasya maNDalaparimANarAziparibhogoyotAvakAzarAhUparAgAdikaM, tathA zukracAro vIthItrayapracArAdikaH, tathA bRhaspaticAraH [ udayAstavarSaphalAdi ] zubhAzubhaphalapradaH saMvatsararAziparibhogAdikaH, tatholkApAtadigdAhAzca vAyavyAdiSu maNDaleSu mavantaH zastrAgnikSutpIDAvidhAyino bhavanti, tathA mRgabhRgAlAdInAM AraNyakajIvAnAM rutadarzanagrAmanagarapravezAdau (yA) zubhAzubhacintA tanmRgacakraM, tathA vAyamAdInAM pakSINAM yatra sthAnadiksvarAzrayaNAt zubhAzubhaphalaM cintyate tadvAyasaparimaNDalaM, tathA pAMzu kezamA~sarudhirAdivRSTayo'niSTaphaladA yatra zAstre cintyate, tathA vidyA nAnAprakArAH kSudrakarmakAriNyastAzcemA:-vaitAlI nAma vidyA niyatAkSarapratibaddhA, sA ca kila katibhirjApairdaNDamutthApayati, tathA'rddhavaitAlI tamevopazamayati, tathA'vasvApinI+pramukhAH sarvA api vidyA jJAtavyAH / tadevamAdikAH prajJaptyAdikAzca gRhyante, etAzca pASaNDikA aviditaparamArthA gRhasthA vA svayUthyA vA dravyaliGgadhAriNo'nnapAnAdyartha prayuJjanti, anyeSAM vA virUparUpANAM kAmabhogAnAM kRte prayuJjanti / sAmAnyena vidyAsevanamanarthakArIti darzayitumAha'tairizca 'mityAdi, tirazcInAM sadanuSThAnavighAtinI te anAryA vipratipannA vidyA sevante, yadyapi te bhASAH kSetrAstithApyanAryakarmakAritvAdanAryA eva drssttvyaaH| te ca svAyuSaHkSaye kAlamAse kAlaM kRtvA yadi kathazcidevalokagAmino bhavanti, tato'nyatarevAsurIyeSu kilbiSikAdisthAneSUtpatsyante, tato'pi vipramuktA yadi manuSyeSatpadyante, tatra ca tatkarmazeSatayA + " tAlodghATInI zvApAkI zAvarI drAviDI kAliGgI gaurI gAndhArI avapatanI utpatanI jamminI stambhinI zleSiNI AmayakAriNI vizalyakAriNI antardhAnakAriNI" iti harSa0 / Jain Educational For Pale & Personal Use Oy ForwEEnelorey.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra dIpikA nvitam / // 51 // Jain Education eDamUkatvenAvyaktabhASiNastamastvenAndhatayA mRkatayA vA pratyAgacchanti / tato'pi nAnAprakAreSu yAtanAsthAneSu nArakatiryagAdiSUtpadyante / sAmprataM gRhasthAnuddizyAdharmapakSAsevanamucyate se egaio AheuM vA NAyaheuM vA, sayaNaheuM vA agAraheuM vA parivAraheDaM vA nAya[ gaM vA ] vA ( ? ) sahavAsiyaM vA NissAe / vyAkhyA - sa ekaH kadAcit ko'pi gRhasthaH nistriMzaH sAmpratApekSI apagataparalokabhayaH karmaparatantraH sukhabhogamicchan AtmanimittaM yAni karkazAni karmANi kurute tAnyAha - ' AyaheuM vA, ' AtmanimittaM tathA jJAtayaH svajanAstannimittaM, tathA ' agAranimittaM ' gRhasaMskaraNArtha, sAmAnyena vA kuTumbA'rthaM [vA ] parivAranimittaM dAsIdAsa - karmakarAdikate, tathA jJAta eva ' jJAtakaH paricitastamuddizya 'sahavAsikaM ' prAtivezmikamuddizya, etAni vakSyamANAni kuryAditi sambandhaH / tAni ca darzayitumAha aduvA aNugAmie 1, aduvA uvacarae 2, aduvA pADipahie 3, aduvA saMdhiccheda 4, aduvA gaThicchedae 5, aduvA urabbhie 6, aduvA soyarie 7, aduvA vAgurie 8, aduvA sAuNie 9, aduvA macchie 10, aduvA govAlae 11, aduvA goghAyae 12, aduvA sovaNie 13, aduvA dvitIye zruta0 dvitIye' dhyayane gRhasthani zritAdharma sthAna varNanam / // 51 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sotaNiyaMtie 14 / ____ vyAkhyA-athavA 'AnugAmikaH' kazcidakAryakaraNAya gacchati, tamanugacchati, athavA akAryakaraNAya, athavA'pakArakaryapakArakRte vizvasanAya upacArako bhavati, athavA tasya prAtipathiko bhavati, 'pratipathaM ' sanmukhamAgacchati, athavA svajanAdyartha sandhicchedako ( granthicchedakazcApi ) bhavati-caurya pratipadyate, tathoranai maSaizcarati, aurabhriko bhavati, [ athavA saukarikaH] athavA zakunibhizcarati zAkuniko bhavati, athavA bAgurayA' mRgA'divandhanaravA carati rakSaka: x[ vAguri ], athavA matsyaizcarati mAtsyikaH]cchikaH, athavA gopAlabhAvaM pratipadyate, athavA goghAtakaH syAt , athavA zvabhizcarati zaucanika:-zunAM paripAlako bhavati, athavA mRgayAM kurvan zvabhimaMgaghAtaM karoti / athaitAni caturdazasthAnAni Adito vivRNoti____ se egatio ANugAmiyaM bhAvaM paDisaMdhAya tameva aNugAmiyANugAmiyaM haMtA chettA bhettA laMpaittA vilaMpaittA uddavaittA AhAraM AhAreti iti se mahayA pAvahiM kammehiM acANaM uvakkhAittA bhvi||1|| vyAkhyA-tatraikaH kazcidAtmAdyartha aparasya grAmAntaraM gacchataH kizcidravya jAtamavagamya keTake gatvA avasaraM labdhvA x mUle zAkunikabAgurikayoH sthAne vAgurikazAkunikayoriti vyatyayena nirdezaH / Jain Education For Pwee & Personal use only Girl Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM / dIpikA dvitIye zruta dvitIyedhyayane upacaraka nvitam / // 52 // mAva tadravyaM gRhItumanAH pathikaM [ daNDAdibhiH] hantA bhavati, tathA chettA bhavati khaDgAdibhiH, tathA mettA [vajramuSTyAdimiH] lumpayitA-kezAkarSaNAdikadarthanataH, tathA vilumpayitA'tyantaM duHkhamutpAdayati, tathA'padrAvayati jIvitAvyaparopayati / tadevamAdikaM kRtvA''hAramAhArayati, etaduktaM bhavati-galakarcakaH kazcidanyasya dhanavato'nugAmukabhAvaM pratipadya taM bahuvidhairupAyairvizrambhe pAtayitvA, bhogArthI-mohAndha ihalokArthI tasya dhanavato galakartanAdikaM kRtvA tasya dravyajAtamAdAyAss. hArAdikAM bhogakriyAM vidhatte, ityevamasau 'mahadbhiH krUraiH 'karmabhiranuSThAnamahApAtakabhRtaistIvAnubhAvairAtmAnamupakhyApayitA bhavati / tathAhi-asau mahApApakArItyevamAtmAnaM khyApayati / tathA loke tadvipAkA''pAditenAvasthAvizeSeNa nArakatiryagAdigatAvAtmAnamAkhyApayitA bhavati // 1 // se egaio uvacaragabhAvaM paDisaMdhAya tameva uvacaritaM haMtA chettA bhattA jAva AhAraM / AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammahi attANaM uvakkhAittA bhavati // 2 // vyAkhyA-ekaH kazcidakarttavyakArI kasyApi dhanavato dhanaM jighRkSuH upacArakamA pratisandhAya pazcAttaM nAnAvidhairupAyairupacarati, upacarya ca vizramme pAtayitvA tadravyArthI tasya hantA chettA mettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasau [AtmAnaM ] mahadbhiH pApaiH karmabhirupAkhyApayitA bhavatIti // 2 // se egaio pADipahiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva pADipahe ThiccA haMtA chettA jAva uddavaittA varNanam / w.ininelibrary.org Jain Education Internet Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int AhAraM AhAreti iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavati // 3 // vyAkhyA - athaikaH kazcidAgantukasya pathikAderdhanavataH prAtipathikamAvaM pratipadyate - sammukhaM gatvA pracchanno mArga baddhavA tiSThati, tataH pratipathe sthitvA tasyArthavato vizrambhato hantA chettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM pApaiH karmabhiH khyApayatIti // 3 // se egatie saMdhicchedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva saMdhiM chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM vakkhAittA bhavati // 4 // vyAkhyA - ekaH kazcitpuruSo virUpakarmmaNA jIvitArthI ' sandhicchedakabhAvaM ' khatrakhananatvaM pratipadyate, tato'sau ' sandhi chindan ' khAtraM khanan prANinAM hantA chetA mettA bhavatItyetacca kRtvA''hAramAhArayatItyevamasau mahadbhiH pApakarmabhiH saMsAre bhramati // 4 // se egatie gaMThiccheda [ga]bhAvaM paDisaMdhAya tameva gaMThiM chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvehiM kammehiM appANaM uvakkhAittA bhavati // 5 // vyAkhyA--atha kazcitpApakarmakArI ghughurAdinA granthicchedakabhAvaM pratipadya tameva hantA chettA yAvat paradravyamAdAya karmabandhaM karoti, tataH saMsAre paryaTatIti pUrvavat // 5 // Foy Private & Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAla-IN sUtraM dIpikAnvitam / di // 53 // S se egatie urabbhiyabhAvaM paDisaMdhAya urabbhaM vA annataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhA- dvitIye ittA bhavai, eso abhilAvo savattha 6 / zruta vyAkhyA-kazcidadharmavRttiH 'aurabhrikabhAvaM' auraNikabhAvaM pratipadyate, sa ca aurabhrikastarNayA tanmAMsAdinA | dvitIyAvA''tmAnaM varttayati, tadevamasau tadbhAvaM pratipadya urabhra vA anyaM vA trasaM vA (1) prANinaM svamA~saputhyartha vyApAdayati, dhyayane tasya vA hantA chettA bhavatIti, zeSaM pUrvavat // 6 // vAgurikase egatie soyariyabhAvaM paDisaMdhAya mahisaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhA bhAva | varNanam / ittA bhavati // 7 // vyAkhyA-kazcit zau(ka)nika+bhAvaM (zauvanikA )zcANDAlAH khATikAstabhAvaM pratipadyate, zeSaM pUrvavat // 7 // se egaDao vAgariyabhAvaM paDisaMdhAya miyaM vA annayaraM vA tasaM vA pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavati // 8 // vyAkhyA-kazcitpApAtmA ' vAgurikabhAvaM ' lubdhakatvaM pratipadya vAgusyA mRgaM anyaM vA prasaM prANinaM zazakAdikamAtma+ " atrAntare saukarikapadaM, tacca svabuddhyA vyAkhyeya, saukarikA:-zvapacAzcANDAlAH khaTTikA ityarthaH" iti vRttau / Jain Ede For Pate Personal SEO Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpathaM svajanAdyartha vA vyApAdayati, zeSaM pUrvavata // 8 // se egaio sAuNiyabhAvaM paDisaMdhAya sauNiyaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // 9 // ___ vyAkhyA-kazcidaghamopAyajIvI ' zakunA' lAvakAdayastaizcarati, tatazca tanmAsAdyarthI 'zakuni' pakSiNaM [anya vA] tittirAdikaM vyApAdayati, zeSaM pUrvavat // 9 // se egaio macchiyabhAvaM paDisaMdhAya macchaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavati // 10 // vyAkhyA-kazcinmAtsyikamAvaM pratipadyate, tadbhAva pratipadya jalacarajIvAn vyApAdayati, zeSaM pUrvavat // 10 // se egaio goghAyagabhAvaM paDisaMdhAya goNaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // 11 // vyAkhyA-yathA kazcitkrUrakarmakArI goghAtakamAvaM pratipadyate, zeSaM pUrvavat // 11 // se egatio gopAlagabhAvaM paDisaMdhAya tameva goNaM [annayaraM vA tasaM pANaM] parijaviya Jain Education Indgi For Private Personal use | Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 54 // Jain Education Int parijaviya haMtA jAva uvakkhAittA bhavati // 12 // vyAkhyA - kazcit gopAlakabhAvamAdRtya ' goNaM ' vRSabhaM gokulATTAlayitvA 'parijaviya parijaviya' tasya hantA chettA ityAdi pUrvavat // 12 // pRthakkRtya se egatio sovaNiyabhAvaM paDisaMdhAya maNussaM [ suNayaM ] vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavati // 13 // vyAkhyA - kazciJjaghanyakarmakArI, sau[ zau ]vanikamAvaM ( - pAparddhibhAvaM pratipadyate ), sArameyaM gRhItvA AkheTakakriyAM karoti, tena mRgazUkarAdikaM vyApAdayati, zeSaM pUrvavat // 13 // se egatio sovaNi[yaMti ] yabhAvaM paDasaMdhAya maNustaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA chettA jAva AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavati 14 / [sU0 16] vyAkhyA - athaikaH kazcinmahAkrUrakarmakArI pratyantanivAsI krUrasArameyapAlako duSTa sArameyaparigrahaM pratipadya manuSyaM vA kazcana pathikaM - abhyAgatamanyaM vA mRgazukarAdikaM trasaM prANinaM hantA bhavati, tadevamasau mahAkrUrakarmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti // 14 // AjIvikArthe pApakarma uktaM, atha kenApi hetunA yatpApaM kriyate tadAha dvitIye zruta0 dvitIyA dhyayane sauvani kAntika bhAva varNanam / // 54 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In saMgatiyA maNustA parisAmajjhAo uTThetA ahameyaM haNAmiti kaTTu tittiraM vAvagaM vA lAvagaM vAkavatagaM vA kavijalaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva utrakakhAittA bhavati // vyAkhyA - athaikaH kazcinmAMsAdanecchayA vyamanena krIDayA kupito vA pariSado madhyAdutthAyaivambhUtAM pratijJAM vidadhyAt, yathAhamenaM vakSyamANaM prANinaM haniSyAmIti pratijJAM kRtvA pazcAticirAdikaM hantA chetA yAvadAtmAnaM pApena karmaNA khyApayitA bhavatIti / atra pUrvamanaparAdhakruddhA abhihitAH, sAmpratamaparAdhakruddhAndarzayati se eIo kevi AyANeNaM viruddhe samANe, aduvA khaladANeNaM aduvA surathAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA sayameva agaNikAegaM sassAI jhAmei antreNa vi agaNikAeNaM sassAI jhAmAvei agaNikAeNaM sassAI jhAmaMtaM pi annaM samaNujANati, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM ukkhAittA bhavati / vyAkhyA - athaikaH kazcit prakRtyA krodhanaH kenApi hetunA kupitaH san parasvApakuryAt, tatra zabdAdAnena kenacidAkruSTo nindito vA viruddhyeta rUpAdAnena tu bIbhatsaM kaJcana dRSTvA'pazakunAdhyavasAyena kRSyata, gandharasAdikaM tvAdAna darzayati - [ athavA ] 'khalasya kuthitAdiviziSTasya dAnaM khalake [ khalasya ]valyadhAnyAderdAnaM tena kupito'thavA , 10 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta dvitIyA evamahAzasurAyAH 'sthAla' kozakAdi tena vivakSitalAbhAbhAvAt kupito gRhapatyAderetatkurzadityAha-svayamevAgnikAyenAgninA khalakavarnAni ' zasthAni' dhAnyAni 'mArayed'dahadanyena vA dAhayedahato vA'nyAsamAjAgIyAdilyeSamasau mahApApadIpikA- karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavati / sAmpratamanyena prakAreNa pApopAdAnamAha- . nvitam / / ___se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gaahaa||55|| vatINa vA gAhAvatiputtANa vA uhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeti anneNa vA kappAveti kappaMtaM [ pi ] annaM sasaNujANati, iti se mahayA jAva bhavati / vyAkhyA- athai kaH kazcitkenacit khaladAnAdinA''dAnena gRhapatyAreH kupitastatsambandhina uSTrAdeH svapamevAtmanApAdinA 'ghUriyA[ghUrA ]o'tti jalA:* khalakA vA 'kalpayati' chinatti andhana vA chedayati anyaM vA chindantaM samanujAnIte, ityevamasAvAtmAnaM pApena karmaNA upakhyApayitA bhavatIti / kizca___se egatio keNai AdANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaegaM gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA usAlAo vA goNasAlAo vA ghoDagasAlAo yA gadabha. * * Ta(GgA)kA(?)' iti prtyntre| " jaGghAdyavayavAn " iti harSa0 / dhyayane prakArAntareNa pApo pAdAnavarNanam / For Private & Personal use Day T Jan Education ww.jainelibrary.org Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int sAlAo vA, kaMTagavoMdiyAhiM paDipihittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei atreNa tri jhAmAveti jhAmaMtaM pi annaM samaNujANati, iti se mahayA pAvakammahiM uvakkhAittA bhavati / vyAkhyA--athaikaH kacitkenacinnimittena gRhapatyAdeH kupitastatsambandhI nAmuSTrAdInAM 'zAlA' gRhANi kaNTakazAkhAbhiH ' pidhAya ' sthagayitvA svayamevAgni kAyena dahet zeSaM pUrvavat / se egatio keNai AyANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlapaNaM gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA kuMDalaM vA maNiM vA mottiyaM vA sayameva atraharati atreNa vi avaharAveti avahataM[ pi ] annaM samaNujANati, iti se mahayA jAva bhavati / vyAkhyA--athaikaH kazcitkenacidAdAnena kupito gRhapatyAdeH sambandhikuNDalAdikaM dravyajAtaM svayamevApahare davaziSTaM pUrvavat / sAmprataM pApaNDikopari kupitaH san yatkuryAttaddarzayati io ke AdANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM samaNANaM vA mAhANaM vA chattagaM vA daMDagaM vA bhaMDagaM vA mattagaM vA laTThigaM vA bhisigaM vA celagaM vA cilimiligaM vA cammagaM vA cammaccheyaNagaM vA cammakosiyaM vA sayameva avaharati jAva samaNu Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta sUyagaDAsA jANati, iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhvti|| dvitIye sUtraM N vyAkhyA-athaikaH kazcitsvadarzanAnugageNa vA vAdaparAjito vA['nyena ] kenacinimittena vA kupitaH sannetatkuryAt-V dIpikA- zramaNAnAM zAkyAdInAM mAhanAnAM vA kenacidAdAnena kupitaH san daNDacchatrAdika + mupakaraNa jAtamapaharet , anyena vA dvitiiyenvitm|| hArayet anyaM vA haranta samanujAnIyAdityAdi pUrvavat / evaM tAvadvirodhino'bhihitAH sAmprataM itare'bhidhIyante dhyayane se egaiono vitigiMchaha [taM jahA-] gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA sayameva agANi- pApo. kAraNaM osahIo jhAmeti jAva annapi jhAmaMtaM samaNujANati, iti[ se ]mahayA jAva bhavati / pAdAnavyAkhyA-kazcitpuruSo'tyantamUrkhatayA no 'vitigiMchaina svacetasi vimRzate, yathA'nena kAryeNa kRtena paraloko prakAramahate duHkhAya bhaviSyatIti na mImAMsate'timUrkhatvAta , madIyamidamanuSThAnaM pApAnubandhItyevaM na paryAlocayati, tatazca paraloka varNanam / virodhinIkriyAH kuryAt / etadevoddezato darzayati, [4 tadyathA-gRhapatyAdeninimittameva-tatkopakaraNamantareNaiva 'svayameva' AtmanA 'agnikAyena' agninA 'auSadhIH' zAlibIhyAdikA: 'mApayed dahettathA'nyena dAhayeddahantaM ca samanu___ + " bhANDaM kizcidvastu ' mAtraka' pAtraM 'ladvigaM' yaSTiM 'bhipigaM' vRSI Asanamiti yAvat 'celaka' vastraM 'cilimiligaM' | pracchAdanapaTI ' carmaka ' pATukAdi * camacchedanakaM ' zastrAdi carmakoza' zastrakSepakotthala ke svayamapaharet ," iti harSa / ___x[ ] etacinhAntargataH pATho nAsti sarvAsvapi dIpikApratiSvato bRhdvRttito'troddhRtH| // 56 // Jain Education intena For Pale & Personal use only jainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnIyAdityAdi ] | [ se egaio No vitigiMchai, ] taM jahA - gAhAvaINa vA gAhAvatiputtANa vA uhANa vA gaNA vA ghoDagAva gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeti antreNa vA kappAveti annaM pikataM sameNujANati // 1 // se egatio No vitigiMchati, taM jahA - gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA usAlAo vA jAva gaddabhasAlAo vA kaMTagaboMdiyA [ hiM ]e paDipihittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei jAva samaNujANati // 2 // se egatio No vitigiMchati, taM jahA-gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA kuMDalaM vA jAva mottiyaM vA sayameva avaharati jAtra samaNujANati // 3 // se egatio vitichati, [taM jahA-] samaNANaM vA mAhaNANaM vA [chattagaMvA ] daMDagaM vA jAva cammaccheda [C] vA sayameva avaharati jAva samaNujANati // 4 // iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavati / vyAkhyA - ete AlApakAH pUrvavad vyAkhyeyAH, vizeSastvayaM - prAktaneSvAlApakeSu kenApi kAraNena kupitaH san pApakriyAH kurute, atrAlApakeSu nirarthakaM pApaM gRhNAti, ayaM vizeSaH / sAmprataM viparyastadRSTaya AgADha mithyAdRSTayo'bhidhIyantese egatio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA nANAvidehiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavati / * Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagaDA dvitIye dIpikA nvitam / dvitIyedhyayane mithyAdRSTInAM // 57 // vyAkhyA-athaikaH kazcinmithyAdRSTirabhadrakA sAdhu dRSTvA pratyanIkatayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM svatazca nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnApakhyApayitA bhavatItyetadeva darzayati___aduvA NaM accharAe AphAlittA bhavati aduvANaM pharusaM vadittA bhavati kAleNa vi se aNuppaviTrassa asaNaM vA 4 jAva no davAvittA bhavati, je ime bhavaMti vonnamaMtA bhArukaMtA alasagA vasalayA kivaNagA samaNagA pavvayati / I vyAkhyA-athaveti pakSAntaropagrahArthaH, kvacitsAdhudarzane sati mithyAtvopahata dRSTitayA apazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapapArayan sAdhumuddizyAvayA'marAyA-capuTikAyA AsphAla pitA bhavati, athavA tiraskAramApAdayan paruSaM vaco brUyAta , tadyathA-odanamuNDa ! nirarthaka kAyaklezaparAyaNa ! durbudve ! apanarAgrataH, tato'sau bhRkuTiM vidadhyAdasabhyaM vA brUyAt , tathA bhikSAkAlenApi tasya bhikSoranyebhyo bhikSAcarebhyo'nu-pathAtpraviSTasya sato'tiduSTatayA annAdenoM dApayitA bhavati aparazca dAnodyataM niSedhayati, tatpratyanIkatayA evaM brUte-ye ime pApaNDikA bhavanti te evambhUtA bhavantItyAha-vonnamaMta'tti tRNakASThAhArAdikamadha[ma]mma(?)karma tadvantastathA bhAreNa-kuTumba[bhAreNa poTTali kAdi]bhAreNa vA'''krAntAH' parAbhagnAH sukhalipsavo'lasA:-kramAgataM kuTumbaM pAlayitumasamarthAH, te pASaNDamAzrayanti, tathA ' vasalaga 'tti 'vRpalA' adhamAH zudrajAtayaH, tathA 'kRpaNAH' klIcA akizcitkarAH zramaNA bhAnti, pravrajyAM gRhantIti / pApo pAdAna| varNanam / // 57 // Jain Education indranal Far Private & Personal use Oh La wwEjainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te iNameva jIvitaM dhijjIvitaM saMpaDibrUhiti, nAi te paralogassa aTThAe kiMci vi silIsaMti, te dukhaMti te soyaMti te jUraMti te tippaMti te piTuMti te paritappati te dukkhaNa-soyaNa-jUraNatippaNa-piTTaNa-paritappaNa-vaha-baMdhaNa-parikilesAo apaDiviratA bhvNti| te mahayA AraMbheNaM te mahayA samAraMbheNaM te mahayA [A]raMbhasamAraMbheNaM virUvarUvahiM pAvakammakiccehi orAlAI mANussagAI bhogabhogAiM bhuMjittAro bhavati / vyAkhyA-te iNameve 'tyAdi, te hi sAdhuvargApavAdinaH saddharmapratya nIkA ' idameva jIvitaM ' parApavAdodghaTTanajIvitaM 'dhigjIvitaM ' sAdhunindAparAyaNaM kutsitajIvitaM [sampratibRMhanti]-etadevAsadvattajIvitaM prazaMsantIti, te cehaloke pratibaddhAH sAdhunindAjIvino mohAndhAH sAdhUnapavadanti, na ca te sAdhUnAmanuSThAnaM svalpamapi 'zliSyanti' samAzrayanti, kevalaM te vacobhiH sAdhUna 'duHkhayanti' pIDAmutpAdayanti, tathA te'jJAnAndhAstatkurvanti yenAdhikaM zocante parAnapi zocayanti durbhASitAdibhiH zokazcotpAdayanti, tathA te parAn 'jUrayanti ' garhanti tathA 'tipyanti ' sukhAt cyAvayanti AtmAnaM parAzca, tathA apuSTadharmANaH asadanuSThAnaH svataH pIDyante parA~zca pIDayanti, tathA te pApena karmaNA 'paritapyante ' antardahyante parA~zca paritApayanti, tadevaM te sadvRtteSvasanto duHkhanazocanAdiklezAdaprativiratAH sadA bhavanti, evambhUtAzca santaste mahatA''rambheNa mahatA samArambheNa prANiparitApanarUpeNa tathomAbhyAmapyArambhasamArammAbhyAM ' virUparUpaizca' nAnAprakAraiH Jain Education in Far Private & Personal use Oh fw.ininelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 58 // sAvadyAnuSThAnaiH pApakarmakRtyairudArAnmAnuSyakAn bhogabhogAn [te] sAvadyA'nuSThAyino bhoktAro bhavanti / etadeva darzayati / taM jahA-annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle, [sa]putvAvaraM ca NaM hAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte sirasA pahAe kaMThe mAlakaDe AviddhamaNisuvaNNe kappiyamAlAmaulI paDibaddhasarIre vagghAriyasoNasuttagamalladAmakalAve ahata. vatthaparihite caMdaNo[kkhitta kinnagAyasarIre mahatimahAliyAe kUDAgArasAlAe mahati mahAlayaMsi sIhAsaNaMsi itthIgummasaMparibuDe satvarAieNaM, joiNA ya jhiyAyamANeNaM mahayA hayanadRgIyavAiyataMtItalatAlatuDitaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM orAlAI mANussagAiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharai / vyAkhyA-tadyathA-anamantrakAle yathepsitaM tasya pApAnuSThAnAtsampadyate, evaM pAnavastrazayanAsanAdikamapi yathAkAle sarvamapi sampadyate, yadyadA prArthyate tattadA sampadyate, ityabhilaSitArthaprAptimeva lezato darzayati, tadyathA-vibhUtyA snAtaH tathA kRtaM devatAdinimittaM balikarma yena sa tathA, tathA kRtAni kautukAnyavatAraNakAdIni tathA maGgalAni-dadhyakSatacandanAdIni tathA duHsvapnapratighAtakAni prAyazcittAni [ yena sa ] kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH, + tathA kalpitamAlAmuka[TI]Ta (1) prati. ' + tathA " zirasi snAta: nAnAvidhavilepanAvaliptazce "ti bRhdvRttau| atra vRttikRdabhiprAyeNa mUle katicitpadAnAM prAkpazcAdbhAvitvamasti / dvitIye . dvitIye dhyayane ihalokapratibaddhAnAmArambhAdiveva ratitvam / // 58 // JanEducation For P Hom & Personal use only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - baddhazarIraH [ dRDhAvayavaH ], tathA 'bagghAriyaM 'ti pralambitaM ' zroNIsUtraM' kaTisUtraM malladAmakalApaH, 4 tadevaM sa yathoktabhUSaNabhUSitaH mahatimahAliyAe 'tti vistIrNAyAM kuTAkArazAlAyAM ' mahatimahAlaye ' vistIrNe siMhAsane samupaviSTaH 'strIgulmena' yuvatijanena sArddhamaparaparivAreNa 'mamArito' veSTitaH, mahatA gItabAdivatanyAdiraveNodArAn mAnuSyakAn bhogabhogAn bhujAno viharati / tassa NaM egamavi ANavemANasta jAva catAra paMca jaNA avuttA ceva abbhuTuMti / ___ vyAkhyA-tasya va prayojane samutpanne sati ekamapi puruSamAjJApayato yAvaccatvAraH paJca vA puruSAH anuktA eva samupatiSThante, te ca kiM kurvANAH ? etadvakSyamANamUcustadyathA bhaNa[ha] devANuppiyA! kiM karemo? kiM Aharemo? kiM uvaNemo? kiM uvadve[AciTThAmo? kiM bhe hiyaM icchiyaM ? kiM bhe Asagassa sadati ? / tameva pAsittA aNAriyA evaM vadaMti-deve khallu ayaM purise devasiNAe khalu ayaM purise devajIvaNije khala[ ayaM ]purise, annavi[ya]NaM | uvajIvaMti, tameva pAsittA AriyA vadaMti-abhikaMtakUrakamme khala ayaM purise, atidhUte x" ahataM akhaNDitaM vastraM parihitaM yena sa tathA, candanena / utkSiptaM ' siktaM ' gAtraM zarIraM zarIrAvayavA yasya sa tathA, nAnAvidhavilepanAvalipta ityarthaH / " iti hrss| Jain Education w Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga dIpikA-IN nvitam / aiyAyarakkhe dAhiNagAmie neraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullahabohiyAe yAvi bhvissi| - vyAkhyA-bhaNa svAminAjJApaya, dhanyA vayaM, yena bhavatA'pyevamAdizyante, kiM kurma ? ityAdi sugama, yAvat hRdayepsita. miti, tathA ki 'bhe' yuSmAkaM 'Asyakasya ' mukhasya ' svadate ' svAdu pratibhAti ? [athavA ] yadeva tvadIyaAsyAt 'zravati' nirgacchati tadeva vayaM kurmH| tathA tameva rAjAnaM tathAkrIDamAnaM dRSTvA'nye'nAryAH evaM vadanti, tadyathA-devaH khalvayaM puruSastathA 'devasnAtako' devazreSTho bahUnAmupajIvyaH / tathA tamevAsadanuSThAyinaM dRSTvA 'AryAH' vivekina:-sadAcArA evaM bruvate-abhikrAntakrUrakarmA khalvayaM puruSo, hiMsAdipravRtta ityrthH| tathA'sau 'dhUyate' reNuvadvAyunA saMsAracakravAle bhrAmyate yena tadbhutaM-karma aSTaprakAraM yasya so'tidhUtaH, tathA atIvAtmanaH pApaiH karmabhiH rakSA yasya sa AtmarakSaH, saMsAre bahubhiH pApakarmabhiH bahukAlaM sthAsyatIti bhAvaH, tathA dakSiNadigmAmI, yo hi krUrakarmA sAdhunindAparAyaNaH sAdhudAnaniSedhakaH sa dakSiNadiggAmuko bhavati, dAkSiNAtyeSu narakatiryamanuSyA'maretpadyate, 'neraie 'tyAdi, narakeSu bhavo nArakaH, tathA kRSNapAkSikaHx, idamuktaM bhavati-prAyeNa dikSu madhye dakSiNA digaprazastA, gatiSu narakagatiH, pakSayoH kRSNapakSaH, tadasya sAdhapradveSamaterdAnAntarAyavidhAyino digAdikaM sarvamaprazastaM darzitaM, anyadapi yadaprazastaM gatyAdikamabodhilAbhAdika tadyojanIyamasyeti / etadviparItasya sAdhuprazaMsAvataH sadanuSThAnaparasya adakSiNagAmukatvaM sudeva zuklapAkSikatvaM samAnupAyA. tasya sulabhabodhitvamityevamAdikaM saddharmAnuSThAyino bhavatIti / sAmpratamupasaMjidhRkSurAha x" tathA AgAmini kAle narakAduvRtto durlabhabodhikazcAya bAhulyena bhaviSyati " iti bRhadvRttau / dvitIye zruta dvitIyeDadhyayane durlabhabodhitvamArambhapratibaddhA. naam| // 59 // Jain Education l Far Private & Personal use Oh | a vA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte iccesa ThANassa uTThiyA vege abhigi[jjhaM] hRti, aNuTTiyA vege abhigi[jjhaM ] hRti, abhijhaMjhAurA abhigi (jjhaM ) iMti, esa ThANe aNArie akevale apaDipunne aNeyAue asaMsuddhe asalagattaNe asiddhimagge amuttimagge anivANamagge anijjANamagge asavadukkha pahINamagge / egaMtamicche asAhU, esa khalu paDhama (ssa) ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhi [ e ] jati ( sU0 17 ) vyAkhyA -- ityetasya pUrvoktasya sthAnasyaizvaryalakSaNasya zRGgAramUlasya sA~sArikasya parityAgabuddhyA 'eke' kecana viparyastamatayaH pASaNDikotthAnenotthitAH paramArthamajAnAnA 'abhigijjhaMti 'ti Abhimukhyena lubhyante - lobhavazagA bhavantItyarthaH / tathA 'eke' kecana sAmprate kSiNastasmAtsthAnAdanupasthitA gRhasthA evaM santaH ' abhijhaMjha 'ci, jhaJjhA - tRSNA, tadAturAH santo'rtheSu atyantaM lubhyante, ato hyetatsthAnamanArthaM mahApuruSairanAcIrNaM, tathA ' akevaliyaM ' azuddhamiti, asmin sthAne na kevalajJAnAvAptiriti bhAvaH / tathA'paripUrNamitarapuruSAcIrNatvAttathA sadguNavirahA tucchaM, tathAnaiyAyikaM - nyAya mArgAdvahi:, [ azuddhaM samalaM ] tathA ' asalagattaNaM ' ( asalagatvaM ) indriyAsaMvaraNarUpaM athavA na zalyakarttanaM, na siddhimArgaH, tathA'zeSakarmakSayalakSaNAyAH mukterna mArgastathA anirvANamArgaH, tathA anirmANamArgastathA na sarvaduHkhAnAM prakSINamArgaH / kuta evambhUtaM tatsthAnaM ? ityAzaGkayAha - etatsthAnamanArya me kAntena mithyAtvarUpaM, ata eva asAdhuH, asadAcAravAna hyayaM satpuruSasevitaH panyA, yenAsminmArge viSayAnvAH pravartante, evAtravA'yaM prathama[sya ] sthAna ww.jainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye eyagaDAGga patraM dIpikAnvitam / // 6 // dvitIyA dhyayane syAdharmapakSasya pApopAdAnabhUtasya 'vibhaGgo' vizeSa: svarUpamiti / sAmprataM dvitIyaM dharmopAdAnabhRtaM pakSamAzrityAha ahAvare doccassa ThANasta dhammapakkhassa vibhaMge evamAhi jati-iha khalla pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taM jahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA | vege nIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege dubannA vege surUvA vege durUvA vege, tersi | ca NaM khettavatthUNi parigahiyAI bhavaMti, eso AlAvago jahA paMDarIe tahA neyavo, jAva sabao (vasaMtA)saba(tAe)yAo (2) parinivuDe tti bemi, esa ThANe Arie kevale jAva savadukkhappahINamagge egaMtasamma sAha doccassa ThANagassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhite // (suu018)|| ___ vyAkhyA-ayamAlApakaH sugama eva, yathA puNDarIkAdhyayane tathedApi sarva niravaya bhaNitavyaM, yAvatte ' evaM ' pUrvoktena prakAreNa sarvebhyaH pApasthAnamya upazAntAH, tathA ata eva sarvAtmatayA parinitA ityahamevaM bravImi / tadevametatsthAnaM kevalikaM pratipUrNa naiyAyikamityAdi prAgvadviparyayaNa neyaM, yAvadvitIyasya sthAnasya dhAmmikasyaiSa 'vibhnggH'| svarUpavyAkhyAnamiti / sAmprataM dharmAdharmayuktaM tRtIyasthAnamAzrityAha ahAvare taccassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijati-je ime bhavaMti AranniyA Ava dharmapakSa vikalpavarNanam / Jan Education LSTww.jainalibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahiyA gAmaNiyaMtiyA koI rAhassiyA, jAva te tao vippamuccamANA bhujo 2 elamUyattAe [tamUttAe ] paJcAyati / esa ThANe aNArie akevalie jAva asavadukkhappahINamagge egaMtamicche asAhU, esa khalu taccassa ThANassa mIsagassa vibhaGge evamAhite // [ sU0 19] vyAkhyA-athAparasya tRtIyasya sthAna kasya mizrAkhyasya vibhaGgA-svarUpamAkhyAyate, atrAdharmapakSeNa yukto dharmapakSo mizra ityucyate, tatrAdharmasya prAcuryAdadharmapakSa eva draSTavyaH, etaduktaM bhavati-yadyapi mithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAM prANAtipAtAdinivRtti kurvanti tathApyAzayAvizuddhatvAt abhinave pittodaye sati zarkarAmizrakSIrapAnavatarapradezavRSTivadvivakSitakAryAsAdhakatvAnnirarthakatAmApadyate, tathA mithyAtvAnubhavAnmizrapakSo'pyadharmapakSa evaavgntvyH| []tadeva darzayitumAhaye ime AraNyikA:-kandamUlaphalAzinastApasAH vanavAsino, ye ca AvasathikA:-gRhiNaste ca kutazcitpApasthAnAnivRttA api prabalamithyAtvopahatabuddhayaH, te ca yApavAsAdinA mahatA kAyaklezena devagatayaH kecana bhavanti, tathApi te AsurIyeSu sthAneSu kilbiSikeSu utpadyante, ityAdi sarva pUrvoktaM bhaNanIya, yAvattata yutA manuSyamavaM pratyAyAtA elakamUkatvena tamo'ndhatayA jAyante, tadevametatsthAnamanArya akevalaM-asampUrNa anaiyAyikamityAdi yAvadekAntamithyAbhUtaM sarvathaivaitadamAdhviti tRtIyasthAnasya mizrasyAyaM vibhaGgaH-svarUpamAkhyAtamiti / uktAnyadharmadharmamizrasthAnAni, sAmprataM tadeva vizeSeNa kathayati ahAvare paDhama ssa] ThANassa ahammapakkhassa vibhaMge evamAhijjati, iha khala pAiNaM vA 4 Jan E IN www.ininelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yagaDAGgasUtraM dIpikA nvitam / H61 // Jain Education Inter saMgatiyA maNussA bhavaMti - [gihatthA ] mahecchA mahAraMbhA mahApariggahA adhammiyA adhammANu[u] ammiTThA ahammakkhAI ahamma[pAyajIviNo ] jIvI ahammapaloI ahammapalajjaNA ahammasIlasamudAyArA ahammeNaM caiva vittiM kappemANA viharaMti / vyAkhyA - athAparo'nyaH prathamasya sthAnasya adharmmapakSasya 'vibhaGgo' vibhAga evamAkhyAyate, iha khalu manuSyA evaM - svabhAvA bhavantIti ete ca prAyo gRhasthA eva bhavantItyAha 'gihatthA ' ( ityAdi0) / 'mahecchA' mahatI - rAjyavibhavaparivArAdikA sarvAtizAyinI 'icchA' manaHpravRttiryeSAM te mahecchAH, tathA mahArambhAH - kRSikaraNAdibhyo'viratAH, tathA mahAparigrahAH - dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdiparigrahopetAH, ata evAdhArmikAH, tathA'dhammiSThA-nitriMzakarmakAritvAdadharmabahulAH, tathA karttavye ' anujJA ' anumodanaM yeSAM te adharmAnujJAH, evamadharmmamAkhyAtuM zIlaM yeSAM te tathA, [ evmdhrmpraayjiivinH]| evamadharmameva pralokituM zIlaM yeSAM te adharmmapralokinaH, tathA'dharmmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyanta ityadharmma[pra]raktAH, tathA'dharmmazIlA adharmmasvabhAvA, tathAsdhamrmAtmakaH samudAcAro - yatkiJcanAnuSThAnaM yeSAM te adharmazIlasamudAcArAH, tathA 'adharmeNa ' pApena ' vRtti' rnirvAho yeSAM te tathA, evaMvidhAH viharantaH kAlamativAhayanti / pApAnuSThAnameva lezato darzayitumAha haNa chiMda bhiMda vigattagA lohitapANI caMDA ruddA khuddA sAhassiyA ukkuMcaNavaMcaNamAyAniya - dvitIye zruta dvitIyA ses dharmasya vizeSasva rUpam / // 61 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internat DikUDakavaDasAtisaMpaogabahulA dussIlA dubatA duppaDiyANaMdA asAhU salbAo pANAivAyAo appaDavarayA jAvajjIvAe jAva sabAo pariggahAo appaDivirayA jAvajIvAe, savAo kohAo jAvamicchAdaMsaNasallAo appaDivirayA, savvAo pahANumaddaNavaNNa[ga] gaMdhavilevaNasaddapharisararUvagaMdhamallAlaMkArAo appaDiviratA jAvajjIvAe, sabAo sagaDarahajANajuggagillithillisIyAsaMdamANiyAsayaNAsaNajANavAhaNabhogabhoyaNapavittharavihIo appaDivirayA jAvajIvAe, savAo kayavikkayamAsaddhamAsarUvagasaMvavahArAo appADavirayA [ jAvajjIvAe ], savAo hiraNNasuvaNNadhaNadhannamaNimottiya saMkhasilappavAlAo appaDivirayA [jAvajIvAe ], sabAo kUDatulakUDamAo apaDariyA [ jAvajjIvAe ], sabAo AraMbhasamAraMbhAo appaDivirayA [ jAvauttare ], savAo karaNakArAvaNAo appaDivirayA jAvajjIvAe, savAo payaNapayAvaNAo appaDivirayA [ jAvajjIvAe ], sabAo kuTTaNapiTTaNatajaNatADaNabahabaMdha[Na ] pariki lesAo appaDiviratA jAvajjIvAe, jeAvaNe tahatyagArA sAvajjA abohitA kammaMtA parapANa paritAvaNakarA je jainelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra diipikaanvitm| | aNAriehiM kajaMti, tato vi appaDivirayA jAvajIvAe vyAkhyA-te anAryAH svata eva hananAdikAH kriyAH kurvANA aparepAmapi evamevopadezaM dadati / tatra hananaM daNDA. dibhistatkArayanti / tathA chindhi karNAdikaM, bhindi zUlAdinA 'vikatakAH' prANinAM carmApanetAra; ata eva lohitapANayA, tathA [caNDAH] / 'raudrA'nistriMzAH, kSudrAH kSudrakarmakAritvAt , tathA sAhasikAH asamIkSitakAritvAt , tathokuzcanavacanamAyAnikRtikUTakapaTAdibhiH sahAtisamprayogo-gAya, tena bahulAstatpracurAH, ete cotkucanAdayo mAyAparyAyAH, indrazakrAdivat kathazcikriyAbhede'pi drssttvyaaH+| tathA duHzIlAzciramupacaritA api kSipraM visaMvadanti, duHkhAnuneyadAruNasvabhAvA ityarthaH / tathA duSTavratAH mA~sAbhakSaNavratakAlasamAptau prabhUtatarasacopadhAtena mA~sapradAna, anyadapi naktabhojanAdikaM duSTavratamiti, tathA duHkhena pratyAnandyante [harSa prApyante ] duSpratyAnandA, durArAdhyA ityarthaH, upakAre'pi doSameva gRhanti, yata evamato'sAdhavaste, pApakarmakAritvAt , tathA yAvajIvatayA sarvasmAdapi prANAtipAtAdaviratAH, lokanindanIyAt strIhatyAbAlabrAhmaNaRSighAtAderapyaviratAH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobhapremadveSakalahAbhyAkhyAnapaizUnyaparaparivAdaratya + " tatra zUlAdhAropaNArthamUrdhva kunycnmutkunycnN| vaJcanaM-pratAraNaM, yathA'bhayakumAraH pradyotagaNikAbhirdharmavaJcanayA vaJcitaH / mAyA-vaJcanabuddhiH, prAyo vaNijAmiva / nikRtistu bakavRttyA dezabhASA diviparyayakaraNaM / kUTaM tulAmAnAdenyUnAdhikakaraNaM / kapaTayathA''SADhabhUtinA veSaparAvRtyA''cAryopAdhyAyasaGghATakAtmArtha vAraMvAraM modakA labdhAH / " iti hrss| dvitIye zruta dvitIyAdhyayane. dharmasya vizeSavarNanam / // 62 // H For Privatespersonal use Only ijainelibrary.org Jan Education inte Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratimAyAmRSAmithyAdarzanazalyAdibhyo'sadanuSThAnebhyo yAvajjIvayAprativiratA bhavantIti, tathA sarvasmAt snAnodvarttanavarNakavilepanazabdasparzarUparasagandhamAlyA'laGkArAna-kAmAGgAn mohajanitAdaprativiratAH yAvajIvayA, tathA sarvataH zukaTasthAderyAnavizeSAdikAt pravistaravidheH parikararUpAt parigrahAdaprativiratAH, tadevamanyasmAdapi vastrAdeH parigrahAdupakaraNabhUtAdaviratAstathA ' sarvataH' sarvasmAt krayavikrayAbhyAM karaNabhRtAmyAM yo mASakAmApakarUpakakArSApaNAdibhiH paNyavinimayAtmakaH saMvyavahArastasmAdaviratAH, yAvajIvayeti, tathA ' sarvataH' sarvasmAt hiraNyasuvarNAdeH pradhAnaparigrahAdaviratAstathA kUTatulakUTamAnAderaviratAH, tathA sarvataH kRSipAzupAlyAdeyat svataH karaNaM anyena yatkizcitkArayanti tasmAdaviratAstathA pacanapAcanatastathA khaNDanakuTTanapihanatarjanatADanabadhabandhanAdinA yaH pariklezaH pANinAM tsmaadvirtaaH| sAmpratamupasaMharati-ye cAnye tathAprakArAH parapIDAkAriNaH sAvadyAH karma samArambhAH 'abodhikAH ' bodhilAbhavighAtinaH, tathA [paraprANa]paritApanakarAH gogrAhabandIgrahagrAmaghAtAtmakA:, ye anAyyaH kriyante, tato'prativiratAH yAvajIvayeti / punasnyathA bahuprakAramadhAmikapadaM pratipipAdayiSurAha___ se jahA nAmae ke purise kalamamasaratilamaggamAsaNipphAvakulatthaAlisaMdagapalimaMtha. gamAdiehiM ayate kare micchAdaMDaM pauMjaMti, evAmeva tahappagAre purisajAe tittiravadRgalAvagakapotakarvijalamiyamahisavarAhagAhagohakummasirIsivamAdiehiM ayate kUre micchAdaMDaM pauMjati, Jain Education B ww.ininelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaDAja patraM dIpikAnvitam / / dvitIye zruta. dvitIyAdhyayanedhArmikasya bAhyaparSa jAvi ya se bAhiriyA parisA bhavati, taM jahA___ vyAkhyA-yathA nAma asmin vicitre saMsAre ke canaivambhUtAH puruSAH, ye kalamamasUratilamudgAdiSu pacanapAcanAdikayA kriyayA svaparArthamayatAH krUrA: mithyAdaNDaM prayuJjanti, niraparAdheSvapi mithyAdaNDaM vidadhati, tathaivameva niSprayojana tathAprakArAH puruSA nirdayA: jIvopaghAtaniratAstittiravartakalAvakAdiSu jIvanapriyeSu prANiSu ayatA:-krUrakarmANo narA, mithyAdaNDaM prayuJjanti, teSAM RradhiyAM " yathA rAjA tathA prajA" iti vacanAt parivAro'pi tathAbhUta eva krUro bhavatIti, tathA darzayitumAha-'jAvi ya se' ityAdi, yApi ca teSAM bAhyA parSadbhavati, tadyathA dAsei vA pesei vA bhayaeti vA bhAilleti vA kammakaraeti vA bhogapuriseti vA, tesiM pi ya NaM annayaraMsi vA ahAlahugaMsi avarAhasi sayameva garuyaM daMDaM nivvatteti / taM jahA-imaM daMDeha imaM muMDeha imaM tajeha imaM tAleha imaM aMDuyabaMdhaNaM kareha imaM niyaDabaMdhaNaM kareha imaM haDibaMdhaNaM kareha imaM cAragabaMdhaNaM kareha, imaM niyalajuyalasaMkoDiyamoDiyaM kareha, imaM hatthachinnayaM kareha imaM pAyachinnayaM kareha imaM kannachinnayaM kareha imaM nakkauhasIsamukhachinnayaM kareha, veyagacchahiyaM aMgacchahiyaM papphoDiyapa[pakkhAphoDi] yaM kareha imaM nayaNuppADiyaM kareha dasaNavasaNa dvarNanam / Jain Education intern Far Private & Personal use Oh ww.jainelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jibbhuppADiyaM kareha, ullaMbiyaM U[gha]siyaM kareha gholiyaM kareha sUlAiyaM kareha [sUlA]bhinnayaM | khAravattiyaM dabbhavattiyaM kareha sIhapucchiyagaM kareha vasahapucchiyagaM kareha davaggidaDDa(yaM)gaM kAgiNimaMsakhAviyaMgaM bhattapANaniruddhagaM imaM jAvajjIvaM vahabaMdhaNaM kareha imaM annayareNaM asubheNaM kumAreNaM mAreha vyAkhyA-dAsaH 'preSyaH ' preSaNayogyo 'bhRtako' vetanenodakAdyAnayanavidhAyI, tathA mAgiko yaH SaSThAMzAdilAbhena | kuSyAdau vyApriyate, tathA karmakaraH pratItaH [ tathA nAyakAzritaH kazcidbhogaparaH], tadevaM te dAsAdayo'nya( tarasmin ? )sya laghAvapyarAdhe zabdAzravaNAdike gurutaraM daNDaM prayuJjanti prayojayanti ca / sa ca nAyakasteSAM dAsAdInAM bAhyaparSadbhUtAnAmanya[tara]smillaghAvapyaparAdhe zabdAzravaNAdike gurutaraM daNDaM-prayukte, tadyathA-imaM dAsaM sarvasvApahAreNa daNDayata yUyamityAdisUtrasiddhaM yAvadimamanyatareNAzubhena kutsitamAreNa vyApAdayata yUyaM / jAvi ya se abhitariyA parisA bhavati, taM jahA-mAyAti vA pitAti vA bhAyAti vA / bhaiNIti vA bhajAi vA puttAi vA suNhAi vA dhUyAi vA, tesiM pi ya NaM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhasi sayameva garuyaM daMDaM nivattei, sIodagaviyaDAMsa uccholittA bhavai jahA mittadosavattie Jan Education Emel For Private & Personal use only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgaennn dIpikAnvitam / / / 64 / Jain Education Intern [jA] ahie paraMsi logaMsi, te dukhaMti soyaMti jUraMti tiSyaMti pidvaMti paritapyaMti, te dukkhaNasoyaNajUraNatipaNa piTTaNaparitAvaNavaha baMdhaNa parikilesAo appaDivirayA bhavaMti / vyAkhyA - yAspi ca krUrakarmavatAmabhyantarA parSadbhavati tadyathA-mAtApitrAdikA, mitradoSapratyayika kriyAsthAnavanneyaM dahitos[ma] malloke iti, tathAhi Atmano'pathyakArI parasmiloke, tadevaM te mAtApitrAdInAM svalpAparAdhinAmapi gurutaradaNDApAdanato duHkhamutpAdayanti tathA nAnAvidhairupAyaisteSAM zokamutpAdayantItyevaM prANinAM bahuprakAra pIDotpAdakA yAvadvadhabandha (na) pariklezAdaprativiratA bhavanti / te ca viSayAsaktatayaitatkurvantItyetaddarzayitumAha vAmeva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA jAva vAsAiM caupaMcamAI chaddasamAI vA appataro vA bhujjataro vA kAlaM bhuMjittu (bhoga) bhogAI parAmu[pavisu ]ittA verAyataNAI saMciNittA bahUiM kUrAI kammAI osannAI saMbhA (rakaDeNa) reNa kammeNa, se jahA nAmae ayagoleti vA selagoleti vA udagaMsi pakhitte samANe udagatalamativaittA ahe dharaNipA bhavai, evameva tapagAre purisajAe vajjabahule dhUtabahule paMkabahule verabahule ayasabahule appa - tiya0 bha0 niyaDi0 sAdibahule osannatasapANaghAtI kAlamAse kAlaM kiccA dharaNitalamativaittA dvitIye zruta0 dvitIyA dhyayane' dhArmika syAzubha gatiprati pAdanam / // 64 // w.jainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahe NaragatalapaiTThANe bhavati (sU0 20) // vyAkhyA-evameva pUrvoktasvabhAvA, evaM te niSkRpA niranukrozA bAhyAbhyantaraparSadorapi karNanAzAvikartanAdinA daNDapAtanasvabhAvAH strIpradhAnAH kAmAsteSu mUJchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH, te ca te bhogAsaktA vyapagataparalokabhayAH yAvadvapINi catuHpazca SaTsapta vA daza vA'lpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM bhuktvA bhogabhogAn tathA parapIDotpAdanato verA'nubandhAna praviyo-pAdya tathA sazcayitvA 'bahuni' prabhRtatarakAlasthitikAni 'kRrANi' dAruNAni narakAdiSu yAtanAsthAneSu kakacapATanataptatrapupAnAtmakAni karmANyaSTaprakArANi baddhaspRSTanidhattanikAcanAvasthAni vidhAya tena ca sambhArakRtena karmaNA preryamANAstakarmaguravo vA narakatalapratiSThAnA bhavanti / asminnarthe sarvalokapratItaM dRSTAntamAha-' se jahA nAmae ayagole' ityAdi, tadyathA nAma 'ayogolako ' lohagolaka [ zilAgolako-vRttAzmazakalaM vA ] udake prakSiptaH san salilatalamativA-tiladhyA'dhodharaNitalapratiSThAno bhavati / atha dArzantikamAha-'evameve 'tyAdi, yathA'sAvayogolakaH zIghramevAdho yAtyevameva tathAprakAraH puruSajAtaH, tameva lezato darzayati-'vajrabahulo' vajravadgurutvAkarma, tabahulA, baGkhyamAnakarmaguruH, tathA dhUyata iti [dhUtaM-] prArabaddhaM karma, tatpracuraH, tathA 'pata' pApaM tadvahulaH, tathA vairabahulA, tathA 'appattiya'ti apratyayavahulA, tathA 'mAyAbahula:' kapaTabahula:, tathA nikRti- yA veSabhASAparAvRtticchamanA paradrohabuddhistanmayaH, tathA sAtibahula:, hInadravyasya sAtizayena dravyeNa saMyojana sAtistadvahula:-tatkaraNapracuraH, tathA ayazo bahulaH, sa evambhUtaH puruSaH kAlamAse kAlaM kRtvA narakatalapratiSThAno bhavati / Jain Education inte For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga dIpikAnvitam / / dvitIye zruta. dvitIyAdhyayanenarakAvAsa | svarUpam / atha narakasvarUpaM nirUpayati te NaM NaragA aMto vaTTA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThitA niccaMdhakAratamasA vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisappahA medavasAmasaruhirapUyapaDalacikhillalittANulevaNatalA asuI vissA paramadubbhigaMdhA kaNhA agaNivaNNAbhA kakkhaDaphAsA duruhiyAsA asubhA garagA asubhA naraesu vednnaao| no ceva NaM naraesu neraiyA nidAyaMti vA payalAyati vA suI vA ratiM vA dhitiM vA mati vA uvalabhaMti, te NaM tattha ujjalaM viulaM pagADhaM kaDuyaM kakasaM caMDaM dukkhaM duggaM tivaM durahiyAsaM nirayavayaNaM paccaNubhavamANA viharaMti // (sU0 21) ___vyAkhyA-'te NaM naragA' ityAdi, te narakAH sImantakAdayaH, bAhulyamaGgIkRtyAntarmadhye vRttA bahirapi caturasrAH [adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAHx] nityAndhakAratamasA:-meghacchannAmbaratalakRSNapakSarajanIvattamobahulAH, tathA vyapagatazcandrasUryagrahanakSatrajyotiSpatho yeSAM te tathA, tathA medavasAmA~sarudhirapUyapaTalA: + tathA azucayo viSThAmukkledapradhAnAH, ata evaM ___x " etaca saMsthAnaM puSpAvakIrNAnAzrityoktaM, teSAmeva pracuratvAt , AvalikApraviSTAstu vRttavyasracaturasrasaMsthAnA evaM bhavanti " iti bRhdvRttau| +" tairliptAni-picchilIkRtAni 'anulepanatalAni' anulepanapraghAnAni talAni yeSAM te tathA" iti bRhadvRttau / Jain Education inte jaineibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'vizrAH ' kRthitamA~sAdikalpakardamaviliptAH, evaM paramadurgandhAH-[ kRthitagomAyu] kalevarAdapyasahyagandhAH, tathA kRSNA'gni. varNAbhAH rUpataH, sparzatastu 'karkazaH' kaThino vajrakaNTakAdapyadhikataraH spa[oM yeSAM te tathA]H, tathA ' dussahAH' atIva duHkhena adhisahyante, kimiti ? yataste narakA:-pazcAnAmapIndriyArthAMnAmazobhanatvAdazubhAH, tatra ca sacAnAmazubhakarma kAriNAmugradaNDapAtinAM tIvrA-atiduHsahA vedanAH prAdurbhavanti / te ca nArakAstayA vedana yA akSinimeSamAtramapi kAlaM na nidrAyante na pracalAyante; * vedanA'bhibhUtatvAtkRtasteSAM nidrAlAbho bhavatIti darzayati, tIvA-mujvalAmityAdivizeSaNaviziSTAM yAvad vedanAM vedayantyanubhavanti / punaraparaM dRSTAntamAha se jahA nAmae (kei) rukkhe siyA pavayagge jAte mUle chinne agge garue jao NinnaM / jao visamaM jao duggaM tao pavaDati, evAmeva tahappagAre purisajAte ganbhAto ganbhaM jammAto | jammaM mArAo mAraM naragAo naragaM dukkhAo dukkhaM dAhiNagAmie neraIe kaNhapakkhie Aga missANaM dullahabohie yAvi bhavati, esa ThANe aNArie akevale jAva [a]sabadukkhappahINasAmagge egaMtamicche asAhU, paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vihaMge evamAhie // [ sU0 22 *" zrutiM vA ratiM vA dhRti vA matiM vA nopalabhante " iti harSa / Jan Education interna Far Private & Personal use Oh Sajainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga-IN sUtraM dIpikAnvitam / dvitIye zruta dvitIyAdhyayane dharmapakSasvarUpam / vyAkhyA-sugamaiva svayamevAmyUhyA+ _ ahAvare doccassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjati-iha khalu pAINaM vA 4 saMte- gatiyA maNussA bhavaMti, taM jahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti, susIlA subbayA suppaDiyANaMdA susAha sabAo pANA(ti)yavAyAo paDivirayA jAvajjIvAe, jAva jeyAvanne tahappagArA sAvajA abohiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajaMti, tao vi paDivirayA jAvajIvAe / vyAkhyA-athA'parasya dvitIyasya sthAnasya vimaGgo' vibhAgaH svarUpamevaM-vakSyamANanItyA''khyAyate, tadyathAiha khalu prAcyAdidikSu madhye anyatarasyAM dizi 'santi' vidyante, te caivambhUtA bhavantIti, ta[ya]thA-na vidyate sAvadha ___+ "tadyathA nAma kazcidRkSaH parvatAye jAto mUlachinnaH zIghraM yathA nimnaM patati, evamasAvapyasAdhukarmakArI tatkarmavAterito vAtapreritaH san zIghrameva narake patati, tato'pyudvatto garbhAdgarbhamavazyaM yAti, na tasya kizcitrANaM bhavati, yAvadAgAminyapi kAle'sau durlabhadharmapratipattirbhavatIti / sAmpratamupasaMharati-'esa ThANe ityAdi, tadetatsthAnamanArya pApAnuSThAnaparatvAdyAvadekAntamidhyArUpamasAdhu / tadevaM prathamasyAdharmapAkSikasya sthAnasya 'vimaGgo' vibhAgaH svarUpameSa vyaakhyaatH|" iti pratyantare'sya sUtrasya vyAkhyopalabhyate / // 66 // a Jain Education inter w.jainelibrary.org / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arambho yeSAM te anArambhAH, tathA ' aparigrahAH ' niSkizcanA, dharmeNa carantIti dhAmikAH, yAvaddham NaivAtmano vRtti parikalpayanti, tathA suzIlAH suvratAH supratyAnandAH susAdhavaH sarvasmAt prANAtipAtAdviratAH, evaM yAvatparigrahAdviratA iti, ye cAnye tathAprakArAH sAvadyArambhA yAtadabodhikAriNastebhyaH sarvebhyo'pi viratA iti / punaranyena prakAreNa sAdhuguNAn darzayitumAha___ se jahA nAmae aNagArA bhagavaMto iriyAsamiyA bhAsAsamiyA esaNAsamiyA AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiyA uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNiyAsamiyA, maNasamiyA vayasamiyA kAyasamiyA, maNaguttA vayaguttA kAyaguttA, guttA gutidiyA guttabaMbhayArI, akohA amANA amAyA alobhA, saMto pasaMtA uvasaMtA parinivvuDA, aNAsavA aggaMthA chinnasoyA niru-N valevA, kaMsapAIva mukkatoyA saMkho iva niraMjaNA jIvo iva appaDihayagaI gagaNatalaM piva nirAlaMbaNA | vAuriva appaDibaddhA sAradasalilaM va suddhahiyayA, pukkharapattaM piva niruvalevA kummo iva gutiMdiyA vihaga iva vippamukkA khaggivisANaM va egajAyA bhAraMDapakkhIva appamattA kuMjaro iva soMDIrA vasaho iva jAtathAmA sIho iva duddharisA maMdaro iva nippakaMpA sAgaro iva gaMbhIrA caMdo iva 12 JanEducatioJNT Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra dIpikAtima somalesA sUro iva dittateyA jaccakaMcaNagaM va jAtarUvA vasuMdharA iva savaphAsavisahA suhutAyA- 11 dvitIye saNo viva teyasA jlNtaa| nasthi NaM tesiM bhagavaMtANaM kattha vi paDibaMdhe, se ya paDibaMdhe cauvihe || zruta dvitIyA] pannatte, taM jahA-aMDaeti vA poyaeti vA uggahei vA paggahei vA, jannaM jannaM disaM icchaMti tannaM / dhyayanetannaM disaM appaDibaddhA suibhUyA lahabhUyA a[Na]ppagaMthA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA nagAraguNa viharati / tesi NaM bhagavaMtANaM imA etArUvA jAyAmAyAvittI hotthA, taM jahA-cautthabhatte varNanam / x" nAsti teSAM kutracitpratibandhaH, sa ca pratibandhazcaturvidhastadyathA-aNDa jo haMsAdi. aNDakaM vA mayUrANDa krIDAmayUrAdihetuH, syAttena tatra pratibandhaH / potaje hastyAdau potake vA zizutvAtpratibandhaH syAt / athavA 'aMDajoi vA voDajoi vA' iti pAThAntaraM / aNDaja-saNikA divastraM, boNDa-kAsaM vastraM, tatra pratibandhaH syAt / 'uggahei vA' avagRhItaM-pariveSaNArtha mutpATitaM bhaktapAnaM, pragRhItaM-bhojanArtha gutpATitaM tadeva, athavA anavagrahikaM vasatipIThaphalakAdi aupagrahikaM vA daNDakAyupadhijAtaM, pramahI tu rajoharaNAdyaudhikopadhirUpaM, tatra pratibandhaH syAt / 'jaNNaM 'ti yAM yAM] dizamicchanti vihantuM tAMtAM dizaM viharanti / kimbhUtAH ? apratibaddhAH zucibhUtA-bhAvazuddhimantaH zrutibhUtA vA-prAptasiddhAntAH / laghubhUtA-alpopadhayo'gauravAzca, analpagranthA-bahvAgamA, na vidyate AtmanaH sambandhI pranyo-hiraNyA diryeSAM te'nAtmagranthA iti vA" iti hrss| // 6 // Jain Education ! jainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Interna chaTTabhatte aTTamabhatte dasamabhatte duvAlasamabhatte codasamabhatte, addhamAsie ( bhatte ) mAsie (bhatte ) domAsie timAsie caummAsie paMcamAsie chammAsie, aduttaraM caNaM ukhicacaragA (nikkhittacaragA ukkhitta) nikhittacaragA aMtacaragA paMtacaragA lUhacaragA samuyANacaragA saMsaTTacaragA asaMsacaragA tajjAtasaMsacaragA, diTThalAbhiyA adiTThalAbhiyA, puTThalAbhiyA apulAbhiyA, bhikkhalAbhiyA abhikkhalAbhiyA, annAtacaragA *annagilAyacaragA uvanihiyA, + saMkhAdattiyA parimiya * nAstyetacihnamadhyagataH pAThaH savRttikamudritapratiSu / + " saGkhyApradhAnA dattayo yeSAM te tathA / parimita - arddhapoSAdi (?) ( piNDapAta- AhAra ) lAbho yeSAmasti te tathA / 'suddheNiyA 'zuddhapaNAH, zuddhasya vA nirvyaJjatasya bhaktAderepaNA yeSAmasti te [tathA ] / antaprAntaM vallavanakAdiH, sa AhAro yeSAM te tathA / virasaM nIrasaM zItalIbhUtaM / rUkSAhArAH / ' aMbaliyA' AcAmlaM odanakulmASAdi, tena carantIti / nirvikRtikAHghRtAdivikRtityAginaH / amadyamAMsAzinaH - madyamAMsaM nAnantIti / 'no niyAga 'tri na nityaM rasa bhojinaH / 'nesa jiyA ' niSadyAyutAyAM bhUmau upavizanaM, tathA carantIti naiSayikAH / siMhAsana niviSTasya bhUnyastapAdasya siMhAsanApanode sati yAdRzamatrasthAnaM, taccasyAsti sa vIrAsanikaH / daNDasyevAyataM - AyAmo yeSAM te daNDAyatikA: / lagaNDaM vakrakAeM, tadvat zerate ye te lagaNDazAyinaH, jainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 68 // piMDavAiyA, suddhesaNiyA aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA lUhAhArA tucchAhArA, aMtajIvI !! dvitIye paMtajIvI, AyaMbiliyA puramaDDiyA nivigaiyA, amajamaMsAsiNo no nikAma[no niyAga] rasoI || zruta0 dvitIyAThANAiyA paDimAThANAiyA ukkaDuAsaNiyA nesajjiyA vIrAsaNiyA daMDAyatiyA lagaMDasAiNo dhyapane[AyAvagA] avAuDA agattayA akaMDuyA aniDhuhA* dhutakesamaMsuromanahA, savvagAyapaDikamma nagAraguNa vippamukkA ciTuMti / [te NaM] eteNaM vihAreNaM viharamANA bahUiM vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNaMti varNanam / pAuNittA AbAhasi uppannaMsi vA aNuppannasi vA bahUI bhattAi[paJcakkhaMti],paJcakkhittA bahUiM bhattAI aNasaNAe chediti, chedittA jassaTTAe kIrai naggabhAve muMDabhAve aNhANa[bhAre] ge(?) IN adaMtavaNage acchattae aNovAhaNae, bhUmisejA phalagasejjA kaTusejA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese laddhAvaladdhe mANAvamANAo hIlaNAo niMdaNAo khisaNAo garahaNAo tajaNAo pANikA zirazca vA (?) bhUmau lagati tathA zayanaM kurvataH / AtApakA-AtApanAprAhiNaH / 'abAuDA' aprAvRtAH-prAvaraNavarjakAH / hA' anisstthiivnaaH|" iti harSa kulIyadIpikAyAm / // 6 // ANatA mar For Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org Jain Educationalainal I Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAlaNAo uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaM parIsahAvasaggA ahiyAsijjati tamaTuM ArAheti, ArAhittA caramehi UsAsanIsAsehiM aNaMtaM aNuttaraM nivAghAyaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipunnaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppADiMti, samuppADittA kAlamAse kAlaM kiccA tato pacchA sijhaMti bujhati | muccaMti parinivvAyAMta savvadukkhANamaMtaM karaMti / egaccAe puNa ege bhayaMtAro bhavaMti, avare puNa puvakammAvaseseNaM [kAlamAse]kAlaM kiccA annayaresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavati, taM jahA-mahiDiesu mahajjutiesu mahAparakkamesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAsukkhesu / vyAkhyA-+ ityAdisAdhuvarNakaH prAktanaH sarvo'pi pAThasiddha eva, sugamatvAt , bRhaTTIkAkAreNa na vyAkhyAtotrA. + itaH prAk pratyantare nimnaprakAreNopalabhyate vRttipAThaH-" sugama eva, navaraM vizeSa:-' ukkhittatharae ' utkSipta-svapayojanAya pAkabhAjanAduddhataM, tadarthamabhigrahatazvarati-tadgaveSaNAya gacchatItyuskSiptacarakaHnikkhittacarae 'tti nikSipta-pAkabhAjanAdanuddhRtaM / 'ukkhita-nikvittacarae 'tti pAkabhAjanAdurikSaptaM tatra vA'nyatra ca sthAne (nikSiptaM ) yattadurikSaptanikSiptaM / 'saMsaTThacarae 'tti saMsRSTena-kharaNTitena hastAdinA dIyamAnaM saMsRSTamucyate, taccarati yaH sa tathA / 'asaMsahacarae 'tti [ uktaviparItamasaMsRSTa, tena carati / 'tajAya 'ti] tajjAtena deyadravyAvirodhinA yatsaMsRSTaM hastAdi, tena dIyamAnaM yazcarati sa tathA / 'annAyacarae 'tti in wwwjanesbrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikA nvitam / // 69 // Jain Education Interna pyata eva na likhitaH / anyacca - vizeSArthinA aupapAtikamAcArAGgasambandhiprathamamupAGga, tatra ca sAdhuguNAH prabandhena vyAvarNyante, tadihApi tenaiva krameNa draSTavyamiti / tathA evaMvidhAH sAdhavaH * sarvagAtra parikarmmavipramuktA- niSpratikarma zarIrAstiSThantIti / tathogravihAriNaH pravrajyAparyAyamanupAlaya AbAdhArUpe rogAtaGke samutpanne anutpanne vA bhaktapratyAkhyAnaM vidadhati / kiM bahunoktena ? yatkRte'yamayogolakavannirAsvAdaH karavAladhArAmArgavaduradhyavasAyaH zramaNabhAvo'nupAlayate tamarthaM samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamArAvyAvyAhata me kamanantaM kevalajJAnamavApnuvanti, kevalajJAnAvApterU sarvaduHkhavimokSaNalakSaNaM mokSamavApnuvanti / eke punarekayA arcayA ekena zarIreNa ekasmAdvA bhavAtsidvigatiM gantAro bhAnti, apare ajJAto'nupadarzitasvAjanyAdibhAvaH saMzcarati yaH sa tathA / 'dilAbhie 'ti dRSTasyaiva bhaktAderdRSTAdvA-pUrvopalabdhAdAya kA lAbho yasyAsti sa dRSTralAbhikaH / ' adiTThalAbhie ' tatrAdRSTasyApi apavarakAdimadhyAnnirgatasya zrotrAdibhiH kRtopayogasya bhaktAderadRSTAdvApUrvagandhAdAyakAlAbho yAti sa tathA / 'pulAbhie 'ci pRSTasyaiva ' he sAdho ! kiM te dIyate ? ' ityAdipraznitasya yo lAbho yasyAsti sa tathA / ' apulAbhie 'ti [ pRSTalAbhikaviparyayAt / 'bhikkhalAbhie 'tti ] bhikSetra bhikSA tucchamavajJAtaM vA, tallAmo grAhyatayA yasyAsti sa bhikSAlAbhikaH / 'abhikkhalAbhie 'ti uktaviparyayAt / [ ajJAtacarakA - ajJAtagRheSu carantItyabhi grahavantaH ] / ' annagilAyae 'tti annaM bhojanaM vinA glAyati ( yaH sa ) annaglAyakaH, sa cAbhiprahavizeSAtprAtareva doSA'nnabhugiti / 'uvaniddiya 'ti upanihitaM [ yathA kathavidAsannIbhUtaM tena carati yaH sa aupadikaH ]" ityAdi / * ' dhUtaM ' apanItaM kezazmazrulomanakhAdikaM yaiste tathA iti bRhadvRttau / dvitIye zruta* dvitIyA dhyayane'* nagAraguNa varNanam - 1 // 69 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punastathAvidhapUrvakarmAvazeSe sati tatkarmavazagAH kAlaM kRtvA'nyatameSu vaimAnikeSu devepatpadyante, tatrendra sAmAnikatrAyaviMzalokapAlapArSadyAtmi]rakSaprakIrNeSu nAnAvidhasamRddhiSu bhavantIti, natvAbhiyogikakilbiSikAdiSviti / 'taM jahe'. tyAdi, tadyathA-mahAdiSu devalokepUtpadyante / te devAstvevambhUtA bhavantIti darzayati te NaM tattha devA bhavaMti-[ mahiDDiyA mahajjuttiyA jAva mahAsukkhA] hAravirAiyavacchA kaDagataDiyarthabhiyabhayA aMgayakuMDalamaTragaMDatalakapaNApIDhadhArI vicittavatthAharaNA vicittamAlA- 18 maulimauDA kallANagapavaravatthaparihiyA kallANagapavaramallANulevaNadharA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA / diveNaM rUveNaM diveNaM vapaNeNaM diveNaM gaMdheNaM diveNaM phAseNaM diveNaM saMghAeNaM diveNaM saMThANeNaM divAe iDDIe divAe juttIe divAe pabhAe divAe chAyAe divAe accAe diveNaM teeNaM divAe lesAe dasadisAo ujjovemANA pabhAsemANA gatikallANA ThiikallANA AgamesibhahayA yAvi | bhavaMti / esa ThANe Ayarie, jAva sabadukkhapahINamagge egaMtasamme susAi doccassa ThANassa / dhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sU0 23] // vyAkhyA-teNaM tattha devA' ityAdi, te devA nAnAvidhatapazcaraNopAttazubhakarmANo mahakSyAdiguNopetA bhavantI Jain Education intern jainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayagaDAGga- zruta dIpikAnvitam / // 70 // tyAdikaH sAmAnyavarNakastathA hAravirAjitavakSasa ityAdika AbharaNavastrapuSpavarNakaH / punaratizayApAdanArtha divyarUpAdi- dvitIye pratipAdanaM cikIrSurAha-'diveNaM rUveNaM' divyarUpeNa divyayA dravyalezyayopetAH dazApi dizaH samudyotayanto gatyA zIghrarUpayA kalyANAH, tathA sthityotkRSTamadhyamayA kalyANAste bhavanti / tathA''gAmini kAle bhadra kAH zobhanamanuSyabhava. dvitIyAsampadupetAH, tathA saddharmapratipattArazca bhavantIti / tadetatsthAnamArya me kAntenaiva samyagbhUtaM susAdhviti / etadvitIya[sya] || dhyayanesthAnasya dharmapAkSikasya vibhaGga evamAkhyAtaH / zrAvakaahAvare taccassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijati-iha khala pAINaM vA 4 saMtegatiyA guNamaNussA bhavaMti, taMjahA-appicchA [appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva dhammeNaM varNanam / ceva vittiM kappemANA vihrNti| susIlA suvayA suppaDiyANaMdA sAhU egaccAo pANAivArAo paDivirayA jAvajjIvAe egaccAo appaDivirayA jAva je yAvannA tahappagArA sAvajjA abohiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajaMti, tatovi egaccAo appddiviryaa| vyAkhyA-athAparasya tRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgaH samAkhyAyate-etacca yadyapi mizratvAddhA'dharmAbhyAmupapetaM bhavati [tathApi] dharmabhUyiSThatvAddhArmikapakSe'vatarati, tadyathA-bahuSu guNeSu madhyapatito doSo nAtmAnaM labhane, kalaGka iva candrikAyAH, tathA bahUdakamadhyapatito mRcchakalAvayavo nodakaM kaluSayitumalaM, evamadharmo'pi dharmamiti sthitaM / // 7 // Janwwe.jainalibrary.org Jain Education Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asau mizrapakSo'pi dhArmikapakSe'vatarati / iha khalu jagati prAcyAdidikSu 'eke' kecana zubhakarmANo manuSyA bhavantIti, alpecchA alpaparigrahArammA, evaMvidhA dhAmmivRttayaH prAyaH suzIlA: subatAH supatyAnandAH sAdhavo bhavantIti / te ca ekasmAt sthUlAtsaGkalpakRtAt pratinivRttA, ekasmAca sUkSmAdArambhajAdapativiratA, evaM zeSAgyapi pratAni saMyojyAnIti / / 'je yAvanne' ye cAnye sAvadyA narakAtihetavaH karmasamArambhAstebhya ekasmAdyantrapIDAnilAJchanAdibhyo nivRttA ekasmAca | krayavikrayAderanivRttA iti / tAMzca vizeSato darzayati___ se jahA nAmae samaNovAsagA bhavaMti-abhigayajIvAjIvA uvaladdhapunnapAvA AsavasaMvaraveyaNANijjarAkiriyAhigaraNabaMdhamokkhakasalA asahijA devAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakinArakiMpurisagarulagaMdhavamahoragamAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA, niggaMthe pAvayaNe nissaMkiyA nikAMkhiyA NivitigicchA, laTTA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA abhigayaTThA advimiMjapemANurAgarattA, ayamAuso ! niggaMthe pAyavaNe a? ayaM paramaTe sese aNadve, UliyaphalihA avaMguyaduvArA aciyattaMteuraparagharappavesA, cAuddasaTThamudiTThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA, samaNe niggaMthe phAsuyaesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vattha Jain Education janesbrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraM / nvitam / sUyagaDAGga-IN | paDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM [osahabhesajjeNaM ] pIDhaphalagasijAsaMthAraeNaM paDilAbhamANA bahahiM dvitIye sIlavayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehi appANaM bhAvemANA dIpikA-1 viharaMti, te NaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA bahuiM vAsAI samaNovAsagapariyAya pAuNaMti, dvitIyA dhyayanepAuNittA AvAhasi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahUI bhattAI aNasaNAe (paJcakkhAyaMti), // 71 // viratyApaJcakkhAittA bahUI bhattAI aNasaNAe(chedeti), cchedittA AloiyapaDikaMttA samAhipattA kAlamAse dyazritakAlaM kiccA annavaretu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taM jahA-mahiDiesu mhjuiesu| bAlAdijAva mahAsukkhesu, sesaM taheva jAva esa ThANe Arie jAva egaMtasamma sAhU, taccassa ThANassa svarUpam / mIsagassa vibhaMge evaM aahie| vyAkhyA-ayaM zragaNopAsakavarNakaH sugama eSa, vizeSArthinA vRhaDDIkA vilokanIyA, yA granthagauravamayAnyAkhyA na likhitA / navaraM-'asiyaphalihA' ucchuitAni sphaTikAnIva sphaTikAmyantakaraNAni yete tathA, etaduktaM bhavati maunIndradarzanAvAptau satyAM parituSTamAnasA iti / tathA aprAvRtAni dvArANi yaiste tathA, udghATitagRhadvArAstiSThanti, saddarzanaNJlAmena na ka(smAcci)syaci(1)dvimeti, zobhanamArgaparigraheNodghATitaziraso vizrabdhaM-tiSThantIti / aparaM sarva sugamam / // 71 // jainerary.org For Private & Personal Use Oy Jain Education Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tadetat sthAnaM kalyANa-paramparayA sukhavipAkamiti kRtvA''ryamityevaM vibhaGgastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasyA''khyAta iti / uktAH dhAmmikA adhAmikAca, tdubhyruupaashcaabhihitaaH| sAmpratametadeva sthAnatrikaM saMkSepato vibhaNiSurAha aviratiM paDucca bAle Ahijati, viratiM paDuca paMDie Ahijjati, virayAviraiM paDucca bAlapaMDie Ahijjati, tattha NaM jA sA sabao aviratI esa ThANe AraMbhaTTANe aNArie jAva asavadukkhappahINamagge egaMtamicche asAhU / tattha NaM jA sA sabato viratI esa ThANe aNAraMbhaTANe (esa ThANe) Arie jAva savadukkhappahINamagge egaMtasamma saahuu| tattha NaM jA sA savao virayAviraI esa ThANe aNA AraMbhaNoAraMbhaTTANe, esa ThANe Arie jAna savvadukkhappahINamagge egaMtasamma sAha // [sU. 24] // ___ vyAkhyA-yeyamaviratirasaMyamarUpA, samyaktvAbhAvAnimathyAdRSTe vyato viratirapyaviratireva, tAM 'pratItya' Azritya bAlo'jJaH, sadasadvivekavikalatvAdityevamAdhIyate-vyavasthApyate AkhyAyate cA, viratiM pratItya paNDitaH, tathA viratAvirati pratItya cAlapaNDita ityetatprAgvadAyojyamiti / 'tattha Na' mityAdi, tatra pUrvokteSu sthAneSu yeyaM sarvasmAdavirativiratipariNAmAbhAvaH, tadetatsthAnaM sAvadyArambhasthAnaM, etadAzritya sarvANi [a] kAryANi kriyante, ata etadanAryasthAnaM, nizzaGkatayA yatkiJcanakAritvAt , yAvadasarvaduHkhamahINamAmrgo'yaM ekAntamithyArUpo'mAdhuriti, tatra ca yeyaM 'viratiH' dhamAdhIyate tattha sarvANi [ JomAdhuriti P Jan Education oininelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye eyagaDAGga satraM dIpikAnvitam / // 72 // | samyaktvapUrvikA sAvadyArambhAnivRttiH, sA sthagitAbadvAratvAtpApA[ nupAdAnarUpeti nivRttatvAt (!) / etatsthAnamanA- rambhasthAnaM sAvadyAnuSThAnarahitatvAtsaMyamasthAnaM, tadetatsthAnamAryasthAnaM azeSakarmakSayamArgaH, tathaikAntasamyagbhUtaH, etadevA'hasAdhuriti sAdhubhUtA'nuSThAnAt / tatra ceyaM yA viratAviratirabhidhIyate sA mizrasthAnabhUtA, tadetadArammAnArambhasthAnaM, etadapi kathaJcidAryameva, pAramparyeNa sarvaduHkhaprakSINamArgastathaikAntasamyagbhUtaH sAdhuzceti / tadevamane kavidho'yamadharmapakSo dharmapakSo mizrapakSazceti saMkSepeNAbhihitaH / mizrapakSo'pyanayorevAntarvartI bhavatIti darzayatiI evAmeva samaNugammamANA+imehiM ceva dohi ThANehi samoaraMti, taM jahA-dhamme ceva adhamme | ceva uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva, tattha NaM je se paDhamAssAThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie, tattha gaM imAiM tinni tevaDhAiM pAvAuyasayAI bhavaMtIti makkhA[yAiM]yaM / taM jahAkiriyAvAINaM akiriyAvAINaM annANiyavAINaM veNaIyavAINaM, tevi [pari]nivANamAhaMsu, tevi palimokkhamAhaMsa. te vilavaMti sAvagA te vi lavaMti sAvaittAro // [sU. 25] vyAkhyA-'evameve'tyAdi, evameva saMkSepeNa 'samanugamyamAnA' vyAkhyAyabhAnA 'anayoreva' dharmAdharmasthAnayoranu+ 'samaNugijjhamANA' iti pAThAntaraM samyaganugRhyamANaH' ityarthazva hrss| dvitIyA dhyayane triSaSTayutaratrizata| prAvAdukAnAM mithyaavaaditaa| / / 72 // Jain Education inte Far Private & Personal use Oh W ww.jainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | patanti, kathaM ! yadupazAntasthAnaM taddharmapakSasthAna[manupazAntasthAnamadharmapakSasthAna]miti, tatra ca yadadharmapAkSikaM prathama | sthAnaM tatrAmUni trINi viSaSThavadhikAni prAvAdukazatAnyantarbhavanti, evamAkhyAtaM pUrvAcAryairiti / etAni ca sAmAnyena darzayitumAha-'taM jahA' ityAdi, tatra kriyAvAdinaH jJAnarahitAM kriyAM svargApavargasAdhikA vadanti, te kriyAvAdinaH | kriyAta eva mokSaM vadantIti bhaavH| tatra kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM, akriyAvAdinAM caturazItiH,ajJAnikAnAM saptaSaSTiH, vainAyikAnAM dvAtriMzaditi / ete sarve'pi prAvAdukAH mokSamArga kathayanti, te'pi prAvAdukAH saMsArabandhanAnmocanAtmaka mokSamAhuH / te'pi ' tIrthakAH 'lapanti' vadanti-mokSaM prati dharmadezanAM vidadhatIti / zRNvantItI zrAvakAH, aho zrAva kaa| evaM gRhNIta yUyaM yathA'haM dezayAmIti / tathA te'pi dharmazrAvayitAsa santaH evaM 'lapanti' bhASante yathA'nenopAyena svarga mokSAvAptiriti, tadvacanaM mithyAtvopahatabuddhayo'vitathameva gRhNanti, kUTapaNyadAyinAM viparyastamataya iveti, tathA kathamete prAvAdukAH* ahiMsAM pratipAdayanti na ca tAM pradhAnamokSAGgabhUtAM samyaganutiSThanti / tathA sarve prAvAdukAH mokSAGgabhUtAmahimAM aprAdhAmyena pratipadyante iti darzayitumAha te save pAvAuyA AikarA dhammANaM nANApannA nANAchaMdA nANAsIlA nANAdihI nANAruI nANAraMbhA nANA'jjhavasANasaMjuttA egaM mahaM maMDalibaMdhaM kiMcA save egao ciTraMti / purise ya *"midhyAvAdino bhavantIti 1 atrocyate-yataste'pi" iti vRdRttii| Jain Educationallanal 13 wwwEjainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta dvitIyesdhyayane yozadama eyagaDAgA sAgANiyANaM iMgAlANaM pArti punnaM aomaeNaM saMDAsaeNaMgahAya te save pAvAue (:prAvAdukAna ) Adigare dhammANaM nANApanne ( prajJAn ) jAva nANA'jjhavasANasaMjutte evaM vayAsi-haM bho pAvAuyA ! dIpikA AigarA dhammANaM nANApannA jAva nANA'jjhavasANasaMjuttA! imaM tAva tubbhe sAgaNiyANaM iMgalANaM nvitam / pAI bahapaDipunnaM gahAya mahattayaM mahattayaM pANiNA dhareha no bahasaMDAsagasaMsAriyaM kujA no bahu // 73 // aggithaMbhaNiyaM kujjA no bahusAhammiyazveyAvaDiyaM ( vaiyAvRtyaM ) kujA no bahuparadhammiyaveyAvaDiyaM kujjA ujjuyA niyAgapaDivannA amAyaM kubamANA pANiM pasAreha, iti vuccA se purise tesiM pAvA- duyANaM taM sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAtiM bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya pANiMsu nisirati, taeNaM te pAvAduyA AdigarA dhammANaM nANApannA jAva nANAjjhavasANasaMjuttA pANiM paDisAharaMti (saGkocayeyuH ), tae NaM se purise te satve pAvA[ue]iyANaM Adigare dhammANaM jAva nANAujhavasANasaMjutte evaM vadAsI-haM bho pAvAdayA! AdigarA dhammANaM (NANApannA) jAva nANA * sAdhammikAnAmagnidAhopazamanA'dinopakAra kuruteti / kriyAsthAna varNanam / 1 // 73 // For P & Personal use only dww.ininelibrary.org Jan Education Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jjhavasANasaMjuttA! kamhANaM tumbhe pANiM paDisAharaha? pANI no Daheja( dahyati )daDe kiM bhavissai ? dikkhaM dakkhaMti mannamANA pANiM paDisAharaha, esa talA esa pamANe esa samosaraNe. patteyaM / / tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe, tattha NaM je tesamaNA mAhaNA evamAikkhaMti jAva paraviMtisave pANA jAva save sattA haMtavA ajAveyavA parighettavA paritAveyavA kilAmetavA uddaveyavA, te - AgaMtu cheyAe te AgaMtu bheyAe jAva te AgaMtu jAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNabbhavagambhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te bahUNaM daMDaNANaM bahaNaM muMDaNANaM tajaNANaM tAlaNANaM aMdubaMdhaNANaM jAva gholaNANaM mAimaraNANaM piimaraNANaM bhAimaraNANaM bhaiNImaraNANaM bhajAmaraNANaM puttamaraNANaM dhUyAmaraNANaM suNhAmaraNANaM dAridANaM dohaggANaM appiyasaMvAsANaM piyavippaogANaM bahaNaM dukkhadommaNassANaM AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMta- | saMsArakaMtAraM bhujo bhujo aNupAriyAhassaMti, te No sijjhissaMti no bujjhissaMti jAva no sabadukkhANamaMtaM karissaMti, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe, patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM JainEducation internati For Paw Patrol LED hiainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra dIpikAnvitam / // 74 // ild smosrnne| tattha NaM je te samaNA mAhaNAevamAikkhaMti jAva parUviMti-satve pANA jAva save sattA dvitIye na haMtavA jAva na uddaveyavA, te No AgaMtuM cheyAe No AgaMtuM bheyAe jAva jAijarAmaraNajoNi- zrRta0 jammaNasaMsArapuNabbhavagabbhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo No bhvissNti| te No bahaNaM daMDaNANaM |dvitIyA dhyayane jAva bahUNaM dukkhadommaNassANaM no AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM trayodazamacAuraMtasaMsArakaMtAraM bhujo bhujo no aNupariyahissati [te sijjhissaMti] jAva savadukkhANamaMtaM kriyAsthAna karissaMti // [ sU. 26 ] varNanam / ___ vyAkhyA-te savve ' ityAdi, te sarve prAvAdukAstriSaSTayuttarazatatrayaparimANA apyAdikarAH yathA svaM dharmANAM, tathA 'nAnA' bhinnA 'prajJA' jJAnaM yeSAM te nAnAprajJAH, tathA nAnAchandA-bhinnAbhiprAyAH, tathA te nAnA'dhyavasAyAH, | te sarve'pi prAvAdukA yathA svaM pakSamAzritAH ekatra pradeze maNDalibandhamAdhAya tiSThanti, teSAM caivaM vyavasthitAnAmekaH kazcinpuruSasteSAM pratibodhanArya jvalatAmaGgArANAM pratipUrNA 'pAtrIM' ayomayaM bhAjanaM lohamayena sandaMzakena gRhItvA teSAM DhaukitavAn , uvAca ca-bhoH prAvAdukAH! idamaGgArabhRtaM bhAjanaM ekaikaM muhUrta pratyeka vibhRta yUyaM, na cedaM sandaMzakaM sAMsArika nApi cAgnistambhanaM vidhatta nApi sAdhammikAnyadhArmikANAmagnidAhopazamAdinopakAraM kuruteti 'Rjavo' mAyAmakurvANAH J74 // Jain Educational For Private & Personal use only S EEnelorey.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANiM prasArayata, te'pi ca tathaiva kuryuH, tato'sau puruSastadbhAjanaM tatpANau samarpayati, te'pi ca dAhazaGkayA hastaM saGkocayeyuriti / tato'sau tAnuvAca-kimiti pANiM pratisaMharata ? yUyaM, evamamihitAste UcuH-dAhabhayAditi / etaduktaM bhavati-avazyamagnidAhabhayAna kazcidagnyabhimukhaM pANiM dadAtItyetatparo'yaM dRssttaantH| [ sa naH prAha-] pANinA dagdhenApi kiM bhavatAM bhaviSyati ? duHkhamiti cedyadyevaM dAhabhIravo yUyaM sukhAbhilASiNazca, tadevaMsati sarve'pi jantavaH saMsArodaravivaravarttina evambhUtA evetyevamAtmatulayA-''tmaupamyena yathA mama nAbhimataM duHkhamevaM sarvajantUnAmityavagamyAhiMsaiva prAdhAnyenA''zrayaNIyA / 'tadetatpramANaM' saiSA yuktiH "Atmavat sarva bhUtAni, yaH pazyati sa pazyati" tadetat samavasaraNaM-sa eva dharmavicAro yatrAhiMsA sampUrNA, tatraiva paramArthato dharma ityevaM vyavasthite tatra ye kecanAviditaparamArthAH zramaNabrAhmaNAdayaH 'evaM' vakSya mANamAcakSate-pareSAmevaM bhASante, tathaivaM dharma 'prajJApayanti ' vyavasthApayanti, tathA'nena prANyupatApakAriNA prakAreNa dharma prarUpayanti, tathAhi-sarve prANA ityAdi, yAvaddhantavyA daNDAdibhiH, paritApayitavyAH dharmArthamaraghaDavahanAdibhiH, parigrAhyAH zrAddhAdau rauhitamatsyAdaya itra, tathA'padrAvayitavyA devatAyAgAdinimittaM chAgAdayaH, ityevaM ye zramaNAdayaH prANinAmupatApakAriNI bhASA bhASante te AgAmini kAle 'anekazo' bahuzaH svazarIracchedAya medAya ca bhASante, tathA te sAvadyabhASiNo bhaviSyati kAle jAtijarAmaraNAni bahUni prApnuvanti / [ yonyAM janma ] yonijanma, tadanekazo garbhavyutkrAntajA. vasthAyAM prApnuvanti, tathA saMsAraprapazcAntargatAH kalaGkalIbhAvabhAjo bhavanti bahumo bhaviSyanti ca, tathA te bahUnAM daNDAdInAM [ zArIrANAM ] duHkhAnAmAtmAnaM bhAjanaM kurvanti, tathA te mAtRmaraNAdInAM mAnasAnAM duHkhAnA tathA'nyeSAmapriya. Jain Education a l For Private & Personal Use Ooh wwwEjainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA sUtraM dIpikAnvitam / dvitIye zruta dvitiiyaadhyynsmaaptiH| // 75 // samprayogArthanAzAdibhirduHkhadaurmanasyAnAmAmAgino bhaviSyanti / tathA'nAdyanavadagraM-anAdyanantaM saMsArakAntAraM bhUyo. bhUyaH anuparivartiSyante, araghaTTaghaTInyAyena tatraiva bhramantaH sthAsyanti / tathA te kuprAvacanikAH naiva setsyanti, naiva te sarvapadArthAn bhotsyante naiva te saMsArAnmokSyante, tathA parinirvRti:-parinirvANamAnandaM naiva lapsyante / na ca te sarvaH duHkhAnAmantaM kariSyanti, evaM svayUthyA api sAvadyopadezatayA na setsyanti / eSA tulA etatsamavasaraNa-mAgamavicAra rUpaM draSTavyamiti / tathA ye punarviditatacA evaM prarUpayanti-sarve'pi jIvA duHkhadviSaH sukhalipsavo'to na hantavyA iti | bhASante te pUrvoktaM daNDanAdikaM na prAsyanti, saMsArakAntAramacireNaiva vyatikramiSyantItyAdi sarva pUrvoktaM bhaNanIyamiti / maNitAni kriyAsthAnAni, atha pUrvoktameva saMkSepeNa kathayati icceehiM bArasahiM kiriyAThANehiM vahamANA jIvA no siMjhisu jAva no sabadukkhANaM aMtaM kariMsu vA [ No ] kariti vA [No] karissaMti vA, eyaMsi ceva terasame kiriyAThANe vaTTamANAM jIvA sijhisu bujhisu mucciMsu parinivAiMsu jAva savvadukkhANaM aMtaM kariMsu vA kariti vA karissaMti vA / evaM se bhikkhU AtaTTI (AtmArthI) Ayahite Ayagutte Ayajoge Ayaparakame Ayarakkhie AyANukaMpae AyanippheDae AyANameva paDisAharijjAsi ttiboma [ sU0 27] / bIyasuyakkhaMdhassa kiriyAThANaM nAma bIyamajjhayaNaM samattaM // // 75 // Jain Education Ja Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern vyAkhyA - ityeteSu dvAdazakriyA sthAneSvadharmapakSaH samavatAryate, tat eteSu varttamAnA jIvA nAtIte kAle siddhA na siddhyanti na setsyanti, tathA na bubudhurna buddhyante na bhotsyante, tathA na mumucurna muJcanti na ca mokSyante, na nirvRtA na nirvAnti na ca nirvAsyanti, tathA na sarvaduHkhAnAmantaM yayurna ca yAnti na ca yAsyanti / sAmprataM trayodazaM kriyAsthAnaM dharmapakSAzritaM darzayitumAha- 'eyaMsi ' ityAdi, etasmitrayodaze kriyAsthAne varttamAnAH jIvAH siddhAH siddhayanti setsyanti yAvatsarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti sthitam / tadevaM sa bhikSuryaH puNDarIkAdhyayane'bhihito dvAdaza kriyAsthAnavarjakaH adharmmapakSAnupazamaparityAgI dharmapakSe sthita upazAntaH AtmA-tmArthasAdhakaH AtmahitaH AtmaguptaH AtmayogI-sadA dharma dhyAnA vasthitaH, tathA pApebhyo- durgatigamanAdibhyaH AtmA rakSito yena sa AtmarakSI, sAvadyAnuSThAnAnnivRtta iti bhAvaH / tathAsssmAnamanukampate - zubhAnuSThAnena sadgatigAminaM vidhatte, tathA''tmAnaM [saMyamena] saMsAracArakAnnissArayati, tathA''tmAnamanarthabhUtebhyo dvAdazakriyAsthAnebhyaH pratisaMharet tathA''tmAnaM sarvAnarthebhyo nivarttayediti / etacca mahApuruSe sambhAvyate / itiH parisamApyarthe, bravImIti pUrvavat, zrIsudharmasvAmI jambUsvAminamuddizya bhASate - zrIvarddhamAnasvAmIsamIpe mayaitacchrutaM tadbhavato niveditaM, na svamanISikayeti samAptaM kriyAsthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanamiti / yadavApi mayA puNyaM, kriyAsthAnaM vivRNvatA / tena puNyena loko'yaM, bhUyAdAnandameduraH // 1 // iti zrIparamasuvihitakharataragaccha vibhUSaNa pAThaka pravara zrI matsAdhuraGgagaNivara kRtAyAM zrImatsUtrakRtAGgadI pikAyAM dvitIyazrutaskandhe dvitIyamadhyayanaM samAptam // w.jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / / / 76 / / Jain Education Int AhAraparijJAbhidhaM tRtIya madhyayanam / atha AhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanaM prArabhyate / tathAhi suyaM me AusaMte bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu AhAraparinnAnAma ajjhayaNaM, tassa NaM amaTThe pannatte, iha khalu pAINaM vA 4 savato savAvaMti ca NaM logaMsi cattAri bIyakAyA evamAhijaMti, taM jahA-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA, tesiM caNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM iha egatiyA sattA puDhavijoNIyA puDhavisaMbhavA puDhavivukkamA ya, tajjoNIyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaniyANeNaM tattha vukkamA NANAvihajoNiyAsu puDhavIsu rukkhattAe viurhati / te jIvA tesiM nANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM AusarIraM teusarIraM vAusarIraM vaNassaisarIraM, nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvvaMti, parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNAmiyaM sArUvi [ya] kaDaM saMtaM, avare viyaNaM tesiM puDhavijoNiyANaM rukkhANaM sarIrA nANAvaNNA nANAgaMdhA nANArasA nANAphAsA nANAsaMThANa dvitIye zruta* tRtIyA - dhyayane caturvija kAya varNanam / / / / 76 / / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMThiyA nANAvihasarIrapuggalaviuvitA te jIvA kammovavannagA bhavaMtIti makkhAyaM // [suu01]|| ___vyAkhyA-'suyaM me' sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyaitadAha, tadyathA-zrutaM mayA AyuSmatA bhagavatedamAkhyAtaM, AhAraparikSedamadhyayanaM, tasya cAyamarthaH-prAcyAdidikSu 'sarvata' ityU dho vidikSu ca sarvasmilloke catvAro 'bIjakAyA' bIjaprakArAH-samutpattibhedA bhavanti, tadyathA-agre cIja-yeSAM te'bIjAH talatAlIsahakArAdayaH zAlyAdayo vA, yadi vA agrANyevotpattau kAraNatAM pratipadyante yeSAM te kornnttaadyH| tathA mUlabIjA ArdrakAdayaH, parvabIjA ikSvAdayaH, skandhabIjAH sallakyAdayaH, teSAM ca caturvidhAnAmapi vanaspatikAyAnAM yadyasya 'bIja'mutpatti kAraNaM tadyathAbIjaM, yathA zAzyaGkarasya zAlibIja-mutpattikAraNaM, evamanyadapi draSTavyaM, 'yathA'vakAzene ti yo yasyAvakAza:-yadyasyotpattisthAnaM, athavA bhUmyambukAlAkAzabIjasaMyogA yathAvakAze gRhyante, tadevaM yathAbIjaM yathA'vakAzena cehA'smiJjagati 'eke' kecana saccA ye tathAvidhakarmodayAdvanaspatipitsavaste hi vanaspatAvutpadyamAnA api pRthivIyonikA bhavanti, yathA teSAM vanaspativijekAraNaM, paramAdhAra vinotpattirna syAt tena pRthivIyonikA ityucyante, yathA sevAlakardamAnAmutpattI AdhArabhUtamammA, tathA 'puDhavisaMbhavA' pRthivyAM vanaspatikAyasambhavaH, tathA 'puDhavivukamA' pRthivyAM vyutkramo' vRddhirbhavati, [evaM ca te ] tadyonikAstatsambhavAstavyutkramAH, arthaH pUrvavata / tathA 'kammovagA'te hi tathAvidhena vanaspatikAyasambhavena karmaNA preryamANAsteSveva vanaspatidhUpa-sAmIpyena tasyAmeva pRthivyAM gacchantIti karmopagA maNyante, te hi karma Jain Education a l For Privista personal UE O wwwEjainelibrary.org Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA sUtraM | dIpikAnvitam / // 77 // dvitIye zruta tRtIyAdhyayane pRthvI vazagA vanaspatikAyAdAgatya teSveva punarapi vanaspatitpadyante, na cA'nyatroptA anyatra bhaviSyanti, yataH "kusumapurote bIje, mathurAyAM nAGkaraH samudbhavati / yatraiva tasya bIjaM, tatravotpadyate prasavaH // 1 // " tathA te jIvAH karmanidAnena-kAraNena samAkRSyamANAstatra-pRthivyAM vanaspatikAya vA vyutkramAH-samAgatAH santo nAnAvidhayonikAsupRthivISvityanyeSAmapi SaNNAM kAyAnAmutpattisthAnabhRtAsu sacittAcittamizrAsu vA zvetakRSNAdivarNa-tiktAdirasa-suramyAdigandha-mRdukarkazAdisparzAdikairvikalpairbahuprakArAsu bhUmiSu vRkSatayA vividhaM vartante, te ca tatrotpannAstAsAM ca pRthivInAM 'snehaM ' snigdhabhAvamAdadate, sa eva teSAM vanaspatijIvAnAmAhAra iti, na ca te pRthivIzarIramAhArayantaH pRthivyAH pIDAmutpAdayanti / evamakAyatejovAyuvanaspatInAmapyAyojyam / atra ca pIDA'nutpAdane'yaM dRSTAntaH, tadyathAaNDodbhavAdyA jIvA mAturupmaNA vivarddhamAnA garbhasthA vA udaragatamAhAramAhArayanto nAtIva pIDAmutpAdayantyevamasAvapi vanaspatikAyikaH pRthivIsnehamAhArayannAtIva tasyAH pIDAmutpAdayati utpadyamAnaH, samutpannazca vRddhimupAgato'sahazavarNarasAdyupetatvAt bAdhAM vidadhyAdapIti / evamakAyasya bhaumasyAntarikSasya vA zarIramAhArayanti / tathA tejaso bhasmAdikaM zarIraM gRhanti, evaM vAyvAderapi draSTavyam / kiM bahuktena ? nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM yaccharIraM tatte samutpadyamAnA acittamiti-svakAyenAvaSTabhya prAsukI kurvanti, yadi vA parividhvastaM pRthivIkAyAdizarIraM kiJcitparitApitaM kurvanti, te ca vanaspatijIvA eteSAM pRthivIkAyAdInAM taccharIraM 'pUrvamAhArita miti taireva pRthivIkAyAdibhirutpattisamaye AhAritamAsIt-svakAyatvena pariNAmitamAsIt , tadadhunApi vanaspati jIvastatrotpadyamAna utpanno vA 'tvacA' sparzena AhArayati, yonikavRkSANAmAhAravarNanam / I || 77 // Jain Education Far Private & Personal use Oh Wilwwwjainelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArya ca svakAyatvena vipariNAmayati, vipariNAmitaM ca taccharIraM svakAyena [ saha ] svarUpatAM nItaM sattanmayatAM pratipadyate / aparAgyapi zarIrANi mUlazAkhApratizAkhApatrapuSpaphalAdIni teSAM pRthivIyonikAnAM vRkSANAM nAnAvarNAni, tathAhi skandhasyAnyathAbhUto varNo mUlasya cAnyAdRza iti, evaM yAvannAnAvidhazarIrapudgala vikurvitAste bhavantIti, tathAhi-nAnArasavIryavipAkA nAnAvidhapudgalopacayAtsurUpakurUpasasthAnAstathA dRDhAlpasaMhananAH zasthUlaskandhAzca bhavantyevamAdinAnAvidhasvarUpANi zarIrANi vikurvantIti sthitam / ' te jIvA kammovavannagA' te ca jIvAstatra-vanaspatiSu tathAvidhakarmaNA upapannagAste cedaM ekendriyajAtisthAvaranAmavanaspatiyogyAyuSkAdikamiti, tatkarmodayena tatrotpannA:-kammotpannA ityucyante, na punaH kAlezvarAdinA tatrotpAdyante ityevamAkhyAtaM tIrthakarAdibhiriti / evaM pRthivIyonikA[vRkSA] uktAH, sAmprataM tadyonikeSveva vanaspatiSu pare samutpadyante ityetadarzayitumAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammanidANeNaM tattha vukamA puDhavijoNiehiM rukkhehi rukkhattAe viudRti, te jIvA tesiM puDhavijoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAti / te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIragaM puvAhAritaM tayAhAriyaM vippariNayaM sArUvikaDaM saMtaM avare viya NaM tersi For Pas Personale G Jan Education eejainelibrary.org Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / / // 78 // rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA nANAvaNNA nANAgaMdhA nANArasA nANAphAsA nANAsaMThANasaThiyA dvitIye nANAvihasarIrapoggalaviuviyA te jIvA kammovavannagA bhavaMtIti makkhAyaM // [sU02] zruta. ___ vyAkhyA-sudharmasvAmI ziSyoddezenedamAha-athAparaM etadAkhyAtaM purA tIrthakareNa, tadyathA-ihAsmin jagatyeke kecana tRtIyAtathAvidhakammodayavartinaH 'sacAH' prANinaH vRkSA eva yonirutpattisthAnamAzrayo yeSAM te vRkSayonikAH / iha yat pRthivI dhyayane yonikeSu vRkSeSvabhihitaM tadeteSvapi vRkSayonikeSu vanaspatiSu tadupacayakartR sarvamAyojyaM, yAvadAkhyAtamiti / sAmprataM vRkSoparivanaspatyavayavAnadhikRtyAha jAtaahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA ya tajjoNiyA vRkSANAtassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tattha bukamA rukkhA rukkhajoNiesu rukkhattAe mAhArAdiviudghati, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAharota, te jIvA AhAriMti puDhavisarIraM varNanam / AuteuvAuvaNassaisarIraM [nANAvihANaM ] tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti, parividdhatthaM taM sarIragaM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNayaM sArUvikaDaM saMtaM avare vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA jAva te jIvA kammovavannagA bhavaMtIti makkhAyaM ||[suutrN 3] IN // 78 // For Privatespersonal use Only Jan Education in Paw.jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-athAparametadAkhyAtaM, tadarzayati-ihAsmiJjagatyeke, na sarve, tathAvidhakammodayavartino vRkSayonikAH satvA bhavanti tadavayavAzritAzcApare banaspatirUpA eva prANino bhavanti, tathAhi-yo Teko vanaspatijIva: sarvapakSAvayava. vyApI bhavati, tasya cApare tadavayaveSu mUlakandaskandhatvazAkhApravAlapuSpapatraphalabIjabhUteSu dazasu sthAneSu jIvAH samu. tpadyante / te ca tatrotpadyamAnA vRkSayonikAH vRkSodbhavAH vRkSavyutkramAco cyante tpadyante (1) iti, zeSaM pUrvavat / iha ca prAkcaturvidhArthapratipAdakAni sUtrANyabhihitAni, tadyathA-vanaspatayaH pRthivyAzritAH bhavantItyekaM 1, taccharIramakAyAdi. zarIraM vA''hArayantIti dvitIyaM 2, tathA vivRddhAstadAdAritaM zarIramacittaM viddhastaM ca kRtvA''tmasAtkurvantIti tRtIyaM 3, anyAnyapi teSAM pRthivIkAyayonikAnAM vanaspatInAM zarIrANi mUlakandaskandhAdIni nAnAvarNAni bhavantIti caturtha 4, evamatrApi vanaspatiyonikAnAM vanaspatInAmevaMvidhArthapratipAdakAni catuSprakArANi sUtrANi draSTavyAni yAvatte jIvA vanaspatyavayavamUlakandAdirUpAH karmopapanamA bhavantItyevamAkhyAtam // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammanidANeNaM tattha bukkamA rukkhajoNiesu rukkhesu mUlattAe kaMdattAe khaMdhattAe tayattAe sAlattAe pavAlattAe pattattAe pupphattAe phalattAe bIyattAe viudRti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAriti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM Au Jan Education a l Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagaDAGga dvitIye patraM tRtIyA dIpikAnvitas / // 79 // teuvAuvaNassaisarIraM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM mUlANaM kaMdANaM khaMdhANaM tayANaM sAlANaMpavAlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANAvaNNA nANAgaMdhA jAva nANAvihasarIrapoggalaviuvitA te jIvA kammovavannagA bhavaMtIti makkhAyaM // [ sUtraM 4 ] ____ vyAkhyA-ayamAlApako'vyAkhyAta eva prAgvartate, atra tu likhito'sti mayA, (para) samyagnA'vagato'sti, tena vidvadbhiH samyag vicArya vAcanIyA+ / sAmprataM vRkSoparyupapannAna vRkSAnAzrityAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammova[vannagA kammanidANeNaM tattha vukamA rukkhajoNiehiM rukkhahiM ajjhAruhattAe viuti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhAruhA[ rukkhA ]NaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare viya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM + " athAparametadAkhyAtaM-ihaike sattvA vRkSayonikAH syuH, tasyaikasya vanaspatte lArambhakasya upacayakAriNaste vRkSayonikA ucyante, yadi vA mUlaskandhAvikAH pUrvokadazasthAnavarjinaste evamucyante / atrApi sUtracatuSTayaM prAgvat / " iti harSa / dhyarane pRkssoprijaatvRkssaannaamaahaarvrnnnm| // 79 Jain Education in Far Private & Personal use Oh wiw.jainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internati ajjhAruhANaM sarIrA nANAvaNNA jAvasakkhAyaM // [ sUtraM 5] vyAkhyA - athAparametatpurA''khyAtaM yadvakSyamANamihaike satrA vRkSayonikA bhavanti, tatra ye te pRthivIyonikA vRkSAsteSveva pratipradezatayA ye apare samutpadyante, tasyaikasya vanaspatermUlArambhakasyopacayakAriNaste vRkSayonikA ityabhidhIyante, teSu ca vRkSayonikeSu vRkSeSu kamrmopAdAnaniSpAditeSu uparyupari adhyArohantItyadhyAruhA-vRkSopari jAtA vRkSA ityabhidhIyante / te ca vallI vRkSAbhidhAnAH kAmavRkSAbhidhAnA vA draSTavyAstadbhAve cApare vanaspatikAyAH samutpadyante vRkSayonikeSu vanaspatiSviti, idaM prathamaM sUtraM / ihApi prAgvacatvAri sUtrANi draSTavyAni tadyathA-vRkSayonikeSu vRkSeSvapare'dhyAruhAH samutpadyante, te ca tatrotpannAH svayonibhUtaM vanaspatizarIramAhArayanti tathA pRthivyaptejovAyvAdInAM zarIrakamAhArayanti, taccharIramAhAritaM sadacittaM viddhastaM vipariNAmitamAtmasAtkRtaM svakAyAvayavatayA vyavasthApayanti, aparANi ca teSAmadhyAruhANAM nAnAvidharUparasagandhasparzopetAni nAnAsa~sthAnAni zarIrANi bhavanti, te jIvAstatra svakRtakammopapannA bhavantyetadAkhyAtamiti prathamaM sUtram 1 // ahAvaraM purakhAyaM iddegatiyA sattA ajjhAruhajoNiyA ajjhAruhasaMbhavA jAva kammanidANeNaM tattha vukkamA rukkhajoNiesu ajjhAruhesu ajjhAruhattAe viudvaMti, te jIvA tesiM ajjhAruha[ rukkha ] joNiyANaM ajjhAruhANaM siNehamAddAriMti, te jIvA [ AhArita ]puDhavisarIraM jAva jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAja dIpikAnvitam / // 8 // sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tesiM ajjhAruhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrA nANAvapaNA jAva- dvitIye makkhAyaM // [ sUtraM 6] zruta. tRtIyAvyAkhyA-athAparaM purA''khyAtaM ye te prAga vRkSayonikeSu vRkSeSu adhyAruhAH pratipAditAsteSvevApare pratipradezopa dhyayane cayakAro'dhyAruhavanaspatitvenopapadyante, te ca jIvA adhyAruhapradezeSUtpannA adhyAruhajIvAsteSAM svayonibhUtAni zarIrA vRkSopari NyAhArayanti, tatrAparANyapi pRthivyAdIni zarIrANyAhArayanti, aparANi cAdhyAruhasambhavAnAmadhyAruhajIvAnAM nAnA | jAtavevarNakAdIni zarIrANi bhavantyevamAkhyAtamiti dvitIyaM sUtram 2 // vapyutpana__ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhAruhajoNiyA ajjhAruhasaMbhavA jAva kamma vRkSANAnidANeNaM tattha vukkamA ajjhAruha( rukkha )joNiesu ( ajjhAruhesu) ajjhAruhattAe viudRti, mAhArate jIvA tesiM ajjhAruhajoNiyANaM ajjhAruhANaM siNehamAhArita, te jIvA AhAriMti puDhavisarIraM / | varNanam / Au[ sarIraM ] jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tersi ajjhAruhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrA nANAvannA jAvamakkhAyaM // [ sU07] vyAkhyA-athAparaM purA''khyAtamiha ke saccA adhyAruhasammaveSvadhyAruheSvadhyAruhatvenotpadyante, ye caivamutpadyante te'dhyA Incom For Private & Personal Use Oy w Jan Education inerary.org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VI sahayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAnyAhArayanti / dvitIyasUtre vRkSayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAni | apare'dhyAruhajIvA AhArayanti, tRtIye tvadhyAruhayonikAnAmadhyAruhajIvAnAM zarIrANi draSTavyAnIti vizeSaH / idaM tu caturthakaM, tadyathA___ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhAruhajoNiyA ajjhAruhasaMbhavA jAva kammanidANeNaM tattha vukamA ajjhAruhajoNiesu ajjhAruhesu(ajjhAruhattAe )mUlattAe jAva bIyattAe viudRti, te jIvA tesiM ajjhAruhajoNiyANaM ajjhArahANaM siNehamAhAriti(te jIvA AhArita puDhavIsarIraM Au0) jAva( sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tesiM ajjhAruhajoNiyANaM (ajjhAruhANaM) mulANaM jAva bIyANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM // [ sU08] ___ vyAkhyA-athAparamidamAkhyAtaM, tadyathA-dahai ke satvA adhyAruhayoni kevadhyAruheSu mUlakandaskandhatvazAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhAvenotpadyante, te tathAvidhakammopagA bhavantItyetadAkhyAtamiti / zeSaM pUrvavaditi / sAmprata pakSavyatirikta zeSavanaspatikAyamAzrityAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva nANAvihAsu joNiyA Jain Education india Far Private & Personal use Oh T Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga patra dIpikAnvitam / // 8 // su puDhavIsu taNattAe viudRti, te jIvA tesiM nANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAriti jAva te jIvA kammovavannA bhavaMtIti makkhAyaM 1 [ sU0 9 ] evaM puDhavijoNiesu taNesu taNattAe viudvaMti, jAva makkhAtaM 2 [ sU0 10 ] evaM taNajoNiesu taNesu taNattAe viuhRti, taNajoNiyaM taNasarIraM ca AhAriti jAvamakkhAyaM 3 / evaM taNajoNiesu taNesu mUlattAe jAva bIyattAe viuhRti te jIvA jAva[eva]makkhAyaM 4 / / vyAkhyA-athAparamidamAkhyAtaM yaduttaratra vakSyate, tadyathA-ihaike satvAH [pRthivIyonikAH] pRthivIsambhavAH [pRthivI-] vyutkramA ityAdayo yathA vRkSeSu catvAryA[catvAra A]lApakA evaM tRNAnyAyAzritya draSTavyAste cAmI-nAnAvidhAsu pRthivI. yoniSu tRNatvenotpadyante pRthivI zarIraM cAhArayanti 1 / dvitIyaM tu pRthivIyonikeSu tRNepUtpadyante tRNazarIraM cAhArayanti 2 / tRtIyaM tu dRNayonikeSu tRNeSatpadyante tRNa [yonikaM] tRNazarIraM cAhArayanti 3 / caturtha tRNayonikeSu taNAvayaveSu mUlAdiSu | dazaprakArepUtpadyante tRNazarIraM cAhArayantItyevaM pAvadAkhyAtamiti 4 / [ evaM ] osahINaM cattAri AlAvagA, evaM hariyANa vi cattAri AlAvagA [ sU0 11] vyAkhyA-evamauSadhyAyAcatvAra AlApakA bhaNanIyA, navaraM-auSadhIgrahaNaM karcavyaM, evaM haritAzrayAzcatvAra: dvitIye zruta | tRtiiyaa| yonikAdi| NAnAmAhArAdivarNanam / dhyapanepRthvI // 81 // Jain Education in Livw.jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlApakA vAcyAH / kahaNeSu tkSeka eva AlApako draSTavyaH, sa cAyaM ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva kammanidANeNaM tattha bukamA NANAbihajoNiyAsu puDhavIsu AyattAe vAyattAe kAyattAe haNattAe, kaMdu[ka]ttAe ubehali[Ni]yattAe nibehali[Ni]yattAe sacchattAe chattagattAe vAsANiyattAe kUrattAe viuhRti, te jIvA tesiM nANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAriti puDhavI sarIraM jAva saMtaM. avare viya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM AyattANaM jAva karANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / ikko ceva AlAvago, sesA tinni nasthi / vyAkhyA--kuhaNeSveka evAlApako jJeyaH, zeSAnayo na santi, tadyonikAnAmapareSAmabhAvAditi / iha cAmI vanaspativizeSA lokavyavahArato'vagantavyAH prajJApanAto vA avakheyA iti / sampratamakAyayonikasya vanaspate: svarUpaM darzayitumAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udgajoNiyA udgasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tattha bujhamA NANAvihajoNiesu udagesu rukhacAe viudvaMti, te jIvA tesiM nANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAriti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare viya gaM tesiM udaga Jan Eda For Private Personal use analbrary.org Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta. sUyagaDAGga sUtraM / dIpikAnvitam / / tRtIyAdhyayane // 82 // N joNiyANaM rukkhANaM sarIrA nANAvaNNA jaavmkkhaayN| jahA puDhavijoNiyANaM rukkhANaM cattAri gamA ajjhAruhANa vi taheva taNANaM osahINaM [ hariyANaM ]cattAri AlAvagA bhANiyavA ikkeke / vyAkhyA-athAnantarametadvakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sacAstathAvidhakammodayAdudakayonikA udakasambhavA yAvatkarmanidAnena sandAnitAstadupakramA bhavanti, te ca tatkarmavaMzagAnAnAvidhayonikedakeSu vRkSatvena [panakavalAditvena) 'vyutkrAmanti' utpadyante / ye ca jIvA udakayonikA vRkSatvenotpannAste taccharIra-mudakazarIramAhArayanti, na kevalaM tadeva, anyadapi pRthivIkAyAdikaM zarIramAhArayantIti / zeSaM pUrvavaneyam / yathA pRthivIyonikAnAM vRkSANAM catvAra AlApakA evamudakayonikAnAmapi vRkSANAM bhavantItyevaM draSTavyaM, tadutpannAnAmapara*sya prAguktasyakavikalpAbhAvAditi / kiM tarhi 1 eka evAlApako bhavati,[e] teSAM hi udakAkRtInAM vanaspati kAyAnAM tathA avakapanakazaivalAdInAmaparasya prAguktasya vikalpasthAmAvAditi, ete codakAzrayA vanaspanivizeSAH kalambukAiDAiyo lokavyavahArato'vaseyA iti / ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tattha vukamA nANAvihajoNiesu udaesu udagattAe avagattAe paNagacAe sevAlattAe kalaMbugattAe haDatAe kaserugattAe kacchabhANiyattAe uppalattAe paumattAe kumuyattAe naliNattAe subhagatAe * etacinhAntargataH pATho lekhakadoSajaH sambhAvyate, vRttiSvanupalambhAt / yonikAdivRkSANAmAhArAdisvarUpam / // 8 // Tww.ininelibrary.org Jain Education in Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sogaMdhiyattAe paoNDarIyamahApoMDayittAe sayapattattAe sahasapattattAe, evaM kalhArakoMkaNattAe araviMdattAe tAmarasattAe bhisabhisamuNAlapukkhalattAe pukkhalacchibhagattAe viuhRti, te jIvA tesiM nANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAriti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM sarIrA nANAvaNNA jaavmkkhaayN| eko ceva AlAvago 3 / [ sU0 12] ___ vyAkhyA-athAparamanyat sthAnakaM tIrthakarairAkhyAtaM, tadyathA-' iha' jagati eke jIvA udakayonikA nAnAyoni(kA)ke (1) avakapanakasevAlAH yAvanmRNAlapukkhalAntA utpadyante, te jIvA nAnAvidhayonikodakasnehamAhArayanti ityAdi pUrvavat / asyAyameka eva AlApako jnyeyH| ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA tesiM ceva puDhavijoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM xtaNehi, taNajoNiehiMx mulehiM jAva bIehiM+ (rukkhajoNiehiM ajjhAruhehiM, ajjhAruhajoNiehiM x etacinhAntarvartipAThasthAne 'rukkhehiM rukkha joNiehiM ' ityevaMvidhaH pATho'sti savRttikamudritapratiSu / + ( ) nAstyetacinhAntargataH pAThaH puNyapattanIyadIpikApatiSu / Jan Education a l Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye evaM dIpikAvitam / tRtIyA uvavane // 8 // jAva bIehiM, puDhavijoNipahiM taNehi saNajoNiehiM mUlehiM jAva vIehiM, evaM [osahIhiM ] sapatya vitinni AlAvagA, evaM hariehiM) vitinni AlAvagA, puDhavijoNiehiM viAehiM kAehi jAda churUe[ kUre]hiM udagajoNiehiM rukSehiM * ruzkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehi, evaM ajjhAruhehi vitili taNehiM vi tinni AlAvagA, osahIhiM vi tini hariehiM vitinni udagajoNiehi udagaehiM abhaehiM jAva pukkhalacchibhaehiM tasapANattAe diudghati / te jIvA tesiM puDhavijoNiyANaM udagajoNiyANaM rukhajoNiyANaM ajjhAruhajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM rukkhANaM ajjhArahANaM taNANaM osahINaM hariyANaM mUlANaM jAva dhIyANaM AyANaM kAyANaM jAva kuravA kUrA]NaM udagANaM avagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM liNeDamAhAriti / te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM rukajoNiyANaM ajjhAruhajoNiyANaM saNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM mUlajoNiyANaM kaMda atraitacinhasthAneSu " abbArUhehiM ajjhAruhajoNiehi mUlehiM" kyA "taNajoNiehi taNehi " tathA " ukta joNiehi rakkhehiM" itirUpeNa pAThAdhikyamasti savRttikamudritapratiSu / vanaspatikAvikajIvAnAmAhAravarNanam / Jan Educational For Pre & Personal Use Only www.jaineltray.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internati joNiyANaM jAva ghIyajoNiyANaM AyajoNiyANaM kAyajoNiyANaM [ jAva kUrajoNiyANaM ] udagajoNiyANaM avagajoNiyANaM jAva pukkhalacchibhagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA nANAvaNNA jAmavakhAyaM 1 // [ sU0 13 ] vyAkhyA - te vanaspatAvutpannA jIvAH pRthivIyonikAnAM tathodakAnAM vRkSAdhyAruhatRNauSadhiharita yonikAnAM vRkSANAM yAvatsnehamAhArayantItyetadAkhyAtamiti, tathA trasAnAM prANinAM zarIramAhArayantItyetadavasAne draSTavyamiti / tadevaM vanaspatikAyikAnAM supratipAdyacaitanyAnAM svarUpamabhihitaM zeSAH pRthivIkAyAdayazcatvAra ekendriyA uttaratra pratipAdayiSyante, sAmprataM trasakAyikasyAvasaraH, sa ca nAzkatiryaGmanuSya deva medabhinnaH, tatra nArakA apratyakSatvenAnumAnagrAhyAH, [tathAhi - ] duSkRtakarmaphalajaH kecana santItyevaM te grAhmAH, tadAhAro'pyekAntenAzumapudgala nirvartita ojasA, na prakSapeNeti, devA adhyadhunA bAhulyena anumAnagamyA e [va] teSAmapyAhAraH zubha ekAntenau jo nirvarttido, na prakSepakRta iti / sa cAbhoganivartito'nA[bhogata, tatrAnA ] bhogakRtaH pratisamayabhAtrI AbhogakRtazca jaghanyena caturthabhaktakRta utkRSTavastu trayastriMzadvarSasahasra niSpAdita iti zeSAstu virya manuSyAsteSAM ca madhye manuSyANAmabhyarhitatvAcAneva prAk pradarzayitumAha ahAvaraM purakhAyaM nANAvihANaM maNussANaM, taM jahA - kammabhUmigANaM akammabhUmigANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakkhugANaM, tesiM caNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthI purisassaya kamma jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUyagaDA dvitIye zruta dIpikA- nvitm| naravakSyamANanIsuddhamatadabhava manAyA yasyAvakAzana vivasta banivAstA kaDAe joNie etthaNaM mehuNavattie nAma saMjoge samupajati, te duhao visiNehaM saMciti / _vyAkhyA-athAnantarameta'tpurA pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-AryANAmanAryANAM ca karmabhUmijAkarmabhUmijAdInAM manuSyANAM nAnAvidhayonikAnAM svarUpaM vakSyamANanItyA samAkhyAtaM, teSAM ca strInapuMpakamedabhinAnAM 'yathAbIjeneti yadyasya bIjaM, tatra striyAH savandhi zoNitaM puruSasya zukrametadubhayamapyaviddhastaM, zukrAdhikaM sanmanuSyasya zoNitAdhikaM striyAstatsamatA napuMsakasya kAraNatA pratipadyate, tathA 'yathAvakAzeneti yo yasyAvakAzo mAturudarakukSyAdikaH, tatrApi kila vAmA striyo dakSiNA kukSiH puruSasyobhayA''zritaH SaNDha iti / tatra cAviddhastA yoniraviddhastaM+ bIjamiti catvAro bhaGgakAH, tatrApyAdya eva bhaGgaka utpatteravakAzo, na zeSeSu tridhviti / atra ca strIpuMsayoveMdodaye sati pUrvakarmanivartitAyAM yonau 'maithunapratyayiko' ratAbhilASodayajanito'gnikAraNayoraraNikASThayoriva saMyogaH samutpadyate, tatsaMyoge ca tacchukrazoNite samupAdAya tatrotpitsavo jantavastaijasakArmaNAbhyAM zarIrAbhyAM kammarajjusandAnitAstatrotpadyante / te ca prathamamubhayorapi snehamAcinvantyavivastAyAM yonau satyAmiti, viddhasyate tu yoniH "paJcapaJcazikA nArI, saptasaptatikaH pumAni"ti, tathA dvAdaza muhUrtAni yAvacchukrazoNite avigrastayonike bhavatastata UrdU dhvaMsamupagacchata iti / tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe napuMsagattAe viuddeti / + "bIjaM 1, avidhvastA yonirvidhvasta bIjaM 2, vizvastA yoniravidhvasta bIjaM 3, vidhvastA yonirvidhvasta / " iti hrss| tRtIyAdhyayanemanuSyo tpattivarNanam / // 84 // N 84 // Jain Education intent all Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education _vyAkhyA - tatra ca jIvA ubhayorapi snehamA [hArya A]dAya svakarmavipAkena yathAstraM strIpuMnapuMsakabhAvena 'viuti 'tti vivarttante samutpadyante / te jIvA mAue uyaM piuyaM sukkaM taM tadubhayasaMsaTuM kalasaM kivisaM tappaDhamayAe AhAramAhariMti / tato pacchA jaM se mAtA nANAvihAo rasavaIo AhAramAhareti tato egadeseNaM oyamAhArita, ANuputreNaM vuDDA palivAgamaNuppavannA tato kAyAto abhinivaTTamANA isthi vegayA jayaMti purisaM vegayA jaNayaMti NapuMsagaM vegayA jaNayaMti / te jIvA DaharA samANA mAue khIraM sapi ca AhAiita ANupuveNaM vuDDA oyaNaM kummAsaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tesiM NANAvihANaM maNussANaM kamma bhUmigANaM akasmabhUmigANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakkhUNaM sarIrA nANAvaNNA bhavatIti makkhAyaM // [sU014] vyAkhyA - tataste jIvAstatrotpannAH santo mAturAhAramojasA mizreNa vA lomabhirvA''nupUrvyeNAhArayanti 'yathAkramaM ' AnupUryeNa vRddhimupagatAH santo 'garbhaparipArka' garmaniSpattimanuprapannAstato mAtuH kAyAdabhinivarttamAnAH- pRthagbhavantastadhornirgacchanti, te ca tathAvidhakarmodayAdAtmanaH strIbhAvamadhyekadA janayanti apare kecana pumbhAvaM napuMsakamAvaM ca idamuktaM 15 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAja sUtraM dIpikAnvitam / // 85 // Jain Education Int bhavati - strIpuMnapuMsakabhAvaH prANinAM svakRtakarmanirvarttito bhavati, na punaryo yAdRgiddabhave so'muSmannapi tAdRgeveti te ca tadaddarjAta bAlakAH santaH pUrvabhavAbhyAsAdAhArAbhilASiNo mAtuH svanasvanyamAhArayanti [ tad] AhAreNa ca vRddhimupagatAstaduttarakAlaM navanItadadhyodanAdikaM yAvatkulmASAn bhuJjate, tathA''hAratvenopagatA~trasAsthAvathi prANinaste jIvA AhArayanti, tathA nAnAvidhapRthivIzarIraM lavaNAdikaM sacetanamacetanaM vA AhArayanti, taccAndAritamAtmasAtkRtaM sad " rasAmAMsamedo'sthimajjazukrANi dhAtava " iti saptadhA vyavasthApayanti, aparANyapi teSAM nAnAvidhamanuSyANAM [ nAnAvarNA ] zarIrANyAvirbhavanti, te ca tadyonikatvAttadAdhArabhUtAni nAnAvarNAni zarIrANyAhArayantItyevamAkhyAtamiti / evaM tAvadgarbhavyukAntaja manuSyAH pratipAditAstadanantaraM sammUrchanajAnAmavasaraH, tA~zcottastra pratipAdayiSyAmi / sAmprataM tiryagyo nikAstatrApi jalacarAnuddizyA''ha ahAvaraM purakhAyaM NANAvihANaM jalacarANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taM jahA-macchANaM jAva suMsumArANaM tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDAe joNIe tava, jAva tato egadeseNaM oyamAhAriMti ANuputreNaM vuDDA palipAgamaNupapannA tato kAyAto abhinava mANA, aMDaM vegayA jaNayaMti poyaM e[ve ]gayA jaNayaMti, se aMDe ubbhamANe ithi vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti napuMsagaM vegayA jaNayaMti / te jIvA DaharA samANA 1 dvitIye zruta* tRtIyA dhyayane jalacara paJcendri yANA mAhArAdi |varNanam / // 85 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | AusiNehamAhAriti ANupuveNaM vuDDA vaNassaikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare viyaNaM tersi nANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM macchANaM susumArANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / vyAkhyA-athA'nantarametadvakSyamANaM pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-nAnAvidhajalacarapazcendriyatiryagyonikAnAM sambandhinaH kauzcit svanAmagrAhamAha-" macchANaM jAva suMsumArANaM " teSAM matsyi]cchakacchapAdInAM yasya yathA yadvIjaM tena tathA 'yathAvakAzena' yo yasyodarAdAvavakAzastena, striyA: puruSasya ca strakarmanivarcitAyAM yonAvutpadyante, te ca tatrAbhivyaktA mAturAhAreNa vRddhimupagatAH strIpuMnapuMsakAnAmanyatamatvenotpadyante, te ca jIvA jalacarA garbhAvyutkrAntAH santastadanantaraM yAvad Dahara 'tti laghavastAvadapA~snehamapkAyamevA'hArayanti, AnupUryeNa ca vRddhAH santo vanaspatikAyaM trasAn sthAvarAthAhArayanti / tathA te jIvAH pRthivIzarIraM-kaImasvarUpaM krameNa vRddhimupagatAH santa AhArayanti, taccAhAritaM satsamAnarUpIkRtamAtmasAtpariNAmayanti, zeSaM sugama, yAvatkopagA bhavantItyevamAkhyAtam / sAmprataM sthalacarAnuddizyAha___ahAvaraM purakkhAyaM nANAvihANaM cauppayathalacarapaMciMdiyatirikkha joNiyANaM[taM jahA-] egakhurANaM, dukhurANaM, gaMDIpadANaM, saNapphayANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe Jain Education internet For Privats & Personal Use Only inbraryong Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA patra dIpikAnvitam / purisassa ya kamma0 jAva mehuNavattie nAma saMjoge samuppajati, te duhao siNehaM saMciNaMti, 9 dvitIye tattha NaM jIvA itthittAe purisa[ttAe ]jAva viudati / te jIvA mAUe uyaM piusukkaM, evaM jahA zruta. maNussANaM jAva itthi vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA mAuNo khIraM tRtIyAsappi AhAriti / ANuputveNaM vuDhA vaNassatikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAriti puDhavi dhyayane sthalacara sarIraM jAva saMtaM, avare vi yaNaM tesiM nANAvihANaM cauppayathalacarapaciMdiyatirikkhajoNiyANaM paJcendriyAegakhurANaM jAva saNaphayANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / | NAmAhara___ vyAkhyA-athAparametattIrthakarairArUpAtaM nAnAvidhAnAM catuSpadAnAM, tadyathA-ekakhurANAmazvAnAM, dvikhurANAM goma- | varNanam / hiSyAdInAM, gaNDIpadAnAM hastyAdInAM, sanakhapadAnAM siMhavyAghrAdInAM, teSAM yathAbIjaM yathA'nakAzaM jIvAnAmutpattiste ca pRddhimupagatAH santo'pareSAmapi zarIramAhArayantIti, zeSaM sugamaM, yAvatkarmopagA bhavantIti / sAmprataM ura:. parisarpAnuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM nANAvihANaM uraparisappANaM thalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM,taM jahAahINaM ajagarANaM asAliANaM mahoragANaM, tesiM ca NaM [ahAvIeNaM] ahAvagAseNaM itthIe jAva |NJaan Jain Education inte For Privista personal UE O Tww.jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ittha NaM mehuNe, evaM taM ceva, nANattaM-aMDaM vegayA jaNayaMti poyaM vegayA jaNayAMta, se aMDe ubbhijamANe itthiM vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA vAukAyamAhAraiti, ANuputveNaM vuDhDhA vaNassatikAyaM tasathAvare pANe, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM nANAvihANaM uraparisappathalacarapaMciMdiyatirikkha0 ahINaM jAva mahoragANaM sarIrA nANAvaNNA [ nANAgaMdhA] jAvamakkhAyaM / / ___x[ vyAkhyA-nAnAvidhAnAM' bahuprakArANAM urasA ye pramarSanti teSAM, tadyathA-ahInAmajagarANAmazAlikAnAM mahoragANAM yathAcIjena yathA'vakAzena cotpatyAuNDa[ja] tvena ponajatvena vA garbhAnimacchanti, te ca nirgatA mAturUSmANaM (bASpamayaM ) vAyu cAhAgyanti, teSAM ca jAtipratyayena tenaivA'hAreNa kSIrAdinetra vRdvirupajAyate, zeSA] vyAkhyA sugamaica pUrvavat / sAmprataM bhujaparisarpAnuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM nANAvihANaM bhuyaparisappANaM thalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taM jahAgohANaM naulANaM sIhANaM saraDANaM sallANaM saravANaM kharANaM gharakoilANaM vissaMbharANaM mUsagANaM x nAstyetacinhAntargataH pAThaH pratyantareSu / Jain Education Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 87 // maMgusANaM payalAtiyANaM virAliyANaM johANaM cauppAiyANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya, jahA uraparisappANaM tahA bhANiyavaM, jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare vi ya NaM tasiM nANAvihANaM bhuyaparisappapaMciMdiyathalacaratirikkhANaM gohANaM jAvamakkhAyaM / ____ vyAkhyA-x [ nAnAvidhAnAM bhujAmyAM ye pra(pari)sarpanti teSAM, tadyathA-godhAnakulAdInAM svakammopAttena yathAvIjena yathA'vakAzena cotpattirbhavati, te cANDajatvena potajatvena cotpannAstadanantaraM mAturUSmaNA vAyunA cAhAritena vRddhimupayAnti / zeSa ] sugumameva pUrvavat / sAmprataM khecarAnuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM nANAvihANaM khahacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taM jahA-cammapakkhINaM lomapakkhINaM samuggapakkhINaM vitatapakkhINaM,tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe jAva jahA uraparisappANaM, nANattaM-te jIvA DaharA samANA mAue gAyasiNehaM AhAriti / ANuputveNaM vuDDA vaNassaikAyaM, tasa-thAvare ya pANe, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare viya NaM tesiM nANAvihANaM khahacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM0 cammapakkhINaM jAvamakkhAyaM / [sU016] x nAstyetacinhAntarvartipAThaH pratyantareSu / dvitIye zrutta0 tRtIyedhyayane khecarapaJcendriyANAmAhAravarNanam / // 87 // For Private W Jain Education in Personal Use Only ww.jaineltorary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-nAnAvidhAnAM khecarANAmutpattirevaM draSTavyA, [ya]thA-carmapakSiNAM carmakITavalgulIprabhRtInAM, tathA lomA pakSiNAM sArasa-rAjahaMsa-kAka-bakAdInAM, tathA samudgapakSi-vitatapakSiNAM bahirvIpavartinAM, eteSAM yathAbIjena yathA'vakAzena cotpannAnAmAhArakriyA evamupajAyate, tadyathA-sA pakSiNI tadaNDakaM svapakSAmyAmAvRtya tAvattiSThati yAvattadaNDakaM tadmaNA''hAritena vRddhimupagataM sat kalalAvasthA parityajya caccAdikAnakyavAn parisamApayya bhedamupayAti, taduttarakAlamapi mAtropanItenAhAreNa vRddhimupayAti, zeSaM prAgvat / vyAkhyAtAH paJcendriyA manuSyAstiryazcazva, teSAM cAhAro dvedhA-Abhoga nirvatito'nAbhoganircitazca, tatrAnAbhoganivartitaH pratikSaNabhAvI Abhoganivartitastu yathAsvaM kSudvedanIyodayabhAvIti / sAmprataM vikalendriyAnuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA nANAvihajoNiyA nANAvihasaMbhavA nANAvihavakamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammanidANeNaM tattha vukamA nANAvihANaM tasathAvarANaM poggalANaM sarIresu vA saJcittesu vA acittesu vA aNusUyattAe viuddeti / te jIvA tesiM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAriti / te jIvA AhArita puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM aNusUyagANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / evaM durUvasaMbhavattAe, evaM khurdugttaae| [ sU0 17 ] Jain Education Jvw.jainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga sUtraM dIpikA nvitam / vyAkhyA athAnantarametadAkhyAtaM ' iha 'asmin saMsAre 'eke 'kecana tathAvidhakarmodayavazavartinaH 'sattvAH' prANino nAnAvidhayonikAH karmanidAnena-svakRtakarmaNA tatrotpattisthAne ' upakramya' Agatya nAnAvidhanasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu vA'citteSu vA 'aNusUyattAe 'tti aparazarIrAzritatayA paranizrayA 'vivartante ' samutpadyante, yAvatte ca jIvA vikalendriyAH sacitteSu-manuSyAdizarIreSu yukAlikSAdikanvenonpadyante, tathA tatparibhujyamAneSu mazvakAdivaccitteSu maskuNatvenAvirbhavanti-utpadyante, tatha'cittIbhUteSu manuSyAdizarIreSu vikalendriyazarIrakeSu vA te jIvA 'anubhU [1syU] tatvena' paranizrayA kumyAditvenotpadyante, pare tu sacitte tejaskAyAdau mUSakAdikatvenotpadyante, yatra cAgnistatra vAyurityata. stadudbhavA api draSTavyAH, tathA pRthivImanuzritya kunthupipIlikAdayo varSAdAzmaNA saMsvedajA jAyante, tathodake pUtarakA DollaNakabhramarikAchedanakAdayaH samutpadyante, tathA vanaspatikAye panakabhramarAdayo jAyante / tadevaM te jIvAstAni svayonizarIrANyAhArayanti ityevamAkhyAtamiti / sAmprataM paJcendriyamUtrapurIpodbhavAn prANinaH pratipAdiyitumAha 'eva' mityAdi, yathA sacittAcittanizrayA vikalendriyAH samutpadyante tathA tatsambhaveSu mUtrapurISavAntAdiSu pare jantavo 'durUvattAe' durUpAstatsambhavatvena kumyAdimAvatvenotpadyante / te ca tatra viSThAdau dehAnirgate anirgate vA samutpadyamAnA utpannAzca tadeva viSThAdikaM svayonibhUta[mAhAra]mAhArayanti, zeSaM prAgvat / sAMprataM sacittazarIrA''zrayAJjantUn pratipAdayitumAha-evaM khuradugattAe' evamiti yathA mUtrapurISAdAvutpAdastathA tiryakrazarIreSu 'khuradugattAe 'tti carma kITatayA samutpadyante, | idamuktaM bhavati-jIvatAmeva gomahiSyAdinAM carmaNo'ntaH prANinaH saMmRcchaya'nte, te ca tanmAsacarmaNI bhakSayanti, bhakSayanta dvitIye zruta. tRtIyA dhyayane|vikalendri yANAmAhAravarNanam / // 88 // || 8 Jain Education ind i al For Privats & Personal Use Oh Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stacarmaNo vivarANi vidadhati, galacchoNiteSu vivareSu tiSThantastadeva zoNitamAhAyanti, tathA acittagavAdizarIre'pi, tathA sacittA'cittavanaspatizarIre'pi ghuNakITakAH sammRrchante, te ca tatra sammUrcchantastaccharIramAhArayantIti / sAmprata makAyaM pratipipAdayiSustatkAraNabhUtavAtapratipAdanapUrvakaM pratipAdaya mAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA nANAvihajoNiyA, +[jAva kamma0 khuradugattAe evamakkhaMti, ihegaiyA sattA NANAvihajoNiyA] jAva + kammanidANeNaM tattha vukamA nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA / taM sarIragaM vAyasaMsiddhaM vA vAtasaMga. hitaM vA vAtaparigataM vA uDDhavAtesu uDDabhAgI bhavati ahevAesu ahebhAgI bhavati tiriyavAtesu tiriyabhAgI bhavati, taM jahA-ussA himae mahiyA karae harataNUe suddhodae, te jIvA tesiM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAriti, [te jIvA AhAriti ] puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM ussANaM jAva suddhodagANaM sarIrA NANA vaNNA jAvamakkhAyaM / + + nAstyetacinhamadhyagato mUlapAThaH savRttikamudritapratiSu, paraM dIpikApratiSu sarvAsvapyasti / Jain Education Intel Far Private & Personal use Oh Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA satra dIpikAnvitam / // 89 // vyAkhyA-athAnantarametadvakSyamANaM 'purA' pUrvamAkhyAtaM, 'iha' asmiJjagatyeke savAstathAvidhakarmodayAnAnAvidhakarmodayA-nAnAvidhayonikAH santo yAvatkarmanidAnena 'tatra' vAtayonikAkAye vyutkrampa-Agatya nAnAvidhAnAM da1raprabhRtInAM prANinAM 'sthAvarANAM ca' haritalavaNAdInAM sacittAcittabhedabhinneSu zarIreSu tadapkAyazarIraM vAyunA niSpAdita vAtenaiva samyaggRhItamabhrakapaTalAntanirvRttaM vAyunavAnyo'nyAnugataM, tathorddhagateSu vAtepUddha mAgI bhavati, apkAyo hi gaganagatavAtavazAdivi sammUchate jalaM, tathA'dhastAdgateSu tadvazAdbhava'tyadhobhAgI akAyA, evaM tiryaggateSu bAteSu tiryagbhAgI bhavatyapkAyaH, idamuktaM bhavati-bAtayonikatvAdakAyasya yatra yatrAsau tathAvidhAriNAmapariNato bhavati tatra tatra tatkAryabhRtaM jalamapi sammUrchate, tasya cAbhidhAnapUrvakaM darzayitumAha-'osa 'tti avazyAyaH himaM mahikA karakA harataNUe 'tti tRNAgravyavasthitA jalabindavaH, zuddhodakaM pratItamiti, ihodakaprastAve eke saccAstatrotpadyante strakarmavazagAstatropannAste jIvAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM strotpatyAdhArabhUtAnAM snehamAhArayanti, te jIvAstaccharIramAhArayanti, anAhArakA na bhavantItyarthI, zeSaM sugamam / tadevaM vAtayoni kamakAyaM pradaryAdhunA'kAyasambhavamevAkArya darzayitumAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammanidANeNaM tattha vukamA tasathAvarajoNiesu udaesu udagattAe viudaMti, te jIvA tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM avare vi ya NaM tesiM dvitIye zruta tRtIyAdhyayaneskAyayonikavRkSANAmAhAravarNanam / // 89 // Jain Eda For Pawat & Personal use Javw.jainelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasathAvarajoNiyANaM udagANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / vyAkhyA-athAparamAkhyAtaM iha jagati udakAdhikAre [vA] eke sacAstathAvidhakamrmodayAdvAtavazotpannatrasasthAvarazarIrAdhAramudakaM yoni-rutpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodakasambhavA yAvatkarmanidAnena tatropitsavastrasasthAvarayonike[padake]. vaparodakatayA ' vivarttante ' samutpadyante, te ca udakajIvAsteSAM trasasthAvarayonikAnAmudakAnAM + nAnAvidhAni zarIrANi vivarttante / etadAkhyAtaM / tadevaM trasasthAvarazarIrasambhavamudakaM yonitvena pradarya adhunA nirvizeSaNamaSkAyasambhavamevAkArya darzayitumAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANaNaM tattha vukamA, udagajoNiesu udagesu udagattAe viuhati, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM +jIvANaM udagANaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhArita puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM udaga___ + ' snehanAhArayanti, anyAnyapi pRthivyAdizarIrANyAhArayanni, tacca pRthivyAdizarIramAhAritaM satsArUpyamAnIyAtmasAprakurvantyaparANyapi tatra trasasthAvarazarIrANi vivarttante, teSAM coda kayonikAnAmudakAnAM' iti vRttau| + nAstyetacchabdaH savRttikamudritapratiSu / Jain Education Interna Far Private & Personal use Oh Liainelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dvitIye zrRta0 dIpikAnvitam / joNiyANaM udagANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / vyAkhyA-prathA'parametadAkhyAtaM, ihaike macA sakatakarmodayAdudakayoni[kacUda ke] vRnayane, te ca teSAmudakasambhavAnAmudakajIvAnAmAtmAdhArabhUtAnAM zarIramAhAsyanti, ze sugama, yAbadAkhyAnamiti / sAmpAdakadhArAnArAntarakAdikAM. strasAn darzayitumAha __ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammanidANeNaM tattha vukamA udagajoNiesu udaesu tasapANatAe viudRti, te jIvA tersi udagajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAriti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM / [ sU018] vyAkhyA-sugamaiva / athA'gnikAyamadhikRtyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA nANAvihajoNiyA jAva kammaniyANaNaM tattha vukamA x"athAparametadAkhyAtaM, ihai ke sattA udakeSu udakayoniSu codakeSu trasaprANitayA pUtarakAditvena vivartante' samutpaJcante, te cotpadyamAnAH samutpannAzca teSA-muhakayo ne kAnAmuda kAnAM snehamAhArayanti, zevaM sugama, yAvadArupAtamiti" iti vRttau / tRtIyAdhyayane jalacara prasAnAmAhAravarNanam / // 9 // Jain Education in 2011 For Privista personal UE O MWwEjainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA agaNikAyattAe viuti, te jIvA tesiM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM puDhavI( agaNI )NaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvagA jahA udagANaM / ___ vyAkhyA-athaitadaparamAkhyAtaM, 'iha' saMsAre 'eke' kecana 'saccAH' prANinastathAvidhakarmodayavartino nAnAvidhayonayaH prAksantaH-pUrvajanmani tathAvidhaM kamrmopAdAya tatkarmanidAnena nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM zarIreSu [ sacitteSu] acitteSu vA'gnitvena 'vivartante' prAdurbhavanti, tathAhi-paJcendriyatirazvA dantimahiSAdInAM parasparaM yuddhAvasare x viSANasaMharSe + satyagniruttiSThate, evamacitteSvapi tadasthisaMharSAdagnerutthAnaM, tathA dvIndriyAdizarIreSvapi yathAsambhavamAyojanIyaM, tathA sthAvareSvapi vanaspatyupalAdiSu sacittAcitteSvagnijIvAH samutpadyante, te cAgnijIvAstatrotpannAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM snehamAhArayanti, zeSaM sugama, yAvadbhavantItyevabhAkhyAtam / apare trayo'pyAlApakAH x dantazRnayoH pariprahApekSayA sacittAMzayuktatvApekSayA vA acittabhedabhinnatA iti TippaNaM savRttikamudritapratau / + "spardhAyAM tu samaH parau / harSa-gharSoM ca saGkAma-saGkamau durgasaJcare // 87 // " iti zabdaratnAkaraH kAM0 6 / Jain Education |ww.jainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikA nvitam / // 91 // Jain Education Inter prAgvadraSTavyA iti / sAmprataM vAyukAyamuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA nANAviha joNiyA jAva kammanidANeNaM tattha vukkamA nANAvihANaM tasthAvarANaM pANANaM sarIreSu sacittesu [vA] acittesu vA vAukAyattAe viuti, jahA agaNINaM tahA bhaNiyavA cattAri gamA [sU0 19] vyAkhyA - ayamAlApako'gnikAyagamena vyAkhyeyaH / sAmpratamazeSajIvAdhAraM pRthivI kAyamadhikRtyAha - ahAvaraM purakhAyaM, ihegatiyA sattA nANAvihajoNiyA jAva kammanidANeNaM tattha vukkamA nANAvihANaM tasthAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA puDhavittAe sakkarattAe vAluyattAe, imAo gAhAo aNugaMtavAo - puDhavI sakkarA vAlu-yA ya uvale silAya loNUse / aya-tauya- taMba - sIsaga - ruppasuvaNNeya vayare ya // 1 // hariyAle hiMgulue, maNosilAsAsagaM'jaNapavAle, abbhapaDalaSbhavAlaya - bAyarakAe maNivihANe // 2 // gomejjae ya rupae, aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragaya-masAle, bhuyamoyaga-iMdanIle ya // 3 // caMdaNa- geruya-haMsagabbha - pulae dvitIye zruta* tRtIyA - dhyayane vAyupRthvI kAyikA nAmAhara varNanam / // 91 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Internat sogaMdhie ya bodhavve / candappabha-verulie, jalakaMte sUrakaMte ya // 4 // eyAo gAhAo eesu bhaNiyavAo, jAva sUraMkatattAe viuti, te jIvA tesiM nANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAriMti, te jIvA AhAriti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare vi ya NaM tesiM tasthAvarajoNiyANaM puDhavINaM jAva sUrakaMtANaM sarIrA nANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvA jahA udagANaM / [ sU0 20 ] vyAkhyA - athAparametatpUrvamAkhyAtaM, ihaike saccAH pUrvaM nAnAvidhayonikAH svakRtakarmavazagA nAnAvidhatra sasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu vA pRthivItvenotpadyante, tadyathA - sarpazirassu maNayaH karidanteSu mauktikAni vikalendriyeSvapi zuyAdiSu mauktikAni, sthAvareSvapi veNvAdiSu tAnyeveti evamacitteSUSarAdiSu lavaNabhAvenotpadyante, evaM pRthivIkAyikA nAnAvidhAsu pRthivISu zarkarA - vAlukA- upala-zilA lavaNAdibhAvena tathA gomedakAdiratnabhAvena ca bAdaramaNividhAnatayA samutpadyante, zeSaM sugamaM yAvaccatvAro'pyAlApakA udakagamena netavyA iti / sAmprataM sarvopasaMhAradvAreNa sarvajIvAn sAmAnyato vibhaNipurAha - ahAvaraM purakhAyaM save pANA sabai bhUyA save jIvA sabai sattA nANAvihajoNiyA nANAviha jainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam / // 92 // Jain Education Intert saMbhavA nANAvihakamA, sarIrajoNiyA sarIrasaMbhavA sarIkhukamA sarIrAhArA kammovagA kammanidANA kammaIyA kammaTThiiyA kammaNA caiva vipariyAsamurveti / se evamAyANaha, se evamAyANittA AhAragutte sahie samie sayA jae tibemi / [sU0 21] bIsukhaMdhassa AhAraparinnAnAma taIyamajjhayaNaM samattaM // 3 // _vyAkhyA - athAparametadAkhyAtaM - sarve prANAH sarve bhUtAH sarve sacAH sarve jIvAH x nAnAvidhayonikA nAraka - tiryaGnarA marAdigatitpadyante yatra yatrotpadyante tatra tatra taccharIrAhAriNo bhavanti, tadAhAravantazca tatrAguptAstadvArA yAta tatkarmadazagA nArakatiryana rAmaragatiSu jaghanya madhyamotkRSTasthitayo bhavanti, anenedamuktaM bhavati - yo yAdRhi bhaveda - sa tAhaga mutrApi bhavatItyetanirastaM bhavati, api tu kamrmmopagAH karmmanidAnAH karmAyattagatayo bhavanti, tathA tenaiva karmaNA sukhalipsavo'pi tadviparyAsaM duHkhamupagacchantIti / sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSurAha - ' se evamAyANa he 'tyAdi, yadetanmayA''ditaH prabhRtyuktaM, tadyathA-yo yatrotpadyate sa taccharIrAhArako bhavati, AhArAguptazca karmmAdatte, karmmaNA ca nAnAvidhAsu yonivaraghaghaTInyAyena paunaHpunyena paryaTatItyevaM jAnIta yUyaM etadviparyAsaM duHkhumupagacchantIti / etatparijJAya sadasa X jIvasa svayorvyatyayena nirdezo'tra / dvitIye zruta0 tRtIyA - dhyayane sarvopa saMhAravarNanam / // 92 // jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvivekI AhAraguptaH paJcabhiH samitibhiH samitaH sahito jJAnAdimiH sadA sarvakAlaM-yAvaducchAsaM tAvadyateta-saMyamAnuSThAne prayatnavAn bhavediti / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / iti zrIparamasuvihitakharataragacchavibhUSaNapAThakapravarazrImatsAdhuraGgagaNivaragumphitAyAM zrIsUtrakRtAGgadIpikAyAM dvitIye zrutaskandhe samAptamAhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanamiti // 3 // atha pratyAkhyAnakriyAkhyaM caturthamadhyayanam / atha tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, AhAraparibAnantaraM pratyAkhyAnakriyAdhyanamArabhyate, taccedam suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khala paccakkhANakiriyAnAma ajjhayaNaM, tassa NaM ayamaDhe pannatte vyAkhyA-zrIjambUsvAminaM prati zrIsudharmasvAmI kathayati-zrutaM mayA [AyuSmatA] bhagavatedamAkhyAtaM-iha khalu pratyAkhyAnakriyAnAmAdhyayanaM, tasyAyamartho vakSyamANalakSaNastathAhi AyA apaJcakkhANI Avi bhavati, AyA akiriyAkusale Avi bhavati, AyA micchAsaMThie Jain Education Far Private & Personal use Oh T ww.jainelibrary.org bhA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagaDA dIpikAnvitam / caturthA dhyayane // 93 // Avi bhavati, AyA egaMtadaMDe Avi bhavati, AyA egaMtabAle Avi bhavati, AyA egaMtasutte || dvitIye Avi bhavati, AyA aviyAramaNavayaNakAyavakke Avi bhavati, AyA appaDihayapaJcakkhAyapAvakamme zruta Avi bhavati, esa khala bhagavatA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapaJcakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNa apratyAmavi Na passati, pAve ya se kamme kajai [sU0 1] tattha coyae pannavagaM evaM vadAsi khyAninaH ___ vyAkhyA-ayamAtmA-jIvaH anAdimithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAnugatatayA svabhAvata evApratyAkhyAnyapi bhavati, pApA[api zabdAt ] sa eva kutazcinnimitvAtpratyAkhyAnyapi bhavati, tathA+akriyAkuzalo'pi bhavati, tathA''tmA mithyAtvodaya. karaNe'pi saMsthito'pi bhavati, tathaikAntenAparAnprANino [daNDayatIti ] daNDastadevambhUto bhavati, tathA''tmA ekAntabAlazca bhavati, karmabandhatathA''tmA ekAntasuptazca bhavati, yathA dravyasuptaH zabdAdIn viSayAna jAnAti hitAhitaprAptiparihAravikalazca bhavati varNanam / tathA''tmA'pi bhAvasupto hitAhitaM na vetti, tathA''tmA'pratyAkhyAnakriyaH san avicAritamanovAkAyavAkyazcApi bhavati, +" sadanuSThAnaM kriyA, tasyAM kuzalaH kriyAkuzalastatpratiSedhAt" iti bRhaH / x" vAggrahaNenaiva vAkyasya gatArthatvAtpunarvAkyagrahaNaM vAgvyApArasya prAcuryajJApanArtham / " iti harSa / // 13 // 61. - Jain Education inter For Privista personal UE O AINE.jainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA'pratihatApratyAkhyAtapApakarmA bhavati, evaMvidho jIvo bhagavatA asaMyata avirata apratihatapratyAkhyAtapApakarmA sakriya asaMvata ekAntabAla ekAntasuptazca kathitA, tadevambhUtazca bAlasuptatayA 'avicArANi' avicAritaramaNIyAni paramArthavicAraNayA yuktyA vA vighaTamAnAni manovAkAyavAkyAni yasya sa tathA, avicAritamanovAkAyaH nirvivekatayA paDavijJAnarahitaH svapnamapi na pazyati, tasya cAvyaktavijJAnasya svapnamayapazyataH pApaM karma badhyate, etAvatA yadvastu svame'pi nAyAti kadAcidRSTamapi na tasyApi karmabandho lagati, avyaktavijJAnenApi prANinA pApaM karma kriyata iti bhAvaH / tatra caivaM vyavasthite paraH prajJApakamevamavAdIt-atra cAcAryAbhiprAya paraH pratiSedhayati asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiAe vatIe pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNa[kkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakassa sumiNamavi appassao pAve kamme no kajai, kassa NaM taM heuM ? coyage evaM bavIti vyAkhyA-avidyamAnena asatA manasA tathA apravRttenAzobhanena, tathA vAcA kAyena ca pApena asatA, tathA sasvAn anighnataH, tathA'manaskasyAvicAramanovAkkAyavAkyasya svapnamayapazyataH, evamavyaktavijJAnasya pApaM karma na baGkhyate, evambhUtavijJAnena pApaM karma na kriyata iti, tarhi kathayantu pUjyAH ? kathaM pApa karma badhyate ? kena hetunA-kena kAraNena karmabandhaH syAt ? nAtra kazcidavyaktavijJAnatvAt pApakarma heturiti / atha para eva svAbhiprAyeNa pApakarmabandhahetamAha Jain Education internal Far Private & Personal use Oh Trainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDA putraM | dIpikAnvitam / dvitIye zruta caturthA // 94 // annayareNaM maNeNaM pAvaeNaM maNavattie pAve kamme kajjai, annayarIe vatIe pAviyAe vativattie pAve kamme kajai, annayareNaM kAraNaM pAvaeNaM kAyavattie pAve kamme kajati, [ haNaMtassa samaNakkhassa saviyAramaNavayaNakAyavakkassa sumiNamavi pAsao evaMguNajAtIyassa pAve kamme kji|] puNaravi coyage evaM bavIti-tatthaNaM jete evamAhaMsu-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtIyAe vatIe pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakassa suviNamavi apassao pAve kamme kajjati,[tattha NaM] je [te ]evamAiMsu taM micchaa| tattha pannavae coyagaM evaM vayAsI-[ taM sammaM jaM mae puvaM vuttaM asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vaIe pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa suviNamavi apassao pAve kamme kajjai taM sammaM / [kassa NaM taM heuM ? / ] vyAkhyA-karmAzravadvArabhUtaimanovAkAyakarmamiH karma bayata iti darzayati-anyatareNa kliSTena prANAtipAtAdipravRtyA | manasA vAcA kAyena ca tatpratyayikaM karma bakhyate / tathA natassacAnsamanaskasya savicAramanovAkAyavAkyasya svamamapi pazyataH praspaSTavijJAnasyaitaduNajAtIyasya pApaM karma bayate, na punarekendriyavikalendriyAdeH pApakarmasammava iti, teSAM ghAta. dhyayaneparAbhiprAyeNAvicAramano. bAkAya. vAkyasya krmvndhaabhaavH| For P Jan Education www.ininelibrary.org & Personal use only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasya manovAkAyavyApArasyAbhAvAta , athaitavyApAramantareNApi karmavandha iSyate ? evaM ca sati muktAnAmapi karmavandhaH syAt , na caitadiSyate, tasmAnnaivaM bandhaH, tatra yadevambhUtaireva manovAkkAyavyApAraiH karmabandho'bhyupagamyate / tadevaM vyavasthite sati ye te evamuktavantastadyathA-avidyamAnairevAzubhairyogaiH pApaM karma kriyate, mithyA te evamuktavanta iti sthitam / tadevaM ziSyeNAcAryapakSaM dUSayitvA svapakSe vyavasthApite satyAcArya Aha-taM samma'mityAdi, yadetanmayoktaM prAga yathA'spaSTAvyaktayogAnAmapi karma badhyate tat 'samyaka' zomanaM yuktisaGgataM iti / evamukte para Aha-'kasya hetoH1' kena kAraNena ? tatsamyagiti cedAha tattha khalu bhagavayA chajjIvanikAyA heU pannattA, taM jahA-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, | iccetehiM chahiM jIvanikAehiM AyA appaDihayapaccakkhAyapAvakamme niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe, taM jahA-pANAivAe jAva pariggahe kohe jAva micchAdasaNasalle / ___vyAkhyA-AcArya Aha-tatra khalu bhagavatA SaDjIvanikAyA: karmabandhahetutvenopanyastAstadyathA-pRthivIkAyikA yAvatrasakAyikA iti / kathamete SaTkAyAH karmavandhasya kAraNamityAha-'icceehiM' ityAdi, ityeteSu pRthivyAdiSu SaDjIvanikAyeSu apratihatapratyAkhyAtapApakarmA ya AtmA jantuH 'nityaM sarvakAlaM prakarSaNa zaThaH tathA 'vyatipAte' prANivyaparopaNe cittaM yasya sa vyatipAtacittaH, [svaparadaNDahetutvAdaNDaH] prazaThacAsau vyatipAtacitcadaNDazceti AtmA, tadyathA Jain Education Far Private & Personal use Oh wwwEjainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 95 // Jain Education Intern prANAtipAte vidheye prazaTha [ vyatipAta ]cittadaNDaH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi vAcyaM yAvanmithyAdarzanazalyamiti / teSAmidai kendriyavikalendriyAdInAmanivRttatvAnmithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAnugatatA iti draSTavyaM tadbhAvAcca te kathaM prANAtipAtAdi doSavanto na bhavanti / etAvatA ekendriyavikalendriyAH prANAtipAtAdidoSavattayA avyaktavijJAnA api santossvapnAdyavasthAyAmapi te karmmabandhakA eva, tadevaM vyavasthite yatprAguktaM pareNa, yathA-avyaktavijJAnAnAmanannatAM amanaskAnAM na karmmabandha ityetanmRSA / sAmpratamAcArya: svapakSasiddhaye dRSTAntamAha tattha khalu bhagavatA vahae diTThate pannatte, se jahA nAmae vahae siyA gAhAvaissa vA gAhAvai puttassa vA ranno vA rAyapurisassa vA khaNaM nidAya pavisissAmi khaNaM laDUNaM vahissAmi [tti ] pahAremANe se kiM nu hu nAma se vahae tassa gAhAvaissa vA [ tassa ] gAhAvaiputtassa vA tasla vA raNNo tassa vA rAyapurisassa khaNaM nidAya pavisissAmi khaNaM laDUNaM vahissAmi [tti ] pahAremANe diyA vA rAo vA sutne vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviDavAyacittadaMDe bhavati ? evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgare coyae-haMtA bhavati / vyAkhyA - tatra khalu bhagavatA vadhakadRSTAntaH prajJaptastadyathA-vadhakaH kazcitsyAditi, kutazcinnimittAtkupitaH san dvitIye zruta caturthA dhyayane 'vyakta vijJAnAma svapnAdya vasthAyA mapi karmabandhavarNanam / | 11 20 11 wjainelibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasyacidvadhapariNataH kazcitpuruSo bhavati, kIdRzo vadhakaH ? 'gAhAvaisse 'tyAdi, gRhapatirgRhapatiputro vA tasyopari kazcidvadhaka saMvRttaH, sa ca vadhapariNAmapariNato'pi kasmiMzcitkSaNe pApakAriNamenaM ghAtayiSyAmIti / tathA rAjJaH rAjapuruSasya vopari kupita etatkuryAdityAha-'khaNaM nidAya' ityAdi, kSaNa-mavasaraM 'nidAya'tti prApya labdhvA [vadhyasya pure gRhe vA pravekSyAmIti tadadhyavasAyI bhavati, tathA kSaNamavasaraM chidrAdikaM vadha[vadhyasya labdhvA taM vadhyaM haniSyAmItyevaM sampra. dhArayati, tathA gRhapate rAjJo vA kazcitkAraNakopAdvadhapariNato'pyAtmano'vasaraM labdhvA haniSyAmItyavasaraM-chidramapekSa mANastadavasarApekSI, kazcit kAlamudAste, sa ca tatraudAsInyaM kurvANaH apareNa kAryAdinA vyagracetAstasminnavasare va[dha]dhyaM pratyaspaSTavijJAno bhavati, sa caivambhUto'pi yathA taM vadhyaM prati nityameva prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evamavidyamAnairapi pravyaktairazumairyogarekendriyavikalendriyAdayo'spaSTavijJAnA api mithyAtvAviratipramAdakapAyayogAnugatatvAtprANAtipAtAdidoSavanto bhavantIti, na ca te'vasaraM apekSamANA udAsInA api avairiNa iti, evamaspaSTavijJAnA api vairiNo bhavantIti / sAmpratamAcArya eva svAbhipretamartha parapraznapUrvakamAvirbhAvayannAha-se kiM nu hu' ityAdi, AcAryaH svato nirNItArtho'syayA paraM pRcchati-kimasau vadhaka puruSo[hananA]'vasarApekSI chidraM 'sampradhArayan' cintayan aharnizaM supto jAgradavastho vA 'tasya' gRhapate rAjJo vA vadhyasyAmitrabhUto vA mithyAsa~sthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati ? AhosvinetyevaM | pRSTaH para samatayA mAdhyasthyamavalambamAno yathA'vasthitameva vyAgRNIyAt , yathA-hanta AcArya ! bhavatyasAvamitrabhUta ityAdi / tadevaM dRSTAntaM pradarya dAntikamAha Jain Education internatioN Far Private & Personal Use Oh leadinelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 96 // Jain Education Interf AcArya Aha-jahA se vahae tassa gAhAvaissa [ vA ]tassa gAhAvaiputtassa [ vA ]tassa vA ranno tassa vA rAyapurisassa khaNaM nidAya pavisissAmi khaNaM laDUNaM vahissAmitti pahAremANe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA AmittabhUte micchAsaMThie niHzcaM paDhavivAyacittadaMDe [ bhavai ] evAmeva bAle vi savesiM pANANaM jAva savesiM sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThie nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe [ bhavai ], taM jahA - pANAtivAe jAva micchAdaMsaNasale, evaM khalu bhagavatA akkhAe-asaMjae avirae appADehayapaJcakakhAya pAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte Avi bhavati, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamavi Na parasati pAve ya se kamme kajjati / vyAkhyA- 'jahA se vahae' ityAdi, yathA'sau vadhaka ityAdinA dRSTAntamanUdya dArzantikamarthaM darzayitumAha'evAmeve' ityAdi, yathA'sau vadhako'vasarApekSitayA vadhyasya vyApattimakurvvANo'pyamitra bhUto bhavatyevamasAvapi bAlo'spaSTavijJAno nivRtterabhAvAtsarveSAM prANinAM vyApAdako bhavati yAvanmithyAdarzanazalyopeto bhavati, yadyacyutthAnAdikaM vinayaM kutazcinnimittAdasau vidhatte tathApyudAyinRpamArakavadantarduSTa eveti nityaM prazaThavyatipAtacicadaNDazca yathA parazurAmaH dvitIye zruta0 caturthA dhyayane vyakta vijJAnAma svapnAdyavasthAyAmapi karmabandha varNanam / // 96 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtavIrya vyApAdyApi taduttarakAlaM saptavArAnikSatrAM pRthivIM cakAra, evamasAvamitrabhUto mithyAvinItazca bhavati / 'evaM khalu bhagavayA' ityAdi, yathA'sau vadhako'vasarApekSI na tAvadghAtayati [atha ca] anivRttatvAddoSaduSTa eva, evamasAvayekendriyAdiko'spaSTavijJAno'pyaviratatvAttathAbhUta eva-aviratApratihatApratyAkhyAtA'sakriyAdidoSaduSTa eveti, zeSa sugama, yAvatpApaM karma kriyata iti / jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa vA[ jAva ]tassa vA rAyapurisassa patteyaM patteyaM ]cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amitabhUte micchAsaMThie[ nicaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe bhavati, evAmeva bAle savesiM pANANaM jAva savesiM sattANaM patteyaM[ patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe bhavati // [ sU02] ___ vyAkhyA-yathA'sau vadhako vadhyasya vinAzaM cintayan aninannapi amitrabhRtaH kathyate, tadanu tasya vadhamakurvato'pi pApakarma jAyate, evaM bAla ekendriyAdirapi sarveSAM prANinAmamitrabhUtaH kathyate, aviratatvAt , ekendriyAderapyakurvato'pi bandho bhavati pApakarmaNa iti / evamAcAryeNa pratipAdite sati ziSyaH kathayati Jain Education in For Private & Personal use only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta. nvitam / sUyagaDAGga | no iNamaTe samaTe [codakA] / iha khalu bahave pANA0 je imeNaM sarIrasamussaeNaM no diTThA dvitIye sUtra | vA suyA vA nAbhimatA vA, vinnAyA vA jesiM No patteyaM patteyaM cittasamAyAe diyA vA rAo vA || dIpikA caturthe| sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe, taM jahA- dhyayana IN pANAivAe jAva micchAdasaNasalle // [ sU03] vAdimatenA ____ vyAkhyA-'no iNamaDhe samaDhe' nAyamarthaH samarthaH yadakurvato'nataH amanaskasyApi pApakarma lagati, nAyamarthaH nabhimate | samarthaH-pratipattuM na yogya iti / tatra ziSyaH kAraNamAi-iha khalu' caturdazarajjvAtmake loke 'bahavo ''nantAH prANinaH karmabandhA santi dezakAlaviprakRSTAstathAbhRtA bahavaH santi ye anena zarIrasamucchayeNa na kadAcidRSTAzcakSuSA na zrutAH zravaNAbhyAM bhAvavizeSato nAbhimatA-iSTA, na ca vijJAtAH svayamevetyataH kathaM tadviSayastasyAmitrabhAvaH syAt 1, atasteSAM kadAcidapyavijJAtAnAM kathaM pratyekaM vadhaM prati cittasamAdAnaM bhavati ? na cAsau tAn prati nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti / evaM ca vyavasthite na sarva viSayaM pratyAkhyAnaM yujyate, ityevaM pratipAdite sati pareNa AcArya Aha tattha khalu bhagavayA duve diTuMtA pannattA, taM jahA-sannidiTuMte ya asannidiTuMte ya, se kiM taM | sannidiTuMte ?, 2 je ime sannipaMciMdiyA pajattagA, etasiNaM chajjIvanikAe paDucca, taM0-puDhavikAyaM // 97 // varNanam / For Private & Personal use only www.jainalibrary.org Jain Education Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education jAva tasakAyaM, se egatio [ painnaM kujjA ] puDhavikAeNaM kiccaM karei [vi] kAravei[vi], tassa NaM evaM bhavai - evaM khalu ahaM puDhavikAeNaM kiccaM karomi vi kAravemi vi, No cevaNaM se evaM bhavaiime vA[ imeNa vA ], se ya teNaM puDhavikAeNaM kiccaM karoti vi kAraveti vi, se NaM tAo puDhavikAyAo assaMjayAvirayaappaDihayapaJcakkhAyapAvakamme yAvi bhavati, evaM jAva tasakAetti bhANiyAM / se egatio chahiM jIvanikAehiM kiccaM kareti vikAraveti vi, tassa NaM evaM bhavatievaM khalu ahaM chajjIvanikAehiM kiccaM karemi vikArakhemi vi, No ceva NaM se evaM bhavati - imehiM [ imehiM vA, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM jAva kAravei vi ], se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM asaMjayaavirayaappADahayapaccakkhAyapApakamme, taM jahA - pANAtivAe jAva micchAdaMsaNasa, esa khalu bhagavatA akkhAe - asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme suviNamavi apassato pAya se kamme kajjati, se taM sannidiTThate / vyAkhyA - yadyapi sarveSu jIveSu dezakAlasvabhAvaviprakRSTeSu vadhakacitaM notpadyate tathApyasAvaviratipratyayatvA teSvamuktavaira Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA 4 eyagaDAga- II eva kathyate, asya cArthasya sukhapratipattaye bhagavatA dvau dRSTAntau prajJaptau, tadyathA-saMjhidRSTAnto'saMjhidRSTAntazca / atha ko'yaM II dvitIye sUtraM saMjJidRSTAntaH ? ye kecana ime saMjJina: paMcendriyAH paryAptakAH, eSAM ca madhye kazcidekaH SaDjIvanikAyAn pratItyaivambhUtAM zruta 'pratijJA' niyamaM kuryAt , yathA'haM SaDjIvanikAyamadhye pRthivIkAyenaivaikena vAlukAzilopalalavaNAdisvarUpeNa 'kRtyaM' caturthAnvitam / kArya kuryA, sa caivaM kRtapratikSastena tasmistasmAcca taM karoti kArayati ca, zeSakAyebhyo'haM vinivRttaH, tasya ca kRtaniyamasyai- dhyayane vambhUto bhavatyadhyavasAya:-khalvahaM pRthivIkAyena kRtyaM karomi kArayAmi [ca], tasya ca sAmAnyakRtapratijJasya vizeSA- aacaaryennaa|| 98 // bhisandhi va bhavati, yathA'haM kRSNena vA zvetena vA pRthivIkAyena kArya karomi [ kArayAmi ca], sAmAnyena vacasA'haM vicArapRthivIkAyArambha kariSyAmi evaM sa sarvasmAtpRthvIkAyAdanivRtto'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, tatra sarvatra pRthivIkAye mano. khananasthAnaniSIdanatvagvartanoccAraprazravaNAdi[karaNa ]kriyAsadbhAvAtsarvasmAtpRthivIkAyAdanivRttatvAt , evamaptejovAyuvana- vAkAya. spatiSvapi vAcyaM, tatrApkAyena snAnapAnAvagAhanabhANDopakaraNadhAvanAdipUpayogaH, tejaskAyenApi [pacanapAcanavitApana- vAkyasya prakAzanAdiSu, vAyunA'pi ] vyajanatAlavRntotpAditavyApArAdiSu prayojanaM, vanaspatinA'pi-kandamUlaphalapatratvazAkhAyupa- karmavandhe yoga, evaM vikalendriya-pazcendriyeSvapyAyojyam / tathaikaH kazcit SaTsvapi jIvanikAyeSvavirato'saMyatatvAcca tairasau 'kArya' sAvadyAnuSThAnaM svayaM karoti kArayati ca paraistasya ca kvacidapi nivRtterabhAvAdevambhUto'dhyavasAyo bhavati, tadyathA-evaM khatvaha dvayopaSaDbhirapi jIvanikAyaiH sAmAnyena kRtyaM karomi, na punastadvizeSa pratijJeti, sa ca teSu SaTsvapi jIvanikAyeSvasaMyato'prati nyaasH| hatapratyA'khyAtapApakarmA bhavati / evamaSTAdazapApasthAnakeSvapyAyojyam / tadevamasau hiMsAdInyakurvannapi aviratatvAca dRSTAnta Jain Education in For Private & Personal use Ooh viwwEjainelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyayika karma baddhnAti / evaM dezakAlasvabhAvaviprakRSTeSvapi jantuSu aviratatvAdamitrabhUto bhavati tatpratyayikaM ca karmA'ci. noti, so'yaM saMjhidRSTAnto'bhihitaH, sa ca kadAcidekameva pRthvIkArya vyApAdayati zeSeSu nivRttaH, kadAcid dvAvevaM trikA| dikAH saMyogA maNanIyAH, pAvatsarvAnapi vyApAdayatIti / sa sarveSAM vyApAdakatvena vyavasthApyate, sarvaviSayArambhapravRtteH, yathA kazcidvAmaghAtAya pravRttaH, yadyapi ca tena vivakSitakAle kecana puruSA na dRSTAstathApyasau tato'nivRttatvAttadghAtaka ityucyate, evaM jIvo'pyaviratatvAt prANAtipAtamRSAvAdAdattamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlomAdikamakurvannapi tatkarmA'cinoti, aSTAdazapApasthAnAnyakurvato'pi karmabandhaH syAdaviratatvAditi bhAvaH / iti saMjJidRSTAntaH, adhunA asaMjJidRSTAntaH kathyate se kiM taM asannidiTuMte ? je ime asanniNo pANA, taM jahA-puDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA vegatiyA tasA pANA, jesiM No takkAi vA sannAti vA pannAti vA maNeti vA vaIti vA sayaM vA karaNAe annahiM vA kArAvittae karataM vA samaNujANittae, tevi NaM bAlA savvarsi pANANaM jAva sosi sattANaM diyA vA rAo vA suttA vA jAgaramANA vA amittabhUtA micchAsaMThiyA niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDA, taM0 pANAivAe jAva micchAdasaNasalle / icchevaM [ jaivi] jAva (?) no cevaNaM maNe no ceva gaMvaI [ tahavi ] pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe Jain Education a l For Privats & Personal use on ASTwwwEjainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta. caturthA nvitam / dhyayane 'vyaktavijJAnA sUbagaDAGga 9 jUraNayAe tippaNayAe piTTaNayAe paritappaNayAe te dukkhaNa-soyaNa jAva paritappaNavahabaMdhaNa parikilesAo appaDiviratA bhavati / dIpikA vyAkhyA-'se kiM taM asanidiTuMte' ityAdi, 'asaMjJino' manovikalA: suptamattamUJchitAdivat , ye ime a. saMjhinaH pRthivIkAyikA: yAvadvanaspatikAyikAstathA SaSThA apyeke trasAHprANino vikalendriyAH yAvatsammRcchimapaJcendriyAste // 99 // sarve'pyasaMjhino, yeSAM no 'takkoM' vicAro mImAMsAviziSTavimarzo vidyate, yathA-kasyacitsaMjJino mandamandaprakAze sthANu puruSocite deze kimayaM ? sthANuruta puruSa ityevamAtmaka Uha-starkaH sambhavati, naivaM teSAmasaMjJinAM tarkaH sambhavatIti / tathA 'saMjJA' pUrvopalabdhe'theM taduttarakAlaparyAlocanaM, sA saMjJA yeSAM nAsti, tathA 'prajJA' buddhiH-sA'pi nAsti, tathA manastathA vAkavacanaM, sA'pi na vidyate, tathA svayaM karomi anyairvA kArayAmItyevambhUto'dhyavasAyo nAsti, te'pyasaMjJino bAlabadvAlA divA rAtrau [vA] suptA jAgradavasthA vA sarvajIvAnAmamitrabhUtA ucyante, viraterabhAvAt / evamaSTAdazapApasthAnakeSvapyAyojyante / asaMjhino hi virateramAvAdaviratAH, aviratatvAcca karmaNAM bandhakA eveti / yadyapyasaMjJino [ viziSTa ] mano | vyApArarahitAstathA'pi sarvaprANinAM duHkhotpAdanatayA tathA zocanatayA-zokotpAdanatayA tathA jUraNatayA-bayohAnirUpayA tathA 'tippaNayAe' tribhyo manovAkkAyarUpemyaH pAtanaM tripAtanaM, tadbhAvastayA, yadi vA 'tippaNayAe'tti paridevanatayA tathA 'piTTaNayAe 'muSTiloSTAdiprahAreNa tathA [ tathAvidha] paritApanatayA-bahirantazca pIDayA, te cAsaMjJino mapi NTANopalabdhe'naruta puruSa ityevamAzaSTavimarzo vidyate karmavandhe saMjJidRSTAntavarNanam / // 99 Jain Education a For Privista l kI personal UE O wwwEjainelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadyapi dezakAlasvabhAvaviprakRSTAnAM, na sarveSAM duHkhamutpAdayanti tathApi viraterabhAvAttatpratyayikena karmaNA vadhyante. tadevaM viprakRSTaviSaye'pi bandhakAH syuraviratatvAt / athopasaMjihIrSurAha iti___ iti khalu te asanniNo vi sattA ahonisaM pANAtivAe uvakkhAijaMti, jAva ahonisaM pariggahe ukkhAijati jAva micchAdasaNasalle uvakkhAijati / | vyAkhyA-'iti khalu' iha khalu ye ime pRthivIkAyAdayo'saMjJinaH prANinasteSAM na toM na saMjJAna prajJA na mano na vAka [1] svayaM kata nAnyena kArayituM na kurvantamanumantuM vA pravRttirasti, te cAharnizamamitrabhUtA mithyAsaMsthitA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA duHkhotpAdanaM yAvat paritApanapariklezAdaprativiratA, asaMjhino'pi santo'harnizaM prANAtipAte kartavye tadyogyatayA tadasamprAptAvapi grAmaghAtakabadupAkhyAyante-kathyante, yAvanmithyAdarzanazalye upAkhyAyante, etAvatA asaMjinAmapi prANinAM kimapyakurvatAmapi aviratatvAtpApakarmavandho jAyata iti bhAvaH / tadevaM dRSTAntadvayaM pradarya tatpratibaddhamevA'rthazeSa pratipAdayituM ziSyaH praznaM karoti-kimete saccAH saMjJino'saMjinazca bhavyAbhavyatvavanniyatarUpA evAhosthita saMjJino bhUtvA asaMjJitvaM pratipadyante asaMjJino'pi saMjJitvamityevaM ziSyeNa pratipAdite satyAhAcArya:___savvajoNiyA vi khalu sattA sanniNo huccA asanniNo huMti asanniNo hucA sanniNo huMti / hoccA sannI aduvA asnnii| Jain Education in T Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta sUyagaDAGga sUtraM | dIpikAnvitam / caturthA // 10 // vyAkhyA-ye vedAntavAdino vAdinaste evaM pratipAdayanti 'puruSaH puruSatvamevAznute pazurapi pazutvameveti, tadatrApi saMjJinaH saMjina eva bhaviSyanti asaMjJino'pi asaMjina iti, tanmatavyavacchedArthamAha- savvajoNiyA vI 'tyAdi, yadi vA kiM saMjhino'saMjJikarmasambandhaM prAktane karmaNi satyeva kurvanti ? kiMvA netyevamasaMjJino'pi saMjJikarmabandhana prAktane satyeva kurvantyAhosvinnetyetadAzaGkathAha-'sabbajoNiyA vI 'tyAdi, sarvA yonayo yeSAM te sarvayonayaH, saMvRttavivRttobhaya-zItoppomaya-sacittAcittomayarUpayonaya ityrthH| sarva yonayo'pi khalu sattvAH paryAyapekSayA yAvanmanaHparyAptina niSpadyate tAvadasaMjhinaH karaNataH santaH pazcAtsaMjJino bhavanti ekasminneva janmani, anyajanmApekSayA tvekendriyAdayopi santaH pazcAnmanuSyAdayo bhavantIti, tathAbhUtakarmapariNAmAt , na punarbhavyAmavyatvavadvyavasthAniyamo, bhanyAbhavyatve hi na karmAyatte, ato nAnayorvyabhicAraH / ye punaH karmavazagAste saMjJino bhUtvA'nyatrAsaMjhino bhavanti, asaMjJinazca bhUtvA saMjJina iti / vedAntavAdimatasya tu pratyakSeNaiva vyabhicAraH samupalabhyate, tathAhi-saMzyapi kazcinmUrchAdyavasthAyAmasaMjJitvaM pratipadyate | mUpagame punaH saMjJitvamiti, janmAntare tu sutarAM vyabhicAraH, tathA prabuddho nidrodayAtsvapiti suptazca pratibudhyate, evaM | svApaprabodhAvasthA ekasminneva bhave jIvasya jAyate, evaM saMjJitvamasaMjJitvamapyekasminneva bhave jantoraviruddhamiti / evaM parabhave'pi saMzyasaMjhI syAdasaMjJI ca saMjJI syAt / tathA puruSo devatvaM devazca puruSatvamityevaM sarvatra yojyam / tattha se avivi[cittA avidhUNicA asaMmucchittA aNaNutAvittA asanikAyAo [vA] dhyayane'sajJInAM saMkSisajJInAM cAsaMkSibhavana Jain Education in Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (saMjJikAyAt ) sannikArya saMkarmiti ( saMkrAmanti ) 1, sannikAyAo [vA ] asannikAyaM saMkarmiti 2, sannikAyAo [ vA ] sannikAyaM saMkarmiti 3, asannikAyAo [vA ] asannikAyaM saMkarmiti 4 / vyAkhyA-tatra prAktanaM karma yadudaNaM yacca baddhamAste, tasmin satyeva tatkarma 'avivicya' apRthakkRtya tathA'vidhUyA'samucchidyAnanutApya tadevamaparityaktakarmANo'saMcikAyAtsaMjJikAya saGkAmanti tathA saMjJikAyAdasaMzikAyamiti [saMz2ikAyAsaMjJikArya asaMjJikAyAdasaMzikAyaM ] | ta[ya]thA nArakAH-sAvazeSakarmANa evaM narakAdunRtya pratanuvedaneSu tiryasUtpadyante, evaM devA api prAyastatkarmazeSatayA zubhasthAne tpadyanta ityavagantavyam / atra caturbhaGgikA sUtreNaiva darzitA / je ee sannI vA asannI vA save te micchAyArA[ niccaM ]pasaDhaviuvAtacittadaMDA, taM jahApANAtivAte vA jAva micchAdasaNasalle / ___ vyAkhyA-sarve'pyete saMjhino'saMjJino vA mithyAcArA, apratyAkhyAnitvAdityabhiprAyaH, sarvajIveSvapi nityaM prazaTha vyatipAtacittadaNDA bhavantItyevambhUtAzca prANAtipAtAyeSu sarveSvapyAzravadvAreSu vartanta iti / tadevaM vyavasthite yaduktaM pareNa tadyathA-' ihAvidyamAnA'zubhayogasammave kathaM pApakarma badhyate ?' ityetannirastaM, viraterabhAvAdakurvatAmapi pApaM lagatyeveti bhaavH| For P Jan Education & Personal use only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta sUyagaDA sUtraM dIpikAnvitam / // 101 pamyena evaM khalu bhagavayA akkhAe-asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie / dvitIye asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egaMtasutte, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamavi Na pAsai pAve ya se kamme kajati / [ sU0 4] caturthAvyAkhyA-evaM ' bhagavatA' tIrthakatA''khyAtamityAdi yatprAipratijJAtaM tadevAsmin sUtrAlApake darzitaM, vyAkhyAnaM dhyayane prAgvata jJeyamiti, pApaM ca karma lagatyeva / tadevamapratyAkhyAninaH karmasambhavAttatsambhave ca nArakatiryaGnarAmaragati Atmau . lakSaNaM saMsAramavagamya saMjAtavairAgyaH ziSyaH AcArya prati pravaNacetAH praznayitumAha sarvajIvAn coyagaH-se kiM kutvaM kiM kAravaM kahaM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme bhavati ? / pazyataH vyAkhyA-ziSyaH prAha-bhagavan ! kimanuSThAnaM svataH kurvan ? kiM vA paraM kArayan ? kena prakAreNa saMyatavirataprati karmabandhAhatapratyAkhyAtapApakarmA janturbhavati ? ityevaM pRSTe satyAcArya Aha mAvatattha khala bhagavayA chajjIvanikAyA heU pannattA, [taM jahA-] puDhavikAiyA jAva ta- varNanam / sakAiyA, se jahA nAmae mamaM assAtaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUeNa vA kavAleNa IP vA AtAlijjamANassa vA jAva uddavijamANassa vA lomukkhaNaNamAyamAvi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM // 11 // Jain Education T Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDisaMvedemi, iccevaM jANa satve pANA jAva save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AtADijjamANA vA uvahammamANA vA tajijjamANA vA tADijamANA jAva uvahavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkArakaM dukkhaM bhayaM paDisaMvediti / evaM naccA save pANA [jAva save sattA] na haMtavA jAva na uddaveyatvA, esa dhamme suddhe dhuve nitie sAsae samiJca logaM khedannahi pveie| IN ___vyAkhyA-tatra khalu bhagavatA SaDjIvanikAyAH saMyamasadbhAve hetutvenopanyastAH, yathA pratyAkhyAnarahitasya SaDjIvanikAyAH saMsAragatinibandhanatvena kathitAH evaM ta evaM pratyAkhyAnino mokSAya bhavantIti, tathA coktam-"xje jattiyA ya heU, bhavassa te ceva tattiyA mokkhe | gaNANAIyA logA, doNhavi puNNA bhave tullA // 1 // " idamuktaM bhavati-yathA''tmano daNDAdyupaghAte duHkhamutpadyate evaM sarveSAmapi prANinAmityAtmopamayA tadupaghAtAnivarttate, eSa dharmaH sarvApAyatANalakSaNo dhruvo nityaH zAzvataH paraiH kacidapyaskhalito yuktisaGgatatvAt / ayaM ca dharmaH samyakzuddha ityavagamya lokaM caturdazarajjvAtmakaM khedHprveditH| evaM se bhikkhU virate pANAivAyAo jAva micchAdaMsaNasallAo, se bhikkhU No daMtapakkhAx ye yAvantazca hetavo bhavasya te tAvantazcaiva mokSasya / gaNanAtigA lokA dvayorapi pUrNA bhveyustulyaaH||1|| Jain Education a l For PrivatesPersonal use Only IN Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye sUyagaDAja sUtraM / zruta. caturthA dIpikAnvitam / laNeNaM daMte pakkhAlejjA, no aMjaNaM no vamaNaM no dhU[ vaNittaM ]maNattaM pi A[ite]datte, se bhikkhU akirie alUsae akohe jAva alobhe uvasaMte parinivvuDe, esa khalu bhagavayA akkhAe saMjayavirayapaDihayapaJcakvAyapAvakamme, akirie saMvuDe egaMtapaMDie yAvi bhavati timi / [sU0 5] / bIyasuyakkhaMdhassa cautthaM paJcakkhANakiriyAnAma ajjhayaNaM, samattaM / vyAkhyA-evaM sa mikSu-nivRttaH sarvAzravadvArebhyo dantaprakSAlanAdikAH kriyA akurvan sAvadhakriyAyA abhAvAdakriyo'kriyatvAcca prANinAmalUSako'vyApAdako yAvadekAntenaivAsau paNDito bhavati / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / dhyayane'kriyAdi| sAdhuguNa // 102 // varNanam / / iti zrIparamasuvihitakharataragacchavibhUSaNapAThakapravarazrImatsAdhuraGgagaNivaragumphitAyAM zrIsUtrakRtAGga dIpikAyAM dvitIya zrutaskandhe samAptaM pratyAkhyAnakriyArUyaM caturthamadhyayanamiti // 4 // Leeeeee 99900 // 102 / / PEPO Jan Education Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education atha paJcamamAcArazrutAdhyayanam t sAmprataM paJcamamArabhyate, tatreyamAdigAthA - AdAya baMbhaceraM ca, Asupane imaM vayaM / asti~ dhamme aNAyAraM, nAyareja kayAi vi // 1 // vyAkhyA -' AdAya ' gRhItvA kiM tad brahmacaryaM satya bhUtadayA-tapa indriyanirodhalakSaNaM etanmaunIndra pravacane brahmacaryamityucyate, tadAdAya 'AzuprajJaH sadasadvivekajJaH 'imAM' samastAdhyayanenAbhidhIyamAnAM vAcaM[ idaM jagat ] zAzvatameva zAzvatameva vA ityAdikAM kadAcidapi 'nAcaret ' na kathayet tathA'smindhamrme sarvajJapraNIte vyavasthitaH san anAcAra - sAvadyAnuSThAnarUpaM 'na samAcaret ' na vidadhyAt yadi vA kevalipraNIte dharme vyavasthitaH 'imAM ' vakSyamANAM vAcamanAcAraM ca kadAcidapi nAcarediti zlokArthaH // 1 // athAcAryo'nAcAraM darzayituM yathAvasthita lokasvarUpaprakaTanapUrvakamAha aNAdIyaM parinnAya, aNavadaggeti vA puNo / sAsayamasAsae vA iti diTThi na dhArae // 2 // vyAkhyA - caturdazarajvAtmakaM lokamanAdikamanavada[ - anantaM] ca parijJAya - aparyavasAnaM ca jJAtvA zAzvatamazAzvataM vA ityekAntena na vadet ityevambhUtAM dRSTiM na dhArayet, paNDitastvekAntena zAzvatamevAzzAzvatameva lokaM na vadediti gAthA'rthaH ||3|| 18 * Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga dvitIye N zruta dIpikAnvitam / // 1.3 // paJcamAdhyayanenAracAropadarzanam / kimityekAntena na vadedityAha eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANahi~, aNAyAraMtu jANae // 3 // vyAkhyA-ayaM loko nitya evAnitya eva vA, athavA sarva vastu nityamevAnityameva vA, etAbhyAM sthAnAbhyAmabhyupagamyamAnAbhyAM anayorvA pakSayorvyavahAro lokasyaihikAmuSmikayoH kAryayoH pravRttinivRttilakSaNo na vidyate, etAvatA | ekAntapakSa nAzrayet , ekAntapakSAzrayaNaM tvanAcAraH, syAdvAdapakSAzrayaNaM vAcAra iti / atra hetuyuktayo bRhaTTIkAto'traseyA, atra tu saMkSepeNa sUtrArthasyaiva prakAzanamiti gAthArthaH // 3 // tathA'nyamapyanAcAraM niSeddhakAma AhasamucchihiMti satthAro, savve pANA annelisaa| gaMThigAvA bhavissaMti, sAsayaMtivaNo vae // 4 // vyAkhyA-samyaniravazeSatayA ucchetsyanti' ucchedaM yAsyanti-kSayaM yAsyanti yadivocchetsyanti-siddhiM yAsyanti, ke te? zAstAra-stIrthakarAstacchAsanapratipamA vA 'sarve' niravazeSAH sidbhigamanayogyA bhavyAH, tatazcotsannamavyaM jagatsyAditi, atra zuSkatarkAbhimAnagrahagRhItA yukti prakAzayanti-jIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAt abhavyasya ca siddhigamanAsambhavAt kAlasya cAnantyAt nirantaraM siddhigamanasammavena tadvayayopapatterapUrvabhavyajIvotpatterabhAvAdbhanyoccheda ityevaM no vadeva , tathA sarve'pi prANinaH 'anIdRzAH' na sadRzAkArAH santItyevamapi no vadet / tathA pranthikAH saJcA:-sarve'pi 1.3 // Jain Education |www.ininelibrary.org a l Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gopetA eva bhaviSyantItyevamApA 'granthikA' iti nAnyatyevamapi no vadet // 4 // prANinaH karmagranthopetA eva bhaviSyantItyevamapi no vadet / idamuktaM bhavati-sarve'pi prANinaH setsyantyeva karmAvRtA vA sarve bhaviSyantItyevamekamapi pakSamekAntikaM no vadet / yadi pA ' granthikA' iti granthibhedaM kartumasamarthA bhaviSyantItyevaM / / ca no vadeva , tathA zAzvatAH]stAraH sarvakAlasthAyinastIrthakarA bhaviSyanti, nocchedaM yAsvanti ityevamapi no vadet // 4 // ___ tadevaM darzanAcAravAdaniSedhaM vAGmAtreNa pradaryAdhunA yuktiM darzayitumAhaeehiM dohi ThANehi, pavahAro Na vijtii| eehiM dohiM ThANehi, aNAyAraM tu jANae // 5 // ___vyAkhyA-sarve zAstAraH kSayaM yAsyanti zAzvatA vA bhaviSyantIti, yadi vA sarve zAstArastadarzanaprapannA[vA] setsyanti, zAzvatA vA bhaviSyanti, yadi vA sarve prANino visadRzAH sadRzA vA, tathA granthikasacAstadrahitA vA bhaviSyantItyevamanayordvayoH sthAnayorvyavahAro na vidyate, tathAhi-'sarve zAstAraH kSayaM yAsvantI 'tyetadayuktaM, kSayanivandhanasya karma: No'bhAvAt siddhAnAM kSayAbhAvaH, [atha]bhavastha kevalyapekSayA cedabhidhIyate tadapyayuktaM, yato'nAdyanantAnAM kevalinAM sadbhAvAt , bharateSu kevalinAM virahe mahAvideheSu sarvadA kevalisadbhAvaH / tathA sarve'pi bhavyAH setsyantItyetadapi na syAt , yataH zrIbhagavatyA jayantIpraznAdhikAre "savve viNaM bhaMte! bhavasiddhiyA jIvA sijjhissaMti ?" bhagavAnAha -"haMtA jayaMtI! bhavasiddhiyA jIvA sinjhissaMti xxx bhavasiddhiyavirahie loe bhavissaha? no iNamaDhe samaDhe" ityAdi. bhagavaduktavacanaprAmANyAvyajIvavirahitaM jagana bhaviSyati, yuktizcAtra bhagavatIvRttito'naseyA, tathA ca "jayA hohI Jan Education inte For Privats & Personal Use Oh BYNEjainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga- chatraM dIpikAnvitam / // 104 // pucchA, jiNaMdapAsaMmi uttaraM taiyA / ikkassa nigoyassa, aNaMta bhAgo ya siddhigao // 1 // " iti vacanAt sarve'pi na setsyanti, na bhavyajIvavirahitaM jagadbhaviSyati / na siddhikSetraM pUrNa bhaviSyati / siddhiM ca nirantarameva prayAsyanti, ato " tameva sacaM nIsaMkaM, jiNehiM paveDyaM" iti vacanAdekAntapakSa nAzrayet / atha zAzvatatvamapi zAstRNAM na prarUpayet , yatasteSAmapi siddhigamanasadbhAvAdazAzvatatvamiti, ata ekAntenAzAzvatatvapakSamapi na zrayet / tathA sarve'pi prANinaH citrakarmasadbhAvAnnAnAgatijAtizarIrAGgopAGgAdibhibhinnatvAt vizadRzAstathopayogAsaGkhyeyapradezatvAmUrtatvAdidhamaiH kathazcit sadRzA iti / tathollasitasavIryatayA kecidbhinnagranthayo'pare ca tathAvidhapariNAmAbhAvAdvandhikasatvA evaM bhavantItyevaM vyavasthite naikAntapakSo bhavatIti niSiddhaH, tadevametayoreva dvayoH sthAnayoruktanItyA'nAcAraM vijAnIyAditi sthitam / api cAgame'nantAnantAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu bhavyAnAmanantabhAga evaM siddhyatItyayamarthaH pratipAdyate, yadA caivambhUtaM tadAnantyaM, tatkathaM teSAM kSayaH / yuktirapyatra-sambandhizabdAvetau, muktiH saMsAraM vinA na bhavati saMsAro'pi na mukti| mantareNa, tatazca bhavyocchede saMsArasyApyabhAvaH syAdato'bhidhIyate-nAnayorvyavahAro yujyata iti // 5 // adhunA cAritrAcAramaGgIkRtyAhaje kei khuDDugA pANA, aduvA saMti mahAlayA / sarisaM tehiM veraMti, asarisaMtI ya no vade // 6 // vyAkhyA-ye kecana kSudrAH prANinaH ekendriyadvIndriyAdayo'lpakAyA vA pazcendriyA, athavA 'mahAlayA' mahAkAyA dvitIye zruta pazcamAdhyayane darzanacAritrAcAraviSayakamanAcArama-1 S 104 // For P Jan Education www.ininelibrary.org & Personal use only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I hastyazvAdayaH alpakAyAH- kundhvAdayaH, teSAM vyApAdane sadRzaM (visadRzaM vA ) vairamiti evaM (ekAntena ) no vadet, yataH bandho'pi adhyavasAyavazAdbhavati, tIvrAdhyavasAyino'lpakAya sacvavyApAdane'pi mahAn bandhaH, akAmasya anAbhogAdinA mahAkAya vyApAdane'pi svalpamiti gAthArthaH // 6 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 7 // vyAkhyA - AbhyAmeva sthAnAbhyAM anayorvA sthAnayormahAkAyAlaya kAyavyApAdane karmabandhaH sadRzaH asadRzo vA etayoH sthAnayorvyavahAro na vidyate, nirmuktikatvAnna yujyate / etayoreva sthAnayoH pravRttasthAnAcAraM vijAnIyAt yato - nahi jIvavyApatyA hiMsocyate, jIvasya zAzvatatvena vyApAdayitumazakyatvAt, api vindriyAdivyApacyA hiMsA syAt, tathA coktaM" paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchAsanizvAsamadhAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " api ca hiMsA caturdhA, ekA dravyato'pi bhAvato'pi 1, ekA dravyato na bhAvataH 2, ekA bhAvato hiMsA na dravyataH 3, ekA na dravyato na bhAvataH 4, ayameko bhaGgaH zuddhaH, abandhakatvAd, dvitIyo bhaGgaH jAte'pi dravyataH prANivadhe svalpaH karmabandhaH, bhAvataH pariNAmasya zuddhatvAt / bhAvasahitasyaiva karmmabandho'bhihitaH, tathAhivaidyasyAgamAnusAreNa samyakriyAM kurvvato'pi padyAturavipatti maMtrati tathApi na vairAnuSaGgo bhaveddoSAbhAvAt / aparasya tu sarpabuddhyA rajjumapi to bhAvadoSAt karmabandhaH, yataH - " uccA liyaMmi pAe, iriyAsamiyarasa saMkamaTThAe / vAvajjejja kuliMgI, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta. sUpanaDA patraM dIpikAnvitam / pazvamAdhyayane 'hiMsakatvaM ytnaayutsy| // 105 // marija tajjogamAsajja // 1 // na ya tassa tannimitto, baMdho suhumo vi desio samae / aNavaje ya paoge, Na savvabhAveNa so jamhA // 2 // ajjhatthavisohie, jIvanikAehiM saMgha(De)Do loe / desiyamahiMsayattaM, jiNehiM telokadasIhiM // 3 // nANI kammassa khayaTTha-muTTio noThio ya hiMsAe / jayai asada ahiMsa(stha)-muDio avahao so u|| 4 // tassa asaMcayao saM-cayao(ya) jAI sttaaii| jogaM pappa viNassaMti, natthi hiMsAphalaM tassa // 5 // jo ya pamatto puriso, tassa ya jogaM paDucca je sattA / vAvijaMte niyamA, tesiM so hiMsao hoi // 6 // je vina vAvijaMtI, niyamA tesi pi hiMsao hoI / sAvajjo ya paogeNa, savvabhAveNa so jamhA / / 7 / / AyA ceva ahiMsA, AyA hiMsatti nicchao eso / jo hoi appamatto, ahiMsao hiMsao iyro||8|| jo ya paogaM jujai, hiMsatthaM jo ya annabhAveNa / amaNo ya jopauMjaha, ittha viseso mahaM vutto||9|| hiMsatthaM jhuMjato, sumahaM doso appa]NattaraM iyro| amaNo ya appadoso, joganimittaM ca vinneo|| 10 // ratto vA mUDho vA, jo pauMjai paogaM / hiMsA vi tattha jAyai, tamhA so hiMsao butto|| 11 // na ya hiMsAmitteNaM, sAvajeNAvi hiMsao hoI / suddhassa ya saMpattI, aphalA bhaNiyA jinnvrehiN|| 12 // jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijaraphalA, ajjhatyavisohijuttassa // 13 // " atra pUrvoktacaturbhaGgikAmadhye prathamatRtIyabhaGgAvazuddhau, zeSau zuddhau, ityalaM vistareNa / etAvatA mahatprANIvaghe alpakAyasavavyApAdane ca sadRzaM vairaM sadRzaH karmavandhaH ityevaM no vadet iti gAthArthaH // 7 // / 105 // Jan Education ! For Private & Personal Use Oly Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha punarapi cAritramadhikRtyAhAramadhikRtyAcArAnAcArau pratipAdayitukAma AhaahAkammANi bhuMjaMti, annamanne skmmunnaa| uvalitteti jANijjA, aNuvalitteti vA puNo // 8 // vyAkhyA-sAdhumAzritya karmANi-AdhAkarmANi, tAni ca vastrabhojanavasatyAdIni, etAnyAdhAkarmANi ye bhuJjanteetarupabhogaM ye kurvanti 'anyo'nyaM' parasparaM tAnsvakIyena karmaNopaliptAna vijAnIyAdityevaM no vadeta , [ tathA'nupaliptAniti vA no vadet ] / etaduktaM bhavati-adhAkA'pi zrutopadezena zuddhamiti kRtvA bhuJjAnaH karmaNA nopalipyate tathA zrutopadezamantareNA''hAragRGkhyA AdhAkarma bhuJjAnasya tanimittakarmabandhasadbhAvAd , ato'nupaliptAnapi no vadeta , yathA'va. sthitamaunIndrAgamajJasya tvevaM yujyate vaktuM-AdhAkopabhogena syArakarmabandhaH syAnneti, uktaM ca-"kizcicchuddhaM kalpya-makalpyaM vA syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM, pAtraM vA bheSajAdyaM vA // 1 // " ataH AdhAkarmaNopaliptAn vA anupaliptAn vA ityekAntena no vadet / / 8 // kimityevaM sthAdvAdaH pratipAdyate ? ityAhaetehiM dohiM ThANehiM, vavahAro na vijaI / etehiM dohiM ThANehi, aNAyAraM tu jANae // 9 // ___ vyAkhyA-AbhyAM sthAnAmyAmanayorvA sthAnayorAdhAkarmopabhogena karmabandha[bhAvA]bhAvabhUtayorvyavahAro na vidyate, tathAhi-zrute hi kadA'pi kasyAmapyavasthAyAmAdhAkarmagrahaNamapyanujJAtamasti "savvastha saMjamaM saM-jamAo appANameva rakkhijA / muccai aivAyAo, puNo vi sohI na(ta)yA (1) viraI // 1 // " tathA-"saMtharaNami asuddhaM, Jain Education Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga- dvitIye sUtraM | dIpikA nvitam / dunha vi giNhaMtaditayANahiyaM, AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 2 // " tathA ca zrIbhagavatyAM"tahArUvaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuyaesaNijeNaM asaNa pANakhAimasAimeNaM paDilAmemANassa kiM kajati ? goyamA! egaMtaso nijarA kajati / tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAmemANassa kiM kajai ? goyamA! bahutariyA nijarA kajai appatare pAve kamme kajai / " ityAdiprakAreNAdhAkApyanujJAtamasti, ataH AdhAkamrmopabhogena karmaNA lipyate ityekAntena no vadet , nA'pi tadupabhoge karmabandhAbhAva ityapi vadeta , yata:-AdhAkarmaNi niSpAdyamAne SaDjIvanikAyavadhastadvadhe ca pratItaH karmabandha itya[to']nayoH sthAnayorekAntenAzrIyamANayorvyavahAro na yujyate, tathA''bhyAmeva sthAnAbhyAmAzritAbhyAM sarvamanAcAraM vijAnIyAditi sthitaM // 9 // punaranyathA darzanaM prati vAganAcAraM darzayitumAhajamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca tameva taM] heva y| savattha vIriyaM asthi, natthi savvattha vIriyaM // 10 // ___ vyAkhyA-audArikaM zarIraM 1, tathA''hArakaM 2, vaikriyaM 3, kArmaNaM 4, taijasaM 5, evaM paJca zarIrANi, tatra kazcidevaMjAnAti-yadevaudArikaM tadeva kArmaNaM taijasaM ca, yadeva taijasaM kArmaNaM tadevaudArikaM tadevAhArakaM tadeva vaikriyaM ca, evaM vidhAM saMjJAM na dhArayet , eteSAM zarIrANAM aikyaM na gaNayet , tathA mithaH pArthakyamapi na gaNayet , kathazcidekatropalandherabhedaH kathazcicca saMjJAmedAr3heda iti sthitaM, tadevamaudArikAdInAM zarIrANAM medAmedau pradarya sarvasyaiva dravyasya bhedAmedau pradarzayitu. pazcame. 'dhyayane AdhAkarmoM pabhogekarmaNo. | paliptatvamaliptatvaM Jain Education inthita JAL Far Private & Personal use Oh T w w.jainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmaH pUrvapakSaM zlokapazcArddhana darzayitumAha-savvattha vIriya' mityAdi, 'sarvadravyavIrya sarvadravyeSu vidyate' ayaM sA~khyAbhiprAyaH, sA~khyAnAM hi satvarajastamorUpasya pradhAnasyaikatvAttasya ca sarvasyaiva kAraNatvAt , ataH 'sarva sarvAtmaka'. mityevaM vyavasthite sarvatra ghaTapaTAdAvaparasya vyaktasya [ kAryasya ] 'vIrya' zaktirvidyate, sarvasyaiva hi vyaktasya pradhAnakAryatvA. skAryakAraNayozcaikatvAt , ataH 'sarva sarvAtmaka 'mityevaM saMjJAMno nivezayeta , tathA "sarve bhAvAH svabhAvena, svasvabhAve vyavasthitAH", ataH pratiniyatazaktitvAnna sarvatra sarvasya 'vIrya' zaktirityevamapi saMjJA no nivezayeta , atraikAntaniSedhena syAdvAdabhASayA vadediti gAthArthaH // 10 // etehiM dohi ThANehi, vavahAro na vijaI / eehiM dohi ThANehi, aNAyAraM tu jANae // 11 // ___ sugamAra, vyAkhyA pUrvavat / tathAnasthi loe aloe vA, nevaM sannaM nivesae / atthi loe aloe vA, evaM sannaM nivesae // 12 // vyAkhyA-pazcAstikAyAtmakacaturdazaravAtmako vA loko nAsti, evaM saMjJAM no nivezayet-na dhArayet , tathA kevalAkAzAtmako'loko'pi nAstItyevamapi saMjJAM na nivezayeta-na nivedayet, kintu 'asthi loe' ityAdi, kintu asti lokaH x"dvAbhyAmetAbhyAM zaktirasti nAsti veti, athavA zarIrANAM sarveSAM bhedo'bhedo veti dvAbhyAM sthAnAbhyAM vyavahAro na vidyate, yuktayo na saGgagacchanti ityarthaH / etayoH sthAnayoH pravRttasyAnAcAraM jAnIyAt" iti harSakulIyadIpikAyAM / Jan Education a l For Prve & Personal Use Only El Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zruta. sUyanaDAnA UrdhvAdhastiryagrUpo vaizAkhasthAnasthitakaTinyastakarayugmapuruSasadRzaH pazcAstikAyAtmako vA, yuktizcA'tra-yadi sarva nAsti tataH dvitIye sarvAntaHpAtitvAllokapratiSedhaka puruSo'pi nAsti, etAvatA lokAbhAve pratiSedhakapuruSAbhAvA, puruSAbhAvAtpratiSedhasyAdIpikA- pyabhAvaH, tadevaM vyavasthite loko'pyasti tatpratipakSabhUtaH aloko'pyasti ityevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH / / 12 / / pazcamAnvitam / natthi jIvA ajIvA vA, nevaM sannaM nivese| asthi jIvA ajIvAvA, evaM sannaM nivesae // 13 // dhyayane 'nAcAravyAkhyA-upayogalakSaNAH saMsAriNo suktA vA jIvA na vidyante, tathA ajIvAzca dharmAdharmAkAzakAlapudgalAtmakAH svamekAntegatisthityavagAhadAnachAyAtapodyotAdivartanAlakSaNA na vidynte| pratyakSeNAnupalabhyamAnatvAjIvA na vidyante, kAyAkAra na jIvApariNatAni bhUtAnyeva dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvantIti / ajIvA api na vidyante, evaMvidhAM saMjJA no nivezayet , nAstivAdI tu sarva nAstIti prarUpayati / 'asthi jIve 'tyAdi, asti jIvaH astyajIvaH evaMvidhAM saMjJAM nivezayet / tasmAnnai jIvayorakAntena jIvAjIvayorabhAvaH, apitu sarvapadArthAnAM syAdvAdA'zrayaNAjIvAjIvayorastitvaM nAstitvaM ca (syAt ) kenApi stitvanAprakAreNeti / atra jIvAjIvayorastitve nAstitve ca yuktayoH granthAntarAdavayA iti gAthArthaH / / 13 / / stitvanatthi dhamme ahamme vA, nevaM sannaM nivese| atthi dhamme ahamme vA, evaM sannaM nivesae // 14 // nivedane / ___ vyAkhyA-dharmaH zrutacAritrA'tmako jIvasyAtmapariNAmo'sti dharmaH karmakSayakAraNaM, adharmo'pi mithyAtvAviratipramAdakapAyayogarUpaH karmabandhakAraNaM, dhammo'pi nAsti adho'pi nAsti naiva saMjJA nivezayeta-naivaM prarUpayedityarthaH / IV107 // jane ty.org Jain Education in Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM prarUpayet ? 'asthi dhamme 'tyAdi, asti dharma:-adhammo'pyasti, yato dharmA'dharmamantareNa saMsAsvaicitryaM na syAt , yata:-"pratyakSa eva vizve'smin , prapaJcaH punnypaapyoH| dvibhinnaM (hi) jagatsarva, sukhaduHkhavyavasthayA // 1 // eke dadhati sAmrAjya, pare dadhati dAsatAm / " ityAdivacanAt , ato dharmaH samyagdarzanAdiko'sti adho'pi mithyAtvAdiko'sti ityevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 14 // nasthi baMdhe va mukkhe vA, nevaM sannaM nivesae / asthi baMdhe va mukkhe vA, evaM sannaM nivesae // 15 // ___ vyAkhyA-bandhaH karmaNAM 'nAsti' na vidyate, amUrtatvAdAtmano gaganasyeva na karmaNAM bandhaH, ityevaM saMjJAM no nivezayeta, tathA bandhAbhAvAcca mokSasyApyabhAva ityevamapi saMjJAM no nivezayet , kintu-'asthi baMdhe va mukkhe vA' astyAtmano bandhaH karmaNAM, amUrtasyApyA'tmano mUH karmapudgalaiH saha sambandho-bandhaH, sa tu vidyata eva, AtmanaH sakriyatvAt , sakriyasya syAdeva bandhaH, yadA hyAtmA'kriyastadA na karmavandhaH, bandhAbhAvAca mokSa eva, ato bandho'pyasti mokSo'pyastItyevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 15 // atha bandhasadbhAve puNyapApayorapi sadbhAvaH / tarhinatthi punne va pAve vA, nevaM sannaM nivesae / atthi punne va pAve vA, evaM sannaM nivesae // 16 // vyAkhyA-'nAsti' na vidyate 'puNyaM zumakarmaprakRti lakSaNaM tathA pApa-mazubhakarmaprakRtilakSaNaM 'nAsti' na vidyate, Jan Edua Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikA nvitam / // 108 // Jain Education Int ityevaM no saMjJAM nivezayet, yataH - puNyapApayorvinA jagadvaicitryaM na syAt / keSAMcinmate jagadvaicitryaM niyatikRtaM niyatyA jagadvaicitryaM syAt tadapyayuktam, yadi niyatyA svabhAvena vA jagadvaicitryaM syAt tadA sakalakriyAvaiyarthyaM syAt / sakala kriyAta eva sakalakAryotpattiH / yataH- zubhakriyAtaH puNyaM puNyAcca sukhaM azubhakriyAtaH pApaM pApAJca duHkhamityataH ' asthi punnaM va pAvaM ve 'tyAdi, asti puNyaM pApaM cAsti evaMvidhAM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH / / 16 / / nattha Asave saMvare vA, nevaM sannaM nivesae / asthi Asave saMvare vA, evaM sannaM nivesa // 17 // vyAkhyA - abhavaH prANAtipAtAdirUpaH kamrmopAdAnakAraNaM, tanniSedhaH saMvaraH etau dvAvapi na staH ityevaM saMjJAM na nivezayet kintvastyAzravaH saMvastha, ityevaMvidhAM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH / / 17 / / veNA nijarA vA, nevaM sannaM nivesae / asthi veyaNA nijjarA vA, evaM sannaM nivesa // 18 // vyAkhyA- 'vedanA' karmAnubhavalakSaNA tathA 'nirjarA' karmapuGgalazATanalakSaNA, ete dve api na vidyete ityevaM saMjJAM no nivezayet, yataH - palyopamasAgaropamazatA'nubhavanIyaM karma antarmuhurttanaiva kSayamupayAtItyabhyupagamAttaduktaM *" jaM annANI kammaM, khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihi gutto, khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi / kSapakazreNyAM tu jhaTityeva karmaNo bhasmIkaraNAdyathAkramabaddhasya cAnubhavanAbhAvena vedanAyA abhAva:, tadabhAvAnnirjarAyA apya * yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhivarSa koTI bhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchravAsamAtreNa // 1 // dvitIye zruta0 pazcamA dhyayane azrava saMrayo rekAntenA stitvanA stitva nivedane dhanAcAra tvam / // 108 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaH, ityevaM saMjJAM no nivezayet / kimiti ? yata:-kasyacideva karmaNa evamanantaroktayA nItyA kSapaNAttapasA pradezAnubhavena cAparasya tUdayodIraNAbhyAmanubhavanamityato'sti vedanA, Agamo'pyevambhUta eva, tadyathA-"x pubbi duccinnANaM. duppaDikaMtANaM veittA mokkho, natthi aveittA" ityAdi / vedanAsiddhau ca nirjarA'pi siddhaivetyato'stivedanA nirjarA cetyevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 18 // vedanA nirjarA ca kriyA'kriyAyatte, tatastadbhAva pratiSedhapUrvakaM darzayitumAhanatthi kiriyA akiriyAvA, nevaM sannaM nivese| asthi kiriyA akiriyA vA, evaM sannaM nivesae // 19 // ___vyAkhyA-'kriyA' parispandalakSaNA tadviparyastA tvakriyA, te dve api na sto-na vidyete, ityevaMvidhA saMjJAM no nivezayet , yataH-zarIrA'tmanodezAddezAntarAvAptinimittA parispandAtmikA kriyA pratyakSeNaivopalabhyate, sarvathA niSkriyatve cAtmano'. bhyupagamyamAne gaganasyeva bandhamokSAdyabhAvaH, sa ca dRSTeSTabAdhitaH, api caikAntena kriyA'mAve saMsAramokSAbhAvaH syAdityato'sti kriyA tadvipakSabhRtA cAkriyA'pyasti ityevaMvidhAM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 19 // ___ atha sakriye Atmani sati krodhAdisadbhAva ityetadarzayitumAhaVI natthi kohe va mANe vA, nevaM sannaM nivesae / asthi kohe va mANe vA, evaM sannaM nivesae // 20 // 4 pUrva duzvIrNAnAM duSpratikrAntAnAM (karmaNAM ) vedayitvA mokSo, nAstyavedayitvA / Jain Education in ba www.jaineltrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGgA vyAkhyA-svaparAtmanoraprItilakSaNaH krodhaH, sa cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasacalanabhedena catu. (''game paThyate, tathaitAvadbheda eva 'mAno' garvaH, tau dvAvapi ' na sto' na vidyate, ityevaM saMjJAM no nivezayet , yataHdIpikA kaSAyakammodayavartI daSTauSThaH kRtabhRkuTIbhaGgo raktavadano galatsvedabindusamAkulaH krodhAdhmAtaH samupalabhyate, keSAzcinmatena nvitam / krodho mAnAMza evetyetadapyayuktaM, kSakazreNyAM tu bhedena kSapaNAta kovakSaye na mAnasya kSayaH, pRthaka pRthaka kSayo dUyorapi, tadubhayasya ca narasiMhava[va] svantaravAdityato'sti krodhaH, mAno'pyasti cetyevaM saMtrAM nivezayediti gAthArthaH / / 20 // // 109 // natthi mAyA va lobhe vA, nevaM sannaM nivesae / asthi mAyA va lobhe vA, evaM sannaM nivesae // 21 // vyAkhyA-atrApi prAgvanmAyAlobhayorabhAvavAdinaM nirAkRtyAstitvaM pratipAdanIyamiti // 21 // sAmpratameSAmeva krodhAdInAM samAsenAstitvaM pratipAdayannAha-- nasthi peje va dose vA, nevaM sannaM nivesae / asthi peje va dose vA, evaM sannaM nivesae // 22 // vyAkhyA-prItilakSaNaM prema, putra kalatradhanadhAnyAdyAtmIyeSu rAgastadviparItastvAtmIyopaghAtakAriNi dveSastAvetau dvAvapi na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet / premApyasti dveSo'pyasti, yataH-" ko duHkhaM pAvijjA ?, kassa va sukkhe hi vimhao hujjA ? / ko va na lahija ? mukkhaM, rAgaddosA jai na hujjA // 1 // to bahuguNanAsANaM, samattacarittaguNaviNAsANaM / na hu vasamAgaMtavvaM, rAgahosANa pAvANaM // 2 // " ityAdivacanaprAmANyAnna tadabhAvaH, dvitIye zruta pazcamAdhyayane maayaalobhaadiinaamplpnmnaacaarH| // 109 // H Jain Education ww.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NI ataH premApyasti dveSo'pyasti ityevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH / / 22 // x natthi cAuraMte saMsAre, nevaM sannaM nivesae / asthi cAuraMte saMsAre, evaM sannaM nivesae // 23 // vyAkhyA-catvAro'ntA gatibhedA nArakatiryaGnarAmaralakSaNA yasya saMsArasyAsau cAturantaH, saMsAra eva kAntAro bhayakahetutvAtsa caturvidho na vidyate, api tu sarveSAM saMsRtirUpatvAt karmabandhAtmakatayA ca duHkhaikahetutvAdekavidha eva, athavA nArakadevayoranupalabhyamAnatvAttiryaGmanuSyayoreva sukhaduHkhotkarSatayA tadvyavasthAnAd dvividhaH saMsAraH, paryAyanayAzrayaNAvekavidhaH, atazcAturvidhyaM na kathazcidghaTata ityevaM no saMjJAM nivezayet , api tvasti cAturantaH saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayet / yaduktamekavidhaH saMsArastanna ghaTate, yato'dhyakSeNa tiryamanuSyayomeMdaH samupalabhyate, tathA [sammavAnumAnena] nArakadevAnAmapyastitvAbhyupagamAt [dvaividhyamapi na vidyate ], evaM cAturgatika eva saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 23 // natthi devo va devI vA, nevaM sannaM nivese| asthi devo va devI vA, evaM sannaM nivesae // 24 // vyAkhyA-bhavanapatibyantarajyotiSkavaimAnikA devA na santi tathA devAbhAvAddevyo'pi na santi ityevaM saMjJAM no x ito'nantaraM nimnoddhRtaH zlokaH savRttikaH samupalabhyate harSakulIyAyAM-" nasthi rAge va dose vA, nevaM sannaM nivesae / NI asthi rAge va dose vA, evaM sanaM nivesae // 23 / / dI.-rAgadveSau na staH iti na svIkArya, tau vidyate iti matiH kAryA, yuktiH pUrvoktA / (punarukta evAyam ) Jain Education Ation For Private & Personal use Day Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta nvitam / eyagaDAGga-|| nivezayet , kintu devA devyazca santi, arhatA paJcasu kalyANakeSu samAgamanadarzanAt " jiNapaMcasu kallANaesu ceva || dvitIye | mhrisitvaannubhaavaao| jammataraneheNa ya, AgacchaMtI surA ihayaM // 1 // " anyathA nAyAnti, (yata:-) dIpikA- " cattAri paMca joyaNa-sayAiM gaMdho umnnuyloyss| uTThe vaccai jeNaM, na hu devA teNa Aviti // 1 // " tathA ca | pazcamAgrahagRhItavarapradAnAdinA ca tadastitvamanumAnena sAdhyate, ato devA devyazca santItyevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 24 // dhyyne||11|| natthi siddhI asiddhI vA, nevaM sannaM nivesae / asthi siddhI asiddhI vA, evaM sannaM nivesae // 25 // devAdInAM vyAkhyA-azeSakarmakSayalakSaNA siddhistadviparyayabhUtA cAsiddhirnAstItyevaM no saMjJAM nivezayet , asti siddhirityevaM siddhyAdIsaMjJAM nivezayet / samyagjJAnadarzanacAritrAtmakasya mokSamArgasya sadbhAvAt karmakSayasya ca pIDopazamanAdinA pratyakSeNa- nAM cApadarzanAta , ataH kasyacidAtyantikakarmahAnisiddharasti siddhiriti gAthArthaH / / 25 // lapanamanatthi siddhI niyaM ThANaM, nevaM sannaM nivesae / asthi siddhI niyaM ThANaM, evaM sannaM nivesae // 26 // | naacaarH| vyAkhyA-siddherazeSakarmakSayalakSaNAyA nijaM sthAnamIpattAgamArAkhyaM vyavahArato, nizcayatastu tadupari yojana[caturthIkrozaSaDbhAgaH, tatpratipAdakapramANAbhAvAtsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet , kintu siddhAnAmavasthAnasthAnaM siddhAzca santItyevaM saMjJAM nivezayet , yataH-ayogicaramasamaye trayodaza prakRtIH "kSayaM nItvA sa lokAntaM, tatraiva samaye vrajet / labdhasiddhatvaparyAyaH, parameSThI sanAtanaH // 1 // pUrvaprayogato'saGga-bhAvAdvandhavimokSataH / svabhAva- 11 Jain Education For Private & Personal Use Oh wwwEjainelibrary.org a l II Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmAca, siddhasyoddharvagatirbhavet // 2 // kulAlacakradoleSu, mukhyANAM hi yathA gtiH| pUrvaprayogataH siddhA, siddhasyorddhagatistathA // 3 // mRllepasaGganirmokSA-dyathA dRSTA''zvalAvunaH / pUrvasaGgavinirmokSA-ttathA siddhigatiH smRtA // 4 // eraNDaphalabIjAde-bandhacchedAdyathA gtiH| karmabandhanavicchedAt, siddhasyApi tathA bhavet // 5 // yathA'dhastiyaMgUI ca, loSTavAyvagnivIcayaH / svabhAvataH pravarttante, tathorddhagatirAtmanaH | // 6 // na cAdho gauravAbhAvA-natiryak prerakaM vinaa| na ca dharmAstikAyasyA-bhAvAllokopari vrajet // 7 // manojJA surabhistanvI, puNyA prmbhaasuraa| prAgabhArA nAma vasudhA, lokamUni vyavasthitA / / 8 // nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA zubhA / Urddha tasyAH kSiteH siddhA, lokAnte samavasthitAH // 9 // isIpanbhArAe, uvariM khalu joyaNami jo koso| kosassa ya chanbhAe, siddhANogAhaNA bhaNiyA // 10 // " iti siddhAnAM sthAnam / atha siddhAstu-" no kiNhe no nIle no lohie no hAlide no sukille no surabhigaMdhe no durabhigaMdhe no titte no kaDue nI kasAe no aMbile no mahure (no lavaNe )no baTTe no taMse no cauraMse no parimaMDale no dIhe no hasse no gurue no lahae no sIe no uNhe no kakkhaDe no maue no itthI no purisa no annahA" evaM siddhAH lokAgrapadasaMsthitAH sadA'vyayAH anantA ajarAmarAH sadA''nandamayA avatiSThante / evaM siddhAstathA siddhAnAM ca sthAnaM vidyate, evaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 26 // natthi sAhU asAhU vA, nevaM sannaM nivesae / atthi sAhU asAhU vA, evaM sannaM nivesae // 27 // Jain Education Inter ! For PrivatePersonal Use Only jainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra dIpikAnvitam / // 111 // Jain Education In vyAkhyA - 'nAsti' na vidyate yathoktaguNopetaH sAdhustadabhAvAcca tatpratipakSabhUtasyAsAdhorapyabhAvaH, yataH " kevalamaNohicaudasa-dasanavaputravIhi saMpayaM rahie / suddhamasuddhaM caraNaM, ko jANai ! kajjabhAvaM ca // 1 // " ityevambhUtAM saMjJAM no nivezayet "kAlAi dosavasao, kavi dIsaMti tArisA na jai / savvattha tahavi natthitti, neva kujA aNAsAsaM // 1 // kAlociyajayaNAe, macchararahiyANa ujjamaMtANaM / jaNajattArahiyANaM, hoi jaittaM jaINa sayA // 2 // annANaniraMtara timira - pUrapUriyaMmi bhavabhavaNe ko payaDai 1 payatthe, jai gurudIvA na dippaMti || 3 || palae mahAguNANaM, havaMti sevArihA lahuguNA vi / atthamie diNanAhe, ahilasaha jaNo paI pi // 4 // aTTha guNANaM majjhe, ikkeNa guNeNa saMghapaJcakakhaM / titthunnayaM kuNato, jugapavaro so ihaM neo // 5 // duSpa sahataM caraNaM, jaM bhaNiyaM bhagavayA iha khitte / ANAjuttANaM puNa, na hoi ahuNatti vAmoho / / 6 / / " zrIbhagavatyAM - " kevaiyaM kAlaM tu devANuppiyANaM titthe aNusajjissara ?, goyamA ! ikkavIsavAsasahassAI mamaM titthe aNusajjissara, titthaM puNa cAuvaNNo samaNasaMgho samaNA samaNIo sAvayA sAviyAo " ityAdibhagavadvacanaprAmANyAttIrthaM yAvat sAdhavaH santi tadviparItAzvAsAdhavo'pi santItyevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 27 // nattha kallA pAve vA, nevaM sannaM nivesae / asthi kallANa pAve vA, evaM sannaM nivesae // 28 // dvitIye zruta0 paJcamA dhyayaneduSprasahA taM yAvacAritram / // 111 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-yatheSTArthaphalasamprAptiH kalyANaM tantra vidyate tathA pApaM pApavAnvA na kazcidvidyate, tadevamubhayorapyabhAvaH, ityevaM rUpAM saMjJAM no nivezayet , yata:-kalyANapApayovinA sukhI duHkhI sarogI nirogI surUpaH kurUpo durbhagaH subhago dhanI daridro mUrkhaH paNDito vetyAdiko jagadvaicitryabhAvo'dhyakSasiddho'pi na syAttasmAdasti kalyANaM pApaM cetyevaM saMjJAM nivezayediti gAthArthaH // 28 // na caikAntena[ kalyANaM ]kalyANa meva, yataH-kevalinAM prakSINaghanavAtikarmacatuSTayAnAM sAtAsAtodayasadbhAvAttathA / nArakANAmapi pazcendriyatvaviziSTajJAnAdisadbhAvAnkAntena te pApavanta iti, tasmAtkathaJcitkalyANaM kathaJcitpApamiti sthitaM / tadevaM kalyANapApayoranekAntarUpatvaM prasAdhya ekAntaM dRSayitukAma AhakallANe pAvae vA vi, vavahAro na vijii| jaM veraMtaM na jANaMti, samaNA bAlapaMDiyA // 29 // vyAkhyA-sarvathA kalyANavAnevAyaM tathA pApavAnevAyamityevambhRto vyavahAro na vidyate, ekAntasyArthasyAbhAvAta , anekAntavAdasyaivAzrayaNAtsarvavastUnAmane kAntAzrayaNena[prAka prasAdhitatvAt , ekAntiko vyavahAro na vidyate kutrApi vastu. viSaye iti bhAvaH / yaH puruSa ekAntena puNyavAn dRzyate so'pyantyAvasthAyAM pariNAmaparAvartAdurgatau prayAti yaH pApI so'pi pariNAmavazAtmugatigAmI syAt , ata ekAntavacanaM na brUyAt / tathA vairaM karmavirodho vA vairaM, tadyena ca paropa x" tadabhAve kalyANavAMzca na kazcidvidyate" iti bRhadvRttiH / For Private & Personal use Day wwerjainelibrary.org Jain Education Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga patraM dIpikAnvitam / // 112 // 1 ghAtAdinA ekAntapakSasamAzrayaNena vA bhavati, tate 'zramaNA'stIthikAH 'bAlA' rAgadveSakalitAH 'paNDitA' abhi- dvitIye mAnina: zuSkatarkadodhmAtA na jAnanti, paramArthabhUtasyAhiMsAlakSaNasya dharmasthAnekAntapakSasya vA'nAzrayaNAt / yadi vA zruta yadvairaM tatte zramaNA vAlAH paNDitA na jAnantItyevaM vAcaM na nisRjet , tatveSAM kopotpattA, yaccaivambhUtaM vacastana vAcyaM, yataH- pazcamA"+appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppeja vA paro / savvaso taM na bhAsijjA, bhAsaM ahiyagAmiNiM // 1 // " dhyayane iti gAthArthaH // 29 // aparamapi vAsaMyamamadhikRtyAha parAprItiasesaM akkhayaM vA vi, sabadukkheti vA punno| vajjhA pANA na vajjhatti, iti vAyaM na nIsire // 30 // IN kavaca- vyAkhyA-iha jagati sarve'pi ghaTapaTAdayaH padArthA ekAntena nityAH-zAzvatAH, sarva jagadakRtaM nityaM evaM na brUyAt , | | so'jalpasarveSAM padArthAnAM pratisamayaM cAnyathA bhAvadarzanAt , sarvathA kSaNikamevamapi na brUyAt / tathA sarva jagaduHkhAtmakamevamapi na vadet , sukhAtmakasyApi samyagdarzanAdibhAvena darzanAta , yataH-"xtaNasaMthAranisanno'vi, muNivaro bhaTTarAgamaya. moho / jaM pAvai muttisuhaM, katto? taM cakkavaddIvi // 1 // " ityAdi, tathA vayAcaurapAradArikAdayo'vadhyA vA, tatkarmAnumatiprasaGgAt OM, ityevambhUtAM vAcaM svAnuSThAnaparAyaNaH sAdhuH paravyApAranirapekSo na nisRjet / tathAhi-siMhavyAghra + aprItikaM yayA syAdAzu kupyedvA paraH / sarvathA tAM na bhASeta bhASAmahitagAminIm // 1 // x tRNasaMstArakaniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktisukhaM kutastacakravartyapi // 1 // * vadhyakathane hiMsAvikarmaNAmavadhyakathane ca cauryAdikarmaNAm / 112 // nam / Jain Education Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Interna mArjArAdIn paramazvavyApAdanaparAyaNAn dRSTvA mAdhyasthyamavalambayet / tathA'mI gavAdayo vAhyA na vAhyA vA tathA'mI vRkSAchedyA adyAvA ityAdikaM vaco na vAcyaM sAdhuneti gAthArthaH // 30 // athAyamaparo vAksaMyamaprakAro'ntaH karaNa zuddhimAzritaH pradarzyate dIsaMti samiyAcArA, bhikkhuNo sAhujIviNo / ee micchovajIvitti, iti diTThi na dhArae // 31 // vyAkhyA--jagatyeke dRzyante 'samiyAcAra '[tti samitAcArAH ]siddhAntoktAcAre pravarttamAnA bhikSavo doSarahitAhAraveSiNastathA sAdhujIvinaH, na kasyacidaparAdhavidhAyinaH kSAntA dAntA jitendriyA jitakrodhA IryAzodhakA yugamAtrAntaradRSTayaH satyasandhA dRDhavratAH paripUtodakapAyino mauninaH sadA tAyino viviktaikAntadhyAnAdhyAsino'kautkucyAstAnevambhUnavadhAryApa' sarAgA api vItarAgA iva ceSTante' iti matvA ete mithyopajIvina ityevaM dRSTiM na dhArayet - naivambhUtamadhyavasAyaM kuryAnnApyevambhUtAM vAcaM nisRjet yathaite mithyopAcArapravRttA mAyAvina iti, chadmasthena sarvAgdarzinA evambhUtasya nizcayasya karttumazakyatvAdityabhiprAyaH, te ca svayUthyA vA bhaveyustIrthAntarIyA vA, tAvubhAvapi na vaktavyau sAdhuneti // 31 // kizca dakkhiNAe paDilaMbho, asthi vA natthi vA puNo / na viyAgareja mehAvI, saMtimaggaM ca vUhae // 32 // vyAkhyA---dAnaM dakSiNA, tasyAH pratilambhaH ' prAptiH, sa dAnalAbho'smAdgRhasthAdeH sakAzAdasti nAsti vetyevaM navyAgRNIyAt 'medhAvI' maryAdAvAn svayUthyasya tIrthAntarIyasya vA ekAntena dAnaM dAnaniSedhaM vA na kuryAt, tathAhi Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta sUyagaDAGga traM dIpikAnvitam / tahAnaniSedhe'ntarAyasammavaH, tadAnAnumatAvapyadhikaraNodbhavaH, ityato'sti dAnaM na vetyekAntena na vayAta / kathaM tarhi IP brayAta ? iti darzayati-'zAnti'mokSa[ stasya ]mArgastaM ' upadvhayet ' barddhayet , yathA mokSamArgAbhivRddhirbhavati tathA vade dityarthaH / etAvatA yathA sAvadyaM syAttathA na vadediti gAthArthaH / / 32 // icceehiM ThANehiM, jiNadituhiM sNje| dhArayaMte u appANaM, AmokkhAe parivaejAsi tibemi // 33 // bIyasuyakhaMdhassa aNAyAranAmaM paMcamajjhayaNaM samattaM // 5 // vyAkhyA ityetairekAntaniSedhadvAreNAnekAntavidhAyibhiH sthAnAsaMyamapradhAnaH samastAdhyayanoktaH rAgadveparahitairjina dRSTarupalabdhana svamativikalpotthApitaiH 'saMyataH' saMyamavAnAtmAnaM dhArayan , ebhiH sthAnarAtmAnaM vartayan AmokSAya[a] zeSa karmakSayArtha 'pari' samantAtsaMyamAnuSThAne 'bajeH' gacchestvamiti vine yasyopadezaH / itiH parisamAptyarthe, trImIti pUrvavata / / ............................................................................................... iti zrIparamasuvihitakharataragacchavibhUSaNapAThakapravarazrImatsAdhuraGgagaNivarasanDandhAyAM zrIsUtrakRtAGga dIpikAyAM samAptamanAcArazrutAkhyaM pazcamamadhyayanamiti // 5 // pazcamAdhyayane'dhyayana smaaptiH| .................................................................. 8000 99900 neec000 For Pra Jain Education Cwecanelibrary.org Personal use only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA dvitIya sUtra zruta dIpikA-1 nvitam / SaSThAdhyayane // 114 // gozAla. kenasaha vivAda sA''jIviyA paTTavitA'thireNaM, sabhAgao gaNao bhikkhumjjhe| AikkhamANo bahujannamatthaM, na saMdhayAtI avareNa putvaM // 2 // vyAkhyA-yeyaM bahujanamadhyagatena yuSmadguruNA dharmadezanA prArabdhA sA AjIvikA prasthApitA, ekAkI viharan pAmaraiH paribhyata iti matvA mahAn parikaraH kRtaH, tadanena dambhapradhAnena AjIvikArthamidamArabdhaM asthireNa, pUrvamayaM mayA sArddhamekAkyantaprAntAzanena zUnyArAmadevakulAdau vRttiM kalpitavAn , na ca tathAbhUtamanuSThAnaM sikatAkAlavanirAsvAdaM yAvajIvaM kartumalaM, ato mAM vihAya bahUn ziSyAn pratArya evambhUtena sphaTATopena viharatItyato anavasthitacittaH, pUrvacaryAparityAgenAparAcArasamAzrayaNAt / 'sabhAgataH' parSadi vyavasthitaH 'gaNao'tti 'gaNazo' bahuzo bhikSUNAM madhyagato (bahujanya- | martha-) bahujanahitamartha kathayan viharati, etaccAsyAnuSThAnaM [ pUrvAparaM na sandadhAti-] pUrvAparaviruddhaM, yadi sAmpratIyaM vRttaM prAkAratrayasiMhAsanAzokavRkSabhAmaNDalachatracAmarAdikaM mokSAGgamamaviSyattato yA prAktanA caryA klezabahulA'nena kRtA sA klezAya kevalaM, atha nirjarAhetukA paramArthabhUtA tataH sAmpratAvasthA parapratArakatvAddambhakalpA, tataH pUrvottarayoranuSThAnayomaunavratadharmadezanayoH parasparato virodha iti gAthArthaH // 2 // api ca egaMtamevaM aduvAvi iNhi, dovaNNamannaM na sameti jmhaa| puviM ca ihi ca aNAgayaM ca, egaMtamevaM paDisaMdhayAti // 3 // aardrkmune| // 114 // Jain Education,intent IMww.jainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaSThamAIkIyamadhyayanam / ukta pazcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamAramyate idamAIkakumArAdhyayanam / atra ArdrakakumArotpattiH prAgbhavasvarUpapratimAdarzanotpannajAtismaraNAdikaM sarva bRhaTTIkAto'vaseyaM, atra tu sUtrArtha eva | pratanyate, tathAhi pure kaDaM adda ! imaM suNeha, egaMtacArI samaNe puraasii| se bhikkhuNo uvaNettA aNege, Aikkhatimhi puDho vitthareNaM // 1 // ___ vyAkhyA-yathA gozAlakena samaM vAdo'bhUdAIkakumArasya tathA'nenAdhyayanenopadizyate, taM ca rAjaputramArdrakakumAra pratyekabuddhaM bhagavatsamIpamAgacchantaM gozAlako'bravId , yathA-bho Ardraka ! yadahaM bravImi tacchRNu, 'purA' pUrva yadanena bhavatIrthakRtA kRtaM taccedamiti darzayati-purA ekAntapradezacArI-zramaNaH purA''sIttapazcaraNodhuktaH, sAmprataM tUfaistapazcaraNabhagno mAM vihAya devAdimadhyagato'sau dharma kathayati / bahUn mithunupanIya-prabhRtaziSyaparivAraM kRtvA bhavadvidhAnAM mugdha janAnAmidAnIM dharmamAcaSTe pRthaka pRthak vistareNeti gAthArthaH // 1 // T Jain Education a l Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-yadyekAntacAritvameva zobhanaM, pUrvamAzritatvAttataH sarvadA'nyanirapekSaistadeva karttavyaM, atha cedaM mahAparivAravRtaM sAdhutayA manyase tatastadevAdAvayAcaraNIyamAsIta , api ca dve apyete chAyA''tapabadatyantavirodhinI vRtte naikatra samavAyaM gcchtH| tathA yadi maunena dharmastataH kimiyaM mahatA pravandhena dharmadezanA ? athAnayaiva dharmastataH kimiti pUrva maunavratamanenA'lalambe ? / tadevaM gozAlakenokte satyAkaH zlokapazcAnottaradAnAyAha-'puci ce 'tyAdi, 'pUrva ' pUrva smin kAle yanmaunavratikatvaM yA caikacaryA tacchamasthatvAda ghAtikarmacatuSTayakSayArtha, sAmprataM yaddharmadezanAdInAM dAnaM tattIrtha| karanAmno vedanArthaM "+taM ca kahaM veijjai ? agilAe dhammadesaNAIhiM" iti vacanAt , aparAmA cocairgotrazubhAyu mAdInAM zubhaprakRtInAM vedanArthamiti, yadivA pUrva sAmprataM cAnAgate kAle[ca ]rAgadveSarahitatvAdekatvabhAvanA'natikramaNAceMkatvamevAzeSajanahitaM dharma kathayan sandadhAti, na tasya pUrvottasyoravasthayorAzaMmArahitatvAdbhedo'sti / yaducyate| pUrvottarayoravasthayorbhedastanna kizcit / / 3 // atha dharmadezanayA zrotRNAM kazcidupakAro'pi syAdata Aha samicca loyaM tasathAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNe vaa| AikkhamANo vi sahassamajjhe, egaMtayaM sArayaI tahacce // 4 // vyAkhyA-' sametya ' jJAtvA lokaM trasasthAvarANAM jantUnAM 'kSema' zAnti:-rakSA, tatkaraNazIlaH kSemaGkaraH zramaNo + taba kathaM vedyate ! aglAnyA dharmadezanAdibhiH / Jain Education Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / mAhano vA, sa evambhRto nirmamo rAgadveSarahitaH prANihitArtha, na lAbhapUjAkhyAtyartha, dharmamAcakSANo'pi prAgvacchagrasthAva- dvitIye khAyAM maunavratika ivotpannadivyajJAno'pi devAsuranaratiryasahasramadhye'pi vyavasthitaH paGkAghArapaGkajavattadoSavyAsaGgA- zruta (saMyogA )bhAvAnmamatvavirahAdAzaMsAdoSavikalavAdekAntameva [ mArayati-] mAdhayati / asya bhagavataH pUrvAvasthAsAmprata. / paSThAkAlInAvasthayo styantaraM. rAgadveSAbhAvAt / tathA prAgvadarcA-lezyA zukladhyAnAkhyA yasya, aSTamahAprAtihAryaH pUjya- RdhyayanemAno'pi nocche[ notse ]-gavaM vidadhAti, jitarAgadveSatvAt / tathA coktaM-" rAgadveSau vinirjitya, kimaraNye AIkoktaM kariSyasi ? / atha no nirjitAveto, kimaraNye kariSyasi ? // 1 // " tathA bAhyamanaGgamAntaraM kapAyajayAdikaM gozAlako pradhAnaM kAraNamiti gAthArthaH // 4 // caram / atha bhagAvAnane kailoMkaiH paripRto'pi rAgadveSAbhAvAdekAntacAryevAso mantavyaH, nirIhaH san dharma kathayannapi na doSabhAgiti darzayati dhamma kahatassa u natthi doso, khaMtassa daMtassa jiiNdiyss| bhAsAi dose ya vivajagassa, guNe ya bhAsAi nisevagassa // 5 // vyAkhyA-tasya bhagavato'pagatadhanadhAtikalaGkasyotpannasakalapadArthAvi vijJAnasya jagadamyuddharaNapravRttasyaikAntaparahitakAriNaH svakAryanirapekSasya kSAntasya dAntasya jitendriyasya bhASAdoSavivarjakasya karkazAsabhyavacovarjakasya tathA // 115 // For Private Beyond Personal Use Only Jain Education inte Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAyA ye guNA hitamitadezakAlAsandigdhabhASaNAdayastanniSetrakasya sato dharma kathayato'pi nAsti doSaH, chadmasthasya hira [bAhulyena] maunameva zreyaH samutpanna kevalasya hi bhASaNamapi guNAyeti gAthArthaH // 5 // kimbhUtaM dharmamasau kathayatItyAha mahatvae paMca aNuvvae ya, taheva paMcAsava saMvare y| viraI ihassAmaNiyaMmi panne, lavAvasakkI samaNe tibemi // 6 // vyAkhyA-paJcamahAvratAni tathA pazcaivANuvratAni zrAvakAnuddizya prajJApitavAn , tathA pazcAzravasaMvaraM ca tathA saptadazaprakAraM saMyamaM ca pratipAditavAn , saMyamavato hi viratirbhavatyato viratiM ca pratipAditavAn , ca zabdAttatphalabhRtau nirjarA. mokSau ca kathitavAn / kathambhUtaH ? zrAmaNye prAptaH prAjJo vA etatpratipAditavAn , kathambhUto ? 'lavAvasakkI' lavaMkarma, tasmAdavasarpati, evaMvidhaH zramaNastapasvI, svayameva hi bhagavAn paJcamahAvratopapanna indriyanoindriyagupto virato lavAva[vaSkI]sI san, tato'nyeSAmapi tathAbhUtamupadezaM dattavAn / tata AIkakumAravacanamAkarNya gozAlakastatpratipakSabhUtamartha vaktukAma idamAha-ityetadvakSyamANaM yadahaM bravImi tacchRNu tvamiti gAthArthaH // 6 // athAha gozAlakaH sIodagaM sevau bIyakAyaM, ahAyakammaM taha itthiyaao| egaMtacArissiha amha dhamme, tavassiNo NAbhisameti pAvaM // 7 // www.janeibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyagaDAGga vyAkhyA---bho ArdrakumAra! tvayA pratipAdita-parArtha pravRttasyASTamahApAtihAryAdiparigrahastathA ziSyAdiparigraho dharmaH / dvitIye dezanA ca na doSAya yathA tathA'smAkamapi siddhAnte yadetadvakSyamANaM tanna doSAya, tathAhi-'zItodaka 'maprAsukodakaM, tatpari zruta dIpikA-16 bhoge na dopastathA bIjakAyaparibhogamAdhAkazriyaNaM strIprasaGgaM ca vidadhAtu, asmadIye dharme pravRttasya 'ekAnta cAriNaH' SaSThAnvitam / ArAmodyAnAdiSvekAkivihArodyatasya tapasvinaH pApaM nAbhisameti-na lagatItyarthaH / idamuktaM bhavati-zItodakastrIprasaGgAdika dhyayane ca yadyapIpatkarmabandhAya tathApi dharmAdhAraM zarIraM pratipAlayata ekAntacAriNastapasvino nabandhAya bhavatIti gAthArthaH / / 7 / / zItodakAatha AIka uvAca dimoji nAmazramasIodagaM vA taha bIyakAyaM, ahAyakammaM taha isthiyaao| Natvam / eyAiM jANaM paDisevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // 8 // vyAkhyA-bho gozAlaka ! zItodakAdInyetAni prAgupanyastAnyaprAsukodakaparibhogAdIni pratisevantaH ' agAriNo', | gRhasthAste bhavanti, azramaNAzca-aprabajitAzcaivaM tvaM jAnIhi, yata:-" ahiMsAsatyamasteyaM, brhmcrymlubdhtaa"| ityetacchumaNalakSaNaM, taccaiSAM zItodakabIjAdhAkarmastrIparibhogakArigAM nAsti, ataste nAmAkArAbhyAM zramaNAH, na paramArthata iti gAthArthaH // 8 // punarapyAka evaitaddaSaNAyAha IN // 116 // For P Jan Education Twwjaineiorary.org & Personal use only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siyA ya bIodagaitthiyAo, paDisevamANA samaNA bhavaMti / agAriNo vi samaNA bhavaMtu, sevaMti u tevi tahappagAraM // 9 // vyAkhyA-aho gozAlaka ! syAdetadbhavadIyaM mataM, yathA-te ekAnta cAriNaH kSutpipAsAdipradhAnatapazcaraNapIDitAca, tatkathaM te na tapasvina iti etadAzaGkathAdraka Aha-yadi bIjAdyupabhogino'pi zramaNA ityevaM bhavatA'bhyupagamyate evaM tI. gAriNo'pi-gRhasthAH zramaNA bhavantu, tepAmapi dezipithi kAvasthAyAmAzaMmAvatAmapi niSkAzcanatayA ekAkIvihAritvaM kSutpipAsAdipIDanaM ca sambhAvyate (ata) agAriNo'pi zramaNA bhavantu, yataste'pi tathAprakAraM strIparibhogAdikaM sevantyeveti gAthArthaH // 9 // punarapyAIko bIjodakAdibhojinA doSA'bhidhismayA''ha-- jeyAvi bIodagabhoti bhikkha, bhikkhaM vihiM jAyati jiiviyttrii|| te NAtisaMjogamavippahAya, kAyovagA gaM'takarA bhavaMti // 10 // vyAkhyA-ye cApi bhikSavaH pravrajitA cIjodakamojinaH santo dravyato brahmacAriNo'pi AjIvikArtha bhikSAmaTanti, te jJAtisaMyoga ' viprahAya ' tyaktvA 'kAyopagAH' padakAyArambhiNaH saMmArasAgarasya nAntakarA bhavanti te, gRhasthakalpA eva te, yanu bhikSATanaM tu kaSAzcidgRhasthAnAmapi sambhAvyate, naitAvatA zramaNabhAva iti gAthArthaH // 10 // arthatadAkarNya gozAlako'paramuttaraM dAtumasamartho'bhyatIthikAna mahAyAn vidhAya solluNThamasAraM vaktukAma Aha Jain Education internati For Private & Personal use only brary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / imaM vayaM tu tumaM pAukuvaM, pAvAiNo garihasi saba eva / pAvAiNo puDho kiTTayaMtA, sayaM sayaM diTThi kariti pAu // 11 // vyAkhyA-aho AIkumAra ! -- imAM' pUrvoktAM vAcaM 'prAduSkurvan ' prakAzayan sarvAn prAvAdukAn garhasi, yasmAtsarve'pi tIrthakA bIjodakAdibhojino'pi saMsArocchedanAya pravartante, te tu bhavatA nAbhyupagamyante, te tu prAvAdakAH pRthak pRthaka strIyAM strIyAM dRSTiM pratyekaM svadarzanaM kIrtayantaH 'prAduSkurvanti' prakAzayanti, yadivA zlokapazcArddhamAkakumAra Aha-sarve'pi prAvAdukA yathAvasthitaM svadarzanaM prAduSkurvanti, tatprAmANyAca vayamapi svadarzanAvirbhAvanaM kurmaH, tathAhiaprAsukena bIjodakAdiparibhogena karmabandha eva kevalaM, na saMmArocchedaH, itIdamasmadIyaM darzanaM, evaM ca vyavasthite kAtraparanindA ? ko vA''tmotkarSa ? iti gaathaarthH||11|| kizca te annamannassa tu garahamANA, akkhaMti bho samaNA mAhaNA y| - sato ya atthI asato ya NatthI, garahAmo diTThIM Na garahAmo kiMci // 12 // vyAkhyA-'te' prAvAdukAH 'anyo'nyasya' parassareNa tu svadarzanasthApanena paradarzanaM gaImANAH svadarzanaguNAn kathayanti, te zramaNA brAhmaNAH svapakSameva samarthayanti parakIyaM ca dUSayanti / tadeva pazcArddhana darzayati-svakIye pakSe sthApyamAne'sti puNyaM tatkArya ca svargApavargAdikamasti, ' asvata 'parAbhyupagamAca nAsti puNyAdikabhityevaM sarve'pi tIrthakAH dvitIye zruta SaSThAdhyayanegarhAmAvatvaM tathya kthne| V // 117 // Jain Education a l T Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I parasparavyAghAtena pravRttAH, ato vayamapi yathAvasthitatacca prarUpaNato yuktivikalatvAdekAntadRSTiM garhAmo, nAparaM kimapi gamaH, satye ukte na kApi ga X, ekAntavAdaM nirAkurmaH, na paravAdino, rAgadveSavirahAnna kamapi garhAma iti gAthArthaH // 12 // etadeva spaSTataramAha na kiMci rUveNa'bhighArayAmo, sadiTThimaggaM tu karemo pAuM / ime kiTTie Ariehi, aNuttare sappurisehiM aMjU // 13 // vyAkhyA - bho gozAlaka ! vayaM na kaJcana bhramaNaM brAhmaNaM vA 'rUpeNa ' juguSpitAGgopAGgodghaTTanena jAtyAdimarmaprakAzanena[vA] garhAmaH, kevalaM svadRSTimArga prAduSkarmaH svadarzanaM prakAzayAmaH, athavA'nyadarzanaprarUpitaM mAgaM darzayAmaH, yathA - " brahmA lUzirA harirdRzi sarukU pAluptazino haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhuk somaH kalaGkAGkitaH / svarnAtho'pi visaMsthalaH khalu vapuH saMsthairupasthaiH kRtaH, sanmArgasvalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi // 1 // " ityAdi, etacca taireja svAgame paThyate, vayaM tu zrotAraH paraM na kasyApyapavAdaM kurmaH / ayamasmadIyo mArgaH 'anuttaraH ' pradhAnaH ' AyyaiH ' sarvajJeH [ kIrttitaH ] prarUpitaH ata eva ' aMjU ' iti vyakto, nirdoSatvAtprakaTaH x" netrairnirIkSya bilakaNTaka kITasarpAn samyagyathA vrajata tAnparihRtya sarvAn / zruti mArgadRSTidoSAn, samyag vi (cA) rayata ko'tra parApavAdaH 1 // 1 // " iti harSa 0 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga dvitIye dIpikAnvitam / dhyayane // 118 [RjurvA- akuTilaH iti gaathaarthH|| 13 // punarapi svadharmaprarUpaNAyAha u8 aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya paannaa| bhUyAhisaMkAi duguMchamANA, No garahatI busimaM kiMci loe // 14 // vyAkhyA-UdhistiryagadikSu ye tramAH sthAvarAzca ye prANinasteSAM pAlakaH 'bhRtAbhizaGkagA' prANyupamardazaGkayA sarva sAvadyamanuSThAnaM jugupmamAno naivAparaM lokaM kazcana 'garhate' nindati, kaH? 'busimaM 'ti saMyamavAniti, tadevaM rAgadveSarahitasya vastusvarUpAvirbhAvane na kA'pi gardA bhavati, tatrApi cedgardA syAttarhi uSNo'gniH zItamudakaM viSaM mAraNAtmakamityevamAdi na kizcidvastusvarUpamAvirbhAvanIyamiti gAthArthaH // 14 // sa evaM gozAlakamatAnusArI trairAziko nirAkRto'pi punaranyena prakAreNAha AgaMta'gAre ArAma'gAre, samaNe ubhIte Na uveti vAsaM / dakkhA hu saMtI bahave maNUsA, UNAtirittA ya lavAlavA ya // 15 // vyAkhyA-bho ArdrakumAra ! bhavatsambandhI yo'sau tIrthaGkara sa rAgadveSamayayuktaH, tathAhi-asau bhavattIrthakaraH AgantAgAraM-kArpaTikAdInAM sthAnaM dharmazAlA''dikaM, ArAmAgAraM udyAnAdikaM, tatrAsau na vasati-na tatra tiSThati bhayena / kiM tatra bhayakAraNaM tatra hAgantukAH bahavo 'dakSAH' prabhUtazAstravizAradAH manuSyAstiSThanti, tIto na tatra vAsaM kurute bhagavadviSaye goshaalkoktiH| / 118 // Jain Education intele Far Private & Personal use Oh MWWEjainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yataste svato'vamAH-hInA jAtyA[di]bhistaiH parAjitasya mahAzchAyAbhraMza iti bhayena na dharmazAlA''diSu vAsaM vidhatte / / kathambhRtAste paNDitAH ? lapantIti * lapAH' vAcAlAH ghoSitAnekatarkavicitradaNDakAH, tathA-na[a] lapA-maunavratikA | niSThitayogAH guTikAdiyuktA vA, yadvazAtparavAdinAmabhidheyaviSayA vAgeva na pravarte, tatastadbhayena yuSmattIrthakara AgantAgArAdau na bajatIti gAthArthaH // 15 // punarapi gozAlaka evAha mehAviNo sikhiyabuddhimaMtA, suttehi atthehi ya nicchayannA / pucchisu mA + aNagAra anne, iti saMkamANo na uveti tattha // 16 // vyAkhyA-bho ArdrakumAra ! bhavatsambandhI tIrthakata evaM jAnAti-yadyahaM dharmazAlAdiSu sthAsyAmi tadA tatra bahavo vizAradA medhAvino-grahaNadhAraNAsamarthAH, AcAryAdeH samIpe gRhItazikSAH, tathotpatyAdicaturvidhavuddhyupetAH, tathA sUtrArthaviSaye vinizcayajJAH-yathAvasthitasUtrArthavedinaste caivambhUtAH sUtrArthaviSayaM mA praznaM kApurityevaM zaGkamAna-stebhyo bibhyan dharmazAlAdiSu na tiSThati / ahaM taiH pRSTaH sannuttaraM dAtumamamarthastato mama chAyAnaMzo bhaviSyatI bhiyA na teSu madhye AyAti, tebhyo dUrata eva tiSThati, ata evAsau na jumArgaH, bhayayuktatvAttasya, tathA mlecchaviSayaM gatvA na kadAciddharmadezanAM cakAra, Aryadeze'pi na sarvatrApi[ ? apitu ]kutracit , ato viSamadRSTitvAdrAgadveSavaryasau iti // 16 // + Ne' iti pAdapUvivyayam / For Private & Personal use only Jain Education in dww.jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtraM dIpikA nvitam / // 119 // Jain Education [ etad ] gozAlaka mataM parihartukAma AIka Aha Pulsarahara bAlakiJcA, rAyAbhiogeNa kuo bhaeNaM / viyAgarejjA pasiNaM navAvi, sa kAmakicceNiha AriyANaM / / 17 / vyAkhyA- bho gozAlaka sahi bhagavAn prekSApUrva kAritayA nAkAmakRtyo bhavati, etAvatA anicchAkArI na bhavati / yo vimRzyakAritayA bhavati so'niSTamapi svaparAtmano nirarthakamapi kRtyaM kurvIta, bhagavA~stu sarvajJaH sarvadarzI parahitaikarataH [ kathaM ] svaparayornirupakArakamevaM kuryAt / tathA na cAsau bAlakRtyaH - bAlavadanAlocitakArI na parAnurodhAnnA'pi gauravAddharmmadezanAdikaM vidhatte, apitu yadi kasyacidbhavya satvasyopakArAya tadbhASitaM bhavati tena pravRttirbhavati, nAnyathA, tathA na rAjAbhiyogenAsau dharmadezanAdau kathaJcitpravarttate, tataH kutastasya bhayena pravRttiH 1 syAdityevaM vyavasthite kenacit kacitsaMzayakRtaM praznaM vyAgRNIyAd yadi tasyopakAro bhavati, upakAramantareNa na vyAgRNIyAd, yadivA anuttarasurANAM manaH paryavajJAninAM ca dravyamanasaiva tannirNayasambhavAdato na vyAgRNIyAdityucyate, yadbhavatA kathyate - vItarAgo'sau kimiti aari karotIti ? cedityAzaGkayAha - ' svakAmakRtyena ' svecchA [ cAri] kAritayA'sAvapi tIrthakra nAmakarmmaNaH kSapaNAya, na yathAkathaJcid, ato'sAvaglAna ' iha ' asmin saMsAre AyryakSetre copakArayogye AyryANAmupakArAya dharmadezanAM vyAgRhNIyAdasAviti gAthArthaH / / 17 / / kiJcAnyat dvitIye zruta0 SaSThA dhyayane yathopakAraM tIrtha kRddharmadezanA / // 119 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMtA va tatthA aduvA agaMtA, viyAgarejjA samiyAsupanne / aNAriyA daMsaNao parittA, iti saMkamANo Na uveti tattha // 18 // vyAkhyA-sa hi bhagavAn parahita karato gatvA'pi vineyAsana, athavA'pyagatvA yathA yathA bhavyasaccopakAro bhavati tathA tathA'rhanto dharmadezanAM vidadhati / upakAre sati gatvA'pi kathayanti, asati tu sthitA api na kathayantyato na teSAM rAgadveSasambhava iti / kevalamAzuprajJaH samatayA cakravartidramakAdiSu [pRSTo']pRSTo vA dharma vyAgRNIyAt / "jahA puNNassa katthaI, tahA tucchassa kathai" iti vacanAnna rAgadveSavAn , yatpunaranAryadezamasau na vrajati tatredamAha-anAryAH darzanato'pi 'pari' samantAditA' gatAH-prabhraSTA iti yAvat , tadevamasau bhagavAn [teSu] samyagdarzanamAtramapi na bhavatItyA. zaGkamAnastatra na vrajatIti / yadivA viparItadarzanA:-sAmpratakSiNo hyanAstei hi vartamAnasukhamevaikamaGgIkRtya pravartante, na pAralokikamaGgIkurvantyataH saddharmaparAGmukheSu teSu bhagavAna yAti, na punastadveSAdibuddhyeti / yaducyate tvayA-yathA'nekazAstravizAradaguTikAdisiddhavidyAsiddhAditIrthikaparAbhavabhayena na tatsamAje gacchatItyetadapi bAlapralapitaprAyaM, yataH-sarvatrasya bhagavataH samastaiH prAvAdurmukhamapyavalokayituM na zakyate, vAdastu darotsAdita evetyataH kutastatparAmavaH ? bhagavAstu kevalAlokena yatraiva svaparopakAraM pazyati tatraiva gatvApi dharmadezanAM vidhatte iti gAthArthaH // 18 // punaranyena prakAreNa gozAlaka Aha Jain Education in Arjwwjainelibrary.org Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra diipikaanvitm| // 120 pannaM jahA vaNie udayaTThI, Ayassa heuM pagareti saMgaM / taovame samaNe nAyaputte. icceva me hoti matI viyakA // 19 // vyAkhyA-bho AdrakumAra ! yathA kazcidvaNika ' udayArthI' lAbhArthI 'paNyaM ' vyavahArayogyaM bhANDaM karpUrAguru. kastUrikA'mbarAdikaM gatvA dezAntaraM vikrINAti, tathA 'Ayasya' lAbhasya 'hetoH' kAraNAnmahAjanasaGgaM vidhatte, tadu-N pamo'yamapi bhavatIrthakaraH 'zramaNo' jJAtaputraH ityevaM me matirbhavati vitarko-mImAMsA veti gAthArthaH // 19 // ___ evamukte gozAlakena AIka Aha Na kujjA vihuNe purANaM, ciccA'maI tA[i]ya i(?)sAha evaM / pa(ttA)nnA [etto]vayA baMbhavatitti vuttA, tassodayaTThI samaNe tibemi // 20 // ___vyAkhyA-mo gozAlaka! yo'yaM vaNigdRSTAnto darzitaH, sa kiM sarvato dezato vA sadRkSaH ? yadi dezatastato na na: ( asmAkaM ) kSatimAvahati, yato vaNigyatraiva lAmaM pazyati tatraiva kriyAM vyApArayati, na yathAkathazciditi, etAvatA sAdharmyamastyeva / atha sarvasAdhamryeNa, tanna yujyate, yato bhagavAn viditavedyatayA sAvadyAnuSThAnarahito navaM karma na kuryAt , tathA vidhunaya-tyapanayati purAtanaM yadbhavopagrAhikarma baddhaM, tathA tyaktvA 'amati' vimati 'trAyI' bhagavAn 'tAyI vA' | mokSaM prati mamanazIlo bhavatIti, etAvatA ca sandarbhaNa 'brahmaNo' mokSasya vrataM brahmavratamityetaduktaM, tasmithokte tadarthe va dvitIye zruta. SaSThAdhyayaneyathopakAraM tIrthakRddharmadezanA / // 120 // Jain Educationtin a l INAL Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuSThAne kriyamANe tasyodayasyArthI-lAbhArthI zramaNa iti bravImyahamiti // 20 // na caivambhRtA vaNija iti punarArdrakumAro darzayitamAha samArabhaMte vaNiyA bhUyagAmaM, pariggahaM ceva mamAyamANA / te NAtisaMjogamavippahAya, Ayassa heuM pakaroti saMgaM // 21 // vyAkhyA-te hi vaNijazcaturdazaprakAramapi bhUtagrAma samAramante, tadupamaIkAH kriyAH pravarsayanti krayavikrayA zakaTa. vAhanoSTramaNDalikA( zvAnA )dibhiranuSThAnairiti, tathA parigrahaM dvipadacatuSpadAdikaM mamIkurvanti, te hi vaNijo jAtibhiH saha saMyoga ' aviprahAya ' aparityajya 'Ayasya' lAbhasya hetorapareNa sArddha saGga' sambandhaM kurvanti / bhagavAstu-SaDjIvarakSAparo'parigrahastyaktasvajanapakSaH sarvatrApratibaddho dharmA''yamanveSayan gatvA'pi dharmadezanAM vidhatte, ato magavato vaNigbhiH sArdhaM na sarvasAdharmyamastIti gAthArthaH // 21 // punarapi vaNijAM doSamudbhAvayannAha vittesiNo mehuNasaMpagADhA, te bhoyaNaTTA vaNiyA vayaMti / vayaM tu kAmehi ajjhovavannA, aNAriyA pemarasesu giddhA // 22 // vyAkhyA-vaNijo vitaiSiNastathA ' maithune ' strIsampa 'sampragADhA' adhyupapannAstathA te bhojanArtha-mAhArArtha vaNija itazcetazca vrajanti vadanti vA, tA~stu vaNijo vayamevaM amo-yathete kAmeSvadhyupapannAH-gRddhAH, anAryA raseSu ca sAtA Jain Education intemer inelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikA nvitam / / / 121 / / Jain Education Internat gauravAdiSu 'gRddhA' mUrcchitAH, na tvevambhUtA bhagavanto'IntaH, kathaM teSAM taiH saha sAdharmyamiti dUrata eva nirasteSA katheti gAthArthaH / / 22 / / kiJca tesiM ca AraMbhagaM caiva pariggahaM ca, aviussiyA Nistiya AyaMdaDA / udae jaM vayAsI, cauraMtaNatAya duhAya Neha // 23 // vyAkhyA - ArambhaM parigrahaM ca ' abhyutsRjya ' aparityajya tasminnevArambhe parigrahe ca nizcayena ' sRtA ' baddhAnisRtA vaNijo bhavanti / tathA AtmadaNDA asadAcArapravRtteriti bhAvo'pi ca teSAM vaNijAM parigrahArambhavata sa 'udayo' lAbho yadarthe te pravRttAH yaM ca tvaM lAbhaM vadasi sa teSAM 'caturantaH' caturgatiko yaH saMsAro'nantastasmai - tadarthaM bhavatIti, [tathA] duHkhAya ca bhavati / atastvamarhatAM vaNijAM sAmyaM mA kurviti gAthArthaH / / 23 / / etadeva darzayitumAhagatie'NaJcaMtiya udae se, vayaMti te do vi guNodayaMmi / se udaya sAtimaNaMtapatte, tamudayaM sAhayai tAi NAI // 24 // vyAkhyA - aho gozAlaka ! sa vaNijAM lAbho naikAntikaH, lAbhArthaM dhAvatAmalAbho'pi syAt sa tu lAbha Atyantiko'pi na - avazyaM sarvakAlabhAvyapi na, kadAcitsyAt kadAcinneti vyApAravido vadanti / tau ca dvAvapi bhAvau vigataguNodayau, kimuktaM bhavati 1 kiM tenodayena-lAbhena / yo naikAntiko nAtyantikatha anarthAya ca pratyuta syAt / tathA dvitIye zruta* SaSThAdhyayane vaNijaissa hAsAdharmya bhagavataH // // 121 // linelibrary.org Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavataH sarvakSasya yo lAmaH sa kevalajJAnaprAptilakSaNo nirjarArUpa eva, sa tu sAdhananto lAma iti, evaMvighalAmasahito bhagavAn anyeSAmapi tAdRgvidhameva lAbhaM dadAti / kathambhUto bhagavAn ? pAyI, AsanasiddhigamanAnAM vANakaraNAt sathA ' jJAtI' bAtazatriyavaMzodbhavaH athavA 'jJAtI' viditasamastavedya ityarthaH / tadevambhUtena bhagAtA teSAM vaNijAM nirvivekinAM kathaM sarvasAdharmya ? kathaM vA taiH saha bhagavataH upamAnaM dIyata ? iti gAthArthaH // 24 // sAmprataM devakRtasamavasaraNapadmAvalIdevacchandakasiMhAsanAdikopabhogaM kurvanapyAdhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvakathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGkayAha AIkumAra: ahiMsayaM savapayANukaMpI, dhamme ThitaM kmmviveghe| tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te paDirUvameyaM // 25 // __ vyAkhyA-mo gozAlaka ! asau bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvannapyahiMsannupabhogaM karoti, etaduktaM bhavati-na hi tatra bhagato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, samatRNamaNiloSTu kAzcanatayA tadupabhogapravRtte devAH pravacanaprabhAvanAhetoH samyaktvanirmalIkaraNArthamahadbhaktibhAvitAH santaHpravacante, ato'sau bhagavAna hiMsakA, tathA sarvaprajA'nukampakaH / evambhUtaM bhagavantaM dhameM vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta AtmakalpaM kurvanti vaNigAdibhirudAharaNaretaccAbodhe-ravijJAnasya pratirUpaM vartate / ekaM tAvadidamajJAnaM-yatsvataH kumArgapravartanaM dvitIyaM ca yadbhagavatAmapi jaga vA vidyate taata: mamAcA Jain Education Internatio halibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yagaDAGga-IN dvandyAnAM sarvAtizayanidhAnabhUtAnAmitaraiH samatvApAdanamiti gAthArthaH // 25 // sUtraM / ___ sAmpratamArdrakumAramapahastitagozAlakaM tato bhagavadabhimukhaM gacchantaM dRSTvA'pAntarAle zAkyaputrIyA bhikSava idamucuryadeta dIpikA- NigdRSTAntaM gozAloktaM tvayA duSitaM tacchobhanaM kRtaM bhavatA, yato bAhyamanuSThAnaM zUnyaprAya antaraGgamanuSThAnameva pradhAnaM nvitam / mokSAcaM jJAtavyam / asmatsiddhAnte 'pyevameva vyAvayete, bho ArdrakakumAra! tvaM sAvadhAnatayA maduktamavadhArayeti bhaNitvA te bhikSavaH aantraanusstthaansmrthkmaatmiiysiddhaantaavirbhaavnaayedmaahuH| // 122 // pinnAgapiMDImavi viddhu sUle, kei paejjA purise imetti / alAuyaM vAvi kumAraetti, sa lippatI pANivaheNa amhaM // 26 // vyAkhyA-'piNyAkaH' khalastasya 'piNDi'mina khala zakalamacetanamapi kvApi sthAne patitaM dRSTvA tadupari kenacinnaiyatA prAvaraNaM ( vastraM ) khalopari prakSipta, tacca mlecchena kenApyanveSTuM pravRttena puruSo'yamiti matvA khalapiNDyA saha gRhItaM, to'sau gleccho karUveSTitAM tAM khalapiNDi puruSabuddhyA zUle protAM pAvake paceta , tathA 'alAbukaM' tumbakaM kumArako'yamiti matvA agnAveva papAca, sa caivaM cittasya duSTatvAtprANivadhajanitena pAtakena lipyate, asmasiddhAnte cittamUlatvAcchubhAzubhabandhasya, azubhapariNAmena bandhaH, acittaprAmANyAdakurvannapi prANAtipAtaM prANighAtaphalena yujyata iti gAthArthaH / / 26 // amumeva dRSTAntaM veparItye vAha dvitIye zruta paSThAdhyayane gozAlakoktavaNigdRSTAntaH syAsiddhatvam / Son / / 122 // Jain Education in For Private & Personal use Daly jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern ahavA vividdhUNa milakkhu sUle, pinnAgabuddIi naraM pajA / kumAragaM vAvi alAuyaMti, na lippai pANivaNa ahaM // 27 // vyAkhyA - athavA'pi satyapuruSaM khalabuddhyA kazcinmlecchaH zUle protamagnau pacet, tathA kumArakamalAbubuddhyA'gnAvevapacet, na cAsau prANibadhajanitena pAtakena lipyate'smAkamiti gAthArthaH // 27 // kiJcAnyat purisaM ca viddhUNa kumAragaM vA, sUlaMmi kei payae jAyatee / pinnAyapiMDaM satimAruhettA, buddhANa taM kappati pAraNAe // 28 // vyAkhyA - puruSaM vA kumArakaM vA zUle viddhA kazcitpacet vahnau khalapiNDIyamiti matvA ' satIM' zomanAM vadetat buddhAnAmapi pAraNAya kalpate-yogyaM bhavati, kimutApareSAm 1 evaM manamA asaGkalpitaM karma na lagatIti gAthArthaH // 28 // punaH zAkya eva dAnaphalamadhikRtyAha- siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae niti [Niya ] e bhikkhuyANaM / te punnakhaMdhe sumahajjiNittA, bhavaMti Aropa mahaMtasattA // 29 // vyAkhyA - snAtakA bauddhamate pradhAnA darzaninasteSAM bhikSukANAM sahasradvayaM nije ' zAkyaputrIye dharme vyavasthitaH jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yagaDAGga Ni dvitIye zruta. dIpikAnvitam / / AdrakumAreNa kRtaMbauddhAnA pratyuttaram / kazcidupAsakaH pacanapAcanAdyapi kRtvA bhojayet samAMsaguDadADimena iSTena bhojanena, te mahAsacAH puruSAH zraddhAlayaH puNyaskandha [su]mahAntaM samAvayaM-arjayitvA tena ca puNyaskandhenA''ropyAkhyA devA bhavanti, sarvocamA devagati gacchantItyarthaH // 29 // tadevaM buddhena dAnamUlaH zIlamUlazca dharmaH praveditaH, tadehyA-gaccha bauddhasiddhAntaM prapadyasvetyevaM bhikSukarabhihitaH sannAIko'nAkulayA dRSTyA tAn vIkSyovAcedaM vakSyamANamityAha ajogarUvaM iha saMjayANaM, pAvaM tu pANANa pasajjha kaauN| abohie doNha vitaM asAhU, vayaMti jeAvi paDissuNaMti // 30 // vyAkhyA-aho zAkyaputrIyAH ! 'iha' asmin bhavadIye zAkpamate 'saMyatAnAM ' bhikSugAM yaduktaM bhojanaM tadayo. [gyarUpa-mayogya, tathAhi-ahiMsArthamutthitasya triguptiguptasya paJcasamitisamitasya sataH pratrajitasya samyagjJAnapUrvikA kriyAM kurvato mAvazuddhiH phalavatI bhavati, tadviparyastamatestvajJAnAvRtasya mahAmohAkulIkRtAntarAtmatayA khalapuruSayorapi vivekamajAnataH kRtastyA bhAva zuddhiH ? ato'tyantamayuktametaduddhamatAnusAriNAM yatkhalabuddhyA puruSasya zalapotanapacanAdikaM, tathA buddhasya cA'nma[piNyAka]buddhyA pizita(mAMsa)makSaNAnumatyAdikamityetadAha 'prAgAnA'mindriyAdInAmapagamanena tu pApameva kRtvA rasasAtagauravAdigRddhAstadabhAvaM vyAvayeyanti, etacca teSAM pApAbhAvavyAvarNanamabaudhyai-abodhilAbhArtha tayo Jain Education into Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yorapi sampadyate ato'mAdhvetat , kayoyorityAha-ye vadanti piNyAkabujhyA puruSapAke'pi pAtakAmAvaM ye ca tebhya: zRNvanti tayordvayorapi vargayorasAdhvetaditi / apica-nAjJAnAvRtamahajane mAvazusyA zuddhirbhavati, yadi syAtsaMsAramocakAdI. nAmapi tahi kamavimokSaH syAt, tathA mAvazuddhimeva kevalAmabhyupagacchatAM bhavatAM zirastuNDamuNDanapiNDapAtAdikaM caityakarmAdikaM cAnuSThAnamanarthakamApadyate, tasmAnnaivaMvidhayA bhAvazuddhyA zuddhirupajAyata iti sthitamiti gAthArthaH // 30 // athAkaH svapakSAvirbhAvanAyAha uhuM aheyaM tiriyaM disAsu, vinnAya liMgaM tasathAvarANaM / bhUyAbhisaMkAi duguMchamANe, vade karejA vi kao viha'sthi // 31 // vyAkhyA-Urddhamadhastiryaka sarvAsu dikSu prasAnAM sthAvarANAM ca liGga-calanaspandanArodbhavacchedamlAnAdikaM vijJAya bhUtAbhizaGkayA-jIvopamardo'tra bhaviSyatItyevaM buddhyA sarvamanuSThAna jugupsamAnastadupamaI pariharan ' vadet ' dharma kathayetkuryA-IN dapyataH kuto'stIhAsminnevambhate'nuSThAne kriyamANe procyamAne vA'smatpakSe yuSmadApAdito doSa iti gAthArthaH // 31 // atha khale puruSabuddhayA asambhavameva darzayitumAha purisetti pinnaMti [vinnatti] na eya asthi, aNArie se purise tahA hu| ko saMbhavo ? pinnagapiMDiyAe, vAyA vi esA buiyA asaccA // 32 // Jain Education Ww.jainelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga zruta diipikaanvitm| // 124 // vyAkhyA-tasyAM piNyAkapiNDayAM puruSo'yamityevaM mahAmUrkhasyApi [vijJaptireva nAsti ] matirIdRzI na jAyate, tathA N| dvitIye khale'pi yaH puruSamati manyate sa anArya evAsau yaH puruSameva khalo'yamiti matvA hate'pi nAsti doSaH ityevaM vadeva , tathAhi-kaH sambhavaH ? piNyAkapiNDayAM puruSabuddharityato vAgapIyamasatyA, IgmASAyA bhASako'pi nirviveka azubhaM karma | vAcA'pi badhnAti anantaM ca saMsAraM rulatIti gAthArthaH / / 32 / / kizca avAcyatvaM vAyAbhioeNa jamAvahejjA, No tArisaM vaaymudaahrijaa| mAMsabhakSaNaaTThANameyaM vayaNaM guNANaM, No dikkhie bUya surAlameyaM // 33 // vyAkhyA-vAcA'miyogo-vAgabhiyogastenApi yasmAtpApamAvata , ato vivekI-bhASAguNadoSajJo na tAdRzIM 'vAcaM' bhASAmudAhareta-na vadet / yata evaM tato'sthAnametadvacanaM guNAnAM, ato yaH prabajitaH [ udAraM-suSTu paristharaM] IN IdRzamasAraM vacanaM na brUyAt / tadyathA-piNyAko'pi puruSaH puruSo'pi piNyAkaH tathA'lAvukameva bAlako bAlaka evaM alAbukamiti gAthArthaH / / 33 // sAmpratamArdraka eva taM bhikSukaM yuktiparAjitaM santaM solluNThaM vibhaNiSurAha laddhe (hu) aTTe aho !! eva tubbhe, jIvANubhAge suviciMtie ya / putvaM samudaM avaraM ca puTuM, oloie pANitalaTThie vA // 34 // 124 // For Private & Personal Use Oy jane brary.org Jan Education Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern vyAkhyA - aho bhicavaH / evaMvidhAmyupagame yuSmAbhireva labdhaH ' artho' vijJAnaM yathAvasthitaM tattvamiti tathA'vagataH sucintito bhavadbhirjIvAnAmanubhAgaH karmavipAkastatpIDA iti, tathA evambhUtena vijJAnena bhavatAM yazaH pUrva samudramaparaM samudraM ca spRSTaM - gatamityarthaH tathA bhavadbhirevaM [vigha] vijJAnAvalo kenAvalokitaH pANitalasthita ivAyaM loka iti aho ! Hai vijJAnAtizayo !! yaduta-piNyAkapuruSayoralA bukacAlakayorvA bAte [ pApasya ] karmmaNo mAtrAbhAvaM prAkrU kalpitavanto bhavanta iti gAthArthaH || 34 || athArdrakaH parapakSaM dUSayitvA svapakSasthApanAyAha jIvANubhAgaM suviciMtayaMtA, AhAriyA annavihIi sohiM / na viyAgare channapaopajIvI, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 35 // vyAkhyA - jinazAsanapratipannAH [ sarvajJoktamArgAnusAriNo ] jIvAnAmanubhAga - mavasthAvizeSaM tadupamardena pIDAM vA suSThu ' vicintayantaH ' paryAlocayantaH annavidhau zuddhi ' AhRtavantaH ' svIkRtavanto dvicatvAriMzadoSahitena zuddhenAhAreNAhAraM kRtavanto, natu yathA bhavatAM pizitAdyapi pAtrapatitaM na doSAyeti, evaMvidhaM vaco'pi jainA maharSayo na bhASante / bhavantaH kIdRzAH ? channapadopajIvinaH, hiMsAsthAnopajIvina ityarthaH, na tAdRzA jainA munayaH teSAM hi munInAM nirdoSAhAragrahaNena SaT kAyapratipAlanena tIrthaGkarAnuyAyI dhammoM jJeya iti gAthArthaH || 35 || punarArdrakumAraH kathayati - jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikA nvitam / / / 125 / / Jain Education Int siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae nii[niya ] e bhikkhuyANaM / asaMjae lohiyapANi se U, niyacchatI garihamiva loe || 36 || vyAkhyA- ' snAtakAnAM ' bauddhabhikSUNAM nityaM yaH sahasradvayaM bhojayedityuktaM prAk tasya yo lAbhaM vakti so'yato 'lohitapANiH ' rudhirArdrapANiranArya iva 'nindAM' jugupsApadavIM ihaloka eva nizvayena gacchati paraloke cAnAryagamyAM gatiM gacchati, evaM tAvatyAdyAnuSThAnAnumantRNAmAtrabhUtAnAM yaddAnaM tatkarmmabandhAya kevalaM, na lAbhAyeti gAthArthaH ||36|| kizca - thUlaM ubhaM iha mAriyANaM, uddiTThabhattaM ca pagappaittA / taM loNa telleNa uvakkhaDittA, sapippalIyaM pagati maMsaM // 37 // vyAkhyA - 'sthUla' mahAkAya mupacitamAsazoNitaM 'urabhraM' UraNakaM 'iha' zAkyazAsane bhikSukamaGghodezena vyApAdyaghAtayitvA tathoddiSTamaktaM ca prakalpayitvA [ vikarthya vA taM ] urabhraM tanmAMsaM vA lavaNatailAbhyAmupaskRtya - pAcayitvA sapippalI kaM samaricaM aparasa~skArakadravyasamanvitaM prakarSeNa makSaNayogyaM maoNsaM kurvantIti gAyArthaH // 37 // sa~skRtya ca yatkurvanti taddarzayitumAha dvitIye zruta0 mAMsazInAM bauddhAnA mAnAryagamyagatigAmitvam / // 125 // jainelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM bhuMjamANA pisita pabhUtaM, no uvalippAmo vayaM raeNaM / iccevamAhaMsu aNajadhammA, aNAriyA bAla rasesu giddhA // 38 // vyAkhyA-'tat ' pizitaM zukrazoNitasambhUtamanAryA itra bhuJjAnA api prabhUtaM tadrajasA-pApena karmaNA na vaya. mupalipyAmahe ityevaM dhASTayopetAH procuranAryA 'bAlA' vivekarahitAH 'raseSu'mAMsAdiSu 'gRddhAH' mUJchitAH, ityetaca teSAM mahate anarthAyeti gAthArthaH / / 38 // etadeA darzayati je yAvi bhuMjaMti tahappagAraM, sevaMti te pAvamajANamANA / maNaM na eyaM kusalA karitI, vAyA vi esA buiyA u micchA // 39 // vyAkhyA-ye cApi rasagAravagRddhAH zAkyopadezavartinastathAprakAra sthUlorabhrasambhUtaM ghRtalavaNamaricAdisaMskRtaM pitritaM bhuJjante pApamajAnAnAH nirvivekinaH sevanteka tadevaM mahAdoSaM mAMsamakSagamiti matvA yadvidheyaM taddarzayati-tadevambhUtaM mAMsAda * " yaduktaM-hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya ya-dvImatsaM rudhirA vilaM kRmigRhaM durgandhipUyAvilam / zukrAmRkprabhavaM nitAntamalinaM madbhiH sadA ninditaM, ko bhute narakAya rAkSamasamo mAMsaM tdaatmdrhH||1|| tathA-mAMsa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihAdyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 2 // (tathA)-yoni yasya ca mAMsamubhayoH pazyatAntaram / ekasya kSaNikA tRpti-ranyaH prAgairviyujyate // 3 // " iti harSa. JainEducation a l For Private & Personal use only W ww.jaineliterary.org. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 126 // Jain Education Inte nAbhilASarUpaM mano-ntaHkaraNaM ' kuzalA ' nipuNA na kurvanti, mahApApahetutvA [tadabhilASA]nmano nivarttayantI tyarthaH / AstAM bhakSaNaM vAgadhyeSA " na mAMsa bhakSaNe do + Sa0 " ityAdikA vAmapyuktA mahate pAtakAyeti matvA vaco'pi na vAcyamiti gAthArthaH // 39 // na kevalaM mAMsAdanameva tyAjyamanyadapi mumukSUNAM pariharttavyamiti darzayitumAhasavesi jIvANa dayaTTayAe, sAvajjadosaM parivajjayaMtA | tassaMkiNo isiNo nAyaputtA, uddiTThabhattaM parivajjayaMti // 40 // vyAkhyA - sarveSAM jIvAnAM sukhAbhilASiNAM duHkhadviSAM na kevalaM paJcendriyANAmeveti sarva grahaNaM, ' dayA'thaM ' dayAnimittaM sAvadyArambhaM mahAsadoSaM matvA taM parivarjayantaH [tacchaGkino-doSazaGkinaH ] sAdhavo jJAtaputrIyA maharSayaH ' uddiSTaM ' sAdhudAnAya kalpitaM yadbhaktapAnAdikaM, tat parivarjayantIti gAthArthaH // 40 // kizvabhUyAbhisaMkAi durguchamANA, sabesi pANANa nihAya daMDaM / tamhA Na bhuMjaMti taha pagAraM, eso'Nu dhammo iha saMjayANaM // 41 // x " nivRttistu mahAguNAya, yaduktaM zrutvA duHkhaparamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgati, ye kurvanti zubhodayena viratiM mAMsAdanasyAdarAt / saddIrghAyuradUSitaM gadarujA sambhAvya yAsyanti te, martyeSUdbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca // 1 // " iti harSa0 / +" So, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA / / 1 / / "9 dvitIye zruta0 uddiSTa bhaktasyApi varjanI yatvaM jaina zramaNA nAm / // 126 // w.jainelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'bhUtAbhizaGkathA' bhRtopamaIzaGkayA sAvadyamanuSThAnaM 'jugupsamAnAH' pariharantastathA sarveSAM prANinAM 'daNDaH' samupatApastaM 'ni[ dhAya hAya ' tyaktvA samyagutthAnenotthAya satsAdhavo yatayastato na bhuJjante tathAprakAramazuddha-IN jAtIyamAhAramiti, eSo'nudharmaH iha pravacane saMyatAnAM-yatInAM tIrthakarAcaraNAdanu-pazcAdAcaryate[ ityanunA vizeSyate ], yathA tIrthakaraunirdoSAhAragrahaNaM kRtaM tathA tadanusAribhiH sAdhubhirapi tathaiva vidheyaM, yadvA'Nuriti stokenApyaticAreNa bAdhyate zirISapuSpamiva sukumAro'yaM dharma iti gAthArthaH / / 41 / kizcAnyat niggaMthadhammami imaM samAhi, assiM suThiccA aNihe carejA / buddhe muNI sIlaguNovavee, accattha[o]taM pAuNatI silogaM // 42 // vyAkhyA-nirgranthadharme-zrutacAritrarUpe kSAntyAdike vA sarvajJokte vyavasthitaH 'ima' pUrvoktaM samAdhimanuprApto'smiMzcAzuddhAhAraparihArarUpe samAdhau susthi[tvA]na: ' aniho' mAyArahito'sneho vA sAdhuH saMyamAnuSThAnaM careta , tathA buddho'vagatatacyo 'muniH' kAlatrayavedI, tathA zIlena krodhAdyupazamarUpeNa guNezva-mUlottaraguNabhUtairupeto-yuktaH ityevaM guNa. kalito'tyarthaM saMtoSAtmikA zlAghA' prazaMsAM loke lokottare cAvApnoti, tathA coktam-" rAjAnaM tRNatulyameva manute zakre'pi naivAdaraH, vittopAjenarakSaNavyayakRtAH prApnoti no vednaaH| saMsArAntaravalupIha labhate zaM. muktavanirbhayaH, santoSAtpuruSo'mRtatvamacirAdyAyAtsurendrArcitaH // 1 // " ityAdi // 42 // JainEducation inayak 12 For Privats&Personal use Only w.jainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga NI sUtraM dIpikA- 4 // 127 // ___ tadevamAkakumAraM nirAkatagozAlakAjIvakacauddhamatamabhisamIkSya sAmprataM dvijAtayaH procustadyathA-mo ArdrakakumAra! dvitIye zobhanamakAri bhavatA yadete vedabAhye dve api mate niraste, tatmAmpratametadapyAhataM vedavAkhamevAtastadapi nAzrayaNAI zruta bhavadvidhAnAM, tathAhi-bhavAn kSatriyaH, kSatriyANAM ca sarvavarNottamA brAhmaNA evopAsyAH, na zUdrAH, ato yAmAdividhinA SaSThAbhyane | brAhmaNa sevaiva yuktimatItyetatpratipAdayannAha brAhmaNaiH siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Ni[yae]tie mAhaNANaM / svamata te punnakhaMdhaM sumaha'jaNittA, bhavaMti devA iti veyavAo // 43 // prakAzana vyAkhyA-SaTkarmAbhiratAH vedAdhyApakAH zaucAcAraparatayA nityasnAyino brahmacAriNo dvijAH snAtakA ucyante, mAkumAteSAM nityaM sahasradvayaM ye bhojayeyuH kAmikAhAreNa, te samupArjitapuNyaskandhAH santo devAH svarganivAsino bhavantItyevambhUto raane| vedavAda iti gAthArthaH // 43 // athAIka etadpayitumAha siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Ni[yae]tie kulAlayANaM / se gacchati loluyasaMpagADhe, tivAhitAvI NaragAbhisevI // 44 // vyAkhyA-snAtakAnAM sahasradvayamapi nityaM ye bhojayanti, kimbhUtAnAM ? 'kulAlayAH' mArjArAstatsadRzAH dvijA:jJAtavyAH, yataH-sAvadyAhAravAJchayA sarvadA sarvagRheSu mArjArA iva bhramanti, evaMvidhAnAM nindyajIvikAjIvanAnAM sahastra // 127 // For Private & Personal use only W ww.jaineltray.org Jan Education Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvayaM yo bhojayetso'satpAtranikSiptadAnastaiH snAtakai zaNaiH saha narake bahuvedane [gacchati] etAvatA trayastriMzatsAgarAyunArako jAyate iti gAthArthaH / / 44 // api ca dayAvaraM dhamma duguMchamANe, vahAvahaM dhamma pasaMsamANe / egaMpi je bhojayati asIlaM, nivo NisaM jAti ko'surehiM ? // 45 // vyAkhyA-[dayayA varaM]dayAvaraM dharma 'jugupsamAno' nindana tathA 'vadhAtmakaM' prANyupamAtmakaM dharma prazaMsan ekamapi 'azIla' viratirahitaM SaTkAyopamana yo bhojayet , ekamapi, kimpunaH prabhUtAn ?'nRpo' rAjA'nyo vA yaH kazcinmUDhamati. rdhArmikamAtmAnaM manyamAnaH, sa varAko nizeva nityAndhakAravAnizA-narakabhUmistAM yAti, kutastasyAsureSvapyadhamadeveSu prAptiriti gaathaarthH||45|| tadevamArdrakumAraM nirAkRtabrAhmaNavAda bhagavadantikaM gacchantaM dRSTvA ekadaNDino'ntarAla evocustadyathA-bho AIkakumAra! zobhanaM kRtaM bhavatA, yadete sarvArambhapravRttA gRhasthAH zabdAdiviSayaparAyaNA mAMsAzino rAkSasakalpA dvijAtayo nirAkRtAH, sAmpratamasmasiddhAntaM zRNu, zrutvA cAvadhAraya, asmasiddhAntabhavasiddhAntayorna ko'pi bhedo'sti, ityetadarzayitumAha duhao vi dhammami samuTThiyAmo, assi suThiccA taha esakAlaM / AyArasIle buie'ha NANe, Na saMparAyammi visesamasthi // 46 // rininelibrary.org Jain Education in Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta. SaSThAdhyayane ekadaNDimataprakAzanam / avamaDA vyAkhyA-yo'yamasmaddhammo bhavadIyazcAhataH sa ubha yarUpo'pi kathazcitsadRzaH, yataH yuSmAkaM mate jIvAstitve puNyasatraM pApabandhamokSAnAmapi sadbhAvaH, asmAkamapItya mevA'sti / asmAkamapi pazca yamAH ahiMmAdyAH, bhavatAM ca ta eva paJca mahA. dIpikA bratarUpAH, tathendriyanoindriyaniyamo'pyAvayostulya eva, tadevamubhayasminnapi dharme bahusamAne samyagutthAnotthitA yuyaM vitam / vayaM ca tasmAddhammeM suSTu sthitAH, pUrvasminkAle vartamAne edhye ca yathAgRhItapratijJAnivoDhAro, na punaranye, yathAvatezvarayAga. vidhAnena pravrajyAM muktavanto muzcanti mokSyanti ceti, tathA''cArapradhAnaM zIlamuktaM yamaniyamalakSaNaM, na phalgukalaka1128 kuhakAjIvanarUpaM, athAnantaraM jJAnaM ca mokSAGgatayA'bhihitaM, tacca zrutajJAnaM kevalAkhyaM ca, yathAsvamAvayordarzane prasiddhaM, tathAprANino yatra svakarmabhirdhAmyante sa 'samparAyaH' saMsArastasmizcAvayorna vizeSo'stIti gAthArthaH // 46 // punarapyekadaNDinaH procuH avattarUvaM purisaM mahaMtaM, saNAtaNaM akkhayamavayaM ca / savesu bhUtesu vi savato so, caMdo va tArAhi samattarUve // 47 // vyAkhyA-'puruSa' jIvaM yathA mavanto'bhyupagatavantastathA vayamapi, kathambhUtaM jIvaM ? amUrttatvAdavyaktarUpaM karacaraNazirogrIvAdyavayavatayA na lakSyate, tathA 'mahAntaM ' lokavyApinaM tathA 'sanAtana' zAzvataM-dravyArthatayA nityaM, nAnAPJ vidhagatisambhave'pi caitanyalakSaNAtmasvarUpasyApracyutestathA''kSataM' kenacitpradezAnAM khaNDazaH kartumazakyatvAttathA''vyayaM // 128 // Jain Education Far Private & Personal use Oh SMBEjainelibrary.org a l hA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter anantenApi kAlenaikasyApi pradezasya vyayAbhAvAt tathA sarveSvapi bhUteSu kAyAkArapariNateSu pratizarIraM 'sarvataH ' sAmastyAbhiraMzatvAdasAvAtmA sambhavati, kimi [1 ka i]tra ? ' candra iva zazIva, tArAbhirazvinyAdibhirnakSatrairyathA ' samastarUpa: ' sampUrNaH sambandhamupayAtyevamamAvaNyAtmA pratyekaM zarIraiH saha sampUrNaH sambandhamupayAti / tadevamekadaNDi bhirdarzanasAmyApAdanena sAmavAdapUrvakaM svadarzanAropaNArthamAdre kakumAro'bhihito, yatraitAni sampUrNAni nirUpacaritAni pUrvoktAni vizeSaNAni dharmasaMsArayorvidyante sa eva pakSaH sazrutikena samAzrayitavyo bhavati etAni cAsmadIya eva darzane yathoktAni santi, nA''rhate, ato bhavatApyasmadIyameva darzana mabhyupagantavyamiti gAthArthaH // 47 // athArdrakakumArastaduttaradAnAyAha evaM Na mijaMti na saMsarati, na mAhaNA khattiya vesa pesA / kIDA ya pakkhI ya sarIsivA ya, narA ya sabai taha devalogA // 48 // vyAkhyA - yadivA prAktanaH zlokaH 'anyattaruva'mityAdiko vedAntavAdyAtmA'dvaitamatena vyAkhyAtavyastathAhi -te ekamevAvyaktaM puruSamAtmAnaM mahAntamAkAzamitra sarvavyApinaM sanAtana [mananta ] makSayamavyayaM sarveSvapi bhUteSu ' sarvataH ' sarvAtmaarsat sthita ityevamabhyupagatavanto yathA sarvAsvapi tArAsveka eva candraH sambandhamupayAtyevamapAvapIti, asya coradAnAyAha - ' evaM 'mityAdi yathA bhavatAM darzane ekAntenaiva nityo'vikArI cAtmA'bhyupagamyate ityevaM padArthAH wjainelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGgasUtra 0 dIpikAnvitam / 129 / / Jain Education In sarve'pi nityAstathA ca sati kuto bandhamavadbhAvaH 1 bandhAbhAvAca na nArakatiryaGna rAmaralacaNacaturgatikaH saMsAro, mokSAbhAvAcca nirarthakaM vratagrahaNaM bhavatAM paJcarAtropadiSTayamaniyamapratipattizva, evaM ca yaducyate bhatratA - yathA 'Avayostulyo dharma' iti tadayuktamuktaM yato na kathaJcidAvayoH sAmyaM, kiJca sarvavyApitve satyAtmano vikAritve cAtmAdvaite cAbhyu pagamyamAne narakatiryaGganarAmarabhedena bAlakumArasubhagAdurbhagADhya daridrAdibhedena vA na mIyeran-na paricchidyeran, nApi svakarmmapreritA nAnAgatiSu saMsaranti, sarvavyApitvAdekatvAdvA, tathA na brAhmagA na kSatriyA na vaizyA na preSyA na zUdrA nApi kI pakSisarIsRpAzca bhaveyuH tathA narAca sarve'pi devalokAcetyevaM nAnAgatibhedena na bhiyeran ato na sarvavyApyAtmA tathA nApyAtmA'dvaitavAdo jyAyAn yataH pratyekaM sukhaduHkhAnubhavaH samupalabhyate, tathA zarIratvakparyantamAtra evAtmA, tatraiva guNavijJAnopalabdheriti sthitaM, tadevaM vyavasthite yuSmadAgamo yathArthAbhidhAyI na bhavati, asarvajJa praNItatvAd, asarvajJapraNItatvaM caikAntapacasamAzrayaNAditi // 48 // evamasarvajJasya mArgodbhAvane doSamAvirbhAvayannAda loyaM ajANiti kevaleNaM, kahati je dhammama jANamANA / saMti appA paraM ca naTThA, saMsAraghorammi aNorapAre // 49 // vyAkhyA - lokaM caturdazarajjvAtmakaM carAcaraM vA lokamajJAtvA ' kevalena' divyajJAnAvabhAsena ' iha ' asmin jagati ye tIrthikA ' ajAnAnA ' avidvAMso dharmma durgatigamanamArgArgalAbhUtaM 'kathayanti ' pratipAdayanti te svato naSTA naj dvitIye zruta* SaSThAdhyayane ekadaNDi mata nira sanamAIkumAreNa / // 129 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparAnapi nAzayanti, ka? 'ghore' bhayAnake saMsArasAgare 'aNorapAre' arthAgamAgaparabhAgavivarjite anAdyanante, ityevambhate saMsArArNave AtmAnaM prakSipantIti gAthArthaH // 49 // sAmprataM samyagjJAnavatAmupadeSTaNAM guNAnAvirbhAvayannAha loyaM vijANaMtiha kevaleNaM, punneNa nANeNa samAhijuttA / dhamma samattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraM ca tiNNA // 50 // vyAkhyA-lokaM caturdazarajjAtmakaM kevalAlokena kevalino vividha-manekaprakAra jAnanti, iha jagati prakarSaNa jAnAti prajJaH puNyahetutvAdvA puNyaM, tena tathAbhUtena jJAnena samAdhinA ca yuktAH samastaM varma zrutacAritrarUpaM ye tu parahitaiSiNaH 'kathayanti' pratipAdayanti te mahApuruSAH svataH saMsArasAgaraM tIrNAH paraM ca tArayanti sadupadezadAnata iti, yathAdezakaH -samyagumArgajJa AtmAnaM paraM ca tadupadezavatinaM mahAkAntArAdvivakSitadezaprApaNena nistArayati, evaM kelino'pyAtmAnaM paraM ca saMsArakAntArAnnistArayantIti gAthArthaH // 50 // punaraghyArdra kumAra evamAha je garahiyaM ThANamihAvasaMti, je yAvi loe caraNovaveyA / udAhaDaM taM tu samaM matIe, ahAuso vipariyAsameva // 51 // vyAkhyA-asarvajJaprarUpaNamevambhUtaM bhavati, tadyathA-ye kecitsaMsArAntarvatino'zubhakarmaNopapetAH-samanvitAH 'gahitaM' Jain Education in For Private & Personal use only ANNEjainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ecagaDAGga dIpikAnvitam / // 130 // ninditaM jugupsitaM nirvivekijanAcaritaM sthAnaM karmAnuSThAnarUpaM 'iha' jagati A[vasanti]sevanti AjIvikAhetumAzrayanti, ye || dvitIye ca sadupadezavAno'smillo ke 'caraNena' viratipariNAmarUpeNopetA:-samanvitAsteSAmubhayeSAmapi yadanuSThAnaM zobhanA] zobhana zruta. rUpamapi tadasarvoH 'sama' tulyaM 'udAhRtaM' upanyastaM 'svamatyA' svAbhiprAyeNa bho ekadaNDin ! taM viparItamati [evaM] [ SAdhyayane jAnIhi, samyagdhasimyagdharmayoH kathaM sAmyaM syAditi gAthArthaH // 51 // tadevamekadaNDino nirAkRtyAkakumAro hastiyAvadbhagavadantikaM vrajati tAbaddhastitApasAH parivRtya tasthuridaM ca procurityAha vApasamatasaMvacchareNAvi ya egamegaM, bANeNa mAreu mahAgayaM tu / / dUSaNam / sesANa jIvANa dayaTrayAe, vAsaM vayaM vitti pakappayAmo // 52 // vyAkhyA-hastinaM vyApAyAtmano pUrti kalpayantIti hastitApasAsteSAM madhye kazcidvRddhatama etaduvAca, tadyathAbho ArdrakumAra ! sazrutikenAlpabahutvamAlocanIya, tatra ye'mI tApasAH kandamUlaphalAzinaste bahUnAM saccAnAM sthAvarANAM tadAzritAnAM codumbarAdiSu jaGgamAnAmupadhAte vartante, ye'pi ca bhaikSyeNAtmAnaM vartayanti te'pyAsAdoSadakSitA itazcetazcATATayamAnAH pipIlikAdijantUnAmupadhAte vartante, vayaM ca saMvatsareNa apizabdAt SaNmAsena caikaikaM hastinaM mahAkAyaM bANaprahAreNa vyApAdya zeSasaccAnAM dayArthamAtmano vRtti [ varSamekaM yAvat ] kalpayAmaH / tadevaM vayamalpasacopaghAtena prabhUtatarasaccAnAM rakSA kurma iti gAthArthaH // 52 // sAmpratametadAkamAro hastitApasamataM payitumAha // 130 // . For Pwee & Personal use only paEEnelorey.org Jan Education inte / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA anniattdosaa| sesANa jIvANa vaheNa laggA, siyA ya thovaM gihiNo vi tamhA // 53 // vyAkhyA-saMvatsareNaikaikaM prANinaM santo'pi prANAtipAtAdanivRttadoSAste bhavanti, etAvatA dharmabuddhyA zeSajIvarakSArthamekaikaM prANinaM pratAmapi prANivadho lagatyeva, AzaMsAdoSazca bhavatAM pazcendriyamahAkAyasacavadhaparAyaNAnAmatiduSTo bhavati, sAdhUnAM sUryarazmiprakAzitabIthiSu yugamAtradRSTyA gacchatAmIryA[ samiti ] pamitAnAM dvicatvAriMzadoSa[rahita ] mAhAramanveSayatAM lAbhAlAbhasamavRtInAM kuta AzaMsAdoSaH ? pipIlikAdisacopaghAto vA ? tathA ( yadi ) stokasacopaghAtena doSAbhAvo'bhyupagamyate tadA gRhasthA api AjIvikArthamArambhaM kurvantaH svakSetre ArambhaM kurvanti, na paratra kvApi, te'pi stokajIvavadhakAriNo'parasarvajantUnAM kSetrakAlavyavahitAnAM rakSaNAd gRhiNo'pi nidoSA eva, stokajIvavadhakAriNaH prabhUtasatvarakSakAH, tataste'pi bhavadabhiprAyeNa gRhasthA api doSarahitA eveti gAthArthaH // 53 // sAmpratamArdrakumAro hastitApasAna dUpayitvA tadupadeSTAraM dUpayitumAha saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM vahatA samaNavatesu / AyAhite se purise aNaje, no tArise kevaliNo bhavaMti // 54 // vyAkhyA-bho hastitApasAH! bhavanmate zramaNavrate vyavasthitAH santaH ekaikaM saMvatsareNApi ye nanti ye copadizanti - For Private & Personal Use Oy jainelibrary.org Jan Education in Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga zruta. dIpikAnvitam / paThAdhyayane ya bhagavadantikaM maavishvviveko'cintyt| tasyAM tata enaM mahApumAvadasA hastI kRtasara // 131 // hastitApasamaTha-- nirsnm|| RSS te anAryA, asatkarmAnuSThAyitvAt , tathA AtmanaH pareSAM cAhitAste puruSAH kevalino na bhavanti, tathA ekasya prANinaH saMvatsareNApi ghAte ye'nye pizitAzritAstatsaMskAre ca kriyamANe sthAvarajaGgamA vinazyanti te taiH prANiSAtopadezakairna dRSTA, na ca tainiravadyopAyo mAdhukaryA vRttyA yo bhavati sa dRSTaH, ataste na kevalamakevalino viziSTavive krhitaashceti| tadevaM hastitApasAnirAkRtya bhagavadantikaM gacchantamAkumAraM mahatA kalakalena lokenAbhiSTrayamAnaM taM samupalampAbhinavagRhItaH sarvalakSaNasampUrNo vanahastI samutpannatathAvidhaviveko'cintayat , yathA-ayamAdrakumAromAtAzeSatIrthako niSpratyUhaM sarvajJapAdapadmAntikaM vandanAya vrajati, tato'hamapi yadyapagatAzeSabandhanaH syAM tata enaM mahApuruSamArdrakumAraM prabuddhataskarapazcazatopetaM tathA prabodhitAnekavAdigaNasamanvitaM paramayA bhaktyaitadantikaM gatvA vandAmItyevaM yAvadasau hastI kRtasaGkalpastAvatraTana (Tadititru)TitasamastabandhanaH sanArdra kumAra prati pradatta karNatAlastathoddhaprasAritadIrvakaraH pradhAvitaH, tadanantaraM lokena kRtahAhAravagarbhakalakalena pUtkRta, yathA-dhikaSTa ! hato'yamArdrakumAro maharpimahApuruSastadevaM pralapanto lokA itazcetazca prapalAnAH, asAvapi banahastI samAgatyAkakumArasamIpaM bhaktisambhramAvanatAyatA(prabhA)gocamAGgo nibhRtakarNatAlastripradakSiNIkRtya nihitadharaNItaladantAgrabhAgaH spRSTa karAgratacaraNayumalaH supraNihitamanAH praNipatya maharSi vanA. bhimukhaM yayAviti / tadevamAIkumAratapo'nubhAvAdvandhanAnmuktaM mahAgajamupalabha sapaurajanapadaH zreNikarAjastamAIkumAra maharSi tattapaHpramAvaM cAbhinandha abhivandya ca provAca-bhagavan ! AzcaryamidaM yadasau vanahastI tAmidhAcchano. ccheyAcyAlApandhanAyuSmattapaHprabhAvAnmukta hatyetadatiduSkaramityevamabhihite Ardra kumAraH pratpAha-bho zreNikamahArAja ! // 131 / / __Jain Education ii vwrjainelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naitaduSkaraM yadasau vanahastI bandhanAnmukta, api tvetaduSkaraM yatsnehapAzamocanaM / etacca prAgniyuktigAthayA darzitam, sA ceyaM" + na dukkaraM vA parapAsamoyaNaM, gayassa mattassa varNami rAyaM / jahA u vattAvalieNa taMtuNA, sudukara me paDihAi moyaNaM // 1 // " evamAIkamAro rAjAnaM pratibodhya bhagavadantikaM gatvA'bhivandha ca bhagavantaM bhaktiparanirbhara AsAJcake / bhagavAnapi tAni pazcApi zatAni pravrAjya tacchidhyatvenopaninye iti gaathaarthH||54|| sAmprataM samastAdhyayanopasaMhArArthamAha buddhassa ANAi imaM samAhiM, asi suThiccA tiviheNa taaii| tariuM samudaM ca mahAbhavoghaM, AyANa baMdhaM samudAharijA tti bemi // 55 // addaijaM chaThaM ajjhayaNaM samattaM / vyAkhyA-'buddha' avagatatatvaH sarvajJo varddhamAnasAmI, tasyAjadhA-tadAgamene meM samAdhi saddharmAvAptilakSamamavApyAsmizca samAdhau suSTu sthitvA manovAkAyaizca praNihitendriyaH sa evambhUtaH AtmanaH pareSAM ca 'trAyI' trAmazIlastAyI vA ___ +" na duSkarametadyannarapAzaiddhamattavAraNasya vimocanaM vane rAjan ! / etattu me pratibhAti duSkaraM yajJa tatrAvalitena tantunA mama pratimocana miti" bRhabRtti / Jain Education inte For PrivatePersorial Use Only Pjainelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta gamanazIlo mokSaM prati, sa evambhRtastarItumatilaGghaya samudramiva dustaraM mahAbhavaudha mokSArthamAdIyata ityAdAnaM-samyagdarzana- jJAnacAritrarUpaM, tadvidyate yasyAsAvAdAnavAn sAdhuH, sa ca samyagdarzanena satA paratIrthikatapassamRddhidarzanena maunIndradarzanAna pracyavate, samyagjJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastaprAvAdukavAda nirAkaraNenApareSAM yathAvasthitamokSamArgamAvirbhA. vayatIti, samyak cAritreNa tu samastabhUtagrAmahitaiSitayA niruddhAzravadvAraH saMstapovizeSAccAne kabhavopArjitaM karma nirjarayati svato'nyeSAM caivaM prakArameva dharmamudAharavyAgRNIyAdAvirbhAvayedityarthaH / / 55 / / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / sUtraM / dIpikAnvitam / 132 // SaSThA dhyayane upsNhaar| MPMLNESICALEMEMEMAKAMAKALKANEMALERNMENLINENEVENENERA iti zrIparamasuvihitakharataragacchavibhUSaNapAThakapravarazrImatsAdhuraGgagaNisanhabdhAyo zrIsUtrakRtAGgadIpikAyAM samAptazcedamArdrakumArAdhyayanaM paSThamiti / KAKIRATESTIMIRACETICKR 1132 // For Private Jain Education Ww.jainelibrary.org Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha saptamaM nAlandIyAkhyamadhyayanam / vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanaM, sAmprataM saptamaM nAlandIyAkhyaM samAramyate asya cAyamabhisambandhaH iha dvitIyA'Gge prAktaneSu sarveSvapyadhyayaneSu svasamayaparasamayaprarUpaNAdvAreNa prAyaH sAdhUnAmAcAro'bhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate, yadivA'nantarAdhyayane paravAdinirAkaraNaM kRtvA sAdhvAcArasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzitaH, iha tu zrAvadharmasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzyate, yadivA'nantarAdhyayane paratIrthikaH saha vAda iha tu svayudhyarityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanaM prAramyate, tathAhi te NaM kAle NaM te NaM samae NaM rAyagihe nAmaM nagare hotthA, riddhisthimiyasamiddhe vaNNao jAva paDirUve / tassa NaM rAyagihassa nagarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe, ettha NaM nAlaMdA. nAma bAhiriyA hotthA, aNegabhavaNasayasaMniviTThA jAva paDirUvA [ sU01] vyAkhyA-sugama, navaraM nAlandA iti nAmnA pATakavizeSaH samabhUt / tastha NaM nAlaMdAe bAhiriyAe leve nAma gAhAvaI hotthA / aDhe ditte vitte jAva | Jain Education inter For PrivatePersonal Use Only IN w.jainelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sU dIpikAnvitam / / / 133 // Jain Education + aparibhUSa / se NaM leve nAmaM gAhAvaI samaNovAsae Avi hotthA | abhigayajIvAjI jAva viharai | X [ naggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikkakhie nivitigicche lakhaTTe gahiyaTThe pucchiyaTThe viNicchiyaTThe abhigahiyaMTThe aTThimiMjApemANurAgarate, ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe ayaM aTThe ayaM paramaTThe sese aNaTTe, ussiyaphalihe appAtra (avaMgu ) yaduvAre ciyattaMteurappavese cAuddasamudiTThapuNNamAsINIsu paDipurANaM posahaM sammaM aNupAlemANe samaNe niggaMthe tahAviheNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAmemANe bahUhiM sIlavayaguNaviramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM appANaM bhAvemANe evaM ca NaM viharai // sU0 2] tassa NaM levassa gAhAvaissa tIe nAlaMdAe bAhiriyAe uttarapuracchime dilIbhAe ettha paM + ' jAva ' ityatra " vicchinnavipula matraNasayaNAsaNa jANavAhaNAhaNe bahughaNatra hujAtarUvarajate AogapaogasaMpa uce vicchaDDiyapa urabhattapANe bahudAsIdAsa gomahisAgavelagappabhUte bahujaNassa " iti pATha: pratyaMtare / ] etacihnAntargata: pATho nAsti sarveSvapi dIpikAdarzeSu / x [ dvitIye zruta* saptamAdhyayane lepa zrAddha varNanam // 133 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesadaviyAnAmaM udagasAlA hotyaa| aNegakhaMbhasayasaMniviTThA pAsAdIyA jAva paDirUvA, tIse NaM / sesadaviyAe udagasAlAe uttarapuracchime disIbhAe ettha NaM hathijAme nAma vaNasaMDe hotthA, IN kiNhe vaNNao vaNasaMDassa [sU03] __vyAkhyA-zeSadravyAbhidhAnA-gRhopayuktazeSadravyeNa kRtA, evaMvidhA 'udakazAlA' pAnIyazAlA 'tasya' lepasya gAthApaterAsIt / tassi ca NaM gihapadesaMsi bhayavaM goyame viharati, bhagavaM ca NaM ahe ArAmaMsi / ahe NaM udae peDhAlaputte[bhagavaM]pAsAvaccije niyaMThe metaje gotteNaM, jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA bhayavaM goyamaM evaM vayAsI___ vyAkhyA-sugamaiveti / bhagavAn zrIgautamaH sAdhubhiH parivRtastasmin vanapaNDe sthita AsIt / sa udako mautama| svAmisamIpaM samAgatya bhagavantamevamavAdI__AusaMto goyamA ! atthi khalu me kei paese pucchiyave, taM ca me Auso! ahAsuyaM ahAdarisiyaM me viyAgarejjAhi savAyaM / bhayavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-aviyAI Jain Education For Prve & Personal Use Only dharsanelibrary.org Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svamahAta sUtra dIpikAnvitam / // 134 // Auso! soccA nisamma jaannissaamo| savAyaM udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM evaM bayAsI dvitIye vyAkhyA-AyuSman gautama ! 'asti ' vidyate mama kazcitpradeza:-praznaH pRSTavyaH, tatra sandehAta, taM ca pradeza mama zruta yathAzrutaM bhavatA yathA ca bhagavatA sandarzitaM tathaiva mama-'vyAgRNIhi' pratipAdaya evaM pRSTaH, sa cAyaM bhagavAn saMvAda saptamAvA zobhanamAratIkaM vA praznaM pRSTastamudakaM peDhAlaputramevamavAdIttadyathA-api cAyuSmannudaka ! 'zrutvA' bhavadIyaM praznaM | dhyayane nizamya-cAvadhArya ca guNadoSavicAraNataH samyagaI jJAsye / taducyatAM vizrabdhaM bhavatA svaabhipraayH| sabAdamuda(kA)ya: gautamAyo peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIttadyathA dakena kRtaH ____ Auso goyamA ! asthi khala kumAraputtiyA nAma samaNA niggaMthA tumhANaM pavayaNaM pava prshnH| yamANA gAhAvati samaNovAsagaM uvasaMpannaM evaM paJcakkhArviti-NaNNattha abhioeNaM, gAhAvatIM coraggahaNavimokkhaNatAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM / evaM hUM paccakkhaMtANaM duppaJcakkhAyaM bhavai / evaM hUM paJcakkhAvemANANaM duppacakkhAviyaM bhvdd| evaM te paraM paccakkhAvemANA atiyaraMti sayaM patiNNaM, kassa NaM taM heuM ? / vyAkhyA-mo gautama ! astIti-vidyante santi kumAraputrA nAma nirgranthA yuSmadIyaM pravacanaM pravadantastadyathA-gRhapati IN // 134 // Jain Education in A w .jainelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsakamupasampanna-niyamAyotthitamevaM pratyAkhyApayanti' pratyAkhyAnaM kArayanti-sthUleSu prANiSu 'daNDaM ' vinAza parityajya prANAtipAtanivRtti kurvanti, etAvatA sthUlaprANAtipAtanivRtti kurvanti, anyatra rAjAdyabhiyogena yaH prANyupaghAto na tatra nivRttiriti, rAjAdyabhiyoga vinA sthUlaprANivadhanivRttiH paramanyeSAM sthUlavyatiriktAnAM prANinAM vadhAnumatipratyayo doSaH syAt / etAvatA trasaprANivadhanivRttau kRtAyAmanyeSAM prANinAmanumatidoSo lagatIti bhAvaH, ityA kAvAnAha]kAM vAtvA prAha ['gAhAvaI' ityAdi,] asya cArthavattaratAvirbhAvayiSyAmaH-agre kathayiSyAmaH / 'evaM ha 'mityAdi, evameva tramaprANivizeSa[ga] tvenAparatra sabhUtavizeSaNarahitatvena pratyAkhyAnaM gRhanAM zrAvakANAM duSpratyAkhyAtaM bhavati, pratyAkhyAnabhaGgasadbhAvAt , pratyAkhyApayitAmapi sAdhUnAM duSTaM pratyAkhyAnadAnaM bhavati, kimiti ? ata Aha-evaM te sAdhavaH pratyAkhyAnaM kArayantaH zrAvakAca pratyAkhyAnaM gRhantaH svAM pratijJAmati caranti-atilayanti, evaM kurvatAmevaM ca kArayatAM pratyAkhyAnaM bhajyate / 'kassa gaM taM heuM' kena kAraNena pratijJAmati caranti-pratijJAbhato bhavati ? uda(ka)ya uvAca saMsAriyA khalu pANA, thAvarA vi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasA vi pANA thAvarattAe paJcAyati, thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyAMsa uvavajati tasakAyAo vippamuccamANA thAvarakAyaMsi uvavajjati / tesiM ca NaM thAvarakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM dhattaM / [sU04] STEP Jan Education intel l Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya bhUyagaDAga sUtraM dIpikAnvitam / vyAkhyA-sAMsArikAH khalu 'prANA' jantavaH sthAvarAzca paJcApi prANinaH santo'pi tathAvidhakarmodayAtrasatayA' I satvena 'pratyAyAnti ' utpadyante, tathA vasA api sthAvaratayotpadyante, evaM ca parasparamamane vyavasthite satyavazyambhAvI pratijJAvilopastathAhi-nAgariko mayA na hantavya evambhUtA pratijJA yena gRhItA sa yadA bahirArAmAdau vyavasthita nAgarika vyApAdayet kimetAvatA tasya na bhavetpratijJAlopaH evamatrApi yena trasadhanivRttiH kutA sa yadA tameva vasaM prANinaM sthAvarakAyasthitaM vyApAdayet kiM tasya na bhavetpratijJAbhaGgaH 1 api tu bhavatyevetyarthaH / evamapi sthAvarakAye samutpannAnAM trasAnAM yadi tathAbhUtaM kizcidasAdhAraNaM liGgaM syAttataste trasAH sthAvaratve'pyutpannAH zakyante parihataM, na ca tadastItyetaddarzayitumAha-'thAvarakAyAo' ityAdi, sthAvarakAyApavimucyamAnA:-sthAvarakAyAyuSA vipramuktAsta(yogyaizca) aparaiH karmabhiH sarvAtmanA trasakAye samutpadyante, tathA trasakAyAdapi sarvAtmanA vipramucyamAnAH (tatkarmabhiH) sthAvarakAye samutpa. dyante, tatra cotpannAnAM tathAbhUtatrasaliGgAmAvAtpratijJAlopa ityetatsUtreNa darzayati 'tesiM ca Na' mityAdi, teSAM-trasAnAM sthAvarakAye samutpannAnAM gRhItatramaprANAtipAtavirate. zrAvasyApyArambhapravRtatvenaitatvasA[sthAvarA khyaM sthAnaM ghAtyaM bhavati, yataH sthAvaravadhAdanivRttasvasaM sthAvarotpannaM ghAtayati, evaM kRtatramapratyAkhyAnasya zrAvakasya pratijJApatraH syAt / | evaM ehaM paccakkhaMtANaM suppaJcakkhAyaM bhavai, evaM pahaM paccakkhAvemANANaM suppaccakkhAviyaM bhavai, evaM te paraM paccakkhAvemANA nAiyaraMti sayaM painnaM // zruta0 saptamAjyapane udakokapratyAkhyAna Prary 135 Jain Education lbnel For Pwee & Personal use only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-nAgarikadRSTAntena trasameva sthAvaratvenAyAta vyApAdayato'vazyaM pratijJAmaGgaH, yatastata eva maduktayA [vakSyamANa]nItyA pratyAkhyAnaM kurvatAM supratyArUpAtaM bhavati / evameva ca pratyAkhyAzyatAM supratyAkhyAtaM bhavati, evaM ca pratyAkhyAnaM kurvantaH kArayantazca nAticaranti svIyAM pratijJAmityetaddarzayitumAha___nannattha abhiogeNaM gAhAvaIcoraggahaNavimokkhaNayAe tasabhUtehiM pANehiM nihAya daMDaM, evameva sai bhAsAe parakame vijamANe je te kohA vA lohA vA paraM paJcakkhAviMti ayaMpi no uvaese bhe kiM NeyAue bhavati? aviyAI Auso goyamA ! tubhapi evaM royati ? / [sU0 5] ___vyAkhyA-tatra gRhapatiH pratyAkhyAnamevaM gRhAti, tadyathA-tramabhUteSu vartamAnakAle tramatvenotpanneSu 'daNDaH' prANyu. pamaIstannihAya-parityajya pratyAkhyAnaM karoti, tadiha bhUtatvavizeSaNAtsyAvaraparyAyApanavadhe'pi na pratyAkhyAnamaGgaH, gRhapaticauravimokSaNanyAyena, etadapi yuktameva samyaguktaM, tadetadapi trasakAye bhUtatvavizeSaNamabhyupagamyatA, etadamyupagame hi yathA kSIravikRtipratyAkhyAyino dadhimakSaNe'pi na pratijJAvilopastathA mabhUtAH saccA na hantavyA ityevaM pratijJAvataH sthAvarahiMsAyAmapi na pratyAkhyAnAticAraH, tadevaM vidyamAne sati 'bhASAyAH' pratyAkhyAnavAcaH 'parAkrame 'bhUtavizeSaNAdoSaparihArasAmadhyeM evaM pUrvoktayA nItyA mati doSapariharaNopAye ye kecana krodhAdvA lomAvA 'paraM' zrAvakAdika bhUtazamdanirvizeSaNameva pratyAkhyApayanti teSAmevaM pratyAkhyAnaM dadatAM mRpAvAdo bhavati gRhanAM cAvazyaM bhAvI vratalopa iti, Jain Education intmedial For Privats & Personal use on E w .jainelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subagaDAGga dvitIye zruta dIpikA-1 nvitam / // 136 // tadevamayamapi 'naH' asmadIyopadezAmyupagamo bhUtatvavizeSaNaviziSTaH pakSaH kiM bhavatAM naiva naiyAyiko' nyAyopapanno bhavati ? idamuktaM bhavati bhUtatvavizeSaNena hi sthAvarotpatrAn hiMsato'pi na pratijJA'ticAra iti / api ca AyuSman gautama ! tubhyamapi rocate evametadyathA yayA vyAkhyAtaM / evamabhihito gautamaH sadAcaM savAI vA tamudakaM peDhAlaputramevaM vakSyamANamavAdIttadyathA savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto ! udagA! no khalu amhaM eyaM evaM royati, je te samaNA vA mAhaNA vA evamAikkhaMti jAva parUviti, no khalu te samaNA vA niggaMthA vA bhAsaM bhAsaMti, aNutAviyaM khalu te bhAsaM bhaasNti| ___ vyAkhyA-AyuSman udaka ! no khalu asmabhyametadevaM, yadyathA tvayocyate, tadrocate, idamuktaM bhavati-yadidaM trasa| kAyaviratau bhUtatva vizeSaNaM kriyate tannirarthakatayA'smabhyaM na rocata iti / tadevaM vyavasthite bho udaka ! ye te zramaNA vA brAhmaNA vA evaM bhRtazabdavizeSaNatvena pratyAkhyAnamAcakSate, paraiH pRSTAstathaiva bhASante pratyAkhyAnaM svataH kurvantastakArayantazcaivamiti savizeSaNaM pratyAkhyAnaM bhASante, evameva sAmAnyena prarUpayanto na khalu te zramaNA vA nirgranthA vA yathArthAM bhASAM bhASante, api tu anutApikA bhASAM bhASante, anyathAprarUpaNe zroturanunApo bhavati, tenAnutApityucyate / tathA punarapi teSAM savizeSaNapratyAkhyAnavatAmulvaNa(prakaTa )doSamAha saptamAdhyayane gautamasvAmidatottaram / // 136 // Jain Education Internet Far Private & Personal Use Only S anelibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ambhAikkhaMti khalu te samaNe samaNovAsae vA, jehiM vi annehiM pANehiM bhUtahiM jIvahiM sattehiM saMjamayaMti, tANa vi te abbhAikkhaMti, kassa NaM taM heuM ? / ___ vyAkhyA-tehi savizeSaNapratyAkhyAnavAdino yathAvasthitapratyAkhyAnaM dadataH sAdhUna gRhNatazca zrAvakAn ' abhyA- | khyAnti' abhRtadoSodbhAvanato'bhyAkhyAnaM dadati / kizcAnyat-yeSapyanyeSu prANiSu bhUteSu jIveSu satveSu ye 'saMyamayanti' saMyama kurvanti, tadyathA-brAhmaNo na mayA hantavya ityukte sa yadA varNAntare tiryakSu vA vyavasthitastadA tadvadhe brAhmaNavadha Apadyate, bhRta zabdAvizeSaNAt , evaM te bhRtazabdavizeSaNavAdino'nyAn ' abhyAkhyAnti' payanti / 'kassa NaM taM heuM' kasmAddhetostadasadbhutaM dUSaNaM bhavati ? yasmAta saMsAriyA khalu pANA, tasA vi pANA thAvarattAe paJcAyati thAvarA vi pANA tasattAe paccAyaMti, tasakAyAo viSpamuccamANA thAvarakAyaMsi uvavajjati, thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghataM / [sU06] vyAkhyA-sAMsArikAH khalu prANAH parasparaM jAtisaGkramaNabhAjo bhavanti, yatastramAH prANAH sthAvaratvena pratyAyAnti sthAvarAzca prasatveneti, trasakAyAzca sarvAtmanA vasAyuSkaM parityajya sthAvarakAye tadyogyakarmopAdAnAdutpadyante tathAsthAvarakAyAcca tadAyuSkAdinA karmaNA vimucyamAnAstrasakAye samutpadyante, teSAM ca sthAvara[sa] kAye samutpannAnAM sthAna pamAnAstrasakAye samasyAvarakAye tadyogyako pAvaratvena pratyAyAnti For Private &Personal use only Jan Education in ininelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dvitIya yagaDAGga- metastrasakAyAkhyamaghAtya-na pAtAI bhavati, yasmAtena zrAvakeNa sAnuddizya pratyAkhyAnaM kRtamasti, tasya tIbrAdhyavasAyo sUtra0 tpAdakatvAllokagarhitatvAceti, tatrAsau sthUlapANAtipAtAnivRttastanivRtyA ca trasasthAnamaghAtyaM pravate, sthAvarevavirata -dIpikA- iti, tadyogyatayA tatsthAnaM ghAtyamiti / sthAvarakAye samutpatrasya trasaprANasya paryAyAntaramApatrasya sthAvarakAyavadhe'pi nvitam / karma na lagati, na pratyAkhyAnabhaGga iti / tadevaM sa bhavadabhiprAyeNa viziSTasaccoddezenApi prANAtipAtanivRttau kRtAyAmapara paryAyApannaM prANinaM vyApAdayato vratamaGgo bhavati, tatazca na kasyacitsamyag vratapAlanaM syAt iti / evamamyAkhyAnamabhUta. doSodbhAvanaM bhavanto vadanti / yadyapi bhavadbhirvartamAna kAlavizeSaNatvena kilAyaM bhUtazabda upAdIyate'sAvapi vyAmohAyakevalaM bhrAntireveyaM, tathAhi-bhUtazabdo'yamupamAne'pi vartate, tadyathA devalokabhUtaM nagaramidaM, na devaloka eka, tathA'trApi trasabhUtAnAM-trasasadRzAnAmeva prANinAM prANAtipAtanivRttiH kRtA syAt , na tu basAnAmiti / athavA tAdarthe bhUtazabdo'yaM, yathA zItIbhUtamudakaM zItamityarthaH, evaM trasabhRtAstrasatvaM prAptAH, tathA ca sati sazabdenaiva gatArthatvAtpaunarukyaM syAt / / athaivamapi sthite bhUtazabdopAdAnaM kriyate tanirarthakamatiprasaGgaH syAt / tadevaM niraste bhUtazabde sati udaka Aha savAyaM udae peDhAlaputte bhayavaM goyama evaM vadAsI-kayare khalu te AusaMto goyamA ! tubbhe vayaha tasA pANA tasA aha annahA ? savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-Au. VJ saMto udagA ! je tumbhe vayaha tasabhUtA pANA tasA te vayaM vadAmo tasA pANA, je vayaM vadAmo saptamAdhyayane sandAle bhUta zabdopAdAnastha nirarthaka // 137 // in Ed o na Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasA pANA te tubbhe vayaha tasabhUyA pANA, ete saMti duve ThANA tullA egaTThA, kimAuso! ime bhe ( bhavatAM ) suppaNItatarAe bhavati-tasabhUtA pANA [taptA], ime bhe duppaNItatarAe bhavati-tasA pANA [tasA], tato egamAuso! paDikosaha evaM abhiNaMdaha, ayaMpi bhede se No NeyAue bhavati / vyAkhyA-'savAya 'mityAdi, sadvAcaM savAdaM vA udaka:-peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIta , tadyathA-he Ayu. jman gautama ! katarAn prANino yUyaM vadatha ? sA eva prANA:-prANinasta eva vasAH prAgA:-utAnyathetyevaM pRSTo bhagavAn gautamastamudakaM peDhAlaputra evamavAdIt AyuSmannudaka! yAn prANino yUyaM vadatha trasabhUtAtra patvenAvibhUtAH prANino, nAtItAH nApyeSyAH, kintu vartamAnakAla eva trasAH prANA iti, tAnera vayaM vadAmastrasA:-trasatvaM prAptAstatkAlavani evaM trasAH prANAH 'je vaya' mityAdi, yAn vayaM vadAmanamA eva prANAstrasAH prANAstAn yUyamevaM vadatha-trasabhUtA eva prANAH, evaM ca vyavasthite kimAyuSman ? yuSmAkamayaM pakSaH suSThu 'praNItataro' yuktiyuktaH pratibhAsate ? tathA sA evaM prANAstrasAH ityayaM tu pakSo duSpraNItataro 'bhavati' pratibhAsate bhavatAM tadyathA-trasabhUtAH prANAstramAH, trasAH prANAstrasAH, ko'yaM bhedaH ? ekArthikA ete, ekArthikatvena bhavatAM ko'yaM vyAmoho? yena zabdabhedamAtramAzritya ekaM pakSamAkrozatha dvitIyaM tvabhinandatha iti, tadayamapi tulye'pyartha satyekasya pakSasyAkozanamaparasyAbhinandanamityupadezAmdhupagamo bhavatAM no naiyAyiko-nanyAyopapanno bhavati, ubhayorapi pakSayoH samAnatvAt , kevalaM savizeSagapo bhUtazabdopAdAnaM mohamAvaha nIti / punaryaduktaM mAtA Jain Education For PrivatePersonal Use Only |AMwEjainelibrary.org Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zruta nvitm| sUyagaDAGgA sAnAM vanivRttau kAritAyAM sAdhoranumatidoSaH sthAvaraprANiviSayo lagati, bhUtazabdAkathane'nantarameva trasaM sthAvaraparyAyApana vyApAdayato vratabhaGga ityetadapi na kizcit , tatpariharnukAma AhadIpikA- bhagavaM ca NaM udAhu-saMtegatiyA maNUsA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttaputvaM bhavAta-no khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, vayaM NhaM aNupuveNaM gottassa lisi||138|| ssAmo, te evaM saMkhaM sAveMti te evaM saMkhaM ThavayaMti, nannattha abhioennN| vyAkhyA-bhagavAn gautamasvAmI punarAha-santyeke kecana laghukarmANo manuSyAH pravrajyA kartumasamarthAH pravajyAM vinA dharma cikIrSavaH sAdhodharmopadezadAnodyatasyAgrata idamuktapUrva bhavati, tathAhi-bhoH sAdho ! na khalu vayaM zaknumo muNDA bhavituM-pravrajyAM gRhItuM agArAdanagAratA-sAdhubhAvaM pratipattuM, vayaM tvA'nupUrye ga-kramazo ' gotraM ' sAdhutvaM, tasya sAdhubhAvasya 'paryAyeNa ' paripATayAtmAnamanuzleSayiSyAmaH / idamuktaM bhavati-pUrva dezaviratirUpaM zrAvakadharma anupAlayAmastato'nukrameNa pazcAcchramaNadharmamiti / tata evaM te 'saMkhyAM' vyavasthA zrAvayanti / evaM vyavasthA pratyAkhyAnaM kurvantaH ' sthApayanti' prakAzayanti nAnyatra abhiyogena, sa ca "rAyAbhiogo gaNAbhiogo devayAbhiogo balAbhiH ogo guruniggaho" ityevamAdinA'bhiyogena vyApAdayato'pi trasaM na vratamaGgaH / evaM sAdhUpadezena pratyAkhyAnaM kurvanti / .. gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNatAe / saptamAdhyayane trasavadha pratyAkhyAna kArApaNe sAdhUnAM sthAvaravadhAnumati doSa nivAraNam / // 138 // Jain Education inte For Privats & Personal Use Only jainelibrary.org Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in asyAyamarthaH- ratnapure nagare ratnazekharo nAma rAjA, tena ca parituSTena ratnamAlA'gramahiSI pramukhAntaHpurasya kaumudI - | mahotsave nagarasyAntaH svecchApracAro'nujJAtaH / tadavagamya nAgaralokenApi rAjA'numatyA svakIpasya strIjanasya tathaiva krIDanamanumataM rAjJA ca nagare saDiMDimazandramA ghoSitaM tadyathA - astamanopari kaumudImahotsave pravRte yaH kazcitpuruSo nagaramadhye sthitaH pracchannamupalabdhazca tadA tasya zarIranigrahaM kariSyAmi na kenApyasminnarthe vijJaptiH kAryA nAdaM taM mokSyAmi, ityevaM vyavasthite satyekasya vaNijaH SaTputrAH, te ca kaumudIdine krayavikrayavyagratayA tAvasthitAH yAvatsUryo'staMgataH, tadanantarameva sthagitAni ca nagaradvArANi teSAM ca vyagratayA na nirgamanamabhUt / tataste bhayasambhrAntAH nagaramadhya evA. ssemAnaM gopayitvA sthitAH / tato'tikrAnte kaumudI pracAre rAjJA''rakSakAH samAhUyAdiSTAH, yathA samyagnirUpayata yUyamaMtra kaumudIpracAre nagarAntaH kazcitpuruSo vyavasthita iti / tairapyArakSakaiH samyaG nirUpayadbhirupalabhya paNikputravRttAnto rAjJe niveditaH / rAjJApyAjJAmaGgakupitena teSAM SaNNAmapi vadhaH samAdiSTaH / tatastatpitA putravadhasamAkarNanaguruzokavihvaloDakAlApatita kulakSayoddhAntalocanaH kiMkarttavyatAmUDhatayA gaNitavidheyAdheyavizeSo rAjAnamupasthito'vAdIcca gadgadayA girA, yathA mA kRthA deva ! kulakSayamasmAkaM gRhyatAmidamasmadIyaM kulakramAyAtaM svabhujopArjitaM ca prabhUtaM draviNajAtaM, mucyatAmamI SaTputrAH kriyatAmayamasmAkamanugrahaH ityevamabhihito rAjA tadvacanamAkarNya vizeSaM punarapi vadhamAdideza / asAvapi vaNi sarvAGkI samastamocanAnabhiprAyaM rAjAnamavetya paJcAnAM mocanaM yAcitavAn, tAnapyasau rAjA na moktumanA ityevamavagamya caturmocanakRte sAdaraM vijJaptavAn tathA'pi rAjA tamanAdRtya kupitavadana eva sthitaH / tatastrayANAM vimocane 24 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA sUtraM dIpikAnvitam / mA 139 // kRtAdarastatpitA'bhUttAnapyamuJcantaM rAjAnaM jJAtvA gaNitasvAparAdho dvayorvimocanaM prArthitavAn , tathApyavajJApradhAna nRpati dvitIye mavagamya tataH pauramahattarasameto rAjAnamevaM vijJaptavAn deva ! asmAkamayaM kulakSayaH samupasthitaH, tasmAca bhavanta eva zruta. trANAyAlaM, ataH kriyatAmekaputravimocanena mahAprasAda iti maNivA pAdayoH sapauramahattamaH patitaH, to rAjApi sajA- saptamAtAnukampena muktastadeko jyeSThaputra iti / tadevamasya dRSTAntasya dArzantikayojaneyaM, tadyathA-sAdhunA'bhyupagatasamyagdarzana- dhyayane maragamya zrAvakamakhilaprANAtipAtaviratigrahaNAyAmyarthitaH, paraM zrAvakaH SaTkAyarakSaNe'samarthatayA yadA na sarvaprANAti- zrAvakapAtaviratiM pratipadyate, yathA'sau rAjA vaNijo'tyartha vilapato'pi na paDapi putrAn mumukSati nA'pi pazcacatunidvisaMkhyAniti, sthANu tata ekavimokSaNenAtmAnaM kRtArthamiva manyamAnaH sthito'sau, evaM sAdhorapi zrAvakasya yathAzakti vrataM gRhanastadanurUpa. batAdAna mevANuvratadAnamaviruddhaM, yathA ca tasya vaNijo na zeSaputravadhAnumatilezo'pyasti evaM sAdhorapi na zeSa prANivadhAnumati sAdhova pratyayajanitaH karmabandho bhavati, kiM tarhi ? yadeva vrataM gRhItvA yAneva sacAna bAdarAna saGkalpajaprANAtipAtanivRttyA rakSati tatpradAnam tanimittaH kuzalAnubandha eva ityetassUtreNeva darzayitumAha viruddhm| tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, taMpi tesiM kusalameva bhavati / [ sU0 7 ] vyAkhyA-traseSu dvIndriyAdi 'nihAya ' parityajya baseSu prANAtipAtaviratiM gRhItvetyarthaH, tadapi trasaprANAtipAtaviramaNavrataM teSAM' dezaviratidhAriNAM kuzalameva bhavati / yacca prAgabhihitaM, tadyathA-tameva saM sthAvaraparyAyAparva INU139 // Jain Education in Far Private & Personal use Oh O w .jainelibrary.org IAN Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikamiva bahiHsthaM vyApAdayato'vazyaM bhAvI vratamA ityetatpariha kAma Aha tasA vi vuJcati tasA tasasaMbhArakaDeNaM kammuNA nAmaM ca NaM abbhuvagataM bhavati, tasAuyaM ca NaM palikhINaM bhavati, tasakAyadvitIyA te tato AuyaM vippajahaMti, te tao AuyaM vippajahittA thAvarattAe paccAyati / thAvarA vi vuccati thAvarA thAvarasaMbhArakaDeNa kammuNA NAmaM ca NaM abbhuvagataM bhavati, thAvaraAuM ca NaM palikhINaM bhavati, thAvarakAyadvitIyA to AugaM vippajahaMti, tatoAugaM vippajahittA bhujo pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANA vi vuccaMti te tasA vi vuccaMti, te mahAkAyA ciradvitIyA [ sU08] __ vyAkhyA-'sA' dvIndriyAdayo'pi trasA ucyante, te ca trasAstramasambhArakatena karmaNA bhavati, sambhAro nAma avazyatayA karmaNo vipAkAnubhavena vedanaM, evaM trasanAmakarmaNA sA abhidhIyante, satvena yatpratibaddhamAyuSkaM tadyadodayaprAptaM bhavati, tadA trasasambhArakRtena karmaNA vasA iti dhyapadizante / yadA [ca] vasAyuH parikSINaM bhavati, trasakAya. sthitikaM ca karma yadA parikSINaM bhavati, tacca jaghanyato'ntarmuharca mutkRSTataH sAtirekasAgaropamasahasradvayaparimANaM, tadA, tatastrasakAyasthiterabhAvAttadAyuSkaM te parityajanti, aparANyapi tatsahacaritAni karmANi parityajya sthAvaratvena pratyA Jain Education Interior ainary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye zrata. ayagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 14 // yAnti, sthAvarAdi nAma ca tatrAbhyupagataM bhavati, aparANyapi tatsahacaritAni sarvAtmanA satvaM parityajya sthAvaratvenodayaM I yAnti iti, evaM vyavasthite kathaM sthAvarakAyaM vyApAdayato gRhItatrasakAyaprANAtipAtanivRtteH zrAvakasya vratabhaGga iti / kizcAnyat 'thAvarAuyaM ca Na 'mityAdi, yadA tadapi sthAvagayuSkaM parikSINaM bhavati [ tathA ] sthAvarakAyasthitizca, sA jaghanyato'ntarmuhUrttamutkRSTato'nantakAlamasaGkhyeyapudgalaparAvartA iti, tatastatkAyasthiterabhAvAttadAyuSka parityajya bhUyaH pAralaukikatvena sthAvarakAyasthiterabhAvAtrasatvena pratyAyAnti / ' te pANA vi vucaMti' te trasasambhArakRtena karmaNA samutpannAH santaH sAmAnyasaMjJayA prANA apyucyante, asA apyucyante, te mahAkAyA yojanalakSapramANavapurvikurvaNAta , tathA cirasthitikA apyucyante, bhavasthityapekSayA trayastriMzatsAgaropamAyuSkasadbhAvAt / tatastrasaparyAyavyavasthitAnAmeva pratyAkhyAnaM tena gRhItaM, na tu sthAvaskAyavyavasthitAnAmapIti, yastu nAgarikadRSTAnto bhavatopanyasto'sAvapi dRSTAntadAAntikayorasAmyAtkevalaM bhavato'nupAsitagurukulavAsitvamAviSkaroti, tathAhi-nagaradharyukto nAgarikA, sa ca mayA na hantavyaH, iti prativAM gRhItvA yadA tameva vyApAdayati bahiHsthitaM paryAyApannaM tadA tasya kila vratamaGga iti bhavataH pakSA, sa ca na ghaTate, yato-yo hi nagaradhammairupetaH sa bahiHsthito'pi nAgarika eva, ataH paryAyApana ityetadvizeSaNaM nopapadyate / atha sAmastyena parityajya nagaradhAnasau vartate / tatastamevetyetadvizeSaNaM nopapadyate, tadevamatra trasaH sarvAtmanA trasatvaM parityajya yadA sthAvaraH samutpadyate tadA pUrvaparyAyaparityAgAdaparaparyAyApanatvAtrasa evAsau na bhavati, ta[ya]thA-nAgarika | palyAM praviSTastaddhammopetatvAtpUrvadharmaparityAgAnAgarika evAsau na bhavati / punarapyanyathodakaH pUrvapakSamAracayitumAha- saptamAdhyayane paryAyApannavize. pnnsyaanuppnntvm| // 14 // Jain Education interilia Far Private & Personal use Oh ANGREJainelibrary.org Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte savAyaM udae peDhAlaputte bhayavaM goyamaM evaM vayAsI-AusaMto goyamA ! natthi NaM se pariyAe jannaM samaNovAsagassa egapANAtivAyavirae vi daMDe nikhitte, kassa NaM taM heuM ? | vyAkhyA - sadvA [caM savA]mudakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautama mevamavAdIt tadyathA - AyuSman gautama ! nAstyasau kacitparyAya yena ekaprANAtipAtatrirativiSaye daNDastyakto bhavati zramaNopAsakasya, etAvatA zrAvaka ekAM prANAtipAta"viSayAMvirati grahItuM na zaknotIti bhAvaH / kasmAddhetoH kena kAraNena 1 / athodakaH kAraNaM darzayati ' saMsAriyA khalu pANA, thAvarA ci pANA tasattAe paccAyati, tasA vi pANA thAvarattAe pccaayNti| vyAkhyA - saMmaraNazIlAH parasparaM prANinaH, tataH sthAvarAH sAmAnyena trasatayA pratyAyAnti tramA api sthAvaratayA pratyAyAnti, tadevaM saMsAriNAM parasparagamanaM pradarzyAdhunA yatpareNa vivakSitaM tadA[viSkurvannA]ha thAvara kAyAo viSpamuccamANA save tasakAyaMsi unavajaMti, tasakAyAo viSpamuccamANA sarvva thAvarakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM thAvarakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM ghattaM / vyAkhyA--sthAvarakAyAdvipramucyamAnAH sthAvarebhyo nirgatya sarve'pi prANinatra seSu samutpadyante, sthAvarazUnyaM jagajAtaM tathA trasebhyo vipramucyamAnAH sarve'pi prANinaH sthAvareSu samutpadyante, na ko'pi traso jagati labhyate, teSAM ca trasAnAM sarveSAM sthAvarakAye samutpannAnAM sthAnametad ghAtyaM bhavati, yataH zrAvakeNa sthAvasvavanirvRttiH kRtA nAsti, etAvatA w.jainelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / - // 141 // Jain Education In sthAvaravinAze sthAvaramadhye utpannAnAM zrasAnAmapi vinAzo jAyate, evaM kRtatra savadha pratyAkhyAnasya zrAvakasya vratabhaGgaH syAt / evamuktvA sthite udake gautamasvAmyAha savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI - to khalu Auso ! asmAkaM + vattava (e)yAtuce apavAdeNaM asthi NaM se pariyAe jeNaM samaNovAsagassa saGghapANehiM savabhUpahiM sabajIvehiM sabasatehiM daMDe nikhitte [bhavai], kassa NaM taM heuM ? saMsAriyA khalu pANA, tasA tripANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarA vi pANA tasattAe paccAyaMti, te tasakAyAo viSpamuccamANA save thAvarakAyaMsi uvavajaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA save tasakAyaMsi uvavajjaMti, tesiM caNaM tasakAyaMsi unnANaM ThANameyaM aghattaM, te pANAvi vuccaMti, te tasA vi buccaMti, te mahAkAyA [te] ciradvitIyA, te 'bahutaragA pANA jehiM samagovAsagasta supaJcakakhAyaM bhavati, te appataragA pANA jehiM samaNovAgassa apaJcakakhAyaM bhavati, se mahayA tasakAyAo uvasaMtassa ucaTThiyassa paDivirayassa, jannaM tubhe vA anno vA evaM vadaha-natthi NaM se[ kei ] pariyAe jaMsi samaNotrA sagassa egapANA+ " asmAkamityetanmagadhadeze AgopALa GganAprasiddhaM saMskRtamevoccAryate, tadiddApi tathaivoccAritamiti " vRcikAra mizrAH / dvitIye zruta0 saptamA 'dhyayane gautama svAmikuDha mudakaM pratyutaram 141 # ww.jainelibrary.org Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ivA)e vi daMDe nikkhitte, ayaMpi bhede se no NeAue bhavati / [ sU0 9] - vyAkhyA-gautama udakaM peDhAlaputra pratyavAdI-no khalu AyuSman udaka! asmAkaM sambandhinA vaktavyena etadasti, yatsarve'pi trasAH sthAvaratvena pratyAyAnti sthAvarAH sarve'pi trasatvena pratyAyAnti naitadasmadvaktavyatAyAmasti, tathAhi-naitadbhUtaM na ca bhavati na kadAcidbhaviSyati, yaduta sarve'pi sthAvaga nilepatayA tramatvaM pratipadyante, sthAvarANAmAnantyAtrasAnAM cAsaMkhyeyatvena tadAdhAratvAnupapattiH4 tathA vasA api sarve'pi na sthAvaratvaM pratipannA na pratipadyante nApi pratipatsyante, idamuktaM bhavati-yadyapi vivakSitakAlavartinastrasAH kAlaparyAyeNa sthAvarakAyatvena yAsyanti tathApyaparAparatrasotpacyA sajA. tyanucchedAnna kadAcidapi trasakAya zUnyaH saMsAro bhavatIti sarvathA niyuktikaM bhvdvcH| bhavadIyaM pakSa bhavadabhiprAyeNaiva nirAkriyate-tadeva parAbhiprAyeNa pariharati-astpasau paryAyaH, sa cAyaM-bhavadabhiprAyeNa yadA sarve'pi sthAvarAstrasatvaM pratipadyante yasmin paryAye-'vasthAvizepe zramaNopAsakasya kunatrasaprANAtipAtanivRtteH satastrasatvena [ca] mavadamyupagamena sarvaprANinAmutpattestaizca sarvaprANibhitrasatvena bhane-rutpanna karaNabhUtasteSu [vA] viSayabhUteSu daNDo - nikSiptaH' parityaktaH / idamuktaM bhavati-yadA sarve'pi sthAvarA bhavadabhiprAyeNa trasatvenotpadyante tadA sarvaprANaviSayaM pratyAkhyAnaM zramaNopAsakasya bhavatIti / etadeva praznapUrvakaM darzayitumAha-'kassa NaM taM heuM ?' ityAdi sugama, yAvattamakAye samutpannAnAM sthAvarANAM sthAnameta x anantAH sthAvarA asaMkhyAtAnAM trasAnAM madhye ka samAnti ! / Jan Education For Pwee & Personal use only nA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra | pa jayagaDAgadapAtya-mapAtAI, tatra viratisadbhAvAt / te ca sA nArakasiyanarAmaragatibhAjA sAmAnyasaMjJayA prANino'pyabhidhIyante vizeSasaMjJayA prasA[api] abhidhIyante[,tathA] mahAkAyAH, vaikriyazarIrasya yojanalakSapramANatvAditi / tathA cirasthitikAtrayadIpikA- triMzatsAgaropamaparimANatvAdbhanasthiteH, tathA[ca]te prANino bahutamAH yaiHzramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, sAnuddizya nvitam / tena pratyAkhyAnagrahaNAt / bhavanmate sarvasthAvarANAM trasatvenotpatterataste'lpatarakAH prANino, yaiH zrAvakasya apratyAkhyAnaM bhavati / idamuktaM bhavati-apazabdasyAbhAvavAcitvAnna santyeva te yevapratyAkhyAnamiti / ityevaM pUrvoktayA nItyA 'se' / 142 // tasya zramaNopAsakasya mahatastrasakAyAdupazAntasyoparatasya prativiratasya sataH supratyAkhyAtaM bhavatIti / tadevaM vyavasthite 'Na' miti vAkyAlaGkAre, yadyUyaM vadatha anyo vA kazcit , yathA-nAsti ko'pi paryAyo yatra zrAvasya prANAtipAta. pratyAkhyAnaM bhavati, ayamapi bhavatpakSo no naiyAyiko-na yukta ityrthH| atha zrIgautamanasAnAM sthAvaraparyAyApanAnAM | vyApAdane'pi na vratabhaGgo bhavatItyasyArthasya prasiddhaye dRSTAntatrayamAha bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu yucchiyavA-AusaMto niyaMThA! iha khalu saMtegatiyA maNussA bhavaMti, tasiM ca NaM evaM vRttapatvaM bhavaDa-je ime maMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaiyA, eesi ca NaM AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, je ime agAramAvasaMti etesi NaM AmaraNaMtAe daMDe no nikhitte, keI ca NaM ( kecit ) samaNA jAva vAsAiM caupaMcamAiM chaddasamANi appayaro vA bhujayaro vA desaM dvitIye zruta. saptamAdhyayane gautama svAmyuktaM dRSTAntatrayam / // 142 / / Jain Education indical For Privista personal UE O HTMVE.jainelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA dUijitA agAramAvasejjA ? haMtA vasejjA, tassa NaM taM gAratthaM vahamANassa se paccakkhANe | bhagge bhavati ? no iNamaTe samaTe, evAmeva samaNovAsagassa vi tasehiM pANehiM daMDe nikhitte thAva| rehiM pANehiM daMDe no nikhitte, tassa NaM taM thAvarakAyaM vahamANassa se paccakkhANe no bhagge bhavati / | se evamAyANaha ? niyaMThA !, evamAyANiyo / __eko dRSTAntaH, bhagavAn gautamasvAmI aparAnapi [tat ] sthavirAn sAkSiNaH kartumidamAha bho udaka ! nigranthAH [yuSmatsthavirAH ] khalu praSTavyAstadyathA-bho nigranthA! yuSmAkamapyetadvakSyamANamabhimataM mAhosvina ? yuSmAkamapyetadabhipretaM yadahaM vacmi, tathAhi-santyeke manuSyAH ye muNDA bhRtvA'gArAt-gRhAnirgatyAnagAratAM pratipannAH, pravrajitA ityarthaH, teSAmupari yAvajjIvamAmaraNAntaM mayA daNDo 'nikSiptaH' parityakto bhavati, ko'rthaH ? kazcittathAvidho manuSyo yatInuddizya vrataM gRhNAti, tadyathA-na mayA yAvajI yatayo hantavyAH, etAvatA yAvajIvaM yatIna haniSyAmi, gRhasthAnuddizya niyamo nAsti, evaM ca sati kecana manuSyAH pravajyAM gRhItvA zramaNA jAtAH kiyantamapi kAlaM pravrajyAparyAyaM pratipAlya yAvadvarSANi catvAri paJca vA SaD daza vA alpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM tathA dezaM ca 'duijittatti vihRtya kutazcit karmodayAttathAvidhapariNateragAraM-gRhamAvase yu:-gRhasthA bhaveyurityevambhUtaH paryAyaH kiM sambhAvyate ? uta neti, ityevaM pRSTA nimranthAH pratyucuH-hanta gRhavAsa bajeyuH, 'tasya ca' zrAvakasya yativadhagRhItavratasya Ein Education inten For PrivatePersonal Use Only N inaryong Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 143 // | 'taM' gRhasthaM vyApAdayataH kiM vratamaGgo bhavedUta neti / tataste nirgranthA Ahuna vratamaGga iti / evameva zramaNopAsakasyApi traseSu daNDo nikSipto na sthAvareviti, atasvasaM sthAvaraparyAyApanaM vyApAdayatastatpratyAkhyAnamo na bhavatIti / sAmprataM dvitIyaM dRSTAntaM darzayitukAma Aha bhagavaM ca NaM udAhu-niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto niyaMThA! [iha ] khalu gAhAvaI vA gAhAvaiputto vA tahappagArehiM kulehiM Agamma dhammasavaNavattiyaM uvasaMkamejA ? haMtA utrasaMkojA, tesiM ca NaM tahappagArANaM dhamme Aikkhiyo? haMtA Aikkhiyatve, kiM te tahappagAraM dhammaM socA nisamma evaM vadejA-iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaliyaM paDipugaM saMsuddhaM neyAuyaM sallakattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijANamaggaM nivANamaggaM avitahamasaMdiddhaM sabadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti parinivAyaMti savadukkhANamaMtaM kareMti, tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA nisiyAmo tahA tuyaTTAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhu. Tremo tahA uTTAe uTTemo tti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmo ti vadejA ? haMtA vaejjA, kiM te tahappagArA kappaMti pavAvittae ? haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappati muMDAvittae? dvitIre zruta. saptamAdhyayane zrAddhavratAmahe dvitIya dRSTAntam 143 // Jain Educator intern Far Private & Personal use Oh inbraryong bhA Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti sikkhAvittae ? haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kampati ubaTTAvittae ? haMtA kappaMti, tesiM ca NaM tahappagArANaM sabapANehiM jAva sabasattehiM daMDe nikhite ? haMtA nikhitte, se NaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA jAva vAsAiM caupaMcamAI ch|smaanni vA appataro vA bhujataro vA desaM dUijittA agAraM vaijA ? haMtA vaejA, tasta NaM sabapANehiM jAva | sabasattehiM daMDe nikhitte ? No tiNaTe samaTe, se je se jIve jassa paraNaM sabapANehiM jAva sabasattehiM daMDe no nikhitte, se je se jIve jassa AreNaM savapANehiM jAva ruvasattehiM daMDe nikhitte, se je se jIve jassa idANiM sabapANehiM jAva sabasattehiM daMDe no nikhitte bhavai, pareNaM asaMjae| AreNaM saMjae, idANiM asaMjae, asaMjayasta NaM sabapANehiM jAva sabasattehiM daMDe no nikhitte bhavati, se evamAyANaha ?, niyaMThA!, se evamAyANiyatvaM / vyAkhyA-bhagavAneva gautamasvAmyAha-gRhasthA yatInAmanti ke [samAgatya] dharma zrutvA samyak pratipadya taduttarakAlaM saJjAtavairAgyAH pravrajyAM gRhItvA punastathAvidhakarmodayAtpravanyAM tyajanti, te ca pUrva gRhasthAH sarvA'rammapravRttAstadArataH pravrajitAH santo jIvopamaIparityaktadaNDAH punaH pravajyAparityAge sati no parityaktadaNDAH, tadevaM pratyAkhyAtRRNAM yathAva / Jain Educati o nal For Privats & Personal use on Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIye ayagaDAGga sthAtraye'pyanyathAtvaM bhavatyevaM trasasthAvasyorapi draSTavyam / etacca 'bhagavaM ca NaM udAhu' ityAdigranthasya ' se eka sUtraM | mAyANiyavvaM' ityetatparyavasAnasya tAtparyam , akSaraghaTanA tu sugameti svabuddhathA kAryA / tadevaM dvitIyaM dRSTAntaM dIpikA- pradaryAdhunA tRtIyaM dRSTAntaM paratIrthikoddezena darzayitumAhanvitam / ____ bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto niyaMThA ! kei khalu parivAyagA [vA] // 144 parivAiyAo vA annayarehito titthAyayaNahito Agamma dhammasavaNavattiyaM uvasaMkamajjA ? haMtA uvsNkmejaa| vyAkhyA--bhagavAn gautamasvAmI kathayati nirgranthAH pRSTavyAH nirgranthAnuddizya pRcchati-bho AyuSmanto nirgranthA ! iha jagati kazcit parivrAjakaH paritrAjikA vA anyatIrthAyatanAdAgatya sAdhusamIpe dharma zrotumupasaGkamate ? nirgranthA vadanti upasamate, tAdRzasya parivrAjakasya kathyate dharma: ? hanta kathyate, tamupasthApayituM kalpate ? hanta kalpate / / kiM tersi tahappagArANaM dhamme Aikkhiyatve ? haMtA Aikkhiyo, taM ceva jAva uvaTThAvittae, NI [kappaMti ? haMtA kappaMti kiM te tahappagArA kappati saMbhuMjittae ? haMtA kappati, teNaM eyArUveNaM NI vihAreNaM viharamANA taM ceva jAva agAraMvaejjA ? haMtA vaejjA, te NaM tahappagArA kappati saMbhuMjittae? zruta. saptamAdhyayane zrAddhavratA bhaGge tRtIyaM dRSTAntam / // 144 // Jan Education interior For Private & Personal Use Oh FIw.jainelibrary.org Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter ta ? No tiNamaTThe samaTThe, se je se jIve je pareNaM no kappai saMbhuMjittae, se je se jIve AreNaM kappai saMbhuMjittae, se je se jIve je idANiM No kappati saMbhuMjittae, pareNaM assamaNe AreNaM samaNe, idANiM assamaNe, assamaNeNaM sArddhaM no kappati samaNANaM niggaMthANaM saMbhuMjittae, se evamAyANa niyaMThA ! se evamAyANiyAM [sU0 10 ] vyAkhyA - te parivrAjakAH sAdhutvaM prAptAH santaH upavizanti ? hanta upavizanti, ko doSaH ? punastathAvidhakarmo dayAtsAdhumArgaM tyaktvA gRhavAsamaGgIkurvanti ? hanta kurvanti, tataH maNDalyAmupavezayituM kalpate ? nirmanthA UcuH - 'no tiTThe samaTThe' ityAdi sarve sugamam / tAtparyArthastvayaM pUrvaM parivrAjakAdayaH santo'sambhogyAH sAdhUnAM gRhItazrAmaNyAca sAdhUnAM sambhogyAH saMvRttAH punaH pravrajyAtyAgAdasambhogyA ityevaM paryAyAnyathAtvaM trasasthAvarANAmapyAyoja nIyamiti / yadA saH sthAvareSUtpannastadA sthAvara eva, na trasaH, yadA pUrvaM so'bhUttadA tasya vadhaH pratyAkhyAto'bhUt zrAvaNa, yadA sa eva saH sthAvaratayotpannastadA na pratyAkhyAnaM sthAvaraghAte, yadA punaH sthAvara kAyAnnirgatya so'jani tadA punaH pratyAkhyAnamiti, tadevaM nirdoSAM dezaviratiM prasAdhya punarapi tadgatameva vicAraM kartukAma Aha bhagatraM ca NaM udAhu saMtegatiyA samaNAvAsagA bhavati, tesiM ca NaM evaM vRttaputraM bhavai no khalu vayaM 25 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA naM I dIpikAnvitam / 4 // 145 // saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, vayaM NaM cAuddasaTTamuTThipuNNamAsiNIsu dvitIya paDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA viharissAmo, thUlagaM pANAivAyaM paJcakkhAissAmo, evaM zruta thUlagaM musAvAyaM thUlagaM adinnAdANaM thUlagaM mehuNaM thUlagaM pariggahaM paJcakkhAissAmo, icchApari saptamA dhyayane mANaM karissAmo, duvihaM tiviheNaM, mA khalu mama aTThAe kiMciMvi kareha vA karAveha vA, tattha vi gautamapaJcakkhAissAmo, te NaM-abhoccA apiccA asiNAittA AsaMdIpeDhiyAo paccoruhitA, te tahA svAmI kAlagatA kiM vattavaM siyA? sammaM kAlagatatti vattavaM siyA, te pANA vi vuccaMti te tasA vi udakaM prati vuccaMti te mahAkAyA te ciradvitIyA te bahutaragA pANA jehiM samaNovAsagassa suppaccakkhAyaM / saMsAre trasajIvAbhavati, te appataragA pANA jehiM samaNovAsagassa appaccakkhAyaM bhavati, iti se mahayAo || nAmajapaNaM tubbhe vadaha taM ceva, jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavati / zUnyatA vyAkhyA-punarapi gautamasvAmyudakaM pratIdamAha, tathAhi-bahubhiH prakArenasasadbhAvaH sambhAvyate, tatazcAzUnyastaiH darzayati / saMsAraH, tadazUnyatve ca [na]nirviSayaM zrAvakasya prasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM, tadadhunA bahuprakAratrasasambhUtyA'zUnyavAM saMsArasya darzayati, bhagavAnAha-santi eke kecana zramaNopAsakA bhavanti, teSAM cedamuktapUrva bhavati-sambhAvyate zrAvakANA- IA 145 // ww.ininelibrary.org Jain Education Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevambhRtasya vacasaH sambhava iti, tadyathA-na khalu vayaM zaknumaH pravrajyAM gRhItuM, kintu vayaM caturdazyaSTa mIpUrNamAsISu sampUrNa | pauSadhaM + samyaganupAlayanto vihariSyAmastathA sthUlaprANAtipAtamRSAvAdAdattamaithunaparigrahaM pratyAkhyAsyAmo 'dvividha'miti kRtakAritaprakAradvayana, anumateH zrAvakasyApratiSiddhatvAttathA 'trividhena' manasA vAcA kAyena ca tathA 'mA' iti niSedhe, khalu nizcitaM pauSadhasthasya pacanapAcanAdikaM mama mA kASTA, tathA pareNa mA kArayata tatrA'numatAvapi sarvathA yadasammavi tatpratyAkhyAsyAmaH, te evaM kRtapratijJAH santaH zrAvakAH abhuktvA apItvA asnAtvA ca pauSadhopetatvAdAsandI. pIThikAtaH pratyA'ruhyA'vatIya samyak pauSadhaM gRhItvA kAlaM kRtavantaste tathA prakAreNa kRtakAlAH santaH samyakRtakAlA ucyante ? kiMvA asamyak ? kathaM ca vaktavyaM syAt ? ityevaM pRTenigranthairavazyamevaM vaktavyaM syAt-samyakAlagatA iti evaM ca kAlagatAnAmavazyaM bhAvI devaloke putpAdastadutpannAzca te trasA eva, tatazca kathaM nirviSayatA pratyAkhyAnasyopAsakasyeti / evaM ca bahavo jIvAH yeSAM zrAvakasya pratyAkhyAnaM syAt , te stokA yeSu viSaye na pratyAkhyAnaM, evaM zrAvakasya mahatastramA kAyAdviratirasti, trasarakSaNe mahAn yatnaH zrAvakasya virAdhanAyAzca virtiH| evaMvidhasya zrAvakasya bhavadbhirucyate-nAsti sa ko'pi paryAyo yatra zrAvakasya prANAtipAtapratyAkhyAnaM syAt , etadbhavadaco na nyAyopapatramiti / punaranyathA zrAvakoddezena pratyAkhyAnasya viSayaM pradarzayitumAha +" AhArazarIrasatkAratramacaryAvyApArarUpam " iti vRttikArAH / Jain Education interne Mainelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAja sUtra diipikaanvitm| __ bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttapuvaM bhavai no khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo jAva pavaittae, no khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTThamuddipuNNamAsiNIsu jAva aNupAlemANA viharittae, vayaM NaM apacchimamAraNaMtiyasalehaNAjhusaNAjhusiyA bhattapANapaDiyAikkhiyA jAva kAlaM aNavakaMkhamANA viharistAmo, savaM pANAi. vAyaM paccakkhAissAmo jAva savaM pariggahaM paJcakkhAissAmo tivihaM tiviheNaM mA khalu mama aTThAe kiMci vi jAva AsaMdIe peDhiyAo paccoruhittA te tahA kAlagatA kiM vattavaM siyA ? sammaM kAla- gatA iti vattavaM siyA, te pANA vi vuccaMti jAva ayaMpi bhede se No neyAue bhavai / vyAkhyA-gautamasvAmyAha, tadyathA 'santi' vidyante 'eke' kecana zramaNopAsakAH, teSAM caitaduktapUrva bhavati, tathAhikhalu na zaknumo vayaM pravrajyAM gRhItuM nApi caturdazyAdiSu samyak pauSadhaM pAlayituM, varSa cApazcimayA saMlekhanAkSapaNayA kSapitakAyAH santo bhaktapAnaM pratyAravyAya 'kAlaM' dIrghakAlamanavakAGkSamANA vihariSyAmaH / idamuktapUrva bhavati, tadyathAna khalu vayaM dIrghakAlaM paupadhAdikaM vrataM pAlayituM samarthAH, kintu vayaM sarvamapi prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAya saMlekhanAsaMlikhitakAyAzcaturvidhAhAraparityAgena jIvitaM parityaktumalamiti, etatsUtreNaiva darzayati- savvaM pANAivAya 'mityAdi dvitIye zruta saptamAdhyayane zrAvakasya trasavadha nivRttasya viSayatA | pratipAda yti| // 146 // For Private & Personal use only iainelibrary.org. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugamam / yAvace tathAkAlagatAH kiM vaktavyametatsyAt-samyaka te kAlagatAH ? iti, evaM pRSTA nirganthA etacuryathA te sanmanasaH-zobhanamanasaste kAlagatA iti, te ca samyak saMlekhanayA yadA kAlaM kurvanti tadA'vazyamanyatameSu devalo kedhUtpadyante, tatra cotpannA yadyapi vyApAdayituM na zakyante tathApi trasatvAtte zrAvakasya[trasavadhanivRttasya viSayatAM pratipadyante / punarapyanyathA pratyAravyAnasya viSayamupadarzayitumAha bhagavaM ca NaM udAhu saMgatiyA maNustA bhavaMti taM jahA-mahecchA mahAraMbhA mahApariggahA ahammiyA jAva duppaDiyANaMdA jAva sabAo pariggahAo apaDiviratA, jAvajIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, te tato AugaM vippajahati, te tao bhujosagamAdAe doggatigAmiNo bhavaMti, te pANA vi vuccaMti te tasA vi vuccaMti / te mahAkAyA [te] RI ciradvitIyA, te bahutaragA pANA, jAva jaNaM tunbhe vadaha taM ceva, ayaMpi bhede se No neyAue bhvti| vyAkhyA-bhagavAnAha-'eke' kecana manuSyA evambhRtA bhavanti, tadyathA-mahecchA mahArambhA mahAparigrahA ityAdi sugama, yetheSu vA zramaNopAsakasya 'AdAnaM 'prathamavratagrahaNaM, tata ArabhyA''maraNAntaM daNDo' nikSiptaH parityakto bhavati, te ca tAdRgvidhAstasmAdbhavAkAlAtyaye svAyUpaM tyajanti, tyaktvA trasajIvitaM te bhUya: 'svakarma'svakRtaM kiviSa Jan Education internationa Far Private & Personal use Oh WWEjainelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyUyagaDAja dvitIye sUtraM dIpikA zruta saptamA nvitam / / dhyayane 147 // pratyAkhyAnasya mAdAya-gRhItvA durgatigAmino bhavanti / etaduktaM bhavati-mahArambhaparigrahattvAce mRtAH punaranvatarapRthivyAM nArakatrasatve notpadyante, te ca sAmAnyasaMjJayA prANino vizeSasaMjJayA trasA: mahAkAyAcirasthitikA ityAdi pUrvavat , yAvat 'no Auetti' / punarapyanyena prakAreNa pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA maNussA bhavaMti [taM jahA] aNAraMbhA apariggahA dhammiyA | dhammANuyA jAva savAo pariggahAo paDivirayA jAvajIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, te tao AuyaM vippajahaMti, te tao bhujosagamAdAe soggatigAmiNo bhavaMti, te pANA vi vuccaMti jAva No NeyAue bhavati / vyAkhyA-bhagavAnAha-santyeke manuSyAH mahArambhaparigrahAdibhyo viparyastAH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhava ityAdi sugamaM, yAvat 'no NeyAue bhavati' ete ca sAmAnyazrAva kAste'pi traseSvevAnyatareSu deveSUtpabante ato'pi na nirviSayaM pratyAkhyAnamiti / kizcAnyat___ bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appicchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva egaccAo pariggahAo appaDivirayA, jehiM samaNovAsagasta AyA- | viSaya darzanam / 147 // N Jain Education w.jainalibrary.org 1 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern so AmaraNaMtAe daMDe nikhitte / te tao Au[i] vippajahaMti, AuyaM viSpajahittA bhujjosagamAdA suggaigAmiNo bhavaMti, te pANA vi vuccati jAva no NeyAue bhavati / vyAkhyA - ete'pi alpalomA alpaparigrahA atyArambhA dhArmikAH prANAtipAtAdekasmin pakSe viratA ekato aviratA ato viratAviratA ucyante, zramaNopAsakasya yeSAmAmaraNAntAddaNDo niSiddho'sti, te viratAviratAH svamAyustya ktvA sadgatigAmino jAyante deveSUtvadyante / te tatrasthAH prANAstathA tramA mahAkAyAzcirasthitikAzrocyante te tAnapi nti / ato yadbhavatocyate nAsti sa ko'pi paryAyo yatra zrAvakasya prANAtipAtaviratiH syAtcanmRSA / ' ayaM bhede se no NeyAue' ityAdi sarvatra yojyam / bhagavaM caNaM udAhu saMgatiyA maNussA bhavaMti, ArapiNayA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaI hastiyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, te no bahusaMjayA no bahupaDiviratA pANabhUyajIvasattehiM avirayA, te appaNA saccAmosAI evaM vipaDivedeti - ahaM na haMto anne haMtavA, jAva kAlamAse kAlaM kiccA annayarAI AsuriyAI kivisiyAI jAva uvavattAro havaMti, tao viSpamuccamANA bhujo elamUyattAe tamorUtrattAe paccA Sanelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga sUtra 0 dIpikA nvitam / // 148 // Jain Education Int yaMti, te pANA viduccati jAva no NeyAue bhavati / vyAkhyA - gautamasvAmyeva pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha - ' eke 'kecana manuSyAH evambhUtA bhavanti, tadyathAAraNyakAstIrthika vizeSAstathA AvasathikAstIrthikavizeSA eva tathA grAmanimantrikAstathA 'kahUnuI rahassiya ' tti kvacitkArye rahasyakAH ete sarve'pi tIrthikavizeSAste ca no bahusaMyatAH hastapAdAdikriyAsu tathA jJAnAvaraNIyA tatvAnna bahuviratAH sarvaprANabhUta jIva sacvebhyastatsvarUpAparijJAnAttadvadhAdaviratA ityarthaH / te tIrthikavizeSA bahusaMyatAH svato'viratAH AtmanA satyAmRSANi vAkyAnyevamiti vakSyamANanItyA 'triyuJjanti' prayuJjanti ' evaM vippaDivedeti' + evaM vividhaprakAreNa pareSAM pra[ti] vedayanti-jJApayanti, tAni punarevambhUtAni vAkyAni darzayati, tadyathA-ahaM na hantavyo'nye punarhantavyAstathA'haM nAjJApayitavyo'nye punarAjJApayitavyA ityAdInyupadezavAkyAni dadati, te caivamevopadezadAyinaH strIkAmeSu mUrcchitAH gRddhA yAvadvarSANi catuHpaJcamAni paDdazamAni vA'to'pyalpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM bhuktvA utkaTa [ [ bhogA ]bhogabhoga [stA~]ste tathAbhUtAH kiJcidajJAnatapaHkAriNaH kAlamAse kAlaM kRtvA'nyatareSu AsurIyeSu sthAneSu kilviSakeSvasuradevAdhameSUpapattAro bhavanti, yadivA prANyupadhAtopadezadAyino bhogAbhilASukAH 'asUyryeSu' nityAndhakAreSu kilbiSapradhAneSu narakasthAneSu te samutpadyante, te ca devA nArakA vA trasatvaM na vyabhicaranti teSu ca yadyapi dravyaprANAtipAto na + " kvacitpATho'syAyamarthaH " itivRttau / dvitIye zruta0 saptamA dhyayane pratyA khyAnasya viSaya darzanam / // 148 // w.jainelibrary.org Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambhavati tathApi te bhAvato yaH prANAtipAtastadvirateviSayatA pratipadyante, tato'pi ca devalokAtA narakAdvA nirgatAH kliSTapazcendriyatiryakSu tathAvidhamanuSyeSu vA eDamakatayA samutpadyante, tathA 'tamorUvattAe'tti andhabadhiratayA pratyA. yAnti, te cobhayorapyavasthayotrasatvaM na vyabhicaranti, ato na nirviSayaM pratyAkhyAnaM eteSu ca dravyato'pi prANAtipAtaH sambhavatIti / sAmprataM pratyakSasiddhameva virateviSayaM darzayitumAha bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA pANA dIhAuyA jehiM samaNovAsagassa AyANaso | | [AmaraNatAe ] jAva [daMDe] nirikhate [ bhavai ] te puvAmeva kAlaM karita, karittA pAraloiya- || ttAe paccAyaMti, te pANA vi vuccaMti te tasA vi [ vuccaMti ] te mahAkAyA te ciraTThitiyA te dIhAuyA te bahutaragA jehiM samaNovAsagassa [ supaccakkhAyaM bhavai ] jAva No NeyAue bhavati / vyAkhyA-yo hi pratyAkhyAnaM gRhNAti tasmAddIrghAyuSkAH 'prANAH' prANinaste ca nArakamanuSyadevA dvitricatu. paJcendriyatiryazcazca sambhavanti, tataH kathaM nirviSayaM pratyAkhyAnamiti ? zeSaM sugama yAvat ' No NeyAue bhavaiti / bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA pANA bhavaMti samAuyA jehiM samaNovAsagassa AyANaso [AmaraNaMtAe] jAva daMDe nikkhitte bhavai, te (pANA) samameva kAlaM kArIta karittA pAraloiyattAe Jain Education inted jainerary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -khUyagaDAGga sU dIpikAnvitam / // 149 // Jain Education In paJcAyata, te pANAvi [buccati] te tasA [vi vuccati] te mahAkAyA te samAuyA [te bahutaragA, jehiM samaNovAsagasta supaccakkhAyaM bhavati, ] jAva no NeAue bhavati / vyAkhyA--yaH zrAvakastrasaMvadhapratyAkhyAnaM gRhNannasti te na samAyuSkA eke prANinaH santi te samameva kAlaM kurvanti samameva paralokagatayo bhavanti, te samAyuSkA api sA eva teSAM zrAvakasya pratyAkhyAnaM supratyAkhyAnaM bhavati, yaducyate tvayA - nAsti sa ko'pi paryAyo yatra zrAvakasya pratyAkhyAtaM syAdapi mudheti api bhede se no Aue / bhagavaM ca NaM udAhu saMtegatiyA pANA appAugA, jehiM samaNAvAsagassa AyANaso AmaraNaMe daMDe [nikkhitte bhavai ], te puvvAmeva kAlaM kariti, karittA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANA0 te tasA0 te mahAkAyA te appAuyA te bahutaragA pANA, jehiM samagovA sagasta supaccakhAyaM hava apparagA jehiM samaNovAsagassa dupaccakravAyaM havai iti se mahayA jAva no NeyAue bhavai / vyAkhyA - eke prANinaH alpAyuSaH santi te'pi trasA ucyante, kRtapratyAkhyAnAcchumaNopAsakAtpUrvaM triyante tadviSayaM pratyAkhyAnaM syAt, etAvatA bahutaraprANaviSayaM pratyAkhyAnaM alpataraprANiviSaye apratyAkhyAnaM, athavA yasmAt zrAvakAdalpAyuSaH prANinaH santi te yAvanna mriyante tAvatrasaviSayaM pratyAkhyAnaM syAt, te tu mRtvA punastrasevevotpadyante tadA'grato'pi dvitIye zruta0 saptamA dhyayane pratyakSa siddhaM viraterviparya darzayati / // 149 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In pratyAkhyAnaM syAt, ataH zrAvakasya nirviSayaM pratyAkhyAnaM kathaM kathyate ? vimRza bhavadvaco'yuktameveti taccam | bhagavaM ca NaM udAhu saMgatiyA samaNovAsagA bhavati, tesiM ca NaM evaM vRttaputraM bhavai-no khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavittA jAva pavaittae, no khalu vayaM saMcAemo cAuddasamuddiTThapuNNamAsiNI paripurNa posahaM aNupAlittae, no khalu vayaM saMcAemo apacchimaM jAva viharittae, vayaM NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM puratthApAINaM vA paDINaM vA dAhiNaM vA udINaM vA etAvatA jAva savvapANehiM jAtra saGghasattehiM daMDe nikhitte, savvapANabhUyajIvasattehiM khemaMkare ahamaMsi / vyAkhyA -bhagavAnAha ityAdi sugamam / yAvat 'vayaM NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM ti dezAvakA zikaM pUrvagRhItasya digvratasya yojanazatAdikasya [ya]tpratidinaM saMkSiptataraM yojanaganyUtapacanagRhamaryAdAdikaM parimANaM vidhatte tadezAva kAzikamityucyate, tadeva darzayati 'purasthApAINa' mityAdi, prAtareva pratyAkhyAnAvasare digAzritamevambhUtaM pratyAkhyAnaM karoti, tathAhi - ' prAcInaM ' pUrvAbhimukhaM prAcyAM dizyetAvanmayA'dya gantavyaM, tathA 'pratIcInaM ' pratIcyAM - aparasyAM dizi tathA dakSiNAbhimukhaM dakSiNasyAM tathodIcyAmuttarasyAM vA dizyaitAvanmayA'dya gantavyamityevambhUtaM sa pratidinaM pratyAkhyAnaM vidhace, tena ca gRhItadezAvakAzikena zrAvakeNa sarvaprANibhyo gRhItaparimANAtpareNa daNDo ' nikSiptaH ' parityakto bhavati, tatazvAsau zrAvakaH sarvaprANabhUta jIvasacceSu kSemaGkaro'hamasmItyevamadhyavasAyI bhavati / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagaDhAGga sUtraM dIpikAnvitam / // 150 // Jain Education Inter tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNatAeM daMDe nikhitte, te tato AuM vippati viSpajahittA tattha AreNaM caiva je tasA pANA jehiM samaNAvAsagassa, AyANaso (daMDe nikhitte) jAva tesu paccAyaMti, tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavati / pANa vuccati te tasA0 mahAkAyA te cirATThatIyA jAva ayaMpi bhede se no NeyAue // 1 // [sU0 11] vyAkhyA--' tatra ' gRhItaparimANe deze ye AreNa trasAH prANA yeSu zramaNopAsakasya AdAna ityAderArabhyA''maraNAnto daNDo ' nikSiptaH parityakto bhavati, te ca trasAH prANAH svAyuSkaM parityajya tatraiva-gRhIta parimANadeza eva yojanAdidezAbhyantara eva trasAH prANAsteSu pratyAyAnti, idamuktaM bhavati- gRhItaparimANe deze trasAyuSkaM parityajya traseSvevotpadyante, tatazca teSu zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, ubhayathApi trasatva sadbhAvAt zeSaM sugamaM, yAtrat 'no NeAUeM bhavati'tti evamanyAnyapyaSTau sUtrANi dRSTavyAni tatra prathame sUtre tadeva yad vyAkhyAtaM tacaivambhUtaM, tadyathA - gRhItaparimANe deze ye sAste gRhItaparimANadezA[dezasthA ] steSveva traseSUtpadyante / athAgretanAni tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyAso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, te tato AuM viSvajarhati te tato AuM vi0tA tattha AreNaM ceva je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aDDAe daMDe aNikkhite aTThAe daMDe nikhice tesu paccAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhite aTTAe daMDe Nikhitte, te pANA tri vuJcati te tasA vi0 te ciraTThiyA jAva api bhede se0 || 2 || ayaM dvitIyo maGgakaH / dvitIye zruta0 saptamA dhyayane pratyakSa siddhaM vizterviSayaM darzayati / / / 150 / / w.jainelibrary.org Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattha je AreNaM tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva AuM vippajahaMti [vippajahittA] tattha pareNaM je tasA-thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte, tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagasta supaccakkhAyaM bhavai / te pANA vi jAva, ayaM pi bhede se No neyAue // 3 // tattha je AreNaM thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso aTTAe daMDe aNikkhitte aNaTAe nikkhite, te tao AuM vippajahati vippajahittA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso aamrnnNtaae| tesu paJcAyati, jehiM [tesu] samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavati, te pANA vi vucaMti jAva ayaMpi bhede no NeyAue / / 4 // tattha je te AreNaM thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTTAe Nikkhitte te tao AuM viSpajahati vippajahittA tattha AreNaM ceva je thAvarA pANA, jehiM samaNovAsagassa aTTAe daMDe nikhitte tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassaxsupaccakkhAyaM bhavati te pANA vi.jAva ayaMpi bhede se no0|| 5 // tattha NaM je te x etacinhAntargatapAThasthAne " aAe aNaTThAe" ityevaM rUpaH pratyantare / 26 Jain Education Mela For Private & Personal UBE ww.jainelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDAGga- dIpikAnvitam / // 15 // pareNaM thAvarA pANA, jehiM samaNovAsagassa aTTAe daMDe aNikkhitte, aNaTTAe Nikkhice, te tao Au vippajahaMti vippajAhittA te tattha AreNaM ceva je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagasta supaJcakkhAyaM havai, te pANA vi0 jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavati // 6 // tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe aTAe aNaTTAe daMDe nikkhitte havai, te tao AuM vippaja. hati vippajahittA tattha AreNaM je talA pANA jehiM samaNovAsagasta AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikhitte tesu paccAyaMti, tehi samaNovAsagassa supaccakkhAyaM havai, te pANA vi0 jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavati // 7 // tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe aTThAe aNaDhAe daMDe nikkhitte, te tato AuM vippajati vippa. jahittA tattha AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikhitte agaTThAe daMDe nikhitte tesu paJcAyati tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi0 jAva ayaMpi dvitIye zruta saptamAdhyayane zramaNopAsakasya trasasthAvarajIvAnAm supratyA khyA drshyti| Jain Education A O w.jainelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhede se No NeyAue bhavati / // 8 // tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA, jehiM samaNovAsagasta AyANaso AmaraNaMtAe aTThAe aNaTThAe daMDe nikkhatte, te tato AuM vippajahaMti vippajahittA te tattha pareNaM ceva je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe nikkhitte tesu paccAyati je(te)hiM samaNovAsagasta supaccakkhAyaM bhavai, te pANA vi. jAva ayaMpi bhede se no NeyAue bhavati // 9 // vyAkhyA-gRhItaparimANe deze ye trasAste [gRhItaparimANadezasthAzAsteSve trasetsyante iti prathamo bhnggaaH||1|| dvitIyaM sUtraM vArAdezavartinastramA ArAddezavattiSu sthAvarepUtpadyante (iti) dvitIyaH // 2 // tRtIye tvArAddezavartinakhasA gRhItaparimANAddezAdahiye trasAH sthAvarAzca teSUtpadyante ayaM tRtIyaH / / 3 / / caturthe tvArAdezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva traseptpadyante ayaM (caturthaH) turyaH // 4 // pazcamamUtre tu ArAddezavartino ye sthAvarAste gRhItaparimANastheSu taddezavartiSu sthAveraghUtpadyante ayaM paJcamaH // 5 // SaSThasUtraM tu paradezavartino ye sthAvarAste gRhItaparimANastheSu trasasthAvarevRtpadyante ayaM SaSThaH // 6 // saptamamUtraM tvida- paradezavattino ye prasAH sthAvarAste ArAddeza vartiSu traseSUtpadyante ayaM saptamaH // 7 // aSTamasUtraM tu paradezatino ye trasAH sthAvarAste ArAddezavartiSu sthAvarepUtpadyante aSTamaH // 8 // navamasUtre paradezavacino ye trasAH sthAvarAste paradezavartimveva sasthAvaretpadyante navamo'yam // 9 // (evamanayA prakriyayA navApi sUtrANi bhaNanIyAni) Jain Education Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bayagaDAga- II tatra yatra [yatra] sAstatrAdAnazaH AderArabhya zramaNopAsakenAmaraNAnto daNDastyakta ityevaM yojanIyaM, yatra tu sthAvarA dvitIye statrArthAya daNDo na nikSipto-na parityaktaH, anarthAya ca daNDaH parityakta iti / zeSAkSaraghaTanA tu svabuddhyA vidheyeti / . zruta dIpikAbhagavaM ca NaM udAha Na eyabhUyaM Na eyaM bhavaM Na evaM bhavissaMti jaNNaM tasA pANA vocchi saptamAnvitam / dhyayanejihiMti thAvarA pANA bhavissaMti, thAvarA pANA [vi.] vocchijihiMti tasA pANA bhavissaMti, gautm||152|| abochinnehiM tasa-thAvarehiM pANohiM jaNaM tubbhe vA anno vA evaM vadaha-Natthi NaM se kei pariyAe svAmyudakaM jAva no NeAue bhavati / [ sU0 12] trasA: prANA: __ vyAkhyA-bhagavAn gautamasvAmyudakaM pratyetadAha tadyathA-bho udaka ! natadbhUtamanAdike kAle prAgatikrAnte nAyagAmini sthAvarAzva kAle caitadbhaviSyati nApyetadvartamAne kAle bhavati yatrapAH sarvathA nilepatayA svajAtyucchede no chetsyanti-vicchedaM yAsyanti, prANA: sarve sthAvarA eva bhaviSyanti, sthAvarAzca prANinaH kAlatraye'pi na bhaviSyanti-vicchedaM yAsyanti, sarve'pi vasA bhaviSyanti / kadApa yadyapi teSAM parasparasaGkameNa gamanamasti tathApi na sarvaprakAreNa nilepatayA trasAH sarve sthAvarA bhavanti sthAvarAzca sarve'pi DIvicchedaM nayAsyanirlepatayA vasA jAyante, naitadbhavati kadAcidapi, yaduta-pratyAkhyAninamekaM vihAya pareSAM nArakANAM dvIndriyAdInAM tirazcAM manuSyadevAnAM ca sarvathA'pyabhAvaH, evaM ca trasaviSayaM pratyAkhyAnaM nirviSayaM bhavati yadi tasya pratyAravyAnino jIvata evaM sarve nArakAdayastrasAH samucchidyante, nAyaM bhAvaH sambhavati, sthAvarAstvanantA na traseSu sammAnti trasAstvasaMkhyAtAste // 152 / / vyAnino jIvata eva AntIti darzayati / Jain Education For Privats & Personal Use Oh Jww.jainelibrary.org Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VI vanantAH anantAH kathamasaGkhyAteSu sammAnti ? supratItamidaM, tadevamavyavacchinnaistrasaiH sthAvaraizca prANibhiryadvadata yUyamanyo vA kazcidvadati yannAstyasau kazcitparyAyo yacchArakasyaikatrasaviSayo'pi daNDaH parityakto bhavati, tadetatsarvamapyayuktamiva prtibhaaste| sAmprataM upasaM jighRkSurAha bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto udagA! je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA paribhAse imittiM mannaMti + AgamittA nANaM AgamittA dasaNaM AgamittA carittaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe | se khala paraloya-palimaMthattAe ciTThati, je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA no paribhAsai mitta mannamANe AgamettA nANaM AgamettA daMsaNaM AgamettA cArittaM pAvANaM kammANaM akaraNattAe VI se khalu paraloyavisuddhIe ciTThati / vyAkhyA-zrI gautamasvAmyudakaM pratyuvAca / AyuSmannudaka! khalu zramaNa vA mAhanaM vA sabrahmacaryopetaM ' paribhASate' nindati maitrI manyamAno'pi tathA samyagjJAnamAgamya tathA darzanaM cAritraM ca pApAnAM karmaNAmakaraNAya samutthitaH [ma] khalu laghuprakRtiH paNDitaMmanyaH paralokasya sugatilakSaNasya satatkAraNasya vA satsaMyamasya vA 'palimanthAya' vidhAtAya tiSThati, yastu punamahAsacco ratnAkaravadgambhIrona zramaNAdIna paribhASate teSu ca paramAM maitrI manyate samyagdarzanajJAnacAritrANyanugamyate + " mannamANe" ityartha saGgatyA yuktamAbhAti / X" mannati" iti bhussvaadshessu| Jain Education For PrivatePersonal Use Only aina bayong Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suyagaDAGgasUtraM dIpikAnvitam / bA 153 // Jain Education Inte tathA pApAnAM karmaNAM akaraNAya samutthitaH sa khalu paralokavizuddhayai avatiSThate, sa paralokasAdhanAya tiSThatIti bhAvaH / etAvatA yo bahuzrutAn gItArthAn pUrvAcAryyAnnindati sa paralokasya saMyamasya virAdhakaH yastu tAdRzAnmahAgItArthAn pUrvAcAryAnna nindati sa paralokasya saMyamasya cArAdhaka iti tatsam / bho udaka! iti jJAtvA tvayA'pi saMyamasAdhanAya yatno vidheyaH / bhagavaM ca NaM udAhu-tate NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM gotamaM aNADhAyamANe jAmeva disaM pAunbhUte tAmeva disaM saMpahArettha gamaNAe / 1 vyAkhyA --tadevaM yathAvasthitamarthaM gautamasvAminA'vagamito'pyudakaH peDhAlaputro yadA bhagavantaM - gautamamanAdriyamANo yasyA eva dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM gamanAya sampravAritavAn / taM ca gacchantaM dRSTvA bhagavAn gautamasvAmyAhaAusto udgA ! je khalu tahA [ bhUtassa ] rUvasta samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egaAriyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma appaNo cetra suhumAte paDilehAe aNuttaraM jogakhemapayaM labhie samANe sovi tAva taM ADhAti parijANati vadati nama'sati sakkAreti sammANeti (jAva ) kalANaM maGgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsati / vyAkhyA - AyuSmannudaka / yaH khalu tathAbhUtasya bhramaNasya brAhmaNasya vA'nti ke samIpe ekamapi yogamAya Arya dvitIye zruta* saptamA dhyayane gautama svAmbu dakamupa dizati / // 153 // jainelibrary.org Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yer - dhArmika tathA zobhanavacanaM zrutvA nizamyA''tmana eva tadanutaraM yogakSemapadamityevamatragamya 'sUkSmayA'-kuzAgrIya yA vuyA 'pratyupekSya'-paryAlocya tadyathA-ahamanenaivambhUtamarthapadaM 'lammitaH' prApitaH sanasAvapi tAvallaukikastamupadezadAtAramAdriyate pUjyo'yamityevaM jAnAti tathA kalyANa maGgalaM devatAmiva stauti paryupAste ca yadyapyasau pUjanIyaH kimapi necchati tathApi tena [tasya] paramArthopakAriNo yathAzakti vidheyamiti / tadevaM gautamasvAminA'bhihita udaka idamAha tae NaM se udae peDhAlaputte bhayavaM goyamaM evaM vayAsI-etesi NaM bhaMte ! padANaM puTviM annANayAe asavaNayAe abohie aNabhigameNaM adidANaM assuyANaM amuNayANaM avinAyANaM anigUDhANaM abogaDANaM avocchinnANaM aNisiTThANaM aNivUDhANaM aNuvahAriyANaM eyamaTuM no saddahiyaM / no pattiyaM no roiyaM etesiNaM bhaMte ! padANaM ihiM jANayAe savaNayAe bohie jAva uvahAraNayAe IN eyamaTuM saddahAmi pattiyAmi roemi evameva jaheyaM tubbhe vadaha / taeNaM bhagavaM gotame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsi-sadahAhi NaM ajje ! pattiyAhi NaM aje! roehi NaM aje! evameyaM jahA NaM amhe vadAmo / tae NaM se udae peDhAlaputte bhayatra goyamaM evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbha aMtie cAUjjAmAo dhammAo paMcamahatvAiyaM sapaDikkamaNaM ghamma uvasaMpajjittANaM vihritte| tae NaM 4 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bayagaDAGga sUtraM / dIpikA nvitam / // 154 // se bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM gahAya jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvA- dvitIye gacchittA tate NaM se udae peDhAlaputte samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei / zruta kareittA vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tu[bhaM]bhA[tumhA]NaM - saptamAaMtie cAujAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajittA NaM viharittae / dhyayane upsNhaarH| [taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre udayaM (peDhAlaputtaM) evaM vayAsI-1 ahAsuhaM devANuppiyA mA pArDabaMdhaM krehi| tate NaM se udae peDhAlaputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapaDikamaNaM dhamma upasaMpajjittA NaM viharati tti bemi| nAlindijja'jjhayaNaM smttm| vyAkhyA-iha vyAkhyAnaM sarva sugama, vizeSatastu bRhadvRttito'vasegamiti / samAptA ceyaM dvitIyAGgasya dIpikA / jayati jinazAsanamidaM, paratIrthikatimirajAlavarataraNim / bhavajaladhiyAnapAtraM, pAtraM sajjhAnaratnAnAm // 1 // yasya jinendoH zAsana-pAnIyapathAzvaratnamAruhya / kuzalena ke na cApu-rbhavajalamullaMghya zivanagaram // 2 // sa jayati vIrajinendra-tribhuvanacUDAmaNiH kRtodyotaH / kumudollAsaM kurvan madanakhasUryAMzubhirvitataH // 3 // 7 / / 154 // Jain Education intar jainerary org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bApAyAlayAyAyAlaya varddhamAnajino jIyA-jagadAnandadAyakaH / dvAdazAGgIvidhAtAro, jayantu ca gaNAdhipAH // 4 // jayantu guravaH pUjyA ye sadA mayi vatsalAH / paropakArapravaNA:, jayantu svajanA api // 5 // zrI jinadevasUrINA-mAdezena cirAyuSAm / upajIvya bRhadvRtti, kRtvA nAmAntaraM punaH zrI sAdhuraGgopAdhyAya-dvitIyAGgasya dIpikA / saMkSeparucijIvAnAM, hitAya sukhabodhinI // 7 // lilikhe varalUgrAme, nidhinandazaraikake (1599) vatsare kArtike mAsi caturmAsikaparvaNi [tribhiH sambandhaH] // 8 // jJAnadarzanacAritra-ratnatritayadIpikA / mithyAtvadhdhAntavidhaMsadIpikeyaM samarthitA / // 9 // manomatsaramutsRjyA-''dRtyasaujanyamuttamam / vyApAryA vAcanIyA ca, vidhAyAnugrahaM mayi // 10 // likhatA likhitaM kiJcidyadi-nyUnAdhikaM bhavet / vidhAya samyak tatsarva, vAcanIyaM vivekibhiH stokAH karpUrataravaH, stokAzca maNibhUmayaH / paropakArapravaNAH, stokAH prAyeNa sajanAH // 12 // na me ko'pyabhimAno'sti, na me paNDitamAnitA / na kalA na ca cAturya, mandamedhA'smi sarvathA dIpikAyAH svabhAvena, prazastinirmitA mayA / khUNaM tadatra no cintyaM, nAvamAnyo hyayaM janaH // 14 // na cAtmIyA matiH kApi, prayuktA'styatra kevalam / saMkSepya vRtterevA'yaM sUtrArtho likhito'styaho anyathA'haM jaDaprAyo, vRtti kattuM kutaH kSamaH / kinAma paGgurAroDhuM, zaktaH syAnmerumUrddhani vyAkhyAnaM vRttimadhyasthaM, niryukterapasArya ca / mUlasUtreNa saMyuktA, pustake ca nivezitA Jain Education inter For Private&Personal Use Only IN Ejainelibrary.org IRA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUyagaDA-IA sUtra dIpikAnvitam / mayA sadAcAraparAyaNena, jinAjJayA saMyamapAlanena / yadarji puNyaM sukRtAnubandhi, tenAstu lo ko jinadharmaraktaH dharmopadezadAnena, dIpikAlekhanena ca / sukhI bhavatu loko'yaM, tena puNyena bhUyasA yadarjitaM mayA puNyaM, vimalAcalayAtrayA / ujjayante ca zrIne meH, padapaGkajasevayA // 20 // tena puNyena me bhUyA-dvodhilAbho bhave bhave / yataH samyaktvasamprApti-vinA puNyana lamyate // 21 // zrImatkharataragacche, zrImajinadevamUrisAmrAjye / zrIbhuvanasomasadguru-ziSyaiH zrImAdhuraGgAkhyaiH // 22 // landhopAdhyAyapadaiH, kuzalenAropitA pramANapadam / AcandrA'ka nandatu, gItArthairvAcyamAneyam // 23 // (yugmam) | vinIta vinayeneyaM, dharmasundarasAdhunA / likhitA prathamAdarza, vAcanAya strapustake // 24 // iti prshstiH| zreyo'stu saparivArasya / yAdRzaM pustakaM dRSTaM, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zudmazudaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // dvitIye zruta saptamA'dhyayane dIpikA. kArakatA prazastiH / -or Jan Education Far Private & Personal use Oh ne og I Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itizrI paramasuvihita-kharataragacchavibhUSaNa-pAThakapravara-zrImatmAdhuraGgagaNivara-gumjhitAyAM zrI sUtrakRtAGgadIpikAyAM samAptamidaM nAlindIyAkhyaM saptamamadhyayanaM tatsamAptau ca samAptamidaM sUtrakRtAkhyaM dvitIyamaGgasUtraM dIpikAnvitam / / ||shriiklyaannN bhUyAt // Jan Education For we & Personal Use On 1 w .ininelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Far Private & Personal use Oh WWjBinebryong