Book Title: Nihnavavada
Author(s): Dharmdhurandharsuri
Publisher: Sankheshwar Parshwanath Jain Derasarni Pedhi Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001215/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihtavavAda lekhaka - pU.A.zrI dharmadhuraMdhara sUrIzvarajI mahArAja for Tivate & ersonal Use Only Jain duke vom International www.jainebrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhi-nemi-amRta-granthamAlA-graMthAMka-10 (zivabhUti-nasavAda-AtmavAda ane vicAra saurabha sahita) 0 zubhAzIrvAda 0 parama pUjya saukhyamUrti AcArya zrImad vijaya devasUrIzvarajI mahArAja sAheba 9 punaHprakAzana preraNA 0 vidvAna pUjya AcArya zrI vijaya hemacandrasUrIzvarajI ma.sA. pravacanakAra pUjya AcArya zrI vijaya pradhumnasUrIzvarajI ma.sA. 0 lekhaka 0 samartha vidhAna pUjya AcArya mahArAja zrImad vijaya gharmadhurandharasUrIzvarajI ma. sA. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsaranI peDhI dolatanagara, borIvalI (pUrva) muMbaI-400086 zAkhA: kesarIyAjInagara, pAlItANA-364270 vIra saMvataH 2523 vikrama saMvata-2053 mUlya: rUA. 40-00 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapoLa, hAthIkhAnA, amadAvAda-380 001 prAptisthAna zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsara peDhI dolatanaga2, borIvalI (pUrva) muMbaI-400 066 3. sevaMtIlAla vI. jaina 4. 10, mahAjana galI, jhaverI bajAra, muMbaI-400 002 zaradakumAra IzvaralAla zAha bI/1, vI. TI. epArTamenTa kALAnALA, bhAvanagara-364 001. 5. mahezakumAra zAMtilAla bhagata darzana TreDarsa 608, relvepurA, junA relve sTezana sAme, amadAvAda-380002. mudraka H ema. bAbulAla prinTarI ratanapoLa, phatehabhAInI havelI, amadAvAda. phona naM. 5357577 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI nihanava vAda lekhaka zrImannescamRta puNyapAda padma parAga rAgalInAdInamano dvirephro muni dhurandhara vijayaH (sva. pUjya AcArya zrI vijaya dharmadhurandhrarasUrIzvarajI ma.sA.) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva AvRttinuM prakAzakanuM nivedana zrI jaina satyaprakAza mAsikamAM anukrame pAMcamA varSathI dazamAM varSa sudhI A nihanavavAda lekha rUpe lakhAela-pragaTa thayela te Aje pustakarUpe pragaTa thAya che. nirnavonI vAta sAdhAraNa rIte svacchandatApoSaka hoya che. nihanavone mATe ApaNe eka rIte kahI zakIe ke teo jaina sAmrAjyanA dhADapADuo che. eTale dhADapADuo jevI temanI karaNI ane hakIkata hoya che. dhADapADuonA karuNa aMjAmo sAMbhaLIne tenA jevuM AcaraNa karavAnuM pasaMda koI sujJa to na ja kare. A pustaka vAMcI-vicArIne samajuAtmA potAmAM nihanavatAne pravezavA nahIM de ane haze to dUra karaze. eTaluM thaze to A pustakanuM prakAzana saphaLa thayuM lekhIzuM. pustakamAM lekhaka pUjya munizrI dhurandharavijayajI mahArAjano AbhAra yA upakAra mAnavo e eka sAdhAraNa vAta che. sva-para-kalyANa arthe pravRtti karatA pUjya puruSonA upakAra cA AbhAra zabda mAtrathI mAnI saMtoSa mAnavo e vAstavika kRtajJatA nathI. te mAnanIyonA kharA AbhAra cA upakAra mAnavAnI rIta temanA Adeza ne upadeza pramANe jIvanane ghaDavuM-keLavavuM e che. ame khAsa AbhArI chIe bhAI suzIlanA ke jemaNe A pustakane prastAvanAnI sugaMdhita puSpamALA paherAvI che. e mALAnI sugandhathI AkarSAIne paNa keTalAeka bhamaro A pustakapuSpanA saurabha ane parAgane AvAze. AprakAzanamAM amane anya je koI sajjanoe madada karI che te sarvanA AbhAra sAthe viramIe chIe. - prakAzaka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrA 5.pU. AcAryaztA zrI vijaya naimizUrIzva.2jI ma.sA. jeno pUrNa pratApa pApa harato,. | cetanya saMcArato, bhavyonA hRdaye prakAza pUrato, | adhAra saMhArato mithyA ninava Adi duSTa ghUvaDo jethI chUpAtA phare, tethI nemisUrIza sUrya caraNe, sAvakTanA virSe 1pa (zArdUla). Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra vizArada kaviratna pU. pAda sva. AcAryazrI vijaya amRtasUrIzva2jI ma.sA. jeno sacoTa upadeza subodha Ape, pIyUSa pUrNa jasavANI suzAnti sthApe, je bAlyathI parama saMyamI brahmacArI, ho vandanA amRtasUrijIne amArI // 1 // (vasaMtalikA) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** saumyamUrti vAtsalyavAridhi pa. pU. AcArya ma. zrI devasUrIzva2jI ma.sA. jenA haiyAmAMthI nizadina vAtsalyatAno dhodha vahe, nirmaLa saMyama sAdhana tatpara je nija paranuM zreya kare, saumyamUrtine dIrgha saMcamI je zAsanano udhotA kare, guruvara devasUrIzva.zu caraNe muja zira koTivAra nAme. on International wwwammenbrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samartha vidvAna samatAsAgara sva. pUjya AcArya zrI vijaya dharma dha86% zaza zIzvazrejI ma.sA. zAstromAMthI jenI manISA vagara virodha pesI jAya nita nita navalA graMthanI racanA jene krIDAmAtra gaNAya spRhaNIya carita nijAnaMda bhogI kavikula mAnasa haMsa samAnA dharmayuradhara sUrivara tharaNe vaMdane mArA vAra hajAra Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA kuTuMbanA vaDIlo kuzaLa ane gaMbhIra prakRtinA hoya, putro ane putravadhUo vinayI, saMyamI ane AjJAnusArI hoya, vaibhava ane pratiSThA jene vArasAmAM maLyAM hoya evAM kuTuMbamAM paNa koI eka kamanasIba paLe vaimanasyanI vAdaLI caDI Ave-azAMti ke kalezane pravezavAno jyAM koI mArga ja na hoya tyAM acAnaka moTuM gharSaNa UbhuM thAya tyAre ema kahevuM paDe ke saMsAra gaNitanA dAkhalA jevo nathI. gaNitamAM jema eka ne eka be ja thAya, tema saMsAramAM pitA jevA putra ke guru jevA ziSya thavA ja joIe, evo niyama nathI. kavivara ravIndranAtha ThAkUre eka ThekANe AvA eka prasaMganA anusaMdhAnamAM bahu vinodI-marmALuM vAkaya uccAryuM che. teo eka sukhI, samRddha ane zAMtipriya kuTuMbamAM kalezanA bIja vavAtAM joIne kahe che ke, sarjanahAra vizvaniyaMtA bIjI badhI rIte zakitasaMpanna haze, paNa tene gaNita AvaDatuM hoya ema nathI lAgatuM." nahitara badhA ja zAMtipriya hoya tyAM azAMtipravezI ja kema zake? jyAM koI parasparanA sadbhAva tathA samAdhAna mATe utsuka rahetAM hoya tyAM kaDavAza ke vikhavAda AvI ja kema zake? vicitra vAta to e che ke jyAM zAMti ke samAdhAna mATe vadhu khabaradArI rAkhavAmAM AvatI hoya che tyAM kaleza temaja manaduHkhanA rogANu vAvAjhoDAnI jema acAnaka caDI Ave che. e rIte athavA to ahIMthI ja ItihAsano AraMbha thAya che. nirnava eTale satyano apalApa karanAra-satyane chupAvanAra. AvA nihanavone bIjA saMpradAyamAM sthAna hoya to paNa jaina zAsanamAM to ene lavaleza avakAza nathI. traNaso katAM paNa vadhu saMkhyAvALA pAkhaMDIonI sAthe je jhajhUmI zake ane sanmArge dorI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake-ekAMtavAdIonA arasaparasanA jhagaDA, anekAMtavAdanuM AMjaNa AMjI jotajotAmAM je nivArI zake, satyanA darzana ane anusaraNamAM kadI aMtarAya na AvavA pAme eTalA sAru, bhASAnA vyAkaraNa jevuM vicAranuM vyAkaraNa naca saMgrahane nAme vizvane je darzana ApI zake che-samagra satyane nihALavA ane samajavA saMzayavAdano Aropa Ave to temAthe caDAvIne paNa apekSA nakkI karavA jhINAmAM jhINI vigatamAM utaratAM je jenA darzana jANe ke kadi thAkatuM ke kaMTALatuM ja nathI te darzanamAM nihunavo dekhAva de e saMbhavita nathI lAgatuM, chatAM ema banavA pAmyuM che e hakakIta che. jenA graMthomAM-prAmANika sAhityamAM enI noMdha levAI che. rAjAo sAthe koI bAbatamAM vAMdho paDatA, enA bhAyAto athavA kSatriyo bahAravaTe nIkaLatA-lokone raMjADatA Akhare baLa ke kaLathI samAdhAna thatAM mULa sattAnA Azraye pAchA AvI jatA. nivo darzana-jagatanA sAmAnya bAravaTIcA jevA jaNAya che. A nihanavo lokone raMjADatA to nathI paNa satya ane samanvayanA nirmala jharaNa DoLI nAkhI chUpo mAnasika rogacALo phelAvavA mathatA dekhAya che. nihunavone potAnAM svataMtra zAstra-astra hoya ema nathI lAgatuM. je cakravartI jevI sattA sAme teo bahAra paDe che e cakravatInI sattA ke zastra saraMjAma e ja teonI tAkAta che e vAtanuM emane vismaraNa thaI jAya che. vastutaH bahAravaTe nIkaLelA A nihanavone mAthe anekAMta ke syAdvAdano ja dhvaja laherAto hoya che paNa jANe ke emano abhiniveza emane potAnI paristhiti samajavA deto nathI. Akhare A bIjA sArvabhauma jevA hovAno dekhAva karanArA nihanavomAMnA keTalAko to eka sAmAnya sainika-zrAvakanA hAthathI parAbhUta banI abhinivezane ogALI daI saMghanuM zaraNa svIkArI le che. koI kaheze ke nirnava jevA bAravaTIyAnA ItihAsa ke prabaMdhamAMthI lokone navo zuM prakAza maLavAno hato ? bAravaTAnA e Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSobha-e DoLANa taLIye TharelA ja rahe e vadhu IcchavA yogya nathI? anekAMtanI udAratAnAM gIta A sthAne na zobhe. pazcimanA svAtaMtryanA purakartAo kahe che ke mAnavInA mULabhUta adhikAromAM bhUla karavAno adhikAra paNa samAI jAya che-zarata mAtra eTalI ke e bIjA koIne naDatararUpa na hovI joIe. anekAMta darzana eTaluM udAra che ke e akhaMDa satyanA aMzagrAhIone paNa anyAya karavA nathI mAgatuM. satyanuM darzana kaThaNa che niSThAyukata sAdhanA mAge che, paNa daSTikoNane pUrato avakAza maLI rahe evI sApekSa zelIe rajU karavuM e vadhu kaThaNa kArya che. satyano upAsaka jAgRta ke sAvadha na hoya to te nirnavatAnI gartAmAM gabaDI paDe. vaLI nihanavo ja pUratI sAvadhAnatAnA abhAve mULa mArgathI bhraSTa thayA hoya ane unmArge thoDuM ghaNuM bhamyA hoya to paNa eka apekSAe emaNe sanmArge jhaMkhatA pravAsIo upara ocho upakAra nathI kayo mArga bhUlelAo ja mArgamAM AvatI bhUlabhUlAmaNInuM varNana karI, pAchaLa AvatI prajAne navuM mArgadarzana karAve che-mArganA anubhavane vadhu samRddha banAve che. nihanavavAda rastAnAM bhayasthAno batAve che. eka eka nihunava jANe ke satyanA zodhaka sAme bhayanI lAla battI dharI rAkhI kahe che: "A vaLAMka bhayaMkara che. aMtaranA prakAzane eTale ke anekAMta darzana saMbaMdhI zraddhAne vadhu saceta karajo; nahitara jevI amArI dazA thaI tevI kadAca tethI vadhAre bhayaMkara dazA tamArI paNa thaze." nihanavonI A aitihAsika kathAne, durbala ke dayApAtra mAnavInI karuNa kahANI koI rakhe mAnI le. buddhimAM bRhaspati jevA ane saMcama-tapamAM koI sugaMdharanI sAthe spardhA khele evA A zaktizALI puruSo hatA. koI kamanasIba paLe e zakitazALInA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zIre ahaMtA-AgrahanuM bhUta caDI beThuM. bahu bahu to ApaNe eTaluM to kahI zakIe ke je jJAna, je zakti ane je lAgavaga pote dharAvatA hatA te jotAM emaNe khUba ja jAgrata rahevAnI jarUra hatI. manane unmukata-khulluM rAkhyuM hota to AvA karuNa akasmAto banavA na pAmata. jamAli muninI vAta laIe, pote kSatriya kumAra hatA. bha. mahAvIranI bahenanA putra ane jamAI paNa hatA. agIyAra aMganA jJAtA ane pAMcaso sAdhunA ziratAja hatA. eka divase emane tAva Avyo. sAdhuone pathArI karatA jarA vAra lAgI. pachI to "karAtuM hoya te karAyuM" eprakAranA bha. mahAvIranA siddhAMta sUtra sAme emaNe baMDa uThAvyuM. jvarane lIdhe jamAlInuM mAthuM bhamI gayuM. e vAta kharI che. paNa te sivAya mahattA prApta karavAnI bha. mahAvIranA samakakSa banavAnI tAlAvelI jamAlInA aMtaramAM lAvArasanI jema ubharAtI hatI. eTale ja jamAlinI dazA, DolatA DuMgara jevI bhavya chatAM karuNa lAge che. patipremane lIdhe jamAli muninA jajUthamAM joDAyelI priyadarzanA (bha. mahAvIranI putrI) to eka kuMbhAranI sAdI-sIdhI yuktinA prabhAve potAnI bhUla sudhAre che. paNa jamAlinA aMtaranA bAraNAM to bIDAyelAM ja rahe che. devalokanuM AyuSya pUruM karI, e paNa muktino paMtha pAmaze ema kahevAyuM che. tiSyaguptAcArya, cauda pUrvanA jJAtA evA zrutakevaLI vasu mahArAjanA ziSya hatA. nava pUrvano abhyAsa to tiSyagupta paNa karI cUkayA hatA. dazamA pUrvanA adhyayana TANe AtmAno chello pradeza e ja Atmasarvasva che evI bhrAMti emane jAgI. hajAra taMtuvALA paTamAM 999 tANAvANA maLyA hoya-eka ja tAMtaNo bAkI hoya tyAM sudhI e saMpUrNa paTa na kahevAya. chellA eka ja tAMtaNAmAM kaMIka evo camatkAra che-kaMIka evI siddhi che ke te paTane saMpUrNatA Ape che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurue emanI bhrAMtinuM nirasana karavA ghaNI ghaNI yuktio ApI. paNa tiSyagupta potAnA Agrahane vaLagI rahyA. Akhare jyAre eka zrAvake khAdya padArthanA thALamAMthI mAtra eka eka kaNa vahorAvyuM-e kaNamAM ja saMpUrNatA AvI jAya che ema kahyuM tyAre tiSyaguptanI vicAra aulIe AMcako anubhavyo, potAnI bhUlanuM prAyazcita karI sanmArgamAM sthira thayAM. sAte sAta ke ATha nihanavonI vigatamAM utaruM to prastuta pustakanAM pAnAMnI ja mAre punarukti karavI paDe. munizrI dhuraMdharavijayajIne A pustaka lakhavA badala dhanyavAda Apavo e to e aupacArika prathA ja gaNAya. nihanava e jaina samAjamAM bahumAna ke Adarane yogya nahi, paNa dhRNA athavA tiraskArane yogya manAya che. nihanavanuM ciMtana karatAM-ninavanI kathAnuM punarAlekhana ke saMkalana karatAM thoDe ghaNe aMze paNa nihanava banavuM paDe. e sivAya nihanAvo pratye sahAnubhUti ke saMvedana zI rIte saMbhave? munizrIe eka jamAnAnA A nihanavonuM pharI mUlyAMkana karyuM che. zAstrIca ullekhone vaphAdAra rahI, pUrepUrI madhyasthatA sAthe emaNe A caritro AlekhyA che. nihanavo paNa eka divase anekAMtanA dhvajadArIo hatA. cAra jeTalA to pAchA mULa mArga upara AvIne sthira thayA che. ApaNI potAnI vicArazreNInuM pRthakraya karIe, ApaNA AcAromAM rahelA daMbha ke ADaMbara nIhALIe to ApaNI nihanavatAnuM ApaNane potAne ja darzana thayA vinA rahe kharuM? "nihanava'nA nAma mAtrathI sUgAyA vagara, munizrI dhuraMdhara vijayajIe emane emanA yathArtha varUpamAM raju karyA che. nihanavo AjasudhI apamAnita gaNAyA che eTale munizrIe emane anyAya na thAya eTalA mATe pUrI sAvacetI rAkhI che. A to hajI AraMbha che-munizrIno abhyAsa ane adhyavasAya jotAM gujarAtI jaina sAhityamAM AvA bIjAM mUlyavAna pustako umerAya evI AzA baMdhAya che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) nihanava tarIke Aje koI ApaNuM kAMDuM pakaDIne bahAra kADhI zake tema nathI. paNa ethI karIne jena dharmanA badhA anuyAyIo vItarAganA prarUpelA mArge ja cAlI rahyA che ema thoDuM ja kahI zakAya? samAjano moTo bhAga mULa mArga chAMDI jAya. pote je mArge jato hoya tenI upara "asalano dhorI mArga" evuM pATiyuM mAre tethI karIne unmArga sanmArga na bane. nihanavo to eka rIte subhAgI gaNAyaH emanI truTIo bahAra AvI ane e truTIo sudhAravAnI taka sAMpaDI. Aje ApaNA samAjamAM bAhya vidhi, AcAra ke paraMparA tarapha jeTaluM jovAya che teTaluM vicArazelI, darzanazuddhi ke Atmahita tarapha jovAmAM AvatuM nathI. dinarAta dharma ke zAsanane nAme gAMTho to vALIe chIe, paNa aMdaranuM kalyANakArI satya kayAM ane kevI rIte sarI jAya che te ApaNane dekhAtuM nathI. eTale to nihanavone chAje evA ApaNA abhiniveza ane ahaMtA ghaNekhare aMze dabAelA ke chupA rahI jAya che. nihunavo ja bAravaTIyA gaNAya to A pracchana nihanavone cora-luMTArA kema na kahevAya ? nihanavonA jIvanaprasaMgo sAthe ApaNA AcAra-vicAra, zraddhA tathA ArAdhakavRttinI sarakhAmaNI karIe-mukata mane aMtaranuM saMzodhana karavAnI bhAvanA sevIe to A nihanavavAdanI kathA sArthaka thaI gaNAze. truTIo ane skUlanAonuM saMzodhana karavA sivAya AvA caritrano bIjo kayo Azaya hoI zake? - suzIla Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. eka AdaraNIya prayAsa Aja kAla karatAM jene pacAsa varSanAM vhANAM vAI gayAM, sva. pUjya AcArya mahArAja zrI vijaya dharmadhurandharasUrIzvarajI mahArAjazrIe potAnA muni jIvanamAM "jaina satya prakAza' nAmanA mAsikamAM satata pAMca varSa sudhI Alekhela lekhamALA vi.saM. 2003nI sAlamAM "nihanavavAda' nAme pustakarUpe pragaTa karavAmAM Avela, ghaNA umaLakAthI saue ene vadhAvyuM. varSothI aprApya e pustaka saunA sabhAgye Aje vAcakonA karakamalamAM AvI rahyuM che. emAM divya AzIrvAda che pUjyapAda zAsana samrATa zrI vijayanemisUrIzvarajI ma.zrInA paTTadhara zAstra vizArada kaviratna pUjyapAda sva. AcArya zrI vijaya amRtasUrIzvarajI mahArAja zrI tathA samartha vidvAna samatAsAgara pUjyapAda sva. AcArya ma. zrI vijaya dharmadhurandharasUrIzvarajI mahArAjazrInA. tathA zubhAzIrvAda sAMpaDayA che - saumyamUrti vAtsalyavAridhi pUjyapAda AcArya ma. zrI vijaya devasUrIzvarajI mahArAjazrInA. vaLI pAvana preraNA prApta thaI che - vidvAna pUjya AcArya zrI vijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAja tathA pravacanakAra pUjya AcArya zrI vijayapradhumnasUrIzvarajI mahArAjanI. ame ene amAruM sadbhAgya samajIe chIe ke- AvA uttama graMthane vAcakonA karakamalamAM mUkavAmAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ame nimitta bhUta banI zakayA chIe. zrI jaina sAhitya vardhaka sabhAe 'zrI vRddhi-nemi-amRta granthamAlA'nA 10mAM graMthAMka tarIke pragaTa karela A pustakanI prastAvanA prasiddha lekhaka zrI suzIle lakhI hatI. te A vakhate jemanI tema mUkavAmAM AvI che. emAM temaNe A graMtha mATe tathA nihnavo mATenI hakIkata mananIya rIte rajU karI che. ema. bAbulAla prinTarIvALA kIrtibhAI maphatalAla gAMdhIe A pustaka kALajIpUrvaka chApI ApyuM te badala temano AbhAra. sau koI AnA vAcana/manana dvArA jaina darzananA maulika tattvone yathArtha rIte samajI potAnI zraddhAne dRDha rAkhI Atmahita sAthe eja abhilASA. - prakAzaka. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanapati-zrIvIrasvAmine namaH / ... zrIgautamasvAmine namaH / zrIarhatpravacanaM vijayatetarAm / Namo'tthu NaM gurusirinemisUrINaM // ninavavAda. nihavavAda=jainadarzananA sUkSma tomAM vyAhaasadugrahane nirAsa karI. te te tane vizada rIte samajAvatI vidvAnonI talaspazi vicAraNA jaina sAhityamAM aneka tatvajJAnanA jharaNAo vahe che, ke jyAM tattvajJAnapipAsuo AvIne potAnI pipAsA zAnta kare che. evA aneka jharaNAomAM gaNadharavAda ane nihnavavAda e be mahAna jharaNAo che. temAM gaNadharavAdano pravAha cAlu mArgamAM vahetuM hovAthI tene lAbha aneka AtmAone maLe che, paraMtu nihavavAdane pravAha gahana-gaMbhIra ne guma hovAthI ghaNuM che tethI vaMcita rahe che. ahi te nihnavavAdanuM vivaraNa karIne janatAne te vAdathI paricita karAvavAno prayAsa karavAmAM Ave che. temAM prathama gaNadharavAda ane nihnavavAdanI vizeSatAo jANavI jarUrI che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2 : nihnavavAda: gaNadharavAdanI vizeSatAo- (1) zrI mahAvIra prabhune kevalajJAna thayA bAda apApApurI(pAvApurI)mAM prabhu samavasaryA. te samaye tyAM indrabhUti vagere vipra yajJa karAvatA hatA. teo zrI vIra prabhunI sAthe vAda karavA mATe AvyA. carcA-samAdhAna thatAM teo samajyA. dIkSA laI gaNadhara banyA. te vAda te gaNadharavAda. (2) gaNadharavAdamAM nAstikatAne nirAsa karavAmAM Avela che. (3) gaNadharavAdanI utpatti veda vAkayenA arthane avalakhIne thaI che. (4) gaNadharavAdamAM AtmA, puNya, pApa, svarga, naraka vagere mULabhUta viSenI carcA che. (5) gaNadharavAda jaineta(brAhmaNe)nI sAthe thayela che. (6) gaNadharavAdamAM IndrabhUti vagerene pitAnI jAta mATe sarvazapaNanuM abhimAna hatuM, te kAraNe teo potAnA zaMkAtmaka vicAro bIjA keIne paNa jaNAvatA nahiM, eTale anya cha bhramamAM paDatA na hatA. nihnavavAdanI vizeSatAo- (1) zrI viraprabhunA zAsanamAM thayela mithyA-AgrahI munioe svamatika95nAe mAnela jaina darzanane asaMmata evA sUkSma vicAranI carcA te nihnavavAda. (2) nihavavAda jainata viSayaka sUkSma vicAramAM anyathA matine nirAsa karI, mithyAtvane haThAvI, samyakatvane nirmala kare che. (3) nihnavavAdanI utpatti jaina (Agama) sUtrone avalambI thayela che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAdano paricaya : 3 : - (4) nihavavAdamAM cimai 4 (karAtu-karAyu), saccAijhI ( sarva pradezamAM jIva che) vagere gahana viSane phuTa karavAmAM AvyA che. (5) nihavavAda potAnI ja sAthena eTale ke svadarzanamAM utpanna thayela munionI sAthe ja che. (6) nihnavavAdamAM nidbhava thayela sAdhuone svamata sthApavAnI tIvra manavRtti hatI, te kAraNe teo potAnA vicAro aneka jIvone samajAvatA, te te matanA aneka anuyAyIo vadhavAthI aneka jI vibhramamAM paDatA ane judA judA mata-sapradAya-jUtha jAmatAM. e pramANe gaNadharavAda ane nitavavAdamAM cha prakAranI vizeSatAo che. nihnavavAda zabdane arthataMkavacane-e bIjA gaNanA ni' upasarga pUrvaka "' dhAtuthI kartA arthamAM "sa" pratyama lAvavAthI niddha ti nivaH e pramANe nidbhava zabda bane che. tene artha a5lApa karanAra-chUpAvanAra e thAya che. arthAt mithyA-AgrahathI satya vastune chUpAvanAra-LavanAra " nihnava" kahevAya che. - vAda eTale kathA, taravaniyaDhiA vArivrativAni thA vADA jethI tasvanirNaya thAya evI vAdI prativAdI vacce thayela kathA te vAda kahevAya, eTale nihAnI sAthe tatvaviSayaka nirNaya karavAne mATe thayela vArtAlApa te nihnavavAda. 1. " nidbhava' ne samAnArthaka zabda " apahara" che. te apahRthI banela che. tenuM bhAvavAcaka rUpa mavati che. sAhityamAM apahRti alAra atizaya prasiddha che. teno artha paNa chUpAvavuM e thAya che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 4 : nihnavavAda: nihnonI saMkhyA ane TUMka paricaya- zrI Avazyaka niryukti, sthAnAMga sUtra vagere granthamAM nihyuMnI saMkhyA sAtanI batAvela che, te A pramANe gi-v-avara- jI-Tu-ti-addhizA rA eesiM niggamaNaM, vocchAmi jahANupubIe // (1) bahurata-jamAli-ghaNe lAmbe kALe vastu utpanna thAya che evA vAdanA sthApaka, (bahurata ) jamAli nAmanA prathama nidbhava zrI mahAvIrasvAmI prabhunA kevalajJAna pachI coda (14) varSe zrAvasti nagarImAM thayA. (2) pradeza-natiSyaguptAcArya-AtmAnA sarva pradezamAM jIvavA nahi mAnatA, chellA pradezamAM ja jIvatva che ema mAnanAra ( pradezavAdI) tiSyaguNAcArya nAmanA bIjA nidbhava zrI mahAvIra prabhunA kevaLajJAna pachI soLa varSe aSabhapuranagaramAM thayA. (3) avyakta-ASADhAcArya (thI)-A sAdhu che ke deva? ema saMdigdha mativALA ( avyakta ) ASADhAcArya (thI) zrI viranirvANa pachI base ne cauda (14) varSe kavetikA nagarImAM thayA. (4) sAmudika-amitrAcArya-dareka vastuo kSaNe kSaNe nAza pAme che, ema prarUpanAra ( sAmuchedika) azvamitrAcArya nAmanA cothA nihava zrI vIranirvANa pachI baso ne vIza (220) varSe mithilA nagarImAM thayA. (pa) drikriya-gaMgAcArya-eka ja samaye eka AtmA upagavALI be kiyA karI zake che ema mAnanAra (krikriya) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyavAdanA pazrciya : 5 gagAcArya nAmanA pAMcamA nidbhava zrI vIranirvANu. khAda khase ne aThThAvIza (228) varSe utsukAtIra nagaramAM thayA. (6) trirAzika-paDuMlakAcAya -jIva, ajIva ane najIva ema sarva vastumAM traNa traNa rAzi che, evA vAdanA sthApaka ( trirAzika ) SaDulakAcArya nAmanA chaThThA nidbhava zrI vIranirvANu pachI pAMca seA ne cAra (504) varSe aMtarajikA nagarImAM thayA. (7) ahi~ka-geASThAmAhila-sarpa ane kAMcaLInI jema jIva ane karmanA sambandha che ema prarUpanAra (akhaddhika) sthavira-gASThAmAhila nAmanA sAtamA nidbhava zrI vIranirvANu pachI pAMcase ne cArAzI (584) varSe dazapuranagaramAM thayA, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nihnava: jamAli--bahurata ( 1 ) jamAlinI dIkSA-kSatriyakuMDa nAmanA nagaramAM jamAli nAmanA kSatriya hatA. te paramAtmA mahAvIrasvAminI bahena sudarzanAnA putra hatA. zrI vIra prabhunI putrI priyadarzanA temanI patnI hatI. ekadA zrIvIra vibhu vicaratA vicaratA kSatriyakuMDa nagaramAM padhAryAM (samavasaryAM). temane vandana karavA mATe parivAra sAthe jamAli tyAM gayA. prabhunI dezanA sAMbhaLI temane vairAgya thayeA, saMyama levAnI bhAvanA jAgI, ghera AvI mAtApitAnI anumati mAMgI. badhA sahamata thayAM. dIkSAne mATe vizvapraza'sanIya mahAtsava karyAM, apUrva ADambarapUrvaka vagheADA caDAvyeA. jamAlinI sAthe bIjA 500 kSatriyA dIkSA levAne taiyAra thayAM. zrImahAvIra prabhue sarve ne cAritra ApyuM. prabhunA putrI ne jamAlinA patnI priyadarzanAe paNa te ja samaye eka hajAra strIo sAthe saMyama grahaNa karyuM.... jamAlanA zrI vIra prabhuthI judo vihAra~ zrI vIravibhunI sAthe jamAli muni vicaratA hatA. vividha tapazcaryA karatAM, kriyAkANDamAM, vidhividhAnamAM apramatta rahetA, aneka zAstronuM adhyayana karatAM ne karAvatAM, jJAnaghyAnamAM A sakta jamAli muni anukrame agiyAra aMganA jANakAra thayA. zrI vIrabhagavAne temane pAMcase sAdhu ane eka hajAra sAdhvInA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nitava jamAli : adhipati banAvyAM. eka vakhata temaNe prabhune vandana karI be hAtha joDI potAnA parivAra sAthe jude vihAra karavAnI AjJA mAMgI. prabhue temAM lAbha na dekhe. prabhu mauna rahyA. kaMI paNa uttara na Ape. jamAline judA vicaravAnI tIvra utkaMThA hatI, tethI prabhunA maunane "aniSi manumata"( nA nathI mATe anumati che) e nyAye anumati che ema samajI prabhu pAsethI pitAnA sarva parivAra sahita anya sthaLe vicaravAne mATe vihAra karyo. jamAline javara ane zaMkA eka gAmathI bIje gAma ema vicaratAM vicaratAM anukrame jamAli muni zrAvastinagarImAM pahoMcyAM. tyAM temaNe koTaka udyAnamAM sthiratA karI. ekadA temane antaprAntAzana-vizeSa AhAra karavAne kAraNe (USNajavara ) garama tAva AvyuM. tAva vadhavA lAgyuM. tenuM jora eTaluM vadhyuM ke te besavAne mATe paNa azakta banyA ne munione AjJA karI ke-munio ! mAre mATe savAre kare!" sAdhuo saMthAre karatA hatA, ahiM temane tAvanuM jora ekadama vadhatuM hatuM. eka kSaNa paNa divasa jeTalI lAgatI hatI. sUvAnI ekadama utsukatA hatI. eTale temaNe munione pUchayuM ke "saMthAro karyo ke nahi ?" sunioe uttara Apyo ke "saMthAro karAya che " theDA samaya pachI pharI pUchyuM, pharI paNa e ja uttara maLyo. ema vAraMvAra pUchatAM te ja uttara maLatA ke haju saMthAro karyo nathI paNa karAya che. tAvanI garamI ane munionA AvA uttarethI jamAli muni samyakatvathI calita thayA, ane zaMkA karavA lAgyA ke prabhu mahAvIre kahyuM che. " calemANe calie, udIrijamANe udIrie, jAva nijarijamANe nijiNNe" Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihnavavAda: ( calAtuM-cAlyuM, udariNA karAtuM udIyuM, yAvata nirjara karAtuM nirjayuM.) te asatya che. A pratyakSa dekhAya che ke saMthAro karAto-karAyo nathI ema kahevAya che paNa karAye che ema kahevAtuM nathI. e ja pramANe calAtuM hoya tyAre cAlyuM, udIrAtuM hoya tyAre udIyuM ane nirjarAtuM hoya tyAre nirjayuM ema kahevAtuM nathI paNa cAle che, udIrAya che, nirjarAya che ema vyavahAra cAle che, mATe zrI vIraprabhunuM kathana asaMbhavita ane asatya che. munione jamAlinuM kathana-upara pramANe manamAM nizcaya karyA pachI jamAli muni sAdhuone bolAvI temane pitAno vAda A pramANe samajAvavA lAgyA. "munio ! zrI mahAvIra prabhu kahe che ke vicamAM (karAtuM hoya te karAyuM) kahevAya vagere, te asatya che; kAraNa ke sarva pramANe karatAM balavattara-vadhAre baLavAna pramANe pratyakSa che. mATe ja kaI kahe ke agni zItala che, te te mAnI zakAya nahiM. pratyakSa siddha che ke agni USNa che paNa zItala nathI. e ja pramANe pratyakSathI siddha che karAtuM e karAtuM kahevAya paNa karyuM kahevAya nahiM. bIjuM teo mahAna che mATe satya ja kahe, bhUle ja nahiM ema paNa mAnI zakAya nahiM "mAntosfpa savani phri" meTA paNa bhUle che; mATe je yukti-tarkane vyavahAra siddha hoya te ja mAnavuM joIe. tame A saMthAre karatA hatA ne meM pUchayuM ke saMthAro karyo ? tyAre tame karIe chIe-karAya che, e pramANe kahuM ne te barAbara-yathArtha ja kahyuM che. karAtuM hoya tyAre karyo che ema miyA kema kahI zakAya ! mATe tamAre paNa cimA che' vagere zrI vIranA viparIta vacanamAM vizvAsa na rAkhatAM "cimA cinA ne huM ' mAnavuM ne ane paNa ema ja kahevuM. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nittava jamAli: mAlinA kathanathI muniemAM paDelA vibhAga jamAline parivAra vizALa hatuM. e parivArane sAcavavAnI ane deravAnI tAkAta jamAlimAM hatI. vizALa muni samudAyamAM sarva prakAranA sAdhuo hatA. jamAlinA kathananI asarathI keTalAeka munio, ne keTalAeka zaramathI, keTalAeka bhaya ne lAlacathI, ane keTalAeka potAnA paricayavALA munionA AgrahathI jamAlinA pakSamAM rahyA, paraMtu jeo sthavira hatA, acala zraddhAvALA hatA, vinayavALA hatA, paramAtmA zrI vIra prabhunA vacanone samajyA hatA, teo jamAlinI sAthe na bhaLyA, ane vinayapUrvaka pUchavA lAgyA. (2) "rimAne pA' karAtuM e karAyuM kaI rIte? jamAli ane sthavira munionI carcA. sthavira munio-bhagavana Apa kaho cho ke paramAtmAnA cimA rAuM" vagere vacane mithyA che, te ema kahevAmAM Apane zuM Azaya che? jamAli-je te vacane satya mAnIe te temAM pAMca de Ave che. dUSita vacana satya mAnI zakAya nahiM. te pAMca deze A pramANe che. (1) vidyamAna (sata) kAryanI utpatti thAya, (2) kriyAne virAma ja na thAya, ( 3) prathama samaye ja kAryanI utpatti thAya, (4) kriyA niSphaLa thAya, (5) ghaNA kALa sudhI je kriyA cAlu dekhAya che te na saMbhave. stha, mu.-vidyamAna kAryanI utpattine Apa deSa kahe che e kaI rIte ? ne te prabhunA vacane mAnatAM kema ghaTe che? Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10 : nitavavAda : ja-ghaTapaTa vagere je kaI kAryo karavAmAM Ave che te tene karyA pUrve avidyamAna che. asat che. mATI-taMtu vagere upara ghaNA prayatna karIe tyAre ghaNe kALe te utpanna thAya chevidyamAna sthitimAM Ave che. karAtuM e karAyuM mAnIe to kArya karavAne prathama samaye ja kArya karAtuM che mATe karAyuM mAnavuM joIe. bIje samaye, trIje samaye ema yAvat jyAM sudhI kArya pUrNa nathI thayuM tyAMsudhI kArya karAya che. te je prathama samaye karAyuM che tene pachIthI karAvApaNuM zuM? pachI te jiivevana' danyA ne daLavA jevuM rAMdhyA ne rAMdhavA samAna, karyAne karavArUpa vidyamAnanI utpatti mAnavI paDe. "karAtuM e karAyuM" na mAnIe to A doSa lAgato nathI. kAraNa ke jyArathI kArya karavAnI zarUAta thAya tyArathI jyAM sudhI te kArya utpanna na thAya tyAM sudhI te karAya che ema ja kahevAya che, paNa karAyuM che ema manAtuM nathI. mATe bIja trIjA vagere samaye karyA karavApaNuM nathI paNa na karAyAne ja karavApaNuM che. stha. mu.-ApanA A kathanathI Apa kevaLa "vicamArga #'ne nathI svIkAratAM eTaluM ja nahi paNa "asat kAryavAda" ne svIkAre che, ne e paNa jinavacanathI viparIta che. sat kAryanI ja utpatti che. asatkAryanI utpatti e mithyA che. Apa eka bhUla karatAM aneka bhUla kare che ! ja-suni jinavacanane sammata che ke asammata! paNa vAstavika rIte "asat kAryavAda" ja yuktisiddha che. kArya eTale utpanna thAya che, je pUrve na hoya te "asat "ne te ja utpanna thAya. pUrve hoya te "sat " tene utpanna thavApaNuM zuM? mATe satkAryavAda paNa dUSita che ne te dUSaNa zrI vIranA kahela vacana mAnatA Ave che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nidvava jamAli : :11: stha su-asat vastu utpanna thAya che, evI mAnyatAmAM jo ApanA durAgraha che, te Apa dhIre dhIre aneka dUSaNavALA mithyA vicArAmAM AgaLa vadheA che ema amane lAge che. satkAryavAda yuktisiddha che. je vastu vastusthitie vizvamAM vidyamAna che, te ja utpanna thAya che. kadAca Apa kaheA ke vidyamAnane utpanna thavApaNuM zuM? vidyamAna che te dekhAtuM kema nathI ? paNu Ape samajavu joie ke vastu mAtranI judI judI sthitie hAya che. kAya mAtranI aprakaTadazA ane prakaTadazA ema e prakAranI sthiti che. temAM aprakaTa sthiti tene kAraNa kahevAmAM Ave che. dareka padArthanA kAraNamAM tiAhita bhAve pracchannapaNe te te padArtha vidhamAna hAya che. o na heAya te temAMthI te mane ja nahi. gupta che mATe nathI dekhAtuM, paNa nathI mATe nathI dekhAtu. ema nathI; mATe satkArya vAdane jo Apa dUSaNa tarIke gaNAvatA hA te te ApanA bhrama che. satkAryavAda svIkArya che. jina 1 1 satkAryAvAdanI siddhi nIcenI lIlethI pUravAra thAya che. ( 1 ) jagatanA sarvAM vijJAnazAstrIo ekaThA thAya te paNa gadheDAne dhADA banAvI zake nahi, e rIte game teTalA prayatna karavAmAM Ave ta paNa avidyamAna ( asat) kAMvidyamAna ( sat) kAM thaI zake nahi. jo gadheDAne dhADA ane che e vAta mAnavAmAM Ave te ja avidhamAna ( asat ) kAryanI utpatti thAya che e mAnavAmAM Ave. asakA vAdio jo ema kahetA hoya ke sat ane asat e bhe kAnA dharma che. kAMnI utpatti pUrve temAM asat dharmAM che ne utpatti bAda sat che te te paNa yukta nathI; kAraNa ke dhama dharmI sivAya rahI zake nahi. mATe kAryanI utpatti pUrve jo asat dharma che te tenA AdhArabhUta dharmAM paNa vidyamAna che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : nivavAda: vacananA anuyAyIne te bhUSaNa che. piSTapeSaNa ke cavitacarvaNanI Apatti e paNa karAtuM e karAyuM mAnavAmAM ghaTatI nathI. asata eTale aprakaTa ane sata eTale prakaTa ema svIkAravAmAM Ave te te yathArtha che; mATe satkAryavAda mAnavo joIe. (2) vastra tAMtaNAomAMthI utpanna thAya che ane ghaTa mATInA piMDamAMthI utpanna thAya che e pramANenI amuka kAraNomAMthI amuka ja kArya thAya e vyavasthA satkArya mAnavAmAM Ave to ja saMbhave che. je tatuomAM paTanI sattA ke mRtapicchamAM ghaTanI sattA na hoya te paTane athI tatune ane dhaTane arthI mATIne kema grahaNa che? ta-tumAMthI ghaTa ne mATImAMthI paTa kema nathI banate? banne banne pratye kAraNa che, jemAM kAryanuM nahi rahevApaNuM che chatAM ta-tumAMthI ghaTa ke mATImAMthI paTa banato nathI mATe satkArya ja thAya che. (3) kArya ane kAraNane je saba-dha thAya, te ja kArya utpanna thAya che. kAraNanA sambandha sivAya paNa kArya utpanna thAya che ema mAnavAmAM Ave to sadAkALa sarva kAryo utpanna thatAM ja rahe. paNa ema thatuM nathI. asatkAryavAdIne mata kAraNane sambandha saMbhava nathI. sambandha haMmezA satanI sAthe ja thAya asatanI sAthe na heya. asattve nAsti sambandhaH, kAraNaiH sattvasaGgibhiH // asambaddhasya cotpatti-micchato na vyvsthitiH||1|| [ savanA saggavALA kAraNe asattanI sAthe salTa karatAM nathI, kAraNanA sambandha sivAya paNa kArya utpanna thAya che, ema mAnavAmAM Ave te (kArya kAraNanI ) vyavasthA na rahe. ] kArya kAraNanA sabadha sivAya paNa vyavasthA TakAvI rAkhavA mATe ema kalpavAmAM Ave ke-je kAraNamAM je kArya utpanna karavAnI zakti che te ja kAraNa te kAryane utpanna kare che. te zakti jANuvAne mATe kArya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nidbhava jamAli : : 13 : e sarva vacanAnI vAstavikatA RnusUtra nayanI apekSAe che. RsUtranaya karaNakAla ane niSThAkAla eka ja mAne che mATe piSTapeSaNa temAM saMbhavatuM ja nathI. utpanna thayA pachI anumAna karAya ke amuka kAraNa hatuM mATe A kA thayu mATe te kAraNamAM A kArya karavAnI zakti che, paNa e . kalpanA vAstavika nathI--je zakti mAnavAmAM Ave che te zakti sarvatra che ke kAraNamAM ja che? satra mAnavAmAM Ave te avyavasthA kAyama raheze. kAraNamAM ja zakti che ema mAnavAmAM, te zakti zayane AzrayIne che ke Azraya karyA vinA hai? zakyane AzrayIne zakti che te zayanI sattA mAnavI joie te rIte sahAvAda siddha thaze. rAyanA Azraya sivAya zaktinI kalpanAmAM pUrvanI jema avyavasthA kAyama raheze. eTale vyavasthA mATe kAryo kAraNutA sambandha mAnavA joIe te sambandha satkA svIkAravAthI anI zake che mATe sahAya vAda prasiddha che. ( 4 ) kAraNathI kA juduM nathI paNa kAkAraNa svarUpa ja che. te A pramANe je vastu jenAthI judI hAya te tene dharma banI zake nahi. jema patthara e pANIneA dhama nathI ane je jete dharmAM hAya te tenAthI judA na hAya. jema pANImAM zItalatA, vaLI jemAMthI je vastu panna thAya che te vastu tene dhama kahevAya che. tAMtaNAmAMthI vajra utpanna thAya he te ghaTa mATInA piNDamAMthI utpanna thAya che. jo tantu ane vajra, ghara ane mATI e banne paraspara taddana judA haiAya te te bannemAM janma janaka bhAva banI zake nahi. mATe jyAM janmajanaka bhAva che tyAM abhi tA che. jo kAraNa vidyamAna che teA kArya paNa vidyamAna che mATe satkAOvAda che. (5) je vastuo judI hAya tene paraspara saMyoga huMya athavA atyanta aprApti (arthAt paraspara eka bIjAthI dUra rahevApaNuM') heya, jemake bhUmitala ane Ta e be judA che te te bannene paraspara samaima Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14: nihnavavAda: ja-tame satkAryavAda yuktisiddha che ema mAne che ne huM tene dUSita mAnuM chuM mATe tame prathama doSa na svIkAre che. himAcala ane vidhyAcala e banne judA che te te bannenI paraspara aprApti che. jyAM paraspara saMga ke atyanta aprApti nathI tyAM bhinnatA paNa nathI. jema ghaTamAM ghaTa, ghaTamAM ghaTane saMyoga paNa nathI ane atyanta aprApti paNa nathI. e ja pramANe mATInA piMDamAM ghaTane saMga nathI ne atyaMta aprApti nathI eTale te banne paraspara abhinna che. jyAre kAryakAraNa judA nathI te kAraNa satA che te ja pramANe kAryanI paNuM sattA che e rIte satkAryavAda che. (6) je vastuone sambandha thAya ne vajana parimANa Adi vadhe tyAre samajavuM ke A vastuo paraspara judI che. jema eka zera ghImAM eka zera loTa meLavavAmAM Ave tyAre tenuM vajana bezara thAya che ne parimANa paNa vadhe che. ne temAM ja eka zera goLa meLavavAthI vajana traNa zera thAya che ne parimANu traNagaNuM thAya che mATe samajAya che ke ghI, leTa ne goLa traNe cIjo judI che. paNa tAMtaNa karatAM vastranuM vajana ke parimANa vadhatuM nathI; ane mATI karatAM ghaTanuM vajana ke parimANa vadhatuM nathI eTale te banne eka che. judA heta te vajana ke parimANa vadhI jAta. jyAre kAraNa-kArya judA nathI ne eka che tyAre jema kAraNanI sattA che tema kAryanI paNa sattA che mATe satkAyavAda che. je kArya kAraNa e banne eka ja che, judA nathI te banne judA nAme kema oLakhAya che ? kArya ne kAraNe e zuM che ? spaSTa-aprakaTa avasthAmAM raheluM je kArya te ja kAraNa che, ane aspaSTa -prakaTa ela je kAraNuM te ja kArya che. jemake jyAre tatuo paraspara bhaLyA nathI-judA che tyAre temAM vastra aprakaTa che; paraMtu jyAre te ja tatuo paraspara saMyogane pAmI ekAkAra bane che tyAre vastra prakaTa thAya che ne A vastra evuM jJAna thAya che. kAcabAnA aMge tenA zarIramAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nirava jamAli : : 15 : te paNa karAyuM karAtuM " e mAnatAM kriyAne virAma ja nahi thAya. tame kriyAkALa ane niSThAkALa eka ja samayane mAne che e pratyakSa viruddha che. - kriyA zaru thayA pachI lAMbA kALa sudhI teM pratyakSa dekhAya che. prathama samaye kArya karAtuM hovAthI karAyuM ne bIje trIje samaye paNa kiyA te cAlu che. A kriyA zAnta tyAre ja thAya ke jyAre kArya pUrNa thAya, paNa prathama samaye thaI gayela kAryane have pUrNa thavApaNuM che nahi mATe cAlu kriyA cAlyA ja karaze. ene virAma ja nahIM thAya mATe karAyuM-karAtuM" mAnI zakAya nahi. stha, mu.-je prathama samaye kArya thayuM mAnI pachInA samayamAM tame kriyA cAlu rahe che ema mAne che. e "karAtuMkarAyuM " e vAkyano Azaya samajyA vagaranuM che. jyAM sudhI A thatAM kAryone sthala dRSTithI tame joze tyAM sudhI tame A gupta hoya che tyAre dekhAtA nathI paNa bahAra nIkaLe che tyAre dekhAya che, te ja pramANe kArya kAraNa dazAmAM gupta hoya che tyAre dekhAtuM nathI paNa vyakta thAya che tyAre dekhAya che. paM. padmavijayajI mahArAje zrI pArzvanAtha prabhunA stavanamAM kahyuM ke-"AvirbhAvathI tuja sayala guNa mAhare pracchanna bhAvathI joya" e kathana paNa uparanA ja vicArane jaNAve che. asarakAryanI utpatti mAnanArane AkAzanuM phUla, sasalAne zIMgaDAM, vadhyAputra, retImAMthI tela, kAcabAnuM dUdha, vagerenI utpatti paNa mAnavI paDaze. jema ghaTa avidyamAna--asat che tema AkAzanA phUla vagere paNa avivamAna-asata che. avivamAna-kArya utpanna nathI thatuM ema mAnanArane kaMI paNa dUSaNuM AvatuM nathI mATe satkAryavAda mAna joIe. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : nijIvavAda . guMcavaNA UbhI karyAM ja karaze. je samaye tame ghaTa vagere kAryAMnI zaruAta mAneA che. vAstavika-kharI rIte te samaye te kAryAMnI zaruAta ja thaI nathI. ghaTa thatAM pahelAM tene yogya aneka kArya thAya che, ne te te kAryAMnI kriyA svatantra hAi, kriyAe kAyane utpanna karI virAma pAmI jAya che. karAtuM e karAyuM na mAnatAM tame asatkArya vAda svIkAryAM che eTale tame sasalAnA zIMgaDA ke AkAzanuM phUla vagere kAryAM karavAne kriyA karazo, te te vastuo kadI utpanna thatI nathI eTale te te kriyAo paNa aTakaze nahi-cAlu ja raheze; mATe kriyAnA avirAmarUpa bIjo doSa tamAne ja lAgu paDe che, ja.jyAM sudhI tamArI ane mArI dRSTimAM bheda che tyAM sudhI mArA kahelA deASAnu' tame samAdhAna karavAnA ane sAmA dASA devAnA. chatAM me kahela pAMca deSAmAMthI be deASA khatAvyA. have trIjA doSanu' svarUpa samajAvu. me karAtuM e karAyuM mAnanArane kAryanI zarUAtanA pahele samaye ja kAryanI utpatti mAnavI paDaze, kArya lAMkhe kALe utpanna thAya che ne dekhAya che. prathama samaye kArya thayu. hAya tA dekhAvu joie. nathI dekhAtuM mATe thayuM nathI. karAtu e karAyuM kema mAnI zakAya ? stha. su.-tame je A trIjo doSa kaheA che tenuM samA dhAna A pramANe che. mATI lAvavI--palALavI ityAdi kriyAo tame ghaTanI mAneA che paNa te ghaTanI nathI. parantu te kriyAo ghaTamAM upayogI kAraNeAnI che. je lAmbA kALane tame ghaTanA mAnA che te kALa ja ghaTanA nathI te prathama samaye kArya dekhAvuM vagere saMbhavatuM nathI. mATI lAvavI, palALavI vagere kriyAe ghaTanI ja che evA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nirava jamAli: : 17 : Agraha jo tame rAkhatA che te tamAre mane te kriyAomAMthI ghaTa ja thavuM joIe. paNa ema kAMI banatuM nathI. te kriyAomAMthI gAgara, tAvaDI, kulaDI, DhAMkaNa vagere aneka cIjo bane che. aneka kAryonI te kriyA che mATe aneka cIjo thAya che. ema kahevuM paNa yathArtha nathI. aneka e kAMI anugata zabda nathI, eTale game te utpanna thAya ne ema mAnatAM ghaNuM ja avyavasthA thAya. ja-kriyA kadI niSphaLa thatI nathI, kriyA kaMI ne kaMI kArya utpanna kare ja che. mAre mate karAtuM e karAyuM mAnanArane prathama samaya pachI kAMI karavApaNuM rahetuM nathI. eTale prathama samaya bAda je cAlu kriyA che, tenuM phaLa kAMI nathI. kriyAnI niSphaLatArUpa e deSa e pramANe saMbhave che. pAMcamo deza paNa evA ja prakArano che. prathama samaye kArya thaI gayuM te pachIthI kriyA na dekhAvI joIe. "mAtA ki ' (kiyA kArya sudhI ja rahe che) kArya thayA bAda kriyA paNa pUrNa thaI jAya che. pratyakSa dekhAtI kriyAne mithyA mAnavI joIe athavA e kiyA ja na dekhAvI joIe. e deSa karAtuM e karAyuM mAnanArane Ave che. stha. mu.-dareka samayanI kriyAnuM kArya svataMtra che. tame eka ja kArya mATe aneka samaya cAlatI kriyA mAne che. mATe tamane kriyA aphaLa lAge che, paNa dareka samayanI kriyA dareka svataMtra kAryane kare che mATe niSphala nathI. ne e ja pramANe pitAnA samayamAM pitAnuM kArya karI te te kriyA virAma pAmI jAya che-AgaLa cAlatI ja nathI. eTale pachInA samayamAM jaNAtI kriyAo pahelAnI kriyAothI judI ne svataMtra che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana mATe hotA ja lAge : 18 : nivavAda : svatanta kAya mATe dekhAtI judI judI kriyAo mithyA paNa nathI ne na dekhAvI joIe evuM paNa nathI. tame kahela pAMce doSa tamArI mAnyatA pramANenA manaHkalpita che. vastusthitie e sava tamane ja lAge che. sarvara paramAtmAnA vacane kadI mithyA hotA nathI. e te trikAlAbAdhya-satya hoya che; mATe mithyAbhiniveza-khoTA Agrahane tyAga karI, svIkArela mArgane anusaro. vizeSa tamane zuM kahIe ? e pramANe jamAli ane munio vacce eka divasa vArtAlApa cAle. paNa tenuM kaMIpaNa phaLa AvyuM nahiM, eTale munioe vicAryuM ke atyAre ja mAline vara che. javaranA AvezamAM teo na samaje paNa pachIthI samajaze. tyAM sudhI ApaNe thobhI jaIe. pachIthI nahiM samaje te ApaNe tene tyAga karIzuM. (3) jamAline durAgraha ane sthavira munienuM chUTA thavuM divaso jatAM jamAline Avela vara-tAva cAle gaye. paNa Avela mizyAmati ghaTI nahiM. zarIra svastha thayuM paNa vicAromAM viSamatA vadhatI gaI. keTalAka divase bAda sthavira munio ane jamAli vacce pharIthI "karAtuM e karAyuM " e viSayamAM vArtAlApa thaye, te nIce pramANe. stha. mu-Apa jyArathI javara AvyA tyArathI "karAtuM a karAyuM" vagere vacanamAM azraddhAvALA thayA che. have Apa svastha thayA che te e vacanone svasthatApUrvaka vicAro ane amane samajAvo ke zAthI e vacanone Apa nathI svIkAratA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nihnava jamAli: : 19 : ja-munio ! te divase tamane ema lAgyuM haze ke A sarva huM tAvanA upadravathI viparIta kahuM chuM, paNa e tamArA bhrama che. te samaye je meM kahela te paNa svasthatAthI ja kahela ne Aje pharIthI paNa huM kahuM chuM te vacano koIpaNa prakAre satya saMbhavatA nathI. mAro anubhava ema che ke mATI lAvavI, palALavI vagere sarva kriyA kALa temAMthI je cIja bane tene ja mAna joIe. karAtuM e karAyuM mAnanArane pahele samaye te cIja thavI joIe ema banatuM nathI; mATe te divase kahela mArA matane Aje paNa huM vaLagI rahuM chuM. - sthA, mu-jene je vastunI tIvra AkAMkSA hoya, tene te vastu na maLe tyAM sudhI te potAnA sarva prayane te vastu mATenA ja mAne. e pramANe tame paNa vastunI utpattimAM AraMbhathI vastu utpanna thAya che tyAMsudhInA sarva prayatno te mukhya vastunA ja che ema mAne che, paNa e mithyAbhAsa che. amuka vicAranA AvezathI ema jaNAya che. vicAranA Avazane dUra karI sthiramatithI vicAra kare te tamane jaNAze ke mATI lAvavI vagere kriyAthI AraMbhI ghaTa utpanna thAya che tyAMsudhI, ghaTamAM upayegI ne ghaTathI judA evA bIjAM aneka kA thAya che. ja-ghaTa thavAM pUrve temAM kAraNabhUta-zivaka-sthAsa-kezakuzala-kuTa-kapAla-vagere thatAM hoya te paNa kSaNe kSaNe navI navI kriyAo ane navAM navAM kAryo thAya che e anubhavamAM AvatuM nathI. jeno anubhava na thAya, pratyakSa viruddha jaNAya e mAnavuM tene huM mizyA kahuM chuM; mATe ja "karAtuM e karAyuM ' mithyA che. . Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 20 : nivavAda : stha, mu.-je vastune tamane anubhava na thAya tene tame mithyA mAnaze te tamAre AtmA, parabhava, svarga, mekSa vagere padArtho-pratyakSamAM nathI AvatA mATe na mAnavA joIe. sarvajJa prabhunA vacanathI mAnatA ho to dareka kSaNe navI kriyA ne navAM kAryo thAya che e sarvajJa prabhue jANyuM ne joyuM che ne te ja pramANe prarUpyuM che, mATe mAnavuM joIe. eTaluM sUkSma jovAnI zakti tamArA jJAnamAM nathI mATe tamane te na jaNAya, paNa tethI te mithyA che ema kahI zakAya nahiM. ja-munio ! mane na jaNAya ke na samajAya evI kaI vastu vizvamAM nathI. AtmA Adi padArthone huM tarkathI jANa zakuM chuM. kSaNe kSaNe navIna kAryo mAnavAmAM koI paNa yukti cAlatI ja nathI. je ghaTa vagere kAryo mATe kriyA amuka samaye thAya che ne te samaye te kArya niSpanna paNa thAya che, te dekhAtI kriyAnI zaruAta ghaTa mATenI kema nathI ? zAthI prathama samaye ja ghaTa vagere nathI banatA ? stha, mu-kAraNa sivAya kArya utpanna thatuM ja nathI. ghaTa paNa tenA kAraNe maLe tyAre ja thAya. tame je prathama samaye ghaTa kema nathI banato ema pUche che, paNa prathama samaye tenA paripUrNa kAraNo hoya to ja te bane, kAraNa nathI mATe nathI banato. tamArI mAnyatA pramANe ghaTa 100 kSaNamAM kema thAya che. zA mATe kSaNamAM nathI thato ? tyAre tamAre paNa e ja samAdhAna karavuM paDaze. [ have je prasaMgamAMthI A vAda zaru thaye te prasaMgane uddezIne sthavira munio jamAline samajAve che. ] tamane batAvela yuktio pramANe saMthAre paNa chelle Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nitava jamAliH : 21 : samaye ja patharAya che ane patharAyela che. paNa pUrvanA kALamAM te saMthArAne cagya judA judA AkAzapradezamAM judA judA vastra pAtharavArUpa kAryo thAya che. saMthAro karavArUpa kAryano kALa dIrgha-lAo nathI, paNa eka ja samayane che. ja-amuka vacce pAtharavA tenuM nAma saMthAro kahevAya. te saMthAre chelle samaye ja zaru thAya che ema kema manAya ? chelle samaye eka sAthe sarva va patharAtAM nathI. prathama vastra pAtharavAnA kALathI chelluM vastra patharAya che tyAM sudhI kALa te eka samayane nathI paNa temAM te asaMkhyAtA samaye Ave che. ema chatAM eTaluM mAnI zakAya ke je je samaye jeTalAM jeTalAM va patharAyAM che teTale teTale aMze saMthAro thayo che paNa sAmAnyapaNe saMthAro thaye che ema mAnI ke kahI zakAya nahiM. stha. mu-jamAli! tame kahe che te ThIka che, paNa te kyAre? jyAre A sarva vacane vyavahArane AdhAre ApaNe vicArIe. vyavahAranayathI kArya dIrghakALe utpanna thAya che. thoDuM kArya thayuM hoya ane thoDuM thavAnuM bAkI hoya tyAre eTale aMze thayuM hoya, teTale aMze thayuM che, ne jeTale aMze thavAnuM bAkI hoya teTale aMze thavAnuM che. ema kahevAya che. saMthAro paNa jeTale pAtharyo hoya teTaluM ja pAtharyo che ne jeTale bAkI hoya teTale pAthara bAkI che. saMpUrNa patharAya eTale pAtharyo che, ema vyavahAranaya kahe; paraMtu vyavahAranayanI mAnyatAne AdhAre trAjasUtranayanI mAnyatA mithyA che ema kahevAya nahi. sarvajJa prabhuzrI mahAvIra svAmI paramAtmAe prarUpelAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : nijhAda : , jayamALamAM ' vagere vacanA 1nusUtranayane AdhAre kahevAyelAM che. te naya ghaNA sIdheA ne sarala che. bhUtakALa ke bhaviSyakALane nahiM jotAM vartamAnakALamAM zuM che ne zuM thAya che tenI ja carcA te naya kare che. te naya kahe che ke je vakhate kArya karI te vakhate tapAsa ke kAryane upacegI sa sAmagrI che ke nahi ! jo kAryamAM kAraNabhUta sava sAmagrI che tA kArya dhIre dhIre-dIrghakALe kema thAya che ! turata ja utpanna dhavu joie, ' samardha: kSaLAva visai na mane ' ( samartha padArtha kArya karavAmAM kSaNuM paNa vilambane sahana karatA nathI) sarva sAmagrI maLI nathI tA kAryanI zaruAta ja thai che, ema kema manAya ? sAmagrI maLyA pachI ja Araba thAya che. jemake, * ghaTa rUpa kArya karavuM che. tene mATe sAmAnya rIte mATI, cakra, DhaMDa, derA, kuMbhAra, vagere sAmagrI joie; paraMtu A sarva skula sAmagrI che, mATe ja A tamAma hovA chatAM kArya dhIre dhIre thAya che, ema ApaNane lAge iM; ne tethI ja ApaNe kahIe chIe ke ghaNe lAe kALa kArya thAya che. paNu upara batAvyA sivAyanI temAM kAraNabhUta bIjI sUkSma sAmagrI paNa che, te kALa, svabhAva, niyati, karma ne udyama vagere. e sAmagrIo jyAre maLe che tyAre tatkSaNa ja kA utpanna thAya che. vaLI pUrve batAvela sAmAnya sAmagrIne ja jo ApaNuM ghaTamAM upayAgI mAnIe to te mArTInA pi'ne cakra upara caDAvye ana ta mATInA pi'DanI prathama eka AkRti banI, te AkRti batAvela sava sAmagrIthI banI iM, tA tene ghaTa kaheze ? nA, tamAre kahevuM ja paDaze ke te AkRti . 1. nagama, sagraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samaliMdra ne evanRta, ema sAta naye che. A sAta nayonu TraMkamAM sundara svarUpa samajavA mATe jue prathama-pariziSTa. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nihava jamAli : : 23 : bhaviSyamAM bananAra ghaTamAM upayogI che. e pramANe ghaTa thavA pUrve je chellI AkRti thAya che ke je AkRti pachI turata ja ghaTa thavAne che, te AkRti ghaTamAM vAstavika kAraNabhUta che. te AkRti pachI ja ghaTa banavAnI zaruAta thAya che ne eka ja samayamAM ghaTa banI jAya che. e ja pramANe tame jyArathI A saMthArAnI zarUAta mAne che te paNa barAbara nathI. vAstavika rIte te bhaviSyamAM thanArA saMthArAne upayogI sAmagrI taiyAra karAya che. te sarva sAmagrI taiyAra thaze eTale saMthArAnI zarUAta ane samApti bane eka sAthe eka ja samayamAM thaze, sUtra nayanI e mAnyatAne mithyA kahevI ke mAnavI te mithyAtva che; mATe Apa "calAtuM e calAyuM" vagere vacane trAjusUtra (nizcaya) nayathI yathArtha ane vyavahAranayathI aupacArika mAno ne svIkAro. je Apane ApanA vicAro ja sAcA ne sarvajJa prabhunA vacana mithyA samajAyA hoya te amAre ApanI sAthe rahevuM ke sabadha rAkhave e nathI. ame paramAtmA zrI vIra prabhunA caraNe rahIzuM ne Atmahita sAdhana karIzuM. upara pramANe sthavira munioe jamAline ghaNI rIte samajAvyA chatAM mahAmithyAtvanA udayathI ja mAli samajyA nahiM. vyavahAranayanI apekSAe zrI vIraprabhunA vacanane mithyA mAnI, sarvathA mithyA che ema kahevA lAgyA. kAjusUtra nayanI daSTine jamAli samajI zakAya nahiM. je samaye jamAli ane sthavira munione A vAda thaye te samaye prabhu zrI mahAvIra svAmIjI campApurI nagarImAM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda: vRbha nAmanA cetyamAM virAjatA hatA. jyAre jamAli ke paNa upAye samajI zake ema nathI ema sthavira munione la. eTale teo jamAlino tyAga karI. paramAtmA jyAM virAjatA hatA tyAM vihAra karIne gayA ane banela sava kokana prabhune jaNAvI. prapatipreme pravartinI priyadarzanAnuM bhUmAlinA manamAM joDAvuM ane hRke zrAvakanI yuktithI mULa mAge AvavuM , ravire vihAra karI gayA. pachI vinA saMkece jamAli panI mAnyatAne pracAra karavA lAgyA. sarvane "karAtuM e kahyuM a mithyA che. kArya lAe kALe utpanna thAya che. tra vicAro samajAvavA lAgyA. pUrvAvasthAnAM potAnAM patnI sAdhvIjI priyadarzanA jyAre vandana karavA mATe AvyA tyAre temane paNa potAnI mAnyatA samajAvI. sanehathI parAbhUta yelAM sAdhvIjI paNa satyAsatya ke tathyAtathyane vicAra karI zakayA nahiM. satya vastune samajyA sivAya sAdavajI, jamAli kahe che te satya mAnavA lAgyA, ane pitAne sthAne AvI anya sAthIone te vicAro samajAvavA lAgyA. e pramANe dinAnudina e vAda vistAra pAmavA lAge. saghaLe sthaLe jamAline virodha thate chatAM potAnA zakitabaLe jananAnuM teA AkarSaNa karatAM na mithyAmatane phelAvatAM. te samaye zrAvasti nagarImAM DhaMka nAmanA eka kuMbhakAra rahetA hatA, prabhu zrI mahAvIra svAmInA teo atyanta bhakta hatA. prabhunA AgamanuM zravaNa zraddhA ne vicArapUrvaka karIne Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama ninava jamAli: ': 25 : tenA artho hAthamAM utAryA hatA. jAdavajI priyadarzanA vageree temanA AzrayamAM-sthAnamAM sthiratA karI hatI. jamAli pArothI AvyA pachI Dhaka zrAvakane paNa sAdhvIjIe sarva vicAre jaNAvyA. Dhaka zrAvaka te acala zraddhAvALA hatA ane samajatA paNa hatA ke sAdhvIjI patinA premane vaza vagaravicAre mithyA matamAM phasAyA che; mATe je atyAre huM kaMI paNa samajAvIza te tenuM phaLa kaMI nahi Ave. pUrvayugrAhita mati-prathamathI eka durAgrahamAM nizcita buddhivALA hovAthI samajI zakaze nahiM, eTale ke zrAvake TUMkamAM patAvyuM ne kahyuM ke " AvI UMDI bAbatamAM ame kAMI samajIe nahi, e to Apa jANe." paNa manamAM vicAryuM ke-keIka avasare sAdhvIjIne yuktithI samajAvIza. eka vakhata sAdhvIjI svAdhyAyamAM tallIna hatAM. najIkamAM ja TUMka kuMbhakArane nibhADo hato. temAM te vAsaNe tapAsatA hatA. avasara jeIne nibhADAmAMthI eka aMgAro laIne TaMka zrAvake sAThavIjInA vastra upara nAkhyo. sAdavajInuM dhyAna na hatuM ne vastra saLagavA lAgyuM. sAdhavI ja ekadama UbhA thaI gayAM ane Dhaka zrAvakane Thapako ApavA lAgyA ke- zrAvakajI, upayoga paNa nathI rAkhatA, tamArA anupayogathI A amAruM vastra saLagI gayuM-baLI gayuM." Dhaka zrAvake vastrane tarata bUjhavI nAkhyuM ne sAdhvIjInA vacanane pakaDI kahevA lAgyA. ke "bhagavati ! Apa mithyA vacana kema vade che? Ape pUrve mane je kahyuM hatuM te pramANe " A amAruM vastra baLI gayuM" ema belAya ja nahi. ApanI mAnyatA pramANe te baLatuM e banyuM na kahevAya paNa saMpUrNa baLI rahe pachI ja banyuM ema kahevAya. jo tame trAjusUtra nayane mAnya karatA honizcaya nayane svIkAratA ho? te ja tame e pramANe kahI zako. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : je vastu keIpaNa rIte satya nathI tene AbhAsa paNa nathI. vyavahAranayamAM je vacane aupacArika kahevAya che, te jIsUtra thI satya che. ziyamAja ddha e vacana sarvajJa prabhunA che. teozrIne mithyA prarUpaNa karavAne kaMI paNa kAraNa nathI, mATe Apa paramAtmAnA vacane ane jAsUtra nayane svIkArI -nanya paMthe vaLe. : Dhaka zrAvakanAM yuktiyukta vacana sAMbhaLI sAThavIjI priya darzana paNa samajyA ne prabhunA vacanemAM puna: sthira zraddhAvALA thayAM. game teye teo paramAtmAnA putrI hatAM ! miyA vicArano tyAga karI Dhaka thAvakane kahevA lAgyA * AryazrAddha! tamAruM kahevuM yathArtha che. snehavaza huM samajI zakI na hatI, paNa have huM kharekhara prabhunA vacanane tathya ne satya samajuM chuM. jamAli juThThA che. abhimAnavaza teo svasampradAya-pitAne jude mata calAvavA Icche che. mane sanmArge vALavA mATe tamane dhanyavAda ghaTe che." - sAdhavajI priyadarzanA potAnA parivArane paNa punaH prabhunA vacanamAM sthira karI, jamAli pAse AvyA ne kahyuM ke"mahAmata ! sUrivara ! ApanA te divasanA kahevAthI mane lAgyuM hatuM ke-prabhunA vacane kadAca satya na hoya ne ApanuM kathana yathArtha hoya, sahasA ApanA AgrahamAM huM AkarSAI hatI. paNa vicAra karatAM mane sarvajJa prabhunA vacane ja yathArtha lAge che. Apa zremamAM cha-bhUle che ema samajAya che, mATe Apa satya vastune svIkAre evI vijJapti che." sAvIjInA kathananI jamAline kaMI paNa viziSTa asara thai nahi. pharIthI sAdavajIne potAnA ja vicAre kahevA lAgyA. Akhare sAdhavajI paNa temane tyAga karI potAnA vizALa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nidbhava jamAli : : ra7 : parivAra sAthe bhagavaMta pAse AvI, pAyazcita karI prabhu sAthe vicAravA lAgyA. prabhu zrI mahAvIrasvAmIjI sAthe ja mAline samAgama, bhagavAnanuM samajAvavuM, ne jamAlinI nirNavatA. sthavira munio tathA sAdavajI vagere cAlyA gayA eTale jamAli vizeSa prayatno karI pitAne pantha vadhAravAne mahenata karavA lAgyA. DAghaNuM jIvone pitAnA vicAramAM deravA lAgyA. amuka jIvone samajAvavAne lIdhe temanuM abhimAna paNa vadhatuM ja gayuM. e abhimAnamAMthI eka vakhate temane ema thayuM ke huM sAkSAt zrI mahAvIrane maLuM ane emanA vacano yathArtha nathI ema samajAvuM te mArA vicAro ane mArI pratiSThA khUba vadhe. ema vicArI, camyAnagarImAM prabhu jyAM virAjatA hatA tyAM AvyA. pachI prabhunI pAse AvI bahu dUra nahiM ane bahu samIpa-najIka paNa nahi evI rIte rahIne prabhune kahevA lAgyA ke, "svAmina ! ApanA ghaNA ziSya nigraMtha munio jemane kevaLajJAna ke kevaLadarzana utpanna nathI thayuM evA chaghastha paryAyane anubhavatA haze ? paraMtu huM te zi je nathI, huM chaghastha paryAyane anubhavato nathI. mane kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM che, huM pUjAne gya ana" chuM, meM rAgAdine jityA che ne kevaLI paryAyane anubhavuM chuM." jyAre jamAMli prabhunI pAse AvI upara pramANe uddhatAIthI kahevA lAgyA tyAre zrI gautamasvAmIjI tyAM hatA. temaNe jamAline kahyuM ke Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihnavavAda : jamAli! je AtmAone kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM che te AtmAo traNa kALanA sarva bhAvone hAthamAM rahelA nirmaLa jalanI mAphaka jANe che ne jue che. tethI bhIMta pAchaLa-parvata pAchaLa ke stabha pAchaLa zuM che? te ajANayuM nathI hotuM. kaI paNa vastuthI temanuM jJAna haMkAtuM nathI, koIpaNa rIte temanuM jJAna nAza pAmatuM nathI. tamAruM jJAna tevuM nathI, kSaNavAra pachI zuM thavAnuM che ke kSaNa pahelAM zuM thayuM hatuM te kahevAnI tamArAmAM tAkAta nathI, tamArI pITha pAchaLa zuM che ? te paNa jANavAnI ke jevAnI tamArAmAM zakti nathI to kevaLajJAna-darzananI kayAM vAta ! vaLI che. jamAli! tamane evuM ja mithyAbhimAna hoya ke nA mane kevaLajJAna ne kevaLadarzana che te huM tamane be prazno pUchuM chuM tenA uttara Ape. prazna 1-leka zAzvata (nitya che ke azAzvata (anitya) ? prazna 2-jIva zAzvata (nitya) che ke azAzvata (anitya) labdhisampanna zrI gautamasvAmIjInuM ojasvI kathana sAMbhaLI jamAli vicAramAM paDI gayA. temanA pitAnA jJAna, darzana viSe zaMkA thavA lAgI. vicAramAM vyAkuLatA anubhavavA lAgyA. pUchelA banne praznonA uttare manamAM khUba vicAryA paNa kaMI sUryuM nahiM. syAdvAdadaSTi ke eka bIjA nayanI avireAdhI vicAraNuM te pite vegaLI karI hatI, eTale kaMI paNa uttara ApatAM potAne baMdhAI javAne bhaya lAgatuM hatuM. samaya vadhatuM hatuM te vicAranI guMcavaNa paNa vadhatI hatI. jamAli kaMI uttara ApI na zakayA ne lAbA samaya sudhI mauna rahyA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama niva jamAli : ': 29: eTale miSTa ne manahara vANIthI zrI mahAvIrasvAmI bhagavaMte temane samajAvyuM-- he jamAli! mArA aneka ziSya ke je A dhastha che jene kevaLajJAna ke kevaLadarzana nathI thayAM teo paNa syAdvAdadaSTithI te banne praznonA yathArtha uttara ApI zake che; paNa tuM jevI bhASA bole che te pramANe uddhatAIthI teo bolanArA nathI. kadAgraha ane mithyAbhinivezathI tuM vyAkula che mATe sAdA ane sarala praznonA paNa uttara tane sUjatA nathI. tenA uttara A pramANe che, bane praznanA uttare- leka ane jIva batra eka apekSAe zAzvata (nitya) che kAraNa ke bhUta, vartamAna ane bhaviSya ema trikALamAM je padArtha sthAyIpaNe rahe te zAzvata kahevAya. bhUtakALamAM loka ke jIva na hato ema na hatuM. vartamAnakALamAM nathI ema nathI ne bhaviSyamAM nahiM hoya ema paNa nahiM bane traNe kALamAM banne rahe che mATe zAzvata che, arthAt leka ane jIva e banna svadravyanI apekSAe zAzvata ne nitya che. paNa te banne traNe kAlamAM eka ja rUpe rahetA nathI, temAM parivartana-pheraphAra thayA kare che. ne te apekSA e banne azAzvata-anitya che. varayutAnuHsthamAM nityam (jene nAza nathI, jenI utpatti nathI, je sthira-eka svabhAvavALuM che te nitya che) evI nityanI vyAkhyAne hisAbe loka ane jIva jude jude rUpe utpanna thAya che, pUrva svarUpe nAza pAme che ne kSaNekSaNa potAnA paryA-svabhAva pherave che eTale teo azAzvata-anitya che. arthAt leka ane jIva banne paryAyanI apekSAe anitya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 : nihnavavAda: che. eTale te banne nityAnitya che. vizvanI vastu mAtra e pramANe nityAnitya rUpa che. e ja zuddha daSTi che, e ja cAdAdanuM rahasya che. tArA vicAramAMthI paryAyaSTi dUra thaI che, eTale tene vAstavika paristhiti samajAtI nathI." zrI gautamasvAmIjIe ane paramAtmAe pite upara pramANe samajAvyA chatAM jamAli satya samajI zakyA nahiM. mithyAbhimAna-durAgrahathI asatya vicAraNane vaLagI rahyA. prabhu pAsethI gayA pachI paNa potAnA vicAre ja sAcA che, ema kahevA lAgyA. kharekhara UMdhe raste caDI gayA pachI sAce raste AvavuM e durlabha che. jyAre ama jaNAyuM ke jamAli jANIjaIne satya vastune mithyA AgrahathI oLave che-chupAve che. tyAre tene nihnava tarIke prasiddha karyA. prabhu zrI mahAvIra svAmInA zAsanamAM prathama nihnava jamAli che, e sarve samajyA eTale ke temanA vacanane anusaratA nahi. jamAli pitAnA matane phelAvavA mATe prabhu pAsethI bIje vihAra karI gayA. matane sthira karavA ghaNA prayatna karavA lAgyA. mithyAtvanA AgrahathI ghaNuM durbhAvanAo vicArI. aneka AtmAone mithyA mArge doryA, sanmArgathI bhraSTa karyA. saMyama paryAyane lAmbA kALa sudhI pALe. lokane Avarjita karavA mATe potAnA matamAM kheMcavA mATe chaThTha, aThThama vagere ghaNI tapazcaryA karI, tapasvI tarIke prasiddha thayAM. chevaTe ardha mAsanI-padara aherAtrinA upavAsanI tapazcaryA karI potAnA AtmAne mAnavadehathI mukta karyo. kALa karI svarge gayA. kALa karavAnA atima samaye paNa mithyAtvanI AlocanA karI nahiM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama nikala jamAli : : 31 : pApathI pAchA vaLyA nahi, eTale cha devalokamAM kilabaSaka nAmanI halakI jAtinA devamAM utpanna thayA. te devAnuM vadhA remAM vadhAre AyuSya tera sAgaropamanuM hoya che. tyAMthI cyavI chevaTe bhavane anta karI jamAli muktimAM jaze. game tema te eka vakhata jinazAsanane temaNe apanAvyuM hatuM. jamAlie prarUpela vicAromAM ghaNuM AtmAo joDAyA tethI temanA mata " baharata" nAme oLakhAya che. koIpaNa kAryanI utpatti ghaNe kALe thAya che, ema jamAli mAne che mATe te mata "bahurata" kahevAya che. e pramANe hAthamAM Avela hIrAne cheDI kAcane grahaNa karavA samAna kArya karanArA jamAli-prathama nihnavane vAda thaye. Iti prathamaniva Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiSyagusAcA ~*~ [ bIjA nihnava-AtmAnA iMllA pradezamAM Atmasarvasva mAnanArA ] kathAvastu--zrI RSabhapura( rAjagRha ) nagaramAM AtmAnA antima pradezamAM ja AtmAnuM sarvasva mAnanArA tithyaguptAcAya nAmanA bIjA nidvava thayAM, rAjagRhI nagarInA guNagela caityamAM virAjatA coda pUrvadhara zrI vasuAcAryanA teA ziSya hatA. temane AmalapA nagaramAM mitrazrI nAmanA zrAvake kuriyA ne sAthavA vagere vaheArAvI pratibaMdha pamADyo. paramAtmA mahAvIrasvAmIjIne kevaLajJAna utpanna thayA bAda soLa varSe. A prasaMga anyA. A mULa kathAvastu che. te jaNAvanArI zrI Avazyaka niyuMktinI e gAthAe A pramANe che. solasavAsANi tayA, jiNeNa uppADiyassa nANassa / jIvapaesiyadiTThI, to usabhapure samuppaNNA // rAyagihe guNasilae, vasu caudasapubvI tIsagutte ya / AmalakappAnayarI, mittasirI kUrapiNDAI || ( 1 ) tigusanI mu'jhavaNa ane niya-- bhagavAna mahAvIrasvAmIne kevaLajJAna thayA pachI 16 varSa bAdane A prasaMga che. prabhunI tItha vyavasthA vyavasthita jAmI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya nikUva tidhvaguNa : : 33 : gaI hatI. teozrIe vahevarAvela jJAnapravAhanuM cintana sarvatra sAdhu-saMpradAyamAM thatuM hatuM. te jJAnapravAhamAM cAda pUva e pradhAna gaNAtA hatA. tenuM adhyayana ane manana rAjagRha nagaramAM vizeSa hatuM. te nagaramAM muNazela nAme eka cetya hatuM. temAM zrI vasu nAmanA AcArya mahArAja virAjatA, hatA. cade pUrvanA jJAnamAM teo niSNAta hatA. zrutakevaLI tarIke teo vikhyAta hatA. temanI pAse aneka zikhe rahetA ane pUrvajJAnanuM adhyayana karatA. temanI pAse bhaNanArA aneka zimAM tiSyagupta nAmanA paNa eka ziSya hatA. cidamAMthI nava pUrvanuM adhyayana tiSyagupta karyuM hatuM, ne dazamA pUrvanuM adhyayana cAlatuM hatuM. te pUrvanuM nAma " AtmapravAda" che. AtmAnA aneka gahana vicAro emAM guMthAyA che. pADa cAlatA eka samaya nIce pramANe pATha Avyo, ne AcArya mahArAje tene yathArtha artha upapAdana karI samajAvyo. __ " ega bhaMte ! jIvapaese jIvetti vattavvaM siyA? No iNamaTe samaTe, evaM do jIvappaesA, tiSiNa, saMkhejA, asaMkhejA vA jAva egapaesUNe vi ya NaM jIve no jIvetti vattavvaM siyA. jamhA kasiNe paDipuNNalogAgAsappaesasamatullappaese jIvetti varaDyuM " tyA. bhagavAna ! jIvana eka pradeza jIva kahI zakAya ? e vicAra satya-samartha nathI, e pramANe jIvanA be pradeze, traNa pradeze, saMkhyAtA pradeza, asaMkhyAtA pradeze ne chevaTe eka pradeza nyUna sarva pradeza paNa jIva e pramANe kahI zakAya nahiM, kAraNa ke saMpUrNa kAkAzanA pradeza samAna pradezavALe jIva e ja jIva kahI zakAya che." vagere. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : : 34 : A pATha bhaNatAM bhaNatAM tigusa mUMjhAyA. temanA manamAM aneka vicAre gheALAvA lAgyA. AcArya mahArAje phrI phrI spaSTIkaraNa karI uparanA vicAre samajAvyA. pATha lIdhA pachI tenu cintana ane manana karatAM tiSyaguptanA manamAM navIna vicAra sphuryAM ke-jo jIvanA eka pradeza jIva nathI, be nathI, traNa nathI, se nathI, tujAra nathI, lAkha nathI, saMkhyAtA-asaMkhyAtA ne chevaTa eka pradeza nyUna sarva pradeze paNa jIva nathI. khAkI rahela eka pradeza bhaLe che tyAre te jIva kahevAya che. sUtrakAra eka pradeza sivAyanA sarva pradezane jIva nathI kahetAM ne eka pradeza bhaLavAthI ja jIva kahe che; tethI te chellA pradezamAM kaMika vizeSatA hovI joie. vizeSatA e ja jaNAya che ke-Atmasarvasva te antima pradezamAM che. te ja jIva che, temAM ja Atmatva che. kharekhara ! te antima pradezane ja jIva mAnave joie. eTaluM ja nahiM paNa padArtha mAtranA chellA avayavamAM ja te te padArthanu sampUrNa sattva rahelu che. dareka padArthanA antima pradeze ja dravya tarIke mAnavA joie. e pramANenA vicAramanthanamAMthI tiSyagupte ' atyapradezavAi 'nuM viSama viSe prApta karyuM' ne tene phelAvavA udyata thayAM. ( 2 ) virA sAthe carcA sauthI prathama potAnA A antyapradezavAdane tiSyagupta virAne samAvavA prayatna karyAM. jo thoDAghaNA paNa sthavirA mA vicAra . samaje tA potAnA vicAro phelAvavAnI anukULatA vizeSa rahe. sthavirene jyAre tiSyagupta e vicArA kahyA eTale virAe pUchyuM. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya niva tiSyaguma: : 3pa : sthavire-bhadra! tamArA kahevAne sArAMza e che kesivAya je vastu na rahe te vastu te svarUpa mAnavI joIe. ghaTa paTAdi vastuo AkRti sivAya rahetI nathI mATe AkRti svarUpa che. e ja pramANe anya pradeza sivAya AmAM paNa raheto nathI mATe AtmA atyapradezarUpa che. tiSpaguptahA ! mAruM kahevuM e ja che. atima pradeza rahevAthI ja AtmA "AtmA" e vyavahAra pAme che, mATe te antima pradezarUpa che. tenI siddhi mATe pravega nIce pramANe che. "mAramArasvaivADa, sayAjaddeza vAtmasarava, vide viduH" (AtmA chellA pradezarUpa che, chelle pradeza rahetAM ja AtmA rahe che, chelle pradeza nathI raheto tyAM sudhI AtmA paNa raheto nathI.) sthaviro- mahAnubhAva! tamAro A vyApti pravega ThIka che, paNa temAM je hetu che te asiddha che. "chelle pradeza rahetAM ja AtmA rahe che eTale zuM? AtmAnA zeSa-bAkInA sarva pradezo karatAM jene chelle pradeza mAnavAmAM Ave che, temAM vizeSatA zuM che? tiSpaguma-je chello pradeza che temAM traNa vizeSatAo che. 1. pUrakatva. 2 upakAritva. ne 3 AgamapratipAdi. te A pramANe. 1. sarva pradeza maLyA chatAM jyAMsudhI chelle pradeza nathI maLato tyAM sudhI te apUrNa kahevAya che. jyAre chelo pradeza maLe che tyAre ja te pUrAya che-pUrNa thAya che, mATe pUrakatvapUrNa kAritva e prathama vizeSa che. 2. jyAMsudhI chele pradeza nathI tyAM sudhI bIjA pradeze AtmA evA vyavahArane nathI pAmatAM, chelle pradeza maLe che eTale bIjA pradeze paNa te te vyavahArane anubhave che. eTale chelle pradeza bIjA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 36 : nihnavavAda: pradeza upara upakAra kare che. e upakArakAritva nAmane bIje vizeSa che. 3. AgamamAM atima pradezane bIjA sarva pradeza karatAM jude-pRthak karI darzAve che. tethI AgamapratipAditva e trIjo vizeSa che. sthaviro--tame je traNa vizeSatAo darzAvI, temAM prathama je pUrakatvarUpa vizeSatA che, te tyAre ja ghaTI zake ke AtmAno amuka eka pradeza antima che, e nizcita thAya; paNa te ja saMbhavatuM nathI. judI judI apekSAe sarva Atmapradeza chellA AvI zake, ne e rIte sarva pradezamAM pUrakatva rahe, eTale e vizeSatA kahevAya nahiM. chatAM tame amuka eka pradezane antima gaNAvatA he to te kaI rIte ? AtmapradezonI gaNatrIe ke AkAzapradezanI gaNatrIe ? tiSyagupta-gaNatrI AtmapradezanI karavAmAM Ave che mATe amuka eka pradezamAM je chellA pAnuM nirNita thAya che te AmapradezanI apekSAe che. sthavire--ThIka che, eka-be-traNa ema gaNatrI karatAM eka vakhata amuka pradeza chelle AvyA. paNa sadAne mATe te pradezane chellA gaNuM zakAya nahiM. pharIthI gaNatrA karatAM te pharI jAya. AtmA e kaMI amuka sthitimAM ja sadAne mATe rahanAra padArtha nathI. pANInI mAphaka AbhA caLavicaLa thayA kare che. atyAre AmAno je pradeza prathama gaNAto hoya te kSaNa pachI madhya gaNAya ane madhya hoya te chelle AvI jAya. tidhyagupta-Atmapradeza caLavicaLa thayA kare che, paNa AtmAnA ATha pradezo evA che ke jene kadI paNa pheraphAra thatA nathI. te ATha pradeza haMmeza eka ja sthitimAM rahe che. temAM je AThamo te sarva pradezanI apekSAe chellA mukarara karI zakAya ne ema mAnatA pUrva kahela dvaghaNuM Avaze nahiM. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya niva tiSyagupta: : 37: sthavi-AyuSmana ! tamAruM A kathana sarvathA bhUlabhareluM che. tame je ATha pradeze sarvadA eka ja sthitimAM rahe che ema kahe che, te paNa AtmAnA madhyamAM rahe che. te ATha pradezanI AsapAsa asaMkhyAta pradeza pharI vaLelA che. te pradezane cakapradeza tarIke oLakhavAmAM Ave che. te pradezene karma pudgale sparzatA nathI mATe tenI eka sarakhI sthiti manAya che. nahiM ke te pradeze sthaLavizeSamAM cokakasa rahe che mATe. AtmA bIje jAya che tyAre pradeze paNa sthaLa pherave che. bIjuM te AThamAM paNa kone chelle mAno e prazna aNaukela ja rahe che. tiSyagusa-astu, AkAzapradeze avasthita che, koI paNa kALe temAM pheraphAra thatuM nathI. eTale je AkAzapradezamAM AtmA rahela che te AkAzapradezanI gaNatrImAM je pradeza antima Ave tyAM rahela Atmapradezane chele mAne. sthaviro-AkAzapradeze sthira che, te satya che, paNa temAM AmA sthira raheto nathI. sthira AkAzapradezamAM paNa judI judI dizAethI gaNatAM judA judA chellA thAya; mATe kaI dizAnA kayA AkAzapradezamAM rahela Atmapradezane antima mAnavo? tiMgUga-a dizAthI gaNatrI karavI ne Urva dizAnA madhya AkAzapradezamAM rahela aDatmapradezane atima mAna. A sthavire-tamArI dareka kalpanA vAraMvAra pharatI rahe che, koI vAta sthira rahetI nathI. Urva dizAnA amuka AkAzapradezamAM paNa eka ja Atmapradeza raheto nathI. kevaLI samudughAtanA ATha samayamAM jyAre cothA samaye kAkAzane AtmA potAnA pradezothI pUre che tyAre eka eka AkAza Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 38: nipAvavAda : pradeze eka eka Atmapradeza rahe che. bAkI anya kALamAM eka AkAzapradezamAM aneka Atmapradeze rahetAM hoya che. eTale temAMthI kyA Atmapradezane atima mAna, e prazna kAyama rahe che. bIjuM game tyAre gaNatrI karAya tyAre dareka pradezamAM amuka amuka saMkhyAnuM pUravApaNuM te rahe ja eTale chelle pradeza ja pUraka che ema manAya nahiM. tiSyagupta-A pahele, A bIje, A dazame. A seme. hajAra, vagere apekSAe bhale te te pradezamAM aze aMze pUravApaNuM rahetuM paNa je asaMkhyAta evA chelle vyavahAra jemAM thAya che te pradeza ja vAstavika rIte atima pUraka che. mArI daSTie mane vastumAtramAM amuka eka antima-chellA pradeza jaNAya che, mATe tene antima mAnavo joIe. sthavire-tamArI daSTi te sarvanI daSTi thaI zake nahiM. tamArI apekSA te vizvanI apekSA mAnI zakAya nahiM. aneka gUMcavaNethI bharelI ne ekamAMthI bIjI aneka gUMcavaNa UbhI karatI tamArI A vicAraNuM mithyA che, te vicAraNamAM Agraha rAkhave e paNa anucita che. tiSyagusa-bhale mUrNa jagata mArI mAnyatAne mAnya na kare paNa tethI te mithyA che, ema kahI zakAya nahiM. je vicAraNuM yuktisaMgata hoya te mAnya karavI ja joIe. ekabe-traNa ema gaNatrI karatAM amuka Atmapradeza chelle Ave te nizcita che. je Atmapradeza chellI Ave temAM antimapUravApaNuM vizeSa che. caLavicaLa-pharatAM AtmapradezanI gaNatrI paNa apekSAe niyata karavI ja joIe. nahiM te go manta ! navaghaNa nIvari vasAvyuM kiyA ? " vagere Agamavacano paNa yathArtha thaI zake nahi. je apekSAe te te Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya nidbhava tiSyagupta : : 39 : AgamAmAM eka enI gaNutrI karI che, te apekSAne niyajJa rAkhu chu ne te rIte antima pradezamAM sarvasva mAnavAnA Agraha karuM sthavirA--devAnupriya ! AgamamAM darzAvela te nirUpaNathI tame je bhramamAMntyAmAhamAM gUMcavAyA che. te kharekhara zocanIya che. Agamanu te nirUpaNa zAzvata ke sadAkALa mATenu niyata nathI. amuka viSayane spaSTa samajAvavA mATe vikSA karIne atAvela che. tene AdhAre tame antima pradezane niyata karA che, paNa tamAruM' te kacana cakraka doSathI dUSita thAya che. cakraka deSanI sAthe ja AtmAzraya ne anyonyAzraya deSA te Ave ja che, mATe koi eka pradezane chellA mAnavA ne temAM pUrakatvarUpa vizeSa che ema mAnavuM e kAipaNa rIte ghaTatu nathI. tamArI bIjI vizeSatA upakAratva che. te paNa prathama vizeSatA sthira thayA sivAya saMbhavatI nathI. ne upakAra pa zuM kare che? chellA sivAyanA bIjA pradezeA AtmAnA nathI tene AtmAnA kare che? nAnA che te moTA kare che? alpa * cakrakanuM svarUpa A che-vAvavodhasApekSAvanodhasApekSAnodhasApekSAka cocispena mitrastrajJApanam ca H eka jJAnanuM sApekSa bIjuM jJAna, tene sApekSa tra jJAna, tenI apekSA rAkhatu ceAthuM jJAna; tena viSaya karIne prathama jJAnane juduM' batAvavu te cakraka kahevAya che, jemake prakRtamAM 1 vikSAmAM AgamanI apekSA che. 2 AgamamAM-nirUpaNanI apekSA che, 3 nirUpaNamAM-antimatratA apekSA che, ne 4 antimatvamAM vijJAnI apekSA iM. e pramANe cakranI mAphaka punaH punaH karyAM ja kare che, mATe cakraka dodha lAge che. je mATe zrI uttarAdhyayanasUtra bRttimAM kazuM che evaM sati cakrakAkhyo doSaH tathAhi vivakSaniyatyamantyatvAt tataiyatyaca nirUpaNAyAM paryantabhavanAt, tanniyamo'pi vivakSAniyamAditi / 9 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 40 : nivAda : zaktivALA che te vadhAre zaktivALA kare che? zu' upakAra kare che ? jevA tamArA antipradeza che tevA ja bIjA sarva pradezeA che, yatkiMcit paNa taphAvata nathI teA upakAra zuM kare ? mATe upakAra karavArUpa vizeSa paNa yathArtha nathI, trIjI AgamamAM judA karIne darzAvela che, tene tame vizeSatA tarIke gaNAve che te te tamArA bhrama che. AgamanI zailI pramANenu te nirUpaNa che. Agamane sAMgeApAMga zraddhApUrvaka zuddha buddhithI vicAra tA temAM ja AgaLa kahela che ke* kasiNe paDipuNNe logAgAsapaesa tullappaese jIvati vattavvaM siyA / ' (leAkAkAzanA pradeza samAna pradezavALA pratipUrNa samasta jIva e jIva kahevAya) hajAra tantunA paTamAM 999 tAMtaNA maLela hAya te paNa te paTa kahevAtA nathI, paNa hajAra sAthe maLe tyAre ja kahevAya che. tethI te hajAramA tAMtaNAmAM kai vizeSa nathI paNa vastune vyavahAra tenA sampUrNa paNAmAM thAya che. mATe eka pradeza nyUna sarva pradeze ke chellA eka pradeza AtmA kahevAya nahi. 27 e pramANe lAMbA kALa sudhI sthavirA sAthe tiSyaguptane carcA cAlI. tiSyagupta pAtAnA vicArA sthavirAne samajAvI zakyA nahiM, temaja sthavirenuM kathana pAte svIkArI paNu zakayA nahi', (3) pUjya AcArya mahArAjazrInu tiguptane samajAvavu tiSyaguptanI dhAraNA hatI ke sthavirene huM mArA vicAre samajAvI zakIza, paNa te dhAraNA phaLI nahiM. UlaTu sthavirA temanI vicAraNAne sudhAravA mATe samajAvavA lAgyA. eTale tithyagupta madhyamamativALA munie upara potAnA vicAronI asara karavA lAgyA. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 41 1 dvitIya vi tiSyagusa: pUjya AcArya mahArAja zrI vasusUrijI mahArAje vicAryuM ke-mithyAtvanA udaye A tiSyagupta satya samajI zakatA nathI ne bIjAnA vicArone paNa pheravavA yatna kare che. tene kAMIka upAya karavo joIe. samajI jAya te sauthI sAruM, nahiM te paranuM vizeSa ahita na kare ema karavuM joIe. e pramANe vicArI teozrIe tiSyaguptane bolAvyA ne kahyuM- "ciraMjIva! tuM anya pradezane ja jIva kahe che te zAthI? bIjA pradeze paNa antima thaI zake che. sarva pradeza sarakhA svabhAvavALA ne samAna pramANuvALA che. jema tuM atima pradezane ja AtmA kahe che, tema prathama pradezane kema nathI kaheta? je AtmAnA pahelA, bIjA vagere pradezamAM jIvatva na rahetuM hoya to te chellA pradezamAM paNa na rahe. retInA eka kaNamAMthI tela nathI nIkaLatuM, te ghaNuM kaNa bhegA maLavAthI paNa tela nathI nIkaLatuM. tethI e niyama phalita thAya che ke-avayavInA eka eka avayavamAM je na hoya te avayavanA samudAyamAM paNa na hoya. te pachI chellA eka avayavamAM te kayAMthI ja hoya ? chellA pradeza sivAyanA bIjA pradezamAM dezathI jIvatva che ne chellAmAM sarvathI che, evI mAnyatA paNa yathArtha nathI. chellA pradezamAM anya pradeza karatAM kaMIpaNa vizeSatA nathI. tethI ekamAM dezathI ne ekamAM sarvathI ema kahI zakAya nahiM. AgamamAM prathama vagere pradezamAM Atmatvane niSedha karyo che ne antima pradezamAM niSedha nathI karyo mATe antima pradezamAM ja Atmatva rahe che, ema tAtparya kheMcavuM te paNa yukata nathI. AgamamAM te eka vagere saMkhyAthI Amatvane niSedha che, tethI AgamanI rItie to chello pradeza paNa eka hovAthI temAM paNa Atmatva na rahe. AgamamAM AgaLa e ja vastu spaSTa samajAya mATe kahyuM che ke-saMpUrNa pradezavALe AtmA ja AtmA kahevAya. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 42 : nivavAda : tArI vicAraNA evaMbhUta nayane avalambIne je hoya te te nayamAM deza-pradeza vagere vibhAgo ja nathI. te naya vastumAtra je sthitimAM hoya te ja sthitimAM tene nirUpe che, eTale te nayathI saMpUrNa AtmAne ja AtmA mAna joIe. antima pradezane AtmA mAno e eka aupacArika vicAra che, vAstavika nathI. ema kahI kadAca tuM tAruM mantavya sthira karavA prayatna kare che te paNa ucita nathI. upacAra kaMIka nyUna padArthamAM karAya che. AkhuM gAma nAza pAmyuM, A saMpUrNa vasA phATI gayuM vagere prayoga gAma ke vastranA moTA bhAgane vinAza thaye hoya tyAre karAya che, nahi ke gAmanuM nAnuM jhuMpaDuM nAza pAmyuM hoya ke vastrane eka tAMtaNe tuTyo hoya tyAre. judA judA dRSTibinduothI vicAratAM chatAM tArI vicAraNamAM asaMgatapaNuM kAyama rahe che mATe he Ayuman ! evI mithyA vicAraNAmAM matino durvyaya kare tyajI, prabhu zrI mahAvIrasvAmInA trikAlAbAya vacamAM zraddhA rAkha." tiSyagumane gaccha bahAra karyA pUjya guru mahArAjazrIe e pramANe ghaNI yuktiothI, miSTa vacanothI tiSyagumane samajAvyA chatAM te na ja samajyA, eTale AcArya mahArAje vicAryuM ke-hAla A jIvane kaI duSkarmane gADha udaya thayo che, atyAre A koIpaNa upAye samajI zake tema jaNAtuM nathI, tene samajAvavA vizeSa prayatna karavA nirarthaka che, ne tenI sAthe saMbaMdha rAkhave e paNa ucita nathI eTale teozrIe tiSyagurUne gaccha bahAra karyA. . (4) mitrazrI zrAvakathI pratibodha tiSyagupta zaktisampanna hatA, chathI judA paDI temaNe Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya nidvava tigupta : :43: peAtAne svata tra samudAya jamAvyeA. grAmAnugrAma vicarI peAtAnA vicAro phelAvavA lAgyA. vihAra karatAM karatAM teo ekadA AmalakalpA nAme nagarImAM padhAryAM. te nagarI manehara ne vastIthI bharapUra hatI. tyAMnA leAkeA dharmapremI ane munionA bhakta hatA. bhadrika ane samaju jananA AgrahathI tiSyagupta tyAM ciravAsa vasyA, ne janatAne peAtAnu mantratrya samAvavA lAgyA. mitrazrI nAme eka zrAvaka tyAM rahetA hatA. tenA hADehADa ahinta dharmathI raMgAyA hatA. zrI vIra paramAtmAne te ananya upAsaka hatA. tenI zraddhA acala hatI. tiSyaguptAcAryanA vyAkhyAnamAM te pratikrina jatA. AcArya pAtAnA prabhAva jamAvavA vItarAga vacanathI viparIta zaktinA vyaya kare che, ne aneka bhacaiAnA cittane Avijeta kI-bhALavI UMdhe raste dore che, ema tene lAgyu. eka zaktisampanna AcAryanI zaktine AveA durupayeAga dekhI te zrAvakane du:kha thayuM. temane sahya mArge lAvavAnI tIvra tamannA tenA manamAM jAgI, parantu zAstrArtha-vAda karI harAvavAnI tenAmAM tAkAta na hatI, tethI AvA samartha AcAryane ThekANe lAvavA te aneka yukti-prayuktiA vicAratA hatA. ekadA tene eka yukti sphurI eka upAya sUjhayA, ne te ajamAvavAnA teNe nirNaya karyAM. prathama kevaLa upadezazravaNu mATe ane Avazyaka vidhividhAna mATe te upAzraye jatA hatA, tene badale have vizeSa javA lAgyuM. sevA-zuzraSAmAM vizeSa bhAga levA lAgyA. kALakrame-samaya jatAM AcAryanA aMgata vizvAsu bhakta banyA, eka divasa prasa`ga pAmI teNe AcArya ne vinati karI ke mahArAja ! eka divasa Apa muniparivAra sAthe mAre tyAM padhArI amAne ane amArA AvAsane pAvana kare. ' tenI : Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 44 : niDhavavAda : pUrNa bhakti ane Agrahane vaza thaI AcAryo tene AvA jaI vAsa karavAnI vinatine mAnya karI. aneka muniothI ane zrAvaka samudAyathI parivarelA tivyagupta ADambara sAthe mitrathI zrAvakane ghare padhAryA. ucita sanmAnapUrvaka mitrazrI temane gRhapraveza karAvyA. AcArya mahArAjanI sanmukha galI karI, vadana karyuM. vyAkhyAna davA vagerenI sarvavyavasthA karI hatI eTale janasamUha paNa vizALa pramANamAM hAjara hatA. vyAkhyAna ApavA pUrve mitrazrIe AcArya mahArAjane kaIka AhArapANa-vastrapAtranA lAbha ApavA vinati karI, ne teoe kabUla karI. vaharAvavAnI sarva sAmagrI tyAM taiyAra ja hatI. te sarva maMgAvI mahArAjazrIne vaharAvavA lAgyA. mahArAje vahAravA mATe pAtra dharyuM eTale zrAvake miSTAnna vagere sarva bAdha vastunA thALa hAthamAM laI temAMthI eka eka kaNa pAtramAM mUkyAM, pANInuM eka bindu ane vastranA nAkA ne tAkA hatAM chatAM temAMthI eka tAMtaNe vahorAvyA. bhakta zrAvakanA AvA vicitra vartanathI Azcarya pAmI tiSyaguptAcArya tene kahevA lAgyA ke- are zrAvaka : A tuM zuM kare che? AvA ADaarapUrvaka amane ahIM AmaMtrI amArI mazkarI kare che ! ATalA samudAyamAM AvuM vartana karavuM e zuM ucita che?' prasaMga pAmI mitrazrIe kahyuM ke-- gurumahArAja ! padArtha mAtrane atima avayava e avayavI che, temAM ja sarvasva che. e Apane siddhAnta che. divase thayAM Apa amane e samajAve che. ApanA para Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya niSNava tiSyagusa: : 45 : tIvra bhakti ane zraddhAthI meM Aje e siddhAnta AcaraNamAM maLe. je te siddhAnta yathArtha-vAstavika che te meM A sarva samudAyamAM ApanI mazkarI zI karI? je Apane mAruM A vartana asatya ne anucita jaNAyuM hoya te prathama Apa ApanA ayathArtha-avyavahAra-avAstavika vicAro phero. zAthI Apane anna-pAna-vastra-pAtranA chellA eka eka kaNathI tRpti thatI nathI? je atima avayavamAM vastunuM sarvasva hoya te tenuM kArya chellA avayavathI thavuM ja joIe. paNa paTanuM kArya jema ghaTa nathI karatA tema eka taMtu paNa ThaMDIthI ne lajajAthI rakSaNa karavArUpa kArya karI zakato nathI. eka avayavamAM pUrNa avyavI mAnavA mATe nathI keI sabaLa pramANa ke udAharaNa nathI Aptavacana ke nathI koI yukita. Apane zAthI AvA asad vicAramAM mithyAgraha thaye te ja nathI samajAtuM; mATe Apa AvA mithyA vicArane tilAMjali Apa, ne zrI vIra paramAtmAnA vacanamAM punaH sthira thAo.' mitrazrI zrAvakanA A kathananI AcAryazrIne savaLI asara nIpajI. bhUlane ekarAra, AlecanA ane mULasthitimAM AvavuM-- sadbhAgyane udaya thavAthI, duSkama nAza pAmavAthI AcArya tiSyagupta potAnA vicAro pheravyA. temane satya samajAyuM. sarva samudAya samakSa temaNe mitrazrI zrAvakano upakAra mAnya ne kahyuM ke "he bahuzruta zramaNe pAsaka ! tuM kahe che te satya che. tArA A prayogathI mAre vyAhu dUra thayela che. pUrvanA te pATha Azaya mane have samajAya che." mitrazrIe paNa uttara ApatAM jaNAvyuM ke-"guru mahArAja ! Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 46 : nihAvAda : Apa samajI che. Apa satya mArgane punaH anusaro cho e ApanI mattA che. satya mArgo TakI rahevA karatAM UMdhe mArge gayA pachI pAchuM vaLavuM e vizeSa duSkara che. Aja Apa te karI batAvI che. Apa pratye meM kaMIpaNa anucita AcaryuM hoya te huM khamAvuM chuM." ema kahI zrAvake vidhipUrvaka sarva vaharAvyuM ne pachI sarva samudAya sAthe kayAkhyAna zravaNa karyuM. zrI tiSyagupta atyAra sudhI je vicAronuM teo samarthana karatA hatA, te ja pitAnA vicAro asatya che ema vyAkhyAnamAM kabUlyAM, ne janatAne paNa punaH mULamArgane upadeza Ape. pUjya vasusUrijI mahArAje jyAre A sarva hakIkata sAbhaLI tyAre teozrI khUba Ananda pAmyA. vihAra karI tidhyagupta guru mahArAja pAse AvyA tyAre pUrvanA matabhedanI katAne sarvathA dUra karI guru mahArAje bahumAnapUrvaka temane sAthe bheLavI lIdhA. madhyamAM Apela mizyA upadeza ane karela miyA vicAraNAnA pApanuM ucita pAyazcita karI tidhyagupta zuddha thayA, sanmArgamAM daDha banyA. chevaTe aneka AtmAone pratibaMdha karI, atima ArAdhanA sArI rIte karI, antima avasthAmAM sukRta-anumodana ane dukRta-garpaNa karatAM sagatinA bhAjana thayA. viSama banatA jIvanane yuktithI kema sudhArAya tenuM ujavaLa udAharaNa mitrazrI zrAvake pUruM pADayuM. A. tiSyaguma haDAgraha karI zakAya che ne cheDI paNa zakAya che tenA Adarza daSTAnta banyA. iti niyavAde dvitIyo nihnavaH samAptaH / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyakatavAdI [ trIjA nivaH Arya ASADhAcAryanA zi.] kathAvastu- 1. zrI virajina mukti gayA bAda 214 varSe avyaktadaSTi tAmbikA nagarImAM utpanna thaI. 2. zvetAbikAnA pilASADha nAmanA caityamAM munionA cAlu jege ane te divasanA hRdayanA zUlathI saudharma devalokanA nalinI gulama vimAnamAM (AcArya utpanna thayAM ) 3. rAjagRhamAM maurya balabhadra (pratibaMdha pamADyAM) niyukti. codA do vAsasayA, taIA siddhiM gayassa vIrasma / to avvattayadiThI, seyaviAe samuppaNNA // seyavi-polAsADhe, joge tadivasahiyayasUle ya / sohammanalinIgumme, rAyagihe muriyabalabhadde / / (niyuktiH) (1) tAmbikA nagarImAM munisamudAya- tAmbikA nAme eka mahAnagarI hatI. vizALa zrAvaka samudAya tyAM vasate hate. zraddhA-bhakti ne dhanadhAnyathI sarve pUrNa hatA. Arya ASADhAcArya vicaratA vicaratA tyAM padhAryA ne zrAvakanI vijJaptithI sthiratA karI. madhura dezanAthI temaNe tyAMnI janatAne jItI lIdhI hatI. kahevAtuM hatuM ke- Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 48 : nihnavavAda : * AjathI 21 varSa pUrve jyAre prabhuzrI mahAvIrasvAmIjI vasudhAtala pAvana karatA karatAM ahIM AvI samavasaratA hatA. tyAre je pramANe janatA dharmamaya thaI jatI hatI. te ja, pramANe atyAre paNa prabhujIne vega nathI chatA ema nathI jaNAtuM ke "prabhujIne viyeAga che. AcAryazrInA upadeza, samajAvavAnI zailI, zaMkA-samAdhAna karavAnI paddhati, temaja snehamaya mRdu rItabhAtathI te nagarInI sarva prajA teo pratye pUjyabhAvathI jatI hatI. AcAryazrI sapUrNa divasa kAryamAM ja guMthAyela rahetA. lokone upadeza ApI dharmamAM joDavA uparAMta keTalAka munioe, kiyAruci ane bhaktivALA zrAvakone vega maLe tevAthI, ane gItArtha AcArya mahArAja sAthe rahevAno prasaMga prApta thayA hovAthI moTA meTA AgADha ga zaru karyA hatA, tethI temane kriyA karAvavI vagere pravRtti satata rahetI. rAtrInA bIjA prahare veratiya kALanI kriyA karAvavI, ceAthe prahare prabhAtika kALanI kriyA karAvavI, pratikramaNa-pratilekhanAdi Avazyaka karavA, sUryodaya bAda ghaDIbhara divasa caDe eTale sajajhAya-pATalIudeza-samudeza-anujJA AdinAM anuSThAna karAvavAM, tyArabAda vyAkhyAna-upadeza ApI janatAne pratibodhita karavI, pachI goDhAhi munionA AhArapANInI dekharekha rAkhavI, - yAma-eTale jaina-Agama bhaNavA mATe karavAmAM Avate kriyAvidhi. te yoga be prakAranA che; eka kalika ne bIjA ukAlika. kAlika eTale kALagrahaNavALA, ane ukAlaka-eTale kALagraha rahita. temAM kAlika yoganA be prakAra cheH AgADha ane anAgADha. AgADha eTale game tevA kAraNa yAgamAMthI chUTA na thavAya ne pUrNa karavA ja paDe. ane anAgADha aTala viziSTa kAraNe jogamAMthI chUTA thavAya ne kAraNe nivRta dha pharIthI AgaLa pUrNa karAya. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nidbhava avyaktavAdI : : 39 : madhyAhna bAda vAcanA ApavI, Avazyaka kriyAomAM apramatta rahevuM, zeSa munionA zikSaNamAM lakSya rAkhavuM, saMghavyavasthAmAM dhyAna ApavuM ane sAthe sAthe sUripadanA viziSTa vidhi-vidhAno paNa ArAdhavA ItyAdi kAryomAM AcArya mahArAjazrIne sahaja paNa vizrAMti rahetI nahi. sAce ja meTAnI moTAI apramattabhAve udyamazIla rahevAmAM ja samAyelI che. e pramANe tAbikA nagarImAM vizALa sAdhusamudAyanI sthiratA sAdhuone ane tyAMnI janatAne bannene lAbhakArI hatI. (2) ekAeka AcAryazrInuM avasAna mAnava zarIra amuka parizrama bAda vizrAma mAMge che, paraMtu sajajanono evo svabhAva hoya che ke teo koI paNa kArya pote pAra pAmI zake tema na hoya to tenI zaruAta karatA nathI, ane kadAca zaru kare to tene prANune paNa adhavacamAM apUrNa mUkatA nathI. Arya ASADhAcArya zaru karela pravRttimAM hAthamAM lIdhelA kAryomAM rAtridivasa satata prayatnazIla rahetA hatA. eka divasa ekAeka AyukarmanI pUNahati thavAthI-jIvanadarano cheDe AvavAthI rAtrinA samaye vedanIya karmanA udayathI hRdayamAM zULa thayuM ne AcAryazrI kALadharma pAmyA, vinazvara-kSaNabhaMgura mAnavadehano tyAga karI saudharmadevalAkanA nalinI gulama vimAnamAM utpanna thayA. ke nalinI guma vimAna eka saudharma devalekamAM che, ne bIju AThamA sahastrAra nAmanA devaMlakamAM che. vizeSa prasiddhimAM prathama che. avaMta sukamAlanI kathAthI jaNAya che ke te vimAna ghaNuM ja mane hara, ramya ane sukhasampattithI bharapUra che. tenuM svarUpa sAMbhaLIne te meLa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 50 : nihnavavAda : yogadvAhI munio tathA anya munie divasanA pari. zramathI saMyama-mArgamAM upakArI dehane vizrAma ApavA ga- nidrA sukhane anubhavatA hatA. rAtrinA banAvanI koIne kalpanA paNa na hatI. devalokamAM utpanna thavAnI sAthe ja AcAryazrInA AtmAne vicAra Avyo ke huM ahiM kaI gatimAMthI? kaI sthitimAMthI? kayA sukRtanA sevanathI utpanna thaye chuM? upaga mUkavAthI jaNAyuM ke "ahA! huM je sthAnathI ahiM AvyA chuM tyAM kevI paristhiti che ! mArA abhAve tyAM keTalI badhI aDacaNe thavA saMbhava che ! sAdhuone AgADha ega cAle che, te haju pUrNa thayA nathI. zAstranI evI AjJA che ke te pUrNa karavA ja joIe. mArA sivAya tyAM anya koI gAdvahana karAvI zake ne vAcanA ApI zake tevA AcArya nathI. je sAdhuone vega apUrNa raheze to teo ghaNe ja kaleza anubhavaze, teonA AtmAne duHkha thaze, ne zAstrajJA na paLAyAthI ghaNe ja anartha thaze. chatAM haju kAMI bagaDI gayuM nathI. haju kaI munio vavA mATe te kumAre 32 svarUpavatI sundarIo, moTI mahelAta, aDhaLaka saspatti vagere bhogavilAsa choDI dIdhA hatA ane saMyama mArga svIkAryo hate. saMyama jIvanamAM paNa kaSTapUrNa kriyAo karI te vimAna meLavyuM hatuM. te vimAnanuM khAsa varNana ke svarUpa kaI sthaLe jovAmAM AvatuM nathI. phakta kahevAya che ke-osavAlajJAtIya zrAvaka dharaNe svAnamAM nalinI guma vimAna jevuM hatuM, ne te pramANe vimAnane ja AkAranuM rANakapurachamAM 1444 staMbhanI bhUlabhUlAmaNuM ne nakasIdAra covIza raMgamaMDapathI suzobhita be mALanuM caturmukha-leyadIpaka nAme-zrI AdinAtha prabhunuM vizALa mandira baMdhAvyuM, je hAla paNa vidyamAna che. kahevAya che ke rANakapura jevI bAMdhaNI bIje koI sthaLe nathI. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya niva avyaktavAdI : : 51 : tyAM mArA kALadharmanI vAta jANatA nathI. huM hamaNAM-tarata ja mArA pUrvanA zarIramAM praveza karuM ne muniAne cega vagere' pUrNa karAvuM te A bhAvI saMkaTa sarva dUra thai jAya. ' e pramANe vicAra karI te zarIramAM deve praveza karyAM. ( 3 ) muniAnA yAga ne devI mAyAneA ghaTasphoTa-- Aya ASADhAcArya verattiya kALa grahaNanA samaya thaye eTale munione upayoga ApI kriyA zaru karAvI, ne pUrvanI mArka sa cAlavA lAgyuM. yAgamAM viiidhavadhAnano upayoga ghaNA ja rAkhavAne hoya che. temAM kriyAemAM AvatAM sUtra jo pharIthI bAlAya-punaruccAraNa thAya teA te kriyA vya thAya che-pharIthI karavI paDe che, jyAM kriyA cAlatI hAya tyAM se| hAtha AjubAjumAM janmamaraNa thAya ane mAMsa, rakta, hADa, cAma, vagere nIkaLe te paNa kriyA niSphaLa thAya che. kriyA cAlatI heAya te samaye rudananA, gardabha Adi azubha prANionA, ghaTI vagere yantrAnA avAja saMbhaLAya te pa te kriyAo aphaLa gaNAya che, evA keAi vizno na heAya tyAre ja kriyAe zuddha thAya che. vasatinI zuddhi sAcavavA mATe kALajI khUba rAkhavI paDe che. deva ASADhAcAryanA prabhAvathI vighnA ne upadrave alpa thatAM ne thatAM te zIghra dUra thatAM, kALagrahaNA ekadama AvatA hatAM. kriyAe zuddha thatI hatI, muniene nividma kriyAo thavAnuM kAraNu kAMi samajAtu' na hatuM', parMtu yAga jaldI thatA hAvAthI eka jAtane! AhlAda-ullAsa vyApI rahyo hatA. * * sarva muninAM cAga pUrNa thayAM. munione yAganikSepa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : pa2 : * nihnavavAda : karAvavAmAM AvyuM. (ega pUrNa thaye temAMthI chUTA thavA mATe karAvavAmAM AvatI kyiAne nikSepa kahe che) sAdhue have yegathI chUTA thayA eTale Arya ASAdrAcArya sarva munione bolAvI-besArI kahevA lAgyA ke "abhivAdanIya-pUjya munio ! mane kSamA karaje. huM mArA duSkRtane gahuM chuM ne pApane mithyA chuM. cha ne sAtame guNasthAnake vartatA Apa sarvane vandana ke kriyA karAvavAne mane koI paNa adhikAra na hatA. huM cA guNasthAnake varte che. Apa sarva jANatA nathI, paNa AjathI amuka divase mArA jIvananI pUrNAhuti thaI hatI. so dharma devalAke nalinIkulama vimAnamAM he deva thaye chuM. tyAM utpanna thatAM ja meM upaga mULe ne ahiMnI paristhiti vicArI, sAdhuo AgADha yegAmAM che, te pUrNa karAvavA ja joIe. mArA kALadharmanI kene paNa khabara na hatI eTale meM mArA putra zarIramAM praveza karyo ne tamArA gAdi pUrNa karAvyA, have huM mArA sthAne jauM chuM. tamo sarvane trividhe trividha namAvuM chuM. mArA pApa mATe pazcAttApa karuM chuM. tame nava thI micchAmi dukkaDa' huM chuM ane javAnI anujJA mAguM chuM." e pramANu kahI AvADha deva ekadama adazya thaI gayAM. zarIra tyAM jaDapaNa paDI rahyuM. sarva munie Azcarya pAmyA. kSaNabhara sarva avAku citra-likhita jevA stabdha banI gayA. cheDe kALe munio svastha thayAM ne te zarIranI mahAparijhApana kriyA karIne nivRtta thayAM. eka, che a laga paDI ra muniomAM avyakta dRSTi ne te sudhAravAnA prayatna A prasaMganI keTalAka munionA mana upara ghaNI gaMbhIra Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nihnava avyaktavAdI : * 53 : asara thaI. temanI cittavRtti vihavaLa banI gaI. vAraMvAra dRSTi sAme A banAva khaDo thavA lAgyo. chevaTe amuka kAcA manavALA munioe ekaThA maLI ratnAdhika-paryAyavRddha muni Ane vajana karavA vagereno vyavahAra choDI dIdhuM ne kahevA lAgyA ke "amane zI khabara paDe ke A munio ja che ne deva nathI ? Aja sudhI to cothe guNasthAnake vatatA avirata AcAryane vaMdanAdi karI mithyA-AcaraNa karyuM, mRSAvAdanI puSTi karI ne saMyamane dUSita karyuM, paNa have zA mATe tema karavuM joIe ? AcArya sarva vyavahAra sArI rIte karatA hatA. amane khabara paNa na paDI ke A muni nathI paNa deva che, te haju paNa A sarvamAM zI khabara paDe ke amuka muni nathI paNa deva che. mATe sauthI sAruM e che ke jyAM sudhI pAka nirNaya na thAya tyAM sudhI koIne paNa vadanAdi na karavAM, jethI lAbha na thAya tA kAMI paNa deSamAM te na paDAya. deSanA bhAgI thavA karatAM lAbha Acho thAya te vadhAre uttama che. azikSita munionI AvI ayukta vicAraNuM ane geravyAjabI vartana joi sthavira munione du:kha thayuM. sthavirAe ghaNu yukti-prayuktipUrvaka teone samajAvyA. A samba dhamAM banne vacce ghaNI lAMbI carcA cAlI, paraMtu munio samajyA nahiM, kadAgraha cheDyo nahiM. vRddha munioe vicAryuM ke kaI rIte A samaje evuM nathI mATe have ApaNe emanI sAthenA sambandhano tyAga kara joIe. saDela pAna game tevuM sundara hoya te paNa tyajI devuM joIe. nahiM te bIjA anekane bagADe che. AcArabhraSTa karatAM vicArabhraSTa AtmA * A kathA-vibhAga pachI, zAstrArtha-vibhAgamAM te sarva carcA Apela che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 54 : nihnavavAda . vizeSa bhayaMkara che ema vicArI vRddha munioe teonI sAthe sarva vyavahAra baMdha karyo ne teone samudAyabahAra karyA. e prasaMge zrI rAjagRhanagaramAM moryavaMzI rAja balabhadra rAjya karato hato. jema puSparAvartano megha varasyA pachI hajAra varSa sudhI jamInamAM rasakasa kAyama rahe che ne navAM navAM dhAnya utpanna thayA kare che tema rAjagRhamAM paNa prabhu mahAvIrasvAmIe je upadeza varasAvyA hatA tenI asara haju naSTa thaI na hatI. janatAmAM dhArmika jAgRti haju jevI ne tevI ja hatI. rAjA balAna paNa ApyuM ta dharmamAM daDha ane acala zraddhAluM hato. jyAre teNe kapakarNa A apakava munionuM vRttAnta sAMbhaLyuM tyAre tene kheda thaye. dhArmika AtmAone vyavasthAmAM jarA paNa astavyasta sthiti thAya to te AghAta pahoMcADe che. prasaMga maLe A munione mULa mArge lAvavA teNe vicAra karyo ne upAya paNa cAjI rAkhe. ( 5 ) rAjA balabhadranA prabala prayatnathI munionI sudharelI samajaNa sthavirothI chUTA paDelA-saMghADA bahAra thayela munio anakame vihAra karatAM rAjagRha nikaTa AvyA. rAjAne khabara paDI ke te ja munio ahiM Ave che, eTale teNe vicArI rAkhela upAya amalamAM mUkavAno nirNaya karyo. sipAIone teNe kahyuM ke " amuka sAdhuo ahi AvavAnA che. teo Ave tyAre te badhAne mArI pAse pakaDI lAvaje." rAjAjJA pramANe munio rAjagRhamAM AvyA tyAre sipAI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nihnava avyaktavAdI: : pa5 : oe temane aTakamAM lIdhA ne rAjA pAse laI gayA. rAjA pAse munio AvyA tyAre rAjAe hukama karyo ke sipAIo, jAva. A koI duSTa loko jaNAya che. temane hAthInA page kacarI mAro." rAjanA AvA AdezathI munio gabharAyA ane rAjAne kahevA lAgyA. munio-rAjana! ame sAMbhaLyuM che ke rAjagRhanA rAjA morya balabhadra jaina che, ne arihantanA upAsaka che. sAdhuo pratye pUjyabhAva rAkhe che. zA kAraNe amArA pratye tamAruM AvuM geravartana thAya che? ame tamAre kAMI aparAdha nathI karyo, tamArA rAjyanuM kaMI paNa bagADyuM nathI. tamArA kAyadA ke pharamAna viruddha amAruM jarA paNa vartana nathI te zA mATe amane AvI prANaH zikSA karavAmAM Ave che ? rAjA-luccA munio ! huM sarva samaju chuM. koNe kahyuM ke huM zrAvaka chuM? tame zAthI jANyuM ke huM jaina chuM ? tamArI avyakta dRSTie te huM game te chuM. samaje ke huM jene nathI ne zrAvake nathI. paNa tame keNu che? tame te kaI lUMTArA ke dhADapADuo lAge che. mane phasAvavA mATe A sAdhuonA veSe kaI zatru rAjA taraphathI guptacara tarIke AvyA che, mATe meM tamane je zikSA karI che te egya ja che. | munio-rAjana ! nathI ame luccA ke nathI dhADapADuo; nathI guptacara ke nathI naktacara-cera lUMTAruM. ame to vizuddha saMyama pALanArA. AcAravicArathI pavitra bhagavAna mahAvIranA munio chIe. keTalAka samayathI amArA gacchanAyaka munio sAthe matabheda thavAthI judA vicArIe chIe; mATe amArA pratye tame evI zaMkA ke vahema na rAkhe ane amane mukta kare. rAjA-munio ! tame kaho cho ke ame sAdhuo ja chIe, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda: bIjA keI nathI; te paNa mane vizvAsa zuM Ave ke tame sunio ja cho ? kAraNa ke tamane potAne ja tamArAmAM paraspara vizvAsa nathI to mane te kayAMthI ja hoya ? munio-rAjana! ame munio ja chIe, amane amArAmAM vizvAsa che. ame kadI paNa asatya bolatA nathI, mATe amAruM kathana satya mAnI amane zikSA na kare. rAjA-munio ! jo tamane tamArAmAM vizvAsa che ne tame mAne che ke munio kadI paNa asatya bolatA nathI, te zuM tame prabhu mahAvIranA zAsanamAM mAnatA nathI? je vItarAga paramAtmAnI AjJAne mAnatA he to zA mATe tamArAthI jayeSTha ane cAritraparyAye vRddha munione vandanAdi karatA nathI? zuM teo jUTha kahe che ke "ame deva nathI paNa munio ja chIe" munio-rAjana! satya che. Aja sudhI ame bhramamAM hatA. tamArA kathanathI amAre brama dUra thayo che. have amane samajAya che ke amAruM A vartana agya che. havethI ame paraspara paryAya pramANe vandanAdi karIzuM, kAraNa ke je pramANe ame kahIe chIe ke ame munie chIe ne te bIjAe satya mAnavuM joIe te bIjA munio je kahe che ke ame paNa munie chIe e amAre paNa satya mAnavuM ja joIe. ame anya para vizvAsa na rAkhIe to amArA para bIjA kema vizvAsa rAkhe ? jo Ama paraspara vizvAsa lepAya te vyavahAra mArga ja nAza pAme, mATe te sujJa rAjan ! Aja sudhInA A azuddha AcaraNanI ame AlocanA karazuM ane AjathI jAtionI AjJA pramANe temanI sAthe rahI samudAyanA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya niva avyaktavAdI: : 57 : AcAravicAramAM sthira thaizu. mArgadarzana mATe tamAre upa kAra kadI vismarIzuM nahi. . rAjA-pUjaya guruvaryA ! mArA avinIta AcaraNa mATe mane kSamA karajo. meM tA phakta tamAne samajAvavA mATe ja A vartana karyuM che. mane tamArA pratye pUjyabhAva che. Apa ApanA sayamanA zuddha mArgamAM vahu ne jinazAsanane zeAbhAve evI vinaMti karuM chu. * ** * rAjAnA kathanathI ane yuktithI munie sudharI gayA. thoDA samaya rAjagRhamAM rahI pharIthI gacchamAM bhaLI gayA. paryAyajyeSTha munione vandanAdi karavA lAgyA. sthavirA pAse pAyazcitta lai AtmAne paNa zuddha karyAM. sa'yamanI sArI rIte ArAdhanA karI, chevaTe vizuddha rIte munidharma pALI, zubha gatinA gAmI banyA. munienA samajI javAthI ' avyaktavAda ' phelAyeA nahi. thoDA samaya jhaLahaLI chevaTe zAnta thai gayA. zAstrArtha vibhAga. ~ jyAre A ASADhAcArye svargamAM gayA ane muniee vandanAdi vyavahAra cheADI dvIdhA ne kahevA lAgyA ke kANu deva che ne kANu muni che ? ' te samajAtu N nathI. te samaye sthavira muniee temane samajAvavA prayatna karyAM. avyakta muni samajyAM nahi ne peAtAnuM sthApana karavA vivAda karavA lAgyA. te munie vacce cAlela paraspara vaktavya A pramANe che. stha.munie ! tame tamArAthI cAritraparyAye vRddha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 58: niHvavAda: ratnAdhika munione zA mATe vandanAdi karatA nathI ? ne svarachanda AcaraNa kare che ? -ame vandana vagere vyavahAra choDyo che te sakA. raNa che; kAraNa ke ame evA viziSTa jJAnI nathI ke jANa zakIe ke A muni ja che, deva nathI. A ASADha devanA prasaMga pachI amArAM hRdaye zaMkita thayAM che. amane nakkI nathI thatuM ke kaNa muni che ne keNa deva che? jyAM sudhI nirNaya nahiM thAya tyAM sudhI ame te vyavahAra nahi karIe. je karIe ne pachIthI deva nIkaLe, to asaMyamIne vadana karyAne doSa lAge ne avatIne vatI tarIke sambodhavAthI mRSAvAdaviramaNavratane bhaMga thAya; mATe ame je karIe chIe te yukta ja che. sthA-je tamane e sajoha hoya to tame eka munione pUchI juo ke tame deva che ke muni ? je teo kahe ke ame muni chIe, deva nathI, to pachI tamane vandanAdi karavAmAM zuM harakata che? munie kadI asatya kahe nahi. muva-A5nuM kahevuM ThIka che. munio asatya na kahe e ame mAnIe chIe. paNa ame munio ja chIe ema kahenAra muni che ema zAthI manAya? kadAca deva munirUpe hoya ne te amane phasAvavA gammata karavA mATe asatya bolatA hoya to te zI khabara paDe? devane kaMI asatya nahiM bolavAno niyama nathI mATe amane zaMkA rahe che ne tethI ame te te kriyAomAM pravartatA nathI. - sthA-devAnupriye ! jarA te vicAra karo ke deva kyAM navarA hoya che ke keInI nahiMne tamArI mazkarI karavA mATe munino veSa laI tamArI sAthe rahe. temane devalokamAM eTaluM sukha hoya che ke viziSTa kAraNe sivAya tee ahiM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiM vAra A paNa e rete banAvI tRtIya niva avyaktavAdI: : 59: AvatA paNa nathI, te rahevAnI vAta ja zI karavI ? vinoda karavAnA temane bIjA sthAne kyAM ochAM che? - a - kAraNa sivAya de ahiM AvatA to nathI, paNa jema ASADhadeva ahiMnA vAtAvaraNamAM divya prabhAvathI rahetA hatA, teme anya deve kema na rahetA hoya ? temanA vinedanA aneka prakAramAM A prakAra paNa kema na hoya ? mATe ahiM deva na ja hoya e mAnI zakAya nahiM. stha0-tamArA A sarva kahevAno artha e thAya che ke tame tamArA jJAnathI koIpaNa jAtane nirNaya karI zakatA. nathI. tame badhI bAbatamAM zaMkA karI e rIte avyaktavAda utpanna kare che. A ASADha devanA jJAnane daSTAnta banAvI tame jJAna mAtrane nirNaya karavAmAM asamartha mAne che paNa te ayathArtha che. muka-kharekhara ! Apa kaho cho tema che. amAruM mantavya che ke chaghasthanA jJAnathI kaMIpaNa nirNaya thaI zake nahiM. atyArasudhInI amArI A AcAryamAM AcAryanI mati hatI paNa chevaTa te mati mithyA thaI, to bIjI buddhio ke jJAne mithyA kema na hoya ? mATe amArA jJAnamAM sarva padArtho avyakta ja rahe che. stha-tamArI e mAnyatAmAM kaI pramANu nathI tethI te sthira thaI zake nahiM. | mu-ame anumAna pramANathI te sthira karIe chIe. te A pramANe. "je koI jJAna che, te nizcaya karanAruM nathI, jJAna hovAthI. je pramANe ASADhAcArya mATenuM jJAna.' sthaLa-tame je anumAna karo cho te jJAna che ke bIjuM kAMI? je jJAna che te tamArA mata pramANe tethI paNa WWW.jainelibrary.org Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 60 : nihnavavAda: nirNaya na thAya, anumAna paNa jJAna che te sarvasiddha che. anumAnathI nirNaya nahi thAya eTale tamAruM avyaktapaNuM paNa anizcita ja raheze. jo tame anumAna jJAnane nizcAyaka mAnatA ho, te te ja pramANe anyane paNa mAna. jJAna sarva samAna che. vaLI tame jJAnane nirNAyaka nathI mAnatA te sarvathA ke AMzika ? arthAta koIpaNa jJAnathI vastune kaMIpaNa nirNaya nathI thato ke kAMIka thAya che ne kAMIka nathI thato. bemAM zuM mAne che ? mu-mati-zratathI koIpaNa padArthamAM jarApaNa nirNaya karI zakAto ja nathI. chevaTa te jJAnothI dareka padArtho zaMkita ja rahe che. jyAM sudhI pratyakSajJAna na thAya tyAMsudhI parokSa jJAnathI thatuM jJAna paNa parokSa ja rahe che-anizcita ja rahe che. sthA-je mati-zratane tame nirNAyaka nathI mAnatAM to "svarga che, mekSa che, tapa japa karavAthI, loca vagere kAyakaSTa sahana karavAthI Atmazuddhi thAya che, bAhya pariNatithI viSamAM rAcavA-bhAcavAthI bhavabhramaNa thAya che, " vagere paNa zrutajJAnathI ja jaNAya che. zA mATe te paNa zakita mAnI tapa, japa vagere cheDatA nathI ne viSaya mANatA nathI ? mu -zrutajJAna svayaM anizcayakArI che, paraMtu A tapa, ja5 Adi upadeza ane svarga, mekSa vagerenI sthiti je zrutajJAnathI thAya che te vAstavika zrutajJAna nathI, paraMtu traNe kALanA sarva bhAvane pUrNa satya paNe jANanArA kevaLajJAnamAMthI utarI Avela che. je zrutajJAnane ame anusarIe chIe tenA upadezaka zrI tIrthaMkara prabhu che. te prabhumAM amane vizvAsa hevAthI temanA vacanarUpa zrutajJAnamAM paNa vizvAsa che, mATe ame tene anusarIe chIe. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nidbhava avyakatavAdI : : 61 : mAe kahela varSa nA te ja pra stha-je tame paramAtmAe kahela zrutajJAnane pramANa mAno che te te ja prabhue haju A bharatakSetramAM 21 hajAra varSa sudhI saMyama dharma rahenAra che, tenA pAlana karanAra munienI pIchAna mATe tenA liMgo paNuM batAvela che. jemake jeo sarvathA jIvahiMsA na karatA hoya, jUTha na bolatA hoya, cerI na karatA hoya, brahmacarya pAlana karatA hoya, parigrahI na hoya, rAtribhejanane jemane tyAga heya, Avazyaka niya mAM ne zuddha AcAra-vicArane pAlanamAM jeo tatpara hoya teo muni kahevAya che. e pramANenA liMge jyAM jaNAtAM hoya tyAM muni paNuM jANavuM ane temane vandanAdi sarva vyavahAra karavA, temAM kaMIpaNa deSa nathI. je mATe AgamamAM kahyuM che ke jaha jiNamayaM pamANa, muNitti tA bajjhakaraNasaMsuddhaM / devapi vaMdamANo, visuddhabhAvo visuddho u / / (jo jinamata pramANa che, to bAhya kriyAothI vizuddha evA munine te deva hoya te paNa vizuddhabhAve vandana karanAra vizuddha ja che-dUSita nathI, mATe tame avyaktavAdane tyAga karo. stha0-amane ApanA vacana mAnya che. ame sarva munione bAhya liMgathI muni mAnI anusarIe chIe, paNa A AcAryane prasaMga banyA pachI amane sarva sthaLe zaMkA rahyA kare che. amArA citta eTalAM te vihaLa thayA che ke ane koI jAtane nirNaya karI zakatA nathI. zaMkitahRdaye vandanAdi kiyAe karavI te karatAM na karavI sArI, mATe ame anusaratA nathI. stha-je evI zaMkA mAtrathI tame pravRttione tyAga karatA ho te tamArA hRdayathI tamane sarva padArthamAM zaMkA che, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 62 : nihavavAda : zA mATe AhAra-pANuM, vastra-pAtra vagerene tyAga karatA nathI? temAM paNa zI khabara paDe ke A bhAta che ne jhera nathI ? A pANI che paNa madirA nathI ? -amane amArA jJAnathI te te padArthomAM aMze aMze te nizcaya thAya che, ne tethI vastra, pAtra, bhAta pANI vageremAM khabara paDe che ke A bhAta ja che; viSa nathI. A pANe ja che madirA nathI. vaLI te pravRttio anivArya hovAthI ame cAlu rAkhI che. stha0-jema temAM tame kaMIka nizcaya karI pravRtti karo che te ja pramANe munionA vandanAdimAM paNa bAhya liMgothI kaMIka niNaya karI pravRtti cAlu rAkhe, te paNa zAstrajJA pramANe anivArya che. zrutajJAnathI tame Atara pariNAma na jANI zakatA ho te paNa bAhya pariNAma te jANI zakAya che. ma-amane koIpaNa samaya bhAta pANI vahoravAmAM bhAtane badale viSa ke pANIne badale madirA AvyA nathI, ne tethI temAM amane zaMkA rahetI nathI, paNa A munionA viSayamAM to amAruM hRdaya DaMkhyA ja kare che. dUdhathI dAjhele jema chAzane paNa phUMkI phUMkIne pIve che ne dUdhanI sAmuMye jato nathI tema amane A vandanAdimAM ullAsa ja thatuM nathI. - sthA-je tamane emaja che to tame keTalI vAra muniene devasvarUpe joyA? A ASADha deva sivAya bIjuM kayuM dRSTAnta che, ke jethI tamAruM hRdaya zaMkita ja rahyA ja kare che. pravRtti haMmezA meTA saMvAda upara cAle che. vizeSa saMvAda te sarva munione che mATe muni mAnI pravRtti karo. kadAca ema mAnI le ke A munie nathI paNa deva che te paNa tamane e nirNaya to nathI ke badhA deva ja che. tamArA jJAna pramANe tame badhAne munisvarUpe ja juo cho. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nihnava avyaktavAdI : : 63 : mu-saMyama vyavahAramAM ame amArA jJAna pramANe pravRtti karatA nathI. je kevaLa bAhA liMgothI ja vyavahAra karIe te pAsasthA Adi bAhya veSa dhArIne paNa kema vandanAda na karavA mATe te pravRttiomAM vizeSa nirNayanI apekSA rahe che. stha-pAsasthA vagere kevaLa bAhya veSadhArIomAM te bAhya liMga paNa pUrNa paNe jevAtAM nathI. teone te kevaLa udara vRtti mATe ja veSa hoya che, mATe temane vandanAdi karavAmAM samakitamAM dUSaNa ane sAvaghAnamedanarUpa deSa lAge che. evuM ahiM nathI. mu- jema temAM sAvaghAnumodana vagere doSa che tema ahiM paNa muni kadAca deva nIkaLe te sAvadha(pApa)nI anumati Adi de lAge ja. jyAM sudhI pAke nirNaya nahiM thAya tyAM sudhI ame vandanAdi pravRtti karIzuM ja nahiM. stha--je tamAro evo ja Agraha che te tame jinezvara prabhunI pratimAne zA mATe vandana karo cho ? tyAM jema bhAvanAnI vizuddhi mATe vandanAdi thAya che, tema ahiM kevaLa bhAvanAnI zuddhi nahiM paNa zAsananA rakSaNa mATe paNa vandanAdi karavA joIe. je tame zakitavAdamAM AgaLa vadhaze te tamArI pravRtti mAtra rokAI jaze. jinapratimAne vandana karatAM tamane zaMkA thaze ke A pratimAmAM keIdeve vAsa te nahiM karyo hoya ! evA saMzayathI paNa pratimAnA darzana, vandana, stavana karaze te pApAnamedanAdi doSa lAgaze. - jo tame vyavahAra mArgathI judA paDI nirNaya thaye ja pravRtti karavAnA AgrahavALA thaze te kAlAntare abhraSTa tatabhraSTa thaze, kAraNa ke AhAra, vastra, pAtra vageremAM paNa tamane Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 64 : nivAda : , zakA thaze ke-A devakRta haze ke nakRta? zuddha haze ke azuddha ? ityAdi zaMkAothI tame te grahaNa karI zakaze| nahi', ne tamArA saMyamamAga durArAdhya thaze. munie sAthe rahevAmAM paNa tamane sa Mdeha thaze ke A muni ja haze ke koI strI cAlAkIthI amane bhraSTa karavA veSa sajI AvI haze? A sAdhu suzIla haze ke duHzIla? koine ' dharmalAbha ' detAM paNu tamane vicAra Avaze ke A gRhastha haze ke abhyantara muni ? jo munine gRhasthanI zaMkAmAM dharmalAbha Apaze te mRSAvAdane deSa lAgaze. eTale dharmalAbha deve paNa baMdha thaze. keAine dIkSA detAM paNa ama thaze ke A AtmA bhavya haze ke abhavya ? A dIkSA AtmakalyANa mATe le che ke AjIvikA mATe ? sajjana haze ke duna ? evI zaMkAAmAM tame kAine dIkSA paNa ApI zakazeA nahi. kadAca tamArAmAM tA kaika aMze zraddhA paNa haze, paNa tamArA A vicAro phelAze-aTakaze naha te vastu mAtra zakAtmaka thaze. kAi kAinA upadeza sAMbhaLaze nahi. temAM paNa zaMkA karaze ke te satya haze ke asatya ? upadeza paramArtha mATe Ape che ke svArtha mATe ? ane chevaTe te zakA AgaLa vadhatAM zakitamatAnuyAyIe jinezvara hatA ke nahi ? temaNe batAvela svarga, naraka, puNya, pApa keNe joyAM che ? mATe te paNa haze ke nahi? ema zakAparAyaNa thaI jaze. mATe jinazAsanamAM tamAre rahevuM hoya teA vyavahAra mAnI apekSAne anusaravu joie. kevaLa nizcayane vaLagIne vyavahAranA lApa karavA te mithyAtva che. chadmasthAnI kriyA vageresa vyavahAra nayane anusarIne cAle che. vizuddha manathI kaMika ajANatA azuddha AcaraNa thAya te paNa te vizuddha ja che, ane azuddha mane vizuddha AcaraNa te azuddha che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya nidbhava avyakatavAdI : : 65 : kRtajJAnI pitAnA upaga pramANe vizuddha gocarI lAve ne kevaLI potAnA jJAnathI te azuddha che ema jANe to paNa vyavahArano AdhAra zrutajJAna upara avalabato hovAthI vApare che ne niSedha karatA nathI; mATe he munio ! je tamAre vyavahAramAM rahevuM hoya te AvI AcAravighAtaka kuzaMkAone tyAga karI vyavahAra mArga pramANe vizuddha jaNAtA munione vandanAdi karavAmAM pravRtta thAo ! iti nihnavavAde tRtIyo nihnavaH samrpUNaH // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya azvamitra [cothA dviva-kSaNikavAdI ; ( 1 ) gAmane pAdare- page cAlIne viharavuM e kaThina che. temAM paNa unALAmAM vihAra karavo e vizeSa kaThina che. kathA manuNAjAm e kathanane anubhava Aja sAkSAt thAya che. thoDA samaya upara zarIra keTaluM narama thaI gayuM hatuM, mAMDamAMDa ArAma thayA. pachI te dhAraNA evI hatI ke-tamAre, guru mahArAjane tathA anya munione sArI rIte paThana pAThana cAle che to A cAturmAsa moTA gurumahArAjazrInI sAthe ja thaze. vihArane to svane paNa khyAla na hato. tyAM to A vacamAM huM sUrajU nIkaLyuM ne ekAeka vihAra karavo paDyo. kIrtivijayajIe mane bahu kahyuM ke "tame ahIM ja rahI jAva. ahiM sarva anukULatA che, ne tamAre zakti AvavAnI jarUra paNa che. A sAcuM ne te sAcuM e to meTA jANe. ApaNe temAM zuM ? ApaNe te teo AjJA pharamAve te pramANe vartavuM." temano mArA upara prema paNa sAro che. mArI tabIyata narama hatI tyAre mArI sevA temaNe ja vizeSa karI hatI. cheDe ghaNe tyAM rahI javA mATe bhAva paNa hato, paraMtu tamAro Agraha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihnava A amitra : : 67 : ane ghaNA samayathI tamArI sAthe rahevAthI sneha eTale jude na paDyo. azakti chatAM vihAra karyAM. AvI eka sAmAnya vAtamAM eTalu badhu mahattva zuM ke be pakSa thai jAya tyAM sudhI kai samAdhAna na thAya. A virAdha evA thayA ke varSonA sarva sambandha visarI javAyeA ne phrI e sambandha sadhAya ke na sadhAya te zakita. paNa ,, A gAmane pAdare eka vRkSa taLe chAyAmAM e munie vizrAnti mATe beThA che. temAM ekanuM nAma subhadravijayajI che ne anyanu nAma bhadravijayajI che. A azvamitra temanA guru hatA. azvamitra Aya kADinyanA ziSya ane A mahAgirinA praziSya thAya, Arya azvamitra mithilAnagarImAM temanA praguru pAse pUrvanA abhyAsa karatA hatA. eka viSayamAM vicArabheda thayA. gurumahArAje ghaNI rIte te viSaya samajAye, paNa temaNe peAtAnA kadAgraha na cheDyo, eTale gurujIe temane samudAya bahAra karyAM. tee saparivAra gurujIthI judA vicaravA lAgyA. mithilAthI vihAra karatA karatA rAjagRha tarapha tee jai rahyA che. temanI pAse upara|kta banne munioe sAthe ja dIkSA lIdhI hatI. banne eka ja gAmanA vatanI hatA. madhyavayathI sAthe ramelA ne bhaNelA. banne vacce gADha maitrI hatI. temAM moTA subhadravijayajI bhaNavAmAM catura hatA. A azvamitranA temanA upara puSkaLa prema hatA. bhadravijayajI alpa abhyAsa karI zakatA paNa prakRtinA mRdu ane zAnta hatA. grISma RtunA sakhata tApamAM ekAeka vicArabhedane kAraNe vihAra thayA, temAM A banne munio sAthe hatA. bhadravijayajIne A pakSabhedanu' manamAM duHkha hatuM te temaNe subhadravijayajI pAse eka vRkSa taLe vizrAnti mATe besIne upara pramANe vyakta karyuM". Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 68: nihnavavAda : sAthe 2 ke tyArasana A zAstranI eka eka vAta eTalI jhINI ane UMDI hoya che ke temAM vicAra karyA vagara hA-e-hA karI calAvavAmAM Ave te ghaNI vakhata moTA bhUlatA hoya te te bhUlanI paraMparA ema ne ema cAlu ja rahe che. tamane zAstrIya sUkSma abhyAsa nahiM eTale tame na samaje, paNa A vicAra jeTalA AgrahapUrvaka pakaDavAmAM AvyuM che, teTale ja UMDe ane mahattavane che. A vicAranI eka bAju pakaDIne AkhuM bauddha darzana cAle che. thoDI paNa kacAza rAkhIne A viSaya cheDI devAmAM Ave to ekadama durnayanA sAmrAjyamAM gabaDI javAya. "siddhAntanA bhege phakta amuka muninA a5 anurAgathI tame tyAM rahevA lalacAva, te mane ISTa na lAgyuM eTale meM tamane sAthe AvavA Agraha karyo. vicArabheda na thayo hota te tame ahiM raho ke tyAM te banne sarakhuM hatuM. subhadravijayajIe bhadravijayajIne AzvAsana ApyuM. temane pitAnA pakSa mATe garva hato. kaMika samaja hatI eTale upara pramANe bacAva karyo. - " siddhAntanI satya bAjune vaLagI rahevA tame kahyuM paNa satya bAju nakkI karavI ghaNI muzkela hoya che. syAdvAdane mAnanArA ApaNe A Agraha pakaDIe te ThIka na kahevAya. tame samaju che eTale mAnatA haze ke ApaNe sAce pathe cahyA chIe, paNa ghaNI vakhata samaju paNa Agrahavaza mArga cUkI jAya che. jamAli keTalA sujJa ne vijJa hatA, chatAM Agrahavaza temanI kevI sthiti thaI? jI evI vastu che ke te pakaDyA pachI choDavI bahu muzkela che. ApaNe Ama Agraha karI chUTA na paDayA hota ne samajutIthI koI sArA mArga kADhyo hota to ApaNuM, teozrInuM ane zAsananuM keTaluM sundara dekhAta?" upara* Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihnava Arya amitraH bhadravijayajIe upara pramANe kahyuM eTale temane daDha karavA subhadravijayajI pharI bolyA. - " ApaNe syAdvAdI eTale "A paNa sAcuM ne te paNa sAcuM," "A ye kharuM ne te e kharuM" ema avyavasthita vicAravALA nathI. syAdvAda ema mAnavA ke manAvavA kahete paNa nathI. UlaTuM te te eka daSTine dUra karIne aneka daSTie vastune jovAnuM kahe che, syAdvAda jema mithyA Agrahane choDAve che, tema saMzayavAdane paNa nirAsa kare che. dravyArthika dRSTie ghaTa nitya ja che, ane paryAyArthika dRSTie ghaTa anitya ja che ema nizcayapUrvaka syAdvAdI ja kahI zake che. syAdvAdane svIkAryA sivAya evakArathI (ja-kArathI) vAta karanAra kSaNavAramAM cUpa thaI jAya che. jamAlinI bhUlamAM temano mithyA Agrahamatino vibhrama bhAga bhajavato hate. "khuda bhagavAna paNa bhUlyA che" ema emanI pAse mithyAbhimAna belAvatuM hatuM. zrI vIraparamAtmAnA "vidacamA kra' vagere vacane asatya che, ema kahIne teo mithyAtva vRttivALA banyA hatA. prabhue jAte samajAvyA chatAM samajyA nahiM eTale temanI tevI sthiti thaI. ApaNe prabhunA amuka vacane mithyA che, ema thoDuM kahIe chIe ? A te teozrInA vacanane artha karavAmAM je mataphera che tene aMge vivAda che. te mataphera TaLI jAya te bIje kaMI thoDe Agraha che? moTA gurumahArAjazrI sarvajJa te nathI ke teozrI artha karavAmAM na ja bhUle....." subhadravijayajI samajAvatA hatA eTalAmAM "mathaeNa vaMdAmi " kahIne eka zrAvake AvIne kahyuM: "padhAre sAheba, gurumahArAjajI ApanI rAha joIne bahAra virAjyA che. praveza karavAne Apa padhAro eTalI ja vAra che." Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 70 : nibhavavAda : ( 2 upAzrayamAM- Arya azvamitre utsAhapUrvaka praveza karyo, ne vizALa mAnavamedanI samakSa madhura ne sacoTa zailIthI pravacana ApyuM, te A pramANe - saMsAra kSaNika che ema sarva kaI mAne che. tyAga karavA gya che te paNa sarvasammata che. saMsAramAM koIpaNa padArtha upara rAga na thAya ne vairAgya tarapha sahaja cittavRtti vaLe. mATe sarva darzane prayatna kare che. bauddha darzananuM te mATe kahevuM che ke sarva padArtho kSaNika che. jagat vinazvara che. kSaNa pUrve joyela kSaNa pachI nathI dekhAtuM. paLa pahelAM prema karanAra paLa pachI draSa kare che. evI kaI vastu che ke jemAM kSaNa bAda pheraphAra na thaye hoya ? mATe je kaMI che te sarva eka kSaNa rahI vinAza thavAnA svabhAvavALuM che. bauddha darzana te phakta A vicAraNuM upara bhAra ApIne tene palavita kare che. e vicAramAM ekAnta Agraha pakaDavAthI te jaina darzanathI juduM paDI gayuM che. koI darzana parabrahma eka ja che ema mAnIne dekhAto saMsAra sarva zUnya che ema batAvI tene heya kahe che. koI mAyAmaya mAnIne niHsAra kahe che. game tema che paNa sarva anitya ane asAra che te cokkasa che, mATe koIpaNa padArtha upara rAga-dveSa na karatAM samabhAva keLavavo e ja paramapada pAmavAne pavitra parce che. ' e pramANe vyAkhyAna ApyA bAda Arya azvamitra svakAryamAM pravRtta thayA. gurujIthI chUTA thayA bAda temane divase divase " huM mAnuM chuM te sAcuM ja che "e Agraha vadhAre ne vadhAre daDha thaye hate. janatAne potAnA pakSamAM doravAne teo vize sAvadha rahetA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihnava Arya amitra hatA. vAtacitamAM, vyAkhyAnamAM, upadezamAM, ema sarvamAM ADakatarI rIte teo pitAnA vicAronuM pratibiMba pADatAM. AhArapANI karyA bAda kaMIka samaya bAda teo belyA. subhadravijayajI ! A, lAvo, tamane pelA AlAvAne artha samajAvuM." "jI, paNa vAparIne AvuM.' (teo AvyA eTale) "tamAre kayAM sudhI adhyayana thayuM che ?" cha mAre bIjA pUrvanA be vastu sudhI abhyAsa thayo che. Apane pU. gurumahArAjazrI sAthe matabheda thaye te viSaya to dazamA pUrvamAM Ave che nahiM?" , "hA, tenuM saMpUrNa nAma vijJAnapravAda pUrva che. paNa bhImasenane jema bhIma ke sene kahIne paNa bolAvAya che tema A pUrva paNa vidyApravAda athavA anupravAda kahevAya che." jI, te pUrvamAM keTalA vastu che ?" tenA pannara vastu che. temAM A kSaNikavAdane viSaya naipuNika nAmanA vastumAM Ave che." " che, temAM kayA pATha uparathI A carcA thaI hatI?" juo, te haTha A pramANe chepddupnsmyneriyaa save pocchijissati / evaM jAva vemANiyatti, evaM bIyAIsamayesa vi vatta / e pATha artha A pramANe cheH "pratyutpanna samayanA (je samaye narakamAM utpanna thayA te samayanA) sarva nArakIo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 72 : nihnavavAda: vinAzane pAmaze. e pramANe TheTha vaimAnika de (paNa prathama samayanA vinAzane pAmaze). e pramANe bIjA vagere samayamAM paNa kahevuM. " A AgamathI samajAya che ke jagatamAM prathama samaye vartatA sarva padArtho nAza pAmaze. bIjA samayanA nAza pAmaze, trIjA samayanA nAza pAmaze. ema dareka kSaNe dareka padArtha vinAzane pAmaze. * jI, A parathI to spaSTa sAbita thAya che ke sarva padArtho kSaNika che, chatAM zA mATe moTA gurumahArAje Agraha karyo haze ?'' "koNa jANe? paNa ghaNI vakhata meTAA ema mAne che ke pite je kaMI jANatA ke kahetA hoya te sarva yathArtha ja che. pitAnI mAnyatA viruddha kAMIpaNa tarka-dalIla ke pravRtti karavAmAM Ave to teo turata ciDAI jAya che. ekadama ApaNane Ama judA na karyA hota to mAre dazamA pUrvane thoDeghaNo abhyAsa bAkI che te pUrNa thaI jAta. zAstrIya viSaya eTalA gahana hoya che ke temAM keinuM paNa abhimAna kAma AvatuM nathI.' " ja, Aja bhadravijayajI mane kahetA hatA ke ApaNe Ama utAvaLa karI chUTA na thayA hota ne samajUtIthI rahyA hota to zAsananuM keTaluM sAruM dekhAta? paNa meM to temane kahyuM ke zAstra viruddha jaIne zAsananI apajIvI zobhA vadhAravAthI zuM ?" ThIka kahyuM, haju tene gurumahArAjazrI pratye pakSapAta che. e te tamArA premathI ane kahevAthI ja Avela che. nahiM te AvavAne ja kayAM hato? meM pUchayuM tyAre kaheto hato ke mAruM zarIra narama che, Ama che tema che. e to bheLe cethA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihava Arya azvAmitra : : 73 : ArAne AtmA che. e kaMI UMDuM na samaje. kajIyAthI dUra rahevA Iche. ThIka Ajane vihAra jarA lAMbo hato nahiM?" hAjI, Aja te gAma AvatA AvatA agiyAra vAgI gayA. UnALAne tApa ne temAM paNa dhULavALo mArga eTale tapI gayela. mArgamAM vRkSa vagerenI theDI ghaNuM chAyA AvatI hatI eTale sAruM hatuM; nahiM to muzkela paDe." " AvatI kAlane vihAra nAnuM che. saMyamavijayane kAMTe vAgela che ne paga paNa sUjhI gayela che. A gAma bhaktivALuM che. gayA gAmamAM vinaya-viveka vagaranA zrAvako hatA. mativijaya gocarI jaIne Avela te kaheto hato ke gheraghera eka ja vAte thAya che ke A te pelA saMghADA bahAra karyA che ne te mahArAje AvyA che. vahorAvavAmAM paNa bahu bhAvabhakti na dekhAyAM. gurumahArAjazrI sAthe jyAM carcA-prasaMga banyA tyAMthI te gAma bahu dUra nahiM ane te gAmavALAne mithilA sAthe vepAra Adine kAraNe avarajavara vizeSa, eTale vAta ghaDIkamAM tyAM pahoMcI gaI cheDA zrAvake sivAya bIjA koI sAme paNa nahotA AvyA. thoDA paNa je Avela te ApaNe prathama tyAM mAsaka5 karela tyAre anurAgI thayelA te ja. gurumahArAjazrIthI chUTA paDIne mAre A viSayanI khAsa puSTi karavAnI ke teozrI je kahe che te asatya che ema pracAra karavAnI IcchA na hatI. paNa gAme gAma teozrInI vAta pahoMcI gayA pachI ApaNane koI sthaLe samAna ke Adara na maLe mATe ApaNA vicAranA gAmegAma paracAsa-se zrAvaka hoya te paNa ApaNe zebhAbhera jaI-AvI-rahI zakIe eTale ja keTalIka viruddha vAta karavI paDe che." "jI, pilA munione bolAvuM ? vAcanA Apaze ?" Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 74 nilavavAda : " hA, bolAvo. have te sAdhuone bhaNavA-gaNavA, AhAra, vyavahAra, kyiAkAMDa AdimAM vizeSa kALajI rAkhavA zikSaNa ApavuM paDaze. AcAravicAranI sArI chApa paDaze te ja ApaNA pakSamAM janatA devAze. je vAcanA lIdhA pachI pelA navA munione gocarInA do, sAte mAMDalInI kriyAo mAMDalImAM sAthe karavAthI thatAM lAbhe, na karavAthI thatAM de vagere sarva samajAvaje. guNadeSa samajAvyA vagara kriyAomAM rasa lAMbo kALa Takato nathI." "jI, A sarva munio AvyA. (vandanA karI yathAyogya Asane beThA pachI) ApazrI pATha prakAze." zrAvako sAthe -- paDilehaNa-pratikramaNa vagere Avazyaka kriyAo thayA bAda sarve munio svAdhyAyamAM tallIna hatAM. Arya azvAmitra sAdhuone AgamanI coyaNa-paDiyaNa karAvatAM hatAM. te samaye tyAMnuM vAtAvaraNa divya dekhAtuM hatuM. samaya thaye porasI bhaNAvI keTalAeka ganidrA mATe taiyArI karatA hatA ne keTalAeka munio Arya azvamitranI zuzruSA karatA hatA. e samaye keTalAeka zrAvako AvyA ne "masthaNa vaMdAmi" kahIne beThA. "sAheba! ame tarata AvavAnA hatA, paraMtu A5 munione zikSaNa ApatA hatA eTale rokAI gayA. divase te Apa satata pravRttimAM ja guMthAelA hatA." sAruM, atyAre AvyA te atyAre, temAM zuM harakata che ? jeTalA pramAda a5 levAya teTale lAbha ja che ne !" "sAcuM, paraMtu Apa vihAra karIne padhAryA che. divasabhara Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuthI nihnava Arya aghamitra : : 75 parizrama lIdhela che. eTale nidrAnI jarUra to kharI ja. have ame amArI vAta TUMkAmAM patAvIe. ame sAMbhaLyuM che ke Apane gurujIe samudAya bahAra karyA che to temAM satya zuM che?". tame je vAta sAMbhaLI che te satya che. hakIkata ema banI che ke amAre gurumahArAjazrI pAse pUrvano pATha cAlato hato. temAM eka sUtrane artha karavAmAM teozrI ne amArI vacce mataphera paDyo. amAruM kahevuM hatuM ke A AlAvAne Ama artha hovo joIe. teozrIe kahyuM ke te mithyA che. e carcA khUba cAlI. paNa temAM kaMI samajUtI na thaI eTale teozrIe amane sAthe na rAkhyA ne judA vicAravAnuM kahyuM." gurujI ane Apa jevA vacce A pramANe vicArabhedane kAraNe vaimanasya thAya ne judI judI prarUpaNa cAle tethI zAsananuM keTaluM ajugatuM dekhAya ? mATe je Apano vicAra hoya to ame gurujI pAse jaIne teozrIne samajAvIe. koIpaNa rIte samajutI thatI hoya to sAruM." tamAre prayatna karyo hoya te karI juo, paNa jyAM sudhI A zAstrIya pAThanA arthamAM ame banne ekamata na thaIe tyAM sudhI samajUtI zI rIte thaI zake ? mULamAMthI saDe na nIkaLe tyAM sudhI upara uparanA upacArathI zuM vaLe?" "jI, sAruM, Aja te Apa lAMbo vihAra karIne pathAya che eTale kaMI khAsa vAtacIta paNa thaI zakI nathI. Apa kAle ahIM sthiratA karo ne hakIkata zuM banI che, te savistAra samajAvo. eTale kaMI karavA jevuM jaNAze te karIzuM. vizeSa anukULatA hoya te aThavADIyuM sthiratA kare." "amAre ahIMthI haju dUra javAnuM che. garamInA divasa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 76 : nizvayathAra : che. jemAsu paNa najIkamAM Ave che. anukULa kSetra mATe paNa jovAnuM rahe che, mATe aThavADIyuM te sthiratA karI zakAya tevA saMyoge nathI paNa tamAro Agraha che ne A viSaya samajavAnI IcchA che to AvatI kAle sthiratA karIzuM." "sAruM sAheba ! "triAsTa yaranA" Apa ArAma karo." ( sarve jAya che.) ( 4) Arya mahAgirijI mahArAjanuM manemaLyuna Arya azvamitra jevA vidvAna ane abhyAsI ziSyane samudAyathI judA karyA pachI Arya mahAgirijI mahArAjane hRdayamAM duHkha thayuM ne ekadA temane nIce pramANe vicAra AvyA. - " viSama duHSama kALane zuM vicitra prabhAva che? pAMcamA ArAno ke viSama svabhAva che ? ke AvA sujJa ane vicArazIla sAdhuo paNa bhUle che. bhUle che eTaluM ja nahiM paNa te samajatA paNa nathI ne mithyA AgrahathI sAmA thAya che. aneka vakhata samajavAnI taka ApI chatAM alpamitrane sanmAge na sUjhayo te na ja sUjhayo. sAdhu samudAyamAM e eka ratna samAna hata, saMghane sAcavavAmAM samartha hato, sAdhuone keLavavAnI tenAmAM kuzaLatA hatI. mArA ghaNA kArya teNe upADI lIdhA hatAM. vyAkhyAna vAMcavuM, bIjA munione adhyayana karAvavuM, kriyAkAMDanuM zikSaNa ApavuM, vagere sarva bAbata te hoMziyArIpUrvaka karI letA. Ama ekAeka tene samudAyathI jude karavAne mAre vicAra na hato, paNa asamaMjasa AcAra karatAM asamaMjasa vicAra zuM e cho bhayaMkara che? manuSya mAtra bhUlane pAtra che. bhUle temAM navAI nahiM. paNa bhUlane bhUla tarIke Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nikUva Arya amitra: : 77 : kabUla na kare ne UlaTuM sAmuM vaLage ke tame bhUle che, mArI samaja satya ja che ! e kema cAle? kaI sAmAjika vicAraNuM ke vyavahAru vAta hoya to nabhAvI levAya, paNa zAstrIya viSayamAM-sarvAbhASita AgamanA eka paNa vicAramAM e na calAvI zakAya. je evuM calAvyuM hota Aje jema Itara darzanamAM kahevAya che ke - zrutivibhinnA smRtayo'pi bhinnA, naiko muniryasya vacaH pramANam / / dharmasya tatvaM nihitaM guhAyAM, mahAjano yena gataH sa panthAH / / e ja pramANe jaina darzanamAM paNa gavAta ke- cuNNI vibhiNNA bhAsaM vibhiNNaM, nego muNI jassa vayaM pamANaM // dhammassa tattaM nihiaMguhAe, mahAjaNojeNa gao sa maggo / paNa e nathI gavAtuM tenuM kAraNa eka ja che ke AvA uddhata vicAravALA munione mahattva nathI apAyuM. zakti saralatAthI zobhe che. namratA vidvattAne dIpAve che. laghutAthI prabhutA prakAze che. "salunamUSA di vinAH" vinaya sakala guNanuM bhUSaNa che. bhUlane bhUla tarIke samajavI, samajyA pachI tene sarva sabhA samakSa kabUla karI sudhAravI, ne pAyazcittapUrvaka pavitra thavuM e saralatA sivAya kadI na bane. dvAdazAMgInA dhAraka-anantalablinidhAna zrI gautamasvAmijI gaNadhara jevA paNa bhUlyA hatA, ane bhUla kabUla karI zrAvaka pAse "micchAmi dukkaDa' daI AtmAne ujajavaLa banAvyuM hatuM, e sarva ju hadayane prabhAva. "davameva me' e jApa jeNe ja che te kadI mithyA AgrahamAM na phasAya. jamAli, Aryatithagupta, Arya ASADhAcAryanA ziSya vagere zuM zaktivALA ane vidvAna na Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 78 : nihnavavAda hatA ? chatAM viparIta vicAraNAne kAraNe te sarva zakti, bhakti ke yuktinI kiMmata na karatAM temane zAsanathI dUra karI devAmAM AvyA hatA. haju paNa amitra samaje to sAthe laI levAya ema vicAra karI Arya mahAgirijI mahArAje nagarazeThane pitAnI pAse bolAvyA. nagarazeTha sAthe masalata- vandana karI nagarazeThe vAta zaru karIH "sAheba ! cAreka divasa upara ApazrIe azvamitrajInA sambandhamAM jaNAvyuM hatuM te pramANe kuzalapurathI udayarAja, jinadAsa, dharmadAsa. samadhara, arjunasiMha vagere AgevAna zrAvako ahIM AvyA hatA tyAre meM teone vAta karI hatI ke "azvamitrajIe ahIMthI amuka amuka kAraNosara rAjagRha tarapha vihAra karela che. eka be divasamAM tamAre gAma pahoMcaze. tame temanA pratye anurAgavALA che ne dharma tarapha paNa sArI ruci dharAve che to samajAvI A vaimanasya dUra thAya ne teo ThekANe Ave tevA prayatna karaje." teoe kahyuM hatuM ke "sAruM, amArAthI banatA sarva prayatna karIzuM. paNa adhamitracha AgrahI svabhAvanA che, te anubhava amane teo amAre tyAM pahelAM rahelA tyAre thayelo, eTale jaladI samajI jAya ema te nathI lAgatuM. chatAM paNa ame prayAsa karavAmAM kacAza nahIM rAkhIe." meM temane Apane maLIne javAnuM kahyuM hatuM eTale teo ApazrI pAse jarUra AvyA haze. Apane zuM jaNAya che ?" AcArya mahArAje kahyuM, "kuzalapuranA zrAvako ahiM AvyA hatA. temane prayatna saphala thAya to sAruM, paNa te leka vyavahAru ane vaNika svabhAvavALA hovAthI samajutAthI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nikUva Arya aWmitra: 79 : kAma karavA TevAyelA che. eTale samajUtI sivAya kaMIpaNa kaDaka ke dabANanA upAyo teo na yojI zake. sakhata prayatna sivAya alpamitra samaje ema nathI lAgatuM. samajAvavA mAtrathI samajI jAya ema hota te ahiM te mATe ochuM karyuM hatuM ? tene ThekANe lAvavA mATe to ke I rAjadvArI paddhatinuM kAma che. kuzalapuranA prayatnathI patI jAya to vadhAre sAruM nahiM to rAjagRhInA khaMDarakSaka, keTavAla Adi zrAvake che. teo dharmanA jANakAra che ne sAma-dAma-daMDa-bheda ema cAre nItine prayoga ajamAvavAmAM kuzala che. azvamitra tyAM rAjagRha ja janAra che, te temane khabara pahoMcADavA joIe. teo prabhunA pavitra Agama pratye saMpUrNa rAgavALA ane prabhue prarUpela dareka padArtha mATe avicala zraddhAvALA che. kevaLa rAga ane zraddhA che eTaluM ja nahi paNa bahuzruta che. temane khabara paDaze eTale teo azvamitrane vyavasthita rIte mArgamAM lAvI zakaze." e rIte Arya mahAgirijI mahArAje nagarazeThane anya upAya paNa sUcavyuM. nagarazeThe kahyuM " rAjagRhIthI eka mukhya zrAvaka pAMca sAta divasamAM ahIM AvavAnA che. teo samaju ane sarva vAta pacAvI zake tema che. huM temane sarva samaja pADIza. pachI ApazrI pAse laI AvIza. kadAca koI kAraNasara teo ahiM nahi AvI zake to huM rAjagRhI jaI AvIza ne sarva yejanA khaMDarakSaka-zrAvakone samajAvato AvIza. ApazrI pharamAve che te pramANe amitra mahArAja mATe kaMIka kaDaka upAyanI AvazyakatA che kharI ! sAruM sAheba ! have huM jauM chuM. ApanI gasAdhanA avicala raho ! " Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihvavAda: Arya azvamitrane gupta vArtAlApa - rAtrie kuzalapurano sarva saMdha Arya azvamitrane eka divasa vadhAre sthiratA karavAnuM nakkI karIne gayA pachI azvamitre potAnA eka bhakta zrAvakane bolAvyo ne pUchavA lAgyA ke " AvatI kAle sava saMgha ekaThe thaIne jANavA mATe AvanAra che temAM kaMI harakata to nathI, paNa ahIMnA saMghamAM kaI vicitra prakRtino ke UMdhA bhejAno te nathI ke je pAchaLathI chaLathI A sarva vAtane viparIta artha karI kharAba pracAra ke adharmanuM vAtAvaraNa UbhuM kare? gurumahArAjazrIthI chUTA paDyA pachI amAruM svamAna ane sanmAna sacavAya te pUratuM ja rAga keLavavA amane lakSya rahe che, paraMtu tethI dharmanI helanA thAya evuM viSama vAtAvaraNa thAya e bilakula abhISTa nathI." zrAvake kahyuM-"sAheba ! ApanuM kahevuM yathArtha che, paNa ahiM koI viparIta artha kare tevuM nathI. Apane andarane vicAra zuM che? A matabheda kAyama rAkhI gurumahArAjazrIthI sadA judA vicaravuM che ke pU. guru mahArAjazrI sAthe samAdhAna karI sAthe maLI javuM che ? Apane je ema samajAtuM hoya ke mArA artha karavAmAM kaMIka bhUla thAya che " te A prasaMga jate karavA jevuM nathI. zrI saMdha vacamAM che, te sanmAnapUrvaka samajUtI thaI jaze. ane je ema jaNAtuM hoya ke huM artha karuM chuM te sAva satya ja che ne temAM jarApaNa bhUla nathI, te Apane yogya lAge tema karavuM." azvAmitra belyA-"tAruM kathana satya che, paNa A prasaMga kaMI nAnosUno nathI banyA. A artha karavAmAM divasanA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihnava Arya azvamatra: ': 81 : divasa sudhI carcA cAlI che. Akhara meM Agraha na choDayo ane pU. gurumahArAjazrI potAnA kathanane vaLagI rahyA tyAre A judA paDavAno prasaMga banyo. have huM kaMIka namatuM mUkuM te paNa gurumahArAjazrI te ema ja kaheze ke azvamitrane bhUla samajAtI hoya te te bhUla kabUla karI, micchAmi dukkaDa daI, prAyazcitta laI khuzIthI samudAyamAM sAthe rahe. e pramANe taddana namatuM mUkIne sAthe rahevA karatAM judA vicaravAmAM zuM geralAbha che? mAnahAni sahana karavA karatAM dUra rahevuM ThIka che. sanmAnapUrvaka sAthe thavAne koI anya sAro upAya hoya te vicArajo. mane judA rahevAmAM rasa nathI. sAthe rahevAmAM huM savanuM vadhAre hita ne lAbha samajuM chuM." kAle zrI saMgha AvavAno che. ApazrI pharamAve che e pramANe ubhayanuM ucita jaNAya evo mArga teo zuM yoje che te tapAsyA pachI Apane yaMgya jaNAya e pramANe karaje. sAruM, Apa ArAma karo, rAta paNa ghaNI gai che. ApazrI paNa zramita che." (jAya che.) (7) A adhimitranuM saMgha samakSa vRttAnta kathana - Arya azvamitra pitAne pU. gurumahArAjazrI sAthe zuM zuM prasaMge banyA ane potAne zAthI judo vihAra kara paDyo vagere hakIkata saMgha samakSa kahevAnA hatA, tethI Aje vyAkhyAnazAlAmAM gAmano moTo bhAga sAMbhaLavAne Avela hatuM. A viSayamAM rasa letA yuvake ane bALakoe paNa agAuthI AvIne sthAna karyuM hatuM. AjubAjunA najIkanA gAmomAM jyAM A samAcAra pahoMcyA hatA tyAMthI paNa AvI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 82 : nihnavavAda : zakAya teTalA mANase AvyA hatA. mukhya mukhya mANasa AvI gayA bAda Arya azvamitrane temanuM vRttAnta jaNAvavA vijJapti karI, eTale azvAmitre kathana zaru karyuM. AjathI pandara divasa pUrvenI vAta che. ame pU. gurumahArAjazrI pAse dazamA pUrvanuM adhyayana karatA hatA temAM eka evo pATha Avyo ke pU. gurumahArAjazrIe te pAThano artha je rIte mane samajAvyo te mane na rue. mane je pramANe e artha samajato hato te meM teozrIne kahyo. teozrIe mane huM artha karuM chuM te mithyA che ema kahI pharI samajAvyuM, meM pharI mAruM kathana spaSTa karyuM. ghaNA samaya sudhI e viSaya para vicAraNA cAlI. chevaTa kaMI paNa nirNaya thaye nahiM. Akhara pUgurumahArAjazrIe mane kahyuM ke "be traNa divasa sudhI A viSayanuM manana kara, ane pachI je nirNaya thAya te kaheje." meM traNa divasa sudhI khUba cintana karyuM paNa mArA vicAramAM parivartana karavA jevuM na jaNAyuM. eka divasa sAyaMkALe agAsImAM chAparAnI nIce besI AkAza tarapha dRSTi karI huM A viSayanI vicAraNA karato hato, tevAmAM pU. gurumahArAjazrIe AvI mane kahyuM "azva ! tane nathI samajAtuM ke ekAnta kSaNikavAda mithyAvAda che? sarvajJabhASita AgamanI e mithyAvAdanA samarthanamAM sammati kema hoI zake ?" "gurujI! ekAnta kSaNikavAda mithyA che paNa kSaNikavAda to mithyA nathI? vastunI sthiratA keIrIte sthira thaI zakatI nathI, ne kSaNikavAdanI puSTimAM Agama ne dalIla bane maLe che, eTale kSaNikavAda ja mAnavo joIe ema mAruM matavya che. Apa kSaNikavAdanI sAthe vastune sthira mAnavA kahe che te kema bane ?" Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nibhava Arya amitra : : 83 : "azva ! dravyArthika daSTie vicAraNA karavAnuM tane kema nathI sUjhatuM e ja nathI samajatuM. paryAyArthika dRSTie vastumAtra vinazvara che, paNa bIjI apekSAe sthira che e samajavuM joIe. haju tAre kaMI vicAra kare che ke tuM nirNaya upara AvI gayuM che ? meM tane ghaNI vakhata kahyuM ke prathama tuM abhyAsa pUrNa karI le. aprAsaMgika ne asamaMjasa yuktio karI cittane vizakalita na kara. sthira citta abhyAsa pUrNa thaze, eTale tArI zaMkAo ApoApa zamI jaze." pU. gurumahArAjazrIe punaH mane jaNAvyuM. pUjya ! mAruM mana svastha che. paramparAe samajAvavAmAM AvatA arthamAM bilakula tarka ke dalIla na karavA Apa pratibadha mUko che te khedajanaka che. buddhinA vikAsane dabAvIne hA-e-hA karavI e zuM mahatvanI vAta che ? AhaMta AgamamAM yuktine avakAza nathI, ema paNa nathI. kasoTIe caDAvIne je artha grahaNa karavAmAM Ave te e sarasa samajAya che ne sthira thAya che ke pharI kadI paNa temAM zaMkA ke pheraphAra thato nathI. cAlu viSayamAM mAre have vicAra karavAne nathI, ne mArA vicArone huM vaLagI rahuM chuM." meM mAro dRDha nizcaya jaNAvyuM. "azva ! tarka ane yuktio evI hovI joIe ke jemAM siddhAntano nAza na thato hoya. siddhAnta puSTa thAya, evI koIpaNa dalIla karavAmAM ke virodha na kare. manamAM bhramathI eka mithyA siddhAnta sthira thaI gayuM hoya ke pachI cAlu 'siddhAntanA khaMDana mATe ne te mithyA siddhAntanA maMDana mATe je kaMI yukti ke dalIla karavAmAM Ave, te samajavA mATenI dalIla na kahevAya, paNa te vAda ke vitaMDArUpe pariNAma pAme che. chellA keTalAka samayathI tuM bauddha darzananuM avalokana Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 84: nivavAda: karate hato. te vicAronI chAyA tArA manamAM haju ramI rahI che. eTale sarva vicAro tuM te tarapha kheMcI jA che. je tuM tArA vicAronuM parivartana karavA Ichate he te ThIka ! nahiM te A pramANe vibhinna vicAre samudAyamAM sAthe rahI zakAze nahiM, mUMgAyelI matimAM tuM pite satya nirNaya na karI zake tyAM sudhI cAlu paramparAgata arthane vaLagI rahevA jeTalI IcchA hoya ane pitAnI matimAM vibhrama che ema samajAtuM hoya te ja sAthe rahI zakAya. savAra sudhImAM eka nirNaya para AvI, sAthe rahevuM hoya te Agraha cheDI daIne "micchAmi dukkaDadaI sAthe raheje, nahiM te ahIMthI jyAM javuM hoya tyAM vihAra karI jaje." pU. gurumahArAjazrIe vicAranuM parivartana na thAya tyAM sudhI sAthe nahiM rahevA chevaTe jaNAvyuM. mahArAja sAheba! meM khUba manana karyuM che. mArI matimAM bhrama ke mUMjhavaNa nathI, ane atyAre huM mArA vicAro pheravI zakuM tema nathI. ApazrI sAthe rAkhavA anicchA darzAve cho to huM vihAra mATe vyavasthA karI jude vihAra karavA abhilASA rAkhuM chuM. anya kaMI kaTu kathana thayuM hoya tenI kSamA yAcuM chuM. ApazrI tathA huM bhaviSyamAM eka vicAra para AvIe ema IcchuM chuM." meM paNa Akhare e pramANe jaNAvI dIdhuM. e prasaMga pachI turata ame vihAra karyo ne anukrame ahiM AvyA. zrI saMgha sAthe vArtAlApa ane azvAmitrane AgaLa vihAra- Arya azvAmitra zrI saMghane pitAnuM nivedana saMbhaLAvyuM, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihnava Aya azvamitra: : 85 : eTale zrI saMghe temane vinati karI ke-"ApanuM kathana yathArtha che. Apa ane pU. gurumahArAjazrI vacce vaimanasya nahiM paNa vicArabheda che, ne te kAraNe Ape jude vihAra karyo che. paraMtu e vicArabheda dUra thAya ne Apa bane pUjya ekamata thAo te jaina zAsananI zobhA ghaNuM sArI thAya. avichinna prabhAvazAli-trikAlAbAdhita zrI vItarAga zAsanamAM sahaja paNa saMkaleza zobhe nahiM. A matabheda dUra karavAne Apa je upAya sUcave tenI yojanA karavAne ame sarva taiyAra chIe." juo, A judApaNuM kAMI krodhathI ke mAnathI nathI thayuM. AmAM na mata calAvavAnI abhilASA paNa nathI, ke krodha, mAna cheDI devAthI samajI javAya ane vaimanasya zamI jAya. zAstranA artha karavAmAMthI A prasaMga banyA che. have ame banemAMthI koIpaNa eka pitAnA arthano tyAga na kare tyAM sudhI A judAI kema maTe?" Arya azvamitre kahyuM. Apa pharamAvo te pU. gurumahArAjazrIne vinati karIne ame ahIM belAvI lAvIe, Apa pharI artha samajavA prayatna kare. Apane tyAM padhAravuM hoya to ame badhA sAthe AvIe ne pU. gurumahArAjazrIne mataphera TALI devA vinavIe. Apa ApanuM kathana pharI teozrIne samajAve. paNa temAM nikAla lAvavAnI bhAvanA pradhAna joIe." zrI saMghe kahyuM. - "A arthanI vicAraNe ghaNA samaya sudhI cAlI che. have pharI pharI enuM e uthalAvavAthI zuM? pU. gurumahArAjazrIne karela artha mane nathI besato. mAre artha teozrIne mithyA lAge che. have huM mana vagara teozrI je artha kare che temAM hA-e-hA karuM to A sarva zamI jAya. paNa vagara Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 86 H nivavAda : mananu karelu Take kayA sudhI? e te eka nahiM te bIje rUpe bhabhUkI nIkaLe; mATe hRdayapalaTA na thAya tyAMsudhI Ama ne Ama cAlavA dyo. hRdaya parivartana thatAM ApoApa badhu ThIka thai jaze." A azvamitre spaSTa vAta karI. ApanA kahevAthI ema jaNAya che ke hAlamAM A samAdhAna zakya nathI. '' zrI saMghe vastusthiti jaNAvI. ' ( " kALa jatAM sarva sAruM' thaze, " A azvamitre kahyuM. " sAruM' sAheba, have Apa sthiratA mATe zu vicAra che ? '' rAkhA "; huM amAre sthiratA karavA anukULatA hota teA gai kAle ja jaNAvI deta, mATe AvatI kAle tA vihAra ja karIzu, " sAruM' sAheba, mAMgalika sabhaLAvI samagala karAra" A azvamitre mAMgalika sa`bhaLAvyuM ne sarva vikharAyA. ( 9 ) A mahAgirijI mahArAjanA nagarazeTha sAthe vArtAlApa da upAzrayanA upale male ekAntamAM A mahAgirijI mahArAja tathA nagarazeTha kaika gaMbhIra vicAraNA karatA hatA. nagarazeThe kuzalapurathI Avela samAcAra mahArAjazrIne jaNAvyA. Aje kuzalapurathI evA samAcAra AvyA che ke ahiM sarva saMdha bhegA thayA hatA. A azvamitrajIne samajutIne 'the AvavA vinaMti karI hatI, paraMtu teo pAte je artha kare che. temAM jarI paNa pheraphAra karavA cAhatA nathI. eTale vizeSa kaMi paNa banyuM nathI. bIje divase teA vihAra karI gayA che." Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha dviva Arya azvAmitra : : 87 4 tamane pahelethI ja jaNAvyuM hatuM ke te gAmanA saMghathI A kaMI banI zake nahiM. ThIka, tame rAjagRhanuM zuM karyuM?" AryamahAgirijI mahArAje pUchyuM. "jI, sAheba! huM rAjagRha gaye hato ne tyAMnA nagarazeThane maLyA hatA. teoe kahyuM hatuM ke-"huM AvavAne hatA, paNa ahiM keTalAeka kAraNosara rokAI javuM paDayuM" pachI meM mArA tyAM AvavAnuM prajana ne Arya azvamitrajI judA paDavA sambadhI hakIkata jaNAvI. khaMDarakSaka zrAvakene paNa tyAM ja bolAvyA hatA, ne sarva vRttAMta jaNAvyuM hatuM. teo ghaNuM catura ane hoMziyAra jaNAyA." nagarazeThe kahyuM. "ThIka tyAre have tyAM zuM thAya che tenI avAranavAra tapAsa karAvatA rahejo. banatAM sudhI te loko vyavasthita che. eTale samAcAra tarataja mokalatA raheze. paNa tamAre bhUlamAM na rahevuM. " AcArya mahArAje sUcavyuM. "jI, huM sUcanA paNa karato Avyo chuM ke kaMI paNa prasaMga bane te turata jaNAvavuM. nagarazeThane paNa kahyuM che. temaNe kahyuM hatuM ke pU. guru mahArAjazrIne mArI vaMdanA jaNAvaje ane kahejo ke hamaNuM AvI zakyo nathI, paNa thoDA samaya bAda tyAM AvavA vicAra to che ja. teo Avaze tyAre paNa khabara letA Avaze. sAheba ! have samaya baha a85 che. Apa cAturmAsa mATe nirNaya jaNAve te sarvene AnaMda thAya. ApazrInI AjJA hoya to vyAkhyAnamAM AvatI kAle vinati karIe. " nagarazeThe kahyuM. "sAruM, AvatI kAle nirNaya karazuM." jI, sAheba, "vikADhavanA" Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAhavavAda : : 88: (10) Arya azvAmitranuM rAjagRhanI nikaTa Agamana ane zrAvakenA karela pragathI ThekANe AvavuM- zrI saMghane svavRttAnta nivedana karIne Arya alpamitra anukrame viharatA viharatA rAjagRhanI nikaTa AvI pahocyA. rAjagRha temanuM gADha paricita kSetra hatuM. rAjagRha dhArmika vicAraNAonuM pradhAna sthaLa hatuM. jena zAsananuM tyAM sAmrAjya pravartatuM. Arya adhamitrane potAnA vicAronuM tene madhya kendra banAvavAnI bhAvanA hatI. ekAda be gAma dara rahyA eTale 'rAjagRhamAM amuka divase mahArAjajI padhAraze" evA samAcAra mokalI ApyA. je divase rAjagRhamAM praveza karavAne hato tenA pUrva divase sAyaMkALe gAmanI nikaTa eka AvAsamAM sthiratA karavAnI hatI, jethI vaLate divase praveza mATe anukULatA rahe. pravezanA pUrva divase niyata AvAse pahoMcavA mATe Arya azvamitre madhyAhna bAda vihAra karyo. amuka dara gayA bAda rAjagRhanI maryAdA-hada zaru thaI. rAjagRhanI hadamAM thoDe dUra gayA eTale traNa cAra cekIdAra-sipAIo sAme manyA. te sipAIoe A sAdhuone rokyA ane pitAnA uparI adhikArI pAse AvavA jaNAvyuM. sAdhuoe e uparI adhikArInuM nAma pUchayuM. teoe jaNAvyuM to te adhikArI pitAne pUrvaparicita zrAvaka jaNa. chevaTe sipAIo sAthe sAdhuo e uparI adhikArI pAse AvyA. sAdhuone joIne adhikArIe pUchyuM: "tame koNa cho ? atyAre Ama kaI tarapha jatA hatA ? " tame zrAvaka ane amArA gADha paricayavALA thaIne AvA prazra zuM karo cho ? tamane mativizvama te nathI thaye ne ? " azvAmitre kahyuM. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nihvava Arya amitra : t : 89 : mativibhrama tamane thayeA haze ? jaladI kahA tame kANa A tarapha zA mATe jatA haeNtA ?" adhi che ane atyAre kArIe pharI pUchyuM. " ame sAdhu chIe, ane AvatI kAle rAjagRhamAM praveza karavAne hAvAthI ahIM najIkamAM AvAsa karavA mATe jatA hatA. " munioe jaNAvyuM. ,, 66 tamArA AcaraNa ane veSa uparathI tame zakadAra jaNAe che. A badhuM zu' bAMdhyu che ? ne vAraMvAra mukha chupAMvavA A vajranA kaTakAthI sukha zA mATe DhAMkeA che ? tethI lAge che ke tame keAi cAra.ke dhADapADu haze| ! A badhu' kAmaLI nIce bAMdhela che te zuM che ? koI sthaLethI lUMTI lAgyA lAgeA che ? mATe tamArI jhaDatI levI paDaze, " adhikArIe kaDakAithI kahyuM. " are zrAvakaratna ! Ama kSaNamAM zuM badalAi gayA ? hajI thoDA samaya upara amArI pAse AvatA ne abhyAsa karatA te sava zuM bhUlI gayA ? zu' Aje amane pichAnatA paNa nathI ? UlaTuM cAra-dhADapADuM TharAveA che ! jagatamAM cAra-dhADapADune paNa sudhAranArA ame sAdhue, pAMca mahAvrata pALanArA, cArI ke dhADa tA zuM paNa tRNu jevI cIja paNu pUchayA vagara na laie. tame Ama zu kahe che ? " azvamitre khulAsA karyAM. " jagatamAM vastu mAtranuM kSaNe kSaNe parivartana thAya che, te mAruM ane tamAruM parivartana thAya temAM zu navAI ! amuka samaya pUrve tamArA jevA keAi pAse mArA jevA kAIka zrAvaka dharmanA abhyAsa karyAM haze ! paraMtu atyAre te huM ahIM khaDarakSaka chuM. tame te samaye sAdhu haze| paNa tamArA kSaNikavAda pramANe te yArane ya nAza thai gayA. atyAre te Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 90 : nihnavavAda: tame kaI judA cora-DAku he ema zaMkA karI zakAya che. " adhikArIe barAbara kaTAkSa karyo. kSaNe kSaNe padArthano nAza thAya che te barAbara che. paNa ame te tenA te ja chIe. ame sAdhu maTIne cArarUpe pharI nathI gayA." azvAmitre kahyuM. tame tenA te ja kema hoI zako? tene te kyArane ya nAza thaI gayA. dareka padArthano kSaNe kSaNe nAza thAya che te tamAre nAza kema na thAya ? mATe kAM to kSaNikavAdane tyAga karo ne sAce rAhe caDI tamArA acaLa dharmanI sArI rIte ArAdhanA kare. nahi te tame te samayathI atyAre koI judA svarUpamAM che te kabUlI rAjyanA niyama pramANe ahIM sarva vastuo batAvI niyama viruddha je kaMI hoya tenI zikSA sahana karo. " adhikArIe spaSTa jaNAvI dIdhuM. subhadravijaya ! A te banne bAjuthI bAMdhe che. kSaNikavAda mAnIe te cAra-DAku TharAve che ne sAdhu mAnavA-manAvavA kSaNikavAdane tyAga karavA kahe che. belo zuM karIzuM? " azvamitre subhadravijayajInI salAha lIdhI. "jI, Apa vicAraka che, ame to Apane anusarIe chIe. Apane ucita jaNAya tema karo." subhadravijayajIe jaNAvyuM. mane keTalAka samayathI ema te thayA karatuM hatuM ke ApaNe A kSaNikavAda naigAma-vyavahAra naya pramANe vyavasthita kahI zakAya nahiM. jusUtra nayane AzrayIne ThIka che. jo ApaNe kevaLa kSaNikavAdane vaLagI rahIe te jusUtrane ja svIkArIe chIe ane tethI naigama-vyavahArane virodha karyo Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nitava Arya azvamitra: : 91 : kahevAya. vyavahArane niSedhI nizcayane ja anusaravuM e mithyAtva che, mATe ApaNe kevaLa kSaNikavAdano tyAga karIe te anucita nathI." amitre vicAramagna thatAM kahyuM. jI, ApanuM kathana yathArtha che. kevaLa kSaNikavAda e jaina darzanamAM ApaNI navIna kalpanA che. vyavahAra-naigamanI dalIle jyAre ApaNI samakSa Ave tyAre judI judI dizAe grahaNa karI prakSakArone samajAvavA paDe che. kevaLa pratibhAne vijaya e satyavastuno vijaya nathI ema te lAge ja che. atyAra sudhImAM nahiM sthira thayela te vAdane tyAga karavAthI jaina zAsana akhaMDa ane eka vicAraNAvALuM che te siddha thaze. pU. gurumahArAjazrIne paNa AnaMda thaze, ne ApaNane gAme gAma je aDacaNa naDe che te sarva zamI jaze." subhadravijayajIe jaNAvyuM. zrAddhavarya ! tamAruM kahevuM ThIka che. ame kevaLa kSaNikavAdane AjathI tyAga karIe chIe. atyAra sudhImAM te vAda mATe je kaMI Agama viruddha bolAyuM hoya te sarvanuM micchAmidukkaDaM daI AlocanApUrvaka sudhArIe chIe." Arya azvamitre matanA tyAgapUrvaka kahyuM. " mahArAja sAheba ! ApazrInI saralatAthI Aja mane apUrva ullAsa thayo che. huM ApazrIne sevaka hato te ja chuM. ApazrI pratye atyAre je kaMI avinIta AcaraNa thayuM hoya tenuM "micchAmidukkaDa' mAguM chuM; kSamA cAhuM chuM. A te meM sAMbhaLyuM hatuM ke ApazrI vicArabhedane kAraNe jude mata calAve che, tethI Ama karavuM paDayuM. sarvajJa vItarAga prabhunA zAsanamAM eka ja vicAraNuM hoya. e te jeone pitAnA gharanuM kahevuM che, teomAM matabheda ne pakSApakSI hoya. Apa niHspRha muniomAM e sahaja paNa na zobhe. have ApazrI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 92 : nihnavavAda: khuzIthI padhAro. ahIM najIkamAM ja utaravAnI sarva vyavasthA karela che. padhAro. huM paNa sAthe AvuM chuM. " adhikArIe pitAnI pharaja saphaLa thayAne saMtoSa vyakta karatAM kahyuM. azvamitra vagere utaravAne sthAnake padhAryA. ( 11 ) AryamahAgirijI mahArAjane maLelA samAcAra ane ekatAno AnaMda rAjagRhInA nagarazeTha mithilA nagarIe gayA ne pU. AcArya mahArAjane samAcAra pahoMcADyA. Avazyaka vagere karIne tyAMnA nagarazeThanI sAthe rAtrinA samaye nIrAMta pU. AcArya mahArAjazrI pAse gayA. vandanA, sukhazAtA vagere pUchI karI rAjagRhImAM banela sarva hakIkata jaNAvIne kahyuM ke " sAheba ! bahu samaya thayA e tarapha kSetrasparzanA nathI karI. ApazrInA vAvela bIjakane avAranavAra siMcana karavAnI jarUra che, to te tarapha padhAre." A cAturmAsa te ahi che. cAturmAsa bAda kSetrasparzanA haze, te te tarapha viharavA bhAvanA che. A vakhate to azva mitra tyAM cAturmAsa raheze. tenAthI paNa jAgRti sArI Avaze. te mArga para AvI gayA te ghaNuM sAruM thayuM. je ThekANe na AvyuM hota to tenI sarva zaktino durvyaya thAta ne samAjanA bhAgalA paData e judA. khaMDarakSaka zrAvake yukti ThIka ajamAvI. " Arya mahAgirijI mahArAje jaNAvyuM. jI, game tema toye e ApanI keLavaNI pAmela zrAvaka che ne ! gAma tene laIne zobhe che. saMghanA keTalAe kAye tene laIne sarala rIte patI jAya che. samAjamAM, prajAmAM, adhikArI varga Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha nidvava Arya amitra : : 93 : mAM, jaina dharmane je prabala prabhAva jaNAya che, temAM te paNu eka hetubhUta che. azvamitrajI mahArAja. peAte ATalA samaya je durAgrahamAM rahyA te mATe pazcAttApa karatA hatA. cAturmAMsa khAda ApazrI pAse turata AvavA bhAva rAkhe che. temane te A vicAra pharyAM ke tarata ja ahi' AvavA vicAra hatA, paNa cAturmAsane samaya bharAI gayele ne rAjagRha jevuM kSetra khAlI rahe te ThIka nahi' eTale ame Agraha karI zakI rAkhyA che, chatAM ApazrInI AjJA haze te ja cAturmAsa rahevA hA pADI che. ApazrI emane rAjagRhamAM cAturmAMsanI AjJA pharamAvA, eTale amane Ananda thAya. rAjagRhanA nagarazeThe kahyuM. " khuzIthI cAturmAsa rahe. temane kahejo mArI AjJA che. tame paNa temane rAkhI sArI rIte lAbha lejo. zaktivALA sAdhuA che mATe abhyAsAdinI anukULatA karI ApavI, saMghanA viziSTa kAryAM karavA-karAvavAM vageremAM pramAda ke sakeca rAkhavA nahi'. ' AcArya mahArAjazrIe pharamAvyu. 66 jI, sAheba ! ApazrI e bAbatamAM sahaja paNa zaMkA rAkhaze nahiM. ame temane alpa paNa echAza AvavA nahiM daie. azvamitra mahArAjane bIjuM kaI kahevu' hAya te te *mAve, " zeThe kahyuM. << sarva sAdhuonA zarIra sAcavI sa yamamArgamAM pragati zIla ane-banAve, jJAnadhyAnamAM vizeSa udyama kare, ne jema ane tema jainazAsananI zobhA vadhe tevI pravRtti karavA-karAvavAmAM dhyAna Ape ema kahejo, ' A mahAgirijI mahArAje azvamitrane ucita jaNAvyuM. '' "" jAya che. X sAruM. sAheba! zAtAmAM rahejo. vandanA karI zeTha X ,, X Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 94 : nihavavAda : sukhazAtApUrvaka Arya azvAmitre rAjagRhamAM sArI rIte cAturmAsa pUrNa karyuM. cAturmAsa bAda vihAra karI pUjyapAda gurumahArAjazrI pAse padhAryA. pUrve karela mithyA mImAMsAvicAraNA mATe pazcAttApUrvaka pAyazcita karyuM ne sArI rIte saMyama dharmanuM pAlana karI zAsanazebhA vadhArI, AtmasAdhanA karI sadgatinA bhAjana banyA. A hakIkata TUMkamAM niryuktikAre A pramANe jaNAvI che. vIsA do vAsasayA, taiyA siddhiM gayassa vIrassa / / sAmuccheiyadiThI, mihilapurIe samuppannA // mihilAe lacchighare, mahagiri koDinna Asamitte ya // neuNiyaNuppavAe, rAyagihe khaNDarakkhA ya // artha -zrI mahAvIra svAmI mukti gathAne baso vIsa varSa thaye chate mithilA nagarImAM sAmuchedika dRSTi utpanna thaI. mithilAmAM lakSamIgRha caityamAM pU. mahAgirijI mahArAja pAse kauDinyanA ziSya azvamitra anupravAda pUrvamAM napuNika nAme vastu-( nuM adhyayana karatAM hatAM. azvamitrane sAmucchedika dRSTi utpanna thaI) rAjagRhamAM khaMDarakSaka-(zrAvake e baMdha pamADya) sUcanA-[ A cothA nihavanI hakIkatamAM prasaMgane anurUpa keTalAeka kAlpanika pAtra vadhAryA che. vArtArUpe sarve rajU karela che. sAmuchedika daSTi-kSaNikavAdano zAstrArtha pariziSTamAM je AtmavAda che temAM Ave che tyAMthI joI le-vicAra.] iti nihnavavAde caturthI nivH| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya gaMgAcArya. (pAMcamA nindava-dvikriyAvAdI), (1) Arya gaMgAcAryanI mane mImAMsA aneka gAmane pAdara thaIne vahetI eka nadI hatI. teno pravAha zAnta ane madhura hatA. nadInuM nAma "ullaka " hatuM. yathecchagAminI te taTinIe ThIka ThIka vastIvALA eka gAmanI mayamAM thaine cAlavAnuM pasaMda karyuM hatuM. samaya jatAM nadInA ba taTe rahela janatAe potAnA vasavATane svataMtra karyo hato ne te bannene judA judA nAma paNa apAyA hatA. lagabhaga aka jevA chatAM vyavahAramAM te te be judA ja gAma gaNAtA. eka taraphane kAMThe rahelA gAmane loke "ullakAtIra' kahetA ane bIjI taraphanA kAThe AvelA gAmane "kheDa' kahI saMbodhatA. eka samaye Arya mahAgirijI mahArAjazrInA ziSya Arya dhanaguptasUrijI mahArAja te ullakAtIra gAmamAM cAturmAsa virAjyA hatA, ane temanA ziSya Arya raMgAcArya kheDa gAmamAM cAturmAsa rahyA hatA. Arya gaMgAcArya nadI oLaMgI haMmeza gurumahArAjane vaMdana karatA jatA ane pAchA kheDa cAlyA AvatA. - eka prAtaH samaye Arya gaMgAcArya manana karI rahyA hatA. temanA mananane viSaya mananI vicAraNu hatIte vicAraNA A pramANe hatI - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 96 : nihnavavAda : keTalAeka darzanakAra manane paramANusvarUpa mAne che; keTalAeka kevaLa vicAraNurUpa ja mAne che, keTalAeka mastakamAM vyavasthita thayelI rakta-nasa-meda vigere svarUpa mAne che, te keTalAeka manane mAnatA ja nathI. mana mATenI ane judI judI mAnyatAo yathArtha nathI-mithyA che. tyAre mana e che zuM ? mana e pudgalonA samUha che, tene manAvaNA kahevAmAM Ave che. vyavahAramAM upayogI ATha vargaNuo che. temAM karma. vargaNAne cheDI sUkSmamAM sUkSma A vargaNa che. vicAraNacintA-smaraNa-jJAna vagere AtmA manadvArA karI zake che. zarIramAM jyAM jyAM anubhava karI zakAya che tyAM tyAM sarvatra mana rahela che; arthAt zarIravyApI AtmAnI mAphaka mana paNa zarIravyApI che. vizvavartI prANIomAM bahu alpa jIvane mana maLe che. pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati, zrIndriya, trIndriya, caturindriya, ane asaMjJI paMcendriyae sarve mana vagaranA che. phakta saMjJI paMcendriye ja manavALA che. (2) eka sAthe aneka jJAna nathI thAya ke nahi ? | mana e zuM che tenI vicAraNA gaMgAcAryo karI. tyArabAda temane eka prazna thaye ke eka samaye eka ja jJAna thAya che ne aneka nathI thatAM temAM zuM vizeSa che? mananA ge IndridvArA AtmAne padArthonuM jJAna thAya che, to ekI sAthe sarva indrithI jJAna kema nathI thatuM ? madhura saMgItanuM zravaNa thatuM hoya, sAme sundara rUpanuM darzana hoya, sugadha cAre bAju prasaratI hoya, miSTAnna bhojana cAlatuM hoya, ne manda manda pavana DhoLAto hoya, te samaye te te viSano anubhava kramasara thAya ke ekI sAthe ? te te viSayanuM jJAna karAvanArA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama nidbhava Aya gagAcAya : sAdhanA che te kema ekI sAthe sarvenA anubhava na thAya ? mana paramANusvarUpa mAnanArA te kahe ke ekI sAthe te te indriyAne manane saceAga thatA nathI mATe jJAna thatu nathI, paNa jaina darzanamAM e mATe zu' che ? AtmA ne mana teA zarIramAM sarvatra che. te te sthAne sthAne indriyeA paNa che ne tene viSayA paNa maLela che, chatAM kahevAya che ke 'suvaM dhi yo 3vonA 1 ( eka sAthe e upayAgA nathI ), e kahevAne zu Azaya che ?. A praznanA samAdhAnanI citavanA gagAcArye cira samaya sudhI karI. samAdhAna A pramANe hatu.-pratyakSa jaNAya che ke e anubhava thatAM nathI. eka upayAgamAM tallIna mana sAme rahela vizALa padArthane paNa avaleAkI ke jANI zakatuM nathI. keTalIya vakhata amuka mANasane belAvavA be, traNa ke tethI paNa vadhAre vakhata khUma pADavI paDe che, chatAM te mANasa uttara ApatA nathI. vadhAre moTA avAjathI jyAre tenuM dhyAna khecavAmAM Ave che tyAre te kahe che ke ' zu mane khelAye ? ' tene kahevAmAM Ave ke 'zuM sUi gayA hatA ? keTalA ghAMTA pADavA paDyA. ' tyAre te javAba Ape che ke nA, nA, sUI gayA na hatA, paNa mAruM dhyAna na hatuM. huM amuka kArya mAM parAvAi gayA hatA. ' cAlatA cAlatA kAi vastu athaDAya ne nukasAna thAya tyAre kahevAmAM Ave che- tAruM mana kayAM bhame che ? jarA joine te cAla. ' AvA aneka anubhaveA vidita che. Ama thavAmAM kAraNa zuM ? kahevuM paDaze ke mana eka sAthe e jJAna ke e upayAga karAvI zakatu nathI, mATe ja kahevAya che ke 'yuvapad dona phsa upayogI ' mananA svabhAva ja eveA che ke eka samaye te 7 * hra? : Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : : 98 : eka ja upayAga karAvI zake che. 'svamAno puttamaH' agni uSNu kema che? zItala zA mATe nathI? tyAM kahevuM paDe che ke te tenA svabhAva che. svabhAva sAme khInuM kAMi kahI zakAya nahiM. mananA AvA svabhAvane maLatu udAharaNa zarIramAM paNa maLI zake che. zarIramAM baLa-zakti sarvatra che, chatAM eka vakhate eka avayavamAM maLane upayoga thatA hAya che tyAre bIjA avayava baLahIna jevA gaNAya che-kAma ApatA nathI. tethI ja ekI sAthe-ekI vakhate kAgaLanA traNa TukaDA thaI zakatA nathI. je pramANe zarIramAM zakti sarvatra hAvA chatAM baLA sa'cAra-upayAga eka samaye eka sthaLe thAya che te pramANe zarIramAM mana sarvatra che chatAM eka samaye eka ja jJAna karAvI zake che. Aya gaMgAcArye e rIte samAdhAna vicAryuM, paNa temanuM hRdaya te samAdhAna sArI rIte grahaNa karI zakyuM nahiM. temane tarka thayA ja karatA ke sAdhana maLe te eka sAthe aneka jJAna kema na thAya? ( 3 ) ullukA nadInA pravAhamAM maneAvijJAna prAtaHkALathI zaru karela maneAvicAraNA lagabhaga madhyAhna thavA AvyuM chatAM pUrI na thai. sUrya AkAzanA madhya bhAgamAM paheAMcavAnI taiyArImAM hatA te samaye A gaMgAcArya gurumahArAjazrIne vandana karavA cAlyA. manda mantra gatithI teo cAlyA jatA hatA, paNa mAnasika vicAraNA te ekadama tvarita gatithI gati karatI hatI. vicArapravAha ja eve che ke vaheta thayA bAda rAkavA azakyaprAyaH ane che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama nidbhava A gaMgAcAya : : 9 : ga`gAcAryanI pukhta uMmara hatI. zarIra upara vRddhAvasthAnA AchAM AchAM cihno jaNAtA hatA. mAthe TAla paDI gaI hatI. nIcI najare-dRSTithI pathapramArjana karatA karatA anukrame teo ullukA nadIne tIre AvI paheAMcyA. nadImAM aplAyanA jIvA svacchandapaNe kUdI-ramI rahyA hatA. nAnA moTA matsya-kacchapa vagere vinAda karatA hatA. manda manda pavananI laherathI urdUbhavatAM nAnA nAnA taragA UchaLI rahyA hatA. A sarva joI ga`gAcAryanuM hRdaya anuka...pAthI A thai gayu. temane lAgyuM ke-eka paga mUkatAMnI sAthe A sarva astavyasta thaI jaze. are ! asa`khya jIveA trastAsta banI jaze. chatAM anya upAya na hatA eTale AstethI-yatanApUrvaka eka paga pANImAM sthApana karyAM, ne pachI bIjo paga mUkayA. pachI prathama paga dhIrethI upADI addhara rAkhI sarve jala nItarI javA dIdhuM ne pachI te paga pANImAM AgaLa sthApana karyAM, ne bIjo paga upADI pUrvavat sarva jaLa nItArI AgaLa sthApana karyAM. e pramANe haLave haLave kramapUrvaka panyAsa karatAM karatAM tee madhya nadImAM pahoMcyAM. nadIneA madhya bhAga UMDA hatA eTale paga paNa vadhAre samaya UMce rAkhI pANI nItAravu. paraMtu, adhuM pANI nItaravA mATe gaMgAcArya ne paga vizeSa kALa sudhI UMce rAkhavA paDatA. mAthe sUrya kSaNe kSaNe vizeSa praca'Da thatA jateA ne Ama eka page tapazcaryAM karatAM gaMgAcArya paNa kSaNubhara Akula banI jatAM. eka kSaNe e upayAga kema na thAya e vicAraNA cittamAMthI khasatI ja na hatI. nadInA madhya bhAganI zItalatA temanA kamaLa-sukeAmala pAdatalane anukUla zItapanA anubhava karAvatI hatI, ane sUryanI pracaMDatA pratikULa uSNu sparzaneA anubhava karAvI mastakanA madhya bhAgane atitama karatI hatI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 100 : nihnavavAda : jema atizaya varanA upatApathI, tRSAthI, duHkhathI, apamA nathI. atizaya pogalika sukhAnubhavathI, ke tevA keIpaNa prasaMgathI Akula thayela mAnava petAnI cAlu prakRti samatAsamaja gumAvI bese che ane arthano anartha kare che, tema gaMgAcArya paNa tApanI AkuLatAthI eka viparIta vicAraNAmAM phasAI paDyA. temane tarka AvyuM ke pratyakSa pramANathI balavastare pramANa anya koI nathI. zAstranuM kaI paNa vidhAna pratyakSa viruddha na hovuM joIe. eka samaye be upaga na thaI zake' e zAstranuM kathana bhUlabharela lAge che. zItatA ane uSNatA (kaDI ne garamI ) e bannene anubhava mane atyAre eka sAthe ja thAya che. zAstravacana A pratyakSa anubhavathI viruddha jAya che. te vacana pheraphAra mAMge che. nakkI te vicAraNIya che. ThIka ! atyAre zuM? huM gurumahArAjazrI pAse jauM chuM. tyAM pUchIne khulAso karIza. e pramANe vicArI dhIre dhIre nadI pAra pahoMcyA. iryApathika karI. nadI utaravAnA pApathI pratikamI AgaLa cAlyA ne anukrame upAzraye pahoMcyA. gurumahArAja sAthe be upaga viSe carcA- Arya dhanaguptasUrijI mahArAja upAzrayanA vizALa oraDAnI madhyamAM pATa upara virAjyA hatA. gaMgAcArye teozrIne dvAdazAvarta vandana vidhipUrvaka karyuM, sukhazAtA pUchI. savArathI ghoLAyA karatA mananA vicArone khulAse karavA gurumahArAjazrIne pUchayuM. gurujI ! eka samaye be upaga na hoya temAM zuM hetu che?" Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama nidbhava Aya gagAcArya : : 101 : anubhava ja kahI batAve che ke eka samaye be upayoga na hoI zake. eka inidrayadvArA amuka eka viSayane grahaNa karavAmAM mana tallIna hoya tyAre bIjI Indriyone game teTalA viSaye maLe te paNa te IdriArA mana sahaja paNa jJAna utpanna karAvatuM nathI. te zAthI nathI karAvatuM temAM kaMI paNa kAraNa avazya hovuM joIe. jJAna utpanna thavAnI sarva sAmagrI chatAM jJAna nathI thatuM, mATe manano evo svabhAva che ke te eka sAthe judA judA be jJAna utpanna karAvI zakatuM nathI." zrI dhanaguptasUrijI mahArAje khulAso karyo. " gurujI ! anubhavathI A5 manane e svabhAva mAnavA kahe che, paNa ethI viparIta anubhava thato hoya tyAre zuM? vaLI eka indriyathI jJAna thatuM hoya che tyAre bIjI indriyone viSaye maLe to teno anubhava prakaTa kema nathI jaNAto? tene uttara meM A pramANe vicArela che. dareka viSayenuM jJAna te te inidrA karAve ja che paNa temAM je indriya prabaLa hoya tenuM jJAna spaSTa ane prabaLa thAya che. je jJAna sabaLa hoya che temAM bIjA nirbaLa jJAno dabAI jAya che eTale anubhavamAM AvatA nathI. sUryano udaya hoya tyAre tArAo nathI hotA ema nahiM, paNa sUryanI prabhAmAM te aMjAI gayA hovAthI dekhI zakAtA nathI, te pramANe kaI eka jJAnamAM DhaMkAI gayela bIjA jJAna vyaktapaNe anubhavI zakAtA na hoya tethI tenuM astitva ja nathI ema kema manAya ? je eka sAthe badhI Indriya jAgRta hoya to te sarvathI thatAM jJAno samabaLa hovAthI sarvane anubhava thaI zake ne e pramANe te eka samaye be upayoga ke tethI vadhAre paNa upage mAnavA yukta che. " gaMgAcArye dalIla karI. eka samaye be upaga thatA ja nathI e sarvano anu For Private a Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 102 : nihnavavAda : bhava che. sarvajJa bhagavaMte pitAnA jJAnathI avalokI te pramANe jaNAvyuM che, te bhramathI tamane kaMIka vicitra anubhava thayela hoya te zA kAmane ? chaghonA anubhave sarva satya ja hoya ema kema kahevAya?" gurumahArAjazrIe samajAvyuM. gurujI! jJAnIonAM bIjA sarva anubhave ane vacane ApaNuM anubhava-tarka- yukti sAthe maLatAM Ave che to A anubhava kema viparIta jAya ? mATe A vacanamAM ja kaMIka brama thaye hoya ema kema na kahI zakAya?' asaMtoSa vyakta karatAM gaMgAcArye pharI dalIla karI. sarvajJanA vacanamAM bhrama! A zuM ? mana zuM che? kevuM che? keTaluM che ? e sapUNa jevAnI ke jANavAnI ApaNAmAM tAkAta nathI. samaya keTale sUkSma che, e jANavuM e paNa chadmasthanI zakita bahAra che, te eka samaye aneka upayoga thai zake evI vicAraNA paNa keTalI behadI che ? samayanI sUkSmatA, mananI zakita vagere jJAnI bhagavaMtoe joyuM che ne anubhavyuM che. teo pUjyazrIe ja "mana eka samaye eka sAthe be * AMkha mIMcIne ughADIe teTalAmAM asaMkhyAtA samaya thaI jAya che. nimeSa mAtramAM vijaLI re mAIla dUra jAya che. sthala pudagalanI gati haMmezAM kramasara thAya che, eTale madhyamAM jeTalA mAIla thAya, te mAIlanA jeTalA phalAMga dhAya, pharbhAganA jeTalA phITa thAya, phiTanA jeTalA Ica thAya, te IcanA paNa jeTalA "darA ' jevA vibhAgo thAya te sarvane kramasara ullaMghI vijaLInI gati thai che; mATe nirmane je sekaMDa jeTale kALa che, te kALanA-jeTalA mAIla vijaLI pahoMcI che teTalA mAlanA derA derA samAna jeTalA vibhAgo thAya teTalA bhAga paDI zake te buddhigamya che. to samaya tethI paNa sUkSma hoya temAM zuM Azcarya ? Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama nihnava Arya gaMgAcArya: : 103: upayoga karAvI zakatuM nathI" e prarUgyuM che. temAM zaMkAne avakAza ja nathI; mATe he gaMga! Agrahane tyajI daI, AvI UMdhI vicAraNuo choDI jeTaluM samajAya teTaluM vicArIne samaja ne bIjuM zraddhAthI svIkAra. maLelA satya mArgamAM zraddhA rAkhavI e ja mAnava janmanuM zreSTha phaLa che. " gurumahArAje samajaNa ApI, pUjya guruzrIe gaMgAcAryane ghaNI rIte samajAvyA, paNa Aje teo samaje ema na hatuM. pharI pharI teo kahevA lAgyA-" gurujI ! Apa AvI tarkavihIna vicAraNAmAM zraddhA rAkhavA Agraha kare che te taddana anucita che. Aje nadI oLaMgIne ahIM AvatA nadImAM mane eka sAthe eka ja kALe zItaSNa bane sparzane anubhava-upaga thaye; mATe eka kALe be upaga na hoI zake e huM kaIpaNa prakAre svIkArI zakuM tema nathI. anubhavathI viparIta viSayamAM zraddhA dharAvavAmAM paNa mithyAtvane aMza che, ema huM mAnuM che; mATe Apane je mAnavuM hoya te mAne paNa huM te eka samaye sAmagrI hoya to be ke vadhAre upayoga thavAmAM kaMI bAdhA nathI ema mAnIza." - jyAre pUjyazrI dhanaguptasUrijI mahArAje jANyuM ke A koIpaNa rIte samaje tema nathI, durAgrahamAM phasAI paDela che tyAre temaNe vicAryuM ke Ane sAthe rAkhavAmAM lAbha karatAM vizeSa geralAbha che. eTale teozrIe zAsanahitanI dRSTie pitAnA prItipAtra pradhAna ziSyane samudAya ane saMghathI bahiSkRta jAhera karyA. rAjagRhImAM yakSaprabhAve gaMgAcAryanuM vicAraparivartana- saMgha bahAra thayelA-nihara tarIke prasiddhi pAmelA gaMgA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : : 104 : cAya peAtAnA matanA pracAra karavA kaTibaddha thayA. cAturmAsa pUrNa thaye judAM judAM gAmeAmAM vicarI peAtAnI vicAraNA phelAvavA lAgyA. chevaTa vizALa vastIvALA rAjagRhamAM jaI te sthaLane peAtAnI mAnyatAnuM mukhya sthaLa banAvavAnA vicAra karyAM ne vihAra karI rAjagRhamAM AvyA. rAjagRhe gaMgAcArya ne apanAvyA nahi, chatAM peAtAnA sAmarthyathI amuka gRhasthAne peAtAnI chAyAmAM lai aprasiddha sthaLe temaNe vAsa karyAM. krinAnuddina vyAkhyAnamAM vinAda upajAvI janatAne AkarSavA lAgyA. dhanika bhakteA pAse vividha prabhAvanAdithI leAkeAne khecavA lAgyA. rAjagRhamAM maNinAga nAmanA yakSanu eka prasiddha mandira hatuM, te mandira sAme vizALa medAna hatuM. te medAna maNinAga cAka nAme vikhyAta hatuM. sArA sArA vaktAe rAjagRhamAM AvatA ne vizALa mAnavasAgara temane sAMbhaLavA icchatA tyAre A maNinAga cAkamAM ja temanA vyAkhyAnanI vyavasthA thatI, e cAkamAM vyAkhyAna Apavu e vaktAnI kIrtine viSaya gaNAtA. ekadA ga'gAcAryane matanA phelAvA mATe maNinAga cAkamAM vyAkhyAna ApavAnI abhilASA thaI, zrImanta zrAvakonI pAse tyAM geAThavaNu karAvI. ghaNA leAkeA ekaThA thAya te mATe jAherAta paNa khUba karAvI. mukarara karela divase gagAcArye te cAkamAM pravacana ApavAne Arabha karyAM. temanI vaktA tarIkenI kIrtti ThIka ThIka jAmelI eTale zravaNa mATe leAke sArA pramANamAM ekaThA thayelA. vyAkhyAnamAM judA judA viSayeA carcA gaMgAcAye anukrame ' eka samaye aneka upayoga thai zake ' e peAtAnA svatantra matanuM samarthana karavAnA AraMbha karyAM. paNa e viSayanA AraMbha thayA teTalAmAM te tyAMnuM vAtAvaraNa ekadama badalAi gayuM. ekAeka adhakAra chavAi gayA ne dhUmADAnA > Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama niva Arya gaMgAcArya : : 105 : goTegoTA nIkaLavA lAgyA. leke AMkhe caLatA caLatA ekadama UbhA thaI gayA, ne bhayabhIta banI jema mArga maLyo tema bhAgavA lAgyA. gaMgAcAryanI pATa ekadama dhrujavA lAgI. temane lAgyuM ke huM paDI jaIza, paraMtu svasthatA gumAvyA sivAya Ama zAthI thayuM te vicAravA lAgyA. devIpraga sivAya A banAva bano temane asaMbhavita jaNa. devatAI upadravane zAnta karanArA maMtrone pATha karavA lAgyA. matrabaLathI vAtAvaraNa zAnta thayuM tyAre kyA deve A upadrava karyo haze ? tenI vicAraNA karatAM gaMgAcAryo je deve A karyuM hoya te devane pratyakSa thavA mAtrathI AmatraNa karyuM. prathama bhUmimAMthI ekadama dhUmADe nIkaLavA mAMDyo, pachI agninI AchI javALA jaNAIne Akhare tyAM eka deva prakaTa thaye. "mane yAda karavAnuM kAraNa?" deve pUchayuM. Apa sumanasa ane vibudha thaI AvA dharmanA upadeza samaye upadrava zAthI kare che, te samajAtuM nathI, to Apa koNa che? ne A upadrava karavAnuM kAraNa zuM che? te jaNAvaze?" gaMgAcArya devane kahyuM. deve jaNAvyuM-"ApanI upadeza zaktithI huM raMjita tho chuM. huM paNa ahiM nikaTamAM upadeza zravaNa karato hato. AvA dhArmika upadezano vadhAre janatA lAbha le evI he kALajI rAkhuM chuM, sagavaDa karuM chuM, ne tethI ja ahiM sAmAnya sthitinA upadezaka bolI paNa zakatA nathI. ane viziSTa vaktAo ahIM vyAkhyAna ApI dezabharamAM vikhyAti meLave che. A sthaLa mArA rakSaNamAM che. A maNinAga ceka paNa mArA nAme ja prasiddha thayela che. ahIM najIkamAM mAruM caitya che. ghaNuM samayathI huM tyAM nivAsa karuM chuM. mAru kaI ochuvanuM mAna Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 106 : nivavAda: sanmAna sAcave te paNa huM khAmoza rahuM chuM; paNa jyAre ApanA vyAkhyAnamAM mArA ane ApanA bhagavAnanuM ApanA hAthe bahumAna na sacavAyuM tyAre mArAthI e sahana na thayuM; mATe ja A upadrava karI meM ApanuM vyAkhyAna vikherI nakhAvyuM che." gaMgAcArye pUchayuM-"mArAthI evuM zuM banyuM ke jethI teo pUjyazrInuM bahumAna na sacavAyuM?" deve javAba Ape-"Apa apAyuSI che eTale Apane zI khabara paDe? paNa huM te ahIM seMkaDo varSothI vAsa karuM chuM. seMkaDe varSa pUrvenA anubhave mAre mana gaikAle ja banyA hoya tema lAge che. AjathI be aThThAvIsa varSa pUrve prabhuzrI mahAvIrasvAmIjI A pRthvItala pAvana karI rahyA hatA. teozrI avAra-navAra ahIM padhArI samavasaratA. teozrInI dezanA huM khUba rasa ne bhAvapUrvaka sAMbhaLate, mane barAbara yAda che ke eka samaye eka sAthe be upaga na thaI zake "--evA arthavALuM "guvA nathi vo' vacana teozrI vAraMvAra kahetA ne sArI rIte samajAvatA. teozrInA kathanathI viruddha Apa A mArA cokamAM prarUpa te huM kema sahana karuM? je haju paNa Apa A vicAraNuM nahIM pheravo ne tene pracAra karavA prayatna karaze te huM upadrava jArI rAkhIza ne Apane paNa vizeSe aDacaNa pahoMcADIza." e pramANe jaNAvI maNinAga yakSa adazya thaI gayA. x yakSa adazya thayA pachI gaMgAcArye vicAra karyo ke A yakSa mithyA na le, atyAre asatya kahevAnuM tene kaMI kAraNa nathI. nizcaya prabhuzrIe ahIM eka samaye be upaga na hoI zake ema prarUpyuM haze. mAre zA mATe have zaMkA kayA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama nitava Arya gaMgAcArya : : 107: rAkhavI joIe? zA mATe teozrInI viruddha pracAra kare paDe? game tema toya huM paNa temanA mArgane ja anuyAyI chuM. ema vicArI temaNe khUba pazcAttApa karyo. bIje divase rAjagRhanA samasta saMghane bolAvI, gatadivasane deva sAthe je banAva banyo hato te jaNAvyuM ane potAnI bhUla kabUla karI. mithyA prarUpaNa badala "micchAmi dukkaDe" daI, potAnA gurujI Arya dhanaguptasUrijI mahArAja jyAM virAjatA hatAM tyAM vihAra karI padhAryA. gurumahArAjane sarva vRttAnta nivedita karyo. potAnA vicAro mATe khUba pazcAttApa karyo, ne chevaTa tevA mithyA vicAramAM Agraha rAkhavA mATe ne tenI prarUpaNuM karavA aMge thayela pApanI zuddhi athe prAyazcitta lIdhuM. guru mahArAjazrIe AlecanA ApavApUrvaka temane saMghasamudAyamAM lIdhA ne pUrvavat pratiSThita karyA. gaMgAcAryanA A parivartanathI temane mata laMbAye nahiM. Arya gaMgAcArya sArI rIte saMyamanI ArAdhanA karI, svargagAmI thayA. niryuktikAre saMkSepamAM uparanI vAta nIce pramANe varNavI che. aTThAvIsA do vAsasayA, taiyA siddhiM gayassa vIrassa // do kiriyANaM diTThI, ullagatIre samuppaNNA // 133 / / naikheDajaNavaulluga-mahagiri dhaNagutta aJjagaMge ya // kiriyA do rAyagihe, mahAtavo tIra maNiNAge // 134 / / iti zrInihnavavAde pazcamo nihakaH samAptaH // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rehagupta - - (chaThThA nihava-trarAzika mahAgrahavaizeSika mata pravartaka) (1) "hagupta ! zuM tyAMthI vilaMbe nIkaLyo hato ke jethI AvatA moDuM thayuM ?' jI, tyAMthI prAta:kALamAM sUryodaya thayA pachI tarata ja nIka hato, paraMtu mArgamAM thoDuM rekAvuM paDayuM tethI me DuM thayuM." rastAmAM zA kAraNe rokANa thayuM ?" gurujI ! ahIM AvyA pachI gAmamAM sAMbhaLyuM ke keTalAeka divasothI ahIM eka parivrAjaka Avela che. te DhAla vagaDAve che ke mArI sAthe vAda karavA koI taiyAra thAva, nahIM to huM mAnIza ke ahIM mAro kaI paNa prativAdI nathI." hA, eka parivrAjaka tela TIpAve che. loko A padizAlanI vAta kare che e ja ne?" "hAjI, e ja. piTa upara leDhAno paTTo bAMdhIne ane hAthamAM jAMbUDAnA jhADanI DALa rAkhIne gAmamAM galIe galIe phare che. keI pUche te kahe che ke mArA peTamAM eTalI badhI vidyAo bharI che, ke te vidyAo peTa phADIne bahAra na nIkaLI jAya mATe peTa upara A paTTo bAMdhe che, ane jambudvIpa AkhAmAM mArI sAthe vAda karavA koI taiyAra nathI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe nijJava zrI rAhugupta : : 109 : mATe A jAmUDAnI DALa rAkhI che. e rIte te AkhA gAmamAM abhimAnathI leAkeAne kahetA ne peAtAnI baDAi mAratA kre che. ' " zuM tane te maLyA hatA ? " "" " hAjI, huM A bAju AvatA hatA tyAre te paNa dAMDI pITAvatA sAmethI AvatA hatA. rastAmAM ame bhegA thai gayA. " pachI, tAre tenI sAthe kAMi carcA thaI ? 97 ra nAjI, carcA ke vAda thayA nathI, paNa have thaze. kAraNa ke tenA DhAla vagADanAra mAsane meM Dhola vagADavAnuM kAraNu pUchyuM eTale teNe mane upara pramANe jaNAvyu. meM tene kahyuM ke 'tu... Dhola na vagADa. huM te parivrAjaka sAthe vAda karIza !" " pachI DhAla TIpanAre zuM karyuM? 77 << > ' * jI, Dhola vagADanAre meM kahyuM te pramANe parivrAjakane vAta karI. eTale parivrAjake mane pUchyu ke ' tame mArI sAthe vAda karavAnA che ? ' meM kahyuM 'hA, kAinA paNa mithyA mada gALave e amAruM-sAdhuonuM kartavya che. ' teNe pUchyuM ' kyAre ane kyAM yAda karaze ? ' me* jaNAvyuM, ' tamArI jyAM IcchA hoya tyAM, atyAre ahiM karavA hoya te ahIM ane rAjasabhAmAM karavA hoya te tyAM. ' eTale teNe AvatI kAle rAjasabhAmAM vAda karavAnuM nakkI karI Dhola vagaDAvavAnu adha karyu. e. "" . " hagupta ! tuM A karI AvyA che te kharuM, paNa A teM sAruM' karyuM nathI. tane A kANu mAsa che, kevI prakRtinA che, tenI keTalI kiMmata che, tenA beAlavAnI gAmamAM keTalI asara che vagere kAMi paNa khabara nathI. tuM bhaNela che. paNa hajI tane anubhava nathI. te dhAryuM haze ke A phrAI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 110: nivavAda: sAmAnya jJAnavALo haze, eTale ApaNe tene vAdamAM jItI haIzuM. tane tArA jJAna ane buddhibaLa upara saMpUrNa vizvAsa che, eTale te vAdane nirNaya karyo. jo ke te parivrAjaka viziSTa jJAnavALo nathI, paNa cAlAka mANasa che. te kaI pitAnA svataMtra siddhAnta phelAvavA mATe ke pitAne mata prasAravA mATe vAda karatA nathI. e te phakta abhimAnathI ane mAro koI prativAdI nathI evI lokeSaNa khAtara jyAM tyAM vAdanuM AhAna karato phare che. sArA mANase tenA bolavA upara dayAna paNa ApatA nathI. vAdamAM te sAmo vAdI je yuktio ne je siddhAntothI parAjaya pAme te siddhAnta pite grahaNa karI le che, tema chatAM temAM na phAve to keTalIka melI ne duSTa vidyA teNe sAdhI rAkhI che, tene upayoga kare che. chatAM, have- vighavRkSasfja saMvarNa, vaze che sumasAmautam" "mAtaM putina: ripAtti jheranuM jhADa vAvIne pitAne hAthe ja ukheDI nAkhavuM e ThIka nathI. DAhyA puruSa aMgIkAra-svIkAra karelAne sArI rIte pALe che.' eTale tuM je karI AvyuM che tene nirvAha kare e ja ucita che. have choDI devuM yukta nathI. cheDI devAthI tArI ne jainazAsananI azubhA thAya." gurujI, siddhAntanI vAta to ThIka, paNa tene vidyAo kaI kaI AvaDatI haze? e zuM khabara paDe ane e vidyAo sAme zuM karavuM?" have tenI cintA tuM na kara, tene sAta vidyAo AvaDe che te prasiddha che. te vidyAone nAza karanArI pAThasiddha vidyAo paNa ApaNI pAse che. bIjI koI mudra vidyAo je tene AvaDatI haze te te sarva vidyAone balIna ne Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nidbhava zrI rehuguNa : : 111 : UMdhI karI nAkhe evI eka mahAvidyA paNa ApaNI pAse che; mATe have te je hAthamAM lIdhuM che te barAbara pAra karaje. bolavAmAM jarI paNa gabharAte nahIM." "jI, ApanuM kahevuM yathArtha che. ApanA pasAyathI ane puNyaprabhAvathI phatteha thaze. jarI paNa AMca Avaze nahIM. " antaraMjikA nagarInA bahAra bhAgamAM bhUtagraha nAmanuM eka vyantaranuM sthAna che. temAM zrIgupta nAme AcArya mahArAja virAjamAna che. te nagarIthI thoDe dUra eka gAmamAM teozrInA ziSya zrI rohagupta nAmanA muni rahyA hatA. temane vandana mATe gurumahArAjazrI pAse vihAra karIne AvatA vilamba thaye eTale gurumahArAjazrIe kAraNa pUchyuM ne guruziSya vacce uparanI matalabano vArtAlApa thaye. (2) rAjasabhAmAM besavAnI paNa jagyA na hatI. ghaNuM samayathI DhAla pITAvatA paradezI parivrAjaka-vAdI sAthe eka jaina muni vAta karavAnA che, e samAcAra prasaratAM zuM thAya che te jevA dUradUrathI janatA AvI hatI. pradhAna pradhAna vidvAne paNa ucita sthAnake beThA hatA. nakakI karela samaye vAda zaru karavA mATe rAjya niyata karela madhyastha paMDite sUcana karyuM eTale zrI rohigupta parivrAjakane kahyuM ke pUrvapakSa karo jagamAM nitya-anitya, bhAva-abhAva, sukha-duHkha, jJAna-ajJAna, svAmI-sevaka, pati-paranI, nAtha-anAtha, mAyAbrA, loka-aleka, Atapa-chAjhA, prakAza-adhakAra, devadAnava, kodha-kSamA, mAna-mardana, mAyA-Arjava, lobhasaMtoSa, pANa-patthara, kASTaagni, vagere bAbe rAzinI mAphaka For Private & Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 112 : nivavAdaH jIva ane ajIva ema be ja rAzi che." e pramANe pari. trAjake pUrva pakSa karyo. parivrAjakajI ! tame A je rIte be rAzinuM sthApana karo che te ja paddhatie vAda karavA mAMge che ke nyAyanI rItie pakSa, sAdhya, hetu vagerethI vAda karavA Icche che ?" je e rIte IcchatA ho to te pramANe pakSa vagerethI pUrvapakSa kare. " rohagupta parivrAjakane paddhatisara pUrvapakSa karavA sUcavyuM. "tame nyAyanI rItithI vAda karavA kahetA ho te jue jIva ane ajIva, ema be ja rAzi che, vizvamAM vastu mAtranI be rAzi ja jaNAtI hovAthI, zubha ane azubha AdinI mAphaka. e pramANe pakSa, sAya, hetu ne dRSTAnta batAvI parivrAjake pUrvapakSa karyo. vizvamAM vastu mAtranI be ja rAzi che, te sambandhI keTalAeka udAharaNe darzAvI tame jIva ane ajIva ema be ja rAzi siddha kare che te yathArtha nathI. paraMtu jIva, ajIva ane najIva ema traNa rAzi che. brahmAnDamAM je kaI vastu che te traNa traNa rAzimAM ja vaheMcAyela che. sAMbhaLo. devAnAM tritayaM trayI hunabhunAM, zaktitrayaM trisvarAtrailokyaM tripadI tripuSkaramatha tribrahma varNAstrayaH // traiguNyaM puruSatrayI trayamatho, sandhyAdikAlatrayaM, sandhyAnAM tritayaM vacasvayamathA'-pyAstrayaH sNsmRtaaH||1|| brahmA, viSNu ne mahezvara ema traNa de che. AhanIya, gAhatya tathA aupasthIya ema yogI traNa anio * aupasthayane sthAne dakSiNAgni paNa grahaNa karAya che. je mATe rasighAniyAvana kathasmbhya: e pramANe amara Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa niva zrI rohagumaH : 113 : che, athavA pArthiva agni prasiddha che te, nabhe gni, vidyuta vagere ne jaTharAgni e traNa agni che. mannazakti, utsAhazakti ane prabhAvazakti athavA jananazakti, rakSaNazakti tathA vinAzazakti ema traNa zaktio che. sva, dIrgha ane kuta, athavA udAtta, anudAtta tathA svarita ema traNa svare che, svarga, mRtyu ne pAtALa e traNa leka che. upannaI vA, vigameI vA, dhuveI vA, (utpAda, vyaya ne dhrauvya) e traNa pade che. triveNInI mAphaka traNa pokharAvALuM tripuSkaratIrtha che athavA dinavikAsI, rAtrivikAsI ane sayAvikAsI ema traNa prakAranA kamaLa che. zuddha brahma, mAyAvachinna brahma, ane antaHkaraNAvachinna brahma e pramANe athavA te brahma eka ja chatAM samaSTinA kAraNabhUta zarIramAM rahelA brahma 'virATa' kahevAya che, sthUlane utpanna karavAmAM kAraNabhUta zarIramAM rahelA brahma "hiraNyagarbha" kahevAya che ane sUkSamane utpanna karavAmAM kAraNabhUta zarIramAM rahela brahma "Izvara" kahevAya che. e pramANe brahma traNa che. lAla, pILo, ne vAdaLI athavA brAhmaNa, kSatriya ne vezya ema traNa vaNe che. satva, raja ane tamAruM ema traNa guNa che. uttama, madhyama ane adhama ema traNa prakAre puruSa che. maMgalArthaka, keSamAM kahela che. vaLI bIjI rIte paNa yajJamAM mannathI saMskArita karela agni traNa prakArane Ave che. jenA nAma samUdha, paricAya ne upayAya che. e paNa laI zakAya. 1. eka mAtrA jemAM hoya te sva svara, be mAtrA hoya te. ' dIrdha vara, ane traNa mAtrA hoya te luta svara kahevAya che. 2. UMcethI belAya te udAra, nIcethI bolAya te anudAtta ane madhyama rIte bolAya te svarita svara kahevAya che. 3. dra-hovAne kAraNe athavA dvijAtimAM eTale janoI rASTra vAmAM teno adhikAra nahiM gaNAyela hovAthI tenI gaNatarI karela nathI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 114 : nivavAda : anatarArthaka ane praznArthaka ema traNa athe che. prAtaHsayA, madhyAphasaMdhyA ane sAyaMsaMdhyA ema traNa sayAkALa che. athavA bhUta, bhaviSya ane vartamAna ema traNa kALa che. . savAra, bapora ne sAMja ema traNa vakhata karavAmAM AvatI sayAvandanakriyArUpa sadhyA traNa che. ekavacana, dvivacana ane bahuvacana ema traNa vacana che. dharma, artha ane kAma athavA zabdArtha, vAkyartha ane tAtparyArtha ema traNa artha che. e sivAyanA paNa vizva, tejasa ane prANa ema traNa AtamA che. prAtimAsika, svAmika ane kalpita ema traNa taijasa AtmA che, jahalakSaNa, ajahallakSaNa ane jahadajahannakSaNa ema traNa lakSaNa che. zakti, lakSaNa ane vyaMjanA ema traNa vRtti che. vyAvahArika, pratibhAsika ane pAramArthika ema traNa sat che. Adhibhautika, Adhidaivika ane AdhyAtmika ema traNa duHkha che. AraMbhavAda, pariNAmavAda ane vivartavAda ema traNa vAda che. jJAtA, ya ne jJAna, dhyAtA, dhyeya ne dhyAna; svAmI, sevaka ne sevA e sarva tripuTIe che. zravaNa, manana ane nididhyAsana ema traNa AtmajJAnanAM kAraNa che. jJAna, uparati ane vairAgya e traNa muktinA hetu che. recaka, kuMbhaka ane pUraka ema traNa prANAyama che. sahaja, karmaja ane brAtija ema traNa ekatA che. puraiSaNa, vitaiSaNa ane lekaeNSaNa ema traNa eSaNA che. lokika, kArmika ane dhArmika ema traNa vyavahAra che. vAsanA, viSaya ane brahA ema traNa Ananda che. darzana, jJAna ane cAritra ema AtmAnA advitIya ratna samAna pradhAna gaNe che. e pramANe * A gaNAvela traNa traNa prakAramAM ghaNAkharA vedAnta vagere anya darzanane abhimata che. jenA darzananI te sarvamAM sammati che, ema na samajavuM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nihnava zrI rohagataH : 115 : jagatanI koIpaNa vastu le te tenA traNa prakAra ja thAya che. mATe jIva, ajIja ane jIva e paNa traNa rAzi che, paNa be rAzi nathI." e pramANe zrI rohagupta traNa traNa rAzivALA padArthonI gaNatrI karAvI jIva vagere traNa rAzi che ema sthApana karyuM. munijI! tame Ama lAMbuM vivecana karI traNa traNa rAzinI gaNatrI karAvI jIva vagere. traNa rAzi sAbita kare che; paNa te barAbara nathI. jIva vagere traNa rAzimAM koI pramANa hoya to te darzAve." parivrAjake pramANanI AvazyakatA batAvI. "jIva, ajIva ane najIva, ema traNa rAzi che. jagatUmAM traNa rAzi sivAya bIjI koI rAzi na hovAthI Adi, madhya ane antanI jema athavA nara, nArI ne napuMsakanI mAphaka. e pramANe anumAna pramANathI traNa rAzinI siddhi thAya che." zrI rohigupta pramANe batAvyuM. "munijI! tame traNa rAzine sthira karatuM anumAna kare che ne huM dvirAzine sthApana karavuM anumAna karuM chuM. eTale te bane anumAno paraspara athaDAIne baLa vagarane banI sudepasunda nyAyathI nAza pAmaze. ethI eke paNa rAzi siddha thaze nahi; mATe anumAnane choDI huM kahuM chuM ke jIva ane ajIva be ja rAzi che. pratyakSa be ja rAzi dekhAya che mATe arthAt ja sunda ane upasunda nAmanA be badhuo hatA. temane evuM varadAna hatuM ke pitA sivAya bIjo koI temane mArI zake nahiM. eka vakhata eka strInA premamAM phasAIne paraspara banne laDI maryA. je pramANe sunda ne upasunda paraspara marAyA te pramANe ApaNuM anumAne paNa paraspara laDI vyartha jaze. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 116 : nitavavAda : nara-nArI, pazu-pakSI, kIDI-makeDI, mAkhI-macchara, cAMcaDamAMkaDa, ityAdi sarva jIva che. sonuM-rUpuM, ITa-cune, letuMlAkaDuM, vagere sarva ajIva che. A be sivAya ne jIva nAmanI kaI vastu maLatI ke dekhAtI nathI mATe be ja che. paNa traNa rAzi nathI." parivrAjake pratyakSa pramANane AgaLa karI be rAzinI sthApanA karI. parivrAjakajI ! tame sudepasunda nyAyathI banne anumAne vyartha jaze ema kaho cho te ThIka nathI. jyAre sAmasAme paraspara viruddha anumAna karavAmAM Ave tyAre satmatipakSa nAmanA hetvAbhAsathI banne anumAna vyartha thAya che, paNa te kyAre ke -te banne anumAno samAna baLavALAM hoya to. paNa jo temAM eka anumAna vizeSa baLavALuM hoya ane bIjuM anumAna nirbaLa hoya to baliSTha anumAna nirbaLa anumAnane nakAmuM karI-satipakSa dRSathI dUSita kare che, ne pite potAnA sAdhyane siddha karavA samartha bane che. tamAruM anumAna sa...tipakSa sAthe asAdhAraNa doSathI paNa dUSita che mATe nirbaLa che, eTale te nakAmuM thAya che. ame darzAvela sabaLa hovAthI traNa rAzine siddha kare che. vaLI "tame pratyakSa anubhava be rAzine thAya che, mATe be rAzi che " ema siddha karo cho e te amArI narI ajJAnatA ja che. tame tamArA * "sAkSaNikSazvAsa turatAvAra:" jemAM sAdhya nizcita hoya te sapA, ane sAyanA abhAvane nizcaya heya te vipakSa kahevAya che. te bamAM hetu na rahe tyAre "asAdhAraNa" doSa thAya che. prakRtimAM "jagatamAM e ja rAzi hovAthI" e hetu zubha ane azubha e sapakSamAM nathI rahetuM kAraNa e paNa zubha, azubha ane zubhAzubha ema traNa che. ane vipakSa vyAvRtta to che ja; mATe asAdhAraNa doSa saMbhave che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nidbhava zrI reNugupta : : 117 : jJAnacakSu khelIne jagatane nihALyuM nathI eTale tamane "nojIva" nAmanI vastu dekhAI nathI. 'najIva" nAmanI vastu vizvamAM vidyamAna che, ne te pratyakSa dekhAya che. juo dekhAtAM indriyavALA prANIo "jIva" che. kASTha, patthara, ghaTa, paTa vigere "ajIva' che. taratanuM kapAyela-cherAyela giralInuM puracha "no jIva' che jema vaLa dIdhela kAthInI dorI svayaM ceSTA karatI hovAthI ajIva nathI, ne sukha duHkhano anubhava karatI na hovAthI jIva nathI, mATe 'najIva" che, tema chedAyela girolInuM pucha ceSTA kare che ne sukha-duHkhane anubhava nathI karatuM mATe "nejIva " che. e pramANe najIva nAmane padArtha pratyakSa dekhAto hovAthI jIva, ajIva ane nejIva e traNa rAzi siddha thAya che." zrI hagupta parivrAjakanA matane dUSita karI anumAna ane pratyakSa pramANuthI traNa rAzinI siddhi karI. munijI! girilInA taratanA kapAyela pucchane tame nojIva kaho che paNa te yathArtha nathI. kAraNa ke jyAM sudhI temAM ceSTA thAya che tyAM sudhI te jIva che, ane ceSTA baMdha paDyA pachI te ajIva che. vaLa dIdhela kAthInI derIne tame jIvanA udAharaNa tarIke gaNAve che, te te taddana asatya che. e derI ajIva ja che. ceSTA te tene vaLa dIdhela hevAthI thAya che. jema DhoLAva hoya tyAM goLa pattharane deDo hoya to te svayaM gati kare ja jAya che, tethI te kaMI jIva ke jIva thaI zakato nathI. kAraNa ane saMyogane pAmI ajIva paNa ceSTA kare che te pratyakSa dekhAya che, mATe "najIva" nAmanI vastu keIpaNa prakAre siddha thatI na hovAthI jIva ane ajIva ema be ja rAzi siddha thAya che." parivrAjake zrIrohagupta girelInA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 118: nihnavavAda : pucchamAM "najIva" nI sthApanA karI hatI tenuM khaMDana karI be rAzinI siddhi karI. parivrAjakajI! girelInA ceSTAvALA chedAyelA pucchane jIvamAM gaNu che, ne ceSTA baMdha paDethI ajIvamAM gaNAve che. ThIka, jyAre tenAmAM ceSTA thAya che tyAre teno kyA jIvamAM samAveza thAya che ? je girelInuM te puccha che te jIvamAM ke koI jude jIva temAM Ave che ?" zrIrohagupta parivrAjakane prazna karyo. munijI! je girolInuM te puccha che teno ja temAM jIva che." parivrAjake kahyuM. e na ghaTI zake, kAraNa ke je teno ja jIva hoya to girolI jema ThapaThapa karavAthI nAsI jAya che, sukha duHkhanA anubhavathI Anandita ane zekagrasta banI jAya che, avAja kare che, tema puchamAM paNa thavuM joIe. te kaMI paNa pucchamAM thatuM nathI, mATe girolIno jIva temAM saMbhave nahiM.' zrI rehagupta khaMDana karyuM. " tyAre girilI sivAya bIjo koI jIva temAM turata Ave che, ema mAne." parivrAjake pheravyuM. parivrAjakajI! ghaDIkamAM Ama ne ghaDIkamAM tema ema karo te ThIka nahiM. temAM bIje jIva Ave che ema kahe che te paNa mithyA che. je bIje jIva Ave che, te trasa-eTale halanacalana karavAnI zaktivALa Ave che, ke sthAvara-eTale marajI mujaba gati na karI zake ane sthira paDI rahe tevo Ave che? je trasa Ave che te dvi-Indriya, triIndriya, caturindriya ke paMcendriya ema cAramAMthI keNa Ave che? Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 nikUva zrI rAhagupta : : 119 : ekenI paNa saMbhAvanA thai zakatI nathI. sthAvaramAM gati na hAya, ane hoya to te ekadhArI agni ane vAyumAM ja hoya. A puchamAM caNA-gati pratyakSa dekhAya che, ne agnino uSNa sparza ke vAyunuM na dekhAvApaNuM nathI mATe sthAvaranA jIvanuM tamAM AvavuM ghaTatuM nathI. beIndriya vagere anukrame bolIsuMdhI-dekhI-sAMbhaLI zake che, AmAM te kaMIpaNa nathI; mATe ta paNa nathI ghaTatuM. e rIte bahAra ke girolIno keIpaNa jIva temAM na hovAthI jIva nathI e nizcita che. ajIva paNa nathI. tame pote kahe che ke ceSTA baMdha paDyA pachI ajIva che, mATe cAvALuM puracha 'no jIva' che e ja siddha thAya che." zrI rAhagupta parivrAjakane elate baMdha karI dIdhe. " gurujI ! gurujI ! A zuM? ApanA paga pAse ATalA vIMchIo kayAMthI? UDe UDe. A to mahAjherI ThAkarIyA vIMchI che. zrI rohiguptane temanA eka ziSya sUcanA karI. * je ! je ! A mahArAjanA paga pAse mora kyAMthI A ? ne mahArAjane karaDavA prayatna karatA vIMchIone mArI nAkhe che. A badhuM ahiM kyAMthI ?" sabhAmAMthI eka sabhya bIjA sabhyane batAvIne kahyuM. A be sabhyo vAta kare che tyAM te banene udezIne trIje sabhya che. * A ahiM juo, mahArAjanI pAchaLa meTA meTA nAgarAje ane naLIyAe japAjapI bolAve che. A mahAviSadhara nAgarAje UMcI UMcI pheNa karI hUMphADA mAratA mahArAjane daza-DaMkha devA jAya che. are ! A sAme naLIAo Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 120 : nihnavavAda : kyAMthI AvyA che! juo A naLIAoe sarparAjone lohIluhANa karI pAchA pADyA. ThIka thayuM mahArAja bacI gayA. Azcarya che ! A nichidra rAjasabhAmAM nAga-noLI A kyAMthI nIkaLyAM ?" eTalAmAM to te badhA sabhya pAse thaIne cIMcI karatuM meTA meTA jaMgalI uMdaronuM mahAsainya zrI rehagupta tarapha dhasavA lAgyuM. tyAM to adhavaccethI ja eka pachI eka moTA bilADAo mIyAMu-mIyAMu karatAM uparathI paDyA. pAMca sAta uMdarone jherara karI nAkhyA eTale beThelA sabhyo upara kudakA mAratA bIjA uMdaro nAsabhAga karI kyAMI cAlyA gayA. sabhya gabharAI gayA. keTalAeka bhIru sabhyoe sIdhA gharane rasto pakaDyo. bilADAMo paNa adazya thaI gayAM. A kudakA mAratuM haraNIyuM ahiM kayAMthI? sahaja avAja sAMbhaLe tyAM to pavanavege nAsI jAya. A zuM ? A to meTAmeTA zIMgaDAM UMcA karI mahArAjane mAravA jAya che. cakramAmAMthI paDI gayuM ke zuM ? candramAne to kalaMkI banAvyuM, ne vaLI A sabhAmAM AvI A sabhAne paNa kalaMka lagADavuM che ! che zuM ?" eka jaNe bIjAne kahyuM. are ! jojo. A vAghe tarApa mArIne maragalAne svadhAma pahoMcADI dIdhuM. bicAruM candrakamAM pAchuM pahoMcI gayuM." "elA ! bhAga, bhAga, je A jamIna phATe che. kayAMya dharatIka5 na thAya !" eka jaNa be. nA, nA, dharatIkampa zuM thAya? A te tyAM bhUMDa nIkaLyuM. bicArAne pRthvIne bhAra sahana nahi thaye hoya eTale AvyuM lAge che. are ! e te vakarIne vipharI gayuM che. A lAMbu daMtRzala kADhI mahArAja tarapha dhase che." Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nirdeva zrI gagupta : : 121 : bIjo khelyAH " zu A svama che ke sAcuM ? A siMha kayAMthI kRgho, ne pAchuM bhUbhUMDane jamInadosta karI nAkhyuM ? are ! A khADAmAM bhUMDa ane siMha banne guma thaI gayA ! A tA hatu. evuM ne evuM ja che. A thAya che zu?" trIi sabhye kahyuM: " are are ! A parivrAjaka pAsethI kA-kAkA eve avAja kema Ave che ? jotA khare, A meoTA meTA kALA kAjaLa jevA kAgaDAe cAMca taiyAra karI A munijI tarapha jAya che. paNa tyAMthI -dhU- avAja karatA ghuvaDe nIkaLyo. A vaccamAM ja banne mAyA. Aha ! A te banne jAya UDyA, AgaLa kAgaDA ne pAchaLa ghuvaDA. lyA dekhAtAya nathI. badhuM guma. sabhyAe paraspara vAta karI. " maMtrIjI ! A banne jaNA vAda nathI karatAM ne upadrava macAve che ? '" rAjAe maMtrIne pUchyuM. ,, A zu huM chu, A parivrAjaka mahArAjane kaMi paNa uttara ApI zakatA nathI, eTale A duSTa vidyAonA upadravathI mahArAjane mujhavavA prayatna kare che. matrIe khulAse karyAM. "" mahArAja paNa jIe A paritrAjake karyAM. " rAjAe kahyuM. 66 66 hA, A badhI zakunikAo (samaLIe athavA citraDI) mahArAja tarapha dhase che." matrIe kahyuM. badhI vidyAomAM kuzaLa jaNAya che. zakunikA nAmanI vidyAnA upayega ** juo, mahArAje ulAvaka vidyAnA prayoga karI ulAvaka pakSIe ( spena-khAja ) cheDyA. kahevAya che ke A ulAvakane jotAM ja zakunikA adhamui thai jAya che. kharekhara A pakSi ee kunikAnA kaccaraghANa vALI nAkhyA, ne ghaDImAM A badhuM naSTa karI nAkhyuM, " rAjAe pUrabyu Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : : 122 : e pramANe vAdamAM parivrAjaka na phrAnce eTale teNe sAta duSTa vidyAonA prayAga karyAM, tenI pratipakSabhUta sAta vidyAenA prayAga karI zrI rAhagupte parivrAjakane hatAza karyAM. Akhare khUba krodhamAM bharAine parivrAjake eka mahAvidyA ajamAvI. ( 4 ) " A zyAma vastra paherAvIne tiraskArapUrvaka kAne nagara pAra karavAmAM Ave che. ? '' eka nAgarike anya nAgarikane pUchyuM. " tamane khabara nathI ! rAjasabhAmAM gaI kAle jaina muni sAthe pelA parivrAjakane vAda thayeA hateA. temAM te parAjita thaye ne tene nagarapAranI sajA thai che. ?? " hA, paNa te teA sabhAmAM upadrava macAvatA hateA ne ?" 66 hA, upadrava tA khUba macAvyA, paNa kAMI phAvyA nahiM. tame tyAM AvyA na hatA? ' 66 'hu AvyA hatA, paNa A upadravanI zaruAta thayA pachI thoDA samaye cAhyA gayA hatA. " " tame kyAre UThI gayA ? '' 16 'huM pelA UMdarezanA upadrava thayA tyAre UThI gayA. pachI zuM banyuM ? " " pachI te evA ne evA ja judA judA ghaNA utpAta thayA, paNa te sarvanA mahArAjazrIe pratikAra karyAM. badhAmAM parivrAjaka pAcho paDyo eTale teNe khUba krodhamAM bharAIne eka gadheDIne melAvI. "" Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nirdeva zrI gagupta : : 123: * 'tyAre te teNe gabhI vidyAnA upayAga karyAM haze ? e vidyA bahu balavALI gaNAya che. kahevAya che ke te gadheDI bhUke tA teno avAja sAMbhaLavA mAtrathI meTA, moTA sainyAnA pazu nAza thai jAya che. pachI te gadheDIe AvIne zuM karyuM?' 27 te gadheDI mahArAja pAse AvIne temanA upara mUtra ne viSThA karavA jatI hatI, paNa eTalAmAM te mahArAje AdhA pheravIne tenA mAthAmAM evA te mAryA ke tarata ja te pAchA pharI gaI. . " sAruM thayu. nahiM te sAMbhaLavA pramANe gadheDI jenA upara mUtra ne viSThA kare tenu zarIra saDIsaDIne khavAi jAya che, ane enu evI sthitimAM maraNa thAya che ke je joyu paNa na jAya. pachI te gadheDI pAchI pharIne kayAM gai ? ' " zrI kAlikAcAryanA bahena, nAme sarasvatI sAdhvI thayAM hatAM. te dhaNA rUpavaMta ane saundaryamUrti hatA. temanAM rUpa-saundaryAMthI mAhita thaI kAmI gabhinna rAjAe temane antaHpuramAM pakaDI maMgAvyA hatA. A atanI zrI kAlikAcA mahArAjane jANa thatAM, evA duSTane da'Da devAne tetrAe vicAra karyAM. sainya sajja pharI yuddha karavA mahArAjazrI tyAM padhAryAM. rAjAe killAnA daravAjA baMdha karAvyA ne gaMbhI vidyAne ane gadheDI khelAvI ne killA upara mAkalI. te gadheDIe bhUka vAne meAM paheALu karyuM ke tarata sanikAe lakSya sAdhI tenu' mAM bANethI bharI dIdhuM'. bANuthI meAM bharAi gayuM eTale teneA avAja bahAra ja nIkaLI na zakayA. Akhara gadheDI pAchI karIne gabhinna rAjA upara viSTA ane mUtra karI cAlI gai. zrI kAlikAcArya mahArAje tene pakaDyo ane sAdhvIjIne mukta karAvI vadhatI jatI anartha paramparAne prazAnta karI. chevaTe pAte paNa pAyazcittathI pavitra thaI AtmasAdhanamAM ujamALa banyA. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 124 : nitavavAda : te gadheDI pAchI pharIne parivrAjaka pAse AvI, ane tenA mAthA upara mUtra viSTA karIne cAlI gaI.-alopa thaI gaI. pachI sabhApatie parivrAjaka parAjita thayela che. jema jAhera karyuM ne rAjA sAhebe tene avahelanApUrvaka nagarapAranI sajA karI." "kharekhara, prativAsudevanuM cakra je pramANe pitAnuM ja vinAzaka thAya che, te pramANe A vidyA paNa je kArya mATe vAparI hoya tyAM na phAve to mUkanArane ja mAre che. arere ! bApaDA parivrAjakanI bahu kharAba sthiti thaI. keTaluM abhimAna karatA hatA? kSaNamAM badhuM badalAI gayuM." bIjuM zuM thAya? vagaravicAryuM mithyAbhimAna mANasane UMce caDAvIne evuM to nIce pachADe che ke tenuM nAmanizAna paNa rahevA detuM nathI." sAMbhaLyuM che ke, A vijayathI mahArAjane ghaNuM sanmAna maLyuM che ne temane yaza bahu ja vadhe che." e te sAruM ja thayuM che, paNa mahArAja haju eTalA prauDha thayA nathI. temane maLela A mAnano durupaga na thAya to sAruM! teo AgaLa vadhe ane AvI vidvattA phelAve temAM to ApaNe gaurava levA jevuM che." emAM zuM? ApaNuM rAjyamAM-dezamAM AvA vidvAna vase che e ApaNane ane rAjyane abhimAnane viSaya che. bIjuM haju sudhI huM jIva ane ajIva e be ja padArtho che ema ja samajate, paNa A mahArAjanuM kathana sAMbhaLyA pachI mAro te bhrama dUra thayo ne najIva paNa eka padArtha che e samajAyuM." Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nitava zrI reNugupta : : 125 : "hA, mArA sAMbhaLavAmAM paNa atyArasudhI e nahetuM AvyuM. mahArAje e navIna ja batAvyuM." ( zrI rohigupta parivrAjakane vAdamAM parAjita karIne tenI duSTa vidyAone paNa pratikAra karI haTAvI tyAre chevaTe teNe gadaMbhI mahAvidyAne prayoga karyo. zrI rehagupta potAnA gurumahArAje maMtrIne Apela rajoharaNathI te vidyAne paNa pAchI pADI. upAyahIna thaI parivrAjaka pUrNa parAsta thaye ne rAjya tene nagarapAra karyo. zrI rohaguptane khUba sanmAna ApI vijayI jAhera karyA. uparanI nAgarikanI vAtacitathI e spaSTa samajAya che.] Aja antaraMjikA nagarImAM gharaghara utsava che. jene ane jainetare sarve zrI rohitanA vijayathI Anandrita thAya che. meTA ADambarapUrvaka zrI rohaguNane rAjasabhAthI upAzraye lAvavAmAM AvyA tyAre gurumahArAjazrIe vAdamAM vijaya varmA te mATe temane khUba zAbAzI ApIne pachI vAdane vRttAnta pUcho. te A pramANe-- rAhagusa! vAdane AraMbha koNe karyo hato? "jI, rAjya taraphathI vAra zarU karavA sUcana karAyuM eTale te koI paNa be nahiM, tyAre meM temane pUrvapakSa karavA preraNA karI ne parivrAjake pUrvapakSa karyo." kayA viSayane pUrvapakSa teNe karyo?" - "jI, jIva ane ajIva ema be ja rAzi che, evuM teNe sthApana karyuM." Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 126: nihnavavAda tyAre te teNe ApaNane ja abhimata satya siddhAntana pakSa lIdhe. pachI te zuM karyuM?" jI, meM dvirAzinuM khaMDana karIne traNa rAzinuM sthApana karyuM." pachI pharI teNe dvirAzinuM maMDana karI tAro virodha karyo haze ne?" hAjI, teNe traNa rAzinuM sAmAnya khaMDana karyuM. vaLI meM sthApanA karI. ema thoDA samaya sudhI paraspara vAda cAlyA paNa chevaTe jyAre meM tenuM sacoTa khaMDana karI traNa rAzinuM AbAda maMDana karyuM eTale te belato ja baMdha thaI gaye." "pachI zuM thayuM ?" pachI to teNe duSTa vidyAono upayoga karyo, ne meM te sarva vidyAone ApazrInA pasAyathI pratikAra karyo eTale temAM paNa te na phAvyA. mahArAjA zrI balazrIe tene nagarapAranI sajA karI." "sAruM thayuM paNa vAdamAM vijaya maLyA pachI te khulAse karyo ke nahiM ke A traNa rAzinuM meM je sthApana karela che te A parivrAjakane parAjita karavA mATe karela che. paNa vAstavika te be rAzi ja che." nA, e khulAso meM nathI karyo." "tAre evo khulAse karavo joIe. pAchaLathI evuM spaSTIkaraNa-cokhavaTa na thAya to traNa rAzinA tArA sacoTa maMDanathI keTalAeka traNa rAzine satya mAnI bese to anartha thAya. mithyAtvanI vRddhi thAya. ThIka, haju zuM bagaDI gayuM che? AvatI kAle sabhAmAM jaI khulAso karI Avaje." Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nidbhava zrI regupta: : 127 : 66 jI, emAM anartha zuM thAya ? vAdamAM carcAyela vAta kAMi kei sAcI ADI mAne nahi' eTale mane have evA khulAso karavAnI jarUra jaNAtI nathI. pAchaLathI sabhAmAM hu jAteja mArA kathanane asatya kahuM te mArA vacananI kiMmata na rahe. mAruM bahumAna ghaTe-laghutA thAya, " "emAM laghutA ke bahumAna ochuM na thAya. UlaTu ApaNe satyanA anuyAyI chIe, AgrahuvALA nathI evI chApa paDe. spaSTIkaraNa na thAya teA vAdIne parAjaya pamADavA mATe Ama kahevAya che, evu' na samajanArA AtmAe traNa rAzine satya mAnI bese. ApaNe keAInA mithyA vicArAmAM nimittabhUta thaie e Achu pApa-kAraNa nathI. saiA satyanI zubhratA karatAM eka asatyanI malinatA vadhAre gADha che, mATe jarUra khulAsA karI Avave, ka " je sabhAmAM meM traNa rAzinI sthApanA karI tyAM ja jaine svamukhe mAruM kathana mithyA che ane parivrAjakanI mAnyatA tathya che, evu' kahuM temAM mAruM gaurava zu rahe ? mAgathI e banI zakaze nahi', ' " tArAthI e nahi banI zake te tuM mithyAtvanI puSTi kare ne huM calAvI lauM te mArAthI paNa khanI zakaze nahi. vaLI tAre kyAM ema kahevu che ke ' mAruM kathana mithyA che, ne parivrAjakanu satya che. ' tAre ema khulAseA karavA ke e rAzi satya che ne traNa rAzi asatya che. me te divase vAdamAM traNa rAzinuM sthApana karyuM hatuM te kevaLa parivrAjakane parA ta nahiM. A samaye teA A che, paNa koI vakhata evA prasaMga Ave ke jemAM keI AvA ja vADhI ApaNane abhimata AtmA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 128 : nikavavAda : karma-mukti vagere padArthonuM maDana kare ne tene jitavA mATe ApaNe te sarvanuM khaMDana karIe, chevaTa ApaNo vijaya thAya eTale e sAcuM karyuM che ne tene khulAso karavAthI ApaNe halakA paDIe evuM thoDuM che? vAdamAM vijaya te buddhine thAya che, satya siddhAntane thaDe thAya che? tuM satya siddhAntanuM khaMDana kara ne tArAthI vizeSa pratibhAsampanna sAme hoya te te tAruM sarva khaMDana karI vijayI bane ethI e satya ema kema mAnI levAya ? mATe ApaNe khulAse jarUra karI AvA ja joIe. na karI AvIe te deSita thaIe." jI, ApanuM kathana yathArtha che, paNa meM taddana mithyA maMDana karyuM hoya te khulAse karavAnI jarUra rahe. A te apekSAthI traNa rAzi paNa saMbhavI zake che, te e satya mATe khulAso karavAnI zI jarUra ?" koIpaNa rIte traNa rAzi saMbhavatI nathI. no jIva nAmanI koIpaNa vastu jamatamAM hoya te ne? apekSAthI traNa rAzi saMbhave che evI tArI mAnyatA mithyA che. " gurujI, yukti ane Agama bannethI traNa rAzi siddha thAya che te zA mATe Apa teno niSedha kare che ? emAM Apa bhUlatA he ema manAya che." tAro e bhrama che. vAdamAM vijaya meLavavA mATe te traNa sthApana karyuM eTale tane mithyA Agraha baMdhAyuM che. traNa rAzi keIpaNa prakAre siddha thaI zakatI ja nathI." "mAro e bhrama nathI. huM traNa rAzi siddha karavA taiyAra chuM." sAruM, je tane traNa rAzinI mAnyatAne Agraha hoya te siddha karaje. paNa haju tane samajAvuM chuM ke A mAnyatA cheDI de. temAM tAruM hita che. pAchaLathI pastAvo thaze." Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nidbhava zrI rehaguma : : 129 : vAdIne parAjaya karIne-vijayI banIne AvyA pachI rehagumane temanA gurumahArAje saghaLA samAcAra pUchayAM, temAM rehagupta je traNa rAzinuM maMDana kareluM te sambandhI khulAso karavA gurumahArAje temane sUcavyuM, chatAM rohigupta te sUcanAnI avagaNanA karI. ghaNI rIte samajAvyA chatAM rohagupta na samajyA, ne UlaTuM traNa rAzi che e siddha karavA taiyAra thayA. zrI guptasUrijI mahArAja A anartha na vadhe eTale ziSya sAthe vAda karavA kaTibaddha thayA. " zuM AcArya mahArAjazrI ane rohigupta vacce rAjasabhAmA vAda thavAno che, e vAta sAcI che?" gAmamAM e prazna carcAto hato. hA, zrI rehagupta parivrAjaka sAthenA vAdamAM je belyA hatA te siddhAnta-Agama viruddha hatuM. tene khulAso sabhAmAM jaIne karavA AcArya mahArAjazrIe temane samajAvyuM, paNa temaNe na mAnyuM. vadhAre kahyuM tyAre kahevA lAgyA ke-meM kayAM bAra kahyuM che? eTale AcArya mahArAjazrIne lAgyuM ke A zaktivALe che, ne mithyA AgrahamAM baddha thayo che. je have mArgamAM nahiM Ave te enI zaktine sadupayega thavAne badale ramanA pitAnA vicAranA pracAramAM thaze ne tethI hita thavAne badale anartha vadhaze, mATe tenI sAthe vAda karI tene mAge lAvavA mahArAjazrIe vicAra karyo che." jANakAre jaNAvyuM. " je ema thaze te te A vijayane laIne nindA karatAM anyadarzanIone paNa prazaMsA karavI paDatI hatI. temane e Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 130 : nivavAda : A khabara paDaze eTale teo pAchA nindA karavA mAMDaze. emane te eTaluM ja joIe che." nindA kare te bhale kare, ethI zuM? ApaNe beTA vicArone thoDA calAvI levAya?" "e vAta te barAbara che, paNa bhaNIgaNIne taiyAra thayela mahArAja Ama taddana pharI gayA e zuM?" mATe te Ama sakhata pagalAM levA paDe che. sAmAnya sAdhu heta te AvuM thoDuM karavuM paData? samaje te ThIka, nahIM te tenI zI asara thavAnI che?" paNa AcArya mahArAjazrI rAjasabhAmAM vAda karavA mATe zA mATe jAya che? ghara me mahArAjane samajAvavA hatA, ne na samaje to saMgha ke samudAya bahAra karavA hatA. A te jANI joIne vizeSa helanA mArga levAte hAya ema nathI lAgatuM? pahelAM paNa keTalAyane e pramANe bahAra karyAnuM saMbhaLAya che." paNa ema karavAthI uddezanI siddhi nathI thatI mATe Ama karavuM paDe che. zrI rohiguptane ema ne ema samudAya bahAra kare eTale teo zAnta rahe ema na samajavuM, teo pitAnA vicAra phelAvavA prayatna karaze. A rIte sabhAmAM jAheramAM vAda thAya ne pachI na samaje te temane bahAra karavAmAM Ave eTale teo ADuMavaLuM kaMI paNa bolI te na ja zake. vaLI sabhAmAM mahArAjazrI sAthenA vAdamAM vijaya meLave e svapna paNa saMbhavatuM nathI." - "ThIka, vAda kayArathI thavAnuM che?" For Pi Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa nihraya zrI rAgupta: : 131 : 66 hajI nakkI nathI thayuM, paNa ghaNuM karIne e cAra divasamAM vAda thaze. " zrI rehazune ghaNuM samajAvyA chatAM na samajyA eTale zrI guptasUrijI mahArAja jAheramAM rAjasabhAmAM rAjAnI samakSa vAda karavA phAguptane kahe che, guru ziSyanA vAdyanA niya thAya che. ( 7 ) " hasupta ! tamArA matanuM pratidAna karo, ' rAjasabhAmAM zrI guptasUri mahArAje rAhaguptane vAdane Arbhe karavA kahyuM. yammAdajIvajIvA - nojIvo'pi vibhidyate / tathaivAdhyakSa gamyatvA-dastu gazitrayaM tataH / / ' je kAraNe ajIva, jIvathI judo paDe che te kAraNe nava paNa jIvathI judo paDe che te pramANe ja pratyakSa thatuM AvAthI. mATe traNa rAzi ho. nAjIva (pakSa) jIvathI hRde che. (sAdhya) jIvathI vilakSaNa jaNAtA DAvAthI (hatu) ajIvanI mAphaka (udAharaNa). je jaMthI vilakSaNa jaNAya te tethI tuma hoya che (vyApti). jema ajIva jIvathI vilakSaNa jAya che mATe pludo che tema nAjIva nAme eka jIddI rAzi hovAthI jIva, ava ane najIva ama traNa rAzi pramANasiddha che; mATe e ja rAzi nahIM paNa traNa rAzi svIkAravI joIe" rAgupta pAtAnA pakSanuM pratipAdana karyuM. " tame nAjIvane jIvathI vilakSaNa kahyA che aTale zu? avAdhAradharma jALam' asAdhAraNa dharma lakSaNa kahevAya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 132 : nihna vAda: che. viruddha lakSaNa-vilakSaNa kahevAya. arthAta be vastumAM paraspara viruddha asAdhAraNa dharma hoya te ba ne vastuo vilakSaNa kahevAya. vilakSaNatA be prakAre thAya che; eka te judA judA lakSaNathI arthAt ekanuM svarUpa kaMIka hoya ne bIjAnuM svarUpa kaMika hoya. jema eka ja sthAnamAM rahenArA dharmAstikAya ane adharmAstikAya paraspara vilakSaNa che; kAraNa ke te baMnenA svarUpa judA che. dharmAstikAyanuM svarUpa gatimAM sahAya karavAnuM che te adhamastikAyanuM svarUpa sthitimAM madada karavAnuM che. e pramANe eka ja AtmAmAM rahetAM puNya ane pApa vilakSaNa che. puNya sukhane ApanAra che ne pApa duHkhane denAra che. sAkaramAM je sthaLe sapheda rUpa che ne te ja sthaLe miSTa rasa paNa rahe che, chatAM banne eka nathI; kAraNa ke rUpa AMkhathI jaNAya che ne rasa jIbhathI jaNAya che. e svarUpa bhedarUpa vilakSaNatA thaI. bIjI vilakSaNatA, judA judA sthAnamAM rahevArUpa che. jemAM paheluM peTa, sAMkaDe kAMThale, ne jala dhAraNa karavAnI zakti te rUpa eka ja svarUpavALA ghaDAo paraspara eka bIjAthI vilakSaNa che, kAraNa ke te judA judA sthAnamAM-bhinna bhinna dezamAM rahe che. je sthAnamAM eka ghaDo. rahe che, te ja sthAnamAM bIje ghaDo raheto nathI. ne A bane prakAranI vilakSaNatA na hovAne kAraNe pote pitAthI vilakSaNa thaI zakato nathI. tame jIvathI najIvane vilakSaNa jaNAve che : jo ke nizcaya naya pramANe te eka ghaDAthI bIjA ghaDAnuM svarUpa paNa judu hoya che. ekamAM amuka dezopanika te anyamAM anya dezapatakavarUpa svarUpa bhima che; chatAM AbAlage pAla dezabhedathI bhijA pratIta thAya che. mATe te vyavahAramAM eka svarUpavALA manAya che, mATe svarUpa bhedarUpa vilakSaNatAne choDI dezabhede vilakSaNa gaNAve che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nidbhava zrI reNugupta : : 133 : te temAM kaI jAtanI vilakSaNatA che? lakSaNabhedarUpa vilakSaNatA che, ke dezabhedarUpa vilakSaNatA che ? " AcArya mahArA vilakSaNatAnA vikalpa karI prazna karyo. jIvamAM jIvathI baMne prakAranI vilakSaNatA che. te A pramANe-jIvamAM jIvatva che ane najIvamAM jIvatva che. A rIte bannenuM svarUpa judu judu che. dezabheda te pratyakSa jaNAya che. girolInA zarIramAMthI bhinna thayela pucha ne jIva che. je sthAnamAM girelI rahe che te sthAnamAM te puchu nathI rahetuM mATe dezabheda che. e rIte jIvathI bhinna-vilakSaNa nejIva siddha thAya che." rehagukhe jaNAvyuM. bIjA koI hetuthI jIva svatanna-bhinna thayA pahelAM najIvasvarUpa svarUpa bheda kahI zakAya nahiM. tadvayaktitvarupa hetuthI vastumAM bhinnatA siddha thAya che, paNa te kyAre ke je te te vastunuM tadvayaktitva svataMtra siddha thayuM hoya te. muktimAM eka ja sthAnamAM samAna avagAhanAthI avasthita AmAo paraspara judA che. ananta jJAna, darzana, cAritrarUpa svarUpa sarvamAM samAna che, dezabheda paNa nathI chatAM temAM je bhinnatA che te tadravyaktitvarUpa svarUpa bhedane AzrayIne che. teonuM tadvayaktitva prathama vatana siddha thayela che. eka kALe siddha thayelAonI eka sthaLamAM eka sarakhI avagAhanA hatI nathI. te bhinna kALe siddha thayelAonI ja saMbhave che. e je kALa bheda che teNe ja temAM tadvayaktitva siddha karela che, mATe jyAM sudhI jIva svata-tra siddha na thAya tyAM sudhI te - vyaktitva bhinna kahI zakAya nahi. bAkI te sivAyanuM halanacalana-puraNa vagere svarUpa jIva- jIvamAM samAna che e rIte svarUpa-lakSaNa bhedarUpa vilakSaNatA ghaTI zakatI nathI. deza Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 134 : nihavavAda: bhedathI jIva vilakSaNa siddha karIne temAM je takayakitatva siddha karo te te paNa saMbhavatuM nathI. dezabheda be prakAre thAya cheH eka to je vastuthI je vastumAM deza bheda rAkhe che te bane vastuo pRthabhAve rahetI hoya arthAt bane vacce kaI paNa jAtane sambadha na hoya. jema himAcala ane viyAcala bane bhinna dezamAM rahe che te pRthabhAve rahe che ane bIje dezabheda apRthabhAve thAya che eTale ke be vastuo sambadhita thaIne rahetI hoya ne bhinna sthaLamAM hoya. jema bhUtala ane ghaTa bane saMga sambandhathI saMbaMdhita che, chatAM banemAM dezabheda che. te tamane abhilaSita najIva jIva sAthe sambadhita thaIne bhinna dezamAM rahe che ke asambadhita thaIne bhinna dezamAM rahe che? " AcArya mahArAje svarUpabhedanuM khaMDana karI dezabhedanA vikalpa darzAvI prazna karyo. A "jIvathI chUTo paDIne nejIva dUra rahela che te pratyakSa jaNAya che. banne vacce kaMI paNa sambandha jaNAto nathI mATe pRthabhAva-asambadhita dezabheda najIvamAM che." rAhagukhe kahyuM. najIva, jIvathI chUTe paDela che te kyA hetuthI? vizrasAsvabhAvathI ke koInA prayogathI ? temAM vizvanAthI chUTA paDavApANu ghaTI zake ja nahiM. vizrasAthI chUTA paDatA pudgalo eka vastuthI svayaM chUTA paDIne bIjI vastu sAthe sambandhita thAya che-mizrita thAya che. jenI sAthe mizrita thAya che tenI sAthe tadrazya thaI jAya che. pitAnA dharmonI Apa-le kare che te pramANe nijIva paNa jIvathI svayaM chUTo paDe che te mAnI zakAya nahiM. kadAca tamArA mata pramANe mAnIe te jIvathI chUTe thayela jIva jyAM jenI sAthe rahela che tyAM sukha duHkhAdine utpanna karaze. e sukha duHkhAdinI utpatti dUSita hovAthI abhISTa mAnI zakAze nahiM, mATe vizasAthI pRthabhAva mAnI zakAya Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nizrava zrI rohagusa: : 13pa : nahiM." AcArya mahArAjazrIe pRthabhAvanA paNa vikalpa pADI khaMDananI zaruAta karI. ne jIva jyAM rahela che tyAM sukha-duHkhAdi bhegave ja che. temAM deSa zuM che?" rehagupta samAdhAna karavA lAgyA. je e pramANe sukha-duHkhAdine anya sthAne anyamAM paNa bhega mAnavAmAM Avaze te be mahAna doSa lAgaze. 1 kRtanAza arthAt-karela karmane vinAza-niSphaLatA ane 2 2 akRtAmyupagama, arthA-nahiM karela karmano svIkAra. te A pramANe-girALImAM rahelA jIve pucchamAM sukhaduHkhAdi anubhava karavA yogya karma karela che. jyAre puccha kapAIne juduM paDayuM ne tene girelImAM rahelA jIva sAthe bilakula sambandha nathI ema svIkAryuM eTale girelInA jIve karela karmanuM kaMI paNa phala AvyuM nahiM. e karma viphala gayuM e kRtakarmavinAzarUpa deva thaye. girolIthI chUTA paDela puchAmAM rahela jIve (jIve) kAMI paNa karma karela nathI, chatAM puchamAM sukhaduHkhAdi anubhave che te zAthI? vinA karma sukha-duHkhAdi anubhavI zakAya ja nahiM eTale tyAM nahiM kareluM kama mAnavuM paDaze e bIje doSa thayo. najIva nahiM mAnanArane e doSa saMbhavatA nathI; kAraNa ke teo te kapAyela puchamAM paNa girolImAM rahelA jIvane ja svIkAre che. te jIve karma karela che, tene ja purachamAM anubhava thAya che. eTale girelInA jIvanuM karma vyartha thatuM nathI ane puchamAM thatAM sukha-duHkhAdinA anubhava mATe navuM karma mAnavuM paDatuM nathI, mATe vizrasAthI ne jIvana pRthabhAva mAnI zakAya nahiM." AcArya mahArAje doSo batAvyA. zrI guptasUrijI mahArAja ane zrIhagupta vacce upara e svIkArI rahelA che. kAmAdi anubhava Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 136 : nivavAda: pramANe rAjasabhAmAM vAda zaru thayA. gaMbhIra davanithI pUrvapakSauttarapakSa thayAM. ghaNuM sabhAsada vAra sAMbhaLavA ekaThA thayA hatA. rAjAe sabhAnA anya kAryo mulatavI rAkhyAM. sabhAne samaya sapUrNa thatAM sau svasthAne gayA. e rIte keTalAe divasa sudhI guru-ziSya vacce vAda cAlu rahyo. vAda zaru thayA ghaNuM divasa thaI gayA, chatAM zuM kaMI paNa nIveDe AvyuM ke nahiM? tAtkAlika kAMI nirNaya thAya ema lAge che ke nahiM?" eka jijJAsue anyane pUchayuM. A vAda keTalA divasa cAle e kaMI ekkasa kApI zakAtuM nathI. vANInA akhalita pravAha vahyA ja jAya che. bemAMthI koI aMza paNa tarka ke yutimAM pAchA paDatA nathI. ethI lAge che ke vAda lAMbA kALa sudhI cAlaze." viSaya carcAya che? kaI yAda hoya ne jANavA jevuM hoya to jaNAvo." "mane kaMI yAda to nathI. paNa yAda rAkhavA lAyaka che je viSaya tyAM vAdamAM carcAya che tenI huM noMdha karI lauM chuM. temAM meM je lakhyuM che te saMbhaLAvuM.- prathama divasa- ne jIva, jIvathI vilakSaNa hovAthI jude che e pUrvapakSa zrIrohagupta munie karyo AcArya mahArAje lakSaNabhede ne dezabhede ema vilakSaNatA be prakAre thAya che, jIvamAM kayA pakAranI vilakSaNatA che? evo prazna karyo. najIvamAM bane prakAranI vilakSaNatA che, e uttara ne tenuM khaMDana thayuM. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nidbhava zrI rehaguma : : 137 1 halana-calana-raphuraNarUpa lakSaNa jIva ane jIvamAM samAna che, mATe lakSaNabheda nathI ane dezabheda che te kevA prakAra che ? sambandha ke asambadha? tenA uttaramAM pUrvapakSakAre sambandha pakSe choDI asambanuM vivecana karI ghaTAvyuM. punaH uttarapakSavAdIe be vikalpa karyA ke vizrasAthI pRthabhAva che ke prayogathI? vizrasAthI pRthabhAva mAnavAmAM sukha-duHkhAdino saMkara batA. tene iSTa mAnavAmAM be doSenI carcA thaI. chevaTa vikasAthI ne jIvane pRtharabhAva na mAnI zakAya e siddha thayuM." dvitIya divasa- " pUrvapakSavAdIe prayogathI najIva judo paDyo che ema kahyuM. uttarapakSavAdIe tenuM khaMDana karatAM jaNAvyuM ke, jIva amUrta dravya hovAthI AkAzanI mAphaka teno khaMDa judo pADI zakAya nahiM. je amUrta dravya che, je koIe banAvyuM nathI, jemAM vikAra jaNAto nathI. jene vinAzanA hetuo sparzatA nathI, tenA TukaDA-khaMDa paNa paDatA nathI ne jenA TukaDA-khaMDa paDe che tene sarvathA-sadantara nAza thAya che. je jIvanA TukaDA-khaMDa pADI ekane jIva ane anyane najIva kahevAmAM Ave te chevaTa ema aneka khaMDe paDI-pADIne jIvane sarvathA vinAza mAnave paDaze. je tene ISTa mAnI svIkAravAmAM Avaze te jinezvara bhagavAne jIvane zAzvata kahyo che-nitya prarUpe che teno apalApa thaze tethI jinamatatyAgarUpa eka devuM. bIjuM jIvane vinAzI mAnavAthI jIva mukta thAya che, tene mekSa maLe che e paNa nahiM ghaTe. jIvane te nAza thaye tethI te vidyamAna ja nathI te mukta thAya koNa ? mokSa maLe kene? e bIje deSa, ne trIjuM tame A dIkSA pALo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138: nihnavavAda : che, tame japa-tapa Adi kare che, te sarva vinAzI AtmA mAnavAthI niSphaLa thaze. " e pramANe bIje divase pragathI paNa jIvathI najIvanuM pRthakkaraNa na thaI zake ema sthira thayuM. pachI trIje divase pUrva pakSavAdIe no jIvane siddha karavA jude ja mArga lIdhe. tRtIya divasa " pUrvapakSavAdI-girolarUpa jIva ane tenAthI judA paDelA tenA puccharUpa jIvanI vacamAM kaMipaNa jaNAtuM nathI mATe banne atyanta judA che. uttarapakSavAdI-vacamAM kaMI dekhAtuM nathI mATe banne judA che eTale zuM ? madhyamAM dArika zarIra nathI jaNAtuM e ja ke bIjuM paNa kaMI nathI jaNAtuM? kevaLa audArika zarIra na jaNAya tethI maLe jIva nathI ema kahI zakAya nahi kAraNa ke jIvane kevaLa dArika ja zarIra nathI. bIjAM paNa zarIre che. pUrva pakSavAdI-bIjA zarIre che, to te paNa tyAM jaNAvAM joIe. uttarapakSavAdIodArika ne vaikriya zarIra sivAyanA bIjA zarIre sUma che, carmacakSuthI dekhI na zakAya evAM che. zarIra vagarano jIva ane sUkSma zarIravALe jIva dArika ke vaikriya zarIra sivAya dekhI zakAto nathI. paNa tethI te nathI ema kahI zakAya nahi. bhIMta sivAya dIpakanI prabhA vacamAM dekhI zakAtI nathI, paNa tethI dIvA ane bhIMtanI vacce prabhA nathI ema kahI zakAya nahiM, " Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nihnava zrI rohagupta : : 139 : e pramANe AcArya mahArAje jIva ane no jIva banne sambadhita che e sAbita karyuM ne sabhA visarjana thaI. zrI rohagupta munine haMmeza chevaTa cUpa ja rahevuM paDe che. AcArya mahArAja dinapratidina vijayI banatA jAya che ethI ema lAge che ke AcArya mahArAja pAse teo kaMI phAvaze nahiM. pachI cothe divase zrI rahagupta munie najIva, jIvathI sarvathA judo thaIne bhinna dezamAM rahela che te pakSano tyAga karyo ne zAstrArtha zaru thaye. caturtha divasa pUrvapakSavAdI-ApanA kathana pramANe girolI ane tenA kapAyela pucha vacce taijasakArpaNa zarIrathI yukta Atmapradeza che, ne te zarIre atisUkSama hovAne kAraNe bAhya jJAnathI jaNAtAM nathI. AtmA arUpI hovAthI grahaNa thatuM nathI mATe te be vacce sambandha che. chatAM banne judA judA dezamAM rahyA che te pratyakSa che mATe jIvathI tejIva bhinna che. uttarapakSavAdI-jIva ane nejIva vacce sambandha che chatAM tame tene jude siddha karavA prayatna kare che eTale zuM? najIvavALA vibhAgamAM jIvanA thoDA pradeza che ne jIvavALA vibhAgamAM vadhAre pradeza che mATe banne judA che ema kahe che ? je tame hA kahetA ho to e ja yuktithI eka ja zarIramAM sambandha chatAM AMgaLI, hAtha, paga, nAka, kAna, AMkha, heTha, vagere sthaLe ne ghaDAmAM kAMThalA vagere sthaLamAM jyAM jIvanA thoDA thoDA pradeza che, ne ajIvanA cheDA cheDA pudgale che te te vibhAge paNa moTA vibhAgothI judA mAnI tene paNa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 140 : nivavAda: ne jIva ane ajIva mAnavA paDaze. ema mAnatAM traNa ja rAzi nahiM paNa ghaNI rAzio mAnavI paDaze. kadAca cha ghaNA chatAM ne ajI paNa ghaNAM chatAM jAtinI apekSAe jema be ja rAzi mAnavAmAM Ave che tema ghaNuM che ane ghaNu no ajIvanI eka eka rAzi mAnatA paNa cAra rAzi te mAnavI ja paDaze. e rIte paNa tame traNa rAzi to mAnI zakaze ja nahi." e rIte cothe divasa pUrNa thaye. e pachI zAstrArthamAM nathanI apekSAthI, Agama pramANathI najIvanI siddhi karavA prayano thAya che ne AcArya mahArAje te sarvanuM khaMDana karela che. vagere sarva mArI noMdhapothImAM lakhela che. pharI kayAreka maLIzuM tyAre joIzuM. cAle. haju to zAstrArtha kayAM sudhI cAlaze ? ke vijayI thaze ? e jovAnuM rahe che. tame paNa AvatA he. sAMbhaLavAnI bahu majA paDe che. DIka lyA jaIzuM.' " Avo Ave, ghaNA divase dekhAyA. te divase cAra divasanuM lakhANa vAMcyuM hatuM, lAva Aje AgaLa haMja vAMcuM." ! vAMce. A ahiMthI pAMcamA divasanuM lakhANa che." paMcama divasa- AnejIva nAmano padArtha Agamasiddha che mATe mAna joIe, jo ke AgamamAM jIva nAme eka jude padArtha che, e pramANe kaI vacana maLatuM nathI, to paNa tenI jevA bIjA aneka dRSTAnta maLI Ave che. AgamamAM ajIvanA (14) cauda bhede pratipAdana karyA che, te A pramANe-dhamastikAya, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTha niva zrI rahagupta : : 141 : adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ne kALa. temAM prathama traNanA skadha, deza ne pradeza ema traNa traNa bheda che eTale nava, pudgalAstikAyanA uparokta traNa ane paramA ema cAra, eTale navane cAra tera bheda thayA ne kALa eka ja che ema coda bhede thAya che. temAM dharmAstikAya vagere eka ne akhaMDa padArtha hovA chatAM tene judA pADI tenA dha, deza, pradeza vagere bhede darzAvyA che. te ja pramANe jIvanA thoDA pradezane " najIva" tarIke bhinna mAnavAmAM koI paNa bAdhaka nathI, mATe najIva jude aMgIkAra karavuM joIe." zrI rohigupta e pramANe pUrvapakSa karyo. " jo tame AgamapramANathI carcA karavA mAgatA ho te tamAre eka khyAla rAkhavo joIe ke-je Agamone tame pramANabhUta mAne che, tethI viruddha jaI zake nahiM. AgamamAM sthaLe sthaLe jIva ane ajIva e be ja rAzi che, ema pAke upalabdha thAya che. zrI sthAnAMgasUtramAM bIjA sthAnakamAM be rAzio prarUpI che, te A pramANe - e rAzi jaNAvI che, te A pramANe-jIvo ane ajIvo." zrI anugadvAra sUtramAM zrI gautamasvAmIjI mahArAja prazna pUche che ke " he bhagavana keTalAM dravya prarUpyAM che ? " te praznanA uttaramAM prabhujIe pratipAdana karela che ke-"gautama! be dravyo prarUpyAM che, te A pramANe-jIva dravyo ane ajIva dra." zAsanAdhipati zrI mahAvIra svAmI bhagavate ? pitAnA ja zrImukhe dIvAlInA divase antima upadeza ApatAM, 1 phuve rANI quLa, taMjJA, vIvA veva gagavA jevuM 2 kaivihA gaM bhante ! davyA paNNacA ? moyamA ! duvihA paNNattA, taMjahA-jIvadavvA ya ajIvadavvA ya / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 142 : nihnavavAda: nirAdhyayanasUtranA je kada adhyayane prakAzyo temAM paNa * 1 ane ajI e leka jANa" e pramANe pharamAvyuM che mATe Agamasiddha rAzi to be ja che, trIjI kaI rAzi nathI." e pramANe uttarapakSa tha. " jo Apa be ja rAzi che ema manAvavA Agraha rAkhatA De nA dharmAstikAya vagerenA je 14 bhede prarUpyA che tenuM zuM thaze ? mATe je pramANe e bheTa manAya che te pramANe jIva mAnavAmAM zu bAdhA che ? " punaH pUrva pakSavAdIe prazna karyo. * dhamastikAya vagerenA je bhedo darzAvyA che, te te te te dronuM svarUpa spaSTa samajAya mATe batAvyA che. jema ghaTAkAza, parAkAza, mahAkAza, vagere prago AkAzanA bhedo samajAvavA mATe banAvAya che, paNa tethI kaMI AkAzathI ghaTAkAza vagere judA-vatatra padArtha tarIke mAnI zakAtA nathI. e ja rIte dharmAstikAyanA skagha, deza, pradeza bhede vivA mAtrathI samajavAnA che; paNa svataMtra padArtha tarIke mAnavA nathI. e pramANe vivalA mAtrathI mAnelA padArthane svataMtra-jude padArtha mAnavAmAM Ave to ananta rAzio mAnavI paDe, traNa rAzi mAnavAthI teno nitAra na thaI zake; mATe AgamathI avisaddha be ja rAzi mAnavI te AgamapramANa sampata che. " e pramANe uttarapakSavAdIno uttara thaye. SaSTha divasa " samabhirUDha nayathI " jIva nI siddhi thAya che. sama 1 nIvA jevI sagavAya, ura traNa vivAda (atha0 26, T0 2, pUrvA.) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nihnava zrI reNugupta: : 143 : bhirUDha naya je zabdane je artha thatuM hoya te arthane ja jaNAve che. "na" zabdane niSedha artha thAya che te pramANe deza-amuka vibhAga-e paNa artha thAya che. ghaTane eka khaMDa * ghaTa" kahevAya che tema jIvanA cheDA pradeza " jIva" kahevAya. "kI 4 se pavNe ja te pavNe nove" (jIva evA je pradeze te pradeze "najIva" ) e anugadvAra sUtranuM kathana paNa samabhirUDha nayane mate " jIva" mAnavAmAM Ave to ja saMgata thAya. je " jIva" na mAnIe te anu gadvAra sUtra ane samabhirUDha nayano virodha Ave mATe najIva" mAna joIe." pUrvapakSa. samabhirUDha nayathI tame "nojIvanI judI siddhi kare che te yathArtha nathI. "ne " zabdano artha deza thAya che te barobara che. samabhirUDha naya zabdArtha mAtra grAhI che te paNa satya che ne tethI jIvanA cheDA pradezane samabhirUDha naya "najIva" e pramANe saMdhe, paNa te naya "jIva" jIva ane ajIvathI eka jude svataMtra padArtha che; e siddha kare nahi. eka ja vyaktine judA judA arthamAM zobhavA-dIpavAne kAraNe "Indra' kahe, puranuM vidAraNa kAraNe "purandara " kahe, deva upara AdhipatyasvAmitva bhegavavAne kAraNe "devAdhipati " kahe, e pramANe judA judA zabdothI saMbodhe paNa vyaktibheda kare nahi." cAlu uttarapakSa. satima divasauttarapakSa cAlu-samabhirUDha nayanI vadhu carcA- vaLI tamAro Agraha ja hoya ke samabhirUDha vyaktibheda svIkAre che, ne te nayane mate "ne jIva" judI cIja che, te te ja nayane abhimata " ne ajIva" nAmanI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 144 : nitvavAda : vastu paNa judI mAnavI joIe, ne te pramANe mAnatAM traNa rAzi siddha na thatAM cAra rAzi siddha thaze. bIjuM eka nayane je abhISTa hoya te kaMI sarvanayasammata na thaI zake. ane jyAM sudhI bIjA nayano virodha hoya tyAM sudhI te vicAra siddhAnta tarIke svIkArI zakAya nahiM, mATe ja haju sUtrane mAnya sarvathA kSaNikatva anya naye nathI svIkAratA eTale apasiddhAnta che-mithyAtva che. e ja pramANe "jIva' bhale samabhirUDha naya svIkAre to paNa anya nAno virodha hovAthI siddhAnta mAnI zakAya nahiM. siddhAnta to anya nAnA avirodha ja manAya; mATe jIva ane ajIva ema be ja rAzi che paNa traNa rAzi nathI. anugadvAra sUtramAM paNa samabhirUDha nayane anulakSIne kahela che. " jIva ne judI rAzi mAnavAnuM tyAM kathana nathI mATe teno paNa virodha saMbhavato nathI. uttarapakSa saMpUrNa ( 10 ) maMtrIjI ! A banne munimahArAjAo mahinAo thayA vAda-zAstrArtha kare che, paNa haju sudhI kaMI nirNaya upara AvatA nathI to have ApaNe pUchavuM joIe ke Apane A zAstrArtha keTalA divasa cAlaze ?" "jI, ApanuM kahevuM satya che. prajAmAM paNa have carcA cAle che ke rAjA sAheba cha cha mahinAo thayA prajAnI kaMI paNa phariyAda sAMbhaLatA nathI ane be mahArAjanA vAdamAM samaya vItAvI de che, mATe kAM to prajAnA nyAyane mATe judI vyavasthA karavI joIe, nahiM te mahArAjAone A vAdane jaladI nikAla lAvavA sUcavavuM joIe." "sAruM, huM AcArya mahArAjazrIne sUcavIza. AvA mahAna Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTha nidvava zrI rAhagupta: : 145 : vidvAne ApaNA rAjyamAM che e gaurava levA jevuM che, chatAM e goravathI rAjyanI ke prajAnI kaMI paNa hAni to na ja thavI joIe." bhagavan! Apa ghaNA divasothI A gaMbhIra viSayamAM je zAstrArtha calAve che, tenuM kaMI phaLa ke kaMI nirNaya tAtkAlika Ave tema jaNAya che ke nahi ?" rAjAe AcAryamahArAjazrIne pUchyuM. " rAjana ! A rohigupta jinezvarakathita siddhAtanI viruddha prarUpaNa kare che. e vidvAn che. samaje te sAruM, ema samajI ame tene samajAvavA prayatna karyo, paNa e samaje tema jaNAtuM nathI. ATalA zAstrArthathI eTaluM te jarUra che ke have te vizeSa anartha karI zakaze nahiM." AcArya mahArAjazrIe jaNAvyuM to A5 tAtkAlika kaMI A prasaMgane pAra Ave evuM karo to sAruM. mAre have prajAnA keTalAeka nivedano sAMbhaLavA rokAvuM paDaze. Apane zAstrArtha cirasamaya cAle tema hoya te Apane mATe judI vyavasthA karAvuM. ' nahIM nahIM, judI vyavasthA karAvavAnI kaMI jarUra nathI. A to tame zravaNa karatA hatA eTale tamane kaMI paNa aDacaNa nahiM ema jANI ATalA divasa lAMbuM vivecana cAlyuM. prathamathI ja jo sUcanA karI hota te kayArane niveDe AvI ga hota. sAruM, have AvatI kAle nikAla thaI jaze. kAle A prasaMga patAvI daIzuM." hagusa"nojIva che ke nahiM e sambandhamAM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 146 : nivavAda : vicAra karatAM-vAda calAvatAM ApaNuM vace cha mAsa vItyA, te paNa tamArAthI "najIva' siddha thayela nathI. temAM aneka yukti-prayuktiothI samajAvyA chatAM tame "no jIva' e judI rAzi nathI evuM samajI zakyA nathI. rAjAsAhebe ane prajAe potAnA kAryo mulatavI rAkhI Aja sudhI A carcA zravaNa karI, paNa je A pramANe ApaNe zAstrArtha cAlu rahe te teno varSo vIte paNa pAra na Ave, ne rAjya-prajAmAM nIrasatA vyApe; mATe "no jIva che ke nahI tene nikAla lAvavA mATe eka sarasa ne sahelo upAya che, te je tamane kabUla hoya che te tAtkAlika nirNaya thaI jAya." " ApazrI e upAya pharamAve, upAya ucita ane yathArtha haze to mane mAnavAmAM kaMIpaNa virodha nathI." rAjana ! A zAstrArthano nikAla lAvavA mATe eka upAya che ke jemAM Apane paNa thoDI jahemata uThAvavAnI che. te je Apa mAnya karatA ho to upAya jaNAvuM." " Apa bannene je te upAya anukUla ane svIkRta hoya to thoDI vadhAre jahemata levAmAM mane kaMI aDacaNa nathI. Apa upAya pharamAve." " Ape sAMbhaLyuM haze ke jagatamAM je koI vastu vidyamAna che te dareka vastu A bhUlekamAM maLI zake che. je ApaNa(dukAna)mAM te vecAya che tene kutrikA paNa kahevAmAM Ave * " kRtrikApaNa ne kutrijA paNa keTalAeka kahe che. teno artha e thAya che ke trija " eTala dhAtuthI, jIvathI ane mUlathI ema traNathI je bane te arthAta vizvamAM vastu mAtra A trathI banelI che. e vija vastuonuM "ku' eTale paramA-bhUlekama vitaraNa kare te 'kutrijApa' kahevAya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha nidbhava zrI reNugupta: * 147 : che. bhRgukaccha (bharuca), ujayinI vagere nagaramAM evI ApaNe hAla paNa che. ApaNe ahi najIkamAM evI je ApaNuM hoya tyAM jaIe. 'najIva"nI mAMgaNI karIe. je vepArInI te A paNa hoya che, te vepArI devanI ArAdhanA karI potAnI ApaNu tethI adhirSita kare che. duniyAnA keIpaNa vibhAgamAM rahelI vastu ucita mUlya ApI tyAM mAMgavAmAM Ave te te vepArI deva pAse te vastu maMgAvIne Ape che ne mUlya grahaNa kare che. je jagatamAM kaIpaNa sthaLe " jIva" nAmanI vastu haze to ucita mUlya laI ApaNane te vepArI deva pAse te vastu maMgAvI Apaze; ane nahi hoya te nahIM Ape." mahArAjazrI ! ApanuM kathana yathArtha che. zrI hanumamuni ! A kutrikApaNamAM sarva vastune vikraya thAya che, ne ApaNe tyAM jaI "najIva"nI mAMgaNI karIe e vAta Apane paNa sammata che ne ?" hA, "kutrikApaNu" zabdano artha ja evo thAya che kesvarga, mRtyu ne pAtAla e traNe lokamAM je vastu thAya-hoya tene vijaya karanArI. ApaNA zAstromAM sthaLe sthaLe tenuM varNana Ave che. meTA meTA mahIpatio, zrImanta vagere cAritra grahaNa karatI vakhate tyAM jaI savAlakSa sonaiyA daI rajoharaNa (o) Adi upakaraNe kharIde che. ApaNe tyAM jaI jIva"nI mAMgaNI karIe, jethI A takarArane turata nikAla AvI jAya. mane paNa e abhimata che." * vyantara deva ja viziSTa viziSTa sthaLe AvI dukAno khole che, ne pote ja mAMgelI vastune vikraya karI ucita mUlya grahaNa kare che. temAM koI mAnava vepArI hatA nathI, evuM paNa keTalAekanuM kathana che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 148 : nihnavavAda: " sAruM, Apa taiyAra thaI padhAre, huM paNa javAnI sarva vyavasthA-janA karAvuM chuM. pachI ApaNe kutrikA5Ne jaIne najIvanI mAMgaNI karIe. " (11) Ave, Ave, tame kyAre AvyA ? meM to sAMbhaLyuM hatuM ke tame yAtrArthe bahAragAma gayA che. pUrva paricita nAgarike pUchayuM. huM yAtrA najIkanA tIrthasthAnomAM gaye hato, dUra javAnI bhAvanA hatI paNa juone kALanI kevI viSamatA che. kAMI mAnavanuM dhAryuM thoDuM ja thAya che. A pAchuM pharavuM paDyuM. mane AvyA be divasa thayA. ThIka tame tamArI noMdhapothImAM pele zAstrArtha nAMdhatA hatA e kyAM sudhI pahoMcyuM? sAteka divasanuM lakhANa te vakhate vAMcyuM hatuM. " anya jaNAvyuM. AgaLa thoDA divasonu meM lakhela che paNa pachI te viSaya eTale gahana carcAye ke ApaNe sAMbhaLIe eTaluM ja, emAM kAMI cAMca khUMce nahi. lakhAya te kyAMthI ja? paNa have te sarva patI gayuM che, tame sAMbhaLyuM haze?" hA, patI gayuM e to sAMbhaLyuM paNa kevI rIte patyuM te kaMI jANavAmAM nathI AvyuM. tame jANatA ho te jaNAvo." vAdamAM cha-cha mAsa thayA eTale rAjA sAhebanI sUcanAthI pUjya AcArya mahArAje e eka praga ajamA ke vAtane turata nIkAla Avyo." "zuM, mahArAjazrIe kaI tIvra mAtra prayoga ajamA. ke koI bIjo upAya ?" Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nidbhava zrI rAhuguNa : : 149 : nA, nA, mahArAjazrInI prakRti eTalI gaMbhIra che ke AvI sthitimAM mAtra prayoga kare ja nahi. eozrIe te sarvane pasaMda paDe te upAya batAvyuM." te upAya ?" tamArA khyAlamAM haze ke keTaleka sthaLe "kutrikApaNa' nAme ApaNa-dukAna hoya che, ne tyAM ApaNe je kaI vastu mAMgIe te maLI zake che." hA. keTaleka sthaLe evI dukAne che, e jANavAmAM che." pachI, AcArya mahArAjazrI, rAjAsAheba, zrIrAhagupta munijI, manitravara, nagarazeTha, tathA bIjA AgevAne vagere sarve kutrikA paNe gayA. tyAM jaIne " jIva" nI mAMgaNI karI, paNa deve "jIva Ape nahiM. devane spaSTa samaja paDe eTale pharIthI kahyuM ke " jIva Apo" tyAre teNe menA, pipaTa, sArasa, haMsa, koyala, kabUtara vagere ApyAM. "ajIva Ape " kahyuM eTale patthara-mATI-kASTha Adi ApyAM. pachI "jIva Apa " ema kahyuM tyAre te teNe ajIvamAM je ApyuM hatuM te ja AvuM; kAraNa ke jIvanI sAthe paDelA "ne zabdane artha sarvathA abhAva e thAya che. deza arthane AzrayIne jIvano artha jIvane deza-khaMDa kare te tenI levaDa-devaDa thaI zake nahiM. jIvanA sambandhamAM "ne "ne deza artha samajavA pUrato ja che. eTale ajIvathI atirikta nejIva maLe nahiM. pharIthI "no ajava" nI mAMgaNI karI tyAre tyAM paNa sarva niSedha artha kAyama rAkhI menA, popaTa vagere jIva ApyAM. ethI ema siddha thayuM ke vizvamAM "najIva" nAme koI paNa jIva ajIvathI judI vastu nathI." pachI zuM thayuM ? badhA pAchA AvyAM ?" Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 150 : nittavavAda : "nA, nA, A praznane anurUpa keIne paNa "no " zabdanA arthano bhrama na rahe mATe AcArya mahArAjazrIe judA judA 144 prazna karI 144 vastunI mAMgaNI karI. temAMthI amuka vastuo maLI, amuka khaMDa maLyAM. ne jenA khaMDa thaI zake evuM na hatuM te na maLI. tene badale tenI virodhI vastuo maLI." e eka se cummAlIsa vastunA prakane kyA che? prathama to teozrIe " pRthvI gho" ema kahyuM tyAre deve mATInuM DhekuM ApyuM." " mATInuM DhekuM pRthvI tarIke kema ApyuM ? te kaMi sapUrNa pRthvI nathI. te te pRthvIne khaMDa che. AkhI pRthvI te ApI zakAya nahi." mATe ja sto mATInA DhephAmAM pRthvIne upacAra karyo. ApaNuM vyavahAramAM paNa evA upacArathI ja kAma cAle che. jema keI kahe "meM badhI jamIna kharIdI lIdhI" to zuM duniyAnI badhI jamIna teNe thoDI kharIdI che? amuka vivakSita jamInane ja te badhI jamIna kahe che. badhA pariDato padhArI gayA, sarve zi taiyAra che. tyAM paNa badhA sarva vagere zabdo vivakSitane mATe ja vaparAya che. te pramANe mATInA DhephAne pRthvI mAnI dezamAM sarvane upacAra karyo.' "pachI zuM mAMgyuM ?" * pachI "apRthvI mAMgI tyAre pANI ApyuM. pachI "pRthavI " mAMgI tyAre DhephA bhAMgI teno eka TukaDo Aye. pachI "no apRthvI" mAMgI tyAre-"mAre javuM nathI ema nathI." mAre khAvuM nathI ema nathI "mArAmAM tAkAta nathI ema nathI vageremAM be vakhata nathI nathI e pramANe niSedha karela hovAthI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vi zrI rAhugupta : : 151: 6 nizcayapUrvaka jaNAya che ke mAre javu' ja che, mAre khAvuM ja che, mArAmAM baLa che ja. e pramANe * nAapRthvI ' thI pRthvI ApI zakAya paNu deve caLupANI ApyuM; kAraNa ke teNe apRthvIthI pANI Avyu' hatuM. nA pRthvIthI DhephAnA khaMDa ApyA hatA, mATe nAapRthvIthI gheADuM pANI Apyu. e pramANe jenA khaDa thaI zakate hatA te sarvamAM vyavahArathI 'nA' zabdane artha deza-khaMDa mAnI te vastunI levaDadevaDa karatA. nizcayathI te deza-dezI bheda che ja nahi. eTale cAre praznaneAnA uttaramAM yathAcita e ja vastu maLatI. jIva vagere niravayava eTale jenA khaMDa judA paDI zakatA nathI tevA padArthAMnA praznamAM te cAre vakhata paraspara viruddha e ja vastu maLatI. " 66 A te! tame cAra praznA jaNAvyA. 144 prazno kevI rIte thAya ? ' 67 juo, nava zLye, sattaraguNA, pAMca karma, traNa jAti, eka vizeSa, ane eka samavAya, ema kula maLI 36 thayA, te darekanA cAra cAra prazno pUchyo eTale 36x4=144 prazno thayAM. 66 ,, " A tame gaNAvI e sammata nathI, chatAM AcArya vastunA prazno karyA ? ?? '' AcArya mahArAjazrI ane rAhagupta vacce zAstrArtha thayA temAM jema nAjIva judo che e mithyA mAnyatA rAhaguptanI hatI tema sAmAnya-vizeSa-samavAya vagerenA sambandhamAM paNa tee mithyA prarUpaNA karatA hatA. vAdamAM te AcArya mahArAje sarvanA sacATa khaMDana-samAdhAna karyAM hatAM, chatAM ahiM chatrIza vastue jaina darzanane mahArAjazrIe kema e chatrIza Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15ra : nihnavavAdat te vastuonI mAMgaNI karavAthI spaSTa thaI jAya ke amuka ja vAstavika padArtho che; bAkI mithyA che. " ThIka, jyAre A prazro thayA eTale te nakkI thayuM haze ke "nejIva " che ja nahiM. pachI rehaguptanuM zuM thayuM?" "jIva" nathI evuM siddha thayuM eTale rAjA sAhebe zrIgupta sUrijI mahArAjane sAruM sanmAna ApyuM ne temane vijaya thaye che evuM jAhera karyuM. rehaguptane gurunI sAme thavAne kAraNe sarva janoe khUba dhikakAryA, rAjAsAhebe paNa te parAjita thayela che evuM kahI rAjasabhAthI dUra karyA-ne sapUrNa nagaramAM " zrIvardhamAna jinapatinuM zAsana vijaya vaMta varte che" e paDaha devarA-Dhola vagaDAvyuM." zrIguptasUrijI mahArAje rAhaguptane kaMI paNa karyuM ke nahIM ?" "hA, AcArya mahArAjazrIe paNa vAsakSepane badale kuMDImAMthI rAkha laIne temanA mAthA upara nAkhI, nidbhava jANuM saMgha bahAra karyA. saMbhaLAya che ke rAhagupta Agraha ne abhimAnane adhIna banI potAne svataMtra mata calAvaze." ThIka thayuM, je thAya che te ThIka che. ThIka, cAlo have jaIzuM. samaya ghaNe thayo che. sAruM thayuM ucita nikAla thaye te." ( 12 ) zrI reNugupta saMgha bahAra thayA bAda svamatikalapanA pramANe prarUpaNa karavA lAgyA. temanAthI vaizeSika darzanane AraMbha-udaya thaye. dravya-guNa-karma-sAmAnya-vizeSa ane samavAya ema cha padArtho che. rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakatva, saMga, vibhAga, paratva, aparatva, buddhi, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa nirava zrI reNugupta: : 153 : sukha, duHkha, IcchA, dviSa ne prayatna e sattara guNe che. UMce javuM, nIce javuM, phelAvuM, kheMcAvuM (saMkocAvuM) ne cAlavuM e pAMca karme che. para, apara ne parApara ema traNa sAmAnya che. dravya-guNa ane karmamAM rahenAra sattA-parasAmAnya che. ghaTatva vagere aparasAmAnya che ane dravyatvAdi parAparasAmAnya che. vizeSa eka che ne samavAya paNa eka che. e pramANe teo prarUpaNa karavA lAgyA. buddhi-pratibhA ane pravacanazaktinA baLe temanA aneka anuyAyIo thayA. jenA darzanathI bahAra thayela hovAthI ne bIjA keI darzanamAM bhaLyA sivAya svataMtra vicAra karI tathI kriyAkAMDanI vyavasthAthI temane paMthe vyavasthita na cAle kAraNa ke jena zAsanathI jenuM hRdaya raMgAyela hoya teo to temanAmAM khAsa na bhaLyA. ne jeo bhaLyA te sarva Itara darzananA anuyAyIo hatA. vicAraNAnA pravAhe to A ja paNa te vizeSika dazana cAle che. ulaka gAtrIya hovAthI ane cha padArthonuM nirUpaNa karela che mATe te dazananuM bIjuM nAma "vahuluka " paNa kahevAya che. gurutva, dravatva, neha, saMskAra, puSya, pApa ane zabda e sAna pachIthI TIkAkAroe umeryA hovAthI hAla vazeSika darzanamAM 24 guNe gaNAvAya che. zrI rohigupta jena daza mAMthI bahAra thayelA eTale jana. dazananA temanA hRdayamAM UMDA saMskAra hatA mATe ja uparokta sAta guNAne temAM judA gaNAvyA na hatA. jenA darzanamAM gurutvane sparzamAM samAveza thAya che. dravatva saMgavizeSa che. neha spardhAmAM AvI jAya che. saMskAra, dhAraNA nAme matijJAnane bheda che. puNaya pApa zubhAzubha karma che ane zabda pula che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 154 : nidbhavavAda : pachIthI thayelA temanA anuyAyIone ItaradarzananA saMskAra hovAthI teoe A vAtane guNa mAna vadhAryA. e rIte zrI rohagupta nidrava chevaTa sudhI samajyA sivAya mithyAtvamAM rahI, mithyAdanane AraMbha karI. bhavabhramaNanA bhAjana banyA, ananta kALapravAhamAM taNAI gayAM. A prasaMga zrI vIravibhunA nirvANa bAda 544 varSe ba. niyuMktikAra A hakIkatane TUMkamAM nIce pramANe darzAve che. paMcamayA coyAlA, taiA siddhiM gayamma vIramma / purimaMtaraMjiyAe, terAmiyadichi uppannA // purimaMtaraMji bhUyagiha, balasirI sirigutteNa / parivAyapoTTasAle, ghosaNapaDisehaNA vAe / / zeSa vistAra bhAgyakAra ane vRttikAra karela che. iti nihnavavAde paSTho nihnavaH / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gASThA mAhila * -- nAma [jIva ane karmane sambandha tathA paccakakhANunA viSayamAM viparIta dRSTivALA sAtamA niva. (1) eka muni bIjA keTalAeka munie sAthe, vizeSa jJAna prApta karavA viziSTa jJAnI pAse javAnA irAdAthI, vihAra karatA karatA ujjayinI nagarImAM padhAryAM. te samaye tyAM parama vRddha AcArya mahArAja zrIbhadraguptasUrijI mahArAja virAjatA hatA. te munie te upAzrayamAM Azraya grahaNa karI peAtAnA uddeza teozrIne vidita karyAM. mahArAjazrI tethI ghaNA harSita thayA ne kahyuM: " vatsa! tu dhanya che. kRtArtha che. zrImAn--dhImAn che. tuM ahiM Avye te ghaNuM uttama thayu. mAruM AyuH have svalpa mAtra rahyuM che, mATe huM tArI pAse eka mAMgaNI karuM chuM. mane nijAmaNA karAvIne pachI tu' tArI iSTasiddhi mATe vihAra karaje. " munizrIe te vAta aMgIkAra karI. zrIbhadraguptasUrijI mahArAja anazana karI paDitamaraNathI svargagAmI thayA te pahelAM temaNe munine eka sUcanA karI. " vatsa ! tuM vajA pAse adhyayana karavA jAya che te khuzIthI adhyayana karaje, paNu va jyAM AhAra-pANI vAparatA hAya ne zayana karatA hAya tyAM temanI sAthe vAparatA nahi ne zayana paNa karatA nahi, anya AvAsamAM vAsa karaze; kema ke Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 156 : nivavAda: je eka vakhata paNa vaja sAthe AhAra pANI vApare che ke zayana kare che te je sopakamI AyuSyavALo hoya to te paNa vajanI sAthe ja anazana karI zarIrane tyAga karaze." "jI, ApanA kahevA pramANe karIza" ema kahI sArI rIte nimaNu karAvI muni AgaLa vadhyA ane purI nAmanI nagarImAM vAsvAmIjI mahArAja virAjatA hatA tyAM AvI nagarI bahAra rAtri vitAvI prAtaH samaye zrIvAsvAmIjI pAse padhAryA. rAtrie zrI vAsvAmIjI mahArAjane eka svapna AvyuM hatuM ke kaI atithie AvIne temanI pAsethI kSIrapUNuM pAtra pIdhuM. ghaNuM pIdhuM, sva95 mAtra pAtramAM rahI gayuM. svapnaphala saMbhaLAvatA zrIvAsvAmIjI mahArAje potAnI sAthenA muniene jaNAvyuM ke "kaI atithi Aje ahiM Avaze ane mArI pAse pUrvazratano abhyAsa karI jJAnane mATe bhAga gaNaze. pUrvazratane avazeSa mAtra mArI pAse rahI jaze." muni dvAdazAvarta vandana karI zrIvAsvAmIjI mahArAja pAse beThA. zrIvAsvAmIjI mahArAje pUchyuM: " kyAMthI Ave che?" munie kahyuM: "pUjya tasaliputra AcArya mahArAja pAsethI." "tamAruM nAma muni Arya rakSita che?" cha" vandanapUrvaka munie kahyuM. sAruM thayuM, tame ahiM AvyA che. tame kaye sthaLe utaryA cho?" "jI, ame bahAra vasatimAM AvAsa karela che." mahAnubhAva! bahAra vAsa karIne adhyayana kema karI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nihava gojhA mAhila : 157 : zakaze? zuM tamArI jANa bahAra che ke adhyayana te gurvAvAsamAM vasIne karavuM joIe." pUjya, AcArya mahArAja zrIbhadraguptasUrijI mahArAjanI AjJAthI mAre judA AvAsamAM vAsa kare paDayo che." yukta che. pUjya sthavira bhagavaMta kadI mithyA na kahe. tame yathArtha karyuM che." (2) badhe! ApazrIne adhyayana karatAM varSo vItyAM. ApanA AgamananI pratIkSA karatAM mAtApitA, bhAIbhaginI Adi badhuvarga vihaLa. ane duHkhI thaI rahyo che. jo ke Ape nehane tyAga karela che ne sAkSAt vaja tulya zrI vAsvAmIjI mahArAja pAse rahIne vairAgya-vAthI prema-parvatanA cUrecUrA karI nAkhyA che, te paNa kalyANanA kAraNabhUta kAruNya to ApanAmAM che ja. zekasAgaramAM DUbatA sanehIvargane uddhAra karavA Apane ucita che, mATe Apa dazapura padhArI sarvane darzanane lAbha Apa." eka divasa Aryaphazumitre AvI zrI AryarakSitajIne sAgraha araja karI. zrI Arya rakSitajI ane Arya phalyumitra bane sahodara bhAI thAya. dazapura nagaramAM samadeva nAmanA custa brAhmaNane tyAM rudramA nAme jaina dharmamAM abhirucivALI brAhmaNIthI temano janma thaye hato. upavIta thayA bAda turata ArtharakSitajIe pitA pAsethI temane sarva jJAna-khajAne svalpa samayamAM meLavI lIdho, ne vizeSa adayayana mATe pATalIputra nagaramAM gayA. tyAM chae aMgasahita cAra veda, mImAMsA, nyAya, purANa ane dharmazAstra ema code vidyAo kaDakaDATa kaMThastha karI dazapura pAchA AvyA. rAjAe laghuvayaska catu Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 158: nitavavAda: vaidI vidvAnane bahumAna sahita hAthInA hoddA upara ArUDha karI, sAmaiyApUrvaka nagarapraveza karAvyuM. nagaranA sarva jana temane maLavA AvyA. bheTaNa karIne temanI prazaMsA karatA pAchA vaLyA. eka divasa mAtramAM te mahAzrImanta thaI gayA. chevaTa temane vicAra AvyuM ke mArI mAtA, jeNe mane janma Ape che, ATalI ucca sthitimAM mUkyuM che, mArAmAM bAlyAvasthAthI zubha saMskAra reDyA che tene huM haju sudhI na ma; sauthI prathama mAre tenI pAse jaI vaMdana karavuM joIe. have zIdhra jaI mAtAne maLuM ne mArA vRttAntathI tene Anandrita karuM, ema vicArI turata te mAtA pAse AvyA. vinayapUrvaka page paDyA.." cirAyu ne amara thA " ema AzIrvAda ApIne mAtAe sAmAnya jananI mAphaka mauna dhAraNa karyuM. eTale Arya rakSitajI antarvedanAnuM saMvedana karatA vaghA-"huM vidyAsamudrane pAra pAmIne Avyo chuM chatAM he mAta! tuM pahelAMnI mAphaka premapUrvaka kema belatI nathI, ne mauna dhAraNa kare che ? zuM mArI bhakti ke vinayamAM tane khAmI jaNAya che ?" uttara ApatA mAtAe jaNAvyuM-"putra ! hiMsAnA upadezathI bharela ne narakamAM laI janAra vidyA bhaNavAthI zuM ? mArI kukSie janmela tane naraka pratye jato joIne huM Ananda kema pAmuM? kAdavamAM khUtela gAyanI mAphaka khedamAM huM nimagna thaI chuM-duHkhita chuM. tArA bhaNatarathI mane sarvathA asaMtoSa che. je tane mArAmAM zraddhA hoya te svarga ane mekSanA kAraNabhUta daSTivAdanuM adhyayana kara." "mA! mane daSTivAda koNa bhaNAvaze? je te viSayanA jJAtA hoya te mane batAva. huM temanI pAsethI zikhIza." mAtAe kahyuM: "sAdhuo-jaina munie daSTivAda jANe che. te temane upAsaka bana. temanI sevA karIne daSTivAda zIkha." Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - saptama niraMva gANa mAhila : : 159 : putre kahyuM: "mane tAru vacana mAnya che. te guru paNa mane pramANa che. temanuM nAma ne ThAma mane batAva. huM temanI pAse jaIza." putranA vinayathI harSita thayelI mAtAe vastranA cheDAvaDe putrane vIMjatA vIMjatA kahyuM: "putra! AcArya zrItasalIputra mahArAja ApaNI IznavATikAmAM virAje che. temanI pAse jA, teo tane dRSTivAda bhaNavaze. " savAre temanI pAse jaIza" ema kahI Arya rakSitajI dRSTivAdanA ja vicAra karatA karatA rAtrie sUtA. savAre mAtAne pUchIne zrI AryarakSitajI dRSTivAdanA adhyayana mATe cAlyA. mArgamAM temanA pitAnA mitra temane maLavA mATe AvatA hatA, te sAme maLyA. teo bheTamAM nava zeraDInA saMpUrNa sAMThA ne eka thaDe kapAyela khaMDa laIne AvatA hatA. rastAmAM AryarakSitajIne joIne, te temane oLakhatA na hatA chatAM divyAkRti ne divya tejathI anumAne pUchyuM tame ja Arya rakSita che ? " AryarakSite mastaka namAvI mauna bhAve hakAra bharyo. eTale te temane bheTI paDyA. ane bolyA: " A zeraDInA sAMThA huM tamAre mATe lAvyo chuM. tame kaI tarapha jAva che ?" "huM bahAra jAuM chuM. Apa A sAMThA mArI mAtAjIne Apaje ne kahejo ke bahAra jatA AryarakSitane A prathama zukana thaela che. " brAhmaNe jaIne te pramANe kahyuM tyAre mAtAe vicAryuM ke A zukanathI mAro putra nava pUrva saMpUrNa ane dazamA pUrvanA khaMDane jANaze. zrI salIputra mahArAjanA upAzraya pAse AvI, Aryana rakSitajIe vicAryuM ke-gurumahArAja pAse jaI zuM vinaya kare e mane khabara nathI. rAjAnI mAphaka gurunI pAse paNa jema tema javuM e paricitane paNa gya-ucita nathI te huM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 160 : niyAda : tA aparicita chuM, mATe keAi zrAvaka Ave tenI sAthe jAuM e ucita che. ema vicArI AryarakSitajI bahAra koi zrAvakanI pratIkSA karatA beThA, ane madhura svare svAdhyAya karatA sAdhuone sAMbhaLatAM-sAMbhaLatAM mRganI mAphaka tallIna thaI gayA. teTalAmAM te samaye prAtaH-vandana mATe haTTura nAme zrAvaka tyAM AvyA. tenI sAthe ArakSitajIe paNa traNa vakhata ' nissihI ' kahevApUrvaka praveza karyAM. iriyAvahI paDimI AcArya mahArAja Adi sarva sAdhuone vidhi sahita krUra zrAvake vandana karyuM. tIvra kSayApazama ane zIghra grahaNazaktinA aLe Aya rakSitajIe paNa tenI pAchaLa pAchaLa sarva sAMbhaLIne yAda rAkhI vidhipUrvaka vandanAdi karyuM ne yAvatu anne jaNA bhUmi pUjIne Asane beThA. AryarakSitajIe tadnara zrAvakane abhivaMdana na karyuM' te kAraNe AcArya mahArAjane lAgyuM' ke A koi abhinava zrAvaka jaNAya che. sAvadyakArya-pApapravRtti jeNe kSaNa mAtra paNa pUrve tyajI che te pachInAne mATe abhivaMdanIya che. A AmnAyane buddhimAna mANasa paNa zikSaNu vagara kyAMthI jANI zake ? eTale AcAya mahArAje dharmalAbhapUrvaka pUchyu ke tame kAnI pAsethI dharmavidhi zikhyA che ? " 66 66 "" A zrAvaka pAsethI mane dharma prApta thayela che. anya pAsethI nahIM. " ArakSitajIe dnara zrAvakane uddezI uttara ApyA. pAse rahela munie paNa paricaya ApatAM kahyuM bhagavan ! veda vedAMganA pAraMgata vidvAna A ArakSitajI Aryo rudrasAmAnA mruta che. hAthInA hAddA para rAjAe jemane praveza karAvyA hatA te Aje A zrAvakAcArane anusare che e adbhuta che. "" (6 66 zu' zarIradhArIe navA navA bhAva-pariNAmane na pAmI zake? have huM paNu zrAvaka chuM. " ema kahI A rakSitajIe Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nidbhava gaNA mAhila : : 161 : AcArya mahArAjane vijJapti karI ke "bhagavan! daSTivAda bhaNAvavAne mArA para anugraha karo. viveka vagara meM narakamAM laI janAra hiMsapadezaka sarva zAstranuM adhyayana karyuM paNa have mane ahiMsaka zAstranA adhyayananI tIvra mUci che." zAnta ane gya jANI AcArya mahArAje kahyuM: "je daSTivAda bhaNavAnI abhilASA hoya te dIkSA grahaNa karo. dIkSita thayA bAda tamane kame kame tenuM adhyayana karAvAze." "mane dIkSA Ape, mArA manoratha pUravAne kAmadhenu ka9pa dIkSA mane kaMI duSkara nathI, paraMtu mArI eka vinati che ke mArI upara kRpA karIne mane dIkSA ApIne tarata Ape anya sthAne vihAra kara joize; kemake je huM ahiM hAIza te mArA taraphanA premane kAraNe rAjA ane nAgariko mane saMyamathI yuta paNa karaze." AryarakSitajIe kahyuM. AcArya mahArAja temane dIkSA ApI anyatra vihAra karI gayA, ane sArI rIte bhaNAvI vizeSa adayayana mATe temane zrIvAsvAmIjI pAse mokalyA. tyAM keTalAe varSa vItyA bAda temane badhu temane bolAvavA AvyA ne vinavavA lAgyA, te pUrve kahevAyuM che. (3) pUjyazrI vajAsvAmIjI pAse abhyAsa karatAM ghaNuM samaya game eTale mAtApitAnI preraNAthI phagurakSitajI Arya rakSitajIne bolAvavA mATe AvyA ne dazapura padhAravA Agraha karyo tyAre zrI AryarakSitajIe jaNAvyuM: "je tane mArA upara sneha hoya to tuM ahiM rahI jA. mAruM adhyayana pUrNa na thAya tyAM sudhI huM AvI zakuM nahi." Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 162 : nivavAda : brAtRsneha ane preraNAnI asarathI Adra thayela phazurakSitajI tyAM rahI gayA. lAlA lIdhA vagara cirakALa sAdhu sAthe rahevuM ucita na jaNAyAthI bhAvapUrvaka zrI phazurakSitajIe dIkSA lIdhI ne vAraMvAra dazapura javA bhAIne vinavavA lAgyA. ekadA zrI AryarakSitajIe pUjya zrI svAmIjIne pUchayuM: "bhagavAna ! mAre have keTaluM adhyayana avaziSTabAkI che?" teozrIe kahyuM: "vatsa! bindu jeTaluM thayuM che ane sAgara jeTaluM avaziSTa che." puna: zrI ArcarakSitajI vegapUrvaka thayAnathI bhaNavA lAgyA, paNa mana te laghu badhunI vAraMvAranI vinavavIthI dazapura javA utsuka thayuM hatuM. eTale pharI eka samaya teoe pUchayuM: "bhagavan! have keTaluM bAkI che?" - zrI vAsvAmIjI mahArAje vicAryuM ke bAkI zrata mArAmAM ja rahI javAnuM che, tethI AthI vizeSa Arya rakSita have grahaNa karI zake tema nathI. eTale teozrIe temane dazapura javA rajA ApI. zrI AcAryarakSitajI pitAnA badhuM vagere keTalAeka munio sAthe pATalipuramAM zrI saliputra AcArya mahArAja pAse padhAryA. AcArya mahArAjane temanA zratajJAnathI Ananda thayo. pitAnA paTTa para zrI AryarakSitajIne sthApana karI teozrI svarge padhAryA. pachI zrI AryarakSitajI mahArAja Adi vihAra karI dazapura gayA, teozrInA AgamananA samAcAra, zrI kRSNarakSitajIe mAtApitAne jaNAvyA. sarva sambanapIe vandana karavA mATe AvyA ane Anandrita thayAM. teozrInA pitAe mahathI sAMsArika vAto karIne vivAha mATe Agraha karyo. temane samajAvatA e Arya rakSitajI mahArAje kahyuM. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nidava gaSTa mAhila : : 163: ........ tAra! je moravAjA vAhIka iva zAstrANAM, bhAraM vahasi durdharam / / bhave bhave pitA mAtA, bhrAtA jAmiH priyA sutaaH| tirazvAmapi jAyante, harSastaddheturatra kaH // "pitA ! tame mehathI vihala thayA che. kevaLa majUrInI mAphaka ja zAstrone na ucakI zakAya e beja vahana kare che. mAtA-pitA-bhAI-bhaginI-strI-putra-putrI vagere tiryanepazuone paNa bhavabhavamAM thAya che. tethI kaye Ananda che ?" ityAdi upadeza ApI sarvane pratibadhI dIkSA ApI. mAtA pravartinI thayAM. pitA samadevane brAhmaNa dharmanA cira saMskAra hatA, tethI dIkSAmAM paNa teo kaccha (kAchaDI), pAdukA, ( lAkaDAnI cAkhaDI), chatra, jaI vagere chUTa laI rAkhatA hatA. zrI AryarakSitajIe bALakone zikhavyuM te pramANe tene sarva sAdhuone vandana karI vRddha muni pAse AvIne kahetA ke- chatravALA mahArAjane koNa vandana kare?" vRddha sumi vandanika thavA mATe anukrame chatra, pAdukA, jaI Adine tyAga karyo. chevaTa bALako kahevA lAgyA ke ame kAchaDIvALA mahArAjane nahIM vAMdIe. vRddha munie zrI AryarakSitajI mahArAjane jaNAvyuM ke-A bALake mane cIDa-vAMde ke na vAMde paNa huM kAchaDI kADhI nagna nahi thAuM." AcArya mahArAje bALakone upAlaMbha Ape ne pitAne zAnta karyA. ekadA gacchamAM koI muni kALadharma pAmyA. temane gAma bahAra sAdhuo ja laI jatA. te samaye tevI pravRtti hatI. zrI AryarakSitajI mahArAje sAdhune gAma bahAra laI javAmAM mahAna lAbha batAvyuM. sAthe mArgamAM upadrava paNa thAya chatAM WWW.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 164 : nijJavavAda : rastAmAM tene mUkI devAya nahIM, mArgamAM mUkavAthI mahApApa lAge, ityAdi kahyuM. temanA asarakAraka vaktavyathI vRddha muni A mRtakane lai javA taiyAra thayA. laine cAlyA. bharabajAramAM AvyA tyAre bALakAe AvI kAchaDI kADhI nAkhI ane ceALapaTTo paherAvI 1kandore bAMdhI dIdhA. vRddha munie e sarva sahuna karyuM, ne calita thayA vagara, suninA mRtakane nagara bahAra laI jaI paragyuM. upAzraye AvyA tyAre zrI A rakSitajI mahArAje khUba AzvAsana ApyuM ne kahyuM ke-' lye. A mATuM vastra, cALapaTTo kADhI nAkheA. ' vRddha munie kahyuM 'thavAnuM hatuM te thaI gayu. bharabajAramAM hu nagna thayA. have zuM? have te je che e ja ThIka che. ' tyArathI ta paNa sava sAdhuonI mAphaka veSa dhAraNa karavA lAgyA, chatAM temane bhikSA mAMgavAmAM zarama lAgatI hatI. pitA munidharmanA e AcaraNathI paNu vacita rahete zrI Arya rakSitajI mahArAjane ThIka lAgatu nahAtu, " e. mATe eka vakhata temaNe munione zikhaDAvyuM ke-'tamAre vRddha munine AhAra mATe maMDalImAM na melAvavA' icchA vagara kacavAte mane munie te svIkAryuM ne zrI Aya rakSitajI mahArAja tyAMthI vihAra karI gayA. vRddha munine be divasanA upavAsa thayA. e divase zrI ArakSitajI mahArAja pAchA padhAryA. vRddha munie phariyAda karI. mahArAje munione khUba ThapakA ApyA. muniee kahyu, ' ApazrInA gayA pachI amane bilakula gamatu naheAtuM, amAruM mana asvastha hatu. tethI ame bhUlI gayA. amAre A aparAdha kSamA kara.' AcArya mahArAje vRddha munine kahyuM ke-' evI parAdhIna vRttithI saryuM, lAvA huM geAcarI lAvI ApuM.' ema kahI jhALI-pAtrA taiyAra karyAM. sahaisA vRddha muni elI uThyA, * Apa rahevA dyo, huM laI Avu', ' AcAya mahArAje temane javA dIdhA. gRhasthane tyAM gayA. zaramathI . 6 . ', 1. sAdhuomAM tyArathI ka deza bAMdhavAnI pravRtti thai, evI paraparA che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satama niva goSThA mahila: : 165 : AgaLanA daravAjethI na jatAM pAchaLanA dvAra-bAraNethI andara gayA. dharmalAbha dIdho, zrAvake pUchayuM, "mahArAja ! pAchale bAraNe kema padhAryA ? temaNe uttara ApyuM "lakSmI koi paNa dvArethI praveza kare che, te kaMI AgaLa pAchaLano vicAra karatI nathI." AvA hAjarajavAbathI zrAvakane AnaMda thaye. gocarImAM batrIza medakano lAbha maLe. AcArya mahArAje prathama gocarInA zukanathI batrIza ziSyanA lAbhanuM phaLa prakAryuM. e pramANe munidharmanA sarva AcAravicArathI paricita karAvI pitAne AtmakalyANa karAvyuM. (4) zrI Arya rakSitajI mahArAjanA gacchamAM traNa puSyamitra muni hatA. 1 dhRtapuSyamitra, 2 vastrapuSyamitra ane 3 durbalikApuSyamitra. traNemAM judI judI ladhio hatI. durbalikA puSyamitranA kuTuMmbio bauddhadhamAM hatAM. teo pauSTika AhAra vAparavA chatAM adhyayanamAM apUrva mahenata karatA, tethI zarIra puSTa na thatuM ne atyanta durbala rahetA. ekadA temanA sambabdhIoe AvI AcArya mahArAjane jaNAvyuM ke amArA putrane tame pUruM khAvA paNa nathI detA, teo ATalA durbala kema rahe che?" AcArya mahArAje kahyuM "IchA pramANe vApare che, chatAM jJAna dhyAnamAM lIna rahevAne kAraNe zarIra durbala jaNAya che. je tamane pratIti na AvatI hoya te tame vahorAve ne e te vApare. pachI je." amuka kALa sudhI e pramANe thayuM. durbalikA puSyamitranA zarIramAM kaMI paNa phera na paDyo. pachI AcArya mahArAje thoDA divasa bhaNavAnI mahenata ochI karavA kahI. A bila ( lUkho AhAra) karavA jaNAvyuM. gheDA ja divasamAM zarIramAM sthalatA AvI. sambadhIo saMtoSa pAmyA, jainadharmamAM abhirucivALA thayA. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 166 : nihnavavAda : te garachamAM durbalikA puSyamitra, vidhyamuni, phalyurakSita ane gojhA mAhila ema cAra sAdhuo vidvAna ane pradhAna hatA. ekadA vinaya munie AcArya mahArAjane vinati karI ke sAdhuo mATe svare svAdhyAya kare che tethI mAre pATha huM taiyAra karI zakato nathI, ne keTaluMka vismaraNa thaI jAya che. mahAna buddhimAna chatAM tenI arthavismRti joI AcArya mahArAje temanA ane bhAvi munionA upakAra mATe anuganI vyavasthA karI. atyArasudhI pratyeka sUtramAMthI caraNakaraNanuga, dharmakathAnuga, gaNitAnuga ane dravyAnuyega, ema cAra cAra artha samajAvavAmAM AvatA, paNa AcArya mahArAje aMgaupAMga-mUla ane cheda sUtramAM caraNakaraNanuga pradhAnapaNe rAkhe. zrI uttarAdhyayana vagere sUtromAM dharmakathAnuganI mukhyatA, sUryaprajJapti vageremAM gaNitAnuganI vizeSatA, ane daSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM dravyAnuga mukhyatAe rAkhe. je mATe kahevAya che ke vindhyArthamiti sUtrasya, vyavasthA sUribhiH kRtA / / gvA caitra sumUtranuyojavatuSTayam | ? !! ekadA zrI sImanvarasvAmIjI pAse indra nigodanuM svarUpa sAMbhaLyuM ne pachI pUchayuM ke "bhagavad ! nigodanu yathArtha svarUpa samajAvI zake evuM keI hAla bharatakSetramAM che?" bhagavAna sImadharasvAmIjIe zrI AryarakSitajIne batAvyA. IdramahArAjA teonI pAse AvyA ane nigodanuM yathAvasthita svarUpa sAMbhaLI khuzI thayA. teo vRddha brAhmaNanA veze AvyA hatA. pachIthI temaNe pitAnuM AyuSya pUchyuM. zrutajJAnanA baLe sAgarepamanuM AyuSya che ema AcArya mahArAje kahyuM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakrama nidvava geAA mAhila : : 167 : eTale indra mUla rUpamAM prakaTa thayAM ne jJAnanI khUba prazaMsA karIne pAte zAthI-kevI rIte AvyA vagere jaNAvyu. te samaye sAdhue geAcarI gayA hatAM. temanI zraddhA dRDha thAya mATe upAzrayanuM dvAra pheravIne indra svargamAM cAlyA gayA. munie AvyA tyAre AcArya mahArAje sarva hakIkata kahI. muniene pazcAttApa thayA. A prasaMga mathurAmAM banyA hatA. zrI kAlikAcArya mahArAjane mATe paNa AveA ja prasaMga thayA hatA. mathurAthI vihAra karI zrI ArakSitajI mahArAja anya sthaLe padhAryA. tyAre tyAM mathurAmAM eka akriyAvAdI nAstika vAdI Agye. tenI sAthe vAda karavA mATe geAchA mAhila tyAM AvyA ne vAdamAM tene harAvyeA. zrAvakeAe atyanta AgrahathI temane tyA cAturmAsa rAkhyA. 'ahiM. zrI ArakSitajI mahArAje peAtAnA antima samaya nikaTa jANI ziSya samudAya saMmilita-bhegA karyAM. ziSyonA manamAM hatuM ke AcArya mahArAja peAtAnI pATe zrI klcarakSitajIne ke gAchA mAhilane sthApana karaze, kAraNa ke te banne ceAgya vidvAn ane mahArAjazrInA sambandhI che. eka saheAdara bandhu thAya che ne bIjA mAmA thAya che; paraMtu AcArya mahArAje sarvane jaNAvyuM ke-' traNa ghaDA che. ekamAM vAla bharyA che, khIjAmAM tela bharyuM che ne trIjAmAM dhI bharyuM che. te traNene khIjAmAM ThalavIe teA vAla badhA nIkaLI jAya, tela gheADuM ghaNuM nItaravA jeTaluM jAya, ane ghI te ghaNu ja rahI jAya. te pramANe huM dulikA puSyamitrane bhaNAvavAmAM vAlanA ghaTa samAna thayo chuM, mAruM sarva jJAna meM tene samapyuM che, lyumitrane mATe telanA ghaDA tulya thayA chuM ne geAchA mAhilane mATe dhRtaghaTa sama thayA chuM; mATe sarva rIte ceAgya dulikA puSyamitrane huM mArI pATa upara sthApana karuM chuM. tamA sava Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 168: nivavAda: mArA pratye je vinaya dAkhavatA te ja, tethI paNa adhika vinaya temanA pratye dAkhavaje." zrI durbalikA puSyamitrane paNa gaccha ane saMgha sAcavavAnI ne temane prema sampAdana karavAnI sUcanAo ApI teo svarge saMcaryA. durbalikA puSyamitre paNa pATe AvyA pachI samudAyane ane saMghane vaza karI lIdho, ane temanuM sthAna khUba dIpAvyuM. gaNe paNa khUba vinaya karyo ne zAsana vyavasthita cAlyuM. (5). goSThA mAhilanA manamAM tIvra AkAMkSA hatI ke AcArya mahArAjanI pATe to huM ja AvIza. mahArAjane huM nikaTane sambandhI chuM. hamaNuM hamaNuM vAdInI jIta karI meM mArI kIti cAre tarapha phelAvI che. vidvattAmAM kaIpaNa jAtanI mArAmAM UNapa nathI. zA mATe mane paTTane adhikAra na maLe ? paNa temanI te abhilASA apUrNa ja rahI. mananI manamAM ja rahI. tethI te AkAMkSAnuM sthAna ISyae ane viSe lIdhuM. comAsuM pUrNa thaye teo zrI durbalikA puSyamitra pAse AvyA. vyavasthAne chinnabhinna karavAnI IcchAe, ne durbalikA puSyamitramAM yegyatA nathI evuM jaNAvavAne jyAre teo tyAM AvyA tyAre zrI durbalikA puSyamitre temanI ucitatA khUba sAcavI, sArI rIte Adara-sanmAna ApyA; paNa e to ataDA ja rahyA ne sAmudAyika chidra jevA lAgyA. - jyAre gechA mAhila dazapuramAM AvyA tyAre tyAM abhyAsI munione pUrvanuM adhyayana satata cAlatuM hatuM. vAcana ApavAne ne gaccha sAcavavAne sarva bhAra pUjya durbalikA puSyamitre upADI lIdho hato. adhyayana karanArAomAM pU. vijayamuni abhyAsI tIvra smaraNazaktivALA ane khaMtilA hatA. cauda pUrvamAMthI chellA pAMca pUrve te luptaprAyaH hatA. bAkI rahelA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satama nidbhava gaNA mAhila : : 169 : nava pUrvenA vicAro paNa atizaya gahana ane gaMbhIra hatA. te samajavA ne smaraNa rAkhavA e saheluM kArya na hatuM. paristhiti pramANe gochA mAhilane tyAM AvI munionA adhyayanaadhyApanamAM sahAyabhUta thavuM joIe tene badale IrSyA-abhimAnaahaMtA-mahatvAkAMkSA ane mithyA mohane vaza banI teo pitAne jude ade jamAvavA ane paTTasthita-AcArya mahArAje batAvela sUtronA arthonuM yenakena prakAreNa khaMDana karavA, temAM zaMkA-kuzaMkA-viparIta vicAraNAe AgaLa karI zaktine veDI rahyA hatA. te samaye AThamA karma pravAda pUrvanI vAcanA cAlatI hatI. goSThA mAhila temAM hAjara na rahetA paNa pU. vidhya muni pAsethI zuM cAle che te sarva viSane sAMbhaLatAM. kamanuM TUMkamAM svarUpa A pramANe che-karma e eka jAtinA pudgale che. pudgalAstikAya vyavasthita samajAya mATe tenA ADa vibhAgo karavAmAM AvyA che, temAM karma chelalA vibhAgamAM Ave che. dareka vibhAga vagaMNAne nAme oLakhAya che. gorA-vighassThThA-te-mANas-ypAna-mana- I ( audArika-vaikiya-ADAraka-taijasa-bhASA-anuprANa-mana ane karma) e ATha vargaNAo che. temAM pUrva pUva karatAM uttara uttara vargaNAomAM pugalo vadhAre hoya che ne sthalatA ochI hoya che. sUphamamAM sUphama karmavargaNA che. tene svabhAva AtmAnA guNane dabAvavAno che. te AtmAnA ATha guNane dabAve che mATe te paNa ATha vibhAgamAM vaheMcAyela che. 1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mohanIya, 5 AyuSya, 6 nAma, 7 gotra ne 8 aMtarAya, e tenAM nAma che. te ADa karmanA uttara bhede 158 thAya che. te anukrame A Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . : 170 : nihnavavAda pramANe. 5-9-2-28-4-103-2-ne che. temAMthI 120 ne baMdha paDe che. 122 udaya ane udIraNAmAM upayogI thAya che ne sarva bhede sattAmAM rahe che. mithyAtva-avirati-kaSAya ne coga e cAra kAraNathI karmane baMdha paDe che. sthitine paripAka thavAthI, abAdhAkALa pUrNa thavAthI karma udayamAM Ave che. AtmA viziSTa prayatnadvArA karmanI udIraNA karIne paNa tene udayamAM lAve che, ne mukta na thAya tyAM sudhI sattAmAM akhUTa karma rahyA ja kare che. prakRti, sthiti, rasa ne pradeza ema bandha cAra prakAre paDe che. baMdhAyela karma AtmA sAthe ekameka thaI jAya che. loDhAnA goLAmAM jema agni maLI jAya che, dUdhamAM jema pANI bhaLI jAya che tema AtmAmAM karma tadrupa thaIne rahe che. karmanA batpAdimAM guNasthAnaka bhede bheda paDe che. udvartanA-apavartanA vagere ADa karaNa pragathI kamanI sthiti vageremAM pheraphAro thAya che. A karma-vicAraNuM gahana ane gaMbhIra che. tenI vizada vicAraNA navatatva, karmagrantha. paMcasaMgraha, karmaprakRti, vagere granthamAM samajAvI che. karma viSayaka vicAraNA jaina darzana sivAya bIjo koI paNa sthaLe vyavasthita ane saMgata nathI. pU. vidhyamunie gechA mAhilane karmapravAda pUrvanI vAcanAmAM cAlela sarva viSaye kahyA tyAre temaNe nIce pramANe viparIta vicAraNA rajU karI. gAjhA mahila-AtmA ane karmane sambA tame je kSIranIra jevuM jaNAve che te yathArtha nathI. tene sambandha sarpa ne kaMcukanA sambandha jevo che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nidbhava gANA mAhuilaH : 171 : viSyamuni-sApa ne kAMcaLI je sambandha AtmA ane karmamAM kaI rIte ghaTI zake ? gechA mAhila- jema kAMcaLI sApathI judI che, tema kama paNa AtmAthI bhinna che. sApanA zarIra para rahela kAMcaLI sApanA jevI ja jaNAya che, tema AtmAnI sAthe sambandha pAmela karma paNa AtmAnA jevuM jaNAya che. jyAM jyAM sApa jAya che tyAM tyAM kAMcaLI paNa jAya che, tema AtmAnI sAthe karma paNa jAya che. jIrNa thayela kAMcaLIne choDIne jema sarpa ekAkI cAlyo jAya che, tema jIrNa thayela karmane nirjharI AtmA paNa svaccha ne nirlepa ekAkI mukti mAM jAya che, mATe AtmA ne karmanA sambandhamAM sarpa ne kaMcukanuM udAharaNa ja yathArtha che. vidhyamuni-ApanuM kathana vicAraNIya che. kAle A sambadhamAM vizeSa vicAra calAvIzuM. - pUjya zrI puSyamitrasUrijI mahArAjane pU. vizvamunie goSThA mAhila sAthe thayela sarva carcA saMbhaLAvI, ne AtmA ne karmane sambandha sarpa-kaMcuka je mAnavAmAM kyA kyA deze Ave te sarva khulAsA meLavyA. bIje divase gojhA mAhilane sarva samajAvyuM paNa te samajyA nahiM. 'puSyamitra bhUle che" ema ja kahevA lAgyA. reja ne roja e carcA cAlavA lAgI ne ema ne ema AThamA pUrvanuM adhyayana pUrNa thayuM. navamA pUrvanA abhyAsane AraMbha thaye. te pUrvanuM nAma pratyAkhyAna pUrva" che. temAM paracakakhANunA viSayanuM vistArathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. jema jema munionA adhyayanamAM vikAsa thavA lAge tema tema goSThA mAhilanA hRdayamAM ISya ne dveSa paNa vadhatAM ja cAlyA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 172 : nihnavavAda: paccakakhANanA viSayamAM paNa pU. vidhyamuni ane gebrA mAhila vacce nIce pramANe matabheda thaye. geSTA mAhila-tame mane pratyAkhyAna pUrvanA vicAre darzAvyA temAM saMsArathI virakta thaI muni dharmane svIkAratA AtmAone je pratyAkhyAna sUtra saMbhaLAvAya che temAM tamAre ne mAre matabheda che. te sUtra tame A pramANe kahe che. karemi bhante ! sAmAiyaM, savaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi, jAvajIvAe, tivihaM tivihega, maNeNaM vAyAe kAyeNaM; na karemi na kAravemi karantaMpi anaM na samaNujANAmi, tassa bhante ! paDikamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosiraami|| "he bhagavana sAmAyika karuM chuM. sarva pApa vyApAranuM pratyAkhyAna ( tyAga pratijJA) karuM chuM. jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI, trividha trividha (traNa traNa prakAre te A pramANe ). mana, vacana ne kAyAthI, (pApa) karIza nahiM, karAvIza nahiM ne karatA evA anyane sArA mAnIza nahi, he bhagavan! tethI (pApathI huM) pAcho pharuM chuM. (tene-pApavALA mArA AtmAne huM) ninda chuM-huM chuM. ane tevA) AtmAne tyAga karuM chuM. tame kahela A sUtramAM "sAvakIlA pada kahe che te ucita nathI. vidhyamuni-"gAvavA! ' kahevAthI zuM doSa Ave che? ke jethI tame tene niSedha karo che. geSThA mAhila-AgamamAM je je pratyAkhyAne batAvyAM che te saMpUrNa phaLa denArA tyAre ja thAya che ke je te pUrNa vidhipUrvaka pALavAmAM Ave. dUSita pratyAkhyAnathI lAbhane badale geralAbha thAya che. apavAda-chUTa rAkhavI, maryAdA-amuka samaya WWW.jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakrama nidbhava gANA mAhila : : 103 : mATe ja karavuM, AzaMsA-pUru thaye bhAge bhAgavavA vagerenI abhilASA rAkhavI, vagere pratyAkhyAnanA dUSA che. tethI te dUSita thAya che ne kalyANa karanAruM thatuM nathI. ' nAvIvApa' padathI pratyAkhyAna maryAdita-kALanI avadhavALu' ane che, ne tethI kALa pUrA thaye bhAgAnI chUTa thaze ne bhAge bhAgavIza evI abhilASArUpa Aza'sA doSa lAge che; mATe te pada na joie. pU. viyamunie A viSayanA paNa AcArya mahArAjazrIne pUchIne khulAsA jaNAvyeA. paNa geAchA mAhila samajyA nahi ne peAtAnA viparIta vicAro phelAvavA lAgyA. (1) pU. viyamunie ghaNI rIte spaSTa karI samajAvyuM paNa gASThA mAhila jarI paNu samajyA nahiM, eTale pUjya puSyamitra sUrijI mahArAja pote zAsananA hita khAtara mAnApamAnane vicAra karyAM vagara temane samajAvavA gayA. ane karma tathA pratyAkhyAnanA sambandhamAM vizada rIte sarva kahyu. pU. puSyamitrasUri--AtmA ane karmanA sambandhamAM tathA pratyAkhyAnanA viSayamAM tame je viparIta vicAraNA dharAve! hA, tene tamAre tyAga karavA joIe. tamArA jevA samajI mANasane sarvajJa-bhASita satya arthamAM azraddhA karavI ucita nathI. kadAca tamane temAM khulAsAnI-vizeSa samajaNunI AvazyakatA hoya te pUche. huM tamane tenA yathArtha uttara ApIza. gAchA mAhila~tamane gacchanA sarva adhikAra maLI gaye mATe tame je kahA te ja sAcuM ane bIjI jUThThuM' ema kema manAya ? mane lAge che ke karma tathA pratyAkhyAnanI vicAraNAmAM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 174 : nihnavavAda : tamArI narI bhUla che. samajavAnI tamAre AvazyakatA che. tamAre tamArI bhUla sudhAravI joIe. pU. puSyamitrasUri-A vicAraNAo tamArA ke mArA gharanI nathI. vItarAga paramAtmAe darzAvelI che. doSa rahita vicAraNuM sarvane AdaraNIya hoya che. tame vItarAga vacanathI viparIta vicAraNumAM baddhAgraha thayA che, temAM aneka deze Ave che. dUSita mAnyatA kevI rIte mAnya thAya che? juo AtmA ne karmano sambandha sarpa ne kaMcuka je mAnIe te nIce pramANe doSa Ave che. (1) vibhinna-AkAzapradeze AtmAne karmanI sthiti mAnavI paDaze. AtmA je AkAzapradezane avagAhIne rahe che, te ja AkAzapradezane avagAhIne tenA karma paNa rahe che. ATha pradezane cheDI-AtmAnA pradeza pradeze karma ekameka thaIne rahela che. sarpa-kaMcukamAM e pramANe nathI hotuM, temAM te sarpa je AkAzapradezamAM rahela che tethI bhinna-judA pradeze kaMcuke rekelA che. kaMcuka te sarpanA uparanA bhAgamAM che, paNa anDaranA bhAgamAM nathI. sarpa sAthe kaMcuka eka-meka thaIne nathI rahetuM; upara coMTIne rahe che mATe te mAnI zakAya nahiM. ge. mA-daSTAnta ekadezI hoya che. sarpa ne kaMcukane jema saMga-sambandha che tema Atma-karmane paNa saMgasambandha che. Atma-karma ekarUpa jaNAya che paNa vAstavika judA che tema sarpa-kaMcuka paNa judA chatAM tadrupa jaNAya che. sarva deze te tamAruM kSIra-nIranuM dRSTAnta paNa ghaTatuM nathI, mATe tame tamArA kalipata dUSaNo Ape che ne tema tamane sattA mada karAve che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakrama nihnava gAjhA sAhila : : 175 : zrI puSyamitrasUri--kharekhara. dRSTAnta ekadezI ja hAya, paNa je dezane AzrayIne ApaNe dRSTAnta ApatA heAie te deza te temAM sabhavaveA joie ne ! sapa-ka'cuka karatAM kSIranIra ke lAhAnalanA saMcAga Atma-kane vizeSe lAgu paDe che. tame abhyAsI thaIne AvA zAstrIya viSayamAM zAmATe Agraha dharA / te ja vicitra che. viSayane samajatA tenA ja guNa-doSanI vicAraNA karavI e ja ucita che. temAM agata AkSepeAnI AvazyakatA nathI hotI. kSIra-nIranA dRSTAntamAM sama AkAzapradeza rAkavAnI sthiti sArI rIte samataya che. ( 2 ) pharmavRtta AtmA savapradeze duHkha vede che te (2) ghaTI zake nahi. jo tame sapakaMcuka jevA ja AtmAne karmanA sambandha che ema mAnI jema kaMcuka, sarpa upara vIMTaLAyela che tema kama paNa AtmA upara vIMTaLAyela che ema mAnaze| te, AtmA je sarva pradeze su:kha-duHkha veThe che te saMbhavaze nahiM: jyAM kArya karavu hoya tyAM kAraNa avazya rahevu joie. ge. mA0-pagamAM lAgela viSakaTaka jema mastakamAM vedanA kare che. aMgavizeSamAM ja thayela strInA sparze jema sampUrNa zarIrane romAMcita kare che. vAsaNa nIce rahela agni vAsaNamAM rahela sarva padArthane uSNa kare che, tema AtmAnI upara rahela karma paNa AtmAnI andara vedanA karAvI zake che. temAM doSa jevu zu che? pu. mi. sU--kaTaka ke strIsparze te te nimitta kAraNa che eTale tee jo mastakamAM ke sampUrNa zarIramAM karma na hoya Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 176 : nihnavavAda : te kaMI paNa vedana-saMvedana na karAvI zake. ne agninI uSNatA dhIre dhIre sarvatra prasare che mATe badhuM uSNa thAya che. je ema na hoya te agni upara padArtha mUkatAnI sAthe ja te uSNu thaI ja joIe; paNa ema banatuM nathI. eTale AtmAnA sarvapradezamAM vedana karavA mATe je tyAM sudhI karmane mAnaze to tamAruM daSTAnta tene anurUpa thaI zakaze nahi. (3) parabhava jatAM sarva AtmAone mukta mAnavA paDaze. je AtmAnA pradeza pradeze karma mAnavAmAM na Ave te jema kaMcuka choDI sarSa cAlyo jAya che tema karmanuM LiyuM mUkI AtmA parabhava jaze. ne te pramANe sarva AtmAone parabhava jatAM karma kaMcukathI mukta mAnaze te sarvane mukta ja mAnavA paDaze. kadAca tame kaheze ke parabhavamAM AtmA kamakaMcuka sAthe laI jAya che, to te tamAruM kathana yukitasaMgata thaze nahi; kAraNa ke parabhava ja AmA potAnI sAthe je pugale tapa nathI thayAM tene ahiM ja mUkI jAya che. je pramANe audArika-vaikiya vagere zarIro. tamArI mAnyatAmAM karmanuM tatUpa thavApaNuM AvatuM ja nathI ne tapatA mAne to kSIra-nIrasAga ja svIkAravuM paDe. (4) siddhone paNa karmajanya vedanAne prasaMga Avaze. code rAjakamAM sarvatra karmavargaNAnA pudgale vyApta che. siddhanA che je sthaLe rahelA che te sthaLa paNa karmavargaNAthI vyApta che. Atama-karmane sarpakaMcukavat sAmAnya saMyoga te tyAM paNa che, paNa viziSTa saMyoga nathI. tamArI mAnyatA pramANenA saMgamAM siddha jIne paNa karmajanya vedanA mAnavI joIe. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAma nidbhava gojhA mAhila : : 177 : (5) ekanuM karma bIjAne paNa sukha duHkha ApavA samartha thaze. eka AtmA jyAM che tyAM bIjA aneka AtmAo avagAhIne rahyA che. eka AtmAnA karmo je pramANe tene vIMTIne rahyA che te ja pramANe tyAM rahelA anya AtmAne paNa vIMTIne rahyA che. eTale je pramANe te karmo jenA che tene sukha duHkha Ape che te pramANe tyAM sama avagAhanAe avagAhIne rahelA anya AtmAne paNa sukha duHkha Apaze. kaMcukanI jema vIMTaLAIne rahevApaNuM banne mATe samAna che. te ja pramANe anya AtmAnA karmanuM te AtmA mATe paNa samajavuM. - leha ne aginanI jema ke kSIra-nIravat AtmAne karmane sambandha mAnavAmAM A koI dUSaNe lAgatAM nathI. te sambadhamAM to tadrupatArUpa vizeSatA che. te vizeSatA jenA je kame hoya tenI sAthe ja thAya. siddhisthAnamAM rahelA karmo siddha che sAthe tevA vizeSa sambandha nathI joDAyAM. temaja eka sthaLe samAna avagAhanAe avagAhIne AtamAonAM karmo tenI tenI sAthe ja tadvapa banela che eTale anyane sukha duHkha ApatA nathI, mATe Atma-karmane sambadha kSIra-nIra ke lehAgni jevuM ja che. ge. mA.--je kSIra-nara jema Atma-karmane ekarUpa mAnIe to AtmA sAthe ekameka thayela karma AtmA jema nitya che tema nitya thaze-kadI nAza ja nahi pAme. kAM te tenA nAzane mATe AtmAno nAza mAnavo paDaze, ane je ema nahiM mAne te koI paNa AtmAnI mukti ja nahiM thAya mATe sarpa-kaMcuka je sambandha mAnava ThIka che. 5. mi. sU-tamAruM A kathana ApAtaramaNIya che. suvarNa ne mATI eka hoya chatAM pragathI mATI judI kADhIne 12 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 178: nihnavavAda : zuddha suvarNa pRthaka karI zakAya che. temAM nathI suvarNane mRttikA jevuM mAnavuM paDatuM ke nathI mRttikAne suvarNa samAna mAnavI paDatI. AtmA sAthe ekameka banIne rahelA karmone paNa prayAgathI tapazcaryA-zukaladhyAna vagerethI judA pADIne nirjarI zakAya che, vizuddha AtmAne mukta banAvI zakAya che, mATe durAgrahathI svakalpita mAnyatAne vaLagI rahevA karatAM zAstrIya mAnyatAne svIkAravAmAM ja kalyANa che. AtmA ane karmane sambandha kevo hovo joIe te tamane zAstrIya rIte samajAvyuM. have pratyAkhyAnanA viSayamAM paNa tame je kahe che te ayukta che. parimANa vagaranuM pratyAkhyAna karavAmAM ghaNA doSe Ave che. ananta kALa che. temAM jIva kyAre kevI sthitimAM mukAze te chadmastha AtmA jANatA nathI. pratyAkhyAna lIdhA pachI tene pUrNa paNe avazya pALavuM joIe. pratyAkhyAnanI maryAdA na bAMdhI hoya te te pUrNa paNe pALI zakAya ja nahiM. pApapravRttine trividhe trividha tyAga karIne jyAre AtmA devaloka vageremAM utpanna thAya tyAre tyAM tenuM sarvathA saMyama sacavAze? zuM te tyAMnA bhoge bhogavavAmAM Asakta nahiM thAya ? kALanI maryAdA ja nathI, to te devakAdinI sthitine samaya zuM temAM nathI Avato? revA virajAsattA" e vacanathI deve viSayAsakta hoya che e nirvivAda che. devAyuSyane kALa paNa nirmaryAdita pratyAkhyAnamAM AvI jAya che. eTale e pratyAkhyAna karanAra AtmA devalokAdimAM tene avazya bhaMga kare che. pratyAkhyAnane bhaMga e bhayaMkara AtmavaMcanA che. AthI 1. aparimANa pratyAkhyAna koI paNa rIte pUrNa paNe pALI zakAya nahiM, ne 2 maraNa bAda devakAdimAM e pratyAkhyAnano avazya bhaMga thAya-e be de Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nidbhava gechA mAhila : : 179 : pU0 puSyamitra sUrijI mahArAje pratyAkhyAnanA viSayamAM batAvyA eTale tene uddhAra karatAM gojhA mAhile kahyuM. ge. mA-tame je doSa batAve che te tyAre ja saMbhave ke je pApapravRttinuM vividha vividha pratyAkhyAna karI, yathArtha pALI AtmA saMsAramAM bhame che. paNa te ja saMbhavatuM nathI. pUrNa pratyAkhyAnanuM yathArtha pAlana karanAra saMsAramAM ja bhamato nathI ema siddha thAya che. "mana gva manuSyALAM, vAjAM varSamo :" vazIkRta mana mokSane mATe thAya che. mana saMyama thAya eTale AtmA zukaladhyAnanI dhArAe caDhe ne anAdi kALathI cAlI AvatI karmacantatine nirjarI mukta bane. siddhimAM gayelA AtmAo pravRttizunya ja hoya che te pApapravRtti teone na heya temAM zuM navAI? eTale aparimANa pratyAkhyAna karanArane tenA bhaMgano saMbhava ja nathI. pUrNapaNe tenA pAlanamAM harakata nathI. kadAca koI trividha trividha pratyAkhyAna karIne mukti sivAya anya gatimAM utpanna thAya to tene je janmamAM pratyAkhyAna karyuM che te janmamAM yathArtha pALyuM nathI. prathamathI ja teno bhaMga karela che. jene pratyAkhyAna karI bhaMga karavAno che tene "kAvavA ' kaho to tethI paNa zuM ? mATe kALanI jemAM maryAdA na Ave te ja pratyAkhyAna zAstrIya che. pU. puSyamitra-pUrvokta banne doSonuM samAdhAna karatAM tame e doSane dUra karI zakyA nahi ne bIjA doSone utpanna karyA. mana kalpita kathana karatAM tame aneka zAstrIya vAtono apalApa kare che. kharekhara eka jUThuM aneka jUThAne janma Ape che. eka to siddhimAM nahiM janArA AtmAo yathArtha pratyAkhyAnanuM pAlana karatAM nathI. bIjuM jeoe pUrva avasthAmAM arthAt pratyAkhyAna karyA pUrve AyuSyane badha pADela che te AtmAo pratyAkhyAna karI zake ja nahiM. trIjuM muktigamana Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 180 : nihnavavAda : rogya saMghayaNa-kALa vagere sAmagrI je AtmAone prApta na thaI hoya-arthAta paMcama ArAmAM jeo janamyA hoya tene tamAruM pratyAkhyAna hoya ja nahi. A savA chatAM tame siddhadazAmAM paNa pratyAkhyAno bhaMga nathI thato, tyAM gayA pachI te pUrNa paNe paLAya che e kyAMthI lAvyA? siddhAtmAone pratyA khyAna mAnatAM temane sarvasaMyama mAnavuM paDaze. jo tame siddhone paNa saMyamI mAnaze to sarvapraNIta Agamano spaSTa a5lApa kare paDaze; kAraNa ke A gAmamAM kahyuM che ke-"siddha Raa saMsaT, Raa vAraMva, Raa raMgAraMag." (siddho saMyamI nathI, asaMyamI nathI ne dezasaMyamI nathI. ) pauruSI-sArdhapauruSI vagere pratyAkhyAne niyatakALavALAM ja che. te pratyAkhyAna zAstravihita che. saparimANu pratyAkhyAnano niSedha karatAM tamAre sava pratyAkhyAnano niSedha kare paDaze. te te pratyAkhyAne nahi mAne te vyavahAra mArgano lepa thaze. tathAvidha tiryaMne dezaviratinI saMbhAvanA che te paNa nahiM saMbhave. vyavahAra calAvavA te te AtmAone paNa aparimANa pratyAkhyAna karAvazo to bhaviSyamAM avazya bhaMga thavAno che ema jANavA chatAM asaMbhava-aparimANu pratyAkhyAnanuM uccAraNa karavAthI prakaTa mithyA bhASaNa thaze. vaLI "kAvavAgha' (jIvuM tyAM sudhI) e pramANenA pratyAkhyAnathI maraNa pachI huM bhege jogavIza evI IchA temAM AvatI nathI. te padathI te pratyAkhyAnanI zakyatA ja sUcita karavAmAM Ave che, mATe tame A yuktisaMgata-zAstrIya satya mArgane anusarIne tamArI mithyA vicAraNAono tyAga kare. temAM ja tamAruM ne zAsananuM hita che. ge. mA-mane tamArI vicAraNAo mithyA lAge che ne mArI satya samajAya che. tamAro ne mAro mArga bhinna che. huM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satama nidbhava gaSTa mAhila : : 181 : kahuM chuM ke tame bhUle che, ne tame kaho cho ke huM bhUluM chuM. ethI kAMI nikAla AvI zake nahi. pU. puSyamitra-je ema ja hoya, tamane mArA kathana upara pratIti na hoya, mane paTTa para sthApana karavAthI tamane mArA pratye asUyA hoya te ApaNe anya garachanA sthavirabahuzruta munione A vicAraNA jaNAvIe. teo kahe te pramANabhUta mAnI ekamata thaIe. ( 9 ). pUjya Arya puSyamitrasUrijIe ane gechA mAhile anya gachanA zrutasthavira munione potAnI vicAraNA samajAvI. teoe AcAryazrI puSyamitrasUrijI mahArAja kahe che te ja satya ne tathya che ema kahyuM eTale gaSTa mAhila AvezamAM AvI te vRddha munio sAme jema tema bolavA lAgyA. sthaviro mATe phAve tema bolavA lAgyA. 'tame pakSapAtI che. tame anya gacchanA che. tame samajo zuM ?" vagere kahI samajaNamAM AvavAne badale UlaTA vizeSa AgrahamAM kheMcAvA lAgyA. - pUjya puSyamitrasUrijI mahArAjane ane sarva sthavira munione lAgyuM ke goSThA mahilA koIpaNa upAye samajI zake tema nathI, eTale teoe zrI zamaNusaMgha ekaThe karyo. sava saMghe ekatra maLI vicAryuM ke gechA mAhilanuM kathana sarvathA asatya che, chatAM ema ne ema tene kAMI paNa karavAmAM Avaze te te ApaNane jUThA kahIne vagovaze, ne vAcALa hovAne kAraNe pitAnA matane savizeSa pracAra karaze mATe A viSayamAM janatAne khAtrI thAya ne te tarapha vizeSa deravAI na jAya te mATe zrI sImaMdharasvAmIne puchAvIe ke kaNa satya che ? ema vicAra karI zrI saMghe kAryotsarga (dhyAnavizeSa ) karI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihnavavAda : : 182 : zAsanadevIne melAvI. devI prakaTa thai. zrI sathe tene sarva hakIkatathI vAkepha karI mahAvideha kSetramAM mokalI. devI pAtAne mAgamAM koI pratipakSI upadrava na kare te mATe zrI saMghane kAyAtsarga-dhyAnamAM rahevAnuM sUcavI prabhu pAse gai. zrI sImandharasvAmIjI pAsethI sarva vAtano khulAse meLavIne devIe ahiM AvI zrI saMghane te jaNAvyA. te A pramANe ' zrI puSyamitrasUrijI Adi zrI sadhdha kare che te satya che. geAchA mAhila mithyAbhASI che, sAtamA nitva che, tenA vacanA asahya che. ' AvuM kathana sAMbhaLI geAchA mAhila ekadama ukaLI gayA ne paDatA paDatA paNa TAMga UMcI rAkhavA kahevA lAgyA ke-' bicArI A vyantarInuM zuM gaju ke e mahAvideha kSetramAM prabhu pAse jaI zake ? e alpaRddhi ne alpazaktivALI devI prabhu pAsethI khulAsA lAve e asabhavita ja che. A sarva banAvaTI che. Ubhu karela tarkaTa che. ' gAchA mAhila e pramANe khelatA rahyA ne zrI sa Mghe tene nidbhava jANI kAceAtsaga pArI sarvAnumate saMgha bahAra karyAM. e geAchA mAhila chevaTa sudhI-jIvyA tyAM sudhI peAtAnA mithyA Agrahane vaLagI rahyA. zrI saMghe cAMpatA ne kaDaka pagalAM lIdhA hAvAthI temanA mataneA vizeSa pracAra thaye nahi, * * * prabhuzrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANa pachI 584 varSe dazapura nagaramAM A sAtamA nidruva geANA mAhila thayA. zrI Avazyakanigkti, zrIsthAnAMga sUtra vageremAM gaNAvela sAta nidvaveAnI hakIkata ahIM pUrNa thAya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSama nihrava gASTA mAhila : : 183 : A sAte nidbhaveAnI hakIkatA ghaNI gahana ane gUDha che. zrI jinezvara prabhunAM ga`bhIra vacane samajavA sahelAM nathI. bahAranA vicArAnu` dakhANu, mADunIyanA udaya, mithyAtvanuM jora AtmAne e vacanA yathArtha samajavA detA nathI, zraddhAne DALI nAkhe che, AtmAnI vivekadRSTine jhAMkhI pADe che ane tethI AtmA chatI zaktie ane chatI buddhie mithyA vicAromAM phasAi jAya che. samajI-vicArI A nivAnI vAteA ne vicAraNAe peAtAne AtmA evI mithyA vicAraNAmAM phasAI na jAya mATe haMmezA jAgRta rahevuM. mithyAtva e AtmAnA bhayaMkara zatru che, tene yAge AtmA adhaHpatanane pAme che. tethI ja saMsAramAM bhame che, duHkhI thAya che. maLela zraddhAne paNa mithyAvanA viparIta vacane lUTI le che mATe tenA bhAga na ja anatAM avicchinnaprabhAvazAli-trikAlAbAdhita zrIvItarAga prabhunA zAsanamAM avicala zraddhA dhAraNa karI, maLela manuSya janmane sArthaka karavA ne sadgatinA bhAjana thavuM. iti nivavAdaH samAptaH Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta ninhanuM keSTaka. : 18 : mithyA nAma. | kyAre thayA vicAranuM mithyAtvanA kAraNa.. vizeSa hakIkata. | 14 varSe ha : prabhune kevaLajJAna dIva kALe vastunI tAva ane 'kiyamANaM prabhunA jamAI thAya. bahenanA putra thAya, chevaTa sudhI pitAno vicAramAM vaLagI rahyA. prabhue pote samajAvyA chatAM na samajyA. upani | 3 ' vagere F . prabhunA kevaLa tivyagupta | pachI ! pradezamAM | 16 varSe | jIvavA AtmapravAda | RbhipuramAM thayA. chevaTa AmalakalpA nagarImAM pUrvanuM mitrathI zrAvakathI pratibaMdha pAmyA. adhyAna sa da e che Lei te junA che 2 18 1! I aSADhacAvo - nivANa pachA. ne ! tame navAdI paNa kahevAtA. nikA nagarImAM | thayA ne jagRhamAM balabhadra nathI bedha pAmyA. 8 nitavavAda : Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | anumavAda || mithilA nagarImAM lakSmIgRha caityamAM zrI mahAgiri azvamitra 220 varSe | kSaNikavAda | pUrvanuM jInA ziSya Arya keDinyanA ziba. rAjagRhamAM adhyayana aMDarakSaka zrAvakathI sAcI samajaNa pAmyA. nitanuM keSTaka : eka samaye nadI utaravAne ullakA tIramAM thayA. zrI mahAgirijI mahArAjanA 5 gaMgAcArya 228 varSe upayogavALI/ | ziSya zrI ghanagumasUrijInA ziSya hatA. rAjyamAM be kriyA eka prasaMga maNinAga nAmanA vakSathI mULa bhAge AvyA. - - [, antareka nagarImAM thayAM. balazrI rAjanI sabhAmAM rahaNa |544 vaSe | | trirAzino | paravAdI sAthe | cha mAsa sudhI guru sAthe vAda thayo. vidyAbaLane | mAnyatA vAdane prasaMga | haze. te vakhate vizeSa te chevaTe paNa | upayoga te vakhate vizeSa hato. chevaTe paNa mAnyA nahiM. ghaDulaka-naiyAyika matanA prarUpaka. | karma ane dazapuramAM thayA. zrI ArakSita rijI mahArAjanA AtmAnA | abhimAna ane ge mAhilA 584 varSe | saMbaMdhamAM saMsArIpaNe mAmA thAya. zrI sImaMdharasvAmIjI padavInI ane pratyA lAlasA 3 pAsethI khulAse AvyA chatAM mithyAtvane vaLagI khyAna viSe [ rahyA, sudharyA nahiM. : 185 : Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa paheluM (sarvavisaMvAdI, digaMbara, AThamA nihrava) [ niryuktikAre zaruAtamAM nirdono nirdeza karatAM sAta nirdane spaSTa jaNAvI, "" zabda mUkela che; tethI digambara matanA pravartaka zivabhUtine nihnava tarIke gaNavAnA che. tenI hakIkata nIce pramANe che. ] zivabhUti (1) pitRvana(mazAna) parIkSA pRthvInA paTa upara dhIre dhIre gADha adhakAra prasaratuM hatuM. tene prabhAva naSTa karavAne kaDe dIpako prajavalita thayA hatA. gaganamAM tAralAo paNa tagamaga thatA hatA. zubhra AkAzagaMgA camakatI hatI. jhagamaga karatAM divya maNio ane divya auSadhio paNa prakaTyAM hatAM, paNa andhakArane prabhAva raMcamAtra dUra thato na hato. vegathI te AgaLa dhasatuM hatuM. A pracalDa timirathI vAraMvAra parAjita thayela nizAnAtha paNa tenA Agamana agAu ja palAyana karI gayo hato. kSaNamAtra camakIne vijaLI paNa bhaya pAmI potAnA svAmInI gAdamAM chupAI jatI hatI. eka Aditya sivAya anya koI tene dUra karavA samartha na hatuM. te bihAmaNuM akAranI bhayaMkaratA vadhAravAmAM kALIcaudaza madadagAra banI hatI. A mAsanI e kRSNa Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 185 : caturdazInA timiraneA lAbha levA bhUta-preta-vyantarA paNa cAlI nIkaLyA hatA. divase paNa bhayajanaka evA eka smazAnamAM saMbhaLAtu ke rAtrie tyAM bhUta bhame che, pizAcA rAsa rame che ne mAnavane bharakhI jAya che. e ja smazAnanA zUnya mArge eka kALA mAthAnA mAnavI ekalA cAlI nIkaLyA che. te paNa divase nahiM, rAte. tenI sAthe pazunuM mAMsa ne dirA che. tenA karamAM tIkSNa dhAravALI taravAra che. magajamAM mattunI mastI che. ghenagherAM lAlacALa tenA lAcana che. kALI caudazanI bhISaNa rAta tene smazAnamAM pasAra karavAnI che. bhIti ne bhayanA sAmrAjyamAM rahIne te bannene bhagADavAnA che. smazAnamAM madhyarAtrie, mAtRtarpaNu karavAnA tene Adeza maLela che. bhUta-preteAne bali ApI khuza karavAne teNe hukama uThAvyA che. sAMja paDIne te cAlI nIkaLyeA. tenI cAlavAnI Dhaba evI hatI ke tene jotAM ja bhalAbhalA gabharAi jAya. anukrame cAlatAM cAlatAM mAga vaTAvI te nagarathI dUra-sudUra jyAM cakaluM paNa pharakatu na hatu evA smazAnamAM AvI paheAMce. smazAnanI eka tarapha khaLakhaLa khaLakhaLa karatI nadI vahI rahI hatI. tenA UchaLatA pravAha AjubAju vadhelA UMcA UMcA bhekhaDA-nAnI meATI khINA-smazAnanI bhayaMkaratAmAM vadhAre karatA hatA. bIjI khAju gADha jaMgala patharAyela hatu. te smazAnamAM AvI teNe cAre tarapha najara pheravI. keTaleka sthaLe citAe haju zAnta thaI na hatI. temAMthI vakhatevakhata bhaDakA thatA ne zamI jatA. hADakA-khAparI vagere phuTavAnA avAjo vAravAra thatA hatA. tyAM teNe eka sthaLa pasaMda karyuM. kuMDALuM kADhIne tenI madhyamAM te beThA. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 188: nihnavavAda : samaya vadhate game tema tyAM vividha upadranI zaruAta thavA lAgI. ziyALavAM rovA lAgyAM. tenAM citkAro saMbhaLAvA lAgyA. jaMgalI pazu-pakSIonI cIcIyArI ne kIkIyArI thavA lAgI. kuMDALAnI cAre tarapha nAnA moTA bhaDakA thavA lAgyA. thoDo vakhata gaye eTalAmAM te kuMDALAthI thoDe dUra eka zyAma AkRti AvI ane teNe avAja karyo eTale cAre taraphathI nAnA moTA aneka AkAro tyAM ekaThA thaI gayA. teo bhegA maLI rAsa ramavA lAgyA. khI-khI karI hasavA lAgyA. nAcI kUdIne aTTahAsa karatA dhIre dhIre kuMDALA tarapha dhasavA lAgyA. najIkamAM AvI koI tADa jevA lAMbA lAMbA thavA lAgyA, to kaI pitAnuM zarIra pAchaLa pitAnA mULa sthAna sudhI vadhAravA lAgyA. temAMnA koI koI to bhaDako thaI kayAMya alopa thaI jatA. A sarva chatAM kuMDALAmAM beThele mAnavI jarI paNa gabharAyA vagara badhAne joI rahyo che. potAnI tarapha AvatA joIne teNe khoMkhAro khAdho, taiyAra thaye ne te sarva upara eka vedhaka daSTa pheMkI. tenA avAjathI ane dRSTithI badhA tarata ja cAlyA gayA. dUra jaI meTA meTA bhaDakA ne avAjo karavA lAgyA. ghaDI be ghaDI thaI nahi tyAM te te TeLuM pAchuM tyAM AvI pahoMcyuM. A vakhate to temanuM svarUpa ghaNuM ja bhayaMkara-bihAmAyuM hatuM. koIne mAthe moTA ziMgaDA hatA. koInI dA bahAra lAMbI lAMbI nIkaLI hatI. koInI AMkhonI kIkIo ghaDImAM UMdhI te ghaDImAM cattI thatI hatI ne temAMthI vicitra prakAza phelAto hato. koInA kapALamAMthI lAla lAla ne lIlo lIlo prakAza nIkaLato hato, keinA paga UMdhA hatA. koInA AMgaLA ne nakha khUba vadhelA hatA. ema aneka prakAranA vicitra Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 189: AkAravALA te TeLAmAM eka yuvatI chAtI phUTatI hatI ne bephATa rUdana karatI hatI. tenuM mAthuM khulyuM hatuM, tenA lAMbA lAMbA vALa TheTha pAnI sudhI pahoMcyA hatA. tenA zarIra para bArIka vastra hatA. roI roIne tenI AMkhe sUjhI gaI hatI. keI bacA-kaI bacAvo ema te bUma pADatI hatI. prathama te A kuMDALAmAM beThelA mANase te ToLAne A strIne choDI devA kahyuM ne tene rAjI karavA mATe mAMsa madirA ApavA mATe sUcavyuM. ToLuM paNa AnaMdamAM AvI gayuM. tALI pADavA lAgyuM. teNe mAMsa madirA ApyA. TeLAe te laI lIdhA paNa strIne choDI nahi. kuMDALAmAM rahele mANasa krodhe bharAye. teNe trADa pADI eka barachIne ghA te TeLA tarapha karyo. jenA hAthamAM strI hatI tenA tarapha te barachI AvI. te khasI gaye chatAM tenA hAthe jarI IjA thaI ne hAthamAMthI strI chUTI gaI. strI dhaba daIne nIce paDI ne paDatAMnI sAthe bhaDako thaI gaI. TeluM vikharAI gayuM. ghaNe samaya gayo chatAM te cAre tarapha cakora najara pheravato TaTTAra beThe hato. pharI e kALA AkAra na Ave te mATe kuMDALAnI pharatuM kAMIka chAMTI, kAMIka jApa gaNa te svastha thaye. ema karatA madhya rAtri vItI gaI. AkAzamAM azvinI nakSatra paNa pazcima tarapha DhaLavA lAgyuM. " pAchalI rAte pizAcanuM baLa ghaTI jAya che " e kathananA saMskAre teNe zAnti anubhavI. tene lAgyuM have koI A tarapha pharakaze nahiM. atyAra sudhInA zramathI te paNa bhUkhyo thayA hatA. baLi detAM vayuM hatuM te teNe AragyuM ne svastha thaye. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 190 : nihna vivAda : prabhAta thayuM. kapaDA khaMkherIne te UDyo. vijetAnI Dhabe cAlato gAmamAM Avyo. nhAI dhoI taiyAra thaIne te rAjasabhAmAM gaye. dIvALIno divasa hato rAjasabhA cikkAra bharAyela hatI. ucita Asane badhA beThA hatA. rAjA aneka bheTa Apato ne svIkArato hato. prasaMga Avyo eTale zivabhUtine rAjAe khUba satkAryo, sanmAnyA ne sAbAzI ApI kahyuM. zivabhUti ! tuM kharekhara saharAmalla che. mArA kaLAkuzaLa mANasa paNa tArI AgaLa hArI gayA. tArI bahAdUrI pAse DarAvavA mATe karelA temanA sarva prayatna niSphaLa nIvaDyA. kALI caudazanI gamagIna rAtri te ekalA smazAnamAM pasAra karI. tArA remamAM paNa bhayane saMcAra na thaye e sAmAnya vAta nathI. tuM ahiM rahe. mArA rAjyanI sevA kara ne jIvanane sukhI banAva. tArA jevAnI rAjyane jarUra che." "mahArAja ! Apa jevA pratApI puruSo jyAM rAjya karatA hoya tyAM prajAne bhaya kema hoya? na ja hoya. ApanI kRpA che to huM paNa nekIthI rAjyanI sevA karavA taiyAra chuM. mArA yogya je koI kAryanI A5 AjJA pharamAvaze te A sevaka prANanI paNa paravA karyA vagara pAra pADaze. " e pramANe pratyuttara vALI, namana karI, zivabhUti pitAne sthAne beThe. vaLatI prabhAtathI teNe rAjyamAM sArA adhikArakALI nokarI svIkArI lIdhI. (2) mathurAne vijaya ne svachandatA rathavIrapurane rAjA bahu balavALo na hato paNa tenI WWW.jainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUtiH : 191 : mahatvAkAMkSA jabarI hatI. tenI rAjyavistAra vadhAravAnI tIvra abhilASAne kAraNe AjubAjunA sImADAnA rAjAo sAvadhAna rahetA. avAranavAra nAnA moTA yuddho cAlu ja rahetA. sahastramala zivabhUti je sAhasika ddho maLyA pachI rAjAnI AkAMkSA vizeSa sateja banI hatI. ekadA te rAjAe sainikone AjJA karI ke "jAva, mathurA upara caDhAI karo" sainikoe taiyArI karI mathurAnA vijaya mATe prayANa karyuM. amuka dUra gayA pachI sarve aTakI gayA ne vicAra karavA lAgyA ke "kaI mathurA jItavI?" eke kahyuM- ahiM najIkamAM nAnI mathurA che, tenA upara hallo karIe; kAraNa ke mahArAjAe sAmAnyapaNe mathurA jItavAnuM kahyuM che. amuka ja mathurA evuM spaSTIkaraNa karyuM nathI. bIjAe kahyuM- sAcI vAta che. pAMDu mathurA jItavI sahelI nathI. tyAMnuM sainya baLavAna ane keLavAyeluM che. A nAnI mathurAmAM phAvIzuM to pachI tyAMne vicAra! e pramANe vicAra cAlato hato tyAM zivabhUtie AvIne kahyuM ke -"kema aTakI gayA che ? zuM vicAra kare che ?" sainikoe jaNAvyuM"mathurA jItavA nikaLyA chIe to kaI mathurA jItavI tenI vAta cAle che. eka sAthe be to jItI zakAya nahiM. temAM paNa pAMDu mathurA jItavI e bAbAnA khela nathI, mATe nAnI mathurA tarapha javAnuM nakakI karIe chIe." " tame evA nirbala vicAra kema karo cho? mANasa dhAre te karI zake che. ApaNe pAMDumathurAne kema pahoMcI na zakIe?" zivabhUtie jaNAvyuM. tamAruM kahevuM barAbara che paNa baLIyA sAthe bAtha Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijJavavAda : : 192 : bhIDatA pahelAM ApaNe ApaNI tAkAta te jovI joie ne ! kayAM ApaNe muThIbhara mANaso ne kayAM te ? tenI pAse navanavI jAtanA zasro che. zu jANI joine tyAM maravA javuM? " sainikAe sUcavyu. ,, te " tamArI AvI sattvahIna vAtA mane pasaMda nathI. sAMbhaLavA mAgatA nathI. ApaNe eThAM chIe, ApaNI pAse sAdhana nathI, khaLa nathI vagere nirmAlya vAta che. mAdhAbhAre eka mANusa hajArAne bhAre paDe che mATe taiyAra thai jAva, ApaNe bannene jItIzuM. cAlA kUca karI. " zivabhUtie paDakAyuM. "" : sainikAe vaLI pUchyu ke " tame kaheA aa paNa te bane kevI rIte ? vicAra karIne pagalu bharIe teA pAchu pharavu' na paDe, sAhasa karIne pastAvA karatA dhIre dhIre AgaLa vadhavuM e vyavahAru che. eTale eka sAthe banne mathurAne jItavI e azakaya che. " " tamArI vyavahAru vAte tamArI pAse rahevA dyo. mAruM tenuM kAma nathI. jAva tame nAnI mathurA tarapha prayANa kare. huM pAMDumathurA jauM chuM. " zivabhUtie spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM ne sainya AgaLa vadhyuM. * * * pAMDu mathurA pahADI pradezamAM vasI hatI. zivabhUtie te pradezane tapAsI lIdheA ne eka vikaTa sthaLe peAtAne a jamAnyA. dhIre dhIre lAga joine te mathurAnI AsapAsanA pradezane vaza karate gayeA. lUMTa karI. dhADa pADI sabaLa banate cAlyA. A kAma te evI rIte karatA ke mathurAmAM tenI jANu gabhIrapaNe pahoMcatI nahi. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 193 : pitAnA baLa upara mustAka thayelI mathurA pramAdamAM paDI hatI. aneka zatruone pAchA pADyA badala mathurAnA sainike madamasta banyA hatA. vijayanA ghenamAM DolatI mathurA nizcitapaNa ezaArAmamAM mazagUla hatI. zivabhUtie A sarva jANI lIdhuM. ekadA avasara joIne te che DA siMnya sAthe mathurA upara trATakyo. acAnaka halAthI mathurAnA kuzala laDavaiyAo paNa gabharAI gayA. senyAmAM nAsabhAga thavA lAgI. maraNIyA banelA zivabhUtie sahelAIthI mathurAne kabajo meLa. vijaya varI, sattA sthApI, ta rathavIrapura tarapha pAcho vaLe. rathavIrapuranA rAjAe zivabhUtinA A parAkramanI vAta sAMbhaLI tyAre te khUba khuza thayo. meTI mathurA-pAMDu mathurA potAnA kabajAmAM Avaze te to teNe svamAmAM ya nahotuM dhAryuM. te kaya sahelAIthI patAvIne Avela zivabhUtine rAjAe A barapUrvaka purapraveza karAvyuM, khUba sanmAnathI navA. moTo ilakAba a ne kahyuM : * "zivabhUti ! tArI A bahAdurI ne kArya kuzalatAthI huM tArA upara prasanna thaye chuM. tuM je joIe te mAMgI le, tAre je IchA hoya te ApavA huM khuza chuM." " mahArAja ! ApanI kRpAdRSTi e mAre mana sarvasva che. bAkI mArA A vijayanI prApti mane maLe ne huM svasthapaNe-svataMtrapaNe pravRtti karI zakuM. mArI pravRttimAM mane koI rokaTeka na kare eTaluM Apa karo, e ja mArI IcchA che. A zivabhUtie pitAnI IcchA jaNAvI. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 194: nitaMvavAda : - " jA tuM je laI Avela che te tane bakSIsa karavAmAM Ave che. ne tane yatheccha viharavAnI chUTa ApavAmAM Ave che." rAjAe tenI banne mAMgaNI svIkArI. mathurAnI Avakane bhegavatA zivabhUti svasthapaNe vihare che ne divase pasAra kare che. ( 3 ) mAtAnI Takora ne mAnahAni svachanda e bhUrI cIja che. svarachandathI idranA unmAda, bekAbU bane che. svacchandIne kAryakAryane viveka raheto nathI. te pitAnI javAbadArInuM bhAna gumAvI bese che. tene eka evuM mithyA gumAna hoya che ke mane koI rokanAra nathI. huM game tema karI zakuM chuM. zivabhUtine maLela svacchadatA tevA ja prakAranI hatI. manaphAvatuM vartana karavAnI chUTa meLavyA pachI tenuM jIvana atizaya aniyamita banyuM hatuM. na to tenA khAvA-pIvAnA DekANAM hatA ke na hatA besavA sUvAnA kekANa. samaya e samaye te ghera Avato ne DAghaNuM utpAta macAvI cAlyA jatA. tenA gharamAM teo traNa jaNA mukhyatve hatAM. eka te pAta. bIjI tenI mAtA ne trIjI tenI kuLavatI khAnadAna patnI. pitAnA game tevA svAmIne te satI strI deva mAnI ArAdhatI. rAtrie te game tyAre koI vakhata bAra vAge te koI vakhata be vAge Ave tyAM sudhI te tenI pratIkSA karatI- rAha jotI besI rahetI. tenuM dhyAna dharatI. jina paNa karatI nahiM. svAmIne jamADIne jamatI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 195 : svachaMde caDelA svAmIne A sAdavI strInI sevAnI koIpaNa kiMmata na hatI. dhamadhamATa karate te Avato, strIne dhamakAvate, kAMI paNa bhUla thAya to mArato ne cAlyA jato. e pramANe tenA ane tenA kuTumbanA divase pasAra thatA hatA. dinAnudina zivabhUtimAM eka pachI eka durgaNa ghara karatA jatA hatA. madirApAna ne cUta khelana to tenA jIvanasAthI banyA hatA. svacchaje tenuM patana karAvyuM hatuM. zivabhUtinI patnIe paraNyA pahelAM-kumArI avasthAmAM zivabhUtinA bahAdUrI-sAhasikatA vagere sAMbhaLyA hatAM, tethI teNe potAnA jIvananI bahAra mANavAnA keDa sevyA hatA, aneka abhilASe vicAryA hatA, AzAnA havAI mahela caDyA hatA; paNa paraNyA pachI-sAsare AvyA bAda badhuM ya AthamI gayuM. mananI manamAM ja rahI gaI. svAmIne sneha e zuM cIja che? teno anubhava paNa tene jhAMjhavAnA jaLa je jaNa. e sarva chatAM te strI abaLA pitAnI pharaja adA karavAmAM cUkatI nahiM e gajaba hato. svAmInI prasannatA prApta karavA, tene rAjI rAkhavA te strIe potAnuM zarIra nIcavI nAMkhyuM hatuM. ekadA te strI vacce badalatI hatI-paheratI hatI. tenI kAyA khulI hatI. sAme cheDe ja dUra tenI sAsu beThI hatI. tenI najara pitAnI putravadhU para paDI. sukkala lakaDI jevuM tenuM zarIra zivabhUtinI mAtAe joyuM. te vicAramAM paDI gaI. A zuM? teNe potAnI putravadhUne pAse bolAvI besArIne pUchayuM : "putrI ! dhanadhAnyathI bharapUra A gharamAM zenI khoTa che ke tAruM zarIra ATaluM badhuM kSINa ne durbala thayeluM jaNAya che? Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 196 : nitavavAda : prathama to sAruM hatuM, have zuM che ? zuM tane kaI vyAdhi-roga thaye che? zuM koI taraphathI koI du:kha paDe che? kaI jAtanI cintA vaLagI che? che zuM? je hoya te jaNAva-vAta kare te tene upAya thAya. zaramAvAnI koI jarUra nathI. "zaramAya te karamAya" mATe ja hoya te kahe. ahi mane tuM vAta nahi kare te kahIza kone ? ahiM tAre bIjuM che koNa?" ATale divase pitAnI sAsunA AvA snehALa vacano-putrI jevuM sAdhanasukhadu:khanA prazno sAMbhaLI tenuM hRdaya bharAI AvyuM. te raDI paDI. tene potAnI sAsu Aja anupama bhAsI. te kAMI belI zakI nahiM. tene raDatI joIne tenI sAsue tenA duHkhanuM koI gaMbhIra kAraNa kalayuM. tene vadhu pAse kheMcI, godamAM lIdhI. vAMse hAtha phera ne vaLI pUchayuM-"bahena ! evuM te tAre mAthe zuM che? ke tuM kAMI kahetI nathI. Ama royA kare che. spaSTa vAta karamArI pAse kaMIpaNa chAnuM rAkhavAnuM kAraNa nathI." - te zAnta thaI. ghaNA divasanuM bharAyela duHkha teNe potAnI mAtA samAna sAsu pAse ThalavyuM. teNe jaNAvyuM-- "mAtAjI! Apane huM zuM kahuM? ahiM mane khAvApIvAnI, paheravA oDhavAnI koI jAtanI khAmI nathI. kAmane e je nathI ke mAre divasa rAta tene DharaDe karavuM paDe. ApanA putranA prabhAvathI mArI sAme kaI UMcI AMkha karI joI zake evuM paNa nathI. paNa tethI zuM? Apa eka strI cho eTale samajI zako ke strIhRdayane zuM joIe. ApanA putranA prema vagaranA duniyAnA rAjyane huM zuM karuM? mArA keI moTA pApa svAmInA sanehathI huM taddana vaMcita rahI chuM. eka santAna paNa hota to tenA para mAruM mana Tharata. tene joIne ramADIne Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 197 : rAjI thAta; paNa te paNa nathI. pUrNimAnA candranI pratIkSA karatI kumudinInI mAphaka huM rAtrie temanI rAha joine rahuM chuM tyAre adhArIyAnA antima divaseAnA khaMDita candra jevA temanu pAchalI rAte Agamana thAya che ne asta thatAM vAra lAgatI nathI. koi koi vakhata te sUrya samA pracaMDa-tIkSNa kiraNa pheMkI ane karamAve che. bhUkha tarasa sahana karatI tapasvinI samI huM teozanA pUrNa candra banI mArA para sudhA varasAve eTaluM ja IcchuM chuM. dinarAta e ja cintavuM chu. amaiMne prasanna karavA koi paNa jAtanI bhUla karatI nathI. sevAmAM khaDe page rahuM chuM. mArI andaranI A vedanAe mane zoSI che. mArI kSINatAnuM kAraNa e eka ja che. ' putravadhu pAsethI pAtAnA putranI AvI viSama paristhiti jANI zivabhUti upara tenI mAtAne atyanta rASa upajyuM. teNe potAnI vahune AzvAsana ApyuM ne kahyuM-- * putrI ! tuM cintA na kara. Aje rAtre huM tene ThekANe lAvI daIza. Aje tAre jAgavAnI jarUra nathI, huM jAgIza. bAraNA huM UghADIza. tuM nIrAMte sUi ja, mane khabara nahi ke vAta ATalI hada sudhI pahoMcI che. ThIka have tenI vAta !" * hai aura eka dAva khelIyejI, kayA Dera hAtI hai ? abI nA bAra phI bA huM. nasA utara gayA hai tA lIjIe lahejata jarA zarAbathI janAba ! ' ,, ane kaDI eka khelADIe zivabhUtine jUgAranA raMgamAM lIdhA. madirAnI mastImAM caDAvyA. gharanuM bhAna bhUlAvyuM. rAtane divasa samajAAA. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 198 : nihnavavAda : rAtrinA be vAgyA eTale jIgAramAM keTalIye hArajIta karI. zamita banI te ghara tarapha cAlyA. mada jharatAM gajanI mAphaka DAlatA, gheghuranayane te ghera pahoMcyA. sudara AlizAna tenuM ghara hatuM. gharane chAje tevI gharamAM gRhiNI hatI. chatAM tene te gamatuM na hatuM. tene te nAnuM gamatuM kAraNake tene vyasana gamatA hatA. vyasana gharamAM na hatA; te bahAra hatAM. vyasanathI te vita thayA hatA. gharamAM saMskRti hatI, vikRtI na hatI. gharamAM pagAra hatA, vikAra na hatA. eTale ja vikArena vaza thayela te gharamAM ba6 TakatA nahiM. vikAranI zodhamAM te bahAra bhaTakatA. tene bahAra vikAra maLatA ne te rAjI thatA. na chUTake ta ghera AvatA na Aye te cAle . te ghera Avya, bahAra ATalA upara dhArI vidhAna lIdhI ne pachI bAraNuM kholavA mATe sAMkaLa khakhaDAvI, paNa bAraNuM UghaDyA nahiM. teNe pharI thI sAMkaLa khakhaDAvIna bUma mArI. " zuM koI sAMbhaLatuM nathI ! badhAM bakarA hA? bahAra huM kyArane UbhuM chuM ne bAraNuM kema khelatA nathI ?" avAja andara paho, chatAM bAraNA tA baMdha ja rahyA adarathI javAba maLe. " koNa che tuM ? ATaluM badhuM tuM konA jore bole che ? rAta AkhI rakhaDI bhaTakIne atyAre ahiM Ama cAlyA Ave che, te zarama nathI AvatI ! rAja ne roja tArI rAha joI besI rahevA ke navaruM che? bezarama ! kulAMgAra ! tane gharanuM ke kulanuM ya bhAna nathI. jA ! cAlyo jA ! jyAM For PHY Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 199 : khAraNA UghADA hAya tyAM paDyo raheje. Aje bAraNAM nahiM UghaDe. ahiM AvavuM hAya te| . maryAdApUrvaka ATha vAgyAnI andara AvI jaje. nassi te bhasyA karaje, zivabhUtinI mAtAe rASamAM ne rASamAM tene sakhata saMbhaLAvI dIdhuM. svacchandamAM ucharelA zivabhUtie Aja sudhI koinI Takara paNa sAMbhaLelI nahiM. Aja tene potAnI mAtAnA vacana tIkSNa marmavedhI khANa jevA lAgyA. peAtAnu svamAna ghavAtu lAgyuM. jenI pravRttine khUda rAjA paNa aTakAvatA nathI tene mAtAne upAlaMbha asahya jaNAyA. javAba ApyA vagara ja te tyAMthI cAlI nIkaLyA. mAnahAninI vedanAe tenA jIvanamAM parivartana javyuM. parAdhIna jIvananA hetubhUta saMsAra upara kaTALe upajyA. AgArathI-gRhavAsathI udvigna thaI teNe peAtAnA rAha pheravavAne nizcaya karyo. gharane cheDI te mArga upara AvyeA. dhUnamAM ne dhUnamAM te rastA kApavA lAgyA. ( 4 ) dIkSAgrahaNa ne ratnakaskhalanI prApti yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI // yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH // ajJAnI AtmAnI je rAtri che temAM sayamI jAge che, jyAM ajJAnIe jAge che te jJAnI-jJAnaleAcanathI vizvane vileAkatA munine rAtrI che. A uktine yathArtha caritArtha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 200 : nihavavAda: karAvatA, meha muMjhAyelAne nahiM sUjhatA muktimArgamAM vicaranArA, mAyAnI majA mANatA mANasanA saMsArane AdhAra mAnI tethI dUra dUra rahenArA munio rathavIrapuranI bahAra AvelA dIpaka nAmanA udyAnamAM virAjatA hatA. pUjya AcAryazrI AryaSNusUrijI mahArAjanA zAsananuM pAlana karatAM munio rAtrino tRtIya prahara pUrNa thavA AvyuM eTale zayanano tyAga karI, Avazyaka vidhividhAnamAM niyukta thayA. keTalAeka gadhrAhI munie yogavidhAno karatA hatA. koi dhyAnastha rahI AtmacintanamAM masta hatA. keI kA tsargamAM sthira rahyA hatA. koI mALA pheravI jApa karatA hatA. rAtrinA nIrava vAtAvaraNamAM munionA pavitra kriyAkAMDenI puNyaprabhA cAre tarapha prasaratI udyAnanA aNue aNune zAnti ane bhavyatA arpatI hatI. zivabhUti-mAtAthI tiraskAra pAmele zivabhUti dhIre dhIre mArge AgaLa cAlyA. UghADA dvAranI zodhamAM te AgaLa vadhyuM. jagat nidrAmAM hatuM. jagat bhayamAM hatuM. bhavabhayathI bhIta AtmAonA bAraNuM baMdha hatA. te jagatane bhayamAM ja choDI zivabhUti dIpaka udyAnamAM AvI pahoMce. zama-zaktinA divya vAtAvaraNathI mahekatA udyAnamAM paga mUkatAM ja teNe zAnti anubhavI, tene ukaLATa zamI gaye. zAntinA sAmrAjyamAM AgaLa vadhato te aNagArono jyAM vAsa hato tyAM jaI pahoMcyA. tyAM bAraNuM khulA havi, baMdha na hatAM. upAzrayanA dvAra AThe pahora, sAThe ghaDI, covIse kalAka UghADAM ja rahe che. tyAM bhIti jevuM kAMI nathI hotuM ke baMdha karavA paDe. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 201 : zivabhUti tyAM pahoMce. upAzrayanI madhyamAM ja virAjelA AcArya mahArAjazrInA darzana karyA. teo pUjyazrInA caraNamAM namana karI mastaka jhukAvI te tyAM beThe. AcArya mahArAje tene dharmopadeza Ape. zivabhUtie teo pUjyazrInA madhura vacane hRdayamAM utAryA. anta:karaNamAM ajavALuM thatuM hoya tema teNe anubhavyuM. tene zaktine sAco rAha sAdhudharmamAM ja samajAye. saMyama svIkAravAnI tene vRtti thaI. pitAnA jIvanane TUMkamAM jaNAvI teNe pUjya mahArAjazrIne kahyuM-vinati karI: bhagavan! mane saMyama ApI ApanI chAyAmAM rAkhemAre uddhAra karo." bhadra! Ama AvezamAM dIkSA levA karatAM tuM samartha che eTale tArA svajanene samajAvIne Ava, tArA svajanenI sahamatithI saMyama laIza to sarvanI zobhAmAM abhivRddhi thaze." AcArya mahArAjazrIe samajutithI kArya karavA kahyuM. manasvI zivabhUti pharI ghare jAya ne svajanone samajAve e zakya na hatuM. teNe tyAM ne tyAM svayaM leca karI veSa dhAraNa karyo. AcArya mahArAje vicAyuM: have zuM ? A kRtyanI javAbadArI ApaNuM upara ja AvazemATe have tenuM pAlana karavuM ja ucita che. vidhividhAna karAvI rAjyamAnya che eTale kadAca upadrava thAya ema vicArI zIvra tyAMthI vihAra karI gayA. uparanA prasaMgane varSo vItI gayAM. zivabhUti muni aneka zAstronuM adhyayana karI vidvAn banyA hatA. janatAne sArI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 202 : nivavAda : rIte samajAvI zakavAnI temaNe tAkAta keLavI hatI. vyAkhyAna ApI lekenuM AkarSaNa karavAnuM sAmarthya prApta karyuM hatuM. mANaso para temane prabhAva paDatuM. temanI zaktinI khyAti comera prasAra pAmI hatI. rathavIrapuranA rAjA ne prajA ane temanI nAmanAthI gaurava anubhavatA hatA, ane cirasamaya thayo eTale zivabhUtine rathavIrapuramAM lAvavA mATe bhAvanA sevatA hatA. rAjA ane prajAnI bhAvabharI vijJaptithI pUjyAcArya mahArAjazrI sAthe zivabhUti muni rathavIrapura padhAryA. janatAe sAro satkAra karyo. temanI dezanAthI sarve raMjita thayA. dinAnudina tyAM dharmabhAvanA-bhakti ne puNya kAryo vadhate utsAha thavA lAgyA. ekadA rAjAe zivabhUti munine-karmacUra jevA ja dharmazara nIkaLela che vagere vacane pUrvaka prazaMsA karI premapUrvaka eka mahAmUlI ratnakaMbala vaherAvIne pitAnI bhakti vyakta karI. zivabhUtie bhAvapUrvaka te kambalane svIkAra karyo. kambalanI prApti pachI zivabhUtinA ahaMndu ane mamatva vadhyA. chUpAIne rahelI e jeDalIe temanA hRdaya upara kabajo meLavyuM. pitAnA upara eka samrATane keTale nehabhAva che tenA pratIka tarIke bahumUlya te kambalane kSaNa paNa teo vegaLI mUkatA nahiM. rAtrie vIMTIyAmAM vIMTALI mastaka nIce ja rAkhatA. ratnakambale temanA jIvanadhyeyamAM-saMyamamArgamAM parivartananA bI vAvyA; kharekhara mAyAnI mAyA akaLa che. mamatava tyAga mATe AcArya mahArAjazrInuM samajAvavuM ne zivabhUtinuM vimArgagamana Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhU tiH : 203 : AcArya mahArAjazrIe jyAre jANyuM ke rathavIrapuranA rAjAe zivabhUtine eka bahumUlya ratnakaMbala vaherAvI che, ne zivabhUtie teno pitAne pUchayA sivAya svIkAra karyo che tyAre teozrInA hadayamAM zivabhUtinA adhaHpatananI eka AzaMkA jamIne zamI gaI. zivabhUti jyAre vandana karavA mATe AvyA tyAre pUjyazrIe temane kahyuM zivabhUti ! ApaNe nigraMtha munio kahevAIe. ApaNane AvI ratnakambala jevI mahAmUlI vastu grahaNa karavI kape nahiM. te vastuo mamatvotpAdaka che. tethI mUccha janma che. mUrachathI paMcama mahAvratanI virAdhanA thAya che. tevI cIjonI sAcavaNI mATe kALajI rAkhavI paDe che. ghaDI paNa reDhI mUkIne jatA jIva cAlato nathI. jJAnadhyAnamAM tethI vikSepa pahoMce che. mATe tene tuM zIdhra tyajI de." "gurumahArAja ! ApanuM kahevuM yathArtha che paNa mahArAjAe prasanna thaI premapUrvaka bhakti darzAvIne A kambala vaherAvI che. tevA mahAna rAjAo munio upara Ave anurAga dharAve che te prasiddhithI janatA AhaMta dharmamAM vizeSe joDAya e udezathI meM te svIkArI che ne huM tene sAcavuM chuM; kAraNa ke tevA pratIko lAmbA kALa sudhI rahe to vadhAre sAruM." zivabhUtie samAdhAna karyuM. tane moha ke mamatva nathI e kahevA mAtrathI kema manAya? e vastuo ja mamatvajanaka che. Aja nahiM te kAla temAM mUrachI jame. ApaNane e zebhe ja nahiM; mATe tAre te chaDI devI joIe." gurumahArAjazrIe pharI kahyuM. 3 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 204 H nitavavAda : zivabhUtinA hRdayamAM kAMbaLa pratye mamatva prakaTI cUkayuM hatuM. eTale gurumahArAjazrIne kaMI paNa uttara ApyA sivAya te pitAne Asane AvyA. eka bAju duSkara kAmaLane tyAga ane bIjI bAju gurumahArAjazrIne nirdeza. e benI vacce temanuM citta jhelA khAvA lAgyuM. sUDI vacce sopArI jevI paristhitimAM te mUkAyA. zivabhUtinA gayA bAda, AcArya mahArAjazrIe vicAryuM ke A eka sAdhune AvI kiMmatI kAmaLa rAkhavAnI chUTa ApavAthI bIjA munio paNa tenuM anukaraNa karI kimatI vastuo rAkhatA thaI jaze, ne e rIte aparigrahI gaNutA munio dhIre dhIre parigrahane vaza thaI patana pAmaze. laMgoTI letA bAvAnI mAphaka ja jALa vadhArI mUkaze. evuM na bane mATe prathamathI ja A aTakAvavuM joIe. eka vakhata zivabhUti bahAra gayA hatA tyAre AcArya mahArAjazrIe tenuM vIMTIyuM maMgAvyuM. temAMthI ratnakambala kADhIne tenA AsanIyA karI sAdhuone vAparavA ApI dIdhA. zivabhUti AvyA tyAre temane e vAtanI khabara paDI. manamAM ne manamAM te samasamI gayAM. kAMI paNa bolI zakayAM nahiM. AgamanuM adhyayana cAlatuM hatuM. zivabhUti paNa paThanapAThanamAM rasa jAmela hevAthI adayayana-cintana-manana karatAM hatAM paNa temanA manamAMthI kAmalane mATe banela prasaMga khasatuM na hatuM. guru mahArAjazrI apramattabhAve ziSyAne zAstronA rahasya samajAvatA hatA. ekadA AgamamAM jinakalpanuM varNana AvyuM. vizada rIte AcArya mahArAje te kaha5nuM nirvacana karyuM. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 205 : te kapanI maryAdA A pramANe che- saMyamamAM daDhatA-sahanazIlatA keLavAyA bAda, sthaviraka9pamAM sthiratA prApta karyA pachI-sAmAyika saMyama ane do pasthApana cAritra pariNamyA pachI keTalAeka mahAparAkramI puruSa, prathama saMghayaNa-vArASabhanArAca zarIra dhAraNa karanArA munio parihAravizuddha cAritrane anubhava karI jinakalpane Acare che, jinaka95nuM AcaraNa aneka prakAre ArAdhavAmAM Ave che. keTalAka upAdhi pAtra vagere upakaraNa rAkhe che ne keTalAeka sava sva tyAga kare che. upAdhi pAtra vagere rAkhanArAnA ATha prakAra che. 1. (1) rajoharaNa-(e), (2) muhapatti, (3) pAtra. (4) pAtrabandhana, (5) pAtrasthApana, (6) pAtrakesarikA, (paMjaNI) (7) pallAM, (8) gucachAM, (9) pAtraniga, ne ( 10-11-12) traNa kapaDAM ema bAra upakaraNa rAkhanAra. 2. traNa kapaDAne badale be kapaDA rAkhe te 11 upakaraNadhArI, 3. eka ja kapaDe rAkhe te 10 upakaraNavALA. 4. kapaDAM sivAyanuM sarva rAkhe te 8 upakaraNavALA. 5. 3 kapaDAM, Aghe ne muhapatti eTaluM ja rAkhe ne pAtrA vagere na rAkhe te pAMca upakaraNadhArI. 6. be kapaDAM ne Aghe muhapatti rAkhe te 4 upakaraNavALA. 7. eka ja kapaDA ne Aghe muhapatti rAkhe te 3 upakaraNavALA. 8. phakta e muhapatti ja rAkhe te be upakaraNavALA. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 206 : nivavAda: A ATha prakAranA upakaraNadhArI ane upakaraNa vagaranA navamA e nave jinakapI munio acala dhairyavALA hoya che. temane ochAmAM ochuM nyUna nava pUrvanuM jJAna hoya che. atula sahiSNutA hoya che. game te vyAdhine teo upacAra karAvatA nathI. zuddha AhAra na maLe to cha-cha mahinAnA upavAsa kare, zuddha sthaMDila prApta na thAya to cha-cha mAsa sudhI nihArane rokI rAkhe. pitAnA AtmAnuM ja zreyaH sAdhavuM e eka ja nirdhAra hoya che, tethI teo keIne dIkSA ApatA nathI. janatA samakSa sabhAmAM vyAkhyAna detA nathI. phakta trIjA pahoramAM vihAra-gocarI vagere kare che. cothA praharanI zaruAtathI bIjA divasanA bIjA pahora sudhI kAussaga dhyAne ja rahe che. vanamAM ke nagaramAM, kAMTAmAM ke kAMkarAmAM game tyAM hoya te paNa the prahara bese ke turata ja tyAM ne tyAM kAusagga dhyAne sthira thaI jAya che. AcArya mahArAjazrIe jinakalpane samajAvIne kahyuM ke "e jinakalpa jakhkhasvAmIjI pachI viracheda gaye che. pUjyAya mahAgirijI mahArAje jinakalpanI tulanA karI hatI. AcArya mahArAjazrInuM kathana sAMbhaLI zivabhUti munie kahyuM "mahArAja ! huM jinakalpanuM AcaraNa karavA samartha chuM. mArAmAM game te sahana karavAnuM sAmarthya che. mAre mATe te kalpano viccheda nathI. vAstavika munimArga mane temAM ja samajAya che. AjathI huM A upakaraNa vagere sarvane tyAga karuM chuM." ema kahIne zivabhUti digambarapaNe gurumahArAja pAsethI cAlI nIkaLyA ne udyAnamAM kAusagapaNe rahyA. zivabhUtinI bahena uttarAe paNa dikSA grahaNa karI hatI. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti : : 207 : digambarapaNe zivabhUti rahyA che te jANI badhunehe uttarAe paNa vastrane tyAga karyo ne digambarA thaIne bhAInI pAchaLa gaI. gocarIne samaya thaye eTale uttarAe nagnapaNe ja nagaramAM gocarI mATe praveza karyo. tenuM rUpa apUrva hatuM. sabhyajana tene nagna joIne lAni anubhavavA lAgyA. kAmIjano kudaSTithI tene nIrakhavA lAgyA. te samaye chajAmAM beThelI eka vArAMganAe uttarAnI A sthiti ne tethI utpanna thatuM janatAnuM vAtAvaraNa nIhALyuM. gaNikAne lAgyuM ke AvI tapasvinIo nagna bhaTakaze to anartha thaze. vezyAo pratyenI lekonI abhiruci ochI thaI jaze. - gaNikA uparathI joI rahI che eTalAmAM uttarA nIcI daSTithI dhIre dhIre cAlatI te chajA nIce AvI tyAre gaNikAe uparathI eka vastra tenA upara nAkhyuM. dAsIne mokalIne vastra paherAvyuM. lajAnA bhArathI dabAyelI teNe AnAkAnI karatAM karatAM paNa svIkAryuM-paheryuM. gocarI laIne zivabhUti pAse jaIne teNe banela sarva banAva savistara kahI saMbhaLAvyo. zivabhUtie uttara ApatAM jaNAvyuM ke strIo nagna na rahI zake. tuM vastra rAkha. strIne saMpUrNa cAritra saMbhavatu ja nathI." bhAInI anumatithI uttarAe vastra rAkhavAnuM svIkAryuM. zivabhUtinI samajAvavAnI zakti sArI hatI eTale teNe be zaktivALA ziSyo karyA. FOT " Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 208: nihnavavAda : eka kauDinya ane bIjA koTTavIra. koMDinya e ja kudakundAcArya. te banenA aneka ziSe thayAM. e pramANe parasparA cAlI. Aja paNa te paraMparA cAlu ja che. e pramANe abhimAnI ne uddhata gRhastha jIvana jIvI, saMyama jIvanane anusarI, garvavaza digambara matanI mAnyatAnA bIjake vAvI, tenA prarUpaka banI zivabhUti ananta kALapravAhamAM taNAI gayA. niyuktikAre traNa gAthAmAM A hakIkata nIce pramANe jaNAvI chechvaassyaaii navuttarAI, taiA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa diThI, rahavIrapure samuppaNA che ? / rahavIrapuraM nagaraM, dIvagamujANamajakaNhe ya / sivabhUissuvahimmi, pucchA therANa kahaNA ya // 2 // boDiyasivabhUIo, boDiyaliGgassa hoi uppttii| korina koTTavIrA, paraMparAphAsamuppanA || 2 || Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa bIjI nayavAda [nihnavavAdamAM carcAyela vijyeA judA judA nayane AdhAre che. jemake jalie RjIsUtra nayane AdhAre kahevAyela vacanAne vyavahArathI samajavA prayatna karyAM te RjusUtrane apalApa karyA. A amitre RRjutranI mAnyatAnA mukhya karI kSaNika vAda svIkAryA. guptanI carcAmAM samabhirUddhanu kAMika svarUpa bhAga bhajavI gayu. eTale nihnavavAdane samajavAmAM nayAnuM jJAna khAsa agatyanuM che. sakSepamAM ahiM te jaNAvavAmAM Ave che. ] nayajJAnanI AvazyakatA vizvanA vyavahAra mAtramAM nayajJAnanI AvazyakatA rahe che. nayajJAna sivAya jo kAI paNa vicAraNA ke vyavahAra calAvavAmAM Ave te te vicAraNA yA vyavahAra peAtAnuM vAstavika phaLa utpanna karI zakatA nathI, eTaluM ja nahi paNa viparIta phaLa utpanna kare che, mATe nayajJAna dareke meLavavuM joie. nayanu sAmAnya svarUpa nayane sAmAnya rIte samajavA mATe ' DhAlanI e khAju 'vALuM dRSTAnta sArA prakAza pADe che, te A pramANe che. pUrvanA samayamAM zUravIratA mATe mATe bhAge rajaputa jAti 14 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 210 : nijJavavAda : vakhaNAtI, kAi paNa saMkaTa Ave te rajaputa peAtAnA prANa ApIne paNa te saMkaTanuM nivAraNa karate. eka gAma upara eka prasaMge keTalAeka lUMTArAoe lUMTa calAvI. eka rajapute peAtAnA prANanA bhoga ApIne te lUMTAruethI gAmane bacAvyu. gAmavALAoe tenA smaraNane mATe gAmane pAdare tenI smAraka pratikRti ( pALIyA ) banAvI ane te vIranA hAthamAM eka taravAra ane DhAla mUkyAM. te DhAlane e bAju hatI. lAkoe tenI eka bAju seAnAthI ne bIjI bAju rUpAthI rasAvI hatI. eka vakhate paradezI e musAphA te gAmane pAdare nIkaLyA. vIra rajaputanA smArakane joine banne tenA vakhANu karavA lAgyA. eke kahyu - dhanya che .vIrane ke jeNe parane mATe prANa pAtharyAM. "L 97 << bIjAe kahyu-" gAmane paNa dhanya che ke tenI kadara karI pALIye banAvce ke sadAne mATe tenuM nAma gavAyA ja kare. ' vaLI pahelAe kahyu- pALIyA tA banAvye paNa temAM tenI zUravIratAnI nizAnI tarIke taravAra ne DhAla AApyAM, te DhAla paNa sAdI nahiM rUpe raselI. kharekhara A gAmanA lAke kadaradAna che. ' bIjAe kahyu -" bhAi ! jo to kharA! ghenamAM ne ghenamAM kema bele che ? DhAla tA seAne raselI che ne tu rUpAnI kahe che. ' '"tu kAMi dhaturAkhaturA pIIne nathI Avyo ne ? ke tane dhALu bAstA jevuM paNa pILu phADIne barAbara ne eTale khabara je lAge che. jarA AMkha paDaze ... pelAe kahyu`. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 211 : ' dhaturA pIdhA haze tArA bApe ! tArI AMkhe ja puTalI che ke tane badhuM dhoLuM dhALu dekhAya che. nahi te cAkhu pILusenuM che te'ya khabara na paDe. khIjAe kahyuM. "" ema ne ema eka bIjA dheALA-pILAne mATe gALAgALI ne mArAmArI upara AvI gayA. gAmanA leAkeAne khabara paDI aTale teA AvyA ne DAhyA mANasoe te bannene samajAvyu ke-bhAi tame A gheADA upara rahyA rahyA laDe che| zAmATe ? jarA nIce utarIne eka bIjA DhAlanI bIjI khAju joi leA teA khabara paDe. tamArA bannenuM kahevuM satya che. A DhAlanI eka bAju sone rasI che ne bIjI bAju rUpe rasI che. laDatA pachI banne musAphAe joyu tyAre pAte nakAmA hatA te samajAyuM. peAtAnI mUrkhAine aphsosa karatA ne gAma vALAnI prazaMsA karatA cAlyA gayA. e pramANe jo koI paNa vastune ApaNe eka ja apekSAe samajIe ke kahIe eTalu ja nahiM paNu bIjI apekSAne virAdha karIe teA satya samajAya nahiM ne virAdha ja vadhI paDe. paNa jyAre bIcha apekSAne samajIe tyAre ja vastunu vAstavika svarUpa samajAya eTale--bIjI apekSAonA virAdha karyAM sivAya eka apekSAe vastune jAvI ke kahevI tenu nAma naya. nayanA vibhAga-- prazna-upara je nayanuM svarUpa samajAvyuM te naya zuM eka ja che ke aneka ? uttara--upara batAvyA pramANe naya apekSAne avalambe che. apekSA eka ja nathI hAtI, eTale naya eka nathI paNu Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 212 : nihnavavAda: aneka che. vaLI apekSA te vyaktidITha ne vacanadITha judI judI hoya che. e rIte jeTalI apekSAo che teTalA no che. je mATe vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che- 'jAvanto dhayaNapahA, tAvanto vA nayA visahAo / ' (athavA api zabdathI-jeTalA vacanavyavahAro che teTalA naya che.) prazna-e pramANe to na gaNatrI vagaranA thayAM, te te sarvanuM svarUpa-jJAna kaI rIte thaI zake ? uttara-je ke sarva nanuM saMpUrNa jJAna sarvajJa sivAya anyane na ja thaI zake, te paNa nAnuM svarUpa samajAya ane satya vyavahAra cAle mATe jJAnI bhagavaMtoe te sarva nAnI judI judI vahecaNa karIne teone mukhya sAta nayamAM samAveza karela che. eTale te sAta nayanuM svarUpa samajAyAthI nayanuM jJAna thaI zake che. prazna-te sAta naya kyA ? uttara-nagama, saMgraha. vyavahAra, jusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e pramANe te sAta no che. naigama naya prazna-te sAta nomAM prathama negama naya kone kahevAya ? uttara-nigama eTale leka athavA saMka95, temAMthI jenI utpatti che te nigama naya, athatu lekaprasiddha arthane svakAranAra naya te maigama naya che, athavA je nayanA vastune Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 213 : jANavAne mArga eka nathI paNa aneka che te naigama naya. A naya vastunA bedhamAM sAmAnya dharma ane vizeSa dharma ema banne dharmane pradhAna mAne che. prazna-A svarUpa spaSTa samajAya mATe koI udAharaNathI samajAve. uttara-A nayane mATe bhASyamAM traNa udAharaNa batAvyA che. eka nilayanuM, bIjuM prasthAnuM ne trIjuM gAmanuM, te A pramANe-- udAharaNuM paheluM : gharanuM-- keIne pUchavAmAM Ave ke tame kyAM raho che ? te te kahe ke lokamAM. lekamAM kyAM? to kahe madhya lakamAM. madhya lekamAM kyAM ? te kahe ke jambudvIpamAM ja, ema ne ema bharatakSetramAM, madhyakhaMDamAM, hindustAnamAM, gUjarAtamAM, suratamAM, gopIpurAmAM, pauSadhazAlAmAM, ne chevaTe mAre AtmA che teTalA pradezamAM. A sarva prakArauttaro naigama nayane AzrayIne che. te yathArtha che. temAM pUrva-pUrva vAkyo uttara-uttara vAnI apekSAe sAmAnya dharmane Azraya kare che. udAharaNa bIju : prasthakanuM - koI suthAra jaMgalamAM jate hoya, ne mArgamAM tene koI pUche ke zuM levA jAva cho ? tyAre te kahe ke prasthaka levA jauM 1. ravitti jo jo ghA taiyAmaH taikAmane badale nAma e pramANe samAsamAM je ja ne lopa thayela che te vyAkaraNanA pRSodarAdi gaNane AdhAre che. 2. prasthaka-eTale lAkaDAnuM dhAnya mApavAnuM mApavizeSa. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 214 nitavavAda: chuM. jaMgalamAM jaIne lAkaDuM kApato hoya tyAre pUche che ke zuM kApe che? te kahe ke prasthaka kApuM chuM. lAkaDuM laIne ghara tarapha Avato hoya ne pUche ke zuM lAvyA ? te kahe ke prasthaka lA. chevaTe prasthakane AkAra banAvatAM paNa prasthaka kahe ne banyA pachI paNa praka kahe. ahi, suthAra je lAkaDAne cIratAM, chelatAM, ghaDatAM, ema sarva kArya karatAM prasthaka zabdathI saMbodhe che te paNa nigama nayane AzrayIne yathArtha che. A udAharaNamAM vizeSanI pradhAnatA che. udAharaNa trIju gAmanuM- keTalAeka musApharo musApharI karatAM karatAM surata tarapha jatA hoya, tyAM teo suratanI hadamAM praveza kare tyAre temAMthI kaI pUche ke ApaNe kyAM AvyA ? jANakAra kahe ke suratamAM. thoDuM AgaLa cAle ane gAmanI bahAranA bAga-bagIcAmAM praveza kare te samaye pUche te paNa suratamAM AvyA ema kahe. gAmanA killA pAse Ave tyAre paNa suratamAM AvyA. cauTAmAM, mahAlalAmAM, zerImAM, khaDakImAM, gharamAM ane Akhara potAne besavAnA oraDAmAM-besavAnI jagAe Ave tyAre paNa suratamAM AvyA ema kahe. vaLI suratanA pAMca pratiSThita gRhastha bahAragAma vidvAna muni mahArAjane vinati karavA mATe jAya tyAre je gAmamAM teo gayA hoya te gAmanA mANaso vAta kare ke Aja to surata vinati karavA mATe AvyuM che. e pramANe upara batAvela sarva sthaLe surata surata, evo je vyavahAra thAya che te naigama nayane AdhAre che. jagatanA sarva vyavahAramAM naigama nayanI pradhAnatA che. prazna-nagama naya pramANe vartanAra samyagdaSTi kahevAya ke mithyAdaSTi ? Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAda : : 215 : uttara-zaigama nayane mAnanAra ane te pramANe cAlanAra je bIjA nayane virodha na kare te samyagdaSTi kahevAya ane nagama naya sivAya anya nayane virodha kare te mithyASTi kahevAya. prazna-jagatamAM aneka darzane che. temAMthI koI paNa darzana A nayanI mAnyatAne AdhAre thayela che? uttara-hA ! vaizeSika ane naiyAyika darzana A nayane AdhAre thayela che. te ane darzana vyavahArane upagI padArthonuM sArI rIte pratipAdana kare che. temanI mAnyatA naigamanane AdhAre mAnya karavA gya che, paraMtu teo anya nayanA vicArane mithyA mAnatA hovAthI te bane darzane mithyA che.' * saMgraha naya. prazna-bIjA saMgraha nayanuM svarUpa zuM che? uttara-athanAM rerAza [ sarva sAmAnya eka dezavaDe padArthone je saMgraha kare te saMgraha ] arthAt pUrve batAvela naMgama nayamAM sAmAnya ane vizeSa banenI upagitA che. temAMthI vizeSane gauNa karI phakta sAmAnyane ja pradhAna mAnI te sAmAnya dharma vaDe je naya sarva vastuone ekamAM samAveza kare te saMgrahanaya prazna-A svarUpa samajAya te mATe kaI daSTAnta Ape. 1 jAti saMgha [je saMgraha kare te saMpraha. ] Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 216 : nivavAda : uttara-keI zrImanta gRhastha jamavA beTho hoya ne rasoIyAne kahe ke "bhejana lAvo" eTale rasoIye bhojanamAM dUdhapAka, purI, roTalI, dALa, bhAta, zAka, pApaDa, caTaNI, athANuM vagere vastuo pIrase eTale tyAM bhejanamAM khAvAnI sarva vastuone je samAveza thAya che te saMgrahanayane AzrayIne che. e ja pramANe vanaspatikAya kahevAthI temAM AMbo, lIMbaDe, vaDa, bAvaLa, AvaLa, pIpara, pIpaLo, gulAba, camelI vagere sarva vanaspatione saMgraha thAya che. javAstikAya kahevAthI temAM deva, manuSya, tiryaMca, nAraka vagere sarva jI AvI jAya che. dravya kahevAthI jIva, ajIva (pudgala), dharma, adharma, AkAza, kALa ema sarva dravyane saMgraha thAya che. e pramANe saMgrahanaya save vastuone saMgraha kare che. prazna-A nayane AdhAre kaI darzananI utpatti che? uttara-sAMkhya darzana ane (advaita) vedAnta darzana. A nayanA pratIka rUpa che. sAMkhya dazana pAMca bhUtane pAMca tanmAtrAmAM samAveza kare che. pAMca tanmAtrA vagere seLa padArtho ahaMkAramAM AvI jAya che. ahaMkAra buddhimAM samAya che. buddhi prakRtimAM zamI jAya che. e pramANe saMpUrNa vizvane te prakRti ane AtmAmAM saMgRhIta karI le che. ata vedAnta paNa jagatanA sarva padArthone brahmarUpa mAnI " kAnamicchA" e pramANe kahe che. e sarva saMgrahanayane avalaM- \ bIne ja che. A sivAyanA anya nAnI mAnyatA A bane darzanane mAnya na hovAthI te banne darzana asatya che, mithyA che. je Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 217 : vyavahAra naya, prazna-trIjA vyavahAra nayanuM svarUpa zuM che? uttara-vi-vivA, avati- prati , javAna suta dvArakA vizeSe karIne je padArthonuM nirUpaNa kare che te vyavahAra naya kahevAya che. arthAt saMgraha naya sAmAnya dharmane svIkArI sarvane eka bIjAmAM samAve che tyAre tenAthI viparIta vyavahAra naya vizeSa dharmane mukhya karI dareka padArthone chUTA pADI samajAve che, te A pramANe. dravya adhame AkAza, kALa, jIva, ajIva, dharmo (pugala) | 'saMsArI jinaddhi vagere pandara bheda trasa sthAvara, deva, manuSya, tiryaMca, nAraka, pRthvI, a, agni vAyu, vanaspati, (jala) e pramANe A naya sarva pAkane vizeSe karIne batAve che. cArvAkadarzana A nayane ApIne ja paMcabhUta vagere vizeSa mAne che. nagama=sAmAnya ane vizeSa banene svIkAre che. saMgraha=phakta sAmAnyane ja svIkAre che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 218 : nihnavavAda: vyavahAra kevaLa vizeSane ja upayoga kare che. A traNe na leka vyavahAramAM vizeSa upayogI che. dravyane viSaya karIne A traNe nanuM svarUpa cAle che mATe A traNe dravyArthika na kahevAya che. paryAyArthika nayanI vyAkhyA jagatumAM rahela dareka vastuo dravya ane paryAya yukta che. temAM dravya eTale dhamI ane paryAya eTale dharma. dareka vastumAM anaMta paryAye (dhamaeN) rahelA che. temAM jyAre dhamanI eTale dravyanI pradhAnatAe vicAraNA karAya che tyAre dravyArthika vicAraNuM athavA dravyArthika naya kahevAya che ane paryAyane pradhAna karIne vicAra karAya te paryAyAthika naya kahevAya che. gItAe dravyArthika nayamAM paryAyanI ane paryAyArthika nayamAM dravyanI apekSA te rahe ja che. jemAM paryAya eTale dharmanI vivakSA vizeSa che evA paryAyArthika nA cAra che. RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. jusUtra naya prazna-sAta nayamAMnA cethA anusUtra nayanuM svarUpa zuM che? uttara-Du-rAsAruM vartamAnakSavi sUtra tAti gusUtra | je vicAraNA vartamAna kALane zuM che te anusUtra naya, athavA trAju eTale avaka-saralapaNe vastune je nirUpe te jusUtra naya kahevAya. trAjusUtrane sthAne keTalIka vakhata Rjuzruta zarada vaparAyela jevAmAM Ave che. tyAM tene artha kAju eTale sarala ane zrata eTale bedha, arthAt saralapaNe je baMdha kare te juzruta kahevAya. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda: : 219: prazna-A naya spaSTa samajAya tevuM koI vyavahAru udAharaNa Apo. uttara--je ke manuSyane bhUtakALane ane bhaviSyakALane vicAra karyA sivAya cAlatuM nathI te paNa keTalIka vakhata cAlu paristhitine ja jue che. gate zoko na kartavyo, bhaviSyaM naiva cintayet // vartamAnena yogena, vartante hi vicakSaNAH / / (bhUtakALamAM gayelAne zoka na kara. bhaviSyanI cintA karavI nahi. vicakSaNa puruSe te vartamAna kALamAM vartatA gathI ja pravarte che.) e nItikathita vacana pramANe sujJa janene bhUta ne bhAvanA sukha-duHkhanA harSazeka vartamAnamAM hotA nathI, paraMtu teo te cAlu kALane ja anusare che. bhUtakALamAM rAjA heya ne vartamAnamAM bhikhArI hoya, vartamAnane bhikhArI bhaviSyamAM bhUpati thavAne heya, tethI te raMka cAlu kALamAM rAjAnA sukhane anubhavate nathI. e ja pramANe pUrva kALamAM AtmajJAnamAM tallIna thayela AtmA cAlu kALamAM bAhya viSayomAM Asakta hoya ane cAlu viSayAsakta AtmA bhaviSyamAM dharmadhyAnamAM lIna AtmAnI mastI mANate mahAgI banavAno hoya paraMtu tethI te AtmA vartamAnamAM AtmajJAnanI lInatAnA anupama sukhanA AsvAdane anubhavI zakatA nathI. sAkara te khAya tyAre ja mIThI lAge che. e rIte jusUtra naya paNa bhUta ane bhaviSyanA paryAno tyAga karIne vartamAna paryAyane ja svIkAre che. A jusUtra nayanA be prakAro che. eka sthala jusUtra Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 220 : nihnavavAda: ane bIje sUkSma jusUtra. temAM sthala trAjusUtra vartamAna paryAya ghaNu samaya sudhI rahe che ema mAne che. jemake jIvanA deva, manuSya, tiryaMca ne nAraka vagere paryA che. temAM deva paryAyamAM jIva utkRSTa tetrIza sAgaropama sudhI rahe che. manuSya paryAyamAM vadhAremAM vadhAre traNa patyopama rahe che. ItyAdi te svIkAre che. paNa sUma bAjusUtra kahe che ke kaI paNa paryAya eka kSaNathI vizeSa rahetA ja nathI. bIje samaye paryA adalAya jAya che mATe te paryAya mAtrane kSaNasthAyI mAne che. prazna A nayanI mAnyatA kayA darzanane abhimata che ? uttara-vAcAra tA umA ' je artha kriyAne kare che te ja vAstavika sat che. dareka padArthane anurUpa kriyA thatI ja hoya che. dareka kSaNe navA navA viSayane anukULa navI navI kriyAo thAya che, eTale A kSaNe je kriyA che te bIje kSaNe nathI, bIjI kSaNe judI kriyA che mATe padArtha paNa jude che. e pramANe dareka padArtha kSaNa mAtra rahevAvALe che. kahyuM che ke-"cat tat tat nim' (je sat che te kSaNa mAtra sthAyI che). e pramANe bauddha darzananI mAnyatA che. te A sUma jusUtra nayane AdhAre che. trAjusUtra naya bIjA nayAnuM khaDana ke virodha karatA nathI. jyAre audra darzana pitAnuM ja satya che, bIjAnuM mithyA che ema mAne che mATe te mithyA che. prazna-A nayanA sambandhamAM vizeSa kAMI jANavA yogya hoya te samajAve. uttara-AgamamAM eka sthAne "vAra ne pura paNa raDyAghAta pui mjI " e pramANe sUtra Ave che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 221 : te sUtrane virodha na thAya mATe zrI jinabhagaNi kSamAzramaN vagere pUjye RsUtra nayane dravyArthika nayamAM gaNe che. ne te kAraNe draSyArthika naya cAra che: naigama, sa`graha, vyavahAra ane RjIsUtra. ne bAkInA zabda, samabhirUDha ane evabhUta e traNa nayA paryAyArthika che ema mAne che. mahAvAdI zrI siddhasena divAkara vagere tArkikA RnusUtrane paryAyArthikamAM gaNIne, payArthika nayanA cAra prakAra ane draSyArthika nayanA traNa prakAra che ema jaNAve ke je siddhAnta hAla vizeSa pracalita che. jo ke pUjya jinabhagaNi kSamAzramaNane ane mahAvAdI siddhasena tA ikanA dekhItI rIte virodha gaNAya, chatAM ApaNe pUrve kahI gayA te pramANe dravyArthika nayamAM paryAyanI ane paryAyAthika nayamAM dravyanI gauNatA teA rahe ja che. e rIte RnnusUtra naya vartamAna paryAyanI mukhyatAe paryAyA ika naya gaNAya, ne jyAre te paryAyane mukhya na gaNIe ne dravyane mukhya mAnIe tyAre te naya dravyArthika naya gaNAya. eTale te mane matA ekanI gauNutA ne khIjAnI mukhyatA e rItie thayelA heAvAthI ubhayamata aviruddha che. zata nyAyagranthapraNetA nyAyavizArada zrI yaAAvijaSajI upAdhyAyajI mahArAjanayarahasyamAM A prasaMganA ullekha karatAM jaNAve che je-'3mAM sUtra vastuomAMrAmAvAya vartamAnAcarcApAye dravyavopacArAt samAdhaimitti ' / ( upara jaNAvela sUtra te anuyAga-vyAkhyAnanA aMzane AzrayIne varta'mAna AvazyakanA paryAyamAM dravya padane upacAra karIne saMgata karavuM.) * X X Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2323 : zabda naya prazna-zabda naya keAne kahevAya ? uttara--jaganA vyavahArA bhASAne AdhAre cAle che. kaIpaNa kArya hAya ke koIpaNa padArthanuM nirvacana karavu' hAya te zabda sivAya thai zakatuM nathI eTale ' rAkhate vacanocarI niyate vastu cena sa rASTra: / ' ( jenA vaDe padArtha vacananA viSayabhUta karAya te zabda naya. ) nijJavavAda : : A zabda naya bhAva nikSepane abhimata vastuonAM mukhyatve khAdha kare che. jemake zabda naya nina' zabdathI jemaNe rAgadveSa jItyA che, bhUmitala upara vicarI rahyA che evA kevaLI bhagavatAne samajAve che, paraMtu je jIve bhaviSyamAM jina thavAnA chete jIveA dravyajina kahevAya che. pratimAmAM ke citrapaTamAM je jinanI sthApanA karela hAya che te sthApanAjina kahevAya che. ane keAi vastunu jina evu nAma Apyu hoya te nAmajina kahevAya che. jina zabda dravya jina, sthApanAjina ke nAmajinane samajAvate nathI paNa bhAva jinane samajAve che. arthAt je zabdamAM je vastune samajAvavAnI zakti che te vastu mATe vAparavAmAM Avate te zabda tenu nAma zadaya. prazna--A zabdamAM A artha-vastu samajAvavAnI zakti che e zAthI samajAya ? uttara--A zabdanA A artha che. A zabdathI A vastu samajAya che. evA prakAranA zabdanA zaktigraha ghaNe prakAre thAya che. temAM mukhya ATha kAraNa che, te A pramANe. 1. vyAkaraNa--keTalAeka zabdonA artha vyAkaraNathI sama Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda :. : 223: jAya che. jemake Ati nA artha jANavA-tA temAM nam dhAtune tti pratyaya che. gaN dhAtunA artha mATe vyAkaraNamAM lakhyuM che ke parsTa-sau, eTale gaN dhAtu gati arthamAM che. ane tti-tas-nti, vagere pratyayeA trIjA puruSa mATe anukrame eka, be ne traNane arthe vAparavAmAM Ave che. ethI te nA 'te che' evA a thAya che. have pati ne sampUrNa aM te gatimAM che, te jAya che, evA thAya che. e pramANe bIjA zabdono paNa agraha vyAkaraNathI samajAya che. , 2. upamAna-upamAna eTale sAdRzya, te upanAmathI paNa keTalAka zabdonuM ajJAna thAya che. jemake nAgarikane vaya (rAjha ) e zuM che tenuM jJAna nathI. tenA jJAna mATe teNe kei vanavAsIne pUchyuM ke- gavaya kene kahevAya ? vanavAsIe kahyuM-' gAya jevuM je prANI te gavaya kahevAya che. ekadA te zaherIne vanamAM javAnu thayuM tyAM teNe gavayane joyuM. eTale pelA vanavAsInuM vacana yAda AvyuM ke-' gAya jevuM je hAya te gavaya kahevAya. ' A prANI gAya jevuM ja che mATe A gavaya che. e rIte gavaya zabdanA artha rAjha pazu thAya che ema je te zaherIne samajAyuM te upamAnathI artha jJAna thayuM kahevAya. e pramANe anya zabdo mATe paNa samajavuM. 3. kASa--kaSa paNa artha jJAna karavAmAM mukhya kAraNa che. kASA ghaNA prakAranA heAya che. jemake keTalAeka kASa ekAkSarI hAya che. temAM ekeka akSaranA je zabdo che tenA ja a ApyA hAya che. jema a zabdanA artha brahmA, viSNu, niSedha ityAdi thAya che. 6 nA artha kAmadeva, dayA, nindA vagere thAya che. zrI sudhAkalaza muninI vizvazambhu vagerenI AkSanAmamAjA AvA prakAranI che. bIjA keTalAeka koSa paryAyavAcaka hAya che, jevA ke Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 224 : nivA: - abhidhAnacintAmaNi, amarakASa, dhanaJjayanAmamAlA, vagere, AvA keSamAM eka zabdanA arthamAM vaparAtA jeTalA zabdo hoya teno saMgraha sundara rIte karavAmAM Avyo hoya che. jemakeahNjinH pAragatastrikAlavita, kSINASTakarmA parameSTyadhIzvaraH / zambhuH svayaMbhUrbhagavAn jagatprabhustIrthaGkarastIrthakaro jineshvrH|| syAdvAdyabhayadasAH , sarvajJaH sarvadarzikevalinau / devAdhidevabodhada-puruSottamavItarAgAptAH // 1 arhan (t ) 14 jinezvaraH 2 jinaH / 15 syAdvAdI( in) 3 pAragataH 16 abhayadaH 4 trikAlavit 17 sAvA, 5 kSINASTakarmA ( man) 18 sarvazaH 6 parameSThI(in) 19 sarvadarzI( in ) 7 adhIzvaraH 20 kevalI( in ) 8 zambhuH 21 devAdhidevaH 9 svayambhUH 22 bodhadaH 10 bhagavAn ( vat) 23 puruSottamaH 11 jagatprabhuH 24 vItarAgaH 12 tIrthaGkaraH 25 AptaH 13 tIrthakaraH A 25 zabdano artha jinezvara bhagavAna evo thAya che. ahi sarva zabdo paryAyavAcaka che. keTalAeka koSe anekArthaka hoya che. temAM eka zabadanA jeTalA artho thatA hoya te sarva artho ApyA hoya che. jevAkeanekaarthsnggrhH, medinI, vizva vagere. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 225 : keTalAeka kASA akArAdi anukramavALA hAya che, temAM akArAdi krame zabdo gAThavyA haiAya che. pachI tene artha ApavAmAM AvyA. hAya che. jemake-vAcaspati, rASTracintAna, rAntomamahAnidhi, miyAnAnaMdra vagere. A keASanI paddhati Dictionary ( DIkSanerI ) jevI heAya che. hAlamAM AvA koSane upayAga vizeSa karavAmAM Ave che. e rIte keASathI zabdanA anuM jJAna thAya che. 4. AsavAya--jo ke vAstavika rIte rAgadveSayoAsyantikSayaH grApti, AttiryasyAntIti trAsaH / (rAga ane dveSanA je atyanta nAza tenuM nAma Apti ane Apti jene hAya te Apta) arthAt rAgadveSathI sadantara mukta tenuM nAma Ama, temanuM vacana te AsavAya. te A vAkyathI arthanuM jJAna thAya che. jemake pratyanti mekSA mutti ( kamanA je sathA vinAza tenuM nAma mukti ) e pramANenA AptavacanathI mukti zabdanA artha samajAya che, teA paNa vyavahAramAM sAdhanatAro prAnti ttiH puruSaH prApta: | kArya sAdhavAmAM sandeha ( brAnti ) vinAnA puruSa te Asa kahevAya che, te vyAvahArika AsapuruSa je vacana kahe te AsavAya, tethI paNa zabdanA arthanA medha thAya che. jemake te kahe ke kAyalanA zabda te kUjana kahevAya. tethI kUjana zabdanA artha kAyalanA zabda evu jJAna thAya che. nAnA bALakone temanA mAtApitAdi je zabdo zikhaDAve che te AsavAyanA ja eka prakAra che. 5. vyavahAra keTalAka zabdonuM ajJAna vyavahArathI thAya che. jemake kAi AcArya mahArAja eka ziSyane pharamAve ke ' sthApanAcArya ja ' lAvA, tyAre ziSya ' sthApanAcAryajI 15 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 226 : nihnavavAda: lAve. punaH AjJA kare ke "rajoharaNathI puMjI niSadyA pAtharo" ziSya te pramANe kare. gurunA vacana pramANe vartana karatA ziSyanA vyavahArane nIrakhI tyAM rahela navadIkSita bALamuni "sthApanAcArya" "rajoharaNa" "niSaghA" vagere zabdonA arthane jANe, e rIte je arthajJAna thAya che te vyavahArathI arthagraha thayo kahevAya che. darekane potAnI mAtRbhASAnA zabdanuM artha jJAna moTe bhAge vyavahArathI thAya che. 6. vAyazeSa-vAkyazeSa-eTale avaziSTa vacana-bAkI rahela-AgaLa AvatuM vAkya. tethI paNa yathArtha artha samajAya che. arthanirNaya karavAno A prakAra vizeSa karIne Agama, veda vagerenA vAkyamAM upayegI thAya che. jemake vedamAM eka evuM vAkya Ave che ke cAmayazcarmata ( caru yavamaya thAya che). A vAkyamAM thai zabdano artha zuM karo temAM matabheda che. keTalAka cava ne artha java kare che ne keTalAka kAMga kare che. jyAM sudhI eka arthano nirNaya na thAya tyAM sudhI kAryamAM saMdeha rahyA kare. eka bIjAne virodha Ubhe rahe. eTale ahiM satya ane nirNaya karavA mATe vAkyazeSane upayoga thAya che. eTale ke A vAkya pachI AgaLa evuM eka pAya mA cha , yatrAnyA auSadhayo mlAyante'thaite modamAnA vottaranA ( jyAre bIjI vanaspatio karamAI jAya che tyAre paNa g? eTale ja vikasita jevA ja UbhA rahe che.) mRtimAM paNa e pramANe vAkyazeSa che ke - vasante sarvazasyAnAM, jAyate patrazAtanam / modamAnAzva tiSThanti, yavA kaNizazAlinaH // vasanta RtumAM sarva vanaspationA pAMdaDA kharI jAya che ane maMjarIthI zebhatA ja vikasita rahe che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 227 : A baMne vAkyazeSathI cavamarmavati e sthaLa para zabdano artha java kare paNa kAMga na kare ema nizcita thAya che; kAraNa ke vasantamAM kAMga karamAI jAya che. e rIte vAkyazeSathI zabdanA satya arthanuM jJAna thAya che. 7. vivRtti-vivRtti eTale vyAkhyA, TIkA, tethI paNa arthajJAna thAya che. jemake keIne vidvAna sarvatra pUjatA e vAkyamAM AvatA zabdane artha zuM che tenI khabara nathI. pachI tenI TIkA jeve ke-vidvA-gfkatA, sarvatra-mitra rathane, sthale sthale itiyAvat, pUjyate-pUjAmavApnoti-bahumAnaM labhata tyartha. e pramANe TIkA joIne arthajJAna kare ke "jJAnI mANasa dareka sthaLe pUjAya che " e pramANe bIjA zabdanuM paNa arthajJAna TIkAthI thAya che. sUtro ne kAvyagraMthomAM TIkAthI arthajJAna meLavavAno pracAra suvidita che. 8 prasiddhapadasAnnidhAna- prasiddha pada " eTale je 1. Agama vAkayenA artha karavAmAM vAkyazeSanuM anusandhAna karyA sivAya je artha karavAmAM Ave te taddana UMdhe artha thaI jAya che ne tethI mahAna anartha thAya che. zrI bhagavatI sUtrasAramAM paTela gopALadAse 15 mA zatakamAM AvatA vanaspatinA arthavALA potamAra-kuTa-vagere zabdono pUrvAparanA vAkazeSa vagerenA anusaMdhAna vagara pazu, pakSInA artho besArI ghaNo ja aniSTa artha karela che. pAchaLathI "prasthAna " mAsikamAM eka lekha lakhI potAnA brimita arthone satya TharAvavA prayatna karela, paraMtu "jaina satya prakAza" mAsikanA cothA varSanA 6-7 aMkamAM "mAMsAhArano prazna ' vagere lekhomAM yuktipurasara tene yathArtha-abAdhita artha samajAvavAmAM Avela che. jijJAsue e lekho vicAravA. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 228 : nidbhavavAda : ' zabdonA artha ApaNe jANIe chIe evA pade tenuM ' sanni dhAna' eTale sAthe rahevApaNu arthAt eka vAkayamAM pAMca-sAta pado Ave che. temAMnA eka, e sivAya bIjA zabdonA arthanI ApaNane khabara che. eTale tene AdhAre jenA artha nathI AvaDatA tene paNa artha samajI levA e ' prasiddhapadasannidhAna'thI ajJAna thayu' kahevAya. jemake-pramANe prAcI deze pUjA prajAro prasanoti / e vAkayamAM ' vRSana" sivAyanA bIjA zabdonA arthAMnuM jJAna che tethI prakRtamAM vRSar zabdanA artha sUrya thAya ema samajAya che. eTale te vAkayanA artha arezaara samajAya che ke-- savAramAM pUrvadizAmAM sUrya prakAzane vistAre che' e rIte prasiddha padonuM sAnnidhya ajJAnamAM kAraNuM che. A AThe zaktigrahanA kAraNeAne mATe prAcIna naiyAyikAnuM eka sUkta che. zaktigrahaM vyAkaraNopamAna - ko zAptavAkyAd vyavahAratazca / vAkyasya zeSAd vivRtervadanti, sAnnidhyataH siddhapadasya vRddhAH // (zabdanA arthane zaktigraha--1 vyAkaraNa, 2 upamAna, 3 koSa, 4 AsavAkaya, 5 vyavahAra, 6 vAkayazeSa, 7 TIkA ne 8 siddhapadasannidhAna-ema ATha prakAre thAya che, ema vRddho kahe che. ) e pramANe je zabdanI je arthane jaNAvavAnI zakti hAya te ja arthane te zabda eSita kare-jaNAve e zabdanayanuM svarUpa che. * Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda : : 229 : samabhirUDha ane evaMbhUta e bane nAnuM svarUpa samajatA pUrve ApaNe jANavuM joIe ke te bane naye eka rIte zabdanayanA ja bheda che. arthAt zabadanayanI mAnyatA sAthe A bane nAnA svarUpane gADha sambandha che. phakta phera eTale ja che ke zabdanayane viSaya vyApaka eTale vistAravALe che ane A bane nayane viSaya anukrame vyApya eTale ochA vistAravALe che. A bane na samajatAM pahelAM ApaNe thoDuM zabdanuM svarUpa vizeSa samajI laIe. cAra prakAranA zabdo-zadanamAM jaNAvyA pramANe zabdanA arthano nizcaya ATha prakAre thAya che paNa je ane ApaNane nizcaya thAya che te arthane jaNAvanArA je zabdo che tenA cAra prakAra che. te A pramANe-1 yogika zabdo, 2 rUDha zabda, 3 garUDha zabdo ane 4 yaugika rUDha zabda. gika zabdanuM apa-ga eTale avayava, tene adhIna je zabanI zakti che te zabdo yaugika kahevAya che arthAt zabdano prakRti-pratyaya-upasarga vagere avayave che. te avayave je arthane samajAve te ja arthane je zabdo samajAve che te zabda yaugika zabda kahevAya che. jema ke ghAyala zabda che. teno artha rAIno thAya che te vAvI zabdamAM pa dhAtu prakRti che ne majA pratyaya che temAM je dhAtane artha Tupa (dhAtu pAka karavA arthamAM che) e pramANe vyAkaraNathI pakavavuM-rasoI karavI e thAya che ane para pratyayane artha kartA thAya che eTale tarata ja e pramANe niruktithI je pakAvo heya arthAt rasoI karate hoya te kahevAya. eTale ja zabdanA chUTA chuTA avayavone artha ja rasoI karanAra thAya che ne te ja artha Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 230 ? nihnavavAda : navA zabda samajAve che mATe cA zada yAgika zabda kahevAya che. e pramANe bIjA zabdo paNa je avayavArtha athavA niruktithI arthane samajAvatA hoya te yogika zabda kahevAya che. rUDha zabdonuM svarUpa-rUDhi eTale samudAya zakti, te samudAya zaktithI je zabdo pitAne abhimata arthane samajAve te zabda rUDha kahevAya che. arthAta je zabdo avayava zaktithI nIkaLatA artha nI apekSA rAkhyA sivAya svataMtrapaNe pitAnA arthane samajAve che te zabda rUDha kahevAya che. udAharaNa tarIke jo zabda laIe. tene artha vRSabha thAya che. jo zabdanA avayavomAM rajU dhAtu ane pratyaya che. arjuna to e pramANe vyAkaraNathI san dhAtuno artha gati karavI e thAya che ne ke pratyayane artha kartA che-karanAra che. ethI avayathI jo zabdano artha gati-gamana karanAra thAya che. paraMtu jo zabda te arthane samajAvato nathI, eTale zade e avayavArthano tyAga karIne potAne abhimata "vRSabha " evo artha samudAya zaktithI samajA; mATe te rUDha zabda kahevAya che. e pramANe bIjA paNa je zabda avayavArthanI apekSA sivAya ja samudAya zaktithI je arthane samajAve te rUDha zabdo samajavA. garUDha zabdanuM svarUpa-vegarUDha zabda (ga" ane "rUDha" ema be zabdo maLIne banela che. temAM pUrve jaNAvyA pramANe "ga" zabdano artha avayava zakti ane * rUDha" zabdano artha samudAya zaktijanya thAya che. eTale garUDha zabdo tene kahevAmAM Ave che ke je zabdamAM avayavazakti ane samudAya zakti ema banne zaktinI apekSA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavAda: : 231 : rahetI hoya. garUDha zabdamAM A baMnene zaktio potapitAne artha samajAvavA sAthe arthane saMkecavAnuM paNa kArya kare che. garUDha zabdanA daSTAnta mATe ja zabda laIe. padA zabda pa ane ka e be zabda maLIne thayela che. temAM v zabdano artha kAdava thAya che ne zabdano artha kAya? ruti : e pramANe janma pAmavAnA arthavALA dhAtu uparathI janma lenAra thAya che. - : pannAthata rUti vA vAH arthAta kAdavamAM-kAdavathI janma lenAra e hUka zabdano avayavArtha che. kAdavathI utpanna thanAra kamaLa che eTale zabda avayavazaktithI kamaLane samajAve che. samudAya zakti-rUDhi paNa ghaNA zabdane artha kamaLa ja kare che. have banne zaktio paraspara artha saMkeca kare che te tapAsIe upara pramANe para zabdano avayavArtha te kAdavamAM utpanna thanAra eTale ja thAya che. eTale avayavazaktithI kvijha zabda kAdavamAM je je janma letA hoya te sarvane samajAve paraMtu rUDha zakti sAthe hovAthI tema thavA detI nathI. te saMkeca karIne kAdavamAM utpanna thatAM deDakAM, sevAla, poyaNuM (kumuda) vagerene bAda karI kamaLa ne ja samajAve che. e pramANe rUDhithI pAne artha kamaLa thAya che; paNa kamaLa eka prakAranAM nathI. jaLa-kamaLa, sthaLakamaLa, zatapatra, sahasapatra, sUryamukhI-ema aneka prakAranAM che. rUDhi ghA zabdathI badhA kamaLone jaNAvavA prayatna kare paNa gazakti sAthe hovAthI rUDhine tema karavA na de, te tene paNa saMkeca karAvIne kAdavamAM janma letAM kamaLane samajAve eTale e ane zaktithI zabda kAdavamAM thatAM kamaLane ja samajAve che. e pramANe bIjA paNa je avayavazakti ane samudAyazakti ema bane zaktithI eka ja arthane samajAve che, te sarva zabdo cagarUDha zabdo kahevAya che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 232 : nijJavavAda : * ' sAmAnya yogika rUDha zabdonuM svarUpa--yegarUDha zabdanI mAphaka yaugika rUDha zabda paNa e zabdathI banela che. temAM yogika ane rUDha ema e zabdo Ave che. yaugika eTale avayava zaktijanya ane 38 eTale samudAya zaktijanya eTale je zabda yaugika paNa che ane rUDha paNa che te yaugikarUDha kahevAya che. yogarUDha ane yaugikarUDhamAM phera eTalA ja che ke ceAgarUta zabda avayava zaktithI ane samudAya zaktithI eka ja arthane samajAve che. jyAre yaugikarUDha zabdamAM avayavazaktithI je atha samajAya che te artha ane samudAyazaktithI je artha samajAya che te artha e banne judA hAya che e vAta spaSTa samajAya mATe ja gregarUDha zabdamAM yAga 'avayavazakti-evA zabda che. ane yaugika rUDhamAM 'yogika ' avayava zaktijanya : prema vizeSa zabda che. dvir zabda yaugikarUDha zabdanu udAharaNa che. te A pramANe-nir zabda mir dhAtu ne TMt upasargathI anela che eTale t arthe mizi ta mit arthAt uparanA talane bheDhIne je bahAra nIkaLe te ki kahevAya che. e pramANe avayavAthI nid zabdanA artha vRkSa thAya che, kAraNa ke bhUminA uparanA talane bhedIne bahAra nIkaLe che. samudAya zaktithI indriy zabdanA artha hiMdu nAmane yajJa thAya che. temAM avayava zaktinI aMze paNa apekSA nathI. vedamAM vastuAma niravA caneta (pazunI icchAvALA niva nAmanA yajJane kare) e pramANe eka ja v zabda avayava zaktithI vRkSarUpa arthane ane samudAya zaktithI yajJarUpa arthane ema judA judA arthane samajAvatA haiAvAthI te zabda yaugikarUDha zabda kahevAya che. e pramANe bIjA zabdo paNa je yogika zaktithI svata Mtra ane ane rUDhi zaktithI svataMtra arthane samajAvatA hAya te sarva yogika rUDha jANavA. * * * Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathavAda : : 233 : samabhirUTa naya, prazna-zabdanuM svarUpa te sArI rIte jAyuM. have te zabdanI sAthe sambandha dharAvatAM samabhirUDha nayanuM svarUpa zuM che? uttara-saM- bALa manI (artha ) - tIti ramamiH | sArI rIte ( arthanI ) samIpe je jAya che te samabhirUDha naya kahevAya che. arthAt upara je cAra prakAranA zabda batAvyA temAMthI prathama prakAra sivAyanA traNa prakArane cheDI daIne yaugika zabdonI je rIti che te rItie dareka zabadone je avayavArtha nIkaLato hoya te avayavArthane ja pradhAna mAnI zabdane vyavahAra karanAre naya te samabhirUDha naya che. prazna-samabhirUDha nayane udAharaNa ApI samajAvaze? uttara-zabda nayamAM ApaNe joyuM ke jina-ma-tIrthayA? vagere jinezvara prabhu mATe vaparAtA paryAya zabda che. e pramANe keSathI nakkI thayela che. samabhirUDha naya -ca-rArthana vagere zabda jinezvara bhagavAna mATe zA mATe vAparavAmAM Ave che te sambandhI vicAraNA karatAM te zabdonA artha tapAse che ne pachI kahe che ke kayati jAlIna iti vinA (rAga vagere abhyantara zatrune jIte che mATe jina kahevAya che) ati jJAmitra (pUjAne hovAthI ahaMta kahevAya che) to caturvidha kathA dharaM vA thoti rathA1. tibbe makti ! tithya, tiththara utathya ! gocamA ! gAi tAva niyama | tithyaMkare, tithyaM puNa cAuvaSNe samaNasaMghe paDhamagaNahare vA // (bhagavata ! tIrtha e tIrtha che ke tIrthakara tIrtha che ? gautama ! arihanta to nizcaye tIrthakara che. tIrtha te caturvidha zramaNa saMdha athavA prathama gaNadhara che.) Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 234 nivavAda: catari tIrthanA (tIrthane, catuvidha saMghane athavA prathama gaNadharane karatA hovAthI arthAta sthApana karatA hovAthI tIrthakara kahevAya che) A pramANe bIjA zabdo paNa samajavA. - samabhirUDha naya arthanI pradhAnatAe vyavahAra kare che. prazna-zabda nayamAM ane samabhirUDhamAM phera zuM che? uttara-eka ja arthane samajAvanArA zabdone zabdanaya paryAya zabda mAne che, ane e rIte bina-I-tIrtha - vagere paryAya zabda che. jyAre samabhirUDha naya eka ja padAthane samajAve te zabda paryAya zabda che ema mAnato nathI. te kahe che ke gharathI da rAnna jema taddana bhinna che tema nira-a-sarcara vagere zabdo paNa taddana judA che. jaLane dhAraNa karatA hoya te ghara kahevAya ane AchAdana karato hoya te di kahevAya. pachI jalane dhAraNa karavAnI kriyA ane AchAdana karavAnuM kArya eka ja vastuthI thatuM hoya tethI kada ane ghara e banne zabdo paryAya zabda thatA nathI. e pramANe rAgAdine jItatA hovAthI jina kahevAya che, pUjAne gya hovAthI mata kahevAya che, tIrthane pravartAvatA hovAthI tIrtha kahevAya che. A traNe kArya eka ja AtmAthI thatA hoya tethI te traNe zabdane eka ja artha ke paraspara paryAyavAcakatA che ema kahevAya nahi. e pramANe zabda nathI samabhirUDha nayanI bhinnatA che. evaMbhUta naya. prazna-atima evabhUta nayanuM svarUpa zuM che? uttara-pUrvam eTale e prakAre mUla eTale yathArtha athata Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathavAda : ': 235 : je zabdono ApaNe je arthamAM upayoga karIe chIe te arthane te padArtha te samaye yathArtha anubhavato hoya te ja tene mATe te zabda vAparavo evI je nayanI mAnyatA che tene evaMbhUta naya kahevAmAM Ave che. jemake ziva tyAre ja kahevAya ke jyAre zukaladhyAnanI dhArAe caDhI rAgAdi zatrune jItatA haya, jyAre surAsura narendra pUjA karatA hoya tyAre ja hUM kahevAya ane samavasaraNamAM virAjI caturvidha zramaNa saMghanI ane prathama gaNadharanI sthApanA karatA hoya tyAre tIra kahevAya. paraMtu jyAre uparyukta kriyA na cAlatI hoya tyAre te zabda vaparAya nahiM. tIrthanI sthApanA karatA hoya tyAre koI kahe che Indra mahArAjA jinane nAme-pUje che te te vAkya evaMbhUta naya barobara na kahe. A naya te kahe-atyAre tIrthakarane Indra name che ema kaho. e pramANe evaMbhUta nayanuM svarUpa che. ghaTanA daSTAtathI zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta nayanuM spaSTIkaraNa. zabdanaya-jemAM pANI bharI zakAya, geLa AkAravALe, moTA peTavALe, sAMkaDA mukhavALe je padArtha te ghaTa kahevAya che. ghaTa-kalaza-kuMbha vagere tenA paryAya zabda che. samabhirUDha naya-pANI bharAya te-jalAdhAra kahevAya, zabda kare te ja ghaTa kahevAya, pRthvIne pUre te ja kuMbha kahevAya Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nilavavAda : 236 : e pramANe ghaTa-kalaza-ku'bhane eka ja vastu mATe vaparAtA paNu bhinnAtha zabda mAne che. evabhUta nama---ca'cala netravALI panIhArI strInI keDa upara pANIthI bharele je samaye hAya ne chalakAtA chalakAtA avAja karatA jatA heAya tyAre ja te ghaTa kahevAya che. jyAre pRthvIne pUratA hAya tyAre ja kuMbha kahevAya che paNa gharanA khUNAmAM ke kuMbhAranA nIbhADAmAM paDyo hAya tyAre ghaTa ke kalaza kahevAtA nathI. e pramANe sAta nayeAnI vicAraNA karavAmAM AvI che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa trIjuM AtmavAda [ khIjA nikSatra tiSyagusAcA ane ceAthA nihnava azvamitranA vAde A AtmavAdathI vizada rIte samajI zakAze, ] AtmAnA sambandhamAM judI judI aneka vicAraNAo cAle che. cArvAka Atmatattvane svIkAratA ja nathI. mauddho ekAnta kSaNika ne jJAnasantAnamaya ja mAne che. vedAntIe ekAntanitya ( kuTasthanitya ) ane kevaLa jJAnasvarUpa eka svIkAre che. naiyAyika vyApaka, mukta thaye chate jaDa ane jIvAtmA paramAtmAdhIna che. ema mAne che. sAMkhyA nityaniNI kahe che. A sarva vicAraNAe kRSita che. syAdvAdI te te vicAraNA kaI rIte kRSita che te jaNAvI zuddha AtmasvarUpa zuM che? te batAvaze. temAM prathama Atmasiddhi mA pramANe che. ' AtmA che' e samajavA mATe kezi ne pradezI vaccenA savAda ghaNA ja sundara ne sacATa che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 238 : nivavAda : prakaraNa paheluM ( Atmasiddhi) kezi-dezIsamAgama ghaNuM eka A pUrve A bhAratamAM tAmbikA nagarImAM nAstikazekhara pradeza rAjAnuM zAsana pravartatuM hatuM. te rAjyamAM rAjAnA vicArane anukUla citra nAmane mukhya maMtrI hatA. te samaye bhAratanA bhavyAtmAonA bhAgyathI A bhUmitalane, cAra jJAnanI sampattivALA zrI kezI gaNadhara mahArAjA pAvana karI rahyA hatA. ekadA zrI kezI gaNadhara mahArAja vihAra karatA karatA zrAvatI nagarImAM padhAryA. tyAM teozrInA darzana, vandana ne dhamaM zravaNa karavA mATe aneka loko AvavA lAgyA. te ja samaye pUrvajanmanA keI apUrva puNyanA bhege tAmbikAthI citra maMtrI paNa zrAvastIpurImAM rAjyakAryane mATe AvyuM hatuM. leka lekane anusare che. te mujaba ghaNA lokone kezi gaNadhara bhagavaMta pAse jatAM jaIne kutUhalathI citra maMtrI paNa tyAM gaye. dharmathI vimukha ne nAstika vicArane jANIne zrI kezI gaNadhara mahArAje teno tiraskAra na karatAM dharma sanmukha karavA mATe tene madhura vacane bolAvyuM, ne tenA mane gata vicAre kahyA tethI citra maMtrI khUba Azcarya pAmyuM. tene guru mahArAja upara bahumAna utpanna thayuM. teNe zAntipUrvaka Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda dharmezravaNu karyuM'. tene dharmazraddhA zvama svIkAryA. peAtAne samajAyela sArA mArgane peAtAnA sambandhi paNa anusare evI bhAvanA ne prayatnA sajjanA sadA kare che. maMtrIne paNa sAcA rAhu samajAyA pachI rAjAne dharma mArga para lAvavAnI tIvra bhAvanA jAgRta thai. teNe gurumahArAjane vinavyuM : 239 : thai ane samyaktvamUla " bhagavata ! Apa te vizvavatsala che, paNa amArI nagarI ane rAjya nAstika rAjAnA sakhata zAsanane lIdhe Apa samA gurumahArAjanA AvAgamanathI vaMcita rahe che. kRpA karI Apa zvetAMbikA nagarI padhArazeA te ApanI apUrva zakti, jJAna ane labdhinA prabhAvathI amAreza nAstika rAjA Astika banaze. tyAM dharmanuM sAmrAjya pravartaze, ne ghaNA jIvAne upakAra thaze. " jevI kSetra sparzanA-vartamAnayeAga' * ema kahI zrI kezi mahArAje anukULatAe te tarapha viharavA bhAvanA darzAvI. "" citra maMtrI Anandrita thayA. zrAvastinuM kArya samApta karI te nija nagare ANye. AvIne teNe ughAnapAlaka(mALI)ne samajAvyuM ke " jyAre kAI paNa gurumahArAja ahiM padhAre tyAre prathama mane khabara Apaje. * maMtrInA manamAM hatu. ke jo pahelathI rAjAne khabara paDaze teA mahArAjazrInuM apamAna karaze na temane ahiM rahevAnA paNa pratibandha mUkaze. ema na bane mATe mALIne sUcanA karI. | * zrI kezi gaNadhara kALAntare vihAra karatA karatA zvetAmbikA nagarInA udyAnamAM samavasaryAM. pUrve ma`trIe saMketa karyA pramANe udyAnapAlake gurumahArAjazrInA AgamananA x X Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 240 : nivavAda : samAcAra gupta rIte matrIne pahoMcADayA, dharma prabhAvanA karatA karatA mahAtsavapUrvaka gurumahArAjane vaMdana karavA javAnI maMtrIne utkaTa bhAvanA hatI, paNa 'kAi sAdhu AvyA che' e vAta rAjA jANe te avajJA kare-mahArAjanuM apamAna karAvI kADhI mukAve ne tethI lAbha thavAne badale UlaTuM nukazAna thAya eTale maMtrIe samAcAra jANI peAtAne sthAne rahIne gurumahArAjazrIne bhAva vaMdana karyuM. maMtrIe vicAyuM ke-have gurumahArAjanA AgamananI jANu rAjAne bIjo kAi na kare te pahelAM ja hu kAIpaNa yuktithI tene gurumahArAjazrI pAse lai jauM, vicAra goThavIne matrI rAjA pAse Avye ne kahyuM (6 deva ! azvakrIDA karavAnA samaya Aja ghaNA anukULa che. RturAja vasantanuM Agamana thayu che. vAyu paNa suMdara vAya che. jhADapAna, phUlaphUla vagerethI vanabhUmi vihAra karavA yAgya banI che. jo ApanA Adeza hoya te azvapAlakane azva sajja karavA AjJA karuM, 12 matrInA vacanathI rAjAne azvakrIDA karavAnI bhAvanA jAgRta thaI ane teNe maMtrIne azvo taiyAra karAvavA kahyuM. matrI dhIre dhIre rAjAne akrIDA karAvatA karAvatA je udyAnamAM zrI kezi gaNadhara mahArAja madhura dhvanithI dezanA detA hatA te udyAna tarapha laI gayA. rAjA ne maMtrI parizrama dUra karavA eka eka vRkSanI sundara chAyAmAM beThA, citta zAnta yu. eTale rAjAe mahArAjazrInA madhura ni sAMbhaLye ne maMtrIne pUchyu ke-- " A sundara dhvani kAne che ne kacAMthI Ave che ? " " mahArAja ! mane khabara nathI, cAleA ApaNe udyAnanI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmavAda : : 241 : mane ramatA nihALIe ne joIe ke A avAja kono che?" maMtrIe khabara chatAM rAjAne mahArAjazrI pAse laI javA e pramANe kahyuM. rAjA ne maMtrI vananI sundaratA jotAM jotAM zrI kezi gaNadhara jyAM dharmavyAkhyAna karatA hatA tyAM AvyA. ekAeka sAdhumahArAjane joIne rAjA maMtrIne kahevA lAgyo "maMtrina! A mUDe zuM barADe che? ApaNuM dezamAM A lUMTAro kayAre AvyA ? A luccA leke AMgaLI batAve pahoMce karaDI khAya evA hoya che, mATe hamaNAM ne hamaNuM A bAvAne ApaNI hada bahAra kADhI mUke ke jethI bIjA dezanI jema ApaNA dezane paNa te na bagADe." maMtrI buddhimAna ne kuzala hato. rAjAnA hukama pramANe karavA mATe turata ja te thoDe dUra gaye ne vaLI pAchA vaLIne rAjAne kahevA lAgyo. deva! A pramANe ApaNe Ane ApaNuM deza bahAra kADhI mUkazuM te te ahIMthI bIjA dezamAM jaIne lekenI AgaLa ApaNI nindA karaze ne kaheze ke- tAmbikAne rAjA pradezI mUrkhane saradAra che, kaMIpaNe jANatA nathI ne guNI puruSonuM apamAna kare che " mATe Apa tenI sAthe vAda karo ne tene niruttara banAvo ke jethI mAnarahita thaI te pote svayaM ahIMthI cAlyo jAya. vaLI vAdavivAdamAM ApanI sAme uttara ApavA mATe khUda haspati paNa samartha nathI to A bicArAnuM zuM gajuM?" matrInA kathanathI rAjAne utsAha caDyo. te zrI kezi gaNadhara pAse jaIne kahevA lAgyo. "he AcArya ! tuM ahiM kyAre Ave che ?" Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 242 : nivavAda: mahArAje kahyuM-hamaNu ja " pachI rAjA ne maMtrI ucita Asane beThA. A pramANe kuzala citra maMtrI zrI kezimahArAja sAthe pradezI rAjAnA samAgama yuktithI karAvI Apyo. (2) rAjA pradezanuM nAstika rItinuM kathana- zrI kezigaNadhara mahArAja pAse beThA pachI pradeza rAjA - uddhatAIthI kahevA lAge - "he AcArya ! te kaI kaI jAtanI vRti vidyAono abhyAsa karyo che ke jethI A bhALa lAkone bharamAve che ? vaLI tAruM mukhAravida tAM tuM koI rAjaputra che ema lAge che, te A bhAga bhogavavAnA kharA samayamAM A badhuM pAkhaMDa zuM AdayuM che? arAjamAna evan nAju: (baLahIna bAvA bana) mATe che. A badhuM na cAla mArI mAMDalika rAjA thaI ja. A uttama jAtinA mArA azva para savAra thaI ja, mArA dezane tArI icchA mujaba bhAgava ne janamane sArthaka kara. phegaTa tapa-japanAM kaSTa karavAthI zuM ? dAca tane ema heya ke A kaSTa kriyAkAMDo karavAthI AmAnuM kalyANa thAya, AtmAno uddhAra thAya; paNa te tArA na bhrama che. tane keIe samajAvyuM hoya te tane chetaryo che; kAraNa ke-AtmA nAmanI A vizvamAM koI vastu che ja nahiM to tenA uddhAranI vAta zI ? tene mATe kAMIpaNa karavuM e vAMjhaNane chokaro utpanna karavA mATe mahenata karavA jevuM che." AtmA nathI" e sambandhamAM pradezanuM maMDana- vaLI he AcArya! "AtmA nathI" ema je huM kahuM chuM . Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 243: e vagara vicAre-ema ne ema dIdhe rAkhuM chuM ema na samajate. me AtmAnI khUba khoja karI che. AtmAne jovA mATe aneka prayatno karyA che, chatAM koI paNa sthAne koIpaNa rIte AtmA na ja maLe eTale meM nirNaya karyo ke "AtamAM che ema je kahevAya che te mithyA che." "sAMbhaLa!-AtmA mATenI mArI mahenata-tapAsa A pramANe hatI...' (1) mArI mAtA dharmiSTha zrAvikA hatI, te mArAmAM dharmanA saMskAra pADavA mATe ghaNuM ja prayatna karatI ne mArA pitA nAstika hatA. te mane "dharma vagere sarva haMbaga (Humbug) jUThuM che." ema kahIne dharmathI vimukha banAvavA yatna karatA, mAtA ne pitA banene huM khUba priya hatA. jyAre mArI mAtA maraNa pAmI tyAre meM tene kahyuM ke"he mA ! te dayAmUla dharmanI ArAdhanA khUba karI che tethI tuM avazya svargamAM jaIza, mATe tyAM gayA pachI mane pratibaMdha karavA mATe Avaje ke jethI huM dharma para zraddhAsu banI ahiMsAmaya dharmanI sevanA karIza." mArA pitAnA avasAna samaye paNa meM temane jaNAvyuM hatuM ke he pitA tame vAstavika to kaMI paNa dharma karyo nathI eTaluM ja nahiM paNa kevaLa dharmanI nindA karI karIne pApa ja upArjana karyuM che, mATe tame nizcaye narake javAnA che te tyAM gayA bAda mane kahevA Avaje ke "pApa karavAthI huM narakamAM duHkha bhogavuM chuM" jethI huM nAstika na banatA mika banI svargamAM jaIza." te banenA mRtyu pachI ghaNe kALa meM temanA Agamana Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 244 : nihnavavAda: nI pratIkSA karI, paraMtu ghaNo neha dekhADatAM e bannemAMthI koIpaNa AvyuM nahiM, eTale meM joyuM ke dharma karavAthI puNya thAya che ne tethI AtamA vage jAya che, adharma karavAthI pApa baMdhAya che ne pApano bhAgI jIva narake pIDAya che" e sarva jIDa che. ( 2 ) " AtmAnI zodha mATe meM eka vakhata deDAHdaMDanI zikSA pAmelA eka coranA jIvanta zarIranA nAnA nAnA TukaDA karAvIne te dareka TukaDAmAM AmAnI ghaNI tapAsa karAvI paNa eke mAM AtmA maLe nahiM. eTale mane lAgyuM ke 'AmAM nathI." ( 3 ) " bIjI vakhata meM evA ja eka cAranuM jIvatA vajana karAvyuM, ne pachI tene mArIne tenuM vajana karAyuM te te banne vakhatanA vajanamAM aMzamAtra phera paDyo nahiM. je Ama jevI kaI vastu cAlI gaI hoya, dehamAMthI ochI thaI hoya che. tenuM vajana paNa ochuM thavuM joIe. paraMtu tema na thayuM eTale meM nakakI karyuM ke temAMthI evI koI paNa cIja ghaTI nathI, mATe "AtmA nathI.' (4) " pharI eka cirane meM vajamaya peTImAM pUrA ne pachI te piTI sajajaDa baMdha karAvI dIdhI. keTalAka divase bAda te peTI khelAvI, te temAMthI te ceranuM mRtaka nIkaLyuM ne te kalevaramAM aneka kRmIo utpanna thayA hatA. je te piTImAMthI AtmA bahAra nIkaLyA hoya to te peTI tUTI javI joie. athavA jyAMthI te gaye hoya tyAM tenuM chidra thavuM joIe paraMtu peTImAM tevuM kAMI thayuM na hatuM mATe meM nizcaya karyo ke "AtmA nAmanI koI paNa vastu nathI.' (5) "vaLI mane koI pUchatuM ke je AtmA nathI to Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 245 : A badhA bole che, cAle che, khAya che, pIye che, ne maraNa pachI evuM zuM thAya che ke jethI bolatA cAlatA nathI ? tyAre huM kahete ke pAMca bhUtanA A vicitra saMgathI balavA, cAlavA vagerenI zakti utpanna thAya che. A zarIramAM cAmaDI, hADa vagere pRthivI che, pravAhI AMsu, mUtra vagere jaLa che, jaThara vagere agni che, zvAsozvAsa vagere vAyu che, ne khAlI sthAna AkAza che. e pAMca bhUtanA vicitra saMgarUpa A deha khAvA pIvA vagerethI puSTa thAya che. svaccha vAyu, sUryanA Atapa vagerethI ane khullA sthAnamAM rahevAthI sacavAya che. tene upaga sArI rIte A bhautika padArthone bhegavavA e ja che. jayAre A pAMcanA sAgamAM kAMI paNa pheraphAra thAya che tyAre deha narama paDe che. keIne paNa saMga sarvathA chUTe paDe che tyAre bolavA cAlavA vagerenI zaktino nAza thAya che. pachI bhale te ochAza zastranA AghAtathI, apathya sevananA vikArathI ke baMdha sthAne gaMdhAI rahevAthI thaI hoya. jyAre A bhUtamAM bAlavA cAlavAnuM sAmarthya nAza pAme che tyAre te taddana nakAmuMnirarthaka thaI jAya che, mATe ja tene bALI nAkhavAmAM, dATI devAmAM ke nadI samudramAM padharAvavAmAM Ave che. e pramANe ghaNuM pragathI ne ghaNuM vicArothI meM nirNaya karyo che ke "AtmA nathI mATe huM je kahuM chuM te avicArita nathI. he AcArya ! huM kahuM chuM te mAnI jA ne mAre AjJAMkita mAMDalika rAjA thaI bhautika bhege bhegava." (3) zrI kezigaNadhara mahArAjane uttara- he rAjana ! teM AtmAne mATe ghaNA prayatna karyA haze, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 246 : nihnavavAda : paNa tArA e sarva prayatna UMdhA hatA. eTale tene AtmA na maLe. tane AtmA na maLe mATe AtmA nathI e tAruM kahevuM yathArtha nathI. vaLI huM paNa A saMyama, tapa, japa vagere karuM chuM te vicAra vagara karUM chuM ema na samajato. enA ghaNA phAyadAo meM vicAryA che, ne mane te sarva satya samajAyAthI meM A patha grahaNa karyo che. "jagamAM jamIne udarapUrti te pazuo paNa kare che, manuSya karatAM tiryae viSayasevana vizeSe karI zake che. tiryaMcone zArIrika nIragitA ne sampatti manuSyathI sArI hoya che. arthAt mAnavajanma pAmIne zarIra puSTa karavuM, viSaemAM Asakta thavuM ane peTa bharavuM e ja je kartavya hoya to mAnavajanma karatAM pazujanma vizeSa IchanIya che; paraMtu manuSya janma pAmavAnuM kartavya e ja che ke te pAmI tattvane samajavAM, samajIne tatvamArge AcaraNa karavuM ne ane parama tava prApta karavuM. saMsAramAM Adhibhautika sukhanI mAre tArI mAphaka bilakula nyUnatA na hatI, paraMtu mane e sarva sukho kSaNika ne apUNa samajAyAM tyAre tattvaprAptine mATe A mArga mane samajAye. A mArge aneka AtmAoe paramatatva prApta karyuM che, ema meM jANyuM-vicAryuM, mane vizvAsa A eTale meM paNa A mArga grahaNa karyo che. he rAjana ! je vastune je svabhAva hoya te svabhAve te vastune samajIe to ja te vastu samajAya che, paraMtu tenA svabhAva karatAM viparIta rIte tenI tapAsa karIe to te vastu prApta thaI zake nahi. pavana AMkhavaDe dekhI zakAto nathI. je Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 247 : keI kahe ke AMkhe nathI dekhAte mATe pavana nathI, te te kahenAranuM kathana satya nathI, te ja pramANe AtmA nathI e tAruM kahevuM yathArtha nathI. AtmA arUpI che mATe te dekhI zakAya nahiM. AMkha sivAya sparzendriyathI ne anumAnathI jema pavana che e manAya che te ja pramANe manathI ane anumAnathI AtmA paNa siddha thAya che. tArAM mAtApitA na AvyA eTale svarga-naraka nathI e asatyahe nRpa teM kahyuM ke mArA para atyata sneha rAkhatAM mArAM mAtApitA mane ahiM pratibodha karavA mATe na AvyAM eTale meM nizcaya karyo ke AtmA, puNya, pApa, svarga, naraka vagere kaMI nathI" e tArI mAnyatA egya nathI; kAraNa ke teo na AvyAM mATe te vastu ja nathI ema na kahI zakAya. teonA na AvavAnA bIjA aneka kAraNo hoI zake che. ( 4 ) mAtAnA svargathI na AvavA sabadhI eka daridranuM daSTAnta koI eka vakhata musApharI karatAM karatAM tane kaI eka daridra manuSyano koI eka nagaramAM samAgama thaye hoya. te samAgama daramIyAna tenI sAthe tAre gADha sneha baMdhAI gaye hoya. te tenI daridratAnA nAza mATe ane teno uddhAra karI sArI sthitimAM mUkavA mATe tenI sAthe vicAryuM hoya ne kahyuM hoya ke huM eka moTe rAjA chuM, mArI pAse akhUTa sampatti che, vipula lazkara che, ghaNuM deza che, huM tane sukhI karIza. evI vAtacIta pachI bIje divase tuM tAre mAge ane te daridra mAnava tene raste cAlyA jAya. ghaNe kALe paNa tuM tArA rAjya Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 248 : nihnavavAda : vyavasAyane kAraNe te daridrane uddhAra karI zake nahiM, ne tenI sAthe thayela samAgama-vAtacita ne tenA uddhAra mATe karela vicAra e sarva visarI jAya. te daridra dAridrayanA du:khamAM sabaDyA kare ne vicAre ke te divase te gAmamAM keIeka mANasa maLyA hatA, khUba neha batAvato hato ne kaheto hatuM ke mAre mATe rAjya vagere che, huM tene sukhI karIza. paraMtu te mANasa kaheto te sarve jIvuM jaNAya che. ATalA divase thayA chatAM temAMnuM kAMI jaNAyuM nahiM. AvI daridranI mAnyatA te jema azva ne upahAsanIya che te ja pramANe che rAjanatArI mAtA svargathI na AvI mATe svarga ja nathI evI tArI mAnyatA paNa anucita ne ayogya che. deva-svarganuM varNana- svarga svAbhAvika sundara che. temAM de devIo sAthe gIta-nRtya-nATakAda legavilAsamAM Asakta hoya che. eka eka nATaka hajAra varSa sudhI cAle che. AnandamAM ne sukhamAM pitAno samaya kayAM jAya che tenI paNa teone khabara paDatI nathI. ochAmAM ochuM daza hajAra varSanuM temanuM AyuSya hoya che. AyuSya paripUrNa thayethI ja teonuM tyAMthI cyavana thAya che, teTalA nAnA AyuSyavALA devane paNa ekAntare AhAranI IcchA thAya che, bhejanane mATe teone cUlA pukavAnI-rAMdhavAnI kaDAkUTa karavI paDatI nathI, IchA thavAnI sAthe ja temane tRpti thaI jAya che. ApaNe 49 vakhata dhAsa laIe tyAre teo eka vakhata zvAsa le che. utkRSTa 33 sAgaropamanuM tyAM AyuSya hoya che. eka sAgaropamanA 1. A sAgaropamanI samaja A pramANe che. eka yojana lAMbA pahoLA ne UMDA pramANuvALA eka palpa-kUvAmAM devakura ne uttarakuru Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 249 : AyuSyavALA de tetrIza hajAra varSe AhAra ane tetrIza pakhavADIe zvAsa le che. keza, roma, nakha, hADa, cAma, mAMsa, lehI, carabI, maLamUtra vagere duchanIya padArthothI rahita teone deha ghaNo ja nirmala hoya che. teone zvAse zvAsa paNa sugadhI hoya che. prasveda (pasIne) teone kadI paNa thatuM nathI. manuSya ane pazuonI mAphaka teone navanava mAsa sudhI garbhAvAsanAM duHkho bhegavavA paDatAM nathI. tyAM utpanna thavAnI sAthe antarmuhUrtamAM to teo sarva indriyothI pUrNa yuvAna nara jevA, pratyeka aMgamAM AbhUSaNathI sahita, kSetranA sAta divasanA gheTAnA eka agaLa mApanA eka eka vALanA 2097152 kaTakA karIne te vaDe kUvo ThAMsIThAMsIne evo bharo ke te kUvA upara thaine cakravartInI senA cAlI jAya te paNa vAMdho Ave nahIM. gaMgAno pravAha paNa temAM avakAza-jagA meLavI zake nahiM. evI rIte bharIne pachI temAMthI samaye samaye eka eka kaTako kADho. jyAre te phUvo khAlI thAya tyAMsudhImAM thayela jeTalA samaya teTalA kALane bAdara uddhAra palyopama kahe che. have je kaTakA bharyA che te eka eka kaTakAnA bAdara pRthavIkAya aparyAptA vinA eka zarIranA pramANavALA asaMkhyAta kaTakA karavA, ne te kaTakAothI pharI te ku bharavo. samaye samaye eka eka kaTake kADhavo. jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALane sUkSma uddhAra palyopama kahe che. te sama uddhAra pAmavaDe dvIpa samudra gaNAya che. have bAdara uddhAra paTopamanA svarUpamAM batAvela kaTakAne samaye samaye na kADhatAM se se varSe kADhIe ane jeTalA varSe kUvo khAlI thAya teTalA varSane bAdara addhA palyopama kahe che, ne sUkSma uddhAra popamanA svarUpamAM jaNAvela kaTakAne so so varSe kADhIe ane jeTalA varSe khAlI thAya teTalA varSane sUkSma addA palyopama kahe che. te sUkSma addhA palyopamathI AyuSya mapAya che. koDane koDe guNIe tene kroDAkreDa kahe che, tevA daza koDAkoDa sakama addhA popamane eka sAgaropama thAya che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 250 : nitavavAda: vRddhAvasthAthI virahita ne roga vagaranA zarIravALA thAya che. teonI AMkha kadI paNa mIcAtI nathI. manamAM je IrachA thAya te teo pUrNa karI zake che. temanI puSazA ne mALA kadI paNa karamAtI nathI. bhUmithI teo cAra AMgaLa UMce ja rahe che. deve manuSya lekamAM ochA Ave che temAM kAraNa- 'saMkaMti divyapemA, visayapasattA'samattakattavvA / aNahINamaNuakajA, narabhavamasuhaM na iMti surA / / cattAripaMcajoyaNa-sayAI gaMdho ya maNualogassa / ur3e vaccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti // 1 // ' he rAjana ! sundara svarganA divya premamAM Asakta, viSaemAM lIna, pitAnA kAryomAMthI ja nahiM paravArelA, kAMi ne koI kAryavALA, manuSyane adhIna kAryavALA, manuSyane parAdhIna nahiM evA svataMtra devatAo azubha evA A manuSya lokamAM AvatA nathI. vaLI manuSya lekamAM durgadha puSkaLa che. cAra pAMcaso jana sudhI UMce te durga-1 UDe che tethI deve A manuSya lekamAM AvatA nathI. tIrtha karonAM cyavana-janma-dIkSA-jJAna ne mekSa vagere prasaMge temanA alaukika puNyathI AkarSAIne, koI tapasvI munionA tapaprabhAvathI, ne kaI bhAgyazAlI AtmAnA ArAdhanathI prasaMge prasaMge deve ahiM Ave che, paraMtu prayajana sivAya ahiM AvatA nathI; mATe devasukhamAM Asakta thayela tArI mAtA 1. jo ke gandhanA pudagala nava janathI adhika UMce jaI zakatA nathI, te paNa nava jana sudhI gayelA pudgale bIjA pudgalene vAsita kare che ne te pugale bIjAne ema yAvata utkaTa gandhavALA pudgale pAMcaso jana sudhInA pudgalone durgadhamaya kare che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtmavAda : : 251 : ArAdhana sivAya tArA a5 puNyanA kAraNe tene pratibodhavA na AvI. paNa ame varNana karyuM evuM svarga te che. ja ne te puNya karavAthI prApta thAya che. pitA narakamAMthI na AvyA te viSayamAM eka zeThanuM udAharaNuM- rAjana ! tArA rAjyamAM koI eka zeTha raheto hoya. te kuTumba parivArathI parivarele ne sukhI hoya. kuTumbanuM paripAlana sArI rIte karate hoya, tethI kuTumbane tenA pratye ghaNe sAre prema hoya, paraMtu te vyasanane parAdhIna hoya ne te kAraNe tArA rAjyanA kAyadA viruddha AcaraNa karIne rAjyane mahAna gunhegAra thAya. 2AjyarakSaka puruSe te zeThane gunhegAra tarIke pakaDI bAMdhIne tArI pAse lAve, te samaye tenA kuTuMbIjano tene kahe ke-tame tarata ja pAchA Avajo ne amAruM pAlanapoSaNa karaje ke jethI amane sukha thAya. paNa AjIvana jelajAtrAne pAmela e gunhegAra potAnA kuTumbIone maLI paNa zakatuM nathI. e ja pramANe tArA pitA tArA pratye ghaNA premavALA hovA chatAM paNa karmarAjAnA mahAna gunhegAra thaIne narakarUpa kArAgAramAM-jelamAM pUrAyA pachI tane maLI zake nahiM. tethI AtmA, pApa, naraka vagere nathI ema kahI zakAya nahiM. narakanuM varNana- 2 "A pRthvInI nIce sAta naraka che. tyAM rahelA jIvo svAbhAvika rIte khUba duHkhI hoya che. temanA zarIra pArA jevAM vikala ne astavyasta baMdhAyela hoya che. teonAM cAla-AkRti Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2para : nihnavavAda che rUpa-rasa-zabda vagere sarva azubha hoya che. narakamAM durgandha eTalI che ke je te durgadhane eka paNa aMza A manuSya kSetranA keI nagaramAM nAkhavAmAM Ave te tyAM rahelA sarva jI mRtyu pAme. tINa kAMTAnI zayyA para suIe, taravAra yA karavatanI dhAra para rahIe, te karatAMye adhika du:kha tyAMnI tIrNa ane kaThina pRthvI para rahetAM thAya che. tyAM zIta evI hoya che ke keI baLavAna luhAra pandara divasa sudhI agnimAM moTA loDhAnA goLAne satata tapAve ne pachI je te goLo narakanI ThaMDImAM mUke to kSaNamAtramAM te ThaMDo thaI jAya eTaluM ja nahiM paNa tenA sarva pudgala zIrNa vizIrNa thaI vikharAI jAya. tyAM garamInuM duHkha evuM sahana karI rahyA che ke je te jIne A manutha lekamAM jyAM vadhAremAM vadhAre asahya garamI paDatI hoya te uSNa kSetramAM lAvavAmAM Ave te temane e Ananda thAya ke je Ananda grISmanA tIvratApathI akaLAyela hAthIne zItaLatAnA AvAsarUpa puSkaraNa vAvamAM snAna karatAM thAya. "prathamanI traNe narakamAM jIvone paramAdhAmI deve duHkha Ape che. tIvra zastrathI chede che. lehI-carabI ne hADakA vagere azuci padArthothI bharelI vaitaraNI nadImAM snAna karAve che. zarIranA nAnA nAnA TukaDA karIne tapAvela telamAM taLe che. karavatathI kApe che, vajInA mAra mArIne dehanuM cUrNa kare che. bANa ane bhAlAthI paNa ati tIkSNa aNuvALA kAMTA, chAlane pAnavALA zAmalIvRkSa upara caDAve che. nAnA ghaDAmAM pUrIne pachI aMdara garama sIsuM bhare che. lehanI pUtaLIne tapAvIne te sAthe AliMgana karAve che. AkAzamAM UchALIne talavAra ke bhAlA upara jhIle che. nAka-kAna-jIbha chede che, AMkha phoDI nAMkhe che. garama karela retImAM caNAnI mAphaka zeke che. AvI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : 253 : asahya vedanA sahana karatAM jI kAramI cIso pADe che, paraMtu tenuM tyAM koI sAMbhaLanAra nathI, teone koI bacAvanAra nathI, phakta parama kAruNika prabhunA janma vagere viziSTa kalyANaka prasaMge teo zAnti anubhave che. te jIve bhUkhathI evA rIbAtA hoya che ke ApaNuM sarva dhAnyanA DhagalA teone khAvA ApIe te paNa temane saMtoSa thAya nahiM. vaLI sarva sAgaranA jaLa je te jIvane pIvA mATe ApavAmAM Ave to paNa teonI tarasa chIpe nahiM. evuM bhUkha ne tarasanuM temane duHkha hoya che. thaDo paNa adhakAra AtmAne AkuLavyAkuLa karI mUke che te narakanA jI sadaiva nibiDa aMdhakAramAM ja sabaMDyA kare che. traNa naraka pachI nArakInA che je ke paramAdhAmInAM duHkha bhogavatA nathI to paNa tethI adhika kAma-krodha-mAnamAyA-lobha-ISya vagerenI atyanta tIvra lAgaNIthI teo duHkhI thAya che. te lAgaNIone teo dabAvI zakatA nathI. lAgaNIvaza te cho navI navI zenA vikuvane paraspara laDe che, meTAM yuddha kare che ne khUbakhUba duHkhI thAya che. nAthA vivecana-sI-saLa-kurivAra-hiM ! paravassaM jara-dAhaM, bhaya-soga ceva veyanti // narakAtmAo ThaMDI-garamI-bhUkha-tarasa-regagrasta kaMDuyukta zarIra-parataMtratA-vRddhAvasthA-dAha-bhaya ne zoka ema daza prakAranI vedanA vede che. A sarva duHkho-narakagati AtmAne tyAre maLe che ke jyAre jIva paMcendriyane vadha kare che, mAMsabhakSaNa kare che, mahAAraMbhamAM Asakta bane che, mahAparigrahane vadhAravAmAM ja prayatnazIla rahe che. te pApathI pAcho haThate nathI. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 254 : nihnavavAda : jANavA chatAM jIva AvA pApa kare tyAre temanI sthiti dIva laIne kUvAmAM paDavA jevI thAya che. kevaLajJAnI jinavaradeve, sarve lokanA bhAva kahAya, sava satya sadahato paNa tuM zAne saMsAre mUjhAya ? dIvo hAtha chatAM paNa amRta ! zAne UMDe phUpa paDAya ? e duHkha narakataNAM he cetana ! kahene tujathI kema khamAya? lekAlekanA sarva bhAvanA prakAzaka vitarAga prabhue A sarva svarUpa kahyuM che, mATe mithyA nathI. tevI narakamAM atyanta duHkhathI rIbAte tAro pitA ahIM AvI na zake mATe naraka nathI ema na samajato. puNya-pApa ane AtmAnI siddhi upara jaNAvyA pramANe sukhathI bharapUra svarga ane duH bathI vyApta naraka che e nizcaya thayo tyAre sua give purva dharmAta thAya che e paNa nizcita che. eTale svargane mATe dharmanI-puNyanI AvazyakatA che ne narakane mATe pApanI jarUra che. puNya pApa paNa e ja pramANe mAnavA joIe. "puNya pApa siddha thayA eTale tene karanAra, bAMdhanAra, sAcavanAra, cheDanAra ane tenAM phaLane bhegavanAra sacetana AtmA mAna ja joIe; mATe he rAjana! AtmA-puNyapApa-svarga ne naraka vagere che. temAM zraddhA rAkha ne sukha meLavavA dharma kara. dehanA TukaDAmAM AtamA na dekhAe mATe tenAthI tenuM khaMDanarAjana ! AtmAnI kheja mATe be traNa cAranA prayoga Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 255 : karyA ne te na maLe mATe nathI ema mAnI lIdhuM e barobara nathI. zarIranA kakaDA karAvavA ne temAM tapAsa karavI e kAMI AtmaprAptine upAya nathI. tenI prAptinA viziSTa upAse jJAnIoe batAvyA che, tethI ja te meLavI zakAya che. jema koI eka zIzImAM bUca salavAI gayuM hoya, bUca na nIkaLatuM hoya ane davA paNa na nIkaLatI hoya. temAMthI davA kADhavA je zIzIne pheDI nAkhavAmAM Ave to davA DhaLAI jAya ne zIzI paNa kuTI jAya. tema dehano nAza karavAthI AtmA ane deha baneno vinAza thAya che, paraMtu kuzaLa mANasa jema zIzIne pheDyA vagara yuktithI bUca kADhIne davA meLave che ne zIzIne paNa akhaMDa rAkhe che, tema AtmAthI dehanA nAza sivAya ja Atmadarzana karI zake che. tuM jema dehanA nAzathI AtmA na maLe mATe nathI ema mAne che, tema mane paNa eka vastune anubhava thaye che te sAMbhaLa- zrutvAgnimaraNeH kASThe, tanmayA khaNDazaH kRtam / / na ja cho mahArASa! tamathe dApi pAve che ? mUrtimanto'pi santo'pi, dRzyante'rthA na yannRpa ! / / tadamUrtasya jIvasyA-darzane ki virudhyate ? // 2 // viziSTajJAnayogena, paraM dRzyeta so'pi hi // mathanAdaraNeH kASThe'-pyanalo nRpate ! yathA // 3 // rAjana ! meM eka vakhata sAMbhaLyuM hatuM ke araNinA lAkaDAmAM agni hoya che. (jo ke dareka kASThamAM agni hoya che paNa araNimAM e agni hoya che ke tene utpanna karavA mATe bIjA aninI AvazyakatA rahetI nathI) te agni temAM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 256 : nivavAda: jevAne meM te lAkaDAne jhINAmAM jhINe cUro karAvyA ne temAM khUba tapAsa karI paNa agni mAnyA nahiM. jyAre AMkhathI dekhI zakAya tevA satpadArtho paNa A rIte dekhAtA nathI te nRpa ! cakSuthI na joI zakAya te arUpI AtmA tane na dekhAya temAM zuM? jema paraspara ghasavAthI araNimAM agni utpanna thAya che ne dekhAya che tema AtmA paNa jJAna-dhyAnakriyAkAMDa vagerenA satata marSaNa cAle eTale divya prakAzamAM divya cakSuthI sAkSAt dekhAya che. vajanamAM phera na paDavAthI AtmA nathI te asatya rAjan ! jIvatA zarIranuM ne mRta zarIranuM samAna vajana thavAthI AmAM nAmane koI padArtha nathI ema te mAnI lIdhuM, paNa eka rabaranI kothaLI khAlI ne pavanathI bharelInuM vajana karI jaze to te paNa samAna thaze. eTale zuM khAlI ne pavana bharelI kothaLI sarakhI mAnI zakAze? bharelImAM pavana nathI ema kahI zakAze ?" * vajana e zuM che? ane te konAmAM rahe che ? e samajAcAthI tene lAgaze ke AvI rIte AtmA nathI ema mAnavuM ayukta che. " "vajana (gurutva) e eka pudgalane guNa che. tene samAveza sparzamAM thAya che. sparzanA ATha prakAra che. zIta-USNa, snigdha-rukSa, mRdu-khara, laghu-guru. A AThe sparze pugalamAM rahe che. pudgalo paNa ATha prakAranA che. dArika-vaikriya 1 manuSyanA ane tiryaMcanA zarIramAM vaparAtA je pulo te audArika. 2. deva, nAraka vagerenA zarIramAM upayogI pugalo te vaikriya. 3. caudapUrvadhara muni AhAraka labdhithI zrI kevalI bhagavaMtane prazna pUchavA mATe je zarIra kare, temAM upayogI je pudgale te AhAraka. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : 257 : ne AhAraka-taijasa-bhASA-zvAseAAsa-mana ne ka`. A AThe prakAranA pudgalAmAM eka pachI eka vadhAre sUkSma hAya che. temAM prathamanA cAra prakAranA ( audArika-vaikriya-AhAraka taijasa) pudgalAmAM AThe spok rahe che, ne chellA cAra prakAranA (zabda-zvAseArAsa-mana ane karma) pudgalAmAM prathamanA cAra ( zIta, uSNu, snigdha ne rUkSa ) sparzI ja rahe che; chellA cAra rahetA nathI, tethI te pudgalA agurulaghu kahevAya che. " " vajana ( gurutva ) e eka sparza che te saheje samajI zakAya tema che. tene jANavA mATe sparzanendriya sivAya anya phAi iMdriya upayogI nathI. te sAmarthya phakta sparzanamAM ja che. hAthamAM letAM tarata ja khakhara paDe che ke A bhAre che, A halaku che; mATe te sparze che. sparzanendriyathI ja je guNanuM jJAna thAya te sparza. pudgaleA sivAya bIjAmAM sparza nathI mATe vajana paNa anyamAM nathI; pudgalamAM ja che. vajana (gurutva ) je pudgaleA AMkhathI joi zakAya che ne sparzanathI jANI zakAya che tevA pudgalAmAM prakaTapaNe rahe che. prakAza ane vAyumAM vajana hAvA chatAM prakaTa sparza ane prakaTa rUpa nahi... hevAne kAraNe vyakta jaNNAtuM nathI. " " AtmA ane puddagala e ane paraspara atyanta viruddha 4. AhArane pacAvavAmAM hetubhUta tathA zItalezyA ane tejolephsAmAM vaparAtA je pudgale te tejasa, 5. zabda je upanna thAya che temAM je pudgalA vaparAya che te bhASA. 6. zvAse zrvAsamAM kAmamAM AvatA pudgalA te zvAseAzrvAsa. 7. vicAra karavAnI zakti ApanArA pugale te mana 8. jenAthA AtmAne sArA narasA phaLa maLe che te je samaye samaye sAMsArI AtmA sAthe kheDAya che te krama 17 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 258: nivavAda : padArtha che. pugala jaDa che jyAre AtmA cetana che. AtmAno eka paNa guNa pugalamAM rahetuM nathI, tema pudgalane eka paNa guNa AtmAmAM rahetuM nathI. tethI AtmAmAM vajana paNa nathI. jo ke sAMsArika AtmAo sadeva karma ane taijasa pudgalathI yukata ja hoya che, paNa karmanA pagale vajana vagaranA che ane tejasa pudgalomAM avyakta vajana che tethI sajIva zarIranuM ane mRta zarIranuM vajana eka sarakhuM thAya, temAM phera paDe nahiM mATe AtmA mAnavo joIe." peTIne chidra na paDayuM mATe AtmA nathI te mithyA nRpa ! vamaya peTImAM pUrela cera marI gaye ne peTIne chidra na paDayuM mATe AtmA na mAnavo joIe ema te je kahyuM te paNa padArthonA svabhAvanI te vicAraNA karI hatI to tane pitAne te mizyA lAgata." - " vizvamAM dareka padArtho eka ja svabhAvanA nathI hotA. darekanA judA judA svabhAva hoya che. keTalAka padArthone ja te svabhAva hoya che ke te chidra, mArga ke dvAra vagara kaI paNa sthaLe Ava-jA karI zake che. nirmaLa kAcamAMthI prakAzanAM kiraNe jA-Ava kare che, paNa kAcamAM chidra ke dvAra hotuM nathI. cAre taraphathI baMdha-jemAM vAyu paNa pravezI na zake tevI moTI peTImAM pesI koI jorathI zaMkha vagADe te tene zabda bahAra saMbhaLAya che tethI peTImAM nathI chidra paDatuM ke te tUTI nathI jatI." prakaTa sparzavALA padArtho prakaTa sparzavALA padArthone AvajA karavAmAM ghaNuMkharuM rokANa kare che. te sivAyanA padArtho dareka sthaLe jaI zake che. jyAre AtamA taddana sparza vagarane che, te dvAra ke chidra vagara game tyAM Ave jAya temAM zuM Azcarya ? eka peTImAMthI ema ne ema AtmA nIkaLI jAya Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : 259 ? emAM to zuM? paNa AtmA, pANI ke patthara, leha ke vaja, vana ke parvata, nagara ke sAgara, AkAza ke pAtALa, keI paNa sthaLe game tevA AvaraNe hoya to paNa tene bhedIne avyAhata gatie rokAyA sivAya jaI zake che; mATe he rAjana ! AmA che." ( 7 ). bolavA cAlavA vagerene nirvAha thAya che mATe AtmA na mAno ema nahi. "bhUpa ! jema mAdaka padArtho ekaThA karavAthI temAM jema mAdaka zakti utpanna thAya che, tema paMcabhUtanA maLavAthI belavA cAlavA vagerenI zakti utpanna thAya che ne jagatanA tamAma vyavahAro cAle che; mATe Atma mAnavAnI jarUra nathI ema je te jaNAvyuM te paNa ThIka nathI." "amuka amuka jAtanA pagale maLavAthI bAlavA cAlavA vagerenI zakti thAya che te ThIka che. ekendriya jI jevA ke jhADa, pAna, phaLaphUla, pANI, patthara vagere amuka pudgale nahi. maLavAne kAraNe belI cAlI zakatA nathI. beIndriya jI zaMkha, kaDA, jaLa, aLasIyA vagere suMghavAnI zaktivALA pudgale nahiM maLavAne kAraNe sUMghI zakatA nathI. tri-indriya che kIDI, makaDI, IyaLa, kuMthu vagerene dekhavAnI zaktinA pudgala na maLavAthI teo dekhI zakatA nathI. caurindriya cha mAkhI, bhamarI, bhamarA, vIMchI, tIDa vagere dekhI zake che paraMtu sAMbhaLI zakatA nathI; kAraNa ke teone sAMbhaLavAnI zaktivALA pudgale maLyA nathI. keTalAka amanaska paMcendriya jIve evA hoya che ke jeo bolacAlI sUdhI dekhI ne sAMbhaLI zake che; paNa samajI zakatA nathI, vicAra karI zakatA nathI, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 260 : nihnavavAda : samanaka paMcendriya jIvene sarvazaktivALA pudgale maLavAthI teo samajavA-vicAra karavA sudhI sarva karI zake che.' A pramANe judA judA pudgalemAM judI judI zaktio rahelI hoya che paraMtu tethI AtmAnI jarUra nathI ema nathI. jaDa padArthomAM rahelI zakti svayaM vyavasthita kArya karI zakatI nathI. jaDa padArtho haMmezA ekasarakhuM kArya karyA kare che temAM svayaM pheraphAra karavAnI tAkAta nathI hotI." koI paNa sacetana padArtha mAnavAmAM na Ave ne kevaLa paMcabhUtanA saMgothI ja balavAcAlavA vagerene vyavahAra calAvavAmAM Ave to jema cUDIvA (Gramophone) bole ja jAya che tema A pudgala paNa ekasarakhuM-satata bela bela ja kare. yaMtranA paiDAnI mAphaka cAla cAla ja kare. kaye samaye zuM bolavuM ? kaye samaye bolatA baMdha thavuM ? kayAre cAlavuM? kayAre vizrAnti levI-aTakI javuM? vagere vyavasthita vyavahArane mATe te paMcabhUtonI zakti upara sacetana niyantAnI jarUra che." niyantA (driver) vagaranI gADI jema samudramAM ke jagalamAM jyAM tyAM bhaTakAya ne apakALamAM nAza pAme tema cetananI sattA vagaranA pudgale paNa ahIM-tahIM athaDAIne ane aste vyasta banI vinAza pAme paNa te sarva zakti upara jJAnavALA ne vicArazaktivALA AtmAne pUrNa kAbU che mATe ja teo vyavasthita kAma kare che." sundara vyavahAranI vyavasthA mATe AtmAnI khAsa jarUra che mATe AtmA mAna joIe." pradezanA atima ugAra- zrI kezigaNadhara mahArAjanuM yuktiyukta pravacana zravaNa karI Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 261 : pradezI rAjA harSita thaye. tene mithyA meha nAza pAme. tene satyamArganuM bhAna thayuM. te mahArAjazrIne kahevA lAgyA. svAmin ! mohapizAco'yaM naSTo'dya prabalo'pi naH / mAMtrikasyeva mantreNa, tADyamAno bhavadgirA // 1 // jJAnatimirAnta, jamAdAttaravare che udghATite prabhuvyAkhyA-sudhAJjanazalAkayA // 2 // jJAtaM svAmin ! mayA dharmo, jainadharmAt paro nahi / yathAdityAt paro nAnyaH, pratyakSastejasAM nidhiH // 3 / / prabhe! mAMtrikanA maMtrathI jema pizAca cAlyuM jAya tema ApanI vANIthI haNAyele amAro mehapizAca prabala hato chatAM Aja nAza pAmyA che. ajJAnAdhakArathI bharelA mArA antara cakSuo ApanA vyAkhyAnarUpI amRta saLIthI Aja UghaDyA che. bhagavan! Aja meM joyuM ke jena dharmathI caDhiyAto bIjo koI dharma nathI. sUrya sivAya bIje kaI prakaTa prakAzane nidhAna nathI. pachIthI pradeza rAjAe samyakatva mUla bAra vrata grahaNa karyA, dharmanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM ane devalokamAM sUryAbha nAme deva thayA. // ityAtmavAde AtmasiddhinAma prathamaM prakaraNam // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIju. ( cArvAka matakhaMDana ) (1) koIeka upavanamAM eka syAdvAdI viharatA hatA, tevAmAM tyAM eka cArvAka nAstika AvI caDyo. syAdvAdIe tene pUchyuM ke "kema bhAI ! tAro AtmA te AnadamAM che?" te sAMbhaLI cArvAke kahyuM ke "AtmA e zuM che? mane te vizvamAM AtmA jevI koI vastunI hasti jaNAtI nathI. mArI pAse te te kAMI nathI tame mane "tAro AtmA te AnandamAM che ne?" ema kema pUche che? bAkI mAruM kuTumba, zarIra, bALabaccAM Adi sarva majAmAM che. tenuM AvuM vicitra kathana sAMbhaLI syAdvAdIe pUchyuM - syAdvAdI-AtmA nathI ema tuM zAthI kahe che ? cAvaka-AtmA pramANasiddha padArtha nathI. pramaroi vastu saje padArtha pramANathI siddha thAya te ja vAstavika che, paNa je mAnavAne kaI pramANa nathI te vastu nathI. AtmAne mATe koIpaNa pramANa nathI, mATe te asat che. AtmA mAnavAne kaI pramANa hoya te batAve. syA-AtmA AgamapramANathI siddha che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda: : 263 : pramANe aneka che temAM Agama-Aptavacana paNa eka pramANa che. AgamamAM sthAne sthAne AtmAnuM pratipAdana karela che. vo agAunALo navarAphiaraju' (anAdi ananta ane jJAnAvaraNa vagere karmothI yukta e jIva che.) vagere Agamavacane AtmAne samajAve che; mATe AtmA che. cAva-Agama pramANa mAnavAne pramANu nathI. AgamathI AtmA tyAre ja siddha thAya ke je te pramANu heya. paNa. Agamane pramANa mAnavAne koI sabaLa pramANa nathI. ame te mAnIe chIe Agama e pramANu ja nathI. syA -Agama pramANa vyavahArasiddha che. je Agamane pramANe na mAnavAmAM Ave te cAlatA sarva vyavahAro ja aTakI paDe. dunyavI ane AdhyAtmika sarva vyavahAro AgamAdhIna cAle che. nAnA bALakane te te vastunuM jJAna vRddha vacanathI thAya che. ziSTa vacananA prAmAya vagara goLa ne pahoLA peTavALA, capaTA taLiyAvALA ne sAMkaDA kAMThalAvALA padArthane ghaDe kahe. vagere satya bhAna ne vyavahAra kaI rIte cAlaze ? lokottara-AdhyAtmika vyavahArane AdhAra to Agama upara ja che. mAnavAjU-mAnamaH | A pravacana aMgIkArya che; ; mATe Agama e pramANabhUta che. cAra-AsapuruSa tame kene kahe che ? kevA puruSane tame Ama kahe che ke jenuM vacana pramANabhUta mAnI sarva vyavahAra calAvavA mATe jaNAve che. amuka eka puruSane Apa mAnavo ne tenA vacana para pUrNa vizvAsa mUka e amArA mate mithyA che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijJavavAda : syA --rAgadveSathI sathA rahita puruSa Ama che. * rAga ane dveSa baLavAn abhyantarazatrue che. tene laine ja vizvamAM aneka anicchanIya pravRttio pravarte che, tene vazavI leke mithyA AcaraNA kare che. te mahAna ripune jemaNe sadatara vinAza karela che te Ama kahevAya che. je mATe kahyu che ke ' rAgadveSayoAntikSaya Atti: | zrAptiyasthAntIti AsaH / ' evA keAi hAya te jinavara paramAtmA che. temaNe apUrva vIryAMllAsathI rAga ne dveSanA mULathI nAza karI vItarAga dazA prApta karI che. temanAM vacanA e ja Agama che. te vizvasanIya che. : 264 : cA-rAga ne dveSanA sarvathA nAza thai zakatA nathI. jagamAM huM jenA jenA paricayamAM Avye chuM te sarve Ahevatta a'ze rAga ne jethI yukta ja mane jaNAya che, mATe mAruM mAnavuM che ke rAga ne dveSa jenAmAM jarI paNa na hoya eve! puruSa vizvamAM keAi che ja nahi. rAga dveSanA nAza ja thatA nathI, mATe tamAruM kathana yukta nathI. syA~alpa nAzavALA pudgalAnA sarvathA nArA thAya che. sadatta rAga ane dveSanA sarvathA nAza thai zake che, kAraNa ke je pudgalAnA gheADAtheADA-aMze aMge nAza dekhatA hAya che tene sarvathA nAza thAya che. khANamAMthI jyAre sAnu` kADhavAmAM AvyuM tyAre te mATI sarakhuM ja lAgatuM hatuM paNa prayAgathI tenA kacarA-mela gheADe thoDe dUra karatAM zuddha sonu banyuM. agnimAM tapAvIne tenI malinatA sadantara dUra thai ne te sA TacanuM zuddha-tadna nirmaLa kAMcana banyu. keAi kahe ke ekadama zuddha sAnu hatu ja nathI te te jaeNma anabhijJa gaNAya tema Anta a Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 265 H rika zuddhatA keInAmAM hatI ja nathI ema kahenAra paNa bAliMza gaNAya che. rAgadveSanI viSamatA-ochAvattApaNuM to pratyakSa jaNAya che. ekane putra para prema che te bIjAne dhana para; ekane strI para atyanta rAga che te bIjAne zarIra para. Ama rAga ke zreSanuM ochAvattA paNuM vyavahAramAM anubhavAya che te kema e kaI puruSa na hoya ke jene koIpaNa padArtha pratye rAga ke zreSa kAMI ja na hoya. (2) cAra- rAgI na nIrAgIne bheda jANuM zakAtuM nathI kadAca rAga ne dveSa sadantara dUra karI zakAtA hoya te paNa te koIe dUra karyA hoya te mAnI zakAtuM nathI. te kAMI AMkhe dekhI zakAya evI vastu nathI ke jethI kahevAya ke AmAM che ne AmAM nathI. tame zAthI kahe che ke jinezvaromAM rAgadveSa hotA nathI? syA-rAga-nIrAgIne bheda tenA kAraNethI jANI zakAya che. AMkhe na joI zakAya evI cIjonuM jJAna ja na thAya evuM nathI. eka mANasa AnandamAM che ne bIjo zekamAM che. AnaMda ne zoka joI zakAya evA nathI chatAM te te mANasanI pravRttimukha para aMkita thayelI rekhAo uparathI te samajI zakAya che. e ja pramANe rAga ane dveSanuM bhAna thaI zake che. tenA AcAra ane vicArathI jANI zakAya ke A rAgI che ane A nIrAgI che. jagamAM rAganuM prabala sthAna strI che. jeTalA rAgI jana che te sarva strInA pAzamAM phasAyA che. "na mIle nArI te bAvA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivavAda : brahmacArI " jevA keTalAka rAgIo bahArathI strIthI dUra hoya, te paNa teo vacana ne manathI strInI vAta ne cintanamAM rasavALA ja hoya che. arthAt je koI rAganA sAdhane pratye rasa dharAvatA hoya te rAgI che te kalpI zakAya che. e ja pramANe zreSa-zatrunuM aniSTa karavAnI pravRttithI jANI zakAya che. pitAnuM heja paNa kaI aniSTa kare ke tarata ja dveSI teno badalo levA tatpara bane che. pratikAra karavA azakta hoya tethI zatrunuM aniSTa na kare ne zAnta rahe eTale te niSI che ema na manAya; kAraNa ke tenI mAnasika vicAraNA to nirantara zatrunuM ahita karavA tarapha ja rahe che-je kSamAzIla na hoya te. mATe ja kahyuM che ke- nAnAsanAnubeyo, vo brijadArajItADyA. ame je mahApuruSane rAgadveSathI sarvathA 2hita kahIe chIe temanAmAM rAgajanaka strI vagere padArthone nathI manavacanakAyAthI aMze paNa saMsarga ke nathI pitAne kaSTa karanAranuM paNa ahita karavAnI vRtti mATe tevA puruSane Ama mAnI temanA vacanane pramANabhUta svIkAravuM joIe. cAva-nIrAgI paNa ajJAnathI asatya bhASe che. rAga-dveSa vagaranA paNa je vastu na jANatA hoya tenuM svarUpa kahe to te satya kema manAya ? jemake huM svarga ke naraka nathI mAnato tethI te pratye mane rAga ke dveSa nathI. tema tenuM mane jJAna paNa nathI. evI sthitimAM huM kahuM ke svarga AvuM hoya che, narakanuM svarUpa AvuM hoya che, te te satya na ja kahevAya. e ja pramANe jinezvaranuM kathana ajJAnamUlaka nathI temAM zuM pramANa? svA-apone vacanavyavahAra rAgadveSamizrita hoya che.- Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmavAda : kAraNa vagara kArya banatuM ja nathI, mATe jyAM ajJAna che chatAM vacanavyavahAra cAle che tyAM samajavuM joIe ke A bolavAmAM kAMIka prayojana-kAraNa che. vastusvarUpano anabha mithyAbhinivezathI mAne che ke huM sarva jANuM chuM. jagata ema na samaje ke Ane kAMI nathI AvaDatuM te mATe te pitAne jenuM bhAna na hoya tene mATe agaDabagaDe hAke rAkhe che. muvamaratoti vaNaM tarAtA tI-moTuM che mATe kahevuM ke haraDe daza hAthanI hoya che, evI temanI sthiti hoya che. - tu paNa svarga ke narakanuM svarUpa kahevA tatpara bane che. tyAM tene te vastu pratye rAgadveSa nathI ema nathI, kAraNa ke tuM te mAnata ja nathI-tane tenuM jJAna nathI chatAM tuM tenuM varNana karIza te temAM te vastu haze tenA karatAM kharAba varNavIza. tAre matAgraha tane tema karAvaze. ane e ja rAgadveSanI chAyA che. jemanA rAgaSa mULathI nAza pAmyA hoya che temanuM ajJAna paNa nAza pAmyuM ja hoya che. sarva padArthonuM saMpUrNa jJAna temane hovAthI teo kadI paNa vastusvarUpane kathanamAM pheraphAra karatA nathI. je jevuM hoya tevuM ja jaNAve che, mATe ja temanA vacana pramANabhUta che. ( 3 ) cA-vItarAgane vacanavyavahAranuM kAMI kAraNa nathI. tame je rAgadveSa vagaranA ane saMpUrNa jJAnI mahApuruSanuM svarUpa jaNAve che, tevA mahApuruSane besavAnuM koIpaNa prayojana nathI. vacanavyavahAra rAgadveSathI ja thAya che, arthAta vItarAgatA ane vacanavyavahAra e bane parasparaviruddha che; mATe je vacanavyavahAra hoya te teo vItarAga ja nathI ane vItarAga che te temanuM vacana ja saMbhavatuM nathI eTale Agamane pramANapaNe svIkArAya nahiM. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirdevavAda : syA.-rAgadveSa vinA karuNA vagerethI paNa vacanavyavahAra thAya che. : 268 * vacanavyavahAra rAgadveSathI ja thAya che ne te sivAya thatA nathI evA niyama nathI. laiAkika udAharaNa joie te paNa e samajI zakAya che. eka nyAyAdhIza pramANikapaNe nyAya ApavAmAM koinI paNa zarama rAkhatA nathI, tene cAra pratye ke zAhukAra pratye kaI rAgadveSa nathI. paNa satya nyAya Apava te tenuM kartavya che. vAdasabhAmAM madhyasthane vADhI ke prativAdI pratye prema ke aprema-pakSapAta jevu' kaI nathI chatAM te ekane vijaya ane bIjAne parAjaya jAhera kare che. eka bhUlA paDelA vaTemArgune daza varSanA nAnA mALaka sIdhA mArga batAve che. temAM tene musAphara tarapha rAga ke dveSa nathI. je pramANe vinA rAgadveSa paNa A vacanavyavahArA cAle che te ja pramANe zrI jinezvara bhagavate trijagajjananA uddhAra mATe satya svarUpa upadeze che. tIrthaM karanAmakarmanA udayathI te pUjyA ekAnta hitakara upadeza Ape che. aziALApa dhammare bApa e vacanathI glAni vagara dharmadezanA devAthI tIrthaMkaranAmakarma vedAya che mATe Agama mAnavu joie. 9 cA--Agama paraspara virAdhI hovAthIpramANa nathI. tamArA kahevA pramANe Agama mAnIe te paNa tene pramANa te na ja manAya; kAraNa ke pramANu kadI vasavAdI na hoya. mAgamamAM te khUba vasavAda che. eka Agama eka vastunI sattA batAvatuM hoya che te anya Agama tene ja niSedha karatu hAya che. eka amuka vastu karaNIya kahe che te khIjuM tene akaraNIya-anAcaraNIya jaNAve che. eka kahe che ke mAruM kathana satya che. khIjI kahe che te mithyA che, A satya che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmavAda : : 269 : Ama Agama ja avirodhI nathI ne laDe che, te te pramANa bhUta kema mAnI zakAya? A AtmAnA sambandhamAM ja Agama vicArIe te AhaMtu Agama kahe che ke-vAM sAni nANAvALA avaMguto . ItyAdi. zruti kahe che ke nadi vai virArA ricAriyotirita, ArAruM vAvaNad far wAtaH avinara guthAt zvAna vagere. sAMkhya darzana pravartaka kapila muninuM Agama kahe che- juvoDanI nikuLa mojI vidgA ItyAdi judA judA Agame AtmAnuM astitva jaNAve che. AnI sAme te ane bIjA Aga AtmAnuM nAstitva kahe che. zrutimAM kahyuM che ke-gfthayovaayuriti bhUtAni / tatsamudAyeSu zarIrendriyaviSayasaMjJA / vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na prasthApti. amArA vRddho kahe che ke *etAvAneva loko'yaM, yaavaanindriygocrH| bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadanti bahuzrutAH // * koIeka nAtikanI strI Astika hatI. jJAnI puruSanA vacanane pramANabhUta mAnA dhArmika vartana karatI hatI. AvA kajoDAne haMmezA dhArmika bAbatamAM vivAda cAlato hato. nAstika pitAnI strIne ATha vacana kriyA che-kalpita che ema samajAvavA bahu prayatna karatA jaNa strI mAnatI nahiM. jInA vicAro pheravavA eka vakhata nAstike eka yukti racI. rAtrie sarve sUI gayA pachI te potAnI strIne laIna gAma bahAra gayo. tyAM teNe pRthvI upara dhULamAM kaLAthI AbAda varU pagalA citaryA. TheTha gAmanA jhAMpA sudhI evuM citraNa karI AvIne suI gaye. savAre gAmane pAdare leke bhegA thayA ne vAta karavA lAgyAM kerAtre gAmamAM varu AvyuM hatuM. A rahyAM tenA pagalAM. koIe kahyuM ke Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 270 : nihnavavAda: A pramANe AgamanI AvI vicitra sthiti hovAthI tene pramANabhUta kaI rIte mAnI zakAya ? syA -yuktazUnya Agamaja na manAya ne yuktiyukta AgamamAM virodha ja na hoya tuM je ekabIjA AgamamAM virodha batAve che te AgamapramANanuM rahasya samajyA vagaranuM che. ame tene je Agano pramANa tarIke svIkAravA kahyuM temAM virodha che ja nahi. kakSa-cheda ne tApathI jema kAMcananI parIkSA thAya che tema traNa prakAre AgamanI paNa parIkSA thAya che. trikaTizuddha AgAma ja pramANabhUta manAya che. te batAvela virodho te sarva Agamana nathI. te te apanA kapita vacanonA che ne keTalAka virodho tenA vAstavika artho na samajAyAthI thayelA che. te te AgamonA kahevAnA Azaye je yathArtha samajAya te virodha jevuM rahe ja nahiM; mATe Agamasiddha AtmA mAnave joIe. hA, tenI rADa paNa saMbhaLAtI hatI. vaLI eke kahyuM ke-amukanuM bakaruM bu laI gayuM che. nAstika pitAnI strIne laIne tyAM Avyo hate. lokacarcAne aMte teNe pitAnI strIne kahyuM ke mArI A eka sAdhAraNa racanA pAchaLa lAMka ATalA bramamAM paDe che te sAcuM mAne che, te nipuNa puruSonA kapelA amuka vicAre pAchaLa mANasa ghelA bane temAM che navAI ? mATe zAstro e to amuka lokoe pitAnI mahattA vadhAravA mATe kapelA che, temAM tathya jevuM kAMI nathI. A jeTalo IdriyathI jaNAya che teTale ja leka che. mATepiv khAda ca cArulocane ! yadatItaM varagAtri ! tanna te // nahi bhIru ! gataM nivartase, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // ema kahI tene paNa pitAnA vicAranI karI. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 271 : (4) syAdvAdI ane cArvAkane prathama carcA thayAne be mAsa thaI gayA. have to upavanamAM syAdvAdInI sabhA jAmatI jAya che. navA navA aneka prazno chaNAya che. aneka darzananA vicAro carcAya che. eka vakhata syAdvAdI sabhA bharIne beThA che. zaradU Rtuno samaya che. dharatI lIlIchama thaI gaI che. AkAzamAM vAdaLAo jagat upara upakAra karIne jANe vizuddha yaza kamAyA hoya tema ujajavaLatA dhAraNa karIne vicArI rahyAM che. te vAdaLone bhedIne uttarAcitrAne tApa janatAne khUba AkuLavyAkuLa karI rahyo che. e tApathI atyanta udvigna thaI kRSakarma karatAM kRSIvalane paNa gRha-saMsArathI virakta thavAnI bhAvanA thaI Ave che. eve samaye eka zItaLa tarunI zAnta chAyAmAM syAdvAdI sAthe aneka vicArako vicAraNA calAvI rahyA che. prasaMga pAmI cArvAke pUchyuM. cA-anya kaI pramANuthI AtmA siddha thAya che? Ape prathama AgamapramANathI AtmAnI siddhi karI hatI, paNa e sivAya AtmAne mAnavAmAM kAMI pramANe ke yukti che? syAda-anumAna pramANu ne tethI Atmasiddhi- Agama sivAya anumAna pramANathI paNa AtmA siddha thAya che. anumAna eka pramANa che. jaMgalamAM pharatA pharatA dUrathI parvata upara mULamAMthI nIkaLate dhUmADe jevAthI samajAya che ke A sAmenA parvatamAM agni che. rasoDAmAM, luhAra vagerenI bhaThThImAM vAraMvAra jovAthI e eka niyama grahaNa thAya che ke jyAM jyAM dhUmADo hoya tyAM tyAM avazya agni hoya che. e Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ra72 : niavavAda: pramANe amuka hoya tyAM amuka hovuM ja joIe evA niyamane vyApti kahe che. e vyAptijJAnathI je nizcaya thAya tene anumAna kahe che. parvatamAM agni che. tenuM pratyakSa darzana thatuM nathI, mATe te agninuM jJAna pratyakSa nathI. jJAna. thAya che te satya che, mATe te jJAna karAvanAra pramANa te anumAna che ne tethI thatuM jJAna pramANabhUta che. cA-anumAnanuM khaDana- vizeSe'nugamAbhAvAt , sAmAnya siddhisAdhanAt // tadvato'nupapanatvA-danumAnakathA kutaH 1 // anumAnane pramANa tyAre ja mAnI zakAya ke jyAre niyamagraha-vyAtijJAna yathArtha thaI zake, paNa te ja saMbhavatuM nathI. raDAmAMthI ne bhaThThImAMthI nIkaLato dhUmADe raDAne ane bhaThThIna che eTale tenAthI thatuM jJAna te raDAnA ane bhaThThInA agninuM che. dhUmavizeSa ane agnivizeSane niyama parvatamAM nakAme che. parvatIya dhUma ane parvatIya agni che je cAlu che tene niyama pUrve jA nathI eTale tethI anumAna pravarte nahi. sAdhAraNa rIte dhUma che mATe agni che evuM jJAna te nakAmuM che. ame paNa mAnIe chIe ke vizvamAM dhUma ane agni e bane che, tene mATe anumAnanI AvazyakatA nathI mATe anumAna pramANa nathI. sthA-anumAna pramANanI siddhi. parvatamAM dUrathI dhUmADe jevAthI agninuM jJAna thAya che e niHzaMka che. e thatAM vAstavika jJAnane je dhUmane agninA niyamajanya na mAnIe te tene mATe jarUra navI kalpanA karavI paDaze. bIjI sarva kalpanAo karatAM dhUmArinanA niyamathI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 273 : e thAya che ema mAnavAmAM saralatA ne lAghava che. bIjuM niyama sAdhAraNa rIte sAmAnya hoya che, temAM vizeSane nAkhavAnI AvazyakatA hotI nathI. rasoDAmAM ke bhaThThImAM dekhAtA dhUmADo ne agni je niyama batAve che te dhUmAgninA niyamane jaNAve che, temAM rasoDAne ke bhaddIne kAMI lAgatuM vaLagatuM nathI. niyamagrahamAM banne nakAmA che. nakAmI vastu vadhArIne niyamane bhAre banAvI anumAnanuM khaMDana karavuM nakAmuM che. ja sivAya je padArtha na rahI zake te banne vacce niyama baMdhAya che. dhUma agni vagara rahetuM nathI mATe te be vacce niyama che. rasoDAne ke bhaThThIne temAM zuM ? eTale anumAnapramANu mAnavuM joIe. cA- anumAnathI Atmasiddhi kaI rIte thAya ? tame batAve che te pramANe kadAca anumAna pramANa hoya te paNa tethI AtmA kaI rIte siddha thAya che? svAda-anumAnathI AtmAnI siddhi. kuhADIthI kASTha kapAya che. kASThane kApanAra kuhADI che, paraMtu akalI kuhADImAM kAkane kApavAnuM sAmarthya nathI, tene vAparanAracalAvanAra ke mANasa hoya te ja te kApe che. e ja pramANe spazanathI zIta UNa vagere spazenuM jJAna thAya che, jivAthI tIkhA mIThA svAda jaNAya che, nAsikAthI sArA narasa gaMdha parakhAya che, AMkhathI kALuM gheluM rUpa dekhAya che ne kAnathI nAne meTo zabda saMbhaLAya che. e pramANe sarva indri potapotAnA kAryo kare che. paNa kevaLa indrimAM te te viSaye jANavAnI tAkAta nathI. kuhADIne vAparanAranI jarUra rahe che 18 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 274 : nihUrvavAda : tema Indriyone paNa upayogamAM lenAranI AvazyakatA rahe che. Indriyone upayogamAM lenAra je che te AtmA. cA-indriyethI svayaM jJAna thAya che. AtmAnI jarUra nathI. kevaLa daSTAntathI koI vastunI siddhi thaI zake nahi, tenI pAchaLa prabaLa ke purAvo hoya to ja dRSTAnta tene poSaka bane che. kuhADInA udAharaNathI kAMI Indriyone svayaM jJAna karAvavAmAM asamartha mAnI zakAya nahiM. ame kahIe chIe ke indriyothI thatAM sarva jJAnamAM bIjA koInI jarUra nathI, Indriyo te karAvI zake che. mATe AtmAnI tene mATe AvazyakatA nathI. syA -mRta zarIrathI jJAna nathI thatuM mATe Indri svataMtra jJAna karAvI zake nahiM. je indrimAM svayaM anya koI paNa padArtha nI apekSA vagara svataMtra jJAna karAvavAnI zakti hoya to je pramANe cAlu-jIvatA zarIrathI jJAna thAya che te pramANe mRtaka-maraNa pAmela zarIrathI paNa thavuM joIe. mRtaka zarIramAM sarva Inidro kAyama che chatAM jJAna thatuM nathI mATe jJAnamAM indriye te kevaLa nimittabhUta che. jJAna grahaNa karanAra to koI anya ja che. vaLI IndrithI bhinna jJAtA na mAnIe te rAjya smaratyamH bIjAnuM anubhavela bIjA koIne yAda AvatuM nathI. devadatta kAMIpaNuM joyuM hoya te kAMI jinadattane sAMbharatuM nathI. eTale indriyane je svataMtrapaNe jANanAra mAnavAmAM Ave che te te indriye jUThI paDI gayA pachI, tene nAza thayA pachI je yAda Ave che te ne ? cAmaDIthI thayelA spazenuM jJAna cAmaDI jUThI paDI , gayA pachI, jIbhathI lIdhelA svAda jIbha chedAyA bAda, nAsikAthI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : L: 275 : suMghela gadha nAka kapAyA bAda ke nirupayegI thayA pachI, AMkhe joyeluM rUpa aMdhApo AvyA pachI, kAne sAMbhaLela zabda baherAza thayA pachI paNa yAda Ave che. anubhava karanAra Indriyo nathI chatAM je yAda Ave che te AtmA vagara saMbhavI zake nahiM. arthAt IndriyothI anubhava grahaNa karanAra to AmA ja che. ne tene nAza nathI thaye mATe tene sarva yAda Ave che mATe AtmA mAna joIe. cA-prANavAyuthI AtmAnI jarUrIyAta rahetI nathI. jyAM sudhI A zarIramAM prANavAyu che tyAM sudhI ja indriye kArya karI zake che. prANavAyu cAlyA gayA pachI kArya thatuM nathI. jIvatA zarIramAM ne mRtakamAM phera paNa teTale ja hoya che. mRtakomAM prANavAyu nahiM hovAne kAraNe chatI indriyethI jJAna thatuM nathI. bIjuM indriyo sAthe prANavAyu paNa sarva anubhave grahaNa kare che ne te manadvArA sarva smaraNamAM lAve che. eTale IndriyenA nAza pachI paNa je yAda Ave che te paNa asaMbhavita ke ajUgatuM nathI, eTale AtmA sivAya paNa sarva vyavasthA cAle che, to zA mATe AtmA mAnave joIe ? sthA-bALaka rudana ne stanyapAnathI Atmasiddhi. janmatAMnI sAthe bALaka rudana kare che ne bhUkha lAgatAM tarata ja stanyapAna karavA lAge che. e pramANe karavAnuM koIe paNa bALakane zikSaNa ApyuM nathI, chatAM pravRtti kare che. e pravRtimAM kaMIpaNa kAraNa avazya hovuM joIe. pUrvajanmanA saMskAra vagara evI pravRttio saMbhave nahiM mATe pUrvajanma ane saMskAra grahaNa karanAra koI tatva avazya Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 276 : nivAda : mAnavu joie. prANavAyumAM e saMskAra grahaNa karavAnuM sAmacyuM nathI. janma janmAntamAM eka ja prANavAyu sa caratA nathI. zarIrA jema judA judA prApta thAya che tema prANavAyu paNa jude jude hAya che. eTale AtmA eka evI zAzvata vastu che ke je vividha saMskAravaza nAnA prakAranI pravRttie kare che, sukhaduHkha veThe che ne vicare che. cA--bhUtAnA vicitra svabhAvathI ja pravRttie cAle che. janmatAMnI sAthe baLaka rudana kare che ke bhUkha lAgatAM stanyamAMna karavA-dhAvavA lAge che tethI AtmA mAnave joie evuM kAMi nathI. paMcabhUtAnA sammizraNamAM evA svabhAva ke tethI vadha pravRtti cAle che. ti nAdArAM pAtra vacanuguta agni AkAzane kema bALate nathI ? evA prazna koi karatuM nathI kAraNa ke tenA svabhAva ja kASThA dina davAnA che. AkAzane ALavAnA nathI. e pramANe bhUtAna cinya zakti che, tethI rAva dekhAtI pravRttinA nirghA thAya che, to zAmATe AtmA mAnavA joie ? AtmA, parabha6, tyA grahaNa karela saMskAra, tenA ahiM udbodha, te ujjaidhanA nimito. kALAntare saMskAronA vinAza vagere lAMbu lAMbu mAnavAmAM keTaluM badhuM gaurava che. mATe AtmA mAnavAmAM kAi prabala kAraNa haiM nahiM. syA---jAti-smaraNathI AtmAnI siddhi vizvamAM cAlatI satra pravRttiAne jo keAinA svabhAva upara hArDI devAmAM Ave to kAryakAraNanI je vyavasthA che te nAza pAme ne te vyavasthAnA lepa sAthe ja vyavahAra mAtra sthagita thai jAya. saMbhavita kAraNA ke upAyA jyAM kAragata na thatAM hoya tyAM ja chevaTe svabhAvanu zaraNa svIkAravuM paDe Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 277 : che, mATe cAlatA vyavahArane akhaMDita rAkhavA mATe AtmA vagere mAnavAmAM gaurava jevuM kAMI che ja nahi. vyavahAranI avyavasthA karatAM tenI vyavasthA mATe mAnavAmAM AvatI yuktisiddha vastuo svIkArya ja che. bIju keTalIka viziSTa vyaktione pUrvAnubhUta sthaLa vagere jevAthI pUrvajanmanA maraNa thAya che, jene zAstrIya bhASAmAM jAtismaraNa jJAna kahevAmAM Ave che. jAtismaraNathI A janmamAM nahiM anubhavela ane nahiM joyela hakIkate teo kahe che. loko Azcarya pAme che ne tapAsa karatAM sarva satya nIkaLe che. jo pUrvajanma-tyAM saMskAra grahaNa karanAra niyata-caitanyavALe padArtha na hoya te A sarva kaI rIte saMgata thAya ? mATe AtmA che ne tethI sarva vyavasthA cAle che. cA-jAtismaraNa vagere mithyA che. tame pUrvajanmanuM smaraNa thAya che mATe AtmA mAnave joie ema je kaho cho te amArI mAnyatA pramANe mAnI zakAya nahiM. ame to kahIe chIe ke eka AMdhaLA mANasa gokhalAmAM ghaNuM patthara ke ke temAM ghaNAkharA te nIce ja paDe ne keI eka patthara gokhamAM paDI jAya, tethI te kaMI dekhato che ema kahI zakAya nahiM. e ja pramANe keTalIka vyaktie potAnuM mAhAsya vadhAravA mATe mane pUrvajanmanuM jJAna thayuM che ema kahe che. temAM keI eka vyaktinI keTalIka hakIkate maLatI Ave tethI pUrvajanma, AtmA vagere che ema mAnI zakAya nahiM, mATe anumAnathI siddha thate AtmA kharI rIte te asiddha ja che. AtmA pratyakSathI manAtuM hoya to daza. cAva-pratyakSa pramANathI AtmAnI siddhi. A vastu mArI che, ema je kahevAmAM Ave che temAM te vastu ane mArI che ema kahenAra e banne judA hoya che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 278: nivavAda: e ja pramANe A zarIra mAruM che, e sthAne paNa zarIra ane mAruM che ema kahenAra bane judAM ja mAnavA joIe. zarIrathI jude mAruM che ema kahenAra je che te ja AtmA che. "huM chuM" evuM bhAna paNa zarIrathI jude je padArtha che tene ja thAya che. darekane potAnA AtmAnuM vyakta ke avyakta pratyakSa hoya che. viziSTa jJAnathI bIjA AtmAo ne temAM thatAM parivartana paNa pratyakSa jANI zakAya che. avagraha, IhA, apAya ne dhAraNA e cAra jJAnanI bhUmikAo che. jJAna svasaMvedya ne pratyakSa che. jJAna e guNa che. guNI sivAya guNa kadI paNa upalabdha thatuM nathI. jJAna e zarIrane ke jaDane guNa nathI e nizcita che. eTale jJAna guNano AdhAra AtmA che. jJAna pratyakSa che eTale tene AdhAra AtmA paNa pratyakSa ja che. e pramANe AtmA Agama, anumAna ane pratyakSa ema traNe pramANethI siddha thAya che, e syAdvAdIe samajAvyuM eTale cArvAka cUpa thaI gaye. ItyAtmavAde cAkamatakhaMDanAkhyuM dvitIyaM prakaraNama. * jeno nirdeza karI zakAya nahiM evA sAmAnya jJAnane avagraha kahe che. vadhumAM nahiM rahela dharmo prahaNa na karavA ane pahelA dharmo grahaNa karavA evuM je jJAna thAya che tene dahA kahe che. grahaNa thayelA dharmo te vastumAM che ja ne nahiM grahaNa thayelA dharmo temAM nathI ja evuM je cokkasa jJAna thAya che tene apAya kahe che. dhAraNAnA traNa bheda che. avismRti, vAsanA ane smRti. temAM apAya thayA bAda antarmuhUrta sudhI te jJAnane je upaga rahe te avismRti kahevAya che, saMkhyAtA ke asaMkhyAtA kALa sudhI te jJAnane je sarakAra rahe tene vAsanA kahe che, je jJAna thayuM che tenA sadaza padArthanAM darzana vagere thavAthI saMskArane uddadha thaine je jJAna thAya che tene smRti kahe che. ' Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trIjuM matakhaMDana (1) syAdvAdInI sabhAmAM AtmAnuM svarUpa sundara carcAtuM temAM aneka jijJAsuo AvatA ne rasa letA hatA. AtmA che, e nakkI thayuM eTale te kevuM che? tenI carcA zaru thaI. temAM prathama bauddha prazna karyo. baiddha-AtmA vijJAnasvarUpa che. AtmA che e nakkI che paNa te vijJAnasvarUpa che. ame aneka rIte tene te svarUpe siddha karela che. tame te rIte mAnatA ho te carcAne kaMI sthAna nathI ne tema na hoya tenuM zuM svarUpa che te darzAve. cAva-AtmA kevaLa vijJAnasvarUpa ja nathI. AtmAnuM vijJAnasvarUpa che e mAnyatA satya che, paNa AtmA vijJAnasvarUpa ja che te mithyA che. vijJAna sivAyanA AtmAnA bIjA paNa aneka svarUpa che. -vijJAna sivAya anya kAMI nathI mATe AtmA vijJAnarUpa ja che. vizvamAM vastumAtra vijJAnasvarUpa ja che. jagat vijJAna Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirtavavAda : : 280 . maya che, mATe AtmA paNu vijJAnamaya ja che. vijJAnathI atirikta koI bIjI vastu sabhavatI hAya teA ne? ca syA--vijJAnathI judA ghaTa, parTa vagere che. vizvane vijJAnamaya ja mAnavAmAM Ave te cAlatA vyavahAra mAtra aTakI jAya. vizvamAM vijJAnathI bhinna ghaTa, paTa vagere saMkhyAtIta vastue che. dekhAtA ghaTa, paTAdi vijJAnasvarUpa nathI, jaDa che. ghaTa, paTAdi pramANasiddha nathI. dekhAtA ghaTa, paTAdi vijJAnathI judA tyAre ja manAya ke prathama tenI vAstavikatA pramANasiddha thAya. paNa te ja nathI. ghaTapaTAdi paramANurUpa che ke avayavIsvarUpa? paramANusvarUpa te nathI sabhavatA. pratyakSa ke anumAna e e pramANamAMthI kAi paNa rIte paramANu mAnI zakAtA nathI. paramANu. koipaNa IndriyathI pratyakSa thatA nathI te tamane paNa mAnya che. yAgIone paramANu pratyakSa jaNAya che ema kahevu' e te vacanAmAtra che. ame kahIe ke nathI jaNAtA eTale temAM vaLI bIjA pramANeA zeAdhavA paDe paramANune siddha karatA evA koi avyabhicArihetu nathI eTale anumAna pramANu paNa tenI siddhi karI zakatu nathI. paramANurUpa avayava ja sabhavatA nathI eTale tethI banate avayava paNa siddha thateA nathI mATe ghaTa, paTTAdi kAI paNa prakAra mAnI zakAya nahiM, syA--ghaTa, paTAdi pramANasiddha che. pratyakSa upalabdha thatAM ghaTa. paTa vagere pramANasiddha thatA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 281 : nathI ema kahevuM te mahAasatya che. paramANunI sattAdhIna ghaTapaTanI sattA che ne paramANu siddha thato nathI mATe ghaTa, paTAdi nathI te vicArabhrama che. ApaNe sthaLa cakSuthI paramANune na nIrakhI zakIe tethI te nathI ema kema manAya ? ghaTa-paTa vagerenI sattA svayaMsiddha pratyakSa che. te pratyakSa dekhAtA kAryo ja tenA atima kAraNa tarIke paramANune siddha kare che. yogIonA pratyakSane mithyA mAnavAmAM zuM pramANa che? yegIo kahe che ke amane paramANu pratyakSa dekhAya che " te kathanamAM teone koIpaNa jAtano svArtha nathI, mATe te pramANabhUta mAnavuM joIe. eTale paramANu paNa pramANasiddha che; mATe vijJAnathI bhinna ghaTa, paTAdi aneka padArtho pramANasiddha che. ba0-ghaTa, paTa vagere sarva mithyA che. tamArA kahevAno mULa Azaya A dekhAtA ghaTa, paTa vagerene AdhAre paramANune siddha karavAno che. A pratyakSa dekhAya che tene tame a5lAya karI zakatA nathI, paraMtu A dekhAya che e ja vAstavika nathI. anAdikALanI mithyA vAsanAthI vijJAna te AkAre pariNuta thAya che ne indriya dvArA antaHkaraNamAM tenA pratibio pADe che. tAtvika rIte ghaTa, paTAdi koI paNa padArtha hastI dharAvatA nathI chatAM jhAMjhavAnA jaLanI mAphaka dekhAya che. svamamAM kAMI paNa nathI hotuM chatAM sarva ajJAnathI kapAya che ne dekhAya che. jAgRtimAM ApaNe samajIe chIe ke svamamAM dekhela sarva mithyA che. e ja pramANe bAhya pari sthiti che. mATe vijJAna eka ja satya ne pramANasiddha che. syA -- vijJAna che te bIjA padArtho paNa che ja jJAna-vijJAna e saviSayaka padArtha che. viSaya vagaranuM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nilavavAda : vijJAna sa'bhavatu` nathI. vijJAnamaya vizvane mAnavAmAM Ave te, vijJAnane kAM tA niviSayaka mAnavuM paDe nahiM te para parAzraya-anavasthA vagere mahAdeSanA bhAga thavuM paDe, caitanyasvarUpa jJAna ane jaDa ghaTa, paTAdine ttudA vAstavika mAnatA kAipaNa doSa sa MbhavataH nathI mATe anya padArthA mAnavA joie. : 282 : ba--viSaya vagaranuM vijJAna che. vijJAnanA viSaya tarIke ghaTa, paTAdinI siddhi yukta nathI. vijJAnanA viSaya tarIke jaNAtA ghaTa, paTAdi tenA ja kalpelA AbhAsA-AkArA che. bIjI vijJAnane viSaya hAvA ja joie evA niyama nathI. ghaNA vijJAnA viSaya vagaranAM jaNAya che. keTalIe vakhata AkAzamAM kaMi paNa nathI hetu chatAM jhINI jhINI dorIe laTakatI hAya evuM jJAna thAya che, jene AkAzakezajJAna kahevAmAM Ave che. te jJAna tadna niviSaya che. vaLI svapnAmAM je jJAna thAya che tene kaMipaNa viSaya hAtA ja nathI, mATe vijJAnamaya vizvane mAnavAmAM kaMipaNu Apatti nathI. syA-viSaya vagaranuM vijJAna hetu ja nathI. vijJAnane niviSayaka mAnavuM e te ghaNu ja bhayaMkara che. AkAzakezajJAna ke svamajJAna jevAM brahmAtmaka jJAnAne dRSTAMta tarIke jaNAvI jJAnane viSaya vagara samajAvavu' e paNa eka mahAbhrama che; kAraNa ke AkAzakezajJAna niviSaya nathI. AkAzamAM phelAyelA prakAzanA tevA prakAranA kiraNavistAramAM AkAzakezanA bhrama thAya che. te bhrama paNa tene ja thAya che ke jene sAcA kezanu jJAna hoya che. svamamAM dekhAtA padArthA te anubhavela padAthenA manamAM paDelA saMskAronuM ardhanidrA-tandrA avasthAmAM smaraNa thavAthI jaNAya che. vAta, pitta ne kanA vikArathI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 283 : svamasRSTi khaDI thAya che. kaI kaI vakhata devatAo divyAnubhAvathI svamamAM nahi anubhavela padArtho dekhADe che. eTale svamamAM dekhAtI vastuo taddana avAstavika hotI ja nathI; jema AMkha mIMcIne vicAra karavAthI daDha saMskAra paDela padArtho sAme AvIne khaDA thAya che te ja pramANe vizvamAM vidyamAna padAthe ja svamamAM khaDA thAya che. bhASyakAre paNa svamanAM nimitte jaNAvatA khAsa karIne abhAvanI kAraNatAne niSedhI che. aNuhayadiTThacintiya-suyapayaiviyAradevayANuhavA / sumiNassa nimittAI, puNNaM pAvaM ca nAbhAvo / mATe svama je pramANe taddana nirviSaya nathI te ja pramANe vijJAna paNa taddana viSaya vagaranuM saMbhavatuM nathI. - bAra-A dekhAya che te sarva zrama che tame kaho cho te ThIka che, paraMtu svamamAM jema kAlpanika sRSTi khaDI thAya che te ja pramANe A bAhya dekhAtA ghaTa, paTa vagere padArtho kalapanAthI ja thayela che. prakhara tApathI tapelAne retInA raNamAM mRgajaLa-jhAMjhavAnA jaLanI bhrAnita thAya che tema A sava brAnti ja che. vAstavika koI hoya te te eka vijJAna ja che. syA-bhrama che te satya padArtha che ja bhrama ke brAntinuM svarUpa ja satya padArthane samajAve che. brAnti eTale je vastu jyAM na hoya tyAM te vastunuM bhAna thavuM. jema chIpa e rUpuM nathI chatAM tene rUpA tarIke samajavI te brAti che. paNa jene rUpAnuM vAstavika jJAna nathI tene Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 284 : nivavAda: chIpa ke koI paNa padArthamAM rUpAne bhrama thato nathI. vAstavika rUpuM ne tenuM satya jJAna che mATe tene bhrama thAya che. koIne paNa A AkAzanuM phUla che ke vAMjhaNIne kare che evuM mithyA jJAna paNa thatuM nathI, mATe A spaSTa dekhAtA padArthone bhramAtmaka mAnatA anya koI sthaLe tene sAcA mAnavA ja paDaze. bIjuM bhramAtamaka padArthathI koI paNa kAryanI siddhi thatI nathI. svapramAM jaNAtA padArtho koI paNa prakAranA kAmamAM AvatA nathI. jhAMjhavAnA jaLathI tarasa chIpatI nathI. e pramANe A dekhAtA padArtho paNa kAlpanika mAnavAmAM Ave che tethI paNa kaMI paNa kArya thAya nahiM. tyAM paNa ema kaheze ke koIpaNa kArya thatuM ja nathI, dekhAtA kAryo paNa bhrama che, te tamArI vicArAno cheDe ja nahiM Ave. sarva vicAraNAo avyavasthita thaI jaze. vanamAM banatA padArtho ane jAgRta dazAmAM maLatA padArtho banne eka sarakhA bhramarUpa che to banethI eka sarakhA phala kema nathI nIpajatA ? samAna phaLa thavA joIe. je mATe kahyuM che ke - AzAmodaka tRptA ye, ye cAsvAditamodakAH / rasavIryavipAkAdi, tulyaM teSAM prasajyate / / vizeSa to zuM paNa bAhya vastune bhramAtmaka siddha karavA prayatna karatA tamane koI kaheze ke vijJAna paNa nathI, te paNa eka bhrama che te teno pratIkAra paNa nahiM karI zake, kAraNa ke tame pote ja bhramarUpa che, tamArAthI satya vastu mAnI zakAya nahiM e rIte tamAre Akhara zUnyavAdanuM zaraNa svIkAravuM paDaze eTale ghaTa, paTAdi sarva vAstavika pramANasiddha che ema mAnavuM joIe. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 285 : (3) svAda-AtmA sukha, vIrya vagere svarUpa che. pUrve jaNAvyuM tema vijJAnathI ghaTa, paTa vigere je pramANe judA che te pramANe sukha, vIrya (bI) vagere paNa jJAnabhinna che. eTale je rIte AtmA vijJAnasvarUpa mAnavAmAM Ave che te ja rIte tene sukhAtmaka, vIryAtmaka vagere svarUpa paNa mAna joIe. AmA te te svarUpe A pramANe che. je vastu jenAthI judI paDI zakatI nathI te te svarUpa che. vastra, tAMtaNAthI juduM grahaNa thatuM nathI mATe tAMtaNArUpa che. e ja pramANe jJAna vagareno AtmA atirikta-jude rahI zakato nathI mATe jJAnasvarUpa che. nizcaya dRSTie guNa guNa bane paraspara abhinna che eTale AtmAthI jJAna juduM nathI ne jJAnathI AtmA judo nathI. vyavahAramAM paNa upacArathI AtmA jJAnamaya mAnI zakAya che. je pramANe jJAnarUpa che te ja pramANe sukha guNavALo AtmA sukharUpa ane vIrya guNa yukta AtmA vIyarUpa mAnavAmAM Ave che. ema anata guNane Azraya AtmA anantarUpa che. paNa kevaLa jJAnasvarUpa ja nathI. 0-sukha, baLa vagere jJAnathI judA nathI. ghaTa, paTa vagere kadAca vijJAnathI judA saMbhave paNa sukha, baLa vagere AtmaguNa te jJAnarUpa che. eTale AtmAne jJAnarUpa mAnavAthI ja temAM baLa, sukha vagere sarva samAI jAya che. tene judA mAnavAmAM kaMIpaNa pramANa nathI. cA-nAnathI sukhAdi judA che te pramANasiddha che. sukha vagerene jJAnasvarUpa ja mAnavAmAM Ave to aneka Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 286 : nihnavavAda : anubhavone a5lApa kare paDe. eka AtmAmAM jJAnanI mAtrA tadana alpa che chatAM sukha ane baLa vize che. bIjAmAM jJAna ghaNuM hovA chatAM sukha ke baLanI alpatA jaNAya che. je traNe eka ja hoya te jJAnanA pramANe sukha, vIrya vagerenI mAtrA rahevI joIe; ema nathI banatuM mATe darekane judA mAnavA joIe. jJAna, sukha ane baLane kAraNe paNa judA che. judA judA kAraNathI nIpajatA kAryo eka kema hoI zake ! A sarva hakIkata nizcaya rIte kahI. vyavahAra daSTie to AtmA te te guNone Azraya che. jo ema na hoya te guNanA nAze guNIno paNa nAza thAya, paNa ema banatuM nathI. AtmA te nitya che mATe te te guNono Azraya AtmAne mAno. e pramANe AtmAnuM koI eka ja svarUpa nathI paNa ghaNA svarUpa che. -AtmAne ghaNuM svarUpa mAnatA duHkharUpa paNa mAnavo joIe. tame AtmAne aneka prakArano jaNAve che te rIte tamAre AtmAne duHkharUpa ke du:khane Azraya paNa mAnave joIe, kAraNa ke je pramANe AtmA jJAnI, sukhI, balavAna vagere kahevAya che te ja pramANe duHkhI paNa kahevAya che. jJAnarUpa ja AmAM mAnIe eTale tevA kei prakAre rahetA ja nathI. sthA0-dukha e AtmAne guNa nathI. je kaI padAtheno kaI guNa mAnavAmAM Ave che te temAM svAbhAvika raheto hoya to ja mAnavAmAM Ave che. zuddha-ujavaLa sphaTikanI pAchaLa lAla ke kALI vastu mUkavAthI te lAla ke kALuM dekhAya tethI temAM lAla raMga ke zyAma rUpa che ema Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 287 : mAnI zakAtuM nathI. e pramANe zuddha AtmAmAM jJAna, sukha, vIrya vagere svAbhAvika rahe che. duHkha vagere te karma-pudgalanA saMsargathI AvelA che. upAdhithI AvelA te AtmAnA guNa tarIke manAya nahiM. be- je dakha e AtmAne guNa nathI te sukha paNa nathI. je pramANe karma vagerenA saMsargathI duHkha AtmAmAM Ave che te ja pramANe sukha paNa karmasaMsargathI ja Ave che, mATe sukhane paNa AtmAne guNa mAna na joIe, mATe ja kahevAya che ke. karmaNa eva sAmarthya-meko duHkhyaparaH sukhI // eTale je sukha AtmaguNa che te duHkha paNa che; ne nathI te banne nathI. syA-upAdhithI thatuM sukha e sukha nathI paNa sukha juduM che. dukha upAdhithI thAya che paNa sukha upAdhithI thatuM nathI. karmanA sambandhathI AtmA duHkhI thAya che paNa sukhI thato nathI, kAraNa ke karma na hoya te ja AtmA sukhI che. zubha karmathI sukhanAM sAdhane maLe che ane tethI AtmA sukhI thAya che e je jaNAya che te barAbara-vAstavika nathI; kAraNa ke puNyakarmathI duHkhanAM sAdhano maLatAM nathI ane duHkha dUra karavAnAM sAdhane maLe che. eTale te sAdhanathI eTale eTale aMze duHkha dUra thAya che teTale aMze AtmA pitAne sukhI samaje che. arthAt tyAre tene duHkhanA nAzamAM sukhane Arepita-bhrama thAya che paNa vAstavika sukha te juduM ja che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 288 :. nitavavAda: jema koI mANasane mAthe khUba ja hoya ane sakhata tApamAM thaIne te AvatuM hoya tyAre tene mAthethI te beja laI levAmAM Ave ne zItaLa chAyAmAM vizrAma le tyAre tene huM sukhI thaye, mane sukha maLyuM evuM lAge che. paNa te spaSTa bhrama che. duHkha dUra thayuM tene sukha mAnI lIdhuM che, tethI ja kahevAya che ke "mArAme juthI saMvRttatsThTham 3rAta" vaLI koIne khujalI thaI hoya ne khuba caLa AvatI hoya tyAre tene khaNavAmAM Ave te sukha thatuM hoya ema lAge che, paNa te sukha nathI. khujalIthI tIvra caLanuM duHkha kAMIka dUra thAya che, ane vizeSa khaNavAmAM Ave to te ja duHkha vadhArI mUke che. eTale karmasaMgathI AtmAne duHkha ane tenI aMze aMze upazAti thayA kare che. duHkhamAM du:khI ne tenI aMzathI thatI zAntimAM sukhI lAge che; mATe kahyuM che ke - tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhi, kSudhAtaH san zAlIn kavalayati mAMspAkavalitAn / / pradIpte kAmAgnau dahati tanumAzliSyati vadhU, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati jnH|| je anya vAstavika sukha na ja hoya tene Arogya ke jama na thaI zake mATe AtmAne sukha nAmanA eka guNa svAbhAvika che ne duHkha nathI. e ja rIte viya, jJAna vagere AtmAnA svAbhAvika guNe che paNa nirbaLatA-ajJAna vagere karmathI thatA hovAthI AtmAnA guNa nathI. eTale AtmA eka prakArane nathI paNa aneka prakAra che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 289 : ( 4 ) be-AtmA kSaNika che. AtmAnuM svarUpa game te ho paNa te kSaNa mAtra sthAyIkSaNika che. vizvamAM sarva padArtho kSaNika che. "ca rAta kSaLiyA" mATe AtmA paNa sat hovAthI kSaNika che. vadhu mAtra kSaNika che te pramANathI siddha che mATe svIkAravuM joIe. juo ghaTa, paTa vagere padArtho nAza pAme che-sadAkALa rahetA nathI te pratyakSa jaNAya che. eTale ghaTa, paTAdi vinAzasvabhAvavALA hoya che te cokakasa che. have temAM be vikalpa che. eka te teo eka kSaNa rahI bIjI kSaNe nAza pAmavArUpa vinAzI che ke amuka cokkasa kALa rahI pachI nAza pAmavArUpa vinAzavALA che. je prathama pakSa hoya te amArI mAnyatA siddha thAya che, ne tema na hoya te je cokkasa kALa nakkI karyo che tyAM sudhI te te padArtho avazya. rahevA joIe. vacamAM temAM kaI paNa parivartana na thavuM joIe. vacamAM tene nAza karavA mATe game tevA prayatna karavAmAM Ave te paNa te nAza na pAmavA jaIe. paNa tema banatuM nathI. game tyAre game te tene nAza karI zake che. nAnuM bALaka paNa eka kAMkarI mArI ghaDAne pheDI zake che, mATe amane abhimata prathama pakSa ja AdaraNIya che arthAt je kaI sat che. te kSaNavinAzI che. | svA-kSaNa vinAzamAM keI kAraNa na hovAthI te mithyA che. vinAkAraNa kArya banatuM nathI. vinAza e eka kArya che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 290 : nivavAda: tenA kAraNe maLe tyAre ja te kArya thAya che. ghaTa, paTAdinA nAza mATe paNa jyAre vinAzaka kAraNe prApta thAya che tyAre nAza pAme che ema mAnavAmAM koI paNa pUvekta Apatti AvatI nathI. jyAM sudhI vinAzanI sAmagrI maLatI nathI tyAM sudhI te sthira rahe che. eTale sanmAtrane kSaNasthAyI ja mAnavAmAM koI pramANu nathI. padArtha mAtrane nAza kALa kare che. padArthanA nAzamAM tame je koI kAraNe svIkAraze temAM kALa paNa eka kAraNa mAnavuM paDaze. kALa sivAyanA bIjA kAraNe kharuM jotAM nakAmA che. seMkaDo vakhata dekhAya che ke vastunA nAzane samaya nathI hoto tyAre tenA nAza mATe game teTalA prabaLa prayatna karavAmAM Ave te paNa te ema ne ema rahe che. ane kaMI paNa kAraNa na hovA chatAM lAMbe kALe daDha ne majabUta vastu paNa nAza pAmI jAya che. eTale nAzanuM kharuM kAraNa koI hoya te te kALa ja che. dareka kSaNe te kALarUpa nAzaka vidyamAna che mATe padArtha mAtrano kSaNe kSaNe nAza thAya che mATe sarva kSaNika ja che. syA -kALane ja nAzaka mAnavAmAM jagatanI asabhAvanA, kALathI je padArtha mAtra dareka kSaNe nAza pAme che, ema mAnavAmAM Ave te padArtha mAtra eka kSaNe nAza pAmI gayA pachI kaMIpaNa upalabdha thavuM na joIe. pratyakSa jaNutA sarva padArtho e rIte tamAre mane nahiM saMbhave. dekhAtA bhAvane sthira karavA tame kALane utpAdaka paNa mAnaze te paNa kALa mATe te prazno kAyama ja raheze. kALa paNa kSaNika che, to tene nAzaka koNa? tene mATe navIna kapana karaze te anavasthA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 291 : thaze. ane jo kALanA utpatti ne vinAza svayaM mAnaze| te anya padArthAMnA paNa utpatti ne vinAza svaya' kema na mAnavA ? padArtha mAtranA utpatti, vinAza vinA kAraNu svayaM mAnI leze te kAipaNa sthaLe kArya kAraNubhAvanI vyavasthA raheze nahi. bIjuM kALathI nAza mAne ke svaya' nAza mAne te paNa pratyakSa jaNAya che ke prathama kSaNe jaNAtA padArtha anya kSaNe paNa upalabdha thAya che. ane keTalAka kALa pachI te sa thA upalabdha nathI thatA tyAM zuM? kSaNe kSaNe thatA nAzamAM uttarettara navIna utpanna thatA padArthamAM sa MskAra ApavAnI zakti kalpaze te temAM paNa kSaNika-akSaNikavanI vicAraNA cAlu raheze. mATe padArtha mAtramAM kSaNe kSaNe je piravatana thAya che teTale aMze tene nAza, je rUpe te kAyama rahe che teM rUpe tene avinAza ane navIna rUpa je utpanna thAya che te rUpe utpatti mAnavAmAM keipaNu khAdhA AvatI nathI. sarvathA kSaNikatva te koI paNa rIte saMbhavatuM nathI, mATe tamArI e vicAraNA asatya ne tyAjya che. ( 5 ) bau--AtmA te kSaNika ja che. anya padArthoM kSaNika hA ke akSaNika te sAthe amAre nisbata nathI. ame te jJAnasvarUpa je AtmA che tene sarvathA kSaNika mAnIe chIe. AtmA kSaNe kSaNe judA judA jJAnarUpe pratyakSa jaNAya che. jo kSaNika na heAya teA tema kema bane ? mATe AtmAne te kSaNika ja mAnavA joIe. syA-AtmAne kSaNika mAnatA AvatA pAMca TAyA. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : nihnavavAda: AtmAdhIna vizvanI vyavasthA che. AtmAne je sarvathA kSaNika mAnaze te mahAbhayaMkara pAMca de upasthita thaze. te A pramANe kRtapraNAzAkRtakarmabhoga-bhavapramAkSasmRtibhaGgadoSAn / / upekSya sAkSAt kSaNabhaGgamiccha-baho mahAsAhasikaH paraste / / 1. karela kamarane nAza-AtmA je kAMI zubhAzubha karma kare che tene tene bhega karavo paDe che. karma pitAnuM phaLa utpanna karIne pachI nAza pAme che, kSaNikavAdamAM te nahiM ghaTe. karela karmo ne te karmavALe AtmA ane sarvathA nAza pAmI gayA che eTale kRtakarmanI viphalatArUpa prathama doSa kSaNikAtmavAdamAM Ave che: 2. nahi karela kamane bhoga- AtmA sukha yA duHkha anubhavato hoya che, te pratyakSa siddha che. sukhaduHkhanI vyavasthA karmAdhIna che. AtmAne kSaNika mAnatA pUrve karela zubhAzubha karma ane te AtmA banne nAza pAmyA che. cAlu je vedanA thAya che te kyA karmathI thAya che? udAsIna keIpaNa nahiM karela karmanuM te phUla mAnavuM paDaze athavA karmane ane AtmAne sthAyI svIkAravA paDaze. eTale e rIte akRtakarmabhega nAmane bIje deSa lAge che. 3. saMsArane nAza-saMsAra eTale bhavanI paraMparA. AtmAne kSaNika mAnatA te ghaTI zakatI nathI. prathama te kSaNikAtmavAdamAM paraloka ja saMbhavato nathI. kRtakarmAnusAra paralekanI prApti thAya che. karma ane AtmA ane sarvathA nAza pAmyA pachI koNa kone AdhAre anya bhavamAM jAya? kadAca paraleka ane bhavaparasparA mATe tame evI kalpanA karaze ke Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 293 : ekacitta bIjA cittanuM anusaMdhAna kare che. te trIjA cittanuM anusaMdhAna kare che. ema yAvat maraNa paryata cittanuM anusaMdhAna cAle che. ane eka citte grahaNa karela saMskAra ane karma te anya cittane sepe che. te rIte paraleka ane bhavaparapUrA saMbhave che, te paNa vAstavika nathI. cittanA anusandhAna thavA ane eka bIjAnA karmo ane saMskAranI Apale karavI te eka bIjAne mAnIe te ja saMbhave. kSaNe kSaNe sarvathA nAza pAmatA padArtho ekabIjA sAthe saMbadha ja pAmatA nathI te levaDadevaDa karavAnI vAta ja kayAM? ne e rIte saMsAra-bhavaparasparAnI asaMbhAvanArUpa trIje deSa saMbhave che. 4. mekSanI asaMbhAvanA-kSaNikAtmavAdamAM mukti saMbhavatI nathI. pharI karmabandha na thAya ane rahela karmane sarvathA kSaya tene mokSa kahevAmAM Ave che. mokSa e sarvane abhilaSita che. jyAM pitAne kAMI paNa lAbha na tha hoya tyAM pravRtti thatI nathI. AtmAne sarvathA kSaNika mAnanArane mate koIpaNa AtmA mekSane mATe prayatna karaze nahiM; kAraNa ke prayatna karanAra to sarvathA nAza pAme che. eTale te mukta thato nathI, mukta thanAra te koI anya ja rahe che. e kaNa mUkha hoya ke je pitAnA vinAzane notarI bIjAne du:khamukta karAvavA prayatna seve. bIjuM banthavyavasthA ja kSaNikAtma matamAM ghaTatI nathI. jyAre koIne badhana ja nathI te mokSanI vAta ja kayAM? e rIte mekSanI saMbhAvanArUpa the doSa che. 5. smaraNanI asaMbhAvanA-AtmAne kSaNika ja mAnanArane smaraNa paNa saMbhave nahi. devadatta khAdhuM hoya tene svAda yajJadattane AvatA nathI. je ekano anubhava anyane Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 294: nidbhavavAda : paNa thato hoya to ekanA sarvajJa thavAnI sAthe vizvamAtrane sarvazapaNuM thaI javuM joIe. ema banatuM nathI, mATe jeNe anubhavyuM hoya tene ja maraNa thAya che. AtmAne kSaNika mAnatA, anubhavanAra ane smaraNa karanAra ane judA che e nirvivAda mAnavuM paDaze. ane ema mAnatA anubhava keIne thAya ane kamaraNa koIne thAya e kema bane ? mATe maraNanI asaMbhAvanA kSaNikavAdamAM thAya che. jayAre smaraNa saMbhavatuM nathI tyAre vizvanA cAlatA vyavahAronI avyavasthA UbhI thAya che. vaLI buddhe pote je kahyuM hatuM keit ekanavateH kalpe, zaktyA meM puruSo hataH / / tena karmavipAkena, pAde viddho'smi bhikssvH|| vagere vacane mithyA mAnavA joIe. tamArAmAMnA keTalAka padArthane cAra kSaNa sthAyI mAne che ne kahe che ke -(1) prathama kSaNa utpatti nAmano che, temAM dareka padAthe utpanna thAya che. (2) bIjo kSaNa sthiti nAmano che, temAM padArtha sthira rahe che. (3) trIjo jIrNatA (karA) nAmane kSaNa che, temAM padArtho jIrNa thAya che evAI jAya che. (4) ne cotho kSaNa vinAza nAmano che. temAM sarva nAza pAme che. te paNa temanuM kathana avAstavika che. temAM paNa A upara batAvela pAMce doSe kAyama rahe che, mATe AtmA ke koIpaNa padArtha sarvathA kSaNika mAnI zakAya nahi; paNa utpAda, vyaya, brovyarUpa mAnavAmAM Ave te vyavasthA cAle che. ityAtmavAde bauddhamatakhaNDanAkhyaM tRtIyaM prakaraNam Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cothuM vedAntI naiyAyika ane sAMkhyamatanuM khaMDana (1) vedAntI-AtmA eka ane phUTastha nitya che. tamoe AtmA kSaNika nathI ema je samajAvyuM te barobara che, paraMtu vizvano vAstavika rIte vicAra karatAM A dekhAtuM sarve mithyA che. eka cimaya-brahma ja vAstavika che. eTale AtmA paNa nitya saccidAnandamaya eka ne phaTastha che. mAyAne vege vividha prakArane bhAse che. kahyuM che ke - eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat / / syA-AtmA aneka che ne prapaMca paNa vAstavika che. tame je cidadaitavAdane AdhAre AtmAnuM ekatva jaNAve cho te kaI paNa rIte saMbhavatuM nathI. gaganakusuma jevA mithyA padArthothI koI paNa kArya thaI zake nahi. prapaMcane tevA prakArane mAnavAmAM Ave che tethI thatAM kAryo je pratyakSa jaNAya che tenuM zuM? ekAnta kSaNikavAdIne je doSa Ave che te deze paNa ekAnta nityavAdane mAnatA kAyama ja rahe che. mATe ja kahyuM che ke - For Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijJavavAda : : 296 : mAyA satI cedvayatattvasiddhi - rathAsatI hanta ! kutaH prapaJcaH // mAyaiva cedarthasahA ca tatkiM mAtA ca vandhyA ca bhavatpareSAm // mATe prapa cane vAstavika mAnavA e ja yukta ane doSamukta che. prapa`ca mAneA eTale temAM je vaividhya jaNAya che te sava aneka AtmAe mAnavAmAM Ave tyAre ja sa`bhave. anyadhA ekabIjAnuM sammizraNa, ekane duHkhe anya duHkhI, ekane sukhe bIjo sukhI thai javA joie. ityAdi doSanA nivAraNu mATe navAnavA upAye cittavavA te kevaLa buddhinI viDambanA karavA mAtra che, vastusthitithI viruddha je kAMi kalpanA karavAmAM Ave te sava pAtAne ja baMdhanakartA thAya che. mATe ame AgaLa batAvIzuM te prakAre AtmAnuM svarUpa mAnavuM e ja ucita che. ( 2 ) naiyAyika--AtmA vyApaka, muktimAM jaDa ane para mAtmAne AdhIna che. AtmA e prakAranA cheH eka paramAtmA ane bIjo jIvAtmAM 1. temAM jagat ane jIvAtmA para paramAtmAnI pUrNa sattA che. te paramAtmA eka ja che. tene AdhIna vizvanuM sava taMtra cAle che. koine sukhI ke du:khI karavA e sarva izvarane hAtha che. A duniyAnA sarjaka paNa izvara che. vizeSa te zuM? paNa izvaranI zakti ke IcchA sivAya jhADanuM eka pAMdaDuM paNa pharakI zakatu nathI. ra. jIvAtmA aneka che. jeTalA zarIre darekamAM ekaeka jIvAtmA rahela che. te sarva vizvane vyApI rahyA che, kAraNa ke vizvamAM jaNAya che te jIvAtmAe A koI paNa kAya Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmavAra : jIvAtmAnA adaSTa ke bhAgya vagara banatuM nathI. je kArya je jIvAtmA mATe bane che te kAryamAM te jIvAtmAnuM bhAgya kAraNa che. bhAgya athavA adaSTa e AtmAne guNa che. guNa guNa sivAya rahI zakatuM nathI. eTale zarIra bahAra je AtmAne mATe je kAMI kArya thAya che te sthAne te AtmAnuM adaSTa paNa rahela che, ethI te sthaLe te AtmA paNa rahela che ema mAnavuM joIe; mATe sarve AtmAo vyApaka che. 3. sukhaduHkhanuM mULa jJAna che. jJAna zarIradhArIone ja thAya che. eTale sukhaduHkha paNa zarIradhArIne ja thAya che. AtmA jyAre bandhanothI mukta thAya che tyAre deha tyAga kare che. viSaye sAthe tene kaI paNa jAtane sambandha rahetuM nathI eTale tenAmAM sukha, duHkha, jJAna, dveSa, IchA, prayatna, puNya, pA5, saMskAra e guNe rahetA nathI arthAt muktAtmA saMsAra saMga rahita, niSkriya ne vizeSa guNa vinAne heya che. syA-paramAtmA jagatathI alipta che ne jIvAtmA zarIravayApI ane sarvadA saguNa che. 1. jagatane sarjaka ane sarvataMtrane calAvanAra je paramAtmA tame mAne che te dehayukta che ke dehamukta? rAgI che ke vItarAga ? kRpALuM che ke krUra? svataMtra che ke paratatra ? sarvajJa che ke alapajha? kaheze ke-dehavALe, sAga, kura, paratatra ne alapajha che, te temAM jIvAtmA karatAM kaMI paNa vizeSatA na rahI; mATe te paramAtmApadane ja agya che. evA je paramAtmA manAtA hoya to kaNa paramAtmA nathI ? ane je kaheze ke te dehamukta, vItarAga, kRpALu, svataMtra ne sarvajJa che, te tene AvuM apUrNa ane aneka dethI pUrNa jagata banAvavAnuM zuM prayojana che? projana vagara manda paNa Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijhavavAda : : 298 : pravRtti karatA nathI, te! pachI sarvajJa-svatantra paramAtmA te! kema pravate mATe ja kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrijI mahArAje kahyuM che keH-- adehasya jagatsarge, pravRttirapi nocitA / na ca prayojanaM kiJcit, svAtantryAnna parAjJayA // krIDayA ce pravartata, rAgavAn syAt kumAravat / kRpayA'tha sRjettarhi, surUyeva sakalaM sRjet // duHkhadaurgatya duryoni - janmAdiklezavihvalam / nanuM tu sujJatatattva, jhapATo: nA jhAhatA ? // karmApekSaH sa cettarhi, na svatatro'smadAdivata / karmajanye ca vaicitrye. kimanena zikhaNDinA ? // atha svabhAvato vRtti - ravitaryA mahezituH / parIkSakANAM taSa, parIkSA paDiNDimaH || mATe tevA prakAranuM paramAtmAnuM nirvacana te paramAtmane ja viDasjita karavA jevu che, parantu kharA paramAtmAe te! je jIvAtmAe sakalaka vimukta banI pUrNa jJAnI, anyAkhAdha sukhamAM lIna, svasvarUpamAM tanmaya anI paramapada pAme che te ja che. tenI upAsanAthI A jIvAtmAM temanA tulya ane che. vizvane sampUrNa Adaza caritra ane parama sukhanA mArga darzana karAvavApUrvaka koInI paNa avanati ke kaSTamAM kAraNabhUta na thavu' ne antima bhava bhogavI siddhazilAmAM zAzvata thavu e ja vAstavika paramAtmapaNuM che, 2. zarIranI bahAra vizvavyApI AtmA mAnave te paNa ucita nathI. zarIranI bahAra AtmAne mATe kArya thAya Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : : 299 : che, mATe tyAM tenuM bhAgya che ne tethI tyAM AtmA che e te kevaLa kAlpanika sRSTi jevuM che. vAstavika jyAM jene guNa dekhAya tyAM ja te vastu hoya che. jJAnAdi AtmAnAM guNe zarIramAM upalabdha thAya che, mATe AtmA paNa zarIramAM ja che. je mATe kahyuM che. yatraiva yo dRSTaguNaH sa tatra, kumbhAdivamiSpratipakSametat / tathApi dehAdahirAtmatattva-matavavAdopahatAH paThanti / lehacUmbaka dUrathI paNa lehane kheMce che te ja pramANe zarIramAM rahela AtmAnuM bhAgya dUra dUra paNa tene mATe phaLa utpanna karI zake che. e pramANe keIpaNa dUSaNa AvatuM nathI. UlaTuM AtmAne vizvavyApI mAnatA temAMthI utpanna thatAM dUSaNenA nivAraNa mATe navI navI misyA bhAMjagaDamAM utaravAnI paMcAta karavI paDaze. 3. jJAna zarIradhArIone ja thAya che te to tamane paNa mAnya nathI. Izvara zarIramukta chatAM jJAnI che, mATe mukta jIvAtmA jJAnAdi guNamukta hoya che tema mAnavuM mithyA che. jJAna, sukha, vIrya vagere AtmAnA svataH siddha guNe che. karma tene dabAve che. IndriyothI thatuM jJAna ke viSayothI maLatuM sukha muktAtmAne na mAnavA keIpaNa. vireAdha nathI paNa vAstavika jJAna ane zAzvata sukhAdi te muktAtmAne paNa che. je e na mAnavAmAM Ave te muktAtmA ane jaDa e bemAM phera kAMIpaNa rahe mATe muktAtmA ananta, avyAbAdha, ananya jJAna-sukha-vIryAdiyukta che. (3) sAMkhya-AtmA nityaniguNI che ne bandhA prakatine thAya che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 300 : nidbhavavAda : amAre mate AtmAnuM svarUpa A pramANe cheamuurtshcetno bhogI, nityaH srvgto'kriyH| akartA nirguNaH sUkSma, AtmA kApiladarzane / / kapila (sAMkhya) darzanamAM AtmA amUrta, cetana, bhaktA, nitya, sarvavyApI, kriyAvagarane, akartA, guNazUnya ne sUkSama che. vyavahAranA sarvatantrane calAvanAra prakRti che. tenuM svarUpa A che-"paravatamAM rAkhyAvarathA prati " A prakRti baMdhAya che. puruSa-AtmA baMdhAto nathI. puruSa ne prakRtine pAMgaLA ne AMdhaLA je soga che. prakRtinA baMdha mekSa mATe kahyuM che ke - raGgasya darzayitvA, nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathAtmAnaM, prakAzya vinivartate prkRtiH|| sabhAjanone nAca batAvIne jema naTI cAlI jAya che tema prakRti paNa puruSane pitAne batAvIne chUTI thAya che. syA --AtmA saguNa-kartA ne nityAnitya che. badhekSa paNa AtmAne ja thAya che. acetana padArtha kartA mAnI zakAya nahi. karyA vagara vizvano * jema pAMgaLo cAlI zakatA nathI ane AMdhaLe dekhI zako nathI. paNa pAMgaLo ane AMdhaLo bane bhegA thAya ane AMdhaLo pAMgaLAne upADI le, pachI pAMgaLo mArga batAve tema AMdhaLo cAle ne icchita sthaLe pahoMce. tema puruSa pAMgaLe (akartA) che paNa cetana che ane prakRti AMdhaLI (caitanyazUnya) che paga kartA che. eTale banenA sahakArathI sarva vyavasthA cAle che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtmavAda : 4 301 : vyavahAra cAlatuM nathI mATe cetanane ja kartA mAna joIe. karmane kata AtmA nathI te jotA paNa na hovo joIe. tame zekatA te AtmAne mAne che, mATe kartA paNa mAna. joIe. AtmA sarvavyApI nathI te ame pUrve niyAyika ane vedAntIne kahyuM che. AtmA guNazunya che te te tamAruM sasalAne ziMgaDAvALo samajavA jevuM mahAsAhasa che. dravya karI guNazUnya hetuM ja nathI. AtmA eka dravya che, mATe temAM jJAnAdi guNe anubhavasiddha che te mAnavA joIe, tene a5lApa koI rIte thaI zake nahiM. ekAnta nitya ane sUkSama mAnavAmAM pUrve jaNAvela aneka doSa kAyama rahe che, mATe tene nityAnitya ne zarIravyApI mahAna mAna ucita che. prakRti baMdhAya che ne mukAya che. paNa AtmAnA baMdhamokSa thatA nathI. e te sarva karatAM UMdhuM che. baMdhana anyane thAya ne tenAthI nIpajatA phaLa anya bhegave te paNa ghaNuM vicitra che, mATe badhana ane mekSa paNa AtmAne ja thAya che. e pramANe syAdvAdIe sarva darzane je AtmAnA sanmabdhamAM viparIta vicAraNa dharAvatA hatA te yukitapUrvaka dUra karI ityAtmavAde vedAnsanyAyasAGkhyamatakhaNDamAsya caturtha prakaraNam // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM pAMcamuM. jainadarzana pramANe AtmAnuM TUMka svarUpa. syAdvAdI-AtmA nAmane eka padArtha che te nakakI thayuM ane tenA sambandhamAM judI judI vicAraNuo barAbara na hatI te samajAyuM eTale AtmAnuM kharuM svarUpa zuM che te samajavuM joIe. te A pramANe che - 1. AtmA nA nathI tema meTo nathI, paNa AtmA jeTalA pramANanuM zarIra grahaNa kare che teTalA pramANavALe hoya che. jema dIpa upara jeTaluM AcchAdana (DhAMkaNa) mUkavAmAM Ave teTalA vistAramAM tenI prabhA hoya che tema AtmA paNa zarIra jeTalA pramANavALo hoya che. 2. AtmA eka nathI aneka che. aneka to zuM paNa jenI gaNatrI na thaI zake, jeno pAra na pAmI zakAya teTalA anantAnanta che. je teTalA na mAnavAmAM Ave te koI samaya evo Ave ke saMsAra AtmazUnya thaI jAya. gaNatrIvALA padArthone vinAza anivArya hoya che, mATe kahyuM che ke - mukto'pi vA'myetu bhavaM bhavovA, bhavasthazUnyo'stu mitaatmvaade| SaDjIvakAyaM tvamanantasakhya-mAkhyastathA nAtha! yathA nadoSaH . AtmA jyAM sudhI saMsAramAM che tyAM sudhI karmathI Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtmA che : 303 : AvRta che. te karmane laIne tenI jJAnazakti-darzanazakticAritrazakti-vIryazakti vagere dabAyela che. keI pUche ke AtmA ne karmano sambandha kyArathI thaye? tenA uttaramAM ema ja kahI zakAya ke te anAdi che. keTalAe padArtho ja evA hoya che jenI zaruAta hotI ja nathI, paramparA cAlyA ja karatI hoya che. senA ne mATInA sambandhamAM paNa vyavahAramAM e ja pramANe kahevAya che. ane je pramANe jenI Adi jANavAmAM nathI evA senAne paNa mATIthI juduM pADI zuddha banAvI zakAya che te ja pramANe AtmA paNa anAdi karma saMyukta hovA chatAM tethI chUTe karI zakAya che. 4. AtmAne saMsAramAM rahevAnA sukha-duHkhamaya sthAne nIce pramANe che. sUmanigoda-badaranigoda (sAdhAraNavana spati) e sthaLe AtmA atyanta dukhI hoya che. eka sAthe eka ja zarIramAM anaMta jI sAthe rahevuM paDe che. vAraMvAra janma maraNa cAlu ja hoya che. tyAMthI pachI sUma ne bAdara pRthvI, jala, agni ane vAyukAmAM eka sAthe asaM khyAta cha sAthe rahevuM paDe che. tyArabAda kramazaH jIvane rahevAne zarIrane vikAsa prApta thAya che. pratyeka vanaspatimAM eka zarIramAM eka ja jIva rahe che. pachI anukrame beIndriya, tri-Indriya, caurindriya, nAraka, tiryacapaMcendriya, manuSya ne deva, temAM tiryaMca sudhI AtmAne ghaTatuM paNa vizeSa duHkha hoya che. manuSyamAM sukhaduHkha samAnatA rahe che. jyAre devAmAM vizeSa sukha ane a5 duHkha hoya che. A sarva chatAM temAM zAzvata sukha meLavavAno adhikAra kevaLa manuSyane ja che. 5. AtmAne saMkoca vikAsa svayaM nathI thatuM arthAta AtmA nAne yA mATe je thAya che te karmane yuge thAya che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 304 : nikavavAda . eTale AtmA jyAre mukta thAya che tyAre je zarIrane te sadAne mATe tyAga kare che temAMthI 3 bhAga nyUna thaI 3 bhAge ghana thaIne siddhimAM rahe che. bhAga ghaTavAnuM kAraNa te che ke mAnava zarIramAM 3 bhAga polANa bhAga hoya che. tyAM AtmA hoto nathI. karmamukta thayA bAda te bhAga pUrAI jAya che. 6. AtmAnA vibhAga karavAmAM Ave arthAt AtmAmAMthI nAnA nAnA aNuo chUTA pADavAmAM Ave che tevA aNuo asaMkhyAtA nIkaLe che. jo ke te ANuo chUTA paDI zakatAM nathI mATe te dareka bhAgane pradeza kahevAmAM Ave che. ne tethI AtmA asaMkhyAta pradezavALA che, te sarva pradezathI paripUrNa AtmA ja AtmA kahevAya che. kevaLI samuddaghAtanA the samaye vizvavatta AkAzanA pradeza pradeze AtmA pitAnA pradeza bharI de che. * 7. AtmA eka pariNAmI padArtha che. te kaI vakhata sukhI te kaI vakhata duHkhI hoya che. keI samaya jJAnI te koI samaya ajJAnI, koI samaya puruSa, strI, yA napuMsakarUpa hoya che ema anekavidha pariNAmane anubhave che. muktAtmAne tevA prakAranA vizvanA vividha pariNAme detA nathI. ethI koI ema mAnatuM hoya ke eka vakhata mUrkha te mUrkha ja, duHkhI te duHkhI ja, puruSa te puruSa ja, strI te strI ja ne pazu te pazu ja rahe che te mithyA che; asatya che. 8. AtmAonA svabhAve judA judA hoya che ne tene AdhAre tenI judI judI jAtio paNa svayaM siddha che. keTa 1. padArthamAMthI chUTA na paDI zake te nAnAmAM nAne bhAga te pradeza kahevAya che ne chUTo paDI zake te paramANuM kahevAya che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtmavAda che : 305 : lAe AtmAone dharma-mekSa vagere padArtho pratye ruci thAya che, te keTalAekane ruci thatI ja nathI. jyAre keTalAeka AtmAo evI sthitimAM ja mukAyA hoya che ke jeone ruci thavAne vega paNa prApta thatuM nathI. keTalAekane te chate yege durlabhaya rahe che, tethI te te svabhAvane kAraNe teo bhavya, abhavya, jAtibhavya ne durbhavyane nAme vyavahArAya che. bhavya AtmA sAmagrI pAmIne krame krame vikAsa sAdhate Akhara paramAtmA bane che, A sarva AtmAonuM lakSaNa A che-- yaH kartA karmamedAnAM, moktA karmaphalasya ca / saMsartA parinirvAtA, sa chAtmA nAnyalakSaNaH // batAvela AtmAnA svarUpa mATe nIce pramANe kathana che. AtmAsti pariNAmI, baddhaH sa tu karmaNA vicitreNa / muktazca tadviyogA-ddhiMsA'hiMsAdi tahetuH // AtmAne yathArtha Ananda meLavavA mATe tama AtmasvarUpanuM ahoniza zravaNa-manana kare ne anAvRta AtmasvarUpa meLave e ja. ityAtmavAde jainadarzanAmimatAtmasvarUpavivecanAlyaM pazcamaM prakaraNam // AtmavAdaH smpuurnnH|| 20 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasarabha. [ A graMthamAM prasaMge prasaMge AvelA , mananIya ne bodhaka vAkane saMgraha. ] ninhavavAda- 1 jaina sAhityamAM tattvajJAnanA aneka jharaNAo vahe che. 2 mithyA AgrahathI satya vastune chUpAvanAra-eLavanAra nidbhava" kahevAya che. 3 jethI tasvanirNaya thAya evI vAdI prativAdI vacce thayela kathA te vAda kahevAya. 4 aniSiddham anumatam . 5 sarva pramANe karatAM balavattara-vadhAre baLavAnuM pramANa pratyakSa che. 6 mArato sTarita dri-meTA paNa bhUle che. 7 yukti, tarka ne vyavahArasiddha hoya te ja mAnavuM joIe. 8 jagatanA sarva vijJAnazAstrIo ekaThA thAya te paNa gadheDAne ghoDo banAvI zake nahiM. 9 vAgatA ci kriyA kArya sudhI ja rahe che. 10 sarvara paramAtmAnA vacane kadI mithyA hatA nathI. 11 samartha samajI vicAravuM ja nahi samartha padArtha kArya karavAmAM kSaNa paNa vilambane sahana karatuM nathI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasorabha ? : 307 : 12 apracyutAmutpanasthiraikasvabhAvaM nityam / 13 bhale mUrkha jagatuM mArI mAnyatAne mAnya na kare paNa tethI te mithyA che ema kahI zakAya nahiM. je vicAraNA yuktisaMgata hoya te mAnya karavI ja joIe. 14 avayavInA eka eka avayavamAM je na hoya te avayavanA samudAyamAM paNa na hoya. 15 upacAra kaMIka nyUna padArthamAM karAya che. 16 satya mArge TakI rahevA karatAM UMdhe mArge gayA pachI pAchuM vaLavuM e vizeSa duSkara che. 17 sAce ja meTAnI meTAI apramattabhAve udyamazIlA rahevAmAM ja samAyelI che. 18 mAnava zarIra amuka parizrama bAda vizrAma mAMge che. 19 sajajanone e svabhAva hoya che ke teo kaI paNa kArya pote pAra pAmI zake tema na hoya te tenI zarUAta karatAM nathI, ane kadAca zarU kare te tene prANune paNa adhavacamAM apUrNa mUkatA nathI. 20 zAstrajJA na paLAyAthI ghaNe ja anartha thaze. 21 rANakapura jevI bAMdhaNI bIje kaI sthaLe nathI. 22 deSanA bhAgI thavA karatAM lAbha e thAya te vadhAre uttama che. 23 saDela pAna game tevuM suMdara hoya te paNa tyajI devuM joIe, nahiM te bIjA anekane bagADe che. 24 AcArabhraSTa karatAM vicAraNa AtmA vizeSa bhayaMkara che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niThavavAda : ; 306: 25 puSkarAvanA megha varasyA pachI hajArA varSa sudhI jamInamAM rasakasa kAyama rahe che ne navA navA dhAnya utpanna thayA kare che. 26 dhArmika AtmAone ( dhama ) vyavasthAmAM jarA paNu astAbhyasta sthiti thAya te te AghAta pahAMcADe che. 27 ame anya para vizvAsa na rAkhIe te amArA para bIjA kema vizvAsa rAkhe? 28 muni kI asatya kahe nahi 29 chadmasthanA jJAnathI kaMIpaNu ni ya thaI zake nahi. 30 parAkSa jJAnathI thatu jJAna paNa parAkSa ja rahe che, anizcita ja rahe che. 31 tapa japa karavAthI, leAca vagere kAyakaSTa sahana karavAthI AtmA zuddha thAya che, 32 bAhyapariNatithI, viSayeAmAM rAcavAmAcavAthI bhavabhramaNa thAya che. 33 jee sarvathA jIvahiMsA na karatA hAya, jUTha na kheAlatA hAya, cArI na karatA hAya, brahmacarya pAlana karatA hAya, parigrahI na heAya, rAtribhAjanane jemane tyAga hAya, Avazyaka niyameAmAM ne zuddha AcAra-vicAranA pAlanamAM jee tatpara hAya te muni kahevAya che. 34 dUdhathI dAjhelA chAzane paNa phUMkI phUMkIne pIve che. rUpa pravRtti haMmezA meTA sa`vAda upara cAle che. 36 kevaLa nizcayane vaLagIne vyavahAranA tApa karavA te mithyAtva che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasaurabha: : 309 : 37 chavAnI kriyA vagere sarva vyavahAra nayane anusarIne cAle che. 38 vizuddha manathI ajANatA kaMIka azuddha AcaraNa thAya te paNa te vizuddha ja che. 39 azuddha ane vizuddha AcaraNa te azu paddha che. 40 vicAra karyA vagara hA-e-hA karI calAvavAmAM Ave to ghaNI vakhata moTA bhUlatA hoya te te bhUlanI paraMparA ema ne ema ja cAlu rahe che. 41 ghaNI vakhata samaju paNa Agrahavaza mArga cUkI jAya che. 42 jIdda evI vastu che ke te pakaDyA pachI choDavI bahu muzkela che. 43 syAdvAdI eTale "A paNa sAcuM ne te paNa sAcuM, Aye kharuM ne teye kharuM" ema avyavasthita nathI. 44 syAdvAda eka daSTine dUra karIne aneka dRSTie vastune jovAnuM kahe che. 45 syAdvAda jema miyA Agrahane choDAve che, tema saMzayavAdane paNa nirAsa kare che. 46 syAdvAdane svIkAryA sivAya evakArathI (jakArathI) vAta karanAra kSaNavAramAM cUpa thaI jAya che. 47 saMsAra kSaNika che ema sarva kaI mAne che. tyAga karavA cagya che te paNa sarvasammata che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10 : nivavAda : 48 kaI paNa padArtha upara rAga-dveSa na karatAM samabhAva keLava e ja paramapada pAmavAno pavitra pantha che. 49 ghaNI vakhata moTAo ema mAne che ke pote je kAMI jANatA ke kahetA hoya te sarva yathArtha ja che. 50 zAstra viruddha jaIne zAsananI alpajIvI zobhA vadhAravAthI zuM ? 51 AcAra-vicAranI sArI chApa paDaze to ja ApaNuM pakSamAM janatA doravAze. para guNadoSa samajAyA vagara kriyAomAM rasa lo kALa Takato nathI. pa3 jeTalo pramAda alpa levAya teTale lAbha che. 54 mULamAMthI saDe na nIkaLe tyAM sudhI upara uparanA upacArathI zuM vaLe? papa asamaMjasa AcAra karatAM asamaMjasa vicAra zuM A che bhayaMkara che? 56 manuSya mAtra bhUlane pAtra che. 57 zakti saralatAthI zebhe che. 58 namratA vidvattAne dIpAve che. 59 laghutAthI prabhutA prakAze che. 6. vinaya sakala guNanuM bhUSaNa che. 61 bhUlane bhUla tarIke samajavI, samajyA pachI tene sarva sabhA samakSa kabUla karI sudhAravI, ne prAyazcittapUrvaka pavitra thavuM e saralatA sivAya kadI na bane. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasorabha : : 311 : dera "raName che" e jApa jeNe ja che te kadI miyA AgrahamAM na phasAya. - 63 dharmanI avahelanA thAya evuM viSama vAtAvaraNa thAya e bilakula abhISTa nathI. 64 mAnahAni sahana karavA karatAM dUra rahevuM ThIka che. 6pa ekAta kSaNikavAda mithyAvAda che. 66 sarvajJabhASita AgamanI mithyAvAdanA samarthanamAM sammati kema hoI zake? 67 buddhinA vikAsane dabAvIne hA-e-hA karavI e zuM mahatvanI vAta che? 68 tarka ane yuktio evI hovI joIe ke jemAM siddhAntane nAza na thatuM hoya. 69 siddhAnta puSTa thAya evI keIpaNa dalIla karavAmAM keI virodha na kare. 70 avicchinna prabhAvazAli-trikAlAbAdhita zrI vItarAga zAsanamAM sahaja paNa saMkleza zobhe nahi. | 71 vagara mananuM kareluM Take kayAM sudhI? e to eka nahiM to bIje rUpe bhabhUkI nIkaLe. 72 hadaya parivartana thatAM ApoApa badhuM ThIka thaI jaze. 73 vyavahArane niSedhI nizcayane ja anusaravuM e mithyAtva che. . 74 kevaLa pratibhAne vijaya e satya vastune vijaya nathI. 75 sarvajJa vitarAga prabhunA zAsanamAM eka ja vicAraNA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 312 : nijJavaSAda : hAya. e te jeone peAtAnA gharanuM kahevu che, teomAM matabheda ne pakSApakSI hAya. Apa niHspRha muniemAM e sahaja paNa na zeze. 76 saghanA viziSTa kArya karavA-karAvavA vageremAM pramAda ke sa'kAca rAkhave nahi. 77 zarIramAM jyAM jyAM anubhava karI zakAya che tyAM tyAM sarvatra mana rahela che. 78 zarIravyApI AtmAnI mAphka mana paNa zarIra vyApI che. 79 eka upayogamAM tallIna mana sAthe rahela vizALa padAne paNa avalAkI ke jANI zakatuM nathI. 80 svabhAva sAme bIjuM kAMI kahI zakAya nahi. 81 vicArapravAha ja evA che ke te vahetA thayA bAda rAkavA azakyaprAya: mane che. 82 atizaya javaranA upatApathI, tRSAthI, du:khathI, apamAnathI, atizaya paudgalika sukhAnubhavathI, ke tevA keAIpaNa prasa`gathI Akula thayela mAnavI potAnI cAlu prakRti samatA-samaja gumAvI bese che ane arthanA anartha kare che. 83 pratyakSa pramANuthI khalavattara pramANu anya koI nathI. zAstranu` kAipaNa vidhAna pratyakSa viruddha na hAvu joie. 84 je jJAna sakhaLa hAya che temAM bIjA niLa jJAne kramAi jAya che. 85 sUryanA udaya haiAya tyAre tArAe nathI hAtA ema Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasaurabha : : 313 : nahiM, paNa sUryanI prajAmAM te aMjAI gayA hovAthI dekhI zakAtA nathI. 86 chadmasthAnA anubhave sarva satya ja hoya ema kema kahevAya ? 87 maLelA satyamArgamAM zraddhA rAkhavI e ja mAnavajanmanuM zreSTha phaLa che. 88 anubhavathI viparIta viSayamAM zraddhA dharAvavAmAM paNa mithyAtvano aMza che. 89 jheranuM jhADa paNa vAvIne pitAne hAthe ja ukheDI nAMkhavuM e ThIka nathI. 90 DAhA puruSo aMgIkAra-svIkAra karelAne sArI rIte pALe che. 91 kAraNa ane saMvego pAmIne ajIva paNa ceSTA kare che. 6 kharekhara prativAsudevanuM cakra pitAnuM ja vinAzaka thAya che. 93 vagaravicAryuM mithyAbhimAna mANasane UMce caDAvIne evuM te nIce pachADe che ke tenuM nAmanizAna paNa rahevA detuM nathI. 94 vAdamAM carcAyela vAta kAMI kaI sAcI jADI mAne nahi. lpa koInA mithyA vicAromAM nimittabhUta thaIe te ochuM pApakAraNa nathI. 96 se satyanI zubhratA karatA eka asatyanI malinatA vadhAre gADha che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 314 : nivavAda : 97 vAdamAM vijaya te buddhinA thAya che, satya siddhAntane thADA thAya che? 98 asAdhAraNa dharma lakSaNa kahevAya che. 99 eka nayane je abhISTa hAya te kAMi sava naya sammata na thaI zake. 100 jyAMsudhI trIjA nayAnA virAdha haiAya tyAMsudhI te vicAra siddhAnta tarIke svIkArI zakAya nahi. 101 siddhAnta teA anya nayAnA avirAdhe ja manAya. 102 juone kALanI kevI viSamatA che. kAMi mAnavanu dhAryuM thADuM ja thAya che. 103 zrI vardhamAna jinapatinu zAsana vijayavata vate che, 104 adhyayana tA guruvAsamAM vasIne karavu joie. 105 pUjya sthavira bhagavaMta kI mithyA na kahe. 106 hiMsAnA upadezathI bharela ne narakamAM laI janAra vidyA bhaNavAthI zuM? 107 rAjAnI mAphaka gurunI pAse paNa jema tema javuM . e paricitane paNa ceAgya-ucita nathI. 108 sAvagha kArya pApapravRtti jeNe kSaNa mAtra paNa pUrve tyajI che te pachInAne mATe abhiva'danIya che. 109 AmnAyane buddhimAna mANusa paNa zikSaNu vagara kayAMthI jANI zake ? 110 chu. zarIradhArIA navAnavA bhAva-pariNAmane na pAmI zake? Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasaurabha: : 315 : 111 mArA manoratha pUravAne kAmadhenuM ka95 dikSA mane kaI dukara nathI. 112 dIkSA lIdhA vagara sAdhu sAthe cirakALa rahevuM ucita nathI. 113 mAtA-pitA-bhAI-bhaginI-strI-putra-putrI vagere tiryone-pazuone paNa bhavamAM thAya chetethI ke Ananda che? 114 evI parAdhIna vRttithI sayuM. 115 lakSmI kaI paNa dvArethI praveza kare che, te kaMI AgaLa pAchaLane vicAra karatI nathI. 116 AtmA viziSTa prayatna dvArA karmanI udIraNA karIne paNa tene udayamAM lAve che. 117 mukta na thAya tyAMsudhI sattAmAM akhUTa karmo rahyA ja kare che. 118 dUdhamAM jema pANI bhaLI jAya che tema AtmAmAM karma tadUpa thaIne rahe che. 119 karma viSayaka vicAraNA jaina darzana sivAya bIje keIpaNa sthaLe vyavasthita ane saMgata nathI. 120 deSarahita vicAraNe sarvane AdaraNIya hoya che. 121 daSTAnta ekadezIya hoya che. 122 viSayane samajatA-vicAratA tenA ja guNadoSanI vicAraNA karavI e ja ucita che. temAM aMgata AkSeponI AvazyakatA nathI hotI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 316 : nirNavavAda : 123 jyAM kArya karavuM hoya tyAM kAraNa avazya rahevuM joIe. 124 AtmA sAthe ekameka banIne rahelA kane paNa pragathI, tapazcaryA-zukaladhyAna vagerethI judA pADIne nirjarI zakAya che. 125 pratyAkhyAna lIdhA pachI tene avazya pUrNapaNe pALavuM joIe. 126 pratyAkhyAnane bhaMga e bhayaMkara AtmavaMcanA che. 127 aparimANa pratyAkhyAna keIpaNa rIte pUrNapaNe pALI zakAya nahiM. 128 pUrNa pratyAkhyAnanuM yathArtha pAlana karanAra saMsAramAM bhamate ja nathI. 129 vazIkRta mana mekSane mATe thAya che. 130 siddhimAM gayelA AtmAo pravRttizunya ja hoya che. 131 kharekhara eka jUThuM aneka jUThAne janma Ape che. 132 zrI jinezvara prabhunAM gaMbhIra vacane samajavA sahelAM nathI. 133 bahAranA vicAronuM dabANa, mehanIyane udaya, mithyAtvanuM jora AtmAne e vicAre yathArtha samajavA detA nathI, zraddhAne DALI nAkhe che, AtmAnI vivekadaSTi jhAMkhI pADe che ane tethI AtmA chatI zaktio ane chatI buddhie mithyA vicAromAM phasAI jAya che. 134 mithyAtva e AtmAne bhayaMkara zatru che. tene eNe Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasorabha : : 317 : AtmA adha:patanane pAme che. tethI ja saMsAramAM bhaLe cheduHkhI thAya che. * 135 maLela zraddhAne paNa mithyAtvanA viparIta vacane lUMTI le che. 136 mithyAtvanA bhoga na banatAM avicchinna prabhAvazAlitrikalAbAdhita zrI vItarAga prabhunA zAsanamAM avicala zraddhA dhAraNa karI, maLela manuSyajanmane sArthaka kara ne sadugatinA bhAjana thavuM. zivabhUti 1 pAchalI rAte pizAcenuM baLa ghaTI jAya che. 2 pratApI puruSa jyAM rAjya karatA hoya tyAM prajAne bhaya kema hoya? 3 mANasa dhAre te karI zake che. 4 baLIyA sAthe bAtha bhIDatAM pahelAM ApaNe ApaNI tAkAta te jevI joIe. 5 ApaNe ochA chIe, ApaNI pAse sAdhana nathI, baLa nathI vagere nirmAlya vAta che. 6 mAthAbhAre eka mANasa hajArone bhAre paDe che. 7 vicArIne pagaluM bharIe te pAchuM pharavuM na paDe. 8 sAhasa karIne pastAvA karatA dhIre dhIre AgaLa vadhavuM e vyavahAru che. 9 svacchanda e bhUrI cIja che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 318 : nivavAda : 10 svachandathI indriyanA unmAda bekAbU bane che. 11 svachandIne kAryakAryane viveka raheto nathI. 12 svacchandI pitAnI javAbadArInuM bhAna gumAvI bese che. tene eka evuM mithyA gumAna hoya che ke mane koI rokanAra nathI. huM game tema karI zakuM chuM. 13 svacchakke tenuM patana karAvyuM hatuM. 14 zaramAya te karamAya. 15 tene te (ghara) nhotuM gamatuM kAraNa ke tene vyasana gamatA hatA. 16 vyasanathI te vikRta thaye hate. 17 gharamAM saMskRti hatI vikRti na hatI, gharamAM zRMgAra hato vikAra na hata; eTale ja vikArane vaza thayela te gharamAM bahu Takato nahiM; vikAranI zedhamAM te bahAra bhaTakate. 18 ajJAnI AtmAonI je rAtri che temAM saMyamI jAge che. 19 jyAM ajJAnIo jAge che te jJAnI-jJAnalecanathI vizvane vikatA munine rAtri che. 20 rAtrinA nIrava vAtAvaraNamAM munionA pavitra kriyAkAMDenI puNyaprabhA cAre tarapha prasaratI; udyAnanA aNue ane zakti ane bhavyatA arpatI hatI 21 bhAvabhayathI bhIta AtmAonA bAraNuM baMdha hatA. 22 upAzrayanA dvAra AThe pahora-sAThe ghaDI vIze kalAka UghADAM ja rahe che, tyAM bhIti jevuM kAMI nathI hotuM ke baMdha karavA paDe. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArArabha ? : 319 : 23 kharekhara mAyAnI mAyA akaLa che. 24 mUrachathI paMcama mahAvratanI virAdhanA thAya che. 25 A eka sAdhune AvI kiMmatI kAmaLa rAkhavAnI chUTa ApavAthI bIjA munio paNa tenuM anukaraNa karI kimatI vastuo rAkhatA thaI jaze, ne e rIte aparigrahI gaNAtA munio dhIre dhIre parigrahane vaza thaI patana pAmaze.-lagoTI letA bAvAnI mAphaka jaMjALa vadhArI mUkaze. , nayavAda- 1 vizvanA vyavahAra mAtrane naya jJAnanI AvazyakatA rahe che. 2 nayajJAna sivAya je kaMI paNa vicAraNu ke vyavahAra calAvavAmAM Ave che te vicAraNuM yA vyavahAra potAnuM vAstavika phaLa utpanna karI zakatA nathI, eTaluM ja nahiM paNa viparIta phaLa utpanna kare che, mATe nayajJAna dareke meLavavuM joIe. 3 je kaI paNa vastune ApaNe eka ja apekSAe samajIe ke kahIe eTaluM ja nahiM paNa bIjI apekSAne virodha karIe te satya samajAya nahiM ne virodha ja vadhI paDe. 4 bIjI apekSAone virodha karyA sivAya eka apakSAe vastune jANavI ke kahevuM tenuM nAma naya. 5 jeTalA vacanavyavahAre che teTalA naya che. 6 naigama sAmAnya ane vizeSa bannene svIkAre che. 7 saMgraha phakta sAmAnyane ja svIkAre che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 72e : nivavAda: 8 vyavahAra kevaLa vizeSane ja upayoga kare che. 9 jagatamAM rahela dareka vastuo dravya ane paryAyayukta che. 10 bhUtakALamAM gayelAne zoka na kara, bhaviSyanI cintA karavI nahiM, vicakSaNa puruSa te vartamAna kALamAM vartatA cegathI ja pravarte che. 11 bhUtakALamAM rAjA hAya ne vartamAnamAM bhikhArI hoya, vartamAnane bhikhArI bhaviSyamAM bhUpati thavAnuM hoya tethI te raka cAlu kALamAM rAjAnA sukhane anubhavato nathI. 12 pUrvakALamAM AtmajJAnamAM tallIna thayela AtmA cAlu kALamAM bAhA viSayamAM Asakta hoya ane cAlu viSayAsakta AtmA bhaviSyamAM dharmadhyAnamAM lIna AtmAnI mastI mANatA mahAgI banavAne hoya paraMtu tethI te AtmA vartamAnamAM AtmajJAnanI lInatAnA anupama sukhanA AsvAdane karI zakatA nathI. 13 sAkara te khAya tyAre ja mIThI lAge che. 14 jaganA vyavahAra bhASAne AdhAre cAle che. 15 rAga ane dveSane je atyanta nAza tenuM nAma Ami ane ANi jene hoya te Ama, arthAt rAga dveSathI sadantara mukta tenuM nAma Apta. 16 karmane je sarvathA vinAza tenuM nAma mukita. 17 kArya sAdhavAmAM sadeha (jAti) vinAne puruSa te vyavahAramAM Ama kahevAya che. 18 jJAnI mANasa dareka sthaLe pUjAya che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasaurabha: : 321 : 19 Agama vAyenA artha karavAmAM vAyazeSanuM anusaMdhAna karyA sivAya je artha karavAmAM Ave te taddana UMdho artha thaI jAya che. 20 rAga vagere atyantara zatrune jite che mATe jina kahevAya che. 21 pUjAne cagya hovAthI ahaM kahevAya che. 22 tIrthane-caturvidha saMghane athavA prathama gaNadharane karatA hovAthI arthAt sthApanA karatA hovAthI tIrthakara kahevAya che. AtmavAda- 1 leka lekane anusare che. 2 pitAne samajAyela sArA mArgane potAnA sambandhIo paNa anusare evI bhAvanA ne prayane sajajane sadA kare che. - 3 te dayAmUla dharmanI ArAdhanA khUba karI che tethI tuM avazya svargamAM jaIza. 4huM dharma para zraddhALu banI ahiMsAmaya dharmanI sevA karIza. - 5 tame vAstavika to kaMIpaNa dharmakAryo karyA nathI eTaluM ja nahiM paNa kevaLa dharmanI nindA karI karIne pApa ja upArjana karyuM che mATe tame nizcaye narake javAnA che. - 6 dharma karavAthI puNya thAya che ne tethI AtmA svarge jAya che. 7 adharma karavAthI pApa baMdhAya che ne pApane bhAgI jIva narake pIDAya che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3rara : nitavavAda: 8 tane AtmA na maLe mATe AtmA nathI e tAruM kahevuM yathArtha nathI. 9 jagatamAM janmIne udarapUrti te pazuo paNa kare che, 10 manuSya karatA tiryae viSayasevana vizeSe karI zake che. 11 tiryakarone zArIrika naregItA ne sampatti manuSyothI sArI hoya che. 12 mAnava janma pAmIne zarIra puSTa karavuM, viSayomAM Asakta thavuM ane peTa bharavuM e ja je kartavya hoya to mAnavajanma karatAM pazujanma vizeSa IcchanIya che. 13 manuSya janma pAmavAnuM kata vya e ja che ke te pAmI tatvane samajavA, samajIne tatvamAge AcaraNa karavuM ne ane paramatatva prApta karavuM. 14 je vastuno je svabhAva hoya te svabhAve te vastune samajIe te ja te vastu samajAya che. paraMtu tenA svabhAva karatAM viparIta rIte tenI tapAsa karIe to te vastu prApta thaI zake nahiM. 15 svarga svAbhAvika sundara che. 16 tIrthakaronA cyavana-janma-dIkSA-jJAna ne mekSa vagere kalyANaka prasaMge temanA alaukika puNyathI AkarSAIne, keI tapasvI munionA tapaHprabhAvathI, ne kaI bhAgyazAlI AmAnA ArAdhanathI prasaMge prasaMge deve ahiM Ave che; paraMtu prayajana sivAya ahiM AvatA nathI. 17 narakamAM durgadha eTalI che ke je te durgadhane eka Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasArabha : 6 323 : paNa aMza A manuSya kSetranA keI nagaramAM nAkhavAmAM Ave te tyAM rahelA sarva jI mRtyu pAme. 18 narakAsmAo ThaMDI-garamI-bhUkha-tarasa-rogagrasta-kaMDayukta-zarIra-paraMtatratA-vRddhAvasthA-daha-bhaya ne zaika ema daza prakAranI vedanA veThe che. 19 narakagati AtmAne tyAre maLe che ke jyAre jIva paMcendriyane vadha kare che, mAMsabhakSaNa kare che, mahAAraMbhamAM Asakta bane che, mahAparigrahane vadhAravAmAM ja prayatnazIla rahe che. te pApathI pAchA haThata nathI. 20 AtmA paNa jJAna dhyAna kriyAkAMDa vagerenA satata gharSaNa cAle eTale divya prakAzamAM divya cakSuthI sAkSAta dekhAya che. 21 vizvamAM dareka padArtho eka ja svabhAvavALA nathI hotA! - 22 sundara vyavahAranI vyavasthA mATe AmAnI khAsa jarUra che mATe AtmA mAna joIe. 23 jainadharmathI caDhIAto bIjo koI dharma nathI, sUrya sivAya bIjo koI prakaTa prakAzana nidhAna nathI. 24 je padArtha pramANuthI siddha thAya te ja vAstavika che. - 25 je Agamane pramANa na mAnavAmAM Ave te cAlatA sarva vyavahAro ja aTakI paDe. 26 dunyavI ane AdhyAtmika sarva vyavahAro AgamAdhIne cAle che. 27 lekottara-AdhyAtmika vyavahArane AdhAra te Agama upara ja che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 324 : 28 rAga ane sarvathA ne dveSanAza thai zake che. 29 rAgadveSanI viSamatA-ochAvattApaNuM te pratyakSa jaNAyache 30 tevA AcAra ane vicArathI jANI zakAya ke A rAgI che ane A nIrAgI che. nijJavavAda : 31 jagatamAM rAganuM pramala sthAna strI che. 32 jeTalA rAgI jana che te sarva srInA pAzamAM phasAyA che. 33 je keAI rAmanA sAdhanA pratye rasa dharAvatA hAya te rAgI che, te kalpI zakAya che. 34 kAraNu vagara kArya anatuM ja nathI. 35 vastusvarUpane anabhijJa mithyAbhinivezathI mAne che ke huM sarva jANuM chuM. 36 vacana vyavahAra rAgadveSathI ja thAya che ne te sivAya thatA nathI evA niyama nathI. 37 nyAyAdhIza pramANikapaNe nyAya ApavAmAM koInI zarama rAkhatA nathI. 38 zrI jinezvara bhagavatA trijagajjananA uddhAra mATe satya svarUpa upadeze che. tIrthaMkaranAmakarmanA udayathI te pUjyA ekAnta hitakara upadeza Ape che. 39 kaSa, chaMda ane tApathI jema kAMcananI parIkSA thAya che tema traNa prakAre AgamanI paNa parIkSA yAya che. 40 trikATIzuddha Agama ja pramANabhUta manAya che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasAraNa : : 325 : 41 nakAmI vastu vadhArIne niyamane bhAre anAvI anumAnanuM khaMDana karavuM nakAmu' che. 4ra je sivAya je padmA na rahI zake te ane vacce niyama badhAya che. 43 anya anubhavela anyane yAda AvatuM nathI. 44 AtmA eka evI zAzvata vastu che ke je vividha saskAravaza nAnA prakAranI pravRttio kare che. 45 bhUtAnI ( pRthvI-jala-tejas-vAyu-AkAza) acintya zakti che. 46 sa'bhavita kAraNA ke upAya jyAM kAragata na thatAM hAya tyAM ja chevaTe svabhAvanuM zaraNa svIkAravu paDe che. 47 vyavahAranI avyavasthA karatA tenI vyavasthA mATe mAnavAmAM AvatI yuktisiddha vastuo svIkAya ja che. 48 jAtismaraNathI A janmamAM nahi anubhavela ane nahiM joyela hakIkate paNa jANI zakAya che. 49 'huM chuM " evu' bhAna zarIrathI judo je padArtha che tene ja thAya che. 50 viziSTa jJAnathI bIjA AtmA ane temAM thatA parivartanA paNa pratyakSa jANI zakAya che. 51 jJAna e zarIranA ke jaDane guNa nathI e nizcita che. para svapnamAM DhekhAtI vastu tadna avAstavika hAtI ja nathI. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 326 : nikavavAda : pa3 eka duHkhI ne bIjo sukhI thAya che e karmanI ja balihArI che. 54 duHkha upAdhithI thAya che paNa sukha upAdhithI thatuM nathI. 55 karmanA sambandhathI AtmA duHkhI thAya che paNa sukhI thatuM nathI. pa6 karma na hoya te ja AtmA sukhI che. 57 vinA kAraNe kArya banatuM nathI. 58 vinAza e eka kArya che. 59 padArtha mAtramAM kSaNe kSaNe je parivartana thAya che teTale aMze tene nAza, je rUpe te kAyama rahe che te rUpe tene avinAza ane navIna rUpe je utpanna thAya che te rUpe utpatti mAnavAmAM kaI paNa bAdhA AvatI nathI. 6. pharI karmabandha na thAya ane rahela karmane sarvathA kSaya tene mekSa kahevAmAM Ave che. 61 mekSa e sarvane abhilaSita che. 62 jyAM pitAne kaMIpaNa lAbha na thatuM hoya tyAM pravRtti thatI nathI. 63 e keNa mUrkha hoya ke je potAnA vinAzane netarI bIjAne duHkhamukta karAvavA prayatna seve. 64 devadatte khAdhuM hoya tene svAda yajJadattane AvatuM nathI. 65 ekano anubhava anyane paNa thato hoya to ekanA sarvajJa thavAthI vizvamAtrane sarvApaNuM thaI javuM joIe. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasarabha: : 327: 66 jeNe anubhavyuM hoya tene ja smaraNa thAya che. 67 koIpaNa padArtha sarvathA kSaNika mAnI zakAya nahi, paNa utpAdavyayadhrauvyarUpa mAnavAmAM Ave te ja vyavasthA cAle. 68 vastusthitithI viruddha je kAMI kalpanA karavAmAM Ave te sarva pitAne ja badhanakartA thAya che. 69 guNa guNI sivAya rahI zakato ja nathI. 70 je kaheze ke paramAtmA dehamukta-vItarAga-kRpALusvataMtra ne sarvajJa che, te tene AvuM apUrNa ane aneka dethI pUrNa jagata banAvavAnuM prayojana zuM che? 71 prayajana vagara manda paNa pravRtti karatuM nathI. 72 kharA paramAtmA to je jIvAtmAo sakala karma vimukta banI-pUrNajJAnI, avyAbAdha sukhamAM lIna, svasavarUpamAM tanmaya banI parama pada pAme che te ja che. . 73 vizvane saMpUrNa Adarza caritra ane parama sukhanA . mArganuM darzana karAvavApUrvaka keinI paNa avanati ke kaSTamAM kAraNabhUta na thavuM ne atima paLa bhegavI siddhazilAmAM zAzvata thavuM e ja vAstavika paramAtmapaNuM che. 74 mukta jIvAtmA jJAnAdi guNamukta hoya che e mAnavuM mithyA che. 75 IndriyothI thatuM jJAna ke viSayothI maLatuM sukha muktAtmAne na mAnavAmAM keIpaNa virodha nathI. 76 vAstavika jJAna ane zAzvata sukhAdi te muktAtmAne paNa che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 328: nitavavAda : 77 acetana padArtha kartA mAnI zakAya nahi. 78 kartA vagara vizvane vyavahAra cAlatuM nathI. 79 AtmA jyAM sudhI saMsAramAM che tyAM sudhI karmathI AvRtta che. 80 AtmA anAdi karma saMyukta hovA chatAM tethI chUTe karI zakAya che. 81 zAzvata sukha meLavavAno adhikAra kevaLa manuSyane 82 AtmA eka pariNAma padArtha che. 83 bhavya AtmA sAmagrI pAmIne kame krame vikAsa sAdhate Akhare paramAtmA bane che. 84 AtmAne yathArtha Ananda meLavavA mATe tathya AtmasvarUpanuM ahoniza zravaNa-manana kare ne anAvRtta AtmasvarUpa meLave. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prAta: pATha karavA yodaya zrAdhikArI zrI sarasvatI devInI stuti mAta he bhagavati ! Ava muja manamahIM, jyoti jima jhagamage tamasa jAye TaLI; kumati mati vAriNI kavi manohAriNI, jaya sadA zAradA sAramatidAyinI....1. zvetapadmAsanA zvetavastrAvRtA kunda zazI hima samA gauradehA; sphaTikamALA vINA kara viSe sohatA, kamaLa pustakadharA sarvamana mohatA.....2. abudha paNa kaika tuja maherane pAmIne, pAmatA pAra zruta sinthano te; ama para Aja tima devI karuNA karo, - jema lahIye mati vibhava sAro.... 3. haMsa tuja saMganA raMgathI bhAratI, jima thayo kSIra nIrano vivekI; tima lahI sAra niHsAranA bhedane, Atmahita sAdhu kara muja para maherane....4. devI tuja caraNamAM zira namAvI karI, . eTaluM yAcIe vinaya bhAve karI; yAda karIe tane bhakitathI je same, jIbha para vAsa karaje sadA te same.....5. racayitA : A. vijayadevasUri mahArAjanA ziSyaratnA A. vijaya hemacandrasUri