________________
પ્રથમ નિવ જમાલિ :
': ૨૯:
એટલે મિષ્ટ ને મનહર વાણીથી શ્રી મહાવીરસ્વામી ભગવંતે તેમને સમજાવ્યું--
હે જમાલિ! મારા અનેક શિષ્ય કે જે આ ધસ્થ છે જેને કેવળજ્ઞાન કે કેવળદર્શન નથી થયાં તેઓ પણ સ્યાદ્વાદદષ્ટિથી તે બન્ને પ્રશ્નોના યથાર્થ ઉત્તર આપી શકે છે; પણ તું જેવી ભાષા બોલે છે તે પ્રમાણે ઉદ્ધતાઈથી તેઓ બોલનારા નથી. કદાગ્રહ અને મિથ્યાભિનિવેશથી તું વ્યાકુલ છે માટે સાદા અને સરલ પ્રશ્નોના પણ ઉત્તર તને સૂજતા નથી. તેના ઉત્તર આ પ્રમાણે છે, બને પ્રશ્નના ઉત્તરે–
લેક અને જીવ બત્ર એક અપેક્ષાએ શાશ્વત (નિત્ય) છે કારણ કે ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્ય એમ ત્રિકાળમાં જે પદાર્થ સ્થાયીપણે રહે તે શાશ્વત કહેવાય. ભૂતકાળમાં લોક કે જીવ ન હતો એમ ન હતું. વર્તમાનકાળમાં નથી એમ નથી ને ભવિષ્યમાં નહિં હોય એમ પણ નહિં બને ત્રણે કાળમાં બન્ને રહે છે માટે શાશ્વત છે, અર્થાત્ લેક અને જીવ એ બન્ન સ્વદ્રવ્યની અપેક્ષાએ શાશ્વત ને નિત્ય છે. પણ તે બન્ને ત્રણે કાલમાં એક જ રૂપે રહેતા નથી, તેમાં પરિવર્તન-ફેરફાર થયા કરે છે. ને તે અપેક્ષા એ બન્ને અશાશ્વત-અનિત્ય છે.
વરયુતાનુHસ્થમાં નિત્યમ્ (જેને નાશ નથી, જેની ઉત્પત્તિ નથી, જે સ્થિર-એક સ્વભાવવાળું છે તે નિત્ય છે) એવી નિત્યની વ્યાખ્યાને હિસાબે લોક અને જીવ જુદે જુદે રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, પૂર્વ સ્વરૂપે નાશ પામે છે ને ક્ષણેક્ષણ પોતાના પર્યા-સ્વભાવ ફેરવે છે એટલે તેઓ અશાશ્વત-અનિત્ય છે.
અર્થાત્ લેક અને જીવ બન્ને પર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
