________________
નિવવાદ :
: ૩૪ :
આ પાઠ ભણતાં ભણતાં તિગુસ મૂંઝાયા. તેમના મનમાં અનેક વિચારે ઘેાળાવા લાગ્યા. આચાર્ય મહારાજે ફ્રી ફ્રી સ્પષ્ટીકરણ કરી ઉપરના વિચારે સમજાવ્યા.
પાઠ લીધા પછી તેનુ ચિન્તન અને મનન કરતાં તિષ્યગુપ્તના મનમાં નવીન વિચાર સ્ફુર્યાં કે-જો જીવના એક પ્રદેશ જીવ નથી, બે નથી, ત્રણ નથી, સે નથી, તુજાર નથી, લાખ નથી, સંખ્યાતા-અસંખ્યાતા ને છેવટ એક પ્રદેશ ન્યૂન સર્વ પ્રદેશે પણ જીવ નથી. ખાકી રહેલ એક પ્રદેશ ભળે છે ત્યારે તે જીવ કહેવાય છે. સૂત્રકાર એક પ્રદેશ સિવાયના સર્વ પ્રદેશને જીવ નથી કહેતાં ને એક પ્રદેશ ભળવાથી જ જીવ કહે છે; તેથી તે છેલ્લા પ્રદેશમાં કંઇક વિશેષતા હોવી જોઇએ. વિશેષતા એ જ જણાય છે કે-આત્મસર્વસ્વ તે અન્તિમ પ્રદેશમાં છે. તે જ જીવ છે, તેમાં જ આત્મત્વ છે. ખરેખર ! તે અન્તિમ પ્રદેશને જ જીવ માનવે જોઇએ. એટલું જ નહિં પણ પદાર્થ માત્રના છેલ્લા અવયવમાં જ તે તે પદાર્થનુ સમ્પૂર્ણ સત્ત્વ રહેલુ છે. દરેક પદાર્થના અન્તિમ પ્રદેશે જ દ્રવ્ય તરીકે માનવા જોઇએ.
એ પ્રમાણેના વિચારમન્થનમાંથી તિષ્યગુપ્તે ‘ અત્યપ્રદેશવાઇ ’નું વિષમ વિષે પ્રાપ્ત કર્યું' ને તેને ફેલાવવા ઉદ્યત થયાં. ( ૨ )
વિરા સાથે ચર્ચા
સૌથી પ્રથમ પોતાના આ અન્ત્યપ્રદેશવાદને તિષ્યગુપ્ત વિરાને સમાવવા પ્રયત્ન કર્યાં. જો થોડાઘણા પણ સ્થવિરા મા વિચાર . સમજે તા પોતાના વિચારો ફેલાવવાની અનુકૂળતા વિશેષ રહે. સ્થવિરેને જ્યારે તિષ્યગુપ્ત એ વિચારા કહ્યા એટલે વિરાએ પૂછ્યું.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
