________________
નયવાદ :
: ૨૨૫ :
કેટલાએક કાષા અકારાદિ અનુક્રમવાળા હાય છે, તેમાં અકારાદિ ક્રમે શબ્દો ગાઠવ્યા હૈાય છે. પછી તેને અર્થ આપવામાં આવ્યા. હાય છે. જેમકે-વાચસ્પતિ, રાષ્ટ્રચિન્તાન, રાન્તોમમહાનિધિ, મિયાનાનંદ્ર વગેરે. આ કેાષની પદ્ધતિ Dictionary ( ડીક્ષનેરી ) જેવી હેાય છે. હાલમાં આવા કોષને ઉપયાગ વિશેષ કરવામાં આવે છે. એ રીતે કેાષથી શબ્દના અનું જ્ઞાન થાય છે.
૪. આસવાય—જો કે વાસ્તવિક રીતે રાગદ્વેષયોાસ્યન્તિક્ષયઃ ગ્રાપ્તિ, આત્તિર્યસ્યાન્તીતિ ત્રાસઃ । (રાગ અને દ્વેષના જે અત્યન્ત નાશ તેનું નામ આપ્તિ અને આપ્તિ જેને હાય તે આપ્ત) અર્થાત્ રાગદ્વેષથી સદન્તર મુક્ત તેનું નામ આમ, તેમનું વચન તે આસવાય. તે આ વાક્યથી અર્થનું જ્ઞાન થાય છે. જેમકે પ્રત્યન્તિ મેક્ષા મુત્તિ ( કમના જે સથા વિનાશ તેનું નામ મુક્તિ ) એ પ્રમાણેના આપ્તવચનથી મુક્તિ શબ્દના અર્થ સમજાય છે, તેા પણ વ્યવહારમાં સાધનતારો પ્રાન્તિ ત્તિઃ પુરુષઃ પ્રાપ્ત: | કાર્ય સાધવામાં સન્દેહ ( બ્રાન્તિ ) વિનાના પુરુષ તે આસ કહેવાય છે, તે વ્યાવહારિક આસપુરુષ જે વચન કહે તે આસવાય, તેથી પણ શબ્દના અર્થના મેધ થાય છે. જેમકે તે કહે કે કાયલના શબ્દ તે કૂજન કહેવાય. તેથી કૂજન શબ્દના અર્થ કાયલના શબ્દ એવુ જ્ઞાન થાય છે. નાના બાળકોને તેમના માતાપિતાદિ જે શબ્દો શિખડાવે છે તે આસવાયના જ એક પ્રકાર છે.
૫. વ્યવહાર કેટલાક શબ્દોનું અજ્ઞાન વ્યવહારથી થાય છે. જેમકે કાઇ આચાર્ય મહારાજ એક શિષ્યને ફરમાવે કે ‘ સ્થાપનાચાર્ય જ ' લાવા, ત્યારે શિષ્ય ‘ સ્થાપનાચાર્યજી
૧૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
