________________
આત્મવાદ :
: ૨૭૭ : છે, માટે ચાલતા વ્યવહારને અખંડિત રાખવા માટે આત્મા વગેરે માનવામાં ગૌરવ જેવું કાંઈ છે જ નહિ. વ્યવહારની અવ્યવસ્થા કરતાં તેની વ્યવસ્થા માટે માનવામાં આવતી યુક્તિસિદ્ધ વસ્તુઓ સ્વીકાર્ય જ છે.
બીજુ કેટલીક વિશિષ્ટ વ્યક્તિઓને પૂર્વાનુભૂત સ્થળ વગેરે જેવાથી પૂર્વજન્મના મરણ થાય છે, જેને શાસ્ત્રીય ભાષામાં જાતિસ્મરણ જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. જાતિસ્મરણથી આ જન્મમાં નહિં અનુભવેલ અને નહિં જોયેલ હકીકતે તેઓ કહે છે. લોકો આશ્ચર્ય પામે છે ને તપાસ કરતાં સર્વ સત્ય નીકળે છે. જો પૂર્વજન્મ-ત્યાં સંસ્કાર ગ્રહણ કરનાર નિયત-ચૈતન્યવાળે પદાર્થ ન હોય તે આ સર્વ કઈ રીતે સંગત થાય ? માટે આત્મા છે ને તેથી સર્વ વ્યવસ્થા ચાલે છે.
ચા–જાતિસ્મરણ વગેરે મિથ્યા છે. તમે પૂર્વજન્મનું સ્મરણ થાય છે માટે આત્મા માનવે જોઇએ એમ જે કહો છો તે અમારી માન્યતા પ્રમાણે માની શકાય નહિં. અમે તો કહીએ છીએ કે એક આંધળા માણસ ગોખલામાં ઘણું પત્થર કે કે તેમાં ઘણાખરા તે નીચે જ પડે ને કેઈ એક પત્થર ગોખમાં પડી જાય, તેથી તે કંઈ દેખતો છે એમ કહી શકાય નહિં. એ જ પ્રમાણે કેટલીક વ્યક્તિએ પોતાનું માહાસ્ય વધારવા માટે મને પૂર્વજન્મનું જ્ઞાન થયું છે એમ કહે છે. તેમાં કેઈ એક વ્યક્તિની કેટલીક હકીકતે મળતી આવે તેથી પૂર્વજન્મ, આત્મા વગેરે છે એમ માની શકાય નહિં, માટે અનુમાનથી સિદ્ધ થતે આત્મા ખરી રીતે તે અસિદ્ધ જ છે. આત્મા પ્રત્યક્ષથી મનાતું હોય તો દશ.
ચાવ–પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી આત્માની સિદ્ધિ.
આ વસ્તુ મારી છે, એમ જે કહેવામાં આવે છે તેમાં તે વસ્તુ અને મારી છે એમ કહેનાર એ બન્ને જુદા હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
