________________
પ્રકરણું પાંચમું.
જૈનદર્શન પ્રમાણે આત્માનું ટૂંક સ્વરૂપ.
સ્યાદ્વાદી-આત્મા નામને એક પદાર્થ છે તે નકકી થયું અને તેના સમ્બન્ધમાં જુદી જુદી વિચારણુઓ બરાબર ન હતી તે સમજાયું એટલે આત્માનું ખરું સ્વરૂપ શું છે તે સમજવું જોઈએ. તે આ પ્રમાણે છે –
૧. આત્મા ના નથી તેમ મેટો નથી, પણ આત્મા જેટલા પ્રમાણનું શરીર ગ્રહણ કરે છે તેટલા પ્રમાણવાળે હોય છે. જેમ દીપ ઉપર જેટલું આચ્છાદન (ઢાંકણ) મૂકવામાં આવે તેટલા વિસ્તારમાં તેની પ્રભા હોય છે તેમ આત્મા પણ શરીર જેટલા પ્રમાણવાળો હોય છે.
૨. આત્મા એક નથી અનેક છે. અનેક તો શું પણ જેની ગણત્રી ન થઈ શકે, જેનો પાર ન પામી શકાય તેટલા અનન્તાનન્ત છે. જે તેટલા ન માનવામાં આવે તે કોઈ સમય એવો આવે કે સંસાર આત્મશૂન્ય થઈ જાય. ગણત્રીવાળા પદાર્થોને વિનાશ અનિવાર્ય હોય છે, માટે કહ્યું છે કે – मुक्तोऽपि वाऽम्येतु भवं भवोवा, भवस्थशून्योऽस्तु मितात्मवादे। षड्जीवकायं त्वमनन्तसख्य-माख्यस्तथा नाथ! यथा नदोषः
. આત્મા જ્યાં સુધી સંસારમાં છે ત્યાં સુધી કર્મથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
