________________
નયવાદ :
: ૨૨૭ :
આ બંને વાક્યશેષથી ચવમર્મવતિ એ સ્થળ પર શબ્દનો અર્થ જવ કરે પણ કાંગ ન કરે એમ નિશ્ચિત થાય છે; કારણ કે વસન્તમાં કાંગ કરમાઈ જાય છે. એ રીતે વાક્યશેષથી શબ્દના સત્ય અર્થનું જ્ઞાન થાય છે.
૭. વિવૃત્તિ–વિવૃત્તિ એટલે વ્યાખ્યા, ટીકા, તેથી પણ અર્થજ્ઞાન થાય છે. જેમકે કેઈને વિદ્વાન સર્વત્ર પૂજતા એ વાક્યમાં આવતા શબ્દને અર્થ શું છે તેની ખબર નથી. પછી તેની ટીકા જેવે કે-વિદ્વા-gfકતા, સર્વત્ર-મિત્ર રથને, स्थले स्थले इतियावत्, पूज्यते-पूजामवाप्नोति-बहुमानं लभत
ત્યર્થ. એ પ્રમાણે ટીકા જોઈને અર્થજ્ઞાન કરે કે “જ્ઞાની માણસ દરેક સ્થળે પૂજાય છે ” એ પ્રમાણે બીજા શબ્દનું પણ અર્થજ્ઞાન ટીકાથી થાય છે. સૂત્રો ને કાવ્યગ્રંથોમાં ટીકાથી અર્થજ્ઞાન મેળવવાનો પ્રચાર સુવિદિત છે.
૮ પ્રસિદ્ધપદસાન્નિધાન– પ્રસિદ્ધ પદ ” એટલે જે
૧. આગમ વાકયેના અર્થ કરવામાં વાક્યશેષનું અનુસન્ધાન કર્યા સિવાય જે અર્થ કરવામાં આવે તે તદ્દન ઊંધે અર્થ થઈ જાય છે ને તેથી મહાન અનર્થ થાય છે. શ્રી ભગવતી સૂત્રસારમાં પટેલ ગોપાળદાસે ૧૫ મા શતકમાં આવતા વનસ્પતિના અર્થવાળા પોતમાર-કુટ–વગેરે શબ્દોનો પૂર્વાપરના વાકશેષ વગેરેના અનુસંધાન વગર પશુ, પક્ષીના અર્થો બેસારી ઘણો જ અનિષ્ટ અર્થ કરેલ છે. પાછળથી “પ્રસ્થાન ” માસિકમાં એક લેખ લખી પોતાના બ્રિમિત અર્થોને સત્ય ઠરાવવા પ્રયત્ન કરેલ, પરંતુ “જૈન સત્ય પ્રકાશ” માસિકના ચોથા વર્ષના ૬-૭ અંકમાં “માંસાહારનો પ્રશ્ન ' વગેરે લેખોમાં યુક્તિપુરસર તેને યથાર્થ-અબાધિત અર્થ સમજાવવામાં આવેલ છે. જિજ્ઞાસુએ એ લેખો વિચારવા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
