________________
પંચમ નિદ્ભવ આય ગગાચાય :
સાધના છે તે કેમ એકી સાથે સર્વેના અનુભવ ન થાય ? મન પરમાણુસ્વરૂપ માનનારા તે કહે કે એકી સાથે તે તે ઇન્દ્રિયાને મનને સચેાગ થતા નથી માટે જ્ઞાન થતુ નથી, પણ જૈન દર્શનમાં એ માટે શુ' છે ? આત્મા ને મન તેા શરીરમાં સર્વત્ર છે. તે તે સ્થાને સ્થાને ઇન્દ્રિયેા પણ છે ને તેને વિષયા પણ મળેલ છે, છતાં કહેવાય છે કે ‘સુવં ધિ યો ૩વોના ૧ ( એક સાથે એ ઉપયાગા નથી ), એ કહેવાને શુ આશય છે ?.
આ પ્રશ્નના સમાધાનની ચિતવના ગગાચાર્યે ચિર સમય સુધી કરી. સમાધાન આ પ્રમાણે હતુ.-પ્રત્યક્ષ જણાય છે કે એ અનુભવ થતાં નથી. એક ઉપયાગમાં તલ્લીન મન સામે રહેલ વિશાળ પદાર્થને પણ અવલેાકી કે જાણી શકતું નથી. કેટલીય વખત અમુક માણસને બેલાવવા બે, ત્રણ કે તેથી પણ વધારે વખત ખૂમ પાડવી પડે છે, છતાં તે માણસ ઉત્તર આપતા નથી. વધારે મોટા અવાજથી જ્યારે તેનું ધ્યાન ખેચવામાં આવે છે ત્યારે તે કહે છે કે ‘ શુ મને ખેલાયે ? ’ તેને કહેવામાં આવે કે ‘શું સૂઇ ગયા હતા ? કેટલા ઘાંટા પાડવા પડ્યા. ’ ત્યારે તે જવાબ આપે છે કે ના, ના, સૂઈ ગયા ન હતા, પણ મારું ધ્યાન ન હતું. હું અમુક કાર્ય માં પરાવાઇ ગયા હતા. ’
ચાલતા ચાલતા કાઇ વસ્તુ અથડાય ને નુકસાન થાય ત્યારે કહેવામાં આવે છે– તારું મન કયાં ભમે છે ? જરા જોઇને તે ચાલ. ’ આવા અનેક અનુભવેા વિદિત છે. આમ થવામાં કારણ શું ? કહેવું પડશે કે મન એક સાથે એ જ્ઞાન કે એ ઉપયાગ કરાવી શકતુ નથી, માટે જ કહેવાય છે કે ‘યુવપદ્ દોન ફ્સ ઉપયોગી ' મનના સ્વભાવ જ એવેા છે કે એક સમયે તે
७
* હ્ર? :
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
