Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद २२ सू. ४ कर्मबन्धहेतु क्रियाविशेषनिरूपणम्
६३
भवति ? भगवानाह - - ' गोयमा !' हे गौतम ! ' जहेव नेरइए चत्तारि दंडगा तहेव असुरकुमारे विचत्तारि दंडगा भाणियव्त्रा' यथैव नैरयिके चत्वारो दण्डकाः अवधिअवधिमतो: प्रत्येकमेकत्व बहुत्वाभ्यां प्रतिपादिता स्तथवासुर कुमारेऽपि चत्वारो दण्डका भणितत्र्याः, एवंच उवउज्जिउणं भावेयन्वं ति एवञ्च पूर्वोक्तरीत्या च उपयुज्य - विमृश्य आदायेत्यर्थः भावयितव्यम् - प्ररूपणीयम् ' जीवे मणूसेय अकिरिए बुच्च, सेसा - अकिरिया न बुच्चति' जीवो मनुष्यश्च अक्रिय उच्यते सिद्धापेक्षया उत्तमचरित्र मनुष्यापेक्षया च, शेषाः तदन्ये अक्रिया नोच्यन्ते 'सव्वजीवा ओरालियसरी रेहि ते । पंचकरिया' सर्व जीवा औदारिकशरीरेभ्यः संख्येयवर्षायुष्कौदारिकशरीरान् अपेक्ष्य पंचक्रियाः प्रज्ञप्ताः किन्तु - नेरइयदेवेहि तो पंच किरिया ण बुचं' नैरयिकदेवेभ्यः नैरयिकदेवान् अपेक्ष्य पञ्चक्रिया नोच्यन्ते प्रागुक्तयुक्तेः 'एवं एक्केक जीवपदे चत्तारि चत्तारि दंडगा भाणियव्वा' एवम् एकैकजीवपदे चत्वारश्वत्वारो दण्डका भणितव्या: -, एवं एयं दंडगसयं सव्वे वि य जीवादीया दंडगा'
श्री भगवान् — हे गौतम ! जैसे नैरयिक के विषय में एकवचन और बहुवचन को लेकर चार दण्डक कहे गये हैं, उसी प्रकार अमुरकुमार के विषय में भी चार दंडक कहने चाहिए | इसी प्रकार यथोचित उपयोग लगाकर प्ररूपणा करनी चाहिए | जीव और मनुष्य की वक्तव्यतामें अक्रिय भी कहना चाहिए, एवं सिद्धों की तथा उत्तम चारित्रवान् पुरुषों की अपेक्षा भी कहना चाहिए ।
इनके अतिरिक्त अन्य किसी की वक्तव्यता में अक्रिय नहीं कहना चाहिए । सब जीव संख्यात वर्ष की आयु वाले औदारिक शारीरी जोवों की अपेक्षा पचा क्रिया वाले नहीं कहना चाहिए, इसका कारण पहले कहा जा चुका है ।
इस प्रकार एक - एक जीवपद को लेकर चार - चार दंडक कहने चाहिए । जीव को आदि करके ये सभी दंडक सौ होते हैं, जो इस प्रकार हैं- समुच्चय जीवका एक स्थान और नारक आदि चौवीस स्थान मिलकर पच्चीस होते हैं। શ્રી ભગવાન—હે ગૌતમ! જેમ નૈરયિકના વિષયમાં એકવચન અને બહુવચન ને લઇને ચાર દડક કહ્યા છે, એ પ્રકારે અસુરકુમારના વિષયમાં પણ ચાર દંડક કહેવા જોઇએ. એ પ્રકારે યથાસ્થિત ઉપયાગ કરીને પ્રરૂપણા કરવી જોઇએ જીવ અને મનુષ્યની વક્તવ્યતામાં અક્રિય પણ કહેવા જોઇએ. એમ સિહોની તથા ઉત્તમ ચારિત્રવાન પુરૂષોની અપેક્ષાએ પણ અક્રિય કહેવા જોઇએ.
તે
આનાથી અતિરિક્ત અન્ય કાઇની વક્તવ્યતામાં અક્રિય નહીં કહેવુ. જોઇએ, બધા જીવ સખ્યાત વર્ષની આયુવાળા ઔદિક શરીરી જીવાની અપેક્ષાએ પાંચ ક્રિયાવાળા ન કહેવા જોઇએ, એનું કારણ પહેલાં કહેવાયેલું છે,
એ પ્રકારે એક એક જીવ પદને લઇને ચાર ચાર દંડક કહેવા જોઇએ. જીવને મુખ્ય કરીને આ બધા દંડક સા થાય છે, જે આ પ્રકારે છે-સમુચ્ચય જીવનુ એક સ્થાન અને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
