Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
६२
प्रज्ञापनासूत्रे 'गोयमा' हे गौतम ! ' तिकिरिया चउकिरिया ' नैरयिका नैरयिकान् , अपेक्ष्य त्रिक्रियाः कदाचित्, कदाचिच्चतुष्क्रियाः प्रज्ञप्ताः नतु पश्चक्रियाः प्रागुक्त युक्तेः, 'एवं जाव वेमाणिएहितो' एवम्-उक्तरीत्या यावद् असुरकुमारादिभ्यो भवनपतिभ्यः पृथिवीकायिकादिभ्य एकेन्द्रियेभ्यो द्वित्रिचतुरिन्द्रियेभ्यः पंचेन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्यो मनुष्येभ्यो वानव्यन्तरेभ्यो ज्योतिष्केभ्यो वैमानिकेभ्यश्चापि नैरयिकाः व्यादिक्रियाःप्रज्ञप्ताः,किन्तु'नवरंभोरालियसरीरेहितो जहा जीवेहि तो नवरम्-विशेषस्तु
औदारिकशरीरेभ्यः-औदारिकशरीरान् संख्येयवर्षायुष्कान् अपेक्ष्य यथा जीवेभ्यः समुचयजीवानक्षपेक्ष्य पञ्चक्रिया अपि द्रष्टव्याः, गौतमः पृच्छति-- असुरकुमारे गं भंते! जोवाओ कइकिरिए?' हे भदन्त! असुरकुमारः खलु जीवात्--जीवमाश्रित्य कतिक्रिया
श्री भगवान्-हे गौतम ! नारक, नारकों की अपेक्षासे कदाचित् तीन क्रिया वाले होते हैं, कदाचित् चार क्रियावाले होते हैं। पांच क्रियावाले नहीं होते, इस विषय में युक्ति पूर्ववत् समझना चाहिए।
इसी प्रकार असुरकुमार नागकुमार आदि भवनपतियों को अपेक्षा से, पृथ्वी कायिक आदि एकेन्द्रियों की अपेक्षा से, द्वीन्द्रियों, त्रीन्द्रियों, और चतुरिन्द्रियों की अपेक्षा से, पंचेन्द्रिय तिर्यचों की अपेक्षा से मनुष्यों की अपेक्षा से, वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकों की अपेक्षा से भी नारक तीन आदि क्रिया वाला होता है। किन्तु औदारिक शरीर वालों की अपेक्षा वैसाही करना चाहिए जैसे समुच्चय जीवों की अपेक्षा से कहा है। अर्थात् जैसे समुच्चयजीवोंकी अपेक्षा पांचे क्रिया वाले भी कहा है, उसी प्रकार औदारिक शरीर वालों की अपेक्षा भी समझलेना चाहिए ।
श्री गौतमस्वामी-हे भगवन् ! असरकुमार जीवकी अपेक्षा से कितनी क्रिया वाला होता है ? કદાચિત ચાર કિયાવાળા હોય છે, પાંચ ક્રિયાવાળા નથી દેતા એ વિષયમાં યુક્તિ પૂર્વવત સમજી લેવી
એ પ્રકારે અસુરકુમાર આદિ ભવન પતિની અપેક્ષાથી, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેજિયેની અપેક્ષાથી, દ્વીન્દ્રિયે, ત્રીન્દ્રિો અને ચતુરિન્દ્રિયોની અપેક્ષાથી, પંચેન્દ્રિય તિયાની અપેક્ષાથી મનુની અપેક્ષાથી,તથા વાનવ્યન્તરની તિષ્ક અને વૈમાનિકોની અપેક્ષાથી પણ નારક આદિ ત્રણ ક્રિયાવાળા હોય છે. કિન્તુ દારિક શરીરવાળાઓની અપેક્ષાએ એમજ કહેવું જોઈએ જેમ જીવની અપેક્ષાથી કહ્યું છે. અર્થાત્ જેમ સમુચ્ચય જીવની અપેક્ષાએ પાંચ કિયાવાળી પણ કહ્યા છે, એજ પ્રકારે દારિક શરીર વાળાઓની અપે. ક્ષાથી પણ સમજી લેવું જોઈએ
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! અસુરકુમાર જીવની અપેક્ષાથી કેટલી ક્રિયાવાળા હોય છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
