Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रशापनासूत्रे हिंता देवे हितो य पंचमा किरिया नस्थि' नवरम्-विशेस्तु नैरयिकस्य नैरयिकेभ्यो देवेभ्यश्च देवनायिकान अपक्षयेत्यर्थःपञ्चमी क्रिया-जीविताद व्यपरोपणरूपा प्राणातिपातक्रियाःनास्ति-न संभवति तेषां देवनैरयिकाणामनपवायुष्कत्वात् अतो देवनारकान् अपेक्ष्य "स्यात्त्रिक्रियः स्याच्चतुष्क्रियो नैरायिकः प्रज्ञप्तः, न तु पञ्चक्रियः, संख्येयवर्षायुष्कान् औदारिकशरीरान् अपेक्ष्य पुनः पञ्चक्रियोऽपि नैयिका द्रष्टव्यः। गौतमः पृच्छति-'नेरइया णं भंते! जीवाओ कइवि रिया?' हे भदन्त! नैरयिकाः खलु जीवात् जीवमपेक्ष्य कतिक्रियाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सियतिकिरिया, सिय चउकिरिया, सिय पंचकिरिया' नैरयिका जीवमपेक्ष्य स्यात् कदाचित्त्रिक्रिया:स्यात् कदाचिच्चतुष्क्रियाः स्यात्-कदाचित् पञ्वक्रियाःप्रज्ञप्ता एवं जाव वेमा कदाचित् पाच क्रियावाला होता है । —जाव वेमाणिएहितो' यहां जो 'जाव' शब्दका प्रयोग किया है उससे नारक जीवादि की अपेक्षा से कितनी क्रिया वाला होता है ?, इत्यादि प्रकारके दूसरे दंडक का भी प्रतिपादन हो गया, ऐसा समझलेना चाहिए।
मगर विशेषता यह है कि नारक को नारक की अपेक्षा से और देवों की अपेक्षा से पांचवी क्रिया अर्थात् जीवन से व्युपरत करना रूप प्राणातिपात क्रिया नहीं होती है । इस क्रिया का होना संभव नहीं है क्यों कि देव और नारकअनपवय आयु वाले होते हैं । अतएव देवों और नारकों की अपेक्षासे कदाचित तीन क्रिया वाले, कदाचित चार क्रिया वाले ही होते हैं, पांच क्रिया वाले नहीं होते हैं । हाँ संख्यात वर्ष की आयु वाले औदारिक शरीरी जीवों की अपेक्षा नारक जोव पांच क्रिया वाला भी होता है ।
श्री गौतमस्वामी हे भगवन् ! (बहुत) नारक एक जीवकी अपेक्षा कितनी क्रिया वाले होते हैं?
श्री भगवान्-हे गौतम ! नारक जीवकी अपेक्षा कदाचित् तीन क्रिया નારક જીવાદિની અપેક્ષાથી કેટલી કિયાવાળા થાય છે? ઈત્યાદિ પ્રકારના બીજા દડકનું પ્રતિપાદન થઈ ગયું એમ સમજી લેવું જોઈએ, પણ વિશેષતા એ છે કે, નારકોને નારકની અપેક્ષાએ અને દેવોની અપેક્ષાથી પાંચમા કિયા અર્થાત જીવનથી વ્યુપરત કરવા રૂપ પ્રાણાતિપાત કિયા નથી થતી. એ ક્રિયાનું થવું સંભવિત નથી, કેમકે દેવ અને નારક અનપવર્યાંયુ વાળા હોય છે. તેથીજ દેવ અને નારકની અપે. ક્ષાથી કદાચિત્ ત્રણ કિયાવાળા, કદાચિત ચાર કિયાવાળા જ હોય છે, પાંચ કિયાવાળા નથી હોતા. હા સંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા દારિક શરીરી જીની અપેક્ષાએ નારક પાંચ કિયાવાળા પણ હોય છે.
श्री गौतमस्यामा--हे मापन् ! (३९) ना२४ ७वो मे अपनी अपेक्षा सी प्रियाया .य छ ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! નારક જીવની અપેક્ષાએ કદાચિત્ ત્રણ કિયાવાળા પણ હોય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
