Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रभेवबोधिनी टीका पद २२ सू. ४ कर्मबन्धहेतुक्रियाविशेषनिरूपणम् जीवात् कति क्रियो भवति ? भगवानाह-'गोयमा ! 'हे गौतम ! 'सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए. सिय पंचकिरिए' स्यात्-कदाचित् त्रिक्रियः स्यात्-कदाचित् चतुक्रियः स्यात्-कदाचित् पञ्चक्रियो भवति, तत्र औदारिकशरीरसंख्येयवर्षायुष्कापेक्षया पश्चक्रियो नैरायिको द्रष्टव्यः, गौतमः पृच्छति-'नेरइए णं भते! नेरइयाओ कइ किरिए?' हे भदन्त! नैरयिकः खलु नैरयिकात्-नैरयिकमपेक्ष्य कति क्रियो भवति? भगवानाह 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए' नैरयिको नैरयिकमपेक्ष्य स्यात्-कदाचित्, त्रिक्रियो भवति, स्यात्कदाचित् चतुष्क्रियो भवति नतु पञ्चक्रिय कदाचित् नैरयिकस्य जीविताद् व्यपरोपणरूपप्राणातिपातक्रियाया पञ्चम्या असंभवात्, ‘एवं जाव वेमाणिएहितो' एवम्-नैरयिकोक्तरीत्या यावत्-असुरकुमारादि वैमानिकान्ताद् एवं जीव नैरयिकादिभ्यो वैमानिकान्तेभ्यश्च नरयिको यथायोगं स्यात्कदाचित् त्रिकियः,कदाचित् चतुष्क्रियः, कदाचित् पश्चक्रियो द्रष्टव्यः, अत्र 'जाव वेमाणिएहिं तो' इत्यत्र यावत्करणात्, नैरयिको जीवादीन् अपेक्ष्य कतिक्रियः प्रज्ञप्तः इत्यादिरूपो द्वितीयोऽपि दण्डक प्रतिपादितोऽवगन्तव्यः,किन्तु 'नवर नेइयस्स नेरइए
श्री भगवान्-है गौतम ! कदाचित् तीन क्रियावाला, कदाचित् चार क्रियावाला और कदाचित् पांच क्रिया वाला होता है । औदारिक शरीर एवं संख्यात वर्ष की आयु वालों की अपेक्षा से नारक को पांच क्रिया वाला समझना चाहिए।
श्री गौतमस्वामी-हे भगवन् ! एक नारकजीव नारक की अपेक्षा से कितनी क्रिया वाला होता है ?
श्री भगवान्-हे गौतम ! कदाचित् तीन क्रिया वाला होता है ! कदाचित् चार क्रिया वाला होता हैं, परन्तु पांच क्रियावाला कदापि नहीं होता है। क्योंकि नारक जीव का जीवन से व्यपरोपण नहीं किया जा सकता, अर्थात् उसको मार डालना संभव नहीं है । अतः पांचवी क्रिया प्राणातिपातका असंभव है । इसी प्रकार वैमानिकों तक समझनाचाहिए । ___ अर्थात् नारक संबंधी वक्तव्यता के अनुसार असुरकुमारोंसे लेकर वैमानिकों तक यथायोग्य कदाचित् कोई तीनक्रिया वाला, कदाचित् चार क्रियावाला और અપેક્ષાથી નારકે પાંચ કિયાવાળા સમજવા જોઈએ. શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! નારક જીવ નારકની અપેક્ષાએ કેટલી કિયાવાળા હોય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! કદાચિત્ ત્રણ કિયાવાળા, કદાચિત ચાર કિયાવાળા પરંતુ પાંચ કિયાવાળા નથી દેતા. કેમકે નારક જીવનું જીવનથી બપોરે પણ નથી કરાતું અર્થાત તેને મારી નાખવા અસંભવિત છે. તેથી પાંચમી કિયા પ્રાણાતિપાત ને અસંભવ છે. એજ પ્રકારે વૈમાનિકો સુધી સમજવું જોઈએ. ' અર્થાત નારક સંબધી વક્તવ્યતાના અનુસાર અસુરકુમારોથી લઈને વૈમાનિક સુધી યથા ગ્ય કદાચિત કોઈ ત્રણ કિયાવાળા, કદાચિત ચાર કિયાવાળા અને કદાચિત પાંચ जियावा य छे. जाव वेमाणिएहितोः मही 14 नेप्रयाग ४ छ. तनाथी
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
