Book Title: Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006381/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo arihaMtANe namo siddhANaM, namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savva sAhUNaM eso paMca namukakAro savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 1 (Full Edition) HH yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 JUTRA SHRI KA PART : 01 zrI kalpa sUtra : bhAga 01 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtaprAkRtajJa-priyavyAkhyAni-jainAgamaniSNAta-paNDita-munizrI kanhaiyAlAlajImahArAjaviracitayA kalpamaJjarI-vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitaM pUjyazrIghAsIlAlajImahArAjaviracitaM // kalpasUtram // prakAzakaH ghATakopara-bambaInivAsi-zreSThi zrI mANekalAla amUlakharAya mehatApradattadravyasAhAyyena a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThizrIzAntilAla maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathama AvRtti prati 1000 vIra saMvat vikrama saMvat 2014 IsvI san 1958 2484 mUlyam-rU0 257 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prAptisthAnaH zrI a. bhA, dhe, sthAnakavAsI jana zAstroddhAra samiti grIna leja pAse rAjakeTa pahelI AvRttiH prata 1000 vIra saMvata : 2484 vikrama saMvata : 2014 IsvIsan : 158 - mudraka ane mudraNa sthAnaH jAdavajI mohanalAla zAha nIlakamala prInTarI ghIkAMTA nagarazeTha vaMDA roDa amadAvAda. zrI kalpa sUtra: 01 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra : 01 jenI lAMbA samayathI rAha jovAtI hatI, te zrI kalpasUtra ApanA karakamaLamAM mukatAM Aje ameAne ghaNAja AnaMda thAya che. Wan pustaka chapAvavAmAM ghATakeAparanA sevAbhAvI AgevAna zeThazrI mANekalAla amulakharAya mahetAe rU 3001/= nA udAra phALA ApyA che te badala samiti teozrInA sahu AbhAra mAne che. Wan Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA (1) A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAtaHuSAkALa, sandhyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. (3) mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ulkApAta--moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (9) digdAha--koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava--vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta--AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya na thAya. vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. yUpaka--zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene yUpaka kahevAya. A pramANe yUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathamA 1 prahara svAdhyAya na karavo. yakSAdIma--koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa--kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. mahikAzveta--zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddAta--cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgandha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa--jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyudgata--najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana--koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra--upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAre mahotsava ane cAra pratipadA--ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sandhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAt sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahikAzveta-zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta-cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya DhaMka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA caahie| (2) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya-- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba-taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai| (14) mala-mUtra--sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai| zmazAna--isa bhUmi ke cAroM tarapha 100-100 hAtha taka asvAdhyAya hotA (16) candragrahaNa-jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (17) sUryagrahaNa-jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata-najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| patana-koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra-upAzraya ke andara athavA 100-100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA-ASAr3hI pUrNimA (bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA (skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 73 ||shriiklpsuutre sthavirakalpaviSayAnukramaNikA // viSaya: pRSThAGkaH | viSaya:1-TIkAkArasya maGgalAcaraNaM, maGgalA- 16-sAdhu-sAdhvInAM sApavAdam agrAhyavastucaraNaprayojananirUpaNaM c| 1-2 / grhnnnissedhH| 70-71 2-zAstrakArasya mngglaacrnnm| 17-sAdhu-sAdhvInAM raatraavshnpaanaadi3-klpbhedaaH| nissedhH| 8-29 4-sAdhu-sAdhvInAM vastrapAtrAdi 18-sAdhu-sAdhvInAM sApavAda sNkhddigrhnnniymH| 29-34 bhojnnissedhH| 19-sAdhu-sAdhvInAM pryussnnaaklpH| 5-audezikAzanapAnakhAdyasvAdya-vastrapAtra 20-sAdhu-sAdhvInAM vrssaavaasvihaarnissedhH| 83 __ grahaNa nissedhH| 35-36 21-pryussnnaa-divsniruupnnm| 83-88 6-shyyaatrpinnddnissedhH| 36-40 22-proktpyussnnaadivssyaannttiirthkrprmpraa7-raajpinnddgrhnnnissedhH| siddhtvprtipaadnm| 89-91 8-kRtikrmvicaarH| 41-56 | 23-apayuSaNAdivase pryussnnaanissedhH| 91 9-mahAvratakalpaH / 57-60 24-paryuSaNAyAM keshlushcnsyaavshykrttvytaa10-pryaayjyesstthklpH| 60-61 | niruupnnm| 92 11-atikrmnnklpH| | 25-paryuSaNAtaH pUrva kezaluzcanakAla12-sAdhUnAM maasklpvidhiH| 62-66 prtipaadnm| 93 13-sAdhvInAM maasklpvidhiH| 67-68 | 26-sAdhu-sAdhvInAM tpso'vshykrttvytaa| 94 14-ekapAkArAdike grAmAdau sAdhu 27-paryuSaNAyAM srvthaa''haaraadinissedhH| 95 sAdhvInAM smkaalnivaasnissedhH| 68-69 / 28-varSAvAse kssetraavgrhmmaannkthnm| 95-96 15-sAdhu-sAdhvInAM rAtrau saMdhyAyAM ca 29-sAdhu-sAdhvInAM bhikssaa'vgrhniruupnnm| 96-98 maarggmnnissedhH| 69-70 | 30-niSiddhabhikSA'vagrahakathanam / 98-99 zrI kalpa sUtra: 01 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yan viSaya: 31 - bhikSAviSaye 'nyaniSedhakathanam / 32 - caturtha bhaktikAdibhirgrAhyapAnaprarUpaNam / 33- gRhItAzanAdInAM vivakSitakAlAnantaram kalpanIyatAnirUpaNam / 34 - sacitta - kRSNalavaNAdInAmakalpanIyatvam / 35 - alAbUpAtrAdiSu azanAdiniSedhaH / 36 - pratilekhanAyAH savidhi kAladvaye karttavyatA / 37- kalpanIyAkalpanIyavasatinirUpaNam viSayaH 1- maGgalAcaraNam / 2 - upodghAtaH / 111 112-115 // zrI kalpasUtre nayasArAdiSaDviMzatibhavakathAyA viSayAnukramaNikA // 3- nayasArakathA / 4 - nayasAranAmakaH prathamo bhavaH 5- saudharma kalpika devabhavaH / 6 - marIcinAmakastRtIyo bhavaH / viSaya: pRSThAGkaH pRSThAGkaH 100 - 101 | 38 - gurvAjJayaiva tapaHprabhRtInAM karttavyatA / 116-118 102 - 105 39 - patra lekhanAdiniSedhaH / 119 40 - prazAntakalahAdInAM punarutpAdanAniSedhaH / 119-120 106-107 | 41 - yathArAtrikaM kSamApaNAdInAM karttavyatAkathanam / 107-108 | 42 - kalahopazamakAdInAM sAdhUnAmArAdhakatvanirUpaNam / 43- kalpopasaMhAraH / 108-110 zrI kalpa sUtra : 01 pRSThAGkaH 127- 134 135 - 146 147-160 | 161-170 170-171 172 - 202 7 - brahmalokavAsideva nAmakazcaturtho bhavaH / 203 8- kauzikanAmakaH paJcamo bhavaH / 9 - puSpamitranAmakaH SaSTo bhavaH / 10 - saudharma devanAmakaH saptamo bhavaH / 204-206 207 207 - 208 // iti sthavirakalpa viSayAnukramaNikA // viSaya: 209 11 - agnijyotirnAmakaH aSTamo bhavaH / 12 - IzAnadevalokasambandhI navamo bhavaH / 210 13- sanatkumAra devaloka sambandhI dazamo bhavaH / 14 - bhAradvAja - mAhendrakalpikadevanAmakau ekAdazadvAdazabhavau / 121-123 123-126 15 sthAvaravimabrahmalokasambandhidevanAmako trayodazacaturdazau bhavau / 16 - vizvabhUtimahAzukrakalpa devanAmakau paJcadazaSoDazau bhavau / 121 pRSThAGkaH 211 212 213 214 - 237 Cang Cang Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chong Ya Dian Cang Mo Mo viSaya: pRSThAGkaH 237-248 17- tripRSThanAmakaH saptadazo bhavaH / 18- apratiSThAnanArakanAmako'STAdazo bhavaH / 249 19 - siMhanAmakaH ekonaviMzatitamo bhavaH / 249-250 20 - caturthanarakanArakarUpo viMzatitamo bhavaH / 250 21 - priyamitra cakravartinAmaka ekaviMzatitamo bhavaH / 22- poTTilanAmako dvAviMzatitamo bhavaH / // zrI kalpasUtre 7- RSabhadattasya devAnandAyAzca varNanam / 8- bhagavato mahAvIrasya devAnandagarbhe vakramaNam / 9 - devAnandAyAzcaturdazamahAsvapnadarzanam / 251-255 255-261 viSaya: pRSThAGkaH 1 - cullahimavataH pUrvadezasya ca varNanam / 317 - 322 2 - kSatriyakuNDagrAmavarNanam / 3- siddhArtha rAjavarNanam / 4- trizalArAjJIvarNanam / 5- AzvinamAsAgamanam / 6 - AzvinamAse sasyasaMpatyA rAjJaH prajAnAM cAnandaH / zrI kalpa sUtra H 01 mahAtrranear viSayAnukramaNikA // 323-328 329-332 332-337 | 338 339 340 340-343 344 - 345 viSaya: 23 - sarvArthasiddha trimAnavAsidevanAmakatrayoviMzatiant bhavaH / 24 - vimalanAmakazcaturviMzatitamo bhavaH / 25- nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / 26 - prANatakalpikadevanAmakaH SaDaviMzatitamo bhavaH / | // iti nayasArAdiSaDviMzatibhavakathAyAH viSayAnukramaNikA // viSaya: 10 - RSabhadattakRtacaturdazamahAsvapnaphalavarNanam / 11- zakrendrakRta bhagavatstutiH / 12 - zakrendrakRtagarbhasaMharaNavicAraH / 13 - iriNaigameSiNaM prati garbhasaMharaNAya zakrasyAdezaH / 14 - hariNaigameSikRtagarbhasaMharaNam / 15 - rAjabhavanavarNanam / pRSThAGkaH 16 - gajasvamavarNanam / 17 -vRSabhasvamavarNanam / 18 - siMhasvapnavarNanam / 261-262 263-269 269-308 309-316 pRSThAGkaH 346-350 350-368 368-375 376-377 378-384 385-402 403-404 405-408 409-412 MEA AL Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIDYALAYARTERSTARTER vissy:19-lkssmiisvpnvrnnnm| 20-puSpamAlAyugalasvapnavarNanam 21-cndrsvpnvrnnnm| 22-mUryasvapnavarNanam / 23-dhvjsvpnvrnnnm| ra 24-pUrNarajatakalazasvapnavaNanam / 25-padmasarovarasvamavarNanam / 26-kssiirsaagrsvpnvrnnnm| 27-devavimAnasvapnavarNanam / 28-ratnarAzisvapnavarNanam / 29-zikhisvapnavarNanam / 30-trizalayA svamanivedanaM siddhArthena tatphalakathanaM c| 31-gajasvapnaphalam / 32-vRSabhasvapnaphalam / 33-siNhsvpnphlm| 34-lkssmiisvpnphlm| 35-dAmadvikasvapnaphalam / 36-candrasvapnaphalam / 37-mUryasvapnaphalam / ra 38-dhvajasvapnaphalam / 39-pUrNakalazasvapnaphalam / pRSThAGka: viSaya: pRSThAGka: 413-421 | 40-padmasarovarasvapnaphalam / 498-501 421-426 | 41-kSIrasAgarasvapnaphalam / 502-503 427-430 | 42-devavimAnasvapnaphalam / 503-504 431-433 | 43-ratnarAzisvapnaphalam / 504-510 434-436 44-nirdhamAgnisvapnaphalam / 510-514 437-440 | 45-trizalAyAH svapnaphalaviSaye vizvAsa441-446 prakaTanam / 515-518 447-45046-trizalAyAH svamA'pratighAtArtha jAgaraNam / 519 / / 451-457 | 47-devkthaa| 519-520 458-460 48-gurukthaa| 521-522 460-462 | 49-dhkthaa| 523-524 | 50-siddhArthasya kauTumbikebhya aajnyaapdaanm| 524-527 463-475 | 51-prabhAtavarNanam / 527-530 475-477 | 52-siddhArthasya AsthAnamaNDape samAgamanam / 531 477-479 | 53-svamapAThakAnAM trizalAyAzca kRte bhadrAsana479-480 sthApana, javanikAvarNanaM, svapnapAThakAhA481-483 nArtha kauTumbikAn prati siddhArthasya 483-484 nidezaH, svamapAThakAhAnaM c| 532-537 484-485 | 54-svapnapAThakAnAM rAjadarzanAya sajjanam / 537-538 485-487 | 55-siddhArthakRtaH svamapAThakAnAM stkaarH| 487-491 svamapAThakakRtasvamaphalanivedanaM, vastrAdi491-497 | pradAnena rAjakRtaH svmpaatthkstkaarH| 539-551 / zrI kalpa sUtra: 01 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya:hai 66-siddhArthakRtA trishlaadohdpuurtiH| 67-trizalAyA garbharakSaNaprayAsaH 68-kulavRddhastrINAM trizalAM prtyupdeshH| 69-siddhArtharAjabhavane trijambhakadevakRta nidhAnasamAharaNam pRSThAGkaH | viSayaH552-558 / 60-bhagavato vardhamAna iti nAmakaraNArtha 559-560 tanmAtApitroH saMkalpaH 561-565/61-bhagavato janma 570-574 575-580 565-569 | zrI kalpa sUtraH 01 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrImahAvArAya namaH // jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI ghAsIlAlajI-mahArAja-viracitaM saMskRtapAkRtajJa-jainAgamaniSNAtapriyavyAkhyAni-paNDita munizrI kanhaiyAlAlajI-mahArAja-viracitayA kalpamaJjarI-vyAkhyayA samalaGkRtaM kalpa maJjarI TIkA // zrIkalpasUtram // TIkAkArasya maGgalAcaraNam varddhamAnaM jinaM natvA, natvA zrI gautmNprbhum|jainii sarasvatIM natvA, ghAsilAlaM guruMtathA // 1 // kalpasUtrasya vizadA, TIkA bhvyaavbodhye| kanhaiyAlAla muninA, kriyate kalpamaJjarI // 2 // vighnavinAzAya ziSyANAM maGgalabuddhiparigrahAya ca svatomaGgalabhUtasyA'pi zAstrasyAdi-madhyA-vasAneSu TIkAkAra kA maMgalAcaraNavarddhamAna jinako namU, zrI gautama bhgvaan| jinavANI gurudeva zrI ghAsIlAla mahAn // 1 // kalpasUtra-TIkA racUM, bhavyabodha ke kaaj| 'kalpamaJjarI' nAma kI, vratI 'kanhaiyA' Aja // 2 // yadyapi zAstra svayaM hI maMgalamaya hai, tathApi vighnoM kA vinAza karane ke lie tathA ziSyoM ke citta meM maMgala-buddhi utpanna karane ke lie zAstra ke AraMbha, madhya aura anta meM maMgalAcaraNa kA prayoga karanA TIkAkAranuM maMgalAcaraNa vardhamAna jinane namuM, zrI gautama bhagavAn / jinavANI gurudeva zrI, ghAsIlAla mahAn // 1 // kalpasUtra-TIkA racuM, bhavyabodha ne kAja / 'kalpamaMjarI nAmanI, vratI 'kanhaiyA' Aja // 2 // jo ke zAstra svayaM maMgalasvarUpa che to pachI maMgalAcaraNa karavAnuM zuM prayojana che? ene samAdhAna e che ke-zAstranuM bahumAna ane bhakti vadhAravA mATe ja "maMgalAcaraNa' bolavAnI prathA che, tyAre AdhyAtmika zAstra parama zAMti ane parama Ananda upajAvanArA che te tenI maMgalaprathA kema na hoya ? alabata hoyaja. vaLI // 1 // ne zrI kalpa sUtra: 01 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 2 // maGgalamabhidhAtavyam / tatrAdimaGgalaM hi nirvighnatayA zAstrapAragamanArtham, madhyamaGgalam adhikRta zAstrasya sthirI karaNArtham, antamaGgalaM ziSya - praziSya-paramparayA zAstrasyA'vyavacchedArtham / taduktam -- "taM maMgalamAIe, majjhe, parjjatae ya satthassa / paDhamaM tahi niddidUM, nivvigghapAragamaNAya // 1 // tasseva yathetthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tasseva | avvocchinnanimittaM, sissapasissAivaMsassa" // 2 // iti // chAyAH - tanmaGgalamAdau madhye, paryante ca zAstrasya / prathamaM tatra nirdiSTaM nirvighnapAragamanAya // 1 // caahie| AraMbha kA maMgalAcaraNa prakRta zAstra kI nirvighna samApti ke lie, madhya kA maMgalAcaraNa prakRta zAstra kI sthiratA ke lie aura antima maMgalAcaraNa ziSya-praziSya kI paramparA cAlU rahe aura zAstra kA viccheda na ho, isa prayojana se kiyA jAtA hai| kahA bhI hai: " taM maMgalamAIe, majjhe parjatae ya satthassa / paDhamaM tahi nidiTThe, nivvigghapAragamaNAya // 1 // AmAMthI bIjo bhAva pazu tAravAnA hoya che ke maMgalAcaraNathI ziSyAnA manamAM zAstra pratye ruci utpanna karavAne niyama paNa che. 'ma'galAcaraNu' khelavAnI rIta traNa vakhata pADavAmAM AvI che, Adi (AraMbha ), madhya ane anya (cheDA). AraMbhanu maMgalAcaraNu kAipaNa jAtanA vighna vinA kArya pUrU karavA mATe hoya che. madhya maMgalAcaraNu zAstronA bhAvA ziSyAmAM sthira karavA mATe che. atanu maMgalAcaraNa ziSyA praziSyAnI paraMparA cAlu rahe ane zAstranA viccheda na thAya tenA mATe che. sAthe sAthe e paNa bhAvanA A mAMgalAcaraNathI pragaTa karavAnI hoya che ke bhagavAna mahAvIranA A preraka saMdeza kAlanA aMta sudhI jIvatA jAgatA gajatA rahe, ane bhavabhavAthI thAkelA AtmAmAne, visAbhAiya janI bhukti pathanA sAMgu (sathavAro) mane. udhuM pazu che " taM maMgalamAIe, majjhe parjatae ya satthassa / paDhamaM tahi niddidUM, nivvigghapAragamaNAya // 1 // zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA // 2 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasatre 113 11 tasyaiva ca sthairyArtha madhyamakamantibhamapi tasyaiva / avyucchinnanimittaM, ziSyapraziSyAdivaMzasya // 2 // ittha N ziSTaparamparAmanusmaran zAstrakAra AdimaGgalaM kartukAmaH sakalamaGgalAdhAraM mahAvIraM tadgaNadharAn gautamAdIn tatpravacanavANIM ca namaskurvan zAstraM prArabhate maUNa mahAvIraM, goyamAiM gaNi tahA / jeNiM sarassaI suddhaM, bhavvANaM hiyayave // 1 // saMjayAyArasaMjuttaM, sirivIrakahAjuyaM / ghAsilAlavaI rammaM, kappasutaM raemihaM // 2 // chAyAH - natvA mahAvIraM gautamAdiM gaNinaM tathA / jainIM sarasvatIM zuddhAM bhavyAnAM hi // 1 // saMyatAcArasaMyuktaM, zrIvIrakathAyutam / ghAsIlAlavatI ramyaM, kalpasUtraM racAmyaham // 2 // tasseva ya jatthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tasseva | avvocchinnanimittaM, sissa sissAivaMsassa // 2 // " iti / isa prakArakI ziSTajanoM kI paramparAkA smaraNa karate hue zAstrakAra Adi - maMgala karate hue samasta maMgaloM ke AdhAra mahAvIra svAmI ko, unake zrI gautama Adi gaNadharoM ko, tathA unakI pravacanavANI ko namaskAra karake zAstra ko prAraMbha karate haiM - 'namiUNa' ityAdi tasseva ya jatthaM, majjhimayaM aMtimaMpi tasseva / avvocchinnanimittaM, sissapasissAivaMsassa // 2 // " iti / A pramANe ziSTa puruSonI paraMparAnuM smaraNa karI, zAstranu' 'ma'galAcaraNa' karI, samasta viziSTa bhAvAnA AdhAra-rUpa bhagavAna mahAvIra, temaja jInezvarAnI vANInA pravAha ne jeNe jhIlI zAstrarUpe guthI che evA gaNadhara devAne ane A pravacana-mAtA-rUpa anaMta tIrthaMkaronI vANIne tAdAtmyabhAvathI vaMdana karI, zAstrakAra have zAstro bhAraMbha re che. 'namiUNa ityAdi' zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA 113 11 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA-mahAvIram-vi-vizeSeNa Irayati mAkSaM prati gacchati gamayati vA prANina iti vIraH, vIrayati-karmANi nirAkaroti, vIrayati rAgAdizatrUn prati parAkramayati vA viirH| karmANi vidArayatIti niruktivazAdvA viirH| taduktam kalpa zrIkalpa maJjarI mRtra zrI mahAvIra ko, gautama Adi gaNadharoM ko aura nirdoSa jinavANI ko namaskAra karake muniyoM ke AcAra se tathA zrI mahAvIra prabhu kI kathA se yukta kalpasUtra kI maiM-ghAsIlAla muni bhavyahitArtha racanA karatA hU~|1|| TIkA // 4 // mahAvIra-'vi' upasarga aura 'Ira' dhAtu se 'vIra' zabda banA hai| Ira' dhAtu kA artha hai-gati krnaa| jo vizeSarUpa se mukti ke prati gati karate haiM aura anya prANiyoM ko gati karAte haiM unhe 'vIra' kahate haiN| 'vIra' zabda kI dUsarI vyutpattiyAM bhI haiN| jaise-dhIrayati iti vIraH, arthAt jo karmoM ko dUra karatA hai vaha vIra hai| athavA rAga Adi Antarika zatruoM ke sAmane jo vIratA-parAkrama dikhalAtA hai, vaha vIra hai| kahA bhI hai zAsanapati bhagavAna mahAvIra, gItamAdi gaNadhara deva ane ananya bhAva pragaTa karanArI evI anaMta jInezvaranI vANIne dravyuM ane bhAre namana karI, jemAM prabhu vIranI AtmakathA varNavAmAM AvI che temaja munionA AcAra vicAra varNavAmAM AvyA che evA "kapasUtra" nI huM ghAsIlAla muni bhavya jIne hita mATe laghubhAve racanA karuM chuM __ maDAvIra - 'vi' sache bhane 'Ira' dhAtu 2, 40 prabhArI vi' 4 pAIra yAtuthI 'vIra' zabda banyo che. "' dhAtune artha gati karavI tevo thAya che. je AtmA vizeSarUpe mokSa tarapha gamana kare che ane anya jIvene "mukti' tarapha prayANa karAve che temane "vIra' zabdathI saMbodhavAmAM Ave che. ||4| __'vIra' 204nI thI vyutpatti 50 cha, rebha vIrayati iti dhIraH' arthAt potAnA pAya-18-52ma sApI, mAtbhAne ni:saya 4zanAyo cha tevA bhAna 2 42 cha, tere 'vIra' 4vAmA Ave che. athavA meha, mamatA, rAga, dveSa, vikAra, ajJAna Adi bhAvene jeNe pitAmAMthI hamezane mATe dUra karyA chatene 'vIra' vAmAM Ave che. 'vIra' 20ii dhArai parizTa 425 cha: zrI kalpa sUtra: 01 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA 'vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH ||1||iti / etAdRzaH saamaanyjinH| etadapekSayA zAsanamavartakatvena mahAn, yadvA-caraNAGguSThasparzato merukampanAd ghoraparIpahopasargasahanAJca mahAn , sa cAsau vIrazceti mahAvIrastaM, bhagavantaM svazAsanApekSayA dharmasyAdikaraM vardhamARE"vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH // 9 // " jo karmoM kA vidAraNa karate haiM, jo tapazcaryA se virAjamAna hote haiM aura jo tapo-vIrya se sampanna honA hote haiM, ve 'vIra' haiN| isa prakAra ke sAmAnya jina bhI hote haiN| inakI apekSA zAsana pravartaka hone se ye mahAn haiM, ataeva ye mahAvIra kahalAte haiN| athavA inhoMne apane caraNaGgaSTha ke sparzamAtra se meru ko hilAyA, ghora parISahopasargoM ko sahana kiyA, isaliye ye mahAvIra kahalAte haiN| apane zAsana kI apekSA dharma kI ra "vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH" // 1 // jeNe karmonuM vidyAraNa karyuM che ane tapa AdarI pitAnuM "nirAhAra' paNuM pragaTa karyuM che, jeNe potAnI zupta 2 manAta zarisAne yA pachI pramada yu3pArtha 3rI mana tavAyatA prATa rI cha tene 'vIra' 4vAya che. AvI "vIratA " vAlA sAmAnya jana paNa hoya che, paraMtu bhagavAna zAsanapravartaka hovAthI mahAna che, mATe mahAvIra kahevAya che. athavA teoe pitAnA paganA aMguThAnA sparza mAtrathI merune halAvI dIdhuM ane parISahapasargone sahana karyA, mATe A mahAvIra kahevAya che. zAstra kathana mujaba ema jANavA maLyuM che ke A yugamAM bhagavAna mahAvIra jevAM nibiDa karmo bhAgyeja koI mokSagAmI jIvane hatAM, bhagavAna mahAvIre upArjana karela azubha karmone jeTa jagatamAM be jaData nathI temaja AvA aghAra kamene nAza karavAmAM prabala purUSArtha pheDavanAra bhagavAna mahAvIra jevo bhAgye ja koI jIvAtmA haze, tethI ja A, yugapradhAna AmA bela vIryanI bAbatamAM A lekamAM manAya che, temanA jevA pasagAna sahana 42vApAkAlAmye ze! zrI kalpa sUtra: 01 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalya zrI kalpa nAkhyamantimatIrthakaraM natvA paJcAGganamanapUrvakaM prahIbhUya, tathA gautamAdi-gautama Adau yasya taM gaNinaM= gaNadharam-gautamAdIn gaNadharAnityarthaH, ekatvaM cAtra gaNadharatvasAmAnyAt, natvA, tathA-zuddhAM niravadyArUpaNAyuktatvena zuddhasvarUpAM jainI-jinasyeyaM jainI tAM jinasambandhinI sarasvatIM pravacanavANIM natvA ahaM ghAsilAlanAmA vratI saMyatAcArasaMyuktam saMyatAnAM sAdhUnAM ya AcAraH jJAnAcArAdiH paJcavidhastena saMyuktaM, tathA-zrIvIrakathAyutam-zriyA jJAnAdilakSmyA yuktasya vIrasya bhagavato mahAvIrasya yAH nayasArAdisaptaviMzatibhavasambandhinyaH kathAstAbhiyutaM-sahitaM, tathA ramyaM manoramaM kalpasUtram-kalpante-samarthA bhavanti saMyamAdhvani pravartamAnA maJjarI sUtre TIkA // 6 // TE Adi karanevAle, varddhamAna nAmaka carama tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ko paMcAMga namA kara namaskAra krtaahuuN| tathA gautama Adi gaNadharoM ko bhI namaskAra karatA huuN| tathA nirdoSa prarUpaNA se yukta hone ke kAraNa zuddha svarUpavAlI jinavANI ko bhI namaskAra karatA huuN| ina sabako namaskAra karake maiM ghAsIlAla nAmaka muni jJAnAcAra Adi pAMca prakAra ke AcAra se yukta tathA zrI arthAt-jJAnAdi-lakSmI se yukta bhagavAn mahAvIra kI nayasAra se lagAkara sattAIsa bhavoM kI kathA se yukta manorama kalpamUtra kI, bhavya jIvoM ke mokSarUpa hita pitAnA zAsananI apekSA dharmanI Adi karavAvALA evA vardhamAna nAmanA carama tIrthakarane pAMca aMge namADI namarakAra karuM chuM. ane gautamAdi gaNadharane namaskAra karuM chuM. tathA nirdoSa prarUpaNAthI yukta hevAne lIdhe zuddha evI jInavANI, tene paNa namaskAra karuM chuM. A badhAne namaskAra karIne huM ghAsIlAla muni jJAnAcAra-dazanAcAra-cAritrAcAra tapaAcAra-vIryAcAra, evA pAMca AcArathI ane jJAnAdi lahamIthI alaMkRtasuzobhita thayela evA bhagavAna mahAvIranA sattAvIza bhavanI kathAvALuM, marama kalpasUtra bhonA mokSarUpa hitane mATe banAvuM chuM. bhagavAna mahAvIranA gata bha anaMtA thaI gayA paNa jJAnIonA bhonI gaNatarI 'samyaka darzana nI prApti pachIja gaNAya che, tema bhagavAna mahAvIrane AtmA "nayasAranA bhavamAM sAcu "AtmabhAna" pAmya tethIja temanuM jIvanavRttAMta nayasAranA bhavathIja AlekhavAmAM AvyuM che. "AtmabhAna' eTale "huM" zuddha, niraMjana // 6 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneneti kalpaH, sa ca tatsatra ceti kalpamUtraMtatkalpasUtrAbhidhaM zAstra bhavyAnAM bhavyamANinAM hitahetave mokSarUpahitArtha racAmi / anenAnubandhacatuSTayamapi pradarzitam / tathAhi-jJAnAcArAdiviSayaH 1, prtipaady-prtipaadkbhaavdAH 45 2aa mokSArthI duniyAne rUA kSa: nimiti 4 / 2-2 || 15mnyjrii TIkA A saF mUtra |LI ke hetu, racanA karatA hUM / saMyama-mArga meM pravRtti karane vAle jisase samartha banate haiM, vaha kalpa kahalAtA hai| usa kalpa kI nirUpaNA karane vAle zAstra ko kalpasUtra kahate haiN| isa kathana se anubaMdha-catuSTaya bhI dikhalA diyA gayA hai / vaha isa prakAra- (1) jJAnAcAra Adi isa zAstra kA viSaya hai| (2) pratipAdya - pratipAdaka-bhAva sambandha hai / (3) mokSAbhilASI muni isakA adhikArI hai, aura (4) mokSa prayojana hai // 1-2 // ajara, amara, avinAzI, dehAtIta ane indriyAtIta svayaM tanyasvarUpa che, jJAna mArUM lakSaNa, che, jaDa dravyo ane jaDa bhAve, e mArA zuddha svarUpamAM nathI, jaDataraphanI rUcinA lIdhe ja mArA bhAva azuddha gaNAya, AvA azuddha bhAvene pravAha anaMta kAlathI cAlyA Ave che. paNa mArA ajJAnanA lIdhe temaja saddagurUnA nimitta vinA mArA svarUpane oLakhI zake nahi. A Ama svarUpa, jJAna ane kriyAthIja pragaTa thAya che. ema samajavAne mATe te manuSya bhavamAM ja che. A jAtanuM "AtmabhAna" nayasAre karyuM ane te bhavathIja tenI uttarottara zreNI maMDAI. jenAthI saMyama mArgamAM daDhIbhUta thavAya che tevA "bhAva" ne "kalpa" kahevAmAM Ave che, AvA anaMta bhAvone ekI sAthe je zAstramAM varNavAmAM AvyA che te "zAstra" ne "ka95 sUtra kahe che. /LA A kathanathI kalpasUtranuM anubaMdhacatuSTaya dekhADavAmAM Ave che, te A pramANe cheH- (1) jJAnAcAra Adi A zAraane viSaya che. (2) pratipAgha-pratipAdakabhAva saMbaMdha che. (3) mekSAbhilASI muni ane adhikArI che ane (4) mokSa prayojana che zrI kalpa sUtra: 01 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatA mahAvIreNa sabhedaprabhedo yaH kalpa upadarzitaH tameva nivadhanan pAha zrIkalpasUtre mUlam-duvihe kappe paNNatte, taMjahA-jiNakappe ya therakappe y| tattha jiNakappe saMpai vicchinnnne| therakappe duvihe paNNate, taMjahA-Thie ceva aThie ceva / tattha Thiyakappe padamacarimajiNaNaM / aThiyakappe sesajiNANaM / ahuNA carimajiNasAsaNaMti kaTu Thiyakappe pavuccai / Thiyakappe dasavihe paNNatte, taMjahA-AcelakaM 1 uddesiyaM 2 sijjAyarapiMDe 3 rAyapiMDe 4 kiikamme 5 mahavvae 6 pajjAyajeTe 7 paDikamaNe 8 mAsanivAse 9 pajjosavaNA 10 // 01 kalpamaJjarI TIkA chAyA:-dvividhaH kalpaH prjnyptH| tadyathA-jinakalpazca sthavirakalpazca / tatra jinakalpaH sampati vicchinnaH, sthavirakalpo dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-sthitazcaiva asthitshcaiv| tatra sthitakalpaH prathamacaramajinayoH / asthitakalpaH zeSajinAnAm / adhunA-caramajinazAsanamiti kRtvA sthitakalpaH procyte| sthitakalpo dazavidhaH prajJaptaH, tadyathA-Acelakyam 1 auddezikam 2 zayyAtarapiNDo 3 rAjapiNDaH 4 kRtikarma 5 mahAvratam 6 paryAyajyeSThaH 7 pratikramaNam 8 mAsanivAsaH 9 paryuSaNA 10 // muu01|| ___ bhagavAn mahAvIra ne bheda-prabheda sahita jo kalpa pradarzita kiyA hai, usIkA ullekha karate hue sUtrakAra kahate haiM- 'duvihe kappe' ityaadi| -mUla kA artha kalpa do prakArakA kahA gayA hai - jinakalpa aura sthavirakalpa / jinakalpa isa samaya vicchinna bhagavAna mahAvIre bhedAnabheda sahita je kaha5 pradarzita karyo che teno ja ulekha karatAM sUtrakAra kahe che - 'duvihe kappe' tyAlA // 8 // bhuuln| arthupara "ka9pa1nI vyAkhyA "bhAvanA rUpamAM lIdhI che, ahIM "kalpane artha AtmabhAvamAM ramaNa karatAM ke zrI kalpa sUtra: 01 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA:-'davihe kappe' ityaadi| kalpo maryAdA sAmAcArIti yAvat , sa dvividhaH prajJaptA,tadyathA-jinakalpazca - sthvirklpshc| tatra dvayoH kalpayormadhye jinakalpaH-jinAnAM rAgadveSakapAyendriyaparIpahopasargASTamakArakarmajetRNAM zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 9 // hai / sthavirakalpa do prakArakA hai- sthitakalpa aura asthitakalpa / prathama aura antima tIrthakaroM kA sthitakalpa hai, tathA bIcake tIrthaMkaroM kA asthitakalpa hai| isa samaya antima tIrthakara kA zAsana hai, ataH sthitakalpa hI yahA~ kahA jAtA hai| vaha dasa prakAra kA hai- (1) acelatA, (2) audezika (3) zayyAtarapiNDa (4) rAjapiNDa (5) kRtikarma (6) mahAvrata (7) paryAyavyeSTha (8) pratikramaNa (9) mAsanivAsa aura (10) paryuSaNA / maryAdA yA samAcArI ko kalpa kahate haiM / kalpa ke do bheda hai- (1) jinakalpa aura (2) sthacirakalpa / inameM se rAga, dveSa, kapAya, indriya, parIpaha, upasarga aura ATha prakAra ke karmoM ko jItane sAdhuone lagate che. "AtmIyatA anubhavanArA sAdhu jananA be kalpa che- (1) janaka95 (2) sthaviraka95. jInaka5" A yugamAM viccheda gaye che ne sthavira kalpanA be prakAra kahyAM che. (1) sthitaka5 (2) asthitaka65. aMtima ane pahelA tIrthakarene 'sthitakalpa hoya che, tyAre vaccenA tIrthakarane "asthitaka95" hoya che. vartamAna kAla aMtima tIrthaMkara mahAvIra svAmIne pravarte che tethI ahiM 'sthitaka95' nuM varNana karavAmAM Ave cha. sthita' nA 2 cha (1) mAtA (2) bhauzi (3) zayyAtarapiMDa (4) rAnapiMDa (5) itima (6) mahAvata (7) paryAyanyedeg4 (8) pratibhA (E) bhAsanivAsa (10) pyuss| // 9 // sAdhu-sAdhvInA AhAra-vihAra-AcAra vicArane "samAcArI' kahe che, A "samAcArI' ne artha ahiM' "kapa' tarIke levAmAM Ave che. A ka5" ne ApaNe ApaNI pracalita bhASAmAM "sAdhune kape ke nahi ?' ema ucArIe chIe. zrI kalpa sUtra: 01 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mUtre // 10 // kalpa iva kalpo jinakalpaH, sa ca sammati paJcamArake vicchinnaH / sthavirakalpaH- pravarttitavyApArAn sayamayogeSu sIdataH sAdhUna aihikapAralaukikApAyadarzanataH sthirIkaroti yaH saHsthaviraH, taduktam - "tena vyApAriteSvartheSvanagArA~zca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha sH||1||" iti / vAle jinoM kA kalpa jinakalpa kahalAtA hai / jinakalpa Ajakala pAMcaveM Are meM vicchinna ho cukA hai / saMyama-yogoM meM zithila hote hue sAdhuoM ko ihaloka aura paraloka saMbaMdhI hAniyAM samajhA kara jo saMyamameM sthira karatA hai, vaha sthavira kahalAtA hai / kahA bhI hai " tena vyApAriteSvartheSvanagArA~zca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha saH // 1 // " jinopadiSTa mArga para calane vAle muni jaba DagamagAne lageM to jo zaktizAlI ( mahAmuni) una muniyoM ko sanmArga para sthira karatA hai, vaha sthavira kahalAtA hai // 1 // udhara matAcyA pramANe 'nasya' nuM vivarAya mevu che. - rAgadveSa- SAya-chandriya pariSaddha-upasarga tathA mAu karmone jItavuM te 'jInakalpa' kahevAya, jInakalpI eTale jIna' nahi paNa 'jIna' sarIkhA, AvI kakSA athavA yeAgyatA dhAraNa karavI A kiThana kAlamAM sAdhue mATe duSkara che, kAraNa ke AvI kaThinatA sahana karavA mATe vajARSabha nArAca saMghayaNu, ugra pariSahArdi sahana karavAnI zakti hovI joie, paNa A kAlamAM te nahi hovAne kAraNe 'jInakalpa' nuM dhAraNa karavuM A paMcama kAlamAM viccheda gayu che. sayamayAgAmAM DagamagatAne A lAka ane paraleAka saMbaMdhI duHkha samajAvI saMyama mArgomAM je sthira kare che te 'sthavira' DevAya che. madhu pazu che " tena vyApAriteSvartheSvanagArAMzca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH sthaviro bhavatIha saH" // 11 // AvA saMto 'sthavirakalpI' kahevAya che, tenA kalpa e prakAre zAstrakAroe varNavyAM che. (1) sthitakalpa zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 10 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasya kalpaH, sa hi dvividhaH prajJaptaH / tadyathA-sthitakalpazcaiva asthitakalpazcaiva / tatra-sthitakalpa vyavasthitasAmAcArI prathamacaramayostIrthe sthitAnAM bhavati, teSAmRjujaDatvAd vakrajaDatvAca / It? sthavira kA kalpa sthavirakalpa kahalAtA hai / usake do bheda hai- sthitakalpa aura asthitakalpa / vyavasthita samAcArI ko sthitakalpa kahate haiN| yaha kalpa prathama aura carama tIrthakara ke zAsana meM hotA hai, kyoM ki unake ziSya RjujaDa aura vakrajaDa hote haiM / RjujaDa kA udAharaNa maJjarI TIkA (2) asthitakalpA prathama tIrthaMkaranA samayamAM loko paNa sarala hatAM ane temanA netAo-gurU adimAM akhUTa zraddhA ane vizvAsa mUktAM hatAM, temaja netA' nI AjJAnusAra cAlavAmAM zistabaddha hatA, "netA' nI AjJAmAM jarA paNa zaMkA lAvatA nahiM, temaja temanA hakamane bhalata-managamata artha paNa karI zakatA nahiM, ane tema karavAmAM teo mahAna pApa gaNatAM, tethI teone zAstrakAroe "jIjaDI buddhinA kahyAM che. te anusAra te vakhatamAM samayane elakhI bhagavAna AdinAthe te vakhatanI "samAcArI" sAdhu-sAdhvIo mATe ghaDI kADhI hatI. A samAcArIne 'sthitakalpa' kahevAmAM Ave che. AvI suMdara rIte samAcArI ghaDAela hatI, chatAM te "samAcArI nuM jJAna te vakhatanA sAdhujanone vAraMvAra samajAvuM paDatuM hatuM, kAraNa ke te sAdhu-sAdhvIe atyaMta sarala ane bhadrika prakRtinA hovAne kAraNe "zabdArtha ja pakaDatA, ane te "zabdArtha ne vistRta artha nahi samajavAne kAraNe teo bhUle karI vesatAM ne te bhUlo AcArya bhagavAna laghubhAve sudhAratAM. AT : ||11|| A paMcama kAlamAM sAdhu purUSe mATe bhagavAna AcAryoe kAlAnusAra yogyAyegyatA ne vicAra karI samAcArI" ne zabdArtha ane bhAvArtha vistRta rIte karyo che, keIpaNa prakAranI zaMkAne sthAna ApyuM ja nathI, chatAM AjakAlanA sAdhuoe te zabdArtha ane bhAvArtha banene potAne managamata artha karI "samAcArI" ne DahoLI nAkhI che tethIja AkAlanA lokone bhagavAne "vakrajaDa" kahyAM che. bhagavAne kevala sAdhu-sAdhvIo mATe kahyuM nathI, zrAvaka-zrAvikAo mATe paNa kahevAmAM AvyuM che, sAdhunA peTAmAM zrAvako paNa AvI jAya che ne zrI kalpa sUtra: 01 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra RjujaDadRSTAntaH-ekasmin samaye prathamatIrthakarasya kazcit ziSyaH Avazyaka-kAryavazAda bahirgato vilambena prtyaagtH| atha taM guruH pRcchati-adha kathaM vilambo jAtaH? sa mAha-bhadanta ! mArga naTanRtya paiyato mama vilambo jAtaH / tasyedaM vacanaM zrutvA gururAha-saumya ! sAdhUnAM naTanRtyaM draSTuM na kalpate / itthaM gurorvacanaM nizamya tena prAyazcittaM gRhItam / athAnyadA kadAcit sa sAdhurAvazyakakAryavazAd vahirgataH punarapi zrIrA- 3 kalpa maJjarI TIkA kisI samaya Adi tirthakara kA eka ziSya Avazyaka kArya se bAhara gayA aura bilamba se aayaa| gurujI ne usase pUchA- 'Aja vilamba kaise huA ? ziSya ne kahA 'bhadanta ! rAha calate naTa kA nRtya dekhane lagA isIse vilamba ho gyaa| taba gurUjI ne usase kahA- saumya ! naTakA nRtya dekhanA sAdhuoM ko nahIM klptaa|' gurujI ke yaha vacana sunakara ziSyane prAyazcitta le liyA / gRhasthI" nI "samAcArI nyAyanItipUrNa hovI joIe e artha vAcakee jarUra tAravI le. vadhAre samajAvaTa mATe bhagavAna zAstrakAroe trAju jaDa ane vakaMjaDanA udAharaNe nIce ApyA che te uparathI te samayanA lekenuM mAnasa bahuja suMdara rIte jANI zakAya che. 12|| jIjaDanu daSTAMtaH-AdinAtha bhagavAnanA samayanI A vAta che. te kAlamAM kaI eka ziSya Avazyaka kArya mATe bahAra gaye ne ghaNe vakhata vyatIta thayAM pachI pAcha karyo, gurU mahArAje tene prazna pUchI vilaMbanuM kAraNa jaNAvavA kahyuM. zikhe javAbamAM kahyuM ke rastA para cAlatAM koI eka naTanuM nRtya dekhavAmAM kAyo. gurU mahArAje tene samajAvyuM ke naTanuM nRtya jevAthI ApaNA manamAM aneka vikAra utpanna thAya che, tene lIdhe AtmazAMti DaLI jAya che, ApaNe AtmazAMti mATe ATalI ATalI jahemata uThAvIe chIe, AtmazAMti mATe ghaNA kALa sudhI saMsAramAMthI chUTA thaI ekAMta avasthA bhogavIe chIe, mahAmUlya meLavelI zAMti kSaNa ekanA vikArI bhAvathI naSTa thaI jAya che, A mahAna beTane dhaMdhe zA mATe karavuM joIe? ziSya saralabuddhinA hevAne kAraNe pharIthI tevuM kAya nahi karavAne nizcayarUpe prAyazcitta laI AtmAne vizuddha karyo. zrI kalpa sUtra: 01 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 13 // vilambena pratinivRtto guruNA pRSTaH kva kAlAtipAto jAtastava / sa kathitavAn - bhadanta ! mArge naTInRtyaM prekSamANasya mama kAlAtipAto jAtaH / tasyedaM vacanaM nizamya gururavocat - saumya ! tadivase 'naTanRtyaM na draSTavyam' iti niSiddhaH / naTanRtya - darzananiSedhe'dhikatara rAga kAraNanadInRtyadarzana niSedho'pyApatita eva / kathaM punastvayA naTInRtyaM dRSTam ? guroridaM vacanamAkarNya kRtAJjaliH sa proktavAn- bhadanta ! naTanRtyaniSedhe naTInRtyaniSedho'pyApatita ityasmAbhirna jJAtam / ataeva naTInRtyaM dRSTam, na kadAcidevamagre kariSyAmi ityuktvA tena prAyazcittaM gRhItam / anena dRSTAntenedaM labhyate yatprathamatIrthakara ziSyeNa 'guruNA naTanRtyadarzananiSedhe kRte dUsarI bAra vahI sAdhu phira Avazyaka kArya se bAhara gayA aura dera se AyA / gurUjIne pUchAitanA samaya tumane kahA~ bitAyA ?' vaha bolA- 'bhadanta ! mArga meM naTI nRtya kara rahI thI / usa nRtya ko dekhane meM itanA samaya calA gyaa| vaha uttara sunakara gurUjI ne kahA- 'saumya ! usa dina naTakA nRtya dekhane kA niSedha kiyA thA / naTIkA nRtya to aura bhI adhika rAga baDhAne vAlA hai, ataH naTake nRtya ko dekhane ke niSedha meM naTI ke nRtyako dekhane kA niSedha sammilita hojAtA hai / phira tumane naTI kA nRtya ko kyoM dekhA ? gurUkA kathana sunakara ziSya hAtha joDa kara kahane lagA- bhagavan ! naTa nRtya ko dekhane ke niSedha meM naTI ke nRtya ko dekhane kA bhI niSedha ho jAtA hai, yaha bAta hamArI samajha meM nahIM khIjA kAI prasaMge te ziSyane bahAra javAnu' banI AvyuM, ne dhAryA karatAM vadhAre samaya pasAra karI upAzrayamAM dAkhala thayA. gurumahArAje jayAre prazna pUchyA tyAre tenA pratyuttaramAM kahevAmAM AvyuM ke rastApara koi eka naTI nAca karatI hatI te jovAmAM rokAyA ane meADuM thayuM. A javAba sAMbhaLI AcAya mahArAje 'naTa'nu' nRtya nahi jovAno upadeza yAda karAvyeA. ziSye sarala bhAve kahyuM ke huM guru mahArAja! Ape teA phakata naTanuM nRtya jovAnI nA kahI hatI 'naTI' tuM nahi, AcAya' mahArAje ghu. huM bhadra! naTanA nAcanA niSedha karyA temAM naTInA nAcanA niSedha paNa AvI jAya che chatAM te naTIne nAca joyA. hAtha joDIne ziSye kahyuM ke naTanA nAcanA niSedhamAM naTInA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 13 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 14 // naTI nRtyadarzanamapi niSiddha ' - miti jaDatvAnna jJAtaM; parantu RjusvabhAvatvena yathAsthitamuttaraM dattam / tadanu gRhItaM ca tena prAyazcittamiti / athAparo dRSTAntaH - koGkaNa dezavAsI kazcit zreSThI vArddhake dIkSito jAtaH / ekasmin divase tasya surairyApathikakAyotsarge'dhikaH samayo jAtaH / atha pAritakAyotsarga taMguruH papraccha - saumya ! etAvatkAlike dhyAne yA kiM cintitam ? sa savinayamuvAca - bhadanta ! jIvadayA cintitA / kIdRzI jIvadayA cintiteti AI thI, isI se maiMne naTIkA nRtya dekha liyA, bhaviSya meM kabhI aisA nahIM karU~gA ? isa prakAra kaha kara usane prAyazcitta le liyA / isa udAharaNa se jJAta hotA hai ki prathama tIrthaMkarake ziSya jaDa honeke kAraNa naTa-nRtya ke niSedha se naTInRtyakA niSedha to na samajha sakA, kintu Rju (sarala-sIdhe ) hone ke kAraNa usane saccI bAta kaha dI, aura prAyazcitta bhI le liyA / dUsarA udAharaNa: koMkaNa dezakA eka seTha vRddhAvasthA meM dIkSita huaa| eka dina IriyAvahiyA ke kAyotsarga meM use adhika samaya laga gyaa| kAyotsarga samApta karane para usase gurune pUchA 'bhadra! itane lambe samaya ke dhyAna meM tumane kyA cintana kiyA ?' usane vinayapUrvaka kahA - bhagavan ! jIvadayA kA cintana kiyA / ' nAcanA niSedha paNa AvI jAya che te huM samajyA nahi; mATe naTInA nAca joyA, havethI tema karavAnA bhAva nathI. A prakAre kahI teNe prAyazcitta laine Atmazuddhi karI. Aja viSayamAM anya dRSTAMtaH-- kAMkaNu dezanA eka zeThe vRddhAvasthAmAM dIkSA lIdhI. koi eka samaye kAceAtsaga samApta thayAM bAda guru mahArAje pUchyuM ke ATaleA samaya * iriyAvahI' paDImatAM kema thayA? vRddhe javAba ApyA ke 'jIvadayA'nuM ciMtavana karatAM vakhata ghaNA lAgI gayA. ' jIvadayA' mAM meM evu' ciMtavyu ke mAza zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA / / 14 / / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa punarguruNA prokte sa pAha-bhadanta ! yadA'haM gRhasthAvasthAyAmAsam , tadA kSetre saMjAtAni tRNAni kSupAzca samutpATyama kSetramuptavAn / tadA dhAnyamapi pracuratayA samudapadyata / sampati yadi mama putrAH Alasyena kSetrotpannAni tRNAdIni notpATayeyustadA dhAnyamapi notpadyeta, tarhi teSAM kA dazA bhaviSyatIti jIvadayA mayA cintitaa| tasyaivaM saralaM vaco nizamya guruH pAha-saumya ! tvayA durdhyAtam / na kadAcidapi muninA durdhyaatvym| itthaM gurorvacanaM nizamya tatheti pratipadya sa sAdhumithyAduSkRtaM dttvaaniti| etadRSTAntadvayaM prathamatIrthakaraziSyANAmRjutAM jaDatAM ca suucyti| sUtre // 15 // kalpa maJjarI TIkA gurune phira pUchA-'kaisI jIvadayA kA cintana kiyA?' taba usane kahA-'bhagavan ! jaba maiM gRhasthAvasthA meM thA to kheta meM uge ghAsa ko aura paudhoM ko ukhADa kara maiMne bIja boye the, aisA karane para khUba dhAnya nipajA thaa| aba mere beTe Alasya ke vazIbhUta hokara kheta meM uge ghAsa-phUsa ko ukhADe vinA hI agara bo deMge to anAja nahIM niipjegaa| aisI dazA meM unakI kyA hAlata hogI! isa prakArakI jIvadayA kA maiMne cintana kiyA hai|' ziSya ke yaha sarala vacana sunakara guru bole-'saumya ! tumane apadhyAna kiyA hai| muniko kabhI apadhyAna nahIM karanA caahiye|' isa prakAra guruke vacana sunakara 'tahatti' kaha kara usane svIkAra kiyA, aura 'micchAmi dukkaDaM' diyaa| yaha donoM udAharaNa prathama tIrthakara ke ziSyoM kI RjutA aura jaDatA ko sUcita karate haiN| gRhasthAvAsa daramyAna khetaramAM ugelA choDavAo ane nakAmuM ghAsa kADhI nAkhI kSetrane vizuddha karI meM suMdara bIja vAvyuM hatuM, tenA pariNAme puSkaLa pAka thayo. paNa mAre putra pramAdI heI kSetrane sApha karyA vinA je "bI" rApaze te anAja bilakula pAkaze nahi, ne te ane tenuM kuTuMba duHkhI thaze. ziSyanuM AvuM saraLa hRdaya joI guru prasanna thayAM ane kahyuM ke munine AvuM durbAna kape nahiM, AvA Ata ane raudra pariNAmathI AbhA kaluSita bhAvane pAme che ne gADha karmo upArjana karI mAThI gatie jAya che. A zikhAmaNane svIkAra karI vRddha muni lAgela doSanuM prAyazcitta laI pApamAMthI mukta thayA. A dRSTAMta RjutA-ane jaDatA kevI hoya che te samajAve che. 6POSSESS zrI kalpa sUtra: 01 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 16 // sampati vakrajaDadRSTAntadvayamucyate-tatra prathamo dRSTAntaH-bhagavato mahAvIrasya zAsane kazcit sAdhurAvazyakakAryavazAda bahirgato mArga nRtyantaM naTaM dRSTvA tannRtyadidRkSayA tatra sthitaH kAlAtipAtena vasatau smaagtH| kAlAtipAtakAraNaM vijJAya guruH proktavAn-saumya ! sAdhUnAM naTanRtyadarzanaM na kalpate / evamuktvA guruNA prAyazcittaM dattam / athAnyadA sa naTInRtyaM dRSTyA kAlamatikramya samAgataH guruNA kAlAtikramaNe kAraNaM pRSTo na yathAvaduttaraM dadau / tadA saMjJAtakAlAtikramakAraNena guruNA bahuzastajitena tena vAstavikaM kAraNaM prkaashitm| atha taM kalpamaJjarI TIkA Age cakra-jaDa ziSyoMke do udAharaNa dikhalAye jAte haiN| prathama dRSTAnta bhagavAna mahAvIra ke zAsana kA koI sAdhu Avazyaka kAryase bAhara gyaa| mArga meM nAcate naTa ko dekhakara usakA nRtya dekhane kI icchA se vahIM khaDA ho gayA, derI se upAzraya meM phuNcaa| derIkA kAraNa jAnakara gurUne kahA-'saumya ! sAdhuoMko naTa-nRtya nahIM dekhanA cAhiye-aisA kaha kara ziSya ko prAyazcitta dekara zuddha kiyaa| dUsarI bAra vahI sAdhu naTIkA nRtya dekhakara vilamba se lauttaa| guru ne vilamba kA kAraNa pUchA to usane ThIka-ThIka uttara nahIM diyaa| guru ko vilamba kA kAraNa jJAta ho gyaa| jaba unhoMne kaThina vacanoM se zikSA dI to usane asalI kAraNa pragaTa kiyaa| taba gurune usakI bhartsanA karake kahA-'are have vakratA ane jaDatA kevI hoya tenA be udAharaNa batAvavAmAM Ave che-prathama dRSTAMta- bhagavAna mahAvIranA zAsanatalenA kei eka muni bahAra gayA. mArgamAM nAcatAM "naTa" nuM nRtya joI tenuM mana vihuvalatAne pAmyuM ne "mana" vaza nahi rahevAne lIdhe te dazya jovAmAM enapreta thaI gayo. Ane lIdhe DuM thatA jhaTa jhaTa upAzraye pahoMcI gaye. gurUjI vicakSaNa heI vilaMbanuM kAraNa jANI gayA. Thapake nahi ApatAM AvA do sAdhuthI tema ja AtmabhAvanAe pahoMcelI vyakitathI jovAya nahi ' ema upadeza ApI vizuddha karyo, anya prasaMge vaLI "naTI" ne nAca jovAmAM mazagula thatAM svasthAnake vakhatasara pahoMcI zake nahi. gurUnA samajavAmAM A vAta jyAre AvI tyAre ziSyane bhatsanA karI "naTI" dazya tIvra vikAra bhAva utpanna prathama zrI kalpa sUtra: 01 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TIkA aura bhayin gururAha-ayi durvinIta ! rAgakAraNasya naTanRtyasya darzane niSiddhastvaM tato'pyadhikarAgakAraNaM naTInRtyaM / kathaM dRSTavAn ? evaM guruNokte sa pAha-nAsti mamAtra ko'pi dossH| bhavatA tasmin dine yathA naTanRtyazrIkalpa darzanaM niSiddham , tathaiva naTInRtyadarzanamapi niSeddhavyam, na tathA bhavatA kRtamiti / tadanu sa mahatAyAsena mUtre gurudaNe prAyazcittaM svIkRtavAn -iti / athAparo dRssttaantH||17|| kazcidekaHzreSThI sarvadA svaputramevaM zikSayati sma-vatsa ! pitrAdInAM gurujanAnAM vacanasyottaraM na deyam / piturimA prazastAM zikSA sa zreSThiputro vaiparItyena manasi gRhItavAn / athAnyadA putraM parityajya saparivAraH sa zreSThI AvazyakakAryavazAdavinIta ! rAga ke kAraNa naTa-nRtyako dekhane kA niSedha kara dene para usase bhI adhika rAga ke kAraNa naTI ke nRtya ko tumane kyoM dekhA' ? gurU ke yaha kahane para ziSya kahane lagA-'isameM hamArA leza bhI doSa nahIM ! Apane usa dina jaise naTa ke nRtya kA niSedha kiyA thA, usI prakAra naTI ke nRtya kA bhI niSedha kara denA cAhie thaa| magara Apane yaha to kiyA nahIM aura mere ko upAlaMbha dene lge| phira usane guruke diye hue prAyazcitta ko baDI kaThinatAse svIkAra kiyaa| dUsarA dRSTAntaH- eka zeTha sadaiva apane putra ko sIkha diyA karatA thA-dekha beTA, pitA Adi gurujanoM ke vacanakA uttara nahIM denA caahiye| pitAkI yaha zubha zikSA putrane vakratA ke sAtha manameM dhAraNa kara lii| ekabAra putrako ghara para choDakara vaha zeTha parivAra sahita Avazyaka kArya se bAhara gyaa| putra kare che ane evA khela na jevA joIe evI zikhAmaNa ApI, A zikhAmaNa grahaNa nahi karatAM gurUjI upara kriodhAyamAna thaI temanA para doSAropaNa mUkI kahyuM ke tame mane pahelethI ja kema na kahyuM ke naTa naTInA khelo jovA yogya nathI. saralatAthI vAta mAnya karavAne badale upadezaka upara ja doSAropaNa karyuM', A che "vA ane jaDa RSS nA mA. bIju udAharaNu-kei eka dhanapati pitAnA putrane samajAvatA hatAM ke bAlake vaDIla ane gurUjananI maryAdA ane mAna sAcavavAM joIe. koI paNa prasaMge temanA savAlane vaLatAM javAba uddhatAI pUrvaka vALa na joIe. tema ja je kahe te sAMbhaLI laI tene yogya amala kare. temaja temanI sAme thaI kaThora veNa bolavuM na joIe. putre A vAtane manamAM vakatAthI dhAraNa karI rAkhI. keI eka prasaMge pitA parivAra sahita bahAra gayA ane // 17 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA sUtre ||18|| bhirgtH| putra eka eva gRhe sthitH| sa manasyacintayata-sarvadA mAM zikSayantaM pitaramadyAeMha zikSayiSye / itthaM manasi vicintya kapATArgalAM dattvA sa gRhe sthitaH / tataHkiyatkAlAnantaraM sa vaNika saparivAro gRhe samAgataH kapATodghATanArtha putraM zabdayati sma / parantu putraH kapATaM nodghATitavAn / tataH sa vaNiganyaM kamapyupAyamadRSTyA bhittimulladhya gRhe prvissttH| sa tatra putra hasantaM sthitaM dRSTA tarjayanidamuvAca-duvinIta ! mayA bahuzaH zabdAyito'pi na kapATamudghATitavAn, nApi kiMciduttaraM dattavAn / asmAnudvejya hasan no lajjase ? pituritthaM vacanaM zrutvA sa vaNikputraH provAcapitaH ! bhavataivAhaM zikSito'smi yatpitrAdInAM gurujanAnAM vacanasyottaraM na deyam / ata eva-bhavatA zabdAyito'pyahaM nottaraM dattavAn / yAvaccAhaM kapATamudghATayitumAgacchAmi tAvad bhavAn bhittimullaGghya iha praviSTaH / tarhi bhavAneva kathayatu ko'tra mama doSaH ? vastutastu bhavatAM yatkaSTaM jAtaM tatra bhavAneva doSabhAk / etadakelA ghara meM raha gyaa| usane mana hI mana socA-sadaiva mujhe sIkha dene vAle pitA ko Aja maiM sIkha duuNgaa| isa prakAra soca kara vaha daravAje kI sAMkala banda karake ghara meM baiTha gyaa| thor3I dera bAda zeTha saparivAra ghara AyA aura kivADa kholane ke lie putra ko AvAja dene lgaa| kintu putrane kivADa nahIM kholA / dUsarA koI bhI upAya na dekhakara pitAne dIvAra lAMgha kara ghara meM praveza kiyA to dekhA ki laDakA baiThA-baiThA ha~sa rahA hai| taba zeThane tarjanA karate hue kahA-mUrkha! vAra-cAra pukArane para bhI tane uttara nahIM diyA aura na kivADa khole ! hameM duHkhita karake ha~sate hue tujhe lajjA nahIM AtI? pitA ke vacana sunakara putra ne kahA-pitAjI? Apane hI to hameM sikhAyA hai ki pitA Adi baDoM ke vacanakA uttara nahIM denA caahiye| isI kAraNa Apake pukArane para bhI maiMne uttara nahIM diyaa| aura jyoM hI maiM kivADa kholane ke lie jA rahA thA, tyoM hI Apa dIvAla lAMgha kara bhItara aaye| aba Apa hI kahiye, isameM merA kyA putrane gharamAM ekalo rAkhe, putra vicAra karyo ke "mane haMmezAM zakhAmaNa ApanAra pitAne Aje huM zikhAmaNa Apu' AvuM vicArI daravAjAnI sAMkaLa baMdha karI gharanI aMdara cupacApa besI gaye, pitA pAchAM vaLatAM daravAjA pAse AvI aMdaranI sAMkaLa ughADavA putrane hAka mArI, paNa putra te jANe koI sAMbhaLatA ja nathI. ema AMkha ADA kAna karI zamazAma besI ja raho. bIjA keI upAya na sujhavAthI pitA divAla para caDI aMdara AvyA ne joyuM te putra ArAmathI beTho che. ane pitAne joIne hasavA lAgyo ne kahyuM ke hamaNAM ja tame bodha ApIne gayAM hatAM ke vaDilane sAme pratyuttara vALo nahi, AvI vAto sAMbhaLatAM ja pitA te ThaMDogAra thaI gaye ne putranI vaktA ane jaDatA joI digamUDha banI gayA. // 18 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre maJjarI TIkA // 19 // dRSTAntadvayena bhagavato mahAvIrasya tIrthasthitAnAM jIvAnAM vakratA jaDatA ca sphuTA pratIyate iti / zeSANAM madhyavartinAM dvAviMzatijinAnAM tIrtheSu sthitAnAM sAdhUnAm RjupAjJatvAt sthitakalpo bhavati / atreda bodhyam-madhyamatIrthakRtIrthavartinAM sAdhUnAM mahAvidehakSetrasthitAnAM sAdhUnAM ca zayyAtarapiNDa-kRtikarma-mahAvrata-paryAyajyeSTa-viSaye sthitaH kalpaH / zeSeSu SaTsvanavasthitakalpaH, teSAM satatA sevanAbhAvAt / tatra RjupAjJadRSTAnto yathAbhagavataH zrImato'jitanAthasya zAsane tatsAdhurekasmin divase AvazyakakAryavazAd bahirgataH pratyAvRtto doSa hai? Apako jo kaSTa huA, vAstava meM usake lie ApahI doSI haiN| ina do udAharaNoM se bhagavAn mahAvIra ke tIrtha ke jIvoM kI vakratA aura jaDatA spaSTa pratIta hotI hai| prathama aura carama tIrthaMkaroM ke sivAya bIca ke bAIsa tIrthakaroM ke zAsana ke sAdhu RjupAjJa (sarala aura samajhadAra) hote haiM, ataH unakA kalpa asthita hotA hai| abhipAya yaha hai ki madhya ke tIrthakaroM ke zAsana ke sAdhuoM kA aura mahAvidehakSetra sthita sAdhuoMkA zayyAtarapiNDa, kRtikarma, mahAvrata aura paryAyajyeSThatA ke viSaya meM sthitakalpa hotA hai aura zeSa cha viSayoM meM asthita arthAt avyavasthita kalpa hotA hai; kyoM ki ve zeSa chaha kalpoM kA nitya sevana nahIM karate haiN| RjuprAjJa kA udAharaNa bhagavAna zrI ajitanAtha ke zAsana kA koI sAdhu AvazyakakArya se eka dina bAhara gayA / pIche // 19 // pahelAM ane chellAM tIrthaMkara sivAya vacalA tIrthaMkaranA vArAmAM eTale bAvIza tIrthaMkaranA zAsana talenA sAdhuo "juprAsa' ( sarala ane samajaNavAlA ) gaNAtAM, temanuM ka95 asthita hatuM, madhyatIrthakaranA zAsana heThaLanA sAdhuo ane mahAvidehakSetramAM rahetA sAdhuonA AcAra bAbatemAM, jevAM ke zayyAtarapiMDa (1), iti (2), mahAvata, (3) paryAyanyeSTha, (4), mAmAM sthita hAya cha, mADInA 7 viSayomA msthitka9pa hoya che, kAraNa ke bAkInA cha bAbatenuM sevana hameza hotuM nathI. *nupraashnu'dRssttaantbhagavAna ajItanAthanA samayanA koI eka sAdhu raste jatA "naTa" nuM khela joI moDethI upAzrayamAM zrI kalpa sUtra: 01 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA mArge nRtyato naTasya nRtyaM dRSTvA kAlAtikrameNa upAzraye smaagtH| kAlAtikramaNe kAraNaM guruNA pRSTaH sa - yathArtha kAraNamuktavAn / tato guruH provAca-saumya ! naTanRtyaM rAgakAraNam, ataH sAdhubhistanna draSTavyam / gurozrIkalpa ridaM vacanamupazrutya sa pAha-bhadanta ! nAhamagre kadAcidapi naTanRtyaM drakSyAmi / atha kadAcitsa sAdhurvahirgato mAge stre nRtyantI naTIM dRSTvA prAjJatvAd manasi cintitavAn-'naTanRtyaM rAgakAraNam ' iti taddarzane guruNAhaM niSiddhaH / // 20 // naTInRtyaM tu tato'pyadhikarAgakAraNamiti taniSedhaH sutarAmApadyate / itthaM vicArya sa naTanRtyamadRSTavava upAzraye smaagtH| sa hi-RjuprAjJatvAd gurorvacanaM saralatayA gRNAti, akarttavyaM ca svayamavabudhyate iti / Ate samaya mArgameM naTa kA nRtya dekhakara dera se upAzrayameM aayaa| gurune derI kA kAraNa pUchA to usane vAstavika kAraNa batalA diyA / taba guru ne kahA* 'bhadra ! naTakA nRtya rAgadRddhi kA kAraNa hai, sAdhuoM ko nahIM dekhanA cAhiye / guru kA vaha kathana sunakara usane kahA- bhagavan ! aba Age kabhI naTa kA nRtya dekhane ke mere bhAva nahIM haiM, aura prAyazcittadvArA Atmazuddhi kii| vahI sAdhu dUsarI bAra bAhara gyaa| usane nRtya karatI naTI ko dekhakara vicAra kiyA-naTa kA nRtya rAga kA kAraNa hai, isI se gurumahArAjane dekhane kA niSedha kiyA thaa| magara naTI kA nRtya to aura adhika rAga kA kAraNa hai, ata eva usakA niSedha to svataH hI ho jAtA hai / isa prakAra vicAra kara naTI kA nRtya dekhe vinA hI vaha upAzrayameM AgayA / RjupAjJa ziSya, guru mahArAja ke vacana ko saralarUpameM grahaNa karate haiM aura akartavya karma ko svayaM hI samajha lete haiN| dAkhala thayA. mADuM thavAnuM kAraNu ziSya je hatu te kahI dIdhuM. gurue kahyuM bhadra ! naTanuM nRtya rAgavRddhinuM kAraNa che; mATe munioe te na je joIe, e upadezane te hRdayamAM sthApita karyo. pharI bIjI koI vakhate raste cAlatAM "naTI" ne nAcatI joI gurUdevanI AjJAne amala hadayamAM kurI Avyo ne vicAryuM ke je "naTa' ne khela jevAthI rAga vadhe che te "naTI " ne khela jevAthI te tIvra rAga vadhe; mATe naTIne nAca paNa daSTigocara na thavo joIe, A prakAre vicAra karIne naTInuM nRtya joyA vagara ja REC upAzraye AvI gayo. AvA sAdhuo vacalA tIrthaMkaranA zAsanamAM hatA, tethI teo RjuprAsa kahevAyA. anuprAsa sAdhu, gurUmahArAjanuM vacana, saralarUpamAM grahaNa karI kArya-akAyane khyAla pote ja karI, yogya |20|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa atretthaM kazcit zaGkate prathamatIrthakarazAsane ziSyA RjujaDA bhavanti, caramatIrthakarazAsane RjutrakrAH, madhyavartinAM dvAviMzatitIrthakRtAM ziSyAstu RjuprAjJAH / evaMca madhyamatIrthakRtAmeva ziSyA dharmArdA bhavitumarhanti, RjupAjJatvAt / prathamatIrthakRtaH ziSyAstu RjavaH santo'pi jaDatvAd bodhAbhAvena dharmAnaharhAH, caramatIrthakRtAM ziSyAstu cakrajaDasvAt sutarAmeva dharmAnauM ? iticet, Aha-RjuprAjJApekSayA hInAH prathamatIrthakaraziSyAH jaDatvAd bodhAbhAvena skhalanAmarhanti, tathApi te Rjutvena bhAvasaMzuddhyA dharmArdA bhavantyeva / caramatIrthakaraziSyA yadyapi vakratvAd kalpa sUtre maJjarI // 21 // TIkA isa viSayameM koI zaGkA karatA hai ki-prathama tIrthaMkara ke ziSya Rju-jaDa hote haiM, caramatIrthakara ke vakrajaDa hote haiM, aura madhya ke bAIsa tIrthakaroM ke ziSya RjuprAjJa hote haiM / isa prakArase to madhyama tIrthaMkaroM ke ziSya hI dharma ke yogya ho sakate haiM, kyoM ki ve Rju aura prAjJa hote haiM / prathama tIrthaMkara ke ziSya Rju hone para bhI jaDa hone ke kAraNa, prAjJa-samajadAra-na hone se dharma ke ayogya haiN| carama tIrthakara ke ziSya to vakra aura jaDa hone ke kAraNa dharma ke ayogya haiM hI! isakA uttara yaha hai- Rju aura prAjJa ziSyoM kI apekSA prathama tIrthaMkara ke ziSya hIna haiM aura jar3a hone ke kAraNa, bodha ke abhAva meM, skhalanA ke pAtra hote haiM, phira bhI sarala hone se unake bhAvoM meM PREPARE kAryane apanAve che ne ayogyane choDI de che. A uparathI prazna upasthita thAya che ke pahelAM ane aMtima tIrthakaranA sAdhue Rju jaDa ane vajaDa hoya che, ane vaccenAM bAvIza tIrthakaronA zikhyo RjuprAjJa hoya che, tyAre te madhyama tIrthakaronA ziSya ja dhamane gya thaI zake che, kema ke teo RjamAjha hoya che, pahelAM tIrthaMkaranA ziSya bAju hovA chatAM jaDa hovAne kAraNe prAjJa-samajadAra nathI hotA eTale dharmane agya che, te chellAM tIrthaMkaranA ziSya te vakra ane jaDa hovAne lIdhe dharmane agya ja che. AmAM Azcarya ja zuM? uttara-he bhAI! A tAruM maMtavya barAbara nathI je ke aju ane prAjJanA apekSAe prathama tIrthaMkaranA ziLe utaratA che, ane jaDa hovAne kAraNe e barAbara samajAtuM nathI. tenA lIdhe doSane pAtra thAya che kharA ! paraMtu saraLa hovAthI teonA bhAve vizuddha hoya che, tethI ja dhamane pAtra // 21 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa jaDatvAca RjumAjJApekSayA hInatarAH, tathApi teSvekAntato dharmAnahateti na vaktuM zakyam / anyathA te cAritrameva na pratipadyeran / ataH sarve'pi dharmamarhantyeveti adhunA caramajinazAsanam bhagavato mahAvIrasya zAsanamasti-iti kRtvA sthitakalpaH mocyate-vistareNa nirdizyate / sthitakalpo hi dazavivaH prajJaptaH, tadyathA- 'Acelakyam' ityAdi / tatra-(1) Acelakyam-na vidyate celavastraM yasyAsau acelakaH, tasya bhAva Acelakyam, alpamUlyamalina kalpa maJjarI // 22 // TIkA vizuddhatA hotI hai| isa kAraNa ve dharma ke pAtra haiM / carama tIrthaMkara ke ziSya vakra aura jar3a honese Rju-prAjJa ziSyoM kI apekSA hInatara haiM; tathApi ekAntarUpa se dharma ke ayogya nahIM kahe jA sakate / ekAnta ayogya hote to ve cAritra-saMyama-hI kyoM grahaNa karate ? ata eva sabhI prakAra ke ziSya dharma ke yogya haiN| isa samaya antima tIrthaMkara kA tIrtha pracalita hai, ataH sthitakalpa kA vistArapUrvaka varNana kiyA jAtA hai| sthitakalpa dasa prakAra kA hai, jaise-'Acelaka ityAdi / (1) pahalA kalpa hai-Acelakya / jisake cela-vastra na ho, vaha acela kahalAtA hai| acela kA bhAva Acelakya yA acelatA hai| acelatA kA abhiprAya hai alpamUlya ke, malina, jINa aura pramANayukta vastroM kA dhAraNa karanA / gaNAya che. chellAM tIrthaMkaranA ziSya vakrajaDa hovAthI ajuprAsanI apekSAe vadhAre utaratA che chatAM ekAMtika rIte dhamane yogya nathI tema te kahI zakAya ja nahi, paNa dharmane yogya te che ja, kAraNa ke AkAlamAM saMyamI sAdhuo che ane paMcama kAlane cheDe paNa TakI raheze tema zAstrakAroe kahela che, mATe A kAlanA badhA prakAranA ziSya dharmane che ema samajI levuM. hAla chelalA tIrthaMkaranuM zAsana cAle che te teonuM kalpa sthitaka95 che, mATe sthitaka5nuM varNana vistRtapaNe karavAmAM Ave che. sthita65' nA 4 42 chetenIya bhubha-(1) Ayeya-2 pati chete anya upAya che. alanA bhAvane Alaya ke acelatA kahevAmAM Ave che. alatAne abhiprAya che-alpamUlya athavA malina junA ane pramANayukta vastronuM dhAraNa karavuM. // 22 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrI kalpa satre // 23 // jIrNapramANopetavastradhAraNam / nanu alpamUlyamalinajIrNapramANopetasyApi celasya celasvamassyeva / sati ca tathAvidhe cele kathaM sthavirasyAcelatvamiti cedAha,-yathA kazcit puruSaH parihitajIrNabahucchikavastrastantuvAyaM prerayati-he tantuvAya ! mama vastranirmANe tvarasva, nagno'hamasmIti / satyapi jIrNabahucchidrakavastre sa puruSaH svAtmAnaM nagnasvena manyate tathaiva lokavyavahArAt alpamUlyajIrNapramANopete cele vidyamAne'pi sthavirANAmAcelakyaM na virudhyate / taduktam-" taha thovajunnakutthiya,-celehivi bhannae acelotti / jaha tura sailiya! appaya, me pottiM naggao vtte|| kalpamaJjarI TIkA zaMkA-alpamalya, malina, jINa aura parimita cela (vastra) bhI Akhira cela hI hai| usa celake rahate hue sthavira-sAdhu acela kaise ho sakatA hai ? samAdhAna-phaTe-purAne aura bahuta chedovAle eka vastrako pahananevAlA koI puruSa julAhe ko preraNA karatA hai-he julAhe ! dekha, maiM naMgA phiratA hU~, merA vastra jaldI buna de| jIrNa aura bahuta chedovAlA eka vastra hone para bhI vaha apane Apako nagna mAnatA hai| isI prakAra lokavyavahAra se alpamUlyavAlA, phaTA-purAnA aura parimitavastra hone para bhI sthaviroM kI acelatA meM koI virodha nahIM aataa| kahA bhI hai zaMkA-aha5mUlya, malina junA ane parimita vastra paNa cela (vastra) ja kahevAya che to te vaone rAkhavAvALA sthavira "acela" kema kahI zakAya che? uttara-alpamUlya ane sAMdhelA vastro temaja zarIra DhAMkavA pUratAM kapaDAe je ekA-eka phATI jAya te ApaNe vaNakarane kahIe chIe ke bhAI ! huM kapaDA vinA nAgA pharuM chuM, mATe tAbaDatoba mArA kapaDA taiyAra karI Apa. jo ke vAstavika rIte ApaNe nagna hotA nathI, paNa phATayA-tUTayA hovAnA pariNAme te kapaDAnI kiMmata jarA paNa ApaNe AMkatA nathI, phakta zarIra DhAMkavA pUratA ja te kapaDAne upayoga karIe chIe. mATe ja sAdhuo kapaDA dhAraNa karatAM hovA chatAM "alaka" kahevAya che, ane AvI "acalatA ' mAM kaI paNa prakArane virodha Avato nathI, kahyuM che // 23 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||24|| tathA stokajIrNakutsita, - celairapi bhaNyate acela iti / yathA tvarasva zailpika ! arpaya, mama potoM (zA) nagnako varteM // iti / (2) audezikam - uddezena = ekasAdhumuddizya nirvRttam (3) zayyAtarapiNDaH - zayyayA = vasatyA tarati saMsArasAgaramiti zayyAtaraH - sAdhubhyo vasatidAyako gRhasthaH, tasya piNDaH = AhAraH / chAyA " taha thovajunnakutthiya, - celehivi bhannae acelotti / jaha tura seliya ! appaya, me pottiM naggao vatte " // 1 // iti / jaise - he zilpakAra ! (kapaDA banAnevAle 1) mujhe zIghra dhotI de do, maiM nagna hU~, isa prakAra kA lokavyavahAra hotA hai, usI prakAra thor3A, purAnA aura malina vastra hone para bhI sAdhu acela kahalAtA hai / (2) eka sAdhu ke uddezya se jo banAyA gayA ho, vaha audezika kahalAtA hai / (3) zayyA arthAt vasati yA upAzraya dekara jo saMsAra sAgara ko tara jAya, vaha sAdhuoM ko sthAna denevAlA gRhastha zayyAtara kahalAtA hai / 66 'taha thovajunnakutthiya, - celehivi bhannae acelotti / jaha tura seliya! appaya, me pottiM naggao vatte " // 1 // iti / arthAt--lAkamAM phATelA ztunA ane thADA vasrA hovA chatAM nagna kahevAmAM Ave che, jema kAI vaNakara ne kahe che ke mane dheAtI velI Apa, mAre vajra nathI, huM nagna chuM, evA lekavyavahAra hoya che, tema alpamUlya jINu ane parimita vastra dhAraNa karelA sAdhu paNa acelaja kahevAya che. (2) audezika-je kAMi paNa cIja vastu-AhAra Adi eka sAdhune udezIne banAvyAM hoya te ' audezika' DevAya. (3) zayyAtara - addhi 'zayyA' no artha 'vasati' bheTale upAzraya tevA thAya che, sAdhu-sAdhvI ne je keAI upAzraya Adi Ape te azubha karmonI nirA kare che ne AvA zubha mahAna upakAraka nivaDe che, AvA gRDasthA 'zayyAtara' kahevAya che. nimittA saMsAra sAgara taravAmAM zrI kalpa sUtra : 01 Qi Qi Tong Lou kalpa maJjarI TIkA // 24 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI zrIkalpa mRtre ||25|| TIkA (4) rAjapiNDa:-rAjJaH ckrvryaadeHpinnddH| (5) kRtikarmacandanakam / / (6) mahAvratAni sarvathA praannaatipaatvirmnn-mRssaavaadvirmnnaa-dttaadaanvirmnn-maithunvirmnn-prigrhvirmnnlkssnnaani| (7) paryAyajyeSThaH-paryAyeNa-dIkSAparyAyeNa jyeSThaH-ratnAdhika ityrthH|| (8) pratikramaNam zubhayogebhyo'zubheSu saMkrAntasya zubheSveva prati-pratIpaM-pratikUlaM kramaNaM punaH samAgamanam / taduktam (4) cakravartI Adi rAjAoMkA bhojana rAjapiNDa hai| (5) kRtikarma-vandanA ko kRtikarma kahate haiN| (6) mahAvrata-pUrNarUpa se prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa, maithunaviramaNa aura parigrahaviramaNa mahAvrata haiN| (7) paryAyajyeSTha-dIkSAmeM baDe ko paryAyajyeSTha kahate haiM / use ratnAdhika bhI kahate haiN| (8) pratikramaNa-zubha yoga se cyuta hokara azubha yoga meM gaye hue AtmA kA vApisa zubha yoga meM AnA pratikramaNa hai| (4) rAjapiMDa-cakravatI-Adi rAjAone mATe banAvelA cAre prakArane AhAra rAjapiMDa kahevAya che. (5) tima-bahanAne tibhaDevAmAM Ave che. (6) mahAnata-mana, vacana, ayAthI 427 nali, mana, vacana-yAthI zapunahi. bhana yana. yAthI anumodana karavuM nahiM, AvI rIte navanava keTiye jIvahiMsAthI viramavuM, juTha bolavAmAMthI viramavuM, corI karavAthI nivRtta rahevuM, abrahma (viSayabhega) thI viramavuM, ane parigraha ke je nava prakAranA che tene sarvathA ane sarvadA tyAga kare A samAcArI ne "mahAvata' kahe che. (7) pAyaya04-dIkSAmA 2 mA DAya tanayAyanye 'hecha. tanujI nAma 'nAdhi' cha. pratikamaNa viSe vizeSa vistAra (8) pratikramaNa-"zubhayogebhyo'zubheSu saMkrAntasya zubheSveva prati pratIpaM-pratikUlaM kramaNaM punaH samAgamanam / taduktam .. . ||25|| kA zrI kalpa sUtra : 01 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gtH| tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvAdaudayikasya vazaM gtH| tatrA'pi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // iti / kahA bhI hai "svasthAnAd yat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvA,-daudayikasya vazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // iti / pramAda ke vazIbhUta hokara apane sthAna se para-sthAna meM gaye hue AtmA kA punaH apane sthAna meM AnA pratikramaNa kahA jAtA hai||1|| svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAd bhAvAdodayikasya vazaM gtH| tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // iti|" arthAtu--zubha yogamAMthI azubhamAM pravartatA AtmAnuM pharI "zubhaga mAM AvavuM tene "pratikamaNu" kahe cha. 4thupae cha. pramAdane lIdhe A AtmA vAravAra pitAnA zubha sthAna (zubha bhAva) thI parasthAna-( azubha bhAva) mAM cAlyo jAya che. paNa khyAla jatA te pazcAttApa karatA pitAnA zubha bhAvamAM AvI jAya che, tenuM A zubha bhAvamAM AvavuM te pratikramaNa kahevAmAM Ave che. (1) // 26 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ILI. va5mnyjrii TIkA kSAyopazamika bhAva se audayika bhAva meM gaye hue AtmA kA punaH usI kSAyopazamika bhAva meM AnA bhI pratikramaNa hai| yahA~ bhI vApisa AnA rUpa artha pUrvavat hI hai / / 2 / / kSAyopathamika bhAvamAMthI nIkaLI audayika bhAvamAM pravartavuM ane A 'bhAva' yogya nathI ema jaNAtAM pharI kSApazamika bhAvamAM AvI javuM tene paNa pratikramaNa" kahevAmAM Ave che. (2) A "bhAvo' jaNyA vinA-kayA sAre che ane kayA narasA che temaja dareka "bhAva" nuM tAtparya zuM che te jANyA vinA "jJAna" adhurUM rahe ane vAcakavRMda pratikramaNane pUro artha samajI zake nahi; mATe viSayAMtara nahi karatAM jANuvA gya "bhAva" nuM sAmAnya varNana nIce mujaba kahevAmAM Ave che. "bhAva" pAMca che jevAM ke audayikabhAva (1) aupazamikabhAva (2) kSAyikabhAva (3) sApathamikabhAva (4). pariNAmikabhAva (5), A "bhAva" ne ke " AmA' nI daSTie laI jAya che te koI "kama ' nI dRSTie laI jAya che, ahIM pahelAM "kama' nI apekSA laI vivaraNa karIzuM. "audayika bhAva" eTale je karmo sattAmAM che te "udaya' mAM kAla pAka Ave tene "audayika bhAve karme AvyA che' tema kahevAya (1), udaya AvelA kane tapa, saMyama, vairAgya, jJAna, dhyAna AdithI dabAvavAmAM Ave che tene "upazama karyo che ' ema kahevAya, (2) je kamene tapa-saMyama AdithI nAza karI nibIja banAvyAM che tene "kSAyikabhAva' kahevAya (3), kSApazamika bhAva eTale jJAna-darzana cAritra-tapa A "catuSTaya' no sahAro laI udayamAM AvelAM kamene kSaya kare che ane sattAmAM rahelA karmone upazamAve che AvI jAtane je "bhAva" tene kSApazamikabhAva kahe che (4), je je jIvAdi padArtho pitAnA svarUpamAM arthAta teja rUpe pariNu me te pariNamanane pariNAmika bhAva kahe che (5), AtmAnI apekSAe " audayika bhAva 'ne cAritragrahaNanI gaNatarImAM gaNavAmAM AvyuM che, te pakSavAlA kahe che ke- AtmA' jayAre sAdhaka dazAmAM hoya ane svabhAvane lakSe ucca kakSAe javA mAMgatA hoya tyAre tene cAritragrahaNa" nA zubha bhAve dayika bhAve Aveja (1), 'upazamabhAva" mAM kAdavanI upara jAmelA pANI jevI AtmAnI dazA vate che, jema kAdava nIce paDayo hoya ne uparanuM pANI svaccha hoya che tema AtmAe ujajavala dazA prApta karI che A dazAne "upazama bhAva kahyo (2). "kSAvikabhAva ' e te AtmAnI sarvathA ujavala dazA che (3) "kSApazamikabhAva" e AtmAnI theDI ujajavala dazA che' pitAnA svabhAve laDe the che ane cheDe asthira bhAve che (4) "pAriNAmikabhAva' eTale jema dareka dravya pitAnI rIte pitAne krame dravI rahyuM che tema AtmA paNa eka zuddha dravya che ane "jJAna" rUpe pariNamI ja rahyo che (5) A che " bhA' nuM sAmAnya varNana. eka cho bhAva ke jene 'sAnnipAtika' kahevAmAM Ave che. A "bhAva" pAMca bhAmAMthI koI paNa eka be Adi bhAvanuM mizraNa che. javala dazA prApta karI mikabhAva e AnA ma da24 IILI karI zrI kalpa sUtra: 01 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre kalpamaJjarI TIkA // 28 // (9) mAsanivAsaH ekatra mAsAvasthitirUpA saamaacaarii| tathA-(10)paryuSaNA-pari-sarvathA apUrvakaraNAdyavasthAyAm uSyate sAdhubhiryasyAM saa| athvaa-pryupshmnaaiticchaayaa| pari=sarvataH krodhAdibhAvebhya upazamyate yasyAM sA ityrthH| yadvA-'paryosavanA' iticchAyA / paryAyA RtumAsapakSatithikaraNAdivRddhirUpA dravyakSetrakAlabhAvasambandhina utsRjyante tyajyante yasyAM sA tathA, viNshtidinaadhikaikmaasruupetyrthH| 'paryuSaNA paryosavanA' veti zabdadvayaM niruktavidhinA siddham / (9) mAsanivAsa-arthAt ekajagaha ekamAsa taka Thaharane kA kalpa mAsakalpa kahalAtA hai| (10) paryuSaNA-jisameM munijana pUrNarUpa se apUrvakaraNa Adi kI avasthA meM raheM vaha payuSaNAkalpa hai| ise paryupazamanA bhI kaha sakate haiN| kyoM ki usa samaya krodha Adi kaSAyokA vizeSarUpase abhAva karake AtmA ko zAnta kiyA jAtA hai| ise paryosavanA bhI kahate haiM, kyoM ki isameM dravyakSetrakAlabhAvasaMbaMdhI Rtu, mAsa, pakSa, tithi,karaNa Adi vRddhirUpa paryAyoM kA tyAga kiyA jAtA hai / arthAt-ASAr3ha zukla pUrNimA ke bAda eka mAsa vIsaveM dina, arthAt-pacAsaveM (athavA unacAsaveM) dina paryosavanA-saMvatsarI hotI hai / paryuSaNA aura paryo (e) bhAsanivAsa-marthAt- 42yAo se bhAsa sudhArate vyavahArane 'bhAsa 55' cha. eka mAsa sudhI rahevAne je vyavahAra che te vyavahArane "mAsanivAsa-sAmAcArI" kahe che. (10) paryuSaNA-apUrvakaraNa" avasthAmAM AvavuM tene " paryuSaNa" kahe che. jIva saMsAranA padArtho tathA tenA lagatA bhAvamAM anaMtavAra AvyA che, ane haju paNa Ave che; chatAM kaI paNa vakhata te padArtho ane bhAvamAM tene kaMTALo Avato nathI. paNa mahAna puNyanA yoge je kadApi eka samaya mAtra "sva-svarUpa" ne bhAva utpanna thAya ne saMsAra tarapha udAsInatA vate te te "apUrvakaraNa" kahevAya. A "apUrvakaraNa' mAM vAraMvAra AvavAno prayAsa kare tene 'payuSaNA' kahe che. bIje sAmAnya artha e che ke kAma-krodha-moha-mamatA AdinA bhAvane zAMta karavA, tene paNa "paryuSaNA' kahe che. "apUrvakaraNa' mAM muni pUrNarUpathI rahe te azakya hevAthI apUrvakaraNa nahi; paNa apUrvakaraNa jevI nIcalI kakSAmAM rahI kAlanigamana kare te sAmAcArI- kalpa ne "payuSaNA ka95' kahe che. A "kaha5" ne "pakuMpazamanA' paNa kahe che. A "ka5" mAM krodhAdi kaSAyo ane indriyajanita vikArone vizeSabhAvathI abhAva karI AtmAne zAMta rasamAM jhulAve che. A kalpane "pasavanA' paNa kahe che, kAraNa ke AmAM dravya, kSetra, kAla ane bhAvasaMbaMdhI rokANa Rtu, mAsa, pakSa, tithi, karaNa Adi vRddhirUpa paryAne tyAga karavAmAM Ave che. eTale ASADha sudi pUrNimA bAda eka honA // 28 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||29|| ayamAcelakyAdirUpo dazavidhaH kalpo vidhiniSedhAbhyAM sthito bodhyaH / tatra - AcelakyaM kRtikarma mahAvratAni paryAyajyeSThaH pratikramaNaM mAsanivAsaH paryuSaNA ceti vidhikalpaH / audezikaM zayyAtarapiNDaH rAjapiNDa iti niSedhakalpa iti // sU0 1 // samprati AlakyakalpaM vizadayati mUlam - kappara niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA appamulaM vatthaM dhAritae vA pariharitae vA / no kappar3a niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA bahumulaM vatthaM dhAritae vA pariharitae vA / kappai niggaMthANaM tao saMghAsta after at pariharitae vA / kappara nimgaMdhINaM cattAri saMghADIo dhAritae vA pariharitae vA / kappar3a arieti raattyaparimiyaM vatthaM dhAritae vA pariharitae vA / kappar3a niraMgaMthINaM chaSNa uhahastha parimiyaM savanA zabda nirukti kI vidhi se siddha hote haiM / yaha acelakatA Adi daza prakAra kA kalpa vidhi aura niSedha se sthita hai| acelakatA 1, kRtikarma 2, mahAvrata 3, paryAyajyeSTha 4, pratikramaNa 5, mAsanivAsa 6, aura paryuSaNA 7, ye vidhikalpa haiM / audezika 1, zayyAtarapiNDa 2, aura rAjapiNDa 3, ye tIna niSedhakalpa haiM | | 01 || mAsa ane visame divase eTale pacAsame divase athavA ogaNapacAsame divase paoNMsavanA-satsarI manAvavAmAM Ave che. ' pacu SaNA ane pauMsavanA' ane pAribhASika zabdo nirUktividhithI siddha thayela che. acelakattA vigere daza prakAranA kalpe vidhi-niSedha-svarUpamAM sthita che. A daza kalpamAMthI ' asA 1 iti 2, mahAvrata 3, paryAyajyeSTha 4, pratikramaNa 5, mAsanivAsa 6 ane paryuSaNA 'vidhi' gAya che, tyAre bhauzika 1 zayyAtarapiMDa 2 bhane rAjapiMDa 3 mA 'niSedha' bhI gAya che. vAmAM Ave che. vidhi-niSedha eTale amuka jAtanI kriyAo karavI agara na karavI A jAtanuM pharamAna agara Adeza zAstrokta hoya che. A zAstrota 'Adeza' nuM' pAribhASika nAma 'vidhi-niSedha' che. A ha uyo bhAMthI (1) Alasya (2) tirbha (3) mahAvata (4) paryAyanyeSTha (5) pratibhAyu (6) mAsanivAsa (7) paryuSA yA sAta saamaanyaarii| 'vidhi(8) bhoDeziGa (8) zayyAtarapiMDa (10) 24 'asA' Adi hAranA 'yo vidhi niSedhanA bhAvabhAM sAmAcArIo nahi AdaravAnu zAstra 5 uhevAya che, bheTaDe yA sAta sAbhAyArImo mAyaravAnI hoya che. piMDa, mAtra 'niSedha udaya kahevAya che; kAraNa ke A traNa 32mAna che. (01) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 29 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 30 // vatthaM dhArita vA pariharitae vA / kappara niggaMthANaM tini pAyAI cautthaM uDugaM dhAritae / kappar3a nimgaMthINaM cattAri pAyAI paMcamaM uDugaM dhAritae // 02 // chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA alpamUlyaM vastraM dhatuM vA parihartuM vA / no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM vA bahumUlyaM vastraM dhartuM vA parihartuM vA / kalpate nirgranthAnAM tisraH saMghAdIH dhartu vA parihartuM vA / kalpate nirgranthInAM catasraH saMghATIH dhatuM vA parihartuM vA / kalpate nigranthAnAM dvAsaptatihastaparimitaM va dha vA parihartu vA / kalpate nirgranthInAM SaNNavatihastaparimitaM vastraM dhartu vA parihatte vA / kalpate nirgranthAnAM trINi pAtrANi caturtham udakaM dhartum / kalpate nirgranthInAM catvAri pAtrANi paJcamam undakaM dhartum ||02|| acelakatA :---aba acelakyakalpa kA spaSTIkaraNa karate haiM - ' kappar3a' ityAdi / dhAraNa mUla kA artha : sAdhuoM aura sAdhviyoM ko alpamUlyavAlA vastra grahaNa karanA aura karanA - bhoganA kalpatA hai / sAdhuoM aura sAdhviyoM ko bahumUlya vastra grahaNa karanA aura bhoganA nahIM kalpatA / sAdhuoM ko tIna vastra ( cAdara ) grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhviyoM ko cAra vastra ( cAdara ) grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhuoM ko bahattara hAtha vastra grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhviyoM ko chayAnaveM hAtha vastra grahaNa karanA aura bhoganA kalpatA hai| sAdhuoM ko tIna pAtra aura cauthA undaka lenA aura bhoganA kalpatA hai / sAdhviyoM ko cAra pAtra aura pA~cavA~ undaka lenA aura bhoganA kalpatA hai ||02|| 'khayesaDatA' mUlanA a--sAdhu-sAviene apamUlyavAlA vo grahaNa karavA, ane bhogavavA ka2e che, sAdhu sAdhvIone bahumUlyavAlA vastro grahaNa karavA, ane bhagavavA kalpatA nathI. sAdhuene traNa vastro (pacheDI) grahaNa karavA ane bhogavavA ka2e che. sAlvIene cAra vastrA ( pacheDI) grahaNa karavA ane bheLavavA kape che. sAdhuene khetera hAtha vastra grahaNa karavA ane bhAgavavA ka2e che, sAdhvIone channu hAtha vajra grahaNa karavA ane bhegavavAnu kalpe che. sAdhuone traNa pAtra ane cAthu udaka levuM ane bhAgavavu ka2e che. sAdhvIone cAra pAtra ane pAMcamu udaka levuM ane bhAgavavu kahyuM che [sUra zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TI ||30|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 31 // TIkA- ' kappara nimgaMthANaM ityAdi vastraM tu alpamUlya - bahumUlyabhedena dvividham / tatra yasya vastrasya mUlyaM mukhya rAjamudrApekSayA dazabhyo mudrAbhya ekA'pi kapardikA nyUna, tad vastramalpamUlyam / yasya tu mUlyaM mukhyarAjamudrApekSayA dazamudrAstato'dhikA vA mudrAstad vastraM bahumUlyam / tatrAlpamUlyameva vastraM sAdhUnAM sAdhvInAM vA kalpate, na tu bahumUlyam / amumevArtha sUtrakAraH ' kappai nimgaMthANaM ' iti 'no kappai niggaMthANaM ' iti cAvAntarasUtradvayenAha / artha spaSTaH / navaram-dhartum = grahItum / parihartum = upabhoktumiti / idamalpamUlyaM vastraM kiyatsaMkhyakaM dhartu parihartuM vA kalpate ? ityAha- ' kappai niggaMthANaM ' ityAdi / nirgranthAnAM tisraH saMghATIrdhartu parihartu vA kalpate, nirgranthInAM tu catasraH saMghATI parihartu vA kalpate iti / saMghATiratropalakSaNam tena nirgranthAnAM colapaTTAdikaM nirgranthInAM zATyA TIkA kA artha- vastra do prakAra kA hotA hai - alpamUlyavAlA aura bahuta mUlyavAlA / jisa vastra kA mUlya dasa mukhya rAjakIya sikke se eka bhI kaur3I kama ho, vaha alpamUlyavAlA kahalAtA hai / jisakA mUlya dasa mukhya rAjakIya sikkA yA isase adhika ho, vaha bahumUlya vastra kahA jAtA hai| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko alpamUlyavAlA vastra hI kalpatA hai, bahumUlyavAlA nahIM; yahI bAta sUtrakArane 'kappara nimgaMthANaM' aura 'no kapa niggaMthANaM' ina vAkyoM se prakaTa kI hai| ina vAkyoM kA artha spaSTa hI hai| 'dhAritae' kA artha grahaNa karanA aura 'pariharita' kA artha upabhoga karanA hai / alpamUlyavAle vastra ko kitanI saMkhyA meM lenA aura bhoganA cAhiye ? isa prazna kA uttara dete haiM - sAdhuoM ko tIna saMghATiyAM ( cAdareM ) lenA aura upabhoga meM lAnA kalpatA hai; aura sAdhviyoM TIkAnA a--vastranA be prakAra che--[1] alpamUlyavAlA [2] ahumUlyavAlA. je vajranuM mUlya cAlu daza mukhya sikkAmAM eka koDI kama hAya, eTale jema atyAre rupiyA e mukhya sikko che, koi paNa vastranI kiMmata daza rUpiyAthI jarA paNa ochI hAya te te vastra alpamUlyavALu' kahevAya, paraMtu koI paNa vajranuM mUlya cArlI daza sikkA eTale daza rUpiyA tathA enAthI jarApaNa vadhAre heAya te te vastra bahumUlyavALu kahevAya. sAdhusAdhvIone alpamUlyavAlA vajrA grahaNa karAya ane bheAgavAya, paNa bahumUlyavAlA nahi, A Adeza sUtrakAroe ' kappai niggaMthANaM' bhane 'no kappara niggaMthANaM' vAlA vADayathI agara che. ' dhArita' no artha grahaNa vo, bhane 'pariharita' no artha logavavu bheTale vAraMvAra vApara tevA thAya che. alpamUlyavAlA vA keTalA levA ane keTalA vAparavA te praznanA javAbamAM zAstrakAra kahe che ke sAdhuene traNa saMghATI [cAdara] levI ane vAparavI, ane sAdhvIone cAra sa`ghATI levI ane vAparavI kalpe che. 'saMghArTI' zrI kalpa sUtra : 01 XXX kalpa maJjarI TIkA // 31 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamutre ||32|| AAAAA dikaM cApi vastraM dhartu parihartu vA kalpate eveti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca samastaM vastraM kiyaddhastaparimitaM bhavati ? iti darzayitumAha-' kappar3a niggaMthANaM' ityAdi / tatra nirgranthAnAM svahastena dvAsaptatihasta parimitaM vastraM nirgranthInAM ca svahastena paNNavatihastaparimitaM vastraM grahItuM vA upabhoktuM vA kalpate iti / hastAtra dairyeNa caturviMzatira gulayo vistAreNa ca caturviMzatiragulayo bodhya iti / pUrvoktapramANe vastre kiM vastraM kiyatpramANaM bhavatIti ziSyANAM bodhArthamAha-sAdhUnAM tisRSu saMghATISu pratyeka saMghATI dairyeNa paJcahastapramANA vistAreNa trihastapramANeti paJcadazahastapramANA / tatazca tisraH saMghATyaH paJcacatvAriMzaddhastapramANA bodhyAH 45 / ekako cAra saMghATI lenA aura upabhoga meM lAnA kalpatA hai / saMghATI zabda yahA~ upalakSaNamAtra hai, ataH sAdhuoM ke colapaTTa Adi kA aura sAdhviyoM ke sAr3I Adi sabhI vastroM kA grahaNa kara lenA cAhie / sAdhuoM aura sAdhviyoM kA vastra nApa se kitane hAtha kA honA cAhiye, isa prazna kA samAdhAna yaha hai ki sAdhuoM kA vastra apane hAtha se bahattara hAtha honA cAhiye, aura sAdhviyoM kA apane hAtha se chayAnave hAtha honA cAhiye / isa prakAra bahattara aura chayAnaveM hAtha kapar3A lenA aura upabhoga meM lAnA kalpatA hai / yahA~ hAtha kA artha caubIsa aMgula kI lambAI aura caubIsa aMgula kI caur3AI lenA cAhie / pUrvoktapramANavAle vastra meM kauna vastra kisa nApa kA honA cAhie, ziSyoM ko yaha bAta samajhAne ke lie kahate haiM - sAdhuoM kI tIna saMghATiyoM meM pratyeka saMghATI pA~ca hAtha lambI honI cAhie aura tIna hAtha caur3I honI cAhie / isa hisAba se eka eka saMghATI 15-15 hAtha kI hone se tInoMkA nApa 45 hAtha kA zabda ahI' upalakSaNa che tethI sAdhuenI bAbatamAM ' cAlapaTTA' AdinuM ane sAdhvIe!nI bAbatamAM sADI Adi badhA vastronuM grahaNa karI levu joie. sAdhu-sAdhvIonA vastranuM mApa keTalA hAthanu hovu joie tenA praznanA javAbamAM kahevAmAM Ave che ke sAdhuonA vastro potAnA hAthathI mApatAM khetera hAthanA hovA joie, ane sAdhvIonA vastro peAtAnA hAthathI mApatAM channu [6] hAtha hovA joie. ahiM 'hAtha' nA atha cAvIsa AMgala laDAi ane cAvIsa AMgala paheALAI thAya che. uparokta pramANa vastranuM kula pramANa lIdhu che; paNa zarIra DhAMkavA vividha prakAra te kapaDAmAMthI thavA joie. eTale zAstrakAroe spaSTa khyAla ApavA dareka vanuM mApa nirmANa karI ApyuM che, sAdhunI dareka saCghATInI laMbAI pAMca hAtha lAMbI ane traNa hAtha pahoLI, A hisAbe eka sa'ghATI paMdara [15] hAthanI thavA jatAM traNe zrI kalpa sUtra : 01 Mian kalpamaJjarI TIkA ||32|| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAR zrIkalpa satre kalpamaJjarI TIkA // 33 // tholapaTTako dairyeNa SaDahastapramANo vistAreNa sAkahastapramANa iti navahastapramANaH 54 / Asana daiyeNa sArddhatrihastapramANaM vistAraNa ekahastapramANamiti sAtrihastapramANam 57 3 / bhikSAdhAnI dairyeNa dvihastapramANA vistAreNa ca dvihastapramANeti caturhastapramANA 613 / jalagAlanavastra daiyeNekahastapramANaM vistAreNApyekahastapramANamityekahastapramANam 62 / pAtratritayarakSaNArthamekaikahastaparimita vastrakhaNDatrayamiti hastatrayam 653 / pAtrabandhanavastraM trihastapramANam 683 / mukha patrikA-rajoharaNadaNDikAcchAdakavastra-mANDalikavastrANAM pramANameko hastaH 693 / zleSmavastramarddhahastapramANam 70 / jalAcchAdanavastramekahastapramANam 71 / sthaNDilabhUmigamanasamaye grAhyamaJcalavastramekahastapramANam 72 / itthaM sAdhubhiAsaptatihastapramANaM samastaM vastraM prAtham / hotA hai / chaha hAtha lambA aura Der3ha hAtha caur3A eka colapaTTa hone se 9 hAtha kA vaha honA cAhie / sAr3he tIna hAtha lambA aura eka hAtha caur3A Asana honA cAhiye / do hAtha lambI aura do hAtha caur3I bhikSApAtra rakhane kI jholI honI caahie| eka hAtha lambA-eka hAtha caur3A jala chAnane kA vastra honA caahie| tIna pAtroM meM rakhane ke lie eka eka hAtha lambe-caur3e tIna vastra hone cAhie / pAtroMko bAMdhane ke lie tIna hAtha kA eka vastra caahie| yaha saba milakara 683 hAtha vastra ho jAtA hai| mukhavastrikA, rajoharaNa kI DaMDI para lapeTane kA vastra aura mAMDalika vastra, ina saba kA parimANa eka hAtha hotA hai / zleSmavastra Adhe hAtha kA, pAnI Dhakane kA vastra eka hAtha kA aura sthaNDila bhUmi jAte samaya jalapAtra rakhane kA vastra eka hAtha kaa| isa taraha sAdhuoM ko saba bahattara (72) hAtha pramANa vastra grahaNa karanA cAhie / saMghATInuM kula mApa pistAlIsa [45] hAtha thAya che. cha hAtha lAMbe ane deDha hAtha pahoLo e eka celapaTTo huM hAthane thAya, AsananuM kapaDuM sADA traNa hAtha lAMbu ane eka hAtha pahoLuM hovuM joIe. be hAtha lAMbu ane be hAtha pahoLuM evuM kapaDuM 'bhikSApAtra' rAkhavA mATe vAparavuM. eka hAtha lAMbu ane eka hAtha pahoLa pANI gALavAnuM garaNuM hovuM joIe traNa pAtramAM rAkhavA mATe akeka hAtha lAMbu ane akeka hAtha pahoLuM evA traNa vo joIe. tamAma pAtrone ekI sAthe bAMdhavA mATe traNa hAthanuM eka vastra rAkhavuM joIe. A badhuM maLIne aDasaTha 68 hAtha vastra thAya che. mukha vastrikA, rajoharaNanI DAMDI upara lapeTavAnuM kapaDuM ane mAMDalika vastra A tamAmanuM maLI eka hAtha vastra thAya che. nAka sApha karavAnuM vastra aDadhA hAthanuM, pANInuM vAsaNa DhAMkavA mATe eka hAthanuM vastra, U'Dila jatI vakhate jalapAtra rAkhavAnuM vastra eka hAtha, ema badhu maLIne vastranuM pramANa bahotera 72 hAtha hovuM joIe. // 33 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 34 // kalpamaJjarI TIkA sAdhvInAM samastaM vastraM SaNNavatihastapramANam / tatrakA saMghATivistAreNa dvihastapramANA dayeNa sArddhatrihastapamANeti saptahastapramANA 7 / dve saMghATI vistAreNa trihastamamANe dairyeNa sAIcaturhastapamANe iti saptaviMzatihastAH 34 / ekA saMghATivistAreNa caturhastapramANA dairyeNa sArddhacaturhastapramANeti aSTAdazahastapramANA 52 / ekA zATI vistAreNa dvihastapramANA dairyeNa sArddhasaptahastapramANeti paJcadazahastamamANA 67 / AsanaM bhikSAdhAnI jalagAlanavastraM pAtrabandhanavastra mukhavastrikA-rajoharaNadaNDikAcchAdakavastra-mANDalikavastrANi, zleSmavastraM, jalAcchAdanavastramaJcalabakhaM ca pUrvavad bodhyam / pAtreSu rakSaNArthamekaikahastapramANaM vastracatuSTayam 86 / avagrahapaTTaH (jAMghiyA) kaJculikA ca dazahastapramANA 96 / itthaM sAdhvIbhiH SaNNavatihastapramANaM samastaM sAdhviyoM kA saba vastra 96 hAtha pramANa hotA hai| usakA vivaraNa isa prakAra hai-do hAtha caur3I aura sA tIna hAtha lambI eka saMghATI ke sAta hAtha 7, tIna hAtha caur3I aura sAr3he cAra hAtha lambI aisI do saMghATiyoM ke sattAIsa hAtha 27 / cAra hAtha caur3I aura sAr3he cAra hAtha lambI eka saMghATI ke aThAraha hAtha 18, isa prakAra cAra saMghATI ke bAvana (52) hAtha / do hAtha caur3I aura sADe sAta hAtha lambI aisI sAr3I ke 15 hAtha / isa prakAra cAra saMghATiyoM ke aura eka sAr3I ke saba milAkara 67 hAtha hue / Asana, jholI, channA, pAtrabandhana, mukhavastrikA, rajoharaNa, rajoharaNa kI DaMDI kA vastra, mAMDalika vastra, zleSmavastra, jala DhaMkane kA vastra aura sthaNDilabhUmi ke pAtra rakhane kA aMcala vastra, yaha saba pahaleke samAna hI samajhane cAhie / pAtroM meM rakhane ke lie eka eka hAtha ke cAra vastra tathA avagrahapaTTa (jAMghiyA) aura kAMcalI, yaha saba milAkara 96 hAtha pramANa vastra sAdhviyoM ko rakhanA cAhie / pustakeM pahale sAdhvIonuM vastra pramANe cha- 96 hAtha rAkhavAmAM AvyuM che. tenuM vivaraNa A pramANe che -be hAtha pahelI ane sADA traNa hAtha lAMbI, evI eka saMghATInA sAta hAtha, traNa hAtha pahoLI ane sADA cAra hAtha lAMbI evI be saMghATionuM sattAvIsa hAtha, cAra hAtha pahoLI ane sADA cAra hAtha lAMbI evI eka sa dhoTInuM aDhAra hAtha, A pramANe cAra saMghATInuM bAvana hAtha kApaDa thayuM, be hAtha pahoLI ane sADA sAta hAtha lAMbI evI sADInA paMdara 15 hAtha, A pramANe cAra saMghATinuM ane eka sADInuM, ema maLI 67 hAtha thayuM. mAsana, obI. gapAtramadhana, bhubhavani , 22panI iDInusa, mAMDali412sa, nA sA 42. vAnuM vastra, pANI DhAMkavAnuM vastra, dhaiDila jatA levAmAM AvatA pAtra rAkhavAnuM vastra, pAtramAM rAkhavAnA akeka hAthanA cAra vastra, tathA avagraha paTTa (jAMdhiyA), kAMcalI A badhu maLIne cha_ 96 hAthanA pramANanuM vastra sAdhvI // 34 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 35 // MEENA vastraM grAhyam / pustakAni tu pUrva nAsanniti tadveSTanavastraM sAdhusAdhvInAM pUrvAtiriktaM bodhyamiti / vastramiva pAtra - mapi sAdhUnAM sAdhvInAM cAvazyakamupakaraNam / atastatsaMkhyAmAha - ' kappar3a niggaMthAgaM' ityAdi / nirgranthAnAM trINi pAtrANi caturthamudakaM ca grahItuM kalpate, nirgranthInAM tu catvAri pAtrANi paJcamamundakaM ca grahItumiti ||02|| itthamAcelakyakalpaM vidvatya sampratyaudezikakalpaM vivarItumAha mUlam-no kappar3a nimgaMthANaM vA niragaMthINaM vA uddesiya asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA kambalaM vA paDimahaM vA pAyapuMchaNaM vA pIDhaphalaga sijjAsaMthAragaM vA osaha sajjaM vA paDigAhittae vA paribhuMjittae vA || mU03 || chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA audezikam azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM arati ar kambalaM vA patagrahaM vA pAdocchanaM vA pIThaphalakazayyAsaMstArakaM vA auSadhabhaiSajyaM vA pratigrahItuM vA paribhoktuM vA ||mU0 3|| thIM nahIM, ataH sAdhu-sAdhviyoM ke pustakaveSTana kA vastra isase alaga samajhanA cAhie / vastra kI taraha pAtra bhI sAdhuoM aura sAdhviyoM ke lie Avazyaka upakaraNa hai, ataH unakI saMkhyA kahate haiM - sAdhuoM ko tIna pAtra tathA cauthA undaka lenA kalpatA hai, aura sAdhviyoM ko cAra pAtra tathA pA~cavA~ undaka lenA kalpatA hai ||02|| isa prakAra Acelakya kalpa kA spaSTIkaraNa karake aba audezika - kalpa kA vivaraNa karate haiM'no kappar3a' ityAdi / mUla kA artha - nahIM kalpatA hai sAdhuoM yA sAdhviyoM ko au~dezika azana, pAna, khAdya, svAdya, vastra, kaMbala, pAtra, rajoharaNa, pUjanI, pITha, pATA, zayyA, saMstAraka, auSadha aura bheSaja grahaNa karanA yA ee rAkhavAnu hoya che. pustaka AMdhavAnA vasranI alaga jogavAI rAkhavAmAM AvI che. vastranI mAphka pAtra paNa sAdhu-sAdhvIe mATe Avazyaka upakaraNa che, mATe tenI sakhyA A pramANe rAkhavAmAM AvI che. sAdhuo mATe traNa pAtra, ane cAthu uMdaka, sAdhvIo mATe cAra pAtra ane pAMcamuM udaka rAbhavAmAM Ayu che. (sU02) , zrI kalpa sUtra : 01 'sabhya' pavana pU3 arIne have ' mohezie 'nu' dhyAna rantu urI cho-'no kappara' ityAdi. bhUsano artha sAdhu-sAdhvIne uddezIne manAvesa azana, pAna, madya, svAdya, bakha, pAtra, 2 kalpa maJjarI TIkA ||35|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamRtre ||36|| TIkA 'no kappar3a' ityAdi - nirgranthAnAM nirgranthInAM vA audezikam = eka munimuddizya kRtam azanAdika caturvidhamAhAraM vastraM vA kambalaM vApatagrahaM = pAtraM vA pAdaproJchanaM pramAjiMkAM vA pIThaphalakazayyAsaMstAraka, tatra - pITham = ' caukI ' iti bhASA - prasiddham, phalakaH = paTTikA -' pATa' iti bhASAmasiddhA, zayyA - zete'syAmiti zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH= arddhatRtIyahastAtmakaH pIThAdInAM samAhAradvandvaH, tad vA; auSadha bhaiSajyam - auSadham = ekadravyanirmitam, bhaSajyam = aneka - dravyanirmitam ubhayoH samAhAradvandvaH, tadvA pratigrahItuM = svIkartuM vA paribhoktam = upabhoktuM vA na kalpate ||3|| atha tRtIyaM zayyAtarapiNDa-kalpamAkhyAtumAha- mUlam -no kappara niggaMthANaM vA nimgaMdhINaM vA sijjAyarapiMDaM paDigAhittae vA paribhuMjittae vA // sU04 // upabhoga karanA // mU03|| TIkA kA artha - kisI eka muni ke uddezya se banAI gaI vastu audezika kahalAtI hai / azana, pAna, khAdya, ( mevA - Adi) aura svAdya ( lavaMga Adi ) yaha cAra prakAra kA AhAra, vastra, kambala, pAtra pramArjanI, pITha (caukI), phalaka (pATa ) zayyA ( zarIra ke barAbara ), saMstAraka (aDhAi hAtha lambA vistara) eka dravya kI banI auSadha aura aneka dravyoM kI banI bheSaja, yaha saba audezika hoM to grahaNa karanA yA upabhoga meM lAnA sAdhuoM aura sAdhviyoM ko nahIM kalpatA ||3|| tIsare kalpa zayyAtara piNDa kA varNana karate haiM-- 'no kappar3a' ityAdi ' / Dara, gocho, maleTa-pATa, zayyA, saMthArI auSadha leSaNa vigere ye nahi. (sU03) TInA artha-I me bhunine uddezIne manAvesI cIna 'mohezivAya neva-mazana pAna mAgha, svAdya yA yAra prahAranA AhAra havAya che, paDA, sa, pAtra, goNe, jAleTa-pATa, zayyA-suvA bhATe zarIra prabhASa vasAha, saMthAro - aDhI hAtha prabhASa vastrAhi auSadha ( 4 dravyanI anesI ), leSa ( mane dravyonI janesI ) sAdhu-sAdhvIne sevA ye nahi ( sU03 ) trIla 4tha-zayyatarapiMDa-tu vana re che 'no kappai' ityAhi. zrI kalpa sUtra : 01 Qi Qi Qi Bing kalpa maJjarI TIkA ||36|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mutre kalpamaJjarI // 37 // TIkA chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA zayyAtarapiNDaM pratigrahItuM vA paribhoktuM vA / 04 // TIkA'no kappai' ityAdi-nirgranthAnAM nigranthInAM vA zayyAtarapiNDa-zayyAtaraH vasati-padAtA sAgArika iti yAvat, tasya piNDastaM patigrahItuM vA paribhoktuM vA no kalpate / ata evoktaM sthAnAGgamUtrasya dvitIya-sthAnaprathamoddeze'sAgAriyapiMDaM bhuMjamANe aNugyAie bhavai'chAyA-sAgArikapiNDaM bhuJjAnaH anudadghAtiko bhavatIti / zayyAtarapiNDo bahuvidhaH, tatra yadakalpyaM ttpdshyte| tathAhi-azanam 1, pAnam 2, khAdyam 3, svAdham 4, vastraM 5, pAtraM 6, kambalaH 7, rajoharaNaM 8, dorakaH 9, sUcI 10, kartarI 11, kSurikA 12, nakhaharaNI 13, karNazodhanI 14, dantazodhanI 15 mUla kA artha-nahIM kalpatA hai sAdhuoM yA sAdhviyoM ko zayyAtarapiNDa grahaNa karanA yA upabhoga meM lAnA ||muu04|| TIkA kA artha-zayyAtara arthAt Thaharane ke lie sthAna-upAzraya denevAle gRhastha ke yahA~ se AhAra grahaNa karanA aura usakA upabhoga karanA sAdhuoM aura sAdhviyoM ko nahIM kalpatA / isIlie sthAnAMga mUtra ke dvitIya sthAna ke prathama udezaka meM kahA hai-"zayyAtara ke AhAra kA upabhoga karatA huA muni anudghAtika (gurupAyazcitta kA pAtra) hotA hai|" zayyAtarapiNDa (zayyAtara kI vastu) ke aneka prakAra haiN| unameM se jo piNDa (vastu) akalpanIya haiM unheM dikhalAte haiM / ve ye haiM-azana (1), pAna (2), khAdya (3), svAdha (4), vastra (5), pAtra (6) kaMbala (7), rajoharaNa (8), DorA (9) suI (10), kaiMcI (11), churI (12), nakhaharaNI (13), kAna-kucaraNI mUlane artha-zapAtarapiMDa sAdhu-sAdhvIone grahaNa kara kalpe nahi (4) TIkAne artha-je koI vyakti sAdhu-sAvIne utaravA mATe jagyA agara upAzraya Ape te vyakti zAtara kahevAya che. tene tyAMthI sAdhu-sAdhvI keI paNa prakArane AhAra grahaNa karI zake nahi, eTalA mATe "ThANAMga" sUtranA bIjA sthAnanA prathama uddezAmAM kahyuM che ke-"zakhyAtarane AhAra grahaNa karanAra muni anupAtika-guruprAyazcittane bhAgI gaNAya" zayyAtarapiMDa ( zayyAtaranI vastu ) nA aneka prakAra che, temAM je vastu akapanIya eTale levA yogya nayI te mAha vivAbhA bhAve che-marAna 1, pAna 2, mAdha 3, 21 4, 120 5, pAtra , sina 7, 21haraNa 8, dorA 9, soya 10, kAtara 11, charI 12, nakha kApavAnI neraNI 13, kAna khotaravAnI cATaNa 14, // 37 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre rUdrA kalpamaJjarI TIkA kaNTakoddhAraNI (kAMTAkADhane kA cIMpiyA) 16, kaSTakaH kaSTakoddhAraNIpAtraM ca 'kapTakakutthalikA' 17, auSadham 18, bhaiSajyam 19, zatapAkasahasrapAkAditailam 20, pAtraraJjanakadravyam 21, pAtrAdau randhrakaraNAdhupara yogI zastravizeSaH 22, karagalaH 23, lekhanI 24, masI 25, masIpAtram 26, hiGgalam 27, khaTikA 28 cetyAdi / , atha zayyAtaragRhe yad vastu kalpate tadAha, tathAhi-tRNam 1, loSTam 2, zilApaTTakaH 3, zilA putrakaH 4, bhasma 5, pASANakhaNDam 6, iSTakA 7, dhUliH 8, pIThaM 9, phalakaH 10, zayyA 11, saMstAraka 12, gomayam 13, sopadhikaziSyaH 14, svAdhyAyAdyartha prAtihArikaM pustakaM 15 cetyAdi / (14), daMtazodhanI (dAMta sApha karane kA sAdhana ) (15), kAMTA nikAlane kA upakaraNa-cImaTI (16), kATA aura cImaTI rakhane kI kothaLI (17), auSadha (18), bhaiSajya (19), zatapAka sahasrapAka Adi tela (20), pAtra raMgane kA dravya-saphedA-vArniza Adi (21). pAtra AdimeM cheda karane Adi ke aujAra kAgaja 23, lekhanI 24, syAhI 25, davAta 26, hiMgala 27, Adi / zayyAtara ke ghara se jo vastue grahaNa kI jA sakatI haiM, ve isa prakAra haiM--yAsa 1, miTTI 2, zilA 3, lor3hA 4, rAkha 5, patthara kA Tukar3A 6, iTa 7, dhUla 8, pIr3hA 9, pATa 10, zayyA 11, saMstAraka 12, gobara 13, vastra-pAtra Adi upakaraNoM sahita ziSya 14, tathA svAdhyAya ke lie paDihArI [vApisa lauTAyI jAnevAlI] pustaka 15 / dAMta sApha karavA nIsalI 15, kAMTe kADhavAne cipiyo 16, kAMTA ane cIpiyA rAkhavAnI kothaLI 17, auSadha 18, bheSaja 19. zatapAka-sahastrapAka Adi tela 20, pAtarA raMgavAne sapheda vArniza vigere 21, pAtramAM kANA pADavAnuM ejAra 22, kAgaLa23, kalama 24, zAhI 25, khaDI 26, hiMgale 27 Adi. 'zayAta2' nA dherathI 44412tuma sAdI , tenA nAma-(1) ghAsa (2) bhATI (3) zikSA (4) 52 vaTA (5) 225 (6) ptyrne| Tu4 (7) 48 (8) ya (e) mAneTa (10) pATa (11) zayyA (12) ghAsane saMthAro (13) chANa (14) vastra-pAtra-upakaraNa sahita ziSya (15) svAdhyAyane mATe pustaka; ziSyane zivAya I bIjI badhI vastuo paDihArI [ pAchI ApavAnI zarate] levI kape. // 38 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 39 // atredamapyanusandheyam -- yasyopAzrayasya svAmine nivAsazulkaM dattvA gRhastho nivAsArthaM sAdhUn nimantrayet sa upAzrayaH sAdhorakalpya iti / upAzrayasyAnekasvAmini sati kazvideka eva zayyAtaratvena sthApanIyo, na tu sarve'pi / zayyatarasya piNDe catvAro bhaGgA bhavanti, yathA-1 ekatra randhanam, ekatra bhojanam / 2. ekatra randhanam, anyatra gehAdau bhojanam / 3. pRthak pRthaga randhanam, ekatra bhojanam / 4. pRthak pRthag randhanam, pRthak pRthag bhojanam / tatra dvitIyacaturthabhaGgau kalpyau / dvitIyabhaGge ekatra randhane'pi pazcAt zayyAtaretarAMzasya pRthakkAre isa viSaya meM yaha bhI jAnanA cAhie ki jisa upAzraya ke svAmI ko kirAyA dekara gRhastha, sAdhuoM ko usameM rahane ke lie nimaMtrita kare, vaha upAzraya sAdhu ke lie akalpanIya hai / upAzraya ke svAmI aneka hoM to unameM se kisI eka ko hI eka samaya zayyAtara ThaharAnA cAhie, sabako nahIM / zayyAtarapiNDa meM cAra bhaMga isa prakAra hote haiM -- 1. eka jagaha rA~dhanA aura eka jagaha jImanA 2. eka jagaha rAdhanA aura anyatra - gRha - Adi meM jImanA 3. alaga-alaga jagaha rAdhanA aura eka jagaha jImanA 4. alaga-alaga jagaha rAdhanA aura alaga-alaga jagaha jImanA / inameM se dUsarA aura cauthA bhaMga kalpanIya hai / dUsare bhaMga meM yadyapi bhojana eka hI jagaha banatA hai, tathApi zayyAtara se bhinna janoM kA bhAga jaba alaga kara diyA jAtA hai to dUsaroM ke hisse kA jo kAi vyakti sAdhune mATe upAzraya bhADe le, agara kai jagyAnuM bhADu' nakkI kare te te jagyA sAdhune kalpe nahi. ' upAzraya' samAjanA hovAthI samAjanI kAi paNa vyakti te upAzrayanA mAlika gaNAya mATe sAdhu sAdhvI samAjanA koi paNa eka mANasanI rajA laI te upAzrayamAM utarI zake che. zamyAMtara-piMDanA cAra bhAMgA che (1) eka ja jagyAe rAMdhavu ane jamavu' (2) eka jagyAe rAMdhavu ane bIjI jagyAe jamavuM. (3) judI judI jagyAe rAMdhavu ane vadhu rAMdhaNu eka ja jagyAe lAvI tyAM jamavu (4) alaga-alaga jagyAe rAMdhavu' ane alaga-alaga jagyAe jamavuM, A cAra bhAMgAmAMthI bIjo ane cAthe bhAMgA grahaNa karavA yAgya che, kAraNa ke A be bhAMgAmAM ' zakyAtara' nA haka te AhAra uparathI uThI jAya che. ane te AhAra bIjAnI mAlIkInA ane che, tethI e AhAranA mAlIka zayyAtara karatA nathI, paNa bIjI vyakti tenA mAlIka banavAthI te AhAra sAdhune ApI zake che, ane sAdhu te laI zake che, emAM koI bAdha Avata zrI kalpa sUtra : 01 Zan Shang kalpa maJjarI TIkA // 39 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI kalpa maJjarI TIkA // 40 // zayyAtaramAtrAMzaM vihAyA'nyeSAM piNDa upAdeyaH tatra tadAnIM zayyAtarasvatvApagamAt / caturthabhane tu zayyAtarAMzalezasaMsargazaGkApi nAsti / zayyAtarasvatvApagama evopAdeyatAheturiti niSkarSaH // 04 // caturthakalpamAha mUlam -no kappai niggaMthANaM vA nimmaMthINaM vA rAyapiMDaM paDiggAhittae vA pari jittae vA ||suu05|| chAyA--no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA rAjapiNDaM pratigrahItuvA paribhoktuM vA // 05 // TIkA--'no kappai' ityAdi--vyAkhyA spaSTA / navaram-rAjapiNDa:-azanaM 1, pAnaM 2, khAdyaM 3, svAdyaM 4, vastraM 5, kambala 6, zceti SaDavidhaH / ayaM rAjopabhogyo na kalpata iti bhAvaH ||muu05|| bhojana grahaNa kiyA jA sakatA hai, kyoM ki usa para zayyAtara kA adhikAra nahIM rahatA / cauthe bhaMga meM to zayyAtara ke bhAga hone kI AzaMkA bhI nahIM hai| abhiprAya yaha hai ki zayyAtara kA adhikAra haTa jAne para hI piNDa kalpanIya hotA hai ||suu04|| cauthA kalpa rAjapiNDa kahate haiM-'no kappai' ityAdi / / mUla kA artha-nahIM kalpatA hai sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko rAjapiNDa kA grahaNa karanA aura upabhoga karanA // 5 // TIkA kA artha-vyAkhyA spae hai| vizeSa yaha ki-rAjapiNDa chaha prakAra kA hai-1. azana 2. pAna 3. khAdya 4. svAdya 5. vastra aura 6. kaMbala / tAtparya yaha hai ki ye saba vastue~ rAjA ke nija ke lie upabhogameM AnevAlI nahIM kalpatI haiM ||suu05|| nathI, kAraNa ke bhojana eka jagyAe banyA pachI te bhojananA bhAga pADe che ane bhAga lenAra mANasa sAdhune vaherAvI zake che. A bIjA bhAMgAne artha spaSTa karavAmAM AvyA che. ethe bhAMge ghaNuM ja spaSTa che, kAraNa ke alaga alaga rAMdhavuM ane alaga alaga jamavuM temAM zayyAtarano hise pahelethI ja vahecAI jAya che. mATe bIjA bhAMgAne ane cothA bhAMgAne yogya AhAra sAdhu-sAdhvI laI zake che. (sU04) thothA45-20pinuna 42vAmAM Ave che-'no kappA' tyAha. mUlane artha-sAdhu-sAdhvIone "rAjapiMDa" le ane bhoga kape nahi (5) Ta n| artha- 43nA cha 2 cha (1) mazana, (2) pAna, (3) mAdha, (4) 21Adha (5) 12tra bhane (6) kAMbala tAtparya e che ke A badhI vastuo khAsa rAjAnA upabhogamAM AvavAvAlI nahiM ka9pe. (sU05) // 40 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 41 // XXXXXXX paJcamaM kalpamAha- mUlam - - kappar3a nimgaMthANaM vA nimgaMthINaM vA ahArAiNiyaM kiikammaM karitae / no kappai niggaMthANaM niggaMthINaM kikammaM karitae / kaSpa nimgaMthINaM niggaMthANaM kiikammaM karittae / kappar3a AyariyauvajjhAyANaM si ahArAiyiM kimmaM karitae vA kArAvittae vA / kappar3a bahUNaM bhikkhUNaM bahUgaM gaNAvaccheiyANaM bahUgaM AyariyauvajjhAyANaM egao viharamANAgaM ahArAijiyAe kikammaM karitae / kappar3a bahUgaM bhikkhaNaM ear viramANA ahArAiNiyAe kikammaM karitae / kappai bahUgaM gaNAtraccheiyAgaM egayao biharamANANaM ahArAiNiyAe fassai karie / kappar3a bahU AyariyAgaM egayao viharamANAgaM ahArAiNiyAe kikammaM karie / kappar3a bahUgaM ajjhAyAgaM egayao viharamANAgaM ahArAiNiyAe kikammaM karitae | evaM therANaM pavattagANaM gagIgaM gaNaharANaMpi muNeyavvaM // mR06 || chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikaM kRtikarma kartum / no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM kRtikarma kartum / kalpate nirgranthInAM nirgranthAnAM kRtikarma kartum / kalpate AcAryopAdhyAyayorgaNe yathArAtnikaM kRtikarma kartuM vA kArayituM vA / kalpate bahUnAM bhikSUNAM bahUnAM gagAvacchedakAnAM bahUnAm AcAryopAdhyAyAnAm ekato viharamANAnAM yathArAtnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAM bhikSUNAm ekato vihara pA~cavA~ kalpa kRtikarma kahate haiM-- 'kappar3a' ityAdi / mUla kA artha - 1. sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dIkSA paryAya kI jyeSThatA ke anusAra kRtikarma ( vandanA) karanA karatA hai / 2. sAdhuoM ko sAdhviyoM kA kRtikarma karanA nahIM kalpatA / 3. sAdhviyoM ko sAdhuoM kA kRtikarma karanA kalatA hai / 4. AcAryoM aura upAdhyAyoM ko gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA aura karAnA kalpatA hai / 5. bahusaMkhyaka sAdhuoM, bahusaMkhyaka gaNAvacchedakoM, bahusaMkhyaka AcAryo upAdhyAyoM ko, jo eka sAtha vicarate hoM unheM paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / '' vyAkhyAna ra mUlanA atha - sAdhu-sAdhvInI dIkSAparyAyanI uttarottara zreNI pramANe 'kRtikama ' (va'nA ) karavA kalpe che. (1) sAdhu ne sAdhvIonu kRtikama ( vakrana ) karavuM nahi' kalpe (2) zAstranA karamAna anusAra sAdhvIe ne sAdhuonu vadana kavuM kape [3] AcAyAM ane upAdhyAyane paNa paryAyajyeSTha ne anyeAnya dIkSAnI zreNI anusAra meTAne vaMdana namaskAra karavA ka2e (4) je samudAyamAM sAdhu sAdhvI, AcArya-ane upAdhyAye mATI sakhyAmAM vAmAM Ave che kapa' ityAdi. zrI kalpa sUtra : 01 Tong Tong Yuan kalpa maJjarI TIkA // 41 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||42|| mANAnAm yathA nikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAM gaNAvacchedakAnAm ekato viharamANAnAm yathArAnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAm AcAryANAm ekato viharamANAnAM yathArAtnikatayA kRtikarma kartum / kalpate bahUnAm upAdhyAyAnAm ekato viharamANAnAM yathArAnikatayA kRtikarma kartum / evaM sthavirANAM pravarttakAnAM gaNinAM gaNadharANAmapi jJAtavyam ||mU06|| TIkA " 'kappara niggaMthANaM' ityAdi - nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikam - rAtnikAH paryAya jyeSThAstAnanatikramya yathArAtnikam - 6. eka sAtha vicarane vAle aneka sAdhuoM ko paryAya jyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 7. eka sAtha vicarane vAle aneka gagAvacchedakoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 8. eka sAtha vicarane vAle aneka AcAryoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 9. eka sAtha vicarane vAle aneka upAdhyAyoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA kalpatA hai / 10 isI prakAra sthaviroM, pravartakoM, gaNiyoM aura gaNadharoM ke viSaya meM bhI samajhanA cAhie // 6 // TIkA kA artha- jo dIkSA-paryAya meM bar3A ho, vaha rAtnika kahalAtA hai / yathArAtnika kA abhimAya hai-dIkSAparyAya kI jyeSThatA ke anusAra / sAdhuoM ko sAdhuoM ke prati aura sAdhviyoM ko sAdhviyoM ke mati paryAyajyeSThatA ke anusAra kRtikarma karanA caahie| arthAt kama samayakI dIkSAvAlA adhika vicaratA hAya tyAM paNa dIkSA-paryAyanI kakSA anusAra eka mIjAne vaMdaNA namaskAra karavA ka2e (5) moTI sa MkhyAmAM vicaratA sAdhuone paNa uttarAttara kakSA anusAra vaMdana karavu' kalpe (6) gaNAvacchedaka paNa jyAre bhegA thAya tyAre paNa teo eka bIjAne uparokta siddhAMta anusAra namaskAra kare che (7) aneka AcAryo paNa upara pramANe Arcare che (8) upAdhyAyeA paNa teja pramANe kare che (9) A pramANe sthaviza pravakA, gaNi ane gaNadharA pazupataM vA dhAvAM che. 10 (sU09) TIkAne atha--je dIkSAparyAyamAM meTA che tene ' rAtmika ' kahevAmAM Ave che. sAdhue sAdhu ne ane sAdhvIe sAdhvIone paryAyanI ochI vadhato kakSA anusAra vaMdanAdi kare, arthAt TUMka samayanI dIkSAvAlA sAdhue adhika samayanI dIkSAvAlA sAdhune vaMdana kare. ochA samayanI dIkSAvAlA sAdhvIe lAMbA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 42 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA // 43 // rang paryAyajyeSThAnusAreNa kRtikarmacandanaM kartuM kalpate / uktaM cAnyatrApi "samaNehi ya samaNIhi ya ahArihaM hoi kAyavvaM" chAyA-zramaNaizca zramaNIbhizca yathAI bhavati kartavyam-iti / yathA nigranthAH paryAyajyeSThAna nirgranthAn prati kRtikarma kurvanti, kiM tathaiva paryAyajyeSThA nirgranthIH pratyapi kurvanti ? iti sandehamapAkartumAha-'no kappai niggaMthANaM' ityAdi / nirgranthAnAM na kalpate=na yujyate nigranthInAM kRtikarma kartu miti / nanu yathA nigranthAnAM kRte nigranthIH prati kRtikarmakaraNamanucitam, kiM tathaiva nirgranthInAM kRte nigranthAn prati kRtikarmakaraNamanucitam ? iti sandehamapAkartumAha-kappai niggaMthINa' ityaadi| nirgranthInAM kRte tu nigranthAn prati kRtikarmakaraNamucitamevetyarthaH / uktaM cAtrasamaya kI dIkSA vAle ko vandanA kre| kama samaya kI dIkSitA sAdhvI adhika samaya kI dIkSAvAlI sAdhvI ko vandanA kare / anyatra kahA hai--"samaNehi ya samagIhi ya, ahArihaM hoi kAyavvaM," "zramaNoM aura zramaNiyoM ko yathAyogya vandanAHkaranI caahie"| jaise zramaNa paryAyajyeSTha zramagoM ko vandanA karate haiM. usI prakAra kyA sAdhviyoM ko bhI vandanA kareM? isa sandeha kA nivAraNa karane ke lie zAstrakAra kahate haiM-"no kappA niggaMthANaM" ityAdi / sAdhu sAdhviyoM ko vandanA na kreN| zaMkA-taba to jaise sAdhuoM ko sAdhvI kI vandanA karanA ucita nahIM hai, usI prakAra sAdhviyoM ko sAdhu kI vandanA karanA bhI ucita nahIM hai ? isa zaMkA ko dUra karane ke lie kahate haiM--'kappA niggaMdhINaM' ityAdi / sAdhu kI vandanA karanA sAdhviyoM ke lie ucita hai| kahA bhI haisamayanI dIkSAmA sApAne pahana re / cha "samaNehi ya samaNIhi ya, ahArihaM hoi kAyavvaM " zramaNa zramaNIo yathAyogya vaMdana kare zaMkA--je ema che ke jema sAdhuoe sAdhvIne vaMdanA karavI ucita nathI tema sAdhvIoe paNa sAdhune vanA na vIna? ma zAna 21 / mATe cha--'kappai niggaannN'tyaadi| saavii| sAdhune bahana 43, 4 57 -- // 43 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 44 // " savvAhi saMjaIhiM kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisutarao dhammo, savvajiNANaM pi titthammi // 1 // chAyA -- sarvAbhiH saMyatAbhiH kRtikarma saMyatAnAM kartavyam / puruSottarako dharmaH sarvajinAnAmapi tIrthe // 1 // iti // ayaM bhAvaH - ciramatrajitAbhiracirapratrajitAbhizca sarvAbhirapi sAdhvIbhiH cirapratrajitAnAm acirapatrajitAnAM taddinamatrajitAnAM ca sarveSAM saMyatAnAM kRtikarma kartavyameva / yataH sarveSAmapi jinAnAM tIrthe - zAsane puruSottaro dharmo bhavatIti // 1 // tathA-gaNe ye rAtnikA bhavanti, tAn prati atramarAtnikaH AcArya upAdhyAyazca vandanAM kuryAdeveti sUcayitumAha-' kappara Ayariya' ityAdi / AcAryopAdhyAyayoH gaNe yathArAtnika" savvAhi saMjaIhiM, kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisuttario dhammo, savvajiNANapi titthammi " // 1 // sabhI sAdhviyoM ko sAdhuoM kI vandanA karanI cAhie, kyoM ki sabhI tIrthakaroM ke tIrtha meM dharma, puruSa-pradhAna hI hotA hai / / 1 / / abhiprAya yaha hai ki sAdhvI cAhe alpakAla kI dIkSita ho athavA cirakAla kI dIkSita ho, sabhI ko sAdhuoM kI vandanA karanI cAhie, cAhe sAdhu cirakAla kA dIkSita ho yA alpakAla kA / isakA kAraNa yaha hai ki sabhI tIrthakaroM ke zAsana meM dharma, puruSa-pradhAna hI hotA hai // 1 // gaNa meM jo ratnAdhika muni hoM, unako kama samaya ke dIkSita AcArya aura upAdhyAya, vandanA kareM, yaha sUcita karane ke liye kahate haiM - AcArya aura upAdhyAya, gaga meM sthita sAdhuoM zrI kalpa sUtra : 01 " savvAhi saMjaIhi, kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisutarao dhammo, savvajiNANaM pi titthammi " // iti // arthAt-sAdhvIoe sAdhuone vaMdana karavI joIe, kAraNa ke tamAma tItha"kazanA zAsanamAM purUSapradhAnatAnI mahattA gaNavAmAM AvI che. zAstra abhiprAya ane para MparAnI paripATI sUcana karavAmAM AvI che ke sAdhu alpakAlanA athavA dIrgha kAlanA dIkSita hoya paNa sAdhvIo vaDe te va Mdana karavA yeAgya che. alpa samayanA athavA dIrgha samayanA dIrgha paryAyavAlA AcArya ke upAdhyAye ratnAdhika munine namaskAra karavAja joie. ane AcAya Bo Bo Lei Ai Ai kalpa maJjarI M // 44 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 45 // tayA=paryAyajyeSThAnukrameNa kRtikarma svayaM kartuM vA anyaiH kArayituM vA kalpate iti / yadyAcArya upAdhyAyo vA sva-sva-sampadA sAbhimAnatvAd gaNe yathArAtnikatayA svayaM kRtikarma na kuryAt, anyaizva na kArayettadA gaNe vyagraho (kalaho) jAyate, AcAryopAdhyAyayozca gaNAd vahiSkAro bhavati / sthAnAGgasUtre "Ayariya-uvajjhAe si ahArAiNiyAe kikammaM no sammaM pauMjittA bhavai" [ sthAnA0 5 sthA0 1 u0 ] iti vigrahasthAnasvena, "AyariyauvajjhAe gaNaMsi ahArAiNiyAe kikammaM veNaiyaM No sammaM paraMjittA bhavai" (sthAnA0 5 sthA0 2 u0 ) iti gaNApakramaNasthAnatvena ca proktam / ata AcArya upAdhyAyazca svayaM yathAzanikatayA ko paryAya - jyeSThatA ke anusAra svayaM vandanA kareM aura dUsaroM se karAveM / yadi AcArya aura upAdhyAya apanI-apanI sampadA ke abhimAna ke kAraNa gaNa meM sthita ratnAdhika muniyoM ko svayaM vandanA nahIM kareM aura dUsaroM se nahIM karAveM to gaNa meM kalaha utpanna hotA hai aura AcArya - upAdhyAya kA gaNa se kAra hotA hai| isI bAta ko lekara sthAnAGga sUtrameM bhI 'AcArya aura upAdhyAya gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra yadi samyakprakAra se vandanA na kare ' yaha vAkya, gaNa meM vigraha ke kAraNa rUpa meM kahA gayA hai, aura ' AcArya - upAdhyAya gaNa meM paryAyajyeSThatA ke anusAra yadi samyakprakAra se kRtikarma aura vinaya nahIM kare yaha vAkya, AcArya - upAdhyAya kA gaNa se bahiSkAra ke kAraNarUpa meM kahA gayA hai / ata eva - AcArya aura upAdhyAya ko ratnAdhika ke prati kRtikarma karanA ke upAdhyAya jAte namaskAra kare eTalu ja nahi paNa samudAyanA sAdhuene paNa ratnAdhika-paryAyayeSTha munine namaskAra karavAnuM kahe. kadAca padavInA 'ahu bhAva' nI khAtara AcArya ke upAdhyAya vaMdana na kare, agara na karAve te TAlAmAM kalaha utpanna thAya che, ane pariNAme te AcAyanA bahiSkAra karavAmAM Ave che. A prakAranA kalahane lagatI huDIta aMguli-nirdeza 'Aga' sUtramA vAmAM Avyo che, nemaDe - "mAyArya, samudAyanI aMdara, paryAyajyeSThatA anusAra, samyak prakAre, vaMdana na kare, AcAya -upAdhyAya, gaNumAM, uttarAttara dIkSAnI kakSA anusAra, bhAvapUrvaka kRtika ane vinaya na kare ' A vAkaye je TAkavAmAM AvyA che te batAve che ke dIkSAnI paryAya pramANe jo vaMdanA Adi vidhi na thAya te pariNAme kalaha ane sAmudAyika bahiSkAra janma pAme che, zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 45 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 46 // KKKKAN KARARAK KAKAYAHA kRtikarma kuryAt anyaizvApi kArayedeva / na tatra tenAnyathAcaraNIyamiti / tathA yadyekatra svagacchasaMbandhino bhinnabhinnagacchasambandhinaH sAmbhogakA vA bahavaH sAdhavo bahavo gaNAvacchedakA bahava AcAryopAdhyAyAca viharanti tatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma kartavyam / imamarthaM sUcayitumAha - ' kappa bahUNaM bhikkhaNaM bahUNaM gaNAvaccheiyANaM ' ityAdi / tathA yadyekatra bahavaH svagaccha sambandhino bhinnabhinnagaccha sambandhinaH sAmbhogakA vA sAmAnya sAdhavo vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma karttavyamiti darzayitumAha-'kappar3a bahUNaM bhikkhUrNa egao' ityAdi / hI cAhie aura dUsaroM se bhI karAnA caahie| isase viparIta AcaraNa nahIM karanA cAhie / tathA - yadi eka sAtha svagaccha ke yA bhinna gaccha ke saMbhogI aneka sAdhu, aneka gaNAvacchedaka tathA aneka AcArya - upAdhyAya vicarate hoM to vahA~ bhI paryAya - jyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA caahie| isa abhiprAya ko sUcita karane ke lie kahA hai " kappar3a bahUNaM bhikkhUrNa bahUgaM gaNAvaccheiyANaM" ityAdi / tathA - yadi eka jagaha aneka svagaccha ke yA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika sAdhu vicarate hoM to vahA~ bhI dIkSA-paryAya ke krama se hI kRtikarma karanA caahie| yaha dikhalAne ke lie kahA hai-- "kappar3a bahUNaM bhikkhUNaM egao ' ityAdi / mATeja AcArya ane upAdhyAye 'ahaMbhAva'nahi poSatA sarala ane laghubhAve paryAyayeSThane vaMdana karavuM joIe ane bIjA pAse karAvavu joie. jyAre kAI evA prasaMga upasthita thAya ane petAnA gaccha ke saghADAnA athavA anya gaccha saMghADAnA sabhAgI sAdhu meTA pramANamAM ekatrita thAya te tyAM paNa 'kRtikama" ne zAstra Adeza amalamAM AvavA joIe. uparokata carcAne anurUpa zAstramAM kahyuM che- " "kappai bahUNaM bhikkhUNaM bahUNaM gaNAvaccheiyANaM " ityAdi / thAya tyAM tyAM paNa bhinna bhinna gacchanA sAMEAgika sAdhune jyAM jyAM ekaThA thavAno prasa`ga upasthita uparanA ja krama apanAvavAnA hoya che, sAMbhegika eTale je je sAdhuone sAthe besIne AhAra pANI karavAnA saMbaMdha hoya te badhA sAdhu 'sAMbheAgika' kahevAya. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 46 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa RSS // 47|| kalpamaJjarI TIkA tathA-yadyakatra bahavaH svagacchasaMbandhino bhinna-bhinna-gaccha-saMbandhinaH sAmbhogikA vA gaNAvacchedakA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma samucitamiti sUcayitumAha-'kappar3a bahaNaM gaNAvaccheiyANaM' ityaadi| tathA-yokatra bahavaH svagacchasambandhinaH bhinna-bhinna-gacchasambandhinaH sAmbhogikA vA prAcAryA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNeva kRtikarma kartavyamiti mUcayitumAha-'kappai bahUNaM AyariyANaM' ityAdi / tathA-yadyakatra bahavaH svagacchasambandhinaH bhinna-bhinna-gacchasambandhinaH sAmbhogikA vA upAdhyAyA vihareyustatrApi paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma samucitamiti sUcayitumAha-kappai bahaNa uvajjhAyANa' ityAdi / tathA-svagacchasambandhinAM bhinnabhinnagacchasaMbandhinAM sAmbhogikAnAM vA sthavirA tathA-yadi eka hI sthala para aneka svagaccha ke yA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika gaNAvacchedaka ho to vahA~ bhI paryAya-jyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA caahie| isa bAta ko prakaTa karane ke lie kahA gayA hai--"kappai bahUrNa gaNAvaccheiyANaM" ityAdi / tathA-agara eka sthAna para aneka apane gaccha ke, athavA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika AcArya vicarate ho to vahA~ bhI paryAya-jyeSThatA ke anusAra hI vandanA-vyavahAra karanA ucita hai| yaha sacita karane ke lie kahA hai- "kappai bahUNaM AyariyANa" ityaadi| tathA-yadi eka sAtha aneka apane gaccha ke athavA bhinna-bhinna gacchoM ke sAMbhogika upAdhyAya hoM to vahAM bhI paryAyajyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA ucita hai| yaha prakaTa karane ke lie kahA hai-"kappai bahUrNa uvajjhAyANaM" ityAdi / / sAMgika gaNAvaca cheka pachI te eka gacchanA hoya agara bhinna gacha nA hoya, eka athavA bhina gachanA sAMgika AcAryo, upAdhyAye ane sthavira mATe AgamavANI pharamAve che ke teoe paryAyajayeSThaanusAra vaMdanAvidhi amalamAM mUkavI. A 'vANI" nA mUla pATha A pramANe che. 'kappai bahUNaM gaNAvaccheiyANaM' ityAdi. 'kappai bahUNa AyariyANaM' ityAdi. 'kappai bahUrNa uvajjhAyANaM' ityAdi. // 47 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA NAmekatra viharamANAnAM, pravartakAnAM vA gaNinAM vA gaNadharANAM vA ekatra viharamANAnAM paryAyajyeSThAnusAreNaiva kRtikarma kartuM yujyate / imamartha sUcayitumAha-'evameva therANaM' ityAdi / paryAyajyeSThAnusAreNa kRtikarma karaNe caraNakaraNopayuktAH nirgranthA nigranthyazca anekabhavasaMcitamanantaM karma kSapayanti / taduktamzrIkalpasUtre "evaM kiimmavihi, jujaMtA caraNakaraNamAuttA / // 48 // sAhU khavaMti kammaM, aNegaNabhavasaMciyamaNaMtaM // 1 // " chAyA--evaM kRtikarmavidhiM yunyjaanaashcrnnkrnnaayuktaaH| __ sAdhavaH kSapayanti karma, anekabhavasaMcitamanantam ||1||iti tathA-svagacchasaMbaMdhI yA bhinna-bhinna-gaccha-saMbaMdhI sAMbhogika aneka sthavira ekatra vicarate hoM to unheM bhI paryAyajyeSThatA ke anusAra hI kRtikarma karanA caahie| isa abhiprAya ko prakaTa karane ke lie kahA hai-"evameva therANaM" ityAdi / paryAya-jyeSThatA ke anusAra kRtikarma karane para caraNa-karaNa kriyA meM upayoga rakhanevAle sAdhu aura sAdhviyA aneka bhavoM meM saMcita ananta karmoM kA kSaya karate haiN| kahA bhI hai __"eyaM kiikammavihi, jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAhU khavaMti kammaM, aNegabhavasaMciyamaNataM" // 1||iti|| isa prakAra se vandanA-vidhi kA prayoga karanevAle tathA caraNa-karaNarUpa kriyA meM lIna munijana aneka janmoM meM upArjita ananta karmoM kA kSaya karate hai // 1 // 'evameva therANaM' ityAdi. A jAtanI "vaMdanA vidhi " dareka sAdhumAM, laghutA ane namratAne guNa. bhAre-bhAra khIlave che. kahyuM paNa che-- "eyaM kiDakammavihi, jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAha khavaMti kamma, aNegabhavasaMciyamaNaMtaM" // 1 // arthAtu-vaMdana karatI vakhate caraNakaraNanI kriyAmAM je upaga rAkhavAmAM Ave to sAdhu-sAdhvIe aneka bhavana sacina karelA karmone nAza kare che. sAdhu-sAdhvIonA peTamAM AcArya, upAdhyAya, gaNava chedaka, sthavira, roga pravartaka gaNI ane gaNagharane samAveza thAya che. // 48 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mUtre kalpamaJjarI // 49 // TIkA atra-AcAryo-pAdhyAya-gaNAvacchedaka-sthavira-pravartaka-gaNi-gaNadharANAmayamartha:-yo hi-A= maryAdayA tadviSayavinayarUpayA carya te sevyate jinazAmanArthopadezakatayA mokSAbhilASibhiH sa AcAryaH= mUtrArtha pradAtetyartha / uktaM ca-. suttatthaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo ya // gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario // 1 // " chAyA-sUtrArthavid lakSaNayukto gacchasya meDhibhUtazca / gaNacintAvipramuktaH athai vAcayati AcAryaH ||1||iti|| AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka, sthavira, pravartaka, gaNI evaM gaNadhara kA artha kahA jAtA hai, usameM prathama AcArya kA svarUpa kahate haiM jinazAsanake arthakA upadezaka hone ke kAraNa, mokSa ke abhilASI ziSya binayapUrvaka jisakI sevA karate haiM, vaha sUtrArtha kA dAtA munivara AcArya kahalAte haiN| kahA bhI hai "suttaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo y| gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario" ||1||iti|| sUtra aura artha kA yA sUtroM ke artha kA jJAtA, prazasta lakSaNoM se yukta, gaccha ke AdhArabhUta aura gaNakI cintA se rahita arthAt viziSTa kArya ke sivAya sAmAnya kAryoM kI cintA nahIM karanevAle AcArya sUtrArtha kA vyAkhyAna karate haiM // 1 // AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka, sthavira, pravaka, gaNI ane gaNadharanuM svarUpa kahevAmAM Ave che, temAM prathama AcAryanuM svarUpa kahe che- janazAsananA upadezaka, mekSanA abhilASI vinayavaMta ane svArthanA dAtA hoya te AcArya kahevAya che. kahyuM paNa che- "suttatthaviU lakkhaNa,-jutto gacchassa meDhibhUyo ya / gaNatattivippamukko, atthaM vAeDa Ayario" // 1 // bhAvArtha-sUtra ane tene artha, temaja sUtranI aMdara rahelA vItarAga-bhAvanA jANakAra hoya, prazasta lakSaNothI yukta haya, gacchanA AdhArabhUta gaNAtA haya, gaNanI ciMtA-rahita hoya, arthAt viziSTa kArya sivAya sAmAnya kAryonI ciMtA nahI karanArA hoya, evA AcArya sUtrArthanuM vyAkhyAna kare che. (1) // 49 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre maJjarI TIkA upAdhyAyaH-upa-samIpam Agatya adhIyate jinapravacanaM yasmAtsa upAdhyAyaH-mUtramadAtetyarthaH / uktaM ca "bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe| taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vucaMti // 1 // " chAyA-dvAdazAGgo jinAkhyAtaH svAdhyAyaH kathito budhaiH tam upadizanti yasmAt upAdhyAyAstena ucyante ||1||iti|| gaNAvacchedakaH-gaNasya avacchedaH-vibhAgaH-aMzo'sti yasyAsau tathA, gaNaikAMzasvAmI / ayaM hi gaNakArye sarvadA samudayukto bhavati / uktaM cAsya lakSaNam aba upAdhyAya kA svarUpa kahate haiM jinake samIpa jinapravacana par3hA jAtA hai, vaha mUtra-pradAtA munivara upAdhyAya kahalAte haiN| kahA bhI hai "bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe| taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuccaMti" ||1||iti|| jina bhagavAn dvArA kathita bAraha aMga svAdhyAya kahalAtA hai aura usakA jo upadeza karate haiM ve upAdhyAya kahalAte haiN| aba gaNAvacchedaka kA svarUpa kahate haiM:gaNa ke eka vibhAga ke jo svAmI ho ve gaNAvacchedaka haiN| gaNAvacchedaka sadaiva gaNa ke have upAdhyAyanuM svarUpa kahe che- je sAdhunI samIpamAM rahIne anya sAdhue zAstrAbhyAsa kare che te sUtra bhagvanAra sAdhu jainazAsanamAM upAdhyAya' tarI khAya cha. 4dhu cha "bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe| taM uvaissaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuccNti"||3|| jInezvarenI vANI je bAra aMga ane upAgamAM varNavAmAM AvI che te vANIne svAdhyAya karanAra, ane te svAdhyAyane mekSAbhilASIone upadeza denAra, tathA aMga upAMgane abhyAsa karavAvAlA jijJAsuone zikhamaarne 'pAdhyAya' vAmAM Ave cha (2) // 50 // ma zrI kalpa sUtraH 01 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 51 // "pabhAvaNuddhAvaNesu, khettovajjhesaNAsu ya / avisAI gaNAvacche-yago suttatthavI mao // 1 // chAyA-prabhAvanoddhAvanayoH, kSetropadhyeSaNAsu c| aviSAdI gaNAvacchedakaH sUtrArthavinmataH // 1 // iti / ayaM bhAvaH-prabhAvanoddhAvanayoH-tatra-prabhAvanaM jinazAsanasya unnayanam , uddhAvanambAcchopagrahArtha sudUrakSetre gamanaM, tayoH, tathA-kSetropadhyeSaNAsu-tatra-kSetram-prAmAdi yogyasthAnam, upadhiH kalpanIyavasvAdiH, tayoreSaNAHgaveSaNAH, tAsu ca aviSAdI-viSAdavarjitaH-akhinnaH matrArthavit mUtrArthobhayajJazca yo bhavati kAryoM meM udyata rahate haiN| kahA bhI hai "pabhAvaNuddhAvaNesu, khettAvajhesaNAsu ya / avisAI gaNAvacche,-yago suttatthavI mao ||1||iti|| jina zAsana kI prabhAvanA karanemeM gaccha ke hita ke lie dUra ke kSetra meM bhI jAnemeM, tathA kSetra (grAma Adi yogya sthAna) aura upadhi (kalpanIya vastra Adi) kI gaveSaNA karane meM khinna na honevAle - have gaNAvacchedakanuM svarUpa kahe che- 'gaNunAM vibhAge pADavAmAM Ave che, kAraNake saMpradAyanA meTA samudAyamAM ghaNu sAdhuo hoya, te sAdhuo para sIdhI dekharekha rAkhavAnuM eka ja mANasathI azakya bane che tethI moTA moTA samudAyanA nAnA vibhAge ane pravibhAge pADI devAmAM Ave che jethI zista ane praNAlikA jalavAI rahe, temaja sAdhuonI kSatio joI teonA denuM nivAraNa karI zakAya, temaja "jJAna ane cAritra' banne vikasAvI zakAya. A vibhAga ane pravibhAgo upara dhyAna ApavA mATe koI eka cAritravAna-jJAnavaMta-ane samayane pichANunAra bAhoza sAdhune "gaNavachedaka tarIke nImavAmAM Ave che. A "gaNAyachedaka' te vibhAgene sarvathA ucca kakSA para hAre che. 4ghucha "pabhAvaNuddhAvaNesu khettovajJasaNAsu ya / avisAI gaNAvaccheyago suttatthavI mao // athe--janazAsananI prabhAvanA (mahimA) vadhAre, dUra dezamAM ke jyAM sAdhu sAdhvI na jatA hoya tevA aNuvikasita grAma AdimAM kaSTa ane pariSahe sahana karI tyAM jAya, ane kSetra-grAma Adi gya sthAna tathA // 51 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 52 // maJjarI TIkA ma sa tIrthakadAdibhirgaNAvacchedako mata iti / tathA-yastu saMvignAn mokSAbhilApiNo mRdasvabhAvAn dharmapriyAn jJAnadarzanacAritreSu madhye upAdeyebhyo'rthebhyaH praskhalataH khedaM cAnubhavataH sAdhUna svakarttavyaM smArayan aihikapAralaukikApAyAzca pradarzayan saMyamayogeSu sthirIkaroti sa sthavira iti / taduktam-"saMviggo maddavio, piyadhammo naanndNsnncrite| je aDhe parihAyai, sAreMto te havai thero // 1 // aura sUtra, artha ke jJAtA jo hote haiM, unheM tIrthaMkara bhagavAn Adi ne gaNAvacchedaka mAnA hai // 1 // aba sthavirakA svarUpa kahate haiM tathA-mokSAbhilASI, komala prakRti vAle aura dharmapriya kintu jJAna, darzana aura cAritra rUpa upAdeya arthoM se cyuta honevAle aura kheda kA anubhava karanevAle muniyoM ko apane kartavya kA smaraNa karA kara aura unako ihaloka tathA paraloka saMbaMdhI hAniyA batalA kara saMyama yoga meM sthira karane vAle sthavira kahalAte haiN| kahA bhI hai "saMviggo maddavio, piyadhammo nANadaMsaNa caritte / je aDhe parihAyai, sAreMto so havai thero" ||1||iti|| upadhi-kalpanIya vastra AdinI gaveSaNAmAM kheda nahi karatA tevA sAdhuone ja jInezvaree "gaNAvacachedaka' kahyAM che (3) vesthaviranu 2135 chmokSane tIvra salasalATa hAya, bhadrika ane sarala prakRtivAlA hoya, zAMta rase jhulatAM hoya, samAna dRSTivAlA hoya, dharmano raMga hADehADamAM vyApI gayela hoya, jJAna, darzana, cAritrathI patita thayela sAdhune ThekANe lAvanAra hoya, patita ane sAdhu mArgamAM hInatA pAmela sAdhu-sAdhvIne kartavyanuM bhAna karAvI premAla samajAvaTathI teone Ihaloka ane parAkanI hAnio batAvI saMyamayegamAM sthira karanAra hoya, doSita sAdhune paNa doSa jAheramAM nahIM lAvI tenuM zAMta nirAkaraNa karanAra hoya, sAdhuvargane priya hoya, guNagrAhaka hoya jJAna ane vaye pUrNa hoya tevA sAdhuo sthavira kahevAya che. kahyuM che-- " saMviggo madavio, piyadhammo naann-dNsnn-critte| je ahe parihAyai, sAreMto so havai thero" // 4 // 152 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 53 // kalpamaJjarI TIkA chAyA-saMvigno mArdavikaH priyadharmA jnyaandrshncaaritre| yAnarthAn parijahAti smArayastAn bhavati sthaviraH // 1 // iti / tathA-yaH prazastayogeSu yogyAna sAdhUna pravartayati ayogyAMzca nivartayati sa pravartakaH / taduktam-"tavasaMjamajogesu, joggaM jo u pvtttte| nivaTTae ajoggaM ca, gaNaciMtI pavaTTago" // 1 // saMvega (vairAgya ) se sampanna, mRdula-hRdaya, dharmapriya hote hue bhI jo jJAna-darzana cAritra meM jina arthoM kA parityAga karane ke lie udyata hue haiM una sAdhuoM ko jo una arthoM kA smaraNa karAte haiMratnatraya ke parityAga se hone vAlI hAniyA batalAte haiM ve sthavira kahalAte haiM // 1 // aba pravartaka kA svarUpa kahate haiM tathA-jo yogya sAdhuoM ko prazasta yogoM meM pravRtta karate haiM aura ayogyoM ko haTAte haiM, ve pravartaka kahalAte haiN| kahA bhI hai "tavasaMjamajogesu, joggaM jo u pvtttte| nivaTTae ajoggaM ca, gaNaciMtI pavaTTago ||1||iti|| artha--saMjoga ane nirveda saMpanna, eTale hRdayanA uMDANamAM vairAgya bhAva nItarato hoya, temaja saMsAra taraphano vega e cha thaI gayo hoya, mArdava (kemalatA) Adi guNasahita hoya, priyadhamI hoya, jJAna darzana caritra rUpa traNa rananuM yathArtha jJAna ApanAra hoya, jee saMyama mArgamAM zithila thatA hoya teone samyakadazana ke je AtmAne nija svabhAva che, temaja mokSanuM prathama pagathIyuM che ema samajAvI ThekANe lAvanAra hoya te 'sthavira' hevAya (4) - have pravartakanuM svarUpa kahe che- je kaMI yogya sAdhune saMyamamAM pravRtti karAve, tene "pravartaka tarIke saMbodhavAmAM Ave che. kahyuM che-- " tavasaMjamajogesu joggaM jo u pavaTTae / nivaTTae ajoggaM ca gaNaciMtI pavaTTago // zrI kalpa sUtra: 01 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 54 // TIkA chAyA-tapaHsaMyamayogeSu, yogyaM yastu pravartayati / nivartayati ayogyaM ca, gaNacintI pravartakaH // 1 // iti / tathA-yo hi gaNasya katipayasAdhusamudAyasya svAmI bhavati sa gaNItyucyate / uktaM cAsya svarUpam "suttatthe nimmAo. piyadaDhadhammo'NavattaNAkasalo / jAikulasaMpanno, gaMbhIro ladhimaMto ya // 1 // saMgahuvaggahanirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI ya / evaMviho ya bhaNio, gaNasAmI jiNavaridehiM // 2 // " jo yogya muni ko tapa aura saMyama meM pravRtta karate haiM aura ayogya ko haTAte haiM, isa prakAra gaNa kA kArya karane vAle muni pravartaka kahalAte haiM // 1 // aba gaNIkA svarUpa kahate haiM-- tathA-jo gaNa kA arthAt thor3e sAdhuoM ke samUha kA svAmI hotA hai, use gaNI kahate haiN| gaNI kA svarUpa isa prakAra kahA hai-- "suttatthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalA / jAikulasaMpanno, gaMbhIro ladhimaMto ya // 1 // artha-tapa ane saMyamanA bhedAnabheda samajAvI tenuM mUlyAMkana samajAve che. sAdhune barAbara AcAra vicAramAM sthApita karI vairAgya dhyAna Adi pravRttiomAM yogya doravaNI Ape che, AvI rIte "ga" nuM adhUruM rahela kArya pUruM karavAmAM mazagula rahe che evA sAdhusamudAyanuM kArya karavAvAlAne "pravartaka' kahe che. (5) gaNInu 135 49 cheahiM gaNane artha cheDA sAdhuone "samUha e thAya che. gaNune svAmI gaNI kahevAya che. kahyuM che "suttatthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / jAikulasaMpanno, gaMbhAro ladhimaMto ya // 6 // // 54|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 55 // chAyA - sUtrArthe nirmAtaH priyadRDhadharme'nuvarttanAkuzalaH / jAtikulasampanno gambhIro labdhimAzca // 1 // saMgrahopagraha nirataH kRtakaraNaH pravacanAnurAgI ca / evaMvidhazca bhaNito gaNasvAmI jinavarendraiH // 2 // iti / saMgraha: - upadezAdinA ziSyAdisaMgrahaH, upagrahaH - vastrAdinA'nugrahaH, tayornirataH - tatparaH / tathA-'kRtakaraNaH ' iti sAdhvAcArakuzalaH, SaSThASTamAditapovidhAnaiH parikarmitazarIraceti / saMgahuvaggahanirao, kayakaraNA pavayaNANurAgI ya / evaMvihAya bhaNio, gaNasAmI jiNavariM dehiM" // 2 // iti / jo sUtrArtha kA pUrNa jJAtA ho, priyadharmA ho, dRr3hadharmA ho, vyavahArakuzala ho, jAti aura kula se sampanna ho, gaMbhIra ho, labdhimAna ho, upadezAdi dvArA ziSyAdikoM ke saMgraha meM tathA upagraha - vastrAdi se anugraha karane meM tatpara ho, tathA sAdhvAcAra meM kuzala aura chaTTha aTThama Adi viziSTa tapa kA karane vAlA ho, aura jina zAsana kA anurAgI ho usako tIrthaMkaroMne gaNI kahA hai // 1-2 // zrI kalpa sUtra : 01 saMgahu - gggaha-nirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI ya / evaMviho ya bhaNio, gaNasAmI jiNavariMde hiM" // 7 // je sUtra ane tenA ane jANanAra hoya, jene saiddhAMtika dRSTinI vizAlatA thai hoya, dharmanA raMge raMgAi gayA hoya, maraNAMtakaSTa paNa aDaga rahe tevA priyadhamI ane daDhadhI hoya, vyavahArakuzala hoya, jAti ane kula sa'panna hoya, gaMbhIra ane guNanA bhaMDAra hoya, labdhimAna hoya, upadezAdi dvArA ziSyAnA saMgraha karanAra hoya, upagrahanirata-sAdhuone vastrAdithI anugraha karanAra-vaAdi ApanAra hoya, sAdhunA AcAra vicAramAM kuzala hoya, chaTTha aThThama Adi tapazcaryAno karanAra hoya, jIna zAsananeA anurAgI hoya, teneja tIrthaMkara 'gaNI' he che / / 6 // 7 // kalpa maJjarI TIkA // 55 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 56 // KHANEX yastu - AcAryasadRzo gurvAdezAt sAdhugaNaM gRhItvA pRthagviharati sa gaNadhara iti / taduktam - " no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi buddhIe / sAhugaNaM gahiUNaM, virai so gaNaharo hoi // 1 // " chAyA - no AcAryaH punaryaH, tAdRzaka eva bhavati buddhyA sAdhugaNaM gRhItvA vicarati sa gaNadharo bhavati // 1 // iti // sU06 // tathA - jo AcArya sadRza hoM, aura gurU kI AjJA se sAdhu-samUha ko sAtha lekara pRthak vicarate hoM vaha gaNadhara kahalAte haiM / kahA bhI hai- "no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi buddhIe / sAhugaNaM gahiU, virai so gaNaharo hoi" // 1 // jo AcArya nahIM; kintu buddhi se AcArya ke sadRza hoM, aura gurU kI AjJA se sAdhu-samUha ko sAtha lekara pRthaka vicarate hoM vaha gaNadhara kahalAte haiM / have gaNadharanuM svarUpa kahe che-- je AcArya sadRza hAya, ane gurunI AjJAthI sAdhusamUhane sAthe lai pRthak vicaratA hoya tene ' gaNadhara' kahevAmAM Ave che. kahyu' paNa che-- "no Ayario puNa jo, tArisao ceva hoi sAhugaNaM gahiUNaM, viyara so gaNaharo buddhIe / hoi // 1 // AcAya" nahi, paNa buddhithI AcAya nI kakSAe ubhA rahe tevA hoya, ane gurUnI AjJAthI sAdhunA samUhane lai judo vicaratA heAya, tene 'gaNadhara' kahevAmAM Ave che. ahiM bhagavAna mahAvIra ne je 'gaNadharo' hatAM tenI vAta nathI. kAraNa ke tee gaNadhara devA' kahevAtAM ane mati, zruta, avadhi ane manaH ya, e cAra jJAnanA dharavAvAlA hatAM, ahiM 'gaNudhara' nA atha' sAdhuenA nAnA samUhane lai grAmAnugrAma vicare tevA thAya che ! sU 6 t zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 56 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre SaSThaM mahAvratakalpamAhamUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA mahabbayAI sabhAvaNAI samma pAlittae ||suu07|| chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA mahAvratAni sabhAvanAni samyak pAlayitum ||suu07|| TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi nigranthAnAM nigranthInAM vA sabhAvanAni paJcaviMzatibhAvanAsahitAni mahAvratAni-karaNatrayayogatrayeNa yAvajI sarvasAvadhavyApAranivRttyA'NuvratApekSayA vA mahAnti vahanti yAni vratAni tAni tathoktAni-mANAtipAta-mRSAvAdA-dattAdAna-maithuna-parigrahebhyaH sarvathA viramaNarUpANi pazca mahAvratAni samyak yAthAtathyena pAlayituM kalpamaJjarI TokA // 57|| chaThA mahAvrata kalpa kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha--sAdhuoM aura sAdhviyoM ko bhAvanAsahita pA~ca mahAvratoM kA pAlana karanA kalpatA hai ||muu07|| TIkA kA artha-jIvana-paryanta, tIna karaNa aura tIna yoga se, samasta sAvadha vyApAroM kA tyAga hone ke kAraNa mahAn athavA aNuvratoM kI apekSA se mahAna jo vrata haiM, ve mahAvrata kahalAte haiN| ve pA~ca haiM-(1) prANAtipAtaviramaNa (2) mRSAvAdaviramaNa (3) adattAdAnaviramaNa (4) maithunaviramaNa (5) parigrahaviramaNa / pratyeka mahAvrata kI pA~ca-pA~ca bhAvanAe~ hotI haiN| jaise 74 mAta 45ne 4 cha-'kappai' tyA / mUlAthe-sAdhu ane sAdhvIoe bhAvanA sahita pAMca "mahAvrata" nuM pAlana karavuM joIe che sU0 7 | TIkAtha-jIvanaparyanta traNa karaNa ane traNa yogathI samasta sAvadya vyApArane tyAga kare tene "mahAvrata' kahe che. athavA aNuvratonI apekSA mahAna hovAthI mahAvrata kahevAya che. karaNa eTale karavuM, karAvavuM ane anamedavuM, keTalAka lake kArya jAte kare che keTalAka jAte nahi karatA anya pAse karAve che, keTalAka jAte karavA tathA karAvavA azakta hovAne kAraNe bIjA le te kArya karatA hoya te tene anumodanA Ape che. eTale te kAryane manathI presAhana ApI vadhAvI le che. A traNe karaNathI pApa" lAge che. te // 57|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpate iti / mahAvratAnAM paJcaviMzatibhAvanAstvevaM vijJeyAH; tathAhi-ryAsamiti 1-manaHsamiti 2-vacanasamiti 3-nikSepaNAsamitye 4-SaNAsamiti 5-rUpAH paJca bhAvanAH prANAtipAtaviramaNasya 1; anuvicintya samiti zrI kalpa jamnyjrii TIkA // 58|| 1 prANAtipAtaviramaNa vrata kI pA~ca bhAvanAe~-1-IryAsamiti 2-manaHsamiti 3-vacanasamiti 4 eSaNAsamiti 5 nikSepasamiti / vega eTale joga meLava, AvA roga traNa che (1) managa (2) vacanayoga (3) kAga, manathI kArya karavuM, vacanathI kArya karavuM, ane zArIrika pravRtti dvArA kArya karavuM, jagatanA keI paNa kArya mana-vacana-kAyA nA yoga dvArA ja thAya che. mahAvrata pAMca che--(1) prANAtipAta viramaNa (2) mRSAvAdaviramaNa (3) adattAdAnaviramaNa (4) maithunaviramaNa (5) parigrahaviramaNa. jema gharane bahAra divAla hoya che ne te divAlathI gharane cera DAku vigerethI rakSaNa thAya che tema pAMca mahAvrata" pi saMyama gharanI rakSA mATe dareka vratanI pAMca pAMca ema maLI pAMca mahAvratanI pacIsa bhAvanAo che. A "bhAvanA" enuM jo sAdhu-sAdhvIo paripUrNa pAlana kare to koI divasa paNa "trata" khaMDana thatAM ja nathI. (1) prANAtipAta-viramaNa-prANane atipAta-jIva ane kAyA judAM karavAM te prANAtipAta kahevAya, tethI nivRtta thavuM tene prANAtipAta-viramaNa kahe che. A vratane nibhAvavA mATe pAMca bhAvanArUpI divAlo che jenA nAma A pramANe che. (1) IrSA samiti (2) manaH samiti (3) vacana samiti () eSaNA samiti (5) nikSepasamiti 1) IryAsamiti eTale raste jatAM sADA traNa hAthanI bhUmi sudhI AgaLa dRSTi rAkhIne cAlavuM. (2) manaHsamiti eTale mananA vicAro upara saMyama. A mana:samitithI aneka prakAranA duSTa vicAro AvatAM baMdha thAya che. (3) vacana samiti eTale vacana uparano kAbu-vANIne saMyama. AnAthI vANIthI thatAM aneka prakAranAM sAvadha vyApAra baMdha thAya che. (4) eSaNasamiti AhAra AdinI gaSaNAmAM sAvadhAna rahevuM. (5) nikSepasamiti-bhAMDa upakaraNa AdinA levA mUkavA vigeremAM yAtanA rAkhavI. ||18mI zrI kalpa sUtra: 01 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogabhAvanA (1) krodhanigrahabhAvanA (2) lobhanigrahabhAvanA (3) dhairyabhAvanA (4) maunabhAvanA (5) ceti paJcabhAvanA mRSAvAda-viramaNasya 2; anujJAtavivaktavasativAsabhAvanA (1) anujJAtasaMstArakagrahaNabhAvanA (2) zayyAparikarmavarjanabhAvanA (3) anujJAta-bhaktAdibhojanabhAvanA (4) vaiyAvRtyazaktyagopanabhAvanA (5) ceti paJcabhAvanA adattAdAna zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre // 59 // TIkA 2 mRSAvAdaviramaNa vrata kI pA~ca bhAvanAe~-anuvicintyasamitiyogabhAvanA [ vicAra kara bolane kI bhAvanA], 2 krodhanigrahabhAvanA, 3 lobhanigrahabhAvanA 4 dheyabhAvanA, 5 maunabhAvanA / 3 adattAdAnaviramaNa kI pA~ca bhAvanAe~-1 anujJAtaviviktavasativAsabhAvanA (AjJA lekara strIpazupaNDakarahita vasatisevana kI bhAvanA), 2 anujJAta-(AjJA liye hue) saMstAraka-grahaNabhAvanA, 3 zayyAparikarmavarjanabhAvanA [ upAzraya kA parikama (raMgaripera) nahIM karAne kI bhAvanA] 4 anujJAtabhaktAdibhojanabhAvanA [guru tathA bar3oM kI AjJA se AhArAdi ke sevana kI bhAvanA ], 5 vaiyAvRtyazaktyagopanabhAvanA (daza prakAra ke vaiyAvRtya karane kI zakti ko nahIM chipAne kI bhAvanA / (2) bhRSAvApi2wad-42 hAsavAnA tyAsa. mAvA 42nA 'bhUSAbAI' na sAdhu-sAdhAna nava nava keTIe tyAga hoya che. A vratanA khepa mATe pAMca bhAvanAo kahelI che te A che (1) anuvicijyasmiti-yog-baanaa-viyaa zAlate. (2) dhaniyamAvanA (3) baniyAnA (4) bhAvanA (5) bhaunabhAvanA. () adattAdAnaviramaNa vrata-eTale nAnI moTI koI paNa cIja pUchayA sivAya na levI te. A vrata' nI pAMca bhAvanAo A che- (1) anujJAtaviviktavasativAsabhAvanA. (AjJA laI strI-pazu napuMsakanA vAsa 2lita sati sevAnI lAnA) (2) manujJAta-(bhAjJAne) saMstA24--bhAvanA (3) shyaa-pribh-4bhAvanA-upAzrayane raMgaripera nahi karavA karAvavAnI bhAvanA (4) anujJAta-bhaktAdi-bhajana-bhAvanA-guruvaDila AdinI AjJA laI AhAra Adi vAparavAnI bhAvanA (5) vaiyAvRtyazakayagepanabhAvanA-daza prakArathI vaiyAvRtyasevA karavAnI zaktine na chUpAvavI te bhAvanA. // 59 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa viramaNasya 3; asaMsaktavasativAsabhAvanA (1), strIkathAviratibhAvanA (2), strIrUpanirIkSaNavarjanabhAvanA (3) pUrvakrIDitasmaraNaviratibhAvanA (4) praNItarasabhojanavarjanabhAvanA (5) ceti paJcabhAvanA maithunaviramaNasya 4; tathA-zrotrendriyasaMvarabhAvanA (1) cakSurindriyasaMvarabhAvanA (2), ghrANendriyasaMvarabhAvanA (3) jihendriyasaMvarabhAvanA (4) sparzendriyasaMvarabhAvanA (5) ceti paJca bhAvanAH parigrahaviramaNasya 5 / itthaM paJcaviMzatibhAvanAH ||suu07|| saptamaM paryAyajyeSThakalpamAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA pajjAyajeThaM vaMdittae vA namaMsittae vA sakkArittae vA sammANittae vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsittae vA // 08 // maJjarI // 6 // TIkA 4 maithunaviramaNavrata kI pA~ca bhAvanAe~-1 asaMsaktavasativAsabhAvanA-strI, pazu, paNDaka se rahita upAzraya meM rahane kI bhAvanA, 2 strIkathAviratibhAvanA, 3 strIrUpanirIkSaNavarjanabhAvanA, 4 pUrvakrIDitasmaraNaviramaNabhAvanA-pahale kI huI kAmakrIr3A ko smaraNa na karane kI bhAvanA, 5 prnniitbhojnvrjnbhaavnaa| 5 parigrahaviramaNa vRta kI pA~ca bhAvanAe~-1 zrotrendriyasaMvarabhAvanA 2 cakSu-indriyasaMvarabhAvanA 3 prANendriyasaMvarabhAvanA 4 jivendriyasaMvarabhAvanA 5 sparzendriyasaMvarabhAvanA // 07 // sAtaveM paryAyajyeSTha kalpako kahate haiM-- kappai' ityAdi / (4) bhaithunavirabhAbata- 'ta' nI pAMya bhAvanAyo mA pramANe cha-(1) asa stpstipaasbhAvanA-strI-pazu-paMDaka rahita upAzraya athavA yathAyogya jagyAmAM rahevAnI bhAvanA (2) strIkathAviratibhAvanAzrI AdinI kathA-vArtA nahi karavA agara sAMbhaLavAnI zuddha dRSTivAlI bhAvanA (3) strIrUpanirIkSaNavajanabhAvanAstrInuM 25 vikAradRSTithI nahi jovAnI bhAvanA (4) pUvakrIDitasmaraNaviramaNabhAvanA-gRhasthAvAsamAM karelA ratibhAnuM vismaraNa karI nAkhavuM, evI bhAvanA (5) praNIta janavajanabhAvanA-kAraNa vagara nitaprati sarasa bhejana varjavAnI bhAvanA. (5) parivirabha prata, mAnI pAya sApanAmA mA prabhArI cha-(1) zrIndriyasabhAvanA (2) yakSudhandriya paratAvanA, (3) prANendriyasabhAvanA. (4) vendriyasava2bhAvanA, (5) 25zendriya 52mAnA ||suu06|| sAtabhA paryAyaye 46pane 4 cha-'kappaityAdi. // 6 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtra chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA paryAyajyeSTha vandituM vA namasyituM vA satkArayituM vA / sammAnayituM vA kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAstu vA ||muu08|| TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kalpate paryAyajyeSThaM-ratnAdhikaM vanditu stotu vA guNagAnena, namasyitu-namaskatu vA pazcAGganamanena, satkArayituM bhaktapAnavastrapAtrAdinA sakatu vA, sammAnayitu-sabhaktibahumAnamabhyutthAnAdinA samyagAdatu vA, tathA kalyANaM-kalyANapAptikAraNam, maGgalaM duritadUrIkaraNakAraNam, daivataM dharmadevasvarUpaM caityaM jJAnasvarUpaM taM paryAyajyeSThaM paryupAstuM sevituM veti / 'vaMdittae vA' ityAdau 'vA'zabdAzcArthakA bodhyA iti ||suu08|| kalpamaJjarI TIkA // 6 // __ mUla kA artha--zramaNoM aura zramaNiyoM ko, kalyANa, maMgala, dharmadeva aura jJAnasvarUpa paryAyajyeSTha ko vandanA karanA, namaskAra karanA, satkAra karanA, sanmAna karanA tathA unakI upAsanA karanA kalpatA hai / 8 // TIkA kA artha- sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko cAhie ki ve ratnAdhika ko vaMdanA kareM-guNagAna kara ke usakI stuti kareM, pAca aMga jhukAkara namaskAra kareM, AhAra-pAnI tathA vastra-pAtra Adi se satkAra kareM, bhakti aura sanmAna ke sAtha uTha kara Adara kareM / paryAyajyeSTha muni mokSaprApti ke kAraNa hone se kalyANarUpa hai, pApoM kA nivAraNa karanevAle hone ke kAraNa maMgalarUpa haiN| daivata-dharmadevasvarUpa haiM, aura caitya-jJAna-svarUpa hai / aise ratnAdhika kI upAsanA-sevA karanI cAhiye / / sU08 / / // 6 // mUlArtha-sAdhu-sAdhvIoe kalyANa ane maMgala5, dharmadeva. ane jJAna-svapa dIkSAparyAyamAM vaDIla evA sAdhu sAdhvIne vaMdana namaskAra satkAra sanmAna ane teonI upAsanA karavI joIe. (8) TIkAne atha-sAdhu-sAdhvIoe ratnAdhika munine vaMdanA namaskAra Adi bhAvapUrvaka karavA tathA AhAra AdinuM nimaMtraNa bhaktibhAvathI karavuM, ane sanmAna karavA ubhA thavuM joIe. kAraNa ke dIkSAmAM vaDila evA sAdhu mekSa' prAptinuM kAraNa che. tethI teo kalyANa che. temanI bhAvapUrvaka upAsanA karavAthI anaMta karmonI keTi khapI jAya che ne pApanA samUha baLIne bhasma thAya che, mATe maMgaLarUpa che, vaLI teo sAkSAt dharmadevatA che. ane satya-jJAna-2125 cha. (sU08) bhasma thAya che ane bhAjapa ke kAraNa karI zrI kalpa sUtra: 01 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mUtre // 62 / / kalpa aSTamaM pratikramaNakalpamAhamUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA ubhaokAlaM AvassayaM karittae ||suu09| chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA ubhayataH kAlam AvazyakaM kartum / / 09 / / TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // muu09|| navamaM mAsakalpamAha mUlam-kappai nigaMthANaM gAmaMsi vA nayaraMsi vA kheDaMsi vA kavvaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA rAyahANisi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhasi vA ghosaMsi vA aMsiyaMsi vA puDabheyaNaMsi vA saparikkhevaMsi abAhiriyasi hemaMtagimhAsu egaM mAsaM vasittae / kappai niggaMthANaM gAmaMsi vA jAva saparikkhevaMsi savAhiriyaMsi hemaMtagimhAsu do mAse vasittae / kappai tattha aMto ega mAsaM bAhiM egaM mAsaM vasittae / kappai aMto vasamANANaM aMto bAhi vasamANANaM vAhi bhikkhAyariyAe aDittae |muu010|| maJjarI TIkA AThavA kalpa pratikramaNa kahate haiM--'kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ubhaya kAla Avazyaka karanA kalpatA hai ||suu09|| TIkA kA artha-isa sUtra kI vyAkhyA spaSTa hai ||suu09|| bhAmA pratibhA pane 4 cha-'kappai' tyAha mULa ane TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIoe ubhayakAla-savAra ane sAMja bane vakhate pratikramaNa karavuM joIe. tAtparya e ke "uttarAdhyayana" sUtramAM kahyuM che ke-" pratikramaNathI jUnA karmo zithila thAya che tema nAza paNa pAme che ane navA baMdhAtA nathI. artha, sAcA dilathI pratikramaNa karanArane lAgU paDe che. pratikramaNa eTale thayela pApa upara daSTipAta karI thayela bhUlane hRdayapUrvaka pazcAttApa kara, ane pharI pApa na baMdhAya tenA mATe satata sAvacetI rAkhavI. pratikramaNa phakta sAdhuo mATe nathI. sAdhunA peTALamAM zrAvake paNa AvI jAya che. jethI zrAvaka gaNane huM paNa pratikramaNa banne vakhata karavAnI sUtra AjJA che. (sU09 ) // 6 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 63 // chAyA -- kalpate nirgranthAnAM grAme vA nagare vA kheTe vA karvaTe vA maDambe vA paTTaNe vA Akare vA droNakhevA nigame vA rAjadhAnyAM vA Azrame vA sanniveze vA saMvAhe vA ghoSe vA aMzikAyAM vA puTabhedane vAsaparikSepe aA hemantagrISmayorekaM mAsaM vastum / kalpate nirgranyAnAM grAme vA yAvat saparikSepe savAdye hemantagrISyo mAsau vastum / kalpate tatra antarekaM mAsaM bahirekaM mAsaM vastum / kalpate antarvasatAm antaH, vahirvasatAM bahirbhikSAcaryA aTitum // 0 10 // nauvA mAsanivAsa kalpa kahate haiM-- 'kappar3a ityAdi / mUla kA artha-nirgranthoM ko koTasahita aura bAhara vastI se rahita grAma meM, nagara meM, kher3e meM, karbaTa meM, maDaMba meM, paTTana meM, Akara meM, droNamukha meM, nigama meM, rAjadhAnI meM, Azrama meM, sanniveza meM, saMvAha meM, ghoSa meM, aMzikA meM, puTabhedana meM, hemanta tathA grISma Rtu meM, eka mAsa taka rahanA kalpatA I nirgranthoM ko parikSepa (koTa sahita ) aura bAhara vastIvAle pUrvokta sthAnoM meM, do mAsa taka rahanA kalpatA hai / ina sthAnoM meM eka mahInA bhItara aura eka mahInA koTa ke bAhara rahanA kalpatA hai| koTa ke bhItara rahane vAloM ko bhItara aura bAhara rahane vAloM ko bAhara bhikSAcaryA ke lie aTana karanA cAhie |010 // navabhA bhAsanivAsa udayane he che' kappai' ityAdi. mUlanA a--nigranthAe, gaDhavAla ane mAhuranI vastIvagaranA gAmamAM nagaramAM, kheTa, kareMTa ma Mtra paTTaNu 2542, droNumukha, nigama, rAmadhAnI, Azrama, sanniveza, saMvAha, ghoSa, aziza, yuDalevana vigeremA, hemanta tathA grISma RtumAM, eka mAsa sudhI rahevuM ka2e che. sAdhuone keTa sahita ane mahAra vasativAlA pUrvokta sthAnemAM be mAsa sudhI rahevu ka2e che. AvA sthAnAmAM eka mahInA gAmanI aMdara ane eka mahInA gAmanI bahAra rahevAnuM sAdhune kahyuM che. koTanI aMdara rahevAvAlA nigranthA koTanI aMdara ja bhikSAcarI kare ane bahAra rahevAvAlA bahAra ja bhikSAcarI kare. (sU010) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA 118311 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre TIkA kappai niggaMthANaM' ityAdi nigranthAnAM grAme-yato gokarAdayo'STAdazavidhAH karA gRDyante sa grAmastasmin vA, nagareyato gokarAdayo'STAdazavidhAH karA na gRDyante tannagaraM tasmin vA, kheTe-yatra caturdikSu manmayaH prAkAro bhavati sa kheTastasmin vA, karvaTe-yatrAlpasaMkhyakA manuSyA vasanti tatkaTaM tasmin vA, maDambe-yatra sArddhakrozadvayamantarIkRtya jananivAso bhavati sa maDamvastasmin vA, paTTane-yatra sarve padArthAH milanti tat paTTanaM tasmin vA, Akare-ratnAdInAM khanirAkarastatra vA, droNamukhe-yad jalamArgeNa sthalamArgeNa ca gamyaM bhavati tad droNamukhaM tasmin vA, nigame-vaNijAM nivAso nigamastasmin vA, rAjadhAnyAM-yatra rAjA nivasati sA rAjadhAnI tatra bA, Azrame-yatra tApasA nivasanti sa Azramastasmin vA, saniveze-yatra kalpamaJjarI TIkA // 64 // TIkA kA artha--jahA~ gAya kA kara Adi aThAraha prakAra ke kara vasUla kiye jAte haiM vaha grAma, jahA~ gAya kA kara Adi aThAraha prakAra ke kara nahIM vasUla kiye jAte vaha nagara, jisake cAroM ora miTTI kA koTa hotA hai vaha kheTa, jahA~ thor3e se manuSya vapate haiM vaha karbaTa, jahA~ se ar3hAI ar3hAI kosa kI dUrI para dUsarI vastI hotI hai vaha maDamba, jhN| saba vastue~ milatI haiM vaha paTTana, jahA~ ratna Adi kI khAna ho vaha Akara, jahA~ jAne ke lie jalamArga bhI ho aura sthala mArga bhI ho vaha droNamukha, jahA~ vyApArIvizeSa vasate ho vaha nigama, jahA~ rAjA vasatA hai vaha rAjadhAnI, jahA~ tApasa rahate haiM vaha Azrama TIkAne artha-je sthaLe aDhAra prakAranA karaverA vasUla karavAmAM AvatA hoya tyAMnA sthaLane grAma kahe che. je sthAnamAM aDhAra prakAranA kara vasula karavAmAM na AvatA hoya tene nagara' kahe che. je 'gAma' ne ca re bAju mATIne gaDha hoya tene "kheDa' kahe che. jyAM thelI vastI rahetI hoya tene "kabaDa' athavA kaMTa' kahe. che. jyAMthI aDhI aDhI gAdanI dUrI para bIjI vastI hoya tene maDaMba kahe che jyAM badhI vastuo malatI hoya tene 'paTTa' yA 'pATa che. yA sonA, yahIbI, bhenA, sosA masa25 vigere dhAtuonI khANa hoya tene Akara kahe che. je zaheramAM, jalamAga ke sthamAga dvArA jaI zakAya tene "koNa mukha" kahe che. jyAM vyApArIonI vastI ghaNI hoya tene nigama kahe che. jyAM "rAjA" ne vasavATa rahe tene koI rAjadhAnI" kahe che. jyAM tApasa lega rahe tene Azrama kahe che. jyAM sArthavAha lege sAthe laI jatAM rokAtA temaNe // 64|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre sArthavAhAH sArthAn nayantastiSThanti sa sannivezastasmin vA, saMvAhe-yatra kRSakA nivasanti sa saMvAhaH, yadvA grAmAntarAdAgatya janA dhAnyAdirakSArtha yatra parvataguhAdau nivasanti sa parvataguhAdipradezaH saMvAhastasmin vA, ghoSegopA yatra gAcArayanto nivasanti sa ghoSastasmin vA. aMzikAyAm-aMza eva aMzikA grAmArdAdisvarUpA, taduktam-'aMsiyAo gAmaddhamAio' chAyA-aMzikA grAmAkhdayaH-iti, Adipadena tribhAgazcaturbhAgazca gRhyate, tasyAm-grAmAI-grAmatribhAga-grAmacaturbhAgasthAne vA, aMsiyaMsi' ityatra ApatvAt puMstvam / puTabhedane-yatra grAmAntarAdAgatya vaNijo vastUni vikrINanti tat puTabhedanaM tasmin vA; kIdRze'smin ? ityAhasaparikSepe-parikSepaH paridhiH-prAkArAdiH, tena sahitastasmin, punaH kIdRze ? abAhaye dhAkArAbahirvasatirahite hemantagrISmayorekaM mAsam ekamAsAvadhi vastuM nivAsaM kartuM kalpate iti / ayaMbhAvaH-saprAkAreSu prAkArAd kalpamaJjarI // 65 // TIkA jahA~ sArthavAha sAtha le jAte hue Thaharate haiM vaha sanniveza, jahA~ kisAna nivAsa karate haiM vaha athavA dUsare gA~va se Akara loga dhAnya Adi kI rakhavAlI ke lie jahA~ parvata kI guphA Adi meM rahate hoM vaha saMvAha, jahA~ gAyeM carAte hue guvAla rahate haiM vaha ghoSa, grAma kA AdhA, tihAI yA cauthAI Adi aMza aMzikA, jahA~ dUsare gA~voM se Akara vyApArI vastue~ kharIdate haiM vaha puTabhedana / ye saba sthAna agara mAkAra (koTa) sahita hoM aura koTa ke bAhara vastI na ho to hemanta aura grISma Rtu meM sAdhu vahA~ eka mAsa taka nivAsa kara sakate haiM / abhiprAya yaha hai ki grAma Adi pUrvokta sthAna koTa se ghire hoM, kintu koTa // 65 // hoya te jagyAne "saMniveza' kahe che. je sthAne ghaNA vizeSa pramANamAM kheDuta leke rahetAM hoya te sthAna "saMbAha" kahevAya che. athavA bIjA gAmethI AvIne lege dhAnya AdinI rakhavAlI mATe rahe te sthAna ne "saMbAha' kahe che. jyAM gAyonA dhaNI govAlo gAyo carAvatA rahetA hoya tene "ghoSa' kahe che. gAmane aradhe bhAga trIjo bhAga ke cALe bhAga hoya tene "AMzikA ' kahe che. jyAM bIjA gAmethI AvIne vyApArI lega cIjo kharIde che te sthAnane "puTabhedana' kahe che. upara varNavela badhA sthalo prAkAra (keTa) sahita hoya ane bahAra vasatI nahi hoya, sAdhu hemanta zrI kalpa sUtra:01 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 66 // bahirvasatirahiteSu grAmAdiSu madhye kutrApi hemante grISme ca nirgranthAnAm ekaM mAsaM nivAsaM kartuM kalpate iti / tathA saprAkArANAM grAmAdInAM bahirbhAge yadi vasatirbhavet, tadA nirgranthAnAmekaM mAsaM prAkArAbhyantarabhAge eka mAsaM ca prAkArAd bahirbhAge iti mAsadvayaM vastu kalpate / tatra yadA prAkArAbhyantarabhAge vAsastadA tatraiva bhikSA bhikSitavyA yadA prAkArabAhyapradeze vAsastadA tatrava bhikSA bhikSitavyeti / tadetatsUcayitumAha - ' kappar3a niragaMthANaM gAmaMsi vA' ityAdya bhikkhAyariyAe attie ' iti // 010|| itthaM nirgranthAnAM mAsakalpamuktvA samprati nirgranthInAM tamAha ke bAhara vastI na ho to vahA~ hemanta aura grISma Rtu meM sAdhu adhika se adhika eka mAsa taka Thahara sakate haiM / hA~ agara grAma Adi ke cAroM ora koTa ho aura koTa ke bAhara bhI vastI ho to sAdhu eka mAsa taka koTa ke bhItara bhAga meM aura eka mAsa taka bAharI bhAga meM Thahara sakate haiM / isa prakAra vahA~ do mAsa taka rahanA kalpatA hai / jaba koTa ke bhItara bhAgameM nivAsa ho to bhItara bhAga meM hI aura bAharI bhAga meM nivAsa ho to bAharI bhAga meM hI bhikSA lenI cAhie / isa artha ko sUcita karane ke lie kahA hai - " kappar3a niragaMthANaM gAmaMsi vA' ityAdi // mra010 || isa prakAra sAdhuoM kA mAsakalpa kahakara sAdhviyoM kA mAsakalpa kahate haiM - ' kappai nimgavINaM ' ityAdi / ane grISmaRRtumAM, eka mAsa sudhI, peAtAnA vasavATa karI zake che. A pramANe gAma jo keATa sahita ane bahAranI vasati sahita dAya te tyAM e mAsanuM arthAt eka mAsa aMdara ane eka mAsa bAhura nivAsa karavA kalpI zake che. AhAra pANI jyAM vasavATa hAya tyAM nA ja kalpI zake. vasavATanA kSetra bahAranA AhAra pANI ahadhI zaDe nahi. bhAvo maheza sUtra dvArA karavAmAM Avyo che' nars niggaMthANaM gAmaMsi vA' tyAhi (sU0 10) sAdhuyAnA mAsamudaya hyA mAha sAdhvIyAnA bhAsamudaya viSe sUcana vAmAM Ave che. 'kappara nidhINa' ityAdi. zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA // 66 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mUtre // 67 // mUlam-kappai niggaMthINaM gAmaMsi vA jAva saparikkhebaMsi abAhiriyasi hemaMtagimhAsu do mAse vasittae / kappada niggathINa gAmaMsi vA jAva saparikkhebasi sabAhiriyasi hemaMtagimhAsu cattAri mAse vasittae / kappai tattha aMto do mAse bAhi do mAse vasittae / kappai tattha aMto vasamANoNaM aMto, bAhi vasamANIgaM bAhiM bhikkhAyariyAe aDittae |mu011|| chAyA-kalpate nirgranthInAM grAme vA yAvat saparikSepe avAhye hemantagrISmayodvauM mAsau vastum / kalpate nigranthInAM grAme vA yAvatsaparikSepe sabAhya hemantagrISmayozcaturo mAsAn vastum / kalpate tatra antA mAsau bahidvauM mAsau vastum / kalpate tatra antarvasantInAm antaH, bahirvasantInAM bahiH bhikSAcaryAya aTitam ||muu011|| TIkA-'kappai niggaMthINaM' ityAdi / vyAkhyA pUrvavad bodhyaa| navaram-nigranthAnAM saparikSepe abAhaye kalpamaJjarI TIkA mUla kA artha-sAdhviyoM ko koTa se ghire hue koTa ke bAhara vastI se rahita grAma Adi meM hemanta aura grISma Rtu meM do mAsa taka rahanA kalpatA hai / sAdhviyoM ko koTa se ghire hue aura bAhara vastIvAle grAma Adi meM, hemanta aura grISma Rtu meM cAra mAsa taka rahanA kalpatA hai| do mAsa bhItara aura do mAsa bAhara rahanA kalpatA hai| bhItara rahanevAlI sAdhviyoM ko bhItara hI aura bAhara rahanevAlI sAdhviyoM ko bAhara hI bhikSA ke lie aTana karanA kalpatA hai ||suu011|| TIkA kA artha--isa sUtra kI vyAkhyA pahale ke samAna samajhanI caahie| vizeSatA yaha hai ki sAdhuoM mUlane artha-sAdhvIone, keTavAlA koTanI bahAranI vastI vagaranA gAma AdimAM hemanta ane grISma RtumAM be mahinA sudhI rahevAnuM kape che. ane keTavAlA bahAranI vastIvAlA gAma AdimAM cAra mahinA sudhI rahevuM ka9pe che. temAM gAmamAM be mAsa ane tenI bahAranI vastImAM be mAsa ema hemanta ane grISmaRtumAM cAra mAsa sudhI sAdhvIone rahevAnuM kahape che. je "bahAra' mAM rahetAM hoya tene "bahAra' mAMthI, ane je gAma" mAM rahetA hoya tene "gAma" mAMthI ja AhAra levAnuM ka9pe che (sU011) TIkAne artha-sAdhuone mATe keTavAlA ane bAharanI vastIvAlA gAma AdimAM eka mAsa sudhI // 67|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtra // 68 // Zan Shang Yan Jiang grAmarat maareradhako vAsa uktaH / tatra nirgranthInAM mAsadvayAvadhivAso bodhyaH / tathA saparikSepe sabAhye grAmAdau nirgranthAnAM mAsadvayAvadhivAsaH proktaH / tatra nirgranthInAM mAsacatuSTayAvadhivAso bodhya iti // 011 // sAdhu-sAdhvInAmekagrAmAdau nivAsaviSaye niSedhasUtramAha mUlam - no kampae nimgaMthANaM vA nimgaMdhINaM vA gAmaMsi vA jAva rAyahAgisi vA egadubArA eganikkhamaNapavesAe egayao vasittae ||012|| chAyA -no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA ekamAkArAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm ekato vastum ||12|| egapAgArAe ke lie koTavAle aura bAhara vinA vastIvAle grAma Adi meM eka mAsa taka rahanA kahA gayA hai, kintu sAdhviyoM ke lie vaha avadhi do mAsa kI hai / bAhara vastIvAle grAma Adi meM sAdhuoM ko do mAsa taka ke nivAsa kI avadhi kahI gaI thI, jahA~ sAdhviyoM ke lie cAra mAsa taka ke nivAsa kI avadhi kahI gaI hai / / 091 // sAdhu aura sAdhviyoM ke eka grAma Adi meM nivAsa ke viSaya meM niSedhasUtra kahate haiM- 'no kappar3a 9 ityAdi / mUla kA artha --sAdhuoM aura sAdhviyoM ko eka koTavAle, eka hI dvAra vAle, eka hI Ane-jAne ke mArgavAle grAma meM yAvat rAjadhAnI meM eka hI samaya donoM ko nivAsa karanA nahIM kalpatA / / 012 / / rahevAnuM kahyuM che. paraMtu sAdhvIone mATe te avidha e mAsanI kahevAmAM AvI che. bAharanI vastIvAlA gAma AdimAM sAdhuone mATe be mAsa sudhI nivAsa karavAnI avidha kahela che tyAM sAdhvIone mATe cAra mAsa sudhI rahevAnI avidha kahevAmAM AvI che. (sU011) ve sUtra sAdhu ne sAdhvIne zrI kalpa sUtra : 01 gAmamA rahevAneo niSedha uDe che. 'no kappar3a' tyAhi. mUlanA a--eka killAvAlA, eka ja daravAjAvAlA, AvavA javAnA ekaja rastAvAlA gAma, nagara, pura, paTTaNa, sa'bAha, saMniveza, droNumukha ane rAjadhAnI vigeremAM eka ja vakhate sAdhu-sAdhvIone nivAsa karavA yatA nathI. (sU012) kalpa maJjarI TIkA // 68 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ma // 69 // TIkA-'no kappai' ityAdi nirgranthAnAM vA ninthInAM vA ekamAkAre ekA akhaNDaH prAkAro yasmin sa ekapAkArastasmiMstathokte akhaNDaprAkArayukte tathA-ekadvAre-ekameva dvAraM yatra sa tathA tasmin-ekadvArayukte, ekadvArasyaiva sattvAt ekaniSkramaNapraveze-ekata eva niSkramaNapravezau yatra sa tathA tasmiMstathokte grAme vA nagare vA kheTe vA yAvat ekamAkArAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAM rAjadhAnyAM vA ekata: ekasmin kAle vastu sthAtaM na kalpate iti / 'egapAgArAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe' iti tu liGgavipaparyeNa grAmAdivizeSaNatayA'pi saMbadhyate iti ||suu012|| tathA-nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAtrau sandhyAyAM vA adhvagamanaM na yuktamiti mucayitamAha mUlam-no kappai nimgaMthANaM vA nimmaMthINaM vA rAo vA viyAle vA addhAgagamaNAe ettae ||mR013|| kalpamaJjarI TIkA TIkA kA artha--jisa grAmameM, nagara meM, kheTa meM, yAvat rAjadhAnI meM eka akhaNDa prAkAra ho aura eka hI dvAra ho aura eka hI dvAra hone ke kAraNa praveza karane aura bAhara nikalane kA mArga bhI eka hI ho, usa grAma Adi meM, eka ho samaya meM donoM-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ThaharanA nahIM kalpatA ||muu012|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM athavA saMdhyA ke samaya vihAra karanA ucita nahIM, yaha yaha mUcita karane ke liye kahate haiM- 'no kappaI' ityAdi / // 65 // TIkAne arthaje gAma nagara AdimAM eka akhaMDita killo hoya, tene daravAjo paNa eka ja hoya, temaja javA AvavAne eka ja rAjamArgo hoya evA gAma nagara AdimAM sAdhu-sAdhvIone eka ja samayamAM hevAnu 485tu nathI. (sU012) sAdhu-sAdhvIoe rAtre agara saMdhyA samaye tema ja patie vihAra kare cogya nathI. Ane mATe sUtrA243 -'no kappai' tyA. zrI kalpa sUtraH 01 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasU 119011 Man Man Shang Jiang Jiang Shang chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA adhvagamanAya etum // sU0 13 // TIkA- 'no kappar3a' ityAdi - vyAkhyA spaSTA / navaraM - vikAle saMdhyAkAle sUryodayAtpUrva ca, adhvagamanAya etum = vihAraM karttumiti // sU0 13 // anantaramutre rAtrau vikAle cAdhvagamananiSedhamuktvA samprati tatraiva yad yad vastu sAdhubhizca sAdhvIbhizva na grAhyaM tatsApavAdamAha - mUlam - no kappar3a niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA rAo vA viyAle vA vatthaM vA pataMvA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA rayaharaNaM vA gocchagaM vA paDigAhittae / nannattha coracorieNaM // sU0 14 // mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM athavA vikAla meM arthAt saMdhyAsamaya meM tathA sUryodaya ke pahale vihAra karanA nahIM kalpatA // sU0 13|| TIkA kA artha - - vyAkhyA spaSTa hai / kevala - vikAla kA artha saMdhyAkAla tathA sUryodaya ke pahale kA samaya hai / adhvagamana kA artha vihAra karanA hai | | 013 || pichale sUtra meM rAtri aura saMdhyA ke samaya tathA sUryodaya ke pUrva vihAra karane kA niSedha vatalA kara, usa samaya meM sAdhu-sAdhvI ko jo jo vastu nahIM lenI cAhie, vaha apavAda ke satha batalAte haiM - 'no kappar3a' ityAdi / mUla ane TIkAnA atha"--sAdhu-sAdhvIoe rAtrinA samayamAM, sadhyA samaye agara sUryAMya pahelAM vihAra karavA nahi. uparanA samayeA 'vikAla' kahevAya che. adhvagamananA avihAra karavu' evuM thAya che (s013) pAchaLa kahelA samayamAM eTale rAtri, sadhyA samaye ane sUryodayanI pahelAM vihAra karavAnA niSedha karIne Duve te sabhayabhAM sAdhu-sAdhvImo ne ne vastu nahi devI ho, te apavAhanI sAthai matAve che- 'no kappai ' chatyAhi. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA 119011 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 71 / / chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA vastre vA pAtraM vA kambala vA pAdapouchana vA rajoharaNaM vA gocchakaM vA prtigrhiitum| nAnyatra coracoritAt // mU0 14 // TIkA-'no kappA' ityAdi / vastrapAtrAdikaM pratItaM, tat nigranthAnAM nigranthInAM vA rAtrau vikAle vA pratigrahItum AdAtuM no kalpate / yadi tu vastrapAtrAdikaM coracoritaM bhavet , sa coro rAtrau vikAle vA samAgatya tad vastrapAtrAdikaM dadyAttadA grahItuM kalpate eva / amumevArtha sUcayitumAha-'nannattha coracorieNaM' iti // s014|| azanAdikamapi teSAM rAtrau grahItuM na kalpate iti darzayitumAha kalpamaJjaro TIkA mUla kA artha- sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko rAtri meM yA saMdhyAsamaya tathA sUryodaya ke pahale vastra, pAtra, kaMbala, pAdapoMchana, rajoharaNa yA pUMjagI grahaNa karanA nahIM kalpatA, sivAya cora ke curAye hue ke ||suu014|| TIkA kA artha-vastra pAtra Adi prasiddha hI haiM / unheM rAtri meM yA vikAla meM -saMdhyAkAlameM tathA sUryodaya ke pahale sAdhuoM aura sAdhviyoM ko lenA nahIM kalpatA / hA~, vastra pAtra Adi corane curA lie ho aura vaha cora rAtri yA vikAla ke samaya lAkara deve to le lenA kalpatA hai| isI Azaya ko sUcita karane ke lie kahA hai-" nannatya coracorieNaM" iti ||suu014|| azana Adi bhI rAtri meM lenA unheM nahIM kalpatA, yaha dikhAne ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / // 7 // bhUta aneTAnA matha-sAdhu-sAdhvImAye zatra, sadhyA samaye tathA sUryodaya pakSa, sa, pAtra, AbhA. pAdaDAMchana tathA rajoharaNa athavA pUjaNI (ge che ) grahaNa karavA nahi, paNa kadAca e vastuo corAI gayela hAya to te za cha. me pAta sUtra42 4 cha-'nannattha coracoripaNa' ti (2014) mazana mAhi paNa rAtrevuna 4 te matAvAmAM Ave che-'no kappai 'nyAhi. zrI kalpa sUtra: 01 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtra // 72 // maJjarI mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA osahaM vA bhesajaM vA annaM vA tahappagAraM AhAraNijaM vA uvalevaNija vA ratiM paDigAhittae / / mU0 15 // chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdya vA svAdyaM vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA anya vA tathAprakAram AharaNIyaM vA upalepanIyaM vA rAtrau pratigrahItum // suu015|| TIkA-'no kappai' ityaadi| nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanAdicaturvidhamAhAram auSadhaM bhaiSajyaM vA, tathA anyat-pUrvoktebhyo vastubhyo bhinnaM tathAprakAram-tatsadRzam AhAraNIyam upalepanIyaM vA vastu rAtrau pratigrahItuM na kalpate iti // sU. 15 // yatra kvA'pi bahujanArtha pAko niSpannaH, tatra taduddezena sAdhubhiH sAdhvIbhizca na gantavyamiti dazayitumAha TIkA mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko rAtri meM azana, pAna, khAdya, svAdya, auSadha, bhaiSajya, tathA isI prakAra ke anya khAdya yA lepana karane yogya padArtha grahaNa karanA nahIM kalpatA ||suu015|| TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko azana Adi cAra prakAra kA AhAra, auSadha, bhaiSajya, tathA inake atirikta isI prakAra kI anya khAne athavA lepana karane yogya vastu rAtri meM grahaNa karanA nahIM kalpatA // 015 // jahA~ kahIM bahuta logoM ke lie bhojana banA ho, vahA~ bhojana lene ke uddezya se sAdhuoM aura sAdhviyoM ko nahIM jAnA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / bhUbanematha-sAdhu-sAdhvAmA rAtrInA sabhaye, azana, pAna, mAdha, svAdha pahA, mauSadha, meSa-hA tathA lepa' vigere cIje grahaNa karavI nahi (sU015) TIkAno artha-sAdhu-sAdhvIne azanAdi cAra prakArane AhAra ane auSadha bheSaja vigere tathA evI bIjI cIjo, tema ja "lepa' karavA yogya vastuo grahaNa karavAnuM kape nahi ( sU015) je sthaLe samUhabhejana thatuM hoya tyAM paNa bhejana levAnA IrAdAthI sAdhu-sAdhvIoe javuM nahi te cha-'no kappai tyAha. // 72 // Sad zrI kalpa sUtra: 01 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI ||73|| TIkA mUlam-no kappar3a niggathANaM vA niggaMdhINa vA saMkhaDivaDiyAe gamittae / nannastha vihAramaggeNaM |mu016|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA saMkhaDipatijJayA gantu nAnyatra vihAramArgAt // muu016|| TIkA-'no kappai' ityAdi--nigranthAnAM granthInAM saMkhaDipatijJayA-saMkhaDyante-virAdhyante SaTkAyajIvA yasyAM sA saMkhaDi:-jJAtibhojanArthaH pAkaH, tatsthAnamapi saMkhaDiH, tasyAH pratijJA parijJAnaM tayA, saMkhaDi parijJAyetyarthaH, saMkhaDau gantuM na klpte| yadi saMkhaDisthAnaM vihAramArgagataM bhavettadA tatra yatanayA gamane nAsti doSaH / amumevArtha darzayitumAha--'nannattha vihAramaggeNa' iti // suu016|| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jImanavAra samajha kara vahAM jAnA nahIM kalpatA, vihAra-mArga ke sivAya // 16 // TIkA kA artha-jisameM SaTkAya ke jIvoM kI khaMDanA-virAdhanA ho vaha saMkhaDi arthAt jJAtibhojana kahalAtA hai| sAdhu-sAdhvI ko jAnabUjha kara jImanavAra meM jAnA nahIM kalpatA / agara jImanavAra kA sthAna vihAra ke mArga meM A gayA ho to yatanApUrvaka jAne meM doSa nahIM hai| isI Azaya ko vyakta karane ke lie kahA hai-" nannatya vihAramaggeNaM " // sU016 // mUlano artha eka sthaLethI bIjA sthaLe jatAM hoya te sivAya kaMI paNa prasaMge sAdhu-sAdhvIone samUhabhejana' mAM AhAra arthe javuM kape nahi (sU016). TIkAne artha--jayAM chae kAyanA jInI virAdhanA thatI hoya tene "saMkhaDI" agara "jJAtibhojana" hecha.ya sala-bhArama-samAra" thatai hAya 'lona'ne 'saba-zatihAbha, 52, bhAbhadhUbhADAma jamaNuM kahe che. AvA " jamaNavAra' mAM seMkaDo mANase ekatrita thaI jame che. "saMbha ' eTale cIja vastuo moTA pAyA para ekatra karavI te. 'AraMbha' eTale ekaThI karelI vastuone teDI-phADI-daLI-cUrNa karI tayAra mAla malIdo kare te. "samAraMbha' eTale uparanI cIjone moTA pAyA para agni taiyAra karI pakAvavI tenuM asala svarUpa pheravavuM ne upabhoga mATe lAyaka banAvavuM te che. sAdhu-sAdhvIone jANIne jamaNavAranA prasaMge javuM nahi. kadAca vihAra karatAM jamaNavAra ' nuM sthaLa AvI jAya te thanApUrvaka javAmAM doSa nathI A Azaya vyarata 42vA sUtrA2 cha8.-" nannatya vihAramaggeNaM"chati (sU016) // 73 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo zrIkalpa mUtre // 74|| kalpamaJjarI TIkA sampati dazamaM paryuSaNAkalpamAha-- mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA evaMviheNaM vihAreNaM viharamANANaM AsADhapuNimAe vAsAvAsaM vasittae / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-kappai niggaMthANaM vA niggathINaM vA evaMviheNa vihAraNa viharamANANaM vAsAvAsaM vasittae ? jaNNaM vAsAvAse evaMviheNaM vihAreNaM viharamANANaM niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA bahUNaM rukkhANaM gummANaM gucchANaM layANaM vallINaM taNANaM valayANaM hariyANaM aMkurANaM osahINaM jalaruhANaM kuhaNANaM siNehasuhumANa puSphasuhumANaM paNagasuhumANaM bIyamuhumANaM hariyamuhumANaM annesi pi tahappagArANaM egidiyANaM virAhaNA havai / evaM saMkhANaM saMkhaNagANa jaloyANaM NIlaMgaNaM gaMDolayANaM sisuNAgANaM annesipi tahappagArANa veiMdiyANaM viraahnnaa| evaM pANamUhumANaM kuMthUNa pivIliyANaM koDiyANaM bahuppayANaM jalapuyarANaM aMDamuhamANaM utiMgamuhamANa annesipi tahappagArANaM teiMdiyANaM viraahnnaa| evaM makkhiyANa daMsamasagANaM salabhapayaMgANaM bhamarANaM bhiMgoliyANaM kasAriyANaM vicchiyANaM annesipi tahappagArANaM cauridiyANaM viraahnnaa| evaM dadariyANaM mUsiyANaM macchANaM kacchavANaM annesipi tahappagArANaM paciMdiyANa virAhaNA havai / teNadveNaM evaM vuccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA evaMviheNaM vihAreNaM viharamANANaM AsADhapuNNimAe vAsAvAsa vasittae / mU0 17 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA evaMvidhena vihAreNa viharatAm ASADhapUrNimAyAM varSAvAsa vastum / tatkenArthena bhadanta ! evamucyate-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA evaMvidhena vihAreNa dasavA kalpa payuSaNA hai| use kahate hai--'kappai niggaMthANaM' ityAdi / mUla kA artha-mAsakalpa vihAra se vicarate hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ASAr3ha mAsa pUrNimA ko cAturmAsa ke lie vasanA kalpatA hai|| prazna-bhadanta ! kisa hetu se aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko jo mAsa // 74|| veshbh| payuSA 465 he cha- 'kappai niggaMthANaM yAhi. mUlane artha--je sAdhu-sAdhvI "mAsakalpa' nA AcArapramANe vicaratAM hoya te sAdhu-sAdhvIne ASADha mAsanI pUrNimAthI "cAturmAsa ' karavAnuM ka9pe che. ahiM e prazna upasthita thAya che ke zA mATe "mAsaka5' pramANe cAlatAM sAdhu-sAdhvIne "cAturmAsa' zrI kalpa sUtra: 01 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viharatAM varSAvAsa vastum ? yatkhalu varSAvAse evaMvidhana vihAreNa viharatAM nigranthAnAM vA nigranthInAM vA bahUnAM bIjAnAM bahunAM vRkSANAM gulmAnAM gucchAnAM ballInAM tRNAnAM valayAnAM haritAnAm aGkurANAm oSadhInAM jalaruhANAM kuhanAnAM snehamUkSmANAM puSpamUkSmAgAM panakamUkSmAgAM bIjamUkSmANAM haritamrakSmANAm anyeSAmapi tathAprakArANAm ekendriyANAM virAdhanA bhvti| evaM zaGkhAnAM zaGkhanakAnAM jalaukAnAM nIlaGganAM gaNDolakAnAM #qmaJjarI zrIju mUtra |7 TIkA kalpa-vihAra se vicarate haiM, caumAsA karanA kalpatA hai ? uttara- kyoM ki cAturmAsa meM isa prakAra ke mAsakalpa vihAra se vicaranevAle sAdhuoM aura kSatriya zo vaduta re cInI, vaduta se , gulma, juo, jato, , tune, , data, | aMkuroM, auSadhoM, jalaruhoM, kuhaNoM, snehamakSmoM, puSpamukSmoM, panakasUkSmoM, bIjasUkSmoM, haritamUkSmoM tathA isa prakAra ke anya ekendriya jIvoM kI virAdhanAkA doSa lagatA hai| isI taraha zaMkha, zaMkhanaka, jalauka, nIlaMgU ka2vAnuM kahyuM che ? pratyuttara e che ke "mAsaka95" pramANe vihAra karanArA sAdhu-sAdhvI yathArtha niyamanuM pAlana kare che. ne teone vasa-sthAvara-hiMsAdinA doSamAMthI bacAvavAnuM paNa yogya lAgavAthI zAsakAroe aSADhI pUrNimA sudhI " cAturmAsa' nA sthaLe pahoMcI javAnuM kahyuM che. kAraNa ke varSaRtunI zaruAta te pahelAM thaI gaI hovAthI trasa sthAvara ane sUphama jInI tema ja haritakAya eTale lIlI vanaspatinI zaruAta varasAdanA divasemAM thAya che. AthI vanaspatikAya tathA beIndriya, tendriya, caundriya tema ja paMcendriya nI virAdhanA thaI javA saMbhava che. tethI A doSa na thAya te uddezathI "cAturmAsa' karavAnuM "mAsaka65 ' nA sAdhu-sAdhvIne pharamAna che. A varSotratu daramyAna ghaNu bIja, jhADe, gu, che, latAo, velaDIe, tRNa, valaya, harite, aMkura, oSadhiyo, jalavelA, bilADAnA Topa ane snehasUkama, puSpasUma, panakasUma, (lIlakula) bIjasUkSma vigere sUkama tema ja bAdara vanaspatio ghaNA pramANamAM kUTI nikaLe che. A haritakAyo Adi cAlatI vakhate sAdhu, sAdhvI dvArA kacarAI javAne saMbhava che. A vanaspatinA cha ekendriya jAtinA che. tema ja bendriya -zaMkha, zaMkhanaka, jalauka, nIlagu, gaDolaka, zizunAga, vigere; tema ja I[71] zrI kalpa sUtra: 01 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAR zrI kalpa sUtre // 76 // zizunAgAnAm anyeSAmapi tathApakArANAM dvIndriyANAM virAdhanA / evaM prANasUkSmANAM kunthUnAM pipIlikAnAM kITikAnAM bahupadAnAM jalaputarANAm aNDasUkSmANAm uttisUkSmANAm anyeSAmapi tathAmakArANAM trIndriyANAM virAdhanA / evaM makSikANAM daMzamazakAnAM zalabhapataGgAnAM bhramarANAM bhRGgolikAnAM kasArikANAM vRzcikAnAm kalpaanyeSAmapi tathAprakArANAM caturindriyANAM virAdhanA / evaM dardurikANAM mUSikANAM matsyAnA kacchapAnAm anyeSAmapi maJjarI tathAmakArANAM paJcendriyANAM virAdhanA bhavati / tenArthena evamucyate-kalpate nigranyAnAM vA nigranthInAM vA evaM TIkA vidhena vihAreNa viharatAm ASADhapUrNimAyAM varSAvAsaM vastum // mU0 17 // TIkA-'kappai niggathANaM' ityAdi-evaM vidhena-mAsakalpAnusAreNa vihAreNa viharatAM vicaratAM nigranthAnAM ninthInAM vA ASADhapUrNimAyAM varSAvAsaM vastu varSAkAlikavAsa-caturmAsavAsaM katuM kalpate / atra ziSyaH gaNDolaka, zizunAga tathA isa prakAra ke anya dvIndriya jIvoMkI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isI prakAra prANasUkSma, kunthu, pipIlikA, kITikA, bahupada, pUtara, aNDasUkSma, uttiMgarakSma, tathA isa prakAra ke anya trIndriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isI prakAra makSikA, daMzamazaka, zalabha, pataMga, bhramara, bhuMgolikA, kasArI, vRzcika tathA isa prakAra ke anya cauindriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isI prakAra dardurika, mUSika, matsya, kacchapa tathA isa prakAra ke anya paMcendriya jIvoM kI virAdhanA kA doSa lagatA hai| isa hetu se kahA gayA hai ki mAsakalpa se vicarane vAle sAdhuoM-sAdhviyoM ko ASADha pUrNimA ke dina varSAvAsa-cAturmAsa karanA cAhie // muu017|| TokA kA artha-mAsakalpa ke anusAra vihAra se vicarate hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ASAr3hI pUrNimA ke dina vAvAsa arthAt caumAsA karanA kalpatA hai| yahA~ ziSya prazna karatA hai-' bhadanta ! maastrIndriya -kuMthuvA, kIDI, kITikA, bahupadI, pUtara sUphamaaMDa, sUmauniMga vigere; ane caundriya chavA-bhAbha, bha272, pata', labharA, sArI, vichI; 41 Gita payandriya vA-24, 2, bhAwal, achavA // 76 // vigerenI virAdhanA thavA pUrepUro saMbhava che tethI ja "caturmAsa' karavAnI spaSTa AjJA che (sU017) TIkAne artha-je sAdhu-sAdhvI zAstranI AjJAmAM rahI vicare che tene ASADhI pUrNimAthI zaru thatAM caturmAsane paNa zAstrokta AjJAe aMgIkAra karavAnuM rahe che. ziSya gurumahArAjane prazna pUche ke he bhadanta! tenI zrI kalpa sUtra: 01 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRcchati-he bhandata! evaMvidhana vihAreNa viharatAM nirgranthAnAM nigranthInAM vA varSAvAsaM vastuM kalpate iti yaduktam, tadevaM kenArthena kena hetunA ucyate ? iti / uttarayati-he ziSya ! yat-yasmAd hetoH khalu-nizcayena varSAvAse varSAkAle evaMvidhena-mAsakalpAnusAreNa vihAreNa viharatAM nigranthAnAM nigranthInAM vA sakAzAt bahUnAM bIjAnAm zAlyAdInAM vRkSANAm=picumandAmrakozambasAlAGkolapIluzallakyAdInAmekAsthikAnAma, udumbara zrIkalpa mUtre 5mnyjrii TIkA //7LI. kalpavihAra se vicarane vAle sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAvAsa karanA cAhie, aisA jo kahA hai so kisa prayojana se kahA hai ?' gurU uttara dete haiM-'he ziSya ! nizcaya hI varSAkAla meM mAsakalpa vihAra se vicarane vAle sAdhuoM aura sAdhviyoM ke dvArA ekendriya se lekara paMcendriya takake jIvoM kI virAdhanA hotI hai| jeAi nava jaise-rASTi mAri vI; nIma, zrama, ramya, sAi, , , zazI gAri. mAsaka5' pramANe cAlavA vALA sAdhu-sAdhvIone "cAturmAsa' karavAnuM pharamAna che te tenuM prayojana zuM? - guru mahArAja uttara Ape che-he ziSya !ekendriyathI paMcendriya sudhInA chAnuM rakSaNa karavAnuM zAstra pharamAna che. vaLI A "cAturmAsa " kAla 'varSAkAla' che, ne te samaya daramyAna asaMkhya ane anaMta jIvonI pedAza kSaNa ekamAM thAya che, ne tenI virAdhanA thAya che. te pApamAMthI sAdhu-sAdhvIone bacAvavA mATe zAstrakAroe "cAturmAsa nuM nirUpaNa karyuM che. vaLI cAturmAsa sivAya bIjI zeSa hatuomAM sAdhu-sAdhvIne Thera Thera lokasamudAyanA utkarSa mATe vicaravAnuM hoya che. tethI cAturmAsa' nA nirAMtanA samaya daramyAna sukhe samAdhie "AtmavicAraNa" ekAMtamAM karI zakAya e paNa hetu che. te vakhate loke paNa navarAza bhegavatAM hoya che eTale lokone vadhAre pramANamAM paramArtha upadeza ApI zakAya temaja jJAna, dhyAna, tapa, japa, vicAraNA, zubhasaMkalpabala vadhArI zakAya, e hetuthI A niyama ghaDo che. "svadayA ' e mukhya 'dayA' che, "svadayA'nA peTALamAM padayA' AvI jAya che. "svadayA eTale pitAnA "AtmA' nI dayA, "svadayA' eTale pitAnA AtmAne hiMsAdithI bacAvo, kSaNe kSaNe uThatAM azubha bhAvamAMthI rakSaNa karavuM, tema ja AgaLa vadhatAM zubha adhyavasAye zuddha Atmaupage rahevuM te che. varSAkAta daramyAna kendriyathI paMcendriya sudhInA jIvanuM bAna zAstrakAroe nIce mujaba ApyuM che. (1)-ekendriya cha jevAM ke zAli Adi bIja; nIma, Ama, kembi , zAla, aMkela, pIlu, zalakI II77ii. ne zrI kalpa sUtra: 01 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HANE zrIkalpa kapitthAstikatindukabilvapanasadADimamAtuliGgAdInAM bahubIjAnAM ca tarUNAm ; gulmAnAM navamAlikA-seriyaka-koraNTaka-bandhujIvaka-vANa-karavIra-sinduvAra-vicakila-jAtI-yuthikAdInAm ; gucchAnAmvRntAkIkarpAsI-japA''DhakI-tulasI-kustambharI-pippalI-nIlyAdInAm ; latAnAm padmanAgA-zoka-campaka-vAsantyatimuktakakundalatAdInAm; ballInAm-kuSmANDI-kAliGga-trapuSI-tumbI-cAluGkathelukI-paTolyAdInAm ; tRNAnAm-zvetikAkuzadarbhaparvakArjunasurabhikurubindAdInAM valayAnAm-tAlatamAlatakalIzAlasaralAketakIkadalIkandalyAdInAm haritAnAm=tandulIyakAdhUyAruhabastubadarakamArjArapAdikAcillIpAlakyAdInAm; aGkurANAm bIjAt sdyojaataanaam| kalpa maJjarI // 78 // TIkA T ekAsthika-eka guThalI vAle-vRkSa; galara, kapittha (kavITha-kaitha), astika, tinduka, bilva, panasa, dADima, mAtuliMga (bijaurA) Adi bahuta bIja vAle vRkSa; navamAlikA, seriyaka, koraNTaka, bandhujIvaka, vANa, karavIra, sindavAra, velA Adi gulma, vRntAkI, kapAsa, japA, ADhakI, tulasI, kustumbharI, vippalI, nIlI Adi guccha; padmanAga, azoka, campA, vAsantI, atimuktaka, kundalatA Adi latAe~H kuSmANDI (ka), kAliMga (tarabUca), trapuSI (kakaDI), tUMbI, vAluMkI (vAlaura), elukI (Ala), paTolI Adi beleM; zvetikA, kuza, darbha, parvaka, ajuna, surabhi, kuruvinda Adi tRNa (ghAsa); tAla, tamAla, takkalI, zAla, saralA, ketakI, kadalI, kaMdalI Adi valaya; taMdulIyaka, adhUyArUha, bastu (bathuA), badaraka, mArjArapAdikA, vigere liyApA- jI4 vRkSa, tathA bhUsa2, pitya (4-), masti, tin miya panasa, dADama, mAtuliMga ( vijerA ) vigere ghaNA bIjavALA vRkSa; tema ja navamAlikA seyika, karaMTaka, badhujIvaka vANa, 42vI2 sinduvAra, vesa mAhi zubha; vRttA, pAsa, pA, mADhI, tusalI, tumarI, niual, tal vigere zu20 tathA pAnA, bhaya, yA, pAsantI, matibhuta, nsatA vigere batAyA; tathA mAMDI (66) Gi (tarabhUya) ySI ( DI) tubaDI, pAsora, mAla, paTolI vigere vA; tayA vati, tha, 54, anuna, surali, 3vidha vigere dhAsa; tathA tala, obhAsa, tasal, zAsa, sa291, uasI, sAvigere laya tathA 'sIya, gapUyA4, 2tu (mathuA), 5424, bhA0 254. vikSI, pArA vigaire vItarI tathA bI. ||78 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa oSadhInAm zAli-vrIhi-godhUma-yava-kalama-mamUra-tila-mudga-mASa-valla-caNaka kulasthA-tasI-kusumbha-kodrava kavAdInAm / jalaruhANAm udakAvaka-panaka-zaivalaka-lambukA-pAvaka-kazeruko-pala - padma- kumudanalina-puNDarIkAdInAm , kuhanAnAm bhUmisphoTakAbhidhAnAnAm AyakAyakuhuNakuNDukkoddehalikAzalAkAsarpacchatrAdInAma, snehamUkSmANAm avazyAya-himakujjhaTikAdInAm, puSpasUkSmANAm udumbarAdipuSpasadRzamUkSmajIvAnAm, panakasUkSmANAm varSAkAle bhUmikASThAdau samutpannAnAM paJcavarNAnAM panakAkhyasUkSmajIvAnAm , bIsUkSmANAM= yebhyo'GkarAH samutpadyante teSAM zAlyAdituSamukhAnAm , haritamUkSmANAm-navInotpadyamAnAnAM bhUmisavarNAnAM kalpamaJjarI sUtre // 79 // TokA cillI, pAlakI Adi harita; bIja se tatkAla phUTe aMkura; zAli, vrIhi, gehU~, jau, kalama, masUra, tila, mUMga, ur3ada, valla, canA, kulatha, alasI, kusumbha, kodoM, kAMganI Adi oSadhi (paudhe); udakAvaka, panaka, zaivalaka, lambukA, pAvaka, kazeru, utpala, padma, kumuda, nalina, puNDarIka Adi jala meM utpanna honevAlI vanaspatiyA; kuhana (bhUmi phor3akara nikalane vAlI) tathA AyakAya, kuhuNa, kuMDukka, uddehalikA, zalAkA, sarpachatra Adi vanaspatiyA~ tathA-snehamUkSma-osa, hima, kuharA Adi; puSpamukSma (gulara ke phUla ke sadRza mUkSmajIva), panakasUkSma (varSARtumeM bhUmi tathA kASTha Adi para utpanna hone vAle pAMca varNa ke panaka nAmaka sUkSmajIvalIlaphUla ); bIjasUkSma (jinase aMkura utpanna hote haiM, ve dhAna Adi ke tuSa ke mukha):haritamrakSma (navIna utpanna hone vAle, bhUmi ke samAna raMga vAle hone ke kAraNa saralatA se dikhAI na dene vaale)| bhAMtha tasareai madhura, zAli, zrIvi, 46 , 46ma, yogA, moha, bhasUra, tila, bhA, 2456, vAsa, Ag. sathI. masI, bha7, 2, igaNI vi2 mopadhi tathA pana4 (alpa) zAla pA14, 23, Brue (ma), padama, kumuda, nalina, puMDarIka vigere pANImAM utpanna thavAvALI vanaspatio; tathA kuhana ( jamInamAMthI phATI nIkaLe te ), AyakAya, kuhuNa, kaMDaka, udehalikA, sarpa chatra Adi vanaspatio. rine sUkSma 'mosa, Dibha, A4, vigere, '505sUkSma' banA sa 21 sUkSma, 'pana suukssm'varSARtumAM bhUmi athavA lAkaDA upara utpanna thanArA pAMca varNanA panaka nAmanA jIvo je lIlala kahevAmAM Ave che te. "bIjasUkama' jenAthI aMkurA utpanna thAya te dhAna AdinA tuSanA agrabhAga, 'haritasUkSama '-navIna utpanna thanArA bhUmi jevA raMgavALA hovAthI jaladI najaramAM nahi AvanArA cho, e badhA ekendriya jIve che, enI temAM // 79 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 8 // kalpamaJjarI TIkA bhUmisavarNakAntimattayA durlakSyANAm , tathA-ito'nyeSAmapi tathApakArANAm ekendriyANAM jIvAnAM virAdhanA bhvtiiti| varSAkAlikavihAreNa yathA ekendriyajIvAnAM virAdhanAsambhavastathaiva dvIndriyAdijIvAnAmapi, atastAnAha- 'evaM saMkhANaM saMkhaNagANaM' ityaadinaa| evam anena prakAreNa zaGkhAnAM zavati prasiddhAnAM, zaGkhanakAnAM kSudrazaGvAnAM,jalaukAnAM 'jaoNka' iti bhASApasiddhAnAM,nIlagUnAM laTaitibhASA prasiddhAnAm,gaNDolakAnAM, zizunAgAnAm , tathA anyeSAmapi tathAmakArANAM dvIndriyajIvAnAM virAdhanA bhvtiiti| tathA-evameva prANamUkSmANAm anuddharikunthanAM-ye calanta eva chadmasthaidRzyante na tu sthitAH, teSAM trIndriyajIvavizeSANAm / uktametadviSaye-'seki taM pANasuhame? pANasuhame paMcavihe paNNatte, taM jahA-kiNhe nIle lohie haali| ye saba ekendriya jIva haiN| inakI tathA inase atirikta bhI inhIM sarIkhe anya ekendriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| varSAkAla meM vihAra karane se jaise ekendriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai, usI prakAra dvIndriya Adi jIvoM kI bhii| ata eva-aba unheM kahate hai zaMkha, choTe zaMkha, jaoNka, laTa, giMDolA, keMcuvA tathA isI prakAra ke anya dvIndriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| __mANasUkSma eka prakAra ke kuMthuvA hote haiM, jinheM chadmastha jIva calate samaya hI dekha pAte haiM, jaba ve Thahare hote haiM taba dikhAI nahIM dete| yaha trIndriya jIva haiN| inake viSaya meM kahA bhI hai'se kiM taM pANasuhume' ityAdi / "ve prANamUkSma kyA kahalAte haiM? mANasUkSma pA~ca prakAra kA kahA gayA hai-kRSNa, nIla, lAla, pIlA aura zveta / anudarI-nAmaka ane evA prakAranA bIjA ekendriya jIvonI paNa virAdhanA thAya che. jevI rIte ekendriya jIvonI virAdhanA thAya che tema bendriya Adi jIvanI paNa virAdhanA thAya che. teonA nAma A pramANe che-zaMkha nAnAmeTA, jale, laTa, giDelA, kaMcavA tema AvA prakAranA anya bendriya jInI paNa virAdhanA thAya che. "prANasUma'--eka prakAranA kuMthavA hoya che, jene chadmasthA cAlatI vakhate ja joI zake, jyAre teo sthira hoya tyAre jovAmAM nathI mAratA se trIndriya chavAche, menA viSayamA dhupa cha-" se ki ta pANasuhume" tyAta, "te prAra sUkama kevA hoya che ? prANu sUkama pAMca prakAranAM kahyAM che-kALA, lIlA, lAla, pILA, sapheda. anuddharI nAmanA vaTa, lA ||80 // lA che jemane chama viSayamAM kahyuM lIlA, lAla, zrI kalpa sUtra: 01 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre hI TIkA ||81|| sukille / asthi kuMtha aNuddharI nAma, jA ThiyA acalamANA chaumatthANaM niggaMthANaM vA niggaMdhINaM no cakkhuphAsaM havvamAgacchai, jA adviyA calamANA chaumasthANa nimgaMthANaM vA niggaMthINaM vA cakkhuphAsa havyamAgacchai, jAva chaumatthegaM nigaMNa niggaMthIe vA abhikravaNaM abhikkhaNaM jANiyavvA pAsiyavyA paDilehiyavyA bhavai / setaM paannmuhme|| chAyA-atha kiM tat prANamUkSmam ? prANasUkSmaM paJcavidhaM pajJaptam, tadyathA-kRSNaM nIlaM lohitaM , zuklam / asti kunthuranuddharirnAma, yA sthitA acalantI chadmasthAnAM nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA no cakSuHsparza havyamAgacchati, yA asthitA calantI nirgranthAnAM nigranthInAM vA cakSuHsparza havyamAgacchati, yAvat chadmasthena nimra thena nigranthyA vA abhIkSNam abhIkSNA jJAtavyA draSTavyA pratilekhitavyA bhavati / tadetat prANamUkSmam // iti / tathA-kunthUnAm anuddharikunthubhinnakUnthanAm, pipIlikAnAM kITikAnAM, bahupadAnAm indragopAdInAm, jalaputarANAMjalasthitamUkSmakamINAm, aNDamUkSmANAm=pipIlikAdyaNDAnAm, uttiGgamUkSmANAmdhanIbhUtA kITikAdayaH mUkSmAH mANinaH pRthivyAdivat pratibhAsamAnA jIvatvena durlakSyA bhavanti, te kITikAnagara-mUkSma kuMthu hai| vaha cala na rahA ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dikhalAI nahIM par3atA, aura yadi cala rahA ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko dikhalAI detA hai| yAvat alpajJa sAdhuoM aura sAdhviyoM ko vAra-cAra (sAvadhAnI ke sAtha) jAnanA-dekhanA cAhie aura pratilekhana karanA caahie| ye prANamUkSma hai|" isa anuddharI kunthu ke atirikta dUsare prakAra ke kunthu, pipIlikA (cIMTI), bahuta pairoM vAle indragopa Adi, jalaputara-jalameM rahe hue sUkSma kIDe, tathA aNDasUkSma-pipIlikA Adi ke aMDe, tathA uttiMgamUkSma arthAt bahuta se ikaTe hue kIr3I Adi mUkSmaprANI, jo bhUmi jaise jAna par3ate haiM aura jo jIva ke rUpa meM bar3I kaThinAI se dikhalAI dete haiM aura jinheM kIDInagarA, sUkSmakITikAvRnda tathA SHYANE // 8 // kaMthavA che te phakta cAlatI vakhate ja sAdhu-sAdhvIone najare Ave che paNa sthira rahela najare nathI AvatAM. yAvatu alpajJa sAdhu sAddhioe vAra-vAra sAvadhAnInI sAthe jANavuM ane dekhavuM joIe, ane pratilekhana karavuM joIe. e prANusUkSma che. A anuddhanI kaMthavA uparAMta anya prakAranA kaMthavA, kIDIo, ghaNA pagavALA Indragepa Adi; jalapurapANImAM rahevAvALA sUma kIDA; tathA aMDasUkSama-taddana nAnA kIDA, kIDA vigerenA IMDA. usiMgasUphama-kIDiyA A zrI kalpa sUtra: 01 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 82 // Han Tang Zhen kITakAvRndo - ciGgakSmeti nAmatrayeNocyante teSAM jIvAnAm, tathA anyeSAmapi tathAprakArANAM trIndriyANAM virAdhanA bhavatIti / tathA evameva makSikAdi-vRtrikAntAnAM caturindriyajIvAnAm ebhyo'nyeSAm = atiriktAnAmapi tathAprakArANAM caturindriyajIvAnAM virAdhanA bhavatIti / tathA evameva dardurikANAM = maNDUkAnAM mUSikANAM matsyAnAM kacchapAnAM ca paJcendriyajIvAnAM, tathA anyeSAmapi tathAmakArANAM paJcendriyajIvAnAM virAdhanA bhavatIti / tenArthena - tena kAraNena - ekendriyAdipazJcendriyAntavirAdhanArUpeNa hetunA evamucyate - " kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA evaMviheNa vihAreNa viharamANANaM ASADhapUNimAe vAsAvAsaM vasittae" iti // mu0 17 // varSA ekendriyAdijIvAnAM virAdhanAyAH saMbhavAd nirgranthAnAM nirgranthInAM vA ekatra sthale nivAso uttiMgakSma ina tIna nAmoM se kahate haiM, tathA aura bhI isI prakAra ke trIndriya jIvoM kI virAdhanA hotI hai / isI prakAra makkhI se lekara vicchU taka ke caturindriya jIvoM kI tathA anyAnya caturindriya jIvoM kI bhI virAdhanA hotI hai| isa prakAra meMDhaka, mUSika, matsya, kachuvA Adi jIvoM kI tathA isI taraha ke anyAnya paMcendriya jIvoM kI bhI virAvanA hotI hai| isa prakAra ekendriya se lagAkara paMcendriya taka ke jIvoM kI virAdhanA hone ke kAraNa aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAvAsa - caumAsA karanA cAhie |017|| varSAkAla meM ekendriya Adi jIvoM kI virAdhanA kI saMbhAvanA hone se sAdhuoM aura sAdhviyoM vigere. AvA prakAranA bIjA paNa trIndriya jIvA che tenI virAdhanA thAya che. evI ja rIte mAkhI, macchara, DAMsa, vIMchI vigere ceAndriya jIvAnI ane A uparAMta bIjA paNa cAndriya jIvAnI virAdhanA thAya che, evI ja rIte paMcendriya jIve jevA ke--deDakAM, uMdara, macchI, kAcakhA, tathA anya pAMcendriya jIvAnI paNa virAdhanA thAya che. evI rIte ekendriyathI laI paMcendriya sudhInA jIvAnI virAdhanA thavAne kAraNe ema kahevAmAM AvyuM che ke sAdhu sAdhvI varSAvAsa-yomAsu ho (sU017 ) varSAkAlamAM ekendriya Adi jIvAnI virAdhanAnI saMbhAvanAne lIdhe sAdhu ane sAdhvIone eka ja sthAna zrI kalpa sUtra : 01 Comm Sna kalpa maJjarI TIkA // 82 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa yukta ityuktam / tatazca teSAM sAdhanAM varSAsu vihAro na kalpate iti labhyate / atastamevArtha spaSTapatipattaye pAha mUlam-no kappai nimgaMthANaM vA niggaMdhINaM vA vAsAvAse viharittae // suu018|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA varSAvAse vihartum / / suu018|| TIkA-'no kappai' ityAdi-vyAkhyA spaSTA // 2018 // varSAvAse paryuSaNAparva samAyAti, paryuSaNA ca kadA kartavyA ? iti darzayitumAha mUlam--kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikaMte pajosavittae / no tersi kappai taM syaNi uvAiNittae ||suu019|| kalpamaJjarI // 83|| TIkA ko eka hI sthAna para nivAsa karanA ucita hai, yaha kahA jA cukA hai| isa kathana kA phalitArtha yaha hai ki sAdhu aura sAdhviyoM ko varSAkAla meM vihAra karanA nahIM klptaa| ataeva isa Azaya ko spaSTa karane ke liye kahate hai-'no kappai' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAkAla meM vihAra karanA nahIM kalpatA suu018|| TIkA kA artha-isa sUtra kI vyAkhyA spaSTa hI hai // 018 // varSAvAsa meM paryuSaNAparva AtA hai| ataH paryuSaNa katra karanA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'kappada niggaMthANaM' ityaadi| va para nivAsa karavo ucita che, A kahevAI gayela che, A kathanane phalitArtha e che ke sAdhu ane sAdhvIone samA vihA2 42 nA 48; bhATe mA bhAzayane 25Ta 421 / bhATe suutr||24 cha-'' no kappai' tyAhi. mUlano artha-sAdhu-sAdhvIone varSARtunA samaya daramyAna eTale cAra mAsa sudhI vihAra kare 485 na (2018) ttaan| artha-'yAturmAsa' naamtn| 258 mAheza apre|4t 'sUtra' thI zA bhAve. (2018) varSARtumAM ja paryuSaNa parva nakkI karavAmAM AvyuM che, paNa A parva kayAre ane kayAMthI ujavavuM te batAthaane bhATe 4 che-'kappai niggaMthANa' tyAdi. // 83|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI / / 84 // TIkA chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte parivastum / no teSAM kalpate tAM rajanImatikramitum ||suu019|| TIkA--'kappai niggaMthANaM vA' ityAdi nirgranthAnAM nirgranthInAM vA varSAvAsAnAM-varSAkAlikanivAsamadhye ASADhapUrNimApatikramaNamArabhya saviMzatirAtre-viMzatidinaiH sahite mAse ekasmin mAse vyatikrAnte vyatIte zuklapaJcamyAM parivastu-paryuSaNAM kartuM kalpate / no teSAM kalpate tAM rajanIm=bhAdrapadazuklapazcamIrAtrim atikramitum-ullaGghayitumiti / paritaH samantAt apUrvakaraNAdyavasthAyAM vasanti sAdhavo yasyAM sA paryuSaNA / imAM bhagavAn ASADhapUrNimA mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAvAsa kA eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para paryuSaNa karanA caahie| unheM usa rAtri kA (zuklapaMcamI kI rAtri kA) ullaMghana karanA nahIM kalpatA / / sU019 // TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, varSAkAlIna nivAsa meM, aSAr3ha mAsa kI pUrNimA ke pratikramaNa se lekara eka mahInA aura vIsa dina vyatIta hone para zukla paMcamI ke dina paryuSaNA karanA kalpatA hai, arthAt saMvatsarI pratikramaNa karanA cAhiye / unako zuklapaMcamI kI rAtrikA ullaMghana karanA nahIM klptaa| pari' kA artha hai pUrNa rUpa se aura 'uSaNA' kA artha hai nivAsa krnaa| jisa kalpa meM munijana pUNarUpa se apUrvakaraNa Adi avasthAoM meM nivAsa karate haiM, usako 'paryuSaNA' kahate haiN| mUlano artha-sAdhu-sAdhvIoe, varSAkAlanA eka mAsa ane vIsa divasa vyatIta thayAM bAda, "paryuSaNa parva" ujavavuM joIe. A parvane aMtima divasa bhAdaravA suda pAMcama rAkhavAmAM Avela che. zukala paMcamInI rAtrine uadhI javI na joIe. (sU019 ) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIo mATe je "paryuSaNa" ne kAla nakkI karela che. te kAla aSADha suda pUnamanA pratikramaNathI mAMDI eka mAsa ane vIsa divasa pasAra thayAM bAda batAvyo che. sAdhu-sAdhvInA peTAmAM zrAvaka zrAvikAno paNa samAveza thaI jAya che. paryuSaNa parvane chelle divasa zukala paMcamIne che. ne te divasa sahita eka aThavADiyuM A parva' mATe nirmANa karela che. eTale "parvAdhirAja paryuSaNa' zrAvaNa vada 13 thI bhAdaravA suda 5 sudhI nirmANa thayAM che. zukala paMcamInI rAtrinuM ullaMghavI nahi ka9pe. // 84 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNamArabhya saviMzatidine mAse vyatikrAnte zuklapaJcamyAM kRtavAn / ata eva zuklapaJcamyAmeva caturvidhasaMghena paryuSaNA kartavyA, natu tataH pUrvataH parato vA / paJcamyatra pratikramaNakAlikI grAhyA / zuklapaJcamI ASADhapUrNimA zrI EmaJjarI TIkA |8 . bhagavAn mahAvIra ne ASAr3hI pUrNimA ke pratikramaNa se lekara eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para zukla paMcamI ko paryuSaNA kI thI / ata eva zukla paJcamI ko hI caturvidha saMgha ko bhI karanA cAhie, na pahale aura na piiche| yahA~ pratikramaNa ke samaya kI paMcamI lenA caahie| paryuSaNa parva sava parvomAM zreSTha gaNAyuM che; kAraNa ke anya parvomAM te " jaDa' (pudgala ) ja AnaMda lUMTavAne hoya che. tyAre A "parva ' mAM zAzvata Atmika AnaMda lUMTavAne hoya che. pudgala ne AnaMda A "jIva' anaMtA kAlathI lUMTato ja Ave che. paNa koI kAla evo nathI gayo ke je kAlamAM te pudagalAnaMdathI virAma pAmyo hoya, agara te tarapha udAsInatA dAkhavI hoya. aneka janme vyatIta thayAM paNa kaI divase che "AtmA' e pitAnI jAtane yAda karI nathI, eTalA mATe ja jJAnIoe A "paryuSaNa" nirdhAryA che. je parva mAM " jIva' kadAca savAla thAya te pitAnI bhUlI gayela "jAta" ne saMbhArI zake. pari' no artha pUrNa rUpathI ane " uSaNa" ne artha nivAsa kare tevo thAya che, ne A ka95mAM munijana pUrNa rIte "yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa' no vicAra kare che. A traNe "karaNa' zuM che ? che tenI sAmAnya samajaNa sAthe ApaNe cAlIe te ThIka ! thaLattina'-jIva sukhanI ka95nAe-kalpanAe ane "jaDa' mAMthI ja AnaMda meLavavAnI lAlace * jaDa" je thaI gayo. ghaNe kAla bhramaNa karatAM kaMI puNyAnubaMdhI puNyanA ge savicAre cAlatA cAlate pUrNAnaMda meLavavAnI IcachAe, aneka prakAranI ajJAnatApUrvaka kriyAo karate "AthIja huM mekSa meLavIza" ema daDhapaNe mAnate vaca7 vicaryo. pachI sadbhAgye tene sadUgurudevane sAga maLe. A sadRgurudeva, jema bALakane AMgaLIthI 'caMdramA' batAvAya che tema te mokSAthI ne "Atma darzana' karAve che. pachI te mekSAthI pitAnA svavicAra baje Agala vadhI "apUrva karaNe" to zrI kalpa sUtra: 01 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra kalpa maJjarI TIkA ma pratikramaNAnantaraM paJcAzattame ekonapaJcAzattame vA divase samAyAti, tatraiva paryuSaNA vidheyA, tithereva parvaniyAmakatvAt / iyaM sAMvatsarikaparvA'pi nigdyte| asyAH samArohaH kRSNatrayodazIto bhavati / ataH zrIkalpa paryuSaNAzabdena aSTadivasAtmakaH kAlo loke prsiddhH| tatra munibhirviziSTaviziSTataraviziSTatamakriyAparAyaNemUtre bhavitavyam / cAtuSkAlike svAdhyAye, kAyotsarge, dhyAne, dvAdazavidhe tapasi, saptadazavive saMyame, sptviNshtividhe'||86|| ASAr3ha kI pUrNimA ke pratikramaNa se pacAsaveM dina yA unacAsaveM dina zukla paMcamI AtI hai| usI dina paryuSaNa karanA cAhie, kyoM ki tithi hI parva kA niyAmaka hai| paryuSaNA ko sAMvatsarikaparva bhI kahate haiN| isakA samAroha bhAdrapada kRSNA trayodazI se hotA hai| ataH paryuSaNA zabda se ATha dina kA kAla loka meM prasiddha hai| isa ATha dina ke samaya meM muniyoM ko viziSTa, viziSTatara aura viziSTatama kriyA meM saMlagna rahanA caahie| cAra kAla ke svAdhyAya meM, kAyotsarga meM, dhyAna meM, bAraha prakAra ke tapazcaraNa meM, sattaraha ke prakAra saMyama meM aura sattAIsa prakAra pAye che, chatai mahimA 42' mate 'mAmahazana' nI inaa thAya che. nina' na mAmAsa thAya cha, pudgala taraphanI rUci uDI jAya che. A che apUrva karaNane mahimA. AvA "apUva karaNe' pahoMcavAvAlA jI alpa hoya che ne ghaNA kharA te "yathApravRtti karatAM karatAM" apUrvakaraNanA daravAje thIja pAchA vaLe che, ane pharI pAchA catutinI copATa khelavI zarU kare che. " apUrvakaraNa" e AMtarika viSaya che. bahAranA kSaNika ane vinAzI sAdhane dvArA temaja buddhi dvArA tenuM varNana thavuM azakaya che. "apUrvakaraNa" ane "anivRttikaraNa ' e svAnubhava ' nA viSayo che. A saMbaMdhI jJAnanI tAlAvelI jAge tyAre ja AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. AvA "karaNa " nI parama upAsanA karavA mATeja "payuMSaNa' che. bhagavAna mahAvIra nA zAsanakAla mAM A niyama pravarI rahyo che. paryuSaNa parvanA chellA divasane "saMvatsarI' kahe che A parvane samAreha zrAvaNa vaddha trayodazI thI zarU thAya che. A parva daramyAna viziSTa prakAre, pitAnI yegyatA anusAra, saMyege pramANe, sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikAe tapa saMyamanI ArAdhanAmAM otaprota thavuM joIe. panA -- 426 / ' na piyA2 423 / 5 / 8na cha; bhATe sAdhu-sAvImA svAdhyAya, yoga, dhyAna, bAra prakAranA tapa, sattara prakAranA saMyama, sattAvIsa prakAranA aNugAranA guNonI ArAdhanA karavI. A " ArA // 86 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 116911 Mo Mo nagAraguNe ca sarvathA samudyuktairbhAvyam / vikRtiparityAgo'ntamAntAdyAhArasevanaM maunam upazamakSapaka zreNIsvarUpacintanam AcAryopAdhyAyabAlavRddhalAnAnAM vaiyAvRttyaM ca sayatnaM karttavyam / etAH kriyAH sAdhUnAM pratidivasa karttavyatayA yadyapi sthitA eva, tathApi paryuSaNAdivaseSu vizeSarUpeNa kAryA iti / nityadhArmika kriyAparAyaNairapi zrAH paryuSaNAyAM vizeSarUpeNedaM karttavyam, tathA hi-pratidivasa sAdhudarzanam, nityaniyamaH, dAnazIla - tapo - bhAvAnAM samArAdhanaM, rAtribhojanaparityAgaH, sAdharmikeSvanurAgaH, anAthaparirakSaNam, abhayadAnam, ke anagAra guNoM meM pUrI taraha udyata honA cAhie / dUdha, ghI Adi vikRtiyoM kA tyAga, rUkhe-sUkhe nIrasa AhAra kA sevana, mauna, upazamazreNI aura kSapakazreNI ke svarUpa kA cintana tathA AcArya upAdhyAya bAla vRddha aura glAna muni kI vaiyAvRtya yatnapUrvaka karanA cAhie / yadyapi ye saba kriyAe~ sAdhuoM ko pratidina karttavya haiM, tathApi paryuSaNA ke dinoM meM inako vizeSarUpa se karanA cAhie / nityaprati dhArmika kriyAoM ke karane vAle hote hue bhI zrAvakoM ko paryuSaNA kAla meM vizeSarUpa se yaha karanA cAhie - pratidina munidarzana, nityaniyama, dAna zIla tapa aura bhAvanA kI samArAdhanA, rAtribhojana kA tyAga, sAdharmI janoM para anurAga, anAthoM kI rakSA, abhayadAna, dharmapracAra, tapasyA karane ke dhanA' nI sAthe sAthe dUdha Adi vigayane tyAga karavA ghaTe. nIrasa AhAranuM sevana karavuM, 'maunavrata dhAraNu kavuM, uparAma ane kSapaka zreNIne vicAra karavA, AcAya, upAdhyAya, bAla, vRddha, glAna munijanAnI sevAcAkarI karavI. e upara gaNAvela kriyAe sAdhu-sAdhvInA dainika jIvanamAM varNAelI che paraMtu * paryuSaNa ' pa mAM te te kriyAomAM jo kAMi kSati rahI gai hoya te tene pUrNa vicAra karI temAM sudhArA kare, temaja prAyazcitta lai AgAmI kAle Agala vadhavAnA nizcaya kare, A niyamo phakata sAdhu-sAdhvIo mATeja che' ema rakhe kei mAnavAmAM bhUla na kare. je niyamAvali para parAthI cAlI Ave che te niyamAvali zrAvakagaNane pazu khaMdhana kartA che. nityaprati dhArmika kriyA karavAvAlA zrAvakone paNa 'paryuSaNa' parvamAM viziSTa prakAre dhArmika kriyA karavAnuM kahela che. mA 'socchva' harabhyAna gRhasthothe hamezA bhuni mahArAjenA 4rzana 42vA, nitya niyama rakhA, hAna, zAla, tapa, ane bhAvanI ArAdhanA vadhAravI, rAtrieAjananeA sadaMtara tyAga karavA, svadhIjanA upara vatsalabhAva rAkhaveA, dIna zrI kalpa sUtra : 01 Nin kalpa maJjarI // 87 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 88 // dharmapracAraH, tapasyA kartumudyatAnAM kRte dhAraNAyAH kRtatapaskAnAM kRte pAraNAyAzca prabandhaH, AsravanirodhaH, sUnAdisthAnebhyo jIvAnAM mocanam, sAmAyikAnuSThAna, guptadAnam , AcAmAmlatapaHkaraNam , ubhayakAle AvazyakakaraNam , sarvathA kuzIlaparityAgaH, pratidinaM vyAkhyAnazravaNaM prabhAvanAkaraNaM, muNDanavarjana, zarIrasaMskAravarjana, svazaktyanusAreNa aSTAdazabhaktaparityAgAdhaSTamAntatapasAM samArAdhana', sAMvatsarikadivase'STamaharAvadhi possdhkrnnmiti| caturvidhasaMghasya punaridaM kartavyam; tathAhi-grAme grAme deze deze cAmArIghoSaNA, jinazAsanaprabhAvanA ca krttvyaa| dIkSAsamArohaH, antakRtasUtrasya kalpasUtrasya vA zravaNa zrAvaNa, parasparaM vizuddhabhAvena kalpamaJjarI TIkA lie udyata hue logoM ke lie dhAraNA kA tathA jinhoMne tapasyA kI hai unake lie pAraNA kA prabaMdha, Asrava kA nirodha, kasAIkhAnoM se jIvoM ko mukta karAnA, sAmAyika, gupta dAna, AyaMbila tapa, prAta:kAla aura sAyaMkAla Avazyaka kriyA, kuzIla kA sarvathA tyAga, pratidina vyAkhyAna zravaNa, prabhAvanA, hajAmata na karavAnA, zarIra kA zrRMgAra na karanA, aThAI se lekara tele taka kI zakti ke anusAra tapasyA tathA saMvatsarI ke dina ATha prahara kA poSadha / / caturvidha saMgha kA kartavya hai-grAma-grAma aura deza-deza meM amArIghoSaNA karavAnA aura jinazAsana kI prabhAvanA karanA, dIkSA-samAroha karanA, antagaDamUtra yA kalpasUtra ko sunanA aura sunAnA, duHkhI anAthanI rakSA karavI, abhayadAna, svAdhyAya, tapa Adi AcaravuM, tapasvI sAdhamIo mATe pAraNA ataravAraNa Adine prabaMdha karavo, miyAta, avirati, kaSAya, pramAda ane azubha garupI Azro chAMDavA, abhayadAna karavuM eTale kasAIkhAnethI jIvane mukta karAvavA, sAmAyika karavuM, umayakAla pratikramaNa karavuM, guptadAna, AyaMbila, tapa vigere karavAM, sarvathA kuzIlane tyAga kare, vyAkhyAna zravaNa karavuM, prabhAvanA karavI, hajAmata nahi karavI, nahi karAvavI, zarIrazuzraSA nahi karavI, brahmacarya pAlavuM, zakti-anusAra aThThamathI mAMDI ATha divasanA upavAsa karavA ane "saMvatsarI" nA divase ATha praharane pi Adare, A jAtanI kriyAothI dehAdhyAsa ocho thaI "AtamA' tarapha dRSTi keLavAya che. A parvamA caturvidha saMdhanuM kartavya e che ke-gAmegAma, . dezadeza amArI gheSaNa karAve, ane janazAsanane mahimA vadhAre, dIkSA samAroha kare, aMtagasUtra agara to // 88 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa mUtre maJjarI // 89| TIkA bhAra kSamApaNaM ca karttavyam / tathA saMvaro yathA vardheta tathA prayatitavyamiti ||muu019|| 'varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatIte paryuSaNA kartavyA iti yaduktaM tanna svamanaHkalpitam , api svanantatIrthakaraparamparayA samAyAtamiti mUcayitumAha se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA vAsAvAsANaM savIsairAe mAse viikkaMte pajjosavaNaM pajjosavittae? jao NaM aIehi agatehiM arihaMtehi bhagavaMtehiM titthayarehi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikate pajjosavarNa pajjosaviyaM / evaM usabhAi-mahAvIrapajjavasANehi titthayarehi vi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikate pajosaviyaM / evaM savvehi gaNaharehiM savvehi Ayariehi savvehi uvajjhAehi samvehi therehi savvehi pavattaehiM savvehi gaNIhi savvehi gaNaharehiM savvehiM gaNAvaccheyaehiM, evaM amhANaM dhammAyariehi, cauvihehi saMghahiM vi vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vIikaMte pajjosavaNaM pajjosaviyaM / teNaTeNaM evaM vuccai-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA savIsairAe mAse vIikaMte pajjosavaNaM pajjosavittae |muu020|| vizuddha bhAva se kSamA yAcanA karanA aura kSamApradAna krnaa| abhiprAya yaha hai ki jisa prakAra se saMvara kI vRddhi ho, vaisA prayatna karanA cAhie |muu019|| cAturmAsa ke eka mahInA aura vIsa dina bItane para paryuSaNA karanI cAhie, yaha jo kahA hai so yaha kathana apane mana kI kalpanA nahIM hai, kintu ananta tIrthaMkaroM kI paramparA se calA AyA hai, yaha sUcita karane ke lie kahate haiM-'se keNaDeNaM' ityAdi / kalpa-sUtra sAMbhaLe saMbhaLAve, vizuddha manabhAvathI kSamA yAcanA kare ane vizuddha manabhAvathIja kSamApradAna kare tAtparya e che ke A paryuSaNa parvamAM je je kriyAo ane AcaraNethI saMvaranI vRddhi thAya che te prakAre prayatna 2 naye. (sU018) comAsI pratikamaNuthI eka mahIno ane vIsa divasa vItyA pachI paryuSaNa karavAM joIe. A kathana keI svayaMnI kalpanAnuM nathI, paraMtu ananta tIrthaMkaranI paraMparAthI cAlI Ave che. e sUcita karavA kahe che se keNaTTeNa'tyAdi. // 89|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 9 // chAyA-atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNAM parivastum ? yataH atItairanantairahadbhirbhagavadbhistIrthakaraivarSAvAsAnAM sarvizatirAtre mAse vyatikrAnte payupaNA pryussitaa| evam RSabhAdimahAvIraparyavasAnaistIrthakarairapi varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNA pryussitaa| evaM sarvairgaNadharaiH sarvaiH pravartakaH sarvaigeNibhiH sarvairgaNadharaiH sarvaigaNAvacchedakaiH, evamasmAkaM dharmAcAryazcaturvidhasaGgharapi varSAvAsAnAM saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNA paryuSitA / tenArthena evamucyate-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte paryuSaNAM parivastum ||suu020|| kalpamaJjarI TIkA __mUla kA artha-prazna-he bhadanta ! kisa hetu se kahA jAtA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko comAsA ke vIsa dIna sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa karanA cAhie? uttara-he ziSya ! jisa hetu se atIta kAla ke ananta arihaMta bhagavanta tIthaMkaroMne, vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa kiyA thaa| isI prakAra vartamAna cauvIsImeM RSabhadeva se lekara mahAvIra paryanta ke tIrthakaroM ne bhI vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa kiyA thaa| isI prakAra saba gaNadharoM ne, saba AcAryone, saba upAdhyAyoMne, saba sthaviroMne, mava pravartakoMne, saba gaNiyoMne, saba gaNAvacchedakoMne, isI prakAra hamAre dharmAcAryoMne tathA caturvidha saMghane bhI varSAvAsa ke vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para payuSaNa kiyA thA, usa hetuse aisA kahA gayA hai ki sAdhuoM aura sAdhviyoM ko comAsA mUla ane TIkAne artha-ziSya pUche che ke he bhadanta ! Apa kyA hetu baDe kahe che ke comAsAnA bIsa divasa sahita eka mAsa vyatIta thayAM bAda sAdhu-sAdhvIoe "payuSaNa" karavuM ? gurU uttara Ape che ke he ziSya ! je hetuthI atIta kAlamAM ananta bhagavanta tIrthakaroe eka mAsa vIsa divasa vyatIta thayAM pachI payuMSaNa karyA hatA, vartamAna cauvIsImAM RSabhadeva bhagavAnathI mAMDI mahAvIradeva sudhInA sarva tIrtha karanA vArAmAM vIsa divasa sahita comAsAno eka mAsa gayA bAda "payuMSaNuM karavAmAM AvyA che. AvA "payuMSaNe" sarvagaNadhara de, AcAryo, upAdhyAya, sthavire, pravartake, gaNI, gaNAvachedake ane caturvidha saMghee paNa Adaryo che. ane // 9 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre kalpamaJjarI TIkA // 11 // TIkA-'se keNaTeNa' ityAdi / vyAkhyA spssttaa| nAram-AcAryAdInAmAH pUrva SaSThe sUtre gatAH / / 020 // anantaroktazuklapaJcamI tithireva pryussnnaadivsH| atastadbhinnAyAM caturthI dvitIyapaJcamyAM vA na kadAcidapi paryuSaNA kartavyeti pradarzayitumAha mRlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA apajjosavaNAe pajjosavittae |muu021|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA aparyuSaNAyAM parivastum / / muu021|| TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM-parivastum kartumiti |mu021|| ke vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para paryuSaNa karanA kalpatA hai / muu020|| TIkA kA artha-mUtra kI vyAkhyA spaSTa hI hai| AcArya Adi kA artha pahale chaThe sUtra meM batalAyA jA cukA hai / / m020|| pUrvokta zuklA paMcamI tithi hI paryuSaNA kA vAstavika dina hai| ataeva usa paMcamI se bhinna caturthI yA do paMcamiyA ho to dUsarI paMcamI ke dina kadApi paryuSaNa nahIM karanA cAhie, yaha pradarzita karane ke lie kahate haiM-'no kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aparyuSaNAmeM, paryuSaNA divasa ko TAlakara payuSaNa nahIM karanA cAhiye ||muu021|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| 'pajjosavittae' kA artha hai 'karanA' ||muu021|| paraMparAthI AdarAmAM Ave che. A hetuthI AvuM kahevAmAM AvyuM che ke sarva sAdhu-sAdhvIoe cemAsAnA vIsa divasa sahita ekamAsa pUrNa thaye paryuSaNa karavA joIe (sU020) pUta zukala pakSanA pAMcama' nA divase ja "saMvatsarI' karavI, bIjA koi divase-catuthI athavA kadAca be paMcamI Ave to pahelI pAMcamane mukIne bIjA pAMcame kadIpi saMvatsarI nahi karavI joIe. A vAta prati 42vA mATe che-'no kappai' tyAha. mULane artha-sAdhu-sAdhvIoe aparyuSaNAmAM paryuSaNanA divasene TALIne paryuSaNa na karavI joIe. (sU021) dAna gartha-vyAcyA 2504 cha. 'pajjosavittae' n| ma 427' thAya che. (2021) // 9 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 92 // paryuSaNAyAM ca sAdhubhiH sAdhvIbhizca kezolluJcanaM niyamataH karttavyam, talluJcanaM paryuSaNAmatikramaNatastAvantyeva dinAni pUrva kartavyam, yena goromapramANastato dIrgho vA kezaH paryuSaNApratikramaNakAle na bhavediti zAstramaryAdA / tAmeva darzayitumAha mUlam -no kappai niggaMthANaM vA nimgaMthINaM vA pajjosavaNAra golomamAyAiMpi vAlAI uvAiNAvittae // mR022 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA paryuSaNAyAM golomamAtrAnapi cAlAna atikramitum // suu022|| TIkA - no kappar3a' ityAdi / vyAkhyA nigadasiddhA | navaram - atikramitum = ullaGghayitumiti // s022 // sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNa meM kezaluzcana avazya karanA cAhiye / parantu vaha kezaluJcana paryuSaNapratikramaNa ke utane ho dina pahale karanA cAhiye jisase paryuSaNapratikramaNa ke samaya goromapramANa, athavA usase adhika bar3e keza na hoM; yaha zAstramaryAdA hai, isIko sUtrakAra dikhalAte haiM'no kappar3a' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNA meM (paryuSaNA ke avasara para ) gau ke roma barAbara bhI vAloM kA ullaMghana karanA nahIM kalpatA // mru022 // TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hI hai / 'uvAiNAvittae' kA artha 'atikramaNa karanA ' hai / arthAt paryuSaNapratikramaNa ke samaya goroma pramANa bhI keza nahIM rahanA cAhie // mU022 // sAdhue ane sAdhvIee paryuSaNamAM avazya kezalucana karavu' joie. e kezaluMcana paryuSaNAnA pratikramaNa pUrva eTalA divasa pahelAM karavuM ke jethI pratikramaNa samaye gAyanA rAma pramANu athavA tethI vadhAre sAMbhA deza ubhyA na hoya se zAstramaryAdA che. te zAkhAra matAve cheH 'no kappai' dhatyAhi mULanA athasAdhu-sAdhvIone paryuSaNAnA avasara para gAyanA rAma barAbara paNa vALanuM ullaMdhana tu nathI. (sU022 ) TInA artha-vyAcyA spaSTa che. 'uvAiNAvitae' ne| artha 'atibhaya Tharavu theve| thAya che. arthAt paryuSaNanA pratikramaNa samaye gAyanA rAma pramANa paNa kaeNza rahevA joie nahi. (sU022) zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA // 92 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI luJcana paryuSaNAtaH pUrvamavazyameva kartavyamiti pUrvamUtrAbhiprAyaH / tatsAdhubhiH sAdhvIbhizca kadA kadA vidheyamiti darzayitumAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA jahanneNaM dumAsiyaM timAsiyaM vA ukkoseNaM chammAsiyaM vA loyaM karittae / m023|| ___ chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA jaghanyena dvaimAsikaM traimAsikaM vA utkarSeNa pANmAsika vA locaM kartum / / muu023|| TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi-nigranthAnAM vA nigranthInAM vA jaghanyato dvaimAsika-dUyormAsayorbhavaM-mAsadvayAnantaraM kriyamANaM, traimAsikamAsatrayAnantaraM kriyamANaM vA, utkarSeNa pANmAsika-paTsu mAseSu kriyamANaM vA locaM kartuM kalpate iti ||muu023|| TokA pUrvamUtra kA abhiprAya yaha hai ki payuSaNA se pahale avazya hI kezaluzcacana karanA caahie| vaha kezaluzcana sAdhuoM aura sAdhviyoM ko kaba-kaba karanA cAhie, yaha dikhalAne ke lie kahate haiM-'kappaI' ityaadi| mala kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jaghanya do mAsa meM, yA tIna mAsa meM, tathA utkRSTa chaha mAsa meM loca karanA kalpatA hai ||muu023|| TIkA kA artha-sAdhuoM ko aura sAdhviyoMko jaghanya do mAsa yA tIna mAsa ke bAda, aura utkRSTa cha mAsameM loca karanA kalpatA hai ||suu023|| pUrva sUtrane abhiprAya e che ke paryuSaNa pahelAM avazya kezakuMcana karavuM joIe. e kezaluMcana sAdhuoe dhyAre 4thAre 42khule, tave vichaH 'kappaI' yA maLano artha sAdhuo ane sAdhvIone jaghanya be mAsamAM yA traNa mAsamAM tathA utkRSTa cha mAsamAM bAya 42 // 48 cha. (sU023) TIkAne atha-sAdhuo ane sAdhvIone jaghanya be mAsa yA traNa mAsa pachI ane utkRSTa cha mAsamAM bAya 42 48 cha. (sU023) // 93 // zrI kalpa sUtra:01 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TokA // 94|| paryuSaNAyAM sAdhubhiH sAdhvIbhizca tapo'vazyameva kartavyam / tatra yadyattapaH kartavyaM tadAhamUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA pajjosavaNAe ahArasabhattaM vA jAva cautthabhattaM vA karittae // 24 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA paryuSaNAyAmaSTAdazabhaktaM vA yAvat caturthabhaktaM vA kartum ||suu024|| TIkA--kappai niggaMthANa' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM-yAvatpedana-poDazabhaktaM, caturdazabhaktaM, dvAdazabhaktaM, dazamabhaktam , aSTamabhaktaM, SaSThabhaktaM ca grAhyamiti ||muu024|| atha paryuSaNAdivase sarvathA''hArAdiniSedhamAha paryuSaNA meM sAdhu-sAdhviyoM ko tapazcaraNa avazya karanA cAhie, ataH jo jo tapa karane yogya haiM, usako batalAte haiM--'kappai ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryuSaNA meM aThAI yAvat caturtha-bhakta (upavAsa) kA tapa karanA cAhie ||suu024|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| 'yAvat' zabda se SoDazabhakta (sAta dina kA upavAsa), catudezabhakta, dvAdazabhakta, aSTamabhakta, SaSThabhakta, grahaNa karanA cAhie / Azaya yaha hai ki apanI-apanI zakti ke anusAra tapasyA karanI cAhie, para kama se kama caturthabhakta (upavAsa) karanA to ucita hI hai |mu024|| paryuSaNA ke dina AhAra Adi kA sarvathA niSedha karate haiM-'no kappai' ityAdi / paryuSaNamAM sAdhu-sAdhvIoe tapazcaraNa avazya karavuM joIe, tethI je je tapa, karavA yogya che te zavicha: 'kappaI' tyAdi. mULane artha-sAdhuo ane sAdhvIoe paryuSaNamAM aThAI (ATha upavAsa) yAvat caturtha bhakata (6vAsa) nuta542 madhye. (sU024) TIkAne artha-vyAkhyA spaSTa che. "yAvatuM zabdathI Diza bhakata (sAta divasane upavAsa), caturdaza bhakata, dvAdaza bhakata, dazama bhakata, aSTama bhakata, SaSTha bhakata, grahaNa karavAnuM che. Azaya e che ke pitapitAnI zakita anusAra tapa karavAnuM che, paNa ochAmAM ochA caturtha bhakata (upavAsa) karavuM to ucitaja che. (sU024) 5yuSayAne mAhinA sapathA niSedha 42 cha: 'no kappaI' tyAha. // 94|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 15 // TIkA mUlam--no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA panjosavaNAe ittariyapi caubihamAhAraM vA osahaM vA bhesajja vA vilevaNaM vA paDigAhittae // muu025|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA paryuSaNAyAm itvarikamapi caturvidhamAhAraM vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA vilepana vA pratigrahItum // suu025|| TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / suu025| sAdhavaH sAdhvyazca kSetrAvagrahamavagRhya varSAsu tiSThanti / so'vagrahaH kiya kSetrAvadhiko grAhya ityAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggayINaM vA vAsAvAsaM vasiyANaM gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA sabao samaMtA sakosaM joyaNaM uggahaM umpiNhittANaM cihittae ||suu026|| chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsamuSitAnAM grAme vA yAvat sanniveze vA sarvataH samantAt sakroza yojanam avagRhya sthAtum // 5026 // __mUla kA artha-sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko paryuSaNA-saMvatsarIparva ke dina svalpa mAtra bhI cAra prakAra kA AhAra, auSadha, bhaiSajya yA vilepana grahaNa karanA nahIM kalpatA ||muu025|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai // 25 // sAdhu aura sAdhvI, cAturmAsakAla meM kSetra kA avagraha karake rahate hai, vaha avagraha arthAt AjJA kitane kSetra ko lenI cAhie, so kahate haiM-'kappai' ityAdi / __ mUla kA artha-varSAvAsa meM sthita sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma meM yAvat saniveza meM cAroM ora eka kosa sahita yojana arthAt pA~ca kosa kI AjJA lekara rahanA cAhie ||suu026|| mULane artha-sAdhu-sAdhvIone saMvatsarI-pavane dine thaDe paNa cAra prakArane AhAra, auSadha, bhaiSajya, yA vilepana grahaNa karavAM ka9patAM nathI. (sU025) ttiin| artha-vyAcyA spaSTa cha. (sU025) sAdhu-sAdhvIo cAturmAsa kALamAM kSetrane avagraha karIne rahe che. te avagraha arthAta AjJA keTalA kSetranI devI yete he cheH 'kappaI' tyAhi. mULa artha-varSAvAsamAM rahelA sAdhu-sAdhvIoe grAmamAM yAvat saMnivezamAM cAre bAjue eka kosa kA // 95 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA TIkA--'kappai niggaMthANaM vA' ityAdi-- grAme vA, yAvatpadena-nagare vA, kheTe cA, kaTe vA, maDambe vA, paTTane vA, Akare vA, droNamukhe vA, zrIkalpa nigame vA, rAjadhAnyAM vA, Azrame vA, sanniveze vA, varSAvAsamuSitAnAM varSAkAlikavAsamupalakSya nivasatAM nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA, tasya tasya grAmAdeH sarvataH samantAta-caturdikSu pUrvAparAbhyAM dakSiNottarAbhyAM vA // 16 // sakrozaM yojanaM paJcakrozAn-pratyekadizi gatimatyAgatibhyAM paJcakrozAn avagraham AjJAm avagRhya-gRhItvA sthAtuM kalpate iti| grAmAdInAmartho'traiva dazamasUtre proktaH ||muu026|| grAmAdau sarvataH samantAt sakrozaM yojanamekaM kSetrAvagrahamavagRhya sAdhubhiH sAdhvIbhizca varSAkAliko nivAsaH kattavya ityuktam / tatra paJcakrozAtmake'vagrahe pUrvAparAbhyAM dakSiNottarAbhyAM vA yazcatuSkozAtmako'vagrahaH sa TIkA kA artha-grAma meM, aura 'yAvat' zabda se nagara meM, kheTa meM karvaTa meM, maDamba meM, paTTana meM, Akara, droNamukha, nigama yA rAjadhAnI meM, athavA Azrama meM, varSAvAsa meM nivAsa karane vAle sAdhuoM aura sAdhviyoM ko usa grAma Adi ke cAroM ora-pUrva pazcima dakSiNa tathA uttara meM pratyeka dizA meM pA~ca-pA~ca kosa kI AjJA lekara rahanA kalpatA hai| grAma Adi kA artha pahale dasaveM mUtra kI vyAkhyA meM batalAyA jA cukA hai |suu026|| grAma Adi meM cAroM tarapha pA~ca kosa kSetra kI AjJA lekara sAdhuoM aura sAdhviyoM ko varSAkAlIna nivAsa-caumAsA karanA cAhie, yaha khaa| usa pA~ca kosa kI AjJA meM pUrva se pazcima meM tathA dakSiNa uttara meM cAra kosa kI jo AjJA hai, vaha bhikSAviSayaka samajhanI caahie| arthAt comAse ke gAma sahita jana arthAt pAMca kesanI AjJA laIne rahevuM joIe. (sU026) TInA artha-zrAmamA bhane yAvat 204thI nAbhA, bhAbhI, 45degbhA, mamamI, paTTabhAM, mA42,drozubhuma, nigamamAM vA rAjadhAnImAM athavA AzramamAM varSAvAsamAM nivAsa karanArA sAdhuo ane sAdhvIone e grAma AdinI cAre bAjue-pUrva, pazcima, dakSiNa tathA uttaramAM pratyeka dizAmAM pAMca pAMca gAunI AjJA laIne rahevuM ka9pe che. grAma mAhinA artha a6 sabhA sUcanI vyAyAmA mata cha. (2026) grAma AdimAM cAre tarapha pAMca gAu kSetranI AjJA laIne sAdhu-sAdhvIoe varSAkAlIna nivAsa-comAsuM che to karavuM joIe ema kahyuM. e pAMca gAunI AjJAmAM pUrvathI pazcimamAM tathA dakSiNathI uttaramAM cAra gAunI je an // 16 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 9 // bhikSAviSayo bodhyH| tata Urdhva pratyekadizyarddhakozAtmako yo'vagrahaH sa sthaNDilAdiviSayo bodhyaH / ata eva zAstrakAro bhikSAviSayamavagrahamabhidhAtumAha-- mUlam--kappai niggathANaM vA niggaMthINaM vA gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA sabao samaMtA joyaNamerAe bhikkhAyariyAe gamittae vA paDiniyattae vA // 027 // chAyA---kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze vA sarvataH samantAt yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAyai gantuM vA pratinivartituM vA // 1027 // TIkA-'kappai niggaMthANaM' ityAdi-- nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze vA, grAmAdidvArataH sarvataH samantAt SaTsu dikSu yojanamaryAdAyAM-pUrvasyAM dizi krozadvayam pazcimAyAM ca dizi krozadvayamiti yojanamaryAdA, evaM dakSiNose do kosa pUrva dizA meM, do kosa pazcima dizA meM, isI taraha dakSiNa uttara meM gocarI jA sakate haiN| usase Age pratyeka dizA meM Adhe-Adhe kosa kI AjJA sthaNDila jAne kI jAnanI caahie| ata eva / zAstrakAra bhikSAsaMbaMdhI avagraha batalAne ke lie kahate haiM-'kappaI' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma yAvat sanniveza meM eka yojana taka bhikSA ke lie gamana-Agamana karanA kalpatA hai // 027 // TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko grAma yAvat sanniveza meM grAma Adi ke dvAra se lekara chahoM dizAoM meM, eka eka yojana taka, arthAt pUrva dizA meM do kosa, pazcima dizA meM do kosa, AjJA che te bhikSAviSayaka samajavI. arthAtuM comAsAnA gAmamAM be gAu pUrva dizAmAM, be gAu pazcima dizAmAM e rIte dakSiNa uttaramAM gecarI mATe jaI zake. ethI AgaLa pratyeka dizAmAM ardhA ardhA gAunI AjJA sthati pAnI pI. meTa zAkhA likSAsapI savaya matAvAne bhATe 49 cha: -'kappai' tyAdi. mULane artha- sAdhuo-sAdhvIone grAma yAvat saMnivezamAM cAre dizAmAM eka jana sudhI bhikSAne bhATa gamanAgamana 248 cha. (sU027) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone grAma yAvatuM saMnivezamAM, grAma AdinI dhArathI laI chae dizAmAM eka-eka jana sudhI, arthAt pUrva dizAmAM be gAu, pazcimamAM be gAu, evI eka jananI maryAdA samajavI. hajAra // 97|| i zrI kalpa sUtra: 01 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ttarayordhvAdhodizozcApi yojanamaryAdA, tasyAM bhikSAcaryAyai gantuM bhikSAM gRhItvA pratinivartituM vA kalpate / ayaM bhAvaH-grAmAdidvArataH pUrvasyAM dizi krozadvayaM pazcimAyAM ca krozadvayamiti catuSkozAvadhi kSetraM sAdhubhiH / sAdhvIbhizca bhikSArtha gantavyam / evaM dakSiNottaraviSaye UrdhvAdhoviSaye'pi vijJeyamiti / / muu029|| itthaM bhikSAviSayamavagrahamabhidhAya sampati tanniSedhamAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggayINaM vA gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA, jai tattha naI niccoyagA niccasaMdaNA aseugA, tastha savvao samaMtA joyaNamerAe bhikkhAyariyAe gamittae vA paDiniyattae vA // muu028|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nimranthInAM vA grAme vA yAvat sanniveze vA, yadi tatra nadI kalpamaJjarI TAkA // 98 // , sI eka yojana kI maryAdA samajhanI cAhie / isI prakAra dakSiNa-uttara meM tathA Upara-nIce bhI eka eka yojana samajhanA caahie| isI maryAdA meM bhikSA ke lie jAnA aura bhikSA lekara pIchA AnA kalpatA hai| abhiprAya yaha hai ki grAma Adi ke daravAje se pUrva dizA meM do kosa aura pazcima dizA meM do kosa, isa taraha cAra kosa kI dUrI taka sAdhuoM aura sAdhviyoM ko jAnA kalpatA hai| yahI vidhAna dakSiNa uttara tathA Urdhva-adhodizA ke viSaya meM bhI jAnanA cAhie ||suu027|| isa prakAra bhikSA-viSayaka avagraha batalAkara aba usake viSaya meM niSedha batalAte haiM--'no kappai' ityaadi| mUla kA artha-grAma yAvat sanniveza meM yadi nadI ho, jisameM sadA jala rahatA ho, jo e pramANe dakSiNa-uttaramAM tathA upara nIce paNa ekaeka jana samajavuM. e maryAdAmAM zikSAne mATe javuM ane bhikSA laIne pAchA AvavuM kape che. tAtparya e che ke grAma AdinA daravAjAthI pUrvamAM be gAu ane pazcimamAM be gAu, ema cAra gAunA aMtara sudhI sAdhu-sAdhvIone javuM ka9pe che. e vidhAna dakSiNa-uttara tathA 4- hizAnA viSayamA 5 . (sU027) se prabhArI nikSAviSaya apara matAvAna ve se viSayamA niSedha matAve cha:-no tyAhi. mULane artha-grAma yAvat saMnivezamAM jo nadI hoya, jemAM hamezAM jaLa rahetuM hoya, ne hamezAM vahetI // 98 // ! zrI kalpa sUtra: 01 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||99|| nityodakA nityasyandanA asetukA, tatra sarvataH samantAda yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAyai gantuM vA pratinivartituM vA / / muu028|| TIkA--'no kappai' ityAdi / grAme vA yAvat sanniveze vA varSAvAsa nivasatAM nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA, yadi tatra grAmAdau nityodakA-nityamudakaM yasyAM sA tathA-sajalA, ata eva-nityasyandanA nityapravAhayuktA satI asetukA setuvarjitA bhavet, tatra grAmAdau sarvataH samantAd yojanamaryAdAyAM bhikSAcaryAyaigantuM vA bhikSAmAdAya pratinivartituM vA no kalpate / setvAdiyuktA yadi bhavet, tadA tu kalpate eveti ||muu028|| bhikSAcaryAniSedhaprastAvAt sampratyanyamapi tathAvidhaM niSedhamAha-- kalpamaJjarI TIkA sadA bahatI rahatI ho aura jisa para pula na ho, to vahA~ sAdhuoM aura sAdhviyoM ko eka yojana taka bhikSA ke lie jAnA aura AnA nahIM kalpatA ||suu028|| TIkA kA artha-grAma yAvat sanniveza meM varSAvAsa meM sthita zramaNoM aura zramaNiyoM ko, usa grAma Adi meM yadi jala se paripUrNa, sadA bahane vAlI aura vinA pula kI nadI ho to bhikSAcaryA ke lie eka yojana taka gamana-Agamana karanA nahIM klptaa| yadi pula ho yA nadI meM pAnI na rahatA ho to jAnA kalpatA hI hai |mu028|| bhikSAcaryA meM niSedha kA prakaraNa hone se phira bhI niSedha kahate haiM-'no kappai' ityaadi| rahetI hoya ane jenI upara pula na hoya, te tyAM sAdhu-sAdhvIone eka jana sudhI bhikSA mATe javuM ane mA 465tu nathI. (2028) TIkAne artha-grAma yAvat saMnivezamAM varSAvAsamAM rahelA zrama ane zramaNIone, e grAma AdimAM je jaLabharI ane sadA vahetI tathA pula vinAnI nadI hoya te bhikSA mATe eka jana sudhI gamanAgamana karavuM ka5tuM nathI. je pula hoya nadImAM pANI na rahetuM hoya te javuM ka5 che. (sU028) mikSAyAmA nidhanu 42 DApAthI 3 5 niSedha cha-'no kappaItyAdi. // 99 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 10 // mUlam--no kappai niggaMyANaM vA niggaMthINaM vA vAse vAsaMte gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA gamittae vA pavisittae vA // mU029 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA varSe varSati gRhapatikula bhaktAya vA pAnAya vA gantuM vA praveSTuM vA // muu029|| TIkA-'no kappai' ityaadi| vyAkhyA spaSTA // suu029|| pUrvasUtre varSati meghe nigranthAnAM nirgranthInAM vA bhaktapAnArtha gRhasthagRhapravezo nissiddhH| atha yadi sAdhavo gRhasthagRhe praviSTAH yAvad bhikSAM gRhNanti tAvad dRSTirapyAgatA, tadA kiM kartavyamityAha-- mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidvANaM vAse vAsaMte vi vasaI paDiniyattae / no kappai tesi velaM uvAiNAvittae / / suu030|| kalpamaJjarI TIkA mUla kA artha-varSA varasa rahI ho to sAdhuoM aura sAdhviyoM ko gRhastha ke ghara AhAra athavA pAnI ke lie jAnA yA praveza karanA nahIM kalpatA ||suu029|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai ||muu029|| pUrva sUtra meM varSA ho rahI ho to sAdhuoM-sAdhviyoM ko gRhastha ke ghara meM AhAra-pAnI ke lie praveza karane kA niSedha kiyaa| agara sAdhu gRhastha ke ghara meM praveza kara cuke hoM aura jaba taka bhikSA le rahe haiM taba taka varSA hone lage to kyA karanA cAhiye ? so kahate haiM-'kappaI' ityAdi / che mULa artha-varasAda varasI rahyo hoya te sAdhu-sAdhvIone gRhasthane ghera AhAra-pANIne mATe javuM yA praveza kare kapate nathI. (sU029) TAnA bhartha-vyAcyA spaSTa cha. (28) pUrva sUtramAM je varasAda varasI rahyo hoya te sAdhu-sAdhvIone gRhasthanA gharamAM AhAra-pANIne mATe praveza karavAno niSedha karyo je sAdhu gRhasthanA gharamAM praveza karI cUkyA hoya ane jyAre bhikSA laI rahyA hoya tyAre 12sA 12savA lAge to zu427 ve cha-'kappai' tyAli. // 10 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 101 // VOITELY chAyA -- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA gRhapatikulaM piNDapAtapratijJayA anupaviSTAnAM varSe varSa vasatiM pratinivartitum / no kalpate teSAM velAm atikramitum // 030 // TIkA- 'kappai niggaMthANaM' ityAdi - - gRhapatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratijJayA=bhaktAdibhikSAlA bhoddezena anupraviSTAnAM nirgranthAnAM nirgranthInAM vA tatra labdhabhikSANAmalabdhabhikSANAM vA bhikSodezena pravezAnantaraM varSe varSapaSTa satyAmapi vasatim upAzrayaM pratinivarttituM klpte| amumevArtha niSedhamukhenAha - 'no tesiM' ityAdi / teSAM = nirgranthAnAM nirgranthInAM vA gRhasthagRhapravezAnantaraM dRSTau satyAM kaMcitkAlaM tadapagamapratIkSAkaraNAnantaramapi tadanapagame pUrvalabdhabhikSANAmalabdhabhikSANAM vA velAm atikramituM no kalpate iti / dRSTitaH mUla kA artha- gRhastha ke ghara meM AhAra- pAnI ke uddezya se praviSTa hue sAdhuoM evaM sAdhviyoM ko, varSA ho rahI ho to bhI upAzraya meM pIchA AnA kalpatA hai / vahAM gRhastha ke ghara meM samaya vyatIta karanA nahIM kalpatA // 030 // TIkA kA artha - gRhastha ke ghara meM AhAra Adi ke prayojana se praviSTa hue sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, cAhe bhikSA prApta huI ho, athavA na huI ho; praveza karane ke pazcAt varSA hone para bhI upAzraya meM Ana kalpatA hai / niSedharUpa se isI bAta ko kahate haiM-- gRhastha ke ghara meM praveza karane ke pazcAt varSA varasane lage aura thor3I sI dera baMda hone kI pratIkSA karane para bhI baMda na ho to cAhe pahale bhikSA milI ho yA na milI ho, sAdhuoM - sAdhviyoM ko vahIM samaya vyatIta karanA ucita nahIM hai / varSA se pahale bhikSA mULanA a -gRhasthanA gharamAM AhAra-pANInA udezyathI praveza karelA hAya tevA sAdhu-sAdhvIone, varasAda varasI rahyo hoya te| upAzrayamAM pAchuM Avavu' kalpe che. tyAM gRhasthanA gharamAM samaya vyatIta karavA kalpatA nathI. (s030) TIkAnA athagRhasthanA gharamAM AhAra AdinI bhikSA meLavavAnA hetuthI dAkhala thaI cUkelA sAdhu-sAdhvIAne, zikSA maLI hoya ke na maLI hoya, paNa praveza karyA bAda varasAda paDavA lAge te paNa upAzrayamAM AvavuM' kalpe che. niSedharUpe e vAta kahe che. gRhasthanA gharamAM praveza karyA pachI varasAda varasavA lAge ane thoDI vAra te adha thayAnI rAha joyA pachI baMdha na thAya tA cAhe bhikSA maLI hoya ke na maLI hoya, paNa tyAM sAdhu-sAdhvIee samaya vyatIta karavo ucita nathI. varasAda paDavA lAgyA pahelAM bhikSA maLI gaI hoya te paNu ane na zrI kalpa sUtra : 01 Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu kalpa maJjarI TIkA // 101 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 102 / / kalpamaJjarI lae pUrva labdhabhikSaralabdhabhikSairvA taH samAgantavyamiti bhAvaH ||suu030|| bhaktapAnaprastAvAt kRtacaturthAdibhaktena yAdRzaM pAnaM grAhya, tad vaktumAha-- mUlam--kappai nimgaMthassa vA niggaMthIe vA cautthabhattiyassa tiNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA-usseime saMseime caauldhovnne| kappai niggaMthassa vA niggaMthIe vA chaTThabhattiyassa tiNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA-tilodae tusodae jabodae / kappai nimgaMthassa vA niggaMthIe vA aTThamabhattiyassa tiNNi pANagAI paDigAhittae, taM jahA--AyAmae sovIrae suddhaviyaDe ||muu031|| chAyA-kalpate nigranthasya vA ninthyA vA caturthabhaktikasya trINi pAnakAni pratigrahItuM, tadyathAutsvedima saMsekima tanduladhAvanam / kalpate nigranthasya vA nirgranthyA vA SaSThabhaktikasya trINi pAnakAni patigrahItum , tadyathA-tilodakaM tuSodakaM yavodakam / kalpate nirgranthasya vA nirgranthyA vA aSTamabhaktikasya trINi TIkA JERREENSE B mila gaI ho to bhI aura na milI ho to bhI unheM apane sthAna meM A jAnA cAhie ||suu030|| AhAra-pAnI kA prakaraNa hone se upavAsa Adi karane vAle sAdhu ko jisa prakAra kA pAnI lenA cAhie, so kahate haiM-'kappai' ityaadi| mUla kA artha-upavAsa meM sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai| vaha isa prakAra-utsvedima, saMsekima aura tanduladhAvana / SaSThabhakta ( velA) karanevAle sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai| vaha isa prakAra-tilodaka, tuSAdaka aura yavodaka / aSTamabhakta (telA) karane vAle sAdhu-sAdhvI ko tIna prakAra kA pAnI grahaNa karanA kalpatA hai| vaha isa prakAra maLI hoya te paNa temaNe pitAnA sthAna para AvI javuM joIe (sU030) AhAra-pANInuM prakaraNa hovAthI upavAsa Adi karanAra sAdhue je prakAranuM pANI levuM joIe, te have hai-'kappaI' tyAhi. mULane artha-upavAsamAM sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranuM pANI levuM kape che. te prakAra A pramANe-udima, saMsekima ane taMduladhAvana, paThabhakata (beluM) karanAra sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranuM pANI levuM kape che, te A pramANetilodaka, tuSadaka ane yAdaka. aSTamabhakta (teluM) karanAra sAdhu-sAdhvIne traNa prakAranuM pANI kare che, te // 102 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 103 // You Zi Zhi pAnakAni pratigrahItum, tadyathA - AcAmakaM sauvIrakaM zuddhavikaTam // 031 || TIkA - - ' kappara niggaMthassa' ityAdi -- vyAkhyA spaSTA / navaram - utsvedimam - utsvedena nirvRttamiti / roTikAdiSTa yasyAM bhavati, sA sthAlI roTikAdinirmANAnantaraM piSTakharaNTitA jalena prakSAlyate, tatprakSAlanajalamutsvedimamiti / saMsekima- saMsekena nirvRttamiti, araNikAdipatrazAkamutkAlya yena zItalajalena saMsicyate tajjalaM saMsekimamiti / tanduladhAvanam - tandulaprakSAlanajalam / tilodakam - tiladhAvanajalam / tuSodakaM = trIhidhAvanajalam / yavodakam = yatradhAvanajalam / AcAmakam = zAkAdInAmavastrAvaNam / sauvIrakaM = kAJjikam / zuddhavikaTam = uSNodakam / iti // 031|| mUlam - - kappara nimgathassa vA nigraMthIe vA dasamabhattiyassa egavIsaM pANagAI aSNa rAI vA tahappagArAI pANagAI paDigAhittae, taMjahA - usseimaM vA 1, saMseimaM vA 2, cAulodagaM vA 3, tilodagaM vA 4, tusodagaM vA 5, javodagaM vA 6, AyAmaM vA 7, sovIraM, vA 8, aMbapANagaM vA 9, aMbADapANagaM vA 10, kavidvapANagaM vA 11, mAuluMgapANagaM vA 12, muddiyApANagaM vA 13, dADimapANagaM vA 14, khajjUrapANagaM vA 15, gAlierapANagaM vA 16, karIrapANagaM vA 17, kolapANagaM vA 18, AmalaAcAmaka, sauvIraka tathA zuddhavikaTa // sU031 // TIkA kA artha-- roTI bana jAne ke bAda kaThautI ke dhone kA jo jala hotA hai, vaha utsvedima pAnI kahalAtA hai / araNika Adi kI bhAjI ubAla kara jisa zItala jala se dhoyI jAtI hai, vaha saMsekima kahalAtA hai | cAvala dhone kA pAnI tanduladhAvana kahalAtA hai / tila kA dhovana tilodaka, dhAna kA dhovana tupodaka aura jau kA dhovana yavAdaka kahalAtA hai| zAka Adi kA osAmaNa, AcAmaka, kAMjI kA dhovana, sauvIraka aura uSNa jala, zuddhavikaTa kahalAtA hai / / sU031 // yA pramANe - mAyAmaU, sauvIra tathA zuddhaviSTa. (sU031) TIkAnA a--ATalI banI gayA bAda katharoTa dheAvAnuM je pANI hoya che te uttvedima pANI kahevAya che. araNika AdinI bhAjI khAphIne je ThaMDA pANIthI dhovAmAM Ave che te sekima kahevAya che. ceAkhAne dhAvAnu pANI taMduladhAvana kahevAya che. talanA dhAvaNa leAdaka, dhAnyanu dhAvaNa tuSAdaka, ane javanuM dhAvaNa javAdaka kahevAya che. zAka AdinuM osAmaNa AcAJaka, kAMjInuM dhAvaNu sauvIraka, ane Unu pANI zuddhavikaTa kahevAya che. (sU031) zrI kalpa sUtra : 01 [(Zhen Zhen Tang kalpa maJjarI TIkA // 103 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 104 // PETLANELEANALCOM gapANagaM vA 19, ciMcApANagaM vA 20, suddhaviyaDaM vA 21, aNNayaraM vA tahappagAraM pANagajAyaM cirAdhoyaM aMbilaM taM pariNayaM viddhatthaM phAsUyaM esaNijja siyA || sU0 32 || chAyA -kalpate nirgranthasya vA nirgrandhyA vA dazamabhaktikasya ekaviMzatiM pAnakAni anyatamAni vA tathAprakArANi pAnakAni pratigrahItum, tadyathA - utsvedimaM vA 1, saMsekrimaM vA 2, tandulodakaM vA 3, tilodakaM vA 4, tuSodakaM vA 5, yavodakaM vA 6, AcAmaM vA 7, sauvIraM vA 8, AmrapAnakaM vA 9, AmrAtakapAnakaM bA 10, kapitthapAnakaM vA 11, mAtuliGgapAnakaM vA 12, mRdvIkApAnakaM, vA 13, dADimapAnakaM vA, 14, kharjUrapAnakaM vA 15, nArikelapAnakaM vA 16, karIrapAnakaM vA 17, kolapAnakaM vA 18, AmalakapAnakaM vA 19, ciJcApAnakaM vA 20, zuddhavikaTaM vA 21 / anyatarad vA tathAprakAraM pAnakajAtaM cirAdghautam amlaM vyutkrAntaM pariNataM vidhvastaM prAkam eSaNIyaM syAt ||m032 || TIkA- 'kappar3a niggaMthassa vA' ityAdi - dazamabhaktikasya nirgranthasya vA dazamabhaktikAyA nirgrandhyA vA ekaviMzatisaMkhyakAni pAnakAni anyatamAni vA tathAprakArANi pAnakAni pratigrahItuM kalpate, tadyathAutsvedimaM vetyAdi / tatra - utsvedimaM saMsekrimaM tandulodakaM tuSodakaM yavodakam AcAmaM sauvIraM zuddhavikraTaM ca avyavahitamratre vyAkhyAtam / tathA - AmrapAnakam = AmraphalamakSAlanajalam / AmrAtakapAnakam - AmrAtakam = 'Amar3A' iti bhASAprasiddhaM phalaM taddhAvanajalam / evaM kapitthapAnakAdikamapi kapitthAdInAM dhAvanajalaM bodhyam / tatra mUla aura TIkA kA artha--' kappar3a ' ityAdi / caulA karane vAle sAdhu aura sAdhvI ko ikkIsa prakAra ke pAnI meM se koI bhI pAnI grahaNa karanA kalpatA hai / ve isa prakAra - ( 1 ) utsvedima, (2) saMsekima, (3) tandulodaka, (4) tilodaka, (5) tuSodaka, (6) yavodaka, (7) AcAma, (8) sauvIra (9) zuddhavikaTa, inakA artha pUrvasUtrameM kiyA jA cukA hai; tathA (10) AmrapAnaka- AmraphaloM ke dhovana kA jala, (11) AmrAtaka bhUja ramane TIno artha' - 'kampa' tyAhi. cauluM karanAra sAdhu-sAdhvIne ekavIsa prakAranA pANImAMthI koIpaNa pANI levu ka2e che, te A pramANe-- (1) utsvehima, (2) sasemi, (3) ta hubahuGa, (4) tibroha, (4) tuSeoha, (6) yavoha, (7) AyAma, (8) sauvI24, (E) zuddha biuTa se mAno artha pUrva sUtramAM vAmAM Avyo che. te uparAMta (10) AzrayAna Azrama - airInA ghoSaNunu 4, (11) sAmrAta AbhA nAmanAM zNo ghoSa (12) uvI-ThAMnu ghoSa, zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI // 104 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 105 // kapitthaM-'kavITha' iti bhASAprasiddham, mAtuliGgam - bijaurA ' iti bhASAprasiddham / mRdvIkA = 'dAkha' iti bhASAprasiddhA / dADimam='anAra' iti bhASAprasiddham / kharjUraM - 'khajUra' - iti bhASAprasiddham / nArikelaM prasiddham / karIraM = 'kera ' iti bhASAprasiddham / kolaM= badarIphalam / Amalakam = dhAtrIphalam / cizvA = tintiDIkam - 'imalI' iti bhASA prasiddham / iti / tathA pUrvoktebhya ebhya utsvedimAdipAnakebhyo'nyatarat = anyattathAprakAraM pAnakajAtaM bhavet, kIdRzaM tadbhavedityAha- cirAddhautam = cirakAlaM pUrva marIcatakrabhAjanAdiprakSAlane prayuktam, ata eva amlam= amlatvena pariNataM vyutkrAntaM = svarUpataH pariNAmAntaraM prAptam ata eva pariNataM tathA ca- vidhvastaM= dhvastayonikam, ata eva prAmukam eSaNIyam = AdhAkarmAdidoSavarjitaM ca tatpAnakajAtaM syAditi / dazamabhaktikapadamupalakSaNam / tatazca - tadUrdhvamapi SaNmAsaparyantAsu sarvAsu tapasyAmu etAni jalAni kalpanta eveti bodhyam || sU0 32 || atra Amar3A nAmaka phala kA dhovana, (12) kavITha kA dhovana, (13) bijaure kA dhovana, (14) dAkha kA dhovana, (15) anAra kA dhovana, (16) khajUra kA dhovana. (17) nAriyala kA dhovana, (18) kera kA dhovana, vera kA dhovana (20) AMvale kA ghovana aura (21) imalI kA dhovana / ina pAnakoM ke atirikta isI prakAra ke aura bhI koI pAnaka hoM, jo paryApta samaya pahale mirca tathA chArA Adi ke bhAjana dhone meM prayukta kiye gaye hoM, ata eva amla ho cuke hoM, jinakI paryAya badala gaI ho, jo zastrapariNata ho cuke hoM aura acitta ho gaye hoM isa kAraNa prAsuka evaM eSaNIya-AdhAkarmAdi doSoM se rahita hoM, ve bhI grahaNa kiye jA sakate haiM / yahA~ dazamabhakta (caulA) zabda upalakSaNa hai, ata eva caule se Upara kI chaha mAsa taka kI (13) jIlezaMnu ghoSaNu, (14) drAkSanu ghoSANu, (15) hAimanu ghoSaNu, (16) janbhUranu ghovA, (17) nAriyenu ghoSa, (18) zanu ghoSANu, (18) mera - moranu ghoSaNu, (20) AjAnu ghoSaNu, (21) yAMmadhInu ghoSaNa bhI pAlI uparAMta e prakAranAM paNa pANI hoya je paryApta samaya pahelAM maracAM tathA chAza AdinAM vAsaNa dhAvAnAM upayAgamAM levAmAM AvyAM heya, arthAt e pANI amla thaI cUkayAM hAya, paryAya badalAI gaI hoya, je zastrapariNata thai cUkayAM hoya ane acitta banI gayAM hAya, e rIte prAsupha tathA eSaNIya-AdhAkarmAdi dveSAthI rahita hoya, te paNa grahaNu karI zakAya che. ahIM dazamabhakata (caulu) zabda upalakSaNa che, eTale caulAnI zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA / / 105 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 106 // PREPACKAGRACE pUrvoktaM prAmukameSaNIyamazanAdikaM sAdhUnAM kiyatkAlAnantaramakalpanIyaM bhavatIti darzayitumAha mUlam - no kappara nimgaMthANaM vA niggaMthINaM vA paDhamAe porisIe paDiggahiyaM cautthIe porisIe paribhuMjittae, taM jahA - asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA osaha vA bhesajja vA vilevaNaM vA annayaraM vA tahappagAraM bhoyaNajAyaM vA pANagajAyaM vA osahajAyaM vA bhesajjajAyaM vA vilevaNajAyaM vA // 033 || chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prathamAyAM pauruSyAM pratigRhItaM caturthyAM pauruSyAM paribhoktum ; tadyathA - azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA svAdimaM vA auSadhaM vA bhaiSajyaM vA vilepanaM vA anyatarad vA tathAprakAraM bhojanajAtaM vA auSadhajAtaM vA bhaiSajyajAtaM vA vilepanajAtaM vA // 033 || TIkA -- 'no kappara' ityAdi - vyAkhyA spaSTA / ageMda bodhyam- sAdhubhiH prAsukameSaNIyaM ca yadazanAdikaM tapasyA meM bhI yaha saba pAnaka ( dhovana) grahaNa kiye jA sakate haiM, aisA samajha lenA cAhie | | 032|| pUrvokta prAmuka (acitta) aura eSaNIya azana pAna Adi kitane kAla ke pazcAt akalpanIya ho jAte haiM, yaha batalAte haiM-- 'no kappara, ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko prathama prahara meM grahaNa kiye hue kA cauthe prahara meM upabhoga karanA nahIM kalpatA / ve isa prakAra haiM-azana, pAna, khAdya, svAdya, auSadha, bhaiSajya, vilepana, tathA anya koI bhojana, pAna, auSadha, bhaiSajya athavA vilepana karane ke dravyoM kA samUha // mU0 33 // TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai / yahA~ itanA samajhanA cAhie ki sAdhuoM ne jo prAmuka aura uparanI cha mAsa sudhInI tapasyAmAM paNa e badhAM pAnaka laI zakAya che ema samajavu', (s032) pUrvokta prAsuka (acitta) ane eSaNIya azana pAna Adi keTalA kALa pachI aNukapatAM thaI jAya che te tAve che to kappa hatyAhi mULanA artha-sAdhu-sAdhvIone pahelA pahoramAM grahaNa karelu. ceAthA paheAramAM upabhoga karavuM kalpatu nathI, te yA pramANe- azana pAna, Adya, svAdya, laivalya, vizecana tathA jIla' artha lokana, pAna, auSadha, bhaiSajya athavA vilepana karavAnAM dravyeA (s033) TIkAnA atha-vyAkhyA spaSTa che. ahI' eTalu' samajavAnuM ke sAdhue je prAsuka ane eSaNIya azana zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA // 106 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA gRhItaM tadgrahaNakAlikamaharAt tRtIyaM praharaM yAvadeva kalpate, na tataH prtH| tatazca-dvitIyaprahare gRhItaM caturthe Eyes kalpate eveti ||muu033|| akalpanIyaprastAvAdanyadapyakalpanIyamAhazrIkalpa mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA sacittaM bila vA loNaM, sacittaM ubbhiyaM vA loNaM // 107|| aNNayaraM vA tahappagAraM sacittaM vatthu paDigAhittae vA parisuMjittae vaa| Aicca jeNa keNavi pagAreNa sacittaM vasthu paDigAhiyaM havejA, taM pariTThavijA, No bhuMjijjA ||muu034|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA ninthInAM vA sacittaM viDaM vA lavaNaM, sacittam udbhidaM vA lavaNam , anyataraM vA tathAprakAraM sacittaM vastu pratigrahItuM vA paribhoktuM vA / kadAcit yena kenApi prakAreNa sacittaM vastu pratigRhItaM bhavet, tat pariSThApayet, no bhuJjIta ||muu034 // eSaNIya azana Adi grahaNa kiyA hai, vaha grahaNa karane ke samaya se tIsare prahara taka upayoga meM lAnA kalpatA hai, usase Age nahIM / dUsare prahara meM grahaNa kiyA huA cauthe prahara meM to kalpatA hI hai // muu033|| akalpanIya kA prasaMga hone para anya akalpanIya bhI kahate haiM-'no kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko sacitta kAlA namaka, sacitta samudrI namaka tathA isI prakAra kI anya koI bhI sacitta vastu grahaNa karanA athavA bhoganA nahIM klptaa| kadAcit bhUla-cUka Adi se sacitta vastu le lI ho to use paraTha denA cAhie, usakA upayoga karanA nahIM kalpatA / / muu034|| Adi lIdhAM hoya te levAnA samayathI trIjA pahera sudhI upayogamAM levAM kape che, tethI AgaLa nahi. bIjA pahoramAM lIdhelAM cethA paheramAM te ka9pe che. (sU033) ma vAnA khAya bhI azupatA pahA 55 cha: 'no kappai' tyAdi. mULane artha-sAdhu-sAdhvIone saceta kALuM namaka, saceta dariyAInamaka (mIThuM), tathA e prakAranI bIjI koIpaNa sacitta vastu prahaNa karavI athavA bhegavavI kapatI nathI. kadAca bhUlya-cUkaye sacitta vastu levAI hoya te tene paraThavI devI, tene upabhoga kare kalpa nathI. (sU034) 107 // che zrI kalpa sUtra: 01 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa mUtra maJjarI // 108 // TEETHUNTRASPARANARENT TokA TIkA-'no kappai' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaraM-viDaM lavaNaM-kRSNalavaNam / udbhidaM lavaNaM sAmudra lavaNam-iti ||suu034 // mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA gAhAvaissa lAupAemu vA maTTiyApAesu vA kaTThapAesu vA ayavAemu vA taMbapAesu vA taupAemu vA sIsagapAesu vA kaMsapAesu vA rUppapAemu vA suvaNNa pAemu vA annayaresu vA tahappagAremu pAemu asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA pari jittae, vatthAiyaM vA pakkhAlittae / se keNaDhaNaM bhaMte ! evaM vuccai ?, jeNaM tahappagAresu pAemu asaNAiyaM paribhujemANo vasthAiyaM vA pakkhAlemANo niggaMthe vA niggaMthI vA AyArA paribhasai // muu035|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA gRhapateralAbupAtreSu vA mRttikApAtreSu vA kASThapAtreSu vA ayaspAtreSu vA tAmrapAtreSu vA trapupAtreSu vA zIzakapAtreSu vA kAMsyapAtreSu vA rUpyapAtreSu vA suvarNapAtreSu vA anyatareSu vA tathAprakAreSu pAtreSu azanaM vA pAnaM vA khAdima vA svAdimaM vA paribhoktuM, vastrA TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| viD lavaNa kA artha kAlA namaka aura udbhid lavaNa kA artha samudrI namaka hai // muu034|| mUla kA artha-'no kappai' ityAdi / sAdhuoM aura sAdhviyoM kA gRhastha ke tUMve ke pAtroM meM, miTTI ke pAtroM meM, kASTha ke pAtroM meM, lohe ke pAtroM meM, tAMbe ke pAtroM meM, rAMge ke pAtroM meM, zIze ke pAtroM meM, kAMse ke pAtroM meM, cAMdI ke pAtroM meM, athavA suvarNa ke pAtroM meM, tathA isI prakAra ke anyAnya pAtroM meM azana, pAna, khAdya aura svAdha kA paribhoga karanA nahIM kalpatA, tathA unameM vastra Adi kA dhonA bhI nahIM klptaa| TIkAno artha--vyAkhyA spaSTa che. viDa lavaNane artha kALuM namaka-mIThuM ane udUbhiH lavaNano artha hariyA bhI thAya che. (sU034) bhUganA atha-"no kappaI" yAha. sAdhu-sAdhvImAne sthanA tumana pAtromAM, bhATIna pAtromAM, kAThanAM pAtromAM, leDhAnAM pAtromAM, tAMbAnAM pAtromAM, kalAnAM pAtromAM kAcanA pAtramAM, kAMsAnAM pAtromAM, cAMdInAM athavA senAnAM pAtromAM tathA evAM bIjAM pAtromAM azana, pAna, khAdya ane svAdyane paribhega kare ka95 nathI, tathA temAM vastra vagere devuM paNa ka95tuM nathI. // 108 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T ERJAR zrIkalpa kalpamaJjarI // 109 // PRESEN dikaM vA prakSAlayitum / atha kenArthe bhadanta ! evamucyate ?, yena tathAprakAreSu pAtreSu azanAdikaM paribhuJjAno vastrAdikaM vA prakSAlayan nirgrantho vA nigranthI vA AcArAt paribhrazyati // muu035|| TIkA-'no kappai' ityAdi / nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA gRhapateH gRhasthasya saMbandhiSu alAbbAdisuvarNapAtrAnteSvanyatameSu pAtreSu, tathAmakAreSu mUloktapAtrabhinneSu vA kuNDAdiSu pAtreSu azanAdikaM paribhoktuM vastrAdikaM vA prakSAlayituM no klpte| atra ziSyaH pRcchati-se keNaDhaNaM' ityAdi / atheti prazne, he bhadanta ! kenArthena kena hetunA gRhasthasaMbandhiSu alAbbAdipAtreSu azanAdiparibhoganiSedho vastrAdiprakSAlananiSedhazca kriyate ? iti / gururAha-he ziSya ! yena hetunA tathAmakAreSu pASu azanAdikaM paribhuJjAno vastrA prazna-he bhadanta ! kisa kAraNa se aisA kahA hai ? uttara-isa prakAra ke pAtroM meM azana Adi kA paribhoga karane vAlA aura vastra Adi dhonevAlA nirgrantha evaM nirgranthI AcAra se cyuta ho jAte haiM ||muu035|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko gRhastha ke tUbe se lekara suvarNa taka ke kinhIM bhI pAtroM meM tathA sUtra meM ullikhita pAtroM ke atirikta dUsare bhI kisI prakAra ke kuMDe Adi meM azana Adi kA bhoganA tathA vastra Adi kA dhonA nahIM kalpatA hai / yahA~ ziSya prazna karatA hai-bhagavan ! kisa kAraNa se gRhastha ke tUMbe Adi ke pAtroM meM azana Adi ke paribhoga kA tathA vastra Adi ke dhone kA niSedha kiyA jAtA hai ?' guru uttara dete haiM-'he ziSya ! kAraNa yaha hai ki isa prakAra ke pAtroM meM azana Adi prazna-mahata? yA sarathI yuthu cha? uttara-e prakAranAM pAtromAM azanAdine paribhega karanAra ane vastrAdi dhanAra nigrantha-nigranthI AcArathI praSTa 24 laya che. (sU035) TIkAne artha--sAdhu-sAdhvIone gRhasthanAM tuM baDAthI mAMDI suvarNa sudhInAM keIpaNa pAtromAM tathA sUtramAM // 109 // lakhelAM pAtro uparAMta bIjA paNa kaI prakAranAM kuMDAM AdimAM azanAdine upabhoga kare tathA vastrAdi devAM kahapatAM nathI. ahIM zikhya prazna kare che-"bhagavad ! kayA kAraNathI gRhasthanAM tuMbaDA AdinAM pAtromAM thaI azanAdinA paribhegane tathA vastrAdi devAne niSedha karavAmAM Ave che?" guru uttara Ape che- he ziSya ! para zrI kalpa sUtra: 01 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA dikaM vA prakSAlayan nimrantho vA nirgranthI vA AcArAva sAdhvAcArAt paribhrazyati paribhraSTo bhavati / uktaM ca dazavakAlikamatre "" kaMsesu kaMsapAesu kuMDamoesu vA puNo / zrIkalpamUtre bhuMjato asaNapANAI, AyArA paribhassai // // 11 // chAyA-kAMsyeSu kAMsyapAtreSu kuNDamodeSu vA punaH / bhuJjAno'zanapAnAdi AcArAt paribhrazyati // " / iti / atra 'bhujato' ityupalakSaNam , tena gRhasthasambandhipAtre vastraprakSAlanasya uSNasalilazaityakaraNasya ca niSedha iti ||muu035|| kA paribhoga karate hue tathA vastrAdi dhote hue zramaNa-zramaNI kA cAritra se patana ho jAtA hai| dazakAlika sUtra ke adhyayana 6 gA. 51 meM kahA hai kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo / bhujaMto asaNapANAI, AyArA paribhassai" // 1 // gRhastha ke kaTorI Adi, tathA kAMse ke, upalakSaNa se sone, cAMdI, pItala Adi ke aura miTTI ke varatana meM bhojana karatA huA sAdhu cAritra se bhraSTa ho jAtA hai| yahA~ 'bhuMjato' pada upalakSaNa hai / isase gRhastha ke pAtra meM vastra dhone kA aura garma jala ko ThaMDA karane kA bhI niSedha ho jAtA hai ||suu035|| kAraNa e che ke e prakAranAM pAtromAM anAdine paribhega karanAra tathA vastrAdi denAra zramaNa-zramaNI cAritrathI SR patana pAme che. dazavaikAlikasUtranA adhyayana 6, gAthA 51 mAM kahyuM che "kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo / bhujaMto asaNapANAI, AyArA paribhassai" // 1 // gRhasthanA vATakA Adi, tathA kAMsAnAM, upalakSaNathI senA-cAMdI-pItaLa Adina ane mATInAM vAsaNomAM aon 42nA2 sAdhu yAtriyI baTa jaya che. hI 'bhujato' 54 GRkSa che. AthI tyAnA pAtramA ra 45i ghopAnI bhane 12 pAna 42vAna para niSedha | 14 . (sU035) // 110 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 11 // TIkA nirgranthAnAM nigranthInAM ca kAladvayaM savidhi patilekhanA kartavyeti sUcayitumAha malam-kappai niggaMthANaM vA niggayINaM vA pIDhaM vA phalagaM vA sijja vA saMthAragaM vA vatthaM vA pattaM vA kaMbalaM vA sadaMDagaM rayaharaNaM vA colapaTTagaM vA sadoragaM muhabatthiyaM vA pAya puchaNaM vA annaM vA tahappagAraM uvagaraNajAyaM vA vasaI vA ubhao kAlaM paDilehittae vA pamajittae vA // suu036|| chAyA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pIThaM vA phalakaM vA zayyAM vA saMstArakaM vA vastra vA pAtraM vA kambalaM vA sadaNDakaM rajoharaNaM vA colapaTTakaM vA sadorakAM mukhavastrikA vA pAdaprogchanaM vA anyad vA tathAmakAramupakaraNajAtaM vA vasatiM vA ubhayataH kAlaM pratilekhayituM vA pramAyituM vA // suu036|| TIkA-kappai nimgaMthANaM vA' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / pratilekhanAviSaye vizeSa jijJAsubhiruttarAdhyayanamUtrasya SaDviMzatitame'dhyayane'smadgurukRtA prayidarzino TIkA'valokanIyeti ||muu036|| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko ubhayakAla vidhipUrvaka pratilekhanA karanI cAhie, yaha macita karane ke lie kahate haiM-' kappai' ityAdi / mUla kA artha--nigranthoM aura nigranthiyoM ko pITha, phalaka (pATa), zayyA, saMstAraka, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa aura usakI daNDI, colapaTTa, DorAsahita mukhavatrikA, pAdapochana, tathA isI prakAra ke anya saba upakaraNoM kI tathA upAzraya kI ubhayakAla pratilekhanA aura pramArjanA karanA kalpatA hai // muu036|| TIkA kA artha-vyAkhyA spaSTa hai| pratilekhanA ke viSaya meM vizeSa jAnane ke abhilASiyoM ko uttarAdhyayanasUtra kI, chabbIsaveM adhyayana kI pUjyagurudeva zrI ghAsIlAlajI mahArAja kI racI huI miyadarzinI TIkA dekhanA cAhie // mU036 // sAdhu-sAdhvImA Aja vidhi-pU'4 pratimanA 42vIna, yesUcita 42pAne cha-'kappaityAdi. bhuuln| matha-nianyo-ninthImAna 8, sa4 (pATa), zamyA, saratA24, patra, pAtra, 45, ', rajoharaNu, cela5TTa, dorA sAthe mukhavajhika, pAdapechaNa, tathA evAM bIjA badhAM upakaraNanI tathA upAzrayanI beu kALa pratilekhanA tathA pramAnA karavI kahape che. (sU36) TIkAno artha-vyAkhyA spaSTa che. pratilekhanAnA viSayamAM vizeSa jANavAnI abhilASAvALAe uttarAdhyayanasUtranI chavvIsamA adhyayananI priyadarzinI TIkA jovI. (sU036) // 11 // zrI kalpa sUtra:01 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 112 // kalpamaJjarI TIkA pUrvasUtre sAdhabhirvasatiH pratilekhanIyA pramArjanIyA cetyabhihitam / sampati kIdaga vasatiH sAdhUnAM __ kalpate, kIdRkca no kalpate, iti darzayitumAha mUlam kappai niggaMyANaM vA niggaMthINaM vA aTThArasaviha uvassayaM tahappagAraM aNNaM vA uvassayaM vasittae, taM jahA-devakulaM vA 1, saha vA, 2, pavaM vA 3, AvasahaM vA 4, rukkhamUlaM vA 5, ArAmaM vA 6, kaMdaraM vA 7, AgaraM vA 8, giriguhaM vA 9, kammagharaM vA 10, ujjANaM vA 11, jANasAlaM vA 12, kuviyasAlaM vA 13, jannamaMDavaM vA 14, sunnagharaM vA 15, susANaM vA 16, leNaM vA 17, AvaNaM vA 18, annaM vA tahappagAraM dagamaTTiyabIyahariyatasapANaasaMsattaM ahAkaDaM phAsuyaM esaNija vivittaM itthIpasupaMDagarahiyaM pasatthaM / jeNaM AhAkammabahule Asiya-saMmajio-valitta-sohiya-chAyaNa-damaNa-liMpaNa-aNuliMpaNa-jalaNabhaMDacAlaNa-samAule siyA, jattha ya aMto bahiM ca asaMjamo vaDDhai, no se kappai vasittae // muu037|| chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA aSTAdazavidhamupAzrayaM tathAprakAramanyaM vA upAzraya vastuma, tadyathA-devakulaM vA 1, sabhA vA 2, prapAM vA 3, AvasathaM vA 4, vRkSamUlaM vA 5, ArAmaM vA 6, kandarAM vA 7, AkaraM vA 8, giriguhAM vA 9, karmagRhaM vA 10, udyAnaM vA 11, yAnazAlAM vA 12, kupyazAlAM pUrvamUtra meM sAdhuoM ko vasati [sthAnaka-upAzraya ] kI pratilekhanA aura pramArjanA karanA cAhie, aisA kahA hai| aba sAdhuoM ko kaisI vasati kalpatI hai aura kaisI nahIM ? so kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aThAraha prakAra ke upAzrayoM tathA inhIM jaise anya upAzrayoM meM nivAsa karanA kalpatA hai| ve isa prakAra haiM-1 devagRha, 2 sabhA, 3 prapA, 4 Avasatha, 5 vRkSamUla, 6 ArAma, 7 kandarA, 8 Akara, 9 giriguphA, 10 karmagRha, 11 udyAna, 12 pAnazAlA, pUrva sUtramAM sAdhuone mATe vasati (sthAnaka-upAzraya) nI pratilekhanA ane pramArjanA karavAnuM kahyuM che. have sAdhumAnavI vasati pe cha bhanevIna. tehecha- 'kappai'nyAdi mULane artha-sAdhu-sAdhvIone aDhAra prakAranA upAzraya tathA enA jevA bIjA upAzrayamAM nivAsa 423 // 44the che. te 542 2 // pramANe (1) hekY (2) samA, (3) prathA, (4) mApasatha, (5) vRkSabhUsa, (6) mArAma, (7) 42, (8) mA42, (6) rizu (10) bhay, (11) dhAna, (12) pAnIyazANA, (13) adhyANA, zrI kalpa sUtra: 01 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vA 13, yajJamaNDapaM vA 14, zUnyagRha vA 15, zmazAnaM vA 16, layanaM vA 17, ApaNaM vA 18, anya vA tathAprakAram dakamRttikAbIjaharitatrasamANAsaMsaktaM yathAkRtaM mAsukam eSaNIyaM viviktaM strIpazupaNDakarahitaM prazastam / yaH khalu AdhAkarmabahula: AsiktasammArjitopaliptazobhitacchAdanadumanalepanAnulepanajvalanabhANDacAlanasamAkulaH syAt, yatra ca antarbahizca asaMyamo varddhate, no sa kalpate vastum // muu037|| TIkA--'kappai nigaMthANaM vA' ityAdi / nigranthAnAM nagranthInAM vA aSTAdazavidhamupAzrayaM tathA sUtre kalpamaJjarI // 113 // TIkA 13 kupyazAlA, 14 yajJamaNDapa, 15 zUnyagRha, 16 zmazAna, 17 layana, 18 ApaNa / inake atirikta isI prakAra ke sacitta jala, mRttikA, bIja, vanaspati evaM trasa jIvoM ke saMsarga se rahita, gRhasthoM dvArA apane svArtha ke lie banavAye hue, mAsuka, eSaNIya, ekAnta, strI, pazu aura paMDaka (napuMsaka) se varjita aura prazasta-nirdoSa upAzraya meM rahanA kalpatA hai| jo upAzraya AdhAkarma se vyApta hotA hai tathA siMcana, saMmArjanI se kacarA jhAr3anA, jAle haTAnA, ghAsa bichAnA, putAI karanA, lepana karanA, sundaratA ke lie bAra-bAra gobara Adi se lIpanA, sardI dUra karane ke lie agni jalAnA, varatana-bhADe idhara se udhara rakhanA Adi sAvadha kriyAoM se yukta hotA hai, aura jahA~ bhItara-bAhara asaMyama kI vRddhi hotI hai, aise upAthaya meM nivAsa karanA nahIM kalpatA // sU037 / / TIkA kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko aThAraha prakAra ke upAzrayoM meM tathA usI prakAra ke dUsare upAzraya (14) yajJabha75, (15) zUnya. (16) zmazAna, (17) yana, (18) Apa me id me nA sathita jaLa, mATI, bIja, vanaspati, tema ja trasa jInA saMsargathI rahita, gRhasthAe pitAne arthe banAvelA, prAsaka, meSIya, santa, zrI-pazu-5'74 (nasa4) thI pati bhane prazasta-nihApa pAzrayamA raheSu 465 .2 641zraya AdhAkamathI zvAtuM hoya tathA siMcana, saMmArjanIthI kacarA vALa, jALAM dUra karavAM, ghAsa bichAvavuM, putAI karavI, lepana karavuM, suMdaratAne mATe vAraMvAra chANa vagerethI lIM'pavuM, zaradI dUra karavAne agni saLagAva, vAsaNa-kuzaNu ahIMthI tyAM mUkavAM, vagere sAvadha yiAethI yukta hoya ane jyAM aMdara-bahAra asaMyamanI vRddhi yAya, zeSA pAzrayamA nivAsa 42vo patA nathI. (2037). TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone aDhAra prakAranA upAzrayamAM tathA e prakAranAM bIjA upAzrayamAM nivAsa zrI kalpa sUtra: 01 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 114|| prakAramanyaM vA upAzrayaM vastuM kalpate, tadyathA-devakulam vyantarAdidevagRha vA, sabhA-yatra samaye samaye mantraNArtham Agatya sammilanti sA sabhA tAM-sabhAgRhaM vA, apAM-pAnIyazAlAM vA, AvasathaM parivrAjakagRha vA, vRkSamUlaM vA, ArAmam mAdhavIlatAdiparimaNDitaM vanavizeSa vA, kandarAM vAdarI-bhUmivivaramiti yAvat, AkaraM lauhAdyutpattisthAnaM cA, giriguhAM vA, karmagRham lauhakArAdizAlAM vA, udyAnam upavanaM vA, yAnazAlAM rathAdigRhaM vA, kupyazAlAM-gRhopakaraNazAlAM vA, maNDapaM-vizrAmasthAna vA, zUnyagRhaM vA, zmazAna vA, layanaM =gRhaM vA ApaNaM-paNyasthAna--' hATa' iti bhASApasiddhaM vA, tathA anyam pUrvoktebhyo'STAdazabhyo'tiriktaM vA tathAmakAra-kSetrasthamaJcAdikaM, dakamRttikAbIjaharitatrasapANA'saMsaktaM-tatra-da-jalaM, mRttikA pratItA, bIjAni-zAlyAdIni, haritAni durvAdIni, sapANA dvIndriyAdayaH, tairasaMsaktaM-rahitaM, yathAkRtam gRhasthena svArtha nirmitaM, pAsukaM jIvavarjitam, eSaNIya-nirdoSa viviktam ekAntaM-strIpazupaNDakarahitam, ata eva-prazastammeM nivAsa karanA kalpatA hai| ve ye haiM-devakula-vyantara Adi devoM ke gRha, sabhA-vaha sthAna jahA~ vastI kI janatA vicAra-vimarza karane ke lie ekatra hotI hai, prapA-pyAU, Avasatha parivrAjakoM kA nivAsasthAna, vRkSa ke nIce, ArAma-mAdhavI Adi latAoM se yukta udyAna, guphA (bhUmi-vivara), Akara-loha Adi kI khAna, parvata kI guphA, luhAra Adi kI zAlA-dukAna, upavana, ratha Adi ke rakhane kA sthAna, ghara kA sAmAna rakhane kI zAlA, maMDapa (vizrAmasthAna ), mUnA ghara, zmazAna, sAmAnya ghara, dukAna-hATa / ina aThAraha ke atirikta kheta meM bane hue macAna Adi jo jala, mRttikA, zAli Adi ke bIjoM, dUba Adi harita-vanaspati tathA dvIndriya Adi trasa jIvoM se rahita ho, gRhastha ne apane nija ke prayojana kara kape che, te A pramANe-devakula-baMtara Adi devonAM gRha, sabhA-jyAM vastInA loko vicAra vimarza karavAne ekaThA thatA hoya, prapA-paraba, Avasatha-parivrAjakanuM nivAsasthAna, vRkSanI nIce, ArAma-mAdhavI Adi latAethI yukata udyAna, guphA (jamInamAMnI guphA) Akara-DhA vagerenI khANa, parvatanI guphA, luhAra vagerenI zALA-keDa, upavana, ratha Adi rAkhavAnuM sthAna, gharane sAmAna rAkhavAnI zALA, maMDapa (vizrAmasthAna), sunuM ghara zamazAna sAmAnyaghara, dukAna-hATa. e aDhAra uparAMta khetaramAM banAvela mAM ke kubo je sacitta mATI, zAli AdinAM bIja, DAbha Adi lIlI vanaspati tathA dvIndriyAdi trasa jIvothI rahita heya, gRhastha pitAnA upayogane mATe banAvelA hoya, jIvathI // 114 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogyamupAzrayamiti / tathA saktasammAnitopaliptazAbhi mAjanyA kacabarasaMva zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 115 // sAdhunivAsayogyamupAzrayamiti / tathA-ya upAzrayaH khalu AdhAkarmabahula:-AdhAnam-AdhA-sAdhvartha SadkAyopamardanarUpaM karma tayA bahulo vyAptaH, AsiktasammAnitopaliptazobhitacchAdanadumanalepanAnulepanajvalanabhANDacAlanasamAkula:-tatra-Asiktam Asecanam, udakAdicchoTanamityarthaH, sammArjitaM-mArjanyA kacavarasaMzodhanam, zoSita-bhicayAdisaMlagnajAlAdyapanayanena zuddhIkRtam, chAdanam upari darbhAdisaMstaraNam, dumanam dhavalanaMseTikAdinA bhi-tyAdInAmujjvalIkaraNam , lepanamvRttikAmizritagomayAdinA randhrAdipUraNena sakallepanam , anulepanam zobhArtha punaH punarlepanam , jvalanam-zItApanodanAya vaDhneH prajvalIkaraNam , bhANDacAlana gRhasthitabhANDAnAmaparatra sthApanam , upalakSaNametadanyavastUnAmapi, eteSAmitaretarayogadvandvaH, taiH samAkulo vyAptazca syAt, tathA-yatra ca antarbahizca antarbhAge bahirbhAge ca asaMyama: ekendriyAdijIvavirAdhanArUpaH sAdhunimittaM varddhate / sampUrvoktadoSayukta upAzrayaH sAdhUnAM vastuM na kalpate iti / / muu037|| / ke liye banavAyA ho, jIva-varjita ho, nirdoSa ho, ekAnta ho, strI, pazu aura paNDaka se rahita ho, tathA isa kAraNa sAdhu ke rahane ke yogya ho, usameM bhI sAdhu athavA sAdhvI ko rahanA kalpatA hai / jo upAzraya AdhAkarmI ho, arthAt sAdhu ke lie paTkAya ke jIvoM kI virAdhanArUpa kriyA se yukta ho, jisa meM pAnI sIMcanA par3e, jhADU se kacarA nikAlanA par3e, dIvAla Adi para lage jAle haTA kara sApha karanA par3e, DAma Adi bichAnA par3e, jisameM chuI Adi se saphedI karAnI paDe, miTTI-mile gobara Adi se bila mUMdane par3e, sundaratA ke lie vAra-bAra lIpanA par3e, sardI haTAne ke lie garma karanA par3e, aura ghara ke baratana bhA~De yA anya sAmAna idhara kA udhara karanA par3e, aura jisameM rahane se bhItarI yA bAharI bhAga meM sAdhu ke nimitta se asaMyama kI vRddhi ho, aise doSayukta upAzraya meM sAdhuoM ko nivAsa varjita hoya, nirdoSa hoya, ekAMta hoya, strI-pazu-paDakathI rahita hoya, tayA e kAraNe sAdhue rahevAne cagya hoya, temAM paNa sAdhu-sAdhvIne rahevuM ka9pe che. je upAzraya AdhAkama haya, arthAt sAdhune mATe chakAyanA jInI virAdhanArUpa kriyAthI yukta hoya, jemAM pANI chAMTavuM paDe, sAvaraNIthI kacare vALa paDe, dIvAla vagere upara bAjhelAM jALAM dUra karI saphAI karavI paDe. DAbu vagere bichAvavuM paDe jemAM pitAthI saphAI karavI paDe, chANa-mATIthI 62 pUravAM paDe, suMdaratAne mATe vAraMvAra lIMpaNa karavAM paDe, zaradI dUra karavAne mATe Aga saLagAvI garamAvo karavA paDe, ane gharanAM vAsaNa-kusaNu yA bIje sAmAna ahIMthI tahIM pherava paDe, tema ja jemAM rahevAthI aMdara-bahAranA bhAgamAM sAdhune nimitte asaMyamanI vRddhi thAya che zrI kalpa sUtra: 01 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 116 // TIkA sAdhUnAM tapaH-prabhRti yatkimapi kartavyaM bhavet, tad gurumApRcchayaiva kartavyamiti sUcayitumAha mUlam-kappai nimgaMthassa vA niggaMthIe vA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA rayaNAhiyaM vA ApucchittA tesiM uggahaM ca uggiNhittA bArasavihesu tavokammesu NaM aNNayaraM orAlaM kallANa sivaM dhaNaM maMgallaM sassirIgaM mahAnubhAvaM kasAyapaMkapakkhAlaga kammamalavisohagaM tavokamma uvasaMpajjittANaM viharittae, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittae vA AhArittae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA parihAvittae, sajjhAyaM vA karittae, ThANaM vA ThAvittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, annayaraM vA tahappagAraM kiMvi kajajAyaM karittae // 038 // chAyA-kalpate nirgranthasya vA nirgranthyA vA AcArya vA upAdhyAya, vA yAvad gaNAvacchedakaM vA ratnAdhikaM vA ApRcchaya, teSAmavagrahaM cAvagRhya, dvAdazavidheSu tapaH-karmasu khalu anyatamamudAraM kalyANaM zivaM dhanyaM maGgalyaM sazrIkaM mahAnubhAvaM kaSAyapaGkaprakSAlakaM karmamalavizodhakaM tapaH-karma upasampadya khalu vihartum , azanaM vA karanA nahIM kalpatA / / mU037 // sAdhuoM ko tapasyA Adi jo bhI kriyA karanI ho, vaha guru se pUcha kara hI karanI cAhie, yaha mUcita karane ke lie kahate haiM-'kappai' ityAdi / mUla kA artha-sAdhu aura sAdhvI ko AcArya, upAdhyAya yAvata gaNAvacchedaka, athavA ratnAdhikaparyAyajyeSTha se pUchakara aura unakI AjJA pApta karake bAraha prakAra ke tapoM meM se kisI bhI udAra (pradhAna), kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, sazrIka, mahAprabhAvajanaka, kapAyarUpI kIcar3a ko prakSAlana karane vAle, karmamala kI vizuddhi karanevAle tapa ko aMgIkAra karake vicaranA kalpatA hai, evaM azana pAna khAdya evA doSayukta upAzrayamAM nivAsa kare sAdhuone ka9pa nathI. (sU77) sAdhuone je tapasyA Adi kriyA karavI hoya, te gurune pUchIne karavI joIe, e sUcita karavAne kahe che "kappaI" tyAdi mUlane artha-sAdhu-sAdhvIne AcArya, upAdhyAya, yAvatu gaNavacchedaka athavA ratnAdhika-paryAyaSThane pUchIne ane emanI AjJA meLavIne bAra prakAranA tapimAMthI kaI paNa udAra (pradhAna), kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, sazrIka, mahAprabhAvajanaka, kaSAyarUpI kIcaDanuM prakSAlana karanAra, karmamaLanI vizuddhi karanAra tapane aMgIkAra karIne vicaravuM kalpa che; e ja rIte azana, pAna, khAdya, svAghane levAM tathA temane pariga kare // 116 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigrahItuM vA Ahata vA, uccAraM vA prasravaNaM vA pariSThApayitum , svAdhyAya vA kam, sthAnaM vA sthApayitum, dharmajAgarikAM vA jAgaritum , anyatamaM vA tathAprakAraM kimapi kAryajAtaM zrIkalpa- kartum // m038|| mutre // 117 // kalpamaJjarI TIkA TIkA-kappai niggaMthassa vA' ityAdi-ninyasya vA nigrancyA vA AcAryopAdhyAya-yAvadgaNAvacchedakaratnAdhikeSu pUrvapUrvAbhAve uttarottam ApRcchaya-pRSTvA, teSAmavagraham AjJA ca avagRhya-gRhItvA anazanAdiSu dvAdazavidheSu tapaH-karmasu khalu-nizcayena anyatamaM tapaHkarma upasampadya-svIkRtya vihartu kalpate / kIdRzantattapaHkarma ? ityAha-'udAramityAdi / tatra-udAraM-adhAnaM svargApavargasukhaprApakatvAt , kalyANaM-zubhasvAdha ko grahaNa karanA aura usakA paribhoga karanA kalpatA hai, isI prakAra uccAra-prasravaNa (mala-mUtra ) kA tyAga karanA, svAdhyAya karanA, kAyotsarga karanA, athavA dharma-jAgaraNa karanA, tathA isI prakAra kA anya koI bhI kArya, AcArya Adi kI AjJA se karanA kalpatA hai // m038 // TIkA kA artha-AcArya, upAdhyAya yAvat gaNAvacchedaka yA ratnAdhika meM se pUrva-pUrva ke abhAvameM uttara-uttara se, arthAt-AcArya ke abhAva meM upAdhyAya se, upAdhyAya Adi ke abhAva meM gaNAvacchedaka se aura gaNAvacchedaka ke abhAva meM ratnAdhika se pUchakara aura unakI AjJA prApta karake anazana Adi bAraha prakAra ke tapazcaraNa meM se kisI bhI tapaH-karma ko svIkAra karake sAdhu-sAdhvI ko vicaranA kalpatA hai| vaha tapaHkarma kisa prakAra kA hai ? isa prazna kA uttara dete haiM, vaha udAra arthAt svarga-mokSa ke sukha kI prApti kA kAraNa hone se pradhAna, siddhivizeSarUpa kalyANa kA janaka hone se zubha, samasta upadravoM kI kape che e ja pramANe uccAra-prastravaNa (maLa-mUtra) ne tyAga kara, svAdhyAya kara, kAtsaga karo, athavA dhama-jAgaraNa karavuM tathA e prakAranAM bIjAM keIpaNa kArya AcArya AdinI AjJAthI karavuM ka9pe che (sU038) TIkAne atha...AcArya, upAdhyAya yAvatu gaNavacchedaka yA ratnAdhikamAMthI pUrva-pUrvanA abhAve uttarauttarane, arthAt AcAryuM na hoya te upAdhyAyane, upAdhyAyane abhAve gaNuvicchedakane, ane gaNAvadakane abhAve ratnAdhikane pUchIne ane emanI AjJA prApta karIne anazana Adi bAra prakAranAM tapazcaraNamAMthI kaMI paNa tapakamane svIkAra karIne sAdhu-sAdhvIe vicaravuM kape che. e ta5kama kayA prakAranuM che ? e praznano uttara Ape che. te udAra arthAt sva-mekSanA sukhanI prAptinuM kAraNu hovAthI pradhAna, siddhi-vizeSarUpa kalyANanuM janaka hovAthI zubha, badhA upadranI upazAntinuM para // 117|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 118| maJjarI TIkA siddhivizeSarUpakalyANajanakatvAt , zivam-upadravopazamahetutvAta, dhanyam-tIrthaGkaragaNadharaiH prazaMsitatvAta , maGgalyam-duritopazamarUpamaGgalasAdhakatvAt , sazrIkam-kevalajJAnalakSmIsampAdakatvAt , mahAnubhAvam-AmaSidhyAdilabdhimahAprabhAvajanakatvAt , kaSAyapaGkapakSAlakam-kaSAyAnkrodhamAnamAyAlobhAH, tadrUpa eva paGkastasya prakSAlakam, karmamalavizodhakaM karmarUpamalApanayanasamarthamiti / tathA-azanaM vA pAnaM vA khAdhaM vA svAya vA pratigrahItum AdAtuM vA Aharju-bhoktuM vA kalpate, uccAraM vA prasravaNaM vA pariSThApayituM kalpate, svAdhyAyaM vA kartu kalpate, sthAnakAyotsarga vA sthApayituM kartuM kalpate, dharmajAgarikAM-dhamArtha jAgarikA jAgaraNaM tAM jAgarituM kartuM vA kalpate, anyatamaM vA tathAmakAraM kimapi kAryajAtaM kAryaprakAraM kartuM vA kalpate / guroranujJayaiva sarva kartavyamiti bhAvaH ||suu038|| upazAnti kA kAraNa hone se zivarUpa, tIrthakaroM aura gaNadharoM dvArA prazaMsita hone ke kAraNa prazasta, pANe ke upazamarUpa maMgala kA janaka hone se maMgalamaya, kevalajJAnarUpI-lakSmI kA janaka hone ke kAraNa sazrIka, amarSISadhi Adi labdhi rUpa mahAn prabhAva kA janaka hone se mahAnubhAva hai; tathA krodha, mAna, mAyA, lobha, kaSAya rUpI kIcar3a ko dhonevAlA tathA karma-mala ko dUra karane vAlA hai / isa prakAra AcArya Adi se pUchakara tathA unakI anumati prApta karake azana, pAna, khAdya, yA svAdya AhAra ko grahaNa karanA aura usakA upabhoga karanA kalpatA hai / mala-mUtra kA pariSThApana karanA kalpatA hai / svAdhyAya karanA kalpatA hai aura dharmajAgaraNa karanA kalpatA hai / tathA isI prakAra kA anya koI bhI kArya karanA kalpatA hai / Azaya yaha hai ki guru kI AjJA prApta karake hI samasta kArya karanA cAhie / / muu038|| kAraNa hovAthI zivarUpa, tItha karo ane gaNadharothI prazaMsita hovAthI prazasta, pAnA upazamarUpa maMgaLanuM janaka hovAthI maMgalamaya, kevaLa jJAnarUpI lakamInuM janaka hovAthI sazrIka, AmapoSadhi Adi labdhio35 mahAna prabhAvanuM chejanaka hovAthI e ta5 mahAnubhAva che; tathA kodha, mAna, mAyA, lAbha, kaSAyarUpI kIcaDane dhanAra tathA kama maLane 62 42nAra cha ja e rIte AcAryAdine pUchIne tathA emanI anumati laIne azana, pAna, khAdya, svAda ahArane grahaNa kare ane tene upabhoga karavo kape che, tathA e prakAranuM bIju koIpaNa kAma karavuM kape che. Azaya e che ke gurunI AjJA laIne ja badhAM kAryo karavA joIe. (sU038) kaa||118|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 119 // patralekhana tu sAdhubhirna kadApi kartavyam, atastadviSaye AcAryAdInAM pRcchA'pi na yujyate iti patralekhananiSedhaM vaktumAha mUlam-no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA sayaM pattaM lehittae // suu039|| chAyA--na kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM svayaM patra lekhitum // muu039|| TIkA-'no kappai' ityaadi| nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA kasyacit sAdhoH kasyA zcit sAdhvyAH zrAkkasya zrAvikAyAH saMghasya ca savidhe svayaM patraM lekhituM na kalpate iti // sU039 // niSiddhaprastAvAt anyadapi niSiddhamAha-- mUlam --no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA navaM aNuppaNaM ahigaraNaM uppAittae, porANaM khAmiyaM viusamiya ahigaraNaM puNo uIrittae ||muu040|| TIkA sAdhuoM ko patra kabhI likhanA hI nahIM cAhie, ata eva usa viSaya meM AcArya Adi se pUchane kA prazna hI nahIM uThatA / yahA~ patralekhana kA niSedha kahate haiM-'no kappai' ityAdi / __ mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko svayaM patra likhanA nahIM kalpatA // 9039 / / TIkA kA artha sAdhuoM aura sAdhviyoM ko kisI sAdhu, kisI sAdhvI, zrAvaka yA zrAvikA athavA saMgha ke lie svayaM patra likhanA nahIM kalpatA ||suu039|| niSiddha kA prasaMga hone se anya niSiddha kArya kahate haiM-'no kappai' ityAdi / sAdhuoe patra kadi lakha ja na joIe, eTale e bAbatamAM AcAryAdine pUchavAno prazna ja UThata nathI. mahI patramanana niSedha 42i 49 cha-"no kappai" tyAdi. mULane artha-sAdhu-sAdhvIone jAte patra lakhavAnuM ka95tuM nathI. (sU039) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIone keI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka yA zrAvikAne mATe athavA saMghane mATe patra samaya patA nathI. (sU036) nidhana prasaDApAyI kI niSiddhaya -"no kappai"tyA. // 119 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA navam anutpannam adhikaraNam utpAdayitum , purANaM kSAmitaM vyupazAntamadhikaraNaM punarudIrayitum ||muu040|| TIkA-nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA navaMnatanam anutpannam adhikaraNam-adhikriyate-narakanigodAdyanantajanmamaraNaduHkhasya adhikArI kriyate jIvo yena tadadhikaraNaM tat-vAkalahAdikam utpAdayituM no kalpate / tathA-purANaM-purAtanaM-vyatItaM kSAmitaM parasparakSAmaNena vigataM, vyupazAntam-upazamabhAvaM prAptam adhikaraNaM punaH udIrayitum utpAdayituM no kalpate-iti ||suu040|| kalpamaJjarI // 120 // TIkA mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko naye anutpanna kalaha ko utpanna karanA nahIM klptaa| tathA jo kalaha purAnA par3a gayA ho, jisake lie kSamApaNA kI jA cukI ho aura jo zAMta ho cukA ho, usakI udIraNA karanA nahIM kalpatA ||muu040|| TIkA kA artha-jo jIva ko naraka aura nigoda Adi ke ananta janma jarA maraNa ke duHkhoM kA adhikArI banAtA hai vaha vAcanika kalaha Adi adhikaraNa kahalAtA hai / jo adhikaraNa utpanna nahIM huA use naye sire se uppanna karanA sAdhu-sAdhvI ko nahIM kalpatA / tathA jo adhikaraNa purAnA ho cukA hai, jisake lie paraspara meM kSamA kA AdAna-pradAna kara liyA gayA hai aura isa kAraNa jo zAnta ho cukA hai, use punaH utpanna karanA nahIM kalpatA // 40 // MPSERHMAREE-TBAJA mULane atha-sAdhu-sAdhvIone na anutpanna kalaha utpanna kare kapa nathI. tathA je kalaha jUne thayo hoya, jene mATe kSamApanA thaI cukI heya ane je zAMta thaI gayela hoya tenI udIraNA karavI kalpatI nathI. (2040) TIkAno artha je jIvane naraka ane nigoda AdinA anaMta janma-jarA-maraNanAM duHkhAno adhikArI banAve che te vAcanika kalaha Adi adhikaraNa kahevAya che. je adhikaraNa utpanna thayuM nathI tene navesarathI utpanna karavuM sAdhu-sAdhvIne ka5tuM nathI. tathA je adhikaraNa januM thaI cukayuM che, jene mATe paraspara kSamAnI Apa-le thaI cukI che ane te kAraNathI je zAnta thaI gayuM che, tene pharI utpanna karavuM ka5tuM nathI. (sU040) // 120 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 121|| anantaramUtre 'khAmiyaM' ityuktam / kSamaNA ca sAdhubhiH sAdhvIbhizca yathArAsnikaM kartavyeti sUcayitumAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggayINaM vA ahArAiNiyAe khamittae vA khamAvittae vA ||muu041|| chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikatayA kSantuM vA kSamayituM vA ||muu041|| TIkA-'kappai niggaMthANaM vA' ityAdi / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikatayA paryAyajyeSThakrameNa kSantum=taskRtamaparAdhajAtaM svahRdayAd durIkartuM vA, kSamayituM svakRtamaparAdhajAtaM taddhRdayAd dUraM kArayituM vA kalpate iti ||s041|| yaH sAdhuH saMjAtaM kalaha svayamupazamayati, anyaizca upazamayati, svayaM kSamate anyazca kSamayati sa pichale sUtra meM 'khAmiyaM' pada AyA hai| sAdhuoM aura sAdhviyoM ko paryAyajyeSThatA ke anusAra kSamA-yAcanA karanI cAhie, yaha sUcita karane ke liye mUtrakAra kahate haiM-'kappai' ityaadi| mUla kA artha-sAdhuoM aura sAdhviyoM ko yathArAnika arthAt bar3e-choTe ke krama se khamatakhAmaNA karanA cAhie ||suu041|| TIkA kA artha sAdhuoM aura sAdhviyoM ko saMyama-paryAya kI jyeSThatA ke anusAra dUsare ke kiye hue aparAdhoM ko kSamA kara denA cAhie, arthAt hRdaya se nikAla denA cAhie, tathA apane kiye aparAdhoM ke lie kSamAyAcanA karanI cAhie-dUsare ke hRdaya se dUra karane kA prayatna karanA cAhie ||suu041|| jo sAdhu utpanna hue kalaha ko svayaM zAMta karatA hai aura dUsaroM se zAnta karavAtA hai, svayaM kSamA pAcyA sUtrabhA 'khAmiya' 56 Ayu cha. sAdhu-sAdhvImA paryAyanye tAne manusarI kSamAyAyanA 42vI naye, ye sUcita 42vAne sUtra42 43 cha-"kappai" tyAdi. mULane artha-sAdhu-sAdhvIoe yathArAnika arthAtu nAnA-meTAnA kramAnusAra khamatakhAmaNAM karavAM nadhya . (2041) TIkAne artha-sAdhu-sAdhvIoe saMyama-paryAyanI jayeSThatAne anusarI bIjAnA karAyelA aparAdhane kSamA ApavI joIe, arthAt hRdayamAMthI dUra karavA joIe, tathA pitAthI thayelA aparAdhane mATe kSamA yAcanA karavI joIe, bIjhana hadayamAMthI dUra karavAnA prayatna karavo joIe. (sU041) je sAdhu utpanna thayelA kalahane pite zAnta kare che ane bIjAo vaDe zAnta karAve che, pote kSamA kare zrI kalpa sUtra:01 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 12 // kalpamaJjarI TIkA sAdhurArAdhako bhavatIti sUcayitumAha mUlam-kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA ubasamasAraM khu sAmaNNaMti kaTu paropparaM ahigaraNaM uvasamittae vA uvasamAvittae vA, khamittae vA khamAvittae vA / jo uvasamai so ArAhago, jo NaM no uvasamai so no ArAho // 1042 // chAyA kalpate nigranthAnAM vA nigranthInAM vA upazamasAraM khalu zrAmaNyamiti kRtvA parasparamadhikaraNamupazamayituM vA upazamayituM vA kSamituM vA kSamayituM vA / ya upazamayati sa ArAdhako, yaH khalu no upazamayati sa no ArAdhakaH ||suu042|| TIkA-kappai niggaMthANaM vA' ityAdi / upazamasAram-upazamaH sAro yasmiMstattathAbhUtaM khalu zrAmaNyaMcAritramiti kRtvA iti manasi nidhAya nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA parasparam adhikaraNam svayamupazamayituM vA, anyaizca upazamayituM vA, svayaM kSamituM vA, anyaizca kSamayituM vA kalpate / atra hetumAha-'jo uvakaratA hai aura dUsaroM se kSamAyAcanA karatA hai, vahI ArAdhaka hotA hai, yaha mUcita karane ke lie kahate haiM'kappai' ityAdi / mUla kA artha-upazama-kaSAyoM kI mandatA-hI sAdhutva kA sAra hai, isa kAraNa sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko paraspara meM kalaha ko zAMta karanA cAhie, tathA zAMta karAnA cAhie, kSamA karanA cAhie, kSamA karAnA caahie| jo upazAnta karatA hai, vaha ArAdhaka hotA hai, jo upazAMta nahIM karatA hai vaha ArAdhaka nahIM hotA hai ||suu042|| TIkA kA artha-zrAmaNya arthAt cAritra meM upazama hI pradhAna hai| yaha tathya manameM rakhakara sAdhuoM aura sAdhviyoM ko, adhikaraNa ko parasparameM svayaM zAMta karanA aura dUsaroM se zAMta karAnA, svayaM kSamA cha bhane bIjamAnI kSamA yAyanA 42 cha, te mArA54 mana cha, ye sUcita 42vAna 4 che-"kappai" tyaadi| mULane artha-upazama-kaSAyonI maMdatA-ja sAdhutvano sAra che, tethI sAdhuoe tathA sAdhvIoe parasparanA kalahane zAMta karavA joIe, tathA zAMta karAvavuM joIe, kSamA karavI joIe, ane kSamA karAvavI joIe. je upazAnta kare che te ArAdhaka bane che, je upazAMta karatuM nathI te ArAdhaka banato nathI. ( sU042) TIkAne artha-zramaNya arthAt cAritramAM upazama ja pradhAna che. e tathya manamAM rAkhIne sAdhu-sAdhvIone adhikaraNane parasparamAM pite zAMta karavuM ane bIjAothI zAMta karAvavuM, pite kSamA karavI ane bIjAothI kSamA me||122|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 123|| kalpamaJjarI samai' ityAdi / yo nigrantha upazamayati utpannam adhikaraNamupazAntaM karoti sa ArAdhako bhavati / yastu no upazamayati sa no ArAdhaka iti // 9042 / / sampati kalpamupasaMharannAha mUlam icceiyaM therakappaM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacaM jahAsammaM kAraNa phAsittA pAlittA sohittA tIrittA kiTTittA ArAhitA ANAe aNupAlittA niggayo vA niggaMthI vA atthegaie teNeva bhavaggahaNeNe, atthegaie ducceNaM bhavaggahaNeNaM, atthegaie tacceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei, sattaTubhavaggahaNAI puNa nAikkamai, sAsao siddho havai // suu043|| chAyA-ityetaM sthavirakalpaM yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtatvaM yathAsAmyaM kAyena spRSTvA pAlayitvA zodhayitvA tIrayitvA kIrtayitvA ArAdhya AjJayA anupAlya nigrantho vA nigranthI vA astyekastenaiva TIkA karanA aura dUsaroM se kSamA karAnA kalpatA hai / mUtrakAra isakA kAraNa batalAte haiM jo zramaNa utpanna hue kalaha ko zAMta karatA hai, vaha ArAdhaka hotA hai aura jo zAMta nahIM karatA hai, vaha ArAdhaka nahIM hotA hai, arthAt pirAdhaka hotA hai |muu042|| aba kalpakA upasaMhAra karate hue mUtrakAra kahate haiM-'iccaiyaM' ityAdi / mUla kA artha-isa sthavira kalpa ko sUtra ke anusAra, kalpa ke anusAra, mArga ke anusAra, tatva ke anusAra, samabhAvapUrvaka zarIra se sparza karake, pAlana karake, zodhana karake, pAra karake, isakI prazaMsA karake, ArAdhanA karake tathA jina bhagavAn ke Adeza ke anusAra kramase pAlana karake sAdhu karAvavI kape che. sUtrakAra tenuM kAraNa batAve che je zramaNa utpanna thaelA kalahane zAMta kare che, te ArAdhaka thAya che. ane je zAMta nathI karatA te ArAdhaka thato nathI arthAtu virAdhaka thAya che. (sU042) have kalpane upasaMhAra karatAM sUtrakAra kahe che - mULane artha--A sthavira kalpane, sUtrane anusAra, ka95ne anusAra, mAgane anusAra, tavane anusAra, samabhAvapUrvaka zarIrane sparza karIne, pAlana karIne, zedhana karIne, pAra karIne, enI prazaMsA karIne ArAdhanA karIne tathA jina bhagavAnanA Adezane anusarI krame karI pAlana karI sAdhu ane sAdhvI keTalAka A // 123 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI zrIkalpa sUtre // 124 // TIkA bhavagrahaNena, astyeko dvitIyena bhavagrahaNena, astyekastRtIyena bhavagraNena sidhyati budhyate mucyate parinirvAti sarvaduHkhAnAmantaM karoti, saptASTabhavagrahaNAni punarnAtikrAmati, zAzvataH siddho bhavati // muu043|| TIkA-'icceiyaM' ityAdi / asti ekaH kazcid nigrantho vA nirgranthI vA, ya ityetaM sthavirakalpaM yathAsUtra-sUtranirdiSTavidhyanusAraM, yathAkalpam=kalpAnusAraM, yathAmArga-jJAnadarzanacAritrarUpamokSamArgAnatikramaNa kSayopazamabhAvAnatikrameNa vA, yathAtatvaMtatvAnatikrameNa, 'yathAtathyam' iticchAyApakSe-satyAnusAram, yathAsAmyaM-samabhAvamanatikramya-muSThuprakAreNa-karmanirjaraNabhAvanayetyarthaH, kAyena-zarIreNa na punarabhilASamAga, spRSTvAsamucitakAle savidhi gRhItvA, pAlayitvA vAraM vAramupayogena tatparatayA pAlanAM kRtvA zodhayitvA atIcArapakSAlanAt zodhanaM kRtvA, tarayitvA-yAvajjIvaM pAraM kRtvA, kIrtayitvA ayaM sthavirakalpo jinoktaH, bhava aura sAdhvI kitaneka usI bhavameM, kitaneka dUsare bhava meM aura kitaneka tIsare bhava meM siddha hote haiM, buddha hote haiM. mukta hote haiM, parinirvANa ko prApta hote haiM aura samasta duHkhoM kA aMta karate haiM / sAta-ATha bhavoM kA ullaMdhana to karate hI nahIM haiM / zAzvata siddha ho jAte haiM ||suu043|| TIkA kA artha--isa sthavira kalpa ko sUtrokta vidhi ke anusAra, kalpa ke anusAra, jJAna darzana cAritra rUpa mokSamArga ke anusAra yA kSayopazamabhAva ke anusAra, tatva ke anusAra yA satya ke anusAra, samabhAva ke sAtha-samyak prakAra se karmanirjarA kI bhAvanA se, kevala abhilASA karake hI nahIM; kintu ucita avasara para vidhipUrvaka zarIra se sparza karake, bAra-bAra upayoga ke sAtha tatparatApUrvaka pAlana karake, aticArarUpI paMka kA prakSAlana rUpa zuddhi karake, yAvajIvana pUrNatA para pahu~cA kara, tathA 'yaha sthavira kalpa jinendra bhavamAM, keTalAka bIjA bhavamAM, keTalAka trIjA bhavamAM siddha thAya che, buddha thAya che, mukta thAya che, parinirvANa pAme che, ane badhAM duHkhono aMta kare che. sAta ATha bhavonuM ullaMghana te karatA ja nathI. zAzvata siddha thAya che. (2043) TIkAne artha-A sthavira ka95ne sUtrokta vidhine anusAra, ka95ne anusAra, jJAna-darzana-cAritrarUpa mokSamArgane anusAra yA kSapazamabhAvane anusAra, tattvane anusAra yA satyane anusAra, samabhAvapUrvaka, samyaka prakAre, karmanirjarAnI bhAvanAthI, kevaLa abhilASA karIne ja nahi paraMtu ucita avasare vidhipUrvaka zarIrathI sparza karIne, vAraMvAra upaga sAthe tatparatApUrvaka pAlana karIne, aticArarUpI kAdavanA prakSAlana rUpa zuddhi karIne, yAjajIvana pUrNatA para pahoMcADIne, tathA "A sthaviraka95 jinaMdrakathita che, bhava duHkhane haraNa karanAra che, KE||124 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ra duHkhahArakaH zivamukhakAraka ityAdirUpeNa prazaMsAM kRtvA, ArAdhya ArAdhanAM kRtvA, ittham AjJayA jinAjJayA anupAlya krameNa pAlayitvA tenaiva bhavagrahaNena janmanA sidhyati sakalakAryakAritayA siddho bhavati, budhyate-vimalakevalAlokena jAnAti, mucyate sarvakarmabhyo mukto bhavati, parinirvAti samastakarmakRtavikArarahitatvena svastho bhavati, sarvaduHkhAnAM zArIrikamAnasikasamastaklezAnAm antaM nAzaM karoti-avyAvAdhamukhabhAg bhavatItyarthaH / tatazca zAzvataH sAvakAlikaH siddhI bhavati / astyeko dvitIyena bhavagrahaNena, astyekastRtIyena bhavagrahaNena zAzvataH kalpa maJjarI // 125 // kA kathita hai, bhava-duHkhoM ko haraNa karane vAlA hai, mokSa ke sukha kA kartA hai' ityAdirUpa se isakI prazaMsA karake, ArAdhanA karake, jinadeva kI AjJA se kramazaH pAlana karake kitaneka sAdhu yA sAdhvI 'sidhyati' isI bhava meM siddha-kRtakRtya ho jAte haiM, 'budhyate' nirmala kevala jJAna se samasta padArthasArtha ko jAnane lagate haiM, 'mucyate' saba karmoM se mukta ho jAte haiM, 'parinirvAti' karmajanita samasta vikAroM se rahita hone ke kAraNa AtmasvarUpa meM sthita ho jAte haiM, ' sarvaduHkhAnAmantaM karoti'-sampUrNa zArIrika aura mAnasika klezoM kA anta karate haiM, arthAt avyAvAdhasukha ke bhAgI hote haiM aura zAzvata siddha hote haiN| kitaneka mekSanAM sukhane kartA che' ItyAdi rUpe enI prazaMsA karIne, ArAdhanA karIne, jinadevanI AjJAnusAra krame karIne pAsana zana mA sAdhu yA sAlI 'sidhyati'-mA sabhA sakRtakRtya 45 laya cha, 'budhyate' nibha 31 jJAnayI samasta pahAya ne gas a , 'mucyate'- bhAyI muzta 25 gaya cha, 'parinirvAti' bhanita samasta vizathI sahita 4 pAne 2) bhAbha2135mA sthita 54 laya cha, 'sarvaduHkhAnAmantaM karoti' che. saMpUrNa zArIrika ane mAnasika kalezeno aMta kare che, arthAt avyAbAdha sukhanA bhAgI thAya che ane zAzvata che // 125 / / zrI 35 sUtra:01 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa siddho bhavati / etatsthavirakalyArAdhakaH kazcidapi na puna: saptASTabhavagrahaNAni atikrAmati / saptASTabhaveSu sarvo'pi sthavirakalpArAvakaH sidhyati yAvat zAzvataH siddhazca bhavatItyarthaH // s043|| // iti sthavirakalpaH smpuurnnH|| / / iti prathamA vAcanA / / kalpa maJjarI // 126 // TIkA dUsare bhava meM zAzvata siddha hote haiN| aura kitaneka tIsare bhava meM zAzvata siddha hote haiN| isa sthavirakalpa kA koI bhI ArAdhaka sAta-ATha bhavoM kA ullaMghana to karatA hI nahIM hai, arthAta sAta-ATha bhavoM meM to avazya hI isa sthavirakalpa ke sabhI ArAdhakoM ko mukti prApta ho jAtI hai // muu043|| // iti sthavirakalpa sampUrNa // // iti prathama vaacnaa|| siddha thAya che. keTalAka bIjA bhavamAM zAzvata siddha thAya che, ane keTalAka trIjA bhavamAM zAzvata siddha thAya che. A sthavira kalpanA keI ArAdhaka sAta ATha bhavanuM ullaMdhana te karate ja nathI, arthAt sAta-ATha bhavamAM te avazya A sthavirakalpanA badhA ArAdhane mukti prApta thaI jAya che. (sU043) Iti sthavira-ka65 saMpUrNa. (ti prathama vAyanA) // 126 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 127 // jakA // athanayasArAdiSaDviMzatibhavakathA / / / maMgalAyaraNaM // (mAlinI-cchandaH) bhavajalahinimajjajIvarakkhegadakkhaM, __ vayaNahimakaraMsukkhittahiddhaMtakakkhaM / suramaNuyamuNIhiM niccavaMdijjamANaM, sayalaguNanihANaM NomihaM vaddhamANaM // 1 // chAyAbhavajaladhinimajjajjIvarakSakadakSaM, vadanahimakarAMzUkSiptahRddhvAntakakSam / suramanujamunibhinityavandhamAnaM, sakalaguNanidhAnaM naumyahaM vardhamAnam // 1 // nayasAradi chavvIsa bhavoM kI kathA maMgalAcaraNa--saMsAra-sAgara meM DUbate hue jIvoM kI rakSA karane meM asAdhAraNarUpa se samartha, apane mukharUpI candramA se (bhavya jIvoM ke) hRdayameM paiThe andhakAra ko naSTa karane vAle, devoM aura mAnavoM dvArA sadaiva vandanIya, sakala guNoM ke nidhAna zrI vardhamAna bhagavAn ko maiM namaskAra karatA hU~ // 1 // nayasArAdi chavvIsa bhavanI kathA. maMgalAcaraNane artha- saMsAra-sAgaramAM DUbatA jIvonuM rakSaNa karavAmAM asAdhAraNa rIte samartha, pitAnA mukharUpI caMdramAthI (bhavya jInA) hRdayamAM peselA aMdhakArane naSTa karanAra, deva tathA mAna dvArA sadaiva vaMdanIya, sakaLa guNenA nidhAna evA zrI vardhamAna bhagavAnane huM namaskAra karUM chuM. (1) maGgalA caraNam ||127|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 128 // TIkA-vighnavighAtAya kRtaM sveSTadevatAnamaskArAtmakaM maGgalaM ziSyazikSAyai granthe nibadhyate--'bhavajaladhi0' ityAdi / ahaM ghAsIlAlo vratI bhavajaladhinimajjajIvara "kadabhaM-bhavajaladhiH-bhavo jaladhiriva dustaratvAt , tatra nimajjatAM-bruDatAM jIvAnAM mANinAM rakSAyAm uddharaNe ekA pradhAno dakSo-nipuNastam saMsArapArakaraNasamarthamityarthaH, vadanahimakarAMzUkSiptahRvAntakakSam-vadanaM jinasya mukhameva himakaraH candrastasya aMzubhiH kiraNaiH utkSiptA dUrIkRtA hRdadhvAntakakSA-hRdayAndhakArAvaliyena sa tathA tam-bhavyAnAm anAdikAlAvasthitamithyAtvatimiranAzakamityarthaH, suramanujamunibhiH devamanuSyamunibhinityavandhamAna-nityaM sadA vandyamAnaM paNamyamAnaM stUyamAnaM vA sakalaguNanidhAnaM-sakalAnAM sarveSAM jJAnadarzanAdInAM guNAnAM nidhAnam-nidhisvarUpaM trijagatprasiddha varddhamAnacaramatIrthakaraM naumi-stavImi // 1 // TIkA kA artha--vighnoM kA vighAta karane ke lie apane iSTa deva kA namaskArarUpa jo maMgala kiyA gayA hai, vaha ziSyoM ko 'graMtha ke Adi meM maMgalAcaraNa karanA cAhie'-yaha sikhalAne ke lie zabdarUpa meM nibaddha kiyA jAtA hai| dustara hone ke kAraNa saMsAra, samudra ke samAna hai / isameM DUbane vAle jIvoM kI rakSA karane meM asAdhAraNa nipuNa, apane mukharUpI candramA kI kiraNoM se bhavya jIvoM ke dayameM sthita andhakAra ke samUha ko naSTa karane vAle, arthAt anAdikAlIna mithyAtva-timira kA anta karane vAle, devoM, manuSyoM evaM muniyoM dvArA sadA vandanIya-stavanIya, samasta guNoM ke nidhAna aura tInoM lokoM meM prasiddha zrI barddhamAna nAmaka carama tIrthakara ko maiM munivratI ghAsIlAla namaskAra karatA hU~ // 1 // caraNam TIkAne artha-vinone vinAza karavA mATe pitAnA ISTadevane namaskArarUpa je maMgaLa karavAmAM AvyuM che, te zine "graMthanA AdimAM maMgalAcaraNa karavuM joIe ' e zikhavavA mATe zabdarUpe nibaddha karavAmAM Ave che. dustara hovAne kAraNe saMsAra samudranA jevo che, emAM DUbatA jIvenuM rakSaNa karavAmAM asAdhAraNa nipuNa, pitAnA mukharUpI caMdramAnAM kiraNothI bhavya jenA hRdayamAM rahelA aMdhakAranA samUhane naSTa karanAra, arthAta anAdi kALanA mithyAva-timirane aMta karanAra, deva, manuSyo tathA muniene mATe sadA vaMdanIya stavanIya, sarva guNonA nidhAna ane traNe lokomAM prasiddha zrI vardhamAna nAme carama tIrthaMkarane huM munivratI ghAsIlAla namaskAra karuM chuM. (1) // 128 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 129 // (vaMzastha -vRttam ) samatthapAvADaviyAdavAnalaM, visAlamANaMdapalAsikaMdalaM / tahA samesiM suhasaMpaedhaNaM, samatthakammiMdhaNacaMDapAvagaM // 2 // abhiTThaciMtAmaNivappapUragaM, vimuttimaggegamahAsahAyagaM / pagADhamicchattamahaMdhanAsagaM, tahA kasAyAimalAvahAragaM // 3 // chAyA samastapApATavikAdavAnalaM, vizAlamAnandapalAzikandalam / tathA sameSAM sukhasampadeghanaM samastakarmendhanacaNDapAvakam // 2 // abhISTacintAmaNivatprapUrakaM vimuktimArgaikamahAsahAyakam / pragADhamithyAtvamahAndhyanAzakaM, tathA kaSAyAdimalApahArakam // 3 // bhagavat - caritra kA mAhAtmya -- samasta pAparUpI aTavI ke lie dAvAnala ke samAna, vizAla arthAt udAtta bhAvoM se paripUrNa, AnandarUpI vRkSa ke mUla, saba hI sukhasampatti kI vRddhi karane vAle, samasta karmarUpI IMdhana ke lie pracaNDa pAvaka (agni) ke samAna // 2 // cintAmaNi kI taraha saba manovAMchita kI pUrti karane vAle, mokSamArga meM AdvitIya aura mahAn sahAyaka, ghora mithyAtvarUpI saghana aMdhatA kA nAza karane vAle, kaSAya Adi Antarika maila - vikAra ko dUra karane vAle // 3 // zrI kalpa sUtra H 01 bhagavAnanA caritranuM mAhAtmya--samasta pAparUpI aTavI (vana) ne mATe dAvAnaLa samAna, vizALa-udAtta bhAvAthI paripUrNa, Ana MdarUpa vRkSanA mULa, badhAM sukha-saMpattinI vRddhi karanAra, badhAM karyAMrUpa IdhaNAMne mATe praca'Da ani samAna; (2) cintAmaNinI peThe sa` manevAMchitane pUrNa karanAra, mokSamArgImAM advitIya ane mahAn sahAyaka, ghera mithyAtvarUpI gADha aMdhakArano nAza karanAra, kaSAyAdi AMtarika mela-vikArane dUra karanAra; (3) Zhe Qun Wu kalpa maJjarI TIkA maGgalAcaraNama // 129 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 130 // TIkA vivaDDhamANaM suhajhANamaMtare, mahApahussa tisalAsuyassa taM / mahADavImajjhau utthiyaM paraM, vae caritaM NayasArajammajaM // 4 // chAyAvivardhayat zubhadhyAnamantare, mahAprabhostrizalAsutasya tat / mahATavImadhyata utthitaM paraM, vadAmi caritraM nayasArajanmajam // 4 // TIkA-atha bhagavaccaritramahimA varNyate "samastapApATavikAdavAnalami"tyAdi-samastAni sarvANi yAni pApAnimANAtipAtAdInyaSTAdazavidhAni, tAnyeva aTavikA-araNyam , tatra-tahahane davAnalaMcanavahnisvarUpaM trizalAsutasya prabhoretaccaritramiti agreNa sambadhyate, punastat kIdRzam ? vizAla jJAnAdiguNaiH zreSTham , AnandapalAzikandalam svargApavargapramodavRkSamUlasvarUpam, tathA sameSAM sarveSAM paThanapAThanamananazravaNAdikartRNAM prANinAM sukhasampadedhanam-sukhAnAm aihikAmuSmikANAM saukhyAnAM sampadAMsampattInAM ca edhanaMvardhakam , samastakarmendhanacaNDapAvakaM-samastAni sarvANi yAni karmANijJAnAvaraNIyAdyaSTavidhAni tAnyeva indhanAni, tatra, tadbhasmIkaraNe caNDapAvakaM prajvaladagnirUpam // 2 // __ antaHkaraNa meM prazasta dhyAna kI vRddhi karanevAle, mahA-aTavI se AraMbha hone vAle, mahAprabhu trizalAnandana ke nayasAra bhava se AraMbha hone vAle caritra kA varNana karatA hU~ // 4 // TIkA kA artha-bhagavAn ke caritra kI mahimA--trizalAtanaya bhagavAna mahAvIra kA yaha caritra prANAtipAtAdiaThAraha prakAra ke pAparUpI aTavI ko bhasma karane meM dAvAnala ke samAna hai| vizAla arthAt jJAnAdi guNoM se zreSTha hai| svarga aura mokSa ke sukharUpI vRkSa kA mUla hai / paThana, pAThana, zravaNa aura manana karane vAle prANiyoM ko ihaloka-paraloka-saMbaMdhI sukha aura sampatti kA vardhaka hai| jJAnAvaraNa Adi samasta karmarUpI aMtaHkaraNumAM prazasta dhyAnanI vRddhi karanAra, mahA-aTavIthI AraMbha thanAra, mahAprabhu trizalAnaMdananA naya. sAra bhavathI AraMbha thanAra caritranuM varNana karuM chuM. (4) TIkAno artha-bhagavAnanA caritrane mahimA-trizalAsuta bhagavAna mahAvIranuM A caritra prANAtipAtAdi aDhAra prakAranAM pAparUpI aTavIne bhasma karavAmAM dAvAnaLa samAna che. vizALa arthAt jJAnAdi guNothI zreSTha che. svarga ane mokSanA sukharUpI vRkSanuM mULa che, paThana-pAThana-zravaNa-manana karanAra prANIonA Ihaloka-paraleka saMbaMdhI sukha tathA saMpattinuM maGgalAcaraNam / / 130 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 13 // "abhISTe "-tyAdi-abhISTacintAmaNivatpapUrakam-abhISTAnAm abhilapitAnAmarthAnAM cintAmaNivat= cintAmaNiriva prapUrakam prapUrtikArakam , vimuktimArgakamahAsahAyaka-mokSapathe sarvotkRSTasahAyakam, pragADhamithyAtvamahA''ndhyanAzaka-pragADhaM-nibiDaM yad mithyAtvaM tadeva-mithyAtvameva mahA''ndhyaM pragADhAndhatvaM tasya nAzaka= nivArakam , tathA puna: kaSAyAdimalApahArakaM-kaSAyAH krodha-mAna--mAyA-lobhAH, AdipadAdaviratipramAdAdayazca ye malA:-AtmaguNamAlinyakArakatvAt, teSAmapahArakam=vinAzakam // 3 // antare antaHkaraNe zubhadhyAna-saddhyAnaM vivardhayat-vizeSeNa vRddhiM nayat-vistArayat trizalAsutasya zrImahAvIrasya mahAmabhoH mahATavImadhyata utthitam-udgata nayasArajanmajanayasArajanmani jAtaM param utkRSTaM tat-prasiddha saptaviMzatibhavAtmakaM caritraM vadAmi // 4 // ma IMdhana ko bhasma karane ke lie pracaNDa pAvaka ( agni) ke samAna hai / // 2 // cintAmaNi ke samAna abhISTa vastuoM kI pUrti karanevAlA hai, mokSa mArga meM sarvottama sahAyaka hai, pragAr3ha mithyAtvarUpI ghora andhatA kA vinAzaka hai, AtmA ke guNoM meM malinatA utpanna karane ke kAraNa malarUpa krodha, mAna, mAyA, aura lobha-kaSAya tathA avirati aura pramAda Adi kA apaharaNa karanevAlA hai // 3 // ___ antaHkaraNa meM prazasta dhyAna kI vizeSarUpa se vRddhi karanevAle, trizalAnandana zrImahAvIra bhagavAna ke nayasAra ke janma se prasiddhi meM Aye hue sattAIsa bhava-saMbaMdhI utkRSTa caritra kA maiM varNana karatA huuN||4|| maGgalAcaraNam vardhaka che. jJAnAvaraNa Adi sarvakarmarUpI Idhanane bhasmIbhUta karavA mATe pracaMDa agni samAna che. (2). ciMtAmaNinI peThe abhISTa vastuonI pUrti karanAra che, mokSamArgamAM sarvottama sahAyaka che. gADha mithyAtvarUpI ghora aMdhatAnuM vinAzaka che, AtmAnA guNomAM malinatA utpanna karavAne kAraNe maLarUpa krodha-mAna-mAyA lAbha-kaSAya tathA avirati ane pramAdAdine apaharaNa karanAra che. (3) aMtaHkaraNamAM prazasta dhyAnanI vizeSarUpe vRddhi karanAra, trizalAnaMdana zrI mahAvIra bhagavAnanA nayasAranA janmathI prasiddhimAM AvelA sattAvIsa bhava-saMbaMdhI utkRSTa caritranuM huM varNana karu chuM (4) // 13 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA ( troTakavRttam ) NayasArabhave carimo ya jiNo, sulabhIa jinnoiytttmo| NayasArabhavA pabhiI pahiyaM, cariyaM rayayAmi taIyamahaM // 5 // zrIkalpa __ chaayaa||132|| nayasArabhave caramazca jinaH, svalabhata jinoditatattvamataH / nayasArabhavAtprabhRti prathitaM, caritaM racayAmi tadIyamaham // 5 // " nayasArabhava" ityAdi caramaH antimazcaturviMzatitamaH zrImahAvIrAkhyo jinaH-tIrthakaraH nayasArabhave-nayasArakhyakopAlajanmani, jinodita tIrthakaropadiSTaM tattvasamyaktvaM, svalabhata-muanAyAsena nirmalabhAvena vA alabhata=labdhavAn , ataHnayasArabhavalabdhatvAt nayasArabhavAtnayasArajanmataH prbhRti-aarbhy| prathitaM prakhyAtaM, tadIya zrImahAvIrasvAmisambandhi carita-caritram ahaMghAsIlAla: racayAmi-nimime // 5 // ( yadyapi pratyeka AtmA anAdikAla se bhavabhramaNa kara rahI hai aura anaMta-anaMta bhava kara cukI hai| tadanusAra bhagavAn mahAvIra ke jIva ne bhI anAdi kAla meM anaMta bhava kiye haiM, tathApi ) antima tIrthakara ne nayasAra bhavameM jinendra bhagavAn dvArA kathita tattva-samakita-kI prApti kI thI, ataH nayasAra ke bhava se AraMbha karake hI unake caritra kI racanA karatA hU~ // 5 // TIkA kA artha-cauvIsaveM tIrthakara bhagavAna mahAvIra ne nayasAra nAmaka koTavAla ke janma meM jinabhASita tattva samyaktva ko prApta kiyA thaa| isa kAraNa bhagavAn kA carita nayasAra ke bhavase hI prasiddhi meM AyA hai| ataeva maiM ghAsIlAlavratI usI caritra kI racanA karatA hU~ // 5 // (ke dareka AtmA anAdi kALathI bhavabhramaNa karI rahyo che ane anaMta-anaMta bhava karI cUkele che; te pramANe bhagavAna mahAvIranA jIve paNa anAdi kALamAM anaMta bha karelA che, te paNa ) aMtima tItha kare nayasAra bhavamAM jinendra bhagavAna dvArA kahelA tattva-samakitanI prApti karI hatI, eTale nayasAranA bhavathI AraMbha karIne ja e caritranI racanA karuM chu . (5) TIkAno artha-covIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIre nayasAra nAmanA keTavALanA janmamAM jinabhASita tatva-samyakatva-ne prApta karyuM hatuM. e kAraNe bhagavAnanuM caritra nayasAranA bhavathI ja prasiddhimAM AvyuM che. eTale huM ghAsIlAla koI vratI A caritranI racanA karuM chuM. (5) caraNam // 132 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamanjarI // 133 / / TIkA itthaM grandhakAraH svakRtazlokamaGgala vidhAya sampati guruparamparAgata maGgalamAcaratinamo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savvasAhaNaM / eso paMcanamukkAro, svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalaM // 1 // chAyA-namo'rihadbhyaH, namaH siddhebhyaH, nama AcAryebhyaH, nama upAdhyAyebhyaH, namo loke srvsaadhubhyH|| eSa paJcanamaskAraH, sarvapApapraNAzanaH / maGgalAnAM ca sarveSAM, prathamaM bhavati maGgalam // 1 // TIkA-'namo arihaMtANaM' ityAdi-'namaH arihadbhyaH '-arIna-jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-mohanIyAntarAya-rUpANi ghAtikarmANi ghnanti nAzayantIti-arihantaH, tebhyo namaH, 'namaH' zabdasya saMkocapurassaranamanArthakanipAtarUpatvAd draSyato hastapAdAdipaJcAGgAnAM, bhAvato mAnAdInAM saMkocanena namanaM, mAnAdityAgapurassara isa prakAra granthakAra svaracita lokoM se maMgalAcaraNa karake aba guruparamparAgata maMgala kA AcaraNa karate haiM--'namo arihaMtANaM' ityAdi / mUla kA artha-arihantoM ko namaskAra ho, siddhoM ko namaskAra ho, AcAryoM ko namaskAra ho, upAdhyAyoM ko namaskAra ho aura loka meM vidyamAna saba sAdhuoM ko namaskAra ho| yaha paMcanamaskAra samasta pApoM kA vinAza karanevAlA hai aura samasta maMgaloM meM pradhAna maMgala hai // 1 // TIkA kA artha-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAyarUpa cAra ghAtikarmarUpI ariyoMzatruoM kA hanana karane vAle arihanta kahalAte haiM, unheM namaskAra ho| 'namaH' zabda kA artha-saMkocapUrvaka A rIte graMthakAra svaracita zlokathI maMgalAcaraNa karIne have guruparaMparAgata maMgalanuM AcaraNa kare che? 'namo arihaMtANa' tyAdi. mULane atha--arihaMtane namaskAra ho, siddhone namasakAra he, AcAryone namasakAra che, upAdhyAyane namaskAra che, ane lekamAM vidyamAna badhA sAdhuone namaskAra che. A pAMca namaskAra sarva pApane vinAza karanAra che ane sarva maMgalemAM pradhAna maMgala che. (1) TIkAne artha-jJAnAvaraNu, dazanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAyarUpa cAra dhAnika marUpI zatruone haNanAra malita 42vAya cha, bhane nbh24|2 . 'namaH' za0hano artha saya 4 namA2 42 cha. meTa dravyayI maGgalAcaraNam // 133 / / ma Dars zrI kalpa sUtra: 01 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zuddhamanaHsaMnivezapUrvakaH paJcAGganamaskAra ityarthaH / 1 / 'namaH siddhebhyaH'-siddhAHsAdhanIyAkhilakAryasAdhanena pariniSThatArthAstebhyo namaH / / 'namaH AcAryebhyaH'-AcAraiH jJAnadarzanacAritratapovIryarUpaiH svayaM caranti vicaranti ziSyAn vA cArayantIti niruktivazAdAcAryAstebhyo namaH / 3 / 'namaH upAdhyAyebhyaH' upa-samIpam etyAdhIyate yebhyaste upAdhyAyAstebhyo namaH / 4 / loke-ardhatRtIyadvIpalakSaNe sAdhayanti nirvANasAdhakAn yogAniti sAdhavaH, sarve ca te sAdhavaH sarvasAdhavastebhyo nmH| eSaH-anantaroktaH, paJcanamaskAraH paJcAnAmarhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhUnAM parameSThinAM namaskAraH sUtre kalpamaJjarI // 134|| TIkA 4 ma namana karanA hai| ataH dravya se hAtha paira Adi pA~ca aMgoM kA saMkoca karake tathA bhAva se mAna Adi kA saMkoca-tyAga karake, zuddha mana ke saMniveza ke sAtha namaskAra ho, yaha artha hotA hai| siddha karane yogya samasta kAryoM ko siddha kara cukane vAle siddha kahalAte haiM, unheM namaskAra ho| jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapa-AcAra aura vIryAcAra kA svayaM pAlana karane vAle aura apane ziSyoM se pAlana karavAne vAle AcAryoM ko namaskAra ho| jinake samIpa Akara ziSya adhyayana karate haiM, una upAdhyAyoM ko namaskAra ho| ar3hAI-dvIpa rUpa loka meM nirvANa-sAdhaka yogoM kI sAdhanA karane vAle sAdhuoM ko namaskAra ho // arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarva sAdhu-ina pA~ca parameSThiyoM ko kiyA huA anantarokta maGgalAcaraNam hAtha-paga vagere pAMce aMgene saMkeca karIne tathA bhAvathI mAna Adine saMkeca-tyAga karIne zuddha mananA saMniveza sAthe namaskAra che, evo artha thAya che. siddha karavA gya badhAM kAryone siddha karI cukanAra siddha kahevAya che, temane namaskAra che. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ane vIryAcArane svayaM pALanAra ane pitAnA ziSyo pAse paLAvanAra AcA ne namaskAra che, jemanI samIpe AvIne zikhe adhyayana kare che, e upAdhyAyane namaskAra che. aDhIdvIparUpa lokamAM nirvANu-sAdhaka yoganI sAdhanA karanAra sAdhuone namaskAra ho. arihaMta, siddha, AcArya upAdhyAya, ane sarva sAdhu-e pAMca parameSThIone karelA anaMtarekta namarakAra ane nIkaLe e ||134 // kAra hoparameSThIe zrI kalpa sUtra: 01 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre / / 135 / / sarvapApapraNAzanaH- sarveSAm = aSTAnAmapi pApAnAM jJAnAvaraNIyAdInAM karmaNAM praNAzanaH - pra-prakarSeNa nAzana:- vinAzakaH, tathA sarveSAM maGgalAnAM dravyabhAvalakSaNAnAM madhye prathamaM mukhyaM maGgalaM bhavati // 1 // bhagavato vardhamAnasvAminaH saptaviMzatibhavAn varNayitukAmo granthakAraH sopodghAtaM prathamaM sUtramAha mUlam -- dasAmuyakrakhaMdhassa sattamajjhayaNe bhikkhUNa duvAlasa paDimA vaSNiyA / paDimA samattaNaMtaraM varisAkAlo samAjAi, taM jAvaiuM mugIhiM nivAsajoggaM khettaM annesaNijja, uciyaM khettaM pAviya saMpuSNo cAummAfer afterkAlo mujiNehiM tattheva jAvaNijjo / tattha afterkAle cAummAsiyadivasAo egamAsavIsairattisamaNaMtaraM sukapaMcamIe saMvaccharIpabvo samArAhaNijjo havai / jao NaM sattarirAiMdiyasamaNaMtaraM vAsAvAso samattime / tattha evaM saMccharIpavyadiNaM, tadiNAo puvvaavyavahiyANi satta diNANi ya miliUNa aTTha diNANi, eso pajjusaNApatro paccai / eesa asu pajjusaNApavvadiNesu muNiNo aMtagaDadasaMgaM vAeMti | bhagavao sividdhamANasAmissa caritaM ca sAvayaMtiH iccevaM pubveNa sattamajjhayaNega saha assa sNbNdho| iha pajjusaNAbhihANe aTTame ajjhayaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa hatthuttarAhiM saMjAyaM catraNA paMcagaM AghatriyaM paNNaviyaM parUviyaM daMsiyaM nidaMsiyaM ubadaMsiyaM / tassa imaM mutta "teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa paMca hasthuttarA hotthA, taM jahA - hatthuttarAhiM cue, caittA ganbhaM vakaMte 1 / hatthuttarAhiM ganbhAo ganbhaM sAharie 2 / hatthuttarAhiM jAe 3 / hatthuttarAhiM muMDo namaskAra samasta - jJAnAvaraNIya Adi AThoM - karmoM ko vinAza karane vAlA hai aura saba dravyamaMgaloM aura bhAvamaMgaloM meM mukhya maMgala hai | 1|| bhagavAn varddhamAnasvAmI ke sattAIsa bhavoM ke varNana karane kI icchAvAle graMthakAra upodghAtasahita prathamasUtra kA prArambha karate haiM sarvAM-jJAnAvaraNIyAdi ATheka nA vinAza karanAra che, ane sa dravyamaMgalA tathA bhAvamaMgalAmAM mukhya moMgala che. (1) bhagavAna vamAna svAmInA sattAvIsa bhavAnuM varNana karavAnI IcchAvALA graMthakAra upAdghAtasahita prathama sUtranA prAraMbha kare che-- zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 135 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 136 // bhavitA agArAo aNagAriyaM pavvaie 4 / hatthuttarAhiM anaMte aNuttare mivvAghAe NirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe 5 / sAiNA pariNivvue bhagavaM jAva bhujjo bhujjo uvadaMsei-tti bemi 6 |" ii // 01 // chAyA - dazAzrutaskandhasya saptamAdhyayane bhikSUNAM dvAdaza pratimA varNitAH / pratimAsamAptyanantaraM varSAkAlaH samAyAti taM yApayituM munibhirnivAsayogya kSetramanveSaNIyam, ucitaM kSetraM prApya sampUrNa cAturmAsiko varSAkAlo munijanaistatraiva yApanIyaH / tatra varSAkAle cAturmAsikadivasAt ekamAsa viMzatirAtrasamanantaraM zuklapaJcamyAM saMvatsarIparva samArAdhanIyaM bhavati, ataH khalu saptatirAtrindivasamanantaraM varSAvAsaH samAptimeti / tatraikaM saMvatsarIparvadinaM, taddinAt pUrvAvyahitAni sapta dinAni ca militvA aSTa dinAni, etat paryupaNAparva procyate / mUla kA artha- dazAzrutaskandha zAstra ke sAtaveM adhyayana meM bhikSuoM kI bAraha pratimAoM kA varNana kiyA gayA hai| pratimAoM kI samApti ke pazcAt varSAkAla A jAtA hai| varSAkAla ko vyatIta karane ke lie muniyoM ko nivAsayogya kSetra kA anveSaNa karanA caahie| ucita kSetra pAkara cAra mAsakA sampUrNa varSAkAla munijanoM ko vahIM vyatIta karanA cAhie / usI varSAkAla meM caumAse ke prAraMbhika dina se eka mAsa aura bIsa dina vyatIta hone para zukla paMcamI ke dina saMvatsarIparva kI ArAdhanA karanI hotI hai| usake bAda sattara (70) rAtri - divasa vyatIta hone para varSAvAsa samApta ho jAtA hai| eka dina saMvatsarIparva kA aura sAta dina usase pahale ke, isa prakAra ATha dina hote haiM, yahI ATha dina paryuSaNAparva kahalAtA hai| mULanA a--dazAzrutaskaMdha zAstranA sAtamA adhyayanamAM bhikSuonI bAra pratimAenu varNana karelu che. pratimAonI samApti pachI varSAkALa Ave che. varSAkALa vyatIta karavAne munione vasavA yegya kSetranu anveSaNa (zeAdhana) karavuM joie. ucita kSetra meLavIne cAra mAsanA pUrA varSAkALa munijanAe temAM vyatIta karavA joie. e varSAkALanA cAra mAsanA prAraMbhanA divasathI eka mAsa ane vIsa divasa vItyA pachI sudI pAMcamane divase sa`vatsarI parvanI ArAdhanA karavAnI hoya che. tyAra pachI sittara rAtri-dina vItyA bAda varSAvAsa samApta thAya che. eka divasa sa'vatsarI panA ane sAta divasa tenI pahelAMnA, ema ADa divasa thAya che. e Ajha divasa payuMSaNApa kahevAya che. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 136 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 137 // eteSu aSTA paryuSaNa parvadineSu munayo'ntakRddazAGgaM vAcayanti / bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminazcaritraM ca zrAvayanti - ityevaM pUrveNa saptamAdhyayanena sahAsya sambandhaH / iha paryuSaNAbhidhAne aSTame'dhyayane zramaNasya bhagavato mahAvIrasya hastottarAsu saMjAtaM cyavanAdipaJcakam khyAtiM prajJApitaM prarUpitaM darzitaM nidarzitamupadarzitam, tasyedaM sUtram - " tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya paJca hastottarA abhavan, tadyathAhastottarAbhizcyutaH, cyutvA garbhamavakrAntaH 1 / hastottarAbhirgarbhAt garbha saMhRtaH 2 / hastottarAbhirjAtaH 3 / hastottarAbhirmuNDo bhUtvA agArAdanagAritAM pratrajitaH 4 / hastottarAbhiranantamanuttaraM nirvyAghAtaM nirAvaraNaM kRtsnaM ina paryuSaNApatra ke ATha dinoM meM muni antakRddazAMga kA vAcana karate haiM aura bhagavAn zrI varddhamAna svAmI kA caritra bhI sunAte haiN| isa prakAra pUrvokta sAtaveM adhyayana ke sAtha isakA saMbaMdha hai| paryuSaNA nAmaka isa AThaveM adhyayana meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke hastottarA (uttaraphAlgunI) meM hue cyavana Adi pA~coM kalyANa kathita haiM, prajJApita haiM, prarUpita haiM, darzita, nidarzita aura upadarzita haiN| isake lie sUtra yaha hai- ' teNaM kAleNaM ' ityAdi / "usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pA~ca (kalyANa) uttaraphAlgunI meM hue| ve isa prakAra - (1) bhagavAn ne uttaraphAlgunI nakSatrameM cyavana karake garbha meM praveza kiyA, (2) uttaraphAlgunI meM garbhAntara meM saMharaNa huA, (3) uttaraphAlgunI meM janma huA, (4) uttaraphAlgunI meM muMDita A paSaNApanA ATha divasamAM muni takRtadazAMganuM vAcana kare che ane bhagavAna zrI vamAna svAmInuM caritra paNa saMbhaLAve che. A rIte pUrNAMkata sAtamA adhyayananI sAthe eneA saMbaMdha che. paryuSaNA nAmanA A AThamA adhyayanamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA hastettA ( uttaraphAlgunI ) mAM thaelA cyavana vagere pAMce kalyAA kathita che. prajJApita, prarUpita, darzita, nidarzita ane upadarzita che. ene bhATe sUtra mA che- "teNaM kAleNaM" ityAhi. " e kALe ane e samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranAM pAMca (kalyANe ) uttaraphAlgunImAM thayAM, te A pramANeH-(1) bhagavAne uttaraphAlgunI nakSatramAM cyavana karIne garbhamAM praveza karyAM. (2) uttaraphAlgunImAM garbhAtaramAM saMharaNa thayuM. (3) uttaraphAlgunImAM janma thayeA. (4) uttaraphAlgunImAM mu`Dita thai gRha tyajI dIkSA dhAraNa karI. zrI kalpa sUtra : 01 Shun Xing Hua kalpamaJjarI TIkA upodghAtaH // 137 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA zrIkalpa JIYrU8I. pratipUrNa kevalavarajJAnadarzana samutpannam 5 / svAtyAM parinito bhagavAn yAvad bhUyo bhUya upadarzayati"iti bravImi / 6 / iti sU01zA TIkA-'dasAmuyakvaMdhassa ityAdi - vyAkhyA nigdsiddhaa| navaram-'ApaviyaM' ityAdi / kalpaAkhyApitam-sAmAnyatayA vizeSatayA vA kathitam / prajJApitam-vacanaparyAyeNa mahAvIra-vardhamAna-zramaNAdi maJjarI nAmabhedena vA bhavyAya pratibodhitam , prarUpitam-svarUpato vivecitam / darzitam-upamAnopameyabhAvAdibhiH TIkA prakaTitam / nidarzitam-svaparAnukampayA bhavyakalyANApekSayA vA hetudRSTAntAdibhiH punaH punaH darzitam / hokara gRhatyAga kara dIkSA dhAraNa kI, (5) uttaraphAlgunI meM anuttara, apratihata, nirAvaraNa, sampUrNa aura ananta kevalajJAna, kevaladarzana kI prApti huii| svAtinakSatra meM bhagavAn ko parinirvANa kI prApti huI, yAvat punaH punaH gautamasvAmIne dikhalAyA hai| muu01|| TIkA kA artha-'dasAsuyakbaMdhassa' ityAdi mUtra kI vyAkhyA sugama hai| kevala-sAmAnyarUpa se yA vizeSarUpa se kahanA AkhyApita hai| ekavacana Adi ke bheda se athavA mahAvIra varddhamAna, zramaNa Adi nAmoM ke bhedAra se bhavya jIvoM ko samajhAnA vaha prajJApita hai| svarUpakathanapUrvaka vivecana karanA prarUpita hai| upamAna-upameya-bhAvakAra upodghAtaH Adi se prakaTa karanA vaha darzita hai| svAnukampA aura parAnukampA se, athavA bhavya jIvoM ke kalyANa kI apekSA rakhakara jo, hetu tathA dRSTAnta Adi se punaHpunaH prakaTa karanA vaha nidarzita hai| upanaya aura nigamana se athavA samasta nayoM kI apekSA se bhavya jIvoMkI buddhi meM asNdigdh(5) uttaraphAgunImAM anuttara, apratihata, nirAvaraNa, saMpUrNa ane anaMta kevala jJAna, kevala darzananI prApti thaI. svAtinakSatramAM bhagavAnane parinirvANanI prApti thaI yAvat punaH punaH gautama svAmIe batAvyuM che. (su1) ttaan| matha-'dasAsuyakkhaMdhassa" tyAdi sUtranI vyAcyA sugama che. paNa sAmAnya3 yA vizeSa3pe kahevuM AkhyApita che. ekavacana, bahuvacana, AdinA bhede athavA mahAvIra, vardhamAna, zramaNa Adi nAmenA bhede karIne bhavya jIne je samajAvavuM te prajJApita che. svarUpakathana-pUrvaka je vivecana karavuM OM // 138 // te prarUpita che. upamAna-upameya-bhAva AdithI je prakaTa karavuM te darzita che. svAnukaMpAthI ane parAnukaMpAthI athavA bhavya jIvonA kalyANanI apekSA rAkhIne je hetu tathA dRSTAMtAdithI punaH punaH prakaTa karavuM te nizita che. upanaya ane nigamanathI athavA badhA nonI apekSAthI je bhavya jIvanI buddhimAM asaMdigdharUpe jamAvI zrI kalpa sUtra: 01 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa upadarzitam-upanayanigamanAbhyAM sakalanayAbhimAyato vA nizzaGkaM bhavyabuddhau vyavasthApitamiti / varSAkAle cAturmAsikadivasAta-caturmAsasambandhI divasazcAturmAsikadivasaH, yasmin divase caturmAsArthamAgatA munayacAturmAsikaM sAyaMkAlikaM pratikramaNaM kurvanti, sa divasazcAturmAsikaH procyate, ASADhapUrNimAdivasa ityarthaH tasmAt cAturmAsikadivasAt aSADhapUrNimArUpAt samArabhya ekamAsaviMzatirAtrasamanantaraM paJcAzadivaseSu vyatikrAnteSu satsu paJcAzattamadivase, tithikSaye tvekonapaJcAzattamadivase ityarthaH, tithikSaye'pi paJcAzattamadivasatvaM vyavahArAt / zuklapaJcamyAM saMvatsarIparva samArAdhanIyaM bhavati / "jaoNaM" ti-yata: yasmAta divasAt-sAMvatsarikasAyaMkAlikamatikramaNasamayAdArabhya khalu saptatirAtrindivasamanantaraM-saptatau divaseSu sampUrNeSvityarthaH, varSAvAsaH samAptimeti / bhagavatA'pyevameva kRtaM, tathAhi-samaNe bhagavaM kalpamaJjarI // 139 // TIkA nADapodghAtaH rUpa se jamA denA upadarzita hai / jisa dina caturmAsa ke lie Aye hue muni sAyaMkAla meM cAturmAsika pratikramaNa karate haiM, vaha cAturmAsika divasa kahalAtA hai| vaha dina ASADhI pUrNimAke sAyaMkAlika pratikramaNakAla se AraMbha karake eka mAsa aura vIsa divasa vyatIta hone para-pacAsa divasa bItane para arthAt pacAsaveM dina, aura yadi tithi kA kSaya ho jAya to unapacAsaveM dina, zuklApaMcamI ko saMvatsarI parva kI ArAdhanA karanI caahie| yahA~ yaha dhyAna rakhanA cAhie ki tithi kA kSaya hone para bhI paJcAsa dina kA vyavahAra lokAnurodha se hotA hai ___ 'jao NaM' ti-usI zuklA paMcamI ke sAyaMkAlika pratikramaNasamaya se AraMbha karake sattara (70) he paharzita cha. - je divase cAturmAsane mATe AvelA munio sAMje cAturmAsika pratikramaNa karatA hoya, te cAturmAsika divasa kahevAya che. te divasa ASADhI pUrNimAne hoya che. e cAturmAsika divasa arthAt ASADhI pUrNimAnA sAMjanA pratikamaNu kAlathI AraMbhIne eka mAsa ne vIsa divasa vItatAM-pacAsa divasa vItI jatAM arthAt pacAsame divase, ane je tithine kSaya thAya te ogaNapacIsame divase, sudI pAMcame saMvatsarI parvanI ArAdhanA karavI joIe. ahIM eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke tithino kSaya thavA chatAM paNa pacAsa divasane vyavahAra kAnuredhathI thAya che. "jao 'ti"- suhI pAyamanA sAnA pratibhA samayathA mAramAna sita hivasa 2 // yatA - zrI kalpa sUtra: 01 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TokA // 14 // mahAvIre vAsAvAsANaM saivIsairAe mAse vaikte satcariehi rAidiehiM sesehi vAsAvAsaM pajjosavei" iti samavAyAnasUtre / tatraikaM sAMvatsarikadinaM, tadinAt pUrvamavyavahitAni saptadinAni ca militvA'STa dinAni, eSa:aSTadinaparimitaH kAlaH paryuSaNApati procyate / / nanu yadi abhivatisaMvatsare varSAvAse zrAvaNAdimAso'dhiko bhavettadA varSAvAsasya paJcAzaduttaraikazatadivasasaddhArAt paJcAzattamadivase saMvatsarIparva, tadanantaraM saptatidivaseSu pUrNeSu varSAvAsasamAptizca kathaM saMgacchate?, dina pUrNa hone para varSAvAsa samApta hotA hai| bhagavAn ne bhI aisA hI kiyaa| samavAyAMga mUtra meM kahA hai "samaNe bhagavaM mahAvIre vAsAvAsANaM savIsaharAe mAse vaDakate. sattariehiM rAidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajosavei" iti / zramaNa bhagavAn mahAvIra ne vIsa dina sahita eka mAsa vyatIta hone para aura varSAvAsa ke sattara (70) dina zeSa rahane para paryuSaNa kiyaa| usameM savatsarI kA eka dina aura sAta usase pahale ke dina mila kara ATha dina hote haiN| yaha ATha dina kA kAla paryuSaNAparva kahalAtA hai| zaMkA-yadi abhivarddhita saMvatsara meM, varSAvAsa meM zrAvaNa Adi mAsa adhika ho jAya to varSAvAsa 150 dina kA ho jAtA hai| aisI sthiti meM varSAvAsa se pacAsaveM dina saMvatsarI parva aura sattara (70) vAsa samApta thAya che. bhagavAne paNa ema ja karyuM hatuM. 'samavAyAMga' sUtramAM kahyuM cheH "samaNe bhagavaM mahAvIre vAsAvAsANaM savIsairAe mAse vaDavaMte sattariehi rAiMdiehi sesehiM vAsAvAsa pajjosaveDa" iti. zramaNa bhagavAna mahAvIre vIsa divasa sahita eka mAsa vItatAM ane varSAvAsanA sittera divasa zeSa rahetAM paryuSaNa karyo. temAM saMvatsarIne eka divasa ane sAta enI pahelAMnA divasa maLIne ATha divasa thAya che. e ATha divasane kALa paryuSaNa parva kahevAya che. zaMkA-je abhivardhita saMvatsaramAM, varSAvAsamAM zrAvaNa Adi adhika mAsa Ave te varSAvAsa 150 divasane thAya che. evI sthitimAM varSAvAsathI pacAsame divase saMvatsarI parva ane sittera divasa pachI varSAvAsanI // 14 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 141 // atrocyate, bhavatu tAvadevaM, kA no hAniH ?, saMvatsarIparva tu bhagavadAjJayA cAturmAsikadivasAt paJcAzattame divasa eva samArAdhanIyaM bhavati, vastutastu jainAmnAye varSAvAse'dhikamAso neva svIkriyate, tatra yugamadhye pauSasya yugAnte cASADhasyaivAdhikamAsatvena prasiddhatvAt, anyathA bhagavatA tadviSaye vidhiniSedharUpeNa kimapi kathitaM syAt, api ca laukikavyaarragetyaiva munibhistatrAdhikamAsasadbhAve'pi kArtikapUrNimAyAmeva varSAvAsaH samApyata iti jItavyavahAraH / 'teNaM kAleNaM' ityAdi--tasmin kAle caturthArakalakSaNe, tasmin samaye = hIyamAnalakSaNe zramaNasya dina pazcAt varSAvAsa kI samApti kisa prakAra ThIka baiTha sakatI hai ? samAdhAna - aisA ho to ho, hamArA kyA bigar3atA hai ! saMvatsarI parva kI to bhagavAna kI AjJA ke anusAra pacAsaveM dina hI ArAdhanA karanI cAhie / vAstava meM jainaparamparA meM varSAvAsa meM adhika mAsa svIkAra hI nahIM kiyA jAtA / yuga ke madhya meM pauSa aura yuga ke anta meM ASAr3ha hI adhika mAsa ke rUpa meM prasiddha haiN| aisA na hotA to bhagavAn ne usake viSaya meM vidhi yA niSedha ke rUpa meM kucha na kucha kahA hotA / laukika vyavahAra kA anukaraNa karake hI muni varSAvAsa meM adhika mAsa hone para bhI kArtikI pUrNimA ke dina varSAvAsa samApta karate haiM / yaha jItavyavahAra hai / ' teNaM kAleNaM' ityAdi - hIyamAna svarUpa vAle cauthe Are meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pA~ca samApti kevI rIte madha bese che? samAdhAna--ema thatu hAya tA bhale thAya, ethI ApaNuM zuM magaDavAnuM che! sauMvatsarI parvanI te bhagavAnanI AjJA mujaba pacAsame dine ja ArAdhanA karavI joIe, vastutaH jainapara parAmAM varSAvAsamAM adhika mAsaneA svIkAra karavAmAM AvatA nathI. yuganI madhyamAM pauSa ane yuganA aMtamAM aSADha ja adhika mAsa rUpe AvatA jANItA che. ema na hota te bhagavAne e viSayamAM vidhi yA niSedha rUpe kAMI ne kAMI kahyuM hota. laukika vyavahAranuM anusaraNa karIne ja muni varSAvAsamAM adhika mAsa AvatAM paNa kArtikI pUrNimAne divasa varSAvAsa samApta kare che. e jItavyavahAra che. " teNaM kAleNaM " dhatyAhi-DIyamAna sva3yavAjA thothA bhArAmAM zramazu lagavAna mahAvIranAM yAMsa uttara zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA upodghAtaH // 149 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa bhagavato mahAvIrasya paJca-paJcasaMkhyakAH hastottarAH-hastopalakSitA uttarA yAsAM tA hastottarA-uttarAphAlgunyaH abhavan , bhagavataH kalyANapaJcakamuttarAphAlgunISveva saMjAtamityarthaH, tadyathA tathAhi-hastottarAbhiH (hastottarAsu ArSatvAt saptamyarthe tRtIyA) cyutaH-dvAviMzatisAgaropamadevasambandhisthitimupabhujya dazamamANatadevalokAt, cyutvA, aSADhazuklaSaSThayAM garbha vyutkrAntaH garbhe samutpanna ityarthaH / 1 / hastottarAsu garbhA=devAnandAgarbhAva garbha-garbhAntaraM-trizalAgarbha tryazItitamAyAM rAtrau-AzvinakRSNatrayodazyAmityarthaH, saMhRtaHdevenA''nItaH / 2 / hastottarAsu jAtaH caitrazuklatrayodazyAM janma gRhItavAn / hastottarAsu muNDaH= muNDito bhUtvA AgArAt-gRhAvAsAd anagAritA=munitvaM matrajitaH mArgazIrSakRSNadazamyAM dIkSAM prAptaH / 4 / hastottarAsu anantam antarahita-niravadhikam , anuttaraM sarvotkRSTa, nirvyAghAtaM vyAghAtarahitaM-kaTakuDyAdibhira kalpamaJjarI TIkA // 142 / / DapodhAtaH uttaraphAlgunI hue-arthAt pA~ca kalyANa uttaraphAlgunI nakSatra meM hue| ve isa prakAra haiM-hastottarA arthAt uttaraphAlgunI nakSatra meM bhagavAn kA cyavana huA, arthAt vAIsa sAgaropama kI svargakI Ayu kA upabhoga karake dasaveM prANata devaloka se cyavana karake aSADhazuklA SaSThI ke dina garbha meM padhAre / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI terAsIveM dina AzvinakRSNA trayodazI ko devAnandA ke garbha se dUsare garbha meM-mAtA trizalA ke garbha meM-deva ne saMharaNa kiyA 2 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI caitrazukla trayodazI tithi meM janma huA 3 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI muNDita hokara gRhavAsa tyAga kara mArgazIrSa kRSNA dazamI ko munidIkSA aMgIkAra kI 4 / uttaraphAlgunI nakSatra meM hI ananta-asIma, sarvotkRSTa, vyAghAtarahita, kaTa (caTAI) kuTa (ghaTa) aura kuDya (dIvAla) phAlganI thayAM, arthAt pAMca kalyANa uttaraphADyunI nakSatramAM thayAM, te A pramANe -hastattarA arthAta uttaraphAgunI nakSatramAM bhagavAnanuM vana thayuM, arthAt bAvIsa sAgaropamanA svarganA Ayune upabhega karIne dezamAM prANuta devalokathI cyavana karIne aSADha suda chaThane divase garbhamAM padhAryA 1. uttaraphALunI nakSatramAM ja tyAsIme divase Aso vada terase devAnaMdAnA garbhamAMthI bIjA garbhamAM-mAtA trizalAnA garbhamAM deve saMharaNa karyuM 2. uttaraphAlganI nakSatramAM ja catra sudI terase janma thaye 3. uttaraphAgunImAM ja muMDita thaI gRhatyAga karI mAgasara vadI dazame munidIkSA aMgIkAra karI 4. uttaraphAgunI nakSatramAM ja anaMta-asIma, sekRSTa, vyAghAtarahita kaTa padhAyo 1. uttara cara sudhI mAMthI bIjA garbhamAM zrI kalpa sUtra: 01 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratihataM, nirAvaraNam AvaraNarahita-sarvataH pradyotamAnamityarthaH, kRtsnaM pUrNa, pratipUrNa sarvatovyAptaM, kevalavarajJAnamA darzana-kevalaM kevala' iti nAmnA prasiddham, yadvA-kevalam ekamAtraM-sajAtIyadvitIyarahitam, varaM atizruta jJAnAdyapekSayA zreSTha jJAna darzanaM ca vaizAkhazukladazamyAM samutpannam / svAtyAM-kArtikAmAvAsyAyAM svAtInakSatre mA parinivRtaH-nirvANaM prApto bhagavAn / 'yAvat ' yAvacchabdena bhagavadvihArAdikaM bhUyo bhUyaH punaH punaH upadarzayati= gautamasvAmI kathayati sma / iti etat he jambUH ! tvAM yathA zrutaM tathA bravImi kathayAmi / iti // 201 // zrIkalpa mRtre // 143 // kalpamaJjarI TokA Adi se niruddha na honevAle, AvaraNarahita arthAt saMmpUrNarUpa se bhAsamAna, sampUrNa aura sarvavyApI kevala vara jJAna aura darzana vaizAkha zuklA dazamI ko prApta huA 5 / kevala- kevala' nAma se prasiddha athavA kevala kA artha-eka mAtra, jisake sAtha dUsarA koI jJAna na ho, tathA vara kA artha hai-mati, zruta Adi anya jJAnoM kI apekSA shresstth| kevaladarzana kI vyAkhyA bhI isI prakAra samajhanI caahie| bhagavAn kA nirvANa svAti-nakSatra meM kArtikI amAvasyA ko huaa| mUla meM jo 'yAvat' zabda hai, usase bhagavAn ke vihAra Adi kA grahaNa karanA caahie| yaha kathana gautama svAmI ne punaH punaH kiyaa| 'tti bemi' sudharmA svAmI jambasvAmI se kahate haiM- he jambU ! jaisA maiMne sunA hai, vaisA hI tumase kahatA huuN|muu01|| upodghAtaH (221), 48 (28) bhane 44tha (4a) pothI nidhana yanAra, A1242hita, arthAt saMpU35 bhAsamAna, saMpU bhane savyApI va 12 jJAna bhane 4zana vaizAma suha izabhe prApta thayu. (5) 10-"kevala" nAmayI prasiddha, athavA "kevala"ne artha che "eka mAtra', jenI sAthe bIjuM kaI jJAna hoya nahi, tathA "vara ne artha che mati-zrata Adi bIjAM jJAnanI apekSAe zreSTha. kevala darzananI vyAkhyA paNa e ja pramANe samajavI. bhagavAnanuM nirvANa svAti nakSatramAM kArtikI amAse thayuM. mULamAM je pAvana zabda che, tethI bhagavAnanAM vihA2 mA 42vAM thana gotama svAmI dhunaH punaH yu. 'tti bemi' sudhAsvAmI bhUsvAbhIne paNa kahe che-he jaMbU ! jevuM meM sAMLaLyuM che tevuM ja tane kahuM chuM. (sU01) // 143 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 144 // etadeva sUcayati mUlam-eeNa mutteNa bhagavao sirivaddhamANasAmissa savvaM miravasesa kasiNaM paDipuNNaM caritaM viNNeyaM / taM jahA (1) paDhamAhi hatthuttarAhiM devalogAo gabbhAvAsAgamaNaM gambhapAlaNAiyaM / (2) bIyAhiM hatthuttarAhiM iMdakAriyagabbhasaMharaNAiyaM / (3) taiyAhi hatthuttarAhi iMdAikayajammamahimAbAlakIlAiyaM / (4) cautthIhiM hatthuttarAhiM dikkhApajato jiivnnvittNto| (5) paMcamAhiM hatyuttarAhiM savvasAmaNNavitti-kevalaNANuSpatti-vihAracariyAiyaM / "sAiNA pariNivvue"-aNeNa kevalaNANANaMtaraM mokkhagamaNapajjataM savvaM carittaM vaNNeyavvaM hoi ||suu02|| chAyA-etena sUtreNa bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminaH sarva niravazeSa kRtsnaM pratipUrNa caritraM vijJeyam; tadyathA (1) prathamAbhirhastottarAbhirdevalokAt garbhA''vAsA''gamana-garbhapAlanAdikam / upodghAtaH yahI viSaya satrakAra sUcita karate haiM-'eeNa sutteNa' ityaadi| mUla kA artha-isa mUtra se bhagavAn zrI barddhamAna svAmI kA samasta, niravazeSa, kRtsna aura paripUrNa caritra jAna lenA caahie| vaha isa prakAra 1 prathama hastottarA-uttarAphAlgunI meM devaloka se garbhavAsa meM Agamana aura garbha kA pAlana-poSaNa aadi| // 144 // seviSaya sUtrA2 sUyita 43 cha-'eeNa sutteNa' tyAdi. mULa artha-A sUtrathI bhagavAna zrI vaddhamAna svAmInuM samasta, niravazeSa, kRtsana ane paripUrNa caritra do ME . te mAre (1) prathama hastattarA (uttaraphAlganI)thI devakathI garbhavAsamAM Agamana ane garbhanuM pAlana-poSaNa Adi. zrI kalpa sUtra: 01 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 15 // (2) dvitIyAbhihastottarAbhirindrakAritagarbhasaMharaNAdikam / (3) tRtIyAbhihastottarAbhirindrakRtajanmamahimabAlakrIDAdikam / (4) caturthIbhihastottarAbhirdIkSAparyanto jiivnvRttaantH| (5) paJcamIbhihastottarAbhiH sarvazrAmaNyavRtti-kevalajJAnotpatti-vihAracaryAdikam / "svAtyA pArinitaH" anena kevalajJAnAnantaraM mokSagamanaparyantaM sarva caritraM varNayitavyaM bhavati ||suu02|| TIkA-eeNa' ityAdi / vyAkhyA nigadasiddhA ||suu02|| mUlam-eeNa saMkhevao bhagavao sirivaddhamANasAmissa savvaM jIvaNacariyaM vaNiya,tattha bhagavaM vIro titthayarotti tassa tisthayaranAmagottakamma-baMdhaganibaMdhaNa-carittacittiya-bhavabhavaMtarA-NegavihakahA'vi kammavecittappadaMsagattAe saddhAdhaNANaM saddhAdINa duraMta-saMsAra-kaMtAraMtara-muttitIsUNamavassamaMtomalapakvAlaNatthaM savaNagoyarayaM uvaNeyatti 2 dUsarI hastottarA se indra dvArA karavAyA huA garbhasaMharaNa Adi / 3 tIsarI hastottarA se indrakRta janmamahotsava tathA bAlakrIDA Adi / (4) cauthI hastottarA se dIkSA taka kA jIvanavRttAnta / (5) pA~cavI hastottarA se zramaNa-paryAya kA varNana, kevalajJAna kI utpatti aura vihAracaryA Adi / 'sAiNA pariNinvue'-arthAt svAti nakSatra meM mokSa padhAre, isase kevalajJAna ke anantara mokSagamana takakA samasta caritra varNita ho jAtA hai ||mu02|| TIkA kA artha-vyAkhyA sarala hI hai // 202 // (2) bIjI hastattarAthI iMdra dvArA karAyeluM garbhasaMharaNa Adi. (3) trIjI hastattarAthI IdrakRta janmamahotsava tathA bAlakrIDA Adi. (4) cothI hastattarAthI dIkSA sudhInuM jIvanavRttAMta. (5) pAMcamI hastattarAthI zramaNu-paryAyanuM varNana, kevala jJAnanI utpatti ane vihAra caya Adi. 'sAiNA pariNibkhue' arthAt tinakSatramA bhole thAryA, methI pakSa jJAna pachI bhAkSAmana sudhInumadhu yaritra ta thAya che. (sU02) ttiin| artha-vyAcyA sa20 che. (sU02) upodghAtaH // 145 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa Niravahi-karuNAvaruNA-layassa bhagavao saMmattamuttisovANAicarittAvalI vitthareNa NirUvijai, ||suu03|| chAyA-etena saMkSepato bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminaH sarva jIvanacaritaM varNitam, tatra bhagavAn vIrastIrthaGkara iti tasya tIrthaGkaranAmagotrakarmabandhananibandhanacaritracitritabhavabhavAntarAnekavidhakathA'pi karmavaicitryapadarzakatayA zraddhAdhanAnAM zrAddhAdInAM durantasaMsArakAntArAntaramuttitIrpUNAmavazyamantarmalamakSAlanArtha zravaNagocaratAmupaneyeti niravadhikaruNAvaruNAlayasya bhagavataH samyaktvamuktisopAnA''rohaNAdicaritrAvalivistareNa nirUpyate // 3 // kalpamaJjarI // 146 // TokA mUla kA artha 'eeNa sakhevao' ityAdi / isa pUrvokta kathanase bhagavAn zrIvarddhamAna svAmI ke samasta jIvanacaritrakA saMkSepa se varNana ho jAtA hai| bhagavAn mahAvIra tIrthakara the, bhagavAna ne tIrthakara-nAmagotra-karma kA baMdha kisa kAraNa se kiyA aura kisa prakAra bhava-bhavAntara meM bhramaNa kiyA, isa vRttAnta se saMbaMdhita aneka prakAra kI kathAeM karma kI vicitratA ko pradarzita karane vAlI haiN| ataH kaThinAI se pAra pAne yogya saMsArarUpI kAntAra se pAra hone kI icchA rakhanevAle, 'zraddhA hI jinakA dhana hai| aise zrAvaka AdikoM ko, Antarika mala ke prakSAlana ke lie avazya hI una kathAoM kA zravaNa karanA cAhie / isa kAraNa asIma anukampA ke sAgara bhagavAn ke samyaktva prApti kA tathA mukti ke sopAna para ArUr3ha hone kA vRttAnta-caritra vistArapUrvaka nirUpaNa kiyA jAtA hai ||m03|| upodghAtaH a bhUjana apaeNa saMkhevao' tyAl mA ti yanayI lapAna zrI 15 bhAna svAbhAnu samasta jIvana-caritra saMkSepamAM varNita thAya che. bhagavAna mahAvIra tIrthakara hatA, eTale bhagavAne tIrthaMkara-nAma-trakamano baMdha kayA kAraNathI karyo ane ke prakAre bhava-bhavAMtaramAM bhramaNa karyuM, e vRttAMtathI saMbaMdhita aneka prakAranI kathAe kamanI vicitratAne pradarzita kare che. ethI, muzkelIthI pAra pAmavA yogya saMsArarUpI araNyanI pAra javAnI IcchA rAkhanAre, "zraddhA ja jenuM dhana che' evA zrAvakAdie AMtarika maLanuM prakSALana karavAne jarUra A kathAonuM zravaNa karavuM joIe A kAraNathI asIma anukaMpAnA sAgara bhagavAnanuM, samyakatva-prAptinuM tathA mukti pAna para ArUDha thavA AdinuM vRttAMta-caritra vistArapUrvaka nirUpaNa karavAmAM Ave che. (sU03) ulawal, Ren sireal malaeniorts // 146 // joie A kAraNathI ja evA zrAvakAtie AtA nA cagya sa sA zrI kalpa sUtra: 01 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 147 / / TIkA--' eeNa' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // 03 // mUlam --asthi NaM majjhajaMbuddIve dIve nararayaNagehapacchimamahAvidehadippammi mahAvappammi nAmaM vijaya bhUvijayaveyayaMtI jayaMtI nAmaM NayarI / tattha NaM pabalabhuyabalakhaviyavipakkhakakkho johaNadakkho NiyavIriyarakkho mayadevo sirivAsudevovva mahAvihavo annatthabhihANo sattumaddaNo bhUSaNo bhuvaM sAsei / tapparipAlijjamANe puhavIpaTTAbhihANe paTTaNe sAmisevAsAro NayasAro NAmaM koTTavAlo visai / so ya parAvagAraparadosAo visAoviva parammuho, dappaNocca paraguNagahaNummuho, vivegijaNavaDiMso, haMso nIrehiMto khIramiva vivizciya dosehito guNaM ciNIa / so ya egayA kayAi vaNAvaNavihIra naranAhanidesamakesaM siraMsi dhAremANo sAvahANo pahiyabalaM saMbalaM gahiya lasaMtasajjukarisehiM kaivaehiM purisehiM baliyabalivaddajoDiyarahamAruhiya gahaNavaNamogAr3Ia // sU03 // chAyA - asti khalu madhyajambUdvIpe dvIpe nararatnagehapazcimamahAvidehadIme mahAvame nAma vijaye bhUvijayavaijayantI jayantI nAma nagarI / tatra khalu mabalabhujabalakSapitavipakSakakSo yodhanadakSo nijavIryarakSo namitadevaH TIkA kA artha-vyAkhyAna spaSTa hI hai || mU03|| nayasAra kI kathA - mUla kA artha - madhya jambUdvIpa nAmaka dvIpa meM, nara-ratnoM ke geha (ghara) rUpa pazcima mahAvideha kSetra ko prakAzita karane vAle mahAvama nAmaka vijaya meM, isa pRthvI kI vijayavaijayantI - jayapatAkA ke samAna jayantI - nAmaka nagarI hai| usa nagarI meM apane prabala bAhubala se zatruoM ke samUha ko naSTa karane vAlA, zuroM meM ziromaNi, apane hI parAkrama se rakSita, virodhI rAjAoM ko namra banAne vAlA, vAsudeva ke samAna TIana artha-vyAcyA spaSTa che. (sU03) zrI kalpa sUtra : 01 nayasAranI kathA mULanA atha-----madhya jakhUdvIpa nAmanA dvIpamAM, nararatnonA gRharUpa, pazcima mahAvideha kSetrane prakAzita karanAra mahAvapra nAmanA vijayamAM A pRthvInI vijayavaijantI--jayapatAkAnA jevI jayantI nAmanI nagarI che. e nagarImA potAnA prabala khAhubalathI zatruonA samUhane naSTa karanAra, zUra puruSAmAM zirAmaNi, peAtAnA ja parAkramathI kalpa maJjarI TIkA nayasAra kathA // 147 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 148 // TIkA vAsudeva iva mahAvibhavo'nvarthAbhidhAnaH zatrumardano bhUdhano bhuvaM zAsti, tatparipAlyamAne pRthvIpratiSThAbhidhAne paTTane svAmisevAsAro nayasAro nAma koTTapAlo nivasati, saca parApakAraparadoSAdviSAdiva parAGmukhaH, darpaNa iva paraguNagrahaNonmukho vivekijanAvataMso haMso nIrAkSIramiva vivicya doSAda guNamacinot / sa caikadA kadAcida vanA'vanavidhau narezanidezamaklezaM zirasi dhArayan sAvadhAnaH pathikabalaM zambalaM gRhItvA lasatsAhAyyotkarSeH katipayaiH puruSailikabalIvaIyojitarathamAruhya gahanavanamavAgAhata // mU04 / / mahAn vaibhava se sampanna, pRthivI hai dhana jisakA aisA, yathArtha nAmavAlA zatrumardana nAma kA rAjA pRthvI kA zAsana karatA thaa| zatrumardana rAjA dvArA zAsita pRthvImatiSTha nAmaka nagara meM svAmI kI (rAjA kI) sevAmeM tatpara nayasAra nAmaka koTTapAla (nagararakSaka) nivAsa karatA thaa| vaha viSa kI taraha dUsare ke apakAra aura doSa-darzana se vimukha rahatA thA, darpaNa jisa prakAra pratibimba ko grahaNa karatA hai usI prakAra dUsare ke guNoM ko grahaNa karane meM unmukha thA, vivekavAn janoM meM uttama thA, jaise haMsa nIra se kSIra ko pRthaka kara letA hai usI prakAra vaha bhI doSoM meM se bhI guNa grahaNa kara letA thaa| nayasAra ekabAra rAjA ke Adezako vinA kisI kleza ke zirodhArya karake, vanabhUmi kI rakhavAlI karane ke lie, pathikoM kA sahAyaka pAtheya (bhAtA) lekara tathA sahAyatA karane meM samartha katipaya puruSoM ko sAtha lekara, balavAn baila jisameM jute hue the aise ratha para savAra hokara gahana vana meM jA pahu~cA ||suu04|| rakSita, virodhI rAjAone namra banAvanAra, vAsudevanI peThe mahAvaibhavathI saMpanna, "pRthivI che jenuM dhana evA, yathArtha nAmavALe zatrumadana nAmane rAjA pRthivInuM zAsana karate hate. zatrumana rAjAthI zAsita pRthvI pratiSTha nAmanA nagaramAM, svAmInI (rAjAnI) sevAmAM tatpara nayasAra nAmane keTavALa (nagararakSaka) rahetA hatA. te viSanI piTha bIjAnA apakAra ane devadarzanathI vimukha rahete hata; darpaNa jema pratibiMbanuM grahaNa kare che tema bIjAnA guNanuM grahaNa karavAmAM te ubhukha hatA, vivekI janomAM uttama hatuM, jema haMsa pANImAMthI dUdhane juduM pADI le che tema te paNa dezamAMthI guNa grahaNa karato hato. nayasAra ekavAra rAjAnA Adezane jarAe kaleza vinA zire dhAraNa karIne, vanabhUminuM rakhavALuM karavAne pathikanuM sahAyaka evuM pAtheya (bhAtuM) laIne tathA sahAyatA karavAmAM upayogI evA keTalAka puruSane sAthe laIne, baLavAna baLada joDelA ratha para savAra thaIne gahana vanamAM jaI paho. (sU04) nayasAra kA kathA // 148 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 149 // TIkA--' atthi NaM' ityAdi asti khalu madhyajambUdvIpe madhyajambUdvIpanAma ke dvIpe nararatnagehapazcimamahAvidehadIpre-nararatnAnAM= mahApuruSANAM gehaM= sthAnaM yaH pazcimamahAvideha :- mahAnto = mahApuruSAH videhAH = mokSagAminaH sarvadA bhavanti yatra tatkSetraM mahAdehaH, pazcimacAsau mahAvidehazveti pazcimamahAvidehastasya dIpe= maNimayaprAsAdAdinA prakAzake mahAva nAma vijaye jambamandarasya pazcime zItodAyA mahAnadyA uttare jayantikApurIpratibaddhe tRtIye vijaye bhUvijaya - vaijayantI - bhuvaH pRthivyA vijayavaijayantI - vijayapatAke va jayantI nAma nagarI / khalu prabalabhujabalakSapitavipakSakakSaH prabalabhujabalena = balabAhuvIryeNa kSapitA-nAzitA vipakSakakSA = zatrusamUho yena sa tathA, yo dakSaH - yudhyante iti yodhanAH = yodhAsteSu dakSaH = nipuNaH - zUrazreSTha ityarthaH yadvA-yodhane = saMgrAme dakSaH - raNakalAnipuNa ityarthaH / nijavIryarakSaH- nijavIryeNa= tatra - TIkA kA artha- jisa kSetra meM mahAna--guNoM aura saMkhyA kI dRSTi se uttama puruSa videha arthAt nirantara mukta hote haiM, vaha kSetra mahAvideha kahalAtA hai| madhyajambUdvIpa nAmaka dvIpake pazcima dizAvarttI mahAvideha kSetra ko apane maNimaya prAsAdoM Adi se suzobhita karanevAlA mahAvama nAmaka eka vijaya hai / vaha jambU - mandaraparvata se pazcima meM aura zItodA mahAnadI se uttara meM tIsarA vijaya hai| isa mahAvama vijaya meM pRthvI kI vijayapatAkA ke samAna jayantI nAmaka nagarI hai| jayantI nagarI meM zatrumardana nAmaka rAjA thaa| usane apane bhujAoM ke bala se zatruoM ke samUha kA vinAza kara diyA thaa| vaha yoddhAoM meM zreSTha thA, athavA raNa meM nipuNa thA / apane hI parAkrama ke TIkAnA arthI--je kSetramAM mahAn guNNA ane saMkhyAnI dRSTithI uttama puruSa nira Mtara videDha arthAt mukta thAya che, te kSetra mahAvideha kahevAya che. madhya jamRdvIpa nAmanA dvIpanI pazcima dizAe AvelA mahAvideha kSetrane peAtAnA maNimaya prAsAdo AdithI suzeAbhita karanAra mahAvapra nAmanA eka vijaya che. te ja bUmaMdara paryaMtanI pazcimamAM ane zItAdA mahAnadInI uttaramAM trIjo vijaya che. e mahAvapra vijayamAM pRthvInI vijayapatAkA jevI jayantI nAmanI nagarI che. jayantI nagarImAM zatrumana nAmanA rAjA hatA. teNe potAnI bhujAnA baLathI zatru-samUhanA nAza karyAM hatA. te ceddhAomAM zreSTha hatA, athavA raNamAM nipuNa hatA. te peAtAnA ja parAkramanA prabhAve karI rakSita hato. zrI kalpa sUtra : 01 Journe kalpa maJjarI TIkA nayasArakathA / / 149 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 150|| svaparAkrameNa rakSa: rakSitaH, namitadevaH-namitA namrIkRtAH devAH vipakSA rAjAno yena sa tthaa| vazIkRtasakalabhUpa ityarthaH / vAsudeva iva mahAvibhavaH mahaizvaryavAn / anvarthAbhidhAna: guNaniSpannanAmasampannaH, zatrumardanaH zatrumardananAmA / bhUdhanaH-bhUH pRthvI saiva dhanaM yasya sa tathA-bhUpatirityarthaH / bhuvaM-pRthvI zAsti paripAlayati / tatparipAlyamAne-tena-zatrumardanabhUpena paripAlyamAne rakSyamANe pRthvIpratiSThAbhidhAne pRthvImatiSThanAma ke pattane nagare svAmisevAsAraH zatrumardanabhUpasevAparAyaNo nayasAraH nayasAranAmakaH koTTapAla nagararakSako nivasati / sa caparApakAraparadoSAta-pareSAmapakArAt doSAt durguNAca viSAdiva parAGmukhaH-vimukhaH, darpaNa ivandarpaNavat paraguNagrahaNonmukhaH-paraguNasvIkAre tatpara ityarthaH, vivekijanAvataMsaH vivekijanazreSThaH, haMso nIrAva kSIramiva doSAt guNaM maJjarI TIkA nayasArakathA prabhAva se rakSita thaa| usane apane virodhI rAjAoM ko jhukA liyA thA, arthAt saba rAjAoM ko apane adhIna kara liyA thaa| vAsudeva kI taraha vizAla vaibhava se vibhUSita thaa| yathA nAma tathA guNavAlA thA ! bhU arthAt bhUmi hI jisakA dhana hai aisA bhUdhana vaha zatramardana rAjA jayantI nagarI meM pRthvI kA pAlana karatA thaa| rAjA za cumardana dvArA zAsita pRthvIpratiSTha nAma ke nagara meM, rAjA kI sevA karane meM tatpara nayasAra nAmaka eka koTavAla arthAt nagara-rakSaka thaa| vaha dUsaroM kA apakAra karane se tathA doSoM ko grahaNa karane se usI prakAra vimukha rahatA thA jaise loga viSa se vimukha rahate haiN| darpaNa jisa prakAra dUsare ke pratibimba ko grahaNa karatA hai usI prakAra vaha parAye guNoM ko grahaNa karane ke lie unmukha rahatA thA / vivekI janoM meM uttama thaa| jaise haMsa dadha mile hue pAnI meM se dUdha ko pRthak karake grahaNa kara teNe pitAnA virodhI rAjAone namAvyA hatA, arthAt temane pitAne adhIna karI lIdhA hatA. te vAsudevanI jema vizALa vaibhavathI vibhUSita hatuM. te nAma pramANe guNavALo hato. bhU eTale bhUmi jenuM dhana che e budhana te zatrumardana rAjA jayantI nagarImAM pRthvInuM pAlana karatA hatA. zatrumardana rAjAnA adhikAra heThaLanA pRthvI pratiSTha nAme nagaramAM, rAjAnI sevAmAM tatpara evo nayasAra nAme eka keTavALa arthAt nagararakSaka hatA. te bIjAone apakAra karavAmAM tathA dene grahaNa karavAmAM e vimukha hatuM ke je loko viSathI vimukha rahe che. jema darpaNa bIjAnA pratibiMbane grahaNa kare che, tema te parAyA guNone grahaNa karavAmAM unmukha rahetuM hatuM. vivekI janomAM te uttama hatuM. jema haMsa dUdhamAM maLelA pANImAMthI // 150 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpastre maJjarI // 15 // TokA vivicya acinot yathA haMso dugdhamizritA jalAt dugdhaM pRthavakRtya pibati, jalaM ca parityajati, tathaiva doSAd guNaM pRthakkRtya gRhItavAniti / saca-nayasArazca ekadA-kadAcit vanAvanavidhau vanarakSaNakArya-vanarakSaNakAryaviSayakamityarthaH, narezanidezazatrumardanAkhyarAjAjJAm, akleza-mukhapUrvakaM yathA syAttathA zirasi-mastake dhArayan, sAvadhAnaH san pathikavalaMpathikAnAM pAnthAnAM balaM balavat,pathi sahAyakaM zambalaM-pAtheyaM gRhItvA lasatsAhAyyotkarSeH-lasan zobhamAnaH sAhAyyoskarSaH sahAyatAtizayo yeSAM taiH, katipayaiH kiyadbhiH-anekaiH puruSaiH saha balikabalIvaIyojita-baliko balavantau yau valIbaddauRSabhau tAbhyAM yojitaM ratham Aruhya gahanavanam=nibiDamaraNyam avAgAhatAvizat / / suu04|| mUlam-tae NaM saghaNaM varNa nirikkhamANassa bubhukkhamANassa tassa majjhaNDo AsI, tayA pacaMDamattaMDo pajjaliyAnaloba mahayA teeNa tavai, taMsi samayasi so vaNagahaNabhUyale io-tao paribhamaMto bhaggavasAo, tavaM tavaMta, tavapahAhi analaM va jalataM, jalahimiva gaMbhIraM, pukkharapalAsamiva nilleva, somamiva sommalessa, sabasahamiva savvaMsaha, bhakkharamiva tavateyasA bhAsamANaM, jhANAnaleNa kambhidhaNaM dahamANaM, kacchacamiva gutidiyaM, phaliharayaNamiva vimuddhaM, NirAsa, nimmala, maMDavAyAramusIyalatarutale virAyamANaM, muhajjhANamaggaM, muNijaNaggaM, jiNavaradhammasovasthiyaM sadoragamuhabatthiyaM caMdo caMdiyamiva muhe dharataM, kammacayaM rittaM karataM, sAradiMdapasannavayaNaM, nayasArakathA letA hai aura pAnI chor3a detA hai, usI prakAra nayasAra doSoM meM se bhI guNoM ko grahaNa kara letA thaa| ekabAra nayasAra ne rAjA zatrumardana ke vanakI dekharekha rUpa Adeza ko AdarapUrvaka svIkAra karake, pathikoM ke lie sahAyaka rUpa zambala-pAtheya (bhAtA) sAthameM lekara aura atyanta sahAyatA karane meM samartha kucha puruSoM ko sAtha lekara, balavAn baila jisameM jote gaye haiM aise ratha para savAra hokara vanabhUmi kI dekharekha ke lie gahana vana meM praveza kiyA ||suu04|| dUdhane juduM karI le che ane pANIne choDI de che, tema nayasAra mAMthI paNa guNe grahaNa karI lete hate. eka vAra nayasAre, rAjA zatrumananA vananI dekharekharUpa Adezane AdarapUrvaka svIkArIne, pravAsIone mATe sahAyaka evuM bhAtuM sAthe rAkhIne ane sahAyatA karavAmAM atisamartha evA thoDA puruSane laIne, baLavAna baLada joDelA rathamAM savAra thaIne vanabhUminI dekharekhane mATe gahana vanamAM pravekha karyo, (sU04). // 15 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 152 / / dhavalavasaNaM, NANaNihANaM, akiMcaNaM kaMcaNa muNiM daMsI | | 05 || chAyA - tataH khalu saghanaM vanaM nirIkSamANasya bubhukSamANasya tasya madhyAhna AsIt, tadA pracaNDamArtaNDaH prajvalitA'nala iva mahatA tejasA tapati, tasmin samaye sa vanagahanabhUtale itastataH paribhraman bhAgyavazAt, tapastapasyantaM tapaHprabhAbhiranalamitra jvalantaM jaladhimitra gambhIraM, puSkarapalAzamiva nirlepa, somamitra saumyalezya, sarvasahAmiva sarvasaha, bhAskaramiva tapastejasA bhAsamAnaM, dhyAnAlena karmendhanaM dahantaM, kacchapamiva guptendriya, sphaTikaratnamitra vizuddhaM, nirAsravaM, nirmalaM, maNDapAkAramuzIta mUla kA artha- 'taeNa saghaNaM' ityAdi / tatpazcAt saghanavana kA nirIkSaNa karate-karate dopahara ho gii| nayasAra ko bhUkha satA rahI thI / prajvalita Aga kI taraha pracaNDa sUrya teja se tapa rahA thaa| aise samaya meM vanabhUmi meM idhara- ubara paribhramaNa karate hue nayasAra ko saubhAgya se eka muni dikhAI diye / vaha tapa tapa rahe the / tapasyA kI dIpti se agni ke samAna dedIpyamAna the| sAgara kI taraha gaMbhIra the / kamala ke patte kI bhA~ti nirlepa the| candramA ke samAna saumyakAntivAle the / pRthivI kI taraha sahanazIla the / sUrya ke samAna tapa ke teja se bhAsamAna the| dhyAnarUpI agni se karma - IMdhana ko jalA rahe the| kachuve ke samAna indriyoM kA gopana karanevAle the / sphaTikaratna ke samAna vizuddha, Asrava se rahita aura nirmala the| maNDapa ke AkAra ke zItala vRkSa ke tale virAjamAna the| prazasta dhyAna meM magna the| munijanoM meM uttama the / bhuujn| artha- 'tae NaM saghaNa' ityAhi tyAra pachI gADha vananu nirIkSaNu uratAM uratAM yeoratha a. nayasArane bhUkha satAvI rahI, baLatI AganI peThe praca'Da sUrya tejathI tapI rahyo hateA. eve samaye vanabhUmimAM ahIM-tahIM pharatAM pharatAM nayasArane subhAgye eka muni dRSTie paDayA. te tapa tapI rahyA hatAM. tapasyAnI dIptithI agninI peThe te daidIpyamAna hatAM. sAgaranI peThe ga'bhIra hatA. kamaLanI pAMdaDIonI peThe nile pahatA. caMdramA jevI saumyakAntivALA hatA. pRthvInI jema sahanazIla hatA. sUryanI peThe tapa-tejathI bhAsamAna hatA. dhyAnarUpI agnithI karyAMrUpa idhAne khALI rahyA hatA. kAcabAnI peThe indriyAnu gApana karanArA hatA. sphaTikarananA jevA vizuddha, AsravathI rahita ane ni`La hatA. ma`DapanA AkAranA zItaLa vRkSanI heThaLa te virAjamAna hatA. prazasta zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA nayasArakathA // 152 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 153 / / latarutale virAjamAna, zubhadhyAnamagnaM, munijanAyyaM, jinavaradharmasvastikAM sadorakamukhabastrikA candrazcandrikAmiva mukhe dharantaM, karmacayaM riktaM kurvantaM, zAradenduprasannavadanaM, dhavalavasanaM, jJAnanidhAnam, akiJcana kaJcana munimapazyat ||muu05|| TIkA-'tae Na' ityAdi-- tataH khalu saghana-nibiDaM vanaM nirIkSamANasya pazyataH bubhukSamANasya-bubhukSoH tasya-nayasArasya madhyAhna AsIta= madhyAhno jAtaH / tadA tasmin madhyAhnakAle pracaNDamArtaNDaH pakharakiraNasUryaH prajvalitAnala:=padIptAgniH ivanyathA mahatA-ugreNa tejasA tapati / tasmin samaye sa nayasAro vanagahanabhUtale banasya kaThinabhUmitale, itastataH paribhraman bhAgyavazAt pUrvakRtasukRtaprabhAvAt kaJcana munim apazyat-dRSTavAn / kIdRzaM munim ? ityAha--tapasta kalpamaJjarI TIkA kalyANakArI jinadharma ko sUcita karanevAlI DorAsahita mukhavatrikA ko mukha para isa prakAra dhAraNa kiye hue the, jaise candramA cAMdanI ko dhAraNa karatA hai| AtmA se karmoM ke saMcaya ko dUra karane meM tatpara the / unakA badana zarad Rtu ke candramA ke samAna prasanna thaa| zveta vastra pahane hue the| jJAna ke nidhAna the, kintu akiMcana-aparigraha the ||suu05|| TIkA kA artha-saghana vanakI dekharekha karate hue, kSudhA se pIDita nayasAra ko vana meM hI madhyAhna ho gyaa| usa samaya atyanta tIvra kiraNoM vAlA sUrya dhadhakatI huI Aga kI taraha ugra teja se tapane lgaa| aise samaya meM vana ke viSama pradezoM meM idhara-udhara bhramaNa karate hue nayasAra ko pUrvopArjita puNya ke prabhAva se eka muni dRSTigocara hue| vaha muni kaise the? so kahate haiM-ve tapasyA kara rahe the| kathA dhyAnamAM magna hatA. munijanamAM uttama hatA. kalyANakArI jinadharmane sUcita karanArI derA sAthenI mukhavastrikAne mukhapara evI rIte dhAraNa karI hatI ke jema caMdramA cAMdanIne dhAraNa kare che. AtmAthI karmonA saMcayane dUra karavAmAM tatpara hatA. emanuM vadana zaradU-tratunA caMdramAnI piThe prasanna hatuM. tava paheryA hatAM. jJAnanA nidhAna hatA, 52ntu mayina-maparihatA . (sU05) TIkAne artha-gADha vananI dekharekha karatAM ane bhUkhathI pIDAtA nayasArane vanamAM ja madhyAhana thaI gaye. e vakhate atitIvra kiraNovALe sUrya, bhabhUkatI AganI peThe ugra tejathI tapavA lAgyuM. e samaye vananA viSama pradezamAM Ama-tema bhramaNa karatA nayasArane pUrvopArjita puNyanA prabhAvathI eka muni najare paDayA. e muni // 153 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 154 // kalpamaJjarI TIkA pasyantaM tapasyAM kurvantam, tapaHprabhAbhiH tapastejobhiH analamiva jvalantam agnimiva dedIpyamAna, jaladhimiva= samudravat gambhIra, puSkarapalAzabhiva-kamalapatramiva nirlepa leparahitam , yathA kamalapatraM jalapaGkAyaspRSTaM tathava kaSAyAdivikArAspRSTamityarthaH, somamiva saumyalezyam candramiva zItalakAntim, sarvasahAmiva-pRthvImiva sarvasaha= sakalaparISahopasargasahanazIlam, bhAskaraM sUryamiva tapastejasA bhAsamAnadIpyamAnam , dhyAnAnalena dhyAnarUpeNAgninA karmendhana karmarUpamindhanam dahantaM bhasmIkurvantam , kacchapamiva guptendriya vazIkRtendriyam, sphaTikaratnamiva vizuddha-nirmalahRdayam, nirAsvam AsravavarjitaM nirmalaM kapAyamalavarjitam, maNDapAkArasuzItalatarutale virAjamAna, zubhadhyAnamagna prazastadhyAnalInaM, munijanAgya munijaneSu agrayaM=zreSThaM, jinavaradharmasvastikAM-jinavarANAM dharme yat svasti-kalyANa tatkAyati-sUcayatIti tathAbhUtAm, sadorakamukhavatrikAm-dorakeNa sahitAM mukhavatrikAm tapa ke teja se agni ke samAna dedIpyamAna the| samudra ke samAna gaMbhIra the| kamala-patra ke sadRza nirlepa the, arthAt jese kamala kA pattA jala aura kIcar3a Adi ke sparza se rahita hotA hai, usI prakAra ve muni kapAya Adi vikAroM se aspRSTa-achUte the| candramA kI taraha zItala kAnti se suzobhita the| pRthvI ke samAna tapasyA ke teja se dIpta the| dhyAnarUpI agni se karmarUpI iMdhana ko bhasma karane meM lage the| kachuve kI taraha indriyoM kA gopana karane vAle vaza meM karanevAle the, sphaTika ratna ke samAna nirmala hRdaya vAle the| Asrava-tathA kaSAya-mala se varjita the| maMDapa ke AkAra ke taru kI zItala chAyA meM virAjamAna the| prazasta dhyAna meM magna aura muniyoM meM zreSTha the| jinendroM ke dharma meM jo svasti arthAt kevA hatA, te kahe che -te tapasyA karI rahyA hatA. tapanA tejathI te agni samA dedIpyamAna hatA. samudra jevA gaMbhIra hatA. kamaLapatra jevA nirlepa hatA, arthAt jema kamaLanI pAMdaDIone pANuM ke kIcaDane sparza thato nathI, tema te muni kaSAyAdi vikArothI askRSTa-nahi spardhAyelA hatA. caMdramA jevI zItala kAntithI suzobhita hatA. pRthvInI peThe badhA parISaha ane upasargo sahana karanArA hatA. sUryanI peThe tapasyAnA tejathI dIpta hatA. dhyAnarUpI agnithI karmarUpI IdhaNune bhasmIbhUta karavAmAM maDayA hatA. kAcabAnI peThe Idriyane gopavIne svavaza karanArA hatA. sphaTikarana jevuM nirmaLa hRdaya dharAvanArA hatA. Asrava tathA kaSAya-malathI varjita hatA. maMDapanA AkAranA vRkSanI ThaMDI chAyAmAM te virAyA hatA. prazasta dhyAnamAM magna ane muniomAM zreSTha hatA. jinendronA dharmamAM je svasti arthAt kalyANa che ene sUcita karanArI nayasArakathA s||154|| zrI 395 sUtra:01 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre candraH candrikAm iva mukhe=mukhopari dharantaM, sadorakamukhavatrikAyAzcandrikAsAdRzyaM dhavalatvena bodhyam, karmasamRhaM riktaM kSINa kurvantaM, zAradenduprasannavadanaM-zaradi bhavaH zAradaH, sa cAsAvinduzcandraH sa iva prasanna nirmalaM vadana-mukhaM yasya tam, dhavalaksana zuklavalavantam, jJAnanidhAna-jJAnavantam akiJcanaM-niSparigrahamiti suu05|| mUlam-tae NaM so udAro nayasAro bhUnasthamatthayAipaMcaMgo gAyabaMdaNavihipasaMgo guNagaNadharaM te muNivaraM uyArabhAveNa vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA, taiMsaNANaMdatuMdilo AgamesibhakurakaMdilo sayaM jammajIviyaM sahalaM maNNamANo paramabhattibhAvullasiyamaNasA taM panjuvAsamANo, tattha adUrasAmaMte samuvaviThTho ||suu06|| chAyA-tataH khalu sa udArA nayasAro bhUnyastamastakAdipaJcAGgo jJAtavandanavidhiprasaGgo guNagaNadharaM taM maJjarI TIkA // 155 // kalyANa hai usako sUcita karanevAlI DorAsahita mukhavastrikA ko mukha para isa prakAra dhAraNa kiye hue the; jaise candramA cAMdanI ko dhAraNa karatA hai| cAMdanI zveta hotI hai aura mukhavastrikA bhI zveta hotI hai, ata eva donoM meM samAnatA hai| ve muni karmoM ke samUha ko kSINa karane meM tatpara the| unakA mukha zarada Rtu ke candramA ke samAna nirmala thaa| zveta vasa dhAraNa kiye hue the| jJAna ke nidhAna the aura parigraharahita the // 205 / / mUla kA artha-'tae NaM so' ityAdi / muni mahArAja ko dekhane ke pazcAt, udAra vandanA kI vidhi ko jAnane vAle tathA jisane apane pAMcoM aMgoM ko pRthvI para TikA diyA hai ese nayasAra ne guNasamUha ke dhAraNa karanevAle una munivara ko udAra bhAva se vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake nayasArakathA derA sAthenI muavastrikAne mukha para e prakAre dhAraNa karI rahyA hatA ke jema caMdramA cAMdanIne dhAraNa kare che. cAMdanI ta ane mukhavastrikA paNa veta hoya che, tethI beumAM samAnatA che. e muni karma samUhane kSINa karavAmAM tatpara hatA. emanuM mukha zaradanA caMdra peThe nirmaLa hatuM. veta vastra paheryA hatAM. jJAnanA nidhAna ane parigraha rahita hatA. bhUbano maya-'tae NaM so' tyAla. bhunine yo pachI SR nAnA vidhinA M2, bhane the pitAnA pAMca aMgone pRthvI upara TakAvI dIdhAM che evA nayasAre guNa samUhanA dhAraka te munivarane udAra bhAvathI vaMdana namaskAra karyA; vaMdana namaskAra karIne bhaviSyamAM thanAra kalyANanA bhAgI te nayasAra, munidarzananA AnaMdathI che // 155 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa mutre munivaramudArabhAvena vandate namasyati, vanditvA namasyitvA, tardazanAnandatundila AgamiSyadbhadrAkurakandalaH svakaM janmajIvitaM saphalaM manyamAnaH paramabhaktibhAvollasitamanasA taM paryupAsInastatrAdarasAmante samupaviSTaH ||muu06|| TIkA-'tae NaM ityAdi / tataH munidarzanAnantaraM khalu sa udAro nayasAro bhUnyastamastakAdipaJcAGgaH-bhuvi pRthivyAM nyastAni= sthApitAni mastakAdIni mastaka-jAnudvaya-karadvayarUpANi paJcAGgAni yena sa tathA, namitapazcAGgaH, jJAtavandanavidhiprasaGgaH-jJAta viditaH vandanasya vidheH prasaGgaH avasaro yena sa tathA-candanavidhijJa ityarthaH, guNagaNadharaMkSAntyAdiguNarAzidhAriNaM taM munivaram udArabhAvena vandatestauti namasyati namaskaroti / tataH tadarzanAnandatundilaH-tasya munirAjasya yaddarzanaM vilokanaM tasmAdya AnandApramodastena tundila:=puSTaH, AgamiSyadbhadrAku maJjarI // 156 // bhAvI kalyANazAlI vaha, munidarzana ke Ananda se puSTa ho gyaa| apane janma aura jIvana ko saphala mAnatA huA, parama bhakti bhAva ke kAraNa ullAsayukta citta vAlA vaha munirAja kI upAsanA karatA huA, na bahuta dUra na bahuta pAsa-ucita sthAna para baiTha gayA // 906 // TIkA kA artha-'tae NaM so' ityAdi / munidarzana ke anantara usa udAra aura vandanA kI vidhi ke jJAtA nayasArane, mastaka, donoM ghuTane aura donoM hAtha, isa prakAra pA~coM aMgoM ko jamIna para namAkara, kSamA Adi guNoM kI rAzi ko dhAraNa karane vAle una munivara ko udAra bhAva se vandana aura namaskAra kiyA / taba munirAja ke darzana se utpanna hue pramoda ke kAraNa vaha phUla utthaa| bhAvI bhava meM hone vAle paramakalyANa ke aMkura ke kandavAlA arthAt bhAvI kalyANa kA bhAjana vaha nayasAra, utkRSTa bhaktibhAvase ullasita manake nayasArakathA puSTa thaI gayA. pitAnA janmane ane jIvanane saphala mAna, paramabhakitabhAvane kAraNe ullAsayukatacittavAle te nayasAra, munirAjanI upAsanA karate, nahiM ghaNuM dUra ke nahiM ghaNuM najIka arthAt ucita sthAna para besI gayo. (sU06) sAnoma-'tae Na so' tyA bhuninAzina thayAM pachI, hAra,nAnI vidhinA banAra nayasAre bharata, be DhIMcaNa, be hAtha, ema pAce aMgene bhUmi upara namADIne, kSamA Adi guNonI rAzine dhAraNa karavAvAlA te munirAjane udAra bhAvathI vaMdana ane namaskAra karyA. te samaye AgAmI bhavamAM thanAra paramakalyANane bhAjana te nayasAra, munirAjanA darzanethI utpanna thayela pramoda vaDe phulI gayo. bhAvI bhavamAM thavAvALA paramakalyANanA aMkuranA // 156|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 157|| rakandala:-AgamiSyati bhaviSyati bhave yadbhadraM kalyANaM tasya yo'Gkarastasya yatkandaM tadvAnbhAvikalyANamAra zAlItyarthaH, paramabhaktibhAvollasitamanasA-utkRSTabhaktyudrekamamuditamanasA taM munivaraM paryupAsIna ArAdhayan tatra=munipAce adUrasAmante nAtidUre nAtinikaTe samupaviSTaH savinayam upaviSTaH // muu06|| atha munistamupadizati mUlam-tae NaM taM chajjIvanikAyanAho tabasaMjamasanAho muninAho apucavacchalleNa mahumajjiyamuddiyAmAhurimaharaMtIe vANIe puggalapariyaha dasoyAharaNAiyaM ca darisaMto narajammassa dullahattaM devagurudhammasarUvaM ca vivihappayAreNa uvaesIa / sAhuNo pagaIe ceva paruddhAraparAyaNA havaMti, tappabhAveNa tassa hiyayammi cirakAlaTThiyappayAro micchattagADhaMdhayAro sUrodayAo loyadhayAro viva sattaraM paNaTTho / taeNaM uyAratarabhAvadhAro so nayasAro mahavyayasaNAhaM taM muNiNAhaM vivihavakkavaigareNa thuNiya saTThANaM gao / tao so nayasAro bhoyaNavelAe goyariyalu viNiggayaM taM munivaraM viSNavei-bho parovayAradhuraMdharA muNivarA ! mama vayaNaM ohAriya sayacaraNakamalarayapAyAo mamaMgaNaM pavittaM kareha // suu07|| chAyA-tataH khalu taM SaDjIvanikAyanAthaH tapaHsaMyamasanAtho muninAtho'pUrvavAtsalyena madhumArjitamRdvIkAmAdhurImadharayantyA vANyA pudgalaparivarta dazodAharaNAdikaM ca darzayan narajanmano durlabhatvaM devagurudharmasvarUpaM nayasArakathA sAtha, una munivara kI upAsanA karatA huA vahIM munirAja ke pAsa-na adhika dUra aura na adhika samIpa vinayapUrvaka baiTha gayA // muu06|| muni use upadeza dete haiM--'tae NaM taM' ityAdi / mUla kA artha-tatpazcAt SaDjIvanikAyoM ke nAtha, tapa aura saMyama se sanAtha (sahita) mani ke ||157|| kaMdavALA, arthAt parama kalyANanA bhAjana te nayasAra, utkRSTa bhakitabhAvathI u9lasita mana sAthe te munirAjanI upAsanA karatAM tyAM munirAjanI pAse ja, arthAta nahiM adhika dUra ke nahiM adhika najIka eTale ucita sthAna52, vinayapUrva 4 sI gayo(sU06) ve bhunitene paheza mApe cha-'tae Na taM' tyAla. bhuuln| ma tyA2 pachI 56paniyonA nAtha, ta5 bhane saMyamayI sanAtha (sahita) bhaninAthe, zrI kalpa sUtra: 01 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 158 / / ca vividhaprakAreNa upAdizat / sAdhavaH prakRtyaiva paroddhAraparAyaNA bhavanti, tatprabhAveNa tasya hRdaye cirakAlasthitamacArI mithyAtvagADhAndhakAraH sUrodayAllokAndhakAra iva satvaraM praNaSTaH / tataH khalu udAratarabhAvadhAraH sa nayasAraH mahAvratasanAthaM taM muninAthaM vividhavAkyavyatikareNa stutvA svasthAnaM gataH / tataH sa nayasAro bhojanavelAyAM gocaryarthaM vinirgataM taM munivaraM vijJapayati-bhoH paropakAradhurandharA munivarAH ! mama vacanamatradhArya svacaraNakamalarajaHpAtAnmamAGgaNaM pavitraM kuruta // 07 // nAthane, apUrva vAtsalyabhAva ke sAtha madhumArjita drAkSA kI madhuratA ko bhI mAta karanevAlI atizaya madhura vANI se pudgaparAvartana ke svarUpa ko aura daza udAharaNoM ko dikhalAte hue mAnava janma kI durlabhatA kA, tathA deva, guru, aura dharma ke svarUpa kA vividha prakAra se upadeza kiyaa| sAdhujana svabhAvase hI para ke uddhAra meM tatpara hote haiM / ata eva unake upadeza ke prabhAva se, nayasAra ke hRdayameM cirakAla - anAdikAla se sthita mithyAtvarUpI saghana aMdhakAra zIghra hI naSTa ho gayA, jaise sUrya ke udaya se loka kA adhakAra naSTa ho jAtA hai / tadanantara udAratara pariNAmoM ko dhAraNa karane vAlA vaha nayasAra mahAvratoM se sampanna una munirAja kI vividha prakAra kI vAkyAvalI se stuti karake apane sthAna para calA gyaa| usake pazcAt nayasArane bhojana ke samaya gocarI ke liye nikale hue munimahArAja se prArthanA kI ki paropakAra kI dhurA ko dhAraNa karane vAle munivara ! merI prArthanA para dhyAna dekara apane caraNa kamaloM kI dhUla se mera aMgana ko pAvana kIjiye // 07 // apUrva vAtsalya sAthe madha mizrita drAkSanI mIThAzane paNa mahAta karanArI ghaNIja madhura vANIthI puddagalaparAvartananA svarUpane tathA daza udAharaNeA batAvIne mAnava-janmanI durlabhatAnA tathA deva,guru ane dhama svarUpane aneka prakAre upadeza karyo. sAdhujana svabhAvathI ja bIjAnA uddhAra karavA mATe tatpara hoya che, tethI temanA upadezanA prabhAvathI, sUryanA udayathI je ma jagatanA aMdhakArano nAza thAya tema nayasAranA hRdayamAM anAdikAlathI rahela mithyAtvarUpI dhADe aMdhakAra tarata ja nAza pAmyA. tyAra pachI udAratara pariNAmane dhAraNa karanAra te nayasAra, mahAvratAthI sapanna evA e munirAjanI judA judA prakAranA vAkayasamUhathI stuti karIne potAne sthAne cAlye gaye| tyArabAda bheAjananA samaye gAcarI mATe nIkaLelA te munirAjane teNe vina MtI karI ke huM paropakAranI dhurAne dhAraNa karanArA munivara ! mArI vinaMtI para dhyAna ApIne ApanA caraNa kamaLAnI dhULathI mArAM AMgaNAMne pAvana karo. (s07) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA nayasArakathA // 158|| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre TIkA-'tae NaM taM' ityAdi / tataH khalu taMjayasAraM paDjIvanikAyanAthaH SaDjIvanikAyasvAmI tapaHsaMyamasanAtha: tapaHsaMyamAbhyAM yukto muninAthaH apUrvavAtsalyena alaukikapremNA madhumArjitamRdvIkAmAdhurIm-madhu-mAkSikam, tena mArjitA yA mRdvIkAdrAkSA tasyA yA mAdhurI-madhuratA,tAm adharayantyA-tiraskurvatyA atimadhurayA vANyA vAcA pudgalaparivarta-pudgalAnAM= rUpidravyANAmAhArakavarjitAnAmaudArikAdiprakAreNa gRhNata ekajIvApekSayA parivartana sAmastyena sparzaH pudgalaparivartaH, sa yAvatA kAlena bhavati sa kAlo'nantotsarpiNyavasarpiNIrUpo'pi pudgalaparivartastaM, tathA-dazodAharaNAdikam-collakapAsakAdidRSTAntAdikaM ca darzayan narajanmanA manuSyabhavasya durlabhatvaM, devagurudharmasvarUpaM ca vividhaprakAreNa maJjarI // 159|| TIkA TIkA kA artha-'tae NaM taM' ityAdi / nayasAra ke baiTha jAne ke pazcAt, tIna karaNa-kRta, kArita,anumodanA tathA tIna yoga-mana, vacana, kAya se rakSaka hone ke kAraNa chaha jIvanikAyoM ke svAmI, tapa evaM saMyama se sampanna una muninAtha ne alaukika prIti ke sAtha, madhu aura drAkSA ke mAdhurya ko bhI tiraskRta karane vAlI arthAta atyanta hI madhura vANI se pudgalaparAvartana ke svarUpa ko aura colaka-pAsaka Adi dasa udAharaNoM Adi se manuSyabhava kI durlabhatA tathA deva, guru, dharma kA svarUpa nAnA prakAra se samajhAyA / AhAraka dravyoM ke sivAya samasta rUpI dravyoM-pudgaloM-ko audArika zarIra Adi ke rUpa se grahaNa karate hue, eka jIva kI apekSA jo parivartana arthAt samastarUpa se jo sparza hotA hai, vaha pudgalaparAvartana kahalAtA hai / yaha pudgalaparAvarta ananta utsarpiNiyoM aura avasarpiNiyoM ke bItane para hotA hai| nayasArakathA A -'tae Na te tyAhi. nayasAra sI gayA pachI, kRta, rita mane anumAnI yenAra 4255 tathA mana, vacana ane kAyA e traNa yugathI rakSaNa karanAra hovAnA kAraNe ja jIvanikAyanA svAmI, ane tapa tathA saMyamathI saMpanna te muninAthe alaukika prIti sAthe, madha mizrita drAkSanI mIThAzane paNa caDI jAya evI, eTale ke ghaNI ja mIThI vANIthI pudgalaparAvartananA svarUpane ane cellaka, pAsaka vagere daza udAharaNa AdithI manuSya bhavanI dulabhatA tathA deva gurU dharmanA svarUpane aneka prakAre samajAvyuM. AhAraka dravyo sivAya sarva rUpI dravyo -pudaMgala-ne dArika zarIra vagerenA rUpathI grahaNa karatAM eka jIvanI apekSAe je parivartana eTale ke samasta // 159 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 160 // kalpamaJjarI TIkA upAdizat-upadiSTavAn / pudgalaparivartasya vistarasvarUpam anuttaropapAtikamUtrasya asmadAcAryakRtArthabodhinITIkAyAM dazodAharaNasvarUpaM ca uttarAdhyayanasya tRtIye'dhyayane'smadAcAryaviracitapriyadarzinITIkAyAM vilokanIyam / kimarthamupadiSTavAn ? ityAha-'sAhuNo' ityAdi / sAdhavaH prakRtyaiva-svabhAvenaiva paroddhAraparAyaNAH anyajIvoddharaNatatparA bhavanti / ataH sa munirnayasArAya dharmamupadiSTavAn / upadezaprabhAveNa nayasArasya yadabhUttadAha'tappabhAveNa' ityAdinA-tatprabhAveNa sAdhukRtopadezaprabhAveNa tasyannayasArasya hRdaye manasi cirakAlasthitapracAraH-cirakAlAt anAdikAlAt sthitaH pracAraprasaraNaM yasya sa tathAbhUto, mithyAtvagADhAndhakAraH mithyAsvarUpanibiDAndhakAraH mUryodayAt lokAndhakAra iva-lokAndhakAravat, satvaraM-zIghraM paNaSTaH / samyaktvaratnaisa kAla ko pudgalaparAvartana kahate haiN| pudgalaparAvartta kA vistRta svarUpa anuttaropapAtikasUtra kI mere pUjya AcArya deva kI banAyI huI arthavodhinI TIkA meM, aura daza udAharaNoM kA svarUpa uttarAdhyayanasUtra kI mere gurudeva kI racita priyadarzinI TIkA meM, tIsare adhyayana meM dekhanA caahie| muni ne kisa prayojana se upadeza diyA ? isa prazna kA samAdhAna karate hue zAstrakAra kahate haiMmunijana svabhAva se hI anya jIvoM kA uddhAra karanemeM tatpara hote haiN| isI kAraNa una munine nayasAra ko dharmopadeza diyA / upadeza ke prabhAva se nayasAra ko jo huA so kahate haiM-muni ke upadeza ke prabhAva se nayasAra ke hRdaya meM anAdi kAla se sthita mithyAtvarUpI pragAr3ha andhakAra, sUryodaya se loka ke andhakAra ke samAna, rUpathI je sparza thAya che te pudgalaparAvartana kahevAya che. A pudgalaparAvartana anaMta utsapiNIo tathA avasarpiNIonA pasAra thayA pachI thAya che. A kALane pudgalaparAvartana kahe che. pudgalaparAvartananuM vistRta 2135 "anuttaropApatika sUtra" nI bhArA pUlya AyA zrI manAkSI manAdhinIbha tathA 60 udAharaNenA svarUpa sattarANa na sUtra nI mArA gurujIe racelI priyadarzinI TIkAnA trIjA adhyayanamAM jovI joIe. munie kayA hetuthI upadeza Ape ? A praznanuM samAdhAna karatAM zAstrakAra kahe che - munijana svabhAvathIja anya jIvone uddhAra karavAmAM tatpara hoya che. A ja kAraNathI te munie nayasArane dharmane upadeza dIdho. muninA upadezanI asarathI nayasAra para zI asara thaI ? te have kahe che- muninA upadezanI asarathI nayasAranA hadayamAM anAdi kALathI rahela mithyAtvarUpa pragADha aMdhakAra sUryodaya thatAM jema jagatane aMdhakAra nAza pAme nayasAra // 16 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 161 / / samalaGkRto jAta iti bhAvaH / tataH = tadanu khalu udAratarabhAvadhAraH =atyudArabhAvasampannaH sa nayasAraH mahAvratasanArtha paJcamahAvratavantaM muninAthaM-munirAjaM vividhavAkyavyatikareNa= anekavidhavAkyasamUhena stutvA = he bhadanta ! bhavatA'mRtakalpayA svavANyA janmajarAmaraNaduHkhabhItA vayamAzvAsitAH / candracandrikA yathA sahasrAMzukiraNasaMtaptaM saMsAraM zItalayati tathA bhavato'navadyA vANI rAgadveSajvAlAmAlAkulitaM mamAntaHkaraNaM zItalayati / he mune ! na tathA kalpatarUNAM maJjaryo, na vA sudhAsamudrANAmUrmayastathA hRdayaM sukhayanti, yathA bhavato'khilAgama ho gayA / arthAt nayasAra kI AtmA samyattavarUpI ratna kI alaukika jyoti se udbhAsita ho utthii| nayasAra udAra pahale hI thA, samyaktva kI prApti se vaha udAratara arthAt atyanta udAra bhAva se sampanna ho gayA / usane paJcamahAvratadhArI munirAja kI nAnA prakAra ke vAkya samUhoM se stuti kii| jaise"bhagavan ! Apane apane pIyUSa ke sadRza vacanoM se, janma, jarA aura maraNa ke duHkhoM se bhayabhIta mujhe AzvAsana diyA hai / jaise sUrya kI prakhara kiraNoM se saMtapta saMsAra ko candramA kI cAdanI zItala karatI hai, usI prakAra rAga-dveSa kI jvAlAoM ke samUha se vyAkula mere antaHkaraNa ko ApakI kalyANamayI vANI zItala banAtI hai| he mune! samasta AgamoM kA sArarUpa ApakI vANI mere citta ko jitanA sukhI banA rahI hai, utanA sukha na to kalpavRkSoM kI maMjariyA~ de sakatI haiM aura na amRta ke samudroM kI che tema tarata ja nAza pAmyA. eTale ke nayasAranA AtmA samyakatvarUpI ratnanA alaukika prakAzathI prakAzamAna banyA. nayasAra pahelethI ja udAra teA hatA. samyakatva prApta thatAM te udAratara eTale ke vadhAre udAra bhAvathI pUrNa' banyA. teNe pa'camahAvratadhArI muninI aneka prakAranA vAkayasamUhothI stuti karI, jevAM ke-"bhagavan ! Ape ApanA amRta jevAM vacaneAthI janma, jarA ane maraNunA duHkhAthI bhayabhIta evA mane AzvAsana ApyuM che. jema sUrya nA tIkSNa kiraNAthI sArI rIte tapela saMsArane candramAnI cAMdanI ThaMDaka de che, e ja rIte rAga-dveSanI javALA AnA samUhathI vyAkula anelA mArA a MtaHkaraNane ApanI kalyANakArI vANI zItaLa banAve che. he muni ! samasta AgamAnA sArarUpa ApanI vANI mArAM cittane jeTaluM sukhI kare che eTaluM sukha te kalpavRkSanI maMjarI daI zrI kalpa sUtra : 01 He kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nayasAra nAmakaH prathamo bhavaH / / / 161 / / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FHOTECTECTRE zrIkalpa sArabhUtA vaannii| he vizvavandha ! bhavadvacanasahasrAMzukaranikaraNa anAdikAlAvasthito mama hRdayaguhAndhakAro vinaashitH| yathA sahasrakarakiraNamabhayA tuSArakaNikA vilIyante, tathA bhavadvacanajanitena tattvavivekena mamAjJAnamapi vilInam / he bhagavan ! sameghe gagane candracandrikAvad bhavadupadezaM vinA guNA na zobhante / he he guNanidhe ! bhavadupadezamanupazrutya vyAmohamadirApramattA viSayagarne prapatitA jIvA AtmAnaM na tataH kadAcidapyuddhatuM zaknuvanti / bhavadupadezAvalI bhavabhavAntarAgatAjJAnanidrAvimUDhAn jIvAn vinidrAn kRtvA kSAntyAdiguNairvibhUSayati / yathA candrakiraNAH kamalavanavikAsane, pASANA madhuragItagAne, citralikhitAzca rAjAno raNa kalpa sUtre maJjarI // 162 / / TIkA lahareM hI de sakatI haiN| vizvavandha ! Apake vacanarUpI sUrya kI kiraNoM ke samUha ne, mere hRdayarUpI guphA meM anAdikAla se bhare hue andhakAra ko dUra kara diyA hai| jaise divAkara kI kiraNoM kI prabhAse osa ke nanheM-nanheM se kaNa vilIna ho jAte haiM, usI prakAra Apake vacanoM se utpanna hue tattvajJAna se merA ajJAna vilIna ho gayA / he bhagavan ! jaise meghoM se AcchAdita AkAzameM candracandrikA zobhAyamAna nahIM hotI, usI prakAra Apake upadeza ke vinA guNoM kI zobhA nahIM hotii| he guNoM ke nidhAna ! Apake upadeza ko zravaNa kiye vinA moha kI madirA se matavAle aura viSayoM ke gaDDhe gire hue jIva kadApi usase apanA uddhAra nahIM kara skte| Apake upadeza bhava-bhava se cale Aye ajJAna kI nidrA se ekadama mUr3ha bane hue jIvoM ko jAgRta karake kSamA Adi guNoM se vibhUSita banAte haiN| jaise candramA kI kiraNeM kamala-cana ko vikasita karane meM samartha nahIM, pASANa madhura gIta gAne meM samartha nahIM aura citralikhita rAjA mahAvIrasya nayasAranAmaka: prathamo bhv:| zakatI nathI, ke amRtanA samudranI lahere paNa daI zakatI nathI. te vizvavanta ! ApanA vacanarUpI sUryanAM kiraNanA samUhe mArA hadayarUpI guphAmAM anAdi kALathI bharelA aMdhakArane dUra karI dIdhuM che. jema sUryanA kiraNonA tejathI jhAkaLanAM nAnAM nAnAM binduo nAza pAme che te ja rIte ApanA vacanethI utpanna thayela tatvajJAnathI mAruM ajJAna nAza pAmyuM che. he bhagavAna ! jema meghAthI chavAyelAM AkAzamAM candranI candrikA zebhatI nathI, e ja rIte ApanA upadeza vinA guNe zobhatA nathI. he guNenA bhaMDAra ! Apano upadeza sAMbhaLyA vinA mahanI madirAthI masta banelAM tathA viSaya rUpI khADAmAM paDelA jIva temAMthI pitAne uddhAra karI karI zakatAM nathI. Apane upadeza paNa bhava-bhavathI cAlI AvatI ajJAnanI nidrAthI taddana mUDha banelA chene jAgRta karIne kSamA vagere guNothI vibhUSita // 162 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaNi samarthA na bhavanti tathA bhavadupadezagrahaNavikalA jIvA api na kadApyapArasaMsArapArAvArapArakaraNe samarthA bhavanti / he pIyUSopadezamavarSaka ! yathA varSAkAle varSAjalApUritabilebhyo bhujaGgamA vinissRtya palAyante, tathaiva bhavadupadezajalApUritAtmabilAtkarmabhujaGgamAH palAyante / aho bhavadupadezasya mAhAtmyam ! yaM vinA vaiSayikasukhasArA narA avazyameva durgatigartaparAyaNA bhavanti, yathA-haritatRNalobhAkarSaNA hariNA haritatRNAcchanne / kUpe patitA bhavanti / he mahAtman ! bhavadupadezapUrNacandrodaye prANinAM hRdayamarubhUmau zubhAzubhakarmarUpamasatvara zrIkalpa mUtre // 163 // kalpamaJjarI TokA yuddha karane meM samartha nahIM, usI prakAra jinhoM ne Apake upadeza ko grahaNa nahIM kiyA, ve jIva isa apAra saMsAra-sAgara ko pAra karane meM kadApi samartha nahIM ho sakate ! he amRtamaya upadeza kI varSAkarane vAle munirAja ! jaise varSAkAla meM, jala se paripUrNa biloM se sAMpa nikalakara bhAga jAte haiM, usI prakAra Apake upadezarUpI jala se pUrita AtmArUpI bila se karmarUpI sarpa bhAga jAte haiN| dhanya hai Apake upadeza kA mAhAtmya ! jisa ke abhAva meM viSayajanita sukha ko sAra samajhane vAle manuSya avazya hI durgati ke gaDDhemeM girate haiM, jaise hare-hare ghAsa ke lobha se AkRSTa hiraNa hare ghAsa se DhaMke hue kUpa meM jA girate haiM / he mahAtman ! Apake upadezarUpI pUrNacandra kA udaya hone para prANiyoM ke hRdayarUpI marubhUmi meM zubhaazubha karmarUpI laharAtI laharoM se caMcala viSayavAsanArUpI mRgatRSNA zIghra hI naSTa ho jAtI hai|" mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| zaktimAna banI zaktA kare che. jema candramAnAM kiraNe kamaLa-vanane vikasita karavAne samartha hatAM nathI, pASANu madhura gIta gAvAne samartha nathI ane citramAM citarela rAjA yuddha karavAne samartha nathI, e ja rIte jemaNe Apane upadeza grahaNa karyo nathI te jI A apAra saMsAra-sAgarane oLaMgavAne kadI paNa zaktimAna banI zakatA nathI. he amRtaupadezanI varSA karanArA munirAja ! jema varSARtumAM pANIthI paripUrNa daremAMthI sApa nikaLIne bhAgI jAya che, e ja pramANe ApanA upadezarUpI jaLathI pUrNa AtmArUpI daramAMthI kamarUpI sa5 bhAgI jAya che. dhanya che ApanA upadezanA mAhAsyane ke jenA abhAvathI viSayajanita sukhane sAra samajanAra manuSya jarUra durgatinA khADAmAM paDe che, jema lIlAM majAnAM dhAsathI AkarSAyeluM haraNu lIlA ghAsathI DhaMkAyelA khADAmAM paDe che. he mahAtmana ! ApanA upadezarUpI pUrNa candrane udaya thatA prANIonA hRdayarUpI mabhUmimAM zubha-azubha karma rUpI uchaLatI laherathI caMcaLa viSayavAsanA rUpI mRga-tRSNa tarataja nAza pAme che." che ApanA upacAra vaSagathatumAM pANIthI vAra // 163 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 164 // TIkA taraGgacaJcalaM viSayavAsanArUpamRgatRSNAjalaM sadyaH saMkSIyate / ityevaMvidhairvacanaiH stuti kRtvA svasthAnaM gataH / tato bhojanavelAyAM bhojanasamaye gocaryartha vinirgataM taM munivaraM sa nayasAro vijJapayatimArthayati-bhoH paropakAradhurandharAH! munivarAH! mama vacanaM dhArthanArUpaM vacaH avadhArya manasikRtya, svacaraNakamalarajaHpAtA-nijacaraNakamaladhUlipAtanAt mamAGgaNaM pavitraM kuruta ||muu07|| mUlam-taeNaM bhattibhAvasamAkiTTho munivariTTho ukTibhAvasArassa nayasArassa AvAsamaNupaviTTho / tae NaM pasannahiyayo savinayo nayasAro evaM vayAsI-bhadaMta ! jahA sutarU puSpaM viNeva phalijjA, marummi aNabbhA jalavuTTI dINasayaNe sucaNNavuTTI ya bhavejjA, tahA ajja majjhaMgaNe bhagavao caraNakamalarayapAo jAo / bhagavao desaNeNa ahaM pIUsapANeNa viva pINio'mhi / evaM viyattamattidhAro nayasAro munivaraM thuiya phAsuesaNijjehi viulehi asaNapANakhAimasAimehi caubihehi AhArehi paDilAbhei / tae NaM so nayasAro vaNAo NayaraM gaMtumaNaM taM muNimaNugamiya maggaM dasiya vNdii| tae NaM so muNidaMsaNAmiyapivAso pattasammattasAro nayasAro evaM vayAsI-he muNiNAhA! gaMtavvaM jai NAma Nicchayamaho ! gaMtAsi keyaM tarA, duttANeva payANi ciTThau bhavaM pAsAmi jAvaM muhaM / nayasAra isa prakAra ke zabdoM se muni kI stuti karake apane sthAna para calA gyaa| phira nayasAra bhojana ke samaya gocarI ke liye nikale hue una munirAja se prArthanA karane lagA-he paropakAradhurandhara munivara ! mere prArthanA-vacanoM para dhyAna dekara apane caraNa-kamaloM kI raja girA kara mere AMgana ko pAvana banAie-AhAra grahaNa karane ke lie mere sthAna para padhAriye ||muu07|| hamA mahAvIrasya kA nayasAra nAmikA prathamo // 164 // nayasAra e prakAranA zabdothI muninI stuti karIne pitAne sthAne cAlyo gayo. pachI nayasAre bhejanane vakhate gocarI karavA nikaLelA te munine vinaMtI karI ke he parepakAradhurandhara munivara! mArAM prArthanAvacane para dhyAna daIne ApanA caraNa kamaLAnI raja pADIne mArAM AMgaNune pAvana kare. AhAra vihAravA mATe mAre tyAM padhAro sU07nA zrI kalpa sUtra: 01 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 165|| TIkA saMsAre ghaDiyApaNAlavigalavvArovame jIvie, ko jANAi puNo tae saha mamaM hojA na vA saMgamo // 1 // iti / tao jAva muNivaro loyaNapahapahio AsI tAva nayasAro aNimesadiTThIe taM vilogamANo tattheva Thio / muNiNAhe dihipahAIe tao niyaTTiya, nayasAro viNNAyasaMsArAsAro dhaNajovvaNajIvaNANi aMjalijalANi vica asthirANi caMcalANi paDikakhaNaM khoyamANANi ohAriya, sayalamuhanihANaM sammattappahANaM muNinAhavayaNasaMdiTuM visiTuM jiNovaiTa dhammaM hiyayammi dhAremANo sahayare avi paDibohiya sayaM ThANaM paDigamI // 208 // chAyA-tataH khalu bhaktibhAvasamAkRSTo munivariSTha utkRSTabhAvasArasya nayasArasyAvAsamanupaviSTaH / tataH khalu prasannahRdayaH savinayo nayasAra evamavAdI-bhadanta ! yathA-sutaruH puSpaM vinaiva phaleta, marau anabhrA jalavRSTiH, dInasadane suvarNadRSTizca bhavet, tathA'dya mamAGgaNe bhagavatazcaraNakamalarajaHpAto jaatH| bhagavato darzanenAhaM pIyaSapAneneva prINito'smi / evaM vyaktabhaktidhAro nayasAro munivaraM stutvA pAsukaiSaNIyaivipulairazanapAnakhAdimasvAdimazcaturvidhairAhArIH patilambhayati / tataH khalu sa nayasAraH banAd nagaraM gantumanasaM taM munimanugamya mArga darzayitvA'vandata / tataH khalu sa munidarzanAmRtapipAsaH prAptasamyaktavasAro nayasAra evamavAdIta-he muninAtha ! mahAvIrasya nayasAranAmakA prathamo bhvH| mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / taba bhaktibhAva se khiMce hue vaha munivara, utkRSTa bhaktibhAva se vibhUSita nayasAra ke nivAsasthAna meM praviSTa hue| taba prasannacitta aura vinayasampanna nayasAra ne kahA-prabho ! jaise kalpavRkSa phUla Aye vinA akasmAt hI phala jAya, marubhUmi meM meghoM ke vinAhI varSA ho jAya aura daridra kI jhopar3I meM sonA barasa par3e usI prakAra Aja mere AMgana meM Apake caraNa-kamaloM kI raja girI hai| Apake darzana se maiM itanA prasanna hU~, jaise amRta pIyA ho ! isa prakAra prakaTa bhakti ko dhAraNa karane vAle nayasArane munivara kI stuti karake unhe prAmuka evaM eSaNIya vipula azana, pAna, khAdya tathA svAdha rUpa cAra prakAra ke AhAra se pratilAbhita kiyaa| tatpazcAt vana se nagara kI ora jAne kI icchA se Age calane vAle muni ke pIche-pIche calate hue munidarzanaabhilASI tathA samyattava-sAra ko prApta karanevAle nayasAra ne kahA-he muninAtha ! // 165 // as zrI kalpa sUtra: 01 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 166 // maJjarI TIkA mahAvIrasya " gantavyaM yadi nAma nizcitamaho ! gantAsi keyaM tvarA, dvitrANyeva padAni tiSThatu bhavAn pazyAmi yAvanmukham / saMsAre ghaTikApraNAlavigaladvAropame jIvite, ko jAnAti punastvayA saha mama bhavenna vA snggmH||1|| iti / tato yAvad munivaro locanapathapathikaH AsIt tAvannayasAraH animeSadRSTayA taM vilokamAnaH tatraiva sthitaH / muninAthe dRSTipathAtIte tato nivRtya, nayasAro vijJAtasaMsArAsAro dhanayauvanajIvanAni aJjalijalAnIva asthirANi caJcalAni pratikSaNaM kSIyamANAni avadhArya, sakalasukhanidhAna samyattavapradhAnaM muninAthavacanasaMdiSTaM viziSTaM jinopadiSTaM dharma hRdaye dhArayan sahacarAnapi pratibodhya svakaM sthAnaM pratyagacchan |suu08|| "gaMtavvaM jai NAma Nicchiyamaho! gaMtAsi keyaM tarA ?, duttANNeva payANi ciTThau bhavaM, pAsAmi jAvaM muhaM / saMsAre ghaDiyApaNAlavigalavvArovame jIvie, ko jANAi puNo tae saha mamaM hojA na vA saMgamo" // 1 // iti / / __ yadi jAnA nizcita hI kara liyA hai to padhAreMge hI, para jaldI kyA hai ? do-tIna kadama arthAt thor3I dera Apa khaDe rahiye tAki Apake mukhakamala kA darzana karU~, saMsAra meM jIvana arahaTa se bahane vAle pAnI ke samAna caMcala hai-kSaNavinazvara hai, kauna jAne ? ApakA punaH samAgama ho yA nahIM ho // 1 // vihAra karate hue muni jaba taka netroM se dikhAI dete rahe, taba taka nayasAra animeSa dRSTi se unheM dekhatA huA vahIM khar3A rhaa| munirAja ke AkhoM se adRSTa ho jAne para nayasAra pIche lauTA / usane saMsAra ke asAra svarUpa ko samajha liyA thaa| yaha bhI jAna liyA thA ki dhana, yauvana aura jIvana, aMjali meM liye jala ke samAna asthira haiM, caMcala haiM aura kSaNa-kSaNa meM kSINa ho rahe haiN| ataeva vaha sakala mukhoM ke nidhAna pradhAna samyattava ko tathA munirAja dvArA upadiSTa, viziSTa, vItarAgaprarUpita dharma ko hRdaya meM dhAraNa karatA huA, apane sAthiyoM ko bhI pratibodha detA huA apane sthAna kI ora calA gayA ||suu08|| nayasAranAmakaH prathamo // 166| na zrI kalpa sUtra: 01 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa TIkA-tae NaM' ityAdi / tataH tadanantaram khalu bhaktibhAvasamAkRSTaH-bhaktibhAvena samAkRSTaH-bhaktivazo munivariSTha:=munizreSThaH, utkRSTabhAvasArasya utkRSTabhaktibhAvasampannasya nayasArasya AvAsaM nivAsasthAnam anupvissttH| tataH tadanantaram , prasannahRdayaH prahRSTamAnasaH, savinaya-vinayasahitaH nayasAraH evaM vakSyamANaM vacanamavAdIta-bhadanta ! yathA-sutaruH= uttamavRkSaH puSpaM vinaiva phaleta, marau marudeze anabhrAmmegharahitA jalapRSTiH, dInasadanendaridragRhe suvarNaSTizca bhaveta, tathA adya mamAGgaNe bhagavataH caraNakamalarajaHpAto jAtaH / bhagavataH jJAnarUpaizvaryAdiSaTkasampannasya bhagavataH darzanena=vilokanena, ahaM nayasAraH, pIyUSapAnena amRtapAneneva prIgitaH santuSTo'smi / evam ittham vyaktabhaktidhAraH dravyabhAvavinayasampanno nayasAro munivaraM stutvA mAsukaiSaNIyairvipulaiH puSkalaiH, azanapAnakhAdimasvA kalpamaJjarI / / 167|| TIkA TIkA kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt bhaktibhAvase khiMce hue, arthAt bhakti ke vazIbhUta hue munivara utkRSTa bhaktibhAva se sampanna nayasAra ke nivAsa sthAna meM praviSTa hue| taba prasannacitta aura vinaya se yukta nayasAra ne isa prakAra vacana kahe-bhagavan ! jaise koI uttamakSa phUloM ke vinA hI phala jAya, marudeza meM vinA hI meghoM ke varSA ho jAya aura daridra ke ghara meM sonA varasa paDe, usI prakAra Aja mere AMgana meM Apake caraNa-kamaloM kA parAga girA hai / bhagavAn arthAt paripUrNa aizvarya, rUpa, yaza, zrI, dharma aura prayatna se sampanna Apake darzana se mujhe aisI prasannatA huI hai, jaise maiMne amRta piyA ho| isa prakAra dravya evaM bhAva vinaya se vibhUSita nayasAra ne munivara kI stuti karake prAsuka (acitta ) tathA eSaNIya ( nirdoSa ) vipula azana pAna khAdya aura svAdya rUpa cAra prakAra ke AhAra se patilAbhita kiyA / isake pazcAt vana mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| bhUkha manAnA mayaM-'tae Na' tyAhi. tyAra pachI timAthI mATa munimlaa| nysAranA nivAsa sthAne padhAryA. munine jotAM ja nayasAra harSonmatta thaye ne vinayapUrvaka hAtha joDI saMtane saMbaMdhI ne kahevA lAge-he bhagavanta ! akAle vRkSa phaLe, akAle megha garjanA kare, daridrInA gharamAM sonAno varasAda varase, AMdhaLAne AMkhe Ave, tema Ape mArA AMgaNe AvI mArI bhUmine pavitra banAvI che. jema marate mANasa amRta pIvAthI, sajIvana thAya che tema, anaMtakAlathI bhAvamaraNe marate e huM ApanA darzanathI, sajIvana thayo chuM. AvA prakAranA utkRSTa bhAvavALI bhakitathI prerAyelA nayasAre, munivarane nirdoSa ane vipula AhAra pANI j||167|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa dimaiH caturvidhaiH AhAraiH patilambhayati / tataH tadanantaraM khalu sa nayasAraH, vanAd nagaraM gantumanasaMmpAptumanasaM taM munim anugamya pazcAdgatvA, mArga darzayitvA avandata-praNatavAn / tataH tadanu khalu sa munidarzanAmRtapipAsa munidarzanAbhilASI prAptasamyaktvasAro nayasAro vihAraM kurvantaM muni prati evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-he muninAtha ! aho yadi te gantavya-gamanIyaM nizcita nirdhAritamasti, tarhi gantAsimiSyasi, iyaM kA tvarA, bhavAn dvivANyeva-dve vA trINyeva vA padAni tiSThatu-vilambatAm yAvat yatkAlaparyantam, bhavadIyaM mukhaM pazyAmi / saMsAre ghaTikApraNAlavigaladvAropame-ghaTikApaNAlA ghaTIyantroddhatajalapravAhalaghusAraNI, tato vigalat-kSarad yad maJjarI // 168|| ma TAkA se nagara kI ora jAne kI abhilASA se Age calane vAle una muni kA anugamana karate hue muni-darzana ke pyAse samyattavadhAraka nayasAra ne vihAra karate hue munirAja ke prati isa prakAra kahA-he muninAtha ! "Apane padhArane kA nizcaya kara liyA hai to Apa padhAreMge hI, parantu aisI kyA jaldI hai ? Apa do-tIna kadama arthAt thor3I dera ThahareM; tAki Apake mukha-kamala kA darzana kara lUM, saMsArameM ghaTIyaMtra munna mahAvIrasya yasAranAmakA prathamo bhvH| vaherAvI, yogya sarakAra samAna karI, visarjita karyA. tyArabAda vanathI nagara tarapha javAnI IcchAthI AgaLa cAlatA munirAjanI pAchaLa-pAchaLa cAlata, munizanane abhilASI, samyakatvasArane prApta karanAra nayasAra te munine nIce pramANe bolavA lAgyo gaMtavvaM jai NAma Nicchiyamaho ! gaMtAsi keyaM tarA ? duttANNava payANi ciTThau bhavaM, pAsAmi jAvaM muhaM / saMsAre ghaDiyApaNAlavigalavvArovame jIvie, ko jANAi puNo tae saha mamaM hojA na vA saMgamo" // 1 // iti / arthAt--Ape ahiMthI upaDavAno nizcaya karyo che, eTale javAnA te jarUra! paNa he nAtha! tame be traNa kadama ubhA rahe, te ApanA vadanakamalanuM darzana karI lauM. pharI kone khabara che ke malIzuM ke kema ? kAraNa // 168|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vAjalaM tena upamite-tatsadRze-kSaNabhaGgara ityarthaH, jIvite AyuSi ko jana iti jAnAti yat tvayA bhavatA saha mama punaH bhUyaH saGgamA milanaM bhaveta, na veti // 1 // tataH tadanu yAvat yatkAlaparyantam , munivaraH, locanapathapathika dRSTigamya AsIt tAvata-tatkAlAvadhi, nayasAraH, animeSadRSTayA nirnimeSanayanena taM-munivaraM vilokamAnaH pazyan tatraiva-munivaraviyogasthAna eva sthitaH AsIt / muninAthe dRSTipathAtIte netramArgAnniSkrAnte tataH munivaraviyogasthalAt nitya nayasAraH vijJAtasaMsArAsAra viditasaMsAratucchatvaH san dhanayauvanajIvanAni aJjalijalAnIva aJjaligatajalavat asthirANi= RELATELTS kalpamaJjarI // 169 / / TIkA mAra (arahaTTa) se nikalakara bahane vAle pAnI ke samAna kSaNavinazvara jIvana meM, kauna jAne phira ApakA punaH samAgama ho yA nahIM ho?" // 1 // tadanantara vaha muni jabataka AkhoM se dIkhate rahe, tabataka nayasAra TakaTakI lagAkara una muni ko dekhatA huA usI jagaha khar3A rahA / jaba muni A~khoM se nahIM dIkhane lage taba vaha vahA~ se pIchA gyaa| usane saMsAra kI asAratA samajha lI thii| kyA dhana, kyA yauvana aura kyA jIvana-sabhI aMjalI meM liye mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| A saMsAramAM manuSyanuM jIvana ahaMTa (raMTa) nA pANInA pravAhanI mAphaka caMcala che, arthAta vinazvara che. ll nayasArane, A munimahArAjanI vANIne keI alaukika prabhAva jaNAyo ne sarpa jema kAMcaLIne tajIne cAlyo jAya, tema nayasAra paNa AMtarika rIte aMtaradRSTi karI saMsA2nuM jhera okavA lAgyA. nayasAre, cheDA ja vakhatanA A saMtanA samAgame, mithyAtvanuM jhera vamI nAkhI, samyakatvarUpa amRtane grahaNa karyuM. "samyakatva" eTale "AmAnI sAcI oLakhANuMjyAM sudhI muni dRSTi-gocara thatAM rahyAM tyAM sudhI animeSakRSTie nayasAra jete rahyo. muni dRSTimaryAdA bahAra nIkaLI gayA bAda nayasAra sajaLanetra pAcho pharyo. jIvananI asAratA tene samajAvAthI tana, dhana ane yauvana badhuM tuccha jaNAvA lAgyuM. "A tana raMga pataMga sarIkho, jatAM vAra na lAge jI, asaMkhya gayA dhana saMpati meLI tArI najaro AgejI / // 169 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 17 // maJjarI sthiratArahitAni, ataeva caJcalAni gatvarANi pratikSaNaM-kSaNekSaNe kSIyamANAni avadhArya-svamanasi nizcitya sakalasukhanidhAna-sarvasaukhyasthAnaM samyattavapradhAnaM muninAthavacanasaMdiSTaM munivaravacanadvAropAyanIkRtaM viziSTa mahAntaM jinopadiSTaM tIrthakaranirdiSTaM dharma hRdaye manasi dhArayan sthApayan sahacarAnapi sahagAmino'pi janAn taM dharma pratibodhya-jJApayitvA svakaM-nijaM sthAna nivAsaM pratyagacchat parAvRtya gataH / / suu08|| mUlam-tae NaM so nayasAro gaemu kaipaemu varisesu visuddhajjhANajalavisohiyadubbhAvamalo sambhAvabhAviyappo muNikappo kAlamAse kAlaM kiccA ukTibhAvabhariyaceyasA muNiNAhavisuddhAhArapANappadANappabhAveNa bIe bhave sohamme kappe paliovamadviiyadevattAe ubavanno // muu09|| chAyA-tataH khalu sa nayasAro gateSu katipayeSu varSeSu vizuddhadhyAnajalavizodhitadurbhAvamalaH sadbhAvabhAvitAtmA munikalpaH kAlamAse kAlaM kRtvA utkRSTabhAvabhRtacetasA muninAthavizuddhAhArapAnapadAnaprabhAveNa TIkA hue jala ke samAna asthira haiM, ata eva caMcala haiM aura kSaNa-kSaNa meM kSINa hote cale jA rahe haiN| isa prakAra apane mana meM nizcita karake vaha samasta sukhoM ke kAraNabhUta samyaktva ko tathA munirAja ke vacanoM dvArA prApta, mahAn, tIrthakara prarUpita dharma ko antaHkaraNa meM dhAraNa karatA huA tathA apane sAthiyoM ko bhI dharma kA pratibodha detA huA apane nivAsasthAna pahu~cA ||muu08|| mUla kA artha-'taeNaM' ityAdi / tadanantara kucha varSoM ke vyatIta hone para vizuddha dhyAnarUpI jala se durbhAvarUpI mala ko dho DAlane vAlA, sadbhAvanAoM se bhAvita AtmAvAlA, ata evaM sAdhu ke mahAvIrasya nayasAranAmakaH prathamo bhvH| AjakAlamAM huM tuM karatAM, jamaDA pakaDI jAze jI, brahmAnaMda kahe ceta ajJAnI, aMte phajetI thAze jI // " uparanI paMkitaone raMga "nayasAra' ne lAge ne jIvana DAmADola thavA lAgyuM. AjasudhInA bhAva para dRSTipAta karatAM ghaNo pastAvo thavA lAge, ne "A dehane mATe AtmAne anaMtIvAra gAu paNa eka ja vakhata AtmA' ne mATe ta5saMyamathI dehane gaLAya te kevuM sAruM?" A sUtra tenA magajamAM ramI rahyuM. ne sAcI samajaNa ne daDha nizcaya sAthe, svasthAne pAcho pharyo. sU08) // 170 // kyAM paNa eka ja vakhata kevuM sAruM ?' A sUtra te zciya sAthe, svasthAne zrI kalpa sUtra: 01 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 171 // kAlAvasare kAla bAhaye prathama ka maJjarI TIkA lpikadevabha dvitIye bhave saudharma kalpe palyopamasthitikadevatayA uppnnH|| suu09|| TIkA-"tae NaM' ityAdi / tataH tadanu khalu sa nayasAraH gateSu-vyatIteSu katipayeSu-kiyatsu varSeSu, vizuddhadhyAnajalavizodhitadurbhAvamalA pAvanadhyAnarUpajalaprakSAlitakutsitabhAvarUpakiTTaH, ata eva sadbhAvabhAvitAtmA vizuddhabhAvavAsitAnta:karaNaH, ata eva munikalpa sAdhusadRzaH kAlamAse kAlAvasare kAlaM kRtvA, utkRSTabhAvabhRtacetasA uttamabhAvapUrNamanasA, muninAthavizuddhAhArapAnapradAnaprabhAveNa, dvitIye bhave saudharme-tadAkhye prathame kalpe=devaloke palyopamasthitikadevatayA upapanna samutpannaH // suu09|| iti zrImahAvIrasya nayasArabhava-saudharmakalpikadevabhaveti bhavadvayam // 1-2 // samAna vaha nayasAra kAlamAsa meM kAla karake, utkRSTa bhAvanA-paripUrNacitta se munirAja ko vizuddha AhArapAnI ke dAna ke prabhAva se dvitIyabhava meM, saudharma kalpa meM, palyopama kI sthiti vAle deva ke rUpa meM utpanna huA // muu09|| TIkA kA artha-taeNa' ityAdi / tatpazcAt katipaya varSoM ke bItane para, pAvanadhyAnarUpI nIra se jisane durbhAvanArUpI maila ko dho diyA hai, isa kAraNa jisakA citta sadbhAvanAoM se bhAvita ho gayA hai aura isa kAraNa jo sAdhu ke samAna ho gayA hai, aisA vaha nayasAra mRtyu ke avasara para zarIra tyAga kara, utkRSTa bhAvanA se paripUrNa citta se munirAjako nirdoSa AhAra-pAna ke dAna ke prabhAva se dvitIya bhavameM, saudharmanAmaka prathama devalokameM eka palyopamakI sthitivAle devake rUpa meM utpanna huA // sU09 // bhagavAna zrImahAvIrasvAmIke nayasAra aura saudharmakalpika devarUpa do bhavoMkA varNana // 1-2 // ___ bhUkha bhane -'tae 'tyA. tyA2 44 vA 5sAra thayAM , vizuddha dhyAna rUpI jalamAM hamezA snAna karate thake, duSTa bhAvene dUra karate thake, sadUbhAvathI prerita thate gRhasthAvAsamAM sAdhu nahi paNa sAdhu-sarIkhuM jIvana gAlate thako nayasAra, kAla Avye kola karIne maraNa vakhate samAdhie rahIne, vizuddha AhAra pANInA dAnanA prabhAve, bIjA bhavamAM saudharma devalokamAM palyopamanI sthitivALA devanA mAyuSye panna thayo. (sU08) bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA nayasAra ane saudharmakalpikadevarUpa be bhavenuM varNana. 1-2 mahAvIrasya REE nayasAra bhava-saudharmakalpikadeva bhaveti bhavadvayam / // 17 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 172 // atha mahAvIrasya tRtIyaM marIcibhavaM varNayati mUlam-tae NaM so jayasArajIvo sohammAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM cayaM caittA taie bhace viNIyAe NayarIe Aititthayarassa usabhadevapahussa nattuo bharahacakavahissa putto jaao| ammApiUrhi tassa marIitti nAmaM kayaM / so ya ummukkabAlabhAvo jovaNagamaNuppatto usabhapahussa mohasaMdohamayappamAyamajjummAyummUlaNavayaNAmayarasaM savaNapuDehi AviUNa saMjAyasaMveganinveo vivegAlogAlogiyamokkhapaho asArasaMsAraparibbhamaNanivaTTaNAidakkhaM dikkhaM gAhiya saMjamamagge viharai ||suu010|| chAyA-tataH khalu sa nayasArajIvaH saudharmAd devalokAd AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa carya tyaktvA tRtIye bhave vinItAyAM nagaryAmAditIrthakarasya RSabhadevaprabhoH naptako bharatacakravartinaH putroM jaatH| ambApitRbhyAM tasya marIciriti nAma kRtam / sa ca unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH RSabhaprabhormohasandohamadapramAdamadyonmAdonmUlanavacanAmRtarasaM zravaNapuTerApIya saMjAtasaMveganirvedo vivekA''lokA''lokitamokSapatho bhagavAna mahAvIra ke tIsare marIcibhava kA varNana karate haiM- 'tae NaM' ityaadi| mUla kA artha-nayasAra kA jIva saudharma devaloka se AyukA kSaya karake, bhavakA kSaya karake, sthitikA kSaya karake, devazarIra ko tyAga karake vinItA nAmaka nagarI meM prathama tIrthakara bhagavAn RSabhadeva prabhu kA pautra aura bharata cakravartI kA putra huaa| mAtA-pitA ne usakA nAma marIci rkkhaa| vaha bAlyAvasthA kA atikramaNa karake yuvAvasthA ko prApta huaa| bhagavAn RSabhadeva ke vacanAmRtarUpa rasa kA jo mohasamUha, mada evaM pramAdarUpI madirA ke prabhAva ko naSTa karane vAlA hai, apane zrotra-puToM se pAna karake saMvega aura nirvedase yukta ho gyaa| usane apane vivekarUpI Aloka (prakAza) se bhagavAna mahAvIranA trIjA marIci bhavanuM varNana kare che- bhUta bhane TInA aya-'tapa Na, tyAdi. nayasArako 71, hevanA AyuSya, 15 mane sthitinA kSaya karI vinItA nAmanI nagarImAM prathama tIrtha kara bhagavAna haSabhadevanA pautra tarIke, bharata cakravatInA putrapaNe utpana thaye. mAtApitAe temanuM nAma "marIci rAkhyuM. bAlyAvasthA vitADI yuvAvasthAne prApta thayuM. bhagavAna RSabhadevanA vacanAmRta rU5 rasanuM ke je rasa mehasamUha, jAtikula bala Adi ATha prakAranA mada, kattalAkattavivekazUnyatArUpa pramAdarUpI madirAnA prabhAvane naSTa karavAvALe che tenuM pitAnA zrotrapuTathI pAna karI, savega ane nirvedathI s e mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhava:1 ro marI jaityAdi. navasArane cha rI , bharata cakravatInA kalA // 172 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 173 // SsArasaMsAra paribhramaNanivarttanAdidakSAM dIkSAM gRhItvA saMyamamArge viharati // sU010 // TIkA- 'tae NaM' ityAdi / tataH=tadantaram khalu sa nayasArajIvaH saudharmAt = tadAkhyAt prathamAd devalokAt zrAyuHkSayeNa= devasaMvandhyAyurdalikasamApyA, bhavakSayeNa devabhavakSayeNa sthitikSayeNa = devalokAtrasthAnasamayavyatikramaNena, cayaM devazarIraM tyaktvA tRtIye bhave vinItAyAm = ayodhyAyAm AditIrthakarasya = prathamajinasya RSabhadevaprabhoH naptRkaH= pautraH, bharatacakravartinaH putraH jAtaH, amvApitRbhyAM mAtApitRbhyAM tasya 'marIci' ityetannAma kRtam / saH= marIcitra unmuktabAlabhAvaH = vyatikrAntavAlyaH san yauvanakam = yuvatvam anuprAptaH = krameNa prAptaH RSabhaprabhoH mohasandoha madapramAdamadyonmAdonmUlanavacanAmRtarasaM, tatra - mohasandohaH = mohasamUhaH; madaH = jAtyAdyaSTavidhaH, pramAdaH karttavye karmaNyapravRttirakarttavye pravRttiH, etadrUpaM yanmayaM = madirA tasya ya unmAdaH tasya unmUlano= mokSamArga ko dekha liyA / ataeva vaha asAra saMsAra meM paribhramaNa kA nirodha karane meM samartha dIkSA dhAraNa karake vicarane lagA // mR010 // TIkA kA artha- 'tae NaM' ityAdi / vaha nayasAra kA jIva saudharma nAmaka prathama devaloka se devaAyu ke dalikoM kI samApti hone se, devabhava kA kSaya hone se aura devaloka meM rahane kI kAlamaryAdA pUrI hone se devazarIra tyAgakara tIsare bhava meM vinItA arthAt ayodhyA nagara meM prathama tIrthaMkara bhagavAn RSabhadeva kA pautra aura bharata cakravarttI kA putra huA / mAtApitAne usakA nAma 'marIci rkkhaa| vaha marIci kramase vAlyAvasthA ko pAra karake yauvana avasthA ko prApta huA / usane RSabhadeva bhagavAna ke vacanAmRtarUpI rasakA, jo moha ke samUha, jAti-kula- bala Adi ATha prakAra ke mada tathA karttavya karma meM pravRtti na karanA aura akartavya karma meM pravRtti karane rUpa pramAdarUpI cukata thaI gayA. teNe potAnA vivekarUpI AleAka-prakAzathI mokSanA mArga joi lIdhA. tethI temaNe asAra saMsAranu paribhramaNu maTADavAmAM sama evI dIkSA grahaNa karI vicaravA lAgyA. bhAvA --samakita prApta thayAM pachI jo AyuSyanA a'dha paDe te te madha devagati ane manuSyagatinA ja hoya, bIjo koI baMdha hoya ja nahi. AvatAM AyuSyane khaMdha, vaCmAna AyuSyanA trIjA, navamA, satAvIza, ekAzI agara khase teMtAlIsamAM bhAgamAM paDe che. tyAM sudhImAM paNa jo na paDI gayA hoya teA maraNu velAnA vacalA zrI kalpa sUtra H 01 Jian Tan Xiong Jiang kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 173 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 174|| kalpamaJjarI TIkA vinAzako yo vacanAmRtarasastaM zravaNapuTaiH zrotrarUpapuTakaiH, ApIya=nitarAM pItvA saMjAtasaMveganirvedA saMsArArucimokSAbhilASasampannaH, vivekA''lokA''lokitamokSapatha: vivekaprakAzena dRSTamuktimArgaH, asArasaMsAraparibhramaNanivartanAdidakSAm-asArasaMsAre yatparibhramaNaM, tato nivartane-nivAraNe Adipadena-siddhigatiprApaNe ca dakSAM nipuNAM dIkSAnsarvaviratilakSaNAM pravrajyAM gRhItvA saMyamamArge viharati ||muu010|| mUlam -egayA jimamagge viharamANo so asuhakammodaeNa sIuNhAiparIsahehi parAjio saMjame sIyamANo saMjamaM caiUNa tidaMDI tAvaso jaao| imo ya pANitalagayaM ciMtAmaNirayaNaM paricaja kArya gahIa, muttAhAramavahAya guMjAhAraM dharIa, suratarumavahAya karIraM sevIa, hathi vikIya gaddabha kiNIa, naMdaNavaNamavaheliya erNddvnnmaasaaiia| kiM bahuNA ? imo bhavabbhamaNovAyaM annesI / saccaM; aNNAyavatthumAhappo jaNo karayalagayamuttamaM vatthu taNaviva tirkrei| evaM so cArittarayaNamavahAya tidaMDittaM ghii| tahavi so hiyayaTThiyajiNovaidhammasaMkAro cArittapAsAyakhaMtimuttippabhiisovANAo khaliovi usabhadevaguNaggAmagAnarassimavalaMbamANo no savvahA micchattabhUyalapaese paDio, jao ucchalaMtadayAmayadhAro so bhaviyajaNe jiNovaiTuM carittadhamma muhaM muhaM uvaesiya pahusamIve pancajaha~ pesei / saccaM, jaNANaM hiyayao puvvasaMkAro kibhiyarAgovya pAeNa na niyaTTai // suu011|| mahAvIrasya nAmakaH tRtIyo bhvH| madirA ko vinaSTa karane vAlA hai usakA apane zrotrapuToM-kAnoM se pAna kiyaa| isase usake citta meM saMvega arthAt saMsAra ke prati aruci aura nirveda evaM mukti kI abhilASA utpanna ho gii| use apane viveka ke Aloka (prakAza) meM mokSamArga dikhAI dene lgaa| ata eva asAra saMsAra ke paribhramaNa kA nivAraNa karane meM aura 'Adi' pada se mokSa prApta karAne meM dakSa sarvaviratirUpa dIkSA grahaNa karake vaha saMyamamArgameM vicarane lagA / muu010|| samayamAM jarUra paDI jAya che. te pramANe nayasArane jIva devalokanA sukhe bhegavI, kaSabhadeva bhagavAnanA putra bharata mahArAjAne tyAM putrapaNe AvyA. bhagavAnanI amegha vANIe temanA jIvanamAM palaTo ANyo ne saMsAranA kSaNika sukhane tyAga karI zAzvata sukhanA bhAgane apanAvyuM. bhagavAna AgaLa dIkSA paryAya dhAraNa karI pUrNa saMyamI bhane sapiti thayo. (sU010) R // 174 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA-ekadA saMyamamArga viharan saH azubhakarmodayena zItoSNAdiparIpahaiH parAjitaH saMyame sIdan saMyamaM tyaktvA tridaNDI tApaso jAtaH / ayaM ca pANitalagataM cintAmaNiratnaM parityajya kAcamagRhNAta, muktAhAramapahAya guJjAhAramadharata, suratarumapahAya karIramasevata, hastinaM vikrIya gardabhamakrINAva, nandanavanamavahelya eraNDavanamAsAdayat / kiMbahunA ? ayaM bhavabhramaNopAyamanvaiSayat / satyam , ajJAtavastumAhAtmyo janaH karatalagatamuttamaM vastu tRNamiva tirskroti| evaM sa cAritraratnamapahAya tridaNDitvamagRhNAt / tathApi sa hRdayasthitajinopadiSTa kalpa ma maJjarI zrIkalpa mutre // 175|| TIkA mUla kA artha-'egayA' ityaadi| kisI samaya saMyama-mArga meM vicaratA huA vaha maroci azubha karma ke udaya se, zIta-uSNa Adi parISahoM se parAjita hokara, saMyama se ghabarAkara, saMyama kA tyAga karake tridaMDI tApasa ho gyaa| usane hathelI meM Aye cintAmaNi ko tyAga kara kAca grahaNa kiyA, motiyoM ke hAra kA parihAra karake guMjA (ciramiyoM) ke hAra ko aMgIkAra kiyA, kalpataru ko tyAga kara karIra (kera) kA sevana kiyA, gajarAja ko beca kara gadahA kharIdA, aura nandanavana kI avahelanA karake eraNDavana ko prApta kiyaa| adhika kyA kahA jAya, usane bhavabhramaNa kA upAya khoja nikaalaa| saca hai, jo jisa vastu kI mahattA ko nahIM jAnatA, vaha hathelI meM AI huI usa uttama vastu ko bhI tRNa kI taraha tyAga detA hai| isa prakAra usane cAritra-ratna ko tyAga kara tridaMDIpana svIkAra kiyaa| mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| bhuuln| artha - 'egayA' tyAhi. dravya bhane nAve muMDita yAM pachI prabhAhata sAmagaveSayA' bhAM pitAne vakhata vitAvavA lAgyo. keIka samaya azubhakarmonA udaya nimitte "AtmabhAva' pharyo, zIta-uSNa AdinA pariSaha sahana karI zako nahiM, saMyamI jIvana AkaruM lAgyuM, pudgala taraphanI ruci vadhavA lAgI, saMyamamArge zithila thaya ne pramAdI jIvana tarapha dRSTi maMDANI, eTale te saMyamabhAvathI muMjhAIne saMyamane tyAga karI tridaMDI tApasa thaI gayo. teNe hathelImAM AvelA ciMtAmaNine vecI kAca kharIdyo, metIne hAra choDI caThIne hAra svIkAryo, kahapatarune mUkI keraDAne Azraya lIdhe, hAthI vecI gadheDA lIdhe, naMdanavananI avagaNanA karI eraMDAnA vanane svIkAra karyo. vadhAre zuM kahiye ? teNe bhavabhramaNane upAya gotI kADhayo. kharI vAta che ke je kharI vastune mahattva samajato nathI te hAthamAM AvelI uttama vastune paNa taNakhalAnI mAphaka cheDI de che. A prakAre teNe saMyamamAgane tyAga karyo. "AtmabhAva' TALI anAtmabhAvane vaLagyo. Akhu jIvana-sukAna pharI gayuM. te vakhate nakakI karela sAdhumAganI carcAne paDatI mUkI, svasthApita carcAmAM vicaravA lAgyA. // 175|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 176|| dharmasaMskArazcAritraprAsAdakSAntimuktiprabhRtisopAnAvaskhalito'pi RSabhadevaguNagrAmagAnarazmimavalambamAno no sarvathA mithyAtvabhUtalapadeze patitaH, yata ucchaladdayA'mRtadhAraH sa bhavikajanAn jinopadiSTaM cAritradharma muharmuhurupadizya prabhusamIpe pravrajyArtha preSayati / satyam, janAnAM hRdayataH pUrvasaMskAraH kRmikarAga iva prAyeNa na nivartate // sU011 / / TIkA-'egayA' ityaadi| saMyamamArge viharana-tiSThan sAmarIciH ekadA ekasmin kAle azubhakarmodayena zItoSNAdiparIpahaiH maJjarI TIkA tathApi vaha pUrNarUpa se mithyAtva ke dharAtala para nahIM phuNcaa| usake hRdaya meM tIrthakara dvArA upadiSTa dharma ke saMskAra bace the| vaha cAritrarUpI mahala kI kSamA, mukti (nirlobhatA) Adi sopAnoM se skhalita ho cukA thA, phira bhI RSabhadeva ke guNagaNa ke gAna kI rassI kA sahArA le rahA thaa| kyoM ki usake hRdaya se anukampArUpI amRtakI dhArA uchala rahI thii| vaha bhavya janoM ko jinaprarUpita cAritradharma kA punaH punaH upadeza dekara pravrajyA ke lie prabhu ke samIpa bhejatA thaa| saca hai| prAyaH manuSyoM ke hRdaya se pUrva kA saMskAra kRmikarAga kI taraha dUra nahIM hotA // suu011|| TIkA kA artha-saMyama mArga meM pravRtti karatA huA marIci, kisI samaya, azubha karma ke udaya se zIta-uSNa Adi ke parISahoM se parAjita-parAbhUta hokara saMyama meM kheda mAnatA huA, saMyama ko mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| // 176 // 2Sabhadeva bhagavAnathI nakakI thayela sAdhuveSa AcAra Adino tyAga karI 'tridaMDI'ne veSa dhAraNa karyo. te paNa te pUrNa rUpathI mithyAtvanA dharAtala para pahoMcyuM nahIM. tenAM hRdayamAM tIrthakara dvArA upadezelA dharmanA saMskAra bacelA hatA. te cAritrarUpI mahelanA kSamA, mukita (nirlobhatA) Adi pagathIyAothI khalita thaI cUkyo hato, te paNa trASabhadevanA guNa-samUhanA gAnanI derIne AdhAra lIdhela hatA, kAraNa ke tenA hRdayamAMthI anukaMpA rUpI amRtanI dhArA uchaLI rahI hatI. te- bhajanane jinaprarUpita cAritra dharmane pharI pharIne upadeza daIne pravajyAne mATe prabhunI pAse mokalate hate. sAcuM che ke sAmAnya rIte manuSyanA hRdayamAMthI pUrvanA saMskAra bhiganI ( pAganI ) bha 2 yatA nathI. bhAvArtha- A te khAlI veSa palaTe ja thayuM hatuM. hRdayamAM rahela "AtmapariNati" jarA paNa khastI zrI kalpa sUtra: 01 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre ||177|| maJjarI parAjitaH parAbhUtaH saMyame sIdan-khidyan saMyama tyaktvA-vihAya tridaNDIndaNDatrayadhArI tApaso jaatH| saMyama syatvA'sya tridaNDitvadhAraNa kIdRzaM jAtam ? ityAha-'imo ya marII' ityaadi| ayam asau marIcizca pANitalagata karasthitaM cintAmaNiratnaM parityajya, kAcamagRhNAt gRhItavAn , muktAhAram apahAya-tyaktvA, guJjAhAram , adharat-dhRtavAn , surataraM kalpavRkSam, apahAya, karIraMkaNTakikSavizeSam asevata AzritavAn , hastinaM vikrIya, gardabham akrINAta krItavAn , nandanavanam avahelya-upekSya eraNDavanam AsAdayatyAptavAn / ki bahunA kimadhikakathanena ? ayam marIciH bhavabhramaNopAya-caturgatikasaMsAraparyaTanakAraNam anvaissytvaavessitvaan| satyaM yathArtham , ajJAtavastumAhAtmyaH aviditapadArthaprabhAvaH, janalokaH, karatalagataM hastatalasthitam , uttama-bahumUlyaM vastu-padArtham tRNamiva tiraskaroti upekSate, evam ittham sa marIciH, cAritraratna cAritrarUpaM ratnam , apahAya-tyaktvA tridaNDitvam agRhAta svIkRtavAn, tathApi-tridaNDitvasvIkAre'pi saH marIciH, hRdayasthita TIkA choDa kara tridaMDI-tInadaMDa dhAraNa karane vAlA-tApasa ho gyaa| saMyama ko choDakara usakA tridaMDI honA kaisA huA? so kahate haiM-usa marIci ne hAtha meM Aye hue cintAmaNiratna ko choDa kara kAca ko grahaNa nAmahAvIrasya kiyaa| muktAhAra ko tyAga kara guMjA-hAra ko dhAraNa kiyaa| kalpavRkSa ko tyAga kara kaira kA Azraya marIci nAmakaH liyaa| hAthI ko beca kara gadhA khriidaa| nandana kAnana kI upekSA karake eraNDa ke vana ko prApta kiyaa| tRtIyo adhika kahane se kyA lAbha ? isa marIcine cAra gati rUpa saMsAra meM paryaTana ke kAraNa kI gaveSaNA kii| bhvH| yathArtha hai, jisane padArthake prabhAva ko nahIM jAnA, vaha jana apanI hathelI meM sthita bahumUlya padArtha ko tinakekI taraha tyAga detA hai-upekSA karatA hai| isa taraha marIci ne cAritra rUpI ratna ko tyAga kara tridaMDIpana svIkAra kiyaa| na hatI. bAdAveSa " Atmadhama' TakAvI rAkhavAnuM pramala sAdhana che. marIcie veza palaTa karI nAkhyo eTale sarvAze dharmathI patita thayo hato" ema na hatuM, bhagavAnanI vANI upara pUrNa zraddhA hatI. bhagavAnanI bhaktine te parama upAsaka hatA. jina bhagavaMtee kahela jJAna darzana cAritranI bhAvanAnA aMkuro, temanA manamAM ramI rahyAM hatAM. je kaI navIna dIkSAthI temanI pAse Avate te tene dIkSA grahaNa mATe bhagavAna RSabha devanuM ja nAma sUcavate. ane khule-khulle ekarAra karate ke bhagavAnanuM upadezeluM cAritra mArAthI pALI zakAyuM nahi tethI ja PHARMAHARJHAR is||177|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 178 // # # jinopadiSTadharma saMskAraH - hRdaye= antaHkaraNe sthitaH = dRDhatayA saMlagnaH jinopadiSTasya dharmasya saMskAro yasya sa tathA aparityaktajinadharmasaMskAraH, cAritraprAsAdakSAntimuktiprabhRtisopAnAvaskhalitaH cAritraprAsAdasya = saMyama rUparAjabhavanasya yat kSamAnirlobhAdirUpaM sopAnaM niHzreNiH, tasmAt cyuto'pi san, RSabhadevaguNagrAmagAnarazmim-RSabhadevasya ye guNagrAmAH=guNasamUhAsteSAM yad gAnaM tadeva razmiH = rajjustam, avalambamAnaH = Azrayan sarvathA samyaktayA mithyAtvabhUtalapadeze= mithyAdRSTitvarUpa bhUmitalapadeze no patitaH / yataH yasmAddhetoH, ucchaladdayA'mRtadhAraH = dayA paripUrNahRdayaH saH =marIciH bhavikajanAn=bhavyajanAn jinopadiSTaM tIrthaMkaraproktaM cAritradharma-saMyamadharma muhumuhuH punaH punaH upadizya= upadezaM kRtvA prabhusamIpe RSabhadevasvAmipArzve pavrajyArtha-dIkSArtha, preSitavAn / satyaM = yathArtham yat janAnAM = lokAnAM hRdayataH pUrvasaMskAraH kRmikarAga iva prAyeNa - bAhulyena na nivartate nAgapacchatIti // sU011 // mUlam -- taraNaM egayA kathAi jagasaMtAvakalAvanikaMdaNo nAhinaMdaNo pahU viNIyAe jayarIe samosario / tat devarasamosaraNe virAyamANo usabhajiNo devAsuratiriyamaNuyaparisAe saya sayabhAsApariNAmiNIe girAe dhammaM kaha / dhammadesaNAsamaNaMtaraM bhagavaM pajjuvAsamANo bharahacakkavaTTI taM pucchei-bhadaMta ! vaTTai kovi devANuppiyANaM samosaraNe eyArisI jIvo jo aNAgayakAle baladevo vAsudevo cakkaraTTI titthayaro vA bhavissaiti / tao hA~, tridaNDI hojAne para bhI marIci ke hRdaya meM jinopadiSTa dharmakA saMskAra sthita thaa| usane usa saMskAra kA tyAga nahIM kiyaa| saMyama rUpa rAjamahala kI kSamA, mukti (nirlobhatA) Adi jo sopAnasIr3hiyA~ haiM unase cyuta ho jAne para bhI, RSabhanAtha bhagavAn ke guNoM ke samUha kA gAna rUpa rassI kA sahArA letA huA vaha pUrI taraha se midhyAtvarUpI bhUmibhAgataka nahIM pahu~cA / marIci ke hRdaya se dayA ke amRta kI dhArA chalaka rahI thI usakA antaHkaraNa karuNA se paripUrNa thA / ataH vaha bhavya jIvoM ko ate dvArA kathita saMyamadharma kA vAraMvAra upadeza karake bhagavAn RSabhadeva ke pAsa dIkSA ke liye bhejatA thA / saca hai, manuSyoM ke hRdaya se pahale kA saMskAra prAyaH kRmirAga ( pakke raMga ) kI taraha haTatA nahIM hai | 011 // meM A * triDhaMDI" nA veSane dhAraNa karyA che. tAtparyaMmAM eke temanAM hRdayamAMthI pUnA saMskAra bhasmIbhUta thayAM na hatAM, paNa karmAMsayeAge AcAra-vicAranuM pAlana karavAmAM DhIlAza AvI gai hatI. (sU011) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 178 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpatre // 179 // Bao Bao Bao Bao Bao Bao bhayavaM evaM kyAsI - bharahA ! natthi ettha samosaraNe eyArisa kovi jiivo| samosaraNAo bahiM tujjha putto tidaMDivesadhArI marII ciTThara / anU kAlakameNa ettha bharahe poyaNapure tividU nAmaM paDhamo vAsudevo, avaravidehe pure are piyamittanAme cakkaTTI, ettha bharahakhitte mahAvIranAmo carimo titthayaro ya bhavissa / evaM socA bharakaTTI vahiyaM marIimuvAgamiya evaM vayAsI - bho tidaMDI marII ! tujjha erisaM vesaM vaMdiuM meM na kappara / tuvaM puNa aNAgayakAle imAe osappiNIe eyassiM bharahe vAse poyaNapure tiviTThU nAma paDhamo vAsudevo, avaravidehe mUyAe nayarIe piyamittanAme cakkaTTI, ettha bharahe mahAvIranAme aMtimatisthayaro ya bhavissasi / o titthayarattaNeNa bhAviNaM tumaM vaMdAmi / niyapiuNo bharahacakissa evaM vayaNasavaNeNaM maroI pAtrabhArI phAro kulamao AvasIya / kulAikaDo mao samayamAsAiya sajjo, vihaGgamo nIDamiva jaNamAvisaitti marII takkhaNe avArasaMsAra kaMtAraparikhbhamaNakAragaM sayalamuhatarumUlammUlagaM mANahAlAhale vivIya / tae NaM so harisavasavisappamAyio nacato evaM kyAsI- aho ! kerisa majjha uttamaM kulaM jaMsi mahiDdiehi mahajjuiehi mahatva - bhAvehi mavalehi mahAjasehi causadvidehi annehivi devehi ya devIhi ya baMdizro telukanAho dhammavara - cAuraM tacakavaTTI usabhajiNo mama piyAmaho asthi 1 / cakkarayagappahANo egacchataM sasAgaraM vasuhaM sAsamANo navanihisamiddhakoso kayasayalajaNatoso chkkhNdd| hivaI narasIho bharaho cakavaTTI mama piyA asthi 2 // ahaM puNa samaddaNo sIhagajjaNI aibalo mahAbalo piyadaMsaNo vimalakulasaMbhU ajio rAyaulatilao sirivacchalaMchaNo tiDAva purama purisasIho poyaNapure tivihU NAmaM paDhamo vAsudevo bhavissAmi 3 / avaravidehe mUyAe nayarIe teyasA pacaMDamattaMDapayAvo puvvakaDatavappabhAvo nividvasaMciyasuho naravasaho viulavissuyajaso sArayanahasthaNiyamahuragaMbhIraNiddhaghoso saMpattasayalajagamaNatoso piusariso piyamitto NAmaM cakavaTTI bhavissAmi 4 | kiMbahunA ? imAe ceva osappiNIe purisasIho purisavara puMDarIo vimalakulasaMbhavo mahAsatto sAyaraaribhI caMdAovi nimmalayaro sujjAovi ahiyapayAsayaro nAmeNa mahAvIro carimo titthayaro bhavissAmi 5 / mama piyAmahI tithayaresu paDhamo, mama tAo cakkabaTTIsuM paDhamo jAo, ahaM puNa vAsudevesu paDhamo bhavissAmi / sare ceva osappiNI pugo avaravidehe mUyAe nayarIe chakkhaMDAhivaI jagapio piyamitto NAmaM cakavaTTI bhavissAmi / imAe cauvIsIe puNo cautrIsasaMkhApUrago carimo titthayaro bhavissAmitti bhuyApphAlaNaputraM zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 179 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 180 // Gao Qiang uccaNAyaM kuNamANo puNo puNo NacaMto so marII nIyaM goyaM uvajjiNei / heovAeyavivegavigalo jaNo tattaM na niciNe, abhimANavisamavisajAlakavaliyammi maNatarummi NANapallavo No parohei / jIvANaM maNagagaNaMgaNe maNApi mAName samuggae samANe hiyayabhUmIe taNhA visalayA sajjo parohei / sA himarAI rAIvarAimitra nANAiguNaserNi paNihaMti / maireva duccajjamohasaMdohajaNagI duppArasaMsAravitthAriNI ya havai / evamabhimANamasio marII vissariyavivego vAgurio jAle vihaMgamamiva dukkhasave bhave sayamappANaM pADIya / iccevamaNatthahiANaM visAlakulajammaNamayaM AsayaMto so marII tayA nIyagoyaM baMdhIya // sU0 12|| chAyA - tataH khalu ekadA kadAcit jagatsantApakalApanikandano nAbhinandano vinItAyAM nagayA samayasRtaH / tatra devaracitasamavasaraNe virAjamAna RSabhajino devAsuratiryaGmanuSyapariSadi svasvabhASApariNAminyA girA dharmaM kathayati / dharmadezanA samanantaraM bhagavantaM paryupAsIno bharatacakravartI taM pRcchati - bhadanta ! vartate ko'pi devAnupriyANAM samavasaraNe etAdRzo jIvo yo'nAgatakAle baladevo vAsudevaH cakravartI tIrthakaro vA bhaviSyati ? - iti / mUla kA artha- 'taeNa egayA' ityAdi / eka bAra kisI samaya saMsAra ke saMtApasamUha ko naSTa karane vAle nAbhinandana (RSabhadeva) prabhu vinItA nagarI meM pdhaare| devoM dvArA nirmita samavasaraNa meM virAjamAna RSabha jinane, devoM, amuroM, manuSyoM aura tiryacoM kI pariSad meM, zrotAoM kI apanI-apanI bhASA meM pariNata hone vAlI vANI meM dharmadezanA dI / dharmadezanA ke pazcAt bhagavAn kI sevA karate hue bharata cakravartI ne bhagavAn se prazna kiyA- 'he bhagavan! maMgalamaya ! devAnupriya ke Apake samavasaraNa meM aisA koI jIva hai jo bhaviSyat kAla meM baladeva, vAsudeva, cakravarttI yA tIrthakara hogA ?' bhUlanA artha - ' tara NaM egayA' ityAdi artha samaye saMsAranA saMtAya samUhano nAza aranArA naabhinandana zrIRSabhadeva bhagavAna vihAra karatA karatA vinItA nagarImAM padhAryA. devAe samavasaraNanI racanA karI. khAra jAtanI pariSadA (zrotAgaNu) mahi' bhagavAnanI vANI sAMbhaLavA ekAgratApUrvaka vese che, bhagavAnanI vANI dareka jIvAne potapotAnI bhASAmAM pariNata thaI jAya che. bhagavAnanI ameAghavANI pUrI thayAM bAda bharatacakravatI bhagavAnane prazna karyA ke huM maMgalamaya bhagavan ! ApanA samavasaraNamAM kAI evA jIva che ke je AgAmI kAle baladeva, vAsudeva, cakravatI ke tItha kara thAya ? zrI kalpa sUtra : 01 You Yi Wu kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 180 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 18 // tato bhagavAnevamavAdIta-bharata ! nAstyatra samavasaraNe etAdRzaH ko'pi jIvaH, samavasaraNAd bahistava putraH tridaNDiveSadhArI marIcistiSThati, asau kAlakrameNAtra bharate potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, aparavidehe makAyAM nagayAM priyavratanAmA cakravartI, atra bharatakSetre mahAvIranAmA caramastIrthakarazca bhvissyti| evaM zrutvA bharatacakravartI bahiHsthitaM marIcimupAgamya evamavAdIt-'bho tridaNDin ! marIce! tavedRrza veSaM vandituM me na klpte| tvaM punaH anAgatakAle asyAmavasarpiNyAm asmin bhArate varSe potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, aparavidehe mUkAyAM nagaryA priyamitranAmA cakravartI, atra bharate mahAvIranAmA'ntimatIrthakarazca bhaviSyasi; mA AP __ taba bhagavAn isa prakAra bole - 'bharata ! isa samavasaraNa meM aisA koI jIva nahIM hai| hA~, samavasaraNa se bAhara tumhArA putra tridaMDadhArI marIci hai| vaha kAlakrama se isa bharatakSetra meM potanapura nagarameM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hogA, aparavideha (pazcimamahAvideha) kSetrameM, mRkA nagarImeM priyavrata nAmaka cakravartI hogA, aura phira isa bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthakara hogaa|' ___ isa prakAra sunakara bharata cakravartI bAhara sthita marIci ke samIpa jAkara isa prakAra kahane lagehe tridaMDadhArI marIci ! tumhAre isa taraha ke veSa ko vandanA karanA mujhe nahIM klptaa| tuma AgAmI kAla meM, isI avasarpiNI meM, isI bharata kSetra meM, potanapura nAmaka nagara meM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hooge; aparaviMdeha meM, mRkA nAmaka nagarI meM priyamitra nAmaka cakravartI hooge, aura isI bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthakara bhI hooge| ataeva bhAvI tIrthakara ke rUpa meM maiM tumheM vandanA karatA huuN| mA mahAvIrasya mara marIci nAmakaH tRtIyo bhvH| bhagavAna pratyuttara ApatAM belyAM ke he bharata ! sasaraNamAM kaI e jIva nathI. paraMtu pariSadanI bahAra tArA putra marIci 'tridaMDI." paNe rahe che. te kAlAnusAra A avasarpiNImAM A ja bharatakSetranA pitanapura nagaramAM 'tripRSTha' nAmane prathama vAsudeva thaze, tyAra bAda pazcima mahAvidehamAM, mUkAnagarImAM "priyavrata ' nAmane cakravatI thaze. aMtamAM Aja bharata kSetramAM mahAvIra nAmane atima tIrthaMkara thaze. A pramANe sAMbhaLI bharata mahArAjA samosaraNuthI bahAra nIkaLI marIcinI samIpa jaI bAlavA lAgyA "he tridaMDI parivrAjaka ! tamArA AvA prakAranA veSane vaMdana karavuM mAre nathI ka5tuM, paNa tame A ja avasarpiNImAM A ja bharata kSetramAM pitanapura nAmanA nagaramAM tripRSTha nAmanA vAsudeva thavAnA che. pachI aparavidehamAM mUkA nAmanI nagarImAM priyamitra // 18 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 182 // TokA atastIrthakaratvena bhAvinaM svAM vande / nijapiturbharatacakriNa evaM vacanazravaNena marIciM pApabhAraH sphAraH kulamada Avizat / kulAdikRto madaH samayamAsAdya sadyo vihaGgamo nIDamiva janamAvizatIti marIcistatkSaNe'pArasaMsArakAntAraparibhramaNakArakaM sakalamukhatarumUlonmUlakaM mAnahAlAhalamapivat / tataH khalu sa harSavazavisarpaddhadayo nRtyannevamavAdIta-aho! kIdazaM mamottama kulam , yasmin maharddhikarmahAdyutikaimahAprabhAvairmahAbalaimahAyazobhizcatuSSaSTIndrairanyairapi devaizca devIbhizca vanditastrailokyanAtho dharmavaracAturantacakravartI RSabhajino mama pitAmaho'sti / / cakraratnapradhAna ekacchatrAM sasAgarAM vasudhAM zAsat navanidhisamRddhakoSaH kRtasakalajanatoSaH SaTkhaNDA apane pitA cakravartI bharata ke isa prakArake vacana sunane se marIci ke antaHkaraNa meM pApoM kA samUha rUpa atizaya kulamada praveza kara gayA; jase pakSI ghosale meM praveza kara jAtA hai| marIci ne usI samaya apAra saMsAra rUpI kAntAra meM paribhramaNa karAne vAle aura samasta sukha rUpa vRkSa ke mUla ko vinAza karane vAle mAna rUpI hAlAhala viSakA pAna kiyaa| usakA hRdaya harSa ke vaza hokara vikasita ho gyaa| vaha nAcatA huA isa prakAra kahane lagA-'aho, merA kula kaisA uttama hai, jisameM mahatI Rddhi vAle, mahatI dyuti vAle, mahAn prabhAva vAle, mahAn bala vAle aura mahAn yaza vAle cauMsaTha indroM ke dvArA tathA anya devoM aura deviyoM dvArA vandita, tIna loka ke nAtha, dharmarUpI zreSTha cAturantacakra ke pravartaka RSabha mere pitAmaha haiM ! aura jisa kula meM pradhAnacakraratnavAle, samudrasahita pRthvI para ekacchatra zAsana karane vAle, mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| nAmanA cakravatI thavAnA che ane A ja bharata kSetramAM mahAvIra nAmanA aMtima tIrthaMkara paNa thavAnA che. mATe bhAvI tIrthaMkaranA rUpamAM tamane vaMdana karuM chuM. pitAnA AvA vacana sAMbhaLatAM marIcinA hadayamAM pApane samUharUpa kulamara praveza karyo. jema pakSI pitAnA mALAmAM praveza kare che tema ja kula AdinA mada, avasara pAmIne manuSyamAM praveza karI jAya che. marIcine kulamada ubhe thayo ne saMsArarUpI aTavImAM paribhramaNa karAvavA vALuM samasta duHkhanuM utpAdaka evuM "abhimAna' rUpI viSapAna marIcie karyuM. te harSita thaI nAcavA-kudavA lAgyA ne bolavA lAgyo ke aho! mAruM kula kevuM uttama che ! jemAM mahAt RddhivALA, mahAn yutivALA, mahAn prabhAvavALA, mahAt balavALA ane mahAna yazavALA, tathA cAMsaTha Idro dvArA tathA anya deva ane devIo dvArA vaMdita, traNa lekanA nAtha, dharmarUpI zreSTha cAturaMtacakanA pravartaka traSabhajina mArA pitAmaha che, ane je kulamAM pradhAna cakraratnavALA, samudrasahita // 182 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 183 // dhipatirnarasiMha bharatazcakravartI mama pitA'sti 2 / ahaM punaH zatrumardanaH siMhagarjano'tibalo mahAbalaH priyadarzano vimalakulasaMbhUto'jito rAjakulatilakaH zrIvatsalAcchanatrikhaNDAdhipatiH puruSottamaH potanapure tripRSTanAmA prathamo vAsudeva bhaviSyAmi 3 | aparavidehe mUkAyAM nagaryAM tejasA pracaNDamArtaNDapratApaH pUrvakRtatapaHprabhAvaH nirviSTasaMcitasukho naravRSabho vipulavizrutayazAH zAradanabhastanitamadhuragambhIra snigdhaghoSaH samprAptasakalajanamanastoSaH fugeer : priyamitro nAma cakravarttI bhaviSyAmi 4 / kiM bahunA, asyAmeva avasarpiNyAM puruSasiMhaH puruSavarapuNDarIko vimalakulasaMbhavo mahAsattvaH sAgaravaragambhIracandrAdapi nirmalataraH sUryAdapi adhikamakAzakaro nAmnA nidhiyoM se samRddha koSavAle, sabako santoSa dene vAle, SaTkhaNDa ke adhipati, naroM meM siMha ke samAna bharata cakravartI mere pitA haiM ! aura maiM zatruoM kA mardana karane vAlA, siMha ke samAna garjana karane vAlA, atibalavAn, mahAbalavAn, priyadarzana, vimala kula meM utpanna, ajeya, rAjasamAja meM zreSTha, zrIvatsa ke cihna se yukta, tIna khaMDa kA svAmI, puruSoM meM uttama, tripRSThanAmaka prathama vAsudeva potanapura meM hoU~gA ! aura phira maiM aparavideha kI mUkA nagarI meM, prakhara dinakara ke samAna pratApa vAlA, pUrvakRta tapa ke prabhAva se sampanna, pUrvasaMcita sukhoM ko prApta karane vAlA, naroM meM vRSabha ke sadRza, vipula aura vikhyAta kIrtivAlA, zarad Rtu ke meghoM ke samAna madhura, gabhIra aura snigdha ghoSa (garjanA ) vAlA, saba janoM ko santoSa denevAlA, apane pitA ke samAna priyamitra nAmaka cakravarttI hoU~gA ! adhika kyA kahU~, isI avasarpiNI kAla meM puruSasiMha, puruSavarapuNDarIka, nirmala kula meM utpanna, mahAsattvazAlI, svayaMbhUramaNa sAgarake pRthvI upara ekachatra zAsana karavAvALA, navanidhaothI bharapUra evA kASa (khajAnA) vALA, badhAne saMteSa ApanAra, SaTlaMDanA adhipati, manuSyAmAM siMha~samAna bharatacakravatI mArA pitA che. ane huM zatruonu mana karanAra, siMhanI samAna gavAvALA, ati baLavAna, priyadarzInavALA, vimalakulamAM janmela, ajeya, rAjasamAjamAM zreSTha, zrIvatsanA cihnathI yukta, traNa khaMDanA svAmI, puruSAmAM uttama evA tripRSTha nAmano prathama vAsudeva pAtanapuramAM thaiza. ane pharI huM apavidehanI sUkA nagarImAM prakhara dinakara ( sU^) nI samAna pratApavALA, pUrve kIdhela tapanA prabhAvathI saMpanna, pUrvAMsaMcita sukhAne pAmanAra, manuSyAmAM vRSabha samAna, vipula vikhyAta kItivALA, zaradaRtunA navIna meghAnI samAna madhura gaMbhIra ane snigdha ganAvALA, badhA manuSyAne saMtoSa ApanAra, mArA pitAne sadaza priyamitra nAmanA cakravatI' thaiza. vadhAre zuM kahu! A ja avasarpiNIkAlamAM purUSasa'huM, purUSa zrI kalpa sUtra : 01 Dan kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / / / 183 / / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 184 // Ya Ya Ya Wei You Qi Qi bhaviSyAmi 5 / mama pitAmahastIrthakareSu prathamaH mama tAtazcakravarttiSu prathamaH, ahaM puna Heater stIrtha vasudeveSu prathamo bhaviSyAmi, asyAmeva avasarpiNyAM punaraparavidehe mUkAyAM nagayI SaTkhaNDAdhipatirjagatpriyaH priya mitroM nAma cakravartI bhaviSyAmi, asyAM caturviMzatikAyAM punazcaturviMzatisaMkhyApUrakaJcaramastIrthakaro bhaviSyAmIti bhujAsphAlanapUrvamuccanAdaM kurvan punaH punarnRtyan ma marIcinIMcaM gotram upArjayati / heyopAdeyaviveka samAna gaMbhIra, candramA se bhI adhika nirmala, sUrya se bhI adhika prakAza karane vAlA mahAvIra - nAmaka antima tIrthaMkara hoU~gA / 'mere fearer arearoM meM prathama tIrthaMkara haiM, mere pitA cakravarttiyoM meM prathama cakravartI haiM aura maiM vAsudevoM meM prathama vAsudeva hoU~gA ! maiM bharatakSetra kI apekSAse isI avasarpiNI meM aparavideha kI mUkA nagarI meM chaha khaMDakA nAtha, jagatapriya bhiyamitra nAmaka cakravartI hoU~gA ! maiM isI caubIsI meM caubIsa kI saMkhyA ko pUrA karanevAlA carama tIrthaMkara hoU~gA !" isa prakAra bhujAoM ko phaTakAra-phaTakAra kara, jora-jora se siMhanAda karate hue aura bAra-bAra nAcate hue marIcine jAti kula Adike madake prabhAvase nIcagotra kA upArjana kiyA / tya aura upAdeya ke viveka se hIna jana tatva kA nizcaya nahIM kara sakatA / abhimAna rUpI viSama varapu'DarIka, ni lakulamAM utpanna, mahAsatvazALI, svayaMbhUramaNa sAgaranI samAna gaMbhIra, caMdramAMthI pazu adhika ni`la, sUryathI paNa adhika prakAza karavAvALA mahAvIra nAmanA aMtima tIrthaMkara thaiza. mArA pitAmaha tItha karAmAM prathama tI kara che, mArA pitA cakravatIomAM prathama cakravatI che ane hu vAsudevAmAM prathama vAsudeva thaiza. huM bharatakSetranI apekSAe A avasa`NIkAlamAM apavidehanI mUkA nagarImAM chahu khaMDanA nAtha jagattriya 'priyamitra' nAmanA cakravatI thaIza. pharI hu A cAvIsImAM cAvIsanI saMkhyAne pUrI karanAra carama tIrthaMkara thaiza. A prakAre bhujAAne phaTakArI-phaTakArIne jora jorathI sahunAda karate ane vAra vAra nAcatA te marIcie jAtikula AdinA madane prabhAve nIcageAtra upArjana karyuM. heya ane upAdeyane viveka jenAmAMthI adRzya thayA che. te 'tatva' nA nizcaya karI zakatA nathI. ahutA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 184 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalo janastatvaM na vinizcinoti, abhimAnaviSamaviSajvAlakavalite manastarau jJAnapallavo no prarohati / jIvAnAM manogaganAGgaNe manAgapi mAnamece samudgate sati hRdayabhUmau tRSNA viSalatA sadyaH parohati / sA himarAjI rAjIvarAjimiva jJAnAdiguNazreNi maNihanti, madireva dustyajamohasandohajananI duSpArasaMsAravistAriNI ca __ bhavati / evamabhimAnamAzrito marIcivismRtaviveko vAguriko jAle vihaGgamamiva duHkhasave bhave svayamAtmAna mapAtayat / ityevamanarthanidhAnaM vizAlakulajanmamadam Azrayan sa marIcistadA nIcagotram abadhnAt // 2012 / / zrIkalpa kalpamaJjarI // 185|| TIkA viSa kI jvAlAoM se grasta manarUpI vRkSa meM jJAna kA pallava nahIM ugtaa| jIvoM ke manogagana rUpa AMgana meM tanika se bhI mAna-megha kA udaya hotA hai to hRdaya-bhUmi meM tRSNA kI viSa-latA tatkAla uga AtI hai| vaha tRSNA, jJAna Adi guNoM ke samUha ko usI prakAra naSTa kara detI hai, jaise tuSAra (hima) kA samUha kamaloM ke samUha ko naSTa kara detA hai| vaha madirA ke samAna dustyaja moha ke samUha ko utpanna karatI hai aura apAra saMsAra ko bar3hAnevAlI hotI hai| isa prakAra ahaMkAra ke vazIbhUta aura viveka ko bhulA denevAle marIcine apanI AtmA ko usI prakAra duHkhajanaka saMsAra meM pha~sA liyA; jaise vyAdha, jAla meM pakSI ko phaMsA letA hai| isa prakAra anarthoM ke bhaMDAra, vizAla kula meM janma lene ke mada kA Azraya lekara marIcine usI samaya nIcagotra kA bandha kara liyA ||suu012|| mahAvIrasya nAmakaH tRtIyo bhvH| rUpI vATikamAM jJAnaguNurUpI navapallava pragaTa thatAM nathI. abhimAnarUpI viSama viSanI javAlAethI grasela manarUpI vRkSamAM jJAnane palava ugatuM nathI. jenA mane gaganarUpa AMgaNAmAM thoDo paNa mAnarUpI meghane udaya thAya to hadayarUpa bhUmimAM tRSNAnI viSavela tatkAla ugI jAya che. te tRSNA jJAnAdi guNone AvA prakAre naSTa karI de che jema hima kamaLAne naSTa karI nAkhe che. te tRSNA madirAnI mAphaka duryAja mehane utpanna kare che, ane apAra saMsArane vadhAre che. A prakAre ahaMkArane vazIbhUta ane vivekane bhUlI gayela marIcie pitAnA AtmAne te ja prakAre duHkhajanaka saMsAramAM phasAvI lIdhe, jema yAdha pakSIne jALamAM phasAvI le che. A prakAre anarthone bhaMDAra, vizAla kulamAM janma levAnA madane azriya laI marIcie te ja samaye nIca gotrane baMdha karI lIdhA. (sU012) // 185 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 18 // TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu ekadA kadAcit jagatsantApakalApanikandanaH-jagato yaH santApakalApaH janmajarAmaraNAdijanito duHkhasamUhaH, tasya nikandanaH vinAzakaH-janmajarAmaraNanivArako, nAbhinandanaH RSabhaprabhuH vinItAyAM ayodhyAyAM nagayAM smvstH| tatra devaracitasamavasaraNe virAjamAna RSabhajino devAsuratiryaGmanujapariSadi-prabhudezanAM zrotuM samAgatAnAM devAsuratiyaGmanuSyANAM pariSadi svasvabhASApariNAminyA devAdInAM svasvabhASApariNAmazIlinyA girAvANyA dharma kthyti-updishti| dharmadezanAsamanantaraM dharmopadezasamAptyanantaraM bhagavantam RSabhajinaM paryupAsamAnaH sevamAno bharatacakravartI tam RSabhajinaM pRcchati-bhadanta ! devAnumiyANAM samavasaraNe etAdRzaH evaMvidhaH ko'pi jIvo vartate yo'nAgatakAle baladevo vA vAsudevo vA cakravartI vA tIrthakaro vA bhvissytiiti| eka eva vAzabda AvRttyA baladevAdau sarvatra saMbadhyate-iti bodhyam / tataH bharata kalpamaJjarI TIkA TIkA kA artha-isake pazcAt kisI samaya saMsAra ke janma jarA maraNa Adi se utpanna honevAle / duHkha-samUha ke vinAzaka, mahArAja nAbhinAmaka kulakara ke suputra RSabhadeva AyodhyA nagarI meM pdhaare| vahA~ devanirmita samavasaraNa meM virAjamAna RSabhajinane, dezanA sunane ke lie Aye hue devoM asuroM manuSyoM aura tiyecoM kI pariSad meM deva Adi kI apanI-apanI bhASA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se dharma kA upadeza diyaa| dharmadezanA kI samApti ke anantara bhagavAn RSabhadeva jinendra kI paryupAsanA karate hue bharata cakravartIne bhagavAn se pUchA-'bhagavan ! Apake samavasaraNa meM aisA koI bhI jIva hai jo bhaviSya meM baladeva athavA vAsudeva, athavA cakravartI, athavA tIrthakara hogA ?" mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| roma ||186 // TIkAne artha-kei eka samaye grAmanugrAma vicaratAM, taraNatAraNa, duHkha samUhanA vinAzaka evA bhagavaan RSabhadeva, ayodhyA nagarImA saparivAra pAryA. 1, hevI, manuSya, manuSyANI, ti"ya, tiya maNIya paatpitAnI bhASAnA zabdomAM, bhagavAnane upadeza sAMbhaLe. tIvavairAgyamaya ane paramazItaLatAvALI vItarAgavANI sAMbhaLI bharata cakravatI atiprasanna thaI "va AtmAthe' AdinAtha bhagavAnanI payuM pAsanA karavA lAgyAM ne bhagavAnane prazna pUchyuM ke he bhagavan! A samavasaraNamAM e kaI jIva che ke je AgAmIkAle baladeva, vAsudeva che. cakravatI ke tIrthaMkara rUpe utpanna thaze. bhavya jIne tAravAmAM kaI mArgadarzana Ape te prabhAvika AtmA zrI kalpa sUtra: 01 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 187 // maJjarI zutvA TIkA cakravartikRtapaznAnantaraM bhagavAMstaM bharatacakravarttinam evaMvakSyamANapakAreNa avAdIt uktavAn -he bharata! atra mama samavasaraNe sampati etAdRzaH tvadIyapraznAnurUpaH ko'pi jIvo naasti| parantu samavasaraNAd bahiryaH tridaNDiveSadhArI tava putro marIcistiSThati, asau kAlakrameNa-kAlaparamparayA atra bharate dakSiNabharate potanapure kalpanagare tripRSThanAmA prathamo vAsudevo bhaviSyati, aparavidehe-pazcimamahAvidehakSetre ca mUkAyAM nagA priyamitranAmA cakravartI bhaviSyati, punaratra bharatakSetre mahAvIranAmA caramastIrthakaro bhaviSyati / bhagavata evaM vacanaM zrutvA bharatacakravartI samavasaraNAd bahiHsthitaM marIcimupAgamya bahiH sthitasya marIceH samIpamAgatya evamavAdIta-bho tridaNDin ! marIce! tava IdRzaM veSa-tridaNDinAM veSaM vandituM me mama na klpte| punaH tathApi tvaM yat anAgatakAle bhaviSyatkAle asyAmavasarpiNyAm asmin dakSiNe bhArate varSe potanapure tripRSThanAmA prathamo vAsudevaH, tato'paravidehe mUkAyAM nagayA priyavratanAmA cakravartI, tato'tra dakSiNe bharate mahAvIranAmA'ntimabharata cakravartI ke prazna karane ke pazcAt bhagavAna, bharata cakravartI se isa prakAra Age kahe anusAra mahAvIrasya bole-'he bharata ! mere samavasaraNa meM isa samaya tumhAre prazna ke anurUpa koI jIva nahIM hai| kintu samavasaraNa ma marIcise bAhara tridaMDI ke veSa ko dhAraNa karanevAlA tumhArA putra jo marIci hai, vaha kAlakrama se isa dakSiNa nAmakaH bharatakSetra meM potanapura nagara meM tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hogA, pazcima mahAvideha kI mUkA nagarI meM tRtIyo bhvH| priyamitra nAmakA cakravartI hogA aura phira isI bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka antima tIrthakara hogaa| bhagavAn ke aise vacana sunakara samavasaraNa se bAhara sthita marIci ke nikaTa jAkara bharata cakravartI ne kahA-'he tridaNDa ke dhAraka marIci ! tumhAre tridaNDI ke veSa ko vandanA karanA mere lie ucita nahIM hai, tathApi tuma bhaviSyat kAla meM, isI avasarpiNI meM, isI dakSiNa bharata ke potanapura nagara meM tripRSTha jagatanA paDa para Avaze ke kema ? zrI bhagavAne kahyuM ke-he bharata! A samavasaraNamAM te nahi paNa samavasaraNanI bahAra tridaMDIne veSa dhAraNa karanAra tAre putra marIci che. te vAsudeva, cakravatI ane tIrthaMkara. A traNe padavIne dhAraka banI A cAvIsImAM carama tIrthaMkara tarIke pUjAze. // 187 // bhagavAnanA AvA vacane sAMbhaLI bharatacakravatIe samavasaraNanI bahAra jaI "tridaMDI' ne bhAvI tIrthakara . tarIke namaskAra karI sarva hakIktanI tene jANa karI. jANa thatAM ja tridaMDIne AtmA "mada' thI gherAI gayo ne jagatanI zreSTha padavIo bhAvIkAlamAM meLavaze te sAMbhaLI jAti ane kulamadanA aMkure tenAmAM phUTavA lAgyAM, zrI kalpa sUtra: 01 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre Il288aaaa chuM tIrthakarazca bhaviSyasi, atastIrthakaratvena bhAvina bhaviSyattIrthakaraM tvAM vande nmskromi| nijapiturbharatacakriNa evaM vacanazravaNena pApabhAraH pApasamUharUpaH sphAraH atizayaH kulamado marIcim Avizat / nAtra citram , yad marIciH kulamadenAkrAntaH! yataH kulAdikRto madaH samayamAsAdya-samayaM prApya vihaGgamA pakSI nIDamiva pakSinivAsasthAnamiva sadyaH tatkSaNe eva janamAvizati, iti hetoHsa marIcistatkSaNa eva apArasaMsArakAntAraparibhramaNakArakam-apAram-niravadhiko yaH saMsAra:-caturgatikarUpaH, sa eva kAntAraM durgamo mArgoM rAgadveSAdiluNTakA''kIrNatvAt , tatra yatparibhramaNa punaH punarjanmamaraNaM, tasya kArakam , tathA-sakala-mukhatarumalonmUlakam-sakalAni aihikapAralaukikAni samastAni yAni sukhAni phalopamAni teSAM taru: vRkSo dharmastasya mUlaM vinayastasya unmUlakaM vinAzakaM mAnahAlAhalaM-mAno'tra kulamadaH, sa eva hAlAhalaM=mahAviSaM tat-kulamadarUpaM kAlakUTaviSam maJjarI TIkA mahAvIrasya marIcinAmakaH nAmaka prathama vAsudeva, phira pazcima mahAvideha kI mUkA nagarI meM priyavrata nAmaka cakravartI aura phira isa dakSiNa bharatakSetra meM mahAvIra nAmaka carama tIrthakara hooge; ata eva tuma ko maiM namaskAra karatA huuN|' ___ apane pitA bharata cakravartI ke isa prakAra ke vacana sunakara marIci meM pApoM kA piNDa, ghora, kulamada praveza kara gayA, arthAt kula kA mada utpanna ho gyaa| marIci ko kulamada utpanna ho gayA, isameM koI Azcarya kI bAta nhiiN| kyoM ki kula Adi kA mada avasara pAkara manuSya meM usI taraha praveza kara letA hai, jaise pakSI nIDa-ghosale meM praveza kara letA hai| isa kAraNa marIcine usI samaya ananta, cAragati rUpa tathA rAga-dveSa Adi luTeroM se vyApta hone ke kAraNa durgama saMsAra-kAntAra meM punaH punaH bhramaNa karane ke kAraNabhUta aura samasta sukha rUpI phaloM ke vRkSa dharma ke mUla arthAt vinaya ko ukhAr3a kara pheMka denevAle kulamadarUpI hAlAhala-kAlakUTa ko pI tRtIyo bhvH| ||188 // je Atmonnati meLavI hatI te kSaNavAramAM "ahaMbhAva" lIdhe kheI beTho ne caturgatinI pATa khelavAnI bAjI 23 4 nIdhI. 'mAra-manibhAna-mA -matA-mamatva bhAva' mA sadhaNA paryAyavAya zanhoche. tmaamane artha eka ja che, A mukhya durgaNa tamAma nAnA moTA durgAne notare che. ne " ahaMbhAva" madhyabindu mAM rAkhI AtmAne sarvAze phelI khAya che. AtmAthI puruSane samaye samaye pitAne sUkSma upayoga rAkhI A durguNamAMthI chuTavAne prayatnazIla rahevuM yogya che. jagatanA sarvotkRSTa padArthothI mAMDI deha sudhInA padArthone A jIve cogya che jagata ane samaye samaje che ahI zrI kalpa sUtra: 01 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : kalpa Song apibat-pItavAn / tataH khalu sa marIciH harSavaza visarpadayaH-harSavazAta-nijamahattvazravaNanitaharSavazAt visarpata-ucchvalad hRdayaM yasya sa tathA atyantaharSAndolitahRdayaH san nRtyan evam anena prakAreNa avAdI kathitavAn-aho! kIdRzaM mama uttamam-utkRSTatamaM kulamasti, yasmin kule mahardikaiH viziSTavimAnazrIkalpa parivArAdiyuktaiH, mahAdhutikaiH viziSTazarIraprabhAbhAsvaraiH, mahAprabhAvaiH acintyamabhAvayuktaiH. mahAbalaiH= // 189 // atyantabalazAlibhiH, mahAyazobhiH vizAlakIrtimadbhiH, catuSSaSTIndraiH catuSSaSTisaMkhyakairdevasvAmibhiH, anyaidevazca devIbhizca vanditaH namaskRtaH trailokyanAtha: lokatrayezvaro dharmavaracAturantacakravartI-dAnazIlatapobhAvaizcatasRNAM narakAdigatInAM caturNA vA kaSAyANAm anto nAzo yasmAt, athavA catasro gatIzcaturo vA kaSAyAn antayatinnAzayatIti, yadavA caturbhirdAnazIlatapobhAvaH kRtvA anto ramyaH-"mRtAvavasite ramye samAptAvanta iSyate" maJjarI TIkA mahAvIrasya e marIci nAmakaH tRtIyo bhvH| liyaa| taba marIci kA hRdaya apanI mahattA ko sunane se utpanna hue harSa ke kAraNa uchalane lgaa| vaha nAcatA huA isa prakAra bolA-'ahA! merA kula kaisA utkRSTatama hai, jisameM zarIrakI alaukika dIpti se jagamagAte hue, acintya prabhAva se sampanna, atyanta balazAlI aura vizAla kIrtivAle cauMsaTha indroM ke dvArA tathA anya devoM aura deviyoM ke dvArA candita tIna loka ke nAtha tathA dharmavaracAturantama cakravartI mere pitAmaha bhagavAn RSabhadeva haiM ! 'dharmavaracAturantacakravartI' kA artha isa prakAra hai-dAna zIla tapa aura bhAvarUpa caturvidha dharma ke dvArA, narakAdi cAra gatiyoM kA athavA krodhAdi cAra kaSAyoM kA jisase aMta hotA hai, athavA cAra gatiyoM aura cAra kaSAyoM kA jo aMta kara detA hai, athavA dAna zIla tapa bhAva se jo 'anta' arthAt 'ramaNIya hai, vaha 'caturanta' kahalAtA hai / ahaMbhAve ke mamatvabhAve pakaDayAM che, mATe jJAnIonuM kathana e ja che ke "huMpaNu" nI bhAvanAne choDe, eTale tamAma ka95nAo ane kAlpanika sukha icachAo chuTI jaze. bhagavAna RSabhadeva "cAturantacakravartI' kahevAtAM, kAraNa ke cAregatino aMta lAvavAnuM sAdhana temane majuda hatuM, dAna, zIla, tapa ane bhAva rUpI cAra dhamanA dvAre temaNe ughADayAM hatAM, cAra kaSAyonI cekaDIne temaNe nibIja karI nAkhI hatI, cAra dizAo sudhI prasarelA lokanA paramANue paramANu temanA jJAnamAM prakAzita eka hatAM tethI teo svaparaprakAzaka tarIke rahI te daSTie paNa "cAturanta" kahevAtAM. dAna-zIla-tapa ane bhAva jenAmAM // 18 // tI, cAra dizAmAM mArA sAraMgatino mata zrI kalpa sUtra: 01 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 19 // mahAvIrasya iti vizvakoSAt / athavA-catvAro dAnAdayo'ntA avayavA yasya, yadvA-catvAro dAnAdayaH antAH-svarUpANi yasya, 'anto'vayave svarUpe ca' iti haimaH, sa caturantaH, sa eva cAturantaH, cAturanta eva cakraM janmajarAmaraNocchedakatvena cakratulyatvAt , varaM ca taccAturantacakraM varacAturantacakraM, varapadena rAjacakrApekSayA'sya zreSThatvaM vyajyate lokadvayasukhasAdhakatvAt , dharma eva varacAturantacakraM, dharmavaracAturantacakra, tAdRzasya dharmAtiriktasyAsaMbhavAt , ata eva saugatAdidharmAbhAsanirAsaH, teSAM tAcikArthapratipAdakatvAbhAvena zreSThatvAbhAvAt / dharmavaracAturantacakreNa vartituM zIlaM yasya sa tathA / cakravartipadena paTkhaNDAdhipatisAdRzyaM vyajyate, tathAhi-catvAraH athavA-dAna Adi cAra jisake anta-avayava-vibhAga haiM vaha bhI 'caturanta' kahalAtA hai| athavA dAna Adi cAra jisake anta-svarUpa haiM, vaha 'caturanta hai| caturanta hI cAturanta kahalAtA hai| janma, jarA aura maraNa kA vinAzaka hone ke kAraNa cakra ke samAna jo ho vaha cakra kahA jAtA hai| isa prakAra cAra kA anta karanevAlA, cAra se ramaNIya, cAra avayava vAlA aura cAra svarUpa vAlA jo cakra hai, usako 'cAturantacakra' kahate haiM / yaha cAturantacakra vara hai arthAt ihaloka aura paralokameM sukha kA kAraNa hone se rAjacakra Adi kI apekSA zreSTha hai| ata eva usako 'varacAturantacakra' kahA hai| yaha 'varacAturantacakra' dharma hI ho sakatA hai, dharma ke atirikta anya nahIM ho sakatA, isa kAraNa use 'dharmavaracAturantacakra' kahA hai / isa kathana se bauddha Adi dharmAbhAsoM-mithyAdharmoM kA niSedha kiyA gayA hai, kyoM ki ve vAstavika tatva kA pratipAdana nahIM karate aura isa kAraNa unameM zreSThatA nahIM hai| 'dharmavaracAturantacakra' se vartana karanA jinakA svabhAva hai, una bhagavAn ko 'dharmavaracAturantacakravartI' kahate haiN| ekAkArarUpe pariNamI rahyAM hatA, jenAmA uparanAM catuSTaye svAbhAvika guNa tarIke tarI AvatA hatAM. jethI paNa temA 'yAturanta' pAtai. janma-jarA-maraNane je dvArA nAza thAya che tene "caka' kahe che. A pramANe cAra gatine aMta karavAvALA, cAra kaSAyothI rahita ane cAra avayava ( kSAvikabhAva-kSAyikacAritra-kevalajJAna-kevaladazana) vAlA hevAthI prabhune "cakravartI' tarIke saMbodhavAmAM Ave che. "cAturantacakravatI' to kadAca vAgajAlIyA ane mithyAvAdIo paNa ghaNI vakhata banI zake che, eTale bhagavAnane "dharmavaracAturantacakravattI ' kahyAM che. " dhama' zabda lagADavAthI jagatamAM vartatA mithyA dharmo nahi paraMtu marIci nAmakaH tRtIyo bhvH| ||190 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||19|| kalpamaJjarI TIkA uttaradizi himavAn zeSadikSu copAdhibhedena samudrA antAH sImAnasteSu svAmitvena bhavazcAturantaH, cakreNa-ratnabhUtapaharaNavizeSeNa vartituM zIlaM yasya sa cakravartI, cAturantazca sa cakravartI-cAturantacakravartI, dharmeNavyAyena varaH zreSTha itararAjApekSayeti dharmavaraH, dharmaH prANAtipAtAdinivRttidAnazIlAdirUpaH- "dharmAH puNyayamanyAyasvabhAvA''cArasomapAH" ityamaraH sa cAsau cAturantacakravartI ceti / yadvA-cAturantaM ca taccakraM ceti cAturantacakraM, varaM ca tacAturantacakraM varacAturantacakra, dharmoM varacAturantacakramiva-dharmavaracAturantacakraM, tena vartituM zIlamasyeti tathAbhUta RSabhajino mama pitAmaho'sti 1 / tathA cakraratnapradhAnaH-cakraratnaM pradhAnaM zre praharaNeSu yasya saH-cakraratnarUpazreSThapaharaNadhArItyarthaH, ekacchatrAm-ekameva chatraM nRpalakSma yasyAM sA tathA tAm-ekarAjAdhInAM, sasAgarAM-sAgaraparyantAM vasudhAM zAsatrakSan , navanidhi cakravartI pada se chaha khaNDa ke adhipati kI sadRzatA sUcita kI hai / arthAt bhagavAn ko cakravattauM ke samAna prakaTa kiyA hai / uttara dizA meM himavAn parvata aura zeSadizAoM meM upAdhibheda se tIna samudra isa prakAra cAroM sImAoM kA jo svAmI ho aura jo cakraratnarUpa Ayudha se vartatA ho, vaha cAturantacakravartI (SaTakhaMDa kA svAmI) kahalAtA hai| vaha anya rAjAoM kI apekSA dharma arthAt nyAya meM utkRSTa hotA hai, ataH vaha bhI 'dharmavara' kahA jA sakatA hai / pANAtipAta Adi kA tyAga aura dAna zIla Adi ko dharma mahAvIrasya marAcinamakA tRtIyo bhvH| isa taraha jo dharmavara ho aura cAturantacakravartI ho, vaha dharmavaracAturantacakravartI hai / athavA-vara ( zreSTha) cAturantarUpa cakra ko varacAturantacakra kahate haiM / dharma varacAturantacakra ke samAna hai| usase jo vartAva karatA hai, vaha dharmavaracAturantacakravartI kahalAtA hai| marIci Age kahatA hai jo cakrarUpa zreSTha zastra ke dhAraka haiM, jo ekacchatra aura samudra paryanta pRthvI para zAsana karate haiM, jinakA bhaMDAra naisarpa Adi nau nidhiyoM se samRddha hai aura jo samasta prajA ko prije "dhama' anaMta apekSAvAdI ane nayavAdI hoya tema ja saghaLA dharmo temAM apekSApUrvaka samAI jatAM hoya te syAdvAdapaNu' ne " dharma' kahevAmAM Ave che. ane bhagavAne A apekSAyukta dharmanI ghoSaNA karI che; mATe temane " dharmavaracAturantacakanI ' kahyAM che. chakhaMDa pRthvI para jenuM zAsana cAlatuM hoya, jenA khajAnAmAM nava nidhi hAjara hoya, jene sarva duzma // 19 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA samRddhakoza:-navanidhayA naisadiyaH, taiH samRddha samRddhiyuktaH kozo yasya saH, tathA-kRtasakalajanatoSa:-kRtaH sakalAnAM janAnAM toSo yena saH-pajAraJjaka ityarthaH, evaMvidhA paTakhaNDAdhipatirnarasiMhaH nareSu siMha iva bharata cakravartI mama pitA'sti 2 / ahaM punaratra bhArate varSe potanapure bhAvikAle zatrumardanaH zatruvinAzakaH, siMhazrIkalpa garjana:-siMhasya garjanamiva garjanaM yasya sa tathA-atikrAntAzeSapuruSabala ityarthaH, ata evaM-mahAbala:-mahada balaM sutre // 192 // yasya sa tathA-mahAbalazAlI, tathA-miyadarzana:-bhiyaM darzanaM yasya sa tathA atyantasundaraH, vimalakulasaMbhUtaH= nirdoSakule samutpannaH, ajitaH, zatrUNAmajeyo, rAjakulatilakaH rAjasamudAyazirolalAmabhUtaH, zrIvatsalAJchanaH zrIvatsaH svastiketinAmnA prasiddhaH, sa eva lAJchanaM-cihaM yasya sa tathA-zrIvatsavibhUSitavakSasthala ityarthaH, tayA-trikhaNDAdhipatiH dakSiNabharatasvAmI, puruSottamaH-puruSeSu uttamaH-puruSazreSThaH, tripRSThanAmA prathamo vAsudevo bhaviSyAmi 3 / punazca-aparavidehe mUkAyAM nagaryA tejasAkozadaNDAdijanitaprabhAveNa pracaNDamArtaNDapratApaHpracaNDa: atitIkSNo yo mArtaNDa: pUryaH, tasya pratApa iva pratApo yasya sa tathA-prakharamaryasadRzapratApa ityarthaH, toSa dene vAle haiM, aise manuSyoM meM siMha ke samAna bharata cakravartI mere pitA haiM !" 'aura maiM bharatakSetra ke potanapura meM, AgAmI kAlameM, zatruoM kA saMhAra karane vAlA, siMha ke samAna garjanA karane vAlA, atyanta balavAn, mahAbalazAlI, dekhane meM priya-atyanta sundara, nirmalakula meM utpanna, zatruoM dvArA ajeya, rAjAoM ke samUha meM mukuTa-maNi ke samAna, zrIvatsa-svastika ke cihavAlA arthAt svastika ke cihna se suzobhita vakSasthalavAlA, tIna khaNDa arthAt sampUrNa dakSiNabharata kA svAmI aura puruSoM meM uttama tripRSTha nAmaka vAsudeva hoU~gA!" 'yahI nahIM, usake pazcAt maiM cakravartI bhI hoU~gA! koza aura daNDa Adi ke prabhAva se merA pratApa atyanta prakhara sUrya ke pratApake samAna hogaa| pUrva janma meM kiye hue tapa kA prabhAva mujhe prApta none nAza karavAvALuM cakra maLyuM hoya, chae khaMDa ApabaLe prApta karyA heya, vidyAdharoe jene, maraNa sudhI jarA paNa karamAya nahi tema ja jIvana paryanta yuvAvasthA, lAvaNyatA sAthe TakI rahe tevuM strIratna ApyuM hoya, te ja 'yatI' vAya. mevA yatA bhAsa pitA che. pharI huM patanapuramAM siMha samAna garjavA vALA, mahAbalI, suMdara svastika cihnavALe, traNa khaMDane mika adhipati 'tripaTha" nAmane vAsudeva thaIza. ATaluM ja nahi, tyAra bAda huM apara videhanI sUkA nagarImAM cakravatI mahAvIrasya ra marIci nAmakaH tRtIyo bhvH| // 192 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre / / 193 / / tathA - pUrvakRtatapaHprabhAvaH- pUrvakRtaM = pUrvajanmani vihitaM yattapaH, tasya prabhAvo yasya sa tathA - janmAntarIyatapastejaHsampanna ityarthaH, tathA-nirviSTasaMcitamukhaH - nirviSTaM labdhaM saMcitaM = pUrvajanmasu saMcayIkRtaM sukhaM yena sa tathA - pUrvajanmasaMcitasukhaprAptikartetyarthaH, tathA-naravRSabhaH narazreSThaH, vipulavizrutayazAH - vipulaM = digantavyApi vizrutaM = prasiddhaM yazo yasya sa tathA - digantavyApta kIrtisampanna ityarthaH, tathA - zAradanabhastanitamadhuragambhIrasnigdhaghoSaH - zAradaM = zaraskAlikaM yad namaH = meghastasya yat stanitaM garjitaM tadiva madhuro gambhIraH snigdho ghoSa: zabdo yasya sa tathA, zaraF 1likameghagarjitasadRzamadhuragambhIra snigdhadhvaniyukta ityarthaH samprAptasakalajanamanastoSaH - samprAptaH sakalajanAnAM manasA kartRbhUtena toSaH santoSo yasmAt sa tathA akhilajanamanaHsantoSakAraka ityarthaH evaMvidhaH pitRsadRzaH priyamitro nAma cakravarttI bhaviSyAmi 4 / kiM bahunA ? atra bhArate varSe'syAmeva avasarpiNyAm puruSasiMha: - puruSeSu siMho rAgadveSAdizatruparAjaye dRSTAdbhutaparAkramatvAt yadvA- puruSaH siMha ivetyupamitisamAsaH, siMhasadRzaparAkramazAlI, tathA - puruSavarapuNDarIkaM - puNDarIkaM = zvetakamalaM varaM ca tat puNDarIkaM varapuNDarIkaM = zvetahogA ! maiM pUrvajanma meM saMcita sukhoM ko prApta karU~gA / manuSyoM meM uttama ginA jAU~gA / dig- diganta meM merA yaza phailegA / zaratkAlIna navameghagarjanA ke samAna madhura, gaMbhIra aura snigdha merI dhvani hogI / saba logoM ko mujhase santoSa prApta hogaa| maiM apane pitA ke samAna hI priyamitra nAmaka cakravartI banU~gA / adhika kyA isI bhAratavarSa meM, isI avasarpiNI kAla meM caramatIrthakara banU~gA / taba maiM rAga-dveSa Adi zatruoM kA parAjaya karane meM adbhuta parAkramI hone ke kAraNa puruSoM meM siMha ke samAna, tathA puruSoM meM zreSTha zveta kamala ke samAna ho jAU~gA / saba prakAra kI azubha - malInatA se rahita hone ke kAraNa tathA saba prakAra ke zubha anubhAvoM se vizuddha hone ke kAraNa bhagavAn tIrthaMkara ko puNDarIka kI upamA dI jAtI hai / athavA jaise puNDarIka paMka se paidA hone para bhI aura jala meM vRddhi pAne para bhI paMka aura jala paNa thaIza. keza ane daMDa AdinA prabhAvathI mArA pratApa atyaMta prakhara sUryanA pratApanI samAna thaze. pUrvabhavamAM kIdhela tapanA prabhAva mane prApta thaze. huM pU.janmanA saMcita sukhAne prApta karIza. manuSyAmAM uttama gaNAiza. daze dizAomAM mArI yaza phelAze. zaratkAlanA meghanI samAna madhura gaMbhIra ane snigdha mArI ni thaze. badhA leAkeAne mArAthI sateSa prApta thaze. huM potAnA pitAnI samAna ja priyamitra nAmanA cakravatI banIza. vadhAre zuM! A ja bharata kSetramAM, A ja avasarpiNI kAlamAM, rAgadveSa rahita zubha azubha malinatAo sivA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 193 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||194 // maJjarI kamalapradhAna, puruSo varapuNDarIkamivetyupamitisamAse puruSavarapuNDarIkam / bhagavatastIrthakarasya puNDarIkopamA vinimatA'zubhamalImasatvAt sarvaiH zubhAnubhAvaiH parizuddhatvAcca bodhyA / yadvA-puNDarIkaM paGkAjjAtamapi salile varddhitamapi ca paGkajalasambandhamapahAya nirlepamiva jalopari ramaNIyaM dRzyate, nijAnupamaguNabalena surAmuranikaraziro kalpadhAraNIyatayA'timahanIyaM paramasukhAspadaM ca bhavati, tathaiva tIrthakaraH karmapaGkAjjAto bhogAmbhovarddhitaH sannapi nirle- mA pastadubhayamativartate, guNasampadAspadatayA ca kevalAdiguNabhAvAdakhilabhavyajanazirodhAraNIyo bhavatIti / tathA TIkA vimalakulasaMbhavaH nirmalakulotpannaH, mahAsattvaH-mahat satvaMbalaM yasya sa tthaa-mhaablshaaliityrthH| tathAsAgaravaragambhIraH-sAgaravaraH sakalasamudreSu zreSThaH svayaMbhUramaNanAmA samudraH, tadvad gambhIraH parISahopasargAdyakSobhyatvAditi / tathA-candrAdapi kSAlitAkhilakarmamalatvAccandrApekSayA'pi nirmalataraH atizayitanamalyabhAka, tathA-sUryAdapyadhikaprakAzakaraH = mithyAtvAditimiravinAzakAtyutkRSTakevalA''lokenAkhilalokAlokaprakAzakatvenA ''dityAdapyadhikaprakAzakaraH / evaMvidho'haM nAmnA mahAvIrazcaramastIrthakaro bhaviSyAmi / aho ! mama se asaMga hokara alipta-sA jala ke Upara rahatA aura ramaNIya dikhAI detA hai tathA apane asAdhAraNaguNa mahAvIrasya ke kAraNa sura-asura Adi ke sira para dharane yogya hone ke kAraNa atyanta AdaraNIya aura paramasukhadAyI ma marIcihotA hai, usI prakAra tIrthakara karmarUpI kIcar3a se utpanna hue aura bhogarUpI jala meM vRddhi ko prApta nAmakaH tRtIyo karake bhI alipta rahakara karmI aura bhogoM kA atikramaNa karake rahate haiM tathA guNoM kI sampadA ke pAtra bhvH| kevalajJAna Adi guNoM ke AdhAra hone se bhavya jIvoM ke zirovandanIya hote haiN| marIci phira socatA hai-'maiM nirmala kula meM janma la~gA / mahAbalazAlI hoU~gA / sAgaravaragaMbhIra arthAt parIpahoM aura upasagoM Adi se kSubdha na hone ke kAraNa svayaMbhUramaNa samudra ke samAna gaMbhIra houuNgaa| nikhila karma-mala ko dho DAlane ke kAraNa candramA se bhI adhika nirmala tathA mithyAtva Adi rUpa andhakAra kA vinAza karane ke kAraNa tathA kevalajJAnarUpI Aloka se akhila loka evaM aloka ko Alokita kara ||194 // lene ke kAraNa sUrya se bhI adhika prakAzakArI hoU~gA ! maiM ina saba guNoM se vibhUSita mahAvIra nAmaka cauvIsavA tIrthakara houuNgaa|' e banA, sahamata bhAtmaparAbhI, bhaDAna rAjyavAna vasa-jJAna-za payAzavANI, yarabha tItha 42 55 yaza. sarva tIrthaMkamAM mArA dAdA prathama tIrthaMkara che, sava cakravatI emAM mArA pitA prathama cakravartI che, ane temAM zrI kalpa sUtra: 01 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 195 // pitAmahastIrthakareSu = tIrthakarANAM madhye prathamastIrthakaro'sti mama tAtaH = pitA cakravarttiSu prathamo'sti / ahaM punarvAsudeveSu prathamo vAsudevo bhaviSyAmi, punazca = vAsudevabhavAnantaraM kAlakrameNa cAham asyAmevAsarpiNyAm paravidehe mUkAyAM nagaryAM paTkhaNDAdhipatirjagatmiyaH = jagadAnandakaraH priyamitro nAma cakravarttI bhaviSyAmi, punazca kAlakrameNa asyAM caturviMzatikAyAm = asmin caturviMzatitIrthakarANAM samUhe caturviMzatisaMkhyApUrakaH = caturviMzatitamaH caramaH = antimastIrthakaro bhaviSyAmi, iti itthaM vadan, bhujAsphAlanapUrvaka =bhujayoH = bAhoryat AsphAlanam= AsphoTanaM. tatpUrvaM yasmin sa tathAbhUtastam, uccanAdaM = mahAzabdaM kurvan, tathA punaH punaH vAraM vAraM nRtyan= nRtyaM kurvan sa marIciH nIcaM gotram upArjayati badhnAti / nAtra citram, yat RSabhaprabhoH pautro maratacakravarttinaH putraH svayaM jinadharmaniSTho'pi san marIcirnIcaM gotraM baddhavAn / yato heyopAdeyavivekavikalaH = parityAjyasvIkArya 'ahA ! mere pitAmaha saba tIrthakaroM meM prathama tIrthaMkara haiM, mere pitA saba cakravarttiyoM meM prathama cakravartI aura maiM vAsudevoM meM prathama vAsudeva hoU~gA ! isake pazcAt maiM pazcima mahAvidehakI mUkA nagarI meM chaha khaNDa kA nAtha, jagat meM Ananda karanevAlA priyamitra nAmaka cakravarttI hoU~gA ! itanA hI nahIM, isake pazcAt maiM kAlakrama se isI cauvIsI kI pUrti karane vAlA - caubIsavIM saMkhyA ko pUrNa karane vAlA - antima tIrthaMkara hoU~gA / " isa prakAra kahatA huA aura bAheM phaTakAratA huA tathA jora-jora se siMhanAda karatA huA marIci ne nIcagotra kA upArjana kiyaa| bhagavAn RSabhadeva kA pautra, cakravarttI bharata kA putra aura straya jinadharma meM niSTha hokara bhI marIci ne nIcagotrakarma kA bandha kara liyA, isameM vismaya kI ko bAta nahIM hai| kyoMki jo manuSya heya aura upAdeya ke viveka se vikala hotA hai, vaha vAstavika bAtakA huM vAsudevAmAM prathama vAsudeva banIza. A pachI huM pazcima mahAvidehanI sUkA nagarImAM cha kha'DanA nAtha, jagatamAM AnaMda karavAvALA priyamitra nAmanA cakravatI' thaiza. ATalu ja nahi, paNa tyAra pachI huM kAlakramathI A ja cAvIsInI pUrtti karavAvALA eTale cAvIsamI sakhyAne pUrNa karavAvALA carama tIrthaMkara thaiza, A pramANe kahetA, tathA bhujAe phaTakAratA, tathA jora jorathI si'nAda karatA evA marIcie nIca gAtranuM upArjana karyuM. bhagavAna RSabhadevanA pautra, cakravatI bharataneA putra ane pote jaina dharmAMmAM niSThA dharAvanAra hovA chatAM paNa marIcie nIcAtrakaneA baMdha bAMdhI lIdhe. emAM AzcayanI koI vAta nathI. kAraNa ke je zrI kalpa sUtra : 01 Shang kalpa maJjarI mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 195 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 19 // parijJAnarahito janaH tatvaM vAstavikamartha na vinizcinoti, tathA-abhimAnaviSamaviSajvAlakavalite-abhimAna:jAtikulAdyahaGkAraH, sa eva viSamaviSam atyutkaTaviSam , tasya jvAlena jvAlayA kavalite-dagdhe, manastarau= manorUpe vRkSe jJAnapallava: jJAnarUpam abhinavaM patraM na prarohati-na samutpadyate / abhimAno jJAnasya sarvathA vinAzaka ityarthaH / punarapyabhimAnasya duSphalatvamAha-jIvAnAM manogaganAGgaNe-mana eva gagana-manogaganaM tasya aGgaNe= kSetre manAgapi kiMcidapi mAnameghe mAnarUpe meghe samudgate samutpanne sati hRdayabhUmau tRSNA viSalatA sadyaH= tatkSaNe parohati praadurbhvti| mAnastRSNAjanaka ityrthH| sA tRSNA ca himarAji himasaMhatiH rAjIvarAjimiva kamalavanamiva jJAnAdiguNazreNi paNihanti=vinAzayati / yathA himasamUhena kamalavanavinAzastathaiva mAnena jJAnAdiguNAnAM nAzo bhavatIti bhaavH| tathA-sA tRSNA madireva-sureva dustyajamohasandohajananI-dustyajo yo nizcaya nahIM karatA nahIM kara sktaa| jAti kula Adi kA abhimAna bar3A hI ugra viSa hai| jaba manarUpI vRkSa usa abhimAnakI jvAlA se jala jAtA hai to usa manarUpI vRkSa meM jJAnakI kopaleM nahIM phUTa sktii| abhiprAya yaha hai ki abhimAna jJAna kA pUrI taraha se nAza kara detA hai| abhimAna kA duSphala phira batalAte haiM-jIvoM ke mano-ganarUpa AMgana meM arthAt hRdayarUpI kSetra meM lezamAtra bhI mAnarUpI megha kA udaya hotA hai to usa hRdaya-kSetra meM tatkAla hI tRSNArUpI viSa kI vela uga AtI hai| arthAta mAna tRSNA kA janaka hai| vaha tRSNA jJAnAdi guNoM ke samudAya ko usI prakAra samUla naSTa kara detI hai, jaise hima-samUha kamala-vanako naSTa kara detA hai| Azaya yaha hai ki jaise hima ke samUha se kamaloM ke vana kA vinAza hotA hai, usI prakAra mAna se jJAna Adi guNa-gaNa kA vinAza ho jAtA hai| isake atirikta vaha tRSNA madirA kI taraha aparihArya moha ke samUha kI jananI hai| mANasa heya ane upAdeyanA vivekathI vikala hoya che te vAstavika vAtane nirNaya karate nathI, karI zakatuM nathI. jAti, kula vagerenuM abhimAna bhAre ugra viSa che. jyAre manarUpI vRkSa e abhimAnanI javALAthI jaLavA lAge che tyAre e manarUpI vRkSamAM jJAnanI kuMpaNe phUTI zakatI nathI. tene sAra e che ke abhimAna jJAnano pUrepUrI rIte nAza karI nAkhe che. abhimAnanuM kharAba pariNAma zAstrakAra pharIthI batAve che-jInAM mane gagana rUpI AMgaNAmAM eTale ke hRdayarUpI kSetramAM saheja paNa abhimAnarUpI meghane udaya thAya te te hRdaya kSetramAM turata ja tRSNArUpI viSanI mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhvH| s||196|| DoM zrI kalpa sUtra: 01 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre kalpamaJjarI // 19 // TIkA mahAvIrasya mohasandohaH mohasamUhaH, tasya jananI-utpAdikA, duSpArasaMsAravistAriNI-duSpAra: duruttaro yaH saMsAra:= caturgatikarUpaH, tasya vistAriNI ca bhavati / yathA madirApAnena jano mohasampannazcaturgatikasaMsArabhramaNakartA ca bhavati tathaiva tRSNayA'pIti bhaavH| evam IdRzam abhimAna-kulamadam Azrito marIciH vismRtavivekaHheyopAdeyavivekavarjitaH san vAgurikA-cAgurA-jAlaM, tayA caratIti vAgurikaH-lubdhakavizeSo jAle vihaGgamaM pakSiNamiva duHkhasave duHkhajanake bhave-saMsAre svayam AtmAnam apAtayat=pAtitavAn-ityevam anarthanidhAnam caturgatikasaMsArabhramaNarUpAnarthAnAM nidhisvarUpaM vizAlakulajanmamadam uccakulajanmarUpaM madam Azrayan sa marIcistadAbharatamukhAt svasya bhAvivAsudevatvAdizravaNasamaye nIcagotram abadhnAt baddhavAniti ||s012|| aura apAra saMsAra kI vRddhi karatI hai| abhiprAya yaha ki jaise madirApAna se manuSya mohayukta aura cAra gati rUpa saMsAra meM paribhramaNa karane vAlA banatA hai, usI prakAra tRSNA se bhii| isa prakAra ke kula-mada kA Azraya lekara heya-upAdeya ke viveka se zUnya marIci ne apanI AtmA ko duHkha-janaka saMsAra meM usI prakAra pha~sA liyA, jaise vyAdha apane jAla meM pakSiyoM ko pha~sA letA hai| isa prakAra cAturgatika saMsAra-bhramaNa Adi anarthoM kA nidhirUpa uccakula meM janma lene ke mada kA Azraya lete hue marIcine bharata ke mukha se bhaviSya meM apane vAsudeva Adi hone kI bAta sunane ke samaya hI nIcagotra kA bandha kara liyA ||suu012|| vela ugI nIkaLe che. eTale ke abhimAna tRSNAne janaka che. jevI rIte himasamUha kamalavanane nAza karI nAkhe che. tevI rIte te tRSNA jJAnAdiguNanA samudAyane mULamAMthI ja nAza karI nAkhe che. tene kAzaya e che ke jevI rIte himanA samUhathI kamaLanAM vanane nAza thAya che tevI ja rIte abhimAnathI jJAna vagere guNa-samUhane nAza thAya che. taduparAMta te tRSNa madirAnI jema aparihArya mehanA samUhanI jananI che, ane apAra saMsAranI vRddhi karanAra che. sArAMza e che ke jema surApAna karavAthI manuSya mehamaya tathA cAra gatirUpa saMsAramAM bhramaNa karanAra bane che te ja pramANe tRSNAthI paNa bane che. A rIte kula-mada Azraya laIne heya-upAdeyanA viveka rahita marIcie pitAnA AtmAne duHkha-janaka saMsAramAM evI rIte phasAvyA ke jevI rIte pAradhI pitAnI jALamAM pakSIone phasAvI le che. A rIte cAra gatirUpa saMsAra-bhramaNa vagere anarthonA bhaMDArarUpa ucca kuLamAM janma levAnA abhimAnane Azraya laIne marIcie bhAratanA mukhathI bhaviSyamAM pote vAsudeva vagere thaze, evI vAta sAMbhaLavAne samaye ja nIca gotrane baMdha bAMdhyo. (sU012) para marIci nAmakaH tRtIyo bhvH| 3. taduparA che ke "pa bahapadayanaLamAM patha // 197 // mAM zrI kalpa sUtra: 01 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 198 // baddhanI gotrasya marIceH kimabhUt ? iti pratipAdayitumAha mUlam - tae NaM se marII usamasAmimmi mokkhaM gae samANe bhaviyajaNe puNo puNo paDivoDiya pavtrajja muNisamI pese / tae NaM egayA tassa marIissa sarIre kAsasAsAiyA solasa rogArthakA pAunbhavitthA / te gilANimAtra so maNammi ciMtei jai ahaM vAhimutto bhavissAmi, tathA kaMpi evaM sissaM karissAmi, jo maM paricarissara / evaM vicitamANasa tassa aMtie ego dhammakAmI kavilanAmo kulaputto samAgao / taM marII jiNadhammaM vaNiya uvadesIya / taM socA kavilo pucchIya-jai jiNadhammo sanvattamo, tAhe taM tumaM kamhA no samAyarasa ? tara NaM marII evaM vayAsI -kavilA ! ArahayaM dhammaM pAliDaM na sakemi kaThiNo so dhammo, na taM mArisA kAyarA paripAliuM sakketi / tae NaM kavilo kahIya- kiM tava magge dhammo natthi; jaM tumaM maM jiNadhamaMuvadisasi ? eeNa paNheNa marII kavilaM jiNadhammakAmuyaM muNiya sissalAlasAe evaM vyAsI -kavilA ! jahA jiNamagge dhammo asthi, evaM mama maggevi dhammo asthi / evaM soccA so marIissa sisso saMjAo / tara NaM 'jiNamaggetri dhammo atthi mama maggevi dhammo asthi' -tti usmuttaparUvaNassa micchAdhammovaesassa ya aNAloio appaDikkaMto ya so marII bahulaM saMsAraM ubajjiNiya caurAsIsayasahassapuvvAuyaM paripAliya aNasaNeNa kAlamAse kAlaM kivA cautthe bhave paMcamadevaloe dasasAgarotra mahiiyadevattAe uno | | 013 || chAyA - tataH khalu sa marIciH RSabhasvAmini mokSaM gate sati bhavyajanAn punaH punaH pratibodhya pravrajyArthaM sunasamIpe preSayati / tataH khalu ekadA tasya marIceH zarIre kAsazvAsAdikA poDaza rogAtaGkAH prAdurabhUvan / arents kA bandha kara lenevAle marIcikA kyA huA ? yaha pratipAdana karane ke lie kahate haiM-- 'tae NaM se' ityAdi / mUlakA artha - tatpazcAt RSabhasvAmI ke mokSa cale jAne para marIci bhavyajanoMko punaH punaH pratibodha dekara dIkSA ke lie una muniyoMke samIpa bhejatA rahA / kisI samaya marIci ke zarIra meM kAsa (khAMsI) 1, zvAsa 2, jvara 3, dAha 4, kukSizula 5, bhagandara 6, arza- bavAsIra 7, ajIrNa 8, nIya gotra madhyApachI bharIcinu zuM thayuM ? te he che. 'tae NaM' hatyAhi mULanA a--RSabhadeva bhagavAna mekSa padhAryA bAda paNa marIci bhavyajIvAne pratibAdha ApIne avAra-navAra dIkSAne mATe bhagavAnanA sAdhue pAse ekalatA. kAi ekaveLA marIcinA zarIramAM khAMsI 1, zvAsa zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 198 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre / / 199 / / Zheng Yu Yu tena glAnimApannaH sa manasi cintayati - yadyahaM vyAdhimukto bhaviSyAmi, tadA kamapyekaM ziSyaM kariSyAmi, yo mAM paricariSyati / evaM vicintayatastasya antike eko dharmakAmI kapilanAmA kulaputraH samAgataH / taM marIcirjinadharma varNayitvA upAdizat / taM zrutvA kapilo'pRcchat-yadi jinadharmaH sarvottamaH, tadA taM svaM kasmAnna samAcarasi ? tataH khalu marIcistamavadat - kapila ! aham ArhataM dharma pAlayituM na zaknomi kaThinaH sa dharmaH, na taM mAdRzAH kAtarAH paripAlayituM zaknuvanti / tataH kapilo'kathayat kiM tava mArge dharmo nAsti, jaya mAM dRSTizUla 9, mastakazUla 10, aruci 11, akSivedanA 12, karNavedanA 13, kaMThavedanA 14, udaravedanA 15, kor3ha 16, ye solaha roga- AtaMka utpanna ho gye| isa prakAra glAni ko prApta hue marIci ne cittameM vicAra kiyA agara maiM vyAdhi se mukta ho jAU~gA to kisI ekako apanA ziSya banAU~gA jo merI sevA kregaa| isa prakAra socate hue marIci ke pAsa eka dharma kA abhilASI kapila nAmaka kulaputra AgayA / marIci ne jinadharma kA varNana karake use upadeza diyA / upadeza sunakara kapila ne prazna kiyA'agara jinadharma sarvottama hai to tuma usakA AcaraNa kyoM nahIM karate ?" taba marIci isa prakAra bolA- he kapila ! maiM AIta dharmakA pAlana nahIM kara sakatA / vaha dharma kaThina hai| mere jaise kAyara usakA pAlana nahIM kara sakate / -hama 2, 012 3, hAI 4, kSitrapa lagaMDara 6, irasa bhazA 7, 8, netraroga, bhastavenA 10, aruci 11, AMkhanI vedanA 12, kAnanI vedanA 13, kaMThanI vedanA 14, uttara-peTanI vedanA 15, koDha16 A sele roga phATI nIkaLyAM, AthI temanA manamAM vicAra AvyeA ke vyAdhithI mukta thayA bAda kAIeka ne ziSya banAvu tA ThIka ! je mArI sevA-cAkarI kare ne vRddhAvasthAmAM sAra-saMbhALa rAkhe. A prakAre vicAratA hatA tevA samayamAM koi eka dhama-abhilASI kapila nAmane puruSa AvI caDhayA. marIcie tene jainadharmanuM yathArtha varNana karI tenI sArthakatA samajAvI. upadeza sAMbhaLI kapile prazna karyA, ke jo jainadhama sarvottama che, te tenuM AcaraNa tame kema nathI karatAM ? javAbamAM marIcie kahyuM, ke he kapila 1 Ata dhanuM upadezeluM AcaraNu mArAthI amalamAM mUkI zakAtu nathI, te AcaraNu ghaNuM kaThina che ne mArI kAyaratAne lIdhe tema banI zakAtuM nathI, tyAre kapile bIjo prazna karyAM ke zuM tamArA pathamAM 'dharma' nathI ke tamAre jaina zrI kalpa sUtra : 01 Jumper Smt July Jury on everes Zhen Jiang Jiang kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / / / 199 / / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 200|| bhUka jinadharmamupadizasi ! etena prazna marIciH kapilaM jinadharmakAmukaM jJAtvA ziSyalAlasayA evamavadat - kapila ! yathA jinamArge dharmo'sti, evaM mama mArge'pi dharmo'sti / evaM zrutvA sa marIceH ziSyaH saMjAtaH / tataH khalu 'jinamArge'pi dharmo'sti mama mArge'pi dharmo'stI' - ti utsUtraprarUpaNasya mithyAdharmopadezasya cAnAlocito'pratikrAntazca sa marIciH bahulaM saMsAram upAye caturazItipUrvAyuSkaM paripAlya anazanena kAlamAse kAlaM kRtvA caturthe bhave paJcamadevaloke dazasAgaropamasthitikadevatayA upapannaH ||013 || TIkA- 'tae NaM se' ityAdi / tataH khalu sa marIciH RSabhasvAmini mokSaM gate sati bhavyajanAn punaH taba kapila ne kahA- kyA tumhAre paMthameM dharma nahIM hai, jo tuma mujhe jinadharma kA upadeza dete ho ? isa prazna se marici ne kapila ko jinadharma kA icchuka jAnakara ziSya kI lAlasA ke vazIbhUta hokara kahA - 'he kapila ! jaise jinamArga meM dharma hai, vaise hI mere mArga meM bhI dharma haiM / ' yaha uttara sunakara kapila marIci kA ziSya bana gayA / 'jinamArga meM bhI dharma hai aura mere mArga meM bhI dharma hai' isa prakAra kI utsUtramarUpaNA tathA mithyAdharmopadeza kA Alocana aura pratikramaNa na karake marIci ne dIrgha saMsAra kA upArjana kiyA / vaha caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhogakara, mRtyu kA avasara Ane para anzanapUrvaka kAla karake, cauthe bhava meM, pA~caveM devaloka meM dasa sAgaropama kI sthiti vAle devake rUpa meM utpanna huA || sU0 13 // TIkA kA artha- 'tae NaM se' ityAdi / tatpazcAt marIci RSabhasvAmI ke mokSa padhAra jAne para bhavyajanoM dhanA upadezanA Azraya levA paDe che ? marIci ziSya banAvavAnI lAlasAne rAkI zakayA nahi. tethI teNe avaLI rajuAta karI kahyuM ke he kapila ! jaina mAga mAM jevA dharma che tevA dhama' mArA pathamAM paNa che. A sAMbhaLI kapila marIcine ziSya banyA, jaina dharmAMnA mArgImAM ane mArA mArgamAM bannemAM samAnatA che' A prakAranI mithyA prarUpaNA ane upadezanuM AleAcana, pazcAttApanuM prAyazcitta athavA pratikramaNa nahiM karavAthI marIcie dIrgha saMsAranuM upArjana karyuM, marIci ceArAsI lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI, mRtyusamaye aNuzaNa karI, cAcA bhavamAM pAMcamAM devalAke dazasAgaropamanI sthitivALA deva tarIke utpanna thayA. (sU013) TIkAnA amarIci vyavahAramAM sAdhu tarIke judu AcaraNa AcarI rahyo hatA, chatAM temanI zraddhA, zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - nAmakaH tRtIyo bhavaH / // 200|| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 201 // punaH=vAraM vAraM pratibodhya = jinopadiSTaM dharmam upadizya pravrajyArtha - dIkSAgrahaNArthaM munisamIpe = RSabhadevAnugatasAdhUnAM samIpe preSayati / tataH khalu ekadA tasya marIceH zarIre kAsazvAsAdikAH = 1 kAsa-2 zvAsa- 3 jvara-4 dAha5 kukSizUla - 6 bhagandarA -7 za'-8 jIrNa-9 dRSTizala - 10 mUrdhazUlA- 19 rocakA - 12 'kSivedanA13 karNavedanA - 14 kaNThavedano- 15 daravedanA - 16 kuSThAni SoDazasaMkhyakA rogAtaGkAH - rogAH = kAsazvAsajvaradAhAdayaH, AtaGkAH zIghraghAtina: zUlAdayaH, yadvA- rogAva te AtaGkAH = kaSTamayajIvitakAriNazceti te prAdurabhUvana = prAdurbhUtAH / tena kAraNena glAniM dainyam ApannaH sa marIcirmanasi cintayati = vicArayati - yadyahaM vyAdhimukto = nIrogo bhaviSyAmi, tadA kamapyekaM ziSyaM kariSyAmi, yo mAM paricariSyatIti / evam uktaprakAreNa vicintayatastasya = marIceH antike samIpe ekaH kulaputraH samAgataH / taM kapilaM marIcirjinadharma - jinopadiSTaM dharmaM ko bAra bAra jinendra - kathita dharma kA upadeza dekara dIkSA grahaNa karane ke lie pAsa bheja detA thA / ekavAra marIci ke zarIra meM ( 1 ) - kAsa - khAMsI (5) - kukSizUla (6) - bhagaMdara ( 7 ) - arza - bavAsIra (8) - ajIrNa (9) dRSTizUla arocaka-aruci (12) -netrapIr3A (13) - karNavedanA (14) - kaMThavedanA kor3ha, yaha solaha roga, arthAt kAsazvAsa Adi tathA AtaMka, arthAt zIghra ghAta karane vAle zUla Adi, athavA jIvana ko kaSTamaya banA dene vAle roga rUpa AtaMka utpanna ho gaye / dharmakAmI = dharmAbhilASI kapilanAmA varNayitvA upAdizat = upadiSTavAn / zrI kalpa sUtra H 01 RSabhadeva ke anuyAyI sAdhuoM ke (2) - zvAsa (3) jvara ( 4 ) - dAha (10) - mUrdhazUla - zirovedanA ( 11 )(15) - udaravedanA aura (16) - kuSTha isa kAraNa se glAni ko prApta marIci ne mana meM vicAra kiyA - agara maiM nIroga ho jAU~gA to kisI bhI eka ko apanA ziSya banA lUMgA jo merI sevAzuzrUSA karegA / isa prakAra vicAra karate hue usa marIci ke samIpa dharma kI abhilASA karane vAlA kapilanAmaka eka kulaputra A gyaa| usa kapila ko marIci ne jina - prarUpita dharma kA varNana karake upadeza diyA / marIci dvArA upadiSTa jinadharma ko sunakara kapila ne marIci se pUchA - 'yadi jinadharma sarvottama nirNaya ane jJAna kevaLi bhASita ane prakRpita hatuM. bhagavAna nirvANu padhAryA bAda paNa dIkSAparyAya mATe kAI paNa AgaMtukane prabhunA ziSyA pAse ja mAkalatA, kAika samaye peAtAne sele rAga phATI nIkaLyA che ne kAI sevAcAkarI karanAra ziSya hoya teA ThIka ema bhAva thavAthI kapila nAmanA vyaktine dIkSA ApI ziSya tarIke aMgIkAra NAAMKA Mei Pin Pin Bei Jie kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIcinAmakaH tRtIyo bhavaH / // 201 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 202 // kA mahAvIrasya ra marIci taM marIcinopadiSTaM jinadharma zrutvA kapilo marIcim apRcchat-pRSTavAn-yadi jinadharmaH sarvottamA sarvazreSTho vAravAda varcate, tadA tvaM taM dharma kasmAna samAcarasi ? tataH khalu marIcistaM kapilamevamavadat-he kapila ! aham AItaM dharma pAlayituM na zaknomi / yataH sa dharmaH kaThina: duSpAlyo'sti, atastaM dharma mAdRzAH kAtarA janAH paripAlayituM na shknuvnti| tataHmarIcivacanazravaNAnantaraM kapilo marIcim akathayat-uktavAn-kiM tava mArge AcAre dharmo nAsti ? yattvaM mAM jinadharmam upadizasi ? kapilakRtena etena praznena marIciH kapilaM jinadharmakAmukaM-jinadharmAbhilASiNaM jJAtvA ziSyalAlasayA 'ayaM mama ziSyo bhavatu'-itIcchayA evam vakSyamANaprakAreNa avadat kathitavAn kapila ! yathA jinamArge dharmo'sti, evaM mama mArge'pi dharmo'sti / jinamArgavad mama mArgoM'pi dharmayuktatvAd mokSadAyaka iti bhaavH| evaM zrutvA sa kulaputraH kapilo marIceH ziSyaH saMjAtaH / tataH khalu 'jinamArge'pi dharmo'sti mama mArge'pi dharmo'sti' iti itthaM-kArasya utsUtraprarUpaNasya Agamaviruddha pratipAdanasya hai to tuma usa dharma kA AcaraNa kyoM nahIM karate ?' marIci ne kapila ko uttara diyA-he kapila ! maiM ahaMta ke dharma kA pAlana nahIM kara sakatA, kyoM ki usa dharma kA pAlana karanA kaThina hai| ata eva mere jaise kAyara jana usa dharma kA pAlana karane ke lie samartha nahIM haiN| marIci ke yaha vacana zravaNa kara kapila ne kahA-kyA tumhAre mArga meM dharma nahIM hai, jo tuma mujhe jinadharma kA upadeza dete ho? kapila ke isa prazna se marIci ne samajha liyA ki kapila jinadharma kA abhilASI hai| ata eva 'yaha merA celA bane' isa prakAra kI icchA se marIci bolA-he kapila ! jaise jinamArga meM dharma hai vaise mere mArga meM bhI dharma hai| arthAt jinamArga ke samAna merA mArga bhI dharma se yukta hone ke kAraNa mokSadAtA hai| yaha sunakara kulaputra kapila marIci kA ziSya ho gyaa| marIci ne 'jinamArga meM bhI dharma karyo. kapile dIkSA grahaNa karyA pahelAM jaina paMtha ane marIcinA paMtha vacceno bheda samajavA prayAsa karyo. marIcie evI yukti-prayuktithI samajAvyuM ke jaina dharma ane amArA mAnelA dharmanA upadeza vacce keI aMtara nathI. phakta bahAranA AcAravicAro pUrato ja pharaka jaNAya che, tethI mAro paMtha ravIkArI ziSya thavAmAM kaI paNa prakArane nAmakaH tRtIyo bhvH| // 202 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 203 // mithyAdharmopadezasya= svakalpitatridaNDimatAnusAridharmopadezasya ca anAlocitaH = AlocanAm akRtaH, apratikrAntaHakRtapratikramaNazca sa marIciH bahulaM = pracuraM saMsAraM = caturgatika bhramaNarUpam upAyaM caturazItilakSapUrvAyuSkaM = caturazItilakSapUrvaparimitam AyuH paripAlya ca kAlamAse kAlaM kRtvA caturthe bhavennayasArAccaturthe bhave paJcamadevaloke brahmaloke dazasAgaropamasthitika devatayA-daza sAgaropamANi sthitiryasyAsau dazasAgaropamasthitikaH, sa cAsau devazca tasya bhAvastattA tayA-dazasAgaropamAyusthitiyukto devo bhUtvA upapanna iti ||013 || sampati paJcamaM bhavamAha - mUlam - tara gaM so devo AubhavadvikkhaeNaM cayaM cattA paMcame bhave dharaNimaNibhUNAyamANe kollAgasaMnivese kassara baMbhaNassa asIilakkhaputrAuo putto jAo / tassa ya ammApiUhiM kosiutti nAma kayaM / so ya ummukabAlabhAvo jovvaNagamaNuppattI aIva buddhimaMtAM paramacauro buddhibaleNaM dhuttavijAe bahuyaM dhaNaM samuvajjIa / tae NaM dhuttavijjAe aNAlIio appaDikkato ya so kAlamAse kAle kiccA agA pasupakkhikI DapayaMgAijoNIsu bhramaM bhamaM azcatadukkhabhAyaNaM bhavIa / ee age bhavA khuDDagattaNeNa bhagavao sattAvIsa bhave na gaNiyA / evamarage vi / / sU0 14 / / chAyA - tataH khalu sa deva AyurbhavasthitikSayeNa cayaM tyaktvA paJcame bhave dharaNimaNibhUSaNAyamANe kollasanniveze kasya cid brAhmaNasya azItilakSapUrvAyuSkaH putro jAtaH / tasya ca ambApitRbhyAM kauzika hai aura mere mArga meM bhI dharma hai' isa prakAra utsUtra prarUpaNA karane se tathA dharma ke mithyA upadeza kI AlocanA aura pratikramaNa na karane se dIrgha saMsAra upArjana kiyA / vaha caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhoga kara aura kAlamAsa-mRtyu ke avasara para kAla karake nayasAra ke bhava se cauthe bhava meM, pA~caveM aaraaree svarga meM dasa sAgaropama kI sthitivAlA deva huA / sU0 13 // aba pAcavA bhava kahate haiM-- 'tae NaM se' ityAdi / mUla kA artha -- tadanantara vaha deva, Ayu bhava aura sthiti kA kSaya hone se deva - zarIra kA mekSamAga mAM madha AvatA nathI, A samajAvaTanA pariNAme kapila temane AjJAMkita celeA anI zuzraSA lAgyA. ne tyAra bAda marIci kALakarI pAMcamA brahmadevalekamAM utpanna thayA. (sU013) karavA have pAMcamA bhava kahevAmAM Ave che-- bhUsArtha - ' tapa Na se' ityAhi tyAra mAha hebano lava- AyuSya sthiti pU thayA mAha yAMthamAM lavamAM zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya marIci - brahmaloka devanAmakau tRtIya caturthI bhadau / // 203 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA iti nAma kRtam / sa ca unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprApto'tIva buddhimAn paramacaturo buddhibalena dhRtavidyayA kA bahukaM dhanaM samupArjayat / tataH khalu dhUrta vidyayA anAlocito'matikrAntazca sa kAlamAse kAlaM kRtvA anekAsu pazupati kITapataGgAdiyoniSu bhrAmaM bhrAmam atyantaduHkhabhAjanamabhavat / ete'neke bhavAH kSudratvena bhagavataH saptaviMzatizrIkalpasUtre bhaveSu na gaNitAH / evamagre'pi ||muu014|| va // 204 // TIkA-'tae so' ityAdi tataH khalu sa devaH nayasArajIvadevaH-AyubhavasthitikSayeNa-Ayuzca bhavazca sthitizceti-AyurbhavasthitayaH, tyAga karake, pA~caveM bhava meM pRthvI ke ratnamaya AbhUSaNa ke samAna kollAka nAmaka sanniveza meM, kisI brAhmaNa kA, assI lAkha pUrva kI AyuvAlA putra huaa| mAtA-pitAne usakA 'kauzika' nAma rkkhaa| usakI bAlyAvasthA samApta huii| yauvana ko prApta huA to atyanta buddhimAn aura atyanta catura ho gyaa| usane apane buddhibala se tathA dhartavidyA se bahuta dhana upArjana kiyaa| tatpazcAt dhurtavidyA kI AlocanA aura pratikramaNa kiye binA hI kAla-mAsa meM kAla karake aneka kITa-pataMga Adi kI yoniyoM meM puna: puna: bhramaNa karake ghora duHkha kA pAtra huaa| yaha aneka bhava kSudra hone ke kAraNa bhagavAn ke sattAIsa bhavoM meM nahIM gine gaye haiN| isI prakAra Age bhI samajha lenA cAhie // mU014 // TIkA kA artha-'tae NaM se' ityAdi / tadanantara nayasAra kA jIva deva, Ayu arthAt devasaMbaMdhI temane jIva pRthvInA ratnamaya AbhUSaNanI samAna kallAka nAmanA sannivezamAM brAhmaNane ghera putrapaNe utpanna thayo. A putranuM AyuSya cerAsI (84) lAkha pUrvanuM hatuM. mAtA-pitAe temanuM nAma "kauzika" rAkhyuM. bAlyAvasthA vyatIta thayAM bAda yuvAvasthA prApta thaI. te yuvAvasthAmAM ghaNe tIvra buddhivALA ane mahAna tejasvI hatuM. tenI buddhi ane caturatA ghaNI hatI. A buddhimattAne upayoga teNe anyAyI rIte dhana upArjana karavAmAM karyo. aneka prakAranI yukti-prayuktiomAM jema jema kAbela thate gaye, tema tema dhUrtavidyAmAM pAraMgata banavA lAgyo. samasta jIvana AvI rIte nIkaLI gayuM, tema ja temAM ota-preta rahyo chatAM te AvA duSTa karmanI AlocanA ane prati kramaNa karyA vinA mUDha dazAmAM maraNa pAmI kITa-pataMga Adi aneka halakI jAtinI tivaca niyAmAM bhava-bhramaNa karavA lAgyA. AvA kSudra bha aneka thayA, tenI gaNatrI zAstroe lIdhI nathI. ema ja AgaLanA zudra bhave paNa NEY samalavA . (2014) Tana ma-'tae NaM se'tyA. mAsAmI AyuSyabhA, gati-ti-sthiti-44811-manubhAsa ne mahAvIrasya kauzikanAmakaH pazcamo bhvH| // 204 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre maJjarI / / 205 // TIkA tAsAM kSayo-vinAzastena, kSayazabdasyAtra pratyekamabhisaMbandhAt AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNeti trINi padAni, tatra-AyuHkSayeNa-devasambandhina Ayurdalikasya nirjaraNena, bhavakSayeNa-devabhavanibandhanakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNena, sthitikSayeNa AyuSkarmaNaH sthiteH kSayeNa ca hetunA ta cayaM devazarIraM tyaktvA paJcame bhave dharaNimaNi kalpa bhUSaNAyamANe=pRthivyA mastakAlaGkArabhUte kollAkasaniveze kasya cida brAhmaNasya azItilakSapUrvAyuSkaH azItilakSapUrvaparimitAyuryuktaH putro jAtaH / ambApitRbhyAM mAtrA pitrA ca tasya kauzika iti nAma kRtam / sa ca kauzikaH krameNa unmuktabAlabhAvA-bAlyAvasthAm atikrAntaH san yauvanakam yuvAvasthAmanuprApto'tIca buddhimAn paramacatura: sakalalaukikakRtyeSu paramanipuNo buddhibalena hetunA dhartavidyayA dyatena sAdhanena bahukaM pracura dhanaM samupArjayat / tataH khalu dhUrtavidyAyA anAlocito'matikrAntazca sa kauzikabrAhmaNaH kAlamAse kAlaM kRtvA / Ayukarmake dalikokA kSaya honese, bhava, arthAt-devabhavake kAraNabhUta gati Adike kSayase tathA sthiti arthAt Ayu-karmakI sthitikA kSaya honese, usa devazarIrakA tyAga karake pA~caveM bhavameM pRthvIke bhUSaNa-svarUpa kollAka-nAmaka sannivezameM, kisI brAhmaNakA assI lAkha pUrvakI sthiti-umra-vAlA putra huaa| mAtA-pitAne mahAvArasya kauzikausakA nAma kauzika rkkhaa| nAmaka: kauzikane dhIre-dhIre bAlyAvasthA pAra kI / yauvana avasthA ko prApta huA to bRhaspati ke mamAna buddhizAlI aura atyanta hI catura huaa| apane buddhike balase tathA dhartavidyAse arthAta juA khelakara usane pracura dhana upArjana kiyaa| tatpazcAt dhRta vidyAkI AlocanA aura pratikramaNa kiye vinA pradeza e chae be bAMdhe che. te anusAra nayasArane jIva devalokamAM chae bela bAMdhIne avataryo hate. tyAMnA dIrghakAlanA sukhane rasAsvAda laI ahiM mRtyu lokamAM bharatakhaMDamAM pRthvInI zobhArUpa evA kallAka nAmanA sannivezamAM brAhmaNane ghera eMsI lAkha pUrvanI AyuSyavALe thaIne te ja hatuM. tenuM nAma gotra-anusAre "kauzika" rAkhavAmAM AvyuM. agAu brAhANemAM zetrane nAme jyeSTha putranuM nAma pADavAno rivAja hatuM. A bALakanuM AyuSya eMsI lAkha pUrvanuM hatuM. cerAsI lAkha varSane cerAsI lAkhathI guNe te je guNAkAra Ave te pUrvAga kahevAya, // 205 // evA corAsI lAkha pUrvA'gane eka pUva thAya, ema corAsI lAkha pUrvonuM tenuM AyuSya hatuM. kauzike pitAnI buddhine upayoga lokone chetarI pAMca indriyanA viSaye bheLavavAmAM ja karyo. je jAtanuM dhana AvyuM hoya te ja raste te dhana kharacAI jAya che. jIvanadhana paNa teNe khoTI rIte kharacI nAkhyuM. amulakha temA paNa zrI kalpa sUtra: 01 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA anekAsu pazupakSikITapataGgAdiyoniSu bhrAmaM bhrAmam muhurmuhubhramitvA atyantaduHkhabhAjanam atiduHkhasamanvihajAra to'bhavat / bhagavato mahAvIrasya saptaviMzatibhaveSu ete pazupatikITapataGgAdirUpA aneke bhavAH kSudratvena na gaNitAH, evamagre'pi yatra kutrA'pyevamasti tatrApi na gnnitaaH| anyathA saptaviMzatibhavakhyAtireva nyAhanyeteti ||suu014|| sUtre itthaM bahuSu kSudrajIvayoniSu bhraman nayasArajIvo yad gaNanIyaM janma labdhavAn, tad drshyitumaah||206|| hI yathAvasara marakara vaha aneka pazu-pakSI-kITa-pataMga AdikI yoniyoMmeM bAra-bAra bhramaNa karatA huA atyanta duHkhoMkA bhAjana huaa| bhagavAn mahAvIrake sattAIsa bhavoMmeM, pazu-pakSI-kITa-pataMga Adi ke ina bhavoMkI gaNanA nahIM kI gaI hai, kyoM ki ye bhava kSudra-nagaNya haiN| ina bhavoMkI gaNanA karane para sattAIsa bhavoMkI jo prasiddhi hai, usameM bAdhA AtI hai / / m014 // isa prakAra bahuta-se kSudra bhavoM meM bhramaNa karate hue nayasArake jIvane jisa ginane yogya bhavako prApta kiyA, usa chaThe bhavako dikhalAne ke lie kahate haiM-'evaM' ityaadi| mahAvIrasya kauzikanAmakaH pazcamo bhvH| mAnavajIvana eLe gayuM, ne maraNa veLAe paNa jIvana sudhArI levAnI sadbuddhi tene na sUjhI. jene jIvanakALa chevaTa sudhare te ja khATI gayo kahevAya paNa kaI bhAgyazALIne ja gharanA mANaso saMskArI maLe che ke maraNapathArIe tenuM jIvana sudhArI Ape, bAkI ajJAnIo te, maranAra pAse aneka prakAranI pasAsaMbaMdhI kAkaludIbIla-rodaNa vigere rAI, maranArane pitAnA kSullaka svArtha khAtara dugatimAM ghaseDI laI jAya che. saMskArI kuTuMbe tenI pAse koI jAtanI sAMsArika vAta nahi karatAM, tenA bhUtakALanA jIvana para dRSTipAta karAve che, ne thayela bhUlanuM smaraNa karAvI pazcAttApa ane prAyazcittarUpI amRtanA ghUMTaDA pAya che, ne kaMI paNa prakAranI vAsanA-rahita banAvI prabhusmaraNamAM tenuM mana joDI tenuM samAdhimaraNa karAve che. dhanya che AvA saMskArI kuTuMbane ane tenA sabhya ne ! atyAre te lAkhemAMthI koIka ja AvA nikaLatA haze. tadanusAra kauzikane paNa jIvana sudhAranAra aMtimakALe paNa kaMI maLyuM nahi, ne tyAgavata paNa kAMI thaI zakayuM nahi, tenA pariNAme te pazu-pakSI-kIDA-pataMga Adi halakI gatiemAM jaI bhramaNa karavA lAge. AvA kullaka bhava eTalA badhA thAya che ke je gaNyA gaNAya nahi, mATe te paribhramaNa agaNya che, tethI gANunApAtra bho ke je sattAvIza che tenuM niyaMjana zAabaddha thayuM che. (sU014) zrI kalpa sUtraH 01 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa munne // 207 // mUlam--evaM aNegajoNIsu bhamamANo so nayasArajIvo vassavi muhakammassa baleNaM puNo chahe bhavemAra thANAuranayare baMbhaNakula mmi dusattailakkhapuvvAuo pupphamittasammanAmazro baMbhaNo jAo / tattha NaM jamaniyama- nAra saMpanno jiNa dhamma aNumoyamANo mariya sattame bhave sohammadevaloe majjhimahiio devo jAo ||suu015|| chAyA--evam anekayoniSu bhraman sa nayasArajIvaH kasyApi zubhakarmaNo balena punaH SaSThe bhave maJjarI sthAnapuranagare brAhmaNakule dvAsaptatilakSapUrvAyuSkaH puSpamitrazarmanAmako brAhmaNo jAtaH / tatra khalu yamaniyamasa TIkA mpanno jinadharmam anumodayan mRtvA saptame bhave saudharmadevaloke madhyamasthitiko devo jAtaH ||suu015|| TIkA-evaM' ityaadi| evam pUrvoktamakAreNa anekayoniSu-pazupakSikITapataGgAdhanekavidhayoniSu bhraman sa nayasArajIvaH kasyApi zubhakarmaNo balena punarvivakSite SaSThe bhave sthAnapuranagare brAhmaNakule dvAsaptatilakSapUrvAyuSkaH mUlakA artha-isa prakAra aneka yoniyoM meM bhramaNa karatA huA vaha nayasArakA jIva, kisI zubhakarma ke balase, chaThe bhava meM, sthAnapura nagarameM punaH brAhmaNa-kulameM, puSpamitrazarmA-nAmaka bahattara lAkha pUrvakI AyuvAlA brANama huaa| usa bhavameM yamoM aura niyamoMse yukta vaha puSpamitra jinadharmakI anumodanA karatA huA marakara sAtaveM bhavameM saudharma devalokameM madhyama sthiti vAlA deva huA / / suu015|| TIkAkA artha-'evaM' ityAdi / pUrvokta prakArase pazu-pakSI-kITa-pataMga-Adi aneka prakAra kI yoniyoM meM bhramaNa karatA huA nayasArakA jIva kisIbhI zubhakarma ke balase, usa chaThe bhavameM sthAnapura nagarameM kA mahAvIrasya puSpamitranAmakaH SaSTho bhvH| 07 - ve cha bhane 4 chabhUsano ma-'evaM 'tyAhi. ane yoniyobhAbha-bha25 4aa mAha, sama- niye azubha karmonA ghasArA thayA pachI, zubha karmonA udaye chaTThA bhavamAM, sthAnapura nagara maLe, brAhmaNa kuLanI aMdara, puSpamitrazarmA nAme tera lAkha pUrvanuM AyuSya bAMdhI brAhmaNa tarIke nayasArane jIva avataryo. A bhavamAM sadavicAra, vANI, vartana ane yamaniyama yukta te puSpamitrazarmA jinadharmanI anumodanA dvArA pitAnuM jIvana nyAya ane nIticuta gALyuM. tethI te ahiMthI marIne sAtamA bhAvamAM saudharmadevaloke madhyamasthitinA deva tarIke utpanna thayo. (sU015) nAma- 'eva' tyAdi. 8051-511 mahinA was tInAtiyayanA AyuSyAmA mAniye azubha B // 207 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 208 // TokA mahAvIrasya 8 puSpamitra puSpamitrazarma-nAmako brAhmaNo jAtaH / tatra-paSThe brAhmaNasambandhini bhave khalu sa nayasArajIvaH sugurusaGgAd yama-niyama-sampannaH-yamAH-aNuvrarUpAH niyamA:-abhigraharUpAH, taiH saMpannonyuktaH sana jinadharmam anumodayan prazaMsan mRtvA saptame bhave saudharmadevaloke madhyamasthitikA ekapalyopamA dvisAgaropamAdadho yA sthitiH sA madhyamA, sA sthitiryasya sa tathAbhUto devo jAta iti ||suu015|| nayasArajIva itthaM sapta bhavAn kRtvA yo jAtastaM vaktumAha mUlam--tae NaM so devaloyAo cuo aTThame bhave vicittasaMnivese causadvilakkhapuvAuo aggijoiNAmo mAhaNo jaao| tattha NaM so tidaMDI parivAyago hoUNa aMte kAladhamma patto / / muu016|| brAhmaNa kulameM bahattara lAkha pUrvakI AyuvAlA 'puSpamitrazarmA' nAmaka brAhmaNa huaa| usa chaThe brAhmaNa ke bhavameM vaha nayasArakA jIva sugurukI saMgatise yamoM arthAta aNuvratoM aura niyamoM arthAta abhigrahoM se yukta hokara jinadharmakI prazaMsA karatA huA mRtyu ko prApta hokara sAtaveM bhavameM, saudharma devalokameM madhyamasthitivAlA arthAt eka palyopamase Upara tathA do sAgaropamase kamakI sthitivAlA deva huA ||suu015|| nayasArakA jIva isa prakAra sAta bhava karake jo huA so kahate haiM-'tae NaM se' ityAdi / karmone samUha ghaNA vistAre e cho thAya che, tethI haLavo thato thato uco Ave che. te anusAra nayasArane AtmA ghaNI niyAmAMthI pasAra thayA bAda kaThora jIvananA kaDavA anubhavo ane nIca keTInuM sthUla vAtAvaraNa choDayA pachI pUrvanA zubha pariNAmonA udaye gaNanAlAyaka pAca bhAve pUrA karyA pachI, chaThA bhavamAM sthAnapuranagara brAhmaNa-kuLamAM betera lAkha varSanAM AyuSyane jaga meLavI, brAhmaNa tarIke te jame. tyAM tenuM nAma kula ane jAti apekSAe "puSpamitrazarmA" rAkhyuM. A "jIvana" mAnavajIvana hatuM. ane sugurunI saMgate te jIvanane sarvanionA jIvana karatAM zreSTha mAnavA lAgyo, kAraNa ke A jIvananA khATA-mIThA anubhave jJAna dvArA AtmAne maLe che. ane jJAna e tene svabhAva che, eTale svabhAva dvArA nakakI karelAM nirNaya AmAmAM bIjarUpe rahe che. tAtvika-dRSTie jIva, ajIva, puNya, pApa Adi janabhASita nava tatva yathArtha che. ane pAriNamika-dRSTie sama-saMvega Adi bhAvoe AtmAnA guNa che. te banne dRSTine sumeLa karI, buddhipUrvaka tenuM zraddhAna karI, "jainadharma saMsAranA kaTuka ane tIvra duHkhamAMthI cheDAvanAra che. " ema jANI tenI prazaMsA karavA lAge, maraNaveLAe paNa e bhAvenuM manana ane pariNamana karate marIne sAtame bhave sIMdhama devalokamAM madhyamasthitivALo eTale palyopamathI upara ane be sAgaropamathI ochI sthitivALo deva thayo. (sU015) saudharma devanAmako SaSThasaptamau bhvo| in Gel NRN A40 // 208 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre IIR || Abdulla chAyA - tataH khalu sa devalokAt cyuto'STame bhave vicitrasanniveze catuSSaSTilakSapUrvAyuSko'gnijyotirnAmA brAhmaNo jAtaH / tatra khalu sa tridaNDI parivAjako bhUtvA'nte kAladharma prAptaH / / sU0 16 // TIA----'tad sau hatyAvi| AvyA qvyA mU. || agnijyotirbrAhmaNaH kAlaM kRtvA kva samutpanna iti darzayitumAha mUlakA artha - tatpazcAt nayasArakA jIva devalokase cyuta hokara AThaveM bhAva meM vicitra - nAmaka sannivezameM cauMsaTha lAkha pUrvakI zrAyuvAlA 'agnijyoti ' - nAmaka brAhmaNa huA / usa bhavameM vaha tridaNDI parivrAjaka hokara antameM kAladharma - mRtyuko prApta huA || sU0 16 // TIkA kA artha - vyAkhyA spaSTa agnijyoti brAhmaNa kAla karake hai || sU016 // kahA~ utpanna huA, so dikhalAte haiM-- ' navame ' ityAdi / have AThame bhava batAvavAmAM Ave che-- sAhA cha mUla ane TIkAnA aM--'tapa naeN che ' ityAdi sAtamA bhavanu deva-AyuSya bhAgavyuM. devanA bhAgeA jIvana sudhI aNukaramAyelA rahevAvALA hoya che, ne devA temAM rAtadivasa magna rahe che, jyAre cavavAnA mahinA bAkI rahe che tyAre tene tamAma AMkhu ane zuSka lAge che, vAtAvaraNu nIrasa jevuM jaNAya che, mana AkulavyAkulatAthI ugra rahe che, kayAMya cena paDatuM nathI. tyAre te deva peAtAnA bhavapratyayI avadhijJAnathI jue che ane tene jaNAya che ke mAruM mRtyu niHza MkapaNe jhapATAba`dha AvI rahyuM che. AthI AghAta anubhave che. ' mRtyu lokamAM mane mAtA-pitAnA saDelAM, gadhAi gayelAM, kAhAi gayelAM, zukra ane zeNitanA AhAra karavA paDaze ne garbhanA adhAra kATaDImAM nava nava mAsa sudhInu jIvana nirAdhAra paNe sahana karavu' paDaze. e tIvra AMcakAthI tenuM jIvana bhramita ane rasa vinAnuM thaI jAya che. chevaTa peAtAnI AyuSyanA ba`dha pUro karI devalAkamAMthI Ave che. A pramANe nayasAranA jIva paNa devanuM AyuSya vitADI AThame bhave vicitra-nAmanA sannivezamAM cAMsaTha 64 lAkha pUrvanuM AyuSya laI agnijyeAti brAhmaNa tarIke janmyA. A jIvanamAM saMsAra kaDave jaNAvAthI trida'DI parivrAjaka' thayA (s016) agnijyoti brAhmaNa kALa karIne kayAM utpanna thayA, te kahe che- 'navame' ItyAdi, zrI kalpa sUtra H 01 qmaJjarI TIkA mahAvIrasya gni jyoti noMmazaH aSTamo ma ||2|| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 21 // kalpamaJjarI TIkA mUlam-navame bhave so IsANadevalogammi majjhimAuo devo jAo / / sU017 / / chAyA-navame bhave sa IzAnadevaloke madhyamAyuko devo jAtaH // suu017|| TIkA--'navame bhave' ityAdi / navame bhave sa nayasArajIva IzAnadevaloke madhyamAyuSkA-sAdhikasAgaropamadvayAmyUnaM sAdhikaikapalyopamAdadhikaM yadAyustanmadhyamAyustadviziSTo devo jAta iti // suu017|| IzAnadevalokAcyutaH sa sundarAbhidhasanniveze'gnibhUtinAmA brAhmaNo jaatH| SaTpaJcAzallakSapUrvAyuSkaH sa tridaNDI bhUtvA kAlamAse kAlaM kRtvA sanatkumAradevaloke smutpnnH| agnibhUtibhavasyehAvivakSaNAt sanatkumAradevalokavartidevabhavo dazamabhavatvena gaNyate, iti dazamaM bhavaM darzayati mUlakA artha-nauveM bhavameM vaha nayasArakA jIva IzAna devalokameM madhyama AyuvAlA deva huaa|| muu016|| TIkAkA artha-navame' ityAdi / nauveM bhavameM nayasArakA jIva IzAna nAmaka dvitIya devalokameM kucha adhika do sAgaropama se kama aura kucha adhika eka palyopama se jyAdA madhyama Ayu prApta karake devake rUpameM janmA // suu017|| IzAna devalokase cyuta huA vaha sundara nAmaka sannivezameM agnibhUti-nAmaka brAhmaNa huaa| chappana lAkha pUrvakI Ayu paaii| tridaNDI hokara kAlamAsameM kAla karake sanatkumAra devalokameM utpanna huaa| agnibhUtike bhavakI ginatI nahIM kI gaI hai, ata eva sanatkumAra devalokakA bhava hI dasavA bhava ginA jAtA hai| isa kAraNa dasavA~ bhava dikhalAte haiM--'taeNaM se' ityaadi| mUla ane TIkAne artha-tyAMnuM AyuSya puru thaye kAla karI navame bhave IzAna devalokamAM deva tarIke nayasArane jIva utpanna thayA. A devanuM madhyama arthAt kAMIka adhika be sAgaropamathI ochuM ane kAMIka adhika eka palyopamathI adhika AyuSya hatuM (sU017) IzAna devakathI vI suMdara nAmanA nagaramAM agnibhUti brAhmaNa tarIke ja. ahiMnuM AyuSya chappana pa6 lAkha pUrvanuM hatuM. A tridaMDI thai kAla mAsamAM kola karI sanaskumAra devakamAM utpanna thayA. agnibhUtinA bhavanI gaNatarI karavAmAM nathI AvI. tethI sanakumAra devakane bhava ja dazama bhava gaNavAmAM Avyo che, bhATe zabhA cha tae gaM se'tyAdi mahAvIrasya mA IzAnadeva lokasambandhI navamo bhvH| // 210 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 211 // Hai Zhong Guo Yuan mUlam -- tara NaM so dasame bhave taie saNakumAradevaloe majjhimahiio devo bhavIa / / sU0 18 / / chAyA -- tataH khalu sa dazame bhave tRtIye sanatkumAradevaloke madhyamasthitiko devo'bhavat // 018 || TIkA -- 'tae NaM' ityAdi / tataH = IzAna devalokacyavanAgnibhUtibhavasamAptyanantaraM khalu sa nayasArajIvaH tRtIye sanatkumAradevaloke - sanatkumArAkhye tRtIye devaloke madhyamasthitikaH = saptasAgarebhyo nyUnA dvAbhyAM sAgarAbhyAmadhikA yA sthitistadvAn devo'bhavaditi // sR018 // tataH sa yo'bhUttamAha mUlam - tao cuo so egArasame bhave seyaMbiyAe nayarIe bharadAja-nAmao vippo jAo / tatthavi tidaMDI hoUNa coyAlIsalakkhapunvAuyaM pAliya kAlagao samANo vArasame bhave mahiMdAbhi cathe kappe majjhimao devo jAo / / 019 // chAyA - tatazcyutaH sa ekAdaze bhave zvetAmbikAyAM nagaryA bhAradvAjanAmako vimo jAtaH / tatrApi mUlakA artha - tatpazcAt vaha dasaveM bhavameM tIsare sanatkumAra devaloka meM madhyama sthitivAlA deva huA ||018 || bhavakI TIkAkA artha- 'tae NaM' ityAdi / IzAna devalokase cyavana hone aura agnibhUti ke samApti honeke pazcAt nayasArakA jIva sanatkumAra - nAmaka tIsare devaloka meM madhyama -sthitivAlA arthAt sAta sAgaropamase kama aura do sAgaropamase adhika AyuvAlA deva huA || sU0 18 // tatpazcAt vaha jo huA so kahate haiM-- 'tao cuo' ityAdi / mUlakA artha- vahA~se cyatrakara vaha gyArahaveM bhavameM zvetAmbikA nagarImeM bhAradvAja - nAmaka mUla ane TIkAne aM--zAna devalAkathI cyabIne agnibhUtinA bhavane pUruM karI pachI te nayasArane jIva dazame bhave trIjA sanakumAra devalokamAM madhyama sthiti-sAta sAgarApamathI ochI ane e sAgaropamathI adhika sthiti-vANA hevapaNe utpanna thayo. (sU018) tyA pAha ne thayo te uDe che- 'tao cuo' ityAdi. mUla ane TIkAne a--sanatkumAra devaleAkanI Ayu bhava ane sthitinA kSaya thaye tyAMthI vIne zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TI mahAvIrasya sanatkumAra devaloka sambandhI dazamo bhavaH / // 211 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 212 // tridaNDI bhUtvA catuzcatvAriMzallakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagataH san dvAdaze bhave mAhendrAbhidhe caturthe kalpe ME madhyamasthitiko devo jAtaH ||suu019|| TIkA--'tao cutro' ityAdi / tataH sanatkumAradevalokAt AyurbhavasthitikSayeNa cyutaH sa nayasArajIvaH zvetAmbikAyAM nagaryA bhAradvAjanAmako vipro vidyAsampanno dvijo jaatH| tatrApi bhAradvAjabhave'pi tridaNDI tApaso bhUtvA catuzcatvAriMzallakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagataH san dvAdaze bhave mAhendrAbhidhAne mAhendranAmake caturthe kalpe madhyamasthitika: sAdhikasaptasAgarebhyo nyUnA sAdhikasAgaradvayAdadhikA yA sthitiH sA madhyamA sthitiH, tadvAn devo jaatH|| suu019|| itthaM nayasArajIvasya ekAdazaM dvAdazaM ca bhavamupadarya sampati vivakSitaM trayodazaM bhavamAha mUlam-tao cuo aNegAsu joNIsu bhamaM bhamaM terasame bhave rAyagihaNayare thAvaro NAmaM vippo brAhmaNa huaa| usa janmameM bhI tridaNDI hokara cavAlIsa lAkha pUrvakI Ayuko bhogakara mRtyuko prApta huaa| bArahaveM bhavameM mAhendra-nAmaka cauthe kalpameM madhyamasthitivAlA deva huA // muu019|| TIkAkA artha--'tao cuo' ityAdi / sanatkumAra devalokase Ayu, bhava aura sthitike kSaya honeke kAraNa cyuta hokara nayasArakA jIva zvetAmbikA nagarImeM bhAradvAja-nAmaka vipra arthAta vidyAse sampanna brAhmaNa huaa| bhAradvAjake bhavameM bhI vaha tridaMDI tApasa hokara cavAlIsa lAkha pUrvakI Ayu bhogakara yathAsamaya marakara bArahaveM bhavameM mAhendra-nAmaka cauthe kalpameM kucha adhika sAta sAgaropamase kama aura kucha adhika do sAgarase jyAdA sthitivAlA deva huA // muu019|| isa prakAra nayasArake jIvakA gyArahavA aura bArahavA~ bhava dikhalAkara aba vivakSita terahavA bhava dikhalAte haiM--'tao cuo' ityAdi / nayasArane jIva agIyAramAM bhave tAMbikAnagarImAM vidyAsaMpanna bhAradvAja nAmanA brAhmaNa tarIke AvyA. enuM Ayu ahiM zumAlIza 44 lAkha pUrvanuM hatuM. A badho Ayu eNe tridaMDI tApasa avasthAmAM rahIne ja pUruM karyuM. tyAMthI yathAsamaye marIne bArameM bhave mAhendra-nAmanA cothA ka95mAM madhyamasthitikAM Ika adhika sAta sAgarepamathI ochuM kAMIka adhika be sAgarepamathI vadhAre sthiti-vALA deva thayo. (sU01) tabhI mane yauhama saba 4DevAmA mAve che-'tao cuo'tyAhi. mahAvIrasya bhAradvAjanAmakaH ekAdazo PER bhvH| // 212 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 21 // TAkA jaao| tatthavi tidaMDI hoUNa cauvvIsailakkhapuyAuyaM pAlaittA kAlago cauddasame bhave baMbhaloe kappe majjhimahiio devo jAo // mR020|| chAyA-tatazcyuto'nekAsu yoniSu bhrAma bhrAmaM trayodaze bhave rAjagRhanagare sthAvaro nAma vipro kalpajAtaH / tatrApi tridaNDI bhUtvA caturvizatilakSapUrvAyuSkaM pAlayitvA kAlagatacaturdaze bhave brahmaloke kalpe maJjarI madhyamasthitiko devo jAtaH |mu020|| TIkA-'tao cutro' ityAdi / tataH mAhendradevalokAt cyutaHsa nayasArajIvo'nekAsu pazupatikITapataGgAdiSu yoniSu bhrAmaM bhrAma-bhramitvA bhramitvA trayodaze bhavetrayodazatvena vivakSite janmani rAjagRhanagare sthAvaro nAma vimo jaatH| tatra bhave'pi sa nayasArajIvaH tridaNDI bhUtvA caturviMzatilakSapUrvaparimitam AyuH pAlayitvA kAlagataH san caturdaze bhave brahmaloke kalpe madhyamasthitikA dazasAgarebhyo nyUnA saptasAgarebhyo'dhikA yA sthitiH sA madhyamA sthitiH, tadvAn devo jAta iti / / mU020 / / mahAvIrasya TAG sthAvaramUlakA artha-vahA~ se cyuta hokara aneka yoniyoM meM vAra-vAra bhramaNa karatA huA terahaveM / ra viprabrahmabhava meM rAjagRha nagarameM sthAvara-nAmaka viSa huaa| vahA~ bhI tridaNDI hokara caubIsa lAkha pUrvakI Ayuko deva-lokabhogakara, kAlagata hokara caudahaveM bhavameM brahmaloka kalpameM madhyama-sthitivAlA deva huA ||muu020|| sambandhiTIkAkA artha-tao cuo' ityAdi / mAhendra devalokase cyuta hokara nayasArakA jIva, aneka pazu devanAmako pakSI kITa pataMga Adi yoniyoMmeM punaH punaH bhramaNa karake vivakSita terahaveM bhavameM rAjagRha nagarameM sthAvara-nAmaka caturdazI brAhmaNa huaa| usa bhavameM bhI nayasArakA jIva tridaNDI hokara, caubIsa lAkha pUrvakI Ayu bhogakara bhvau| mUlano artha-tyAMne janma pUruM karIne aneka niyAmAM vAraMvAra bhramaNa karIne teramA bhave rAjagRha nagarImAM sthAvara nAmane brAhmaNa thaye. ahiM paNa parivrAjaka thayo. jevIza lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI kALa Abe kALa karI cadamAM bhavamAM pAMcamAM brahmaloka nAmanA devalokamAM madhyamasthitivALA devaprii tpanna thy|. (sU020) // 213 // sana atha'tao cuo' tyAdi. mADendra mAthI yavAna nayasAranI patamA bhane nAnI-moTI yoniomAM janma dhAraNa karate teramA bhave rAjagRhanAmanI vikhyAta nagarImAM sthAvara nAmane vipra thayo. ahi paNa tridaMDIpaNuM svIkAryuM. covIsa lAkha pUrvanuM AyuSya bhegavI tyAMthI marIne caudame bhave pAMcamA trayodaza thI zrI kalpa sUtra: 01 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||21|| trayodazacaturdazabhavau pradarya sampati vivakSitaM paJcadazaM bhavaM pradarzayati mUlam-to caittA bahusu bhavesu bhAmaM bhAmaM paNarasame bhave rAyagihe jayare vissanaMdissa rano lahubhAuyassa visAhabhUijuvarAyassa dhAriNIe devIe kucchiMsi puttattAe uvavaSNo / mAupiUhiM tassa vissabhUitti nAma kyN| so ya mAupiUNaM ANaMdavaDgo AsI / tae NaM so ummukabAlabhAvo jovaNagamaNupatto egayA aMteuravaragao pupphakaraMDae ujjANe sacchaMdaM kIDai / vissanaMdissa raNo visAhanaMdI nAmaM puttI AsI, jo ya visAhabhUissa juvarAyapayappadANANaMtaraM smuppnnnno| tassa mAyA taM vismabhUI juvarAyaputtaM pupphakaraMDae ujjANe sacchaMdaM kIDamANaM pAsiya IsAciddhahiyayA kovagharaM pvitttthaa| rAyA taM pAsAei, na sA pasannA havai, kahei ya-ki amhaM rajjeNa vA ? baleNa vA ? jai visAhanaMdI evaMvihe bhoe na bhujai, jai bhavaMte jIvamANe vi amhANaM erisA dasA, tAhe bhavaMtassa aNuvaTiIe kA amhANaM dasA bhavissai ! amhaM nAmamettaNa rajjaM, ahigAro puNa juvaraNo tapputtassa y| evaM soccA rAyA amaccaM Ahaviya evaM vayAsI-amhANaM vaMse aNNeNa abhigayaM ujANaM No aNNo acchei, taM kahaM juvarAyaputtaM tao abhinikkhAmemitti / amacco bhaNai-asthi uvAo, tassa kuDaleho pesijjau jaM amugo paJcaMtarAyA ukkiTTho, tassa niggahaTuM mahArAjA gacchai / raNNA evaM kayaM / taM soUNa vissabhUI kahIa-mae jIvamANe mahArAyA kimadvaM niggacchai-tti kaTTa so juddhatthaM go |muu021|| chAyA-tatazcyutvA bahuSu bhaveSu bhrAmaM bhrAmaM paJcadaze bhave rAjagRhe nagare vizvanandinI rAjJo mRtyuko prApta hokara brahmaloka-nAmaka pAcaveM kalpameM madhyama-dasa sAgaropamase nyUna aura sAta sAgaropamase adhika-AyuvAlA deva huA // sU020 // terahavA aura caudahavA bhava dikhalAkara aba gaNanIya pandrahavA~ bhava dikhalAte haiM--'to caittA' ityaadi| malakA artha-vahA~se cyuta hokara aneka bhavoMmeM bhramaNa karatA-karatA pandrahaveM bhavameM, rAjagRha kapamAM devapaNe janme. A devanuM AyuSya madhyamasthitivALuM eTale sAta sAgaropamathI adhika ane daza sAgarezapathI Adhutu. (sU020) teramA yaumA sapane hIna gaNavA yogya pnrbh| sa 4DevAmAM Ave che-'tao caittA'tyAdi. mUla ane TIkAne artha-devI sukhAne rasAsvAda laI pachI aneka bhavamAM bhramaNa karatAM parameM mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| ||214 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa EMARATARA kalpa sUtre maJjarI // 215|| kA laghubhrAturvizAkhabhUtiyuvarAjasya dhAriNyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / mAtApitRbhyAM tasya vizvabhUtiriti nAma kRtam / sa ca mAtApitrorAnandavarddhaka AsIt / tataH khalu sa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprApta ekadA anta:puravaragataH puSpakaraNDa ke udyAne svacchandaM krIDati / vizvanandino rAjJo vizAkhanandI nAma putra AsIt , yazca vizAkhabhUteyuvarAjapadapradAnAnantaraM samutpannaH / tasya mAtA taM vizvabhUti yuvarAjaputraM puSpakaraNDa ke udyAne svacchanda krIDantaM dRSTvA IrSyAviddhahRdayA kopagRhaM praviSTA / rAjA tAM prasAdayati, na sA prasannA bhavati, kathayati ca kimasmAkaM rAjyena vA? balena vA ? yadi vizAkhanandI evaMvidhAn bhogAn na bhunakti, yadi bhavati jIvatyapi asmAkam IdRzI dazA, tadA bhavato'nupasthitau kA'smAkaM dazA bhaviSyati / asmAkaM nAmamAtreNa rAjyam , adhikAraH punaryuvarAjasya tatputrasya ca / evaM zrutvA rAjA amAtyamAhUya evamavAdIt-asmAkaM vaMze anyenAbhigatamudyAnaM nI nagarameM vizvanaMdI rAjAke laghubhrAtA vizAkhabhUti yuvarAjakI dhAriNI devIkI phaeNrakhameM putrarUpase utpanna huA / mAtA-pitAne usakA 'vizvabhUti' nAma rkkhaa| vaha mAtA-pitAke AnandakA varddhaka thaa| vaha bAlyAvasthAko pAra karake, yauvana avasthAko prApta huaa| ekavAra zreSTha antaHpurake sAtha vaha puSpakarapDaka udyAnameM svacchanda krIDA kara rahA thaa| rAjA vizvanandIkA vizAkhanandI-nAmaka putra thA, jo vizAkhabhUti ko yuvarAjapada pradAna karane ke pazcAt janmA thaa| yuvarAjake putra vizvabhUtiko puSpakaraNDaka udyAnameM svacchanda krIDA karate dekhakara vizAkhanandIkI mAtAkA hRdaya IrSyAse viMdha gyaa| vaha kopagRhameM calI gii| rAjAne use prasanna karanekA prayatna kiyA, para vaha prasanna nahIM huI / vaha kahane lagI-rAjyase aura balase hameM kyA lAbha huA, yadi vizAkhanandI isa prakArake bhoga nahIM bhogatA / yadi Apake jIte-jI hamArI aisI dazA hai to Apako anupasthitimeM hamArI kyA dazA hogI? hamArA to nAmamAtrakA rAjya hai, adhikAra to yuvarAja aura usake beTekA hai| isa prakAra sunakara rAjAne amAtyako bulAkara kahA--'hamAre vaMzameM, dUsareke dvArA abhigata bhave rAjagRha nagarImAM vizvanaMdI rAjAnA nAnA bhAI vizAkhazuti yuvarAjanI dhAraNI nAmanI devInI kukSimAM putrarUpe janme. mAtApitAe tenuM nAma "vizvabhUtirAkhyuM. tenA janmathI mAtApitA ghaNA AnaMdita thayAM. yuvAvasthAmAM te pitAnA aMtaHpuranI sAthe pupakaraMDaka nAmanA udyAnamAM krIDA karavA lAgyo. mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| 215|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 216 // Can Bao Bao Bao Zhen anyaH atyeti, tatkathaM yuvarAjaputraM tato'bhiniSkrAmayAmIti / zramAtyo bhaNati -asti upAyaH tasmai kUTalekhaH preSyatAm - yat amukaH pratyantarAjaH utkRSTaH, tasya nigrahArthaM mahArAjo gacchati / rAjJA evaM kRtam / taM paThitvA vizvabhUtirakathayat - mayi jIvati mahArAjaH kimartha nirgacchati ? iti kRtvA sa yuddhArthaM gataH || 21|| TIkA - 'tao caittA' ityAdi - tataH = brahmadevalokAt cyutvA sa nayasArajIvo bahuSu bhaveSu bhrAma bhrAmaM paJcadaze bhave paJcadazatvena vivakSite bhave rAjagRhe nagare vizvanandino rAjJo laghubhrAturvizAkhabhUtiyutrarAjasya dhAriNyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / tatazca sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu sa garbhAd viniSkrAntaH / mAtApitRbhyAM tasya vizvabhUtiriti nAma kRtam / sa ca vizvabhUtiH svakIyAnupama svabhAvena mAtApitrorAnandavarddhaka AsIt / tataH khalu sa vizvabhUtiH kAlakrameNa unmuktabAlabhAvaH = bAlavayo'tikrAnto'ta udyAnameM dUsarA abhigamana nahIM karatA, arthAt koI eka jaba nivAsa kara rahA ho to dUsarA usameM nivAsa nahIM karatA, to yuvarAjake putrako udyAnase kisa prakAra nikAlUM? amAtyane kahA - ' upAya hai| use jhUThA patra bheja dIjie ki amuka sImAvartI rAjA prabala ho gayA hai| mahArAja usakA nigraha karane ke lie jA rahe hai / ' rAjAne aisA kiyaa| use sunakara vizvabhUtine kahA- 'mere jIvita rahate mahArAja kyoM jAte haiM?' aisA kahakara vaha yuddhake lie calA gayA / / mR021 / / TIkAkA artha -- 'tao caittA' ityAdi / brahma devaloka se cava kara nayasArakA jIva bahutase bhavoMmeM bhramaNa karatA karatA, ginane yogya pandrahaveM bhavameM rAjagRha nAmaka nagara meM vizvanandI rAjAke choTe bhAI vizAkhabhUti yuvarAjakI dhAriNI devIke udarameM putrarUpa se utpanna huA / nau mAsase kucha adhika samaya vyatIta hone para usakA janma huaa| mAtA- pitAne usakA nAma vizvabhUti rkkhaa| vizvabhUti apane anupama svabhAvake kAraNa mAtA-pitAke AnandakI vRddhi karane lgaa| dhIre-dhIre vizvabhUtine bAlyAvasthA pAra kI aura yuvAvasthAmeM praveza kiyA / ekavAra vaha apanI ramaNiyoMke sAtha puSpakaraNDaka - nAmaka udyAnameM svaira - vihAra kara rahA thA / vizvanaMdI rAjAne vizAkhanaMdI nAmanA putra thayA. A putranA janma, vizAkhatine yuvarAja banyA pachI thayA. koI eka divase yuvarAjanA putra vizvabhUtine bAgamAM svecchAe krIDA karatA vizAkhanadInI mAtAe joye. jotAMja haiyAmAM IrSyAnA agni prajavalita thayeA. kopAyamAna thai kopagRhamAM gaI. rAjAe tene prasanna karavA ghaNA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 216 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 217|| maJjarI TIkA eva yauvanakam yuvAvasthAm anumAptaH san ekadA ekasmin samaye antaHpuravaragataH svakIyazreSTharamaNIbhiyuktaH puSpakaraNDa ke udyAne svacchandaM kriiddti| itazca-vizvanandino rAjJo vizAkhanandI nAma putra AsIt , yazca vizAkhabhUteryuvarAjapadamadAnAnantaraM smutpnnH| tasya vizAkhanandino mAtA taM vizvabhUti yuvarAjaputraM puSpakaraNDake udyAne svacchandaM krIDantaMdR STvA IrSyAviddhahRdayA-IrSyA-parotkarSAsahiSNutA, tayA Aviddham IritaM kampitaM hRdayaM yasyAH sA tathAbhUtA satI kopapagRhaM prvissttaa| tasyAH kopagRhapravezavRttAntaM vijJAya rAjA tAM prasAdayati, parantu sA na prasannA bhavati, kathayati ca-asmAkaM rAjyena vA balena sainyena vA kim ? vyarthameva rAjyaM balaM ceti bhaavH| yadi vizAkhanandI evaMvidhAn bhogAn yuvarAjaputrasya vizvabhUte gatulyAn bhogAn na bhunakti / yadi bhavati jIvatyapi asmAkam IdRzI dazA, tadA bhavato'nupasthitau kA'smAkaM dazA bhaviSyati / asmAkaM tu nAmamAtreNa rAjyam, tatra rAjye'dhikAraH punaryuvarAjasya vizAkhabhUteH, tatputrasya vizvabhUtezvAsti / evaM rAjyA vacanaM zrutvA rAjA vizvanandI amAtyamAya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-uktavAn-amAtya ! asmAkaM vaMze anyenAbhigatam idhara rAjA vizvanandIkA vizAkhanandI nAmakA putra thA, so vizAkhabhUtiko yuvarAjakA pada deneke bAda paidA huA thaa| usa vizAkhanandIkI mAtA, yuvarAjaputra vizvabhUtiko puSpakaraNDaka-udyAnameM svacchanda krIDA karate dekhakara iAse arthAt dusarekI unnatiko sahana na kara sakaneke bhAvase vyApta hRdayavAlI ho gaI aura kopa-bhavanameM calI gii| rAjAne use prasanna karanekA prayatna kiyA; magara vaha prasanna nahIM huI aura kahane lagI-hameM rAjyase aura senAse kyA lAbha ! hamArA rAjya bhI vyartha hai aura senA bhI vyartha hai ! jaba ki vizAkhanandI, yuvarAjaputra vizvabhUtike samAna bhoga nahIM bhoga rahA hai ! Apake jIte jaba ___ hamArI yaha dazA hai to ApakI anupasthitimeM hamArI kyA dazA hogI? hamArA rAjya to nAmamAtrakA hai| rAjya ke sacce adhikArI to yuvarAja vizAkhabhUti aura usakA beTA vizvabhUti hI haiM! rAnI ke yaha vacana sunakara rAjA vizvanandI ne maMtrI ko bulAkara kahA-maMtrin ! hamAre kula meM prayAsa karyo paNa sarva prayAsa vyartha gayA. te gussAmAM ne gussAmAM bhabhukI uThI ke AvA moTA rAjya ane lAvalazkarathI amane zuM phAyado? AvuM sAmrAjya astitvamAM che. chatAM paNa mAro putra vizAkhanaMdI, yuvarAjanA putra jeTalAM paNa sukhAsvAda laI zakatA nathI. jayAre ApanI hayAtimAM je AvI amArI dazA hoya te ApanI kAyamI gerahAjarImAM amArI dazA kevI ka9pavI ? tame te tenA putranA hAthamAM che. mahAvIrasya vizvabhUtinAmaka paJcadazo bhvH| / / 217 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 218 // udyAnam anyo na atyeti - iti kularItiH, tatkathaM tarhi kena prakAreNa yuvarAjaputraM vizvabhUtiM tata udyAnAt abhiniSkrAmayAmi = nissArayAmIti / rAjJo vacanaM zrutvA'mAtyoM bhaNati - svAmina ! asti upAyaH, tasya samIpe kUTalekhaH=kapaTayuktalekhaH preSyatAm, yat amukaH pratyantarAjaH = svadezasImAsthitadezasya rAjA utkRSTaH= prabalo jAtaH, tasya nigrahArthaM mahArAjo gacchati / rAjJA evam = amAtyopadiSTaprakAreNa kRtam / taM = lekhaM -": 'mahArAjaH zatru nigrahItuM svayaM gacchatI " - ti paThitvA vizvabhUtiH akathayat uktavAn - 'mayi jIvati mahArAjaH kathaM nirgacchati ? - iti kRtvA ityuktavA sa yuddhArtha yuddhaM kartuM gata iti ||021|| yaha rIti hai ki jaba udyAna meM eka koI nivAsa karatA hai dUsarA usameM nivAsa nahIM krtaa| aisI sthiti meM yuvarAja ke putra vizvabhUti se puSpakaraNDaka udyAna kisa prakAra khAlI karavAyA jAya ? kaise udyAna se nikAlA jAya ? rAjAkA kathana sunakara maMtrIne kahA - svAmin ! upAya hai| usake pAsa kapaTayukta patra bheja diyA jAya ki apane rAjya kI sImA para sthita dezakA rAjA prabala ho uThA hai| mahArAja use dabAneke lie jAte haiM / rAjA ne vaisA hI kiyA jaisA maMtrIne kahA thA / ' mahArAja zatruko dabAne ke lie svayaM jA rahe haiM, isa prakAra patrako par3hakara vizvabhUtine kahA - ' mere jIvita rahate mahArAja kaise jA rahe haiM ?' aisA kaha kara vaha svayaM yuddha karane calA gayA || sU021 // AvuM sAMbhaLI rAjAe pradhAnane khelAvye ne kahyuM ke amArA vaMzamAM evA rivAja che ke kAithI abhigata udyAnamAM bIjo koI tenA sukhAnubhava karI zake nahi. A udyAnamAM yuvarAjanA putra vAsa karI rahela che te tene kevI rIte khAlI karAvavA ?' amAtye upAya sUjhADayA ke 'hu' ahiMthI evA banAvaTI patra ravAnA karUM chuM, ke rAjyanA sImATe ApaNA kAi duzmana rAjA caDhI AvyeA che tene mahAta karavA rAjA jAte sainya laI jAya che' A patra vizvabhUtine pahoMcADavAmAM AvyA ne teNe manomaMthana karI vicAryuM ke huM yuvAna ane zaktizALI chuM chatAM mahArAjA vRddhapaNe yuddhe caDe te vyAjabI nathI. tethI vizvabhUti pote mahArAjAne jatAM aTakAvI sanyanA mekhare yAsI nIjyA (sU021) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 218 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 219 // tato yadabhUttaducyate mUlam - tae NaM visAhanaMdI rAyakumAro tamujjANaM rittaM muNiya tastha kIDai / juddhadvaM gao vistabhUI na tattha kaM ci paJcaMtarAya pecchara, tAhe pupphakaraMDagaM ujjANaM paJcAgao daMDagahiyamgahatthehiM dAravAlehiM oruddho mA ehi sAmI ! ettha visAhanaMdI rAyakumAro kIDa / evaM soUNa vissabhUiNA NAyaM chammeNa ahaM nimgamio / kuviNa teNa tatthaThiyA aNegaphalabharasamoNayA kaviTThalayA muTTippahAreNa AhayA, phalA tuDiyA / tehiM kaviphalehiM ujjANabhUmI atthariyA / so bhaNai evaM tumhANaM sIsANi pADeuM sakemi, jeTTatAyassa gAravamassio no evaM karemi / ahaM bhe chammeNa bahi nINio / sayaNA avi niyasatyaparAyaNA houM evaM samAyaraMti ! dhI !dhI ! kAmabhoge"salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // " tumhA alAhi kAmabhogehi / kAmabhogA duimUlaMti kaTTu tao niggao saMjAyasaMvego suddhabhAvaNo ajjasaMbhUyANaM therANaM aMtie pavvaio / tara gaM se vissabhUI aNagAre IriyAsamie jAtra guttabhayArI bahU hiM chaTTamAiehiM tibbehiM tatrokammehiM appANaM bhAvemANe viharai | | 022 // chAyA - tataH khalu vizAkhanandI rAjakumArastadudyAnaM riktaM jJAtvA tatra krIDati / yuddhArthaM gato vizvabhUtirna tatra kaMcit pratyantarAjaM prekSate, tadA puSpakaraNDake udyAne pratyAgato daNDagRhItAgrahastairdvArapAlairavarUddhaH isake bAda jo ghaTanA huI so kahate haiM- 'tae NaM visAhanaMdI' ityAdi / mUlakA artha - tava vizAkhanandI rAjakumAra usa udyAna ko khAlI jAnakara usameM krIDA karane lagA / yuddhake lie gayA huA vizvabhUti vahAM kisI bhI virodhI rAjAko na dekha kara puSpakaraNDaka udyAna meM vApisa AyA to use daNDadhArI dvArapAloMne roka diyA aura kahA - 'svAmin ! yahA~ mata Aie / yahA~ rAjakumAra vizAkhanandI krIr3A kara rahe haiN| ' tyAramAha ke thayuM te De chatae NaM visAhanaMdI' ityAdi. mUlanA atha"--vizAkhanaMdI rAjakumAra, te udyAnane khAlI joi tyAM krIDA karavA lAgyA. yuddhe caDele vizvabhUti krAIpaNu duzmanane na jovAthI pAchA AvyA, ne pAchA AvatAM puSpakaraDaka udyAnamAM jevA te pravezadvAre AbyA ke tarata ja tyAM ubhA rahela dvArapAleAe tene dAkhala thatAM aTakAvyeA ne samAcAra ApyA ke he svAmin! zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 219 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 220 // mA ehi svAmin ! atra vizAkhanandI rAjakumAraH krIDati / evaM zrutvA vizvabhUtinA jJAtam - chadmanA ahaM nirgamitaH / kupitena tena tatra sthitA anekaphalabharasamavanatAH kapitthalatAH muSTiprahAreNa AhatAH, phalAni trUTitAni / taiH kapitthaphalairudyAna bhUmirAstRtA / sa bhaNati evaM yuSmAkaM zIrSANyapi pAtayituM zaknomi, jyeSThatAtasya gauramazrita no evaM karomi / ahaM yuSmAbhizchadmanA bahinataH / svajanA api nijasvArthaparAyaNA bhUtvA evaM samAcaranti / dhik ! dhik ! kAmabhogAn yaha suna kara vizvabhUti samajha gayA ki dhokhese mujhe nikAlA gayA hai| usane kupita hokara vahA~ kI aneka phaloMke bhArase namI huI kapisthalatAe~ muTThiyoMkA prahAra karake tor3a DAlIM aura phala bhI tor3a pheNke| kapitthake phaloMse udyAnakI bhUmi bhara gii| usane kahA - isI prakAra maiM tumhAre sira bhI girA sakatA hU~, parantu baDe pitAjIke bar3appanakA vicAra karake aisA nahIM kara rahA huuN| mujhe tuma logoMne kapaTa se bAhara nikAlA hai / svajana bhI svArthake vazIbhUta hokara aisA vyavahAra karate haiN| ina kAma-bhogoM ko dhikAra hai / kahA bhI hai- A bagIcAmAM rAjakumAra vizAkhanI naMdamahe|tsava mANavA mATe AvyA che ane tenA upayAga temanA mATe abAdhitapaNe sthApita thayA che.' A mAyAvI khelavuDa sAMbhaLI vizvabhuti badhI vAtane pAmI gayA, ne manamAM samajI gayA ke mane dagA-phaTakAthI dUra karavAmAM AvyA che. AvA dAvapeca tenI sAme ajamAvavAmAM Avye tethI te bahu duHkhI thayA ne keApita thai udyAnanA kinArAmAM rahelA kapittha (koThA) nA jhADAne muThI mArI mArIne halAvyA tethI kapitya-kaLA (kAThAo tUTI tUTIne bagIcAmAM paDavA lAgyA tethI te bagIcA bharAI gayo. AvI rIte potAnA parAkrama batAvIne kahevA lAgyA ke jevI rIte huM kapinthalAne (kAThA) ne pAyA che tevI ja rIte tamArA mastakane paNa pADI nAkhavAnuM mArAmAM sAmarthya che paNa meATA pitAjI eTale mArA pitAnA meTA bhAi rAjA vizvanaMdInA meATApaNAne vicAra karIne huM evuM nathI karatA; nahitara he rAjakumAra ! jarUra tane batAvI Apata ke A udyAnamAM kevuM rahevAya che ? kheda sAthe valApA kADhavA lAgyo ke tame leAkAe kapaTa karIne mane udyAnamAMthI bahAra kADhayA che. ghaNA AzcayanI vAta te e che ke svajanA paNa peAtAnA kSudra svArthane vaza thai juThA vyavahAra Acare che. dhikkAra che AvA kAmabhogone! zAstrakAro dAMDI pITIne kahe che-- zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 220|| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 221 // Shang Cang ? " zalyaM kAmA viSaM kAmA kAmAH AzIviSopamAH / kAmAn prArthayamAnAzca akAmA yAnti durgatim // 1 // " tasmAt alaM kAmabhogaiH ! kAmabhogA durgatimUlamiti kRtvA tato nirgataH saMjAtasaMvegaH zuddhabhAvena AryasaMbhUtAnAM sthavirANAmantike pratrajitaH / tataH khalu sa vizvabhUtiranagAra IryAsamito yAvad guptabrahmacArI bahubhiH SaSThASTamAdikaistIvrastapaH karmabhirAtmAnaM bhAvayana viharati | | 022 || " sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaI // 1 // "kAmabhoga kA~Te ke samAna haiM, kAmabhoga viSa ke samAna haiM aura kAmabhoga sarpa ke samAna haiN| kAmabhogoM ko prApta na karane vAle kintu unakI kAmanA karane vAle bhI durgatiko prApta karate haiM " // 1 // tara kAmabhoga vRthA haiM / kAmabhoga durgatike mUla haiM / isa prakAra kaha kara vaha nikala gayA / use saMvega utpanna ho gayA / vaha zuddhabhAvase AryasaMbhUta sthavirake samIpa dIkSita ho gyaa| tatpazcAt vaha vizvabhUti anagAra IryAsamiti se sampanna yAvat guptabrahmacArI hokara aneka tele Adi kI tIvra tapazcaryA se AtmA"salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaI " // 1 // kAmabhoga zalyasamAna che, kAmakSeAga AzIviSa-sarpa samAna che, kAmabheAgeAne sevavAvALA durgatimAM jAya che, eTaluMja nathI paNa tenA vicAra karanAra paNa mAThI gatine prApta kare che (1) 'mATe kAmaleAga vRthA che, nIca gationu` mUla che,' AvA prakAre vacanA uccArI bagIcAnA pravezadvArathI ja pAche vaLyo. A durghaTanAnA niraMtara vicAra AvavAthI tenu' mana cakaDele caDayuM. saMsAranI asAratAnI tene samajaNa paDI. te vicAravA lAgyA ke kAmaleganI lAlasAe mAnava, pitA-putranA sabaMdha paNa bhUlI jaI eka bIjAnI garadana mAratAM pAchu' vaLI jotA nathI. kevI jagatanI vicitratA ?' l uparokta vicAra-vamaLe caDatAM, saMsAra uparathI meAha-paDala AchuM paDatAM, varAgyane pAmyA. virakti-bhAva jAgavAthI Aya saMbhUta sthavira pAse dIkSA grahaNa karI tyAgI thayA. A vizvabhUti aNugAra pAMca samiti ane traNa guptinA dhAraka banI, chaThThuM arjuma Adi tapazcaryAne Ada zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI M mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 229 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 222 // kalama TIkA- 'tae NaM visAhanaMdI ' ityAdi - tataH - vizvabhUteryuddhArthamudyAnAnnirgamanAntaraM khalu vizAkhanandI rAjakumAraH tat puSpakaraNDakam udyAnaM riktaM jJAtvA tatra krIDati / itazca yuddhArtha gato vizvabhUtistatra nirdiSTasthAne kaMcit pratyantarAjaM na prekSate= na pazyati, tadA sa puSpakaraNDakamudyAnaM pratyAgataH / tatra - ' mA ehi Agaccha svAmin!, yato'tra udyAne vizAkhanandI rAjakumAraH krIDati' ityuktvA daNDagRhItAgrahastaiH - daNDo gRhIto'grahastena - hastAgrabhAgena yaistaistathAbhUtairdvArapAlaiH sa vizvabhUtiH avaruddhaH = nivAritaH / evaM zrutvA = dvArapAloktaM nivAraNavacanamAkarNya vizvabhUtinA jJAtaM yadahaM chadmanA=kapaTena asmAt puSpakaraNDakAdudyAnAt nirgamitaH = nissAritaH / mamAto nissAraNArthameva rAjJA yuddhavArtA preSitA, vastutastu na ko'pi pratyantarAjo yuddhArthIti bhAvaH / tataH kupitena svajanakRta ko bhAvita karate hue vicarane lage ||22|| TIkAkA artha- 'tae NaM visAhanadI ' ityAdi / vizvabhUtike yuddha ke lie cale jAneke pazcAt vizAkhanandI rAjakumAra usa puSpakaraMDaka udyAnako khAlI samajha kara vahA~ krIr3A karane lgaa| idhara yuddha lie gaye vizvabhUtine vahA~ nirdiSTa sthAna para kisI bhI virodhI rAjAko na dekhA / taba vaha puSpakaraNDaka udyAnako vApisa loTA / vahA~ 'mata Aie svAmin! kyoM ki isa udyAna meM vizAkhanandI rAjakumAra krIr3A kara rahe haiM / ' - isaprakAra kahakara daNDadhArI dvArapAloMne vizvabhUtiko roka diyA / dvArapAloM ke rokane ke vacana sunakara vizvabhUti samajha gayA ki maiM kapaTa ke sAtha puSpakaraMDaka udyAnase nikAla diyA gayA hU~ / yahA~se nikAlaneke lie hI rAjAne yuddhakA samAcAra bhejA thaa| vAstava meM koI bhI sImAvartI rAjA yuddhakA icchuka nahIM thaa| taba AtmIya janoM dvArA kiye hue aniSTake kAraNa kruddha hue vizvabhUtine vahA~ najadIkake pracura ratAM vicaravAM lAgyAM. (s022) TInA artha - 'taNaM visAhanaMdI' dhatyAhi vizvabhUtinA yuddhane bhAre yAdayA gayA pachI vizAsananhI rAjakumAra te puSpakara Daka udyAnane khAlI mAnIne tyAM krIDA karavA lAgyA. tyAM yuddhane mATe gayelA vizvabhUtie tyAMdarzAvelA sthAne viASI rAjAne na joyA tyAre te puSpakara Daka udyAnamAM pAche pharyAM. tyAM da'DadhArI daravAnAe vizvabhUtine Ama kahIne rAkayAH "svAmI! aMdara praveza karaze! mA; kAraNa ke A udyAnamAM vizAkhanandI rAjakumAra kIDA kare che. daravAnanA rokavAnA vacana sAMbhaLIne vizvabhUti samajI gayA ke mane kapaTathI puSpakara Daka udyAnamAMthI bahAra kADhavAmAM AvyA che. ahIMthI mane kADhavAne mATe ja rAjAe yuddhanA samAcAra meAkalyA hatA. kharekhara teA sImADA najIkanA koI paNa rAjA zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazI bhavaH / // 222 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||223|| vibhiyavazAt krodhayuktena tena vizvabhUtinA tatra sthitAH anekaphalabharasamavanatAH =pracuraphalabhAranazrIbhUtAH kapitthalatAH= kapitthavRkSAH muSTiprahAreNa hatAH = tADitAH, Ahatijanitakampena tAsAM phalAni truTitAni vRntebhyo dUrIbhUtAni / taiH kapitthaphalaiH udyAnabhUmiH AstRtA = AcchAditA / itthaM svaparAkramaM pradarzya sa bhaNati - evam = yathA mayA kapitthaphalAni pAtitAni tathaiva yuSmAkaM zIrSANyapi pAtayituM zaknomi, parantu jyeSThatAtasya = piturjyeSThabhrAt rAjJo vizvanandino gauravamAzritya = AdaraM hRdi kRtvA no evaM karomi / ahaM yuSmAbhiH chadmanA = chalena bahinatiH= udyAnAnniSkAsitaH / svajanA api nijasvArthaparAyaNAH = svakIya kSudrasvArthapaGkanimagnA bhUtvA evaM samAcaranti = itthamanucitaM kurvantIti mahadAzcaryam / athavA na kimapyAzcaryam, kAmabhogaparAyaNAH sarvamapi kartuM zaknuvanti, ataH kAmabhogAn dhik ! dhik !; kAmabhogA hi sarvApadAmAspadam / ata evoktam phalake bhArase namra kapittha vRkSoMko muTThiyA~ mAra-mArakara Ahata - tADita kiyaa| muTThiyoM kA AghAta lagane se vRkSa hilane lage aura unake phala TUTa-TUTakara girane lage / kapittha - phaloM se udyAna kI bhUmi paTa gaI / isa prakAra apanA parAkrama dikhalAkara vizvabhUtine kahA-- jaise maiMne yaha kapistha phala girAye haiM, usI prakAra tumhAre mastaka bhI girAne kA sAmarthya mujhameM hai, parantu bar3e pitAjI - pitAke bar3e bhAI rAjA vizvanandI ke bar3appana kA vicAra karake aisA nahIM karatA hU~ / tuma logoM ne kapaTa karake mujhe udyAnase bAhara nikAlA hai| mahAna Acarya kI bAta hai ki svajana bhI svArthake kIcar3ameM pha~sakara isa prakAra anucita AcaraNa karate haiM ! athavA isameM Azcarya bhI kyA hai ? kAmabhogoM meM Asakta manuSya sabhI kucha kara sakate haiN| dhikkAra hai, bAra-bAra yuddha karavA icchatA na hatA. tyAre svajanA dvArA karAyela aniSTanA kAraNe kApAyamAna thayelAvizvabhUtie bagIcAnI khAjInAM ghaNA kuLAnA bhArathI jhukI paDelAM kAThAnAM vRkSAne muThIe mArI mArIne teDI nAkhyAM. mUThIonA prahAra lAgavAthI vRkSeA halavA lAgyAM ane temanA phaLa tUTI tUTIne nIce paDavA lAgyAM. kAThAnAM phaLethI udyAnanI jamIna chavAI gaI. A pramANe peAtAnuM parAkrama batAvIne vizvabhUtie kahyuM, " je rIte me A kAThAnAM kaLAne nIce pADayA teja rIte tamArAM zIso pADavAnI tAkAta paNa mArAmAM che. pazu dAdAjI--pitAjInA moTAbhAi-rAjA vizvanandInI mahattAne vicAra karIne ema karateA nathI. tame leAkeAe kapaTa karIne mane udyAnamAMthI ahAra kADhayA che. ghaNAM ja AzcayanI vAta che ke svajana paNa svAthanA kAdavamAM phasAIne Avu. ayeAgya vana kare che. athavA emAM Azcaya paNa zuM che ? kAma-bhAgamAM Asakta manuSya badhuM ja karI zake che. e kAma-bhegAne zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / / / 223|| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 224 // zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAn prArthayamAnAzca, akAmA yAnti durgatim // 1 // iti / ayamarthaH - kAmAH zabdAdayo viSayAH zalyaM =zalya mitra - zalya sadRzAH, zarIrAntaH praviSTatruTitabANAgrabhAgatulyAH pratikSaNapIDakA ityarthaH / kAmAH viSaM viSamiva - viSatulyAH, yathA viSaM bhakSitaM maraNajanakaM tathA kAmA api dharmajIvitavinAzakA ityarthaH / kAmAH AzIvaSopamAH- AzIviSAH sarpAH, tadupamAH tattulyAH santi, yathA - sarpadaSTA jIvA mriyante tathaiva kAmadaSTA api / IdRzAn kAmAn prArthayamAnA janA akAmAH = amAptakAmA api durgatiM yAnti / ye kAmAn prArthayamAnA abhilaSitAn kAmAn na prAmuvanti, te'pi iha bhave duHkhaM dhikAra hai ina kAmabhogoM ko yaha kAmabhoga hI samasta vipattiyoM ke ghara haiM / isIse kahA hai-- "salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // " yaha kAmabhoga arthAt indriyoM ke viSaya zabda-Adi zalya haiM / jaise zarIra ke bhItara ghusI huI TUTe bANakI noMka pratipala pIr3A pahu~cAtI hai, usI prakAra yaha kAmabhoga bhI pIr3AkArI hai / tathA yaha kAmabhoga viSa samAna hai / jaise khAyA huA viSa jIvana ko samApta kara detA hai, usI prakAra kAmabhoga, dharma - jIvana ko vinaSTa kara detA hai / tathA yaha kAmabhoga sApake samAna hai / jaise sA~pa ke kATe manuSya maraNa-zaraNa hote haiM, usI prakAra kAmabhogoM se Da~se hue manuSya bhI kAla ke atithi banate haiM / ina kaamdhikkAra che. anekavAra dhikkAra che. A kAma-bhAga ja sarvAM muzkelIonuM mULa che. tethI ja kahyuM che keH"slN kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthayamANA ya, akAmA jaMti duggaiM // 1 // A kAmaleAga eTale ke indriyAnAM viSaya, zabda vagere zalyA che. jema zarIranI aMdara ghUsI gayelI khANunI aNI dareka paLe pIDA pahoMcADe che, ema A kAmabhAga paNa pIDAkArI che. tathA e kAmabhAga viSanAM jevAM che. jema khAdheluM jhera jIvananA anta lAve che. e ja pramANe kAmaleAga dhama jIvananA nAza kare che. vaLI e kAmaleAga sApa jevAM che. jema sApa karaDe te manuSya maraNane zaraNu pAme che eja rIte kAmaleAgathI DaMsAyela manuSya paNa mAtanA mahemAna bane che. e kAmaleAgAnI bhayaMkaratA tA ethI sAbIta thAya che ke kAmeAnI abhi zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 224 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre / / 225 // parabhave ca nArakAdigati prAmavanti / kAmAnAmabhilASe kRte tadaprAptAvapi iha bhave duHkhaM, parabhave narakAdigatizca bhavati, kiM tarhi vAcyaM kAmAnAmupAne rakSaNe tadupabhoge ca, kAmAbhilASAdInAM rAgadveSamUlakatvena kaSAyavarddhakasvena ca sAvadyatvAditi bhAva iti / tasmAt kAmabhogaiH alam , vyarthAH kAmabhogA ityrthH| itthaM kAmabhogAn vigA, 'kAmabhogA durgatimUlaM nArakAdidurgatInAM kAraNam' iti kRtvA-iti manasi nidhAya sa vizvabhUtistato nirgtH| tataH saMjAtasaMvegaH-saMjAtaH samutpannaH saMvego-mokSAbhilASo yasya sa tathA-aGkuritamokSAbhilASaH, ata ecazuddhabhAvanaH kaSAyakAluSyarahitabhAvanAyuktaH san AryasaMbhUtAnAM sthavirANAm antike samIpe prbjitH| tataH maJjarI TIkA bhogoM kI bhayaMkaratA to isIse siddha hai ki kAmoM kI abhilASA karanevAle, kAmabhoga prApta na hone para bhI, kevala abhilASA karane mAtrase durgati prApta karate haiM / aisI sthiti meM kAma-bhogoM ke upArjana, rakSaNa aura bhoga kA to kahanA hI kyA hai ! Azaya yaha hai ki kAmabhogoM kI abhilASA Adi rAgadveSa-mUlaka aura kaSAya-barddhaka hone ke kAraNa pApamaya haiM // 1 // to yaha kAmabhoga vyartha haiM / isa prakAra kAmabhogoMkI gardA karake aura 'kAmabhoga narakAdi durgatiyoM ke kAraNa haiN| aisA manameM nizcaya karake vizvabhUti vahA~se nikala gayA / use saMvega utpanna ho gayAmukti kI abhilASA utpanna ho gii| vaha kaSAya kI kaluSatAse varjita bhAvanAke sAtha AryasaMbhUta nAmaka sthavira munike samIpa dIkSita ho gyaa| mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| lASA karanArA, kAmaga prApta na thavA chatAM paNa, phakta abhilASA karavA mAtrathI ja durgati pAme che. AvI sthitimAM kAmabheganA upArjana, rakSaNa ane upabheganuM te kahevuM ja zuM ? tene Azaya e che ke kAmaganI abhilASA vagere rAga-dveSanuM mULa hovAthI tathA kaSAya-vardhaka hovAne kAraNe pApamaya che. tethI e kAmabhoga vyartha che. A rIte kAma genI niMdA karIne tathA " kAmaga narakAdi-dugatinuM kAraNa che. " e manamAM nizcaya karIne vizvabhUti tyAMthI nIkaLI gayAM. temanAmAM saMvega pedA thaI gaye-muktinI abhilASA utpanna thaI gaI. teo kaSAyanI kaluSatArahita bhAvanA sAthe AryasaMbhUta nAmanA sthavira muninI pAse dIkSita thayAM. ||225 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 226 / kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH pravrajyAnantaraM khalu sa vizvabhUtiranagAraH IryAsamitaH-IryAgamanaM tatra samitaH purato jIvarakSArtha yugyamAtrabhabhAganyastadRSTiH san gamanazIla ityarthaH, yAvatpadena-'bhAsAsamie, esaNAsamie, AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapariTThAvaNiyAsamie, magagutte, vayagutte, gutte, guttidie' chAyA-bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH, uccAraprasravaNazleSmazivANajallapariSThApanikAsamitaH, manaHsamitaH, vacaHsamitaH, kAyasamito, manoguptaH, vacoguptaH, kAyagupto, gupto, guptendriyaH-iti saMgRhyate / tatra-bhASAsamitaH= bhASAsamitiyuktaH, eSaNAsamitaH-AdhAkarmAdidoSarahitabhikSAgaveSaNA eSaNA, tatra samitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH-AdAne bhANDamAtrayohaNe bhANDasya-vastrAthupakaraNasya mAtrasya-pAtrasya ca nikSepaNAyAM sthApane ca dIkSA ke pazcAt vizvabhUti anagAra IryAsamiti se yukta hue| arthAt jIvoMkI rakSAke lie yugyapramANabhUmi para dRSTi lagAkara gamana karanevAle bne| mUlameM prayukta 'yAvat' zabdase 'bhASAsamitise yukta, eSaNAsamitise yukta, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitise yukta, pariSThApanAsamitise yukta, manAsamita, vacanasamita, kAyasamita tathA manogupti, vacanagupti aura kAyaguptise yukta tathA indriyoMko gopana karanevAle' itanA aura grahaNa karanA cAhie / hita, mita, pathya aura satya bhASA bolanevAlA bhASAsamita kahalAtA hai| AdhAkarma Adi doSoM se rahita bhikSAkI gaveSaNA karanevAlA eSaNAsamita athavA eSaNAsamiti se yukta kahalAtA hai| vastra Adi upakaraNa tathA pAtrake uThAne aura rakhanemeM jo yatanAvAna ho, vaha AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamita kahalAtA hai| yahA~ madhyamaNinyAyase bIcake zabdakA Age aura pIche-donoM jagaha saMbaMdha ho jAtA hai, isa niyamake anusAra 'bhANDa-mAtra' zabdoM kA AdAna (grahaNa karane-uThAne) ke sAtha bhI saMbaMdha hai aura nikSe dIkSA lIdhAM pachI vizvabhUti aNagAra IryAsamitithI yukta thayAM. eTale ke jenI rakSAne mATe yugyapramANa (dhUMsarInA mApanI) bhUmi upara najara rAkhIne cAlanAra thayAM. mULamAM vaparAyela "yAvatu" zabdathI bhASAsamiti sahita, eSaNA samiti sahita, AdAnabhAMDamAtranikSepaNasamiti sahita, pariSThApanAsamiti sahita, manaHsamita, vacana samita, kAyamita tathA mane guptivacanagupti, ane kAyaguptithI yukta tathA indriyane gopana karanArA" ATaluM vadhAre grahaNa karavuM joIe. hita, mita, pathya ane satya bhASA belanArane bhASA-samita kahevAya che. AdhAkarma vagere dethI rahita bhikSAnI gaveSaNa karanAra eSaNAsamitithI yukta kahevAya che. vastra vagere upakaraNa tathA pAtrane uThAvavA tathA rAkhavAmAM je yatanAvALA hoya che te AdAnabhAMDamAtranikSepaNAsamita kahevAya bhvH| ||226 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 227|| samitiyuktaH, atra madhyamaNinyAyena bhANDamAtrazabdayorAdAnanikSepaNAzabdAbhyAM saha sNbndhH| tathA-uccArapatravaNazleSmaziGkANajallapariSThApanikAsamita:-tatra-uccAra:=purISaM, prasravaNaM prasiddhaM, zleSmAnkaphaH, jallA asvedamalA, zivANaM nAsikAmalam , eteSAM pariSThApanikAyAM pariSThApanAyAM samitaH-sthaNDilAdidoSaparihArapUrvakam uccArAdiparichApanAyAM pravRtta ityarthaH / manaHsamitaH-mana: antaHkaraNavizeSaH, tatra samitaH kuzalamanaudIraNAkAraka ityarthaH; vacaHsamitA satyamadhurAnavadyAdibhASAbhASaNazIlA, kAyasamitaH pANyupaghAtAdidoSaparihArapUrvakaM kAyapravartakaH, manoguptaH= manoguptimAn , manoguptistrividhA, tatra-AtaraudradhyAnAnuvandhikalpanAjAlaviyogalakSaNA prathamA 1, zAstrAnugAminI maJjarI TIkA paNA ( rakhane) ke sAtha bhI saMbaMdha hai| pariSThApanAsamiti kA pUrA nAma 'uccAraprasravaNazleSmaziyANajallapariSThApanikAsamiti hai / uccAra arthAt mala, prasravaNa arthAt mUtra, zleSma arthAt kapha, jalla arthAt pasInekA maila, ziMdhANa arthAt nAkakA mala, ina sabake paraThanemeM yatanAvAn ko pariSThApanikAsamita kahate haiN| ve mana:samita arthAt zubhamanakI pravRtti karanevAle, vacanasamita arthAt satya, madhura evaM niravadya vacana bolanevAle tathA kAyasamita arthAt jIvahiMsA Adi doSoMse bacakara kAyakI pravRtti karanevAle hue / vizvabhUti anagAra manoguptimAna bhI hue / manogupti tIna prakAra kI hai-(1) ArtadhyAna aura raudradhyAnajanaka kalpanAoM ke samUhakA viyoga honA prathama manogupti hai| (2) zAstrakA anugamana karanevAlI, para mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhavaH / che. ahIM madhyamaNinyAyathI vaccenA zabdo AgaLa ane pAchaLa banne jagyAe saMbaMdha thaI jAya cha, theviSaya pramANe "is-bhAtra" zahAnA hAna ( ahaNa 2-381) nI sAthe 5 saya cha, ane nikSepaNa mUkavuM) nI sAthe paNa saMbaMdha che. pariSThApanA samitinuM pUruM nAma "uccAra-prasavaNa-zleSma-zi ghANaja-parijhApanikA-samiti" che. uccAra eTale ke maLa, prasavaNa eTale ke mUtra, zleSma eTale ke kapha, jalla eTale ke pasInAne mila, ziMdhANu (nAkane mela) e badhAne paraThavAmAM yatanAvALAne pariSThApanikAsamita kahevAya che. teo manaHsamita eTale ke zubha mananI pravRtti karanArA, vacanasamita eTale ke satya. madhura ane nirava vacana bolanArA, tathA kAyamita eTale jIvahiMsA vagere deze thI bacIne kAyAnI pravRtti karanArA thayAM. vizvabhUti aNagAra mane guptimAna paNa thayAM. managupti traNa prakAranI che: (1) ArtadhyAna ane raudradhyAna thI utpanna karanAra kalpanAonA samUhano viyega hevo te pahelI managupti che. (2) zAstrane anusaranArI, paralokanI lo // 227|| to zrI 395 sUtra:01 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 228 // Fen Lei : paralokasAdhinI dharmadhyAnAnubandhinI madhyasthatApariNAmarUpA dvitIyA 2, kuzalAkuzalamanovRttinirodhena cirAbhyastayogasampAditA'vasthA - vizeSajanyA''tmasvarUparamaNatA tRtIyA 3, taduktaM yogazAstre - vimukta kalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA // 1 // iti / tathA - bacoguptaH = nirUDhavAkprasaraH - maunAvalambItyarthaH, kAyaguptaH - kAyasya gamanAgamana - pracalana - spandanAdikriyANAM gopanaM kAyaguptiH, sA dvividhA ceSTAnivRttirUpA 1, yathA''gamaM ceSTAniyamanalakSaNA 2 ceti, tatra - prathamA lokako siddhi karanevAlI madhyasthatArUpa pariNati dUsarI manogupti hai / (3) zubha aura azubha - donoM prakArake mAnasika vyApArake nirodhase cirakAlataka abhyAsa kiye hue yogase utpanna honevAlI, viziSTa avasthAmeM prApta honevAlI AtmasvarUpameM ramaNarUpa pariNati tIsarI manogupti hai| yogazAstrameM kahA haivimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai, - manogutirudAhRtA // 1 // " saba prakArakI kalpanAoM se mukta hokara samatva ( samatA avasthA ) meM bhalIbhA~ti sthita manakA AtmAmeM ramaNa karanA manogupti hai // 1 // vaha muni vacanagupta arthAt maunakA avalambana karanevAle tathA kAyagupta arthAt zarIrakI gamana, Agamana, pracalana, spandana - hilanA Adi kriyAoMkA nirodha karanevAle bhI hue / kAyagupti do prakArakI hai- (1) cessttaasiddhi karanArI madhyasthatArUpa pariNati bIjI mane gupti che. (3) zubha ane azubha banne prakAranA mAnasika vyApAranA nirAdhathI cirakALa sudhI abhyAsa karAyela yAgathI utpanna thanArI, viziSTa avasthAmAM prApta thanArI AtmasvarUpamAM ramaNurUpa pariNati trIjI manAgupti che. yogazAstramAM kahyuM che; " vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai, - manoguptirudAhRtA // 1 // " badhA prakAranI kalpanAothI mukta thaIne samatvamAM ( samatA-avasthAmAM ) sArI rIte rahelAM mananu AtmAmAM ramaNa karavuM e mane gupti che. te muni vacanagupta eTale ke maunanu avalambana rAkhanArA tathA kAyagupta eTale zarIranI gamana (javu) Agamana (Avavu.) pracalana, spandana-halanacalana vagere kriyAone nirdedha karanArA paNa thayAM. kAyagupti e prakAranI zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / // 228|| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa- sUtre / / 229 // kalpa maJjarI TokA kAyotsargAdinA parISahasahanapUrvakakAyanizcalatAkaraNarUpA 1, dvitIyA-gurumApRcchaya zarIrasaMstArakamatilekhanapramArjanAdisamayocinakriyAsamUhasampAdanapUrvakaM zayanAsanAdi vidheyam, tato gurunidezena zayanAsananikSepAdAnAdiSu svatantraceSTAtyAgena niyatakAyaceSTArUpA 2 / taduktam upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA smRtA // 2 // iti / tadvAniti / nivRtti aura (2) yathAgama ceSTAniyamanarUpa / kAyotsarga Adi karake parISaha sahana karate hue kAyako nizcala kara lenA ceSTAnivRttirUpa kAyagupti hai / gurumahArAjakI AjJA lekara zarIra evaM saMstAraka kI patilekhanA, pramArjanA Adi samayocita kriyAoMkA sampAdana karate hue zayana Asana Adi karanA cAhie / ata eva guruke Adezase zayana, Asana, nikSepa, AdAna AdimeM svatantra ceSTA kA tyAga karanA dUsarI kAyagumi hai / kahA bhI hai "upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH| sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA smRtA // 2 // " che. (1) ceSTAnivRtti (2) yathAgama ceSTAniyamanarUpa. kAryotsargI vagare karIne pariSaha sahana karatAM karatAM kAyAne nizcala karI levI e cAnivRttirUpa kAyagati che. guru mahArAjanI AjJA laIne zarIra ane saMtA2kanI pratike khana, pramArjanA vagere samAcita kriyAonuM saMpAdana karatAM zayana, Asana vagere karavuM joIe. tethI ja gurunI AjJAthI zayana, Asana, nikSepa, AdAna vageremAM svataMtra ceSTAne tyAga karavo te bIjI kAyagupti che. kahyuM paNa che "upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepA''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA smRtA // 2 // " mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH pazcadazo bhvH| // 229 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 230 // SE mahAvIrasya tathA-manovAkAyaguptiyuktatvAdeva guptA manovAkAyakarmabhiH asaMyamasthAnebhyo rakSitaH, guptendriya:-guptAni svasvaviSayebhyo nivRttAnIndriyANi yasya sa tathA-vazIkRtendriya ityrthH| tathA-guptabrahmacArI-gupto-rakSito brahmaNaH cAra caraNa-yAvajjIvanaM maithunaviramaNalakSaNaM, so'sti yasya sa tathA-gRhItayAvajjIvabrahmacaryavrata ityrthH| evaMvidhaH san bahubhiH SaSThATamAdikaistItraiH dhoraiH tapakarmabhiH AtmAnaM bhAvayan viharatIti ||m022|| tataH kimabhUta ? iti vaktumAhaupasargake avasara para bhI kAyotsargakA sevana karanevAle munike zarIrakI sthiratA kAyagupti kahalAtI hai||1|| zayana, Asana, nikSepa, AdAna aura saMkramaNa-calanA-phiranA Adi kriyAoMmeM ceSTA arthAt pravRttikA niyamana dUsarI kAyagupti kahI gaI hai // 2 // tathA ve muni mana, vacana, kAyakI guptise yukta honeke kAraNa gupta the, arthAt mAnasika, vAcika aura kAyika asaMyamake sthAnoMse rakSita the| unhoMne indriyoMko apane-apane viSayoMmeM pravRtti karanese roka diyA thA, ataH guptendriya the| guptabrahmacArI the arthAt yAvajjIvana maithuna ke tyAgI the-pUrNa brahmacArI the| ina saba guNoM se sampanna hokara ve muni belA telA Adi kI ghora tapazcaryA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarate the // 23 // isake pazcAt jo huA so kahate haiM-'tao' ityaadi| upasarganA avasare paNa kAryotsarganuM sevana karanArA muninAM zarIranI sthiratA kAyagupti kahevAya che. (1) zayana, mAsana, nikSepa, AhAna ane bhae-yArapu.-12-yAmamA yeSTA meTa, pravRttinu niyamana e bIjI kAyagupti kahevAI che. (2) tathA te muni mana, vacana, kAyanI guptithI yukta hovAne kAraNe gupta hatAM. eTale ke mAnasika, vAcika, ane kAyika asaMyamanAM sthAnethI rakSita hatAM. temaNe indriyane pita-pitAnA viSayomAM pravRtti karatI rokI dIdhI hatI tethI teo guptendriya hatAM, guptabrahmacArI hatAM eTale ke jIvana paryanta maithunanA tyAgI hatAM-pUrNa brahmacArI hatAM. e badhAM guNothI saMpanna banIne te muni chaTha, aThama vagerenI ghora tapazcaryAthI AtmAne bhAvita karatAM vicaratAM ai. (2012) te pachI manyuta -'to' tyAlt. vizvabhUtimAra nAmakaH paJcadazo bhvH| // 230 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA mUlam - to tavappabhAvaladdhANegavihaladdhisaMpaNo so vissabhUI aNagAro egayA AyariyaM Apucchiya egallavihAreNa viharamANo mahuraM nayariM go| tayA tattha rAyakannApANiggahaNaTuM visAhanaMdI rAyakumAro vi aago| tassa rAyamagge AvAso AsI / so ya vissabhUI aNagAro mAsakkhamaNapAraNage tattha bhikravaTuM aDamANe teNa zrIkalpa maggeNa gacchai / taM gacchamANaM dahaNa visAhanadipurisA niyasAmi paricAiMsu-sAmI ! eso vissabhUI aNagArotti / // 231 // tae NaM visAhaNaMdI taM sattumiva viloei / etyaMtare tatva so aNagAro sUiyAe egAe gAvIe pelliyo bhUyale paDio, tAhe tehiM ukTikalakalo kao / paccutthiya gacchaMto so visAhanaMdiNA bhaNio-re bhikkhu ! kavidupADaNaM taM balaM tujjha kahiM gayaM ? tAhe teNa paloiyaM, diTTho ya so visaahnNdii| tae NaM so aNagAro amariseNa hatthehi ta gAvi aggasiMgehi gahAya uDDaM vahai / dubbalassa vi sIhassa balaM ki sigAlehi laMdhijjai ? aMdhayAro ki pagAsaM aikkamai ? khajoo kiM caMdamasA saha phaddhai ? taM daTuM so visAhanaMdI lajio jaao| tae NaM se vissabhUI aNagAre 'imo durappA mai ajavi veraM vahai' tti kaTu tattha niyANaM karei-'jai imassa mama tabaniyamabaMbhaceravAsassa kovi phalavittiviseso havai, to'haM AgamessAe assa vahAe homi' ti| tae NaM so aNAloiyaappaDikaMto sahi bhattAI aNasaNAe chedittA kAlamAse kAlaM kiccA solasame bhave mahAsukke ukiTaTiio devo jAo / / m023|| chAyA-tatastapaHprabhAvalabdhAnekavidhalabdhisampannaH sa vizvabhUtiranagAra ekadA AcAryamApRcchaya ekAkivihAreNa viharan mathurA nagarI gataH / tadA tatra rAjakanyApANigrahaNArtha vizAkhanandI rAjakumAro'pi aagtH| tasya rAjamArge AvAsa AsIt / sa ca vizvabhUtiranagAro mAsakSapaNapAraNake tatra bhikSArtham aTan mala kA artha-tadanantara tapa ke prabhAva se prApta honevAlI aneka prakAra kI labdhiyoM se sampanna vizvabhUti anagAra ekabAra AcArya kI AjJA lekara ekAkI vihAra se vicarate hue mathurA nagarI meM phuNce| saMyogavaza usI samaya rAjakanyA kA pANigrahaNa karane ke liye rAjakumAra vizAkhanandI bhI vahAM AyA huA thaa| rAjamArga para usakA DerA thaa| vizvabhUti. anagAra mAsakhamaNa ke pAraNA ke dina bhikSA ke lie bhramaNa 1 mUlane artha-"tapa" nA prabhAve telabdhi Adi aneka prakAranI labdhio prApta thaI. AvA labdhisaMpanna kara vizvabhUti aNagAra ekavAra AcAryanI AjJA laI ekAkI vicaratAM mathurAnagarImAM pahoMcI gayAM. te samaye rAjaunA kumAra vizAkhanaMdI keIeka rAjakanyAnuM pANigrahaNa mATe tyAM Avyo hate. rAjamArga upara taMbunA DerA ubhA mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| ||231| zrI kalpa sUtra: 01 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa stre / / 232 // maJjarI TIkA tena mArgeNa gacchati / taM gacchantaM dRSTvA vizAkhanandipuruSA nijasvAminaM paryacAyayan-svAmin ! eSa vizvabhUtiranagAra iti / tataH khalu vizAkhanandI taM zatrumiva vilokayati / atrAntare tatraiva so'nagAraH sUtikayA ekayA gavA kSipto bhUtale patitaH, tadA tairutkRSTakalakalaH kRtaH / pratyutthAya gacchan sa vizAkhanandinA bhaNita:-re bhikSo ! kapitthapAtanaM tad balaM taba va gatam ! tadA tena pralokitam, dRSTazca sa vishaakhnndii| tataH khalu so'nagAraH amarSeNa hastAbhyAM tAM gAm agragAbhyAM gRhItvA UvaM vahati / durbalasyApi siMhasya balaM kiM zugAkarate hue usI mArga se nikle| unheM jAte dekhakara vizAkhanandI ke AdamiyoM ne apane svAmI ko paricaya karAyA-'svAmin ! yaha vizvabhUti anagAra haiN|' taba vizAkhanandI unheM aise dekhane lagA jaise zatra ko dekhatA ho! isI bIca eka byAI huI gAya ne muni ko dhakkA diyA aura ve dharatI para gira paDe / yaha dekha vizAkhanandI Adine kaha-kahA lagAyA, arthAt uccasvara se ha~sane lge| vaha uThakara jA rahe the ki vizAkhanandI ne vyaMga kasA-'are bhikSuka! kapitthaphaloM ko girAne vAlA tumhArA vaha bala kahAM calA gayA?' taba munine dekhA-yaha vizAkhanandI hai ! munine kruddha hokara usa gAya ko sIMgoM ke agrabhAga se pakaDa kara Upara uThA liyaa| siMha kitanA hI durbala ho jAya, usake bala ko kyA zRgAla ullaMghana kara sakate haiM ? andhakAra karavAmAM AvyAM hatAM. mA khamaNanA pAraNe bhikSArthe te rAjamArga upara vizvabhUti aNagAranuM AvavuM thayuM. vizvabhUti aNugArane tenA pUrva paricita mANasoe eLakhI lIdhAM, ne pitAnA svAmI vizAkhanaMdIne paNa oLakhAvyAM vizvabhUtine dekhatAM ja vizAkhanaMdImAM zatrutAne bhAva pragaTa thayA. A vakhate kaMI nava prasavavAlI gAye munine dhakko mAryo ne muni dharatI para gabaDI paDyAM. A dazya joI vizAkhanaMdI khaDakhaDATa hasI paDaye ne mazkarI karavA lAgyA, kalabalatAM aNagAra uThayAM ne yaMga mAM vizAkhanaMdIe kahyuM ke-are bhikSaka / mahAna kAThAnA phaLane pADanAra tAruM baLa kayAM gayuM ke AvI durbaLa gAyanA dhakkA mAtrathI tuM udhe paDI gaye?' munie AMkha ughADI joyuM te vizAkhanaMdI jaNAye. tene pitAnuM baLa dAkhavavA krodhita thaI gAyane, tenA be ziMgaDA pakaDI, uMcI karI nAkhI. siha game teTalo durbaLa bane te paNa tenI zakti chAnI rahetI nathI. mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH paJcadazo bhvH| // 232 / zrI kalpa sUtra: 01 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KE lairladhyate ? andhakAraH ki prakAzamatikrAmati ? khadyotaH ki candramasA saha sparddhate ? tad dRSTvA sa vizAkha nandI lajjito jaatH| tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH ayaM durAtmA mayi adyApi vairaM vahati' iti kRtvA tatra nidAnaM karoti-'yadi asya mama taponiyamabrahmacaryavAsasya ko'pi phala vRttivizeSo bhavet, tato'hamAgamiSyantyAmasya vadhAya bhaveyam iti / tataH so'nAlocitApratikrAntaH SaSTiM bhaktAni anazanena chittvA kAlamAse kAlaM kRtvA SoDaze bhave mahAzukre kalpe utkRSTasthitiko devo jAtaH ||suu023|| zrIkalpa sUtre ||233|| kyA prakAza kA atikramaNa kara sakatA hai? becArA khadyota-juganU kyA candramA ke sAtha spardhA kara sakatA hai ? yaha dekhakara vizAkhanandI lajjita ho gyaa| magara vizvabhUti anagAra ne mana meM vicAra kiyA'yaha durAtmA aba bhI mujha se baira rakhatA hai|' yaha socakara unhoM ne nidAna kiyA-'mere tapa, niyama aura brahmacarya kA agara kucha phala ho to AgAmI janma meM maiM isakA vadha karane vAlA hoU~ !" tatpazcAt AlocanA aura pratikramaNa kiye vinA, anazana se sATha bhakta kA chedana karake arthAta eka mAsa kA anazana karake, kAla-mAsa meM kAla karake, solahaveM bhava meM vaha mahAzukranAmaka kalpa meM utkRSTasthiti vAle deva hue // suu023|| mahAvIrasya vizvabhUtinAmakaH pazcadazo bhavaH / kyAM siMha ne kayAM ziALoyuM ! kayAM meghalI rAtane gADha aMdhakAra ane kayAM sahastrakrima sUrya ! zuM AgiyA sUrya samAna prakAza karI zake? A joi vizAkhanaMdI zaramAve. vizvabhUti munine nizcaya thayuM ke huM saMsAra choDI sAdhu thaye chatAM A duSTa mArA uparanI veravRttine bhUlyo nathI. AvuM vicArI manamAM niyANuM karyuM ke meM je kaI tapa-niyama-saMyamabrahmacarya vigere sevana karyuM hoya te te badhA sutronuM phala A duzmanane vidArI nAkhavAmAM AgAmIbhave maLe tema 4nchu A nidAnane pazcAttApa ke AlocanA agara pratikramaNa karyA vinA eka mAsanuM aNuzaNu karI, kAla AvyuM kAla karI, vizvabhUti soLamAM bhavamAM "mahAzukra nAmanA svargamAM utkRSTa sthitivALA deva thayAM. (sU023) // 233 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa maJjarI TIkA ||234 // TIkA-'to' ityAdi / tataH pUrvoktatapaHkaraNAnantaraM tapaHprabhAvalabdhAnekavidhalabdhisampannaH-tapaHmabhAveNa labdhA yA AmazauMpadhyAditejolezyAdirUpA anekavidhA labdhayastAbhiH sampanno yuktaH sa vizvabhUtiranagAra ekadA-ekasmin samaye AcAryam ApRcchaya-pRSTvA ekAkivihAreNa ekAkimatimAvihAreNa viharan mathurA nagarI gataH / tadA tasminneva samaye tatra-mathurAyAM nagaryA rAjakanyApANigrahaNArthamrAjakanyAM pariNetuM vizAkhanandI rAjakumAro'pi AgataH / tasya vizAkhanandinI rAjakumArasya AvAsa nivAsasthAnam rAjamArga rAjamArgasamIpasthabhavane AsIt / sa ca vizvabhUtiranagAro mAsakSapaNapAraNake tatra-mathurAyAM bhikSArtham aTan=paribhraman tena mArgeNa-vizAkhanandinivAsasamIpasthitarAjamArgeNa gacchati / taM vizvabhUtimanagAraM dRSTvA vizAkhanandipuruSAH vizAkhanandino bhRtyAH nijasvAminaM vizAkhandinaM taM vizvabhUti paryacAyayana paricitaM kAritavantaH-' epa bhikSArthamaTan puruSo vizvabhUti mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhvH| TIkA kA artha 'taoM' ityAdi / tapasyA karaneke pazcAt tapa ke prabhAva se AmISadhi Adi tathA tejolezyA Adi aneka prakAra kI labdhiyoM se sampanna vizvabhUti anagAra, kisI samaya AcArya se AjJA lekara ekAkipratimA-vihAra se vicarate hue mathurA nagarI phuNce| usI avasara para rAjakumArI kA pANigrahaNa karane ke liye rAjakumAra vizAkhanandI kA nivAsa rAjapatha ke samIpa ke bhavana meM thaa| vizvabhUti anagAra mAsakhamaNa kI tapasyA ke pAraNaka ke dina mathurA meM bhikSA ke lie aTana karate hue usI rAjamArga se jA rahe the| vizvabhUti anagAra ko dekhakara vizAkhanandI ke AdamiyoM ne apane svAmI, arthAt vizAkhanandI ko unakA paricaya karA diyaa| kahA-'yaha bhikSA ke lie bhramaNa karane vAle vizvabhUti anagAra haiM!' yaha paricaya pAkara ||234|| TIkAne artha-"to' ityAdi. tapasyA karyA pachI tapanA prabhAvathI AmazaSadhIvagere tathA tenezyA vagere aneka prakAranI labdhiothI yukta vizvabhUti aNagAra kaI vakhate A ryanI AjJA laIne ekAki-vihAra-pratimAthI vicaratAM vicaratAM mathurA nagaramAM pahecyA. e ja avasare rAjakumArInuM pANigrahaNa karavA mATe rAjakumAra vizAkhanandI paNa tyAM Avela hatuM. vizAkhanandAe rAjamArganI najIkanA mahelamAM nivAsa karyo hate. vizvabhUti aNugAra pAraNAne divase mathurA nagarImAM bhikSA mATe pharatAM pharatAM e ja rAjamArga parathI jaI rahyAM hatAM. vizvabhuti aNugArane joIne vizAkhanandInA mANasoe pitAnA mAlika eTale ke vizAkhanandIne temane paricaya karAvI dIdhuM. temaNe to zrI kalpa sUtra: 01 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpa // 235|| maJjarI TokA ranagAro'sti'-iti / tataH khalu sa vizAkhanandI rAjakumArastaM zatrumiva vilokayati pazyati / atrAntare tatravAjamAga eva so'nagAra vizvabhUtiranagAraH mRtikayA sadyaHprastayA ekayA gavA kSipta pAtito bhUtale patitaH, tadA-tasya patanakAle tai-vizAkhanandinA tadarbhUtyaizca utkRSTakalakala pratyutkaTakalakalanAdaH kRtaH / pratyutthAya gacchan sa vizAkhanandinA bhaNita: uktaH-re bhikSo! kapitthapAtana-kapitthaphalapAtakAraNaM tava balaM kva gatam ? anayA'lpavalayA gavA alpenaiva AghAtena tvaM pAtita iti dhikte balamiti bhAvaH / tadA vizAkhanandikRtasvAkSepasamaye tena vizvabhUtinA pralokitam-tadizi dRSTam / dRSTazca sa vizAkhanandI / tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH amarSeNa-tadAkSepAsahanena hetunA hastAbhyAM tAM gAm aprazRGgAbhyAM gRGgAgrabhAgAbhyAM gRhItvA svabalena UdhaM vahati= vizAkhanandI unheM apane bairI kI taraha dekhane lgaa| isI bIca eka tatkAla byAI huI gAyane muni vizvabhUti ko dhakA lagA kara dharatI para girA diyaa| muni ke girane para vizAkhanandI aura usake AdamI jora kA kahakahA lagA kara haMsa pdde| uTha kara muni jAne lage to vizAkhanandI ne tAnA mArate hue kahA-'are bhikSuka! kapittha phaloko girA dene vAlA tumhArA vaha bala kahA~ calA gyaa| abhimAya yaha ki isa dubalI gAya ke halke dhake se hI tuma gira gye| dhikkAra hai tumhAre bala ko! jaba vizAkhanandIne isa prakAra AkSepapUrNa vacana kahe to munine usakI ora dekhaa| ve pahacAna gaye ki yaha vizAkhanandI hai| vizvabhUti muni usake AkSepa ko sahana nahIM kara sake / ata eva unhoMne apane mahAvIrasya vizvabhUtinAmaka: paJcadazo bhvH| kahyuM, " A bhikSA mATe pharanArA vizvabhUti aNugAra che." A paricaya meLavIne vizAkhananI temane pitAnA zatrunI jema jevA lAge. evAmAM eka turata viyAyelI gAye muni vizvatine dhakake mArIne bhUmi para pachADavAM. muni paDatAM ja vizAkhanandI tathA tenA mANaso mATethI khaDakhaDATa hasI paDayAM. uThIne muni javA lAgyA te vizAkhanandIe maheNuM mAratAM kahyuM: "he bhikSaka, kaThAnAM phaLane nIce pADI nAkhanArUM tArUM peluM baLa kayAM gayuM?" bhAvArtha e ke AvI nibaLa gAyanA sAmAnya dhakkAthI tuM paDI gaye. dhikAra che tArA baLane ! jyAre vizAkhanandIe A rIte AkSepabharyA vacane kahyAM tyAre munie tenI tarapha joyuM. teo eLakhI gayAM ke A vizAkhananI che. vizvabhUti muni tenA AkSepane sahana karI zakayAM nahIM. tethI ja temaNe pitAnA bane // 235 // R zrI kalpa sUtra: 01 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 236 // upari utthApayati / nAtra kimapyAzcaryam ! vicAryatAm, kiM siMhasya balaM zRgAlairledhyate ? na kadApi ladhyate iti bhAvaH / kim andhakAraH prakAzam atikrAmati-ullaGghayati ? nAtikrAmatIti / khadyotaH kiM candramasA saha sparddhate ! na kadApi candreNa saha sparddhA kartu zaknotIti / sa vizAkhanandI ca tat = vizvabhUtimunergavotthApanarUpaM parAkramaM dRSTvA lajjito jAtaH / tataH khalu sa vizvabhUtiranagAraH ' ayaM durAtmA = duSTasvabhAvo vizAkhanandI adyApi = etAvati kAle vyatIte'pi mayi-mamopari vairaM vahati ' - iti kRtvA iti hetoH tatra = tasmin samaye nidAnaM karoti - 'yadi asya mama taponiyamabrahmacaryavAsasya ko'pi phalavRttivizeSaH = phalaniSpattivizeSo bhavet, tato'ham AgamiSyantyAm =bhaviSyatkAle asya vizAkhanandino vadhAya bhaveyam - iti / tataH so'nAlocitAmatikrAntaH donoM hAthoM se usa gAyako sIMgo ke agrabhAga se pakar3akara Upara uThA liyA / isameM koI vismaya kI bAta nahIM / vicAra kIjie - siMha kitanA hI durbala ho gayA ho, kyA zRgAla usase adhika balazAlI ho sakatA hai ? kyA andhakAra prakAza kA atikramaNa kara sakatA hai ? khadyota (juganU ) kyA candramA kI barAbarI kara sakatA hai ? nahIM, kadApi aisA nahIM ho sakatA / vizAkhanandI, vizvabhUti anagAra ke gAya ke uThA leneke parAkrama ko dekha kara lajjita ho gayA / 'yaha duSTa svabhAvavAlA vizAkhanandI itanA samaya vyatIta hojAne para bhI mere pati vaira kA bhAva rakhatA hai' isa prakAra kA vicAra Ane para munine nidAna kara liyA 'agara mere tapa, niyama aura brahmacaryavAsa kA kucha bhI phala mujhe milane vAlA ho to maiM bhaviSyat kAla meM vizAkhanandI kA hantAmArane vAlA hoU~ ! | hAthathI te gAyane ziMgaDAnA agrabhAgathI pakaDIne UMcI upADI lIdhI. temAM navAI pAmavAnI koI vAta nathI, vicAra karI siMha game teTaleA niLa thaye| hoya chatAM zuM ziyALa tenA karatAM vadhAre baLavAna hoi zake che ? zuM aMdhakAra prakAzane oLaMgI zake che ? zuM khadyota-AgiyuM sUryanI barAbarI karI zake che? nA, kadIpaNa evu banI zakatuM nathI. vizAkhanandI vizvabhUti anagAranu gAyane uMcakI levAnuM parAkrama joIne zarmindA thayA. " A duSTa svabhAvavALA vizAkhanandI ATale badhA samaya pasAra thavA chatAM paNa mArA tarapha vera-vRtti rAje che." yA jtn| viyAra bhavatAM suniyo niyAzu madhyu : "le bhArI tapa, niyama, ane hAyaryA lananuM kAI paNa kLa mane maLavAnuM hoya teA bhaviSyakALamAM huM vizAkhanandInA ghAtaka banu!" zrI kalpa sUtra : 01 Xing Xing kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmakaH paJcadazo bhavaH / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 237 // Man san SaSTiM bhaktAni anazanena chitvA kAlamAse kAlaM kRtvA SoDaze bhave mahAzukre kalpe utkRSTasthitikaH= saptadazasAgaropamasthitiko devo jAta iti // m023 // atha saptadazaM bhavamAha - - mUlam - taraNaM se AbhatrakkhiNaM mahAmukAo cahattA sattarasame bhave bharayakhitte poyaNapuraNayare payAvainAmassa ranno miyAvaIe devIe kucchisi sattamumiNamraio vAsudevo puttatAe unI / tassa bhAyA ayalAbhiho baladevo AsI / jAyamAyassa imassa vAsudevassa tiNNi piTTakaraMDagANi bhavitti tassa ammApiUhiM tividvatti nAmaM kayaM / so ya ammApikaNaM aisayavallaho AsI / kameNa so tiviTTa ummukabAlabhAvo jontraNagamaNuppatto / tae NaM assa puvvabhavaverio visAhanaMdijIvo aNegesu bhavesu bhamaM bhamaM saMkhapurasamIDiya tuMgagirimmi saMkhapurovaddavakArago sIho jaao| egayA tiviTTuNA sa sIho bAhujuddheNa mArio / tayaNaMtaraM ca NaM tassa tiviTTussa paDivAsudeveNa saMkhapurAdhIsareNa asruggIveNa saha juddhaM saMjAyaM / tattha teNa assaggIvassa sIsaM taSNikkhiteNetra cakreNa cheiyaM / devehiM ca ghuDaM- 'emo tiviTTa paDhamo vAsudevo samuppaNNoti / tao savve rAyANo namiyA / udayaM aDDabharahaM / koDiyA silA bAhAhiM dhAriyA | | 024 || chAyA-- tataH khalu sa AyurbhavasthitikSayeNa mahAzukrAt cyutvA saptadaze bhave bharatakSetra potanapura tatpazcAt vizvabhUti muni isa sthAna kI AlocanA-pratikramaNa kiye binA hI, sATha bhakta anazana se chedakara, arthAt eka mahInekA anazana karake, kAla kA avasara Ane para kAla ko prApta hue aura solahaveM bhAva meM mahAzukra nAmaka devaloka meM sattaraha sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAle devake rUpa meM utpanna hue || sU023 // satarahavA~ bhava kahate haiM--' tae NaM' ityAdi / mUla kA artha - tadanantara Ayu, bhatra aura sthiti kA kSaya hone se vaha nayasAra kA jIva mahAzuka tyArabAda vizvabhUti munie sthAnanI AlecanA, pratikramaNa karyAM vinA ja sAThe bhakta anazanathI chedIne eTale ke eka mahinAnA anazana karIne mRtyu samaya AvatAM kALa pAmyAM ane seALamAM bhavamAM mahAzukra nAmanA devalAkamAM sattara sAgaropamanI utkRSTa sthitivALAM devarUpe utpanna thayAM. (023) ve sattarabho aba vAmAM Ave che.' tae NaM dhatyAhi ' mUlanA atha--devalAkanA Ayu, bhava ane sthiti pUrI karI sattaramA bhave, bharatakhaMDamAM pe|tanapura nagara madhye zrI kalpa sUtra H 01 ma kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vizvabhUti nAmaka mahAzuka kalpadeva nAmakau paJcadazaSoDazau bhatrau / // 237 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||238|| Hai Dao You RELA nagare prajApatinAmno rAjJo mRgAvatyA devyAH kukSau saptasvamamucito vAsudevaH putratayA upapannaH / tasya jyeSThabhrAtA alAbha baladeva AsIt / jAtamAtrasya asya vAsudevasya trINi pRSThakaraNDakAni abhavanniti tasya pitRbhyAM pRSTha iti nAma kRtam / sa ca mAtApitroratizayavallabha AsIt / krameNa sa tripRSTha unmuktaarorist yauvanamanuprAptaH / tataH khalu asya pUrvabhavavairiko vizAkhanandijIvaH anekeSu bhaveSu bhrAmaM bhrAmaM zaGkhapurasamIpasthitatuGgagirau zaGkhapuropadravakArakaH siMho jAtaH / ekadA tripRSThena sa siMho bAhuyuddhena devaloka se caba kara sattarahaveM bhAva meM bharatakSetra ke potanapura nagara meM prajApati nAmaka rAjAkI mRgAvatI devI ke kuMkha meM, sAta svama Ane se jisake vAsudeva hone kI sUcanA mila gaI hai aisA, putrarUpa meM vAsudeva huA / usakA bar3A bhAI acala - nAma kA baladeva thA / utpanna hote hI usa zizu ke tIna pRSThakaraNDaka-pITha kI pasaliyA hone se usake mAtA-pitA ne tripRSTha nAma rkkhaa| vaha mAtA-pitA kA bahuta lAr3alA thA / krama se tripRSTha bAlavayako pAra karake yuvAvasthA ko prApta huaa| udhara isakA pUrvabhava kA vairI vizAkhanandI kA jIva kITapataGgAdi aneka yoniyoM meM bhramaNa karake zaMkhapura ke samIpavarttI tuMgagiri - tuMganAmaka parvata meM siMhapane se utpanna huaa| vaha zaMkhapura meM upadrava karane prajApati nAmanA rAjAnI rANI mRgAvatInI kukSimAM putrapaNe nayasArane jIva utpanna thayA. A jIva garbhAsthAne pravezatAM mAtAe sAta svapnAe anubhavyAM. sAta svapnAM je mAtAne nidrAvasthAmAM dekhAya che, te mAtAnA udaramAM Avela jIva 'vAsudeva ' nA padavIdhAraka hoya che ema nizcayapaNe zAstrokta kathana che. vAsudevanA moTA bhAI 'acala' nAmanA khaladeva hatA. utpanna thatAM ja te bALakane pAchaLanA bhAgamAM eTale pIThamAM traNa pAMsaLIyA hatI eTale temanA mAtApitAe temanuM nAma 'tripRSTha' rAkhyuM. mAtApitAne A bALaka ghaNuM lADakeADavALu hatu, 'tripRSTha' bAlyAvasthA pasAra karI yuvAvasthAmAM praveza karyAM. have ahiM pUrvabhavanA vairI vizAkhanandInA jIva aneka nAnI meATI ceniyAmAMthI nAmanA gAma pAse AvelAM tugirimALAnAM tuMga pahADamAM sihapaNe utpanna thaye|. A siMhuM upadrava karavA lAgyA. AthI tripRSTha khAyuddha Ine te siMhane vidArI nAkhyA. zaMkhapura zrI kalpa sUtra H 01 pasAra thai za'khapura za Mkhapura zaherane zahera ane rAjyanA De Xing kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / ||238|| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 239 // TIkA maaritH| tadanantaraM ca khalu tasya tripRSThasya prativAsudevena zavapurAdhIzvareNa azvagrIveNa saha yuddhaM sNjaatm| tatra tena azvagrIvasya zIrSa tanikSiptenaiva cakreNa cheditm| devaizva ghuSitam-'epa tripRSThaH prathamo vAsudevaH samutpanna iti / tataH sarve rAjAno ntaaH| uditam adabharatam / koTikA zilA bAhubhyAM dhRtA ||muu024|| TIkA-'taeNa' ityAdi-tataH khalu sa nayasArajIva: AyurbhavasthitikSayeNa=devasambandhinInA kalpa maJjarI mAyubhavasthitInAM kSayeNa mahAzukrAd devalokAt cyutvA saptadaze bhave bharatakSetre potanapuranagare prajApatinAmno rAjJo mRgAvatyA devyAH kukSau saptasvapnasUcitaH caturdazasvapneSu anyatamasaptasvapnadarzanAt mUcito vAsudevaH putratayA upapannaH samAgataH / sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu garbhAd vinisskraantH| tasya jyeSThabhrAtA lgaa| eka samaya usa siMha ko tripRSThane pUrvabhava meM kiye hue nidAna ke prabhAva se bAhuyuddha karake mAra diyaa| usake bAda zaMkhapura ke svAmI azvagrIva nAmaka prativAsudeva ke sAtha tripRSTha kA yuddha huaa| usa yuddha meM isane azvagrIva kA mastaka usIke pheMke hue cakra se kATa diyaa| usa samaya devoM ne ghoSaNA kI-'tripRSTha prathama vAsudeva hue| saba rAjAoM ne vAsudeva ko namana kiyaa| tripRSTha ne Adhe bharata- ra mahAvirasya kSetra kA rAjya prApta kiyaa| eka karor3a mana kI zilA hAthoM se uThA lI / mU024 // TIkA kA artha-'tae NaM' ityAdi / taba nayasAra kA jIva devasabaMdhI Ayu, bhava aura sthiti kA nAmakaH kSaya honese mahAzukra nAmaka devaloka se cyuta hokara sattarahaveM bhava meM bharatakSetra ke antargata potanapura nAmaka nagara meM, saptadazo bhvH| prajApati rAjA kI mRgAvatI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huaa| caudaha mahAsvamoM meM se mAtA ko sAta svama Aye, isase sUcanA mila gaI ki vaha vAsudeva hogaa| dhaNI azvagrIva sAthe tene yuddhamAM utaravuM paDayuM. azvagrIve tripRSThane mArI nAkhavA tenA upara cakra pheMkayuM, paNa te ja cakravaDe tripuThe azvagrIvanuM mAthuM uDAvI dIdhuM. te samaye devaduMdubhI sAthe devazeSaNA thaI ke 'tripRSTha prathama vAsudeva tarIke jAhera thayAM che. ' vAsudeve traNa khaMDa chatI tenA para pitAnuM AdhipatyapaNuM sthApita karyuM. temanAmAM atulabaLa hatuM. jenA AdhAre eka karoDa maNunI zIlAne paNa hAtha vaDe jamIna parathI uMcakI lIdhI. (sU024) / / 239 // jAnA atha:-'tae NaM tyAhi. tyAre samadhImAyuSya, samanasthitimA kSaya yatA bhAnAmanA - lakamAMthI AvIne sattaramA bhavamAM nayasArane jIva bharatakSetranI aMdara pitanapura nAmanA nagaramAM prajApati rAjAnI mRgAvatI nAmanI rANInA udaramAM putrarUpe utpanna thaye. cauda mahAsvapnamAMthI mAtAne sAta svapnamAM AvyAM. tethI sUcanA che tripRSTha zrI kalpa sUtra: 01 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre ||24|| acalAbhidhaH acalanAmA baladeva AsIt / jAtamAtrasya asya trINi pRSThakaraNDakAni-pRSThavaMzavartina unnatA asthibhAgA abhavan-iti hetoH ambApitRbhyAM tasya tripRSTha iti nAma kRtam / sa ca mAtApitroratizayavallabha AsIt / krameNa sa tripRSTha unmuktabAlabhAvA-bAlyAvasthAmatikrAntaH yauvanaka-yuvAvasthAm anuprApta adhigataH / tataH= tripRSThasyotpatyanantaraM khalu asya-tripRSThasya pUrvabhavavairika: janmAntarIyazatrurvizAkhanandijIvaH anekeSu anekavidheSu kITapataGgAdirUpeSu bhaveSu janmasu bhrAma-bhrAma-bhramitvA bhramitvA zavapurasamIpasthitatuGgagirau-zavapurasamIpezavapurAsannapradeze sthitaH vidyamAno yastuzAbhidho giri parvatastatra siMho jAtaH=siMhatvena samutpannaH / ekadA ekasmin samaye sa siMhaH tripRSThena pUrvabhavakRtanidAnaprabhAvAd bAhuyuddhena-bAhuyuddhaM kRtvA mAritaH / maJjarI TIkA kucha dina adhika nau mAsa samApta hone para usakA janma huaa| usakA bar3A bhAI acala nAmaka baladeva thaa| janma ke samaya vAsudeva ke tIna pRSThakaraNDaka the, arthAt pRSThavaMza meM tIna U~ce asthibhAga the| isa kAraNa mAtA-pitA ne usakA nAma tripRSTha rakha diyaa| vaha mAtA-pitA ko bahuta pyArA thaa| dhIredhIre usane bAlyAvasthA samApta kI aura yauvana-avasthA meM aayaa| tripRSTha kA janma hone ke bAda isake pUrvabhava kA za, vizAkhanandI kA jIva kITa pataMga Adi aneka yoniyomeM ghUma ghUmakara zaMkhapura ke samIpavartI tuMgagiri meM siMha hokara utpanna huA aura zaMkhapura meM upadrava karatA thaa| eka samaya meM usa siMha ko tripRSThane pUrvabhava ke nidAna ke prabhAva se bAhuyuddha meM mAra ddaalaa| tadanantara eka samaya azvagrIva prativAsudeva ke sAtha tripRSTha kA yuddha huaa| usa yuddha meM tripRSTa ne mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| maLI gaI ke te vAsudeva thaze. nava mAsa upara keTalAka vadhu divasa pUrA thatAM tene janma thayo. tenA moTA bhAI acala nAmanA baLadeva hatAM. janma vakhate vAsudevane traNa pRSThakaraMDaka hatAM eTale ke pIThanA bhAgamAM traNa UMcA asthibhAga (hADakAM) hatAM. te kAraNe mAtA-pitAe tenuM nAma tripRSTha rAkhyuM. te mA-bApane ghaNe vahAle hate. dhIme dhIme bAlyAvasthA pUrI karIne te yauvanAvasthAe pahoMcyo. tripRSThanA janma pachI tenA pUrvabhavanA zatru vizAkhanandIne jIva kITa, pataMga vagere aneka yonImAM bhamI bhamIne zaMkhapuranI pAse AvelA tuMgagirimAM siMharUpe utpanna thaIne zaMkhapuramAM upadrava karatA hatA. eka vakhata te siMhane tripRSTha pUrvabhavanA nayANAnA prabhAvathI bAhu-yuddhamAM mArI nAkhyuM. tyArabAda ekavAra azvagrIva // 240 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 24 // tadanantaraM ca khalu tasya tripRSThasya prativAsudevena zaGkhapurAdhIzvareNa azvagrIveNa saha yuddha saJjAtam / tatra= tasmin yuddhe tena tripRSThena azvagrIvasya zIrSa tanikSiptenaiva azvagrIvaprakSiptenaiva cakreNa cheditm| devazca ghupitam AkAze uccasvareNa zabditam-eSa tripRSThaH prathamo vAsudevaHsamutpanna iti| tataH devakRtaghoSaNAnantaraM sarve rAjAno natAH tasya vazava tino jaataaH| uditaM prAptam arddhabharata-trikhaNDarAjyam / tathA ca-tena tripRSThavAsUdevena kATikA zilA koTimanapramANA zilA bAhubhyAM dhRtA-utthApitA / / sU024 // tatastripRSThasya yadabhUttaducyate mUlam-tae NaM se egayA sayaNa sa mayammi pavaTTamANe nADae sijjAvAlagaM evamANAvIa-'jAhe'haM nidio homi tAhe tuvaM naTTagamaMDalaM nivArejjA' iya prANAviya ticiTU vAsudevo nADagaM pekkhamANo niddAvasa go| nidie vi tammi soiMdiyasuhavasaM gao sijjApAlao saMgIyarasamucchio No taM nivArei, paccuya kahei-kunvau nADagaM nissaMkaM / teNa nADayaM puvamiva pavaTTa aasii| evaM sijjAvAlage nADagarasamucchie samANe tabinAeNa tiviTavAsudevassa nidA bhggaa| bhagganido so nahaganAyagaM pucchIa-tuvaM ahuNAvi jaM nADagaM karesi taM kassa ANAe ? tae gaM so kahIa-sAmI ! sinjAvAlagassa ANAe / evaM tassa vayaNaM soccA so tiviTTa Asurutto misimisemANo koheNa dhamadhameMto ukkAlijjamANaM azvagrIca kA mastaka usIke pheMke hue cakra se kATa diyaa| taba devoM ne ghoSaNA kI-'yaha tripRSTha prathama vAsudeva huaa|' isa ghoSaNA ke bAda sabhI rAjA usake adhIna ho gye| tripRSThane zrAdhe bharatakSetrakA rAjya prApta kara liyaa| vAsudeva tripRSTha ne koTizilA-eka karor3a mana vajana kI zilA apanI bhujAoM se uThA lii| muu024|| ___ tatpazcAt tripRSTha kA jo huA so kahate haiM-'tae NaM ityAdi / mahAvIrasya tripRSTha nAmaka saptadazo bhvH| // 24 // nAmanA prativAsudevanI sAthe tripuSThane yuddha thayuM te yuddhamAM tripuThe azvagrIvanuM mAthuM teNe ja phekelA cakrathI chedI nAkhyuM. tyAre dee gheSaNa karI ke "A tripRSTha prathama vAsudeva thaye." A ghoSaNA pachI badhA rAjA tene adhIna thaI gayAM. tripuThe ardhA bharatakSetranuM rAjya prApta karyuM. vAsudeva tripuThe eka karoDa maNanA vajananI keTi: zikSA potAnI bhugamA 13 640bIdhI. (2024) tyA2mA trinu zu thayute 4 cha-'taeNaM' tyAha. zrI kalpa sUtra: 01 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 242 // sIsagadavaM tassa sijjAvAlagassa kaNNesu pakkhivAvIa / tae NaM so tivi aNegAI juddhAI kariya bahUI pAvakammA samajjayi culasII vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA aTTArasame bhave sattamA puDhavI appaTThANe nayare tettIsasAgarotramahio neraio uvavanbho / / 025 // chAyA - tataH khalu sa ekadA zayanasamaye pravarttamAne nATake zayyA pAlakamevam AjJApayat - yadA'haM nidrito bhavAmi tadA tvaM narttakamaNDalaM nivArayeH - ityAjJApya tripRSTho vAsudevo nATakaM prekSamANo nidrAvazaM gataH / nidrite'pi tasmin zrotrendriyasukhavazaM gataH zayyApAlakaH saMgItarasamUcchito no tad nivArayati, pratyuta kathayatikarotu nATakaM nizzaGkam / tena nATakaM pUrvamiva pravRttamAsIt / evaM zayyApAla ke nATakarasamUcchite sati tanninAdena tripRSThavAsudevasya nidrA bhagnA / bhagnanidraH sa mUlakA artha -- tadantara ekavAra sone ke samaya nATaka cala rahA thA / tripRSTane zayyApAla ko AjJA dI - ' jaba mujhe nidrA A jAya taba tuma narttakamaMDalako ( nATaka karanese ) roka denaa|' isa prakAra AjJA dekara tripRSTha vAsudeva nATaka dekhatA dekhatA nidrA ke adhIna ho gayA / vAsudeva ke so jAne parabhI zravaNendriya ke sukha ke adhIna hue aura saMgIta ke rasameM Asakta hue zayyApAlaka ne narttaka- maNDala ko manA nahIM kiyA / yahI nahIM usane ulaTe yaha kahA - ' nirbhaya hokara nATaka kiye jaao|' isa kAraNa nATaka pahale kI bhA~ti hI cAlU rahA / isa taraha zayyA pAlaka ke nATaka-rasameM mUcchita ho jAne para, nATaka kI AvAja se tripRSTha vAsudeva kI nidrA bhagna ho gaI / nidrA bhaMga hone para vAsudevane naToM ke nAyaka (mukhiyA) se pUchA- tuma isa samaya mUlanA makAi eka samaye tripRSTha vAsudevanA zayanabhavanamAM rAtrInA vakhate nATayaprayegA cAlI rahyAM hatAM. vAsudeve zayApAlakane AjJA karI hatI ke mane UMdha Ave ke tarataja tamAre nATyaprayogA badha karI devA' A prakAranA hukama ApI nidrAvaza thaI gayAM. nATya prayogamAM cAlatuM saMgIta ghaNu' rasamaya banavAthI zaSyApAlaka te zravaNu karavAmAM ekAkAra thai gayA ne AsaktapaNAne lIdhe svAmInI AjJA cUkI gayA. svAmo nidrAdhIna thaI javAthI pote nirbhIya thayA ane maDaLIne rukAvaTa niha karatAM pretsAhana ApI jalasAnA kArya krama cAlu rakhAze. indriyAnu mRddhipaNuM thavAthI jIva sRcchita thAya che ne bhAna bhUlI nahi karavAnu` karI bese che. saMgItanA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvirasya tripRSTha nAmakaH saptadazo bhavaH / // 242 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa nartakanAyakamapRcchat-tvamadhunA'pi yannATakaM karoSi tatkasyAjJayA? tataH khalu so'kathayat-svAmin ! shyyaapaalksyaa''jnyyaa| evaM tasya vacanaM zrutvA sa tripRSTha Azuruto misamisAyamAnaH krodhena dhamadhamAyamAnaH utkAlyamAnaM zIzakadravaM tasya zayyApAlakasya karNayoH prAkSepayat / tataH khalu sa tripRSTho'nekAni yuddhAni kRtvA bahUni pApakarmANi samaya' caturazIti varSazatasahasrANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kAlamAse kAlaM kRtvA'STAdaze bhave saptamyAM pRthivyAm apratiSThAne narake trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayika upapannaH // sU025 // TIkA-'tae NaM' ityAdi-tataH khalu sa tripRSThavAsudeva ekadA zayanasamaye nATake pravarttamAne kalpa satra maJjarI // 24 // TIkA bhI jo nATaka kara rahe ho so kisakI AjJAse ? naTa-nAyakane uttara diyA-'svAmin ! zayyApAlaka kI AjJA se / yaha uttara sunakara tripRSTha ruSTa huA, krodha kI anise jala uThA, krodhase dhamadhamAyamAna ho gyaa| usane ubalate hue zIze ko zayyApAla ke donoM kAnoM meM DalavA diyaa| tatpazcAta bhI tripRSTha aneka yuddha karake aura pracura pApakarmoM kA upArjana karake, caurAsI lAkha varSa kI Ayu bhoga karake, kAlamAsa meM kAla karake, aThArahaveM bhava meM sAtaveM naraka meM tetIsa sAgaropama kI sthitivAlA nAraka huA // 025 // TIkAkA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt tripRSTha vAsudevane ekavAra sote samaya, jaba ki nATakama avAjane kAraNe vAsudevanI UMgha uDI gaI ne nATakamaMDaLIne pUchayuM ke "kenI AjJAthI hajusudhI tamAre krama calAvye jAo che ?' nAyake pratyuttara Apyo ke "he svAmina ! zavyApAlakanI AjJA-anusAra ame vartIe chIe.' A sAMbhaLI tripRSTha krodhathI dhamadhamI uTha ne ukaLatA zIzAne rasa zayyApAlakanA kAnamAM reDA. vAsudevanA bhave pracaMDa pApa karI, corAsI lAkha varSanuM AyuSya pUruM karI, aDhAramA bhAve sAtamInarakamAM tetrIsa [33] sAgaropabhanI sthiti prApta zanayasAranA nAvIpaNe utpanna yo. (sU025) nimaya-tae NatyAhivAsudevane mAzA paavaan| '2' khoya cha. nI AjJAna mAne tene tIvra daMDanI zikSA kare che. IndriyonuM atigRddhi paNuM pariNAme duHkhadAyaka che. tene dAkhalo zavyApAlakamAMthI ApaNane maLI Ave che. zravaNa indriyanA sukhane ati vahAlu na karyuM hota to tenI A dazA na thAta ! ekeka indriyanA sukhanA aMte duHkha ja bhAse che te pAMca IndriyenA sukha mATe rAta divasa talasatA mAnavI, kayA kayA duHkhone anubhavaze tenI kalpanA karatAM paNa thatharATa chUTe che! mATe bhagavAne kahyuM che ke "he mAnava! tArI pAMce Indri mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| // 243 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra ||244 // sati zayyApAlakam evaM vakSyamANena prakAreNa AjJApayat-AdiSTavAn-yadA'haM nidrito-nidrAvazaM gato bhavAmi, tadA tvaM nartakamaNDalaM nivArayaH, na tataH paraM naTernATakaM karttavyam , iti itthaM zayyApAlakam AjJApya Adizya sa tripRSTho vAsudevo nATakaM prekSamANo nidrAvazaM gataH suptaH / nidrite'pi tasmin tripRSThe vAsudeve zrotrendriyasukhavazaM gataH zayyApAlakaH saMgItarasamUcchitaH-saMgItasya zrotrendriyaviSayasya madhurazabdavRndasya yo rasaH AsvAdaH, tatra mUcchitaH, tad-nartakamaNDalaM no nivArayati, pratyuta kathayati-karotu nATakaM nizzaGkam / tena-zayyApAlakasyai kalpa maJjarI TokA ho rahA thA, zayyApAlaka ko isa prakAra Adeza diyA-'jaba maiM nidrA ke adhIna ho jAU~ taba tuma naToM ko roka denA / usake bAda naTa loga nATaka na kreN| zayyApAlaka ko isa prakAra Adeza dekara tripRSTha vAsudeva nATaka dekhatA-dekhatA so gyaa| usake so jAne para bhI zrotrendriya ke vazIbhUta aura saMgIta ke madhura zabdoM ke AsvAdana meM Asakta bane zayyApAlakane naToM ko rokA nhiiN| yahI nahIM, varan unase kaha diyA ki tuma to bedhar3aka nATaka kiye jAo! 'S mahAvIrasya tripRSThanAmaka: saptadazo bhvH| nI zakti parArthe veDaphI nahi nAkhatAM, tArI pravRttine AcaraNa tarapha vALa, ane svarUpAthe teno upayoga kara.' vaLI spaSTatAthI jJAnIoe kahyuM che ke "jevA jevA rase sukhAsvAda meLavaze tevA tevA rase ja duHkhA2vaah prAnta 422.' zayApAlakane paNa tevuM ja thayuM. zavyApAlaka vAInI vRnimAM ane abhinetrIonA nAcamAM tArUpa thaI javAthI svAmInI AjJAnuM tene vismaraNa thaI gayuM. pite vAsudevane zamyA pAlaka che evuM padavInuM abhimAna paNa te anubhavavA lAgyA. svAmInI gerahAjarImAM pote svAmI che evuM rUpa darzAvI nATakamaMDaLIne AgaLa cAlavA Adeza Apyo. meTA mANasenA saMbaMdhamAM AvanArAone AvI ja jAtanuM "huMpaNuM AvI jAya che, ne tethI anya para damAma ane dera calAvavA maMDI jAya che. paNa jyAre bhAMDo phUTe ne moTA mANase tenA saMbaMdhamAM AvanArAo sAthe kevA AdarabhAva rAkhe che te samaya jatAM jaNAI Ave tyAre ja kharI sthitinuM bhAna thAya che. zavyApAlakanI bAbatamAM paNa tema banyuM ne AjJAnuM ulaMghana thatAM tenA svAmIe tenA anAdarapaNAnA gunhAnI zikSA kAnamAM zIzuM reDIne karI. mATe uparI adhikArIne geralAbha nahi letAM, pitA upara AvelI pharaja adA karavI te ja zreyaskara che. // 244|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa karopi, tatkasyAjJayA - kalpa sUtre // 245|| vAsudeva AzurutA TIkA a ta eva krodhana-kAra vaMvidhakathanena hetunA nATakaM pUrvamiva rAjJo jAgaraNAvasthAyAmiva pravRttamAsIt / evaM pUrvoktamakAreNa zayyApAlake nATakarasamUcchite nATakAsvAdavazIbhUte sati tanninAdena nATake pAtrAbhilApyazabdadhvaninA vAdyAdidhvaninA ca tripRSThasya vAsudevasya nidrA bhgnaa| bhagnanidraH sa nartakanAyakaM apRcchat-pRSTavAn-tvam adhunA'pi-macchayanAnantaramapi yannATakaM karopi, tatkasyAjJayA 1 tataH saH akathayat-kathitavAn-svAmin ! zayyApAlakasyA''jJayA nATakaM karomi / evaM tasya vacanaM zrutvA sa tripRSTho vAsudeva Azuruta:-Azu-zIghra ruptaH krodhodayAt vimUDhaH sphuritakopAGkura ityarthaH, misamisAyamAna =dedIpyamAnaH krodhajvAlayA jvalannityarthaH, ata eva krodhena krodhavazAd dhamadhamAyamAnaH dhamadhamazabdamiva kurvan tasya zayyApAlakasya karNayoH utkAlyamAnaM zIzakadravaM prAkSepayat= prakSepitavAn / zayyApAlaka ke isa prakAra kahane se nATaka usI prakAra hotA rahA jaise rAjA ke jAgate samaya ho rahA thaa| zayyApAlaka nATaka ke rasa meM mUcchita ho rahA thA, udhara abhinetAoM kI dhvani se tripRSTha vAsudeva kI noMda ucaTa gii| taba usane naToM ke nAyaka se pUchA-tuma mere so jAne ke pazcAt bhI jo nATaka kara rahe ho so kisakI AjJAse? naTanAyaka ne kahA-svAmin ! zayyApAlaka kI AjJAse / naTanAyaka kA yaha kathana sunakara tripRSTha vAsudeva ekadama krodha se yukta ho gayA-usake citta meM krodha kA aMkura utpanna ho gyaa| vaha krodha kI jvAlA se jala uThA aura krodha ke tIvra Aveza meM dhamadhamAyamAna ho gyaa| usane zayyApAlaka ke donoM kAnoM meM ubalate hue zIze kA rasa DalavA diyaa| mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| zavyApAlaka jANa hatuM ke traNa khaMDanA adhipatinI AjJAnuM ullaMghana karatAM zuM pariNAma Avaze? chatAM pudugaLAnandI jIva pitAnI vAsanAne rokI zako nahi! AvI dazA dareka muddagaLAnandI jIvonI hoya che. IndriyAdhIna jIva viSama sthitine prApta kare che. ekeka indriya sukhamAM rAcate jIva, jemake haraNa, pataMga kAmara, mAchalI ane hAthI kevA duHkhada pariNAme seve che! te pAMce IndriyonA sukhamAM rAcate jIva kaI dazA anubhavaze? mukhya kAraNa e che ke jIva bahAra sukha zedhe che 5Nu kasturI mRganI jema aMdara paDelAM sukhane zeto nathI. karaturI mRga karaturInI gaMdhe gaMdhe kasturI meLavavA ThekaThekANe AthaDe che. chevaTa kasturInI lAlasAe pAradhInA hAthe pakaDAya che ne mAryo jAya che, paNa pitAnA DuMTAmAM rahelI kasturIne zodhate nathI. // 245 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripRSThavAsudevena svazayanAnantaraM nATakanivAraNAya samAjJaptaH zayyApAlako vAsudevAjJAbhaGgaduSpariNAma jAnannapi yannATakaM no nyavArayat , nATakaM kartuM ca yat prodasAhayat , nAtra kimapyAzcaryam ! yataH pudagalAnandino jIvA indriyANi vazIkattuM samarthA na bhavanti / indriyarasalubdhaM jIvamindriyANi kumitrANyunmArga iva svasvaviSaye AkarSanti paritApayanti c| indriyavazavattino jIvA hanyante'pi / aho! indriyaviSayANAM durAtmatA / viSayA hi indriyarUpajAlAnyAstIrya jIvAn nigRhNanti / nigRhItAMzca jIvAn niSkaruNaM vyApAdayanti / ato matimadbhirindriyANAM viSayA dUrata eva prihrnniiyaaH| vicAraNIyaM ca taiH-yadete indriyaviSayAstRNAcchAditA zrIkalpa sUtre // 246 // kalpa maJjarI TIkA tripRSTha vAsudeva ne apane so jAne ke anantara nATaka ko roka dene kI AjJA dI thii| zayyApAlaka jAnatA thA ki tIna khaMDa ke nAtha kI AjJA kA ullaMghana karane kA kyA pariNAma ho sakatA hai| phira bhI usane nATaka baMda nahIM karavAyA, balki nATaka karane ko protsAhana diyA! isameM Azcarya kI koI bAta nahIM hai| pudgalAnandI jIva apanI indriyoM ko vazameM nahIM kara sakate / jaise kumitra manuSya ko unmArga para le jAtA hai, usI prakAra indriyoM ke rasa meM lubdha hue jIva ko indriyA apane-apane viSaya kI ora AkarSita karatI haiM aura paritApa kA pAtra banAtI haiN| indriyoM ke viSaya atyanta viSama aura bhayaMkara haiN| ve indriya rUpajAla phailA kara jIvoM ko pha~sA lete haiM aura phira phaMse hue jIvoM ko nirdayatApUrvaka mAra DAlate haiN| ata eva matimAn janoM ko indriyoM ke viSayoM se dUra hI rahanA cAhie / unheM socanA cAhie ki indriyoM ke viSaya ghAsa-phUsa se DhaMke hue mahAkapa ke samAna haiM, jisameM gire mahAvIrasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| A pramANe ja jIvamAtra sukhanI zodhamAM ne dhamAM ja rakhaDate rahyo che ne bhabhavamAM pudugaLanA sukhe pachavADe AthaDI rahI, anaMta duHkhane vedI rahyo che. chatAM pitAnA aMtaramAM rahelAM sukhane oLakhatA nathI. jJAnIoe kahyuM che ke "he jIva! bhUla mA, tane satya kahu chuM. sukha aMtaramAM che. te bahAra zodhavAthI nahi. maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che, sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM Azcaya bhUla, sthiti rahevI bahu muzkela che, nimittAdhIna pharI pharI vRtti calita thaI jAya che. ene daDha upaga rAkha joIe. e kama yathAyogya cAlu rAkhIza te tuM muMjhAIza nahi. nirbhaya thaIza." he jIva! tuM bhUlamAM vakhate vakhate upayoga mukI keine raMjana karavAmAM, koithI raMjana thavAmAM, athavA mananI nibaLatAne lIdhe anya pAse maMda thaI jAya che, e bhUla thAya che te na kara." // 246 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 247|| TIkA mhaakpaaH| yatra gato jIvo nipatito durudhara eva bhavati / ekaikendriyaviSayairAgRhItAH kuraGgapataGgabhRGgamInamAtaGgA hanyante / yaH punarjIvaH paJcendriyANAM viSayairAgrahItaH, sa cet hanyeta, tatra kimAzcaryam ! madhuravaMzIravamAkarNya mRgaH zrotrendriyaviSayAkRSTo vAgarikasya vAgurAyAM nipatito vadhyate // 1 // cakSurindriyaviSayAkRSTaH pataGgo nRtyan dIpazikhAyAM bhasmIbhavati // 2 // ghrANendriyaviSayAkRSTo bhRGgaH padmaparAgarasamAsvAdayan sUrye'stamite kamale saMkucite baddho bhavati, prabhAte ca kariNA kamalena saha sa kavalIkriyate // 3 // jihvendriyaviSayAkRSTo mIno baDizagrathitamAMsaM giran hanyate // 4 // vane svacchandaM viharamANaH pracaNDaparAkramo'pi karI sparzendriyaviSayAkRSTatayA kRtrimakareNuM spRzan hastipAlaibadhyA nizitAGkazaprahAreNa parAdhInaH kriyate // 5 // idaM / hue jIva kA uddhAra honA kaThina hai| eka-eka indriya ke viSaya meM Asakta hirana, pataMga, bhramara, mIna, aura hAthI mRtyu ke pAtra hote haiN| aisI sthiti meM jo jIva pA~cau indriyoM ke viSayoM meM Asakta hai, vaha prANoM se hAtha dho baiThe to Azcarya kI bAta hI kyA hai ! dekhie na, baMsI ke madhura svara ko sunakara hirana zrotrendriya ke viSaya se AkarSita hokara vyAdha ke jAla meM par3akara mauta kA zikAra ho jAtA hai (1) / cakSu-indriya ke viSaya se AkRSTa huaa| pataMga nAcatA huA dIpaka kI zikhA meM apane prANa de detA hai (2) / nAsikA-indriya ke viSaya se AkRSTa huA bhramara kamala ke parAga-rasa kA AsvAdana karatA huA, mUrya ke asta hone se kamala ke sikur3a jAne para usI meM baMda ho jAtA hai| prabhAta hote na hote hAthI use kamala ke sAtha hI nigala jAtA hai (3) jIbha ke vazIbhUta huI machalI baDiza-vaMzI meM lagAye hue mAMsa ko khAne jAtI hai ki svayaM hI khAI jAtI hai (4) / vanameM svacchanda vicaraNa karane vAlA aura pracaNDa parAkramase sampanna bhI hAthI, sparzendriya ke vazIbhUta hokara mahAvIrasya tripRSTha nAmaka: saptadazo bhvH| madhura svara sAMbhaLavAnI lAlacamAM haraNa pAdhio vaDe pakaDAya che (1). rUpanA mehamAM taNAI javAthI pataMgIU AgamAM jhaMpalAve che, ane baLIne khAkha thAya che (2). gaMdha meLavavAnI icchAe, bhamara phUla tarapha AkarSAya che ane pariNAme saMdhyAkAe bIDAI jaI hAthIne keLI thaI jAya che (3). jIbhane vaza thanArI mAchalI loDhAnA saLIyA para, vIMTALelA mAMsanI goLIone khAvA jatAM kAMTe moDhAmAM le che ne aMte marI jAya che ane mAchImAre tene laI jAya che (4). hAthI hAthaNIne sparza karavA doDe che paNa hAthaNIne badale khADA upara pATIyA gaThavI tenA upara rAkhelI lAkaDAnI kRtrima hAthaNIne aDavA jatAM, svayaM pitAnA bhAra vaDe lAkaDAM hoya // 247 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mAya sarvamupalakSyaivoktam "kuraGga-mAtaGga-pataGga-bhRGga-mInA hatAH paJcabhireva paJca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyate, yaH sevate paJcabhireva paJca // 1 // " iti / zayyApAlako'pi zrotrendriyaviSayasaMgItarasamUcchito vAsudevAjJAbhaGgajanitaM duSpariNAma jAnannapi nAtmAnaM niyantumazakat , tata eva sa karNayoH prakSepitena pratApyamAnena zIzakadraveNa vyAkulito mRtazca / ataH kalyANA maJjarI // 248 // TIkA banAvaTI hathinI kA sparza karatA huA, hastipAlakoM dvArA bA~dha liyA jAtA hai aura tIkhe aMkuza ke prahAroM se parAdhIna banA liyA jAtA hai (5) / ina saba ko dhyAnameM lekara kahA bhI hai " kuraGgamAtaGga-pataGga-bhRGga-mInA hatAH paJcabhireva paJca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyate, yaH sevate paJcabhireva paJca // 1 // " hiraNa, hAthI, pataMga, bhaMga aura mIna yaha pA~ca, pA~ca indriyoM ke arthAt inameM se eka-eka, eka-eka indriya ke viSaya meM mUcchita hokara mArA jAtA hai, to pAcoM indriyoM ke viSayoM kA sevana karane vAlA eka viSayalolupa prANI kyoM nahIM mArA jAyagA? // 1 // vaha zayyApAlaka bhI zrotrendriya ke viSaya saMgIta-rasa meM gRddha hokara vAsudeva kI AjJA ke bhaMga ke duSpariNAma ko jAnatA-bUjhatA bhI apane para niyaMtraNa na kara skaa| ata eva kAnoM meM DAle gaye, mahAvirasya tripRSThanAmakaH saptadazo bhvH| 248 // tuTI jatAM, khADAmAM paDI marI jAya che, ne mArAo tenA daMtazaLa kADhI le che. A jIvo phakata eka ja indriyane piSavA jatAM A hAlatane pAme che te jenI pAMce Indriyo mukta rIte vahe che tenI te zuM sthiti kaHpavI ? zayyApAlakanA kamotano vicAra karI, vivekI janee iyiAdhIna sukhethI pAchA haTavuM joIe. vAsudeva tripuThe paNa mahAna krodhanA pariNAme ane paugalika sukhanI tIvra lAlasAe, aneka pApAcAro thayA karyA jenA pariNAme adhamamAM-adhama evA sAtame narake jaIne paDaze. mATe koinA pariNAmeno vicAra karI che zrI kalpa sUtra: 01 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 249|| naI milApibhirindriyaviSayA dUrata eva pariharaNIyA iti / tataH khalu sa tripRSTho vAsudevaH anekAni yuddhAni kRtvA bahUni pApakarmANi samaya' caturazItivarSazatasahasrANi sarvAyuSkaM sampUrNamAyuH pAlayitvA kAlamAse kAlaM kRtvA aSTAdaze bhave saptamyAM pRthivyAm apratiSThAne narake apratiSThAnanAmake narakAvAse trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayiko bhUtvA samutpanna iti / nayasArajIvasyASTAdazo bhavo nArako bodhya iti ||suu025|| tataH sa ko'bhUt ? ityAhamUlam-taeNaM se tAo narayAo ubaTTiya egUNavIsaime bhave egammi mahAvaNe sIhatteNa uvvssnno||suu026|| chAyA-tataH khalu sa tasmAd narakAta uddhRtya ekonaviMzatitame bhave ekasmin mahAvane siMhasvena maJjarI TIkA mahAvIrasya apratiSThAna ubalate zIze ke rasa se vyAkula huA aura mara gyaa| isalie jo apanA kalyANa cAhate haiM, unheM indriyoM ke viSaya dUra se hI tyAga denA caahie| tripRSTha vAsudeva usake pazcAt bhI aneka yuddha karake, bahuta pApa-kamaukA upArjana karake, caurAsI lAkha varSakI sampUrNa Ayu bhoga kara, kAla-mAsa meM kAla karake, aThArahaveM bhava meM, sAtaveM naraka meM, apratiSThAna nAmaka narakAvAsa meM, tetIsa sAgaropama kI sthitivAlA nAraka huA // mU025 // isake pazcAt vaha kisa paryAya meM gayA, so kahate haiM-'tae NaM' ityAdi / mUlakA artha-tatpazcAt usa naraka se nikalakara nayasArakA jIva unnIsaveM bhavameM, eka vikaTa siMhajanma rUpau aSTAdamaukonaMaviMzatitamau bhvau| kaSAyamAMthI haTI javA yatnazIla rahevuM joIe. jagatanA keIpaNa sukhanA pratyAghAtarUpe duHkha ja che. evo anubhava jJAne samajAya che. AvI samajaNa ajJAnIne te hatI ja nathI paNa vicAravaMta mANase pitAnA jIvanakALa daramyAna jarUra anubhavyuM haze. sAmAnya duHkha bhegavavuM AkaruM thaI paDe che, te sAtamI narakanuM duHkha kevuM haze ? tene vicAra mAtra ja ApaNane akaLAvI mUke che. je mAnava duHkhanA sAcA svarUpane oLakhI gayo haze. te ja tenA mULabhUta kAraNonI tapAsa karI pApamAM jatAM jarUra aTakaze. (sU025) tyAra pachI te 46 payAyamA gayo te 4 cha- 'tae Na 'tyAhi. mUla ane TIkAne artha-sAtamI narakanuM AyuSya khatama karI nayasArano jIva egaNIsame bhale koI eka // 249 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtra kalpamaJjarI // 25 // TIkA upapannaH ||suu026|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / navaram-uddhRtya=nissRtyeti ||suu026|| siMho mRtvA kva gataH ? iti darzayitumAhamUlam-taeNaM so sIho mariUNa vIsaime bhave cautthe narae neraiyattAe uvavanno // muu027|| chAyA-tataH khalu sa siMho mRtvA viMzatitame bhave caturthe narake nairayikatvena upapannaH ||muu027|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / atredaM bodhyam-siMhAzcaturthI narakabhUmiM yAvad yAnti / ata evoktam-'sIho jAi cautthi' chAyA-siMho yAti caturthIm-( yAvat ) iti / / muu027|| aTavImeM siMha-paryAya meM utpanna huA // muu026|| TIkAkA artha-vyAkhyA spaSTa hai| sirpha 'uvaTTiya' kA artha hai-nikala kara suu026|| siMha marakara kahA~ utpanna huA, so kahate haiM-'tae NaM' ityaadi| mUlakA artha-vaha siMha mara kara bIsaveM bhava meM, cauthe naraka meM nArakI rUpa se utpanna huA |mu027|| TIkAkA artha-vyAkhyA spaSTa hai| yahA~ itanA samajhanA cAhie ki siMha cauthe naraka taka jAte haiN| arthAta-siMha niyama se cauthe naraka taka hI jAte haiM-Age ke narakoM meM nhiiN| isIse kahA hai "sIho jAi cautthi" siMha cauthI naraka-bhUmi taka jAtA hai ||suu027|| gADha aTavImAM siMha tarIke utpanna thaye. (sU026) bhUtana ma-tae Na tyAha. siM bharIne vIsabhAlave yAthI na24mA nA265 aspanna 22. (2027) TIkAne athe-vyAkhyA spaSTa che. ahIM eTaluM samajavuM joIe ke siMha, pazuomAM zreSTha ane sauthI vadhAre krUra prANuM gaNAya che. te nikRSTabhAve vartatA thI nArakI sudhI jaI zake che. tene ghAtakI pariNAmenA pratyAghAtarUpe utpanna thatuM duHkha thI nArakI jeTaluM ja hoya che. puNya ane pApa bane chava ane ajIvanA "sUma reDIo ekaTIva bhAva" "vikRta pariNamana' che. A bhAva (tejomaya dazA ) mAM evA prakAranI zakti rahelI che ke pragaTapaNe utpanna thatAM puyarUpI bhAve navIna rucikara sRSTi pedA kare che. ane pApabhAve arucikara sRSTine pedA kare che. jema eTama boMba phuTatAM reDIo ekaTIva rajakaNe chuTA paDI, kAMika vastuone bALI bhasma karI nAkhe che. te je ThekANe AgarUpe varasyo hoya, te bhUminA kharAba mahAvIrasya caturtha narakanArakarUpo viMzatitamo bhvH| ||250 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TRA zrIkalpa maJjarI TIkA // 251 / / atha vivakSitamekaviMzatitama bhavaM varNayati mUlam-tae NaM se cautthanarayAo ucaTTiya aNegAsu tiriyamaNuyAigaIsu bhamaMto narae uvavanno / tao uccaTTiya so nayasArajIvo egavIsaime bhave avaravidehe mRyAe rAyahANIe dhaNaMjayassa raNo dhammadhAriNIe dhAriNIe devIe kucchisi cauddasamumiNamaio vilakSaNo vilakkhaNapabhAvajutto puttatteNa uvavanno / nANAvihamahocchavehiM nivvatte sUijAyakammakaraNe saMpatte bArasAhadivase ammApiUhiM tassa piyamitteti nAma kayaM / so ya bAlo paMcadhAI hiM parivAlijjamANo sukdalabitiyAcaMdoviva kameNa cuDhi gao ummukkabAlabhAvo jovvaNagamaNuppatto chakkhaMDAhibaI cakkavaTTI rAyA jAo // mU028 // chAyA-tataH khalu sa caturthanarakAt udRtya anekAmu tiryaGmanujAdigatiSu bhraman narake uppnnH| tata uddhRtya ekaviMzatitame bhave aparavidehe mRkAyAM rAjadhAnyAM dhanaJjayasya rAjJo dharmadhAriNyA dhAriNyA devyAH kukSau caturdazasvamasUcito vilakSaNo vilakSaNaprabhAvayuktaH putratvena uppnnH| nAnAvidhamahotsavainivRtte sUtijAtakarma aba ginane yogya ikkIsaveM bhavakA varNana karate haiM--'tae the' ityAdi, mUlakA artha--cauthe naraka se nikala kara aneka tithaMca aura manuSya Adi kI yoniyoM meM bhramaNa karatA huA vaha phira naraka meM utpanna huaa| naraka se nikala kara ikkIsaveM bhavameM aparavideha kSetra kI mUkA nAmaka rAjadhAnI meM rAjA dhanaMjaya kI dharmadhAriNI dhAriNI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huaa| mahAvIrasya priyamitracakravartinAmakaH ekaviMzati tamo bhvH| padArthone vijaLIbaLe bALI kALe karI te bhUmine phaladrupa banAve che. tevI rIte pApanA phalarUpa duHkhe bhegavI AtmA pitAnAM nikRSTa svabhAvane pherave che. tenuM udAharaNa e che ke nigodamAMthI cAlyo Avate jIva duHkhanA anubhave karIne pitAne svabhAva manuSya paryAyane maLate ghaDI nAkhe che. siMhanA nikRSTa pariNAmika bhAvonuM phaLa cothI naraka sudhInA duHkhe jeTaluM ja hoya che. ema zAstrakAroe mA pAya siMho jAi cautthi' uparathI matAnyu cha. (sU027) ve manAlAya44vIsabhA bhanu thana 42vAmA mAcha-'tae NatyAhi. mUlane atha-cothI narakamAMthI chuTI, tiya, manuSya AdinA bhava bhramaNa karI pharI narakamAM utpanna thayo. tyAMthI nIkaLI ekavIsamA bhave aparavideha kSetranI sUkA nAmanI rAjadhAnImAM, dhanaMjaya rAjAnI dhAraNI rANInI kukSe, nayasArane jIva putrapaNe utpanna thayA. garbhamAM AvatAM mAtAne zreSTha cauda svapro lAgyAM. tenA // 25 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa % E4 // 252|| karaNe sammApte dvAdazAhadivase ambApitRbhyAM tasya priyamitreti nAma kRtam / sa ca bAlaH paJcadhAtrIbhiH paripAlyamAnaH zukladaladvitIyAcandra iva krameNa vRddhiM gata unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH paTakhaNDAdhipatizcakravartI rAjA jAtaH // muu028|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa nayasArajIvazcaturthanarakAt uddhRtya-nissRtya anekAsu tiryaGmanujAdigatiSu bhramana narake upapannaH / tato narakAt uDhatya-nissRtya ekaviMzatitame bhave aparavidehe mukAyAM rAjadhAnyAm-pazcimamahAvidehakSetrasthitAyAM dhanaJjayanAmakasya rAjJo dharmadhAriNyAH dharmavatyAH dhAriNyA caudaha svapnoM se usake garbha meM Ane kI sUcanA milI / vaha vilakSaNa aura vilakSaNa prabhAva se yukta thaa| nAnA prakAra ke mahotsavoM ke sAtha usakA sUtikarma tathA jAtakarma saMskAra kiyA gyaa| bArahavA dina Ane para mAtA-pitA ne usakA nAma priyamitra rkkhaa| vaha bAlaka pA~ca dhAyoM dvArA pAlana kiyA jAtA huA zukla pakSa kI dvitIyA ke candramA ke samAna krama se baDhatA huA, bAlavaya ko ullaMghana karake yuvAvasthA ko prApta huA / Age calakara vaha chaha khaMDoM kA svAmI cakravartI rAjA huA // sU028 // TIkAkA artha-tae NaM ityAdi / tatpazcAt nayasAra kA jIva cauthe naraka se nikala kara tiryaca aura manuSya saMbaMdhI aneka yoniyoM meM bhramaNa karatA huA phira naraka meM utpanna huaa| phira naraka se nikala kara ikkIsaveM bhava meM, pazcima videha meM, mUkA nAmaka rAjadhAnI meM, dhanaMjaya nAmaka rAjAkI dharmavatI devI 'dhAriNI' ke udara meM, hAthI Adi ke caudahasvapnoM se sUcita, viziSTa lakSaNoM se yukta aura sarvotkRSTa hone ke janmabAda, vividha prakAranA utsava ujavavAmAM AvyAM. sUtikarma ane jAtakamanI saMskAravidhi karavAmAM AvI. bAramA divase mAtApitAe temanuM nAma "priya mitra" pADayuM. tenA pAlana mATe pAMca dhAvamAtAo rAkhavAmAM AvI. bAlyAvasthA vyatIta thayAM bAda, yuvAvasthAmAM AvyA pachI, te svabale chakhaDanuM rAjya meLavI, cakravatI manyA . (sU028) sAna artha -'tae NaM tyAhI. yA nAhI AyuSya pUrI bhane samayamA nArIna sAya bhI bAMdhI, pharI te karmo bhegavavAne nArakImAM utpanna thaye. te nayasArane jIva pA5bhA AdarI, tenA mukate hisAbe badalA (deNA) ApI, narakamAMthI chuTI, ekavIsamAM bhare pazcima videhakSetramAM, pUrvagata bhemAM Adarela puNya bhAvanA phala cAkhavA mUkA nAmanI nagarImAM dhanaMjaya rAjAne tyAM putrapaNe utpanna thayo. ekalA puNyanA phaLane bhogavaTe karavArUpa "cakravartI ' pada hAthamAM AvyuM mahAvIrasya priyamitracakravartinAmakaH ekaviMzatimatamo bhvH| // 252 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 253 // maJjarI TIkA devyAH kukSau catudazasvapnasUcita jAdicaturdazasvapnapravedito vilakSaNa: viziSTalakSaNayukto vilakSaNamabhAvayuktaHsarvotkRSTatayA vilakSaNa: ananyasadRzo yaH prabhAvastena yuktaH-sarvAtizAyiprabhAvasampannaH san putratvena upapannaH / vyatIteSu ca sAdhikeSu navamu mAseSu garbhAd nirgtH| tatazca nAnAvidhamahotsavaiH sUtijAtakarmakaraNe-mUtiH= prasavaH, jAtakarma saMskAravizeSaH, tayoH karaNe-kriyAyAM nivRtte sampanne sati samprApta samAgate ca dvAdazAhadivase-dvAdazaM ca tadahatheti dvAdazAhaH, sa cAsau divasazceti tasmiMstathokte-dvAdazAharUpe divase tasya zizoH kAraNa asAdhAraNa prabhAva se sampanna putra ke rUpameM aayaa| kucha dina adhika nau mAsa bItane para vaha garbha se bAhara nikalA / taba nAnA prakAra ke mahotsavoM ke sAtha usakA sUtikarma tathA jAtakarma nAmaka saMskAra kiyA gayA! inake sampanna hone ke bAda bArahavA~ dina Ane para usa zizu ke mAtA-pitA ne usakA 'miyamitra' nAma niyata kiyaa| jema traNakhAMDa upara varcasva dhAraNa karI koIpaNa jIva vAsudeva bane che tema chakhaMDa uparanuM Adhipatya besADI cakravartI bane che. cakravartInuM sukha saMsAra apekSAe asIma hoya che. garbhamAM AvatAM ja vividha prakAranA sukhonI sAmagrI ekaThI thatI jAya che. puNyavaMtA jIva jyAre Ave che, tyAre sukhenI sAmagrI laIne ja Ave che. te A pramANe "khettaM vatthu hiraNaM ca pasavo dAsaporusa / cattAri kAmakhaMdhANi tattha se uvavajjhai // 1 // mittavaM nAyavaM hoi, uccAgoe ya vaNNavaM / appAyaMke mahApanna, abhijAe jaso bale" // 2 // (uttarA. a. 4-gA. 17-18) arthA-samakitIdeva, pitAnA sthAnake rahetAM thakAM, AyuSya kSaya thaethI AvIne manuSyanI ceni pratye, zama sa meM che. kSetra-bhIna, pAtu-32-bhaDe (1), eya-sAnu-25 (2), pazu-dhoDA hAthI (3), dAsa-dAsadArI, pauruSa-pAyadaLa (4), e cAra prakAranA lAvalazkara-A vadhu jyAM hoya tyAM janme che, A badhA maLIne eka aMga thayuM 1, mitravaMta 2, svajanavaMta 3, uccagetranA dhaNI 4, rUpavaMta 5, nIroga 6, mahAprajJAvaMta 7, vinayata 8, yazata, tara Aya 42vAmA sAmathyAvANA 10,DAya cha. (2) tadanusAra nayasAranA jIve ahIM AvIne janma lIdhe, sarvatra khuzakhuzAlIbharyA dRzya jovAthI mAtApitAe tenuM nAma "priya mitra' rAkhyuM. - mahAvirasya priyamitra cakravartiDA nAmakaH ma ekaviMzati tamo bhvH| // 253 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 254 // TIkA ambApitRbhyAM priyamitreti nAma kRtam / sa ca priyamitrAkhyo bAlaH paJcadhAtrIbhiH= manjanadhAtrI-maNDanadhAtrIkrIDApAvya-dhAtrI-kSIradhAtrIbhiH paripAlyamAna:-pari samantAt sarvopadravebhyo rakSyamANaH, zukladaladvitIyAcandra iva krameNa vRddhi gataH yathA zuklapakSadvitIyAcandraH krameNa vaddhate tathaiva vRddhi prApnuvan unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH kalpakrameNa SaTkhaNDAdhipatizcakravartI rAjA jAta iti / / sU028 // maJjarI dvAviMzatitamaM bhavaM pradarzayitumAha bAlaka priyamitra kA pA~ca dhAyoM se pAlana-poSaNa hone lgaa| majjanadhAtrI use nahalAtI thI 1 / maNDanadhAtrI usakA siMgAra karatI thI 2 / krIDApAtrI khelAtI thI 3 / aMdhAtrI godameM letI thI 4 / kSIradhAtrI ddha pilAtI thI 5 / saba prakAra ke upadravoM se usakI rakSA kI jAtI thii| jaise zukla pakSa kI dUja kA candramA krama se bar3hatA jAtA hai, usI prakAra miyamitra kramazaH bar3hatA-bar3hatA bAlyAvasthA ko lAMgha gayA aura yuvAvasthA meM A gyaa| tatpazcAt vaha SakhaMDa kA adhipati cakravartI rAjA huaa||1028|| mahAvIrasya bAIsaveM bhavako dikhalAne ke lie kahate haiM-'tae NaM se' ityAdi / bhiyamitra ckrvrtidhanavaMta ane zAsanapatione tyAM bALakane vividha rIte piSavA ane vividha prakAranA ucca saMskAra nAmakaH ekviNshtipADavA, upamAtAo rAkhavAmAM Ave che. A upamAtAo "dhAva-mAtAo" tarIke oLakhAya che. A mAtAe al tamo bhvH| pitAne eNpAela bALakaeNnI mAtA tarIke ja tamAma rIte vartana kare che. teone mAna-marataba paNa te gharamAM sAro ane AdaraNIya hoya che. pAMca dhAva mAtAonA kartavya A pramANe hoya che-(1) majajanadhAtrI A mAtA bALakane sArI rIte navarA-dhovarAve che. (2) bhanadhAtrI mA mAtA pANane sh||2 mAhiyA 42cha. (3) dhAtrI-mA bhAtA bALakane aneka rIte ramADI hasatuM ramatuM rAkhe che. (4) aMkadhAtrI-A mAtA bALakane pitAnA khoLAmAM laI raDatuM chAnuM rAkhe che. (5) kSIradhAtrI- A dhAvamAtA bALakane dhavarAve che. A mAtAonA jevA saMskAra hoya tevA saMskAra A bALakamAM utare che. ema mAnasazAstra kahe che. A prakAre te pAMca dhAvamAtAo vaDe paLAte te // 254 // "priya mitra' bIjanA caMdramAnI mAphaka vadhavA lAgyo, ane bAlyAvasthAne oLaMgI yuvAvasthAmAM AvyA. tyArabAda te 585 madhipatiyavatI thA. (2028) ve bhAvIsamA ma matAva cha-'tae NaM se pratyAhi. zrI kalpa sUtra: 01 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||255 // TIkA malam-tae NaM se payaM parivAlemANe cakkavaTTisirimaNubhavamANe egayA prayAe nayarIe ujjANe samAgayassa poTTilAyariyassa dhammadesaNaM socA saMjAyasaMvego puttaM rajje ThavettA tayaMtie pnycio| taeNaM se piyamittamuNI koDiyAsAI ukiTaM tavaM tavittA caurAsIilakkhapuvAuyaM paripAliya kAlamAse kAlaM kiccA sattame sukadevaloke devatteNaM uvavanne / tao AubhavaTiikkhaeNa cuo so aNegabhavaM kiccA bAvIsaime bhave vacchadese kosaMbINayarIe poTTAbhihassa raNNo paumAvaIe devIe kucchisi puttattAe uvvssnno| gabhagayaMsi taMsi subhikkhAiNA sayalajaNANa porTsa bhariyaM, teNa ammApiUrhi tassa poTilatti nAmaM kayaM / so ya ummukkabAlabhAvo jovvaNagamaNuppatto bAvattarikalAkusalo jaao| egayA kayAI pAsAyagavakkhe ubaviTTho so nayarasohaM pAsaMto rAyapahe gacchamANaM muhovari sadorayamuhabatthiyaM dhAremANaM NANaNihANaM tavakiriyakhANi muNi daTUNa saMjAyasaMvego vigayavisayavego ujANammi samavasariya sudaMsaNAyariyasamIve dhamma soccA pancaio // muu029|| __chAyA-tataH khalu sa prajAM paripAlayan cakravartizriyamanubhavan ekadA mukAyA nagaryA udyAne samAgatasya poTilAcAryasya dharmadezanAM zrutvA saMjAtasaMvegaH putraM rAjye sthApayitvA tadantike prvjitH| tataH khalu sa priyamitramuniH koTivarSANi utkRSTaM tapastaptvA caturazItilakSapUrvAyuSkaM paripAlya kAlamAse kAlaM kRtvA mUlakA artha-rAjA hokara piyamitra apanI prajA kA paripAlana karatA huA aura cakravartI kI lakSmIkA upabhoga karatA huA, eka samaya mUkA nagarIke udyAnameM padhAre hue poTilAcArya kA dharmopadeza zravaNa kara, saMvegayukta hokara aura apane putra ko siMhAsana para ArUr3ha karake, unake samIpa dIkSita ho gyaa| usake bAda miyamitra muni eka karor3a varSoM taka utkRSTa tapasyA karake caurAsI lAkha pUrvakI samagra Ayu bhogakara, yathA samaya dehotsarga karake sAtaveM zukradevalokameM devarUpase utpanna huaa| mUlane artha-sava sattAdhIza cakravatI banI, nayasArane jIva priyamitra, pitAnI prajAnuM pAlana rIte karate vicare che. sAthe sAthe cakravattInA anupama bhega paNa bhegavate vacarI rahyo che. keI eka samaye mRkA nagarInA udyAnamAM "dilAcArya 'ne dharmopadeza zravaNa karI rAjAne vairAgya prApta thayo. daDhavicAratA hovAne kAraNe pitAnA putrane rAjagAdI para besADI, te AcAryanI samIpe dIkSA dhAraNa karI sAdhu banyo. A priya mitra muni, eka kareDa varSo sudhI dIkSA paryAya pALI, utkRSTa tapanI ArAdhanA karI, cerAsI [84] lAkha pUrvanuM AyuSya pUruM karI, kALa Avye kALa karI, sAtamAM zukra devalokamAM devarupe avataryo. mahAvIrasya MB nAmaka dvAviMzatitamo bhvH| ARRESTHA ||255|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpasUtre maJjarI // 256 // TIkA saptame zukradevaloke devatvena uppnnH| tata AyurbhavasthitikSayeNa cyutaH so'nekabhavaM kRtvA dvAviMzatitame bhave vatsadeze kauzAmbInagaryA poTTAbhidhasya rAjJaH padmAvatyA devyAH kukSau putratvena uppnnH| garbhagate tasmin mubhikSAdinA sakalajanAnAM porTa bhRtaM, tena ambApitRbhyAM tasya poTileti nAma kRtam / sa ca unmuktabAlabhAvo yauvanakamanumApto dvAsaptatikalAkuzalo jAtaH / ekadA kadAcit pAsAdagavAkSe upaviSTaH sa nagarazobhAM pazyan rAjapathe gacchantaM mukhopari sadorakamukhavatrikAM dhArayantaM jJAnanidhAnaM tapaHkriyAkhani muni dRSTvA saMjAtasaMvego devaloka se Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone ke kAraNa cyavakara usane aneka bhava kiye| phira (ginane yogya ) bAIsaveM bhava meM, vatsa nAmaka deza meM, kauzAmbI nagarI meM, poTTa nAmaka rAjA kI padmAvatI devI ke udara meM putrarUpa se utpanna huaa| jaba vaha garbhameM thA to subhikSa Adi dvArA usane samasta janatAkA poTTa (poTa-peTa) bharA, isa kAraNa mAtA-pitAne usakA nAma 'poTTila' rkkhaa| bAla-vaya pUrNa karake jaba yauvana vaya ko prApta huA to bahattara kalAoM meM kuzala huaa| eka bAra kabhI vaha gavAkSameM baiThA huA nagara kI zobhA dekha rahA thaa| usane rAjamArga meM jAte hue, mukha para DorA sahita mukhavastrikA dhAraNa kiye hue, jJAnake nidhAna aura tapazcaryA tathA kriyA kI khAna muni ko dekhaa| use saMvega utpanna ho gayA aura viSayoMkA vega naSTa ho gyaa| vaha udyAna meM jAkara, mahAvIrasya poTilanAmakaH tamo bhvH| devalokanuM AyuSya, bhava ane sthitine kSaya thayA bAda aneka bhavamAM "nayasAra "ne jIva utpanna thaye. gaNatrI yogya bAvIsamA bhave vatsa nAmanA dezamAM, kazAmbI nagarInI aMdara, piTTa nAmanA rAjAnI rANI padmAvatI devInA peTe putrarupe avataryo. jyAre garbhamAM hato tyAre mAtApitAe duSkAla prasaMge bhUkhe maratI janatAnA peTa bharyA tethI tenuM nAma mAtA-pitAe 'padila" rAkhyuM. bAlavaya pUrNa thayA bAda, yauvana avasthA prApta thaye, "tera kalAmAM pravINa thayo. yuvAnInA Are pahoMcelo A "podila' bArImAM beThe beThe nagaranI zebhA joI rahyo hate. tevAmAM, rAjamArga para jatAM, derA sahita mukha vastrikA dhAraNa karelAM evA keI eka munine joyAM. A munine dekhAva e hatuM ke jANe jJAnanA nidhAna hoya, ane saumya prakRtivALA tathA tapazcaryA Adi kaDaka yiAnA pALavAvAlA hiya! muninuM saumya ane zAMta mukhAraviMda joI pidilane vairAgya Avyo, ane viSaye taraphanI rucI uDI gaI. ||256 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 257|| TIkA vigataviSayavega udyAne samavasRtya dharma zrutvA sudarzanAcAryasamIpe pravrajitaH // mU029 // TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa prajA paripAlayan cakravartizriyam anubhavan ekadA mUkAyA nagaryA udyAne samAgatasya pohilAcAryasya dharmadezanAM zrutvA saMjAtasaMvegaH samutpannamokSAbhilApaH san putra rAjye sthApayitvA tadantike poTilAcAryasamIpe prbjitH| tataH khalu sa priyamitramuniH koTivarSANi utkRSTaM tapaH taptvA caturazItilakSA pUrvAyuSkaM-caturazItilakSapUrvaparimitamAyuH paripAlya kAlamAse kAlaM kRtvA saptame zukradevaloke devatvena uppnnH| tata AyurbhavasthitikSa yeNa cyutaH saH anekabhavaM kRtvA dvAviMzatitame bhave vatsadeze kauzAmbInagayA poTAbhidhasya= dharmadezanA zravaNa kara sudarzana AcArya ke samIpa prabajita ho gayA / / muu029|| TIkAkA artha-'taeNaM' ityaadi| tadanantara priyamitra apanI prajAkA bhalIbhA~ti pAlana karatA huA aura cakravartIkI lakSmIkA upabhoga karatA huA, eka bAra mUkA nagarI ke udyAnameM Aye hue poTilAcArya kI dharmadezanA sunakara saMvegavAn-mokSakA abhilASI huaa| putrako rAjya para sthApita karake-siMhAsanAsIna karake poTilAcArya ke samIpa dIkSita ho gyaa| taba vaha priyamitra muni karor3a varSoM taka tIvra tapazcaraNa karake, caurAsI lAkha pUrva kI Ayu bhoga kara kAla-mAsa meM kAla karake zukra nAmaka sAtaveM devalokameM devarUpase utpanna huaa| Ayu, bhava aura sthitikA kSaya hone se devaloka se cyavakara usane aneka (nagaNya ) bhava kiye| phira (ginane yogya ) bAIsaveM bhava meM vaha vatsa dezakI kauzAmbI nagarImeM poTanAmaka rAjA kI padmAvatI te muninI pachavADe udyAnamAM gaye, dharmadezanA sAMbhaLI, A sudarzana nAmanA muni pAse, pravajyA grahaNa karI. (sU029) sAno artha-'tapa Na tyAhi. tyA2mA priyabhitra pAtAnI garnu sArI rIte pAlana 42tA tathA ya vatinI lahamIne upabhega karatAM ekavAra mUkI nagarInAM bAgamAM Avela paDhilAcAryanI dharmadezanA sAMbhaLIne saMvegavAna thaIne mokSane abhilASI thaye. putrane rAjagAdI para besADIne piTTilAcAryanI pAse teNe dIkSA lIdhI. pachI se priyabhitra muni 47 varSA sudhA mA ta5 zane yAAMsI in pUrva numAyuSya sosavA 4 bhAsabhA (bhRtyu avasara ) kALa pAmIne zukra nAmanAM sAtamAM devalokamAM devarUpe utpanna thaye. AyuSya, bhava ane sthitine kSaya thatAM devalokathI avIne teNe agaNita (aneka) bhava karyA. pachI (gaNatrIne yogya) bAvIsamAM bhavamAM te vatsa dezanI kauzAmbI nagarImAM piTTa nAmanA rAjAnI padmAvatI nAmanI rANInI mahAvIrasya poTila nAmako dvAviMzati tamo bhvH| // 257 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 258 // maJjarI TIkA poTTanAmakasya rAjJaH padyAvatyA devyAH kukSau putratvena uppnnH| sAdhikeSu navasu mAseSu vyatikrAnteSu sa garbhAd vinisskraantH| atra mahAzukradevabhavastato'tiriktAzcAneke bhavA avivakSitA bodhyA iti / garbhagate tasmin subhikSAdinA sakalajanAnAM poTTam-udaraM bhRtam , na ko'pi tadrAjye bubhukSita AsodityarthaH, tena hetunA kalpaambApitRbhyAM tasya pohileti nAma kRtam / sa ca poTilo rAjakumAra unmuktabAlabhAvo yauvanakamanumAptaH= bAlyAvasthAmatikramya yauvanAvasthAmArUDho dvAsaptatikalAkuzala dvAsaptatikalAsu niSNAto jAtaH / ekadA kadAcit prAsAdagavAkSe upaviSTaH sa nagarazobhAM pazyan rAjapathe rAjamArge gacchantaM mukhopari sadorakamukhavatrikAM dhArayantaM jJAnanidhAnaM-jJAnanidhisvarUpaM tapaHkriyAkhani-tapasaH anazanAdekhdazavidhasya kriyAyA cAritrasya ca AkaradevIkI kukSimeM putrarUpameM utpanna huaa| kucha adhika nau mAsa bItane para garbha se bAhara nikalA-janma huaa| yahA mahA-zukra devaloka kA bhava tathA usake sivAya anya aneka bhava avivakSita hai, arthAt ginatImeM nahIM liye haiN| jaba yaha bAlaka garbha meM thA to subhikSa Adi dvArA saba majAkA isane peTa bharA thA, arthAt usake rAjyameM mahAvIrasya poTilakoI bhUkhA nahIM rahatA thaa| isa kAraNa mAtA-pitAne usakA nAma 'poTTila' rkkhaa| poTila rAjakumAra bAlyAvasthAmA nAmaka pAra karake yuvAvasthAmeM pahu~cA aura bahattara kalAoM meM niSNAta ho gyaa| vaha ekabAra apane mahalake dvAviMzatigavAkSameM baiThA huA nagara kI zobhA kA nirIkSaNa kara rahA thA ki use eka muni dikhAyI diye| vaha matamo bhvH| rAjamArga meM jA rahe the| unake mukha para DorA sahita mukhavatrikA ba~dhI huI thii| ve jJAnake bhaMDAra the khe putrarUpe utpanna thaye. navamAsa para keTalAMka divasa pasAra thatAM tene janma thayo. ahIM mahAzaka devakane bhava ane e sivAyanAM bIjAM aneka bhave avivakSita che eTale ke gaNatrImAM levAyAM nathI. - jyAre A bALaka garbhamAM hatuM tyAre teNe sukALa vagere dvArA badhI prajAnuM piSaNa karyuM hatuM. eTale ke tenA rAjyamAM kaI bhUkhyuM rahetuM na hatuM. te kAraNe mAtA-pitAe tenuM nAma "dila" rAkhyuM. pidila rAja- // 258 // kumAra bAlyAvasthA pasAra karIne yuvAvasthAe pahoMce, ane botera kaLAomAM nipuNa banyo. te eka vAra potAnA mahelanA jharUkhAmAM besIne zaheranI zebhAnuM nirIkSaNa karatuM hatuM, tyAre teNe eka munine joyAM. teo rAjamArga para jatAM hatAM. temanA mukha para derA sAthe muhapatI bAMdhelI hatI. teo jJAnanA bhaMDAra hatAM, ane anazana zrI 395 sUtra:01 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matre maJjarI svarUpaM muni dRSTvA saMjAtasaMvegaH samutpannamokSAbhilASaH, ata eva-vigataviSayavegaH-vigato naSTo viSayeSu paJcendriyaviSayeSu zabdAdiSu vegA-mAnaso vego yasya sa tayA-viSayaparAGmukha ityarthaH,udyAne samavasRtya gatvA dharma zrutvA sudarzanAcAryasamIpe prabajita iti / / mU029 / / zrIkalpa kalpatataH sa ydkrottdaah||259|| mUlam- tae NaM so poTilo muNI tivvatavasaMjamArAhaNao muhaM muhaM vIsaiThANasamArAhaNeNaM ThANaga TIkA vAsittaM samArAhitA aNavarayaM mAsabhattaNaM koDivarisAiM ugga tavaM tavittA caurAsIilakkhapulAI savAuyaM pAlaittA muheNaM jhANeNaM pasattheNaM ajjhavasANeNa kAlamAse kAlaM kiccA tevIsaime bhave sahassAre kappe savaTThavimANe egUNavIsasAgarovamahiiyadevatteNa uvavanno / / muu029|| chAyA-tataH khalu sa poTilo munistIvratapaHsaMmamArAdhanato muharmuhurviMzatisthAnasamArAdhanena sthAnakavAsitvaM samArAdhya anavarataM mAsabhaktena koTivarSANi ugraM tapastaptvA caturazItilakSapUrvANi sarvAyuSkaM pAlayi aura anazana Adi bAraha prakAra ke tapa tathA cAritra kI khAna the| muniko dekhakara rAjakumAra ko saMvega mahAvirasya utpanna huaa| pA~coM indriyoM ke zabda Adi viSayoMmeM usakA jo mAnasika vega thA, vaha dUra ho gayA, ra poTila nAmakaH arthAt vaha viSayoM se vimukha ho gyaa| tatpazcAta udyAna meM jAkara aura dharmazravaNa karake sudarzana AcArya THIS dvAviMzatike samIpa dIkSita ho gayA / / muu029|| matamo bhvH| isake pazcAt usane jo kiyA so kahate haiM 'tae NaM' ityaadi| mUlakA artha-tatpazcAt poTila munine tIvra tapa aura saMyama kI ArAdhanA se tathA bAra-bAra bIsa sthAnoM kA sevana karake sthAnakavAsitva (sthAnakavAsIpana) kI ArAdhanA karake, nirantara mAsakhamaNa kI vagere bAra prakAranAM tapa tathA cAritranI khANa hatA. munine joIne rAjakumArane saMvega pedA thayo. pAMce IndriyonA zabda vagere viSayamAM tene je mAnasika vega hatuM te dUra thaI gaye. eTale ke te viSayethI vimukha banI gayo. tyArabAda udyAnamAM jaIne ane dharmazravANuM karIne te dIkSita thaye. (sU029) // 259 // tyA2 mA tamore yute 4 cha-'tapa Na se' tyAdi. mULane artha-tyAra bAda pidila munie AkarAM tapa, ane saMyamanI ArAdhanA vaDe tathA vAraMvAra vIsa tenuM sthAnakonuM sevana karIne sthAnakavAsitvanI (sthAnakavAsIpaNAnI) ArAdhanA karIne, niraMtara mAsakhamaNanI tapasyA kare ATEST bijalI PARAMATAF zrI kalpa sUtra: 01 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 260 // RECE svA zubhena dhyAnena prazastena adhyavasAnena kAlamAse kAlaM kRtvA trayeviMzatitame bhave sahasrAre kalpe sarvArthavimAne ekonaviMzatisAgaropamasthitikadevatvena upapannaH // su030 // TIkA--' tae NaM' ityAdi - - tataH pravrajyAgrahaNAnantaraM khalu nizcayena sa pohilo muniH tIvratapaHsaMyamArAdhanataH - tIvraM ghoraM yattapaH = anazanAdikaM dvAdazavidhaM, saMyamaH = sAvadyaviratilakSaNaH saptadazavidhazva, tayorArAdhanaM tataH, atyutkaTatapaHsaMyamArAdhanapUrvakamityarthaH; muhurmuhuH = vAraM vAraM viMzatisthAnasamArAdhanena = arhatsiddhapravacanAdIni yAni viMzatisthAnAni teSAM samArAdhanena = sevanena sthAnakavAsitvaM samArAdhya, dIkSAdinAdArabhya yAvajjIvam anavarataM = nirantaraM mAsabhaktena = mAsakSapaNena tapasA koTivarSANi koTivarSaparyantam ugraM = ghoraM tapastaptvA zubhena dhyAnena = dharmadhyAnena prazastena adhyavasAnena=prazastAtmapariNAmena kAlamAse kAlaM kRtvA trayoviMzatitame bhave tapasyA karake, eka karor3a varSa taka ugra tapa tpaa| caurAsI lAkha pUrvakI samagra Ayu bhogakara zubha dhyAna aura prazasta adhyavasAya ke sAtha kAla - mAsameM kAla karake, teIsaveM bhava meM, sahasrAra nAmaka kalpake sarvArtha nAmaka vimAnameM unnIsa sAgaropama kI sthitivAle devake rUpameM utpanna huA || sU030 // TIkAkA artha - ' tae NaM ' ityAdi / dIkSA grahaNa karane ke pazcAt poTTila munine anazana Adi bAraha prakAra ghora tapa kI ArAdhanA kii| sattaraha prakAra ke sAvadya virati rUpa saMyama kI bhI ArAdhanA kI / saMyama - tapa kI ArAdhanA karate hue ad-bhakti, siddhabhakti, pravacanabhakti Adi bIsa sthAnoM kI bhI ArAdhanA kI / isa prakAra sthAnakavAsitvakI ArAdhanA karake dIkSAke dina se lekara nirantara mAsakhamaNa kI tapasyA se karor3a varSoM taka ghora tapazcaraNa karake, dharmadhyAna aura prazasta Atma-pariNAma ke karIne, eka karoDa varSa sudhI ugra tapa karyuM' ! coryAsI lAkha pUrvanuM samagra AyuSya bhogavIne, zubha dhyAna ane prazasta adhyavasAya sAthe kALa-mAsamAM kALa pAmIne, tevIsamAM bhavamAM sahasrAra nAmanAM devalAkanAM sarvAM nAmanAM vimAnamAM ogaNIsa sAgaropamanI sthitivALAM devarUpe utpanna thayAM (s030) TInA artha - 'tae NaM' ityAhi hokSA sIdhA pachI poTTisa muniyo anazana yahi mAra prahAranAM ghora tapanI ArAdhanA karI. sacama-tapanI ArAdhanA karatAM, ahad-bhakti, siddhabhakti, pravacanabhakti Adi vIsa sthAnAnI paNa ArAdhanA karI. e rIte sthAnakavAsitvanI ArAdhanA karIne dIkSAnA divasathI zarU karIne niraMtara mAsakhamaNunI tapasyAthI karADa varSa sudhI ghAra tapazcaryA karIne, dhamadhyAna ane prazasta Atma-pariNAma sAthe kALa-mAsamAM kALa zrI kalpa sUtra H 01 Liao Jie Hui Yi kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya apratiSThAna nAraka siMhajanma rUpau aSTAda zaikonaviMzatitamau bhavau / // 260 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa maJjarI TIkA sUtre // 26 // mahAvIrasya poTilanAmakasavArthavimAnavAsideva sahasrAre kalpe sarvArthanAmake vimAne ekonaviMzatisAgaropamasthitikadevatvena upapannaH ekonaviMzatisAgaropamasthitiko devo jAta iti / atredaM bodhyam- poTTilamunirekakoTivarSANi (10000000) saMyamaparyAyaM pAlitavAn / sa ca dIkSAdivasAda yAvajjIvaM mAsakSapaNaM kRtavAn / tatra SaNNavatilakSANi SaTSaSTisahasrANi SaTzatAni SaTpaSTizca (9666666) varSANi aSTau (8) mAsA ekazca (1) divasastapasyAyA bhavanti / evaM ca mAsakSapaNAni ekAdaza koTayaH SaSTilakSANi (116000000) ca bhavanti / pAraNAyAzca divasA ekAdazakoTayo navanavatilakSANi navanavatiH sahasrANi navazatAni navanavatizca (119999999) bhavanti / eteSAM divasAnAM tu-trINi lakSANi trayastriMzatsahasrANi trINi zatAni trayastriMzacca (333333) varSANi trayo (3) mAsA ekonatriMzaca (29) divasA bhavantIti / sAtha kAla-mAsa meM kAla karake, teIsaveM bhava meM sahasrAra nAmaka svargameM, sarvArtha nAma ke vimAna meM, unnIsa sAgaropama kI sthitivAle devake rUpameM janma grahaNa kiyaa| yahA~ yaha samajha lenA cAhie-pohila muni ne eka karor3a (10000000) varSa taka saMyama kA pAlana kiyaa| dIkSA ke dinase AraMbha karake unhoMne jIvana-paryanta niranantara mAsakhamaNa kI tapasyA kI, ataH chayAnaveM lAkha, chayAsaTha hajAra, chaha sau chAsaTha (9666666) varSa ATha mAsa ekadina tapasyA kA samaya hotA hai| inake mahIne-mAsakhamaNa-gyAraha-karor3a sATha lAkha (116000000) hote haiN| pAraNA ke dina gyAraha karor3a, ninyAnave lAkha, ninyAnave hajAra nau sau ninyAnave (119999999) hote haiN| ina dinoM ke tIna lAkha teMtIsa hajAra tIna sau teMtIsa (333333) varSa tIna mAsa untIsa (29) dina hote haiN| samavAyAGgasUtrameM kahA haipAmIne, tevIsamAM bhavamAM, sahastrAra nAmanAM devalokamAM, sarvArtha nAmanAM vimAnamAM, ogaNIsa sAgaropamanI sthitivALAM devarUpe janma lIdho. ahIM e samajI levuM joIe ke pili munie eka karoDa (10000000) varSa sudhI saMyamanuM pAlana kayu. dIkSAnA divasathI zarU karIne temaNe jIvyAM tyAMsudhI niraMtara mAsa-mA khamaNanI tapasyA karI. tethI channubha, chAMsa M2, chase chaisa (666666) 1, mA mAsa, visano tapasyAno samaya thayo. tenAM mA khamaNa agIyAra (11) karoDa 60 lAkha (116000000) thAya che. pAraNanA divase agIyAra karoDa navANuM lAkha, navANuM hajAra, navaso navANuM (119999) thAya che. e divasenA traNa lAkha, tetrIsa hajAra ase tetrIsa. (333333) 15, 4 bhAsa, yoganIsa (28) 65 thAya cha. "samavAyAnasUtra'' mA ghucha nAmako dvAviMzati tamatrayo vAviMzatitamau bhvau| // 26 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 262 mahAvIrasya poTila samavAyAGgagasUtre-samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaggahaNAo chaTTe poTTilabhavaggahaNe egaM vAsakoDiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe savaDhavimANe devattAe uvavanne' chAyA-zramaNo bhagavAn mahAvIrastIrthakarabhavagrahaNAt SaSThe poTTilabhavagrahaNe ekA varSakoTi zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA sahasrAre kalpe sarvArthavimAne devatayA upapannaH-ityuktatvAd bhagavato mahAvIrasya pazcAnupUrvyA SaSTho bhavaH poTTilabhavo vijJAyate, pUrvAnupUrvyA tu sa eva dvAviMzatitamo bhavo bhavati / ato dvAviMzatitamabhavatvena poTilabhavo'vazyameva vrnnniiyH| idaM zAstravacanamanAdRtya yaiAviMzatitamabhave'nyannAma proktaM, tadAgamaviruddhamiti / / 030 // atha caturviMzatitamaM bhavaM nirUpayati "samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaggahaNAo chaThe poTTilabhavaggahaNe egaM vAsakoDiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe savvaTThavimANe devattAe ubvnnnne|" iti / zramaNa bhagavAn mahAvIra, tIrthakara bhava grahaNa karane se pahale chaThe poTTila ke bhava meM eka karor3a varSa taka zramaNa-paryAya pAlakara, sahasrAra kalpa ke sarvArtha nAmaka vimAna meM devarUpase utpanna hue| isa kathana se pazcAnupUrvI se chaThA bhava poTTila kA bhava jJAta hotA hai, aura pUrvAnupUrvI se vahI bAIsavA~ bhava hotA hai, ataH bAIsavA~ bhava poTTila kA bhava avazya kahanA caahie| isa zAstra-vacana kA anAdara karake jinhoMne bAIsaveM bhava meM dUsarA nAma kahA hai, vaha Agama se viruddha hai ||muu030|| aba caubIsaveM bhavakA nirUpaNa karate haiM-'tae NaM se' ityaadi| "samaNe bhagavaM mahAvIre titthayarabhavaggahaNAo chaTe pohilabhavaggahaNe ega vAsakoDaM sAmaNNapariyAgaM pAuNitta sahassAre kappe sabaDhavimANe devatAe uvavaNNe"-iti zramaNa bhagavAna mahAvIra, tIrthakara bhavagrahaNa karyA pahelAM chaThThA piTTilanA bhAvamAM eka karoDa varSa sudhI zamaNu-paryAya pALIne sahastrAra devalokanAM sarvArtha nAmanA vimAnamAM devarUpe utpanna thayAM. A kathana vaDe pazcAnupUvI" thI chaThTho bhava te padilane bhava jJAta thAya che. ane pUrvAnumUvIthI e ja bAvIsa bhava thAya che. tethI bAvIsame bhava te piTTilane bhava avazya kahevuM joIe. A zAstra-vacanane anAdara karIne jemaNe bAvIsamAM bhavamAM bIjuM nAma kahela che, te AgamathI virUddhanuM che. (sU030) ve yAvIsabhA sapanu ni35 43 che-'tae NaM se' tyAla. nAmakasarvArthavimAnavAsidevanAmako dvAviMzatitamatrayoviMzatitamau bhvoN| ||262 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||263|| Xing Xing Xing mUlam - tae NaM se deve AubhavadvikkhaeNaM tAo devalIgAo caviya covIsaime bhave assi ceva bharayakhitte sAladese rahapuraNayare piyamittassa raNNo vimalAe devIe kucchisi puttattAe ubavaNNo / tassa ammApiUhiM vimaletti nAmaM kayaM / kameNa ummukabAlabhAvo jovvaNagamaNuppattI so piuNA rajje abhisitto puDhavIM sAsI / egayA so vimalo rAyA kIDiuM varNa pattau / tattha egaM migaM pAsabaddhaM miyamANaM pAsiya taM pAsAo vimoiya nivbhayaM karIa / tae NaM se savvattha rajje amArIghosaNaM ghosIa / teNa so vimalo rAyA mahaimahAlayaM vimalaM sukayaM AvajjIa / bhAvei ya-dayA ceva sayalANaM sukaDANaM kammANaM mUlaMti savvasatthe paDi - vAiyaM, no ettha kassavi viroho / avi ya dayA paramaM rayaNaM, dayAdhammasariso aSNo uttamo dhammo na hoi / dayA ciMtAmaNI vivacitiyaM phalaM dei, kappalaeva vaMchiyahaM payacchara, kAmadheNU vitra kAmaM papUrei, kiMbahuNA ? imaM dhammasiromaNiM dayaM pAlemANo suhiyao jIvapahio cAuraMta saMsArakaMtAre caurAsIilakkhajIvajoNi duppahaM aisamiya sayalapANipIhaNijjaM maNussabhavasudvANaM pAvei / tattha muttimahilA dayAguNasamalaMkiyaM taM jIvaM Akarisei / teNa sa sAsayahabhAgI havai / / sU031 / / chAyA - tataH khalu sa deva AyurbhavasthitikSayeNa tasmAd devalokAt cyutvA caturviMzatitame bhave asminneva bharatakSetre zAlvadeze rathapuranagare priyamitrasya rAjJo vimalAyA devyAH kukSau putratayA upapannaH / tasya ambApitRbhyAM vimala iti nAma kRtam / krameNa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH sa pitrA rAjye'bhiSiktaH pRthivImazAsayat / ekadA sa vimalo rAjA krIDituM vanaM prAptaH / tatraikaM mRgaM pAzabaddhaM mriyamANaM dRSTvA taM pAzAd mUlakA artha -- tadanantara vaha deva Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se usa svarga se ca cauvIsaveM bhAva meM, isI bharatakSetra ke, zAlva deza meM, rathapura nAmaka nagara meM priyamitra nAmaka rAjA kI vimalA nAmaka devI ke udara meM putrarUpase utpanna huaa| mAtA-pitAne usakA nAma trimala rakkhA / krama se bAla-vaya pAra karake vaha yauvana ko prApta huaa| pitAne rAjyAbhiSeka kiyaa| vaha pRthvI kA zAsana mULanA a--devanuM AyuSya, bhava ane sthiti pUrA karI tyAMthI cyavIne cAvIsamAM bhavamAM bharatakSetranA zAlvadezamAM rathapura nAmanA nagara madhye 'priyamitra'nAmanA rAjAnI 'vimaLA' nAmanI rANInA udaramAM putrarUpe nayasAranA jIva ANye. mAtA-pitAe tenuM nAma 'vimala' rAkhyu. bAlyAvasthA pasAra karI yuvAvasthAne pAmatAM pitAe rAjyA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vimala nAmakaH caturviMzatitamo bhavaH / // 263 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 264 // COCON vimocya nirbhayamakarot / tena sa vimalo rAjA mahAtimahAntaM vimalaM sukRtamApadyata / bhAvayati ca va sakalAnAM sukRtAnAM karmaNAM mUlamiti sarvazAstreSu pratipAditam nAtra kasyApi virodhaH / api ca dayA paramaM ratnam / dayAdharmasadRzo'nya uttamo dharmo na bhavati / dayA cintitaM phalaM dadAti, kalpalateva vAJchitArthaM prayacchati, karane lgaa| eka bAra vimala rAjA krIr3A karane ke lie vanameM gyaa| vahA~ eka mRga ko jAla meM pha~sA aura maraNAsanna dekhakara use jAla se chur3AyA aura nirbhaya kara diyA / tatpazcAt usane rAjyameM saba jagaha amArI ghoSaNA krvaaii| isase vimala rAjA ko atyanta mahAna puNya kI prApti huii| vaha isa prakAra kI bhAvanA kiyA karatA thA ki dayA hI sakala puNyakarmoM kA mUla hai aisA sarva zAstroM meM pratipAdana kiyA gayA hai| dayA ke viSaya meM kisIkA virodha nahIM hai / isake atirikta dayA uttama ratna hai| dayAdharma ke samAna aura koI uttama dharma nahIM hai| dayA cintAmaNi ke samAna iSTa bhiSeka karAvyA. pRthvI para rAjya karatAM kAI eka vakhata rAjA krIDA karavA vanamAM gayA. krIDA daramyAna koI eka haraNane pAradhinI jALamAM phasAyelA joce. maraNAntardazA joi rAjAe haraNane jALamAMthI bacAvI lIdhA ne rAjya bharamAM amArI ghASaNA karI ke--ahiMsA e ja uttama vastu che. kahyu' paNa che-- "kallANakoDIkAraNI, duhagaiduhani vaNI, saMsArajalatAraNI, egaMta hoi jIvadayA " // 1 // evaM khu nANiNo sAraM, jaM na hiMsai kiMcaNaM / ahiMsA samayaM ceva, evAvaMta viyANiyA // 2 // arthAt-kroDA kalyANanI karanArI, kruti ane duHkhane dUra karanArI, tathA saMsAra samudrathI tAranArI evI kheDa lavahayA' 4 che (1) e pramANe jJAnInA sAra e che ke kiMcita mAtra pazu hiMsA na kare ane ahiMsAthI samatA thAya che, ema jANIne jJAnI puruSa kAi paNa jIvane pIDA upajAve nahi. (2) uparakta bhAvanAvALA Adeza' vimala rAjAe prajAne kahyo ane AkhA rAjyamAM hiMsA nahiM karavAnuM pharamAna jAhera karyuM". peAtAnI bhAvanA paNa e hatI ke dayA tamAma puNyanu mUla che. jIvadayA' sarvAMzAasaMmata che. dayAnI bAbatamAM koIne paNa virodha nathI. dayAdhama' samAna koi anya dharma nathI. ciMtAmaNi samAna amRta zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vimala nAmakaH caturviMzatitamo bhavaH / // 264 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mae A kalpa zrIkalpa sUtre // 265 // maJjarI TIkA kAmadhenuriva kAmaM mapUrayati / kiMbahunA ? imAM dharmaziromaNi dayAM pAlayan suhRdayo jIvapathikazcAturantasaMsArakAntAre caturazItilakSajIvayoniduSpathaM vyatikramya sakalaprANispRhaNIyaM manuSyabhavasusthAnaM pAmoti / tatra muktimahilA dayAguNasamalaGkRtaM taM jIvam AkarSati, tena sa zAzvatasukhabhAgI bhavati / / muu031|| TIkA-'tae Na se' ityAdi / tataH khalu sa sahasrArakalpasthito nayasArajIvo deva AyubhavasthitikSayeNa tasmAt sahasrArakalpanAmakAt devalokAt cyutvA caturviMzatitame bhave asminneva dakSiNa eva bharatakSetre zAlvadeze rathapuranagare priyamitrasya rAjJo vimalAyA devyAH yAH kukSau putratayA uppnnH| vyatIteSu sAdhikeSu navasu mAseSu garbhAd vinisskraantH| tasya zizorambApitRbhyAM vimala iti nAma kRtam / krameNa unmuktaphala detI haiN| kalpalatA ke samAna saba kAmanAoM ko pUrNa karatI hai, kAmadhenu ke samAna sabhI kucha detI hai| adhika kyA, dharmoM meM ziromaNi isa dayA ko pAlatA huA zuddha antaHkaraNa vAlA jIvarUpI pathika, cAra gati rUpa saMsAra-kAntAra meM caurAsI lAkha jIvayoni rUpa durgama mArga ko lAMgha kara, samasta prANiyoM dvArA icchA karane yogya manuSya-bhava rUpI sundara sthAna ko prApta karatA hai| manuSyabhava meM dayAguNa se vibhUSita usa jIva ko muktirUpI mahilA apanI ora AkarSita karatI hai| isa kAraNa vaha zAzvata sukha kA bhAgI ho jAtA hai // 5031 / / TIkA kA artha-'tae NaM se ityAdi / tadanantara sahasrAra svarga meM sthita nayasAra kA jIva, devasaMbaMdhI Ayu, bhava aura sthitikA kSaya hone se sahasrAra devaloka se cava kara cauvIsaveM bhava meM isI dakSiNa bharatakSetra meM, zAlva nAmaka deza meM, rathapura nagara meM rAjA priyamitra kI vimalA devI kI kuMkha meM putrarUpa se utpanna huaa| kucha dina adhika nau mAsa vyatIta hone para usakA janma huaa| mAtA-pitA ne usa zizu kA 'vimala' nAma sthApita kiyaa| kuLa denAra ekaja sAdhana dayA" che. ka9pataru samAna Icchita phaLa denArI che. mAgyA meha varasAvanAra kAmadhenuM samAna che, dayAdhamI durgatiene nAza karI, aNamola evA mAnava bhavane prApta kare che. mAnavabhavamAM dayAthI vibhUSita thayela chava, mekSanagarImAM sukhethI pahoMcI jAya che. te kAraNe 'dayA'ne zAzvata sukha ApanArI kahevAmAM AvI che. (sU031) Asto maya-'tae NaM se pratyAhi.sAbhAthI 24vI kSiya bharatama mAveza nAmanA dezamA 252 nagaranA priya mitra rAjAnI rANIne peTe nayasArane jIva avataryo. mAtA-pitAe tenuM nAma "vimala' rAkhyuM. yuvAvasthA mahAvIrasya vimalanAmakaH caturviMzatimatamo bhvH| 265|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 266 // bAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH = bAlyAvasthAmapanIya yuvAvasthAmadhigataH sa vimalo rAjakumAraH pitrA rAjye'bhiSiktaH pRthivIm azAsayat=zAsitavAn / ekadA sa vimalo rAjA krIDituM krIDAM karttuM vanaM prAptaH gataH / tatraikaM mRgaM pAzabaddhaM = lubdhakapAzaniyantritaM mriyamANaM maraNonmukhaM dRSTvA taM mRgaM pAzAd vimocya bandhanAd dUrIkRtya nirbhayaM = lubdhakajanitamaraNabhayAd rahitam akarot / tataH pAzabaddhasya mRgasya vimocanAnantaraM khalu samutpannasarvaprANidayAbhAvaH sa milo rAjA rAjye sarvatra amArIghoSaNAM= jIvarakSAghoSaNAm aghoSayat kRtavAn / tena=amArIghoSaNArUpeNa hetunA sa vimalo rAjA mahAtimahAntam = ativizAlaM vimalaM nirmalaM sukRtaM = puNyam Apadyata = labdhavAn / ca = punaH sa nirantaraM svacetasi bhAvayati = cintayati - dayaiva sakalasukRtAnAM karmaNAM mUlam=AdikAraNam-iti vaha krama se bAlyAvasthA ko pAra karake yuvAvasthA meM A pahu~cA taba rAjakumAra vimala kA, pitA ne rAjyAbhiSeka kiyA aura vaha rAjya kA zAsana karane lagA / eka vAra vimala rAjA krIr3A karane ke lie vana meM gyaa| vahA~ usane eka mRga ko vyAdhoM dvArA phailAye hue jAlameM pha~sA huA tathA maranekI taiyArImeM dekhA / rAjA ne use bandhana se chur3A diyA aura nirbhaya mRtyu ke bhaya se mukta kara diyA / mRga ko abhayadAna dene ke anantara vimala rAjA ke antaHkaraNa meM samasta prANiyoM ke prati aisA apUrva anukampA kA bhAva utpanna huA ki usane apane rAjyabhara meM amArI - jIvahiMsAniSedha kI ghoSaNA karavA dii| usa amArIghoSaNA se rAjA vimalane mahAn se mahAna puNya kA upArjana kiyA / yahI nahIM, usake citta meM sadaiva yaha vicAra Ane lage kidayA hI samasta puNya karmoM kA Adi kAraNa hai, yaha bAta sakala zAstroM meM athavA sarvajJabhASita Agamo meM prApta thatAM rAjya para besI nyAyayukta zAsana karavA lAgyA. paTaNa para jatAM kAI eka pAradhI vaDe pakaDAela haraNane dayAdraSTi vaDe jALamukta karyo. jALamukta thatAM raNu AnadathI nAcavA lAgyA ne kudakAM bharatA vanamAM svaira vihAra karavA upaDI gayA. haraNanA Ana' joi, rAjAe manamAM gAMTha bAMdhI ke 'abhayadAna' saCdAnAmAM zreSTha che. tethI rAjyamAM paDahA bajAvI prajAne vidita karyu" ke koi paNa jAtanI hi'sA mArA rAjyamAM na thavI joie. 'krayA' jevA kAI dharma nathI, 'dayA' uparaja sava* zAonA siddhAMtA nakkI thayAM che, ne te pramANe nAnI mATI dayAnA prakAre samAjamAM upasthita thayAM che. buddhanA dayAdhama mAnava ane pazu-pakSInI kakSA sudhI pahoMce che, paNu bhagavAna mahAvIrane zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya vimala nAmakaH caturviMzati tamo bhavaH / // 266 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 267|| sarvazAstreSu sarveSAmAgameSu sarvajJaprokteSvAgameSu vA pratipAditam / atra dayAyAH sakalapuNyakarmaNAM mUlatve kasyApyAgamasya virodho na vartate / sarvo'pyAgamo dayAM sukRtakAraNeSu sarvataH pradhAna kAraNaM manyate-iti bhaavH| api ca-iyaM dayA paramaM sarvotkRSTaM ratnam / yathA-dhanArthibhI ratnaM saMgRhyate tathA dharmArthibhirdayA / parantu ranaM vinAzi bhavati, dayArUpaM ratu na tthaa| ata eva dayA paramaM ratnamiti / tathA-dayAdharmasadRzaH-dayArUpo yo dharmaH, tasya sadRza:-tulyaH anyo dharmoM na vartate nAsti / ata evoktaM praznavyAkaraNasUtrasya prathame saMvaradvAre "esA sA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM pitra gagaNaM, tisiyANaM piva salilaM, khuhiyANaM piva asaNaM, samuddamajjhe va poyavahaNaM, cauppayANaM va AsamapayaM, duhaTThiyANaM va osahibala, aDavImajjhe va sasthagamaNaM / etto visidvatariyA ahiMsA, jA sA puDhavi-jala-agaNi-mAruya-vaNassai-bIya-hariya-jalacara-thalacarakahI gaI hai| isa viSaya meM kisI bhI Agama kA virodha nahIM haiN| arthAt saMsAra ke samasta dharmazAstra dayA ko puNya ke kAraNoM meM prathama evaM pradhAna kAraNa mAnate haiN| isake atirikta dayA sarvotkRSTa ratna hai| jaise dhanArthI jana ratnoM kA saMgraha karate haiM, usI prakAra dharmArthI jana dayA kA / parantu ratna vinAzazIla hai, dayA-ratna avinAzI hai| isa kAraNa dayA parama ratna hai| koI bhI dUsarA dharma dayA-dharma kI barAbarI nahIM kara sktaa| isI kAraNa praznavyAkaraNasUtra ke prathama saMvaradvAra meM kahA hai "esA sA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM piva gagaNaM, tisiyANaM piva salilaM, khuDiyANaM piva asaNa, samudamajjheva poyavahaNaM cauppayANaM va AsamapayaM, duhaTTiyANaM va osahibalaM, aDavImajjhe va satthagamaNaM / etto visidvatariyA ahiMsA, jA sA puDhavi-jala-agaNi-mAruya-vaNassai-bIya-hariya-jalacara-thalacara-khacahara - mahAvIrasya vimalaDa nAmakaH caturviMzatitamo bhvH| dayAma" paMcendriyathI nIce jaI ekandriya sudhI pahoMcI gayo che. vyavahAramAM jeTalI banI zake teTalI dayA je kaI pANe chete 5 siain tarI talavAna mahAvIranA 'suhappiyA duhappaDikalA-tyA yApAine apanAve che. A mATe ja prAna vyAkaraNa sUtra" nA prathama saMvara dvAramAM kahyuM che- "esA sA bhagavaI ahiMsA, jA sA bhIyANa viva saraNaM, pakkhINaM piva gagaNaM, tisiyANaM pica salilaM, khuhiyANaM piva asaNaM, samudramajJa va poyavahaNaM, cauppayANaM va Asamaparya, duhaTiyANaM va aosahibalaM aDavImajjhe va satthagamaNaM, etto visiTTatariyA ahiMsA, jA sA puDhavI-jala-agaNi-mAruya-vaNassai-bIya-iriya // 267 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 268 // TIkA khahacara-tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI"chAyA-eSAsA bhagavatI ahiMsA,yA sA bhItAnAmiva zaraNam, pakSiNAmiva gaganam, tRSitAnAmiva salilam, kSudhitAnAmiva azanam, samudramadhye iva potavahanam , catuSpadAnAmiva Azramapadam, duHkhasthitAnAmiva oSadhibalam , aTavImadhye iva sArthagamanam / ito viziSTatarikA ahiMsA, yA sA pRthivii-jlaagni-maarutvnspti-biij-hrit-jlcr-sthlcr-khcr-us-sthaavr-srvbhuut-kssemkrii-iti| tathA ceyaM dayA cintAmaNiriva cintitaM saMkalpitaM phalaM dadAti / tathA-kalpateva vAJchitArtham abhilaSitaM vastu prayacchatibdadAti / kAmadhenuriva iyaM dayA kAmam icchAM prapUrayati / kiM bahunA asyA dayAyA viSaye bahunA tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI " 'yaha ahiMsA bhagavatI bhayabhItoM ko zaraNa ke samAna hai| pakSiyoM ke lie AkAza ke samAna hai| pyAsoM ke lie pAnI ke samAna hai| bhUkhoM ko bhojana ke samAna hai| samudra ke madhya meM jahAja ke samAna hai| caupAyoM ke lie Azrama-sthala ke samAna hai| duHkhI-rogiyoM ke lie auSadha-bala ke samAna hai| ghora jaMgala meM sArtha ke sAtha gamana karane ke samAna hai| yahI nahIM, ahiMsA inase bhI viziSTatara hai| vaha pRthvIkAya, akAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, bIja, harita, jalacara, sthalacara, khecara, trasa, sthAvara-samasta prANiyoM ke lie kSema-kalyANa karane vAlI hai|' dayA cintAmaNi ke samAna cintita phala denevAlI hai| kalpalatA ke samAna abhISTa vastu kI prApti karAtI hai| kAmadhenu ke samAna yaha icchA ko pUrNa karatI hai / dayA ke viSaya meM adhika kyA kahA jalacara-thalacara-khahacara-tasa-thAvara-savvabhUya-khemakarI" A bhagavatI ahiMsA-dayA-mAtA bhayabhItene zaraNurUpa che. pakSione AkAza samAna AdhArabhUta che, tarasyAne pANI samAna che, bhUkhyAne bhejana samAna che. Dubatane jahAja samAna che, nirAzritane Azrama samAna che, duHkhIone dIlAsA samAna che. rogIone auSadha samAna che, vanamAM gherAelAne sathavArA samAna cha, ratana paraMtu thvI414, a54Aya, te ya, vAyuya, vanaspatiya, bhIala-pa, , sthAya2, khecara, basa, sthAvara Adi samasta prANione kSemakartA kayAyukartA ane AnaMdakatAM che." dayA ciMtAmaNinI samAna ciMtita phala denAra che. kapalatAnI samAna abhISTa vastunI prApti karAve che. kAmadhenunI samAna IcchAonI pUrti kare che. dayAnA viSayamAM vadhAre zuM kahevAnuM. dharmomAM uttama dayA dharmanuM pAlana karatA thakA zuddha hRdaya ma mahAvIrasya vimala nAmakaH caturviMzatida tamo bhvH| // 268 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 269 // Vocation Zheng Jiang vaktavyena kim ? imAM dharmaziromaNi= dharmazreSThAM dayAM pAlayan suhRdayaH =zuddhahRdayayukto jIvapathikaH cAturantasaMsArakAntAre -cAturantaH-catvAro'ntAH=avayavA yasya sa caturantaH, sa eva cAturantaH - devatiryaGnArakamanujarUpacaturavayavayukto yaH saMsAraH, sa eva kAntAraM = mahAraNyaM tasmiMstathokte vartamAnaM caturazItilakSajIvayoniduSpathaM caturazItilakSAH caturazItalakSasaMkhyA yA jIvayonayaH = jIvAnAm utpattisthAnAni taMdUpo yo duSpatho durgamamArgastaM vyatikramya = parityajya sakalaprANispRhaNIyaM=mokSasAdhakatvena samastajIvairabhilaSaNIyaM manuSyabhavasusthAnaM = manuSya bhavarUpaM zobhana sthAnaM prApnoti / dayAvAJjIvo niyamata eva manuSyabhavabhAgbhavatIti bhAvaH / tatra = manuSyabhave dayAguNasamalaGkRtaM dayAvantaM taM jIvaM muktimahilA muktirUpA ramaNI AkarSati = svAbhimukhIkaroti / tena muktyabhimukhIbhavanena hetunA sa dayAvAn jIvaH zAzvatasukhabhAgI = mokSasukhabhAgI bhavatIti // sru031 // atha paJcaviMzatitamaM bhavaM pratipAdayitumAha mUlam -- evaM dayAbhAveNa bhAviyappA so kAlamAse kAlaM kiccA paMcavIsaime bhave chattAe NayarIe jAya / dharmoM meM uttama dayA dharma kA pAlana karatA huA zuddhahRdaya jIva rUpI pathika deva, manuSya, tiryaMca, nAraka rUpa cAra gati vAle saMsAra rUpI vikaTa -aTavI meM vidyamAna caurAsI lAkha jIvayoni (jIvoMke utpattisthAna) rUpa durgama mArga se baca kara mokSa kA sAdhaka hone se samasta jIvoM dvArA abhilaSita manuSyabhava rUpI zubha sthAna ko prApta kara letA hai| abhiprAya yaha ki dayAvAn jIva niyama se manuSyabhava kA bhAgI hotA hai / manuSyabhava meM dayAguNa se vibhUSita jIva ko muktirUpI ramaNI apanI ora AkarSita kara letI hai / mukti kI ora AkRSTa huA jIva zAzvata sukha -mokSa sukha kA bhAgI bana jAtA hai // 031 // paccIsaveM bhAva kA pratipAdana karane ke lie kahate haiM - ' evaM dayAbhAveNa ' ityAdi / jIva rUpI pathika, deva manuSya tiya ca nArakarUpa cAra gativALA sAMsArarUpI vikaTa aTavImAMvidyamAna cArAsI lAkha jIvayeAni rUpaduga ma mA MthI bacIne meAkSanA sAdhaka hovAthI samasta jIveA dvArA abhilASA karavA ceAgya evA manuSya bhavarUpI zubha sthAnane prApta karI le che. abhiprAya e che ke dayAvAna jIva niyamathI manuSyabhavanA bhAgI hoya che. manuSyabhavamAM dayAguNathI vibhUSita jIvane muktirUpI ramaNI potAnI tarapha AkarSita karI le che. muktinI tarapha AkRSTa thayela jIva zAzvatasukha-meAkSasukhanA bhAgI khanI jAya che. (sU.31) have nayasArana pIsabhA lava Ahe che- 'evaM dayAbhAveNaM' ityAdi. zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA mahAvIrasya vimala nAmakaH caturviMzati tamo bhavaH / ||269 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa maJjarI TIkA mutre ||270 // jiyasattussa raNo bhaddAe devIe kucchisi puttattAe uvvnno| muhe diNe mAupiUhiM tassa naMdetti nAmaM kyN| kameNa ummukkabAlabhAvo jovvaNagamaNuppatto so naMdakumAro piuNA rajje abhisitto rAyA jAyo / so ya NAyaNIIe payaM va payaM pAlemANo cauvIsailakkhavarisAiM rajjasuhaM paribhogiya jAyasaMvego poTTilAyariyasamIve panyajaM paDivajjiya aNagAro jAo |muu032|| chAyA--evaM dayAbhAvena bhAvitAtmA sa kAlamAse kAlaM kRtvA paJcaviMzatitame bhave chatrAyAM nagaryA jitazatro rAjJo bhadrAyA devyAH kukSau putratayA uppnnH| zubhe dine mAtApitRbhyAM tasya nanda iti nAma kRtam / krameNa unmuktabAlabhAvo yauvanakamanuprAptaH sa nandakumAraH pitrA rAjye'bhiSikto rAjA jaatH| sa ca nyAyanItyA prajAmiva prajAM pAlayan caturviMzatilakSavarSANi rAjyasukhaM paribhujya jAtasaMvegaH poTTilAcAryasamIpe pravrajyAM pratipadya anagAro jAtaH // 032 / / mahAvIrasya sanandanAmakaH mUla kA artha-dayAbhAva se bhAvita AtmAvAlA nayasAra kA vaha jIva, kAlamAsa meM kAla karake paccIsaveM bhava meM chatrA nAmaka nagarI meM jitazatru rAjA kI bhadrA rAnI ke udara meM putrarUpa se utpanna huaa| zubha dina zubha muhUrta meM mAtA-pitAne usakA nAma 'nanda' rakkhA / nandakumAra dhIre-dhIre bAlyakAla pUrNa karake yuvA huaa| pitAne usakA rAjyASibheka kiyaa| vaha rAjA ho gayA / nyAya-nIti ke sAtha, santAna ke samAna prajA kA pAlana karatA huA, caubIsa lAkha varSoM taka rAjya kA sukha bhoga kara vaha saMvegavAn huaa| poTilAcArya ke samIpa dIkSA aMgIkAra karake muni ho gayA // mU032 / / al viMzatitamo bhvH| malane artha-dayAbhAvathI bhAvita AtmAvALe nayasArane te jIva vimaLa rAjA maraNa Avye, kALa karI, pacIsamAM bhavamAM, chatrA nAmanI nagarImAM, jItazatru rAjAnI rANI bhadrAdevInA udaramAM, putrarUpe avataryo. zubhadina ane zubha muhUrta joI mAtA-pitAe tenuM nAma "naMda' rAkhyuM. naMdakumAra, bAlyAvasthAmAM bIjanA caMdramAnI mAphaka vRddhi pAmavA lAge. yuvAnInA uMbare pahoMcatAM, mAtA-pitAe tene rAjyAbhiSeka karyo. nyAya-nIti sAthe, prajAnuM yogya pAlana karavA lAgyo. covIsa lAkha varSe sudhI rAjya sukha bhegavI, vairAgyavAna banI, pidilAcAryanI pAse dIkSA grahaNa karI dIkSita thaye. (sU032) // 27 // zrI kalpa sUtra:01 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI 1/27 TI-gve mALa" triA 'evaM pUrvoktarItyA dayAbhAvena bhAvitAtmA dayAbhAvanayA bhAvitAntaHkaraNaH sa nayasArajIvo vimalo rAjA kAlamAse kAlaM kRtvA paJcaviMzatitame bhave chatrAyAM nagaryA jitazatro rAjJo bhadrAyA devyAH kukSau putratayA uppnnH| prApte samaye garbhAd vinirmuktH| zubhe dine mAtApitRbhyAM tasya 'nanda' iti nAma kRtam / 5ttiikaakaa artha-'evaM dayAbhAveNa' ityAdi / pUrvokta prakAra se dayAbhAvanA se vAsita citta vAle nayasAra TIkA ke jIva vimala rAjAne mRtyuke samaya zarIra kA tyAga kiyA aura paccIsaveM bhavameM chatrA nagarImeM rAjA jitazatru kI bhadrA devI kI kukSi meM putra ke rUpa meM praveza kiyaa| samaya Ane para janma huaa| zubha dina dekhakara mAtA-pitAne usakA nAma 'nanda' rakkhA / kramazaH bAlyAvasthA ko pAra karake vaha yauvana-avasthA ko prApta huaa| pitAne kumAra nanda kA rAjyAbhiSeka kiyaa| taba vaha rAjA ho gyaa| TakAne artha-jItta samaja ItyAdi. karuNazIla svabhAva jene thaI gayo hato tevA nayasAranA jIve, vimaLa rAjAnA bhave mRtyu samaye zAMtarase pariNamI dehatyAga karyo hate. maraNa samaye jenA bhAva, zubha rIte vahana karatAM hoya, te AgAmI bhave paNa zAMta rasa laIne ja janme che. te anusAra chatrA nAmanI nagarImAM jItazatru mArA rAjAnI rANI bhadrAdevI paNa karuNAne nidhi hatI, tenI ja kukSimAM te janme. garbha je puNyazALI hoya te che nandanAmakaH garbha sthAna paNa puNyavaMtu ane karuNArasathI bhareluM maLe che. - vIrarasa zRMgArarasa Adi no rasa vate che. paNa sarva rasamAM karuNa rasa zreSTha gaNAya che, kAraNa ke viMzatitamo karuNAthI bharapUra thayelA jIvamAM, anaMta guNene vAsa thAya che. anaMta prakAranI siddhi pedA thAya che. sarva mavaI duzmane duzmanAvaTa choDI mitratA meLavavA cAhe che. naMdarAjA karuNAmaya hate, eTale keInuM paNa duHkha kSaNavAra joI zakatA nahi. tethI ja prajAnuM duHkha veDaphavAmAM rAta-divasa magna rahate. 'dayA' sAthe rAjya calAvavAnI "rAjanIti' paNa hevI joIe. "rAjanIti' nA cAra prakAra che. (1) sAma, (2) dAna, (3) bheda, (4) daMDa. (1) "sAmanIti' eTale samajAvIne samajaNapUrvaka prajA ane adhikArIo pAsethI kAma levuM te. dAkhalA dalIla-udAharaNa- dRSTAMta pUrvaka temaja lAgavaga agara paMca-paMcAyata mAraphata kAma pAra pADavuM tene "sAma" kahe che. sAmAne vAstavika artha "zAMti thAya che. te sUcana kare che ke zAMtipUrvaka jyAM sudhI kAma levAya tyAM ja sudhI levuM te "sAma nIti" che. (2) bIjI nIti "dAna' che, je zAMtipUrvaka kaI paNa prakAranA khakhaDATa sivAya H27. kAmanI pUrNAhuti nahi thatI hoya te, "dAna' nIti amalamAM mUkavI paDe che. "dAna' eTale ADakhillI ubhI karanAra vyaktione kAMIka paNa vastu ApI kAmane saretela utAravuM. te A dAna kaI kharAba kAmamAM nahIja paNa prajAnA hitamAM ADA AvatAM mAnavIone koipaNa prakAranI lAlaca athavA ADakatarI sahAyatA athavA kAmanI bakSIza. temAM zrI kalpa sUtra: 01 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e thI - tre li272aa krameNa unmuktabAlabhAco yauvanakamanuprAptaH sa nandakumAraH pitrA rAjye'bhiSikto rAjA jaatH| sa ca nando rAjA nyAyanItyA-nyAyaH rAjJaH zAstrokto vyavahAraH, tatpUrvikA yA nItiH sAmadAnabhedadaNDarUpA tayA prajAmiva= svasantatimiva prajA paripAlayan caturviMzatilakSavarSANi rAjyamukhaM paribhujya jAtasaMvegaH samutpannamokSAbhilASaH poTTilAcAryasamIpe mavrajyAM pratipadya-svIkRtya anagAro jAtaH ||suu032|| kalpa maJjarI nanda rAjAne nyAya nIti se arthAt nIti zAstra-kathita sAma dAna daMDa aura bheda rUpa vyavahAra se TIkA apanI santati kI bhAti majA kA pAlana kiyA tathA caubIsa lAkha varSoM taka rAjya kA sukha bhogaa| tatpazcAt mokSa kI abhilASA utpanna huI aura vaha pohilAcArya ke samIpa dIkSA aMgIkAra karake anagAra ho gayA ||muu032|| athavA mahenatANuM ApavuM te. A nIti phakta zubha kAryonI aTakAyata karanAra vyaktione zAMta karavA pUratI ja maryAdita rAkhavAmAM Ave che. (3) trIjI rAjanIti bheda' nI che. rAjyanuM IchA-anusAra kAma pAra paDatuM na hoSi hoya, ne uparokta nItio nakAmI jAtI hoya, tyAre rAjA varga vacce, prajA-prajA vacce, jJAti-jJAti vacce, dhama-dharma vacce, kuTuMba-kuTuMba vacce, vyakti-vyakti vacce bheda bhAva-taTasthabhAva uMcanIca paNAnA bhAva vigere aneka prakAranI bhedanI divAlo khaDI karI de che, ane amuka vargone pitAnA pakSamAM laI dhAreluM kAma pAra pADe che. (4) "daMDa' A cethI nIti rAjakAjamAM upayogI che. jayAre pahelI traNa nIti niSphaLa jAya che, tyAre ja mahAvIrasya A nItine AdhAra, rAjAone le paDe che. nandanAmaka AvI nItinuM pAlana karI naMdarAjA prajAne pitAnI saMtAnanI mAphaka sarva rIte sukhI karato vIsa lAkha panna varSo sudhI rAjyanA sukha bhogavyA. tyAra pachI "rAjya sukhe duHkhathI bharelAM ane kaMTALAjanaka hoya che tema viMzatitamo jyAre tene lAgavA mAMDayuM tyAre rAjayanA vibhavo ane indriyonA sukhe, tene arucikara thavA lAgyAM. aNagamatI maHT bhAvanAothI chUTavA manomaMthana karate hate. "bhAve bhAvanA bhAvIe, bhAve kevala jJAna" A anusAra te "saMta" nI bhAvanA aharniza bhAvyA karato, ne 'bhAvela bhAvanA jarUra kahe che... te kathana mujaba pUjaya piTTilAcAryane samAgama tene malI rahyo, ne tenA upadezathI mana dravita thaI dIkSA aMgIkAra karavA tarapha te lalacAya ne pariNAme dIkSita thaI AtmakalyANamAM joDAyo. bhagavAnanI vANIe gRhasthane "bAra bhAvanA'nuM svarUpa, hamezA divasanA prabhAte, agara rAtrInA samaye bhAvavAnuM kahyuM che. "kayAre A parigrahanI jALamAMthI mukta thAuM ? kayAre saMsAra choDI sAdhu thAuM? kayAre sarva karmane nAza karI kevaLa jJAnane varuM? A bhAvanA zrAvakanA hRdayamAM seMsarI utarI gayelI hoya te ja te zrAvakanI kakSAmAM gaNAya che, e zAane spaSTa ullekha che. I/27!! gRhasthAvAsamAM rahetAM thakAM pazu, naMdarAjA A "bhAvanAonuM raTaNa ane manana karyA karate, tenA pariNAme sAdhu puruSano yugya samAgamU maLI gayo. jema "sonAmAM sugadha maLe tema temanI bhAvanAo, vyaktarUpe pragaTa thaIne 'dayA' ke svapariNati tarapha DhaLI gaI (sU032). roga zrI kalpa sUtra: 01 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 273 // TIkA anagAro bhUtvA sa yadakarottadAha mUlam-tae NaM se aNagAre paMcasamiisamio tiguttigutto gutto gutidio guttabaMbhayArI jiiMdio jiyakohamANamAyaloho cattamAyAniyANamicchAdasaNasallo jiyarAgadoso cattAvajjhANo saNNAcaukkarahio vigahAvajio maNavayakAyadaMDamuko dhammaparAyaNo uvasaggacaukke samuvaTie vi akkhaliyasaMjamujamo paMcamahanvayajutto maJjarI paMcavihasajjhAyasatto chajjIvaNigAyarakkhaNadakkho sattabhayaTANamuko aTThamayaTThANaviyalo navavihabaMbhaceraguttigutto dasavihasamaNadhammadharo egArasaMgaviU bArasavihatavajutto sattarasavihasaMjamasaMpanno bAvIsavihadussahaparIsahasahaNadhIro nirIho bahuvihatavaM tavI / evaM imo mahAtavassI muNivaro arihaMtabhattippabhiivIsaiTANesu patteyaM ThANaM puNo puNo samArAhiya dullahaM titthayaranAmagottakammaM samuvajjIa ||muu033|| chAyA-tataH khalu so'nagAraH paJcasamitisamitastriguptigupto gupto guptendriyo guptabrahmacArI jitendriyo jitakrodhamAnamAyAlobhastyaktamAyAnidAnamithyAdarzanazalyo jitarAgadveSassyaktApadhyAnaH saMjJAcatuSkarahito vikathAvarjito manovAkAyadaNDamukto dharmaparAyaNa upasargacatuSke samupasthite'pi askhalitasaMyamodyamaH paJcavidhasvAdhyAyasaktaH mahAvIrasya anagAra hokara usane jo kiyA so kahate haiM--'tae NaM' ityAdi / homa nandanAmakaH mUla kA artha-tatpazcAt vaha anagAra pA~ca samitiyoM se samita, tIna guptiyoM se gupta, gupta pazcaindriyoM kA gopana karanevAle, guptabrahmacArI, jitendriya, krodha, mAna, mAyA, lobha ko jItanevAle; mAyA, viMzatitamo mithyAtva aura nidAna zalyoM kA tyAga karanevAle, rAga-dveSa ko jItanevAle, apadhyAna (aprazasta dhyAna) bhvH| ke tyAgI, AhAra Adi cAra saMjJAoM se rahita, cAra vikathAoM se varjita, mAnasika, vAcika evaM kAyika daMDa se mukta, dharma meM udayata, cAra prakAra ke upasarga upasthita hone para bhI saMyama ke udyama se DhIle na naharA 2||2-avsthaa pAmIna zuyu? te 4 - 'taeNa 'tyAdi. mULano artha-pAMca samiti ane traNagupti-rUpa ATha pravacana mAtAnuM zaraNuM laI nayasArano jIva naMdarAjA IndriyanuM gepana karavAvALA banyA, guptabrahmacArI thayA, jItendriya ane kaSAyarahita banavA lAgyA, // 273|| mithyAtvarUpI zalyane dUra karanArA thaI, rAgadveSane jItavA kaTibaddha thayA, Ata ane raudra dhyAnane chADavA lAgyA, cAra vikathAone chAMDI, mana, vacana ane kAyAnA dupraNidhAnathI chUTA thayA, dhamane ughAta karavA lAgyA, pariSahe ane upasargone svabhAvayukta banAvI tenA para vijaya meLavavA maMDayA, sattara prakAranA saMyamamAM sthiratA karavA zrI 395 sUtra:01 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 274|| TIkA SaDjIvanikAyarakSaNadakSaH saptabhayasthAnamukto'STamadasthAnavikalo navavidhabrahmacaryaguptigupto dazavidhazramaNadharmadhara ekAdazAGgavit dvAdazavidhatapoyuktaH saptadazavidhasaMyamasampanno dvAviMzatividhadussahaparISahasahanadhIro nirIho bahuvidhaM tapo'tapata / evamayaM mahAtapasvI munivaro'IdbhaktimabhRtiviMzatisthAneSu pratyekaM sthAna punaH punaH samArAdhya durlabhaM tIrthakaranAmagotrakarma samupArjayat ||suu033|| TIkA-'taeNa' ityAdi / tataH khalu sa nandanAmA'nagAro bahuvidhatapaH anekavidhAM tapasyAm atapat=taptavAn / kathaM bhUtaH san ? ityAha-'paMcasamii-' ityAdi / paJcasamitisamitaH-IryAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH par3anevAle, pA~ca prakAra ke svAdhyAya meM lIna, SaDjIvanikAya ke rakSaNa karane meM dakSa, sAta bhayoM ke sthAnoM se mukta, ATha mada-sthAnoM se rahita, brahmacarya kI nau vAr3oM se yukta, dasa yatidharmoM ko dhAraNa karanevAle, gyAraha aMgoM ke jJAtA, bAraha prakAra ke tapa se sampanna, sattaraha prakAra ke saMyama se bhUSita, bAIsa dussaha parISahoM ko sahana karane meM dhIra, niSkAma hokara aneka prakAra kA tapa tapane lge| isa prakAra ina mahAtapasvI munivarane ahaMdubhakti Adi bIsa sthAnoM meM se pratyeka sthAna kA punaH punaH ArAdhana karake durlabha tIrthakara-nAmagotra-karma kA upArjana kara liyA // sU033 / / TIkAkA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt nanda nAmaka anagArane nAnA prakAra kA tapa tpaa| vaha kaise 2 guNoM se yukta the, so kahate haiM-IryAsamiti Adi pA~ca samitiyoM se yukta the| manogupti Adi daDha thatA gayA, pAMca prakAranA svAdhyAyamAM rakta thayA, chakAyanI rakSAmAM dakSa banyA, sAta prakAranA bhayamAMthI vimukta thavA lAgyA, ATha mada chuTavA lAgyAM, brahmacaryanI navavADone zuddhatApUrvaka AcaravA lAgyA, daza yatidharmanuM pAlana karatA thayA, agyAra aMganA jJAtA banyA, bAra prakAratA tapanuM AcaraNa karavA lAgyA, sattara prakAre saMyamathI vibhUSita thayA, bAvIsa pariSahAne jItavA lAgyA, ahaMdUbhakita Adi vIsa sthAnakanI ArAdhanA karatAM, aneka prakAre AtmaguNAnI khilAvaTa karatAM, dravya ane bhAve anurU55NAne mUtta svarUpa ApatA thakA, svayaM baLe ane 52|bh, mAtmanyAta AtA 'tIya 42-nAma-gotra bha' pAna 4thu (sU033) TInA matha-'tae Na' tyA mAna' mA2.41 mAranA tapAnumAya25 42i samiti mAha samiti ane mane gupti Adi guptione kevI rIte amalI banAvatAM, gupta brahmacaryanuM pAlana kevI rIte thatuM, te vadhu EN viva2, tamanA "vizvalati' nAmanA 52mA 'sa'mA ya yujyu che. mahAvIrasya nandanAmakaH viMzatitamo // 274 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAkalpasUtre maJjarI // 275|| TokA samito yuktaH,triguptiguptaH manoguphyAdiguptaH, ata eva-gupto guptendriyo guptabrahmacArI, eSAmarthaH pUrva vizvabhUtinAmake paJcadaze bhave gataH, tathA-jitendriyaH-vazIkRtendriyasamUhaH, ata eva-jitakrodhamAnamAyAlomA upazAntakaSAya ityarthaH,tyaktamAyAnidAnamithyAdarzanazalyA-mAyAdizalyavarjitaH,jitarAgadveSaH samabhAvasampannaH,tyaktApadhyAnaH Arta kalparaudradhyAnarUpApazastadhyAnavarjitaH,saMjJAcatuSkarahitaH ahArAdisaMjJAcatuSTayarahitaH,vikathAvarjitaH-vikathA-rAjAdiviSayA kathA,tavarjitaH,manovAkAyadaNDamuktaH-manovAkAyAnAM yo daNDa: azubhovyApAraH,tasmAnmuktaH,dharmaparAyaNaH dharmodayataH se gupta the, isa kAraNa gupta the| gundriya aura guptabrahmacArI the| ina saba kA artha vizvabhUti nAmaka pandrahaveM bhava ke varNana meM kiyA jA cukA hai| tathA una muni ne indriyoM ko vaza meM kara liyA thA, isa kAraNa krodha mAna lobha ko bhI jIta liyA thA arthAt-ve upazAntakaSAya the| ve mAyA, nidAna aura mithyAdarzana zalya se rahita the| rAgadveSa ko jItane vAle-samabhAva se sampanna the| ArtadhyAna aura raudradhyAna rUpa aprazasta dhyAna se rahita the| AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, methunasaMjJA aura parigrahasaMjJA-ina cAra saMjJAoM se rahita the| rAjakathA AdicAra vikathAoM se bhI rahita the|mn vacana kAya ke daMDa arthAt azubha vyApAra se mukta the|dhrmmeN tatpara the| mae mahAvIrasya A uparAMta muni paNa'mAM temaNe pAMce Indriya para khUba kAbu meLavyo hate. "kakSAne paNa kAbumAM laI nikhIja jevA banAvI dIdhAM hatAM. cAre kaSA upazAMta paDayAM hatAM. mAyA, nidAna, ane miyA darzana deja viIss A traNe zalyathI rahita thayAM tethI bhavabhramaNa ane AtmabrAnti niHsava banI gayAM hatAM. rAga-dveSanA pariNAme duHkhakata che, ema jANI tene TALavA purUSArtha karavA lAgyAM, AtmA pa2nA lakSe sukha icache te bhramaNA ja che. ema nakakI karI vAstavika sukhanI pachavADe divase kADhavA lAgyA, AtadhyAna ane raudradhyAna e AtmAnI AkuLatA vyAkuLatA che, ema samajI te TALavAM lAgyAM, ne dhama dhyAnamAM sthira thaI zukala dhyAna para javA prayAsa karavA lAgyAM. AhArasaMjJA- bhayasaMjJA-maithuna saMjJA ane parigraha saMjJA AdinA vicAre nirmULa karavA lAgyAM. "saMjJA" eTale IcchA. A IcchAo sarva duHkhanuM mULabhUta kAraNa che. ema jANI tene jeTaluM bane teTale tyAga karavA tatpara rahetAM. // 275 // -kathA, bhakta-kathA, rAja-kathA ane deza-kathAone te temaNe neve caDAvI dIdhI hatI. mana-vacana ane kAyAnA azubha vyApArathI taddana vimukta thayAM hatAM. dharmamAM tatpara hatA. deva-manuSya ane tiryaMca kRta upasargone sahana karavAmAM AnaMda mANatAM. manandanAmakaH zubhAMba..pazca zrI kalpa sUtra: 01 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 276 // kalpamaJjarI TIkA. upasargacatuSke-divyamAnuSa-tairazcA-tmasaMvedanIyarUpopasargacatuSTaye samupasthite samAgate'pi askhalitasaMyamodyamaHsaMyamodyamaskhalanAvarjitaH, paJcavivasvAdhyAyasaktaH-vAcanA-pracchanA-parivartanA'nupekSA-dharmakathArUpo yaH paJcavidhaH svAdhyAyaH, tatra sakto lagnaH, SaDjIvanikAyarakSaNadakSaH-SaTUsaMkhyakA ye jIvanikAyAH pRthivyAdirUpAsteSAM rakSaNe dakSaH nipuNaH,-sakalajIvarakSaNavidhijJa ityarthaH, saptabhayasthAnamuktaH saptasaMkhyakAni ihalokAdIni yAni bhayasthAnAni tebhyo mukta:-rahitaH, aSTamadasthAnavikala: jAtikulamadAdirUpASTamadasthAnarahitaH, navaviSabrahmacaryaguptiguptaH= viviktazayanAsanasevanAdirUpanavavidhabrahmacaryaguptiguptaH, dazavidhazramaNadharmadhara: kSAnsyAdidazavidhasAdhudharmadhArakaH, ekAdazAdevatA, manuSya, tiryaca kRta, tathA apane Apa se vedane yogya, ina cAra prakAra ke upasargI ke upasthita hone para bhI saMyamasaMbaMdhI udyoga se cyuta nahIM hote the| vAcanA, pracchanA, parivartanA, anuprekSA aura dharmakathA rUpa pA~ca prakAra ke svAdhyAya meM saMlagna rahate the| pRthivIkAya Adi SaD jIvanikAyoM kI rakSA karane meM dakSa the, arthAt jIva mAtra kI rakSA karane kI vidhi ke jJAtA the| ihalokabhaya, paralokabhaya Adi sAta bhayoM ke sthAnoM se mukta the| jAtimada, kulamada Adi ATha mada-sthAnoM se rahita the| kSamA Adi dasa yatidharmoM ke dhAraka the| AcArAMga Adi gyAraha aMgoM ke jJAtA the| anazana Adi bAraha prakAra ke tapa se | vAMcana, pUchavuM, vAMceluM yAda karavuM, vAMcela upara vicAra kare, ane dharmakathAonuM raTaNa karavuM, A svAdhyAya ' nA pAMca prakAra zAstrokta che, te hamezAM amalamAM mUkatAM hatAM. chae kAyAnA jIvonI dayA pALavA udyamavaMta rahetAM. rega Adi avasthAmAM paNa sAvadya auSadha-bheSaja nahIM karatAM Ihalokabhaya, parAkabhaya, AdAnabhaya, akasmAtRbhaya, AjIvikAbhaya, maraNubhaya, apayazabhaya. Adi sAte prakAranA bhayane dUra karatAM ATha madane temaNe cakacura karyA hatAM. nava prakAranI vADenuM avalaMbana laI "brahmacarya vrata' ne zuddhapaNe pALI rahyAM hatAM. brahmacaryanI navavAo A pramANe che (1) zrI-pazu-nasa hitamA rahe. (2) zrInI yA pAtA 42vI nAla, zrInA bhAsane presa nahi. (4) zrInu 35 nirama nahi. (5) zrI 22tI DAya tyAM bhItane mAtare 24 nali. (6) pUnI hI saMbhAravI nahi. (7) pratidina kAraNavagara ghI-dUdha, mazAlAvALA AhAra-pANI levA nahi. (8) ati AhAra 42 na. (e) zarIna zolA 42vI nA. mA 'prAya ' pratane sArI zata nibhAvAnA sAdhanA che. kSamA, niatelug', 4582tipa', bhAnarahita, laghulata-dra0yalA kha 22, satya, sayama, bhAra prakAranA tapa karavA, tyAga ane brahmacarya vrata, A daza yati dharmo che. temAM 'naMda' aNugAra thita hatAM. - mahAvIrasya nandanAmakaH Das viMzatitamo bhvH| // 276 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 277|| mahAtapazaSaNaviziSTaH sa nandAmAdaparIpahastasya sahane pAsapahasahanadhIraH-dAviMzatinAva maJjarI TokA bhaktimabhUtivizAnati bhaavH| nirIhaH-ni nandanAmakA Ggavita AcArAGgAyekAdazAGgavettA, dvAdazavidhatapoyuktaH anazanAdidvAdazavidhatapassampannaH, saptadazavidhasaMyamasampanna:pRthivyAdirakSaNarUpasaptadazavidhasaMyamasahitaH, dvAviMzatividhadussahaparISahasahanadhIraH-dvAviMzatividho yo dussahA= duHkhena sahanIyaH parISahaH kSutpipAsAdiparISahastasya sahane dhIra=sthiraH, nirIhaH nispRha iti / paJcasamitisamitAdivizeSaNaviziSTaH sa nandamunirbahuvidhaM tapastaptavAniti bhAvaH / evam amunA prakAreNa tapastapan ayaM mahAtapasvI munivara:-munizreSThaH adbhaktimabhRtiviMzatisthAneSu pratyekaM sthAnaM punaH punaH samArAdhya durlabhaM duSpA tIrthakaranAmagotrakarma samupAyat-samyagupArjitavAniti |mu033|| evaM bahuvidhatapassamArAdhanapUrvakaM viMzatisthAnAni samArAdhya samupArjitatIrthakaranAmagotro'sau muniryatkRtavAstadAhamUlam - aha ya aMte daMtidio nitaMtasaMtasaMto naMdamuNI evaMvihaM ArAhaNaM ArAhei kAlaviNayAi-aTTappagAre nANAyAre je aIyArA jAyA, te maNavayakAehi ahaM niMdAmi / 1 / nissaMkiyAiaTTappagAre dasaNAyAre je kei aIyArA jAtA te sayale maNavayakAehi vosirAmi / 2 / samiiguttirUve vibhUSita the| pRthivIkAya kI rakSA Adi sattaraha prakAra ke saMyama se sahita the| kSudhA, pipAsA Adi bAIsa dussaha parISahoM ko sahana karane meM dhIra the| abhiprAya yaha hai ki paMcasamitisamita Adi ullikhita vizeSaNoM se yukta nanda munine vividha prakAra kI tapasyA kii| isa prakAra tapazcaryA karate hue yaha mahAtapasvI munivara arhadbhakti-prabhRti bIsa sthAnoM meM se pratyeka sthAna kI bAra-bAra ArAdhanA karake bar3I kaThinAI se prApta karane yogya tIrthakaranAmagotra karma kA upArjana kiyA / muu033|| isa prakAra vividha prakAra kI tapasyApUrvaka bIsa sthAnoM kI samArAdhanA karake tIrthakaranAmagotra kA upArjana karane vAle una muni ne jo kiyA so kahate haiM-'aha ya' ityAdi / sarvaguNa saMpanna evA vIza sthAnakanA aharniza ArAdhaka "naMda aNugAre sthAnakavAsIpaNuM ArAdhIne te bhavamAM tIrthaMkara-nAma-gotra upArjana karyuM ne bhavabhramaNanI zaMkhalA-sAMkaLane teDI-vachADI nAkhI, akSayapadane TUMka samayamAM prApta karavA sarva prakArano masAlo taiyAra karyo. (sU033) A prakAre vividha prakAranI tapazcaryAnI sAthe vIza thAnakenI ArAdhanA karIne tIrthakara nAma gotranuM pAna 42vAvA bhuniyo yu -'aha ya tyAhi. vizatitamo bhvH| TARPRETARTHA // 277|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 278 // TIkA aTappagAre carittAyAre je kei aiyArA jAyA te samve maNakyakAehi niMdAmi / / banjhanbhaMtarabheyabhinna duvAlasavihaM tavaM caramANassa majjha jANamANassa vA ajANamANassa vA jo koi aIyAro jAo taM maNavayakAehiM niMdAmi / 4 / dhammAyaraNe keNavi payAreNa jaM kiMci saMtaMpi vIriyaM goviyaM taM bIriyAyArAiyAraM maNavayakAehi niMdAmi / 5 / lohAo vA mohAyo vA muhamANaM vA bAyarANaM vA pANINaM mae jA virAhaNA kayA, taM maNavayakAehi vosarAmi / 6 / hAsabhayakohalohAIsu jai musAbhAsaNaM kaDaM taM savvaM maNasA vayasA kAyasA niMdAmi 7 rAgAo vA dosAo vA appaM vA bahuyaM vA sacittaM vA acittaM vA egao vA parisAgao vAjaM kiMca adattaM mae gahiyaM taM savvaM vosirAmi / puvvaM divbamANusatericchaM mehuNaM jai mae maNasA vANaM kAraNaM karaNakAraNANumoyaNeNaM seviyaM taM savvaM maNavayakAyehi tivihaM tiviheNaM vosarAmi / 9 / lohadosAo dhaNadhannahiraNasuvaNNavatthudupayacauppayapabhiINaM acittANaM vA sacittANaM vA jesi kesi vatthUNaM appo vA bahuo vA puvaM pariggaho pariggahio taM savvaM tivihaM tiviheNaM maNakyakAyajogeNaM vosirAmi / 10 / puvvaM itthIpasudAsadAsIdhaNadhannahiraNasuvaSNabhavaNavasaNAIsu mamattaM kayaM taM savvaM vosirAmi / 11 / jibhidiyavasaM gaeNa mae jai rattIe caunihANaM asaNapANakhAimasAimANa AhAro Ahario taM maNavayakAehiM nidAmi / 12 / kohamANamAyAloharAgadosakalaha'bhakkhANapesunnaparaparivAyAiyaM jaM kiMci mae AyariyaM taM savvaM maNavayakAehi vosirAmi // 13 // jai mae kasAyakalasiyatteNa egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA paMciMdiyA haNiyA pAritAviyA ubaddaviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA pharusavayaNehiM uddhaMsiyA, devA vA maNussA vA tirikkhA vA virAhiyA, te sambanIve khAmemi, khamaMtu meM te savve jIvA, no ajjappabhiI evaM karissAmi tti akaraNayAe paccakkhAmi / 14 / ajjappabhiI caNaM ahaM sayalaM chajjIvanikAya samANaM pAsemi / savve jIvA samadaMsissa majjha bhAyarA eva saMti / 15 / rUvajovvaNadhaNakaNagapiyajaNasamAgamaNAI pavaNakhuddhasiMdhutaraMgA iva caMcalANi, vijjuba cavalANi, kusaggaTThiya osa biMdU viva athirANi ya saMti, tattha ko aNuraMjai / 16 / jammajarAmaraNaNANAvihAhivAhityANa pANINaM tAvakalAvagiribheyaNakulisaM arihaMtabhAsiyaM dhammaM viNA assiM avAre asAre saMsAre annaM kiMpi nAlaM tANAe vA saraNAe vA havai / 17 nimittamAsAiya sayaNA parayaNA havaMti, parayaNA ya sayaNA havaMti, na ettha jIvassa kovi sayaNo vA parayaNo vA; jai evaM tAhe ko vivegI tastha maNAyapi maNaM saMjoejjA |18jiivo egallo evaM kammasahayaro jAyai marai ya, no teNa saha koi Agacchai gacchai ya, niyakammovaNIyaM ceva muI vA duI vA aNuhavai, na anno koi taM suhayai duhayai vA / 19 / jahatya mahAvIrasya manandanAmakaH pazcaviMzatitamo bhvH| ||278 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 279 // vivegao u sarIrappANaM paropparaM gihagihINaM viva acaMtabheo vijai, evaM dhaNadhanapariyaNAipayasthANaM appassa ya bhisaM bheo, tahavi mohamucchiyA mUDhA jaNA muheva aNattabhUema sarIrAIsu mujhaMti, no puNa jANaMti sarIraM anna appA annoti / atthimeyamaMsasoNiyasaNAumuttapurIsapuSNe navadArassavaMtamale asuiAgAre assi sarIre maimaM maNusso kaI mujjhijjA ? aho! mohavijaMbhiyaM, jeNAkaMto jaNo No vijANAi, jaM ohIe puNNAe bhADa kalpa maJjarA gabhavaNamiva piyataraMpi imaM sarIraM avassameva cayaNijja havai, jayaNasaeNa lAliyaM pAliyapi imaM zarIraM viNassarameva TIkA asthi / devANaM paliovamasAgarovamahiiyaM sarIraM hoi, taMpi egadivase cayaNijjameva havai, tAhe amhArisANaM sarIrassa kA gaNaNA ? eyArise khaNiyaTiie sarIre ko maimaM mujjhijjA ? azro dhIrapuriseNa sarIraM evaM cayaNijja jeNa puNo sarIraM no bhavejA, evaM mariyavvaM jeNa puNo maraNaM na bhavejjA / 20 // dayAsAyarA vissabhAyarA bhagavaMto arihaMtA me saraNamatthu 11 asarIrA jIvaghaNA siddhA bhagavaMto me saraNamatthu / nikAraNaM jagajIvajoNIjAyarakSaNakajjasAhavo sAhavo me saraNamatthu 3 / mukarAgadoso kevalipannatto dhammo me saraNamatthu 4 / eyANi cattAri saraNANi dukAvaharaNANi mokkhakAraNANi majjha hoMtu / mahAvIrasya ajappabhiI mama mAyA jiNavANI, piyA nimgaMtho gurU, devo jiNadevo, dhammo arihaMtabhAsio, soyariyA sAhuNo. nandanAmakaH baMdhavA sAhammiyA saMti, te viNA anne savvevi assiM jagammi jAlatullA / imAe cauvIsIe oiNNe usabhAI paJcaviMzatititthayare, bharaheravayamahAvidehakhittasaMbhave jiNe ya ahaM vaMdAmi namasAmi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi / matamo bhvH| jaNasaMkappakappatarU titthayaranamukkAro sayalasatthasAro saMsArINaM pANINa bohilAharTa saMsAraccheyaNaTuM ca havai 1, jhANAnaladaDDhabhavaparaMparAsaMjAyakambhidhaNe bhagavaMte siddhe namasAmi 2, bhavabhayaccheyaNasayayatapparatteNa dhariyapavayaNe paMcavihAyArapAlaNasamatthe Ayarie namasAmi 3, samassiyasamatthamue suyajjhAvae uvajjhAe namasAmi 4, savainAsiyabhavalakkhe sattAvIsasAhuguNavisArae aTThArasasahassasIlaMgarahadhArae sAhU namasAmi 5 / eso paMcanamukkAro jagajIvajIvaNasAro savvapAvaviNAsaNagAro savvamaMgalAgAro asthi / ajjappabhiI ahaM savvaM sAvajjajogaM jAvajIvaM maNovAkAehi vosirAmi, jAvajjIvaM caubihAhAraM vosirAmi, aMtimucchAsasamae sarIraMpi vosarAmi 21 ||suu034|| chAyA-atha cAnte dAntendriyo nitAntazAntasvAnto nandamunirevaMvidhAmArAdhanAmArAdhayati // 279 // mUlakA artha-usake bAda indriyoM kA damana karane vAle aura kSAnti Adi guNoM ke sevana se| mUlane artha-indriyane jItavAvALA, damanazIla, upazAMta cittavALA naMdamunie aMta samaye nIce zrI kalpa sUtra: 01 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 280 // kAlavinayAdyaSTaprakAre jJAnAcAre ye'tIcArA jAtAH, tAn manovAkkAyairahaM nindAmi 1 / nizaGkitASTaprakAre darzanAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAH, tAn sakalAn manovAkkAyaiyutsRjAmi |2| samitiguptirUpe aSTaprakAre cAritrAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAstAn sakalAn manovAkkAyaiyutsRjAmi | 3| bAhyAbhyantarabhedabhinnaM dvAdazavidhaM tapazcarato mama jAnAnasya vA ajAnAnasya vA yo'ticAro jAtaH, taM manovAkkAyairnindAmi | 4 | atyanta zAnta cittavAle nanda muni ne anta samaya meM isa prakAra kI ArAdhanA kI (1) kAlavinaya Adi ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage hoM, maiM mana vacana kAya unakI nindA karatA hU~ / (2) niHzaMkita Adi ATha darzana ke AcAroM meM jo koI bhI aticAra hue hoM to una saba kA mana, vacana, kAya se parityAga karatA huuN| (3) pA~ca samiti tIna gupti rUpa ATha prakAra ke cAritrAcAra meM jo koI aticAra lage hoM una sabakI mana, vacana, kAya se nindA karatA hU~ / (4) bAhya aura Abhyantara bheda vAle bAraha prakAra ke tapa kA AcaraNa karate hue jAna yA anajAna meM jo koI aticAra huA ho, mana, vacana, kAya se usakI nindA karatA hU~ / pramANe ArAdhanA karI-- (1) kALa--vinaya vigere ATha prakAranA jJAnAcAra paikI koIpaNa eka AcAramAM, athavA samasta AcArAmAM, je kAI aticAra lAgyA hAya, tene dhikkAru chuM, nidA karuM chuM. (2) niHza'kita Adi ATha darzananA AcAromAM, jo keAi aticAra lAgyA hoya te tene mana-vacana kAyathI parityAga karuM chuM. (3) pAMca samiti ane traNa guptirUpa ATha pravacana mAtAnA cAritrAcAramAM, je kAI aticAra lAgye hoya, te sarva'ne bhana-vacana-mAyAthI nidu chu. (4) bAhya ane AbhyaMtara bhedavALA khAra prakAranA tapAcAranuM AcaraNa karatAM, je koI aticAra lAgyA hoya, tene pratibhu cha. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / // 280 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa dharmAcaraNe kenApi prakAreNa yat kiMcit sadapi vIrya gopitaM, taM vIryAcArAticAraM manovAkAyainindAmi / 5 / lobhAd vA mohAd vA sUkSmANAM vA bAdarANAM vA mANinAM mayA yA virAdhanA kRtA, tAM manovAkAyairyutsRjAmi / 6 / hAsabhayakrodhalobhAdiSu yadi mRSAbhASaNaM kRtaM tat sarva manasA vacasA kAyena nindAmi 7 rAgAd vA dveSAd vA alpaM vA bahukaM vA sacittaM vA acittaM vA ekako vA pariSadgato vA yatkicit adattaM mayA gRhItam, tatsarva vyutsRjAmi / 8 / pUrva divyamAnuSatairazcaM maithunaM yadi mayA manasA vAcA kAyena karaNakAraNAnumodanena stre // 28 // kalpamaJjarI TIkA (5) dharma ke AcaraNa meM kisI bhI prakAra se kisI vIrya kA gopana kiyA ho to usa vIryAcAra ke aticAroM kI mana, vacana, kAya se nindA karatA huuN| (6) lobha se yA moha se sUkSma athavA bAdara prANiyoM kI jo virAdhanA kI ho to usakA mana, vacana, kAya se tyAga karatA huuN| (7) hAsa, bhaya, krodha yA lobha Adi kisI bhI kAraNa se yadi mRSAvAda kA sevana kiyA ho to mana vacana kAya se usa sabakI nindA karatA huuN| (8) rAga se athavA dveSa se, alpa athavA bahuta, sacitta athavA acitta akele meM athavA janasamUha meM rahakara maiM ne jo bhI adatta grahaNa kiyA ho, usa sabakA parityAga karatA huuN| (9) pahale deva, manuSya yA tiryaca saMbaMdhI maithuna kA mana vacana kAya se, kRta kArita yA anu mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhvH| (5) dharmanuM AcaraNa sevatAM koI paNa prakAranI zakita rUdhI hoya, te te vIryAcAranA aticAranI mana vacana kAyAthI niMdA karuM chuM. (6) lAbha athavA mehane laIne, je kaI sUkama yA bAdara prANInI virAdhanA karI hoya to tenI kSamA mAMguM chuM, (7) hAsya-bhaya-krodha athavA lebha vigere kAraNe dvArA a95 ke adhika juhu belAyuM hoya, to tenI AtmAnI sAkSIe, kevaLInI sAkSIe goMNA karuM chuM. (8) rAga-dveSathI a95 athavA ghaNuM, sacitta athavA acitta, ekAMtamAM agara samUhamAM rahIne, je koIpaNa cIja vastu a5 ke bahu mUlyavALI hoya te, AjJA sivAya grahaNa karI hoya, te tene parityAga karuM chuM. () pUrva deva-manuSya-tipaya sAthai mana-vayana-yAthI bhaithuna sevAnI lAnA 40 DAya, 42vI DAya, | // 28 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre // 282 // maJjarI TIkA sevitaM, tatsarva manovAkAyastrividhaM trividhena vyutsRjAmi / 9 / lobhadoSAd dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstudvipadacatuSpadaprabhRtInAM sacittAnAM vA acittAnAM vA yeSAM keSAM vastUnAm alpo vA bahuko vA pUrva parigrahaH parigRhItaH, taM sarva trividhaM trividhena manovAkAyayogena vyutsRjAmi / 10 / pUrva strIpazudAsadAsIdhanadhAnyahiraNyasuvarNabhavanavasanAdiSu mamatvaM kRtaM, tatsarva vyutmajAmi / 11 // jihendriyavazaGgatena mayA yadi rAtrau caturvidhAnAmazanapAnakhAdimasvAdimAnAmAhAra AhAritaH, tad manovAkAyainindAmi / 12 / krodhamAnamAyAlobharAgadveSakalahA'bhyAkhyAnapaimodanA se yadi sevana kiyA ho to tIna karaNa tIna yoga se usakA tyAga karatA huuN| (10) lobhadoSa se prerita hokara dhana, dhAnya hiraNya, suvarNa, makAna Adi acitta tathA dAsa dAsI Adi sacitta jina kinhIM vastuoM kA alpa yA bahuta jo pUrvakAla meM parigraha kiyA ho usa sabakA mana vacana kAya se tathA kRta kArita anumodanA se tyAga karatA huuN| (11) strI, pazu, dAsa, dAsI, dhana, dhAnya, hiraNya, suvarNa, bhavana, vastra Adi meM jo mamatAbhAva dhAraNa kiyA ho, usa sabakA tyAga karatA huuN| (12) jivA-indriya ke vazIbhUta hokara yadi maiM ne rAtri meM azana pAna-khAdya-svAdha rUpa cAra prakAra kA AhAra kiyA ho to mana vacana kAya se usakI nindA karatA huuN| (13) krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, paraparivAda Adi kisI mahAvIrasya nandanAmakaH viMzatitamo bhvH| agara amalamAM mUkI hoya te te sarva prakAranA nava keTInA doSanI niMdA karuM chuM. (10) pUrva Ne bola mane dveSathI rAdhana, dhana-dhAnya-asata-sonu-3-mAna-vigere ayeta varatuo, temaja dAsa-dAsI Adi saceta cIjo, a9pa agara bahumUlyavALI vastuo rahI hoya, athavA parigraha karyo hoya, te sarva doSenI manavacana-kAyAnA nava prakArathI, duguM chA karuM chuM. (11) zrI-pazu-hAsa-dAsI-dhana-dhAnya-avazata-supA-yAMhI-mana-17 mAhimA bhamatAmA yo khAya te te mamatAbhAvane tyAguM chuM. 12 rasanendriyane vaza thaI rAtrInA samaye, AhAra AdinuM sevana karyuM hoya te tenI mana-vacana chAyAnA yogI mAyA chu / (13) Dodha, bhAna, bhAyA, basa, rAgadveSa, , madhyAdhyAna-52nI 652 bhAga yahA', pazu-ya-yADI, // 282 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI ||283|| TIkA zunyaparaparivAdAdikaM yat kiMcid mayA AcaritaM, tatsarva manovAkAyadyutsRjAmi / 13 / yadi mayA kaSAyakaluSitatvena ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyA hatAH, paritApitAH, upadratAH, sthAnAta sthAnaM saMkrAmitAH, paruSavacanairuddharSitAH, devA vA manuSyA vA tiryacI vA virAdhitAstAn sarvAn kSamayAmi, kSAmyantu mAM te sarve jIvAH, no adyaprati evaM kariSyAmoti akaraNatayA pratyAkhyAmi 14 / adhaprabhRti ca khalu ahaM sakalaM SaDjIvanikAyaM samAnaM pazyAmi / sarve jIvAH samadarzino mama bhrAtara bhI pApa kA AcaraNa kiyA ho usa saba kA mana vacana kAya se parityAga karatA huuN| (14) kaSAya se kaluSita hokara ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura pazcendriya jIvoM kA ghAta-pANavyaparopaNa kiyA ho, unheM paritApa-mana, vacana, kAya se pIDA-pahu~cAyA ho, unheM upadratasthAna se haTAkara dUsare sthAna para DAla diyA ho, kaThora vacanoM se unakI bhartsanA kI ho, yA devoM, manuSyoM aura tiryoM kI virAdhanA kI ho to una saba se maiM kSamA yAcanA karatA huuN| ve saba jIva mujhe kSamA pradAna kreN| aba se isa prakAra kA vyavahAra nahIM karU~gA, isa taraha akaraNarUpa se usakA pratyAkhyAna karatA huuN| (15) Aja se maiM SaD-jIva-nikAya ke saba jIvoM ko samabhAva se dekhatA huuN| mujha samadarzI ke lie sabhI jIva bandhu ke samAna hai| ane paraMparivAda-anyanI niMdA vigeremAMthI koI ekanuM athavA sarvanuM AcaraNa karyuM hoya, te tene pazcAttApa jAhera karuM chuM. (14) kaSAyayukata thaI ekendriya jIvathI mAMDI paMcendriya jI sudhInA koIpaNu jIvanA prANa lIdhAM hoya, prANa jAya tyAM sudhI mAra mAryo hoya, athavA sUkSma prahAra paNa karyo hoya, athavA dravya ane bhAva hiMsA ane karI hoya. mana vacana-kAyAthI athavA traNa paikI keIpaNu ga dvArA pIDA ApI hoya, paritApanA dIdhI hoya, upadrava karyo hoya, eka sthAnethI upADI anya sthAne mUkyAM hoya, kaThora vacanathI meNAM-ToNAM mAryA hoya, deva-tiyaca-manuSyanI virAdhanA karI hoya, te te sarva jInI kSamA yAcuM chuM. sarva jIvo mane kSamA Ape, bhaviSyamAM AvuM akAya naharu tenA pratyAbhyAna-5zyamA-chu! (15) AjathI huM sava jI tarapha samabhAvanI dRSTithI jouM chuM-huM samadazI thAuM chuM, eTale tamAma jIne mArA sarakhA mAnuM chuM. mahAvIrasya nandanAmakaH viMzatitamo bhvH| // 283 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva santi 15 / rUpayauvanadhanakanakamiyajanasamAgamanAni pavanakSubdhasindhutaraGgA iva caJcalAni, vidyudvaccapalAni, kuzAgrasthitAvazyAyavindava iva asthirANi ca santi 16 / janmajarAmaraNanAnAvidhAdhivyAdhigrastAnAM prANinAM tApakalApagiribhedanakulizam arhadbhASitadharma vinA asmin apAre asAre saMsAre anyat kimapi nAlaM trANAya vA zaraNAya vA bhavati 17 / nimittamAsAdya svajanAH parajanA bhavanti parajanAzca svajanAA bhavanti, nAtra jIvasya ko'pi svajano vA parajano vA, yadyevaM tadA ko vivekI tatra manAgapi manaH saMyojayet 18 / jIva ma kalpa zrIkalpa mUtre // 284 // maJjarI TIkA (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka aura priyajanoM ke samAgama AdhI se kSubdha hue sAgara kI laharoM ke samAna caMcala haiM, bijalI kI camaka ke samAna capala haiM aura kuza kI noMka para sthita osa ke buMdoM kI bhAMti asthira haiM, isaliye kauna vivekI inameM lalacAyegA? arthAt koI nhiiN| (17) janma, jarA, maraNa tathA vividha prakAra kI AdhiyA~ evaM vyAdhiyoM se grasta-saMsArI jIvoM ke saMtApa-samUha rUpI zaila (parvata) ko bhedane ke lie vajra ke sadRza arhadrASita dharma ke atirikta isa asAra saMsAra meM aura koI trANa karane vAlA yA zaraNa dene vAlA nahIM hai| (18) nimitta milane para svajana parajana bana jAte haiM aura para jana bhI svajana bana jAte haiM / isa saMsAra meM na koI apanA hai, na parAyA hai| aura jaba yaha sthiti hai to kauna vivekavAn unameM thor3A bhI mana lgaayegaa| mahAvIrasya enandanAmakaH viMzatitamo bhvH| (16) rUpa-yauvana-dhana-kanaka- ane sagAMvahAlAMne saMbaMdha, sAgaranA ma jA samAna caMcaLa che. vijaLInA camakArA je capaLa che, ane khAMDanA pAMdaDA para paDelAM jhAkaLanA biMdu samAna asthira che. mATe kaNa vivekIjana AmAM lalacAze? eTale keI nahi. (17) janma-jara-maraNa- Adhi-vyAdhithI gherAyela saMsArI jIvone, aha'tabhASita dhama sivAya zAlata nathI. (18) traNAnubaMdhane lIdhe sau koI AvI maLe che. puNyane zubhayoga thatAM parAyA 5Nu svajana ane mitra banI jAya che, ne pApane udaya thatAM snehIo paNa duzmana thaI paDe che. mATe A jIvane keIpaNa svajana ke parajana nathI. jyAre AvI sthiti che tyAre koNa vivekI AmAM mana lagADaze, eTale keI nahi. ||284|| - ' zrI kalpa sUtra: 01 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 285|| maJjarI TokA ekAkyeva karmasahacaro jAyate mriyate ca, no tena saha ko'pyAgacchati gacchati ca, nijakarmopanItameva sukhaM vA duHkhaM vA anubhavati, nAnyaH ko'pi taM sukhayati duHkhayati vA 19 / yathArthavivekatastu zarIrAtmanoH parasparaM gRhagRhiNorivAtyantabhedo vidyate, evaM dhanadhAnyaparijanAdipadArthAnAm Atmanazca bhRzaM bhedaH, tathApi mohamUJchitA mUDhA janA mudhaiva anAtmabhUteSu zarIrAdiSu muhyanti, no punarjAnanti-zarIram anyat AtmA anya iti / asthimedomAMsazoNitasnAyumUtrapurISapUNa navadvArasravanmale azucyAgAre asmin zarIre matimAn manuSyaH kathaM muhyet ? aho mohavijRmbhitam ! yenAkrAnto jano no vijAnAti yat-avadhau pUrNe bhATakabhavanamiva piyataramapi idaM zarIram avazyameva tyajanIyaM bhavati, yatnazatena lAlitaM pAlitamapi idaM zarIraM vinazvarameva asti / devAnAM [19] jIva akelA hI apane kRta karmoM ke sAtha janmatA aura maratA hai| usake sAtha na koI AtA hai, na jAtA hai| apane karmoM se udaya meM Aye sukha yA duHkha kA anubhava karatA hai| dUsarA koI bhI use sukha yA duHkha nahIM pahuMcA sktaa| [20] vAstavika-viveka dRSTi se dekhA jAya to zarIra aura AtmA meM gRha aura gRhasvAmI ke samAna atyanta bhinnatA hai| isI prakAra dhana, dhAnya, parivAra Adi bhI se atyanta bhinna haiN| phira bhI moha se mUcchita hue mUr3ha pANI vRthA hI zarIra Adi meM Asakta hote haiN| yaha kAyA asthi (haDDI) meda, mAMsa, rudhira, snAyu (naseM) mUtra aura mala se paripUrNa hai| isameM se nau dvAroM se azuci padArtha jharate rahate haiN| aise azuci ke bhaMDAra zarIra para kauna matimAna mohita hogA ? kintu moha kI mahimA aparampAra hai, jisake vazIbhUta hokara manuSya yaha nahIM jAna pAtA ki avadhi pUrI hone para bhAr3e ke makAna ke ' (19) jIva ekale Avyo che ane ekale jAya che. sAthe pUrve bAMdhelA karmasamUha laI jAya che. zubhAzubha karmo sivAya, kAMIpaNu sAthe jatuM nathI. pitAnA karmo udaya Avye sukhaduHkhane anubhava svayaM kare che. bIjA keIpaNa sukhaduHkhanA bhAgIdAra banatAM nathI. (20) tAtvikadaSTithI juo te dIpaka jevuM sApha jaNAze ke zarIra ane AtmA ane bhinna padArtho che. ghara ane gharanA mAlika je sabaMdha tarI Ave che. jayAre zarIra ane AtmA bhinna che. te dhana-dhAnya parivAra Adi AtmAthI atyaMta bhinna che! AvuM dIvA jevuM jANavA chatAM, mohane lIdhe prANI zarIra vigeremAM Asakata bane che, ne mithyAtva bhAvanAne lIdhe zarIrane ja "AtmA' mAnavA lAge che. mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhvH| // 285 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 286 // TIkA palyopamasAgaropamasthitikaM zarIraM bhavati, tadapi ekadivase tyajanIyameva bhavati, tadA asmAdazAnAM zarIrasya kA gaNanA ! etAdRze kSaNikasthitike zarIre ko matimAn muhasta, ato dhIrapuruSeNa zarIramevaM tyajanIyaM yena punaH zarIraM na bhaveta, evaM marttavyaM yena punamaraNaM na bhavet 20 / dayAsAgarA vizvabhrAtaro bhagavanto'rhanto me zaraNaM ra santu 1 / azarIrA jIvadhanAH siddhA bhagavanto me zaraNaM santu 2 / niSkAraNaM jagajjIvayonijAtarakSaNakArya samAna atizaya priya isa zarIra ko avazya hI tyAganA par3atA hai ! isa zarIra kA lAlana-pAlana karane ke lie saikar3oM yatna kiye jAai, phira bhI yaha to vinAzazIla hI hai! deva-zarIra palyopama aura sAgaropama taka rahanevAlA hotA hai, kintu eka na eka dina use bhI tajanA hI par3atA hai to phira hamAre zarIra kI kyA ginatI hai| aise kSaNa-sthAyI zarIra para kauna vivekavAn moha dhAraNa karegA ? ata eva-dhIra puruSoM ko zarIra kA isa prakAra tyAga karanA cAhie, jisase punaH zarIra kI utpatti hI na ho| isa prakAra maranA cAhie ki phira kabhI maranA hI paDe / (21) karuNA ke sAgara, vizva ke bandhu arhanta bhagavaMta mere lie zaraNa hoM 1 / azarIra aura jIvaghana siddha bhagavAn mere lie zaraNa ho 2 / niHsvArtha bhAvase jagat ke jIvoM kI rakSA karanevAle sAdhu mere liye zaraNa ho / jisameM rAga-dveSa ke liye koI sthAna nahIM hai, aisA kevali-prarUpita dharma mere liye zaraNa ho 4 / ye duHkha kA haraNa karanevAle aura mokSa ke kAraNa cAra zaraNa mere lie hoN| (22) Aja se jinavANI merI mAtA hai / nirgrantha guru mere pitA haiN| jinadeva mere deva haiM, A zarIra hADakAM, meda, carabI, mAMsa rudhira, snAyu, maLa ane mUtrathI paripUrNa che. nava dvArA dvArA aharniza A zarIramAMthI azuci jharyA kare che. te kahe buddhimAna puruSa A zarIrane pitAnuM mAne ? paraMtu mehane mahimA apAra ane agocara che. A zarIranI sthiti pUrI thaye bhADAnuM makAna jema khAlI karavuM paDe che tema A zarIrane paNa mUkI daI cAlI nIkaLavuM paDe che. A zarIranuM game tevuM pAlana jatana kare, te paNa nAza pAmavAnuM ja che, kAraNa ke tene svabhAva vinAzazIla che. deva ke jenuM zarIra, hADa mAMsa vinAnuM kaMcanavaNuM che, temaja dIrdhakALa eTale palyopama sAgaropama sudhI TakavAvALuM che, chatAM ane te te zarIrane paNa mUkavuM paDe che, te A thoDA kALa sudhI nabhavAvALA zarIranI zI vAta karavI ? dhIra ane vIra puruSane evI rIte tene tyAga karavo ghaTe che, ke pharI vakhata, zarIranI utpatti na thAya, maraNa paNa evI rIte thavuM joIe ke pharIthI maravuM na paDe ! (21) 42pAsAgara-vizvadhu-" bhagavAnanu bhane 2 2 1. azarIrI yatanyadhana kA siddha mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhvH| // 286 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhavaH sAdhavo me zaraNaM santu 3 / muktarAgadveSaH kevalipajJapto dharmoM meM zaraNamastu 4 / etAni catvAri zaraNAni duHkhaharaNAni mokSakAraNAni mama bhavantu / adya prabhRti mama mAtA jinavANI, pitA nirgrantho guruH, devo jinadevaH, dharmo'hadrASitaH, sodaryAH sAdhavaH, bAndhavAH sAdharmikAH santi / tAn vinA anye sarve'pi asmin jagati jAlatulyAH santi / asyAM caturvizatau avatIrNAn RSabhAdoMstIrthakarAn, bharatairavatamahAvidehakSetrasaMbhavAn jinAMzca ahaM vande namasyAmi kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAse / janasaMkalpakalpatarustIrthakaranamaskAraH zrIkalpa sUtre // 287|| kalpamaJjarI TIkA jinabhASita dharma merA dharma hai, aura sAdharmI mere bhAI-bandhu haiM / inake sivAya, isa saMsAra meM anya sabhI bandhana ke samAna haiN| [23] isa caubIsI meM avatIrNa hue RSabha Adi tIrthaMkaroM ko tathA bharata, aivata aura mahAvideha kSetra meM honevAle jinezvara devoM ko maiM vandana karatA hU~, namana karatA hU~, unakI upAsanA karatA hU~, kyoM ki ve kalyANamaya aura maMgalamaya haiM, deva haiM aura jJAnasvarUpa haiN| manuSyoM ke saMkalpa kI pUrti karane ke lie kalpavRkSa ke samAna, tIrthaMkaroM ko kiyA huA namaskAra saba zAstroM kA sAra hai| vaha saMsAra ke prANiyoM ko bodhilAbha ke lie aura saMsAra kA anta karane ke lie hotA hai| mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatimatamo bhvH| che bhagavAnanuM mane zaraNuM haze 2. niHsvArtha bhAve jagatavAsI jIva jaMtuonI rakSA karavAvALA sAdhu-sAdhvInuM mane zaraNuM hajo 3, rAgadveSarahita kevaLI prarUpita dharmanuM mane zaraNuM haje 4. A cAra zaraNAM ja mArA vAstavika zaraNAM che, ne te mArA paraMparAnA duHkhane haravAvALA che! (22) AjathI jInavANI mArI mAtA che, ninya guru mArA pitA che. janadeva mArA deva che, jInabhASita dharma mAre sAro dharma che. sAdhamI mArA bhAI-bhAMDu che. A sivAya sarva keI baMdhanarUpa che. (23) vartamAna cauvIsInA covIsa tIrthaMkarone tema ja bharata eravata ane mahAvideha kSetramAM thavAvALA jinezvara devane namaskAra karuM chuM, vaMdana karUM chuM, ane temanI paryuM pAsanA karuM chuM, kAraNa ke teo kalyANamaya ane maMgalamaya che. deva temaja jJAnasvarUpI che. A de, manuSyanA kalpavRkSa samAna che. teone bedha, saMsArasaagr t21| bhATa upazAyada cha. (1) ||287 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalazAstrasAraH saMsAriNAM prANinAM bodhilAbhArtha saMsAracchedanArtha ca bhavati / dhyAnAnaladagdhabhavaparamparAsaMjAtakarmendhanAna bhagavataH siddhAn namasyAmi 2 / bhavabhayacchedanasatatatatparatvena dhRtapravacanAn paJcavidhAcAra-pAlanasamarthAn AcAryAn namasyAmi 3 / samAzritasamastazrutAn zrutAdhyApakAn upAdhyAyAn namasyAmi 4 / sapadinAzitabhavalakSAn saptaviMzatisAdhuguNavizAradAn aSTAdazasahasrazIlAGgarathadhArakAn sAdhUna namasyAmi 5 / eSa zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 288 / / jinhoMne bhavaparamparA meM upArjita karmarUpI indhana ko zukladhyAnarUpI agni se bhasma kara DAlA hai, arthAta zukladhyAna ke prabhAva se anekajanmopArjita karmasamUha ko naSTa karanevAle, aise jo siddha bhagavanta haiM unako namaskAra ho| jIvoM ke saMsArajanita bhayake unmUlana karane meM sarvadA tatpara rahane ke kAraNa jinhoMne pravacanajinavANI ko dhAraNa kiyA hai, jo jJAnAcAra darzanAcAra cAritrAcAra tapaAcAra aura vIryAcAra ke pAlana karane meM samartha haiM aise prAcAryoM ko namaskAra ho| samasta zruto-Agama ko jinhoMne yathAvat grahaNa kiyA hai, arthAta jo sakala AgamoM ke jJAna se saMpanna haiM, jo zruta kA adhyayana karAnevAle haiM una upAdhyAyoM ko namaskAra ho| zIghra hI lAkhoM bhavoM kA anta karanevAle, sAdhu ke sattAIsa (27) guNoM se yukta, aThAraha hajAra zIlAMgaratha-zIla ke aMgarUpI rathako dhAraNa karanevAle sAdhuoM ko namaskAra ho| jemaNe bhavaparaMparAthI upajela karmanA daLane zukalatezyA ane zukaladhyAnarUpI agni vaDe bhasmIbhUta karyA che. evA siddha bhagavAnane namaskAra karUM chuM. (2) saMsAranA duHkhothI bhayabhIta thayela chane bhayamukata karavAmAM je sarvadA tatpara che, jeoe bhaya TALavA jInavANune dhAraNa karI che, jeo jJAnAcAra-dazanAcAra-tapAcAra ane vIryAcAranuM pAlana karavAmAM ajoDa sAmarya batAve che, tevA AcArya bhagavAnane namaskAra karuM chuM. (3) samasta zruta-Agamane jeoe yathAvat grahaNa karyA che, sakala-Agama-jJAnathI saMpanna che, temaja zratanuM adhyayana karAvavA tatpara che. tevA upAdhyAya bhagavAnane namaskAra karuM chuM. (4) anaMta bhavane aMta karavAvALA, sAdhunA satyAvIsa guNethI virAjIta, aDhAra hajAra zIlAMgaratha-zIlanA aMgarUpI rathane dhAraNa karavAvALA sAdhune namaskAra hajo.! (5) mahAvIrasya mAnandanAmaka: paJcaviMzatitamo bhvH| // 288 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre // 289 // maJjarI TIkA we pazcanamaskAro jagajIvajIvanasAraH sarvapApavinAzanakAraH sarvamaGgalAgAramasti / adyamabhRti ahaM sarva sAvadhayogaM yAvajIvaM manovAkAyairyutsRjAmi, yAvajjIvaM caturvidhAhAra vyutsRjAmi, antimocchvAsasamaye zarIramapi vyutsRjAmi 21 / / suu033|| TIkA-'aha ya aMte' ityAdi / vyAkhyA sugmaa| navaram-ante antsmye| nitAntazAntasvAntaHkSAntyAdiguNasevanena nitAntam atizaya zAnta-susthiraM svAnta-ceto yasya sa tathA atyantasusthiracitta ityarthaH / tathA-kAlavinayAdhaSTaprakAre-kAlavinayAdayo'STau prakArAH bhedA yasya sa tathA tasmiMstathokte-kAla-vinaya-bahumAnopadhAnAnihnavavyaJjanArthatadubhayarUpe, tatra-kAla:-yo yasyAGgamaviSTAdeH zrutasya kAla uktaH tasya tasminneva yaha pUrvokta paMcanamaskAra jagata ke samasta jIvoM ke liye jIvana kA sAra hai, samasta pApoM ko naSTa karanevAlA hai, aura sakala maMgaloM meM yaha prathama maMgala hai| (24) Aja se maiM saba prakAra ke sAvadya-yoga ko, jIvana bharake lie, mana vacana kAya se punaH tyAgatA hU~, sAtha hI cAra prakAra ke AhAra kA parihAra karatA hU~ aura antima zvAsocchvAsa ke samaya zarIra kA bhI parityAga karatA hU~ |muu033|| TIkA kA artha-indriyoM kA damana karanevAle, kSamA Adi guNoM kA sevana karane se atizaya zAnta cittavAle nandamunine anta samaya meM isa prakAra kI ArAdhanA kI (1) kAlavinaya Adi ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage ho unakI maiM mana vacana kAya se nindA karatA huuN| mahAvIrasya nandanAmakaH pazcaviMzatitamo homa bhvH| A pAca namaskAra jIvanA jIvanane sAra che, samasta pApanA samUhane kATavAvALo che, sakala maMgalamAM zreSThabha' . (24) mAthI sAnA sAdha (pArI) yogn| na ta bhana-payana-yAthI tyAga 43 chu: tanI sAthe cAra prakAranA AhArane paNa choDuM chuM. aMtima zvAsozvAsa sudhI A zarIrane paNa parityAga karUM chuM. (sU03) TIkAno artha-upazAMta cittavALA muni naMde nIce lakhyA mujaba, aMtima ArAdhanA karI(1) kAla-vinaya Adi ATha prakAranA jJAnAcAramAM je kaI aticAranuM sevana karyuM hoya tenI gaha karUM chuM. 0 1, vinaya 2, mahubhAna 3, 64Ana 4, manika 5, sUtra 6, 7, tagan [sUtra bhane ma // 289 // / zrI kalpa sUtra: 01 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarA TAkA // 29 // kAle svAdhyAyaH karttavyo nAnyadA 1, vinayaH zuruzuzrUSAlakSaNaH 2, bahumAna: AntaraH prItivizeSaH 3, upadhAnam aGgopAGgAnAM siddhAntAnAM paThanArAdhanArthamAcAmAmlopavAsanirvikRtyAdilakSaNastapovizeSaH 4, anihavA yataH zratAdikam adhItaM, tasya anapalApaH 5, vyaJjanaM mUtram 6, artha: mUtrArthaH 7, tadubhayam-sUtrArthoM kAla vinaya Adi jJAna ke jo ATha AcAra kahe haiM ve isa prakAra haiM-(1) kAla (2) vinaya (3) bahumAna (4) upadhAna (5) aniva (6) sUtra (7) artha aura (8) tdubhy| inakA artha isa prakAra hai1-kAla-jisa aMgapraviSTa Adi zruta kA jo kAla batalAyA gayA hai, usI kAla meM usakA svAdhyAya karanA cAhie, anya kAla meM nhiiN| 2-vinaya-gurukI zuzrUSA karake adhyayana karanA caahie| 3-bahumAnaAntarika prIti / 4-upadhAna-aMga-upAMga rUpa AgamoM ke paThana aura ArAdhana ke lie AyaMbila, upavAsa, vigayatyAga Adi tapasyA karanA / 5-aniva-jisase zAstra Adi kA adhyayana kiyA ho, usakA nAma na chipaanaa| 6-mUtra arthAta mUla pATha siikhnaa| 7-artha-mUlapATha kA artha siikhnaa| 8-tadubhaya-mUlapATha mahAvIrasya manandanAmakaH pazcaviMzatitamo bhvH| ___ manne] 8. mAjJAnAyArana bhAvArtha mA pramANe - (1) kAla-eTale agyAra aMga vigerenuM sAMbhaLavuM, paThana-pAThana karavuM' vigere mATe je samayanI maryAdA bAMdhI hoya te samaye ja tenuM adhyayana thaI zake, bIjA keI samaye nahi, A "kAlAcAra " che. 2 vinaya-zurunI sevA zatenusanmAna 4rI, tananA -bha242 zana, sUtra-siddhAMtanu madhyayana 427 naye. mA vinayAcAra' cha 3 bahumAna-sUtra ane tenA artha temaja bhAvArtha mATe ziSyane ghaNuM mAna hovuM joIe. sUtranuM paThana pAThana, bhakti ane bahumAna-pUrvaka thavuM joIe jethI karI jJAnanI dhArA pragaTe, A " bahumAnAcAra' che. 4 upadhAna-aMga-upAMga rUpa Agane abhyAsa cAlu hoya te daramyAna ziSya AyaMbila, upavAsa, vigayatyAga Adi thaI zake te prakAranI tapazcaryA karavI joIe. AthI sUtranuM vAstavika jJAna pariName che. A 'vAnAdhAra' che. 5 aniva-jenI pAse zAstrano abhyAsa thaye heya, tenuM nAma khAnagI na rAkhavuM temaja na chupAvavuM mA anivAyA3' che. ( 6 sUtra-mULapATha. "sUtra' eTale siddhAMta ke Agama athavA sUtra game te nAme "zA' bolAtuM hoya zAsanA bhUkhapAine 'sUra' thI mAyAmA mAve che. tenu sApa mA sUtrAyA' che. ||29|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayam 8, ityaSTavidhe jJAnAcAre ye'tIcArA jAtAH, tAn sakalAn atIcArAn manovAkAyairahaM nindAmIti / tathA-nizzaGkitAdhaSTaprakAre-nizzaGkitAdayaH aSTau prakArA yasya sa tathA tasmiMstathokta-nizzaGkita-niSkAsitanirvicikitsA'mUDhadRSTayupabRMhaNa-sthirIkaraNa-vAtsalya-prabhAvanetyaSTavidhe, tatra-nizzaGkitaM zaGkArAhityam 1, niSkAsitam-kAGkitaM-kAGkSA anyAnyadarzanagrahaH, tadabhAvo niSkAGkSitam-anyAnyadarzanagrahaNAkAGkSArAhityam 2, zrIkalpa sUtre // 29 // kalpamaJjarA TIkA bhI sIkhanA aura usakA artha bhI sIkhanA / isa ATha prakAra ke jJAnAcAra meM jo aticAra lage hoM, una saba aticAroM kI maiM mana vacana kAya se nindA karatA huuN| (2) nizzaMkita Adi darzana ke prAcAroM meM jo koI bhI aticAra lage hoM una sabakA mana vacana kAya se parityAga karatA huuN| niHzaMkita Adi ke bheda se darzanAcAra ke ATha bheda ye haiM 1-nizzaMkita, 2-niSkAMkSita, 3-nirvicikitsA, 4 amUDhadRSTi, 5-upabRMhaNa, 6-sthirIkaraNa, 7-vAtsalya, 8-prbhaavnaa| inakA artha isa prakAra hai-1-nizzaMkita-vItarAga sarvajJa ke vacanoM meM zaMkA na krnaa| 2-niSkAMkSita-anyAnya darzanoM-dharmoM-paMthoM ko grahaNa karane kI icchA na karanA |3-nirvicikitsaa mahAvIrasya nandanAmakaH pazcaE viMzatitamo bhvH| (7) atha-sUcanA bhUta paain| atha samAte / mAyAra' cha. (8) tamaya-bhUmapA8 ane tenA artha zobhate yAcAra' cha. A ATha jJAnAcAramAM sAdhu-sAdhvIne doSa AvavA saMbhava che ema jANI naMda aNagAre aMtima samaye tenuM Alocana karyuM ne pApamAMthI mukta thayAM. (2) ni:Asd mAmA zanAyAnI spaSTatA pramANe che. (1) ni:zata, (2) nisilkSata, (3) nisA , [4] abhUSTi, (5) 55, [6] sthirI29, (7) vAtsaya, [8] bhAvanA 1-niH zakita eTale vItarAga vANImAM kaIpaNa prakAranI zaMkA lAvavI na joIe. kAraNa jeNe rAga ane dveSa tathA vikAra ane vikRtibhAvanAne sarvathA kSaya karyo che tene kAMI paNa chupAvavAnuM rahetuM nathI, tethI je yogya ane sthita hoya teja darzAve che, mATe AvA Apta puruSonA vacana, niHzaMkapaNe mAnavA joIe. ra-niSkAMkSita' eTale anya dazane temaja anya dharmanA paMthene grahaNa karavA IcchA na karavI te. LATESTANTRIES // 29 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvicikitsam-vicikitsA mativibhramaH-AgamasyArthe yuttayopapanne'pi phalaM prati sandehaH, tadabhAvo nirvicikitsam 3, amUDhadRSTi:-amRhAtapovidyAtizayAdikutIrthikaRddhidarzane'pi avicalitA yA dRSTiH-samyagdRSTiH sA 4, upabRMhaNaM sAdharmikANAM vaiyAvRttyAdisadguNaprazaMsanena tadguNavRddhikaraNam 5, sthirIkaraNa-dharmAtpracalatAM sadhuktimRduvacanaiH punastatraiva sthApanam 6, vAtsalya samAnadevagurudharmavatAM janAnAM bhojanavasanadAnopakArAdibhiH zrIkalpasUtre ma kalpamaJjarI // 292 // kA Agama kA artha yukti se siddha hone para bhI matibhrama honA arthAt dharma ke phala meM sandeha karanA vicikitsA hai| vicikitsA ke abhAva ko nirvicikitsA kahate haiN| 4-amUDhadRSTi-kutIthikoM ke tapa yA vidyAtizaya Adi kI Rddhi dekha kara bhI apanI dRSTi ko avicala rkhnaa| 5-upabRMhaNasAdharmI janoM ke vaiyAvRtya Adi sadguNoM kI prazaMsA karake unake guNoM kI vRddhi krnaa| 6 sthirIkaraNa-dharma se calita hote hue ko samIcIna yuktiyoM se tathA komala vacanoM se samajhA-bujhAkara punaH dharma meM sthira karanA / 7-vAtsalya-samAna deva, guru aura dharmavAle janoM kA bhojana, vastra, dAna, aura mahAvIrasya ranandanAmakaH kAraNa anyanA ADaMbare, chaTA. dekhAve, bAhya zailI, AcAra vicAranI dAMbhikatAne laI aNasamaju temaja adhUrA pazcajJAnavANI 7 sAthI paratune choDI moTIna vaNage che. pariNAma 'ito bhraSTastato bhraSTaH' kI sthiti utpanna mAviMzatitamo thAya che, mATe anya matanI AkAMkSA vinA je kAMI tene sAMpaDayuM hoya temAMthI sArabhUta grahaNa karI AtmAne zeSa, bhvH| 3-nirvicikitsA'-Agamana artha yukti-prayuktithI samajAye hoya chatAM temAM athavA tenA phalamAM saMdeha agara zaMkA na lAvavI te AgamanA artha ane bhAvArtha ghaNI rIte samajAya che, samajyA pachI temAM zaMkA nI . 4-'haTa' -tithI mAnu wel-elarki sAmathyA tamA na Ann. meTaa vItarAga dharmamAM avicala rahevuM. 5- upakhaMhaNa'-sAdhamajanenI sevA cAkarI karavI, temaja temAM rahelAM guNAnI prazaMsA karavI te. 6- sthirIkaraNa" dharmathI calita thanArane yukitaprayukitathI samajAvI ThekANe lAvo temaja kemala vacane ||292 / / dvArA punaH dharmamAM sthira kare te. 7-' vAtsalya '-sAdhama bhAIone bhojana-vastra Adi ApI tenuM gya sanmAna karavuM te. vAtsalya eTale ekaja dharmanA anuyAyIo aMdara aMdara prema ane saujanyatAthI varte che. zrI kalpa sUtra: 01 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIpasuutrN sammAnanam 7, prabhAvanAdharmakathA-prativAdivijaya-duSkaratapazcaraNakaraNAdibhirjinavacanamakAzanam-ityevamaSTavidhe darzanAcAre ye ke'pyatIcArA jAtAH, tAn sakalAn manovAkAryavyutsRjAmi-parityajAmIti / samitipaJcakaguptitrikapAlanarUpe cAritrAcAre saMlagnAnaticArAn nindAmi / bAhyAbhyantarabhedabhinne dvAdazavidhe tapasi ye'ticArAH saMjAtAstAn vyutsRjAmi / vIryAcArAticAram-vIryAcAraH anidatabAhyAbhyantarasAmarthyasya sato'STavidhe jJAnA 15mnyjrii ||rarUpa che TIkA upakAra Adi se sanmAna karanA / (7) prabhAvanA-dharmakathA, prativAdivijaya aura duSkara tapazcaraNa Adi karake jinazAsanakA uddayota krnaa| isa prakAra aSTavidha darzanAcAra meM jo koI aticAra hue hoM, una saba ko mana vacana kAya se tyAgatA huuN| (3) pAMca samiti tIna gupti ke pAlana karanerUpa cAritrAcAra ke aticAroM kI maiM nindA karatA huuN| 8 "prabhAvanA" dharmakathA, prativAdIo upara vijaya, duSkara tapazcaryA, sUtra-siddhAMta Agamane phelA karo, tema ja dharmanI peta hamezA jAgatI rahe tevA kAryo karavA te. mahAvIrasya naMda aNugAra aMtima samaye AtmAnI sAkSIe jAhera karyuM ke uparanA AcAramAM je kaMI doSa lAgyo ra nandanAmakaH hoya tenI niMdA karUM chuM. naMda aNugAre vaLI AtmasAkSIe umeryuM ke AjasudhI A bhavamAM pahelAM saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane viMzatitamo anatA bhavamAM, kudeva, kuguru ane kudhamanI sahaNa, prarUpaNA, pharasanA, sevanAdika saMbaMdhI pApa doSa lAgyAM hoya, te sarva mithyA thAo! ajJAnapaNe, mithyAtvapaNe, atratapaNe. kaSAyapaNe, azubhayoge karI, pramAde karI, apa avinItapaNuM meM karyuM hoya te sarve micchA mi dukkaDaM. * zrI arihaMta bhagavaMta vItarAga kevaLajJAnI mahArAjanI, zrI gaNadharadevanI, zrI AcAryanI, zrI dharmAcAyanI, zrI upAdhyAyanI, zrI sAdhu-sAdhvInI, zrAvaka zrAvikAnI, samadaSTi sAdharmI uttama purUSonI, zA-sUtra pAThanI, arthaparamArthanI, dharma saMbaMdhI, ane sakala padArthonI avinaya, abhakti, azAtanAdi karI, karAvI anumodI, mana-vacana-kAyAe karI, dravyathI, kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI, samyaprakAre vinaya, bhakita, ArAdhanA, II6ll pAlanA, sparzanA, sevanAdirUka yathA gya anukrame nahi karI, nahIM karAvI, nahIM anumAdI te mane dhikkAra dhikakAra, vAraMvAra micchA mi dukakaDaM. mArI bhUlacUka, avaguNa, aparAdha mApha kara, huM mana-vacana-kAyAe karI khamAvuM chuM. (3) pAMca samiti ane traNa gupti rUpa cAritrAcAranA aticAranI niMdA karuM chuM. (4) bAhya ane atyaM- Do zrI kalpa sUtra: 01 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAre, aSTavidhe darzanAcAre, aSTavidhe cAritrAcAre, dvAdazavidhe tapaAcAre ca yathAzaktiparAkramaNaM, tasya aticArastam / dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstumabhRtInAm-tatra-dhanam zuDa-khaNDa-zarkarAdikam , dhAnyamyavAH, godhUmAH, zrI- e sUtre //ra04 hatI tathA (4) bAhyAbhyantara bheda se anazana Adi bAraha prakAra ke tapameM jo aticAra lage hoM una saba ko vosarAtA huuN| (5) bAhya aura Abhyantara sAmarthya kA gopana na karate hue ATha prakAra ke jJAnAcAra meM, ATha prakAra ke darzanAcAra meM, ATha prakAra ke cAritrAcAra meM aura bAraha prakAra ke tapa-prAcAra meM zakti ke anusAra parAkrama karanA vIryAcAra hai| isa vIryAcAra ke aticAra kI nindA karatA huuN| (6) lobha yA mohase maiMne sUkSma yA bAdara mANiyoM kI jo virAdhanA kI ho, usakA maiM mana, vacana aura kAya se parityAga karatA huuN| (7) yadi maiMne hAsa, bhaya, krodha aura lobha Adi ke kAraNa se koI bhI mRSAbhASaNa kiyA ho to mahAvIrasya WS tara sAmane nahi chupAvatAM ATha prakAranA jJAnAcAramAM, ATha prakAranA darzanAcAramAM, ATha prakAranA cAritrAcAramAM nandanAmakaH ane bAra prakAranA tapAcAramAM zakti anusAra parAkrama karavuM te vIryAcAra che. A vIcAranA aticArenI dou kAtiniMdA karuM chuM. matamo bhvH| (6) chakkAyapaNe meM chakAya jIvanI virAdhanA karI, pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, vendriya, tendriya, caurendriya, paMcendriya, saMsI, asaMsI, gabheja, cauda prakAre saMmUIima Adi, traNa sthAvara jInI virAdhanA karI, karAvI, anudI, mana-vacana-ane kAyAe karI, uThatAM, besatAM, sutAM, hAlatAM, cAlatAM, vastraupakaraNe uThAvatAM, mUkatAM, letAM, detAM, vartatA, vartAvatAM, apaDilehaNA-dupaDilehaNA saMbaMdhI, apramAjanA-duSpamAjenA saMbaMdhI, ane AhAra vihAra Adi nAnA prakAranA ghaNA kartavyomAM, saMkhyAtA a saMkhyAtA ane nigAda AzrayI anaMtA jInA jeTalA prANu lUTayA, te sarva jene aparAdhI chuM. nizcaye karI badalAne deNadAra chuM. sarva jIva mane mApha kare. mArI bhUlacUka, avaguNa, aparAdha sarve mApha kare. devasIya, rAIya, pAkSika, caumAsA ane sAMvatsarika saMbaMdhI vAraMvAra micchA mi dukkaDuM, vAraMvAra kSamAvuM chuM, tame seve khamajo, te divasa mAro dhanya //014mA haze ke je divase huM chae kAyanA jInA vara badalAthI nivRtti pAmIza ane aticArarahita ahiMsAne pALIza, sava caurAsI lAkha jIvanine abhayadAna daIza te divasa mAre parama-kalyANamaya thaze. (7) krodhavaze, mAnavaze, mAyAvaze, lobhavaze, hAsyavaze, bhayavaze ItyAdika karI mRSA vacana belyo. niMdA zrI kalpa sUtra: 01 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre rI usakI maiM mana, vacana, aura kAya se nindA karatA hU~ / (8) rAga athavA dveSa se, alpa yA bahuta, sacitta yA citta akele meM athavA janasamUha meM rahakara maiMne jo bhI adatta grahaNa kiyA ho usa sabakA parityAga karatA hU~ / vikathA karI, kaza, kaThora, mArmika bhASA elI, ItyAdika aneka prakAre juThuM. elyA, khelAvyuM, khelatAM pratye anumAthuM te sa| mana-vacana-kAyAe karI micchA mi dukkaDaM, te divasa mArA dhanya haze ke je divase sathA prakAre aticArarahita huM...mRSAvAdanA tyAga karIza. te divasa mAre paramakalyANamaya thaze. (8) aNudIdhI vastu lIdhI, nAnA prakAranA kabyAmAM upayegasahite ane upayegarahite aNudIdhelI vastue grahaNa karI, karAvI, karatAM pratye anumedanA, mana-vacana-kAyAe ApI, tathA dharmAMsaMbaMdhI jJAna, daCna, cAritra ane tapa, zrI bhagavata guru devenI AjJA vagara karyo te, mane dhikkAra, dhikkAra, vAravAra micchA mi dukkaDaM pUbhavAmAM ane A bhavamAM gRhasthapaNe aNudIdhI vastu cArI karIne lIdhI, vizvAsaghAta karI thApaNAe lIdhI, parastrI, paradhana haraNa karyAM te meTI cArI laukikaviruddhanI, tathA alpapcArI te gharasaMbaMdhI, nAnA prakAranA kata byAmAM upayAgasahita ane upayeAgarahita cArI karI, karAvI, karatAM pratye anumAdI te, mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mArA dhanya haze ke je divase hu' savathA prakAre aticAra rahita A 'vrata'ne pALIza, ne adattAdAnanA tyAga karIza. te mArA paramakalyANamaya dina thaze. bhAvA--jene 'vrata ' hAya tene ja * aticAra' nA DhASAnu` AleAcana hoya che ema nathI, paN savane te dASAthI mukta thavAnu che. 'vrata' vinAne te 'anAcAra' doSa Ave che, mATe ' vrata' a'gIkAra karI 'anAcAra'nA DhASA TALavAM joIe. chadmastha avasthAvALA vratI jIvAne 'vrata' mAM kAMIka skhalanA thaI jAya che. te dveSane ati cAra kahe che, te aticAranuM pratikramaNa karatAM doSo maTI jAya che te 'vrata' zuddha bane che. 'vrata' mAM cAra dveSa lAgavA saMbhave che. (1) atikrama (2) vyatikrama (3) aticAra (4) anAcAra. 'atikrama ' eTale ' vrata' nA khaMDanamAM vicAra sphurI AvavA te 1, ' vyatikrama ' eTale khaMDana mATe sAdhana-sAmagrI taiyAra karavI te 2, kha'Dana karavA mATe sajja thai upaDavuM' tene aticAra kahe che. 3, ahiM sudhI prayANa thAya che mATe tene ' aticAra ' kahela che. 'anAcAra' cAthe pagathiye jo te caDyo hota tA 'vrata' samULaguM bhAMgIne bhukko thaI jAta. paraMtu ' aticAra' nI bhUmikAe paheAMcatAM, tene pazcAttApa thavA lAgyA, tethI atikrama-vyatikrama ane aticArane pastAvA karatA thakA sanmArgIjIva pAchA vaLe che. AvA ruDA jIva, pharIthI aticArane nahiM AdaratAM 'vrata'mAM sthira rahe che. zrI kalpa sUtra : 01 - maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / IR Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 296 // Ao Shang zAlayaH, vrIhayaH, SaSTikAH, kodravAH, aNukAH, kaGguH, rAlakaH, tilAH, mudgAH, mASAH, atasI, caNakAH, tripuTakAH, niSpAvAH, zilindAH, rAjamASAH, ikSavaH, manUrAH, tuvarI, kulatthAH, dhAnyakaM kalAya iti catuviMzatividhaM dhAnyam, hiraNyaM = rajataM suvarNa = kAJcanaM, vAstuH = vezmabhUmiH, dvipadA : dAsyo dAsAH, catuSpadAH=hastyazvagavAdayazca prabhRtau pArambhe yeSAM teSAm - dhanadhAnyahiraNyasuvarNavAstudvipadacatuSpadAdInAmityarthaH / (9) pahale maiMne deva, manuSya athavA tiryaca sambandhI maithuna kA mana, vacana, kAyarUpa tIna yoga se, kRta kArita anumodanArUpa tIna karaNa se yadi sevana kiyA ho to usakA maiM tIna yoga tIna karaNa se tyAga karatA hU~ / (10) lobhadoSa se prerita hokara dhana arthAt gur3a, khAMDa, zakara Adi, dhAnya arthAt jau 1, gehU~ 2, cAvala 3, dhAna 4, SaSTikA (sAThI cAvala ) 5, kodo 6, aNuka 7, kaMgu 8, rAlaka 9, tila 10 mUMga 11, ur3ada 12, alasI 13. canA 14, tripuTaka 15, niSpAva 16, zilinda 17, rAjamApa 18, ikSu 19, masUra 20, tuara 21, kulathI 22, dhAnyaka 23, kalAya 24, ye caubIsa prakAra ke dhAnya, hiraNya arthAt cAMdI aura suvarNa arthAt sonA Adi / yahA~ 'Adi' zabda se kSetra (kheta), vAstu [gRha], (9) maithuna sevAmAM mana, vacana, ane kAyAnA cAga pravartAvyAM, navavADa sahita brahmacaya pALyuM nahi, navavADamAM azuddhapaNe pravRtti karI pote sevyuM, bIjA pAse sevarAvyuM, sevanAra pratye bhaluM jANyuM, te mana, vacana, kAyAe karI mane dhikkAra, dhikkAra, vAravAra micchAmi dukkaDaM. te divasa mArA dhanya haze ke je divase huM navavADa sahita brahmacarya ArAdhIza, savathA prakAre kAmavikArothI nivartIza, te divasa mArA paramakalyANamaya thaze manuSya, deva ane tiya"ca saMbaMdhI maithuna sevavAnA nava-navakoTie meM paccakhANa karyA che. temAM je kAI aticAra lAgyA hAya tenI niMdA, gaNuA karuM chuM. (10) sacitta parizrama te hAsa, hAsI, dvipa, yopA Adi, vyathita pariya-mali, patthara Adi ane prahAre che. sonu, ruthu, vastra, Alasya yAhi bhane vastu atti che, temAM bhabhatA, bhUcha, yotAca pUrvabhave A bhave kacuM, kSetra Adi nava prakAranA khAdyaparigraha, ane cauda prakAranA abhyaMtara parigrahane dhAryo, dharAyeA, dhAraNa karatAM pratye anumegho, tathA zatribheAjana, abhakSya AhAra mAdi saba'dhI, pUrva bhavAmAM, uparAkta pApA sevyA te mane dhikkAra, dhikkAra, vAravAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mArA dhanya haze! ke je divase huM sathA prakAre zarIra, zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / // 296 / / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra-prabhRtipadena kSetra-bhavana-kupyAnAM saMgraho bodhyH| tatra-kSetra 'kheta' iti bhASAprasiddham , bhavanaM gRhaM, kupya-rajatasuvarNabhinno dhAtustAmrAdiH, kIdRzAnAmeSAM dhanAdhAnyAdInAmityAha-sacittAnAm sacetanAnAm . ace zrIkalpa // 297 // kupya-cAMdI sone se bhinna tAMbA Adi dhAtue~, dvipada (dAsI-dAsa), catuSpada [hAthI, ghor3A, gAya Adi] kalpasamajhanA caahie| ina pUrvokta sacitta vastuoMkA parigraha kiyA ho to usa saba kA tIna karaNa tIna yogamA maJjarI TIkA se tyAga karatA huuN| (11) strI, pazu, dAsa, dAsI, dhana, dhAnya, hiraNya, suvarNa, bhavana, vastra Adi meM jo mamatvabhAva kiyA ho usa saba kA tyAga karatA huuN| (12) jihendriya ke vazIbhUta hokara yadi maiMne rAtrimeM azana pAna khAdya svAdha rUpa cAra prakAra ke AhAra kA sevana kiyA ho to usakI mana, vacana, kAya se nindA karatA huuN| (13) hiMsA Adi 5, aura krodha, 6, mAna, 7, mAyA, 8, lobha, 9, rAga, 10, dveSa, 11, kalaha 12, abhyAkhyAna 13, paizunya (cugalI khAnA) 14, paraparivAda-dUsare kI nindA 15, ratyarati 16, mAyAmRSA 17, Pe mahAvIrasya mithyAdarzana zalya 18, ina aThAraha pApoM meM se kisI bhI pApa kA AcaraNa kiyA ho to usa saba kA nandanAmaka: mana, vacana, kAya se parityAga karatA huuN| paJca viMzatitamo pustaka, pAnA. pithI, zikhe, vigerenI mamatAne tyAga karI badhA prapaMcathI niyatIza, ane dravye bhAve nagnabhAva bhv:| muMDabhAvanuM sevana karIza. te divasa mArA parama-kalyANamaya thaze. (11) zrI, pazu, hAsa, hAsI, dhana, dhAnya, &i295, suvA, savana, 12, mAhibhAbhabhAvakArI / hoya te te badhAne tyAga karuM chuM. (12) chalaeNndriyane vazIbhUta thaI je meM rAtrimAM azana-pAna-khAdya-svAdya-rUpa cAra prakAranA AhAranuM sevana karyuM hoya te tenI mana-vacana ane kAyAthI niMdA karuM chuM. (13) sA mAha 5, ane , bhAna 7, bhAyA 8. bAsa, rAga 10.dveSa 11, 46 12, akSyA- // 297 // dhyAna 13, paizunya-(yADI 42vI) 14, 52 parivAra-bhInana 15, 2tyati 16, bhAyAbhUSA 17 mithyaanzalya 18 A aDhAra pApamAM kaI paNa pApanuM AcaraNa karyuM hoya te te badhAne manavacana ane kAyAthI parityAga karuM chuM. zrI kalpa sUtra: 01 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIva pa maJjarI TokA kA mahAvIrasya nandanAmaka nAnAM nicetanAnAti datA =HTTd pavitA ritapitA =manovA killA 36=3- sarga praapitaaH| sthAnAt sthAnAntaraM saMkrAmitAbhApitAH-svasthAnAd bhraMzitA ityarthaH / paruSavacanaiH kaThora (14) kapAya se kaluSita hokara maiMne ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paJcendriya jIvoM # "tArI pALI re gudA jiyA , "varitApitA mana, vana, zAya do, "hatA 3pasrg kiyA ho aura 'sthAnAt sthAnaM saMkrAmitAH' eka sthAna se dUsare sthAna para saMkrAmita kiyA ho arthAt bhAvArtha-krodha-krodha karI pitAnA AtmAne ane paranA AtmAne, tapAyamAna karyA, dukhita karyA, kaSAyI karyA. te mane dhikkAra dhikkAra ! vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. (1) mAna-mAna eTale ahaMbhAva sahita traNagArava ne ATha mada Adi karyA te, mane dhikkAra, dhikkAra ! (2) mAyA--saMsAra-saMbaMdhI tathA dharma-saMbaMdhI ane kartavyamAM mAyA-(kapaTa) karI te mane dhikkAra ! (3). lobha-mUchabhAva karyo, AzA tRSNA vAMchAdika karyo, te micchA mi dukkaDe ! (4). rAga-managamatI vastuomAM sneha karyo. te micchA mi dukkaDaM. (5) dvava-aNagamatI vastu joI heva karyo te mane dhikkAra ! (6) kalaha-aprazasta vacana bolI kaleza upajAvyAM te mane dhikkAra ! (7). abhyAkhyAna-achatAM ALa dIdhAM, te mane dhikkAra ! (8) pezanya-paranI cADI cugalI karI. te mane dhikkAra ! paraparivAda-bIjAnA avavAda bAlyo, ane tenI anumodanA karI te micchA mi dukkaDaM'. (10) ratyarati-pAMca indriyanA tevIsa viSa, basa cAlIsa 240 vikAre che. temAM managamatAmAM rati karI, aNagamatAmAM arati karI athavA AraMbhAdi asaMyama, pramAdamAM ratibhAva karyo karAkhyA; anumAdyo. saMyama-tapa AdimAM aratibhAva karyo karAvyo anumedho. te mane dhikkAra dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. (11) mAyA-mRSA-kapaTasahita juThuM bole te micchA mi dukkaDaM. (12) miyAnazaya-zrI jinezvara devanA bhAgamAM zaMkA, kAMkSAdika viparIta prarUpaNu karI, karAvI, anuddI te mane dhikkAra, dhikAra. (13) hiMsA Adi pAMca, ane krodha Adi tera, A prakAre aDhAra pApasthAnaka te dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, jANatAM ajANatAM mana, vacana, kAyAe karI sevyAM, sevarAvyAM anumeghA, arthe, anarthe, dharma artha, kAmavaze, mohavaze, svavaze, paravaze karyo, divase, rAtre, ekalA ke samUhamAM. sUtAM athavA jAgatAM. A bhavamAM, pahelA saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA bhamAM paribhramaNa karatAM Aja dina paryata rAga, dveSa, viSaya, kaSAya, ALasa, pramAdAdika padgalika prapaMca, paraguNa paryAyane pitAnA mAnavArUpa vikalpa karI bhUla karI, jJAnanI virAdhanA karI, dazananI virAdhanA karI, tapanI virAdhanA karI, zuddhazraddhA, zIla, saMteSa, kSamAdika nija ravarUpanI virAdhanA karI, upazama, viveka, saMvara, sAmAyika, piSadha, pratikramaNa thAna, monAdiniyama, vrata, paccakhANa, dAna, zIla tapAdinI virAdhanA karI, paramakalyANakArI A belonI ArAdhanA pAlanA Adika, mana, vacana, kAyAthI karI nahi, karAvI nahi, anumAdI nahi. te mane dhikkAra, dhikkAra. vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. - viMzatitamo maH | |268thA. zrI kalpa sUtra: 01 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanaiH uddhrssitaanirbhtsitaaH| pavanakSubdhasindhutaraGgAH-pavanena vAyunA kSubdhasya kSobhaM pApitasya-caJcalasya sindhoH= samudrasya trnggaaH| janmajarAmaraNanAnAvidhAdhivyAdhigrastAnAm-janma ca jarA ca maraNaM ca nAnAvidhA aneka jIvoM ko apane sthAna se bhraSTa kiyA ho| 'uddharSitA' paruSa vacanoM se arthAt kaThora vacanoM se bhartsanAmA kI ho| tathA deva manuSya aura tiyaMcoM kI virAdhanA kI ho, una sabako maiM kSamAtA hU~, ataH ve saba mujhe TIkA sUtre //ra11 maJjarI - vAhanIya kamabadhA verAnI traNa ane nahi mAnya mahAmahanIya karmabaMdhanA trIsa sthAnakane mana, vacana kAyAe karI sevyAM, sevarAvyAM, anumAM, zIlanI, navavADanI, ATha pravacana mAtAnI virAdhanAdika, traNa azubha hezyAnA lakSaNenI ane belanI virAdhanA karI, carcA vAta, vyAkhyAnamAM zrI jInezvara devane bhAga lekhe, gepa, nahi mAnyA, achatAnI sthApanA karI pravartAvyuM. cheka chatAMnI sthApanA karI nahI, ne achatane niSedha karyo nahi, chatAMnI sthApanA ane achatane niSedha karavAno niyama karyo nahi, kaluSatA karI, tathA cha prakAre jJAnAvaraNIya baMdhanA ela 1, cha prakAranA darzanAvaraNIya baMdhanA ela 2, khAIsa prakAre vedanIya baMdhanA bAla 3, cha prakAre mohanIya baMdhanA ela . seLa prakAre AyubaMdhanA bela 5, mahAvIrasya aThyAvIsa prakAre nAmakarma baMdhanA ela 6, ATha prakAre gatrakama baMdhanA bela 7, pAMca prakAre aMtarAya karma nandanAmakaH baMdhanA ela 8, ane ATha karmanI azubhaprakRti baMdhanA paMcAvana kAraNe karI; khAMsI prakRti azubhanI bAMdhI; A pajhabaMdhAvI, anumodI mane karA, vacane karI, kAyAe karI, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra dhikkAra ! viMzatitamo eka eka bolathI mAMDI keDAkaDI vAvatuM saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtA belamAM jANavA gya mA | jANyuM nahi, AdaravA yogya AdaryuM nahi, ane chAMDavA yogya chAMDayuM nahi te mane vAraMvAra dhikkAra ho, he jInezvara vItarAga ! ApanI AjJA ArAdhavAmAM je je pramAda karyo, eka akSaranA anaMtamAM bhAgamAtra kaI svapnamAtramAM paNa ApanI AjJAthI oche adhike viparIta paNe pravaryo. tenI huM vAraMvAra AtmAnI kevalInI sAkhe niMdA-gaha karuM chuM. (14) kaSAyathI kaluSita thaIne meM ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindraya ane pacendriya jIne "gar: haNyAM hoya "ritApitA:" mana, vacana ane kAyA vaDe pIDA pahoMcADI hoya, '35kuta:' upasarga karyo hoya ( 211 ane 'AnA naM saMghanitAH' eka sthAnathI bIjA sthAna para saMkramita karyA hoya eTale ke jIne pitAnAM sthAnathI bhraSTa karyo hoya, 'rSita' paruSa (kaThora) vacane vaDe bharsanA karI hoya, tathA deva, manuSya ane tiya"cenI virAdhanA karI hoya te te badhAne hu khamAvuM chuM tethI te badhAM mane kSamA pradAna kare, ane huM pratijJA . zrI kalpa sUtra: 01 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 30 // kalpamaJjarI TIkA prakArA AdhayA mAnasikavyathAH, vyAdhayaH jvarAdayo rogAzca taiH grastAnAM pIDitAnAM prANinAM tApakalApagiribhedanakuliza-tApakalApaH janmajarAmaraNAdijanitasantApasamUha eva giriH parvataH, tasya bhedane vidAraNe kulizaMvajrasvarUpam arhadbhASitaM tIrthakaroktaM dharma vinA asmin apAre=dustIrye asAre nistattve saMsAre anyat kimapi tIrthakarapoktAd dharmAdatiriktaM kiMcidapi nAlaM= na samartha bhavati, trANAya vA zaraNAya veti / manAgapi alpmpi| bhRzam atyantam / mudhaiva-pRthaiva / jIvaghanA jIvAzca te ghanAzceti / kSamA pradAna kareM aura maiM pratijJA karatA hU~ ki 'Aja pIche aisA nahIM karU~gA' isa akaraNa bhAva se maiM usakA tyAga karatA huuN|.. (15) Aja pIche maiM SaDjIvanikAya ke samasta jIvoM ko samabhAva se dekhatA huuN| mujha samadarzI ke lie sabhI jIva bandhu ke samAna haiN| (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka aura priyajanoM ke samAgama AMdhI se kSubdha hue sAgara kI laharoM ke samAna caMcala haiM, bijalI kI camaka ke samAna capala haiM aura kuzakI noMka para sthita osa ke biMdu kI bhA~ti asthira haiN| (17) janma, jarA, maraNa tathA nAnA prakArakI AdhiyA~ (mAnasika vyathAoM) aura vyAdhiyoM (jvara Adi rogoM) se pIr3ita prANiyoM ke, janma jarA maraNa Adi se utpanna hue saMtApa ke samUha rUpI parvata kA vidAraNa karane meM kuliza (vajra) ke samAna tIrthakara bhagavAn ke dvArA kathita dharma ke atirikta trANa karane yA zaraNa dene ke lie anya koI samartha nahIM hai| 43chu. ve pachI me rIza nahImA 54285 (42vAnA) mAthI hunA tyA 43 chu: (15) have pachI huM cha javanikAyanA samasta jIne samabhAvathI joIza. mArA jevAM samadazI" mahAvIrasya enandanAmakaH 0 pazcaviMzatitamo bhvH| RX // 30 // (16) rUpa, yauvana, dhana, kanaka, ane priyajanene samAgama AMdhIthI kSubdha thayelAM sAgaranI laherAnA je capaLa che, ane kuzanI aNI para rahelAM jhAkaLanA bindunI jema asthira che. (17) sanma, 22, bhara tathA vividha praznI sAdhiyo (bhAnasi vyathAmA) ane vyAdhiyA (12 Adi roga ) vaDe pIDita prANIonA janma, jarA, maraNa vagerethI utpanna thayelA saMtApanA samUharUpI parvatanuM vidAraNa karavAmAM kuliza (vajA) nAM jevAM tIrthakara bhagavAnanA dvArA kathita dharmanA sivAya trANu karavAM ke zaraNa devA mATe bIjuM kaI zaktimAna nathI. zrI kalpa sUtra: 01 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 30 // TIkA (18) kisI nimitta ko pAkara jo svajana haiM ve parajana bana jAte haiM, aura parajana, svajana bana jAte haiN| isa saMsAra meM na koI apanA hai, aura na parAyA hai| jaba yaha sthiti hai to kauna vivekavAna unameM jarA bhI mana lagAyegA ? arthAt nahIM lagAyegA / (19) jIva akelA hI apane kiye hue karmoM ke sAtha janmatA aura maratA hai / usake sAtha na koI AtA hai, na jAtA hai| apane karmoM se udaya meM Aye hue sukha yA duHkha kA anubhava karatA hai| dUsarA koI bhI usako sukha yA duHkha nahIM pahuMcA sktaa| (20) vAstavika vivekadRSTi se dekhA jAya to zarIra aura AtmA meM gRha aura gRhasvAmI ke samAna atyanta bhinnatA hai| isI prakAra dhana, dhAnya, parivAra Adi bhI AtmA se anyanta bhinna haiM, phira bhI moha se mUrchAbhAva ko prApta hue mUDha prANI vyartha hI zarIra Adi meM Asakta hote haiN| ve nahIM jAnate ki zarIra bhinna hai aura AtmA bhinna hai| yaha kAyA asthi [haDDI], meda, mAMsa, rudhira, snAyu [naseM] matra aura mala se paripUrNa hai, isameM se nau dvAroM se azuci padArtha jharate rahate haiN| aise azuci ke bhaMDAra zarIra para kauna matimAn mohita hogA?, kintu moha kI mahimA aparampAra hai, jisake vazIbhUta hokara mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatimatamo bhvH| 18) koI nimitta maLatAM je svajane che te parajana banI jAya che ane parajana, vajana banI jAya che. A saMsAramAM keI ApaNu nathI ane parAyuM paNa nathI. je A sthiti che te ka vivekavAna temanAmAM jarA paNa mana lagADaze. ! eTale ke kaI nahi lagADe. ' (19) jIva ekalo ja pote karelAM karmonI sAthe janma-ane mare che. tenI sAthe kaI AvatuM paNa nathI ane jatuM paNa nathI. pitAnAM karmo vaDe udayamAM AvelAM sukha ke duHkhane anubhava kare che. bIjuM kaI paNa tene sukha ke duHkha pahoMcADI zakatuM nathI. (20) vAstavika vivekadRSTithI jovAmAM Ave te zarIra ane AtmAmAM gRha ane gRhasvAmInA jevI atyanta bhinnatA che e ja pramANe dhana, dhAnya, parivAra vagere paNa AtmAthI dhaNAM ja bhinna che, chatAM paNa mahavaDe mUcchabhAva pAmela mUDha prANI, zarIra AdimAM nakAmAM Asakta rahe che. teo jANatA nathI ke zarIra bhinna che bhane mAtmA pa lina che. 20 zarI2 maritha, (818) meha, mAMsa, rudhira, snAyu (nase), bhUtra bhane bhanathI paripUrNa che. temAMthI nava dvAre dvArA azuci padArtho jharatAM rahe che. evAM azucinA bhaMDAra zarIra para kaye buddhizALI (DAhyo) mehita thaze ? paNa mehano mahimA aparaMpAra che, jene vazIbhUta thaIne manuSya e jANI zakatA nathI ke avadhi 1 // 30 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 302 // jIvadhanA:- karNanAsikAdivivarapUraNAt, antararahitatvena jIvamadezamayA ityarthaH / adyaprabhRti = adyArabhya | janasaMkalpakalpataruH-janAnAM = manuSyANAM saMkalpasya = abhilASasya pUraNe kalpataruH = kalpavRkSa sadRzaH tIrthakaramanuSya yaha nahIM jAna pAtA ki avadhi pUrI hone para bhADe ke makAna ke samAna atizaya priya isa zarIra ko avazya hI tyAganA par3atA hai| isa zarIra kA lAlana-pAlana karane ke lie saikaDoM yatna kiye jAe~, phira bhI yaha to vinAzazIla hI hai| devazarIra palyopama aura sAgaropama taka rahanevAlA hotA hai, magara eka na eka dina usako bhI tajanA hI par3atA hai, to phira hamAre zarIra kI kyA ginatI hai| aise kSaNasthAyI zarIra para kauna vivekavAna moha dhAraNa karegA ? / ata eva dhIra puruSoM ko zarIra kA isa prakAra tyAga karanA cAhie, jisase punaH zarIra kI utpatti hI na ho| isa prakAra maranA cAhie phira kabhI maranA hI na paDe / (21) karuNA ke sAgara, vizva ke bandhu arhanta bhagavanta mere lie zaraNa hoM 1 / azarIra - zarIrahita, jIvadhana - arthAt kAna nAka Adi ke chidra bhara jAte haiM, bIcameM khAlI jagaha nahIM rahatI ataH jIvapradezamaya siddha bhagavAn mere lie zaraNa hoM 2 / niHsvArtha bhAva se jagat ke jIvoMkI rakSA karanevAle sAdhu- munirAja mere lie zaraNa hoM 3 | jisameM rAgadveSa ke lie koI sthAna nahIM hai aisA kevalaprarUpita dharma mere lie zaraNa ho / 4 / ye duHkha kA haraNa karanevAle aura mokSa ke kAraNa cAra zaraNa mere lie hoM / pUrI thatAM bhADAnAM makAnanAM jevAM atizaya priya A zarIrana avazya cheDavu paDe che. A zarIranuM lAlana-pAlana karavAne mATe seMkaDo prayatna karAya chatAM paNa te te nAzavaMta ja che. devazarIra palyApama ane sAgaropama sudhI rahenArAM hoya che, paNa eka divasa tene paNa choDavu paDe che te pachI ApaNAM zarIranI te gaNatrIja zI AvAM kSaNasthAyI zarIra para kayA vivekavAna puruSa mAha dhAraNa karaze ? tethI ja dhIra puruSoe zarIranA evI rIte tyAga karavA joie ke pharIthI zarIranI utpatti ja na thAya. e rIte maravu joie ke pharI kadI maravuM ja na paDe. (21) 1 4rulAnA sAgara, vizvanA adhu AI ta lagavAna mAre bhATe zaraNa thAo. 2-5zarIra ( zarIra rahita) jIvaghana eTale ke kAna, nAka AdinAM chidro bharAI jAya che. vacce khAlI jagyA rahetI nathI. tethI jIvapradezamaya siddha bhagavAna mAre mATe zaraNa thAo. 3-niHsvArtha bhAve jagatanA jIvAnI rakSA karanArA sAdhu-muni rAja mAre mATe zaraNa thAe. 4-jemAM rAga-dveSane mATe koi sthAna nathI evA kevaLi-prarUpita dhama mAre mATe zaraNa thAo. duHkha haranArA ane meAkSanAM kAraNa e cAra zaNa mAre mATe ho. zrI kalpa sUtra : 01 Man Man Man Man kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhavaH / ||302 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 303 // maJjarI TAkA namaskAraH tIrthakarAnupalakSya kRto namaskAro'sti / ayaM ca sakalazAstrasAraH sarveSAmAgamAnAM tattvarUpaH saMsAriNAM prANinAM be dhilAbhArtha-bodhimAptaye saMsAravyucchedanArtha janmajarAmaraNarUpasaMsAravicchedAya ca bhavatIti / dhyAnAnaladagdhabhavaparamparAsaMjAtakarmendhanAn-dhyAnAnalena-zukladhyAnarUpeNAgninA dagdhAni bhasmIkRtAmi bhavaparamparayAH bhavakrameNa saMjAtAni-samutpannAni vArmendhanAnikarmarUpANi indhanAni yeste tathA tAn dhyAnaprabhAveNa (22) Aja se jinavANI merI mAtA hai, nirgrantha guru mere pitA haiM, jinadeva mere deva haiM, jinabhASita dharma merA dharma hai, aura sAdharmI mere bhAI-bandhu haiN| inake sivAya isa saMsAra meM anya sabhI bandhana ke samAna haiN| (23) isa caubIsI meM avatIrNa RSabha Adi tIrthakaroM ko, tathA bharata airavata aura mahAvideha kSetra meM vidyamAna jinezvara devoM ko maiM vandana karatA hU~, namana karatA hU~, unakI upAsanA karatA hai, kyoM ki ve kalyANamaya aura maMgalamaya haiM, deva haiM aura jJAnasvarUpa haiN| janasaMkalpakalpataru arthAt manuSyoM kI abhilASA pUrI karane meM kalpavRkSa ke samAna, tIrthakaranamaskAra-tIrthakara bhagavAna ko lakSya karake kiyA huA namaskAra hai| yaha tIrthakaranamaskAra saba zAstroMkA sAra-tattva hai, usase saMsArI jIvoM ko bodhikI prApti hotI hai aura janma-jarA-maraNa-rUpa saMsAra kA anta hotA hai / zukladhyAnarUpI agni se, aneka bhavoM meM upArjita karma rUpI Idhana ko bhasma kara denevAle, arthAt aura mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzatitamo bhvH| | [22] AjathI have jinavANI mArI mAtA che. nigraMtha guru mArAM pitA che. jinadeva mArAM deva che. jinabhASita dharma mAre dharma che. ane sAdhama mArAM bandha [bhAI) che. emanA sivAya A saMsAramAM bIjAM badhAM andhananA ne che. | [23] A vIsImAM avatIrNa aSabhadeva Adi tIrthakarone. tathA bharata, aravata ane mahAvideha kSetramAM vidyamAna jinezvara devene huM vaMdana karuM chuM-namana karUM chuM. temanI upAsanA karU chuM. kAraNa ke teo kalyANamaya ane jJAna2135 cha. 'jana-saMkalpa-kalpataru ' bheTale bhanuSyAnI amitA pUrI 42vAmA 45vRkSa samAna, tItha 42 nmskAra-tIrthakara bhagavAnane lakSya karIne karelAM namaskAra che. A tIrthakara namaskAra sarva zAstrone sAra-tatva che, tenA vaDe te sArI chene bedhinI prApti thAya che ane janma, jarA, maraNarUpa saMsArane anta Ave che ? zukaladhyAnarUpI agnithI aneka bhavamAM upAjita kama rUpI Idhanane bhasma karI denArA eTale ke dhyAnanA // 30 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vinaashitaanekbhvaarjitkrmsmuuhaanityrthH| etAdRzAn bhagavataH siddhAn namasyAmi namAmi / tathA bhavabhayacche danasatatatatparatvena-bhavabhayaMjIvAnAM saMsArabhayaM tasya yacchedanaM tatra yat satataM tatparatvaM tatparatA tena tathoktena ra hetunA dhRtapravacanAn gRhItajinavacanAn paJcavidhAcArapAlanasamarthAn-paJcavidhAcAra:-jJAnAcAra-darzanAcAra-cAri trAcAra-tapaAcAra-vIryAcArabhedena paJcavidha AcAraH, tasya pAlane samarthAH sazaktAstAna AcAryAn nmsyaamiiti| tathA-samAzritasamastazrutAn-samAzritAni samyaka adhigatAni samastAni sakalAni zrutAni zAstrANi yaiste tAnsakalAgamajJAnayuktAnityarthaH, evaMvidhAna zrutAdhyApakAna upAdhyAyAn nmsyaamiiti| sapadinAzitabhavalakSAn-sapadi zIghraM nAzitAni-vividhabhAvanayA unmUlitAni bhavAnAM lakSANi yaiste tathA tAn, tathA-saptaviMzatisAdhuguNa kalpamaJjarI // 304|| TIkA dhyAna ke prabhAva se bhava-bhava meM upArjita karmoM ke samUha ko naSTa kara DAlanevAle bhagavAn, siddhoM ko maiM namaskAra karatA hU~ 2 / tathA prANiyoM ke saMsArasaMbaMdhI bhaya ko naSTa karane meM tatpara hone ke kAraNa jinhoMne pravacana-jinavacanoM-ko dhAraNa kiyA hai, tathA jo jJAnAcAra darzanAcAra cAritrAcAra tapaAcAra aura vIryAcAra ke bheda se pA~ca prakAra ke AcAra kA pAlana karane meM samartha haiM una AcAryoM ko maiM namaskAra karatA hU~ 3 / tathA jinhoMne samyak-prakAra se samasta zrutoM kA adhyayana kiyA hai, arthAt jo saba AgamoM ke jJAna se yukta haiM, aise upAdhyAyoM ko namaskAra karatA hU~ 4 / tathA jinhoMne vividha prakAra kI bhAvanA se lAkhoM bhavoM kA anta kara diyA hai, aura jo sAdhuke sattAIsa guNoM meM kuzala haiM tathA aThAraha 18 hajAra zIlAMgoM rUpI rathako dhAraNa karate haiM, una sAdhuoM ko namaskAra karatA huuN| sattAIsa guNa isa - mahAvIrasya nandanAmakaH paJca bhvH| prabhAvathI aneka bhavamAM upArjita karmonA samUhane nAza karanArAM bhagavAna siddhone huM namana karUM chuM 2. tathA prANIonA saMsArasaMbaMdhI bhayane nAza karavAmAM tatpara hovAne kAraNe jemaNe pravacana-jinavacanane dhAraNa karyA che tathA je jJAnAcAra, dazanAcAra, cAritrAcAra tapa AcAra ane vIryAcAranA bhedathI pAMca prakAranA AcAranuM pAlana karavAne samartha che te AcAryone huM namana karUM chuM 3 tathA jemaNe samyak prakAre samasta mRtenuM adhyayana karyuM eTale ke je badhA AgamanA jJAnavALAM che evAM upAdhyAyane huM namana karUM chuM. 4. tathA jemaNe vividha prakAranI bhAvanAthI lAkho bhavene anta karI nAkhe che ane je sAdhunA sattAvIza guNemAM kuzaLa che. tathA aDhAra hajAra zIlAMgarUpI rathane dhAraNa kare che, te sAdhuone namana karUM chuM 5. // 304 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TATE kalpa maJjarI zrIkalpa sUtre // 305 // TIkA PRETREATER vizAradAna-paJcamahAvratAni 5. zcendriyanigrahAH 10, catvAraH krodhAdivivekAH 14, antarAtmazuddhisaMjAtaM bhAvasatyam, pratyupekSaNAdikriyAyAmupayuktatvaM karaNasatyam, yogAnAM manaAdInAM yathArthatvaM yogasatyam , iti bhAvakaraNayogasatyAni trINi 17, kSamaikA 18, virAgitakA 19, akuzalAnAM manovAkAyAnAM nirodhAtrayaH 22, jJAnadarzanacAritrasampannatAstisraH 25, zItAdivedanAsahiSNutvamekam 26, mAraNAntikopasargasahanazIlatA caikA 27 iti saGkalanena saptaviMzatisAdhuguNAH,tatra vizAradAnandakSAna,tathA-aSTAdazasahasrazIlAGgarathadhArakAn-aSTAdazasahasrasaMkhyakAni yAni zIlAGgAni, tAnyeva rathastasya dhArakAn, evaMvidhAna sAdhUna namasyAmIti / eSa uparyuktaH pazcanamaskAra: arhatsiddhA-cAryo-pAdhyAya-sAdhUna prati kRto namaskAro hi jagajjIvajIvanasAra:-jagati ye jIvAH nArakatiryagdevamanuSyAH, teSAM jIvanasya jIvitasya sAro'sti, tathA-sarvapApavinAzanakAraH-sarvANi ca tAni pApAni-sarvapApAnijJAnAvaraNIyAdInyaSTa karmANi teSAM vinAzanakAraH vinAzakaH, sarvamaGgalAgAraM-sarvANi ca mahAvIrasya bhanandanAmakaH mA paJcaviMzatitamo bhvH| prakAra haiM--pA~ca mahAvrata 5, pA~ca indriyoM kA nigraha 10, kroSa Adi cAra kapAyoM kA tyAga 14, antarAtmA kI zuddhi se utpanna huA bhAvasatya 15, pratilekhana, Adi kriyAoM meM sAvadhAnatA rUpa karaNasatya 16, mana Adi yogoMkI yathArthatA rUpa yogasatya 17, kSamA 18, vairAgya 19, azubha mana vacana kAyakA nirodha 22, jJAnasampannatA, darzanasampannatA, cAritrasampannatA 25, zIta Adi kI vedanA kI sahanazIlatA 26, aura mAraNAntika upasargoM kI sahanazIlatA 27, ye saba mila kara sAdhu ke 27 guNa hote haiN| pUrvokta yaha paMcanamaskAra arthAt arhanta, siddha. AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoM ko kiyA huA namaskAra, jagat meM jo nAraka, tiryaca, manuSya aura deva haiM una saba ke jIvana kA sAra hai arthAt samasta jIvoM kA uddhAraka hai, pApoM arthAt jJAnAvaraNa Adi ATha karmoM kA vinAza karanevAlA hai aura dravya-bhAva rUpa saba maMgaloM kA agAra-gRha hai| (24) Aja se maiM saba prakAra ke sAvadyayoga ko jIvana bharake lie mana vacana kAya se puna: // 305|| pUrvokta A pAMca namaskAra eTale ke ahaMnta, siddha, AcArya, upAdhyAya, ane sAdhuone karAyelAM namaskAra jagatamAM je nAraka, tiyaca, manuSya ane deva che te badhAnA jIvanano sAra che. eTale ke samasta jIvonA uddhAraka che, pApa eTale ke jJAnAvaraNa Adi ATha karmone vinAza karanArA che ane dravya-bhAva rUpa sarva maMgaLanA agAra (graha) che. to zrI kalpa sUtra: 01 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 306 // kalpamaJjarI TIkA na tAni magalAni sarvamaGgalAni-dravyabhAvabhedarUpANi samastAni maGgalAni teSAm agAraM gRhaM cAstIti // 034 // tato nandamuniryadakarottadAha mUlam-evaM se naMdamuNI dukammAniMdaNA-pANikhamAvaNA-bhAvaNA-caussaraNa-paMcanamukkArANasaNabheyAo chavihaM ArAhaNaM ArAhiya kameNa sayadhammAyariyaM sAhU sAhuNI ya khamAvei / evaM varisasayasahassAI aNavasyamAsakkhamaNeNaM niraiyAraM sAmaNNapariyAga pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA sahi bhattAI aNasaNAe chedittA AloiyapaDikkate paNavIsasayasahassAI vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM karIa // 1035 // chAyA-evaM sa nandamunirduSkarmanindanA-mANikSAmaNA-bhAvanA-catuzzaraNa-pazcanamaskArA-'nazanabhedAta SaDvidhAm ArAdhanAm ArAdhya krameNa svadharmAcArya sAdhUna sAdhvIzca kSAmayati / evaM varSazatasahasrANi anavaratamAsakSapaNena niraticAraM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSayitvA paSTiM bhaktAni tyAgatA hU~, sAthahI cAra prakAra ke AhAra kA parihAra karatA hU~, aura antima zvAsocchvAsa ke samaya zarIra kA bhI tyAga karatA hU~ // 034 // isake pazcAt nandamunine jo kiyA so kahate haiM-'evaM se' ityaadi| mUlakA artha-isa prakAra una nandamunine duSkarmoM kI nindA 1, prANImAtra se khamatakhAmaNA 2, bhAvanA 3, cAra zaraNa grahaNa karanA 4, paMca namaskAra 5, aura anazana 6, ina chaha prakAra kI ArAdhanAoM kA ArAdhana karake, krama se apane dharmAcArya ko, sAdhuoM ko aura sAdhviyoM ko khmaayaa| isa prakAra eka lAkha varSa taka nirantara mAsakhamaNa kI tapazcaryA ke sAtha aticArarahita sAdhuparyAya arthAt saMyama kA pAlana mahAvIrasya nandanAmakaH paJcaviMzati tamo bhvH| (24) AjathI huM badhAM prakAranA sAvadya gene jIvanabharane mATe mana, vacana, kAyAthI pharIthI tyAguM chuM. vaLI cAra prakAranA AhArane parityAga karUM chuM ane aMtima zvAsocchavAsanA samaye zarIrane paNa tyAga karuM chuM. (sU034) tyAra pachI nanda bhuniye yu hecha-'evaM se' tyAhi. bhuujn| artha- mArIta tana muni 1-0 bhanI ninhA, 2-prANI bhAnI sAthe pamatamAbha, 3-- bhAvanA, 4-cAra zaraNanuM grahaNa karavuM, 5-pAMca namaskAra ane 6-anazana e cha prakAranI ArAdhanAnuM ArAdhana karIne kamapUrvaka potAnA dharmAcAryane, sAdhuone ane sAdhvIone amAvyA. A pramANe eka lAkha varSa sudhI nirantara mAsakhamaNanI tapazcaryAnI sAthe aticArarahita sAdhu-paryAya eTale ke saMyamanuM pAlana karIne, eka mAsanI do zrI kalpa sUtra: 01 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 307 // anazanena chittvA AlocitapratikrAntaH paJcaviMzatizatasahasrANi varSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kAlamAse kAlamakarot // sU035 // TIkA-'evaM se' ityAdi / evam amunA prakAreNa sa nandamuniH duSkarmanindanA-mANikSAmaNA-bhAvanA-catuzzaraNa-pazcanamaskArA-nazanabhedAt DvidhAM-SaTmakArAm ArAdhanAM mokSamArgAnukUlAM vRttim ArAdhya samyaka pAlayitvA krameNa svadharmAcArya-poTilAcArya sAdhUna sAdhvIzca kSAmayati / evaM varSazatasahasrANi lakSavarSANi anavaratamAsakSapaNena= karake, eka mAsa kI saMlekhanA se apanI AtmA ko bhAvita karake, anazana se sATha bhakta chedakara arthAta eka mAsa taka anazana karake, AlocanA-atikramaNa karake, paccIsa lAkha varSakI samagra Ayu pUrNa karake nanda munine kAla-mAsa meM kAla kiyA ||suu035|| TIkAkA artha evaM se' ityAdi / isa prakAra muni nandane chaha prakAra kI ArAdhanA arthAta mokSamArga ke anukUla vRtti ArAdhI, jaise-duSkarmanindA 1, khamatakhAmaNA-dUsaroM ko apanI ora se kSamA denA aura apanI ora se dUsaroM se kSamA lenA 2, bhAvanA (anuprekSAoM kA cintana) 3, cArakA-arhat siddha, sAdhu tathA dharma kA zaraNa grahaNa karanA 4, paMcanamaskAra-paMcaparameSThI ko namana karanA, 5, tathA anazana karanA 6 / ina chaha ArAdhanA karake krama se apane dharmAcArya-poTTilAcArya se, anya sAdhuoM se tathA sAdhviyoM se kSamAyAcanA kii| isa taraha eka lAkha varSa taka niraticAra zramaNaparyAya kA pAlana karake eka mAsa kI saMlekhanA dhAraNa kii| anazana se sATha bhaktoM kA chedana kiyaa| AlocanA kI, pratikramaNa kiyaa| phira paccIsa lAkha salekhanAthI pitAnA AtmAne bhAvita karIne, anazanathI sATha bhakta chedIne eTale ke eka mAsa sudhI anazana karIne, AlocanA-pratikramaNa karIne, pacIza lAkha varSanuM samagra AyuSya pUruM karIne, nandamunie kAla-mAsamAM kALa karyo. (sU035) TAne atha-eva se' tyAla. mA zatena bhuniya cha anI mArAdhanA mero bhAkSamAsana manu vRtti ArAdhI,jevI ke 1-duSkarma nindA,ra-khamatakhAmaNA-pite bIjAne kSamA ApavI ane bIjA taraphathI pote kSamA levI. 3-lApanA (anuprekSAyAnu cintana), 4-mata, siddha, sAdhu tathA dharma se yAnu za29 142, 5-ynamaskAra [ pAMca parameSThIne namana karavuM ], 6-anazana karavuM. e cha ArAdhanAonuM samyapha rIte ArAdhana karIne krama pramANe pitAnA dharmAcArya piTTilAcArya tathA bIjA sAdhuo tathA sAdhvIonI kSamAyAcanA karI. A rIte eka lAkha varSo sudhI nirantara niraticAra zramaNa paryAyanuM pAlana karIne eka mAsanI saMkhanA mahAvIrasya nandanAmakaH rAmapaJcaviMzatimatamo bhvH| // 307 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI nirantaramAsopavAsena niraticAra-nirdoSaM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA mAsapramANayA saMlekhanayA AtmAnaM joSayitvA SaSTi bhaktAni anazanena chicA AlocitapratikrAntaH san paJcaviMzatizatasahasrANi varSANi pazcaviMzati lakSavarSANi sarvAyuSkaM sampUrNamAyuH pAlayitvA kAlamAse kAlamakarot / atredaM bodhyam-asya nandamunerdIkSAparyAya zrIkalpa ekalakSavarSAtmakaH / samagro'pi dIkSAparyAyo'nena nirntraacritmaasksspnnairyaapitH| tatra-tapasyAyAH kAlaH SaTa // 308 // SaSTyuttarapaTazatAdhikaSaNNavatisahasravarSANi (96666) aSTau mAsA, divasazcaiko vijnyeyH| mAsAstu SaSTisahasrA- TIkA dhikaikAdazalakSaparimitAH (1160000) / ato mAsakSapaNasaMkhyA'pi tAvatyeva / pAraNAdivasA navanavatyadhikanavazatottaranavanavatisahasrasaMvalitaikAdazalakSaparimitAH (1199999) bhavanti / eteSAM divasAnAM tu trayastriMzadadhikatrizatottaratrisahasravarSANi (3333) trayo mAsA ekonatriMzadivasAzca bhavantIti // 035 / / varSa kI kula Ayu pUrNa karake kAla-mAsameM kAla kiyA / yahA~ yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki nandamuni kI dIkSAparyAya eka lAkha varSa kI thI aura yaha eka lAkha varSa kA sampUrNa samaya unhoMne lagAtAra mAsakhamaNa kA tapa karate hue hI vyatIta kiyA thaa| mahAvIrasya tapasyAkA samaya chiyAnave hajAra cha sau chiyAsaTha varSa ATha mahIne, eka dina (96666 varSa 8 mAsa 1 dina) hotA hai| inake mahIne gyAraha lAkha sATha hajAra (1160000) hote hai ataH mAsakhamaNa bhI gyAraha paMcaviMzatilAkha sATha hajAra hue| pAraNA ke dina gyAraha lAkha ninyAnave hajAra nau sau ninyAnave (1199999) tamo bhvH| hue| ina dinoM ke-tIna hajAra tIna so tIsa varSa, tIna mahIne, untIsa dina (3333 varSa 3 mAsa, 29 dina) hote hai / / sU035 / / Uja dhAraNa karI. anazanathI sATha bhaLInuM chedana karyuM. AlocanA karI, pratikramaNa karyuM. ane pacIsa lAkha varSanuM kula 9 AyuSya pUruM karIne kAla-mAsamAM kALa pAmyA. ahIM A vAta dhyAna devA lAyaka che -nanda muninI dIkSA paryAya eka lAkha varSanI hatI, ane te eka lAkha, ja) I - ne saMpUrNa samaya temaNe nirantara mAsakhamaNano tapasyA karavAmAM ja gALyo hato. tapasyAne samaya chanuM hajAra che sochAsaTha varSa, ATha mAsa ane eka divasane (6666 varSa 8 mAsa eka divasa) hoya che. tenAM agIyAra ||308|| lAkha sATha hajAra mahinA (1160000) thAya che. tethI mA khamaNa paNa agIyAra lAkha sATha hajAra thayAM. pAraNAMnAM divase agIyAra lAkha, navANuM hajAra, navase navANuM (11999) thayAM. e divasenA traNa hajAra traNaso tetrIsa 1, bhAsa, sAmanatrIsa divs| (33339 3 bhAsa 28 divasa) thAya che. (sU035) zrI kalpa sUtra: 01 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpasUtre maJjarI // 309 // sa nandamuniH kAlaM kRtvA yatra gato, yAdRgaizvarya ca tatrAnubhUtavAn , taM SaDviMzatitamaM bhavaM darzayitumAha mUlam -tae NaM se naMdamuNI chabbIsaime bhave pANae kappe pupphuttaravarDisae vimANe mauDamaMDiyamaulI kuMDalAlaMkiyakaNNo, palaMbahAravirAiyavacchasthalo muttAmAlAkaraMbiyakaMThadeso parihiyadivvavatyo siyamehe vijjUviva vijjoyamANo nicalamacchajuyalamiva loyaNajuyalaM dharamANo vIsaisAgarovamahiiyamahiDDhiyadevattAe uvavaSNo / tauppattisamae kapparukkhAhito puSpANi prisii| duMduhIo aahyaao| lahujalabiMdU pakkhivamANo naMdaNavaNajANaM TIkA pamUNANa parAgamAkkhimANo sIyalamaMdasugaMdhipavaNo vahIa / tattha NaM so jayA saovaridviyaM devadUsamavaNIya uvavisai, tAhe so akamhA uvaNIya vimANaM sohamANaM devagaNaM ca paasi| evaM mahAsamiddhi nirikkhiya vimhio vitakajAle paDio citei-imaM savvaM mae keNa tavasaMjamAidhammeNa laddhaM pattaM abhisamaNNAgayaM-ti / to ohiM pauMjai / ohi pauMjamANo sayapucavuttaMtaM sri| teNa so maNaMsi citei-aho! arihaMtadhammassa keriso pahAvo asthi, jaM teNa pahAveNa erisA urAlA divvA devariddhI laddhA pattA abhisamaNNAgayA, mama sevagIbhUyA savve devA saMmiliya estha aagyaa| etthaMtare te devA baddhaMjaliyA evamavAiMsu-he sAmI! he jagANaMdA! he jagamaMgalakarA! tuvaM jaehi, vijaehi, suheNa ciraM ciTehi, tuvaM amhANaM sAmI jasaMsI rakkhago ya asi / mahAvIra imA savvA divyA depiDhI tumhANaM ceva / tao so devo sohamANe tassi sayavimANe nANAvihAI divAI mANata kalpikadevabhogAI muNji| evaM so tattha cIsaisAgarovamahiiyaparamAuyaM jAva bhAvititthayaratteNa nimmoho hoUNa ma devo nAma suralogociyasuhamaNubhavaMto ciTThI ||suu036|| yA SaD viMzati chAyA- tataH khalu sa nandamuniH SaDviMzatitame bhave prANate kalpe puSpottarAvartasake vimAne mukuTa- tamora nandamuni kAla karake jahA~ gaye aura jaisA aizvarya vahA~ bhogA usa chabbIsaveM bhava dikhalAne ke liye kahate haiM-'tae NaM se' ityaadi| mUla kA artha-nanda muni kAla karake chabbIsaveM bhava meM prANata nAmaka devaloka meM, puSpottarAvataMsaka nAmaka vimAna meM mahAn Rddhi ke svAmI devake rUpa meM utpanna hue / vahA~ unakA mastaka nanda muni kALa karIne jyAM gayA ane tyAM jevuM ezvarya bhagavyuM. te tathA temane chavIsamo bhava darzA // 309 // 11 // bhATe yA he cha- 'tae Na se' pratyAhi. mULane artha-nanda muni kALa pAmIne chavvIsamA bhavamAM prANata nAmanAM devalokamAM. puttarAvata'saka nAmanA vimAnamAM mahAna RddhinA svAmI devanA rUpamAM utpanna thayA. tyAM temanuM mastaka mugaTathI maMDita hatu,. zrI kalpa sUtra: 01 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 310 // maNDitamauliH kuNDalAlaGkatakarNaH parihitadivyavastraH sitameghe vidyudiva vidyotamAno nizcalamatsyayugalamitra locanayugalaM dharamANo viMzatisAgaropamasthitikamahardikadevatayA uppnnH| tadutpattisamaye kalpavRkSebhyaH puSpANyavarSan / dundubhaya AhatAH / laghujalabindana prakSipan nandanavanajAnAM prasUnAnAM parAgamAkSipan zItalamandamugandhipavano'vahat / tatra khalu sa yadA svakoparisthitaM devadRSyam apanIya upavizati, tadA so'kasmAdupanItaM vimAnaM devagaNaM ca nirIkSya vismito vitarkajAle patitazcintayati-idaM sarva mayA kena tapaHsaMyamAdidharmeNa labdhaM prAptam abhisamanvAgatam / tato'vadhi prayukte / avadhi prayuJjAnaH svapUrvavRttAntaM smarati / tena sa manasyevaM cintayati-aho ! mukuTa se maMDita thaa| kAna kuMDaloM se alaMkRta the| unake vakSaHsthala para lambA hAra suzobhita thaa| kaMThadeza motiyoM kI mAlAoM se vyApta thaa| divya vastra unhoMne dhAraNa kiye the| vaha aisA camaka rahA thA jaise zveta meghoMmeM bijalI camakatI ho| unake donoM nayana nizcala (sthira) matsya-yugala ke samAna the, (kyoM ki devoM ke palaka nahIM girate) unakI bIsa sAgaropama kI sthiti thii| una deva kI utpatti ke samaya kalpavRkSoM se phUloM kI varSA huii| devaduMdubhiyokA ghoSa huaa| bArIka-bArIka jalabinduoM kI varSA karatA huA tathA nandana-kAnana ke phUloM ke parAgako uDAtA huA zItala manda aura sugaMdhita pavana bahane lgaa| vaha deva jaba apane Upara ke devadUSya (vastra ) ko haTAkara baiThe to akasmAt apane samIpa sthita vimAnoM aura deva-vRndako dekhakara cakita ho gaye / tarka-vitarka meM paDe hue vaha socane lage-yaha saba mujhe kisa tapa-saMyama Adi rUpa dharma ke prabhAva se labdha huA hai, prApta huA hai aura mere upabhogayogya huA hai ? taba unhoMne apane avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| avadhijJAna kAna kuMDaLethI zobhatAM hatAM. temanA vakSasthaLa para lAMbe hAra zobhatuM hatuM, kaMThapradeza metIenI mALAothI vyApta hatA. temaNe divya vastra dhAraNa karyA hatAM. te zveta vAdaLAmAM camakatI vijaLI jema camakatAM hatAM. temanI bane AMkhe nizcala, sthira) matsya-yugalanA jevI hatI. (kAraNa ke devonI palako paDatI nathI) temanI vIsa sAgaropamanI sthiti hatI, e devanI utpattinA vakhate kalpavRkSa uparathI phUlonI vRSTi thaI, deva-dubhine avAja tha. jhINAM jhINAM jaLakhi-duonI varSA karate tathA nandana vananA konA parAgane uDADato zItaLa, mada ane sugadhita pavana vAvA lAge. te deva jyAre potAnI uparanA devadUSya (vastra) ne khaseDIne beThAM tyAre akasmAt pitAnA pAse rahelAM vimAne ane deva-vRndane joIne Azcaryacakita thayAM. tarka-vitarkamAM paDelAM evA te vicAra karavA lAgyAM-A badhu mane kayA tapa-saMyama Adi rUpa dharmanA prabhAvathI maLyuM che, prApta thayuM che ane mArI sAme ra mahAvIra pANatakalpikadevanAmaka SaDviMzatikA tamo bhavaH kalA // 310 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 311 // On arhaddharmasya kIdRzaH prabhAvo'sti, yastena prabhAveNa IdRzI udArA divyA devarddhirlabdhA prAptA abhisamanvAgatA, mama sevakIbhUtAH sarve devAH sammilya atrAgatAH / atrAntare te devAH baddhAJjalikA evamavAdipuH - he svAmin ! he jagadAnanda ! he jaganmaGgalakara ! tvaM jaya, vijayasva, sukhena ciraM tiSTha / tvamasmAkaM svAmI yazasvI rakSakacAsi / imAH sarvA divyA devarddhayo yuSmAkameva / tataH sa devaH zobhamAne tasmin svavimAne nAnAvidhAn divyAn devabhogAn bhuGkta / evaM sa tatra viMzatisAgaropamasthitikaparamAyuSkaM yAvad bhAvitIryakaratvena nirmoho bhUtvA suralokocitasukhamanubhavan atiSThat || 36 || kA upayoga lagAte hue unheM apanA pUrvakAlIna vRttAnta smaraNa ho AyA / taba vaha mana hI mana vicAra karane lage - ahA ! Arhata dharma kA prabhAva kaisA adabhuta hai ? usI dharma ke prabhAva se mujhe aisI vizAla evaM divya devaRddhi kA lAbha huA hai, prApti huI hai, ye mere upabhoga ke yogya huI haiN| ye saba deva ikaTThe hokara mere sevaka banakara yahA~ Aye haiM / isI bIca Aye hue ve deva hAtha joDakara isa prakAra kahane lage- ' he svAmin! he jagadAnandana ! he jagat - maMgalajanana ! ApakI jaya ho, ApakI vijaya ho / Apa sukhapUrvaka cirakAla taka yahAM virAje / Apa hamAre svAmI haiM, yazasvI aura rakSaka haiN| yaha sabhI divya sampatti ApakI hI hai| ' tatpazcAt vaha deva zobhAyamAna apane vimAna meM nAnA prakAra ke divya deva-bhogoM ko bhogate haiN| AvyuM che ? tyAre temaNe peAtAnA avadhijJAnanA upayAga karyAM. avadhijJAnanA upayoga karatAM ja pUrva' samayanA vRttAntanu' smaraNa thayuM, tyAre te manamAM ne manamAM vicAra karavA lAgyAM, ahA ! prabhAva keTalA badhA adbhuta che! eja dharmanA prabhAvathI mane AvI vizALa ane divya devaRddhinA che, prApti thai che, e mArI sAme AvI che. A badhA devA ekatra thaIne mArA sevako thaIne ahIM temane potAnA tuM dharmanA lAbha maLyA AvyA che. ' teja samaye AvelA te devA hAtha joDIne A pramANe kahevA lAgyA. 'he svAmI ! hai jagadAnanda ! he jagatamaMgala-janana ! Apano jaya ho, ApanA vijaya hai. Apa sukhapUva ka cirakALa sudhI ahIM birAjo. Apa amArAM svAmI che, yazasvI ane rakSaka che. A badhI divya satpatti ApanI ja che. tyAra bAda te deva peAtAnA suMdara vimAnamAM vividha prakAranA divya deva-bhAgAne bhAgave che. A rIte te zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya mANata kalpikadevanAmakaH SaDviMzati tamo bhavaH / // 311 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI ||312 // TIkA TIkA-'tae NaM se' ityAdi / tataH khalu sa nandamuniH SaDviMzatitame bhave prANate kalpe pANatAbhidhAne dazame kalpe puSpottarAvataMsake-puSpocarAvataMsakanAmake vimAne mukuTamaNDitamauliH-mukuTena maNDito-bhUSito mauliH ziro yasya sa tathA-mukuTAlaGkRtamastakaH, kuNDalAlaGkRtakarNaH-kuNDalAbhyAm alaGkRtau suzobhitau kaNoM yasya sa tathA-paridhRtakuNDalaH, pralambahAravirAjitavakSasthala:-pralambA lambamAno yo hAraH, tena virAjita-suzobhitaM vakSasthalaM yasya sa tathA vakSasidhRtatArahAraH, muktAmAlAkarambitakaNThadeza:-muktAmAlAbhiH karambitocyAptaH kaNThadezo yasya sa tathA-kaNThe dhRtamuktAmAlaH, parihitadivyavastraH-parihitaM paridhRtaM divyavastraM yena sa tathA-divyavastradhArI tathA sitamece zubhrameghe vidyudiva vidyotamAnaH dedIpyamAno nizcalamatsyadvayamiva locanayugalaM netradvayaM isa prakAra vaha deva vahAM bIsa sAgaropama kI Ayu paryanta, bhAvI tIrthakara hone se nimoha-anAsakta hokara devaloka ke yogya sukhoM kA anubhava karate hue rahane lge| // mU036 / / TIkA kA artha-'tae NaM se' ityaadi| vaha nandamuni chabbIsame bhava meM, prANata nAmaka dasaveM devaloka meM, puSpottarAvataMsaka nAmake vimAna meM bIsa sAgaropama kI Ayu vAle mahAn Rddhi ke dhAraka deva ke rUpa meM utpanna hue| utpatti ke samaya meM deva kA svarUpa isa prakAra kA thA-unakA mastaka mukuTa se suzobhita thaa| unake donoM kAna kuDaloM se zobhAyamAna the| vakSasthala para laTakatA huA laMbA hAra virAjamAna thaa| motiyoM kI mAlAoM se unakA kaMTha vyApta ho rahA thaa| unhoMne divya vastroM ko dhAraNa kiyA thaa| zubhra meghoM meM jaise bijalI dedIpyamAna hotI hai, usI prakAra vaha dedIpyamAna the, tathA palaka nahIM girane ke kAraNa sthira matsyayugala ke deva tyAM vIsa sAgaropamanA AyuSya sudhI, bhAvI tItha kara thavAnA hovAthI nirmoha-anAsakta thaIne devakane yogya sukhane anubhava karatAM tyAM rahyAM (sU036) TAna ma-'taeNaM se' tyAhitenanha bhuni 70vIsabhAlA , prAetanAmanA zabhApamA puSpottarAsata nAmanAM vimAnamAM vIsa sAgaropamanAM AyuSyavALAM mahAna Rddhi dhAraNa karanArA devarUpe utpanna thayAM. utpattinA samaye te devanuM svarUpa A prakAranuM hatuM-temanuM mastaka mugaTa vaDe zobhAyamAna hatuM. temanA ane kAna kuMDaLo vaDe zobhAyamAna hatA. vakSasthaLa para laTakate lAMbe hAra zebhate hate. motInI mALAo vaDe temanI Doka vyApta hatI. temaNe divya vastro dhAraNa karyA hatAM. sapheda vAdaLamAM jema vijaLI dedIpyamAna thAya che, e ja pramANe teo dedIpyamAna hatAM ane palakArAM nahIM paDavAne kAraNe sthira matsya-yugalanAM jevAM cana-nyugala (banne netro ) nA dhAraNa mahAvIrasya pANatakalpikadevanAmakaH SaD viMzatitamo bhvH| // 31 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 313 / / ma dharamANaH dharan viMzatisAgaropamasthitikamaharddhikadevatayA uppnnH| devo hayupapAtazayyAyAM pUrvoktavizeSaNaviziSTaH sannupapadyate iti bodhyam / tadutpattisamaye-tasya devasya upapAtazayyAyAM janmakAle kalpavRkSebhyaH puSpANi avarSan= vRSTAni / dundubhaya AhatA tADitAH-dundubhidhvanibhirdaza diza ApUritA ityrthH| tathA laghujalabindana prakSipan, nandanavanajAnAM nandanavane samutpannAnAM puSpANAM parAga-puSparaja AkSipan=AdadAnaH zItalamandamugandhipavanaH avht-clitH| devotpattisamaye evaM bhavatyeveti bodhyam / tatropapAtazayyAyAMsa devo yadA svakoparisthitaM devadaSya-devavastram apanIya dUrIkRtya upavizati, tadA saH akasmAt sahasA upanItaM yAptaM vimAnaM, zobhamAnaM devAlaGkAravastrAdiprabhayA dyotamAna devagaNaM ca pazyati / evaM svakIyAM mahAsamRddhi nirIkSya vismitaH adRSTapUrvadarzanena vismayaM / sadRza locanayugala (donoM netroM) ko dhAraNa karane vAle the| isa varNana kA abhiprAya yaha hai ki deva upapAtazayyA meM jaba utpanna hote haiM to pUrvokta vizeSaNoM sahita hI utpanna hote haiN| upapAta-zayyA para una deva kI utpatti ke samaya kalpavRkSoM se puSpoM kI varSA huii| daMdabhiyoM kI na mahAvIrasya dhvani se dasoM dizAe~ vyApta ho gii| phuhAroM kI varSA karatI huI aura nandana vana meM utpanna phaloM ke jana prANata kalpikadevaraja ko apane sAtha liye zItala, manda aura sugaMdhita vAyu calane lgii| nAmakaH yahAM yaha jAnane yogya hai ki devoM kI utpatti ke samaya aisA hotA hI hai| upapAta zayyA ke Upara SaD viMzatike devadRSya vastra ko haTAkara deva jaba baiThe to unhoMne acAnaka sAmane upasthita vimAna ko aura dehakI. alaMkAroMkI aura vastroM kI anupama dIpti se dedIpyamAna devoM ke samUha ko dekhaa| isa prakAra apanI mahAn Rddhi dekhakara karanAra hatAM. A varNanane bhAvArtha e che ke deva jyAre upapAta zayAmAM utpanna thAya che tyAre pUrva kathita vizeSaNa yukta ja utpanna thAya che. upapAta-zayA para te devanI utpattine vakhate kalpavRkSe uparathI phUlanI vRSTi thaI. duMdubhionA nAdathI dase dizAo gAjI uThI. bArIka jaLabinduonI varSA karatI tathA nandana vananA kurlAnI rajane potAnI sAthe laIne // 313 // zItaLa, maMda ane sugaMdhita vAyu vAvA lAgyA. ahIM jANavA jevuM e che ke devanI utpattine vakhate AvuM thAya che. upapAta-zAnI upa2 pitAnAM uparanAM devadUSya vastrane khaseDIne jyAre deva beThAM tyAre acAnaka sAme upasthita vimAnane, ane zarIra, AbhUSaNe ane vastronI anupama dIpti vaDe dedIpyamAna devenA samUhane je. A che tamo bhvH| zrI kalpa sUtra: 01 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkala maJjarI sUtra TIkA // 31 // prApto vitarkajAle patitazcintayati-idaM purodRzyamAnaM sabai kena-kividhena tapaHsaMyamAdidhameNa mayA labdham= upArjitam, prAptam upArjitaM sat mama svAyattIbhUtam , abhisamanvAgatam-abhi-Abhimukhyena, saMsAMgatyena, anu= pApazcAta , Agatam upabhogyatAmupagatam / tataH evaM cintanAnantaraM so'vadhi prayuGkta avadhidRSTayA'valokayati / avadhi prayuJjAnaH avadhijJAnena vilokamAnaH sa svapUrvavRttAnta svapUrvabhavasambandhikaM sakalaM vRttAntaM smarati / tena svapUrvabhavasakalavRttAntasmaraNena sa manasi cintayati-aho ! arhaddharmasya kIdRzaH prbhaavo'sti| yattena prabhAveNa mayA IdRzI udArA-utkRSTA divyA=devalokasamutpannA devaRddhiH labdhA prAptA abhisamanvAgatA / ete purodRzyamAnAH sarve devA mama sevakIbhUtAH sevakatvaM prAptAH santaH sammilya=ekIbhUya atra=mama samIpe AgatAH / atrAntare= ve deva vismita ho gaye, kyoM ki unhoMne aisI Rddhi pahale kabhI dekhI nahIM thii| vaha tarka-vitarka meM par3akara socane lage-yaha sAmane dikhAI denevAle sAre vaibhava kA lAbha mujhe kisa tapa evaM saMyama rUpa dharma ke prabhAva se huA ? yaha saba kisa prakAra mere adhIna huA ? kaise mere pAsa Akara upabhoga ke yogya banA ? isa prakAra vicAra karane ke pazcAt una devane avadhijJAna kA upayoga kiyA-arthAt avadhi jJAna se dekhaa| avadhijJAna kA upayoga karate hue unako apane pUrvabhava ke samasta vRttAnta smaraNa ho aaye| pUrvabhava ke vRttAnta kA smaraNa hone para vaha vicAra karane lage-aho! arhanta bhagavanta ke dharma kA prabhAva kaisA hai ? usa dharma ke prabhAva se mujhe aisI utkRSTa, divya devaRddhi kA lAbha huA hai. yaha mujhe prApta huI hai aura mere bhogane yogya huI hai, aura yaha sAmane dikhalAI denevAle deva mere sevaka bane hue, ekatra hokara mere pAsa Aye haiN| mahAvIrasya ra prANatamakalpikadevama nAmakaH kA SaDviMzatitamo bhvH| BAJE pramANe pitAnI mahAna Rddhi joIne te Azcarya-cakita thaI gayAM, kAraNa ke temaNe AvI Rddhi A agAu kadI paNa joI na hatI. te tarka-vitarkamAM paDIne vicAra karavA lAgyA-A sAme najare paDatA samasta vaibhavane lAbha mane kyA tapa ane saMyamarUpa dharmanA prabhAvathI thaye? A sahu kaI rIte mane adhIna thayAM? kevI rIte mArI pAse AvIne upabhogane yogya banyAM? A pramANe vicAra karyA pachI te deve avadhijJAnano upayoga karyo. eTale ke avadhijJAnathI joyuM. avadhijJAnane upayoga karatAM ja temane pitAnA pUrvabhavanA samasta vRttAntanuM smaraNa thaI AvyuM. pUrvabhavanA vRttAntanuM maraNa thatAM te vicAra karavA lAgyAM, " aho ! ahanta bhagavAnanA dhamane prabhAva keTalo badhe che? e dharmanA prabhAvathI mane AvI utkRSTa, divya deva-ddhine lAbha thayo che, prApti thaI che, mAre adhIna thaI che, ane mAre bhegavavA yogya thaI che ane A sAme dekhAtA deve mArAM sevaka banyAM che, ekatra thaIne mArI pAse AvyAM che. // 314 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 315 // etadavakAze te devA baddhAJjalikA evam avAdipuH uktavantaH - he svAmin ! he jagadAnanda ! he jaganmaGgalakara ! svaM jaya vijayastra=sAmAnyato vizeSatazca jayazAlI bhava, sukhena mukhapUrvakamatra ciraM tiSTha=sthito bhava / tvam asmAkaM svAmI=prabhuH, yazasvI pUrvopArjitamahAtapaskatvena yazoyukto rakSakaH = parebhyastrANakarttA cAsi ! imAH= purodRzyamAnAH sarvA divyAH - divi bhavA devarddhayo yuSmAkameva / tataH = sevakadevAnAmevaM stutipUrvakakathanAnantaraM sa deva: =nandadevaH zobhamAne tasmin svavimAne nAnAvidhAn divyAn devabhogAn bhuGkte / evaM sa devastatra suralo deva aisA soca hI rahe the ki isI samaya una devoMne hAtha joDakara isa prakAra kahA - ' he svAmin! he jagatko Ananda denevAle ! he jagat kA maMgala karanevAle ! ApakI jaya ho ! vijaya ho ! arthAt vizeSarUpa se Apa jayazAlI hoN| Apa sukhapUrvaka cirakAla taka yahAM viraajeN| Apa hamAre svAmI haiM, pUrvakRta tIvra tapazcaraNa ke kAraNa yazasvI haiM aura hamArA trANa karanevAle haiN| yaha saba sAmane dikhAI dene vAlI divya sampatti ApakI hI hai| sevaka devoM dvArA isa prakAra stutipUrvaka kathana karane ke pazcAt vaha nandamuni kA jIva deva apane zobhAyamAna vimAna meM nAnA prakAra ke divya bhoga bhogane lge| bIsa sAgaropama kI sthiti paryanta, devaloka ke anurUpa sukhoM ko bhogate hue bhI vaha deva bhAvI tIrthakara hone ke kAraNa anAsakta hokara deva AvuM vicAratAM ja hatAM ke eja samaye te devAe hAtha joDIne A pramANe kahyuM--" he svAmin ! he jagatane Ananda denArA! he jagatanuM maMgaLa karanArA ! ApanA jaya ho ! vijaya ho ! eTale ke vizeSarUpathI Apa vijayI hai. Apa sukhapUrvaka cirakALa sudhI ahI rahe. Apa amArAM svAmI che, pUrvIkRta tapazcaraNane kAraNe yazasvI che ane amArUM rakSaNa karanArAM che. A badhI sAme dekhAtI dinya sapatti ApanI 4 che. " sevaka devA vaDe A pramANe stutipUrvaka kahevAyAM pachI, te nanda muninA jIva devarUpe potAnA suMdara vimAnamAM vividha prakAranA divya bhAga bhAgavavA lAgyA. vIsa sAgaropamanI sthiti sudhI, devaleAkanA anurUpa (yeAgya) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya prANatakalpikadevanAmakaH SaDviMzati tamo bhavaH / // 315 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAkalpa sUtre // 316 // kocitaMnsuralokayogyaM sukhamanubhavan viMzatisAgaropamasthitikaparamAyuSkaM yAvat-viMzatisAgaropamasvakIyotkRSTAyu:paryantaM bhAvitIrthakaratvena nirmoho bhUtvA atiSThat=sthitivAniti // suu036|| // iti nayasArAdiSaDaviMzatibhavakathA // rahe, arthAt vaha bAdyavRtti se divya sukhoM kA upabhoga karate the, kintu Antarika vRtti se alipta the / / suu036|| // iti nayasArAdi chabbIsa bhavoM kI kathA // kalpamaJjarI TIkA sukhane bhegavavA chatAM paNa te deva bhAvI tIrthakara hovAne kAraNe anAsakta rahIne tyAM rahyAM. eTale ke bAhya vRttithI divya sukhane upabhega karatAM hatAM paNa AMtarika vRttithI alipta hatAM. (sU036) iti nayasArAdi chavvIsa bhavanI kathA. mahAvIrasya prANatakalpikadevara nAmakaH SaDviMzatitamo bhvH| // 316 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 317 // TIkA // atha saptaviMzatitama-mahAvIrabhava-kathA // mUlam-assi ceva sayalaMtarIvadIve majjhajaMbuddIve dIve bharahahemavayakhittasImAkAragassa bhUnimaggapaMcavIsaijoyaNassa joyaNasayocchiyassa egaNavIsaibhAgavibhattegajoyaNaduvAlasabhAgAhiyabAvaNNajoyaNuttaregasahassajoyaNavikkhaMbhassa, puratthima-paJcatthimeNaM egUNavIsaibhAgavibhattegajoyaNasaddhapaMcadasabhAgAhiyapaNNAsasahiyatisayajoyaNuttarapaMcasahassAyAmabAhassa savvattha tullavitthArassa gagaNamaMDalullihiyarayagamayaegArasakUDovasohiyassa tavaNijjamayatalavivihamaNikaNagamaMDiyataDadasajoyaNogADhapucapacchimajoyaNasahassAyAmadakSiNottarapaMcasayajoyaNavitthariyapaumadahovasohiyasiramajjhabhAgassa hemamayassa cINapaTTavaSNassa kappapAyavaseNiramaNijapuvvAvarapajatehiM lavaNajalahijalasaMphAsavao cullahimavo dakSiNAe disAe nisi nisAgaroca bharahamajjhamajjhAsINo puvAbhihANo dharaNimaNimaMDalAyamANo vivihaNayaNaImAlAlaMkiyaveso deso asthi / tattha goTTA laddhagAmappaiTThA, abhirAmA gAmA ya paIyamANaNagaravibbhamA, NagarANi ya kheyaraNagarasoyarANi / jattha kisIvale hiM saI vAviyAI aluttAi dhannAI lUNAIpi dubAva puNo puNo parohaMti / jaNA ya susamAkAlajAyA iva NirAmayA NikesabhayA cirAuso satosajuso sabhAvadhammapuso privsNti| ubbI ya guyI savvattha uvvarA ceva / jalado ya samae ceva culluhimajaladattaM saccAvei // 01 // varNanam. chAyA-asminneva sakalAntarIpadIpe madhyajambUdvIpe dvIpe bharatahaimavatakSetrasImAkArakasya bhUnimagnapaJca- mAra viMzatiyojanasya yojanazatocchritasya ekonaviMzatibhAgabhiktaikayojanadvAdazabhAgAdhikadvipazcAzadyojanottarakasahasra mahAvIranAmaka sattAIsaveM bhava kI kthaa|| mUla kA artha-'assiM ceva' ityaadi| samasta dvIpoM meM dIpa ke samAna isI jambUdvIpanAmaka dvIpa meM, bharata aura haimavata kSetra kI sImA karanevAlA culla himavatanAmaka parvata hai| yaha parvata pRthvI meM 25 paccIsa yojana gaharA hai, 100 sau yojana U~cA hai, 105262 eka hajAra bAvana yojana aura eka yojana ke mahAvIra nAmanA sattAvIsamA bhavanI kathA. ||317 // bhUkhanA ma-'assiM ceva' tyAha. samasta dvIpomA bhUdIya' nAmano terI mAvI rhe| che. A dvIpamAM bharata ane hemavata kSetranI sImAone judI karanAra, culahimavaMta nAmane parvata AvyuM che. A pata, pacI sa Ajana pRthvImAM uMDe che, jana uMcA che. 1052/12/19 eka hAra bAvana temaNe zrI kalpa sUtra: 01 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 318 / / yojanAviSkambhasya paurastyapAzcAtyena ekonaviMzatibhAgavibhaktaikayojanasArddhapaJcadazabhAgAdhikapaJcAzatsahitatriza tayojanottarapaJcasahasrA''yAmavAhasya sarvatra tulyavistArasya gaganamaNDalollikhitaratnamayaikAdazakUTopazobhitasya tapanIyamayatala vividhamaNikanakamaNDitataTadazayojanAvagADhapUrvapazcimayojana sahasrAyAmadakSiNottarapaJcazatayojanavistRta - padmahUdopazobhitaziromadhyabhAgasya hemamayasya cInapaTTavarNasya kalpapAdapazreNiramaNIyapUrvAparaparyantaiH lavaNajalasaMsparzavataH lahito dakSiNasyAM dizi nizi nizAkara iva bharatamadhyamadhyAsInaH pUrvAbhidhAno dharaNimaNimaNDanAyamAno vividhanadanadImAlA'laGkRtaveSo dezo'sti / tatra goSThAni labdhagrA mapratiSThAni, abhirAmA grAmAzca pratIyamA unnIsiyA bAraha bhAga pramANa cauDA hai, aura pUrva-pazcima se pAMca hajAra tIna sau pacAsa yojana aura eka yojana ke samAna vistAravAlA hai, AkAza-maNDala ko sparza karanevAle gyAraha ratnamaya kUToM se suzobhita hai, Upara madhya bhAga meM suvarNamaya talavAle, nAnA prakAra ke maNi aura suvarNa se zobhAyamAna taTavAle, dasa yojana gahare, pUrva-pazcima meM eka hajAra yojana lambe aura dakSiNa-uttara meM pA~ca sau yojana vistRta padmanAmaka hUda se zobhita hai, cAinAsilka ke samAna kiMcitpItavarNa suvarNamaya hai aura usake kalpavRkSoM kI katAroM se ramaNIya pUrvI tathA pazcimI chora lavaNa samudra kA sparza karate haiN| unnIsiyA sADhe--pandraha bhAga pramANa 5350 150 lambI bAhubAlA hai, saba isa cullahimavata parvata se dakSiNa dizA meM rAtri meM candramA ke samAna, bharata kSetra ke madhya meM sthita pRthvI ke maNimaya AbhUSaNa ke samAna, aneka nadoM evaM nadiyoM se suzobhita pUrva nAmaka deza hai| usa deza ke yAjana ane eka ceAjananA khAra egaNIsIA bhAga paheALA che. pUrva-pazcimathI 5350/1pappA/19 pAMca hajAra traNa seA pacAsa yeAjana ane eka yeAjananA egaNIsIyA sADhA padara bhAga lAMbe che, tamAma jagyAe samAna vistAravALA che, eTalI badhI uMcAI che ke jANe AkAzane sparzIneja rahele hAya ! tene agyAra ratnamaya phUTAzikhare che. upara madhyabhAgamAM suvarNanA taLIyAvALuM, nAnA prakAranA maNithI suobhita kinArAvALuM, daza hajAra yojana buDDu, pUrva-pazcimathI me halara yonna sAMdhu', uttara-dakSiNuthI pAMyaso yojana vistRta, vu' 'padma' nAmanu' hA--draha AvyuM che. A pahADa cAinA rezama samAna caLakATavALA, pIta suvarNamaya che. tene kalpavRkSAnI katArAthI suzobhita pUrva-pazcima bhAga lavaNa samudrane sparze che. A culla himavaMta paryaMtanI dakSiNa dizAe, rAtrInA caMdramA samAna dIpatA bharata kSetranI madhyamAM sthita thayelA, pRthvInA maNimaya AbhUSaNA samAna caLakatA, aneka nada ane nadIethI viTaLAela ane suzobhita evA zrI kalpa sUtra : 01 Start Detry Selty Stom Compon kalpa maJjarI TIkA cullamavadvarNanam. ||318 !! Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 319 // Zhen Ji Man nanagaravibhramAH, nagarANi ca khecaranagarasodarANi yatra kRSIvalaiH sakRduptAni aluptAni dhAnyAni lUnAnyapi durvA iva punaH punaH prarohanti, janAzca suSamAkAlajAtA iva nirAmayA niH klezabhayAzcirAyuSaH santoSajuSaH svabhAvadharmapuSaH parivasanti, urvI ca gurvI sarvatrorvaraiva, jaladazca samaye eva jaladatvaM satyApayati // sU0 1 // TIkA- 'asi ceva' ityAdi - asminneva = sea sakalAntarIpadIpe - sakalAzca te'ntarIpAH = dvIpAca sakalAntarIpAH, teSu dIpa iva madhyavartatvena sakaladvIpasamudrAdiprakAzakatvAditi sakalAntarIpadIpaH tasmin madhyajambUdvIpe - sakaladvIpasamudramadhyagoSTha gAyoM ke vADe grAmoM kI pratiSThA ko prApta kiye hue the, arthAt ve grAma ke samAna jAna par3ate the| vahA~ ke sundara grAma, nagara ke sadRza zobhA-sampanna pratIta hote the aura nagara, vidyAdharoM ke nagara ke samAna the / vahA~ ke kisAna ekavAra dhAnya bo dete the to vaha prAyaH naSTa nahIM hote aura Upara se kATa lene para dUba kI taraha bAra-bAra baDhate rahate the / vahA~ suSamAkAla meM utpanna hue logoM kI bhA~ti nIroga, kleza evaM bhaya se rahita, dIrghAyu, santoSI aura prakRti se hI dharma kA poSaNa karane vAle jana nivAsa karate the / vahA~ kI zreSTha bhUmi vaDI urvarA - upajAU thI / vahA~ 'jalada' arthAt megha samaya para apanI 'jaladatA' arthAt jala dene ke guNa kI satyatA prakaTa karatA, arthAt samaya para varSA hotI thI / sU0 1 // TIkA kA artha- 'assi ceva' ityAdi / samasta asaMkhya- dvIpoM aura samudroM ke madhya meM sthita hone se saba dvIpa - samudroM kA prakAzaka hone ke kAraNa dIpaka ke samAna madhya jambUdvIpanAmaka dvIpa meM culla himavAna nAmaka parvata hai| 'pUrva' nAmanA deza che. A dezanI aMdara, geASTha-gAyAnA vADAe gAme jevA lAgatAM, AvA gASThAthI tenI pratiSThA jAjavalyamAna jaNAtI hatI. tyAM gAmaDAe nagaranI jema zAbhAyukta hatAM, ane nagarA vidyAdharAnA nagarA samAna pratiSThA pUratAM hatAM, tyAMnI jamIna evI te rasALa ane phaLadrupa hatI ke ekavAra vAveluM dhAnya prAyekarI naSTa thatu nahi. upara uparathI lUNI levAyAM bAda paNa te cheDavAe vAravAra anna ApatAM, tyAM suSamAkAlamAM janmelA mANasanI mAphaka sukhI, nIraMgI, kaleza ane bhaya rahita dIrghAyu, saMteASI, bhadrika prakRtivALA temaja dhArmika lAgaNIvALA mANase nivAsa karatA hatA, tyAMnI zreSTha bhUmi ghaNI uCrA eTale upajAu hatI. tyAM bAdalAe paNa samaya samaya para varasAda lAvatA hatA. (s0 1) TInA artha - 'assiM ceva' ityAhi naina zAstronA uthana bhulbha, Ao se thauha rAhuna che, temAM ghoDa sAtarAjuthI UNA ane Urdhva leAka sAta rAjIthI adhika che. A banne leAkanI vacce trIcchA leAka che. A leka martya leAka tarIke zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA pUrvadezavarNanam. // 319 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamu // 320 // Jingo in Sures CATEG vartatvAt dvIpe dvAbhyAM prakArAbhyAM = sthityAhArAdihetubhyAM prANinaH pAti = rakSatIti dvIpaH tasmin pRSodarAditvAt siddhiH / kSulla himavato dakSiNadizi pUrvAbhidhAno dezo'stItyagreNa sambandhaH / tatra kSullahimavantaM vizeSayati- ' bhara he ' tyAdinA, bharatahaimavata kSetra sImAkArakasya = bharatahaimavatAkhyayoH kSetrayoH sImA = maryAdA tasyAH kArakasya, punaH kathaMbhUtasya ? bhUnimagnapaJcaviMzatiyojanasya bhuvi nimagnAni antaH sthitAni paJcaviMzatiryojanAni - tatpramitamaGga yasya tathAbhUtasya punaryojanazatocchritasya = zatayojanaparimitoMzcasya, punarekonaviMzatibhAga vibhaktaikayo janadvAdazabhAgAdhikadvipaJcAzadyojanottaraikasahasrayojanaviSkambhasya - ekonaviMzatyA bhAgairvibhaktaM yadekaM yojanaM tasya ye dvAdazabhAgAste'dhikA yeSu tAdRzAni yAni dvipaJcAzadyojanAni tAnyuttarANyadhikAni yeSu tAdRzAni sahasrayojanAni tatparimitI viSkambho= vistAro yasya tathAbhUtasya punaH paurastyapAzcAtyena = pUrvapazcimabhAgena ekonaviMzatibhAgavibhaktaikayojanasArddhapaJcadazabhAgAdhikapaJcAzatsahitatrizatayojanottarapaJcasahasrA''yAmavAhasya - ekonaviMzatyA bhAgado prakAroM se prANiyoM kI jo rakSA kare vaha dvIpa kahalAtA hai| prathama to rahane ko Azraya detA hai aura dUsare AhAra bhojana Adi kI sAmagrI detA hai| culla - himavAna parvata se dakSiNa dizA meM pUrva nAmaka deza hai, aisA Age ke pATha ke sAtha saMbaMdha jor3a lenA caahie| pahale culla-himavAn parvata kA paricaya diyA jAtA hai-- 12 culla himavAna parvata bharata aura haimavata kSetra kI maryAdA karanevAlA hai| vaha phira kaisA hai ? pRthvI ke bhItara paccIsa yojana gaharA hai, arthAt 25 paccIsa yojana kI usakI gaharAI hai| vaha sau yojana U~cA hai| eka hajAra bAvana yojana tathA eka yojana ke unnIsiye bAraha bhAga 1052 - 19 cauDA hai / pUrva-pazcima se pAMca hajAra tIna sau pacAsa yojana aura eka yojana ke unnIsiye sAThA pandraha bhAga 5350. 19 paNa eLakhAya che. ahiMyA asa MkhyAtA dvIpa ane asaMkhyAtA samudro che. A badhA valayAkAra che, eTale cuDalI AkAre che. dareka dvIpane karatA ekeka samudra che, anukrame dvIpa ane samudra eka bIjA karatAM bamaNA thatAM jAya che. tamAma dvIpa ane samudronI vaccamAM ' ja budvIpa' Avela che. tamAma dvIAmAM te vadhAre ramaNIya che. 15 // A dvIpanI a Mdara gulla himavAna nAmanA paryaMta che. A paryaMta pIlA senAnA che, te seA ceAjana uMcA, paccIsa yeAjana uDA, eka hajAra khAvana ceAjana khAra kaLAnA paheoLe che, te pUrva-pazcimathI pAMca hajAra tIna se pacAsa ceAjana ane ogaNIsIyA sADhA paMdara bhAga (5350/15aa/19) lAMbI bAjuvALA che. mUlamAM madhyamAM zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA culla himavadvarNanam // 320|| Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 321 // kalpamaJjarI TIkA vibhaktaM yadekaM yojanaM tasya ye sArdAH paJcadazabhAgAste'dhikA yatra tAdRzaiH paJcAzatA yojanaiH sahitAni yAni trizatayojanAni tAnyuttarANi adhikAni yatra tAdRzAni paJcasahasrayojanAni tatpamito bAhA''yAmo bAhudairghya yasya tAdRzasya, sarvatra sarveSvavayaveSu-mUlamadhyazikhareSu tulyavistArasya samAnavistArasya punargaganamaNDalollikhitaratnamayaikAdazakaTopazobhitasya AkAzamaNDalacumbiratnamayaikAdazazikhararAjitasya, punaH-tapanIyamayatalavividhamaNikanakamaNDitataTadazayojanAvagADhapUrvapazcimayojanasahasrAyAmadakSiNottarapaJcazatayojanavistRtapadmahUdopazobhitaziromadhyabhAgasya-tapanIyamayaM svarNamayaM talaM yasya sa cAsau vividhamaNikanakamaNDitataTaH-vividhamaNikanakamaNDitaM nAnAprakArakamaNisvarNazobhita taTaM yasya sa cAsau dazayojanAvagADhA dazayojanapamitapRthivyantargatazcAsau pUrvapazcimayojanasahasrAyAmaH pUrvapazcimadizoyojanasahasrapramANadIrghazvAsau dakSiNottarapaJcazatayojanavistRtaH dakSiNottaradizoH paJcazatayojanapramANavistAravAMzcAsau padmahadazceti tathAbhUtena tenopazobhitaH ziromadhyabhAgaH zikharamadhyabhAgo yasya tasya, punarhemamayasya-suvarNamayasya cInapaTTavarNasya-cInadezIyavasavadIpadraktatopetapItavarNasya, punaH kalpapAdapazreNiramaNIyapUrvAparaparyantaiH - kalpapAdapazreNyA kalpavRkSavRtathA ramaNIyAH zobhanA ye pUrvAparaparyantabhAgAstaiH kRtvA lavaNajaladhijalasaMsparzavataH-lavaNajaladhiH laMbI bAhuvAlA hai| mUla meM, madhya meM aura Upara samAna vistAra vAlA hai| AkAza ke tala ko sparza karane vAle ratnamaya gyAraha kUToM-zikharoM se zobhAyamAna hai| svarNamaya talavAle tathA nAnA prakAra kI maNiyoM aura svarNa se suzobhita taTavAle, pRthivI meM dasa yojana kI avagAhanA vAle, pUrva-pazcima meM eka hajAra yojana lambe, dakSiNa-uttara meM pAMca sau yojana cauDe padmanAmaka ida se usa parvata ke Upara kA madhya bhAga zobhita hai| vaha parvata suvarNamaya hai aura cInadezIya vastra (cInI rezama) ke samAna halke pIle raMga kA hai| kalpavRkSoM kI paMktiyoM se suhAvane pratIta honevAle usake pUrva aura pazcima ke antima bhAga lavaNa samudra ke jala ko sparza karate haiN| ane uparamAM samAna vistAravALe che. AkAzane sparza karavAvALA ravamaya agIyAra phUTa-zikharethI zobhAyamAna che. te pahADanI u5ra senAnA taLIyAvALe, ane nAnA prakAranI maNio ane suvarNothI suzobhita taTavALA pRthvImAM daza jananI avagAhanAvALe, pUrva-pazcimamAM eka hajAra yojana lAMbe, dakSiNa-uttara pAMcasau jana caDe evA padma' nAmane hada che. tenAthI te pahADanA uparane vacalo bhAga ghaNA zobhAyamAna che. te pahADa suvarNamaya che ane cInI rezamanI mAphaka halakA pILA raMgavALe che. ka95vRkSanI katArothI zobhita evA tenA pUrva-pazcimanA aMtima bhAge pUrva-pazcimanA lavaNa samudranA jalane sparza kare che. culahima varNanam. // 321 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 322|| lavaNasamudrastasya yajjalaM tasya saMsparzaH saMbandho'sti yasya tasya cullahimavataH laghu himavatparvatasya dakSiNasyAM dizi nizi= rAtrau nizAkaraH =candra iva bharatamadhyam adhyAsInaH = bharatakSetrasya madhyabhAge sthitaH, dharaNimaNimaNDanAyamAnaH= pRthivyA maNibhUSaNasadRzo vividhanadanadImAlA'laGkRtaveSaH - vividhAnAM nadanadInAM yA mAlA tayA alaGkRto veSo yasya sa tathAbhUtaH pUrvAbhidhAnaH pUrvanAmA deza: = janapado'sti / tatra = tasmin deze goSThAni = gosthAnAni labdhagrAmapratiSThAni - labdhA - prAptA grAmapratiSThA = grAmayazI yaistAni - grAmasadRzAnItyAzayaH, abhirAmAH=zobhamAnA grAmAH pratIyamAnanagaravibhramAH - pratIyamAno nagarasya vibhramaH -zobhA yatra te tathAbhUtAH - nagarasadRzAH, nagarANi ca khecaranagarasodarANi= vidyAdhara nagara tulyAni santi, yatra kRSIvalaiH = kSetrakarSa kaiH sakRt ekavAram uptAni kSetre vikIrNAni aluptAni = anaSTAni dhAnyAni - zAlivrIhmAdIni paripAke lUnAnyapi dUrvA iva punaH punaH = vAraM vAraM prarohanti = aGkurakANDAdimaNDitAni bhavanti janAH = lokAH suSamAkAlajAtA:- suSamAkAlotpannA iva nirAmayA niHklezabhayAH=klezabhayarahitAH, punaH cirAyuSaH dIrghAyuSaH, punaH santoSajuSaH = santoSasevinaH - santuSTAH, svabhAvadharmapuSaH - svabhAvena dharmapuSaH = dharmapuSTikarAH svabhAvena dhArmikA ityarthaH parivasanti, urvI = bhUmiH gurvI =zreSThA usa culla - himavAn parvata se dakSiNa dizA meM pUrva nAmakA deza hai| vaha rAtri meM candramA ke sadRza suhAvanA, aura bharata kSetra ke madhya meM sthita hai| vaha aisA pratIta hotA hai mAno isa mahI kA maNimaya maMDana (AbhUSaNa ) ho / aneka nadoM evaM nadiyoM ke samUha se vaha alaMkRta hai / usa pUrva nAmaka janapada meM goSThoM arthAt gAyoM ke bADoM ne grAmoM kI pratiSThA prApta kI hai, arthAt ve gAvoM ke samAna the| vahA~ ke grAmoM meM nagara kI sI zobhA pratIta hotI thii| vahA~ ke nagara vidyAdharoM ke nagara ke samAna the| vahA~ ke kRSaka khetoM meM eka bAra zAli vrIhi Adi vo dete the jo naSTa nahIM hote the aura paka jAne para kATa liye jAne para bhI dUbakI bhA~ti bAra bAra Ugate the phira aMkurita ho jAte the, arthAt vahA~ kI bhUmi urvarA - atyanta hI UpajAU thii| vahA~ ke nivAsI suSamAkAla meM utpanna honevAloM ke samAna rogarahita, kleza evaM bhaya se rahita, dIrghajIvI, santoSa kA sevana karanevAle aura svabhAva se hI dharma kA sevana karanevAle the / vahA~ kI uttama bhUmi saba prakAra ke dhAnyoM se samRddha thI / jalada arthAt A culla himavAna paryaMtanI dakSiNa dizAmAM 'pUrva'' nAmanA deza che. A deza Dha'DA temaja garama nahi evA samadhAta che. bharata kSetranI madhyamAM te AvI rahelA che. tenI ze|bhA apara pAra che. A dezamAM aneka nada ane zrI kalpa sUtra H 01 Desm Smas kalpa maJjarI TIkA pUrvadezavarNanam. // 322 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mur3e // 323 // SPORTERSTOTRATEARS sarvatra urvaraiva-sarvasasyamRddhavAsti, jalado meghazca samaye eva jaladatva-jaladAnakArakatvaM satyApayati satya karoti-ucita samaya eva megho varSati nAnyadeti bhAvaH // mU0 1 // mUlam-tattha NagarIgarIyasI lacchIlIlAlayAyamANA khattiyakuMDaggAmAbhihANA sayalasippakalAbhAsurehi surehi sayacAurIcucuttaM pajjavasAeu kappiyA iva paDibhAsai / tattha nikeyaNesu kaMcaNakeukuMbhakiraNA pAvariseNNakAryaviNIsoyAmaNIvinbhamaM klyNti| tamassiNIe taralatarataruNakiraNo rohiNIramaNo caMdakaMtamaNigaNasayalakappiyavAsapAsAyasaMkaMto katthUrIpUrapUriyaNirAvaraNarAyayabhAyaNavinbhamaM bhayai / kaMcaNakhaMDaraio suMdarAgAro pAgAro sagIyANappasippakalAkosaladidaMsaisAe devasippikappiova bhaai| ubhayao paDibiMbiyarayaNasovANamaUhehi taDAgAisalilaM nibaddhaseuvva AbhAi, Nisi divA ya pAgAro rAyayakaMcaNehiM kavisIsagehiM sasibhANubhAsurapaDibibehi sumerU viva rAyai / vAsasayaNe analanihiyadhamagaMdhAhivAsio pavaNo kheyaraMgaNaMgasaMgao kheyarINavi maNo amNdmaanNdyi| egAyapattAyamANa-Arahayadhamme tattha Nagare hammeThiyA bAliyA kIlAsugasimuNo'vi mahAmahimasirimaMtaarihaMtathuI sikkhaati| majjhaNhe aMbaramaNI aMbaraMgaNe tannagarasusamAM didikkhU viva visammai / avaNibhuo bhavaNovariyaNajjhao amarAvaI tirakarei viva / mahumajjiyamAhIgamahurassarehi gAyaMtIo NagarasImatiNIo kinarI avi aharIkuvvaMti / / sU0 2 // chAyA-tatra nagarIgarIyasI lakSmIlIlA''layAyamAnA kSatriyakuNDagrAmAbhidhAnA sakalazilpakalAbhAsuraiH megha ucita samaya para hI apanI jaladatA arthAt jala dene ke guNa kI sacAI pramANita karate the| abhipAya yaha hai ki vahA~ samaya para varSA hotI thI, na akAla meM varSA hotI aura na kAla meM avarSA hotI thI ||suu01|| mUlakA artha-'tattha' ityAdi / vahA~ pUrva dizAmeM nagariyoM meM zreSTha tathA lakSmI kI lIlAsthalI sI kSatriyakuNDagrAma nAmakI nagarI thii| vaha aisI pratIta hotI thI jaise sakala zilpakalA se sampanna nadIonA vaheNe cAlI rahyAM che. jethI ghaNI rIte samRddhivAna bane che. nadIonA peTALamAM khanija padArtho daTAelAM levAthI kiMmatI khANe najare paDe che. (sU0 1). bhUjana ma-tattha tyA tyA pUrva zAma nagarImAmA zreSTha tathA sabhInI lIvAsthaNIpI ksstriykuMDagrAma nAmanI nagarI hatI. saghaLI zila5kaLAmAM niSNAta dee pitAnI caturAI batAvavAne mATe ja banAvI kSatriyakuNDagrAmavarNanama // 323 // kaMthAma naLane khAje najara ghaNI rIte A zrI kalpa sUtra: 01 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 324 // Quan Guo Hua suraiH svacAturIcutvaM paryavasAyayituM kalpiteva pratibhAsate / tatra niketaneSu kAJcanaketukumbhakiraNAH prAvRSeNyakAdambinI saudAmanIvibhramaM kalayanti / tamasvinyAM taralatarataruNakiraNo rohiNIramaNazcandrakAntamaNigaNazakalakalpitavAsaprAsAdasaMkrAntaH kastUrIpUrapUritanirAvaraNarAjatabhAjanavibhramaM bhajati / kAJcanakhaNDaracitaH sundarA''kAraH prAkAraH svakIyAnalpazilpakalA kauzaladidarpayiSayA devazilpikalpita iva bhAti / ubhayataH prativimbitaratnasopAnamayUkhaiH taDAgAdisalilaM nibaddhasetu ivA''bhAti / nizi divA ca prAkAro rAjata - kAJcanaiH kapizIrSakaiH zazibhAnubhAsurapratibimbaiH sumeruriva rAjate / vAsasadane analanihitadhUpagandhAdhivAsitaH pavanaH khecarAGgasune apanI caturAI batalAne ke lie racI ho| vahA~ ke makAnoM para jo svarNamaya dhvajAe~ thIM ve varSAkAlIna meghoM ke samUha meM vidyut kA bhrama utpanna karatI thiiN| rAtri meM khUba jagamagAto kiraNoMvAlA candramA, candrakAnta maNiyoM ke khaNDoM se nirmita mahaloM para pratibimbita hokara kastUrI se paripUrNa nirAvaraNajo Dha~kA na ho aise-cAMdI ke pAtra ke samAna pratIta hotA thaa| (nagarI ko cAroM aura se gherA huA) koTa aisA lagatA thA jaise kisI deva - kArIgarane apane mahAn zilpakalAkauzala ko pradarzita karane ke lie racA ho| donoM kinAroM para pratibiMbita honevAlI ratnamayI sIDhiyoM kI kiraNoM se vahA~ ke tAlAba Adi kA jala, aisA pratibhAsita hotA thA mAno jala para pula kA nirmANa kiyA gayA hai| usa nagarI ke koTa ke cAMdIsone ke kaMgUroM para rAtri meM candramA kI aura dina meM sUrya kI kiraNeM par3atI thIM, ata eva vaha koTa sumeru ke samAna zobhAyamAna hotA thaa| vahAM ke nivAsasthAnoM ko sugandhita banAne ke liye vahAM agni meM prakSepa kiye hoya evI te nagarI dekhAtI hatI. tyAMnA makAneA para je kanakamaya dhajA hatI te varSAkALanA meghanA samUhamAM vijaLInA bhrama utpanna karatI hatI. rAtre khUba jhagamagatA kiraNAvALA candramA, candrakAnta maNienA khaDAthI racelA mahela para pratibiMbita thaIne kastUrIthI paripUrNa nirAvaraNa (DhAMkayA vinAnA) cAMdInA pAtranA jevA lAgatA hatA. nagarIne cAre taraphathI gherI lete kATa evA lAgatA ke jANe koi deva-kArIgare peAtAnA mahAna zilpakaLAnA kauzalyane pragaTa karavA mATe ja racyeA hoya. banne kinArA para pratibiMbita thatI ratnavALI sIDIonAM kiraNA vaDe tyAMnA taLAva AdinuM pANI evu' lAgatuM ke jANe ke pANI upara pula racyA hoya. e nagarInA koDhanA cAMdI, seAnAnA kAMgarAM upara rAtre candramAnAM ane divase sUryanAM kiraNA paDatAM hatAM tethI te kADha sumerunA jevA zAbhAyamAna thatA hatA, tyAMnA nivAsasthAnAne suga Mdhita banAvavAne mATe tyAM agnimAM nAkhelA grUpa vaDe sugadhita pavana vidyAdharonI zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA kSatriyakuNDagrAmavarNanam // 324 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa bhUtra // 325 // nA'GgasaGgataH khecarINAmapi mno'mndmaanndyti| ekAtapatrAyamANA''hatadharme tatra nagare hamyasthitA bAlikAH krIDAzukazizUnapi mahAmahimazrImadarhatstuti zikSayanti / madhyAhne'mbaramaNirambarAGgaNe tannagarasuSamA didRkSuriva vizrAmyati / avanibhujo bhavanoparitanadhvajo'marAvatI tirskrotiiv| madhumajjitamAdhvIkamadhurasvaraiyantyo nagarasImantinyaH kinnarIrapyadharIkurvanti // sU0 2 // TIkA-'tattha NagarI' ityAdi / tatra-tasmin pUrvAbhidhAne deze nagarIgarIyasI-sakalanagarISu zreSThA lakSmIlIlAlayAyamAnA lakSmIkrIDAgRhasadRzI kSatriyakuNDagrAmanAmnI nagarI pratibhAsate parizobhate, tatrotprekSAhue dhUpa se sugaMdhita pavana vidyAdharavadhuoM ke zarIra ko sparza karatA huA una vidyApariyoM ke manako atIva AhAda pahu~cAtA thaa| usa nagarI meM jaina dharma ekacchatra thA, arthAt saba loga jaina dharma kA hI pAlana karate the, ata eva vahA~ ke mahaloM meM sthita bAlikAe~ krIDA karane ke lie pAle hue totoM ke baccoM ko bhI mahAmahima zrI arhanta bhagavAna kI stutiyA sikhAyA karatI thiiN| usa nagarI ke saundarya ko dekhane ke lie mUrya madhyAhna meM Thahara-sA jAtA thaa| vahA~ ke rAjA ke mahala para phaharAne vAlI dhvajA amarAvatI ko bhI tiraskRta karatI thI aura madhumaya drAkSA ke samAna madhurasvaroM se gAtI huI nAgarika mahilAe~ kinnariyoM ko bhI mAta karatI thiiN| / / muu02|| TIkA kA artha- 'tattha' ityAdi / usa pUrva nAmaka deza meM, saba nagariyoM meM zreSTha, lakSmI ke krIDAgRha ke samAna arthAt sampatti kI pracuratAvAlI, kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI suzobhita thii| usa patnIonA zarIrane sparza karate ane temanA manane atyaMta AnaMda ApatuM hatuM. te nagarImAM jainadharma ekachatra hate eTale ke badhA leke jainadharma ja pALatAM hatAM. tethI tyAMnA mahelamAM rahetI bALAo krIDA karavAne mATe pALelAM pipaTanA baccAMone paNa mahAmahima zrI ahaMnta bhagavAnanI stutie zIkhavADayA karatI hatI. te nagarInI zobhA jevAne mATe madhyAhnakALe sUrya jANe ke thaMbhI jato hate. tyAMnA rAjAnA mahela para pharakatI dhajA amarAvatIne paNa tiraskRta karatI hatI ane madhumaya tathA drAkSanA jevAM mIThAM svarAthI gAtI nAgarika strIo nirImAna 5 bhAta 42tI tI. // 90 2 // TIkAno artha "taraNa' ityAdi. te pUrva nAmanA dezamAM badhI nagarIomAM zreSTha, lakamInA kIDAgRha jevI eTale ke saMpattinI puSkaLatAvALI, kSatriyakuMDagrAma nAmanI nagarI suzobhita hatI. te nagarI viSe kalpanA kare che-saMpUrNa zilpakaLA kSatriyakuNDamAra grAma varNanam // 325 // zrI kalpa sUtraH 01 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 326 // maJjarI TIkA sakalazilpakalAbhAsuraiH samastazilpavijJAnazobhamAnaiH suraiH devaiH svacAturIcuJcatvaM-nijacaturatApasiddhiM paryavasAyayituM pariNatIkartu-sarva svazilpanaipuNyaM nyasituM kalpiteva-raciteva pratibhAsase shobhte| tatra-tasyAM nagaryA niketaneSu bhavaneSu kAzcana ketukumbhakiraNAH suvarNanirmitAnAM dhvajAnAM kumbhAnAM ca kiraNAHprAvRSeNyakAdambinIvibhramaMvarSAkAlikameghamAlAsthavidyutsAdRzyaM kalayanti-mAmavanti, tamasvinyAM-rAtrau taralatarataruNakiraNa:-taralatarAH =atizayaprasaraNazIlAH taruNA: pauDhAH kiraNA yasya sa tathAbhUtaH-atizayanirmalakiraNayukto rohiNIramaNaH rohiNIpatizcandraH, candrakAntamaNigaNazakalakalpitavAsaprAsAdasaMkrAntaH candrakAntAkhyamaNisamUhakhaNDaracitA''vAsaprAsAdaprativimbitaH san kastUrIpUrapUritanirAvaraNarAjatabhAjanavibhramaM-kastUrIsambhRtAvaraNarahitarajatapAtrasAmyaM bhajate= lbhte| atha nagaryAH prAkArAdikaM varNayati-kAzcanakhaNDaracitaH svarNeSTakAnirmitaH sundarAkAraH sundarAkRtikaH tasyA nagaryAHprAkAraH, svakIyAnalpazilpakalAkauzaladidarzayiSayA-nijamahAzilpakalAnaipuNyapradarzanecchayA devazilpinagarI ke saMbaMdha meM utprekSA karate haiM-samasta zilpavijJAna se zobhAyamAna devoMne apane cAturya ko pariNata karane ke lie-aMkita karane ke lie usa nagarI kA nirmANa kiyA ho aisA pratIta hotA thaa| usa nagarI ke bhavanoM para svarNa kI banI huI dhvajAoM kI aura kalazoM kiraNeM aisI camakatI thIM, mAno varSA kAla ke meghoM meM bijalI camaka rahI ho| rAtri meM atyanta phailane vAlI praur3ha kiraNoM se yukta candramA jaba candrakAnta maNiyoM ke samUha ke khaMDoM se bane hue prAsAdoM para prativimbita hotA thA to aisA jAna paDatA thA ki mAno kastUrI-bharA aura khulA rakkhA cAMdI kA pAtra ho| aba usa nagarI ke koTa Adi kA varNana karate haiM-sone kI IToM kA banA huA tathA sundara AkAra vAlA usa nagarI kA koTa aisA pratIta hotA thA jaise apanI zilpa-kalA kI atyanta nipuNatA ko pradarzita vaDe zobhAyamAna dee pitAnI caturAIne aMkita karavAne mATe te nagarInuM nirmANa karyuM hoya, evuM lAgatuM hatuM. e nagarInA bhavana para sonAnI banAvelI dhajAonA ane kaLazanA kiraNe evA caLakatA hatA ke jANe varSAkALanA vAdaLamAM vijaLI camakatI hoya ! rAtre ghaNu ja vyApta prauDha kiraNothI yukata candramAM jyAre candrakAnta maNionA samUhanA khaMDathI banelAM prAsAda para pratibiMbita thatuM tyAre kasturIthI bharela ane khulluM rAkhela cAMdInuM pAtra hoya e te lAgate. have te nagarInA kaTa vagerenuM varNana kare che-sonAnI ITa vaDe banAvela tathA suMdara AkAravALe te nagarIno keTa evo lAgatuM ke jANe pitAnI zilpakaLAnI atyaMta nipuNatAne batAvavAnI IcchAthI kaI deva kSatriyakuNDagrAmavarNanam ||326|| 2 zrI kalpa sUtra: 01 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA kalpitaH =devazilpiracita iva bhAti-zobhate, ubhayataH sarovarAdInAmubhayataTe pratibimbitaratnasopAnamayUkhaiH-prativimbitaM yadranasopAnaM jale'vataraNAya nirmitaM ratnamayaM sopAnaM, tasya mayUkhaiH kiraNaiH taDAgAdisalilaM sarovarAdijalaM nibaddhasetu-nibaddhaH seturyatra tata-setuyuktamiva AbhAti zobhate / tathA-nizi-rAtrau divA-divase ca prAkAraH zrIkalpa rAjatakAJcanaiH rajatasvarNanirmitaiH kapizIrSakaiH prAkArazirogataiH zreNibaddhaiH 'kaMgUra' iti prasiddhaiH, zazibhAnubhAsurapati||327|| bimbaiH- zazibhAnvoH candrasUryayoH bhAsura: dedIpyamAnaH pratibimbo yeSu taiH kRtvA sumeruriva rAjate zobhate / vAsasadane AvAsagRhe, analanihitadhUpagandhAdhivAsitaH-anale agnau prakSipto yo dhapastasya gandhaiH adhivAsitaH= sugandhIkRtaH pavanovAyuH khecarAGganA'GgasaGgataH vidyAdharAGganAnAM zarIrANi spRSTaH san khecarINAmapi-vidyAdharoNAmapi manA-cittam amandaM paramam Anandayati AhAdayati, gRhasthitAnAM punaH kA kathA ? / tathA-ekA''tapatrAyamANAhatadharma-ekacchatravadAcarajjainadharmayukta tatra tasmin kSatriyakuNDagrAmanAmake nagare hamyasthitAHcaninAM bhavane / karane kI icchA se kisI devazilpI ne banAyA ho ? sarovara Adi ke donoM kinAroM para pratibimbita hone vAlI ranoM kI sIDhiyoM kI kiraNoM se sarovara Adi kA jala aisA zobhita hotA thA jaise jala para pula banA ho! koTa para cAMdI-sone ke eka hI katAra meM jo kaMgUre bane hue the, una para rAtri meM candramA kA aura dina meM sUrya kA camakadAra pratibimba par3atA thA isa kAraNa vaha koTa sumeru sarIkhA dikhAI detA thA! nivAsagRhoM ko sugandhita karane ke liye vahAM agni meM DAle hue dhUpa kI gaMdha se suvAsita pavana jaba vidyAdhariyo ke aMga ko chUtA to unake citta ko atyanta hI AhAda pahuMcatA thA, sAdhAraNa gRhasthoM kI to bAta hI kyA hai ! ekacchatra ke samAna pAlana kiye jAne vAle jainadharma se yukta usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM, dhanavAnoM ke gharoM kI bAlikAe~ krIDI ke lie pAle hue totoM ke baccoM ko bhI mhaazilpIe banAvyuM hoya ! sarovara vagerenA bane kinArA para pratibi bita thatAM ratnanI sIDIonA kiraNe vaDe sarevara AdinuM jaLa evuM zobhatuM ke jANe jaLa upara pula banyA hoya ! keTanI upara cAdI-senAnA eka ja hAramAM je kAMgarAo banAvelA hatA tenA para rAtre candramAnuM ane divase sUryanuM caLakatuM pratibiMba paDatuM hatuM sAra te kAraNe te keTa sumeru samAna dekhAtuM hatuM. nivAsagRhane sugaMdhita karavAne mATe tyAM agnimAM nAkhelA dhUpanI gaMdha vaDe suvAsita pavana jyAre vidyAdharIonA aMgane sparza kare tyAre teone atyaMta AnaMda thatuM hatuM, sAdhAraNa gRhasthanI te vAta ja zI karavI !. ekachatranI samAna jaina dharma pAlana karavAvALI te kSatriyakuMDagrAma ' nAmanI nagarImAM dhanavAnAM gharanI bALAe krIDAne mATe pALelAM pipaTanA baccAMone paNa mahAprabhAvazALI kSatriyakuNDagrAmavarNanama enA u ane divase suvaranI upara zrI kalpa sUtra: 01 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TokA // 328|| sthitAH bAlikAH kanyAH krIDAzukazizUnapinkrIDArtharakSitazukabAlAnapi, kimuta nara bAlAn; mahAmahimazrImadarhatstuti mahAprabhAvazrImajinendrastuti zikSayanti pAThayanti / madhyAhne ambaramaNiH sUryaH ambarAGgaNe AkAze tanagaramuSamA kSatriyakuNDagrAmanagaraparamazobhA didRkSurivadraSTumicchuriva vizrAmyati-vizrAma karoti / avanibhujaH= rAjJaH bhavanoparitanadhvajaH amarAvatI-tadAkhyAM devanagarIM tiraskarotIva / madhumajjitamAdhvIkamadhurasvaraiH madhusnapitadrAkSAvanmadhurasvaraiH gAyantyaH nagarasImantinyA-nagarastriyaH kinnarIrapikinnarastrIrapi adharIkurvanti nyUnIkurvanti-lajjayanti, tato'pi viziSTagAnakartRtvAditi // mU0 2 // mUlam-tatya dANe dhaNeso, sorie vAsudevo, payAposI sadAratosI suNIijosI mANadhaNio kAruNio sIlabhUsaNo niratthadasaNo mahaMtasevAsamattho siddhatyo NAma rAyA rajaM kAhI / tammi bhuvaM sAsamANe rAjahaMso eva sarogo, cando eva dosAyaro, bhiMgo eva mahupo, sappo eva vijibbho, padIvo eva pissiNeho, satuhiyayavaNameva bhayavANaM, giddho eva maMsAsaNo // sU0 2 // prabhAvazAlI zrI jinendradeva kI stutiyA~ sikhalAtI thiiN| abhiprAya yaha hai ki totoM ke baccoM ko bhI jaba arhatstutiyA sikhAI jAtI thIM to manuSya-baccoM kA to kahanA hI kyA ! vahA~ ghara-ghara meM jainadharma ke saMskAra vyApta the aura zizuoM ko bhI jinastutiyA sikhAI jAtI thiiN| madhyAhna ke samaya sUrya usa kSatriyakuMDagrAma nagarI kI zobhA ko dekhane kA icchuka hokara mAno ThaharA ho aisA pratIta hotA thaa| rAjA ke mahala para phaharAtI huI dhvajA amarAvatI nAmaka devanagarI ko bhI tiraskRta karatI huI pratIta hotI thii| madhu se siMcita drAkSA ke samAna madhura svaroM se gAtI huI nAgarika mahilAe~ kinnariyoM ko bhI lajjita karatI thI, kyoM ki unakA gAna kinnariyoM se bhI viziSTa thA // muu02|| zrI jinendradevanI stutio zIkhavatI hatI. bhAvArtha e che ke jyAre pipaTanA baccAMone paNa ahata bhagavAnanI stutie zIkhavAtI te mAnava-bALakanuM te kahevuM ja zuM! tyAM dareka ghara mAM jainadharmanAM saMskAra vyApta hatA ane bALakone paNa jinastutio zIkhavavAmAM AvatI hatI. madhyAhakALe sUrya te kSatriyakuMDagrAma nagarInI zobhA jovAnI icchAthI kSaNavAra jANe ke thaMbhI gayela hoya, evuM lAgatuM. rAjAnA mahela para pharakatI dhajA amarAvatI nAmanI devanagarIne tiraskRta karatI hoya evuM lAgatuM. madhu vaDe siMcita drAkSanA jevAM madhura svarAthI gAtI nagaranI sImA nizAne para zarabhAvatI tI, 29 tamanA nirImA 42di pa viziSTa &di. // suu02|| kSatriyakuNDagrAma varNanam // 28 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa shriiklp||329|| sUtre maJjarI TIkA chAyA-tatra dAne dhanezaH, zaurye vAsudevaH, prajApopI svadAratoSI sunItijoSI mAnadhanikaH kAruNikaH zIlabhUSaNaH nirastaSaNaH mahatsevAsamarthaH siddhArthoM nAma rAjA rAjyamakarot / tasmin bhuvaM zAsati rAjahaMsa eva sarogaH, candra eva doSAkaraH, bhRGga eva madhupaH, sarpa eva dvijihvaH, pradIpa eva niHsnehaH, zatruhRdayavanameva bhayasthAnam, gRdhra eva mAMsAzanaH ||suu03|| mUla kA artha-'tattha' ityAdi / usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM siddhArtha nAmaka rAjA rAjya karate the| ve dAna dene meM kubera aura zaratA meM vAsudeva ke samAna the| prajA ko poSaNa karanevAle, svadArasantoSI, nIti kA pAlana karane vAle, mAna ke dhanI, kAruNika, zIla se vibhUSita, doSoM se varjita tathA uttama puruSoM kI sevA meM samartha the| rAjA siddhArtha ke zAsana meM kevala rAjahaMsa hI saroga the, arthAt sara-tAlAba meM, ga-gamana karane vAle the| candramA hI doSAkara thA, arthAt doSA-rAtriko karane vAlA thaa| bhaure hI madhupa the, arthAt puSpoM kA madhurasa pInevAle the| sarpa hI dvijita the, arthAta do jIbha vAle the| dIpaka hI niHsneha the, arthAt sneha-tela se varjita the, zatruoM ke hRdayarUpI vana hI bhaya ke sthAna the aura gIdha hI mAMsabhakSaka the| inake atirikta koI saroga (rogI), doSAkara (doSoM ko khAna), madhupa-(madyapAna karanevAlA), dvijiha (cugalI khAnevAlA), sneha (mema) se varjita, bhayasthAna aura mAMsabhakSaka nahIM thA // muu03|| __ bhuujn| ma -"tattha" tyA te kSatriya Ama nAmanI nagarImA siddhArtha nAmanA 2in Porya 42tA hatAM, teo dAna devAmAM kubera samAna ane zuratAmAM vAsudeva samAna hatAM. prajAnuM piSaNa karanArA, svadArateSI, nItinuM pAlana karanArA, mAnanA dhaNI, dayALu, zIlathI zobhatA, de vinAnA ane uttama puruSanI sevA karavAne samartha hatAM. rAjA siddhArthanA amalamAM phakta rAjahaMsa ja saraLa hatA, eTale ke sara-taLAvamAM gamana karanArA hatA, candramA ja doSAkara hato eTale ke deSA-rAtri karanAra hato. bhamarAo ja madhu-5 hatAM eTale ke puSpane madhu-rasa pInAra hatAM. sarve ja dviji va hatAM eTale ke be jIbhavALAM hatAM. dIpaka ja niHsneha hatAM eTale ke sneha-telathI vajita hatAM. zatruonAM hRdayarUpI vane ja bhayanA sthAne hatAM ane gIdhe ja mAMsabhakSaka hatA. emanA sivAya koI saroga (regI), doSAkara (denI khANa ) madhupa (madyapAna karanAra ), dvijihava (cADI mAnA2), sneha (prema) thA pati , ayasthAna mana bhAsalakSa na tu // 10 // siddhArtharAjavarNanam // 329 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||330|| TIkA- 'tattha dANe' ityAdi / tatra = tasyAm kSatriyakuNDagrAmAbhidhanagaryAM dAne = dhanaratnAdidAne dhanezaH=kuberaH-tatsadRzaH, evaM paratrApi, zaurye= parAkrame vAsudevaH prajApoSI = janatApoSaNakArI, svadAratoSI= nijastrIsantoSI, sunItijoSI = sunItisevI mAnadhanikaH = svadharmAbhimAnarUpadhanayuktaH, kAruNikaH dayAluH, zIlabhUSaNaH sadvRttAlaGkArabhUSitaH, nirastadRSaNa:- nirdoSaH, mahatsevAsamarthaH = zreSThajanasevAnipuNaH, siddhArtho nAma rAjA rAjyam akarot / tasmin = siddhArthe bhuvaM pRthvIM zAsati tasyAH zAsanaM kurvati sati saroga := rogeNa sahita ityarthe virodhastadapanodanAya saro gacchatIti sarogaH = sarovaragato rAjahaMsa eva - nAnyaH sarogaH = rogasahitaH, evaM doSAkaraH= doSasyAsser ityarthe virodhastadapanodanAya doSA = rAtristatkaracandra eva, nAnyo doSA''karaH = doSasthAnam, TIkA kA artha- 'tattha' ityAdi / usa kSatriyakuMDagrAma nAma kI nagarI meM siddhArtha rAjA rAjya karate the / vedhana evaM ranoM kA dAna karane meM kubera ke samAna tathA parAkrama pragaTa karane meM vAsudeva ke samAna the| ve prajA kA poSaNa karane vAle the, svadArasaMtoSI the, sunIti kA pAlana karate the, apane dharma ke abhimAna rUpa dhana se sampanna the, karuNAvAna the, sadAcAra ke alaMkAra se bhUSita the, saba prakAra ke doSoM se rahita the tathA zreSTha janoM kI sevA karane meM nipuNa the / yahA~ para kucha virodhAbhAsa alaMkAra dikhalAte haiM / mahArAja siddhArtha ke rAjyazAsana meM kevala rAjahaMsa hI saroga arthAt sarauM - tAlAvoM meM gamana karanevAle the, anya koI bhI saroga arthAt rogI nahIM the / kevala candramA hI doSAkara (doSA - rAtri, kara - karanevAlA) thA, anya koI doSAkara arthAt doSoM kA Akara TInA artha - 'tattha' ityAhi te kSatriyakuMDa grAma nAmanI nagarIbhAM siddhArtha zabda rAjya uratAM itAM. tethe dhana ane ratnAnuM dAna karavAmAM kubera jevAM ane parAkrama batAvavAmAM vAsudeva jevAM hatAM. teo prajAnu' peSaNa karanArA hatAM, svadArasa'teSI hatAM, sunItinuM pAlana karatAM hatAM, svadhanA abhimAnarUpa dhanathI saMpanna hatAM, kaNAvALAM hatAM, sadAcAranA AbhUSaNathI ze|bhatAM hatAM ane zreSTha janenI sevA karavAmAM nipuNa hatAM. A viSayamAM keTaleka virAdhAbhAsa alaMkAra batAve che-mahArAjA siddhAnA rAjyazAsanamAM phakata rAjaha MsA ja'sarega' eTale ke sarA--taLAvamAM ga-gamana karanArA hatAM, bIjI koI paNa sareAga eTale ke rAgI na hatuM. phakata candraja doSAkara hatA eTale ke doSA-rAtri kara--karanAra hatA, khIju kAipaNa doSAkara eTale ke doSAnI khANu na hatuM. phakata bhamarAe ja zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siddhArtha rAjavarNanam // 330 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 33 // maJjarI TIkA madhupaH-madhu-madyaM pibatItyarthe virodhastadarIkartuM madhu-puSparasaM pibatIti madhupaH, sa ca bhRGgaH bhramara eva, anyastu madyapo nA'sIt. dvijihaH-pizuna ityarthe virodhastadapanodanAya dve jive yasya sa dvijihvaH, sa ca sarpa eva, anyastu pizuno nA''sIt / niHsnehaH-snehAta-tailAt niSkrAnta iti niHsnehaH, sa ca pradIpa eva, anyastu snehAt=premNo niSkrAnto nA''sIt / bhayasthAnaM zatruhRdayavanameva, anyat kimapi bhayasthAnaM nA''sIt / mAMsAzanaH mAMsabhakSako gRdhraH etanAmakapakSI eva, anyaH kazcit mAMsabhakSI nAsIt / / muu03|| mUlam- tassa rano iMdANIviva guNakhANI tisalAbhihANA mahisI aasii| tIe NayaNasusamAM samikkhiUNa lajiyaM kamalaM jalammi nimajjIa viva, vayaNaM viloiya vihU aMbaramavalaMbIa viva, vANImaharimAe lajjio koilo kANaNaM assIa viva / sA ya sadoragamuhavattiya muhe baMdhiUNa tikAlaM sAmAiyaM karemANI AsI, ubhao kAlammi AvassayaM ya / dINahINajaNovagAriNI pAivvaccadhAriNI dhammavicaliyajaNamaNammi dhammasaMcAriNI suyaguruvakasaddhAdhAriNI piyadhammA dadhammA kAruNNavammasaMrakkhiyahiyayamammA NavatattapaMcavIsaikiriyAviusI bArasavayamuvejusI dhammadhAriNI dhammasumiNadaMsiNI dhammArAhaNasayakAyabcamANiNI ubhayakulojalakAriNI vigahAvahAriNI sukahANurAgiNI laTTA pucchiyaTA gahiyaTThA viNicchiyaTThA ahigayaTThA ya tisalA AsI // suu03|| nahIM thaa| kevala bhramara hI madhupa arthAt puSpoM ke rasa ko pAna karane vAle the, anya koI madhupa arthAt madyapAna karanevAlA nahIM thaa| kevala sarpa hI dvijiha arthAt do jIbhoM vAle the, anya koI dvijiha arthAt cugalakhora nahIM thaa| kevala dIpaka hI niHsneha (jinakA tela khAlI ho jAya aise) the, anya koI niHsneha arthAt premahIna nahIM the| zatruoM ke hRdaya-vana hI bhaya ke sthAna the, arthAt zatruoM ke hRdaya meM hI bhaya thA, anyatra kahIM bhaya nahIM thA / vahA~ gIdha hI mAMsabhakSI the, anya koI mAMsabhakSI nahIM thA // 10 // madhu-5 eTale puSpasa pInArA hatA. bIjuM kaI madhupa eTale ke madyapAna karanAra na hatuM, sarve ja dvi-jihuvA eTale be jIbhavALA hatA bIjuM kaI dvijihava eTale ke cADI khera na hatuM. phakata dIpaka ja niHzaneha eTale ke jenuM tela khAlI thaI jAya tevA hatA, bIjuM kaMI niHsneha (premahIna) na hatuM. zatruone hRdaya-vane ja bhayanA sthAne hatAM eTale ke zatruonA hadayamAM ja bhaya hato bIje kaI sthaLe bhaya na hato. tyAM gIdhe ja bhAMsAhArIhatA anya bhAMsAhArImatu. (sU03) rAjavarNanam // 331 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 332 / / maJjarI chAyA-tasya rAjJa indrANIva guNakhanistrizalA'bhidhAnA mahiSyAsIt, tasyA nayanasuSamA samIkSya lajjitaM kamalaM jale nyamajjadiva, badanaM vilokya vidhurambaramavAlambateva, vANImadhurimNA lajjitaH kokilaH kaannmaashrydiv| kalpasA ca sadorakamukhavastrikA mukhe baddhvA trikAlaM sAmAyikaM kurvANA''sIt, ubhayataH kAle AvazyakaM ca, dInahInajanopakAriNI pAtivratyadhAriNI dharmavicalitajanamanasi dharmasaJcAriNI zrutaguruvAkyazraddhAdhAriNI miyadharmA TIkA dRDhadharmA kAruNyavarmasaMrakSitahRdayamarmA navatattvapaJcaviMzatikriyAviduSI dvAdazavratamupeyuSI dharmadhAriNI dharmasvamadarzinI mUla kA artha- 'tassa rano' ityaadi| una rAjA (siddhArtha ) kI indrANI ke samAna guNoM kI khAna trizalA-nAmaka mahArAnI thii| unake netroM ke saundarya ko dekhakara mAno lajjita huA kamala, jala meM DUbane gayA, mukha ko dekhakara candramAne mAno AkAza kA avalambana kiyA aura vANI kI madhurimA se mAno lajjita hokara koyala ne kAnana kA AsarA pkdd'aa| mahArAnI trizalA DorAsahita mukhavastrikA mukha para bA~dha kara trikAla sAmAyika aura ubhayakAla bhAvazyaka kriyA karatI thii| vaha dIna-hIna janoM kI upakAriNI, pativratadharma kI dhAriNI, dharma se vica trizalAlita hone vAle janoM ke mana meM dharma kA saMcAra karane vAlI, guru ke vAkyoM para zraddhA rakhane vAlI, rAjIvarNanam priyadharmA tathA dRr3hadharmA thii| karuNA ke kavaca se antaHkaraNa ke marma kI rakSA karane vAlI, nau tattva aura nA paccIsa kriyAoM ke viSaya meM kuzala, bAraha prakAra ke zrAvakadharma ko dhAraNa karanevAlI, dharmadhAriNI, dharma kA bhUjana artha -"tassa ranno" chatyAhi ta ta siddhAnandrANInAvI muzAnI mAra, zikSA nAmanI mahArANI hatI, temanA nayanenuM sauMdarya joIne lajijata thayeluM kamaLa jANe pANImAM DubI gayuM, mukhane joIne candramAe jANe AkAzane Azraya lIdhe ane vANInI mIThAzathI lajijata thaIne jANe keyale vanane Azraya lIdhe. mahArANI trizalA dorA sAthe muhapattI meDhe bAMdhIne traNa vakhata sAmAyika ane be samaya Avazyaka kriyA // 332 // karatI hatI. dIna-hIna jane para upakAra karanArI, pativrata dharma pALanArI, dharmathI vicalita thanArA mANasanA manamAM dharmane saMcAra karanArI, gurunA vAka para zraddhA rAkhanArI, dharma para prema rAkhanArI ane dharmamAM dRDha hatI. karuNAnA kavaca vaDe antaHkaraNanA marmanuM rakSaNa karanArI, nava tatva ane pacIza kriyAonA viSayamAM kuzaLa, bAra zrI kalpa sUtra: 01 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||333|| sUtre dharmArAdhanasvakartavyamAninI ubhayakulojjvalakAriNI vikathApahAriNI sukathAnurAgiNI labdhArthA pRSTArthA gRhItArthA vinizcitArthA adhigatArthA ca trizalA AsIt // sU0 4 // TIkA- 'tassa rano' ityaadi| tasya siddhArthAkhyasya rAjJaH, indrANIva guNakhaniH-guNAnAM dayAdAkSiNyagAmbhIryadhairyamAdhuryaprabhRtInAM khaniH=utpattibhUmiriva trizalAbhidhAnA-trizalAnAmnI mahiSI-paTTarAjJI aasiit| tasyAH trizalAyAH nayanasuSamAM nayanadvayaparamazobhA samIkSya dRSTvA lajjitaM jAtalajjaM sat kamalaM jale nyamajjadiva= nimagnamivetyutmekSA, jale nimagnatAyAH kAraNaM kamalasya trizalAnayanasuSamAdarzanameva, anyo'pi hi matsarI parotkarSamahI svapna dekhane vAlI, dharma kI ArAdhanA ko hI apanA kartavya mAnane vAlI, donoM kuloM ko ujjvala karane vAlI, vikathAoM kA tyAga karane vAlI, sukathAoM meM anurAga rakhane vAlI, zruta ke artha ko svayaM samajhane vAlI, para se artha ko pUchane vAlI, ataeva vizeSarUpa se artha kA nizcaya karane vAlI aura isa kAraNa pUrI taraha se artha ko prApta-jJAta-karanevAlI thii|| mU0 4 // TIkA kA artha- 'tassa rannoM' ityaadi| una rAjA siddhArtha kI, indrANI ke samAna, dayA, dAkSiNya, gaMbhIratA, dhIratA, madhuratA, AdiguNoM kI khAna jaisI trizalA nAma kI mahArAnI thii| usa trizalA mahArAnI ke netrayugala kI asAdhAraNa zobhA dekhakara lajjita huA kamala jala meM DUba gyaa| yaha utprekSA alaMkAra hai-mAno kamala ke jala meM DUbane kA kAraNa trizalA ke netrayugala kA darzana hai| dUsare IrSyAlu bhI dUsare kI bar3hatI ko sahana na kara sakane ke kAraNa lajita hokara pAnI meM DUba jAte haiN| isase yaha pragaTa kiyA prakAranA zrAvaka dharmane dhAraNa karanArI, dharmanA ja svapnA jonArI, dharmanI ArAdhanAne ja pitAnuM kartavya mAnanArI, banne kuLane ujALanArI, vikathAone tyAga karanArI, sukathAo para anurAga rAkhanArI, zratanA arthane pite samajavAvALI, bIjAthI arthane pUchavAvALI, tethI ja vizeSarUpathI arthane nizcaya karanArI ane e kAraNa saMpUrNa rIte arthane prApta karI hatI. ! sU04 janA ma--- 2tyAhi. rAta siddhArtha nI, ndrAnA vI. hayA, kSaya, bhArata dhIratA, madhuratA vagere guNonI khANa jevI trizalA nAmanI mahArANI hatI. te trizalA mahArANInAM netrayugalanI asAdhAraNa zobhA joIne lajijata thayeluM kamaLa jANe pANImAM DubI gayuM. A ubheMkSA alaMkAra che. jANe ke kamaLanuM jaLamAM DUbavAnuM kAraNa trizalAnAM netrayugalanuM darzana che. bIjA IrSALuo paNa bIjA lokonI unnatine sahana na karI zakavAne kAraNe lajijata thaIne pANImAM DUbI jAya che. AthI e darzAvavAmAM AvyuM ke temanA netronI trizalArAjJIvarNanam // 33 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre ||334 // Yan sahiSNurlajjito jale nimajjati, etAvatA nayanaparamazobhA kamalato'pyadhikA tasyA vyajyate / vadanaM mukhaM vilokya dRSTvA vidhu: = candraH ambaram = AkAzam avAlambateva-AzrayadivetyutprekSA, tasyA niSkalaGkamukhadarzanameva candrasya sudUrAkAzAzrayaNe kAraNam, anyo'pi hi matsarI parotkarSa dRSTvA duraM prayAti iti candrasya kalaGkavattayA trizalAmukhasamakSe hInatA bhavedato'sau dUramAkAzamAzritavAniti / etAvatA candrato'pyadhikaM tanmukhamaNDale nairmalyaM niSkalaGkatvaM ca vyajyate / tasyAH vANImadhurimNA vAcAM mAdhuryeNa lajjitaH kokilaH kAnanaM=vanam Azraya divetyutprekSA, ayaM bhAvaH - kokilasya kAnanAzrayaNe trizalAvacanamAdhurya hetu:, trizalA - gayA hai ki unake netroM kI uttama zobhA kamala se bhI adhika thI / unake mukha ko dekhakara candramA ne AkAza kA Azraya liyaa| yaha bhI utprekSA hai / trizalAdevI kA mukha dekhane ke kAraNa hI mAno candramA itanI dUra AsamAna meM calA gayA hai ! dUsare IrSyAlu bhI kisI kI vRddhi dekhakara dUra bhAga jAte haiN| Azaya yaha ki candramA kalaMkI hai aura trizalA kA mukha kalaMkahIna hai, ataH candra ne socA ki maiM isa mukha kI tulanA meM hIna ginA jAU~gA / yaha soca kara vaha dUra AkAza meM calA gyaa| isa kathana se trizalA ke mukhamaMDala meM candramA kI apekSA bhI adhika nirmalatA aura niSkalaMkatA pragaTa kI gaI hai| unakI vANI kI madhuratA se lajjita hokara koyala jaMgala meM calI gii| yaha koyala ke jaMgala meM rahane kA kAraNa trizalA devI ke vacana kI madhuratA hai / trizalA ke uttama zobhA kamaLa karatAM paNa vadhAre hatI. temanAM mukhane joine candramAe jANe AkAzaneA Azraya lIdho. A paNa utprekSA che jovAnA kAraNe ja jANe ke candramA ATale badhe dUra AkAzamAM cAlyA gayA che. bIjA irSALu caDatI joIne dUra bhAgI jAya che, kahevAnA Azaya eja ke candramA kalakI che ane trizalAnuM mukha kala kahIna che. tethI candre vicAyuM ke huM A mukhanI sarakhAmaNImAM hIna gaNAiza. AvA vicAra karIne te jANe AkAzamAM cAlyA gayA. A kathanathI trizalAnA mukhamaMDaLamAM candramA karatAM paNa vadhAre nirmaLatA ane niSkalakatA darzAvavAmAM Avela che. bhI utprekSA hai / vacana kI miThAsa zrI kalpa sUtra : 01 trizalAdevInu mukha paNa bIjAnI temanI vANInI madhuratAthI lajjita thaIne kaiyala jANe jagalamAM cAlI gaI. A paNa utprekSA che. kAyalane jaMgalamAM rahevAnuM kAraNa trizalAdevInA vacananI madhuratA che. trizalAnA vacananI mIThAzanI sarakhAmaNImAM Zhen kalpa maJjarI TIkA trizalArAjJIvarNanam // 334 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||335|| vacanamAdhuryasamakSe kokilasya vacanamAdhurya hInaM syAditi hiyA dUre bane kokilasya gamanam / etAvatA kokilavacanAdapi tasyA vacane'dhikaM mAdhurya vyajyate / sA ca trizalA punaH sadorakamukhavastrikAM mukhe baddhvA mukhopari sUkSmabAdarajIvAnAM vighAtanivRttyartha dhArayitvA trikAlaM=prAtarmadhyAhnasAyaM sAmAyikam ubhayataH kAle = prAtaH sAyaMkAladvaye ca punaH AvazyakaM vidadhatI = kurvatI AsIt, punaH sA kIdRzI ? ityAha -- dInahInajanopakAriNI - dInAH= daridrAH, hInAH=hastAdyavayavavikalAzca ye janAsteSAmupakAriNI - annavastrAdinA sahAyyakAriNI, tathA - pAtivratyadhAriNI= pativratAdharmadhAriNI, tathA-dharmavicalitajanamanasi = dharmAd vicalitAnAM janAnAM hRdaye dharmasaMcAriNI, punaH - zrutaguruvacanayorvizvAsadhAriNI, tathA - priyadharmA-dharmasnehavatI, tathA dRDhadharmA=avicaladharmavatI, tathA - kAruNyavarmasaMrakSitakI tulanA meM kokilA kA vacana mAdhuryahIna hai, isa lajjA ke kAraNa kokilA kAnana meM calI gii| isase kokilA kI dhvani kI apekSA bhI trizalA devI kI vANI kI adhika madhuratA pragaTa hotI hai| trizalA devI DorAsahita mukhavastrikA, sUkSma bAdara jIvoM kI hiMsA ko bacAne ke lie mukha para dhAraNa karake prAtaH, madhyAhna aura sAyaMkAla sAmAyika karatI thI aura prAtaH tathA sAyaMkAla SaDAvazyaka kiyA karatI thI / phira vaha kaisI thI ? so kahate haiM trizalA mahArAnI dInoM-daridroM tathA hInoM-lUle laMgar3e Adi aMgavikala janoM kI anna-vastra Adi se sahAyatA karatI thI, tathA pativratA - dharma ko dhAraNa karanevAlI thI / dharma se cyuta hone vAle janoM ke manoM meM dharma kA saMcAra kara detI thI / zAstra evaM guru ke vacanoM para zraddhA rakhatI thI, dharma ke prati anurAgiNI thI aura dharma se calAyamAna nahIM hotI thii| usake hRdaya kokilAnA vacananI madhuratA ochI che. A lajjAne kAraNe koyala jANe vanamAM cAlI gaI. te vaDe kAyalanA avAja karatAM trizalAdevInA avAjanI vadhAre madhuratA pragaTa thAya che. trizalAdevI dvArA sAthenI muhapattI, sUkSma ane mAdara jIvAnI hiMsA thatI aTakAvavA mATe mukhapara dhAraNa karIne savAre, khapere ane sAMje sAmAyika karatI hatI ane prabhAtakALe tathA sAkALe che Avazyaka karatI hatI. vaLI te kevI hatI? te kahe che-- trizalA mahArANI garIbeAne tathA lulA laMgaDA vagere apaMga leAkAne anna-vastranI madada karatI hatI, tathA pativratA dharmane dhAraNa karanArI hatI, dharmAMthI calita thayelA leAkeAnA manamAM dhamanA saMcAra karatI hatI. zAstra ane gurunA vacane para zraddhA rAkhatI hatI, dharma pratye anurAgavALI hatI ane dharmanA mArgothI calAyamAna na zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA trizalArAjJIvarNanam ||335|| Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 336|| hRdayamarmA - kAruNyavarmaNA dayArUpakavacena saMrakSitaM samyagrakSitaM hRdayamarma yasyAH sA tAdRzI, tathA navatatvapaJcaviMzatikriyAviduSI - nava-navasaMkhyAni yAni tattvAni = jIvAjIvapuNyapApAstratrasaMvaranirjarAbandhamokSarUpANi-paramArthabhUtAni tAni tathA paJcaviMzatiH kriyAH - mithyAkriyA 1, prayogakriyA 2, samudAnakriyA 3, IryApathikI 4, kAyikI 5, adhikaraNakriyA 6, prAdveSikI7, paritApanikA 8, prANAtipAtakriyA9. darzanakriyA 10, sparzanakriyA 11, sAmantakriyA 12, anupAtakriyA 13, anAbhogakriyA 14, svahastakriyA 15, nisargakriyA 16, vidAraNakriyA 17, AjJApanakriyA 18, anAkAGkSakriyA 19, ArambhakriyA 20, parigrahakriyA 21, mAyAkriyA 22, rAgakriyA 23, dveSakriyA 24, apratyAkhyAnakriyA 25, ceti tAH viduSI - vidantI AsIt / tathA-dvAdazavratam - dvAdazAnAmupAsakakA marma karuNA ke kavaca se bhalIbhA~ti surakSita thA arthAt usakA hRdaya karuNA se yukta thA / (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) Asrava, (6) saMvara, (7) nirjarA, (8) bandha aura (9) mokSa, ina at aai arthAt paramArtharUpa padArthoM kI tathA paccIsa kriyAoMkI vaha jAnakAra thI / paccIsa kriyAe~ ye haiM(1) mithyAkriyA, (2) prayogakriyA, (3) samudAnakriyA, (4) IryApathikI kriyA, (5) kAyikIkriyA, (6) adhikaraNakriyA, (7) prAdveSikI kriyA, (8) paritApanika kriyA, (9) prANAtipAtakriyA, (10) darzanakriyA, (11) sparzanakriyA, (12) sAmantakriyA, (13) anupAtakriyA, (14) anAbhogakriyA, (15) svahastakriyA, (16) nisargakriyA, (17) vidAraNakriyA, (18) AjJApanakriyA, (19) anAkAMkSakriyA, (20) AraMbhakriyA, (21) parigrahakriyA, (22) mAyAkriyA, (23) rAgakriyA, (24) dveSakriyA, (25) apratyAkhyAnakriyA; trizalA mahArAnI ina saba kriyAoM ko jAnatI thii| unhoMne bAraha vratoM ko - upAsakadazAMgasUtra meM kathita sthuulthanArI hatI. tenA hadayane! mama karuNAnA bakhatara vaDe sArI rIte surakSita hatA. eTale ke tenu hRdaya karuNAvALu hatu. (1), (2) alava (3) eya, (4) pAya, (4) yAkhava (1) saMvara. (7) nirA, (8) janmane (9) meAkSa. e nava tattvA eTale ke paramArtharUpa padArthonI tathA paccIza kriyAonI jANakAra hatI. te paccIza kyiA yA pramANe che-- (1) mithyADiyA, (2) prayoga diyA, (3) samuhAna DiyA, (4) yApathimIDiyA, (4) ayiThI DiyA, (6) adhirA diyA, (7) AdveSiDI DiyA, (8) paritApani DiyA, (8) praNAtiyAta DiyA, (10) darzana diyA (11) sparzana diyA, (12) sAmanta DiyA, (13) anupAta DiyA, (14) anAloga r3iyA, (15) svahasta diyA. (16) nisarga DiyA, (17) vihAra DiyA, (18) AjJApana DiyA, (18) manAAMkSa DiyA, (20) AraMbha diyA, (21) parigraha DiyA, (22) bhAyA diyA, (23) rAga priyA, (24) dveSa DiyA, (25) apratyAbhyAna DiyA. trizalA zrI kalpa sUtra : 01 He Bing Qi Qi Bin kalpa maJjarI TIkA trizalArAjJIvarNanam // 336|| Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA dazAGgoktAnAM sthUlapANAtipAtaviramaNAdyatithisaMvibhAgAntAnAM vratAnAM samAhAro dvAdazavataM tat samupeyuSI dhRta vatI, tathA-dharmadhAriNI zIlAdidharmadhAriNI, dharmasvamadarzinIdharmaviSayakasvamadarzinI tathA-dharmA''rAdhanasvazrIkalpanA kartavyamAninI-dharmArAdhanameva-dharmasevanameva svakartavyaM manyata ityevaMzIlA, tathA-ubhayakulojjvalakAriNI-pitRsUtre kulapatikulaprakAzakAriNI, tathA-vikathA'pahAriNI-vikathAtyAginI, sukathAnurAgiNI-sukathAnurAgavatI, tthaa||337|| labdhArthA-labdhaH pAptaH svataH arthaH zrutArthoM yayA sA, pRSTArthA-pRSTaH arthaH parasparato yayA sA, gRhItArthAgRhIto'rthaH parAbhimAyagrahaNato yayA sA, tata eva-vinizcitArthA-vizeSaNa nizcito nirNIto'rthoM yayA sA, ata eva abhigatArthA-abhitaH samantAd gataH pApto'rthoM yayA sA tathAbhUtA ca trizalA''sIt / / muu04|| mUlam tassi rAyammi urobhavA payA iva payA pAlayaMtammi muhaM suheNa diNANi aibAhayaMtammi jaNe ANaMdayaMto AsiNamAso AgamI / kisIvalA bahalA sassasaMpattI daMsaM daMsaM phrisii| vAvArajIviNo ya sammaM vAvArapavittIe ANaMdasiMdhRcchalaMtataralatarataraMgesu nimjjii| siddhattharAyAvi payAsatthaM kayatthaM viloiya caMdaM jalanihI viva modIa // suu04|| prANAtipAtaviramaNa se lagAkara atithisaMvibhAga taka ke vratoM ko dhAraNa kiyA thaa| vaha zIla Adi dharma ko dhAraNa karane vAlI tathA dharma kA hI svana dekhane vAlI thii| dharma kI ArAdhanA karane ko hI apanA kartavya samajhatI thii| pitA aura pati ke kula ko dIpAne vAlI thii| vikathAtyAginI aura sukathAanurAgiNI thii| 'labdhArthA'-unhoMne zruta kA artha svayaM prApta kiyA thA, 'pRSTArthA'-paraspara meM iSTa artha ko pUchA thA, 'gRhItArthA'-dUsare ke abhiprAya ko samajhakara artha grahaNa kiyA thA, ata eva-vaha 'vinizcitArthAnirNIta arthavAlI thI, aura 'adhigatArthA'-pUrI taraha artha ko samajhane vAlI thI // muu04|| mahArANI e badhI kriyAo jANatI hatI. temaNe 'upAsaka dazAMga sUtramAM kahelA sthalaprANAtipAta viramaNathI zarU karIne atithisaMvibhAga sudhInA bAre vrata dhAraNa karyA hatAM, te zIla Adi dharmane dhAraNa karanArI tathA dharmanuM ja svapna jonAra hatI. te dharmanI ArAdhanA karavAnuM ja pitAnuM kartavya samajatI hatI, pitA ane patinA zujana nArI tI. visthAnI tyAsa 42nArI bhane susthA pratye manurAgavANI tI. "labdhArthA" pAte zrutanA ma pAsa yA hato, "pRSTArthA" 12saparasamA apUchayA hato, 'gRhItArthA" wlanano abhiprAya sabha ne matha ahama yotA. tethIla "vinizcitArthA" nizcita artha nArI tI, bhane "adhigatArthA' saMpUzata arthAne samAnArI tI. (sU04) trizalArAjJovarNanam (mAmA jAnI bhAra te karavAnI jara na // 337 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 338|| TIkA chAyA-tasmin rAjani urobhavAH prajA iva prajAH pAlayati sukhaM sukhena dinAni ativAhayati janAnAnandayan AzvinamAsa Agacchat / kRSIvalAH bahalAH sasyasampattIH darza darza pAhRSyan / vyApArajIvinazca samyagvyApAramavRtyA AnandasindhUcchalattaralatarataraGgeSu nyamajan / siddhArtharAjo'pi prajAsArtha kRtArtha vilokya candraM jalanidhiriva amodata // muu05|| TIkA-"tassi rAyammi" ityAdi / tasmin-siddhArthAkhye rAjani urobhavAH aurasIHprajA iva-nijasantAnA iva prajAjanAn pAlayatirakSati sukhaM sukhena dinAni ativAhayativyatigamayati ca sati, janAn lokAn Ananda mUla kA artha- 'tassi rAyammi' ityAdi / rAjA siddhArtha apanI aurasa santAna ke samAna prajA kA pAlana kara rahe the aura sukhapUrvaka dina vyatIta kara rahe the ki Azvina kA mahinA A gyaa| kisAna bahuta-sI sasya-sampatti dekha dekha kara harSita hue| vyApArajIvI-nItipUrvaka vyApAra se AjIvikA karane vAle, acchA vyApAra calane se Ananda ke sAgara kI laharAtI huI atizaya caMcala laharoM meM magna the| siddhArtharAja bhI apanI prajA ke samUha ko kRtArtha dekha kara prasanna hote the, jaise candramA ko dekha kara samudra prasanna hotA hai / suu05|| TIkA kA artha-'tassi rAyammi' ityAdi / ura se utpanna honevAlI aurasI arthAt udarajAta prajA (saMtAna) kahalAtI hai| siddhArtharAjA prajA kA apanI udarajAta santAna kI taraha pAlana-rakSaNa kara rahe the| aura mukha ke sAtha apanA samaya vyatIta kara rahe the ki logoM ko Anandita karatA huA Azvina mAsa A bhuubne| artha-tassi rAyammi' tyAha. siddhArtha 20 prajana satAna sama tenupAlana tAtA. sumanA divase vyatIta thatAM Aze mahine AvI pahoMce. A mAsamAM phasalane sArI rIte joI kheDuta vaga ghaNA harSita thaye. vyApArI varga vyApAranI balatAne lIdhe ghaNe AnaMdI ane umaMgI banyA hatA. siddhArtha rAjA pitAnI prajAne prasanna joi potAnI jAtane puchayavAna gaNatA. jema caMdramAne joI samudra ulaTI Ave che tema prajAne joI ponmatta 4 tA. (sU05) nAma-"tassi rAyammi" 48. GRthI satpanna yavApAsAna morasa' 4 che. satAna'maurasa' 4upAya che. prajA paNa rAjayanuM eka aMga che. ema mAnavAvAlA siddhArtha rAjA, prajAne saMtAna tarIke gaNI, tenuM lAlanapAlana karatA. jema saMtAnanA utkarSa mATe pitA badhuM karI chUTe che, tema siddhArtha rAjA prajAnA utthAna athe kAMI paNa karavAmAM maNa rAkhatA nahi. AzvinamAsAgamanam KE // 338 // zrI 395 sUtra:01 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||339 // / Jeromond Ta yan = pramodayan AzvinamAsaH Agacchat = AgataH / kRSIvalAH = kRSikarmakarA bahalAH = bahIH sasyasampattIH darza= punaH punardRSTvA prAhRSyan =prahRSTAH / vyApArajIvinaH = vyApAriNazca samyak = yAthAtathyena vyApArapravRtyA AnandasindhUcchalattaralatarataraGgeSu - Ananda sindhoH = AnandarUpasamudrasya ye ucchalantaH taralatarA:= aticapalAH taraGgAsteSu nyamajjat = nimagnA abhavan - sukhino jAtA ityarthaH / siddhArtharAjo'pi prajAsArtha prajAsamUhaM kRtArtha = kRtakRtyaMpramuditaM vilokya-dRSTvA candraM jalanidhiriva= samudra iva amodata / yathA pUrNacandraM dRSTvA samudraH pramodamAyAti tathaiva rAjA siddhArtho'pi dhanadhAnyAdisamRddhisampannAH svamajA vilokya pramudito'bhavadityarthaH // 05 // mUlam -- tasseva khattiyakuMDamgAmassa Nayarassa dAhiNe pAse mAhaNakuMDapurasaMniveso asthi / tattha ya cauvveyavika caudasavijjAkusalo koDAlasagotto usabhadatto nAma mAhaNo AsI / tassa bhajjA aisayalajjA jAlaMdharAyaNasagottA sIlapavitA devANaMdA nAma mAhaNI // 06 // chAyA - tasyaiva kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya dakSiNe pArzve brAhmaNakuNDapurasannivezo'sti / tatra ca caturvedavit phuNcaa| kRSaka pracura dhAnya - sampatti dekha-dekhakara atyanta prasanna hue / vyApArI samyak prakAra se -nItipUrvaka vyApAra calane ke kAraNa AnandarUpI samudra kI uchalatI huI atyanta capala laharoM meM magna the, arthAt sukhI the / rAjA siddhArtha prajAjana ko kRtArtha - prasanna dekhakara usI prakAra pramoda ko prApta hote the| jaise candramA ko dekhakara samudra pramodasampanna hotA hai| abhiprAya yaha hai ki jaise pUrNimA ke candramA ko dekhakara samudra pramudita hotA hai, usI prakAra apanI prajA ko dhana-dhAnya Adi samRddhi se sampanna dekhakara rAjA siddhArtha pramudita hote the, arthAt ve prajA ke sukha meM hI apanA sukha mAnate the / // 05 // mUla aura TIkA kA artha- 'tasseva' ityAdi / usI kSatriyakuNDagrAma nAma ke nagara ke dakSiNa pArzva meM brAhmaNa Azvina mAsa, kheDuta varga mATe sukhAkArI gaNAya che. kAraNa ke A mAsamAM varSARtu purI thayela hovAthI, temaja pAka pAkI gayela hovAthI, kRSikAra peAtAnA pAkanuM mApa sArI rIte kADhI zake che. vyApArI paNa vyApAra vadhatA jue che. cAmAsA daramyAna vepAra susta rahe che, ane A mAsathI tenI vRddhi thatI joI A varga paNa AnaMda anubhave che. jema pitA peAtAnAM saMtAna varSoMne AnaMdamAM mahAlatA joi, harSoMthI pulakita thAya che, tema siddhArtha paNa peAtAnI prajAne Ana MdamAM joi khuzI thavA lAgyA. (s05) bhUla bhane TInA artha - 'tasseva' chatyAhi. kSatriya ugramanI dRkSi mAnnu 'brAhmaeADu uthura nAmanI zreSTha vasati hatI, zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA Azvina mAse sasyasaMpatyA rAjJaH prajAnAM cAnandaH // 339 // Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 340 // Yu caturdazatridyAkuzalaH koDAlasagotraH RSabhadatto nAma brAhmaNa AsIt / tasya bhAryA atizayalajjA jAlandharAyaNasagotrA zIlapavitrA devAnandA nAma brAhmaNI // sU0 6 // TIkA- 'tasseva' ityAdi / vyAkhyA spaSTA // sU0 6 // mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre imAe zrasappiNIe susama samAe samAe vIsare, susamA samAe vIikkaMtAe, susamadusamAe samAe vIikaMtAe, dusamanusamAe samAe bahuvI i kaMtAe, paNNattarIe vAsehiM mAsehi ya addhanavaehi sesehiM, je se gimhANaM cautthe mAse aTTame pakkhe AsAdasuddhe, tassa NaM zrasAdasuddhassa chaTThIpakkheNaM hatthuttarAhiM NavakhatteNaM jogovagaeNaM mahAvijaya-siddhastha - pupphuttara - pavarapuMDarIyadisAsovatthiya-vaddhamANAo mahAvimANAo vIsaM sAgarovamAI devAuyaM pAlaittA AukkhaeNaM bhavakkhaNaM ThikkhaNaM cue, caittA tIse devANaMdAe kucchisi sohanbhagabhUSaNaM tiNANovagaeNaM appANeNa ganbhaM vakaM / seNaM samaNe bhagavaM mahAvIre 'caissAmi' tti jANai, 'cuemi' tti jANai, 'cayamANe' Na jANai, muhume NaM se kAle paSNate // 07 // chAyA - tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro'syAmavasarpiNyAM suSamasuSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamaduSSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, duSpamasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM, paJcasaptatau varSeSu mAsesu ca arddhanavakeSu zeSeSu yaH sa grISmANAM caturthaH kuNDapura nAmaka eka bastI thI / usameM cAroM vedoM kA jJAtA aura caudaha vidyAoM meM kuzala, koDAlagotrIya RSabhadatta nAmakA brAhmaNa rahatA thaa| atizaya lajjAzIla, jAlaMdharAyaNagotravAlI aura zIla se pavitra devAnandA - nAmaka brAhmaNI usakI patnI thI / mU0 6 // mUla kA artha- 'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra, isa avasarpiNIkAla meM, suSamasuSamA nAmaka Araka ke bIta jAne para, suSamA Araka ke bIta jAne para, suSamaduSamA Araka ke bIta jAne para aura duSpamasuSamA Araka kA bahuta bhAga bIta jAne para aura pctemAMcAra vedanA jANakAra ane cauda vidyAmAM pAra'gata kADAlagotrI RSabhadatta nAmanA brAhmaNa rahetA hatAM. temane atizaya lajajAzIla jAlaMdharAyaNagetravALI ane zIlathI pavitra evI devAnadA nAmanI patnI hatI. (s06) bhUjhano artha- 'teNaM kAleNaM' ityAhi, te Aja bhane te samayabhAM zrabhANu lagavAna mahAvIra, avasarpilI kAlamAM, 'suSamasuSamA' nAmane ArA vityAbAda, suSamA Are cAlyAM gayA bAda, suSamadukhamA ArA pasAra thayA bAda, dumasuSamA nAmane ArAnA ghaNA bhAga vyatIta thayAM bAda, jyAre paceAtera varSa ane sADAATha zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA RSabhadattasya devAnandAyAzva varNanam // 340 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra maJjarI 11341| TIkA mAsaH aSTamaH pakSaH ASADhazuddhaH, tasya khalu ASADhazuddhasya SaSThIpakSe hastottarAyAM nakSatre yogopagate mahAvijaya-siddhArtha-puSpottara-pravarapuNDarIka-dizAsvastika-car3hamAnAt mahAvimAnAd viMzati sAgaropamAnimAra devAyuH pAlayitvA AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa cyutaH, cyutvA tasyA devAnandAyAH kukSau siMhArbhaka- kalpabhUtena trijJAnopagatena AtmanA garbhamavakrAntaH / sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'cyoSye' iti jAnAti, cyave' iti jAnAti, 'cyavamAno' na jAnAti, sUkSmaH khalu sa kAlaH prajJaptaH ||mu07|| TIkA-'teNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye, arthAt-asyAm avasarpiNyAm suSamasuSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAm vyatItAyAM, suSamAyAM samAyAM vyatikrAntAyAM, suSamaduSpamAyAM hattara varSa tathA sADhe ATha mAsa zeSa rahane para, grISmaRtu kA cauthA mAsa, AThavA pakSa jo aSADhazuddha hai, usa aSADhazuddha kI SaSThI tithi meM, hastottarA nakSatra kA yoga AjAne para, 1 mahAvijaya, 2 siddhArtha, 3 puSpottara, 4 pravarapuNDarIka, 5 dizAsvastika aura 6 varddhamAna, ina chaha nAmoM vAle mahAvimAna se bIsa mahAvIrasya sAgaropama kI Ayu pUrNa karake, Ayu ke kSaya ke kAraNa, bhava ke kSaya ke kAraNa aura sthiti ke kSaya kAraNa devAnandAcave, cava kara usa devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM, siMha ke zizu ke samAna aura tIna jJAnoM se yukta AtmA garbha avase garbha meM pdhaare| ve zramaNa bhagavAn 'calU~gA' yaha jAnate the, 'cavA' yaha bhI jAnate the, kintu 'cava rahA kramaNam hU~' yaha nahIM jAnate the, kyoMki cavana kA vaha kAla mUkSma kahA gayA hai / / muu07|| TIkAkA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samayameM arthAt isa avasarpiNI kAlameM, pahale muSamasuSamA Are ke vyatIta ho jAne para, dUsare suSamA Are ke vyatIta ho jAne para aura tIsare supmmAsa bAkI rahyAM tyAre grISmaRtunA cethA mahIne AThamo pakSa je ASADha zuddha che te aSADha zuddhanI chaThI tithimAM, hastattarA nakSatranA yoge, mahAvijaya 1, siddhArtha 2, puSettara 3, pravarapuMDarIka 4, dizAsvastika 5, ane vaddhamAna 6 evA jenA cha nAma che, evA "cha" nAmavAlA vimAnathI vIsa sAgaropamanuM AyuSya, bhava ane sthiti purI thaye cavyAM. tyAMthI cavIne, traNa jJAna yukta bhagavAna mahAvIrane AtmA, devAnaMda brAhmaNInI kukSimAM padhAryo. zramaNa bhagavAna mahAvIra kahuM cavIzaM-cavuM chuM" e jANatA hatA. paNa AvI rahyo chuM te jANyuM // 34 // nahi, 29 cyavana' sbhyn| gho| sUkSma DAya che. (sU07) n| aya- 'teNaM kAleNaM' tyAhi. 'samaya'nI vyAbhyA se che , ' tAmatAve che tyAre samaya laghutA ane vartamAna sthiti batAve che. je vakhate je Are vato hoya te ArAnI paNa je vakhatanI vAta thatI hokI zrI kalpa sUtra: 01 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 342|| samAyAM vyatikrAntAyAm = avasarpiNIrUpasya kAlacakrasya triSvarakeSu pUrNato'pagateSu tathA-duSSabhasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM = duSSamasuSamArUpe caturthArake dvicatvAriMzadvarSasahastreNa UnAyAM sAgaropamakoTI koTayAM vyatItAyAM, tasyA eva duSSamasuSamAyAH paJcasaptatau varSeSu mAseSu ca ardhanavakeSu zeSeSu sArdhASTamAsAdhipaJcasaptativarSeSu zeSeSu satsu yaH sa grISmANAM caturthI mAsaH aSTamaH pakSaH ASADhazuddha:=ASADhazuklapakSossti, tasya khalu ASADhazuddhasya = ASADhazuklasya SaSThIpakSe = SaSThItithau, hastottarAyAM nakSatre yogopagate=mandreNa saha hastottarAnakSatre sambandhamupagate sati zramaNo bhagavAn mahAvIro viMzati sAgaropamANi devAyuH pAlayitvA = pUrNa kRtvA, AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa, 1 mahAvijaya - 2 siddhArtha - 3 puSpottara- 4pravarapuNDarIka5 dizAstrastika - 6varddhamAnAt = mahAvijayAdiSaDnAmakAd mahAvimAnAt cyutaH cyutvA sa devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau siMhAbhUtena = siMhazizusadRzena trijJAnopagatena=matizrutAvadhijJAnayuktena AtmanA garbhamavakrAntaH= duSSamA Are ke vyatIta ho jAne para arthAt avasarpiNIrUpa kAlacakra ke tIna Are pUre bIta jAne para, tathA duSpamasuSamA nAmaka cauthe Are ke bayAlIsa hajAra varSa kama eka kor3Akor3I sAgaropama vyatIta ho jAne para, kintu isI cauthe Are ke pacahattara varSa aura sADhe ATha mAsa zeSa raha jAne para, grISma Rtu kA cauthA mAsa AThavA pakSa jo ASADhazuddha arthAt ASAr3ha mAsa kA jo zukla pakSa hai, usa ASAr3ha zuddha pakSa kI SaSThI tithi meM, jaba hastottarA nakSatra kA candramA ke sAtha yoga huA taba, zramaNa bhagavAn mahAvIra bIsa sAgaropama kI devAyu pUrNa karake, Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone se, 1 mahAvijaya, 2 siddhArtha, 3 puSpottara, 4 pravarapuNDarIka, 5 dizAsvastika, 6 varddhamAna, ina chaha nAma vAle mahAvimAna se cave, catra kara hoya te vakhatane anulakSIne, je vyakti, samAja ke padArthanuM vivaraNa thatuM hoya, te vakhata ne 'samaya' kahevAmAM Ave che. varSonI saMkhyA sAgaranA biMdue jema asabhya hoya che, dareka ArAmAM asaMkhya varSAnI gaNatrI karI, te gaNatrI krame krame dareka ArAmAM echI azvika thatI jAya che. avasarpiNI kAlanA pahelA ArA 'suSamasuSamA' utkRSTa sukhavAle, khInne Are 'suSamA' eTale sAmAnya subhabhaya, trIne maare| 'suSamahuSSamA' bheTale subha vadhAre huma madhya yevo, thothe| Aro 'dumasuSamA' eTale duHkha ane sukha sAmAnya, evA ArAnA aMtima kAlamAM, nayasArane jIva chavvIsamA deva bhavanuM devAyuSya pUruM zrI kalpa sUtra : 01 Cang Wan kalpa maJjarI TI mahAvIrasya devAnandAgarbha avakramaNam // 342 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DATES zrIkalpa sUtra // 343|| kalpamaJjarI TIkA garbhatvena smutpnnH| sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'cyoSye' iti jAnAti, 'cyave' iti jAnAti, parantu 'cyavamAnaH' sa AtmAnaM na jAnAti, yataH sUkSmaH khalu sa kAlaH prajJapta iti // suu07|| // iti dvitIyA vAcanA / / devAnandA brAhmaNI ke udara meM, siMha ke zizu ke samAna, mati, zruta aura avadhi nAmaka tIna jJAnoM se yukta AtmA se garbha meM pdhaare| vaha bhagavAna mahAvIra 'calU~gA' yaha jAnate the, tathA 'cavA' yaha bhI jAnate the, kintu 'cava rahA hU~' isa prakAra apane ko nahIM jAnate the| isakA kAraNa yaha hai ki chadmastha ke upayoga kI pravRtti meM asaMkhyAta samaya laga jAte haiM, kintu cyavamAna avasthA arthAt vigrahagati kI avasthA saMkhyAta-eka do tIna-samayoM meM hI samApta ho jAtI hai| isa prakAra cyavamAna avasthA kA kAla thor3A hone ke kAraNa usameM avadhijJAna kA upayoga pravRtta nahIM ho sakatA, aura isI kAraNa avadhijJAna se vibhUSita hone para bhI chadmastha tIrthakara deva usa avasthA ko nahIM jAnate // suu07|| // iti dvitIya vAcanA / / karI, satyAvIsame bhave matijJAna-butajJAna ane avadhijJAna, A traNe jJAna sAthe laI, devAnaMdA brAhmaNInA udaramAM utpanna yayA. devanA bhavethI "avataraNa" karavAnuM che ema teo avadhijJAnane AdhAre jANatA hatAM, "huM cavyA' e paNa jJAnane AdhAre jANyuM. paraMtu "cavI rahyo chuM te jANI zakyA nahi. kAraNa ke damasthanA upayoganI pravRttimAM asaMkhyAtA samaye cAlyA jAya che, paraMtu avamAna eTale cyavana karatI vakhatanI avasthAne kAla vadhAremAM vadhAre traNa ke cAra samaya hoya che. jIva pahelA samaye dehane mUke che, ne vacamAM jatAM eka samaya agara vigraha gatie be samaya le che ane trIjA athavA cauthe samaye te nirdhArita sthAne pahoMcI jAya che. 'vigrahagati' eTale ADI gati-jIvane eka sthAnethI bIjA sthAne jatAM AkAzanA pradeza upara ja vahana karavAnuM hoya che. jaDa ane cetana bane padArtho, AkAzanA pradeza upara ja sthalAMtara kare che. AkhA kAlakamAM "AkAza' nAja pradeza vyApI rahyAM che. koI jIva sIdhA pradeza upara thaIne jAya che. kaI jIva jarA ADA jaI, sIdhA praderA para AvI, pitAnuM sthalAMtara kare che. AvI "cAla'ne 'vigraha cAla' kahe che. vigraha calanamAM be samayane kAla jAya che tyAre "sIdhA calana'mAM eka samayane "kAla' vyatIta thAya che, avadhijJAna, AvA sUkama be samayane mahAvIrasya devAnandAgarbha avakramaNam ||343 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 344 // mUlam-jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe vakate, taM rayaNi ca NaM sA devANaMdA mAhaNI sayaNijaMsi suttajAgarA ohIramANI 2, gaya1-vasahara-sIha3-lacchI4dAma5-sasi6-diNayaraM7-aya8-kuMbha9 / paumasara10-sAgara11-vimANa-bhavaNa 12-rayaNuccaya13-sihi14 ca |ime eyArUve cauddasa mahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhA ||muu08|| chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatayA'cakrAntaH, tasyAM rajanyAM ca khalu sA devAnandA brAhmaNI zayanIye suptajAgaritA nindrAntI2, "gaja1-vRSabha2siMha3-lakSmI4-dAma5-zazi6-dinakara7-dhvajaMda-kumbham 9 / padmasaraH10-sAgara11-vimAnabhavana12-ratnoccaya13zivi14 ca |-imaanetdrpaan caturdaza mahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA // suu08|| TIkA-'jaM rayaNi' ityAdi / yasyAM rajanyAM rAtrau ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro dazamadevalokastha mUla kA artha-'jaM rayaNi' ityaadi| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra devAnandA brAhmaNI kI ka~kha meM garbha meM padhAre, usa rAtri meM devAnandA brAhmaNI, zayyA para kucha kucha sote aura kuch-kuch| jAgate-halkI nIMda lete samaya ye caudaha mahAsvapna dekhakara jAga utthii| ve caudaha mahAsvapna ye haiM-gaja 1, vRSabha2, siMha 3, lakSmI 4, mAlA 5, candramA 6, sUrya 7, dhvaja 8, kuMbha 9, padma-sarovara 10, sAgara 11, vimAna athavA bhavana 12, ratnarAzi 13, agni 14 ||muu08|| TIkA kA artha 'jarayaNi' ityAdi / jisa rAtrimeM zramaNa bhagavAna mahAvIra dasaveM devaloka ke mahAvijaya grahaNa karI zakatuM nathI. kAraNa ke avadhijJAna viSaya sUkSama nathI, paNa skUla che tethI avadhijJAna hovA chatAM bhagavAna mahAvIra pitAnA avana' vakhatanI avasthAne jANI zakayA nahi. (sU07) (dhati dvitIya vAyanA) mUlane artha- rafi' ItyAdi, je rAtrIe, bhagavAna mahAvIra devanuM garbhasthAnamAM avataraNa thayuM te rAtrIe devAnaMdA mAtA ardhanidrA avasthAmAM cauda mahAsvapna dekhI jAgrata thayA. mA yauha pAnI mA prabhAra cha-(1) , (2) vRSala, (3) si, (4) sabhI, (5) mAyA, (6) drabhA, (7) sUrya, (8) 5, (e) , (10) pahabhasaro12, (11) sAga2, (12) vimAna athavA sana. (13) 2nAzi, (14) mani. (sU08) asta - rayaNi' tyAlagavAna mahAvIra yavana'2 rAtrIme thayu. te rAtrI havAnA mAtAye, 3 devAnandAyAzcaturdaza darzanam // 344 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa mahAvijayavimAnAt cyutvA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA'vakrAntaH garbhatvenAgataH, tasyAM rajanyAM ca khalu devAnandA brAhmaNI zayanIye zayyAyAM suptajAgaritA kiMcitsuptA kiMcijjAgaritA satI nidrAntIvAraM vAramIpadIpannidrA prAmuvatI-gaja, vRSabha, siMham, lakSmIm, dAma-mAlyaM, zazinaM candra, dinakaraM sUrya, dhvaja, kumbhaM, padmasaraH padmasarovaraM, sAgara, vimAnabhavanaM vimAnaM, bhavana, stroccayaM-ratnarAzi, zikhinam agni ca, imAnetadrUpAn caturdaza mahAsvamAna dRSTvA khalu pratibuddhA jAgariteti / 'jaM syaNi-taM rayaNi' ityatra prAkRtatvAtsaptamyarthe dvitiiyaa| 'gaja-vRSabha-'ityAdigAthAyAM gajAdidinakarAntAnAM padmasarAdizikhyantAnAM zabdAnAM ca samAhAradvandvo bodhya iti // suu08|| maJjarI ||345 // TIkA MPREHATI REHTIRTANTTER devAnandAyAH caturdazamahAsvamadarzanam vimAna se cakkara devAnandA brAhmaNI kI kukSimeM garbharUpa se padhAre, usa rAtrimeM devAnandA brAhmaNIne zayyA para kucha-kucha sotI aura kucha-kucha jAgatI, arthAt-halkI nIMda kI avasthAmeM-hAthI, 1, baila 2, siMha 3, lakSmI 4, mAlA 5, candramA 6, mUrya 7, dhvajA 8, kuMbha 9, padma yukta sarovara 10, samudra 11, vimAna athavA bhavana 12, ratnoM kI rAzi 13, aura agni 14-ye caudaha svapna dekhe, svapna dekhakara vaha jAga utthii| vimAna aura bhavanameM vikalpa hai / jo tIrthakara yA cakravartI narakase udvartana karake garbhameM Ate haiM, cauda mahAsvapnanI svapnabhUmikA sparzI. svapnadazA hamezA ardhajAgRta dazA hoya che. pragaTapaNe bina anubhavAeluM ane indriyethI nahi pUruM karAeluM kArya, manadvArA svapnamAM pUruM thAya che. svapnadazAmAM 'mana' sarva kAryo yathAsthita dareka kSetre sparzana karI pUrAM karI de che. manomaya bhUmikA jAgRta bhUmikAnuM prathama paDela che. je je bhagavaTe bAkI rahyuM hoya, tenA udayakAle, mana tene bhagavaTa karI te kamane bhogavI kSINa karI nAkhe che. bhagavAna mahAvIra utkRSTa puNya baMdhavALA hovAthI mAtAne paNa utkRSTa suMdaratAvALA svane lAdhyAM. jIvanApariNAme mAtAnA AcAra vicAra dvArA vyakta thAya che. jIva pApAnubaMdhI vALa udaramAM AvyA hoya te, mAtAne kharAba svapnAe lAdhe che, ne tenuM dainika vyavahArUM kartavya paNa azubha pravRttivALuM jaNAya che. AvA suMdara svapnane sukhada anubhava karatI devAnaMdA mAtA jAgRta thaI. cauda svapnamAM bAramuM svapna "vimAna agara bhavana ema kahevAmAM AvyuM che, tene artha e che ke, FRama // 345 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 346 // kalpamaJjarI TokA mUlam-tae NaM sA devANaMdA mAhaNI te sumiNe taSphalajANaNaTuM usabhadattassa mAhaNassa kahei / se ya te sumiNe socA nisamma sumiNatthuggahaM karei, to pacchA taM devANadaM mAhaNiM evaM vayAsI-urAlA kallANA sivA dhannA maMgallA sassirIyA hiyakarA muhakarA pIikarA tume devANuppie ! cauddasa mahAsumiNA diTThA / teNaM amhANaM asthalAbho bhavissai, bhogalAbho bhavissai, puttalAbho bhavissai, suhalAbho bhvissi| tuvaM khalu devANuppie ! navaNDaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTThamANaM rAiMdiyANaM vaikaMtANaM sukumAlapANipAyaM ahINa-paDipunapaMciMdiya-sarIraM lakkhaNa-vaMjaNa-guNo-vaveyaM mANu-mmANa-pamANa-paDipuNNa-sujAya-savvaMga-suMdaraMgaM sasisomAgAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM dAragaM payAhisi // muu09|| chAyA-tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tAn svamAn tatphalajJAnArtham RSabhadattasya brAhmaNasya kathayati / sa ca tAn svamAn zrutvA nizamya svamArthAvagrahaM kroti| tataH pazcAt tAM devAnandAM brAhmaNImevamavAdI-udArAH kalyANAH zivA dhanyA maGgalyAH sazrIkA hitakarAH sukhakarAH prItikarAstvayA devAnupiye ! caturdaza mahAsvapnA dRssttaaH| tena asmAkam arthalAbho bhaviSyati, putralAbho bhaviSyati, sukhalAbho bhvissyti| unakI mAtA svapnameM 'bhavana' dekhatI hai aura jo devaloka se cakkara Ate haiM, unakI mAtA 'vimAna' kA svapna dekhatI hai| devAnandAne vimAna aura bhavana meM se 'vimAna' dekhA thA // 108 // mUla kA artha-'taeNa' ityaadi| tatpazcAt usa devAnandA brAhmaNIne una svapnoM kA phala jAnane ke lie RSabhadatta brAhmaNa se kahA / RSabhadatta brAhmaNane una svapnoM ko sunakara tathA samajhakara svapnoM ke artha kA avagrahaNa kiyA / tadanantara devAnandA brAhmaNI se isa prakAra bolA-he devAnupiye ! tumane udAra, kalyANa, ziva, dhanya, mAMgalika, sazrIka, hitakara, sukhakara aura prItikara caudaha svapna dekhe haiM / usase hameM RSabhadatta kRta-caturdamazamahAsvapnanaI phalavarNanam // 346 // tIrthaMkara athavA cakravatI, je narakamAMthI nikaLI manuSya garbhamAM Ave te, garbha dhAraNa karI rahelI mAtA "bhavana' hecha, bhane mAlavA bhAthI yavAna bhArata hAya.to vibhAna' mecha. (sU08) bhUlanA -'tapa Na' tyAhi. mA 21nAnu Na aa pAnA bhAtA utsu4 , potAnA pati RSabhadattane kahevA lAgyAM. traSabhadatta brAhmaNa jyotiSavidyA-hastarekhA-svapnadazana zAstra vigerenA pAraMgata hatAM. A svapnanI pUrvabhUmikA pakaDI, kaDIbaMdha vyAkhyAonuM vivaraNa joDI kahyuM ke he devAnupriye ! tamane udAra kalyANakArI, ziva-sukhanA denAra, dhanya, mAMgalika, zrIka, hitakara, sukhakara ane prItikara cauda svane lAdhyAM che. ! zrI kalpa sUtra: 01 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||347 // mU RSabhadatta tvaM khala devaanupiye| navasu mAseSu bahupratipUrNeSu ardhASTameSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu mukumArapANipAdam ahInapatipUrNa-paJcendriya-zarIraM lakSaNa-vyaJjana-guNo-papetaM mAno-nmAna-pramANa-paripUrNa-mujAta-sarvAGga-sundarAja zazisaumyAkAra kAntaM priyadarzanaM surUpaM dArakaM prajanayiSyasi / / muu09|| TIkA-'tae NaM' ityaadi| tataH jAgaraNAnantaraM khalu sA devAnandA brAhmaNI tAn gajAdIn caturdaza svamAn tatphalajJAnArtha-svamaphalAni jJAtum RSabhadattasya brAhmaNasya-svapatim RSabhadattaM brAhmaNaM kathayati / sa ca RSabhadatto brAhmaNaH tAn caturdaza svapnAn zrutvAkarNagocarIkRtya nizamya-hRyavadhArya svamArthAvagraha-svAmArthanirNayaM karoti / tataH pazcAt svamArthAvagrahAnantaraM sa RSabhadatto brAhmaNaH tAM devAnandAM brAhmaNIm evam vakSyaartha kA lAbha hogA, bhoga kA lAbha hogA, putra kA lAbha hogA, sukha kA lAbha hogaa| he devAnupiye ! tuma nau mahIne pUre aura sADhe sAta rAtri vyatIta ho jAne para sukumAra hAtha paira vAle, hInatA-rahita paripUrNa pA~coM indriyoM vAle, lakSaNoM, vyaMjanoM aura guNoM se yukta, mAna, unmAna aura pramANa se paripUrNa, acchI AkRti se yukta evaM sarvAga-sundara-zarIravAle, candramA ke samAna saumya AkRti vAle, kAntimaya, priyadarzana, sundara rUpa se sampanna putra ko janma dogI ||muu0 9 // kRtacaturdazaTIkA kA artha-'taeNaM' ityAdi / jAganeke anantara usa devAnandA brAhmaNIne gaja Adi ke caudaha svapnoM kA mahAsvamaphala jAnane ke lie, apane pati RSabhadatta brAhmaNa se ve svapna kahe / RSabhadatta brAhmaNane una caudaha svapnoM ko kAnoM se sunakara tathA mana se samajhakara svapnoM ke artha kA nirNaya kiyaa| svapnoM ke artha kA nirNaya karane ke pazcAt vaha RSabhadatta brAhmaNa devAnandA se isa prakAra bolA--- jenA pariNAme ApaNane arthalAbha, bhegalAbha, putralAbha ane sukhalAbha thaze. he devAnupriye ! tame nava mahinA ane sADAsAta rAtrI vyatIta karyA bAda, sukumAra hAtha paga vALA, hInatArahita pAMce IndriyothI paripUrNa, lakSaNa, vyaMjana ane guNethI yukta, mAna, unmAna ane pramAthI pUra, zubha AkRtivAna, sarvAMgasuMdara, caMdramA je saumya, kAnti ane lAvaNyathI bharapUra, priyadarzanI evA putrane janma Apaze. (sU09) TInA atha-'tapaNa 'tyAdi. 24ne vajanI bhUmi pAnI hoya che. tebhI mAtA // 347|| sarvottama svapna hatAM. tethI devAnaMdA mAtAe ghaDI ekanA vilaMba sivAya pitAnA pati pAse jaI, svapnanuM vivaraNa karI batAvyuM. RSabhadatta svapnasRSTinA vijJAnamAM pravINa hatAM, tethI cauda svapna vAstavika hatAM, tema teNe prathama devA- koNa phalavarNanam zrI kalpa sUtra: 01 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 348 // Mao Jiu Jiao Dao Li Dao mANaprakAreNa avAdIt uktavAn he devAnupriye ! tvayA udArAH kalyANA: zivA dhanyAH maGgalyAH sazrIkAH hitakarAH sukhakarAH prItikarAzcaturdaza svamA dRSTAH / tene- svapnadarzanena asmAkam arthalAbhaH - arthasya dhanadhAnyAdeH lAbhaH = prAptirbhaviSyati, bhogalAbhaH - bhogA - manojJAH zabdAdiviSayAsteSAM lAbho bhaviSyati, putralAbho bhaviSyati, tatazca sukhalAbho bhaviSyati / svaM khalu devAnupriye ! navasu mAseSu bahupratipUrNeSu = pUrNatayA'pagateSu tadupari ca ardhASTameSu rAtrindiveSu = sArddhasaptasu ahorAtreSu vyatikrAnteSu sukumArapANipAdam - sukumArau sukomalau pANI hastau pAdau caraNau ca yasya taM sukomalakaracaraNayuktam, ahInapratipUrNapaJcendriyazarIram - ahInAni = anyUnAni svarUpataH, pratipUrNAni lakSaNataH paJcApi indriyANi zrotrAdIni yasmiMstattathAvidhaM zarIraM yasya sa tathA tam-svasvaviSayagrahaNasamathapUrNAkAra zrotrAdIndriyaviziSTam, lakSaNa- vyaJjana-guNo: papetam-lakSaNavyaJjanAni - tilakAlakAdIni, guNAH sauzIlyAdayaH, yadvA- pUrvoktaprakArairlakSaNairvyajyante iti lakSaNavyaJjanAH, te ca te guNAH, athavA pUrvoktasvarUpANAM lakSaNavyaJjanAnAM ye guNAstaiH he devAnupriye ! tumane udAra - uttama, kalyANakArI, zivasvarUpa, dhanya, maMgalamaya, sazrIka ( sundara yA lakSmIvarddhaka), hitakArI, sukhakArI, prItikArI caudaha svapna dekhe haiM / usa svapnadarzana se apaneko artha arthAt dhana-dhAnya Adi kA lAbha hogA, bhogoM arthAt indriyoM ke zabda Adi manojJa viSayoM kA lAbha hogA, putra kA lAbha hogA aura phira sukha kA lAbha hogaa| he devAnupriye ! tuma nau mahIne pUre bIta jAne para aura unake bAda sADhe sAta rAtri bItane para putra ko janma dogI / vaha putra atyanta komala hAthoM-pairoM vAlA hogaa| usake zarIrameM pA~coM indriyA~ pUrI hoMgI aura lakSaNoM se yukta hoMgI, arthAt vaha putra apane-apane viSaya ko grahaNa karane meM samartha, pUrNa AkAravAlI zrotra Adi indriyoM se yukta-zarIra hogA / lakSaNoM se arthAt hathelI meM banI vidyA, dhana, Ayu Adi kI zubha rekhAoM se vyaMjanoM se arthAt tila masA Adi se aura guNoM se arthAt suzIlatA Adi se yukta hogA / athavA pUrvokta lakSaNoM se jo vyaMjita ( prakaTa) hoM unheM lakSaNavyaMjana kahate haiM, se guNoM ko ' lakSaNavyaMjanaguNa' kahate haiM / athavA pUrvokta lakSaNoM aura vyaMjanoM naMdAne kahyuM, mAtA jo savA nava mAsa pUrA thaye putrane janma Ape te te putra zArIraka ane mAnasika taMdurastI laIne avatare che, ema gala" vijJAna ane strI saMbadhInuM AreAgya zAstra kahe che. te pramANe he devAnupriye ! tamane sarvAMgasundara paripUrNa ane dareka rIte sukha ApanArA kalyANakArI putraratna thaze. ema zAstrAbhyAse jANIne kahyuM. hatheLI paga AdimAM vidyA, dhana, Ayu, vigerenI rekhAe tathA caka--gadA AdinA cihno hoya tene lakSaNa he che. tasa bhasA vigerenA thihno zarIra para hoya chetene 'v' Ahe . zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA RSabhadatta kRtacatudezamahAsvapnaphala varNanam ||348 !! Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 349 // TokA upapetaH yuktastam, tathA mAno-nmAna-pramANa-paripUrNa-sujAta-sarvAGga-sundarAGgama-mIyate paricchidyate padArtho'neneti mAnaM tulAGgalIpasthAdinA tolanaM, yadvA-jalAdiparipUrNakuNDAdipraviSTe puruSAdau yadA droNaparimitaM jalAdi nissarati tadA sa puruSAdirmAnavAnucyate tadeva, unmAnam urdhva mAna, yadvA-arddhabhArarUpaH parimANavizeSaH, pramANa= kalpasarvato mAnaM, yadvA-nijAgalIbhiraSTottarazatAGgaliparimitocchrAyaH, itthaM ca mAnaM ca unmAnaM ca pramANaM cetyeteSAM maJjarI dvandU-mAnonmAnapramANAni, taiH paripUrNAni sampannAni, ata eva-mujAtAninyathocitAvayavasannivezavanti sarvANi sakalAni aGgAni-ajyate vyajyate prANI yaistAni-mastakAdArabhya caraNAntAni yasmistat, ata evasundaramaGgaMvapuryasya sa tathA tam, zazisaumyAkAram-zazI-candraH, tadvat saumyocamaNIya AkAra:-svarUpaM yasya sa ke jo guNa haiM, unase yukta hogaa| usakA zarIra mAna, unmAna aura :pramANa se yukta hogaa| jisase padArtha mApA jAya vaha mAna kahalAtA hai / tarAjU se, aMgulI se athavA prastha Adi se tolanA bhI mAna hai| athavA jala se paripUrNa kuMDa meM kisI puruSa ke DUbane para eka droNa pAnI agara bAhara nikale to vaha puruSa RSabhadattamAnopeta kahalAtA hai / u~cA mAna, unmAna kahalAtA hai, athavA arddhabhArarUpa parimANa ko unmAna kahate haiN| kRta-caturdasAre mApako pramANa kahate haiM, athavA apane aGgalase eka sau ATha aGgala kI UMcAI ko pramANa kahate haiN| zamahAsvAmavaha putra mAna unmAna aura pramANa se yukta zarIravAlA hogA / usake mastaka se lekara pairoM paryanta phalavarNanam sakala aMga ucita AkRtivAle hone ke kAraNa sundara hoNge| ata eva vaha sundara zarIravAlA hogA / usakI AkRti candramAke samAna saumya-ramaNIya hogii| vaha kamanIya hogA, dekhanevAloM zarIranuM "mA" kADhavA traNa prakAranA sAdhane kahevAmAM AvyAM che. (1) mAna-jenAthI padArthanuM mApa kADhavAmAM Ave te sAdhanane "mAna' agara 'kATaluM ' kahe che. (2) "unmAna" trAjavA aMgula prastha vigerethI jenuM mApa kADhavAmAM Ave te trAjavA athavA agala prastha vigerene umAna kahe che. athavA "tAla' kahe che. (3) pramANa jalathI pUrepUrI bharelI kaMDImAM kaMI puruSane DubADavAmAM Ave ne DubADatAM eka droNa pANuM bahAra nIkaLI jAya te te purUSa "mAnapata' kahevAya che. uMcA mAnane unmAna kahe che. ardhabhAra rUpa pramANune paNa unmAna kahe che, badhA mApane pramANa kahe che, athavA pitAnI AMgaLIethI mApatAM jenuM mApa eka se ATha (108) AMgaLa sudhInI // 349 // uMcAI jeTaluM hoya tene pramANa kahe che. te putra mAna, unmAna ane pramANayukta thaze. tene mastakathI laI page sudhInAM badhA aMga ucita AkRtivALA hovAthI suMdara thaze. tethI te suMdara zarIravALe thaze. tenI AkRti caMdramAnI samAna saumya ane ramaNIya thaze. te kamanIya eTale jenArenA cittane AhalAda pahoMcADanAra thaze. A rIte zrI kalpa sUtra: 01 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI // 350 // TIkA tathA tam-candramiva saumyAkRtika, kAntaM kamanIya, priyadarzanaM-piyaM-darzakajanamanovAdakaM darzanam avalokana yasya sa tathA tam pUrvoktavizeSaNaviziSTatvAt evaMvidhaM surUpaM sarvAtizAyirUpalAvaNyavantaM dArakaM prajanayiSyasi / 'udArAdayaH zabdA agre trizalAsvamavicAre vyAkhyAsyanta iti // muu09|| zrIkalpa mUlam-tae NaM sA devAnaMdA mAhaNI mahAsumiNANaM phalaM socA nisamma haTTatacittamANaMdiyA taM gambha suha-suheNaM privhi| . aha ya imaM ca NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM ohiNA AbhoemANe AbhoemANe sakiMde deviMde devarAyA samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuMDaggAme nayare koDAlasagottamsa usabhadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kukSisi gambhattAe vaktaM pAsai, pAsittA sIhAsaNAo anbhuTei, abbhudvittA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTa evaM vayAsI namotthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM AigarANa titthayarANaM saMyaMsaMbuddhANaM purimuttamANaM purisasIhANaM purisaravarapuMDarIyANaM purisaravaragaMdhahatthINaM loguttamANa loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoyagarANaM abhayadayANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM jIvadayANa bohidayANa dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANa dhammasArahINaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM dIvo tANaM saraNaM gaI paiTA appaDiya-vara-nANa-dasaNa-dharANaM viyadRchaumANaM jiNANaM jAvayANaM tinnANaM tArayANa buddhANaM bohayANa muttANaM moyagANaM samvannUNaM savvadarisINaM sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvitti siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM / namo jiNANaM jiyabhayANaM / namotthu NaM samaNassa bhagavo mahAvIrasya punvatitthayaranihissa jAva saMpAviukAmassa / vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tattha gayaM iha gae, pAsau maM bhagavaM tattha gae iha gayaM-tikaTTa samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe saMnisaNNe // suu010|| ke citta ko AhlAda pahu~cAegA / ina saba vizeSatAoM se yukta hone ke kAraNa usakA rUpa-lAvaNya sabase utkRSTa hogA / 'udAra' Adi zabdoM kI vyAkhyA Age trizalA mahArAnI ke svapnoM kA vicAra karate samaya karege // suu09|| badhI vizeSatAothI yukta thavAne kAraNe tenuM rUpa lAvaNya badhAthI utkRSTa thaze. 'udAra' Adi zabdanI vyAkhyA koI AgaLa trizalA mahArANInA svapnono vicAra karatI vakhate karavAmAM Avaze. (sU9) shkrendrkRt-bhgvtstutiH| // 350 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 35 // TIkA chAyA-tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI mahAsvapnAnAM phalaM zratvA nizamya hRSTatuSTacittAnanditA taM garbha sukha-sukhena privhti| atha ca imaM ca khalu kevalakalyaM jambUdvIpaM dvIpam avadhinA Abhaugayan2 zandro devendro devarAjaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare koDAlasagotrasya RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyAH brAhmaNyA jAlandharasagotrAyAH kukSau garbhatayA'vakrAntaM pazyati, dRSTvA siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAya karatalaparigRhItaM dazanakhaM zirasyAvarta mastake aJjaliM kRtvA evamavAdI namo'stu khalu arihantRbhyo bhagavadbhya AdikarebhyaH tIrthakarebhyaH svayaMsaMbuddhebhyaH puruSottamebhyaH mUla kA artha--'tae NaM sA' ityAdi / taba vaha devAnandA brAhmaNI mahAsvapnoM kA phala sunakara aura samajhakara harSita tathA santuSTa huii| usakA citta Anandita huA / vaha sukhapUrvaka usa garbhako vahana karane lgii| idhara sampUrNa jambUdvIpa ko avadhijJAna se dekhate hue devendra devoM ke rAjA zakendrane, zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuMDagrAmanAmaka nagarameM koDAlagotrIya RSabhadatta brAhmaNa kI patnI jAlandharagotravAlI devAnandA brAhmaNI kI ka~kha meM garbha rUpa se Aye dekhA, dekha kara vaha siMhAsana se uTha khar3e hue, uTha kara donoM hAtha jor3akara, dasoM nakha jisameM mila gaye haiM isa prakAra donoM hAthoM se Avarta-pradakSiNa karake, mastaka para aMjali dhAraNa karake, isa prakAra Age kahe anusAra bole namaskAra ho arihanta bhagavantoM ko, dharma kI Adi karane vAle, tIrtha kI sthApanA karane vAle, svayaM bhUbane matha-tae Na sA' tyA / svajAnA su2 3 sAlajI, havAna hA bhAtA habata vana AnaMdathI pitAnA garbhanuM vahana karavA lAgyA. ahiM AkhA jaMbudvIpane avadhi jJAna vaDe jevAvALA devendra devonA rAjA zakrendra, zramaNa bhagavAna mahAvIranA jIvane brAhmaNUkuMDagrAma" nagarImAM koDAlagetrI aSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdharagotrI devAnaMdAnI kukhamAM avatarelAM joyAM. A joIne siMhAsana uparathI ubhA thaI, be hAtha joDI, bane hAtha vaDe pradakSiNA karI, mAthA para hAyanI mI bhUTI savA lAyA arihaMta bhagavAnane, dhamanI zaruAta karavAvALAne, tIrtha sthApanArane, svayaMbadhine, puruSottamane, puruSomAM kRt-bhgvtstutiH| // 35 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRER zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 352| ra puruSasiMhebhyaH puruSavarapuNDarIkebhyaH puruSavaragandhahastibhyaH lokanAthebhyaH lokahitebhyaH lokapradIpebhyaH lokapradyotakarebhyaH abhayadayebhyaH cakSurdayebhyaH mArgadayebhyaH zaraNadayebhyaH jIvadayebhyaH bodhidayebhyaH dharmadayebhyaH dharmadezakebhyaH dharmanAyakebhyaH dharmasArathibhyaH dharmavaracAturantacakravartibhyaH dvIpaH trANaM zaraNaM gatiH pratiSThA apratihata-vara-jJAna-darzana-dharebhyaH vyAvRttacchadmabhyaH jinebhyaH jApakebhyaH tIrNebhyaH tArakebhyaH buddhebhyaH bodhakebhyaH muktebhyaH mocakebhyaH sarvajJebhyaH sarvadarzibhyaH zivamacalamarujamanantamakSayamacyAvAdhamapunarAvRtti siddhigatinAmadheyaM sthAna smmaaptbhyH| namo jinebhyo jitbhyebhyH| _ namo'stu khalu zraNAya bhagavate mahAvIrAya pUrvatIrthaGkaranirdiSTAya yAvat sampAptukAmAya / vande khalu hI bodha ko prApta, puruSoM meM uttama, puruSoM meM zreSTha zvetakamala ke samAna, puruSoM meM uttama gaMdhahastI ke samAna, loka meM uttama, loka ke nAtha, loka ke hitakara, loka meM pradIpa ke samAna, loka meM prakRSTa uddyota karane vAle, abhayadAtA, nayanadAtA, mArgadAtA, zaraNadAtA, bodhidAtA, dharmadAtA, dharma ke upadezaka, dharma ke nAyaka, dharma ke sArathI, cAragatiyoM ke aMta karane vAle hone se dharmacakravartI, (saMsArI jIvoM ke lie) dvIpa, trANa, zaraNa, gati aura pratiSThA svarUpa, apratihata uttama jJAna aura darzana ko dhAraNa karane vAle, chama (ghAtika karmoM) se rahita, rAga-dveSa Adi ko jItane vAle aura jitAne vAle, svayaM tire hue aura dUsaroM ko tArane vAle, svayaM bodha ko prApta aura dUsaroM ko bodha denevAle, svayaM mukta aura dUsaroM ko mukta karane vAle, sarvajJa, savadarzI, ziva, acala, aruja (rogarahita), ananta akSaya avyAbAdha tathA punarAgamana se rahita siddhigati nAmaka sthAna ko prApta, bhayoM ko jIta lene vAle jina bhagavantoM ko namaskAra ho| namaskAra ho zramaNa bhagavAna mahAvIra ko, jinakA pUrvavartI tIrthakaroM ne nirdeza kiyA hai aura jo siMha samAna, puruSamAM velakamala samAna, puruSamAM uttama gaMdhahastI samAna, lokamAM uttama, lokanA nAtha, lakahitakara, bekadIpaka, lAkamAM prakRSTa udUdhota karanAra, abhayadAtA, nayanadAtA. mArgA dAtA, zaraNudAtA, bedhidAtA, dharma dAtA, dharmopadezaka, dhamanAyaka, dharmasArathI, dharma cakravartI, saMsArI jIvone mATe dvIpa samAna, trANa, zaraNu, pratikArUpa, apratihata-jJAnadarzana svarUpI, chama-ghAtI karmothI rahita, rAgadveSane jItavAvALA ane jItAvavAvALA, taraNa, tAraNa, svayaMbodhane prApta karanAra ane bIjAne karAvanAra, pote mukta ane bIjAne mukta karAvanAra, sarvajJa, savadazI, ziva, acala, aruja-rogarahita, akSaya, avyAbAdha, punarAgamana rahita evA siddhigati nAmavALA sthAnane prAsa, jItabhayI, evA jina bhagavantane namaskAra haze. zramaNa bhagavanta mahAvIrane namaskAra hajo ! jene nirdeza shkrendrkRt-bhgvtstutiH| A // 352 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA zrIkalpa sUtre // 353 // kalpamaJjarI TIkA bhagavantaM tatra gatam iha gataH, pazyatu mAM bhagavAn tatra gata iha gatamiti kRtvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA siMhAsanavare paurastyAbhimukhaH saMniSaNNaH // 010 // ____TIkA-'tae NaM sA' ityAdi / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI gajAdicaturdazAnAM mahAsvamAnAM phalaM zrutvA nizamya hRdyavadhArya hRSTatuSTacittAnanditA-hRSTA cAsau tuSTA ca hRSTatuSTA-atisantuSTA, cittamAnanditaM yasyAH sA cittAnanditA-pramuditacittA, hRSTatuSTA cAsau cittAnanditA ceti tathAbhUtA satI taM garbha sukhaM sukhena parivahati / atha ca=devAnandAyAH kukSau bhagavataH samAgamanAnantaram imaM kevalakalpaM sampUrNa jambUdvIpaMmadhyajambUdvIpanAmakaM dvIpam avadhinA avadhijJAnena Abhogayan Abhogayan=punaHpunaravalokayan zakrendro devendro devarAnaH zramaNaM mukti ko prApta karane ke icchuka haiN| usa sthAna para rahe hue bhagavAn ko yahIM se maiM vandanA karatA huuN| vahA~ sthita bhagavAn yahA~ sthita mujhako dekheM ! isa prakAra kaha kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko (zakendra) ne vandanA kI, namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake vaha uttama siMhAsana para pUrvadizAkI ora mukha karake baiTha gaye ||muu0 10 // TIkA kA artha-'tae NaM sA' ityAdi / taba vaha devAnandA brAhmaNo hAthI Adi ke caudaha mahAsvamoM ke phala ko sunakara aura antaHkaraNa meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa huI-atyanta santoSa ko prApta huii| usakA citta Anandita huaa| vaha sukha-pUrvaka garbha ko vahana karane lgii| idhara devAnandA ke udara meM bhagavAn kA Agamana ho jAne ke pazcAt sampUrNa jambUdvIpa ko avadhijJAna se punaH-punaH dekhate hue devoM ke indra, devoM ke rAjA zakrendra ne zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuMDagrAma pUrvanA tIrthakaree karela che. ane je muktine prApta karavAnA icchuka che. ahiM rahIne he bhagavAna! tyAM (garbhamAM) rahelA Apane vaMdana namaskAra karuM chuM. tyAM rahelA bhagavAna ahIM rahela mArI bAju kRpA dRSTi karI juo. A pramANe kahIne zahendra zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA namaskAra karIne pUrva dizA tarapha mukha karI uttama siMhAsane beThAM (sU010) jAnI atha-'tae NaM sA' tyAhi. bhAtA pAnahAne yau| 21 ebii mAha, tamAzrI mAna sAthai sukhapUrvaka garbhavahana karatAM hatAM. ahiM paNa kendra, pitAnuM asana calAyamAna thayeluM joI, avadhijJAnane upaga mUkyo. A avadhijJAnanI zakti, A khA jaMbudvIpane AvarI letI hatI. A zakti dvArA, bhagavAna mahAvIrane, devAnaMdAnI kukSImAM avatarelAM je te vismaya pAme. shkrendrkRt-bhgvtstutiH| sa // 353 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||354|| bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare koDAlasagotrasya koDAlavaMzotpannasya RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyAH devAnandAyA brAhmaNyAH jAlandharasagotrAyAH jAlandharavaMzotpannAyAH kukSau garbhatvena vyutkrAntam-utpannaM pazyati, dRSTvA siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAya karatalaparigRhItaM-karatalAbhyAM paritaH samantAd gRhIta-hastasampuTaghaTitaM, dazanakha-daza nakhAH samuditA yasmin sa tathA tam, zirasyAvarta-zirasi-mastake AdakSiNapradakSiNataH AvoM bhramaNaM yasya sa tathA tam, saptamyA alugArSatvAt evaMvidham aJjaliM mastake kRtvA-nidhAya evam vakSyamANaprakAreNa avAdIt uktavAn_ namo'stu-namaskAro'stu khalu, arihantRbhyaH raagaadiruupshtrunaashkebhyH| bhagavadbhyaH samagraizvaryadharmayaza:nagara meM, koDAlagotra meM utpanna RSabhadatta brAhmaNa kI patnI jAlandharagotravAlI devAnandA brAhmaNI kI kuMkha meM garbharUpa se utpanna hue dekhaa| dekhate hI vaha siMhAsana se uThe aura uThakara donoM hAtha jor3e, donoM hAthoM ke dasoM nakha jisameM mile hue haiM aisI aMjali ko mastaka para dahine bhAga se prAraMbha karake pradakSiNa-dakSiNa bhAga taka Avarta kiyA, phira mastaka para aMjali dhAraNa karake Age kahe anusAra bolenamaskAra ho arihanta-rAgAdi zatruoM ko jItane vAle / bhagavada-sampUrNa aizvarya, sampUrNa dharma, sampUrNa yaza, sampUrNa zrI, sampUrNa jJAna, aura sampUrNa vairAgya se yukt| zakrendrakRta-bhagavarastutiH / sahasA, siMhAsana parathI uDI vidhipUrvaka bhagavAnanuM stavana karI, teozrIne aneka vizeSaNothI navAjI, pitAnuM bhaktahRdaya, vAtsalyatApUrvaka khAlI karI, sva-Asane virAja. kyA kayA nAmethI ane vizeSaNathI temanI bhakti ane bahumAna karyuM te nIce pramANe che-- arihanta-sva svabhAvanuM lakSa karI, jeNe AtmapariNatine pitA tarapha ja vALI che. pitA tarapha AtmapariNuti sthira thatAM rAga-dveSa Adi vikAra baLIne nibIja thayAM che, evA arihanta deva, arthA-rAga-dveSa vikAra ane cAra ghanaghAtI karmo ke je AtmasvabhAvane pragaTa thavAmAM vighnarUpa gaNAya che, tene nAza karI akhaMDa Atmati jeNe jagADI che te "arihanta bhagavAna "! manta-sa' savaya, sa bhA , saMpUrNa yaza, sapU zrI-sabhI, sa' jJAna pragaTa', bhane sapU yatA 'santa'! // 354 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsman veti tIrtha-caturvidhaH zrIkalpa tebhyH| puruSottamezyAmapasambuddhabhyaH-svayaM parodezamanta kalpamaJjarI // 355 // vaizya TIkA zrIjJAnavairAgyayuktebhyaH, AdikarebhyaH-Adau prathamataH svasvazAsanApekSayA zrutacAritradharmalakSaNaM kArya kurvanti tacchIlA aadikraastebhyH| tIrthakarebhyaH-tIryate pAryate saMsAramahodadhiryena yasmAd yasmin veti tIrtha-caturvidhaH saGghaH, ttkrnnshiiltvaattiirthkraastebhyH| svayaMsambuddhebhyaH-svayaMmparodezamantareNa sambuddhAH samyaktayA bodhaM prAptAH svyNsmbuddhaastebhyH| puruSottamebhyaH-puruSeSu uttamA zreSThAH-jJAnAdyanantaguNavattvAt purussottmaastebhyH| puruSasiMhebhyaH-puruSeSu siMhA rAgadveSAdizatruparAjaye dRSTAdbhutaparAkramatvAditi, yadvA-puruSAH siMhA iveti purusssiNhaastebhyH| Adikara-apane-apane zAsana kI apekSA se zrutadharma aura cAritradharma kI Adi karane vAle / tIrthakara-jisake dvArA, jisase yA jisameM saMsAra-sAgara ko tirA jAya-pAra kiyA jAya vaha tIrtha kahalAtA hai, arthAt caturvidha sNgh| usakI sthApanA karane vaale| svayaMsambuddha-svayaM arthAt dUsare ke upadeza ke vinA hI samyak prakAra se bodha ko pAne vaale| puruSottama-jJAnAdi ananta guNoM ke dhAraka hone se puruSoM meM shresstth| puruSasiMha-puruSoM meM siMha ke samAna, kyoM ki rAga-dveSa Adi zatruoM ko parAjita karane meM unakA ananta parAkrama dekhA gayA hai| zakendra ra kRt-bhgvtssutiH| AdikarA-pita-pitAnA zAsananI apekSAe tadharma ane cAritradharmanI jeNe zaruAta karI che. te 'bhA62'! tItha 42-'tIya bheTave taravArnu sAdhana, re dvArA saMsAra-sAgara tarI pAya che tene 'tI' he che. AvA tIrthanuM sthApana karanAra tIrthakara kahevAya che. caturvidha saMdhane tIrthanI upamA ApI che. A "saMgha' nI sthApanA 42nAra 'tIya 42' 4vAya che. svayaMsaMbuddha-svayaM eTale anyanA upadeza vinA je koI pate, saMsArabhAvathI udAsIna thaI, vairAgyane pAmI, mAthilIya Asa 3re che. te '25ya samuddha' vAya che. puruSottama jJAnAdi anaMta guNe dhAraNa karavAvALI vyaktiomAM sarvottama. puruSasiMha-puruSamA siMha samAna, arthAta rAga-dveSa Adi vikArene bALI pitAnA zraddhAguNanA baLe, ne yAtriya pra. 42vAmA siMha ne sAmathya prAsAve cha / 'puruSasi' upAya che. // 355 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 356 / / puruSavarapuNDarIkebhyaH-puNDarIkaM = dhavalakamalaM varaM ca tat puNDarIkaMvarapuNDarIkaM dhavalakamalamadhAnaM, puruSo varapuNDarIkamivetyupamitasamAse puruSavarapuNDarIkaM, puruSavarapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM cetyAdirItyaikazeSe puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, bhagavato varapuNDarIkopamA ca vinirgatA'zubhamalImasatvAt sarvaiH zubhAnubhAvaiH parizuddhatvAcca, yadvA-yathA puNDarIkANi paGkAjjAtAnyapi salile saMvardhitAnyapi cobhayasambandhamapahAya nirlepAnIva jalopari ramaNIyAni sandRzyante, nijAnupamaguNagaNavalena surAsuranikarazirodhAraNIyatayA'timahanIyAni paramasukhAspadAni ca bhavanti, tatheme bhagavantaH karmapaGkAjjAtA bhogAmbhovaddhatAH santo'pi nirlepAstadubhayamativarttante, guNasampadAspadatayA ca kevalAdiguNabhAvAda puruSavarapuNDarIka - zveta kamala ko puNDarIka kahate haiM / uttama yA pradhAna puNDarIka varapuNDarIka kahalAtA hai, varapuNDarIka ke samAna puruSa ko puruSavarapuNDarIka kahate haiM / bhagavAn ko puNDarIka kI upamA dene kA hetu yaha hai ki ve azubha aura malina bhAvoM se mukta tathA samasta anubhAvoM se zuddha haiN| athavA - jaise puNDarIka kIcar3a se utpanna huA aura jala meM vRddhi ko prApta huA, phira bhI donoM ke saMbaMdha ko tyAga kara alipta-sA jala ke Upara ramaNIya dikhAI detA hai aura sabake zirodhArya hotA hai usI prakAra bhagavAna bhI apane anupama guNa-gaNa ke bala se suroM-asuroM ke samUha ke zirodhArya tathA atyanta pUjya hone ke kAraNa parama sukha ke pAtra hote haiN| isake atirikta, bhagavAn karmarUpI kIca se utpanna hue aura bhogarUpI jala meM bar3he haiM, phira bhI nirlepa hokara ina donoM se alaga ho jAte haiM aura guNa-sampadA ke bhAjana hone ke kAraNa, kevala jJAna Adi puruSavarapu'DarIka--'puMDarIka-kamala' zvetavaNu hoya che, ane sa* kamalanI jAtimAM te zreSTha gaNAya che. temAM vaLI, tamAma puMDarIkAmAMthI je zreSTha hoya tene cUMTI kADhatAM te 'varapu'DarIka' gaNAya che. tema mAnavajAtamAM zreSTha puruSonI varaNI thai gayA bAda, sazreSTha mAnavanI je cUMTaNI thAya che tenI sarakhAmaNI ' vara puMDarIka kamala ' nI sAthe sarakhAvatAM te ' puruSavarapu'DarIka' kahevAya che. jema puMDarIkakamala sa` malinatAothI mukta che, tema bhagavAna paNa zubha-azubha malina pariNAmeAthI vimukta che. jema kamala kAdavamAMthI utpanna thAya che ane jalathI ja vRddhi meLave che, chatAM te kAdava ane jalathI upara rahIne 'aliptapaNA' nA guNane dhAraNa kare che, ane badhAne zirodhAya hAya che, tema bhagavAna paNa karyAMrUpI kIcaDamAM utpanna thayAM, leAgarUpI jalathI vRddhi pAmyAM, chatAM A euthI alipta che, ane petAnA anupama guNagaNanA baLatho sura-asurone zirodhAya che, ane atyaMta pUjaya hAvAne lIdhe paramasukhanA pAtra che. karI guNasaMpadAnA bhAjana hovAne lIdhe kevaLajJAna Adi guNNAnA sadabhAvathI zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta-bhAga vatstutiH / // 356 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa // 357 // maJjarI khilabhavyajanazirodhAraNIyA bhavantIti / puruSavaragandhahastibhyaH-gandhayuktA hastino gandhahastinaH, varAzca te gandhara hastino varagandhahastinaH, puruSA varagandhahastina iva puruSavaragandhahastinastebhyaH / gandhahastilakSaNaM yathA yasya gandhaM samAghrAya, palAyante pare gajAH / taM gandhahastinaM vidyAd, nRpatarvijayAvaham // 1 // iti / guNoM ke sadbhAva se samasta bhavya jIvoM ke lie zirodhArya hote haiN| puruSavaragandhahastI-zreSTha aura gandhayukta hAthI ke samAna jo puruSa ho, use puruSavaragandhahastI kahate haiN| gandhahastI kA lakSaNa yaha hai "yasya gandhaM samAghrAya, palAyante pare gajAH / taM gandhahastinaM vidyAnnRpatervijayAvaham // 1 // " iti| 'jisakI gaMdha ko sUMgha kara hI dUsare sAdhAraNa hAthI bhAga jAte haiM, usa rAjA ko vijayI samasta bhavya jene mATe zirodhArya che. puruSavaragadhahastI-sarve hAthIomAM gaMdhahastI zreSTha gaNAya che, kAraNa ke tenAmAM evI gaMdha prasarita hoya che ke ghaNA mAilo sudhI tenI gaMdha jAya che. A baMdhamAM paNa eka prakAranuM "eja " hoya che, je ejasane phakta prANIo ja oLakhI zake. te "ojasa' nA pratApe kaI paNa prANI tenI pAse AvI zakatuM nathI. gaMdhahastIne siMha paNa vidArI zake nahi. tema bhagavAna paNa sarva prakAranA mAnava samUhomAM zreSTha ane pUjanIya che. gaMdhahastInI sugaMdha pArakhIne bIjA hAthIo raphucakkara thaI jAya che. je rAjA pAse gaMdhahastA hoya te rAjA jarUra vijayI nivaDe che. kahyuM paNa che- " yasya gandhaM samAghrAya, palAyante pare gajAH / taM gandhahastinaM vidyA-nRpatervijayAvaham" // 1 // iti.| jema gaMdhahAthIne joI, anya prANIo chupAI jAya che. tema bhagavAnanA atizayone jore mAra, marakI kRta-bhagae vtstutiH| // 357 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 358|| ata eva--yathA gandhahastigandhamAghrAya gajAntarANItastato drutaM palAyya kvApi - nilIyante tadvadacinhayAtizayaprabhAvavazAd bhagavadviharaNasamIraNagandhasambandhagandhato'pIti- Damara - mArIprabhRtayaH upadravA drAgdikSu pradravantIti / gandhagajAzritarAjavadbhagavadAzrito bhavyagaNaH sarvadA vijayavAn bhavatIti bhavatyubhayoryuktaM sAdRzyam / etacceha sarvatra candramukhAdivadekadezikatayaiva na sarvavyApakatayeti nAtra kazcidapi vipazcitA kenApi karttuM kSamaH kSodakSemaH / lokottamebhyaH - lokeSu = bhavyasamAjeSu uttamAzcatustriMzadatizaya - paJcatriMzadvANIguNopetatvAt, tebhyaH / banAnevAle hAthI ko gaMdhahastI jAnanA cAhie / jaise gaMdhahastI kI gaMdha pAkara dUsare hastI idhara-udhara bhAgakara kahIM chipa jAte haiM, usI prakAra acintanIya atizaya ke prabhAvase bhagavAna ke vihAra kI gaMdha ke saMbaMdhamAtra se iti-bhIti Adi upadrava zIghra hI dUra bhAga jAte haiN| aise gaMdhahastI kA Azraya lenevAlA rAjA vijayI banatA hai / usI prakAra bhagavAna kA Azraya lenevAle bhavyagaNa sadaiva vijayavAna hote haiM, ataH donoM meM samucita saharAtA hai / lokottama - cauMtIsa atizaya aura paiMtIsa vANI ke guNoM se yukta hone ke kAraNa lokoM-bhavyajIvoM meM uttama / kAlerA, iti-bhIti vigere upadravA dUra dhakelAi jAya che. jema gaMdhahastInA Azraya lenAra vijayamALAne prApta kare che, tema bhagavAnaneA Azraya lenAra meAkSarUpI vijayane vare che. leAkeAttama--ceAtrIza atizaye ane pAMtrIza vANInA guNAnA prabhAve bhagavAna leAkamAM uttama che. atizayA eTale guNAnI vizeSatA. A guNNA dhAraNa karanAra vyaktimAM eka anokhuM vyaktitva dRSTigocara thAya che. A vyaktitva evA prakAranuM bAhyapaNe jovA maLe che ke-bhagavAna je sthaLe vicaratAM hoya, te sthaLathI paccIsa-paccIsa yeAjana cAre bAju koI paNa prakArane upadrava najare paDe nahi. cAlatI vakhate kAMTA-kAMkarA sAme mukhe hoya te badhA uMdhe mukhe thai jAya. svarAjya tema ja pararAjyanA bhaya leAkeAne te nahi. samavasaraNamAM azekavRkSa, ghaTATopapaNe vikasita thaI ThaMDI chAyAnuM AropaNa kare. bhAmaMDaLa Adi temanI AsapAsa dekhAya. TuMkamAM mAnavasamudAyane AvA 'AtmA' koI alaukika prabhAvavALA jaNAya. tevI khAkhate bhagavAnanA nivAsasthaane (sabhosara asaNe) janI laya che. bhagavAnanI vANI paNa pAMtrIza prakAranA satya vacananA guNaeN karI yukta hoya che, temaja tenI vANI, dareka jIvane pAtapeAtAnI bhASAmAM pariName che, ne dareka prANI bhagavAnanI ameAdhavANI dvArA vagara pUchyuM peAtAnI zakAnuM nivAraNa meLavI zake che. AvA tenA atizayA ane vANInA prabhAva che. bhagavAnanI pariSadamAM AvanAra dareka prANI peAtAnA vairabhAva bhUlI jAya che. zrI kalpa sUtra : 01 Mian kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta- bhaga vatstutiH / / / 358 / / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||359 // kalpamaJjarI TIkA cA lokanAthebhyaH-lokAnAM bhavyAnAM nAthA: netAro yogakSemakArakatvAditi tebhy:| lokahitebhyaH-lokaH= ekendriyAdiH sarvaprANigaNastasmai hitAH rakSopAyapathapradarzakatvAditi tebhyaH / lokamadIpebhyaH-lokasya bhavyajanasamudAyasya pradIpAH tanmano'bhiniviSTAnAdimithyAtvatamaHpaTalavyapagamanena viziSTAtmatatvakAzakatvAd dIpatulyAstebhyaH, yathA padIpasya sakalajIvArtha tulyamakAzakatve'pi cakSuSmanta eva tatpakAzasukhabhAjo bhavanti natvandhAstathA bhavyA eva bhagavadanubhAvasamudbhataparamAnandasandohabhAjo bhavanti nAbhavyA iti pratibodhayituM pradIpadRSTAntaH, ataeva ca lokapadena bhavyAnAmeva grahaNam / lokapradyotakarebhyaH-lokazabdenAtra-lokyate dRzyate lokanAtha- yoga (aprApta vastu kI prApti) aura kSema (mApta kA saMrakSaNa) karane vAle hone se loka-bhavyajIvoM ke nAtha / lokahita-loka arthAt ekendriya Adi samasta jIva samUha kI rakSA kA patha pradarzita karane ke kAraNa hitarUpa / lokapadIpa-loka arthAt bhavyajIvoM ke samUha ke lie, unake mana meM jame hue anAdi mithyAtva- rUpI aMdhakAra ke paTala ko haTAkara viziSTa Atmatattva ke prakAzaka hone se dIpaka ke tulya / jaise dIpaka saba logoM ke lie samAnarUpa se prakAzaka hotA hai, phira bhI netravAn hI usake prakAza se sukha ke bhAjana hote haiM, andhe nahIM, usI prakAra bhavya hI bhagavAna ke anubhAva se utpanna paramAnanda ke samUha ke bhAjana hote haiM, abhavya nhiiN| yaha bodha karAne ke lie pradIpa kI upamA dI hai| isI kAraNa yahA~ loka zabda se bhavyoM kA hI grahaNa kiyA hai| lekanAtha- aprApta vastunI prApti karAvI devAmAM bhagavAnanI vANI nimittarUpa che tethI teo "lokanAtha" tarIke oLakhAya che. lekahita ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA chAnI rakSA mATe jeNe raste ughADI Ape che mATe 'sahita' pa sa che. kapradIpa bhavya jInA samUhane anAdi mithyAtvabhAva dUra karI, "Atmatatva' rUpa dIpaka batAve tethI teo lokamAM "dIpaka' samAna che. dIpaka lokene samAna prakAza ane teja Ape che. chatAM tenuM sukha aMdha mANasa laI zakatuM nathI. phakta dekhate ja AdamI te prakAzane anubhavI zake che. tema bhagavAnanA bhAvathI, bhavya cha AnaMda pramoda mANI zake che, ane bIjI tenA bhegavaTA ne AnaMdathI dUra bhAge che. mATe ja bhavyane uddezIne ja ' ka' zabda lagADavAmAM AvyA che. shkrendrkRt-bhgvtsmutiH| // 359 // kAjatSETA zrI kalpa sUtra: 01 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 360 // TIkA kevalAlokena yathA'vasthitatayeti vyutpatyA lokAlokayorubhayorgrahaNaM, tena lokasya lokAlokalakSaNasya sakalapadArthasya-pradyotaH-lokapradyotastaM kartuM zIlaM yeSAM te lokapradyotakarA: lokaalokprkaashkrnnshiilaastebhyH| abhayadayebhyaH-na bhayamabhayaM, bhayasyAbhAvo vA'bhayam akSobhalakSaNa Atmano'vasthAvizeSo mokSasAdhanabhUtamutkRSTadhairyamiti yAvata, dayante dadatIti dayAH, abhayasyAbhayaM vA dayA abhayadayAH, yadvA-abhayA bhayarahitA dayA sarvajIvasaMkaTamatimocanasvarUpA'nukampA yeSAM te'bhayadayAH, tebhyH| cakSurdayebhyaH-cakSuH jJAnaM nikhilavastutattvAvabhAsakatayA cakSuHsAdRzyAt, tasya dyaa-daaykaastebhyH| yathA-hariNAdizaraNye'raNye luNTAkaluSTi lokapradyotakara-kevalajJAnarUpa Aloka-prakAza se jo lokA jAya-dekhA jAya so loka, isa vyutpatti ke anusAra yahA~ 'loka' zabda se loka-aloka donoM kA grahaNa kiyA gayA hai| ataeva-loka-aloka rUpa samasta padArthoM ko prakAzita karanevAle lokapradyotakara kahalAte haiN| abhayadaya-bhaya kA abhAva abhaya hai, arthAt akSobharUpa AtmA kI viziSTa avasthA ko yA mokSa ke hetu utkRSTa dhairya ko abhaya kahate haiN| abhaya denevAle ko abhayadaya kahate haiM / Azaya yaha hai ki samasta jIvoM ke saMkaTa ko dUra karanevAlI anukampA jinameM ho| cakSurdaya-samasta padArthoM kI vAstavikatA ko prakAzita karane ke kAraNa jJAna, cakSu ke samAna hai, usako denevaale| jaise-hiraNa Adi ko zaraNadenevAle araNya meM luTeroM ne kinhIM kI AkhoM para paTTI bA~dha na lekapradyotakara-kevaLajJAnarUpI prakAzathI samasta kAlekane dekhI zakAya che. e vyutpatti anusAra "ka" zabdathI leka ane alaka banenuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. leka-alokarUpa sarva padArthone prakAzita karavAvALA 'adhota42vAya che. abhayadaya-' bhaya' no abhAva te "abhaya". abharUpa AtmAnI viziSTa avasthAne tema ja mokSanA hatarUpa utkRSTa ne "abhaya" kahe che. "abhaya" devAvALA "abhayadaya' kahevAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke sarva jIne, saMkaTathI dUra karavAvALI anukaMpA jenAmAM hoya te, abhayadaya kahevAya che. cakSuddaya-jagatanA sarva padArthone tenA vAstavika svarUpamAM oLakhavAvALuM sAdhana te jJAna che. A jJAna cakSu samAna che. AvA jJAnacakSu ApanArane "cakSurdaya' kahevAmAM Ave che. jema ke eka jaMgalamAM ke jyAM haraNa Adi pazuo pitAne vAsa karI rahetAM hoya, tyAM koI lUMTAro jo keI mANasanI AMkho para, pATA bAMdhI uMDI khAImAM gabaDAvI de, tevAmAM kaI eka upakArI sajajana, tenA pATA kRta-bhagazAma vtsmutiH| // 360 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 361 // tebhyaH paTTikAdidAnena cakSu Si pidhAya hastapAdAdi baddhvA tairgaH pAtitebhyaH kazcitpaTTikAdyapanayanena cakSurdatvA mArga pradarzayati, tathA bhagavanto'pi bhavAraNye rAgadveSaluNTAkaluSTitA''tmadhanebhyo durAgrahapaTTikA''cchAditajJAnacakSubhyo mithyAtvonmArge pAtitebhyastadapanayanapUrvakaM cakSurdavA mokSamArga pradarzayanti / etadeva bhaGgayantareNA''hamArgadayebhyaH-mArgaH samyagranatrayalakSaNaH zivapurapathaH, yadvA-viziSTaguNasthAnAvApakaH kSayopazamabhAvo mArgastasya dayAH daaykaastebhyH| zaraNadayebhyaH-zaraNaM paritrANaM, karmaripuvazIkRtatayA vyAkulAnAM mANinAM rakSaNasthAnaM vA, dI ho aura hAtha-paira bA~dhakara gaDahe meM girA diyA ho, to koI upakArI unakI paTTI haTAkara-A~kha dekara unheM mArga batalAtA hai, usI prakAra bhagavAn saMsAra rUpI araNya meM, rAga-dveSarUpI luTeroM dvArA jinakA Atmika dhana lUTa liyA gayA hai aura jinake netra kadAgraha kI paTTI se DhaMke hue haiM, jo mithyAtva ke kumArga meM paTaka diye gaye haiM, unheM kadAgraha Adi kA nivAraNa karake jJAna-netra dete haiM aura mokSamArga batalAte haiM, ataH cakSurdaya kahalAte haiN| mArgadaya-pUrvokta bAta hI yahA~ dUsare prakAra se kahI hai| samyag darzana Adi ratnatraya muktikA pathamArga hai, use denevAle mArgadaya kahalAte haiN| athavA viziSTa guNasthAna ko prApta karAne vAlA kSayopazama bhAva mArga kahalAtA hai, use denevAle mArgadaya haiN| zaraNadaya-zaraNa arthAt rakSaNa dene vAle, athavA karma-zatruoM ke vazIbhUta hone ke kAraNa vyAkula prANiyoM ko rakSaNa ke denevaale| ukheDI dekhate kare, ne zaherane mArga batAvI te mAge ravAnA kare, to te mANasa kevA AnaMdane pAme ? tema saMsArarUpI araNyamAM rAga-dveSa rUpI luMTArAo dvArA jenuM Atmika dhana luMTAI gayuM che ane jenA netra para gADha ajJAna ane mithyAtva" nI chAyA pharI vaLI che tevA bhavyajIne jJAna-netranA devAvALA bhagavAna yakSuddaya' hevAya che. mAgadaya-samyakajJAna-darzana cAritra, A traNa ratna muktipaMthanA vidhAyaka che. A paMthane batAvanAra 'mArgadaya' kahevAya che. athavA AtmAnI viziSTa avasthArUpa "kSAvikabhAva' batAvavAvALA mArgadaya' kahevAya che. zaraNadaya-saMsAramAM sarva prANIo niHsahAya che. duHkhanA prasaMge upasthita thaye kaI keInuM trANa zaraNa thatuM nathI. pUrvakamanA udaye sau sukha-duHkhanA A bhegene bhogave che. azubhanA udaye jIva pitAnA puruSArtha ane jJAnanI uNapane lIdhe Akula-DavAkula thAya che. te AkulatAmAM koI rakSaNa ApavA samartha thatuM nathI, tevA samaye bhagavAnanuM zaraNu zAtAmaya nivaDe che, mATe "zaraNadaya' kahevAya che. zakrendra kRta-bhagamAra vtstutiH| // 36 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AHATISEMIERTISTERES kalpamaJjarI sUtre TIkA tasya dyaastebhyH| jIvadayebhyaH-jIveSu ekendriyAdisamastapANiSu dayA saMkaTamocanalakSaNA yeSAmiti, yadvAjIvanti munayo yena sa jIvaH saMyamajIvitaM, tasya dyaastebhyH| dharmadayebhyaH-dharma: durgatiprapatajjantusaMrakSaNalakSaNaH zrutacAritrAtmakaH, tasya dyaadaaykaastebhyH| dharmadezakebhyaH-dharmaH pAkpratipAditalakSaNastasya dezakAH upazrIkalpa dezakAH, tebhyH| dharmanAyakebhyaH-dharmasya nAyakAH netAraH prabhava iti yAvad dhrmnaaykaastebhyH| dhrmsaarthibhyH||362|| dharmasya sArathayo dharmasArathayastebhyaH-bhagavatsu sArathitvAropeNa dharma sthatvAropo vyajyate iti paramparitarUpakamalaGkAraH, tasmAdyathA sArathayo rathadvArA tatsthamadhvanInaM mukhapUrvakamabhISTaM sthAnaM nayanti unmArgagamanAditazca pratirundhanti, tathA bhagavanto dharmadvArA mokSasthAnamiti bhaavH| dharmavaracAturantacakravartibhyaH-dAnazIlatapobhAvaiH jIvadaya-ekendriya Adi jIvoM para saMkaTamocana rUpa dayA karanevAle, athavA muni jisase jIte haiM, vaha saMyamajIvana 'jIva' kahalAtA hai, use denevaale| dharmadaya-durgati meM par3ate hue jIvoM kI rakSA karanA jisakA lakSaNa hai, aise zruta-cAritra rUpa ra dharma ko denevaale| dharmadezaka-pUrvokta lakSaNa vAle dharma ke upadezaka / dharmanAyaka-dharma ke netA yA svAmI / dharmasArathi-dharma ke sArathi / bhagavAn ko sArathI kahakara dharma ko ratha sUcita kiyA gayA hai, ataH yahA~ paramparitarUpakAlaMkAra hai| isakA Azaya yaha huA ki jaise sArathi rathadvArA musAphiroM ko sukhapUrvaka abhISTa sthAna para le jAte haiM aura unmArga meM jAne se rokate haiM, usI prakAra bhagavAn dharma dvArA mokSasthAna meM pahucAte haiN| jIvadaya-sarva jIvene saMkaTamAMthI bacAvavAvALA, tema ja sarvaprANIone " saMyama' rUpI jIvana tarapha pa ravAvAjA nahAtA pahaya' ThevAya che. dharmadaya-zrata-cAritrarUpa dharma ke jenA AdhAre jInI durgatie sadaMtara thaMbhI jAya che, evA dharmane RE sbhiivnaa2| prabhu bhaya' hevAya che. dharmadezaka-pUrvokta lakSaNavALA dharmanA upadezaka. dhamanAyaka--zruta-cAritrarUpa dharma athavA kevaLa "Ama ' rUpa dharmanA netA agara svAmI. dhama sArathI-dhamanuM vahana karanAra agara dhamarUpa rathane calAvanAra, jema sArathI pathikane 2thadvArA kSemakuzaLapUrvaka svasthAne pahoMcADI de che, tema dharmarUpa rathanA vAhaka prabhu, unmAgethI bhavI jIvane jatAM aTakAvI dharmaratha zakrendra kRt-bhgmvtstutiH| // 362 // JAGAP zrI kalpa sUtraH 01 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 363 // catasRNAM = narakAdigatInAM caturNI vA kaSAyANAm anto= nAzau yasmAt, athavA catasro gatIzcaturaH kaSAyAn vA antayati=nAzayatIti, yadvA-caturbhirdAnazIlatapobhAvaiH kRtvA anto = ramyaH, athavA - catvAro dAnAdayaH antAH= avayavA yasya, yadvA - catvAro dAnAdayaH antAH = svarUpANi yasya 'anto'vayave svarUpe ca' iti hemacandraH, sa caturantaH, sa eva cAturantaH, cAturanta evaM cakraM janmajarAmaraNocchedakatvena cakratulyatvAt, varaM ca taccAturantacakraM, varacAturantacakraM, varapadena rAjacakrApekSayA'sya zreSThatvaM vyajyate, lokadvayasAdhakatvAt, dharma eva varacAturantacakraM dharmavaracA turantacakraM tAdRzasya dharmAtiriktasyA'saMbhavAt. ataeva saugatAdidharmAbhAsanirAsaH, teSAM tAttvikApratipAdakatvAbhAvena zreSThatvAbhAvAt, dharmavaracAturantacakreNa vartitu zIlaM yeSAmiti dharmavaracAturantacakravartinastebhyaH / dharmaracAturantacakravartI - dAna zIla tapa aura bhAva dvArA cArakA - narakAdi cAra gatiyoM kA, athavA cAra kaSAyoM kA, jisase aMta ho yA jo cAra gaMtiyoM evaM kaSAyoM kA aMta kara de vaha 'caturanta' kahalAtA hai / athavA - cAra se-dAna zIla tapa aura bhAva se jo anta- ramaNIya ho vaha 'caturanta' kahalAtA hai / athavA cAra - dAna Adi - jisake anta - aMza haiM vaha 'caturanta' kahalAtA hai / athavA dAna Adi cAra jisake svarUpa haiM use bhI 'caturanta' kahate haiM / caturanta hI cAturanta bhI kahalAtA hai| yaha cAturanta janma jarA maraNa kA uccheda karane ke kAraNa cakra ke samAna hai aura zreSTha hai, ataH use varacAturantacakra kahA hai / donoM lokoM kA sAdhaka hone ke kAraNa yaha (cakra) rAjacakra Adi kI apekSA zreSTha hai / yaha varacAturantacakra dharma hI ho sakatA hai-dharma ke atirikta dUsarA nhiiN| isase bauddha Adi dharmAbhAsoM kA nirAkaraNa ho jAtA hai, kyoMki ve vAstavika arthoM ke pratipAdaka na hone se zreSTha nahIM haiM / ' dharmavaracAturantacakra dvArA jIvanmukta banAvI, meAkSarUpa nagaramAM, sulabha paNe paheAMcADI de che. "dhama varacAturantacakravatI 'dAna, zIla, tapa ane bhAva dvArA cAraneA eTale ke narakAdika cAra gatiyAnA athavA cAra kaSAyAnA, jenAthI anta Ave ke je cAra gatiyA ane kaSAyenA anta karI nAkhe te "yaturanta" hevAya che. athavA yAra paDe bheTale u hAna, zIsa, tayAne lAva baDe meM anta (rabhAgIya) hoya te 'aturanta' hevA che. athavA yAra-dvAna mahi lenA saMta (aza) che te 'yaturanta' uDevAya che, athavA hAna Adi cAra jenA svarUpa hoya tene paNa 'caturanta' kahe che. caturanta ja cAturanta paNa kahevAya che. A cAturanta janma, jarA ane maraNane uccheda karavAne kAraNe cakranA jevAM che, ane zreSTha che, tethI tene "varacAturantacakra' kahyuM che. banne lokeAnA sAdhaka hAvAne kAraNa A (cakra) rAjacakra vagerenAM karatA zreSTha che. A 'varacAturantacaka' dharma ja hAI zake che-dhama sivAya bIjuM kaMi paNa nahIM. tethI bauddha Adi dharmAbhAsanu nirAkaraNa thaI jAya che, kAraNa ke zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta- bhagavastutiH / || 363 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 364|| cakravartipadena paTkhaNDAdhipatisAdRzyaM vyajyate, tathAhi-catvAraH uttaradizi himavAn zeSadikSu copAdhibhedena samudrA antAH sImAnasteSu svAmitvena bhavAzcAturantAH, cakreNa-ratnabhUtapaharaNavizeSeNa vartituM zIlaM yeSAM te cakravartinaH, cAturantAzca te cakravartinazceti cAturantacakravartinaH, dharmaNa-nyAyena varA zreSThA itararAjApekSayeti dharmavarAH, 'dharmAH puNya-yama-nyAya-svabhAvA''cArasomapA' ityamaraH, te ca te cAturantacakravartinazceti dhrmvrcaaturntckrvrtinH| yadvA-cAturantaM ca taccaka-cAturantacakraM, varaM ca tacAturantacakraM varacAturantacakra, dharmoM varacAturantacakramiva-dharmavaracAturantacakra, tena vartituM vartayituM vA zIlameSAmiti / dvIpaH saMsArasamudre nimajjatAM dvIpase varatanA jinakA zIla-svabhAva hai ve 'dharmavaracAturantacakravatI' kahalAte haiN| 'cakravatI' pada se yahA~ chaha khaMDoM kA adhipatipanA sUcita kiyA hai| vaha isa prakAra-uttara dizA meM himavAn aura zeSa dizAoM meM upAdhi-bheda se tIna samudra, ina cAroM somAoM kA jo svAmI hai, vaha cAturanta kahalAtA hai, aura cakraratna rUpa zastra se jo paratatA hai-pravRtti karatA hai, vaha cakravartoM kahalAtA hai| jo cAturanta bhI ho aura cakravartI bhI ho, vaha 'cAturantacakravartI hai| dharma se arthAt nyAya se anya rAjAoM kI apekSA jo vara-zreSTha ho, vaha 'dharmavara' kahalAtA hai| dharma zabda kA artha yahA~ para 'nyAya' hai| athavA-vara (zreSTha) cAturanta (cAra gatiyoM yA kaSAyoM kA anta karane vAle) cakra ko varacAturantacakra kahate haiN| varacAturantacakra ke samAna jo dharma hai vaha dharmavaracAturantacakra kahalAtA hai| usa dharmavaracAturantacakra se varatane vAle yA use varatAne vAle 'dharmavaracAturantacakravartI' kahe jAte haiN| dvIpa-saMsAra-sAgara meM DUbate hue prANiyoM ke lie dvIpa ke samAna / teo vAstavika arthonuM pratipAdana karanArA na hovAthI zreSTha nathI, "dharmavaracAturantacakra" thI vartavAne jeno zIla-svabhAva che, teo "dharmavaracAturantacakravartI" kahevAya che. "cakravattI" padathI ahIM cha khaMDanuM adhipatipaNuM sUcita karyuM che. te A pramANe che-uttara dizAe himavAnuM ane bAkInI dizAomAM upAdhibhedathI traNa samudra- e cAre sImAone je svAmI che, te "cAturanta' kahevAya che. ane caka-ratna rUpI zastrathI je varte che-pravRtti kare che te cakravattA kahevAya che. je cAturanta paNa hoya ane cakravatI paNa hoya, te " cAturantacakravatI' che. dharmathI eTale ke nyAyathI je bIjA rAjAo karatAM zreSTha hoya, te "dharmavara" kahevAya che. dharma zabdano artha ahIM "nyAya" thAya che. athavA vara (zreSTha) cAturanta (cAra gati athavA kaSAyane anta karanArA) cakane varacAturantacaka" kahe che. varacAturantacakanA je je dharma che, te dharmavaracAturantacakra kahevAya che. te dharma varacAturantacakathI vartanArA athavA tene vartAvanArAne ""dharmavaracAturantacakravatI' kahevAya che. dvIpa-saMsAra-sAgaramAM DUbatAM prANione mATe dvIpanA samAna. zakrendraPA kRta-bhaga vtstutiH| // 364 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 365 // tulyatvAt / trANaM = karmakadarthitAnAM bhavyAnAM rakSaNasakSaNaH / ataeva teSAM zaraNam = AzrayasthAnam / gatiH =avalambanam / pratiSThA = kAlatraye'pyavinAzitvena sthitaH / dvIpAdipratiSThAntAH zabdAH sautratvAccaturthIbahutvArthe prathamaikavacanAntAH / apratihata - vara - jJAna - darzana - gharebhyaH - na pratihatam apratihatam, jJAnaM ca darzanaM ceti jJAnadarzana, varaM zreSThaM ca tajjJAnadarzanaM varajJAnadarzanaM kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca, apratihataM varajJAnadarzanam - apratihatavarajJAnadarzana, tad dharantIti apratihata - vara - jJAna-darzana-dharAH = AvaraNarahita - kevalajJAna- kevaladarzanadhAriNastebhyaH / vyAvRttacchannabhyaH - chAdyate= Ayate kevalajJAnadarzanAdyAtmano'neneti chadma =ghAtikarmavRndaM jJAnAvaraNIyAdirUpaM karmajAtaM vA, vyAvRttaM nivRttaM chadma yebhyaste vyAvRtacchadmAnastebhyaH / jinebhyaH = svayaM rAgadveSazatru jetRbhyaH / jApakebhyaH - jApayanti = jayantaM trANa - karmoM se pIr3ita bhavya janoM kI rakSA meM samartha / zaraNa- bhavya prANiyoM ke liye AzrayabhUta / gati - Alambana - sahArA / pratiSThA - tInoM kAlo meM avinAzI hone ke kAraNa sthira / apratihatavarajJAnadarzanaghara-bhitti Adi se na rukane vAle zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana ko dhAraNa karanevAle / vyAvRttachadma- jo AtmA ke kevalajJAna kevaladarzana ko Dha~ka de, vaha ghAtika karmoM kA samUha chadma kahalAtA hai| jinase chadma haTa gayA ho vaha vyAvRtachadma haiM / zrI kalpa sUtra : 01 jina - svayaM rAga-dveSa rUpI zatruoM ko jItane vAle / jApaka- rAgAdi ko jItane ke lie udyata bhavyajIvagaNoM ko dharmadezanA Adi dvArA jItane kI trANa-karmothI pIDAtA bhavya janAnI rakSAmAM samatha zaNa-bhavya prANIone mATe AzrayanuM sthAna, gati - bhavasana--- sahArA (AdhAra). pratiSThA-traNe kALamAM avinAzI hovAne kAraNe sthira. apratihata-vara-jJAna--danadhara--bhitti--AdithI na rAkAvAvALu zreSDa kevaLajJAna ane kevaLadarzanane dhAraNa karanAra. vyAvRttachadrama--je AtmAnA kevaLajJAna kevaLardezanane DhAMkI de, te dhArtika kamenA samUha chama kahevAya che. jenAthI ma dUra jatu rahyuM heya te byAvRttama che. [na-svayaM rAga-dveSa 3yI zatrumone tanAra. jApaka-rAgAdine jItavAne mATe tatpara bhavya jIvagaNAne dhadezanA Adi dvArA jItavAnI preraNA ApanAra. kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta- bhagavastutiH // 365 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 366|| TIkA bhavyajIvagaNaM dharmadezanAdinA prerayantIti jaapkaastebhyH| tINebhyaH svayaM sNsaaraughkRtpaarebhyH| tArakebhyaHtArayantIti taarkaastebhyH| buddhebhyaH svayaM bodhaM praaptebhyH| bodhakebhyaH-bodhayantyanyAniti bodhkaastebhyH| muktebhyaH-amociSata svayaM karmapaJjarAditi muktaastebhyH| mocakebhyaH-mucyamAnAnanyAn prerayantIti mocakAstebhyaH / kalpasarvajJebhyaH-sarva-sakaladravyaguNaparyAyalakSaNaM vastujAtaM yAthAtathyena jAnantIti sarvajJAstebhyaH / sarvadarzibhyaH-sarva maJjarI samastapadArthasvarUpaM sAmAnyena draSTuM zIlaM yeSAM te srvdrshinstebhyH| ziva-nikhilopadravarahitatvAcchivamayaM-kalyANamayama, acalaM svAbhAvikamAyogikacalanakriyAzUnyam, arujam-tatrAtmanAmavidyamAnazarIramanaskatvAdAdhivyAdhirahitapreraNA karane vaale| tIrNa-saMsAra-pravAha se jo svayaM pAra ho cuke haiN| tAraka-dUsaroM ko tArane vaale| buddha-svayaM bodha ko praapt| bodhaka-dUsaroM ko bodha dene vaale| mukta-jo apane Apako karma rUpI pIjare se char3A cuke haiN| mocaka-dUsaroM ko mukta hone kI preraNA karane vaale| sarvajJa-samasta dravyoM, paryAyoM aura guNoM ko samyak prakAra se jAnane vAle / zakrendra kRta-bhagasarvadarzI-samasta padArthoM ke sAmAnya dharmoM ko jAnane vaale| hAra vtstutiH| ina saba vizeSaNoM se yukta, tathA siddhigati nAmaka sthAna ko prApta siddha bhagavantoM ko namaskAra ho| siddhigati kA svarUpa kyA hai so batalAte haiM-vaha saba prakAra ke upadravoM se rahita hone ke kAraNa ziva arthAt kalyANamaya hai| tIrNa-saMsAra-pravAhathI je te pAra jaI cUkayo che. tAraka-bIjAone tAranArA.. suddha-pote madha pAbhesA. bAdhaka-bIjAne bedha denAra. mukta-je pitAne kamarUpI pAMjarAmAMthI mukata karI cUkyA che. mecaka-bIjAne mukata thavAnI preraNA karanArA. // 366 // sarvajJa-samasta dravye, paryAya ane guNene sArI rIte jANanArA. sarvadazI -samasta padArthonA sAmAnya dharmone jANanArA. A badhAM vizeSaNethI yukta tathA siddhigati nAmanA 0. sthAna pAmelAM siddha bhagavAnane namaskAra che. siddhigatinuM svarUpa zuM che te batAve che-teo badhI jAtanA upadrave che zrI kalpa sUtra: 01 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 367 // maJjarI TIkA mityarthaH, anantam-avidyamAno'nto nAzo yasya tat, ataeva-akSayam-nAsti lezato'pi kSayo yasya tatavinAzItyarthaH, avyAbAdha-na vidyate vyAbAdhA-pIDA dravyato bhAvatazca yatra tat, apunarAvRtti-avidyamAnA punarAzattiH saMsAre punaravataraNaM yasmAttat-yatra gatvA na kadAcidapyAtmA vinivarta te, samAmnAtamanyatrApi-"na sa punarAvartate na sa punarAvartate" iti, itthamuktazivatvAdi-vizeSaNaviziSTaM siddhigatinAmadheyaM--siddhigatiriti nAmadheyaM nAma yasya tat tathAbhUtaM sthAna-sthIyate'sminniti sthAna lokAgralakSaNaM samprAptebhyaH smaashritebhyH| namo jinebhyH| kIdRzebhyaH? ityAha-jitabhayebhyaH-jitaM bhayaM yaistebhya iti / itthaM siddhAn namaskRtyAhantaM usameM svAbhAvika yA parapreraNAjanita halana-calana kriyA nahIM hotI, ataeva acala hai| vaha aruja hai-rogavarjita hai, muktAtmAoM ko zarIra na hone se vyAdhi nahIM hotI aura mana na hone se Adhi nahIM hotI, ataH vaha gati aruja hai| vaha ananta-antarahita hai aura akSaya-avinAzI hai| dravya aura bhAva se pIr3A na hone ke kAraNa avyAvAdha hai| usa gati se phira saMsAra meM AnA nahIM par3atA, ataH vaha apunarAvRtti hai| mokSa jAkara AtmA kabhI lauTatA nahIM hai| yaha bAta dUsaroM ke yahA~ bhI svIkAra kI gaI hai| vahA~ kahA hai "na sa punarAvartate, na sa punarAvartate" iti / 'vaha (muktAtmA) phira nahIM lauTatA, vaha phira nahIM lautttaa'| ina vizeSaNoM se yukta siddhigati nAmakasthAna-loka ke agrabhAga-ko jo prApta ho cuke haiM aura jinhoM ne samasta bhayoM ko jIta liyA hai, una jina devoM ko-siddhoM ko-namaskAra ho| vinAnA hovAthI ziva eTale ke kalyANamaya che. temAM svAbhAvika ke parapreraNAjanita halana-calananI kriyA thatI nathI, tethI acala che. te aruja (rAga vinAnuM) che, mukatAtmAone zarIra na hovAthI vyAdhi thatI nathI ane mana na hovAthI Adhi thatI nathI, tethI te gati aruja che. te ananta (anta vinAnI) che ane akSaya (avinAzI) che. dravya ane bhAvathI pIDA na hovAnA kAraNe avyAbAdha che. te gatimAMthI pharIthI saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI tethI te apunarAvRtti che. mokSa jaIne AtmA kadI paNa pAcho Avato nathI. A vAta bIjA dharmomAM paNa svIkA2vaamaa mAvesa che. tyA 4thu cha "na sa punarAvartate, na sa punarAvartate" iti| "te (mukatAtmA) pharIthI pAcho Avato nathI, te pharIthI pAcho Avato nathI." te vizeSaNothI yukata siddhigati nAmanuM sthAna eTale ke lokanA agrabhAgane je pAmI gayAM che ane jemaNe samasta bhane jItyAM che te jina devane-siddhone namaskAra che. kRt-bhgvsttiH| // 367 // che zrI kalpa sUtra: 01 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 368 // namaskaroti-'namo'tthuNaM samaNassa' ityAdi / namo'stu khalu zramaNAya bhagavate mahAvIrAya pUrvatIrthakaranirdiSTAyapUrvatIrthakaraiH nirdiSTAyambhAvitIrthakaratvena proktAya, yAvat sampAnukAmAya / yAvatpadena-'AdikarAya tIrthakarAya' ityArabhya 'siddhigatinAmadheyaM sthAnam' ityantAni padAni saMgrAhyANi / tathA-iha gataH atra sthito'haM tatra gataM devAnandAyAH kukSau sthitaM bhagavantaM vande khalu / tatra gato bhagavAn mAmihagataM pazyatu-iti kRtvAisthamuktvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA siMhAsanavare paurastyAbhimukhaH pUrvAbhimukhaH sanniSaNNaH samupaviSTaH ||suu0 10 // mUlam-taeNaM se sakke deviMde devarAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa accherayabhUyaM mAhaNakulagabbhattAe vukamaNaM jANittA ciMtei-no khalu arahaMtA vA cakavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakulesu vA hINakulesu vA dINakulesu vA ruggakulesu vA bhuggakulesu vA daridakulesu vA kivaNakulesu bhikkhAgakulesu vA mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vaa| asthi puNa esevi bhAve accherayabhUe / esa puNa agatAhi ussappiNIhiM osappiNIhiM viikaMtAhiM smuppjjaa| zakendra isa prakAra siddhauMko namaskAra karake arhanta bhagavAna mahAvIra ko namaskAra karate haiM-namaskAra ho zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, jinakA pUrvavartI tIrthakaroM ne bhAvi-tIrthakara ke rUpa meM nirdeza kiyA hai / yahA~ jo 'yAvat' pada hai, usase Adikara, tIrthakara se lekara 'siddhigatinAmadheya sthAna' taka ke padoM kA saMgraha kara lenA cAhie / tathA 'yahA~ sthita maiM (zakendra) vahA~ (devAnandA kI kukSi meM) sthita bhagavAn ko vandanA karatA huuN| vahA~ sthita bhagavAn yahA~ sthita mujhe dekheM / aisA kahakara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA namaskAra karate haiM, vandanA-namaskAra karake zreSTha siMhAsana para pUrva dizA meM mukha karake baiTha jAte haiM |muu010|| zakrendra A pramANe siddhone namaskAra karIne ahaH bhagavAna mahAvIrane namaskAra kare che-namasakAra he zramaNa bhagavAna mahAvIrane, bhne| pUrva pattI tArA lAvI tItha 42nA 35mA niza zyoM che. hI 'yAvat' pada che tethI Adikara, tIrthakarathI laIne "siddhagatinAmadheya sthAna' sudhInA padane saMgraha karI levuM joIe. tathA "ahIM rahela, huM (zakrendra) tyAM (devAnandAnI kukhamAM) rahela bhagavAnane vaMdaNu karUM chuM. tyAM rahelA bhagavAna ahIM rahelA mane jeve" evuM kahIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNA-namaskAra kare che. vaMdaNa-namaskAra karIne zreSTha sihAsana para pUrva dizAmAM mukha rAkhIne besI jAya che. sU01LA. zakrendra kRt-bhgsmvtstutiH| // 368 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 369 // TIkA nAmaguttassa vA kammassa akkhINassa aveiyassa aNijinnassa udaeNaM jaNaM arahaMtA vA jAva ? vAsudevA vA aMtakulesu vA jAva mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA, kucchisi| ganbhattAe vakkarmisu vA vakkamati vA vakkamissaMti vA, no ceva NaM joNIjammaNanikkhamaNeNaM nikAvarmisu vA nikAkhamaMti vA nikkhamissaMti vaa| ayaM ca Na samaNe bhagavaM mahAvIre mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattassa kalpa maJjarI mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gambhattAe vakaMte / taM jIyameyaM tIyapacuppaNNamaNAgayANaM sakkANaM devidANaM devarAyANaM ja NaM arihaMtA bhagavaMto tahappagArehito aMtakule hito jAva mAhaNakule hito tahappagAresu umgakulesu vA bhogakulesu vA rAiNNakulemu vA ikkhAgakulemu vA harivaMsakulesu vA nAyakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu vA visuddhajAikulavaMsesu sAharaNijjA / taM seyaM khalu mamAvi samaNaM bhagavaM mahAvIra caramatitthayaraM puvatitthayaranirvhi mAhaNakuMDaggAmAo jayarAo usabhadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe kucchIo khattiyakuMDaggAme nayare nAyANaM khattiyANaM siddhatthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiyANIe vAsiTTasaguttAe kucchisi gabbhattAe sAharA vittae / je vi ya NaM se tisalAe khattiyANIe gabbhe taMpi ya NaM devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gambhattAe sAharAvittaetti kaTu hariNegamesi pAyattAgIyAhibaI devaM saddAvei, sadAvittA evaM vayAsIevaM khalu devANuppiyA ! no khalu arahaMtA vA cakavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA jAva je zakrendra kRta-garbha viyaNaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taM pi yaNaM devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gambhattAe sAharAvittae / taM saMharaNagaccha NaM tumaM devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuNDaggAme Nayare usabhadattassa mAhaNassa bhAriyAe devANaMdAe vicaarH| mAhaNIe kucchIo khattiyakuMDaggAmaNayare nAyANaM khattiyANaM siddhasthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiyANIe vAsiDhasaguttAe kucchisi avvAbAhaM akilAmaM agilANaM amilANaM jayaNAe jayamANe gambhattAe sAharAhi / je vi ya NaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taM pi ya NaM devANaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe sAharAhi, sAharittA mameyamANattiyaM khippAmeva paJcappiNAhi ||suu0 11 // chAyA-tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AzcaryabhUtaM brAhmaNakulamUlakA artha-'tae NaM se' ityAdi / tatpazcAt vaha zakra devendra devarAja, zramaNa bhagavAn // 369 // mahAvIra kA Azcaryajanaka brAhmaNa kula meM padhAranA jAna kara vicAra karate haiM-arhanta, cakravartI, baladeva bhuubne| -'tae NaM se' tyAha. tyA2 mA zandra piyAra 4216 sAyA sAvAna mahAvIre prANabha avata24 4yuta me4 mAzcarya na ghaTanA cha, 26 mati patI bhagava, pAsuheva, 12 zrI kalpa sUtraH 01 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 370 // Wu Ai Jiang garbhatayA vyutkramaNaM jJAtvA cintayati-no khalu arhanto vA cakravarttino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA mAntakuleSu vA tucchakuleSu vA hInakuleSu vA dInakuleSu vA rugNakuleSu vA bhugnakuleSu vA daridrakuleSu vA kRpaNakuleSu vA bhikSAkakuleSu vA brAhmaNakuleSu vA AyAna vA AyAnti vA AyAsyanti vA / asti punaH eSo'pi bhAvaH AzcaryabhUtaH / eSa punaranantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyatikrAntAsu samutpadyate / nAmagotrasya vA karmaNaH akSINasya aveditasya anirjIrNasya udayena yat khalu arhanto vA yAvat vAsudevA vA antakuleSu vA yAvat brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatayA vyukAn vA vyutkrAmyanti vA vyutkramiSyanti vA, no caiva khalu yonijanmaniSkramaNena nirakrAmyan vA niSkrAmyanti vA niSkramiSyanti vA / ayaM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhaathavA vAsudeva anta (zudra) kuloM meM, prAnta (adhamAcAra vAle) kuloM meM, tuccha kuloM meM, dIna kuloM meM, rugNakuloM meM, bhugna (kuTila) kuloM meM, daridrakuloM meM, kRpaNakuloM meM, bhikSukakuloM meM athavA brAhmaNakuloM meM Aye haiM, na Ate haiM aura na aaeNge| yaha bhI Azcaryajanaka vAta ananta utsarpiNI-avasarpiNI kAla vyatIta hojAne para hotI hai| nAmagotra - nIcagotra kA kSaya na huA ho, vedA na gayA ho, nirjarA na huI ho aura isa kAraNa usake udaya se arhanta yAvat vAsudeva antakuloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye, Ate haiM yA Ae~ge, kukSi meM garbharUpa se utpanna hue, utpanna hote haiM aura utpanna hoMge, to bhI yonijanma- niSkramaNa (yoni dvArA janma ke rUpa meM nikalanA) se na janme haiM, na janmate haiM aura na janmeMge / arthAt prathama to arhanta cakravarttI Adi anta-prAnta, yAvat brAhmaNa kuloM meM garbha ke rUpa meM praveza hI nahIM karate, kadAcit pUrvavaddha nIcagotrakarsa ke udaya se garbha meM praveza kareM bhI to una kuloM meM janma nahIM lete| mahAna parAkramI ane sarva zreSTha mahApuruSo che, AvA mahApuruSA vIryavAn ane parAkramI kSatriya kuLAmAM janma le te ucita gaNAya che. kSatriyakuLa zivAyanA kuLa hInapada ane daradravALA gaNAya che. tethI AvA mahAna puNyazALI kadApi paNa kSudrakuLAmAM AvyA nathI, AvatA nathI ne Avaze paNa nahi, te A 'Agamana' kevuM Azrcaya - janaka che! AvI Azcaryajanaka ghaTanA anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa vyatIta thayA bAda bane che. zakrendra vicAra magna thai vicAre che ke kadAca AvA mahApuruSAne paNa, pUrve nIcagotra madhavArUpa ka kSaya na thayu hoya. te te karmanA udaye temane Ave! saMcAga sAMpaDe che, AvA rUDA jIvA kukSImAM ga rUpe rahe che, paNa teonA cenijanma thatA nathI. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA zakrendra kRta - garbha saMharaNa vicAraH / // 370 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre maJjarI // 371 // TIkA zakrandra dattasya brAhmaNasya bhAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA vyutkraantH| tat jItametat-atItapratyutpannA'nAgatAnAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM yat khalu arhanto bhagavantaH tathAprakArebhyo'ntakulebhyo yAvat brAhmaNakulebhyaH tathAprakAreSu ugrakuleSu vA bhogakuleSu vA rAjanyakuleSu vA ikSvAkukuleSu vA harivaMzakuleSu vA kalpajJAtakuleSu vA anyatareSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtikulavaMzeSu sNhaarnniiyaaH| tacchreyaH khalu mamApi-zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM caramatIrthakaraM pUrvatIrthakaranirdiSTaM brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / yo'pi ca khalu trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garmatayA saMhArayitumiti kRtvA hariNaigameSiNaM parantu yaha zramaNa bhagavAn mahAvIra brAhmaNakuMDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbharUpa se utpanna hue haiM ! to atIta vartamAna aura bhaviSya-kAlIna sabhI zakra devendra devarAja kA yaha jIta vyavahAra hai ki arhanta bhagavaMtoM kA aise antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se kRta-garbha viziSTa ugrakuloM meM yA jJAtakuloM meM athavA isI prakAra ke kisI vizuddha jAti-kulavAle vaMzoM meM saMharaNa / saharaNakara denA caahie| vicaarH| to mere liye yaha ucita hai ki caramatIrthakara aura pUrvavartI tIrthakaroM dvArA nirdiSTa zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNa NDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa ko bhAryA devAnandA brAhmaNI kI kukSi se, kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagara meM jJAta kSatriyoM ke kula meM utpanna kAzyapagotrIya siddhArtha kSatriya kI bhAryA vAziSThagotravAlI trizalA kSatriyANI kI kukSi meM garbharUpa se saMharaNa karU~ aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, use devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM saMharaNa kara duuN| isa prakAra vicAra kara (zakrendra ne) padAti trilokInAtha zramaNa bhagavAna mahAvIranI utpatti A brAhmaNa kuLamAM thaI che, te bhUta, vartamAna ane bhAvi kALanA zakendra devendrone jIta vyavahAra che ke, ahata bhagavAnanA jInuM tyAMthI saMharaNa karI koI viziSTa ugrakuLa, // 371 // bhegakuLa, rAjanyakuLa, IkvAkukuLa, harivaMzakuLa athavA jJAtakuLamAM temaja vizuddha jAtikuLamAM temanuM sthApana karavuM. te ucita che ke, tIrthakara zramaNa bhagavAnanuM devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI saMharaNa karI, kSatriyakuMDagrAma nagaranA jJAta kSatriyanA kuLamAM utpanna thayela kAzyapagetrI siddhArtha kSatriyanI bhAryA vAzi ThagetravALI trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbharUpe re , zrI kalpa sUtra: 01 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 372 / / anaukAvi devAnupriya ! ahanta, li meM aura trizalAjAo, zramaNa meM pAdAtAnikAdhipatiM devaM zabdAyate, zabdAyitvA evamavAdI evaM khalu devAnupriya ! no khalu arhanto vA cakravarttino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA yAvat-yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / tad gaccha khalu tvaM devAnupriya ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau avyAvAdham aklamam aglAnam amlAnam yatanayA yatamAnaH garbhatayA sNhr| yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyAH garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhara, saMhRtya mama etAmAjJapti lipameva pratyarpaya sU0 11 / / anIkAdhipati hariNaigameSI deva ko bulavAyA aura bulavA kara isa prakAra kahA he devAnupriya ! arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva antakula meM (utpanna nahIM hote haiM) yAvat devAnandA kI kukSi kA garbha trizalA kI kukSi meM aura trizalA kSatriyANI kA garbha devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM ulaTa-palaTa kara denA ucita hai| so he devAnupiya! tuma jAo, zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi se kSatriyakuNDagrAma nagara meM jJAtakSatriyoM ke vaMza meM utpanna kAzyapagotrIya siddhArtha kSatriya kI patnI vAziSThagotrIyA trizalA kSatriyANI kI kukSi meM, kisI taraha kI pIr3A na ho, parizrama na ho, kheda na ho, mlAnatA na ho, yatanAse kArya karate hue badala do aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, usa garbha ko devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpa se badala do| yaha adala-badala karake merI isa AjJA ko zIghra hI vApisa lauTAo, arthAt 'maiMne AdezAnusAra saba kArya kara diyA' isa prakAra kI mujhe sUcanA do| ||suu011|| huM sthApana karuM.A nirNaya karI, teNe padAti-anIkAdhipati harigamethI devane belA, ne belAvI nimnakatA ghAre yAjJA bhASA he devAnupriya! ahata, cakravartI, baLadeva ane vAsudeva kadApi paNa aMtakAMta Adi kuLamAM utpanna thAya nahi, paraMtu tIrthakara zramaNa bhagavAna mahAvIranuM devAnandI brAhmaNInI kukSimAM padhAravuM thayuM che A anucita che, ne ApaNe jIta vyavahAra che ke, te garbhanuM utthApana karavuM te tame brAhmaNakuLamAMthI saharaNa karI trizaLA mAtAnA garbhamAM temane sukha-samAdhe mUkI Ave. A kArya karatAM bhagavAnanA jIvane jarApaNa parizrama pIDA ke kheda na thAya che te jovAnuM bhULaze nahiM. A pramANe AjJAnuM pAlana karI mane zIdhra javAba Ape. (sU011) hariNagamepiNaM pati saMha daraNAya shkrsyaadeshH| // 372 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1139311 TIkA- 'taraNaM se' ityAdi / tataH siMhAsane upavezanAnantaraM khalu sa zakrI devendro devarAjaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AzcaryabhUtaM brAhmaNakulagarbhatayA = brAhmaNakule garbhatvena vyutkramaNam = utpattiM jJAtvA cintayatino khalu nizcayena arhantazcakravartino baladevA vAsudevA antakuleSu = zudrakuleSu prAntakuleSu = adhamAcArikuleSu, tucchakuleSu = alpakuTumba kuleSu hInakuleSu = jAtidhanAdyapUrNa kulepu, dInakuleSu = zokagrasta kuleSu rugNakuleSu = pitRparamparAprAptarogayukteSu kuleSu, bhugnakuleSu = kuTilakuleSu = vaJcakakuleSvityarthaH, daridrakuleSu nirdhanakuleSu, kRpaNakuleSu-adAtkuleSu, bhikSAkakuleSu = bhikSAjIvikuleSu brAhmaNakuleSu = brAhmaNAnAM kuleSu AyAn=AgatA atIte kAle, AyAnti= Agacchanti vartamAnakAle, AyAsyanti = prAgamiSyanti bhaviSyatkAle / eSo'pi = arhadAdInAmantakulAdiSu AgamanarUpo'pi bhAvaH AzcaryabhUto'sti / eSa punarAzcaryabhUto bhAvaH anantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyati TIkA kA artha- 'tae NaM se' ityAdi / siMhAsana para baiThane ke bAda vaha zakra devendra devarAja zramaNa bhagavAn mahAvIra ko Azcaryajanaka brAhmaNakula meM garbharUpa se utpanna huA jAna kara vicAra karate haiM-nizcaya hI arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva antakuloM (zudrakuloM) meM, prAnta - adhamAcAriyoM ke kuloM meM, tuccha arthAt alpa parivAravAle kuloM meM, hIna arthAt jAti evaM dhana Adi se apUrNa kuloM meM, dIna-zokagrasta kuloM meM, vaMzaparamparAgata roga vAle kuloM meM, kuTila yA vaMcaka kuloM meM, nidhanakuloM meM, kaMjUsakuloM meM, bhikhAriyoM ke kuloM meM, athavA brAhmaNoM ke kuloM meM atIta kAla meM utpanna nahIM hue, vartamAna meM nahIM utpanna hote aura bhaviSya meM bhI nahIM utpanna hoNge| arhantoM Adi kA antakula Adi meM AnA bhI Azcarya hai / yaha AzcaryarUpa bhAva ananta utsarpiNI aura avasarpiNI kAla bItane para utpanna hotA hai / TInA artha-taNaM se tyiAhi zakendra devarAne bhanathI nahI huyu hai- 'mahata, yahuvartI, maNadeva mane vAsudeva, nizcayapaNe kSudrakuLAmAM, adhamakuLAmAM,tuccha ane alpa parivArayukta kuLAmAM, jAti, dhana vigerethI hIna kuLAmAM, dIna-zAkagrasta kuLAmAM, vaMzapara parAgata regiSTha kuLAmAM, kuTila ane vaMcaka kuLAmAM, nidhana ane ka MjUsa kuLeAmAM, bhikhArI ane brAhmaNa kuLAmAM janme nahi. zrI zramaNa bhagavAna mahAvIranI khAkhatamAM banyuM te te eka akalpanIya ghaTanA banI gaI, ane tenuM kAraNa e ke nIcagetrarUpa bAMdhelAM karmAMnI sthitinA kSaya na thayA, rasanuM vedana nathI thayu, te kAM bhagavyA nahi hoya tethI nirjarA thaI nathI, ema A uparathI phaLita thAya che. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta-garbhasaMharaNa vicAraH / ||373|| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 374 // kalpamaJjarI TIkA krAntAsu vyatItAsu samutpadyate / atra kAraNamAha-'nAmagottassa' ityAdi / nAmagotrasya-nAmnA kRtvA gotrasyanIcagotrasya, vA-athavA-akSINasya-sthiterakSayeNa akSINasya aveditastha-rasasyAparibhogena aveditasya, ataeva anirjIrNasya AtmapradezebhyaH apRthagbhUtasya karmaNa udayena kRtvA khalu yat arhanto vA yAvad vAsudevA vA antakuleSu vA yAvad brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatvena vyudakrAman= udapadayanta vA, vyutkrAmyanti-utpadyante vA, vyutkramiSyanti utpatsyante vA / parantu yonijanmaniSkramaNena-yone yonidvArato janmanA janmarUpeNa yaniSkramaNa-nirgamanaM tena kRtvA khalu no-naiva nirakrAmyana=niSkrAntA atotakAle, niSkrAmyanti-nirgatA bhavanti vartamAnakAle, niSkramiSyanti=nirgatA bhaviSyanti anAgatakAle / ayaM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatvena vyutkrAntaH utpnnH| tadetat jItam AcAraH atItapratyutpannAnAgatAnAM bhUtavartamAnabhAvinAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM, yatkhalu arhanto bhagavantaH tathAprakArebhyaH tathArUpebhyaH antakulebhyaH yAvad brAhmaNakalebhyaH tathAprakAreSu tathArUpeSu ugrakuleSu bhagavatA RSabhasvAminA''rakSakatayA niyuktA ugrAsteSAM kuleSu, isa Azcarya kA kAraNa batalAte haiM-jo sthiti kA kSaya na hone se kSINa nahIM huA hai, rasa kA vedana na karane se bhogA nahIM gayA hai, ataH jisakI nirjarA nahIM huI hai-jo AtmapradezoM se pRthak nahIM huA hai, aise nIcagotra karma ke udaya se, agara arhanta yAvat vAsudeva antakuloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye haiM, Ate haiM yA Ae~ge yA udara meM garbharUpa se utpanna hue haiM, hote haiM yA hoMge; to bhI yonidvAra se prasUta hokara unhoMne atIta kAla meM kabhI janma nahIM liyA hai aura na bhaviSyameM kabhI janma leMge / parantu yaha zramaNa bhagavAn mahAvIra brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garma rUpa se utpanna hue haiM ! to bhUtakAlIna, vartamAnakAlIna tathA bhaviSyat-kAlIna zakra devendroM devarAjoM kA yaha AcAra-paramparA hai ki ve arhanta bhagavaMtoM ko pUrvokta antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se, uttama ugrakuloM meM bhagavAna RSabhadeva dvArA rakSaka ke rUpa meM niyukta kSatriyoM ke kuloM meM, bhogakuloM meM-RSabha svAmI AvA sarvottama puruSane janma nIce vaNavAela kuLamAM ja have joIe. (1) ucakuLa-bhagavAna RSabhadeve, jyAre varNa racanA karI, tyAre "rakSaka" tarIke je je kSatrine niyukta 42vAmA mAvyAMtai kSatriyAnA hunne| ' ' tarI mANamAya che. (2) bhegakuLa-bhagavAna RSabhadeva dvArA 'guru tarIke sthApita thayela bhega' nAmanA kSatriyakuLa bhegakuLa" zakrandrakRta-garbhasaMharaNa // 374|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 375 / / bhogakuleSu=RSabhasvAminA gururUpeNa sthApitA bhogAsteSAM kuleSu rAjanyakuleSu = mitrasthAne sthApitA rAjanyAsteSAM kuleSu, ikSvAkukuleSu ikSvAkavaH kSatriyavizeSAsteSAM kuleSu harivaMzakuleSu = pUrvavairidevAnI taharivarSa kSetrayugalasya vaMzo harivaMzastasya kuleSu, jJAtakuleSu - jJAtAH = udArakSatriyAsteSAM kuleSu anyatameSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtikulavaMzeSu-vizuddhe=nirmale jAti : - mAtRko vaMzaH kulaM paitRko vaMzazca yatraivaMvidheSu vazeSu saMhAraNIyA: = samupasthApayitavyAH / tat= tasmAddhetoH zreyaH = ucitaM khalu mamApi zramaNa bhagavantaM mahAvIraM caramatIrthakaraM pUrvatIrthakaranirdiSTam = RSabhAditIrthakarairbhAvitIrthakaratvena prarUpitaM brAhmaNakuNDagrAme nagare vasata RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare varttamAnasya jJAtAnAM kSatriyANAM kule samutpannasya kAzyapagotrasya dvArA guru ke rUpa meM sthApita bhoga- nAmaka kSatriyoM ke vaMzoM meM, rAjanyakuloM meM- mitra ke rUpa meM sthApita kSatriyoM ke kuloM meM, ikSvAku - nAmaka kSatriyoM ke kuloM meM, harivaMzakuloM meM pahale ke vairI deva dvArA lAye hue harivarSa kSetra ke eka yugala ke vaMzaja kSatriyoM ke kuloM meM, jJAtakuloM meM udAra kSatriyoM ke kuloMmeM athavA isI prakAra ke vizuddha jAti (mAtRpakSa ) aura vizuddha kula (pitRpakSa) vAle kinhIM kuloM meM unakA saMharaNa kara deM-badala deN| ( zakrendra phira socate haiM -) isa kAraNa mere lie bhI yaha ucita hogA ki maiM zramaNa bhagavAn mahAvIra ko, jo carama tIrthakara haiM aura bhAvI tIrthakara ke rUpa meM RSabhAdi pUrvavarttI tIrthakaroM ne jinakA ullekha kiyA hai unheM brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM nivAsa karane vAle RSabhadatta brAhmaNa kI patnI devAnandA brAhmaNI kI kukSi se kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagara meM rahane vAle, jJAta kSatriyoM ke kula meM utpanna kAzyapa tarIke oLakhAya che. (3) rA04nyaGkuNa-'mitra' tarI ne ne kSatriyAne 422 42vAmAM AvyAM itAM, tekhAnA puNe 'zanyahuNeo' 'hevAya che. (4) ikSvAkukuLa-A nAmathI prasiddha thayela eka kSatriyakuLa je bhagavAna RSabhadevanu kuLa hatuM te (5) hariva'zakuLa-kAi eka verabhAvavALA deva, harivakSetramAM rahela eka yugalane bharatabhUmi para lai AvyA. A 'yugala' ahiM ja sthAi rahI gayuM. tenA vaMza harivaMzakuLa gaNAya che. (1) jJAtaguNa - udvAra vittavAjA kSatriyAMnA puNa. (cha) vizuddhatikuLa-vizuddhajAti eTale mAtRpakSa, vizuddhakuLa eTale pitRpakSa, evA saMyukta vizuddhivALA kuLA 'vizuddhajAtikuLa' tarIke eLakhAya che. zrI kalpa sUtra : 01 arcel Tas kalpa maJjarI TIkA zakrendrakRta-garbhasaMharaNavicAraH / // 375 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 376 / / kalpamaJjarI TIkA siddhArthasya kSatriyasya bhAryAyA vAziSThasagotrAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH kukSau garbhatayArUpeNa saMhArayitum = pravezayitum, yazcApi khalu trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi garbha khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum, iti kRtvA itthaM vicinsya pAdAtAnIkAdhipati hariNaigameSiNaM devaM zabdAyate Ahvayati, zabdAyitvA =AhUya evaM vakSyamAgaprakAreNa avAdIt uktavAn-he devAnupriya ! evaM tvaM jAnIhi, yat-no khalu arhanto vA cakravartino vA baladevA vA vAsudevA vA antakuleSu vA yAvadu-yAvatpadena-prAntakuleSu vA tucchakuleSu vA hInakuleSu vA dInakuleSu vA rugNakuleSu vA bhugnakuleSu vA daridrakuleSu vA kRpaNakuleSu vA bhikSAkakuleSu vA brAhmaNakuleSu vA AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA / asti puranarepo'pi bhAva aashcrybhuutH| eSa punaranantAsu utsarpiNISu avasarpiNISu vyatikrAntAmu samutpadyate / nAmagotrasya vA karmaNo'kSINasya aveditasya anirjIrNasya udayena yatkhalu arhanto yAvat vAsudevA vA antakuleSu yAvad brAhmaNakuleSu AyAn vA AyAnti vA AyAsyanti vA, kukSau garbhatayA vyudakrAmyan vA vyutkrAmyanti vA vyutkramiSyanti vA, no caiva khalu yonijanmaniSkramaNena nirakrAmyan vA niSkrAmyanti vA niSkramiSyanti vaa| ayaM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro brAhmaNakuNDagrAge nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA vyutkraantH| tad jItametatatItapratyutpannA'nAgatAnAM zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM yat khalu arhanto bhagavantastathAprakArebhyo'ntakulebhyo yAvad brAhmaNakulebhyastathAprakAreSu ugrakuleSu vA yAvat anyatareSu vA tathAprakAreSu vizuddhajAtikulavaMzeSu saMhAragotrIya siddhArtha kSatriya kI bhAryA vAziSThasagotrIyA trizalA kSatriyANI kI kukSi meM garbharUpa se badala duuN| isa prakAra vicAra karake, zakrendra, padAti-anoka ke adhipati hariNegamepI deva ko bulavAtA hai aura bulavAkara kahatA hai-he devAnupriya ! tuma aisA samajho ki-arhanta, cakravartI, baladeva athavA vAsudeva antakuloM meM, tathA 'yAvat' zabda se prAntakuloM meM, tucchakuloM meM, hInakuloM meM, dInakuloM meM. ruNakuloM meM, bhugnakuloM meM, daridrakuloM meM, kRpaNakuloM meM, bhikSukakuloM meM, athavA brAhmaNa kuloM meM, nahIM Aye haiM, nahIM Ate haiM aura nahIM aaeNge| magara unakA garbharUpa meM AnA bhI Azcaryajanaka bhAva hai| yaha Azcaryajanaka bhAva ananta utsarpiNI-avasarpiNI bItane para utpanna hotA hai| akSINa, avedita aura anirjIrNa nIcagotra karma ke udaya se arhanta yAvat vAsudeva antakuloM meM yAvat brAhmaNakuloM meM Aye, Ate haiM yA Ae~ge-udara meM garbha rUpa se utpanna hue, utpanna hote haiM yA utpanna hoMge, kintu yonidvAra se na janme haiM, na janmate haiM aura na jnmeNge| parantu yaha zramaNa bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpa se utpanna hue haiM to bhUta vartamAna aura bhaviSyat-kAlIna zakra hariNaigame SiNaM prati mA garbhasaMharaNAya shkrsyaadeshH| SSA // 376 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 377|| Xiong Jiang Wu Bao Bao Bao NIyaH / tacchreyaH khalu mamApi zramaNa bhagavantaM mahAvIraM caramatIrthaMkaraM pUrvatIrthakaranirdiSTa brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyA brAhmaNyAH kukSitaH kSatriyakuNDagrAme nagare jJAtAnAM kSatriyANAM siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyA vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA saMhArayitum / tat tasmAd heto:- he devAnupriya ! tvaM gaccha, gatvA brAhmaNakuNDagrAme nagare nivasata RSabhadattasya brAhmaNasya bhAryAyA devAnandAyAH kukSitaH = udarAt kSatriyakuNDagrAme sthitasya jJAtAnAM kSatriyANAM kulodbhavasya siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasya bhAryAyAstrizalAyAH kSatriyANyAH vAziSThasagotrAyAH kukSau garbhatayA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAvAdhaM na vidyate vyAvAdhA=pIDA yatra tat - pIDArahitam, aklamam na vidyate klamaH = parizramo yatra tat-parizramarahitam, aglAnam - glAnaM khedaH, tannAsti yatra tat khedavarjitam, amlAnam - nAsti mlAnaM = prabhAhAniyatra tat-tejohAnirahitaM ca yathA syAttathA yatanayA yatamAnaH san saMhara / yo'pi ca khalu sa trizalAyAH devendra devarAjoM kA yaha jIta vyavahAra hai ki ve arhata bhagavaMtoM ko antakuloM se yAvat brAhmaNakuloM se ugrakuloM yA aise hI kinhIM anya vizuddha jAti - kula-vAle vaMzoM meM badala deM / so hamAre lie bhI yahI ucita hai ki caramatIrthakara tathA pUrvavarttI tIrthakaroM dvArA nirdiSTa zramaNa bhagavAn mahAvIra ko brAhmaNakuNDagrAma nagara ke nivAsI RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA brAhmaNI ke udara se kSatriyakuNDagrAma nagara ke nivAsI jJAta- nAmaka kSatriyoM ke vaMza meM utpanna siddhArtha kSatriya kAzyapagotrIya kI patnI vAziSThagotra vAlI trizalA kSatriyANI ke udara meM badala / tathA trizalA kSatriyANI kA jo garbha hai, use bhI devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbha ke rUpa meM badala deN| isa kAraNa he devAnupriya ! tuma jAo aura brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara meM basane vAle RSabhadatta brAhmaNa kI bhAryA devAnandA ke udara se, kSatriyakuNDagrAma nagara meM sthita jJAta kSatriya ke kula meM utpanna siddhArtha kSatriya kAzyapagotrIya kI patnI vAziSThagotrIya trizalA kSatriyANI ke udara meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ko yatanA ke sAtha isa prakAra badala do ki unheM pIDA na pahu~ce, zrama na ho, kheda na ho, unakI tejohAni na ho, aura jo trizalA kSatriyANI kA garbha hai, usa garma ko bhI devAnandA uparoktakuLAkuLanA vicAra ane nirNaya karI potAnI pharaja samajI zakrendra ganu sukhe samAye saharaNa karanAra geMgameSI devane khelAvye ne A pramANe----mULamAM kahyA pramANe 'sa'haraNa' karI trizalA mAtAnI kukhe, zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA hariNaigameSiNaM prati garbhasaMha raNAya zakrasyAdezaH / / / 377 / / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||378|| kSatriyANyA garbhaH taM garbhamapi ca khalu devAnandAyA brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMhara, saMhRtya mama etAm AjJatim=AjJAM kSiprameva = zIghrameva pratyarpaya - 'mayA sarva kArya kRtam' iti mAM nivedayetyarthaH // sR0 11 // mUlam - taraNaM se hariNegamesI deve tassANattiyaM viNaeNaM paDisuNe, paDiNittA divvAe devaga fe uttarapurathimaM disibhAgaM okamara, okamittA veubviyasamugdhAraNaM uttaraveubviyaM khvaM viuvvittA divvAe care alsar 2 tiriyamasaMkhijjANaM dIvasamuddANaM majjhamajjheNaM jeNeva majjhajaMbuddI ve dIve bhArahe vAse, jeNeva mAhaNakuDaggAmaNayare jeNeva usamadattassa mAhaNassa gihe, jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aloe paNAmaM kare, karinA devANaMdAe mAhaNIe osovaNiM nihaM dalei dalittA asubhe pogale avara, avaharittA subhe pogale pakkhivara, pakkhivittA 'aNujANau me bhagavaM'- tti kaTTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM avvAvAhaM akilAmaM agilANaM amilANaM sakiMdassANANusAraM avvAbAheNaM divveNaM pahAvegaM komalakarayalasaMpurNa gaNhai // sU0 12 // chAyA - tataH khalu sa hariNaigameSI devastasyAjJaptiM vinayena pratizRNoti, pratizrutya divyayA devagatyA uttarapaurastyaM digbhAgam avakrAmyati, avakramya vaikriyasamudghAtena uttaravaikriyaM rUpaM vikurvitvA divyayA devagatyA vyativrajana 2 tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyamadhyena yatraiva madhyajambUdvIpe dvIpe bhArataM varSa, yatraiva brAhmaNakuNDabrAhmaNI ke udara meM garbha ke rUpa meM badala do / badala kara merI yaha AjJA zIghra hI mujhe vApisa sauMpo, arthAt 'saba kArya kara diyA' aisI mujhe sUcanA dI || suu011|| mUla kA artha - ' tae NaM' ityAdi / tatpazcAt hariNaigameSI deva zakrendra kI AjJA vinayapUrvaka svIkAra karatA hai / svIkAra karake divya devagati se uttarapUrva dizA meM IzAnakoNa meM jAtA hai| vahA~ jAkara vaikriya samudghAta karake uttaravaikriya rUpa kI vikurvaNA karake divya devagati se jAtA huA, tiche asaMkhyAta dvIpa - samudroM ke bIcoMbIca hokara jahA~ madhyajambUdvIpa meM bharata kSetra hai, jahA~ braahmnnkunnddbhagavAna mahAvIranA jIvanuM sthApana karavA, Adeza karyAM s. 11) bhUjano artha' - 'taNaM ityAdi AjJA thayA mA A deva zIghragatie izAnakANamAM gayA. tyAM jaI beMkriyasamuddhAta karI uttaravaikriyarUpa dhAraNa karI, divyagatithI prayANu karI, tirachA leAkamAM, asaMkhya dvIpasamudronI vacceA-vacce thai madhyaja zrRdvIpanA bharatakSetramAM jyAM 'brAhmaNukusaMgrAma' nAmanuM nagara hatuM. tyAM AvI pahoMcyuM. te zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA hariNaigameSi kRta - garbhasaMharaNam ||378|| Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa grAmanagaraM, yatraiva RSabhadattasya brAhmaNasya gRha, yatraiva devAnandA brAhmaNI tatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya Aloke praNAmaM karoti, kRtvA devAnandAyai brAhmaNyA avasvApanI nidrAM dadAti, dattvA azubhAn pudgalAn prakSipati, prakSipya 'anujAnAtu mAM bhagavAn' iti kRtvA zramaNa bhagavantaM mahAvIram avyAbAdham aklamam aglAnam amlAnaM zakrendrAjJAnusAram avyAbAdhena divyena prabhAveNa komalakarasaMpuTe khalu gRhNAti // 12 // TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa hariNaigamevI devaH tasya zakrendrasya AjJaptim AjJAm vinayena pratizRNoti-svIkaroti, pratizrutya divyayA devagatyA uttarapaurastyam uttarapUrvAntarAlaM digbhAgam IzAnakoNam maJjarI // 379 // TIkA grAma nAmaka nagara hai, jahA~ RSabhadatta brAhmaNa kA ghara hai aura jahA~ devAnandA brAhmaNI hai, vahIM AtA hai| Akara ke zramaNa bhagavAna mahAvIra ko dekhate hI praNAma karatA hai aura devAnandA brAhmaNI ko gaharI nidrA meM sulA detA hai aura sulAkara azubha pudgaloM kA apaharaNa karatA hai aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai| aisA karake 'bhagavAna mujhe AjJA deM' isa prakAra kahakara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vinA kisI pIr3A, vinA zrama, vinA kheda, vinA tejovadha ke zakrendra kI AjJA ke anusAra amatihata divya prabhAva se apane komala kara-sampuTa meM le letA hai / suu012|| TIkA kA artha-'tae NaM' ityaadi| tadantara vaha hariNaigamepI deva zakrendra kI AjJA ko vinaya ke sAtha svIkAra karatA hai| svIkAra karake divya devagati se uttarapUrva dizA-IzAna koNa meM jAtA hai| vahA~ jAkara vaikriya hariNaigameSi kRta-garbhasaMharaNam gAmamAM jayAM RSabhadatta brAhmaNa ane devAnaMdA brAhmaNInuM ghara hatuM tyAM gaye. jaI bhagavAna mahAvIrane aMtarikSa paNe avalokI temane praNAma karyo. mAtA devAnaMdAne gherI nidrAmAM 'avasthApanI' nAmanI vidyAnA baLe suvADI dIdhA ! tyArabAda azubha pugaLanA rajakaNe dUra karI, zubha pudagaLAne samUha rA. A pachI bhagavAnane vinaMtI karate, temane keIpaNa prakAranI pIDA aNaupajAvata, zrama ane kheda nahIM pahoMcADate AnaMdathI zakrendra mahAna rAjanI AjJA anusAra bhagavAna mahAvIranA zarIrane potAnA kemaLa (hatheLI)mAM mUkayuM (sU012) ni matha-'tae ' tyAdi. zandra mahArAnI mAjJA anusAra, 20gabheSI 31. tAraNI gatime, IzAnakeNamAM gaye. jyAre jyAre pitAnA daivI zarIramAM pheraphAra karavAnuM hoya, tyAre deve IzAnakANamAM jAya che. ane tevA rU7chA zrI kalpa sUtra: 01 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sutre ||380|| maJjarI avakrAmyati gacchati, avakramya gatvA vaikriyasamudghAtena uttaravaikriyam bhavadhAraNIyApekSayA'nyad rUpaM vikurvitvA nirmAya divyayA-uttamayA devagatyA devasambandhinyA gatyA tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyamadhyena-madhyabhAgena vyativrajana 2 gacchan 2 yatraiva madhyajambadvIpe madhyajambadvIpanAmake dvIpe bhArataM varSa, tatra bhArate varSe yatraiva brAhmaNakuNDagrAmanagaraM, tatra brAhmaNakuNDagrAme nagare yatraiva RSabhadattasya brAhmaNasya gRhaM, tatra gRhe yatraiva devAnandA brAhmaNI tatra upAgacchati, upAgatya AlokendarzanamAtre zramaNasya bhagavato mahAvIrasya praNAma karoti, praNAma kRtvA devAnandAyai brAhmaNyai avasvApanI nidrAm avasvApanInidrAprabhAveNa gADhanidrAM dadAti, dattvA azubhAna-apavitrAn pudgalAn apaharAMta apanayati, apahRtya zubhAn pudgalAn prakSipati, prakSipya 'anujAnAtu AjJA dadAtu mahAM bhagavAn' iti kRtvA=ityuktvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAvAdham aklamam aglAnam amlAnaM ca yathA syAttathA zakrendrasyAjJAnusAram avyAbAdhena apratihatena divyena prabhAveNa karatalasampuTena khalu gRhNAti ||suu012|| TIkA OM hariNaigameSi kRta-garbha pAsa karatA saMharaNam samudghAta karake uttara vaikriyarUpa-bhavadhAraNIya rUpa se bhinna dUsare rUpa kI racanA karatA hai aura divya devagati se tiche asaMkhyAta dvIpasamudroM ke bIca meM hokara jAtA huA, jahA~ jambUdvopa nAmaka dvIpa meM bharata kSetra hai, bharatakSetra meM brAhmaNakuNDagrAma nAmaka nagara hai, brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta brAhmaNa kA ghara hai, ghara meM devAnandA nAmaka brAhmaNI hai, vahA~ aAtA hai, Akara darzana hote hI zramaNa bhagavAna mahAvIra ko praNAma karatA hai, praNAma karake devAnandA brAhmaNI ko avasvApanI nidrA ke prabhAva se gaharI nidrA meM sulA detA hai, mulA kara azubha pudgaloM kA apaharaNa karatA hai aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai, prakSepa karake 'bhagavAn mujhe AjJA deM aisA kaha kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vinA bAdhA, vinA zrama, vinA kheda, vinA tejohAni ke, zakrendra kI AjJA ke anusAra, apratihata divya prabhAva se donoM hatheliyoM meM le letA hai // suu012|| pugaLanA sa dha meLavI zarIranI vikriyA kare che. A vikriyA eTale vizeSatAvALI kriyA, je kriyA dvArA pitAnuM viziSTa AkRtivALuM sUkama ke sthULa zarIra banAve che. A vaikriyalabdhi devene bhava-AzrayI hoya che. tyAre vAsudeva jevAone tirachA lokamAM, labdhi AsarI, vaMkriyalabdhi hoya che. A deva pitAnI vakriyazakti dvArA, ekadama AvI, devAnaMdA mAtA para avasthApanI vidyAnuM baLa ajamAvyuM ne gADhanidrAmAM temane suvADI dIdhA. tyArabAda kSemakuzaLatApUrvaka bhagavAnane garbhamAMthI upADI lIdhA, ane pitAnI hatheLImAM zAMtipUrvaka suvADavAM. (sU012) ||380 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa kalpamaJjarI ||38 // TIkA mUlam - tae NaM sakkavayaNasaMdiDhe hiyANukaMpae sAsaNahie se hariNegamesI deve siddhatthassa raNo iMdA vAsAyamANe rAyabhavaNe sobhaggasuhapesalAe tisalAe muhaM suheNaM sayamANAe aMtie Agacchai, AgacchittA tisalAe khattiyANIe sapariyaNAe osovaNi niI dalei, dalittA asubhe poggale sAharai, subhe poggale pakkhivai, pakkhivittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM avvAbAhaM akilAmaM agilANaM amilANaM sakiMdassANANusAraM avvAbAheNaM diveNaM pahAveNaM Asoyabahulassa terasIpakkhe NaM hatyuttarAhiM nakkhatteNaM caMdeNaM jogamuvagaeNaM tisalAe khattiyANIe kucchisi gabbhattAe saahri| jevi ya NaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taM pa ya NaM devAgaMdAe mAhaNIe kucchisi gabbhattAe saahri| teNaM kAleNaM tegaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tiNNANovagae yAvi hotthA / sAharijissAmitti jANai, sAharie-mitti jANai, sAharijamANevi jANai, asaMkhejasamaie NaM se kAle paSNatte / tae NaM se hariNegamesI deve taM samarNa bhagavaM mahAvIraM tajjaNaNi ca tisalaM devi vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae sakassa deviMdassa devaranno tamANattiyaM khippAmeva paJcappiNai // 10 13 // chAyA-tataH khalu zakravacanasandiSTo hitAnukampakaH zAsanahitaH sa hariNaigamepI devaH siddhArthasya raajny| indrA''vAsAyamAne rAjabhavane saubhAgyasukhapezalAyAH trizalAyAH sukhaM sukhena zayAnAyA antike Agacchati, Agatya trizalAyai kSatriyANyai saparijanAyai avasvApanI nidrAM dadAti, dattvA azubhAna pudgalAn saMharati, zubhAn hariNegameSi - kRta-garbha saMharaNam mUla kA artha-'taeNa' ityaadi| tatpazrAt zakrendra dvArA AjJApApta, hita kI anukampA karane vAlA, zAsana kA hita cAhane vAlA vaha hariNegameSI deva, siddhArtha rAjA ke, indrabhavana ke samAna rAjabhavana meM, saubhAgya-mukha se sundara aura sukhapUrvaka sotI huI trizalA ke samIpa AyA, Akara trizalA kSatriyANI ko parijanoM sahita avasvApanI nidrA meM mulA diyA, sulA kara azubha pudgaloM kA saMharaNa kiyA // 38 // bhuujn| matha-tae Na' tyAhi. hevendranA ibhAna prabhArI hite, zAsanahita42 mimevI va. siddhArtha rAjAnA iMdrabhavanasamAna rAjamahelamAM praveza karI, saubhAgyasaMpanna, sarvAMgasuMdara ane sukhapUrvaka sutelAM trizaLA rANI samIpa AvyuM. rANI sahita sarva svajana-parijanene "avasthApanI" nidrAmAM suvADI dIdhAM, trizaLA rANInI kukhamAMthI azubha ane durgaMdhavALA padArtho ane rajakaNe upADI laI, zubha ane sukhakArI rajakaNe dAkhala karyA. zakrendranA zrI kalpa sUtra: 01 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||382 // pudgalAn prakSipati, prakSipya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyAbAdham aklamam aglAnam amlAnaM zakrendrAjJAnusAram avyAbAdhena divyena prabhAveNa Azcinabahulasya trayodazIpakSe hastottarAsu nakSatre candreNa yogamupagate trizalAyAH kSatriyANyAH kukSau garbhatayA saMharati / yo'pi khalu sa trizalAyAH kSatriyANyAH garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatayA saMharati / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH trijJAnopagatazcApi babhUva / saMhariSya iti jAnIte saMhRto'smIti jAnIte, sahiyamANo'pi jAnIte, asaMkhyeyasAmayikaH khalu sa kAlaH prjnyptH| tataH khalu sa hariNagameSI devaH taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tajananI ca trizalAM devIM kalpamaJjarI TIkA aura zubha pudgaloM kA prakSepa kiyaa| so karake zramaNa bhagavAn mahAvIra kA, bAdhArahita, zramarahita, khedarahita, tejohAnirahita, zakrendra kI AjJA ke anusAra, apratihata divya prabhAva se, Azvina kRSNa pakSa kI trayodazI ke dina, hastottarA-uttarAphAlgunInakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para trizalA kSatriyANI ke udara meM garbha rUpa se saMharaNa kara detA hai aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha thA usakA devAnandA brAhmaNI kI kukSi meM garbha rUpase saMharaNa kara detA hai| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra tIna jJAnoM se yukta the| 'saMharaNa hogA' yaha jAnate the| 'saMharaNa ho gayA' yaha jAnate the| 'saMharaNa ho rahA hai| yaha bhI jAnate the, kyoM ki saMharaNakA kAla asaMkhyAta samaya kA kahA gayA hai| tatpazcAta vaha hariNegamepI deva una zramaNa bhagavAn mahAvIra ko aura unakI mAtA trizalA devI hariNaigameSi kRta-garbhasaMharaNam hakama anusAra, apratihata divya prabhAva vaDe, AzAvada terasa 13 nA divase, uttarAphAgunI nakSatrane caMdramAnI sAthe vega thatAM, trizaLA rANInA udaramAM rahela garbhane upADI, bhagavAnanA zarIrane, te garbhamAM mUkI dIdhuM. tyArapachI devAnaMdA brAhmaNI pAse jaI rAhInA garbhane tenI kUkhe mUko. A kALa ane A samaye, zramaNa bhagavAna, mati-kRta ane avadhijJAna yukta hatAM. tethI "saMharaNa thaze' ema jANatAM hatAM. 'saMharaNu thaI gayu" e paNa jANyuM "saMharaNa thaI rahyuM che te paNa jANatAM hatAM. kAraNa ke saMharaNa'ne kALa asaMkhyAtA samayane hoya che. kAya pUruM thayAM bAda, A deva, bhagavAna mahAvIra temaja temanI mAtA trizaLA rANIne namaskAra karI, // 382 koI zrI kalpa sUtra: 01 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI zrIkalpa sUtre // 383 // vanditvA namasyitvA yasyA evaM dizaH prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH zakrasya devendrasya devarAjasya tAmAjJapti kSiprameva pratyarpayati ||muu013|| TIkA-'tae Na' ityaadi| tataH khalu zakravacanasandiSTa:-zakreNa vacanadvArA garbhasaMharaNArthamAjJaptaH hitAnukampakaH pANihitAya dayAcittaH, zAsanahita jinazAsanonnatisAdhane saMlagnaH sa hariNaigameSI devaH siddhArthasya rAjJa indrA''vAsAyamAne indrabhavanatulye rAjabhavane mukhaM sukhena zayAnAyAH saubhAgyasukhapezalAyAHsaubhAgya-zobhanaM bhAgya, tajanitaM yatsukhaM tena pezalAyAH manojJAyAH, trizalAyAH antike samIpe Agacchati, Agatya trizalAyai kSatriyANya saparijanAyai-parijanasahitAyai avasvApanI nidrAM dadAti, avasvApanI nidrAM datvA azubhAn pudgalAn saMharati apanayati, zubhAna pudgalAn prakSipati, prakSipya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram avyA TIkA hariNegameSi kRta-garbha ko vandanA-namaskAra karake jisa dizA se AyA thA, usI dizA meM usI ora lauTa gayA aura zakra devendra devarAja kI usa AjJA ko zIghra hI vApisa lauTA diyA ||muu013|| TIkA kA artha-'tae ' ityAdi / garma kA saMharaNa karane ke lie zaka kI AjJA pAyA huA, prANiyoM ke hita ke lie dayAmaya citta vAlA aura jinazAsana kI unnati sAdhane meM saMlagna vaha hariNegamevI deva, siddhArtha rAjA ke indrabhavana ke samAna rAjabhavana meM, mukha se sotI huI tathA saubhAgyajanita sukha se manojJa trizalA devI ke pAsa AyA, Akara parijanoM sahita trizalA kSatriyANI ko avasvApanI nidrA meM sulA diyaa| phira azubha pudgaloM ko haTAtA aura zubha pudgaloM kA prakSepa karatA hai| tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra ko Hamr aMtardhAna thayo. kendra pAse AvI kArya samAptinI jAherAta karI. (sU013) na ma 'tae NatyAhi mAvAvA, lAvi mana zAsananI unnati sAdhAvAmA hAya che. saMharaNanA kAryamAM teo kAryasAdhaka hoya che. eTale thoDA ja samayamAM AvuM kaparuM kAma pUrNa karI de che. ghaNA de kutUhala karavAnA irAdAthI, athavA mRtyulokamAM pitAnI mahimA pUjA karAvavAnI IcchAthI, aneka vyaktionI mAnasika bhUmikAmAM palTo lAve che. temaja svapnadarzana de che, athavA strIonA garbhanuM saMharaNa kare che. AvA de mithyAtva bhAvavALA hovAthI, sukhanI lAlasAe AvA kRtya kare che, tyAre hariNagamaiSI deva. phakata AvA koI zubha prasaMge devendranI AjJA thaye. AvA kAce. dhamanI unnati athe ja kare che, zrI kalpa sUtra: 01 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtra ||384|| maJjarI TIkA bAdham aklamam aglAnam amlAnaM ca yathA syAttathA zakrendrasyAjJAnusAram avyAvAdhena divyena prabhAveNa Azvinabahulasya-AzvinakRSNapakSasya trayodazIpakSe trayodazItithau hastottarAsu nakSatre hastottarAnakSatre candreNa saha yogasaMbandham upagate sati trizalAyAH kSatriyANyAH kukSau garbhatvena saMharati sthApayati / yo'pi ca khalu sa trizalAyAH kSatriyANyA garbhaH, tamapi ca khalu devAnandAyAH brAhmaNyAH kukSau garbhatvena shrti-sthaapyti| tasmin samaye= garbhasaMharaNakAlopalakSite samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH trijJAnopagataH matizrutAvadhinAmakastribhiniryuktazcApi babhUva / sa bhagavAna 'saMhariSye' iti jAnIte, 'saMhRto'smi' iti jAnIte, 'saMhiyamANo'smi' ityapi jaaniite| yataH sa saMharaNakAlaH khalu asaMkhyeyasAmayikaH asaMkhyeyasamayaparimitaH prjnyptH| tataH khalu sa hariNaigamepI devaH taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tajjananI trizalAM devIM ca vanditvA namasyitvA yasyA eva dizaH prAdurbhataH, vinA bAdhA, pinA zrama, vinA kheda aura vinA tejohAni zakrendra kI AjJA ke anusAra, abAdha divya prabhAvase, Azvina-mAsa ke kRSNapakSa kI terasa ke dina, candramA ke sAtha hastottarA-uttarAphAlgunI nakSatra kA yoga hone para trizalA kSatriyANI ke udara meM garbharUpa meM sthApita kara detA hai aura trizalA kSatriyANI kA jo garbha thA, use devAnandA brAhmaNI ke udara meM garbha rUpa se sthApita karatA hai| usa kAla meM aura usa garbha saMharaNa se saMbaMdhita samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra mati zruta aura avadhi-ina tIna jJAnoM se yukta the| vaha bhagavAn jAnate the ki merA saMharaNa hogA, vaha jAnate the ki merA saMharaNa huA, vaha jAnate the ki merA saMharaNa ho rahA hai; kyoM ki saMharaNa kA vaha kAla asaMkhyAta samayoM kA kahA gayA hai| tatpazcAt vaha hariNegameSI deva zramaNa bhagavAn mahAvIra ko aura unakI mAtA trizalA devI ko hariNaigameSi kRta-garbhasaMharaNam SAN "saMharaNa" eTale samyapha prakAre harI levuM temaja dAkhala karavuM te thAya che. AvA vakhate garbhAdhAnamAM rahelAM cha mUchavaMta hoya che, kAraNa ke garbhanuM duHkha kalpanAtIta hoya che. jIvanA bhUlakaNAM svabhAvane lIdhe garbhamAMthI AvyA bAda ja te duHkhane vIsarI jAya che. paraMtu bhagavAna garbhanA duHkhe anubhavatAM hatAM, chatAM sajAga hatAM, kAraNa ke "samyakatvabhAva' dvArA temanuM lakSa * AtmA' prati kendrita thayeluM hoI AvA duHkhe temane asara karI zakatAM nahi. dAkhalA tarIke ApaNane zArIrika vedanA thatI hoya chatAM. koI vyakti ApaNuM lakSa, tenI vAtamAM parovI de tyAre jyAM sudhI vAtamAM mana parovAyeluM rahe tyAM sudhI te duHkhanI asara ||384 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa- kalpamaJjarI ||385 // TIkA tAmeva dizaM pratigataH pratinivRttaH zakrasya devendrasya devarAjasya tAmAjJapti limameva pratyarpayati bhavaduktaM sarva mayA vihitamiti zIghrameva zakrAya nivedayatIti / 'terasIpakkhaNaM' 'hatyuttarAhi nakkhatteNaM' 'uvagaeNaM' ityatra saptamyarthe tRtIyA bodhyeti ||suu0 13 // mUlam-taeNaM sA tisalA khattiyANI taMsi tArisagaMsi cAru-chaddAruya-veruliyAi-viviha-mANika-cittiyamasiNa-maNoharA-raMbha-khaMbho-vaMta-kaMta-sAlabhaMjiyA-maMju-maNi-kaMcaNa-rayaNa-baMdhura-sikhara-nissaMka-viDaMka-visAla viviha-maNijAla-bidala-caMda-pagAsaMta-bahurUvaM-karayaNa-raiya-sovANa-paraMparA-nijjuha-samUha-suMdaraMtara-kaNakiMkiNI-kAsi-kaNayAliyA-caMdasAliyA-viviha-vibhatti-kalie rayaNa-khaiya-masiNa-hemakuDe haMsagabbha-rayaNa-viraiya-viula-dAre gomejaga-maNi-raiya-iMdakIle cAru-lohiyakkha-ujjoiya-vokaTe maragaya-bajaggala-laliya-kavADe paMcavaNNa-rayaNaviNimmiya-toraNa-vicitte ditta-joIsyaNa-viraiya-caMdae citta-cittiya-phaliha-rayaNa-haMsamAliyA-tirakkaya-gagaNatalaIta-saJcahaMse maMdANila-peliya-jaMbaNayamaya-pattala-muttappoyu-jala-maNi-mottiya-mallarI-nissaraMta-chattIsarAya-rAiNI-guMjie sarasa-Niruvama-dhAUvala-rAga-raMjie, bAhirao aidhavaliyaghaTTamaTe, abhitarao cittiyavicitta-pavitta-citte pavaMciya-paMcavaNNa-maNi-rayaNa-kuhimatale kamala-layA-kusumavallI-laliya-pupphajAi-cittAlaMkiya-ulloya-caMcio-varitale kusala-lalAma-kaNaga-kalasa-suraiya-paDipuMjiya-sarasa-sArasa-sohaMta-dArabhAge labaMta-suvaSNappahANa-maNi-muttA-lalAma-dAma-viraiya-dAra-susame sugaMdha-baMdhura-kusuma-maula-pamhala-sukappa-tappasohie hiyayamaNaraMjae kappUra-laviMga-malayaya-caMdaNa-kAlAguru-pavarakuMdurukka-turukka-dhUva-DajhaMta-ubbhUya-surahimaghamaghaMta-gaMdha-baMdhure sugaMdhoddharagaMdhie gaMdhavaTibhUe maNi-gaNa-kiraNa-dUrIkayaM-dhayAre paMcavaSNa-rayaNo-casohie, DajhaMta-dhUva-dhUma-paDalaM-cuya-kaMte citta-rattamaNi-roI-suvijjubbhAie miu-mayaMga-NiNAe meha-jAla-bhama-nacciyavandanA karake aura namaskAra karake jisa ora se AyA thA, usI ora zIghra lauTa gyaa| usane zakrendra ko nivedana kara diyA ki ApakA kahA kArya maiMne sampanna kara diyA hai |suu013||| rAjabhavana varNanam, ||385 // anubhavAtI nathI. mAmA hunubhUNa 24 ' bhanobhaya' pravRtti che. bhagavAnanuM lakSa * anAtmaka' bhAve taraphathI chUTI, "AtmabhAva" tarapha vaLI gayuM hatuM tethI teo duHkhane hubha nahIM AtA. (2013) zrI kalpa sUtra: 01 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 386 // maJjarI TokA more caMdakaMta-maNi-Nijjhara-nIre sippa-kalA-kamaNijje aramaNijja saga-sohA-viDaMbiya-muravara-vimANe sabyouya-muha-bhavaNe aciMta-riddhi-saMpaNNe varabhavaNe taMsi tArisagaMsi ubhao lohiyakAkhamayavibboyaNe tavaNijjamayagaMDo-vahANa-kalie sAliMgaNavaTTie duhI uNNae majjheNa gaMbhIre gaMgA-puliNa-cAluyA-uddAla-sAlisae uyaciyakhoma-dugUlapaTTa-paDicchanne attharaya-malaga-navaya-kusatta-liMba-sIhakesara-cchAie suviraiyarayattANe rattaMsuyasaMvuDe suramme AINaga-rUya-cUra-NavaNIya-tUla-phAsa-maue pAsAIe darisaNije abhirUve paDirUve sayaNijje tasi tArisagaMsi suhaM sayANA puvvarattA-vararatta-kAla-samayaMsi suttajAgarA ohIramANI ohIramANI ime eyArUve urAle kallANe sive dhanne maMgalle sassirIe hiyakare suhakare pIikare cauddasa mahAsumiNe pAsittA NaM pddibuddhaa| te NaM mahAsumiNA ime-gayo1 vasaho2 sIho3 lacchI4 dAmaM5 sasI6 diNayaro7 jhao8 kuMbho9 paumasaraM10 sAgaro11 vimANabhavaNaM12 rayaNuccao13 sihI14 ya // 014 // chAyA-tataH khalu sA trizalA kSatriyANI tasmin tAdRze cAru-par3a-dAru-vaidaryAdi-vividha-mANikyacitrita-masUNa-manoharA''rambha-stambho-pAnta-kAnta-zAlabhaJjikA-majamaNi-kAJcana-ratna-bandhura - zikhara rAjabhavanavarNanam. mUla kA artha-'tae NaM sA tisalA' ityAdi / tatpazcAt vaha trizalA kSatriyANI jisa uttama rAjabhavana meM zayana kara rahI thI usa rAjabhavana kA varNana karate haiM usa rAjabhavana ke kivADo meM chaha sundara kASTha lage the| staMma vaiDUrya Adi vividha prakAra kI maNiyoM se citra-vicitra pratIta hote the, cikane aura manohara racanAvAle the| una staMbhoM ke upAntya bhAga meM sundara putaliyA banI huI thiiN| usake zikhara manohara maNiyoM se, svarNa se aura ratnoM se baDe hI suhAvane bhuujn| matha- 'tae NaM sA tisalA' tyAhi. zikSA bhavanamA zayana rI 2i did rAjabhavananuM varNana nIce mujaba che. A rAjabhavananA kamADa cha suMdara prakAranA imAratI lAkaDAnA banelAM hatAM, thAMbhalAM vaDUrya Adi vividha prakAranI maNiothI jaDelAM hatAM. A thAMbhalA para raMgaberaMgI citra doravAmAM AvyAM hatAM. maNionA caLakATa vaDe A citrakaLAo ghaNI suMdara bhAta pADatI hatI. A thAMbhalAonI vacce suMdara pUtaLIonI AkRtio kotaravAmAM AvI hatI. pUtaLIonA mAthA maNiratnothI zaNagAravAmAM Avela hatAM. // 386 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 387|| maJjarI TIkA niHzaGka-viTaGka-vizAla-vividha-maNi-jAla-dvidala--candra-prakAzamAna-bahurUpA-Gkaratna-racita-sopAna-paramparA-niryahasamUha--sundarAntara-kanaka-kiGkiNI--kAzi-kanakAlikA-candrazAlikA-vividha--vibhakti-kalite ratna-khacita-- masUNa-hema-kuDaye haMsagarbha-ratna-viracita-vipula--dvAre gomedaka-maNi-racite-ndrakIle cAru-lohitAkSo-yotitacatuSkASThe marakata-vatrA-gala-lalita-kapATe paJcavarNa-ratna-vinirmita-toraNa-vicitre dIpta-jyotIratna-viracitapratIta hote the| usakI kapotapAlikA (pakSiyoM ke baiThane kI jagaha) ghAtaka prANiyoM kI zaMkA se rahita thii| usake sopAnoM (sIDhiyoM) kI zreNI mahAn aura vividha prakAra kI maNiyoM ke samUha se arddhacandra ke samAna camakanevAle nAnA taraha ke lakSaNoM vAle ratnoM kI banI thii| usakA bhItarI bhAga niyaMhoM (ghoDe kI AkRti ke kASThoM) se sundara thA / kanakAlikA (bhavana kA eka bhAga) sone ke dhuMdharuoM se suzobhita thii| usameM candrazAlA bhI banI thii| isa prakAra vaha rAjabhavana aneka vibhAgoM meM ba~TA thaa| usakI dIvAreM ratna-jaDita svarNa se nirmita aura cIkanI thiiN| usake dvAra vizAla the aura haMsagarbhanAmaka ratnoM ke bane the| indrakIloMkI racanA gomeda maNiyoM se kI huI thii| catuHkASTha (bhavana kA caukaTha) sundara lohitAkSa maNiyoM se jagamagA rahA thaa| athavA sundara maMgalagraha ke samAna zobhA pA rahA thaa| usake kibAr3a marakata aura vajra ratoM se banI argalA se sundara the| pA~ca vargoM ke ratnoM se nirmita toraNoM se rAjabhavanavarNanam. mahelamAM vividha pakSIone pALavAmAM AvatAM, teonI rakSA mATe suMdara jagyAo nirmita karavAmAM Avela hatI. A mahelanI sIDIo, vividha cihnovALA ardhacaMdramAnA AkAravALA ratnathI suMdara ane AkarSaka banAvavAmAM AvI hatI. siDIenA pagathIyA upara sarvottama ghaDAonI AkRtio doravAmAM AvI hatI. A bhavananA eka bhAgane "kanakAlikA" tarIke oLakhavAmAM AvatuM. A bhAga sonAnI ghUgharIothI zobhita karavAmAM Avyo hato. A rAjabhavanamAM aneka khaMDo aneka pravRttio mATe racavAmAM AvyAM hatAM. ane A nAnA prakAranI zobhAthI yukta hatAM. tenI divAlo ranajaDita cikaNI suvarNa rajathI banelI hatI. tenA daravAjA, vizALa ane anupama bhAvALA hatAM. A daravAjA para, haMsagarbhaka nAmanA ratna jaDavAmAM AvyAM hatAM. drAkSa (vAranA ma1ya1) gobhe bhaniyo / ya44i sai. sapananu 'yatu4' yA -sura mane lohitAkSa maNionI zobhAthI jhagamagI rahyuM hatuM. ane lAla hovAne lIdhe gRhanI zobhAne ApI rahyuM hatuM. // 387|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa tra kalpamaJjarI TIkA // 388 // candrake citra-citrita-sphaTikaratna-haMsamAlikA-tiraskRta-gaganatalo-DDIyamAna-satyahaMse mandA-nila-preritajAmbUnadamaya-pratala-sUtra-proto-jjvala-maNi-mauktika-jhallarI-niHsara-patriMza-drAga-rAgiNI-guJjite sarasa-nirupama-dhAtU-pala-rAga-raJjite bahiratidhavalitaghRSTamRSTe abhyantarataH citrita-vicitra-pavitra-citre pazcita-paJcavarNamaNi-ratna-kuTima-tale kamala-latA-kusuma-vallI-lalita-puSpajAti-citrA-laGkato-lloca-cazcito-paritale kuzalavaha citra-vicitra pratIta hotA thaa| jagamagAte hue ratnoM se caMdove bane the| usa bhavanameM sphaTika ratna kI haMsamAlAe~ aisI adbhuta kuzalatA ke sAtha citrita kI gaI thIM ki AkAzameM ur3ane vAle sacce haMsa bhI usake sAmane tuccha the| dhImI-dhImI vayAra (pavana) se prerita sone ke bArIka tAroM meM piroye hue maNiyoM aura motiyoM kI jhAlaroM se chattIsa rAga-rAganiyA nikalatI thIM aura unase vaha rAjabhavana nirantara gUMjatA rahatA thaa| vaha sundara aura anupama gerU Adi dhAtu-pASANoM ke raMga se raMgA huA thaa| usakA bAhyabhAga atyanta zubhra thA, ghisA huA thA aura pochA huA thaa| bhItarI bhAga meM anokhe-anokhe citra aMkita kiye hue the| usakA vizAla pharza pA~ca varNa ke maNi-ratnoM kA thA aura uparI bhAga kamaloM, latAoM, phUla vAlI veloM tathA bhA~ti-bhA~ti ke phUloM ke citroM se alaMkRta caMdove se yukta thaa| usa rAjabhavana ke dvAra A mahelanA daravAjAnA kamADe, marakata ane vAranA AgaLiyAthI zobhAmAM anekhI vRddhi ApI rahyAM hatAM. pAMca jAtanA ravALA tAraNe, A daravAjA upara laTakatAM hatAM. cakacakita-ratna jaDita caMdaravA banAvelA hatA. A bhavanamAM, sphaTika ratnanI " haMsamALA' evI kuzaLatApUrvaka banAvavAmAM AvI hatI ke AkAzamAM GDatI sAyA sAnI 'hAra' mA 'hAra' pAse Aron anubhavatIhatI. dhImI dhImI pavananI lahere dvArA, sonAnA bArIka tAromAM pAvAela maNie ane motIonI jhAlarathI chatrIsa prakAranI rAga-rAgaNIo nikaLatI hatI. A rAga-rAgaNIothI, Akhu bhavana guMjIrahyuM hatuM. A mahelane anupama geru Adi dhAtu-pASANathI raMgavAmAM Avyo hato. tene bAhya bhAga, sArI rIte ghasAyela hovAthI e te suMdara ane AkarSaka lAgato hato ke jonAra vyaktinuM pratibiMba temAM paDatuM ane behuba pratibiMba daSTigocara thatuM. divAlane aMdarane bhAga, anokhA citrothI aMkita karavAmAM Avyo hato. bhavananuM vizALa bhoMyataLiyuM pAMca jAtanA maNiravALuM hatuM. tene uparano bhAga kamale, latAo ane phaLavALA velAthI ane vividha kaLenA citrothI zAsita caMdevAvALe hato rAjabhavanavarNanam, ||388 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 389 // TIkA lalAma-kanaka-kalaza-suracita-patipujita-sarasa-sArasa-zobhamAna-dvArabhAge hRdayamanoraJjake kapUra-lavaGga-malayaja2 candana-kAlAguru-pravara-kundurukka-turuSka dhUpa-dahyamAno-ta-surabhi-maghamaghAyamAna-gandha-bandhure sugandhoddhara-gandhi te gandhavartibhUte maNigaNa-kiraNa-darIkRtA-ndhakAre paJcavarNa-ratro-pazobhite dahyamAna-dhUpa-dhama-paTalA-mbudakAnte citra-raktamaNi-rociH-suvidhuda-bhrAjite mRdu-mRdaGga-ninAde meghajAla-bhrama-nartita-mayUre candrakAnta-maNideza meM maMgalasUcaka sundara svarNamaya kalazoM meM caturAI ke sAtha jamAye hue bahuta se kamala zobhAyamAna ho rahe the| sone ke sUta meM piroye hue maNi-muktAoM kI manohara mAlAe~ dvAra-deza ko divya zobhA pradAna kara rahI thiiN| vaha bhavana saurabha se samanvita mundara sumana ke samAna mRdula, atizaya cikanI aura baDhiyA banAvaTa vAlI zayyA se suzobhita thaa| cittAkarSaka evaM manoraMjaka thaa| kapUra, lauMga, malayaja candana, kRSNAguru, kundurukka, lobAna tathA dhUpa ke jalane se utpanna sugandha se maghamaghAtI huI gaMdha se suvAsita thaa| uttama gaMdha se yukta tathA atyanta hI sugaMdhita thaa| maNigoM kI kiraNeM usameM aMdhakAra kA praveza hI nahIM hone detI thiiN| pA~ca varNa ke ratroM se zobhAyamAna thaa| jalAI huI dhUpa se uThane vAle dhUma-paTala ke kAraNa vaha megha ke sadRza manohara pratIta hotA thaa| vicitra lAla maNiyoM kI kiraNoM kA samUha rUpI sundara vidyut se zobhAyamAna thaa| usameM mRdaMga kI mRdula dhvani hotI rahatI thii| mRdaMga kI dhvani sunakara mayUroM A bhavananA praveza dvAre, maMgaLasUcaka suvarNamaya kaLaze, suMdara goThavavAmAM AvyAM hatAM, ne temAM taiyAra kamaLo zobhI rahyAM hatAM. suvarNamaya derIomAM parovAela maNi ane khetInI maneharamALA, dvAranI divya zobhA pradIpta karI rahI hatI. te bhavana sugaMdhita suMdara phUlenI samAna mRdula, ghaNI suMvALI sArI banAvaTavALI zastrAvaDe zobhI rahyuM hatuM ane lokenA cittane AkarSaNa karanAra ane manane raMjana karanAra hatuM. kapUra, lavIMga, malayAgirinuM caMdana, kRSNaguru, kudrukaka, bAna, athavA uttama dhUpa vagerenI sugaMdhathI A mahela madhamadhI rahyo hate. atyaMta sugaMdhita padArtho dvArA, zarIrane utkRSTa paugalika sukha upasthita thatuM hatuM. maNi- 2 nA prakAzathI, aMdhakAra, te mahelamAM praveza karI zakatA nahi. saLagAvela dhUpanI uThelA dhUmrapaTala megha-vAdaLA-samAna manahara dIsatAM hatAM. vicitra lAlamaNionA jhaLajhaLATathI, vidyuta-samAna zobhA vaiThI mApatIhatI. mRdaMganA vanithI mayUre paNa nAcI uThatAM hatAM. A dhvanithI merene, megharAjAnA AgamananI bamaNuM rAjabhavanavarNanam . // 389|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 390 // Zi Run nirjhara - nIre zilpa - kalA - kamanIye'tiramaNIye svaka- zobhA - viDambita - muravara - vimAne sArvartuka-sukha bhavane acintya - Rddhi-sampanne varabhavane tasmin tAdRze ubhayato lohitAkSamayavibboka ne tapanIyamaya - gaNDopadhAna-kalite sAliGganavarti ubhayataH unnate madhyena gambhIre gaGgA- pulina - vAluko - dAla-sadRzake uyaciya- kSauma- dukUla paTTa ko meghoM kA bhrama ho jAtA thA aura ve nAcate lagate the| vaha candrakiraNoM kA saMyoga hone para candrakAnta maNiyoM se jharanevAle jala se yukta thaa| zilpakalA se kamanIya thA, ataeva atyanta hI ramaNIya thA / apanI anupama zobhA se deva - vimAna ko bhI mAta karatA thaa| sabhI RtuoM meM sukha-janaka thA / acintya Rddhi-vaibhava se sampana thA, tathA jinhoMne pahale puNya kA puMja upArjita kiyA hai, una prANiyoM ke nivAsa ke yogya thA aura zreSTha thA / rAjA siddhArtha ke isa rAjabhavana meM trizalA devI sukhapUrvaka seja para zayana kara rahI thI / vaha seja isa prakAra kI thI-- usake donoM ora sira aura paira kI tarpha lohitAkSa ratnoM ke upadhAna ( takiye) lage hue the| sone ke gAla sariye takiye se sahita thI / zarIra-parimita upadhAna se yukta thI / usake sirahAne aura pAMyate ( pairoM kI tarpha) kA bhAga U~cA uThA huA thA aura bIca kA bhAga nIcA thaa| jaise gaMgA ke kinAre kI bAla meM paira rakhate hI paira dha~sa jAtA hai, usI prakAra usa zayyA para bhI paira nIce thai AvatI. caMdramAnI kiraNeAnA saMcAgavaDe caMdrakAMta maNiyAthI jaLa jharI rahyuM hatuM. A mahelanI saghaLI zAbhA devavimAnAnI zobhA ane RddhinuM pradarzIna karatI hatI. A mahela saghaLI RtumAM sukhajanaka hatA. aciMtya Rddhi ane vaibhavathI saMpanna hatA ane utkRSTa puNyazALI jIvAne nivAsa yAgya ane zreSTha hatA. rAjA siddhAnA A rAjabhavanamAM trizalAdevI, sukhapUrvaka zayana karI rahyAM hatAM. A zayyA kevA prakAranI hatI tenuM varNana A pramANe che. anne paDakhe mAthu ane paga tarapha, leAhitAkSa ratnAnA takIyA mUkavAmAM AvyAM hatAM. A uparAMta suvaNuMaMkita gAlamasUrIyA paNa gaThavavAmAM AvyA hatAM. zayyA, zarIra pramANa hatI. zira ane paga taraphanA bhAge, uMcA hatAM, ne vacale bhAga jarA nIcA jevA hatA. jema gaMgAnadInA kinArAnI vALumAM paga mukatAM ja paga nIce dhasI jAya che. te ja prakAre te zayyA upara paNa paga dhasI jatAM hatAM. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA rAjabhavanavarNanam. // 390 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricchanne Astaraka-malaka-navata-kusakta-limba-siMhakesarA-cchAdite suviracitarajakhANe raktAMzukasaMvRte suramye Ajinaka-rUta-cUra-navanIta-tUla-sparza-mRduke prAsAdIye darzanIye abhirUpe pratirUpe zayanIye tasmistAdRze sukhaM zayAnA pUrvarAtrA-pararAtra-kAlasamaye muptajAgarA nidrAntI nidrAntI imAnetadrapAn udArAn kalyANAn zivAn dhanyAn maGgalyAn sazrIkAn hitakarAn sukhakarAn prItikarAn caturdaza mahAsvamAn dRSTvA prtibuddhaa| te khalu / zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre // 39 // TIkA dhaMsa jatA thaa| usa para kasIdA kADhe hue kSauma vastra kA AcchAdana thaa| vaha seja Astaraka (AcchAdaka vastra), malakara (bichAne kA vastra), navata (UnI bichAne kA vastra), kusakta (eka prakAra kA vichaunA), limba (meDhe ke bacce kI Una kA bichaunA) tathA siMha kesara (galIcA) se yukta thI, sundara banAvaTa ke rajastrANa (dhUla se rakSA karane vAle vastra) se sahita thii| usa para maccharadAnI tanI huI thii| atizaya ramaNIya thii| Ajinaka (mulAyama carmavastra), kapAsa kI ruI, vara nAmaka vanaspati, makkhana tathA Aka-semala Adi kI ruI ke samAna mulAyama sparzavAlI thii| vaha darzakoM ke mana meM pramoda utpanna karatI thI, netroM ko sukha dene vAlI thI, punaH punaH darzanIya thii| use dekhate-dekhate tRpti nahIM hotI thii| asAdhAraNa rUpa se sundara thii| aisI seja para mukha se sotI huI trizalAdevI ne madhya rAtri meM, halkI nidrA lete samaya Age kahe udAra, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanya, maMgalamaya, lakSmIjanaka, hitakara, mukhakara, tathA prItikara caudaha mahAsvAma rAjabhavana varNanam. A zayyA para bharatakAmavAlA rezamI vastro AcchAdita hatAM. A zayA, astare-(AcchAdaka vastra), malaka(paathkaan| 127), napata (paathrvaane| anI 127) sAta-(me 42nA pAyavAnA 124), khima-(ghaTAnA azyAnI Unane vastra), tathA siMhakezara-(gALIcA)thI yukta hatI. A "mulAyamatA'nuM dhULanA rajakaNe sAme rakSaNa karavA, eka suMdara vastra pAtharavAmAM AvatuM. tenI para macchara Adi jIvajaMtuthI rakSaNa meLavavA eka maccharadAnI rahetI. A maccharadAnI, carmavastra jevI komala, kapAsanA rU jevI suvAlI, bUra nAmaka vanaspati jevI mulAyama calakATavALI, mAkhaNa jevI picA sparzavALI hatI. A kApaDa, jevA mAtrathI pramoda karavAvALuM, netrane ekAkAra karavAvALuM, ane dazanIya hatuM. AvI sukhamaya zayAmAM sUtelI trizalA raNue madhyara trie, ardhanidra avasthAmAM, udAra kalyANamaya ziva sukhakArI, maMgalamaya, hitakara, prItikara evA cauda svapna joyAM, tene nAma nIce pramANe- // 39 // te zrI kalpa sUtra : 01 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa maJjarI tre mahAsvamA ime-gajaH1 vRSabhA2 siMhaH3 lakSmIH4 dAma5 zazI6 dinakaraH7 dhvajaH8 kumbhaH9 padmasaraH10 sAgaraH11 vimAnabhavanam 12 ratnoccayaH13 zikhI14 ca // 014 // TIkA-"tae NaM sA tisalA" ityAdi / tataH hariNaigameSidevapratigamanAnantaraM sA-taddevasaMhRtagarbhadhAriNI trizalA kSatriyANI tasmin tAdRze-apUrvapuNyapratApaprApye varabhavane iti agreNa sambandhaH, punaH kIdRze varabhavane? cAruSar3adArubaMdaryAdivividhamANikyacitritamamRNamanoharA''rambhastambhopAntakAntazAlabhaJjikAmacumaNikAJcanaratnabandhurazikharaniHzaGkaviTaGkavizAlavividhamaNijAladvidalacandraprakAzamAnabahurUpAGkaratraracitasopAnaparamparAniyUhasamUhamu - ndarAntarakanakakiGkiNIkAzikanakAlikAcandrazAlikAvividhavibhaktikalite-cAruSaDdArumabhRtInAMcandrazAlikAparyantAnAM yA vividhAH vibhaktayo-vibhAgAstaiH kalite yukte, tatra-cAruSaDdArUNi sundarapaTasaMkhyakakASThAni, imAni gRha TIkA // 392 // rAjabhavana varNanam. dekhe aura jAga utthii| ve caudaha svama ye haiM-(1) gaja (2) vRSabha (3) siMha (4) lakSmI (5) mAlA (6) candra (7) sUrya (8) dhvajA (9) kuMbha (10) padmasara (11) sAgara (12) vimAna-bhavana (13) ratna-rAzi (14) agni // 14 // TIkA kA artha-'tae NaM sA tisalA' ityAdi / taba hariNaigameSI deva ke lauTa jAne para, deva dvArA saMharaNa kiye hue garbha ko dhAraNa karane vAlI usa trizalA kSatriyANI ne apUrva puNya ke pratApa se prApta hone yogya uttama bhavana meM, zayyA para sote samaya caudaha mahAsvapna dekhe, vaha bhavana kisa prakAra kA thA so batalAte haiN| vaha bhavana sundara paDadAru se lekara candrazAlA taka ke aneka vibhAgoM se yukta thaa| sundara chaha (1) (2) vRSabha (3) siMha (4) bhI (5) bhANA (6) 'dra (7) sUrya (8) 401 () -46za (10) pasarAvara (11) sA12 (12) vibhAna-bhavana (13) ratnAzi (14) nizimA, 52nA yauha svapnAMnA suma bhanubhava bharatai. te bI . (2014) ain| matha- 'tae sA tisalA tyAhi. tyAre zizamevI va paach| yo pachI, 153 sahara karAyelA garbhane dhAraNa karanArI trizalA kSatriyANIe apUrva puNyanA pratApe prApta thavA lAyaka uttama bhavanamAM, zamyA para sUtI vakhate cauda mahAsvane joyAM. te bhavana kevuM hatuM te batAve che- te bhavana suMdara SaTTAthI laIne caMdrazALA sudhInA aneka vibhAge vALuM hatuM. suMdara cha kAThene paDadAru |392 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 393 // ARTHAR kalpamaJjarI dvArakapATe bhavanti, vaiDUryAdivividhamANikyAni vaidaryAdyanekaprakArA maNayaH, citritamasaNamanoharAmbhastambhopAntakAntazAlabhaJjikAH-citritA citravantastathA mahaNAH-cikkaNAstathA manoharArambhAH sundararacanAvantazca ye stambhAH, tadupAnte stambhAntabhAgasamIpe kAntAH zobhanAzca tAH zAlabhaJjikA puttalikA:-kASThAdinirmitA manuSyAkRtisadRzAH, maJjamaNikAJcanaravabandhurazikharaM-maJjani-sundarANi yAni maNikAJcanaratnAni, taiH bandhuraM zobhamAnaM ca tacchivaraM bhavanazikharaM, niHzaGkaviTaGkaH-nimzaGkAghAtakamANizaGkArahitazcAsau viTaGkaH kapotapAlikA-prAsAdAdyagrabhAge kASThAdinirmitaM pakSiNAmAvAsasthAnam, vizAlavividhamaNijAlaM-vizAlA mahAnto ye vividhAmnAnAprakArAH maNayaH vajrAdayasteSAM jAlaM-samUhaH, dvidalacandraprakAzamAnabahurUpAGkaratnaracitasopAnaparamparA-dvidala: aoM yazcandraH tadvat prakAzamAnAni yAni bahurUpAGkAnimnAnArUpacihnayuktAni ravAni taiH racitAni= nirmitAni yAni sopAnAni ArohaNamArgAsteSAM paramparA anukramaH, nihA: azvAdyAkRtikAni dvArapArthavi TIkA rAjabhavanavarNanam. kASThoM ko Sar3adAru kahate haiN| yaha chaha kASTha gRha ke dvAra ke kivAr3oM meM hote haiN| baiDarya Adi aneka prakAra kI maNiyoM se, citrayukta, cikane tathA manohara banAvaTa vAle staMbho ke antima bhAga ke samIpa sandara putaliyoM-kASTha Adi kI banI manuSya Adi kI AkRtiyoM se, manohara maNiyoM, svarNa evaM ratnoM se suhAvane zikharoM se, ghAtaka prANiyoM kI zaMkA se varjita kapotapAlikA-mahala Adi ke agrabhAga para kATha Adi ke bane hue pakSiyoM ke nivAsasthAna se, vizAla aura vividha prakAra kI batra Adi maNiyoM ke samUha tathA arddhacandra ke samAna camakane vAle nAnA prakAra ke cihnoM se yukta ratnoM dvArA racita sIDhiyoM kI paramparA se, niryaho-daravAje ke AjUbAjU dIvAra se bAhara nikale hue azva Adi kI AkRti ke kASThoM se suzobhita bhItarI bhAga se, sone kI kahe che. A cha kASTha gharanA bAraNAMenAM kamADemAM hoya che. vairya Adi aneka prakAranA maNIothI citravALAM, suvALAM tathA manahara racanAvALAM stalenA aMtima bhAganI pAse kASThAdi vaDe banelI putaLIo--manuSya AdinI AkRtio-thI, manahara maNIo, senA ane ratnathI zobhatAM zikharo vaDe, hiMsaka prANIonI zaMkAthI varjita katapAlikA-mahela AdinA agrabhAga upara kASTha Adi vaDe banAvelAM pakSIonAM nivAsa sthAna vaDe vizAla ane judA judA prakAranA vajI Adi maNIonA samUha tathA ardhacaMdranAM jevAM calakatAM aneka prakAranA cihnovALAM ratno dvArA racela sIDIonI paraMparA vaDe niyUhA-daravAjAnI AjubAju dIvAlamAMthI bahAra nIkaLI // 393|| zrI kalpa sUtraH 01 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa maJjarI sUtre TIkA // 394|| rAjabhavana nirgatadArUNi, teSAM samUhaH, tena sundaraM yadantaraM gRhAbhyantarabhAgaH, tat kanakakiGkiNIbhiH svarNakSudraghaNTikAbhiH kAzate zobhate ityevaM zIlA yA kanakAlikA bhavanasya bhAgavizeSaH, candrazAlA-zirogRhaM saiva candrazAlikA ityAsAM yA vividhA anekaprakArA vibhaktiH vibhAgastayA kalite yukte, punaH-ratnakhacitamamRNahemakuDaye-ratnakhacita ratnaghaTitaM masaNaM-cikkaNaM ca hemakuDayaM-svarNabhittiryasmin tAdRze, puna:- haMsagarbharatnaviracitavipuladvAre-haMsagarbharatnaviracitAni haMsagarbhAkhyaratnanirmitAni vipuladvArANi=vizAladvArANi yasya tAdRze, punaH-gomedamaNiracitendrakIle-gomedamaNinA gomedAkhyamaNinA racitam kRtam indrakIlaMndvArAvayavo yasya tasmin, punaH-cArulohitAkSoyotitacatuSkASThe-cAru: manoharo yo lohitAkSo-ratnavizeSaH tenoyotitaM prakAzita catuSkASThaM yatra tasmin, yadvA-cAru: mundaro yo lohitAkSaH maGgalagrahaH tadvat uyotitaM catuSkASThaM yatra tasmin, punaH -marakatavajrArgalalalitakapATe-marakata-vajrAkhyamaNinirmitaM yadargalaM kapATasampuTakIlakaM tena lalitAni-zobhitAni kapATAni yasya tasmin, punaH-paJcavarNa-ratna-vinirmita--toraNa-vicitre-pazcavarNa ratnanirmitAni yAni toraNAni tairvicitraM zobhitaM yattasmin, dIpta-jyotIratna-viracita-candrake-dIptaM prakAzitaM jyotiH tejo yasmidhuMgharuoM se zobhAyamAna kanakAlikA (bhavana ke eka bhAga) se, tathA candrazAlA (bhavana ke zirogRha) se, vaha bhavana sundara pratIta hotA thaa| usa bhavana kI svarNa kI dIvAreM thIM aura unameM ratnajar3e hue the / haMsagarbha nAmaka ratnoM ke bane hue vizAla dvAra the| gomeda maNiyoM dvArA racita indrakIla-dvAra kA avayava vizeSa thaa| manohara lohitAkSa maNi se usakI caukaTha banI thI, yA manohara maMgalagraha ke samAna usa bhavana kI caukaTha zobhAyamAna hotI thii| marakata evaM vajramaNiyoM se banI Agala se kivADa manohara jAna paDate the| vaha pAca raMga ke ratnoM se bane toraNoM se zobhAyamAna thaa| vahA~ dedIpyamAna AbhA vAle ratnoM ke caMdove bane the| adbhuta rUpa se citrita kI gaI sphaTika maNiyoM kI AvatA azva vagerenI AkRtinAM kAThethI suzobhita aMdaranA bhAgathI, senAnI ghugharIothI zobhAyamAna kanakAlikA (bhavanano eka bhAga) thI, tathA caMdrazAlA (bhavananuM ziregRha) thI, te bhavana suMdara lAgatuM hatu. te bhavananI dIvAlo sonAnI hatI. ane teomAM ratno jaDelAM hatAM. haMsagarbha nAmanAM nenAM banelAM vizALa dvArA hatAM. te gameda maNIe vaDe racela IndranIla-dvArane avayava vizeSa hatuM. tenI caukaTha (bAraNAnuM cAkaDuM-umare) manahara lehitAkSa maNi vaDe banAvelI hatI, athavA te gharanI caukaTha manahara maMgaLa grahanA jevI suMdara ane lAla hatI. marakata ane vajI maNIo vaDe banelAM kamADa AgaLathI manahara lAgatAM hatAM te pAMca raMganA rane vaDe banAvelA teraNAthI zebhatAM hatAM. tyAM cakacakita tejavALAM ratnonAM caMdaravA banAvelA hatA. addabhuta rUpathI citrala phiTika varNanam, // 394|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ho kalpa maJjarI // 395 // TIkA stAdRzaM yadratnaM tena viracitaM candrakaM'candovA' iti bhASAprasiddhaM yasmiMstasmin , tathA-citra-citrita-sphaTikaratnahaMsamAlikA-tiraskRta-gaganatalo-DIyamAna satyahaMse-citrA AzcaryajanikA citritA likhitA yA sphaTikaratnAnAM haMsamAlikA tayA tiraskRtAH adharIkRtAH gaganataloDDIyamAnAH-AkAzatale utpatantaH satyahaMsA:= vAstavikahaMsA yasmin tasmin , punaH mandAnila-prerita-jAmbUnadamaya-pratala-mUtra-poto-jjvala-maNi-mauktikajhallarI-nissara-paTtriMza-drAga-rAgiNI-guJjite-mandAnilena-mandapavanena preritA-prakampitA yA jAmbUnadamayena svarNamayena pratalena-mUkSmeNa sUtreNa protA ujjvala-maNi-mauktika-jhallarI, tato nissarantyo yAH SaTtriMzad rAgarAgiNyaH, tAbhimugjitaM madhurAvyaktazabdayuktaM yattasmin, punaH-sarasa-nirupama-dhAtU-pala-rAga-raJjite-sarasAzobhanAH nirupamAH upamAvarjitAH-atyuttamAH suvarNazobhAvarddhakA ye dhAtUpalAH dhAtupASANA: svarNagairikAdayasteSAM rAgeNa raJjitaM yattasmin, punaH-bahi-ratidhavalita-ghRSTa-mRSTe-bahiH gRhAbahirbhAge atidhavalitaMbahuzvetaM ghRSTaM gharSaNaviSayIkRtaM mRSTa-mArjanyA vizodhitaM ca yat tasmin, puna:-abhyantarataH AbhyantarabhAge citrita-vicitrapavitra-citre-citritaM likhitaM vicitram adbhataM pavitraM svacchaM citraM yasmiMstathAbhUte, tathA-pazcita-pazcavarNahaMsamAlAe~ gaganatala meM uDane vAle sacce-sajIva haMso ko bhI tuccha banAtI thiiN| manda manda pavana se hilane vAlI aura suvarNamaya patale sUta meM piroI gaI maNi-motiyoM kI jhAlara se nikalane vAlI chattIsa rAga-rAginiyoM se gaMjatA rahatA thA, arthAt usa bhavana meM madhura aura asphuTa dhvani hotI rahatI thii| vaha zobhanIya tathA anupama-sone kI dIvAroM kI zobhAko bar3hAne vAlI sonAgerU Adi ke raMgoM se raMgA thaa| bhavana kA bAhya bhAga ekadama zveta ghisA huA aura saMmArjanI se sApha kiyA huA thA aura bhItarI bhAga meM anokheanokhe citra bane hue the| usakA bhUmitala-pharza zveta Adi pA~ca vargoM ke maNi-ratnoM dvArA racita thA maNIonA haMsanI hAre AkAzamAM uDanArA sAcA-sajIva haMse karatAM paNa adhika suMdara lAgatI. maMda maMda pavanathI chalatI ane suvarNamaya pAtalAM sUtaramAM parovelI maNitinI jholaramAMthI nikalatI chatrIsa rAgarAgaNIothI guMjatuM rahetuM hatuM, eTale ke te bhavanamAM madhura ane askuTa dhvani cAlu rahetA hatA. te suMdara tathA anupama senAnI dIvAlonI zebhAne vadhAranAra senAgerU AdinA raMge vaDe raMgeluM hatuM. bhavanane bahArane bhAga taddana "veta, ghasela ane sAvaraNI vaDe sApha karelo hato ane aMdaranA bhAgamAM aneka prakAranA adUbhuta citra banAvelAM hatAM. tenuM bhaMyataLiyuM (phaza) veta Adi pAMca raMgenA vaDe banAveluM hatuM, ane tenI chata rAjabhavanavarNanam. // 395 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 396 // maNi-ratna-kuTTimatale-apazcitaM vistRtaM paJcavarNa-maNiratna-kuhimatalaM zvetAdivarNapaJcakavanmaNiratnaracitanibaddhabhUmitalaM yasya tasmin, tathA kamala-latA-kusumavallI-lalita-puSpa-jAti-citrAlaGkato-loca-cazcito-paritale tatra kamalaM-prasiddhaM, latA-ballI, sA ceha puSparahitA amaravalyAdirlAhyA, agre kusumavallIti zabdopAdAnAta, kusumavallI-padmanAgAzokacampakAmravAsantyatimuktakakundalatAdirUpA puSpalatA, lalitA yA puSpajAtiH-ityAsAM citreNAlaGkataH zobhito ya ullocaH candrakaH, tena caJcitaMyuktam uparitalam uparitanabhAgo yasmin tasmin , tathA kuzala-lalAma-kanaka-kalaza-suracita-pratipuJjita-sarasa sArasa-zobhamAna-dvArabhAge-tatra-kuzalAni maGgalAni, tatsUcakA ye lalAmA sundarAH kanakakalazA: svarNaghaTAH, tatra-suracitAni-vinyastAni pratipuJjitAni= rAzIkRtAni sarasAni-parAgayuktAni yAni sArasAni-kamalAni teH zobhamAnaH virAjamAno dvArabhAgo dvArapradezo yasya tasmin,tathA-lambamAna-suvarNapradhAna-maNi-muktA-lalAma-dAmAni-lambamAnAni yAni suvarNapradhAna-maNi-muktA-lalAmadAmAni-suvarNasUtragrathitatvAt suvarNapradhAnAni yAni maNimuktAnAM lalAmAni manoharANi dAmAni-mAlyAni, teviracitA dvArANAM suSamA-paramA zobhA yasya tasmin, tathA-sugandha-bandhura--kusuma-mRdula-pakSmala-sukalpa-talpa-zobhite-sugandhena= saurebhyeNa bandhuraM-mundaraM yatkusumaM tadvat mRdulaM-komalaM pakSmalaM pakSmavat-paramacikkaNaM mukalpaM samIcInaracanAyuktaM ca yat aura uparI bhAga-chata kamaloM, vinA phUla kI velo, padmanAga azoka campA Amra vAsantI atimuktaka tathA kunda Adi phUlavAlI latAoM tathA sundara-sundara puSpoM ke citroM se suzobhita thA / maMgalasUcaka sundara svarNamaya kalazoM meM sajAye hue, puMjIkRta (bahuta se ekatra kiye hue) tathA parAgayukta kamaloM se usa bhavana kA dvArabhAga zobhAyamAna ho rahA thaa| laTakatI huI, sone ke mUta meM gUMthI huI tathA maNiyoM evaM motiyoM se mana ko haranevAlI mAlAe~ dvAra kI zobhA bar3hA rahIM thiiN| vaha bhavana sugaMdha se sundara, sumana ke samAna komala, khUba cikanI aura sundara racanAvAlI zayyA se zobhita thaa| smaraNa karanevAlA citta aura saMkalpa-vikalpa kamaLe. phUla vinAnI vela, panAga. azeka, capi, Amra, vAsantI, atimuktaka tathA kunda Adi phUlavALI latAo tathA suMdara suMdara punA citrothI suzobhita hatI. maMgaLa-sUcaka suMdara senAnA kaLazamAM paMjIkRta (dhaNAM ekatra karelA) tathA parAgavALAM kamaLathI bhavanano kArabhAga zobhato hate. senAnA gherAmAM guMthelI tathA maNio ane motIothI manane harI lenArI laTakatI mALAo dvAranI zobhA vadhAratI hatI. te bhavana sugaMdhathI suMdara puSpanA jevI kemala khUba suMvALI ane suMdara racanAvALI zayA vaDe zobhatuM hatuM. ma2Na karanArUM citta ane saMka9pa rAjabhavanavarNanam, // 396 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa talpaMnzayyA tena zobhite, tathA-hRdaya-manoraJjake-hRdaya-cittaM-smaraNavRttika, manaH saMkalpavikalpavRttikamityubhayoH raJjake camatkArake, tathA-karpUra-labaha-malayajacandana-kAlAguru-kundarukka-turuSka-dhUpa-dahyamAno-dbhUta-surabhimaghamaghAyamAna-gandha-bandhure-kapUraM lavaGgamityubhayaM prasiddha, malayajacandanaM malayagirisamutpannaM zrIkhaNDanAmakaM candanaM, kAlAguru kRSNAguru-sugandhidravyavizeSaH, pravarakundurukkaM gandhayuktaM dravyam, turuSkaM sihakAbhidhAnaM mugandhidravyaM 'lohabAna' iti khyAtam, dhUpa-dazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogasamudbhavo vilakSaNagandhaH, eteSAM karpUrAdidhUpAntAnAM sugandhidravyANAm dahyamAnAnAm udmUtaH utpanno yaH surabhiH sugandhaH tena maghamaghAyamAnaH sarvataH prasaran yo gandhaH tena bandhure sundare, tathA-sugandho-dhura-gandhite-sugandhAnAM madhye ya uddharaH zreSTho gandhaH sa jAto yasya sa tathA tasmina, tathA gandhavartibhUte-gandhavatiHcAndhadravyaguTikA, tadbhUta tatsadRze-atyantasugandha maJjarI // 397 // TIkA rAjabhavanavarNanam. karanevAlA mana kahalAtA hai| vaha rAjabhavana citta aura mana donoM meM camatkAra utpanna karanevAlA thaa| kapUra aura lauMga, malayaparvata para utpanna honevAlA candana-zrIkhaNDa, kRSNAguru (kAlA agara) eka sugaMdhi dravya, kundurukka eka sugaMdha dravya, turuSka ko sihalaka bhI kahate haiN| vaha 'lohavAna' nAma se prasiddha hai| aneka sugaMdhavAlI vastuoM kI milAvaTa se banI huI dazAMga Adi dhUpa kahalAtI hai, jisakI gaMdha vilakSaNa prakAra kI hotI hai| ina saba kapUra se lekara dhUpa taka ke sugaMdhi dravyoM se utpanna hue saurabha se maghamaghAte hue gaMdha se vaha bhavana manojJa mAlUma hotA thaa| saba sugaMdhi meM zreSTha sugaMdha vahA~ mahaka rahI thii| vaha sugandha-dravyoM kI guTikA sA arthAt atyanta sugaMdhayukta thaa| vairya Adi maNiyoM ke samUha kI kiraNoM ne vikalpa karanArUM mana kahevAya che. te rAjabhavana citta ane mana baMnemAM camatkAra utpanna karanAruM hatuM. kapUra ane laviMga, malaya parvata para utpanna thatuM candana-zrIkhaMDa, kRSNaguru (kALe agara)-eka sugaMdhi dravya, kunduruddha eka sugaMdhi dravya che. gurukane silaka paNa kahe che te "lemAna" nAmathI prasiddha che. aneka sugaM. dhidAra vastuonA mizraNathI banela dazAMga Adi dhUpa kahevAya che. jenI gaMdha vilakSaNa prakAranI hoya che. e badhAM-kapUrathI laIne dhUpa sudhInA sugaMdhi dravyathI utpanna thayela sugaMdha vaDe madhamadhAtI gaMdhathI te bhavana manahara lAgatuM hatuM. badhI sugamAM zreSTha sugaMdha tyAM mahekI rahI hatI. te sugandhita- dranI guTikA samAna eTale ke atyanta sugadhIdAra hatuM. vairtha Adi maNIonA samuhanAM kiraNe e tyAMnA aMdhakArane dUra karI nAkhyuM hatuM. banela dazAMga dha paddha thayela mugadha che. enI guTika samAnatA // 397|| era zrI kalpa sUtra: 01 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 398 // B Judom yukte ityarthaH, tathA-maNi- gaNa - kiraNa - drIkRtA- ndhakAre - maNayaH - vaidUryAdayasteSAM yo gaNaH ramUhastasya yaH kiraNaH tena dUrIkRtaH = nAzito'ndhakAro yasmiMstasmin tathA paJcavarNa - ratna - zobhite - zvetAdivarNapaJcakayuktaratnavirAjite, tathA - dahyamAna - dhUpa - dhUma - paTalAmbuda - kAnte - dadyamAnaH - vahnau prajvalyamAno yo dhUpaH tadutpannA ye dhUmAsteSAM paTalena= samUhena ambudakAnte= meghavatsundare, tathA - citrarakta - maNi - rociH suvidyud-bhrAjite citrAH = vilakSaNA ye raktAH= raktavarNA maNayasteSAM yad rociH prakAzaH tadrUpA yA suvidyut-zobhanA vidyut tayA bhrAjite = zobhite, tathA-mRdu- mRdananinAde mRduH = komalaH - zravaNaramaNIyo mRdaGgasya ninAdo=dhvaniryasmiMstasmina, tathA - meghajAla-bhrama- nartitamayUremeghajAlasya = meghasamUhasyAbhAve'pi gambhIramRdaGgAdidhvanizravaNena tadbhrameNa nartitAH naTitAH mayUrA yasmin tasmin, tathA - candrakAntamaNi - nirjhara - nIre - candrakAntAkhyamaNivizeSasya candrodayaprabhAveNa yo nirjharaHsrotaH, tadrUpaM nIraM= jalaM yatra tasmin, tathA - zilpakalAkamanIye - zilpakalAbhiH = svastikasarvatobhadranandyAvarttyAdirUpAbhiH bhavana zilpakalAbhiH kamanIye = sundare, ataeva - atiramaNIye = sundaratare, tathA - svaka - zobhA - viDambita - suravara - vimAne vahA~ ke aMdhakAra ko dUra kara diyA thA / zvata Adi pA~ca raMgoM ke ratnoM se suzobhita thA / agni meM jalAye jAnevAle dhUpa se ghUma kA jo paTala-samUha utpanna hotA thA, usase vaha megha ke samAna sundara jAna par3atA thA / vilakSaNa lAla varNakI kiraNoM ke prakAza rUpI sundara vidyut se zobhAyamAna thA / usameM zrutisukhada mRdaMga kI dhvani hotI rahatI thI / ata eva meghapaTala ke abhAva meM bhI mRdaMga kI gaMbhIra dhvani ko sunakara mayUroM ko meghoM kA bhrama ho jAtA thA aura ve nAcane lagate the| candramA kA udaya hone para candrakAnta maNiyoM se jo jalasrota utpanna hotA thA, tadrapa jala usa bhavana meM vidyamAna thA / svastika, sarvatobhadra, nandyAvartta Adi bhavana -kalAoM se vaha sundara thA, ata eva sundaratara thaa| apanI zobhA se zveta Adi pAMca raMgonA ratnA vaDe te suzobhita hatu. agnimAM saLagAvatA dhUpamAMthI dhUmADAnA je paTala-samUha utpanna thatA hatA tenA vaDe te megha jevuM suMdara lAgatuM hatu', vilakSaNa lAla raMganA prakAzarUpI sudara vijaLIthI te zeobhAyamAna hatu. temAM zruti-sukhada (kAnene sukha upaLavanAra) mRdaMgano avAja thayA karatA hatA. tethI meghapaTala na hovA chatA paNa mRdaMganA gabhIra avAja sAbhaLIne mayUrAne meghane bhrama thai jatA hatA, ane teo nAcavA lAgatAM hatAM. candramAnA udaya thatA candrakAntamaNiyA vaDe je jaLasrota utpanna thatAM hatAM te jaLa te bhavanamAM hAjara hatuM, svastika, sarvAMtAbhadra, nandAvatta Adi bhavana-kalAe vaDe te suMdara hatuM, tema ja vadhAre zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA rAjabhavana varNanam. // 398 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 399 // Ying Gao Mian svakazobhA - nijazobhA tayA viDambitaM tiraskRtaM suravara vimAnaM yena tasmin devavimAnAdapyutkRSTe, tathAsarvartuka - sukha - bhavane - sarve ca te RtavaH - sarvatrttavaH = hemantAdayaH paGktavaH, ta eva sarvartukAH, teSAM sukhaM bhavatyasminniti sarvartukasukhabhavanaM tasmin tathA - acintya - Rddhi-sampanne- ativahutvena acintyAH= cintayitumazakyAH - anirvacanIyA yA RddhayastAbhiH sampanne= yukte, varabhavane = zreSThamAsAde tasmiMstAdRze= pUrvabhavopArjita puNyapuJjAnAM prANinAM nivAsayogye varabhavane= zreSThamAsAde sthite zayanIye= zayyAyAM kIdRze zayanIye ? ityAha-- ubhayato lohitAkSamaya vibvokane - ubhayataH dvayoH pArzvayoH lohitAkSamayaMlohitAkSo ratnavizeSastanmayaM tatkRtaM vibvokanam = upadhAnaM yasmiMstasmina, punaH kIdRze zayanIye ? ityAhatapanIyamaya - gaNDopadhAna-kalite - tapanIyaM svarNa tanmayaM = tatkRtaM yat gaNDopadhAnaM = kapolasthalasthApanArthamupadhAnaM tena kalite sahite, tathA-sAliGganavartike - AliGganavaryA-zarIramamANopadhAnena saha varttate yattatsAliGganavartikaM tasmin = zarIrapramANopadhAnasahite, punaH kIdRze ? ubhayata unnate, ataeva - madhyena gambhIre-madhyadezena nimne, punaH devoM ke zreSTha vimAna ko bhI mAta karatA thA, arthAt vaha devavimAna se bhI atyanta utkRSTa thA / manta Adi sabhI (chaha ) RtuoM meM sukhadAyI thaa| vaha bhavana, cintana aura kathana nahIM kiyA jAya aisI vipula Rddhi se sampanna thA aura pUrvopArjita puNya ke dhAraka puruSoM ke nivAsa ke yogya thA / isa zreSTha rAjaprAsAda meM trizalA devI zayyA para zayana kara rahI thiiN| vaha zayyA zarIrapramANa upadhAna se zobhamAna thii| usake donoM tarapha lohitAkSa ratna ke takiye lage the| kanapaTI rakhane ke liye sone ke bane upadhAna (gAlamasUriye ) se yukta thI / usapara zarIra ke barAbara takiye rakkhe the / usake sirahAne kI tarapha kA aura pAMyate (pairoM) kI tarapha kA bhAga U~cA thA, ata eva bIca kA bhAga kucha-kucha suMdara hatuM. peAtAnI zAbhAthI devAnA zreSTha vimAnane paNa te mahAta karatuM hatuM, eTale ke te devavamAna karatAM paNa atyaMta suMdara hatu. hemaMta Adi badhI (chae) RtuomAM te sukhadAyI hatuM. te bhavana, kalpI na tathA varNavI na zakAya evI vipula RddhivALuM hatuM ane pUrvopArjita puNya dharAvanAra puruSonA nivAsane mATe yogya hetu. zakAya A zreSTha rAjamahelamAM trizalAdevIe je zayyA para zayana karyuM hatuM te zayyAnuM varNana AprakAre che. te zayyA zarIrapramANa upadhAnathI zeAbhAyamAna hatI. tenI ane tarake leAhitAkSa ratnanA takriyA mUkelA hatA. kanapaDhI mUkavAne mATe sAnAnA banAvelA upadhAna ( gAlamasUriyA) thI yukata hatI. tenA upara zarIranA zrI kalpa sUtra : 01 Can Can You kalpamaJjarI TIkA rAjabhaghatavarNanam. // 399 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 40 // kalpamaJjarI TIkA gaGgA-pulina-vAluko dAla-sahaze-gaGgAyA yatpulinaM-jalotthitaM taTaM tatra yA vAlukAstAsAM ya uddAla: caraNe nyaste satyadhogamastatsadRze-tattulye, ayaM bhAvaH-yathA ganApulinavAlukAnAmuddAlAcaraNe nyaste'dhogamanaM bhavati tathA zayanIyasyApi caraNe nyaste'dhogamanaM bhavatIti atikomalatvaM zayanIye dhvanyate iti / tathA cAtikomalatvena gaGgApulinabAhukAsadRza ityarthaH phlitH| iha uddAlarUpadharmasya gaGgApulinavAlukArUpadharmiNazcAbhedasvIkAre sAdRzyaM ghttte| tathA-uyaciya-sauma-dukula-paTTa-paricchinne-uyaciyaM parikarmitaM yat kSaumadukUla-kAsikam atasImayaM vA vastraM, tasya yugalApekSayA yaH paTTA ekaH zATakaH sa praticchAdanam AcchAdanaM yasya tattathA tasmin, 'uyaciyaM' iti dezIzabdaH, tathA-Astaraka-malaka-navata-kusakta-limba-siMhakesarAcchAdite-tatra Astarakam AcchAdakaM vastraM, malakam AstaraNavastravizeSaH, navatam-UrNAnirmitAstaraNavizeSaH, kusaktam-AstaraNavizeSaH, limbam meSazizUrNAnirmita AstaraNavizeSaH, siMha kesaraH jaTilakambala: 'galIcA' iti bhASApasiddhaH, nIcA thaa| jaise gaMgA ke taTa kI bArIka bAlU meM paira rakhane se paira bhItara kI ora dhaMsa jAte haiM, usI prakAra usa zayyA para bhI pAva rakhate hI pha~sa jAte the| abhiprAya yaha hai ki vaha atyanta hI mulAyama thI aura atyanta komala hone se gaMgA ke kinAre kI reta ke samAna thii| tathA usa zayyA para kasIde ke kAma se yukta eka kSaumadukUla (kapAsa-rUI-mUta kA athavA alasI kA banA vastra) bichA huA thaa| usa zayyA para Astaraka (AcchAdaka vastra), malaka (bichAne kA vakha) navata (bichAne kA UnI vastra) aura siMhakesara (jaTilakambala-galIcA) bichA huA thaa| yahA~ malaka se mApanA takiyA rAkhyA hatA. tene mAthAnI taraphane ane pAgatanI taraphano bhAga UMce hato tethI vaccenA bhAga kaMIka nIce hate. jema gaMgAnA kinArAnI jhINI retImAM paga mUkatAM paNa aMdara kheMcI jAya che e ja rIte zavyA para paNa paga mUkatAM ja aMdara pesI jatuM. bhAvArtha e ke te zakhyA ghaNI ja mulAyama hatI ane ghaNuM ja kamaLa hovAthI gaMgAnA kinArAnI retI jevI hatI. tathA te zamyA para kasIdAnA kAmavALA eka zrImadula (kapAsa-rU, sUtaranuM athavA aLasInuM banAveluM 1) pAtharesA hatA. te zamyA para mAsta24 (masta2), BAL ( 15), napata (pAtharavArnu 12ma patra), sata (pAtharavArnu 127), siMga (ghaTAnA azyAnI una 17) ane siMhasa2 (orlia AbhaNa-mAtIya) pAtharekhai Edi. sahI "malaka" thI bana "limba" sudhInA zaha dezIya shm| che. te mayA patrAdhI te mAhita tI. rAjabhavanavarNanam. // 400|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA ys tatra malakAdilimbAntA dezIyazabdAH, etairAcchAdite, tathA suviracita-rajakhANe-suviracitaM=sunimitaM raja khANaM-rajAMsi dhUlayastrAyante apahiyante'neneti rajakhANaM-dhUlidUrIkaraNavastravizeSo yatra tasmin, tathA-raktAMzrIkalpa zukasaMvRte-raktAMzukaM maccharadAnIti bhASAprasiddhaM, tena saMvRte AcchAdite, tathA-suramye-mundaratare, tathA-Aji naka-rUta-cUra-navanIta-tUla-sparza-mRduke-tatra-Ajinakam-carmamayavastravizeSaH, tacca svabhAvAdeva mRdu bhavati, // 40 // rUta-kArpAsapakSma, baro-vanaspativizeSaH, navanIta 'mAkhana' iti bhASAprasiddham, tUlam arkazAlmalyAditUlam, eteSAM sparza iva mRdulaM-komalaM tasmin, tathA prAsAdIye-darzakAnAM manaHpramodajanake, tathA-darzanIye netrasukhajanakatvena punaH punadarzanayogye, tathA-abhirUpe darzakaM darzakaM prati abhimukhana kasyacitRptijanaka rUpam AkAro yasya tattathA tasmin-atyantaramaNIye ityarthaH, tathA-pratirUpe-apUrvacamatkArakazilpakalAkalitatvenAdvitIyarUpe, lekara limba taka ke zabda dezIya zabda haiN| ina saba vastroM se vaha AcchAdita thii| usa para dhula na laga jAya isa lie vastra bhI rakkhA huA thaa| maccharadAnI tanI huI thii| vaha zayyA bar3I hI ramaNIya thii| vaha Ajinaka-carmamayavaskhavizeSa-jo svabhAvataH komala hotA hai, rUI ke reze, bUra nAmaka vanaspati, navanIta (makkhana) tathA Aka yA semala Adi kI rUI ke sparza ke samAna komala thii| darzakoM ke mana meM pramoda utpanna karatI thii| darzanIya-netroM ko sukhadAyI hone se punaH punaH dekhane yogya thii| abhirUpa thI-pratyeka darzaka ke abhimukha thii| use dekhate dekhate kisI ko tRpti nahIM hotI thI, arthAt atyanta hI ramaNIya thii| apUrva zilpakalA ke camatkAra se yukta hone ke kAraNa asAdhAraNa sundara thii| apUrva puNyazAlI jIvoM ke zayana karane yogya aisI zayyA para sukhapUrvaka sotI huI trizalA devI ne tenA para dhULa lAgI na jAya te mATe vastra paNa rAkheluM hatuM. macharadAnI bAMdhelI hatI. te zakhyA ghaNI ja suMdara hatI. te Ajanika (carmamaya va>> vizeSa-ne svabhAvathI ja kemaLa hoya che) rUnAM resA, bUra nAmanI vanaspati, navanIta (mAkhaNa) tathA Aka ke semala AdinA rUnA sparza jevI ke maLI hatI. jenArAnAM manamAM AnaMda pedA karatI hatI. darzanIya-netrane sukhadAyI hovAthI pharI pharIne jovA lAyaka hatI. abhirUpa hatI-pratyeka jenAranI abhimukha hatI-tene jotA jotA keI dharAtuM nahIM eTale ke te atyaMta ramaNIya hatI. apUrva zilpakaLAnA camatkAravALI hovAthI te asAdhAraNa suMdara hatI. apUrva puNyazALI jIvene zayana karavA lAyaka evI zayyAmAM sukhapUrvaka sUtelAM trizalAdevIe madhyarAtre, mAra rAjabhavanavarNanam, // 401 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre tasmiMstAdRze-upacitapuNyaskandhAnAM prANinAM zayituM yogye zayanIye zayyAyAM sukhaM mukhapUrvakaM yathA syAttathA zayAnA zayanaM kurvANA pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye-pUrvarAtrazvAsAvapararAtrazceti pUrvarAtrApararAtraH sa cAsau kAlalakSaNaH samayastasmin-madhyarAtre ityarthaH, suptajAgarAmnAtimuptA nAtijAgratI, ataeva nindrAntI nidrAntIvAraMvAramIpannidrAM kurvANA imAn-anupadaM vakSyamANAn etadrapAn ete gajAdaya eva rUpANi-lakSaNAni yeSAM tAn caturdazamahAsvamAn ityanena sambandhaH, kIdRzAn tAnityAha-udArAn=prazastAn-zubhaphalasUcakatvAt, kalyANAn kalyANakArakAn-ArogyajanakatvAta, zivAna-upadravaharAn-zAntijanakatvAta dhanyAn bhAgyakarAn-navanavasaukhyasampAdakatvAt, maGgalyAnmaGgalakArakAn-azubhanivArakatvAt, sazrIkAn lakSmIjanakAn-lokatrayasamRddhihetutvAta, hitakarAn anarthanivArakAnaihikAmuSmikApAyavinAzakatvAt sukhakarAn mukhadAyakAn-IpsitasampAdakatvAt, bhItikarAna-motpAdakAn kalpamaJjarI TIkA // 402 // madhya rAtri meM, jaba vaha na gAr3ha nidrA meM thIM, na jAga rahI thIM, halkI nIMda kI avasthA meM thIM, taba Age kahe jAne vAle hAthI Adi ke caudaha mahAsvama dekhe| ve zubha phala ke sUcaka hone ke kAraNa udAra the, Arogyajanaka hone se kalyANakArI the, zAntijanaka hone se zivarUpa arthAt upadravahArI the| navIna-navIna sukha ko utpanna karane vAle hone ke kAraNa dhanya-bhAgyodayajanaka the| azubha kA nivAraNa karane vAle hone se maMgalakArI the / tIna loka kI samRddhi ke kAraNa hone se sazrIka the| ihaloka-paraloka saMbaMdhI vipattiyoM ke nivAraka hone ke kAraNa hitakara the| abhISTa sakho ke janaka hone se sukhakara the / samasta janoM ke mana meM anurAga utpanna karane vAle hone se pItikara the| isa prakAra ke caudaha mahAsvapnoM ko dekhakara trizalA devI jAga utthiiN| rAjabhavanavarNanam. tyAre te gADha uMghamAM paNa na hatAM ane jAgatAM paNa na hatAM, AchI nidrAvasthAmAM hatAM, tyAre AgaLa je. kahevAnAM che te hAthI AdinAM cauda mahAsvapna joyAM. te zubha phaLanAM sUcaka hovAnA kAraNe udAra hatAM, Aregyajanaka hovAthI kalyANakArI hatAM, zAntijanaka hovAthI zivarUpa eTale ke upadravahArI hatAM. navIna-navIna sukhane utpanna karanArAM hovAne kAraNe dhanya-bhAgyodayajanaka hatAM. azubhanuM nivAraNa karanArAM hovAthI maMgaLakArI hatAM, traNa lokanI samRddhinAM kAraNa hovAthI sazrIka hatAM. A loka-paralokanI vipattinuM nivAraNa karanArAM hovAne kAraNe hitakara hatAM, ichita sukhanAM janaka hovAthI sukhakArI hatAM. sarve mANasenAM manamAM anurAga utpanna karanArAM hovAthI prItikara hatAM. A prakAranAM cauda mahAsvapnane joIne trizalAdevI jAgI uThayAM te svapna A pramANe che-(1) gaja // 402 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa // 403 // maJjarI TokA sakalajanamano'nurAgahetutvAt, ityevaMbhUtAn caturdazasaMkhyakAn mahAsvamAn dRSTvA pratibuddhA-jAgaritA, te khalu svamA ime-jaH1 vRSabhaH2 siMhaH3 lakSmIH4, dAma-mAlyaM 5, zazI-candraH6, dinakara-sUrya:7, dhvajA patAkA 8, kumbhaH kalazaH9, padmasaraH kamalasahitaH sarovaraH10, sAgaraH samudraH11, vimAnabhavanam 12, ratnoccayaH ratnarAziH 13, zikhI-agniH14 ceti // 1014 // 1-gayasumiNe mUlam-tatya khalu tisalA khattiyANI tappaDhamayAe cauddataM samuttuMgaMgaM nijalavizAla-jalahara-ghaNasAra-hAra-tusAra-nIra-khIrasAyara-nisAyarakara-rayayagirivara-paMDura-sarIraM bhamaMta-maMjuguMjaMta-miliMda-viMdA-laMkiya-sugandha-baMdhura-dANadhArA-kaliya-kavola-juyala-mUla-ruiraM puraMdara-kuMjaravara-sahoyaraM lalAma-lIlAyaraM jala-saMvaliyA-DaMbara-karaMbiya-viula-jalahara-gajiya-gaMbhIra-maMju-NiNayaM nayaNasuhayaM gayavara-sayala-lakkhaNa-lakkhiyaM varoruM maMgalaM karivaraM pAsai ||suu015|| 1-gajasvapnaH chAyA-tatra khalu trizalA kSatriyANI tatpathamatayA caturdantaM samuttuGgAGga nirjala-vizAlave svapna ye haiM-(1) gaja (2) vRSabha (3) siMha (4) lakSmI (5) mAlA (6) candramA (7) mUrya (8) dhvajA (9) kamala (10) kamalayukta sarovara (11) sAgara (12) vimAna (13) ratnarAzi (14) dhUma se rahita agni ||suu014|| 1-gajasvapna mUla kA artha-'tattha khalu tisalA' ityaadi| unameM se trizalA kSatriyANI, sabase pahale zreSTha gaja ko dekhatI hai| vaha gaja cAra dAMtoM vAlA thaa| usakA zarIra khUba U~cA thA aura nirmala vizAla (2) vRSala (3) siMha (4) bhI (5) bhASA (6) yandramA (7) sU4 (8) 41-4 (6) agaza (10) bhge| vANu sazaSa2 (11) sAgara (12) vibhAna (13) ratnAnI Dhaga (14) dhUbhADA vinAno ni. suu014|| - asvapna bhUganA matha-"tattha skhalu tisalA" tyAhi. teomAM sauthI pahelAM trizalA kSatriyANI zreSTha hAthIne jove che. te hAthI cAra daMtazULavALo hato. tenuM zarIra ghaNuM uMcuM hatuM tathA nirjaLa vizALa jaLadhara (megha), kapUra, hAra, barapha, jaLa, kSIrasAgara, candramAnAM kiraNe gajasvamavarNanam. // 403|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa jaladhara-ghanasAra-hAra-tupAra-nIra-kSIrasAgara-nizAkarakara-rajatagirivara-pANDurazarIraM, bhramanmanu-guJja-nmilinda-vRndA-laGkRta-sugandha-bandhura-dAnadhArA-kalita-kapola-yugala-mUla-ruciraM purandara-kuJjaravara-sahodaraM lalAmalIlAkara jala-saMvalitA-''Dambara-karambita-vipula-jaladhara-garjita-gambhIra-maJja-ninadaM nayanasukhadaM gajavarasakala-lakSaNa-lakSitaM varoru maGgalaM karivaraM pazyati ||suu015|| TIkA-'tattha khalu tisalA' ityAdi-tatra-caturdazamu mahAsvapneSu, khalu vAkyAlaGkAre, trizalA kSatriyANI tatpathamatayA svamaprathamatvena-caturdazasu mahAsvapneSu prathamaM svapnaM karivaraM pazyati-iti sambandhaH / kIdRzaM karivaramityAha-caturdanta-mityAdi / caturdanta-dantacatuSTayavantaM, punaH samuttuGgAGgam ativizAlazarIram, tathA kalpamaJjarI TIkA // 404 // gajasvamavarNanam. jaladhara (megha), kapUra, hAra, varpha, jala, kSIrasAgara, candamA kI kiraNa tathA rajata parvata ke samAna zubhra thaa| tathA jo uDate hue tathA manohara guMjAra karate hue bhramaroM se suzobhita sugandhayukta madajaladhArA se sampanna kapoloM (gaNDasthaloM) ke kAraNa manohara thaa| vaha gaja indra ke hAthI (airAvata) jaisA pratIta hotA thaa| sandara lIlA karanevAlA thaa| jala se paripUrNa aura ADambarayukta vizAla meghoM kI garjanA ke sadRza gaMbhIra aura manohara dhvani karanevAlA thaa| nayanoM ko Ananda denevAlA thaa| zreSTha gaja ke samasta prazasta lakSaNoM se sampanna thaa| uttama jAMghoMvAlA tathA maMgalarUpa thA // 015 // TIkA kA artha-tattha khalu tisalA' ityAdi / una caudaha mahAsvapnoM meM se, trizalA kSatriyANI ne, prathama svama meM gajarAja dekhA / vaha gajarAja kisa prakAra kA thA so kahate haiM-vaha cAra dAMtovAlA thaa| uttuMga aMga tathA rajataparvatanA je sapheda hate. te uDatAM, tathA manahara guMjArava karatAM bhamarAothI suzobhita, suga vALA, mahAjaLadhArAvALA kapALa (gaMDasthaLo) ne kAraNe manahara hatuM. te gaja IndranA hAthI (airAvata) je lAgatuM hatuM, suMdara lIlA karanAro hatA, jaLathI paripUrNa ane ADambarayukta vizALa meghAnI garjanA jevo gaMbhIra ane manahara ivani (avAja) karanAra hato, nayanene Ananda denAra hatuM, zreSTha hAthInAM badhAM prazasta lakSaNavALA hate, uttama jAMghavALe tathA maMgaLa-rUpavALe hato. sU015 sAno matha-'tattha khalu tisalA' ityAdi.tyI mahAsvapnAbhAthI, zikSA kSatriyA, parasA namA gajarAjajoyo. te gajarAja ke have te kahe che-te cAra daMkUzaLavALe hato. UMcA zarIravALe te. jaLarahita mahAmetha,kapUra, // 404 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjala-vizAla-jaladhara-ghanasAra-hAra-tuSAra-nIra-kSIrasAgara-nizAkara-rajatagirivara-pANDura-zarIraM-tatra-nirja ra lavizAlajaladharaH jalavarjitamahAmeghaH, ghanasAra kapUra, hAraH=muktAphalahAraH, tuSAra himaM nIraM jalaM kSIrasAgara:= zrIkalpa dugdhasamudraH, nizAkarakaraH candrakiraNaH, rajatagirivaraH rajataparvatazreSThazca, teSAmiva pANDuraM-dhavalaM zarIraM yasya sa tathA tam, tthaa-bhrmnmnyj-gunyj-nmilind-vRndaa-lngkRt-sugndh-bndhur-daandhaaraa-klit-kpolyugl-muul||405|| ruciraM-tatra bhramantaH itastatazralanto ye maJja guJjantaH madhuramavyaktaM zabdAyamAnA milindA: bhramarAsteSAM yad vRnda= samUhastena nAlaGkatA yA sugandhabandhurA samIcInagandharAjitA dAnadhArA madalekhA tayA kalite yukte ye kapolayugalamUle gaNDasthale tAbhyAM ruciraM zobhamAna, punaH purandara-kuJjaravara-sahodaraM-purandara: indrastasya yaH kuJjaravaraH= gajarAjaH-airAvatastatsahodaraM-tattulyam-unnatatvavizAlavadhavalatvAdinairAvatasamAnam, tathA-lalAmalIlAkaraM sundarakrIDAkAriNaM, tathA-jala-saMbalitA-''Dambara-karambita-vipula-jaladhara-garjita-gambhIra-maJja-ninadaM, tatra-jalasaMvalitAH jalena yuktA ye ADambarakaramvitAH-ADambara:=AkAze vyApanaM tena karambitAH yuktA jaladharA meghAH,, vizAla zarIravAlA thaa| jalarahita mahAmegha, kapUra, motiyoM ke hAra, tuSAra (barpha), nora, kSIrasAgara, nizAkara kI kara (kiraNa) evaM uttama cAdI ke parvata ke samAna dhavala (zveta) zarIravAlA thaa| idhara-udhara Dolate hue tathA madhura guMjAra karate hue bhramaroM ke samUha se suzobhita aura sugaMdhayukta madadhArA se yukta usake donoM kapola atyanta suhAvane jAna par3ate the| usake kAraNa vaha sundara dikhAI detA thaa| vaha indra ke uttama hAthI (airAvata) ke sadRza pratIta hotA thaa| arthAt U~cAI, vizAlatA tathA dhavalatA meM airAvata hAthI ke samAna thaa| sundara krIr3A karane vAlA thaa| usakA ghoSa-zabda jala se yukta tathA ADambara (AkAza meM vyApane) vAle meghoM kI garjanA ke sadRza gaMbhIra evaM manohara thaa| vaha netroM ko AhvAda utpanna karatA thA, arthAt sundara metIenA hAra, jhAkaLanAM pANI, kSIrasAgara, candranAM kiraNo ane uttama cAMdInA parvatanA jevA zveta zarIravALA hatA. Ama-tema DolatA tathA madhura guMjArava karatA bhamarAonA samUhathI suzobhita ane sugaMdhIdAra madadhArAthI yukta tenAM bane gAla atyanta suMdara lAgatAM hatAM. tene kAraNe te ghaNe suMdara lAgatuM hatuM. te IndranA suMdara hAthI (airAvata) jevo lAgatuM hatuM. eTale ke uMcAI, vizALatA tathA dhavalatAmAM te airAvata hAthInA jevo hato. te suMdara krIDA karanAre hatuM. tene avAja jaLavALA tathA ADakharavALA (AkAzamAM chavAnAra) maidyanI garjanA je SNa gabhIra ane manahara hatuM. te ane AnaMda Apate te eTale ke suMdara hatuM. hAthInAM badhAM lakSaNovALe vRSabhasvAmavarNanam. // 405|| A zrI kalpa sUtraH 01 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA teSAM yada garjita-ghoSastadvad gambhIraH sAndraH maJjaH manoharo ninadoghoSo yasya sa tathA tam, tathA-nayanasukhada= netrAhAdajanaka-sundaramityarthaH, tathA gajavara-sakala-lakSaNa-lakSitaM-gajavarANAMjarAjAnAM yAni sakalAni sarvANi lakSaNAni tailakSitaMnyuktaM, tathA-varoru sundaroruM, tathA-maGgalaM maGgalakArakatvAnmaGgalasvarUpaM karivaraM gajarAjaM pazyati zrIkalpasUtre vilokate ||suu015|| // 406 // 2-usabhasumiNe mUlam-tao puNa sA dhavala-kamala-dala-kayaMvagA-tiga-deha-kaMti roI-cao-bahArehi savvao samaMtA viyAsayaMtaM papphuraMta-kaMti-maMsala-vizAla-kakuyaM, taNutama-visada-mukumAla-loma-masiNa-jui, nicala-subaddha-maMsala-picchalasuvibhatta-maMjulaMga, ghaNAvatta-Niddha-maNahara-nisiya-visAla-siMga, saMtaM daMtaM samANa-sohamANa-vimala-data sayalaguNa-samabhiyaM hima-sela-sannihaM vasahaM pAsai ||suu016|| 2-vRSabhasvapnaH chAyA- tataH punaH sA dhavala-kamala-dala-kadambakA-tiga-deha-kAnti, rocizcayopahAraiH sarvataH samantAd vikAzayantaM, prasphura-kAnti-mAMsala-vizAla-kakudaM, tanutama-vizada-sukumAra-loma-masaNa-dyuti, nizcala- thaa| gaja ke saba lakSaNoM se sahita thaa| sundara jAMghoM vAlA thA tathA maMgalakArI hone ke kAraNa maMgala rUpa thaa| trizalA kSatriyANI ne aise gaja ko pahale svapna meM dekhaa|muu015|| 2-vRSabha-svapna mUla kA artha-'tao puNa sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA kSatriyANI ne zveta varNa ke kamala-patroM ke samudAyase bhI bar3hakara zarIra kI kAnti vAle, kiraNoM ke samUha ke prasAra se cAroM ora prakAza karate hue, damakatI huI kAnti se yukta, puSTa evaM vizAla kakuda (kAMdhale-khaMdhola) vAle, atyanta bArIka, nirmala aura sukumAra romo ke hate. suMdara ja devALe hatA, tathA maMgaLakArI hovAne kAraNe maMgaLarUpa hate. trizalA kSatriyANIe AvA gajane pahalA vanabhAnaye. (sU015) 2-vRSabha-spana bhUjanAmatha-'tao puNa sAtyAhi pasA 21 mA zivArANI, zvetAnA bhaNapatrInA sabhUDayA aghi thI kAMtivALe, kiraNonA samUhanA prasaraNathI cAretarapha phelAtA prakAza samAna, camakatI vijaLI samAna, haSTapuSTa, vizALa vRSabhUsvAmavanama. // 406 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 407|| MZhi Zhen Bao Bao Li Hao subaddha- mAMsala - picchala - suvibhakta- maJjulA, ghanAssvarta-snigdha-manohara - nizita- vizAla - zRGgaM zAntaM dAntaM samAna - zobhamAna - vimala - dantaM sakala-guNa-samanvitaM hima-zaila-sannibhaM vRSabhaM pazyati // 16 // TIkA- 'tao puNa sA' ityAdi / tataH svapradarzanAnantaraM punaH = dvitIyasvapne sA= trizalA dhavalakamala-dala-kadambakA-tiga- dehakAnti-dhavalAni = zvetAni yAni kamaladalAni = kamalapatrANi teSAM yatkadambakaM = vRndam tat atigacchati yA sA dhavalakamaladalakadambakAtigA = zvetakamaladalapuJjAdapyatidhavalA, tAdRzI dehakAntiH = zarIradyutiryasya taM vRSabhaM pazyatIti sambandhaH punaH kIdRzaM vRSabhamityAha - roI' ityAdi / roci-yo-pahArai: = svazarIra-samudbhUta- prakAza - samUha - vistAraNaiH sarvataH sarvA dizaH samantAt paritaH vikAzayantaM = prakAzayantaM punaHprasphura-skAnti-mAMsala - vizAla - kakudaM - prasphurantI - prakAzamAnA kAntiryasya tAdRzaM mAMsala = puSTaM vizAlaM mahat ca kakudaM = vRSabhAGgavizeSo yasya sa tathA tam, tathA - tanutama - vizada - sukumAra-loma - masRNa-dhutiM -tanuse komalakAnti vAle, nizcala saTe hue puSTa cikane bhalI bhA~ti vibhAgoM se yukta tathA manohara aMgoM vAle, saghana gola cikane sundara tIkhe aura vizAla sIMgoM vAle, zAnta, dAnta, eka sarIkhe zobhAyamAna nirmala dAMtoM se yukta, samasta guNoM se sampanna tathA himAlaya parvata jaise vRSabha ko dekhA ||016 || TIkA kA artha- 'tao puNa sA' ityaadi| hAthI ko dekhane ke anantara, dUsare svapna meM, trizalA devI ne, vRSabha dekhA / vaha zveta kamala kI pAMkhaDiyoM ke samUha ko bhI mAta karane vAlI dehakAnti se sampanna thaa| vaha apane zarIra se utpanna hone vAle prakAza ke samUha ko saba ora phailA rahA thA aura usa se sabhI dizAe~ prakAzita ho rahI thiiN| apanI dIpti ko prakAzita karatA huA puSTa aura vizAla kakuda se yukta thaa| usake zarIra ke roma bahuta bArIka the, svaccha the, narama the aura cikanI yuti vAle the| bhAMdhavANI, ArI, nirmANa bhane sukumAra robhathI larapUra, manohara agoyAMgavANI, saghana goNa, zimzA, suDara, tIkSNa, ane vizALa siMgaDAvALA, zAnta, dAnta, eka sarakhA zAbhAyamAna nirmaLa dAMtAvALA, vRSabhane lagatAM sarvAMguNasa'panna zevo, himAlayanI upamA mAthI zAya tev| 'vRSala' leye. (2016) TInA artha - 'tao puNa sA' ityAhi hAthI leyA pachI mIla svapnamAM trizalA hevI vRSala leye. te zveta bha LanI pAMkhaDIonA samUhane paNa mahAta karanArI dehakA ntivALA hatA. te peAtAnAM zarIramAMthI utpanna thatAM prakAzanA samUhane badhI tarapha phelAvI rahyo hato ane tethI badhI dizAo prakAzita thaI rahI hatI. peAtAnI kAntine prakAzita karatA puSTa ane vizALa khUMdhavALA hatA. tenAM zarIra paranI rUvArI ghaNIja bArIka, svaccha, narama, ane suMvALI tathA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA vRSabhasvamavarNanam. // 407 // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 408 // kalpamaJjarI TIkA tamAni-atizayapatalAni vizadAni=svacchAni sukumArANi-sukomalAni yAni romANi tairmamRNA-cikkaNA dyutiryasya tam, tathA-nizcala-subaddha-mAMsala-picchala-suvibhakta-maJjalaga-nizcalAni=sthirANi subaddhAni=saMsatAni mAMsalAni-puSTAni picchalAni-cikkaNAni suvibhaktAni-samyagvibhAgayuktAni maJjulAni-sundarANi aGgAni mukhAdIni yasya taM, tathA-ghanA-''varta-snigdha-manohara-nizita-vizAla-zRGga-ghane nibiDe Avarte-catule snigdhe= cikkaNe manohare-sundare nizite tIkSNe vizAle ca zRGge yasya tam, tathA-zAntaM zAntiyuktaM dAntam-anuddhataM, samAnazobhamAna-vimala-dantaM-samAnA:-tulyAH zobhamAnA:-sundarA vimalA:-svacchA dantA yasya tam, sakalaguNa-samanvitaM-sakalAmmyugyatvadhurandharatvAdayo ye vRpabhasya samastA guNAstaiH samanvitaMyuktam, hima-zaila-saMnibham himAcalasadRzam sAdRzyaM cAtra dhavalatvenoccatvena ca bodhyam: tAdRzaM vRSabhaM pazyati ||muu016|| 3 sIhasumiNe mUlam-to puNa sA salila-biMdu-kuMdeM-du-tusAra-gokhIra-hAra-dagaraya-paMDurataraM ramaNija-pecchaNijja-thira-masiNatara-karatalaM paripuSTa-susiliTTha-visiha-kuDila-tikkha-dADhA-viDambiya-muhaM vimala-kamala-komalausake mukha Adi sabhI aMgopAMga sthira, ThIka taraha se saTe hue, puSTa snigdha aura samyak prakAra se vibhAgayukta the| usake sIMga saghana the, golAkAra the, cikane the, manohara the, nukIle aura vizAla the| vaha zAnta aura dAnta thA arthAt uddhata nahIM thaa| usake saba dAMta eka sarIkhe, zobhAyamAna evaM nirmala the| yugyatA-gADI meM jutane kI yogyatA, dhurandharatA [dhurA ko dhAraNa karane meM majabUtI] Adi vRSabha ke yogya sabhI guNoM se vaha sampanna thA aura apanI dhavalatA evaM uccatA Adi ke kAraNa aisA pratIta hotA thA jaise himAlaya parvata ho, aise zveta vRSabha ko trizalA devI ne dUsare svapna meM dekhA ||muu016|| cakacakita hatI. tenAM mukha vagere badhA aMge pAMga sthira, sapramANa, puSTa ane mulAyama hatAM. tenAM zigaDAM nakakara, goLAkAra, suMvALAM, manahara, tINI aNiyALA ane vizALa hatAM. te zAnta ane dAnta hato eTale ke uddhata na hatuM. tenAM badhA dAMta eka sarakhA, sundara ane nirmaLa hatA. yugyatA-gADI sAthe joDavAnI yogyatA, dhurandharatA (sarIne dhAraNa karavA mATenI majabUtI) vagere vRSabhane yogya badhA guNavALe te hatA, ane pitAnI vetatA ane UMcAI Adine kAraNe te himAlaya parvata jevuM lAgatuM hatuM. evA veta vRSabhane trizalA devIe bIjAM 21mA yo. (2016) SOTINYTO vRSabhasvapnavarNanam. // 408 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||409 // Yun Xing VARNAT laliya- lohiya- dasaNa-vasaNaM javAkusuma - palAsA-lattaga-rattakamala-dala- midula- lalaMta - laMba-lAliya- lola-rasaNaM dhagadhagiti - jalatA - galAM - tarAla - mUsA - lasaMta- AvattAyatA-mala-kaNaga-sagala-vattula- vimala-cavalA- viDaMbi-nayaNaM kisakaDi-taDaM visAla - dhUla- muMdaro-ruM maMsala -visAla-baMdhura khaMdhaM miulatama sulakkhaNa-masiNa jaDila - kesara - nigara- karaMfar - gIvaM kuMDaliyo daMciya-akiMci-apphAliya-vilola- laMgUla- maMDalaM kharayara - nahara - siharaM sommaM sommAgAraM lIlAlalAma-pphAla aMbaratalAo ucchalaMtaM niya-muha-kuharamabhipaDataM sIhaM pAsai // 0 17 // 3- siMhasvanaH chAyA - tataH punaH sA salila-bindu-kundendu-tuSAra-gokSIra-hAra-da karajaH pANDurataraM ramaNIya- sthira-maTaNatara karatalaM paripuSTa- suzliSTa - viziSTa - kuTila tIkSNadaMSTrA viDambita mukhaM vimala-kamala-komala-lalita-lohita-dazanavasanaM japAkusuma - palAzA laktaka- raktakamaladala - mRdula- lala-lamba- lAlita-lola - rasanaM dhagadhagiti jvalada-nalAntarAla3 - siMha kA svapna mUla kA artha- 'tao puNa sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne tIsare svapna meM siMha ko dekhaa| vaha kaisA thA ? so usakA varNana karate haiM--vaha siMha - jala kI bUMda, kunda ke phUla, candramA, hima (barpha), gAya ke dUdha, hAra aura pAnI ke choTe bindu se bhI adhika sapheda thA / usakI hatheliyA~ (paMje) sundara, darzanIya, sthira aura khUba cIkanI thiiN| usakA mukha bar3I-bar3I, Apasa meM milI huI, uttama, Ter3hI aura tIkhI dADhoM se yukta thaa| usake hoTha vimala kamala ke samAna komala, kamaate evaM lAla raMga ke the| usakI jIbha japAkusuma ke samAna, palAza ke puSpa ke samAna tathA mahAvara (alatA) ke samAna lAla, kamala ke patra kI taraha komala, lapalapAtI huI, lambI, lAradAra aura caMcala thii| 3-siha svapna bhUjanA artha - 'tao puNa sA' ityAhi tyAramA trizalA devI, svapnamAM siMhane leyo. te vAhato ? te kahe che ke, jaLabindusamAna, kundanA phUla jevA ane candramA, hima, gAyanA dUdha samAna ujaLA hatA. tenA paMnna suMdara, darzanIya, sthira, bhane bhUma 'sAsa' vANAM hRtAM tenu bho, uttama hADhI, baDaNA bhane dADhAthI yukta hatuM. tenA hoTha kamaLasamAna kAmaLa, ane lAla raMganA hatAM. tenI jIbha kezuDAnA phUla jevI lAlapalAzaSpa samAna caLakATavALI, lapalapatI lAMbI, ane tINI hatI. tenA netro, sAnInI senu gALavAnI ym zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siMhasvamavarNanam. // 409 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 41 // HTRA kalpamaJjarI TIkA mUSA-lasadA-vartamAnA-mala-kanaka-zakala-vartula-vimala-capalA-viDambinayanaM kRza-kaTi-taTaM vizAla-sthUla-sundaro-haM mAMsala-vizAla-bandhura-skandhaM mRdulatama-sulakSaNa-masUNa-jaTila-kesara-nikara-karambita-grIvaM kuNDalito-dazcitA'kizcidA-sphAlita-vilola-lAGgala-maNDalaM kharatara-nakhara-zikharaM saumyaM saumyA''kAraM lIlA-lalAma-sphAlamambaratalAducchalantaM nija-mukha-kuharamabhipatantaM siMhaM pazyati ||muu0 17 // TIkA-'tao puNa sA' ityAdi / tataH vRSabhasvamadarzanAnantaraM punaH tRtIyasvapne sA-trizalA siMha pazyatIti sambandhaH, kIdRzaM siMhamityAha-salila-bindu-kunde-ndu-tuSAra-gokSIra-hAra-dakarajaH-pANDurataraMH usake netra dhadhakatI huI AgameM rakkhe hue mUSA (sone ko galAne kA miTTI kA pAtra) meM suzobhita honevAle tathA golAkAra ghUmanevAle nirmala svarNa khaNDa ke samAna gola aura damakatI huI dAminI arthAt camakatI huI bijalI ko bhI tiraskRta karanevAle the| usakI kamara patalI thii| jaMghAe~ vizAla, sthUla aura sundara thIM / skaMdha (kaMdhA) mAMsala, vizAla aura sundara thA / usako gardana, atyanta narama, muhAvane cikane aura lambe kesaroM se yukta thii| usakI pUMcha golAkAra, U~cI uThAI huI, lambI aura capala thii| nAkhanoM kI noka khUba tIkhI thii| vaha saumya tathA saumya AkAra vAlA thaa| usakI uchAla meM kalAmaya lAlitya thaa| aise siMha ko AkAzatala se uchalate hue aura apane mukharUpI guphAmeM praveza karate hue dekhA // 017 // TIkA kA artha-'to puNa sA' ityaadi| vRSabha kA svama dekhane ke pazcAt trizalA devI ne tIsare svama meM siMha dekhaa| vaha siMha kaisA thA, so batalAte hai vaha siMha, jala ke bindu, kunda ke phUla dhadhakatI kaDI samAna hatAM, tathA geLa ane camakadAra hatAM. te siMha pAtaLI kamaravALe hatuM. tenI jAMgha vizALa, sthUla ane ghaTAdAra hatI. khAMdha mAMsathI bharapUra hatI. garadana atyaMta narama, zahAmaNI ane camakadAra keza-vALethI yukata hatI. tenuM pUchaDu gaLAkAra, cheDA para daTTAvALuM, ane halana-calanavALuM hatuM. nakha ghaNA tIkSaNa ane lalAzathI bharelAM hatAM. te jyAre kUdate tyAre, lAlitya ane kalAmaya lAgate. AkAzamAMthI kUdatAM uparokata guNovALe siMhane, pitAnA moDhAmAM praveza karate, trizalArANIe neyo. (2017) TAna -'tao puNa sAtyAhi vRSAnunayAM pachI nimAvItrI bhAsineya.ali vAtAtebhatAcha:- ta nAmindummA, hanI , yandramA, Dibha, gAyanAidha, bhAtAmAnAbA, tathA sUkSma siMhasvAnavarNanam . // 410 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarITIkA tatra-salilabinduH jalakaNaH, kundaM puSpavizeSaH, induH candraH, tuSAra himaM, gokSIraM godugdhaM, hAraH muktADome hAraH dakaraja: mUkSmatarajalabinduH tadvat pANDurataraM zvetataraM, tathA-ramaNIya-prekSaNIya-sthira-mahaNatara-karatalaM, tatra-ramaNIye=sundare, prekSaNIye-darzanIye, sthire masUNatare aticikkaNe ca karatale hastatale yasya taM, paripuSTazrIkalpa muzliSTa-viziSTa-kuTila-tIkSNa-daMSTrA-viDambita-mukha-paripuSTAH sthUlAH, suzliSTAH antararahitAH-militAH, sUtre // 41 // viziSTAH uttamAH kuTilAH bakrAH tIkSNAzca yA daMSTrAstAbhiH viDamvitaMyuktaM mukhaM yasya tam, tathA-vimalakamala-komala-lalita-lohita-dazana-vasanaM-vimalaM svacchaM yat kamalaM tadvat komale mRdule lalite-sundare lohiterakte dazanavasane oSThau yasya tam, tathA-japAkusuma-palAzA-laktaka-raktakamaladala-mRdula-lala-lamba-lAlitalola-rasanaM, tatra-japAkusumaM javApuSpaM palAza palAzapuSpaM, yadvA-japAkusumapalAza-japApuSpapatram, alaktakA 'alatA' iti bhASAprasiddhazca, tadvad raktA kamaladala-mRdulA kamalapatravatkomalA lalantI calantI lambA dIrghA lAlitA lAlAM prAptA lolA-caJcalA rasanA-jihA yasya tam, tathA-dhagadhagitijvalada-nalA ntarAla-mUSA-lasadA-vartamAnA-mala-kanaka-zakala-vartulavimala-capalA-viDambi-nayanaM, tatra-dhagadhagiti atizayitaM siMhasvamavarNanam. candramA, hima, gAya ke dUdha, muktAhAra tathA sUkSma jalakaNa ke samAna anyanta zveta varNa kA thaa| usake donoM paMje ramaNIya the, darzanIya the, sthira the aura khUba cikane the| sthUla, paraspara saTI huI, uttama, Ter3hI aura tIkhI dADhoM se yukta usakA mukha thaa| usake hoTha nirmala kamala ke samAna komala, manohara aura lAla raMga ke the| jIbha japA ke phUla tathA palAza ke phUla athavA japA ke phUla aura patra ke samAna tathA mahAvara [alatA] ke samAna lAla, kamala kI pAMkhaDI ke samAna komala, caMcala, lambI lAra se yukta aura capala thii| donoM netra dhadhakatI huI Aga ke madhya meM sthita mUSA arthAt svarNa ko galAne ke sAdhana miTTI ke pAtra meM suzo // 41 // jaLakanA jevA atyanta veta raMgane hate. tenAM banne paMjA ramaNIya, darzanIya, sthira ane ghaNAja suMvALA hatA. sthaLa, eka bIjI sAthe joDAyelI, uttama, vAMkI, ane tINI dADhavALuM meM hatuM. tenA heTha nirmaLa kamaLa jevAM kamaLa, manahara ane lAla raMganA hatA. jIbha japAnAM phUla tathA palAzanAM phUla athavA japAnAM phUla ane pAnanA jevI tathA mahAvara (alatA)nA jevI lAla, kamaLanI pAMkhaDI jevI ke maLa, caMcaLa, lAMbI, lALavALI, ane capaLa hatI. banne AMkho saLagatI AganI vacce rahela mUSA eTale ke senAne gALavAnA mATInA pAtramAM suMdara zrI kalpa sUtra: 01 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 412 // Man Man Man Man Ao Dao Wu Shi jvalan= prajvalan yo'nalo vahniH tasya yadantarAlaM = madhyamadezastatra sthitA yA mUSA = svarNagAlanasA nimRtpAtravizeSastatra lasat - virAjamAnaM yadAvartamAnaM cakrAkAreNa bhramat amalakanakazakalaM = nirmalasvarNakhaNDaH tadvad vartule= cakrAkAre, tathA - vimalacapalAviDambinI - vimale svacche capalAviDambinI-capalAsadRze nayane-netre yasya tam, tathA - kRzataTitaTaM=matalakaTima dezayuktaM, tathA-vizAlasthUlasundaroruM - vizAlau - mahAntau sthUlau = paripuSTau sundarau= zobhana sakthinI yasya tam, tathA mAMsala - vizAla-bandhura-skandhaM -mAMsalau= puSTau vizAlau = mahAntau bandhurau = sundarI skandhau yasya tam, tathA mRdula-tanutama- sulakSaNa-masRNa-jaTila - kesara-nikara - karambita -grIvaM - mRdulA : = komalAH tanutamAH=atinUkSmAH sulakSaNAH-zobhanAH masRNAH = cikaNAH jaTilAH = vistIrNAzca ye kesarAH skandhavAlAsteSAM nikareNa= samUhena karambitA yuktA grIvA yasya tam, tathA kuNDalito daJcitA kiJcidA-sphAlita-vilola lAGgalamaNDala - kuNDalitaM = vartulIkRtam, udazcitam utthApitam akiJcidAsphAlitaM = bahuvistAritaM vilolaM=caJcalaM lAGgalamaNDalaM = pucchamaNDalaM yasya tam, tathA kharatara -nakhara - zikharaM - kharataram = atitIkSNaM nakharazikharaM = nakhAgrabhAgo yasya tam, tathA-saumyaM = kratAvarjitaM, saumyA''kAram = akrUrA''kAraM, tathA - lIlA-lalAma - sphAlaM - lIlayA - krIDayA bhita evaM cakrAkAra ghUmate hue nirmala svarNa ke Tukar3e ke samAna golAkAra, tathA svaccha bijalI ke samAna camakanevAle the| usakI kaTi (kamara) patalI thI aura jaMghAe~ vizAla, sthUla aura sundara thiiN| usake kaMdhe bhare hue, vizAla aura manohara the| grIvA komala, bahuta bArIka, zobhAyamAna, cikane aura laMbe kesaroM (gardana ke bAloM se vyApta thI / usakI pU~cha gola kI huI thI, u~cI uThAI huI thI, bahuta vistRta thI aura hila rahI thii| usake nAkhUnoM ke agrabhAga bahuta hI tIkSNa the| phira bhI usa siMha meM krUratA nahIM thI / usakI AkRti saumya thii| usakI uchalana lIlAyukta tathA sundara thii| vaha AkAzatala se uchala rahA thA ane cakrAkAra pharatA ni`La seAnAnA TukaDA jevI, gALAkAra, svaccha ane vijaLInA jevI caLakatI hatI. tenI kiTa (kamara) pAtaLI hatI ane jAdyA vizALa, sthULa ane suMdara hatI. tenA dhA bharAvadAra, vizALa ane manehara hatA. - abhaNa, ghANA jArI, suvANA, suMdara ne lAMjA vAjavAjI (zavAjI ) hatI. tenI pUMchaDI goNa vALelI hatI, UMcI uThAvelI hatI, ghaNIja lAMbI hatI ane DAlatI hatI. tenA nakhane agrabhAga atizaya tIkSNa hato. te paNa te siddhamAM krUratA na hatI. te dekhAve saumya hate. tenI chalAMga lIlAyukta tathA suMdara hatI. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarITIkA siMhasvama varNanam. // 412 // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre // 413 // lalAmA sundaraH sphAla:=utpalabo yasya tam, tathA-ambaratalAta AkAzapadezAt ucchalantam utpatantam, tathAnijamukhakuharaM svamukhabilam abhipatantam abhimukhamAyAntaM siMhaM pazyati ||suu017|| 4 lacchIsumiNe mUlam-tao puNa sA ucca-virAiya-TANa-kayA-saNaM diva-navva-bhavvAgaNaM kara-gharaNa-saMThiya-sotthiya-saMkha-kusa-cakkAi-muha-rehaM sukumAla-kara-sAhA-lehaM jaccajaNa-bhamara-jalaharaNigara-riTThaga-gavala-guliyakajjala-roi-sama-saMhiya-taNuyara-miula-maMjula-romAvali phIya-NavaNIya-cikkaNa-pANiruhA-valiM, kaNaga-kacchavapiTTha-maTTha-visiTa-caraNajugalaM kuMDala-parimaMDiya-laliya-kabola-maNDalaM phAra-hAra-rAyamANa-savvouya-sugaMdhikusuma-lalAma-dAma-pariNaddha-vaccha-sthalaM unnaya-maMsala-miula-taNulayaM maMjula-maNigaNa-kaNa - khaiyakaMcaNa-kaMcI-vaMciya-kaDitaDaM caMdaddha-sama-nilAI nANA-maNi-kaNaga-rayaNa-vimala-mahAtavaNijja-raiya-bhUsaNa-hAra-hAra-pAuttarayaNakuMDala-vAmuttaga-hemajAla-maNijAla- kaNagajAla-suttaga-tilaga-phullaga-siddhatthiyakaSNavAliya - sasi-sUra-usabhavakkaya - talabhaMgaya-tuDiya-hatthamAlaya-harisa-keUra-valaya-pAlaMba-aMgulijaga-calakkha-dINAramAliyA-payaraga-pariheraga-pAyajAla-ghaMTiya-khikhiNi-rayaNo-rujAla-chaDDiya-varaneura-calaNamAliyA-kaNagaNigala-jAlaga-magaramuhavirAyamANaneura-pacaliya-sadAla-ruirA-bharaNaM lohiya-kamala-dala-komalakara-caraNaM vimala-kamala-dala-vizAla-loyaNaM pANipallava-gahiya-bhamara-nigara-viDaMbi-laMbamANa-sohaMta-kaya-niyayaM suMdara-vayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaSNa-rUva-jovvaNa-kaliyaM paDipuNNa-savvaM-govaMga-laliyaM kara-caraNottamaMga-pamuhaM-govaMga-saMgaya-maNigaNa-kaMcaNa-rayaNa-raiyA-bharaNa-kiraNa-nAsiyaM-dhatamasaM vigayamarisaM vimalakaMti-samujjoiya-dasa-disaM kamalAgara-kamala-nivAsiNi sayala-jaNa-maNa-hiyaya-palhAiNi bhagavaI vigasiyakamala-dala-cchi lacchi pAsai // 18 // aura trizalA ke mukharUpI guphA meM praveza kara rahA thaa| aise siMha ko trizalA devI ne tIsare svama meM dekhA // mU. 17 // te AkAzatalamAMthI uchaLatA hatA ane trizalA devInA mukharUpI guphAmAM praveza karato hate. evA siMhane trizalA vAyatrI svanAmA naye. (sU017) lakSmIsvAmavarNanam. // 413 // gama zrI kalpa sUtraH 01 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA-tataH punaH sA ucca-virAjina-sthAna-kRtAsanAM divya-navya-bhavyAnanAM kara-caraNa-saMsthita -svastika-zazA-kuza-cakrAdi-zubha-rekhAM mukumAra-karazAkhA-lekhAM jAtyAJjana-bhramara-jaladharanikara-riSTakagavala-gulika-kajjala-rociH-sama-saMhita-tanutara-mRdula-maJjala-romA-baliM sphIta-navanIta-cikkaNa-pANiruhAcali kanaka-kacchapa-pRSTha-mRSTa-viziSTa-caraNayugalAM kuNDala-parimaNDita-lalita-kapola-maNDalAM sphAra-hAra-rAjamAna-sAvetuka-mugandhi-kusuma-lalAma-dAma-pariNaddha-vakSaHsthalAm unnata-mAMsala-mRdula-tanulatAM maJjala-maNigaNa zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 414|| 4-lakSmI kA svapna mUla kA artha-'tao puNa sA uccavirAiya' ityaadi| tatpazcAt trizalA devI ne cauthe svapna meM lakSmI ko dekhaa| usakA varNana isa prakAra hai-vaha lakSmI ucca tathA suzobhita sthAna para virAjamAna thii| usakA mukha divya, navya aura bhavya thaa| usake hAthoM-pairoM meM svastika, zaMkha, aMkuza tathA cakra Adi kI zubha rekhAe~ aMkita thiiN| vaha sukumAra uMgaliyoM vAlI thii| usakI romAvalI uttama AMjana, bhramara, meghapaTala, ariSTa-kAlAratnavizeSa, bhaiMsa ke sIMga, nIla aura kajjala ke samAna AbhAvAlI eka sarIkhI, Apasa meM milI huI bahuta bArIka, mRdula aura manohara thii| svaccha makkhana ke samAna cikane nakha the| usake donoM caraNa svarNamaya kachuve kI pITha ke samAna puSTa aura viziSTa the| sundara kapoloM para kuNDala suzobhita ho rahe the| vakSasthala para vizAla muktAhAra tathA zobhAyamAna sarvaRtusaMbaMdhI kusumoM kI lakSmIsvama varNanam. 4-1mI svapna bhUbano artha-'tao puNa sA uccavirAzya 'tyA. yAthA 21mA, nizatA rAme, sabhIlane joyAM. A lakamI devI, suzebhita sthAna upara virAjayAM hatAM. temanuM mukha divya ane bhavya hatuM. - tenA hAtha-pagamAM, svastika, zaMkha, aMkuza tathA cakranI zubha rekhAo hatI. tenI AMgalio kamala hatI. tenA bAla kALA bhamara jevA, megha samAna, arikrAnA raMga jevA, kALA ratna samAna, bheMsanA ziMgaDA jevA ane kAjaLa sarIkhA hatAM. tenAM nakha lAlaghuma ane vArIka hatAM. tenA caraNe kAMcavAnI pITha jevA puSTa ane viziSTa hatAM. beu gAla para kuMDala zobhI rahyAM hate. chAtI para vizALa muktAhAra ane hamezAM tAjI rahI zake tevI kUlanI mALA dhAraNa karI hatI. zarIrane bAMdhe bharAvadAra ane mRdu hatuM. keDe mane samaNi ethI sajaja e kadara hatuM. // 414 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kaNa-khacita-kAzcana-kAzcI-cazcita-kaTitaTAM candrArddha-sama-lalATAM nanA-maNi-kanaka-ratna-vimala-mahAtapanIya-racita-bhUpaNa-hArAhAra - prayuktaratnakuNDala-vyAmuktaka-hemajAla-maNijAla - kanakajAla-sUtraka-tilakaphullaka-siddhArthakA-karNavAlikA-zazi-sUra-vRSabhavaktraka-talabhaGgaka-truTita - hastamAlaka-harSa-keyUra-valaya-pAlambA - kulIyaka-calAkSa-dInAramAlikA-prataraka-parihAryaka-pAdajAla-ghaNTikA-kiGkiNI-ratnorujAla - ccharditavaranUpura-caraNamAlikA-kanakanigaDa-jAlaka-makaramukhavirAjamAnanUpura - pracalita - zabdava-drucirA-''bharaNAM lohita-kamala-dala-komala-kara-caraNAM vimala-kamala-dala-vizAla-locanAM pANi-pallava-gRhIta-bhramara-nikara kalpamaJjarI // 415 // TIkA lakSmIsvapna manohara mAlA-virAjamAna thii| usakI zarIralatA unnata mAMsala aura mRdula thii| kaTibhAga manojJa maNiyoM ke kaNoM se jaTita suvarNa kI karadhanI se yukta thaa| lalATa ardhacandra ke samAna thaa| tathA-jo nAnA prakAra ke maNiyoM suvarNoM evaM ratnoM ke bane hue AbharaNa tathA hAra, arddhahAra, ratnajaTita kuMDala, dhAraNa kI huI hemamAlA maNimAlA, kanakamAlA, kaTimUtra, tilaka, phullaka, siddhArthakA, karNavAlikA, candra (cAMdalA), sUrya (sUrya ke AkAra kA AbhUSaNa), vRSabhavaktraka, talabhaMga, truTita, hastamAlaka, harSa, keyUra, valaya, pAlamba, aMgulIyaka, valAkSa, dInAramAlikA, prataraka, parihAryaka, pAdajAla, tathA-gamana karane para madhura dhvani karanevAlI ghaMTikA-kiMkiNI, ratnoM ke vizAla samUha se jaTita zreSTha nUpura, caraNamAlikA, kanakanigaDa, jAlaka, makara mukha kI AkRti se zobhAyamAna nUpura, sundara ina samasta AbhUSaNoM se suzobhita thii| usake kara aura caraNa lAla kamala ke samAna komala the| netra nirmala kamala ke patra ke samAna vizAla the| hAthoM meM gRhIta, bhramara varNanam . temane lalATa pradeza ardhacaMdrAkAra hate. vividha prakAranA maNiyAvAlo ratnajaDita hAra, temaja vividha AbharaNa temaNe dhA25 4yA hatai. 2, 2, 2 hemabhAsA, mAmA, mAmA, 12, tias, 74, sixii, kaNuMvAlikA, caMdra (cAMdaluM) sUrya (sUryane AkAranuM AbhUSaNa) vRSabhAvakatraka, talabhaMga, truTita, hastamAlaka, harSa, keyUra, vajaya-yUDI, I'm, sukhIya-vIsa, sAkSa, hInA2mAli, prata24, pariha24 (parihAya4) late, bhane samAna 2di madhura dhvani karanAra e ranenA vizAla samUhathI jaDela zreSTha nUpura, caraNamAlikA, kanakanigaDa, makaramukhIna pura (jhAMjhara) A badhAM suMdara AbharaNethI te zobhAyamAna hatAM. kara ane caraNa lAlakamala samAna kemala hatAM. netra tAnirmala kamalapatra samAna vizAla hatAM. lAMbA ane bhamarAnA raMga jevo kezakalApa hatuM. lAvaNya,rupa ane yauvana // 415|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 416 // maJjarI TIkA vA viDambi-lambamAna-zobhamAna-kaca-nicayAM sundara-badana-kara-caraNa-nayana-lAvaNya rUpa-yauvana-kalitAM pratipUrNasarvA-kopAGga-lalitAM kara-caraNo-ttamAGga-pramukhA-GgopAGga-saGgata-maNigaNa-kAzcana-ratna-racitA-''bharaNa-kiraNanAzitA-dhatamasAm vigatAmA~ vimala-kAnti-samuyotita-daza-dizAM kamalA''kara-kamala-nivAsinIM sakalajana-mano-hRdaya-prahAdinI bhagavatI vikasita-kamala-dalA-kSI lakSmI pazyati ||muu018|| TIkA-'tao puNa sA uccavirAiya' ityaadi| tataH siMhasvapnadarzanAnantaraM sA-trizalA punaH caturthasvapne lakSmI pazyati, tatra kIdRzI lakSmImityAha-uccetyAdi-uccavirAjitasthAnakRtA''sanAm-uccam-unnataM virAjita-zobhitaM ca yat sthAnaM tatra kRtam Asanam upavezanaM yayA tAm-uccAsanavirAjamAnAm, punaH-divyagaNa ko bhI tiraskRta karane vAle, lambe aura sundara keza the| vaha sundara mukha, hAtha, paira aura netra vAlI thI, tathA lAvaNya, rUpa aura yauvana se sampanna thii| pratipUrNa samasta aMgopAMgoM se sundara thii| hAthoM, pairoM, aura sira Adi para dhAraNa kiye hue maNigaNa, suvarNa evaM ratnoM ke AbhUSaNoM kI kiraNoM se andhakAra ko haraNa kara rahI thii| vaha krodha se rahita thii| apanI nirmala kAnti se dazoM dizAoM ko dedIpyamAna kara rahI thii| kamalAkara (sarovara ) ke kamala kI nivAsinI thii| saba janoM ke hRdaya meM tIvra AhAda utpanna karane vAlI thii| aisI lakSmI ko dekhA ||suu0 18 // TIkA kA artha-'to puNa sA uccavirAiya' ityAdi / siMha kA svama dekhane ke pazcAta trizalA devI ne cauthe svapna meM lakSmI ko dekhaa| vaha lakSmI kaisI thI? so kahate haiM U~ce aura suzobhita sthAna para usane apanA Asana banAyA thA-arthAt unnata evaM sajAvaTadAra chala bharyA hatAM. sarvAge suMdara hatAM. dhAraNa karelA AbhUSaNethI, rAtrImAM paNa vagara dIve ajavAluM ApI rahI hatI. lakSamI devI upazAMta dekhAtAM hatAM. tenA rUpa raMga ane lAvaNyathI daze dizAo ujajavala banI rahI hatI. kamala para tenuM Asana hatuM. sarvajanenA hadayamAM, temanI AkRti, AhAda ApI rahI hatI. vikasita kamala patranAM samAna tenAM nayane hatAM. AvA svarUpavALI lakSamI devIne, trizaLA rANIe, cethA svapane joyA. (sU018) n| matha-'tao puNa sA uccavirAiya' tyAhi sisnu' nayAM pachI zikSA vIsa yAthA svapnamAM lakSmIne joI. te lakSamI kevI hatI te kahe che- UMcA ane suzobhita sthAna para teNe pitAnuM Asana banAvyuM hatuM. eTale ke te unnata ane sajAvaTavALA vaNanam, // 416 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 417 // navyabhavyAnanAM-divya zobhanaM navyaM navInaM bhavya saumyam Anana-mukhaM yasyAstAm, tathA-kara-caraNa-saMsthitasvastika-zaGkhAGkaza-cakrAdi-zubharekhAM-karacaraNa saMsthitA vidyamAnAH svastikazaGkhAGkuzacakrAdayaH zubharekhA yasyAstAm-karacaraNe zaGkAdizubhrarekhAyuktAm, tathA-sukumArakarazAkhAlekhA-sukumArA-komalA karazAkhAlekhA aGga kalpalyAvaliyasyAstAm - sukumArAGgalizobhitAm, tathA-jAtyAJjana-bhramara-jaladharanikara-riSTaka - gavala-gulika-kajjala maJjarI rociH-sama-saMhata-tanutara-mRdula-maJjula-romAvali-tatra jAtyAJjana zreSThakajjalam. bhramarAH, jaladharanikaraH- TokA jaladharAH meghAH teSAM nikaraH samUhaH, riSTakam-zyAmaratnavizeSaH,gavalaM mahiSazRGga, gulikA-nIladravyaM, kajjalaM ca,teSAM yad rociH kAntiH tadiva rociryasyAH sA tathAbhUtA samA-tulyA saMhitA-militA tanutarA=atimUkSmA mRdulA komalA maJjulA zobhanA romAvaliH romasamUho yasyAstAm, tathA-sphota-navanIta-cikkaNa-pANiruhA-valiM-sphIta= svacchaM yat navanIta='mAkhana' iti bhASAprasiddham tadvat, cikkaNA-snigdhA pANiruhAvaliH nakhasamUho yasyAstAm, tathAkanaka-kacchapa-pRSTha-mRSTa-viziSTa-caraNa-yugalAM-kanakakacchapaH-svarNaracitakacchapaH tasya yat pRSThaM tadvan upacitaM,mRSTaM vizuddha viziSTaM sAmudrikalakSaNAnvitaM caraNayugalaM yasyAstAm, tathA-kuNDala-parimaNDita-lalita-kapola-maNDalAM__ sthAna para baiThI huI thii| usakA mukha divya, nUtana evaM bhavya thaa| usake hAthoM aura pairoM meM svastika, lakSmIsvapna zaMkha, aMkuza aura cakra Adi kI zubha rekhAe~ aMkita thiiN| usakI u~galiyoM kI paMkti atIva sukumAra-komala varNanam. thii| usakI romAvalI uttama aMjana, bhramara, megha-samUha, ariSTa-kAlAratnavizeSa, bhaiMsa ke sIMga, nIla aura kajala ke samAna AbhAvAlI-kAlI, sarIkhI, milI huI, bahuta bArIka, komala aura suzobhana thii| usake nakhoM kA samUha svaccha makkhana ke samAna snigdha thaa| caraNayugala svarNanirmita kacchapa kI pITha ke samAna unnata-bharA huA, vizuddha aura sAmudrika zAstra meM varNita lakSaNoM se yukta thaa| usakA lalita kapola-maNDala sthAna para beThI hatI. tenuM mukha divya, nUtana ane bhavya hatuM. tenA hAtha ane pagamAM sAthi, zaMkha, aMkuza ane caka vagerenI zubha rekhAo aMkita hatI. tenI AMgaLInI hAra atyaMta sukumAra-komaLa hatI. tenI rAmAvalI uttama AMjaNa, bhramara, megha-samUha, ariSTa (khAsa prakAranuM kALuM ratna), bheMsanAM ziMgaDAM, nIla ane kAjaLanA jevI AlAvALI-kALAM, sarakhI, maLI gayelI, ghaNI bArIka, kamaLa ane ghaNI zebhitAM hatAM. tenA nakhane samUha svaccha tathA mAkhaNa je mulAyama hate. caraNa yugala senAnA banAvelA kacchapanI (kAcabAnI) pIThanA jevA UMcA-bharAvadAra, vizuddha tathA sAmudrika zAstramAM varNavelAM lakSaNavALAM hatAM. tenuM suMdara kapala-maMDala kuMDaLa vaDe tevuM AMER zrI kalpa sUtra: 01 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 418 // kuNDalAbhyAM parimaNDite atizobhite kapolamaNDale yasyAstAm, tathA-sphAra-hAra-rAjamAna-sArvartuka-sugandhikusuma-lalAma-dAma-pariNaddha-vakSaHsthalAM-sphAro-vizAlaH hAra:=muktAhAraH rAjamAna-zobhamAnaM yat sArvartukasugandhikusumalalAmadAma-sarvaRtujAtazobhanagandhavatpuSpasundaramAlyaM ca tAbhyAM pariNaddhaM yuktaM vakSaHsthalaM yasyAstAm, tathA-unnata-mAMsala-mRdula-tanu-latAm-unnatA-ucchritA mAMsalA-puSTA mRdulA komalA tanulatA=zarIrarUpalatA yasyAstAm-sarvAGgasundarAGgImityarthaH, tathA-maJjula-maNigaNa-kaNa-khacita-kAzcana-kAzcI-caJcita-kaTitaTAMmaJjulAH sundarA ye maNayasteSAM gaNaH samUhastasya kaNA laghuravaNDAH taiH khacitA yuktA yA kAzcanakAcI svarNamekhalA tayA catritaM-zobhitaM kaTitaTaM yasyAstAm, tathA-candrArddhasamalalATAM-candrArddhana sama-tulyaM lalATaM= mastakaM yasyAstAm-arddhacandrAkAralalATavatIm, tathA-nAnAmaNi-kanaka-ratna-vimala-mahAtapanIya-racita-bhUSaNahArA- hAra - prayuktaratnakuNDala-vyAmuktaka-hemajAla-maNijAla-kanakajAla-mUtraka-tilaka-phullaka-siddhAthikA-karNavAlikA-zazi-sUra-vRSabhavaktraka-talabhaGgaka truTita-hastamAlaka-harSa-keyUra - valaya-pAlambA -gulIyaka-balAkSadInAramAlikA-prataraka-parihAryaka-pAdajAla - ghaNTikA-kiGkiNI - ratnorujAlaccharditavaranUpura - calanamAlikAkanakanigaDa-jAlaka-makaramukhavirAjamAnanUpura-pracalita-zabdava drucirA-''bharaNAM-tatra - nAnA=anekAni maNikanakaratnavimalamahAtapanIyaracitabhUSaNAni-maNayaH candrakAntavaidUryAdayaH, kanakaM sAmAnyaM svarNa, ratnAni aGkasphakuMDaloM se alaMkRta thaa| vakSasthala vizAla motiyoM ke hAra se zobhAyamAna thA aura saba RtuoM meM utpanna honevAle sundara gaMdhayukta puSpoM kI mAlA se yukta thaa| usakI zarIrarUpI latA U~cI, puSTa aura komala thI, arthAt vaha sarvAMgasundarI thii| manorama maNiyoM ke samUha ke choTe-choTe khaMDoM se yukta sone kI karadhanI se usakA kaTibhAga zobhAyamAna ho rahA thaa| usakA mastaka (lalATa) Adhe candramA ke samAna thaa| aneka candrakAnta tathA vaiDUrya Adi maNiyoM, sAmAnya suvarNa tathA aMka, sphaTika evaM lohitAkSa Adi ratnoM aura uttama svau~ zobhatuM hatuM. tenuM vakSasthaLa vizALa motienA hArathI zobhatuM hatuM ane badhI RtuomAM utpanna thatAM suMdara gaMdhavALAM puSpanI mALAthI yukta hatuM. tenA zarIrarUpI latA uMcI puSTa ane kemaLa hatAM eTale ke te sarvAga suMdara hatAM. manahara maNIonA samUhanA nAnA nAnA khaDAvALA senAnI sera vaDe tene kaTi pradeza zebhate hate. tenuM kapALa ardhacandramAM jevuM hatuM. aneka candrakAnta tathA vaya Adi maNIe. sAmAnya suvarNa tathA aMkaratna sphaTikarana, ane lehitAkSa Adi ratno ane uttama suvarNanA banAvelAM ghareNAM hatAM, tathA hAra-aDhAra laTane, je lakSmIsvAmavarNanam . // 418 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 419 // ra TikalohitAkSAdIni, vimalAni=svacchAni mahAtapanIyAni-uttamasvarNAni ca, taiH racitAni=nirmitAni bhUSaNAni= AbharaNAni, tathA-hAra-aSTAdazasarikA, arddhahAraH navasarikaH, prayuktaratnakuNDale-payuktAni jaTitAni ratnAni yatra tAdRze kuNDale ratnajaTitakuNDaladvayaM, tathA-vyAmuktaka-hemajAla-maNijAla-kanakajAlAni-vyAmuktaka-parihitaM yad hemajAlaM hemamAlA, maNijAlaM-maNimAlA, kanakajAlaMkanakamAlA ca tAni tathoktAni, hemakanakayoH prakAragato vizeSaH, tathA sUtraka-kaTisUtraM, tilakaM lalATe candanAdikRto vizeSakabhedaH, phullaka-puSpAkRtikalalATAbharaNavizeSaH, siddhArthakA svarNamayaH kaNThAbharaNavizeSaH, karNavAlikA karNoparibhAge paridhIyamAnaH karNAbharaNavizeSaH, zazIcandrAkAra AbhUSaNabhedaH, sUryaH sUryAkAra AbhUSaNabhedaH, vRSabhavaktrakaMvRSabhamukhAkAra AbharaNavizeSaH, talabhaGgaka hastAbharaNavizeSaH, truTita hastAbharaNavizeSaH, hastamAlakam AbharaNavizeSaH, harSaH AbhUSaNavizeSaH, keyUram hastAbharaNavizeSaH, valayaH kaGkaNam, pAlambaH kaNThAbharaNavizeSaH, aGgalIyaka-mudrikA,balAkSa-kaNThAbharaNavizeSaH, lakSmIsvana varNanam . ke bane hue usake AbhUSaNa the, tathA hAra aThAraha laDoM kA, addhahAra nau lar3oM kA, ratnajaTita kuNDaloM kI jor3I, dhAraNa kI huI-hemamAlA, maNimAlA, kanakamAlA (yahA~ hema aura kanaka donoM sone hone para bhI unakI jAti meM antara hai|) kaTisUtra, tilaka (lalATa para candana Adi kA banA huA), phullaka (phUla ke AkAra kA eka lalATa kA AbhUSaNa) siddhArthakA (gale kA sunaharI gahanA), karNavAlikA (kAna ke uparI bhAga meM pahanA jAne vAlA kAna kA gahanA), zazI (candrAkAra AbhUSaNa), mUrya (sUrya ke AkAra kA AbhUSaNa), vRSabhavaktraka (baila ke mukha ke AkAra kA AbhUSaNa) talabhaMgaka (hAtha kA gahanA), truTita (hAtha kA gahanA), hastAmalaka nAmaka AbhUpaNa, harSanAmaka AbhUSaNa, keyUra (hAtha kA AbharaNa), valaya, kaMkaNa, pAlamba (kaMTha kA AbhUSaNa), aMgUThI, // 419 // arthahAra nava laTane, ratnajaDita kuMDaLanI joDI, dhAraNa karelI hemamALA, maNimALA, kanakamALA (ahIM hema ane kanaka banne senuM hovA chatAM paNa temanI jAtamAM taphAvata che) kaTisUtra, tilaka (kapALe candana vagerenuM) kuhalaka, (phulanA AkAranuM eka lalATe paheravAnuM ghareNu) siddhArthikA (gaLAnuM senAnuM ghareNuM) kaNavALikA (kAnanA uparanA bhAgamAM paheravAnuM kAnanuM ghareNu) zazI, (candrAkAra AbhUSaNa) sUrya (sUryanA AkAranuM AbhUSaNa), talabhaMgika (hAthanuM ghareNuM), vRSabhavatraka (baLadano mukhanA AkAranuM gharA), rUTita (hAthanuM ghareNuM). hastAmalaka nAmanuM mAlavA5. 352 (41ya mAnUSA). 1mya-4, prAlaya (31st mAnUpae) mahI, sAkSa (314 ghare) hAnA2. zrI kalpa sUtraH 01 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 420 // TIkA dInAramAlikA-svarNamudrAmAlA, prataraka vRttapatrAkAra AbharaNavizeSaH, parihAryakam prAbharaNavizeSaH, pAdajAlaMcaraNAbharaNavizeSaH, tathA-ghaNTikA-kiGkiNI-ratnorujAlacchaditavaranUpura-calanamAlikA-kanakanigaDa-jAlaka-makaramukha-virAjamAna-nUpura-calita-zabdavanti-tatra-ghaNTikA AbharaNavizeSaH, kiGkiNIcaraNAbharaNavizeSaH, ratnorujAlaccharditavaranUpuraM-ratnAnAm uru-vizAlaM yad jAlaM-samUhastenacchadita jaTitaM yad varaM zreSThaM napura-ratnamayaM zreSThaM nUpuram, calanamAlikA-caraNAbharaNavizeSaH, kanakanigaDam-nigaDAkAraM svarNamayaM caraNAbhUSaNaM, jAlaka-caraNAbharaNavizeSaH, makaramukhavirAjamAnanUpuraM-makaramukhena = makaramukhasadRzAkAreNa virAjamAna-zobhamAnaM yannpuraM tat, etAni pracalitena gatyA zabdavanti-madhuradhvaniyuktAni, vizeSaNasya paranipAta ApasvAta, etAni upayu. tAni rucirANi-manoharANi AbharaNAni yasyAstAm, tathA-lohitakamaladalakomalakaracaraNAM-lohitakamaladalaMraktakamalapatraM tadvat komalaM karacaraNaM yasyAstAm, tathA-vimalakamaladalavizAlalocanAm-vimalakamaladalaM svacchakamalapatraM tadvat vizAle locane yasyAstAm, tathA-pANipallava-gRhIta-bhramaranikara-viDambi-lambamAna-zobhamAnavalAkSa (kaMTha kA gahanA), dInAramAlikA (dInAroM kI mAlA), prataraka (gola patroM ke AkAra kA eka AbhUSaNa), parihAryaka (eka prakAra kA AbhUSaNa), pAdajAla (pA~coM kA gahanA), tathA ghaTikA (eka prakAra kA AbharaNa) kiMkiNI (pairoM kA gahanA) evaM ratnoM ke vizAla samUha se jar3A huA zreSTha ratnamaya uttama nUpura, calanamAlikA (pairoM kA eka gahanA), kanakanigar3a (beDI ke AkAra kA svarNamaya caraNa-AbhUSaNa), jAlaka(caraNa-AbharaNa), magara ke mukha sarIkhe AkAra se zobhAyamAna nUpura, yaha saba AbhUSaNa gati (calane) se madhura dhvani kara rahe the| tathA-usa (lakSmI) ke hAtha aura pAva lAla kamala ke sadRza komala the| svaccha kamala ke patra mAra lakSmIsvapna varNanam. // 420 // mAlika (dInaronI mALA) prataraka (gaLa-pAnanA AkAranuM eka AbhUSaNa) parihAryaka (eka jAtanuM AbhUSaNa) pAdajAla (paganuM AbhUSANa ) tathA ghaMTikA ( eka jAtanuM ghareNuM) kiMkiNI (paganuM ghareNuM") ane ratnane vizALa samUha vaDe jaDita zreSTha ratnamaya uttama nupura, calanamAlikA (paganuM eka ghareNuM) kanakanigaDa (beDInA AkAranuM pagamAM paheravAnuM sonAnuM ghareNuM) jAlaka (paganuM ghareNuM ), magaranA mukha jevA AkArathI zobhatAM nupura, A badhAM AbhUSaNo gatithI (cAlavAthI) madhura avAja karatAM hatAM. tathA-tenAM (lakSmInA) hAtha ane paga lAla kamaLanAM jevAM kemaLa hatAM. svaccha kamaLanAM pAna jevI bane zrI kalpa sUtra: 01 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 421 / / hara hara prakA EVAN kacanicayAM - pANI= istAveva yau pallavau tAbhyAM gRhItaH = dhRtaH bhramaranikaraviDambI = bhramarasamUhasadRzaH lambamAnaH= AyataH zobhamAnaH sundaraH kacanicayaH = kezasamUho yayA sA tAm, tathA sundara - vadana- karacaraNa- nayana-lAvaNya-rUpayauvana- kalitAm - sundaraM = manoharaM yat vadanakaracaraNanayanaM lAvaNyaM rUpaM yauvanaM ca taiH kalitAM = yuktAm, tathA pratipUrNa - sarvAGgopAGga-lalitAm- pratipUrNAni=paripuSTAni yAni sarvANi = samastAni zraGgopAGgAni = avayavapratyavayavAH taiH lalitAM= zobhitAm, tathA-kara-caraNo tamAGga-pramukhAGgopAGga saGgata-maNigaNa-kAJcana-ratna- racitA-''bharaNa-kiraNa-nAzitAndhatamasAm-- karau hastau caraNau, uttamAGgaM zirazcaitAni pramukhAni = AdIni yeSAM tAni yAni aGgopAGgAni, tatra saGgatAni-lagnAni yAni maNigaNa- kAJcana-ratna- racitAni = maNisamUhasuvarNaratna nirmitAni AbharaNAni= bhUSaNAni teSAM kiraNaiH = prakAzaiH nAzitaM = dUrIkRtam andhatamasaM - niviDAndhakArI yayA tAm, tathA vigatA''marSAm = krodharahitAM - zAntAmityarthaH, tathA-vimalakAntisamudyotitadazadizAm - vimalayA= svacchayA kAntyA - svadeha prakAzena samudyotitAH = prakAzitAH daza dizA yayA tAm, tathA - kamalAkara - kamala - nivAsinIM - kamalAkaraH = sarovaraH, tatra - sthitaM yat kamalaM tatra nivasatItyevaMzIlAm, tathA-sakala jana - mano-hRdaya-mahAdinIM sakalajanAnAM sarvalokAnAM manaH= ke samAna donoM netra vizAla the / hastarUpI pallavoM dvArA gRhIta, bhramara samUha ke samAna (kAlA), lambA aura sundara keza- samUha thA / manohara mukha, hAtha, paira, aura nayana vAlI thI, tathA lAvaNya, rUpa aura yauvana paTa samasta aMgoM - upAMgoM se zobhAyamAna thI / karayugala, caraNayugala, mastaka, Adi aMgopAMgoM meM pahane hue maNisamUha, svarNa aura ratnoM ke bane AbhUSaNoM ke prakAza se usane saghana aMdhakAra ko dUra kara diyA thA / vaha zAnta svarUpa vAlI thii| apane zarIra kI svaccha kAnti se usane dazoM dizAoM ko prakAzita kara diyA thA / sarovara meM sthita kamala meM nivAsa karane vAlI, saba logoM ke AMkhA vizALa hatI. hAtharUpI pallavA dvArA pakaDelA, bhamarAonA samUha jevA kALA lAMbe ane suMdara kezasmuuh hatAM te manohara bhukha, hAtha, paNa, ane nayanavANI hatI, tathA lAvaNya, 35 bhane yauvana saMpanna hatI. puSTa samasta aMgo- upAMgothI zolAyamAna hatI. 42 yugala, yara-yugala, bhasta4, mAhi mAMga- upAMgomAM paherelA maNi samUha, suvarNa ane ratnAnAM anAvelAM AbhUSaNeAnA prakAzathI teNe ghATA aMdhakArane dUra karI nAkhyA, te zAMta svarUpavALI hatI. peAtAnAM zarIranI svaccha kAnti vaDe teNe dase dizAone prakAzita karI dIdhI hatI. zrI kalpa sUtra : 01 Ou Feng Yun Hai kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvamavarNanam. // 421 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mRtre kalpamaJjarI // 422 // TIkA aaHARA saMkalpavikalpAtmakamantaHkaraNavizeSaH, hRdayaM-cittaM smaraNaviSayakamantaHkaraNavizeSaH, tadubhayaprahAdinIm, bhagavatIm aizvaryAdiyuktAM, vikasita-kamala- dalA-kSI-vikasite praphulle ye kamaladale kamalapatre te iva akSiNI yasyAstAm, lakSmI lakSmIdevoM pazyati ||muu018|| 5-puSphamAlAjuyalasumiNe mUlam-tao puNa sA sarasa-NAga-puNNAga-piyaMgu-pADala-maMDila-malliyA-NavamalliyA-jUhiyA-vAsaMtiyA-kapNiyA-kuDaja-koraMTaga-kuMda-koja-kurabaka-kamala-baula-baMdhUga-caMpagA-soga-maMdAra-tilaya-krayaNAra-sahayAramaMjarI-jAI-mAlaI-amaMda-sugaMdha-baMdhuraM maghamaghAyamANa-gaMdhu-daraM sarasa-ramaNijjA-Nuvama-kiNha-NIla-pIyaratta-sukilla-paMcavaNNa-sabbouya-surabhi-kusuma-vilasaMta-kaMta-bhatti-cittaM devakusuma-nimmiya-pavitta mahu-luddhakhuddha-nilINa-guMjaMtA-lipuMja-guMjiya-ppaesaM gaMdhaddhaNijaNayaM sayala-jaNa-maNa-haraNa-dhuraMdhareNa surahigaMdheNa dasavi disAo AmodayaMta aMbaraMgaNatalAo oyaraMtaM visAlaM puSphamAlAjuyalaM pAsai ||muu019|| 5-puSpamAlAyugalasvapnam chAyA-tataH punaH sA sarasa-nAga-punnAga-priyaGga-pATala-maNDila-mallikA-navamallikA-yUthikA-vAsasaMkalpa-vikalpa vAle antaHkaraNa-mana ko tathA smaraNa karanevAle antaHkaraNa-hRdaya ko-donoM ko atyanta AhAda pradAna karanevAlI thii| aizvarya Adi se sampanna tathA khile hue kamala patroM ke sadRza-netra vAlI thii| aisI lakSmI ko dekhA ||muu018|| 5-puSpamAlAyugala kA svapna mRla kA artha-'tao puNa sA' ityaadi| tatpazcAt trizalA devI ne puSpamAlAoM kA eka yugala dekhaa| vaha mAlAyugala-sarasa nAga, punnAga, bhiyaMgu, pATala, maNDila, mallikA, navamallikA, yUthikA, sarovaramAM rahelAM kamaLamAM nivAsa karanArI. badhA lekanA saMkalpa-vika9pavALAM antaHkaraNa-manane tathA smaraNa karanArA antaHkaraNa-hadayane-bannene atyanta Ananda denArI hatI. aizvarya AdithI saMpanna tathA vikasita kamaLapatre jevAM netravALI hatI. evI lakSamIne joI (sU0 18). 5-05bhANA-yugalanusvapna. bhUganA --to puNa sA' (tyA. tyAra pachI, trizalA rANI, me sanI mANA jamA DA bhAkA). 12 1, BIH. priya'1. pATa. bhali. malsist. navamamA yati vAsati puSpamAlAyugalasvAmavarNanam. SANELENDARIABLE // 422 zrI kalpa sUtra: 01 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ntikA-karNikA-kuTaja-koraNTaka-kunda-kubjaka-kuravaka-kamala-bakula-bandhUka-campakA'zoka-mandAra-tilaka-kacanArasahakAramaJjarI-jAtI-mAlatyamanda-sugandha-bandhuraM maghamaghAyamAnagandhoddharaM sarasa-ramaNIyA-nupama-kRSNa-nIla-pItarakta-zukla-paJcavarNa-sAtuka-surabhi-kusuma-vilasa-kAnta-bhakti-citraM devakusuma-nirmita-pavitraM madhu-lubdhakSubdha-nilIna-guJjadalipuJja-guJjita-pradezaM gandhaprANijanakaM sakala-jana-mano-haraNa-dhurandhareNa surabhigandhena dazApi diza amodayat ambarAGgaNatalAdavatarad vizAlaM puSpamAlAyugalaM pazyati // 0 19 // sUtre // 423 // vAsantikA, kuTaja, koraNTa, kunda, kubjaka, kurabaka, kamala, bakula, bandhUka, campaka, azoka, mandAra, tilaka, kacanAra, AmramaMjarI, jAtI (jAI) tathA mAlatI ke phUloM kI vipula suMgadha se manohara thaa| cAroM ora mahakatI huI sugaMdha se prazasta thaa| sarasa, ramaNIya evaM anupama kAle nIle pIle lAla aura zukla-ina pA~coM vargoM ke sabhI RtuoM saMbaMdhI sugaMdhayukta phUloM kI zobhita hotI huI sundara racanA se citra-vicitra thaa| devaloka ke phUloM se racita hone ke kAraNa pavitra thaa| parAga ke lobhI, kSobha ko prApta, bhItara sthita aura guMjAra karate hue bhramara-samUhoM se usakA pradeza guMjita ho rahA thaa| gandha se tRpti kara denA usakI vizeSatA thii| sakala janoM ke manoM ko harane meM dhurandhara-zreSTha sugaMdha se dazoM dizAoM ko arthAt dizAoM meM sthita prANiyoM ko pramoda pahu~cAtA huA tathA gaganAMgaNa ke tala se nIce utaratA huA puSpamAlA kA yugala dekhA ||muu019|| ra puSpamAlA yugalasvama varNanam. suTasa, 2, sunda, 5044, 214, bhaNa, anusa, anna, ya54, m||4, bhansAra tisa, zyanAra, mAmI , juI, tathA mAlatInA phUlanI vipula sugaMdhathI bharapUra ane manahara hatI. catudizAmAM A mALAnI sugaMdha prasarI rahetI hatI. kALA-lIlA-pILA-lAla-sapheda varSothI A mALA zebhI rahI hatI. tamAma RtuonI sugaMdha ane maneharatA, A mALAyugalamAM, AvI rahelI hatI. "mALA'nI racanA citra-vicitra hatI. daivI phUlethI banelI hovAthI pavitra hatI. parAganA lebhI evA bhamarAo, te kamaLanI bahAra temaja aMdara, sugaMdhanI lAlasAe, te mALAnA pradeza upara guMjArava karI rahyA hatAM. A "mALA' gaMdhanI tRpti karAvI Ape tevI tenAmAM vizeSatA hatI. ane tenI sugaMdha dvArA, daze dizAo, baheDakI rahI hatI A kA zamAMthI utaratI A mALAne trizalA devIe svapnamAM joI. (sa. 19) // 423 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpa // 424 // maJjarI TIkA TIkA-'to puNa sA' ityaadi| tataH lakSmIsvamadarzanAnantaram punaH paJcamasvapne sA-trizalA puSpamAlAyugalaM pazyatItyagreNa sambandhaH, kIdRzaM puSpamAlAyugalamityAha-sarasa-nAga-punnAga-priyA-pATalamaNDila-mallikA-navamallikA-yUthikA-cAsantikA-karNikA-kuTaja-koraNTaka-kunda-kubjaka-kurabaka-kamala-bakula-vandhUka -campakA-'zoka-mandAra-tilaka-kacanAra-sahakAramaJjarI-jAtI-mAlatya-manda-sugandha-bandhuraM-tatra-sarasAni-rasasampannAni-vikasitAni yAni nAgAdi-mAlatyantAni puSpANi teSAmamandena-bahunA mugandhena bandhuraM zobhitam, tatra-nAgAni nAgakesarapuSpANi, punnAgAH jAtikSapuSpANi, priyaGgavaH priyakSapuSpANi, pATalAni= gulAbaiti bhASApasiddhapuSpANi, maNDilA=zirISapuSpANi, mallikAH mallIpuSpANi, navamallikAH navamallikApuSpANi yUthikAH jUhI-tibhASApasiddhapuSpANi, vAsantikAH vAsantIpuSpANi, karNikAH aparAjitApuSpANi, kuTajAH girimallikApuSpANi, koraNTakAni koraNTakapuSpANi, kundAni-kundapuSpANi, kubjakAni-zatapatrikApuSpANi, TIkA kA artha-'tao puNa sA' ityAdi / lakSmI kA svapna dekhane ke pazcAt, pAMcaveM svama meM trizalA devIne puSpamAlA kA yugala dekhA, arthAt do phUla mAlAe~ dekhiiN| vaha puSpamAlAoM kA yugala kaisA thA, so kahate haiM vaha mAlAyugala rasa se paripUrNa tathA khile hue nAga se lekara mAlatI taka ke phUloM kI ugra sugaMdha se zobhita thaa| nAga arthAta nAgakesara ke phUla, punnAga arthAt punnAga ke phUla, priyaMgu arthAt priyaMgu vRkSa ke phUla, pATala arthAt gulAba ke phUla, maNDila arthAt zirISa ke phUla, mallikA arthAt mallI ke phUla, navamallikA arthAt navamallikA ke phUla, yUthikA arthAt juhI ke phUla, vAsantikA arthAt vAsantI latA ke phUla, karNikA arthAt aparAjitA ke phUla, kuTaja arthAt girimallikA ke phUla, koraMTaka ke phUla, kunda arthAt aslil atha-'tao puNa sA' yA. sabhAnu 21 yA pachI pAyama 21namA zikSA pAsa puSpamALAnuM yugala joyuM eTale ke phUlanI be mALAe joI. te puSpamALAnuM yugala kevuM hatuM te kahe che- te mALAyugala rasathI bharela tathA vikasita nAgathI laIne mAlatI sudhInA phUlonI ugra sugadha vaDe zobhatuM hatuM. nAga athavA nAgakesaranAM phUle, punnAga eTale ke punnAganAM phUle, priyaMgu eTale ke priyaMgu vRkSanA phUla, pATala athavA gulAbanAM phUle, maDila eTale ke zirISanA phUle, mahilakA eTale ke mallInAM phUle, navamallikA eTale ke navamallikAnAM phUle, yUthikA eTale ke juhInAM phUlo, vAsantikA eTale ke vAsantI latAnA phUle, karNika eTale ke aparAjitAnAM le, kuTaja eTale ke girimallikAnAM phUle, karaMTaka athavA karaMTakanAM le, kunda eTale puSpamAlA yugalasvama varNanam. // 424 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kuravakANi raktavarNAni mahAsahApuSpANi, kamalAni = kamalapuSpANi, bakulAni = zephAlikApuSpANi, bandhUkAni = bandhujIvakapuSpANi, campakAni = campakapuSpANi, azokAni = azokapuSpANi, mandArANi mandArapuSpANi, tilakAni = zrImadvRkSapuSpANi, kacanArANi - raktavarNapuSpavizeSAH, sahakAramaJjaryaH =AmramaJjaryaH, jAtyaH = jAtIpuSpANi, sUtre mAlatya: = mAlatIpuSpANi, etaiH puSpaprakArairnirmitatvAdeSAm puSpANAm amandena = bahunA sugandhena prazastagandhena bandhuraM=zobhitaM, tathA-maghamaghAyamAnagandhoddhuraM - maghamaghAyamAnaH = sarvataH prasaran yo gandhaH tena uddharaM prazastaM tathAsarasa- ramaNIyA - nupama - kRSNa - nIla- pIta-rakta-zukla paJcavarNa - sArvartuka - murabhi - kusuma - vilasatkAnta-bhakti-citramsarasAni vikasitAni ramaNIyAni = sundarANi anupamAni= sarvotkRSTAni ca yAni kRSNa - nIla - pIta-rakta-zuklarUpapaJcavarNAni sArvartukAni = sarvartusambandhIni surabhikusumAni = sugandhavatpuSpANi teSAM vilasantyaH = zobhamAnAH kAntAH = zobhanA mano'bhilapitA vA yA bhaktayo= racanAvizeSaH, tAbhicitram=adbhutam, tathA devakusuma - nirmitakunda ke phUla, kubjaka arthAt zatapatrikA ke phUla, kuravaka arthAt lAla raMga ke mahAsahA ke phUla, kamala arthAt kamala ke phUla, bakula ke phUla, bandhUka arthAt bandhujIvaka ke phUla, campaka arthAt campA ke phUla, azoka arthAt azoka ke phUla, maMdAra arthAt maMdAra ke phUla, tilaka arthAt zrImadvRkSa ke phUla, kacanAra arthAt lAla raMga ke eka jAti ke phUla, sahakArakI arthAt Ama kI maMjarI, jAti arthAt jAI ke phUla, mAlatI arthAt mAlatI ke phUla, ina saba taraha ke phUloM se nirmita hone ke kAraNa, ina saba kI pracura prazasta gaMdha se zobhita thA / vaha saba tarapha phailatI huI gaMdha se sundara thaa| sarasa, vikasita, ramaNIya aura sarvotkRSTa kAle nIle pIle lAla aura sapheda ina pA~coM raMgoM ke tathA sabhI RtuoM ke saMbaMdhI sugaMdhita phUloM kI ke kundanAM phUlA, kubjaka eTale ke zatapatrikAnAM phUlA, kurakhaka eTale ke lAla raMganA mahAsahAnAM phUle, kamaLa eTale ke kamaLanAM phUlo, bakula eTale ke bakulanAM phUle, anpaka eTale ke bandhujIvakanAM phUle, campaka athavA ca'pAnAM phUle, azoka eTale ke azeAkanAM phUlA, maMdAra eTale ke maMdAranAM phUle, tilaka athavA zrImad vRkSanAM phUle, kacanAra eTale ke lAla raMganAM eka jAtanAM phUle, sahakAra eTale ke AMbAnI maMjarI, jAtI eTale ke jAInAM phUle, mAlatI eTale ke mAlatInAM phUlA, e badhI jAtanA phUlA vaDe banela hAvAthI e badhAnI atizaya prazasta gadha vaDe te zAbhAyamAna hatuM. te badhI tarapha phelAtI gaMdhathI su Mdara hatu. sarasa, vikasita, ramaNIya, ane zreSTha kALAM nIlAM pILAM, lAla, ane sapheda e pAMce ra'gAnA tathA badhI RtuonAM sugadhita phUlAnI zobhAyamAna suMdara athavA zrI kalpa sUtra : 01 ||425|| Wu Wu You Liao Qi Pin Dao . Bian Tian Hai kalpa maJjarI TIkA puSpamAlAyugalasvamavarNanama. // 425 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 426 // kalpamaJjarI TIkA pavitradeva-kusumAnidevalokasambandhIni puSpANi tairnirmitaM-viracitam, ataeva pavitra-vizuddham, tathA-madhu-lubdhakSubdha-nilIna-guJjada-lipuJja-guJjita-pradezam-madhu=puSpaparAgastatra lubdhAH= AsaktAstathA kSubdhAH kSobhamupagatAH, nilInA: abhyantare sthitA guJjantaH madhuramavyaktaM zabdaM kurvantazca ye'layo-bhramarAH teSAM yaH puJjaH samUhaH, tena guJjitaH madhurAvyaktazabdayuktaH pradezaH avayavo yasya tat tAdRzam, tathA-gandhadhANijanaka-gandhadhrANimAndhatRptiH tajanaka tadutpAdakam, tathA-sakala-jana-mano-haraNa-dhurandhareNa-sakala-janAnAM yad manoharaNa-cittAkarSaNaM tatra dhurandhareNa zreSThena surabhigandhena-mugandhena dazApi dizaH pUrvapazcimadakSiNottaraizAnyAgneyanamtyavAyavyordhvAdhorUpA daza dizaH, tatsthAnmANinaH Amodayat-Anandayat ambarAGgaNatalA AkAzAGgaNapradezAt avataratadha Agacchat vizAlaM mahat puSpamAlAyugalaMpuSpamAlyadvayaM pazyati ||muu019|| zobhAyamAna sundara yA manovAMchita racanAoM se adabhuta thA, arthAt usa mAlA-yugala meM saba RtuoM ke aura saba raMgoM ke phala the aura usakI banAvaTa bar3I sundara thii| ataeva vaha dekhane meM adbhuta pratIta hotA thaa| vaha devaloka ke phUloM se banA thA, ataeva pavitra vizuddha thaa| usakI AsapAsa madhu arthAt parAga ke lobhI, kSobha ko prApta, andara sthita tathA madhura evaM asphuTa zabda karate hue bhauMroM kA samUha gUMja rahA thaa| vaha gaMdha se tRpti karanevAlA thaa| saba logoM ke mana ko haraNa karane meM dhurandhara-zreSTha sugaMdha se pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, IzAna, Agneya, nairRtya, vAyavya, Urdhva aura adhodizArUpa dasoM dizAoM ko arthAt unameM sthita prANiyoM ko Anandita karatA huA tathA AkAza se nIce utaratA huA vizAla puSpamAlAyugala dekhA ||muu0 19 // manavAMchita racanAothI adUbhuta hatuM. eTale ke te mALAyugalamAM badhI RtuonAM ane badhA raMganAM phUlo hatAM ane tenI banAvaTa ghaNI suMdara hatI. tethI te jotAM adUbhuta lAgatuM hatuM. te devakanAM kula vaDe banyuM hatuM. tethI pavitra vizuddha hatuM. tenI AsapAsa madhu (parAga) nA lobhI, kSebhavALA, aMdara rahelA, tathA madhura ane arakuTa zabda karatA bhamarAone samUha guMjArava karate hate. te gadhethI tRpti karanAruM hatuM. badhA lokenA manane 32vAmA dhu252-4 sumadhathI pUrva, pazcima, uttara, dakSie, zAna, mayi netya, vAyavya, ' bhane adhiidizArUpa daze dizAone eTale ke temAM rahelAM prANIone AnaMdita karatuM tathA AkAzamAMthI nIce utaratuM vizALa Y05bhAgAyuyu (2018) puSpamAlA yugalasvamaH varNanam. // 426 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre kalpamaJjarI TokA // 427 // 6-caMdasumiNe mUlam-tao puNa sA gokkhIra-NIra-pheNa-rayayakuMbha-kuMdA-badAyaM cagora-maNa-suhayaM sayala-jaNanayaNa-palhAyaNa-karaM disAkaMtAmuguraM dhavala-kamala-dalo-bacAi-kalaM kumuya-kula-vigAsa-sIlaM nisA-susamA-kusalaM vimalu-jala-rayaya-girisihara-vimalaM kaladhoyanimmalaM vigayamalaM sukka-kiNNa-pakkha-duga-majjhaga-puNNamAsI-virAyamANa-puNNa-kalaM disAmaMDala-phAraM-dhayAra-paripANa-jAto-dara-laliya-sAmala-kalaMkaM sAyara-taralatara-taraMgocchAlagaM varisa-mAsAi-pamANa-vihAyagaM joisacakkaNAyagaM amayanissaMdaM nitaMdaM puNNacaMdaM pAsai ||muu0 20 // 6-candrasvapnaH chAyA- tataH punaH sA gokSIra-nIra-phena-rajatakumbha-kundA-vadAtaM cakora-mana:-mukhadaM sakala-jananayana-prahAdanakaraM dikkAntAmukuram dhavala-kamala-dalo-pacAyi-kalaM kumuda-kula-vikAsa-zIlaM nizA-suSamAkuzalaM vimalo-jjvala-rajatagiri-zikhara-vimalaM kaladhautanirmalaM vigatamalaM zukla-kRSNa-pakSa-dvika-madhyaga 6-candramA kA svapna mUla kA artha-'tao puNa sA' ityaadi| mAlAyugala dekhane ke pazcAt chaThe svama meM trizalAdevI ne candra ko dekhaa| vaha candra kaisA thA so kahate haiM-vaha gAya ke dUdha, jala ke phena, cAMdI ke kalaza tathA kunda ke samAna zveta varNa vAlA thaa| cakora ke manako sukhadAyI, saba logoM ke nayanoM ko Ananda dene vAlA, dizArUpI ramaNI ke darpaNa ke samAna, kumudoM ke patroM ko praphullita kara dene vAlI kalAoM se yukta thA, ataeva kumudoM ke samUha ko vikasita karane kI prakRti vAlA thA, rAtri kI zobhA bar3hAne meM kuzala, nirmala aura ujjvala rajata-zaila ke zikhara ke sadRza vimala, zvetavarNa ke suvarNa ke samAna nirmala -yadrabhAnuvana bhuujn| matha-'tao puNa sA' tyAhi. bhAjAnIjAna yA aa, 721namA, zikSA hevAye caMdra' ne . A "caMdra' gAyanA dUdha je, pANInA phINa samAna, cAMdInA kaLaza je ane kundapuSpa je sapheda hate. A "caMdramA' thakera pakSInA manane sukhadAyI ane sarvanA manane AnaMda upajAvanAre, dizArUpI ramaNInA darpaNa samAna, kumadane prakullita karavAvALe, soLe kaLAthI paripUrNa hate. A caMdramA rAtrine rAjA ane pati gAvAthI rAtrine nirmaLa ane AlahAdaka banAvate. rajata-cAMdInA pahADanA zikhara samAna zveta suvarNa je candrasvAmavarNanam. // 427 // te zrI kalpa sUtra: 01 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||428|| paurNamAsI - virAjamAna - pUrNakalaM diGmaNDala- sphArAndhakAra - paripAna - jAto- dara - lalita - zyAmala- kalaGkaM sAgara-taralatara - taraGgo-cchAlakaM varSa- mAsAdi - pramANa - vidhAyakaM jyotizcakranAyakam amRtaniH syandaM nistandraM pUrNacandraM pazyati // mR0 20 // TIkA - 'tao puNa sA' ityAdi / tataH = puSpamAlyayugaladarzanAnantaraM punaH SaSThe svapne sA - trizalA pUrNacandraM pazyati, kIdRzaM pUrNacandram ? ityAha- gokSIra - nIra-phena-rajatakumbha - kundAvadAtaM gokSIraM= godugdhaM nIraphenaH = jalaphenaH rajatakumbhaH = rajataghaTaH, kundaM- kundapuSpaM tadvat avadAtaM = zvetavarNam, punaH cakora - manaHsukhadaM - cakorA:= candraviyogena duHkhabhAjaH pakSiNaH, teSAM manaHsukhadaM cittaprasAdakam, tathA sakala jana - nayanamalinatA se rahita thA, zuklapakSa aura kRSNapakSa- donoM ke madhya meM Ane vAlI pUrNimA ke dina jisakI pUrNa kalA zobhAyamAna hotI hai aisA thA, tathA dizA - samUha meM vyApta saghana aMdhakAra ko pI jAne ke kAraNa udara meM sundara evaM zyAmacihnavAlA thA, sAgara kI atyanta caMcala laharoM ko uchAlane vAlA, varSa aura mAsa Adi ke parimANa kA vidhAna karane vAlA, nakSatroM ke samUha kA nAyaka, amRtasrAtrI tathA khilA huA aura pUrNa thA / isa prakAra ke candra ko dekhA || sU0 20 // TIkA kA artha- 'tao puNa sA' ityAdi / puSpa - mAlA ke yugala ko dekhane ke pazcAt chaThe svamameM trizalA devI ne pUrNacandramA ko dekhA / pUrNa candramA kaisA thA, so kahate haiM vaha pUrNacandra gAya ke dUdha, pAnI ke phena, cAMdI ke ghaTa tathA kunda ke phUla ke samAna sapheda raMga kA thA / cakora arthAt candramA ke viraha meM dukhI honevAle pakSiyoM ke mana ko prasanna karanevAlA thaa| sabhI nirmAla-mala vagaranA hatA, eTale koi paNa prakAranI malinatA vinAnA hovAthI uttama dekhAtA. pUrNimAne divase soLe kaLAothI vikasita thatAM ca'dramA jevA A 'caMdramA' rRkhAte. dizAomAM vyApelAM aMdhakArane, ghALIne pI janArA hovAthI tenA peTALamAM zyAmacihna caLakATa mAratuM hatuM. sAgaranA mAjAone uchALI uchALIne nIce paTakatA evA hatA. varSa, mAsa, divasa vigerenuM jenAthI vidhAna thAya che tevA te hatA. nakSatronA samUhane netA hatA. ahaniza jenAthI amRta jhare che evA pUrNa caMdramA ne trizalA rANIe joyA. (s020) TInA artha - tao puNa sA' dhatyAhi yuSyabhAjAna yugalane leyA pachI chaThA svapnamAM trizalA hevIko pUrNa candramAne joye. pUrNa candramA kevA hatA te kahe che-- te pUrNacandra gAyanAM dUdha, pANInAM phINa, cAMdInA ghaDA tathA kundanAM phUla jevA sapheda raMganA hatA. cakAra eTale ke candramAnA virahathI du:khI thanArAM pakSIonAM manane prasanna karanArI hate.. badhA leAkeAnI AMkhAne AnaMda zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA candrasvana varNanam . // 428|| Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 429 // kalpamaJjarI TIkA prahAdanakaraM sarvalokanetrAnandakAriNam, dikAntAmukuraM-digrUpastrIdarpaNasadRzam, tathA-dhavala-kamala-dalo-pacAyikalaM-dhavalakamalAni-kumudAni teSAM dalAni-patrANi upacinotinvardhayati-praphullayatItyevaMzIlA kalA yasya tamkumudapatramaphullikalAvantam, ataeva-kumuda-kula-vikAza-zIlaM, tathA-nizAsuSamAkuzalaM-nizAyA: rAtraryA suSamA paramazobhA tatra kuzalaM-nipuNa-rajanyA atizayazobhAvarddhakamityarthaH, tathA-vimalo-jjvala-rajatagiri-zikharavimalaM vimalA nirmalaH, ujjvalA=cAkacakyayuktazca yo rajatagiriH rajataparvataH tasya yacchikharaM-zRGgaM tadvat vimalaM nirmalam, tathA-kaladhautanirmala-kaladhautardhatavarNa suvarNa tadvanirmala svaccha tathA-vigatamala-vizuddhaM tathAzukla-kRSNa-pakSa-dvika-madhyaga-paurNamAsI-virAjamAna-pUrNakalaM-zuklakRSNapakSadvikaM zuklapakSakRSNapakSadvayaM, tanmadhyagAtanmadhyasthitA yA paurNamAsI pUrNimA tithiH tatra virAjamAnA-zobhamAnA pUrNA kalA-SoDazo bhAgo yasya tam, tathA-diGamaNDala-sphArA-ndhakAra-paripAna-jAto-dara-lalita-zyAmala-kalaI-diGmaNDalaM = diksamUhastasmin yaH sphAro-niviDo'ndhakAra tamaH, tatparipAnena jAtaH utpannaH udare lalitaH sundaraH zyAmalaH kRSNaH kalaGka:= logoM ke netroM ko Ananda dene vAlA thaa| dizArUpI strI ke darpaNa ke samAna thaa| dhavala-kamaloM arthAt kumudoM ke pattoM ko praphullita karane vAlI kalA se yukta thaa| isa kAraNa vaha kumudoM ke kula (samUha) kA vikAsa karane vAlA thaa| rAtri kI suSamA meM vRddhi karane vAlA arthAt parama zobhA meM atyanta vRddhi karane vAlA thA / camacamAte hue cAMdI ke parvata ke zikhara ke samAna nirmala thaa| kaladhauta arthAt zveta raMga ke sone ke sadRza svaccha thaa| zuklapakSa aura kRSNapakSa-donoM ke madhya meM sthita pUrNimA ke dina prakAzita honevAlI pUrNakalAoM se yukta thaa| dizAoM ke samUha meM vyApta gahare aMdhakAra ko pUrI taraha pI jAne ke kAraNa udara meM utpanna hue sundara evaM zyAma varNa ke cihna se yukta thaa| sAgara kI atyanta tarala taraMgoM ko uchAlane vAlA thaa| varSa, mAsa, pakSa, saptAha, dina, rAta denAro hate. dizArUpI strInAM darpaNa je hate. dhavala-kamaLo eTale ke kumudenAM pAnane praphulita karanArI kaLAvALo hate. te kAraNe te kumudonA samUhane vikasita karanArA hatA. rAtrinI suSamAmAM (parama zobhAmAM) atyanta vRddhi karanAre hate, cakacakita cAMdInA parvatanA zikhara je nirmaLa hatuM, kaladhauta eTale ke veta raMganAM senAnAM je svaccha hatA. zukalapakSa ane kRSNapakSa e bannenI madhyamAM AvatA pUrNimAnA divase prakA zita thanArI pUrNa kaLAe vALo hate. dizAonA samUhamAM chavAyelA vADA aMdhakArane pUrNa rIte pI javAne kAraNe 4 udaramAM pedA thayelAM suMdara zyAma raMganAM cihavALo hate. sAgaranA atyanta tarala taraMgane uchALanAre hate. candrasvAmavarNanam. // 429 // zrI kalpa sUtraH 01 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA 430 // lAcchanaM yasya tam, tathA-sAgara-taralatara-taraGgo-cchAlaka-sAgaraH samudraH tasya yastaralataraH aticaJcalaH taraGgaH tasya ucchAlakam uccAlakam, tathA-varSa-mAsAdi-pramANa-vidhAyaka-varSaH saMvatsaraH mAsazcAdau yeSAM te varSamAsAdayaH= varSamAsapakSasaptAhAhorAtrAdayaHkAlAH teSAM yat prAmaNa paricchedaH tadvidhAyakaM tatkArakaM-cAndravarSamAsAdipramANasampAdakam, tathA-jyotizcakranAyakaM-jyotIMSi-nakSatrANi teSAM yat cakraM samUhaH tannAyaka-tatsvAminam, tathA-amRtaniHsyanda-amRtakSarakam-amRtasrAviNamityarthaH, etAdRzaM nistandram unnidraM-vikasitam pUrNacandra poDazakalAyuktacandra pazyati // 0 20 // . 7-sUrasumiNe mUlam-tao puNa sA ghaNaM-dhayAra-vAra-samavahAra-dhurINaM pavara-pakhara-kiraNaM dasasaya-kiraNa-pphuraNapagAsiya-disAmaMDalaM sugatuMDA-maMdapariNayabiMba-guMjAphalatala-ppaphullajavAkusuma-kusuMbhapalAsa-saMkAsa-maMDalaM joirAkhaMDalaM kamalavaNa-vilAsa-hAsa-pesalaM sIya-paDala-vidalaNa-kusalaM joisa-sastha-lakkhaNa-lakkhagaM aMbara-maMDala -atelapUra-dhamavajjiya-laliya-ppaIvagaM nikhilabhuvaNanayaNaM paTTiyajoiayaNaM hima-paDala-galaNa-kalaNa-kusalaM merugiri-sayaya-parivaga-visAla-maMDalaM gahagaNanAyagaM vAsaravihAyagaM niya-kiraNa-sahassa-maMdIkaya-caMdirAisagalaggaha-maha-samUha paramateyavRhaM kaya-timirapUra-cUraM ruiraM saraM pAsai suu021|| 7-sUryasvapnaH chAyA-tataH punaH sA ghanAndhakAra-vAra-samavahAra-dhurINaM pravara-prAbara-kiraNaM dazazata-kiraNa-sphuraNaAdi kA pramANa karane vAlA, arthAt cAndra varSa, mAsa Adi kA vibhAgajanaka thaa| nakSatroM kA nAyaka-svAmI thaa| amRta barasAne vAlA thaa| isa prakAra ke vikasita pUrNa candramA-solahoM kalAoM se sampanna nizAkara ko dekhA // 50 20 // 7-sUryasvapna mUlakA artha-'tao puNa sA ghaNaMdhayAra0' ityAdi / tatpazcAt trizalAdevI ne sAtaveM svapna meM saghana varSa, mAsa, pakhavADIyuM, saptAha, dina, rAta AdinuM pramANa karanAra eTale ke cAndra varSa, mAsa AdinA vibhAga karanAre hate. nakSatrone nAyaka-svAmI hate. amRta varSAvanAra hatuM. A prakAranA vikasita pUrNacandramA-seLe gAvANA (nazA2ne naye. (sU020) 7 sUryanuM svapna bhuugne| matha-'tao puNa sA dhaNadhayAra' tyAhi. 'yandra'ne sAkSAt 2135 mA nayA sAha, zikSA sIme, sUrya ne lakSmIsvapna varNanam. // 430 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 43 // TIkA prakAzita-diGmaNDalaM zukatuNDA-mandapariNatabimba-guJjAphalatala-praphullajapAkusuma-kusumbhapalAza-saMkAza-maNDalaM jyotirAkhaNDalaM kamalavana-vilAsa-hAsa-pezalaM zItapaTala-vidalana-kuzalaM jyotiSa zAstra-lakSaNa-lakSakam ambaramaNDalA-tailapUra-dhUmavarjita-lalita-pradIpakaM nikhila-bhuvana-nayanaM pravartitajyotirayanaM himapaTala-galana-karaNa-kuzalaM merugiri-satata-parivartaka-vizAla-maNDalaM grahagaNanAyakaM vAsaravidhAyakaM nijakiraNa-sahasra-mandIkRta-candirAdisakalagraha-mahaH-samRhaM paramatejovyUhaM kRtatimirapUracUraM ruciraM mUraM pazyati ||suu0 21 // andhakAra ke samUha kA nivAraNa karane meM agresara, atyanta zreSTha aura atyanta tIvra kiraNoM se sampanna, dasa sau kiraNoM ke vikAsa se dizAoM ko prakAzita karane vAle, tote kI coMca, pUrI taraha pake hue vimbaphala, guMjAphala (ciramI) ke tala ke samAna lAlavarNa vAle, tathA khile hue japAkusuma evaM kusuMbha ke patra-puSpa ke sadRza lAlamaMDala vAle, jyotiSiyoM ke adhipati, kamaloM ke vana kI zobhA evaM vikAsa kI vRddhi karane vAle, zIta ke samUha kA nAza karane meM kuzala, jyotiSazAstra ke lakSaNoM ko dikhalAne vAle, AkAza maMDala ke vinA tela aura vinA dhUma ke sundara dIpaka ke samAna, akhila loka ke netra ke samAna, tArAoM Adi ke mArga kA pravataka, hima ke samUha ko galA dene meM kuzala, nirantara meruparvata ke cAroM ora ghUmane vAle vizAla maMDala se yukta, grahoM ke samUha ke nAyaka, dina karane vAle, apanI hajAra kiraNoM se candramA Adi samasta grahoM ke teja svapnamaNe joye. A sUryanuM varNana karatAM zAstrakAra kahe che ke sUrya aMdhakAranA samUhane nAza karavAvALA, tejasvI kiraNe yukta, sahasra kiraNathI daze dizAone prakAzita karavAvALA hate. tenuM teja, pipaTanI cAMca samAna, pAkelA biMbaphaLa samAna, caNoThInA ardhA-bhAga-samAna lA laghuma, ane khilelA javAkusuma ane kusuMbhanA patra ane kula samAna lAla-maMDalavALe hate. A sUrya tiSamaMDaLane adhipati hatA. tenA teja ane prakAzathI, vanarAji navapalavita thatI hatI. zIta vAtAvaraNane bhedI zakavA te samartha hate. A "sUya' nA madhyabiMdunA AdhAre, prakhara jyotiSIo, jyotiSazAstranA lakSaNe vigere kahI zakatA. AkAzamAM, te dIpaka samAna, AkhA lokanA netra samAna, graha, nakSatra, tArAonA mArgane pravartaka, himane gALI nAkhe tevA baLavALe, meru parvatanI cAre bAjue ghumavAvALe, vizALa maMDala-yukta gaNAte. A sUrya, graha-nakSatra vigerene nAyaka ane himane nAza karanAra hatuM. potAnA hajAra kiraNa vaDe 'caMdramA' vigerenA tejane phIkuM pADanAra mahAtejasvI hatuM ane gADha aMdhakAranA cUrecUrA karavAmAM te prakhara puruSAthI hate. sUryasvanavarNanam. // 43 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa-sa kalpamaJjarI TIkA // 432 // TIkA-'to puNa sA ghaNaMdhayAra0' ityaadi| tataH pUrNacandradarzanAnantaraM, punaH saptame svapne sA trizalA sUraM pazyati, tatra kIdRzaM sUram ? ityAha-ghanAndhakAra-vAra-samavahAra-dhurINaM-ghanAH nibiDAH ye andhakArAsteSAM yo vAraH samUhaH tasya yaH samavahAraH dUrIkaraNaM tatra dhurINam , tathA-pravara-prakhara-kiraNa-pravarA atizreSThAH prakharAH atitIkSNAH kiraNAH yasya tam, tathA-dazazatakiraNa-sphuraNa-prakAzita-diGmaNDalaM-dazazatakiraNAH sahasrakiraNAH teSAM sphuraNena-vikasena prakAzitaM-dyotitaM diGmaNDala diksamUho yena tam, tathA-- zukatuNDA-mandapariNatabimba-guJjAphalatala-praphullajapAkusuma-kusumbha-palAza-saGkAza-maNDalaM-zukatuNDaM-zukamukham amandapariNatabimba-sukvapabimbaphalaM guJjAphalatalaM-guJjAphalaM prasiddhaM,tasya talam-adhobhAgaH,praphullajapAkusumaM vikasitajapApuSpam, kumumbhapalAza-kusumbhapuSpapatraM, teSAM saGkAza-sadRza-tadvadraktaM maNDalaM yasya tam, tathA-jyotirAkhaNDalaM ke samUha ko phIkA kara dene vAle, parama tejasvI aura aMdhakAra ke pUra ko cUra-cUra kara dene vAle mundara sUrya ko dekhA ||muu0 21 // TIkA kA artha-'tao puNa sA ghaNaMdhayAra0' ityAdi / pUrNa candramA ko dekhane ke pazcAt sAtaveM svapna meM trizalA devI ne sUrya dekhaa| vaha sUrya kaisA thA ? so kahate haiM saghana aMdhakAra ke samUha ko dUra karane meM aguvA thaa| usakI kiraNe atyanta zreSTha aura tIkhI thiiN| hajAra kiraNoM ke prasAra se dizA-samUha ko usane prakAzita kara diyA thaa| vaha tote kI cauca ke samAna, bhalIbhAti pake hue vimbaphala ke samAna tathA guMjAphala (ciramI) ke tala ke samAna lAla thA, aura usakA maMDala khile hue japAkusuma ke samAna tathA kusuMbha ke phUla-pattoM ke samAna lAla thaa| vaha jyotiSka devoM kA indra thaa| kamala-vana kI zobhA bar3hAne evaM vikAsa karane meM kuzala thaa| AvA gugothI bharapUra e sUrya, trizalA rANIne, svapnamAM dekhAya. (sU021). TIne artha-to puNa sAdhaNaMdhayAra0' tyAhi. pUrNa yandrabhAnadhyA pachI sAtabhA jAmA vizavAya sUryane joyo. te sUrya kevuM hatuM ? te kahe che- ghADa aMdhakAranA samUhane dUra karavAmAM te AgevAna hatA, tenAM kiraNe ghaNA zreSTha ane tIvra hatAM. hajAra kiraNe prasarAvIne teNe dizA-samUhane prakAzita karI nAkhyo hato. te pi paTanI cAMca je, sArI rIte pAkelA bimbaphaLa je, tathA gujAphaLa (caNoThI) nA taLa je lAla hatuM, ane tenuM maMDaLa vikasita javApuSpanA jevuM tathA kusuMbhanAM phUla-pAna jevuM lAla hatuM. te jyotiSka devane Idra hatuM. kamaLavananI zebhA vadhAravAmAM ane ma sUryasvapna namaH // 432 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpa-- maJjarI // 433 // TokA jyotiradhipatim, tathA-kamalavana-vilAsa-hAsa-pezala-kamalavanasya yo vilAsaH zobhA hAso vikAsazca tatra pezalaM nipuNa, tathA-zItapaTalavidalanakuzalaM zItasamUhanAzanasamartha, tathA-jyotiSazAstra-lakSaNa-lakSaka-jyotiSazAstrasya yAni lakSaNAni-cihnAni teSAM lakSaka-pradarzakam, tathA-ambara-maNDalA-tailapUra-dhUmavarjita-lalita-pradIpakama-ambaramaNDalasya atailapUra: tailaM vinA pUryamANaH dhUmavarjitaH lalitaH sundaraH pradIpakA vizAladIpakastam, tathA-nikhilabhuvananayanaM nikhilAnAM sarveSAM bhuvanAnAM jagatAM-tatsthAnAM janAnAM nayana netrabhUtaM,tathA-mavartitajyotirayana-pravartita kRtaM jyotiSAM tArakAdInAm ayana=mAgoM yena tam-jyotirmAgapravartakam, tathA-hima-paTala-galana-karaNa-kuzalaMhimAnAM paTalasya samUhasya yad galana tasya karaNe kuzalaM samartham, tathA-merugiri-satata-parivartaka-vizAlamaNDalaM-merugireH satataM sadA parivartakaM pradakSiNAkArakaM vizAlaM mahat maNDalaM yasya tam, tathA-grahagaNanAyaka maGgalAdigrahasamUhasvAminam, tathA-vAsaravidhAyaka-dinakAraka, tathA nijakiraNa-sahasra-mandIkRta-candirAdi-sakalagraha-mahaH-samUha-nijakiraNasahasreNa mandIkRtaH adharIkRtaH candirAdisakalagrahamahaHsamUhaHcandraprabhRtisarvagrahatejaHsamudAyo yena tam, tathA-paramatejovyUha-paramA utkRSTaH-anyatejasvigrahApekSayA'dhikaH tejovyUhaH tejHsmuuho| e sUryasvana varNanam. zIta ke samUha kA nAza karane meM samartha thaa| jyotiSa zAstra ke lakSaNoM kA pradarzaka thaa| AkAzamaMDala kA aisA anUThA dIpaka thA, jisameM tela bharane kI AvazyakatA nahIM hotI aura jisameM se dhuMA bhI nahIM nikltaa| samasta bhuvanoM-jagat meM sthita prANiyoM ke nayanasvarUpa thaa| tAraka Adi jyotiSiyoM ke mArga ko pravRtta karane vAlA thaa| hima ko galAne meM samartha thaa| sumeru parvata kI nirantara pradakSiNA karane vAle vizAla maMDala se yukta thaa| maMgala Adi grahoM kA nAyaka thaa| dina karane vAlA thaa| apanI hajAra kiraNoM se candramA Adi samasta grahoM ke samUha kI prabhA ko maMda kara dene vAlA thaa| anya samasta tejasvI grahoM kI apekSA // 433 // vikasAvavAmAM kuzaLa hate. zItanA samUhane nAza karavAne samartha hate. jotiSa zAstranAM lakSaNone pradarzaka hate. AkAza maMDaLane e ane dIpaka hatuM jemAM tela puravAnI jarUra rahetI nahIM ane jemAMthI dhumADo paNa nIkaLate nahIM', samasta bhuvane-jagatamAM rahetAM prANIonAM nayana je hate. tArA Adi jatiSIonA mArgane pravRtta karanAre hate. himane ogALavAne samartha hate. sumeru parvatanI satata pradakSiNA karanAra vizALa maMDaLavALo hate. maMgaLa Adi grahone nAyaka hate. dina karanAre hateA. pitAnAM hajAra kiraNe vaDe candramA Adi re zrI kalpa sUtra: 01 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 434 // Hom yasya tam, tathA - kRta - timirapUra - cUraM kRtaM timirANAm = sakaladigvyApinAm andhakArANAM pUrasya = samUhasya cUra:= nAzo yena taM tathAvidhaM ruciraM = sundaraM sUraM sUrya pazyati // 21 // 8 - jhayasumi mUlam - tao puNa sA jaJcakaMcaNa laTThi-paiTThiyaM paramasohAkaliyaM amiliya - siya- kamalu - jala - rayayagiri - sihara - sasikiraNa - kaladhoya- NimmaleNa matthayattheNa pasattheNa gagaNatalamaMDalaM bhittuM viva vavasieNa sIheNa sohamANaM, sIyala-maMda- sugaMdhi - mAruya - miuphAsa-kaMpamANaM gagaNatalacuMviNaM NayaNA-NaMda - kaMdala-rUvaM amaMdANaMdasarUvaM puMjI - kaya-nIla - lohiya-pIya - siya- miulo - usaMta - morapiccha - vilasiyamuddhayaM parilaMbiya - nANAviha - kumu ma - smayaM jhayaM pAsai // mu0 22|| 8 - dhvajasvapnaH chAyA - tataH punaH sAjAtyakAJcanayaSTi-pratiSThitaM paramazobhAkalitam amilita-sitakamalo - ujvalarajatagirizikhara - zazikiraNa - phaladhauta-nirmalena mastakasthena prazastena gaganatalamaNDalaM bhettumiva vyavasitena siMhena adhika teja se sampanna thaa| saba dizAoM meM vyApe hue aMdhakAroM ke samUha ko naSTa karane vAlA aura sundara thA, isa prakAra ke sUrya ko dekhA || sU0 21 // 8-dhvajA kA svapna mUla kA artha- 'tao puNa sA jacca 0' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne uttama svarNa ke DaMDe para Azrita, uttama zobhA se samanvita, khile hue zveta kamala, rajataparvata ke camakate hue zikhara, candrakiraNa aura kaladhauta-zveta suvarNa ke sadRza nirmala, UparI bhAga meM sthita, prazasta aura mAno AkAzatala ko bhedane ke tejasvI hatA. badhI sU021 ) samasta graheAnA samUhanAM tejane jhAMkhu pADanArA hatA. bIjA badhA grahenAM karatAM adhika dizAomAM chavAyelA aMdhakAranA samUhane nAza karanAra ane suMdara hatA. evA sU`ne joye.. 8-vajAnu svapna bhUjanA artha -- 'tao puNa sA jacca 0' 4tyAhi sUryanA svapna Aha, trizalA rASTrIye, suvArthanA uttama DAMDA para rahelI zAbhAthI yukta, zvetakamaLa jevI dhvajA joI, A 'dhvajA' caMdranA kiraNA jevI zveta ane nirmaLa hatI. DAMDAnA uparanA bhAgamAM sthita hatI. jema zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI - TIkA dhvajasvama varNanam. // 434|| Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 435|| zobhamAnaM, zItala-manda-sugandhi-mAruta-mRdusparza-kampamAnaM gaganatalacumbinaM nayanA-nanda-kandala-rUpam amandAnandasvarUpaM puJjIkRta-nIla-lohita-pIta-sita-mRdulo-lasanmayUrapiccha-vilasita-mUrdhakaM parilambita-nAnAvidhamurabhi-kama-srajaM dhvajaM pazyati ||suu0 22 // TIkA-'tabhI puNa sA jacca0' ityaadi| tataH sUryasvamadarzanAnantaraM punaH aSTame svapne sA= trizalA dhvajaM pazyati, tatra kIdRzaM dhvajam ? ityAha-jAtyakAJcanayaSTipratiSThitaM-jAtyakAJcanam uttamasuvarNa tasya yA yaSTi: daNDaH tatra pratiSThitam avalambitam, tathA-paramazobhAkalitam utkRSTazobhAyuktam, tathAlie udyata hue siMha ke cihna se suzobhita, zItala manda sugandhita vAyu ke komala sparza se laharAtI huI, AkAzatala ko sparza karane vAlI, nayanoM ko Ananda dene vAlI, atizaya AnandarUpa, puMjIkRta nIla, lAla, pIle, zveta, komala mayUra-paMkhoM se suzobhita agrabhAga vAlI, tathA jisake cAroM ora nAnAprakAra ke mugandhita puSpoM kI mAlAe~ laTaka rahI thIM aisI dhvajA ko AThaveM svama meM dekhA ||muu0 22 // TIkA kA artha-'to puNa sA jacca0' ityaadi| mUrya kA svama dekhane ke anantara aSTama svapna meN| trizalA rAnIne dhvajA (patAkA) dekhI, vaha kaisI thI? so kahate haiM-- vaha dhvajA zreSTha svarNa ke daMDa para avalambita thii| bar3I hI uttama zobhA se yukta thii| vikasita AkAzane bhedI nAkhavA siMha taiyAra thayuM hoya ane te vakhatanuM jevuM tenuM vikarALa rUpa pradarzita thatuM hoya tevA siMhanuM citra A dhvajAmAM AlekhAyuM hatuM. A davajA' zItaLa maMda ane sugaMdhita vAyunA lerakhaDAMthI pharaka-pharaka thaI rahI hatI. tenI UMcAI AkAzapradezane sparza kare tevI hatI. A davajA" ne jotAM ja, nayane nAcI uThe tevI te suMdaratAthI bharelI hatI. lAla, lIlA, pILA ane sapheda raMganA moranA pIMchAthI tene agrabhAga citarAyeluM hatuM. A davAnI cAre tarapha, sugaMdhita pupanI mALAo laTakI rahI hatI. AvA guNe-yukta dhvajAnuM svapna, trizalA rANIe, bhanumavyu. (sU022) n| gartha-'tao puNa sA jacca.' tyAta. sUryana sva yAM pachI mAmAnAmA zivAya Man (Nast) 4. tI tI? te he cha te davA zreSTha senAnA daMDa para avalambita hatI. ghaNI ja uttama bhAvALI hatI. vikasita vetakamaLa, dhvajasvapnavarNanama. // 435 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 436 // LATES Jiang Shang Xian amilitasitakamalojjvala- rajatagirizikhara - zazikiraNa - kaladhauta - nirmalena - tatra - amilitaM = vikasitaM yat sitakamalaM=zvetakamalaM tat amilitasitakamalam, ujjvalaH = cAkacakyayuto rajatagiriH = rajataparvataH, tasya yacchi - kharaM tat - ujjvalarajatagirizikharam, zazikiraNa: = candrakiraNaH, kaladhauta = zvetavarNa suvarNam, eteSAM dvandvaH; tadvad nirmalena = zubhreNa mastakasthena = ziraH sthitena prazastena = zobhanena gaganatalamaNDalam = AkAzatalamaNDalaM bhetuM= vidArayitum iva yathA vyavasitena kRtodyogena siMhena zobhamAnaM, tathA - zItala- manda - sugandhi-mAruta-mRdusparzakampamAnaM - zItalaH zItaH mandaH =alpaM saMcarana sugandhiH = zobhanagandhayuktazca yo mAruto vAyuH tasya yo mRdusparzaH = komalasparzaH tena kampamAnaM, tathA gaganatalacumbinam = AkAzatalasparzinaM, tathA nayanAnandakandalarUpaM= darzakajananayanAnandakAraNaM, tathA-amandAnandasvarUpam - amandaH = atizayo ya Anandastasya svarUpam, amandAnandasvarUpatA cAtra kAraNe kAryAropAt, tathA puJjIkRta - nIlalohita - pIta-sita- mRdulo- lasanmayUrapiccha - viracitamUkaM - puJjIkRtAti yAni nIlalohita - pIta-sita-mRdullollasanmayUrapicchAni, tatra - nIlAni - nIlavarNAni lohitAni raktavarNAni pItAni = pItavarNAni sitAni = zvetavarNAni mRdulAni= komalAni ullasanti = zobhamAnAni yAni zveta kamala, camacamAte hue cAMdI ke parvata ke zikhara, candramA ke kiraNa aura zveta svarNa ke samAna zubhra, mastaka para sthita, sundara tathA AkAza maNDala ko mAno bhedane ke lie udyata siMha ke cihna se zobhita thI / zItala manda manda bahatI huI sugaMdha se yukta pavana ke komala sparza se phaharAtI thii| AkAza tala ko chU rahI thii| darzaka janoM ke nayanoM ke Ananda kA kAraNa thI / atizaya AnandarUpa thI, arthAt vaha hRdaya ko Ananda pradAna karane kA kAraNa thI / usakA agrabhAga ikaTThe kiye hue nIlavarNa ke, lAla varNa ke, pItavarNa ke aura zveta varNa ke komala evaM suzobhita mayUra ke paMkhoM se atyanta ramaNIya thA, arthAt vaha dhvajA ina nIlAdi cakacita cAMdInA paryaMtanAM zikhara, candramAnA kiraNa ane zveta suvarNanA jevI sapheda, mastaka para rahela sudara tathA jANe AkAza maMDaLane bhedavAne mATe taiyAra thayela siMhanAM cihna vaDe zAbhAyamAna hatI. zItaLa, maM- mada vAtA, sugadhavALA pavananA komaLa sparzathI pharapharatI hatI. AkAza-taLane sparza karatI hatI. jonArA lokonA nayanAne Ana'dadAyI hatI. atizaya Ana rUpa hatI, eTale ke te hradayane AnaMda denArI hatI. tenA agrabhAga elba darelAM nIla nAM lAla raMganA pILA raMganAM. ane zveta raMganAM kamaLa ane suzobhita meAranAM pIchAM zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI dhvajasvamavarNanam . ||436 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na zrIkalpa sUtre // 437 // mayUrapicchAni taiH vilasitaH zobhito mUrdhA agrabhAgo yasya tam, tathA-parilambita-nAnAvidha-surabhi-kusumasaja-parilambitAH-paritaH catasRSu dikSu lambitAH sthApitAH nAnAvidhasurabhikusumasrajaH anekaprakArakasugandhipupamAlA yatra taM tathAvidhaM dhvaja patAkAM pazyati ||muu0 22 // 9-puNNarayayakalasasumiNe mUlam-tao puNa sA jacca-kaMcaNa-caMcamANa-rUvaM sakala-maMgala-sarUvaM amala-kamala-kula-maMDiyaM asapatta-rayaNa-maMjula-kamalA-roviya-barakamala-paiTThANaM surabhi-varavAri-paDipuNNaM caMdaNa-kaya-cacciyaM AviddhakaMTheguNaM aNuvamamusamaM taya-hiTiya-deva-seviyaM kamalapuSpha-pihANa-pihiyaM sommakamalAnilayaM, nayaNAmiyaMjaNAyamANaM savvo samaMtA pabhAsamANaM aisayasohamANa sayala-uu-aNUNa-surahi-ppasUNa-cAru-gaMthiya-atulla-mallalaliya-galatalA-bharaNaM puNNa pAva-kalAva-vigalaM hAra-ddhahAra-parimaMDiya-galaM maMgalaM saya-ppahA-paNAsiya-tamasaM rayaNa-jaDiya-kalasaM pAsai // 10 23 // 9-pUrNarajatakalazasvapnaH chAyA-tataH punaH sA jAtya-kAzcana-caJca-drapaM sakala-maGgala-svarUpam amala-kamala-kula-maNDitam vargoM ke mayUrapicchoM se suzobhita thii| usake cAroM tarapha nAnA prakAra kI sugaMdha-saMpanna puSpoM kI mAlAe~ laTaka rahI thIM ||suu022|| 9-pUrNarajatakumbha kA svapna mUla kA artha-tao puNa sA' ityAdi / tadanantara trizalA devIne uttama varNa ke suvarNa ke samAna zobhamAna, samasta maMgala svarUpa, vimala kamaloM ke samUha se zobhita, anupama ratnoM dvArA nirmita vaDe atyanta ramaNIya hatuM. tenI cAre tarapha vividha jAtanA sugaMdhIdAra phUlonI mALAo laTakatI hatI. (sU22) 9-pUrNarajata kuMbhanuM svapna bhuujn| artha -'tao puNa sA' tyAhi. tyA2 pachI zikSA rAkSIme, yAMnA lanu' 555anulavyu. A kuMbha kevuM hatuM ? tenuM varNana A pramANe che- A kaLaza vetavarNo ane bhAyamAna hatuM. sarva maMgaLamaya cihnovALA jaNAte. temAM vimaLa kamaLAnA va pUrNarajatakalazasvamavarNanam. / / 437 // zrI kalpa sUtraH 01 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asapatna-ratna-maJjula-kamalA-ropita-varakamala-pratiSThAnaM surabhi-para-vAri-pratipUrNa candanakRtacarcitam, AviddhakaNTheguNam anupamasuSamaM tadadhiSThita-deva-sevitaM kamalapuSpa-pidhAna-pihitaM saumyakamalAnilayaM nayanAmRtAJjanAyamAnaM sarvataH samantAt prabhAsamAnam atizayazobhamAnaM sakala-Rtva-nUna-surabhi-pramUna-cAru-grathitA-tulya-mAlyalalita-galatalA-''bharaNaM puNyaM pApa-kalApa-vikalaM hArA-hAra-parimaNDita-galaM maGgalaM svakapabhASaNAzitatamasaM ratnajaTitarajatakalazaM pazyati ||suu0 23 // zrIkalpa sUtre // 438|| kalpamaJjarI TIkA sundara kamala ke Upara rakhe hue zreSTha kamaloM para pratiSThita, sugaMdhita aura nirmala jala se bhare hue, candana ke lepa se yukta, kaMThadeza meM baMdhe hue lAla mUtavAle, atulita zobhA se sampanna, usI kalaza ke adhiSThAtA deva se sevita, kamala ke phUloM ke Dhakkana se DhaMke hue, saumya zobhA ke ghara-svarUpa, amRtamaya aMjana ke samAna netroM ke AnandadAtA, saba ora pUrI taraha apanI dIpti phailAne vAle, atizaya zobhAyamAna, saba RtuoM ke pracura sugaMdhita puSpoM se sundaratA ke sAtha gUMthI huI sundara mAlAoM ke kaSThAbharaNa se yukta, pavitra, ata eva kulakSaNoM se rahita, hAra aura arddhahAra se maNDita gardana vAle, maMgalamaya aura apanI AbhA se andhakAra kA anta karane vAle ratnajaTita rajatakalaza (cAMdI ke kalaza) ko dekhA ||suu0 23 // 5. pUrNarajata varNanam. vividha samUhathI zebita thatAM anupama ratnathI banAvela suMdara ane zreSTha kamaLa para mUkavAmAM Avyo hato. A kaLaza sugaMdhita ane nirmaLa jaLathI bharelo che. A kaLazane malayAgirinA caMdanathI paNa uMcu sthAna dharAvatAM caMdanane lepa karavAmAM AvyuM hatuM. tenA kAke lAla camakate doro bAMdhavAmAM Avyo hate. anupama bhAvALe A kaLaza hate. A kaLaza devAdhiSThita hatuM. A "kaLaza' nuM moTuM kamaLanA phUla vaDe DhAMkeluM hatuM. tenI zobhA, AMkhane AnaMda Ape tevI hatI. tema ja tenuM teja, anekhI bhAta pADe tevuM jAjavalyamAna hatuM. tenA kAMThalAmAM, sarva RtuomAM ugatA phUlanI mALA AropavAmAM AvI hatI. A kaLaza pavitra hovAne lIdhe badhA kulakSaNethI rahita hate, eTale sava sulakSaNavALe hate. hAra ane arthahArathI tenI garadana zebhatI hatI, ane maMgalamaya hate, pitAnI AbhA-kAMtithI aMdhakArano nAza karavAvALA hatA. AvA ratnajaDita rajata-kaLazane, trizalA rANIe, navamAM 21 . (2023) // 438 // zrI kalpa sUtraH 01 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||439 // Jiu Zhi Jia Yan Cang Yan TIkA- 'tao puNa sA' ityAdi / tataH = dhvajasvapradarzanAntaraM punaH = navame svapne sA= trizalA ratnajaTitarajatakalazaM pazyati, kIdRzaM ratnajaTitarajatakalazam ? ityAha-jAtya- kAJcana - caJca- paM-jAtyakAJcanam = uttamasuvarNa, tacca zvetavarNamiha vivakSitam agre ratnajaTitarajatakalazamityanurodhAt, tadvat caJcat = zobhamAnaM rUpaM yasya tam, tathA-sakalamaGgalasvarUpaM = sarvamaGgalajanakatvAt tatsvarUpam, tathA-kamala-kula- maNDitam - nirmalakamalasamUhazobhitam, tathA - asapatna- ratna- maJjula - kamalA - ropitam - asapatnAni = anupamAni yAni ratnAni, tairnirmitaM yad maJjalaM = sundaraM kamalaM tatra AropitAni = sthApitAni yAni varakamalAni zreSTha kamalAni tAni praniSThAnam = Azrayo yasya taM tathAbhUtam, surabhivaravAripratipUrNam - surabhINi= sugandhIni yAni varavArINi nirmalazuddhajalAni, taiH pratipUrNa= bhRtam, candanakRtacarcitam - candanena kRtaM carcitaM=carcA-lepanaM yasmin sa tathA tam-candanAnulepayuktam, AviddhakaNTheguNamAviddhAH = AkSiptAH kaNThe - galapradeze guNAH-sUtrANi - raktasUtrANi yasya sa tathA tam - kaNThesthApitaraktasUtram, tathAanupamasuSamam- anupamA=atulyA supamA - paramazobhA yasya tam, tathA tadadhiSThita-deva- sevitaM - taM kalazam adhiSThitaH = Azrito yo devastena sevitaM, tathA kamalapuSpa - pidhAna- pihitaM- kamalapuSpameva pidhAnam = AcchAdanaM tena TIkA kA artha- 'tao puNa sA' ityAdi / dhvajA kA svapna dekhane ke pazcAt nauveM svapna meM trizalA devIne ratnoM se jar3e hue cA~dI kA kalaza dekhA / vaha kalaza kisa prakAra kA thA ? so kahate haiM-- vaha zvetavarNa ke uttama kAJcana ke samAna camakadAra thaa| vaha samasta maMgaloM kA janaka hone ke kAraNa maMgala svarUpa thA / nirmala kamaloM ke samUha se zobhita thA / anupama ratnoM se bane hue sundara kamala para sthApita zreSTha kamaloM ke phUloM para rakkhA huA thaa| sugaMdhita zreSThajala-nirmala evaM zuddha jala se paripUrNa thaa| usa para candana kA lepana kiyA huA thaa| usake gale meM lAlasUta baMdhA huA thaa| usakI suSamAsundaratA advitIya thii| usI kalaza ke Azrita deva ke dvArA sevita thA / kamala puSpoM ke Dhakkana se Dha~kA TInA artha - 'tao puNa sA' ityAhi dhvannanu svapna jJeyAM pachI navamAM svapnAmA trizalA rAzI ratnanaDita cAMdInA kaLaza joyo.te kaLaza kevA hatA te kahe che-te zveta varNanA uttama seAnAnA jevA caLakatA hatA. te samasta mAMgaLAnA janaka hAvAthI maMgaLa-svarUpa hatA. nirmAMLa kamaLAnA samUhathI zobhatA hatA. anupama ratnathI anelA suMdara kamaLa para gAThavela zreSTha kamaLAnAM phUle para rAkhelA hatA. sugadhita zreSTha jaLa-niLa ane zuddha jaLathI bharelA hatA. tenA upara caMdanane lepa karelA hatA. tenA gaLAmAM lAla sUtara bAMdheluM hatuM. tanI suSamA-suMdaratA anupama hatI. teja kaLazanA Azrita deva vaDe sevAyela hateA. kamaLa-puSpAnAM DhAMkaNA vaDe DhaMkAyela hatA. saumya-manane prasanna zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA pUrNarajata kalaza svapna varNanam . 1183911 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 440 // Hao Wei pihitam = AcchAditam, tathA - saumyakamalAnilayaM - saumyA - cittAhlAdikA yA kamalA = lakSmI:- zobhA tasyA nilayaM= gRham, nayanAmRtAJjanAyamAnaM = amRtAJjanamitra darzakanetrAhAdajanakam, yathA'mRtAJjanaM netrasukhakaraM tathA kalazo'pi netrasukhakara iti bhAvaH / tathA - sarvataH sarvaprakAreNa samantAt caturdikSu prabhAsamAnaM - dedIpyamAnam, ataeva - atizayazobhamAnam - atizayena= saundaryAdhikyena zobhamAnam, tathA-sakala- Rtva - nUna - surabhi - prasUna - cAru - grathitA - tulyamAlya-lalita - galatalA - ''bharaNaM-sakalAnAM sarveSAmRtUnAM yAni anUnAni macurANi surabhimasRnAni= sugandhipuSpANi taiH cArugrathitAni - cAru = zobhanaM yathAsyAttathA grathitAni = gumphitAni yAni atulyAni = anupamAni mAlyAni, tAnyeva lalitAni= sundarANi galatalAbharaNAni kaNThapradeza bhUSaNAni yasya tam, tathA - puNyaM pavitram, ata eva - pApa-kalApa - vikalam = apalakSaNavarjitam, tathA-hArA - rddhahAra - parimaNDita - galaM- hAraH = aSTAdazasarikaH, arddhahAraH= navasarikaH, tAbhyAM parimaNDitaH = suzobhitaH galaH kaNTho yasya tam, maGgalaM maGgalajanakatvAnmaGgalasvarUpaM, tathA-svakaprabhA - praNAzita - tamasaM - svaiva svikA, sA cAsau prabhA svakaprabhA = nijaprakAzaH, tayA praNAzitaM tamaH = andhakAro yena tam, etAdRzaM ratnajaTitarajatakalazaM pazyati ||suu0 23|| huA thaa| saumya manako prasanna karanevAlI zobhA kA ghara - svarUpa thA / amRtAMjana ke samAna darzakoM ke nayanoM ko AnandadAyaka thA, arthAt jaise amRtAMjana netroM ko sukhadAyaka hotA hai, usI prakAra vaha kalaza bhI Anandaprada thA / vaha sabhI dizAoM meM pUrI taraha apanI dIpti vikIrNa kara rahA thA, ataeva apane saundarya ke Adhikya se suzobhita ho rahA thaa| sabhI RtuoM ke pracura aura sugaMdhamaya kusumoM se kalAtmaka DhaMga se gUMthI huI anupama mAlAe~ usake kaMTha kA sundara AbhUSaNa thiiN| vaha puNya-pavitra thA, ataeva pApa-samUha se rahita saba prakAra ke kulakSaNoM se varjita thA / usakA galA hAra (aThAraha lar3oM kA) tathA arddhahAra (nau lar3oM kA) se suzobhita thaa| vaha maMgalajanaka hone se maMgala-svarUpa thaa| apanI prabhA se aMdhakAra kA vinAza karanArI-zAbhAnAM ghara jevA hatA. amRtAMjananI jema dazakAnAM nayanAne AnandadAyaka hatA, eTale ke jema amRtAMjana AMkhAne sukhadAyaka hAya che tema te kaLaza paNa Ana MdadAyaka hatA. te badhI dizAomAM sa'pUrNa rIte potAnu teja prasarAvatA hatA, tethI peAtAnA sauMdaryanI adhikatAthI suzobhita thaI rahyo hatA. badhI RtuenA, ghaNA suga dhamaya phUlA vaDe kalAtmaka rIte gUMthelI anupama mALAo tenA kaThanuM suMdara AbhUSaNa hatI, te puNya-pavitra hatA. tethI pApa samUhathI rahita, badhI jAtanAM kulakSaNA vinAnA hatA. tenuM gaLuM hAra (aDhAra sera--laTa nA) tathA addha hAra (nava sera--laTa nA) vaDe suzobhita hatu. te maMgaLakArI hovAthI maMgaLa-svarUpa hatA. peAtAnA tejathI zrI kalpa sUtra H 01 UPC kalpa maJjarI TI pUrNarajata kalazasvama varNanam. // 440|| Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 441 // PALAAAA 10- paumasarovarasumiNe mUlam - tatra puNa sA hINa - pINa - pADhINa - maggura-sAla-sagula- rAjIva- rohiyAi - mINa- magara -gAhasusumAra-kama- pabhii - jalayara - niyara - paripIyamANa- pANIyaM taralatara-taraMga-taraMgiyaM kalhAra - hallaga- kuvalaya-iMdIvara- kerava - puMDarIya - kogaNaya-parama- susamA - musamiyaM aruNA-ruNa-kiraNa- phuraNa - unnidda - kamala- kiMjaka - nissaMdamANa - murahitama- parAga-rAga-saMjAya - IsipIya-rattatoyaM parAga-paripANa-matta - muiya - maMju - guMjaMta- aMtobhamata-miliMda - biMda- pihIyamANa-naliNaM viharata- viviha- sauNi-gaNaM kamaliNI-dala- vilasaMta- aMbubiMdu-kathaMbaga - jaNiyamottiya - tArayA - vibhamaM rayaNAyarasamaM saroyapuMjAhirAmaM sayala-sohA - muha-samatriya - kalahaMsa - rAjahaMsa - bAlahaMsacakavAga - caka- sarasa-sArasA - khavva-gavvA - hiTThiya - vihaMgama - juyala - saMseviya - jala-lolaM aNegaviha- deva-devIjuyala - kIDaNa - ucchalaMta - kallolaM pecchaya-jaNa-hiyaya - maga - nayaNA-NaMda-karaM sayappahA - parAbhUya - sagala - sarovaraM varaM paumasarovaraM pAsa ||m0 24 // 10- padmasarovarasvamaH chAyA - tataH punaH sA hIna - pIna pAThIna - madgura - zAla - zakula - rAjIva- rohitAdimIna-makara - grAhazizumAra- kamaTha - prabhRti - jalacara - nikara - paripIyamAna- pAnIyaM taralatara- taraGga-taraGgitaM kahAra - hallaka- kuvalayekaranevAlA thA / aise ratnajaTita rajatakalaza arthAt ratnoM se jaDe hue cAMdI ke kalaza ko dekhA ||muu0 23 // 10 - padmasarovara kA svapna mUla kA artha- 'tao puNa sA hINapINa0' ityAdi / tatpazcAt trizalA devI ne dazaveM svapna meM zreSTha padma-sarovara ko dekhA / vaha kaisA thA ? so kahate haiM-- hIna (dubale) aura pona ( tagaDe) pAThIna, madgura, zAla, zakula, rAjIva, rohita Adi matsya tathA magara, grAha, zizumAra, kamaTha - kachue Adi jalacara jIvoM kA adhakAranA nAza karanArA hatA. evA ratnajaDita rajatakaLazane eTale ke ratnAthI jaDelA cAMdInA kaLazane joyA. (sU023) 10- hama sarovaranu svapna. bhUlanA artha - 'tao puNa sA hINapINa0' dhatyAhi te svapnanA anulava mAha, hazamA svapne tema shresstthpadmasarAvara joyu. mAsarovaramA pAtalA lAM, isA, lAre, zAla, rAhula, zava, athavA vigere bhayara vA tenuM pANI bhI rahyA hatA. zrI kalpa sUtra H 01 BY JE OF Unr on J kalpa maJjarI TIkA padmasarovaravarNanam. svana // 441 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 442 // Zi Zi Zi ndIvara- kairava - puNDarIka - kokanada- parama suSamA supamitam aruNA-ruNa - kiraNa - sphuraNo-bhidra-kamala- kiJjalka-ni:syandamAna - surabhitama - parAga-rAga-sajjAte- patpIta-rakta-toyaM parAga-paripAna-matrA - mudita - maJju - guJjada-ntabhramanmilinda - vRnda- pidhIyamAna - nalinaM vihara- dvividha-zakuni-gaNaM kamalinI-dala- vilasada - mbubindu - kadambaka -janita- mauktika - tArakA - vibhramaM ratnAkarasamaM sarojapuJjAbhirAmaM sakala- zobhA - sukha- samanvita - kalahaMsa - rAjahaMsa samUha usakA pAnI pI rahA thA / atizaya lola lahareM usameM laharA rahI thiiN| kahAra (eka prakAra ke sugaMdhamaya zveta phUla), hallaka (lAla raMga ke eka jAti ke phUla), kuvalaya, indIvara, kairava, puNDarIka, kokanada, ina saba kamaloM kI sundaratA se sundara thA / sUrya kI lAla-lAla kiraNoM ke prasAra ke kAraNa khile hue kamaloM ke kesara se jharanevAle atizaya sugaMdhamaya parAga kI lAlimA se usakA jala halkA pIlA aura lAla ho rahA thA / puSpoM ke parAga kA pAna karake unmatta, mudita evaM madhura guMjAra karate hue, madhya meM ghUmate hue bhramaroM ke samUha ne kamaloM ko AcchAdita kara diyA thaa| vahA~ vividha prakAra ke vihaMgama (pakSI) vihAra kara rahe the| usa sarovara kI kamaliniyoM ke patroM para suzobhita hone vAlI pAnI kI bUMdoM kA samUha motiyoM evaM tAroM kA bhrama utpanna karatA thaa| vaha sAgara sarIkhA thaa| kamaloM ke samUha se suhAvanA thA / sampUrNa A sarovaramAM, pavanathI utpanna thayelI laherIe, laherAi rahI hatI. A sarovara, kahalArA (eka prakAranuM sugaMdhI zveta kamala), halaka eTale lAlaraMgI kamala, kuvalaya, indIvara, kairava, pu.DarI, kokanada vigere kamalAthI suzobhita lAgatuM. sUryAMnA tejasvI kiraNeAnA prabhAve khilelA kamaleAnA kezarAemAMthI, atizaya suga Mdhita parAgakaNA jharI rahyAM hatAM. yA parAgazonA raMga sAsa cIjA hovAthI, sarovaranu pANI, sAsa-pInA raMganu hetu. puSpAnA 'parAga' ghaNA suMdara ane sugaMdhita hovAthI bhamarAonA ToLe-TALA puSponI AsapAsa guMjArava karI rahyAM hatA. A taLAvanA kinAre, vividha prakAranA pakSIe AvAgamana karI rahyAM hatAM. kamalinInA patrA para bAjhI gayelAM pANInA biMdue meAtI ane tArA samAna jaNAtAM hatAM. A sarovara eka mahAna sAgara jevuM jovAmAM Avatu. kamaleAthI tenI ze|bhAmAM vRddhi thatI hatI. zrI kalpa sUtra H 01 Mei Hua Tong Yuan kalpa maJjarI TIkA padmasarovara svana varNanam. // 442 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEART zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 443 // TIkA bAlahaMsa-cakravAka-cakra-sarasa-sArasA-kharva-gA-dhiSThita-vihaGgama-yugala-saMsevita-jala-lolam aneka-vidhadevadevI-yugala-krIDanI-pachala-skallolaM prekSaka-jana-hRdaya-mano-nayanA-nanda-karaM svaka-prabhA-parAbhUta-sakala-sarovaraM varaM padmasarovaraM pazyati // 24 // TIkA-'tao puNa sA hINapINa.' ityAdi / tataH pUrNakalazadarzanAnantaraM, punaH dazame svapne sA-trizalA padmasarovaraM pazyati, tatra kIdRzaM tamityAha-hIna-pIna-pAThIna-madgura-zAla-zakula-rAjIva-rohitAdimIna-makara grAha-zizumAra-kamaThaprabhRti-jalacara-nikara-paripIyamAna-pAnIyaM-tatra-hInAH durbalAH pInAH puSTAzca ye pAThInAH, zobhA aura sukha se yukta thaa| kalahaMsoM, rAjahaMsoM, bAlahaMsoM aura cakravAkoM ke samUha tathA sundara sArasa Adi atyadhika garvIle pakSiyoM ke yugaloM dvArA sevita jala se caMcala thaa| aneka deva-deviyoM ke yugala jo krIDA karate the, usake kAraNa usameM lahareM uchala rahI thiiN| dekhane vAloM ke hRdaya, mana aura netroM ko Ananda utpanna karane vAlA thaa| usane apanI prabhA se anya samasta sarovaroM ko tiraskRta kara diyA thaa| vaha aisA uttama panoM se yukta sarovara thaa| sU0 24|| TIkA artha-'tao puNa sA hINapINa. ' ityAdi / pUrNa kalaza dekhane ke pazcAta, dasaveM svapna meM trizalA devIne padmasarovara dekhaa| vaha sarovara kaisA thA? so kahate haiM dubale aura tagaDe pAThIna, madgura, zAla, zakula, rAjIva tathA rohita Adi matsya tathA magara, padmasarovara varNanam. saMpUrNa zelAvALA kalahase, rAjahaMse, bAlahase, ane cakavAo, tema ja sArasa pakSInA joDalAM, A sarevaramAM kallola karatAM hatAM. tyAM aneka deva devIonA joDalAM je krIDA karI rahyAM hatAM tene kAraNe temAM lahera uchaLI rahI hatI. A sAvara, jenAranA mana ane netrone AnaMda ApanAruM hatuM. A saravare potAnI prabhAthI bIjA badhA sarovarone tiraskRta karI dIdhAM hatAM. A sarovaramAM sarvazreSTha padame-kamane vAsa hevAthI te 'padmasarovara" tarIke oLakhAtuM. evuM padama. saravara trizalA rANIe dasamAM svapnamAM joyuM. (sU024) na -'to puNa sA hINapINa'mAhi. 4nujanayAM 57 6samAjAbhA nizAhavIye padmasarevara joyuM. te saravara kevuM hatuM? te kahe che. dubaLAM ane jADAM pADIna, madUgura, zAla, zakula, rAjIva tathA rahita Adi mAchalAM tathA magara, grAha, // 443 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA madgurAH zAlAH zakulA rAjIvA rohitAzca Adau yeSAM te tathAbhUtA mInA matsyAH, makarAH, grAhAH, zizu-mA mArA, kamaThA-kacchapAH prabhRtayo ye jalacarA jalacarajIvAsteSAM yo nikaraH samUhastena paripIyamAnaM pAnIyaM jalaM yasya tam, tathA-taralatara-taraGga-taraGgitaM- taralatarA:-aticapalAH ye taraGgAH taH taraGgitaM caJcalaM, tathAzrIkalpa kalpasUtre kahAra-hallaka-kuvalaye-dIvara-kairava-puNDarIka-kokanada-paramasuSamA supamitaM-tatra-kahArANi-zvetasaugandhikapuSpa maJjarI // 444 // vizeSAH, hallakAni raktavarNatrikAlavikAsipuSpavizeSAH, kuvalayAni-candravikAsIni kamalAni, indIvarANika candravikAsIni nIlakamalAni, kairavANi zvetavarNAni candravikAsIni kamalapuSpANi, puNDarIkANi zvetakamalAni, kokanadAni raktakumudAni raktakamalAni ca teSAM yA paramasuSamA atyadhikazobhA tayA supamitaM muzobhitam, tathAaruNAruNa-kiraNa-sphuraNo-nidra-kamala-kiJjalka-niHsyandamAna-surabhitama-parAga-saJjAte-patpItarakta-toyamaruNaH sUryaH tasya ye aruNA raktAH kiraNAH teSAM sphuraNena-prasAreNa utridrANimpaphullAni yAni kamalAni teSAM ye kiJjalkA kesarAH tebhyo niHsyandamAnA=kSaran yaH surabhitamaH atisugandhiyuktaH parAga:=puSparajaH tadrapo yo rAgaH raJjanadravyaM tena saMjAta-niSpannam ISat kizcit pItaM raktaM raktavarNa toyaM jalaM yasya tam, tathA ma padmasarovaragrAha, zizumAra, kachue Adi-Adi jalacara jIvoM kA samUha usa sarovara kA pAnI pI rahA thaa| vaha atyanta capala taraMgoM se taraMgita thaa| kalhAraka arthAt eka prakAra ke sugaMdhamaya zveta kamaloM se, varNanam, hallaka nAmaka raktavarNa evaM tInoM kAloM meM khile rahane vAle kamaloM se, kuvalayoM-candra-vikAsI kamaloM se, indIvaroM-candravikAsI nIla kamaloM se, kairavoM se-candravikAsI zvetavarNa kamaloM se, puNDarIko-sapheda kamalo-se aura kokanadoM se arthAta-rakta kumudo evaM rakta kamaloM se usakI zobhA anupama thii| mUrya kI lAla kiraNoM ke prasAra ke kAraNa vikasita hue kamaloM ke kesara se jharane vAle atIva saurabhasamanvita parAga (phaloM kI raja) rUpI rAga (raMga) se usakA jala halke pIle evaM lAla raMga kA ho gayA zizumAra, kAcabA vagere vagere jaLacara jIvene samUha te sarevaranuM pANI pItuM hatuM. te atyaMta capaLa taraMga vaDe laherAtuM hatuM. kahalA2ka (eka jAtanAM sugaMdhIdAra veta kamaLa)thI, hahalaka nAmanAM lAla raMganAM ane traNa kALamAM re vikasita rahetAM kamaLAthI, tathA kuvalaye (candravikAsI veta raMganA kamaLa) thI, puMDarIke (sapheda kamaLa) thI, // 444 // ane kekanadothI bharAtA kamaLAthI ane rAtAM kamothI) tenI zobhA anupama hatI. sUryanAM lAla kiraNe prasaravAne lIdhe vikasita thayelAM kamaLAnA kesamAMthI jharatA atIva saurabhavALA parAga (phUlenI raja) rUpI rAga (raMga) thI DaoNtenuM pANI AchA pILA tathA lAla raMganuM lAgatuM hatuM. phUlenA rasane AsvAda karavAthI matta banelA, AnaMdita NAGALLERARIES zrI kalpa sUtra: 01 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 445 // maJjarI TokA parAga-paripAna-matta-mudita-maca-guJjada-ntabhrama-milinda-vRnda-pidhIyamAna-nalina-parAgaparipAnena = puSparasAsvAdanena mattA jAtonmAdA muditA AnanditAH maJjuguJjantaH madhurAvyaktazabdaM kurvantaH antardhamantaH madhye vicarantazca ye milindA bhramarAsteSAM vRndena samUhena pidhIyamAnAni-AcchAdyamAnAni nalinAni-kamalAni yatra tam, tathA-vihara-dvividha-zakuni-gaNa-viharan itastato vicaran vividhAnAm-haMsa-sArasa-krauzca-cakravAka-kurara-dAyUhAdhanekaprakArANAM zakunInAM pakSiNAM gaNa: samUho yatra tam , tathA-kamalinIdala-vilasada-mbubindu-kadambakajanita-mauktika-tArakA-vibhrama-kamalinIdalepu-kamalinIpatreSu vilasanti=virAjamAnAni yAni ambubindukadambakAni jalabindasamUhAH, taiH janitaH utpAditaH mauktikAnA-muktAphalAnAM tArakANAM ca vibhramaH saMzayaH sAdRzya vA yatra tam , tathA-ratnAkarasamaMbahuvistIrNatvena mauktikAdiratnamayatvena ca samudrasadRza, tathA-sarojapuJjAbhirAma-sarojapuJjana-kamalapuJjena abhirAmaM sundaraM, tathA-sakala-zobhA-sukha-samanvita-kalahaMsa-rAjahaMsa-bAlasacakravAka-cakra-sarasa-sArasA-kharva-garvA-dhiSThita-vihaGgama-yugala-saMsevita-jala-lolam-sakalAni yAni zobhAsukhAni-zobhAH mukhAni ca taiH samanvitaH yuktazcAsau klhNsraajhNsbaalsckrvaakckrsrssaarsaakhrvgrvaadhithaa| phUloM ke rasa kA AsvAdana hone ke kAraNa matta bane hue, pramudita hue, madhura guMjAra karate hue, madhya meM vicaraNa karane vAle bhauroM ke samUhoM ne vahA~ ke kamaloM ko AcchAdita kara rakhA thaa| vahA~ aneka prakArake haMsa, sArasa, krauMca, cakavA, kurara, dAtyUha (madhurasvara bolane vAle pakSivizeSa) Adi pakSI idhara se udhara ur3Ane bhara rahe the| kamaliniyoM ke pattoM para suzobhita honevAlI jala kI bUMdoM kA samUha motiyoM kA tathA tArAoM kA bhrama utpanna kara detA thaa| atyanta vistIrNa hone ke kAraNa tathA muktA Adi ratnoM se paripUrNa hone ke kAraNa vaha sAgara sarIkhA dikhAI detA thaa| kamaloM ke puMjoM se ramaNIya thaa| vaha saba ina padmasarovara varNanam. // 445 // thayelA, madhura guMjArava karatA, madhyamAM avara-javara karanArA bhamarAonA samUhe tyAMnAM kamaLane AvarI dIdhAM hatAM. tyAM aneka prakAranA hasa, sArasa, kauMca, cakavA, kura2 (ku jaDA) dATyUha (madhura svara belanAruM eka pakSI) Adi pakSIo Ama tema uDatAM hatAM. kamalinInAM pAna para suzobhita lAgatA pANInAM TIpAMone samUha metIe tathA tArAone bhama utpanna karatuM hatuM. atyanta vistIrNa hovAnA kAraNe tathA metI Adi ratna vaDe bhareluM hovAthI te sAgara jevuM dekhAtuM hatuM. kamaLanAM samUha vaDe te ramaNIya lAgatuM hatuM. te badhI jAtanI zobhAvALuM ane temanuM zrI kalpa sUtraH 01 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 446|| kalpamaJjarI TIkA padmasaro SThitavihaGgamayugalasaMsevitajalalola:-kalahaMsAH kAdambAH 'vataka' iti khyAtAH pakSiNaH, rAjahaMsA-raktacazrucaraNAH ME zvetavarNA haMsAH, bAlahaMsAH pakSivizeSAH, cakravAkAH-pakSivizeSAH, teSAM cakraM samUhaH, sarasasArasAH sundarasArasa pakSiNazca tadrapA ye akharvagarvAdhiSThitA bahugarvAzritAH vihaGgamAH pakSiNaH teSAM yAni yugalAni, taiH saMsevitaM yajalaM tena lolA cazcalazca tam, tathA-aneka-deva-devI-yugala-krIDanA-cchala-kallolam-anekAH bahavyo yA devadevyaH, tAsAM yAni yugalAni teSAM krIDa nena-krIDayA ucchalan kallolamahAtaraGgo yasya tam , prekSaka-janahRdaya-mano-nayanA-''nanda-kara-prekSakajanA darzakAsteSAM hRdayamanonayanAnAm AnandakaraM pramodakAriNaM, tathAsvaka-prabhA-parAbhUta-sakala-sarovaraM-nijaprabhAtiraskRtasarvasarovaram , etAdRzaM varaM zreSThaM padmasarovaraM-kamalasarovaraM pazyati // 1024 // 11-khIrasAyarasumiNe mUlam-to puNa sA sIyakiraNa-kiraNa-gaNa-vibhAsi vimala-jala-saMcayaM mahAmagara-NigarasisumAra-vAra-timi-timigila-timigilagila-cavalo-cchalaNa-cokhubbhamANa-rAyamANa-asamANa-kallola-poppUyamANa-jAda-samRdayaM saMmilata-nANANaI-jalo-lusaMta-samudayaM sabao samaMtA samucchalaMta tarala-taro-tuMga-taraMgAprakAra kI zobhA evaM sukha se sampanna thaa| kalahasoM (batakoM), rAjahaMsoM (lAla cauca tathA pairoM vAle sapheda haMsI), bAlahaMsa (eka prakAra ke pakSI), cakoM kA samUha tathA sundara sArasa Adi atyanta garvIle pakSiyoM ke yugala usake jala kA sevana karate the, ataeva sarovara caMcala thaa| bahuta-se deva-deviyoM ke yugaloM kI krIr3A ke kAraNa usameM uttAla taraMgeM uTha rahI thiiN| vaha dekhane vAloM ke hRdaya ko, mana ko tathA nayanoM ko Ananda dene vAlA thaa| apanI asAdhAraNa prabhA se samasta sarovaroM ko mAta karatA thaa| trizalA devI ne isa prakAra ke kamalayukta sarovara ko dazaveM svapna meM dekhA |mR0 24 // subhabhaya tu. se () rAsa (ale yAMya tathA paravANA saI se), mAse (me 2nA pakSI), cakavAone samUha, tathA suMdara sArasa Adi gavalAM pakSIonAM yugale tenA pANInuM sevana karatAM hatAM. tethI te sarovara caMcaLa hatuM. ghaNA ja deva-devIonA yugalonI kIDAne kAraNe temAM uMcA mojAo pedAM thatAM hatAM. te jenArAonA hadayane. manane tathA netrone AnaMdadAyI hatuM. pitAnI asAdhAraNa kAnti vaDe te bIjA badhAM sarevane mahAta karatuM hatuM. trizalA devIe A prakAranuM kamaLAvALuM sarovara dazamAM svapnAmAM joyuM. (sU0 24) varasvAma varNanam, // 446 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 447 // maJjarI TAkA nutaraMga raMgattaraMgabhaMgaM paDu-pavaNA-hai-samucchalaMta-jalataraMga-paraMparA-saMghaTTiya-taDa-parAvatta-lolalaharI-lasiya-phenilapao-laliya-aMtarAlaM vigayajaMbAlaM mahAdhuNiya-uddharatara-tara-saMgama-mahAgattA-vatta-miliya-ucchaliya-parAvitta dhAvaMta-ullasiya-payasaM sAu-jala-sarasaM suMdaraM khIrasAyaraM pAsai // sU0 24 // 11-kSIrasAgarasvapnaH chAyA-tataH punaH sA zItakiraNa-kiraNa-gaNa-vibhAsi-vimala-jala-saMcayaM mahAmakara-nikara-zizumAra-vAra-timi-timiGgila-timiGgilagila-capalo-cchalana-cokSubhyamANa-rAjamAnA-samAna-kallola-poplUyamAnayAdaH-samudayaM saMmila-nAnA-nadI-jalo-llasatsamudayaM sarvataH samantAt samucchala-ttaralataro-tuGga-taraGgA-nutaraGga raGgattaraGgabhaGga paTu-pavanA-''hati-samucchala-jala-taraGga-paramparA-saMghahita-taTa-parAvRtta-lolalaharI-lasita 11-kSIrasAgara kA svapna mUla kA artha-'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / tatpazcAt trizalA devI ne candramA kI kiraNoM ke samUha se ujjvala, nirmala jalasamUha se yukta, bar3e-bar3e magaroM ke samUha ke, zizumAroM (sausa) ke samUha ke tathA timi, timigila, timigilagila nAmaka macchoM ke tejI ke sAtha uchalane se kSubdha hone ke kAraNa uThane vAlI asAdhAraNa taraMgoM meM tairane vAle jala-jantuoM se yukta, milane vAlI aneka nadiyoM ke jala se jisakI jalarAzi meM vRddhi ho raho hai aise, sabhI ora pUrI taraha utpanna hone vAlI taraMgaparamparA se yukta, dhIre-dhIre uThatI huI taraMgoM ke bhaMga se sampanna, prabala pavana ke AghAta se uThI jala taraMgoM kI paramparA se saMghahita taTa se lauTa kara Ane vAlI caMcala laharoM se suzobhita evaM phenayukta jala se ramaNIya madhyabhAga 11 kSIrasAgaranuM svapna bhuujn| matha-'tao puNa sA sIyakiraNa' tyAhi. yaMdanA bhAjayI 5 thAre GarqNa nirbha jaLanA samUhavALe, aneka moTA moTA magare, zizumAra, timi, timigila, tibiMgilagila nAmavALA machAnA uchaLavAthI ghaNe kSubdha thaI gaye che e; asAdhAraNa taraMge vacce paNa taravAvALA jaLa-jaMtuo yukta; aneka nadIonA pravAha jemAM sAmela thaI jenA pANInI vRddhi kare che evA; jenA madhya bhAgamAM, taraMgenI paraMparA niyata pramANe uThI rahI che e; jenA taraMge, kinAre athaDAI pAchA vaLatA pavananA jore, caMcaLa laherIomAM pheravAI jAya che e; jenA pANImAM dUdha jevA sapheda ane mIThA phINa thokabaMdha tare che e; kIcaDarahita kSIrasAgara varNanam. // 447 // I zrI kalpa sUtraH 01 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 448 // TIkA kSIrasAgara phenila-payo-lalitA-ntarAlaM vigatajambAlaM mahAdhuniko-duratara-taraH-saGgama-mahAgartA-varta-milito-cchalitaparAvRtta-dhAvadullasita-payasaM, svAdu-jala-sarasaM sundaraM kSIrasAgaraM pazyati // muu025|| TIkA--'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / tataH padmasarovarasvapnadarzanAnantaraM punaH ekAdaze svapne sA-trizalA kSIrasAgaraM pazyati, tatra kIdRzaM tam ? ityAha-zItakiraNa-kiraNagaNa-vibhAsi-vimalajalasaMcayaMzItakiraNa: candraH, tasya kiraNAnAM gaNena=samRhena vibhAsata ityevaMzIlo vimalajalasaMcayaH nirmalajalasamho yasya tam, tathA-mahAmakara-nikara-zizumAra-vAra-timi-timiGgila-timiGgilagila-capalocchalana-cokSubhyamANarAjamAnA-samAna-kallola-poplUyamAna-yAdaH-samudayaM-tatra-mahAmakarA mahAgrAhAH teSAM nikara samUhaH, zizuvAle, kIcar3a se rahita, bar3I-bar3I nadiyoM ke vegavAna saMgama se paDe hue gar3ahoM meM hone vAle AvatoM se mile, uchale, lauTe aura vega ke sAtha dauDe pAnI se atizaya zobhAyamAna, madhura jala ke kAraNa sarasa aura sundara kSIrasAgara ko gyArahaveM svapna meM dekhA ||muu0 25 // TIkA kA artha 'tao puNa sA sIyakiraNa' ityAdi / padmasarovara kA svama dekhane ke pazcAt gyArahaveM svapna meM trizalA devI ne kSIrasAgara ko dekhaa| vaha kaisA thA ? so kahate haiM usa kSIrasAgara ke nirmala jala kA samUha candramA ke kiraNa-samUha samAna camaka rahA thaa| vizAlakAya magaroM ke samUha, zizumAroM (sosa nAmaka jalajantuoM) ke samUha tathA timi, timigila (timinAmaka matsya ko nigala jAne vAle) aura timigilagila (timigila ko bhI nigala jAne vAle) nAmaka maccha moTI moTI nadIonA vegavALA saMgamathI paDelA khADAmAM, bharatI thatA pANI uchaLI paDatuM, ne te banne saMgamenA lIdhe thatAM uchALAnuM pANI, ghaNuM ramaNIya ane suMdara dekhAtuM e je madhurajaLavALo kSIrasAgara tenuM svapna, trizalA rANIe, agyAramAM svapnamAM joyuM. (sU0 25) TInA atha -'to puNa sA sIyakiraNa' tyAdi. 5hama sarovarnu 21 nayA pachI magAmAramA svapnAmAM trizalA devIe kSIrasAgarane joye. te ke have, te kahe che- te kSIrasAgaranAM nirmaLa jaLane samUha candramAnAM kiraNasamUhathI caLakatA hatA. vizALakAya magaranA samUho, zizumAra (zAMza nAmanA jaLacara) nA samUho tathA timi. timigila (timi nAmanAM mAchalAone gaLI janArA) tathA tibiMgilagila (tibiMgila nAmanA mane paNa gaLI janAra) macche temAM upara uchaLatAM hatAM. e badhAnA chaMda varNanam. // 448|| hara zrI kalpa sUtra: 01 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa yAdaHsamudayA-jala anekanadyaH tAsA ya maJjarI // 449 / / la TIkA -taralataro-tugata mArA: jalajantuvizeSAH 'sosa' iti khyAtAH, teSAM vAra samUhaH timayaH, timiGgilAH, timiGgilagilAzca matsyavizeSAH, teSAM yat capalaM zIghram ucchalanam udgamanam, tena cokSubhyamANA=punaH punaH kSubhyantaH kSobhaM prAmuvanto rAjamAnAH zobhamAnAH asamAnA: asAdhAraNAzca ye kallolA: mahAtaraGgAH, tatra-poplyamAnaH saMtaran yAda samudayaHjalajantusamUho yasmistam , tathA saMmila-nAnA-nadI-jalo-llasa-samudaya-saMmilantyaH saGgatA bhavantyo yAH nAnAnadyA anekanadyaH tAsAM yAni jalAni taiH ullasana zobhamAnaH samudayaH abhyudayo vRddhiryasya tam, tathA-sarvataH sarvaprakAreNa samantAt-caturdikSu samucchala-ttaralataro-tuGga-taraGgA-nutaraGga-samucchalanta udgacchantaH taralatarAH aticapalAH uttuGgAH unnatAH taraGgAnutaraGgA:-taraGgaparamparA yatra tam, tathA-raGgattaraGgabhara-raGgantaH zanaiH zanaizvalantaH taraGgabhaGgAH taraGgabhedAH yatra tam, tathA-paTu-pavanA-''hati-samucchala-jjala-taraGga-paramparA-saMghahitataTa-parAvRtta-lolalaharI-lasita-phenila-payo-lalitA-ntarAlaM-tatra-paTavaH prabalA ye pavanA vAyavasteSAM yA AhatiH-AghAtaH, tayA samucchalantI-udgacchantI jalataraGga paramparA-jalataraGgamAlA, tayA saMghaTTitA:= saMgharSa prAptAH taTaparAvRttA-torAnnittAH lolAcanalAzca yA lahayaH = mahAtaraGgAstAbhilesitaM zobhitaM phenilaM = phenayuktaM ca yat payojalaM tena * lalitaM = zobhanam antarAla = madhyabhAgo usameM upara uchalate the| ina sabake uchalane se usa sAgara meM asAdhAraNa tarage utpanna hotI thiiN| una taraMgoM meM nAnA prakAra ke jalajantu utarAte the| usa sAgara meM bahuta-sI saritAoM (nadiyoM) kA saMgama hotA thA, aura usa saMgama ke kAraNa usake jala kA abhyudaya ho rahA thaa| usameM sarvatra aura sabhI taraha laharoM para lahareM laharA rahI thiiN| vaha halkI-halkI taraMgoM kI chaTA se yukta thaa| prabala pavana ke AghAta se eka taraga uThatI, usase dUsarI taraMga utpanna hotI, isa prakAra taraMgoM kI paramparA paidA ho jAtI thI / vaha taraMgaparamparA jAkara kinAre se Takkara khAtI thii| isa Takkara se jo caMcala lahareM utpanna hotI thIM, unake lauTane se jala meM phena utpanna hote the| ina phenoM se yukta jala ke kAraNa sAgara kA madhyabhAga bar3A hI muhAvanA uchaLavAne kAraNe te sAgaramAM asAdhAraNa lahe utpanna thatI hatI te laheremAM vividha prakAranAM jaLajatue ubharAtAM hatAM te sAgaramAM ghaNI nadIone saMgama thato hato, ane te saMgamane lIdhe tenA pANImAM vadhAro thata hatuM. temAM sarvatra ane badhI tarapha lahera para lahero uchaLatI hatI. te nAnAM nAnAM taraMgonI chaTAvALo hato. prabaLa pavananA AghAtathI eka lahera pedA thatI, temAMthI bIjI lahera peidA thatI, e rIte laherAnI paraMparA pedA thatI hatI. te taraMgaparaMparA jaIne kinArAnI sAthe athaDAtI hatI. A athaDATathI je caMcaLa lahero utpanna thatI te pAchI pharavAthI pANImAM phINa utpanna thatAM hatA. te phINavALA jaLane lIdhe sAgarane madhyabhAga ghaNo ja suMdara kSIrasAgara svama varNanam. // 449 // Mad zrI kalpa sUtra: 01 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 450 // Xing Jiang Shang yasya tam, tathA vigatajambAle kardamarahitam, tathA mahAdhuniko - duratara - taraH- saGgama - mahAgartA - varta-militocchalita-parAvRtta-dhAvadu-lasita - payasam - mahAdhunikAH = mahAnadyaH tAsAm uddharataratarasA = prabalataravegena yaH saGgamaH= saMmilanaM, tena yo mahAgartaH, tatra ya AvartaH = jalabhramistena militaM saGgatam, ucchalitam - udgataM parAvRttaM = nivRttaM dhAvat = vegena gacchat ullasitam = atizobhanaM payo = jalaM yasya tam, tathA-svAdujalasarasam- svAdujalai:-madhurajalaiH sarasam, etAdRzaM sundaraM kSIrasAgaraM = kSIrasamudraM pazyati ||mU0 25|| 12 - devavimAnasumiNe A mUlam tatra puNa sA taruNayarA-ruNa - maMDala - dippamANaM, viviha-visAla- kiMkiNI - jAla-sahAyamANaM jAjallamANa - laMbamANa - divya-dAmANaM divya-deviDDhi - nihANaM payara - Nisaka - maMjula - kaMcaNa - mahAmaNi- gaNa - papphuraNadaliya - gADhaMdhayAraM palaMbamANa-nANAmaNi- rayaNa-raiya- viviha-hAraM, aMbara - viyAraNa- gAra - kappa-ppayAraM, paMcavaSNarayaNa-muttAhAra - toraNa- vibhUsiya- cauddAraM anuttara - sahassa- maNikhaMbha - pahA - viDaMtriya - sahassakaraM viviha- sobhAdharaM vimala - saMkhatala-dahighaNa-gokkhIrapheNa- rayayaniyara-nimmala - pagAsa jAjallamANa - divva-teyapuMja-saMkAsaM migamahisa - varAha - chagaLa- dadura - hayagaya - gavaya-bhuyaga-khagga- usabha - gara - magarAi - jalayara - kinnara - sura- camara - siMha - saddala - advAvaya- vaNalayA - kamalalayA - vicitta-citta-saMjAya - pAsaga-jaNa-maNa-tosaM, sarasa-tAla-layA khaccagavvagaMdha - saMgIya - phIya-sui-moya-posa-ghosaM, vaNavaNa - ghaNa- ghaNAghaNo-jiya-gajjiya- viDaMbiNA viMdAraga-viMdadekhatA thA / vaha sAgara kIcar3a se rahita thA / tIvra vega ke sAtha daur3a kara mahAnadiyA~ usa sAgara meM milatI thiiN| unake saMgama ke kAraNa jo khaDDe par3a gaye the, unameM Avartta uTha rahe the| unake sAtha milA huA, uchalA huA, lauTA huA aura vega ke sAtha jAtA huA jala atyanta sundara dikhAI detA thA / vaha kSIrasAgara svAdu jala se sarasa thA aura sundara thA, isa prakAra kA kSIrasAgara trizalA devIne gyArahaveM svapna meM dekhA || sU0 25|| lAgatA hatA. te sAgara kIcaDa vinAnA hatA. ghaNA ja vegathI doDIne moTI nadIe te sAgarane maLatI hatI. temanA sa'gamane lIdhe je khADAo paDayAM hatAM temAM Avata` (bhamarIe) uThatAM hatAM. temanI sAthe maLela, uchaLatu. pAchuM pharatu, ane veganI sAthe jatu pANI atyaMta su Mdara lAgatuM hatuM. te kSIrasAgara mIThAM jaLa vaDe sarasa lAgatA hatA tathA suMdara hatA. A prakAranA kSIrasAgara trizalA devIe agIyAramAM svapnamAM joyA. (sU025) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA kSIrasAgarasvana varNanam . // 450 // Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra // 451 // Han Xing Gong duMduhi dhurINa-jyuNiNA maNussalogaM sadigaMtaM pUrayaMtaM jalatA - Nala- DajjhamANa - NiruvamANa - kAlAguru- patrarakuMdurukaturuka - pamuha - dhUtra - dunnirUva-maghamaghAyamANa- gaMdha virAyamANa- viviha- suha - ciMdhaM niccAlogaM vigayasogaM nANAvihasarasa- ke li- kalA - koUhala- saMlagga- suravarA-saNA-bhirAmaM sayala - suravara - vimANa- lalAmaM, akaya-sukaya-dullabhayaraM kaya-mukaya-mulabhayaraM puMDarIgAbhihANaM devavimANaM pAsa ||0 26 // 12- devavimAnasvapnaH chAyA - tataH punaH sA taruNatarA-ruNa - maNDala - dIpyamAnaM, vividha - vizAla - kiGkiNIjAla - zabdAyamAnaM jAjvalyamAna -lambamAna - divya-dAmAnaM, divya - devardhi - nidhAnaM pratara - niSakta - maJjula - kAJcana - mahAmaNigaNa - prasphuraNa-dalita- gADhAndhakAraM pralambamAna-nAnAmaNi- ratna - racita - vividha- hAram ambara - vidAraNa- kAra - kalpa- pracAraM 12- devavimAna kA svapna mUla kA artha - 'tao puNa sA taruNAruNa0' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne bArahaveM svapna meM puNDarIka nAmaka devavimAna ko dekhaa| vaha devavimAna madhyAhnakAlIna sUrya ke samAna dedIpyamAna thA / nAnA prakAra kI bar3I-bar3I ghughuruoM ke samUha ke zabda se mukharita ho rahA thA / usameM atizaya camakIlI sundara mAlAe~ laTaka rahI thiiN| vaha devoM kI divya Rddhi kA nidhAna thA / pataroM meM lage hue sundara svarNa aura mahAmaNiyoM ke samUha ke prakAza se saghana aMdhakAra ko naSTa karane vAlA thaa| usameM aneka prakAra kI maNiyoM tathA ratnoM ke bane vividha hAra laTaka rahe the| usakI gati mAno AkAza ko cIra dene meM samartha thI / usake 12 muM devivamAnanuM svapna 'tao puNa sA taruNAruNa0' ityAhi trizalA rASTrIo pArabhAM svapnAbhAM puMDarIDa nAmanu devavibhAna leyu. A devivamAna, kharA bapAranA prakAzatAM sUryanA teja jevuM daidIpyamAna hatuM. vividha prakAranA ghugharIenA samUha vaDe, meTA avAja nIkaLI rahyo hatA. temAM cakacakATa mAratI su Mdara mALAo laTakI rahI hatI. vimAna, devAnI divya Rddhi samAna gaNAtu chAparA upara, suvarNa ane mahAmaNIenA prakAzathI, ghAra adhakAra nAza pAmatA hatA. A vimAnamAM maNi-ratnAnA hArI laTakI rahyAM hatAM. tenI gati ghaNI vegavAna hatI. tenA cAre dvArA upara, pAMcavarNo ratnA ane metienA terA laTakI zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA devavimAna svana varNanam . / / 451 / / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcavarNa-ratna-muktAhAra-toraNa-vibhUSita-caturim aSTottarasahasra-maNistambha-prabhA-viDambita-sahasrakaraM vividhazobhAdharaM vimala-zaGkatala-dadhidhana-gokSIraphena-rajatanikara-nirmala-prakAza, jAjvalyamAna-divya-tejaH-puJjasaMkAzaM mRga-mahiSa-varAha-cchagala-dardura-haya-gaja-gavaya-bhujaga-khaDga-vRSabha-nara-makarAdi-jalacara-kinnara-suracamara-siMha-zArdUlA-STApada-vanalatA-kamalalatAdi-vicitra-citra-saMjAta-darzaka-jana-mana-stoSaM sarasa-tAlalayAkharva-garva-gandharva-saGgIta-sphIta-zruti-moda-poSa-ghoSaM vanadhana-ghana-ghanAghano-jita-garjita-viDambinA vRndAraka zrIkalpa sUtre // 452 // kalpa maJjarI TIkA cAroM dvAra pA~ca vargoM ke ratnoM evaM motiyoM ke hAroM ke toraNoM se vibhUSita the| vaha eka hajAra ATha maNimaya staMbhoM kI prabhAse sUrya ko tiraskRta karatA thaa| bhAti-bhAMti kI zobhA ko dhAraNa karatA thaa| nirmala zaMkha, dahI, gAya ke dUdha ke phena tathA cAMdI ke samUha ke samAna zubhra prakAza vAlA thaa| jAjvalyamAna svargIya tejorAzi ke sadRza thaa| mRga, mahiSa sUara, bakarA, meMDhaka, ghor3A, hAthI, rojha, sarpa, geMDA, baila, nara tathA magara Adi jalacaroM ke, aura kinnara, sura, camara, siMha, bAgha, aSTApada, vanalatA, kamalalatA Adi ke vicitra-vicitra citroM se dekhane vAloM ke mana meM santoSa utpanna karane vAlA thaa| usameM sarasa tAla tathA laya ke tIvra garva vAle gandharvo ke gAna kA madhura evaM kAnoM ke Ananda ko puSTa karane vAlA ghoSa ho rahA thaa| pAnI hI jinakI pUMjI hai aise saghana meghoM kI gaMbhIra garjanA kI viDambanA devavimAna svama varNanam. rahyAM hatAM. eka hajAra ATha maNimaya thAMbhalAnI prabhA AgaLa sUryanuM teja jhAMkhuM paDatuM. vividha prakAranI zobhA mAlUma paDatI hatI. nirmala zaMkha, dahI, gAyanA dUdhanuM phINa ane cAMdInA pATalA samAna A vimAna ujajavaLa hatuM. sarva prakAranA tejane samUha tyAM reDavAmAM Avyo hato. mA vimAnamA 26, bhaDipa, su12, 14, he, ghoDA, hAthI, zaza, sapA, meM, menara, tathA magara A6 sayare, bhane naro, sura, yama2, si., vAya, maSTApA, panasatA. bhasatA, vigerenA citra-vicitra citrI AlekhavAmAM AvyAM hatAM, A citra manane game tevA ane pramodakara hatAM. A vimAnamAM, gaMdharvonA gAna ane kinnarenA nAca thaI rahyAM hatAM. meghanA samUhane paNa garjanAmAM harAvI de tevI vani chUTatI hatI. A vimAnamAM, sarvotkRSTa maghamaghAyamAna dhUpathI sugaMdha phelAI rahI hatI. // 452 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vRnda-dundubhi-dhurINa-dhvaninA manuSyalokaM sadigantaM pUrayantaM jvalada-nala-dahyamAna-nirupamAna-kAlAguru-pravarakundu- hajAra rukka-turuSka-pramukhadhUpa-durnirUpa-maghamaghAyamAna-gandhaM virAjamAna-vividha-zubha-cihaM nityAlokaM vigatazokaM nAnAvidha-sarasa-kelikalA-kutUhala-saMlagna-suravarA-sanA-bhirAmaM sakala-muravara-vimAna-lalAmam akRta-sukRta-durlabha kalpataraM kRta-mukRta-sulabhataraM puNDarIkAbhidhAnaM devavimAnaM pazyati ||suu0 26 // maJjarI TIkA-'tao puNa sA taruNAruNe'-tyAdi / tataH kSIrasAgarasvamadarzanAnantaraM puna: dvAdaze svapne TIkA sA-trizalA devavimAnaM pazyati, tatra kIdRzaM devavimAnam ? ityAha-taruNatarAruNa-maNDala-dIpyamAnaM-taruNataraH // 453 // karane vAlI, deva-samUha kI bheriyoM kI manohara dhvani se dizAoM ke chora taka manuSyaloka ko pUrita kara rahA thaa| usameM jalatI huI agnimeM jalAye jAne vAle anupama kAle agara, zreSTha kundarukka tathA turuSka (lobAna) Adi dhUpoM kI anirvacanIya evaM maghamaghAtI huI gaMdha vyApta thii| usameM nAnA prakAra ke zubha cihna muzobhita ho rahe the| vaha nirantara prakAzavAlA tathA zoka se rahita (harSajanaka) thaa| vividha prakAra kI sarasakrIr3A-kalAoM ke kutUhala meM magna devoM ke AsanoM se zobhAyamAna thaa| devoM ke samasta vimAnoM meM / sundara thaa| vaha puNyahInoM ke lie atyanta durlabha tathA puNyavAnoM ke lie atyanta sulabha thaa| // 26 // TIkA kA artha-'tao puNa sA taruNAruNa' ityAdi / kSIrasAgara kA svama dekhane ke anantara bArahaveM svapna meM trizalA devI ne devavimAna dekhaa| vaha devavimAna kaisA thA ? so batalAte haiM ___ vaha atyanta taruNa arthAt dopahara ke sUrya-maMDala ke samAna dedIpyamAna thA / aneka prakAra kI bar3I devavimAna kA varNanam. zubha cinha paNa aMkita karavAmAM AvyAM hatAM. te niraMtara prakAzavALuM ane AnaMdadAyaka hatuM. vividha prakAranI krIDA ane kalAonI mejamAM devo magna thayAM hatAM. AvAM harSajanaka dRzyathI paNa A vimAna zelI rahyuM hatuM. AvuM vimAna puNyavatene mATe ja, sajIta thayeluM hoya che. hINapune te Ane para vAsa 599 gole 45 5 cha. (2026) jAnA matha-'tao puNa sA taruNAruNa.' tyAhi. kSIrasAgaranus nayA pachI mAramA snamA trizalA devIe devatAnuM vimAna joyuM. te devavimAna kevuM hatuM, te batAve che te atyanta taruNa eTale ke madhyAhnanA sUrya-maMDaLanA jevuM tejasvI hatuM. aneka prakAranI moTI moTI // 453 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 454 // Yu Jiang Jiang atitaruNaH - mAdhyAhniko yo'ruNaH = sUryastasya yanmaNDalaM tadvat dIpyamAnaM prakAzamAnam, tathA vividha-vizAlakiGkiNI - jAla - zabdAyamAnaM - vividhAH = anekaprakArAH vizAlAH = mahatyo yAH kiGkiNya: kSudraghaNTikAH 'ghughurA'khyAH tAsAM jAlena = samUhena zabdAyamAnaM zabdaM kurvantaM, tathA - jAjvalyamAna - lambamAna - divya - dAmAnaM - jAjvalyamAnAni=atiprakAzamAnAni lambamAnAni divyAni = sundarANi dAmAni = mAlyAni yasmin tam, tathA - divyadevarddhinidhAnaM - divyAH divi bhavAH svargIyAH, yadvA-zobhanA yAH devarddhaya: = daivavaibhavAni tAsAM nidhAnaM, tathApratara - niSakta - maJjula - kAJcana - mahAmaNi- gaNa - prasphuraNa - dalita- gADhA-ndhakAraM - pratare - vimAnamatare niSaktaH = lagno yo malakAJcanamahAmaNigaNaH - maJjalAni - mundarANi - prakRSTAni yAni kAJcanAni svarNAni tathA - mahAmaNayaH = vaidUryAdayazca teSAM yo gaNa: = samUhaH tasya prasphuraNena-prakAzena dalitaH = dUrIkRtaH gADhAndhakAro yena tam tathApralambamAna - nAnAmaNi- ratna- racita - vividha-hAraM - pralambamAnA nAnAmaNiratnaracitavividhahArAH - nAnA = anekaprakArANi yAni maNiratnAni tai racitA-nirmitA vividhAH = anekamakArA hArA yasmin tam, tathA - ambaravidAraNakArakalpapracAram=ambaravidAraNakArakalpaH = gaganabhedanasamarthaH pracAraH = saMcAro yasya tam, AkAzagAminamityarthaH, tathA - paJcavarNa - ratna- muktAhAra - toraNa - vibhUSita - caturdvAraM paJcavarNaratnaiH muktAhAranirmitatoraNaizca tribhU bar3I ghaMTiyoM ke samUha ke zabdoM se zabdAyamAna thA / usameM atizaya prakAzamAna evaM laTakatI huI sundara mAlAe~ suzobhita ho rahI thiiN| vaha divya deva-samRddhi kA bhaMDAra thA / usa vimAna ke pataroM meM sundara svarNa evaM Adi maNigaNoM ke samUha lage hue the aura usake prakAza se gAr3ha andhakAra dUra ho gayA thA / usameM bhA~ti-bhA~ti ke maNi-ratnoM se nirmita aneka prakAra ke hAra virAjamAna the| usakI gati AkAza ko vidAraNa karane meM samartha thI, arthAt vaha zrAkAza - gAmI vimAna thA / usake cAra dvAra pA~ca prakAra ke ghaMTaDIonA samUhathI zabdAyamAna hatu. temAM atizaya prakAzita ane laTakatI suMdara mALAe zeAbhatI hatI. te divya devasamRddhinA bhaMDAra hatuM. te vimAnanA patarAmAM suMdara suvaNa ane vaiya Adi maNigaNAnA samUha lagADela hatA, ane tenA prakAzathI gADha a MdhakAra dUra thai gayA hatA. temAM jAta jAtanA maNiratnAmAMthI banAvelA aneka prakAranA hAra zAbhatA hatAM. tenI gati AkAzane pAra karavAne samartha hatI eTale ke te AkAza-gAmI vimAna hatu. tenA cAra dvArA pAMca prakAranAM ratnAthI tathA meAtIonA banAvelAM teAraNeA vaDe rANugArelAM hatAM. vaiya Adi zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA devavimAnasvapna varNanam. // 454 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa pitAni suzobhitAni catvAri dvArANi yasya tam, tathA-aSTottarasahasra-maNistambha-prabhA-viDambita-sahasrakaramaSTottarasahasram aSTAdhikasahasrasaMkhyakA ye maNistambhAH vairyAdimaNiracitastambhAH teSAM prabhAbhiH viDambita:= tiraskRtaH sahasrakaraH sUryoM yena tam, tathA-vividhazobhAdharaM bahuprakArakazobhAdhArakam, tathA--vimala-zaGkhatala-dadhighana-gokSoraphena-rajatanikara -nirmala-prakAzaM-vimalAH = zubhrA ye zaGkhatala-dadhidhana-gokSIraphena-rajatanikarAH tadvad nirmalaH prakAzo yasya tam, tathA-jAjvalyamAna-divya-tejaHpuJja-saMkAzaM-jAjvalyamAnaH atiprakAzamAno yo divya zobhanaH tejaHpuJjaH tejaHsamUhaH tatsaMkAzaM-tatsadRzam, tathA-mRga-mahiSa-varAha-cchagala-dardurahya-gaja-gavaya-bhujaga-khaDga-vRSabha-nara-makarAdi-jalacara-kinnara-mura-camara-siMha-zArdUlA-dhApada-vanalatA-kamala kalpamaJjarI / / 455|| TAkA devavimAna ratnoM se tathA motiyoM ke bane toraNoM se vibhUSita the / vaiDrya Adi maNiyoM ke bane eka hajAra ATha staMbhoM kI prabhA se vaha sUya kA bhI tiraskAra karatA thaa| vaha vividha prakAra kI zobhA se sampanna thaa| zubhra zaMkha ke sadRza, jame hue dahI ke sadRza, godugdha ke phena ke sadRza tathA cAMdI kI rAzi ke sadRza usakA prakAza thaa| vaha aisA pratIta hotA thA, mAno atyanta prakAzamAna lokottara teja kA puMja ho / vaha hiraNa, bhaiMsA, zUkara, bakarA, meMDhaka, ghoDA, hAthI, gavaya, (gAya ke samAna-rojha nAmaka jaMgalI pazu), sarpa, geMDA, vRSabha, nara, tathA-magara Adi jalacara, kinnara (devavizeSa), sura (deva), camara (eka taraha kA pazu), siMha, vyAghra, aSTApada (sarabha nAmaka eka jaMgalI pazu), vanalatA (vana meM utpanna vela), kamalalatA (kamala ke phUloM kI vela) Adi ke adbhuta citroM se darzakoM ke citta ko santoSa pradAna karatA thaa| usameM sundara varNanam, Sear Wis Samaal Mula maNIthI banelA eka hajAra ATha staMbhanAM teja vaDe te sUryane paNa mahAta karatuM hatuM. te vividha prakAranI zobhAvALuM hatuM. sapheda zaMkhanA je, jamAvelA dahIMnA je, gAyanA dUdhanAM phINanA je tathA cAMdInA DhagalA je tene prakAza hate. te jANe atyaMta prakAzamAna apArthiva (kettara) tejane puMja hoya tevuM lAgatuM hatuM. te haraNa, basa, lUDa, 542, 4, ghoDA, hAthI, a15 (AyanA / nAbhanu nii prANI), sa5, meM, vRSabha, na2, tathA bhA2 mA ya2, (2 (havanI - 1), sura(31), yabha2 (4 gata pazu), si, vAgha, AVel. pada (sarabha nAmanuM eka jaMgalI pazu), vanalatA (vanamAM pedA thatI vela), kamaLalatA (kamaLanAM phUlonI vela) AdinA adUbhuta citrathI jonArAonAM cittane saMtoSa ApatuM hatuM. temAM suMdara tAla (gItakaLAnI kriyAnuM mAna) ane MAGAR AS on // 455 // 2 (EANIN2) zrI kalpa sUtra: 01 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 456 // latAdi-vicitra-citra-saMjAta- darzaka - jana-manastoSaM tatra - mRgaH - hariNaH mahiSaH = prasiddhaH, varAhaH =sUkaraH, chagala:= chAgaH darduraH maNDUkaH yaH = zrazvaH, gajaH = hastI, gatrayaH = gosadRzo vanyapazuvizeSaH bhujagaH = sarpaH khaGgaH khaDgI - ' geMDA ' iti khyAtaH pazuvizeSaH, AtrArza Adyac; vRSabho = balIvardaH, naraH = manuSyaH, makarAdijalacaraH, kinnaro= devavizeSaH suraH=devaH camaraH = pazuvizeSaH siMhaH, zArdUlo = vyAghraH, aSTApadaH = sarabhAkhyo vanyajantuvizeSaH, vanalatA - vanotpannalatA kamalalatA = kamalapuSpalatA tadAdInAM yAni vicitrANi - adbhutAni citrANi taiH saMjAtaH=utpanno darzakajanamanastopo yatra yasmAdvA tam, tathA sarasa-tAla-layA - kharva- garva - gandharva-saGgIta-sphItazruti-moda - poSa - ghoSaM - sarasau - prazastau yau tAlalayau - tAlaH = gItakalAkriyAmAnam, layaH = gItavAditrapAdanyAsAdInAM kAlakriyayoH sAmyaM cetyubhau tAbhyAm akharvaH = bahuH garyo ='bhimAno yeSAM te ye gandharvAH devagAthakAH, teSAM yat saGgItaM gAnaM tena sphItaH = svaccha H madhuraH = spaSTataraH, zrutimodapoSaH - zravaNAhAdapuSTikaraH ghoSa: = zabdo yatra tam, tathA - vanadhanaghanaghanAghanojjita garjitaviDambinA - vanadhanaH- vanaM jalameva dhanaM vaibhavaM yasya tAdRzo yaH ghanaH = niviDaH ghanAghano = meghaH tasya yadurjitagarjitaM gambhIrazabdaH tadviDambinA = tatsadRzena vRndArakavRnda- dundubhi - dhurINadhvaninA - vRndArakAH = devAH teSAM yad vRndaM samUhaH tasya ye dundubhayaH = bheryaH teSAM dhurINadhvaninA=paTumadhurAvyaktazabdena sadigantaM dizAvasAnasahitaM manuSyalokaM pUrayantaM = vyAmuvantaM tathA-jvalada-nala tAla (gIta-kalA kI kriyA kA mAna) aura laya (gIta, vAdya aura caraNanyAsa Adi ke samaya aura kriyA kA sAmya) ke ugra garnavAle gaMdha ke saMgIta se jo madhura-spaSTatara dhvani hotI thI, vaha zrotroM ke sukha ko bar3hAne vAlI thI / vanadhana arthAt pAnIrUpI pUMjI vAle ghane meghoM kI gaMbhIra garjanA ke samAna surasamUha kI duMdubhiyoM kI manorama madhura aura asphuTa dhvani se vaha vimAna dizAoM ke antima chora paryanta manuSyaloka ko vyApta kara rahA thA / prajvalita agni meM jalAye jAne vAle atIva uttama kAlAguru, kundu laya (gIta, vAdya ane caraNanyAsa AdinA samaya ane kriyAnuM sAmya) nA ugra ga vALA gadhAnAM saMgItathI je madhura spaSTatara vina thatA hatA, te zrotAonA AnaMda vadhAranAra hatA. vana-dhana eTale ke pANIrUpI puMjIvALA kALA meghAnI gabhIra garjanA jevA sura-samUhanA duMdubhIonA manorama madhura ane asphuTa dhvanithI te vimAna dizAonA atima cheDAe sudhI manuSyaleAkane vyAsa karatuM hatuM. saLagatA agnimAM baLanAra atyaMta uttama zrI kalpa sUtra : 01 kalpa- maJjarI TIkA devavimAna svapna varNanam // 456 // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 457|| dahyamAna-nirupamAna-kAlAguru-pravarakundarukka-turuSka-pramukha-dhUpa-durnirUpa-maghamaghAyamAna-gandhaM-jvalan prajvalito bhavan yo'nalo vahniH, tatra dahyamAnA: bhasmIkriyamANAH nirupamAnA: atyutkRSTAH ye kAlAguru-pravarakundurukkaturuSka-pramukhadhUpAH, teSAM dunirUpaH vaktumazakyaH maghamaghAyamAnaH prasarana gandho yatra tam, tathA-virAjamAna--vividhazubha-cihnam-virAjamAnAni zobhamAnAni vividhazubhacihnAni svastikAdIni anekamakArANi cihAni yatra tam, tathA-nityA''lokaM sarvadAprakAzavantaM, tathA--vigatazokam-zokarahitam-harSajanakamityarthaH, tathA-nAnAvidha--sarasa-- keli-kalA-kutUhala-saMlagna-suravarA--''sanA-bhirAma-nAnAvidhA: anekaprakArAH yAH sarasAH kelikalAH, tatra yat kutUhalam=utkaNThatA tatra saMlagnAAsaktA ye suravarAH devapravarAH teSAmAsanena-upavezanena abhirAmaM-zobhanam, tathA-sakalasuravaravimAnalalAma-sarvadevapravaravimAnasundaram, akRtasukRtadurlabhataram akRtapuNyAnAM suduSmApam, tathA-kRtasukRtasulabhataram kRtapuNyAnAM supApam, etAdRzaM puNDarIkAbhidhAnaM puNDarIkanAmakaM devavimAnaM pazyati // 0 26 // kalpamaJjarI TIkA devavimAna svapnavarNanam. rukka tathA turuSka Adi kI prasarita hone vAlI vacanAgocara sugaMdha se vaha mahaka rahA thaa| usameM svastika Adi ke aneka zubhacihna bane hue the| vaha sadaiva jagamaga-jagamaga karatA rahatA thA aura harSajanaka thaa| aneka prakAra kI sarasa krIDA-kalA ke kutUhala meM magna devavaroM ke AsanoM se suzobhita thaa| samasta devoM ke uttama vimAnoM se sundara thaa| jinhoMne puNya kA upArjana nahIM kiyA, unake lie bahuta durlabha tathA puNyAtmAoM ke lie bahuta sulabha thaa| trizalA devI ne bArahaveM svapna meM aise puNDarIka nAmaka deva-vimAna ko dekhA sU0 26 // // 457 // kAlAguru, kudruddha tathA turuSka (lebAna) AdinI prasaratI avarNanIya sugaMdhathI te maheMkI rahyuM hatuM. temAM sAthiyA AdinA zubha cihno banAvelAM hatA. te satata jhagamagatuM hatuM ane harSajanaka hatuM. aneka prakAranI sarasa krIDAkalAnAM kutUhalamAM magna uttama devonAM AsanethI suzobhita hatuM. badhA dezanA uttama vimAna karatA paNa te suMdara hatuM. jemaNe puNya prApta karyuM nathI teone mATe durlabha tathA puNyAtmAne mATe ghaNuM ja sulabha hatuM. trizalA devIe bAramAM svapnAmAM AvAM puMDarIka nAmanA deva-vimAnane joyuM. (sU026) zrI kalpa sUtra: 01 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ___ 13-rayaNarAsisumiNe mUlam-to puNa sA vaja-veruliya-lohiyakkha-masAragalla-haMsagambha-joirayaNa-aMka-aMjaNa-jAyarUvaaMjaNapulaga-riTTa-iMdanIla-gomeya--caMdappaha-bhujamoyaga-ruyaga-sogaMdhiga-pulaga-phaDiga-maragaya-kakkeyaNa-sUrakaMtacaMdakaMta-ppavAlappamuha-asavatta-rayaNa-niguraMva-pphuraMta-kara-nikaraNaM viulAtalamalakuvvaMtaM gagaNamaMDalaM pagAsayaMtaM, aJcaMtatuMgattaNeNa merugiri viDaMbayaMta, ajayaNasaMpattaM dasadisavigAsiM punva-puNNa-rAsimiva rayaNarAsi pAsai // 10 27 / / 13-ratnarAzisvapnaH chAyA-tataH punaH sA vajra-vaiDUrya-lohitAkSa-masAragalla-haMsagarbha-jyotIratnA-kA-Jjana-jAtarUpA-janapulaka-riSTe-ndranIla-gomeda-candraprabha-bhujamocaka-rucaka-saugandhika-pulaka-sphaTika-marakata-karketana-sUryakAntacandrakAnta-avAla-pramukhA-sapatna-ratnanikuramba-sphuratkara-nikaraNa vipulAtalamalaGkurvantaM gaganamaNDalaM prakAzayantam kalpa-- maJjarI TokA // 458 // ratnarAzi svapnavarNanam. 13-ratna-rAzi kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA vajjaveruliya' ityaadi| tadanantara mahArAnI trizalA ne terahaveM svapna meM vajra , vaiDUrya, lohitAkSa, masAragalla, haMsagarbha, jyotiratna, aMka, aMjana, jAtarUpa, aMjanapulaka, riSTa, indranIla, gomeda, candraprabha, bhujamocaka, rucaka, saugaMdhika, pulaka, sphaTika, marakata, karketana, sUryakAnta, candrakAnta aura pravAla Adi anupama ratnoM ke samUha kI sphurAyamAna kiraNoM ke samudAya se pRthvI-tala ko alaMkRta karane vAlI, AkAzamaMDala meM prakAza karanevAlI, atyanta U~cI hone se meru parvata ko bhI mAta kara 13 2lAzinu svapna. bhuugn| matha-'tao puNa sA vajjaveruliya' tyAhi teramA 21 madhye zikSA sAme, pI, peya, sAhitAkSa, bhasAsa, sasama, jyotiratna, 4, Aarna, 35, 4, 2, chandranIsa, gomeha, yandraprala, subhAya, ruya, saugApi, yes, 234, bha24ta, tana, sUryajanta, santa, pravAsa, vire anupama ratnanI rAzi joI. A ratnonI rAzithI pRthvItala, suzobhita lAgatuM. AkAza-maMDaLa tejomaya jaNAtuM, A ratnarAzi, ghaNI uMcI hovAne lIdhe, meru parvatane paNa mahAta karavAvALI hatI. anAyAsa-vagara pari R // 458 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa atyantatuGgatayA merugiri viDambayantam ayatnasammAptaM dazadigvikAzinaM pUrvapuNyarAzimiva ratnarAziM pazyati ||suu027|| TIkA-'tao puNa sA bajaveruliya' ityAdi / tataH devavimAnasvamadarzanAnantaraM puna: trayodaze svapne sA-trizalA ratnarAziM pazyati, tatra kIdRzaM ratnarAzim ? ityAha-vaja-vaiDUrya-lohitAkSa-masAragalla-haMsagarbha-jyotIratnA-kA-'Jjana-jAtarUpA-'Jjanapulaka-riSTendranIla-gomeda-candraprabha-bhujamocaka-rucaka-saugandhika-pulakasphaTika-marakata-kaketana-sUryakAnta - candrakAnta-pravAla-pramukhA-sapatnaratna-nikuramba-sphuratkara-nikareNa-vajrAdipravAlAntA ratnavizeSAH, tatpamukhAni tatmabhRtIni yAni asapatnaratnAni uttamaratnAni teSAM yad nikurambaM= vRndaM tasya ye sphurantaH prakAzamAnAH karAH kiraNAsteSAM nikaraNa samUhena vipulAtalaM pRthvItalam alaGkurvantaM // 459 // nevAlI, anAyAsa prApta, dazoM dizAoM meM prakAza kA prasAra karane vAlI, pUrvopArjita puNya kI rAzi ke samAna ratnoM kI rAzi dekhI ||suu0 27 // TIkA kA artha-'tao puNa sA vajaveruliyaH' ityAdi / deva-vimAna kA svama dekhane ke pazcAt terahaveM svama meM trizalA devI ne ratnoM kI rAzi (Dhera) dekhii| vaha ratnarAzi kaisI thI, so kahate haiM vajra, vaiDUya, lohitAkSa, masAragalla, haMsagarbha, jyotiratna, aMka, aMjana, jAtarUpa, aMjanapulaka, riSTa, indranIla, gomeda, candraprabha, bhujamocaka, rucaka, saugaMdhika, pulaka, sphaTika, marakata, karketana, sUryakAnta, candrakAnta, pravAla Adi-Adi uttama ratnoM ke samUha kI prakAzamAna kiraNoM ke samudAya se bhUtala ko alaMkRta zikhisvama varNanam . EHRAREERE zrame maLelI ane daze dizAomAM prakAzane phelAvanArI hatI. trizalA rANIe te rAtre svapnamAM AvA prakAranI pUrvabhavamAM upArjita puNyanI rAzinI geDe rannarAzi joi. (sU027) TAna ga'tao puNa sA vajjaveruliya' tyAhi. deva-vibhAnanu na nayA pachI terabhAM jamA trizalA devIe ratnanI rAzi (Dhagala) joI. te ratna-rAzi kevI hatI, te kahe che- 100, vaiDU, sAhitAkSa, bhasAra, sarA, jyoti, ma, mana, 35, anala, riTa,IndranIsa, gomeha, yandraprasa bhubhAya, ruya, saugApi, , 254, bha24ta, 44tana, sUrya-ta, yandrAnta, pravAla, vagere vagere uttama ratnanA samUhanA prakAzamAna kiraNonA samudAyathI bhUtalane zebhAvatI tathA AkAzamaMDaLane // 45 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (UP zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre // 460 // TAkA zobhayantam, gaganamaNDalam AkAzamaNDalaM prakAzayantaM samujjvalIkurvantam atyantatuGgatayA=bahUccatayA merugiri meruparvataM viDambayantaM-tulayantam ayatnasamprAptaM yatnaM vinaiva labdhaM dazadigvikAzinaM dazadikprakAzakAriNaM, pUrvapuNyarAzim pUrvajanmopArjitapuNyasamUhamiva ratnarAzi ratnasamUhaM pazyati // 27 // 14-sihisumiNe mUlam-tao puNa sA viula-maMjula-piMgala-mahu-ghaya-avichinna-dhArAbhisiMcamANa-vidhUya-dhUmadhagadhagiti-jalaMta-ujjala-jAla-jAla-lalAma vimala-teyA-bhirAmaM taratammajogehiM ucchalaMtIhi aNNoNaM milatIhiMviva jAlamAlAhiM saMjuttaM jAla-jAlo-jala-pihula-gagaNa-khaMDaM pica paDataM aiviulavegavaMtaM teyaNihiM sihiM pAsai |||suu0 28 // 14-zikhisvapnaH chAyA-tataH punaH sA vipula-maJjala-piGgala-madhu-ghRtA-vicchinna-dhArA'bhiSicyamAna-vidhUta-dhUmadhagadhagiti-jvaladu-jjvala-jvAla-jAla-lalAmaM vimala-tejo'-bhirAmaM tAratamyayogairucchalantIbhiranyo'nyaM milakaratI huI, tathA AkAzamaNDala ko ujjvala banAtI huI aura atyanta U~cAI se meru parvata kI samAnatA karatI huI, anAyAsa hI prApta huI, dazoM dizAoM meM prakAza phailAne vAlI, pUrva janma meM upArjita puNya ko rAzi ke samAna ratnarAzi ko dekhA // 10 27 // 14-agni kA svapna mUla kA artha-'to puNa sA viula0' ityAdi / tatpazcAt trizalA devIne, caudahaveM svama meM atyanta prazasta piMgala varNa ke madhu aura ghRta kI avicchinna dhArA se siMcI jAnevAlI, dhUma se rahita, dhgujajavaLa banAvatI, ane atyaMta uMcAIne lIdhe meru parvatanA jevI, anAyAsa prApta thatI, daze dizAomAM prakAza sApatI, pU mamA pani puyAzinA kI 2-zazine ne. (sU027) 14 agninuM svapna bhuujn| artha-'tao puNa sA viula' tyAhi. yamA nabhAM, matyata prazasta, sinA, maya ane ghInI avicchinna dhArAthI siMcAtA, dhUmADA rahita, dhakapaka jaLatA, ujajavaLa javALAonA samUhathI zikhisvamavarNanam. // 46 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 461 // Ai Ai Zi ntIbhiriva jvAlAmAlAbhiH saMyuktaM jvAla- jAlo-jjvala - pRthula - gaganakhaNDamiva patantam ativipulavegavantaM tejonidhiM zikhinaM pazyati ||028|| TIkA- 'o puNa sA viula' ityAdi / tataH = ratnarAzisvamadarzanAnantaraM punaH = caturdaze svapne sA= trizalA zikhinaM=vahniM pazyati, kIdRzaM zikhinam ? ityAha - vipula - maJjala - piGgala - madhu- ghRtA - vicchinna-dhArAbhiSicyamAna- vidhUta-dhama-dhagadhagiti - jvaladu-jjvala - jvAla - jAla - lalAmaM - tatra - vipulamaJjale=atiprazaste piGgale= raktapItavarNe ca ye madhughRte tayoravicchinnadhArayA = nirantaradhArayA abhiSicyamAnaH = hUyamAnaH, vidhUtadhUmaH= nirdhUmaH, dhagadhagiti=atizayitaM jvalan = prajvalito bhavana ujjvala - jvAla - jAlalalAmaH = paramazikhA - samUha - zobhi tatha stam, tathA - vimala - tejobhirAmaM - vimala - nirmalaM yat tejaH = prakAzastena abhirAmaM zobhanam, tathA-tArata dhaga karake jalatI huI, ujjvala jvAlAoM ke samUha se sundara, nirmala teja se ramaNIya, taratamatA ke sAtha Upara ko uThatI huI, mAno ApasameM milana kara rahI hoM aisI, jvAlAmAlAoM se yukta, jvAlAoM ke samUha se prakAzamAna, vizAla nIce gira rahe AkAza-khaNDa ke samAna, atyanta tIvra vega se yukta, prakAza-puMja agni ko dekhA // sU0 28 // TIkA kA artha- 'tao puNa sA viula' ityAdi / ratna - rAzi kA svama dekhane ke pazcAt caudahaveM sva meM trizalA devIne agni dekhI / vaha agni kaisI thI, so kahate haiM- vaha atyanta manohara lAla-pIle raMga kI, madhu evaM ghRta kI lagAtAra dhAra se siMcita kI jAnevAlI, dhUma - varjita, dhag-dhagU karake jalatI huI tathA ujjvala jvAlAoM ke samUha se zobhita thI / nirmala teja ke virAjIta, nima`La tejathI ramaNIya dekhAtA, taratamatAvALA, javALAonI mALAethI yukta, jvALAothI dedIpyamAna, tIvra vegathI nIce paDatAM AkAzanA khaMDa samAna, agninA pujane, trizalA rANIe, joyA (sU028) ratnarAzinu svapna leyAM pachI yauhamAM svapnAmA trizalA TInA artha - 'tao puNa sA viula0' ityAhi devIe agni joyA. te agni kevA hatA, te kahe che-- atyaMta maneAhara, lAla-pILA raMganA, madha ane ghInI lagAtAra dhArA vaDe siMcita karAela, dhUmADAthI rahita, dhaga dhagATa karIne jalatA tathA tejasvI javALAonA samUha vaDe zAlatA hatA. nimA~La tejane lIdhe suMdara zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI zikhisvamavarNanam . // 461 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 462|| Kenn myayogaiH ucchalantIbhiH= Urdhva gacchantIbhiH anyo'nyaM = parasparaM milantIbhiH ivetyutprekSA, jvAlAmAlAbhiH =zikhAsamUhaiH saMyuktaM =samanvitaM tathA-jvAla - jAlo - jjvala - pRthula - gagana - khaNDamiva - jvAlajAlena = zikhAsamUhena ujjvalaM= prakAzamAnaM pRthulaM vizAlaM gaganakhaNDam = AkAzabhAgamiva patantam = adha Agacchantam ativipula vegavantam = atizayitotkRSTavegayuktam, tejonidhi = prakAzapuJja zikhinaM vahnim pazyati // 028|| mUlam - evaM sA tisalA khattiyANI ime eyArUve caudasa mahAsumiNe pAsitA NaM paDibuddhA samANI tuTTA cittamAdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA dhArAhayakayaMtrapuSpagaM piva samussasiyaromakavA sumiNuhaM karei, karittA sayaNijjAo anbhuTera, abbhuTThittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe haMsasarisIe gae jeNeva siddhasthe khacie teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhi orAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM sassirIyAhiM hiyayagamaNijjAhiM hiyayapalhAyaNijjAhiM miyamahuramaMjulAhiM girAhiM saMlavittA paDibohei // sU029 / / kAraNa ramaNIya pratIta ho rahI thii| usakI jvAlA - mAlAe~ taratamatA se Upara kI ora uTha rahI thIM / vaha aisI jAna par3atI thI jaise Apasa meM mila rahI hoM yA milane ke lie lapaka rahI hoM ! (yaha utprekSAlaMkAra hai / ) athavA vaha agni aisI pratIta hotI thI, mAno jvAlAoM ke samUha se prakAzamAna vizAla AkAzakhaNDa nIce gira rahA ho / vaha utkRSTa vegavAlI aura teja kA nidhAna thI / trizalA devIne caudahaveM svapna meM pUrvokta prakAra kI agni dekhI || sU0 28|| lAgatA hatA. tenI jvALArUpI mALAe krame krame uparanI bAjI jatI hatI. te evI lAgatI hatI ke jANe anyA nya maLatI hoya athavA tA maLavAne mATe tarApa mAratI hoya! (A utprekSA alakAra che) athavA te agni evA lAgatA hate ke jANe javALAonA samUhathI prakAzamAna vizALa AkAza-khaDa nIce paDatA hoya ! te uttama vega vALA ane tejanu nidhAna hatA. trizalA devIe caudamAM svapnamAM evA agnine joyA (s028) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA zikhisvamavarNanam. // 462|| Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 463|| Yu Hua Mian Hua Yu chAyA - evaM sA trizalA kSatriyANI imAna etadrapAna caturdaza mahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA satI hRSTatuSTA cittAnanditA prItimanAH paramasaumanasyatA harSavaza - visarpad- hRdayA dhArA-hata-kadamba - puSpakamiva samucchvasita - romakUpA svabhAvagrahaM karoti, kRtvA zayanIyAdabhyuttiSThati, abhyutthAya atvaritamacapalamasambhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva siddhArthaH kSatriyaH tatraiva upAgacchati, upAgatya tAbhiH iSTAbhiH kAntAbhiH priyAbhiH manojJAbhiH mano'mAbhiH udArAbhiH kalyANIbhiH zivAbhiH dhanyAbhiH maGgalyAbhiH sazrIkAbhiH hRdayagamanIyAbhiH hRdayaprahAdanIyAbhiH mitamadhuramaJjalAbhiH gIrbhiH saMlapya pratibodhayati // 029|| mUla kA artha - ' evaM sA tisalA' ityAdi / isa prakAra trizalA kSatriyANI pUrvokta prakAra ke ina caudaha mahAsmoM ko dekhakara jAga utthii| vaha hRSTa aura tuSTa huI / citta meM Anandita huii| usake manameM prIti huI / mana meM utkRSTa zubha bhAva jAgRta huA / harSa se hRdaya uchalane lagA / varSA kI dhArA par3ane se jaise kadamba kA phUla vikasita ho jAtA hai, usI prakAra usake romakUpa vikasita ho gaye / usane svapna kA vicAra kiyA, phira zayyA se uThI, uThakara tvarAse rahita, capalatA se rahita, skhalanA se rahita, avarodha se rahita, rAjahaMsa - sarakhI gati se jahA~ siddhArtha kSatriya the vahAM AI, Akara iSTa, kAnta, priya, manojJa, manorathasAdhaka, udAra, kalyANamaya, zivasvarUpa, dhanya, mAMgalika, guNamaya, hRdaya ko gamane vAle, hRdaya ko AhlAda utpanna karane vAle, mita, madhura aura maMjula vacanoM se bolakara rAjA siddhArtha ko jagAyA || 029 // bhUNanA artha - ' evaM sA tisalA' ityAhi yA pramANe pUrvokta prabhAranAM me yo mahAsvanAyo lene trizalA kSatriyANI jAgI uThI, te haM ane saMtoSa pAmI, cittamAM Anati thai. tenA manamAM prIti thaI. manamAM atizaya zubha bhAva jAgRta thayA. harSathI hRdaya ubharAvA lAgyuM. jema varSAnI dhArA paDavAthI kadambanuM phUla vikasita thAya che eja pramANe tenA AmakUpa vikasita thaI gayA. teNe svapnane vicAra karyAM. pachI zayyAmAMthI uThI. uDIne varA vinA, capalatA vinA, skhalanA vinA, avarodha vinA rAjahaMsa jevI gatithI jyAM siddhArthI kSatriya hRtAM tyAM bhAvI, bhAvIne ISTa, anta, manojJa, manoratha sAdha, uhAra, udayAzubhaya, zivasva35, dhanya, bhAMgasiGa, guNamaya, hRdayane game tevA, hRdayamAM AnaMda utpanna karanArA, mita, madhura ane maMjIla vacanothI kheAlIne rAjA siddhArthane gADayA (sU028) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA svapna nivedanam . // 463 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre TIkA-'evaM sA tisalA' ityAdi / evam pUrvoktavidhAna imAn etadrUpAn-gajAdizikhyantAtmakAn caturdazamahAsvapnAna utkRSTasvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA-jAgaritA satI hRSTatuSTA-hRSTA cAsau tuSTA ca harSatopasamanvitA, cittAnanditA-AnanditacittA-pramuditamanAH, AhitAgnyAderAkRtigaNatvAdatra Ananditazabdasya paranipAtaH, prAkRtatvAnmakArAgamazca; prItimanAH tRptiyuktacittA, paramasaumanasthitA-atyutkRSTazubhamanobhAvayuktA, harSavaMzavisarpaddhRdayA-AnandollAsapravarddhamAnahRdayA dhArAhatakadambapuSpakamiva-meghajaladhArAghAtayuktakadambapuSpamiva samucchvasitaromakUpA-samucchvasitAH sthUlatAM gatAH romakUpAH romanirgamasthAnAni yasyAH sA tathoktAyathA jaladharadhArAbhirAhataM kadambakusumaM vikasitakesaravyAptaM bhavati tathA svapnadarzanena sA'pi samudgataromakUpA jAtA, evaMbhUtA paryaGkAt abhyuttiSThati, abhyutthAya atvaritam zIghratArahitam, acapalaM dehacAzcalyavarjitaM ca, // 464 // TIkA kA artha-'evaM sA tisalA' ityAdi / isa prakAra ina gaja se lagAkara agni taka ke caudaha mahAsvamoM-utkRSTa svamoM-ko dekhakara trizalA kSatriyANI jAgRta huii| use harSa aura santoSa huaa| usakA citta Anandita ho utthaa| usakA citta tRpti se yukta huaa| manameM prabala zubha bhAva jAgRta huA / AnandollAsa se hRdaya phala utthaa| varSA kI jaladhArA ke AghAta se yukta kadamba ke phUla ke samAna usake romakUparoma ugane ke sthAna-sthUla ho gaye, arthAt use romAMca ho aayaa| Azaya yaha hai ki jaise megha kI dhArAoM kA AghAta lagane se kadamba kA phala vikasita kesara se yukta ho jAtA hai, usI prakAra svapna dekhane se usake roMgaTe khaDe ho ge| isa prakAra kI avasthAvAlI trizalA devIne svamoM kA anusaMdhAna kiyA-sila TInA ma:-'evaM sA tisalA' tyA mArIte methI bane mami sudhAnA yo bhAvanA-ttama 25ne joIne trizalA kSatriyANI jAgRta thaI. tene harSa ane saMtoSa thayo. tenuM citta AnaMdita thaI gayuM. tenuM citta tRpta thayuM. manamAM prabaLa zubha bhAva jAgRta thayo. AnaMdelAsathI hRdaya khIlI uThayuM. varSanI jaladhArAnA AghAtathI yukta kadambanA phUlenI jema tenA ramakRpa-rAma ugavAnA sthAna-sthaLa banI gayAM eTale ke teNe romAMca anubhave. bhAvArtha e ke jema meghanI dhArAonA paDavAthI kadambanuM phUla vikasita kesaravALuM thaI jAya che tema svapna jevAthI tenA rUMvATAM khaDA thaI gayAM. A prakAranI avasthAvALI trizalA devIe svapnanuM anusaMdhAna karyuM-krama jeDa. // 464 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 465 // __ yathA syAttathA, ataeva-asambhrAntayA skhalanArahitayA, avilambitayA anavaruddhayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva= hAra yasminneva bhavane siddhArthaH tadAkhyaH svapatiH kSatriyaH AsIt, tatraiva-tasminneva bhavane upAgacchati, upAgatya siddhArtharAjam tAbhiH vakSyamANaguNayuktAbhiH iSTAbhiH iSTArthAbhidhAyikAbhiH kAntAbhiH abhilapaNIyAbhiH piyAbhi-premotpAdikAbhiH, manojJAbhiH hRdayaGgamAbhiH, mano'mAbhiH manorathasAdhikAbhiH, udArAbhiH zreSThArthasama kalpa maJjarI nvitAbhiH, kalyANIbhiH hitAvahAbhiH, zivAbhiH nirupadravAbhiH, dhanyAbhiH prazaMsanIyAbhiH, maGgalyAbhiH vighnavinAzikAbhiH sazrIkAbhiH prasAdamAdhuryAdisakalavANIguNayuktAbhiH, hRdayagamanIyAbhiH subodhatvena hRdayagrAhiNIbhiH, hRdayamahAdanIyAbhiH hRdayagatakopazokAdinivAraNena manaHpramodakAriNIbhiH, mita-madhura-maJjalAbhiH alpazabda TIkA silA jodd'aa| anusaMdhAna karake vaha palaMga se utthii| uThakara zIghratA evaM zarIra kI capalatA se rahita hokara skhalanA se rahita apratihata tathA rAjahaMsa jaisI gati se jisa bhavana meM usake pati siddhArtha kSatriya the, usI bhavanameM gii| jAkara siddhArtha rAjA ko Age kahe jAnevAle guNoM se yukta, iSTa-iSTa artha kA kathana karanevAlI, kAnta-abhilASA karane yogya, priya-prema utpanna karanevAlI, manojJa-mana ke anukUla, manomamanoratha ko siddha karanevAlI, udAra-zreSTha artha se yukta, kalyANI-hitAvaha, ziva-upadravarahita, dhanya-prazaMsanIya, mAMgalika-vighnoM kA nAza karane vAlI, sazrIka-prasAda mAdhurya Adi vANI ke saba guNoM se yukta, hRdayagamanIya-subodha hone ke kAraNa hRdayagrAhiNI, hRdayapraDAdanIya-hRdaya meM sthita kopa aura zoka Adi kA nivAraNa svabhanivedanam. anusaMdhAna karIne te palaMga parathI uThI, uThIne utAvaLa ane zarIranI capaLatAthI rahita thaIne khalanAthI rahita apratihata tathA rAjahaMsa jevI gatithI je bhavanamAM tenA pati siddhArtha kSatriya hatA, eja bhavanamAM gaI. jaIne siddhArtha rAjAne AgaLa je kahevAmAM AvavAnA che te guNothI yukta, ISTa-ISTa athanuM kathana karanArI, kAntaabhilASA karavA lAyaka, priya- prema utpanna karanArI, maneNa-manane anukULa, mama-marathane siddha karanArI, udArashresstth apANI, syAeI-hitAvaha, ziva-padrava vinAnI, dhanya, prazasanIya, bhAMgasipakono nAza 42nArI, sazrIka-prasAda, mAdhurya Adi vANInA badhA guNavALI, hRdayagamanIya-subedha hovAne kAraNe hRdayamAM grahaNa karAya hatuM tevI, hRdayaprahalAdanIya-hRdayamAM rahela kepa ane zoka AdinuM nivAraNa karIne manamAM AnaMda utpanna karanArI, mita // 465 // -ha1mAM rAjanA badhA vInAnI, anya rALa, manoma zrI kalpa sUtra: 01 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 466 // TokA karNasukhakara-zobhanAbhiH gIrbhi: vAgbhiH saMlapya-saM-samyak-punaHpunaH jalpitvA pratibodhayati jAgarayati ||suu0 29 // mUlam-taeNaM sA tisalA khattiyANI siddhattheNaM rannA abbhaNunAyA samANI nANAmaNi-kaNaga-yaNabhatti-cittaMsi bhaddAsaNaMsi NisaNNA AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA evaM vayAsI-evaM khalu ahaM sAmI ! taMsi tArisagaMsi sayaNijaMsi muttajAgarA gayavasahAicauddasamahAmumiNe pAsittA NaM paDibuddhA, taM eesiM sAmI ! cauddasahaM mahAmumiNANaM ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai ? / tae NaM se siddhatthe rAyA tisalAe khattiyANIe aMtie eyamaTuM socA nisamma haTatuTTe dhArAhaya-nIva-surabhi-kusuma-caMcumAlaiya-romakave tersi cauddasahaM mahAsumiNANaM asthuggahaM karittA tisalaM khattiyANi tAhi iTAhiM piyAhi vaggUrhi saMlabamANe evaM kyAsI-urAlA gaM tume devANuppie ! mumiNA dihA, evaM kalANA sivA dhannA maMgallA sassirIyA ArUgatuTTidIhAukAragA tume devANuppie ! mumiNA diTThA, taM NaM amhANaM atthalAbho devANuppie ! bhavissai, evaM bhogalAbho, sukkhalAbho, rajjalAbho, raTulAbho bhavissai, kiM bahuNA puttalAbho vi bhavissai / evaM khalu tume devANuppie ! navahaM mAsANaM bahupaDipuNNAgaM aTThamANaM rAiMdiyANaM viiktANaM amhaM kulakeuM amhaM kuladIvaM kulapavvayaM kulavaDisayaM kulatilayaM kulakittikaraM kulavittikara kulaNaMdiyaraM kulajasakara kuladiNakaraM kulAdhAraM kulapAyavaM kulataMtusaMtANavivaddhaNakaraM bhavivivohakaraM bhavabhayaharaM guNarayaNasAyaraM sayalapANINa hiyakaraM suhakaraM subhakaraM sukumAlapANipAyaM ahINa-paDipuNNa-paMciMdiya-sarIraM lakkhaNa-baMjaNa-guNo-vaveyaM mANu-mANa-ppamANa-paDipuna-sujAya-savvaMga-suMdaraMga sasisomAgAraM kaMta piyadasaNaM murUvaM dAragaM payAhisi ||suu0 30 // svama nivedanam da karake mana meM pramoda utpanna karane vAlI, mita-alpa zabdoM vAlI, madhura-zrutisukhada aura maMjula-sundara vANI se bAra-bAra bola kara rAjA siddhArtha ko jagAtI hai ||suu0 29 // // 466 // a95 zabdovALI, madhura-sAbhaLavAmAM sukhada ane maMjula-suMdara vANIthI vAraMvAra belIne rAjA siddhArthane A3 che. (2028) zrI kalpa sUtraH 01 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 467 // Nin chAyA - tataH khalu sA trizalA kSatriyANI siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI nAnAmaNikanakaratnabhakticitre bhadrAsane niSaNNA zrazvastA vizvastA zubhA''sanavaragatA evamavAdIt - "evaM khalu ahaM - svAmin ! tasmi stAdRze zayanIye suptajAgarA gajanRSabhAdicaturdazamahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA, tat eteSAM svAmin ! catudezAnAM mahAsvapnAnAM ko manye kalyANaH phalavRttivizeSo bhaviSyati ? tataH khalu sa siddhArtho rAjA trizalAyAH kSatriyAyAH antike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTo dhArA-hata-nopa- murabhi - kusuma - pulakita - romakUpaH, teSAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAm arthAvagrahaM kRtvA trizalAM kSaNiyANIM tAbhiriSTAbhiH priyAbhiH vAgbhiH saMlapan evama mUla kA artha- 'tae NaM sA' ityAdi / tatpazcAt rAjA siddhArtha kI AjJA pAkara trizalA kSatriyA nAnA prakAra kI maNiyoM, ratnoM evaM suvarNa kI racanA se adbhuta bhadrAsana para baitthii| svastha huI, kSobharahita huI tathA zubha Asana para baiThI huI (trizalA ) isa prakAra bolI- svAmin! maiM usa (pUrvavarNita ) zayyA para kucha sotI - kucha jAgatI avasthA meM, gaja, vRSabha Adi caudaha mahAsvamoM ko dekhakara jAgI hU~ / hai svAmina ! ina caudaha svapnoM kA kyA phala prApta hogA ? taba siddhArtha rAjA trizalA kSatriyANI se isa bAta ko sunakara aura samajhakara hRSTa-tuSTa hue / megha-dhArA se Ahata kadaMba ke sugaMdhita kusuma kI bhA~ti romAMcita ho gye| una caudaha mahAsvanoM ke Azaya ko samajhakara trizalA kSatriyANI se iSTa evaM priya vacanoM se bolate hue isa prakAra kahane lage- he devAnu bhuujn| artha-taNaM sA" ityAhi tyAramAha zabda siddhArthaMnI AjJA sahane trizalA kSatriyANI vividha prakAranA maNIo, ratnA ane suvarNInI racanA vaDe adbhuta lAgatAM bhadrAsana para beThI. svastha thai, kSeAla rahita thai tathA zubha Asana para besIne trizalA devI A pramANe belI-he nAtha ! huM' te (pUrNaviSNuta) zayyA para the|DI uMghatI ane thADI jAgatI avasthAmAM, gaja, vRSabha Adi cauda mahAsvapnAne joine jAgI chuM. he nAtha ! e cauda mahAsvapnanuM zuM phaLa maLaze? tyAre siddhArtha rAjA trizalA kSatriyANI pAsethI A vAta sAMbhaLIne tathA samajIne harSa ane saMtoSa pAmyA. megha-dhArA paDavAthI jema kabanA sugaMdhita phUlo vikase chetema teo rAmAMcita thayA. te cauda mahAsvapnAnA Azaya samajIne trizalA kSatriyANI sAthe iSTa ane priya vacanAthI melIne A pramANe kahevA lAgyA--he devAnu zrI kalpa sUtra : 01 Jiang kalpamaJjarI. TIkA sAmAnyataH svamaphala kathanam. // 467 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 468 // vAdIta-udArAH khalu tvayA devAnupriye ! svapnA dRSTAH, evaM kalyANAH zivA dhanyA magalyAH sazrIkA ArogyatuSTi-dIrghAyuH-kArakAH tvayA devAnupriye ! svapnA dRSTAH, tat khalu asmAkam arthalAbho devAnupiye ! bhaviSyati, evaM bhogalAbhaH saukhyalAbho rAjyalAbho rASTralAbho bhaviSyati, kiMbahunA putralAbho'pi bhaviSyati / evaM khalu tvaM devAnupiye ! navasu mAseSu bahupratipUrNeSu aSTimeSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu asmAkaM kulaketum asmAkaM kuladIpaM kulaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kulakIrtikaraM kulavRttikaraM kulanandikaraM kulayazaskara kuladinakara kulAdhAraM kulapAdapaM kulatantu-saMtAna-vivarddhana-karaM bhavivibodhakaraM bhavabhayaharaM guNaratnasAgaraM sakalapANinAM kalpamaJjarI TIkA priye ! tumane udAra svama dekhe haiN| he devAnupriye ! tumane kalyANakArI, zivakArI, dhanya, mAMgalika, sazrIka, Arogya santoSa aura dIrghAyu karane vAle svama dekhe haiN| he devAnubhiye ! inase hameM artha kA lAbha hogA, bhogoM kA lAbha hogA, sukha kA lAbha hogA, rAjya kA lAbha hogA, rASTra kA lAbha hogA, adhika kyA kahUM, putra kA bhI lAbha hogaa| isa prakAra he devAnupriye ! nau mAsa pUre aura sAr3he sAta ahorAtra vyatIta hone para tuma hamAre kula ke ketu, hamAre kula ke dIpaka, kula ke parvata, kulabhUSaNa, kulatilaka, kula kI kIrtibaDhAne vAle, kula kI vRtti baDhAne vAle, kula meM Ananda karane vAle, kula kA yaza baDhAne vAle, kula meM sUrya ke samAna, kula ke AdhAra, kula-pAdapa, kulakI santAna-paramparA baDhAne vAle, bhavya jIvoM ko bodha dene vAle, bhava kA bhaya harane vAle, guNa ratnoM ke sAgara, prANimAtra kA hita karane vAle, mukha karane vAle, zubha kara sAmAnyataH svamaphalakathanam. priyeA tame udAra svapna joyAM che. he devAnupriye! tame kalyANakArI, zivakArI, dhanya, mAMgalika, sazrIka, Arogya, saMteSa ane dIrdhAyu denArA svapna joyAM che. he devAnupriye! temanA vaDe ApaNane dhanane lAbha thaze, legone lAbha thaze, sukhane lAbha thaze, rAjyane lAbha thaze. rASTrane lAbha thaze. vadhu zuM kahuM, putrane paNa lAbha thaze. he devAnupriye! A rIte pUrA nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM, tame ApaNA kuLane ketu. ApaNA // 468 // kuLane dIpaka, kuLane parvata, kuLanuM bhUSaNa, kuLatilaka, kuLanI kIti vadhAranAra, kuLanI vRtti vadhAranAra, kuLamAM AnaMda karanAra, kuLane yaza vadhAranAra, kuLamAM sUryanA jevA, kuLanA AdhAra, kula-pAipa eTale kuLanA vRkSa svarUpa, kuLanI saMtAnaparaMparA varSAranAra, bhavya jIne bedha denAra, bhavane bhaya haranAra, guNa nenA sAgara, prANImAtranuM zuM che zrI kalpa sUtra: 01 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 469 // maJjarI hitakaraM sukhakaraM zubhakaraM sukumArapANipAdam ahIna-pratipUrNa-pazcendriya-zarIraM lakSaNa-vyaJjana-guNo-papetaM mAnonmAna-pramANa-pratipUrNa-mujAta-sarvAGga-sundarAGgaM zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzanaM surUpaM dArakaM prajanayiSyasi ||muu0 30 // kalpaTIkA-'tae NaM sA tisalA' ityAdi-tataH patipatibodhanAnantaraM, khalu vAkyAlaGkAre, sA trizalA kSatriyANI siddhArthena rAjJA abhyanujJAtA-upaveSTumAjJaptA satI nAnAmaNikanakaratnabhakticitre nAnAmaNikanakaratnA- TIkA nAm=anekaprakArakamaNisvarNaratnAnAM bhaktyA vibhAgena citre adbhate bhadrAsane bhadrAsananAmake AsanavizeSe niSaNNA upaviSTA AzvastA-AzvAsaM prAptA-svasthA gatijanitazramApagamAt, ataeva vizvastA-nirudvignA kSobhAbhAvAta, sukhAsanavaragatA-mukhena upaviSTA satI evaM vakSyamANaM vacanam avAdI abravIta-hesvAmin ! ne vAle, sukumAra kara-caraNa vAle, hInatA-rahita pUrI pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNoM vyaMjanoM aura guNoM se sampanna, mAna unmAna aura pramANa se paripUrNa yathocita aMzoM kI racanA se yukta, sarvAMgasundara, candramA ke samAna saumya AkAra vAle, kAntiyukta, priyadarzana aura surUpa putra ko janma dogI ||suu030|| TIkA kA artha-'tae Na sA' ityaadi| pati ko jagAne ke bAda, trizalA devI ko rAjA nivedanam. siddhArtha ne Asana para baiThane kA Adeza diyA to vaha aneka prakAra ke maNiyoM, svarNoM evaM ratnoM kI racanA se adbhuta bhadrAsana nAmaka Asana para baiThI / calane ke kAraNa utpanna huI thakAvaTa ke haTa jAne se svastha huI aura isa kAraNa udvega-kSobha-dUra ho jAne se vizvasta huii| sukhAsana para baiThI huI trizalA ne isa prakAra kahA-he svAmin ! usa (pUrvavarNita) zayyA para sotI-jAgatI avasthA meM caudaha mahAsvapnoM kohita karanAra, sukha karanAra, zubha karanAra, sukumAra hAtha-paga vALA, hInatArahita pUrI pAMca indriya yukata zarIra vALA, lakSaNe vyaMjane ane guNavALA, mAna unmAna ane pramANuthI paripUrNa pramANasaranAM aMgenI racanAvALA, sarvAga suMdara, candramAnA jevA saumya AkAravALA, kAntivALA, priyadarzana ane surUpa putrane janma ApIza (sU030) TAne maya-'tae NaM sA' tyAhi.patine 41 pachI, vizamAhavAna tenA pati 20 siddhArtha sAsana 52 // 469 // besavAnI AjJA karI. tyAre te aneka prakAranA maNIe, suvarNa ane ratnonI racanA vaDe adUbhuta lAgatAM bhadrAsana nAmanAM Asana para beThI. cAlavAne lIdhe pedA thayela thAka dUra thatAM te svastha thaI ane te kAraNe udvega-kSebha dUra che; thavAthI te vizvasta thaI. sukhAsana para beThelI trizalAe A pramANe kahyuM-"he nAtha? te (pUrvavaNita) zayyA para uMgha svapna zrI kalpa sUtra: 01 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 470 // kalpamaJjarI TIkA ahaM khalu tasmistAdRze zayanIye-zayyAyAM suptajAgarA evam ittham gajavRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA-jAgaritA, tat-tasmAt he svAmin ! eteSAMmaddaSTAnAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAM kAkIdRzo, 'manye' iti vimarzaH kalyANa: kalyANakaraH phalavRttivizeSaH phalaprAptivizeSaH bhaviSyati ? iti / tataH trizalApRcchAnantaraM khalu sa siddhArthoM rAjA trizalAyAH kSatriyANyAH antike-samIpe etam imam artha-svapnaviSayam zrutvA sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya nizamya hRdyavadhArya hRSTatuSTaH atizayasaMtuSTaH dhArAhata-nIpa-surabhi-kusumapulakita-romakUpaH-dhArAhataM meghajaladhArAtADitaM yat nIpasurabhikusuma-kadambasugandhipuSpaM tadvat pulakitAH romAzcitAH, 'caMcumAlaiya' iti pulakitArthe dezI zabdaH, romakUpAH romodgamasthAnAni yasya sa tathAbhUtaH san teSAM trizalAdRSTAnAM caturdazAnAM mahAsvapnAnAm arthAvagraham svapnArthaparyAlocanaM kRtvA trizalAM kSatriyANI tAbhiH vakSyamANarUpAbhiH, iSTAbhiH iSTArthAbhidhAyikAbhiH, piyAbhiH premotpAdikAbhiH vAgbhiH vANIbhiHsaMlapan= samyagjalpan evaM-vakSyamANaM vacanam avAdIta-he devAnupiye ! tvayA udArA: uttamAH svapnA dRSTAH, evam dekhakara maiM jAgo hU~, to he svAmin ! mere dekhe caudaha svapnoM kA kyA kalyANakArI phala prApta hogA!' trizalA devI ke isa prakAra prazna karane ke pazcAt rAjA siddhArtha isa bAtako sAdhAraNatayA suna kara aura vizeSatayA hRdaya meM dhAraNa karake atizaya santuSTa hue| megha kI dhArAoM ke par3ane se jaise kadamba kA kusuma vikasita ho jAtA hai, usI prakAra vaha bhI pulakita ho ge| unhoM ne trizalA ke dekhe caudaha mahAsvapnoM ke artha para vicAra kiyA aura phira iSTa artha kA nirUpaNa karane vAlI tathA pItijanaka vANI meM isa prakAra kahA-he devAnupiye! tuma ne udAra uttama svapna dekhe haiN| isI prakAra he devAnupriye ! tuma ne / ane jAgRtinI avasthAmAM cauda mahA svapnane-gaja, vRSabha Adine-joIne huM jAgI chuM. te he nAtha! meM joyelA cauda svapnanuM mane kayuM kalyANakArI phaLa maLaze? trizalAdevIe A pramANe prazna karyA pachI rAjA siddhArtha e vAtane sAdhAraNa rUpe sAMbhaLIne tathA vizeSarUpe hRdayamAM dhAraNa karIne atizaya saMteSa pAmyA. meghanI dhArAo paDavAthI jema kadaMbanuM phUla vikase che tema teo paNa pulakita thayA. temaNe trizalAe joyelAM cauda mahAsvapanonA arthano vicAra karyo ane pachI ISTa arthanuM narUpaNa karanArI tathA prItijanaka vANImAM kahyuM- he devAnupriye ! tame udAra uttama svapna joyAM che. A rIte te svA nivedanam // 470 // ja zrI kalpa sUtra: 01 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 471 // WAAAAAAAA kalyANA: = hitAvahAH zivAH = nirupadravAH, dhanyAH = prazaMsanIyAH, maGgalyAH = maGgalajanakAH, sazrIkAH = vividhasampamAptisUcakAH, ArogyatuSTidIrghAyuH kArakAH- tatra - zrArogyaM = nIrogitA, tuSTiH = saMtoSaH, dIrghAyuH = cirajIvanaM ca teSAM kArakAH khalu he devAnupriye ! tvayA svapnA dRSTAH; tat = tasmAt khalu he devAnupriye ! asmAkam arthalAbhaH = maNimANikyakAJcanAdirUpadhanalAbho bhaviSyati, evam=anena prakAreNa bhogalAbhaH - bhogAH = manojJazabdAdiviSayAsteSAM lAbhaH, saukhyalAbhaH - saukhyam = iSTa vastuprAptijanitAnandavizeSaH, tasya lAbhaH, rAjyalAbhaH = AdhipatyalAbhaH, rASTralAbhaH = dezalAbhazca bhaviSyati, kiMbahunA=adhikena kathanena kim ? putralAbho'pi bhaviSyati / evam anena prakAreNa tvaM devAnupriye ! navasu mAseSu bahupratipUrNeSu = pUrNatayA sampanneSu ardhASTameSu- arddhamaSTamaM yeSu tAni arddhASTamAni teSu sArddhasaptasu rAtrindiveSu=ahorAtreSu, vyatikrAnteSu vyatIteSu asmAkam kulaketuM - kule ketukhi-dhvaja iva kulaketustam- atyantAdbhutamityarthaH, kuladIpaM - kule dIpa iva kuladIpastam- kulasya prakAzakaM maGgalakArakaM ca, kulaparvataM kule parvata iva kulaparvatastam hitakArI, zivakArI, prazaMsanIya, maMgalajanaka, sabhIka - vividha sampatti kI prApti ke sUcaka, Arogya santoSa aura cirajIvana - kAraka svapna dekhe haiM, isaliye nizcaya hI, he devAnupriye ! hamako arthalAbha-maNi, mANikya, svarNa Adi dhana kA lAbha hogaa| isI taraha bhogoM kA manoza zabda Adi viSayoM kA lAbha hogaa| sukhaabhISTa vastukI prApti se janita Ananda kA lAbha hogaa| rAjya - Adhipatya kA lAbha hogaa| rASTra- deza kA lAbha hogaa| adhika kyA kaheM, hamako putra kA bhI lAbha hogaa| isa prakAra he devAnupriye ! nau mAsa pUre aura sADhe sAta ahorAtra bIta jAne para apane kula kI dhvajA ke samAna arthAt atIva adbhuta, kula ko dIpaka ke samAna prakAzita karane vAle, maMgalakArI, kula meM parvata ke samAna dUsaroM se parAbhava na hevAnupriye ! tame hitaarI, zivadvArI, prazaMsanIya, maMgaNArI, sazrI- vividha saMpattinI AptinA sUrya, Arogya saMtASa ane dIrghAyu denAra svapnA jeyAM che. he devAnupriye! tethI ApaNane cAkkasa aClAbha-maNi, mANeka suvaNa Adi dhananA lAbha thaze. eja rIte bhAge nA-manejJa zabda Adi viSayanA lAbha thaze. sukha-Icchita vastunI prAptithI thatAM Ana MdanA lAbha thaze. rAjya-AdhipatyanA lAbha thaze.rASTra dezanA lAbha thaze. A pramANe he devAnupriye ! pUrA nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM ApaNAM kuLanI dhajAnA jevA eTale ke ghaNuM ja anUbhuta, kuLane dIpakanI jema prakAzita karanAra, tathA maMgaLakArI, kuLamAM muguTa samAna zAbhA vadhAranAra, kuLatilaka-kuLanI zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA sAmAnyataH svamaphalakathanam. 1180211 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa parairaparAbhavanIya sthiraM cetyarthaH, kulAvataMsaka-kule avataMsaka iva-mukuTa iva zobhAkaratvAd yastam-kulazobhAkarara mityarthaH, ataeva-kulatilakam=kulasya zobhA''dhAyakatvAttilakarUpam, kulakIrtikaram svajanmanA kulaprakhyAtikA rakam, kulavRttikaram kulamaryAdAkArakam, kulanandikara-kulAnandajanakam, kulayazaskaram, kulasya yazaH sarvadikmasiddhistatkaram, kuladinakaraM kulasya sUryavatprakAzakam, kulAdhAram=kulasthitajanAnAmAdhArabhUtam, kulapAdapa-kulasya pAdapa iva-vRkSa iva kulapAdapastam-yathA vRkSazchAyAdidAnena santApAdinAzanena AzritajanAn upakaroti, tathaivAyamapikulamupakariSyatItyarthaH, tathA-kulatantusantAnavRddhikaram-kulasya yaH tantusantAnaH-apatyaparamparA-taddhikaraM= tadvardhakam, bhavivibodhakaram=bhavyajanabodhadAyakam, bhavabhayaharaM bhavajanitabhayanAzakam, guNaratnasAgaram-guNAH dayAdAkSiNyAdayastadrapANi yAni ratnAni teSAM sAgaram, sakalapANinAm sarvajIvAnAM hitakara-sadupadezena kalyANakArakam, sukhakaram-sukhakArakam, zubhakaraM zubhakArakam, sukumArapANipAdaM sukomalahastacaraNam, ahInapratipUrNapaJce kalpamaJjarI TAkA // 472 // sAmAnyataH svapnaphala kathanam. pAnevAle, tathA sthira, kula meM mukuTa ke samAna zobhA bar3hAne vAle, kulatilaka-kula kI zobhA karane vAlA hone se tilaka ke samAna, kula kIrtikara apane janma se kula kI prasiddhi karane vAle, kulavRttikara-kula kI maryAdA karane vAle, kula meM Ananda utpanna karane vAle, kula kA yaza-sarvadizA vyApI prasiddhi baDhAne vAle, kula ko sUrya ke samAna prakAzita karane vAle, kula ke janoM ke lie AdhArabhUta, kulapAdapa-jaise vRkSa chAyA Adi dekara tathA santApa Adi ko dUra karake upakAra karatA hai, isI prakAra kula kA upakAra karane vAle, kula kI vaMza-vela baDhAne vAle, bhavya jIva ko pratibodha dene vAle, saMsAra-janita bhaya kA vinAza karane vAle, dayA dAkSiNya Adi guNoM ke samudra, sadupadeza dekara saba prANiyoM kA hita karane vAle, sukhakArI, zubhakArI, atyanta komala hAtha-paira vAle, ahIna-avikala arthAt aMgavikalatA Adi doSoM se // 472 // zebhArUpa hovAthI tilakanA je, kuLakItika2-pitAnA janmathI kuLanI prasiddhi karanAra, kuLavRttikara-kuLanI maryAdA karanAra, kuLamAM AnaMda utpanna karanAra, kuLane yaza-sava dizAvyApI prasiddhi vadhAranAra, kuLane sUryanI jema prakAzita karanAra, kuLanA legene mATe AdhArabhUta kuLapAda5-jema vRkSa chAyA Adi ApIne saMtA5 Adine dUra karI upakAra kare che tema kuLanA upakAra karavAvALA, kuLanI vaMza-vela vadhAranAra, bhavya jIvane pratibaMdha denAra, saMsAra-janita bhayane nAza karanAra, dayAdAkSiNya Adi guNene sAgara, sadupadeza daIne badhAM prANIonuM hitakara, sukhakArI, zubhakArI, atyaMta kemaLa hAtha-paga zrI kalpa sUtra: 01 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 473 // kalpamaJjarI ndriyazarIram-ahInAni=avikalAni kANatvAdidoSarahitAni pratipUrNAni yathAyathaM paripuSTAni paJcendriyANi yasmistAdRzaM zarIraM yasya tam, lakSaNavyaJjanaguNopapetaM-lakSyante-cihnayante ebhiriti lakSaNAni karacaraNAdiSu vidyAdhanajIvitAdirekhArUpANi, vyajyante prakaTIkriyante zubhAzubhAnyebhiriti vyaJjanAni-tilakAlakAdIni, guNAH saubhAgyaudAryAdayaH, yadvA-pUrvoktamakArairlakSaNairvyajyanta iti lakSaNavyaJjanAste ca te guNAceti lakSaNavyajanaguNAH, yadvA-proktasvarUpANAM lakSaNavyaJjanAnAM ye guNAstaiH upapetam samanvitam, iha-'upa' 'apa' ityupasargayoH zakandhvAditvAtpararUpam / rekhAvicAro'nyato'vaseyaH / tathA-mAno-nmAna-pramANa-pratipUrNa-mujAta-sarvAGga-mundarAGga-mIyate-paricchidyate padArtho'neneti mAna-tulAGgalIprasthAdinA tolanaM, yadvA-jalaparipUrNakuNDAdipaviSTe puruSAdau yadA droNaparimitaM jalaM nissarati tadA sa puruSAdirmAnavAnucyate tadeva, unmAnam UrdhvamAnaM, yadvA TIkA rahita tathA patipUrNa-yathocita puSTa pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNoM-hAthoM-pairoM meM banI huI vidyA dhana Ayu Adi kI rekhAoM tathA vyaMjanoM-zubha-azubha ko vyakta karane vAle tila masA Adi cihnoM tathA saubhAgya evaM udAratA Adi guNoM se yukta, athavA pUrvokta lakSaNoM se vyakta hone vAle guNoM se yukta, athavA pUrvokta lakSaNoM evaM vyaMjanoM ke guNoM se yukta putra ko janma dogii| rekhA Adi kA vicAra dUsarI jagaha se jAna lenA caahie| vaha putra mAna, unmAna aura pramANa se yukta zarIra vAlA hogaa| jisase padArtha kA mApa kiyA jAya vaha mAna kahalAtA hai, jaise tarAjU para tolanA, aMgula Adise nApanA aura pAyalI Adise naapnaa| sAmAnyataH mAsvamaphalabhAra kathanam. tathA pratipUrNa yAda rA tala, masa Adi citramAM banelI vidyA, dhana vALA, ahIna-avikaLa eTale ke aMganI kheDa vagere deze vinAnA, tathA pratipUrNa yathecita puSTa pAMce Indriya sahita zarIravALA, lakSaNa-hAtha-pagamAM banelI vidyA, dhana, Ayu AdinI rekhAo tathA vyaMjane-zubha azubhane darzAvanArA tala, masa Adi citna tathA saubhAgya ane udAratA Adi guNovALA athavA pUrvokta lakSaNothI vyakta thatA guvALA, athavA pUrvokta lakSaNo ane vyaMjanenA guNovALA putrane janma ApIza. rekhA Adine vicAra bIjI jagyAethI jANI levuM joie. te putra mAna, unmAna ane pramANuthI paripUrNa sapramANa zarIra vALe thaze. jenAthI padArthanuM mApa karAya te mAna kahevAya che, jemake trAjavAthI taLavuM, AMgaLI Adi vaDe mApavuM, ane pAyalI Adi vaDe mApavuM. pANIthI bharelo kuMDa che. // 473 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa arddhabhArarUpaH parimANavizeSaH, pramANa sarvato mAna, yadvA-nijAGguliparimitocchrAyaH, itthaM ca mAnaM conmAnaM ca pramANaM cetyeSAM dvandve mAnonmAnapramANAni, taiH pratipUrNAni-sampannAni ataeva-mujAtAninyathocitAvayavasannivezavanti, sarvANi-sakalAni aGgAni-ajyate-vyajyate pANyebhirityaGgAni-mastakAdicaraNAntAni yasmiMstava, ata eva-sundaramaGga-vapuryasya tam, aGgazabdo'trAGgavatparaH, arza aaditvaadcprtyyaantH| tathA-zazisaumyAkAraM-zazI candrastadvat saumyo ramaNIyaH-darzakalocanAhAdakaraH AkAra: svarUpaM yasya tam, kAntaM kamanIyaM, priyadarzanam kalpa maJjarI TIkA // 474 // jala se bharA huA kuMDa ho, usameM kisI puruSa ke praveza karane se eka droNa parimita pAnI bAhara nikala jAya to samajhanA cAhie ki vaha puruSa mAnopeta hai| UrdhvamAna ko unmAna kahate haiM, athavA AdhA bhAra rUpa parimANa ko unmAna kahate haiN| pUre mApa ko pramANa kahate haiM, athavA apane aMgula se 108 aMgulakI U~cAI ko pramANa kahate haiN| jinase prANI pahacAnA jAya, ve mastaka se lekara pairoM taka ke avayava aMga kahalAte haiN| jisake aMga aura upAMga ucita DhaMga se bane hoM vaha sujAta kahalAtA hai| Azaya yaha ki vaha bAlaka mAna, unmAna tathA pramANa se yukta tathA sujAta evaM sarvAMga sundara zarIra vAlA hogaa| vaha candramA ke samAna saumya-ramaNIya-darzakoM ke netroM ko AhAda utpanna karanevAle svarUpa se sampanna hogA, kamanIya hogA aura dekhane meM priya lgegaa| ina saba vizeSatAoM se yukta hone ke kAraNa sAmAnyataH svamaphalakathanamU. hoya, temAM koI puruSanA pravezavAthI eka droNaparimita pANI bahAra nIkaLI jAya te mAnavuM ke te puruSa mAnepata che, u4mAnane unmAna kahe che. athavA ardhAbhArarUpa parimANane unmAna kahe che. pUrAM mApane pramANa kahe che. athavA pitAnI AMgaLIothI eka ATha 108 AMgaLInI UMcAIne pramANe kahe che. jemanA vaDe prANI oLakhI zakAya, te mAthAthI laIne paga sudhInA avayane aMga kahe che. jenAM aMga ane upAMga yogya rIte banyA hoya te sujAta kahevAya che. bhAvArtha e ke te bALaka mAna, unmAna, tathA pramANathI yukta tathA sujAta ane sarvAga suMdara zarIravALe thaze. te candramAnA je saumya-ramaNIya-jonArAonAM netrane AnaMda utpanna karanAra svarUpa vALA haze. kamanIya haze ane dekhatAM priya lAgaze. e badhI vizeSatAo vALA hovAne kAraNe te surUpa-sarvotkRSTa rUpa- kula // 474 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 475 // TIkA priyaM darzakajanacittAhAdakam, darzanam avalokanaM yasya tam, yata evaM vizeSaNaviziSTamata eva surUpaM sarvAtizAyirUpalAvaNyavantaM, dArakaM-putraM prajanayiSyasi / / 10 30 // mUlam-tattha khalu eemu cauddasasu mahAmumiNesu ikikasya mahAsumiNassa ime eyArUve phalavittivisese bhavissai, taM jahA 1-caudaMtadaMtisumiNaphalaM caudaMta-daMti-dasaNeNaM amU sUro vIro vikato daMteNaM daMtI naIkUlatarumUlaM viva pabhUeNa taveNa mahaMtaaMtarAya-kasAya-kulaM ummUlissai 1, daMteNa daMtI vayaitaiM viva vaI vIro varIyasA tavasA naraya-tiriya-narAmara-gai-bhamaNa-saMtaI aMtissai 2, mahaMta-ppahAva-dANa-sIla-tava-bhAva-bheya-bhinne caubihe dhamme cauro daMte phuraMtadhujabhAvo raNaMgaNe parakamamANo vAraNo viva vArasavihaparisaMgaNe daMsissai 3, suyacArittadhammanirUvaNao agilANataNeNa disAdaMtIvitra cauddisaM sAyattIkarissai 4 ||suu0 3 / / chAyA-tatra khalu eteSu caturdazasu mahAsvapneSu ekaikasya mahAsvapnasya ayametadrUpaH phalavRttivizeSo bhaviSyati, tadyathA 1-caturdantadantisvapnaphalam caturdantadantidarzanena asau zUro vIro vikrAnto dantena dantI nadIkUlatarumUlamiva prabhUtena tapasA vaha surUpa-sarvotkRSTa rUpa-lAvaNya se vibhUSita hogaa| aise putra ko tuma janma dogI // 30 // svapnoM kA vizeSa phala mUla aura TIkA kA artha 'tattha khalu' ityaadi| una caudaha mahAsvamoM meM se eka-eka mahAsvapna kA yaha phalavizeSa hogaa| vaha isa prkaarlAvaNyathI vibhUSita thaze. evA putrane tame janma Apaze. (sU0 30) svapnonuM vizeSa phaLa bhUja manAnA -"tattha khala" tyA the yau| mahAsvanAmAthI 24 mahAnanumA vizeSa 3Na bhagaze. te mA prabhArI gajasvapna // 475|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TAkA // 476 // mahAntarAyakaSAyakulamunmUlayiSyati 1, dantena dantI vratatitatimiva vratI vIro varIyasA tapasA narakatiryaGnarAmaragatibhramaNasantatimantayiSyati 2, mahAprabhAvadAnazIlatapobhAvabhedabhinnAn caturvidhAn dharmAn caturo dantAna sphuraddharyabhAvo raNAGgaNe parAkramamANo vAraNa iva dvAdazavidhapariSadaGgaNe darzayiSyati 3, zrutacAritradharmanirUpaNato'glAnatayA digdantIva caturdiza svAyattIkariSyati ||suu0 31 // TIkA-'tattha NaM' ityAdi / tatra=teSu-prasiddheSu khalu eteSu caturdazasu mahAsvapneSu ekaikasya mahAsvapnasya ayametadapaH vakSyamANaprakArakaH phalavRttivizeSaH phalaniSpattivizeSo bhvissyti| tamevAha-'tadyathA' ityaadinaa| tatra prathamasya caturdantagajasvamasya phalamAha-caturdantadantidarzanena-catvAro dantA yasya sa caturdantaH, sa cAsau dantI hastI, tasya darzanaM tena hetunA asautava garbhasthito bAlaH zUraH zatrudamane kRtotsAhaH, vIra: zatruNAM parAjayakArakaH, ata eva-vikrAntaH adbhutaparAkramayuktazca san dantena dantI nadI kUlatarumUlamiva, prabhUtena mahatA ghoreNa tapasA mahAntarAyakaSAyakulam-mahAnto ye antarAyA jJAnAdipAptau vighnarUpAH, kapAyAH krodhamAnamAyAlobhAH, teSAM kulaM samUham unmUlayiSyati-utpATayiSyati / tathA-yathA dantena dantI vratatitatimlatAsamUham antayati-vinAzayati tathaivAyamapi vratI=mahAvratadhArI vIro varIyasA prazasyatamena tapasA narakatiryanarAmaragati gajasvamaphalam 1-cAra dAMta vAle gajasvapna kA phala 'daMtidasaNeNaM' ityAdi / (1) cAra dAMtoM vAle dantI (hastI) ko dekhane se vaha bAlaka zUra, vIra aura parAkramI hogaa| jaise hAthI apane dAMtoM se nadI-kinAre ke vRkSoM ko ukhAr3a detA hai| vaise hI vaha vipula tapasyA se mahAna vinarUpa upAyoM ke samUha kA vinAza kregaa| (2) jaise dantI latAoM ke samUha ko ukhAr3a kara pheMka detA hai, usI prakAra vaha vratI vIra ghora tapasyA se naraka tiryaca manuSya aura // 476 // 1-cAra dAMtavALA gajasvapnanuM phaLa "datidasaNeNa" tyAhi-1) yAra tivANAntI (hAthI) navAthI te mANa zUravIra ane bhI thaze. jema hAthI pitAnA daMtazULa vaDe nadIkinArAnAM vRkSone ukhADI nAkhe che. e ja rIte te vipula tapasyA vaDe mahAna vijJarUpa kaSAyonA samUhane nAza karaze. (2) jema hAthI latAonA samUhane ukhADIne pheMkI de che, teja pramANe te vRtI vIra ugra tapasyAthI naraka, tiryaMca, manuSya, ane deva gatimAM bhamavAnI paraMparAne anta lAvaze. kA-RA zrI kalpa sUtra: 01 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 477 // bhramaNasantatim=caturgatibhramaNaparamparAm antayiSyati = vinAzayiSyati / punaH iva yathA sphuraddhu ryabhAvaH - sphuran= prakAzobhavan dhuryabhAvaH=agrasthAyitA yasya sa tathAbhUto, raNAGgaNe= raNe parAkramamANaH = parAkramaM kurvANo vAraNo= gajazcaturo dantAna darzayati, tathA - mahAprabhAvadAnazIlatapobhAvabhedabhinnAna-mahAprabhAvAH - mahAn prabhAvo yeSAM te tathAbhUtA ye dAnazIlatapobhAvAsteSAM bhedaiH bhinnAn caturvidhAn dharmAn dvAdazavidhapariSadaGgaNe darzayiSyati, tathAaglAnatayA = glAnirahitatayA zrutacAritra - dharmanirUpaNataH = zrutacAritrarUpadharmopadezena ayaM caturdizaM catasro dizo digdantina iva - diggajA iva svAyattIkariSyati = svAdhInIkariSyatIti // 031 // 2-usabhasumiNaphalaM mUlam - usabhadaMsaNeNaM amU usabharAyo sagaDadhuraMpiva dhammadhuraM dharissara 1 / sAramuyAraM tavasaMjamabhAraM deva gatiyoM meM bhramaNa karane kI paramparA kA anta kara degaa| (3) jaise apane agresarapana ko pragaTa karane vAlA aura yuddhabhUmi meM parAkrama karane vAlA gajarAja cAra dAMtoM ko dikhalAtA hai, usI prakAra atyanta prabhAvazAlI dAnazIla tapa aura bhAva ke bheda se bhinna- cAra prakAra ke dharma ko bAraha prakAra kI pariSad meM dikhlaaegaa| (4) jaise diggaja cAroM dizAoM ko apane adhIna karatA hai, usI prakAra glAnirahita bhAva se zruta - cAritra rUpa dharma kA nirUpaNa karake vaha bhI cAroM dizAoM ko apane adhIna karegA // 0 31 // (3) jema pAtAnI AgevAnI pragaDha karanAra ane samarAMgaNamAM parAkrama batAvanAra gajarAja cAra daMtazULA khatAve che, eja pramANe atyaMta prabhAvazALI dAna, zIla, tapa, ane bhAva, e cArabhedothI bhinna cAra prakAranA dharmane bAra prakAranI pariSadamAM batAvaze. (4) jema diggaja cAre dizAone peAtAne AdhIna kare che, eja pramANe glAni rahita bhAvathI zrutacAritrarUpa dharmanuM nirUpaNa karIne te paNa cAre dizAone peAtAne AdhIna karaze sU0 31aa zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA gajasvanaphalam . 1180011 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrIkalpa ESTEREShase vahissai 2 / suyacArittalakSaNaM dhammArAmaM amohadhArAe suhAdhArAe girAe siMcaMto puphiyaM phaliyaM ca kari- ssai 3 / pavitte bharahakhitte khitte saggApavamgasuhasaMpAyaNAvIyaM bIyaM bohibIyaM bAvissai 4 ||suu0110|| 2-vRSabhasvapnaphalam chAyA-RSabhadarzanena asau vRSabharAjaH zakaTadhurAmiva dharmadhurAM dhariSyati 1 / sAramudAraM tapaHsaMyamabhAraM vakSyati 2 / zrutacAritralakSaNaM dharmA''rAmam amoghadhArayA sudhAdhArayA girA siJcan puSpitaM phalitaM ca kariSyati / pavitre bharatakSetre kSetre svargApavargasukhasampAdanAbIjaM bIja bodhivIjaM vapsyati 4 ||suu0 32 // TIkA-'usabhadaMsaNeNaM' ityaadi| RSabhadarzanena asau, tRpabharAjA zreSThapabhaH zakaTadhurAmiva zakaTa // 478 // pabhasvAbha 2-vRSabha svapna kA phala mUla kA artha-'usabhadaMsaNeNa' ityAdi / vRSabha kA svama dekhane se-(1) jaise zreSTha vRSabha zakaTa kI dhurA ko dhAraNa karatA hai, usI prakAra vaha dharma kI dhurA ko dhAraNa kregaa| (2) sArabhUta aura udAra tapa evaM saMyama ke bhAra ko vahana kregaa| (3) zruta-cAritra dharmarUpI bagIce ko amogha dhArA tathA amRta dhArA ke samAna vANI kI dhArA se sIceMgA aura use phUla-phalavAn bnaaegaa| (4) pavitra bharatakSetra rUpI kSetra meM svarga aura apavarga kI prApti ke kAraNa bodhavIja rUpa bIja ko boegA ||suu0 32 // TIkA kA artha-'usabhadaMsaNeNaM' ityAdi / vRSabha ke dekhane se vaha bAlaka dharmarUpI zakaTa kI dhurA ko usI 2-vRSabhanA svapnanuM phaLa ___ bhuujn| matha-" usabhadasaNeNa" tyAdi. vRSamanu navAthA (1) rema pala DAnI dhUsarIne dhAraNa kare che, tema te dharmanI dhurAne dhAraNa karaze. (2) sArabhUta ane udAra tapa ane saMyamanA bhArane vahana karaze. (3) zruta-cAritra-dharmarUpI bAgane amedha dhArA yukta amRtanI dhArA jevI vANInI dhArAthI sIMcaze ane tene kUlaphaLavALa banAvaze. (4) pavitra-bharatakSetrarUpI kSetramAM svarga ane apavarganI prAptinA kAraNarUpa bedhabIjarUpa bIjane vAvaze (sU032) AlnAma-'usabhadaMsaNeNatyAhi vRSalanu svarAja nepAthI te mAyA gADAnI dhUsarIna me prabhArI // 478 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 479 // Xing Yu Xian yugamiva dharmadhurAM = dharmarUpazakaTasya yugaM dhariSyati / tathA cAsau sAraM=zreSTham udAram=adbhutaM tapaHsaMyamabhAraM= dvAdazavidhasya tapasaH saptadazavidhasya saMyamasya ca bhAraM vakSyati vahanaM kariSyati / tathA zrutacAritralakSaNaM zrutacAritrasvarUpaM dharmArAmam=dharmarUpamudyAnam amoghadhArayA=amoghA-abandhyA-saphalA dhArA-pravAho yasyAstayA, sudhAdhArayA = sudhAdRSTirUpayA girA = vANyA siJcan puSpitaM phalitaM ca kariSyati / zrutacAritralakSaNasya dharmasya unnAyako bhaviSyatIti bhAvaH / evaMbhUto'sau pavitre = dharmAtmanAM nivAsabhUtatvAtpAvane bharatakSetre = bharata kSetranAma ke kSetre svargApavargasukhasampAdanAbIjaMsvargApavargayoH= svargasiddhigatyoryat sukhaM tasya yA sampAdanA = niSpAdanA tasyA bIjaM kAraNaM svargamokSasambadhisukhamAptikAraNaM bovibIjaM bIjaM samyaktvarUpaM bIjaM vasyati ||sU0 32 || 3 -sIhasumiNaphalaM mUlam -sIhadaMsaNeNaM amU bhuvaNattae sUro vIro vikkato bhavissara 1, vAiviMdamANamago bhavissara 2, rAgadosAiriNaM vijitAro bhavissara 3, tibhuvaNe egacchattaM sAsaNaM karissara 4 // 033 || prakAra dhAraNa karegA, jisa prakAra zreSTha vRSabha zakaTa (chakar3A gAr3I) kI dhurA ko dhAraNa karatA hai / tathA vaha zreSTha evaM adbhuta bAraha prakAra ke tapa aura sattaraha prakAra ke saMyama ke bhAra ko vahana kregaa| vaha zruta - cAritra dharma rUpI ant ko apanI amodha - niSphala na hone vAlI dhArA se yukta amRtavarSA ke samAna vANI kI varSA se sIMcatA huA use puSpavAn aura phalavAn banAegA / arthAt vaha zruta - cAritra dharma kA saMvarddhaka hogA / aisA vaha dharmAtmAoM kA nivAsasthala hone ke kAraNa pavitra bharatakSetra rUpI kSetra (kheta) meM svarga aura mokSa gatiyoM ke sukha utpanna karane ke kAraNabhUta samakitarUpI bIja ko boegA ||0 32 || dhAraNa karaze ke je pramANe zreSTha vRSabha zakaTanI (gADAnI) dhUMsarIne dhAraNa kare che.tathA te zreSDa ane adbhuta bAra prakAranAM tapa ane sattara prakAranAM sayamanA bhArane upADaze. te zruta-cAritra-dharUpI khAgane peAtAnI amegha-niSphaLa na nivaDanArI dhArAthI yukta amRtavarSA jevI vANInI varSA vaDe saMcIne tene puSpAvALA tathA phaLAvALA banAvaze, eTale ke te zruta-yAstri-dharmano saMbaddha 4 thaze. mev| te, dharmAtmA nivAsasthAna hovAne dvArA pavitra bharatakSetra - 3yI kSetramAM svargo ane meAkSagatiyenuM sukha utpanna karavAnA kAraNarUpa samaktirUpI khIjane vAvaze (sU032) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siMhasvapna phalam. 1180911 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 480 // 3 - siMhasvapnaphalam chAyA - siMhadarzanenAsau bhuvanatraye zuro vIro vikrAnto bhaviSyati 1, vAdivRndamAnamardako bhaviSyati 2, rAgadveSAdiripUNAM vijetA bhaviSyati 3, tribhuvane ekacchatraM zAsanaM kariSyati 4 // 033|| TIkA- 'sIhadaMsaNeNaM' ityAdi / siMhadarzanena idaM phalaM sucyate - yadasau bAlo bhuvanatraye zUro vIro vikrAnto bhaviSyati / tathA - vAdivRndamAnamardakaH - vAdinAM yad vRndaM samUhaH, tasya mAnamardakaH = ahaGkAravinAzako bhvissyti| tathA-rAgadveSAdiripUNAM = jIvAtmanAM zAzvatazatru bhUtAnAM rAgadveSAdInAM vijetA bhaviSyati / tathAtribhuvane ekacchatraM zAsanaM kariSyati bhuvanatraye'pyanyatIrthikAnAM dharmazAsanamunmUlya apratihataM svadharmazAsanaM sthApayiSyatIti bhAvaH / sU0 33|| 3 - siMhasvapnakA phala mUla kA artha "sIhadaMsaNeNaM" ityAdi / siMha dekhane se vaha (1) tIna loka meM zUra, vIra aura parAkramI hogaa| (2) vAdiyoM ke samUha ke mAna kA mardaka hogA / (3) rAga-dveSa Adi ripuoMkA vijetA hogA / (4) tInoM lokoM para ekacchatra zAsana karegA || sU0 33 || TIkA kA artha - 'sIhadaMsaNeNaM' ityAdi / siMha kA svama dekhane kA phala yaha hogA ki vaha bAlaka tInoM loka meM zura, vIra aura parAkramazAlI hogaa| vAdiyoM ke samudAya ke mAna kA mardaka arthAt ahaMkAra kA vinAzaka hogA / rAga-dveSa Adi ripuoM kA arthAt jIvoM ke sadA ke bairI rAga-dveSa Adi vikAroM kA vijetA hogA / 3 siMhanA svapnanuM phaLa bhUjanA artha - "sIhadaMsaNeNaM" dhatyAhi siMha levAthI te (1) bhAge somyAM zUra, vIra bhane parAbhI thaze. (2) vAdIonA samUhanA mAnanA nAza karanAra thaze. (3) rAga-dveSa Adi duzmanAnA vijetA thaze. (4) traNe leAka para eka chatra zAsana karaze (s033) TInA artha - 'sIhadasaNeNaM' ityAhi. siha svapna leyA ija mevu bhaNaze haiM te mAtra somAMzUra, vIra bhane parAkamI thaze. vAdIonA samudAyanA mAnanA maka eTale ke ahaMkAranA vinAzaka thaze. rAga-dveSa Adi duzmanAnA-eTale ke jIvAnA kAyamanA duzmanA rAga-dveSa Adi vikArAnA vijetA thaze. traNa leAka upara akhaMDa zAsana karaze, eTale zrI kalpa sUtra : 01 Qiang Qiang Yun kalpa maJjarI TIkA siMhasvama phalam. 1182011 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 48 // TIkA 4-lacchIsumiNaphalaM mUlam lacchIdaMsaNeNaM amU samosaraNalakkhaNalacchIuvalakkhio bhavissai 1, nANadaMsaNamuhavIriyarUvANaMtacaukkalakkhaNaM lacchi varissai 2, jammajarAmaraNAhibAule aNAhe bhavve bohibIyalacchIpadANeNa sanAhIkarissai 3, mokkhamaggArAhagANaM bhavvANaM sAiaNaMtaM akkhayaM avvAbAhaM dhuvaM niyayaM sAsayaM aharIkayalogalacchi mokkhalacchi dAhii 4 // 1034 // 4-lakSmIsvapnaphalam chAyA-lakSmIdarzanena asau samavasaraNalakSaNalakSmyupalakSito bhaviSyati 1, jJAnadarzanasukhavIryarUpAnantacatuSkalakSaNAM lakSmI varISyati 2, janmajarAmaraNA''dhivyAkulAnanAthAn bhavyAn bodhIbIjalakSmIpadAnena sanAthIkariSyati 3, mokSamArgArAdhakebhyo bhavyebhyaH sAdhanantAm akSayAm avyAbAdhAM dhruvAM niyatAM zAzvatIm adharIkRtalokalakSmI mokSalakSmI dAsyati 4 ||suu034|| tIna loka para akhaNDa zAsana karegA, arthAt tInoM lokoM meM anya tIthikoM ke dharmazAsana kA unmUlana karake apane dharmakA niSkaMTaka zAsana sthApita kregaa||033|| 4-lakSmI-svapnakA phala mUla kA artha-'lacchIdasaNeNaM' ityAdi / lakSmI ko dekhane se vaha (1) samavasaraNarUpa lakSmI se yukta hogaa| (2) jJAna, darzana, sukha aura vIrya rUpa anantacatuSTaya kI lakSmI kA varaNa kregaa| (3) janma, jarA, maraNa, Adhi aura vyAdhi se vyAkula anAtha bhavyoM ko bodhibIja-rUpI lakSmI dekara sanAtha kregaa| (4) mokSamArga ke ArAdhaka bhavyoM ko sAdi ananta, akSaya, anyAbAdha, dhruva, niyata, zAzvata, ke traNe lekamAM bIjA tIthikanAM dharmazAsanane nirmULa karIne pitAnA dharmanuM nirkaMTaka zAsana sthApaze. (sU33) 4-lakSmInA vajana bhUganA artha-'lacchIdasaNeNa" tyA. sabhIna nepAthIta (1) samaksa23pA sabhIvANo thaze. (2) jJAna, darzana, sukha ane vIryarUpa anaMta catuSTayanI lahamInuM varaNa karaze. (3) janma, jarA, maraNa, Adhi ane vyAdhithI vyAkuLa anAtha bhavyane dhibIjarUpI lakSamI daIne sanAtha karo. (4) mokSamArganA ArAdhaka bhavyane pahA lakSmIsvana // 48 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 482 // Dao TIkA- 'lacchIdaMsaNeNaM' ityAdi - lakSmIdarzanena = lakSmI svapradarzanena asau bAlaH samavasaraNa - lakSaNa - lakSmyupalakSitaH-samavasaraNe=tIrthakRtAM samavasaraNe lakSyate = dRzyate devAsuramanujatiryagbhiryA sA samavasaraNalakSaNA, sA cAsau lakSmIca, tayA upalakSitaH paricito - yukto bhaviSyati 1 / tathA cAsau jJAna-darzana- sukha-vIryarUpAnantacatuSka lakSaNAM-jJAna-darzana-mukha- vIryarUpaM yadanantacatuSkaM tallakSaNAM=tadrUpAM lakSmIM varISyati 2 / tathAjanmajarAmaraNAdhivyAdhivyAkulAn- janmajarAmaraNAni prasiddhAni, AdhiH = mAnasI vyathA, vyAdhayaH = rogAH, etairvyAkulAn = anAthAn bhavyAn bodhitrIjalakSmIpradAnena - bodhivIjarUpA yA lakSmIstasyAH pradAnena - vitaraNena sanAthIkariSyati 3 / mokSamArgArAdhakebhyaH = samyagdarzanajJAna cAritrAtmakamokSamArgArUDhebhyo bhavyebhyaH sAdyanantAM = jJAnakriyAsampAdyatvAt sAdikAM sarvakAlAvinAzitvAdanantAm, akSayAM - kSayAbhAvAt, avyAvAdhAM-karmaaura laukika lakSmI ko tiraskRta karane vAlI mokSalakSmI ko degA || suu034|| TIkA kA artha- 'lacchIdaMsaNeNaM' ityAdi / lakSmI kA svapna dekhane se vaha bAlaka samavasaraNalakSaNa-samasaraNameM devoM, asuroM, manuSyoM aura tiryacoM ke dvArA jo lakhI jAya-dekhI jAya aisI lakSmI se yukta hogA 1 / tathA vaha jJAna, darzana sukha aura vIrya isa ananta catuSTayarUpa lakSmI kA varaNa karegA 2 / tathA janma, jarA, maraNa, Adhi arthAt mAnasika vyathA aura vyAdhi (roga) se vyAkula aise anAtha bhavyoM ko bodhibIja rUpa lakSmI pradAna karake sanAtha banAegA 3 / samyagdarzana - jJAna - cAritra rUpa mokSamArga kI ArAdhanA karane vAle bhavyoM ko sAdhananta - jJAnakriyA dvArA prApta hone se Adisahita aura sarvakAla meM avinAzI hone se ananta, kSayarahita sAhi, ananta, akSaya, avyAbhAdha, dhruva, niyata, zAzvata bhane sohi lakSmIne tiraskRta 42nArI mokSalakSmI deze (2034) TInA artha - 'lacchIdaMsaNeNaM' ityAhi lakSmInu svapna levAthI te jADa (1) samavasaraNubhAM devo, asuro manuSya ane tiryaMcA dvArA je lakhI jAya-jovAya evI lakSmIthI yukta thaze. (2) tathA te jJAna, daMna, sukha ane vIya' e ananta catuSTaya3 lakSmIne 12ze. (3) tathA nma /rA, bharazu adhi (bhAnasiha vyathA) bhane vyAdhi (roga) thI vyAhuNa evA anAtha bhabyAne edhibIjarUpa lakSmI ApIne sanAtha banAvaze. (4) samyagadarzana-jJAna-cAritra-rUpa mekSamAnI ArAdhanA karanAra bhavyeAne sAdhananta-jJAnakriyA dvArA prApta hovAthI Adisahita ane sa kALamAM avinAzI hevAthI ananta, kSayarahita hAvAthI akSaya, ka bAdhArahita hovAthI anyAbAdha, nizcaLa hovAthI dhruva, nizcita zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA lakSmIsvamaphalam. ||482|| Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 48 // maJjarI ra TIkA bAdhArahitatvAt, dhruvAM-nizcalatvAta, niyatAM-nizcitatvAta, zAzvatI-sarvakAlasthAyitvAt , adharIkRtalokalakSmIlokottaratvAt adharIkRtA-tiraskRtA lokalakSmIH tribhuvanalakSmIH yayA sA tathA tAM tathAvidhAM mokSalakSmI dAsyatIti ||muu034|| 5-dAmadugasumiNaphalaM mUlam-dAmadugadasaNeNaM amU agArANagAradhammadugaNirUvaNeNaM bhavve bhUsissai 1 / amaMdA-NaMda-jaNa- ga-nANAdiguNeNa tihuyaNasagalajaNahiyayaMmi cihissai 2 / AyaguNasoraheNa tihuyaNaM surahissai 3 / sayalajaNaNayaNANaMdakaro ya bhavissai 4 // 035 // 5-dAmadvikasvapnaphalam chAyA-dAmadvikadarzanena asau agArA'nagAradharmadvikanirUpaNena bhavyAn bhUSayiSyati / amandA''nanda-janaka-jJAnAdi-guNena tribhuvanasakalajanahRdaye sthAsyati 2 / AtmaguNasaurabheNa tribhuvanaM surabhayiSyati / hone se akSaya, karmavAdhArahita hone se avyAvAdha, nizcala hone se dhruva, nizcita hone se niyata, sarvakAlasthAyI hone se zAzvata aura lokottara hone se laukika lakSmI ko tiraskRta karane vAlI aisI mokSalakSmI ko degaa|| sU034 // 5-mAlAyugala ke svapnakA phala mUla kA artha-'dAmadugadasaNeNaM' ityaadi| do mAlAoM ke dekhane se vaha, (1) do dharmoM kAagAradharma aura anagAradharmakA nirUpaNa karake bhavya jIvoM ko vibhUSita karegA, (2) tIvratara Ananda ke| janaka jJAna Adi guNoM ke kAraNa tIna loka ke samasta janoM ke hRdaya meM sthAna banAegA, (3) apane hovAthI niyata, sarva kALathAyI hovAthI zAzvata, ane lokeAra hevAthI laukika lakSamIne tiraskRta karanArI evI mokSatabhI deza. (sU034) 5-mALAyugalanA svapnanuM phaLa bhUjana ma- "dAmadugadasaNeNa" tyAhi me bhANAya nepAthI te (1) me bhAnu-magArathama bhane anagAradharmanuM nirUpaNa karIne bhavya jIne vibhUSita karaze. (2) tIvratara AnaMdanA janaka jJAna Adi guNone kAraNe traNa lekanA samasta janonAM hRdayamAM sthAna jamAvaze. (3) pitAnA Atmika guNonI sugaMdhathI traNe lekane dAmadvika svamaphalam. Sta // 48 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 484 // makavA sakalajananayanAnandakaraca bhaviSyati ||sU0 35 // TIkA -- 'dAmadugadaMsaNeNaM' ityAdi / vyAkhyA sugamA // 235 // 6- caMdasumiNaphalaM mUlam - caMdadaMsaNeNaM amU bhaviyakumuyakulavigAsago jamma- jarA - maraNAi - jaNiya - anaMta-saMtAva- hArago jiNasAsaNa- sAgara - vaDDhago aNAi-micchatta- timira-paNAsago tihuyaNaAlhAyago ya bhavissai ||sU036 // 6 - candrasvapnaphalam chAyA -- candradarzanena asau bhavyakumuda kulavikAzako janma- jarA - maraNAdi - janitA - nanta - santApa- hArako jinazAsanasAgaravarddhako'nAdi mithyAtvatimiramaNAzaka stribhuvanA''hAdakazca bhaviSyati // sU0 36 // Atmika guNoM kI sugaMdha se tInoM lokoM ko sugaMdhita karegA, (4) sabake nayanoM ke AnandakArI hogA ||035 // TIkA kA artha - 'dAmadugadaMsaNeNaM' ityAdi / isa sUtra kI TIkA sugama hai ||su035|| 6- candrasvapna kA phala mUla kA artha - 'caMdadaMsaNeNaM' ityAdi / candramA ke dekhane se, (1) vaha bAlaka bhavyajanarUpI kumudoM ke kula kA vikAsa karane vAlA (2) janma, jarA, maraNa Adi se utpanna hone vAle ananta santApa ko dUra karane vAlA, (3) jinazAsanarUpI sAgara kI vRddhi karane vAlA, (4) anAdikAlIna mithyAtvarUpI andhakAra kA nAza karane vAlA aura (5) tribhuvana ko AbAda karane vAlA hogA |sU036 // sugaMdhita 42. (4) saunAM nayanAne AnaMhArI thaze (sU035) TIDAnA artha - 'dAmadugadasaNeNaM' ityAhi. yA sUtranI TIma sugama che. ( sU0 upa ) 6-caMdranA svapnanuM phaLa bhuujn| artha -- "caMdabaMsaNeNaM ityAhi yandramAne levAthI te jANaDa (1) lavyanna3pI mubhuhonA sabhUhonA vikAsa karanAra, (2) janma, jarA, maraNa AdithI utpanna thatA saMtApane dUra karanAra, (3) jinazAsanarUpI sAgaranI vRddhi karanAra, (4) anAdikALanA mithyAtvarUpI aMdhakAranA nAza karanAra, ane (5) traNe bhuvanane AnaMdita aranAra thaze (sU036) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA dAmadvikasvamaphalam. // 483 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre // 485 // Yan Jiao Shu majjarI TIkA TokA-'caMdadasaNeNaM' ityaadi| candradarzanena-candrasvamadarzanena asau bAlo bhavyakumudakulavikAzakaHbhavyA eva kumudAni teSAM kulaM samUhastasya vikAsakaH-bhavyAnandadAyaka ityarthaH, janmajarAmaraNAdijanitAnantasaMtApahArakaH-janmajarAmaraNAdijanito yo'nantaH niravadhikaH santApA-duHkhaM tasya hArakA haraNakartA, jinazAsanasAgaravardhakaH-jinazAsanarUpo yaH sAgarastasya vardhakaH vRddhikartA, anAdimithyAtvatimirapraNAzakaH-anAdi= AdirahitaM yad mithyAtvatimira-mithyAtvAndhakArastasya praNAzaka vinAzakaH, tribhuvanAhAdakaH bhuvanatrayAnandajanakazca bhaviSyatIti // 36 // 7-sUrasumiNaphalaM mUlam-sUradasaNeNaM ama logAlogappagAsago bhavikamalavigAsago bhanna-hiyaya-kuhara-carA-gaMta-ppacaMDamattaMDa-maMDala-taruNakiraNa-dubbheya-ciraMtaNA-'NAi-gADha-micchatta-timira-ppaNAsago dhammagagaNaMgaNe sakkhaM aisayatejapuMjo viva bhavissai ||suu0 37 // candrasvAma phalam. TIkA kA artha-'caMdadasaNeNaM' ityAdi / candra kA svama dekhane ke kAraNa vaha bAlaka (1) bhavyajIvarUpI kumudoM-candravikAsI kamaloM kA vikAsa karane vAlA, arthAt bhavya jIvoM ko Ananda dene vAlA hogaa| (2) janma, jarA aura maraNa Adi se hone vAle asIma saMtApa ko apaharaNa karane vAlA hogaa| (3) jinendra bhagavAn ke zAsana-rUpI samudra kI vRddhi karane vAlA hogaa| (4) anAdi kAla se cale Ane vAle mithyAtvarUpI andhakAra kA vinAzaka hogA aura (5) tIna lokoM ke prANiyoM ko Ananda dene vAlA hogA ||suu036|| // 485 // sAno atha-'cadadasaNeNaM' yAhi yandranujanavAyI 4 (1) lavya13pI bhuho-yandravilAsI kamaLAne vikAsa karanAra eTale ke bhavyane AnaMda denAra thaze. (2) janma, jarA, ane maraNa AdithI pedA thatA apAra saMtApanuM apaharaNa karanAra thaze. (3) jinendra bhagavAnanA zAsanarUpI sAgaranI vRddhi karanAro thaze. (4) anAdi kALathI cAlyA AvatA mithyAtvarUpI aMdhakArane nAza karanAra thaze, ane (5) traNe lokanA prANIone Ananda denAra thaze sU0 36) zrI kalpa sUtra: 01 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 486 // Zheng Yuan 7- sUrasvapnaphalam chAyA - suradarzanena asau lokAlokaprakAzako bhavikamalavikAsako bhavya hRdaya - kuhara- carA - nantapracaNDa-mArtaNDa - maNDala - taruNa - kiraNadurbheda - cirantanA - 'nAdi - gADha - mithyAtva - timira-praNAzako sAkSAt atizayatejaHpuJja iva bhaviSyati ||mU0 37 // dharmagaganAGgaNe TIkA- 'sUradaMsaNeNaM' ityAdi / sUradarzanena - sUraH sUryaH tadarzanena asau lokAlokaprakAzakaH-lokaH= pazcAstikAyAtmakaH, tadbhino'lokaH, tayoH prakAzakaH = prarUpakaH, bhavikamalavikAsakaH - bhavinaH = bhavyaprANinaH 7- sUryasvapna kA phala mUla kA artha -- 'sUradaMsaNeNaM' ityAdi / sUrya-darzana se vaha (1) loka- aloka kA prakAzaka, (2) bhavya-jIva rUpI kamaloM kA vikAsa karane vAlA, (3) bhavyoM ke hRdayarUpI guphA meM sthita, ananta pracaNDa mRyoM kI tIvra kiraNoM se bhI na bhede jA sakane vAle cirakAlIna yA anAdikAlIna mithyAtvarUpI andhakAra kA vinAza karane vAlA, (4) dharmarUpI gaganAMgaNa meM pratyakSa atizaya teja ke puMja ke samAna hogA || sU0 37|| TIkA kA artha-- 'saradaMsaNeNaM' ityAdi / sUrya kA svapna dekhane se vaha bAlaka (1) paMcAstikAya rUpa loka kA aura usase bhinna aloka kA prakAzaka arthAt nirUpaNa karane vAlA hogA, (2) vaha bhavyaprANI rUpI kamaloM ko vika 7-sUrya svapnanuM phaLa bhUNanA artha - "sUradaMsaNeNa" ityAhi sUrya - harzanathI te [1] solono prakAza, [2] lavya - labaipI kamaLAne vikAsa karanAra, [3] bhAnAM hRdayarUpI guphAmAM rahela, anaMta pracaMDa sUnA tIvra kiraNA vaDe paNa na bhedI zakAya evA cirakAlIna athavA anAdikAlIna mithyAtvarUpI 'dhakArano nAza karanAra, [4] dharmarUpI gaMganAMgaNamAM pratyakSa atizaya tejanA puja samAna thaze. (sU037) TIDAnA artha - jhayadaMsaNeNa' ityAhi sUrya'nu' svapna hevAthI te Aja [1] paMcAstikAya loDanA bhane tenAthI bhinna alAkanA prakAzaka eTale ke nirUpaNa karanAra thaze. [2] te bhavya prANIrUpI kamaLAne vikasita karaze. tathA [3] zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA sUryasva phalam. ||486|| Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1182011 Zhen Ai Ai Fei Xing tadrUpANi yAni kamalAni teSAM vikAsakaH, tathA - bhavya - hRdaya - vuhara - carA - nanta - pracaNDa - mArtaNDa - maNDala - taruNakiraNa - durbhedacirantanA - nAdi - gADha - midhyAtva - timira - praNAzakaH- tatra bhavyAnA hRdayAnyeva kuharANi - guhAH, tatra caratIti tAdRzaM yat anantam = avadhirahitaM pracaNDa mArtaNDamaNDala taruNa kiraNa durbhedaM - prakhara sUryamaNDalamauDha kiraNairapi bhettu - mazakyaM cirantanaM bahukAlasthitam anAdi = bhAdirahitaM gADhaM niviDaM mithyAtvatimiraM = mithyAtvarUpo'ndhakAraH tasya praNAzakaH = nivArakaH, tathA dharmagaganAGgaNe- jinazAsanAkAze sAkSAt atizaya tejaHpuJja iva= sUrya iva bhaviSyati // 0 37 // 8- jhayasumiNaphalaM jhayadaMsaNeNaM amU samArUDha - sukajhANa- gayarAo sammaNNANeNa maMtiNA uvasama - maddava - 'jjava - saMtosa - rUvi pIe cauraMgiNIe seNAe paMcamahavvayarUvehiM bhaDehiM samadamAirUvehiM sattha'stherhi jutto muNirAo aSNANamaM tisahAyaM kohamANamAyAlohaca uraMgiNiyaM NANAvaraNijjAibhaDANugayaM rAgadosakhvasatthatthajuttaM dujjhANagayArUDhaM moharAyaM jiNiar kevalaNANAvaraNa nissAraNAvatiSNa-kAraNakamava vahANA'niyahi-sayalalogAlogavisaya-tikAlassahAva-pariNAmabheyANaMta payatthasakkhaMkAri - kevalaNANake valadaMsaNasaMpanno veraggapavaNaperiyaM siyavAyajjhayaM samuccAlissai ||suu0 37 // sita karegA, tathA (3) bhavya jIvoM ke antaHkaraNarUpI guphA meM rahane vAle, niravadhi prakhara sUryoM kI praur3ha kiraNoM dvArA bhI jisakA bhedana honA asaMbhava hai, aise cirakAla se sthita athavA anAdikAlIna saghana mithyAtva rUpI aMdhakAra ko naSTa karane vAlA hogaa| tathA ( 4 ) jinazAsanarUpI AkAza meM sAkSAt atizaya tejaHpuMja sUrya ke samAna hogA ||0 37|| bhavya jIvenA antaHkaraNarUpI guphAmAM rahenAra, asIma prakhara sUryanA prauDha kiraNA vaDe paNa jene bhedavA azakaya che, evA cirakALathI rahelA, athavA anAdi kALanA-gADha mithyAtvarUpI aMdhakAranA nAza karanAra thaze. tathA [4] jinazAsanarUpI AkAzamAM sAkSAt atizaya tejanA puMja sUryanA jevA thaze. (sU037) zrI kalpa sUtra H 01 Ju kalpa maJjarI TIkA sUryasvama phalam. // 487 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa 8-dhvajasvapnaphalam chAyA-dhvajadarzanena asau samArUDha-zukladhyAna-gajarAjaH samyagjJAnena mantriNA upazama-mArdavA-jaiva-santoSarUpiNyA caturaGgiNyA senayA pazcamahAvratarUpairbhaTaiH zamadamAdirUpaiH zastrAstrayukto munirAjo'jJAnamantrisahAyaM krodhamAnamAyAlobhacaturaGgiNIkaM jJAnAvaraNIyAdibhaTAnugataM rAgadveSarUpazastrAstrayuktaM durthyAnagajArUDhaM moharAja jitvA kevala-jJAnAvaraNanissAraNAvatIrNa-kAraNakramavyavadhAnAnivarti-sakalalokAlokaviSaya-trikAlasvabhAva-pariNAma-bhedAnantapadArtha kalpamaJjarI // 488 // TIkA mA 8-dhvajAke svapnakA phala mUla kA artha-'jhayadasaNeNaM' ityaadi| dhvajA ke dekhane se zukladhyAnarUpI gajarAja para ArUr3ha hokara, samyagjJAnarUpI maMtrI se, upazama mArdava Arjava aura santoSa rUpa caturaMgiNI senA se, paMcamahAvratAdi yoddhAoM se aura zama dama Adi zastroM se yukta hokara vaha bAlaka munirAja banakara, ajJAnarUpa maMtrI jisakA sahAyaka hai, krodha mAna mAyA lobha hI jisakI caturaMgiNI senA hai, jJAnAvaraNIya Adi jisake yoddhA haiM, rAga-dveSa ke astra-zastroM se jo susajjita hai, aprazasta-dhyAna-rUpa gaja para jo ArUDha hai, aise moharAja ko jItakara, kevalajJAnAvaraNIya karma ke kSaya se utpanna hue, kAraNoM ke krama ke vyavadhAna hone se kabhI naSTa na hone vAle, samasta loka aura aloka ko jAnane vAle, trikAlasaMbaMdhI, dhvajasvamaphalama. 8-vajAnA ravamanuM phaLa bhuujn| atha -"jhayadasaNeNaM" tyAhi. Aanne nepAthI zusadhyAna35I 2 52 savAra thana, samyajJAna rUpI maMtrIthI, upazama mArdava, Arjava ane saMteSa rUpa caturaMgiNI senAthI, paMcamahAgratAdi ddhAethI, ane zama dama Adi zothI yukta thaIne te bALaka munirAja banIne ajJAnarUpI maMtrI jene sahAyaka cha, bodha, bhAna, bhAyA, solanI zani senA che, jJAnApAya mAhinA yoddhA cha, rAga-dveSanA mszastrothI je susajijata che, aprazarastadhyAnarUpI gaja para je savAra thayela che, evA moharAjAne jItIne, kevaLa jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI utpanna thayela, kAraNonA kramane abhAva thavAthI kadI nAza na pAmanAra, samasta leka ane alAkane jANanAra, trikALa saMbaMdhI, svabhAva ane pariNamananA bhedathI bhinna, ananta padArthone pratyakSarUpathI // 488) zrI zrI kalpa sUtra: 01 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 489 // - sAkSAtkAri-kevalajJAnakevaladarzanasampannaH vairAgyapavanapreritaM syAdvAdadhvajaM samucAlayiSyati ||suu0 38 // TokA-'jhayadasaNeNaM' ityAdi / dhvajadarzanena asau tava putraH samArUDhazukladhyAnagajarAja zukladhyAnarUpamahAgajopari sthitaH samyagjJAnena samyagjJAnarUpeNa mantriNA pradhAnena upazama-mArdavA-''rjava-saMtoSarUpiNyAtatra-upazamaH kSamA, mAdeva-mRdutA, ArjavaM saralatA, santoSa prasiddhaH tadrapiNyA caturaGgiNyA senayA, paJcamahAvratarUpaiH prANAtipAtaviramaNAdipaJcamahAvratalakSaNaiH bhaTaiH yodhaiH, zamadamAdirUpaiH-zamaH kaSAyanigrahaH damA indriyanigrahaH, tau AdI yeSAM samitiguptyAdInAM taistadrUpaiH zastrAstraiH khaDgAdivANAdibhiH yuktaH sahito munirAjaH ajJAnamantrisahAyam-ajJAnarUpo mantrI sahAyo yasya tam moharAjamiti sambandhaH, kIdRzaM punastamityAha-krodhamAna-mAyA-lobha-caturagiNIkaM-krodha-mAna-mAyA-lobharUpA caturaGgiNIcaturaGgavatI senA yasya tam,jJAnAvaraNIyAdibhaTAnugata-jJAnAvaraNIyam-Adi yeSAM tAni jJAnA''varaNoyAdIni aSTau karmANi, tadrapaimeMTaiH yodhairanugatam, rAgadve dhvajasvama phalam svabhAva evaM pariNamana ke bheda se bhinna ananta padArthoM ko pratyakSarUpa se jAnane vAle, kevalajJAna aura kevaladarzana se yukta hokara, vairAgya kI vAyu se prerita, syAdvAda kI dhvajA ko phaharAegA ||suu038|| TIkA kA artha-'jhayadasaNeNaM' ityAdi / dhvajA kA svapna dekhane se tumhArA putra zukladhyAna rUpI mahAna gaja para ArUDha hokara, samyagjJAna rUpI maMtrI (pradhAna) se yukta, kSamA, mArdava (namrabhAva), Arjava (saralatA) aura saMtoSarUpI caturaMgiNI senA se yukta, sarvathA prANAtipAtaviramaNa Adi pA~ca mahAvratarUpa yoddhAoM se yukta, zama-kaSAyoM kA nigraha aura dama-indriyoM kA nigraha, tathA Adi zabda se samiti-gupti Adi rUpa zastrAkhoM arthAt khaDga // 489 // jANanAra kevaLajJAna ane kevaLadezanathI yukta thaIne, vairAgyanA vAyuthI prerita, syAdvAdanI dhajA pharakAvaze. (sU38) sAno mayaM-'jhayadasaNeNa' tyA garnu nepAthI tbhaare| putra zuladhyAna 35o mahAn 4 52 savAra yadhane, sabhya zAna 3pI bhatrI (pradhAna)yI yuta, kSamA, mAI (namalA), mAya (satA) mana saMtoSa thI caturaMgiNI senAthI yukta, zama (kaSAye nigraha) ane dama (Indriyane nigraha) tathA Adi rAkhathI samiti, gupti Adi zrI kalpa sUtra : 01 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa SarUpazastrAstrayuktaM durdhyAnagajA''ruDham-durdhyAnam azubhadhyAnaM tadrapo yo gajo-hastI tamArUr3ha-tatrA''sInam, evaMvidhaM moharAjam mohabhUpaM jitvA parAbhUya kevalajJAnA''varaNaniHsAraNAvatIrNa-kAraNakramavyavadhAnAnivarti-sakalalokAlokaviSaya-trikAlasvabhAva-pariNAmabhedAnantapadArtha-sAkSAtkAri-kevalajJAnakevaladarzanasampannaH-tatra-kevalajJAnasya yadAvaraNam AcchAdakam jJAnAvaraNIyaM karma, upalakSaNatvAd darzanAvaraNIyaM ca, tannisAraNAt-tatkSayakaraNAt avatIrNa jAtaM kAraNakramavyavadhAnAnivarti-kAraNAnAM hetUnAM yaH kramaH paurvAparya tadvyavadhAnena tadantaHpAtena na nivartatenApaitIti tathAbhUtaM sakalalokAlokaviSayatrikAlasvabhAvapariNAmabhedAnantapadArthasAkSAtkAri-sakalau yau lokAlokaulokAcaturdazarajjvAtmakaH alokAdbhinnazca tau, tadviSayam tadgocaram yat trikAlasvabhAvapariNAmabhedAnantapadArthasAkSAtkAri-triSu kAleSu ye svabhAvapariNAmabhedAnantapadArthAH-teSAM sAkSAtkAri yat kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca maJjarI // 49 // TokA dhvajasvana Adi tathA vANa Adi se yukta munirAja banakara moharAja ko parAjita kregaa| ajJAna moharAja kA sahAyaka maMtrI hai| krodha, mAna, mAyA aura lobha usakI caturaMgiNI senA hai| jJAnAvaraNIya Adi ATha karma usake bhaTa haiN| vaha rAga aura dveSa rUpI zastroM evaM astroM se sajjita hai| azubha dhyAna rUpI hAthI para vaha sabAra hai| isa prakAra ke moha-rAjA ko jIta kara, kevalajJAna ko Ahata karane vAle jJAnAvaraNa karma ke tathA upalakSaNa se darzanAvaraNa karma ke kSaya se utpanna hone vAle tathA vinAza ke kAraNoM ke haTa jAne se kabhI bhI naSTa na hone vAle, loka-caudaha raja-parimita AkAzakhaMDa ko tathA aloka-loka se bhinna samasta AkAza ko jAnane vAle, tInoM kAloM saMbaMdhI, svabhAva se bhinna tathA pariNAma-paryAya se bhinna ananta padArthoM rUpa zastrAstro (eTale ke talavAra, bANa Adi) thI yukta munirAja banIne maharAjane harAvaze. ajJAna maharAjane sahAyaka maMtrI che. krodha, mAna, mAyA ane lobha tenI caturaMgiNI senA che. jJAnAvaraNIya Adi ATha kama tenA subhaTa che. te rAgadveSarUpI zastro ane astrothI sajaja che. te azubhadhyAna rUpa hAthI para savAra thayela che. A prakAranA mahArAjAne jItIne, kevaLajJAnane avRta karanArA jJAnAvaraNa karmanA, tathA upalakSaNathI dazanAvaraNa karmanA kSayathI utpanna thanAra tathA vinAzanA kAraNe dUra thavAthI kadI paNa nAza na pAmanAra, loka-cauda rajuparimita AkAzakhaMDane tathA aloka-lokathI bhinna samasta AkAzane jANanAra traNe kALa saMbaMdhI, svabhAvathI bhinna // 49 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 491 // tAbhyAM sampannaH=yuktaH san, vairAgyapavanapreritaM syAdvAdadhvajam = anekAntavAdarUpapatAkAM samuccAlayiSyati=samyak uDDAyayiSyati ||suu0 38 // 9 - puNNakalasasumiNaphalam mUlam -- puNNakalasadaMsaNeNaM amU vimalasalilehiM kalaso vitra khamA-saMti-mAhuriya - odAriya-soriyagaMbhIriya - gheriya - maddava - ajavAiguNehiM puSNe maMgalamayattaNao sagalaloga-maMgala-jaNao sagalaloga hiyayakamalA- hiTThAyago paMcatiMsaya-vANIguNa- paDipuNNo loga hirAmo dhavalakitti kevalaNANa- kevala daMsaNa-samalaMkio jagahiyayaharaNapavaNo sayalatitthiyANaM muddhovari virAyamANo sayalajaNANamabhilasa Nijjo bhavissai // sU0 39 // 9 - pUrNakalazasvapnaphalam chAyA -- pUrNa kalazadarzanena asau vimalasalilaiH kalaza iva kSamA zAnti-mAdhuryau - dArya - zaurya - gAmbhIryadhairya - mArdavA -''rjavAdiguNaiH pUrNaH maGgalamayatvAt sakalalokamaGgalajanakaH sakalaloka- hRdayakamalA-dhiSThAyakaH paJcatriMzako pratyakSarUpa jAnane vAle kevalajJAna se tathA kevaladarzana se vibhUSita hogA / vairAgyarUpI vAyu se prerita anekAntavAda kI patAkA ko phaharAegA // sU0 38 // 9 - pUrNakalaza ke svapna kA phala mUla kA artha - 'puSkalasa daMsaNeNaM' ityAdi / pUrNa kalaza ko dekhane se, jaise kalaza nirmala jala se paripUrNa hotA hai, usI prakAra vaha bAlaka kSamA, zAnti, mAdhurya, zraudArya, zaurya, gAMbhIrya, dhairya, mArdava, Arjava Adi guNoM se paripUrNa hogaa| maMgalamaya hone ke kAraNa sampUrNa loka ke maMgala kA janaka hogaa| tathA pariNAma paryAyathI bhinna ananta padArthone pratyakSa rUpathI jANanAra kevaLajJAnathI tathA kevaLadazanathI vibhUSita thaze. vaLI vairAgyarUpI vAyuthI prerita anekAntavAdanI patAkAne pharakAvaze (sU038) 9-pUrNa kaLazanA svapranuM phaLa bhUjanA artha - "puNNakalasadaMsaNeNaM" ityAhi. pUrA upAzane levAthI, prema ujaza nirmANa pAzuthI paripUrNa hoya che, tema te jANaH kSamA, zAnti, mAdhurya, sauhArya, zaurya, gAMlIya, dhairya, bhAhaba, mAnava, Ahi guNeothI zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA pUrNakalaza svapnaphalam. // 491 // Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa EM dvANIguNa-pratipUrgoM lokAbhirAmaH dhavalakIrti-kevalajJAna-kevaladarzana-samalaGkRtaH jagaddhadayaharaNamavaNaH sakala tIthikAnAM mUrdhApari virAjamAnaH sakalajanAnAmabhilaSaNIyo bhaviSyati ||suu0 39 // zrIkalpa TokA-'puNNakalasadasaNeNaM' ityAdi / pUrNakalazadarzanena jalapUrNakalazasvapnadarzanena asau vimalasalilai = // 492 // svacchajalaiH kalaza iva, kSamA-zAnti-mAdhuryo-dArya-zaurya-gAmbhIrya-dhairya-mArdavA-javAdi-guNaiH-tatra kSamA-zAntiHkrodhAdyabhAvaH, zAntiH upazamaH, mAdhuryam=svabhAvamadhuratA, audArya-dAnazIlatA, zaurya-parAkramaH, gAmbhIryam= gambhIratA-hRdayasyAgAdhatA, dhairya-dhIratA-parISahopasargasahane nizcalatA, mArdavaM mRdutA-mAnanigrahaH, AjavaM-saralatA, sUtre maJjarI TIkA saba logoM ke hRdaya-kamala meM sthita hogaa| vANI ke paitIsa guNoM se suzobhita hogaa| loka meM yA logoM ke lie ramaNIya hogaa| zubhra kIrti tathA kevalajJAna aura kevaladarzana se vibhUSita hogaa| jagata ke citta ko haraNa karane vAlA hogaa| samasta tIrthakoM meM pradhAnarUpa se zobhAyamAna hogA aura sakala janoM ke liye iSTa hogA ||suu039|| A pUrNakalazasvamaphalam. TIkA kA artha-'puSNakalasadasaNeNaM' ityaadi| jala se bhare hue kalaza kA svapna dekhane se, svaccha jala se jase kalaza paripUrNa hotA hai, vaise hI vaha bAlaka kSamA, zAMti, svabhAva kI madhuratA, udAratA, dAnazIlatA, zUratAparAkrama, gaMbhIratA-hRdaya kI agAdhatA, dhIratA-parISaha aura upasarga sahane meM aTalatA, mRdutA-mAna kA abhAva, RjutA paripUrNa haze. maMgaLamaya hovAne kAraNe saMpUrNa lekanuM maMgaLa karanAra haze. badhA lokenA hRdaya-kamaLamAM sthAna pAmaze. vANInA pAMtrIza guNethI suzobhita haze. lekamAM athavA lekene mATe suMdara haze. zubhra kIti tathA kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI vibhUSita haze. jagatanuM citta haranAra thaze, samasta tIthikamAM pradhAna rUpathI zobhAyamAna thaze ane saghaLA janene mATe ISTa thaze (sU039) sAno atha'puNNakalasadasaNeNaM tyAhi thI marekhA zanu navAthI, 2127 pANIthIbhaza bharelA hoya che. tema te bALaka paNa kSamA, zAMti svabhAvanI madhuratA, udAratA-dAnazIlatA, zUratA-parAkrama, gaMbhIratA-hRdayanI agAdhatA, dhIratA-parISaha ane upasarga sahana karavAnI aDagatA, mRdutA-mAnane abhAva, ajItA-saraLatA vagere vagere // 492 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa evamAdayo ye guNAstaiH pUrNa:-puktaH, maGgalamayatvAt svayaM maGgalasvarUpatvAt sakalalokamaGgalajanakaH-sakalA:samastA ye lokAsteSAM yanmaGgalam zubha-jinoktadharmamAptirUpaM tasya janakaH-sakalalokAnAM saddharmopadezaka ityarthaH, ata eva-sakalalokahRdayakamalAdhiSThitaH-sakalalokAnAM yad hRdayarUpaM kamalaM tatra adhiSThitaH sthitaHsakalajanAnAmArAdhya ityarthaH, tathA-paJcatriMzadavANIgugapratipUrNaH-saMskAravacam 1, udAttatvam 2, upacAropetatvam 3, gambhIradhvanitvam 4, anunAditvam 5, dakSiNatvam 6, upanItarAgatvam 7, mahArthatvam 8, avyA kalpamaJjarI TIkA // 493 // pUrNakalazae svamaphalam. saralatA Adi-Adi guNoM se yukta hogaa| vaha svayaM maMgalamaya hogA, ataH samasta janoM ke maMgala-jinakathita dharma kI prApti rUpa zubha-kA janaka hogA, arthAt samIcIna dharma kA upadezaka hogaa| samIcIna dharma kA upadezaka hone ke kAraNa vaha saba logoM ke hRdaya rUpI kamala meM sthita hogA, arthAt sabakA ArAdhya hogaa| vaha vANI ke paiMtIsa guNoM se paripUrNa hogaa| ve guNa isa prakAra haiM (1) saMskAravatva-vANI kA saMskArayukta honA-vyAkaraNAdi kI dRSTi se nirdoSa honaa| (2) udAttatA-svara kA udAtta-UMcA honaa| (3) upasvAropetatva-bhASA meM grAmINatA na honA / (4) gaMbhIradhvanitva-megha ke zabda ke samAna gaMbhIra dhvani honA / (5) anunAditA-pratidhvaniyukta dhvani honaa| guvALe haze. te pote maMgaLamaya haze, tethI saghaLA lekonuM maMgaLa-jina kathita dhamanI prApti rUpa zubha-karanAra haze, eTale ke samIcIna dharmano upadezaka thaze. samIcIna dharmane upadezaka hovAne kAraNe te badhA lokonA hadayarUpI kamaLamAM thAna pAmaze eTale ke badhAne ArAdhdha thaze. te vANInA pAMtrIsa guNethI paripUrNa thaze. te guNa A pramANe che (1) saMskAravanDa-vANI sarakAravALI hovI-vyAkaraNa AdinI daSTithI nirdoSa hevI. (2) Grual-212 -yA DA. (3) 6vAzapatapa-laSAmA gAbhADayAnA (4) alIraniva-vAzI bhedhanA savA pIlI havI. (1) manunAhitA-pratinipANI sapA . // 493 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA hatapaurvAparyatvam 9, ziSTatvam 10, asaMdigdhatvam 11, apahRtAnyottaratvaram 12, hRdayagrAhitvam 13, dezakAlArary vyatItatvam 14, tattvAnurUpatvam 15, aprakIrNaprasRtatvam 16, anyonyapragRhItatvam 17, abhijAtatvam 18, zrIkalpa (6) dakSiNatva-bhASA meM saralatA honaa| (7) upanItarAgatva-zrotAoM ke mana meM bahumAna utpanna karanevAlI svara kI vizeSatA honaa| // 494 // (8) mahArthatva-vAcya artha meM mahattA honA, thoDe se zabdoM meM bahuta artha bharA huA honA / (9) avyAhatapaurvAparyatva-vacanoM meM pUrvApara virodha na AnA / (10) ziSTatva-apane iSTa siddhAnta kA nirUpaNa karanA, athavA-vaktA kI ziSTatA sUcita karane vAlA artha khnaa| (11) asaMdigdhatva-esI spaSTatA ke sAtha taca kA nirUpaNa karanA ki zrotA ke manameM tanika bhI sandeha na raha jAya / (12) apahRtAnyottaratva-vacanakA nirdoSa honA jisase zrotAoM ko zaMkA-samAdhAna na karanA paDe / (13) hRdayagrAhitya-kaThina viSaya ko bhI sarala DhaMga se kahanA, zrotAoM ke citta ko AkarSita kara lenaa| (14) dezakAlAvyatItatva-dezakAla ke anusAra kathana karanA / pUrNakalazasvapnaphalam. (6) ziva-sApAmA sajatA pI. (7) upanItarAga--zrotAonAM manamAM bahumAna utpanna karanArI svaranI vizeSatA hovI. (8) mahAI-vAya arthamAM mahattA hovI, zeDA ja zabdomAM ghaNe ja artha bharela ha. (9) avyAhata paurvAparyatva-vacanemAM pUrvApara virodha na Avavo (10) ziSTatva-pitAnA ISTa siddhAMtanuM nirUpaNa karavuM athavA vaktAnI ziSTatA sUcita karanAra arthe kahe. (11) asaMdigdhatva-zrotAnA manamAM saheja paNa sandaha rahI na jAya evI spaSTatAnI sAthe nirUpaNa karavuM (12) apAr3atA ttaratva-vacana nirdoSa hovA joIe jethI zrotAone zaMkA-samAdhAna karavuM na paDe. (13) hRdayagrAhitva-kaThina viSayane paNa saraLa rIte kahe, zrotAonAM cittane AkarSita karI levuM. (14) dezakAlAvyatIta--dAkALane anusAra kathana karavuM. // 494 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 495 // Hao Di Bian Qiang ati snigdhamadhuratvam 19 aparamarmavedhatvam 20, arthadharmAbhyAsAnapetatvam 21, udAratvam 22, paranindAsvA zrI kalpa sUtra : 01 (15) tavAnurUpatva-vastu ke vAstavika svarUpa ke anurUpa kathana karanA (16) aprakIrNaprasRtatva - prakRta vastu kA yathocita vistAra ke sAtha vyAkhyAna karanA, apakRta kA kathana nahIM karanA, prakRta kA bhI atyadhika anucita vistAra nahIM karanA / (17) anyonyapragRhotatva - padoM aura vAkyoM kA paraspara saMbaddha honA / (18) abhijAtatva - bhUmikA ke anusAra viSaya kA nirUpaNa karanA / (19) atisnigdhamadhuratva - snigdhatA aura madhuratA se yukta honA / (20) aparamamevevi-dUsare ke marma - rahasya kA prakAza na karanA / (21) abhyAsAna tatva - mokSa rUpa artha tathA zruta - cAritra dharma se yukta honA / (22) udAratva - pratipAdya viSaya kA udAra honA, zabda evaM artha kI viziSTa racanA honA / (23) paranindAsvAtmotkarSa viprayuktatva - dUsare kI nindA aura apanI prazaMsA se rahita vacana honA / (15) tattvAnurUpa|--vastunA vAstavika svarUpane anurUpa kathana karavu, (16) aprakIrNa prakRta.--prakRta vastunuM cathAyegya vistAra sAthe vyAkhyAna karavuM, aprakRtanuM kathana na karavu. prakRtanA paNa atizaya-vadhAre vistAra na karavA. (17) anyAnyapragRhItatva--paTTA ane vAkayAnA paraspara saaMdha hovA. (18) abhinnatatva-bhUmikA pramANe viSayanuM nirUpaNa karavuM. (19) atisnigdhamadhurava--snigdhatA ane madhuratAthI yukta hovuM. (20) aparabharbhavedhitva - mIlanA bharbha-rahasyane pragaTa na 42. (21) adharmAbhyAsAnapetatva--meAkSarUpa atha tathA zruta-cAritra dharmAMthI yukta hovuM. (22) udAratva--pratipAdya viSayanu' udAra hovuM, zabda ane arthanI viziSTa racanA hovI. (23) paranindAsvAtmaka viprayuktatva--bIjAnI niMdA ane peAtAnI prazaMsA vinAnA vacana hovA. [Tai Wan Forsee kalpa maJjarI TIkA pUrNakalazasvamaphalam. // 495 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 496 // Jiang Xing Cang Yun Ran Mai Cha tmotkarSAviprayuktatvam 23, upagatazlAghatvam 24, apanItatvam 25, utpAditAcchinnakautUhalatvam 26, adrutatvam 27, anativilambitatvam 28, vibhramavikSeparoSAvezAdirAhityam 29, vicitratvam 30, AhitavizeSa (24) upagatazlAghatva - vacanoM meM pUrvokta guNa hone se unakA prazaMsanIya honA / (25) apanItatva -kAla, kAraka, vacana, liMga Adi kA viparyAsarUpa bhASAsaMbaMdhI doSoM kA na honA / (26) utpAditAcchinnakautUhalatva - zrotAoM ke mana meM vaktA ke prati kutUhala (utkaMThA) banA rahanA / (27) adbhuta - bahuta jaldI na bolanA / (28) anativilambitatva-bIca bIca meM rukakara - aTakakara na bolanA, dhArApravAha vANI kI honA / (29) tribhramatrikSepaSA vezAdirAhitya vaktA ke mana meM bhrAnti na honA, usakA citta anyatra na honA, roSa tathA Aveza na honA, arthAt abhrAnta bhAva se upayoga lagAkara zAMti ke sAtha bhASA bolanA / (30) vicitratva - vANI meM vicitratA honA / (31) AhitavizeSatva - anya puruSoM kI apekSA vacanoM meM vizeSatA hone ke kAraNa zrotAoM ko viziSTa buddhi prApta honA / zrI kalpa sUtra H 01 (24) upagata lAdhava----vacanAmAM pUrvokta guNu hevAthI temanuM prazaMsanIya hovu.... (25) yAyanItatva-ThANa, 424, vayana, lati mahinA viSayAMsaiya bhASAsamadhI hoSo na hovA (26) utpAditAcchinnakautUhalatta--zrotAonA manamAM vaktA pratye kutUhala cAlu rahevuM. (27) adbhutatva - SaDuna molavu (28) anitivilammitatva-vacce vacce rekAIne-aTakIne na melavuM, vANInA pravAha eka dhArA cAlu rAkhave. (29) vibhramavikSeparASAveSAdirAhitya--vaktAnA manamAM brAnti na hovI joie, tenuM citta bIje na hovuM joie, rASa tathA Aveza na heAvA, eTale ke abhrAnta bhAvathI upacega lagADIne zAMtinI sAthe bhASA khelavI (30) vicitratva - bAlI mAM vicitratA havI. (31) AhitavizeSa--bIjA puruSA karatAM vacanAmAM vizeSatA hovAne kAraNe zrotAone viziSTa muddhi prApta thavI. kalpa maJjarI TIkA pUrNakalaza svama phalam. // 496 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvam 31, sAkAratvam 32, sattvaparigRhItatvam 33, aparikheditvam 34, avyuccheditvam 35, ityete ye paJcatriMzad vANIguNAstaiH pratipUrNaH, tathA-jagaddhadayaharaNapravaNaH-jagataH saMsArasya hRdayaharaNe hRdayAkarSaNe pravaNaH= tatparaH-sakalajIvahRdayAkarSaka ityarthaH, tathA-sakalatIthikAnAm samastadharmapravartakAnAM mUrbopari mastake virAjamAnaH= zobhamAnaH-sakaladharmapravartakazreSTha ityarthaH, tathA-sakalajanAnAm abhilaSaNIyaH zlAdhyazca bhaviSyatIti ||suu039|| zrIkalpasUtre kalpamaJjarI TIkA // 497|| (32) sAkAratva-vau~, padoM aura vAkyoM kA pRthak-pRthak honA / (33) savaparigRhItatva-prabhAvazAlI evaM ojasvI vacana honA / (34) aparikheditva-upadeza dene meM thakAvaTa na honA / (35) avyucchedisva-jaba taka pratipAdya viSaya kI bhalIbhA~ti siddhi na ho taba taka lagAtAra usa kI prarUpaNA karate jAnA, adhUrA na choddnaa| ina paitIsa guNoM se yukta hone ke kAraNa vaha bAlaka loka meM abhirAma hogA-mundara hogA, AnandadAyaka hogaa| nirmala kIrti se yukta hogaa| kevalajJAna aura kevaladarzana se vibhUSita hogaa| jagat kA arthAt jagat ke jIvoM kA citta apanI ora AkarSita karane meM samartha hogaa| saMsAra ke samasta dharmapravartakoM meM mUrdhanya hogA-arthAt zreSTha hogaa| saba logoM kA iSTa hogA aura prazaMsanIya hogA ||muu039 // pUrNakalaza svapraphalam. (32) sArat1-gI, paho, bhane pAyAnu ma mA : (33) satyaparigRhItaq-bhAvANI bhane mAsvI hovo. (34) aparihitya-upadeza detA thA nAni. (35) avyu cheditya-jayAM sudhI pratipAdya viSayanI sArI rIte siddhi na thAya tyAM sudhI satata tenI 5354 / ye vI, a53 ch|7 nahI e pAMtrIsa guNovALe hovAne kAraNe te bALaka lokamAM abhirAma thaze. suMdara thaze, AnaMdadAyaka thaze. nimaLa kIrtivALe thaze. kevaLajJAna kevaLadarzanathI vibhUSita thaze. jagatanuM eTale ke jagatanA chAnuM citta pitAnI tarapha AkarSavAne samartha thaze. saMsAranA sarvadharma pravartakemAM mUrdhanya (48) thaze. badhA lokone ISTa thaze ane prazasanIya yaze (sU038) // 497 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TokA 10-paumasarovarasumiNaphalaM mUlam-paumasarovaradasaNeNaM amU vimalajaleNeva nimmalamahimAe, sIyalatayeva saMtIe, mAhurieNeva zrIkalpa sommabhAveNa, gaMbhIrieNeva nANAiguNeNa, kamaliNIhi viva vimalabhAvaNAhi, mayaraMdeNeva kAruNNeNa, bhamaranigareNeva sUtre bhavyarvideNa, taraMgeNeva samabhAveNaM, haMsAdivihaMgamehi viva saMjatehiM, pupphavADiyAhi viva muyAhi, saaibiNdupaayjnniy||498|| muttAhala-sAli-suttisaMpuDehiM viva gaNaharovaesavaka-jaNiya-saggApavaggasuhasAli-mumukkhuhiyaehi parigario paumasarovaroviva virAissai, evaM sayalajagajIvajoNIjAyassa AdhArabhUo bhavissai ||suu040|| 10-padmasarovarasvapnaphalam chAyA-padmasarovaradarzanena asau vimalajaleneva nirmalamahimnA, zItalatayeva zAntyA mAdhuryeNeva saumyabhAvena, gAmbhIryeNeva jJAnAdiguNena, kamalinIbhiriva vimalabhAvanAbhiH, makarandeneva kAruNyena, bhramaranikareNeva bhavyadvandena, tareneNeva samabhAvena, haMsAdivihaGgamairiva saMyataiH, puSpavATikAbhiriva mudbhiH, svAtivindupAtajanita-muktA 10-padmasarovara ke svapna kA phala ___ mUla kA artha-'paumasarovaradasaNeNaM' ityAdi / padmasarovara ke dekhane se vaha padmasarovara ke sadRza hogA / jaise-sarovara nirmala jala se yukta hotA hai vaise hI vaha nirmala mahimA se yukta hogaa| isI prakAra sarovara kI zItalatA ke samAna zAMti se, madhuratA ke samAna saumyabhAva se, gaMbhIratA ke samAna jJAnAdi guNoM se, kamaliniyoM ke samAna nirmala bhAvanAoM se, makaraMda ke samAna karuNA se, bhramara-samUha ke samAna bhavya jIvoM ke samudAya se, taraMgoM ke samAna samabhAva se, haMsa Adi pakSiyoM ke samAna saMyatoM se, puSpavATikA ke samAna pramoda se, svAtinakSatra meM gire hue jalabinduoM se utpanna motiyoM se yukta sIpoM ke 10-56masarovaranA snk3|| bhUjana maya-"paumasarovaradaM saNeNaM tyAhi pasArane navAthI te pahabhasaro12 ko yaza. sarovara nirmaLa pANIvALuM hoya che tema te paNa nirmaLa mahimAvALe thaze. eja rIte sarevaranI zItaLatA jevI zAntithI, madhuratA jevA saumyabhAvathI, gaMbhIratA jevA jJAnAdi guNethI, kamalinIo jevI nirmaLa bhAvanA ethI, makaraMdanA jevI karuNAthI, bhamaravRnda jevA bhavya jIvenA samudAyathI, taraMga jevA samabhAvathI, haMsa Adi chepakSIonA jevA saMyamiyAthI, puSpavATikA jevA pramAdathI, svAtinakSatramAM nIce paDatAM jaLa binduethI pedA thayela sarovarasvapnaphalam. // 498 // re zrI kalpa sUtra: 01 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||499 // phala - zAli - zuktisampuTairiva gaNadharopadezavAkya-janita - svargApavargasukhazAli-mumukSuhRdayeH parikArataH padmasarovara iva virAjiSyate, evaM sakalajagajjIvayonijAtasya AdhArabhUto bhaviSyati // mU0 40|| TIkA - - ' paumasarovara daMsaNeNaM' ityAdi / padmasarovaradarzanena asau tava putro trimalajale neva= svacchajalasadRzena nirmalena mahimnA = vimalaprabhA veNa, zItalatayeva zItalatArUpajalIyaguNasadRzyA zAntyA, mAdhuryeNeva = jalIyamAdhuryaguNasadRzena saumyabhAvena, gAmbhIryeNeva gambhIratAsadRzena jJAnAdiguNena. kamalinIbhiriva= kamalinI sadRzIbhiH vimalabhAvanAbhiH= nirmalAbhiH paJcaviMzatibhAvanAbhiH, makarandeneva = puSparasasadRzena kAruNyabhAvena = SaTkAyajIvaviSayakadayAbhAvena, bhramara samAna gaNadharoM ke upadeza - vAkyoM se svarga-mokSa kA sukha pAne vAle mokSAbhilASI jIvoM ke antaHkaraNoM se vaha, padma-sarovara ke samAna zobhA pAyegA / isa prakAra vaha saMsAra ke saba jIvayoniyoM meM utpanna hue jIvoM kA AdhAra hogA || sU0 40 // TIkA kA artha - 'paumasarovaradaMsaNeNaM' ityAdi padmasarovara kA svama dekhane se vaha bAlaka padmasarovara ke samAna hogA / jaise- padmasarovara nirmala jala se yukta hotA hai, usI prakAra vaha apane nirmala prabhAva se sampanna hogA / jaise padmasarovara zItalatA se yukta hotA hai, vaise vaha zAMti se yukta hogA, arthAt svayaM zAMtimaya hogA dUsaroM ko bhI lokottara zAMti pradAna kregaa| sarovara ke jala kI madhuratA ke samAna vaha saumyabhAva se vibhUSita hogA / sarovara kI gaMbhIratA ke samAna vaha jJAnAdi guNoM kI gaMbhIratA se yukta hogaa| jaise sarovara kamali mAtIovALI chIpAnA jevA gaNadharAnA upadeza-vAkayA vaDe sva-meAkSanA sukha meLavanAra mumukSu jIvAnA aMtaHkaraNA vaDe, te pasarAvaranI jema zANA pAmaze. A rIte te saMsAranI badhI jIvayeAnimAM utpanna thayelA bhavAnI mAdhAra thaze (2040) TInA artha - paumasarovaradasaNeNa' ityAhi paTTamasarovara' svapna levAthI te mAjA paTTamasarovaranA leve| thaze. jema pamasarovara nirmaLa jaLavALu hoya che teja pramANe te peAtAnA nimA~La prabhAvavALA haze. jema pamasarovara zItaLatAvALuM hoya che tema te zAntithI yukta haze, eTale ke te zAMtimaya haze ane bIjAone paNa lekettara zAnti Apaze. sarAvaranuM jaLa jema madhura hoya che tema te paNa saumya svabhAvathI vibhUSita thaze, sareAvara jema gabhIra hoya che tema te jJAnAdiguNAnI gaMbhIratAvALA thaze. jema sarovara kaminiyAvALu hoya che tema te paccIsa vimaLa bhAva zrI kalpa sUtra : 01 200 kalpa maJjarI TIkA padmasarovarasvapnaphalam. // 499 // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 50 // kalpamaJjarI TIkA nikareNeva bhramarasamUhasadRzena bhavyavRndena bhavyaprANinAM samUhena, taraGgaNeva-taraGgasadRzena samabhAvena iSTAniSTAdiSu sarvatra sAmyena, haMsAdivihaGgamairiva-haMsAdipakSisadRzaiH saMyataH sAdhubhiH, puSpavATikAbhiriva padmasarovarapAlisthitapuSpavATikAtulyAbhiH mudbhiH AtmajJAnasamudbhUtapramodaH, svAtibindupAtajanita-muktAphala-zAli-zuktisampuTairiva-svAtibindUnAM svAtinakSatravRSTAmbudAmbubindUnAM yaH pAta:=patanaM, tajjanitAni yAni muktAphalAni taiH zAlante zobhante ye te tathAbhUtA ye zuktisampuTAstairiva tatsadRzaiH gaNadharopadezavAkya-janita-svargApavargasukha-zAli-mumukSuhRdayaiHgaNadharANAM yat upadezavAkyam bhagavatprarUpita-yathArtha-tatvopadezarUpaM vacanaM tajanitaM yat svargApavargasukhaM tena zAlante zobhante yAni tAni tathAbhUtAni yAni mumukSuhRdayAni-mokSAbhilApiNAM cittAni taistathAbhUtaizca parikaritoyuktaH padmasarovara iva virAjiSyate zobhiSyate / evaM padmasarovara ivAsAvapi sakalajagajIvayonijAtasyaniyoM se yukta hotA hai, usI prakAra vaha paccIsa vimala bhAvanAoM se yukta hogaa| jaise sarovara makarandaphUloM ke rasa se yukta hotA hai, usI prakAra vaha SaTakAya ke jIvoM kI karuNA se kalita hogaa| jaise sarovara bhramara-samUha se yukta hotA hai, usI prakAra vaha bhavya prANiyoM ke samUha se sevita hogaa| jaise-sarovara laharoM se vyApta hotA hai, usI prakAra vaha iSTa-aniSTa Adi meM samatAbhAva se yukta hogaa| jaise sarovara haMsa Adi pakSiyoM se sevita hotA hai usI prakAra vaha sAdhuoM se sevita hogaa| jaise sarovara pAla para sthita puSpavATikAoM se zobhita hotA hai, usI prakAra vaha AtmajJAnajanita pramoda se vibhUSita hogaa| jaise sarovara svAtinakSatra meM barase jala ko binduoM se utpanna hue motioM se suzobhita zukti (sIpa) se sampanna hotA hai, usI prakAra vaha tIrthakaraprarUpita yathArtha tatva kA upadeza karane vAle gaNadharoM ke vacana se janita svargamokSa ke sukha se zobhita hone vAle mokSArthI jIvoM ke hRdaya se suzobhita hogaa| isa prakAra, arthAt-padmayukta nAe vALe thaze. jema sarevara makaranda (phUlenA rasa) thI yukta hoya che tema te chakAyanA chanI karuNAthI yukta thaze. jema sarovara bhamarAonA samUhathI sevAyela hoya che, temate bhavyAnA samUhathI levAyela haze. jema saravara laherothI vyApta hoya che tema te ISTa aniSTa AdimAM samatAbhAvavALe haze. jema saravara haMsa Adi pakSIothI sevAya che tema te sAdhuo vaDe sevAze. jema sarovara kinAre rahelI puSpavATikAothI zobhe che, tema te AtmajJAna-janita pramAdathI vibhUSita thaze, jema saravara svAtinakSatramAM varSelAM jaLanA bindue vaDe utpanna thayela matIo vALI chIpa vaDe yukta hoya che, eja rIte te tIrthaMkara-prarUpita yathArtha tatvane upadeza karanAra gaNadharanA vacanathI thanAra svarga-mokSanA sukhathI zebhA padma sarovaramae svamaphalam. // 50 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa stre // 501 // maJjarI TIkA sakalajagatAm lokatrayasya yat jIvayonijAta jIvayonisamUhastasya AdhAraH Azrayo bhaviSyatIti / ayaM bhAvaH-yathopadmasarovaro vimalajalAdizuktisampuTAntayukto bhavati, tathaivAsau tava putro nirmalamAhAtmyAdimumukSuhadeyAntayukto bhaviSyati, ahiMsAdharmopadezena sarveSAM jIvAnAmAdhArazca bhaviSyatIti // 040 // 11-vIrasAyarasumiNaphalaM mUlam-khIrasAyaradasaNeNaM amU nANAi-aNaMtaguNagaNa-rayaNIyarI mAhuriya-gaMbhIriyAi-guDAgaNAlaMkio sasikiraNa-sarisa-ujjala-vimala-jasadharo siyavAyabhaMgataraMgaNirUvago vivihaNaya-kallola-laliya-bhaMga jAlaM-tarAla-suyadhamma-salila-saMbhitro viviha-vimala-bhAvaNA-NaI-saMgama-saMjAya-samudraya-samajjiya-guNasamiddha-pavayaNa-parUvago sayalajaNahiyavihAyagattaNeNaM nakayapIUsa-hiyA-miya-guNagaNA-bhirAma-mahurAimahura-girA saMpanno bhavissai ||suu0 41 // 11-kSIrasAgarasvapnaphalam chAyA-kSIrasAgaradarzanena asau jJAcAdya-nantaguNagaNa-ratnAkaro mAdhuryagAmbhIryAdi-guNagaNA-lataH sarovara kI taraha vaha tIno lokoM ke jIvoM kA AdhArabhUta hogA / abhiprAya yaha hai ki jaise padmasarovara nirmala jala se lekara zukti-saMpuTa taka se yukta hotA hai, usI prakAra vaha bAlaka bhI nirmala mahAtmya se lekara mokSAbhilASI jIvoM ke hRdaya taka se yukta hogA aura ahiMsAdharma kA upadeza karake saba jIvoM kA AdhAra banegA / / 040 // 11-kSIrasAgara ke svapna kA phala mUla kA artha-'khIrasAyaradasaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgara ke dekhane se vaha jJAna Adi ananta gunnyamAna thanAsa mumukSu jInA hRdayathI suzobhita haze. A pramANe, eTale kamaLavALAM sarevaranI jema te traNe lokanA jIne mATe AdhArarUpa thaze bhAvArtha e che ke jema padmasarovara nirmaLa jaLathI laIne chIpa saMpuTathI yukta hoya che teja pramANe te bALaka paNa nirmaLa mahAbhyathI laIne mekSAbhilASI jenAM hRdaya sudhInI cIjothI yukta thaze, ane ahiMsAdharmane upadeza karIne badhA ne AdhAra thaze. (sU0 40) 11 kSIrasAgaranA svapnanuM phaLa bhuugn| matha- 'khIrasAyaradasaNeNa tyAhi-kSIrasAsa nevAthI te jJAna mA ananta sukha-ratnAnI padma sarovarama svapnaphalam. // 50 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 502 // zazikiraNasadRzo-jjvala-vimala-yazodharaH syAdvAdabhaGgataraNanirUpako vividhanaya-kallola-lalita-bhajAlA-ntarAlazrutadharma-salila-saMbhRto vividha-vimala-bhAvanA-nadI-saMgama-saMjAta-samudaya-samarjita-guNasamRddha-pravacana-prarUpakaH sakalajanahitavidhAyakatvena nyakkRtapIyUSa-hitA-mitaguNA-bhirAma-madhurAtimadhura-girA sampanno bhaviSyati ||suu041|| TIkA--'khIrasAyaradasaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgaradarzanena kSIrasAgarasvamadarzanena asau jJAnAdyanantaguNaratnAkara:-jJAnAdayo ye'nantaguNAsta eva ratnAni teSAmAkaraH khaniH-AzrayasthAnam, mAdhuryagAmbhIryAdiguNagaNAlaGkataH-mAdhuryavANyAdInAM madhuratA, gAmbhIryam agAdhatA cAdau yeSAM te tayAbhUtA ye guNAsteSAM yo gaNaH samUhastena alaGkato-yuktaH, zazikiraNasadRzojjvalavimalayazodharaH-zazinaH candrasya ye kiraNAstatsadRzam ujjvalaM= ratnoM kI khAna hogaa| madhuratA evaM gaMbhIratA Adi guNoM ke samUha se zobhita hogaa| candramA kI kiraNoM ke samAna zubhra evaM nirmala yaza kA dhAraka hogaa| syAdvAda ke bhaMga-taraMgoM kA prarUpaka hogaa| vividha nayoM rUpI kalloloM kA sundara bhaMgajAla jisake madhya meM haiM, aise zrutadharmarUpI jala se paripUrNa hogaa| aneka prakAra kI nirmala bhAvanArUpI nadiyoM ke saMgama se vRddhi ko prApta aura usa vRddhi se utpanna guNoM se samRddha pravacana kI prarUpaNA karanevAlA hogaa| samasta prANiyoM kA hitakartA hone se amRta se bhI bar3hakara hitakArI, aparimita guNoM se ramaNIya evaM madhura se bhI madhura vANI se sampanna hogA |suu0 41 // TIkA kA artha-vIrasAyaradasaNeNaM' ityAdi / kSIrasAgara kA svapna dekhane se vaha bAlaka jJAna Adi ananta guNarUpI ratnoM ko khAna hogaa| vANI Adi kI madhuratA tathA agAdhatA Adi guNoM ke samudAya se alaMkRta hogaa| candra kI kiraNoM ke sadRza prakAzamAna evaM niSkalaMka yaza kA dhAraka hogaa| syAdvAda ke bhaMgarUpI taraMgoM kA pravartaka khANa thaze. madhuratA ane gaMbhIratA Adi guNenA samUhathI zabhaze. candramAnAM kiraNa jevA zutra ane nirmaLa yazane dhAraka thaze. syAdvAdanA bhaMgataraMgenA prarUpaka thaze. vividha narUpI kalelane suMdara bhaMgajALa jenI madhyamAM che, evA zratadharmarUpI jaLathI paripUrNa thaze. aneka prakAranI nirmaLa bhAvanArUpI nadIonA saMgamathI vRddhi pAmelA ane te vRddhithI utpanna thayelA guNo vaDe samRddha pravacananI prarUpaNA karanArA thaze. sarve prANIone hitakartA hovAthI amRtathI paNa vadhAre hitakArI, aparimita guNothI ramaNIya ane madhuramAM paNa madhura vANavALe thaze (sU041) TInA matha-'khIrasAyaradasaNeNa' tyA kSIrasAgaranusvapna sAthItemANasAnamAsinanta guNa 3siirtnaanI khANa thaze. vANI AdinI madhuratA tathA agAdhatA Adi guNonA samUhathI zobhAyamAna thaze. candranA kiraNanI jema prakAza kSIrasAgarasvapraphalam. // 502 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 503 / / TIkA prakAzavat vimalaM niSkalaGkaM yad yazastasya dharaH dhArakaH, syAdvAdabhaGgataraGganirUpaka:--syAdvAdasya ye bhaGgAH prakArAsta eva taraGgAsteSAM nirUpakA pravartakaH, vividhanayakallolalalitabhaGgajAlAntarAlazrutadharmasalilasaMbhRtaH-vividhAH= ___ anekamakArA ye nayAsta eva kallolA:-mahAtaraGgAstailalitaM-sundaraM yat taraGgasadRzAnAM bhaGgajAlAnAm antarAlaM= madhyabhAgastad vidyate yatra tAdRzaM yat zrutadhamarUpaM salilaM tena saMbhRtaH paripUrNaH, tathA-vividhavimalabhAvanAnadIsaMgamasaMjAtasamudayasamarjitaguNasamRddhapavacanamarUpakaH-vividhA yA vimalabhAvanA: anityatvAzaraNatvAdibhAvanAstA eva nadyastAsAM yaH saMgamastena saMjAto yaH samudayaHvRddhistena samarjitA ye guNAH kSAntyAdipradAyakatvaguNAstaiH samRddha-samRddhimat yat pravacana-pravacanarUpaM jalaM tasya prarUpakA pradarzakaH-upadeSTA, tathA-sakala janahitavidhAyakatvena= sakalalokAnAM janmajarAmaraNaduHkhavinAzarUpahitakAritvena hetunA nyakkRtapIyuSahitAmitaguNagaNAbhirAmamadhurAtimadhuragirA-nyakkRtaM-tiraskRtaM pIyUSam amRtaM yayA tAdRzI hitAmitagaNagaNAbhirAmA hitAmita guNagaNAlaGkRtA madhurAtimadhurA ca yA gI: vANI tayA sampanno-yuktazca bhaviSyatIti / / 041 / / 12-devavimANasumiNaphalaM malam-devavimANadaMsaNeNaM samavasaraNarUvadavbaiDDhisaMpanno kevalaNANAibhAvaiDiDhasapanno jgaalNbnnbhuuo| hogaa| aneka prakAra ke nayarUpI mahAtaraMgoM se sundara bhaMgajAla jisake madhya meM sthita haiM, aise zrutadharmarUpI jala se bharA huA hogaa| anityatA-azaraNatA Adi bhAvanArUpI nadiyoM ke kAraNa utpanna huI vRddhi se prApta hone vAle kSamApradAyakatva Adi guNoM se yukta pravacanarUpI jala kA pradarzaka hogaa| samasta janoM ke, janma, jarA, maraNa ke duHkhoM ke vinAza rUpa hita kA karttA hone se vaha amRta ko bhI mAta karane vAlI, hita evaM aparimita guNoM ke samudAya se yukta, madhura-atimadhura vANI se vibhUSita hogA |suu0411|| mAna ane niSkalaMka yaza dhAraka thaze. syAdvAdanA bhaMgarUpI taraMgane pravartaka thaze. aneka prakAranA nayarUpI mahAta. gathI suMdara bhaMgALa jenA madhyamAM rahela che, evA zratadharmarUpI jaLathI bharelo thaze. anityatA, azaraNutA Adi bhAvanArUpI nadIonA saMgamane kAraNe utpanna thayela vRddhithI prApta thanArA kSamA-pradAna Adi guNavALA pravacana-rUpI jaLane pradarzaka thaze. samagra lokonA, janma, jarA, maraNanA duHkhanA vinAzarUpa-hitakartA hovAthI te amRtane paNa mahAta karanArI, hita ane aparimita guNonA samUhavALI, madhura-atimadhura vANIthI vibhUSita thaze. (sU0 41) kSArasAgaramae svapnaphalam. // 503 / / zrI 395 sUtra:01 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 504 // devadevI viMdavaM dijja mANacaraNo bhavissa ||042 || 12 - devavimAnasvapnaphalam chAyA - deva vimAnadarzanena asau samavasaraNarUpadravyaRddhisampannaH jagadAlambanabhUto devadevIvRndavanyamAnacaraNo bhaviSyati // 42 // TIkA--' devavimANadaMsaNeNaM' ityAdi / vyAkhyA spaSTA / / sU042 || 13 - rayaNarAsisumiNaphala mUlam -- rayaNarAsidaMsaNeNaM amU pANAivAyaviramaNAisattAvIsa aNagAraguNa- bArasavihatava - bAsI ahiyasattadasasayabheyappabheya - sattadasasaMjama aTThArasa sIlaMgasahassAi- aNegaguNarayaNarAsirUvo bhavissara / aha ya - puvvabhavovajjiyatitthayaranAmakammAilakkhaNaparamapuNNapabbhAreNa titthayaro vINAbhiAvohiya-NANAvaraNata 1 - khINasuyaNANAvaraNatta2 - khINaohINANAvaraNatta3 - khINamaNapajjavaNANAvaraNatta4 - khINakevalaNANAvaraNatta5 - khINacakkhudaMsaNAvaraNatta 6 - khINaacakkhudaMsaNAvaraNatta7 - khINa ohIdaMsaNAvaraNattaTa - khINakevaladaMsaNAvaraNatta 9 - khINanidatta 10 - khINanidAniddatta 11 - khINapayalatta 12 - khINapayalApayalatta 13 - khINathINaddhitta 14khINasAyA ve yaNijjatta 15 - khINaasA yAve yaNijjatta 16 - khINadaMsaNamohaNijjata 17 - khINacaritamohaNijjata 18 kevalajJAnAdibhAvaRddhisampanno 12 - devavimAna ke svapna kA phala mUla aura TIkA kA artha - 'devavimANadaMsaNeNaM' ityAdi / devavimAna kA svapna dekhane se vaha bAlakasamavasaraNa tathA aSTamahAprAtihArya / rUpa dravyaRddhi se sampanna hogA / kevalajJAna Adita bhAva - Rddhi se sampanna hogA jagat kA AzrayabhUta hogA aura devoM tathA deviyoM ke samUha se bandita hogA || sU0 42 // 12-deva-vimAnanA svapnanu phaLa vAthI te jANa bhUjano ne TInA artha - " devavimANadasaNeNaM " ityAdi heva-vibhAnanuM svapna samavasaraNu tathA aSTa-mahAprAtihA rUpa dravyaRddhivALA thaze. kevaLajJAna Adi bhAvaRddhithI saMpanna haze. jagatanA AdhArarUpa thaze ane devA tathA devIonA samUhathI vandrita thaze. (sU. 42) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA devavimAnasvamaphalam. // 504 // Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 505 // PLEASE TATA TERA TENDE khINaneraiyAuyatta 19 - khINatiriyAuyatta 20 - khINamaNussAuyatta 21 - khINa devAuyatta 22 - khINamuhanAmatta 23 - khINaamuhanAmatta 24 - khINauccagoyatta 25 - khINanIyagoyatta26 - khINadANaMtarAyatta 27- khINalAhaMtarAyatta 28- khINabhogaMtarA - yatta 29 - khINauvabhogaMtarAyatta30 - vINavIriyaMtarAyatta 31 - ppabhiinANA vihaguNarayaNarAsI sAsao siddho bhavisa ||suu043|| 13 - ratnarAzisvapnaphalam chAyA - ratnarAzidarzanena asau prANAtipAtaviramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNa-dvAdazavidhatapo-dvayazItyadhikasaptadazazata-bhedaprabhedasaptadazasaMyamA-STAdazazIlAGgasahasrAdyanekaguNaratnarAzirUpo bhaviSyati / atha ca - pUrvabhavopArjitatIrthakara nAmakarmAdilakSaNaparama puNyaprAgbhAreNa tIrthakaraH kSINAbhinivodhikajJAnA''varaNatva 1 - kSINazrutajJAnAvaraNatva 2 - kSINAvadhijJAnAvaraNatva3 - kSINamanaH paryavajJAnAvaraNatva4- kSINa kevalajJAnAvaraNatva5 13 - ratnarAzi ke svapna kA phala mUla kA artha- 'raNarA sidaMsaNeNaM' ityAdi / ratna - rAzi dekhane se vaha bAlaka prANAtipAtaviramaNa Adi sattAIsa anagAra ke guNoM, bAraha prakAra ke tapoM, sattaraha sau vayAsI 'taNAvA' bheda-prabheda sahita satraha prakAra ke saMyama aura aThAraha hajAra zIlAMgoM Adi aneka guNarUpI ratnoM kI rAzi hogA / isake atirikta - pUrvabhava meM upArjita tIrthakara - nAma-karma Adi puNya ke samUha se vaha tIrthakara hogA / tathA 1 - zrabhinibodhika jJAnAvaraNa kA kSaya, 2- zrutajJAnAvaraNa kA kSaya, 3 - avadhijJAnAvaraNa kA 4- mana:paryayajJAnAvaraNa kA kSaya, 5- kevalajJAnAvaraNa kA kSaya, 6 - cakSurdarzanAvaraNa kA kSaya, kSaya, 13-ratnarAzinA svapnanuM phaLa bhUNanA artha - " rayaNarAsidaMsaNeNaM "tyAhi ratna rAzi levAthI te jANa AdhutipAtavirabhazu Ai satyAcIza bhAzubhAranA gugu, jAra praaranAM tayo, sattarazI jyAzI " taNAvA" leha - prlehe| sahita sattara prAranA sayama ane aDhAra hajAra zIlAMgA Adi aneka guNarUpI ratnAneA rAzi thaze. te uparAMta pU.bhavamAM upArjita tIrthaMkaranAmakama Adi puNyanA samUhathI te tIrthaMkara thaze, tathA (1) AAbhinimeAdhikajJAnAvaraNane kSaya, (2) zrutajJAnAvaraNane kSaya, (3) avadhijJAnAvaraNanA kSaya (4) manaH5 vajJAnAvaraNanA kSaya (5) kevaLajJAnAvaraNanA kSaya zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA ratnarAzi svamaphalam. // 505 // Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa -kSINacakSurdarzanAvaraNatva6-kSINAcakSurdarzanAvaraNatva8-kSINakevaladarzanAvaraNatva9-kSINanidratva 10-kSINanidrAnidratva11 -kSINamacalatva12-kSINapracalAmacalatva13-kSINastyAnaddhitva14-kSINasAtAvedanIyatva15-kSINAsAtAvedanIyatva16 -kSINadarzanamohanIyatva 17-kSINacAritramohanIyatva18-kSINanairayikA''yuSkatva19-kSINatiryagAyuSkatva20-kSINamanudhyAyuSkatva21-kSINadevA''yuSkatva22-kSINazubhanAmatva23-kSINAzubhanAmatva24-kSINoccagotratva25-kSINanIcagotratva26-kSINadAnAntarAyatva27-kSINalAbhAntarAyatva28-kSINabhogAntarAyatva29-kSINopabhogAntarAyatva30-kSINavIryAntarAyatva31-prabhRtinAnAvidhaguNaratnarAziH zAzvataH siddho bhaviSyati ||muu043|| kalpamaJjarI // 506 // TokA 7-acakSurdarzanAvaraNa kA kSaya, 8-avadhidarzanAvaraNa kA kSaya, 9-kevaladarzanAvaraNa kA kSaya, 10-nidrA kA kSaya, 11-nidrAnidrA kA kSaya, 12-acalA kA kSaya, 13-pracalA calA kA kSaya, 14-styAnadi kA kSaya, 15-sAtAvedanIya kA kSaya, 16-asAtAvedanIya kA kSaya, 17-darzanamohanIya kA kSaya, 18-cAritramohanIya kA kSaya, 19-narakAyu kA kSaya, 20-tiryacAyu kA kSaya, 21-manuSyAyu kA kSaya, 22-devAyu kA kSaya, 23-uccagotra kA kSaya, 24-nIcagotra kA kSaya, 25-zubhanAma kA kSaya 26-azubha nAma kA kSaya, 27-dAnAntarAya kA kSaya, 28-lAbhAntarAya kA kSaya, 29-bhogAntarAya kA kSaya, 30-upabhogAntarAya kA kSaya, 31-vIryAntarAya kA kSaya-ityAdi aneka prakAra ke guNarUpI ratnoM kI rAzi hogA, tathA zAzvata siddha hogA ||suu043|| ratnarAzisvapnaphalam. (6) yshinaavaane| kSaya (7) ayaza nA2pane kSaya (8) adhiza naavaane| kSaya (e) naavaraNane kSaya (10) nidrAne kSaya (11) nidrAnidrAne kSaya (12) pracalAne laya (13) pracalapracalAno kSaya (14) tyAnaddhine kSaya (15) sAtA vedanIyane kSaya (16) msaataavhniiyn| kSaya (17) zanabhAujIyana kSaya (18) yAtribho nIyanakSaya (16) 24Ayuno kSaya (20) tiya yAyuno kSaya (21) manuSyAyuno kSaya (22) aayun| kSaya (23) yagotrano kSaya (24) nIyagAnA kSaya (25) zumanAmanA kSaya (26) azubhanAbhanA kSaya (27) hAnAntarAyanA kSaya (28) saamaantraayn| kSaya (26) bhogAntarAyano kSaya (30) upabhogAnarAyane kSaya (31) vIryAntarAyane kSaya- ItyAdi aneka prakAranA guNarUpI ratnone rAzi thaze, ane zAzvata siddha thaze (sU0 43) // 506 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa // 507|| TIkA-'rayaNarAsidasaNeNaM' ityAdi / ratnarAzidarzanena ratnarAzisvamadarzanena asau bAlaH prANAtipAtaviramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNa-dvAdazavidhatapo-dvayazItyadhikasaptadazatabhedamabheda-saptadazasaMyamA-STAdazazIlAGgasahasrAyanekaguNaratnarAzirUpaH-tatra-mANAtipAtaviramaNAdisaptaviMzatyanagAraguNA mANAtipAtaviramaNam Adau yeSAM te saptaviMzatisaMkhyakA ye anagAraguNAH sAdhuguNAste, tathA-dvAdazavidhatapaH-dvAdazavidham anazanAdibhedena dvAdazapakArakaM yattapastat, tathA-dvayazItyadhikasaptadazazatabhedaprabhedasaptadazasaMyamAH-dUcazItyadhikasaptadazazatAniyazItyadhikasaptazatAdhikaikasahasrasaMkhyakAH bhedAbhedA yeSAM te tathAbhUtAH saptadazasaMyamAH pRthivyaptejovAyuvanaspati-dvi-tri catuH-paJcendriyA-jIva-prekSo-pekSA-pramArjanA-pariSThApanA-mano-vAkAyasaMyamAH, tathA-aSTAdazazIlAsahasrANiaSTAdazasahasrasaMkhyakAni zIlAGgAni, etAnyAdau yeSAM te ye'nekavidhA guNAsta evaM ratnarAzistadupaH tadAkAro bhaviSyati / atha ca-tathA ca-pUrvabhavopArjitatIrthakaranAmakarmAdilakSaNapuNyaprAgbhAreNa-pUrvabhave upArjito yaH tIrthakaranAmakarmAdilakSaNaH tIrthakaranAmakarmagotrakarmarUpaH puNyaprAgbhAraH puNyasamUhastena hetunA tIrthakaro bhaviSyati / tathAkSINAbhinibodhikajJAnAvaraNatva1-kSINazrutajJAnAvaraNatvara--kSINAvadhijJAnAvaraNatva3---kSINamanaHparyavajJAnAvaraNatva4 ratnarAzi svapraphalam. TIkA kA artha-rayaNarAsidasaNeNaM' ityaadi| ratnoM ke rAzi kA svapna dekhane se vaha bAlaka prANAtipAtaviramaNa Adi sattAIsa prakAra ke sAdhu ke guNa, anazana Adi ke bheda se bAraha prakAra ke tapa, tathA 'taNAvA' nAma se lokabhASA meM prasiddha satraha sau bayAsI (1782) bheda-mabhedavAle satraha prakAra ke saMyamarUpa guNoM kI rAzi hogaa| saMyama ke sattaraha bheda isa prakAra haiM-1-pRthvIkAyasaMyama, 2-apkAyasaMyama, 3-tejaskAyasaMyama, 4-vAyukAyasaMyama, 5-vanaspatikAyasaMyama, 6-dvIndriyasaMyama, 7-trIndriyasaMyama, 8-caturindriyasaMyama, 9-paMce sAna artha rayaNarAsidasaNeNaM' tyAhi. nAnA sAnu na levAthI te pANa4, prAtipAtavirama mAhi sattAvIza 2nA sAdhuna gule, manazana AhinA leha mAra Pri av, tayA "taNAvA" nAmayI lokabhASAmAM prasiddha sattara se vayAMzI (1782) bheda-prabheTavALA sattara prakAranA saMyamarUpa guNone rAzi thaze. - saMyamanA sattara bheda A pramANe che--(1) pRthvIkAyasaMyama (2) aSkAyasaMyama (3) tejaskAyasaMyama (4) pAhAyasayama (5) vanaspatizAyayama (6) dIndrayasaMyama (7) trIndriyasaMyama (8) yaturindriyasaMyama zrI kalpa sUtra: 01 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||508|| Wu Cang Cang Cang Cang EAGUE kSINakevalajJAnAvaraNatva5-kSINacakSurdarzanAvaraNatva 6 - kSINAcakSurdarzanAvaraNatva7 - kSINAvadhidarzanAvaraNatva 8 - kSINakevaladarzanAvaraNatva9- kSINanidratva 10- kSINanidrAnidratva 11 - kSINamacalatva 12 - kSINapracalApracalatva 13 -kSIgastyAnarddhitva 14 - kSINasAtAvedanIyatva 15-- kSINAsAtAvedanIyatva 16 - kSINadarzanamohanIyatva 17 - kSINacaritramohanIyatva 18 - kSINanairayikAyuSkatva 19 - kSINatiryagAyuSkatva 20 - kSINamanuSyA yuSkatva 21 - kSINadevAyuSkatva 22 kSINoccagotratva 23 - kSINanIca gotratva 24 - kSINazubhanAmatva 25 - kSINAzubhanAmatva 26- kSINadAnAntarAyatva 27 -kSINalAbhAntarAyatva 28- kSINa bhogAntarAyatva 29 - kSINopabhogAntarAyatva30 - kSINa vIryAntarAyatva31-prabhRti- nAnAvidhaguNaratnarAziH tatra kSINAbhinibodhindriyasaMyama, 10 - jIvasaMyama, 11 - prekSAsaMyama (vastra pAtra Adi kA eka bAra pratilekhana karanA) 12 - upekSAsaMyama ( bAra - bAra pratilekhana karanA) 13 - pramArjanAsaMyama ( upAzraya Adi ko pUMja kara kAma meM lAnA), 14 - pariSThApanA saMyama (mala, mUtra, jala Adi kisI bhI vastu ko jIvarahita bhUmi meM yatanA ke sAtha paraThanA), 15 - manaHsaMyama, 16 - vacanasaMyama aura 17-kAyasaMyama / tathA vaha bAlaka aThAraha hajAra zIlAMgarUpa guNoM kI rAzi hogaa| isa prakAra vaha aneka guNarUpI ratnoM kI rAzi-rUpa hogA / tathA vaha kSINaAbhinibodhikajJAnAvaraNatva (AbhinivodhikajJAnAvaraNa kA kSaya rUpa guNa) se lagAkara kSINavaryAntarAyatva taka ke pUrvokta ekatIsa Adi nAnA prakAra ke guNoM kI rAzi hogaa| ina ekatIsa guNoM meM kSINa AbhinibodhikajJAnAvaraNatva ( zrabhinibodhikajJAnAvaraNa kA kSaya ) se lekara (E) pathendriyasaMyama (10) anuvasaMyama (11) prekSAsaMyama (vastra pAtra mAhinu mevAra pratijana 42) (12) upekSA satyabha(vAra-bAra pratiseAna 2) (13) prabhA nAsayama (upAzraya mahine pUMkane amamAM sevA) (14) pariNDAyanAsatyabha (maLa, mUtra, jaLa Adi kAi paNa vastune varahita bhUmimAM yatanAnI sAthe paraDhavI) (15) manaHsaMyama (16) vacanasaMyama (17) kAyasa yama. tathA te bALaka aDhAra hajAra zIlAMga rUpa guNAnI rAzi thaze. A rIte te aneka guNarUpI ratnAneA rAzi thaze. te sivAya te pUrvabhavamAM tItha karanAmageAtrakanA upArjana rUpa parama puNyanA prabhAvathI tIrthaMkara thaze. tathA te kSaNaabhiniSeAdhikajJAnAvaraNatva (AbhiniedhikajJAnAvaraNane kSayarUpa guNa)thI laIne kSINavIryosudhInA pUrvokata ekatrIsa guNAmAM kSINaabhinimeAdhikajJAnAvaraNatva (AbhinimeAdhikajJAnAvaraNanA ntarAyatva zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA ratnarAzisvapnaphalam ||508 || Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 509 // Hai Zhen kajJAnAvaraNatvAdi - kSoNa ke valajJAnAvaraNatvAntAH paJcavidhajJAnAvaraNIya kSoNatvarUpAH paJcaguNAH, kSINacakSurdarzanAvaraNatvAdi-kSINastyAnarddhitvAntAH navavidhadarzanAvaraNIyakSINatvarUpA navaguNAH, kSINasAtAvedanIyatvakSINA sAtAvedanIyatve faravedana kSINatvarUpe dvau guNau, kSINadarzanamohanIyatva - kSINacAritramohanIyatve dvividhamohanIyakSINatvarUpe dvau guNau, kSINanairayikA yuSkatvAdikSINa devAyuSkatvAntAzcaturvidhAyuHkSINatvarUpAzcatvAro guNAH, kSINazubhanAmatva-kSINAzubhanAmatve dvividhanAmakarmakSINatvarUpe dvau guNau, kSINocca gotratva kSINanIcagotratve dvividhagotrakarmakSINatvarUpe dvau guNa, kSINadAnAntarAyatvAdikSINa vIryAntarAyatvAntAH paJcavidhAntarAyakSINatvarUpAH paJca guNAH - ityete ekatriMzat kSINakevalajJAnAvaraNatva taka ke pA~ca guNa, pA~ca prakAra ke jJAnAvaraNa karma ke kSaya rUpa haiN| kSINacakSudarzanA varaNatva se lekara kSINastyAnarddhitva taka ke nau guNa, nau prakAra ke darzanAvaraNIya karma kI kSINatA - rUpa haiM / kSINasAtAvedanIyatva aura kSINa asAtAvedanIyatva, do prakAra ke vedanIya karma kI kSINatA-rUpa haiN| kSINadarzanamohanIyatva aura kSINacAritramohanIyatva, ye do guNa do prakAra ke mohanIya karma kI kSINatArUpa haiN| kSINanarakAyuSkatva se lekara kSINadevAyuSkatva taka ke cAra guNa, Ayukarma kI kSINatArUpa haiN| kSINazubhanAmatva aura kSINa - azubhanAmatva ye do guNa, do prakAra ke nAmakarma kI kSINatA - rUpa haiN| kSINocagotrasva aura kSINanIcagotratva ye do guNa, do prakAra ke gotrakarma kI kSINatA rUpa haiN| kSINadAnAntarAyatva se lekara kSINavIryAntarAyatva taka ke pA~ca guNa, pA~ca prakAra ke antarAya karma kI kSINatA - rUpa haiN| yaha ekatIsa kSaya)thI laine kSINakevaLajJAnAvaraNatva sudhInA pAMca guNa, pAMca prakAranA jJAnAvaraNa karmanA kSayarUpa che. kSINa cakSu nAvaraNatvathI laine kSINustyAnaddhitva sudhInA nava guzu, nava prakAranA danAvaraNIyakramanI kSINatArUpa che. kSINusAtAvedanIyatva ane kSINuasAtAvedanIyatva, be prakAranA vedanIya karmAMnI kSINutArUpa che. kSINudanamehanIyatva ane kSINacAritrameAhanIya, e e guNa be prakAranA mohanIyaka nI kSINatArUpa che. kSINunarakAyuSyatvathI laine kSIdevAyuSkava sudhInA cAra guNa, AyukA~nI kSINatArUpa che. kSINazubhanAmatva ane kSINaazubhanAmatva e be guNa, be prakAranA nAmakarmAMnI kSaNutArUpa che. kSINeAccageAtratva ane kSINanIcagetratva e e guNu, e prakAranA geAtrakanI kSINatArUpa che. kSINadAnAntarAyatvathI laine kSINavIryAntarAyatva sudhInA pAMca guNa, pAMca prakAranA antarAya kanI kSINatArUpa che. A ekatrIsa guNa siddhAvasthAnI prAptinA samaye eka sAthe zrI kalpa sUtra : 01 karamarakara, kalpa maJjarI TIkA ratnarAzisvamaphalam. 1140811 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 510 // siddhAvasthAprAptikAle yaugapadyena sthAyino guNAH, tatprabhRtayo ye nAnAvidhaguNAH = anekaprakArakA guNAsta eva ratnAni teSAM rAziH = samUhaH- tatsadRzaH san zAzvataH siddho bhaviSyati // su043 // 14 - niddhUmasihisumiNaphalaM mUlam -- niddhamasihidaMsaNeNaM amU sihivva pUo pAvago ya bhavissara / jhANANaleNa aNAikAlINatamalaM sohissai / sukajjhANa-vighaDiya - ghaNaghAikammamalapaDalo - lusiya-vimala ke valaNANAloeNa jahavaTTiyA-sesa-bhUyabhavabhAvi-bhAva - sahAvA - vabhAsago bhavissara / viviha- kaThiNa - kaThiNayara - kaThiNatamA - bhiggaha-nANAviha-ghorataMvacaraNeNa daDhighaNa- nima- jaliya - huyavaha- sarisateo bhavovaggAhikammakkhavaga-lessAtIya- appakaMpa - paramanijjarAkAraNa- suhumakiriyaaniyaTTiNAma - taiyamukkajjhANeNa nissesiyakammamalakalaMko avAttasuddhaniyasahAvo uDDhagaipariNAmo devamaNussatiriya- ghaNa- ghaNAghaNa-kaya-nANAviha uvasagga-vAri-hArA - raya- appaDihayajjhANasiho nivvAyadvANahiyaaggisihA vitra uDDhagAmI bhavissai // sU044 // nirdhUmazikhisvapnaphalam chAyA - nirdhUmazikhidarzanena asau zikhIva pUtaH pAvakazca bhaviSyati / dhyAnAnalena anAdikAlInAtmamalaM zodhayiSyati / zukladhyAna - vighaTita - ghanaghAtikarmamalapaTalo - llasita - vimala kevalajJAnAlokena yathAvasthitAguNa siddhAvasthA kI prApti ke samaya meM eka sAtha rahanevAle haiN| inake atirikta aura bhI jo nAnA prakAra ke guNa haiM, una guNarUpI ratnoM kI rAzi hokara vaha zAzvata siddha hogA // 043 || 14- nirdhUma agni ke svapna kA mUla kA artha - 'niddhamasihidaMsaNeNaM' ityAdi / nirdhUma agni ke dekhane se vaha abhi ke samAna pavitra aura pAvaka - pAvanakarttA - hogaa| vaha dhyAnarUpI agni se anAdikAlIna Atmika mala kA zodhana karegA / zukladhyAna se rahenArA che. te uparAMta khIjA paNa vividha prakAranA guNA che te guNurUpI ratnAnI rAzi thaine te zAzvata siddha thaze. (sU0 43) 14-nirdhama agninA svapnanuM phaLa phala bhUsanA artha - nimasihidasaNeNa' ityAhi nighUbha agni svapna letAM zema samannaya thAya che hai, A bALaka, agni samAna pavitra, jajANyamAna, ane pAvana-kartA banaze, zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA nirdhUmAgnisvapnaphalam. // 510 // Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre / / 511 // zeSa - bhUtabhavadbhAvi - bhAva-svabhAvA - vabhAsako bhaviSyati / vividha kaThina - kaThinatara kaThinatamA - bhigraha - nAnAvidha-ghoratapazcaraNena dagdhendhana-nirdhUma-jvalita - hutavaha sadRzatejA bhavopagrAhikarmakSapaka - lezyAtItA-prakampa-paramanirjarAkAraNa - sUkSma kriyA'nivarttinAma - tRtIyazukladhyAnena nizzeSitakarmamalakalaGkaH avAptazuddhanijasvabhAvaH UrdhvagatipariNAmo devamanuSya tiryagghanAghanakRta- nAnAvidhopasargavAridhArArayA-pratihatadhyAnazikho nirvAtasthAnasthitAgnizikheva UrdhvagAmI bhaviSyati // 044 // usake ghanaghAtiyA karmoM kA kSaya ho jAyagA aura usa karmamala ke paTala ke kSaya se kevalajJAna utpanna hogA / kevalajJAna ke dvArA vaha bhUta varttamAna aura bhaviSyat kAlIna samasta padArthoM ke svabhAva kA jJAtA hogA / vividha prakAra ke kaThina, kaThinatara aura kaThinatama abhigraha karake tathA nAnA prakAra kA tapazcaraNa karake, jala cukA hai IMdhana jisakA aura isa kAraNa jo dhUmarahita ho gaI hai aisI jAjvalyamAna agni ke samAna tejomaya hogaa| bhava ke kAraNabhUta karmoM kA kSaya karanevAle, lezyA se atIta, avicala aura parama nirjarA ke kAraNa sUkSmakriyA'nivartti nAmaka tIsare zukla dhyAna ke bala se samasta karma-malarUpI kalaMka kA anta kregaa| zuddha svabhAva ko prApta karegA / UrdhvagatirUpa - pariNamanavAlA hogA / deva, dhyAnarUpI agni dvArA, anAdikALanu AtmAnuM malinapaNuM zeAdhavAmAM Avaze. zukala ghyAna dvArA, ghanaghAti karmono kSaya thaze. A ka paDala dUra thavAne kAraNe, kevaLajJAna utpanna thaze. A sapUrNa jJAna dvArA, traNe kALanA samasta padArthonA svabhAvane jANaze, vividha prakAranA kaThina ane kaThinatara temaja kaThinatama abhigraha karIne ane te uparAMta nAnA prakAranu tapazcaraNa AdarIne, jAjavalyamAna agni samAna, A bAlaka tejomaya banaze. bhavanA kAraNa bhUta karmono kSaya karaze, leththA-rahita banaze, avicaLa paNa thaze. zukala dhyAnane trIjo pAyA parama nirAnuM kAraNabhUta che. A pAyAmAM sUkSmakriyAnA sUkSma aMza anivRttipaNe hoya che. A 'pAyA'mAM thAya che. ananta karmono kSaya A bALaka, uparanAzukala dhyAnanA trIje pAye ArUDha thaze. neka kalaMkane satara dUra karaze. zuddha svabhAvanI prApti sAthe, urdhvagati rUpa pariNamana vALA paNa thaI raheze. zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA nirdhUmAgnisvamaphalam. // 511 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasutre kalpamaJjarI TIkA // 512 // TIkA-niddhamasihidaMsaNeNaM' ityAdi / nirdhUmazikhidarzanena dhUmarahitAgnisvamadazanena asau bAlaH zikhIva agniriva pUtaH pavitraH pAvakaH anyeSAM pavitrakArakazca bhaviSyati / tathA-dhyAnAnalena dhyAnarUpeNAgninA anAdikAlInAtmamalam-anAdikAlInam anAdikAlAdAgataM yadAtmamalaM-jJAnAvaraNIyAdikaM tat shodhyissyti-apnessyti| tathA-zukladhyAna-vighaTita-ghanaghAti-karmamala-paTalo-llasita-vimalakevalajJAnAlokena-zukladhyAnena vighaTitam = apasAritaM yad ghanaghAtikarmamalapaTalaMghanaghAtikarmamalacayastena ullasitam-udgataM yada vimalakevalajJAnaM tasya Alokena-prakAzena yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvi-bhAva-svabhAvAvabhAsakaH-yathAvasthitAH yAthAtathyena sthitA ye bhUtabhavadbhAvinA traikAlikAH bhAvAH padArthAH, teSAM yaH svabhAvaH tasya avabhAsaka: prakAzako manuSya tathA tiryaca-rUpI saghana meghoM dvArA barasAI jAnevAlI aneka prakAra ke upasarga-rUpI jala kI dhArAoM se bhI usake dhyAna kI zikhA bujha nahIM skegii| vaha vAyu-vihIna sthAna meM sthita agnizikhA ke samAna UrdhvagAmI hogA ||suu044|| TIkA kA artha-niddhamasihidasaNeNaM' ityAdi / nirdhUma agni kA svapna dekhane se vaha bAlaka agni ke samAna svayaM pavitra karanevAlA hogaa| dhyAnarUpI agni se, anAdi se cale Aye jJAnAvaraNIya Adi Atmika mala ko dUra kregaa| zukladhyAna ke prabhAva se ghAtika karma-mala ke samUha ko naSTa karane se utpanna hue nirmala kevala jJAna ke prakAza se yathArtharUpa se samasta bhUta, vartamAna tathA bhAvI bhAvoM-padArthoM ke svabhAva ko jAnanevAlA hogaa| tathA aneka prakAra ke kaThina, kaThinatara aura kaThinatama abhigrahoM (niyama-vizeSoM) kA deva-manuSya-tiya"ca dvArA, sadhana meghanI mAphaka varasAvavAmAM AvatI upasargarUpI jhaDIethI paNa, A bAlakanI dhyAnarUpI agni bujhAze nahiM. jema vAyu vinAnA sthaLamAM, agni zikhA urdhvagAmIja hoya che. tema A bAlaka paNa urdhvagAmI banaze. (sU044) jAnI matha-niddhamasihidasaNeNa' tyAlinibha(dhubhAsahita) manusmannevAcA te mAga pote maninA je pavitra haze ane bIjAne pavitra karanAre haze. dhyAnarUpI agni vaDe anAdi kALathI cAlyA AvatA jJAnA varaNIya Adi Amika melane dUra karaze. zukala dhyAnanA prabhAvathI ghAtakakama-maLanA samUhane nAza karavAthI utpanna thayelA nirmaLa kevaLajJAnanA prakAzathI yathArtharUpathI samasta bhUta, vartamAna tathA bhaviSyanA bhAvo-padArthonA svabhAvane jANanAre thaze. tathA aneka prakAranA kaThina, kaThinatara ane kaThinatama abhigraho (khAsa niyamo)nuM tathA vividha nirdhUmAgnisvamaphalam. // 512 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 513|| bhaviSyati / tathA-vividha-kaThina-kaThinatara-kaThinatamA-bhigraha-nAnAvidha-ghoratapazcaraNena-vividhAH anekavidhA ye kaThinakaThinatarakaThinatamAH abhigrahAH, tathA-nAnAvidhAni-ghorANi-duzcarANi ca yAni tapAMsi, teSAM caraNena= AcaraNena hetunA dagdhendhana-nirdhUma-jvalitahutavaha-sadRzatejAH-dagdhAnijvalitAniya Ani indhanAni, tatra sthito dhUmavarjito jvalitaH pradIpto yo hutavahaH agniH, tatsadazaM tejo yasya sa tathA-jAjvalyamAna-nirdhama-vahisadRza ityarthaH, tathA-bhavopagrAhi-karmakSapaka-lezyAtItA-prakampaparamanirjarAkAraNa-sUkSmakriyA'nivarti-nAmatRtIyazukladhyAnenabhavopagrAhINi bhavakAraNAni yAni karmANi teSAM kSapa-kSayakAri lezyA'tItam lezyA'tikrAntam aprakampam= avicalaM paramanirjarAkAraNam-AtyantikanirjarAyAH kAraNaM sUkSmakriyA'nivartinAma-sUkSmA kriyA vAGmanoyoganirodhe satyapi sUkSmakAyayogasya nirodhAbhAvAd yatra tat sUkSmakriyaM, taccAdaH anivatti pravardhamAnatarapariNAmAdravyAvattanazIlaM ca, tamAma yasya tattathAvidhaM yat tRtIyazukladhyAnaM tena karaNabhUtena nizzeSitakarmamalakalaGka: TIkA tathA vividha bhAti ke ugra tapoM kA AcaraNa karake dahakatI huI aura dhama se rahita agni ke samAna tejasvI hogaa| vaha saMsAra arthAt janma-maraNa ke kAraNabhUta karmoM kA kSaya karanevAle, lezyA (kapAya se yukta yoga kI pravRtti) se rahita avicala, utkRSTa nirjarA ke hetu 'sUkSmakriyAnivarti' nAmaka zukladhyAna ke tIsare pAye se samasta karmamalarUpI kalaMka kA kSaya kara degaa| vacana aura mana kA nirodha ho jAne para sUkSmakAyayoga kA nirodha na hone se sUkSma kriyA hI zeSa raha jAtI hai, isaliye vaha dhyAna sukSmakriya kahalAtA hai| usa avasthA meM pariNAmoM kI dhArA tIvratA ke sAtha bar3hatI hI calI jAtI hai, ata eva vaha dhyAna anivartanazIla hotA hai| isa kAraNa vaha sUkSmakriya-anivartidhyAna kahalAtA hai| isa dhyAna se samasta nidhUmAgni svamaphalam, prakAranA ugra tapanuM AcaraNa karIne saLagatI ane dhumADA vinAnI agni jevA tejasvI thaze. te saMsAra eTale janma-maraNanA kAraNabhUta karmone kSaya karanAra thaze. ane vezyA (kaSAyavALI ganI pravRtti)thI rahita, avicaLa, Gree nizanu 25 "sukSmakriyA'nivarti" nAmanAM zu48 cyAnanA zrIna pAyAthI samasta bha bha 35 kalaMkane kSaya karI nAkhaze. vacana ane manane nirodha thaI jatAM sUkama kAyamane nirAdha na hovAthI sUthama kriyA rahe che, tethI te dhyAna sUkamakriya kahevAya che. te avasthAmAM pariNAmanI dhArA tIvratAnI sAthe vadhatI ja jAya che, tethI te dhyAna anivartanazIla hoya che. te kAraNe te sUphamayi-anivarti dhyAna kahevAya che. te dhyAnathI sarve // 513 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 514 // nizzeSitaH = sarvayA vinAzitaH karmamalakalaGkI yena sa tathA - bhavabhavAntarA''tmasaMlagnakarmaparamparAyAH sarvayocheda ityarthaH, ata eva - avAptazuddhanijasvabhAvaH - avAptaH samprAptaH zuddhaH = vAstaviko nijasvabhAvo yena sa tathAAtmasvabhAvapariniSThita ityarthaH, tathA-UrdhvagatipariNAmaH - Urdhvo gatipariNAmo yasya sa tathA - siddhigatipariNAmayukta ityarthaH, tathA devamanuSya-tiryag-ghanaghanAghana kRtanAnAvidhopasarga- vAridhArA-rayA'pratihatadhyAnazikhaH- tatradevamanuSyatiryaJca eva ghano= niviDo ghanAghano = meghaH, tatkRtA yA nAnAvidhAH = anekaprakArA upasargavAridhArAH=upasargarUpajaladhArAH, tAsAM yad rayaH=vegastenApi zrapratihatA = anupazAntA dhyAnazikhA dhyAnarUpA jvAlA yasya sa tathAbhUtaH san nirvAtasthAnasthitAgnizikheva - nirvAtasthAne = vAtasaMcAravarjite sthale yo'gnistasya yA zikhA = jvAlA seva UrdhvagAmI= UrdhvagamanazIlo bhaviSyatIti // sU044 // // iti tRtIya vAcanA // mUlam - tae NaM sA tisalA khattiyANI tuTTA karayalapariggahiyaM sirasA''vattaM matthae aMjali kaTTu evaM cittamANaMdiyA harisavasavisappamANahiyayA vayAsI - evameyaM sAmI ! tahameyaMsAmI ! karmoM kA kSaya ho jAtA hai| isa dhyAna ke dvArA vaha bAlaka bhI AtmA ke zuddha svarUpa ko prApta kara legA, arthAt AtmA ke asalI svarUpa meM sthita ho jAyagA / tatpazcAt vaha siddhigati pariNAma vAlA hogA / deva, manuSya aura tiryaca rUpI saghana meghoM ke dvArA kI gaI aneka prakAra ke upasargarUpI jaladhArAoM ke vega se bhI usake dhyAna kI lau zAnta nahIM hogii| jaise vAyu ke saMcAra se rahita sthAna meM sthApita kI huI agni zikhA Upara kI aura bar3hatI hai, usI prakAra vaha bhI Urdhvagamana zIla hogA arthAt siddha gatigAmI hogA || sU044 // // iti tRtiya vAcanA // karmAnA kSaya thaI jAya che. A dhyAna vaDe te khALaka paNu AtmAnA zuddha svarUpane prApta karaze. eTale ke AtmAnA asalI svarUpamAM AvI jaze. tyArabAda te siddhigati pariNAmavALA thaze. deva, manuSya ane ti"ca rUpI saghana meghAnA vaDe karAyela aneka prakAranA upasargo rUpI jaLa dhArAonA vegathI paNa tenA dhyAnanI laganI zAnta nahIM thAya. jema vAyunA saMcAra vinAnI jagyAe rAkhelI agnizikhA uparanI bAju vadhe che, eja rIte te paNa urdhvagamanazIla, thaze eTale ke siddhagatigAmI thaze. (44) iti tRtiya vAcanA zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA nirdhUmAgni svamaphalam, // 514 / / Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RC/S zrIkalpa kalpamaJjarI // 515 // TIkA avitahameyaM sAmI! asaMdiddhameyaM sAmI! icchiyameyaM sAmI! paDicchiya meyaM sAmI! icchiyapaDicchiyameyaM sAmI! sacce gaM esa aTe se jaheyaM tubbhe badahatti kaTu te sumiNe samma paDicchai, paDicchittA siddhattheNaM rannA abbhaNumAyA samANI nAnAmaNirayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo abbhuTei, abbhudvittA aturiya-macavala-masaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAjahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae sayaNagihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mA NaM ime eyArUvA mahAsumiNA annehi pAvasumiNehi paDihammisutti kaTu devagurudhammasaMbaddhAhiM pasatthAhiM dhammiyAhi kahAhiM dhammajAgariya jAgaramANI viharai suu045|| chAyA-tataH khalu sA trizalA kSatriyANI hRSTatuSTA cittAnanditA harSa-vazavisarpad-dhRdayA karatalaparigRhItaM zirasyAvarta mastakeJjaliM kRtvA evamavAdIt-evametat svAmin ! tathyametat svAmin ! avitathametat svAmin ! asandigdhametat svAmin ! iSTametat svAmim ! matISTametat svAmin ! iSTa pratISTametat svAmin ! satyaH khalu eSo'rthaH tad yathaitad yUyaM vadatha iti kRtvA tAna svabhAn samyak pratIcchati, pratISya a trizalAyA svamAprati dhAtArtha jAgaraNam mUla kA artha-'tae NaM sA' ityAdi / tatpazcAt trizalA kSatriyANI, siddhArtha rAjA ke pAsa se isa artha (phala) ko sunakara, samajhakara harSita aura santuSTa huii| usakA citta Anandita huaa| harSa se usakA hRdaya vikasita ho gyaa| usane donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avata evaM aMjali karake isa prakAra kahA-he svAmin ! aisA hI hai| he svAmin ! yaha satya hai| he svAmin ! yaha asatya nahIM hai| he svAmin ! ApakA kathana sandeha-rahita hai| he svAmin ! yaha iSTa hai| he svAmin ! yaha punaH-punaH iSTa hai| he svAmin ! yaha eka bAra aura bAra-bAra iSTa hai| Apa jo kahate haiM so artha satya hI hai| isa prakAra kahakara vaha una svamoM bhuusn| -'tae NaM sA' tyA siddhArtha 20 pAthI, 21 onel, zikSA Pael, agii harSita ane saMtuSTa thaI. tenuM citta AnaMda pAmyuM. harSa thavAthI hadaya paNa phUlAyune mana praphullita thayuM. be hAtha joDI, mastaka para aMjalI karI, belI-"he svAmin ! tame kaho cho te pramANe che, kharekhara satya che. jarA paNa asatya, nathI. A5nuM kathana saMdeharahita che. temaja iSTakArI che. svapna artha barAbara che. Ama kahIne, SHREE // 515 // amara zrI kalpa sUtra: 01 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 516 // siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI nAnAmaNiratnabhakticitrAd bhadrAsanAdabhyuttiSTati, abhyutthAya atvarita macamAla masaMbhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva svakaM zayanagRhaM tatraiva upAgacchati, upAgamya mA khalu ime etadrapAH mahAsvanAH anyaiH pApasvanaiH pratighAtiSateti kRtvA devagurudharmasaMbaddhAbhiH prazastAbhiH dhArmikIbhiH kathAbhiH dharmajAgarikAM jAgratI viharati // 045 || TIkA- 'tae NaM sA ityAdi / tataH = svapnaphalazravaNAnantaraM sA trizalA kSatriyANI hRSTatuSTA cittAnanditA harSavazavisarpaddhadyA- eSAM padAnAM vyAkhyA trizalA svapnadarzanAntara ekonatriMzata sUtre gateti tato'vaseyA / karatalapa rigRhItaM - karatale = hastatale parigRhIte = saMyojite yatra taM zirasyAvarta - zirasi = mastake Avartyate = pradakSiNatayA bhrAmyata iti zirasyAvartastam ! zirasi pradakSiNatayA bhrAmyamANam aJjaliM mastake zIrSe kRtvA evaM vakSyamANam ke phala ko samyak prakAra se svIkAra karatI hai aura svIkAra karake nAnA prakAra ke maNi-ratnoM kI racanA ke kAraNa anupama bhadrAsana se uThatI hai / uTha kara tvarA - rahita - capalatA-rahita aura saMbhrama -rahita, vilaMba rahita suMdara rAjahaMsI samAna gati se jahA~ apanA zayanAgAra hai, vahA~ AtI hai / vahA~ Akara 'yaha isa prakAra ke mahAstra anya pApa-svapnoM se ghAta ko prApta na ho jAe~' aisA vicAra kara deva, guru aura dharma saMbaMdhI prazasta dharmamaya kathAoM kA avalaMbana karake dharma- jAgaraNA karatI huI vicaratI hai || sU045 || TIkA kA artha- 'tae NaM sA' ityAdi / svapnoM kA phala sunane ke pazcAt vaha trizalA kSatriyANI, rAjA siddhArtha ke samIpa pUrvokta svapnoM kA phalarUpa artha sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa huii| usake citta meM asIma Ananda utpanna huA / harSa ke kAraNa usakA hRdaya khila utthaa| usane donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avarta karatI huI- aMjali karake isa prakAra kahA - he svAmin ! Apa jo kahate samyak prakAra, tenA kalAne svIkArIne, maNimaya ratnothI racAyela bhadrAsana uparathI, te ubhI thaI, capalatA rahita kSeAbha vinAnI rAkANa vagaranI ane vilaMba vagaranI rAjahaMsInI jevI gatithI cAlatAM cAlatAM, peAtAnA zayanAgAramAM AvI pahoMcI. AvA sarvotkRSTa kalA ApanArA mahAsvapno, anya pApa-svapnAthI AvarAi na jAya, bhUMsAI na jAya-mATe rAtrInA bAkIne vakhata, deva-guru-dhama saMbadhI kathAonu smaraNa karavAmAM gALI jAgRta rahI. (sU045) TIDAnA artha - taraNaM sA' ityAhi svapnAnu iNa sAMjyAM pachI te trizakSA kSatriyANI, harSa- satoSa pAbhI tenAM cittamAM apAra AnaMda thayA. harSane lIdhe tenu hRdaya khIlI uThayu. teNe banne hAtha joDIne mastaka para Avata zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA nirdhUmAi svapnaphalam // 516 / / Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasatre // 517 / kalpamaJjarI kA avAdIta abravIda-evametat svAmin ! he svAmin ! yad bhavAn vadati tadevamevAsti, tathyametat svAmin ! he svAmin ! bhavatA yaduktaM tattathaiva, avivathametat svAmina ! =he svAmin ! bhavaduktametatsarva satyameva, asandigyametat svAmin ! he svAmin ! etad bhavaduktaM vacanam asandigdhaM dezazaGkAsarvazaGkArahitam, athavA evametat svAmin ! he svAmin ! yathA bhavantaH kathayanti etat evameva, anena pativacane vizvAsaH suucitH| etadeva sphuTatayA pratipAdayitumAha-tathyametat svAmin ! he svAmin ! yathA bhavantaH pratipAdayanti etattathyameva, anenAnvayamukhena pativacane vizvAsaH suucitH| atha vyatirekamukhena tamAha-avitathametat svAmin ! = he svAmin ! yad bhavantaH kathayanti etat avitathamna vitatham-satyamevetyarthaH, anena vitayatvAbhAvataH pativacane vizvAso'bhihitaH / tathA-asandigdhametat svAmin ! =he svAmin ! bhavadvacanam asandigdham=sandeharahitam , anena sandehAbhAvato vizvAsaH suucitH| tathA-iSTametat svAmin ! he svAmin ! etadbhavaduktaM vacanamasmAbhirvAJchi TIkA haiM so aisA hI hai| he svAmin ! Apane jo kahA so satya hai| he svAmin ! ApakA kathana asatya nahIM hai| he svAmin ! ApakA kathana saba zaMkAoM se rahita hai| athavA-'Apa jo kahate haiM so aisA hI hai| isa kathana se pati ke vacana meM vizvAsa sUcita kiyA gayA hai| isI kathana ko spaSTarUpase pratipAdana karane ke lie Age ke pada diye gaye haiN| 'Apane jo kahA so satya hai| isa kathana dvArA vidhirUpa se pati ke vacanoM meM vizvAsa prakaTa kiyA gayA hai| 'asatya nahIM haiN| isa kathana dvArA niSedharUpa meM vizvAsa prakaTa kiyA gayA hai| 'Apa jo kahate haiM so asatya-nahIM hai, arthAt satya hI hai| isa prakAra asatyatA kA niSedha batalAkara pati ke vacana meM vizvAsa sUcita kiyA gayA hai| 'Apa kA kathana saba zaMkAoM se rahita hai| trizalAyAH svamaphalaviSaye vizvAsaprakaTanam. karatA-aMjalI karIne A pramANe kahyuM- he nAtha! Apa jema kaho che evuM ja che. he nAtha ! Ape je kahyuM te satya che he nAtha! ApanuM kahevuM asatya nathI. he nAtha ! ApanuM kathana sava* zaMkAothI rahita che. athavA-"A5 je kahe che temaja che" A kathanathI patinA vacanamAM vizvAsa sUcita karAya che. Aja kathanane spaSTa rIte sAbita karavAne mATe AgaLanA pade ApyA che. "Ape je kahyuM te satya che' A kathana dvArA vidhirUpathI patinAM vacanamAM vizvAsa pragaTa karAyo che. asatya nathI'' A kathana vaDe niSedharUpamAM vizvAsa pragaTa karAve che. "A5 je kahe che te asatya nathI eTale ke satya ja che A rIte asatyatAne niSedha darzAvIne patinA vacanamAM vizvAsa sUcita karAyo che. " ApanuM // 517 // zrI kalpa sUtra:01 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||518 // TIkA tameva, pratISTametat svAmin ! he svAmin / etat bhavadvacanaM punaH punariSTam , iSTapratISTametat svAmin ! =he svAmina ! etad bhavavacanam iSTapratISTobhayarUpaM vattate, eSo'rthaH satyaH yathArthaH khalu-nizcayena vartate, tadetat yathA yena prakAreNa yUyaM vadatha iti kRtvA evamuttavA sA tAn svadRSTAn svamAn samyak pratIcchati svIkaroti, pratISya-svIkRtya siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA=AjJaptA satI nAnAmaNiratnabhakticitrAt-nAnAmaNiratnAnAm anekavidhaveryAdimaNivajAdiratnAnAM yA bhaktayo-racanAvizeSAH, tAmizcitrAta adbhatAt bhadrAsanAt abhyuttiSThati, abhyutthAya "atvaritamacapalamasaMbhrAntayA avilambitayA rAjahaMsasadRzyA gatyA" eSAM vyAkhyA prAgabhihitA trizalAsvapnAnantarasUtre, tato'vaseyA, yatraiva svakaM-nijaM zayanagRhaM zayanabhavanaM tatraiva upAgacchati, upAgamya= isa kathana dvArA sandeha ke abhAva se vizvAsa sUcita kiyA gayA hai| tathA he svAmin ! ApakA kathana iSTa hai-hamAre lie abhilaSita hai| he svAmin ! ApakA kathana pratISTa hai-vAra vAra iSTa hai| he svAmin ! ApakA kathana iSTa bhI hai aura pratISTa bhI hai| yaha kathana nizcaya hI satya hai, jo Apa kahate haiN| isa prakAra kahakara trizalA apane dekhe hue svamoM ko samyak prakAra se svIkAra karatI hai| svIkAra karake rAjA siddhArtha kI AjJA pAkara vaha nAnA prakAra ke vaiDUrya Adi maNiyoM aura hIrA Adi ratnoM kI racanA se adbhuta bhadrAsana se uThatI hai aura tvarA-rahita, zArIrika capalatA se rahita, saMbhrama se rahita, vilambarahita rAjahaMsI sarIkhI suMdara gati se jahA~ apanA zayanagRha hai, vahA~ AtI hai| vahA~ Akara 'yaha gaja trizalAyAH svamaphalaviSaye vizvAsa prakaTanam. kathana badhI zaMkAothI rahita che" A kathana dvArA saMdehanA abhAvathI vizvAsa sUcita karAyo che. tathA he nAtha! ApanuM kathana ISTa che. amAre mATe abhilaSita (abhilASA pUrNa karanArUM) che. he nAtha ! ApanuM kathana pratISTa che. vAraMvAra ITa che. he nAtha! ApanuM kathana ISTa paNa che ane pratISTa paNa che. A5 je kahe che te kathana cokakasa // 518 // A pramANe kahIne trizalA devI pite joyelAM svapnanA phaLane sArI rIte svIkAra kare che. svIkAra karIne rAjA siddhArthanI AjJA meLavIne te vividha prakAranA vairya Adi maNIo ane hIrA Adi rAnI 2canAthI addabhuta bhadrAsana uparathI uThe che ane utAvaLa vinA, zArIrika capaLatA vinA, saMbhrama vinA, vilaMba vinA, rAjahaMsI jevI apratiruddha gatithI, jyAM pitAnuM zayanagRha che, tyAM Ave che. tyAM AvIne "A gaja AdinAM mahAsvapna zrI kalpa sUtra: 01 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtra |519 // TIkA tatra gatvA ime etadrapAH gajAdirUpAH mahAsvamAH anyaiH =itaraiH pApastramaiH azubhasvapnaiH mA pratighAtiSata= pratihatA na bhavantu iti kRtvA evaM paryAlocya devagurudharmasaMbaddhAbhiH devagurudharmayuktAbhiH prazastAbhiH dhArmikobhiH= dharmayuktAbhiH kathAbhiH dharmajAgarikAM jAgratI dharmajAgaraNaM kurvatI viharati / atra devagurudharmasambaddhA dhArmikakathA evaM vijnyeyaaH| tathAhi__devakahA-"dANAi-aMtarAyA, paMca Na jassatthi haasriarii| bhayaM taheva ya sogo, tamahaM saraNaM pavajAmi // 1 // jassa na hoi duguMchA, kAmo micchattamevamannANaM / dhammassa satthavAhaM, tamahaM saraNaM pavajAmi // 2 // avirai niddA rAgo, doso eehi viSpamukko jo| ahidevaM arihaMtaM, tamahaM saraNaM pavajAmi // 3 // // ii devakahA // chAyA-(devakathA) "dAnAdyantarAyAH, pazca na yasya santi haasrtyrtyH| bhayaM tathaiva ca zokaH, tamahaM zaraNaM prapadye // 1 // Adi ke mahAsvapna dUsare azubha svamoM se naSTa na hojAe~ arthAt inakA phala naSTa na ho aisA soca kara vaha deva, guru, dharma saMbaMdhI prazasta aura dhArmika kathAoM kA avalaMbana karake dharma-jAgaraNA karatI huI vicaratI hai| yahA~ deva guru aura dharma se sambandha rakhane vAlI kathAe~ aisI samajhanI cAhie devakathA // 519 // bIja azabha svapna vaDe nAza na pAme eTale ke temanuM phaLa nAza na pAme" evuM vicArIne te deva, guru, dharma saMbaMdhI prazasta ane dhArmika kathAe karIne dhama-jAgaraNa karatI vicare che. ahIM deva, guru ane dharma sAthe saMbaMdha rAkhanArI kathAe AvI samajavI joIe-- zrI kalpa sUtraH 01 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 520 // Fool Jocion Tongue To yasya na bhavati jugupsA, kAmo mithyAtvamevamajJAnam / dharmasya sArthavAhaM, tamahaM zaraNaM prapadye // 2 // aviratirnidrA rAgo, dveSa etairvipramukto yaH / adhidevamarhantaM, tamahaM zaraNaM prapadye // 3 // " iti devakathA | 'dANA - aMtarAyA' ityAdi / dAnAdyantarAyA: = dAna - lAbha - bhogopabhoga- vIryAntarAyAH paJca yasya na santi, tathaiva hAsaratyaratayaH - hAsaH = hAsyaM ratiH = viSayeSvanurAgaH, ratiH = dharmeSvaruciH, bhayaM zokatha yasya na santi taM devam ahaM zaraNaM prapadye // 1 // 'jassa' ityAdi / yasya devasya jugupsA = ghRNA na bhavati, athavA yasya nindA na bhavati, tathA-yasya kAmaH = zabdAdiH - abhilASo vA, tathA-mithyAtvam evam - ajJAnaM ca na bhavati, taM dharmasya sArthavAhaM devam ahaM zaraNaM prapadye // 2 // 'avira' ityAdi / aviratiH - viratiH - viramaNaM prANAtipAtAditaH, tadviparItA'viratiH = prANAtipAdiSu pravRttiH, nidrA, rAgaH = prema, dveSaH = aprItizcetyetaiH aSTAdazabhirdoSairyo vipramuktaH = sarvathA rahitastam adhidevaM=paramadevaM- devAdhidevam arhantaM = jinam ahaM zaraNaM prapadye // 3 // devakathA - jisameM dAna, lAbha, bhoga, upabhoga aura vIryAntarAya, yaha pA~ca antarAya nahIM haiM, jisameM hAsya, rati, arati, bhaya tathA zoka nahIM hai, maiM usa deva kI zaraNa grahaNa karatI hU~ // 1 // jisameM jugupsA nahIM, kAma nahIM, mithyAtva nahIM aura ajJAna nahIM, jo dharma kA sArthavAha hai, maiM usa deva kI zaraNa grahaNa karatI hU~ ||2|| jo avirati, nidrA, rAga aura dveSa, ina doSoM se sarvathA mukta hai, usa devAdhideva arhanta kI maiM zaraNa grahaNa karatI hU~ ||3|| devasthAnemA hAna, lAla, loga upaloga, ane vIryAntarAya, yA pAMca antarAya nathI, nemA hAsya, rati, arati, laya tathA zo nathI, huM mevA hevanu zarazu va 4 (1) mAM lugupsA nathI, abha nathI. mithyAtva nathI ane ajJAna nathI, je dharmonA sAthavAha che, huM te devanu zaraNa lauM chuM (2). je avirati, nidrA, rAga dveSa e doSothI taddana mukta che, te devAdhideva aha+ntanuM zaraNu huM lauM chuM (3). zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA devakathA // 520 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 521 // TIkA gurukahA-- jo girai mokkhamaggaM, havai samiiyuttidhArao sNto| khaMto daMto cAI, saraNaM me so gurU hou // 1 // jayaNaTuM muhapatti, sadoragaM baMdhae muhe niccaM / jo mukkarAgadoso, saraNaM me so gurU hoU // 2 // pajjusiyatakkamissiya,-caNAi annaM ya moyaga jo u| samabhAveNaM bhuMjai, saraNaM me so gurU hou // 3 // miyamANajIvarakkho,-vaesago dhmmkmlmttNddo| havai ya pAyavihArI, saraNaM me so gurU hou // 4 // " ii gurukhaa|| chAyA-(gurukathA) yo gRNAti mokSamArga, bhavati samitiguptidhArakaH shaantH| kSAnto dAntastyAgI, zaraNaM me sa gururbhavatu // 1 // yatanArtha mukhapatrI, sadorakAM vanAti mukhe nitym| yo muktarAgadveSaH, zaraNaM me sa gurubhavatu // 2 // paryuSitatakramizritacaNAdyannaM ca modakaM ystu| samabhAvena bhuGkte, zaraNaM me sa gururbhavatu // 3 // mriyamANajIvarakSopadezako dhrmkmlmaartnnddH| bhavati ca pAdavihArI, zaraNaM me sa gururbhvtu||4|| iti gurukthaa|| 'jo giraI' ityaadi| yo mokSamArga gRNAti-upadizati, tathA-samitiguptidhArakAryAsamityAdipaJcagurukathA--jo mokSamArga kA upadeza karate haiM, jo samiti aura gupti ke dhAraka haiM, zAnta haiM, gurukathA-je mekSa mArgane upadeza Ape che, je samiti ane guptinA dhAraka che, zAnta che, kSAnta gurukathA // 521 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 522 // samitInAM manoguptyAdInAM tisRNAM guptInAM ca dhArakaH, zAntaH = zamasampannaH kSAntaH = kSamAvAna, dAntaH = damanazIlaH tyAgI ca bhavati, sa guruH me mama zaraNaM bhavatu // 1 // 'jayaNa' ityAdi / yo yatanArtha = vAyukAya - sacittarajaH - sampAtimajIvaprabhRtirakSaNArtha mukhe nityaM sadorakAM = dorakasahitAM mukhapatroM - mukhavatrikAM badhnAti tathA nityaM muktarAgadveSaH = rAgadveSavarjito bhavati, sa etAdRzo guruH me zaraNaM bhavatu // 2 // 'pajjasiya' ityAdi / yastu paryuSitatakramizritacaNAdyannaM - paryuSitaM = pUrvadinasaMskRtaM punastakreNa mizritaM = takrayuktaM caNAdyannaM=vallacaNakAdi sAdhAraNam annaM ca punaH modakaM miSTAnnaM samabhAvena = ubhayatra vaiziSTyamanAkalayya bhuGkte, sa etAdRzo guruH me zaraNaM bhavatu // 3 // 'miyamANa' ityAdi / yo hi triyamANajIvarakSopadezakaH - mriyamANAH = hanyamAnA ye jIvAsteSAM rakSAyAH=rakSaNarUpakartavyasya upadezako bhavati, tathA - dharmakamalamArttaNDaH - dharma evaM kamalaM tatkRte mArtaNDa: sUrya:dharmabhAvanAkAraka ityarthaH, tathA pAdavihArI =pAdAbhyAM = caraNAbhyAmeva viharatItyevaMzIlo yaH sa tathA, caraNAbhyAmeva viharati na tu yAnAdibhiriti bhAvaH evaMvidhazca yo bhavati, sa guruH me zaraNaM bhavatu // 4 // iti gurukathA || kSAnta (kSamAvAna) haiM, dAnta haiM aura tyAgI haiM, vaha guru mujhe zaraNa hoM ||21 // jo yatanA ke lie nirantara DorAsahita mukhavastrikA mukha para bA~dhe rahate haiM jo rAga-dveSa se mukta haiM, vaha guru mujhe zaraNa hoM ||2|| jo chAcha meM mile ThaMDhe canA Adi annoM ko aura modakoM ko samAna bhAva se bhogate - sevana karate haiM, ve guru mujhe zaraNa hoM // 3 // jo marate hue jIvoM kI rakSA karane kA upadeza dete haiM, jo dharmarUpI kamala ke lie sUrya ke samAna haiM arthAt dharmaprabhAvaka haiM, aura jo paidala vihAra karate haiM, savArI se nahIM, ve guru mujhe zaraNa hoM // 4 // (kSamAvAna ) che, dAnta che ane tyAgI che, te gurunuM mane zaraNa maLeA (1), je yatanAne mATe niraMtara dorA sAthenI muhapattI mukha para bAMdhI rAkhe che, je rAgadveSathI mukata che. te gurunuM zaraNu mane maLeA (2). je chAzanI sAthe maLelA caNA Adi DhaMDA annone tathA lADune samAna bhAvathI khAya che te gurunu mane zaraNa maLeA (3). je ma tA jIvAnI rakSA karavAnA upadeza Ape che, je dharmarUpI kamaLane mATe sUrya jevAM che eTale ke dhama prabhAvaka che, ane je pagapALA vihAra kare che, vAhanathI nahIM, te gurunu mane zaraNa maLeA (4) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA gurukathA // 522 // Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 523 // dhammakahAtitthayareNuvaiTTho, suddhadayAmayapavattirUvo jo| havai ya suhapariNAmo, so dhammo atthi amhANaM // 1 // saggApavaggatAlaya-pugghADaNakuMjiyA ya jo niccaM / bohIbIjaniyANaM, so dhammo asthi amhANaM // 2 // kiM bahuNA jaM jaM jo, icchai tassAkhilassa sNputtii| jeNaM havaDa samaMtA. so dhammo asthi amhANaM // 3 // chAyA-dharmakathAtIrthakareNopadiSTaH, zuddhadayAmayapravRttirUpo yH| bhavati ca sukhapariNAmaH, sa dhamo'styasmAkam // 1 // svargApavargatAlaka-prodghATanakuJcikA ca yo nitym| bodhibIjanidAnaM, sa dharmo'styasmAkam // 2 // kiM bahunA yad yad ya icchati tasyAkhilasya sNpuurtiH| yena bhavati samantAt, sa dharmo'styasmAkam // 3 // 'titthayareNuvaiTTho' ityaadi| tIrthakareNa-jinena upadiSTaH prarUpitaH zuddhadayAmayapravRttirUpaH sukhapariNAma:= mukharUpaphalavAMzca yo dharmo bhavati, sa dharmaH asmAkam asti // 1 // dharmakathA-tIrthakara bhagavAna ke dvArA jisakA upadeza diyA gayA hai, jo zuddha dayAmayamavRttirUpa hai aura mukha jisakA phala hai, vahI hamArA dharma hai // 1 // dharmakathA-tIrthakara bhagavAna dvArA jene upadeza apAyo che, je zuddha dayAmaya pravRttirUpa che ane sukha cha, tena sabhA cha (1) dharmakathA // 523 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 524 // main Vumne Do So AAAAAAAA 'sagApavagga' ityAdi / yo dharmaH nityaM sadA svargApavarga tAlakamodghATana kuJcikA, tathA bodhibIjanidAnaM - bodhivIjaM samyaktvaM tannidAnaM tadAdikAraNaM cAsti sa dharmo'smAkamasti ||2|| 'kiM bahunA' ityAdi / dharmasya bahunA = adhikavarNanena kiM na kimapi, yo jano yad yad icchati = vAchati tasya STasya akhilasya = sarvasya sampUrtiH samyaktvena pUraNaM yena dharmeNa samantAda-parito bhavati jAyate sa dharmo'smAkamasti ||3|| iti dharmakathA || suu045|| mUlam -- taraNaM se siddhatthe khattie rAyA paccasakAlasamayaMsi koDuMbiyapurise sadAvittA evaM vayAsI - vipAmeva bho devAzuppiyA ! bAhiriyaM uvahANasAlaM aja savisesaM paramarammaM gaMdhodagasittasaMmajio littasuiyaM paMcavannasarasamura himukapuSphapuMjovayArakaliyaM kAlAgurupavarakuMdurukka turuka dhU vaDajjhe tamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM kareha ya kAraveha ya, eyamANattiyaM paJcappiNeha / tae NaM te kovipurisA siddhattheNaM rannA evaMvRttA samANA haTTatuTTA rAya kahiyANusAreNa bAhiriyaM uvahANasAlaM puvyutta pAraM karitA ya kAravittA ya eyamANattiyaM paJcapiNaMti | | 046 || chAyA - tataH khalu sa siddhArthaH kSatriyo rAjA pratyUSakAlasamaye kauTumbikapuruSAna zabdAyayitvA evamavAdIta - kSiprameva bho devAnupriyAH ! bAhyAmupasthAnazAlAmadya savizeSaM paramaramyAM gandhodakasiktasammArjitojo dharma sadaiva svarga aura mokSa kI kuMjI hai aura jo bodhibIja ( samyaktatva) kA Adi kAraNa hai, vahI hamArA dharma hai ||2|| dharma kA adhika varNana karane se kyA lAbha? manuSya jisa jisa vastu kI kAmanA karatA hai, usa saba iSTa kI jisase samyak prakAra se pUrti hotI hai, vahI hamArA dharma hai || 3 || 045 || mUla kA artha- 'tara NaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne prAtaHkAla hone para apane kauTumbika - AjJAkArI - puruSoM ko bulAkara isa prakAra kahA je dharmAM ha MmezA svarga ane mekSanI cAvI che ane je edhibIja (samyakatva)nu AdikAraNa che, teja amArA dhama che (2), dhanuM vadhAre varNana karavAthI ze| lAbha! manuSya je je vastunI icchA kare che, te badhI icchita vastuonI jenAthI sArI rIte pUrti thAya che, eja amAro dharma che (3) (s045) bhUjA artha-taraNa se siddhatthe dhatyAhi tyAra mAha siddhArtha kSatriya rAjya prAtaH thatAM potAnA kauTumbika-AjJAkArI-puruSAne khelAvIne A pramANe kahyuM-- he devAnupriyeA ! jaldI bahAranA sthAnama Dapa- zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA dharmakA // 524 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||525|| paliptazucikA pazcavarNasarasasurabhimuktapuSpopacArakalitAM kAlAgurupavarakundurukkaturuSkadhRpadahyamAnamaghamaghAyamAnagandhodhUtAbhirAmAM sugandhavaragandhitAM gandhavartibhUtAM kuruta ca kArayata ca, etAmAjJaptikAM prtyrpyt| tataH khalu te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjaivamuktAH santaH hRSTatuSTAH rAjakathitAnusAreNa bAhyAmupasthAnazAlAM pUrvoktapakArAM kRtvA ca kArayitvA ca etAmamAjJaptikA pratyarpayanti ||suu046|| TIkA-'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| tataH nizA'vasAne 'khalu' vAkyAlaGkAre, saH prasiddhaH satre 'he devAnupriyo ! zIghra hI bAhara ke AsthAnamaNDapa-rAjasabhA ko Aja vizeSarUpa se atyanta ramaNIya bnaao| usako gandhodaka se sIMco, jhAr3o, lopo aura svaccha bnaao| pA~coM vargoM ke sarasa aura sugaMdhita phUloM ke samUha ke upacAra ke yukta kro| jalate huta kAle agara, zreSTha kundurukka, turuSka tathA dhUpa kI mahakatI huI gaMdha ke vAyu dvArA saMcArita hone se ramaNIya bnaao| uttama sugaMdha se sugaMdhita, evaM gaMdha kI golI sarIkhI karo aura karAo aura merI yaha AjJA vApisa sauNpo|' taba ve kauTumbika puruSa siddhArtha rAjA ke aisA kahane para hRSTa aura tuSTa hue aura rAjA ke kathanAnusAra bAhara ke AsthAnamaNDapa ko pUrvokta prakAra kA karake tathA karavA karake unhoMne usa AjJA ko vApisa sauMpa diyA ||suu046|| TIkA kA artha-'taeNaM se siddhatthe' ityaadi| rAtri kI samApti hone para una prasiddha rAjA siddhArtha kSatriya siddhArthasya kauTumbi AjJApradAnam rAjasabhAne Aje vizeSarUpathI atyanta suMdara banAve. tenA para sugaMdhIdAra pANI chAMTe, vALa, lIpi ane svaracha banAvo. pAMce raMganA sarasa ane sugaMdhIdAra phUlenA samUhanA upayogathI yukata karo. saLagatA kALA agaru, zreSTha kuvrukka, turuSka (lebAna) tathA dhUpanI mahekI uThatI gaMdha vAyudvArA phelAvAthI tene ramaNIya banAve, uttama sugaMdha vaDe sugaMdhita, ane gaMdhanI geTI jevI kare ane karAve ane mArI te AjJAnusAra karyAnA khabara mane pahoMcADe. tyAre te kauTuMbika puruSe siddhArtha rAjAe ema kahevAthI harSa ane saMtoSa pAmyA, ane rAjAnA kahevA pramANe bahAranA AsthAna maMDapane pUrvokata prakArano karIne ane karAvIne temaNe te AjJAnusAra kArya karyAnA khabara rAjAne pahoMcADyA (sU046). TIDano ma-tae NaM se siddhatye tyAhi.satri pUrIyatA prasiddha siddhArtha pralAta abhA, yatA sUryanA // 525 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 526 // Jiang siddhArthaH = siddhArtharAjaH kSatriyaH pratyUSakAlasamaye = prabhAtakAlAvasare kauTumbikapuruSAna=AjJAkAripuruSAn zabdayitvA=AhUya evaM vakSyamANam avAdIt = abravIt bho devAnupriyAH / yUyaM kSiprameva = zIghrameva bAhyAM= bahiH sthitAm upasthAnazAlAm=AsthAnamaNDapam adya =asmin dine savizeSaM vizeSatayA yathA syAttathA paramaramyAm=atizayazobhAyuktAM gandhodakasiktasammArjitopaliptazucikAM tatra gandhodakaM = gandhapradhAnozIrAdidravyavAsitajalaM tena siktAM sammArjitAM = sammArjanyA kacavarAdyapanayanena zodhitAm upaliptAMgomayAdinA kRtalepAm, ata eva zucikAM= pavitrAm, tathA - paJcavarNasarasasurabhimuktapuSpapuJjopacArakalitAM - paJcavarNaH = zvetAdivarNa paJcakavAna sarasaH rasayuktaH, surabhiH = sugandhizca muktaH kSiptaH yaH puSpapuJjaH, tasya upacAreNa = vidhAnena kalitAM yuktAM tathA - kAlAgurumavarakundurukkaturUSkadhUpadahyamAnamaghama dhAyamAnagandhoddhatAbhirAmAM-tatra kAlAguruH- kRSNAguruH, pravarakundurukkaM = cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM, turuSkaM = 'lohabAna' iti bhASAprasiddhaM sihakAbhidhAnaM sugandhidravyaM, dhUpaH = dazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogasamudbhavo vilakSaNagandhaH, eteSAM dahyamAnAnAM maghamaghAyamAnaH = sarvataH prasaran yo gandhaH, tasya udghRtaM = pavanadvArA prasaraNaM tenAbhirAmAM= manoharAm, tathA-sugandhavaragandhitAM sugandhavarANAM pradhAnasurabhicUrNAnAM ne, prabhAta kAla meM camakate hue sUrya ke udaya hone para apane kauTumbika - AjJAkArI puruSoM ko bulAyA aura isa prakAra kahA - he devAnumiyo ! tumaloga zIghra hI bAhara kI rAjasabhA ko Aja vizeSarUpa se sjaao| gaMdhodaka se- sugaMdhamaya uzIra (khasa) Adi dravyoM se vAsita jala se siiNco| saMmArjanI Adi ke dvArA kacarA dUra karake sApha karo / govara Adi se lIMpo / yaha saba karake pavitra svaccha kro| zveta Adi pA~ca raMga ke rasadAra evaM sugaMdhita phUloM ke samUha kI upacAra se yukta karo / jalate hue kAle agara, zreSTha kundurukka - cIr3A nAmaka sugaMdhita dravya, turuSka - lomAna, aura dhUpa dazAMga Adi aneka sugaMdhita dravyoM ke saMyoga se bananevAle vilakSaNa gaMdhadravya kI mahakatI huI aura havA se phailI huI sugaMdha se manohara bnaao| bar3hiyA udaya thatAM peAtAnA kauTuMbika-AjJAMkita puruSone khelAvyA . ane A pramANe kahyu "he devAnupriye ! tame tarata ja bahAranI rAjasabhAne Aja vizeSarUpathI sajAvA. sugadhIdAra pANI-suga dhamaya uzIra (khasa) Adi drabyA vaDe suvAsita banAvela jaLa tenA para chAMTo. sAvaraNI AdithI kacarA dUra karIne tene sApha karo. chANa AdithI tene lIpo. A badhuM karIne tene pavitra-svaccha kare. zveta Adi pAMca rIMganA rasadAra ane sugadhIdAra phUleAnA samUhanA upacegathI tene mukata karI baLatA kALA agaru, zreSTha kunnuru-cIDA nAmanuM sugadhita dravya, turuMSTa-leAkhAna anedhUpadazAMga Adi aneka dravyeAnA mizraNathI banatA vilakSaNa gadhavALA dravyanI mahekatI ane havA dvArA phelAtI suga dhathI zrI kalpa sUtra H 01 Unfor kalpa maJjarI TIkA siddhArthasya kauTumbi kebhya AjJA pradAnam // 526|| Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 527 // siddhArthasya yo gandhaH sa jAto yatra tathAbhUtAm-zreSThasugandhicUrNAdhivAsitAm , tathA gandhavartibhUtAM gandhadravyaguTikAsadRzIM kuruta, ca-punaH anyaiH sahAyakairapi kArayata, etAm etAdRzIma AjJaptikA mamA''jJA pratyarpayata-kRtAM satI mA nivedayata yathAnidezaM bAghopasthAnamaNDapo'smAbhiH kRta iti kathayata / tataH siddhArtharAjAdezAnantaraM te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evam pUrvoktaprakAreNa uktA: AdiSTAH santaH hRSTatuSTAH atizayamasannAH rAjakathitAnusAreNa nRpoktAnusAreNa bAhyAmupasthAnazAlAm AsthAnamaNDapaM pUrvoktamakArAM-siddhArtharAjanidezAnurUpAM kRtvA kArayitvA ca etAmAjJaptiko pratyarpayanti rAjJe nivedayanti ||suu046|| mUlam-tae NaM se siddhatthe rAyA kallaM pAuppabhAyAra rayaNIe phulluppalakamalakomalummIliyammi ahApaMDare pabhAe raktAsogappagAsa-kiMsuya-muyamuha-guMjaddharAga-baMdhujIga-pArAvayacalaNanayaNa-parahuyamurattaloyaNa-jAsuyaNakusuma-jaliyajalaNa-tavaNijjakalasa-hiMgulaya-nigara-rUvAiregarehatasassirIe divAgare aha kameNa udie tassa diNayarassa karaparaMparAvayArapAraddhAbhibhavammi aMdhayAre bAlAtavakuMkumeNa khaie va jIvaloe loyaNavisayANuAsavigasaMtavisadadaMsiyammi loe kamalAyarasaMDavohae uDhiyammi sUre sahassarasimi diNayare teyasA jalaMte sayaNijjAo uThei, uThittA hAe kayavalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte savvAlaMkAravibhUsie jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe saMnisaNNe ||suu047|| sugaMdhita carNa Adi se yukta kro| gaMdhadravya kI guTikA-sarIkhI kara do aura apane sAthiyoM se kraao| aisA kara aura karA kara merI yaha AjJA mujhe vApisa loTAo, arthAt mujhe sUcita karo ki 'Apake kaha anusAra AsthAnamaNDapa sanjita kara diyA gayA hai|' siddhArtha rAjA kI yaha AjJA pAne ke pazcAt ve kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue-atyanta prasanna hue| unhoMne rAjA ke kathanAnusAra hI prAsthAnamaNDapa ko svaccha aura sugaMdhita karake rAjA ko vaha AjJA vApisa lauTA dI-sUcita kara diyA |mu046|| manahara banAve. UMcI jAtanI sugaMdhita cUrNa-bhUdI AdithI yukata karo. gaMdhadravyanI roTI jevI karI nAkhe bhanetabhAzasAthIhAza pAse ye prabhArI rAva. prabhAga 4zana tathA rASIne bhArI mAtrA bhane pAchI pthaa| eTale ke mane khabara Ape ke ApanA kahevA pramANe rAjasabhAmAM sarva taiyArI karI che. siddhArtha rAjAnI A AjJA maLavAthI te kauTuMbika puruSe harSa ane saMtoSa pAmyA-atyaMta khuzI thayA. temaNe rAjAnA kahevA pramANe ja rAjasabhAne svaccha ane suMgadhita karIne rAjAne "ApanI AjJA pramANe badhuM karyuM che evA khabara ApyA (sU046) AjJA pradAnam // 527|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA kalye pAduHprabhAtAyAM rajanyAM phullotpalakamalakomalonmIlite athA''pANDure prabhAte raktAzokamakAza-kiMzuka zukamukha-guJjArddharAga-bandhujIvaka-pArAvatacalananayana-parabhRtasuraktalocana-japAkusuma-jvalitajvalana-tapanIyakalaza-hiGgalaka-nikararUpA-tireka-rAjamAnasvazrIke divAkare atha kramaNodite tasmin dinakarasya karaparamparA'vatAramArabdhAbhibhave'ndhakAre bAlA''tapakuGkumena khacita iva jIvaloke locanaviSayAnukAzavikadvizadadarzite loke kamalAkarakhaNDabodhake utthite sUre sahasrarazmau dinakare tejasA jva sUtre // 528 // mUla kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt rajanI bItane para prabhAta prakaTa huaa| kamala khila gaye, tathA kamala arthAt hariNa ke netra khula gye| prabhAta pANDara ho utthaa| lAla azoka ke prakAza, palAza, tote kI coMca, guMjAphala ke Adhe bhAga kI lAlimA, bandhujIvaka, kapota ke paira evaM netra, koyala ke lAla netra, japAkusuma, jalI huI agni, suvarNakalaza tathA hiMgala ke samUha ke rUpa se bhI adhika lAlimA se suzobhita zrIse sampanna sUrya kA krama se udaya huaa| sUrya kI kiraNoM ke samUhane aMdhakAra kA nAza karanA AraMbha kiyaa| bAlasUryaprakAzarUpI kuMkuma se jIvaloka vyApta ho gyaa| netra ke viSayoM ke prasAra se darzana kA vikAsa hone lagA, arthAt netroM se kramazaH dUra-dUra ke padArtha dikhAI dene lge| loka ke isa prakAra ke hojAne para, tAlAba meM kamaloM ke banoM ko vikasita karane vAle, hajAra kiraNoM se yukta, dina utpanna karane vAle sUrya ke teja se jAjva prabhAtavarNanam - bhuugne| matha- 'tae NaM se siddhatthe" tyAhi. tyA2 mA rAtri pUrI dhana pralAta thayu 4 mimI yAM, athavA kamaLa eTale ke haraNanAM netre ughaDI gayAM, prabhAta pAMDura thaI gayuM. lAla azekane prakAza, palAza (kesuDA), popaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAganI ratAza, badhujIvaka, kapotanA paga ane Akha, keyalanAM lAla netra, japA puSpa, saLagate agni, suvarNakaLaza tathA hiMgaLAnA samUhanA rUpathI paNa vadhAre ratAza vaDe suzobhita, zrIyukata sUryane dhIre dhIre udaya thayo. sUryanAM kiraNonA samUhe aMdhakArane nAza karavAnuM zarU karyuM. bAlasUryanA prakAza rUpI kaMkuthI jIvaloka chavAI gayo. tenA viSayanA prasArathI darzanane vikAsa thavA lAge, eTale ke netrathI kamazaH dUra dUranA padArtho dekhAvA lAgyA. jagatamAM A pramANe thatAM, taLAvamAM kamaLanAM vanane vikasita karanAra, hajAra kiraNavALo, divasane karanAra sUrya tejathI jAjavalyamAna thatAM, rAjA siddhArtha zayAmAMthI uDyAM // 528 // prasArathI dAnanI ravAnuM zarU karI lAgyA. jagata zrI kalpa sUtra: 01 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 529 // TIkA lati zayanIyAduttiSThati, utthAya snAtaH kRtabalikarmA kRtakautulamaGgalapAyazcittaH sarvAlaGkAravibhUSitaH yatraiva bAyopasthAnazAlA tatraiva upAgamya siMhAsanavaragataH paurastyAbhimukhaH saMniSaNNaH suu047|| TIkA-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / tataH AsthAnamaNDapasusajIkaraNAnantaram sa siddhArthoM rAjA kalyezvaH, 'kallaM' ityatra prAkRtatvAt saptamyarthe dvitIyA, pAduHprabhAtAyAM-prAduH prakAzitaM prabhAtaM yasyAM tasyAM rajanyAM-rAtrau satyAm, atha anantaraM pullotpalakamalakomalonmIlite-phullotpalaM vikasitakamalaM kamalA hariNavizeSazca tayoH komalaM mRdu unmIlanam kamaladalAnAM vikasanaM hariNanetrANAmunmeSaNaM ca yasmiMstathAbhUte, ApANDure-A-samantAt pANDure pItadhavale prabhAte pAtaHkAle ca sati, atha anantaraM ca raktAzokamakAzakiMzukazukamukhagu ArddharAgabandhujIvakapArAvatacalananayanaparabhRtasuraktalocanajapAkusumajvalitajvalanatapanIyakala hiGgalakanikararUpAtirekarAjamAnasvazrIke-tatra-raktAzokasya prakAza prabhA, kiMzukA palAzaH, zukamukhaM, guJjAddharAgaH-guJjA phalavizeSaH tasya lyamAna hone para rAjA siddhArtha zayyA se uThe, uTha kara balikarma viye| kautuka, maMgala aura prAyazcitta kiyaa| saba alaMkAroM se vibhUSita hue| phira jahA~ bAhara kA AsthAnamaNDapa thA, vahA~ jAkara pUrva dizA kI ora muMha karake uttama siMhAsana para baiThe ||suu047|| TIkA kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / AsthAnamaNDapa susajjita kara diyA gyaa| kala hogayA-nayA dina AraMbha huaa| rAtri samApta ho gaI aura prabhAta camaka utthaa| kamala khila gaye-kamaloM ke komala dala vikAsa ko prApta hue tathA kamala arthAt hiraNoM ke netra vikasita ho ge| prabhAta pUrNarUpa se pANDara (pIta-dhavala) ho gyaa| isake bAda lAla azoka ko prabhA, palAzapuSpa, tote kI coMca, guMjAphala ke arddha prabhAtavarNanam uThIne balikarma karyuM. kautuka, maMgaLa ane prAyazcitta karyuM. badhA AbhUSaNethI vibhUSita thayA pachI jayAM bahAranI rAjasabhA hatI, tyAM jaIne pUrva dizAnI tarapha mukha karIne uttama siMhAsana para beThAM (sU047 ) TAnA matha-tapaNaM se siddhatthe tyAdi. mAsthAnama5 (rAsalA) susalrra 42pAmAmAcyA nAhisa sh3thy| rAtri pUrI thaI ane prabhAta caLakavA lAgyuM. kamaLa khilI gayAM. kamaLAnA kamaLa daLa vikAsa pAmyA, tathA kamaLa eTale ke haraNAnAM netra vikasita thaI gayAM. prabhAta pUrNarUpathI pAMDura-pIta-dhavaLa) thaI gayuM. tyArabAda lAla azokanI prabhA, kezuDAM, pipaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAganI ratAza, badhujIvaka (bapiriyAnuM phUla), kabUtaranA paga ||529 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa bAra kalpamaJjarA // 530 // TIkA yat arddha tasya rAgaH aruNimA, bandhujIvakA-sUryAbhimukhavikAzipuSpavizeSaH, sa ca ratto bhavati, pArAvatacalananayanAni-pArAvataH kapotaH-tasya calananayanAni-caraNanetrANi parabhRtasuraktalocane-parabhRtaH kokilaH tasya suraktalocane atyaruNanetre, 'jAsuvaNa' iti dezIyaH zabdaH japAvAcakaH, tena japeti tadarthaH, tasya kusuma-puSpaM, jvalitajvalanaH pradIptavahniH, tapanIyakalazaH svarNaghaTaH, tathA hiGgulakanikaraH, eteSAM yadrapaM-varNastasyAtirekeNa-Adhikyena rAjamAnA-zobhamAnA svA=svakIyA zrIH zobhA yasya tasmiMstathAbhUte divAkara-sUrye krameNa-zanaiH zanaiH udite= udayaM prApte sati, punaH tasya dinakarasya sUryasya karaparamparA'vatAramArabdhAbhibhave-karaparamparA-kiraNasamUhaH tasyA avatAraH avataraNa-prasaraNamityarthaH, tena prArabdhaH abhibhavo vinAzo yasya tathAbhUte andhakAre sati, tato bAlA''tapakuGkumena - bAla sadyojAto yaH AtapaH = sUryaprakAzaH sa eva tadrUpameva kuGkumaM tena khacite-lipte iva-liptasadRze jIvaloke sati, tathA locanaviSayAnukAzavikasadvizadadarzite-locanaviSayasya cakSurgoMrasya yo'nukAzavikAza:-prasara iti yAvat tena vikasada-vivardhamAnaM vizadaM spaSTaM darzitaM darzana yasya tamittathAbhUte loke ca sati, tathA-kamalAkarakhaNDabodhake-kamalAkarA-taDAgAdayaH, teSu yAni khaNDAni% mabhAta varNanam bhAga kI lAlimA, bandhujIvaka-sUrajamukhI ke phUla, kabUtara ke paira aura netra, koyala ke atilAla netra, japA-jAsuvaNa ke phUla, jalI huI Aga, svarNaghaTa, aura hIMgalU ke Dhera ke rUpa se bhI bar3hakara lAlimA se sundara zobhA vAle sUryakA udaya ho gyaa| sUrya kI kiraNoM ke samUha ke phailane se andhakAra kA nAza honA AraMbha ho gyaa| bAla Atapa arthAt tatkAla utpanna hue sUrya ke prakAzarUpI kuMkuma se jIvaloka vyApta ho gyaa| netroM ke viSayakA vikAsa hone se spaSTa darzana bar3hane lagA, arthAt dUra kI vastue~ bhI dikhAI dene lgiiN| loka jaba aisA ho gayA to tAlAba Adi ke kamalinIvanoM ko vikasita karane // 530 // ane netra keyalanA atizaya lAla netra, japA (jAsuvaNa)nAM phUlo, saLagate agni, suvarNa kaLaza, ane hiMgaLAnA DhagalAnA rUpathI paNa adhika lAlimAthI suMdara zobhAvALA sUryane udaya thayo. sUryanAM kiraNono samUha phelAvAthI aMdhakArane nAza thavAnuM zarU thayuM. bAla Atapa eTale ke tatkALa utpanna thayela sUryanA prakAzarUpI kaMku vaDe jIvaleka chavAI gayo. netranA viSayano vikAsa thavAthI spaSTa dazana vadhavA lAgyuM, eTale ke dUranI vastuo paNa dekhAvA lAgI. loka jyAre A pramANe thaI gaye tyAre taLAva AdinA kamalinI-vanene vikasita karanAra sahastra zrI kalpa sUtra: 01 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 531 // MAXX KAKAASAAAAA FARHA nalinIkhaNDAni - kamalinIvanAni teSAM bodhake vikAsa ke sahasrarazmau = sahasrakiraNe divAkare= divasakaraNazIle sure= sUrya utthite = udayAnantarAvasthAmApte, ata eva - tejasA = dIptyA jvalati = dIpyamAne ca sati zayanIyAt = paryaGkAt uttiSThati, utthAya snAtaH = jalena kRtasnAnaH kRtabalikarmA kRtaM = vitIrNa vAyasAdibhyo balikarma yena sa tathAbhUtaH, tathA - kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH kRtaM kautukamaGgalaprAyazcittaM - kautukaM = maSItilakAdi, maGgalaM=dadhyakSatAdi, tadrUpaM duHsvapravighAtakaM prAyazcittaM = mAtaH kRtyaM yena sa tathAbhUtaH, tathA sarvAlaGkAravibhUSitaH = samastAbharaNasuzobhitaH san yatraiva yasminneva sthale bAhyopasthAnazAlA tatraiva upAgamya siMhAsanavaragataH - siMhAsaneSu yadvaraM zreSThaM tadgataH= tatprAptaH san paurastyAbhimukhaH saMniSaNNaH = upaviSTaH ||suu047|| mUlam - taraNaM se siddhatthe rAyA appaNo adUrasAmaMte uttarapurandhime disIbhAe aTu bhaddAsaNAI seya vatthapaccutthuyAI siddhatthamaMgalovayArakaya subhakammAI rayAvei, rayAvittA nAnAmaNirayaNamaMDiyaM ahiyapecchaNijjaruvaM mahagghavara paTTaNuggayaM saNhabahubhattisayacittadvANaM, IhAmiya-usabha-turaya-para-magara- vihaga-vAlaga- kiMnara- ruru-sarabha- camara-kuMjaravaNalaya - paumalaya-bhatti-cittaM sukhaciya-varakaNaga-pavaraperaMtadesabhAgaM abhitariyaM javaNiyaM aMchAvera, aMchAvittA accharaMga-mauamasUraga- ucchAiyaM dhavalavatthapaccutthuyaM visiddhaM aMgasuhaphAsayaM sumauyaM tisalAe khattiyANIe bhadAsaNaM vAlA, sahasrarazmi divAkara sUrya udita ho gayA / phira vaha sUrya tejase dedIpyamAna ho gyaa| taba rAjA siddhArtha zayyA se uThe / uThakara usane jala snAna kiyaa| kAka Adi ko bali dI - annAdi diyA / kautuka arthAt maSItilaka Adi kiye, dadhi - akSata Adi rUpa duHsvapravinAzaka maMgala kiyaa| prAtaHkAlIna kRtya kiye| phira samasta AbhUSaNoM se suzobhita hue aura jahA~ bAharakI upasthAnazAlA thI vahA~ pahu~ca kara, pUrvadizA kI ora mukha karake zreSTha siMhAsana para baiTha gaye // 047|| razmi divAkara sUryanA udaya thayA, pachI te sUrya tejathI dedIpyamAna thaI gayA. tyAre rAjA siddha thaI zayyAmAMthI uThayA, uDIne temaNe jaLa vaDe snAna karyuM", kAka (kAgaDA) Adine annadi bali ApyA, kautuka eTale ke mItilaka Adi karyuM. dadhi-akSata Adizya duHsvapnavinAzaka maMgaLa karyuM, prAtaHkarmo karyA pachI samasta AbhUSaNAthI suthAbhita thayAM ane bahAra jyAM uparathAnazALA (rAjasabhA) hatI tyAM jaIne, pUrva dizAnI tarapha mukha karIne zreSTha siMhAsana para besI gayAM (s047) zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siddhArthasya AsthAnamaNDape samAgamanam // 531 // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 532 TIkA rayAvei, rayAvittA koDubiyapurise sadAvei, sadAvitA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! aTuMgamahAnimittamuttatthapADhae vivihasatyakusale sumiNapADhae saddAveha, sadAvittA eyaM mamANattiyaM khippAmeva paJcappiNaha ? tae NaM te koDuMbiyapurisA siddhatyeNaM ranA evaM vuttA samANA hatudA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvataM matthae aMjali kaTTa 'evaM devo tahatti' ANAe viNaeNaM siddhatthassa rano vayaNaM paDimuNeti / tae NaM te koDaMbiyapurisA jeNeva mumiNapADhagANaM gihA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA sumiNapADhage saddAveti // 9048 // chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA Atmano'dUrasAmante uttarapaurastye digbhAge aSTa bhadrAsanAni zvetavastrapatyavastRtAni siddhArthamaGgalopacArakRtazubhakarmANi racayati, racayitvA nAnAmaNiratnamaNDitAm adhikaprekSaNIyarUpAM mahAghavarapattanodgatAM zlakSNabahubhaktizatacitrasthAnAm IhAmRgaSabhaturaganaramakaravihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjaravanalatApadmalatAbhakticitrAM mukhacitavarakanakapavaraparyantadezabhAgAm AbhyantarikI mUla kA artha-'taeNaM se siddhatthe' ityaadi| tatpazcAt siddhArtha rAjA ne apane se na adhika dara aura na adhika samIpa meM, pUrva-uttara dizA ke kone-IzAna koNa-meM ATha bhadrAsana rkhvaaye| ve zveta vastroM se AcchAdita the aura zveta sarasoM tathA anya mAMgalika dravyoM se unameM zubha kama kiyA gayA thaa| Asana rakhavA kara eka pardA bIca meM tanavA diyA gayA thaa| vaha pardA aneka prakAra ke maNiyoM aura ratnoM se maMDita thaa| atyadhika darzanIya rUpavAlA thA, bahumUlya thA aura uttama pattana-nagara meM cunA tathA banA thaa| manohara aura saikar3o citroM se yukta thaa| IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, magara, pakSI, sarpa, kinnara, ruru (eka prakArakA mRga), zarabha-(aSTApada), camara (camarI gAya), kuMjara, banalatA tathA padmalatA Adi kI racanA se adbhuta thaa| bhuujn| artha-"taeNaM se siddhatthe" tyAhi. tyA2 mA siddhArtha rAlo potAnAthI gaI i2 55 nahI ane bahu najIka paNa nahIM evI jagyAe IzAnakeNamAM ATha bhadrAsana mUkAvyAM. temane sapheda vastro vaDe AchAdita karelAM hatAM, ane zveta sarasava tathA anya mAMgalika dravyothI temAM zubhakama karavAmAM AvyAM. Asana mUkAvIne vacce eka pardo kheMcAvyo. te pardo aneka prakAranA maNIo ane ratnothI maMDita hatuM, atizaya darzanIyarUpALe hatuM, paNe kiMmatI hate ane uttama nagaramAM vaNele tathA banela hate. mane hara ane seMkaDo citravALe hata. bhRga, vRSala, tu25 nara, magara, pakSI, sapa, ni2, 22 (me 2 bhRga) za25 (aSTApada) yabhara (camarI gAya) kuMjara, vanalatA tathA padmalatA AdinI 2canAthI adUbhuta lAgatuM hatuM. tenA cheDA uttama suvarNathI svaprapAThakAnAM trizalAyAzca kRte bhadrAsanasthApanam prakAranA maNIe // 532 // ma ga, vRSabha, tura hatA ane uttama zrI kalpa sUtra: 01 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 533 // kalpa. maJjarI TIkA javanikAm karSayati, karpayitvA AstarakamRdukamasUrakocchAditaM dhavalavastramatyavastRtaM viziSTam aGgasukhasparzaka mumRdukaM trizalAyAH kSatriyANyAH bhadrAsanaM racayati, racayitvA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIta-kSiprameva bhI devaanupriyaaH| zraSTAGgamahAnimittamUtrArthapAThakAn vividhazAstrakuzalAn svapnapAThakAna zabdayata, zabdayitvA etAM mamAjJaptikAM kSiprameva pratyaparyata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjA evamuktAH santaH hRSTatuSTAH karatalaparigRhItaM dazanakhaM zirasyAvarta mastake'JjaliM kRtvA evaM devastathe-ti AjJAyAH vinayena siddhArthasya rAjJo vacanaM pratizaNvanti / tataH khalu te kauTumbikapuru: yatraiva svapnapAThakAnAM gRhANi tatraiva upAgacchanti, upAgamya svapnapAThakAn zabdayanti ||suu048|| usake chora uttama suvarNa se acchI taraha yukta the| pardA tanavAne ke pazcAt cAdara tathA komala takiyA se acchAdita, viziSTa, aMgoM ko sukhadAyI eka bhadrAsana trizalA kSatriyANI ke lie rkhvaayaa| tadantara kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura bulAkara kahA-he devAnupiyoM! zIghra hI aSTAMgamahAnimitta ke mUtra aura artha ke pAThaka evaM vividha zAstroM meM kuzala svamapATakoM ko bulA lAo aura bulA kara zIghra hI merI AjJA mujhe vApisa lauttaao| rAjA siddhArtha dvArA isa prakAra kahe jAne para kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue| donoM hAtha jor3akara mastaka para Avarta evaM aMjali karake 'he nAtha ! aisA hI hogA' isa prakAra kaha kara rAjA siddhArtha kI AjJA ko vinayapUrvaka svIkAra karate haiN| tadanantara ve kauTumbika puruSa jahA~ svamapAThakoM ke ghara the, vahA~ pahu~cate haiM aura svamapAThakoM ko bulAte haiM ||suu048|| sArI rIte yukata hatA. pa kheMcAyA pachI cAdara tathA kamaLa takiyA vaDe AcchAdita, viziSTa, agene sukhadAyI eka bhadrAsana trizalA kSatriyANIne mATe zeThavALyuM. tyAra bAda kauTuMbika puruSane bolAvyA ane kahyuM "he devAnu priye! tarata ja aSTAMgamahAnimittanAM sUtra ane arthanA pAThake ane vividha zAstromAM nipuNa svapna pAThakane bolAvI lAve, ane bolAvIne mArI AjJA-anusAra karyAnA samAcAra mane pahoMcADe. rAjA siddhArtha dvArA A pramANe kahevAtA kauTuMbika puruSe harSa ane saMteSa pAmyAM. banne hAtha joDIne mastaka para Avarta ane aMjali karIne he nAtha ! ema ja thaze". A pramANe kahIne rAjA siddhArthanI AjJAne vinayapUrvaka svIkAra kare che, tyAra bAda te kauTumbika puruSe jyAM svapna pAThakanA ghara hatAM tyAM pahoMce che ane svapna pAThakane bolAve che (sU048) svamapAThakA DAnam // 533 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtra // 534 // maJjarI TIkA TIkA-'taeNaM se siddhatthe rAyA' ityAdi / tataH upavezanAnantaraM. sa siddhArthoM rAjA AtmanaH svasya adUrasAmante nAtisamIpe uttarapaurastye pUrvottarAntarAlarUpe digbhAge IzAnakoNe zvetavastrapratyavastRtAni-zuklavarNavasvAcchAditAni, siddhArthamaGgalopacArakRtazubhakarmANi-siddhArthaH zvetasarSapaH, maGgalopacArAH vighnakSayakAraNIbhUtasAmagyaH, taiH kRtaM zubha-zubhakarma yatra tathAbhUtAni aSTasaMkhyakAni bhadrAsanAni racayati sthApayati, racayitvA javanikAMpardA' iti bhASApasiddhAm AcchAdayati-pAtayatItyuttareNAnvayaH; tatra kIdRzI javanikAm ? ityAha-nAnAmaNiratnamaNDitAM-bahuvidhamaNiratnazobhitAm adhikaprekSaNIyarUpAm-adhikam atyanta prekSaNIyaM-darzanayogyaM rUpam AkAro yasyAstAm , yadvA-adhikaMbahu-nAnAprakAraM prekSaNIyarUpaM darzanIyavarNa vastu yasyAM sA tathA tAm-nAnAprakArakadRzyavarNavastuvibhiSTAm , mahAghavarapattanodgatAM-mahA_-bahumUlyA tAdRzI yA varapattanodgatAvarapattane zreSThavastrotpattisthAne udgatA=vyUtA ca tAm-bahumUlyAM zreSThavastrotpatisthAne nirmitAM ca, tathA zlakSNabahubhaktizatacitrasthAnAM-lakSNAni-manoharANi bahubhaktizatAni-anekazataracanAvizeSayuktAni yAni TIkA kA artha-'taeNaM se siddhatthe' ityaadi| siMhAsana para AsIna hone ke anantara nareza siddhArtha ne apane se na adhika dUra aura na adhika samIpa, pUrva-uttara dizAke antarAla-IzAna koNa-meM, zveta vastroM se| AcchAdita tathA zveta sarasoMse aura vighnoM kA vinAza karane vAlI dUsarI mAMgalika zubhasAmagrI se yukta ATha bhadrAsana rkhvaaye| bhadrAsana rakhavAkara bIca meM eka pardA khiMcavA diyaa| vaha pardA nAnA prakAra ke maNiyoM se tathA ratnoM se suzobhita thaa| usakA AkAra atyanta darzanIya thaa| athavA usameM aneka prakAra kI dekhane yogya sundara sundara vastue~ banI thiiN| vaha bahumUlya thA aura zreSTha vastra banane vAle deza kA banA huA thaa| usameM mana ko haraNa karane vAle aura saikar3oM taraha kI racanAoM vAle citra bane hue the| IhA TohAnA -'tapaNa se siddhatthe' tyAhasihAsana para mesi pachI 20 siddhArtha pAtAnAthI ma 2 pa nahI mana bahu najIka paNa nahIM, pUrva tathA uttara dizAnI vacce IzAna keNumAM, sapheda vastrothI AcchAdita, tathA zveta sarasava ane vidgone vinAza karanAra bIja mAMgalika zubha sAmagrIthI yukata ATha bhadrAsano mUkAvyA. mUkAvIne vacce eka pardo taNAvyuM. te pade vividha prakAranA maNIo tathA ratna vaDe suzobhita hatA. tene AkAra atyaMta ramaNIya hate. athavA temAM aneka prakAranI jovAlAyaka suMdara suMdara vastuo banAvelI hatI te ghaNo kIMmatI hato ane zreSTha vastra vaNanArA dezamAM banela hatuM. temAM manahara ane seMkaDo prakAranI racanAovALAM citra dorelAM hatAM. IhAmRga svamapAThakAno trizalAyAzca kRte bhadrAsanasthApa nam ||534|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 535 // citrANi teSAM sthAna sthitiH yasyAM tAma, tathA-IhAmRga-pama-turaga-nara-makara-vihaga-vyAlaka-kinnara-haruzarabha-camara-kuJjara-vanalatA-padmalatA-bhakticitrAm-tatra-IhAmRgovRkaH, vRSabha: balovaIH, turagaH azvaH, naraH manuSyaH, makaro jalajantuvizeSaH, vihagaH-pakSI, vyAlakaH sarpaH, kinnaro vyantaravizeSaH, ruru: mRgavizeSaH, zarabhaH= aSTApadaH, camaraH AraNyo gauH, ku jaro-hastI, vanalatApanotpAdilatA-mAlatIyadhikAdivallI, padmalatA kamalinI cetyAsAM yA bhaktayo-racanAvizeSAstAbhizcitrAm anutAm , tathA-mukhacitavarakanakapravaraparyantadezabhAgAmamukhacitAH samyagracitAH varakanakaiH uttamamuvarNaiH pravaraparyantAnAM manojJavasrAntAnAM dezabhAgA: avayavA yasyAM tAm , yadvA-sukhacitaM varakanakaM yatra tAdRzAH pravaraparyantadezabhAgA yasyAM tAm-suvarNamugumphitamanojJavastrAntadezabhAgayuktAmityarthaH, etAdRzIm Abhyanta kIm AsthAnamaNDapamadhyavartinIn javanikAM karSayatipAtayati, karSayitvA Astaraka-mRduka-masUrako-cchAditam-Astarakam zayyoparyAcchAdanavastravizeSaH,mRdukamasUraka komalocchIpaMka-komalaziropadhAnam , tAbhyAm ucchAditam prAcchAditam , tathA-dhavalavastramatyavastRtam zvetavastrAcchAditaM, kalpamaJjarI TIkA javanikAvarNanam mRga (vanya pazu), baila, ghor3A, manuSya, magara, pakSI, kinnara (eka prakAra ke vyantara), ruru (eka prakAra ke mRga), aSTApada, camara (jaMgalI gAya), hAtho, vana meM utpanna hone vAlI mAlatI, yUthikA Adi latAe~ aura kamalinI, ina saba kI viziSTa racanA se vaha adbhuta thaa| usake sundara vastroM ke kinAre ke bhAga uttama svarNa se race hue the, athavA usake sundara choroM meM uttama svarNa lagA huA thaa| isa prakArakA sundara pardA khiMcavA kara cAdara tathA komala sirahAne se acchAdita, zveta vakha se AcchAdita, vilakSaNa, aMgoM ko sukha utpanna karane vAlA, atyanta komala bhadrAsana trizalA kSatriyANI ke lie (4nya pazu), maNa, ghoDA, manuSya, bhagara, pakSI. 1i2 (5 prA2nA vyanta2), 22 ( nu bhRga), adhyApaha camara (ja galI gAya, hAthI, vanamAM pedA thatI mAlatI, yuthikA (jUhI) Adi latAo, ane kamalinI, e badhAnI viziSTaracanA vaDe te adbhuta lAgatuM hatuM. tenA suMdara vastronI kinArAnA bhAge uttama suvarNathI racela hatAM, athavA tenA suMdara cheDAomAM uttama suvarNa lagADeluM hatuM. A jAtane suMdara pada kheMcAvIne, cAdara tathA komaLa takiyAothI AcchAdita, sapheda vastrathI AcchAdita, vilakSaNa aMgene sukha ApanArUM, atyaMta kamaLa bhadrAsana, trizalA kSatriyANIne mATe mUkAvyuM. Asana geThavAvIne // 535 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre kalpamaJjarI TIkA // 536 // viziSTaM-vilakSaNam , aGgasukhasparzakam aGgAnAM sukhajanakaM sumRdukam atyantakomalam trizalAyAH kSatriyANyAH kRte bhadrAsana racayati kArayati, racayitvA kauTumbikapuruSAn zabdayati-Ayati, zabdayitvA AhUya evaM-vakSyamANaM vacanam avAdIt abravIt-bho devAnupriyAH! yUya kSiprameva-zIghrameva aSTAGgamahAnimittasUtrArthapAThakAn-aSTauM=bhUkampotpAtasvamolkApAtAGgasphuraNasvaravyaJjanalakSaNarUpANi aGgAni yasya tAdRzaM yanmahAnimittaM tasya yau sutrArthoM tayoH pAThakAna adhyayanazIlAna , tathA-vividhazAstrakuzalAn-vividhAni-anekaprakArANi yAni zAstrANi= jyotiSAdIni tatra kuzalAn=nipuNAn , svapnapAThakAn-svapnArthapratibodhakAn zabdayata Aiyata, zabdayitvA evaM yathoktAm AjJaptikAMmamA''jJAM kSiprameva pratyarpayatamA nivedyt| tataH siddhArtharAjAjJAnantaraM, khalu te kauTumbikapuruSAH siddhArthena rAjJA evam yathoktam uktAH niveditAH santaH hRSTatuSTAH atyantaprasannAH karatalaparigRhItaM dazanakha-daza nakhAH santi yatra tAdRzam zirasyAvarta mastake'JjaliM kRtvA 'evaM devastatheti' devaH svAmI rkhvaayaa| Asana rakhavA kara kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura bulA kara isa prakAra kahA-he devAnupiyoM! tuma loga zIghra hI bhUkampa 1, utpAta 2, svama 3, aMtarikSa 4, aMgoM kA phar3akanA 5, svara 6, vyaMjana 7, aura lakSaNa 8; ina ATha aMgoM vAle mahAnimitta ke sUtra aura artha ke jo pAThaka haiM tathA jo jyotiSa Adi vividha zAstroM meM kuzala haiM, una svapnapAThakoM ko arthAt svama kA phala batalAne vAloM ko bulaao| merI yaha AjJA zIghra hI mujhe vApisa lauTAo, arthAt mujhe sUcanA do| tadanantara siddhArtha rAjA kI AjJA pAye hue ve kauTumbika puruSa hRSTa aura tuSTa hue-atyanta prasanna hue| unhoMne donoM hAtha jor3a kara sira para Avatta-aMjali karake kahA-'he svAmin ! jo ApakI AjJA svapnapATha kAhAnArtha kauTumbikAn pati siddhArthasya nidezaH kauTuMbika puruSo (AjJAMkita puruSone belAvyA, ane bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyA tame turataja 52tA 51, utpAta 2,svapana 3, aMtarikSa 4, gAnu3265,2521,047 bhane sakSa58 mA gApAmA mhaanimittanAM sUtra ane arthanA je pAThake che, tathA je tiSa Adi vividha zAstromAM nipuNa che, te svapna pAThake eTale ke savapnanuM phaLa batAvanArAone bolAve. mArI A AjJa pramANe karyAnI sUcanA mane turata ja pAchI mekale tyAra bAda siddhArtha rAjAnI AjJA pAmelA kauTuMbika puruSe harSa ane saMtoSa pAmyA-atyaMta prasanna thayAM. temaNe mane hAtha joDIne mAthA para Avata aMjali karIne kahyuM-"he svAmI ! ApanI je AjJA che te to // 536 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA / / 537 // yathA''jJApayati, tathaiva kariSyAmaH' ityevaM, tathA siddhArthasya rAjJa AjJAyA vacanaM vinayena pratizaNvanti-svIkurvanti / tataste kauTumbikapuruSA yatraiva svapnapAThakAnAM gRhANi tatraiva upAgacchanti, upAgamya svapnapAThakAn zabdayanti Ahvayanti / suu048|| mUlam-tae NaM te sumiNapADhagA siddhatthassa rano koDubiyapurisehiM sadAviyA samANA haTatuTThA vhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrA sarahiM sarahiM gihehiM paDiNikkhamittA ego milaMti, milittA jeNeva siddhatthassa rano bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva siddhatthe rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA siddhatthaM rAyaM jaeNaM vijaeNaM vddhaaveti| siddhattheNaM strA sakAriyA sammANiyA samANA puvvannatthesu bhaddAsaNesu nisIyaMti ||suu049|| chAyA-tataH khalu te svamapAThakAH siddhArthasya rAjJaH kauTumbikapuruSaiH zabditAH santaH hRSTatuSTAH snAtAH kRtabalikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH alpamahAryAbharaNAlaGkRtazarIrAH svakebhyaH svakebhyo gRhebhyaH svapnapAThamaekAhAnam hai, tadanusAra hI kreNge|' yaha kaha kara unhoMne siddhArtha rAjA kI AjJA ke vacana vinayapUrvaka svIkAra kiye| taba ve kauTumbika puruSa jahAM svamapAThakoM ke ghara the, vahA~ pahu~ce aura unhoMne svabhapAThakoM ko bulAyA |suu048|| mUlakA artha-'tae NaM te suminn'-ityaadi| siddhArtha rAjA ke kauTumbika puruSoM dvArA bulAnekA Adeza pAkara svamapAThakoM ne harSita aura santuSTa hokara snAna kiyA, balikarma kiyA, kautuka, maMgala aura mAyazcitta kiyaa| alpabhAra aura bahumUlyavAle AbhUSaNoM se zarIra ko vibhUSita kiyaa| phira apane-apane gharoM se nikalakara ekasthAna // 537 // pramANe ja ame vartazuM." Ama kahIne temaNe siddhArtha rAjAnI AjJAne vinayapUrvaka svIkAra karyo! pachI te kauTuMbika puruSo jayAM te svapna pAThakanAM ghara hatAM tyAM gayA, ane temaNe svamapAThakane lAvyA. (sU0 48) bhuujn| artha-"tae NaM te sumiNa"-tyAdi. siddhArtha rAnA abhima puruSo 3 sApAyesa svapna pAThakae harSa tathA saMteSa pAmIne snAna karyuM, baLikarma karyuM, kautuka, maMgaLa ane prAyazcitta karyAM, halakA vajananAM tathA ghaNAM kImatI AbhUSaNothI zarIrane vibhUSita karyuM. pachI potapotAnA gherathI nIkaLyA ane ekaThA zrI kalpa sUtra: 01 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1143611 Cang Shang Qi Qi Yuan pratiniSkramya ekato milanti, militvA yatraiva siddhArthasya rAjJo bAhyopasthAnazAlA yatraiva siddhArthoM rAjA tatraiva upAgacchanti, upAgamya siddhArtha rAjAnaM jayena vijayena varddhayanti, siddhArthena rAjJA satkAritAH sammAnitAH santaH pUrvanyasteSu bhadrAsaneSu niSIdanti | | 049 // TIkA- 'tae NaM te' ityAdi / tataH khalu te pUrvoktAH svamapAThakAH siddhArthasya rAjJaH kauTumbikapuruSaiH zabditAH santaH hRSTatuSTAH snAtAH kRtavalikarmANaH = kRtavAyasAdipakSyannavibhAgAH, kRtakautukamaGgalamAyavittAH = kRtamapItilakAdidadhyakSatAdirUpaduHsvapravighAtaka prAtaH kRtyAH, alpa mahArghA''bharaNAlaGkRtazarIrA:=alpabhArabahumUlyakahIrakAdyalaGkArazobhitazarIrAH, svakebhyaH svakebhyo gRhebhyaH pratiniSkramya = niHsRtya ekata:= ekasmina sthAne milanti = sammilitA bhavanti, militvA yatraiva siddhArthasya rAjJo bAhyopasthAnazAlA yatraiva para ikaTThe hue, ikaTThe hokara jahA~ rAjA siddhArtha kI bAhya upasthAnazAlA thI aura jahA~ rAjA siddhArtha ye vahA~ A pahu~ce, Akara rAjA siddhArthakA 'ApakI jaya vijaya ho' kaha kara abhinandana kiyaa| rAjA siddhArtha ne unakA satkAra aura sammAna kiyaa| ve pahale rakkhe hue bhadrAsanoM para baiTha gaye / 049 // TIkA kA artha 'tae NaM te sumiNa' - ityAdi / siddhArtha rAjA ke kauTumbika puruSoM dvArA bulAye gaye ve svamapAThaka hRSTa aura tuSTa hue / unhoMne snAna kiyaa| kAka Adi pakSiyoM ko annAdi pradAna kiyaa| kautuka -mapItilaka Adi, maMgala- dahI akSata Adi, tathA duSTa svapnoM ke phala ke vighAta karane vAlA prAyazcitta kiyaa| alpa bhAravAle aura bahumUlya AbhUSaNoM se apane zarIra kA zRMgAra kiyaa| phira apane-apane gharoM se nikale aura eka sthAna para ikaTThe hokara jahA~ rAjA siddhArthakI bAharI upasthAnazAlA thI aura jahA~ rAjA siddhArtha thayAM. ekatra thaIne jyAM rAjA siddhArthanI bahAranI upasthAnazALA hatI, jyAM rAjA siddhArtha hatA, tyAM AvI paheAMcyA tyAM pahAMcIne ApanA jaya ho, ApanA vijaya hai" ema kahIne rAjA siddhArthane abhinandana ApyAM. rAjA siddhArthe temanA satkAra ane sanmAna karyuM. teo pahelethI geAThavelAM bhadrAsanA para besI gayAM. (sU0 49) TIDaana artha- 'tapaNaM te sumiNa' - ityAhi. siddhArtha rAnmanA bheTumi puruSo dvArA mosAvAsa svapnapATho harSa ma saMtoSa pAbhyA. tethe snAna yu / (Ago) yahi pakSIyone annAhi pradAna bhyu tuGa-bhaSIti yahi, bhagaNa-haDI akSata Adi tathA duSTa svapnAnAM phaLanA nAza karanAra prAyazcitta karyu. halakAvajanavALAM tathA ghaNAM ja kImatI AbhUSaNo vaDe zarIra zaNagAryuM. pachI potapotAnA gherathI nIkaLIne ane eka jagyAe ekaThAM maLIne jyAM rAjAnI zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA svapnapAThakAnAM rAjadarzanAya sajjanam ||538 || Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI ||539 TIkA siddhArthoM rAjA tatrayopAgacchanti, upAgamya siddhArtha rAjAnaM jayena jayazabdena vijayena-vijayazabdena varddhayanti abhinandayanti-tava jayo'stu tava vijayo'stviti vadantaste'bhinandanaM kurvntiityrthH| tataH siddhArthena rAjJA te svamapAThakAH satkAritAH suvacanena satkAritAH, AsanapradAnAdinA sammAnitAH santaH pUrvanyasteSu-pUrvasthApiteSu bhadrAsaneSu niSIdanti upavizanti ||suu049|| mUlam-tae NaM se siddhatthe rAyA javaniyaMtariyaM tisalaM devi Thavei, ThavettA suvaSNarayayAimaMgaliyavatthupaDi puNNahatthe pareNaM viNaeNaM te sumiNapADhae evaM bayAsI-evaM khalu devANuppiyA! tisalA devI anja taMsi tArisagaMsi sayaNijjasi puvarattAvararattakAlasamayaMsi suttajAgarA ohIramANI 2 gayavasahAicauddasamahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhA, taM eesiM NaM devANuppiyA! urAlANaM dhannANaM maMgallANaM sassirIyANaM mahAmumiNANaM ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai ? tae Na te sumiNapADhagA siddhatyassa rano aMtie eyamaDhe socA nisamma haTTatuTTA te mahAsumiNe samma ogivhaMti, IhaM aNupavisaMti, annamanneNaM saddhiM saMcAleti / tae NaM te sumiNapADhagA tesiM cauddasaNhaM mahAsumiNANaM ladvatthA gahiyaTThA pucchiyaTA viNicchiyahA ahigayaTThA siddhatthassa ranno purao sumiNasatthAI uccAremANA 2 evaM vayAsI-evaM khalu amhANaM sAmI ! sumiNasatthaMmi bAvattarie sumiNesu tIsaM mahAmumiNA pannattA, tattha NaM sAmI arihaMtamAyaro vA cakavahimAyaro vA arihaMtasi vA cakkavahisi vA gambhaM vakkamamANaMsi eesi tIsAe mahAsumiNANaM ime gayavasahAicauddasamahAmumiNe pAsittA gaM paDibujhaMti, taM evaM khalu devANuppiyA! tisalAe devIe ime pasatthA cauddasa mahAsumiNA diTThA, evaM siddhArthakRtaH svapnapAThakAnAM satkAraH the, vahA~ aaye| 'ApakI jaya vijaya ho|'-is prakAra kahate hue unhoMne rAjA siddhArtha kA abhinandana kiyaa| taba rAjA siddhArtha ne madhura vacana kahakara unakA satkAra kiyA aura AsanapradAna Adi karake sanmAna kiyaa| phira ve pahale se sthApita kiye hue bhadrAsanoM para baiTha gaye ||suu049|| // 539 // bahAranI upasthAnazALA [rAjasabhA) hatI, ane jyAM rAjA siddhArtha hatA tyAM AvyA. "jaya he, Apane vijaya he !" evA zabdo vaDe temaNe rAjA siddhArthane abhinandana ApyAM. tyAre rAjA siddhArthe mIThAM vacanethI temane satkAra karyo ane Asana ApIne temanuM sanmAna karyuM. pachI teo pahelethI ja goThavelAM Asana para besI gayA. (sU0 49) zrI kalpa sUtra: 01 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 54 // maMgallA dhannA sassirIyA Arogga-tuhi-dIhAu-kallANa-maMgalla-kAragANa sAmI! mahAsumiNA diTThA, taMNa atthalAbhosAmI! bhavissai, bhogalAmo sAmI! bhavissai, sokkhalAmo sAmI ! bhavissai, rajjalAmosAmI ! bhavissai, raTulAbho sAmI! bhavissai, puttalAbho sAmI ! bhavissai / evaM khalu sAmI ! tisalA devI navaNhaM mAsANaM bahupaDipuSNANaM aTThamANa ya rAiMdiyANaM viikvetANa kulakeuM kuladIvaM kulapavvayaM kulapaDisayaM kulatilayaM kulakittikaraM kulaNaMdikaraM kulajasakaraM kuladiNayaraM kulAdhAraM kulapAyavaM kulataMtusaMtANavivaddhaNakaraM sukumAlapANipAya ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM mANummANapamANapaDipuNNasujAyasavvaMgasuMdaraMgaM sasisomAgAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM dArayaM payAhii / sevi ya NaM dArae ummukkabAlabhAve viNNAyapariNayamitte jovvaNagamaNuppatte sUre cIre vikkate vitthinnaviulabalavAhaNe cAuraMtacakavaTTI rAjavaI rAyA bhavissai, jiNe vA tilukkanAyage dhammavaracAuraMtabaTTI bhavissai, taM urAlA paM dhannA NaM maMgallA Na devANuppiyA! tisalAe devIe sumiNA ditttthaa| tae NaM siddhatthe rAyA tesiM sumiNapADhagANaM aMtie eyamaDhe socA nisamma hatuThe cittamANadie harisavasa- visappamANahiyae te sumiNalakkhaNapADhae evaM bayAsI-evameyaM devANuppiyA! tahameyaM devANuppiyA ! avitahameyaM devANuppiyA! icchiyameyaM devANuppiyA! paDicchiyameyaM devANuppiyA! icchiyapaDicchiyameyaM devANupiyA! sacce NaM esa aTTe se jaheyaM tubbhe vayaha-tti kaTTa te sumiNe samma paDicchai, paDicchittA te sumiNalakkhaNapADhae viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthagaMdhamallAlaMkAreNaM sakArei sammANei, viulaM jIviyArihaM pIidANaM dalai, tao NaM te paDivisajjei ||suu050|| chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA javanikAntaritAM trizalAM devIM sthApayati, sthApayitvA suvarNarajatAdimAGgalikavastupratipUrNahastaH pareNa vinayena tAn svamapAThakAn evamavAdIta-evaM khalu devAnupriyAH! __mUla kA artha-'tae NaM se siddhatthe' ityaadi| tatpazcAt siddhArtha rAjA parde kI oTa meM trizalA devI ko bitthlaayaa| phira hAtha meM suvarNa-rajata Adi mAMgalika vastu lekara atyanta vinaya ke sAtha una svapnapAThakoM se isa prakAra kahA-'he devAnupiyoM! Aja usa pUrvavarNita zayyA para madhyarAtri ke samaya, bhUjanA atha-"tae NaM se siddhatthe" tyA. tyA2 mA rAta siddhArtha pahAnI bhAumA vizamAhavAna besADayAM. pachI hAthamAM suvarNa, rajata Adi mAMgalika vastuo laIne atyaMta vinayanI sAthe te svapna pAThakane A pramANe kahyuM he devAnupriye ! Aja te (pUrvavarNita ) zayyA para, madhyarAtre, suptajAgarA-cheDI UMghatI ane thoDI svapnapAThaka kRtasvamaphalanivedanaM, vastrAdipradAnena rAjakRtaH svapnapAThaka satkAraH // 54 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 541 // HEMEESANAM trizalA devI adya tasmina tAdRze zayanIye pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye suptajAgarA nidrAntI 2 gajanRSabhAdicaturdazamahAsvamAn dRSTvA khalu pratibuddhA, tat eteSAM khalu devAnupriyAH / udArANAM dhanyAnAM maGgalyAnAM sazrIkANAM mahAsvanAnAM ko manye kalyANaH phalavRttivizeSo bhaviSyati / tataH khalu te svapnapAThakAH siddhArthasya rAjJo'ntike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTAstAn mahAsvamAn samyak avagRhNanti, IhAmanupravizanti, anyo'nyena sArddha saMcAlayanti / tataH khalu te svapnapAThakAH teSAM caturdazAnAM mahAsvamAnAM labdhAryA gRhItArthAH pRSTArthA vinizcitArthA adhigatArthAH siddhArthasya rAjJaH purataH svapnazAstrANyuccArayantaH evamavAdiSuH - evaM khalu asmAkaM svAmin! svapnazAstre dvAsaptatau svapneSu triMzat mahAsvapnAH prajJaptAH, tatra khalu svAmin ! arhanmAtarau vA cakra suptajAgarA - kucha sotI kucha jAgatI huI, trizalA devI ne gaja-vRSabha-Adi caudaha mahAsvapna dekhe haiM, to he devAnupriyo ! una udAra, dhanya, mAMgalika, sazrIka mahAsvapnoM kA kyA phala - vizeSa hogA ?? taba ve svapAThaka siddhArtha rAjA ke pAsa se isa artha ko sunakara hRSTa-tuSTa hue| unhoMne una mahAsvanoM ko bhalIbhA~ti hRdaya meM dhAraNa kiyaa| una para vicAra kiyaa| Apasa meM milakara nirNaya kiyA / taba una svapnapAThakoM ko una caudaha mahAsvapnoM kA artha labdha prApta ho gayA, gRhIta ho gayA, unhoMne eka dUsare se artha pUcha liyA, pUrI taraha nizcita kara liyA, gaharAI se artha jAna liyaa| tatpazcAt ve rAjA siddhArtha ke sAmane svazAstroM ke pAThoM kA uccAraNa kara-kara ke isa prakAra bole- "he rAjan ! hamAre svamazAstra meM bahattara prakAra ke stramoM meM tIsa mahAsvama batalAye haiM / he svAmin! arhanta kI mAtAe~ aura jAgatI evI trizalAdevIe, gaja, vRSabha Adi cauda mahAsvapna joyAM che. te he devAnupriye ! te udAra, dhanya, mAMgalika, sazrIka mahAsvapnAnu vizeSa phaLa zu haze? tyAre te svapnapAThako siddhArtha rAjAnI pAsethI A ane sAMbhaLIne harSI tathA sa Mte pAmyA. temaNe mahAsvapnAne sArI rIte hRdayamAM dhAraNa karyAM. temane viSe vicAra karyo. aMdaroaMdara maLIne niya karyo. tyAre te svapnapAThako te cauda mahAsvapnAnA atha pAmI gayA, grahaNa karyo, temaNe ekabIjAne artha pUchI lIdhe, pUrNa rIte nakkI karI lIdhA, U'DAIthI samajI lIdhe. tyAra khAda teo rAjA siddhAnI sAme svapnazAstrAnA pAThonuM uccAraNa karI karIne A pramANe khAlyA... he rAjana! amArA svapnazAstramAM khetera prakAranAM svapne zrI kalpa sUtra H 01 kalpamaJjarI TIkA svapnaphalakathanam / / 541 / / Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 542 // Jiu mAtaro vA arhati cakravartini vA garbham avakrAmyati eteSAM triMzato mahAsvapnAnAm imAn gajavRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibudhyante, tat evaM khalu devAnupriyAH ! trizalayA devyA ime prazastAzcaturdaza mahAsvapnAH dRSTAH, evaM maGgalyAH dhanyAH sazrIkAH Arogya-tuSTi-dIrghAyuH - kalyANa - maGgalakArakAH khalu svAmina ! mahAsvapnAH dRSTAH, tat khalu arthalAbhaH svAmin! bhaviSyati, bhogalAbhaH svAmin! bhaviSyati, saukhyalAbhaH svAmin ! bhaviSyati, rAjyalAbhaH svAmina ! bhaviSyati, rASTralAbhaH svAmina ! bhaviSyati, putralAbhaH svAmina ! bhaviSyati / evaM khalu svAmin! trizalA devI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu arddhASTameSu ca rAtrindiveSu vyatikrAnteSu kulaketuM kuladIpaM kulaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kulakIrtikaraM cakravartI kI mAtAe~, jaba arhanta aura cakravarttI garbha meM utpanna hote haiM taba, una tIsa mahAsvapnoM meM se ye gaja evaM vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapnoM ko dekha kara jAgatI haiN| ata eva he devAnupriya ! trizalA devIne ye zubha caudaha mahAsvapna dekhe haiN| isI prakAra he svAmin! mAMgalika, dhanya, sazrIka tathA Arogya, santoSa, dIrghAyu, kalyANa aura maMgala karane vAle mahAsvapna dekhe haiM / inheM dekhane se he svAmin! artha kA lAbha hogA, he svAmin ! bhoga kA lAbha hogA, he svAmina ! rASTra kA lAbha hogA aura he svAmin! putra kA lAbha hogA / he svAmin ! trizalA devI pUre nau mAsa vyatIta hojAne para aura sAr3he sAta ahorAtra bItane para kulapatAkA, kuladIpaka, kulazaila, kula AbhUSaNa, kulatilaka, kula kI kIrti baDhAne vAle, kula kI vRtti-maryAdA mAMthI trIsa mahAsvapnA batAvyAM che. he mahArAjA ! ahantanI mAtAe tathA cakravartInI mAtA, jyAre anta ane cakravatI garRmAM Ave che, tyAre e trIsa mahAsvapnAmAMthI gaja, vRSabha AdinAM e cauda mahAsvapnA joIne jAge che. tethI he devAnupriya ! trizalAdevIe te cauda zubha mahAsvapnA joyAM che. A pramANe mAMgalika, dhanya, sazrIka tathA Arogya, sa MteASa dIrghAyu, kalyANu ane maMgaLa karanArAM mahAsvapno joyAM che. he mahArAjA ! te svapnA jovAne kAraNe dhananeA lAbha thaze, bhegane lAbha thaze, sukhanA lAbha thaze, rAjyanA lAbha thaze, rASTranA lAbha thaze, ane he rAjana! putranA paNa lAbha thaze. trizalAdevI pUrA nava mAsa ane sADA sAta ahArAtra (divasa-rAtra) pasAnaM thatAM, muNayatADA, DuNahIya, guNazaisa, bhujanAM AlUSaNa, mujatisaka, mujanI DIrti padhAranAra, janI vRtti zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA svapnaphalakathanam // 542 // Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra // 543 // SUBS kulavRttikaraM kulanandikaraM kulayazaskaraM kuladinakaraM kulAdhAraM kulapAdapaM kulatantusantAnavivarddhanakaraM sukumArapANipAdam ahInapratipUNapaJcendriyazarIraM lakSaNavyaJjanaguNopapetaM mAnonmAnapramANapratipUrNasujAta sarvAGgasundarAGga zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzanaM surUpaM dArakaM prajanayiSyati / so'pi ca khalu dArakaH unmuktabAlabhAvaH vijJAtapariNatamAtraH yauvanakamanuprAptaH zUro vIro vikrAntaH vistIrNavipulabalavAhanaH cAturantacakravartI rAjapatiH rAjA bhaviSyati, jino vA trailokyanAyako dharmavaracAturantacakravartI bhaviSyati / tat udArAH khalu dhanyAH bar3hAne vAle, kula meM Ananda utpanna karane vAle, kula kA yaza phailAne vAle, kula ke lie sUrya ke samAna, kula ke AdhAra, kula ke lie taru ke samAna, kula kI vela bar3hAne vAle, sukumArakaracaraNavAle, hInatArahita pUrI pA~coM indriyoM se sampanna zarIra vAle, lakSaNoM evaM vyaMjanoM ke guNoM se yukta athavA lakSaNoM (zubha rekhAoM) vyaMjanoM (masa tila Adi) tathA guNoM (udAratA Adi) se yukta, mAna unmAna aura pramANa se yukta manohara aMgopAMgoM se sundara zarIra vAle, candramA ke samAna saumyasvarUpa vAle, kamanIya, priyadarzana aura sundararUpa se sampanna putra ko janma deMgI / bAlaka bAlyAvasthA ko pAra karake vijJAnasampanna hokara aura yauvana ko prApta karake zUra, vIra, vikramavAna, vistIrNa tathA vipula bala aura vAhanoM vAlA aura cAroM dizAoM ke anta taka zAsana karane vAlA cakravartI rAjAdhirAja hogA, athavA tIna loka kA nAyaka dharmavara cAturantacakravartI jina hogA / so he devAnupriya ! maryAdA vadhAranAra, kuLamAM AnaMda utpanna karanAra, kuLanA yaza phelAvanAra, kuLane mATe sUrya samAna, kuLanA AdhAra, kuLane mATe taru samAna, kuLanI vela vadhAranAra, sukumAra hAtha-pagavALA, hInatArahita pUrI pAMce indriyathI yukta zarIravALA, lakSaNA ane vyaMjaneAnA guNAvALA athavA lakSaNA (zubha rekhAo) vyaMjaneA (masa, tala Adi) tathA guNA (udAratA Adi) vALA, mAna unmAna ane pramANathI yukta, maneAhara aMgeApAMgathI suMdara zarIravALA candramAnA jevA saumya svarUpavALA, kramanIya, priyadarzana ane suMdara rUpathI saMpanna putrane janma Apaze. te bALaka bAlyAvasthA pasAra karIne vijJAnayukta thaIne ane yauvanane pAmIne zUra, vIra, parAkramI, vizALa tathA vipula khaLa ane vAhanAvALA ane cAre dizAonA anta sudhI zAsana karanAra cakravatI rAjAdhirAja thaze, athavA traNa lekane nAyaka dha varacAturantacakravatI jina thaze. te he devAnupriya! trizalAdevIe nakkI ja udAra, nakkI ja dhanya ane zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA svamaphalakathanam // 543|| Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khalu maGgalyAH khalu devAnumiyAH! trizalayA decyA svapnAH dRssttaaH| tataH khalu siddhArthoM rAjA teSAM svapnapAThakAnAmantike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTaH cittAnandito harSavazavisarpadadhRdayaH tAn svapnalakSaNapAThakAn evamavAdId-evametad devAnupriyAH! tathaitad devAnupiyAH! iSTametad devAnupiyAH! pratISTametad devAnupiyAH! iSTapratISTametad devAnupiyAH! satyaH khalu eSo'rthaH, yathaitaM yUyaM badatheti kRtvA tAna svapnAna samyak pratIcchati, pratISya tAn svapnalakSaNapAThakAn vipulena azanapAnakhAdimasvAdimena vastragandhamAlyAlaGkAreNa satkaroti zrIkalpa mUtra // 544 // trizalA devIne nizcaya hI udAra, nizcaya hI dhanya aura nizcaya hI mAMgalika svapna dekhe haiN|" taba rAjA siddhArtha una svapnapAThakoM se isa bAta ko sunakara aura samajha kara hRSTatuSTa hue / unakA citta / Anandita ho gyaa| harSa se hRdaya khila gyaa| unhoMne svapnapAThakoM se kahA-he devAnupiyo! aisA hI hogaa| ApakA kathana satya hai / he devAnupriyo ! ApakA kathana asatya nahIM hai| he devAnupiyo! ApakA kathana asaMdigdha (sandeharahita) hai| he devAnupriyo ! yaha kathana iSTa hai| he devaanupiyo| yaha punaH punaH iSTa hai| he devAnupriyo ! yaha iSTa aura vizeSa iSTa hai| Apa jo kahate haiM so bAta satya hai| isa prakAra kaha kara unhoMne svapnoM ko samyak prakAra se svIkAra kiyA, svIkAra kara ke una svapnalakSaNapAThakoM ko pracura azana, pAna, khAdima aura svAdima se tathA vastra, gaMdha, mAlA aura alaMkAra se satkArita aura sammAnita kiyA, tathA jIvikA ke yogya vipula prItidAna diyaa| tatpazcAt siddhArthakRtaH svamapAThakAnAM satkAra nakkI ja mAMgalika svapno joyAM che. tyAre rAjA siddhArtha te svapna pAThakonI te vAta sAMbhaLIne ene samajIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temanuM citta prasanna thayuM. harSathI hRdaya khIlI uThayuM. temaNe svapna pAThakone kahyuM-he devAnupriye! ema ja thaze. ApanuM kathana sAcuM che. he devAnupriye! ApanuM kathana asatya nathI. he devAnupriyA ! ApanuM kathana asaMdigdha (saMdeha vinAnu) che. he devAnupriya! A kathana ISTa che. he devAnupriyA ! e pharI pharIne ISTa che. he devAnupriye ! e ISTa ane vizeSa ISTa che. Apa je vAta kahe che te sAcI che. A pramANe kahIne teNe te svapnane sArI rIte svIkAra karyo. svIkAra karIne te svapna-lakSaNapAThakena puSkaLa azana, pAna, khAdima ane svAdimathI tathA vastra, gaMdha, mALA, ane alaMkArathI satkAra karyo ane sanmAna karyuM tathA jIvikAne // 544|| zrI kalpa sUtra: 01 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 545 // kalpamaJjarI TIkA sanmAnayati, vipulaM jIvakAI prItidAnaM dadAti, tataH khalu tAn prativisarjayati // 050 / / TIkA-taeNaM se siddhatthe' ityAdi / tata: svapnapAThakopavezanAnantaraM khalu sa siddhArthoM rAjA trizalAM devIM javanikAntaritAMjavanikAmadhyagatAM sthApayati, sthApayitvA suvarNarajatAdimAGgalikavastupratipUrNahastaH= suvarNAdi zubhavastu haste gRhItvA pareNa-utkRSTena vinayena-namrabhAvena tAn-bhadrAsanopaviSTAn svapnapAThakAn evaM vakSyamANaM vacanam avAdIta=kathitavAn-'evaM khalu ityaadi| he devAnupiyAH! trizalA devI adya tasmin tAdRze kRtapuNyapuJjAnAmupabhogye zayanIyeparyaGke pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye-pUrvarAtra:-pUrvA cAsaurAtrizceti pUrvarAtraH, apararAtraH-aparA cAsau rAtrizceti-apararAtraH, pUrvarAtrazcAsau aparAtrazceti pUrvarAtrApararAtra:-madhyarAtra ityarthaH, tadrUpa eva kAlaH, tatsamaye tadavasare suptajAgarAmnAtimuptA nAtijAgarA nidrAntI-zayAnA satI gajapabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibuddhA jAgaritA, tat-tasmAt he devAnupriyAH! eteSAmudArANAM unheM vidA kara diyA ||suu050|| TokA kA artha-'tae NaM se siddhatthe ityaadi| svapnapAThakoM ke baiTha jAne ke anantara siddhArtha rAjAne trizalA devI ko parde kI poche bitthlaayaa| viThalA kara suvarNarajata-Adi mAMgalika vastue~ hAtha meM le kara utkRSTa namratA ke sAtha, bhadrAsana para baiThe hue svapnapAThakoM se Age kahe anusAra vacana bole he devAnupriyo! Aja trizalA devI puNyazAliyoM ke zayana karane yogya zayyA para, madhya rAtri ke samaya jaba na gAr3ho soI huI thI na adhika jAga rahI thI-halkI-sI nIMda le rahI thI, taba rAnI ne gaja vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapna dekhe haiN| ataeva he devAnupriyo! ina udAra, dhanya, maMgalamaya aura sazrIka (zobhAsampanna) mahAsvapnoM kA kyA phala-vizeSa hogA?' yogya dha prIti-hAna vadhu. tyA2 mA bhane vihAya yA (sU0 50) n| matha-"tapaNa se siddhatthe" tyAdi. 21nA mesI gayA pachI siddhArtha ye nizasAhevAne pahAnI pAchaLa besADayAM, besADIne suvarNa, rajata, Adi mAMgalika vastuo hAthamAM laIne atyaMta namratAsAthe bhadrAsana para beThelA svapna pAThakane AgaLa kahyA pramANe vacane kahyAM-he devAnupriya ! Aje trizalAdevI puNyazALione zayana karavA lAyaka zamyA para, madhyarAtre, jyAre na gADha nidrAmAM hatAM ke na adhika jAgRta hatAM. AchI evI nidrA laI rahyAM hatAM, tyAre rANIe gaja, vRSabha AdinA cauda mahAsvapna joyAM. tethI he devAnupriye! te udAra, dhanya, maMgaLamaya ane sazrIka (zAbhAyukta) mahAsvanenuM zuM vizeSa phaLa maLaze ? svAmaphala kathanam ANTERESERaisisir ||545 // zrI kalpa sUtraH 01 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa dhanyAnAM magalyAnAM sazrIkANAM mahAsvapnAnAm ko manye kalyANaH phalavRttivizeSo bhaviSyati ? 'manye' iti vitarkArthoM nipaatH| tataH siddhArthamaznAnantaraM khalu te svapnapAThakAH siddhArthasya rAjJo'ntike samIpe etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTAH tAn mahAsvapnAn samyak avagRhNanti hRdi dhArayanti, avagRhya hRdi dhArayitvA, IhAmanupavizanti arthavicAraNAM kurvanti, tathA-anyo'nyaH parasparaiH svapnapAThakaiH sArddha-saha saJcAlayanti svapnArthanirNayaM kurvnti| tataH svapnArthanirNayAnantaraM khalu te svapnapAThakAH teSAM niItArthAnAM caturdazAnAM gajavRSabhAdInAM mahAsvamAnAM labdhAH svasvavicArataH prAptArthAH, gRhItArthAH parasparata:-tarkavitarkato vijJAtArthAH, pRSTAH = saMzaye parAbhiprAyagrahaNataH, ata eva-vinizcitArthAH-yathArthasvarUpaparijJAnataH, tata eva-adhigatArthAH kAlAntare svapnA maJjarI // 546 // TIkA siddhArtha ke isa prazna ke pazcAta ve svapnapAThaka siddhArtha rAjA ke samIpa isa bAta ko sunakara aura samajhakara hRSTa-tuSTa hue| unhoMne una mahAsvapnoM kA avagrahaNa kiyA arthAt unako hRdaya meM dhAraNa kiyaa| hRdaya meM dhAraNa karake IhA meM praveza kiyA-artha kA vicAra kiyaa| paraspara meM svapnoM ke artha (phala) kA nirNaya kiyaa| tatpazcAt nirNIta kiye hue caudaha gaja-vRSabha Adi mahAsvapnoM kA unhoM ne artha labdha kiyA-apane-apane vicAra ke anusAra prApta kiyA, artha gRhIta kiyA-Apasa meM tarka-vitarka kara ke jAna kiyA, artha pUchA-saMzaya hone para dUsaroM kI sammati lekara jAnA, ata eva artha kA vinizcaya kara liyA-yathArtha svarUpa ko jAna liyA, ata eva artha ko adhigata kara liyA-kAlAntara meM svama ke artha kI dhAraNA banI rahe isa taraha dRr3harUpa se jAna liyaa| phira rAjA siddhArtha ke sAmane svama kA phala batalAne svapnaphalakathanam siddhArthanA e prazno pachI te svapna pAThaka siddhArtha rAjAnI pAsethI e vAtane sAMbhaLIne tathA samajIne harSa tathA saMteSa pAmyA. temaNe te mahAsvapnanuM avagrahaNa karyuM eTale ke temane hadayamAM dhAraNa karyA. hadayamAM dhAraNa karIne IhAmAM praveza karyo arthano vicAra karyo. arasaparasamAM svapnanA artha (phala) no nirNaya karyo. tyAra bAda nirNaya karIne gaja, vRSabha Adi cauda mahAsvapnone artha temaNe labdha (prApta) karyo-tipitAnA vicAra pramANe prApta karyo, artha grahaNa karyo-ApasamAM tarkavitarka karIne jANya, artha pUcha-saMzaya jyAM thaye tyAM bIjAnI salAha laine jAye. tethI arthane nirNaya karI lIdhA-yathArtha svarUpane jANI lIdhuM, tethI arthane adhi. gata karI lIdhA-Akhare svapnanA arthanI dhAraNu cakakasa thaI zake te rIte daDha rUpathI jANI lIdhe. pachI rAjA siddhArthanI // 546 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa thadhAraNArUpataH parijJAtArthAH santaH, siddhArthasya rAjJaH purataH agre svapnazAstrANi-svapnArthanirUpakazAstrANi uccArayanta uccArayantaH punaH punaH paThantaH evaM vakSyamANaM vacanam avAdiSuH kathitavantaH-he svAmina ! asmAkaM svapnazAne evam etAdRzAH khalu dvAsaptatau svapneSu triMzat-triMzatsaMkhyakA mahAsvamAH prajJaptA: kathitAH, tava teSa mahAsvapneSu khalu he svAmin ! ahenmAtaro vA cakravartimAtaro vA arhati vA cakravartini vA garbha= mAtakakSim avakrAmyati-Agacchati sati eteSAM triMzato mahAsvapnAnAM madhye imAn gajavRSabhAdicaturdazamahAsvapnAn dRSTvA khalu pratibudhyante jAgrati, tat-tasmAt evaM pUrvoktAH khalu he devAnupiyAH ! trizalayA devyA ime prazastAzcaturdaza mahAsvapnA dRSTAH, evaM maGgalyAH dhanyAH sazrIkAH ArogyatuSTidIrghAyuHkalyANamaGgalakArakAH khalu he svAmin ! mahAsvamAH dRSTAH, tat-tasmAt he svAmin ! saukhyalAbho bhaviSyati, he svAmin ! maJjarI TIkA PER // 547 // vAle zAstroM kA bAra-bAra uccAraNa karake Age kahe jAne vAle vacana bole-he svAmin ! hamAre svapnazAkha meM bahattara svapna batalAye haiN| una bahattara svapnoM meM tIsa mahAsvapna kahe gaye haiN| una tIsa mahAsvapnoM meM se arhanta kI mAtAe~ aura cakravartI kI mAtAe~, arhanta aura cakravartI ke garbha meM Ane para ina gaja vRSabha Adi ke caudaha mahAsvapnoM ko dekhakara jAgatI haiN| ata eva he devAnupiya ! trizalA devI ne yaha prazasta caudaha mahAsvapna dekhe haiN| isa prakAra he svAmin ! mAMgalika, dhanya, sazrIka, Arogya, tuSTi, dIrghAyu, kalyANa evaM maMgala karane vAle mahAsvapna dekhe hai| isase he svAmin ! artha kA lAbha hogaa| he svAmin ! bhoga kA lAbha hogaa| he svAmin ! sukha kA svamaphalakathanam 2 samakSa svapnanuM phaLa batAvanArAM zAstronuM vAraMvAra uccAraNa karIne, AgaLa kahevAmAM Ave che te vacane belyAkahe rAjana! amArAM svapnazAstramAM betera svapna batAvyAM che. te betera svapnamAM trIsa mahAsvapna kahelAM che. te trIsa mahAsvapnamAMthI ahaMntanI mAtAo ane cakravatInI mAtAe, ahaMnta cakravatInA garbhamAM AvatAMja ja yuSabha AdinAM e cauda mahAsvane joIne jAge che. tethI he devAnupriya ! trizalAdevIe A prazasta cauda mahAsvapna joyAM che. A rIte he devAnupriya! mAMgalika, dhanya, sazrIka, Arogya, saMtoSa, dIrdhAyu, ka9yANa ane maMgaLa karanArAM mahAsvapna joyAM che. tethI he rAjana! dhanane lAbha thaze. he rAjana! bhegane lAbha thaze. // 547 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa rAjyalAbho bhaviSyati, he svAmin ! rASTralAbho bhaviSyati, he svAmin ! putralAbho bhaviSyati, evam anena prakAreNa khalu trizalA devI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu aSTimeSu-sAsaptasu ca rAnindiveSu vyatikrAnteSu kulaketuM kuladIpaM kulaparvataM kulAvataMsakaM kulatilakaM kulakIrtikaraM kulavRttikaraM kulanandikaraM kulayazaskaraM kuladinakara kulAdhAraM kulapAdapaM kula-tantu-santAna-vivarddhanakaraM sukumArapANipAdam ahIna-patipUrNa-pazcendriya-zarIraM lakSaNavyaJjanaguNo-papetaM mAno-nmAna-pramANa-pratipUrNa-sujAta-sarvAGgasundarAGgaM zazisaumyAkAraM kAntaM priyadarzanaM surUpam' kalpamaJjarI TIkA // 548 // lAbha hogaa| he svAmin ! rAjya kA lAbha hogaa| he svAmin ! rASTra (deza) kA lAbha hogaa| he svAmin ! putra kA lAbha hogaa| "isa prakAra trizalA devI nau mAsa pUre bIta jAne para tathA sADhe sAta rAtri-dina vyatIta hone para kulake ketu (patAkArUpa), kula ke dIpaka, kula ke lie parvata ke samAna, kula ke bhUSaNa, kulatilaka, kulakIrtikara, kulavRtti (kulamaryAdA)-kara, kulanandikara. kulayazaskara, kulasUrya, kulAdhAra, kulapAdapa, kulakI vaMzaparamparA kI vRddhi karane vAle , sukomala hAtha paira vAle, hInatArahita paripUrNa pA~coM indriyoM se yukta zarIra vAle, lakSaNa, vyaMjana aura guNoM se yukta, mAna, unmAna aura pramANa se yukta sarvAMgasundara zarIravAle, candramA ke samAna saumya svarUpa vAle, kAnta, dekhane meM priya aura sundararUpa vAle bAlaka ko janma deNgii| svapnaphalamae kathanam hai ! rASTra (zAnA thaze. rA! puna bAla thaze. A rIte trizalA devI nava mAsa ane sADA sAta rAtri-divasa pasAra thatAM kuLane ketu (5tAkArUpa) kuLane dIpaka, kuLane mATe parvata jevA, kuLanuM bhUSaNa, kuLatilaka, kuLakItikara, kuLavRtti (kuLamaryAdA kara, kuLadikara (kuLamAM AnaMda karanAra), kuLayazazkara, kuLasUrya, kuLAdhAra, kuLapAdapa, kuLanI vaMzaparamparAnI vRddhi karanAra, sukomaLa hAtha-pagavALA, hInatArahita paripUrNa pAMce IndriyothI yukta zarIravALA, lakSaNa, vyaMjana ane guNavALA, mAna, unmAna ane pramANuthI yukta sarvAMgasundara zarIravALe, candramAnA jevA saumya svarUpavALA, kAnta, dekhavAmAM priya, ane suMdara rUpavALA bALakane janma Apaze. ||548 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa eSAM vyAkhyA atraiva mahAvIrabhavakathAyAM navamasUtravyAkhyAto'vaseyA, etAdRzaM dArakaM-putraM prajanayiSyati / so'pi ca khalu dArakaH unmuktabAlabhAvaH vyatItabAlyaH vijJAtapariNatamAtraH-vijJAtaM-vijJAnaM, tat pariNatamAtraM yasya sa tathA-parikvavijJAno, yauvanakam-yuvAvasthAm anuprAptaH san zUraH parAkramI vIraH zatrunivArakaH vikrAntaH apratihataparAkramaH vistIrNavipulabalavAhanaH pratidikpamRtabahusainyahastyazvAdivAhanaH, cAturantacakravartI sArvabhaumaH, rAjapati rAjJAM svAmI rAjA bhaviSyati / yadvA-jinA sarvendriyavijetA trailokyanAtha: trilokIsvAmI dharmavaracAturantacakravartI ca bhaviSyati / tat tasmAt he devAnupriya ! trizalayA devyA udArAH khalu, dhanyAH khalu, maGgalyAH khalu svamA dRssttaaH| tataH svapnaphalazravaNAnantaraM khalu siddhArthoM rAjA teSAM svamapAThakA kalpamaJjarI // 549 // TIkA (ina saba zabdoM kI vyAkhyA, isI zAstra kI mahAvIrabhavakathA ke navama sUtra kI vyAkhyA meM kI jA cukI hai, vahA~ dekha lenA caahie|) vaha bAlaka bAlyAvasthA vyatIta ho jAne para, paripakvavijJAna hokara yuvAvasthA ko prApta karake parAkramI, zatrumardaka evaM apratihataparAkramavAlA hogaa| usakI senA aura hAthI-ghoDe Adi vAhana saba dizAoM meM phaileNge| vaha sArvabhauma rAjAdhirAja-cakravartI hogA, yA samasta indriyoM kA vijetA, tIna loka kA nAtha zreSThadharmacakravartI hogaa| ataeva he devAnapriya ! trizalA devI ne nizcaya hI udAra svapna dekhe haiN| dhanya svama dekhe haiN| nizcaya hI maMgalakArI svapna dekhe haiN|' svamaphalakathanam (A badhA zabdanI vyAkhyA e ja zAstranAM mahAvIra bhavakathAnA navamAM sUtramAM kahela che tyAM jaI levI). te bALaka bAlyAvasthA pasAra thatAM, paripakavavijJAnayukata thaIne yuvAvasthAe pahoMcIne parAkramI, zatrumardaka ane ajeyaparAkramavALe thaze. tenI senA ane hAthI-ghaDA Adi vAhana badhI dizAomAM phelAze. te sArvabhauma rAjAdhirAja-cakravatI thaze, athavA saghaLI IndriyAne vijetA, traNa loko nAtha, zreSTha, dhamacakavatI thaze. tethI he devAnupriya! trizalAdevIe nakkI ja udAra svapna joyAM che. nakkI ja dhanya svapna joyAM che. avazya maMgalakArI svane joyAM che." // 549 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 550 // Yang Qi Ji nAmanti ke samIpe etamatha zrutvA nizamya hRSTatuSTacittAnanditaH harSavazavisarpaddhRdayaH tAn svamapAThakAna evaM= vakSyamANaM vacanam avAdIt - he devAnupriyAH ! evametat = yathA bhavadbhiruktam evameva etatsvapnaphalaM bhAvi, etena svapAThakavacane vizvAsaH prakAzitaH, etadeva spaSTIkaroti- tathaivaitat = he devAnupriyAH ! yUyaM yathA pratipAdayatha tathaiva etat svapnaphalaM bhAvi - ityanvayataH svapnapAThakavacanasatyatoktA, atha vyatirekatastadvacana satya - tAmAha - avitathametat = he devAnupriyAH ! etat =bhavaduktaM svapnaphalam avitatham = nAsatyaM kintu satyameva, he devApriyAH / etat bhavatAM vacanam asandigdhaM = sandeharahitam, he devAnupriyAH ! etat svapnaphalam iSTam = asmAkamIpsitam tathA he devAnupriyAH ! etat svapnaphalaM pratISTam = vizeSato vAJchitam, atheSTatva-pratISTatvadharmadvayenAtya siddhArtha rAjA svapnapAThakoM se yaha artha sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake hRSTa-tuSTa hue| unakA citta Anandita ho gyaa| harSa se hRdaya kI kalI kalI khila gii| unhoMne svapnapAThakoM se isa prakAra kahA - 'he devAnupriyo ! bAta aisI hI hai, arthAt svanoM kA yahI phala hone vAlA hai|' yaha kaha kara rAjA ne svamapAThakoM ke vacana para vizvAsa prakaTa kiyaa| isI bAta ko spaSTa karate haiM- he devAnupriyo ! Apa jo kahate haiM so satya hai - jaisA phala Apa batalAte haiM, vaisA hI hogaa|' isa prakAra anvaya (vidhi) rUpa se svapAThakoM ke kathana kI satyatA batalAI / yahI bAta vyatireka (niSedha) rUpa se kahate haiM - 'he devAnupriyo ! ApakA kahA svaphala asatya nahIM, kintu satya hI hai| he devAnupriyo ! ApakA kathana zaMkArahita hai| he devAnupriyo ! yaha svaphala hamAre lie iSTa hai| he devAnupriyo ! yaha svapnaphala khUba iSTa hai|' atyanta Adara siddhArtha rAjA svapnapAThako pAsethI A artha sAMbhaLIne ane hRdayamAM dhAraNa karIne harSI tathA saMtASa pAmyA. temanuM citta prasanna thayuM. harSoMthI hRdayanI kaLI kaLI khIlI UThI. temaNe svapnapAThakAne A pramANe kahyuM--" he devAnupriyA ! vAta evI ja che. eTale ke svapnAnu e ja phaLa maLavAnu che. " Ama kahIne rAjAe svapnapAThakanAM vacana para vizvAsa pragaTa karyAM. e ja vAtane spaSTa kare che--" he devAnupriyA ! Apa je kaheA che. te satya che, jevu phaLa Apa khatAvA che tevu ja phaLa prApta thaze. " A rIte anvaya (vidhi) rUpathI svapnapAThakonAM kathananI satyatA batAvI. e ja vAta vyatireka (niSedha) rUpathI kahe che-- he devAnupriyA ! Ape kahela svapnaphaLa asatya nathI, paNa satya ja che. he devAnupriye ! ApanuM kathana zaMkA vinAnu che. he devAnupriye! A svapna phaLa zrI kalpa sUtra : 01 kalpamaJjarI TIkA svapnaphalaviSaye siddhArthAnumodanam // 550 // Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ntAdarasUcanAyAha-iSTapatoSTametat devAnupriyAH ! he devAnupriyAH! etat svapnaphalam iSTapratISTam sarvathA'bhIpsitam, eSaH svapnaphalarUpo'rthaH satyaH yathArthaH khalu, tad yathaitamartha yUyaM vadatheti kRtvA iti kathayitvA tAn svapnAn samyak paritaH pratIcchati-svIkaroti, pratISya svIkRtya tAn svapnalakSaNapAThakAn vipulena=puSkalena azanapAnakhAdimasvAdimacaturvidhAhAreNa tathA puSpavakhagandhamAlyAlaGkAreNa satkArayati, tathA sammAnayati-sAdaravacanaiH, tathA vipulaM-puSkalaM jIvikAham=jIvikAyogyaM prItidAnaM dadAti / tataH khalu tAn svapnapAThakAn prativisarjayati satre kalpamaJjarI TIkA // 55 // mUlam -tae NaM se siddhatthe rAyA jeNeva tisalA khattiyANI javaNiyaMtariyA teNeva uvAgacchittA tisalaM khattiyANi sumiNapADhagamuyaM savvaM phalaM parikahei / tae NaM sA tisalA khattiyANI eyamaDhe socA nisamma haTTatuTTA siddhatthegaM rannA abbhaNunAyA samANI tao bhaddAsaNAo abbhudvittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae bhavaNe teNeva uvAgacchittA sayaM bhavaNaM annuppvitttthaa| tae NaM tIse tisalAe siddhArthakRtaH svamapAThakasatkAra: sUcita karane ke lie kahate hai-he devAnupriyo ! yaha svapnaphala sarvathA hI iSTa hai| yaha svapnaphala kI bAta yathArtha hai, jaisA ki Apane kahA hai|' isa prakAra kaha kara rAjA siddhArtha ne svapnapAThakoM ke kathana ko samyak prakAra se svIkAra kiyA aura svapnalakSaNapAThakoM kA vipula azana pAna khAdima tathA svAdima rUpa cAra prakAra ke AhAra se tathA vastra, gaMdha, mAlA aura alaMkAra se satkAra kiyaa| AdarapUrNa vacana kaha kara sanmAna kiyaa| jIvana nirvAha ke yogya bahuta-sA bhItidAna diyaa| tatpazcAt svapnapAThakoM ko vidA kiyA ||suu050|| amAre mATe ISTa che. he devAnupriye ! A svapnaphaLa ghaNuM ja ISTa che." atyaMta Adara darzAvavA kahe che- devAnupriye ! A svapnaphaLa sarvathA ITa ja che. A svapnaphaLanI vAta je pramANe Ape kahI te pramANe yathArtha che." Ama kahIne rAjA siddhArthe svapna pAThakanAM kathanane sArI rIte svIkAra karyo ane svapnalakSaNa pAThakone vipuLa azana, pAna, khAdima tathA svAdima rUpa cAra prakAranA AhArathI tathA vastra, gaMdha, mALA, ane alaMkArathI satkAra karyo. AdarapUrNa vacane kahIne sanmAna karyuM. jIvananirvAhane cogya ghaNuM ja prItidAna karyuM. tyAra bAda svapna pAThakone vidAya karyo. (sU0 50) // 55 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||552 // TIkA khattiyANIe domu mAsesu vIiktesu taie mAse vaTTamANe tassa gambhassa dohalakAlasamayasi ayameyArUve dohale pAubbhavitthA-"dhanAoNaM tAo ammAo sapuNNAo kayahAo kayapuNNAo kayalakkhaNAo sukayavihavAo, suladdhe NaM tAsi mANussae jammajIviyaphale, jAo NaM muhabaddhasadoragamuhabatthiyANaM rayaharaNapaDiggahadharANaM samaNANaM niggaMthANaM aMtie sayapaiNA saddhi dhammaM suyamANIo sAmAiyapaDikamaNaM samAyaraMtIbho sAhammie mussUsamANIo tahArUvANaM samaNANaM niggaMthANaM paDilAbhaMtIo ya dohalaM viNiyaMti / taM seyaM jai NaM ahamavi siddhattheNaM rannA saddhi evameva dohalaM vinnijjaami| tae NaM se siddhasthe rAyA tIe tisalAe khattiyANIe eyArUvaM dohalaM viyANittA taM dIhalaM taheva vinnei| evaM tisalAe khattiyANIe vIsaiTTANavisae savvevi dohale siddhatthe rAyA bhujjo bhujjo vinnei| tae NaM sA tisalA khattiyANI tesu dohalesu viNIemu viNIyadohalA saMpuNNadohalA vicchinnadohalA sakAriyadohalA sammANiyadohalA tassa gabbhassa aNukepaNavAe jayaM ciTThai, jayaM Asai, jayaM subai, AhAraMpi ya Na NAisIyaM NAiuNhaM NAititaM NAikaDuyaM NAiaMbilaM jAimaharaM NAiNiddhaM NAilukkhaM gAiullaM NAisukaM aahri| kiM bahuNA, je tassa gabbhassa hiye miye patthaye posae dese ya kAle ya AhAro havai, naM AhAraM AhAremANI NAiciMtAhiM NAisogehiM NAideNNehiM NAimohehiM NAibhayehiM NAiparittAsehiM NAibhoyaNacchAyaNagaMdhamallAlaMkArehiM taM gambhaM suhaM suheNaM parivahai ||suu0 51 // chAyA-tataH khalu sa siddhArthoM rAjA yatraiva trizalA kSatriyANI javanikA'ntaritA tatraivopAgamya trizalAM kSatriyANI svamapAThakazrutaM sarva phalaM parikathayati / tataH khalu sA trizalA kSatriyANI etamartha zrutvA nizabhya hRSTatuSTA siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI tasmAd bhadrAsanAdU abhyutthAya atvaritamacapalamasambhrAntayA mUla kA artha-'taeNaM se siddhatthe' ityAdi / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne jahA~ trizalA kSatriyANI yavanikA (pada) kI oTa meM baiThI thI, vahA~ jAkara trizalA kSatriyANI se svapnapAThakoM ke mukha se sunA huA saba phala khaa| taba vaha trizalA kSatriyANI isa artha ko suna kara aura samajha kara hRSTa-tuSTa huii| siddhArtha rAjA kI AjJA pAkara, usa bhadrAsana se uTha kara tvarArahita, capalatArahita hokara rAjahaMsI sarIkhI saMbhrama bhuujn| ma -"tapaNaM se siddhatthe" tyAhi. tyAramA siddhArtha yA zikSA kSatriyA pahAnI pAchaLa beThI hatI, tyAM jaIne trizalA kSatriyANIne svapna pAThakanA mukhe sAMbhaLeluM badhuM phaLa kahyuM. tyAre te trizalA kSatriyANI e artha ne sAMbhaLIne tathA samajIne harSa tathA saMteSa pAmI. siddhArtha rAjAnI AjJA laIne, te bhadrAsana parathI uThIne tvarA vinAnI, capaLatA vinAnI, rAjahaMsI jevI saMbhramarahita gatithI jyAM pitAnuM sidhdhArtha___ kRtA trizalAdohadapUrtiH // 552 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||553|| kalpamaJjarI TIkA na rAjahaMsasadRzyA gatyA yatraiva svakaM bhavanaM tatraivopAgamya svakaM bhvnmnupvissttaa| tataH khalu tasyAtrizalAyAH kSatriyANyAH dvayormAsayoyatikrAntayostRtIyamAse vartamAne tasya garbhasya dohadakAlasamaye ayametadrUpo dohadaH prAdurbabhUva / dhanyAH khalu tA ambAH, sapuNyAH kRtArthAH kRtapuNyAH kRtalakSaNAH sukRtavibhavAH, sulabdhaM khalu tAsAM mAnuSyakaM janmajIvitaphalaM, yAH khalu mukhabaddhasadorakamukhavatrikAH pramArjikAhastAH tathArUpANAM mukhabaddhasadorakamukhavatrikANAM rajoharaNapratigrahadharANAM zramaNAnAM nigranthAnAmantike svapatinA sArddha dharma zRNvatyaH, sAmAyikamatikramaNaM samAcarantyaH, sAdharmikAn zuzrUSamANAH, tathArUpANAM zramaNAnAM nirgranthAnAM pratilambhayantyazca dohadaM vinayanti / tat zreyo yadi khalu ahamapi siddhArthena rAjJA sArddhamevameva dohadaM vinayAmi / tataH khalu sa rahita gati se jahA~ apanA bhavana thA vahA~ gaI aura apane bhavana meM praviSTa huii| usake bAda do mAsa vyatIta hone para, jaba tIsarA mAsa cala rahA thA taba, trizalA kSatriyANI ko isa prakAra kA dohada utpanna huA-'ve mAtAe~ dhanya haiM, puNyavatI haiM, kRtArtha haiM, kRtapuNya haiM, saphala lakSaNavAlI haiM, saphala vaibhavavAlI haiM, unhoMne manuSya janma aura jIvana bhalA pAyA hai, jo mukha para DorAsahita mukhavastrikA bA~dha kara tathA hAtha meM pUMjanI lekarake mukha para DorA sahita mukhavakhikA bA~dhe hue tathA rajoharaNa Adi upakaraNa dhAraNa karanevAle tathArUpa zramaNa nigrathoM ke samIpa apane pati ke sAtha dharma sunatI huI, sAmAyika-atikramaNa karatI huI sAdharmiyoM kI sevA karatI huI tathA tathArUpa zramaNa nigranthoM ko nirdoSa AhArAdi kA dAna detI huI apane dohada ko pUrNa karatI hai| yadi ma bhI siddhArtha rAjA ke sAtha isI prakAra hokara dohada pUrNa karU~ to acchA ho| bhavana hatuM tyAM gaI ane pitAnA bhavanamAM praveza karyo. tyAra bAda be mAsa pasAra thatAM, jyAre trIjo mAsa cAlatuM hatuM tyAre trizalAdevIne dehadano samaya thatAM A pramANe dehada utpanna thayo-te mAtAe dhanya che, punyazALI che, kRtArtha che, kRtapunya che, saphaLa lakSaNavALI che. sakaLa vaibhavavAnI che, temaNe je manuSyajanma ane jIvana meLavyAM te sArthaka che, je mukha para dArA sAthenI mahapattI bAMdhIne, tathA hAthamAM pUMjaNI laIne tathA te pramANenA mukha para dorA sAthenI muhapattI bAMdhela tathA rajoharaNa Adi upakaraNa dhAraNa karanAra zramaNa nircanthanI pAse potAnA patinI sAthe dharmopadeza sAMbhaLatI, sAmAyika-pratikramaNa karatI, sAdharmIonI sevA karatI, tathA te prakAranA zramaNa nigraMthane nirdoSa AhArAdika dAna detI pitAnA dehadane pUrNa kare che. jo huM paNa siddhArtha rAjAnI sAthe e ja pramANe rahIne dehada pUrNa karUM te ghaNuM sArUM. siddhArtha kRtAma trizalAna dohadapUrtiH ||553 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1144811 Teriod, siddhArthoM rAjA tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH etadUpaM dohadaM vijJAya taM dohadaM tathaiva vinayati / evaM trizalAyAH kSatriyANyAH viMzatisthAnaviSaye sarvAnapi dohadAna siddhArthoM rAjA bhUyo bhUyo vinayati / tataH khalu sA trizalA kSatriyANI teSu dohadeSu vinIteSu vinItadohadA sampUrNadohadA vicchinnadohadA satkAritadohadA sammAnitadohadA tasya garbhasya anukampanArthAya yataM tiSThati, yatamAste, yataM svapiti, AhAramapi ca khalu nAtizItaM nAtyuSNaM nAtitiktaM nAtikaTukaM nAtyamlaM nAtimadhuraM nAtisnigdhaM nAtirUkSaM nAtyArdra nAtizuSkam Aharati / tatpazcAt siddhArtha rAjA ne trizalA kSatriyANI ke isa prakAra ke dohada ko jAna kara usI prakAra se use pUrNa kiyaa| isI prakAra trizalA kSatriyANI ke bIsa sthAnoM ke viSaya meM sabhI dohadoM ko rAjA siddhArtha ne bAra - bAra pUrNa kiyA / taba trizalA kSatriyANI una dohadoM ke pUrNa hone para pUrNa-dohada vAlI ho gaI, acchI taraha pUrNadohada vAlI ho gaI / dohada - rahita ho gaI / usake dohada satkArita ho gaye, sanmAnita ho gye| vaha usa garbha kI anukampA ke lie yatanApUrvaka khar3I hotI thI, yatanApUrvaka baiThatI thI, yatanApUrvaka sotI thii| vaha AhAra bhI adhika ThaMDA, na adhika garma, na adhika tikta, na adhika kaTuka, na adhika khaTTA, na adhika mIThA, na adhika snigdha (cikanA ), na adhika rUkhA, na adhika gIlA, na adhika sukhA karatI thii| adhika kahane se kyA lAbha, jo AhAra usa garbha ke lie hita- mita-pathya-rUpa hotA, poSaka hotA, deza-kAla ke anukUla hotA, vahI AhAra karatI thI / na ati cintA karatI, na ati zoka karatI, na ati dInatA dikhalAtI, na ati moha karatI, tyAra bAda rAjA siddhArthe trizalA kSatriyANInA A prakAranA dohadane jANIne te ja pramANe te pUrA karyAM. A pramANe trizalAdevInA vIsa sthAnAnA viSayamAM badhA dohado rAjA siddhArthe vAravAra pUrA karyA. tyAre trizalA kSatriyANI, te dohadA pUrA thatAM pUrNa dohadavALI thai gayAM, sArI rIte pUrNa dAhadavALI thaI gayAM, dehadarahita thai gayAM. tenA deohada satkArita ane sanmAnita thaI gayAM. te, te gA~nI anukaMpAthI yatanApUrvaka UbhAM thatAM, yatanApUrNAMka besatAM, ane yatanApUrvaka sUtAM hatAM. te na vadhu ThaMDA, na vadhu garama, na vadhu tIkhA, na vadhu kaDavA, na vadhu khATA, na vadhu mIThA, na vadhu cIkaNA, na vadhu lakhe, na vadhu bhInA ane na vadhu sUko, evA AhAra letAM hatAM. vadhAre zuM kahIye? je AhAra te garbhane mATe hita, mita, pathya hoya, pASaka hoya, dezakALane anukULa hoya evA ja AhAra letAM hatAM. vadhAre cintA karatAM nahIM jhAjho zAka karatAM nahIM, vadhAre dInatA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siddhArtha kRtA trizalA dohadapUrtiH // 554 // Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 555 // kiM bahunA ? yastasya garbhasya hitAM mitaH pathyaH poSako deze ca kAle ca AhAro bhavati, tamAhAramAharantI nAticintAbhirnAtizokairnAtidainyairnAtimoharnAtibhayairnAtiparitrAsairnAtibhojanAcchAdanagandhamAlyAlaGkAraistaM garbha sukhaM sukhena parivahati / 051 / / TIkA- 'taNaM se siddhatthe rAyA' ityAdi / tataH = svapnapAThaka visarjanAnantaraM khalu sa siddhArthoM rAjA yatra = yasminneva sthAne trizalA kSatriyANI javanikAntaritA = javanikAbhyantarasthitA AsIt, tatraivopAgamya trizalA kSatriyANI svapnapAThaka zrutam = svapnapAThakebhyaH sakAzAt zravaNaviSayIkRtaM sarva-niravazeSaM phalaM svapnaphalaM parikathayati / tataH=siddhArtharAjamukhAt svapnaphalazravaNAnantaraM khalu sA trizalA kSatriyANI etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTA siddhArthena rAjJA'bhyanujJAtA satI tasmAd bhadrAsanAt abhyutthAya atvaritamacapalam asambhrAntayA rAjahaMsasadRzyA gatyA' eSAM padAnAM vyAkhyA atraiva mahAvIrabhavakathAyAM paJcacatvAriMzattamasUtre'bhihitA, yatraiva yasminneva sthale na ati bhaya karatI, na ati udvega karatI, na ati bhojana, AcchAdana, gaMdha, mAlA aura alaMkAroM kA sevana krtii| vaha sukhapUrvaka usa garbha ko vahana karane lagI || sU0 51|| TIkA kA artha - 'tae NaM se siddhatthe' ityAdi / svapnapAThakoM ko vidA kara dene ke bAda, jisa sthAna para trizalA kSatriyANI parde kI oTa meM baiThI thI, vahIM jAkara siddhArtha rAjA ne trizalA kSatriyANI ko svapnapAThakoM ke mukha se sunA huA pUrA svapnaphala sunaayaa| rAjA siddhArtha ke mukha se use sunakara tathA samajha kara trizalA kSatriyANI hRSTa-tuSTa huii| siddhArtha rAjA kI AjJA pAkara bhadrAsana se uThI aura tvarA (jaldabAjI) tathA capalatA se rahita hokara asaMbhrAnta evaM rAjahaMsI jaisI gaMbhIra gati se, jahA~ apanA bhavana thA, vahA~ pahu~cI aura apane bhavana meM praviSTa huii| batAvatAM nahIM,'Aje meAha karatAM nahIM, vadhAre bhaya rAkhatAM nahIM, vadhu udvega karatAM nahIM, vadhAre paDatAM bheAjana, AcchAdana, ga Mdha, mALA ane alaMkAronuM sevana karatAM nahIM. te sukhapUrvaka te garbhanuM vahana karavA lAgyAM. (s0 51) TIne artha - 'tapaNaM se siddhasthe' ityAhi svapnapAune vidvAya ya pachI ne sthAna para trizasAhevI pahanI pAchaNa beThAM hatAM, tyAM jaIne rAjA siddhArthe trizaLAdevIne svapnapAThakonAM mukhathI sAMbhaLeluM pUrepUrUM svapnaphaLa saMbhaLAvyu. rAjA siddhAnA mukhe te sAMbhaLIne tathA samajIne trizalA kSatriyANI harSI ane satASa pAmyAM. siddhArtha rAjAnI AjJA laine te bhadrAsana parathI ubhAM thayAM ane tvarA (utAvaLa) tathA capaLatAthI rahita, asalAnta ane rAjaha'sI jevI gaMbhIra gatithI jyAM peAtAnuM bhavana hatu, tyAM pahoMcyAM ane peAtAnA bhavanamAM praveza karyo. zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siddhArtha kRtA trizalA dohadapUrti : // 555 // Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 556 // upAgamya = Agatya svakaM bhavanaM tatraiva tasminneva sthale svakaM bhavanamanupraviSTA / tataH khalu tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH garbhasya dvayormAsayovyatikrAntayoH tRtIye mAse vartamAne tasya garbhasya dohadakAlasamaye ayametadrapo dohadaH prAdurbabhUva utpannaH / kIdRzo dohadaH ? iti darzayati 'dhannAo' ityAdi / tAH ambAH=mAtaraH khalu dhanyAH = bhAgyavatyaH sapuNyAH puNyavatyaH, kRtArthAH - kRtaH = sampAditaH arthaH = janmAntareSTasiddhirUpaM prayojanaM yAbhistAH - kRtavAJchitakAryAH, kRtapuNyAH = pUrvabhavopArjitapuNyAH, kRtalakSaNAH saphalIkRtapuNyarekhAjIvana rekhAdirUpalakSaNAH, yadvA kRtAni svayaM saphalatayA niSpannAni lakSaNAni = puNyajIvanAdiphalasUcanakarAdirekhArUpANi yAsAM tAstathA, sukRtavibhavAH- sukRtaH = saphalIkRtaH supAtradAnAdirUpazubhakAryakaraNena vibhavaH= aizvaryasampattirUpo yAbhistAstathA, ata eva-sulabdhaM -zobhanena prakAreNa prAptaM khalu tAsAM = mAtRNAM mAnuSyakaM = manuSyasambandhi janmajIvitaphalaM=janmano jIvitasya ca phalam, yAH khalu mukhabaddhasadoraka mukhavastrikAH-mukhabaddhA=mukhopari tadanantara trizalA kSatriyANI ke garbha ke do mAsa bIta gye| tIsarA mAsa cala rahA thA / taba dohada ke kAla ke avasara para isa prakAra kA dohada (dohA) utpanna huaa| vaha dohada kaisA thA, so batalAte haiM - ve mAtAe~ dhanya bhAgyavatI haiM, sapuNya-puNyavatI haiM, kRtArtha-janmAntara kA iSTasiddhirUpa prayojana jinakA siddha ho gayA hai aisI haiM, pUrvabhava meM upArjita puNya vAlI haiM, unhoM ne puNyarekhA aura jIvanarekhA Adi saphala kI haiM, athavA unakI jIvana Adi phala ko sUcita karane vAlI rekhAe~ svayaM saphala huI haiM, supAtradAna Adi zubha kArya karane se prApta hue aizvarya aura sampatti Adi ko unhoMne saphala banAyA hai, ataeva unhoMne manuSyajanma aura manuSyajIvana ke phala ko acchI taraha prApta kiyA hai, jo mukha para DorAsahita mukhakA bAdhakara tathA hAtha meM pU~janI lekara tathArUpa ke arthAt mukha para DorA sahita tyAra pachI trizalA kSatriyANIne gabha rahyAne be mAsa pasAra thaI gayA. trIjo mAsa cAlatA hatA tyAre dohadanA kALanA avasare temane A prakAranA dohada utpanna thayA. te dAda kevA hatA te batAve che-te mAtAe dhanya-bhAgyazALI che, sapunya-punyazALI che, kRtAtha-jenu janmAntaranuM iSTasiddhirUpa prayeAjana siddha thayuM hoya evI che, pUrvabhavamAM upArjita punyavALI che, temaNe punyarekhA ane jIvanarekhA Adi saphaLa karela che, athavA temanI jIvana Adi phaLane sUcita karanArI rekhAe svayaM saphaLa thaI che. supAtradAna Adi zubha kArya karavAthI prApta thayela azva ane saMpatti Adine temaNe saphaLa banAvela che, tethI manuSyajanma ane manuSyajIvananAM phaLane sArI rIte prApta karyuM che, je mukha para derA sAthenI muhapattI bAMdhIne tathA hAthamAM pUjaNI laine evA prakAranA zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA siddhArtha - kRtA trizalAdohadapUrtiH // 556 // Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa nibaddhAH sadorakamukhavastrikA yAbhistAH, tathA-pramArjikAhastAH hastastharajoharaNavatyaH satyaH, tathArUpANAM-tathAvidhAnAM mukhabaddhasadorakamukhavastrikANAM rajoharaNapratigrahadharANAM-rajoharaNaM prasiddham , pratigrahaHpAtra, taddharANAM taddhArakANAMzramaNAnAM sAdhUnAm antike-pAce svapatinA sAda-saha militAH satyodharmam arhatmarUpitaM dharma zRNvatyaH, tathAsAmAyikapatikramaNa samAcarantyA-ubhayakAle savidhi kurvatyaH, tathA-sAdharmikAn zuzrUSamANAH annavastrAdinA sevAM kurvatyaH, ca-punaH tathArUpANAm tIrthakaropadiSTa-sadorakamukhavatrikA-rajoharaNAdyupakaraNavatAM zramaNAnAM nigranthAnAM pratilambhayantyaH caturvidhamAhAraM vastrapAtrAdidharmopakaraNaM ca dadatyaH satyaH dohada-garbhAbhilASaM vinayanti-pUrayanti, tat-tasmAt zreyAvaraM yadi khalu ahamapi sAmAnyatayA nityaM dharmakRtya kurvANA'pyahaM siddhArthena rAjJA sArddhamevameva uktaviziSTaprakAreNaiva dohadaM vinyaamipuuryaami| tataH trizalAyA uktadohadAnantaraM, khalu sa siddhAthoM kalpamaJjarI // 557 // TIkA siddhArtha kRtAtrizalA dohadapUti mukhavatrikA bA~dhane vAle aura rajoharaNa tathA pAtra ko dhAraNa karane vAle zramaNoM ke nikaTa apane pati ke sAtha arhanta dvArA prarUpita dharma ko sunatI haiM. donoM samaya vidhipUrvaka sAmAyika-pratikramaNa karatI haiM, aura anna tathA vastra Adi se sAdharmI janoM kI sevA karatI haiN| jo tathArUpadhArI arthAt DorAsahita mukhavakhikA ko mukhapara bAMdhane vAle rajoharaNa Adi upakaraNoM vAle zramaNa nigraMthoM ko cAra prakAra kA nirdoSa AhAra tathA vastra Adi upakaraNa detI huI apane dohale ko pUrA karatI haiN| pratidina sAmAnyarUpa se dharmakRtya karane vAlI maiM bhI yadi rAjA siddhArtha ke sAtha isI viziSTa prakAra se apane dohale kI pUrNatA karU~ to kitanA acchA ho!" eTale ke mukha para derAsahitanI muhapattI bAMdhanAra, ane rajoharaNa tathA pAtrane dhAraNa karanAra zramaNanI pAse pitAnA patinI sAthe ahata dvArA prarUpita dharmane sAMbhaLe che. ane vakhata vidhipUrvaka sAmAyika-pratikramaNa kare che, ane anna tathA vastra Adi vaDe sAdhama lokonI sevA kare che. je evA prakAranA eTale ke- derAsahita muhapattI dhAraNa karanAra, rajoharaNa Adi upakaraNovALA zramaNa nircane cAra prakAranA nirdoSa AhAra, varu, pAtra Adi upakaraNa daIne pitAnA dehade pUrA kare che. dararoja sAmAnya rUpe dharmakRtya karanArI, huM paNa je rAjA siddhArthanI sAthe e ja viziSTa rIte mArA dAdA pUrA karyuM te keTaluM sArUM? // 557 zrI kalpa sUtra: 01 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa rAjA tasyAstrizalAyAH kSatriyANyAH etadrUpaM dohadaM tathaiva vinyti-puuryti| evam anena prakAreNa sa siddhArthoM rAjA trizalAyAH kSatriyANyAH viMzatisthAnaviSaye arhatsiddhapravacanaguNagAnAdiviMzatisthAnakeSu samutpannAn sarvAnapi dohadAna bhUyo bhUyaH punaH punaH vinayati-pUrayati / ko dohadaH kayA rItyA pUrita iti svabuddhayA vijJeyam / tataH tayA pUrvoktayArItyA dohadapUraNAnantaraM khalu sA trizalA kSatriyANI teSu dohadeSu vinIteSu-pUriteSu satsu vinItadohadA-pUritadohadA ataeva-sampUrNadohadA-dohadasampUrtimupagatA, tatazca-paripUrNadohadA-sarvathA dohadapUrtimupagatA, vicchinnadohadAndohadapUrtyA tadabhilAparahitA satkAritadohadA-madhuravacanAdibhiH svIkaraNenAdarabuddhayA pUraNena ca kalpa maJjarI // 558 TIkA isa prakAra dohada utpanna hone ke pazcAt, siddhArtha rAjAne trizalA kSatriyANI ke isa dohada ko usI prakAra se pUrA kiyaa| yahI nahIM, rAjA siddhArtha ne trizalA kSatriyANI ke ahaMdguNagAna, siddhaguNagAna, pravacanaguNagAna Adi bIsa sthAnakoM meM utpanna hue sabhI dohadoM ko bAra-bAra pUrNa kiyaa| kauna-sA dohada kisa prakAra pUrA kiyA, yaha bAta apanI buddhi se samajha lenI caahie| pUrvokta prakAra se dohada ke pUrNa hone para vaha trizalA kSatriyANI vinItadohadA ho gayI, arthAt usake dohada pUrNa ho gye| isIse vaha sampUrNadohadA ho gayI, arthAt usake dohada samyakprakAra se pUrNa ho gye| taba vaha paripUrNadohadA ho gayI, kyoM ki usake dohadoM kI pUrti sabhI prakAra se ho gayI thii| phira vaha vicchinnadohadA ho gayI; kyoM ki dohadoM kI pUrti meM koI kamI nahIM rahane ke kAraNa use tadviSayaka koI abhilASA nahIM rhii| vaha satkAritadohadA ho gayI, kyoM ki usake dohadoM kA siddhArtha kRtA trizalAdohadapUrtiH A pramANe dehada utpanna thayA pachI, siddhArtha rAjAe trizalA kSatriyANInA te dehadane e ja pramANe pUrNa karyo. eTaluM ja nahIM, paNa rAjA siddhArthe trizalA kSatriyANInA ahaMdUguNagAna, siddhaguNagAna, pravacanaguNagAna Adi vIsa sthAnakamAM utpanna thayela badhA dehadane vAraMvAra pUrNa karyo. kaye dehada kevI rIte pUro karyo te vAta pitAnI buddhithI samajI levI joIe. pUrvokata rIte dehada pUrNa thatAM te trizalA kSatriyANI vinItadehadA thayAM eTale ke tenA dohado pUrAM thaI gayAM. tethI te saMpUrNa dehadA thaI gayAM eTale ke tenA dehada sArI rIte pUrAM thaI gayAM. tyAre te paripUrNa -dohadA thaI gayAM, kAraNa ke tenA dohadonI pUrti badhI rIte thaI gaI hatI. vaLI te vichinnadohadA thaI gayAM, kAraNa ke dohadonI pUrtimAM koI uNapa na rahevAne kAraNe tene te viSenI kaI abhilASA rahI nahIM. te tenA 1558|| para zrI 395 sUtra:01 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA satkAritadohadA, tathA-sammAnitadohadA=iSTavastupadAnena sammAnitadohadA satI tasya garbhasya anukampanArthAya rakSaNArthAya yataM yatanAsahitaM yathA syAttathA tiSThati, yatam Aste upavizati, yataM svapiti-zete, AhAramapi ca zrIkalpa khalu nAtizotaM, nAtyuSNaM, nAtitiktam , nAtikaTukaM, nAtyamlam , nAtimadhuram , nAtisnigdham , nAtirUkSam , nAtyAm , nAtizuSkam Aharati-bhuGkte / kiMbahunA? ya AhArastasya garbhasya hita medhAdivRddhikArakaH, // 559|| mita parimitaH-adhikabhojanAbhAvAt , pathyaH arogakArakaH, poSaka: puSTikArako deze kAle ca=dezAnusAreNa kAlAnusAreNa ca bhavati, tam dezakAlAnusArihitamitapathyapoSakarUpam AhAram AharantI bhuJjAnA nAticintAbhiH cintAtizayarAhityena, nAtizokai atyantazokaparivarjanena, nAtimohe: atyadhikamohavarjanena, svIkAra rAjA ne madhura vacanoM se kiyA aura Adara-prema ke sAtha unakI pUrti kii| tathA vaha sammAnitadohadA ho gayI; kyoM ki rAjAne use iSTa vastu kA pradAna kiyaa| __isa prakAra dohadoM ke pUrNa hone para trizalA kSatriyANI garbha kI anukampA-rakSA ke lie yatanApUrvaka khar3I hotIthI, yatanApUrvaka baiThatI thI tathA yatanApUrvaka sotI thI, vaha na adhika zIta, na adhika uSNa, na adhika tikta (carakA), na adhika kaDuvA, na adhika khaTTA, na adhika mIThA, na adhika snigdha (cikanA), na adhika rUkSa (lakhA), na adhika Ardra (gIlA) aura na adhika sUkhA AhAra karatI thii| adhika kahane se kyA lAbha? jo AhAra usa garbha ke lie hita-medhA-dhAraNAbuddhi Adi baDhAne vAlA, mita-adhika bhojana ke abhAva se parimita, pathya-ArogyakArI aura puSTikara hotA, tathA deza ke anukUla aura kAla ke anukUla hotA, vahI deza-kAla ke anurUpa, hita, mita aura pathya garbha-poSaka AhAra karatI thii| vaha trizalA kSatriyANI na aticintA karatI thI, na atizoka satkAritadohadA thaI gayA, kAraNa ke tenA dehadone svIkAre rAjAe madhura vacanathI karyo ane Adara-prema sAthe tenI pUrti karI tathA te saMmAnitadohadA thaI gayAM, kAraNa ke rAjAe tene Icchita vastu ApI. A rIte dohado pUrNa thatAM, trizalA kSatriyANI garbhanI anukaMpA-rakSAne mATe yatanApUrvaka ubhAM thatAM, yatanApUrvaka besatAM, ane yatanApUrvaka sUtAM hatAM. te na vadhAre ThaMDA. na vadhAre garama, na vadhAre tIkhA, na vadhAre kaDavo, na vadhAre khATo, na vadhAre mITha, na vadhAre snigdha (cIkaNA) na vadhAre lukhe, na vadhAre bhIne, ane na vadhAre sUko evo AhAra letAM hatAM. vadhu zuM kahIe? je AhAra te garbhane mATe hita-medhA-dhAraNAbuddhi vadhAranAra, mita-adhika bhejana nA abhAve parimita, 5-AregyakArI ane puSTikArI hate tathA je dehane anukULa ane kALane anukuLa hoya te ja thI deza-kALane anurUpa, hita, mita ane madhya garbhaSika AhAra karatAM hatAM. te trizalA kSatriyANI ati cintA thI trizalAyA garbharakSaNaprayAsaH // 559 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 56 // maJjarI TIkA nAtibhayaH atyadhikamayAkaraNena, nAtiparivAsai atyadhikodvegaparivarjanena, nAtibhojanAcchAdanavastragandhamAlyAlaGkAraH atyadhikAhAravakhagandhamAlyAbhUSaNavarjanena taM garbha sukhaM mukhena parivahati dhaaryti| vAgbhaTTanAmake vaidyakagranthe'pyuktamasti-bAtakarapadArthabhojanena garbhaH kubjo'ndho jaDo vAmanazca bhavati, pittakarapadArthabhojanena garbhaH pANDurogI bhvti| atikSArabhojanaM netraM hanti, atizItalabhojanaM vAyu prakopayati, atyuSNaM balaM hanti, atikAmavikAro jIvitaM harati, maithuna-yAna-vAhana-mArgagamana-skhalana-patana-pIDana-dhAvanakaratI thI, na atimoha karatI thI, na adhika bhaya karatI thI, na adhika udvega karatI thI, aura na adhika bhojana, AcchAdana, vastra, gaMdha, mAlA tathA AbhUSaNa Adi kA sevana karatI thii| isa prakAra vaha usa garbha ko sukhapUrvaka vahana karane lgii| 'vAgbhaTTa' nAmaka vaidyaka-grantha meM bhI kahA hai-'vAtakArI padArthoM ko khAne se garbha kubar3A, aMdhA, jar3a aura baunA ho jAtA hai| pittakArI padArtha khAne se garbha gira jAtA hai, yA pIlA yA citakabarA ho jAtA hai| kaphakArI vastuoM ko khAne se garma pANDurogI hotA hai| atikSAra vAle padArthoM kA sevana garbhastha bAlaka ke netroM kA ghAta karatA hai| atizItala bhojana vAyu ko kupita karatA hai| ati uSNa bhojana bala kA nAza karatA hai| adhika kAmavikAra garbha ke jIvana ko haraNa kara letA hai| maithuna sevana karane se tathA yAna (gAr3I Adi), vAhana (ghodd'aa| Adi), mArgagamana, skhalana (phisalanA), patana (giranA), pIDana (aMgoM ko dabAnA), dhAvana (daur3anA), karatAM nahIM, atizeka karatAM nahIM, ati meha karatAM nahIM', atibhaya karatAM nahIM, atiuga karatAM nahIM ane vadhAre paDatuM bhejana, AcchAdana, vastra, gaMdha, mALA tathA AbhUSaNa AdinuM sevana karatAM nahIM A rIte te te garbhane sukhapUrvaka vahana karavA lAgyo. "4 " nAmanA vaidha-anyamA 5 cha-"vAyurI pArtho bhAvAthI AkSa puSI, maya, mane DIMgaNe thaI jAya che. pittakArI padArtho khAvAthI garbha paDI jAya che, ke pILA athavA kAbaracItare thaI jAya che. kaphakArI vastuo khAvAthI garbha pAMDuregI thAya che. atikSArayukta rAkanuM sevana garbhamAM rahela bALakanI AMkhanuM ghAtaka nIvaDe che. ati ThaMDe kherAka vAyune kupita kare che. ati garama bhajana baLane nAza kare che. adhika kAmavikAra garbhanA jIvanane harI le che. mithuna sevavAthI tathA yAna (gADI Adi), vAhana (gheDA Adi), trizalAyA garbharakSaNaprayAsaH // 560 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 561 saMghaTana-viSamasthAnazayana-viSamasthAnopavezano-pavAsa-vegavighAta-rUkSa-tIkSNa-bahubhojanA-tirAgA-tizokA-tikSArasevanA-tisAra-vamana-recana-hikA''jIrNatAdibhirgarbhaH svabandhanato mukto bhvti| atha trizalA kSatriyANI roga-zoka-moha-bhaya-parizramAdirahitA sukhena tisstthti| yato rogAdayo garbhasya hAnikArakA bhvnti| muzrutanAmake vaidyakagranthe uktam-yadi garbhavatI strI divA nidrAM kuryAt tadA garbho'pi nidrAluralaso vA bhavati, aJjanAJjanena garbho'ndho bhavati / rodanena garbho vikRtanayano bhvti| snAnalepanAbhyAM garbho saMghaTana (dhakkA laganA-Takkara laganA), viSama jagaha meM zayana, viSama sthAna meM baiThanA, upavAsa karanA, malamRtrakI zaMkA ko rokanA, rUkhA tIkhA aura adhika bhojana karanA, ati rAga, ati zoka, ati kSAramaya vastuoM kA sevana, atisAra, vamana, recana, hicakI, aura ajIrNa, ina kAraNoM se garbha apane bandhana se mukta ho jAtA hai arthAt garbhapAta ho jAtA hai| trizalA kSatriyANI roga, zoka, moha, bhaya aura parizrama Adi se baca kara sukhapUrvaka rahatI thii| kyoM ki roga Adi garbha ke lie hAnikAraka hote haiN| suzruta-nAmaka vaidyakagraMtha meM kahA hai-'yadi garbhavatI strI dina meM nidrA letI hai to garbhastha bAlaka bhI nidrAlu aura AlasI hotA hai| A~khoM meM aMjana AMjane se aMdhA hotA hai| rone se garbhastha bAlaka kI kulavRddhastrINAM trizalA pratyupadezaH bhAgamana, 25sana (5), patana (54), pAuna (magAne mAi), pAvana (pu), saTTana (54842 lAgavI), viSama jagyAe zayana, viSama sthAnamAM besavuM, upavAsa karavo, maLa-mUtranI hAjatane rokavI, lUkhuM, tIkhuM ane vadhAre pramANamAM bhejana levuM, atirAga, atizoka, atikSAravALI vastuonuM sevana, atisAra, ulaTI, reca, heDakI ane ajIrNa. e kAraNethI garbha potAnA baMdhanamAMthI mukata thaI jAya che, eTale ke garbhapAta thaI jAya che." trizalA kSatriyANI roga, zeka, meha, bhaya ane parizrama vagerethI mukata thaIne sukhapUrvaka rahetAM hatAM. kAraNa ke rega vagere garbhane hAnikAraka hoya che. 'suzrata" nAmanA vaidha thamA 43 cha-le malatI thI se nidrA se to lastha mA 5 uMdhaNasI ane ALasu thAya che, AMkhamAM AMjaNa AMjavAthI AMdhaLA thAya che, ravAthI garbhastha bALakanI AMkhomAM // 56 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 56 // duzIlo bhvti| tailamardanena garbhaH kuSTharogI bhavati / nakhacchedanena garbho duHzIlo bhavati, dhAvanena garbhazcaJcalasvabhAvo bhavati / hasanena garbhaH kRSNadazanaH kRSNauSThaH kRSNatAluH kRSNajihvazca bhvti| atijalpanena vivAdI atizabdazravaNena ca badhiro bhavati, avalekhanena skhalito bhavati, vyajanAdInAmatipavanasevanena garbha unmatto bhavati / itthaM kulavRddhastriyastrizalAM devI zikSayanti / anyadapi kathayanti-he devi ! tvaM zanaiH zanaizcala, zanaiH zanaivada, krodhaM tyaja, pathya vastu sevasva, nIvIM zlathaM badhAna, ahAsaM mA kuru, nirAvaraNAkAze mopaviza, atyuccanIcaM mA gaccheti ||suu051|| A~khoM meM vikRti AjAtI hai| snAna aura lepana karane se garbhastha bAlaka kuzIla hotA hai| tela malane se kuSTharogI hotA hai| nAkhUna kATane se garbhastha bAlaka vikRta nakhavAlA hotA hai| ha~sane se garbhastha bAlaka ke dAMta, hoTha, tAlu aura jIbha kAle par3a jAte haiN| bahuta bakabaka karane se garbhastha bAlaka jhagar3Akhora aura ati zabda sunane se baharA ho jAtA hai| avalekhana-bhUmividAraNa se garbha skhalita ho jAtA hai| paMkhe Adi kI adhika havA kA sevana karane se garbha unmatta hotA hai| kulakI bar3I-bUr3hI striyA~ trizalAdevI ko aisI sIkha diyA karatI thiiN| ve yaha bhI kahA karatI thIM-devI, tusa dhIre-dhIre calo, dhIre-dhIre bolo, krodha se baco, pathya padArtha kA hI sevana karo, nIvI (laha~ge yA sAr3I kI gAMTha) jarA DhIlI bA~dhA karo, ThahAkA mAra kara mata ha~so, khule AkAza meM mata baiTho, aura dekho U~cI-nIcI jagaha meM mata calA kro|suu051|| strINAM trizalAM pratyupadezaH vikRti AvI jAya che, snAna ane lepana karavAthI garbhastha bALaka kuzIla thAya che. tela ceLavAthI kuSTharogI thAya che, nakha kApavAthI garbhastha bALaka vikRta nakhavALe thAya che. doDavAthI garbhastha bALaka caMcaLa svabhAvane thAya che. hasavAthI garbhastha bALakanA dAMta, hoTha, tALavuM ane jIbha kALAM paDI jAya che. vadhAre paDatuM bakavAda karavAthI garbhastha bALaka jhagaDAkhora ane vadhAre zabda sAMbhaLavAthI bahere thAya che. avalekhana -jamIna khetaravAthI garbha alita thaI jAya che. paMkhA AdithI adhika havA khAvAthI bALaka unmatta thAya che. kuLanI vRddha strIo trizalAdevIne evI zikhAmaNa ApyA karatAM hatAM. teo Ama paNa kahyA karatAM hatAM-- devI, tame dhIre dhIre cAle, dhIre dhIre belo, krodhathI baco, pacya padArthanuM ja sevana kare, nIvI (caNiyA ke sADalAnI gAMTha) jarA DhIlI bAMdhyA kare, khaDakhaDATa hase mA, khullA AkAza nIce besaze mA ane dhyAna rAkhe hai yA-nIya zayAmA yasarI nahI. (sU0 51) // 562 / / zrI kalpa sUtra: 01 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ASTRRNSAANENTRIES kalpamaJjarI // 563 // TIkA mUlam - jappabhiI ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe gabbhAzrI tisalAe khaniyANIe gabbhammi sAharie tappabhiI ca NaM bahave vesamaNakuMDadhAriNo tiriyajaMbhagA devA sakavayaNeNaM jAI imAI purAporANAI mahAnihANAI bhavaMti, taM jahA-pahINasAmiyAI pahINaseuyAI pahINagottAgArAI, ucchinnasAmiyAiM ucchinnaseuyAI ucchinnagottAgArAiMgAmA-gara-nagara-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNa-nigamA-sama-saMvAhasaMnivesesu vA siMghADaesu vA tiemu vA caukkesu vA caccaresu vA caummuhesu vA mahApahesu vA gAmaTThANemu vA nagarahANesu vA gAmaNiddhamaNesu vA NagaraNiddhamaNemu vA AvaNesu vA devakulesu vA sahAsu vA pavAsu vA ArAmesu vA ujANesu vA vaNesu vA vanasaMDesu vA susANa-sunnAgAra-girikaMdara-saMti-selo-caTThANa-bhavaNagihesu vA sannikkhittAI ciTThati tAI siddhattharAyabhavaNaMsi sAharaMti ||suu0 52 // chAyA-yatprabhRti ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAyAH brAhmaNyAH garbhAt trizalAyAH kSatriyANyA garne saMhRtaH, tatprabhRti ca khalu bahavo vaizravaNakuNDadhAriNaH tiryagjambhakA devAH zakravacanena yAni imAni purApurANAni mahAnidhAnAni bhavanti; tadyathA-pahINasvAmikAni prahINasetukAni pahINagotrAgArANi grAmA-''kara-nagara-kheTa-karbaTa-maDamba-droNamukha-pattana-nigamA-zrama-saMvAha-saMnivezeSu vA zRGgATakeSu vA trikeSu mUla kA artha- pabhiI' ityaadi| jaba se zramaNa bhagavAna mahAvIra devAnandA brAhmaNI ke garbha se trizalA kSatriyANI ke garbha meM Aye, taba se bahuta-se kubera ke AjJApAlaka madhyaloka meM rahanevAle trijuMbhaka nAmaka deva, indra kI AjJA se purAne nidhAnoM (khajAnoM) ko siddhArtha rAjA ke bhavana meM le Ane lge| ve nidhAna aise the ki jinake svAmI mara cuke the, jinake nizAna bhI naSTa ho cuke the, siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRtanidhAnasamAharaNam bhuujn| atha - pabhiI 'tyAdi.kyArathI sagavAna mahAvIranA sapanu vAna hA bhAtAnI kSimAthI 25 43rI, trizalAdevInI kUkhamAM sthApana karyuM tyArathI, kuberanA AjJApAlaka madhyalekanivAsI trijaibhakadevane siddhArtha rAjAnA bhavanamAM, sarva purANA khajAnAe ThalavavA, zakrenDe AjJA karI dIdhI hatI. A nidhAnanA svAmIe pAsethI jhuMTavI-jhaDapIne laIne nahi, paNa je dhananA svAmI marI cukayA hatA, jenuM kaI vArasa rahyuM na hatuM, jenAM gharabAra nAza thayAM hatAM, jenAM getre paNa jaDI zakatAM nahi tevI ja vyaktienA nakAmA thai paDelA dhananA DhagalAne, A deva, siddhArtha rAjAnA khajAnAmAM Thalavate. // 56 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 564 // Tai Wan Tu AARAK vA catuSkeSu vA catvareSu vA caturmukheSu vA mahApatheSu vA grAmasthAneSu vA nagarasthAneSu vA grAmanidhamaneSu vA nagara nirdhamaneSu vA ApaNeSu vA devakuleSu vA sabhAsu vA prapAsu vA ArAmeSu vA udyAneSu vA vaneSu vA vanapaNDeSu vA zmazAna - zUnyAgAra - girikandara- zAnti - zailo - pasthAna - bhavana - gRheSu vA saMnikSiptAni tiSThanti tAni siddhArtharAjabhavane saMharanti || sU0 52 // TIkA- 'jappabhiraM ce' - tyAdi / yatprabhRti yasmAtkAlAdArabhya ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH aara jinakA koI svAmI hI nahIM thaa| ye nidhAna grAmoM meM, AkaroM meM, nagaroM meM, kheToM meM, karbaTa, maDamba, droNamukha, pattana, nigama, Azrama, saMvAha aura sannivezoM meM, zRMgATaka ( tikone mArga) meM, trika (tIna mArgoM ke saMgama) meM, cauka meM, catvaroM meM (jahA~ bahuta mArga milate hoM aise sthAnoM meM), cAra dvAravAle sthAnoM meM, rAjamArga meM, ujar3e gA~va meM, ujar3e nagara meM, gA~va kI nAliyoM meM, nagara kI nAliyoM meM, dukAnoM meM, devAlayoM meM, sabhAsthaloM meM, pyAuyoM meM, ArAmoM meM, udyAnoM meM, vanoM meM, vanapaNDoM meM, zmazAnoM meM, sUne makAnoM meM, parvata kI guphAoM meM, zAMtigRhoM (zAMtikarma ke sthaloM) meM, zailagRhoM (parvata ko ukera kara banAye gaye gRhoM meM, upasthAnagRhoM (caurA) meM, tathA bhavanagRhoM (nivAsagRhoM) gar3e hue the, unheM ve deva siddhArtha ke bhavana meM lAne lage ||052|| TIkA kA artha- 'jaM pabhiI' ityAdi / jisa samaya se zramaNa bhagavAn mahAvIra, devAnandA brAhmaNI ke yA nidhAnA ne ? gAbhAbhAM, AzamAM, nagarobhAM bheTamAM, upamAM, bhaDa mAM, droNubhuNa mAM, pattanamAM, nigamamAM, AzramamAM, saMvAhamAM, sannivezamAM, zugArambhAM (triSu mArga mAM), trikumAM (trazu bhAganA saMgama nayAM thatI hoya tyAM). cekamAM, tathA catvaramAM (jyAM ghaNA rastA bhegA thatA hoya tyAM), cAra dvAravALA sthAnemA, rAjamArgImAM, ujjaDa zAmabhAM, ubhaDa nagaramAM, gAbhanI nAjiyomAM, nagaranI nAjiyomAM, huA nAmAM, hevAsayobhAM, salAsthaNIyAM, paravomAM, avADAomAM, bhArAbhagRhamAM, udyAna mAM, vano mAM banava mAM, zmazAnomA, sUnA bhAnobhAM patanI zubhAM zAMtigRhamAM (kinnarAnA paryaMtanI guphAe mAMhelA gRhamAM), zailagRhomAM (paryaMta upara banAvela dharemAM) upasthAnagRheAmAM (ceArAmAM), bhavanagRhamAM (nivAsagharemAM), A uparokta sthAno uparAMta jyAM jyAM dhana-dolata niSkriya ane svAmIrahita thayelAM hAya te sarvaine siddhArtha rAjAnAM bhavanAmAM ane khajAnAomAM bharavA lAgyA. (s052) TInA artha - jaM pamidaM' ityAhi. lyArathI zrama lagavAna mahAvIrane hebAna'hA brAhmaNInA urabhAMthI zikSA zrI kalpa sUtra : 01 1000000 kalpa maJjarI TIkA siddhArtharAjabhavane trijRmbhakadevakRta nidhAnasamAharaNam // 564 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalA devAnandAyA brAhmaNyA garbhAta kukSitaH trizalAyAH kSatriyANyA garbha saMhRtaH sthApitaH tatprabhRti tasmAtkAlAdArabhya ca khalu bahavaH aneke vaizravaNakuNDadhAriNaH-vaizravaNaH kuberaH, tasya yatkuNDam-AjJA taddhAriNaH-kuberAjJApAlakAHtiryaraz2ambhakAtiryaglokasthajRmbhakAkhyavyantaravizeSA devAH zakravacanena indrAjJayA yAni imAni agre vakSyamANAni purApurANAni atipurANAni mahAnidhAnAni bhavanti, tadyathA-pahINasvAmikAnimnaSTasvAmikAni, prahINasetukAni-vinaSTadhanacihnaparicAyakastambhAni, tathA mahINagotrAgArANinaSTasvAmigotragRhANi ata eva-ucchinnasvAmikAni-sarvathA vinaSTasvAmikAni, tathA ucchinnasetukAni=sarvathA viniSTadhanacihnaparicAyakastambhAni, tathA ucchinnagotrAgArANi sarvathA viniSTagotragRhANi, grAmA-''kara-nagara-kheTa-karbaTa-maDamba-droNamukha-pattana-nigamA-zrama-saMvAha-sanivezeSutatra-grAmAH-yato'STAdazaprakArAH karA gRhyante te, AkarA: suvarNaratnAdyutpattisthAnAni, nagarANi-aSTAdazakara maJjarI // 565 / / TIkA udara se trizalA kSatriyANI ke udara meM lAye gaye, usI samaya se, bahuta se kubera kI AjJA ko dhAraNa karanevAle madhyaloka meM nivAsa karane vAle vibhaka nAmaka vyantara deva, indra kI AjJA se, jinake svAmI naSTa ho cuke the, jinake sUcaka khaMbhe Adi nizAna naSTa ho cuke the, jinake svAmiyoM ke gotra aura gRha naSTa ho cuke the, ata eva jinake svAmiyoM kI samUla samApti ho cukI thI, jinake sUcaka staMbha Adi cihna sarvathA ucchinna ho cuke the, jinake svAmiyoM ke gotra aura gRha sarvathA ucchinna ho cuke the, aise bahuta se mahAnidhAna lAkara rAjA sidArtha ke bhaNDAra bharane lge| ve bahuta purAne mahAnidhAna nimnalikhita sthAnoM meM the-- (1) grAma-vaha vastI, jahA~ aThAraha prakAra ke kara liye jaaeN| siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRtanidhAnasamAharaNam kSatriyANInA udaramAM lavAyA, tyArathI kuberanI AjJAne dhAraNa karanArA, madhyalokamAM nivAsa karanArA, ghaNA trijabhaka nAmanA vyantara deva, IndranI AjJAthI, jemanA mAlika nAza pAmyA hatA, jemanA sUcaka sthabhe (nizAna) vagere naSTa thaI gayAM hatAM, jemanA svAmIonAM netra ane ghara nAza pAmyAM hatAM, tethI jemanA svAmIone mULamAMthI ja aMta AvI cUka hatA, jemanA sUcaka sthaMbha Adi cihno sadaMtara ukhaDI gayAM hatAM, jemanA svAmIonAM gotra ane gharane sadaMtara ucacheda thaI gayuM hatuM, evAM ghaNA mahAnidhAna lAvIne rAjA siddhArthanA bhaMDAra bharavA lAgyA, te ghaNA ja purANa mahAnidhAna nIce lakhela sthAnamAM hatAM- (1) grAma-te pastI, yamadAra prAranA 42 sevAya. zrI kalpa sUtra: 01 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 566 / / E Cang Cang Han varjitAni, kheTAni = dhUlimAkArapariveSTitAni, karbaTAni = kutsitanagarANi, maDambAni = sArddhakrozadvayAntargrAmAntararahitAni droNamukhAni = jalasthalamArgayuktA jananivAsAH, pattanAni= samastavastuprAptisthAnAni pattanAni dvividhAni - jalapattanAni, sthalapattanAni ca tatra - jalapattanAni = naukAgamyAni, sthalapattanAni ca zakaTAdigamyAni, yadvA pattanAni zakaTAdibhinabhirvA gamyAni, pahanAni tu naumAtragamyAni / (2) Akara - suvarNa aura ratna Adi ke nikalane ke sthAna (3) nagara ( nakara) - jahA~ aThAraha taraha ke kara vasUla na kiye jAte hoM / (4) kheTa (kher3A) - dhUla ke prAkAra se ghirI choTI-sI bastI / (5) karbaTa - kutsita nagara / (6) maDamba - jisake irdagirda aDAI kosa taka dUsarI bastI na ho / (7) droNamukha - jisa bastI meM jAne kA jala mArga bhI ho aura sthalamArga bhI ho| (8) pattana - jahA~ sabhI vastue~ prApta ho sakatI hoN| pattana do prakAra ke hote haiM-jalapattana aura sthalapattana / jalapattana meM naukA se hI pahu~cA jA sakatA hai aura sthalapattanameM gAr3I Adi se / athavA pattana vaha bastI kahalAtI hai jahA~ gAr3I Adi se jA sakeM aura paTTana vaha jahA~ kevala naukA se jAyA jaay| kahA bhI hai zrI kalpa sUtra : 01 (2) 42 - suvArI ane ratna Adi nIDavAnAM sthAno (3) nagara (na42 ) - kyA mahAra prahAranA 12 vasUla na urAtA hoya. (4) jeTa (bheDA) - ghUmanA aTathI horAyesI nAnI khevI vastI. (4) urmaTa - mutsita nagara. (6) maDamba- jenI AsapAsa aDhI kosa sudhI bIjI vastI na hoya. (7) droNamukha- je vastImAM javAnA jaLamArga paNa hoya ane sthaLamArga paNa hoya. (8) pattana--jyAM badhI vastuo maLI zakatI hAya. pattana e prakAranAM hoya che-jaLapattana ane sthaLapattana. jaLapattanamAM naukA vaDe ja jaI zakAya che ane sthaLapattanamAM gADI AdithI javAya che. athavA pattana te vastIne kahevAya che ke jayAM gADI AdithI jai zakAya ane paTTana e ke jyAM phakata naukA vaDe ja jaI zakAya. 4 pAche kalpa maJjarI TIkA siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRta nidhAna samAharaNam // 566 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 567 // uktaMca- pattanaM zakaTaigamyaM ghoTakainoM bhireva c| naubhireva tu yad gamyaM paTTanaM tat pracakSate // 1 // iti| nigamAH prabhUtataravaNigjananivAsAH, AzramAH tApasairAvAsitAH pazcAdaparairapi adhiSThitAH, saMvAhAH kalpakRSIvalaiAnyarakSArtha nirmitAni durgabhUmisthAnAni, parvatazikharasthitajananivAsAH, samAgatabahupathikajananivAsA maJjarI vA, sannivezAsamAgatasArthavAhAdinivAsasthAnAni, eteSAM dvandvaH, teSu, tathA-zRGgATakeSu-zRGgATAkRtikatrikoNa- TIkA "pattanaM zakaTaigamyaM, ghoTakainaubhireva ca / naubhireva tu yad gamyaM, paTTanaM tatpracakSate" // 1 // pattana gAr3iyoM se, ghor3oM se aura naukAoM se bhI gamya hotA hai, kintu jahA~ nAva se hI pahu~cAmA jAya vaha paTTana kahalAtA hai| // 1 // siddhArtha(9) nigama-jahA~ atyadhika saMkhyA meM vyApArI rahate hoN| rAjabhavane (10) Azrama-jo sthAna tApasoM ne basAye hoM aura bAda meM dUsare loga bhI jahA~ basa gaye hoN| trijRmbhaka(11) saMvAha-kisAnoM dvArA dhAnya kI rakhavAlI karane ke lie durgama bhUmi meM banAye gaye sthAna, devakRta nidhAnayA pahAr3I ke zikhara para kI vastI, yA idhara-udhara se Aye hue bahuta se pathika jahA~ ThahareM vaha sthAna / samAharaNam (12) sanniveza-Aye hue sArthavAhoM (vaNajAroM-vANijyakAroM) ke Thaharane ke sthAna / "pattanaM zakaTaigamyaM ghoTakaino bhireva c| naubhireva tu yada gamyaM paTTanaM tatpracakSate // 1 // pattana gADIethI, ghaDAothI ane naukAothI paNa gamya hoya che, paNa jyAM nAvathI ja pahoMcI zakAya te paTTana 43vAya che. (1) (6 nigama- jyAM ghaNI moTI saMkhyAmAM vyApArIo rahetA hoya. (10) Azrama- je sthAna tApase e vasAvyuM hoya ane tyAra bAda bIjA loko paNa tyAM vasyA hoya. // 567 // (11) saMvAha-kisAna dvArA dhAnyanA rakSaNa mATe durgama bhUmimAM banAvavAmAM AvelAM sthAna, ke pahADInA zikhara paranI vastI, ke ahIM-tahIMthI Avela ghaNAkharA vaTemArga jyAM thobhe te sthAna. (12) saniveza-mAvalA sArthavAhA (A-vepArImAna yolAnu sthAna. zrI kalpa sUtra: 01 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 568 mArgeSu, trikeSu mArgatrayamilanasthAneSu, catuSkeSu-caturmArgamilanasthAneSu, catvareSu-bahumArgamilanasthAneSu, caturmukheSu= caturdArasthAneSu, mahApatheSu rAjamArgeSu, grAmasthAneSu-udvAsagrAmasthAneSu, nagarasthAneSu-udvAsanagarasthAneSu, grAmanirdhamaneSu-grAmapraNAlISu, nagaranirdhamaneSu-nagarapraNAlISu, nirdhamanaM 'gaTara'-iti loke prasiddham ; ApaNeSu haTeSu, deva (13) zRMgATaka-siMghAr3e ke AkAra ke tikone sthAna / (14) trika-jahA~ tIna rAste milate hoN| (15) catuSka-cauka, jahA~ cAra rAste milate hoN| (16) catvara-jahAM bahuta rAste milate hoN| (17) caturmukha-jina sthAnoM ke cAra dvAra hoN| (18) mahApatha-rAjamArga-jisa rAste se rAjA kI savArI nikle| (19) grAmasthAna-ujar3A grAma / (20) nagarasthAna-ujar3A huA nagara / (21) grAmanirdhamana-gA~va kI naalii-gttr| (22) nagaranidhamana-nagara kI naalii| siddhArtharAjabhavane trijRmbhaka devakRtanidhAnasamAharaNam (13) zRMgATaka-zigaDAnA AkAranA trikaNiyA sthAna. (14) triyAM e 2stA bhajatAya. (15) yatu-yA4-yAM yAra 2stA bhagatA hoya. (16) yat12-4i dh| 2stA bhajatA hoya. (17) yatu 4-7 sthAnAne yAradvAra DAya. (18) mahApatha-24 bhAga-2 rastethI rAganI savArI nANe. (18) bhAbhasthAna-Bars bhAbha. (20) nagarasthAna-Sers zara. (21) zrAbhani mana-manu nANu-182 (22) nAni bhana-nagaranu nANu // 568 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 569 // TIkA siddhArtha kuleSu-yakSAdidevagRheSu, sabhAmu-janopavezanasthAneSu, prapAsu-pAnIyazAlAmu, ArAmeSu-kadalyAdyAcchAditastrIpuMsakrIDAsthAneSu, udyAneSu-puSpaphalopetavRkSazobhitabahujanabhogyodyAnikAsthAneSu, banepu-aTavIpu, banapaNDepu= anekajAtIyottamavRkSasamRheSu, tathA-zmazAna-zUnyAgAra-girikandara-zAnti-zailo-pasthAna-bhavana-gRheSu-tatra-ima zAnaM prasiddhaM, zUnyAgAraM zUnyagRha, girikandara:-parvataguhA, zAntizailopasthAnabhavaneSu pratyeka gRhaNa ___ sambadhyate, tena zAntigRhAH zAntikarmasthAnAni, zailagRhAH parvatamutkIrya kRtabhavanAni, upasthAnagRhA: 'caurA' / iti prasiddhAni janopasthitisthAnAni, bhavanagRhA: kuTumbivasanasthAnAni, tataH zmazAnAdInAM dvandvaH, eteSu sthAneSu saMnikSiptAni-nyastAni mahAnidhAnAni tiSThanti santi tAni siddhArtharAjabhavane saMharanti nayanti ||muu052|| inake atirikta ve mahAnidhAna ApaNoM (bAjAroM yA dukAnoM) meM, yakSa Adi ke gharoM meM, sabhAoM (janatA ke baiThane ke sthAnoM) meM, pAnIgharoM (pyAU) meM, ArAmoM (kadalI Adi se AcchAdita nara-nAriyoM ke krIDAsthAnoM) meM, udyAnoM (phUloM-phaloM se yukta bahujanabhogya bAgoM) meM, vanoM meM, vanapaNDoM (aneka prakAra ke uttama jAti ke vRkSoM ke samUhoM) meM, zmazAnoM meM, tathA sUne gharoM meM, parvata kI guphAoM meM, zAntikarma karane ke sthAnoM meM, zailagRhoM meM, upasthAnagRhoM (caurA-nAma se prasiddha janoM kI upasthitivAle sthAnoM) meM tathA bhavanagRhoM (kuTumbIjanoM ke nivAsasthAnoM) meM bhI the| ina saba sthAnoM meM gar3e hue purAne khajAnoM ko tribhaka deva lAkara rAjA siddhArtha ke bhaNDAra bharane lge| [yahA~ itane bahusaMkhyaka sthAnoM kI gaNanA karane kA abhiprAya yaha hai ki yaha dharA 'vasundharA' hai| isameM pada-pada para nidhAna haiM, kintu ve viziSTa prakRSTa puNyazAlI jIvoM ko hI prApta ho sakate haiN| taduparAnta te mahAnidhAne ApaNe (bajAre ke dukAne)mA, yakSa AdinAM gharamAM, sabhAo (janatAne besavAnAM sthAne)mAM, pANIghare (havADA)mAM, ArAma kadalI Adi vaDe AcchAdita nara-nArIonAM krIDAsthAna)mAM, bAgamAM, vanamAM, vanaDe (aneka prakAranAM uttama jAtanAM vRkSanA samUha)mAM, masANamAM, tathA sUnAM gharamAM, parvatanI gakAomAM, zAntikarma karavAnAM sthAnomAM, zelagRhomAM, upasthAnagRha (cArA nAmathI prasiddha mANasanI hAjarIvALAM sthAna)mAM tathA bhavanagRha (kuTuMbI janenAM nivAsasthAne)mAM paNa hatAM. te badhAM sthAnamAM dATelA purANA khajAnAone trizuMbhaka deva lAvIne rAjA siddhArthanA bhaMDAra bharavA lAgyA. [ ahIM ATalI badhI saMkhyAvALAM sthAnenI gaNanA karavAno hetu e che ke A dharA "vasundharA" che. tamAM Dagale ne pagale khajAnA che, paNa te viziSTa-prakRSTa-punyazALI chane ja prApta thaI zake che. trijRmbhaka devakRtanidhAnasamAharaNam // 569 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 570 // mUlam-jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre nAyakulaMsi sAharie tappabhiI ca Na taM nAyakulaM hiraNNeNaM vddhitthaa| evaM suvaNNeNa dhaNeNaM dhantreNa vihaveNaM IsarieNaM riddhIe Na siddhIe Na samiddhIe NaM sakkAreNaM sammANeNaM purakAreNa rajjeNaM raTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM jaNavaeNaM jasavAraNa kittivAraNaM thuivAeNaM vddhisthaa| viula-dhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNamAieNaM saMtasArasAvaijjeNaM pIisakkArasamudaeNaM aIva 2 abhivddddhitthaa| tae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiUNaM ayameyArUve ajjhathie ciMtie kappie patthie maNogae saMkappe samupajjitthA-jappamidaM ca NaM amhe esa dArae kucchisi gambhattAe vakaMte tappabhiI ca NaM amhe hiraNNeNaM baDDhAmo, jAva pIisakArasamudaeNaM aIva aIva vaDDhAmo, taM NaM jayA NaM amhANaM esa dArae upajissai tayA NaM amhe eyassa dArayassa eyANurUvaM guNNa guNaNipphaNaM nAmadhijjaM karissAmo "vaDDhamANu"-tti ||suu053|| chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro jJAtakule saMhRtaH, tatpabhRti ca khalu jJAtakulaM bhagavato 'varddhamAna' itinAmakaraNArtha tanmAtA pitroH o saMkalpaH / jinake svAmI naSTa ho cuke the, ityAdi kahane kA Azaya yaha hai ki trijuMbhaka devoM ne adattAdAna kA sevana nahIM kiyaa| paramadayAlu bhagavAna ke nimitta se kisI kA dhana-nidhAna liyA jAya to dhanavAna ko duHkha hotA hai, ataH yaha spaSTa kara diyA gayA hai ki devoM ne asvAmika-lAvAriza-khajAne hI siddhArtha ke bhavana meM pahu~cAye the| ] / / suu052|| mUla kA artha-'jaM rayaNi' ityAdi / jisa rAtri meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kA jJAtakula meM saMharaNa kiyA gayA, - jemanA svAmI nAza pAmI cUkyA hatA, ityAdi kahevAno Azaya e che ke trijabhaka dee adattAdAnanuM sevana na karyuM. parama dayALu bhagavAnanA nimitte keInuM paNa dhana-nidhAna levAya te te dhanavALAne duHkha thAya che. tethI e spaSTa karI dIdhuM che ke devoe asvAmika-bInavArasa khajAnA ja siddhArthanAM bhavanamAM 5iyAyAM utA. ] (2052) bhuuln| ma - rayaNi' tyAdi se rAtrima, lagavAna 425 thayute rAtrI-me, yahInI vRddhi, sAsamA // 570 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa hiraNyena vavRdhe / evaM suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhyA khalu siddhayA khalu samRddhyA khalu satkAreNa sammAnena puraskAreNa rAjyena rASTreNa balena vAhanena koSeNa koSThAgAreNa pureNa antaHpureNa janapadena yazovAdena kIrtivAdena stutivAdena vadhe / vipula-dhana-kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGkha-zilApravAla-raktaratnAdi kena satsArasvApateyena prItisatkArasamudayena atIva 2 abhyvrdht| tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitroH ayametadrapaH AdhyAtmikaH cintitaH kalpitaH prArthito manogataH saGkalpaH samudapadyata-yatprabhRti ca khalu asmAkameSa dArakaH kukSau garbhatayA vyutkrAntaH, tatmabhRti ca khalu vayaM hiraNyena vardhAmahe, yAvat prItisatkAra kalpamaJjarI // 571 // TIkA usa rAtri meM jJAtakula kI hiraNya (cAMdI) se vRddhi huii| isI prakAra svarNa se, dhana se, dhAnya se, vibhava se, aizvarya se, Rddhi se, siddhi se, samRddhi se, satkAra se, sammAna se, puraskAra se, rAjya se, rASTra se, bala se, vAhana se, koSa se, annabhaMDAra se, pura se, antaHpura se, janapada se, yazovAda se, kIrtivAda se aura stutivAda se vRddhi huii| jJAtakula pracura dhana, svarNa, ratna, maNi, mauktika, zaMkha, zilA, pravAla, lAla Adi ratnoM se, vAstavika pradhAna dravyoM se tathA prIti evaM satkAra ko prApti se khUba-khUba bddh'aa| taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ke mAtA-pitA ko yaha AdhyAtmika-AtmAmeM bhItara hI bhItara honevAlA vicAra, cintita-vAraMvAra honevAlA vicAra, kalpita-kAryapariNata karane yogya vicAra, prArthita-svIkRta vicAra, manogata-mana meM dRr3hatA se sthita vicAra tathA saMkalpa nizcita vicAra utpanna huA ki jaba se yaha bAlaka hamAre yahA~ udara meM garbharUpa se utpanna huA hai, tabhI se hama hiraNya se yAvata prIti evaM satkAra Adi ke bhagavato 'varddhamAna' itinAmakaraNArtha tanmAtApitroH sNklpH| thavA sItAre, mA sabhA, sAnu', dhana, dhAnya, vaibhava, azva, siddhi, samRddhi, sahAra, sanmAna, 522412, 2saya, rASTra, maNa, senA, pAna, manA, manamA2, nA2, saMtaH52, rAnapa, yaza 4Iti bhane porenI vRddhi ya 18. sAmAnya dhananI vRddhi uparAMta, ucca keTinA dravyane paNa vadhAro thato jovAmAM Avyo. A ucca koTinuM dravya hai, rela, maNi, motI, 5 52vANa zial, elebha, DA, bhArI, vaiyaratna, satAkSarala vagere. | manamAM mAtApitAne vicAra phurI Avyo ke A bALaka garbhamAM AvatAM ja dhananA DhagalA thavA mathA, dumane zaraNe AvavA lAgyA, senuM-cAMdI-ratnanA aMbAra khaDakAvA maMDayA, rAjya ane rASTra asImapaNe vadhatAM cAlyAM, mAnasika vicAro dhArmika ane AdhyAtmika thavA lAgyA, manamAMthI // 571 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VER zrIkalpa sUtre ||572 / / kalpa maJjarI TokA samudayena atIva atIva vardhAmahe, tat khalu yadA khalu asmAkamepa dAraka utpatsyate, tadA khalu vayam etasya dArakasya etadanurUpa guNyaM guNaniSpanna nAmadheyaM kariSyAmaH 'vardhamAna' iti ||muu053|| TIkA-'jaM rayaNi ca NaM' ityAdi / 'jaM rayaNi' ityatra prAkRtatvAt saptamyarthe dvitIyA, tena yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jJAtakale saMhataH hariNaigamaiSidevena AnItaH, tatmabhRti ca-tAM rajanIm Arabhya khalu tat jJAtakulaM hiraNyena-rajatena vavRdhe vRddhi gatam , evam anena prakAreNa suvarNana, dhanena gavAzvagajAdinA, dhAnyena-zAlinIdyAdinA, vibhavena nirvatyA-AnandenetyarthaH, 'vibhavI dhananivRtyoH iti haimaH, aizvaryaNamdhanAdhipatitvena-janAdhipatitvena vA, RddhayA sampacyA siddhayA-abhilapitavastumApsyA, samasamUha se atIva-atIva vRddhi pA rahe haiM, ataH jaba hamArA yaha bAlaka janma legA, taba hama isa bAlaka kA, isIke anurUpa, guNayukta, guNaniSpanna nAma rakkheMge-'varddhamAna' / / mU0 53 // TIkA kA artha-'jaM rayaNi' ityaadi| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kA saMharaNa huA, arthAt hariNegameSI deva unheM jJAtakula meM lAye, usI rAtri se jJAtakula meM cAMdI kI vRddhi hone lagI, svarNa kI vRddhi hone lagI, dhana-pAya, ghor3e, hAthI kI vRddhi hone lagI, dhAnya-zAli, vrIhi Adi kI vRddhi hone lagI, vibhavaAnanda kI vRddhi hone lagI, aizvarya dhana-jana ke adhipatitva kI vRddhi hone lagI, Rddhi-sampatti kI vRddhi hone lagI, siddhi-abhISTa vastu kI prApti kI vRddhi hone lagI, samRddhi-bar3hatI huI sampatti kI vikAra jatAM suvicAronI hAramALA AvavA lAgI, mATe A bALakanA janma vakhate, tenuM nAma " vardhamAna ' rAkhavuM yogya che. A vicAra vAraMvAra phurI AvatAM, teNe manamAM ghara karyuM, nizcita svarUpa pakaDayuM, tenA para vicAraNA cAlI, mane maMthana thavA lAgyuM ne uparanuM nAma rAkhavA daDha ane pAke nizcaya thayo. A 'vadha mAna" nAma anurUpa, guNayukta, guNanipanna hovAthI, A ja vicAra AdaraNIya che ema rAjA-rANIe nakkI karyuM. (sU0 53) Tana ma-'ja raNi' tyA rAtrazramAyasavAna mahAvIranu 250 yu', ma rizameSI deva temane sAtakuLamAM lAvyA, te ja rAtrithI jJAtakuLamAM cAMdInI vRddhi thavA lAgI, suvarNanI vRddhi thavA lAgI, dhana (gAya, ghoDA, hAthI) nI vRddhi thavA lAgI, dhAnya zAli, (sAThI) vrIhi AdinI vRddhi thavA lAgI,vaibhava-AnaMdanI vRddhi thavA lAgI, aizvaryA-dhana-jananA Adhipatya)nI vRddhi thavA lAgI, Rddhi saMpattinI vRddhi thavA lAgI, siddhi bhagavato 'varddhamAna' itinAmakaraNArtha tanmAtA pitroH ra saMkalpaH / Caste // 572 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1140311 KARAKKA TACACCAMATA dayA=mavarddhamAnasaMpatyA, satkAreNa =janakRtAbhyutthAnAdinA sammAnena=AsanAdidAnAdinA puraskAreNa = sarvakAryeSu agrataH sthApanena, rAjyena = zAsanena, rASTreNa=dezena, balena = sainyena, vAhanena = rathAdinA, koSeNa = bhANDAgAreNa, koSThAgAreNa=dhAnyakoSeNa, pureNa= nagarAdirUpeNa, antaHpureNa= antaHpurasthaparivAravRddhirUpeNa, janapadena dezamAptirUpeNa yazovAdena = 'aho ! kIdRzamidaM puNyabhAgi' - syekadigvyApisAdhuvAdena, kIrtivAdena = sarvadigvyApisAdhuvAdena, stutivAdena = guNakIrttanena ca badhe vRddhi prAptam, tathA vipuladhanakanakaratnamaNimauktikazaGkhazilAmavAlara taravA - dikena - vipulaM vistIrNa, dhanaM= gavAdikaM, kanakaM svarNa ghaTitamaghaTitaM ceti dvividham ratnAni = karketanaprabhRtIni, vRddhi hone lagI, satkAra ( manuSyoM kA uTha kara Adara denA) kI vRddhi hone lagI, sammAna (baiThane ko Asana Adi denA) kI vRddhi hone lagI, puraskAra (saba kAmoM meM mukhiyA banAnA) kI vRddhi hone lagI, rAjya zAsana kI vRddhi hone lagI, rASTra-janapada kI vRddhi hone lagI, senA kI vRddhi hone lagI, ratha Adi savAriyoM kI vRddhi hone lagI, koSa-bhaMDAra kI vRddhi hone lagI, dhAnya ke bhaMDAra kI vRddhi hone lagI, nagara Adi kI vRddhi hone lagI, antaHpura ke parivAra kI vRddhi hone lagI, janapada ( deza kI prApti) kI vRddhi hone lagI, yazo-vAda kI arthAt ' ahA ! yaha kula kaisA puNyabhAgI hai' isa prakAra ke eka dizA meM phailanevAle sAdhuvAda kI vRddhi hone lagI, kIrttivAda kI arthAt sarvadizAvyApI prazaMsA kI vRddhi hone lagI, stutivAda kI arthAt guNakIrttana kI vRddhi hone lagI / tathA vipula gAya Adi dhana kI vRddhi hone lagI, icchita vastunI prAptinI vRddhi thavA lAgI, samRddhi-vadhatI jatI saMpattinI vRddhi thavA lAgI, satkAra (manuSyAe UThIne mAna Apavu)nI vRddhi thavA lAgI, sanmAna (besavAne Asana Adi devu) nI vRddhi thavA lAgI, puraskAra (badhAM kAmeAmAM AgevAna banAvavA) nI vRddhi thavA lAgI, rAjya-zAsananI vRddhi thavA lAgI, rASTra-janapadanI vRddhi thavA lAgI, senAnI vRddhi thavA lAgI, ratha Adi savArIonI vRddhi thavA lAgI, koSa-bhaMDAra nI vRddhi thavA lAgI, dhAnyanA bhaMDAronI vRddhi thavA lAgI, nagara AdinI vRddhi thavA lAgI, antaHpuranA parivAranI vRddhi thavA lAgI, janapada (dezanI prApti)nI vRddhi thavA lAgI, yazavAdanI eTale ke "ahA A kuLa kevu punyabhAgI che" A pramANe eka dizAmAM phelAnAra sAdhuvAdanI vRddhi thavA lAgI, kIrtivAdanI eTale ke sa`dizAvyApI prazasAnI vRddhi thavA lAgI. stutivAda eTale ke guNukInanI vRddhi thavA lAgI, tathA vipula gAya Adi dhananI vRddhi thavA zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA bhagavato 'varddhamAna' itinAma karaNArtha tanmAtA pitroH saMkalpaH / 1140311 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 574 // Hao Tong She Hui Jian Jian maNayazcandrakAntaprabhRtayaH, mauktikAni = muktAphalAni, zaGkhA:= dakSiNAvarttAH, zilA : = sphaTikAdirUpAH, pravAlAni= vidrumANa, raktaratnAni padmarAgAdIni AdizabdAt cInAMzukAdivatra kambalAdIni grAdyANi, tena tathAsatsArasvApateyena - sat-vidyamAnaM na punaraindrajAlikavastuvat svarUpato'vidyamAnam tacca sArasvApateyaM=pradhAnadravyaM ceti tathAbhUtena - vidyamAnapradhAnadravyeNa, tathA prItisatkArasamudayena - prItiH = mAnasI tuSTiH, satkAraH = vastrAdibhiH svajanakRtaH zuzrUSAlakSaNaH, tatsamudayena = tatsaMprApsyA, atIvAtIva adhikAdhikam abhyavarSata= sarvathA vRddhiM gatam / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitroH = mAtApitroH ayametadrUpaH = vakSyamANaH, AdhyAtmikaH= AtmagataH aGkura iva, tadanu cintitaH = punaH punaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iva, tataH kalpitaH sa eva svarNa (gar3hA aura vinA gar3hA sonA) kI vRddhi hone lagI, karketana Adi ratnoM kI vRddhi hone lagI, candrakAnta Adi maNiyoM kI vRddhi hone lagI, mAMtiyoM kI vRddhi hone lagI, dakSiNAvartta zaMkhoM kI vRddhi hone lagI, zilAoM (sphaTikAdi zilAoM) kI vRddhi hone lagI, mUMgoM kI vRddhi hone lagI, lAloM kI vRddhi hone lagI, tathA 'Adi' - zabda se conI vastra, kaMvala Adi kI vRddhi hone lagI, tathA sat-arthAt jo vAstava meM hI vidyamAna haiM, indrajAla - saMbaMdhI vastuoM kI bhA~ti kAlpanika nahIM haiM, aisI uttama vastuoM kI vRddhi hone lagI, tathA prIti arthAt mAnasika tuSTi kI aura vastrAdi dvArA svajanakRta satkAra kI vRddhi hone lagI / isa kAraNa zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitA ko isa prakAra kA AdhyAtmika arthAt aMkura kI taraha bhItarI vicAra, phira cintita arthAt do patte jisameM phUTa nikale hoM aise aMkura lAgI, suvaNuM (ghaDela ane ghaDayA vinAnuM setu) nI vRddhi thavA lAgI, ketana Adi ratnAnI vRddhi thavA lAgI, candrakAnta Adi maNienI vRddhi thavA lAgI, meAtIonI vRddhi thavA lAgI, dakSiNAvartta zakhAnI vRddhi thavA lAgI, zikSAyo (skUTihi zilAmo)nI vRddhi thavA sAgI, bhUgo (paravAnA)nI vRddhi thavA sAgI, sAlo (sAsa raMganAM ratnA)nI vRddhi thavA lAgI, tathA Adi zabdathI khAMDa, vastra, kabala AdinI vRddhi thavA lAgI, tathA sat eTale ke vAstavamAM ja vidyamAna che, indrajALa-sa'kha'dhI vastuonI jema kAlpanika nathI evI uttama vastuonI vRddhi thavA lAgI, tathA prIti eTale ke mAnasika satASanI ane vastrAdi dvArA svajanakRta satkAranI vRddhi thavA lAgI, A kAraNe zramaNa bhagavAna mahAvIranAM mAtA-pitAne A prakAranA AdhyAtmika eTale ke aMkuranA jevA AMtarika vicAra, pachI cintita eTale ke e pAna jemAMthI phUTI nIkaLyA hoya evA aMkuranA jevA pharI pharIne zrI kalpa sUtra : 01 kalpa maJjarI TIkA bhagavato 'varddhamAna' itinAma karaNArtha tanmAtApitroH saMkalpaH / // 574 / / Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 575 // vyavasthAyukta 'idamevaM kariSyAmi' - iti kAryAkAreNa pariNato vicAraH pallavita iva mArthitaH sa eveSTarUpeNa svIkRtaH puSpita iva manogata: = manasi dRDharUpeNa sthitaH saMkalpaH = itthameva mayA karttavyam' iti nizcito vicAraH phalita iva samudapadyata = samutpannaH, yatprabhRti yasmAd dinAdArabhya khalu asmAkam eSa dArakaH = bAlakaH kukSau garbhatayA avakrAntaH=samutpannaH, tatprabhRti = tasmAddinAdArabhya ca khalu vayaM hiraNyena varSAmahe ' yAvat ' padena 'suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhyA siddhayA samRddhyA satkAreNa sammAnena puraskAreNa balena vAhana koSeNa koSThAgAreNa pureNa antaH pureNa janapadena yazovAdena kIrtivAdena stutivAdena ca vipula dhana kanaka - ratna- maNi- mauktika- zaGkha- zilApravAla- raktaratnAdikena satsArasvApateyena' ityeSAM saMgrahaH, tathA-prItisatkArasamudayena ca atIvAtIva = adhikAdhikaM varSAmahe, tat tasmAddhetoH khalu yadA yasmin kAle khalu asmAkam ke samAna punaH punaH smaraNa rUpa vicAra, phira kalpita arthAt pallavita ke samAna "sA kareMge' isa prakAra kA vyavasthAyukta kArya - pariNata karane yogya vicAra, prArthita arthAt phUle hue ke samAna iSTarUpa meM svIkRta vicAra, manogata- mana meM dRr3ha rUpa se sthita vicAra, tathA saMkalpa arthAt phalita ke samAna 'esA hI mujhe karanA cAhiye' sA nizcita vicAra utpanna huA ki jisa dina se lekara hamArA yaha bAlaka udara meM garbharUpa se utpanna huA hai, usI dina se lekara hama hiraNya se yAvat prIti aura satkAra kI prApti se khUba khUba bar3ha rahe haiM / yahA~ 'yAvat' zabda se suvarNa, dhana, dhAnya, vibhava, aizvaya, Rddhi, siddhi, samRddhi, satkAra, sammAna, puraskAra, bala, vAhana, koSa, dhAnyabhaMDAra, pura, antaHpura, janapada, yazovAda, kIrttivAda, stutivAda, vipula dhana, svarNa, ratna, maNi, motI, zaMkha, mUMgA, lAla tathA vidyamAna uttama dravya kA grahaNa kara lenA smaraNarUpa vicAra, vaLI kalpita eTale ke pallavitanA jevA "Ama karazuM' A prakArano vyavasthApUrvaka kArya --pariNata karavA lAyaka vicAra, prArthita eTale ke vikasitanA jema ISTarUpamAM svIkRta vicAra, maneAgata-manamAM dRDhatAthI rahela vicAra, tathA saMkalpa eTale ke phalitanI jema "evuM ja mAre karavu joie" evA nizcita vicAra utpanna thayA, ke je divase amAre A bALaka udaramAM garUpe utpanna thayA che, tyArathI zarU karIne ame hiraNyanI cAvat prIti ane satkAranI prAptimAM khUba-khUba vadhAro pAmI rahyAM chIe. ahIM cAvat zabdathI suvarNa, dhana, dhAnya, vaibhava, saizvarya', Rddhi siddhi, satbhAra, sammAna, purashAra, maNa, vAhana, aSa, dhAnyalaDAra, 52, a MtaHpura, nanayaha, yazavAha, DIrtivAha, stutivAha, vidhuta dhana, suvarza, ratna, maNi, bhotI, zaMbha, paravANA, sAsa, zrI kalpa sUtra H 01 kalpamaJjarI TIkA bhagavato 'varddhamAna' itinAmakaraNArtha tanmAtApitroH saMkalpaH / 1140411 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||576 / / Hao Hao Hao eSa dArakaH = putro bhaviSyati, tadA khalu vayam etasya dArakasya etadanurUpam = dhanAdivRddheranurUpaM, guNyam=guNebhya Agatam, ata eva - guNaniSpannaM 'vardhamAnaH' iti nAmadheyaM kariSyAmaH ||053|| mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tisalA khattiyANI, navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM, addhamANaM rAI diyANaM vIkatANaM, je se gimhANaM paDhame mAse doghe pakkhe cittamuddhe, tassa NaM cittasuddhassa terasIdivaseNaM, uccadvAgagaesu sattasu gahesu, paDhame caMdajoge, sommAsu disAsu vitimirAsu visRddhAsu, jaiesa savvasaraNesu, payAhiNANukUlaMsi bhUmisapaMsi mAruyaMsi pavAryasi, NiSphannameiNIyaMsi kAlaMsi, pamuiyappakIlie jaNavaesu, puvvarattAvararattakAlasamayaMsi hatthuttarAhiM nakkhatteNaM caMdeNaM jogamutrAgaeNaM, tellogaujjoyagaraM mokkhamagadhammadhuraM hiyakaraM suhakaraM saMtikaraM kaMtigharaM cauvvihasaMghaNeyAraM uyAraM kaThiNakammadalabheyAraM guNapArAvAraM sukumAraM kumAraM pasUyA || suu054|| chAyA - tasmin kAle tasmin samaye trizalA kSatriyANI, navasu mAseSu bahupratipUrNeSu, arddhASTameSu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu yaH sa grISmANAM prathamo mAso dvitIyaH pakSaH caitrazuddhaH, tasya khalu caitrazuddhasya trayodazIdivase, uccasthAnagateSu saptasu graheSu, prathame candrayoge, dikSu vitimirAsu vizuddhAmu somyAsu, jayikeSu sarvazakuneSu, cAhie, arthAt ina saba se bhI bar3ha rahe haiN| ataH jisa samaya hamArA yaha bAlaka utpanna hogA, taba hama isakA isa vRddhi ke anurUpa, guNamaya aura guNaniSpanna 'barddhamAna' nAma rakkheMge || su0 53 // mUla kA artha- 'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM garbha ke nau mahIne pUre bIta jAne para tathA sAr3he sAta rAtra vyatIta ho jAne para jaba grISma kA pahalA mahInA aura dUsarA pakSa caitra zuddha thA, usa caitra zuddha pakSa kI trayodazI ke dina, sUrya, candra, maGgala, budha, guru, zukra aura zani ye sAta graha ucca sthAna para the, candramA kA yoga tathA vidyamAna uttama dravyane grahaNa karavAnuM che. eTale ke A khadhAmAM vRddhi pAmyA chIe. tethI jyAre ApaNA A bALaka janma leze, tyAre ApaNe tenu A vRddhine anurUpa, guNamaya ane guNaniSpanna vamAna" nAma rAmazu (sU053) bhUNanA artha - leNaM kAleNaM' dhatyAhi te DAsa ane te samaye, garbhanA nava mahinA bhane sADI sAta mahAtri pUrepUrI vyatIta thai. te vakhate gISma Rtu cAlatI hatI. teneA prathama mAsa phAgaNa pUro thayeA hate. bIjo mAsa caitra e hatA ne tenA zukalapakSa vItatA hatA. A caitra mAsanA zukala pakSanA teramA divase, sUrya, zrI kalpa sUtra : 01 Sun Juy Sur Singin kalpa maJjarI TIkA bhagavato janma // 576 // Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 577 // Pu KALA pradakSiNAnukUle bhUmisarpe mArute pravAte, niSpannamedinI ke kAle, pramuditaprakrIDiteSu janapadeSu, pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye, hastottarAsu nakSatre candreNa yogamupAgate, trailokyodyotakaraM mokSamArgadharmadhurAdharaM hitakaraM sukhakaraM zAntikaraM kAntigRhaM caturvidhasaGghanetAram udAraM kaThinakarmadalabhettAraM guNapArAvAraM sukumAraM kumAraM prAsUta ||suu054|| pradhAna thA, dizAe~ ujjvala aura nirmala thIM, sabhI zakuna jayavaMta the, pradakSiNa krama se anukUla vAyu pRthvI para manda manda cala rahI thI, dhAnya se sampanna pRthvIvAlA samaya thA, dezavAsI loga prasanna aura krIr3AparAyaNa the, aise avasara para, madhyarAtri ke samaya meM, hastottarAnakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para tInoM lokoM meM uddyota karane vAle, mokSamArgarUpa dharma kI dhurA ko dhAraNa karane vAle, hitakArI, sukhakArI, zAMtikArI, kAMti ke agAra, caturvidha saMgha ke netA, udAra, kaThina karma - dala ko bhedane vAle, guNoM ke sAgara aise sukumAra kumAra ko trizalA kSatriyANI ne janma diyA // 054 || caMdra, magaLa, budha, guru, zukra, zani e sAte graho ucca sthAne AvyA hatA. candramAnA yAga pradhAnapaNe varatA hate. daze dizAe nirmaLa ane ujjavaLa banI rahI hatI. sa+ zukranA zubha ane jayavaMta hatAM. pradakSiNAkramapramANe anukULa vAyu, pRthvI para, maMda maMda vahI rahyo hatA. te vakhate, pRthvIe paNa dhAnyane prasava sArI rIte karyAM hatA. dezamAM, leke AnaMda AnaMda mANI rahyAM hatAM. darekanA mukhAraviMda upara AnaMdanI jhalaka chavAi rahI hatI. dhana-dhAnyanA sArA pAkane lIdhe, leAkeA AnaMda-maMgala varatAvI rahyAM hatAM ne khadhA AnaMda ane meAjamajA uDAvI rahyAM hatAM. A vakhate madhyarAtrino samaya pasAra thatA hatA. mane hastAttarA nakSatranA caMdramA sAthe suyeAga thayA hatA. A ja samaye. A ja vakhate, uparanA saghaLA ceAgeA zubha sthAne ekaThA thatAM, traNa leAkanA udbhavIta karanArA, mekSa nAganI dhurAne dhAraNa karanArA, sa* jIvane hitakArI ane sukhakArI, zAMtikArI, kAMtinA AgAra, caturvidha saMghanA netA, udAtta ane udAra cittavAlA kaThina karmone dalavAvALA, guNNAnA sAgara, evA sukumAra kumArane trizalA rANIe janma ApyA. (sU0 54) zrI kalpa sUtra H 01 kalpa maJjarI TIkA bhagavato janma // 577 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||578 / / TIkA- teNaM kAleNaM' ityaadi| tasmin kAlecaturthArakalakSaNe, tasmin samaye-siddhArtharAjazAsanasamaye, trizalA kSatriyANI navasu mAseSu bahupratipUrNeSu samyakpUrNeSu, tadupari ca aSTimeSu-sArdhasaptasu rAtrindiveSu vyatikrAnteSu vyatIteSu yaH sa grISmANAM prathamo mAsa: caitro mAsaH, dvitIyaH pakSa zuklapakSaH, amumevArtha spaSTayati-caitrazuddha caitrazuklapakSaH tasya khalu caitrazuddhasya trayodazIdivase-trayodazyAM tithau, uccasthAnagateSu saptasu graheSa-sUryAdizanaizcarAnteSu satsu, prathame pradhAne candrayoge sati, tathA-somyAsu-dhRliSTayAdirahitAsu vitimirAsu andhakArarahitAsu-bhagavadutpattikAle sarvatra prakAzasaMbhavAt , vizuddhAsu-digdAhAyabhAvAta svacchAmu ca dikSu jAtAsu, tathA-jayikepu-jayavatsu sarvazakuneSu = sakalazubhasUcakanimitteSu jAteSa, tathA-pradakSiNAnukUle-padakSiNo dakSiNAvartatvAt , sa cAsau anukala: murabhizItalatvAt mukhapadastasmin, bhUmisarpa-mRdumandatvAd bhUmigamanazIle mArutenvAyau pravAte sati, tathA-niSpannamedinIke-niSyannA sasyasampannA medinI-pRthvI yasmiMsta bhagavato janma TIkA kA artha- teNa kAleNa' ityAdi / cauthe bAre meM aura rAjA siddhArtha ke zAsana ke samaya meM, trizalA kSatriyANI ne, nau mahInA pUrNarUpa se vyatIta ho jAne para aura sAr3he sAta rAtri bIta jAne para, grISma Rtu ke prathama mAsa-caitra ke zukla pakSa ke terasa ke dina arthAt caitrazuklAtrayodazI ke dina, sUrya se lekara zanaizcara taka ke sAta graha ucca sthAna para the, candra kA yoga pradhAna thA, dizAe~ dhUlivarSA Adi se rahita saumya ujjvala thIM, kyoM ki bhagavAn ke janma ke samaya sarvatra prakAza ho jAtA hai tathA dizAdAha Adi kA abhAva hone se svaccha thIM, zubhasUcaka saba nimitta jayavanta the| murabhi tathA zItala hone ke kAraNa sukhakArI dakSiNAvarta pavana cala rahA thA, vaha aisA samaya thA jaba ki pRthvI sasya ---- - ttiin| :-'teNa kAleNaM' tyAha. yAthA maa2|| 35 NamA bhane rAna siddhArthanA zAsananA samayamA, trizalA kSatriyANIe pUrA nava mAsa ane sADI sAta rAtri pasAra thatAM grISma RtunA pahelA mAsa-caitra sudI terasane divase eTale ke caitrazukalA trayodazIne divase, sUryathI mAMDIne zani sudhInA sAte grahe jyAre ucca sthAne hatA, candrane yoga pradhAna hatA. dizAe dhULa-vaSa AdithI rahita saumya ane ujajavala hatI, kAraNa ke bhagavAnanA janma samaye sarvatra prakAza thaI jAya che. tathA dizAdAha Adine abhAva hovAthI svaccha hatI, zubhasUcaka badhA nimitto jayajayakAra hato. sugandhita tathA zItaLa hovAne kAraNe sukhakArI dakSiNAvarta pavana vAte hatA. te e samaya hato ke jyAre // 578 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 579 // smiMstathAbhUte kAle sati, ataeva-pramuditaprakrIDiteSu-pramuditAH=mubhikSAdinA hRSTAzca te prakrIDitAH-utsavAdinA krIDAM katu prArabdhAzca te tathAbhUteSu janapadeSu janapadanivAsilokeSu satsu, pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye madhyarAtre hastottarAsu nakSatre hastopalakSitottarAnakSatre candreNa saha yogam upAgateprApte sati, trailokyodyotakaraM lokajayaprakAzakaM mokSamArgadharmadhurAdharaM mokSamArgadharmasya yA dhU: bhAraH, tasyA dharaMdhAraka, hitakaraM kalyANakara, mukhakaraM saukhyakAriNam , zAntikaram-sakalopadravanAzakAriNam , kAntigRham apUrvarUpalAvaNyadharaM, caturvidhasaGghanetAraMsAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpacaturvidhasaGghanAyakam , udAraM zreSThaM kaThinakarmadalabhettAra-kaThina-duHkhena nirjaraNIya yatkarma, tasya yaddalaM-puJjaH tasya bhettAraM vinAzakaM, guNapArAvAraM-dayAdAkSiNyAdiguNasamudram sukumAraM sukomala kumAraM-putraM pAsUta ajanayat / jyotiSazAstre grahANAmuccasthAnagatAnAM phalamidamuktamse muzobhita thI, ata evaM janapadanivAsI jana mubhikSa ke kAraNa pramudita the aura utsava Adi manAkara krIDA karane meM lage the| aise Anandamaya samaya meM madhya rAtri ke avasara para hastottarA (uttarA-phAlgunI) nakSatra kA candramA ke sAtha yoga hone para, tIna loka meM prakAza karane vAle, mokSamArga rUpa dhama kI dhurA ko dhAraNa karane vAle, kalyANakArI, sukhakArI, samasta upadravoM ko zamana karanevAle adbhuta rUpa-lAvaNya ke dhAraka, sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA-rUpa caturvidha saMgha ke nAyaka, zreSTha, kaThinatA se kSaya kiye jAne vAle karma-samUha ke vinAzaka,-dayA dAkSiNya Adi sadguNoM ke sAgara aise sukumAra putra ko trizalAdevIne janma diyaa| jyotiSazAstra meM ucca sthAna ko prApta grahoM kA phala isa prakAra batalAyA hai bhagavato janma pRthvI sasya (anAja)thI suzobhita hatI. tethI janapadamAM rahetA loko sukALane kAraNe AnaMdita hatA ane utsava Adi ujavIne krIDA karavAmAM magna hatA. evA AnaMdamaya samaye madhya rAtrinA avasare hastattarA (uttarAphAgunI) nakSatrane candramAnI sAthe vega thatAM, traNa lekamAM prakAza karanAra, mokSamArgarUpa dharmanI dhurAne dhAraNa karanAra, ka9yANakArI, sukhakArI. samasta upadranuM zamana karanAra, adUbhuta rUpalAvaNyanA dhAraka, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa cAturvidha saMghanA nAyaka, zreSTha, muzkelIthI kSaya karAnAra kama-samUhanA vinAzaka, dayA, dAkSiNya Adi sadUguNanA sAgara, evA sukumAra putrane trizalA devIe janma Apyo. jayetiSazAstramAM uccasthAnavALA grahonuM phaLa A pramANe batAvyuM che-- // 579 // zrI kalpa sUtra: 01 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI ||58 // zrIkA bhagavato tihiM uccehiM nariMdo, paMcahi taha hoi addhacakkI y| chahiM hoi cakkavaTTI, sattahiM titthaMkaro hoi // 1 // chAyA-tribhiruccairnarendraH, paJcabhistathA bhavati arddhacakrI c| SaDbhirbhavati cakravartI, saptabhistIrthaGkaro bhavati ||iti // suu054|| ||iti caturthI vaacnaa|| iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapadatta-'jainazAstrAcArya-padabhUSitakolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAja-viracita-zrIkalpasUtrasya saMskRta-mAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAnipaNDitamunizrIkanhaiyAlAlajI-mahArAja-viracitAyAM kalpamaJjarIvyAkhyAyAM caturthavAcanAntaH prathamo bhAgaH sampUrNaH / / "tihiM uccehi nariMdo, paMcahiM taha hoi addhacakkI y| chahiM hoi cakkavaTTI, sattahi titthaMkaro hoi" // 1 // iti jisa bAlaka ke janma samaya tIna graha U~ve ho to vaha bAlaka rAjA hotA hai| pA~ca graha ucca ho to ardhacakravartI-vAsudeva hotA hai| chaha graha UMce hoM to cakravartI hotA hai aura sAta graha ucca sthAna para hoM to tIrthakara hotA hai / sU0 54 // ||iti caturtha vaacnaa|| "tihiM uccehi nariMdo, paMcahiM taha hoi addhacakkI y| chahiM hoi cakavaTTI, sattahiM titthaMkaro hoi // 1 // iti / je bALakanA janma samaye traNa graha ucca sthAne hoya te bALaka rAjA thAya che. pAMca graha ucca sthAne hoya te te ardhacakravatI vAsudeva thAya che. cha graha ucca sthAne hoya te cakravartI thAya che ane sAta graha uraca sthAna para hoya te te tIrthaMkara thAya che. (sU0 54) hati caturtha vAcanA janma ||580 // zrI kalpa sUtra: 01