________________
श्री कल्पसूत्रे ||४२||
माणानाम् यथा निकतया कृतिकर्म कर्तुम् । कल्पते बहूनां गणावच्छेदकानाम् एकतो विहरमाणानाम् यथारानिकतया कृतिकर्म कर्तुम् । कल्पते बहूनाम् आचार्याणाम् एकतो विहरमाणानां यथारात्निकतया कृतिकर्म कर्तुम् । कल्पते बहूनाम् उपाध्यायानाम् एकतो विहरमाणानां यथारानिकतया कृतिकर्म कर्तुम् । एवं स्थविराणां प्रवर्त्तकानां गणिनां गणधराणामपि ज्ञातव्यम् ||मू०६||
टीका
" 'कप्पर निग्गंथाणं' इत्यादि -
निर्ग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा यथारात्निकम् - रात्निकाः पर्याय ज्येष्ठास्ताननतिक्रम्य यथारात्निकम् - ६. एक साथ विचरने वाले अनेक साधुओं को पर्याय ज्येष्ठता के अनुसार कृतिकर्म करना कल्पता है । ७. एक साथ विचरने वाले अनेक गगावच्छेदकों को पर्यायज्येष्ठता के अनुसार कृतिकर्म करना कल्पता है । ८. एक साथ विचरने वाले अनेक आचार्यों को पर्यायज्येष्ठता के अनुसार कृतिकर्म करना कल्पता है । ९. एक साथ विचरने वाले अनेक उपाध्यायों को पर्यायज्येष्ठता के अनुसार कृतिकर्म करना कल्पता है । १० इसी प्रकार स्थविरों, प्रवर्तकों, गणियों और गणधरों के विषय में भी समझना चाहिए ॥ ६ ॥
टीका का अर्थ- जो दीक्षा-पर्याय में बड़ा हो, वह रात्निक कहलाता है । यथारात्निक का अभिमाय है-दीक्षापर्याय की ज्येष्ठता के अनुसार । साधुओं को साधुओं के प्रति और साध्वियों को साध्वियों के मति पर्यायज्येष्ठता के अनुसार कृतिकर्म करना चाहिए। अर्थात् कम समयकी दीक्षावाला अधिक વિચરતા હાય ત્યાં પણ દીક્ષા-પર્યાયની કક્ષા અનુસાર એક મીજાને વંદણા નમસ્કાર કરવા ક૨ે (૫) મોટી સ ંખ્યામાં વિચરતા સાધુઓને પણ ઉત્તરાત્તર કક્ષા અનુસાર વંદન કરવુ' કલ્પે (૬) ગણાવચ્છેદક પણ જ્યારે ભેગા થાય ત્યારે પણ તેઓ એક બીજાને ઉપરોક્ત સિદ્ધાંત અનુસાર નમસ્કાર કરે છે (૭) અનેક આચાર્યો પણ ઉપર પ્રમાણે આર્ચરે છે (૮) ઉપાધ્યાયેા પણ તેજ પ્રમાણે કરે છે (૯) આ પ્રમાણે સ્થવિશ પ્રવકા, ગણિ અને ગણધરા पशुपतं वा धावां छे. १० (सू०९)
ટીકાને અથ—જે દીક્ષાપર્યાયમાં મેટા છે તેને ‘ રાત્મિક ’ કહેવામાં આવે છે. સાધુએ સાધુ ને અને સાધ્વીએ સાધ્વીઓને પર્યાયની ઓછી વધતો કક્ષા અનુસાર વંદનાદિ કરે, અર્થાત્ ટૂંક સમયની દીક્ષાવાલા સાધુએ અધિક સમયની દીક્ષાવાલા સાધુને વંદન કરે. ઓછા સમયની દીક્ષાવાલા સાધ્વીએ લાંબા
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૧
कल्प
मञ्जरी
टीका
॥४२॥
