________________
कल्पमञ्जरी टीका
टीका--'कप्पइ निग्गंथाणं वा' इत्यादि--
ग्रामे वा, यावत्पदेन-नगरे वा, खेटे चा, कटे वा, मडम्बे वा, पट्टने वा, आकरे वा, द्रोणमुखे वा, श्रीकल्प
निगमे वा, राजधान्यां वा, आश्रमे वा, सन्निवेशे वा, वर्षावासमुषितानां वर्षाकालिकवासमुपलक्ष्य निवसतां
निग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा, तस्य तस्य ग्रामादेः सर्वतः समन्तात-चतुर्दिक्षु पूर्वापराभ्यां दक्षिणोत्तराभ्यां वा ॥१६॥ सक्रोशं योजनं पञ्चक्रोशान्-प्रत्येकदिशि गतिमत्यागतिभ्यां पञ्चक्रोशान् अवग्रहम् आज्ञाम् अवगृह्य-गृहीत्वा
स्थातुं कल्पते इति। ग्रामादीनामर्थोऽत्रैव दशमसूत्रे प्रोक्तः ।।मू०२६॥
ग्रामादौ सर्वतः समन्तात् सक्रोशं योजनमेकं क्षेत्रावग्रहमवगृह्य साधुभिः साध्वीभिश्च वर्षाकालिको निवासः कत्तव्य इत्युक्तम् । तत्र पञ्चक्रोशात्मकेऽवग्रहे पूर्वापराभ्यां दक्षिणोत्तराभ्यां वा यश्चतुष्कोशात्मकोऽवग्रहः स
टीका का अर्थ-ग्राम में, और 'यावत्' शब्द से नगर में, खेट में कर्वट में, मडम्ब में, पट्टन में, आकर, द्रोणमुख, निगम या राजधानी में, अथवा आश्रम में, वर्षावास में निवास करने वाले साधुओं और साध्वियों को उस ग्राम आदि के चारों ओर-पूर्व पश्चिम दक्षिण तथा उत्तर में प्रत्येक दिशा में पाँच-पाँच कोस की आज्ञा लेकर रहना कल्पता है। ग्राम आदि का अर्थ पहले दसवें मूत्र की व्याख्या में बतलाया जा चुका है ।सू०२६॥
ग्राम आदि में चारों तरफ पाँच कोस क्षेत्र की आज्ञा लेकर साधुओं और साध्वियों को वर्षाकालीन निवास-चौमासा करना चाहिए, यह कहा। उस पाँच कोस की आज्ञा में पूर्व से पश्चिम में तथा दक्षिण
उत्तर में चार कोस की जो आज्ञा है, वह भिक्षाविषयक समझनी चाहिए। अर्थात् चोमासे के गाम સહિત જન અર્થાત્ પાંચ કેસની આજ્ઞા લઈને રહેવું જોઈએ. (સૂ૦૨૬)
टीना अर्थ-श्राममा भने यावत् २०४थी नाभा, भाभी, ४५°भा, मममी, पट्टभां, मा४२,द्रोशुभुम, નિગમમાં વા રાજધાનીમાં અથવા આશ્રમમાં વર્ષાવાસમાં નિવાસ કરનારા સાધુઓ અને સાધ્વીઓને એ ગ્રામ આદિની ચારે બાજુએ-પૂર્વ, પશ્ચિમ, દક્ષિણ તથા ઉત્તરમાં પ્રત્યેક દિશામાં પાંચ પાંચ ગાઉની આજ્ઞા લઈને રહેવું ક૯પે છે. ગ્રામ माहिना अर्थ अ6 सभा सूचनी व्यायामा मत छ. (२०२६)
ગ્રામ આદિમાં ચારે તરફ પાંચ ગાઉ ક્ષેત્રની આજ્ઞા લઈને સાધુ-સાધ્વીઓએ વર્ષાકાલીન નિવાસ-ચોમાસું છે તો કરવું જોઈએ એમ કહ્યું. એ પાંચ ગાઉની આજ્ઞામાં પૂર્વથી પશ્ચિમમાં તથા દક્ષિણથી ઉત્તરમાં ચાર ગાઉની જે
an
॥१६॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
