________________
श्रीकल्पसूत्रे ॥२२४॥
शल्यं कामा विषं कामाः, कामा आशीविषोपमाः ।
कामान् प्रार्थयमानाश्च, अकामा यान्ति दुर्गतिम् ॥ १ ॥ इति ।
अयमर्थः – कामाः शब्दादयो विषयाः शल्यं =शल्य मित्र - शल्य सदृशाः, शरीरान्तः प्रविष्टत्रुटितबाणाग्रभागतुल्याः प्रतिक्षणपीडका इत्यर्थः । कामाः विषं विषमिव - विषतुल्याः, यथा विषं भक्षितं मरणजनकं तथा कामा अपि धर्मजीवितविनाशका इत्यर्थः । कामाः आशीवषोपमाः- आशीविषाः सर्पाः, तदुपमाः तत्तुल्याः सन्ति, यथा - सर्पदष्टा जीवा म्रियन्ते तथैव कामदष्टा अपि । ईदृशान् कामान् प्रार्थयमाना जना अकामाः = अमाप्तकामा अपि दुर्गतिं यान्ति । ये कामान् प्रार्थयमाना अभिलषितान् कामान् न प्रामुवन्ति, तेऽपि इह भवे दुःखं धिकार है इन कामभोगों को यह कामभोग ही समस्त विपत्तियों के घर हैं । इसीसे कहा है— “सलं कामा विसं कामा, कामा आसीविसोवमा ।
कामे पत्थयमाणा य, अकामा जंति दुग्गइं ॥ १॥”
यह कामभोग अर्थात् इन्द्रियों के विषय शब्द-आदि शल्य हैं । जैसे शरीर के भीतर घुसी हुई टूटे बाणकी नोंक प्रतिपल पीड़ा पहुँचाती है, उसी प्रकार यह कामभोग भी पीड़ाकारी है । तथा यह कामभोग विष समान है । जैसे खाया हुआ विष जीवन को समाप्त कर देता है, उसी प्रकार कामभोग, धर्म - जीवन को विनष्ट कर देता है । तथा यह कामभोग सापके समान है । जैसे साँप के काटे मनुष्य मरण-शरण होते हैं, उसी प्रकार कामभोगों से डँसे हुए मनुष्य भी काल के अतिथि बनते हैं । इन कामધિક્કાર છે. અનેકવાર ધિક્કાર છે. આ કામ-ભાગ જ સર્વાં મુશ્કેલીઓનું મૂળ છે. તેથી જ કહ્યું છે કેઃ"सलं कामा विसं कामा, कामा आसीविसोवमा ।
कामे पत्थयमाणा य, अकामा जंति दुग्गइं ॥ १ ॥
આ કામલેાગ એટલે કે ઇન્દ્રિયાનાં વિષય, શબ્દ વગેરે શલ્યા છે. જેમ શરીરની અંદર ઘૂસી ગયેલી ખાણુની અણી દરેક પળે પીડા પહોંચાડે છે, એમ આ કામભાગ પણ પીડાકારી છે. તથા એ કામભાગ વિષનાં જેવાં છે. જેમ ખાધેલું ઝેર જીવનના અન્ત લાવે છે. એ જ પ્રમાણે કામલેાગ ધમ જીવનના નાશ કરે છે. વળી એ કામલેાગ સાપ જેવાં છે. જેમ સાપ કરડે તે મનુષ્ય મરણને શરણુ પામે છે એજ રીતે કામલેાગથી ડંસાયેલ મનુષ્ય પણ માતના મહેમાન બને છે. એ કામલેાગાની ભયંકરતા તા એથી સાબીત થાય છે કે કામેાની અભિ
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૧
कल्प
मञ्जरी
टीका
महावीरस्य विश्वभूति
नामकः
पञ्चदशो
भवः ।
॥२२४॥
