________________
श्रीकल्प
॥१२॥
कल्पमञ्जरी टीका
साधुराराधको भवतीति सूचयितुमाह
मूलम्-कप्पइ निग्गंथाणं वा निग्गंथीणं वा उबसमसारं खु सामण्णंति कटु परोप्परं अहिगरणं उवसमित्तए वा उवसमावित्तए वा, खमित्तए वा खमावित्तए वा । जो उवसमइ सो आराहगो, जो णं नो उवसमइ सो नो आराहो ॥१०४२॥
छाया कल्पते निग्रन्थानां वा निग्रन्थीनां वा उपशमसारं खलु श्रामण्यमिति कृत्वा परस्परमधिकरणमुपशमयितुं वा उपशमयितुं वा क्षमितुं वा क्षमयितुं वा । य उपशमयति स आराधको, यः खलु नो उपशमयति स नो आराधकः ॥सू०४२॥
टीका-कप्पइ निग्गंथाणं वा' इत्यादि । उपशमसारम्-उपशमः सारो यस्मिंस्तत्तथाभूतं खलु श्रामण्यंचारित्रमिति कृत्वा इति मनसि निधाय निग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा परस्परम् अधिकरणम् स्वयमुपशमयितुं वा, अन्यैश्च उपशमयितुं वा, स्वयं क्षमितुं वा, अन्यैश्च क्षमयितुं वा कल्पते । अत्र हेतुमाह-'जो उवकरता है और दूसरों से क्षमायाचना करता है, वही आराधक होता है, यह मूचित करने के लिए कहते हैं'कप्पइ' इत्यादि ।
मूल का अर्थ-उपशम-कषायों की मन्दता-ही साधुत्व का सार है, इस कारण साधुओं को और साध्वियों को परस्पर में कलह को शांत करना चाहिए, तथा शांत कराना चाहिए, क्षमा करना चाहिए, क्षमा कराना चाहिए। जो उपशान्त करता है, वह आराधक होता है, जो उपशांत नहीं करता है वह आराधक नहीं होता है ॥सू०४२॥
टीका का अर्थ-श्रामण्य अर्थात् चारित्र में उपशम ही प्रधान है। यह तथ्य मनमें रखकर साधुओं और साध्वियों को, अधिकरण को परस्परमें स्वयं शांत करना और दूसरों से शांत कराना, स्वयं क्षमा छ भने बीजमानी क्षमा यायना ४२ छ, ते मारा५४ मन छ, ये सूचित ४२वान ४ छे-“कप्पइ" त्यादि।
મૂળને અર્થ-ઉપશમ-કષાયોની મંદતા-જ સાધુત્વનો સાર છે, તેથી સાધુઓએ તથા સાધ્વીઓએ પરસ્પરના કલહને શાંત કરવા જોઈએ, તથા શાંત કરાવવું જોઈએ, ક્ષમા કરવી જોઈએ, અને ક્ષમા કરાવવી જોઈએ. જે ઉપશાન્ત કરે છે તે આરાધક બને છે, જે ઉપશાંત કરતું નથી તે આરાધક બનતો નથી. ( સૂ૦૪૨)
ટીકાને અર્થ-શ્રમણ્ય અર્થાત્ ચારિત્રમાં ઉપશમ જ પ્રધાન છે. એ તથ્ય મનમાં રાખીને સાધુ-સાધ્વીઓને અધિકરણને પરસ્પરમાં પિતે શાંત કરવું અને બીજાઓથી શાંત કરાવવું, પિતે ક્ષમા કરવી અને બીજાઓથી ક્ષમા
मए॥१२२॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
