Page Text
________________
श्रीकल्प
सूत्रे ||३३०||
टीका- 'तत्थ दाणे' इत्यादि । तत्र = तस्याम् क्षत्रियकुण्डग्रामाभिधनगर्यां दाने = धनरत्नादिदाने धनेशः=कुबेरः-तत्सदृशः, एवं परत्रापि, शौर्ये= पराक्रमे वासुदेवः प्रजापोषी = जनतापोषणकारी, स्वदारतोषी= निजस्त्रीसन्तोषी, सुनीतिजोषी = सुनीतिसेवी मानधनिकः = स्वधर्माभिमानरूपधनयुक्तः, कारुणिकः दयालुः, शीलभूषणः सद्वृत्तालङ्कारभूषितः, निरस्तदृषण:- निर्दोषः, महत्सेवासमर्थः = श्रेष्ठजनसेवानिपुणः, सिद्धार्थो नाम राजा राज्यम् अकरोत् ।
तस्मिन् = सिद्धार्थे भुवं पृथ्वीं शासति तस्याः शासनं कुर्वति सति सरोग := रोगेण सहित इत्यर्थे विरोधस्तदपनोदनाय सरो गच्छतीति सरोगः = सरोवरगतो राजहंस एव - नान्यः सरोगः = रोगसहितः, एवं दोषाकरः= दोषस्याsser इत्यर्थे विरोधस्तदपनोदनाय दोषा = रात्रिस्तत्करचन्द्र एव, नान्यो दोषाऽऽकरः = दोषस्थानम्, टीका का अर्थ- 'तत्थ' इत्यादि । उस क्षत्रियकुंडग्राम नाम की नगरी में सिद्धार्थ राजा राज्य करते थे । वेधन एवं रनों का दान करने में कुबेर के समान तथा पराक्रम प्रगट करने में वासुदेव के समान थे। वे प्रजा का पोषण करने वाले थे, स्वदारसंतोषी थे, सुनीति का पालन करते थे, अपने धर्म के अभिमान रूप धन से सम्पन्न थे, करुणावान थे, सदाचार के अलंकार से भूषित थे, सब प्रकार के दोषों से रहित थे तथा श्रेष्ठ जनों की सेवा करने में निपुण थे ।
यहाँ पर कुछ विरोधाभास अलंकार दिखलाते हैं । महाराज सिद्धार्थ के राज्यशासन में केवल राजहंस ही सरोग अर्थात् सरौं - तालावों में गमन करनेवाले थे, अन्य कोई भी सरोग अर्थात् रोगी नहीं थे । केवल चन्द्रमा ही दोषाकर (दोषा - रात्रि, कर - करनेवाला) था, अन्य कोई दोषाकर अर्थात् दोषों का आकर टीना अर्थ - 'तत्थ' इत्याहि ते क्षत्रियकुंड ग्राम नामनी नगरीभां सिद्धार्थ शब्द राज्य उरतां इतां. तेथे धन અને રત્નાનું દાન કરવામાં કુબેર જેવાં અને પરાક્રમ બતાવવામાં વાસુદેવ જેવાં હતાં. તેઓ પ્રજાનુ' પેષણ કરનારા હતાં, સ્વદારસ’તેષી હતાં, સુનીતિનું પાલન કરતાં હતાં, સ્વધના અભિમાનરૂપ ધનથી સંપન્ન હતાં, કણાવાળાં હતાં, સદાચારના આભૂષણથી શે।ભતાં હતાં અને શ્રેષ્ઠ જનેની સેવા કરવામાં નિપુણ હતાં. આ વિષયમાં કેટલેક વિરાધાભાસ અલંકાર બતાવે છે-મહારાજા સિદ્ધાના રાજ્યશાસનમાં ફકત રાજહ ંસા જ‘સરેગ' એટલે કે સરા—તળાવમાં ગ-ગમન કરનારા હતાં, બીજી કોઈ પણ સરેાગ એટલે કે રાગી ન હતું. ફકત ચન્દ્રજ દોષાકર હતા એટલે કે દોષા–રાત્રિ કર—કરનાર હતા, ખીજુ કાઇપણ દોષાકર એટલે કે દોષાની ખાણુ ન હતું. ફકત ભમરાએ જ
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૧
कल्प
मञ्जरी
टीका
सिद्धार्थ राजवर्णनम्
॥ ३३० ॥
| SR No. | 006381 |
| Book Title | Kalpsutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 596 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_kalpsutra |
| File Size | 41 MB |