________________
श्री कल्प
मुत्रे
कल्पमञ्जरी
॥३७॥
टीका
छाया--नो कल्पते निर्ग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा शय्यातरपिण्डं प्रतिग्रहीतुं वा परिभोक्तुं वा ।०४॥
टीका'नो कप्पइ' इत्यादि-निर्ग्रन्थानां निग्रन्थीनां वा शय्यातरपिण्ड-शय्यातरः वसति-पदाता सागारिक इति यावत्, तस्य पिण्डस्तं पतिग्रहीतुं वा परिभोक्तुं वा नो कल्पते । अत एवोक्तं स्थानाङ्गमूत्रस्य द्वितीय-स्थानप्रथमोद्देशे'सागारियपिंडं भुंजमाणे अणुग्याइए भवइ'छाया-सागारिकपिण्डं भुञ्जानः अनुदद्घातिको भवतीति । शय्यातरपिण्डो बहुविधः, तत्र यदकल्प्यं तत्पदश्यते। तथाहि-अशनम् १, पानम् २, खाद्यम् ३, स्वाधम् ४, वस्त्रं ५, पात्रं ६, कम्बलः ७, रजोहरणं ८, दोरकः ९, सूची १०, कर्तरी ११, क्षुरिका १२, नखहरणी १३, कर्णशोधनी १४, दन्तशोधनी १५
मूल का अर्थ-नहीं कल्पता है साधुओं या साध्वियों को शय्यातरपिण्ड ग्रहण करना या उपभोग में लाना ।।मू०४॥
टीका का अर्थ-शय्यातर अर्थात् ठहरने के लिए स्थान-उपाश्रय देनेवाले गृहस्थ के यहाँ से आहार ग्रहण करना और उसका उपभोग करना साधुओं और साध्वियों को नहीं कल्पता । इसीलिए स्थानांग मूत्र के द्वितीय स्थान के प्रथम उदेशक में कहा है-"शय्यातर के आहार का उपभोग करता हुआ मुनि अनुद्घातिक (गुरुपायश्चित्त का पात्र) होता है।"
शय्यातरपिण्ड (शय्यातर की वस्तु) के अनेक प्रकार हैं। उनमें से जो पिण्ड (वस्तु) अकल्पनीय हैं उन्हें दिखलाते हैं । वे ये हैं-अशन (१), पान (२), खाद्य (३), स्वाध (४), वस्त्र (५), पात्र (६) कंबल (७), रजोहरण (८), डोरा (९) सुई (१०), कैंची (११), छुरी (१२), नखहरणी (१३), कान-कुचरणी
મૂલને અર્થ-શપાતરપિંડ સાધુ-સાધ્વીઓને ગ્રહણ કર કલ્પે નહિ (૪)
ટીકાને અર્થ–જે કોઈ વ્યક્તિ સાધુ-સાવીને ઉતરવા માટે જગ્યા અગર ઉપાશ્રય આપે તે વ્યક્તિ શાતર કહેવાય છે. તેને ત્યાંથી સાધુ-સાધ્વી કેઈ પણ પ્રકારને આહાર ગ્રહણ કરી શકે નહિ, એટલા માટે “ઠાણાંગ” સૂત્રના બીજા સ્થાનના પ્રથમ ઉદ્દેશામાં કહ્યું છે કે-“શખ્યાતરને આહાર ગ્રહણ કરનાર મુનિ અનુપાતિક-ગુરુપ્રાયશ્ચિત્તને ભાગી ગણાય”
શય્યાતરપિંડ ( શય્યાતરની વસ્તુ ) ના અનેક પ્રકાર છે, તેમાં જે વસ્તુ અકપનીય એટલે લેવા યોગ્ય नयी ते माह विवाभा भावे छे-मरान १, पान २, माध 3, २१ ४, १२० ५, पात्र , sina ७, २१હરણ ૮, દોરા ૯, સોય ૧૦, કાતર ૧૧, છરી ૧૨, નખ કાપવાની નેરણી ૧૩, કાન ખોતરવાની ચાટણ ૧૪,
॥३७॥
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
