________________
श्रीकल्प
कल्प
सूत्रे
टीका-'तए णं तं' इत्यादि ।
ततः खलु तंजयसारं पड्जीवनिकायनाथः षड्जीवनिकायस्वामी तपःसंयमसनाथ: तपःसंयमाभ्यां युक्तो मुनिनाथः अपूर्ववात्सल्येन अलौकिकप्रेम्णा मधुमार्जितमृद्वीकामाधुरीम्-मधु-माक्षिकम्, तेन मार्जिता या मृद्वीकाद्राक्षा तस्या या माधुरी-मधुरता,ताम् अधरयन्त्या-तिरस्कुर्वत्या अतिमधुरया वाण्या वाचा पुद्गलपरिवर्त-पुद्गलानां= रूपिद्रव्याणामाहारकवर्जितानामौदारिकादिप्रकारेण गृह्णत एकजीवापेक्षया परिवर्तन सामस्त्येन स्पर्शः पुद्गलपरिवर्तः, स यावता कालेन भवति स कालोऽनन्तोत्सर्पिण्यवसर्पिणीरूपोऽपि पुद्गलपरिवर्तस्तं, तथा-दशोदाहरणादिकम्-चोल्लकपासकादिदृष्टान्तादिकं च दर्शयन् नरजन्मना मनुष्यभवस्य दुर्लभत्वं, देवगुरुधर्मस्वरूपं च विविधप्रकारेण
मञ्जरी
॥१५९||
टीका
टीका का अर्थ-'तए णं तं' इत्यादि । नयसार के बैठ जाने के पश्चात्, तीन करण-कृत, कारित,अनुमोदना तथा तीन योग-मन, वचन, काय से रक्षक होने के कारण छह जीवनिकायों के स्वामी, तप एवं संयम से सम्पन्न उन मुनिनाथ ने अलौकिक प्रीति के साथ, मधु और द्राक्षा के माधुर्य को भी तिरस्कृत करने वाली अर्थात अत्यन्त ही मधुर वाणी से पुद्गलपरावर्तन के स्वरूप को और चोलक-पासक आदि दस उदाहरणों आदि से मनुष्यभव की दुर्लभता तथा देव, गुरु, धर्म का स्वरूप नाना प्रकार से समझाया ।
आहारक द्रव्यों के सिवाय समस्त रूपी द्रव्यों-पुद्गलों-को औदारिक शरीर आदि के रूप से ग्रहण करते हुए, एक जीव की अपेक्षा जो परिवर्तन अर्थात् समस्तरूप से जो स्पर्श होता है, वह पुद्गलपरावर्तन कहलाता है । यह पुद्गलपरावर्त अनन्त उत्सर्पिणियों और अवसर्पिणियों के बीतने पर होता है।
नयसारकथा
A -'तए ण ते त्याहि. नयसार सी गया पछी, कृत, रित मने अनुमानी येनार ४२५५ તથા મન, વચન અને કાયા એ ત્રણ યુગથી રક્ષણ કરનાર હોવાના કારણે જ જીવનિકાયના સ્વામી, અને તપ તથા સંયમથી સંપન્ન તે મુનિનાથે અલૌકિક પ્રીતિ સાથે, મધ મિશ્રિત દ્રાક્ષની મીઠાશને પણ ચડી જાય એવી, એટલે કે ઘણી જ મીઠી વાણીથી પુદ્ગલપરાવર્તનના સ્વરૂપને અને ચેલ્લક, પાસક વગેરે દશ ઉદાહરણ આદિથી મનુષ્ય ભવની દુલભતા તથા દેવ ગુરૂ ધર્મના સ્વરૂપને અનેક પ્રકારે સમજાવ્યું. આહારક દ્રવ્યો સિવાય સર્વ રૂપી દ્રવ્યો -પુદંગલ–ને દારિક શરીર વગેરેના રૂપથી ગ્રહણ કરતાં એક જીવની અપેક્ષાએ જે પરિવર્તન એટલે કે સમસ્ત
॥१५९।।
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૧
