Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
JAINA - ĀGAMA-SERIES
NO. 17 • (PART 1)
PAIŅŅAYASUTTĀIN
PARTI
માનીયન RUM juus
SHRI MAHĀVĪRA JAINA VIDYALAYA
MUMBAI - 36
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
जैन - आगम - ग्रन्थमाला
ग्रन्थाङ्क १७
भाग १
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
जैन-आगम-ग्रन्थमाला : ग्रन्थाङ्क १७ (भाग १)
विविहथेरभदंतविरइयाई
पइण्णयसुत्ताई
प्रथमो भागः
सम्पादको
पुण्यविजयो मुनिः [जिनागमरहस्यवेदिजैनाचार्यश्रीमद्विजयानन्दसूरिवर(प्रसिद्धनाम-आत्मारामजीमहाराज)शिष्यरत्नप्राचीनजैनभाण्डागारोद्धारकप्रवर्तकश्रीमत्कान्तिविजयान्तेवासिनो श्रीजैनात्मानन्दप्रन्थमालासम्पाद
कानां मुनिप्रवरश्रीचतुरविजयानां विनेयः] मोहनलालात्मजः पण्डित-अमृतलाल-भोजकश्च
महावीरगी विद्यालय//
મુંબઈ)
TOSHM)
श्री महावीर जैन विद्यालय
बम्बई ४०० ०३६
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रथम संस्करण वीर सं० २५१०/विक्रम सं. २०४०ई० स० १९८४ सर्व हक्क प्रकाशकाधीन
मूल्य ८० रुपया
प्रकाशक जयंतीलाल रतनचंद शाह रतिलाल चीमनलाल कोठारी जगजीवन पोपटलाल शाह मानद मंत्रीओ श्री महावीर जैन विद्यालय ऑगस्ट क्रान्ति मार्ग, बम्बई-४०००३६
मुद्रक
प्र. पु. भागवत मौज प्रिन्टिंग ब्यूरो खटाववाडी, मुंबई-४०० ००४
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Jaina-Agama-Series No. 17 (Part 1)
PAINNAYASUTTAIM
Part I
Editors
Late MUNI SHRI PUNYAVIJAYAJI
and PT. AMRITLAL MOHANLAL BHOJAK
M
elo 3
IK Gul Rico
UONGO Wone
SHRI MAHĀVĪRA JAINA VIDYĀLAYA
BOMBAY 400 036
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
First published: 1984
1984 by the Publishers
Price : Rs. 80
Published by Jayantilal Ratanchand Shah Ratilal Chimanlal Kothari Jagjivan Popatlal Shah Hon. Secretaries Shri Mahavira Jaina Vidyalaya August Kranti Marg Bombay 400 036.
Printed in India by P. P. Bhagwat Mouj Printing Bureau Khatau Wadi Bombay 400 004.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
गंथसमप्पणं
जे नाणिड्डिसमेया सम्मदंसणपभावया जे य । जे चार सययं अपमाया समणभगवंता ॥ १ ॥
जेहि य पइण्णयामहसुत्ताइं विरइयाइं विविहाई । बहुजणउवयार कराईं विसमकाले महत्थाई ॥ २ ॥
ताणं सव्वेसिं थेरभदंताणं च पुज्जपायाणं । करकमलेऽहं ' अमओ' विणयावणओ समप्पेमि ॥ ३ ॥
निग्गंथाणं एवं वीसप इण्णयमयं महागंथं । भवजलहितरणबोहित्यसन्निभं भव्वजीवाणं ॥ ४ ॥ चउहिं कलावयं ॥
तुम्ह सायाद्धं वत्थं तुम्हाण अप्पयंतस्स । मज्झं खु बालचरियं खमंतु पुज्जा खमासमणा ॥ ५ ॥
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગ્રંથસમર્પણ
:
જેઓ જ્ઞાનઋદ્ધિવાળા, સમ્યગ્દર્શનના પ્રભાવક અને ચારિત્રપાલનમાં નિરંતર અપ્રમત્ત છે, અને જેમણે ‘પ્રકીર્ણક' નામના વિવિધ સૂત્રગ્રંથોની રચના કરી છે, તે સર્વે પૂજ્યપાદ નિગ્રંથ સ્થવિર ભગવંતોના કરકમલમાં, વિનયાવનત હું 'અમૃત', ભવ્યજીવોને સંસારસાગર તરવા માટે નૌકાસમાન વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોના સંગ્રહરૂપ આ મહાગ્રંથને સમર્પિત કરું છું. આપના જ કૃપાપ્રસાદથી મેળવેલી– સંશોધિત કરેલી વસ્તુ આપને સમર્પિત કરવાની મારી બાલક્રીડાને આપ ક્ષમાશ્રમણ ભગવંતો ક્ષમા કરશો.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના
અનાદિ કાળથી મોહ-માયાનાં અનેક આવરણોમાં અટવાયેલા જીવોને આત્મકલ્યાણના માર્ગે વાળવા માટે અનેકાનેક જ્ઞાનિભગવંતોએ, વિવિધ સન્માર્ગદર્શક ઉપદેશો આપીને તથા આત્મકલ્યાણની સાધના માટે તથાવિધ ઉપદેશરૂ૫ ગ્રંથોની રચના કરીને આપણું ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથગત વીસ પ્રકીર્ણક સૂત્રગ્રંથો પૈકી મોટા ભાગના ગ્રંથો, ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે આત્મસાધનાના ઉપદેશરૂપ છે.
આવા ઉપકારક ગ્રંથના પ્રકાશનનું મહત્વ સમજીને તેના પ્રકાશન ખર્ચ માટે “શેઠ ઝવેરચંદ પ્રતાપચંદ સુપાર્શ્વનાથ જૈન સંઘ ઉપાશ્રય–વાલકેશ્વર, મુંબઈ તરફથી રૂ.૪૫,૦૦૦-૦૦ અંકે પીસ્તાલીસ હજાર રૂપિયા મળેલ છે.
જ્ઞાનપ્રકાશન અંગેની આ સહાય-સહકાર બદલ અમે ઉપર્યુક્ત ઉપાશ્રયના વહિવટર્તા મહાનુભાવોનો, તેમની જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદનાપૂર્વક, અંતઃકરણથી આભાર માનીએ છીએ.
જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી જગજીવન પોપટલાલ શાહ
માનદ મંત્રીઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રણસ્વીકાર
જન આગમ ગ્રંથોના સંશોધન-સંપાદન અને પ્રકાશનના કાર્યમાં વેગ આપવાના ઉદ્દેશથી, વિસં. ૨૦૦૧ની સાલમાં, પાટણ (ઉ. ગુ.)માં પૂજ્યપાદ મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની પ્રેરણાથી અને મુ. શ્રી કેશવલાલ કિલાચંદના પ્રયાસોથી સ્થપાયેલ શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદ (ઠે. શ્રી પાટણ જૈન મંડળ, ૭૭, મરીન ડ્રાઈવ, મુંબઈ-૨૦) તરફથી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય (મુંબઈ)ની મૂળ જૈન આગમો પ્રકાશિત કરવાની યોજના માટે રૂ. ૧,૩૫,૫૬ ૬૦૦ અંકે એક લાખ પાંત્રીસ હજાર પાંચસો છાસઠ રૂપિયા પૂરા મળ્યા છે; આ ભવ્ય સહકાર માટે અમે શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદનો, શ્રી પાટણ જૈન મંડળનો તથા એ બન્ને સંસ્થાના કાર્યકરોનો અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ.
જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી જગજીવન પોપટલાલ શાહ
માનદ મંત્રીઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
ग्रन्थानुक्रमः
११-१२ ૧૩–૧૬ १७-१८ २०-६९ ६९-७० 71-136
१-२०
गंथसमप्पणं વંથસમર્પણ જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના વડણવીકાર ग्रन्थानुक्रमः પ્રકાશકીય નિવેદન जैन-आगमसंबंधित संक्षिप्त वक्तव्य પ્રસ્તાવના सुद्धिपत्तयविसेसो-शुद्धिपत्रकविशेषः INTRODUCTION विषयानुक्रमः चत्तारिमंगलसुत्तं १. देविंदत्थओ-सिरिइसिवालियथेरविरइओ २. तंदुलवेयालियपइण्णयं ३. चंदावेज्झयं पइण्णयं ४. गणिविजापइण्णयं ५. मरणविभत्तिपइण्णयं-'मरणसमाहि'अवरनामं ६. आउरपच्चक्खाणं [१] ७. महापञ्चक्खाणपइण्णयं
इसिभासियाणं संगहणी इसिभासितअत्थाहिगारसंगहणी
इसिभासियाई-सिरिपत्तेयबुद्धभासियाई ९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ १०. संथारगपइण्णयं ११. वीरत्थओ १२. कुसलाणुबंधिअज्झयणं-'चउसरणपइण्णयं 'अवरणामयं सिरि
वीरभदायरियविरइयं च
३-३४ ३५-६२ ६३-८९ ९०-९८ ९९-१५२ १६०-६३ १६४-७९
१७८
१८० १८१-२५६ २५७-७९ २८०-९१ २९२-९७
२९८-३०४
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
ग्रन्थानुक्रमः
१३. आउरपञ्चक्खाणं [२]
३०५-८ १४. चउसरणपइन्नयं
३०९-११ १५. भत्तपरिन्नापइन्नयं-सिरिवीरभदायरियविरइयं
३१२-२८ १६. आउरपञ्चक्खाणपइण्णयं
३२९-३६ १७. गच्छायारपइण्णयं
३३७-४९ १८. सारावलीपइण्णयं
३५०-६० १९. जोइलकरंडगं पइण्णय-थेरभदंतसिरिपालित्तायरियविरइयं ३६१-४०८ २०. तित्थोगालीपइण्णयं
४०८-५२३ तीर्थोद्गालीप्रकीर्णकल्य ३६० तः ३८३ गाथाप्ररूपणनिदर्शकं कोष्ठकम् ५२४ सुद्धिपत्तयं-शुद्धिपत्रकम्
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન
અમારી જૈન-આગમગ્રંથમાળા તરફથી ચોથા ગ્રંથાંકરૂપે પ્રકાશિત થયેલા વિવાહgomત્તિસુત્તના ત્રીજા ભાગના “પ્રકાશકીય નિવેદનમાં અમે જણાવ્યું છે તે મુજબ પ્રસ્તુત “izonયમુત્તારું મા?” ગ્રંથ પ્રકાશિત કરીને અમે તથા પ્રકારનો સંતોષ અને ગૌરવ અનુભવીએ છીએ.
આ ગ્રંથમાં, દિવંગત પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર શ્રુતશીલવારિધિ મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે નિર્ણત કરેલાં, વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો છે. આના સંપાદનને લગતી માહિતી આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં જણાવેલી છે. આ ગ્રંથમાં આવેલાં વીસ પ્રકીર્ણસૂત્રોનાં ઉપયોગી પરિશિષ્ટો તથા વિવિધ આરાધના પ્રકરણ આદિ નાની-મોટી કૃતિઓ પણ તેના પરિશિષ્ટ સાથે પ્રસ્તુત ગ્રંથના બીજા ભાગમાં પ્રકાશિત થશે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથગત વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોમાં જે આત્મહિતકર વિપુલ સામગ્રી છે તે આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં આપેલા પ્રત્યેક પ્રકીર્ણકના પરિચયમાં જોવા માટે વાચકોને ભલામણ કરીએ છીએ. આવા જ પ્રકારની આત્મહિતકર સામગ્રી, પ્રસ્તુત ગ્રંથના બીજા ભાગમાં આવેલા આરાધનાપ્રકરણ આદિ ગ્રંથોમાં છે. આ બીજા ભાગનું મુદ્રણ ક સમયમાં થશે, અર્થાત દિવંગત પૂજ્યપાદ આગમ પ્રભાકરજી મહારાજના નિર્ણય મુજબ, આ આરાધનાપ્રકરણ આદિનું પ્રકાશન થશે. સૂચિત વરૂકુત્તાઈંના બીજા ભાગના સંપાદન અંગેની વિગતો તેની પ્રસ્તાવનામાં ૫૦ અમૃતલાલ ભોજક જણાવશે.
જોકે પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્ર છે, આમ છતાં ૪૫ જૈન આગમોની સંખ્યાની સંગતિને અનુસરીને દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો જ મનાય છે. અર્થાત ૪૫ આગમસૂત્રો પૈકીનાં પ્રકીર્ણકસૂત્રરૂપ દસ આગમસૂત્રો આ ગ્રંથમાં છે. દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોના નિશ્ચિત નામની કોઈ આધારભૂત પરંપરા ન હોવાથી, પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી મહારાજે આ ગ્રંથમાં વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો સ્વીકાર્યો છે. આ હકીક્ત અમે, ઉપર સૂચિત “વિવાદomત્તિસુત્ત' ગ્રંથના ત્રીજા ભાગના પ્રકાશકીય નિવેદનમાં જણાવી છે. આની વિશેષ માહિતી પ્રસ્તુત ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાંથી પણ જાણી શકાશે.
આ પ્રકાશન સાથે અમારી ગ્રંથમાળામાં, આ પ્રમાણે કુલ ૧૯ આગમસૂત્રોનું પ્રકાશન થયું છે . નંતિસુરં–૨. મજુમોના 1૬ ૨ (એક ગ્રંથમાં), ૩. goળવાસુત્ત મા ૨-૨, ૪. માયાળામુત્ત, ૫. સૂયાડંકુત્ત, ૬. સરવેયાશ્યિગુરૂં-૭. ૩રાયારું૮, માવસિયસુરં (એક ગ્રંથમાં), ૨. વિવાહવાત્તિસુત્ત મા -૨-૩, ૨૦-૨૧. પરૂ થયુત્તારું મારા ૨ (આ ગ્રંથમાં આવેલ વીસ પૈકીનાં દસ પ્રકીર્ણસૂત્રો જાણવા).
ઉપર જણાવેલ ૧૯ આગમસૂત્રો ઉપરાંત સામાસુત્ત અને સમવાયામુત્ત, આ બે આગમસૂત્રોનું મુદ્રણ તો પૂર્ણ થયું છે. અને તે અલ્પ સમયમાં પ્રકાશિત થશે. આ બન્ને આગમસૂત્રોનું શ્રમસાધ્ય સંપાદન પૂજ્યપાદ વિરેણ્ય મુનિભગવંત શ્રી જંબુવિજ્યજી મહારાજે કર્યું છે.
અમે અમારાં અગાઉનાં પ્રકાશનોમાં જણાવ્યું છે તેમ, પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી આગમપ્રભાકરજી મહારાજના તા. ૧૪-૬-૧૯૭૧ ના રોજ થયેલા દેહાવસાન પછી, સમગ્ર જૈન આગમોના સંશોધન-સંપાદન કરવા-કરાવવાની સંપૂર્ણ જવાબદારી પૂજ્યપાદ વિર મુનિભગવંત શ્રી જંબૂવિજ્યજી મહારાજસાહેબે સ્વીકારીને અમને ચિંતામુક્ત કર્યા છે. સન ૧૯૭૨-૭૩થી તેઓશ્રી અવિરત શ્રમ લઈને આગમપ્રકાશનકાર્યને વેગ આપી રહ્યા છે. તેમના દ્વારા સંપાદિત–સંશોધિત,
૧૩
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન
અને અમારી ગ્રંથમાળાદ્રારા પ્રકાશિત, આયામુત્તું અને સૂર્યાનુંમુત્ત, બહુમુખી વિદ્વત્તાનો થોડોક પરિચય સહજભાવે સ્પષ્ટ થાય છે. તેઓશ્રીનો સમગ્ર જૈન જગતને અને વિર્ગને અનેક પ્રકારે ઉપયોગી થયો છે. તેઓશ્રીનો તથા તેમના સદૈવ સહાયક શિષ્ય પરમ પૂજ્ય મુનિવર શ્રી અંતઃકરણથી ઉપકાર માનીએ છીએ.
૧૪
આજ સુધીમાં અમે જણાવેલી આર્થિક સહાય ઉપરાંત, અમારી જૈન—આગમ—ગ્રંથમાળાના સંશોધન–પ્રકાશન માટે જે સહાય મળી છે તે નીચે મુજબ છે ઃ
શેઠ ઝવેરચંદ પ્રતાપચંદ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જૈન સંઘ ઉપાશ્રય, વાલકેશ્વર, મુંબઈ શેઠ મોતીશા રિલિજિયસ ઍન્ડ ચૅરિટેબલ ટ્રસ્ટ, ભાયખલા, મુંબઈ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંધ, સાયન, મુંબઈ શ્રી સાંતાક્રુઝ જૈન તપગચ્છ સંઘ, મુંબઈ (એ હપ્તે) શ્રી પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ લોહાર ચાલ જૈન સંઘ, મુંબઈ સ્વ॰ શ્રી કેસરબહેન એમ. શાહના સોલ એક્ઝીક્યુટર શ્રી એસ. એફ. શાહ તરફથી તેમના વીલ મુજબ શ્રી ગોવાલિયા ટેંક જૈન સંધ, મુંબઈ
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક ઉપાશ્રયની મહિલાઓ, વડોદરા (પૂર્વ શ્રી ઑકારશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી)
શ્રી લુણાવા દેવસ્થાન પેઢી (૫૦ પૂ॰ પ્રદ્યોતસૂરિજી મહારાજની પ્રેરણાથી) એક સગૃહસ્થ તરફથી (પૂર્વ શ્રી મૃગાવતીશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી ) શ્રી આત્મારામજી જૈન જ્ઞાનમંદિર, વડોદરા
શ્રી ભૂપતકુમાર બાલુભાઈ કાપડિયા (સુરતવાળા) હ૦ શ્રી નવીનભાઈ ભૂપતભાઈ (૫૦ પૂર્વ શ્રી ઓંકારશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી) શ્રી માંડલ જૈન સંઘ (નાતા ધર્મકથા માટે) ૫૦ પૂ૦ શ્રી મૃગાવતીશ્રીજી મહારાજની નિશ્રામાં જ્ઞાનપૂજનના (લુધિયાણા) જગદ્ગુરુ શ્રી હીરસૂરીશ્વરજી શ્વે॰ મૂ॰ પૂર્વ તપગચ્છ જૈન સંઘ, મલાડ, મુંબઈ (એ હપ્તે)
જગદ્ગુરુ શ્રી હીરસૂરીશ્વરજી શ્વે. મૂ॰ પૂર્વ તપગચ્છ
જૈન સંઘ, મલાડ, મુંબઈ (જ્ઞાતાધર્મકથા માટે—એ હપ્તે) શ્રી સાગરગચ્છ જૈન સંધ ઉપાશ્રય, પાટણ શ્રી શૈલેષભાઈ ખરીદિયા
શ્રી ગિરધરનગર શાહીબાગ જૈન શ્વે॰ મૂ॰ પૂર્વ સંધ-અમદાવાદ
શ્રીમતી મીનાબહેન શૈલેષભાઈ ખરીદિયા
શ્રી વિનોદ જગજીવન કપાસી (મીડલસેક્ષ. યુ. કે)
શ્રી જ્ઞાનપૂજન
આ એ ગ્રંથોમાં તેમની આ શ્રુતભક્તિરૂપ સહકાર આ ઉપકારથી પ્રેરાઈ તે ધર્મચંદ્રવિજયજીનો અમે
૪૫,૦૦૦.૦૦
૧૧,૦૦૦ : ૦૦ ૧૦,૦૦૦.૦૦
૭,૦૦૨ ૦૦
૫,૦૦૧ • ૦૦
૫,૦૦૦.૦૦
૫,૦૦૦ : ૦૦ ૫,૦૦૦.૦૦
૨,૦૦૧:૦૦
૨,૦૦૦.૦૦
૧,૦૦૧ ૦૦ ૧,૦૦૧.૦૦
૧,૦૦૧ ૦૦ ૧,૦૦૦-૦૦
૧,૦૦૦.૦૦
૬૯૩.૦૦
“ વઢમં નાળું, તો યા—પ્રથમ જ્ઞાન મુખ્ય છે અને તે પછી ધ્યાનું પ્રાધાન્ય છે” આ શાસ્ત્રવચનની યથાર્થતા સમજીને, આ પ્રાથમિક શુભ પ્રવૃત્તિને વેગ આપવાના હેતુથી, ઉપર જણાવેલ
}} ૦.૦૦
૫૦૦.૦૦
૩૦૩:૦૦
૨૫૧૦૦
૨૦૨:૦૦
૪૧૮૦
૩,૧૦૦ • ૭૪
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન દ્રવ્યસહાય માટે પ્રેરણા આપનાર પૂજ્ય મુનિરાજેનો અને સૂચિત દ્રવ્યસહાય કરનાર શ્રીસંઘો, જ્ઞાનખાતાંઓ અને ધર્મનિષ્ઠ બંધુ-ભગિનીઓનો, અનુમોદનાપૂર્વક અમે હાર્દિક આભાર માનીએ છીએ.
બધા મૂળ પવિત્ર આગમસૂત્રોને સંશોધિત, સંપાદિત કરી પ્રગટ કરવાની જૈન આગમ ગ્રંથમાળાની યોજનાના પ્રણેતા શ્રતશીલવારિધિ દિવંગત પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજ સાથે દાયકાઓના ભક્તિભર્યા ગાઢ પરિચયને કારણે શ્રી અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજક આગમ સંશોધન-સંપાદન કાર્યના અધિકારી બનેલ છે. (પરિણામે શાસનહિતકારી પ્રવૃત્તિના પ્રારંભથી તેઓનો અવિરત સહકાર મળી રહ્યો છે.) પૂજ્ય આગમપ્રભાકર શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે પોતાની હયાતીમાં ૫ણણય–પ્રકીર્ણકોની સંશોધન-સંપાદન સામગ્રી એકત્રિત કરી હતી. તેના કાળધર્મ બાદ પ્રકીર્ણકોનું મહત્ત્વનું શેષ કાર્ય ગુરુભક્તિથી પ્રેરાઈ આત્મીયભાવે તેઓએ પૂર્ણ કરેલ છે. આ રીતે આ સમગ્ર યોજનાના અવિભક્ત અંગરૂપ બનેલ ૫૦ શ્રી અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજકના અનેકવિધ સહકાર બદલ અમે ઋણી છીએ.
૧. અમારી આગમપ્રકાશન યોજનાના પ્રારંભથી જ, ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રોના ઊંડા અભ્યાસી પં. શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાનો આત્મીયભાવે સહકાર મળેલ છે. ૨. અમારી આ સુચિત યોજનાના ઉભવથી જ આત્મીયભાવે સહકાર આપનાર શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈએ પોતાની અસ્વસ્થ તબિયત હોવા છતાં અમારાં પ્રકાશનો અંગે હાદિક રસ દાખવીને અમારી પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે મમત્વ દર્શાવ્યું છે. ૩. ગ્રંથમાં આવેલ “નૈન-૩મામ સંબંધિત સંક્ષિપ્ત વતન્યનું તથા ગુજરાતી ભાષામાં લખેલ પ્રસ્તાવનાનું અંગ્રેજી ભાષાંતર, સુખ્યાત વિદ્વાન ડૉ. શ્રી નગીનદાસ જી. શાહે (મુખ્ય નિયામક, લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ) કરેલ છે. અને ૪. અમારી સંસ્થાના અવિભાજ્ય અંગભૂત સનિષ્ઠ ડિરેક્ટર શ્રી કાંતિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરાએ મુદ્રણ આદિ કાર્યની બધી જ સમસ્યાઓને પોતાની સમજીને અસાધારણ સહકાર આપેલ છે. જ્ઞાનપ્રકાશનના આ કાર્યમાં સહકાર આપવા બદલ અમે આ ચારે ય વિદ્વાનોના આભારી છીએ.
મૌજ પ્રિન્ટિંગ બ્યુરોના મુખ્ય સંચાલક શ્રી પ્રભાકરભાઈ ભાગવત અને અન્ય કાર્યકર ભાઈઓએ મુદ્રણકાર્યમાં સંપૂર્ણ સહકાર આપ્યો છે તે માટે તેમના પ્રત્યે અમે કૃતજ્ઞતાની લાગણી દર્શાવીએ છીએ.
આગમસૂત્રોના સંશોધન અને પ્રકાશન માટે “શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય જિનાગમ ટ્રસ્ટ” નામનું રજીસ્ટર્ડ થયેલું સ્વતંત્ર ટ્રસ્ટ છે, આના ટ્રસ્ટીઓ નીચે મુજબ છે :
૧. શ્રી પ્રવીણચંદ્ર હેમચંદ કાપડિયા ૩. શ્રી વૃજલાલ સુરચંદ મહેતા ૨. શ્રી યંતીલાલ રતનચંદ શાહ ૪. શ્રી રસિકલાલ મોતીચંદ કાપડિયા
૫. શ્રી પ્રતાપ ભોગીલાલ આગમ–સંશોધન પ્રકાશનકાર્ય અંગે જરૂરી સલાહસૂચના આપવા માટેની જિનાગમ પ્રકાશન સમિતિના સભ્યો નીચે મુજબ છે :
૧. શ્રી કેશવલાલ કલાચંદ ) પાટણ જૈન ૨. શ્રી જે.કે. શાહ
મંડળના ૩. શ્રી મતલાલ ભીખાચંદ ! પ્રતિનિધિઓ
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
૪. શ્રી જેસિંગલાલ લલ્લુભાઈ ૫. શ્રી પ્રાણલાલ કાનજીભાઈ દોશી ૬. ડૉ. મણુલાલ ચીમનલાલ શાહ ૭. શ્રી કાન્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા ૮. ડૉ॰ જયંતીલાલ સુરચંદ બદામી
પ્રકાશકીય નિવેદન
૯. શ્રી જયંતીલાલ રતનચંદ શાહે ૧૦. શ્રી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી ૧૧. શ્રી જગજીવન પોપટલાલ શાહ
૧૨. શ્રી મદનલાલ ઠાકોરદાસ શાહ ૧૩. શ્રી ધીરજલાલ મોહનલાલ શાહ
}
} કોષાધ્યક્ષો
શ્રી જિનાગમ ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટીઓ અને પ્રકાશન સમિતિના સભ્યોનો તેમણે આપેલ સેવા બદલ અમે આભાર માનીએ છીએ.
શ્રી મહાવીર જન વિદ્યાલય ઑગસ્ટ ક્રાન્તિ માર્ગે મુંબઈ ૪૦૦ ૦૩૬ તા. ૧-૭-૧૯૮૪
મંત્રીઓ
શ્રી જિનાગમ ટ્રસ્ટના અન્વેષક તરીકે સેવા અર્પનાર મે. વિપિન ઍન્ડ કંપની, ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ્સનો અમે આભાર માનીએ છીએ.
જૈન-આગમ-ગ્રન્થમાહાના કાર્યને વેગ આપવાની ભાવનાપૂર્વક અમે, આ ગ્રંથ પ્રકાશિત કરીને તથાપ્રકારની ધન્યતા અનુભવીએ છીએ.
જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી જગજીવન પોપટલાલ શાહ માનદ્ મંત્રીઓ
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
जैन-आगमसंबंधित संक्षिप्त वक्तव्य व्याख्याता - स्व. आगम प्रभाकर मुनि श्री पुण्यविजयजी
जैन आगम-जिस प्रकार वैदिक और बौद्ध साहित्य मुख्य और अवान्तर अनेक विभागोंमें विभक्त है उसी प्रकार जैन आगम भी अनेक विभागों में विभक्त है। प्राचीन कालमें आगमोंके अंग आगम और अंगबाह्य आगम या कालिक आगम और उत्कालिक आगम इस तरह विभाग किये जाते थे। अंग आगम वे हैं जिनका श्रमण भगवान् महावीर के ग्यारह गणधर-पट्टशिष्योंने निर्माण किया है। अंगबाह्य आगम वे हैं जिनकी रचना श्रमण भगवान् महावीरके अन्य गीतार्थ स्थविरों, शिष्योंप्रशिष्यों एवं उनके परम्परागत स्थविरोंने की थी। स्थविरोंने इन्हीं आगमोंके कालिक और उत्कालिक ऐसे दो विभाग किये हैं। निश्चित किये गये समयमें पढ़े जाने वाले आगम कालिक हैं और किसी भी समयमें पढ़े जाने वाले आगम उत्कालिक हैं। आज सैकडों वर्षोंसे इनके मुख्य विभाग अंग, उपांग, छेद, मूल आगम, शेष आगम एवं प्रकीर्णकके रूपमें रूढ़ हैं। प्राचीन युगमें इन आगमोंकी संख्या नंदीसूत्र और पाक्षिकसूत्रके अनुसार चौरासी थी परन्तु आज पैंतालीस है। नंदीसूत्रमें एवं पाक्षिकसूत्र में जिन आगमोंके नाम दिये हैं उनमें से आज बहुतसे आगम अप्राप्य हैं जब कि आज माने जानेवाले आगमोंकी संख्यामें नये नाम भी दाखिल हो गये हैं जो बहुत पीछेके अर्थात् ग्यारहवीं शताब्दीके प्रथम चरणके भी हैं। आज माने जानेवाले पैंतालीस आगमोमेंसे बायालीस आगमोंके नाम नंदीसूत्र और पाक्षिकसूत्रमें पाये जाते हैं किन्तु आज आगमोंका जो क्रम प्रचलित है वह ग्यारह अंगोको छोडकर शेष आगमोका नंदीसूत्र और पाक्षिकसूत्रमें नहीं पाया जाता। नंदीसूत्रकारने अंग आगमको छोडकर शेष सभी आगमोंको प्रकीर्णकों में समाविष्ट किया है। आगमके अंग, उपांग, छेद, प्रकीर्णक आदि विभागोंमें से अंगोंके बारह होनेका समर्थन स्वयं अंग ग्रंथ भी करते हैं। उपांग आज बारह माने जाते हैं किन्तु स्वयं निरयावलिका नामक उपांगमें उपांगके पांच वर्ग होनेका उल्लेख है। 'छेद' शब्द नियुक्तियोंमें निशीथादिके लिये प्रयुक्त है। प्रकीर्णक शब्द भी नंदीसूत्र जितना तो पुराना है ही किन्तु उसमें अंगेतर सभी आगमोंको प्रकीर्णक कहा गया है।
___ अंग आगमोंको छोडकर दूसरे आगमोंका निर्माण अलग अलग समयमें हुआ है। पण्णवणा सूत्र श्यामार्यप्रणीत है। दशा, कल्प एवं व्यवहार सूत्रके प्रणेता चतुर्दशपूर्वधर स्थविर आर्य भद्रबाहु हैं। निशीथसूत्रके प्रणेता आर्य भद्रबाहु या विशाखगणि महत्तर हैं। अनुयोगद्वारसूत्रके निर्माता स्थविर आर्यरक्षित हैं। नंदीसूत्रके कर्ता श्री देववाचक हैं। प्रकीर्णकोंमें गिने जानेवाले चउसरण, आउरप
૧. તા. ૧૪ થી ૧૬ ઓકટોબર સન ૧૯૬૧ માં શ્રીનગર (કાશ્મીર) માં સમ્મિલિત “અખિલ
भारतीय प्रायविधापरिषत् 'भा, 'प्राकृत और जैनधर्म' विभागना अध्यक्ष स्थानथी पूज्यपाह આગમપ્રભાકર મુનિશ્રીએ મોકલેલા નિબંધમાંથી આ જૈન-આગમ પૂરતો અંશ અહીં ઉદ્ધૃત કરેલ છે. સૂચિત સંપૂર્ણ નિબંધ, “સાગરગચ્છ ઉપાશ્રય-વડોદરા” તરફથી “પૂજ્ય મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી અભિવાદન ગ્રંથ' રૂપે પ્રકાશિત થયેલા “જ્ઞાનાંજલિ(પૃ. ૪૪ થી ૪૭)
ગ્રંથમાંથી પ્રસ્તુત અંશ સાભાર લીધેલ છે. ૨. પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરછના સૂચિત અભિભાષણરૂપ નિબંધમાં, નંદિસૂત્રના કર્તાને સંબંધમાં,
પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન પૂજ્યપાદ પં. શ્રી કલ્યાણવિજયજીના વિધાનને અનુસરીને આ પ્રમાણે
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
८
जैन-आगमसंबंधित संक्षिप्त वक्तव्य
चक्खाण, भत्तपरिण्णा और आराधनापताकाके रचयिता वीरभद्रगणि हैं। ये आराधनापताकाकी प्रशस्तिके 'विक्कमनिवकालाओ अत्तरिमे समासहस्सम्मि' और 'अत्तरिमे समासहस्सम्मि' पाठभेदके अनुसार विक्रम संवत् १००८ या १०७८ में हुए हैं। बृहट्टिप्पनिकाकारने आराधनापताकाका रचनाकाल 'आराधनापताका १०७८ वर्षे वीरभद्राचार्यकृता' अर्थात् सं० १०७८ कहा है। 'आराधनापताका में ग्रंथकारने 'आराहणाविहिं पुण भत्तपरिणाइ वणिमो पुट्विं' (गा० ५१) अर्थात् 'आराधनाविधिका वर्णन हमने पहले भक्तपरिज्ञामें कर दिया है। ऐसा लिखा है। इस निर्देशसे यह ग्रंथ इन्हीका रचा हुआ सिद्ध होता है। आजके चउसरण एवं आउरपच्चक्खाणके रचना-क्रमको देखनेसे ये प्रकीर्णक भी इन्हीं के रचे हुए प्रतीत होते हैं। वीरभद्रकी यह आराधनापताका 'यापनीय आचार्य प्रणीत आराधना भगवती' का अनुकरण करके रची गई है। नंदीसूत्र में 'आउरपच्चक्खाण' का जो नाम
आता है वह आजके आउरपच्चक्खाणसे अलग है। सामान्यतः वीरभद्राचार्यको भगवान् महावीरके शिष्य मानते हैं परन्तु उपरोक्त प्रमाण को पढ़नेके बाद यह मान्यता भ्रान्त सिद्ध होती है। इस प्रकार दूसरे आगम भी अलग अलग समयमें रचे हुए हैं। हो सकता है कि रायपसेणीयसूत्र भगवान् महावीरके समय में ही रचा गया हो।
नंदी-पाक्षिक सूत्रोंके अनुसार आगमोंके चौरासी नामों व आजके प्रचलित आगमोंके नामोंसे विद्वान परिचित हैं ही अतः उनका उल्लेख न करके मैं मुद्देकी बात कह देता हूं कि-आज अंगसूत्रोंमें जो प्रश्नव्याकरणसूत्र है वह मौलिक नहीं किन्तु तत्स्थानापन्न कोई नया ही सूत्र है। इस बातका पता नंदीसूत्र व समवायांगके आगम-परिचयसे लगता है। आचार्य श्री मुनिचंद्रसूरिने देवेन्द्र-नरकेन्द्र प्रकरणकी अपनी वृत्तिमें राजप्रश्नीय सूत्रका नाम 'राजप्रसेनजित्' लिखा है जो नंदी-पाक्षिक सूत्रमें दीये हुए 'रायप्पसेणइयं' इस प्राकृत नामसे संगति बैठानेके लिए है। वैसे राजप्रश्नीयमें प्रदेशिराजाका चरित्र है। इस आगमको पढ़ते हुए पेतवत्थु नामक बौद्धग्रंथका स्मरण हो जाता है।
प्रकीर्णक-सामान्यतया प्रकीर्णक दस माने जाते हैं किन्तु इनकी कोई निश्चित नामावली न होनेके कारण ये नाम कई प्रकारसे गिनाये जाते हैं। इन सब प्रकारों में से संग्रह किया जाय तो कुल बाईस नाम प्राप्त होते हैं, जो इस प्रकार हैं
१. चउसरण, २. आउरपञ्चक्खाण, ३. भत्तपरिण्णा, ४. संथारय, ५. तंदुलवेयालिय, ६. चंदावेज्झय, ७. देविदत्थय, ८. गणिविजा, ९. महापच्चक्खाण, १०. वीरत्थय, ११. इसिभासियाई, १२. अजीवकप्प, १३. गच्छाचार, १४. मरणसमाधि, १५. तित्थोगालि, १६. आराहणापडागा, १७. दीवसागरपण्णत्ति, १८. जोइसकरंडय, १९. अंगविजा, २०. सिद्धपाहुड, २१. सारावली, २२. जीवविभत्ति । इन प्रकीर्णकोंके नामोंमेंसे नंदी-पाक्षिकसूत्रमें उत्कालिक सूत्रविभागमें देविदत्थय,
गावेj -"नंदीसूत्रके कर्ता पं० श्रीकल्याणविजयजीने निश्चित किया है तदनुसार देवर्द्धिक्षमाश्रमण है।" परंतु श्री मिनहासमणिभत्तत नहीसूत्रनी यूहिण भने सायार्यश्री હરિભદ્રસૂરિકૃત નંદીસૂત્રની વૃત્તિમાં નંદીસૂત્રના ર્તા શ્રી દેવવાચક છે' આવો સ્પષ્ટ નિર્દેશ જોયા પછી અહીં “જ્ઞાનાંજલિ' ગ્રંથમાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ “નંદીસૂત્રના ર્તા શ્રી દેવવાચક છે” એમ સુધારીને સ્પષ્ટ નિર્દેશ કર્યો છે. આ માટે જુઓ પ્રાકૃત ટેક સોસાયટી દ્વારા પ્રકાશિત ચૂર્ણિસહિત નંઢીરાં ગ્રંથમાં પૃ. ૧૩ પં. ૮, તથા પ્રા. ટે. સો. દ્વારા પ્રકાશિત શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત વૃત્તિ સહિત નત્ત્વિસૂત્રમ્ ગ્રંથમાં ૫૦ ૧૫ પં. ૧૧, પૃ. ૧૭ પં. ૨૬ અને પૃ૦ ૩૩ ૫૦ ૧૦.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
जैन-आगमसंबंधित संक्षिप्त वक्तव्य तंदुलवेयालिय, चंदावेज्झय, गणिविजा, मरणविभत्ति-मरणसमाहि, आउरपच्चक्खाण, महापचक्खाण, ये सात नाम और कालिक सूत्रविभागमें इसिभासियाई, दीवसागरपण्णत्ति ये दो नाम, इस प्रकार ९ नाम पाये जाते हैं। फिर भी चउसरण, आजका आउरपञ्चक्खाण, भत्तपरिण्णा, संथारय और आराहणापडागाइन प्रकीर्णकोंको छोड़कर दूसरे प्रकीर्णक बहुत प्राचीन हैं, जिनका उल्लेख चूर्णिकारोंने अपनी चूर्णियोंमें किया है। तंदुलवेयालियका उल्लेख अगस्त्यसिंहस्थविर कृत दसवेयालियसूत्रकी चूर्णि (पृ० ३ पं० १२) में है।
जैसे कर्मप्रकृति शास्त्रका कम्मपगडिसंगहणी नाम कहा जाता है, इसी प्रकार दीवसागरपण्णत्तिका दीवसागरपण्णत्तिसंगहणी यह नाम संभावित है।
श्वेतांबर मूर्तिपूजक वर्ग तित्थोगालिपइण्णयको प्रकीर्णकोंकी गिनतीमें शामिल करता है, किन्तु इस प्रकीर्णकमें ऐसी बहुतसी बातें हैं जो श्वेतांबरोंको स्वप्नमें भी मान्य नहीं हैं और अनुभवसे देखा जाय तो उसमें आगमोंके नष्ट होनेका जो क्रम दिया है वह संगत भी नहीं है।
अंगविज्जापइण्णय एक फलादेशका ९००० श्लोक परिमित महत्त्वका ग्रंथ है। इसमें ग्रह-नक्षत्रादि या रेखादि लक्षणोंके आधार पर फलादेशका विचार नहीं किया गया है, किन्तु मानवकी अनेकविध चेष्टाओं एवं क्रियाओंके आधार पर फलादेश दिया गया है। एक तरह माना जाय तो मानसशास्त्र एवं अंगशास्त्रको लक्ष्यमें रख कर इस ग्रंथकी रचना की गई है। भारतीय वाङ्मयमें इस विषयका ऐसा एवं इतना महाकाय ग्रंथ दूसरा कोई भी उपलब्ध नहीं हुआ है।
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર શ્રુતશીલવારિધિ મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે પ્રસ્તુત ‘rgumયત્તારું' ગ્રંથગત મોટા ભાગના પ્રકીર્ણસૂત્રોની, નકલ કરાવી હસ્તલિખિત પ્રતિઓ એકત્રિત કરી પાઠભેદો નોંધીને, વાચના તૈયાર કરેલી. (આમાં નો જાપરૂથાય (પૃ. ૩૬૧–૪૦૮)ની વાચના, અતિ શ્રમ લઈને પોતાના સુદીર્ઘ શાસ્ત્રસંશોધનના અનુભવથી તૈયાર કરી છે, જે સંશોધનના એક વિશિષ્ટ ઉદાહરણરૂપ છે.) કેટલાંક પ્રકીર્ણકસૂત્રોના કેવળ પાઠભેદ નોંધેલા, પણ તેમની વાચનાને અંતિમ સ્વરૂપ નહીં આપેલું, તથા સારાવટીનgય, સિમાલિયાદું અને તિયોગીવર્onય, આ ત્રણ સૂત્રોનું સંશોધન કરવાનું બાકી હતું તે અરસામાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરછનો દુઃખદ દેહાંત થયો. આથી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના માનદ મંત્રી મહોદયોના નિર્ણયાનુસાર, વિદ્યાલયના અવિભક્ત અંગ અને સનિષ્ટ ડાયરેક્ટર શ્રી કાંતિલાલભાઈ કોરાએ, પ્રસ્તુત સમગ્ર સંપાદનનું કાર્ય પૂર્ણ કરવા માટે મને સૂચન કર્યું, જે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીની કૃપાથી મારી શક્તિ અનુસાર મેં પૂર્ણ કર્યું છે.
'જૈન-આગમ-પ્રકાશન ગ્રંથમાળાના પ્રથમ ગ્રંથરૂપે સન ૧૯૬૮ માં પ્રકાશિત થયેલા “નૈતિકુત્ત સબુમો દ્દારારું' ગ્રંથના પ્રકાશકીય નિવેદનમાં, દિવંગત આગમપ્રભાકરજી મહારાજની સૂચના મુજબ ૪૫ આગમગત દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોની નોંધ આપી છે. તેમાં દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોનો ક્રમ આપ્યા પછી, પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ પ્રકીર્ણસૂત્રોના સંપાદનને આખરી રૂપ આપતી વખતે જે ક્રમ તેમના સ્વહસ્તે નોંધેલો તે મુજબ પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રકીર્ણસૂત્રોનો ક્રમ આપવામાં આવ્યો છે. “વૈદિકુ મgોદારારું ર” ગ્રંથના પ્રકાશકીય નિવેદનમાં જે ક્રમ છે તેમાં અને સન ૧૯૨૭માં આગમોદય સમિતિ તરફથી પ્રકાશિત “તુરાવાહિકમાન્ત વાવ' ગ્રંથના ક્રમમાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોનાં કોઈ સ્થાન આગળ-પાછળ તો છે જ; ઉપરાંત આગમોદય સમિતિ પ્રકાશિત આવૃત્તિમાં જે
છીયાવાયું અને મરાસાહી છે તેના બદલે ઉપર જણાવેલ અમારા ક્રમમાં ચંદ્રાન્નય અને વીરાય જણાવેલ છે. આ જે ફેરફાર છે, તેનો હેતુ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીના મનમાં અચૂક હશે જ, પણ તેની નોંધ મળી નથી, તેથી તે સંબંધની જાણે મારા માટે મુશ્કેલ છે. ટૂંકમાં જણાવવાનું કે આ પ્રકાશનમાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોનો જે ક્રમ આપ્યો છે તે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીના હાથે લખેલ આખરી નિર્ણયરૂપ નોંધના આધારે આપેલ છે. આથી “નૈહિકુત્ત મgોગદ્દારીરું =” (જૈન-આગમન ગ્રંથમાલા, ગ્રંથાંક ૧) ગ્રંથના પ્રકાશકીય નિવેદનમાં જણાવેલ દસ પ્રકીર્ણકો, અહીં પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં ક્રમભંગથી આપ્યાં છે. પીસ્તાલીસ આગમોની સંખ્યાની સંગતિ માટે સૂચિત પ્રકાશકીય નિવેદનમાં જે દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો નોંધ્યાં છે તે આ પ્રમાણે છે–૨. વર (શ્રી વીરભદ્રાચાર્યક્ત), ૨. મા૩રપ (શ્રી વીરભદ્રાચાર્યક્ત), ૩. મત્તારિ, ૪. સંથાર, હ. તંતુવેયાત્ર્યિ, ૬. ચંદ્રાવેણાય, ૭. વિંય, ૮. શાળવિકા, . મહાચવાળ, અને ૨૦.વી.થય.
આ પ્રસ્તાવનાના પહેલાં, દિવંગત પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીનું ૪૫ આગમ સંબંધી જે વક્તવ્ય આપ્યું છે તેમાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોની જે બાવીસ સંખ્યા જણાવી છે, તેમાંથી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં, મનીવવાવો, માથાલાળા, વિના, સિપાહુડ અને નીવવિત્તિ, આ પાંચ પ્રકીર્ણસૂત્રો સિવાયનાં ૧૭ પ્રકીર્ણકો સ્વીકાર્યા છે. નહીં સ્વીકારેલાં પાંચ પ્રકીર્ણકો પૈકી અંજવિજ્ઞા' નવ હજાર શ્લોપ્રમાણ મહાકાય ગ્રંથ છે, અને તેને પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ સન ૧૯૫૭માં સુસંપાદિત કરીને પ્રાપ્ત ટેક્સ્ટ સોસાઈટી દ્વારા પ્રકાશિત કરેલ છે, જ્યારે “માદળાવEાજને અન્ય આરાધનાપ્રકરણની સાથે રાખીને પ્રસ્તુત “googયમુન્ના' ગ્રંથના પરિશિષ્ટરૂપ બીજા ભાગના મુદ્રણમાં લીધેલ
૨૦
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
છે, શેષ રૂમનીવો , સિદ્ધપાદુ અને જીવવિત્તિ, આ ત્રણ પ્રકીર્ણકોને પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં લીધાં નથી.
જ્યારે “સાકરચવાઈi [૧]” (પૃ ૧૬ ૦-૧૬૬), “મારપરવાઈi [૨]” (પૃ. ૩૦૫-૩૦૮) તથા “વફસરળવાય” (પૃ. ૩૦૯-૩૧૧), આ ત્રણ પ્રકીર્ણકસૂત્રો સ્વીકારીને, કુલ ૨૦ પ્રકીર્ણકસૂત્રો પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રકાશિત કર્યો છે. મેં પહેલાં જણાવ્યું તે મુજબ આ પ્રકાશનમાં પ્રકીર્ણસૂત્રોની સંખ્યા અને ક્રમ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ નિર્ણત કરીને સ્વહસ્તે નોંધેલ, તે એક હકીકત છે. તેથી અહીં જે ફરક છે તેનો હેતુ પણ તેમના મનમાં સ્પષ્ટ હશે જ, પણ તેની નોંધ મળી નથી તેથી વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ કરવું મારા માટે મુશ્કેલ છે.
શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક પરંપરાને માન્ય છે ૪૫ આગમસૂત્ર છે તેમાં અંગ-ઉપાંગાદિ પાંત્રીસ અને દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો મળીને પીસ્તાલીસની સંખ્યા થાય છે. અહીં પહેલાં જણાવ્યા મુજબ દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોનાં નિશ્ચિત નામની કોઈ પરંપરા નથી મળતી. આમ છતાં પીસ્તાલીસ આગમોની સંખ્યાની સંગતિ માટે, સમગ્ર આગમોના તેમના સમયના અદ્વિતીય અભ્યાસી આગમોદ્ધારક પૂજ્યપાદ આચાર્યભગવંત શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજે દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોની સંખ્યા નિશ્ચિત કરીને, તે આગમોદય-સમિતિ-સુરત–દ્વારા સન ૧૯૨૭માં પ્રકાશિત કર્યો છે. આ સંખ્યામેળ માટે અનિવાર્ય હોવાથી જરૂરી હતું. બાકી ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે દસ પ્રકીર્ણકોનાં નામનો કોઈ નિશ્ચિત આધાર આજ સુધી મળ્યો નથી એ એક હકીકત છે. આ સંબંધમાં જ નહીં પણ સમગ્ર આગમોના સંબંધમાં સ્વર્ગસ્થ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરછ મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજને તેમના દીર્ધકાલીન સંશોધન કાર્યમાં કેટલીક બાબતોમાં શંકા અને વિમાસણ પણ થયેલી અને તે સંબંધમાં જૈન આગમોના ગંભીર અભ્યાસી અને અધિકારી સ્થવિર આચાર્યભગવંત પૂજ્યપાદ આગમ દ્વારકજી મહારાજને અનુકૂળતાએ પ્રત્યક્ષ મળવા વિચારેલું. દરમિયાનમાં સુરતમાં બિરાજમાન પૂજ્યપાદ આગમોઠારજીને અંતિમ બિમારી આવી. આથી પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી વડોદરાથી સુરત ગયા અને ત્યાં પ્રાયઃ પંદર દિવસ રહ્યા. ત્યાં તેમણે આગમ ગ્રંથોનાં વિચારણય સ્થાનોની સંપૂર્ણ ચર્ચા–
૧. વિક્રમના ચૌદમાં શતમાં થયેલા આચાર્ય શ્રી પ્રદ્યુમ્રસૂરીશ્વરજીએ રચેલા વિચારસરવરણમાં :
આગમોનાં પિસ્તાલીસ નામ જણાવ્યાં છે, તેમાં પણ દસ પ્રકીર્ણસૂત્રોનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ નથી. મુનિશ્રી મણિયસાગરજીએ સંપાદિત કરેલ અને સન ૧૯૨૩માં આગમોદય સમિતિ દ્વારા પ્રકાશિત વિવારસા પ્રવરણમાં પિસ્તાલીસ આગમોનો ઉલ્લેખ આ પ્રમાણે છે – आयारो १ सूयगडे २ ठाणं ३ समवाय ४ भगवईअंगं५। नायाधम्मकहाओ ६ उवासगदसाओ७ सतमयं ॥३४४॥ अंतगडाणं च दसा ८ अणुत्तरुववाइया दसा९ तत्तो। पण्हावागरणं तह १०. इक्कारसमं विवागसुयं ११ ॥३४५॥ अट्ठारसहस्साई पयाण इह होइ पढममंगं तु। सेसाई अंगाई हवंति इह दुगुणदुगुणाई ॥३४६ ॥ ओवइ १२ रायपसेणिय १३ जीवाभिगमो १४ तहेव पन्नवणा १५। चंदस्स १६ य-सूरस्स १७ य-जंबुद्दीवस्स १८-पन्नत्ती ॥३४७॥ निरयावलिया १९ कप्पिय २० पुफिय २१ तह पुप्फचूलिओवंगं २२ । वहिदसा २३ दीवसागरपण्णत्ती २४ मयविसेसेणं ॥ ३४८ ॥ कप्प २५ निसीह २६ दसासुय २७ ववहारो २८ उत्तरज्झयणसुत्तं २९ । रिसिभासिय ३० दसयालिय ३१ आवस्सय ३२ मंगवज्जाइं ॥ ३४९ ॥ तंदुलवेयालियया ३३ चंदाविज्झय ३४ तहेव गणिविजा ३५। निरयविभत्ती ३६ आउरपञ्चक्खाणा ३७ इय पयन्ना ॥ ३५० ॥ गणहरवलयं ३८ देविंदनरिंदा ३९ मरण ४०-झाण ४१-भत्तीओ। पक्खिय ४२ नंदी ४३ अणुओगदार ४४ देविंदसंथवणं ४५ ॥ ३५१ ॥ इय पणयाली सुत्ता, उद्धारा पंचकप्प १ जियकप्पा २ । पिंडे-ओह-निजुत्ती, निज्जुत्ती भास-चुण्णीओ ॥ ३५२ ॥
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
વિચારણા કરી. પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી સુરતમાં રહ્યા તે દિવસોમાં રાત્રે સુવાની વ્યવસ્થા પણ સાથે જ રહી, જેથી નિદ્રા પહેલાના સમયનો પણ ઉપયોગ થતો. આ પ્રસંગે પણ અન્ય વિચારણીય બાબતોની સાથે, દસ પ્રકીર્ણકોની સંખ્યાની સંગતિ માટે વિચારણા થયેલી તેમાં પણ આધારભૂત માહિતી મળી ન હતી.
૨૨
જૈન સાહિત્યના અન્વેષણમાટે આજીવન અથક પરિશ્રમ કરી જેમણે મહત્ત્વની માહિતીસભર વિપુલ સામગ્રી પ્રકાશિત કરી છે તે સ્વનામધન્ય દિવંગત શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ એ સંકલિત કરેલ અને જૈન કૉન્ફરન્સદ્વારા પ્રકાશિત થયેલ “ જૈન ગ્રંથાવલી' ગ્રંથમાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોની દસની સંખ્યા ત્રણ પ્રકારે જણાવી છે. ટૂંકમાં શ્રી દેશાઈ જેવા ખંતીલા અન્વેષકને પણ દસ પ્રકીર્ણકોનાં
નિશ્રિત નામ મળ્યાં ન હતાં.
પ્રકીર્ણકસૂત્રોના સંબંધમાં ઉપર્યુક્ત પરિસ્થિતિ હોવાથી, દિવંગત પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરછ મહારાજે, વિવિધ જ્ઞાનભંડારોમાં જેમની પ્રાચીન-પ્રાચીનતર હસ્તલિખિત પ્રતિઓ મળે છે તેવાં વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો પ્રકાશિત કરવા નિર્ણય કરેલો. આ પ્રકીર્ણકસૂત્રોની મુદ્રણયોગ્ય નકલોની વિગત આ પ્રમાણે છે—
પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરએ સ્વહસ્તે લખેલ અને સંપૂર્ણ સંશોધિત કરેલ કૃતિઓ--—ગ્રંથના પ્રારંભમાં આવેલ ‘ત્તામિંગમુત્ત' (પૃ॰ ૧), ‘સિમાસિયાળ સંગળી’ (પૃ૦ ૧૭૯), ‘સિમાસિતઅત્યાસિંગફળી ’ (પૃ॰ ૧૮૦), તથા ‘વીરહ્યો' (પૃ૦ ૨૯૨-૯૭). પરમપૂજ્ય સાધ્વીજી શ્રી કારશ્રીજી મહારાજે નકલ કરેલી કૃતિઓ... માસવચવાળું [૨]' (પૃ૦ ૧૬૦-૬૩), ‘વીવકારવળત્તિસંગફળીનાહામો' (પૃ૦ ૨૫૭૭૯) તથા ૨૩સરળવફાÄ' (પૃ૦ ૩૦૯-૧૧), આ ત્રણેય પ્રકીર્ણકસૂત્રોને પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ સંપૂર્ણ સંશોધિત કર્યો છે. ‘સિમાસિયાન્' (પૃ૦ ૧૯૨૨૫૬)ની નકલ પરમપૂજ્ય સાધ્વીજી શ્રી ઓંકારશ્રી મહારાજે કરી છે અને મેં (અમૃતલાલ ભોજકે) તેને યથાશક્તિ સંશોધિત કરેલ છે. મેં જેની નકલ કરી છે તે કૃતિઓ— ચંદ્રાવાયવફળયં (પૃ૦ ૬૩-૮૯), વુસાળુવંધિગાય' (પૃ૦ ૨૯૮-૩૦૪), ‘મારવચવાળું [૨] ' (૪૦ ૩૦૫–૮), ‘સિરિવીરમાયરિયનિયં આવરધવલાળવફળë' (પૃ૦ ૩૨૯-૩૬), ‘સારાવહીપાળ્યું (પૃ૦ ૩૫૦-૬૦) અને ‘તિથ્થો માટીવાળયં' (પૃ૦ ૪૦૯-૫૨૩). આ પ્રકીર્ણકસૂત્રોને પાભેદો નોંધીને મેં સંશોધિત કરેલ છે. આમાં પ્રથમ ચાર પ્રાકસૂત્રોના કેટલાક પાઠભેદો પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ નોંધેલા હતા. ‘સોશ્યલ વયં' (પૃ૦ ૩૬૧૪૦૮) સૂત્રની, પ્રાચીનતમવ્યાપ્યાસહિતની સંપર્ણ સંશોધિત નકલ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ સ્વહસ્તે કરેલી, તેમાંથી મૂળવાચના અને તેના પાઠભેદોની મેં માત્ર નકલ કરેલી છે.
'
:
ઉપર્યુક્ત સિવાયનાં નવ પ્રકીર્ણકસૂત્રો (ક્રમાંક-૧, ૨, ૩, ૪, ૫, ૭, ૧૦, ૧૫ અને ૧૭)ની કોપી શ્રી નગીનદાસ કેવળથી શાહે કરેલી છે. આમાંનાં ૧, ૨, ૩ અને ૪ ક્રમાંકવાળાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોનું સંપૂર્ણ સંશોધન પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ કરેલું છે. જ્યારે ૫, ૭, ૧૦, ૧૫ અને ૧૭ ક્રમાંકવાળાં પ્રકીર્ણકસૂત્રોના કાચા પાઠભેદો નોંધેલા હતા તે ચકાસીને મેં યથામતિ નોંધ્યા છે, તથા આ નવ પ્રકીર્ણકસૂત્રોમાં અંતરે અંતરે આપેલાં વિષયનિરૂપક શીર્ષકો મેં લખ્યાં છે.
ઉપર જણાવેલ સમગ્ર પ્રકીર્ણકસૂત્રો ઉપરાંત, પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ કેટલાંક આરાધનાપ્રકરણો અને કુલકો આદિની નકલ કરાવીને કેટલાકના પામ્ભેદ નોંધેલા હતા, જે તેઓશ્રીની અંતરેચ્છા મુજબ પ્રસ્તુત ‘પફ્ળયસુન્નારૂં મા-૬ ગ્રંથના પરિશિષ્ટોની સાથે બીજા ભાગરૂપે થોડા સમયમાં પ્રકાશિત થશે.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
ર
પ્રતિઓનો પરિચય
પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં આવેલાં વીસ પ્રકીર્ણસૂત્રોની અચાન્ય ગ્રંથભંડારોમાંથી હસ્તલિખિત પ્રતિઓ મેળવીને, તેમાંની કેટલીક પ્રતિઓ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ તે તે ગ્રંથભંડારોને પરત પણ કરેલી. અલબત્ત, પ્રત્યેક પ્રતિની સંજ્ઞા, તેના પાઠભેદની સાથે નોંધી છે. આ સમગ્ર પ્રતિઓમાંથી કોઈ કોઈ પ્રતિની સંજ્ઞાના આધારે તે ક્યા ભંડારની હશે ?” તે હું કલ્પી શક્યો નથી. આમ છતાં મોટા ભાગની પ્રતિઓનો પરિચય હું સ્પષ્ટ જાણી શક્યો છું. ફક્ત વોરૂડાં વરૂog/ના સંશોધનમાં ઉપયોગમાં લીધેલી á. અને વંદિ. સંજ્ઞાવાળી પ્રતિ ખંભાતના ક્યા ભંડારની છે? તે સ્પષ્ટ થઈ શકયું નથી, કારણ કે “શ્રી શાંતિનાથજી જૈન તાડપત્રીય જ્ઞાનભંડાર'ના મુદ્રિત સૂચિપત્રમાં પ્રસ્તુત ગ્રંથ જ નથી. ખંભાતમાં શાસનસમ્રાટ આચાર્યભગવંત શ્રી વિજ્યનેમિસૂરીશ્વરજીનો, જૈનશાળાની અને પાયચંદગચ્છનો, એમ જે બીજા ત્રણ ભંડારો મારી જાણમાં છે, તે ભંડારોની અથવા મારી જાણમાં ન હોય તેવા ખંભાતના કોઈ જ્ઞાનભંડારની આ બે વં૦ અને વંદિ. પ્રતિ હોવી જોઈએ એ હકીકત બન્ને પ્રતિઓની સંજ્ઞાના આધારે સ્પષ્ટ છે જ. વધારે આશ્ચર્ય તો એ છે કે–વોસમાં પusi”ના સંશોધનમાં સ્વીકારેલી પુ. સંતક પ્રતિ (એટલે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના સંગ્રહની પ્રતિ) અહીં તેઓશ્રીના સંગ્રહમાં નથી. આથી અનુમાન કરવું પડે છે કે, કોઈ મહાનુભાવે આપેલી આ પ્રતિ અર્પિત છે એમ માનીને તેની સંજ્ઞા અપાઈ હોય અને પાછળથી તે પ્રતિ તેના આપનારને પરત કરવી પડી હોય. આ સિવાય પણ કોઈ કોઈ પ્રતિઓની માહિતી મને મળી નથી. અસ્તુ. જે પ્રતિઓ વિવિધ પ્રકીર્ણકોના સંગ્રહરૂપે લખાયેલી છે તેમનો પરિચય અહીં પ્રથમ આપીને તે પછી શેષ પ્રતિઓનો પરિચય આપ્યો છે –
સં. સંજ્ઞક પ્રતિ :—શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિર-પાટણમાં સુરક્ષિત અનેક હસ્તલિખિત જ્ઞાનભંડારોમાંના “સંઘવીપાડા જૈન જ્ઞાનભંડાર ની આ પ્રતિ તાડપત્ર ઉપર લખાયેલી છે. ભંડારની નવી સૂચીમાં આ પ્રતિનો ક્રમાંક ૬૫ છે, વડોદરા પ્રાચ્યવિદ્યામંદિર તરફથી પ્રકાશિત થયેલા “વત્તનથનમાહાયપ્રસૂ”િ ગ્રંથમાં આનો ક્રમાંક ૮૨ છે, જુઓ પૃ. ૬૦ મું. આ પ્રતિમાં પ્રસ્તુત વરૂomયમુનારૂં ગ્રંથમાં આવેલા કુલ ૨૦ પ્રકીર્ણકસૂત્રો પૈકીનાં ૧૨ પ્રકીર્ણકો લખાયેલાં છે. આ ઉપરાંત નીવો નામની કૃતિ પણ આમાં લખેલી છે, જે પ્રાયઃ કોઈ મોટા ભાષ્યગ્રંથગત ગાથાઓનો સંદર્ભ છે. આ પ્રતિમાં આવેલી કૃતિઓ અનુક્રમે આ પ્રમાણે છે . સાધુવંધિકયા (વંડરવરૂપાય), ૨. માલપચવવા (પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં ૧૬ મા ક્રમાંકમાં છે તે), ३. भक्तपरिज्ञा, ४. संस्तारकप्रकीर्णक, ५. तंदुलवेयालिय, ६. चंदाविज्झय, ७. देवेन्द्रस्तव, ૮. વિદ્યાર્થિવશ, .મહાવચેવાળ, ૨૦, વીરસ્તા, ૨. વીવેજs, ૨. રીવાર અને ૨૩. મળસમાધિ. કુલ ૧૩૦ પત્રમાં લખાયેલી આ પ્રતિમાં પહેલું, બીજું અને સાતમું, એમ ત્રણ પત્ર નથી. પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પૃષ્ટિમાં વધુમાં વધુ આઠ અને ઓછામાં ઓછી પાંચ પંક્તિઓ છે. આ પ્રતિની સ્થિતિ અતિ કોમળ સ્પર્શથી પણ પાનાનો અભ્યાધિક ભાગ ખરી પડે તેવી છે અને લિપિ સુવાચ્ય છે, લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૨ા xરા ઈચપ્રમાણ છે. આ પ્રતિનાં ૧૧૩ થી ૧૩૦ સુધીના પત્રો
૧. પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જે જે હસ્તલિખિત પ્રતિઓની સંજ્ઞા આપી છે તે તે પ્રતિઓનો પરિચય અહીં
આપ્યો છે. આ પ્રતિઓ સિવાય પણ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ જુદાં જુદાં પ્રકીર્ણ કસૂત્રોની ભિન્ન ભિન્ન હસ્તલિખિત પ્રતિઓ એકત્રિત કરીને તેનો ઉપયોગ વિશિષ્ટ સ્થાનો માટે કરેલો હોવો જોઈએ, એમ મારું અનુમાન છે,
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
પ્રસ્તાવના
વાંચનારની ડાબી બાજુના ભાગમાં ક્રમે ક્રમે વધીને તૂટેલાં છે. આ પ્રતિના લેખકની પુષ્પિકા આ પ્રમાણે છે—ત્ત્વ ગાથા ૨૬૨। જો ૨૧-૨ જ્વિાળિ સહ્યં પ્રતિ ૧૪ દ્વં ૬. શા ૨૬૦ શ્વાના દહીઃ । યાજ્ઞ પુસ્ત છૂં તાદાં હિલિત મા ..................[ ]...... क्खत्तमंडिओ मेरू । ताव य एयं पुत्थं चिराणयं होइ सव्वस्स ॥ छ ॥ छ ॥ छ ॥ લેખકે લેખનસંવત લખ્યો નથી છતાં લિપિના આકાર-પ્રકાર ઉપરથી અનુમાને આ પ્રતિ વિક્રમના તેરમા શતકમાં લખાયેલી છે, એમ કહી શકાય.
ઝે॰ સંજ્ઞક પ્રતિ——જેસલમેરના ‘આચાર્ય શ્રી જિનદ્રસૂરિ જૈન જ્ઞાનભંડાર ની આ પ્રતિ તાડપત્ર ઉપર લખાયેલી છે. લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ તરફથી પ્રકાશિત થયેલી ઃ જેસલમેર જૈન હસ્તલિખિત ભંડારોની સૂચિ'માં આનો ક્રમાંક ૧૪૬ છે. આ પ્રતિ ત્રૂટક તથા અપૂર્ણ છે. આમાં પ્રસ્તુત · વર્ળયસુત્તારૂં” ગ્રંથગત વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો પૈકીનાં આઠ પ્રકીર્ણકસૂત્રો આ પ્રમાણે છે—૨. વતુઃરારામજીર (માનુધિઞક્ષયળ), ૨. અસ્તુપ્રયાણ્યાનપ્રદ્દીન (પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં ૧૬મા ક્રમાંકમાં છે તે), રૂ. મત્તવરિસાઇજી, ૪. સંસ્તારની ५. गच्छाचारप्रकीर्णक, ६. मरणविधिप्रकीर्णक (मरणविभत्तिपइण्णय), ७. गणिविद्याप्रकीर्णक, ૮. ચંદ્રલેધ્યમીળું ૬. ચતુઃચનપ્રીર્વાદ અપૂર્વા (આ કૃતિ, જે પ્રથમ છે તે જ અહીં બેવડાઈ તે લખાઈ છે.) આ પ્રતિના ૧૧૮ મા પત્ર પછીના પત્રો નષ્ટ થયેલાં છે અને વચમાં પણ ૪,૮, ૧૨, ૩૨, ૩૬, ૩૯, ૪૨, ૪૪, ૫૭, ૬૭, ૭૦ થી ૭૩, ૭૬, ૭૯, ૮૦, ૧૦૧થી ૧૦૫ અને ૧૧૪ મું, એમ કુલ ખાવીસ પત્ર નથી. અનુમાનથી વિક્રમના પંદરમા શતકમાં લખાયેલી આ પ્રતિની સ્થિતિ સારી અને લિપિ સુવાચ્ય છે તથા લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૫ × ૨ ઇંચપ્રમાણ છે.
ફ્રેં॰ સંજ્ઞક પ્રતિ—શ્રી આત્મારામજી જૈન જ્ઞાનમંદિર-વડોદરા–માં સુરક્ષિત શાંતમૂર્તિ મુનિભગવંત શ્રી હંસવિજ્યજી મહારાજના હસ્તલિખિત ગ્રંથસંગ્રહની, કુલ ૧૮ કૃતિઓના સંગ્રહરૂપ લખાયેલી આ પ્રતિમાં વુલ્લાનુવંશ્વિમાયણ નામની કૃતિ એ વાર લખાયેલી છે, તેથી આમાં કુલ ૧૭ કૃતિઓ લખાયેલી છે. તેમાંથી પુર્વરાવર્તસ્વરુવ, સંચત્તનિષ્ઠુત્તિ અને અનીવો, આ ત્રણ કૃતિઓ અમારા આ પ્રકાશનમાં સ્વીકારી નથી, અર્થાત્ આ પ્રતિમાંની ચૌદ કૃતિઓનો ઉપયોગ અમે પ્રસ્તુત ‘વ॰ાચક્ષુન્નારૂં' ગ્રંથમાં ક્યોં છે. ૬૦ પત્રમાં લખાયેલી આ પ્રતિની લિપિ સુંદર અને સુવાચ્ચ છે. તથા સ્થિતિ સારી છે. તથા લંબાઈ-પહોળાઈ ૩૪ × ૧૪૫ સેન્ટિમીટર છે. પ્રથમ પત્રની પ્રથમ પૃષ્ટિ કોરી છે અને ૬૦મા પત્રની ખીજી સૃષ્ટિની પાંચમી પંક્તિમાં સારાવીત્રા પૂર્ણ થાય છે. તે પછી લેખકે પ્રશસ્તિ-પુષ્પિકા નથી લખી, છતાં લિપિના આકાર પ્રકારના આધારે આ પ્રતિ વિક્રમના ૧૬મા શતકમાં લખાયેલી છે” એમ કહી શકાય. ૧ થી ૨૮ પત્રોની પ્રત્યેક સૃષ્ટિમાં ૧૭ પંક્તિઓ છે, જ્યારે ૨૯ થી ૬૦ સુધીનાં પત્રોની પ્રત્યેક પૃષ્ટિમાં ૧૯ પંક્તિઓ છે. ૬૦મા પત્રની બીજી પૃષ્ટિની પાંચમી પંક્તિમાં ગ્રંથ પૂર્ણ થાય છે. ૧૭ પંક્તિવાળાં પત્રોની પ્રત્યેક પંક્તિમાં ઓછામાં ઓછા ૫૧ અને વધુમાં વધુ પ૯ અક્ષરો છે, જ્યારે ૧૯ પંક્તિવાળાં પત્રોની પ્રત્યેક પંક્તિમાં ઓછામાં ઓછા ૬૧ અને વધુમાં વધુ ૬૭ અક્ષરો છે. સમગ્ર પ્રતિ એક જ લેખકે લખેલી છે. આ પ્રતિમાંની કૃતિઓ આ પ્રમાણે છે—૨. તિથોનારી, ૨. શ્વત્તામિંનરુમુત્ત, રૂ. કુસાનુöધિગાયળ, ૪, વીરમદ્રાનાયત ગારવચવલાળ, 、. મત્તવરિન્ના, ૬. સંથાવયિ, છ. તંતુવેચાલ્ગિપાય, ૮. ચંતાવિાય, ૧. વિસ્થો, ૨૦. નળ(નિ)વિજ્ઞાપન્નય, ૨૨. મહાચવવાનું, ૨૨. વીથો, ૨૨. પુલૢપરાવર્તવવું, ૪. સંસઽનિવ્રુત્તિ, 、. સાનુષંધિગાયન, ૬૬. છાયાર, ૨૭. ગનીવાળો અને ૧૮. સારાવીમીન.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૨૫
પ્રતિની
go સંજ્ઞક પ્રથમ પ્રતિ–શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર અમદાવાદ–માં સુરક્ષિત રહેલા અનેક હસ્તલિખિત ગ્રંથસંગ્રહો પૈકીના પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના વિશાળ હસ્તલિખિત ગ્રંથસંગ્રહની, ક્રમાંક ૧૪૫૮ વાળી આ પ્રતિ છે. કોઈ અભ્યાસીએ આ પ્રતિ શોધેલી છે. આનાં કુલ પત્ર ૬૪ છે, તેમાં જે ૪૫ મું પત્ર નાટ થયેલું તે આસરે દોઢ સો વર્ષ પહેલાં, તેના પછીના ૪૬મા પત્રમાં આવેલા સાધુવંધચક્ષયના પ્રારંભના પાઠને અનુસંધિત કરીને લખેલું છે. આ પાછળથી લખેલા ૪૫ માં પત્ર પછી ૪૬ થી ૬૪ સુધીનાં પત્રાંકોના સ્થાનમાં પ્રતિના મૂળ લેખકે ૫૬ થી ૭૪ પત્રાંકો લખેલા હતા. તેને સચિત ૧૯મા શતકમાં લખીને ઉમેરેલા ૪૫મા પત્રના લેખકે સુધારીને ૪૬ થી ૬૪ પત્રાંકો ' લખીને પ્રતિને સાયંત પૂર્ણરૂપે બનાવી છે. આમ છતાં મને જણાય છે કે “૪૪મા પત્રના અંતમાં કરણવિધિ પૂર્ણ થાય છે. અને તે પછીનાં ૪૫થી ૫૫ પત્ર નષ્ટ થયેલાં હોવાં જોઈએ.
લેખકે લખેલા ૫૬મા પત્રમાં જણાવંવિમાનો ઉત્તર ભાગ છે. આથી તેના પૂર્વભાગને ૪પમાં પત્રરૂપે લખીને તે અધ્યયન સંપૂર્ણ કર્યું છે. અને પત્રાંકો સુધાર્યા છે. પણ ઉપર જણાવ્યું તેમ આ પ્રતિનાં ૪૫ થી ૫૫ પત્ર નથી, તેથી ૪૪ભા પત્રના અંતમાં પૂર્ણ થતા મmવિધિપ્રશfજ અને રાજુબંધિયાના વચમાં આવેલ અગિયાર (૪૫ થી ૫૫) પત્રોમાં આવી શકે તેવી એક કે એકથી વધુ તિઓ મૂળ લેખકે લખી હશે.” પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પૃષ્ટિમાં ૧૩ પંકિત છે. અને પ્રત્યેક પંક્તિમાં ૪૮ થી પર અક્ષરો છે. પ્રત્યેક પૃષિના મધ્યભાગની પાંચ પંક્તિઓના મધ્યમાં કોરો ભાગ રાખીને લેખકે રિક્તાક્ષર શોભન બનાવ્યું છે. અંતમાં લેખકની પ્રશસ્તિ-પુપિકા નથી, છતાં અનુમાનથી કહી શકાય કે આ પ્રતિ વિક્રમના સોળમા શતકમાં લખાયેલી હોવી જોઈએ. પ્રતિની લંબાઈ-પહોળાઈ ૩૦ ૪ ૧૧ સેન્ટિમીટર છે. આ પ્રતિમાં કુલ બાર કૃતિઓ આ પ્રમાણે છે.—૧. રવિંદ્વથડ્યો. ૨. Trળવિનાશી, રૂ. Hદાઘરા , ૪. વીરતવાક્કી. છે. અવ. ૬. અલ્ઝાકાર, ૭, રવિદી, ૮. સાવધિમત્તા , ૨. વાવિવું પડ્યું. ૨૦. સારૂાપવા, ૨૧. માતારિજ્ઞાઝીમ, ૨. તેથાયuીજમ્, અમારા પ્રસ્તુતગ્રંથગત
ग्वेयालियपइण्णय, इसिभासियाई, सारावलीपइण्णयं सन जोइसकरंडयं पइण्णयं सिवायनों શેષ પ્રકીર્ણકસૂત્રોમાં જ્યાં જ્યાં . સંજ્ઞા આપેલી છે તે આ પ્રતિની સમજવી.
go સંજ્ઞક બીજી પ્રતિ–આ પ્રતિ પણ ઉપર્યુક્ત ગ્રંથસંગ્રહની ક્રમાંક ૭૯ વાળી છે. અનુમાનથી વિક્રમના ૧૯માં શતકમાં લખાયેલી આ પ્રતિનાં ૬૩ પત્ર છે. પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પૃષ્ટિમાં દસ પંકિતઓ છે. પ્રત્યેક પંકિતમાં ૪૮ થી ૫૭ અક્ષર છે. અંતમાં પ્રશસ્તિ–પુપિકા નથી. પ્રતિની લંબાઈ-પહોળાઈ ૩૯, ૭X૧૨, સેન્ટિમીટર પ્રમાણ છે. પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ આ પ્રતિનો ઉપયોગ સંપૂર્ણ કરેલો, પણ આની પુ. સંજ્ઞા માત્ર તંદુવેવારિયારૂઇયંમાં જ નોંધી હોય એમ મારું માનવું છે. આ પ્રતિમાં કુલ બાર કૃતિઓ આ પ્રમાણે છે–૧. કુરાનુવંષિમાયા, ૨. માહરાવવાઘi (અમારા પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જેનો ૧૬ મો ક્રમાંક છે તે), ૨. મારિાખી, ४. संथारंगप्रकीर्णक, ५. तंदुलयं नाम पइन्नयं, १. चंदावेज्झयं, ७. देविदत्थओ, ८. गणिविजानाम કાજ, ૯. મહાવચવાળું, ૧૦. વરરથમ, ૧૧. જીવો, અને ૧૨. છાયાપક .
- તા. સંજ્ઞક પ્રતિ–સન ૧૯૨૭માં આગમોદયસમિતિ-સુરત–દ્વારા પ્રકાશિત અને પૂજ્યપાદ આગમોદ્ધારક આચાર્યભગવંત શ્રી સાગરાનન્દસૂરીશ્વરજીએ સંપાદિત કરેલ, તુરારાષ્ટ્રિમાનસમાધ્યનં પ્રશવમ્ (છાયાયુતમ્) નામનો આ મુદ્રિત ગ્રંથ છે. આ ગ્રંથમાં આ પ્રમાણે દસ પ્રકીર્ણકસૂત્રો છે– ૨. ૩નાવાર્થ-(સઢીલુધિયl) ૨. કરવચવાળ, . મહા
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
पचक्खाणपइन्नयं, ४. भत्तपरिन्नापइण्णय, ५. तंदुलवेयालियपइण्णय, ६. संथारगपहण्णय, ७. गच्छायारपइण्णय, ८. गणिविजापइण्णय, ९. देविदत्थयपइण्णयं भने १०. मरणसमाही.
જેમાં એકથી વધારે પ્રકીર્ણકસૂત્રો સંગ્રહરૂપે લખાયેલાં છે તે પ્રતિઓનો પરિચય ઉપર જણાવ્યો છે. હવે પ્રત્યેક પ્રકીર્ણકસૂત્રોના સંશોધનમાં જે જે પ્રતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે તે જણાવું છું –
૨. વિંટાથયો–દેવેન્દ્રસ્તવપ્રકીર્ણકના સંશોધનમાં જે સાત પ્રતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે તેમાંની રે, પુરુ, દં, સT૦ અને સંજ્ઞાવાળી પાંચ પ્રતિઓનો પરિચય ઉપર જણાવેલ છે. અહીં નોંધેલી ઘ૦ સંજ્ઞાવાળી પ્રતિને પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ, કોઈ પ્રત્યંતરના પાઠરૂપે કે પૂજ્યપાદ પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજ્યજી મહારાજના ત્રણ જ્ઞાનભંડારોપૈકીની કોઈ પ્રતિરૂપે જણાવી છે? તે સ્પષ્ટ નોંધના અભાવે જાણવું મુશ્કેલ છે. ફૂ૦ સંજ્ઞા આપીને જે પાઠભેદ નોંધ્યા છે તે, આગોદયસમિતિસુરતદ્વારા પ્રકાશિત સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રના જાણવા. આ પ્રકીર્ણકની ૨૫૮ થી ૨૬ર સુધીની પાંચ ગાથાઓ અહીં જણાવેલ પ્રતિઓ પૈકીની સા. સંજ્ઞક મુદ્રિત પ્રતિમાં જ છે, આ ઉપયોગી ગાથાઓ માટે વિશેષ અન્વેષણ કરતાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીને, “લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર માંના કોઈક સંગ્રહની હસ્તલિખિત પ્રતિમાં મળેલી છે, જુઓ પૃ. ૨૯ ટિ. ૨. આમ છતાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરછની કોઈ નોંધ મળી નથી તેથી આ વિશિષ્ટ પ્રતિનો વિશેષ પરિચય આપી શકાયો નથી. આ પ્રકીર્ણની કોઈ કોઈ ગાથા જ્યોતિષ્કડક, સૂર્યપ્રાપ્તિ અને આવશ્યક નિર્યુકિતમાં મળે છે.
૨. તંતુષ્ટાઝિયgggTTયું–તંદુલવૈચારિકપ્રકીર્ણકસૂત્રના સંશોધમાં ને , સ, , પુત્ર અને ઇં. સંસક પાંચ પ્રતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે. આમાં . સંજ્ઞાવાળી પ્રતિ તે અહીં જણાવેલી “ સંજ્ઞક બીજી પ્રતિ સમજવી. શેષ ચાર પ્રતિઓનો પણ પરિચય પૂર્વે આપેલો છે. આ ઉપરાંત અહીં ટિપ્પણીઓમાં જે સંજ્ઞાઓ છે તેની માહિતી આ પ્રમાણે છે–ગૃo=dદુલવૈચારિકપ્રકીર્ણકની વૃત્તિ.
મૂળ = સૂચિત વૃત્તિગત મૂલવાચનાનો પાઠ. ગૃપા = સૂચિત વૃત્તિમાં વૃત્તિકારે જણાવેલ પાઠભેદ. સૂ. અને સૂ૦ = સૂત્ર, ૪૦=શતક. અને ૩૦ =ઉદ્દેશક.
રૂ. વંશવેયં વર્ગÁ–ચંદ્રાધ્યકપ્રકીર્ણકના સંશોધનમાં ઉપયોગમાં લીધેલી પ્રતિઓ પૈકી હું , રંગ અને ને. સંજ્ઞાવાળી ત્રણ પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં જણાવેલો છે. અહીં પુ. સંજ્ઞક પ્રતિ છે તે પહેલાં જણાવેલી “પુત્ર સંજ્ઞક પ્રથમ પ્રતિ સમજવી. જ્યાં પુવા સંજ્ઞા છે ત્યાં પુ. સંજ્ઞક પ્રતિમાં શોધકે લખેલ પાઠભેદ સમજવો. લ૦ સંસક પ્રતિ, આચાર્ય શ્રી ક્ષમાભદ્રસૂરિના સંગ્રહની હોવી જોઈએ, આ સંજ્ઞા, આની પછી જણાવેલ a૦ સંસક પ્રતિમાં નોંધેલી છે. ૨૦ સંસક પ્રતિ દિવંગત દક્ષિણવિહારી પરમપૂજ્ય મુનિભગવંત શ્રી ચતુરવિજ્યજી મહારાજે પ્રાચીન પ્રતિ ઉપરથી કરેલી કૉપીની છે. આ કોપી તેમણે જે પ્રત ઉપરથી કરી છે તે કયા ભંડારની છે તે નોંધ્યું નથી. આ કોપી જે પ્રાચીન પ્રતિ ઉપરથી કરી છે તે પ્રાચીન પ્રતિના લેખકની પ્રશસ્તિ પણ કોપીમાં આ પ્રમાણે નોંધી छ–संवत् १५६८ वर्षे शाके १४३४ प्रवर्तमाने कार्तिक शुदि १ रवी श्री श्रीमालज्ञातीय सा० सीधर भा० सोही सु० मेघा भा० लाडिकी सु० सा० सोना भा० जीवादे प्रमुख कुटुंबयुतेन साह सोनाकेन श्रीवृद्धतपागच्छे श्रीलब्धिसागरसूरीणामुपदेशेन सप्तक्षेत्र्यां निजं धनं वपता बिशिष्य स्वपितृश्रेयसे वर्तमानसकलसिद्धांतकोशोऽलेखि । पं० गुणसागरगणिचारित्रवल्लभगण्योः समुद्यमेन चिरं नंदतु ॥ २॥ प्रशस्ति ઉપરથી જાણી શકાય છે કે “વિક્રમ સંવત ૧૫૬૮માં શ્રીમાલજ્ઞાતીય સીધરશેઠ અને સોહીશેઠાણીના પત્ર, મેઘાશેઠ અને લાડકીશેઠાણીના પુત્ર, તથા જીવાદે શેઠાણીના પતિ સોના નામના શેઠે, વૃદ્ધતપાગચ્છીય આચાર્યશ્રી લબ્ધિસાગરસૂરિના ઉપદેશથી સાત ક્ષેત્રોમાં દ્રવ્ય ખચીને વિશેષમાં સમગ્ર
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૨૭.
શાસ્ત્રો લખાવીને ગ્રંથભંડાર બનાવ્યો. આમાં ૫૦ શ્રી ગુણસાગર ગણી અને પંશ્રી ચારિત્રવલ્લભ ગણીનો સહકારરૂપ પ્રયત્ન છે. આવો આ ગ્રંથભંડાર દીર્ઘ સમય સુધી આબાદ રહો.” પ્રસ્તુત ૪૦ સંજ્ઞક પ્રતિમાં જે વધારાની ઘણી ગાથાઓ છે તે ચંદ્રાધ્યકપ્રકીર્ણકની કોઈ પણ હસ્તલિખિત પ્રતિમાં નથી, પણ મળસમાધિ આદિ તથાવિધ કૃતિઓની છે. આ વધારાની ગાથાઓને પરમ પૂજ્ય મુનિશ્રી ચતુરવિજ્યજી મહારાજે, તે તે સ્થાનમાં ઉપયોગી જાણીને, જુદા કાગળમાં લખીને, તેમણે લખેલી કોપીમાં ઉમેરેલી છે. અહીં વિશેષમાં એટલું જણાવવાનું કે આ ઉમેરેલી ગાથાઓ અનેક સ્થળે અશુદ્ધ છે તેથી પ. પૂ. મુનિશ્રી ચતુરવિજ્યજીએ કોઈ હસ્તલિખિત ગ્રંથમાંથી લખી હશે. ૪૦ સંજ્ઞાવાળી પ્રતિ તે ડૉ. કાયા દ્વારા સંપાદિત અને સન ૧૯૭૧માં ઇન્સ્ટિટયૂટ ડિ સિવિલિજેશન ઈન્ડિયન– પેરિસ દ્વારા પ્રકાશિત મુદ્રિત આવૃત્તિની છે. પા. સંજ્ઞા, સંજ્ઞક મુદ્રિત આવૃત્તિમાં નોંધેલ પાઠભેદની છે.
૪. પાળિવિજ્ઞાવરૂomગણિવિદ્યાપ્રકીર્ણકના સંશોધનમાં ઉપયોગમાં લીધેલી તા૦, , જે, પુ, અને હૃ૦ સંજ્ઞાવાળી પાંચે ય પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં જણાવ્યો છે. અહીં નોંધેલી પુત્ર સંજ્ઞક પ્રતિ તે “સંતક પહેલી પ્રતિ” સમજવી.
નળવિમવિરૂonય-મરણવિભક્તિપ્રકીર્ણકના સંશોધન માટે ઉપયોગમાં લીધેલી , ને, સા૦ અને રૂ૦ (પુ. સંતક પહેલી પ્રતિ) સંજ્ઞાવાળી ચારે ય પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં જણાવેલો છે. આ પ્રકીર્ણકના પાઠભેદોની નોંધમાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ નોંધ્યું છે કે “નો, હૃતિ અને જોતિ જેવા પાઠના સ્થાને મુવ, હૃતિ અને ક્રાંતિ જેવા પાઠભેદોની નોંધ લીધી નથી.”
૬. મારવા [3]–આતુરપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણકની મુદ્રણાર્ડ કોપીમાં એક સ્થળે પાઠભેદ નોંધીને પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ “ર” સંજ્ઞા આપી છે, જુઓ પૃ૦ ૧૬૦ ટિ. ૧. આથી આ પ્રતિ જેસલમેરના ભંડારની હોવી જોઈએ. પહેલાં જે જે સંજ્ઞક પ્રતિનો પરિચય આપ્યો છે તેમાં આકરવાના પ્રકીર્ણક છે તેની ૬૩ ગાથાઓ છે, જ્યારે પ્રસ્તુત કરવાના સંક્ષિપ્ત છે. આથી ગાથા સંખ્યાનો મેળ જોતાં આ પ્રકીર્ણકના ઉપયોગમાં લીધેલી જેસલમેરની પ્રતિ તે જેસલમેર ભંડારની ક્રમાંક ૧૩૨૬(૪૭) વાળી પ્રતિ હોવી જોઈએ, જુઓ લા. દ. વિદ્યામંદિર, અમદાવાદ તરફથી પ્રકાશિત “સત્રમેહુથદસ્તપ્રતિસાદપતાનાં પ્રસ્થાનાં નૂતના રમૂવી” ગ્રંથનું પૃ. ૨૯૦ મું. આ ઉપરાંત સૂચિત મુદ્રણાર્ડ કોપીમાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ નોંધ્યું છે કે “જૈન આત્માનંદસભા, હા. રતિભાઈ.” આથી જાણી શકાય છે કે આ પ્રકીર્ણકની એક પ્રતિ જૈન આત્માનંદસભા, ભાવનગરની હોવી જોઈએ, અને તે શ્રી રતિલાલભાઈ દીપચંદ દેસાઈ દ્વારા પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ મંગાવેલી હશે. આ બે પ્રતિઓ સિવાય અન્ય કોઈ પ્રતિની નોંધ મળી નથી.
૭. માપવૈવાપuTય–મહાપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણકના સંશોધનમાં ઉપયોગમાં લીધેલી . પુ. (પુ. સંતાક પહેલી પ્રતિ), સાઅને હું સંસક પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં જણાવ્યો છે.
૮. ફરિમાણિયારું—આ ઋષિભાષિતસૂત્રને, અર્ધમાગધી ભાષાના અધિકારી વિદ્વાન ડૉ. વાઘેર શુલ્કીંગે અનેક હસ્તલિખિત પ્રતિઓના આધારે જર્મનમાં રિંજિનો દ્વારા પ્રથમ અંડરૂપે સન ૧૯૪રમાં પ્રકાશિત કરેલું છે. આનો બીજો ખંડ છે. વાલ્ડસ્મીડર દ્વારા સંપાદિત-પ્રકાશિત થયેલો છે. આ બીજા ખંડમાં પ્રસ્તુત સૂત્રની ટીકા આપી છે. પહેલા અને બીજા ખંડમાં અનુક્રમે આવેલ મૂળસૂત્ર અને ટીકા રોમન લિપિમાં આપેલ છે. આ મૂળસૂત્ર અને ટીકાનું રોમન લિપિની સાથે નાગરી લિપિમાં પ્રકાશન, લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ-તરફથી સન ૧૯૭૪માં થયું
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
છે. આ પ્રકાશનનો ઉપયોગ મેં કર્યો છે. મારી અંગ્રેજીભાષાની અનભિજ્ઞતાના કારણે, અહીં જણાવેલી, આ સૂત્રની ટીકાને કોઈક પ્રાચીન અવમૂરિ માનીને મેં તેને ટિપ્પણીમાં અવ અથવા અવગૂરી રૂપે નોંધી છે, પણ પાછળથી ૫૦ શ્રી દલસુખભાઈ ભારત જાણ્યું કે આને ટીકારૂપે ડૉ. વાઘેર બ્રીગે જ રચેલી છે. ડૉ. વાઘેર બ્રીગે અનેક હસ્તલિખિત પ્રતિઓને ઉપયોગ કરેલો હોવાથી, મેં, કેવળ એક પ્રાચીન પ્રતિ મેળવીને પ્રસ્તુત સૂત્રનું સંપાદન કર્યું છે. આમાં જર્મનવાચના અને પાઠભેદોનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કર્યો છે. મેં જે પ્રતિનો ઉપયોગ કર્યો છે તે પુo સંજ્ઞક પ્રતિનો પરિચય આ પ્રમાણે છે—લા. દ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ-માંના પૂર્વે જણાવેલ પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી મહારાજના હસ્તલિખિત ગ્રંથસંગ્રહની આ પ્રતિ છે. ગ્રંથસૂચીમાં આનો ક્રમાંક ૯૫ છે. અંતમાં લેખકે પ્રશસ્તિ-પુષિકા લખી નથી, છતાં લિપિના આકાર-પ્રકારના આધારે આ પ્રતિ વિક્રમના સોળમા શતકમાં લખાયેલી છે, એમ અનુમાન કરી શકાય. પ્રતિનાં કુલ પત્ર ૧૫ છે. પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પંક્તિમાં ૫૬થી ૧૮ અક્ષરો છે. પ્રત્યેક પૃષિનો મધ્યભાગ કોરો રાખીને લેખકે રિક્તાક્ષર શોભન બનાવેલું છે. પંદરમા પત્રની પ્રથમ પૃષ્ટિમાં ગ્રંથ પૂર્ણ થાય છે, આથી બીજી પૃષ્ટિ કરી છે.
ઉપર જણાવેલ પુ. પ્રતિ સિવાય રુણિમા સિયારું સૂત્રની મુદ્રણયોગ્ય નકલ પરમપૂજ્ય સાધ્વીજી શ્રી કારશ્રી મહારાજે કરેલી. તેમાં કવચિત પાઠભેદ નોંધીને તે પછી પ્રતિની સંજ્ઞા જણાવવા માટે g૦ લખેલો હતો. આવી નેંધ પ્રાયઃ બે ત્રણ સ્થાનમાં જ હતી. આ પ્ર૦ સંકેત ઉપરથી, પ્રત્યંતરનો પાઠ અથવા તો પ્રર્વતક શ્રી કાંતિવિજ્યજી મહારાજના ત્રણ ગ્રંથસંગ્રહો પૈકીની કોઈ પ્રતિન પાઠ, એમ સમજી શકાય.
૨. રીવાનgmત્તિHળીeriદામો-દ્વીપસાગરપ્રાપ્તિપ્રકીર્ણકનું સંશોધન, બ૦, મુત્ર અને હૂં સંતક ત્રણ પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આમાં શૃં સંત્તક પ્રતિને પરિચય પહેલાં આપ્યો છે. પ્ર. સંજ્ઞક પ્રતિ “છાણી ગામના જૈન જ્ઞાનમંદિરમાં સુરક્ષિત પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજના ગ્રંથસંગ્રહની હોવી જોઈએ, “છાણીના જ્ઞાનભંડારની સૂચીની નકલ અમદાવાદમાં લા. દ. વિદ્યામંદિરમાં છે, તેમાં પ્રસ્તુત કૃતિની પાંચ પત્રમાં લઆયેલી પ્રતિ ક્રમાંક ૨૩ છે. મુ. સંસક પ્રતિ તે, મુનિવર શ્રી ચંદનસાગરજીએ સંપાદિત કરેલ અને વીરસંવત ૨૪૭૨માં ચંદસાગરજ્ઞાનભંડા–વેજલપુર તરફથી પ્રકાશિત મુદ્રિત આવૃત્તિની છે.
૨૦. સંથારાવાયંસંસ્તારકપ્રકીર્ણકનું સંશોધન સા , સં, દંડ અને “પુસંતક પહેલી પ્રતિ,” આ પાંચ પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આ પાંચે ય પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં આપ્યો છે. આ પ્રકીર્ણકની ટિપ્પણીઓમાં જે સાપ૦ સંજ્ઞા છે તેને સારુ સંસક પ્રતિમાં નોંધાયેલ પાઠાંતરરૂપે સમજવી.
૨૨. વીથો –વરસ્તવપ્રકીર્ણકનું સંશોધન , ઇં, ઘ૦ અને રૂ (g૦ સંજ્ઞક પહેલી પ્રતિ), એમ કુલ ચાર પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આમાંની ઘ૦ સંજ્ઞક પ્રતિ સિવાયની ત્રણ પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં આપ્યો છે. 1. સંજ્ઞક પ્રતિ પૂજ્યપાદ પ્રવર્તમજી શ્રી કાંતિવિજ્યજી મહારાજના પહેલાં જણાવેલા ત્રણ ભંડારો પૈકીની હોવી જોઈએ એમ મારું માનવું છે.
૨૨. યુવાવંઝિયા -કુસલાનુબંધિઅધ્યયનનું સંશોધન, , ઇં, હા, આ૦, ૩૦, અને પુo (g૦ સંજ્ઞક પહેલી પ્રતિ), એમ કુલ છ પ્રત્તિઓના આધારે કર્યું છે. આમાંની ચા • સંરક પ્રતિ, લા. દ. વિદ્યામંદિર–અમદાવાદમાં સુરક્ષિત શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈને સંગ્રહની અનેક પ્રતિઓમાંથી કોઈ એક પ્રતિ હોવી જોઈએ. શેષ પ્રતિઓનો તથા ટિપ્પણીગત સાTIસંજ્ઞાનો પરિચય પહેલાં આપેલો છે.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૨૨. માકરણચવા [૨]–આ આતુરપ્રત્યાખ્યાન, જેસલમેરના ગ્રંથભંડારોમાંની કોઈ એક પ્રતિના આધારે લીધેલું હોય એમ જણાય છે. આની કુલ ૩૪ ગાથાઓ છે, અને જેસલમેરના ભંડારોની પૂર્વે જણાવેલી મુદ્રિત સૂચીમાં આ નામવાળા પ્રકીર્ણકની પ્રતિઓ પૈકીની કેટલીક પ્રતિઓની નોંધમાં ગાથાસંખ્યા આપી નથી, તેથી આનો નિશ્ચિત નિર્ણય થઈ શક્યો નથી.
૨૪. વડસરળવળ–આ ચતુ શરણપ્રકીર્ણક, જેસલમેરના શ્રી જિનભદ્રસૂરિ જૈન જ્ઞાનભંડારની ક્રમાંક ૧૫૧ વાળી તાડપત્રીય પ્રતિના આધારે લીધેલું હોય એમ જણાય છે. આ તાડપત્રીય પ્રતિમાં કુલ ૨૪ કૃતિઓનો સંગ્રહ છે, તેમાં જે પત્ર ૨૯થી ૩૩માં પિટાક્રમાંક ત્રીજામાં આવેલ “વાસન જાથા ૨૭” છે, તે જ આ પ્રકીર્ણક હોવું જોઈએ. જુઓ પહેલાં જણાવેલ જેસલમેરના ભંડારોની મુદ્રિત સૂચીનું પૃ. ૪૮ મું. આ પ્રતિમાં આવેલ અન્ય કૃતિઓની વિગત માટે પણ સૂચિત સૂચીનાં પૃ૦ ૪૭ થી ૫૧ જેવાની ભલામણ કરું છું.
૨. મરિબાન્નય–ભક્તપરિજ્ઞા પ્રકીર્ણકનું સંશોધન, દં, સા૦, ૦, ૧, અને g૦ (પુ. સંજ્ઞક પહેલી પ્રતિ), એમ કુલ છ પ્રતિઓના આધારે કરેલું છે. આમાં સ્ત્રી સંજ્ઞક પ્રતિ, લા. દ. વિદ્યામંદિર-અમદાવાદમાં સુરક્ષિત શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈના ગ્રંથસંગ્રહની પ્રતિ પૈકીની હોવી જોઈએ. આ પ્રકીર્ણકની ટિપણીગત . સંજ્ઞા, પ્રતિમાં સંશોધિત પાઠની છે, છે, એમ સમજવું. શેષ પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં આપ્યો છે.
૨૧. નિરિવીરમદાર વિર્ય મારવાનવયં–આ આતુર પ્રત્યાખ્યાન પ્રકીર્ણકનું સંશોધન, દું, , , , ઢા, ઘ૦ અને પુત્ર (પુ. સંસક પહેલી પ્રતિ), એમ કુલ સાત પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આમાંની રા૦ પ્રતિ, લા. દ. વિદ્યામંદિર–અમદાવાદમાં સુરક્ષિત શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈના સંગ્રહની હોવી જોઈએ અને પ્ર૦ પ્રતિ પૂજ્યપાદ પ્રવર્તકજી શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજના, પહેલાં જણાવેલા ત્રણ ગ્રંથભંડારો પૈકીના કોઈ એક ગ્રંથભંડારની હોવી જોઈએ. શેષ પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં આપેલો છે.
૨૭. છાયા પરૂowાય-ગચ્છાચારપ્રકીર્ણકના સંશોધન માટે ઉપયોગમાં લીધેલી છે, જે, છે અને પુ. (પુ. સંસક પહેલી પ્રતિ), એમ કુલ ચાર પ્રતિઓનો પરિચય પહેલાં આપેલો છે અહીં ટિપ્પણીમાં જે વૃ૦ સંજ્ઞા છે તે શ્રી વિજ્યવિમલગણિત ગચ્છાચારપ્રકીર્ણકવૃત્તિની છે. આ વૃત્તિ શ્રીમદ્દાનવિજ્યગણિ (આચાર્યભગવંત શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી) એ સંપાદિત કરેલ અને સન ૧૯૭૯માં શ્રી દયાવિમલગ્રંથમાલા-અમદાવાદ તરફથી પ્રકાશિત થયેલી છે.
૨૮. રાજવીdgomય–સારાવલી પ્રકીર્ણકનું સંશોધન, દં, પુ , પુ૨, અને પ્ર૦ સંજ્ઞક, કુલ ચાર પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આમાંની દૃ સંસક પ્રતિનો પરિચય પહેલાં આપ્યો છે. શેષ પ્રતિઓનો પરિચય આ પ્રમાણે છે–
g? સંડક પ્રતિ–લાદ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ-માં સુરક્ષિત પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના ગ્રંથસંગ્રહની, ક્રમાંક ૧૪૭૧ વાળી આ પ્રતિ છે. આનાં ચાર પત્ર છે. પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પૃદ્ધિમાં તેર પંક્તિઓ છે. પ્રત્યેક પંક્તિમાં ૫૫થી ૧૮ અક્ષરો છે. પ્રત્યેક પૃષ્ઠિના મધ્યભાગમાં લેખકે કોરો ભાગ રાખીને રિક્તાક્ષર શોભન કર્યું છે. અંતમાં પ્રશસ્તિ-પુષ્પિકા નથી, છતાં લિપિના આકાર–પ્રકારથી કહી શકાય કે, આ પ્રતિ વિક્રમના સોળમા શતકમાં લખાયેલી હોવી જોઈએ. આની લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૧ ૪૪ ઇંચ પ્રમાણ છે. પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણની ટિપ્પણીમાં જે “પુર સં' સંજ્ઞા છે તે આ પ્રતિમાં સંશોધિત પાઠની છે, એમ સમજવું.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
પ્રસ્તાવના
૪ ૨ સંજ્ઞક પ્રતિ–૧૪ પત્રમાં લખાયેલી અને ઉપર્યુક્ત ગ્રંથસંગ્રહની પ૬૨૮ ક્રમાંકવાળી, આ પ્રતિ છે. પ્રથમ પત્રની પ્રથમ પૃષ્ટિ કરી છે. પ્રત્યેક પૃષ્ટિમાં સાત પંક્તિઓ છે. કોઈક પૃષ્ટિમાં આઠ પંકિત પણ છે. પ્રત્યેક પંકિતમાં ૨૪ કે ૨૫ અક્ષરો છે. પ્રત્યેક પૃષ્ટિની મધ્યની ત્રણ પંક્તિઓના મધ્યભાગને કોરો રાખીને લેખકે રિક્તાક્ષર શોભન કર્યું છે. ચૌદમા પત્રની બીજી પૃષ્ટિમાં આ પ્રકીર્ણક પૂર્ણ થયા પછી “રુતિ શ્રી રવીવીffÉ સમાä | ત્રિવિર્ત ર સૌમાણસા રળના || સા. શ્રીવૃદ્ધિા [] નાર્થ | “આવી ટૂંકી પુષ્પિકા લેખકે લખી છે. આમાં સંવત લખ્યો નથી, છતાં લિપિના આકાર-પ્રકારથી જાણી શકાય છે કે, આ પ્રતિ વિક્રમના સત્તરમા શતકમાં લખાયેલી હોવી જોઈએ. આની લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૦ ૪૪ ઇંચ પ્રમાણ છે.
go સંજ્ઞક પ્રતિ–પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી મહારાજને, આ પ્રકીર્ણકની કોઈ હસ્તલિખિત પ્રતિ ઉપરથી કરેલી નકલ મળેલી, આ નકલની પ્રત્યંતર તરીકે મેં ઉપયોગ કર્યો છે, તેથી આને B૦ સંજ્ઞા આપી છે.
૨૧. નોસમાં વરૂou–જ્યોતિષ્ઠસંડક પ્રકીર્ણકનું સંશોધન, , , , , વિ અને મુ સંજ્ઞક (કુલ ૭) પ્રતિઓના આધારે કર્યું છે. આ પ્રતિઓનો પરિચય આ પ્રમાણે છે–
અહીં પ્રતિપરિચયના પ્રારંભમાં જણાવ્યું છે તેમ પુ. સંસક પ્રતિની માહિતી મળી શકી નથી.
ને સંજ્ઞક પ્રતિ–અહીં પહેલાં જણાવેલા જેસલમેરના શ્રી જિનભદ્રસૂરિજ્ઞાન ભંડારની આ તાડપત્ર ઉપર લખાયેલી પ્રતિ છે. પૂર્વે જણાવેલ જેસલમેરના ભંડારોની મુદ્રિત સૂચિમાં આનો ક્રમાંક ૩૪ છે. આ પ્રતિમાં કુલ ચાર ગ્રંથ લખેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૨. સૂર્યપ્રાપ્તિસૂત્ર (પત્ર ૧-૧૦૧), ૨. જ્યોતિwsફૂત્ર વૃત્તિવાહિત (પત્ર ૧૦૨-૧૬૫), રૂ. ૩યોતિ સૂત્ર (પત્ર ૧૬૬-૧૭૯), અને ૪. રાજ્ઞલિસૂત્ર (પત્ર ૧૮૦-૨૫૬). આ પ્રતિની લંબાઈ-પહોળાઈ ૨૩ xરા ઇચપ્રમાણ છે, લિપિ સુવાચ્ય અને સ્થિતિ સારી છે. સમગ્ર પ્રતિના અંતમાં આ પ્રમાણે પ્રશસ્તિ છે – "संवत् १४८९ वर्षे मार्गशीर्ष शुदि पंचम्यां तिथौ गुरुदिने श्रीमति श्रीस्तंभतीर्थे अविचलत्रिकालज्ञाssज्ञापालनपटुतरे विजयिनि श्रीमत्खरतरगच्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे लब्धिलीलानिलयबंधुरबहुबुद्धिबोधितभूवलयकृतपापपूरप्रलयचारुचारित्रचंदनतरुमलययुगप्रवरोपममिथ्यात्वतिमिरनिकरदिनकरप्रसरसमश्रीमत् (द)गच्छेशभट्टारकश्रीजिनभद्रसूरीश्वराणामुपदेशेन परीक्ष सा. गुजरसुतेन रेषाप्राप्तसुश्रावकेण परीक्ष्य(क्ष)धरणाकेन पुत्र सा. साईयासहितेन श्रीसिद्धांतकोशे सूर्यपन्नत्तीसूत्रं टिप्पनकं चन्द्रप्रशप्तिसूत्रं लिखापित। पु. हरीવાવેન સ્ટિવિત છે !
વં સંશક પ્રતિ–અહીં પ્રતિપરિચયના પ્રારંભમાં જણુવ્યું છે તે મુજબ, આ પ્રતિ ખંભાતના કોઈ ભંડારની હોવી જોઈએ. આની વિશેષ માહિતી મને મળી નથી.
૧.
જ્યોતિષ્કરંડકની આ વૃત્તિ નોંધ્યા પછી વર્ષો બાદ મુંબઈમાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ આ જ્યોતિષ્કરંડકમૂલ અને અહીં જણાવેલી આ વૃત્તિનું સંશોધન કાર્ય કર્યું ત્યારે તેઓશ્રીએ આ વૃત્તિ નહીં પણ ટિપ્પન છે, એમ નિર્ણિત કર્યું છે. એટલું જ નહીં, જ્યોતિષ્ઠપંડની મૂલવાચનાની સાથે પ્રસ્તુત શ્રી શિવનંદિવાચકૃત જ્યોતિષ્કરડકટિપ્પનકને પણ સંપૂર્ણ સંશોધિત કરીને, તેની મુદ્રણયોગ્ય પ્રેસકૉપી પણ તેમણે સ્વહસ્તે લખી છે. આ ટિપ્પનકને, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના માનદ મંત્રીશ્રીઓએ વિદ્યાલય તરફથી પ્રકાશિત કરવા વિચાર્યું છે, અને તેનું મુદ્રણકાર્ય ટુંક સમયમાં શરૂ થશે.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
હૃ૦ સંજ્ઞક પ્રતિ–આ પ્રતિની માહિતી મળી નથી.
વિ. સંજ્ઞક પ્રતિ–આ પ્રતિ બીકાનેર (રાજસ્થાન)ના કોઈ ગ્રંથભંડારની હોવી જોઈએ. સંસ્કૃત વિઝનનારને લક્ષીને પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ તેમનાં અન્ય સંપાદનોમાં બીકાનેરના ગ્રંથભંડારની સંજ્ઞા વિ. આપેલી છે, તેના આધારે મેં આ પ્રતિ બીકાનેરના કોઈ ભંડારની છે, એમ જણાવ્યું છે.
મુળ સંજ્ઞક પ્રતિ–શ્રી ઋષભદેવજી કેશરીમલજી શ્વેતાંબરસંસ્થા-રતલામ તરફથી સન ૧૯૨૮માં પ્રકાશિત થયેલ “શ્રીમળવાર્યતવૃત્તિયુક્ત ૩યોતિરng pી ” નામની આ મુદ્રિત આવૃત્તિ છે.
આ સિવાય પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની ટિપ્પણીઓમાં જે સંકેતો છે તેની માહિતી આ પ્રમાણે છે – ૫૦ =થોતિenીની આચાર્ય શ્રી મલયગિરિત વૃત્તિ. ફૂટ = સૂર્યપ્રાતિસૂત્રનો પાઠ
ના =શ્રી સોમઉપાધ્યાયને શિષ્ય શ્રી ગુણવિનયવાચકે રચેલ નાનાવિવારનશ્રદ્દ નામનો ગ્રંથ.
નેતૃ =જેસલમેરના ભંડારની, આચાર્યશ્રી મલયગિરિફત જ્યોતિષ્કરંડકસૂત્રવૃત્તિની હસ્તલિખિત તાડપત્રીય પ્રતિનો પાઠ.
सूटी ० = सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रटीका
ટિ = અહીં જણાવેલ જેસલમેરના ભંડારની ક્રમાંક ૩૪ વાળી પ્રતિમાં આવેલ ચાર ગ્રંથો પૈકી, તે પ્રતિના ૧૦૨થી ૧૬૫ પત્રોમાં આવેલ જે “યોતિષ૨૦ વૃત્તિ સહિત ગ્રંથ છે, તે હકીકતમાં જ્યોતિષ્કડકસૂત્રનું શ્રી શિવનંદિવાચકૃત પ્રાકૃતભાષાનિબદ્ધ ટિપ્પનક છે. આથી આને ટિ સંજ્ઞા આપી છે.
વં૦િ = ઉપર જણાવેલ ટિપ્પનકની આ હસ્તલિખિત પ્રતિ ખંભાતના કોઈક ભંડારની હોવી જોઈએ. સર્વ પ્રતિની માફક આ ટિપનકની નોંધ, ખંભાતના શાંતિનાથજી જૈન જ્ઞાનભંડારની મુકિત સૂ ચિમાં મળતી નથી.
૨૦. તિથોરીugcUT – તીર્થોદ્ગાલી પ્રકીર્ણકનું સંશોધન, ઉં, દં, વી. અને ર૦ સંરક, એમ કુલ ચાર પ્રતિના આધારે કર્યું છે. આ ચારે ય પ્રતિઓમાં પ્રાચીનતમલિપિનો વિકાર અનેક સ્થળે જોવા મળે છે, ઉદાહરણ તરીકે વના સ્થાને , ઘના સ્થાને ૨, વગેરે. આ ચાર પ્રતિઓ પૈકીની હૃ૦ સંજ્ઞક પ્રતિનો પરિચય પહેલાં આપ્યો છે, શેષ ત્રણ પ્રતિઓનો પરિચય આ પ્રમાણે છે –
રંતુ સંજ્ઞક પ્રતિ––શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જેને જ્ઞાનમંદિર-પાટણ–માં સુરક્ષિત અનેક પ્રાચીન ગ્રંથભંડારો પૈકીના સંઘવીપાડા જૈન જ્ઞાનભંડારની તાડપત્ર ઉપર લખાયેલી આ પ્રતિ છે. આનો નવો ક્રમાંક 1 છે. સન ૧૯૩૭માં પ્રાચ્યવિદ્યામંદિર-વડોદરા તરફથી પ્રકાશિત, પાટણના તાડપત્રીય ગ્રંથોની સૂચીમાં, આ પ્રતિનો ક્રમાંક ૧૯૨ છે. આની પત્રસંખ્યા ૧૧૩ છે, અને લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૫ x ૧ાા ઈંચ પ્રમાણ છે. સ્થિતિ સારી અને લિપિ સુવાચ્ય છે. અંતમાં લેખકની ગદ્ય પ્રશસ્તિ છે, તે આ પ્રકીર્ણકના અંતમાં ટિપ્પણમાં આપી છે, જુઓ પૃ૦ પ૨૩ ટિ૨. આ પ્રશસ્તિ ઉપરથી જાણુ શકાય છે કે, “યોગિનીપુર (દિલ્હી) નિવાસી સર્વ નાગરિકોમાં મુખ્ય, રાજમા,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
ફર
પ્રસ્તાવના
મોટા ધનિક કકુર ફૂદ્દા, કકુર ઠંકુશ અને ઠકકર પદમસીહ, આ ત્રણ ભાઈઓએ, પોતાના પિતા સા॰ રાજ્યોના કલ્યાણ માટે, અનુયોગદ્દારચૂર્ણિ, ષોડશકત્તિ અને તિર્થંોગાલી (આ ત્રણ ગ્રંથો) તાડપત્ર ઉપર, તથા બાર હજાર શ્લોક પ્રમાણ શ્રી ઋષભદેવચરિત્ર કાગળ ઉપર, એમ કુલ ચાર ગ્રંથો, તપાગચ્છનાયક આચાર્ય શ્રી દેવસુંદરસૂરિના ઉપદેશથી, સંવત ૧૪૫રમાં પાટણ (ગુજરાત)માં
લખાવ્યા.”
જી॰ સંજ્ઞક પ્રતિ—લા ૬૦ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદમાં સુરક્ષિત પરમ પૂજ્ય મુનિવર શ્રી કાંતમુનિજીના શાસ્ત્રસંગ્રહની આ પ્રતિ કાગળ ઉપર લખાયેલી છે. સૂચીમાં આનો ક્રમાંક ૧૦૦૩૭ છે. ૨૯ પત્રાત્મક આ પ્રતિના પ્રથમ પત્રની પ્રથમ સૃષ્ઠિ કોરી છે, અને ર૯મા પત્રની પ્રથમ પૃષ્ટિની પાંચમી પંક્તિમાં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણક પૂર્ણ થાય છે. પ્રતિની લિપિ સુંદર અને સુવાચ્ચ છે, લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૧૫ × ૪ ઇંચપ્રમાણ છે. અંતમાં આપેલી પુષ્પિકામાં સંવત નથી લખ્યો, છતાં લિપિના આકાર–પ્રકારના આધારે · આ પ્રતિ વિક્રમના પંદરમાં શતકમાં લખાયેલી હોવી જોઈ એ એમ કહી શકાય. લેખકની પુષ્પિકા આ પ્રકીર્ણકના અંતે ટિપ્પણીમાં આપી છે, જુઓ ૫૦ ૫૨૩ ટિ॰ ૧. આ પુષ્પિકાથી જાણી શકાય છે કે, પાતાલ નામના સંધવી અને તેમની ભાર્યા ગૂના પુત્ર સુશ્રાવક ગાંગા નામના સંધવીએ જ્ઞાનારાધનાનું ફળ સાંભળીને આ પ્રતિ પોતાના કલ્યાણ માટે
લખાવી છે.
હા॰ સઁજ્ઞક પ્રતિ—લા ૬૦ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદ–માં સુરક્ષિત શેઠશ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ગ્રંથસંગ્રહની આ પ્રતિ છે, આનો ક્રમાંક ૪૦૦ છે. આ પ્રતિએ કોઈ કોઈ સ્થાનમાં શુદ્ધ પાઠ આપેલ છે, તેમ જ આની વાચના સં॰ સંજ્ઞક પ્રતિની સાથે વિશેષ મળતી છે. કુલ ૫૧ પત્રમાં લખાયેલી આ પ્રતિનાં ૧૪ થી ૨૧ સુધીનાં આઠે પત્ર અપ્રાપ્ય છે. પ્રત્યેક પત્રની પ્રત્યેક પૃષ્ઠિમાં ૧૩ પંક્તિઓ છે, અને પ્રત્યેક પંક્તિમાં ૨૯ થી ૪૨ સુધી અક્ષરો છે. પ્રત્યેક પૃષ્ટિના મધ્ય ભાગમાં લેખકે રિક્તાક્ષર શોભન કરેલું છે. આ પ્રતિની લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૦ × ૪૫ ઈંચપ્રમાણ છે. અંતમાં લેખકની પુષ્પિકા છે તે, પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના અંતે ટિપ્પણીમાં આપી છે, જુઓ પૃ૦ ૫૨૩ ટિ॰ ૧. આ પુષ્પિકા ઉપરથી જાણી શકાય છે કે, વિક્રમ સંવત ૧૬૬૦માં શ્રીતપાગચ્છાધિરાજ ભટ્ટારક શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વરના સત્તાસમયમાં શ્રી જગવિમલગણી અને શ્રી પ્રેમવિમલગણીને વાંચવા માટે ૨હ્યુથંભોર દુર્ગના વતની શ્રીમાલજ્ઞાતીય જયતદાસે આ પ્રતિ લખાવી છે, અને તે કોરેંદ્રગચ્છીય રત્ના નામના મુનિએ લખી છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં આવેલાં વીસ પ્રકીર્ણકસૂત્રોનો ઠીક ઠીક પરિચય આપવામાં આવે તો પ્રત્યેક પ્રકીર્ણકસૂત્ર માટે, એક નાનો મોટો નિબંધ લખી શકાય. મારી સીત્તેર વર્ષની વયના લીધે કાર્યશક્તિ અને આંખની શક્તિ પણ અતિ મર્યાદિત થઈ છે, આથી આ વીસTM પ્રકીર્ણકસૂત્રોનો ટૂંકમાં પરિચય આપું છું—
૧.
આ વીસ પ્રકીર્ણસૂત્રો પૈકી જે પ્રકીર્ણેસૂત્રો મુદ્રિત થયેલાં છે તેમાંનાં મોટા ભાગનાં પ્રાય: ધર્મ અને આત્મકલ્યાણની ભાવનાવાળા વર્ગને સરળતાથી ઉપયોગી થાય તે માટે શક્ય શુદ્ધ વાચના આપવાના આશયથી પ્રકાશિત થયેલાં હોઈને, તે, પ્રત્યંતરાદિ મેળવીને શાસ્ત્રીય સંશોધનની પદ્ધતિથી સંપાદિત ન થયાં હોય, તે સ્વાભાવિક છે. આથી આવાં મુદ્રિત પ્રકીર્ણેસૂત્રોની વાચનાના સંબંધમાં લખવું ઉચિત માન્યું નથી. પણ શાસ્ત્રીય સંશોધનના અભ્યાસીઓને સંશોધન કાર્યમાં ઉપયોગી થાય, તે શુભાશયથી ફક્ત અંવવેચવાથ,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
સફ
૨. વેવિં′′મો—આ દેવેન્દ્રસ્તવની કુલ ગાથા ૩૧૧ છે. આનો નિર્દેશ નંદિસૂત્ર અને પાક્ષિકસૂત્રમાં મળે છે. નંદિસૂત્રની ચૂર્ણિ અને વ્રુત્તિમાં આનો પરિચય આપ્યો નથી, જ્યારે સંવત્ ૧૧૮૦ માં રચાયેલી આચાર્યશ્રી યશોદેવસૂરિકૃત પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિમાં આ પ્રમાણે પરિચય છે— ' देविंदत्थओ त्ति देवेन्द्राणां चमरवैरोचनादीनाम्, स्तवनं भवन स्थित्यादिस्वरूपादिवर्णनं यत्रासौ વેન્દ્રસ્તવ કૃતિ । ’’
C(
શ્રમણ ભગવાન શ્રી વીર વર્ધમાનસ્વામિના સત્તાસમયમાં, શાસ્ત્રોનો જ્ઞાતા કોઇક શ્રાવક, પોતાના ઘરમાં પ્રભાતના પૂર્વસમયમાં સ્તવના કરે છે અને તેની પત્ની હાથ જોડીને તે સાંભળે છે અહીં શ્રાવકના વક્તવ્યમાં (ગા૦ ૬) દેવેન્દ્રોની બત્રીસ સંખ્યા આવે છે, આને લક્ષમાં લઈ ને શ્રાવકપત્ની, “ ૧. દેવેન્દ્રોનાં—નામ, ર. સ્થાન, ૩. સ્થિતિ, ૪. ભવનપરિગ્રહ, પ. વિમાનસઁખ્યા, ૬. ભવનસંખ્યા, ૭. નગરસંખ્યા, ૮. પૃથ્વીમાહત્ય, ૯. ભવનાદિની ઊંચાઈ, ૧૦. વિમાનોનો વર્ણ, ૧૧. આહારગ્રહણ, ૧૨. ઉચ્છ્વાસ-નિઃશ્વાસ, અને ૧૩. અવધિવિષય ”ને લગતા તેર પ્રશ્નો પૂછે છે (ગા॰ ૭–૧૧), આના પ્રત્યુત્તરરૂપ શ્રાવકના વક્તવ્યમાં વિસ્તારથી વર્ણન છે (ગા૰૧૨–૨૭૬). ત્યાર બાદ ગા॰ ૨૭ થી ૨૮૨ માં ષિષ્ઠાભારપૃથ્વીનું વર્ણન છે. ૨૮૩ થી ૨૯૫ સુધીની ગાથાઓમાં સિદ્ધ ભગવંતોના સ્થાન-સંસ્થાનાદિનું નિરૂપણ છે. ૨૯૬-૨૯૭ ગાથામાં સિદ્ધ ભગવંતોના ઉપયોગનું, અને ૨૯૮ થી ૩૦૯ સુધીની ગાથાઓમાં સિદ્ધ ભગવંતોના સુખનું તથા જિનેશ્વરોની ઋદ્ધિનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. ગા૦ ૩૧૦-૧૧માં ઉપસંહાર તથા પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના કર્તા સિવાર્િ—ઋષિપાલિત વિરના નામનો ઉલ્લેખ છે.
૨. તંતુવેયાયિવાય—આ તંદુલવૈચારિકપ્રકીર્ણકની રચના પદ્ય અને ગદ્યમાં છે. આમાંના મોટા ભાગના ગદ્યસંદર્ભો અક્ષરશઃ વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર-ભગવતીસૂત્રના છે. આનો ઉલ્લેખ નંદિસૂત્ર તથા પાક્ષિકસૂત્રમાં છે. નંદિસૂત્રની ચૂર્ણિ અને વૃત્તિમાં આનો પરિચય આપ્યો નથી, જ્યારે પાક્ષિકસૂત્રની વૃત્તિમાં આ પ્રમાણે પરિચય આપ્યો છે—“ તંતુનેયાજિયંતિ તદ્ગુરુાનાં વર્ષાતાયુપુરુષપ્રતિનિમોવ્યાનાં સંન્યાવિચારેનોવરુક્ષિતો પ્રસ્થવિરોષઃ સન્ધુજીવૈવારિમિતિ ।” (પત્ર ૬૩).
આમાં પ્રારંભથી (એટલે પૃ૦ ૩૫ થી) ૪૭મા પત્રની છઠ્ઠી પંક્તિ સુધીમાં, ગર્ભવાસના સમયનું પ્રમાણ, ગૌત્પત્તિયોગ્ય યોનિનું સ્વરૂપ, સ્ત્રીયોનિ તથા પુરુષવીર્યનો પ્રમ્હાનકાળ, પિતૃસંખ્યા, ગર્ભવાસનો ઉત્કૃષ્ટ સમય, ગર્ભગત જીવની પુરુષ-સ્ત્રી આદિ જાતિનું નિરૂપણુ, ગૌત્પત્તિ અને ગર્ભગત જીવનો વિકાસક્રમ, ગર્ભગત જીવનો આહારપરિણામ અને આહાર, ગર્ભગત જીવનાં માતા –પિતાને સંબંધિત અંગો, ગર્ભાવસ્થામાં મૃત્યુ પામનાર જીવતી નરક-દેવતમાં ઉત્પત્તિને લગતી વિચારા,
સિમાલિયાડું અને ત્તિસ્થોપાછીપાય, આ ત્રણ મુદ્રિત પ્રકીર્ણસૂત્રોની વાચનાના સંબંધમાં નોંધ, તે તે પ્રકીર્ણસૂત્રના પરિચયમાં આપી છે, કારણ કે આ ત્રણ પ્રકીણુંસૂત્રો મૌલિક વાચના આપવાના આશયથી પ્રકાશિત થયેલાં છે. અહીં હું નમ્રતાપૂર્વક જણાવું છું કે, સૂચિત નોંધ અભ્યાસી, ઉત્સાહી અને નવોદિત સંશોધન કરનાર વર્ગને ઉપયોગી દિશાસૂચન કરવા પૂરતી હોઈને કોઈ પણ વિદ્વાનના લાધવ માટે નથી લખી. આમ છતાં ય આ સંબંધમાં જો કોઈ ને અનુચિત લાગે તો તે બદલ હું અંતઃકરણથી ક્ષમા માગું છું.
1.
આ પાક્ષિકસૂત્ર વૃત્તિ, સન ૧૯૧૧માં પૂજ્યપાદ ગણિવર્યે શ્રી આનંદસાગરજી (આગમોદ્ધાર આચાર્ય ભગવંત શ્રી સાગાનંદસૂરિજી) દ્વારા સંપાદિત અને શ્રેષ્ઠિ દેવચંદ લાલભાઈ જૈન પુસ્તકોહાર–સુરત દ્વારા પ્રકાશિત થયેલી છે,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
પ્રસ્તાવના
ગર્ભના ચાર પ્રકાર, ગર્ભનિષ્ક્રમણ, ગર્ભવાસનું સ્વરૂપ, વર્ષશતાયુષ્યની દસ દશાઓનું વર્ણન, જીવનની દસ દશાઓમાં સુખ-દુઃખના વિવેકપૂર્વક ધર્મસાધનાનો ઉપદેશ, વર્તમાન સમયના મનુષ્યોના દેહની તથા સંહનનની હાનિનું નિરૂપણુ તથા ધાર્મિક જનની પ્રશંસા આદિનું વિસ્તારથી નિરૂપણુ છે. પૃ૦ ૪૭–૪૮માં સો વર્ષના આયુષ્યવાળી વ્યક્તિ જેટલા તંદુલ ખાય તેની સંખ્યાનું નિરૂપણ કરીને, તે વ્યક્તિના સ્નિગ્ધદ્રવ્ય અને લવણુના આહારનું માન તથા પરિધાનીય વસ્ત્રોનું પ્રમાણ જણાવ્યું છે. પૃ૦ ૪૯-૧૦માં સમય, આવલિકા આદિ કાલમાન તથા કાલમાનદર્શક ઘડીને જાણવા માટેના ઘટિકાયંત્રને બનાવવાની રીત જણાવી છે. પચાસમા પૃષ્ઠમાં એક વર્ષના માસ, પક્ષ અને અહોરાત્રનું પ્રમાણ તથા અહોરાત્ર, માસ, વર્ષ અને સો વર્ષના ઉચ્છ્વાસની સંખ્યા જણાવી છે. પૃ૦ ૫૧ થી ૫૪ સુધીમાં અનિત્યતાનું સ્વરૂપ, શરીરનું સ્વરૂપ તથા શરીરનું અસુંદરત્વ અને અશુભત્વ વર્ણવ્યું છે. પૃ॰ ૫૪ થી ૬૦ માં સ્ત્રીનાં અંગોપાંગના વર્ણનપૂર્વક ઉપદેશ, ધર્મોપદેશ માટે અયોગ્ય જીવની ઓળખ, અશરણ્યભાવના અને ધર્મનું માહાત્મ્ય જણાવીને પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણનો ઉપસંહાર કર્યો છે.
રૂ. ચંદ્રાવાય વળચં—ચંદ્રાવેષ્ટક પૂર્ણકના કુલ ગાથા ૧૭૫ છે. નંદિસૂત્ર અને પાક્ષિકસૂત્રમાં આનો ઉલ્લેખ છે. નદિસૂત્રની ચૂર્ણિ અને વૃત્તિમાં આનો પરિચય આપ્યો નથી જ્યારે પાક્ષિકસૂત્રની વૃત્તિમાં આ પ્રમાણે પરિચય છે—“ અંવાવેશ્ચયંતિ હૈં ચન્દ્રઃ યન્ત્રપુત્રિાણિયોનો गृह्यते, तथा आ-मर्यादया विध्यत इति आवेध्यम्, तदेवावेध्यकम्, चन्द्रलक्षणमावेध्यकं चन्द्रावेध्यकम्, રાધાવેધ ફત્યર્થઃ। તરુપમાનમરનારાધનાપ્રતિપાવો પ્રસ્થવિરોષઃ ચન્દ્રાવેષ્યવૃમિતિ।” (પત્ર ૬૩)
જેમ સ્વયંવરમંડપમાં ઊંચા સ્તંભના અગ્રભાગના ઉપર ફરતી પૂતળીની આંખને વેધવામાં તથાપ્રકારની સાવધાની અને અપ્રમત્તતાનું પ્રાધાન્ય છે તેમ મણસમયની આરાધનામાં આત્મકલ્યાણમાટે સાવધાની અને અપ્રમત્તતા હોવી જોઈએ. આ અર્થવાળી ચંદ્રાવષ્યકની એટલે રાધાવેધની ઉપમાથી પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની રચના કરવામાં આવી છે, તેથી આ પ્રકીર્ણકનું નામ ચંદ્રાવેષ્યક છે.
૧. વિનયગુણ, ૨. આચાર્યગુણ, ૩. શિષ્યગુણુ, ૪. વિનયનિગ્રહગુણ, ૫. જ્ઞાનગુણુ, ૬. ચારિત્રગુણુ અને છ. મરણગુણુ, આ સાત મુખ્ય વિષયોનું આ પ્રકીર્ણકમાં વિસ્તારથી વર્ણન છે. તે આ પ્રમાણે~~
૧. વિનયગુણ (ગા૦ ૪–૨૧)—જેમની પાસેથી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી હોય તે ગુરુનો અનાદર કરનાર અવિનીત શિષ્યે કથી મેળવેલી વિદ્યા નિષ્ફળ થાય છે. આવો અભ્રંભી વિનયહીન કુશિષ્ય પોતાના ભારે કર્મથી લોકોમાં અકીર્તિ અને અપયશ પામે છે. અહીં અન્યાન્ય ગાથાઓમાં આવા અવિનીત શિષ્યના દોષો જણાવ્યા છે. આની સામે વિનીત શિષ્યના ગુણો અને વિશિષ્ટ લાભોનું પણ અહીં હૃદયંગમ નિરૂપણ છે. ઋષિધાતકની જે ગતિ હોય તે ગતિ અહીં વિદ્યાગુરુ પ્રત્યે અવિનય કરનારની જણાવી છે.
૨. આચાર્યગુણુ (ગા૦ ૨૨-૩૬)— પૃથ્વી જેવા સહનશીલ, મેરુ જેવા અકંપ્ય, ધર્મમાં સ્થિત, ચંદ્ર જેવા સૌમ્ય’ આદિ આચાર્ય ભગવંતનાં વિશેષણો જણાવ્યાં છે. અહીં વિવિધ કાર્યો તથા શિલ્પાદિ વિવિધ કળામાં પારંગત આચાર્યની સામે સંસાર અને મોક્ષમાર્ગનું તથાભૂત નિરૂપણ કરનાર આચાર્યનું પ્રાધાન્ય જણાવીને પરમાર્થપ્રરૂપક આચાર્ય ભગવંત પ્રત્યે ભકિત-બહુમાન આદિથી થતા લાભોનું રૂપણ છે.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૩. શિષ્યગુણ (ગા. ૩૭-૫૩)–સુશિષ્યના સ્વરૂપને જણાવવા માટે અહીં તેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે– નીચેત્તિ એટલે પોતાના માટે લઘુતાવાળો, વિનીત, મમત્વવાળો, ગુણા, સુજન, આચાર્યના અભિપ્રાયને જાણનાર, શીત-ઉષ્ણ-વાત-સુધા-તૃષા અરતિને સહન કરનાર, પૃથ્વીની પેઠે સર્વને સહન કરનાર, લાભ અને અલાભના પ્રસંગમાં પ્રસન્નમુખ, અભેચ્છાવાળો, સંતુષ્ટ, છ પ્રકારના વિનયને જાણનાર અને આર્જવયુક્ત અર્થાત વિનીત, ઋદ્ધિગારવરહિત, દસ પ્રકારના વૈયાવૃત્યમાં તત્પર, રવાધ્યાયમાં ઉઘત, સર્વ આવશ્યક ક્રિયા કરનાર, આચાર્યની પ્રશંસા કરનાર, ગુણસેવી, કીર્તિવર્ધક, ધીર, બુદ્ધિમાન, જાતિ કુલ-રૂપચૌવન બલવીર્ય-સમસ્તસત્વસંપન્ન, મૃદુશબ્દ બોલનાર, પૈશુન્યરહિત, અવિકલહાથ-પગવાળો, અનુલોમ, સ્નિગ્ધ અને ભરાવદાર શરીરવાળો, ગંભીર અને ઊંચી નાસિકાવાળો, ઉદાર દષ્ટિવાળો, વિશાળ આંખવાળો, જિનશાસનાનુરાગી, ગુરુવર્ગ પ્રત્યે આદરયુક્ત, ધીર, શ્રદ્ધાયુક્ત, વિકારરહિત, વિનયવાન, કાલ-દેશ-સમય-શીલ-રૂપ-વિનયજ્ઞ, લોભ-ભય-મોહરહિત, નિદ્રા અને પરીસહને જીતનાર, અલ્પપ્રાપ્તિથી પણ સંતુષ્ટ, વિનયશીલ, પંચમહાગ્રતયુક્ત, ગુપ્ત, આરાધક, વિજ્ઞપુરુષો આવા શિષ્યની પ્રશંસા કરે છે. અહીં ગા. ૪૩-૪૪માં આ પ્રમાણે ઉપકારક પ્રેરણા છે –“તું સર્વ પ્રકારના માનને છોડીને શિક્ષા લે. જે સાચા અર્થમાં શિષ્ય થાય છે તેને શિષ્યો મળે છે. અશિષ્યને - શિષ્યો મળતા નથી અર્થાત્ અશિષ્ય ગુરુ થઈ શક્તો નથી. કડવાં અને મમતારહિત વચનોને સમ્યક પ્રકારે સહન કરવાં” વગેરે.
૪. વિનયનિગ્રહગુણ (ગા. ૫૪-૬૭)–અહીં આ પ્રમાણે નિરૂપણ છે–મોક્ષનું દ્વાર વિનય છે. વિનયને કદાપિ છોડવો નહીં. પુરુષ ભલે અલ્પ અભ્યાસવાળો હોય, પણ જે તે વિનયી હોય તો તેનાં કર્મોનો ક્ષય થાય છે. જે અવિનીતને વિનયથી જીતે છે, નિશીલને શીલથી જીવે છે તે ત્રણ લોકને જીતે છે અને તે અપાપથી પાપને પણ જીતે છે. શ્રુતજ્ઞાનમાં કુશળ હોવા છતાં જે અવિનીત અને ગર્વિષ્ઠ છે તેની જ્ઞાની પુરુષો પ્રશંસા કરતા નથી. જે પુરુષ ગુણહીન અને વિનયહીન છે તે ભલે બહુત હોય છતાં તાવિક દષ્ટિએ તેની ગણના અપમૃત પુરુષમાં થાય છે. તપ નિયમ અને શીલથી યુક્ત તથા જ્ઞાન-દર્શન–ચારિત્રમાં ઉક્ત એવા અલ્પશ્રુત પુરુષની ગણના બહુશ્રુત પુરુષમાં થાય છે. અહીં વિસ્તારથી વિનયનું પ્રાધાન્ય જણાવ્યા પછી છાસઠમી ગાથામાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે—જેમ અંધ જનની આગળ પ્રકટાવેલા લાખ કે કોડ દીવા નિરર્થક છે તેમ વિનયહીન વ્યક્તિએ ભણેલું વિપુલ શ્રુત પણ નિરર્થક છે.
૫. જ્ઞાનગુણ (ગા. ૬૮-૯૯)–પ્રારંભમાં “જ્ઞાન અને ચારિત્રયુક્ત પુરુષો ધન્ય છે એમ પ્રરૂપીને જણાવ્યું છે કે–ત્રણ લોક, બંધ, મોક્ષ, જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર અને નિર્જરા, આ સર્વે જ્ઞાનથી જાણી શકાય છે. દોષ અને ગુણનું જ્ઞાન હોય તો જ અનુક્રમે તેનું વર્જન અને સેવન થઈ શકે. અહીં જ્ઞાન અને ક્રિયા–બન્નેનું પ્રાધાન્ય, જ્ઞાનોપાસના અને જ્ઞાનથી ચારિત્રશુદ્ધિ જણાવીને સ્વાધ્યાયના મહિમાનું નિરૂપણ કર્યું છે. છેવટે અંતમાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે—“જે કોઈને, જે એક પદના જ્ઞાનથી નિરંતર સંવેગ અનુભવાય તે એક પદ તેનું સાચું જ્ઞાન છે, કારણ કે ઉપકારક એક પદના જ્ઞાનથી વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે અને જીવની મોહજાળ તૂટે છે. આવા પરમોપકારક એક પદને મરણતે પણ છોડવું નહીં. મરણસમયે સમગ્ર દ્વાદશાંગીનું ચિંતન થવું મુશ્કેલ છે, તેથી ઉપકારક એક પદનું નિરંતર ચિંતન કરનારને જિનેશ્વર ભગવંતોએ આરાધક કહ્યો છે. આવા આરાધકની ત્રણ ભવ પછી તો મોક્ષ થાય જ છે.”
૬. ચરણગુણ (ગા. ૧૦૦-૧૧૬)–પ્રારંભમાં “ગૃહપાશના બંધનથી મુક્ત થઈને જે પુરુષો પ્રયત્નપૂર્વક ચારિત્ર સેવે છે તે ધન્ય છે એમ પ્રરૂપીને આગળ આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે જે અનન્ય
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
મનથી ચારિત્ર પાળે છે તેમને મરણ સમયે ખેદ થતો નથી. જે મનુષ્યો દુર્લભ ચારિત્ર લઈને દુઃખમોચક માર્ગમાં આત્માને તથા પ્રકારે જેડતા નથી તે દુઃખી થાય છે. જે દબુદ્ધિવાળા મનુષ્યો અનન્યમનથી ભાવપૂર્વક પારલૌકિક હિતની દષ્ટિવાળા છે તે દુઃખોથી મુક્ત થાય છે. જે ઉદ્યમશીલ મનુષ્યો, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, અરતિ અને નિંદાથી રહિત છે તે પરમસુખ પામે છે. દુર્લભ મનુષ્યભવને પામીને જે લોકો વિરાધક બને છે તે સમુદ્રમાં જેમનું વહાણ તૂટી ગયું હોય તેવા દરિયાઈ મુસાફરોની માફક દુઃખી થાય છે. ચારિત્રપાલનમાં જે પુરુષો અપ્રમત્ત છે તેમને સુંદર વહાણના મુસાફરોની પેઠે કદાપિ ચિંતા થતી નથી. મનુષ્યભવ દુર્લભ છે, મનુષ્યભવ મળવા છતાં સમ્યગદર્શન દુર્લભ છે, અને સમ્યગદર્શન મળવા છતાં ચારિત્રગ્રહણ દુર્લભ છે, ચારિત્રપ્રાપ્તિ પછી જ્ઞાનપ્રાપ્તિ દુર્લભ છે અને જ્ઞાન મેળવ્યા પછી પણ ચારિત્રશુદ્ધિ સહેલી નથી. કેટલાક પુરુષો સમ્યગ્દર્શનની પ્રશંસા કરે છે તો કેટલાક પુરુષો ચારિત્રશુદ્ધિ અને જ્ઞાનની પ્રશંસા કરે છે. અહીં સમ્યકત્વ અને ચારિત્રના પ્રાધાન્યના સંબંધમાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે—શ્રીકૃષ્ણ અને શ્રેણિક રાજાની પેઠે અચારિત્રીને પણ સમ્યગદર્શન હોય છે, જ્યારે જે ચારિત્રયુક્ત છે તેને સમ્યગ્દર્શન હોય જ છે. ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થયેલ
વ્યક્તિએ સારી રીતે સમ્યગ્રદર્શનનું ગ્રહણ કરવું જોઈએ, કારણ કે ચારિત્રરહિતની મુક્તિ હોય છે, પણ સમ્યગ્દર્શન રહિતની મુક્તિ થતી નથી. ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રભાવવાળાનું પણ મિથ્યાત્વભાવથી પતન થાય છે, તો જે સમ્યગ્દષ્ટિ રાગી હોય તેનું તો શું કહેવું? જે પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિના પાલનમાં અપ્રમત્ત છે અને જે રાગ-દ્વેષથી પર છે તેનું ચારિત્ર શુદ્ધ થાય છે. છેવટે ઉપસંહારમાં જણાવ્યું છે કેશુભકાર્યમાં પ્રયત્નપૂર્વક ઉદ્યમ કરવો અને સમ્યગ્દર્શન ચારિત્ર તથા જ્ઞાનના વિષયમાં અપ્રમાદી થવું.
૭. મરણગુણ (ગા. ૧૧૭-૭૩)–અનિયમિત–બેકાબૂ ઘોડા ઉપર આરૂઢ થઈને સંપૂર્ણ તૈયારી વિના જે કોઈ શત્રુસૈન્યનો પ્રતિકાર કરે તો તે યોદ્ધો અને અશ્વ બન્ને સંગ્રામમાં પરાજિત થાય છે. આ પ્રમાણે મૃત્યુસમયે પૂર્વતૈયારી વિના સમ્યભાવે પરીસહી સહી શકાતા નથી, માટે જ સમાધિ ઈચ્છનાર, પૂર્વ તૈયારીરૂપે વિષયાદિ સુખથી પર રહીને નિશ્ચયરૂપ કુહાડાથી પરીસહને છેદે છે – સમ્યગુભાવે સહી શકે છે. આ સંબંધમાં અહીં પૂર્વસાધના માટે વિસ્તારથી પ્રરૂપણ છે. ત્યારબાદ “ધનુર્વિદ્યામાં નિષ્ણાત પુરુષ, બરાબર શરસંધાન કરીને, અભ્યસ્ત ધનુવિદ્યાને સમુચિત ધ્યાનમાં રાખીને ચંદ્રાધ્યક (બહુ ઊંચાઈએ સ્તંભ ઉપર ફરતી પૂતળીની આંખનો વધ) કરે છે. આમાં જે અન્યમનસ્ક થઈને થોડો પણ પ્રમાદ કરે તો તે ચંદ્રાધ્યકમાં નિષ્ફળ થાય છે. આ ઉદાહરણથી મોક્ષમાર્ગમાં અપ્રમત્તપણે આત્માને જોડવો જોઈએ.” આમ જણાવીને પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના
ચંદ્રાવેલ્સ-વનદ્રાધ્ય” નામને ઘટમાન કર્યું છે. આગળ કષાયત્યાગ માટે વિસ્તારથી હૃદયંગમ અને આત્મોપકારક પ્રેરણા તથા થયેલા દોષોની આલોચના માટે વિસ્તારથી નિરૂપણ કરીને તયોગીના સ્વરૂપનું વિસ્તારથી વિવેચન છે. અહીં એક પ્રેરક હકીક્ત આ પ્રમાણે જણાવી છે–“પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિનું બરાબર પાલન કરવાપૂર્વક દીર્ધકાલપર્યત વિહાર કરીને જે કોઈ મુનિથી મરણ સમયે ધર્મની વિરાધના થાય તો તે આરાધક નથી અને જો કોઈ બહુમતવાળો મુનિ દીર્ધ સમય સુધી વિચરીને ઉત્તરાવસ્થામાં સમ્યભાવે કષાય અને ઇન્દ્રિયો ઉપર કાબૂ મેળવે તો તેને શ્રીજિનોએ આરાધક કહેલ છે.” અહીં અશરણભાવ આદિને લગતી વિવિધ ઉપદેશ પણ છે.
મેં પૂર્વે જણાવ્યું તેમ ડૉ. મૈયાએ પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકને અનેક પ્રત્યંતરોથી મેળવીને ખૂબ જ પરિશ્રમથી સુસંપાદિત કરીને પ્રકાશિત કરેલ છે. આ આવૃત્તિની અને અમારી પ્રસ્તુત આવૃત્તિની મૂલવાચનામાં કોઈક સ્થળે ફરક છે, તે સંશોધન કાર્યમાં ઉત્સાહી અભ્યાસીવર્ગને પ્રાચીન પ્રત્યંતરો મેળવવા તથા તેના પાઠભેદને સ્વતંત્ર રીતે વિચારવા માટે અહીં નોંધું છું
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૩૭.
૧. કેવળ એ સંજ્ઞક પ્રાચીન તાડપત્રીય પ્રતિએ આ પ્રકીર્ણની દસમી ગાથા આ પ્રમાણે આપી છે–વિના વિ દો વિઢિયા જયિા પુરિસેળsમાને | સુરત્રાાિ વિવ મરિપુરિસ ઘરું વત્તા || ૨૦ | (પૃ૦ ૬૪). આ ગાથાના પૂર્વાર્ધમાં ઉપમેય છે અને ઉત્તરાર્ધમાં ઉપમા છે. આની અર્થસંગતિ આ પ્રમાણે છે—જેમ સારા ખાનદાનની દીકરી અયોગ્ય પતિને પ્રાપ્ત કરીને લજ્જિત થાય છે તેમ અભાગી—અયોગ્ય પુર પ્રાપ્ત કરેલી વિદ્યા પણ લજ્જિત થાય છે–શોભતી નથી. અહીં આ ગાથાનું પૂર્વાર્ધ ડૉ. મૈયાએ સંપાદિત કરેલી આવૃત્તિમાં તથા સં. સંસક પ્રતિ સિવાયની પ્રતિઓમાં આ પ્રમાણે છે–વિજ્ઞાન વિ દો વસ્ત્રિયા જયા પુરિસેન માધેજો આ પૂર્વાર્ધનો અર્થ આ પ્રમાણે થાય છે–“ભાગ્યવાન પર મેળવેલી વિદ્યા બળવાન હોય છે. આ પૂર્વાર્ધની સાથે અહીં ઉત્તરાર્ધમાં આવેલા ઉપમાવાચક વિવ = રૂવ શબ્દની સંગતિ થઈ શકતી નથી. અહીં મને પણ, ઉપર જણાવેલ સંસક પ્રાચીન પ્રતિનો પાઠ ન મળ્યો હોત તો વિમાસણ થાત. અહીં તાત્પર્ય એ છે કે–પ્રાચીન–પ્રાચીનતમ પ્રત્યંતરોના પાઠભેદો મેળવવા, એ સંશોધન માટે એક ઉપયોગી રીત છે.
૨. સાડત્રીસમી ગાથામાં (પૃ. ૬૭), સુશિષ્યના વિશેષણરૂપે આવેલો મનવં શબ્દ ડૉ. મૈયાને પણ મળ્યો છે, છતાં ડૉ. મૈયાએ મૂલવાચનામાં સત્તવં પાઠને સ્વીકારીને મમત્તવે પાઠને પાઠાંતરરૂપે ટિપ્પણીમાં આપ્યો છે. અહીં “મમત્વવાળો” અર્થ અને સંગત લાગે છે. મમત્તવં પાઠ અહીં ઉપયોગમાં લીધેલી 1. સંજ્ઞક પ્રતિ સિવાયની (એટલે કે ડૉ. કૈયાની આવૃત્તિ સિવાયની) શેષ પ્રતિઓએ આપ્યો છે, અને તેનો “મમત્વવાળો–ગુરુવર્ગ પ્રત્યે નેહાળ” એવો અર્થ પણ સંગત લાગે છે.
૩. અમારી આવૃત્તિમાં ૧૬૧મી ગાથા આ પ્રમાણે છે—gો હું નથિ છે જોઉં, નથિ વા Reટ્ટે મર્દા ન તં દેવાનિ જાગરું, ને તે વેશ્યામિ નો મર્દ ૨૬ || (પૃ. ૮૩). અહીં ડૉ. કૈયાની આવૃત્તિમાં ચોથા ચરણનો પાઠ આ પ્રમાણે છે– સો માવો ૩ વો મર્દા આ પાઠ મેં ઉપયોગમાં લીધેલી પ્રતિઓ પૈકીની ડૉ. મૈયાની આવૃત્તિ ઉપરાંત એક માત્ર ક્ષ૦ સંસક પ્રતિએ આપ્યો છે. અહીં પૂર્વાર્ધને લક્ષમાં લઈને, તથા પ્રાચીનતમ પ્રતિએ આપેલો પણ હોઈને, અમારી વાચનાનો પાઠ મૌલિક માન્યો છે. એટલું જ નહીં, અહીં મેં સ્વીકારેલો પાઠ જે ૉ. કૈયાને મળ્યો હોત તો તેઓ તે પાઠને મૂલવાચનામાં સ્થાન આપત.
ઉપર જણાવેલ ત્રણ સ્થાનમાંના પહેલા અને ત્રીજા સ્થાનના પાઠના સંબંધમાં ડૉ. મૈયાને એવી કોઈ પ્રતિ જ મળી નથી તેથી તેમની આવૃત્તિમાં આપેલો પાઠ તેઓ સહજભાવે સ્વીકારે તે સ્વાભાવિક છે. બાકી એક પરદેશી વિદુષીએ આ પ્રકીર્ણસૂત્રનું શ્રમ લઈને ચોકસાઈપૂર્વક જે સંશોધન–સંપાદન કર્યું છે, તે ખૂબ જ પ્રશંસનીય છે. ઉપર જણાવેલા બીજા સ્થાનને પાઠ માટે તો મારે એટલું જ જણાવવાનું કે–ડૉ. રૈયાએ સ્વીકારેલા પાઠને બદલે મેં રવીકારેલો પાઠ, અર્થની દષ્ટિએ મને સુસંગત લાગ્યો છે, અને તે મેં ઉપયોગમાં લીધેલી બધી હસ્તલિખિત પ્રતિઓએ આપ્યો પણ છે.
૪. ળિવિજ્ઞાનgon ––ગણિવિદ્યાપ્રકીર્ણનો ઉલ્લેખ, નંદિસૂત્ર તથા પાક્ષિક સૂત્રમાં મળે છે. નંદિસૂત્રની ચૂણિમાં આનો પરિચય આ પ્રમાણે છે–પાત્રવૃ૩૩ો છો ૧ળો, સો ગરણ અસ્થિ सो गणी, विज त्ति णाणं, तं च जोइस-निमित्तगतं णातुं पसत्थेसु इमे कज्जे करेति, तं जहा-पव्वावणा १ सामाइयारोवणं २ उवठ्ठावणा ३ सुतरस उद्देस-समुद्देसाऽगुण्णातो ४ गणारोवणं ५ दिसागुण्णा ६ खेत्तेसु य णिग्गनपवेसा ७, एमाइया कजा जेसु तिहि-करण-णक्खत्त-मुहुत्त-जोगेसु य जे जत्थ करणिजा ते
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
નથડાયો વળિ ગ્રંતિ સમાયાં નળિવિજ્ઞા। (પ્રાકૃત ટેસ્ટ્ સોસાયટી દ્વારા પ્રકાશિત ચૂણિસહિત ‘નૈવિદ્યુત્ત’ પૃ૦ ૫૮) અર્થાત્ ગણુ એટલે સખાલ વૃદ્ધ મુનિઓનો સમૂહ, તે જેની આજ્ઞામાં હોય તેને ગણી’ કહેવામાં આવે છે. વિદ્યા એટલે જ્ઞાન. જ્યોતિષ-નિમિત્તવિષયના જ્ઞાનને જાણીને દીક્ષા, સામાયિકનું આરોપણ, તોપસ્થાપન, શ્રુતસંબંધિત ઉદ્દેશ-સમુદ્દેશ-અનુજ્ઞા, ગણનું આરોપણ, દિશાનુના તથા નિર્ગમ અને પ્રવેશ વગેરે કાર્યો જે તિથિ, કરણ, નક્ષત્ર, મુતૅ અને યોગમાં કરવા માટેનો નિર્દેશ જે અધ્યયનમાં છે તેને ‘ગણિવિદ્યા’ કહેવામાં આવે છે.
૩.
"
શ્રી હરિભદ્રસૂ રિત નંદિસૂત્રની વૃત્તિમાં આ પ્રકીર્ણનો પરિચય આ પ્રમાણે છે—— गुणगणोऽस्यास्तीति गणी, स चाऽऽचार्यः, तस्य विद्या-ज्ञानं गणिविद्या । तत्राविशेषेऽप्ययं विशेष:जोतिस - निमित्तणाणं गणिणो पव्त्रावणादिकज्जेसु । उवयुज्जइ तिहि करणादिजाणणऽन्नहा दोसो ॥ " (પ્રા॰ ટે॰ સો॰ પ્રકાશિત વૃત્તિસહિત ‘નયિસૂત્રમ્ ' પૃ૦ ૭૧) અર્થાત્ ગુણુનો સમૂહ જેનામાં છે તે ગણી, ગણીને જ ‘ આચાર્ય’ કહેવામાં આવે છે. આ આચાર્યની વિદ્યાને ‘ગણિવિદ્યા’ કહેવામાં આવે છે. અહીં વિશેષમાં જણાવવાનું કે—પ્રત્રજ્યાદિ કાર્યોમાં તિથિ-કરણ આદિ જાણવા જ્યોતિષનિમિત્તના જ્ઞાનનો ઉપયોગ કરવો જોઈ એ, અન્યથા દોષ લાગે છે—હાનિ થવાનો સંભવ છે. પાક્ષિકસૂત્રની વૃત્તિમાં આ સંબંધમાં નંદિસૂત્રની હરિન્દ્રીયા વૃત્તિના જેવો જ પાઠ છે.
ગણિવિદ્યાપ્રકીર્ણકમાં નવ વિષયોનું નિરૂપણ છે, તે આ પ્રમાણે—૧. દિવસ, ૨. તિથિ, ૩. નક્ષત્ર, ૪. કર્ણ, ૫. ગ્રહદિવસ, ૬. મુર્તી, ૭. શકુનબલ, ૮. લગ્નખલ અને ૯. નિમિત્તખલ. આનો ટૂંક પરિચય નીચે પ્રમાણે છે———
૧. દિવસ—દિવસને લક્ષીને બલાઅલ વિધિનું નિરૂપણુ,
૨. તિથિ—અહીં પ્રયાણ માટેની; શિષ્યને દીક્ષા આપવાની; અને શિષ્યનો ત્યાગ કરવાની તિથિઓ જણાવી છે.
૩. નક્ષત્ર—અહીં ગમનસિદ્ધ નક્ષત્રો, પ્રસ્થાન-સ્થાનનક્ષત્રો અને તેમનું ફળ, અનશનગ્રહણનાં નક્ષત્રો, દીક્ષાગ્રહણમાં ત્યાજ્ય નક્ષત્રો, વિદ્યારંભનાં નક્ષત્રો, જ્ઞાનવૃદ્ધિકારક નક્ષત્રો, વસ્ત્રને લક્ષીને શુભ નક્ષત્રો, લોચ કરવા માટેનાં નક્ષત્રો, લોચકરણમાં વર્જ્ય નક્ષત્રો, શિષ્યને દીક્ષા આપવાનાં તથા તસ્થાપનાનાં નક્ષત્રો, ગણિ–વાચકને અનુજ્ઞાનાં નક્ષત્રો, ગણુસંગ્રહનાં નક્ષત્રો, ગણધર સ્થાપનાનાં નક્ષત્રો, અવગ્રહ-વસતિ-સ્થાન માટેનાં નક્ષત્રો, કાર્યારંભ અને વિદ્યાધારણાનાં નક્ષત્રો, મૃદુકાર્યસૂચક મૃદુનક્ષત્રો અને તે સંબંધી કાર્યો, તપ કરવા માટેનાં ઉગ્ર નક્ષત્રો અને તેનાં કાર્યો, ઉષ્ણુ નક્ષત્રો અને તેમાં કરવાનાં લિંપન—સીવન આદિ કાર્યો, અને ગુરુસેવા-ચૈત્યપૂજન આદિ કરવાનાં નક્ષત્રો જણાવેલ છે.
૪. કણજ્યોતિષશાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ અમુક પ્રકારના તિથિયોગને ‘કરણ' કહેવામાં આવે છે. અહીં કરણના ભેદ જણાવીને દીક્ષાપ્રદાન વ્રતસ્થાપન ગણિ–વાચકાનુના તથા અનશન કરવા માટેનાં કરણોનું નિરૂપણ છે.
૫. ગ્રદિવસ—અહીં દીક્ષાપ્રદાન, તોપસ્થાપન, ગણિ–વાચકાનુજ્ઞા, ચરકરણ, તપ અને અનશન માટેના દિવસો જણાવ્યા છે.
૬. મુહૂર્ત—અહીં દિવસ અને રાત્રીનાં મુહૂર્તો જણાવીને ઉપર જણાવેલ દીક્ષાપ્રદાન આદિનાં મુદ્દોં જણાવેલ છે.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
છ. શકુનબલ~~અહીં દીક્ષાપ્રદાન, સમાધિકરણ, આગમન, સ્વાધ્યાયકરણ, વ્રતોપસ્થાપન, અનશન, સ્થાનગ્રહણુ, મરણ અને હર્ષનું સૂચન કરનાર શત્રુનો તથા સર્વકાર્યમાં વર્જ્ય શત્રુનો જણાવેલ છે.
૮. લગ્નખલ—અહીં દીક્ષાપ્રદાન, તોપસ્થાપન, શ્રુતસ્કંધની અનુજ્ઞા તથા સ્વાધ્યાયકરણ આદિનાં લગ્ન જણાવેલ છે. અહીં, મેષ આદિ ખાર રાશિના ઉદ્દયના અર્થમાં ‘લગ્ન ’ શબ્દ છે.
૩૯
૯. નિમિત્તખલ—અહીં શુભ-અશુભ નિમિત્તો, ભાષાનિમિત્તોનું ફળ, શિષ્ય—શિષ્યાની દીક્ષાનાં નિમિત્તો, વર્જ્ય નિમિત્તો, નિમિત્તનું પ્રાધાન્ય, દીક્ષાપ્રદાન આદિ કાર્યોમાં સ્વીકાર્ય અને નિષિદ્ધ નિમિત્તો જણાવેલ છે.
૬. મળવિમત્તિર્ાય—મરવિભક્તિનો ઉલ્લેખ નંદિસ્ ત્ર તથા પાક્ષિકસૂત્રમાં છે, નંદિસૂત્રની ણિ અને વૃત્તિમાં મરણવિક્તિનો પરિચય પ્રાયઃ એકસરખો જ આ પ્રમાણે આપ્યો છે—1 “મરણ એટલે પ્રાણત્યાગ. મરણના પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એમ બે ભેદ છે. આ એ પ્રકારના મરણનું જેમાં વિસ્તારથી વર્ણન છે તે અધ્યયનને ‘મરણવિભક્તિ' કહેવામાં આવે છે. ”
પાક્ષિકસૂત્રની વૃત્તિમાં મરણવિભક્તિનો પરિચય તો ઉપર પ્રમાણે જ આપ્યો છે, તે ઉપરાંત મરણના ૧૭ ભેદ અને તેનું વિવેચન છે, જુઓ પૂર્વનિષ્ટિ પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિ, પત્ર ૬૪-૬૫.
આ પ્રકીર્ણક મળસમાધિપાયના નામથી પણ ઓળખાય છે. આનાં કુલ નામ આઠ છે, જુઓ પૃ૦ ૧૫૯ ટિ૦ ૨. આ પ્રકીર્ણકના પાંચ ઉદ્દેશ હોવા જોઈ એ, જુઓ સમાપ્તિમાં (પૃ૦ ૧૫૯). મારી કાર્યશક્તિ મર્યાદિત થઈ છે તેથી આ પાંચ ઉદ્દેશની સ્પષ્ટતાના વિષયમાં શોધ કરવા માટે અભ્યાસી વિદ્વાનો અને પૂજ્ય મુનિભગવંતોને વિનંતિ કરું છું.
આ પ્રકીર્ણકની કુલ ૬૬૧ ગાથામાં સમાવિષ્ટ નિરૂપણ આ પ્રમાણે છે—
દર્શનારાધના, નાનારાધના અને ચારિત્રારાધના, એમ આરાધનાના ત્રણ ભેદ છે. શ્રદ્દા વિનાના જીવો ભૂતકાળમાં અનંતવાર ખાલમરણથી મૃત્યુ પામ્યા છે, એમ જ્ગાવીને ગા. ૨૨થી૪૪માં પંડિતમરણનું સંક્ષિપ્ત નિરૂપણ કર્યું છે. ગા. ૪૫થી પરમાં પતિમરણનાં ક્તવ્ય વગેરે આ પ્રમાણે જણાવેલ છે.“ સર્વ સુખશીલતાનો ત્યાગ કરીને ચારિત્ર પાળવું, ધૈર્યવાન બનીને પરીસહો સહન કરવા, પાંચ ઇંદ્રિયોના વિયોને જીતવા, અને સમગ્ર કાર્યોનો નાશ કરવો.” આ પ્રમાણે આચરી, ગૌરવનો ત્યાગ કરી તથા રાગ-દ્વેષથી પર થઈ ને આરાધનાની શુદ્ધિ કરવી. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને પ્રત્રજ્યાપર્યાય આદિમાં જે અતિચાર—દોષ લાગ્યા હોય તે સર્વેની આલોચના કરવી. જેમ શરીરના કોઈ પણ ભાગમાં લાગેલા કાંટાને દૂર કરવામાં ન આવે તો તેની પીડા થાય છે અને તેને દૂર કરવાથી તે પીડાથી મુક્ત થવાય છે તેમ માયાપૂર્વક આલોચના કરવાથી દુઃખી થવાય છે અને સંપૂર્ણ શુદ્ધ આલોચના કરવાથી આત્મશાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ જે રાગદ્વેષયુક્ત મૂઢ મનુષ્યો મનમાં શલ્ય રાખીને મૃત્યુ પામે છે તે અનેક પ્રકારનાં દુઃખો પામીને સંસારરૂપ અટવીમાં ભમે અને જે અહંકારનો ત્યાગ કરીને દર્શન અને ચારિત્રમાં શલ્યરહિત બનીને મૃત્યુ પામે છે તે સર્વ દુઃખોનો ક્ષય કરે છે.
૧.
" मरणं - पाणपरिच्चागो, विभयणं- विभत्ती, पसत्थ-मपसत्याणि सभेदानि मरणाणि जत्थ वण्णिजंति ગાયો સમાયળ મળવિમો ।” (પૂર્વનિર્દિષ્ટ નદિસૂત્રચૂર્ણિ, ૫૦ ૫૮),
મળાનિ-પ્રાગટ્યા પક્ષ્ાનિ અનુસમયાવીનિ વર્તતે, થશોત્તમ્ ‘અનુત્તમચં સંતાં ન’ ફાતિ, તેષાં વિમગનું થમ્યાં સા મરવિત્તિ:।” (પૂર્વનિર્દિષ્ટ નંદિસૂત્રની હરિભદ્રીયવૃત્તિ, પૃ૦ ૭૧)
tr
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Ye
પ્રજાવતા
અહીં સમગ્ર પ્રકીર્ણનો સાર લખવાથી બહુ વિસ્તાર થઈ જાય અને મેં પૂર્વે જણાવેલ કારણથી ભારે પ્રસ્તાવનાની મર્યાદા કરવી પડી છે, આથી આ પ્રકીર્ણકમાં અનેક પ્રકારે આત્મકલ્યાણ. કારક સામગ્રી ભરી પડી છે તેના સંક્ષિપ્તર ઉદાહરણરૂપ ઉપર જણાવ્યું છે. હવે પછી પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના સંક્ષિપ્ત સારરૂપ હકીકત જણાવીને મારે સંતોષ માનવો પડ્યો છે.
ગા. ૫૩ થી ૫૮માં જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનું માહાત્મ છે. ગા૦ ૫૯થી ૬૭માં દુઃખકર -અશુભ ભાવનાના પાંચ પ્રકાર અને તેનો ત્યાગ કરીને શુભભાવનાની આદયતા જણાવી છે. ગા) ૬૮-૬૯માં સમાધિપ્રાપ્તિનું નિરૂપણ છે. ગાઢ ૭૦ થી ૭૭ માં બાલ (અજ્ઞાની) મરણનું નિરૂપણ છે. ગા૦ ૭૮ થી ૧૨૪માં આલોચના, આત્મશલ્યત્યાગ વગેરેનું વિસ્તારથી નિરૂપણ છે. અહીં મૃત્યુ સમયે આત્મોપકારક ૧૪ અને ૬ સ્થાન, આચાર્ય ભગવંતના ગુણો, આલોચનાવિધિ, શલ્યના ભેદ અને વિસ્તારથી આલોચનાની પ્રરૂપણું વગેરે જણાવેલ છે. ગા૦ ૧૨૭ થી ૧૫૩માં તપના ભેદ, જ્ઞાનચારિત્રના ગુણ અને મહિમા જણાવેલ છે. ગાઢ ૧૫૪ થી ૧૭૫માં આત્મશુદ્ધિવિષયક નિરૂપણ છે. ગા. ૧૭૬ થી ૨૦૯માં બાહ્ય અને આત્યંતર સંલેખનાનું નિરૂપણ છે. ગા. ૨૧૦ થી ૨૫૭માં ક્રિયાતીત બિમારને લક્ષીને પ્રત્યાખ્યાનપૂર્વક આલોચના વગેરેનો વિસ્તારથી ઉપદેશ છે. ગા૦૨૫૮ થી ૨૬૯માં પાંચ મહાવ્રતોની રક્ષા માટે નિરૂપણ છે. ગા૦ ૨૭૦ થી ૨૮૯માં આરાધનાવિષયક ઉપદેશ છે. ગા૦ ૨૯૦ થી ૨૯૬ માં કર્મક્ષય માટે જ્ઞાનનું પ્રાધાન્ય અને ગા૦ ૨૯૭ થી ૩૦૨માં સાવદ્યકર્મના ત્યાગનું નિરૂપણ છે. ગા૦ ૩૦૩ થી ૩૦૭માં આરાધના માટે અરિહંત, સિદ્ધ અને કેવલી, આ ત્રણ પદ મુખ્ય છે, એમ જણાવીને વેદના સહન કરવાનો ઉપદેશ છે. ગા. ૩૦૮ થી ૩૧૭ માં અભ્યદ્યતમરણનું નિરૂપણ તથા આરાધનાપતાકાહરણ આદિનો ઉપદેશ છે. ગા૦ ૩૧૮ થી ૩૨૪માં આરાધનાના ભેદો, પ્રભેદો અને ફળનું નિરૂપણ છે. ગા૦ ૩૨૫ થી ૩૩૪માં આરાધના કરનારનું સ્વરૂપ વગેરે છે. ગા૦ ૩૩૫ થી ૩૬૫ માં પોતે કરેલા કષાય વગેરેની ક્ષમાપના તથા આત્મશલ્યોદ્ધાર વગેરેનું નિરૂપણ છે. ગા૩૬૬ થી ૩૮૫માં વેદના સહન કરવા માટેનો ઉપદેશ છે. ગા૦ ૩૮૬ થી ૪૦૧માં ગર્ભવાસ આદિ દુઃખોના તથા વિવિધ જાતિગત જન્મોનાં દુ:ખોના નિરૂપણપૂર્વક નિર્વેદજનક ઉપદેશ છે. ગા૦ ૪૦૨ થી ૪૦૫માં શરીરમમત્વત્યાગનો ઉપદેશ છે. ગા. ૪૦૬ થી ૪૦૮માં ઉપસર્ગ અને પરીસહને સહન કરવાનો તથા અશુભધ્યાનના ત્યાગનો ઉપદેશ છે. ગાઢ ૪૦૯ થી ૪૧૨માં સનકુમાર ચક્રીન ઉલ્લેખ કરીને રોગાતકો સહન કરવાનો ઉપદેશ છે. ગા૪૧૩ થી ૪૮૫માં વિવિધ ઉપસર્ગો સહન કરવા માટે ઉદાહરણના ઉલ્લેખપૂર્વક ઉપદેશ છે. અહીં જેમનાં ઉદાહરણોનો ઉલ્લેખ છે તેમનાં નામ આ પ્રમાણે છે –રાજાવગ્રહથી નિર્વિગ્ન જિનધર્મ શ્રેણી, મેતાર્યત્રષિ, ચિલાતીપુત્ર, ગજસુકુમાલ, સાગરચંદ્ર, અતીસુકમલ, ચંદ્રાવતસકનૃપ, દમદાનામહર્ષિ, ખડકમુનિ, ધન્ય-શાલિભદ્ર, પાંચ પાંડવ, દંડ અનગાર, સુકોશલમુનિ, વાર્ષિ, અહંનક, ચાણકય તથા ઈલાપુત્ર. ગા૦ ૪૮૬ થી ૫૦૩માં બાવીસ પરીસહ સહન કરવાના વિષયમાં ઉદાહરણોનો ઉલ્લેખ આ પ્રમાણે છે–૧. હસ્તિમિત્ર, ૨. ધનમિત્ર, ૩. આર્યશ્રી ભદ્રબાહુશિષ્ય મુનિચતુષ્ક, ૪. અહંન્નક, ૫. સુમનભદ્રમુનિ, ૬. આર્યરક્ષિતક્ષમાશ્રમણને પિતા, ૭. જાતિસૂક, ૮. શ્રીસ્થૂલભદમુનિ, ૯. દત્ત, ૧૦. કુરુદત્તસુત, ૧૧. સોમદત્ત–સોમદેવ, ૧૨. માથુરક્ષપક, ૧૩. દકમુનિના પાંચસો શિષ્યો, ૧૪. બલભદ્રજી, ૧૫. ઢઢમુનિ, ૧૬. કાલવૈશ્યિકમુનિ, ૧૭. ભદમુનિ, ૧૮. સુનંદ, ૧૯. ઇંદ્રદત્ત, ૨૦. આર્યકાલક અને તેમના શિષ્ય સાગરચંદ્ર, ૨૧. અશકટપિતા,
૧. વિશિષ્ટ જ્ઞાનથી આયુષ્યની મર્યાદા જાણીનેજે મરણ સ્વીકારવામાં આવે છે તે અત્યુતભરણ
કહેવાય છે. આના ત્રણ પ્રકાર છે. પાદપોપગમન, ૨. ઈગિની અને રૂ. ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
અને ૨૨. અષાઢભૂતિઆચાર્ય. આ ૨૨ દષ્ટાંતો પ્રાયઃ ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રની નેમિચંદ્રીય ટીકામાં છે. માત્ર ૫૦૪થી ૫૦૬માં પરીસહ સહન કરવા માટે ઉપદેશ છે. ગાત્ર ૫૦૭થી ૫૨૪માં ધર્મપાલન કરનાર તિર્યંચોનાં ઉદાહરણે આ પ્રમાણે છે–૧. મત્સ્ય, ૨. વાનરયૂથપતિ, ૩. સિંહ-શ્યન–હસ્તિ, ૪. ગંધહસ્તિ, ૫. સર્પયુગલ અને ૬. ભદ્રકમહિષ. ગાડ પર ૫ થી ૫૫૦માં પાદપોપગમનમરણનું સ્વરૂપ છે. ગાત્ર ૫૫૧-૫રમાં વસતિસ્થિત મુનિને આરાધનાપ્રસંગે અનુકૂળતા દર્શાવી છે. ગારા પપ૩થી ૫૬૯માં ઉપસર્ગ અને મહાભઢ્યના પ્રસંગમાં અનુચિંતનનું નિરૂપણ છે. ગાઢ પ૭૦ થી ૬૪૦માં બાર ભાવનાનું વિસ્તારથી નિરૂપણ છે. ગાઢ ૬૪૧ થી ૬૫૯માં નિર્વેદજનક ઉપદેશપૂર્વક પંડિત મરણનું નિરૂપણ છે. ગા૦ ૬૬૦–૬૧ માં ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાનનું માહાસ્ય જણાવ્યું છે.
૬. આકરાચવાળ []–અમારા પ્રસ્તુત વરૂovયકુત્તારું ગ્રંથમાં “આતુરપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણક નામવાળાં ત્રણ પ્રકીર્ણસૂત્રો છે. તેમાંનું પહેલું પ્રસ્તુત છઠ્ઠા ક્રમાંકમાં આવેલું છે, બીજું તેરમા ક્રમાંકમાં (પૃ. ૩૦૫) આવેલું છે અને ત્રીજું સોળમાં ક્રમાંકમાં (પૃ. ૩૨૯) આવેલું છે. આમાંના ત્રીજા આતુરપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણકના કર્તા શ્રી વીરભદ્રાચાર્ય છે, તેથી તેને સ્વતંત્રરીતે ઓળખી શકાય છે. આ કારણથી આ ત્રીજા પ્રકીર્ણસૂત્રની ઓળખ માટે “[૩]” આવો અંક આપ્યો નથી. આ ત્રીજા આતુરપ્રત્યાખ્યાન પ્રકીર્ણકના કર્તા વિક્રમના અગિયારમા શતકમાં થયેલા છે–આ હકીકત, આ પ્રસ્તાવનાના પહેલાં જે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીનું વક્તવ્ય આપ્યું છે તેમાં જણાવી છે. શેષ છઠ્ઠા અને તેમાં ક્રમાંકમાં આવેલ આતુરપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણક પૈકીનું કોઈ એક, નંદિસૂત્ર અને પાકિસૂત્રમાં નિર્દિષ્ટ આતુરપ્રત્યાખ્યાન છે કે કેમ તેનો નિર્ણય કરવા માટે હું બહુશ્રુત પુરુષોને વિનંતિ કરું છું.
નંદિસૂત્રની ચૂર્ણિ અને હરિભદ્દીયાવૃત્તિમાં તથા પાક્ષિક સૂત્રવૃત્તિમાં આ પ્રકીર્ણકનો પરિચય આ પ્રમાણે આપ્યો છે—“જેનો વ્યાધિ અસાધ્ય છે તેવા ગ્લાન–બિમારને ગીતાર્થ પુરો પ્રતિદિન ખાદ્ય દ્રવ્યો ઘટાડીને પ્રત્યાખ્યાન કરાવે, છેવટે બિમાર મુનિ આહારના વિષયમાં વૈરાગ્ય પામીને અનાસક્ત થાય ત્યારે તેને ભવચરિમપ્રત્યાખ્યાન કરાવે છે. આ નિરૂપણ જે અધ્યયનમાં છે તે આતુરપ્રત્યાખ્યાન છે.”
આ પ્રકીર્ણકની રચના પદ્ય-ગદ્યાત્મક છે. આમા ગા. ૧થી ૫માં અરિહંતાદિ પાંચ પરમેષ્ઠિને નમસ્કાર કરીને પાપત્યાગની પ્રતિજ્ઞા છે. ગા૦ ૬ થી ૯માં અરિહંતાદિ સર્વ જીવો પ્રત્યે ક્ષમાપના આદિ છે. દસમા સૂત્રમાં અઢાર પાપસ્થાનકના ત્યાગની પ્રતિજ્ઞા છે. સૂત્ર ૧૧-૧૨માં શરીરાદિના મમત્વત્યાગની પ્રતિજ્ઞા છે. ગાય ૧૩ થી ૨૭માં સાગાર નિરાગાર પ્રત્યાખ્યાન જણાવીને સર્વ જીવોની પ્રત્યે ક્ષમાપના નિરૂપી છે. છેવટે ગા. ૨૮ થી ૩૦માં આત્મશિક્ષા છે.
૭. માપવાઇrgzuથં–મહાપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણકમાં ભવચરિમપ્રત્યાખ્યાનસંબંધમાં વિવિધ પ્રરૂપણ છે. નંદિસૂત્ર તથા પાકિસૂત્રમાં મુદ્દાચવવાનો ઉલ્લેખ છે. નંદિસૂત્રની ચૂણિ અને હરિભદ્રીયવૃત્તિમાં તથા પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિમાં આ પ્રકીર્ણકનો પરિચય આ પ્રમાણે આપ્યો છે– “મહાપ્રયાલ્યાનમ, મચ તત્ પ્રત્યાઘાન થેતિ ન સ gfથ માવાયો—(અહીં સુધીનો પાઠ
१. “आउरो-गिलाणो, तं किरियातीतं णातुं गीयत्था पच्चक्खाति, दिणे दिणे दव्वहासं करेंता अंते
य सव्वदव्वदातणताए भत्ते वेरग्गं जणेता भत्ते नित्तण्हस्स भवचरिमपञ्चक्खाणं कारेंति, एतं जत्थऽ.
ज्झयणे सवित्थरं वणिजइ तमज्झयणं आउरपच्चक्खाणं।" ૨. ભવચરિમપ્રત્યાખ્યાન એટલે જીવનપર્યત આહાર-પાનનો ત્યાગ કરવો.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨
પ્રસ્તાવના નંદિસૂત્ર પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિને છે) વેબ નિળwવેન વા વિદત્તા અંતે રળિયા વાસ વસે करेत्ता, जिगकप्पिया पुण विहारेणेव संलीढा तहा वि जहाजुत्तं संलेहं करेत्ता निव्वाघातं सचेट्ठा सेव મારિનં પૂર્વતિ, સવિથ કરયડાને વળિજ્ઞ તાશ માવચવાળા પૂર્વનિર્દિષ્ટ નંદિસૂત્રચૂર્ણિ પૃ૦ ૫૮, પૂર્વનિર્દિષ્ટ નંદિસૂત્રવૃત્તિ પૃ૦ ૭ર તથા પૂર્વનિર્દિષ્ટ પાક્ષિાસૂત્રવૃત્તિ પત્ર-૫.
પ્રસ્તુત મહાપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણકની કુલ ગાથા ૧૪ર છે. આમાં જે નિરૂપણ છે તેને સંક્ષેપમાં જણાવું છું –દુરિતાદિત્યાગ વગેરેની વિવિધ પ્રતિજ્ઞા (ગા. ૩–૫), સર્વજીવલમાપના, નિંદા, ગહ, આલોચના (ગા) ૬-૮), ભમત્વ છેદ, આત્મધર્મસ્વરૂપ, મૂલોત્તર ગુણોની વિરાધનાની નિંદા (ગા. ૯-૧૨), એકત્વભાવના (ગા. ૧૩–૧૬), સંયોગસંબંધત્યાગ (ગા. ૧૭), મિથ્યાત્વત્યાગ, અજ્ઞાત અપરાધોની આલોચના, ભાયાત્યાગ, આલોચનું સ્વરૂપ અને તેનું મોક્ષગામિત્વ (ગા. ૧૮–૨૩), આત્મશલ્યોદ્ધરણ, આલોચનાનું ફળ (ગા. ૨૪-૩૦), પ્રાયશ્ચિત્તકરણ, પ્રાણવધાદિત્યાગ, અશનાદિત્યાગ, પાલનાશુદ્ધ અને ભાવશુદ્ધ પ્રત્યાખ્યાનનું સ્વરૂપ (ગા. ૩૧-૩૬), નિર્વેદનો ઉપદેશ (ગા૦ ૩૭–૪૦), પંડિતમરણની પ્રરૂપણુ (ગા૪૫-૫૦), પુન: વિસ્તારથી નિર્વેદનો ઉપદેશ (ગા. ૫-૬૭), પાંચ મહાવ્રતની રક્ષાવિષયક પ્રરૂપણ, ગુપ્તિ અને સમિતિનું પ્રાધાન્ય (ગા૦ ૬૮-૭૭), તપનું માહાભ્ય (ગા. ૭૮-૭૯). આત્માર્થસાધનાવિષયક અને પંડિતમરણવિષયક પ્રરૂપણ (ગા. ૮૦-૯૨), અનાહારકનું સ્વરૂપ, આરાધનાનું માહાભ્ય, વિશુદ્ધભનનું પ્રાધાન્ય (ગા. ૯૩–૯૬), પ્રમાદથી હાનિ, સંવરનું માહામ્ય (ગા૦ ૯૭–૧૦૦), જ્ઞાનનું પ્રાધાન્ય, જિનધર્મશ્રદ્ધા (ગા. ૧૦૧-૬), વિવિધ ત્યાગનું નિરૂપણ, પ્રત્યાખ્યાનથી સમાધિલાભ (ગા. ૧૦૭–૧૨), આરાધના માટે અરિહંત આદિ એક પદનું પણ માહભ્ય (ગા૦ ૧૧૩–૨૦), વેદના સહન કરવાનો ઉપદેશ (ગા. ૧૨૧-૨૫), અભ્યદ્યતભરણનિરૂપણપૂર્વક આરાધનાપતાકાપ્રાપ્તિની પ્રરૂપણું (ગા. ૧૨૬–૩૪), સંસારતરણ માટે અને કર્મના નિસ્તરણ માટે ઉપદેશ (ગા. ૧૩૫-૩૬), આરાધનાના ભેદો અને તેનું ફળ (ગા. ૧૩૭–૩૯), સર્વજીવ પ્રત્યે ક્ષમાપના, ધરમણની પ્રશંસા અને પ્રત્યાખ્યાનનું ફળ (ગા. ૧૪૦-૪૨). આ પ્રમાણે આ પ્રકીર્ણકમાં મુખ્યતયા નિરૂપણ છે.
૮. સિમાવિવારું—ઋષિભાષિત પ્રકીર્ણસૂત્રમાં પિસ્તાલીસ ઋષિઓના ઉપદેશરૂપ પિસ્તાલીસ અધ્યયનો છે. આ પિસ્તાલીસ ઋષિઓ પ્રત્યેકબુદ્ધ હતા. આમાંના, શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના શાસન સમયમાં થયેલા વીસ, શ્રી પાર્શ્વનાથભગવાનના શાસનસમયમાં થયેલા પંદર અને શ્રમણ ભગવાન શ્રી વીરવદ્ધમાન સ્વામિ–મહાવીરસ્વામિના શાસનસમયમાં થયેલા દસ છે. આ હકીકત જણાવતી ગાથા ઋષિભાષિત સંગ્રહણીમાં છે, જુઓ પૃ૦ ૧૭૯ ગા૦ ૧. કોઈ પણ એક . પારમાર્થિક ભાવથી જેમને આત્મબોધ-જ્ઞાનની સ્વયં પ્રાપ્તિ થઈ હોય તેઓ પ્રત્યેકબુદ્ધ કહેવાય છે. અહીં સૂચિત પિસ્તાલીસ ઋષિઓનાં નામ આ પ્રમાણે છે–૧. નારદ-દેવનારદ, ૨. વન્જિતપુત્ત, ૩. અસિતદવિલ, ૪. ભારદ્વાજગોત્રીય અંગરિસિ અથવા અંગિરિસિ–(2) અંગિરસ, ૫. પુષ્પશાલપુત્ર, ૬. વલ્કલગીરી, ૭. કૂર્માપુત્ર, ૮. કેતલિપુત્ર, ૯. મહાકાશ્યપ, ૧૦. તેતલપુત્ર, ૧૧. મંખલિપુત્ર, ૧૨. યજ્ઞવલ્ક, ૧૩. ભયાલ, ૧૪. બાહુક, ૧૫. મધુરાયણ, ૧૬. શૌર્યાયણ, ૧૭. વિદુ–(2) વિદ્વાન, વિજ્ઞ, ૧૮. વરિસકણહવાર્ષગણ્ય (), ૧૯. આર્યાયણ, ૨૦. આ અધ્યયનના પ્રરૂપક ઋષિના નામ
આદિનો ઉલ્લેખ નથી, ૨૧. ગાથાપતિપુત્ર–તરુણ, ૨૨. ગર્દભ–દગભાલ (?), ૨૩. રામપુત્ર, ૨૪. હરિગિરિ, ૨૫. અંબડ, ૨૬. માતંગ, ૨૭. વાત્રક, ૨૮. આર્ટક, ૨૯, વર્ધમાન, ૩૦. વાયુસત્યસંયુક્ત, ૩૧. પાર્થ, ૩૨. પિંગ-બ્રાહ્મણ પરિવ્રાજક, ૩૩. અરણિ-મહાશાલપુત્ર, ૩૪. ઋષિગિરિબ્રાહ્મણ પરિવ્રાજક, ૩૫. ઔદ્દાલક, ૩૬. વિત્ત-તારાયણ, ૩૭. શ્રીગિરિ–બ્રાહ્મણ પરિવ્રાજક, ૩૮.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાવતા
સ્વાતિપુત્ર–બુદ્ધ, ૩૯. સંજ્ય, ૪૦. દૈપાયન, ૪૧. ઇદ્રનાગ, ૪૨. સોમ, ૪૩. યમ, ૪૪. વરુણ અને ૪૫. વૈશ્રવણ. આ પિસ્તાલીસ ઋષિઓને “અહંત ઋષિ મુક્ત–મોક્ષપ્રાપ્ત' કહ્યા છે.
આ પ્રકીર્ણકનાં પિસ્તાલીસ અધ્યયનમાં જે નિરૂપણ છે તે ટૂંકમાં આ પ્રમાણે છે–
પ્રથમ અધ્યયનમાં અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય અને બ્રહ્મચર્ય--અપરિગ્રહને લગતું જે કંઈ હોય તે જ શ્રોતવ્ય છે અને તે જ શૌચ છે, તથા અહિંસાદિની આચરણાથી સર્વ દુઃખોથી મુક્તિ મળે છે વગેરે વગેરે જણાવેલ છે.
બીજા અધ્યયનમાં, સર્વ દુઃખોનું મૂળ કર્મો છે–તે જણાવીને મોંના ક્ષયનું અને કર્મક્ષયના ફળનું નિરૂપણ છે.
ત્રીજા અધ્યયનમાં કામ, સંગ, સ્નેહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ વગેરેના ત્યાગનું નિરૂપણ છે.
ચોથા અધ્યયનમાં પાપકર્મના ત્યાગનું, ધર્માભિમુખ આચરણનું અને અનુકૂળ-પ્રતિકૂલ સંયોગોમાં માધ્યસ્થભાવ આદિનું નિરૂપણ છે.
પાંચમા અધ્યયનમાં માનત્યાગ અને અહિંસા આદિનો ઉપદેશ છે. છા અધ્યયનમાં સ્વદાચરણનિષેધ વગેરેનું નિરૂપણ છે. સાતમા અધ્યયનમાં સમભાવથી દુઃખ સહન કરવા આદિનો ઉપદેશ છે. આઠમાં અધ્યયનમાં બાહ્ય અને આત્યંતર પરિગ્રહના ત્યાગનો ઉપદેશ છે.
નવમા અધ્યયનમાં કર્મોના કારણે દુઃખાનુભવ, કર્મનાશથી સુખાનુભવ, સંવર, નિર્જરા, કર્મબંધનાં કારણ, કર્મોનું સ્વરૂપ, આદિનું પ્રરૂપણ છે.
દસમા અધ્યયનમાં સર્વત્યાગના મહિમાને જણાવતું તેતલિપુત્રનું કથાનક છે. અગિયારમા અધ્યયનમાં કુગુરુ-ગુરુનું સ્વરૂપ તથા સદ્ગુરુના માહાસ્ય આદિનું નિરૂપણ છે. બારમા અધ્યયનમાં લોકેષણના સ્વરૂપનું તથા ગોચરચર્યાના આચારનું નિરૂપણ છે.
તેરમા અધ્યયનમાં પરપીડાને નિષેધ જણાવીને લાભ તથા અલાભના પ્રસંગે ઉદાસીનતા રાખવાના સંબંધમાં નિરૂપણ છે.
ચૌદમાં અધ્યયનમાં આ લોક અને પરલોકની આશંસાના નિષેધનો ઉપદેશ છે.
પિંદરમા અધ્યયનમાં દુઃખોદીરણા, દુઃખવિપાક અને દુઃખના મૂળરૂપ પાપકર્મના ત્યાગ સંબંધી વિસ્તારથી નિરૂપણ છે.
સોળમા અધ્યયનમાં ઉત્તમપુરુષનાં લક્ષણોનું, મનોજ્ઞ અને અમનેશ શબ્દાદિ વિષયો પ્રત્યે રાગ-દ્વેષના નિષેધનું અને ઈદ્રિયદમનનું નિરૂપણ છે.
સત્તરમા અધ્યયનમાં “જે વિદ્યાથી સર્વદુઃખોનો નાશ થાય તે મહાવિદ્યા છે એમ જણાવીને કર્મયના ઉપાય, કર્મક્ષય કરનારનું સ્વરૂપ, સાવઘયોગનો ત્યાગ અને નિરવઘયોગની આચરણું જણાવેલ છે.
અઢારમા અધ્યયનમાં પાપયુક્તને સંસારની અને પાપરહિતને મોક્ષની પ્રાપ્તિ જણાવેલ છે. ઓગણીસમા અધ્યયનમાં અનાર્યકર્મને ત્યાગ અને આર્યકર્મની આચરણ જણાવેલ છે.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
વીસમા અધ્યયનમાં પાંચ પ્રકારની અસત્ પ્રરૂપણા તથા નાસ્તિવાદ અને તેનું નિરાકરણ જણાવેલ છે.
એકવીસમા અધ્યયનમાં અજ્ઞાનથી હાનિ, જ્ઞાનથી લાભ, અજ્ઞાનના દોષ અને જ્ઞાનનું માહાત્મ જણાવેલ છે.
બાવીસમા અધ્યયનમાં બુદ્ધનું સ્વરૂપ, ધર્મને વિષયમાં પુરુષપ્રાધાન્ય અને સ્ત્રીલાઘવ તથા અધ્યાત્મના ઉપદેશપૂર્વક ધ્યાનનું વિધાન કર્યું છે.
તેવીસમા અધ્યયનમાં મરણના બે ભેદ જણાવીને સુમરણનું નિરૂપણ છે.
ચોવીસમા અધ્યયનમાં ક્ષણિક સુખને ત્યાગ, શાશ્વત સુખપ્રાપ્તિને ઉપદેશ, ધર્મનું માહાસ્ય, સંસારનિર્વેદ, કર્મનું સ્વરૂપ, પાપકર્મનું ફળ અને મોક્ષપ્રાપ્તિનો માર્ગ જણાવેલ છે.
પચીસમા અધ્યયનમાં પાપકર્મના સેવનથી દોષ અને તેના ત્યાગથી ગુણ જણાવેલ છે.
છવ્વીસમા અધ્યયનમાં “બ્રાહ્મણ-શબ્દની વિશિષ્ટ વ્યાખ્યા તથા ફળના નિર્દેશપૂર્વક આધ્યાત્મિક ખેતીનું નિરૂપણ છે.
સત્તાવીસમા અધ્યયનમાં બનેહત્યાગ, ધ્યાન અને અધ્યયન, આ સાધુચર્ચા છે એમ જણાવીને અસાધુનાં આચરણ તથા આત્માર્થની સાધના જણાવેલ છે.
અઠ્ઠાવીસમા અધ્યયનમાં કામભોગના ત્યાગનું અને આત્મશુદ્ધિનું નિરૂપણ છે. ઓગણત્રીસમા અધ્યયનમાં ઈદ્રિયદમનનું અને જિતેંદ્રિયનું માહાસ્ય જણાવેલ છે.
ત્રીસમા અધ્યયનમાં “શુભાશુભ કર્મોના ઉદયપ્રસંગે સાધકે તે કર્મો એવી રીતે વેદવાં જેથી કર્મરહિત થવાય” આ હકીક્તનું નિરૂપણ છે.
એકત્રીસમા અધ્યયનમાં લોક અને ગતિના સંબંધમાં પ્રશ્નોત્તરો, જીવ અને પુદ્ગલનું સ્વરૂપ આદિ, અપુનર્ભવનું સ્વરૂપ વગેરે જણાવેલ છે. એકત્રીસમા અધ્યયનને વાચનાંતરના પાઠમાં પણ છવ, ગતિ, પુદ્ગલ અને અપુનર્ભવ વગેરેનું નિરૂપણ છે.
બત્રીસમા અધ્યયનમાં આધ્યાત્મિક કૃષિ–ખેતીનું નિરૂપણ છે.
તેત્રીસમા અધ્યયનમાં બાલ અને પંડિતની ઓળખ, દુર્ભાષિતના દોષ, સુભાષિતના ગુણ, બાલસંસર્ગનો નિષેધ, પંડિતસંસર્ગકરણ, સદ્ધર્મમાહામ્ય, દુર્મિત્રના દોષ, સુમિત્રના ગુણ તથા સત્સંગ સંબંધી નિરૂપણ છે.
ચોત્રીસમા અધ્યયનમાં પરીસહ-ઉપસર્ગસહનનું તથા પંડિતના કર્તવ્યનું નિરૂપણ આદિ છે.
પાંત્રીસમા અધ્યયનમાં કર્મબંધના હેતુભૂત ચાર કષાયના ત્યાગને જણાવીને આત્માર્થસાધનાનું નિરૂપણ છે.
છત્રીસમા અધ્યયનમાં ક્રોધત્યાગનું નિરૂપણ છે. સાડત્રીસમા અધ્યયનમાં રાત્રી ભોજનના ત્યાગરૂપ ઋષિચર્યા જણાવી છે.
અડત્રીસમા અધ્યયનમાં સુખાનુબંધિ સુખનું પ્રાધાન્ય જણાવીને જ્ઞાનિપુરુષોનો વિવિધ ઉપદેશ નિરૂપેલ છે.
ઓગણચાલીસમા અધ્યયનમાં પાપકર્મત્યાગની પ્રરૂપણ છે.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
ચાલીસમા અધ્યયનમાં ઇચ્છનિરોધનો ઉપદેશ છે.
એકતાલીસમા અધ્યયનમાં પોતાના પોષણ માટે તપોનુષ્ઠાન અને સંયમપાલનનો નિષેધ કરીને વિશુદ્ધભિક્ષાચર્યાનું નિરૂપણ છે.
ખેતાલીસમા અધ્યયનમાં સાવદ્ય આચરણનો નિષેધ જણાવ્યો છે.
તેતાલીસમા અધ્યયનમાં લાભ અને અલાભના પ્રસંગે સમભાવ રાખવા માટેનું નિરૂપણ છે. ચુમ્માલીસમા અધ્યયનમાં રાગ– ્ષના નિગ્રહથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ જણાવી છે.
પિસ્તાલીસમા અધ્યયનમાં કામ, પાપ અને હિંસાનો નિષેધ જણાવીને પાપકર્મના નિષેધનો ઉપદેશ છે. તેમ જ અહિંસા તથા જિનાજ્ઞાપાલનનું વિસ્તારથી નિરૂપણ કરીને ઋદ્ધિગારવત્યાગ વગેરેનો ઉપદેશ છે.
૫
સમવાયાંગસૂત્રમાં ઋષિભાષિતસૂત્રનો ઉલ્લેખ છે, આથી સહજભાવે પ્રસ્તુત સૂત્રની પ્રાચીનતા સ્વયંસિદ્ધ છે. સમવાયાંગસૂત્રનો મૂલપાઠ તથા તેની શ્રી અભયદેવસૂરિષ્કૃત વ્યાખ્યાનો પાઠ આ પ્રમાણે છે—“ નોયારીયું માયના સિમાસિયા વિયોગનુયામાસિયા ફળત્તા” સમવાયાંગસૂત્રનો ૪૪મો સમવાય. નુશ્રવરિશત્ ‘સિમાલિય ત્તિ ઋષિમાષિતાયનાનિાહિશ્રુતવિરોત્રમૂતાનિ, 'दियलोग चुयाभासिय'त्ति देवलोकच्युतैः ऋषि भूतैराभाषितानि देवलोकच्युताभाषितानि । क्वचित् પાઠઃ—તેવોયન્નુયાળ શીળ જોયાઝીમ કૃતિમાસિયઽન્શયળ વત્તા ” (આગમોદયસમિતિ—સુરતદ્વારા પ્રકાશિત વૃત્તિસહિત સમવાયાંગસૂત્ર. પત્ર ૬૮ મું). અહીં ઋષિભાષિતસૂત્રનાં ૪૪ અધ્યયન ગુાવ્યાં છે, જ્યારે વર્તમાનમાં ઉપલભ્ય આ સૂત્રની સમગ્ર પ્રાચીન અર્વાચીન પ્રતિઓમાં પિસ્તાલીસ અધ્યયન છે. એટલું જ નહીં, પાક્ષિકસૂત્રમાં કાલિકશ્રુતરૂપે જણાવેલ સૂત્રોમાં લિમાલિયાનૢ સૂત્રનો ઉલ્લેખ છે. ત્યાં તેની વૃત્તિમાં સિમાલિયાદું સૂત્રનાં પિસ્તાલીસ અધ્યયન જણાવ્યાં છે. આ વૃત્તિનો પાઠ આ પ્રમાણે છે—રૂત્તિમાસિયાË તિ ૬૬ ઋષયઃ–પ્રત્યેવબુદ્ધસાધવ, તે વાત્ર નેમિનાથતીર્થવતિનો નાવાયો विंशतिः, पार्श्वनाथतीर्थवर्तिनः पञ्चदश, बर्द्धमानस्वामितीर्थवर्तिनो दश ग्राह्याः, तैर्भाषितानि વજ્રના િશઈલ્યાન્વયનાનિ શ્રવળાષિયાયન્તિ ઋષિમાષિતાનિ | જુઓ પૂર્વનિર્દિષ્ટ પાક્ષિકસૂત્ર વૃત્તિ પત્ર ૬૭ની પ્રથમપૃષ્ટિ. પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિનો રચના સંવત ૧૧૮૦ છે. આથી, વિક્રમના બારમા શતકમાં સિમાલિયાનૢ સૂત્રની જે કોઈ પ્રતિઓ હશે તેમાં અધ્યયનોની સંખ્યા પિસ્તાલીસ હતી, એ જાણી શકાય છે. અહીં એ પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે, સમવાયાંગસૂત્રના મૂલપાઠમાં અને તનુસાર તેની અભયદેવીયા વૃત્તિમાં પ્રસ્તુત સૂત્રનાં ૪૪ અધ્યયન જણાવ્યાં છે તે સંબંધમાં પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિકાર શ્રી યશોદેવસૂરિએ કોઈ નોંધ લીધી નથી. તેમ જ સાથે સાથે એ પણ જાણી શકાય છે કે, વિક્રમના બારમા શતકમાં જ થયેલા સમવાયાંગવૃત્તિકાર આચાર્યશ્રી અભયદેવસૂરિજીએ તેમના સમયમાં ઋષિભાષિતસૂત્રનાં ૪૫ અધ્યયન હતાં ” તે સંબંધમાં કશું જ લખ્યું નથી.
:
ઋષિભાષિતસૂત્રના પ્રથમ નારદીયાધ્યયનના સંબંધમાં, પાક્ષિકસૂત્રવૃત્તિમાં વૃદ્ધત્તમ્બરાયનો નિર્દેશ કરીને પ્રાચીન પ્રવાહરૂપે પ્રચલિત નોંધ લખી છે અને તદ્દનુસાર શેષ–૪૪ અધ્યયનોના સંબંધમાં જોવા—જાણવાની ભલામણ કરી' છે. આથી એમ જાણી શકાય છે કે, આ ૪૫ અધ્યયનોના વિશેષ પરિચય માટે કોઈ વૃદ્ધપરંપરા હતી.
१. अत्र वृद्धसम्प्रदायः - सोरियपुरे नगरे सुरंबरो नाम जक्खो । धणंजओ सेट्ठी, सुभद्दा भज्जा । तेहिं अन्नया सुरंबरो विन्नतो जहा - जइ अम्हाणं पुत्तो होही तो तुज्झ महिससयं देमो त्ति । एवं ताणं जाओ पुत्त । एत्यंतरे भगवं वद्धमाणसामी 'ताणि संबुज्झिहिंति 'त्ति सोरियपुरमागओ । सेट्ठी
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
નંદિસૂત્રમાં કાલિકશ્રુતના વિભાગમાં જણાવેલાં એકત્રીસ સૂત્રોમાં રૂણિમા સિવાડું સૂત્રનો ઉલ્લેખ છે. અહીં નંદિસૂત્રની ચૂર્ણિ, હરિભદ્રીયાવૃત્તિ તથા ભલયગિરીયા વૃત્તિમાં “આ સૂત્રનો પરિચય 'सुगम' छे" अभावान विशेष नाथ सपा नथी.
અહીં જણાવ્યા પ્રમાણે સમવાયાંગસૂત્ર અને તેની વૃત્તિમાં ફરિમાસિવાયંસત્રનાં ૪૪ અધ્યયનોને ઉલ્લેખ છે. આમ છતાં પંશ્રીમનોહરમુનિજી “શાસ્ત્રી દ્વારા સંપાદિત મિાહિયારુંસૂત્રની प्रस्तावना३पे समेत 'इसिभासियाइंसूत्रपरिचय'मां तेभये “सभवायांगसूत्रना संसनसमये ५९, રુરિમાસિયારુંસૂત્રનાં ૪૫ અધ્યયન હોવાં જોઈએ” એ મતલબનું, ટીકાકાર અને ટીકાપાઠનો આધાર આપીને જે વિધાન કર્યું છે કે, જ્યાં સુધી પ્રામાણિક આધારની સ્પષ્ટતા ન થાય ત્યાં સુધી શંકિત भानवू नये. पं० श्री मनोहरभुनिनु सूयित विधान २॥ प्रभारी छ-" समवायांगसूत्र में चवाँलीस समवायमें ऋषिभाषितसूत्रका उल्लेख मिलता है। देवलोकसे च्यवित चवालीस ऋषियों के प्रवचनरूप यह सूत्र है किन्तु एक प्रश्न उपस्थित होता है कि यहाँ पर वर्तमान ऋषिभाषित सूत्रके पैंतालीस अध्ययन हैं और समवायांगसूत्रमें चवॉलीस अध्ययनोंका उल्लेख मिलता है। इस विभेदको मिटानेके लिये टीकाकार लिखते हैं। समवायांगसूत्र में देवलोकच्यवित ऋषियोंका ही उल्लेख है। संभव है एक ऋषि अन्य गतिसे आये हों, अतः उनका उल्लेख नहीं किया है।" पोताना २१ स्थानना આધાર માટે પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ નીચે ટિપ્પણીમાં ટીકાનો પાઠ આપ્યો છે તે, મેં અહીં
सभजो निग्गओ, संबुद्धो, अणुव्वयाणि गहियाणि । सो जक्खो सुविणए महिसे मग्गइ। तेण वि सेटिणा पिट्ठमया दिण्ण त्ति। सामिणो य दो सीसा धम्मघोसो धम्मजसो य एगस्स असोगपायवस्स हेट्ठा परियहिति । ते पुव्वण्हठिया, अवरण्हे वि छाया न परियत्तइ । तओ एको भणइ-तुज्झेसा लद्धी । बिइओ भणइ-तुज्झ त्ति । तओ एको काइयभूमि गओ जाव छाया तहेव अच्छइ। तओ बीओ वि गओ तत्थेव, तहेव अच्छइ । तेहिं नायं जहा-एक्कस्स वि न लद्धी। तो सामी पुच्छिओ। भगवया भणियं जहा-“इहेव सोरियपुरे समुद्दविजओ राया आसी। जण्णदत्तो तावसो, सोमजसा तावसी । ताण पुत्तो नारओ। ताणि उंछवित्तीणि, एकदिवसम्मि जेमंति, एकदिवसं उववासं करेंति । अन्नया ताणि तं नारयं पुव्वण्हे असोगपायवरस हेट्ठा ठवेऊणं उंछति । इओ य वेयडाओ वेसमणकाइया तिरियजंभगा देवा तेणंतेणं वीइवयंता पेच्छंति तं दारयं । ओहिणा आभोइंति, 'सो ताओ चेव । देवनिकायाओ चुओ' । तओ ते तस्साणुकंपाए छायं थंभंति। एवं सो उम्मुक्कबालभावो । अनया तेहिं जंभगदेवेहिं पन्नत्तिमाइयाओ विज्जाओ पाढिभो। तओ कंचणकुंडियाए मणिपाउयाहिं आगासे हिंडइ। अन्नया बारवइं गओ। वासुदेवेण पुच्छिओ-किं सोयं ? ति। सो न तरइ परिकहिउं । तओ अन्नकहाए वक्खेवं काऊण उठ्ठिओ । गओ पुव्वविदेहं । तत्थ य सीमंधरं तित्थयरं जुगबाहू वासुदेवो पुच्छइ-किं सोय ? तित्थगरेणं भणियं-सच्चं सोयं ति। जुगबाहुणा एकवयणेण वि सव्वं उबलद्धं । नारओ वि तं निसुणित्ता उप्पइऊणं अवरविदेहं गओ। तत्थ वि जुगंधरं तित्थयरं महाबाहू वासुदेवो तं चेव पुच्छइ। भगवया वि तं चेव वागरियं । महाबाहुस्स वि सव्वं उवगयं । नारओ वि तं सुणित्ता बारवई गओ, वासुदेवं भणइ-किं ते तदा पुच्छियं ? वासुदेवो भणइ-किं सोय ? ति । नारओ भणइ-सच्चं सोयं ति। वासुदेवो भणइ-किं सच्चं ? ति । तओ नारओ खुभिओ न किंचि उत्तरं देइ। तओ कण्हवासुदेवेण भणियं-जत्थेव तं पुच्छियं तत्थ एवं पि पुच्छियव्वं हुंतं, ति खिसिओ। ताहे नारओ भणइ-सच्चं भट्टारओ न पुच्छिओ त्ति । चिंतेउमारद्धो, जाई सरिया, संबुद्धो, पढममज्झयणं 'सोयश्वमेव०' इच्चाइयं वदति । एवं सेसाणि वि दहव्वाणि त्ति । पूर्वनि पाक्षिसूत्रवृत्ति पत्र ९७ मुं.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
જણાવેલ સમવાયાંગસૂત્રની અભયદેવીયાવૃત્તિનો જે પાઠ છે તેના પછી વધારાનો પાઠ આ પ્રમાણે આપ્યો છે—“જયારે પ્રત્યે પુચ અવસ્થા યાશ્ચિત્ તેયાતવર વરવારિાતોsઘધ્યયનનાં વિવક્ષયા નતયાડત્ર -નન્સીસૂત્ર ૪૪ | અહીં સ્થળ નિર્દેશમાં “નીસૂત્ર ૪૪ જણાવ્યાથી ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિએ આધારરૂપે આપેલ આ ટીકાપાઠ નંદિસૂત્રટીકાનો હોય એવી બ્રાતિ સહજભાવે થાય છે. જ્યારે પં. શ્રી મનોહરમુનિજી સમવાયાંગસૂત્રનાં ૪૫ અધ્યયનોની સંખ્યાસંગતિ માટે ટીકાપાઠનું અવતરણ આપે ત્યારે તેઓશ્રોને અભીષ્ટ ટીકાપાઠ, તે સમવાયાંગસૂત્રની ટીકાનો હોવો જોઈએ, એમ વાચક સમજે તે સ્વાભાવિક છે. અસ્તુ અહીં મારે એટલું જ જણાવવું છે કે, સમવાયાંગસૂત્રની વૃત્તિ-ટીકામાં પ્રસ્તુત સૂત્રની વ્યાખ્યારૂપે જે પ્રામાણિક પાઠ છે તે, મેં અભયદેવીયા વૃત્તિનો પાઠ આપ્યો છે તે અને તેટલો જ છે. “કદાચ આગમોદયસમિતિ દ્વારા પ્રકાશિત સમવાયાંગસૂત્રની મુદ્રિત વૃત્તિમાં, પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ જણાવેલ પાઠ રહી ગયો હોય” આ આશંકાથી મેં સમવાયાંગસૂત્રની પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં જોયું. મેં જોયેલી સમગ્ર પ્રાચીન પ્રતિઓમાં પણ મેં જણાવેલ પાઠથી અતિરિક્ત એક પણ શબ્દ નથી. અર્થાત ૫૦ શ્રી મનહરમુનિઓએ જણાવેલ વધારાનો ટીકાપાઠ સમવાયાંગસૂત્રની ટીકાનો નથી, એ એક હકીકત છે. હવે પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ આપેલ સૂચિત ટીકાપાઠના સ્થળનિર્દેશમાં “વીસૂત્ર ૪૪” જણાવેલ છે તે મુજબ મેં નંદીસૂત્રની ચૂર્ણિ, હરિભકીયા વૃત્તિ તથા મલયગિરીયા વૃત્તિ પણ જોઈ નંદીસૂત્રના આ ત્રણેય વ્યાખ્યાગ્રંથોમાં મૂલવાચનાના સિમાલિયાણું પાઠની વ્યાખ્યા જ કરી નથી. અહીં તાત્પર્ય એ છે કે, પંશ્રી મનોહરમુનિએ “સમવાયાંગસૂત્રના સંકલન સમયે પણ રૂરિમાણિયારુંસૂત્રનાં ૪૫ અધ્યયન હોવાં જોઈએ” એવું જે વિધાન ટીકાપાઠના આધારે કર્યું છે, આવો કોઈ ટીકાપાઠ મને મળ્યો નથી, આથી તેઓશ્રીનું વિધાન કેટલું સંગત છે? તે એક વિચારણીય પ્રશ્ન રહી જાય છે.
સિમાવિયાડ્યું સૂત્રની જે કોઈ પ્રાચીન–પ્રાચીનતમ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ વિદ્યમાન છે તેમાં અધ્યયનોની સંખ્યા ૪૫ જ છે. આમાં વીસમા અધ્યયનના પ્રરૂપક ઋષિના નામનો ઉલ્લેખ નથી, અર્થાત ઋષિભાષિતસૂત્રનાં અધ્યયનોના પ્રરૂપક ઋષિઓનાં નામની સંખ્યા ૪જ મળે છે. આ વસ્તુ, સમવાયાંગસૂત્રના પાઠની સંગતિ માટે સૂચક ગણવી જોઈએ, એમ મારું અનુમાન છે.
સ્થાનાંગસૂત્રના દસમા સ્થાનમાં, જે શાસ્ત્રોમાં દસ અધિકાર-અધ્યયન વર્ણવેલ છે તેવાં દસ શાસ્ત્રોનાં નામ જણાવ્યાં છે. આમાંના છઠ્ઠા પટ્ટાવાળાયો– પ્રશ્નવ્યાકરણદશાસૂત્રનાં દસ અધ્યયનનાં નામ છે તેમાં ત્રીજું અધ્યયન વિમાસિયારું છે. સ્થાનાંગસૂત્રમાં જણાવેલ પ્રશ્નવ્યાકરણદશાસૂત્ર પ્રાચીન સમયથી નષ્ટ છે. વર્તમાનમાં જે પ્રશ્નવ્યાકરણદશાસૂત્ર મળે છે અને જેના ઉપર આચાર્ય અભ્યદેવસૂરિજીએ વિક્રમના બારમા શતકમાં વૃત્તિ રચી છે, તે સ્થાનાંગસૂત્રમાં નિદિષ્ટ પ્રશ્નવ્યાકરણદશાસૂત્રથી તેમજ નંદિસૂત્રમાં જેનો પરિચય આપ્યો છે તે પ્રશ્નવ્યાકરણદશાસૂત્રથી ભિન્ન છે. “સ્થાનાંગસૂત્રમાં નિર્દિષ્ટ પ્રશ્નવ્યાકરણુસૂત્રનું ત્રીજું સિમાસિયારું અધ્યયન, પ્રસ્તુત સિમાચિયારું સૂત્રથી અભિન્ન હશે કે ભિન્ન ?” આનો નિશ્ચિત નિર્ણય થવો મુશ્કેલ છે.
ઉપર જણાવેલી માહિતી ઉપરથી એટલું તો ફલિત થાય જ છે કે વિમાસિયારું સૂત્ર પ્રાચીન છે.
ચાર પ્રકારના અનુયોગો પૈકીના ધર્માનુયોગમાં પ્રસ્તુત ઋષિભાષિતસૂત્રની ગણના છે, જુઓ નિશીથસૂત્રચૂણિ વિભાગ ૪, પૃ. ૨૫૩.
રિમણિયા સૂત્રની મુદ્રિત આવૃત્તિઓ–આ સૂત્રના અમારા પ્રકાશન પૂર્વે આ સૂત્રની ત્રણ આવૃત્તિઓ પ્રકાશિત થયેલી છે–૧. ઋષભદેવજી કેશરીમલજી-રતલામ દ્વારા પ્રકાશિત,
.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮
પ્રસ્તાવના
૨. ડૉ. વાઘેર શુબિંગ દ્વારા સંપાદિત અને લાદ. વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ દ્વારા સન ૧૯૭૪માં પ્રકાશિત, આ પ્રકાશન, સન ૧૯૪૨માં પ્રકાશિત થયેલ જર્મન આવૃત્તિનું નાગરી લિપિમાં રૂપાંતરિત આવૃત્તિરૂપે છે અને ૩. ૫૦ મુનિશ્રી મનોહરમુનિજી મહારાજ “શાસ્ત્રી' “સાહિત્યરત્ન” દ્વારા સંપાદિત અને સુધર્માજ્ઞાનમંદિર-મુંબઈ તરફથી સન ૧૯૬૩માં પ્રકાશિત. આમાં પ્રથમ પ્રકાશન તો કેવળ તદ્યોગ્ય અભ્યાસીઓના ઉપયોગ માટે થયેલું જણાય છે, આથી તેમાં પ્રત્યંતરના પાઠભેદો કે વિશેષ માહિતી મળે તેવી સામગ્રી નથી, અર્થાત્ હસ્તલિખિત પ્રતિની તુલનામાં વિશેષ અનુકૂળ રહે તેવું આ પ્રકાશન છે. બીજું પ્રકાશન, જૈન-આગમ સૂત્રોના સંશોધનના વિષયમાં મર્મજ્ઞ સુખ્યાત વિદ્વાન ડૉ. વાઘેર શુદ્ધિગ દ્વારા સુસંપાદિત આવૃત્તિરૂપે છે, આમાં ઋષિભાષિતસૂત્રના પાઠભેદો આપ્યા છે અને સમગ્ર સૂત્ર ઉપર અંગ્રેજી (મૂળ જર્મન ભાષાના અનુવાદરૂ૫) તથા સંક્તમાં અર્થદર્શક નોંધ આપી છે. પંમનોહરમુનિજી દ્વારા સંપાદિત ત્રીજા પ્રકાશનમાં, કેવળ પૂર્વ પ્રકાશિત આવૃત્તિઓનું અનુસરણ ન કરતાં, સ્વતંત્રરૂપે સિમણિયારુંસૂત્રની પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતિ મેળવીને સમગ્ર ગ્રંથનું આગવી પદ્ધતિએ અતિ શ્રમ લઈને સંપાદન કર્યું છે. આ આવૃત્તિમાં મૂળપાઠ, હિંદી અનુવાદ, ગુજરાતી અનુવાદ, સંસ્કૃત ટીકા અને કોઈક સ્થળે ટીકાનો પણ અનુવાદ આપ્યો છે. આ ઉપરાંત ગ્રંથના પ્રારંભમાં “સિમાલિયાદુંવ્ત્રપરિત્રય” આપ્યો છે. આમાં ૫૦ મનહરમુનિજીએ અન્યાન્ય જૈન-અજૈન ગ્રંથોનાં અવતરણો આપીને ઉપયોગી અને માહિતીસભર સામગ્રી આપી છે.
પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના સંપાદનમાં મને ડૉ. વાઘેર શુબિંગની આવૃત્તિ વિશેષ સહાયરૂપ થઈ છે. આમ છતાં મારા અને ચિકિત્સક વિદ્વાનોના માનનીય વિદ્યાપુરષ ડૉ. વાઘેર શુબિંગની વાચનાથી ભિન્ન પાઠ, મારી વાચનામાં મારી સમજ પ્રમાણે અને સાધાર, કોઈક સ્થળે મૂલવાચનામાં બદલ્યો છે. એમાંય કોઈક પાઠ તો કેવળ વર્ણવિકલ્પનો હશે, જે મેં ઉપયોગમાં લીધેલી પ્રતિને અનુસરીને સ્વીકાર્યો છે. જ્યાં ટિપણુમાં શુ સંજ્ઞક પ્રતિનો પાઠ હોય ત્યાં મૂલમાં મેં સ્વીકારેલ પાઠ છે, આ વસ્તુ અભ્યાસીઓ સહજભાવે જાણી શકશે. અહીં ઉદાહરણ પૂરતું એક સ્થાન નોંધું છું—બીજા વઝિયપુર અધ્યયનની ચોથી ગાથાના ત્રીજા ચરણમાં મેં વીજુ રંગુનનાગ્નિ (પૃ. ૧૮૨) પાઠને મૌલિક માન્યો છે, જ્યારે ડો. શુબિંગની આવૃત્તિમાં વીણ સંયુક્સમાગ્નિ પાઠને મૂળમાં સ્વીકાર્યો છે. અલબત, આ બન્ને પાઠ જુદી જુદી હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં મળે છે. અહીં “બીજને જે સારી રીતે યોર્યું હોય અર્થાત કોઈ પણ આપત્તિ ન આવે તે સર્વ પ્રકારથી (આમાં બીજરક્ષા–વૃદ્ધિનાં સર્વ નિમિત્તોમાં સિંચન પણ સમાવિષ્ટ હોય જ) બીજને રોપ્યું હોય તો તે બીજમાંથી અંકુરની ઉત્પત્તિ થાય છે.” આ આશયથી મેં પ્રાચીન પ્રતિઓના આધારે સંgઝમાળfષ્ણ પાઠને મૂલમાં સ્વીકાર્યો છે,
જ્યારે વુિ શમાાશ્મિ પાઠ પ્રમાણે “બીજને સારી રીતે સિંચવામાં આવે તો તેમાંથી અંકરની ઉત્પત્તિ થાય છે” આવો અર્થ થાય. અહીં “બીજને સિંચવામાં આવે, પણ બીજ જે સુગુપ્ત ન હોય તો તેને પક્ષી પણ લઈ જાય તથા અન્ય તદ્યોગ વ્યાઘાતનો સંભવ રહે. જે બીજને, તેનું સારી રીતે રક્ષણ થાય તે રીતે વાવ્યું હોય તો તેમાંથી અંકુરની ઉત્પત્તિ અચૂક થવાની જ. સુરક્ષણમાં જલસિંચન વગેરે બીજપોષક બાબતોનો સમાવેશ હોય જ.” આ અર્થને અનુસરીને મેં રંગુનનાળગ્નિ પાઠ સ્વીકાર્યો છે. પં. શ્રી મનોહરમુનિજીની આવૃત્તિમાં અહીં ડૉ. શુદ્ધિગની વાચના પ્રમાણે પાઠ છે. આમ છતાં પંશ્રી મનોહરમુનિજીએ ઉપયોગમાં લીધેલી ત્રણ હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાંની બે પ્રતિઓના પ્રથમ પત્રની તેમણે પ્રતિકૃતિ છાપી છે તેમાંની એક પ્રતિમાં રંગુનનાશ્મિ પાઠ છે, જુઓ તેમની આવૃત્તિમાં અનુમાનથી સં. ૧૪૧૩ વાળી પ્રતિકૃતિના પત્રની ઉપરથી દસમી પંક્તિનો મધ્યભાગ.
જ્યારે અનુમાનથી સં. ૧૩૪૫ વાળી પ્રતિની પ્રતિકૃતિમાં ત્રીજુ જૂનુનાગ્નિ પાઠ છે. આ પાઠમાં “સ” ના બદલે લિપિદોષથી લખાયેલો “સૂવર્ણ ખોટો છે, અર્થાત અહીં ગુનાગ્નિ પાઠ તો છે જ.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
-
૪૯
પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ ઉપયોગમાં લીધેલી ત્રીજી પ્રતિમાં વીણ સંક્ષનાગAિ પાઠ છે, અહીં પણ લિપિદોષથી મૂલના “ઝના બદલે “જ્જ થયેલો છે. ટૂંકમાં મેં સ્વીકારેલ રંગુન્નાગનિ પાઠ મારી જોયેલી ચારેય પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં છે–એમ કહી શકાય, અર્થાત ડૉ૦ શુબિંગ અને તદનુસાર પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ સ્વીકારેલ સંયુક્સમામિ પાઠ મને મળ્યો નથી. અહીં પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ જે બે પ્રતિઓના પ્રથમ પત્રની પ્રતિકૃતિની નીચે સંવતનો અંક જણાવ્યો છે તે નિરાધાર કલ્પનામાત્ર છે. સંવતના શતક કે અર્ધશતકના અનુમાનથી ઉપરવટ જઈને સંવતના અંકનું, નિશ્ચયાત્મક અનુમાન કરવું તે બરાબર નથી. એમાંય તેમણે જે પ્રતિને અનુમાનથી ૧૩૪૫ વાળી જણાવી છે તે કોઈ રીતે સંભવિત નથી. આ પ્રતિ વિક્રમના પંદરમા શતકની પહેલાં લખાયેલી ન જ હોય, તે તેની લિપિ વગેરેના આધારે સ્પષ્ટ છે.
અમારા પ્રસ્તુત પ્રકાશનમાં, પંદરમાં મધુરાવળજ્ઞ અધ્યયનની ચોવીસમી ગાથા (પૃ. ૨૦૩)ના ઉત્તરાર્ધમાં નિજારો ક સ ષ સqત્તિ વિગતિ પાઠ છે. આ પાઠ સમગ્ર હસ્તલિખિત પ્રતિઓનો છે. તદનુસાર ડૉ. બિંગની આવૃત્તિમાં પણ પાઠ તો આ જ છે, પણ મારું માનવું છે કે અહીં ડૉ. શુબિંગનું અર્થસંગતિ ઘટાવવામાં અનવધાન થયું છે. ડૉ. શબ્રિગે અહીં કિનારો કરે gg પાઠ સ્વીકારીને કારં શબ્દનો અર્થ “કવર–ખારવાળી—ખેતી માટે અયોગ્ય ભૂમિ” કર્યો છે તથા ચોથા ચરણમાં આવેલ વધ્વત્તિનો અર્થ સર૩રવર્તિ–“સરોવરની ઉત્પત્તિ કર્યો છે. અહીં ડૉ. શુબ્રિગે માનેલી અર્થસંગતિ બરાબર નથી. વાસ્તવમાં અહીં ૩ સંસ્કૃત તુના અર્થમાં છે. પ્રાત ગ્રંથોમાં અનેક સ્થળે હસ્વ સ્વરનું દીર્ધત્વ આવે છે, અને તેની સિદ્ધિ માટે પ્રાચીન ચૂણિમાં પરંપરાપ્રાપ્ત એક ગાથા? પણ મળે છે. આના આધારે પુકારનો કેકાર થયેલો છે. આ ઉત્તરાર્ધનો મૃ સારે કાચ ત્વત્તિ વિષયતિ–સિંહને જે બાણ વાગે તો સિંહ, તે બાણું ક્યાંથી આવ્યું તે શોધે છે, અર્થાત્ પ્રહાર કરનાર બાણની ઉપેક્ષા કરીને બાણ મારનારને શોધે છે.” આ અર્થ જ સંગત છે. આ સ્થાનમાં ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિજીની આવૃત્તિમાં મૌલિક પાઠ છે. આ ઉપરાંત ડૉ. શુબિંગની આવૃત્તિથી ભિન્ન પાઠ અમારા પ્રકાશનમાં છે. ત્યાં કોઈક સ્થાનમાં મેં ટિપ્પણી લખીને સ્પષ્ટતા પણ કરી છે, ઉદાહરણ તરીકે જુઓ પૃ૦ ૨૧૫, ટિવ ૮મી તથા ત્યાં મૂલવાચનાનો પાઠ.
અહીં મેં ઉપયોગમાં લીધેલી એક હસ્તલિખિત પ્રતિના આધારે, તુ શુબિંગની વાચનાથી ભિન્ન જે પાઠને મૂલવાચનામાં સ્વીકાર્યા છે, તેવા જ પાઠ પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ ઉપયોગમાં લીધેલી કોઈક અપવાદ સિવાય ત્રણેય પાટણના જ્ઞાનભંડારની પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં છે. આમ છતાં ૫૦ શ્રી મનહરમુનિજીએ, ડૉ. શુબિંગનું અનુકરણ કરીને, તેમણે આધારરૂપ માનેલી હસ્તલિખિત પ્રતિઓના પાઠની ઉપેક્ષા કરી છે. આવાં ૧૮ સ્થાનની નોંધર આપું છું—
૧. પૃ. ૨૧૫ પાંચમી ગાથામાં અમારી વાચનાના સિગવાયતમારે પાઠના સ્થાનમાં સૂચિત
१. नीया लोवमभूया य आणिया दीह बिंदु दुब्भावा । अत्थं गति तं चिय जो तेसिं पुत्वमेवासी ॥
(બૃહત્કલ્પચૂર્ણ –અપ્રકાશિત-- પ્રારંભગત સંદર્ભમાં) ૨. ઋષિભાષિતસૂત્રની મુલવાચનાના સંબંધમાં અહીં વિશેષ નોંધ લખવી ન હતી, પણ યોગાનુ
ચોગ મારે તા. ૭-૧૨-૧૯૮૩ ના રોજ પાટણ જવાનું થયું, આથી ત્યાં બે દિવસ વધુ રોકાઈને પાટણના ભંડારની પ્રતિઓ જોઈ. તેથી આ વિશેષ નોંધ લખી છે.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
બને આવૃત્તિઓમાં સિઘટિસમાજે પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૪ ગાત્ર ૩. અહીં “વારિવાનિસ્ = અશ્વ” આ અર્થ સંગત અને પ્રમાણિત છે.
૨. પૃ. ૨૧૫ છઠ્ઠી ગાથામાં અમારી વાચનાના ૩૬ તw = પાઠના સ્થાનમાં કહ્યુંતi 4 પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૪ ગા૦ ૪. અહીં ૩યુવા–સુરસાત્ આ મૌલિક પાઠથી અર્થસંગતિ બરાબર થાય છે.
૩. પૃ. ૨૧૬ સાતમી ગાથામાં અમારી વાચનાના રંટ્સ મેદં ૩ ચૈિત૬ પાઠના સ્થાનમાં સન્ન મેદં ૩ āિતા (૫૦ મનોહરમુનિજીની વાચનામાં સદં) પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૪ ગા૦ ૫. અહીં “સંસં–થાન પાઠ સંગત અને પ્રમાણિત છે. પાટણના ભંડારની ૭૫૨ અને ૧૦૦ ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં અહીં સંક્ષે પાઠ છે, જ્યારે ૬૮૭૨ ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં સારું પાઠ છે.
૪. પૃ. ૨૧૭ ૨૮મી ગાથામાં અમારી વાચનાના સવોયા ઢતા રેવ પાઠના સ્થાનમાં સર્વે (૫૦ મનોહરમુનિજીની વાચનામાં સર્વેના બદલે સંધ્યા છે) તુમાડ્યા વેવ પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૪ ગા૦ ૨૮. અહીં વાસ્તવમાં સોયા_કર્તા અતા ફુવ પાઠ સંગત અને પ્રમાણિત છે.
૫. પૃ. ૨૧૮ બત્રીસમી ગાથામાં અમારી વાચનાના મુદાણો દુટ્ટિો પાઠના સ્થાનમાં મુઠ્ઠધામો ટુદ્દિો પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૪ ગા. ૩૦ “પોક-મોટા અવાજવાળું રુદન” અર્થમાં દેશ્ય ઘાહા શબ્દ, વરૂદમgogવો કોશમાં નોંધાયેલો છે. આથી મોટા અવાજથી રુદન કરનારના અર્થમાં મુદ્દઘraો પાઠ સંગત અને પ્રમાણિત છે. આ સંપૂર્ણ ગાથા આગળ પિસ્તાલીસમા અધ્યયનની સાતમી ગાથારૂપે છે, તેમાં પ્રસ્તુત પાઠના સ્થાનમાં મુધારો પાઠ છે, જે મેં આ પ્રસ્તાવના પછી આપેલા શુદ્ધિપત્રક–વિશેષમાં નોંધીને સુધારેલ છે.
૬. પૃ૦ ૨૨૦ની નવમી પંક્તિમાં અમારી વાચનાના જવ4મજુત્તા પાઠના સ્થાનમાં વિવંમરyત્તા પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૫નો બીજો પિરેગ્રાફ. અહીં પુરા પાઠ વધારે સંગત અને પ્રમાણિત છે.
૭. પૃ૦ ૨૨૦ ની અઢારમી પંક્તિમાં અમારી વાચનાના વારું પાઠના સ્થાનમાં વહિવારું પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૫નો ચોથો પશ્ચાફ. અહીં મેં જોયેલી ચારે ય પ્રાચીન પ્રતિઓના પાઠને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે.
૮. પૃ૦ ૨૨૩ ત્રીજી ગાથામાં અમારી વાચનાના ળિધુળ સયા વિ ચેતના પાઠના સ્થાનમાં દ્વિત્તા સયા વિ ચેતના પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૭ ગા૦ ૨. અહીં ળિપુત=ળદુત શબ્દ “સ્થિર નિશ્ચલ, અસંભ્રાંત” અર્થમાં સંગત છે, અને તે એક પ્રાચીન પ્રતિએ આપ્યો પણ છે. પાટણના ભંડારની ૭૫ર ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં અહીં ળિદ્રુતેશ પાઠ છે, જ્યારે ૬૮૭૨ અને ૧૦૦૮૩ ક્રમાંકવાળી પ્રતિઓમાં ઉના પાઠ છે–આ બન્ને પાઠ, મૂળ ળિદુન પાઠના લિપિદોષથી થયેલા છે. અહીં શુ આવૃત્તિમાં દ્રિતેor પાઠભેદ નોંધ્યો છે, અને મૂલના શબ્દનો “નિહિતેન–ારી તેન” આવો સંસ્કૃત અર્થ કર્યો છે.
૯. પૃ૦ ૨૨૪ છઠ્ઠી ગાથામાં અમારી વાચનાના જે વોટ્સ-પાઠના સ્થાનમાં ને ૪૩વાય, પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૭ ગા. ૫. અહીં ચારે ય પ્રાચીન પ્રતિઓનો “વોટર
૧. અમારી વાચનામાં ગદ્યસૂત્રના અંકને સંલગ્ન અનુક્રમથી ગાથાસૂત્રના અંક આપેલા હોવાથી,
ડૉ. શઝિંગ તથા ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિજીની વાચનાગત ગાથાના ક્રમાંકમાં ફરક રહે છે.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
વૌર્મ” પાઠ સંગત અને પ્રમાણિત છે. ડૉ. શલિંગની આવૃત્તિમાં સ્વીકારેલા અોલિક સ્ત્ર શબ્દની “ચે ત્તિ શેટો રાસ: ” આવી સંસ્કૃત વ્યાખ્યા આપી છે. જ્યારે ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિજીની વાચનામાં જે પાઠ છે, પણ તેનો અર્થ વોન્ટશ પાઠ પ્રમાણે આપ્યો છે.
૧૦. પૃ. ૨૨૫ દસમી ગાથામાં અમારી વાચનાના äિ લિર્તિ મોચા પાઠના સ્થાનમાં mર્તિ બિત્તિ રૂપં મો પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૮ ગા૦ ૧૦. અહીં “તિ–વિસ્તીર્ષો વિતં– પૃથ્વીન” પાઠ સંગત અને પ્રમાણિત છે. પાટણના ભંડારની ત્રણે ય પ્રતિઓમાં અહીં વિતિના બદલે વિતિ પાઠ છે. આમાં લેખકના અવધાનથી અનુસ્વાર લખાયો નથી એમ કલ્પી શકાય.
૧૧. પૃ. ૨૨૬ બાવીસમી ગાથામાં અમારી વાચનાના વર પાઠના સ્થાનમાં વરો પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૨૮ ગા૦ ૨૨. અહીં મેં જોયેલી ચારે ય પ્રાચીન પ્રતિઓના સંગત પાઠને મેં પ્રાધાન્ય આપ્યું છે.
૧૨. પૃ૦ ૨૩૦ નવમી ગાથામાં અમારી વાચનાના તે જí તુ fસેના ને મત ૨g પાઠના સ્થાનમાં તં જí ન સેવેજ્ઞા મવતિ બાજુ આવો ખોટો પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૩૦ ગા૦ ૮. અહીં પાટણના ભંડારની ૭૫૨ અને ૬૮૭૨ ક્રમાંકવાળી પ્રતિઓમાં અમારી વાચના પ્રમાણે પાઠ છે, જ્યારે ૧૦૦૮૩ ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં ફક્ત ળિસેવિકાના બદલે લિપિદોષથી વિના પાઠ છે.
૧૩. પૃ. ૨૪૦ ચોવીસમી ગાથામાં અમારી વાચનાના અંતે જાતેયં વા પાઠના સ્થાનમાં ગઝંત નાર્થ વા પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૩૫ ગા૦ ૨૩. નાતતેય શબ્દ વાવસદ્wાવોમાં
અગ્નિના અર્થમાં નોંધાયેલો છે. ઉપરાંત અહીં ચારે ય પ્રાચીન પ્રતિઓમાં નાતતેથે પાઠ છે. તેથી તેને મૌલિક પાઠરૂપે મેં સ્વીકાર્યો છે.
૧૪. પૃ. ૨૪૨ તેરમી ગાથામાં અમારી વાચનાના ફુવો વળે વળી વા પાઠના સ્થાનમાં શ્રાવિળ સવળી વ પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૩૬ ગા. ૧૧ (૫૦ મનોહરમુનિની વાચનામાં આ પાઠ બારમી ગાથામાં છે. અહીં પાટણના ભંડારની ઉપર અને ૧૦૦૮૩ ક્રમાંકવાળી પ્રતિઓમાં અમારી વાચના પ્રમાણે પાઠ છે, જ્યારે ૬૮૭ર ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં લિપિદોષના કારણે ફેરવે પાઠ છે.
૧૫. પૃ. ૨૪૯ સાતમી ગાથામાં અમારી વાચનાના તો સમજી વિશે (આ પાઠમાંના તો અમાના બદલે અનવધાનથી અમારી આવૃત્તિમાં સોમળ છે, તેને ગ્રંથના અંતમાં આપેલા શુદ્ધિપત્રકમાં સુધાર્યું છે. પાઠના સ્થાનમાં સોયા વિરે જેડર્સ પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૪૧ ગા૦ ૮ (૫૦ મનોહરમુનિજીની આવૃત્તિમાં ગા. ૯). અહીં અમારી વાચનામાં સુધારેલો સો ઝમતેT પાઠ, પ્રાચીન ચારે ય પ્રતિઓનો છે, અને તે સંગત છે.
૧૬. પૃ૦ ૨૪૯ આઠમી ગાથામાં અમારી વાચનાના આશીવાર્થ તો જો તુ તqતે વિવિઠ્ઠું વડું પાઠના સ્થાનમાં સાવરણં તો મોજું તqતે વિવિઘું છું પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૪૧ ગા. ૯. અહીં અમારી વાચનાને પાઠ, મેં જોયેલી ચારે ય પ્રાચીન પ્રતિમાં છે, અને તે સંગત તથા મૌલિક છે.
અહીં વિશેષમાં જણાવવાનું કે પ્રાચીન ગ્રંથોમાં કોઈક વાર છ ચરણનો અનુટુપ છન્દ મળે છે તે મુજબ અહીં એક્તાલીસમા અધ્યયનમાં ત્રીજે, પાંચમો અને સાતમો, આ ત્રણ શ્લોક છ ચરણના છે. આમાંના ત્રીજા અને પાંચમા શ્લોકને ચાર ચરણના માનીને ડૉ. શુબિંગની આવૃત્તિમાં શ્લોકાંકના અનુક્રમમાં એક શ્લોક વધ્યો છે, જ્યારે સાતમા (ડૉ. શુદ્ધિગની વાચનામાં આઠમા) શ્લોકનાં છ ચરણ ડૉ. શુબ્રિગે સ્વીકાર્યો છે. અહીં જણાવેલ શૈલીને ખ્યાલ ન હોવાને કારણે
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
પ્રસ્તાવના
પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ પ્રત્યેક શ્લોકને ચાર ચરણવાળો માન્યો છે, આથી તેમને તેમની આવૃત્તિના “તેરમા શ્લોકનું ઉત્તરાર્ધ નષ્ટ થયું છે” આવી ભ્રાન્ત કલ્પના કરવી પડી છે.
૧૭. પૃ. ૨પર અગિયારમી ગાથામાં અમારી વાચનાના નં જ નેતિ વા વા (આ પાઠમાંના વાં વસ્ત્ર પાઠના બદલે, અમારી વાચનામાં વાવાઝું છે તેને ગ્રંથના અંતમાં આપેલા શુદ્ધિપત્રમાં સુધાર્યું છે) પાઠના સ્થાનમાં ગં નેતિ વા વાઢ પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૪૫ ગાઢ ૧૧. અહીં ચારેય પ્રાચીન પ્રતિઓએ આપેલ સંગત અને પ્રમાણિત નં જ પાઠ - શુદ્ધિગને પણ મળ્યો છે છતાં તેમણે તેને મૂલવાચનામાં સ્વીકાર્યો નથી.
૧૮. પૃ. ૨૫૪ અઠ્ઠાવીસમી ગાથામાં અમારી વાચનાના તાતો વ સરું પાઠના સ્થાનમાં નઠ્ઠાતો વ સર રમેં પાઠ છે, જુઓ અધ્યયન ૪૫ ગા. ૨૮. અહીં તો -તટ્ટાતો =znઃ પાઠ મૌલિક અને સંગત છે, ને અને તેનો લિપિદોષ સહજ છે. પાટણના ભંડારની ત્રણે ય પ્રતિઓમાં અહીં શુદ્ધપાઠ તદ્દત્તોનો સૂચક તતો પાઠ છે, અર્થાત લિપિદોષથી ના બદલે તો લખાયેલો છે.
ઉપર જણાવેલાં ૧૮ સ્થાનમાં અમારી વાચનાના જે પાઠ છે તેવા જ પાઠ કોઈક અપવાદ સિવાય ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિજીએ આધારરૂપ સ્વીકારેલી પાટણના જ્ઞાનભંડારની ત્રણે ય પ્રતિઓમાં હોવા છતાં, આ મૌલિક પાઠો ન સ્વીકારવાના કારણનો તેમણે નિર્દેશ કર્યો નથી.
અમારી વાચનામાં ડૉ. શુબિંગની વાચનાથી જે ભિન્ન પાઠ છે તેને લક્ષીને જ ૫૦ શ્રી મનોહરમુનિજીની વાચનાના સંબંધમાં મેં અહીં લખ્યું છે, તેમની સમગ્ર વાચન જેવાતપાસવાનો અવકાશ હાલમાં તો નથી. આમ છતાં સૂચિત ૧૮ સ્થાનો અંગે નોંધ લખતાં સહજભાવે પં. શ્રી મનોહરમુનિજીની વાચનાનું વૈષમ્ય જણાયું તે જણાવું છું –
૧. પૃ. ૨૧૫ ત્રીજી ગાથામાં અમારી અને ડૉ. શબિંગની વાચનાના (ગા. ૧) તખંસિ વા વધા છોતા તથા ઘો નિહિતો પાઠના સ્થાનમાં પં. શ્રી મનોહરમુનિએ તબંહિ વાધા વા તથા ધબ્બો નિહિતો પાઠ સ્વીકાર્યો છે. હકીકતમાં મેં ઉપયોગમાં લીધેલી એક અને પાટણના ભંડારની ત્રણ, એમ કુળ ચારે ય પ્રતિઓમાં આ પાઠમાંનું પ્રારંભનું ચરણ તનંતિ વા કુવા નેતા પાઠ છે, અર્થાત મૂલવાચનાના બધા શબ્દગત જનો લિપિદોષથી થયો છે. અહીં ડૉ. શુબિંગની આવૃત્તિમાં આપેલી સંસ્કૃત ટીકામાં આ પાઠભેદમાં વાધા શબ્દની કલ્પના કરીને “તેનો અર્થ જાણી શકાતો નથી” એમ જણાવ્યું છે. આ ખોટા પાઠભેદ વાળને પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ મૂલવાચનામાં સ્વીકારીને તેની પુષ્ટિ માટે જે વિવેચન લખ્યું છે કે, સમગ્ર સંદર્ભ અને પ્રતિઓનો પાઠ જોતાં અપ્રસ્તુત લાગે છે.
૨. પૃ૦ ૨૩૦ની પાંચમી છઠ્ઠી પંક્તિમાં અમારી વાચનામાં 1 જતિ ? તિવિધા અતી? જાફુ યા જાત? પાઠ છે. આ પાઠમાંનો “તિવિઘા જતી” પાઠ ડૉ. શુબિંગની અને તદનુસાર પં. શ્રી મનોહરમુનિજીની વાચનામાં નથી. પં. શ્રી મનહરમુનિજીએ પાટણના ભંડારની જે ત્રણ પ્રતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે તેમાંની ઉપર અને ૧૦૦૮૩ ક્રમાંકવાળી પ્રતિઓમાં તો આ પાઠ છે, ફક્ત ૬ ૮૭ર ક્રમાંકવાળી પ્રતિમાં નથી. આમ છતાં અહીં મુનિશ્રીએ તેમને મળેલા જરૂરી પાઠની ઉપેક્ષા કરી છે. અહીં દસ પ્રશ્નો અને તેના ઉત્તર છે, તેમાં સાતમા અને આઠમાં પ્રશ્નનો ઉત્તર વ્યક્રમથી છે. ટૂંકમાં જણાવવાનું કે તિવિધા અતી? આ પાઠ મૌલિક છે.
૩. પૃ૦ ૨૩૨ની ત્રીજી-ચોથી પંક્તિમાં આવેલા “જતિવાWIRાથામો વમિતિ નાવ સમાણિત પં માથાં તાવ મો વીમો વાઢો વિસ્તૃત તેં – આ પાઠ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૫૩
એકત્રીસમા અધ્યયનની બે વાચનાઓ પ્રચલિત હતી. આની પહેલી વાચનાના જે પાઠથી બીજી વાચના જુદી પડે છે તે સ્પષ્ટ કરવા માટે બીજી વાચનાની ઉત્થાનિકારૂપ પ્રસ્તુત પાઠ છે. “ગતિવ્યાકરણગ્રંથ એટલે એકત્રીસમાં અધ્યયનની પહેલી વાચનામાં જે ગતિવિષયક નિરૂપણ છે ત્યાંથી પ્રારંભીને એકત્રીસમાં અધ્યયનની પ્રથમ વાચન પૂર્ણ થાય છે ત્યાં સુધીના પાઠનું આ વાચનાંતર છે.” આ અર્થ અહીં સ્પષ્ટ જ છે. અહીં પં. શ્રી મનોહરમુનિજીએ અવધાનથી “ગતિવ્યાકરણ' નામને ગ્રંથની કલ્પના કરી છે, તે બરાબર નથી, જુઓ તેમની આવૃત્તિમાં પૃ૦ ૧૮૯.
૪. પૃ૦ ૨પર અગિયારમી ગાથાના પ્રથમ ચરણનો પાઠ, ડૉ. શુબિંગ તથા અમારી આવૃત્તિમાં આ પ્રમાણે છે– દુતા વિવતિ (આ પાઠમાંને “' ના સ્થાનમાં ડૉ. શુબિંગની વાચનામાં
જે છે). આ પ્રાચીન પ્રતિઓના સંગત પાઠની ઉપેક્ષા કરીને, ડો. બિંગની આવૃત્તિમાં છાપેલી સંસ્કૃત ટીકાનું અનુકરણ કરીને પંશ્રી મનોહરમુનિઓએ આ સ્થાનમાં ૬ ઇંતા વ્ર વિવતિ પાઠ સ્વીકાર્યો છે અને સિદ્ધ કર્યો છે, જુઓ તેમની આવૃત્તિનું પૃ. ૨૭૮.
કષિભાષિતસૂત્રના સંબંધમાં ડૉ. વાઘેર શુબિંગની તથા પંશ્રી મનોહરમુનિજીની આવૃત્તિની પ્રસ્તાવના જોવા માટે જિજ્ઞાસુઓને ભલામણ કરું છું.
૧. રીવ સાથgumત્તિવાળીurદો -નંદિસૂત્ર અને પાક્ષિક સૂત્રના કાલિકકૃતના વિભાગમાં જે લીવરાજરjળતી સૂત્ર છે, તે અને પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણક અભિન્ન છે કે કેમ? તે સંબંધમાં નિર્ણય લેવા માટે અષકોને વિનંતિ કરું છું. નંદિસૂત્રની ચૂણિ અને બે વૃત્તિઓમાં આનો પરિચય આપ્યો નથી,
જ્યારે પાકિસૂત્રની વૃત્તિમાં “ીપસાગરપ્રજ્ઞપ્તિગ્રંથમાં દ્વીપ અને સાગરોનું નિરૂપણ છે” આ પ્રમાણે પરિચય આપ્યો છે. અહીં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકમાં દ્વીપો અને સાગરનું જ નિરૂપણ છે. આની કુલ ગાથા ૨૨૫ છે. આમાં જણાવેલ હીપ આદિની માહિતી આ પ્રમાણે છે –ગા. ૧થી ૧૮માં માનુષોત્તરપર્વત, ગા. ૧થી ૨૪માં નલિનોદગાદિ સાગરો, ગા. ૨૫ માં નંદીશ્વરદ્વીપ, ગા. ૨૬ થી ૪૭ માં અંજનપર્વતો અને તેમાં આવેલાં જિનમંદિરો, ગાત્ર ૪૮ થી ૫૧માં દધિમુખપર્વતો અને તેમાં જિનમંદિરો, ગાડ પર થી પ૭માં અંજનપર્વતની પુષ્કરિણીઓ, ગાત્ર ૫૮ થી ૭૦ માં રતિકર પર્વત
અને શક્ર-ઇશાનના દેવ-દેવીઓની રાજધાનીઓ, ગાય ૭૧ માં કુંડલીપ, ગા. ૭ર થી ૭૫ માં કુંડલપર્વત, ગા. ૭૬ થી ૮૩ માં કુંડલપર્વતનાં સોળ કૂટી, ગા. ૮૪ થી ૯૭માં કુંડલપર્વતમાં શદઇશાનના લોકપાલોની રાજધાનીઓ, ગા૦ ૯૮થી ૧૦૧ માં સૌધર્મશાનની અગ્રમહિલાઓની રાજધાનીઓ, ગા. ૧૦૨થી ૧૦૯મા કુંડલપર્વતમાં ત્રાયશ્ચિંશક દેવો અને તેની અમહિણીઓની રાજધાનીઓ, ગા) ૧૧૦ માં કુંડલસમુદ્ર, ગા૧૧૧ રુચીપ, ગાત્ર ૧૧૨ થી ૧૧૬ માં રુચકપર્વત, ગા. ૧૧૭થી ૧૨૬માં રુચપર્વતનાં ટો, ગા. ૧૨૭થી ૧૪૨ માં દિશાકુમારીઓ અને તેમનાં સ્થાન, ગા. ૧૪૩થી ૧૪૮ માં દિશાગજૈદ્રો, ગા. ૧૪૯થી ૧૫૫ માં રતિકર પર્વતો, સૌધર્મશાનસામાનિકદેવોના ઉત્પાદપર્વતો અને રાજધાનીઓ, ગા. ૧૫૬ થી ૧૬૫માં જંબૂદીપાદિ દ્વીપોના અને લવણાદિ સમુદ્રોને અધિપતિ દેવો, ગા. ૧૬૬ થી ૧૭૩માં “ગિ૭િ' પર્વત અને ગા. ૧૭૪થી ૨૨૫ માં ચમચંચા રાજધાનીનું નિરૂપણ છે.
૨૦. સંથાવરૂMાર્ય–સંથા-સંસ્તારકસબંધિ વક્તવ્ય આ પ્રકીર્ણકસૂત્રમાં છે. સંથારગ એટલે અંતિમ આરાધનાના પ્રસંગે સ્વીકારવામાં આવતું દર્ભાદિ આસન. આ પ્રકીર્ણકની કુલ ગાથા ૧૨૨ છે. આમાં ૧થી ૩૦ ગાથામાં સંસ્તારકના ગુણોનું, ૩૧થી ૪૩ ગાથામાં સંસ્મારકના સ્વરૂપનું, ૪૪થી ૫૫ ગાથામાં સંસ્મારકથી લાભ અને સુખનું, પ૬ થી ૮૭ ગાથામાં સસ્તારક ગ્રહણ કરનાર
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
પ્રસ્તાવના
મહાત્માઓનાં ઉદાહરણોનું! અને ૮૮થી ૧૨૨ ગાથામાં સંસ્તારક ગ્રહણ કરનારની ક્ષમાપના અને ભાવનાનું નિરૂપણ છે.
૬૨. વીથો—વીરસ્તવપ્રકીર્ણકમાં, શ્રમણ ભગવાન શ્રી વર્ધમાનસ્વામીની, તેમનાં છવ્વીસ નામોથી સ્તુતિ કરી છે. અહીં જુદાં જુદાં છવ્વીસ નામોનો અન્વયાર્થ પણ જણાવેલ છે. સૂચિત છવ્વીસ નામ આ પ્રમાણે છે—૧. અદ્, ૨. અરિહંત, રૂ. મહંત, ૪. દેવ, ૬. નિળ, ૬. વીર, ૭. વમાળિય, ૮. સન્નથ્થુ, ૧. સરસી, ૬૦. વાય, ૨૨. તિાવિક, ૨. નાર્થે, ૨૨. વીયાય, ૨૪. દેરું, ખ્. તિદુયળનુર, ૨૬. સજ્જ, ૨૭. તિયાયદ્ઘિ, ૧૮. મથવું, ૧૧. તિથાર, ૨૦. સનનૈસિય, ૨૬. નિર્િ, ૨૨. વાળ, ૨૩. ર, ૨૪, ક્રૂર, ૨. માસા અને ર૬. વુદ્ઘ.
૨૨. કુસાનુ×ષિઅક્ષયળ—આ કુશલાનુબંધિ અધ્યયનનું ખીજું નામ વડસરળવફળાય છે. આ બીજા નામથી જ વર્તમાનમાં તે વધારે ઓળખાય છે. આના કર્તા શ્રી વીરભદ્રાચાર્ય (વિક્રમનો અગિયારમો શતક) છે. આની કુલ ગાથા ૬૩ છે. આ પ્રકીર્ણકનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે— પ્રથમ ગાથામાં આવશ્યકના છ અધિકાર આ પ્રમાણે છે—૧. સાવદ્યયોગની વિરતિ, ૨. ઉત્કીર્તન, ૩. ગુણિ પ્રત્યે વિનય, ૪. ક્ષતિની નિંદા, ૫. દોષોની ચિકિત્સા અને ૬. ગુણધારા. રથી છ ગાથામાં ઉક્ત છ અધિકારોનું પૃથક્ પૃથક્ નિરૂપણ છે. આઠમી ગાથામાં જિનેશ્વરના જન્મ પહેલાં તેમનાં માતાને જે ચૌદ સ્વપ્ન આવે છે તેનાં નામ છે. નવની ગાથામાં મંગલાચરણ કરીને દસમી ગાથામાં ૧. ચતુઃશગમન, ૨. દુષ્કૃતની નિંદા અને ૩. સુકૃતની અનુમોદના-રૂપ ત્રણ અર્થાધિકાર જણાવ્યા છે. ૧૧થી ૪૮ ગાથામાં અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ અને કેવલિનપ્ત ધર્મ—આ ચાર શણ્યોનું શરણુ લેવા માટેનું નિરૂપણ છે. ૪૯થી ૫૪ ગાથામાં, જન્મ-જન્માંતમાં આત્માએ જે કોઈ દુષ્કૃત આચર્યો હોય તેની નિંદાનું નિરૂપણ છે. ૫૫થી ૫૮ ગાથામાં સુકૃતની અનુમોદના જણાવી છે. અંતમાં ૫૯ થી ૬૩ ગાથામાં ચતુઃશરગ્રહણ, દુષ્કૃતની નિંદા અને સુક્તના અનુમોદનનું ફળ જણાવ્યું છે,
૨૨. આકવચવાળવફળયં [૨]—આ આતુરપ્રત્યાખ્યાન પ્રકીર્ણકની કુલ ગાથા ૩૪ છે. આમાં આ પ્રમાણે નિરૂપણ છે—પ્રથમ ગાથામાં આતુરપ્રત્યાખ્યાન કરવા સંબંધી ઉપોદ્ઘાત છે, ૨-૩ ગાથામાં અવિરતિનું પ્રત્યાખ્યાન છે. ૪–૫ ગાથામાં ચાર ગતિને લક્ષીને મિથ્યાદુષ્કૃતનું ઉચ્ચારણ છે. ૬થી ૧૩ ગાથામાં મમત્વત્યાગ જણાવ્યો છે. ૧૪થી ૧૮ ગાથામાં દેહને ઉપાલંભ જણાવ્યો છે. ૧૯થી ૨૫ ગાથામાં શુભ ભાવના જણાવી છે. ર૬થી ૩૪ ગાથામાં અરિહંત આદિના સ્મરણનું, પાપસ્થાનકત્યાગનું અને મિથ્યાદુષ્કૃત આદિનું નિરૂપણ છે.
૨૪. ૨૩મળવાય—આ ચતુઃ શરણપ્રકીર્ણકની કુલ ગાથા ૨૭ છે. આની પ્રથમ ગાથામાં ૧. ચતુઃશગમન, ૨. દુષ્કૃતની નિંદા અને ૩. સુતની અનુમોદના—આ ત્રણ અર્થાધિકારો જણાવીને રથી ૬ ગાથામાં અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ અને ધર્મનું શરણ લેવા માટે નિરૂપણ છે. ૭થી ૧૭ ગાથામાં જન્મ- જન્માંતરમાં આચરેલાં દુષ્કૃત્યોની નિંદા જણાવી છે. ૧૮ થી ૨૬ ગાથામાં સુકૃતની અનુમોદનાનું નિરૂપણ છે. અંતમાં ઉપસંહારરૂપ ૨૭મી ગાથામાં ચતુઃશગમન આદિનું ફળ જણાવેલ છે.
૧. અહીં જેમનાં ઉદાહરણો આપ્યાં છે તેમનાં નામ આ પ્રમાણે છે—અત્રિયાપુત્ર, ખંદમુનિના પાંચસો શિષ્યો, દંડમુનિ, સુકોશલમુનિ, અવંતિસુકુમાર, કાર્તીકાર્ય, ધર્મસિંહ મુનિ, ચાણાક્ય, અમયધોસમુનિ, લલિતધટા, સિંહસેનમુનિ, ચિલાતીપુત્ર, ગજસુકુમાલમુનિ, અને ગોશાલની તેોલેશ્યાથી દૃશ્ય-શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના શિષ્યો,
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૫૫
શ. મત્તજન્નાપન્નયં–ભક્ત એટલે આહાર અને પરિજ્ઞા એટલે પ્રત્યાખ્યાન. આ ભક્તપરિજ્ઞાપ્રકીર્ણકમાં આજીવન આહારનો ત્યાગ કરનારના સંબંધમાં નિરૂપણ છે. શ્રી વીરભદ્રાચાર્યરચિત આ પ્રકીર્ણકની કુલ ગાથા ૧૭૩ છે. આનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે–પ્રથમ બે ગાથામાં મંગલ અને અભિધેય જણાવીને ૩-૪ ગાથામાં જ્ઞાનનું માહામ્ય છે. પાંચમી ગાથામાં ક્ષણિક સુખની નિષ્ફળતા જણાવી છે. ૬-૭ ગાથામાં જિનાજ્ઞાની આરાધનાથી શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ નિરૂપી છે. ૮–૯ ગાથામાં અભ્યદ્યતમરણના ૧. ભક્તપરિજ્ઞામરણ, ૨. ઇગિનીમરણ અને ૩. પાદપોપગમનમરણ–એમ ત્રણ ભેદ છે. ૧૦-૧૧ ગાથામાં “૧. સવિચારભક્તપરિજ્ઞામરણ અને ૨. અવિચારભક્તપરિજ્ઞામરણ” એમ ભક્તપરિજ્ઞામરણના બે ભેદ છે. ગાઢ ૧૨થી ૧૯માં આજીવન આહારત્યાગ કરવા ઈચ્છનાર મુનિની ગુરુ પ્રત્યે વિનંતિ અને ગુરુની આલોચનાવિષયક ઉપદેશ છે. ૨૦થી ૨૩ ગાથામાં આજીવન આહારત્યાગ કરનાર એટલે કે અનશન વ્રત લેનાર મુનિની આલોચના અને પ્રાયશ્ચિત્તકરણ છે. ૨૪થી ૨૮ ગાથામાં અનશન વ્રત લેનાર મુનિમાં ગુરુદ્વારા પાંચ મહાવ્રતોનું આરોપણ છે. ૨૯થી ૩૩ ગાથામાં અનશનવ્રત લેનાર ગૃહસ્થની આચરણ અને તે ગૃહસ્થમાં ગુરુદ્વારા સામાયિક વ્રતનું આરોપણ છે. ૩૪થી ૪૭ ગાથામાં અનશનવ્રત લેનારની આચરણ છે. ૪૮ થી ૫ર ગાથામાં અનશનવ્રત લેનારની ક્ષમાપના છે. પ૩થી ૧૫૩ ગાથામાં અનશન વ્રત લેનારની પ્રત્યે ગુરુની વિસ્તારથી ઉપદેશરૂપ શિક્ષા છે. ૧૫૪-૫૫ ગાથામાં અનશનવ્રત લેનારનો ગુરુશિક્ષા સ્વીકાર છે. ૧૫૬થી ૧૭૧ ગાથામાં વેદનાપીડિત અનશનવ્રતિની પ્રતિ ગુરુનો ઉપદેશ છે. અને છેલ્લે ૧૭૨-૭૩ ગાથામાં પ્રસ્તુત ભક્તપરિજ્ઞા પ્રકીર્ણનું માહાત્મ જણાવ્યું છે.
૨૬. ભાવવધારાનggunયં–શ્રી વીરભદ્રાચાર્યત આ આતુરપ્રત્યાખ્યાનપ્રકીર્ણક પદ્યગદ્યાત્મક છે. દસમી ગાથાની પછી અગિયારમા સૂત્રરૂપે આવેલ ગદ્યસૂત્રસિવાય શેષ રચના ગાથાબદ્ધ છે. આનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે–૧થી ૯ ગાથામાં બાલપંડિત મરણનું સ્વરૂપ છે. ૧૦ થી ૩૨ ગાથામાં પંડિત ભરણનું વિસ્તારથી નિરૂપણ છે. ૩૩ થી ૩૬ ગાથામાં આલોચના દેનાર અને લેનારનું નિરૂપણ છે. ૩૭થી ૪૫ ગાથામાં અસમાધિમરણ અને તેનું ફળ છે. ૪૬-૪૭ ગાથામાં બાલમરણનું નિરૂપણ છે. ૪૮ થી ૭૧ ગાથામાં પંડિતમરણની ભાવના અને આરાધનવિધિ છે.
૨૭. અરછાયાપુરૂoળચં-નિગ્રંથ અને નિગ્રંથિનીના નાના મોટા સમુદાયને “ગચ્છ' કહેવામાં આવે છે. ગચ્છના આચારનું નિરૂપણ આ સૂત્રમાં છે. તેથી આનું નામ ગચ્છાચારપ્રકીર્ણક છે. આની કુલ ૧૩૭ ગાથા છે. અંતભાગમાં આવેલી ૧૩૫મી ગાથામાં જણાવ્યા પ્રમાણે આ પ્રકીર્ણકની રચના મહાનિશીથસૂત્ર, કલ્પસૂત્ર(બુકલ્પસૂત્ર) અને વ્યવહારસૂત્રના આધારે થઈ છે. અને સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે–પ્રથમ ગાથામાં મંગલ અને અભિધેય જણાવીને બીજી ગાથામાં ઉન્માર્ગગામી ગચ્છમાં રહેવાથી હાનિ જણાવી છે. ૩થી ૬ ગાથામાં સદાચારી ગ૭માં રહેવાથી લાભ જણાવ્યો છે. ૭થી ૪૦ ગાથામાં આચાર્યના સ્વરૂપનું વર્ણન છે, અહીં મુખ્યતયા યોગ્ય અને અયોગ્ય આચાર્યના સંબંધમાં ઠીક ઠીક વિવેચન કર્યું છે. ૪૧થી ૧૦૬ ગાથામાં સાધુના સ્વરૂપનું વર્ણન છે, અહીં ગીતાર્થ અગીતાર્થ કુશીલ આદિનું વિવિધ વિવેચન છે, ઉપરાંત સંયમરક્ષા માટે ધ્યાન ખેંચે તેવા પ્રસંગોની, સુગચ્છની અને કુગચ્છની વિગતો સહિત ઘણું ઘણું વર્ણવ્યું છે. ૧૦૭થી ૧૩૪ ગાથામાં આય–નિર્ગથિનીનું સ્વરૂપ છે, અહીં આર્યા અને અનાર્યાની ઓળખ માટે વિવિધ પ્રસંગોના વર્ણનપૂર્વક વિસ્તારથી વિવેચન છે. અંતમાં સમાપ્તિસૂચક ત્રણ (ગા. ૧૩૫થી ૧૩૭) ગાથાઓમાં પ્રસ્તુત ગ્રંથગત પ્રરૂપણના આધારરૂપ શાસ્ત્રોનું, પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના અધ્યયનની ભલામણનું અને
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
પ્રસ્તુત ગ્રંથને ભણી–સાંભળીને યોગ્ય આચરણું કરવાનું સૂચન છે. આ પ્રકીર્ણકમાં સાધુ-સાધ્વીના જીવનને લગતી અનેક બાબતોમાં તથા પ્રકારની પરિસ્થિતિ જાણી શકાય છે.
૨૦. સારવટીuguથં–આમાં પુંડરીકગિરિ–શત્રુજ્યગિરિની, સાર એટલે શ્રેષ્ઠ ગુણયુક્ત, સ્તવન છે, આથી આનું ગુણનિષ્પન્ન “સારાવલી પ્રકીર્ણક” નામ છે. આમાં મુખ્યતયા શત્રુજ્યગિરિસંબંધિત માહિતી આ પ્રમાણે છે–૧થી ૬ ગાથામાં પાંચ પરમેષ્ટિનું માહામ્ય છે. છથી ૭૪ ગાથામાં નારદઋષિ પ્રત્યે અતિમુક્તકમુનિના કથનમાં, શત્રુજ્યગિરિના પુંડરીકગિરિનામ વિષે અને પૂજ્યત્વ વિષે વિસ્તારથી નિરૂપણ છે. ૭૫થી ૮૫ ગાથામાં નારદઋષિ આદિની દીક્ષા, કેવલજ્ઞાનપ્રાપ્તિ અને મોક્ષપ્રાપ્તિ જણાવેલ છે. ૮૬થી ૧૦૨ ગાથામાં પુંડરીકગિરિનો મહિમા છે. ૧૦૩થી ૧૧૨ ગાથામાં જ્ઞાન અને જીવદયાનું ફળ છે. ૧૧૩થી ૧૧૫ ગાથામાં શત્રુજ્યગિરિ ઉપર કરેલા દાનનું ફળ જણાવીને ૧૧૬મી ગાથામાં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની નકલ કરવા-કરાવવાનું ફળ નિરૂપ્યું છે.
૨૧. વોરાં વરૂઇયં-સ્થવિર ભગવંત શ્રી પાદલિપ્તાચાર્યે રચેલા આ જ્યોતિષ્કડકપ્રકીર્ણની કુલ ૪૦૫ ગાથાઓ છે. જો કે પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના વૃત્તિકાર આચાર્ય શ્રી ભલયગિરિજીએ, અહીં સૂચિત પાદલિપ્તાચાર્યને જ્યોતિષ્કરંકપ્રકીર્ણકના વૃત્તિકાર તરીકે જણાવ્યા છે. આમ છતાં પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજ્યજીએ “જ્યોતિબ્બરંડકપ્રકીર્ણકના કર્તા શ્રી પાદલિપ્તાચાર્ય હોવા જોઈએ એવી આધારપૂર્વક નોંધ લખી છે, જુઓ જ્ઞાનાંજલી પૃ૦ ૨૫–૨૬. આના આધારે અહીં આ પ્રકીર્ણકના કર્તા તરીકે શ્રી પાદલિપ્તાચાર્ય છે એમ જણાવ્યું છે. આ પ્રકીર્ણકમાં
જ્યોતિષસંબંધી ૨૩ પ્રભુત-અધિકાર છે તે આ પ્રમાણે–૧. કાલપ્રમાણ, ૨. માન–જેનાથી વસ્તુને તાળી શકાય તે (આમાં નાલિકા, સંવત્સરાદિ કાલમાનનું પણ વિસ્તારથી નિરૂપણ છે), ૩. અધિકમાસનિષ્પત્તિ, ૪. ઓમરત્ત-દિનક્ષય, પ–૬. પર્વસમાતિ, તથા તિથિસમાપ્તિ, ૭. નક્ષત્રપરિમાણ, ૮. ચંદ્ર-સૂર્યપરિમાણ, ૯, નક્ષત્રચંદ્રસૂર્યગતિ, ૧૦. નક્ષત્રયોગ, ૧૧. મંડલ વિભાગ, ૧૨. અયન, ૧૩. સૂર્ય-ચંદ્રની આવૃત્તિ, ૧૪. મંડલમુહૂર્તગતિ, ૧૫. ઋતુપરિમાણ, ૧૬. વિપુવતદિન-રાત્રીદિવસની સમાનતા, ૧૭. વ્યતિપાત, ૧૮. તાપક્ષેત્ર, ૧૯. દિવસવૃદ્ધિહાનિ, ૨૦-૨૧. અમાવાસ્યા-પૂણિમાવિષયક નિરૂપણ, ૨૨. પ્રણષ્ટપર્વ અને ૨૩. પક્ષીપરિમાણ.
૨૦. તિરથો નારીરૂન્નયંતીર્થોદ્ગાલી પ્રકીર્ણકના કર્તાના નામનો ઉલ્લેખ મળતો નથી. આમ છતાં વ્યવહારસૂત્રના ભાષ્યમાં આ પ્રકીર્ણકનો ઉલ્લેખ છે, તેથી આની પ્રાચીનતા જાણી શકાય છે. આ પ્રકીર્ણકના અંતમાં જણાવ્યા પ્રમાણે આની ગાથાસંખ્યા ૧૨૩૩ નિશ્ચિત હતી, પણ વિશેષાગમ માટે પ્રાચીન સમયથી જ કોઈ એક અથવા એકથી વધારે અભ્યાસ મુનિદ્વારા, આમાં ૨૮ ગાથાઓ પ્રક્ષિપ્ત થયેલી છે. નંદિસૂત્ર, આવશ્યક નિર્યુક્તિ અને સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિનિયુક્તિ આદિની જે ગાથાઓ આમાં મળે છે તે બાદ કરતાં પણ, આની ૧૨૩૩ ગાથાઓની નિશ્ચિત સંગતિ થવી મુશ્કેલ જણાય છે.
આ પ્રકીર્ણકમાં આવતી કેટલીક અસંગત હકીકતોનો ધસારો પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીએ કરેલો છે અને તે આ પ્રસ્તાવનાના પહેલાં આવેલા તેમના વક્તવ્યમાં છે. આ પ્રકીર્ણકમાં કચ્છી રાજાની કથામાં કચ્છી રાજાનો જે સમય આપેલ છે તે પણ સંગત નથી. અહીં કલ્કીનો જે સમય જણાવ્યો છે તે પછી સેંકડો વર્ષ વીતી ગયાં છે, અર્થાત પ્રસ્તુતપ્રકીર્ણકમાં જણાવેલ સમયમાં
१. तित्थोगाली एत्थं वत्तव्वा होइ आणुपुव्वीए । जो जस्स उ अंगस्सा वोच्छेदो जहिं विणिहिटो।
વ્યવહારસૂત્રભાષ્ય ઉદેશ ૧૦ ગાય ૭૦૧,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
કલ્કી રાજા થયો નથી, તે એક હકીકત છે. જો કે મહાનિશીથસૂત્રમાં કલ્કી રાજાની હકીકત આવે છે, આમૂ છતાં ભાષ્યકાર સ્થવિરોના પૂર્વે થયેલા શ્રી અગસ્ત્યસિંહગણીએ, તેમની દશવૈકાલિકસૂત્રની ચૂર્ણિમાં “ભવિષ્યમાં કલ્કી રાજા થશે” આ પ્રકારનું વિધાન કરવું તે અશાસ્ત્રીય છે, આ મતલબનું જણાવેલ છે, જુઓ અમારા આ ગ્રંથમાં પૃ૦ ૪૭૦ ટિ૦૨.
આ પ્રકીર્ણકમાં કાલ-સમયના અવસર્પિણી અને ઉત્સર્પિણી ભેદ, છ અરક-આરા−નું સ્વરૂપ મુખ્યતયા વર્ણવેલું છે. આમાં શ્રી ઋષભદેવસ્વામીનું ચરિત્ર, દસ ક્ષેત્રમાં એક જ સમયમાં તીર્થંકરોના જન્મ આદિ, ચોવીસ તીર્થંકરો સંબંધિત પૂર્વભવો અને કલ્યાણકો આદિ અનેક હકીકતો જણાવી છે. ઉપરાંત ચક્રવર્તિ, વાસુદેવ અને બલદેવ સંબંધી નિરૂપણ છે. ૬૨૧થી ૬૨૭ ગાથામાં પાલક, મરુક, પુષ્યમિત્ર, અલમિત્ર, ભાનુમિત્ર, નભઃસેન અને ગર્દભરાજાનો તથા શકવંશીય રાજાઓનો રાજ્યસમય જણાવેલ છે. તેમ જ કલ્કીરાજાની કથા (ગા૦ ૬૨૮ થી ૬૮૯) તેના પુત્ર દત્તરાજાના વંશની પરંપરા, શ્રમણ ભગવાન શ્રી વીરવમાનસ્વામીથી સ્થવિર ભગવંત શ્રી સ્થૂલભદ્રજી પર્યંતની પટ્ટપરંપરા, આચારાંગાદિ શ્રુતનો વ્યવચ્છેદ (ગા૦ ૮૦૭થી ૮૩૬), વગેરે વગેરે વિસ્તારથી જણાવેલ છે. આ પ્રમાણે અહીં આ પ્રક઼ીણુંકનો અતિસંક્ષિપ્ત પરિચય આપ્યો છે.
આ પ્રકીર્ણક, તેની સંસ્કૃતછાયા અને હિંદી અનુવાદસહિત વીર સં॰ ૨૫૦૦ (સન ૧૯૭૪૭૫) માં ‘શ્વેતાંબર (ચાર ચુઈ) જૈન સંધ–જાલોર' આદિ ત્રણ પ્રકાશકો તરફથી સંયુક્ત રીતે પ્રકાશિત થયેલ છે. આના શોધક, અનુવાદક અને સંપાદક પં૦ કલ્યાણવિજ્ય ગણિવર અને ઠા॰ ગજસિંહ રાઠોડ——ન્યાયવ્યાકરણતીર્થ છે. આ પ્રકાશનમાં સંપાદક તરીકે જે, સ્વનામધન્ય સુખ્યાત વિદુર પૂજ્યપાદ પં૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીનું નામ આપ્યું છે તે સંબંધમાં વિમાસણ થાય તેવું આ સંપાદન થયું છે, આ હકીકત અહીં આગળ જણાવેલ વિગતો ઉપરથી જિજ્ઞાસુ વર્ગ જાણી શકશે. જોકે પૂજ્યપાદ પં૦ શ્રી કલ્યાણુવિજયજી મહારાજને પ્રત્યક્ષ મળવાનું ભાગ્ય મને મળ્યું નથી, છતાં મેં તેમના લેખો અને ગ્રંથો વાંચ્યા છે તેથી તથા પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજ (મારા ગુરુ) પાસેથી તેમની ઓળખ મળેલી તેથી પૂજ્યપાદ પં॰ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજને, સંશોધનવિષયના એક અધિકારી વિદ્યાપુરુષ તરીકે ઓળખવા હું ભાગ્યશાળી થયો છું.
૫૭
ઉપર સૂચિત મુદ્રિત ગ્રંથના ‘પ્રકાશકીયમાં પૂજ્યપાદ પં૦ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજ માટે આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે કે—દ્દમાત યહૈં આંતરિ ૩ટ અમિઽાત્રા થી જિસ ગ્રંથ જો પ્રારા મેં लाने वाले पन्यासप्रवर श्री कल्याणविजयजी महाराज साहब के करकमलों में इस ग्रंथ की मुद्रित प्रति शीघ्रातिशीघ्र समर्पित करें पर कराल काल ने हमारी सब आशाओं-अभिलाषाओं को कठोर वज्राघात कर कुचल डाला | केवल जैन जगत् ही नहीं, अपितु इतिहास क्षितिज के प्रकाशमान प्रचण्ड मार्तण्ड पन्यास प्रवर श्री कल्याणविजयजी महाराज इहलीला समाप्त कर स्वर्गस्थ हो गये । हमें केवल इतना ही संतोष है कि इस ग्रंथ के कतिपय मुद्रित फार्म उन के करकमलों में उनके स्वर्गस्थ होने से एक मास पूर्व पहुंच गये थे और उन्होंने इस ग्रन्थ के फार्म देखकर आन्तरिक सन्तोष अभिव्यक्त किया था ।
ઉપરના વિધાનમાં “કેટલાક મુદ્રિત ફૉર્મને પૂ॰ ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી મહારાજે જોયા હતા, અને તેનાથી તેમણે આંતરિક સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો” આવું જે જણાવ્યું છે તેથી વાચક સહજભાવે એમ સમજી શકે કે, મુદ્રિત ફૉર્મને પૂ॰ ૫૦ શ્રી કલ્યાવિજયજીએ વાંચ્યાં પણ હશે, અને તે ફૉર્મની સંખ્યા પણ એથી તો વધારે હશે જ. આ સંબંધમાં પ્રસ્તુત તિથોળાસ્ટીવર્યની હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં મળતા શુદ્ઘપાઠોને ન સમજવાના કારણે શ્રી રાઠોડજીએ નિરાધારપણે છંદોભંગ કરીને જે ખોટા અશુદ્ધ પાડો તેમ જ ગ્રંથના કેટલાક શુદ્ધ પ્રાકૃત શબ્દોના અર્થને ન સમજવાથી જે અશુદ્ધ
ન
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
પ્રસ્તાવના
વિકૃત પાઠો સ્વીકાર્યા છે તેના પાંચમી ગાથાથી ૨૦૯ ગાથા પર્યતનાં અહીં આગળ જે ઉદાહરણ નોંધ્યાં છે તેમાંનાં ઘણાં સ્થાન તો એવા છે કે જે પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી મહારાજના ખ્યાલમાં સહજભાવે આવ્યા વિના ન જ રહે. ટૂંકમાં મારે એટલું જ જણાવવાનું છે કે, જાલોર આવૃત્તિના પ્રકાશકીયમાં “પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી મહારાજે કેટલાક ફોર્મ જોયા અને તેમણે સંતોષ અનુભવ્યો” આવું જે જણાવ્યું છે તેની યથાર્થતાના સંબંધમાં આગળ જણાવેલ અશુદ્ધ-અમૌલિક પાઠોની નોંધ ઉપરથી તજજ્ઞ વિદ્વાનો અને સુજ્ઞ વાચકોને વિમાસણ થાય તેવું છે. આ સંબંધમાં વિશેષ જણાવવાનું કે, જૈન આગમ અને દર્શનશસ્ત્રોના મર્મજ્ઞ વિર્ય મુનિભગવંત શ્રી જંબૂ વિજ્યજી મહારાજસાહેબ, સં. ૨૦૨૯ના માગસર સુદમાં (સન–૧૯૭૩), ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીને વંદન કરવા માટે ગુજરાતથી આહાર (રાજસ્થાન) ગયેલા તે સમયે ૫૦ શ્રી કલ્યાણુવિજયજી મહારાજની માનસિક સ્થિતિ અતિનિષ્ક્રિય–સામેની વ્યક્તિને ઓળખવામાં પણ તકલીફ પડે તેવી-હતી. આ હકીકત પૂજ્યપાદ મુનિવર્ય શ્રી જંબૂ વિજયજી મહારાજે મને પ્રત્યક્ષ જણાવેલી છે. આ અહીં જણાવેલ હકીક્તથી પણ ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીએ સૂચિત ફોર્મ કેવાં જોયા હશે ? તે સવિશેષ વિચારણીય લાગે છે. જે ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજયજી સ્વસ્થ હોત અથવા છપાયેલા ફોર્મનું સાચું નિરીક્ષણ કરી શકે તેવા હોત તો, શ્રી રાઠોડજીએ તિત્વોગાલી પ્રકીર્ણકના વિચારણીય સ્થાનોનું સમાધાન પૂ. મુનિવર શ્રી હસ્તિમલજી મહારાજ દ્વારા મેળવ્યું તેથી કંઈ વિશેષ સ્પષ્ટ સમાધાન પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી પાસેથી મળત, એમ મારું માનવું છે. ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીની માનસિક સ્થિતિની હાલત જો સન ૧૯૭૩ માં ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે હોય તો તેઓશ્રી પ્રસ્તુત ગ્રંથનાં બે સંસ્કૃત અર્પણ પદ્ય બનાવી શકે કે કેમ? તથા આ અર્પણ પદ્યોમાંના બીજા પદ્યમાં તિથોરાટી પ્રકીર્ણનાં વિધાનોને પુષ્ટિ આપે તેવા ભાવનું જે “તીર્થgવાવિષથે છુટમર્થપૂર્વી” આવું તિરથોસ્ત્રી પ્રકીર્ણકનું વિશેષણ લખ્યું છે તે પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી લખે કે કેમ? તે પણ વિચારણીય બાબત છે. કારણ કે, જૈન શ્વેતાંબરપરંપરાને અમાન્ય એવી આચારાંગ આદિ સૂત્રોના વિચ્છેદને જણાવતી કેટલીક હકીક્ત આ પ્રકીર્ણકમાં છે. અહીં સૂચિત પદ્યો, ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજયજીએ સન ૧૯૭૫ના મે મહિનાની પહેલી તારીખે રચ્યાં છે, તેમ જાલોર આવૃત્તિમાં છપાયેલ છે, જ્યારે તેમની માનસિક સ્થિતિ સન ૧૯૭૩માં નિર્બલ હતી તે મેં ઉપર જણાવ્યું છે. અહીં સારરૂપ એટલું જ જણાવું છું કે પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની જાલોર આવૃત્તિના બે પૈકીના એક સંપાદક ૫૦ શ્રી કલ્યાણુવિજ્યજીનું નામ છે તે, એક પ્રકારની વિમાસણ ઊભી કરે તેવું છે. પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીએ જે આ ગ્રંથનાં ફોર્મ યથાર્થ રૂપમાં જોયા હોય તો તેઓશ્રી તેમાં રહેલી નાની મોટી ત્રુટીઓ (તમાં કેટલીક તો અક્ષમ્ય છે) ચલાવી લે તે બને જ નહીં, એમ હું માનું છું. અહીં જાલોર આવૃત્તિના સાધંત અશુદ્ધ પાઠોની સંપૂર્ણ નોંધ, તેની સમીક્ષા સાથે આપવામાં આવે તો એક નાની પુસ્તિકા બની જાય, અને તે નોંધવાનો સમય પણ મારી પાસે નથી ઉપરાંત આ પ્રસ્તાવનામાં તે એક રીતે અપ્રસ્તુત પણ છે. આથી સંશોધનક્ષેત્રના અભ્યાસીઓનું ધ્યાન દોરવા માટે મૂલગ્રંથની માત્ર ૨૦૯ ગાથા સુધીમાં આવેલા પાઠોની ચર્ચા અહીં લખું છું—
જાલોર આવૃત્તિની પાંચમી ગાથામાં વયસરદસ્ત પાઠ છે અને તેની સંસ્કૃત છાયામાં પરતä છે. આ પાઠના સ્થાનમાં પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતિઓનો સાચો પાઠ આ પ્રમાણે છેવયસયસન્સને. અહીં જાલોર આવૃત્તિમાં અનુવાદ સાચા પાઠ પ્રમાણે છે, છતાં સંપાદકજીના ધ્યાનમાં, તેમણે સ્વીકારેલો મૂળ અને છાયાનો ખોટો પાઠ આવ્યો નથી એમ કહી શકાય.
ગા. ૮મીનું ઉત્તરાર્ધ જાલોર આવૃત્તિમાં ઈકો છિન્ને નિશાન લગાના નેવતા છે. આમાં gો પાઠ લિપિવિકારથી થયેલો છે, તે સંપાદકજીના ધ્યાનમાં નથી આવ્યો અર્થાત ઈરાન્તો પાઠ છે.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
પ૯
આમ છતાં છાયા અને અનુવાદ giાંતો પાઠ પ્રમાણે છે. અહીં ખાસ તો એ જણાવવું છે કે અહીં નિજાન ૩મા મળતા પાઠમાં મળતા શબ્દને શ્રી રાઠોડજીએ સ્વકલ્પનાએ શુદ્ધપાઠ આપવાની આશયથી સ્વીકાર્યો છે. સોતાના સ્થાનમાં સમગ્ર હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં મળે તો પાઠ મળે છે અને તે શુદ્ધ તથા મૌલિક છે. અહીં સૂચિત ઉત્તરાર્ધનો અર્થ આ પ્રમાણે છે “એકાન્ત છે તે મિથ્યાત્વ છે અને અનેકાન્ત છે તે શ્રી જિનોની આજ્ઞા છે.” જૈન સાહિત્યની રચના પદ્ધતિનો અભ્યાસ હોય તો શુદ્ધપાઠ “ગંતોનું નિરાધારપણે “મળેતા' આવું પરિવર્તન ન થઈ શકે. ટૂંકમાં જણાવવાનું એટલું જ કે જે પાઠ સમગ્ર પ્રતિઓમાં મળતો હોય તે માટે સંશોધકે વિચાર કરવો ઘટે, છેવટે સંશોધકને પ્રતિઓનો પાઠ બરાબર ન જણાય તો તે સ્થાનમાં પ્રતિઓમાં મળતા પાઠની નોંધ લેવાની, સંશોધકની નિતિક અને પ્રામાણિક ફરજ છે.
અગિયારમી ગાથામાં આવેલા પો–વસ્થની સમજ આપવા માટે નીચે ટિપ્પણીમાં “ggોgઘઃ પુલ્ય: વહુ યત્ર જાતિ વસ્તુ ત્રાધિપતે આ પ્રમાણે લખ્યું છે. એક તો આવી ભોળી ટિપ્પણી પૂ૦ ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી ચલાવી લે તે સંભવિત નથી. વિશેષમાં આ ટિપ્પણીમાં મિશિના બદલે II લખીને વ્યાકરણ દોષ પણ થયો છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં ૧૮મી ગાથાનું ત્રીજું ચરણ આ પ્રમાણે છે–ત્રાથી તૂતન સુરHT. અહીં ટિપ્પણમાં જણાવ્યું છે કે, પ્રતિમાં સુનાવડરથી પાઠ છે. અહીં શ્રી રાઠોડજીએ સંશોધન કરીને છંદોભંગવાળું ત્રીજું ચરણ બનાવ્યું છે. મેં ઉપયોગમાં લીધેલી બધીય પ્રતિઓમાં અહીં ફૂલનપુરમ ૩થી આવો શુદ્ધ અને છંદોમેળયુક્ત પાઠ છે, જે અમારી આવૃત્તિમાં સ્વીકારવામાં આવ્યો છે. આ મૌલિક પાઠમાં છેદોમળ માટે સુસાના સ્થાનમાં ગુમ છે, આ પ્રકારના અનેકાનેક વિવિધ પ્રયોગો જૈનભાષ્યગ્રંથ આદિમાં મળે છે. આ હકીકત પૂ૦ ૫૦ શ્રી કલ્યાણવિજયજીના ખ્યાલમાં ન હોય, તે સર્વથા અસંભવિત છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં ચૌદમી ગાથાનું ચોથું ચરણ આ પ્રમાણે છે–તહેવુqિળીણ વિ. આને અનુસરીને સંસ્કૃત છાયા પણ છે. આ પાઠ દોભંગવાળો તથા અપ્રમાણિત છે. મને પ્રાચીન પ્રતિઓમાં આ સ્થાનમાં તે વૃક્ષuળીણ વિ આવા છંદોમેળયુક્ત સાચો પાઠ મળ્યો છે. અહીં પ્રાચીન પ્રતિઓ મેળવવા માટે શ્રી રાઠોડની ઉપેક્ષા હોય એમ જણાય છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં વીસમી ગાથાનું પૂર્વાર્ધ આ પ્રમાણે છંદોભંગવાળું છે—સુમાકુસમાણ ૩ વતાર હવંતિ જોવોડીયો. અહીં મને મળેલી પ્રતિઓમાં સુમસુમig Iો રત્તાર રુવંતિ ક્રોકિશોરીમો પાઠ છે. અહીં પણ પ્રાચીન પ્રત્યંતરી જોવા માટે શ્રી રાઠોડની ઉદાસીનતા જણાય છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં ચોવીસમી ગાથાનું પૂર્વાર્ધ આ પ્રમાણે છે—તેવર્સેિ = સત્તા વિયાવાવાળ તિ . અહીં શ્રી રાઠોડજીએ મૂલપાઠને અનુસરીને સંત છાયા અને લાંબીચોડી હકીક્તો આપીને હિંદી અનુવાદ પણ કર્યો છે. વાસ્તવમાં અહીં પ્રાચીન પ્રતિઓનો પાઠ આ પ્રમાણે છે—તવર્દિ સરસા નિવયં વાસા હાતિ નકુરત. અહીં જણાવવાનું એટલું જ કે, અહીં મૂલપાઠમાં વેથg અને ૩૬ શબ્દ જ નથી તો પછી આ બે શબ્દને અનુસરીને વિવેચન કરવું તે કેટલું સંગત ગણાય? વિશેષમાં આ પાઠમાંના બાર-માસ સૂચક વર્ષના પ્રાકૃત વાક શબ્દને પણ શ્રી રાઠોડજીને ક્ષેત્રના અર્થમાં લેવો પડ્યો છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં છત્રીસમી ગાથાનું ત્રીજું ચરણ આ પ્રમાણે છે–નવરિમmટિયાટો. આની છાયા “નવ માર્તિતઃ સ્ત્રા” આ પ્રમાણે છે. અહીં મનાવર્તિત શબ્દના હિંદી અનુવાદમાં
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
અપરિવર્તનીય લખેલ છે. વાસ્તવમાં પ્રાપ્ત ભાષામાં સગાયિ શબ્દનો પ્રયોગ છે જ નહીં. શ્રી રાઠોડજી અહીં અર્થ પણ સમજી શક્યા નથી. અહીં મેં જોયેલી પ્રાચીન પ્રતિમાં નવનિષ્ક્રિય#ા આવો શુદ્ધપાઠ છે. સંસ્કૃત અનવસિથત શબ્દનું પ્રાકૃતરૂ૫ ૩માવષ્ટિ છે. આમાંથી લુપ્તવ્યંજનના નિયમથી સક્રિય અને લુપ્તવ્યંજન સ્વરસંધિથી સક્રિય શબ્દ થયો છે. અને તેનો અર્થ “પરિવર્તનવાળો છે. અહીં તાત્પર્ય એ છે કે, સુસમસુસમાનામના અરકમાં આ ભરતક્ષેત્ર, દસ કુરુક્ષેત્રના જેવું હોય છે, વિશેષ એટલો જ કે ભરતક્ષેત્રમાં પરિવર્તનશીલ કાલ છે. અહીં શ્રી રાઠોડજીની ચીવટનો અભાવ જણાય છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં બત્રીસમી ગાથાનું પહેલું ચરણ આ પ્રમાણે છે–રેસે સે ય સુHT. આના સ્થાનમાં મને પ્રાચીન પ્રતિઓમાં રે ૨ સુહા આવો સંગત અને મૌલિક પાઠ મળ્યો છે. અહીં પણ શ્રી રાઠોડજીની પ્રત્યંતરો જોવાની ઉપેક્ષા જણાય છે.
જાલોર આવૃત્તિમાં પાંત્રીસમી ગાથાનું ચોથું ચરણ આ પ્રમાણે છે–રોનોપોલોવUક્ષો વા. આની સંસ્કૃત છાયામાં રોષઃ પોષઃ સો વાર લખીને હિંદી અનુવાદમાં “મોરા, વોવન મૌર ઉપર ૩૫૨-ઝાર માIિ ટયવાર આ રીતે જણાવ્યું છે. હકીકતમાં અહીં પ્રાચીન પ્રતિઓમાં ટ્રાસો વેલો વહેલો વા પાઠ છે, આનો સંસ્કૃત પર્યાય રાતો લૂંથો વા છેડ્યો વા છે. અહીં પણ શ્રી રાઠોડજીમાં સંશોધન માટેની ચોકસાઈ નથી, એમ કહી શકાય.
જાલોર આવૃત્તિમાં છત્રીસમી ગાથાના બીજા ચરણમાં વિતÇ પાઠ છે. આ પાઠ છંદો ભગવાળો અને ખોટો છે. અહીં મને પ્રાચીન પ્રતિઓમાં નિતજૂ–નીતનવા આવો શુદ્ધપાઠ મળ્યો છે. અહીં રાઠોડજીએ સંસ્કૃત છાયામાં વિવિતનુ અને આના હિંદી અનુવાદમાં “વિશિષ્ટ સુન્દર ફારધારી ” લખેલ છે. આજ ગાથાના ત્રીજા ચરણમાં જાલોર આવૃત્તિમાં આ પ્રમાણે પાઠ છે– વં-વા–સ્થિયિા છે. આની છાયામાં વં–વટિ–તિદિતા અને હિંદી અનુવાદમાં “
વાંઢ જેતર મા રારિ હોવો સે રહિત” લખેલ છે. આ સ્થાનમાં મને પ્રાચીન પ્રતિઓમાંથી રમવ૪િ–7સ્ટિયદિયા આવો શુદ્ધપાઠ મળ્યો છે. આનો “ચામડીની કરચલી અને સફેદ વાળરહિત” એવો અર્થ ઘટમાન છે. અહીં પણ શ્રી રાઠોડજીની પ્રત્યંતરો પ્રત્યેની ઉદાસીનતા જણાઈ આવે છે.
જાલોર આવૃત્તિના અમૌલિક પાઠોના સ્થાને અમારી વાચનાના મૌલિક પાઠોની નોંધ હવે જરા ટૂંકાવીને આપું છું– ગા-ચરણ જાલોર આવૃત્તિ પાઠ
અમારી આવૃત્તિનો પાઠ ૧૩૭–૪ મરિનિયરશ્નનપત્રોડા
अपरिमियपरकमबलोघा ૩૮-૪. पेसलच्छसवंगसंघयणा
पसत्थसव्वंगसंघयणा ૫૬-૪ पेच्छरुक्खा य
कप्परुकवा य ૧. આ ગાથાના ત્રીજા ચરણમાં આવેલા મgોમવાયુ શબ્દનો અર્થ, શ્રી રાઠોડજી સમજ્યા
નથી. ૨. અહીં, બીજા અરકના દસ કલ્પવૃક્ષ પૈકીના દસમા વૃક્ષનું નામ “કલ્પવૃક્ષ” છે. આ સમજ્યા
વિના શ્રી રાઠોડજીએ નિરાધારપણે પછઊં પાઠ સ્વીકારીને તેની છાયા-અનુવાદમાં “ghશક્ષ' જણાવેલ છે. આ અમૌલિક પાઠને સ્વીકારીને શ્રી રાઠોડજીએ આગળ એક વધારે વિકૃતિ કરી છે, જુઓ જાલોર આવૃત્તિ પૃ. ૧૫૦ માં આવેલી ૧૧૬૪ મી ગાથા. સમગ્ર પ્રતિઓમાં આ ગાથાનું ચોથું ચરણ આ પ્રમાણે છે–વિરસા . આ પાઠમાં દસ
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૬-૩
૫૮–૨
૬૦
૩.
૫૯-ઉત્તરાર્ધવચ્છા મંડવ સરિતા નોધવ્યા
}૮-૧
પ્રસ્તાવના
उरुस हयामोय
उरू सुहभोग तह य वण्णगविहीउ
कप्परुक्खा य
पसाय जालहम्मिय, अणुवमगब्भजाल विहिपरया | मणिरयणभित्तिचित्ता रयणुसिरा य ॥ ६०॥
उस (सु) ह आमो
रूह भोग-वण्णगविहीओ
पेच्छा मंडवसरिसा बोधव्वा कप्परुक्खा य
સ ંવળવિયા(હા))
પૈકીનાં, નવમું ‘ચિત્રરસ' અને દસમું ‘ પવૃક્ષ' એમ બે કલ્પવૃક્ષનાં નામ છે. પણ અહીં છપ્પનમી ગાથાને ન સમજવાના કારણે શ્રી રાઠોડએ જે અમૌલિક પાઠ સ્વીકાર્યો તેને અનુસરીને ૧૧૬૪મી ગાથાના પાઠમાં સુધારીને “ચિત્તા (પ) વવવવા ચ'' આવો ખોટો અને છંદોમેળ વિનાનો પાઠ આપ્યો છે. અહીં ( ) આવા કોષ્ઠકમાં આપેલ ‘વત્સ્ય ’ની જરૂર જ નથી, જ્યારે શ્રી રાઠોડજીએ તેમણે માનેલા આ વત્થ ઉપર “જિપિòન પ્રતો પ્રસ્થ’ કૃતિ પ્રમાવાન હિલિતમ્ ” આવી ટિપ્પણી લખીને સંશોધનનો એક હાસ્યાસ્પદ નમૂનો રજૂ ર્યાં છે.
..
સાય-નાહ-મ્નિય-ગોળિમસન્મનાવિદ્વિષયા | મળિ-ચળभत्तिचित्ता रयणुजलपायडसिरीया
॥ ૬ ॰ ||
૩-૪. આ બે સ્થાનમાં આવેલ સસ(પુ)હૈં અને મુદ્દે પાઠના સ્થાનમાં શુદ્ધ પાઠ અનુક્રમે સ (ટુન્નુ)હૈં અને (યૂ)મુદ્દે વાંચવા માટે વાચકોને ભલામણ કરું છું. તિક્ષ્ચોરી પ્રકીર્ણની ૧૧૬૩મી અને ૧૧૬૫મી ગાથામાં ઉત્તુમુદ્દે આવો શુદ્ધા છે જ, જાલોર આવૃત્તિમાં ગાથાનો માંક ૧૧૬૪ અને ૧૧૬૬ છે અને ત્યાં પણ પન્નુન્નુદ્દે પાડે છે. ઉપર નોંધેલી ૫૬મી અને ૫૮મી ગાથામાં લિપિટ્ટોષથી ભ્રષ્ટ પાઇ થયેલો છે, એમ સમજવું, ગ્રંથનું શુદ્ધિપત્રક છપાયા પછી આ હકીક્ત ધ્યાનમાં આવવાથી આ પ્રસ્તાવનાની પછી આપેલ ‘શુદ્ધિપત્રક વિશેષ ’માં આ સુધારો મેં જણાવેલ છે, અહીં તુમુદ પાઠની મૌલિક્તા માટે વિશેષાવરચક્ર મહાભાષ્ય ’ની ૧૧૬૩મી અને ૧૧૬૫મી ગાથા જોવાની ભલામણ કરું છું, ત્યાં ઉત્તુપુરૂ પાડે છે.
૬૧
च्छंद विया
૫. જાલોર આવૃત્તિની છપ્પનમી ગાથામાં જે વત્ત્ત નામક લ્પવૃક્ષનો ખોટો ભેદ છે તે જ અહીં પણ ખોટી રીતે આપેલ છે. હકીક્તમાં આ ૫૯મી ગાથામાં પણ પવૃક્ષ' નામનો પવૃક્ષનો દસમો ભેદ છે.
૬.
આ ગાથાની છાયા જાલોર આવૃત્તિમાં આ પ્રમાણે છે—‘પ્રાસાનામિત અનુપમ શર્મ-નાઇ વિધિવાઃ મળિરત્ન-મિત્તિવિત્રા, રત્નોશિરાર્થે ॥ અહીં ખોટી વાચના, ખોટી છાયા અને ખોટો અનુવાદ છે. પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર, ભગવતીસૂત્ર વગેરેમાં આવતો મત્તિ શબ્દ અહીં પણ મૌલિક છે, અને પ્રતિઓમાં મળે પણ છે. આને ન સમજવાથી શ્રી રાઠોડજીએ મિત્તિ શબ્દ, સ્વયં પીને એક વિકૃતિ વધારી છે. આ ગાથાની છાયામાં દુર્મિત શબ્દ છે તેથી તો સંપાદક શબ્દકોશ તૈવાની પણ ઉપેક્ષા કરી છે એમ કહી શકાય.
અહીં મૌલિક યાર્ડના “ વિવારેઃ –વિજળીાઃ '' આ અર્થે ધ્યાનમાં હોત તો નિરર્થક સંશોધન કરીને વિરિનઃ'' અર્થસૂચક મૂલપાઠ જણાવવો ન પડત.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૭૪-૩
पंरिहाणिम्मिह कलहो
परिहाणि गेहि कलहो
૭૪-૪
૮૪-૩
૮૫૩
૮૭-૧ ૯૪-૧ ૯૫-૧ ૯૬-૩ ૧૦૩–૧ ૧૦૭–૪ ૧૧૫
मैज्झिलअंतिभागं तैप्पयणुपेजदोसा
आइल्ला छवित्थीओ तरसाणुरूवसी सा तीएँ उदरग्मि तीसो चइऊण विमाणधरा विक्खिण्णकेसरसंह अंब्भामत्थ ट्ठियं पुरओ १°सिटिंधणपजलियं बहुयावहं निययभूइसंजुत्तं । पेच्छंति रयणचयं किरणावलिरंजिय दिसो [द] हं॥
मझिलतिभाए ते पयांपेज-दोसा हत्थी छव्वित्थीओ तस्सागुरूवसीला तीए उदरम्मि तो सो चइऊण विमाणवरा विक्खिन्न केसरसह (१ डं)
अब्भासत्थं ठियं पुरओ निद्धिंधणपजलियं व हुयवहं नियगभूइसंजुत्तं । पेच्छंती रयणचयं किरणावलिरंजियदिसोहं ॥
૧ થી ૫. આ પાંચ ટિપણવાળો અમારી વાચનાનો મૌલિક અને શુદ્ધ પાઠ મને પ્રાચીન પ્રતિઓમાંથી
તો મળ્યો જ છે, ઉપરાંત આ પાંચ ટિપણુઓ વાળી ચારે ય ગાથાઓ આવશ્યકનિક્તિમાં અનુક્રમે ૧૫૪, ૧૬૩, ૧૬૪ અને ૧૬૬ ગાથારૂપે અક્ષરશઃ મળે છે. ઘણાં વર્ષો પહેલાં પ્રકાશિત થયેલો ગાથાનુક્રમ જેવાથી પણ આ ગાથાઓ શ્રી રાઠોડજી જાણું શક્યા હોત. ઉપરાંત ત્રીજી ટિપ્પણુમાં “હૃત્તિ”નો અર્થ ન સમજવાના કારણે શ્રી રાઠોડજીએ ખોટો અધિકાર લઈને
થી પાઠ કદાચ સ્વીકાર્યો હોય એમ જણાય છે. ૬-૭. અને ૯. આ ત્રણ ટિપ્પણીઓમાં પ્રત્યંતરના પાઠ જેવા માટેની શ્રી રાઠોડજીની ઉપેક્ષા હોવી
જોઈએ અથવા તેમણે ઉપયોગમાં લીધેલી પ્રતિ જોવામાં પણ તેમનું અવધાન થયું હશે કે
કેમ ? તે સંદેહ પણ છે. ૮. આ સ્થાનમાં અમારી આવૃત્તિમાં એક પ્રકારના અનુમાનથી પ્રેરાઈને મેં જોકે સર્દ પાઠના
સ્થાનમાં શંકાચિહ્ન કરીને સ૬ પાઠની કલ્પના, “કેશવાળીની સટા'ના અર્થમાં કરી છે. આમ છતાં સહું શબદ પણ “શોભામાન” એટલે કે “કેશવાળીથી શોભમાન સિહ”ના અર્થમાં સંપૂર્ણ સંગત છે. અહીં સë શબ્દ ઉ૫ર શ્રી રાઠોડજીએ આ પ્રમાણે હાસ્યાસ્પદ ટિપ્પણું લખી
છે –“સ -સાÁ રાજાથેગાતવાનુસ્વારમું.” ૧૦. તીર્થંકર ભગવાનની ગત્પત્તિ પછી તેમની માતાને જે ચૌદ સ્વપ્ન આવે છે, તેમાંના તેરમા
રત્નરાશિ સ્વપ્નને સૂચવતી આ ગાથામાં રનરાશિને અગ્નિની ઉપમા આપી છે. આની છાયા શ્રી રાઠોડજીએ આ પ્રમાણે આપી છે-- જનપ્રવર્તિ ઘgધાવઢું નિનામૂર્વિયુવતમૂ | પ્રેક્ષતિ લવચ્ચે રિસ્ટરતિકિશોરાકૂ . અહીં આ અમારી વાચનાના સમગ્ર પ્રતિઓએ આપેલા “વ ટુવઠું = રૂવ હુમુકમ્ - નિમ્ ” અને “રિસોટું = વિશૌઘનૂ – વિરાસમૂહું” આવા મૌલિક શુદ્ધ પાઠની, શ્રી રાઠોડએ જે વિકૃતિ કરી છે તેને શાસ્ત્રીય સંશોધન કહી શકાય ખરું? આ ગાથામાં છંદોમેળ માટે પેબ્રુતી માં નું દીધે થયેલું છે.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
खैणे
१२०-1 जं (अ) त्थो य पहायंमि
तत्तो य पहायम्मी १२1-3 *बिते उपवईसिं
चिंते पिव ईसिं १२४-४ आहिंति अयरा
जाहितिऽयरा' १३१-४
. वणे ૧૩૮-૧ अह उवेंति तहिं तुरियं
अह एंति तहिं तुरियं १७८-पूर्थि तुम्हं नमो नवधंकय, सरिसविवुसंत तुम्ह नमो नवपंकयसरिसविबुझंतकोमलच्छीणं
कोमलऽच्छीणं १४०-1 सुतिस्थसमाणाहिं
तुम्भेऽत्थ सामिणीहिं १४०-3 पंढमिल्लजग
पढमिल्ला जग १४३-उत्तरार्ध अट्ट दिस दिव्ववाउं, वच्छवच्छ व्वाओ अट्ट दिसदेवयाओ वत्थव्वाओ अहोलोए॥
अहेलोए ॥ ૧૪૫–૧ एंया उ
एयाओ १४५-उत्तराई आलोयणं समंता, साहेति आजोयणं समंता, सोहेति पहड़यमणाए
पहहमणसीओ॥
१. नतोर मावृत्तिमा मानी संस्कृत छ।4। २॥ प्रमाणे छे--अथ च प्रभाते. २. नसोर पावृत्तिमा पानी संस्कृत छाया । प्रभारी छ-ब्रूवाते उपविश्य. 3. सोर यात्तिमा पानी संस्कृत छाया या प्रमाणे छ—क्षणे. २५डी ने पाइयसद्दमहण्णवो शम्स
शन्नयो खोत तो वण शब्द 'आलय-भवन' न। पर्थमा ५९ नोंचायो छ, ते नए शहात. ४. नतोर मावृत्तिमा मानी संस्कृत छ।4। म प्रमाण छ–युष्माभ्यः नमः नवधा कृत्य सर्षपेवो
एशांतकोमलाक्षीभ्यः। मानो डिंही मनुवाद या प्रमाणे छ-सरसों के फूल के समान सौम्य
शान्त और सुकोमल नेत्रों वाली आपको नवधाभक्तिपूर्वक नमस्कार है. ५. नसोर सात्तिमा मानी संरत छाया 41 प्रमाणे छ-सुतीर्थसमानाभिः । ५. सो२ सात्तिमा मानी संस्कृत छ।य। 241 प्रभारी छ–पढमिल्ल. ७. जशोर यात्तिमा मानी संस्कृत छाया प्रमाणे छ-अष्टदिश दिव्य वायुं वत्सं वत्सं
वास्तव्या अधोलोके. यहीं भूगना मोटा पाइने अनुसरीने तेनी मेण विनानी संस्कृत છાયા આપીને, શ્રી રાઠોડજીએ હિંદી અનુવાદ, અન્ય ગ્રંથોના વર્ણનના આધારે સાચો આપ્યો છે. પણ મૂળના અમોલિક પાઠ માટે તેમણે કશી જ નોંધ લખી નથી, ઉપરાંત ખોટા પાઠનો
સંસ્કૃત પર્યાય પણ આપ્યો છે. ८. नसोर आपत्तिमा मानी सं० छाय॥ २॥ प्रमाणे छे–एतास्तु ४. नसोर यावृत्तिमा मानी सं० छाय॥ २॥ प्रमाणे छ-आलोडणं समंतात् , शासयन्ति प्रहर्षित
मनाः। 4डी ५५ श्री २४ मे २मनुवा साया तो डोवो ने ये तेवो पायो छ, પણ મૂળના ખોટા પાડના સંબંધમાં કશું જ નોંધ્યું નથી, ઉપરાંત તેને અનુસરીને છાયા લખી છે.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
૧૫૦
१४१- पूर्वार्ध अमगुण्ण दुरभिगंधिं तण
अमणुष्णदुरभिगंधितण-सकर-पत्तसक्क पर पत्त विरहियं काउं। विरहियं काउं। ૧૪-૧ थोवाक्खिल्ल विरहियं
तो चिक्खल्लविरहियं १४८-3 थोणयण निव्वुइकर
घाण-मणनेव्वुइकरं पुणरवि जलहरकलियं, सब्बोउय- पुणरवि जलयं थलयं सव्वोउयसंभवं सुरभिगंधिं । वासंति कुसुमवासं, संभवं सुरभिगंधिं । वासंति कुसुमवासं
सुवंगवंगेहिं वामीसं ॥ १५०॥ सुगंधगंधेहिं वामीसं ॥ १५० ॥ १५३-४ जोई संगमणे
जोइसं गयणे १५२-पूर्धि तह कालागर कंदुरुक्क __तह कालागरु-कुंदुरुयधूवमघ[मघ]धूयमप्पमत्ते तद्दिसिकं।
मचेतदिसि[य]क(कं)। १५२-४ पंगासमाणीउ
पगायमाणीओ
१. श्री ये सानी छाय। “अमनोज्ञ दुरभिगंधं, तृण सिक्व परपत्र विरहितं कृत्वा" ५॥
प्रमाणे सापाने, तेभारे वीरेखा “ सिक्क पर-सिक्व पर" या मोटा पाउने छोडने ही અનુવાદ કર્યો છે. આ સંબંધમાં તેમણે કોઈ નોંધ પણ લખી નથી. અહીં અમારી વાચનામાં गंधिश६ गत 'धिं' मां अनुस्वार छे ते साक्षी , या प्रयोगो नागमोमां भने स्थणे भणे छ. यभारी वायनाना पानी छाया या प्रमाणु छ–अमनोज्ञदुरभिगन्धितृणशर्करा-पत्रविरहितं कृत्वा. मी प्रति सक्करा = शर्करा श६ ५.५२ना टु' नाममा छ
અને તે પ્રાકૃત સંસ્કૃતના મુદ્રિત શબ્દકોશોમાં મળે છે. २. मडी श्री राठोड स्तोकाखिलविरहित” मा प्रभारी छ।4शने तेनो अनुवाद
"न्यूनाधिक रहित" ॥ प्रभाग रच्यो छे. समारी पायनाना पानी छाया २॥ प्रमाणे
छ-ततः कर्दमविरहितं. 3. मी श्री २
॥ोमे छाया २१ प्रमाणे यापीछे-उत्थानमनं निवृतिकर, मने हिंदी अनुवाद __ ५५ विहत श्यों छ. २५भारी वायनाना पानी छाया 41 प्रमाणे आप छ--घ्राण
मनोनिर्वृतिकरं.
४. श्री २४१७७ये मानी छ।4। -4) प्रमाणे यापीछे--पुनरपि जलधरकलितं, सर्वतश्च संभवं
सुरभिगंधं । वर्षयन्ति कुसुमवृष्टिं, लवंगबगैर्व्यामिश्रम् ॥ सानो हिंदी अनुवाद पर तेमाणे साजरेखा ખોટા પાડને અનુરૂપ કર્યો છે. આ પ્રકીર્ણકની ૬૮મી ગાથાના ત્રીજા ચરણમાં શ્રી રાઠોડજીએ स्वीरेखा “निच्चा उ य पुप्फफला" मोटर पानो तभने पाथी च्या माथ्यो शे,
ज्या शुद्धिपत्रमा तभणे “निच्चोउयपुप्फफला" या शुद्ध पा3 orव्यो छे. २॥ प्रयोगनो તેમને ખ્યાલ આવ્યો હોત તો અહીં ૧૫૦ મી ગાથામાં સક્વોચમર્વ પાઠ શુદ્ધિપત્રકમાં
સૂચવી શકત. આ ૧૫૦મી ગાથામાંની બીજી ક્ષતિઓને વિદ્વાનો સમજી શકે તેવી સ્પષ્ટ છે. ५. श्री २४ोडसे यानी 41 प्रमाण मा छ--ज्योतिसङ्गमे. ९. श्री २४३००ये सा- छ।4। 241 प्रमाणे साप छ--तथा कालागरुः कुंदरुक,-धूपमप्रमत्ता
तद्दिशिकम् । ७. श्री २ ०ये मानी छाया 20 प्रमाणे आप छ--प्रकाशमानाः, तम ने तमनी ।
આવૃત્તિમાંની ૧૫૮મી અને ૧૬૦મી ગાથામાં આવેલ ચિંતમો તથા ૧૬૨મી ગાથામાં
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
ઉ૫
૧૮૪–૨ ૨૦૧-૧ ૨૦૧-૪
૨૦૬
संहरसमन्मुट्ठिया पैहय पडुपंडपोसा जिणाण पामूलमभिचंदा तो ते हरिसियवयणा, साहिऊण अहो सुही जिणवरिंदे। थित्ते विणाय विणया, उवणंति સહસ્રનયT | ने वि तिप्पंतीक्खंता धवला य चत्त हत्थे
सरहसमब्भुटिया पहयपडुलडहपडहा जिणाण पामूलमभिवंदा तो ते हरिसियमणसा होऊण अहोमुहा जिणवरिंदे । घेत्तुं विणीयविगया उवणेति सहस्सनयणाणं ॥ न वि तिप्पंति नियंता धवलायवत्तहत्थे
૨૦૭–૩
૨૦૯-૩
૪.
આવેલ ઘાયમાળીગો શબ્દ બરાબર ધ્યાનમાં લીધો હોત તો અહીં અપ્રમાણિત પુIસમારો
પાઠ તેઓ ન આપત. ૧. જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાથાનો ક્રમાંક ૧૮૨ છે. રાઠોડજીએ આની છાયા આ પ્રમાણે આપી
છે–સમજ્યુથિતાઃ અહીં મૌલિક પાઠનો “સમસમજ્યુસ્થતાઃ” આ અર્થ ન સમજવાના કારણે શ્રી રાઠોડએ નિરાધાર ખોટું સંશોધન કર્યું હોય એમ લાગે છે. જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાથાનો ક્રમાંક ૧૯ છે. શ્રી રાઠોડજીએ આની છાયા “પ્રત પૂરુ પંપોષાઃ” આ પ્રમાણે આપીને તેમના મૂળ-છાયાના પાઠને અનુસર્યા વિના હિંદી અનુવાદ
આપ્યો છે. આમ છતાં મૂલવાચનાના પાઠ માટે તેમણે કોઈ શંકા પણ વ્યક્ત કરી નથી. . જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાથાનો ક્રમાંક ૧૯૯ છે. આ પાઠના અંતિમ શબ્દ “મમિવંતા”ના અર્થના અજ્ઞાનના કારણે શ્રી રાઠોડજીએ અહીં સમિયંકા પાઠ સ્વીકાર્યો છે. વિંદ્રનો અર્થ
વંદન કરવા માટે ભાવનાયુક્ત” થાય છે. જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાથાનો ક્રમાંક ૨૦૪ છે. શ્રી રાઠોડજીએ આની છાયા આ પ્રમાણે
मापीछे-ततस्ते हर्षितवचनाः साक्षी धयित्वा अहोः सुखीन् जिनवरेन्द्रान् । स्थितान् विज्ञातવિનચેન, ૩પનચન્તિ સન્નનથનાનામ્ II અમારી આવૃત્તિના મોલિક પાઠની છાયા આ પ્રમાણે छे-ततस्ते [सेनापतयः] हर्षितमनसः, भूत्वा अधोमुखाः, जिनवरेन्द्रान् गृहित्वा, विनीतविनया ઉપનયતિ સદનનાનામ્ II અહીં આના પહેલાંની ૨૦૪-૫ ગાથાનો સંબંધ આ પ્રમાણે છેદસ ક્ષેત્રોમાં એક જ સમયે જન્મેલા નવજાત તીર્થંકર ભગવાનનો જન્મોત્સવ કરવા માટે ઈકોએ પોતપોતાના સેનાપતિને નવજાત ભગવાનને લાવવા માટે આદેશ આપ્યો. આ આદેશનો સેનાપતિઓએ અમલ કર્યો તે જણાવવા માટે પ્રસ્તુત ૨૦૬મી ગાથા છે. બાલ ભગવાનને પોતાના શ્વાસનો વાયુ સ્પર્શે નહીં તે માટે પ્રત્યેક સેનાપતિએ પોતાનું મુખ નીચું
રાખેલું, તે જણાવવા માટે અહીં ગોમુદ્દા–ધોમુરાઃ શબ્દ છે. ૫. જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાથાનો ક્રમાંક ૨૦૫ છે. અહીં સંભવ છે કે શ્રી રાઠોડજી નિચંતા-પર-7
શબ્દ સમજ્યા જ ન હોય. ૬. જાલોર આવૃત્તિમાં આ ગાયાનો કમાંક ૨૦૭ છે. પ્રાચીન પ્રતિને તથા પ્રકારે વાંચવા
સમજવાનો અભાવ, શ્રી રાઠોડજીમાં હોવાથી આવી વિકૃતિ કરીને સાચા ષવરાતિપત્રઃ ના બદલે “વવા જતુત્તેિપુ” આવો ખોટો અર્થ તેમણે ક્યાં છે.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
અમારી આવૃત્તિની ૧૫મી અને ૧૫૭મી આ બે મૌલિક ગાથાઓ, શ્રી રાઠોડજીએ ઉપયોગમાં લીધેલી તાડપત્રીયપ્રતની નકલમાં હોવાથી, તેમણે આ બે ગાથાઓને અમૌલિક માનીને ભૂલવાચનામાં સ્વીકારી નથી. આથી પ્રસ્તુત ગ્રંથના સંપાદક તરીકેની શ્રી રાઠોડની એક પ્રકારે અનધિકારચેષ્ટા છે એમ કહી શકાય. આ હકીકત સ્પષ્ટ કરું છું–૧૫૫મી ગાથામાં રુચકપર્વતના દક્ષિણકૂટની આઠ દિશાકુમારીઓનો નિર્દેશ છે તેમાંની એકથી પાંચ દિશાકુમારીનાં નામ ૧૫૫મી ગાથામાં છે, અને છઠ્ઠી, સાતમી અને આઠમી દિશાકુમારીનાં નામ ૧૫૬ મી ગાથામાં છે. આથી અમારી વાચનાની ૧૫૬મી ગાથાની મૌલિકતા સહજ સિદ્ધ છે. અમારી વાચનાની ૧પ૭મી ગાથામાં જે આઠ દિશાકુમારીનાં નામ છે તેમના જ પરિચય માટે ૧૫મી ગાથામાં નિરૂપણ છે, અર્થાત ૧૫૭મી ગાથા ન હોય તો ૧૫મી ગાથાનો કોઈ ઉપયોગ નથી. આથી ૧૫૭મી ગાથાની પણ મૌલિક્તા સ્પષ્ટ છે. શ્રી રાઠોડજીને આ બે ગાથા મળી છતાં તે ગાથાઓ તેમણે સ્વીકારી નથી. અહીં તેમણે જૈન સાહિત્યમાં સુવિદિત છપ્પન દિશાકુમારીની સંખ્યા મેળવવા માટે પણ વિચાર્યું હોત તો પણ આ બે મૌલિક ગાથાઓ મૂલવાચનામાં લીધી હોત.
મેં પહેલાં જણાવ્યું તેમ પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની જાલોર-પ્રકાશિત આવૃત્તિની વાચનાના અમૌલિક પાઠોની સંપૂર્ણ નોંધ લખવામાં આવે તો એક નાની પુસ્તિકા થઈ શકે. અહીં ફક્ત અભ્યાસી વિદ્વાનોને ખ્યાલ આપવા માટે, અને જે કોઈ વિદ્વાન, પૂજ્યપાદ પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી મહારાજના પાંડિત્યને જાણતા હોય તેમનું, “જાલોર-પ્રકાશિત પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના એક સંપાદક પં. શ્રી કલ્યાણવિજ્યજી હોઈ શકે કે કેમ ?” આ બાબતમાં ધ્યાન દોરવા માટે મેં આ પ્રકીર્ણકની ફક્ત ૨૦૯ ગાથા સુધીની વાચનાની મૌલિકતા અને શુદ્ધતાના સંબંધમાં મોટા ભાગના પાઠોની ચર્ચા લખી છે. આ નોંધો લખવા માટે મારો બીજો આશય પણ જણાવું છું–જે જાલોર-પ્રકાશિત તિથોરી પ્રકીર્ણની પદ્ધતિએ આપણું પ્રાચીન ગ્રંથોનાં સંશોધન-સંપાદન થાય તો તે તે પ્રકાશિત ગ્રંથોની વાસ્તવિક ઉપયોગિતા નહીંવત ગણાય. આવાં અશાસ્ત્રીય પદ્ધતિએ થતાં સંપાદન–પ્રકાશનની ઉચિત સમીક્ષા લખવા માટે હું અભ્યાસી વિદ્વાનોને વિનંતિ કરું છું, જેથી પ્રાચીન ગ્રંથોના સંપાદનના વિષયમાં નધણિયાતા ખેતર જેવી પરિસ્થિતિ આગળ વધે નહીં.
અમારા આ પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં આવેલાં મોટા ભાગનાં પ્રકીર્ણસૂત્રોનો વિવેચનાત્મક હિંદી-ગુજરાતી ભાષામાં અનુવાદ કરીને જે પ્રકાશિત કરવામા આવે તો ઘણા જીવોને જીવન સાર્થક કરવા માટે એક મહત્વની સામગ્રી બની શકે. ઋણસ્વીકાર–
મારા ઉપર અસીમ વાત્સલ્યપૂર્ણ કૃપાથી જેમણે મને શાસ્ત્રસંશોધનાદિ કાર્ય કરવા માટે શિક્ષા આપી, જેના પ્રતાપે મારા જીવનનો સારો એવો સમય નિરવદ્ય પ્રવૃત્તિમાં વ્યતીત થયો, તે દિવંગત ઉપકારી ગુરુવર્ય આગમપ્રભાકર મૃત–શીલવારિધિ મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના ચરણારવિંદમાં સવિનય વંદન કરીને ધન્યતા અનુભવું છું.
પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજીના દેહાવસાન પછી, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય સંચાલિત જૈનઆગમ-ગ્રંથમાલાના સંપાદનાદિ કાર્યના અધિકારી વિદ્વાન, ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રોના ગંભીર અભ્યાસી જ્ઞાનયોગી પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી જંબુવિજયજી મહારાજ સાહેબે પ્રસ્તુત ગ્રંથનાં સંપાદનમાં કેટલાંક વિચારણીય સ્થાન માટે પ્રેરણા આપીને તથા અલ્પસમયની મુલાકાતમાં પણ જૈન આગમાદિના
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
સંબંધમાં કોઈકવાર મહત્વની માહિતી જણાવીને મને અનુગ્રહીત કર્યો છે. આ ઉપકાર માટે હું તેઓશ્રીને સવિનય વંદના કરીને તેમના પ્રત્યે મારી શાશ્વત ઋણીભાવ દર્શાવું છું.
૧. પૂજ્યપાદ પચાસજી શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજ્યજી મહારાજસાહેબે મને, પ્રસ્તુત ગ્રંથના સંસ્કૃતમાં લખેલા વિષયાનુક્રમને મુદ્રણ પહેલાં જોઈને તથા વિષયાનુક્રમમાં પ્રફ વાંચીને તેમ જ ઉપયોગી પરામર્શ આપીને સહાય કરી છે. ૨. પૂજ્યપાદ પન્યાસજી શ્રી નિત્યાનંદવિજ્યજી મહારાજસાહેબે પ્રસ્તુત ગ્રંથગત તિથોરી પ્રકીર્ણકના કેટલાક પાઠોના સંબંધમાં નિર્ણય માટે સહાય કરી છે. આ માટે હું સવિનય વંદના કરીને આ બન્ને પૂજ્ય પુરુષોનો ઉપકાર માનું છું.
૧. ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રના ઊંડા અભ્યાસી અને શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદ–ના નિવૃત્ત મુખ્ય નિયામક (હાલમાં માનદ સલાહકાર) વિદ્વદર શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાએ, મારી ડાબી આંખે ઓપરેશન કરાવેલું તે સમયમાં પ્રસ્તુત ગ્રંથના ૧૪થી ૧૮ ફાર્મ (પેજ ૨૦૯થી ૨૮૮)નાં આદિથી મુદ્રણની મંજૂરી સુધીના પૂર વાંચી આપ્યાં છે તથા આ પ્રસ્તાવના લખાયા પહેલાં અને લખાયા પછી પણ સંપૂર્ણ વાંચીને મને ઉચિત સૂચન કર્યું છે. ૨. મારી જમણી આંખે ઑપરેશન કરાવેલું તે સમયમાં ૫૦ શ્રી બાબુભાઈ સવચંદ શાહે પ્રસ્તુત ગ્રંથના ૨૬ થી ૩૦ ફાર્મ (પેજ ૪૦૧થી ૪૮૦)નાં આદિથી મુદ્રણની મંજૂરી સુધીના પ્રફ વાંચ્યાં છે તથા મુદ્રણ પહેલાંના વિષયાનુક્રમને વાંચીને ઉચિત સૂચન કર્યું છે. ૩. ભારતીય દર્શનશાસ્ત્રના અધિકારી વિદ્વાન અને લા. દ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદ-ના મુખ્ય નિયામક ડો. નગીનદાસ જી. શાહે મારી આ ગુજરાત અંગ્રેજી અનુવાદ કરી આપ્યો છે તથા લા. દ. વિદ્યામંદિરના ગ્રંથસંગ્રહની સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવા માટે મને સંપૂર્ણ અનુકૂળતા કરી આપી છે. ૪. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય સંચાલિત જૈન-આગમ– પ્રકાશન–ગ્રંથમાલાના કાર્યની અસાધારણું આવશ્યકતાને અનેક વાર સક્રિય રીતે સૂચવનાર મારા સમ્માન્ય માયાળ મુરબ્બી શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈએ, તેમની અસ્વસ્થ તબિયત છતાં, મારી આ પ્રસ્તાવનાને મુદ્રણ પહેલાં સાંભળવા માટે મને સૂચન કર્યું. તદનુસાર તે સાંભળીને યોગ્ય સૂચનપરામર્શ આપીને મારા ઉપર મમતા દર્શાવી છે. ૫. યોગાનુયોગ મારી દીકરીના લગ્ન પ્રસંગે મારા મહેમાન થયેલા નિકટના મિત્ર સુખ્યાત વિદ્વાન ડૉ. ભોગીલાલ જ. સાંડેસરાએ પણ આ પ્રસ્તાવના વાંચીને કોઈક સુધારા સૂચવેલ છે. આત્મીય સહકાર બદલ હું આ પાંચે ય વિદ્વાનોન, બહુમાનની લાગણીપૂર્વક આભાર માનું છું.
જૈન-આગમ–પ્રકાશનના કાર્યને વેગ આપવા માટે નિરંતર પ્રયત્ન કરનાર શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના માનદ મંત્રી મહોદયો–શ્રી જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ, શ્રી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી, અને શ્રી જગજીવનદાસ પોપટલાલ શાહ, તથા શ્રી જૈન-આગમ–પ્રકાશન સમિતિના સદ્ગહસ્થોએ મને આગમ–સંશોધનનું કાર્ય કરવામાં ઉત્સાહિત કર્યો છે, આ માટે તેઓની જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના કરીને તેમને બહુમાનપૂર્વક ધન્યવાદ જણાવું છું.
શ્રી કાંતિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા (ડાયરેકટર, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય)એ, મને પ્રસ્તુત સંપાદન કાર્યમાં અંતરે અંતરે પત્રો દ્વારા હંફ આપી છે તથા જૈન-આગમ–પ્રકાશનના પ્રત્યેક કાર્યમાં સતત જાગરૂકપણે સહકાર આપ્યો છે, આ માટે હું તેમની શુભકરણની અનુમોદનાપૂર્વક તેઓ પ્રત્યે ભારે અંતરને તાભાવ દર્શાવું છું.
મુંબઈના સુખ્યાત મોજ પ્રિન્ટિગ બ્યુરોના મુખ્ય સંચાલક શ્રી પ્રભાકરભાઈ ભાગવત તથા અન્ય
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
52
પ્રસ્તાવના
કાર્યકર ભાઈઓએ પ્રસ્તુત ગ્રંથના મુદ્રણકાર્યમાં સંપૂર્ણ સુવિધા આપી છે તે બદલ તેઓ સૌ મારા માટે ચિરસ્મરણીય બન્યા છે.
*
પ્રસ્તુત ગ્રંથના ચાલુ મુદ્રણના સમયમાં જ અંતરે અંતરે મારી એ આંખોના મોતીયાનું ઑપરેશન કરાવવું પડ્યું. આથી અંતિમ પ્રુફ્ફે વાંચતાં જે સાવધાની હોવી જોઈએ તે મર્યાદિત થઈ હતી તેથી તથા મારા અનવધાનથી જે ક્ષતિઓ રહી ગયેલી તેનું શુદ્ધિપત્રક ગ્રંથના અંતમાં આપ્યું છે. આ પછી પણ જે કેટલીક ક્ષતિઓ મારા જોવામાં આવી તેનું શુદ્ધિપત્રક પણ આ પ્રસ્તાવનાની પછી આપ્યું છે. સુજ્ઞ વાચકોને શુદ્ધિપત્રક પ્રમાણે સુધારીને, ગ્રંથ વાંચવા માટે વિનંતિ કરું છું. તથા અન્ય જે કોઈ ક્ષતિ નોંધવી રહી ગઈ હોય તે માટે મને સૂચન કરવા તત્ત્ત વિદ્વાનોને સાદર વિનંતિ કરું છું.
इति शम् ।
૧૧, કરુણા સોસાયટી નવા વાડજ પાસે
અમદાવાદ-૩૮૦૦૧૩
માધ શુકલા ૩, રવિવાર તા ૧૯-૨-૧૯૮૪
વિદ્જ્જનવિનેય~~~ અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજક
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुद्धिपत्तयविसेसो
पिटुस्स
पंतीए
सोहणीयं
असुद्धं पमा
प्पभा
एव
पीई०
पीइ मिउसद्द
मिउ-मद्द
७४
तह सी०
तहसी०
9 v VVV
v
तह म घन्ना जे धम्म समत्तं
मकारिजो ...के सरिओ जइत्ता व जण आ° पिओ
Mr
.
d
जाइ मू
१२६ १४४ १४४ १९५ १९८ १९८ २०१ २२०
वन्हिमा असंमू णिवति प्रत्तौ महन-ति
तहम धन्ना जे धम्भ सम्मत्तं मकारियजो° [भण] केरिसओ जइ ताव
जणआ? पिओ(? या) जाइमू वन्हि-मा असम्मू णिवत्तिं प्रता महन्वय ति रहे(?हरे) भुजए खेत्तओ कालओ भा. जाणं 'सोअमत्तेण 'पाठा धारो( ? हो) पाव वा वालं प्र०॥ सवण्णु
6
.
२२२
4
२२९ २४८ २४९
भुजए खेत्तओ भा' जाण मूलस्थपाठा
.
२५२
.
धारो
णाव वाचालं
.
२५२ २५२ २५३ २५४ २५५
सव्वाणु जि° शुरु यरक्खो
जि° पु०
.
२७२
नव बं०
२८४ ३०७ ३०९
यऽक्खो नवबं° नमो [य] अ° °णराग
नमो अ °ण राग
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुद्धिपत्तयविसेसो
°माग-के लद्धं वई कुं इथ नि २२९९
नागके लद्धं
३१९ ३२४ ३२९ ३३८ ३४१ ३८० ३८३ ३८५ ३८८
जिंइदिए
वोच्छ
मडल महताध
४०७
४१४ ४१४ ४१४ ४१८ ४२४
هم د م م م م م ه ه ه ه م مه ، مهما
इयनि° २८९९ जिइंदिए वोच्छं मंडल महता ध च्छप्पण्ण पोरिसि उरुस(दुसु)ह अणि° ऊरू(दू)सुह (? डं) नामा भणिया स्थानाङ्गे
छापण्ण पारिसि उरुस(सु)ह मणि ऊरूसुह
नामा३ भविया स्नानाने
पूब
पुग्व०
मयहत(?हयोर
मयहर ४३९२
४८६ ५०१ ५१७
चड्डाणं
वड्डाणं
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
'A NOTE ON JAINA ĀGAMAS
Late Agamaprabhākara Muni Sri Punyavijayaji
The Jaina Agama : Like the Vedic and the Buddhist literature, the Jaina Āgama literature is also classified into various divisions and sub-divisions. In olden days, the Jaina Āgamas were classified into either Anga Agama and Angabāhya Agama or Kālika Āgama and Utkālika Āgama. Those that are composed by the principal direct disciples of Lord Mahāvīra are regarded as Anga Āgama. And those that are composed by Lord Mahāvīra's other gītārtha elder monks, disciples, grand disciples and the elder monks who flourished in their lineage are regarded as Angabāhya Agama. The elder Jaina monks have again classified the Angabāhya Āgamas into Kalika and Utkalika. Those Angabāhya Āgamas that are studied at specific time are described as Kālika Āgama, while those Angabāhya Ādamas that are studied at any time are described as Utkālika Agama. The main divisions of the Āgamas, that have been conventionally established for centuries, are: the Anga, the Upanga, the Cheda, the Müla Agama, the Seşa Agama and the Prakırnaka. In ancient times, these Āgamas were 84 in number according to the Nandīsūtra and the Pākṣikasūtra, whereas to-day they are 45 in number. Of the Āgamas whose names are mentioned in the Nandisūtra and the Pāksikasūtra, many are not extant today whereas new names have been introduced in the list of works regarded as Āgamas at present—these newly introduced names refer to works composed very late, some even belong to the first quarter of the eleventh century. Of the names of 45 works regarded as Āgamas to-day, 42 names are available in the Nandisūtra and the Pākṣikasūtra, but the order prevalent today of the names of the Āgamas except the Angas is not the same as is found in the Vandisūtra and the Pākṣikasūtra. The author of the Nandīsūtra has included all the Āgamas except the Anga Āgamas in the group of Prakirņakas. The fact that of the divisions of the Agamas, viz. the Anga, the Upanga, the Cheda and the Prakīrnaka, the Anga division consists of 12 Anga works is corroborated by the Anga works themselves. At present the Upangas are considered to be 12 in number but the Nirayāvalikā upanga itself mentions five
1. This is an extract from a speech written by Muni Shri Punyavijayaji
as President of Prakrit and Jainism Section, All India Oriental Conference held at Shrinagar, Kashmir, 14-16 October, 1961. He could not go to Shrinagar to deliver this presidential address but he sent it to be read before · scholars. The complete speech is included in the Iñānāñjali' (pp. 44-47), Muni Punyavijayaji Felicitation Volume, published by the Sāgaragaccha Upāshraya, Vadodara.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
72
A NOTE ON JAINA ĀGAMAS
Upāngas only. In the Niryuktis, the term 'Cheda' is employed for the Niśītha, etc. The term 'prakırnaka' is as old as the Nandisutra, but in the Nandisūtra all the Āgamas except the Angas are called Prakırnaka.
All the Agamas except the Anga Agamas are composed at different times. The author of the Pannavanāsūtra is Syāmārya. The Daśā, the Kalpa and the Vyavahāra are composed by Arya Bhadrabāhu who possessed the knowledge of 14 Pūrva works. The author of the Nisithasūtra is Ārya Bhadrabāhu alias Vaśākhagani Mahattara. Sthavira Aryarakṣita has composed the Anuyogadvārasūtra. Śrī Devavācaka is the author of the Nandīsūtral. The Causarana, the Aurapaccakkhāna, the Bhattaparinnā and the Arādhanāpatākā which are included in the group of the Prakīrņakas are composed by Virabhadragani. According to the two readings available in the colophon of the Ārādhanāpatākā, viz. 'vikkamanivakālāo atthuttarime samāsahassammi' and 'atthattarime samāsahassammi' he flourished in 1008 V.S. or 1078 V.S. The author of the Bệhattippanikā states that the date of the composition of the Ārādhanapatākā is 1078 V.S. The author himself declares in his Ārādhanāpatākā (găthā 51) that he has already described the ārādhanāvidhi in the Bhaktaparijñā. This clearly points to the fact that this Bhaktaparijñā also is composed by him. Looking to the chronological order of the composition of the extant Causarana and Aurapaccakkhāņa, these two prakirnaka works also seem to be from the pen of Virabhadra. This Ārādhanāpatākā by Virabhadra is composed in imitation of the Arādhana Bhagavati by some Yāpaniya ācārya. The work referred to in the Nandīsūtra by the title 'Āurapaccakkhāna' is different from the one which goes by the same
me at present. Generally it is believed that Virabhadrācārya was a disciple of Lord Mahāvīra. But the above evidences go against this belief. Similarly, other Agama works are composed at different times. It is possible that the Rāyapasenīyasūtra was composed in the days of Lord Mahāvīra.
2. In the speech referred to in the foot-note No. 1 on page 1, regarding
the authorship of the Nandisūtra, Muni Shri Punyavijayaji, following the conclusion arrived at by Pam. Shri Kalyanavijayaji, opined that the author of the Nandisutra was Devarddhi Kşamāśramaņa. But afterwards he came across in Jinadāsagani Mahattara's NandisūtraCūrni and Haribhadrasūri's Nandisutra-Vrtti the clear mention of Devavācaka as the author of the Nandisutra. So, in the Jñānāñjali' he made correction and explicitly stated that the Nandisutra was composed by Devavācaka. Readers are requested to refer to the Nandisutra with Cürni (Prakrit Text Society Publicalion), p. 13 line 8 and the Nandîsūtra with Haribhadrasūri's Vytt: {P.T.S. Publication) p. 15 line 11, p. 17 line 26 and p. 33 line 10.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
A NOTE ON JAINA AGAMAS
13
The scholars are acquainted with 84 names of the Agamas, mentioned in the Nandisūtra and the Paksikasūtra, as also with the names of the Āgamas, prevalent to-day. So, I refrain from enumerating them and simply relate the important points. An Anga work known by the name of Praśnavyäkaranasūtra at present is not original but some newly composed Sūtra occupying the place of the original one. This is gathered from the introductory note on the Āgamas, occurring in the Nandisūtra and the Samavāyanga. Ac. Municandrasūri in his Vrtti on the Devendra-Narakendra Prakarana uses the name 'Rajaprasenajit for the Rajapraśniyasūtra so that it can well correspond to the Prakrit name 'Rāyappasenaiyam' mentioned in the Nandisūtra and the Pāksikasutra. In the Rajapraśniya there occurs a life-sketch of the King Pradesi. While reading this Agama, we are reminded of the Buddhist work named Petavatthu.
Prakirnaka : Generally it is maintained that there are ten Prakīrņakas. But there being no fixed established list of their names, their names are enumerated in various ways. If all the names are collected from these various enumerations, their total number comes to 22. They are as follows: 1 Causarana, 2 Aurapaccakkhāna, 3 Bhattaparinnā, 4 Samthāraya, 5 Tamdulaveyāliya, 6 Camdavejjhaya, 7 Deviņdatthaya, 8 Ganivijja, 9 Mahāpaccakkhāna, 10 Viratthaya, 11 Isibhāsiyāim, 12 Ajīvakappa, 13 Gacchāyāra, 14 Maranasamadhi, 15 Titthogāli, 16 Ārähanapadāgā, 17 Divasagarapannatti, 18 Joisakaramdaya, 19 Amgavijja, 20 Siddhapāhuda, 21 Sārāvali, 22 Jivavibhatti. Of these 22 names, the Nandisūtra and the Paksikasūtra mention nine names only, seven in the utkalika division-viz. Deviņdatthaya, Tamdulaveyāliya, Camdāvejjhaya, Ganivijjā, Maranavibhatti-Maranasamāhi, Āurapaccakkhāna, Mahāpaccakkhāna—and two in the kālika division-viz Isibhāsiyāim, Divasagarapannatti. Yet leaving aside Causarana, the extant Āurapaccakkhāna, Bhattaparinnā, Samthāraya and Ārähanapaļāgā, the remaining Prakīrnakas mentioned in the Cūrnis are very old. Tamdulaveyāliya is referred to in Sthavira Agastyasimha's Cūrni (p. 3 line 12) on the Dasaveyaliyasūtra.
We know that the name 'Kammapagadisamgahani' is used for the Karmaprakrti work; similarly, the use of the name 'Dīvasāgarapannattisamgahani' is possible for the Divasāgarapannatti work.
The Svetāmbara Mūrtipūjaka Sect includes the Titthogäli in the group of Prakirnakas, but it contains many such tenets or statements as would never be acceptable to the Śvetāmbaras; moreover, the chronological order of the extinction of the Āgamas, given in it, is not tenable.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
A NOTE ON JAINA AGAMAS
The Amgavijjāpainṇaya is an important work on prognostication. Its extent is 9000 slokas. It explains how to predict from various overt behaviour and activities. It does not deal with the divination through the positions of stars, etc. or through lines on the palm. It considerably draws upon the science of psychology and the science of anatomy. No other work on prognostication, as voluminous as the Amgavijjā, is available in Indian literature.
74
*
FOR READERS
In this Note as also in Introduction at some places Press has not been able to place diacritical mark on letter i due to technical
reasons.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
Late Rev. Muni Shri Punyavijayaji collected manuscripts of ne most of the Prakirnakas included in the present volume entitled 'Painnayasuttiin', got prepared the copies, noted variants and finalised the recension. (The recension of the Joisakaramdgapainnaya (pp. 361-408) prepared by him with great pains, utilising his long experience of editing the scriptures is a good example of the scholarly editing work.) He noted only variants of some Prakīrnakasūtras but did not finalised their recension. Again, at the time when examination of the text of Sārāvalipainnaya, Isibhāsiyāiin and Titthogālīpain naya was yet to be undertaken, he passed away. Hence following the decision of the Hon. Secretaries of Shri Mahavira Jaina Vidyalaya, Shri Kantibhai Kora, the devoted Director of the same Institution, suggested me to undertake the work of completing the editing of all the Prakirnakas. I accepted the suggestion, and completed the work according to my capacity through the grace of Rev. Muni Shri Punyavijayaji.
A note is written according to the instruction of Muni Shri Punyavijayaji in the Prakāśakiya Nivedana to the ‘Nandisuttam and Aņuogaddarāim' (Jaina-Agama-Series No. 1. published by Shri Mahavira Jaina Vidyalaya, 1968 A.D.) on the ten Prakīrņakasūtras which find place among 45 Āgamas. Therein he has given the order of the ten Prakīrnakasūtras. But when he was finalising the editing of the text of the Prakırnakasūtras, he himself in his own handwriting wrote down the order of the Prakīrņakasūtras; this order we have followed here in the present volume. The order mentioned in the Prakāśakıya Nivedana to the 'Nandisuttar and Anuogaddārāim' is somewhat different from the one we find in the work entitled Catuḥsaranādimaranasamădhyantam Prakirnakadaśakam' published by Āgamodaya Samiti in 1927 A.D.; moreover, in our order occur the Camdavejjhaya and the Viratthaya in place of the Gacchacarapainnayam and the Maranasamāhi in the Agamodaya Samiti edition. The reason of this change in the order must have been there in Muni Punyavijayaji's mind but we have not come across any note by him. So it is very difficult for us to know it. In short, the order of the Prakırnakasūtras, adopted in this volume, is strictly based on his handwritten final note. Hence the order in which the ten Prakırnakas are enumerated in the Prakāśakiya Nivedana is broken here in this volume. To arrive at the 45 number of the Agamas-neither more nor less-in that Prakāśakıya Nivedana ten Prakīrnakas are enumerated in the following order : 1 Causarana (by Virabhadrācārya), 2 Āurapaccakkhăna (by Vira
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
76
INTRODUCTION
bhadrācārya), 3 Bhattaparinnā, 4 Samthäraga, 5 Tandulaveyaliya, 6 Candāvejjhoya, 7 Deviņdatthaya, 8 Ganivijjā, 9 Mahāpaccakkhāņa, and 10 Viratthaya.
A note on Jaina Āgamas by Late Muni Shri Punyavijayaji, prefaced to this Introduction, states that there are 22 Prakīrņakas. Of them, seventeen Prakīrnakas are accepted in this volume, leaving the five Prakärnakas viz. Ajivakappo, Ārähanăpadāgā, Amgavijjá, Siddhapāhuda and Jivavibhatti. Of the five Prakirņakas not accepted in this volume, Amgavijjā is a voluminous work, its extent is 9000 ślokas. It is critically edited by Muni Shri Punyavijayaji and published by Prakrit Text Society in 1957 A.D. Ārāhanāpaļāgā is grouped with other ārādhana-prakaranas and is to be printed with them in the second part which forms an appendix to this first part of the volume entitled 'Painnayasuttāim'. The remaining three, viz. Ajīvakappo, Siddhapähuda and Jivavibhatti are not accepted in either part of the volume. But the three Prakirnakas, viz. Āurapaccakkhāna [1] (pp. 160-166), Aurapaccakkhāna [2] (pp. 305-308) and Causaranapainnaya (pp. 309-311) are also accepted in this volume. Thus this volume contains in all 20 Prakırnakas. As
ceady stated, the number and the order of the Prakārnakasūtras were determined and noted down by Muni Shri Punyavijayaji in his own handwriting. Hence whatever difference regarding the number and the order, we find here must have some reason according to him, but we have not come across any note regarding it. So it is very difficult for me to explain it.
The svetāmbara Mūrtipūjaka tradition maintains that there are 45 Āgamas. Adding 10 Prakīrnakas to 35 works consisting of Angas, Upangas etc., the number 45 of the Agamas is arrived at. As stated earlier, we have no tradition of the fixed established
1. The Vicārasäraprakarana composed by Āc. Pradyumnasūriji in the 14th
century of the Vikrama Era enumerates 45 Ágamas but it does not clearly mention the ten Prakirņakasūtras. It is edited by Muni Shri Manikyasagarji and published by Agamodaya Samiti in 1923 A.D. The concerned quotation from it is as follows: Āyāro 1 Sūyagade 2 Thanam 3 Samavāya 4 Bhagavaiamgaṁ 51 Nāyadhammakahão 6 Uvasagadasão 7 sattamayam 11 344 II Amtagadānam ca dasa 8 Anuttaruvaväiyi dasá 9 tatto | Panhāvāgaranam taha 10 ikkūrasaman Vivāgasuyan 11 11 345 Il atthārasahassăim payāna iha hoi padhamamamgam tu I sesäim amgāim havaṁti iha duguņaduguņain // 346 II Ovai 12 Rayapaseniya 13 Jivābhigamo 14 taheva Pannavaņā 15 | Camdassa 16 ya Sūrassa 17 ya Jambuddivassa 18 pannatti Il 347 || Nirayāvaliyā 19 Kappiya 20 Pupphiya 21 taha Pupphacūliovamgam 221 Vanhidasā 23 Divasayarapannatti 24 mayavisesenań 11 348 11 Kappa 25 Nisiha 26 Dasāsuya 27 Vavaharo 28 Uttarajjhayanasuttam 29 1 Risibhâsiya 30 Dasayaliya 31 Āvassaya 32 mangavajjāim ll 349 11 Tamdulaveyaliyaya 33 Camdāvijjhaya 34 taheva Ganivijjā 35 | Nirayavibhatti 36 Aurapaccakkhāna 37
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
uniform titles of the ten Prakirṇakasūtras. Yet in order to arrive at the number 45 of the Agamas, Agamoddharaka Rev. Acarya Shri Sagarananda sūrīśvarajī, a matchless scholar of the Agamas, determined the number 10 of the Prakirnakasutras and got them published through Agamodaya Samiti in 1927 A.D. As already suggested, this was necessary for arriving at the number 45 of the Agamas. But it is a fact that no sound basis for fixed established ten titles of the ten Prakirņakasutras is available. With regard to not only the ten Prakirnakas but the other Agamas also, Muni Punyavijayaji was confronted with doubts during his long research in this field. To clear these doubts he decided to see Ac. Sagaranandaji who was in Surat at that time and suffering from a disease that ultimately took away his life. So, he left Baroda for Surat. He stayed there for a fortnight. He fully discussed with Sagaranandaji those readings and portions of the texts of the Agamas, which required thoughtful consideration and examination. During his stay at Surat he kept his bed close to that of Sagaranandaji so that he could utilise his time before sleep at night in holding discussions with Sagaranandaji. At this time, along with other points, the number 10 of the Prakirnakas was also the subject of discussion. But Muni Punyavijayaji could not obtain from Ac. Sagaranandaji any information with textual corroboration. Late Shri Mohanlal Dalichand Desai, a great scholar who devoted his whole life to search of and research in Jaina Literature, has given in the Jaina Granthavali' compiled by him and published by the Jaina Conference three different lists of ten Prakirnakas. This shows that even he has not found one uniform list enumerating uniform titles of ten Prakirṇakas. This being the situation, Muni Shri Punyavijayaji made up his mind to publish those 20 Prakirṇakasūtras whose old or very old manuscripts are available in different jñānabhaṇḍāras (Jaina Manuscript Libraries).
Information about the press-copies of the Prakirnakasūtras is as follows: The texts of Cattarimamgalasutta (p. 1), Isibhāsiyānam samgahani (p. 179), Isibhāsitaatthähigārasamgahani (p. 180) and Viratthao (p. 292-97) are copied by Muni Shri Punyavijayaji himself. Again, he has completely corrected these copies and made them faultless. The texts of the three Prakirnakasutras viz. Aurapaccakkhāna [1] (pp. 160-163), Divasagarapannattisamgahaṇīgāhão (pp. 257-279) and Causaranapainnayam (pp. 309-311) are copied by Rev.
77
iya payannā 350 | Ganaharavalayam 38 Devimdanarimdā 39 Marana 40 Jhana 41 - bhattio / Pakkhiya 42 Nandi 43 Anuogadāra 44 Devimdasamthavanam 45 11 351 | iya panayali suttä uddhärä Pamcakappa / Jiyakappa 21 Pimde-Oha-Nijutti, Nijjutti-Bhasa-Cunnio || 352 ||
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
78
INTRODUCTION
Jaina nun Omkarashriji. These copies are also completely corrected by Muni Shri Punyavijayaji. The text of Isibhāsiyāim (pp. 192-256) is also copied by Rev. Omkarashriji and I have corrected it according to my understanding and learning. The Prakiranakasūtras whose texts are copied by me are Camdāvejjhayapainnayam (pp. 63-89), Kusalanubamdhiajjhayanan (pp. 298-304), Aurapacca. kkhanam [2] (pp. 305-308), Siri Virabhaddayariyaviraiyan Aurapaccakkhānapainnayaṁ (pp. 329-336), Sārāvalīpainnayam (pp. 350360) and Titthogälīpainnayam (pp. 409-523). Having noted variants I have corrected these copies. Of course, Muni Shri Punyavijayaji had noted some variants in the copies of the first four Prakirņakasūtras. The text of Joisakaramdagaṁ painņayan (pp. 361-408) along with its oldest commentary is copied by Muni Shri Punyavijayaji. Again, it is he who has corrected this copy. I have simply copied the text of Joisakaramdaga from this copy. Again, I have noted down in my copy the readings and corrections from Muni Shri Punyavijayaji's copy.
The press-copies of the remaining nine Prakırnakasūtras (Serial Nos. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 10, 15, and 17) are prepared by Shri Nagindas Kevalshi Shah. Of these nine copies, the four of the four Prakīrnakasūtras (Serial Nos. 1, 2, 3 and 4) were fully examined and corrected by Muni Shri Punyavijayaji, whereas in the five remaining copies of the five Prakirnakasūtras (Serial Nos. 5, 7, 10, 15 and 17) tentative readings were noted down by him; I finalised these tentative readings, having weighed them according to my understanding. In these nine Prakirnakas the headings indicating the subjectmatter are given by me.
In addition to the press-copies of all the twenty abovementioned Prakirnakasūtras, Muni Shri Punyavijayaji got prepared the presscopies of some aradhanaprakaranas and kulakas etc., and he himself noted down variants in these press-copies. According to his wish, they will be printed, along with other appendixes, in the second part of this work.
DESCRIPTION OF MANUSCRIPTS Muni Shri Punyavijayaji had obtained manuscripts of the twenty Prakirnakasūtras included in this first part of the Volume from different Jaina Bhandāras. Some of these manuscripts were returned by him to the Bhaņdāras they belong to. Of course, he has given a sign to each manuscript. And this sign is mentioned
1. All the manuscripts which are given signs are described here. I infer
that besides these manuscripts Muni Shri Punyavijayaji utilised for determining readings of at least certain text-portions, other manuscripts also of the Prakärņakasutras, collected from different Jaina Bhandaras.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
along with the reading. But I am unable to identify some manuscripts on the basis of these signs. Yet I am able to know the description of most of the manuscripts. Only two manuscripts bearing signs and f. and utilised in editing Joisakaramḍagam painnagam only remain unidentified, because they are not found listed in the Catalogue of Palm-leaf manuscripts in the Santinātha Jaina Jñāna Bhaṇḍāra, Cambay, published by the Oriental Institute, Baroda. I know three other Jaina Jñana Bhaṇḍāras in Cambay, viz. Śāsanasamrat Acārya Vijayanemisūriśvara Bhaṇḍāra, Jaina Sālā Bhandara and Payacanda Gaccha Bhaṇḍāra. Either any of these three Bhaṇḍāras or some other Bhaṇḍāra in Cambay, not known to me, must have these two manuscripts. On the basis of signs we can certainly say that they belong to a Bhaṇḍāra in Cambay. The manuscript bearing the sign go and utilised in editing Joisakarandagam Painnagam should be found in the Muni Punyavijaya Collection, but to my utter surprise I could not find it there. This leads us to infer that the manuscript given by someone was first regarded as gift to Muni Shri Punyavijayaji but later on it turned out to be a loan and was returned to the giver. Here first I shall describe the manuscripts containing the collection of different Prakirṇakasūtras and then I shall describe other manuscripts.
79
This is a palm-leaf manuscript belonging to the Samghavīpāḍā Jaina Jñānabhaṇḍāra preserved in the Hemacandrācārya Jaina Jñānamandira, Patan. It is numbered 65 in the new list, whereas in the Catalogue entitled 'Pattanastha-Jaina-bhāṇḍāgārīyasūci' it is listed under No. 82 (see p. 60). It contains twelve out of twenty Prakirṇakasutras printed in this first part. Moreover, a tract having the title Ajivakappo is also contained in it; this tract most probably forms a part of some voluminous Bhāṣya work. The order in which the texts are written in this manuscript is as follows: 1 Kusalāņubamdhiajjhayana (Causarana), 2 Aurapaccakkhāna (16th in this work), 3 Bhaktaparijñā, 4 Samstārakaprakirnaka, 5 Tamdulaveyāliya, 6 Camdavijjhaya, 7 Devendrastava, 8 Gaṇividyaprakīrņaka, 9 Mahāpaccakkhāna, 10 Virastava, 11 Ajivakappa, 12 Gacchācāra and 13 Maranasamadhi. The manuscript consists of 130 folios. Folios Nos. 1, 2 and 7 are missing. Each side of the folio contains 5 to 8 lines. Folios are very brittle. Left sides of the folios 113-130 are mutilated more and more as we proceed from No. 113 to 130. The script is legible. The size is 12" x 24". The colophon of the copyist is as follows:
evam gāthā 2362/ śloka 2952 likhamani sahasram prati 64 evam dra 11///1601 pānā gṛhiḥ/ yadṛśam pustakam dṛṣṭam tādṛśam likhitam maya/ kkhattamamḍio meru/ tāva ya eyam puttham cirāṇayam hoi savvassa // cha //cha // cha //
...[//]..
f
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
80
INTRODUCTION
The copyist has not mentioned the year in which he prepared this copy. But on the basis of the characteristics of the script we can assign it to the 13th Century V.S.
This is a palm-leaf manuscript belonging to the Acārya Śrī Jinabhadrasūri Jaina Jñāna Bhaṇḍāra, Jesalmer. It is numbered 146 in the New Catalogue published by the L.D. Institute of Indology, Ahmedabad. Some folios are missing. The manuscript is incomplete. It contains eight out of twenty Prakīrņakasūtras printed in this part. They are as follows: 1 Catuḥsaranaprakirnaka (Kusalāņubamdhiajjhayana), 2 Aturapratyākhyānaprakīrņaka (16th in this work), 3 Bhaktaparijñāprakīrņaka, 4 Samstarakaprakīrṇaka, 5 Gacchācāraprakirṇaka, 6 Maraṇavidhiprakirnaka (Maraṇavibhattipainnaya), 7 Gaṇividyaprakīrṇaka, 8 Camdravedhyakaprakīrnaka, 9 Catuḥsaraṇaprakirnaka incomplete (this tract is the same as the one that is found in the beginning of the manuscript). Folios after No. 118 are not available. Folios No. 4, 8, 12, 32, 36, 39, 42, 44, 57, 67, 70 to 73, 76, 79, 80, 101 to 105 and 114 are missing. The manuscript is written in c. 15th Cent. V.S. Its condition is good and its script is legible. Its size is 15" x 2".
This manuscript belongs to the Munibhagavanta Śrī Hamsavijayaji Collection preserved in the Sri Atmārāmaji Jaina Jñāna Mandira, Baroda. It contains 18 tracts. But the tract having the title Kusalāṇubamdhiajjhayana has been written twice. So, in fact it contains 17 tracts only. Of these 17 tracts, three tracts, viz. Pudgalaparavartasvarupa, Samsattanijjutti, Ajivakappo are not accepted and included in our edition. That is, only 14 tracts of this manuscripts are utilised in the preparation of the present Volume Painṇayasuttaim'. The manuscript consists of 60 folios. The script is legible and beautiful. Its condition is good. The size is 34 x 14.5 cms. The first side of the first folio is blank. The tract named Saravali ends in the fifth line of the second side of folio No. 60. After that, there is no colophon of the scribe. On the basis of the characteristics of the script we may well assign it to the 16th Cent. V.S. Each side of the folios 1-28 contains 17 lines, whereas each side of the folios 29-60 contains 19 lines. And each line in folios 1-28 contains 51 to 59 letters whereas each line in folios 29-60 contains 61 to 67 letters. The entire manuscript is written by one person only. The tracts in the manuscript are as follows: 1 Titthogali, 2 Cattārimamgalasutta, 3 Kusalāṇubaṁdhiajjhayaṇa, 4 Virabhadrācāryakṛta Aurapaccakkhāna, 5 Bhattaparinnā, 6 Samtharagapainnaya 7 Tamdulaveyāliyapainnaya, 8 Caṁdāvijjhaya, 9 Devimdatthao, 10 Gana(i)vijjāpainnaya, 11 Mahāpaccakkhāṇam, 12 Viratthao, 13 Pudgalaparavartasvarūpaṁ, 14. Samsattanijjutti, 15
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
paccakkhaṇam, 11 prakīrņakam.
INTRODUCTION
Kusalāņubamdhiajjhayana, 16 Gacchāyāraṁ, 17 Ajivakappo and 18 Sārāvalīprakirṇaka.
g. (The first manuscript bearing go sign.) This manuscript belongs to the Muni Shri Punyavijayaji Collection, one of the several collections preserved in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. It bears the No. 1458. Some scholar has corrected it. It contains 64 folios. Folio No. 45 had been lost, hence somebody has newly written the missing text on a new folio before 150 years (i.e. round about 1834 A.D.), having connected the text of Kusalāņubamdhiajjhayana on folio No. 46. The original copyist had given numbers 56 to 74 to the folios which now bear numbers 46 to 64. This means that the copyist who has newly written folio No. 45 has corrected the numbers, giving numbers 46 to 64 to the folios that originally bore numbers 56 to 74; thus he has made the manuscript complete. Maraṇavidhi ends at the end of folio No. 44. I feel that folios No. 45 to 55 must have been lost. The folio No. 56 written by the original copyist contains the latter part of Kusalānubamdhiajjhayana. Hence the other copyist has written the former part of Kusalāņubandhiajjhayana and completed it and corrected the numbers of the folios accordingly. Thus, as pointed out earlier, the manuscript does not have folios 45 to 55 written by the original copyist. From this it follows that between Maraṇavidhi ending at the end of folio No. 44 and Kusalāņubamdhiajjhayana there must have been one or more tracts that could be contained in the missing eleven (45 to 55) folios. There are 13 lines per side and 48 to 52 letters per line. Keeping blank space in the middle of the five lines at the centre of each folio the copyist has formed a design. Though the manuscript has no colophon, we can infer from the script that it belongs to the 16th Cent. V.S. Its size is 30 x 11 cms. The twelve tracts contained in it are as follows: Devimdatthao, 2 Gaṇivijjāprakirṇaka, 3 Mahāpaccakkhāṇa, 4 Virastava, 5 Ajivakappo, 6 Gacchāyāra, 7 Maranavihi, 8 Kusalāṇubamdhiajjhayana, 9 Camdavijjhayam painnayam, 10 AuraBhaktaparijñāprakīrņaka, 12 Samthāraya
1
81
In all the Prakirņakasūtras edited by us in this Volume, except Tamdulaveyāliyapainṇayam, Isibhāsiyāiṁ, Sārāvalī and Joisakaramḍayam, wherever this go sign occurs, the manuscript intended by that sign is this manuscript only.
go (the second manuscript bearing the sign go) This manuscript also belongs to the abovementioned Muni Shri Punyavijayaji Collection. It bears the No 79. It is assigned to c. 19th Cent. V.S. It has 63 folios, 10 lines per side, and 48 to 57 letters per line. Its size
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
82
INTRODUCTION
is 39.7 x 12.6 cms. Muni Shri Punyavijayaji has fully utilised it. But to my mind the yo sign referring to this manuscript has been noted in Tamdulaveyaliyapainnaya alone. The twelve tracts contained in this manuscript are as follows: 1 Kusalānubardhiajjhayana, 2 Aurapaccakkhānam (16th tract in our edition), 3 Bhaktaparijna, 4 Samtharaga, 5 Tamdulaveyaliyam, 6 Camdāvejjhayam, 7 Devirdatthao, 8 Ganivijjā, 9 Mahāpaccakkhānam, 10 Viratthao, 11 Ajīvakappo and 12 Gacchāyāra.
TO This is the printed work entitled 'CatuhśaranādiMaranasamādhyantan Prakirnakadaśakam (Chāyāyutam)'. It is edited by Rev. Ācārya Sāgarānandasūriśvaraji and published by the Āgamodaya Samiti, Surat, in 1927 A.D. It contains ten Prakīinakasūtras; they are as follows: 1 Causarana (Kusalānubamdhiajjhayanaṁ), 2 Aurapaccakkhānam, 3 Mahāpaccakkhānapainnayam, # Bhattaparinnā, 5 Tamdulaveyāliya, 6 Samthāraga, 7 Gacchāyāra, 8 Ganivijjā, 9 Deviņdatthaya and 10 Maraṇasamāhī.
We have described above the manuscripts that contain more than one Prakirnakasūtras. Now we shall describe those manuscripts that contain any one Prakirnakasūtra and are utilised in the preparation of the critical edition of that Prakīranakasūtra.
1. Deviņdatthao : We have utilised seven manuscripts in critically editing the text of Devendrastavaprakīrnaka. Of the seven, the five bearing signs o, 5o, go, Alo and to have been described above. The one bearing the sign 90 could not be identified. May be it is some manuscript available to Muni Shri Punyavijayaji or may be it is a manuscript from any of the three Manuscript Libraries established by Rev. Pravartaka Shri Kantivijayaji. The go sign indicates the printed text of Süryaprajñaptisūtra published by the Āgamodaya Samiti, Surat. Five gāthās of Deviņdatthao (258-262) are available in the printed text which has been given the sign Flo. While trying to know more about these five useful găthās, I gathered that Punyavijayaji found them in a manuscript belonging to some collection preserved in the L.D. Institute of Indology, Ahmedabad (See foot-note 2 on page 29). But I have not come across any note by Muni Shri Punyavijayaji, throwing light on the identification of this manuscript. Nothing more could be said about it. This or that gāthā of this Prakīrņaka is found in Jyotişkarandaka, Süryaprajñapti and Āvaśyakaniryvkti.
2. Tamdulaveyāliyapainnayam: In editing this Prakirnaka we have utilised five manuscripts bearing signs o, eto, do, go and go. Here to sign indicates the second manuscript bearing the sign o., The remaining four manuscripts have already been described. The other signs occurring in foot-notes are ao, , , , eo and go.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
83
ao means Vștti on Tardulaveyaliya. O means a reading of Tamdulaveyaliya text, available in the said Vștti. aqto means a reading recorded by the author of the said Vștti. O = , To = 21 and go = 3€219.
3. Camdāvejjhayam painnayan: Of the manuscripts used in editing the text of this Prakirņaka, the three viz. go, go, and to have already been described. The yo manuscript is also utilised, but this is the first go manuscript'. The sign g9to means a reading noted by some scholar in this go manuscript. The manuscript which has been given the sign o should be identified with a manuscript belonging to the Ācārya Shri Kşamābhadrasūri Collection. This 70 sign is found written in the 90 copy which has been prepared by Late Muni Shri Caturavijayaji on the basis of some old manuscript. But there is no note relating as to which Bhandāra this old manuscript belongs to. The colophon of the copyist of the old manuscript is also available in the a. copy. It runs as follows :
Samvat 1568 varse säke pravartamāne Kärttika Sudi 1 Ravau Śrīśrīmālajñātiya Sä, Sidhara Bhã. Sohi Su. Megha Bha. Ladikī Su. Sâ. Sonă Bhå. Jivade pramukhakutumbayutena Saha Sonäkena ŚriVrddhatapagacche SriLabdhisagarasūriņām upadešena saptaksetryām nijam dhanam vapata viśisya svapitļśreyase tarttamanasakalasiddhantakośo'lekhi/ Pam. GunasagaraganiCäritravallabhaganyoh samudyamena ciram namdatu //
The following information we gather from this colophon: Inspired by the preaching of Ācārya Sri Labdhisāgarasuri of Vĩddhatapāgaccha, Sonā Setha who was a husband of Jīvāde Sethāṇī, grand-son of Sidhara Setha and Sohi Sethāṇī, and son of Meghā Śetha and Lādaki Sethāṇī, established in 1568 V.S. a Manuscript Library, spending money in seven Fields and especially getting the scriptures copied. Sidhara Setha belonged to Srimālajñāti. In the establishment of the Manuscript Library Pam. Guņasāgaragari and Căritrayallabhagani extended their cooperation. Let this Manuscript Library flourish for long.
Many additional gāthās found in the tocopy are not available in any of the manuscripts of Candrāvedhyakaprakīrņaka but they are from the works like Maranasamadhi. These additional găthas had been written first in separate sheets of paper by Shri Caturvijayaji, considering them useful at different places and then were added by him in the copy prepared by him. These gathās are corrupt at many places. Hence it seems that they must have been copied from some manuscript by Shri Caturvijayaji. O indicates the printed text edited by Dr. Colette Caillat and published by the
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
84
INTRODUCTION
Institute of Indian Civilisation, Paris, 1971 A.D. 1910 means a reading noted in the to edition.
4. Gaņivijjāpainnaya : The manuscripts utilised in preparing the critical edition of this Prakırnaka are five, viz. ATO, O, O, ço and go which we have described above. The go sign is here meant for 'the first manuscript bearing go sign'.
5. Maranavibhattipainnaya : The manuscripts utilised in preparing the critical edition of this Prakirnaka are four, viz. fo, O, ATO and go be first manuscript bearing go sign) which have been already described. In a note on variants of this Prakīrnaka, Muni Shri Punyavijayaji has written that variants like mukkha, humti and karimti found in place of mokkha, homti and karemti have not been recorded.
6. Āurapaccakkhānań [1] : In the presscopy of this Prakırnaka, at one place Muni Shri Punyavijayaji has noted a variant and written a sign o to indicate the manuscript in which the variant is available (see foot-note 1 on page 160). So this manuscript must belong to the Jesalmer Bhandāra. The already described manuscript bearing the sign Ho contains Āurapaccakkhána consisting of 63 gāthās, whereas this concerned Āurapaccakkhāna is abridged. So, taking into consideration the number of gāthās, we can definitely say that the manuscript belonging to the Jesalmer Bhandāra, utilised in critically editing the text of this Prakīrnaka must be the manuscript preserved in the Jesalmer Bhandāra under the serial No. 1326 (47) (see New Catalogue of Manuscripts Jesalmer Collection published by the L. D. Institute of Indology, p. 290). Besides Muni Shri Punyavijayaji has written a remark in the presscopy : 'Jaina Atmānanda Sabhā, through Ratibhai'. This means that one manuscript from the Jaina Ātmānanda Sabhā was obtained by him through Shri Ratilal Deepchand Desai. No manuscript except these two has been referred to by him in his notes.
7. Mahāpaccakkhanapainnaya : The manuscripts utilised in critically editing the text of this Prakārnaka are four, viz. šo, go (the first manuscript bearing go sign), ATO and which are already described.
. 8. Isibhāsiyāim : Dr. Walther Schubring, an authority on Prakrit language, edited the text of this Prakırnaka with introduction and critical notes in German. This forms the first part which was published in den Nachrichten der Akademie der Wissenschaften zu Gottingen in 1942. The learned Doctor utilised many manuscripts for the preparation of this critical edition. The second part contains the commentary. This second part is edited and published by Dr. Waldschmidt. The texts of the Sutra and its commentary
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
85
are printed in Roman script. The L. D. Institute of Indology has published in 1974 these two texts in Roman and Devanāgarī scripts. 1 have utilised this publication. As I could not read Preface written in English, I mistook this Țikā for some old Avacūri and noted in footnotes as ao or agit. But later on I learnt from Pt. Dalsukhbhai Malvania that this commentary is composed by Dr. W. Schubring himself. As he has utilised many manuscripts in critically editing the text of the Sūtra, I have compared only one manuscript with his edition and edited the Sūtra. I have fully utilised Dr. Schubring's recension and variants noted by him. The description of the go manuscript which I have utilised is as follows: This manuscript belongs to the Muni Shri Punyavijayaji Collection preserved in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. In the list it is numbered 95. At the end the copyist has not written a colophon. But on the basis of the characteristics of the script, the manuscript could well be assigned to the 16th Cent. V.S. It has 15 folios and 56 to 58 letters per line. The central portion of each folio has been left blank in such a way that some design emerges. The text is completed in the first side of the folio No. 15. Hence the second side of the folio is left blank.
Besides the go manuscript mentioned above, there is a presscopy of Isibhasiyaim, prepared by Rev. Sadhviji Shri Omkarashriji. In this presscopy at a very few places some variants have been noted and the sign go has been written to indicate the manuscript in which they are available. Such notes occur at hardly two or three places. The sign signifies any manuscript or the manuscript belonging to any of the three Collections established by Pravartaka Shri Kantivijayaji.
9. Divasagarapannattigāhāo: In the preparation of the critical edition of the text of this Prakīrnaka, we have utilised three manuscripts, viz. O, and go. Of these three, the go manuscript has already been described. The g manuscript must be the one belonging to the Pravartaka Kantivijayaji Collection preserved in the Jaina Jñana Mandira, Chani. The list of this Collection is with the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. Therein under serial No. 23, this manuscript is described. It consists of five folios. The sign indicates the printed text edited by Muni Shri Candanasagarji and published by the Candanasāgara Jñāna Bhandāra, Vejalpur, in Vīra Samvat 2472.
1
..
.
10. Samthäragapainnayam: This tract is critically edited on the basis of five manuscripts, viz. Alo; Sto, go, go and go .('the first manuscript bearing yo sign'). We have already described these
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
86
INTRODUCTION
i
five manuscripts. In foot-notes to this tract occurs the sign सापा० which means 'a variant available in ⚫ manuscript'.
11. Viratthao: This Prakirnaka is critically edited on the basis of four manuscripts, viz. o, go, go and go ('the first manuscript bearing go sign'). All these manuscripts except o have been described earlier. The concerned manuscript must have been the one belonging to any of the three Bhandāras established by Pravartaka Shri Kantivijayaji.
12. Kusalāṇubamdhiajjhayana: In critically editing the text of this tract we have utilised six manuscripts, viz. o. go, Alo, Bio, संo and go ('the first manuscript bearing go sign'). The o manuscript must be any one of so many manuscripts in the L. D. Collection preserved in the L. D. Institute of Indology. All the remaining manuscripts have been described earlier. And the meaning of sign has been given.
13. Aurapaccakkhanam [2]: This Aurapaccakkhāna seems to be taken from some manuscript belonging to any one of many Bhaṇḍāras in Jesalmer. It consists of 34 gāthās. The New Catalogue of Manuscripts Jesalmer Collection published by the L.D. Institute of Indology does not mention the number of gāthās in the description of some of the manuscripts of this tract; hence we could not definitely identify this manuscript.
14. Causaranapainnaya: This Causaranapainnaya seems to be taken from the palm-leaf manuscript belonging to the Jinabhadrasūri Jaina Jñāna Bhaṇḍāra, Jesalmer and bearing the serial No. 151. The manuscript contains a collection of 24 works. In this manuscript, under sub-number 3, from folios 29-33, there is Causarana consisting of 27 gāthās; this Causarana must be identical with the one printed in this volume. (See the New Catalogue of MSS Jesalmer Collection, p. 48). For the details of other works contained in this manuscript, readers are requested to refer to the New Catalogue, pp. 47-51.
15. Bhattaparinnäpainnaya: The text of this Prakirṇaka is critically edited on the basis of six manuscripts, viz. go, Mo, do, Mo, to and go (the first manuscript bearing go sign). Of them, the manuscript must belong to the L.D. Collection preserved in the L.D. Institute of Indology. The remaining five manuscripts have already been described. The sign o occurring in foot-notes to this tract means 'the corrected reading available in the सं० manuscript'.
16. SiriVirabhaddāyariyaviraiyam
Aurapaccakkhāṇapainna
yam: We have utilised seven manuscripts in critically editing the text of this Prakirnaka. They are ह०, सं०, जे०, सा०, ला०, प्र०
and
पु०
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
87
(the first manuscript bearing go sign). Of them, the womanuscript must belong to the L.D. Collection preserved in the L.D. Institute of Indology. The to manuscript must belong to any of the three manuscript libraries established by Pravartaka Shri Kantivijayaji. The remaining five manuscripts have already been described.
17. Gacchāyārapainnayam: The four manuscripts, viz. ATO, 5o, ho and go (the first manuscript bearing go sign). They have been already described. In foot-notes to this tract there occurs o sign which indicates the printed text of Shri Vijayavimalagani's Gacchācāraprakirņakavrtti edited by Srimad Dānavijayagani (= Ācārya Shri Vijayadānasūriśvaraji) and published by Shri Dayāvimala Granthamālā, Ahmedabad, in 1979 A.D.
18. Sārāvalīpainnaya: The text of this Prakirnaka has been critically edited on the basis of four manuscripts, viz. go, go9, 92, and to go manuscript has already been described. The description of the remaining manuscripts is as follows:
This manuscript belongs to the Punyavijayaji Collection preserved in the L.D. Institute of Indology. It bears Serial No 1471. It has 4 folios, 13 lines per side and 55 to 58 letters per line. The copyist has left the blank portion at the centre of each folio to give rise to some design. At the end there occurs no colophon, yet on the hasis of the characteristics of the script we can easily assign it to the 16th Cent. V.S. Its size is 11" x 42". In foot-notes to this Prakīrnaka, there occurs € sign which means 'the corrected reading given in the 99 manuscript'.
9 This manuscript also belongs to the abovementioned Collection. It bears No. 5628. It consists of 14 folios. The first side of the first folio is blank. Each side of the folio contains 7 lines, rarely we find 8 lines also. Each line contains 24 or 25 letters. To give rise to blank design, the copyist has kept blank the middle portion of the three lines at the centre of each folio. The Prakīrnaka ends in the second side of the folio No 14. After that there occurs a short colophon by the copyist. It runs as follows:
iti śrīSārāvalīprakīrņakam // samăptań // likhitam ca Saubhagyasāgaraganina // Så. Śrīrangavsddhipa[tha]nărtham //
Though there is no mention of the year, we can assign it to the 17th Cent. V.S. on the basis of the characteristics of the script. Its size is 10" x 41".
To This is a copy prepared by someone on the basis of some manuscript. Muni Shri Punyavijayaji has obtained it. I have given the sign to to it. I have utilised it.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
88
INTRODUCTION
19. Joisakaramḍagam painnagam: This Prakirnaka is critically edited on the basis of six manuscripts, viz. go, ao, do, go, fao and go. The description of these manuscripts is as follows:
g. As stated in the beginning, we could not obtain the details of this manuscript.
जे० This is the palm-leaf manuscript belonging to the Jinabhadrasūri Jñāna Bhaṇḍāra, Jesalmer. It is listed under Serial No 34 in the New Catalogue already referred to. It contains four works in the following order: 1 Suryaprajñaptisūtra (folios 1 to 101), 2 Jyotiskaraṇḍakasutra Vṛttisahita (folios 102 to 165), 3 Jyotiskaranḍakasutra (folios 166 to 179) and 4 Candraprajñaptisūtra (folios 180-256). Its size is 231" x 24". The script is legible. The condition is good. At the end there occurs a colophon which runs as follows: Samvat 1489 varṣe Mārgasirṣa sudi pamcamyam tithau Gurudine śrimati śriStambhatirthe avicalatrikālajñā”jñāpālanapaṭutare vijayini śrimat Kharataragacche śrīJinarājasuripaṭṭe labdhilīlānilaya
bamdhurabahubuddhibodhitabhuvalayakṛtapapapurapralayacărucăritracamdanatarumalayayugapravaropamamithyatvatimiranikaradinakaraprasarasamaśrīmat(d)gaccheśabhaṭṭārakaśrīJinabhadrasūrī
svarāṇām upadesena parikṣa Sã. Gujarasutena reṣāprāptasuśrāvakena parikṣya(kṣa) Dharaṇākena putra Să. Säiyāsahitena śrīsiddhāntakośe Suryapannattisutram Tippanakam Candraprajñaptisūtraṁ likhāpitam/ Pu. Hariyākena likhitam // cha //
o As stated in the beginning, this manuscript must belong to some Bhaṇḍāra in Cambay. We are not able to identify it and hence cannot give any detail of it.
go No information about this manuscript is available to us.
fa. This manuscript must belong to some Bhaṇḍāra in Bikaner, Rajasthan State. Taking the first syllable of the name Vikramanagara (= Bikaner), in his editions of other works Muni Shri Punyavijayaji has given the sign fao to the manuscripts belonging to some Bhaṇḍāra in Bikaner. Hence I infer that this manuscript also must belong to some Bhaṇḍāra in Bikaner because it is given the sign faro by him.
मु० This is the printed edition having the title śriMalayagiryācāryakṛta Vrttiyuktam Jyotiskaraṇḍakam prakirnakam'; it is
1. First Muni Shri Punyavijayaji had considered this to be a Vrtti and hence noted it as Vrtti. But after many years, when he was in Bombay and critically examined and corrected the texts of Jyotiskarandaka and this Vrtti, he determined that it was not a Vṛtti but the Tippanaka by Sri Sivanandivacaka and prepared its presscopy in his own handwriting. Hon. Secretaries of Shri Mahavira Jaina Vidyalaya have decided to publish this Tippanaka; it will be given to the press for printing
very soon.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
89
published by Shri Rishabhdevaji Kesarimalji, Ratlam, in 1928 A.D.
The other signs used in foot-notes to this Prakirnaka are to be understood as follows:
o = Malayagiri's Vrtti on Jyotiskarandakaprakīrnaka.
= reading of Sūryaprajñaptisūtra. To = The work entitled Nānāvicăraratnasangraha composed
by Vācaka Guņavinaya, a pupil of Upādhyāya Jayasoma. Aqo = reading of Āc. Malayagiri's Jyotiskarandakar
contained in the palm-leaf manuscript belonging to the
Jesalmer Bhandāra. Preto = Sūryaprajñaptisūtra sikā. afo = Jyotiskarandaka Vrttisahita' contained in folios 102 to
165 of the manuscript No. 34 of the Jesalmer Bhandāra; this manuscript has already been described as containing four works. In fact, this “Jyotiskarandaka Vrttisahita' work is Jyotiskarandaka Tippanaka composed in Prakrit by Vācaka Sivanandi. Hence the
sign fo is given to it. cife. = This is the manuscript containing the abovementioned
Tippanaka and belonging to some Bhandāra in Cambay. But like to manuscript, this manuscript also is not found listed in the published Catalogue of Säntināthaji
Jaina Jñāna Bhandara, Cambay. 20. Titthogalīpainnaya : This Prakirnaka is critically edited on the basis of four manuscripts viz. सं०,०. की. and ला. In them at various places we come across syllable-changes normally available in very old script, viz. foraa for etc. Of these four manuscripts, o has already been described. The description of the remaining three manuscripts is as follows:
o This is a palm-leaf manuscript belonging to the Samghavīpādā Jaina Jñāna Bhandāra preserved in the Hemacandracārya Jaina Jñāna Mandira, Patan. The new Serial No. given to it is 124/2. In the Catalogue of Palm-leaf manuscripts of Patan, published by Oriental Institute, Baroda, it is numbered 192. It consists of 113 folios; its size is 151" x 11"'; its condition is good and its script is legible. At the end there occurs a colophon in prose by the copyist. The colophon is given in a foot-note at the end of the text of this Prakirņaka in this volume, see p. 523, foot-note 2. It informs us that an elder rich man named Thakkura Dūdā, Thakkura Thakurā and Thakkura Padamasīha--these three brothers, residents of Yoginipura (= Delhi), foremost among the citizens and recognized by the State, for the good of their father Sā. Rājade, at the instance of Acārya Shri Devasundarasūri, a
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
90
INTRODUCTION
leader of Tapāgaccha, got copied in Patan (Gujarat) in 1452 A.D. four works-Anuyogadvāracūrni, Șodaśakavrtti and Titthogālī on palm-leaves and Sri Rşabhadevacaritra on paper folios.
t. This is a paper manuscript belonging to the Kirtimuniji Collection preserved in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. In the Catalogue it is listed under No. 10037. It consists of 29 folios. The first side of the first folio is blank. The Prakırnaka ends in the fifth line on the first side of the 29th folio. The script is excellent and quite legible. The size is 11" x 42". The colophon at the end does not mention the year. But from the characteristics of the script it can be inferred that it must belong to the 15th Cent. V.S. This colophon by the copyist is given at the end as foot-note 1 on p. 52. From it we learn that on hearing the fruit of the worship of Knowledge a Jaina layman named Gāṁgā Saṁghavī, a son of Pātāla Samghavi and his wife Ramgū, got this manuscript copied for his own good.
Jo This manuscript belongs to the L.D. Collection preserved in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. It bears the Serial No. 400. At some places it yields correct readings. The recension of the text contained in it mostly tallies with the recension of the text contained in the glo manuscript. It consists of 51 folios. Of them eight folios (14 to 21) are missing. Each side of the folio contains 13 lines and each line contains 29 to 42 letters. Each side has a decorative design emerging from the blank portion kept by the copyist at the centre. The size of the manuscript is 10' x 41". At the end there occurs a colophon by the copyist. It is given in this volume as foot-note No. 1 on p. 523. The manuscript is written by a Muni named Ratnã who belonged to Koramtagaccha. It was Jayatadāsa who got it written for Sri Jagavimalagani and Sri Premavimalagani in 1660 V.S. in the times of Sri Tapāgacchādhirāja Bhattāraka Sri Vijayasenasūrīśvara. This . Jayatadāsa belonged to Srīmālajñāti and was a resident of Ranathaṁbhora Fort.
If a detailed account of each of the twenty Prakirnakas included in this Volume is given, an extensive essay could be written on each one. But I am not going to give a detailed account because due to my advanced age of 70 years my energy and eyesight have become very limited. Hence I have chosen to give a brief account of these twentyl tracts.
1. Of these twenty Prakirņakas, some have been printed and
published earlier with a view to making them available to religious persons longing for the spiritual good. So, the texts contained in these printed works are readable but they are not critically edited after collating various manuscripts. This is the reason why we do not consider it proper to write critical notes on these printed texts. But as the
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
1. Devimdatthao: This Devendrastava consists of 311 gāthās. It is referred to in the Nandisutra and the Paksikasutra. But no description of it is found in the Curni and the Vṛtti on the Nandisūtra, whereas Pākṣikasūtravṛtti2 composed by Ac. Yaśodevasūri in 1180 V.S. describes it as follows: Devimdatthao tti devendrāṇāṁ camaravairocanādīnām stavanam bhavanasthityadisvarūpādivarnanam yatrāsau Devendrastava iti.
91
In the days of Lord Varddhamāna (= Mahāvīra), a Jaina layman conversant with scriptures offers a prayer to Lord Mahāvira in his house in the early morning and his wife listens to it with folded hands. Therein in the speech of the layman there occurs the mention of 32 Devendras (gāthā 6). So, his wife asks 13 questions regarding their names, seats, duration of their lives and faculties, possessions in their residential quarters, number of their aerial cars, number of their residential quarters, number of their cities, expanse of their earth, height of their residential quarters etc., colour of their aerial cars, taking of food, their inhalation-exhalation and object of their avadhijñāna (gāthās 7-11). The layman answers extensively all these questions (gāthās 12-276). Then there occurs the description of the Earth named Iṣatprāgbhārā (gāthās 277 to 282), treatment of the abode, the structure etc. of the liberated (gāthās 283 to 295), and depiction of the nature of their cognition (gāthās 296 to 297). The nature of the happiness the liberated experience and the miraculous powers the Jinesvaras possess are described in gāthās 298 to 309. The summing up and the mention of the name of the author of this Prakirṇaka, viz. Isivāliya (Sk. Rṣipālita) occur in gāthās 310-311.
2. Tamdulaveyāliyapainṇayam: This Prakirnaka is composed in prose and verse. Most of the prose portions are from the Vyakhyāprajñaptisūtra (= the Bhagavatisutra) verbatim. This Prakirnaka is referred to in the Nandisutra and the Pākṣikasūtra. No
three Prakirņakas, viz Camdavejjhaya, Isibhāsîyaim and Titthogāli have been printed earlier with a view to presenting original recension, we have written critical notes on these printed texts while giving an account of these three tracts, in order that these notes may serve as some guidelines to scholars who are engaged in critically editing the texts of old scriptures. I humbly submit that the concerned notes are written with a view to providing some guidance to the enthusiastic young scholars and not to running down the learned persons who have prepared the recension of those printed texts. In spite of this my humble submission, if someone finds these notes to be improper, I request him to forgive me.
2. This Päkşikasütravṛtti is edited by Rev. Gaṇivarya Anandasāgaraji (= Ac. Sāgarānandasūriji) and published by Sheth Devchand Lalbhai Jaina Pustakoddhära Fund, Surat, in 1911 A.D.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
92
INTRODUCTION
description of it occurs in the Cūrni and the V?tti on the Nandisūtra. But the Vrtti on the Paksikasūtra describes it as follows: "Tamdulaveyaliyam ti tandulānām varşaśatāyuskapuruşapratidinabhogyānām samkhyāvicarenopalakṣito granthavišeşah Tandulavaicārikam iti /” (folio 63).
From the beginning (i.e. from p. 35) up to 6th line on p. 47, there is an elaborate treatment of the following topics, viz. length of time a living being spends in an embryo, nature of a womb proper for the formation of an embryo, the highest fading time of a womb and seman, number of fathers, the highest length of time a living being spends in an embryo, the sex-male, female, etc.—of a living being in an embryo, formation of an embryo and evolution of a living being in an embryo, taking food by a living being in an embryo and its digestion, limbs related with the parents of a living being in an embryo, the next birth—in the infernal class or the divine class--of a living being dying in an embryo, four types of embryos, transfer of an embryo, nature of a living being's stay in an embryo, ten states of centinarians, discrimination between happiness and misery and practice of religion in the ten states of life, degeneration of a human body and its bone-structure in the present time, and praise of religious people. In pages 47-48, having calculated the number of grains of rice a normal individual would consume in the course of hundred years of his life, it calculates the bulk of clothes he wears and the quantity of unctuous food as also of salt he consumes. In pages 49-50, it explains measures of time, viz. samaya, avalikā, etc. and the technique of making a clock by which hours are known. Further, on page 50, it gives the numbers of months, fortnights and days of a year as also the numbers of breaths of a day, a month, a year and a century. In pp. 51-54 it expounds the nature of transitariness, the nature of a human body, and the ugliness and filthiness of a human body. In pp. 54-60, it describes limbs of a female body, mentions characteristics indicating incapability of a living being for the liking of the religious sermons, reflects on the utter helplessness of living beings in the face of death, sings the glory of religion and gives concluding remarks.
3. Camdāvejjhayam painnayam: This Prakirnaka consists of 175 gāthās. It is mentioned in the Nandisūtra and the Pāksikasītra. No description of it occurs in either the Nandisūtracūrni or the Nandisūtravịtti. But the Vrtti on the Pākşikasūtra describes it as follows: "Camdavejjhayam ti iha candrah yantraputrikākşigolako grhyate, tathā ā maryadayā vidhyata iti ävedhyam, tad evāvedhyakam, candralaksanam āvedhyakaṁ candrāvedhyakam, rādhavedha ity arthah / tad upamānamaranárādhanápratipadako granthavisesah candravedhyakam iti /” (folio 63).
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
Vigilance and carefulness are required for piercing an eye of a doll revolving on the top of a pillar in a pandal erected for the ceremony in which the bride herself selects her husband; similarly, vigilance and carefulness are required for the religious practice to be performed at the time of death for one's own spiritual good. As this tract contains an analogy of candravedhyaka or radhāvedha, it is given the title Candravedhyaka.
This Prakirnaka deals with the seven principal topics, viz. 1 vinayaguna (reverence to the spiritual teacher), 2 ācāryaguna (virtues of a teacher), 3 siṣyaguna (virtues of a pupil), 4 vinayanigrahaguna (sticking to reverence), 5 jñānaguna (knowledge), 6 caritraguna (good conduct or practice) and 7 maranaguna (endurance and calmness at the time of death).
1. Vinayaguna (gāthās 4-21): Knowledge acquired with great pains does not bear fruits if an arrogant pupil does not respect his teacher from whom he has secured knowledge. The egoist rude pupil becomes a target of the censure of the people because of his bad actions. Many faults of such an arrogant pupil are narrated in different gāthās. As against this, in some gāthās we meet with a pleasant description of the virtues of a polite and humble pupil as also of the special benefits he obtains. We are told that the sorry plight which a pupil who disrespects his teacher falls in is identical with the one which a pupil who kills his teacher falls in.
2. Acāryaguna (gāthās 22-36): The tract enumerates epithets of a teacher, viz. 'as enduring as the earth', 'as unwavering as Mt. Meru', 'firm in religion', 'as cool as the moon' etc. It states that the teacher who expounds the mundane state and the path leading to Emancipation is superior to the one who is well versed in various crafts, arts and worldly sciences. Moreover, it narrates benefits a person secures on account of his reverence, devotion, etc. to his teacher.
93
3. Sisyaguna (gāthās 37-53): Virtues of a good pupil are enumerated here. He is humble, respectful and loving. He values good qualities. He is gentle. He knows the intention of his teacher. He patiently endures cold, heat, wind, hunger, thirst and distaste. Like the earth he endures everything. His face is equally delighted on the occasions of gain or loss. He has very few desires. He is contented. He knows sixfold vinaya (discipline). He is straightforward and modest. He is devoid of pride due to miraculous powers. He is engrossed in tenfold service. He wholeheartedly studies scriptures. He without fail performs six religious daily activities. He praises his teacher. He cultivates good qualities. He spreads his fame. He is intelligent. He is endowed with all the excellences of race, family, form, youth, power and energy. He is soft-spoken. He
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
94
INTRODUCTION
is free from the tendency to slander. His hands and feet are perfect, that is, fully developed. He has good hairs. His body is smooth, shining and muscular. His nose is deep and elevated. His looks are noble. His eyes are large. He loves the Religion of Jina. He is respectful to elders. He is permeated with faith. He is free from passions. He knows what time is proper, what place is proper, what rule is proper, what conduct is proper, what formality is proper and what discipline is proper. He has no greed. He is fearless. He is free from infatuation and wrong beliefs. He has gained victory over sleep and afflictions. He is satisfied with whatever little he gets. He observes five vows completely. He has control over threefold activities of body, mind and speech. The learned praise such a pupil. Gāthās 43-44 contain exhortation urging a person to become a good pupil. It is as follows: "Leaving aside all pride, you receive instruction from your teacher. One who becomes a pupil in a true sense, is approached by so many persons to become his pupil. But one who is a bad pupil is approached by none to become his pupil, that is, he can never be a teacher. Bitter and harsh words should be endured peacefully".
4. Vinayanigrahaguna (gāthās 54-67): Vinaya is the door to Emancipation. It should not be shunned. Karmas of an humble person get destroyed even though he has meager knowledge of scriptures. One who conquers the rude by one's humility and the wicked by one's virtues conquers the three worlds. One who is arrogant and proud is not praised by the wise even though he is well versed in scriptures. A person possessed of vast knowledge of scriptures, is counted as one possessing meager knowledge of the scriptures, if he is devoid of virtues, especially humility. On the other hand, if a person performs penances, observes vows and follows good conduct, he is regarded as the one possessed of vast scriptural knowledge, even though he actually possesses little scriptural knowledge. In gāthā 66 it is stated that the scriptural knowledge acquired through study by a person devoid of vinaya is as fruitless to him as is the light of a lakh or a crore lamps to a blind man.
5. Jñanaguna (gathas 68-99) : The section begins with the statement-"Blessed are those who possess knowledge and good conduct". Three worlds, bondage, emancipation, soul, non-soul, merit, demerit, inflow, protection, cleansing off-all these are comprehended by knowledge. The knowledge of what is good and what is bad enables us to accept and abandon them respectively. Knowledge and practice both should be regarded as equally important. Knowledge purifies conduct. One should devote oneself to the acquisition of knowledge. At the end it is said, "If knowledge of one pada (= word) causes spiritual agitation leading to disenchantment,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
then that knowledge of one pada is true knowledge, because it causes vairagya (= non-attachment) and dispels the magic show of worldly enchantment. One should not shun that one pada even at the time of death. At the time of death, one cannot recollect and ponder over twelve Angas, so the person who constantly recollects and ponders over the beneficient one pada is regarded by the Jina as an ärādhaka (spiritual practitioner). Such an ärädhaka certainly attains liberation after three births".
6. Caranaguna (gāthās 100-116) The section begins with the statement-"Blessed are those who having snapped the bonds of family adopt asceticism". Those who observe sincerely rules of monastic life have not to repent at the time of death. But those who having adopted asceticism do not exhert themselves on the path of emancipation repent and become sorry. Those whose intellect is firm and whose mind is unswervingly fixed on the transcendental good attain emancipation. The diligent persons who are free from anger, pride, deceit, greed, dislike, etc. secure highest happiness. Human birth is difficult to attain. Having attained human birth those who do not perform religious acts are like those voyagers who become miserable on account of the wreck of their boat in the middle of an ocean. But those who are vigilant in the observance of the monastic rules are like those voyagers who do not become miserable as their boat is strong. Human birth is difficult to attain; even if one attains it, it is difficult for him to attain right attitude; even if he attains right attitude, it is difficult for him to attain asceticism; even if he attains asceticism, it is difficult for him to attain right knowledge; and even if he attains right knowledge, it is difficult for him to attain pure conduct. Some praise right attitude, while some other praise pure conduct and knowledge. Regarding superiority of right attitude and good conduct, it is stated as follows: Like Śrī Kṛṣṇa and the king Śrenika, even a person without good conduct possesses right attitude, whereas one possessed of good conduct necessarily possesses right attitude. A person fallen from right conduct should retain and strengthen right attitude, because a man without good conduct may attain emancipation but a man without right attitude can never attain it. If a person having good conduct falls because of his pervert attitude, then what to talk of a person full of attachment, though possessed of right attitude! If one is always alert in the observance of five samitis (self-regulations) and three guptis (restraints) and is free from attachment and aversion, his conduct becomes pure. In conclusion it is said that one should engage oneself in good activity and should always remain vigilant with regard to right attitude, right conduct and right knowledge.
95
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
96
INTRODUCTION
7. Maranaguna (gāthās 117-173) If a soldier having mounted an unrestrained horse advances, without making necessary preparations, towards an army of an enemy, he and his horse both would be killed on the battlefield. Similarly, at the time of death, one is unable to endure afflictions with peaceful and composed mind if he has not, during his life, prepared himself for all this. So, one desirous of peaceful death should cultivate, during his life-time, indifference to sense pleasure; this cultivated indifference to sense pleasure enables him to endure the afflictions at death peacefully. A person expert in archery, having mounted an arrow on a bow, keeping in mind the entire science of archery, pierces an eye of a doll revolving on the top of a very high pillar; if his mind is distracted by something he would miss the aim. This analogy is given to bring out the importance of vigilance and concentration required in one's following the path of emancipation. The title 'Candavejjhaya (Sk. Candrāvedhyaka)' given to this Prakirṇaka has this analogy in view. In this section, there occurs a redeeming exhortation for the renouncement of passions as also a treatment of confession of faults. Then there occurs an elaborate discussion on the nature of kṛtayogi. We come across one noteworthy statement here. It is as follows: If a muni who has observed five samitis (self regulations) and three guptis (restraints) for long during his life-time could not observe religion at the time of his death, then he is not to be regarded as an ārādhaka. On the other hand, if a muni who has been full of infatuation and delusion for long in his life-time controls his passions and sense-organs at the time of his death, then he is to be regarded as an ārādhaka'. This section vividly describes utter helplessness of living beings in the face of death.
As I stated earlier, Dr. Cailat has critically edited and published this Prakirnaka, having collated many manuscripts. There are few places where our edition differs from that of Dr. Cailat. We note them down in order to inspire scholars to examine old manuscripts and to judge readings independently.
1. palm-leaf manuscript alone has given us the 10th gāthā of this tract as follows: vijjā vi hoi viliya gahiya purisena'bhagadhejjena / sukulakulabaliyā viva asarisapurisam paim patta // 10 // (p. 64). The first line of the gatha contains a standard of comparison and the second line contains a simile. The meaning is 'Learning (vidya) acquired by an unworthy man loses brilliance just as a daughter of a noble family when married to an unworthy husband loses lustre (i.e. delight)'. The edition of Dr. Cailat and all the manuscripts except the yield the first half of the gathā as follows: vijjā vi hoi baliya gahiyā purisena bhagadhejjena / The meaning of this line is: 'Learning acquired by a fortunate man be
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
97
comes strong (i.e. efficacious)'. Viva (Sk. iva) particle expressing simile does not go well with this first half. If the reading contained in the o manuscript were not available to me, I too would have been puzzled. This shows that it is essential for a scholar to consult older and older manuscripts.
2. In the 37th gāthā (p. 67) there occurs mamattavaTM as an epithet of a good pupil. Dr. Cailat has also found it in some manuscripts. But she has not accepted it in the body of the text edited by her. She has simply given it in a foot-note as a variant. She has accepted the reading samattavan in its place. But it is fact that the reading mamattavam is yielded by all the manuscripts except T (that is, the manuscript whose reading Dr. Cailat has accepted) and that its meaning 'loving to elders' is also in harmony with the context.
3. In our edition the 161st gāthā is as follows: ekko ham natthi me kož, natthi vä kassai ahań / na tam pekkhåmi jassā'ham, na tań pekkhami jo mahań // 161 // (p. 83). In Dr. Cailat's edition the fourth quarter is as follows: na so bhāvo u jo mahań. Besides Dr. Cailat's edition, this reading is available in o manuscript alone. We consider the reading accepted in our edition to be original because it goes well with the first three quarters as also because it is yielded by the oldest manuscript. Even Dr. Cailat would have accepted it if it were available to her.
Regarding readings at the first and the third place, Dr. Cailat could not obtain any manuscript yielding readings accepted by us. Hence it is quite natural that she could not accept the readings accepted by us. She has prepared the critical edition with meticulous care and great pains; she deserves our praise. Regarding the reading at the second place, I would like to say that the reading accepted by me is more cogent in the context than the one accepted by Dr. Cailat as also that it is yieldet by all the manuscripts I utilised.
4. Ganivijjāpairinaya : This Prakirnaka is referred to in the Nandisutra and the Pakșikasūtra. It is described in the Cūrni on the Nandisūtra as follows: sabalavuddhāulo gaccho gano, so jassa atthi so ganī, vijja tti nānam, tam ca joisa-nimittagatan natum pasatthesu ime kajje kareti, tam jaha-1 pavvāvanā, 2 sāmäiyārovana, 3 uvatthāvanā, 4 sztassa uddesa-samuddesā'nunnāto, 5 ganārovaṇam, 6 disūnunni 7 khettesu ya niggama-pavesā, emaiya kajjā jesu tihikarana-nakkhatta-muhutta-jogesu ya je jattha karanijjā te jattha'jjhayane vannijjanti tamajjhayanaṁ ganivijja (Nandisuttam with Cūrni, published by Prakrit Text Society, p. 58). The meaning of the passage is as follows: Gana means a group of munis including bālamunis and yrddhamunis. That muni in whose control or cor::. mand the group is, is called ganī. Vidyā means knowledge. That
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
98
INTRODUCTION
tract is called Ganividya which indicates, on the basis of knowledge of astronomy and astrology, proper tithi, karana, nakṣatra, muhurta and yoga for dikṣā, sāmāyikāropana, vratopasthapana, śrutānulakṣi uddeśa-samuddeśa-anujñā, gaṇāropana, diśānujñā and nirgama
praveśa.
Ac. Haribhadrasūri's Vrtti on the Namdisutra describes the tract as follows: gunagano'syāstīti gaṇī, sa că"cāryaḥ, tasya vidya jñānam ganividyā | tatrāviseṣe'py ayam viseṣaḥ-jotisa-nimittaṇānam ganino pavvāvaṇādikajjesu | uvayujjai tihi-karaṇādijāṇanaṭṭha'nnahá doso || (Nandisutram with Vṛtti, published by Prakrit Text Society, p. 71). The meaning of the passage is as follows: One who is possessed of a multitude of qualities is gani; and the gani is called ācārya. Acārya's knowledge is called Ganividyä. Here it is specially to be told that one should employ the knowledge of astronomy and astrology to ascertain proper tithi, karana, etc. for pravrajya etc.; otherwise there will be a shortcoming, that is, there is possibility of the loss or destruction of the good. The text-portion of the Pākṣikasūtravṛtti describing the Gaṇividya is almost identical with that of Ac. Haribhadrasuri's Nandisūtravṛtti describing
the same.
Nine topics dealt with in the Ganivijja are-divasas (natural days), tithis (lunar days), nakṣatras (constellations), karanas (divisions of a day), grahadivasas (planetary days), muhurtas (periods of 48 minutes), sakunabala (efficacy of omens), lagnabala (efficacy of the moment of the sun's entrance into a zodiacal sign) and nimittabala (efficacy of foreboding signs).
1. Divasas: This section treats of auspicious and inauspicious days and their efficacy.
2. Tithis: This section mentions tithis proper for commencing the tour, initiating a pupil and abandoning a pupil.
3. Nakṣatras: This section enumerates nakṣatras auspicious for commencing tour, those auspicious for prasthana and sthāna, those auspicious for taking a VOW of anaśana, those auspicious for commencing study, those auspicious for accepting vastra, those auspicious for pulling out the hair, those auspicious for initiating a pupil, those auspicious for vratasthapana, those auspicious for giving permissions to gani and vācaka, those auspicious for and ganadharasthapana, those auspicious for avagraha, vasati sthāna, those auspicious for commencing work, those auspicious for receiving lessons, those auspicious for the service of a teacher and those auspicious for the worship of a Caitya. It mentions the nakṣatras that are to be avoided in the initiation ceremony. Again, it enumerates nakṣatras that are to be avoided in pulling out the hair. It points out as to which nakṣatras enhance knowledge. It
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
tells us as to which nakşatras are mild and advises us to perform mild works during the period of those nakşatras. It mentions strong (ugra) nakşatras and states that they are proper for the performance of penances. It enumerates hot nakşatras and advises that works like daubing, anointing, sewing etc. should be performed during the period of these hot nakşatras.
4. karanas: In Astronomy, a division of the day is called karana. These karanas are eleven. This section describes them. Then it mentions those proper for initiation ceremony, vratopasthāpana, gani-vācakānujñā and commencement of anaśana.
5. Grahadivasas : This section enumerates the planetary days proper for dīksāpradana, vratopasthapana, gani-vacakānujñā, caraņakarana, tapa and anaśana.
6. Muhurtas: This section relates the muhurtas of day and night. Then it states as to which muhurtas are auspicious for initiation ceremony, etc.
7. Śakunabala: This section deals with omens that suggest initiation, meditation, arrival, study, vow-taking, fast, placeoccupation, death and pleasure.
8. Lagnabala: This section mentions lagnas auspicious for initiation, vow-taking, giving permission for (the study of) śrutaskandha and commencing study. The term 'lagna' is used in the sense of the rise of twelve zodiac signs.
9. Nimittabala: This section mentions auspicious and inauspicious omens (nimittas), describes the fruits of omens pertaining to speech or language, enumerates omens proper for the initiation of a male or a female pupil, mentions omens to be avoided and points out the importance of omens.
5. Maranavibhattipainnaya : This tract is referred to in the Nandisūtra and the Pākşikasūtra. In the Cürni and the Vștti on the Nandisūtra it is described almost identically as follows: 'Marana means giving up lifebreath. Marana is of two types—auspicious and inauspicious. The tract in which these two types of marana are elaborately treated of is called Maranavibhatti.
Almost the same description occurs in the Pākşikasūtravrtti, the only difference being that this Vrtti, in addition, mentions 17 divisions of marana and elaborately describes them. (See Paksikasūtravṛtti, folios 64-65).
1.
maranaṁ pāņapariccāgo, vibhayanam vibhatti, pasatthamapasatthāņi sabhedāni maraņāņi jattha vannijjanti ajjhayaņe tam ajjhayanam maranavibhatti! (Nandisūtracūrņi, p. 58) maranāni pränatyāgalaksanāni anusamayadini vartante, yathoktam - fanusamayan sartaraṁ calityādi, eteşar vibhajanan yasyār så maranavibhaktih / (Haribhadrasūri's Vrtti on the Nandisütra, p. 71).
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
100
INTRODUCTION
This Prakirnaka is also known by the title 'Maranasamahipainnaya'. The total number of titles given to this tract are eight (See foot-note 2 on p. 159). This tract should have five chapters (Uddeśas). (See p. 159). My old age does not allow me to dive deep into the problem of its five chapters. So I request scholars and revered munis to throw light on this problem.
This tract consists of 661 gāthas. The substance is as follows: Ārādhana (Devoted adherence to the ascetic ideals especially at the critical hour of death) is three-fold according as it pertains to Faith, Knowledge and Conduct. Living beings devoid of faith experience balamarana infinite times. Gāthās 22-44 describe in brief panditamarana. In gāthās 45-52 the acts necessary to be performed for panditamarana are enumerated. They are as follows: to abandon all the pleasures of worldly life, to observe the rules of ascetic life, to endure afflictions patiently, to conquer objects of five sense organs and to destroy passions completely. Thus following good ascetic conduct, giving up pride and raising one's self above attachment and aversion, one should purify ārādhana. All the faults committed during ascetic life, with respect to Faith, Knowledge and Conduct should be confessed. A thorn stuck in the body gives pain so long as it is not pulled out but when it is pulled out one is relieved of the pain. Similarly, if confession is made with māyā (crookedness or deceipt), one becomes miserable but if confession is made with open heart and without any concealment, one attains spiritual peace. When men full of attachment and aversion die with a thorn of maya in their mind, they experience various types of miseries and roam in the wood of mundane existence (samsāra). But if men give up pride and egoism and pull out the thorn of māyā at the time of death, they destroy all miseries.
If I go on giving the substance of the entire Prakirnaka in this way, then it will be a very elaborate and lengthy account. On account of the reason already stated, I have to set some restriction to the length of this Introduction. So I have to satisfy myself by giving only a succinct account of this Prakīrņaka.
Gāthās 53-58 glorify Faith, Knowledge and Conduct. Gāthās 59-67 deal with five types of inauspicious, misery-causing Reflections (bhāvanās) and describe the cultivation of auspicious Reflections in their place. Gāthās 68-69 depict the attainment of samadhi. Gāthās 70-77 treat of the death of an ignorant person (balamarana). Gathās 78-124 expound at length the topics of Confession and abandonment of thorns pricking a soul. At this juncture we find elucidation of 14 and 6 sthānas beneficial to a soul at the time of death, virtues of an acārya, procedure of Confession, varieties of the Thorn and the nature of Confession. There are three varieties of
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
the Thorn. In other words, there are three Thorns (1) False pretension, deception, or a tendency to cheat, (2) Greed for worldly enjoyments and (3) Not to have faith in what is true or to insist on what is false. Gāthās 127-153 relate the types of penances, and state the merits and importance of Knowledge and Conduct. Gāthās 154-175 deal with the purity of soul. Gāthās 176-209 explain external and internal samlekhana (voluntary submission to death). Gāthās 210-257 contain a sermon to the diseased on Confession which should always be preceded by renunciation. Gāthās 258-269 instruct what to do for the protection of five vows. Gāthās 270-289 deal with ärädhanā. Gāthās 290-296 emphasise the importance of Knowledge for the destruction of karmas. Gāthās 297-302 treat of the activities involving violence and defects. Gāthās 303-307 state that one should take recourse to the three main padas, viz. Arihamta, Siddha and Kevali, and exhort to endure pains. Gāthās 308-317 deal with abhyudyatamarana1, ārādhanāpatākāharaṇa, etc. Gāthās 318-324 inform us of the divisions, sub-divisions and results of ärādhanā. Gāthās 325-334 expound the nature etc. of ārādhaka. Gāthās 335-365 describe the act of seeking forgiveness for the passions one has indulged in as also the act of pulling out the Thorn pricking to the soul. Gāthās 366-385 contain exhortation for patiently enduring pains. Gāthās 386-401 contain preaching on miseries living beings experience in their stay in embryos as also on miseries they experience in births in various classes. Gāthās 402-405 exhort one to give up attachment to one's body. Gāthās 406-408 exhort one to endure hardships and afflictions and to abandon inauspicious concentration. Gāthās 409-412 exhort one to endure patiently the terrible diseases and give an illustration of Sanatkumāracakri in point. Gāthās 413-485 exhort one to take courage and bear calamities (upasargas) by citing examples of the lives of great religious personages, viz. Jinadharma Śreṣṭhi, Metarya Rși, Cilātīputra, Gajasukumāla, Sāgaracandra, Avantisukumāla, Candravatamsaka Nṛpa, Damadānta Maharși, Khandaka Muni, DhanyaŚalibhadra, five Pāṇḍavas, Danda Anagāra, Sukośala Muni, Vajra Rși, Arhannaka, Cāṇākya and Ilāputra. Gāthās 486-503 give examples of 22 religious persons who patiently endured any one of 22 afflictions (pariṣahas). They are 1. Hastimitra, 2. Dhanamitra, 3. Muni Catuşka (a pupil of Arya Bhadrabāhu), 4. Arhannaka, 5. Sumanobhadra Muni, 6. the father of Aryarakṣita Kṣamāśramaṇa, 7. Jätimüka, 8. Sthulabhadra Muni, 9. Datta, 10. Kurudattasuta,
101
1. That death which one voluntarily submits to after having known the remaining life-span by supernatural knowledge, is called Abhyudyatamarana. It has three types, viz. (1) Padapopagamana, (2) Inginimarana and (3) Bhaktapratyākhyāna.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
102
INTRODUCTION
11. Somadatta alias Somadeva, 12. Mathura alias Kṣapaka, 13. 500 pupils of Skandaka Muni, 14. Balabhadraji, 15. Dhandha Muni, 16. Kālavaiśyika Muni, 17. Bhadra Muni, 18. Sunanda, 19. Indradatta, 20. Arya Kālaka and his pupil Sagaracandra, 21. Asakaṭapitā and 22. Aṣāḍhabhūti Acārya. Almost all these illustrations are found in Ac. Nemicandrasūri's Tika on the Uttaradhyayanasūtra. Again, Gāthās 504-506 exhort one to endure afflictions. Gāthās 507-524 give examples of animals who practised religion. They were a fish, a monkey, a lion, a hawk, an elephant, a gandhahasti, a male and a female serpents, and a bhadrakamahiṣa. Gāthās 525-550 explain the nature of the death called pädapopagamana. Gāthās 551-552 point out to a muni staying among the people what is conducive to ärädhanā. Gāthās 553-569 narrate what one should contemplate at the time of calamities and on the occasion of great fear. Gāthās 570-640 expound at length the twelve Reflections (Bhāvanās, Anuprekṣās). Gāthās 641-659 contain preaching causing aversion to worldly pleasures and describe the death called panditamarana. Gāthās 660-661 point out the importance of virtuous concentration (dharmadhyāna) and pure concentration (śukladhyāna).
6. Aurapaccakkhāṇām [1] In the present volume entitled Painṇayasuttaim there are three Prakirnakasutras having the same title 'Aturapratyākhyānaprakirṇaka'. Of them, the first is the sixth item in the content of this volume, the second is the thirteenth (p. 305) and the third is the sixteenth (p. 329). The author of the third one is Virabhadracārya. So we can independently recognise it. This is the reason why we have not given the backeted number [3] to recognise it. Virabhadrācārya flourished in the 11th Century V.S. This is stated in Muni Shri Punyavijayaji's Note on Jaina Āgamas prefaced to this Introduction. I request the learned scholars to decide if either of the remaining two Aturapratyākhyānaprakīrnakas is identical with the one mentioned in the Nandisutra and the Pākṣikasūtra. The Nandisutracurṇi,1 Haribhadrasūri's the Nandisūtravṛtti and the Pākṣikasūtravṛtti describe this Prakirņaka as follows: 'If a person is suffering from incurable terrible disease, the gitartha elders make him renounce the food. They direct him to decrease the quantity of food gradually. At last when he becomes completely indifferent to food, he is made to perform the bhavacari
1. Auro gilāņo, tam kiriyātitam natum giyattha paccakkhāvemti, dine dine davvahrāsaṁ karemtā amte ya savvadavvadātanatãe bhatte veraggam jaņemtā bhatte nittanhassa bhavacarimapaccakkhāņaṁ auphpytt pyze w savittharam vannijjai tamajjhayanam Aurapaccakkhānam / Nandisūtracārņi, p. 58. The concerned text-portions in the Nandisūtravṛtti (p. 72) and the Pākṣikasūtravṛtti (p. 65) being identical with this curni quotation they are not quoted here.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
103
mapratyakhyāna'. The tract in which all this is dealt with is Aturapratyākhyāna'.
This tract is composed in prose and verse. Gāthās 1-5 contain a salutation to five great personages, viz. Arihanta, etc. and a solem declaration to renounce all sinful acts. Gāthās 6-9 comprise a prayer seeking forgiveness, addressed to all living beings among whom Arihanta is the foremost. Sūtra 10th contains the declaration to renounce eighteen vices (pāpasthānakas). Sūtras 11-12 contain a solemn declaration to renounce attachment to body, etc. Găthās 13-27 describe sägāra and nirāgāra renunciation and narrate how one prays all living beings to grant him forgiveness. At the end in gāthäs 28-30 there occurs an exhortation to the soul.
7. Mahāpaccakkānapainnayan: This Prakīrņaka variously describes the bhavacarimapratyākhyāna'. It is referred to in the Nandisūtra and the Pāksikasūtra. The Nandisūtracūrni, Haribhadrasūri's Nandisūtravrtti and the Pākṣikasūtravrtti describe it as follows: mahāpratyākhyānam, mahac ca tat pratyākhyānam ceti samasahesittha bhavattho (the quotation upto this is from the Nandisūtravṛtti and the Pakșikasūtravịtti) therakappena jinakappena va viharettă amte therakappiya bārasa vase saṁleham karettā, jinakappiya puna vihāreneva samlidhā tahā vijahājuttam samleham karettä nivvaghātam sacetthă ceva bhavacarimam paccakkhaṁti, eyam savittharaṁ jattha'jjhayane vannijjai tamajjhayanan Mahapaccakkhānam --Nandisutracūrni p. 58, Nandisūtravștti p. 72 and Pāksikasūtravṛtti folio 65.
This tract consists of 142 gathās. A list of the topics treated of in the tract is as follows: solemn declaration of the renunciation of bad conduct (gā. 3-5), prayer to all living beings for forgiveness, selfdenunciation, confession (gā. 6-8), cutting of the bonds of attachment, nature of the spiritual duty, denunciation of the lapses in the observance of primary and secondary restraints (gā. 9-12), reflection on the absolute aloneness of each individual as he moves through the cycle of rebirth (gā. 13-16), abandonment of the relation of attachment (samyoga) (gā. 17), the giving up of wrong attitude or wrong faith, confession of the faults unknowingly committed, abandonment of deceit, nature of confesser and his tendency to proceed on the path of emancipation (gā. 18-23), pulling out the Thorn pricking the soul, fruit of confession (gā. 24-30), performance of atonements, the abstaining from killing etc., abandonment of food etc., nature of externally and internally pure renunciation (gā. 31-36), sermon on aversion to worldly pleasure (gä. 37-40), description of
1. Bhavacarimapratyākhyāna
death,
means abstaining from food and drink unto
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
104
INTRODUCTION
panditamarana (gā. 41-50), extensive preaching on indifference to worldly objects (gā. 51-67), exposition of the means to protect the five great vows, importance of self-restraints (guptis) and selfregulations (samitis) (gā. 68-77), importance of penance (gā. 78-79), discussion pertaining to spiritual discipline and panditamarana (gā. 80-92), nature of the anāhāraka, importance of ārādhană, superiority of pure mind (gā. 93-96), degeneration due to lethargy, importance of the stoppage of karmic influx (gā. 97-100), superiority of knowledge, faith in Religion preached by Jina (gā. 101-106), description of a variety of renunciation, attainment of samadhi (pure concentration or meditation) by means of renunciation (pratyākhyāna) (gā. 107-112), importance of any one padaArihanta or Siddha or Ācārya etc.--for aradhanā (gā. 113-120), exhortation to endure pains (gā. 121-125), description of abhyudyatamarana and treatment of the attainment of ārädhana. patākā (gā. 126-134), preaching on how to cross the ocean of samsāra and how to destroy karmas (gā. 135-136), types of arādhana and its fruit (gā. 137-139), prayer to all living beings for forgiveness, praise of dhiramarana and fruit of renunciation (pratyākhyāna) (gā. 140-142).
8. Isibhāsiyāim: This Prakırnaka consists of 45 adhyayanas by 45 Rşis-one adhyayana by one Rși. These Rșis were pratyekabuddhas. Of them, 20 belong to the period of Lord Neminátha, 15 to that of Lord Pārsvanātha and 10 to that of Lord Mahāvīra. The Rsibhășitasangrahani has a găthā stating this fact; see p. 179, gāthā 1. One who is spiritually enlightened through one's own effort is called pratyekabuddha. The names of the 45 Rșis are as follows: 1. Nārada (Devanārada), 2. Vajjitaputta, 3. Asitadavila, 4. Bhāradvājagotrīya Amgarisi or Amgirisi (Angirasa?), 5. Puşpaśālaputra, 6. Valkalacīrī, 7. Kūrmāputra, 8. Ketaliputra, 9. Mahākāśyapa, 10. Tetaliputra, 11. Mankhaliputra, 12. Yajñavalka, 13. Bhayāli, 14. Bāhuka, 15. Madhurāyana, 16. Sauryāyaṇa, 17. Vidu (? Vidvāna, Vijña), 18. Varisakanha (Vārşaganya ?), 19. Āryāyaṇa, 20. Anonymous, 21. Gāthāpatiputra (Taruņa), 22. Gardabha (Dagabhāla ?), 23. Rāmaputra, 24. Harigiri, 25. Ambada, 26. Mātanga, 27. Vāratraka, 28. Ardraka, 29. Varddhamāna, 30. Vāyu (Satyasamyukta), 31. Pārsva, 32. Pinga (a Brāhmana Pariyrājaka), 33. Arani (Mahāśälaputra), 34. Rşigiri (a Brāhmaṇa Parivrājaka), 35. Auddālaka, 36. Vitta (Tārāyana), 37. Śrīgiri (a Brāhmaṇa Pariyrājaka), 38. Svätiputra (Buddha), 39. Samjaya, 40. Dvaipāyana, 41. Indranāga, 42. Soma, 43. Yama, 44. Varuņa and 45. Vaiśravaņa. These 45 Rşis are called 'Arhať, 'Rşi', 'mukta' and 'mokşaprāpta'. The brief adhyayanawise substance of the tract is as follows.
Adhyayana I declares that whatever has bearing on non-violence,
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
105
truth, non-stealing and chastity—aparigraha, is the only thing to be heard and is the only thing that purifies one. Moreover, it states that one can attain liberation by the practice of non-violence etc.
Adhyayana II elucidates that the root-cause of all misery is karmas. Besides, it treats of the destruction of karmas and its fruit.
Adhyayana III deals with the renunciation of sex passion, attachment, anger, pride, deceit, greed etc.
Adhyayana IV expounds the abandonment of sinful acts, delineates the conduct prone to religion and describes equanimity in the favourable and unfavourable circumstances.
hyayana V contains exhortation to renounce pride and egoism and to practise non-violence etc.
Adhyayana VI deals with the prohibition of wanton behaviour and the like subjects.
Adhyayana VII exhorts one to endure pains with equanimity and patience.
Adhyayana VIII preaches renunciation of internal and external possessions.
Adhyayana IX treats of miseries due to karmas, pleasures due to destruction of karmas, stoppage of influx of karmas, partial destruction of karmas, causes of the bondage of karmas, nature of karmas, etc.
Adhyayana X contains a tale of Tetaliputra to illustrate the glory of complete renunciation.
Adhyayana XI points out the characteristics of a good and a bad teacher, and describes among other things the importance of a good spiritual teacher.
Adhyayana XII describes the nature of desire for fame as also the conduct pertaining to gocaracaryä.
Adhyayana XIII urges one to abstain from acts causing pain to others, and exhorts one to remain equally indifferent to occasions beneficial or otherwise.
Adhyayana XIV urges one to be free from the desire for this world and the other world as well.
Adhyayana XV expounds the premature rise of misery, experience of misery and the renunciation of evil acts that are the root-cause of misery.
Adhyayana XVI discusses the characteristics of the uttama puruşa, the renunciation of attachment and aversion towards the pleasant and the unpleasant objects respectively, and the controlling of the senses.
Adhyayana XVII declares that the knowledge which destroys all miseries is the great knowledge. Again, it expounds the means for the destruction of karmas and the nature of one who is engaged in
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
106
INTRODUCTION
destroying karmas. Besides, it describes the renunciation of acts involving defects as also the practice of acts free from defects.
Adhyayana XVIII declares that one who indulges in evil acts attains rebirths whereas one who does not indulge in evil acts attains liberation.
Adhyayana XIX prescribes the renunciation of anaryakarma and the practice of aryakarma.
Adhyayana XX deals with the five false doctrines. Moreover, it explains the doctrine that does not recognise soul, rebirth and the fruits of karmas. Then it refutes this doctrine.
Adhyayana XXI points out losses due to the lack of spiritual knowledge, benefits due to the attainment of spiritual knowledge, demerits of ignorance, and importance of knowledge.
Adhyayana XXII describes the nature of the enlightened one, and declares superiority and inferiority of men and women respectively in the field of spiritual discipline and religious practice. Moreover, it preaches spiritual philosophy and prescribes meditation.
Adhyayana XXIII enumerates two varieties of death and describes a good death.
Adhyayana XXIV exhorts one to renounce momentary pleasures and to attain permanent bliss, points out the importance of religion, describes indifference to mundane existence, explains the nature of karmas, mentions fruits of karmas and expounds the way to emancipation.
Adhyayana XXV states that indulgence in evil acts incurs demerit and renunciation of such acts incurs merit.
Adhyayana XXVI sets forth a noteworthy definition of the term 'brahmana' and describes spiritual cultivation (agriculture) and its fruit.
Adhyayana XXVII declares that renunciation of attachment practice of meditation and study of Scriptures—these three constitute the conduct of a good person. Moreover, it relates acts of an evil person. Besides it describes the practice of the one who wants to realise the Self.
Adhyayana XXVIII exhorts one to abandon desires for worldly pleasures as also to abandon actual enjoyment of worldly objects, and thereby to purify one's soul.
Adhyayana XXIX delineates the importance of the controlling of the sense-organs and sings the glory of a person who has conquered sense-organs.
Adhyayana XXX elucidates the fact that when good or bad karmas arise to give their fruits, if one experiences them with indifference, he will become free from karmas.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
107
Adhyayana XXXI contains questions and answers about the universe (loka) and the gradation (gati) of living beings. It discusses nature etc. of living substance (jīvadravya) and matter (pudgala). It describes the nature etc. of apunarbhava. Even in the alternative recension of this Adhyayana all these topics are discussed.
Adhyayana XXXII depicts spiritual cultivation (kļşi).
Adhyayana XXXIII describes the marks which enable one to recognise the wise and the fool. Again, it enumerates merits of good speech and demerits of bad speech. It exhorts one to keep the company of the wise and prohibits one to keep the company of the fool. It emphasises the importance of good religion. Moreover, it mentions characteristics of a good and a bad friend.
Adhyayana XXXIV deals with the topic of patient endurance of afflictions and calamities. Besides, it mentions duties of the wise.
Adhyayana XXXV expounds four passions which cause karmic bondage and then describes spiritual discipline which leads to emancipation
Adhyayana XXXVI deals with renunciation of anger.
Adhyayana XXXVII gives an account of the vow of not taking food at night; this vow is an essential part of monastic conduct.
Adhyayana XXXVIII points out the superiority of happiness which leads to further happiness. Moreover, it contains different sermons of the wise.
Adhyayana XXXIX treats of renunciation of evil acts. Adhyayana XL discusses the controlling of desires.
Adhyayana XLI prohibits one to exhibit one's practice of penance and asceticism for livelihood and describes faultless begging of food.
Adhyayana XLII prohibits one to follow conduct involving defects and violence.
Adhyayana XLIII exhorts one to remain indifferent to gains and losses.
Adhyayana XLIV states that if one curbs one's attachment and aversion, one can attain right faith.
Adhyayana XLV preaches renunciation of desires, of evil acts and of violence. Besides, it expounds at length non-violence and observance of the instructions of the Jina. Again, it exhorts one to renounce pride due to supernatural powers.
The Rsibhasitasutra is referred to in the Samavāyāngasūtra. This naturally proves its antiquity. The concerned text of the Samavāyāngasūtra is as follows: 'coyālīsam ajjhayanā isibhāsiyā diyalogacuyābhāsiya pannatta' (The Samavāyāngasūtra, 44th Samavāya). Abhayadevasūri's comment on this is as follows:
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
108
INTRODUCTION
"catuścatvāriṁśat 'isibhasiya' tti rṣibhāṣitādhyayanāni kalikaśrutaviseṣabhūtāni, 'diyalogacuyabhāsiya' tti devalokacyutaiḥ ṛṣibhūtair ābhāṣitāni devalokacyutabhāṣitāni | kvacit pathaḥdevaloyacuyanam isinam coyalisam isibhāsiya'jjhayana pannatta |" (Samavāyāngasūtra with Vṛtti, published by the Agamodaya Samiti, Surat, folio 68).
In these quotations it is stated that the Rṣibhāṣitasutra consists of 44 adhyayanas, whereas all the extant manuscripts, old and new, contain 45 adhyayanas. The Pākṣikasūtra mentions the Ṛsibhāṣita among kalika sutras and in the Vṛtti on this portion of the Pākṣikasūtra it is stated that the Ṛsibhāṣita consists of 45 adhyayanas. The text of the Vṛtti is as follows: isibhāsiyāim ti iha rṣayaḥ pratyekabuddhasādhavaḥ, te cătra Neminathatirthavartino Nāradadayo vimśatiḥ, Pārsvanathatīrthavartinaḥ pañcadasa, Varddhamanasvamitirthavartino dasa grāhyāḥ, tair bhāṣitāni pañcacatvāriṁsatsaṁkhyāny adhyayanāni śravaṇādyadhikāravanti rṣibhāṣitāni (See Pākṣikasūtravṛtti, folio 67). The Pākṣikasūtravṛtti is composed in 1180 V.S. This means that the manuscripts of the Isibhāsiyāim which existed in the 12th Century V.S. contained 45 adhyayanas. But it is noteworthy that Yaśodevasūri, the author of the Pakṣikasūtravṛtti, has not taken any note of the mention of 44 adhyayanas in the Samavāyāngasūtra as also in the Abhayadevasuri's Vṛtti thereon. And it is equally noteworthy that Abhayadevasuri who flourished in the 12th Century V.S. has said nothing about the manuscripts which contained 45 adhyayanas and were available in his times.
Regarding the first Naradiya Adhyayana of the Rṣibhāṣitasūtra, the Pākṣikasūtravṛtti refers to and records an old tradition (Vṛddhasampradaya1). Then it advises us to understand the
1. atra vṛddhasampradayah - Soriyapure nagare Surambaro nama jakkhol Dhanamjao seṭṭhi, Subhadda bhajja tehim annaya Surambaro vinnatto jahajai amhäņam putto hohi to tujjha mahisasayam demo ttil evam tāņam samjão putto letthamtare bhagavam Vaddhamāṇasāmi 'tāni sambujjhihimti' tti Soriyapuram agao seṭṭhi sabhajjo niggao, sambuddho, aņuvvayāņi gahiyani so jakkho suvinae mahise maggai / tena vi setthină piṭṭhamaya diņņa ttil samino ya do sisă dhammaghoso dhammajaso ya egassa asogapāyavassa heṭṭha pariyatțimti te puvvanhathiya, avaraṇhe vi chāyā na pariyattail tao ekko bhanai-tujjhesă laddhi I biio bhanai-tujjha ttil tao ekko kaiyabhumim gao jāva chāyā taheva acchail tao bio vi gao tattheva, taheva acchai/ tehim nāyam jahā-ekkassa vi na laddhil tao sami pucchio bhagavaya bhaniyam jaha-"iheva Soriyapure Samuddavijao rāyā Jannadatto tavaso, Somajasā tāvasi! tāņa putto Nārao/ tāņi umchavittini, ekkadivasammi jemamti, ekkadivasam uvavāsaṁ karemti ! annayā tāņi tam Narayam puvvanhe asogapayavassa heṭṭha thaveunam umchamti io ya veyaḍḍhão vesamaņakāiyā
ăsi l
tiriyajambhagā
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
109
remaining 44 adhyayanas according to the old tradition. From this it follows that there was an old tradition giving a detailed explanation of these 45 adhyayanas.
The Nandisūtra enumerates 31 Sūtra works in the class of Kalikaśruta, and among these 31 Sūtra works the Isibhāsiyāiñ finds its place. The Nadisūtracūrni and two Vrttis by Haribhadrasūri and Malayagiri simply remark that this Sūtra is easy to understand; they do not write any special note on it.
As stated above, the Samavāyāngasūtra and its Vrttti mention 44 adhyayanas of the Isibhāsiyāim Sūtra. Yet Pt. Shri Manoharainuniji Shastri in his 'Isibhāsiyaińsūtraparicaya' prefaced to his edition of the Isibhāsiyaim Sūtra states that even at the time of the compilation of the Samavāyāngasūtra, there must have been 45 adhyayanas, and in support he quotes a passage from the commentary. But we cannot accept his statement so long as we are not convinced of the authenticity of the quotation. This quotation given by him in a foot-note occurs after that passage from the Abhayadevasūri's Vrtti on the Samavāyāngasūtra, the passage I have already quoted. The quotation in point runs as follows: "kasyāpi pratyekabuddhasya anyasyāḥ kasyāścid gater āyātatvam apeksya pañcacatvārimśato'py adhyayanānām vivakşayā ekonataya'tral - Nandisutra 44" || Here the Nandisutra 44 is given as a source of this quotation. This naturally creates a wrong impression that the quotation is from the Nandisūtraţikā. As a matter of fact, if Shri Manoharamuniji wants us to accept that even the Samaväyāngasūtra has in view 45 adhyayanas of the Rşibhāṣita, he
devå tenaṁtenaṁ viivayamtā pecchaṁti tam dārayaṁ I ohiņā abhoimti, 'so tão ceva devanikāyāo cuo'l tao te tassāņukampae chāyam thambhantil evarn so ummukkabālabhāvo/ annayā tehim jambhagadevehim pannattimaiyão vijjão pādhio! tao kamcanakumdiyāe manipāuyāhim agāse himdail annayā Bāravain gao / Vasudevena pucchio-kim soyam? til so na tarai parikahiun / tao annakahāe vakkhevam kāūņa utghiol gao puvvavidehaml tatthaya Simamdharan titthayaram Jugabāhū Vasudevo pucchai- ki soyaṁ ? Titthagareņa bhaniyaṁ - saccam soyam til Jugabāhuņā ekkavayaņeņa vi savvam uvaladdham/ Nārao vi tań nisuņittă uppaiūņañ avaravidehañ gaol tattha vi Jugamdharam titthayaran Mahābāhū Vasudevo tam ceva pucchai/ bhagavayā vi tam ceva vāgariyam / Mahābāhussa vi savvam uvagayan /
Narao vi tam sunitta Bäravaim gao, Väsudevam bhanai -kim te tada pucchiyam? Vasudevo bhanai - kim soyam? til Nārao bhanai - saccam soyam til Vasudevo bhanai - kim saccam ? til tao Närao Ichubhio na kimci uttaram deil tao Kanha Vasudevena bhaniyam - jattheva tam pucchiyam tattha eyam pi pucchiyavvam hurtam, ti khimsio / tähe Närdo bhanai - saccam bhattarao na pucchio tti I cimteum araddho, jai sariyū, sambuddho, padhamam ajjhayanam 'soyavvam eva.' iccăiyam vadati evan sesāņi vi daţthavvāni tti | -- Pākṣikasūtravṛtti, folio 67.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
110
INTRODUCTION
should quote the commentary on the Samavāyāngasūtra and not the one on the Nandisūtra. At this juncture I must declare that the authentic passage occurring in the Vrtti-Tikā on the Samavāyān.gasūtra and explaining the concerned sūtra is the one which I have given and contains not a word more or less. To clear the possible doubt that the passage quoted by Shri Manoharamuniji might have been left out in the printed edition of the Samavāyāngasūtravrtti published by the Āgamodaya Samiti, Surat, I consulted the old manuscripts of this Vrtti, but even in the old manuscripts I could not find a single word more than what I have quoted. That is, the additional passage quoted by Shri Manoharamuniji as from a commentary is really not from the commentary on the Samavāyāngasūtra. Manoharamuniji has given 'Nandisūtra 44' as a source of the quotation. Hence I consulted the Cürni, the Haribhadra's Vrtti and the Malayagiri's Vrtti on the Nandisūtra, but in none of them we find any remark on the original recension of the Rşibhasita. In short, the quotation from the commentary, on the strength of which Shri Manoharamuniji has made the statement that even at the time of the compilation of the Samavāyangasūtra there must have been 45 adhyayanas of the Rşibhāṣita, is not available to me. Hence it is to be pondered over as to how his statement be regarded as authentic and cogent.
All the extant old manuscripts of the Isibhāsiyāim contain 45 adhyayanas. Of course, there is no mention of the name of the author of the 20th adhyayana. That is, the number of the names of the authors of the adhyayanas of the Isibhäsiyaim is 44. I think this fact is to be regarded important for making the concerned passage of the Samavāyāngasūtra consistent with the fact of 44 adhyayanas.
In the tenth Sthana of the Sthānāngasūtra, there is an enumeration of the titles of ten śāstra works which contain ten adhyayanas or adhikāras. Therein the sixth title is Panhāvägaranddasão (Sk. Praśnavyäkaranadaśå). Ten headings or names of the ten adhyayanas of the Praśnavyākaranadaśasūtra are also mentioned there. It is interesting to note that the name Isibhāsiyāim is given to the third adhyayana of the Praśnavyākaranadaśāsūtra. The Praśnavyäkaranadaśāsütra mentioned in the Sthänăngasūtra has been lost to us since very old days. The Praśnavyäkaranadaśasūtra which is available at present and on which Āc. Abhayadevasüri has written a Vrtti in the 12th Century V.S. is different from the Praśnavyäkaranadaśā referred to in the Sthānangasūtra and described in the Nandisūtra. It is very difficult to decide as to whether the third adhyayana of the Praśnavyākaranadaśāsūtra referred to in the Sthânăngasūtra is identical with the present Isibhāsiyāim.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
111
From the information given above it follows that the Isibhāsiyain is an ancient work.
There are four anuyogas (groups of texts), of which one is dharmānuyoga. The Rşbhāṣitasutra is included in the dharmanuyoga. (See Niśīthasūtracūrni, Part IV, p. 253.)
Printed Editions of the Rşibhāşitasūtra : Even before this edition of ours, there existed three printed editions (1) An edition published by Rsabhadeva Kesarimal, Ratlam, (2) Dr. Walther Schubring's edition published by the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad, 1974. This edition is the reproduction of the original edition printed in Germany. It is printed in both the scripts, Roman as well as Devanagarī. (3) Pt. Shri Manoharamuniji's edition published by Sudharma Jñānamandir, Bombay, 1963. Of these, the first edition seems to be for the use of deserving readers who want to know simply the meaning of the text. Hence therein we do not find variants recorded in the foot-notes, nor do we find special notes and appendixes. Compared with the old manuscripts, it is easy to read. Dr. Walther Schubring's edition records variants and gives explanations in English (being the translation of explanations originally written in German) and Sanskrit; the explanations cover the entire text. Pt. Manoharamuniji's edition does not simply follow the editions published earlier. Pt. Manoharamuniji has independently examined the old manuscripts and recorded the variants. He seems to have taken great pains in carrying out this tedious work. This edition contains the text of the Isibhāsiyāim, its Hindi and Gujarati translation, Sanskrit commentary and at places translation of the Sanskrit commentary. Moreover, in the beginning it gives 'Isibhāsiyáim Sūtra Paricaya' (an introductory essay on the Isibhāsiyāim) wherein Pt. Shri Manoharamuniji has given useful information, quoting the Jaina and the Non-Jaina works.
In the preparation of the critical edition of this Prakīrņaka, I have specially drawn upon Dr. Schubring's edition. In spite of this, at a very few places, I have accepted the readings different from those accepted by Dr. Schubring. I have done so on the basis of my understanding and some sound textual corroboration. Some of these readings accepted by me differ from those accepted by Dr. Schubring in optional syllable alone; at these places I have followed the old manuscripts utilised by me. Readers will easily know that whereever in foot-notes I have recorded the reading giving the sign To (= Schubring), in the body of the text I have accepted the reading different from the one accepted by Dr. Schubring. To illustrate this I give one example. In the third foot of the fourth gāthā of the
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
112
INTRODUCTION
Vajjiyaputta Adhyayana, I have accepted the reading 'bie saṁjujjamāṇammi' (p. 182), whereas in Dr. Schubring's edition the reading 'bie samvujjhamāṇammi' has been accepted in the body of the text. Of course, both these readings are available in different old manuscripts. According to the reading accepted by me, the meaning is "if a seed is properly placed, that is, sown in such a way as it would be protected from all calamities in every way. (In the conditions for the protection and growth of a seed is necessarily included watering also.)" According to the reading accepted by Dr. Schubring, the meaning is "if a seed is watered well, it will be transformed into a sprout". Though a seed is watered well, it will not grow into a sprout if it is not well concealed, because then birds will carry it away or it will have to face some other calamities. But if it is sown in such a way as it would be protected in every way from all these calamities, it will surely grow into a sprout. Good protection of a seed includes all the conditions, viz. watering etc. conducive to the sprouting. Following this meaning I have accepted the reading 'samjujjamāņammi'. Pt. Manoharamuniji accepts the reading accepted by Dr. Schubring. But the three manuscripts utilised by him yield samjujjamāņṇammi, sūjujjamāṇammi and samjujjhamāņammi. Of them, the manuscript belonging to c. 1413 V.S. yields the reading samjujjamāṇammi. See the middle of the tenth line of the photograph of the first folio, printed in the edition. The other manuscript belonging to c. 1345 V.S. yields the reading sūjujjamāņammi. In this reading the syllable has been wrongly written in place of the syllable, that is, here also the reading jujjamāņammi is clearly available. A photograph of the first folio of this manuscript is also printed in the edition. The third manuscript yields the reading samjujjhamāṇammi. Here also the copyist has wrongly written in place of ज्ज. In short, the reading 'samjujjamāņammi' accepted by me is yielded by all the four old manuscripts which I have consulted. That is, I have not come across in any manuscript the reading accepted by Dr. Schubring and Pt. Manoharamuniji. The numerical figures showing the year of V.S., given in the captions of the photographs of the two manuscripts are baseless and imaginary. One may infer the Century or the first/second half of the Century, but one cannot infer the exact year of the Vikrama Era. The manuscript which he has assigned to 1345 V.S. is in no way earlier than the 15th Century V.S., this we can say on the basis of the characteristics of the script.
In this edition of ours, the second half of the 24th gatha (p. 203) of the 15th Adhyayana named Madhurayaṇijja contains the reading 'migārī ū saram pappa saruppattim vimaggati'. All the old manuscripts yield it. Hence Dr. Schubring too accepts it. But in the
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
113
interpretation of this reading he has inadvertently committed a mistake. He takes ūsaram together in place of separate ū saraṁ and gives the meaning of ūsaram as 'ūsara-land not proper for cultivation'. Again, the meaning of the word saruppattim occurring in the 4th foot is given by him as 'sarautpattim—the formation or production of a lake'. This interpretation is not proper. As a matter of fact, ū is here used in the sense in which Sanskrit tu is used. In Prakrit works, instead of short vowels long vowels are found used and in support of the justification of this practice there is one traditional gāthā? also in old Cūrnis. According to this, long ū is used in place of short u. Thus the proper meaning of this second half of the găthā is : 'mrgāris tu śaram prāpya sarot pattim vimârgayati-when a lion is struck with an arrow, he searches the source of the arrow, that is, he neglecting the arrow searches a person who has shot the arrow'. Shri Manoharamuniji's edition contains at this place this correct original reading. At several places in our edition, if our accepted reading is different from that accepted by Dr. Schubring, we have clearly stated this fact in the foot-note; as for example, see fn. 8 on p. 215. and the reading accepted by us in the body of the text at that place.
The readings different from those accepted by Dr. Schubring, which we have accepted on the basis of one manuscript alone, were available to Pt. Manoharamuniji in all the three manuscripts he utilised; these three manuscripts belong to the Bhandāras in Patan. Yet he following Dr. Schubring has neglected the readings yielded by these three manuscripts. There are 18 such places. They are as follows:
The 5th gathā on p. 215 of our edition contains in the body of the text the reading sigghavāyisamăutte. The two editions in point accept in its place the reading sigghavattisamăutte (see Adhyayana 24, găthā 3). Here the meaning 'vāyi (Sk. vājin) = horse' is authentic and fits in the context.
2. The 6th gathā on p. 215 of our edition contains the reading uducakka tarūņam va. In its place they accept the reading udumbakatarūnan va. (See Adhyayana 24, gāthā 4). Here the
1. niya lovamabhūya ya aniyā diha bindu dubbhāvā / atthar gamemti tań ciya jo tesiṁ puvvamevāsi Il
The beginning of the Bșhatkalpacūrni (unpublished) 2. I had had no mind to write this special note. But I had to visit Patan
on 7-12-83. So I utilised that opportunity, extended my stay there,
consulted the manuscripts and wrote this note. 3. In our edition we have given continuous numbers to gāthās and sūtras.
So our gāthā numbers differ from those in Dr. Schubring's and Pt. Manoharamuni's editions,
nuscripts that opporcianote.atkalpacūrni
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
114
INTRODUCTION
reading uducakkā (Sk. Țtucakrát) yields the meaning that fits well in the context.
3. The 7th gathā on p. 216 of our edition contains the reading samjham meham va cimtae. In its place they accept the reading sajjan meham va cimtae (Pt. Manoharamuniji's edition has the reading sajjameham); see Adhyayana 24, gāthā 5. Here the reading samjham (Sk. Sandhyām) yields the proper meaning. The manuscripts belonging to a Bhandāra in Patan and bearing Nos. 752 and 10083 yield the reading samjjham, whereas the manuscript bearing No. 6872 yields the reading sajjham.
4. The 28th gãthā on p. 217 of our edition contains the reading savvoduyā latā ceva. In its place they accept savve (savvă in Manoharamuniji's edition) dumalayā ceva (See Adhyayana 24, gāthā 28). Here the reading savvoduyă (= sarvartukā latā iva) yields the proper meaning and is authentic.
5. The 32nd gathā on p. 218 of our edition contains the reading mukkadhāho duhattio. In its place they accept the reading mukkadhão duhattio; (see Adhyayana 24, gāthā 30). Dhāhā is a desya word meaning 'loud cry of sorrow; weeping loudly'. It is found in the dictionary entitled Păiasaddamahannavo. Hence the reading mukkadhāho in the sense of 'one who cries loudly in sorrow' is fitting and authentic. This whole găthā is again found in the Adhyayana 45 as 7th gãthā. Therein the reading is mukkadhāro instead of mukkadhāho, but in the suddhipatraka following Gujarati Prastāvanā I have corrected it as mukkadhaho.
6. The 9th line on p. 220 of our edition contains the reading zavabanbhaceragutta. In its place they accept navabambhacerajutta; (see Adhyayana 25, paragraph 2). Here the reading guttă is more fitting and authentic.
7. The 181h line on p. 220 of our edition contains the reading rūvāim. In its place they accept paạirūvāim; (see Adhyayana 25, paragraph 4). Here I have given importance to the reading available in all the four manuscripts which I have examined.
8. The 3rd gāthā on p. 223 of our edition contains the reading şidhutena sayā vi cetasā. In its place they accept niddhatteņa saya vi cetasă; (see Adhyayana 27, gāthā 2). Here the word nidhuta = minuta yielding the meaning 'stable, fixed, firm, without any confusion' fits well in the context and is also available in one old manuscript. The manuscript belonging to a Bhandāra in Patan and bearing No. 752 yields the reading niddhutena, whereas two manuscripts bearnig Nos. 6872 and 10083 yield the reading niţthutena; both these readings are the corrupt forms of the correct original reading nihutena. These corrupt forms are the result of scribal corruptions of syllables. Here Dr. Schubring records
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
niddhutena as a variant and he gives vasikṛtena as a Sanskrit equivalent of the reading niddhattena accepted by him.
9. The 6th gatha on p. 224 of our edition contains the reading je colaka-uvanayanesu. In its place they accept je celakauvanayanesu; (see Adhyayana 27, gāthā 5). The reading colaka available in all the four manuscripts and yielding the meaning 'caulakarma' fits well in the context and is authentic. Dr. Schubring explains in Sanskrit the reading celaka accepted by him as follows: cela tti ceṭako dásaḥ. Though Pt. Manoharamuniji accepts the reading celaka, he explains its meaning according to the reading colaka.
115
10. The 10th gāthā on p. 225 of our edition contains phitim khitim imam bhocca. In its place they accept phitim kittim imam bhocca; (see Adhyayana 28, gatha 10). The reading 'phitim (= vistīrṇāṁ) khitim (= pṛthvim)' yields the proper and authentic meaning 'extensive Earth'. In all the three manuscripts belonging to a Bhaṇḍāra in Patan we find khiti in place of khitim; here the copyist seems to have inadvertently forgotten to put an anusvāra on fa.
11. The 22nd gāthā on p. 226 of our edition contains the reading varam. In its place they accept the reading varo; (see Adhyayana 28, gāthā 22). Here I have given importance to the reading varam as it is available in all the four manuscripts I have utilised.
12. The 9th gatha on p. 230 of our edition contains the reading tam kammam tu nisevejja jenam bhavati nirae. In its place they accept tam kammam na sevejjā jeņam bhavati narae; (see Adhyayana 30, gāthā 8). This reading is wrong. The two manuscripts belonging to a Bhaṇḍāra in Patan and bearing Nos. 752 and 6872 yield the reading accepted by us, whereas the manuscript belonging to the same Bhaṇḍāra and bearing No. 10083 yields the reading accepted by us, with the minor scribal corruption of the syllable ni into na (in the word nisevejjā).
13. The 24th gatha on p. 240 of our edition cantains the reading jalamtam jātateyam vā. In its place they accept jalamtam jātaveyaṁ vā; (see Adhyayana 35, gāthā 23). The word jätateyam in the sense of agni (fire) has been recorded in the dictionary entitled Paiyasaddamahanṇavo. Moreover all the four manuscripts utilised by us yield the reading jätateyam. Hence we have accepted it.
14. The 13th gāthā on p. 242 of our edition contains the reading dukkho vanam davaggi vā. In its place they accept the reading akkheviņam davaggi vā; (see Adhyayana 36, gāthā 11; in Pt. Manoharamuniji's edition it is 12th gāthā). The two manuscripts belonging to a Bhaṇḍāra in Patan and bearing Nos. 752 and 10083 yield the reading accepted by us, whereas the third manuscript belonging to
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
116
INTRODUCTION
the same Bhandara and bearing No. 6872 has dakkhevenań which is obviously a scribal corruption of dukkho vanam.
15. The 7th gāthā on p. 249 of our edition contains the reading so amateņa visam gejjham (inadvertently it is wrongly printed as soamattena which we have corrected in the Suddhipatraka as so amatena). In its place they accept soamattena visam gejjham; (see Adhyayana 41, gāthā 8; in Pt. Manoharamuniji's edition this gāthā is 9th). The reading accepted by us is yielded by all the four manuscripts utilised by us. This reading fits well in the context.
16. The 8th gāthā on p. 249 of our edition contains the reading ājīvattham tavo jo tu tappate viviham bahum. In its place they accept ajīvattham tavo mottum tappate viviham bahum. (see Adhyayana 41, gāthā 9). The reading accepted by us is yielded by all the four manuscripts utilised by us. This reading fits well in the context.
Here we would like to draw the attention of readers to the fact that sometimes the anustup metre consists of six metrical lines. Accordingly, three verses, viz. 3rd, 5th and 7th of Adhyayana 41 are having six metrical lines. But Dr. Schubring regarded the 3rd and the 5th verses as having tour metrical lines. Hence in his edition the number of verses exceeds by one. Of course, he regarded the 7th verse (in his edition the 8th verse) as consisting of six metrical lines. Being ignorant of this style, Pt. Manoharamuniji regarded all these three verses as consisting of four metrical lines. Hence he has to wrongly declare that the second half of the 13th verse has been lost to us.
17. The 11th gāthā on p. 252 of our edition contains the reading jam na genhati vå välam (in place of vã välam, vācālaṁ has been printed; but we have corrected it as vā vālam in the Suddhipatraka). In its place they accept jam naṁ genhati vā vālam; (see Adhyayana 45, gāthā 11). Though the correct and authentic reading contained in all the four manuscripts was available to Dr. Schubring, it has not been accepted by him.
18. The 28th gāthā on p. 254 of our edition contains the reading tanhato va saram rammań. In its place they accept naṇhāto va saram rammam; (see Adhyayana 45, găthā 28.) The reading tanhato ( tanhatto = trsnärtah) is correct and fits well in the context. To write for a, or a fort is the common mistake scribes commit. All the three manuscripts belonging to a Bhandara in Patan yield the reading tanhato suggestive of the correct reading tanhatto; here the scribe has written तो for तो.
All the three manuscripts belonging to a Bhandāra in Patan and utilised by Pt. Manoharamuniji yield, at all these 18 places, readings which are with some rare and minor exception-identical with
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
117
those accepted by us, yet Pt. Manoharamuniji has not accepted them. And he has given no reasons for rejecting them.
What we have written about Pt. Manoharamuniji's recension concerns only those places where our accepted readings differ froni those accepted by Dr. Schubring, because we have no time and energy to examine the entire recension. Yet some defects of Pt. Manoharamuni's recension which caught my attention while writing this note on the 18 places are as follows:
1. The 3rd gāthā on p. 215 of our edition and 1st gāthă in Dr. Schubring's edition contain the reading tamarsi vā jadhā netā tadha dhammo jiņāhito. In its place Pt. Manoharamuniji has accepted tamamsi vādadhane vā tadha dhammo jiņāhito. In fact, one manuscript utilised by us and the three manuscripts belonging to a Bhandara in Patan yield the reading tamañsi vā dadhā netā tadha dhammo jināhito. Here the scribe has written 3 for 5 (in ) With regard to this reading, the Sanskrit commentary in Dr. Schubring's edition imagines the word vädadhāne and then remarks that the meaning of it is not known. This wrong reading vādadhane has been accepted by Pt. Manoharamuniji. Whatever he has written in its justification is altogether out of place, looking to the context and the reading yielded by the manuscripts.
2. The 6th line on p. 230 of our edition contains the reading kā gati ? katividhå gati ? kassa vā gati ? The middle portion of this reading, viz. katividhā gati is not found in Dr. Schubring's edition as also in Pt. Manoharamuniji's edition which follows Dr. Schubring's. Of the three manuscripts belonging to a Bhandāra in Patan and utilised by Pt. Manoharamuniji, the two bearing Nos. 752 and 10083 contain this portion, whereas the manuscript bearing No. 6872 alone does not contain it. Yet Pt. Manoharamuniji has neglected the necessary portion available in the manuscripts. Here there are ten questions with their answers. The answers to the 7th and the 8th questions are given in the reverse order. In short, the portion 'katividhå gati ?' is original.
3. The 4th line on p. 232 of our edition contains the reading gativāgaranagaṁthão pabhiti jāva samānitam imam ajjhayanam tāva imo bio pādho dissati tam jahā—". From this reading, it becomes clear that two recensions of Adhyayana 31 were prevalent. This reading is given in the form of the preface (utthānikā) to the second recension in order to indicate where the second recension differs from the first. The meaning of this reading is: "This is another recension of the 31st Adhyayana from gativyākararanagrantha (=the treatment of gati, contained in the first recension of the 31st Adhyayana) to the end of the first recension of the 31st Adhyayana". But Pt. Manoharamuniji has
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
118
INTRODUCTION
imagined some work entitled 'Gativyåkarana'; see his edition p. 189 This is quite wrong.
4. The first foot of the eleventh gāthā on p. 252 of our edition contains the reading jam hutásam vivajjeti. Dr. Schubring's edition too accepts this reading (but here we find je in place of jam). Neglecting this proper and authentic reading yielded by old manuscripts and following the Sanskrit commentary printed in Dr. Schubring's edition, Pt. Manoharamuniji has accepted in its place the reading jam hamtā jam vivajjeti and justified it; see his edition p. 278.
We recommend readers to read Introductions to Dr. Schubring's and Pt. Manoharamuniji's editions in order to know about the Rşibhāṣitasūtra.
9. Diva-sågarapannattisamgahanīgāhão: I request scholars to decide as to whether the Divasagarapannatti mentioned in the Kälikasūtra division presented by the Nandisūtra and the Pākṣikasūtra is identical with the present Prakīrņaka. A Cūrni and the two Vịttis on the Nandisūtra do not describe this Prakirņaka whereas the Päksikasūtravrtti describes it by stating that the Dvipasāgaraprajñapti gives an account of continents and oceans. In the present Prakärnaka there does occur description of continents and oceans. It consists of 225 gāthās. The information regarding continents etc. is as follows: It describes the Mānuşottara mountain (gā. 1-18), oceans viz. Nalinodaga etc. (gā. 19-24), Nandiśvara continent (gā. 25), Añjana mountains and Jina temples thereon (gā. 26-47), Dadhimukha mountains and Jina temples thereon (gā. 48-51), puskarinīs (lotus-pools) on Añjana mountains (gā. 52-57), Ratikara mountains and capital cities of gods and goddesses of Śakra and Iśāna (gā. 58-70), Kundala continent (gā. 71), Kundala mountain (gā. 72-75), sixteen peaks of Kundala mountain (gā. 76-83), capital cities of Lokapālas of Sakra and fśāna, situated on Kundala mountain (gā. 84-97), capital cities of the prime-queens of Saudharmeśāna (gā. 98-101), capital cities of Trāyastrimsaka gods and their prime-queens, situated on Kundala mountain (gā. 102-109), Kundala ocean (gā. 110), Rucaka continent (gā. 111), Rucaka mountain (gā. 112-116), peaks of Rucaka mountain (gā. 117-126), Diśākumāris and their dwelling places (gā. 127-142), Diśāgajendras (gā. 143-148), Ratikara mountains, Utpäda mountains and capital cities of Saudharma, iśāna and Sāmānika gods (ga. 149-155), presiding gods of continents viz. Jambūdvīpa etc. and oceans viz. Lavanasamudra etc. (gā. 156-165), Tegicchi mountain (gā. 166-173) and the capital city Amaracamcā (gā. 174-225).
10. Samthāragapainnaya : This Prakirnaka deals with samthāraga which means 'seat of straw resorted to at the time of
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
119
final arādhana. It consists of 122 gāthās. It describes merits of samståraka (gā. 1-30), nature of samstaraka (gā. 31-43), and benefits and happiness caused by sarstāraka (gā. 44-55). It gives illustrations of great souls? who resorted to saṁstäraka (gā. 56-87). It describes as to how the person who resorts to samstaraka begs all living beings to forgive him for wrongs, if any, done to them. And at last, it gives an account of his reflections conducive to spirituality (gā. 88-122).
11. Viratthao: This Prakirņaka is a stotra to Lord Varddhamāna, enumerating his 26 names which are as follows: 1. Aruha, 2. Arihaṁta, 3. Arahamta, 4. Deva, 5. Jiņa, 6. Vira, 7. Paramakāruniya, 8. Savvannu, 9. Savvadarisi, 10. Paraya, 11. Tikālaviū, 12. Nāha, 13. Viyarāya, 14. Kevalī, 15. Tihuyaņaguru, 16. Savva, 17. Tihuyaņavariţtha, 18. Bhayavař, 19. Titthayara, 20. Sakkanamamsiya, 21. Jiņimda, 22. Vaddhamāņa, 23. Hari, 24. Hara, 25. Kamalāsaņa and 26. Buddha. Meanings of these names are also given.
12. Kusalāņubamdhiajjhayana : Another title of this Prakīrṇaku is Causaranapainnaya. At present it is mostly known by this title. It is composed by Śrī Virabhadrācārya (11th Cent. V.S.). It consists of 63 gāthās. A brief description of the substance of this Prakirņaka is as follows: The first gāthā enumerates six essential obligations, viz. 1. abandonment of activities involving defects and violence, 2. praise (utkirtana), 3. respect to a person possessed of good qualities, 4. censure of offences, 5. examination of offences, 6. retention of good qualities. Gāthās 2-7 describe these six topics separately. The 8th gāthā enumerates the names of fourteen dreams that the mother of a tīrthařkara dreams before she gives birth to the tirthamkara. The 9th gāthă contains benediction. The 10th gāthā enumerates three topics, viz. resort to fourfold refuge, censure of evil actions and praise of good actions. Gāthās 11-48 treat of the four things one should take recourse to as refuge, viz. arihamta, the liberated, the Jaina clergy and the religion preached by the omniscient. Gāthās 49-54 contain censure of evil actions performed by a living being in the present and previous births. Gāthās 55-58 sing glory of good actions. At the end of the Prakirnaka, gāthās 59-63 mention fruits of taking recourse to the fourfold refuge, censuring one's evil actions and praising one's good actions.
13. Āurapaccakkhāņapainnayam [2] : This tract consists of 34
1. They are as follows: Anniyāputra, 500 disciples of Khamdaka Muni
Damda Muni, Sukošala Muni, Avaṁtisukumāra, Kārtikārya, Dharmasimha Muni, Cāņākya, Amayaghosa Muni, Lalitaghatā, Simhasena Muni, Cilātiputra, Gajasukumāla Muni and Lord Mahāvira's disciples who were burned by the tejoleśyā directed on them by Gośālaka.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
120
INTRODUCTION
gāthās. The content of it is as follows: The first gāthā gives an introductory remarks regarding aturapratyākhyāna (=sick man's renunciation). Gathās 2-3 deal with renunciation of avirati (nonrefrainment from violence etc.). Gāthās 4-5 contain declaration of evil actions done to living beings of four classes. Gāthās 6-13 describe renunciation of attachment. Gāthās 14-18 contain rebuke to one's body. Gāthās 19-25 treat of auspicious reflections. Gāthās 26-34 deal with the remembering of Arihamta etc. and the giving up of evil actions etc.
14. Causaraṇapainnayam: This tract consists of 27 gāthās. The first gāthā mentions three topics, viz. 1. the resorting to fourfold refuge, 2. the censure of evil actions and 3. the praise of good actions. Gāthās 2-6 exhort one to resort to the refuge of Arihanta, the liberated, the Jaina clergy and the religion. Gãthās 7-17 contain censure of evil actions done in the present and previous births. Gāthās 18-26 contain the praise of good actions. At the end, gāthā 27 contains the conclusion mentioning fruits of the taking resort to the fourfold refuge as also of other two acts.
15. Bhattaparinnapainnayan : "Bhakta means food and 'parijña' means renunciation or the giving up. This tract contains the description of the one who renounces food unto death. It is composed by Śrī Virabhadrācārya. It consists of 173 gāthās. A brief description of its content is as follows. The first two gāthās contain benediction and the statement of the content. Găthās 3-4 explain the importance of jñāna (knowledge). The 5th gāthā shows the futility of the evanecent pleasures. Gāthās 6-7 declare that if one has respect for Jina's commandments, one will attain eternal bliss. Gāthās 8-9 inform us that there are three kinds of abhyudyatamarana, viz. 1. bhaktaparijñāmarana, 2. inginimarana and 3. pädapopagamanamarana. Gāthās 10-11 state that bhaktaparijñāmarana is again of two types, viz. savicārabhaktaparijñāmarana and avicārabhaktaparijñāmarana. Gāthās 12-19 contain a request of one who wants to give up food unto death, to his guru (spiritual teacher) and the guru's preaching about confession of offences. Gāthās 20-23 contain confession and atonement of a muni who has taken a vow of renouncing food unto death. Gāthās 24-28 contain the imposition of five great vow's by the guru on a person who has taken a vow of fast unto death (anasanavratin). Gāthās 29-33 describe the conduct of a layman who has taken a vow of fast unto death, and contain the imposition of sāmáyikavrata by the guru on him. Gāthās 34-47 describe the conduct of a person who has taken a vow of fast unto death. Gäthäs 48-52 depict the anasanavratin's act of seeking forgiveness. Gäthäs 53-153 contain instructions of the guru to the anasanavratin. Gāthās 154-155 contain the anasanavratin's
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
121
statement of acceptance of the guru's instructions. Gāthās 156-171. contain the guru's exhortatory preaching to the anasanavratin afflicted with pains. At the end, gāthās 172-173 point out the importance of the Bhaktaparijñāprakirņaka.
16. Aurapaccakkhānapainnaya : This tract is composed in prose and verse by Śrī Virabhadrācārya. Except the eleventh sūtra written in prose, the entire work is composed in verse. A brief description of its content is as follows: Gāthās 1-9 deal with the nature of bālamarana and panditamarana. Gāthās 10-32 expound at length the panditamarana. Gāthās 33-36 inform us about the one who confesses and the one who hears the confession. Gāthās 37-45 describe asamādhimarana and mention its fruit. Gāthās 46-47 deal with bālamarana. Gāthās 48-71 delineates the reflections and the ärådhanāvidhi pertaining to panditamarana.
17. Gacchāyārapainņayam : Smaller or larger groups of monks and nuns are called 'gaccha'. This tract deals with the conduct of a gaccha; hence it is given the title 'Gacchācāraprakirnaka'. As stated in its 135th gathā, it is based upon the Mahāniśithasūtra, the Kalpasūtra (=the Bșhatkalpasūtra) and the Vyavahārasūtra. It consists of 137 gāthas. A brief description of its content is as follows. The first gāthā contains benediction and a statement of the subject-matter. The second gāthā declares that the staying in a gaccha which is on evil path is harmful to the spiritual progress. Gāthās 3-6 state that the staying in a virtuous gaccha is conducive to the spiritual progress. Gāthās 7-40 explain the characteristics of an acārya. Here there is a good discussion on the distinction between a good ācārya and a bad ācārya. Gāthās 41-106 expound the characteristics of a sådhu. They discuss various types of sådhus, viz. gītārtha, agitārtha, kuśīla, etc. Again, they describe the striking incidents necessary to know for the protection of samyama. Moreover, the distinguishing features of a good gaccha and a bad gaccha are recounted here. Gāthās 107-134 deal with the nature of an āryā (good) nun. To distinguish between an āryā nun and an anāryā nun, various events are described at length. At the end, three găthās (135-137) mention the śāstra works which constitute the basis of this tract, recommend its study and advise to act and behave according to the precepts contained in it. From this tract, we can know many things pertaining to the monastic life.
18. Sārāvalīpaiņņaya: 'Sāra' means a hymn of praise. This Prakīrņaka is a hymn written in praise of Pundarīkagiri alias Śatrumjayagiri. Hence it has been given the befitting title "Sārāvalīprakirnaka'. It contains information regarding Satrumjayagiri. It is as follows. Gāthās 1-6 sing the glory of Holy
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
122
INTRODUCTION
Pentad-Arhats, Siddhas, Ācāryas, Upadhyayas and Sadhus. Gāthās 7-74 contain a speech of Atimuktaka Muni, addressed to Nārada Rși. The speech extensively explains the name 'Pundarikagiri' given to Satrumjayagiri and relates about its holiness and venerableness. Gāthās 75-85 contain information about the initiation of Nārada Rși etc. as also about their attainment of omniscience and emancipation. Gāthās 86-102 sing the glory of Pundarikagiri. Gāthās 103-112 point out the fruits of Knowledge (jñana) and love for living beings (jivadaya). Gāthās 113-115 mention the fruits of charity done on Satruńjayagiri. The 116th gathā describes the fruit of copying or getting copied the present Prakirnaka.
19. Joisakarandagam painnayam: This tract is composed by Śrī Pādaliptācārya. According to Ac. Malayagiri, the author of a vịtti on this Prakırnaka, Pädaliptācārya is the author of a vștti on the Jyotiskarndakaprakīrņaka. But Muni Sri Punyavijayaji emphatically states in a note, with corroborative evidences, that Padaliptācārya must be the author of the Jyotişkarandakaprakırnaka, (See Jñānāñjali, pp. 25-26). Following Muni Sri Punyavijayaji's note we have mentioned here Pādaliptācārya as the author of the Jyotişkarandaka. This Prakirnaka consists of 405 gāthās. It contains 23 sections styled as prābhịtas. They are as follows: 1. kālapramāna (period of time), 2. māna (measurement), 3. adhikamāsanispatti (arriving at the additional month), 4. omaratta-dinaksaya (missing days in a month), 5-6. parvasamäpti and tithisamāpti (completion of parva and tithi i.e. lunar day), 7. naksatraparimāna (magnitude of stars), 8. candra-sūryaparimāņa (magnitude of the moon and the sun), 9. nakşatra-candra-sūryagati (movements of the stars, the moon and the sun), 10. naksatrayoga (conjunction of stars), 11. mandalavibhāga (divisions of circles formed by movements), 12. ayana (course or path of movement), 13. Sūrya-candra-āvrtti (revolutions of the sun and the moon), 14. mandalamuhurtagati (circular movement during 48 minutes), 15. stuparimaņa (length of seasons), 16. visuvatdinarātrisamănată (equal lengths of equinoctial day and night), 17. vyatipāta (calamity or total deviation), 18. tāpakşetra (field of influence), 19. diva. savşddhihāni (missing and surplus days), 20-21. amavasya-pārņimă (the new moon day and the full moon day), 22. pranastaparva and 23. paurusiparimāņa. . 20. Titthogālīpainnayam: We have not come across any mention of the name of the author of this Tirthodgälīprakīrṇaka. But the Vyavahārasūtrabhāsya refers to this Prakirņakal. This proves its
1. titthogäli ettham vattavvă hoi anupuvviel jo jassa u argassă vocchedo jahim viņiddiţtho Il
- Vyavaharasütrabhāşya, Uddeśa 10, gāthă 701
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
antiquity. As stated at the end of this Prakirṇaka, it originally consisted of 1233 gāthās. But one or more scholar munis have added 28 gāthās to these 1233 original gāthās, for the sake of elucidation, since very early days. Even if we do not take into account the gāthās quoted from the Nandisutra, the Avaśyakaniryukti and the Suryaprajñaptiniryukti etc., it is difficult to arrive at the original total number 1233 of the gāthās.
Muni Śrī Punyavijayaji has hinted at some inconsistent statements occurring in this Prakirṇaka. For this one may refer to 'A Note on Jaina Agamas' prefaced to this Introduction. The Prakirṇaka contains a story of the king Kalki. The date of the king Kalki, given in it, is wrong. Centuries have passed after that date. That is, the king Kalki has not flourished in the period which this Prakirnaka assigns him to. The Mahānisīthasūtra contains some information about the king Kalki. But Agastyasimhagani who flourished earlier than the Bhāṣyakara sthaviras, expresses his opinion, in his Daśavaikālikacurņi, that to make simply a general statement viz. "there will be a king named Kalki in future" is unscientific (aśāstriya); see this volume, p. 470, fn 2.
This Prakirṇaka treats of the two Cycles of Time, viz. avasarpiņi (waning cycle) and utsarpini (waxing cycle), and six divisions (aras) of each cycle. It relates the biography of Rṣabhadeva and events of simultaneous birth etc. of Tirthankaras in ten kṣetras (lands), past births and auspicious events etc. of 24 Tirthankaras, and the information about cakravartins, vāsudevas and baladevas. In gāthās 621-627 there is given exact period of kingship or reign of the kings Pālaka, Maruka, Puşyamitra, Balamitra, Bhānumitra, Nabhaḥsena and Gardabharājā as also of the kings belonging to Saka lineage. The story of the king Kalki is told in gāthās 628-689. Again this tract extensively deals with the lineage of Kalki's son Dattarājā, paṭṭaparampara beginning from Lord Viravarddhamana and ending with Sthulabhadraji, extinction of the Scriptures, viz. Acaranga etc. (gāthās 807-836), and the similar topics. Thus ends the succinct account of this tract.
Three publishers, viz. Śvetāmbara (Cara Thui) Jaina Samgha, Jalore and others have jointly published in Vira Samvat 2500 (1974-1975 A.D.) this Prakirṇaka with Sanskrit chāyā and Hindi translation. Pam. Kalyanavijayaji and Thā. Gajasimha Rathod, Nyaya-Vyakaranatirtha, are the editors and translators of this edition. The quality of the editing work is such as we are very much puzzled to read the name of that well known scholar Kalyanavijayaji as one of the editors. This point will be clear from what follows. Though I have not seen him, I have had the good fortune to read his research articles and works as also to hear my guru
123
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
124
INTRODUCTION
Muni Shri Punyavijayaji speak highly about his scholarship. Thus I know him as a scholar of very high caliber and critical acumen.
The gist of what is said about Kalyanavijayaji in the Prakāśakiya to the abovementioned edition is as follows: We strongly desired to place as early as possible the printed copy of this work in the lotushands of Kalyanavijayaji who brought the work to light. But to our great sorrow, the desire remained unfulfilled as that great giant scholar of history had passed away. Of course, we derived some satisfaction from the fact that some printed formats were presented to him a month before his death and he expressed his real pleasure to see them.
From this readers will believe that Kalyanavijayaji must have read the printed formats the number of which must have been more than two.
Rathodji has accepted corrupt readings that do not fit in the metre, on account of his inability to understand the correct readings yielded by the manuscripts. Moreover, he has accepted the corrupt readings on account of his not understanding the Prakrit words occurring in the text. Instances of both these types of corrupt readings accepted by him, occurring in gāthās 5 to 209 are noted by us here in this introduction. Of them many are such as would not have remained undetected by Kalyanavijayaji. In short, taking into consideration our note on the corrupt readings accepted in the Jalore edition, the critical readers and scholars will be puzzled as to the truth of the statement occurring in the ‘Prakāśakiya' of that edition to the effect that Kalyanavijayaji has gone through some printed formats and expressed his inner satisfaction.
In this context, it is noteworthy that Muni Jambuvijayaji, a great internationally renowned scholar, went to Ahor (Rajsthan) to pay respects to Kalyanavijayaji in the bright half of the month of Mārgasirşa of the year 2029 V.S. ( 1973 A.D.) when Kalyanavijayaji's mental condition was so dull that he could not recognise the person known to him. Jambuvijayaji himself has given me this information. This fact makes us ponder over the question as to how much deeply and closely Kalyanavijayaji could go through the concerned formats. If his mental condition were such as he would have really examined critically the printed formats, then the explanation Rathodji would have secured of the knotty places in the Prakirnaka from him would have been more clear and cogent than the one he has secured from Rev. Hastimalji, this is my humble belief. If his mental condition were so deteriorated that he could not recognise the person intimately known to him, then there arises a question, for us to consider, as to whether he could
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
compose in such a mental state two Sanskrit dedication verses printed in the Jalore edition. There arises another question as to whether he would have liked to give such an epithet to the Titthogaliya as would suggest his endorsement and support to the statements of the Titthogaliya. The epithet occurring in the second verse is 'tirthapravahaviṣaye sphuṭam arthapurnam'. This second question arises because the tract contains such information about the extinction of the Acārānga etc. as is not acceptable to the Śvetāmbara tradition. The two concerned verses have been composed by Kalyanavijayaji on 1st May 1975, states the Jalore edition, whereas, as we pointed out earlier, his mental condition was very weak even in 1973. The purpose of this long discussion is to show that the mention of the name of Kalyanavijayaji as one of the editors of Jalore edition is quite puzzling. If Kalyanavijayaji had examined the printed formats of the Jalore edition, he would not have tolerated the mistakes, small or great (some even unpardonable), that are there in the edition; this is what I firmly believe. If all the corrupt readings accepted in the Jalore edition were recorded with critical comments, that would lead to the production of a small book. But I have no time to record all the corrupt readings accepted in it. Moreover, in a way it is out of place in this Introduction. So, I discuss here the corrupt readings accepted in the Jalore edition gāthās 1-209 in order to draw attention of scholars to the quality of editing work.
The fifth gāthā in Jalore edition contains the reading payasayasahassameyam; its Sanskrit chāyā given there is padaśatasahasrametam. In its place, the correct reading available in old manuscripts is payasayasahassamegam. The translation in the Jalore edition follows this correct reading. Yet the editor has failed to notice the corruption in the accepted reading and its Sanskrit chāyā.
125
The 2nd line of the 8th gatha in the Jalore edition is egatto micchattam jiņāņa āņā aṇegamta. It escapes the editor's attention that the reading egatto is a result of lipivikära. That is, the correct reading is eganto. The Sanskrit chāyā and the translation follow the correct reading. The point specially to be noted is that in jināna aņā aṇegamta' the word anegamta has been imagined and accepted by Rathodji with the intention of giving a correct reading. As a matter of fact, in place of aṇegamta all the manuscripts yield the reading anegaṁto which is correct and original. The meaning of the concerned line is 'ekanta (onesided view) is a wrong faith, and anekanta (non-onesided view) is the command of Sri Jina.' Repeated acquaintance with the style of composition adopted in Jaina literature would not have allowed the editor to change the
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
126
INTRODUCTION
correct reading anegamto into anegamta without any corroborative evidence. In short, the editor should ponder over the reading yielded by all the manuscripts, and at last if that reading is not found proper, it is his honest and moral duty to record it with the remark that it is yielded by all the manuscripts.
To explain the term pallo (Sk. palya) occurring in 11th gāthā, the editor writes in a foot-note: 'pallo-palyaḥ palyakaḥ khalu yatra kāpi vastu adhriyate'. It is quite impossible that Kalyanavijayaji could have tolerated such a weak foot-note. Moreover, the editor has committed a grammatical mistake by writing kāpi vastu in place of kim api vastu.
The 18th gāthā in the Jalore edition has the third foot as cautthi dūsama susama. Here in a foot-note it is remarked that the reading susamâcautthi is available in a manuscript. But having changed it, Rathodji has made the third foot metrically defective. All the manuscripts utilised by me yield the reading dusamasusama cautthi which is correct and metrically faultless. I have accepted this reading in the body of the text. In this correct reading, for the sake of metre, we find susama in place of susamă. Various usages of this kind are available in the Jaina Bhāṣya literature. It is totally impossible to believe that this fact was not known to Kalyanavijayaji.
The 4th foot of the 14th gathā in the Jalore edition is: tahevussappinie vi. The Sanskrit chaya also follows this reading which is unauthentic and metrically defective. In its place, I found in the old manuscripts the reading tam cevus sappinie vi which is correct and metrically faultless. It seems that Rathodji has not cared to examine and compare old manuscripts.
The first half of the 20th gāthā in the Jalore edition is 'susamāsusamãe u cattari havamti koḍākoḍio'. This is metrically defective. The manuscripts available to me yield in its place the reading 'susamasusamãe kālo cattari havamti kodikoḍio.' This instance also points to Rathodji's indifference to examining old manuscripts.
The first half of the 24th gathā in the Jalore edition is tevaṭṭhim ca sahassa viyaḍḍhāvāsāņa homti uddhassa.' Rathodji has given the Sanskrit chāyā following this reading; moreover, he has translated it into Hindi, giving unnecessary information at length. In fact, the old manuscripts yield the reading tevaṭṭhim ca sahassā niyayam vāsāna homti naṭṭhassa'. In this connection, we would like to ask when there are no such words as veyaḍdha and uḍdha in the reading, how far is it proper to explain the reading following these two words? Further, the Prakrit word väsa occurring in the reading has the meaning 'twelve months', but Rathodji has to take it in the sense of 'ksetra'.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
127
The 3rd foot of the 26th gāthā in the Jalore edition is 'navarimaņāţthiyakālo'. Its Sanskrit cháyä is: 'navaraṁ anävartitaḥ kälah'. 'Anăvartita' word is translated into Hindi as 'aparivartanīya'. In fact, in Prakrit 'aņāţthiya' word is not in use. Moreover, Rathodji has not understood the meaning. All the manuscripts utilised by me yield the correct reading viz. 'navarimanatthiyakālo'. The Prakrit form of the Sanskrit word 'anavasthita' is 'anavatthiya'. By the rule of the elision of a consonant (vyañjanalopa) we get 'anaaţthiya' and by the rule of the conjunction of the vowel in the elided consonant (luptavyañjanasvarasandhiniyama) we obtain 'anatthiya' which means 'changing'. The meaning intended here is that in the ara (= a division of a Time Cycle) called susamasusama this Bharatakşetra is very similar to the ten Kuruksetras--the only difference being that in the Bharataksetra there is changing Time. This instance too shows carelessness on the part of Rathodji in editing the text.
The first foot of the 32nd gāthā in the Jalore edition is 'dese dese ya suramma'. In its place all the manuscripts utilised by me yield the reading 'dese dese ya suhā' which is original and fits well in the context. The fact that Rathodji has not cared to examine old manuscripts is quite evident here.
The 4th foot of the 35th gāthā of the Jalore edition is 'rosoposovaeso va'. The Sanskrit chāyā given there is 'rosaḥ poṣaḥ apadešo vā'. And it is translated into Hindi as 'äkrosa, poșana aur paraspara upakara-apakāra adikā vyavahāra' (that is, acts of being angry, nourishing, and mutually helping or harming etc.). In fact, the old manuscripts yield the reading 'dāso veso va peso vā'. Put into Sanskrit it becomes dāso dvesyo vă presyo vā'. This instance proves absence of sincerity, patience and care on the part of Rathodji.
The second foot of the 36th găthā of the Jalore edition contains the reading 'virūvitanū' which is corrupt and metrically defective. Rathodji has given its Sanskrit chāyā as 'virüpitanu'. Then he translates it in Hindi as 'visista sundara śarīradhārī (that is, possessing a body extraordinarily beautiful). But in the old manuscripts I have come across the correct reading, viz. niruyatanu (Sk. nirujatanavah). The 3rd foot of this very gāthā in that edition contains the reading 'vamga-vali-paliyarahiya'. Its Sanskrit chāyā is 'vanka-vali-palitarahitah' and its Hindi translation is 'vāmka-tedha svetakeśa ādi sārīrika dosom se rahita' (that is, free from bodily defects viz. crookedness, white hairs etc.). In place of this reading, the old manuscripts available to me yield the correct readnig, viz. cammavali-paliyarahiya. It means 'free from wrinkles
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
128
INTRODUCTION
in skin as also from white hairs'. There is no need to say that this again evinces Rathodji's indifference to the old manuscripts.
Now I give in brief a list of corrupt readings accepted in the Jalore edition and against them mention correct readings accepted in our edition in their place.
ga.-foot 137-4
38-4
Jalore Ed. Reading aparimiyaparakkamapaloya pesalacchasavvam. gasanghayanā 2paccharukkha ya urusahayamoya urū suhabhoga taha ya vannagavihiu
Reading in our Ed. aparimiyaparakkamabalogha pasatthasavvangasamghayana kapparukkha ya murusa (u) ha amoya 4ürüsuha bhoga-vannagavihio
56-4 56-3 58-2
1. Rathodnaváyuvegoas of t
1. Rathodji has not understood the meaning of the word
'anulomavāyuvega' occurring in the 3rd foot of this gāthā. 2. Of ten kalpavskşas of the second araka the name of the 10h one
is 'Kalpavşkşa'. On account of his ignorance of this fact, Rathodji has accepted the reading paccharukkha in place of kapparukkhô, but there is no textual support to his reading. He gives the Sanskrit chāyā of paccharukkhā; it is Pakşavşkşa. Having accepted this corrupt reading, he is led to make further corruption; see the Jalore edition p. 150, gā. 1164. All the manuscripts contain 'cittarasa kapparukkha ya' in the 4th foot of this gāthā. This mentions names of the 9th and the 10th kalpavskşas, viz. Citrarasa and Kalpavşkşa. But as he has not understood the meaning of the 56th gāthā, following the corrupt reading accepted by him in the 56th gāthā, he has wrongly changed the fourth foot of gāthā 1164 as 'cittarasā(pattha) kapparukkha ya' which is wrong and metrically defective. There is absolutely no need of pattha given in the round brackets (). But Rathodji in a note on 'pattha' writes : 'lipikena pratau 'prastha' iti pramadan na likhitam'. This note provides an instance of a ludicrous research piece. I request readers to read uríd husa(u)ha and ür(d)usuha in place of urusa(u)ha and ürüsuha respectively at these two places. Gathās 1164 and 1165 of the Titthogaliyaprakirnaka positively contain the correct reading udusuhe. In the Jalore edition these two gāthās are numbered as 1164 and 1166 respectively and there too we find the reading udusuhe. In the gāthās 56 and 58 noted above, this correct reading seems to have been corrupted on account of the mistake committed by the scribe by writing one syllable for another due to their similarity in shape. This fact came to our notice after the suddhipatraka had been printed. Hence this correction is suggested in the 'suddhipatrakavisesa' placed after the Gujarati 'Prastavaná'. Gāthās 1163 and 1165 in the Višeşāvaśyakamahābhāşya contain the reading udusuha; thus these two gāthas furnish a corroborative evidence in support of the originality of the reading udusuha.
in
a
note na given in the cally
astha' it
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
129
59-second
half
1 paccha mamdava sarisā bodhavva kapparukkha ya pasāya jälahammiya, anuvamagabbhajālavihiparaya/ manirayanabhitticittā rayanuddhasira ya || 6011 sacchamdavanaviy (h)
ār 4parihānimmiha kalaho 5hatthi Gmajjhilaan tibhagam "tappayanupejjadosä säillā chavvitthio Ptassāņurūvasi si 10tie udarammi tiso
pecchāmamdavasarisă bodhavva kapparukkha ya pāsāya-jala-hammiyaovanima-sagabbhajālavihigharaya | mani-rayanabhatticittà rayanujjalapāyadasirîya || 60 sacchamdavanaviyārī
68-1
74-3 74-4 84-3 85-3 87-1 94-1 95-1
parihāni gehi kalaho ha tti
majjhilatthatibhae te payanupejjadosā hatthi chavvitthio tassanurūvasilā tie udarammi to so
1. The 56th gathā of the Jalore edition mentions a wrong division of
Kalpavşkşas, viz. Paccha; this wrong division is mentioned here also. In fact, in this 59th gāthă also, there is mention of the tenth division
of Kalpavşkşas, viz. Kalpavykşa. 2. Sanskrit chāyā of this gātha given in the Jalore edition is :
prásådajalaharmita anupama grabha-jala vidhiparakāhmaṇiratnabhitticitrāh, ratnorddhvaširāś ca Here the reading, the chāyā and the translation all the three are wrong. The word 'bhatti' occurring in the Prajñāpanāsūtra, the Bhagavatisūtra, etc. is found here also; it is original and yielded by the old manuscripts. Unable to understand the meaning of the word 'bhatti', Rathodji has imagined the word 'bhitti in its place and made one more corruption. In the Sanskrit chāyā there occurs the word 'harmita'; from this it becomes evident that the editor has not cared even to consult the dictionary. If the editor were to know the meaning of the correct reading viyāri, viz. 'vicarinah-vicaranasilah', he would not have suggested unnecessary change of into 51. making the word vihāri
(Sk. vihāriņah). 4-8. At these five places, the original and correct readings accepted by
us are available to us in the old manuscripts. Again, all the four concerned gathās, viz. 74, 84, 85 and 87 are found in the Āvaśyakaniryukti as gāthās 154, 163, 164 and 166 verbatim. Rathodji could have known this, if he had consulted the Gathā-index published many years ago. Moreover, he has not understood the meaning of 'ha tti' in 74.4; hence he has taken undue freedom in
accepting the corrupt reading hatthi in its place. 9-10 & At these three places, Rathodji seems to have evaded the task of 12. examining old manuscripts; or he has examined them without due
attention.
3.
TE
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
130
96-3
103-1
107-4
115
120-1
121-3
124-4
136-4
138-1
139-First half
INTRODUCTION
caiūņa vimāṇadharā vikkhinnakesarasa11
ham
12abbhämattha thiyam
purao
1siṭṭhimdhanapajjaliyam bahuyavaham niyayabhuisaṁjuttam / pecchamti rayanacayam kiraṇāvaliramjiya diso [da]ham //
2ja (a) ttho ya pahayammi
"bite upavaisim ahimti ayarā°
*khane
aha uvemti tahim
turiyam
tumham namo navadhamkaya, sarisavivuvsamta komalacchinam
caiuna vimäṇavarā vikkhinnakesarasah(d?) am abbhāsattham thiyam
purao
niddhimdhanapajjaliyam va huyavaham niyagabhūisamjuttaṁ / pecchamti rayanacayam kiranavaliramjiyadisoham ||
tatto ya pahāyammi
cimteum piva isim jähimti'yara
vane
aha emti tahim turiyam
tumha namo navapamkayasarisavibujjhamtakomala'cchiņam
11. At this place, in place of saham, I have imagined sadam which I have put in round brackets with a question mark; the meaning of sadam is 'mane of a lion'. Even saham fits well in the context, its meaning being 'looking beautiful or splendid' and by extension '(a lion) looking beautiful or splendid with its mane'. Rathodji has written a ridiculous note on saham, it is as follows: saha avyaya -sarddham sabdarthe-prākṛtatvad anusvāram.
as
1. After conception, the mother of a tirthamkara sees fourteen dreams. Of them, the thirteenth dream is of 'a heap of jewels'. This heap of jewels is given the simile of fire. Rathodji gives Sanskrit chāyā bahudhāvaham follows: śreṣṭhendhanaprajvalitam nijakabhutisamyuktam | prekṣanti ratnacayam kiranavalirañjitadiśodasam Our edition contains the correct and original readings, viz. 'va huyavaham' (Sk. 'iva hutabhujam', that is, 'like fire') and 'disoham' (Sk. 'diśaugham', that is, 'multitude of directions). Rathodji has introduced corruptions in the correct readings. Is this an instance of research and critical editing? For the sake of metre short
is changed into long in pecchamti.
2. Sanskrit chaya in the Jalore edition is: atha ca prabhāte. 3. Sanskrit chaya in the Jalore edition is: brūvāte upaviśya.
4. Sanskrit chaya in the Jalore edition is: kşane. If the editor had consulted the dictionary Paiyasaddamahannavo, he would have known that the word vana has the meaning of alaya, bhavana (dwelling place, mansion, house) also.
5. Sanskrit chaya in the Jalore edition is: yuşmabhyah namah
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
131
140-1 140-3 143-second
half
tubbhe'ttha säminihim padhamilla jagao attha disadevayão vatthavvão aheloe ||
145-1 145-second
half
2sutitthasamaņāhiń 3padhamiliajagα #attha disa divvavāuń, vacchavaccha vvão aholoe | veya u Caloyanam samaṁtă, säherti pahadayamanäe Tamanunna durabhigamdhim tana sakka para patta virahiyaṁ kaum thľovākkhilla virahiyam
eyão äjoyanam samaṁtā, sohemti pahatthamaņasão 11 amanunnadurabhigamdhimtana-sakkara. pattavirahiyam kaum |
146-first
half
dhin
149-1
to cikkhallavirahiyam
navadhā krtya sarsapevo pśāṁtakomalākşibhyah. Its Hindi translation runs as follows: sarasom ke phula ke samāna saumya, śānta aur sukomala netrom vāli āpako navadhābhaktipūrvaka namaskara hai (Salute to you, with nine-fold devotion, who possess eyes as gentle, calm and tender as the flowers of the mustard). Sanskrit chāyā in the Jalore edition is : sutirthasamānābhih. Sanskrit chāyā in the Jalore edition is : padhamilla. Sanskrit chāyā in the Jalore edition is : aştadiśa divya vāyur vatsam vatsam vastavyā adholoke. Following the corrupt reading, the editor has given meaningless Sanskrit chāyā; but following the description available in other works he has given correct Hindi translation. It is noteworthy that he has not written a foot-note on the corrupt reading. What is even more noteworthy is that he has
given Sanskrit chāyā of the corrupt reading. 5. Sanskrit chāyā in the Jalore edition is : etāstu. 6. Sanskrit chāyī in the Jalore edition is: àlodanam samamtät,
śāsayanti praharşitamanah. Here also his Hindi translation is based on the correct reading, though he has accepted the corrupt reading. He has written nothing about the corrupt reading. Moreover, he
gives Sanskrit chāyā of this corrupt reading. 7. Rathodji gives Sanskrit chāyā as follows: amanojña durabhi
gamdhan, trna sikva parapatra virahitam krtva. But while translating it into Hindi he leaves out the corrupt reading 'sakka para' (Sk. 'sikva para') accepted by him. In our version the anusvāra on fe in the word so is alākṣanika; such usages are found in the Jaina Āgamas at various places. Sanskrit chāyā of our reading is: amanojñadurabhigandhitrna-sarkarā-patravirahitam krtvā. Here Prakrit word sakkara (Sk. sarkarā) is employed in
Prot o nganinasutkara Patra the sense of pieces of stones'; this meaning of the word sakkara
(Sk. sarkarā) is recorded in the Sanskrit and the Prakrit dictionaries. 8. At this place Rathodji gives Sanskrit chāyā as follows:
'stokäkhilavirahitam'. He translates it into Hindi as 'nyūnādhikarahita' (devoid of more or less-neither more nor less). Sanskrit chāyā of the reading accepted by us is 'tatah kardamavirahitam'.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
132
149-3
150
151-4
152-first half
152-4
184-2
INTRODUCTION
1thanayana nivvuikaram ghāṇa-maṇanevvuika
2punaravi jalaharakaliyam, savvo u ya sambhavam surabhigamdhim vāsamti kusumavāsam, suvaṁgavaṁgehim vamisam || 150 || jois samgamane
*taha kālāgaru kamdurukka dhuyamappamatte taddisikam |
Spagāsamāṇīu
saharasamabbhuṭṭhiya
ram
punaravi jalayam thalayam savvouyasambhavam surabhigamdhim | vasaṁti kusumavāsaṁ
sugamdhagamdhehim vāmīsam ||150 || joisam gayane
taha kälägaru-kumduruyadhuvamagha[magha]maghemtadisi[ya]k[k]am |
pagāyamāṇio sarahasamabbhuṭṭhiyā
1. At this place Rathodji gives Sanskrit chāyā as 'utthanamanam nivstikaram'. And his Hindi translation of it is also distorted and wrong. Sanskrit chāyā of the reading accepted by us is 'ghrāṇa-manonirvṛtikaram'.
2. At this place Rathodji gives Sanskrit chāyā as 'punar api jaladharakalitam, sarvatas ca sambhavam surabhigamdham | varşayanti kusumavṛṣṭim, lavaṁgabaṁgair vyāmiśram || His Hindi translation also follows the corrupt reading accepted by him. He might have afterwards found that the reading 'niccă น ya pupphaphala, accepted by him in the 3rd foot of the 68th gatha of this tract is corrupt and hence he has given in the Suddhipatraka the correct reading 'niccouyapupphaphala' in its place. Similarly if he had known afterwards that the reading 'savvo น ya sambhavam' accepted by him here in the 150th gathā is corrupt, he would have given the correct reading 'savvouyasambhavam' in the Suddhipatraka. Other corruptions in this gatha in the Jalore edition are such as could easily be detected by the learned.
3. At this place Rathodji has given Sanskrit chāyā as 'jyotisangame'. 4. At this place Sanskrit chāyā given by Rathodji is 'tathā kālāguruh kumdarukka-dhupamapramatta taddiśikam'.
5. At this place Sanskrit chāyā given by Rathodji is 'prakāśamānāh'. If he had taken into consideration the words gayamtio and pagāyamāņio, the former occurring in gāthās 158th and 160th of his edition and the latter occurring in the 162nd gatha of the same edition, he would not have accepted the unauthentic reading pagāsamāņiu.
6. The number of this gatha in the Jalore edition is 182. Sanskrit chāyā given by Rathodji is 'saharsam abhyutthitah'. As Rathodji could not understand the meaning of the original correct reading, the meaning being 'sarabhasam abhyutthitah', he has wrongly changed the correct reading 'sarahasam' into 'saharasam'.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
133
201-1
201-4
206
pahaya padupamda- pahayapaduladaha. posa
padahā 2jiņāņa pämūlamabhi- jiņāna pāmālamabhicamda
υαmda 3to te harisiyαυαμαηά, to te harisiyamanasa sāniūna aho suhi jina- hoūna ahomuhá jinavarimde thitte viņāya varimde ghettum viņayā, uvanaṁti viniyaviņaya uvanemsahassanayanāna
ti sahassanayanāņań Ana vi tippantīkkhaṁtä na vi tippamti niyamtā Idhavala ya catta hatthe dhavalayavattahatthe
207-3 209-3
Though Rathodji has found the two original gāthās, numbered 156th and 157th in our edition, in a copy prepared from the palmleaf manuscript utilised by him, he has considered them to be an interpolation. Hence he has not accepted them in the body of the text. This shows that he as the editor has taken too much
1. The number of this gāthā in the Jalore edition is 199. Sanskrit
chāyā given by Rathodji is 'prahata pațu pandapoşah'. But Hindi translation follows neither the accepted reading nor the chāyā. Yet he has raised no doubt about the correctness of the reading accepted
by him. 2. The number of this gātha in the Jalore edition is 199. The meaning
of the word 'abhivamda' occurring in the correct reading has not been understood by Rathodji; hence he has to change it into 'abhicamda' and accept it. The meaning of 'abhivamda' is 'possessed
of the desire for the performance of reverent salulation'. 3. The number of this gātha in the Jalore edition is 204. Sanskrit
chāyā given by Rathodji is as follows: 'tatas te harşitavacanáh sākşi dhayitva ahoh sukhin jinavarendran | sthitan vijñātavinayena, upanayanti sahasranayanānām '' Sanskrit cháyā of the reading accepted by us is as follows: 'tatas te (senapatayan] harşitamanasah bhutvā adhomukhah, jinavarendran grhitvā, vinitavinayā upanayanti sahasranayananām | The preceding two gāthās 204-205 state that for the celebration of the birth of the tirthamkaras born simultaneouly in ten kşetras, Indras ordered their army-chiefs to bring the newly born tirthamkaras. Gāthā 206 describes how the army-chiefs executed the order, that is, how they brought the newly born tirthamkaras. In order that air exhaled by the chiefs ought not touch the newly born lords, all the chiefs kept their mouths downward. To convey this sense, the word ahomuhā (Sk. adhomukhah) is there in the gāthā. The number of this gātha in the Jalore edition is 205. It seems that Rathodji has not understood the word niyantā (Sk. paśyantah). The number of this gāthā in the Jalore edition is 207. As Rathodji has no practice of rightly deciphering and understanding the old manuscripts, he has wrongly deciphered or read the correct reading dhavalayavattahatthe (Sk. dhavalātapatrahaste) as dhavala ya cat a hatthe (Sk. dhavalaś ca caturhasteşu).
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
134
INTRODUCTION
freedom with the text. He has acted baselessly and arbitrarily. Let me make the point more clear. The 155th gathā mentions the number eight of Dikkumārīs of the Dakṣiṇakuta of Rucaka mountain. Of them, the names of the first five are given in the 155th gātha and the names of the remaining three are given in the 156th gāthā. This proves the originality of the 156th gathā of our edition. Again, those eight Dikkumārīs whose names are enumerated in the 157th gāthī in our edition are described in the 158th gāthā; that is, in the absence of the 157th gathā, the 158th gathā becomes redundant. This clearly points to the originality of the 157th gāthā. Though these two gāthās were available to Rathodji, he has not accepted them, considering them to be an interpolation. If he had tried to get at the total number 56 of Dikkumāris, accepted in the Jaina literature, he would have accepted these two gāthās in the body of the text.
As stated earlier, if all the corrupt readings were discussed, it would have led to the production of a separate book. I have discussed the corrupt readings accepted in 1 to 209 gāthās only, of the Jalore edition of this Prakirnaka in order to give to the learned who are acquainted with the high scholarship of Pām. Kalyanavijayaji an idea of the type of mistakes committed by the editors, as also to make them ponder over the question as to whether Kalyanavijayaji could be one of the editors of this Jalore edition fraught with corrupt readings. The objective for writing these notes is to demonstrate the fact that the utility of the edition of the old works is nil if the method adopted in editing them were such as is found in the Jalore edition of the Titthogāliya. I request the scholars to severely and critically evaluate the unscientifically edited old texts so that in the field of critically editing the old texts there may not further prevail a condition encouraging irresponsible and untrained persons to make encroachment on the field.
If most of the Prakirnakas were translated into Hindi and/or Gujarati with explanatory notes, the soul-ennobling and lifeenriching ancient wisdom will become available to the people, in the language they understand.
ACKNOWLEDGEMENT I offer my reverential salutation to myLate guru Agamaprabhākara Muni Śrī Punyavijayaji who trained me in the field of critically editing the old texts with his unbounded affection and grace; with his blessings I have mostly remained engaged in the pure activity.
After the death of Muni Śri Punyavijayaji, Munirāja Śrī Jambuvijayaji, an internationally renowned scholar of Indian
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
INTRODUCTION
135
philosophy, has been shouldering the responsibility of the Agama Publication work of the Mahavira Jaina Vidyalaya. He has inspired me to ponder over certain knotty places in this edition. Moreover, he has given me important information even in my short meeting with him. For all this I am extremely grateful to him.
Rev. Pam. Pradyumnavijayaji had gone through Sanskrit Content of this work before it was given to the Press for printing. Moreover, he corrected proofs of this content and made useful suggestions. Rev. Pam. Nityanandvijayaji helped me select some readings of the Titthogalāya included in this volume. I express my gratefulness towards these two venerable saints for their kind cooperation and help.
1. Pt. Shri Dalsukhbhai Malvania, a profound scholar of Indian philosophy and ex-director (now Hon. Adviser) of the L.D. Institute of Indology, Ahmedabad, corrected proofs of the formats 14-18 (pp. 209-288) till the print order, as my left eye was operated then. Again, he read the draft of this Prastāvanā and made useful suggestions. 2. Shri Babubhai Savchand Shah corrected proofs of formats 26-30 (pp. 401-480) till the print order as my right eye was operated then. Moreover, having read the draft of the Content he made some suggestions. 3. Dr. Nagin J. Shah, Director of the L.D. Institute of Indology, translated my Gujarati Prastāvanā (Introduction) into English and allowed me to utilise the manuscripts in the Library of the Institute. 4. Shri Ratilal Dipchand Desai who repeatedly and strongly drove home the extreme need of carrying out the work of Jaina Agama Publication Series instituted by Shri Mahavira Jaina Vidyalaya expressed his wish to hear the draft of my Prastāvană, even though he was not keeping well. According to his wish, it was read out to him. On hearing it, he made some suggestions. This shows his affection for me and his interest in my work. 5. Incidentally, on the occasion of the marriage ceremony of my daughter, Dr. Bhogilal J. Sandesara, a close friend of mine and internationally renowned scholar, was my guest; at that time he read Gujarati Prastāvanā and made some suggestions. I express my gratefulness to these five scholars for extending their kind cooperation.
I express my heartfelt thanks to Shri J. R. Shah, Shri R. C. Kothari and Shri J. P. Shah, Hon. Secretaries of Shri Mahavira Jaina Vidyalaya, for their constant sincere efforts in accelerating the publication work. They have inspired me to undertake the work of critically editing the Āgama works. I congratulate them for their devotion to Scriptures.
By his inspiring warm letters Shri K. D. Kora (Director, Shri Mahavira Jaina Vidyalaya) has sustained my enthusiasm in the
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
136
INTRODUCTION
editing work. He has extended his kind cooperation to me in every act pertaining to the publication of this text. I express my sincere indebtedness to him for the good he has done to me.
Shri Prabhakar Bhagwat of the famous Mouj Printing Bureau, Bombay, and his workers deserve our sincere thanks for extending their full cooperation and providing us with various printing facilities.
During the printing of this work, I had to get my both the eyes operated, with some interval inbetween, to remove the cataract. So, the attention with which I read the final proofs was not full but somewhat insufficient. Hence some printing mistakes escaped my notice. They are corrected in the suddhipatraka placed at the end. Even after the printing of this suddhipatraka, some mistakes came to my notice, and these mistakes are corrected in another Suddhipatraka placed after Gujarati Prastāvanā. I request the readers first to correct the text according to these two Suddhipatrakas and then to read it. Again, I request them to draw my attention to the mistakes that have remained uncorrected in the Suddhipatrakas.
Amritlal Mohanlal Bhojak
11, Karuna Society Near Nava Vadaj Ahmedabad-380 013 19th Feb 1984
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
सूचाङ्कः
पृष्ठाङ्क:
३-३४
ww
७-११
४-९
१२-३०९ १४-६६ १५-२० २१-२७ २८-३१ ३२-३८ ३९-४२ ४३-४५ ४६-५०
विषयः 'चत्तारिमंगल सूत्रम्-अर्हत्-सिद्ध-साधु-केवलिप्रज्ञप्तधर्माणां मङ्गल-लोकोत्तम-शरण्यत्वेन प्ररूपणम् १. देविंदत्थओ-१. देवेन्द्रस्तवः कश्चित् श्रावको देवेन्द्रस्तवं वर्णयति, तप्रिया च शृणोति वर्द्धमानजिनस्तवः द्वात्रिंशद्देवेन्द्रस्वरूपादिविषया पृच्छा-द्वात्रिंशद्देवेन्द्रविषये संख्या:स्थान२-स्थिति३-भवनपरिग्रह४-विमान५-भवन६-नगर-पृथ्वीबाहल्य८-उच्चत्व९-विमानवर्ण१०-आहारकाल ११-उच्छ्रास १२निःश्वास१३-अवधि१४-विषयकाः श्रावकभायायाः प्रश्नाः उपर्युक्तप्रश्नानां श्रावकस्य विस्तरेणोत्तराणि भवनपतिदेवाधिकारः विंशतिर्भवनपतीन्द्राः भवनपतीन्द्राणां भवनसंख्या
, स्थितिरायुश्च भवनपतीनां स्थानं भवनानामाकारोच्चत्वादि च दक्षिणोत्तरभवनपतीन्द्राणां भवनसंख्या भवनपतीन्द्राणां परिवारः
भावासा उत्पादपर्वताश्च
बल-वीर्य-पराक्रमाः वानव्यन्तरदेवाधिकारः वानव्यन्तराणां भष्टौ भेदाः
षोडश इन्द्राः , अवान्तरभेदा अष्टौ अष्टानां वानव्यन्तरावान्तरभेदानां षोडश इन्द्राः व्यन्तर-वानव्यन्तराणां भवन-स्थान-स्थित्यादि ज्योतिषिकदेवाधिकारः पञ्चविधा ज्योतिषिकदेवाः ज्योतिषिकदेवानां स्थानानि, विमानसंख्या, विमानानामायामबाहल्य-परिरयादि, विमानवाहकाभियोग्याश्च देवाः ज्योतिषिकदेवानां गतिप्रमाणं ऋद्धिश्च ।
स्थानक्रमोऽन्तरमानं च तारा-चन्द्राणां नक्षत्र-चन्द्राणां नक्षत्र-सूर्याणां च सहगतिकाल. मानम्
६७-८० ६७-६८ ६९-७०
९-११ ९-१०
१०
७१-७२ ७३-८० ८१-१३१
११-१९
८१
८२-९३
११-१२
९४-९६ ९७-१०० १०१-८
१३-१४
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
पृष्टाङ्क:
१८-१९
१९-२२ १९-२०
२०-२१
२१-२२
२२-३०
सूत्राङ्कः
विषयः १०९-२९ जम्बूद्वीपादिषु चन्द्र-सूर्य-ग्रह-नक्षत्र-ताराणां संख्या १३०-३५ ज्योतिषिकदेवानां पिटकानि पंक्त्यश्चन्द्रादिप्रमाणं च १३६-४१
मण्डलानि तापक्षेत्रं गतिश्व १४२-४६ चन्द्रस्य हानिर्वृद्धिश्च १४७-४८ ज्यौतिषिकदेवानां चर-स्थिरविभागः १४९-५ जम्बूद्वीपादिषु चन्द्र-सूर्ययोः संख्या अन्तरं च १५९-६१ ज्योतिषिकदेवानां स्थितिः १६२-९० वैमानिकदेवाधिकारः १६२-६६ कल्पवैमानिकदेवानां द्वादशेन्द्राः १६७-६८ प्रैवेयकानुत्तरदेवेषु इन्द्राभावः, अन्यलिङ्गि-दर्शनव्यापनानां ग्रैवे
यकपर्यन्तोपपातप्ररूपणं च १६९-७४ वैमानिकेन्द्राणां विमानसंख्या १७५-७९
स्थितिः १८०-८३ प्रैवेयकदेवानां नाम-विमानसंख्या-स्थितिप्ररूपणम् १८४-८६ अनुत्तरदेवानां नाम-विमान-स्थान-स्थितिप्ररूपणम् १८७-८८ ग्रैवेयकानुत्तरदेवविमानानामाकारः १८८-१० वैमानिकदेवविमानानां प्रतिष्ठानम् १९१-२७३ सामान्यविशेषतो देवसम्बद्धा विविधा प्ररूपणा १९१-९३ देवानां लेश्याः १९४-९८ देवानामुच्चत्वमवगाहना च १९९-२०२ देवानां प्रवीचारणा २०३-४
देवानां गन्धो दृष्टिश्च २०५-८
आवलिक-प्रकीर्णकविमानानां संख्या अन्तरं च २०९-१३ आवलिकादिविमानानामाकारः क्रमश्च
कल्पपतिविमानानां स्वरूपम् २१७-१८ भवनपति-वानव्यन्तर-ज्योतिषिकदेवानां भवन-नगर-विमानसंख्या
चतुर्विधदेवानामल्पबहुत्वं २२०
वैमानिकदेवीनां विमानसंख्या २२१-२४ अनुत्तरदेवानां विमानानि शब्दाद्यनुभागश्व २२५-३२ देवेषु आहारकाल-उच्छासकालारूपणम् २३३-४० वैमानिकदेवानामवधिज्ञानविषयः २४१-७६ वैमानिकदेवसम्बन्धि विमान-भावास-प्रासाद-वयः-उच्छास-शरीरा
दिवर्णनम् २७७-८२ ईषत्प्रारभारायाः पृथ्न्याः स्थानं संस्थानं प्रमाणं च २८३-९५ सिद्धानां स्थानं संस्थानमवगाहना स्पर्शना च २९६-९७ २९८-३०६
सुखम् , तस्यानुपमत्वं च
२२
२२-२३
२३-२४
MY MMMM.
M.SC
२५-२६
२६-२७
२७-३० ३०-३१ ३१-३२
"
उपयोगः
m
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्राङ्कः
पृष्ठाङ्कः
३०७-९ ३१०-११
३
३५-६२
२-३
MMS
९-१२ १३-१४ १५
१७-१९ २० २१-२२ २३-२४
३७-३८
२५
विषयानुक्रमः
विषयः जिनर्दिवर्णनम् ग्रन्थकारनामोल्लेखपूर्वमुपसंहारः २. तंदुलवेयालियपइण्णयं–२. तन्दुलवैचारिकप्रकीर्णकम् मङ्गलमभिधेयं च द्वाराणि गर्भवासकालप्रमाणम् गर्भोत्पत्तियोग्ययोने: स्वरूपम् स्त्रीयोनेः पुरुषवीर्यस्य च प्रम्लानकालः पितृसंख्या उत्कृष्टो गर्भवासकालश्च गर्भगतजीवस्य पुरुषादिजातिपरिज्ञा गत्पित्तिः, गर्भगतजीवस्य विकाशक्रमश्च गर्भगतजीवस्य आहारपरिणामः
आहारविधिः
भाहारः गर्भोत्पन्नजीवस्य मातृ-पिध्यङ्गनिरूपणम् गर्भगतजीवस्य नरक-देवलोकोत्पत्तिविषयकं निरूपणम्
, मातृसमस्वभावता स्त्री-पुरुष-नपुंसक-बिम्बप्रसवनविषयकं निरूपणम् गर्भप्रसवप्रकाराः उत्कृष्टो गर्भवासकालः गर्भवास-प्रसवनसमये वेदनानिरूपणम् वर्षशतायुष्कस्य मनुष्यस्य दश दशाः, तासां च स्वरूपम् सुख-दुःखसमये धर्मचरणोपदेशः अन्तरायबहुले जीविते पुण्यकृत्यकरणोपदेशः युगलिकधर्म-अर्हत्-चक्रवर्ति-बलदेव-वासुदेव-चारण-विद्याधराणां देहाद्यद्धयः साम्प्रतकालिकमनुष्याणां देह-संहननादिहानिः, धार्मिकजनप्रशंसा च वर्षशतायुष्कमनुष्यस्य आयुर्वर्षविभागाः आहारप्रमाणम् , वस्रोपभोगप्रमाणं च समय-उच्छ्वास-निःश्वास-प्राण-स्तोक-लव-मुहूर्त-अहोरात्र-पक्षमासमाचप्रमाणम् कालप्रमाणनिवेदकघटिकायन्त्रविधानविधिः वर्षस्य मास-पक्ष-रात्रिन्दिवाः रात्रिन्दिव-मास-वर्ष-वर्षशतानामुच्छ्रासाः
३९-४०
२६-२७ २८-३३ ३४-३६
४०-४१
३७
३९-४४ ४५-५८ ५९-६३
४२-४३
६९-७५
४६-४७
४७-४८
८२-८६
४९ ४९-५०
८७-९२
९४-९८
५०
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
विषयः
पृष्टाङ्कः
सूत्राङ्क: ९९-१०७ १०८-१३ ११४-१६ ११७-१९ १२०-५३ १५४-६७
५३-५४
५४-५७ ५७-६०
१६९-७० १७१-७४ १७५-७७
६१-६२
१-१७५
६३-८९
३
आयुरपेक्षया अनित्यतानिरूपणम् शरीरस्य अनित्यता, शरीररचनास्वरूपं च शरीरस्यासुन्दरत्वम् शरीरस्याशुचित्वम् स्त्रीदेहाङ्गोपाङ्गानुद्दिश्य निर्वेदजनक उपदेशः स्त्रीशरीर-विविधस्वभावानुद्दिश्य वैराग्योपदेशः उपदेशायोग्यजनाः पुत्र-पितृ-मित्र-भार्याभ्योऽत्राणता धर्ममाहात्म्यम् शरीरस्वरूपमुद्दिश्योपसंहारः ३. चंदावेज्झयं पइण्णयं-३. चन्द्रकवेध्यकं प्रकीर्णकम् मङ्गलमभिधेयं च विनय-आचार्यगुण-शिष्यगुण-विनयनिग्रहगुण-ज्ञानगुण-चरणगुणमरणगुणरूपसप्तद्वारनिरूपणम् । प्रथमं विनयगुणद्वारम्-अविनय-विनययोः क्रमेण सविस्तरं हानि-लाभप्ररूपणम् द्वितीयं आचार्यगुणद्वारम्-आचार्याणांषट्त्रिंशद् गुणाः तृतीयं शिव्यगुणद्वारम्-योग्यशिष्यस्य स्वरूपम् , तदनुसारं शिष्यपरीक्षानिर्देशश्च चतुर्थ विनयनिग्रहगुणद्वारम्-विनयमुद्दिश्य विस्तरतो निरूपणम् पञ्चमं ज्ञानगुणद्वारम्-ज्ञानमुद्दिश्य अन्तर्गतस्वाध्यायमहात्म्यं विस्तरतो निरूपणम् षष्ठं चरणगुणद्वारम्-चारित्रमुद्दिश्य अन्तर्गतदर्शनमाहात्म्यं विस्तरतो निरूपणम् सप्तमं मरणगुणद्वारम्-समाधिमरणमुद्दिश्य विस्तरतो निरूपणम् उपसंहारः
४-२१
.६३-६५ ६५-६७
२२-३६ ३७-५३
६७-६९ ६९-७१
५४-६७ ६८-९९
७१-७५
१००-१६
७५-७७ ७७-८८
१७४-७५
१-८६
९०-९८
"
४. गणिविजापदण्णयं-४. गणिविद्याप्रकीर्णकम् अभिधेयम् दिवस-तिथि-नक्षत्र-करण-ग्रहदिवस-मुहूर्त-शकुनबल-लग्नबल-निमित्तबलनामानि नव द्वाराणि प्रथमं दिवसद्वारम्-दिवसमुद्दिश्य बलाबलप्ररूपणम् द्वितीयं तिथिद्वारम्-तिथिमुद्दिश्य प्रयाण-शिष्यनिष्फेटनप्ररूपणादि तृतीयं नक्षत्रद्वारम्-नक्षत्राण्युद्दिश्य विस्तरत इत्थं निरूपणम्-गमनसिद्धानि नव नक्षत्राणि (गा. ११)। प्रस्थानस्थाननक्षत्राणि (गा. १२-१४ । सन्ध्यागत-रविगत-वि
९०-९१
११-४१
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्रांङ्कः
४२-४६
४७-४८
४९-५८
५९-६४
६४-७२पू०
७२३०-८५
८६
१-६६१
1
विषयानुक्रमः विषयः
द्वार-सह-विलम्बि - राहुत-ग्रह भिन्नसंज्ञानि वर्ज्यनक्षत्राणि सप्त, तेषां च फलादि (गा. १५-२० ) । पादपोपगमननक्षत्राणि (गा. २१) । निष्क्रमणवर्ज्यनक्षत्राणि विद्यारम्भनक्षत्राणि च (गा. २२) । ज्ञानवृद्धिकराणि नक्षत्राणि (गा. २३) । वस्त्रaft प्रशस्तानि नक्षत्राणि (गा. २४) । लोचकरणनक्षत्राणि, लोचकरणवर्ज्यनक्षत्राणि च (गा. २५-२६) । शिष्य निष्कमण- उपस्थापना-गणिवाचकानुज्ञा-गणसङ्ग्रह-गणधरस्थापना- अवग्रह - वसति स्थान नक्षत्राणि (गा. २७-२८ ) । कार्यारम्भविद्याधारणा दिनक्षत्राणि (गा. २९-३० ) । मृदुकर्मसूचकानि मृदुनक्षत्राणि, तत्कृत्यानि च (गा. ३१-३४) । तपः कर्मसूचकानि उग्रनक्षत्राणि, तत्कृत्यं च (गा. ३५-३६) । उष्णानि नक्षत्राणि, लिम्पन- सीवनादीनि तत्कृत्यानि च (गा. ३७-३८) । गुरुसेवाचैत्यपूजन-स्वाध्यायकरण- विद्यारम्भ-व्रतोपस्थापन-गणि
वाचकानुज्ञा-गणसङ्ग्रह-शिष्यनिष्क्रमण-सङ्ग्रहोपग्रह-गणवच्छेदकनक्षत्राणि (गा. ३९ - ४१ ) ।
चतुर्थी करणद्वारम् - करणनामानि शिष्यनिष्क्रमण उपस्थापनगणिवाचकानुज्ञा-अनशननिदर्शकानि करणानि च
पञ्चमं ग्रहदिवसद्वारम् - शिष्य निष्क्रमण व्रतोपस्थापन-गणिवाचकानुज्ञा - चरणकरण - तपः कर्म- पादपोपगमननिदर्शका दिवसाः षष्ठं मुहुर्तद्वारम् - दिवस - रात्रि मुहूर्त नामानि शिष्य निष्क्रमणव्रतोपस्थापन-गणिवाचकानुज्ञा-अनशन-पादपोपगमननिदर्शक
मुहूर्तनामानि च
सप्तमं
शकुनबलद्वारम् - शिष्यनिष्क्रमण-समाधिकरणशकुनाः, सर्वकर्मवर्ज्य शकुनाः, भागमन - स्वाध्यायकरण - व्रतोपस्थापन-उत्तमार्थ करण-स्थानग्रहण-मरण- हर्षनिदर्शकाः शकुनाः अष्टमं लग्नबलद्वारम् — शिष्यनिष्क्रमण - व्रतोपस्थापनश्रुतस्कन्धानुज्ञा-स्वाध्यायकरणादिनिदर्शकानि लग्नानि
नवमं निमित्तबलद्वारम् — दुर्दष्ट - सुदृष्टनिमित्तफलम्, भाषानिमितफलम्, शिष्य - शिष्या निष्क्रमणनिमित्तानि वर्ज्यनिमित्तानि, निमित्तप्राधान्यम्, प्रशस्ताप्रशस्तनिमित्तेषु क्रमेण शिष्यनिष्क्रमणादिकार्यकरणानुज्ञा- निषेधौ च
उपसंहारः
५. 'मरणसमाहिपइण्णय 'अवरनामं मरणविभत्तिपइण्णयं - ५. मरणसमाधिप्रकीर्णकापरनाम मरणविभक्तिप्रकीर्णकम्
मङ्गलमभिधेयं च
५
पृष्ठाङ्कः
९१-९३.
९४
""
९४-९५
९५-९६
९६
९६-९७
९८
९९-१५९
९९
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
पृष्ठाङ्कः
९९-१०० १००-१५९
१०
१००-१ १०१-३ १०३-४
१०४
१०४-५
१०५
सूत्राङ्कः
विषयः २-९
मरणविधिविषये कञ्चिद् वाचकं गुरुं प्रति शिष्यपृच्छा। मत्र
गुरोविशेषणनिरूपणपूर्व शिष्यस्य पृच्छाविनयो निर्दिष्टोऽस्ति १०-६६१ वाचकगुरुप्ररूपितो मरणविधिः
मरणविधिनिरूपणकथनात्मकं वाचकगुरोः शिष्यं प्रत्युत्तरम् आराधनाया दर्शन-ज्ञान-चारित्ररूपं भेदत्रयम्
दर्शनाराधनानिरूपणम् , अश्रद्दधानस्यानन्तबालमरणनिर्देशश्च २२-४४ संक्षेपतः पण्डितमरणनिरूपणम्-प्रपन्नपण्डितमरणानां वर्णनम् ४५-५० पण्डितमरणकर्तव्यनिरूपणं शल्योद्धरणं च ५१-५२ सशल्य-निःशल्यमरणयोः क्रमेण दोष-गुणनिरूपणम् ५३-५८ ज्ञान-चारित्र-दर्शनमाहात्म्यम् ५९-६५ संक्लिष्टभावनायाः भेदपञ्चकम् , तत्स्वरूपं च ६६-६७ असंक्लिष्टभावनाप्राधान्यम् ६८-६९ शुद्धि-विवेकयोः पञ्चभेदानां समाविप्रापकत्वम् ७०-७७ बालमरणस्वरूपनिरूपणम् ७८-१२४ अभ्युद्यतमरण-आलोचना-शल्योद्धरणादिनिरूपणम् ८१-८३ मरणविधेश्चतुर्दश स्थानानि षट् स्थानानि च ८४-९२ षत्रिंशदाचार्यगुणाः ९३-१२४ आचार्यपदमूले आलोचनाविधाननिरूपणम् ९६-९९ त्रिविध-द्विविधशल्यभेदनिरूपणम् १००-२४ मालोचनाया विस्तरतः प्ररूपणम् १२१-२२ बिशुद्धभावस्यालोचकस्य अनाभोगेऽपि आराधकत्वम् १२३-२४ आलोचनाया दश दोषाः, तद्वर्जनानिरूपणं च १२५-२६ आलोचकं प्रति भाचार्याणामनुशिष्टिः १२७-२८ बाह्याभ्यन्तरतपोभेदाः १२९-४९ ज्ञान-चारित्रयोर्गुणाः प्राधान्यं च १५०-५३ सम्यक्त्वयुक्तचरणकरणगुणाः १५४-७५ आत्मशुद्धिविषये विस्तरतो निरूपणम्
संलेखनाया बाह्याभ्यन्तररूपं भेदद्विकम् १७७-८८. बाह्यसंलेखना-शरीरसंलेखना १८९-२०९ आभ्यन्तरसंलेखना-कषायसंलेखना
आतुरप्रत्याख्यानम्-दुश्चरितनिन्दा-क्षमणादिगर्भ विस्तरेण निर्वेदादिप्ररूपकं निरूपणम्। तृष्णाया दुर्निवारता (गा. २४९-५४), निन्दना-गर्हणापूर्व मरणप्रतीक्षा
(गा. २५५-५७)। २५८-६९ पंचमहाव्रतरक्षाप्ररूपणम् २७०-८९ भाराधनोपदेशः २९०-९६ ज्ञानाराधना
१०६ १०६-११
१०७ १०७-८ १०८-११
१०८ १०८-११
११०-११
१११-१३
११३-१५
११५-१६
११८-२२
१२३ १२४-२५ १२५-१६
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
सूत्राङ्क:
पृष्ठाङ्क:
१२७
२९७-३०२ ३०३ ३०४-७ ३०८-९ ३१०-१७ ३१८-२४ ३२५-३४ ३३५-६५ ३६६-८५ ३८६-४०१ ४०२-५
१२७-२८ १२८-२९
१२९ १३०-३२ १३३-३४ १३४-३५
१३६
१३६-३७ १३७-४४
१३८
४०९-१२ ४१३-८५ ४१३-२५ ४२६-२७ ४२८-३१ ४३२-३३ ४३४-३५ ४३६-४० ४४१-४२
.
.
विषयः व्युत्सर्जनानिरूपणम् आराधनायां सिद्ध-अईत्-केवलिपदप्राधान्यम् वेदनाधिसहनोपदेशः अभ्युद्यतविहार-मरणप्ररूपणम् आराधनापताकाहरणाद्युपदेशः आराधनाया भेद-प्रभेदाः फलं च निर्यापकस्वरूपादि कषायादिक्षमणा शल्योद्धरणादिनिरूपणं च वेदनाधिसहनादिनिर्वेदोपदेशः गर्भवासादिदुःख-विविधजातिजन्मदुःखनिरूपको निर्वेदोपदेशः शरीरममत्वछेदनोपदेशः उपसर्गाद्यधिसहन-अशुभध्यानवर्जन-रागद्वेषनिषेधोपदेशः सनत्कुमारमुन्युल्लेखपूर्व रोगातङ्काधिसहनोपदेशः विविधोपसर्गाविसहनविषये विविधोदाहरणोल्लेखः राजावग्रहनिर्विनजिनधर्मश्रेष्ठयुदाहरणम् मेतार्यमुन्युदाहरणम् किरातीपुत्रस्योदाहरणम् गजसुकुमालोदाहरणम् सागरचन्द्रोदाहरणम् भवन्तिसुकुमालोदाहरणम् चन्द्रावतंसकनृपोदाहरणम् दमदान्तमहर्षेरुदाहरणम् स्कन्दकशिष्योदाहरणम् धन्य-शालिभद्रोदाहरणम् पञ्चपाण्डवोदाहरणम् दण्डानगारोदाहरणम् सुकोशलमुन्युदाहरणम् वज्रर्षेरुदाहरणम्। अत्र रथावर्त-कुअरावर्तनगनाम्नोतुनिर्दिष्टोऽस्ति । अर्हन्नकमुन्युदाहरणम् चाणाक्योदाहरणम् इलापुत्रोल्लेखपूर्व परीसहाधिसहनविषये उपदेशः द्वाविंशतिपरीषहाधिसहनविषये द्वाविंशतिदृष्टान्तनिर्देश: परीषहाधिसहनोपदेशः धर्मानुपालनविषये तिर्यग्योनिकानामुदाहरणानि त्रिविधोपसर्गाधिसहनविषयकं इङ्गिनी-पादपोपगमनमरणप्रतिपन्नसाधुनिरूपणम् पादपोपगमनमरणस्य भेदद्वयम्
१३९
१३९-४०
१४०
४४४
"
४४५-४९ ४५०-६५ ४६६
१४०-४२
१४२
१४२-४३
१४३
४६९-७४ ४७५-७८ ४७९ ४८०-८५ ४८६-५०३
१४३-४४ १४४-४५
१४६-४७
५०७-२४ ५२५-२६
१४७-४८
५२७
____
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्राङ्कः
५२८-५०
५५१-५२
५५३-६९
५७०-६४०
६४१-५९
६६०-६१
१-३०
१-५
६-८
९
१०
११-१२
१३-१४
१५-२७
२८-३०
१-१४२
१-२
३-५
६-७
८
९-११
१२
१३-१६
१७
१८-१९
२०-२१
२२-२३
२४-२९
३०-३२
३३-३४
३५-३६
३७-५०
५१-६७
६८-७७
विषयानुक्रमः
विषयः
पादपोपगमनमरणस्वरूपनिरूपणम् विषमस्थानस्थमुन्यपेक्षया वसतिस्थमुनीनामाराधनानुकूल्यत्वम्
उपसर्ग - महाभयप्रसङ्गे अनुचिन्तना निरूपणम् द्वादशभावनानां विस्तरतो निरूपणम् निर्वेदोपदेशपूर्व पण्डितमरणनिरूपणम् धर्मध्यान- शुक्लध्यानमाहात्म्यम्
६. आउरपच्चक्खाणं (१) - ६. आतुरप्रत्याख्यानम् (१) पञ्चपरमेष्ठिप्राधान्यगर्भ पापव्युत्सर्जन प्ररूपणम्
अर्हदादीन् प्रति क्षमायाचना
उत्तमार्थाराधना अष्टादशपापस्थानच्युत्सर्जनम् शरीरादिव्युत्सर्जनम्
अपश्चिमसाकार - निराकारप्रत्याख्यानम्
सर्वजीवक्षमणा
आत्मानुशिष्टः
७. महापञ्चक्खाणपण्णयं - ७. महाप्रत्याख्यान प्रकीर्ण
कम्
मङ्गलमभिधेयं च
त्रिविधा व्युत्सर्जना सर्वजीवक्षमणा
निन्दा-गर्दा - आलोचनाः
ममत्वछेदनमारमधर्मस्वरूपं च
मूलोत्तरगुणाराधनापूर्व
एकत्वभावना संयोगसम्बन्धव्युत्सर्जना
असंयमादिनिन्दनं मिथ्यात्वत्यागश्च
अज्ञातापराधालोचना मायानिहननोपदेशश्च
निन्दनादिप्ररूपणम्
आलोचकस्य स्वरूपं मोक्षगामित्वं च शल्योद्धरणप्ररूपणा
आलोचनाफलम्, प्रायश्चित्तानुसरणप्ररूपणं च प्राणवधादिप्रत्याख्यानम्, अशनादिव्युत्सर्जनं च पालनाशुद्ध-भावशुद्धप्रायश्चित्तस्वरूपम्
निर्वेदोपदेशः पण्डितमरणप्ररूपणं च निर्वेदोपदेशः
पञ्च महाव्रतरक्षा प्ररूपणा गुप्ति-समितिप्राधान्यं च
पृष्ठाङ्कः
१४८-५०
१५०
१५०-५१
१५१-५७
१५७-५९
१५९
१६०-६३
१६०
33
33
१६१
56
""
१६२-६३
१६३
१६४-७८
१६४
33
39
""
१६५
""
33
""
१६६
""
""
१६६-६७ १६७
99
१६७-६८
१६८-६९
१६९-७० १७१
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
पृष्ठाङ्कः
सूत्राङ्कः ७८-८४ ८५-८९ ९०-९६
१७२-७३
१७३
९७-१०६ १०७-१२ ११३-२० १२१-२७ १२८-३४ १३५-३६
विषयः तपोमाहात्म्यम् आत्मार्थसाधनप्ररूपणं च अकृतयोग-कृतयोगानां क्रमेण हानि-लाभप्ररूपणा पण्डितमरणपरूपणा अनाराधकस्वरूपम् आराधनामाहात्म्यं विशुद्धमनःप्राधान्यं च जिनवचनानुसरणं प्रमाददोषः संवरमाहात्म्यं ज्ञानप्राधान्यं च जिनधर्मश्रद्धानम् विविधा व्युत्सर्जना, प्रत्याख्यानात् समाधिलाभश्च अदायेकपदशरणग्रहणेनापि व्युत्सर्जनया भाराधकत्वम् वेदनाविसहनोपदेशः, अभ्युद्यतमरणप्रशंसा च भाराधनापताकाहरणप्ररूपणा संसारतरण-कर्मनिस्तरणोपदेशः आराधनाया भेदाः फलं च सर्घजीवक्षमणा धीरमरणप्रशंसा प्रत्याख्यानपालनफलं च इसिभासियाणं संगहणी-ऋषिभाषितानां सङ्ग्रहणी इसिभासितअत्याहिगारसंगहणी-ऋषिभाषितार्थाधिकारसङ्घहणी
१७५ १७५-७६ १७६-७७
१७७ १७७-७८
१७८
१४०-४२
१८०
१८१-२५६
१८१-८२
१८२-८३
१-१२
१८३-८५
८. इसिभासियाई-८. ऋषिभाषितानि प्रथमं नारदाध्ययनम्–श्रोतव्यप्राधान्यम्, श्रोतव्यलक्षणानि, श्रोतव्यफलं च द्वितीयं वजियपुत्र'अध्ययनम्-कर्मणां दुःखमूलत्वम्, कर्मक्षपणा तत्फलं च तृतीयम् असितदविलाध्ययनम्-लेपोपरतफलम् (१), लेपस्य स्वरूपं फलं च (२-११), तथा लेपपरिक्षाफलम् (१२) चतुर्थम् अङ्गि(?)रसनामाध्ययनम्--आदानस्य कर्मबन्धनिमित्तत्वम् (१), भादानरक्षकपुरुषस्वरूपादि (२-९), धर्मे अनुपस्थित-उपस्थितानां क्रमेण परिताप-अपरितापी (१०-११), असदपवादोपेक्षाप्ररूपणादि (१२-२५) पञ्चमं पुष्पशालपुत्रोदाहरणम्-मानत्याग-अहिंसाद्युपदेशः षष्ठं वल्कलचीरिनामाध्ययनम्-स्वच्छन्दाचरणनिषेधाद्युपदेशः सप्तमं कूर्मापुत्राध्ययनम्-दुःखतितिक्षाद्युपदेशः अष्टमं केतलिपुत्राध्ययनम्-ग्रन्थच्छेदाद्युपदेशः नवमं महाकाश्यपाध्ययम्-अप्रक्षीणकर्ममूलो दुःखानुभावः प्रक्षीणकर्ममूलश्च सुखानुभावः (१-३), संवर-निर्जराभ्यां पुण्यपापनिरोधः (४-७), कर्मादानकारणानि कर्मस्वरूपं च (८-१०), संवर-निर्जरादिविषया विविधा प्ररूपणा (११-३६) दशमं तेतलिपुत्राध्ययनम्-प्रव्रज्याप्राधान्यप्ररूपकं तेतलिपुत्रकृथानका
१८६-८८
१८८ १८९-९० १९०-०१
१-१० १-५
१-३६
१९२-९५
१९६-९७
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्राङ्क:
पृष्ठाङ्कः
१९७-९८
१९८-९९
१९९-२००
२००-१
२०१-४
२०४-५
२८५-६
विषयानुक्रमः
विषयः एकादशं मङ्खलिपुत्राध्ययनम् -कुगुरु-सुगुरुविशेषः (१-५), सुगुरुमाहात्म्यादि द्वादशं यज्ञवल्कीयाध्ययनम् -लोकैषणापरिज्ञानिर्देशपूर्व गोचरचर्याऽऽचारोपदेशः त्रयोदशं भयालिनामाध्ययनम्-पराभिभवनिषेधपूर्व लाभालाभविषये औदासीन्यनिर्देशः चतुर्दशं बाहुकनामाध्ययनम्-इहलोक-परलोकाशंसानिषेधोपदेशः पञ्चदशं मधुरायणीयाध्ययनम्-दुःखोदीरणाविषयकं वक्तव्यं दुःखविपाकाश्च (१-४), दुःखमूलपापकर्मविरतिविषयकं विस्तरतः प्ररूपणम् षोडशं शौर्यायणनामाध्ययनम्-उत्तमपुरुषलक्षणम् (१), मनोज्ञामनोज्ञेषु शब्दादिषु राग-द्वषनिषेधप्ररूपणम् इन्द्रियनियमनप्ररूपणं च सप्तदशं विद्वन्नामाध्ययनम्-महाविद्यास्वरूपम् (१-२), दृष्टान्तपुरस्सरं कर्मक्षयोपायनिरूपणम् (३-४), शल्य-कर्मणां क्षयकारकस्य स्वरूपम् (५-६), सावद्ययोगवर्जन-निरवद्ययोगसमाचरणप्ररूपणम् अष्टादशं वार्षगण्य(?)नामाध्ययनम्-सावद्य-निरवद्यानां क्रमेण संसार-मोक्षौ' इति प्ररूपणम् एकोनविंशम् आर्यायणाध्ययनम्-अनार्यकर्मादिनिषेध-आर्यकर्माद्याचरणविषयक प्ररूपणम् विंशतितमम् उत्कटनामाध्ययनम्-उत्कटभेदाः पञ्च, तेषां स्वरूपं च (१-६), नास्तिवादप्ररूपणम् , तन्निराकरणं च (७-८) एकविंशं गाथापतिपुत्रीयमध्ययनम् -अज्ञानाद् हानिः, ज्ञानाच्च लाभः (१-२), अज्ञानदोषाः (३-११), ज्ञानमाहात्म्यम् (१२) द्वाविंशं गर्दभीयाध्ययनम्-बुद्धस्वरूम् (१) धर्मविषये पुरुषप्राधान्यम् (२), स्त्रीलाधवप्ररूपणम् (३-१०), अध्यात्मोपदेशपूर्व ध्यानविधाननिरूपणम् नयोविंशं रामपुत्रीयाध्ययनम्-मरणभेदद्वयम् , सु-मरणनिरूपणं च चतुर्विशं हरिगिरिनामाध्ययनम्-अशाश्वतसुखवर्जन-शाश्वतसुखप्राप्तिरूप आत्मोपदेशः (१-२), धर्ममाहात्म्यम् (३-४), संसारनिर्वेदप्ररूपणम् (५-२१), विस्तरतः कर्मस्वरूपप्ररूपणम् (२२-२८), पापकर्मफलनिरूपणाद्युपदेशः (२९-३९), मोक्षसम्प्राप्तिमार्गः (४०-४२) पञ्चविंशम् अम्बडाध्ययनम्-पापकर्माचरणदोषाः (१), पापकर्मत्यागगुणाः (२-६) ।
२०७
२०८
१-८
२०८-१०
२१०-११
२१२-१३
२१४
२१४-१९
२१९-२१
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
सूत्राङ्कः
पृष्ठाङ्कः
२२१-२३
१-८
२२३-२४
१-२४
२२४-२७
२२७-२९
२२९-३०
२३०-३३
२३३
१-५
विषयः षड्विंशं मातङ्गाध्ययनम्-'ब्राह्मण'शब्दस्य पारमार्थिकी व्याख्या (१-८), फलनिर्देशपूर्व भावकृषिवर्णनम् (९-१६) सप्तविंशं वारत्रकाध्ययनम्-श्रमणसम्पदाया अव्याहतत्वम् (१), स्नेहत्याग-ध्यान-अध्ययनकरणप्ररूपणम् (२-३), श्रामण्यविपरीताचरणानि (४-७), धर्मजीविस्वरूपम् (0) अष्टाविंशम् माईकीयाध्ययनम्-कामभोगपरित्यागप्ररूपणम् (१-२०), भारमशुद्धिप्ररूपणम् (२१-२४) एकोनत्रिंशं वर्द्धमानाध्ययनम्-इन्द्रियदमननिरूपणम् (११६), जितेन्द्रियमाहात्म्यम् (१७-१९) त्रिंशं वायुनामाध्ययनम्-शुभाशुभवेदननिरूपणपूर्व मोक्षोद्यमप्ररूपणम् एकत्रिंशं पार्थीयाध्ययनम्-लोक-गतिविषये प्रश्नोत्तराणि (1), जीव-पुद्गलस्वरूपं कर्मवेदनप्ररूपणं च (२), निष्ठितकृत्यस्य अपुनर्भवत्वम् (३), प्रस्तुताध्ययनस्य वाचनान्तरम् (४) द्वात्रिंशं पिङ्गाध्ययनम्-दिव्यकृषिप्ररूपणम् प्रयस्त्रिंशम् भरणीयाध्ययनम्-बाल-पण्डितानामभिज्ञानम् (१-३), दुर्भाषित-सुभाषितानां दोष-गुणाः (४-५), बालसंसर्गसंस्तवनिषेधः (६-७), पण्डितसंसर्ग-संस्तवकरणप्ररूपणम्-(८-९), सद्धर्ममाहात्म्यम् (१०-११), दुर्मित्र-सुमित्राणां दोष-गुणाः (१२१३), कुसंसर्ग-सुसंसर्गाणां दोष-गुणाः (१४-१७), सुसंसर्गकरणप्ररूपणम् (१८) चतुस्त्रिंशम् ऋषिगिरिमामाध्ययनम् बालकृतपरीषहोपसर्गसहनप्ररूपणम् (१), पण्डितकर्तव्यनिरूपणादि (२-७) पञ्चविंशम् औद्दालकीया(?)ध्ययनम्-कर्मबन्धहेतुकषायचतुष्कपरिवर्जनप्ररूपणम् (१-१२), आत्मार्थसाधनप्ररूपणम् (१३-१४) षत्रिंशं तारायणीयमध्ययनम् -क्रोधपरित्यागनिरूपणम् सप्तत्रिंशं श्रीगिरीयमध्ययनम्-रात्रिभोजनपरित्यागगर्भा ऋषिचर्या अष्टत्रिंशं स्वातिपुत्रीयमध्ययनम्-सुखानुबन्धिसुखप्राधान्यम् (१), विविधविषयो बुद्धोपदेशः (२-२९) एकोनचत्वारिंशत्तमं संजयीयमध्ययनम्-पापकर्मवर्जनप्ररूपणा चत्वारिंशत्तमं द्वैपायनीयमध्ययनम्-इच्छानिरोधप्ररूपणा एकचत्वारिंशत्तमम् इन्द्रनागीयमध्ययनम् -आजीविकाथं तपोऽनुष्ठान-चारित्रपालनानां निषेधः (१-११), विशुद्धभिक्षाचर्यानिरूपणम् (१२-१५) द्विचत्वारिंशत्तमं सोमीयमध्ययनम्-सावद्याचरणनिषेधः
२३४-३६
२३६-३८
१-२४
२३८-४१ २४१-४२
१-१८
२४३
१-२९
२४३-४६ २४६-४७ २४७-४८
१-६
२४८-५०
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
पृष्ठाङ्कः
२५१
२५१-५६
२५७-७९
सूत्राङ्कः
विषयः त्रिचत्वारिंशत्तमं यमीयमध्ययनम्-लाभालाविषये समभावप्ररूपणम् चतुश्चत्वारिंशत्तमं वारुणीयमध्ययनम्-'राग-द्वेषनिग्रहात् सम्यग्दर्शनप्राप्तिः' इति कथनम्। पञ्चचत्वारिंशत्तमं वैश्रवणीयमध्ययनम्-काम-पाप-हिंसानिषेधप्ररूपणम् (१-२), पापकर्मनिषेधप्ररूपणम् (३-१३), विस्तरतोऽहिंसाप्ररूपणम् (१४-२२), विस्तरतो जिनाज्ञापालनप्ररूपणम्
(२३-४२), ऋद्धिगारवनिषेधादिविषय उपदेशः १-२२५ ९. दीव-सागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ-९. द्वीप
सागरप्रज्ञप्तिसंग्रहणीगाथा: १-१८ मानुषोत्तरपर्वतः १९-२४ नलिनोदकादिकाः सागराः २५
नन्दीश्वरद्वीपः २६-४७ अञ्जनपर्वताः, तदुपरि च जिनायतनानि
दधिमुखपर्वताः, , , , ५२-५७ अञ्जनपर्वतानां पुष्करिण्यः ५०-७० रतिकरपर्वताः शक्रेशानदेव-देवीनां राजधान्यश्च
कुण्डलद्वीपः ७२-७५ कुण्डलपर्वतः ७६-८३ कुण्डलपर्वतोपरि षोडश कूटानि ८४-८६ कुण्डलपर्वतकूटेषु षोडश नागकुमाराः ८७-९७ कुण्डलवराभ्यन्तरे सौधर्मेशानलोकपालानां राजधान्यः
कुण्डलवराभ्यन्तरे सौधर्मेशानाग्रमहिषीणां राजधान्यः १०२-९ कुण्डलवरबहिः त्रायस्त्रिंशकानां तदनमहिषीणां च राजधान्यः
कुण्डलसमुद्रः
रुचकद्वीपः ११२-१६ रुचकनगः ११७-२६ रुचकनगकूटानि १२७-४२ दिक्कुमार्यः तासां च स्थानानि १४३-४८ . दिग्गजेन्द्राः १४९-५५ रतिकरपर्वताः, सौधर्मेशानसामानिकानामुत्पादपर्वता राजधान्यश्च १५६-६५ जम्बूद्वीपादिद्वीप-लवणसमुद्रादिसमुद्राणामधिपतयो देवाः १६६-७३ तेगिच्छी'पर्वतः १७४-२२५ चमरचञ्चा राजधानी
२५७-५८ २५८-५९
२५९ २५९-६१
२६१ २६१-६२ २६२-६३
२६३ २६३-६४
२६४ २६४-६५ २६५-६६
२६६ २६६-६७
२६७
२६८ २६८-७० २७०-७१ २७१-७२ २७२-७४ २७४-७५ २७५-७९
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
पृष्ठाङ्क:
सूत्राङ्कः १-१२२
२८०-९१
विषयः १०. संथारगपइण्णयं-१०. संस्तारकप्रकीर्णकम् मङ्गलं संस्तारकस्य च गुणाः संस्तारकस्वरूपम् संस्तारकस्य लाभः सुखं च प्रतिपन्नसंस्तारकाणामुदाहरणानि प्रतिपन्नसंस्तारकस्य क्षमणा भावना च
४४-५५ ५६-८७ ८८-१२२
२८०-८२ २८२-८४ २८४-८५ २८५-०८ २८८-९१
१-४३
२९२-९७
११. वीरत्थओ-११. वीरस्तवः "अरुह-अरिहंत२-अरहंत३-देव-जिन५-वीर६-परमकारुणिय-सवण्णुद-सव्वदरिसि९-पारय१०-तिक्कालविउ ११-नाह१२-वीयराय१३-केवलि१४-तिहुयणगुरु१५-सव्व १६-तिहुयणवरिट्ठ१७-भयवं॥८-तिस्थयर१९-सक्केहिनमंसिय २०-जिणिद२१-वद्धमाण२२-हरि२३-हर२४-कमलासण २५-बुद्ध २६"इत्येतैरन्वर्थयुक्तैः षड्विंशतिनामभिः श्रमणस्य भगवतो महावीरस्वामिनः स्तुतिः
२९२-९७
२९८-३०४
२-७
* * •
२९८-९९
२९९ २९९
१२. चउसरणपइण्णयावरनामयं कुसलाणुबंधिअज्झयणं-१२. चतुःशरणप्रकीर्णकापरनामकं 'कुशलानुबन्धि' अध्ययनम् आवश्यकषट्कस्य संक्षेपेण अर्थाधिकाराः
" विस्तरेण , चतुर्दश स्वप्नानि मङ्गलमभिधेयं च प्रस्तुताध्ययनस्य चतुःशरणगमन।-दुष्कृतगार-सुकृतानुमोदना३रूपास्त्रयोऽर्थाधिकाराः १. चतुःशरणगमनम्-अर्हच्छरणम् (गा. १२-२२), सिद्धशरणम् -(गा. २३-२९), साधुशरणम् (गा. ३०-४०), केवलिप्रज्ञप्तधर्मशरणम् (गा. ४१-४८) २. दुष्कृतगर्दा ३. सुकृतानुमोदना चतु-शरणादीनां फलम्
२९९
११-४८
४९-५४ ५५-५८ ५९-६३
२९९-३०३
३०३ ३०३-४
३०४
१-३४
१३. आउरपञ्चक्खाणं (२)-१३. आतुरप्रत्याख्यानम् (२) उपोद्घातः अविरतिप्रत्याख्यानम् मिथ्यादुष्कृतम्
३०५-८
३०५
२-३
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४
सूत्राङ्कः
६-१३
१४-१८
१९-२५
२६-३४
१-२७
9
२-६
७- १७
१८-२६
२७
१-१७३
१-२
३-४
५
६-७
८-९
१०-११
१२-१९
२०-२३
२४-२८
२९-३३
३४-४७
४८-५२
५३ - १५३
१५४-५५
१५६-७१
१७२-७३
१-७१
१-९
१०
ममत्वत्यागः
देहं प्रत्युपालम्भः शुभभावना
अदादिस्मरण-पापस्थानप्रत्याख्यान - मिथ्यादुष्कृतादि
१४. चउसरणपइन्नयं - - - १४. चतुःशरणप्रकीर्णकम् चतुःशरणगमन १ - दुष्कृतग २- सुकृतानुमोदना ३ रूपात्रयोऽर्थाधिकाराः
१. चतुःशरणगमनम्
२. दुष्कृतग
३. सुकृतानुमोदना
उपसंहारः
विषयानुक्रमः विषयः
१५. भत्तपरिन्नापद्दन्नयं - १५. भक्तपरिज्ञा प्रकीर्णकम्
मङ्गलमभिधेयं च
ज्ञानमाहात्म्यम्
अशाश्वत सुखस्य निष्फलत्वम् जिनाज्ञाराधनायां शाश्वत सुखम्
अभ्युद्यतमरणस्य भेदत्रयम्
भक्तपरिज्ञामरणस्य भेदद्वयम्
भक्तपरिज्ञा कारक मुनेर्गुरुं पति विज्ञप्तिः, गुरोश्वालोचनोपदेशः भक्तपरिज्ञाकारक मुनेरालोचना, प्रायचित्तकरणं च
गुरुणा भक्तपरिज्ञा कारकमुनौ पञ्चमद्दात्रतारोपणम्
भक्तपरिज्ञाकार कदेशविरतस्याऽऽचरणा, तस्मिंश्च गुरुणा सामाथि -
कारोपणम्
भक्तपरिज्ञाकारकस्य मुनेर्देशविरतस्य चाऽऽचरणा
क्षमणादि
भक्तपरिज्ञाकारकं प्रति गुरुणो विस्तरतोऽनुशिष्टिः भक्तपरिज्ञाकारकस्य गुर्वनुशिष्टिप्रतिपत्तिः वेदनाग्रस्तं भक्तपरिज्ञाकारकं प्रति गुरूपदेशः भक्तपरिज्ञा कारक महात्म्यम्, अन्तिममङ्गलं च
رو
१६. सिरिवीरभद्दायरियविरइयं
आउरपच्चक्खाणप
इणयं - १६. श्रीवीरभद्राचार्यविरचितम् आतुरप्रत्याख्यानप्रकीर्णकम्
बालपण्डितमरणप्ररूपणम् पण्डित मरणप्ररूपणम्
पृष्ठाङ्कः
३०५ - ६
३०६
३०६-७
३०७-८
३०९-११
३०९
""
३०९-१०
३१०-११
३११
३१२-२८
३१२
33
""
""
३१३
"3
३१३-१४ ३१४ ३१४-१५
३१५ ३१५-१७
३१७ ३१७-२६ ३२६
३२६-२७
३२८
३२९-३६
३२९-३०
३३०
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
सूत्राङ्क:
पृष्ठाकः
११-३२
३३०-३२
विषयः कालत्रिक-करणत्रिक-योगचतुष्क-त्रिषष्टिध्यानादीनुद्दिश्य प्रतिक्रमण. निन्दना-गर्हणादि आलोचनादायक-ग्राहकस्वरूपादि असमाधिमरणं तत्फलं च बालमरणप्ररूपणपूर्व पण्डितमरणप्रशंसा पण्डितमरणमुद्दिश्य भावनाः,तदाराधनाविधिश्च
३३-३६ ३७-४५ ४६-४७ ४८-७१
३३३
३३३-३४
३३४ ३३४-३६
१-१३७
३३७-४९
३३७
३-६ ७-४०
१७. गच्छाचारपइण्णयं-१७. गच्छाचारप्रकीर्णकम् मङ्गलमभिधेयं च उन्मार्गगामिगच्छसंवासे हानिः सदाचारगच्छसंवासे गुणादि आचार्यस्वरूपवर्णनाधिकार: साधुस्वरूपवर्णनाधिकारः आर्यास्वरूपवर्णनाधिकारः उपसंहारः
३३७-४०
१०७-३४ १३५-३७
३४६-४९
३४९
३५०-६०
३५०
७५-८५ ८६-१०२ १०३-१२ ११३-१५
१८. सारावलीपइण्णयं-१८. सारावलीप्रकीर्णकम् पञ्चपरमेष्ठिमाहात्म्यम् नारदर्षि प्रति अतिमुक्तकेवलिवक्तव्ये पुण्डरीकगिरितीर्थस्योत्पत्तिः फलं च नारदादीनां दीक्षा-केवलज्ञानप्राप्ति-सिद्धिगमनादि पुण्डरीकगिरिमहिमा ज्ञान-जीवदयाफलम् शत्रुञ्जयनगेऽदान-दानाभ्यां दुःख-सुखप्राप्तिः सारावलीप्रकरणलेखनफलम्
३५०-५६ ३५६-५७ ३५७-५९
३५९ ३६०
१-४०५
३६१-४०८
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं-१९. ज्योतिष्करण्डक प्रकीर्णकम् मङ्गलमुपोद्घातश्च त्रयोविंशतिप्राभृतनामानि प्रथमं कालप्रमाणप्राभृतम्-समय-उच्छास-निःश्वास-प्राण-स्तोकलव-नालिकारूपाः कालभेदाः; नालिकानिर्माणविधिश्च। नालिका घटिका।
३६१ ३६२
१२-२१
३६२-६३
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्राङ्कः
पृष्ठोङ्कः
२२-१०२
विषयानुक्रमः
विषयः द्वितीयं मानप्राभृतम्-धरिममानस्य मेयमानस्य चानेकविधवैविध्यनिरूपकं विस्तरतः प्ररूपणम् , तद्यथा-मधुरतृणादारभ्य भारपर्यन्तस्य धरिममानस्य विधिः (गा. २२-२५)। तुलामानस्वरूपम् (गा. २६-३०)। पलादारभ्य वाहपर्यन्तस्य मेयमानस्य स्वरूपम् (गा. ३१-३२)। घटिकायन्त्रोपयोग्युदकसम्बन्धि प्ररूपणा, मुहूर्त-अहोरात्र-पक्ष-मास-वर्षानयनं च (गा. ३३-४३)। प्रतिसंवत्सरं रात्रिन्दिवपरिमाणम् (गा. ४४-४७)। प्रतिसंवत्सरं मुहूर्तपरिमाणम् (गा. ४८-५२)। पञ्चविधा युगसंवत्सराः, तेषां चाहोरात्रप्रमाणम् (गा. ५३-५६)। मास-पक्ष-दिवस-रात्रि-नक्षत्रमुहूतैर्युगप्रारम्भप्ररूपणम् (गा. ५७-५९)। युगस्य दिवस-तिथयः (गा. ६०)। युगे आदित्य-चन्द्र-नक्षत्रमासाः, युगसंवत्सराणां च मासादिप्ररूपणम् (गा. ६१-६६)। सर्वकालभेदानां कर्मस्थितेश्च सूर्यवर्षमेयत्वम् (गा. ६७-६८)। पञ्चवर्षीययुगस्य मुहूर्तप्रमाणम् (गा. ६९)। पूर्वाङ्ग-पूर्वादिशीर्षप्रहेलिकापर्यन्तकालमानप्ररूपणम् (गा. ७०-८१)। असंख्येयकालमानकथननिर्देशः (गा. ८२)। परमाणु-त्रसरेणु-रथरेणु-वालाग्र-लिक्षा-यूका- यवमध्य- अङ्गुल-पादवितस्ति-हस्त-धनुष्-युगमाननिरूपणम्, दण्ड-धनुष्-युग-नालिकाअक्ष-मुशलमानानां चतुर्हस्तप्रमाणत्वम, योजनस्य अष्टधनुःसहस्त्रप्रमागं च (गा. ८३-८६)। पल्योगम-सागरोपम-अवसर्पिणीउत्सर्पिणी-कालमानम् , सुसमसुसमाद्यरषट्कप्ररूपणा, अनन्तकाल निर्देशश्च (गा. ८८-१०१) तृतीयमधिकमासनिष्पत्तिप्राभृतम् पञ्चम-षष्ठे पर्वतिथिसमातिप्राभृते-तिथेहानि-वृद्धिप्ररूपणादि चतुर्थमवमरात्रप्राभृतम्-मासवृद्धिहानि-अवमरात्रांशादिपरूपणम् सप्तमं नक्षत्रपरिमाणप्राभृतम्-नक्षत्राणां संस्थान-तारापरिमाणनाम-अधिपतिदेव-चन्द्रयोगयोग्यसीमापरिमाणप्ररूपणम्। मन्त्र पञ्चविधा ज्योतिष्काः, ज्योतिष्कानां विचार्यविचारिविभागः, चन्द्रसूर्यसंख्या, एकचन्द्रपरिवारः, इत्यादि निरूपणमस्ति। अष्टमं चन्द्र-सूरपरिमाणप्राभृतम्-चन्द्र-सूर्यमण्डलविष्कम्भः नवमं नक्षत्र-चन्द्र-सूरगतिप्राभृतम्-चन्द्रादीनां गतिर्मण्डलच्छेदाश्च दशमं नक्षत्रयोगप्राभूतम्-नक्षत्राणां चन्द्र-सूर्याभ्यां योगकालः, भादानविसर्गकरणं च, इत्यादि प्ररूपणम्
१०३-५ १०६-१८ ११९-२६
३६३-७३ ३७३-७४ ३७४-७५
३७५-७६
१२७-५५
३७६-८०
१५८-६१
१६२-८४
३८०-८३
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
विषयानुक्रमः
विषयः
पृष्ठाङ्कः
३८३-८९ ३८९-९० ३९०-९३
३९३-९४
३९४-९६
सूत्राङ्क: १८५-२३४ ___ एकादशं मण्डलविभागप्राभृतम्-जम्बूद्वीप-भरतादिक्षेत्र-वर्षधर
पर्वत-भरतादिविष्कम्भ-मूल-जीवा-धनुःपृष्ठ-इषुवर्ग-इष्वानयनकरण-बाहा-जम्बूद्वीपपरिरयगंगितपदकरण-मेरु-विष्कम्भपरिमाणकरण-प्रदेशवृद्धिकरण-मेर्ववधिसापेक्षचन्द्रसूर्यगति-चन्द्रसूर्यमण्डलसंख्यादि-चन्द्रान्तरसूर्यमार्गपरिमाण-चन्द्रसूर्यमण्डलान्तरपरिमाणचन्द्रमण्डलसूर्यमण्डलसाधारणासाधारणभागपरिमाणादिका विविधा
प्ररूपणा २३५-४४ द्वादशमयनप्राभृतम्-सूर्यायन-चन्द्रायणविषयं प्ररूपणम् २४४-६९ त्रयोदशमावृत्तिप्राभृतम्-सूर्य-चन्द्रयोरावृत्तिविषयं प्ररूपणम् २७०-७५ चतुर्दशं मण्डलमुहूर्तगतिप्राभृतम्-नक्षत्रमण्लपरिस-माप्तिकाल
मानम् , मण्डले मण्डले च प्रतिमुहूर्त गतिपरिमाणम् २७६-९५ पञ्चदशमृतुपरिमाणप्राभृतम्-सूर्यानयनकरणादिकमृतुसम्बन्धि
विस्तरतो निरूपणम् २९६-३०८ षोडशं विषुवत्याभृतम् -विषुवकालादिनिरूपकं विषुवसम्बन्धि
परूपणम् ३०९-११ सप्तदशं व्यतिपातप्राभृतम्-चन्द्र-सूर्ययोः परस्परं व्यतिपातनिरू
पणम् ३१२-२४ अष्टादशं तापक्षेत्रप्राभृतम्-सूर्यतापविषयं प्ररूपणम् ३२५-३० एकोनविंशं दिवसवृद्धि-हानिप्राभृतम्-दिवस-रात्र्योधुंवाध्रुवमुहू
तादिनिरूपणारमकं दिनवृद्धि-हानिप्ररूणम् ३३५-८४ विंशतितम-एकविंशे अमावास्याप्राभूत-पूर्णिमाप्राभृते-अमावास्या
करण-पूर्णिमाकरणादिप्ररूपकं विस्तरतो निरूपणम् ३८५-९४ द्वाविंशं प्रणष्टपर्वप्राभृतम्--प्रणष्टपर्वकरणं प्रणष्टजन्म-नक्षत्र
करणं च ३९४-४०२ त्रयोविंशं पौरुषीपरिमाणप्राभृतम्--पौरुषीप्रमाणकरणादिनिरू
पणम्
शिष्यस्य विनयवचनम् ४०४-५ उपसंहारो ग्रन्थकारनामनिर्देशश्च
३९६-९७
३९७ ३९७-९९
३९९-४००
४०७-८
४०८
१-१२६१
४०९-५२३
२०. तित्थोगालीपइन्नयं–२० तीर्थोद्गालीप्रकीर्णकम् मङ्गलमभिधेयं च कालस्वरूपम् अवसर्पिणी-उत्सर्पिणीप्रमाणम् भवसर्पिणी-उत्सर्पिण्योः षड् अरकाः
४०९ ४०९-१०
११०
१०-१५ १६-२२
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુ
सूत्राङ्कः
२३-२५
२६-५४
५५-६२
६३-६२०
६३-९०
९१-९९
१००-३१
१३२-२७३
२७४-८१
२८२-८४
२८५-९१
२९२-९३
२९४-३०४
३०५-१२
३१३-३८
३३९-५८
६५९
३६०-८३
३८४-८५
३८६-८८
३८९
३९०-९१
३९२-९५
३९६-९९
४००-२
४०३-५
४०६-११
४१२-२१
४२२-४७
विषयानुक्रमः
विषयः
अकर्म भूमि-कर्मभूम्योः चारित्रधर्मस्य कालमानम् प्रथमसुलमसुसमाऽरकभावानां विस्तरतः प्ररूपणम् द्वितीयसुसमाऽरकभावानां प्ररूपणम् तृतीय-चतुर्थाऽरकाणां विस्तरतः प्ररूपणम्
तृतीयसुसमदुः समाऽरकभावप्ररूपणे कुलकरोत्पत्यादिप्ररूपणम् ऋषभादिदशतीर्थकरच्यवन कल्याणकप्ररूपणम्
मरुदेवीप्रमुखदश जिनजननीनां स्वप्नदर्शनादि ऋषभादिदश जिनानां जन्म जन्मोत्सववर्णनं च
वंशस्थापना लग्नं च
भरत-ब्राह्मीप्रमुखपञ्चाशद्युगलजन्म
"
ऋषभस्वामिकृतं विनीतानगरीस्थापना-शिल्प शिक्षा - राज्य
विभक्त्यादि
ऋषभादिदशजिनानां प्रव्रज्या केवलज्ञानं च
भरतादिदशचक्रीणां सेना - चक्रादिरत्न - निध्यादीनां वर्णनम् ऋषभादिचतुर्विंशतिजिनानां च्यवनविमानानि
दशक्षेत्रेषु एकसमयजातानां ऋषभ -बालचन्द्रानन जिनादीनां जन्मनक्षत्राणि
दशक्षेत्रसमुद्भूतानां ऋषभादिजिनानां देहवर्णाः
संहनन संस्थाने
33
39
तीर्थकर चक्रि- केशवानां देहमान आयुः प्रमाणादि
दशक्षेत्र जिनानां वंशा गोत्राणि च
कुमार- नृप - चक्रवर्तितीर्थंकराः
चतुर्विंशवितीर्थ कर समय निदर्शकाऽरकप्ररूपणम्
चतुर्विंशतितीर्थकराणां पूर्वभवानुद्दिश्य नृपत्वादि श्रुतज्ञाननिरूपणम् चतुर्विंशतितीर्थकराणां निष्क्रमणनगरी- निष्क्रमणसमय-सहप्रत्र जित
संख्याप्ररूपणम्
शेषनव क्षेत्रतीर्थकरप्रव्रज्यानिर्देशः
चतुर्विंशतितीर्थंकराणां निष्क्रमणतपांसि प्रथमभिक्षाश्च
ऋषभादिदशक्षेत्र तीर्थकराणां केवलज्ञानसमय निरूपणादि चतुर्विंशतितीर्थंकराणां केवलज्ञानभूमयः चैत्यवृक्षप्रमाणं चैत्यवृक्ष
नामानि च
चतुर्विंशतितीर्थकराणां केवलसम्प्राप्तिमास-पक्ष तिथि- समयवेला-नक्षत्राणि केवलज्ञानतपांसि च
विस्तरतः समवसरणवर्णनम्
पृष्ठाङ्क:
४११
४११-१४
४१४
४१५-६५
४१५-१७
४१७-१८
४१८-२०
४२०-३३
४३३
४३४
99
४३५
४३५-३६
४३६
४३६-३९
४३९-४१
४४१०
४४१-४३
४४३-४४
४४४
"
37
४४४-४५
४४५
33
४४५-४६
४४६
४४६-४७
४४८-५०
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
सूत्राङ्कः
४४८-५१
४५२-६४
४७१-९५ ४१६-५२६ ५२७-५४
५६७-६८ ५६९-७६
५७९-६०१
६०२-९ ६१०-११ ६१२-१८
विषयानुक्रमः विषयः
पृष्ठाङ्क: दशक्षेत्रसमुद्भूतभादितीर्थकरसमये प्रतिक्रमण-संयमभेदादिप्ररूपणम्
४५० चतुर्विंशतितीर्थकराणां गणधराः
४५०-५१ शिष्यापरिवारः
४५२ , शिष्यपरिवारः समकालराजानो जननी-जनको च ४५२-५४ चतुर्विंशतितीर्थकराणां अन्तराणि नगर्यश्च
४५४-५७ दशक्षेत्रसमुद्भूतऋषभादितीर्थकराणां सिद्धिगमननक्षत्रादि
४५७-५९ दश क्षेत्र समुद्भूतऋषभादितीर्थकरसिद्धिगमनसमये भासनं तपो नगा नगर्यश्च
४५९-६० चतुर्विशतितीर्थकरजननी-जनकानां गतयः द्वादशचक्रीणां नामानि समयो गतयश्च नववासुदेव-बलदेवनामानि प्रथमस्य त्रिपृष्ठ-अचलनान्नो वासुदेव-बलदेवयुगलस्य ऋद्धयादिप्ररूपणम्
४६२-६४ वासुदेव-बलदेवानां पितृ-मातृ-पूर्वभवनाम-पूर्वभवाचार्य-नगर्यः नवप्रतिवासुदेवनामानि
४६५ वासुदेव-बलदेवविषयं समय-आगामिगत्यादिप्ररूपणम् नवक्षेत्रसमुद्भतापश्चिमजिनानां निर्वणसमयः
४६५ वर्द्धमानजिननिर्वाणं पालकराज्ञश्च राज्याभिषेकः पञ्चमस्य दुष्षमाऽरकस्य विस्तरतः प्ररूपणा पालक-मरुक-पुष्यमित्र-बलमित्र-भानुमित्र-नभःसेन-गर्दभ-शकवंशानां राज्यकालः, दुष्टबुद्धि नृपजन्म च दुष्टबुद्धि-चतुर्मुखाद्यपरनाम्नः काल्किराज्ञो जन-जनपदादिकष्टदायकं चरितम्
४६६-७२ कल्किपुत्रस्य दत्तस्य राज्याभिषेकः, सङ्घस्तुतिः, दत्तनृपवंशपरंपरानिर्देशश्च १७२ संक्षेपतः केवलज्ञानादिग्यवच्छेदप्ररूपणा
४७३ वर्द्धमानस्वामितः स्थूलभद्रपर्यन्ता पट्टपरम्परा, स्थूलभद्रचरितगर्भा च पूर्वधरप्ररूपणा
४७३-८२ श्रुतव्यवच्छेदक्रमप्ररूपणा
४८२-८४ दुषमाऽरकान्तभागे चतुर्विधसङ्घवर्णनादि
४८४-८८ तीर्थकरसमये भरतक्षेत्रस्य स्वरूपम्
४८८-८९ पञ्चमस्य दुष्षमारकस्य भावाः
४८९-९२ षष्ठस्य अतिदुष्षमारकस्य भावाः
४९२-९६ भागमिष्यदुत्सर्पिण्याः प्रथमस्य अतिदुषमारकस्य भावाः
४९६-९७
६२० १२१-९२३ ६२१-२७
६२८-८९
६९०-९७ ६९८-७०१ ७०२-८०६
८०७-३६ ८३७-७८ ८७९-९२ ८९३-९२३ ९२४-७५ ९७६-८४
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०
सूत्राङ्कः
९८५-९८
९९९ - १०२४
१०२५ - १११४
१११५ - १९
११२०-२७
११२७-४६
११४७-५५
११५६ - ६१
११६२-६९
ܕܙ
33
39
जिनान्तराणि च
विषयानुक्रमः विषयः
33
द्वितीयस्य दुष्षमारकस्य भावाः
तृतीयस्य दुष्षमसुसमारकस्य भावाः
प्रथमस्य महापद्मतीर्थकरस्य चरितं
आगमिष्यत्सर्पिण्यां भरत क्षेत्रस्य चतुर्विंशतिजिनानां नामानि
ऐरवत क्षेत्रस्य
33
"
भरतैरव क्षेत्राणां चक्रवर्तिनां नामानि
""
नवनिधिवर्णनं च
आगमिष्यदुत्सर्पिण्यां भरतक्षेत्रस्य वासुदेव- बलदेव-प्रतिवासुदेवानां
नामनिरूपणा दि
आगमिष्यदुत्सर्पिण्याश्चतुर्थस्य सुसमदुष्षमाऽरकस्य भावाः आगमिष्यदुत्सर्पिण्याः पञ्चमस्य सुसमाऽरकस्य भावाः कल्पवृक्षवर्णनं च आगमिष्यदुत्सर्पिण्याः षष्ठस्य सुसमसुसमाऽरकस्य भावाः
११७० - ८८
११८९-१२२५ उपसंहारो विविधश्व धर्मोपदेशः
१२२६-५७
१२५८- ६१
विस्तरतः सिद्धस्वरूपम्
अन्तिम मङ्गलादि
तीर्थकर - चक्रवर्ति-वासुदेवानां देहमानाऽऽयुर्निदर्शकं कोष्ठकम् सुद्धिपत्तयं - शुद्धिपत्रकम्
पृष्ठाङ्कः
४९७-९८
४९९-५०१
५०१-९
५०९
५०९-१०
५११-१२
५१२-१३
५१३-१४
५१४
५१५-१६
५१६-१९
५१९-२२
५२२-२३
५२४ ५२५-३०
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
चत्तारिमंगलंसुत्तं
चत्तारि मंगलंअरिहंता मंगलं, सिद्धा मंगलं,
साहू मंगलं, केवलिपन्नत्तो धम्मो मंगलं ॥ १ ॥ चत्तारि लोगुत्तमा
अरिहंता लोगुत्तमा, सिद्धा लोगुत्तमा,
साहू लोगुत्तमा, केवलिपन्नत्तो धम्मो लोगुत्तमो ॥ २ ॥ चत्तारि सरणं पवज्जामि—
अरिहंते सरणं पवज्जामि, सिद्धे सरणं पवज्जामि,
साहू सरणं पवज्जामि, केवलिपन्नत्तं धम्मं सरणं पवज्जामि ॥ ३ ॥
॥ चत्तारिमंगलंसुत्तं सम्मत्तं ॥
१. जे० आदर्श प्रकीर्णकप्रन्थारम्भे इदं सूत्रं वर्त्तते ॥
प. १
१०
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ णमो त्थु णं समणस्स भगवओ महइमहावीरवद्धमाणसामिस्स ॥
॥ णमो त्थु णं अणुओगधराणं थेराणं ॥
१
सिरिइसिवालियथेरविरइओ
देविंदत्थओ
[गा. १- ३. पत्थावणा ] १. अमर -नरवंदिए वंदिऊण उसभाइए जिणवरिंदे | वीरवरपच्छिमंते तेलोक्कगुरूं गुणाइन्ने ॥ १ ॥
२. कोइ पढमे पओसम्मि सावओ समयनिच्छयविहिण्णू | न्ने थयमुयारं जियमाणे वद्धमाणम्मि ॥ २ ॥
३. तस्स थुणंतस्स जिणं सामइयकडा पिया सुहनिसन्ना । पंजलिउड अभिमुही सुणइ थयं वद्धमाणस्स ॥ ३ ॥
[गा. ४ - ६. वद्धमाणजिणत्थवो ]
४. इंदविलयाहिं तिलय रयणंकिए लक्खणंकिए सिरसा । पाए अवगयमाणस्स वंदिमो वद्धमाणस्स ॥ ४ ॥
५. विणयपणएहि सिढिलमंउडेहिं अपडिय (?म) जसस्स देवेहिं । पाया पसंतरोसस्स वंदिया वर्द्धमाणस्स ॥ ५ ॥
६. बत्तीसं देविंदा जस्स गुणेहिं उवहम्मिय बाढं । तो तस्स चिय च्छेयं पायच्छायं उवेहामो ॥ ६॥
१. रू पणमिणं प्र० हं० सा० ॥ २. मउलेहिं पयडियजस' ६० ॥ ३. वंदिमो द° प्र० ६० सा० ॥ ४. या छाहं । तस्स हियवच्छायं पाय सं० । 'या बायं । नो तस्स वि य च्छेयं पाय प्र० । या छायं । ता तस्स विया छायं पाय° ६० ॥
И
१०
१५
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु [गा. ७-११. बत्तीसदेविंदसरूवाइविसया पुच्छा] ७. 'बत्तीसं देविंद 'त्ति भणियमित्तम्मि सा पियं भणइ ।
अंतरभासं ताहे (? ता ह) कौहामी कोउहल्लेणं ॥७॥ ८. कयरे ते बत्तीसं देविंदा ? को व कत्थ परिवसइ ? ।
केवइया कस्स ठिई ? को भवणपरिग्गहो कस्स ? ॥८॥ ९. केवइया व विमाणा? भवणा ? नगरा व हुंति केवइया ? ।
पुढवीण व बाहलं ? उच्चत्त ? विमाणवन्नो वा १ ॥९॥ के केणाऽऽहारंति व कालेणुक्कोस मज्झिम जहण्णं १ । उस्सासो निस्सासी ओहीविसओ व को केसिं? ॥१०॥ विणओवयारउवहम्मियाइ हाँसरसमुव्वहंतीए । पडिपुच्छिंओ पियाए भणइ, सुयणु ! तं निसामेह ॥११॥
१५
[गा. १२-३०९. बत्तीसदेविंदसरूवाइविसयं उत्तरं] १२. सुयणाणसागराओ सुणिउं पडिपुच्छणाइ जं लद्धं ।
सुण वागरणावलियं नामावलियाइ इंदाणं ॥१२॥ १३. सुण वागरणावलियं रयणं व पणामियं च वीरेहिं । तारावलि व्व धवलं हियएण पसन्नचित्तेणं ॥१३॥
[गा. १४-६६. भवणवइदेवाहिगारो] १४. रयणप्पभापुढवीनिकुडवासी सुतणु ! तेउलेसांगा। वीसं विकसियनयां भवणवई मे निसामेह ॥१४॥
[गा. १५-२०. वीस भवणवइइंदा] १५. दो भवणवईइंदा चमरे १ वइरोयणे २ य असुराणं १ ।
__ दो नागकुमारिंदा धरणे ३ तह भूयणंदे ४ य २॥१५॥
१. भासं हावं का सं०॥ २. काहेमो प्र० हं० सा० ॥ ३. हासवसमु प्र० ह. सा०॥ १. पच्छिए पिसा० ॥ ५. पुण प्र० सा० ॥ ६. 'वलियं च ई० सं० ॥ ७. पभाइकुहनिकुड° प्र० सा०। °प्पमाइपुढनिकुड हं० ॥ ८. °लेस्सागा सं० ॥ ९. °णा समविट्ठी सम्वदेविंदा सापा०॥ १०. चमरिंद१ बलिंदर असुरनिकायं च १ । सापा० ॥ ११. °दा भूपाणंदे म धरणे य२ प्र० हं० सा०॥
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविंदत्थओ १६. दो सुयणु ! सुवणिंदा वेणूदेवे ५ य वेणुदाली ६ य ३ ।
दो दीवकुमारिंदा पुण्णे ७ य तहा वसिढे ८ य ४ ॥१६॥ १७. दो उदहिकुमरिंदा जलकंते ९ जलपमे १० य नामेणं ५।
अमियगइ ११ अमियवाहण १२ दिसाकुमाराण दो इंदा ६ ॥१७॥ १८. दो वांउकुमारिंदा वेलंब १३ पभंजणे १४ य नामेणं ७।
दो यणियकुमारिंदा घोसे १५ य तहा महाघोसे १६॥८॥१८॥ १९. दो विजुकुमारिंदा हरिकंत १७ हरिस्सहे १८ य नामेणं ९ ।
अग्गिसिह १९ अग्गिमाणव २० हुयासणवई वि दो इंदा १०॥१९॥ २०. एए वियसियनयेणे ! वीसं वियसियजसा मए कहिया ।
भवणवरसुहनिसन्ने, सुण भवणपरिग्गहमिमेसि ॥ २० ॥
[गा. २१-२७. भवणवइईदाणं भवणसंखा] २१. चमर-वइरोयणाणं असुरिंदाणं महाणुभागाणं ।
तेसिं भवणवराणं चउसट्ठिमहे सयसहस्सा ॥ २१॥ नागकुमारिंदाणं भूयाणंदै-धरणाण दोहं पि। तेसिं भवणवराणं चुलसीइमहे सयसहस्सा ॥२२॥ दो सुयणु ! सुवर्णिणदा वेणूदेवे य वेणुदाली य । तेसिं भवणवराणं बावत्तरि मो सयसहस्सा ॥२३॥ वाउकुमारिंदाणं वेलब-पभंजणाण दोण्हं पि। तेसिं भवणवराणं छन्नवइमहे सयसहस्सा ॥२४॥ चोट्टी असुराणं, चुलसीई चेव होइ नागाणं ।
बावत्तरी सुवण्णाण, वाउकुमराण छन्नउई ॥२५॥ २६. दीव-दिसा-उदहीणं विजकुमारिंद-थणिय-मग्गीणं ।
छण्डं पि जुवलयाणं छावत्तरि मो सयसहस्सा ॥२६॥ १. वायकु सं० ॥ २. °यणे! दसदिसिविय प्र० सा०॥ ३. °द-बरदाण दो सं० । द-परण्हाण दो १०॥ ४. चउसट्ठी हं० सा०॥
२५.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
पइन्नयसुत्तेसु २७. एकेक्कम्मि य जुयले नियमा छावत्तरि सयसहस्सा ।
सुंदरि ! लीलाए ठिए ! ठिईविसेसं निसामेहि ॥ २७॥
[गा. २८-३१. भवणवईणं ठिई आउयं च] २८. चमरस्स सागरोवम सुंदरि ! उक्कोसिया ठिई भणिया ।
साहीया बोद्धव्वा बलिस्स वइरोयर्णिदस्स ॥२८॥ २९. जे दाहिणाण इंदा चमरं मोत्तूण सेसया भणिया ।
पलिओवमं दिवडूं ठिई उ उक्कोसिया तेसि ।। २९॥ ३०. जे उत्तरेण इंदा बलिं पमोतृण सेसया भणिया।
पलिओवमाइं दोण्णि उ देसूणाई ठिई तेसिं ॥३०॥ ३१. एसो वि ठिइविसेसो सुंदररूवे ! विसिट्ठरूवाणं ।
भोमिन्जसुरवराणं सुण अणुभागे सुनयराणं ॥ ३१ ॥ [गा. ३२-३८. भवणवईणं ठाणं, भवणाणं आगारोच्चत्ताइ] ३२. जोयणसहस्समेगं ओगाहित्तण भवण-नगराई ।
रयणप्पभाइ सव्वे एक्कारस जोयणसहस्से ॥३२॥ ३३. अंतो चउरंसा खलु, अहियमणोहरसहावरमणिज्जा ।
बाहिरओ चिय वट्टा, निम्मलवइरामया सव्वे ॥ ३३॥ ३४. उक्किन्नंतरफलिहा अभितरओ उ भवणवासीणं ।
भवण-नगरा विरायंति कणगसुसिलिट्ठपागारा ॥३४॥ ३५. वरपउमकण्णियासंठिएहिं हिट्ठा सहावलटेहिं ।
सोहिंति पइट्ठाणेहिं विविहमणिभत्तिचित्तेहिं ॥ ३५॥ ३६. चंदणपयट्ठिएहि य आसत्तोसत्तमल-दामेहिं ।
दारेहिं पुरवरा ते पडागमालाउला रम्मा ॥३६॥ ३७. अद्वैव जोयणाई उबिद्धा होति ते दुवारवरा ।
धूमघडियाउलाई कंचणघंटापिणद्धाणि ॥३७॥
१. सुण अण्णं किंचि सेसं पि ॥३१॥ सं० ॥ २. °यामंडियाहिं हिट्ठा प्र० सा० ॥ ३. णदामोवणदाणि प्र. ६० सा०॥
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ ३८. जहिं देवा भवणवई वरतरुणीगीय-वाइयरवेणं ।
निच्चसुहिया पमुइया गयं पि कालं न याणंति ॥ ३८॥ [गा. ३९-४२. दक्षिणोत्तरभवणवइइंदाणं भवणसंखा] ३९. चमरे धरणे तह वेणुदेव पुण्णे य होइ जलकंते ।
अमियगई वेलंबे घोसे य हरी य अग्गिसिहे ॥ ३९ ॥ ४०. कणग-मणि-रयणथूमियरम्माइं सवेइयाई भवणाइं।
एएसिं दाहिणओ, सेसाणं उत्तरे पासे ॥४०॥ ४१. चउतीसा चोयाला अट्ठत्तीसं च सयसहस्साई ।
चत्ता पन्नासा खलु दाहिणओ हुंति भवणाई ॥४१॥ ४२. तीसा चत्तालीसा चउतीसं चेव सयसहस्साई।। छत्तीसा छायाला उत्तरओ हुंति भवणाई ॥४२॥
[गा. ४३-४५. भवणवईणं परिवारो] ४३. भवण-विमाणवईणं तायत्तीसा य लोगपाला य ।
सव्वेसि तिन्नि परिसा, सामाण चउग्गुणाऽऽयरक्खा उ॥४३॥ ४४. चउसट्ठी सट्ठी खलु छच्च सहस्सा तहेव चत्तारि ।
भवणवइ-वाणमंतर-जोइसियाणं च सामाणा॥४४॥ ४५. पंचऽग्गमैहीसीओ चमर-बलीणं हवंति नायव्वा ।
सेसयभवर्णिदाणं छच्चेव य अग्गमहिसीओ ॥४५॥
[गा. ४६-५०. भवणवईणं आवासा उप्पायपचया य] ४६. दो चेव जंबुदीवे, चत्तारि य माणुसुत्तरे सेले। ।
छ चाऽरुणे समुद्दे, अट्ठ य अरुणम्मि दीवम्मि ॥४६॥
१. °सा चउयाला इं० । °सा अडयाला प्र०, अशुद्धोऽयं पाठः ॥ २. महिस्सीमो सं०॥ ३. अत्र पूज्यश्रीसागरानन्दसूरिसम्पादिते प्रकीर्णकदशके “छ व्वारुणे समुहे” इति यः पाठो मुद्रितोऽस्ति स लिपिभ्रान्तिजनितो ज्ञेयः,स्थानाङ्गसूत्रे ७२८ सूत्रटीकायां श्रीमद्भिरभयदेवसूरिपादैः असुरादीनामावासोत्पातपर्वतानामरुणोदसमुद्र एवास्तित्वस्य निर्देशात् पत्र ४८२ पृ० २। अपि च तत्र टीकायाम् “मसुराण नागाण.” “दीव-दिसा-उदहीण." इत्येतद् ४८-४९ गाथायुगलमपि श्रीमता टीकाकृता प्रमाणत्वेनोद्धृतमस्ति, तत्र ४८ गाथोत्तरार्द्धम् “अरुणोदए समुहे त्येव य तेसि उप्पाया" इत्येव वर्त्तते पत्र ४८३ पृ. २॥
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु ४७. जन्नामए समुद्दे दीवे वा जम्मि होति आवासा ।
तन्नामए समुद्दे दीवे वा तेसि उप्पाया ॥४७॥ ४८. असुराणं नागाणं उदहिकुमाराण हुंति आवासा ।
अरुणवरम्मि समुद्दे तत्थेव य तेसि उप्पाया ॥४८॥ ४९. दीव-दिसा-अग्गीणं थणियकुमाराण होति आवासा ।
अरुणवरे दीवम्मि य, तत्थेव य तेसि उप्पाया ॥४९॥ ५०. वाउ-सुवर्णिणदाणं एएसिं माणुसुत्तरे सेले ।
हरिणो हरिस्सहस्स य विज्जुप्पभ-मालवंतेसु ॥५०॥
[गा. ५१-६६. भवणवईणं बल-वीरिय-परक्कमा] ५१. एएसिं देवाणं बल-विरिय-परक्कमो उ जो जस्स ।
ते सुंदरि ! वण्णे हं जैहक्कम आणुपुवीए ॥५१॥ ५२. जाव य जंबुद्दीवो जाव य चमरस्स चमरचंचा उ ।
असुरेहिं असुरकण्णाहिं अस्थि विसओ भरेतुं जे ॥५२॥ ५३. तं चेव समैइरेगं बलिस्स वइरोयणस्स बोद्धव्वं ।
असुरेहिं असुरकण्णाहिं तस्स विसओ भरेउं जे ॥५३॥ ५४. धरणो वि नागराया जंबुद्दीवं फडाइ छाइज्जा ।
तं चेव समइरेगं भूयाणंदे वि बोद्धव्वं ॥ ५४॥ ५५. गरुलिंद वेणुदेवो जंबुद्दीवं एज पक्खेणं ।
तं चेव समइरेगं वेणूदालिम्मि बोद्धव्वं ॥ ५५ ॥ ५६. पुण्णो वि जंबुदीवं पाणितलेणं /एज एक्केणं ।
तं चेव समइरेगं हवइ वसिढे वि बोद्धव्वं ॥५६॥
१. अत्र “भरुणवरम्मि समुद्दे" इति शुद्धः पाठः सं० प्रतावेव उपलब्धः। प्र० है. प्रभृतिष्वादशेषु “अरुणवरे दीवम्मि य” इति पाठो दृश्यते, किन्तु नायं पाठो जिनागमसम्मतः, श्रीभागमोद्धारकसम्पादितायामावृत्तौ वरूणवरे दीवम्मी इति यः पाठो मुद्रितोऽस्ति स लिपिभ्रमजनितोऽवबोद्धव्यः ॥ २. अरुणवरम्मि समुद्दे सं०, लेखकभ्रान्तिजोऽयमशुद्धः पाठः ॥ ३. महकम प्र० हं. सा० ॥ ४. °ण्णाहिं तस्स वि प्र. सा० ॥ ५. समयरेगं बलिस्स क्यरो सं० ई०॥ ६. गरुलो वि वे° प्र० सा० ॥ ७-८. ठएज सं० ॥
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थो ५७. एक्काए जलुम्मीए जंबुद्दीवं भरेज जलकंतो ।
तं चेव समरेगं जलप्पभे होइ बोद्धव्वं ॥५७ ॥ ५८. अमियगइस्स वि विसओ जंबुद्दीवं तु पायपण्हीए ।
कंपेज निरवसेसं, इयरो पुण तं समइरेगं ॥ ५८॥ ५९. एक्काए वायगुंजाए जंबुदीवं भरेज वेलंबो ।
तं चैव समइरेगं पमंजणे होइ बोद्धव्वं ॥ ५९॥ ६०. घोसो वि जंबुदीवं सुंदरि ! एक्केण थणियसद्देणं ।
बहिरीकरिज्ज सव्वं, इयरो पुण तं समइरेगं ॥ ६० ॥ ६१. एकाए विज्जुयाए जंबुद्दीवं हरी पयासेज्जा ।
तं चेव समइरेगं हरिस्सहे होइ बोद्धव्वं ॥ ६१॥ ६२. एक्काए अग्गिजालाए जंबुदीवं डहेज अग्गिसिहो ।
तं चेव समइरेगं माणवए होइ बोद्धव्वं ॥ ६२ ॥ ६३. तिरियं तु असंखेजा दीव-समुद्दा सएहिं रूवेहिं । .
अवगाढा उ करिजा सुंदर ! एएसि एगयरो ॥ ६३॥ ६४. पभू अन्नयरो इंदो जंबुद्दीवं तु वामहत्थेणं ।
छत्तं जहा धरेज्जा अयत्तओ मंदरं चित्तुं ॥ ६४ ॥ ६५. जंबुद्दीवं काऊण छत्तयं, मंदरं च से दंडं ।
पभू अन्नयरो इंदो, एसो तेसिं बलविसेसो ॥६५॥ ६६. एसा भवणवईणं भवणठिई वन्निया समासेणं ।
सुण वाणमंतराणं भवणठिई आणुपुव्वीए ॥६६॥
[गा. ६७-८०. वाणमंतरदेवाहिगारो]
[गा. ६७-६८. वाणमंतराणं अट्ठ भेया] ६७. पिसाय १ भूया २ जक्खा ३ य रक्खसा ४ किन्नरा ५य किंपुरिसा ६।
__ महोरगा ७ य गंधव्वा ८ अट्ठविहा वाणमंतरिया ॥ ६७॥
१. अत्र वाणमंतर शब्देन व्यन्तर-वानव्यन्तरसङ्ग्रहो ज्ञातव्यः ॥
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
fo
१०
१५
२५
पनयत्तेसु
६८. एते उ समासेणं कहिया मे वाणमंतरा देवा । पत्तेयं पि य वोच्छं सोलस इंदे महिड्डी ॥ ६८ ॥
[गा. ६९-७०. वाणमंतराणं सोलस इंदा ] ६९. काले १ य महाकाले २११ सुरूव ३ पडिरूव ४२ पुन्नभद्दे ५ य । अमरवइ माणिभद्दे ६ । ३ भीमे ७ य तहा महाभीमे ८४ ॥ ६९ ॥ ७०. किन्नर ९ किंपुरिसे १० खलु ५ सम्पुरिसे ११ चेव तह महापुरिसे १२।६।
अइका १३ महाकाए १४।७ गीयरई १५ चेव गीयजसे १६१८ 1110 11
[ वाणमंतराणं अवंतरभेया अट्ठ ]
[ अणपन्नी १ पणपन्नी २ इसिवाइय ३ भूयवाइए ४ चैव । कंदी ५ य महाकंदी ६ कोहंडे ७ चेव पयए ८ य ॥ ] [गा. ७१ - ७२. वाणमंतराणं अट्ठण्हमवंतरभेयाणं सोलस इंदा ] ७१. सन्निहिए १ सामाणे २।१ धाय ३ विधाए ४।२ इसी ५ य इसिवाले ६।३ । इस्सर ७ महिस्सरे या ८।४ हवइ सुवच्छे ९ विसाले य १०१५ ॥७१॥ ७२. हासे ११ हासरई वि य १२६ सेए य १३ तहा भवे महासेए १४।७ ॥
पयए १५ पययवई विय १६।८ नेयव्वा आणुपुव्वीए ॥ ७२ ॥
[गा. ७३ - ८०. वंतर वाणमंतराणं भवण-ठाण-टिइआइ ] ७३. उड्ढमहे तिरियम्मि य वसहिं उववेंति वंतरा देवा । भवणा पुणऽण्ह रयणप्पभाए उवरिल्लए कंडे ॥ ७३॥ ७४. एक्वेक्कम्मि य जुयले नियमा भवणा वरा असंखेजा । संखिज्जवित्थडा पुण, नवरं एतत्थ नाणत्तं ॥ ७४॥
१. मोविंति सा० ॥
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ
७५. जंबुद्दीवसमा खलु उक्कोसेणं भवंति भवणवरा ।
खुड्डा खेत्तसमा वि य विदेहसमया य मज्झिमया ॥ ७५ ॥ ७६. जहिं देवा वंतरिया वरतरुणीगीय - वाइयरवेणं ।
निच्चसुहिया पमुइया गयं पि कालं न याणंति ॥ ७६॥
७७. काले सुरूव पुणे भीमे तह किन्नरे य सप्पुरिसे । अइका गीयर अते होंति दाहिणओ ॥ ७७ ॥ ७८. मणि - कणग - रयणथूमिय जंबूणयवेइयाइं भवणाई | एएसिं दाहिणओ, सेसाणं उत्तरे पासे ॥ ७८ ॥ ७९. दसवाससहस्साइं ठिई जहन्ना उ वंतरसुराणं । पलिओवमं तु एक्कं ठिई उ उक्कोसिया तेसिं ॥ ७९ ॥
८०. एसा वंतरियाणं भवणठिई वन्निया समासेणं । सुण जोइसालयाणं आवासविहिं सुरवराणं ॥ ८० ॥
[गा. ८१-१६१. जोइसियदेवाहिगारो ] [गा. ८१. पंचविहा जोईसियदेवा ]
८१. चंदा १ सूरा २ तारागणा ३ य नक्खत्त ४ गहगणसमग्गा ५ । १५ पंचविहा जोइसिया, ठिई वियारी य ते भणिया ॥ ८१ ॥
[गा. ८२-९३. जोइसियदेवाणं ठाणाई विमाणसंखा, विमाणाणं आयामबाहल्लपरिरयाइ विमाणवाहगअभिओगा देवा य ]
८२. अद्धकविट्ठगसंठाणसंठिया फालियामया रम्मा । जो सियाण विमाणा तिरियंलोए असंखेना ॥ ८२ ॥
८३. धरणियलाओ समाओ सत्तहिं नउएहिं जोयणसएहिं । लो होइ तलो, सूरो पुण अट्ठहिं सएहिं ॥ ८३ ॥
८४. अट्टसर आसीए चंदो तह चेव होइ उषरितले । एगं दसुत्तरस्यं बाहलं जोइसस्स भवे ॥ ८४ ॥
११
२०
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु ८५. एगद्विभाग काऊण जोयणं तस्स भागछप्पण्णं ।
चंदपरिमंडलं खलु, अंडयालीसा य सूरस्स ॥ ८५॥ जहिं देवा जोइसिया वरतरुणीगीय-वाइयरवेणं ।
निच्चसुहिया पमुइया गयं पि कालं न याणंति ॥ ८६ ॥ ८७. छप्पन्नं खलु भागा विच्छिन्नं चंदमंडलं होइ।
अडवीसं च कलाओ बाहल्लं तस्स बोद्धव्वं ॥ ८७॥ ८८. अडयालीसं भागा विच्छिन्नं सूरमंडलं होड।
चउवीसं च कलाओ बाहलं तस्स बोद्धव्वं ॥ ८८॥ ८९. अद्धजोयणिया उ गहा, तस्सऽद्धं चेव होइ नक्खत्ता।
नक्खत्तद्धे तारा, तस्सऽद्धं चेव बाहलं ॥ ८९॥ जोयणमद्धं तत्तो य गाउयं पंच धणुसया होति।
गह-नक्खत्तगणाणं तारविमाणाण विक्खंभो ॥ ९०॥ ९१. जो जैस्स उ विक्खंभो, तस्सऽद्धं चेव होइ बाहल्लं ।
तं तिगुणं सविसेसं तु परिरओ होइ बोद्धव्वो ॥ ९१ ॥ ९२. सोलस चेव सहस्सा अट्ठ य चउरो य दोन्नि य सहस्सा।
जोइसियाण विमाणा वहंति देवाऽभिओगा उ ॥ ९२॥ ९३. पुरओ वहंति सीहा, दाहिणओ कुंजरा महाकाया ।
पञ्चत्थिमेण वसहा, तुरगा पुण उत्तरे पासे ॥ ९३॥
[गा. ९४-९६. जोइसियाणं गतिपमाणं इड्ढी य] ९४. चंदेहि उ सिग्घयरा सूरा, सूरेहिं तह गहा सिग्घा ।
नक्खत्ता उ गहेहि य, नक्खत्तेहिं तु ताराओ ॥ ९४॥ सव्वऽप्पगई चंदा, तारा पुण होंति सव्वसिग्धगई।
एसो गईविसेसो जोइसियाणं तु देवाणं ॥ ९५ ॥ ९६. अप्पिड्ढिया उ तारा, नक्खत्ता खलु तओ महिड्ढियए ।
नक्खत्तेहिं तु गहा, गहेहिं सूरा, तओ चंदा ॥ ९६ ॥
१. अडयाला होइ सूरस्स प्र० सा० ॥ २. जस्सा वि° सा० ॥
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थो [गा. ९७-१००. जोइसियाणं ठाणकमो अंतरमाणं च] ९७. सव्वभितरऽभीई, मूलो पुण सव्वबाहिरो होई ।
सव्वोवरिं च साई, भरणी पुण सव्वहिट्ठिमया ॥ ९७ ॥ ९८. सव्वे गह-नक्खत्ता मज्झे खलु होति चंद-सूराणं ।
हिट्ठा समं च उप्पिं ताराओ चंद-सूराणं ॥९८॥ ९९. पंचेव धणुसयाई जहन्नयं अंतरं तु ताराणं ।
दो चेव गाउयाई निव्वाधाएण उक्कोसं ॥ ९९ ॥ १००. दोन्नि सए छावढे जहन्नयं अंतरं तु ताराणं ।
बारस चेव सहस्सा दो बायाला य उक्कोसा ॥१०॥
[गा. १०१-८. तारा-चंदाणं नक्खत्त-चंदाणं नक्खत्त-सूराण य
सहगतिकालमार्ण १०१. एयस्स चंदजोगो सत्तहि खंडिओ अहोरत्तो ।
ते हुंति नव मुहुत्ता सत्तावीसं कलाओ य ॥ १०१॥ १०२. सयभिसया भरणीओ अद्दा अस्सेस साइ जेट्ठा य ।
एए छ नक्खत्ता पन्नरसमुहुत्तसंजोगा ॥१०२॥ १०३. तिन्नेव उत्तराई पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य ।
एए छ नक्खत्ता पणयालमुहुत्तसंजोगा ॥१०३॥ १०४. अवसेसा नक्खत्ता पैनरस या होति तीसइमुहुत्ता ।
चंदम्मि एस जोगो नक्खत्ताणं मुणेयव्वो ॥१०४॥ १०५. अभिई छच्च मुहुत्ते चत्तारि य केवले अहोरत्ते ।
सूरेण समं वच्चइ एत्तो सेसाण वुच्छामि ॥१०५॥ १०६. सयभिसया भरणीओ अद्दा अस्सेस साइ जेट्ठा य।
वचंति छऽहोरते एक्कावीसं मुहुत्ते य॥१०६॥
१. भमइ प्र० हं० सा० ॥ २. पन्नरस य होति सं०॥
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु १०७. तिन्नेव उत्तराई पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य ।
वच्चंति मुहुत्ते तिन्नि चेव वीसं अहोरत्ते ॥१०७॥
१०८. अवसेसा नक्खत्ता पण्णरस वि सूरसहगया जंति ।
बारस चेव मुहुत्ते तेरस य समे अहोरत्ते ॥१०८॥
[गा. १०९-२९. जंबुद्दीवाईसु चंद-सूर-गहाईणं संखा] १०९. दो चंदा, दो सूरा, नक्खत्ता खलु हवंति छप्पन्ना ।
छावत्तरं गहसयं जंबुद्दीवे वियारी णं ॥१०९॥ ११०. एकं च सयसहस्सं तित्तीसं खलु भवे सहस्साई।
नव य सया पण्णासा तारागणकोडिकोडीणं ॥११०॥
[१३३९५०००००००००००००००] १११. चत्तारि चेव चंदा, चत्तारि य सूरिया लवणतोए।
बारं नक्खत्तसयं, गहाण तिन्नेव बावन्ना ॥१११॥
११२. दो चेव सयसहस्सा सत्तहि खलु भवे सहस्सा उ।
नव य सया लवणजले तारागणकोडिकोडीणं ॥११२॥
१५
[२६७९००००००००००००००००] ११३. चउवीसं ससि-रविणो, नक्खत्तसया य तिण्णि छत्तीसा।
एवं च गहसहस्सं छप्पन्नं धायईसंडे ॥११३॥
११४. अद्वैव सयसहस्सा तिण्णि सहस्सा य सत्त य सयाई ।
धायइसंडे दीवे तारागणकोडिकोडीणं ॥११४ ॥
[८०३७०००००००००००००००० ११५. बायालीसं चंदा बायालीसं च दिणयरा दित्ता ।
कालोदहिम्मि एए चरंति संबद्धलेसाया ॥११५॥
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ ११६. नक्खत्तसहस्सं एगमेव छावत्तरं च सयमन्नं ।
छच्च सया छन्नउया महग्गहा तिन्नि य सहस्सा ॥११६ ॥ ११७. अट्ठावीसं कालोदैहिम्मि बारस य सहस्साई।
नव य सया पन्नासा तारागणकोडिकोडीणं ॥११७॥
२८१२९५०००००००००००००००] ११८. चोयालं चंदसयं, चोयालं चेव सूरियाण सयं ।
पोक्खरवरम्मि एए चरंति संबद्धलेसाया ॥११८॥ ११९. चत्तारं च सहस्सा बत्तीसं चेव होंति नक्खत्ता।
छच्च सया बावत्तर महग्गहा बारस सहस्सा ॥ ११९॥ १२०. छन्नउइ सयसहस्सा चोयालीसं भवे सहस्साई । चत्तारि तह सयाई तारागणकोडिकोडीणं ॥१२०॥
[९६४४४००००००००००००००००] १२१. बावत्तरिं च चंदा, बावत्तरिमेव दिणयरा दित्ता ।
पुक्खरवरदीवड्ढे चरंति एए पगासिंता ॥१२१॥ १२२. तिण्णि सया छत्तीसा छ च सहस्सा महग्गहाणं तु ।
नक्खत्ताणं तु भवे सोलाणि दुवे सहस्साणि ॥ १२२॥ १२३. अडलिसयसहस्सा बावीसं खलु भवे सहस्साई ।
दो य सय पुक्खरद्धे तारागणकोडिकोडीणं ॥१२३॥
[४८२२२००००००००००००००००] १२४. बत्तीसं चंदसयं १३२, बत्तीसं चेव सूरियाण सयं १३२।
सयलं मणुस्सलोयं चरंति एए पयासिता ॥१२४ ॥
१. नक्खत्ताण सहस्सं एगं छावत्तरं सतं चऽनं सं०॥ २. दहिम्मि ताराइ सयसहस्साहानव सं० । असमीचीनोऽयं पाठः । सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे मूलगतपाठसम एव पाठः। यद्यप्यत्र छन्दोऽपेक्षया मात्राद्वयत्रुटिरवश्यं दृश्यते, किश्चात्र पाठे काऽपि अर्थक्षतिर्न दृश्यते इति मात्राद्वयत्रुटिः भार्याछन्दोमेदान्तरकल्पनया समाधेया सुधीभिरिति। अत्रार्याच्छन्दोऽपीत्थमनुसन्धीयते-दहिम्मि बारस य [?तह] सहस्साई ॥ ३. चत्तारी य सयाई प्र० सा० ॥ ४. अडयालीसं लक्खा बाबीसं प्र० हं० सा०॥
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु १२५. एकारस य सहस्सा छ प्पि य सोला महग्गहसया उ ११६१६ ।
छ च सया छन्नउआ नक्खत्ता तिण्णि य सहस्सा ३६९६ ॥१२५॥ १२६. अट्ठासीई चत्ताई सयसहस्साई मणुयलोगम्मि ।
सत्त य सया अणूणा तारागणकोडिकोडीणं ॥१२६॥
[८८४०७००००००००००००००००] १२७. एसो तारापिंडो सव्वसमासेण मणुयलोगम्मि।
बहिया पुण ताराओ जिणेहिं भणिया असंखेज्जा ॥ १२७ ॥ १२८. एवइयं तारग्गं जं भणियं तह य मणुयलोगम्मि ।
चारं कलंबुयापुप्फसंठियं जोइसं चरइ ॥१२८॥ १२९. रवि-ससि-गह-नक्खत्ता एवइया आहिया मणुयलोए।
जेसिं नामा-गोयं न पागया पन्नवेइंति ॥ १२९॥
१०
[गा. १३०-३५. जोइसियाणं पिडगाइं पंतीओ चंदाइपमाणं च] १३०. छावहि पिडयाई चंदाऽऽइचाण मणुयलोगम्मि।
दो चंदा दो सूरा य होंति एक्केक्कए पिडए ॥१३०॥ १३१. छावहिँ पिडयाई नक्खत्ताणं तु मणुयलोगम्मि ।
छप्पन्नं नक्खत्ता य होंति एक्केक्कए पिडए ॥१३१ ॥ १३२. छावट्ठी पिडयाई महग्गहाणं तु मणुयलोगम्मि ।
छावत्तरं गहसयं च होइ एक्केक्कए पिडए ॥ १३२॥ १३३. चत्तारि य पंतीओ चंदाऽऽइचाण मणुयलोगम्मि।
छावढिं छावहि च होई इक्किक्किया पंती ॥१३३॥ १३४. छप्पन्नं पंतीओ नक्खत्ताणं तु मणुयलोगम्मि ।
छावहिँ छावहि च होइ इक्किक्किया पंती ॥१३४॥ १३५. छावत्तरं गहाणं पंतिसयं होइ मणुयलोगम्मि ।
छावहि छावहिँ च होइ इक्किक्किया पंती ॥१३५॥ 1. होइ एक्किक्ति पतीए सं०॥
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ
[गा. १३६-४१. जोइसियाणं मंडला तावखेचं गई य] १३६. ते मेरुमणुचरंती याहिणावत्तमंडला सव्वे |
अणवट्टिएहिं जोएहिं चंद-सूरा गहगणा य ॥ १३६॥
१३७. नक्खत्त-तारयाणं अवट्टिया मंडला मुणेयव्वा । वि य पयाहिणावत्तमेव मेरुं अणुचरंति ॥ १३७॥ १३८. रयणियर-दिणयराणं उड्ढमहे एव संकमो नत्थि ।
मंडल संक्रमणं पुण अभितर बाहिरं तिरियं ॥ १३८ ॥ १३९. रयणियर - दिणयराणं नक्खत्ताणं च महगहाणं च ।
चारविसेसेण भवे सुह- दुक्खविही मणुस्साणं ॥ १३९॥ १४०. तेसिं पविसंताणं तावक्खेत्तं तु वड्ढए नियमा ।
तेणे कमेण पुणो परिहायइ निक्खमिंताणं ॥ १४० ॥ १४१. तेसिं कलंबुया पुप्फसंठिया होंति तावखेत्तमुद्दा |
अंतो य संकुला बाहिं वित्थडा चंद-सूराणं ॥ १४१ ॥
[गा. १४२ - ४६. चंदस्स हाणी वड्ढी य ] १४२. केणं वड्ढइ चंदो ? परिहाणी वा वि केण चंदस्स ? | कालो वा जोण्हा वा केणऽणुभावेण चंदस्स ? ॥ १४२ ॥ १४३. किण्हं राहुविमाणं निच्चं चंदेण होइ अविर हियं । चउरंगुलमप्पत्तं हिट्ठा चंदस्स तं चरइ || १४३॥ १४४. बावट्ठि बावट्ठि दिवसे दिवसे तु सुक्कपक्खस्स ।
जं परिवड्ढइ चंदो, खवेइ तं चैव कालेणं ॥ १४४ ॥
१४५. पन्नरसइभागेण य चंदं पन्नरसमेव संकेंमइ ।
पन्नरसइभागेण य पुणो वि तं चैव पक्कमइ ॥ १४५ ॥
१. मेरुमाणुसुत्तर पया' प्र० सा० ॥ २. व य कमेणं परि° प्र० सा० ॥ ३. 'हाणी केण होइ चंदस्य ? प्र० सा० ॥ ४. चंकमई प्र० हं० सा० । तं वरइ सू० ॥ ५. वइक्कमइ ६० । 'व वक्कमइ सू० ॥
प. २
१७
२०
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८
पइन्नयसुत्तेसु १४६. एवं वड्ढइ चंदो, परिहाणी एव होइ चंदस्स ।
कालो वा जोण्हा वा तेणऽणुभावेण चंदस्स ॥१४६॥
[गा. १४७-४८. जोइसियाणं चर-थिरविभागो १४७. अंतो मणुस्सखेत्ते हवंति चारोवगा य उववण्णा ।
पंचविहा जोइसिया चंदा सूरा गहगणा य ॥१४७॥ १४८. तेण परं जे सेसा चंदाऽऽइच्च-गह-तार-नक्खत्ता ।
नत्थि गई, न वि चारो, अवट्ठिया ते मुणेयव्वा ॥१४८॥
१५
[गा. १४९-५८. जंबुद्दीवाईसु चंद-सराईणं संखा अंतरं च] १४९, एंए जंबुद्दीवे दुगुणा, लवणे चउग्गुणा होति ।
कालोयणा(१लावणगा य) तिगुणिया ससिसूरा धायईसंडे ॥१४९॥ १५०. दो चंदा इह दीवे, चत्तारि य सागरे लवणतोए ।
धायइसंडे दीवे बारस चंदा य सूरा य ॥१५०॥ १५१. धायइसंडप्पभिई उद्दिट्ठा तिगुणिया भवे चंदा ।
आइलचंदसहिया अणंतराणंतरे खेत्ते ॥१५१॥ १५२. रिक्ख-ग्गह-तारग्गं दीव-समुद्दे जइच्छसे नाउं ।
तस्स ससीहि उ गुणियं रिक्ख-ग्गह-तारयग्गं तु ॥१५२॥ १५३. बहिया उ माणुसनगस्स चंद-सूराणऽवट्ठिया जोगा ।
चंदा अभिईजुत्ता, सूरा पुण होंति पुस्सेहिं ॥१५३॥ १५४. चंदाओ सूरस्स य सूरों चंदस्स अंतरं होइ ।
पण्णास सहस्साई [तु] जोयणाणं अणूणाई ॥१५४॥ १५५. सूरस्स य सूरस्स य ससिणो ससिणो य अंतरं होइ ।
बहिया उ माणुसनगस्स जोयणाणं सयसहस्सं ॥१५५॥
१. आदर्शेषु १४९-१५० गाथे क्रमव्यत्यासेन वर्तेते, किञ्चार्थसौकर्याथै सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रानुसारेणात्र क्रमपरावृत्तिर्विहिताऽस्ति । एगे साः। एवं सू० ॥ २. सभीइजुत्ता प्र० हं० सा० ॥ ३. पूसेहिं सं० ॥ १. रा ससिणो म अं° सा० ॥
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ
१५६. सूरतरिया चंदा, चंदंतरिया य दिणयरा दित्ता । चित्तंतरलेसागा सुहलेसा मंदलेसा य ॥ १५६ ॥
१५७. अट्ठासीइं च गहा, अट्ठावीसं च होंति नक्खत्ता । एससी परिवारो, एत्तो ताराण वोच्छामि ॥ १५७ ॥ १५८. छावट्ठिसहस्साइं नव चेव सयाइं पंचसयराई । एससी परिवारो तारागणकोडिकोडीणं ॥ १५८ ॥
[गा. १५९-६१. जोइसियदेवाणं ठिई ] १५९. वाससहस्सं पलिओवमं च सूराण सा ठिई भणिया १ । पलिओवम चंदाणं वाससयसहस्समब्भहियं २ ॥ १५९ ॥ १६०. पलिओवमं गहाणं ३ नक्खत्ताणं च जाण पलियद्धं ४ | पलियच उत्थो भागो ताराण वि सा ठिई भणिया ५ ।। १६० ।। १६१. पलिओवमऽट्ठभागो ठिई जहण्णा उ जोइसगणस्स । पलिओममुक्कोसं वाससयसहस्समन्भहियं ॥ १६१ ॥
[गा. १६२ - ९०. वेमाणियदेवाधिगारो] [गा. १६२ - ६६. कप्पवेमाणियाणं बारस इंदा ] १६२. भवणवइ-वाणमंतर - जो इसवासीठिई मए कहिया ।
कप्पवई वि य वोच्छं बारस इंदे महिडीए ॥ १६२ ॥ १६३. पढमो सोहम्मवई १ ईसाणवई उ भन्नए बीओ २ ।
तत्तो सणकुमारो हवइ ३ चउत्थो उ माहिंदो ४ ॥ १६३ ॥ १६४. पंचभओ पुण बंभो ५ छट्टो पुण लंतओऽत्थ देविंदो ६ । सत्तमभो महसुक्को ७ अट्टमओ भवे सहस्सारो ८ ॥ १६४ ॥ १६५. नवमो य आणइंदो ९ दसमो पुण पाणओऽत्थ देविंदो १० । आरण एक्कारसमो ११ बारसमो अच्चुओ इंदो १२ ॥ १६५ ॥
१. 'ट्ठासीयं च प्र० हं० सा० ॥ २. साम्प्रतकाले आनतप्राणतयुगल- आरणाच्युतयुगल स्यैकै केन्द्रसङ्कीर्तनाद कल्पवैमानिकानां 'दशैव इन्द्रा:' इति प्रसिद्धिरस्ति । किञ्चात्र प्रकीर्णके कपवैमानिकानां द्वादश इन्द्रा वर्ण्यन्त इति समवधेयं जिनागमज्ञैरिति ॥
१९
७
१०
१५
२०
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०
१०
१५
२०
पनयते
१६६. एए बारस इंदा कप्पवई कप्पसामिया भणिया । आणाईसरियं वा तेण परं नत्थि देवाणं ॥ १६६ ॥
[गा. १६७-६८. गेवेजऽणुत्तरेसु इंदाभावो, अन्नलिंगि- दंसणवावन्नाणं गेवेजपतुववायपरूवणं च ]
१६७. तेण परं देवगणा सयइच्छियभावणाइ उववन्ना । गेविज्जेहिं न सक्का उववाओ अन्नलिंगेणं ॥ १६७॥ १६८. जे दंसणवावन्ना लिंगग्गहणं करेंति सामण्णे |
तेर्सि पि य उववाओ उक्कोसो जाव गेवेज्जा ॥ १६८ ॥
[गा. १६९-७४. वैमाणियइंदाणं विमाणसंखा ] १६९. इत्थ किर विमाणाणं बत्तीसं वण्णिया सय सहस्सा । सोहम्मकप्पवइणो सक्कस्स महाणुभागस्स १ । १६९॥ १७० ईसाणकप्पवइणो अट्ठावीसं भवे सयसहस्सा २ ।
बारस य सयसहस्सा कप्पम्मि सणकुमार म्मि ३ ॥ १७० ॥ १७१. अट्ठेव सयसहस्सा माहिंदम्मि उ भवंति कप्पम्मि ४ ।
चार सय सहस्सा कप्पम्मि उ बंभलोगम्मि ५ ॥ १७१ ॥ १७२. इत्थ किर विमाणाणं पन्नासं लंतए सहस्साई ६ |
चत्ता य महासुक्के ७ छच्च सहस्सा सहस्सारे ८ ॥ १७२॥ १७३. आणय-पाणयकप्पे चत्तारि सयाऽऽरणऽचुए तिन्नि ११-१२ । सत् विमाणसयाई चउसु वि एएसु कप्पे ॥ १७३ ॥ १७४ एयाई विमाणाई कहियाइं जाई जत्थ कप्पम्मि । कप्पवईण वि सुंदरि ! ठिईविसेसे निसामेहि ॥ १७४ ॥
[ गां. १७५ - ७९. वेमाणियाणं ठिई ] १७५. दो सागरोवमाई सक्कस्स ठिई महाणुभागस्स १ । साहीया ईसाणे २ सत्तेव सणकुमारम्मि ३ ॥ १७५ ॥
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ १७६. माहिदे साहियाइं सत्त य ४ दस चेव बंभलोगम्मि ५।
चोदस लंतयकप्पे ६ सत्तरस भवे महासुक्के ७ ॥१७६ ॥ १७७. कप्पम्मि सहस्सारे अट्ठारस सागरोवमाई ठिई ८ ।
आणय एगुणवीसा ९ वीसा पुण पाणए कप्पे १० ॥१७७ ॥ १७८. पुग्णा य एकवीसा उदहिसनामाण आरणे कप्पे ११ ।
अह अचुयम्मि कप्पे बावीसं सांगराण ठिई १२ ॥१७८॥ १७९. एसा कप्पवईणं कप्पठिई वण्णिया समासेणं ।
गेवेजऽणुत्तराणं सुण अणुभागं विमाणाणं ॥१७९॥
[गा. १८०-८३. गेवेजगदेवाणं नाम-विमाणसंखा-ठिइआइ] १८०. तिण्णेव य गेवेजा हिडिल्ला १ मज्झिमा २ य उवरिल्ला ३।
एकेकं पि य तिविहं, एवं नव होति गेवेज्जा ॥ १८०॥ १८१. सुदंसणा १ अमोहा २ य सुप्पबुद्धा ३ जसोधरा ४।
वच्छा ५ सुवच्छा ६ सुमणा ७ सोमणसा ८ पियदंसणा ९॥१८१॥ १८२. एक्कारसुत्तरं हेट्ठिमए, सत्तुत्तरं च मज्झिमए ।
सयमेगं उवरिमए, पंचेव अणुत्तरविमाणा ॥ १८२॥ १८३. हेट्ठिमगेवेजाणं तेवीसं सागरोवमाइं ठिई ।
एक्वेक्कमारुहिज्जा अट्टहिं सेसेहिं नमियंगि! ॥१८३ ॥
[गा. १८४-८६. अगुत्तरदेवाणं नाम-विमाण-ठाण-ठिइआइ] १८४. विजयं १ च वेजयंत २ जयंत ३ मपराजियं ४ च बोद्धव्वं ।
सव्वट्ठसिद्धनाम ५ होइ चउण्हं तु मज्झिमयं ॥ १८४॥ १८५. पुव्वेण होइ विजयं, दाहिणओ होइ वेजयंतं तु ।
अवरेणं तु जयंतं, अवराइयमुत्तरे पासे ॥१८५॥
१. चुइस लंतहकप्पे प्र० हं० । चउदस लंतइकप्पे सा० ॥ २. एगूणाऽऽणयकप्पे ९ प्र. हं. सा० ॥ ३. सागरोवमाइं ठिई सं०॥
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२
१०
पइन्नयन्तेसु
१८६. एएसु विमाणेसु उ तेत्तीसं सागरोवमाई ठिई । सव्वट्टसिद्धनामे अजहन्नुक्कोस तेत्तीसा ॥ १८६ ॥
२०
[गा. १८७-८८. गेवेजगाऽणुत्तरदेवविमाणाण आगारो] १८७. हेट्ठिला उवरिल्ला दो दो जुवलऽद्धचंदसंठाणा ।
पडिपुण्ण चंदसंठाणसंठिया मज्झिमा चउरो ॥ १८७ ॥ १८८. गेवेज्जावलिसरिसा गेवेज्जा तिण्णि तिण्णि आसन्ना । ठाणा अणुत्तरा विमाणाई ॥ १८८ ॥
[गा. १८९-९०. वेमाणियदेव विमाणाणं पट्ठाणं ] १८९. घणउदहिपट्ठाणा सुरभवणा दोसु होंति कप्पेसुं । तिसु वाउपडाणा, तदुभयसुपइट्टिया तिनि ॥ १८९ ॥ १९०. तेण परं उवरिमया आगासंतरपइडिया सव्वे | एस पट्टा विही उड्ं लोए विमाणाणं ॥ १९० ॥
[गा. १९१ - २७६. देवाणं सामण्ण-विसेसओ विविधा परूवणा ] [गा. १९१ - ९३. देवाणं लेसाओ ] १५ १९१. किण्हा - नीला-काऊ - तेऊलेसा य भवण-वंतरिया । जोइस - सोहम्मीसाणे तेउलेसा मुणेयव्वा ॥ १९९ ॥ १९२. कप्पे सणकुमारे माहिंदे चेव बंभलोगे य ।
एएस पहलेसा, तेण परं सुक्कलेसा उ ।। १९२ ॥ १९३. कणगत्तयरत्ताभा सुरवसभा दोसु होंति कप्पेसु ।
तिसु होंति पम्हगोरा, तेण परं सुक्किला देवा ॥ १९३ ॥
[गा. १९४ - ९८. देवाणं उच्चत्तं - ओगाहणा] १९४. भवणवइ - वाणमंतर - जोइसिया होंति सत्तरयणीया । कप्पवईर्णं य सुंदरि ! सुण उच्चत्तं सुखराणं ॥ १९४॥
१. दुल्लय° ६० | दुल्लइ° प्र० । दुलह° सं० ॥ १. जइ ! सुंदरि ! सा० ॥
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ
१९५. सोहम्मे ईसाणे य सुरवरा होंति सत्तरयणीया ।
दो दो कप्पा तुला दोसु वि परिहायए रयणी ॥ १९५ ॥ १९६. गेवेजेसु य देवा रयणीओ दोन्नि होंति उच्चा उ । रयणी पुण उच्चत्तं अणुत्तरविमाणवासीणं ॥ १९६॥ १९७. कप्पाओ कप्पम्मि उ जस्स ठिई सागरोवमऽब्भहिया । उस्सेहो तस्स भवे इक्कारसभागपरिहीणो ॥ १९७॥ १९८. जो य विमाणुस्सेहो पुढेंवीण य जं च होइ बाहलं । दोहं पितं प्रमाणं बत्तीसं जोयणसयाई ॥ १९८ ॥
[गा. १९९ - २०२. देवाणं पवीयारणा ] १९९. भवणवइ-वाणमंतर - जोइसिया हुंति कायपैवियारा । कपवईण वि सुंदरि ! वोच्छं पंवियारणविही उ ॥ १९९॥ २००. सोहम्मीसाणेसुं च सुरवरा होंति कायपैवियारा । सणंकुमार-माहिंदेसु फासपैवियारया देवा ॥ २००॥ २०१. बंभे लंतयकप्पे य सुरवरा होंति रूपवियारा । महसुक्क सहस्सारेसु सद्दर्पैवियारया देवा ॥ २०९ ॥ २०२. आणय - पाणय कप्पे आरण तह अच्चुएसु कप्पम्मि । देवा मणपवियारों परओ पवियारणा नत्थि ॥ २०२॥
[गा. २०३ - ४. देवाणं गंधो दिट्ठी य] २०३. गोसीसाऽगुरु-केययत्ता - पुन्नाग- बउलगंधा य । चंपय-कुवलयगंधा तगरेलसुगंधगंधा य ॥ २०३॥
१. सोहम्मीसाणसुरा हुंती सब्वे वि सत्त° ६० । सोहम्मीसाणसुरा उच्चत्ते हुति सत्त प्र० सा० ॥ २. य सं० ॥ ३. उस्सेहे तस्स भवे एक्कारसभागपरिहाणी हं० । उस्सेहे तस्स भवे एक्कारसभागपरिहीणा सं० प्र० ॥ ४. वीण इ जं प्र० । वीणं जं सा० ॥ ५. 'परिया' सं० ॥ ६. 'साणेसुं सु° सं० विना ॥ ७ रूयरिया' सं० ॥ ८. 'रा तेण वरेण अपवियारा हूं० । 'रा तेण परं तू अपवियारा प्र० ॥ ९ पत्ते पु° सं० ॥
२३
१०
१५
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु २०४. ऐसा णं गंधविही उवमाए वण्णिया समासेणं ।
दीट्ठीए वि य तिविहा थिर सुकुमारा य फासेणं ॥२०४॥
[गा. २०५-८. आवलिय-पइण्णयविमाणाणं संखा अंतरं च] २०५. तेवीसं च विमाणा चउरासीइं च सयसहस्साई ।
सत्ताणउइ सहस्सा उड्ढलोए विमाणाणं ८४९७०२३ ॥२०५॥ २०६. अउणाणउइ सहस्सा चउरासीइं च सयसहस्सोई।
एगूणयं दिवड्ढं सयं च पुप्फावकिण्णाणं ८४८९१४९॥२०६॥ २०७. सत्तेव सहस्साई सयाई चोवत्तराइं अट्ठ भवे ७८७४ ।
आवलियाइ विमाणा, सेसा पुप्फावकिण्णा णं ॥ २०७॥ २०८. आवलियविमाणाणं तु अंतरं नियमसो असंखेनं ।
संखेजमसंखेनं भणियं पुप्फावकिन्नाणं ॥ २०८॥
१.
१५
[गा. २०९-१३. आवलियाइविमाणाणं आगारा कमो य] २०९. आवलियाँइ विमाणा वट्टा तंसा तहेव चउरंसा ।
पुप्फावकिण्णया पुण अणेगविहरूव-संठाणा ॥२०९॥ २१०. वढें थ वलयगं पिव, तंसा सिंघाडयं पिव विमाणा।
चंउसविमाणा पुण अक्खाडयसंठिया भणिया ॥ २१॥ २११. पढमं वट्टविमाणं, बीयं तंसं, तहेव चउरंसं ।
एगंतरचउरंसं, पुणो वि वढे, पुणो तंसं ॥ २११॥ २१२. वटै वट्टस्सुवरिं, तंसं तंसस्स उप्पर होइ।
चउरंसे चउरंसं, उड्ढं तु विमाणसेढीओ ॥ २१२॥ २१३. ओलंबयरतओ सव्वविमाणाण होंति समियाओ।
उवरिम-चरिमंताओ हेढिल्लो जाव चरिमंतो ॥ २१३॥
१. एया णं सं० ६० ॥ २. °स्सा य सं० ॥ ३. आवलियाइ विमाणाण अंतरं प्र० सा० ॥ ४. °याय वि० सं० ॥ ५. पुण चउरंसविमाणा म° प्र० ॥ ६. उप्परे सं० । उप्परं प्र०॥ ७. उवलंबयर प्र०॥
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५
१. देविदत्थओ [गा. २१४-१६. कप्पवइविमाणाणं सरूवं] २१४. पागारपरिक्खित्ता वट्टविमाणा हवंति सव्वे वि।
चउरंसविमाणाणं च उद्दिसिं वेइया भणिया ॥२१४॥ २१५. जत्तो वट्टविमाणं तत्तो तंसस्स वेइया होइ।
पागारो बोधव्वो अबसेसाणं तु पासाणं ॥२१५॥ २१६. जे पुण वट्टविमाणा एगदुवारा हवंति सव्वे वि।
तिन्नि य तंसविमाणे, चत्तारि य होंति चउरंसे ॥२१६॥
[गा. २१७-१८. भवणवइ-वाणमंतर-जोइसियाणं भवण-नगर-विमाणसंखा] २१७. सत्तेव य कोडीओ हवंति बावत्तरि सयसहस्सा ।
एसो भवणसमासो भोमेजाणं सुरवराणं ॥२१७॥ २१८. तिरिओववाइयाणं रम्मा भोमनगरा असंखेजा।
तत्तो संखेजगुणा जोइसियाणं विमाणा उ ॥२१८॥
[गा. २१९. चउविहदेवाणं अप्पबहुत्तं] २१९. थोवा विमाणवासी, भोमेजा वाणमंतर मसंखा।
तत्तो संखेजगुणा जोइसवासी भवे देवा ॥२१९॥
[गा. २२०. वैमाणियदेवीणं विमाणसंखा] २२०. पत्तेय विमाणाणं देवीणं छब्भवे सयसहस्सा।
सोहम्मे कप्पम्मि उ, ईसाणे होति चत्तारि ॥२२०॥
[गा. २२१-२४. अणुत्तरदेवाणं विमाणसंखा सद्दाइअणुभागो य] २२१. पंचेवऽणुत्तरोई अणुत्तरगईहिं जाई दिवाई ।
जत्थ अणुत्तरदेवा भोगसुहं अणुवमं पत्ता ॥२२१॥ २२२. जत्थ अणुत्तरगंधा तहेव रूवा अणुत्तरा सदा ।
अचित्तपोग्गलाणं रसो य फासो य गंधो य ॥ २२२॥
१. भोमेजाणं भवनपतीनामित्यर्थः ॥ २, राणं अणु सं० ॥
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
पायसुत्ते २२३. पप्फोडियकलिकलुसा पप्फोडियकमलरेणुसंकासा।
वरकुसुममहुकरा इव सुहमयरंदं निघोटृति ॥ २२३॥ २२४. वरपउमगब्भगोरा सव्वेते एगगब्भवसहीओ।
गब्भवसहीविमुक्का सुंदरि ! सुक्खं अणुहवंति ॥ २२४ ॥
[गा. २२५-३२. देवाणं आहार-ऊसासा] २२५. तेत्तीसाए सुंदरि ! वाससहस्सेहिं होइ पुण्णेहिं ।
आहारो देवाणं अणुत्तरविमाणवासीणं ॥ २२५॥ २२६. सोलसहि सहस्सेहिं पंचेहिं सएहिं होइ पुण्णेहिं ।
आहारो देवाणं मज्मिममाउं धरैताणं ॥ २२६ ॥ २२७. दस वाससहस्साइं जहन्नमाउं धरंति जे देवा ।
तेसिं पि य आहारो चउत्थभत्तेण बोधव्वो ॥ २२७॥ २२८. संवच्छरस्स सुंदरि! मासाणं अद्धपंचमाणं च ।
उस्सासो देवाणं अणुत्तरविमाणवासीणं ॥ २२८॥ २२९. अद्धट्ठमेहिं राइदिएहिं अट्ठहि य सुतणु! मासेहिं ।
उस्सासो देवाणं मज्झिममाउं धरैताणं ॥ २२९॥ २३०. सत्तण्हं थोवाणं पुण्णाणं पुण्णयंदसरिसमुहे ! ।
ऊसासो देवाणं जहन्नमाउं धरेताणं ॥ २३० ॥ २३१. जइसागरोवमाइं जस्स ठिई तत्तिएहिं पक्खेहिं ।
ऊसासो देवाणं, वाससहस्सेहिं आहारो ॥२३१॥ २३२. आहारो ऊसासो एसो मे वन्निओ समासेणं ।
सुहुमंतरा य नाहिसि सुंदरि ! अचिरेण कालेण ॥ २३२॥
[गा. २३३-४०. वैमाणियदेवाणं ओहिनाणविसओ] २३३. एएसिं देवाणं विसओ ओहिस्स होइ जो जस्स ।
__तं सुंदरि ! वण्णे हं अहक्कमं आणुपुव्वीए ॥ २३३॥ १. अप्फोडिय' हं० ॥ २. सुखमकरन्दं आस्वादयन्ति ॥ ३. आहारो बहि देवाऽणु सं० प्र० । माहारावहि देवाऽणु' . सा०॥ ४. पन्नेहिं सं० हं० ॥ ५. ऊसासो सं० ६०॥ ६. °ण्णइंदस प्र० हं० । °णइंदुस' सा० ॥ ७. °वाणं मोही उ विसेसओ उ जो जस्स प्र० सा० । 'वाणं ओहिस्स विसेसओ उ जो जस्स हं० ॥
२०
.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७
१. देविंदस्यमो २३४. सक्कीसाणा पढमं दोचं च सणंकुमार-माहिंदा ।
तचं च बंभ-लंतग सुक्क सहस्सारय चउत्थि ॥ २३४ ॥ २३५. आणय-पाणयकप्पे देवा पासंति पंचमि पुढविं ।
तं चेव आरण-ऽच्च्य ओहिन्नाणेण पासंति ॥ २३५॥ २३६. छढेि हिट्ठिम-मज्झिमगेवेजा सत्तमि च उवरिल्ला ।
संभिन्नलोगनालिं पासंति अणुत्तरा देवा ॥ २३६ ॥ २३७. संखेजजोयणा खलु देवाणं अद्धसागरे ऊणे ।
तेण परमसंखेज्जा जहन्नयं पन्नवीसं तु ॥ २३७॥ २३८. तेण परमसंखेज्जा तिरियं दीवा य सागरा चेव ।
बहुययरं उवरिमया, उड्ढं तु सकप्पथूभाई॥ २३८॥ २३९. नेरइय-देव-तित्थंकरा य ओहिस्सऽबाहिरा होति ।
पासंति सव्वओ खलु, सेसा देसेण पासंति ॥ २३९ ॥ ओहिन्नाणे विसओ एसो मे वण्णिओ समासेणं । बाहलं उच्चत्तं विमाणवन्नं पुणो वोच्छं ॥ २४०॥
२४०
१५
[गा. २४१-७६. वेमाणियदेवाणं विमाण-आवास-पासाय-वय-ऊसास-
सरीराइवण्णणं] २४१. सत्तावीसं जोयणसयाई पुढवीण होइ बाहलं।
सोहम्मीसाणेसुं रयणविचित्ता य सा पुढवी ॥ २४१॥ २४२. तत्थ विमाण बहुविहा पासाया य मणिवेइयारम्मा ।
वेरुलियथूभियागा रयणामयदामऽलंकारा ॥ २४२॥ २४३. केइत्थऽसियविमाणा अंजणधाऊसमा सभावेणं ।
अद्दयरिट्ठयवण्णा जत्थाऽऽवासा सुरगणाणं ॥ २४३॥ २४४. केई य हरियविमाणा मेयगधाउसरिसा समावेणं ।
मोरग्गीवसवण्णा जत्थाऽऽवासा सुरगणाणं ॥ २४४॥ १. °ण ताण वा प्र० सा० ॥ २. °धाउसरिसा सभा हं० सा० ॥ ३. टुसवण्णा सा० ॥ १. केई ६० स०॥
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८
१०
१५
२०
पइन्नयसुत्ते सु
२४५. दीवसिहसरिसवण्णित्थ केइ जासुमण-सूरसविन्ना । हिंगुलुयधाउवण्णा जत्थाssवासा सुरगणाणं ।। २४५ ॥ २४६. कोरिंटधाउंवैण्णऽत्थ केइ फुलकणियारसरिवण्णा । हाद्दिभेयवण्णा जत्थाऽऽवासा सुरगणाणं ॥ २४६॥ २४७. अविउत्तमलदामा निम्मलगत्ता सुगंधनीसासा ।
सव्वे अवट्ठियवया सयंपभा अणिमिसऽच्छा य ॥ २४७ ॥
२४८. बावत्तरिंकलापंडिया उ देवा हवंति सव्वे वि । भवसंकमणे तेसिं पडिवाओ होइ नायव्वो ।। २४८॥
२४९. कल्लाणफलविवागा सच्छंद विउव्वियाभरणधारी ।
आभरण- वसणरहिया हवंति साभावियसरीरा ॥ २४९॥ २५०. वैतुलसरिसवरूवा देवा एक्कम्मि ठिइविसेसम्म । पञ्चग्गहीणमेहिया ओगहण - वण्णपॅरिणामा ॥ २५० ॥
२५१. किण्हा नीला लोहिय हालिद्दा सुक्किला विरायंति । पंचस उव्विद्धा पासाया तेसु कप्पे ॥ २५९ ॥
२५२. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिना य मणिभतिसयचित्ता । विरइयवित्थर्डदूसा रयणामयदामऽलंकारा ॥ २५२ ॥
२५३. छेव्वीस जोयणसया पुढवीणं ताण होइ बाहलं । सकुमार- माहिंदे रयणविचित्ता य सा पुढवी ॥ २५३॥
[२५४. विमाण बहुविहा पासाया य मणिवेइयारम्मा | वेरुलियथूभियागा रयणामयदा मऽलंकारा || २५४ ॥ ]
१. मरगयघाउ पु० ॥ २. 'वण्णित्थ सा० ॥ ३. लगाया सु० प्र० स० ॥ ४. बहुतुल सं० ६० ॥ ५. महिमा सा० ॥ ६. उग्गाहण प्र० ॥ ७ परिमाणा प्र० सा० ॥ ८. डभूसा प्र०६० सा० ॥ ९.२५३ गाथातः २७२ पर्यन्ता गाथाः सर्वेष्वप्यादर्शेषु अव्यवस्थिता एव वर्तन्ते, तथापि तद्गतान् पाठभेदानवलोक्य सम्यगर्थसङ्गतिं चानुविचिन्त्य ता अत्र व्यवस्थिततया स्थापिताः सन्ति ॥ १० इयं गाथा सर्वास्वपि प्रतिषु नास्ति ॥
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ २५५. तत्थ य नीला लोहिय हालिदा सुकिला विरायंति ।
छ च सए उन्विद्धा पासाया तेसु कप्पेसु ॥ २५५॥ २५६. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥२५६ ॥ २५७. पण्णावीसं जोयणसयाई पुढवीण होइ बाहलं ।
बंभय-लंतयकप्पे रयणविचित्ता य सा पुढवी ॥ २५७॥ २५८. तत्थ विमाण बहुविहा पासाया य मणिवेइयारम्मा ।
वेरुलियथूभियागा रयणामयदामऽलंकारा ॥२५८ ॥ २५९. लोहिय हालिद्दा पुण सुक्किलवण्णा य ते विरायति ।
सत्तसए उविद्धा पासाया तेसु कप्पेसु ॥२५९॥ २६०. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २६०॥ २६१. चउवीस जोयणसयाई पुढवीणं तासि होइ बाहलं ।
सुक्के य सहस्सारे रयणविचित्ता य सा पुढवी ॥ २६१॥ २६२. तत्थ विमाण बहुविहा पासाया य मणिवेइयारम्मा ।
वेरुलियथूभियागा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २६२ ॥ २६३. हालिद्दभेयवण्णा सुक्किलवण्णा य ते विरायंति ।
अट्ठसते उव्विद्धा पासाया तेसु कप्पेसु ॥२६३॥ २६४. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २६४॥ २६५. तेवीस जोयणसयाइं पुढवीणं तासि होइ बाहलं ।
आणय-पाणयकप्पे आरण-ऽचुए रयणविचित्ता उ सा पुढवी ॥२६५॥
१. २५५ गाथोत्तरार्धत आरभ्य २६१ पर्यन्ता गाथाः सं० हं० न सन्ति ॥ २. २५८ गाथातः २६१ पर्यन्ता गाथाः प्रतिषु न वर्तन्ते। किञ्चास्माभिरस्मिन् संशोधनेऽनङ्गीकृते ला० द. विद्यामन्दिरसत्के एकस्मिन्नादर्शे एता गाथा उपलभ्यन्ते। श्रीमद्भिः सागरानन्दसूरिभिरपि एतादृशादर्शान्तरादेताः गाथा उपलब्धाः सन्ति ॥ ३. इयं गाथा कुत्राप्यादर्श न दृश्यते।
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६९.
पइन्नयसुत्तेसु २६६. तत्थ विमाण बहुविहा पासाया य मणिवेइयारम्मा ।
वेरुलियथूभियागा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २६६ ॥ २६७. संखंकसन्निकासा सव्वे दगरय-तुसारसरिवण्णा ।
नव य सते उन्विद्धा पासाया तेसु कप्पेसु ॥ २६७॥ २६८. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥२६८॥ बावीस जोयणसयाई पुढवीणं तासि होइ बाहलं ।
गेवेजविमाणेसुं, रयणविचित्ता उ सा पुढवी ॥ २६९ ॥ २७०. तत्थ विमाण बहुविहा, पासाया य मणिवेइयारम्मा ।
वेरुलियथूभियागा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २७० ॥ २७१. संखंकसन्निकासा सव्वे दगरय-तुसारसरिवण्णा ।
दस य सए उव्विद्धा पासाया ते विरायंति ॥ २७१ ॥ २७२. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २७२ ॥ २७३. इगवीस जोयणसयाइं पुढवीणं तासि होइ बाहल्लं ।
पंचसु अणुत्तरेसुं, रयणविचित्ता उ सा पुढवी ॥ २७३ ॥ २७४, तत्थ विमाण बहुविहा, पासाया य मणिवेइयारम्मा।
वरेलियथूभियागा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २७४ ॥ २७५. संखंकसन्निकासा, सव्वे दगरय-तुसारसरिवण्णा ।
इक्कारसव्विद्धा, पासाया ते विरायति ॥ २७५ ॥ २७६. तत्थाऽऽसणा बहुविहा, सयणिज्जा य मणिभत्तिसयचित्ता ।
विरइयवित्थडदूसा, रयणामयदामऽलंकारा ॥ २७६ ॥
१५
[गा. २७७-८२. ईसिपब्भाराए सिद्धिसिलाए ठाणं संठाणं पमाणं च] __ २७७. सव्वट्ठविमाणस्स उ सव्वुवरिल्लाओ थूभियंताओ। २.
बारसहि जोयणेहिं इसिपब्भारा तओ पुढवी ॥ २७७॥
१. इयं गाथा कुत्राप्माद” नोपलभ्यते ॥
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
१. देविदत्थओ २७८. निम्मलदगरयवण्णा तुसार-गोखीर-हारसरिवण्णा ।
भणिया उ जिणवरेहिं उत्ताणयछत्तसंठाणा ॥ २७८॥ २७९. पणयालीसं आयाम-वित्थडा होइ सयसहस्साई।
तं तिगुणं सविसेसं परीरओ होइ बोधवो ॥ २७९ ॥ २८०. एगा जोयणकोडी बायालीसं च सयसहस्साई। तीसं चेव सहस्सा दो य सया अउणपन्नासा १४२३०२४९
॥२८॥ २८१. खेतद्धयविच्छिन्ना अद्वेव य जोयणाणि बाहलं।
परिहायमाणी चरिमंते मच्छियपत्ताओ तणुययरी ॥ २८१ ॥
संखंकसन्निकासा नामेण सुदंसणा अमोहा य। ___ अजुणसुवण्णयमई उत्ताणयछत्तसंठाणा ॥ २८२॥
[गा. २८३-९५. सिद्धाणं ठाणं संठाणं ओगाहणा फासणा य] २८३. ईसीपब्भाराएं उवरिं खलु जोयणम्मि लोगंतो।
तस्सुवरिमम्मि भाए सोलसमे सिद्धमोगाढे ॥ २८३॥. २८४. तत्थेते निच्चयणा अवेयणा निम्ममा असंगा य ।
असरीरा जीवघणा पएसनिव्वत्तसंठाणा ॥ २८४ ॥ २८५. कहिं पडिहया सिद्धा ? कहिं सिद्धा पइट्ठिया १ ।
कहिं बोदिं चइत्ताणं कत्थ गंतूण सिज्झई १ ॥ २८५॥ २८६. अलोए पडिहया सिद्धा, लोयऽग्गे य पइट्ठिया।
इहं बोदि चइत्ताणं तत्थ गंतूण सिज्झई ॥२८६॥
१. र-फेणसरि० प्र० हं० सा० ॥ २. °ए सीयाए जोय प्र० ह. सा० ॥ ३. अत्र आदर्शेषु निवेयणा, निब्वेयणा, निचेयणा, निच्चेयणा इति पाठभेदा दृश्यन्ते, प्रज्ञापनासूत्रे तस्थ वि यते भवेदा भवेदणा निम्ममा असंगा य (सूत्र २११ गा. १५८) इति पाठो वर्तते, अस्माभिस्तु देविदत्थयप्रतिगतपाठमेदान् विमृश्य निश्चयणा इति पाठो विहितोऽस्ति । निश्चयणा= निश्च्यवनाः-मृत्युरहिताः, जन्म-जरा-मृत्युरहिता इति यावत् । अथ चेत् प्रतिगताः पाठमेदा लेखकप्रमादजा एव स्युः तदा निश्वेया इत्यपि पाठोऽत्र चेत् सम्भाव्येत तदाऽपि न किचित् पुण्णमिति ॥ ४. 'तसम्वोणा सास्वपि प्रतिषु, मत्र मूळे प्रशापनासूत्रानुसारी पाठः ॥
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२
५
१०
१५
पइन्नयसुते
२८७. जं संठाणं तु इहं भवं चंयंतस्स चरिमसमयम्मि । आसीय पएसघणं तं संठाणं तहिं तस्स ॥ २८७ ॥ २८८. दीहं वा हुस्सं वा जं संठाणं हवेज्ज चरिमभवे ।
तत्ततिभागहीणा सिद्धाणोगाहणा भणिया ॥ २८८ ॥ २८९. तिन्नि सयौ तेत्तीसा धणुत्तिभागो य होइ बोधव्वो । एसा खलु सिद्धाणं उक्कोसोगाहणा भणिया ॥ २८९ ॥ २९०. चत्तारि य रयणीओ स्यणितिभागूणिया य बोधव्वा । एसा खलु सिद्धाणं मज्झिमओगाहणा भणिया ॥ २९० ॥ २९१. एक्का य होइ रयणी अट्ठेव य अंगुलाई साहीया ।
एसा खलु सिद्धाणं जहण्ण ओगाहणा भणिया ॥ २९९ ॥ २९२. ओगाहणाइ सिद्धा भवत्तिभागेण हुंति परिहीणा । संठाणमणित्थंत्थं जरा-मरणविप्पमुक्काणं ॥ २९२॥
२९३. जत्थ य एगो सिद्धो तत्थ अणंता भवक्खयविमुक्का । अन्नोन्नसमोगाढा पुट्ठा सव्वे अलोगंते ॥ २९३ ॥
२९४. असरीरा जीवघणा उवउत्ता दंसणे य नाणे य । सागारमणागारं लक्खणमेयं तु सिद्धाणं ॥ २९४ ॥ २९५. फुसइ अनंते सिद्धे सव्वपएसेहिं णियमसो सिद्धो । ते वि असंखेज्जगुणा देस-पएसेहिं जे पुट्ठा ॥ २९५ ॥
[गा. २९६ - ९७. सिद्धाणं उवओगो ] २९६. केवलनाणुवउत्ता जाणंती सव्वभावगुण-भावे ।
पासंति सव्वओ खलु केवलैंदिट्ठीहऽणंताहिं ॥ २९६ ॥ २९७. नाणम्मि दंसणम्मि य इत्तो एगयरयम्मि उवउत्ता । सव्वस्स केवलिस्सा जुगवं दो नत्थि उवओगा ॥ २९७ ॥
१. खरंतर सा० विना ॥ २. हस्सं सा० ॥ ३. या छासट्टा धणु प्र० सा० ॥ ४. कविट्ठीबर्ण" सं० विना ॥
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३
१. देविदत्थओ [गा. २९८-३०६. सिद्धाणं सुहं उवमा य] २९८. सुरगणसुहं समत्तं सव्वद्धापिंडियं अणंतगुणं ।
न वि पावइ मुत्तिसुहं णंताहिं वग्गवग्गूहिं ॥ २९८॥ २९९. न वि अस्थि माणुसाणं तं सोक्खं न वि य सव्वदेवाणं ।
जं सिद्धाणं सोक्खं अव्वाबाहं उवगयाणं ॥२९९॥ ३००. सिद्धस्स सुहो रासी सव्वद्धापिंडिओ जइ हविजा ।
णतगुणवग्गुभइओ सवागासे न माएजा ॥३००॥ ३०१. जह नाम कोइ मिच्छो नयरगुणे बहुविहे वियाणंतो।
न चएइ परिकहेउं उवमाए तहिं असंतीए ॥३०१॥ ३०२. इअ सिद्धाणं सोक्खं अणोवमं, नत्थि तस्स ओवम्म ।
किंचि विसेसेणित्तो सारिक्खमिणं सुणह वोच्छं ॥३०२॥ ३०३. जह सव्वकामगुणियं पुरिसो भोत्तूण भोयणं कोई ।
तण्हा-छुहाविमुक्को अच्छिज्ज जहा अमियतित्तो ॥ ३०३ ॥ ३०४. इय सव्वकालतित्ता अउलं निव्वाणमुवगया सिद्धा ।
सासयमव्वाबाहं चिटुंति सुही सुहं पत्ता ॥ ३०४॥ ३०५. सिद्ध त्ति य बुद्ध त्ति य पारगय ति य परंपरगय त्ति ।
उम्मुक्ककम्मकवया अजरा अमरा असंगा य ॥ ३०५॥ ३०६. निच्छिन्नसव्वदुक्खा जाइ-जरा-मरण-बंधणविमुक्का।
सांसयमव्वाबाहं अणुहुँति सुहं सयाकालं ॥ ३०६॥
१. सासयमव्वाबाहं अणुहुंती सासयं सिद्धा सं० हं० । सासयमव्वाबाहं अणुहवंती सयाकालं प्र० । सासयमवाबाहं अणुहवंति सुहं सयाकालं सा० । भग्वाबाहं सोक्खं अणुहुंती सासयं सिद्धा प्रज्ञापनासूत्रे गा. १७९ । अत्र प्रज्ञापनासूत्रगतः पाठः शुद्धो निर्दूषणश्व। आदर्शगतास्तु सर्वेऽपि पाठभेदाच्छन्दोभङ्ग-पौनरुक्त्य-हीनोक्तिदोषदृषिता वर्तन्ते । तदत्रार्थे तज्ज्ञाः श्रुतमर्मविदो बहुश्रुता एव प्रमाणम् ॥ प, ३
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४
५
१०
परन्नयसुत्ते [गा. ३०७ - ९. जिणवरीणं इड्ढी ] ३०७. सुरगणइड्ढि समग्गा सव्वद्धापिंडिया अनंतगुणा । न वि पावे जिणइडिं णंतेहिं वि वग्गवग्गूहिं ॥ ३०७ ॥ ३०८. भवणवइ वाणमंतर जोइसवासी विमाणवासी य । सव्विड्ढीप॑रियारो अरहंते वंदया होंति ॥ ३०८ ॥ ३०९. भवणवइ वाणमंतर जोइसवासी विमाणवासी य ।
इसिवालियमैइमहिया करेंति महिमं जिणवराणं ॥ ३०९ ॥
[गा. ३१०-११. देविदत्थओवसंहारो तकारगा य] ३१०. इसिवालियस्स भदं सुरवरथयकारयस्स वी (? धी) रस्स । जेहिं सया थव्वंता सव्वे इंदाँ य पवर कित्तीय ॥ "तेसिं सुराऽसुरगुरू सिद्धा सिद्धिं उवविहिंतु ॥ ३१० ॥ ३११. भोमेज्ज - वणयराणं जोइसियाणं विमाणवासीणं । देवनिकायाण थओ इह सम्मत्तो अपरिसेसो ॥ ३११ ॥
|| देविंदत्थंओ सम्मत्तो ॥ १ ॥
१. सर्वश्वासौ ऋद्धिभूतः परिवारः सर्वर्द्धिपरिवारः, चकारश्चात्र शेषो द्रष्टव्यः सर्वर्द्धिपरिवारश्च इत्यर्थः । सन्विड्ढी परिवारो हं० । सव्विड्ढीपरियरिया प्र० सा० ॥ २. 'यमयम' प्र० ई० सा० ॥ ३. °दा परव (? पवर) कित्तीया प्र० । दा य कित्तीया हं० । 'दा पवरकित्ती सा० ॥ ४. एतदनन्तरं इसिवालियस्स भद्दं सुरवरथयकारयस्स वीरस्स इति गाथार्द्धमधिकं सा० ॥ ५. एतद् गाथार्द्ध इं० नास्ति ॥ ६. उवमिहिंतु प्र० । उवणमंतु सा० ॥ ७. 'त्थओ सम्मन्तो सप्तमओ प्र० । त्थयपइण्णयं सम्मत्तं सा० ॥
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
२
तंदुलवेयालियपइण्णयं
[गा. १. मंगलमभिधेयं च ]
३१२. निज्जरियजरा - मरणं वंदित्ता जिणवरं महावीरं । वोच्छं पन्नगमिणं तंदुलवेयालियं नाम ॥ १ ॥
[गा. २ - ३. दाराणि ]
३१३. सुणह गणिए दस दसा वासस्याउस्स जह विभज्जंति । संकलिए वो सिए जं चाऽऽउं सेसयं होइ ॥ २ ॥
३१४. जत्तियमेत्ते दिवसे जत्तिय राई मुहुत्त ऊसासे ।
गमम्मि वसइ जीवो आहारविहिं च वोच्छामि ॥ ३ ॥ द्वारगाथा ||
१०
[गा. ४ -८. गब्भवासकालपमाणं ]
३१५. दोन्नि अहोरत्तसए संपुण्णे सत्तसत्तरिं चेव । गैब्भम्मि वसइ जीवो, अर्द्धमहोरत्तमन्नं च ॥ ४ ॥ ३१६. एए उ अहोरत्ता नियमा जीवस्स गन्भवासम्मि । हीणाऽहिया उ एत्तो उवघायवसेण जायंति ॥ ५ ॥ ३१७. अट्ठ सहस्सा तिन्नि उ सया मुहुत्ताण पण्णवीसा य । गब्भगओ वसइ जिओ नियमा, हीणाऽहिया एत्तो ॥ ६ ॥ ३१८. तिन्नेव य कोडीओ चउदस य हवंति सयसहस्साईं । दस चेव सहस्साईं दोन्नि सया पन्नवीसा य ॥ ७ ॥
१. ए वाससए जं चाऊ से जे० सा० ॥ २. गभगओ वसह जिभो, असं० ॥ ३. चोइस सं० पु० ॥
३५
१५
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६
पइन्नयसुत्तेसु ३१९. उस्सासा निस्सासा एत्तियमित्ता हवंति संकलिया।
जीवस्स गन्भवासे नियमा, हीणाऽहिया एत्तो ॥८॥
[गा. ९-१२. गब्भुप्पत्तिजोग्गाए थीजोणीए सरूवं] ३२० आउसो!-इत्थीए नाभिहेट्ठा सिरादुगं पुप्फनालियागारं ।
तस्स य हेट्ठा जोणी अहोमुहा संठिया कोसी ॥९॥ ३२१. तस्स य हिट्ठा चूयस्स मंजरी तारिसा उ मंसस्स ।
ते रिउकाले फुडिया सोणियलवया विमुंचंति ॥१०॥ ३२२. कोसायारं जोणी संपत्ता सुक्कमीसिया जइया ।
तइया जीवुववाए जोग्गा भणिया जिणिंदेहिं ॥११॥ ३२३. बारस चेव मुहुत्ता उवरिं विद्धंस गच्छई सा उ।
जीवाणं परिसंखा लक्ख'हत्तं च उक्कोसा ॥१२॥
१०
[गा. १३-१४. थीजोणीए पुरिसबीअस्स य पमिलाणकालो] ३२४. पणपण्णाय परेणं जोणी पमिलायए महिलियाणं ।
पणसत्तरीय परओ पाएण पुमं भवेऽबीओ ॥१३॥ १५ ३२५. वाससयाउयमेयं, परेण जा होइ पुव्वकोडीओ।
तस्सऽद्धे अमिलाया, सव्वाउयवीसभागो उ॥१४॥
[गा. १५. पिउसंखा उक्कोसो गब्भवासकालो य] ३२६. रत्तुक्कडा य इत्थी, लक्खऍहत्तं च बारस मुहुत्ता ।
पिउसंख सयपुहत्तं, बारस वासा उ गब्भस्स ॥१५॥
[गा. १६. गभगयजीवस्स पुरिसाइजाइपरिणा] ३२७. दाहिणकुच्छी पुरिसस्स होइ, वामा उ इत्थियाए उ।
उभयंतरं नपुंसे, तिरिए अट्ठेव वरिसाई ॥१६॥
.
१. खड्गविधानकाकारेत्यर्थः ॥ २. जोणि संपत्ता सुक्कमिस्सिया सं० ॥ ३. पुहुत्तं जे०॥
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
३७
२. तंदुलवेयालियपइण्णयं
. [सु. गा. १७-१९. गम्भुप्पत्ती गब्भगयजीववियासकमो य] ३२८. इमो खलु जीवो अम्मा-पिउसंजोगे माऊओयं पिउसुक्कं तं तदुभयसंसह कलुस किब्बिसं तप्पढमयाए आहारं आहारित्ता गब्भत्ताए वक्कमइ ॥१७॥
[भगवती श० १ उ० ७ सू० १२]
३२९. सत्ताहं कललं होइ, सत्ताहं होइ अब्बुयं ।
अब्बुया जायए पेसी, पेसीओ वि घणं भवे ॥१८॥ ३३०. तो पढमे मासे करिसूणं पलं जायइ १ । बीए मासे पेसी संजायए घणा २। तईए मासे माऊए डोहलं जणइ ३। चउत्थे मासे माऊए अंगाई पीणेइ ४। पंचमे मासे पंच पिंडियाओ पाणिं पायं सिरं चेव निव्वत्तेइ ५। छठे मासे पित्तसोणियं उवचिणेइ अंगोवंगं च निव्वत्तेइ -६। सत्तमे मासे सत्त सिरासयाइं १० पंच पेसीसयाई नव धमणीओ नवनउयं च रोमकूवसयसहस्साई ९९००००० निव्वत्तेइ विणा केस-मंसुणा, सह केस-मंसुणा अद्भुट्टाओ रोमकूवकोडीओ निव्वत्तेइ ३५००००००,७ । अट्ठमे मासे वित्तीकप्पो हवइ ८ ॥१९॥
[सु. २०. गभगयस्स जीवस्स आहारपरिणामो] ३३१. जीवस्स णं भंते! गब्भगयस्स समाणस्स अस्थि उच्चारे इ वा १५ पासवणे इ वा खेले इ वा सिंघाणे इ वा वंते इ वा पित्ते इ वा सुक्के इ वा सोणिए इ वा १ नो इणढे समढे । से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ-जीवस्स णं गब्भगयस्स समाणस्स नत्थि उच्चारे इ वा जाव सोणिए इ वा ? गोयमा ! जीवे णं गन्भगए समाणे जं आहारमाहारेइ तं चिणाइ सोइंदियत्ताए चक्र्खइंदियत्ताए घाणिदियत्ताए जिभिदियत्ताए फासिंदियत्ताए अट्ठि-अट्टिमिंज-केस-मंसु-रोम-नहत्ताए, से एएणं २० अट्ठणं गोयमा! एवं वुच्चइ-जीवस्स णं गभगयस्स समाणस्स नत्थि उच्चारे इ वा जाव सोणिए इ वा ॥२०॥ [भगवती श० १ उ० ७ सू०१४]
[सु. २१-२२. गब्भगयस्स जीवस्स आहारविही] ३३२. जीवे णं भंते ! गब्भगए समाणे पहू मुहेणं कावलियं आहारं आहा
१. - - एतच्चिह्नान्तर्गतः पाठः सं० प्रतावेव वर्तते। एतत्प्रकीर्णकवृत्तिकृता एष पाठो व्याख्यातो नास्ति ॥२. °क्खुरिदि सं०॥
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८
पइन्नयसुतेसु रित्तएं ? गोयमा ! नो इणढे समढे । से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-जीवे णं गब्भगए समाणे नो पहू मुहेणं कावलियं आहारं आहारित्तए १ गोयमा ! जीवे गं गब्भगए समाणे सबओ आहारेइ, सव्वओ परिणामेइ, सव्वओ ऊससइ, सव्वओ नीससइ अभिक्खणं आहारेइ, अभिक्खणं परिणामेइ, अभिक्खणं ऊससइ, अभिक्खणं नीससइ, आहच आहारेइ, आहच्च परिणामेइ, आहच्च ऊससइ, आहच नीससइ; से माउजीवरसहरणी पुत्तजीवरसहरणी माउजीवपडिबद्धा पुत्तंजीवंफुडा तम्हा आहारेइ तम्हा परिणामेइ, अवरा वि य णं पुत्तजीवपडिबद्धा माउजीवफुडा तम्हा चिणाइ तम्हा उवचिणाइ, से एएणं अटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-जीवे णं गब्भगए
समाणे नो पहू मुहेणं कावलियं आहारं आहारेत्तए ॥ २१॥ [भगवती १० श० १ उ० ७ सूत्रं १५] ॥
३३३. जीवे णं भंते ! गब्भगए समाणे किमाहारं आहारेइ ?, गोयमा ! जं से माया नाणाविहाओ रसविगैईओ तित्त-कडुय-कसायंबिल-महुराई व्वाई आहारेइ तओ एगदेसेणं ओयमाहारेइ ॥ २२॥ [भगवती श० १ उ० ७ सू०१३]
[गा. २३-२४. गल्भत्थस्स जीवस्स आहारो] ३३४. तस्स फलबिंटसरिसा उप्पलनालोवमा भवइ नाभी।
- रसहरणी जाणीए सयाइ नाभीए पडिबद्धा ॥२३॥ ३३५. नाभीए ताओ गब्भो ओयं आइयइ अण्हयंतीए ।
ओयाए तीए गब्भो विवड्ढई जाव जाओ ति ॥ २४॥
२०
[सु. २५. उप्पनजीवं पडुच्च माउ-पिउअंगनिरूवणं] ३३६, कइ णं भंते ! माउअंगा पण्णत्ता १ गोयमा ! तओ माउअंगा पण्णत्ता, तं जहा-मंसे १ सोणिए २ मत्थुलुंगे ३। कइ णं भंते! पिउअंगा पण्णता? गोयमा ! तओ पिउँअंगा पण्णत्ता, तं जहा-अद्वि १ अद्विमिंजा २ केसमंसुरोम-नहा ३ ॥२५॥ [भग० श० १ उ० ७ सू०१६-१७॥
१. °ए ? नो इणटे समढे गो० ! से सं० हं० ॥ २. इणमटे स° पु० हं० ॥ ३. पुत्तजीवफुडा सं० ६० ॥ ४. सेतेणऽटेणं जाव नो पभू भगवत्या पाठः ॥ ५. 'गईमो माहारमाहारेइ भगवत्या पाठः ॥ ६. लिंगे सं० । स्थुलंगे पु० ॥ ७-८. पिइअंगा सं० ॥
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेया लियपइण्णयं
[ सु. २६. गब्भगयस्स जीवस्स णरएसु उप्पत्ती ]
३३७. जीवे णं भंते! गन्भगए समाणे नंरएसु उववज्जिज्जा ? गोयमा ! अत्थेगइए उववज्जेज्जा अत्थेगइए नो उववज्जेज्जा | से केणट्टेणं भंते! एवं वुच्चइ जीवे णं गब्भगए समाणे नैरएसु अत्थेगइए उववज्जेज्जा अत्थेगइए नो उववज्जेज्जा १ गोयमा ! जेणं जीवे गब्भगए समाणे सन्नी पंचिदिए सव्वाहिं पज्जतीहिं पज्जत्तए ५ वीरियलद्धीए विभंगनाणलैद्धीए वेउव्विअलद्धीए वेउब्वियलद्धिपत्ते पराणीअं आगयं सोच्चा निसम्म पएसे निच्छुहइ, २ त्ता वेउव्वियसमुग्धाएणं समोहणइ, २ ता चाउरंगिणिं सेन्नं सन्नाहेइ, सन्नाहित्ता पराणीएण सद्धिं संगामं संगामेइ, से णं जीवे अत्थकामए रज्जकामए भोगकामए कामकामए, अत्थकंखिए रज्जकंखिए भोगकखिए कामकंखिए, अत्यपिवासिए रज्जपिवासिए भोगपिवासिए कामपिवासिए तच्चित्ते तम्मणे १० तसे तदज्झसिए तत्तिव्वज्झवसाणे तदट्ठोवउत्ते तदप्पियकरणे तब्भावणाभाविए, एयंसि च णं अंतरंसि कालं करेज्जा नेरइएसु उववज्जेन्ना से एएणं अट्टेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ – जीवे णं गब्भगए समाणे नेरइएस अत्थेगइए उववज्जेज्जा, अत्थेगइए नो उववज्जेज्जा ॥ २६ ॥ [ भगवती श० १ उ० ७ सूत्रं १९] ॥ [सु. २७. गब्भगयस्स जीवस्स देवलोएस उप्पत्ती ]
३३८. जीवे णं भंते! गब्भगए समाणे देवलोएसु उववज्जेज्जा ? गोयमा ! अत्थेगइए उववज्जेज्जा अत्थेगइए नो उववज्जेज्जा । से केणट्टेणं भंते! एवं वुच्चइ - अत्थेगइए उववज्जेज्जा अत्थेगइए नो उववज्जेज्जा १ गोयमा ! जे णं जीवे गभगए समाणे सण्णी पांचदिए सव्वाहिं पज्जत्तीहिं पज्जत्तए वेउव्वियलद्धीए वीरियलद्धीए ओहिनाणलद्वीए तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा अंतिए एगमँवि आयरियं धम्मियं सुवयणं सोच्चा निसम्म तओ से भवइ तिव्वसंवेगसंजायसड्डे तिव्वधम्माणुरायरत्ते, से णं जीवे धम्मकामए पुण्णकामए सग्गकामए मोक्खका मएँ, धम्मकंखिए पुन्नकंखिए सग्गकखिए मोक्खकंखिए, धम्मपिवासिए पुन्नपिवासिए सग्गपिवासिए मोक्खपिवासिए, तच्चित्ते तम्मणे तल्लेसे तदज्झवसिए तत्तिव्वश्वसाणे तदप्पियकरणे तदट्ठोवउत्ते तब्भावणाभाविए, एयंसि णं अंतरंसि कालं
१ - २. नेरइएस सं० भग० ॥ ३. 'लडीए वेउच्चणिडिपत्ते परा सं० । 'लडीए चेडव्वियलपित्ते पर भग० ॥ ४ सेनं विउब्वह, चातुरंगिणी सेनं विउन्वेत्ता चाउरंगिणीए सेणाए परा भगवतीसूत्रे ॥ ५. उववजह से भग० ॥ ६. मवि याssरियं सं० ॥ ७ए एवं ८. तम्मणे जाव तब्भावणा सं० ॥
धम्म सं० ॥
३९
१५
२०
२५
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०
पइन्नयसुत्तेसु करेजा देवलोएसु उववजेजा, से एएणं अट्ठणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-अत्थेगइए उववजेजा अत्थेगइए नो उववजेजा ॥ २७॥ [भगवती श० १ उ० ७ सू० २०]॥
१०
[सु. गा. २८-३३. गब्भगयस्स जीवस्स माउसमसहावया] ३३९. जीवे णं भंते ! गब्भगए समाणे उत्ताणए वा पासिलए वा अंबखुजए वा अच्छेज वा चिटेज वा निसीएज वा तुयटेज वा आसएज वा सएज वा माऊए सुयमाणीए सुयइ जागरमाणीए जागरइ सुहिआए सुहिओ भवइ दुहिआए दुहिओ भवइ ? हंता गोयमा ! जीवे णं गब्भगए समाणे उत्ताणए वा जाव दुक्खिआए दुक्खिओ भवइ ॥२८॥ [भगवती श० १ उ० ७ सू० २१] ॥ ३४०. थिरजायं पि हु रक्खइ, सम्मं सारक्खई तओ जणणी।
__ संवाहई तुयट्टइ रक्खइ अप्पं च गभं च ॥२९॥ ३४१. अणुसुयइ सुयंतीए, जागरमाणीए जागरइ गब्भो ।
सुहियाए होइ सुंहिओ, दुहियाए दुक्खिओ होइ ॥३०॥ ३४२. उच्चारे पासवणे खेले सिंघाणए वि से नत्थि ।
अट्ठीमिंज-नह-केस-मंसु-रोमेसु परिणामो॥३१॥ ३४३. आहारो परिणामो उस्सासो तह य चेव नीसासो ।
सव्वपएसेसु भवइ, कवलाहारो य से नत्थि ॥ ३२॥ ३४४. एवं बौदिमइगओ गब्भे संवसइ दुक्खिओ जीवो ।
परमैतिमिसंधयारे अमेज्झभरिए पैएसम्मि ॥ ३३॥
२०
[सु. गा. ३४-३६. पुरािसत्थि-नपुंसगाईणं उप्पत्ती] ३४५. आउसो ! तओ नवमे मासे तीए वा पडुप्पन्ने वा अणागए वा चउण्हं माया अन्नयरं पयायइ । तं जहा—इत्थिं वा इत्थिरूवेणं १ पुरिसं वा पुरिसरूवेणं २ नपुंसगं वा नपुंसगरूवेणं ३ बिंबं वा बिंबरूवेणं ४ ॥३४॥
१. चिरजायं पि हु गम्भं सम्म सं० ॥ २. सुही, दुहि' सं० ॥ ३. °मतमसंध° जे० ॥ ४. पइभयम्मि सं०॥
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपण्णयं ३४६. अप्पं सुकं बहुं ओयं इत्थीया तत्थ जायई ।
अप्पं ओयं बहुं सुकं पुरिसो तत्थ जायई ॥३५॥ ३४७. दोण्हं पि रत्त-सुक्काणं तुलभावे नपुंसगो । इत्थीओयसमाओगे बिंबं तत्थ पजायइ ॥ ३६॥
[सु. ३७. गब्भस्स निक्खमणं] ३४८. अह णं पसवणकालसमयंसि सीसेण वा पाएहिं वा आगच्छइ सममागच्छइ तिरियमागच्छइ विणिघायमावज्जइ ॥ ३७॥
[गा. ३८. उक्कोसो गब्भवासकालो] ३४९. कोइ पुण पावकारी बारस संवच्छराइं उक्कोसं ।
अच्छइ उ गम्भवासे असुइप्पभवे असुइयम्मि ॥ ३८॥
[गा. ३९-४४. गब्भवासस्स सरूवं विरूवया य] ३५०. जायमाणस्स जं दुक्खं मरमाणस्स वा पुणो।
तेण दुक्खेण सम्मूढो जाइं सरइ नऽप्पणो ॥३९॥ ३५१. विस्सरसरं रसंतो तो सो जोणीमुहाउ निप्फिडइ ।
माऊए अप्पणो वि य वेयणमउलं जणेमाणो ॥४०॥ ३५२. गब्भघरयम्मि जीवो कुंभीपागम्मि नरयसंकासे ।
वुच्छो अमेज्झमज्झे असुइप्पभवे असुइयम्मि ॥४१॥ ३५३. पित्तस्स य सिंभस्स य सुक्कस्स य सोणियस्स वि य मज्झे।
मुत्तस्स पुरीसस्स य जायइ जह वच्चकिमिउ व्व ॥४२॥ ३५४. तं दाणि सोयकरणं केरिसगं होइ तस्स जीवस्स १ ।
सुक्क-रुहिरागराओ जस्सुप्पत्ती सरीरस्स ॥४३॥ ३५५. एयारिसे सरीरे कलमलभरिए अमेज्झसंभूए ।
निययं विगणितं सोयमयं केरिसं तस्स? ॥४४॥
१. °त्थी तत्थ पजायई सं० ॥ २. तुल्लयाए नपुं० सं० ॥ ३. सम्ममा सं०, अयं पाठभेदो वृत्तिकृता उल्लिखितो व्याख्यातश्चाप्यस्ति ॥ ४. जाइं न सरह अप्पणो सं०॥ ५. वीसरसरं सं० ॥ ६. धुत्थो भ° सं० ॥ ७. जाओ जह सं०॥
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२
१०
१५
पनयत्तेसु
[सु. गा. ४५-५८. वासस्याउगस्त मणुयस्स दस दसाओ ]
३५६. आउसो ! एवं जायस्स जंतुस्स कमेण दस दसाओ एवमाहिज्जंति । तं जहा -
३५७. जायमित्तस्स जंतुस्स जा सा पढमिया दसा ।
३५८.
बाला १ किड्डा २ मंदा ३ बला ४ य पन्ना ५ य हायणि ६ पवंचा ७ । पन्भारा ८. मुम्मुही ९ सायणी य१० दसमा १० य कालदसा ॥ ४५ ॥
३५९.
न तत्थ सुक्ख दुक्खं वा छुहं जाणंति बालया १ ॥ ४६॥
तइयं च दसं पत्तो पंच कामगुणे नरो ।
समत्यो भुंजिउं भोगे जइ से अस्थि घरे धुवा ३ ॥ ४८ ॥ ३६०. चउत्थी उ बला नाम जं नरो दसमस्सिओ ।
समत्थो बलं दरिसेउं जइ सो भवे निरुवद्दवो ४ ॥ ४९ ॥ ३६१. पंचमी उदसं पत्तो आणुपुव्वीईं जो नरो ।
समत्थो अत्थं विचिंतेउं कुटुंबं चाभिगच्छई ५ ॥ ५० ॥ ३६२. छट्ठी उ हायणी नाम जं नरो दसमस्सिओ ।
विरजैइ काम - भोगेसु, इंदिएसु य हायई ६ ॥ ५१ ॥ ३६३. सत्तमी य पवंचा उ जं नरो दसमस्सिओ ।
निडुमइ चिक्कणं खेलं खासई य खणे खणे ७ ॥ ५२॥
बीयं च दसं पत्तो नाणाकीडाहिं कीडई |
नय से कामभोगेसु तिव्वा उप्पज्जए मई २ || ४७ ॥
१. सा० आदर्श इत आरभ्य गाथात्रयमित्थंरूपं विकृतं मूले आहतं दृश्यते तथाहि जायमित्तस्स जतुस्स जा सा पढमिया दसा । न तत्थ भुंजिउं भोए जह से अस्थि घरे धुवा १ ।। बीयाए किड्डया नामं जं नरो दसमस्सिओ । किड्डा-रमणभावेण दुलहं गमइ नरभवं २ ॥ ४७ ॥ तइया य मंदया नामं, जं नरो दसमस्लिभो । मंदस्स मोहभावेणं इत्थीभोगेहिं मुच्छिभो ३ ।। ४८ । मया तु प्राचीनेष्वादर्शेषु सर्वेष्वप्युपलब्धो वृत्तिकृता व्याख्यातश्च सुव्यवस्थितः पाठो मूले आदृतोऽस्ति ॥ २. सुहं दुक्खं वा न हु जाणंति सं० । एतत्पाठभेदानुसारेणैव वृत्तिकृता व्याख्यातमस्ति, किञ्च नायं पाठभेदः सम्यक् समीचीनोऽस्तीति ॥ ३. 'व्बीय जो सं० ॥ ४. ई कामेसुं, इंदि° सा० ० ॥
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुल बेयालिय पद्दण्णयं
३६४. संकुइयवलीचम्म संपत्तो अट्ठ िदसं ।
नारीणं च अणिट्ठो उ जराए परिणामिओ ८ ॥ ५३ ॥ ३६५. नवमी मुम्मुही नामं जं नरो दसमस्सिओ ।
जराघरे विस्संते जीवो वसइ अकामओ ९ ॥ ५४ ॥ ३६६. हीण - भिन्नसरो दीणो विवरीओ विचित्तओ ।
दुब्बलो दुक्खओ सुयइ संपत्तो दसमिं दसं १० ॥ ५५ ॥ ३६७. दसगस्स उवक्खेवो, वीसइवरिसो उ गिण्हई विजं । भोगाय तीस गैस्सा, चत्तालीसस्स विन्नाणं ॥ ५६ ॥ ३६८. पन्नासयस्स चक्खुं हायइ, सक्कियस्स बाहुबलं ।
सैत्तरियस्स उ भोगा, आसीकस्साऽऽयविन्नाणं ॥ ५७ ॥ ३६९. नउई नमइ सरीरं, पुन्ने वाससए जीवियं चयइ ।
केत्तिओ ऽत्थ सुहो भागो ? दुहभागो य केत्तिओ १ ॥ ५८ ॥
[गा. ५९-६३. दससु दसामु सुह- दुक्खविवेगेण धम्मसाहणोवएसो ] ३७०. जो वाससयं जीवइ सुही भोगे य भुंजई |
तस्सावि "सेविउं सेओ धम्मो य जिणदेसिओ ॥ ५९ ॥ ३७१. किं पुण सपच्चवाए जो नरो निच्चदुक्खिओ १ ।
सुयरं तेण कायव्वो धम्मो य जिणदेसिओ ॥ ६० ॥ ३७२. नंदमाणी चरे धम्मं ' वरं मे लट्ठतरं भवे ' ।
अदमाणो विचरे धम्मं ' मा मे पावतरं भवे ' ॥ ६१ ॥ ३७३. न वि जाई कुलं वा वि विज्जा वा वि सुसिक्खिया । तारे नरं व नारिं वा, सव्वं पुण्णेहिं वड्ढई ॥ ६२ ॥ ३७४. पुण्णेहिं हायमाणेहिं पुरिसगारो वि हायई । पुण्णेहिं वड्ढमाणेहिं पुरिसगारो वि वड्ढई ॥ ६३ ॥
१. वसइ पु० ॥ २. अव सं० ॥ ३. 'गस्स य चत्तालीसस्स बलमेव सा० ॥ ४. भोगा य सतरि उ, भसीकरला पु० । भोगा य सत्तरिस्स य, असीययस्सा सा० ॥ ५. सेवियं से° सं० ॥ ६. तारेह नरं सं० ॥
४३
१०
१५
२०
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु [सु. ६४. अंतरायबहुले जीविए पुण्णकिच्चकरणोवएसो] ३७५. पुण्णाई खलु आउसो! किच्चाई करणिज्जाइं पीइकराई वन्नकराई धणकराई कित्तिकराई। नो य खलु आउसो! एवं चिंतेयव्वं-ऐसिंति खलु बहवे समया आवलिया खणा आणापाणू थोवा लवा मुहुत्ता दिवसा अहोरत्ता पक्खा मासा रिऊ अयणा संवच्छरा जुगा वाससया वाससहस्सा वाससयसहस्सा, वासकोडीओ वासकोडाकोडीओ, जत्थ णं अम्हे बहूई सीलाई वयाइं गुणाई वेरमणाई पञ्चक्खाणाई पोसहोववासाई पडिवजिस्सामो पट्टविस्सामो करिस्सामो, ता किमत्थं आउसो! नो एवं चिंतेयव्वं भवइ ?--अंतराइयबहुले खलु अयं
जीविए, इमे य बहवे वाइय-पित्तिय-सिभिय-सन्निवाइया विविहा रोगायंका फुसंति १० जीवियं ॥६४॥
[सु. ६५-६८. जुगलिय-अरिहंत-चक्कवट्टिआईणं देहाइइड्ढीओ] ३७६. आसी य खलु आउसो ! पुचि मणुया ववगयरोगाऽऽयंका बहुवाससयसहस्सजीविणो। तं जहा—जुयलधम्मिया अरिहंता वा चक्कवट्टी वा बलदेवा वा वासुदेवा वा चारणा विजाहरा ॥६५॥
३७७. ते णं मणुया अंणतिवरसोम-चारुरूवा भोगुत्तमा भोगलक्खणधरा सुजायसव्वंगसुंदरंगा रत्तुप्पल-पंउमकर-चरणकोमलंगुलितला नग-णगर-मगर-सागरचक्कधरंकलक्खणंकियतला सुपइट्ठियकुम्मचारुचलणा अणुपुव्विसुजाय-पीवरंगुलिया उन्नय-तणु-तंब-निद्धनहा संठिय-सुसिलिट्ठ-गूढगोप्फा एणी-कुरुविंदवित्तवट्टाणुपुग्विजंघा सामुग्गनिमग्गगूढजाणू गयससणसुजायसन्निभोरू वरवारणमत्ततुल्लविक्कम-विलासियगई सुजायवरतुरयगुज्झदेसा आइन्नहउ व्व निरुवलेवा पमुइयवरतुरग-सीहअइरेगवट्टियकडी साहयसोणंद-मुसलदप्पण-निगरियवरकणगच्छरुसरिस-वरवइरवलियमज्झा गंगावत्तपयाहिणावत्ततरंगभंगुररविकिरणतरुणबोहिय उक्कोसायंतपउमगंभीर-वियडनाभी उज्जुय-समसहिय-सुजाय-जच्च-तणु-कसिणनिद्ध-आएज्ज-लडह-सुकुमाल-मउय-रमणिजरोमराई झस-विहगसुजाय-पीणकुच्छी
२०
१. राई धणकराई जसकराई कित्ति सं० पु० । वृत्तिकृता उपरिस्थापित एव पाठो व्याख्यातोऽस्ति ॥ २. एसंति सा० ॥ ३. अत्र श्रीमता वृत्तिकृता अतिवसोम इति अणतिवरसोम' इति च पाठद्वयं व्याख्यातमस्ति ॥ ४. पत्तमंतकर पु० ॥ ५. °विंद-वत्तवट्टाणुपुध्वजंघा वृ०॥ ६. मत्तपदं वृत्तौ व्याख्यातं नास्ति ॥ ७. °यभक्कोसायं सं० पु० । °यविक्कोसा वृ०॥
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५
२. तंदुलवेयालियपइण्णयं झसोयरा पम्हवियडनाभा संगयपासा सन्नयपासा सुंदरपासा सुजायपासा मियमाइय-पीण-रइयपासा अकरंडुयकणगरुयग-निम्मल-सुजाय-निरुवहयदेहधारी पसत्थबत्तीसलक्खणधरा कणगसिलायलुज्जलपसत्थ-समतल-उवचिय-वित्थिन्नपिहुलवच्छा सिरिवच्छंकियवच्छा पुरवरफलिहवट्टियभुया भुयगीसरविउलभोगआयाणफलिहउच्छूढदीहबाहू जुगसन्निभपीण-रइय-पीवरपउट्ठसंठिय-उवचिय-घण-थिर-सुबद्ध- ५ सुवट्ट-सुसिलिट्ठ लट्ठपव्वसंधी रत्ततलोवचिय-मउय-मंसल-सुजाय-लक्खणपसत्थअच्छिद्दजालपाणी पीवर-वट्टिय-सुजाय-कोमलवरंगुलिया तंब-तलिण-सुइरुइर-निद्धनक्खा चंदपाणिलेहा सूरपाणिलेहा संखपाणिलेहा चक्कपाणिलेहा सोत्थियपाणिलेहा ससि-रवि-संख-चक्क-सोत्थियविभत्त-सुविरइयपाणिलेहा वरमहिसवराह-सीह-सङ्कल-उसभ-नागवरविउल-पडिपुन्न-उन्नय-मउदक्खंधा चउरंगुलसुपमाण- १० कंबुवरसरिसगीवा अवट्ठिय-सुविभत्त-चित्तमंसू मंसल-संठिय-पसत्थ-सद्लविउलहणुया ओयवियसिलप्पवाल-बिंबफलसन्निभाधेरुट्ठा पंडुरससिसगलविमल-निम्मलसंख-गोखीरकुंद-दगरय-मुणालियाधवलदंतसेढी अखंडदंता अफुडियदंता अविरलदंता सुनिद्धदंता सुजायदंता एगदंतसेढी विव अणेगदंता हुयवहनिद्धत-धोय-तत्ततवणि-जरत्ततल-तालुजीहा सारसनवथणियमहुरगंभीर-कुंचनिग्घोस दुंदुहिसरा गरुलायय-उज्जु-तुंगनासा १५ अवदारिअपुंडरीयवयणा कोकासियधवलपुंडरीयपत्तलच्छा आनामियचावरुइल-किण्हचिहुरराइसुसंठिय-संगय-आयय-सुजायभुमया अल्लीण-पमाणजुत्तसवणा सुसवणापीणमंसलकवोलदेस-भागा अइरुग्गय-समग्ग-सुनिद्धचंदद्धसंठियनिडाला उडुइपडिपुन्नसोमवयणा छत्तागारुत्तमंगदेसा घण-निचिय-सुबद्ध-लक्खणुन्नय-कूडागार[निभ-] निरुवमपिडियऽग्गसिरा हुयवहनिद्धंत-धोय-तत्ततवणिज्जकेसंतकेसभूमी सामली- २० बोंडघणनिचियच्छोडिय-मिउ-विसय-सुहुम-लक्खणपसत्थ -सुगंधि-सुंदर-भुयमोयगभिंग-नील-कजल-पहट्ठभमरगणनिद्ध-निउरंबनिचिय-कुंचिय-पयाहिणावत्तमुद्धसिरया लक्खण-वंजणगुणोववेया माणुम्माणपमाणपडिपुन्नसुजायसव्वंगसुंदरंगा ससिसोमागौरा कंता पियदंसणा सब्भावसिंगारचारुरूवा पासाईया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा ॥६६॥
२५ ३७८. ते णं मणुया ओहस्सरा मेहस्सरा हंसस्सरा कोचस्सरा नंदिस्सरा
१. °यगेस पु० ॥ २-३. सत्थिय° पु० ॥ ४. मउंद सं० ॥ ५. धरओटा पंडर सं०॥ ६. सुद्धदं सं० ॥ ७. °दंता से वृपा० ॥ ८. सारसमहुर° धृ०॥ ९. °ग्गबालचंदसंठिय' सं०॥ १०. वयपडि पु० ॥ ११. सुहम सं० ॥ १२. °गार-कंत-पिय सं० ॥
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६
५
पइन्नय सुत्ते
नंदिघोसा सीहस्सरा सीद्दघोसा मंजुस्सरा मंजुघोसा सुस्सरा सुस्संरघोसा अणुलोमवाउवेगा कंकग्गहणी कवोयपरिणामा सउणिप्फोस-पिट्टंतरोरुपरिणया पउमुप्पलै गंधसरिसनीसाँसा सुरभिवयणा छवी निरायंका उत्तम-पैसत्थाऽइसेस-निरुवमतजल्लमल-कलंक-सेयरय-दोसवज्जियसँरीरा निरुवलेवा छायाउज्जोवियंगमंगा वज्जरि - सहनारायसंघयणा समचउरंससंठाणसंठिया छधणुसहस्साइं उड्ढं उच्चत्तेणं पण्णत्ता । ते णं मणुयाँ दो छप्पन्नपिङकरंडगसया पण्णत्ता समणाउसो ! ॥ ६७ ॥
३७९. ते णं मणुया पगइभद्दया पगइविणीया पगइउवसंता पगइपयणुकोह - माण- माया लोभा मिउ-मद्दवसंपन्ना अल्लीणा भद्दया विणीया अपिच्छा असन्निहिसंचया अचंडा असि-मसि - किसी वाणिज्जविवज्जिया विडिमंतर निवासिणो इच्छिय१० कामका मिणो गेहा गाररुक्खकयनिलया पुढवि- पुप्फ-फलाहारा, ते णं मणुयगणा पण्णत्ता ॥ ६८ ॥
[सु. गा. ६९-७५. संपइकालीणमणुयाणं देह संघयणाइहाणी धम्मियजणपसंसा य]
―
३८०. आसी य समणाउसो ! पुव्विं मणुयाणं छव्विहे संघयणे । तं जहा१५ वज्जरिसहनारायसंघयणे १ रिसहनाराय संघयणे २ नारायसंघयणे ३ अर्द्धनारायसंघयणे ४ कीलियासंघयणे ५ छेवट्ठसंघयणे ६ | संपइ खलु आउसो ! मणुयाणं छेवट्ठे संघयणे वट्टइ ॥ ६९॥
३८१. आसी य आउसो ! पुवि मणुयाणं छव्विहे संठाणे । तं जहासमचउरंसे १ नग्गोहपरिमंडले २ सांदि ३ खुज्जे ४ वामणे ५ हुंडे ६ | संपर २० खलु आउसो ! मणुयाणं हुंडे संठाणे वट्टइ ॥ ७० ॥
३८२. संघयणं संठाणं उच्चत्तं आउयं च मणुयाणं । अणुसमयं परिहायs ओसप्पिणिकालदोसेणं ॥ ७१ ॥
३८३. कोह-मय- माय लोभा उस्सन्नं वड्ढएं मणुस्साणं । कूडतुल कूडमाणा तेणऽणुमाणेण सव्वं ति ॥ ७२ ॥
१. स्सर निग्घोसा सं० ॥ २. 'णीपोस' सं० पु० ।। ३. 'लसुरभिगंधनी' सं० । 'लसुगंधिसरिसनी सा० ॥ ४. 'नीसाससुर वृ० ॥ ५. पसत्थ- महय-सम-निरुवहयवयणा जल्ल सं० ॥ ६. सरीरनिरु घृ० ॥ ७ या वे छ° सं० ॥ ८. खीलिया सं० ॥ ९. साति सं० ॥ १०. एय मणुयाणं सा० ॥
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपइण्णयं ३८४. विप्तमा अज तुलाओ, विसमाणि य जणवएसु माणाणि ।
विसमा रायकुलाई, तेण उ विसमाई वासाइं ॥७३॥ ३८५. विसमेसु य वासेसुं हुंति असाराइं ओसहिबलाई ।
ओसहिदुब्बल्लेण य आउं परिहायइ नराणं ॥७४॥ ३८६. एवं परिहायमाणे लोए चंदु व्व कालपक्खम्मि ।
जे धम्मिया मणुस्सा सुजीवियं जीवियं तेसिं ॥७५॥
[सु. गा. ७६-८१. वाससयाउयमणुयस्स वाससयविभागा आहारपरिणामाइ य]
३८७. आउसो ! से जहानामए केइ पुरिसे ण्हाए कयबलिकम्मे कयकोउयमंगल-पायच्छिते सिरंसिण्हाए कंठमालकडे आविद्धमणि-सुवण्णे अहय-सुमहग्घवत्थपरिहिए चंदणोक्किण्णगायसरीरे सरससुरहिगंधगोसीसचंदणाणुलित्तगत्ते सुइमाला- १०
वन्नग-विलेवणे कप्पियहारऽद्धहार-तिसरय-पालंबपलंबमाणकडिसुत्तयसुकयसोहे पिणद्धगेविजे अंगुलेन्जगललियंगयललियकयाभरणे नाणामणि-कणग-रयणकडग-तुडियथंभियभुए अहियरूवसस्सिरीए कुंडलुजोवियाणणे मउडदित्तसिरए हारुच्छयसुकय-रइयवच्छे पालंबपलंबमाण-सुकयपडउत्तरिजे मुद्दियापिंगलंगुलिए नाणामणिकणग-रयणविमल-महरिह-निउणोविय-मिसिमिसिंत-विरइय-सुसिलिट्ठ-विसिट्ठ-लट्ठ- १५ आविद्धवीरवलए। किं बहुणा ? कप्परुक्खए चैव अलंकिय-विभूसिए सुइपए भवित्ता अम्मा-पियरो अभिवादएज्जा । तए णं तं पुरिसं अम्मा-पियरो एवं वएज्जा
-जीव पुत्ता ! वाससयं ति। तं पि आइं तस्स नो बहुयं भवइ कम्हा १, ॥७६॥
३८८. वाससयं जीवंतो वीसं जुगाई जीवइ, वीसं जुगाई जीवंतो दो २० अयणसयाई जीवइ, दो अयणसयाई जीवंतो छ उउसयाई जीवइ, छ उउसयाई जीवंतो बारस माससयाई जीवइ, बारस माससयाई जीवंत्तो चउवीसं पक्खसयाई जीवइ, चउवीसं पक्खसयाइं जीवंतो छत्तीसं राइंदिअसहस्साई जीवइ, छत्तीसं राइंदियसहस्साइं जीवंतो दस असीयाइं मुहुत्तसयसहस्साई जीवइ, दस असीयाई मुहुत्तसयसहस्साई जीवंतो चत्तारि ऊसासकोडिसए सत्त य कोडीओ अडयालीसं च २५
१. चंदो ब्व सं० ॥ २. मणूसा सा० पु० ॥ ३. हारोत्थय सं० ॥ ४. रिउस' सं० ॥ ५--६. भासीयाई सं०॥
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮
३८९. कहमाउसो ! अद्धत्तेवीसं तंदुलवाहे भुंजइ १ गोयमा ! दुब्बलाए खंडियाणं बलियाए छडियाणं खइरमुसलपच्चाहयाणं ववगयतुस कणियाणं अखंडाणं अफुडियाणं फलगसरियाणं ईक्किक्कबीयाणं अद्धत्तेरसपैलियाणं पत्थएणं । सेविय णं पत्थर मागहए । कलं पत्यो १ सायं पत्थो २ । चउसट्ठितंदुलसाहस्सीओ मागहओ पत्थो । बिसाहस्सिएणं कवलेणं बत्तीसं कवला पुरिसस्स आहारो, अट्ठावीसं इत्थियाए, चउवीसं पंडगस्स | एवामेव आउसो ! एयाए गणणाए दो असईओ पसई, दो पसईओ य सेइया होइ, चत्तारि सेइयाओ कुलओ, १० चत्तारि कुलया पत्थो, चत्तारि पत्था आढगं, सट्ठी आढगाणं जहन्नए कुंभे, असीई आढयाणं मज्झिमे कुंभे, आढगसयं उक्कोसए कुंभे, अट्ठेव य आढगसयाणि वाहे । एएणं वाहप्पमाणेणं अद्धत्तेवीसं तंदुलवाहे भुंजइ ॥ ७८ ॥ ते य गणियनिद्दिट्ठा
५
१५
परनयसुतेसु
सयसहस्साइं चत्तालीसं च ऊसाससहस्साइं जीवइ, चत्तारि य ऊसासकोडिसए जाव चत्तालीसं च ऊसाससहस्साइं जीवंतो अद्धत्तेवीसं तंदुलवाहे भुंजइ ॥ ७७ ॥
२५
३९०. चत्तारि य कोडिसया सद्धिं चैव य हवंति कोडीओ ।
३९१. तं एवं अद्धत्तेवीसं तंदुलवाहे भुंजंतो अद्धछट्टे मुग्गकुंभे भुंजइ, अद्धछट्ठे मुग्गकुंभे भुंजंतो चउवीसं नेहाढगसयाई भुंजइ, चउवीसं नेहा ढग सयाई भुंजतो छत्तीसं लवणपलसहस्साइं भुंजइ, छत्तीसं लवणपलसहस्साइं भुजंतो २० छप्पडसाडगसयाइं नियंसेइ, दोमासिएणं परिअट्टएणं मासिएण वा परियट्टएणं बारस पडसाडगसयाई नियंसेइ । एवामेव आउसो ! वाससयाउयस्सै सव्वं गणियं तुलियं मवियं नेह - लवण - भोयण - ऽच्छायणं पि - एयं गणियपमाणं दुविहं भणियं महरिसीहिं - जस्सऽत्थि तस्स गणिज्जइ, जस्स नत्थि तस्स किं गणिज्जइ १ ॥ ८० ॥
असि च तंदुल सय सहसा हवंति त्ति मक्खायं ॥ ७९ ॥ ॥ ४६०८०००००० ॥
३९२. ववहारगणिय दिडं, सुहुमं निच्छयगयं मुणेयब्वं ।
जइ एयं न वि एवं विसमा गणणा मुणेयव्वा ॥ ८१ ॥
१. एक्वेक्क सं० ॥ २. पलिएणं पत्थएणं सं० ॥ ३. स्स एयं गणियं सं० ॥ ४. F 4 एतचिह्नमध्यवर्त्ती पाठः सं० नास्ति ॥ ५. सुहमं सं० ॥
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेया लियपइण्णयं
[गा. ८२ -८६. समयाइकालपमाणसरूवं ]
३९३. कालो परमनिरुद्धो अविभज्जो तं तु जाण समयं तु । समया य असंखेज्जा हवंति उस्सास - निस्सासे ॥ ८२ ॥ ३९४. हट्ठस्स अणवगल्लस्स निरुत्रकिट्ठस्स जंतुणो ।
एगे ऊसास- नीसासे एस पाणु त्ति वुच्चइ ॥ ८३ ॥ ३९५. सत्त पाणूणि से थोवे, सत्त थोवाणि से लवे । लवाणं सत्तहत्तरिए एस मुहुत्ते वियाहि ॥ ८४ ॥
३९६. एगमेगस्स णं भंते! मुहुत्तस्स केवइया ऊसासा वियाहिया १ गोयमा ! तिन्न सहस्सा सत्तय सयाइं तेवतीरं च ऊसासा । एस मुहुत्तो भणिओ सव्वेहिं अनंतनाणीहिं ॥ ८५ ॥
३९७. दो नालिया मुहुत्तो, सट्ठि पुण नालिया अहोरत्तो । पन्नरस अहोरत्ता पक्खो, पक्खा दुवे मासो ॥ ८६॥
[गा. ८७ - ९२. कालपमाणनिवेययघडियाजंतविहाणविही] ३९८. दाडिमपुप्फागारा लोहमैंई नालिया उ कायव्वा ।
तसे तलम्मि छ, छिद्दपमाणं पुणो वोच्छं ॥ ८७ ॥ ३९९. छैण्णउइ पुच्छवाला तिवासजायाए गोति ( ? भि ) हाणीए । अस्संवलिया उज्जुय नायव्वं नालिया छिदं ॥ ८८ ॥ ४००. अहवा उ पुंछवाला दुवासजायाए गयकरेणूए । दो वाला उ अभग्गा नायव्वं नालियाछिद्दं ॥ ८९ ॥
१. पक्खो, मासो दुवे पक्खा सं० ॥ २. 'मती ना° सं० ॥ ३. छण्णउतिमूलवालेहि तिवस्सजाताय गोकुमारीय । उज्जुगतपिंडितेहि तु कातन्वं गालिया छिडुं ॥ १० ॥ इतिस्वरूपा 'ज्योतिष्करण्डके दृश्यते । अत्र श्री मलयगिरिपादैः गोकुमारीयस्थाने गयकुमारीए इति पाठः
जुगत स्थाने उज्जुकत इति च पाठ आहतोऽस्ति । तथा ज्योतिष्करण्डकमूल प्रश्यन्तरेषु उज्जुगत पंडितेहि तु स्थाने उज्जुकयाऽसंवलिया इति पाठभेदो दृश्यते ॥ ४. असंवलिया उज्ञाय नाय सा० पु० ॥ ५. अहवा दुवस्सजायाय गयकुमारीय पुंछवालेहिं । बिहिं बिहिं गुणेहिं तेहिं तु कावं णालियाछिडुं ॥ १९ ॥ इतिरूपा गाथा ज्योतिष्करण्डके । एतत्प्रत्यन्तरेषु पुनः - अधवा दुवस्सजाताए गयकणेरूए पुंछसंभूया । दो वाला भोभग्गा कायन्वं नालियाछिद्दं ॥ १९ ॥ इत्याकारः पाठभेद उपलभ्यते ॥ ६. कणेरूवे सं० ॥
प. ४
૪૨
१०
१५
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०
५
१०
१५
२०
पन्न सुत्ते
४०१. अहवा सुवण्णमासा चत्तारि सुवट्टिया घणा सूई । चउरंगुलप्पमाणा, कौयव्वं नालियाछिद्दं ९० ॥
४०२. उद्गस्स नालियाए भवंति दो आढगा उ परिमाणं । उदगं च भाणियव्वं जारिसयं तं पुणो वोच्छं ॥ ९१ ॥
४०३. उदगं खलु नायव्वं, कायव्वं दूसपट्टपरिपूयं । मेहोदगं पसन्नं सारइयं वा गिरिर्नईए ॥ ९२ ॥
[गा. ९३. वरिसमज्झे मास - पक्ख- राईदियपमाणं ]
४०४. बारस मासा संवच्छरो उ, पक्खा य ते चउव्वीसं । तिन्नेव य सहसया हवंति राईदियाणं च ॥ ९३॥
[गा. ९४ - ९८. राईदिय - मास - वरिस वरिससयमज्झे ऊसासमाणं ] ४०५. एगं च सयसहस्सं तेरस चैव य भवे सहस्साइं । एगं च सयं नउयं हवंति राइदिऊसासा ॥ ९४ ॥ ४०६. तेत्तीस सय सहस्सा पंचाणंउई भवे सहस्साइं ।
सत्य या अणूणाहवंति मासेण ऊसासा ॥ ९५ ॥ ४०७. चत्तारि य कोडीओ सत्तेव य हुंति संयसहस्साई । अडयालीस सहस्सा चत्तारि सया य वरिसेणं ॥ ९६ ॥ ४०८. चत्तारि य कोडिसया सत्त य कोडीओ हुंति अवराओ । अडयाल सयसहस्सा चत्तालीसं सहस्सा य ॥९७॥
४०९. वाससया उस्सेए उस्सासा एत्तिया मुणेयव्वा ।
पिच्छह आउस खयं अहोनिसं झिज्जमाणस्स ॥ ९८ ॥
१. अथवा सुवण्णमासेहि चतुहि चतुरंगुला कया सूयी । णालियतलम्मितीय तु कातव्वं णालियाहि ॥ २० ॥ इतिप्रकारा गाथा ज्योतिष्करण्डके वर्त्तते । अपि चैतत्प्रत्यन्तरेष्वियं गाथा सुवास्थाने सुकुट्टिता इत्येतन्मात्रपाठभेदेन तन्दुलवैतालिकसमानाऽपि दृश्यते ॥ २. सवट्टिया - सं० ॥ ३. नायव्वं सा० ० ॥ ४. उद्गं च इच्छितव्वं जारिसगं तं च वोच्छामि इतिरूपमुत्तरार्द्ध ज्योतिष्करण्डके गा० ३४ ॥ ५. एयस्स तु परिकम्मं कायन्वं ज्योति० गा० ३५ ॥ ६. 'नदीणं सं० ज्योति० गा० ३५ ॥ ७. संवच्छरो उ बारस मासा, पक्खा ज्योति० गा० ३८ ॥ ८. व या सट्टा है ज्योति० गा० ३८ ॥ ९. उयं भ° सं० ॥ १० सइस सं० ॥
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपदण्णयं [गा. ९९-१०७. आउअवेक्खाए अणिच्चयापरूवणा] ४१०. राइदिएण तीसं तु मुहुत्ता, नव सया उ मासेणं ।
हायति पमत्ताणं, न य णं अबुहा वियाणंति ॥९९॥ ४११. तिन्नि सहस्से सगले छ च सए उडुवरो हरइ आउं ।
हेमंते गिम्हासु य वासासु य होइ नायव्वं ॥१०॥ ४१२. वाससयं परमाउं एतो पन्नास हरइ निदाए ।
एत्तो वीसइ हायइ बालत्ते वुडभावे य ॥१०१॥ ४१३. सी-उण्ह-पंथगमणे खुहा पिवासा भयं च सोगे य ।
नाणाविहा य रोगा हवंति तीसाइ पच्छद्धे ॥१०२॥ ४१४. एवं पंचासीई नट्ठा, पन्नरसमेव जीवंति ।
जे होति वाससइया, न य सुलहा वाससयजीवी ॥१०३॥ ४१५. एवं निस्सारे माणुसत्तणे जीविए अहिवडते।
न करेह चरणधम्मं, पच्छा पच्छाणुतप्पिहिह ॥१०४॥ ४१६. घुट्टम्मि सयं मोहे जिणेहिं वरधम्मतित्थमग्गस्स।
अत्ताणं च न याणह इह जाया कम्मभूमीए ॥१०५॥ ४१७. नइवेगसमं चवलं च जीवियं, जोव्वणं च कुसुमसमं ।
सोक्खं च जमनियत्तं तिन्नि वि तुरमाणभोजाई ॥१०६॥ ४१८. एयं खु जरा-मरणं परिक्खिवइ वग्गुरा व मिगजूहं ।
न य णं पेच्छह पत्तं सम्मूढा मोहजालेणं ॥१०७॥
२०
.
[सू. १०८-१३. सरीरसरूवं ४१९. आउसो! जं पि य इमं सरीरं इ8 पियं कंतं मणुण्णं मणाम मणाभिरामं थेनं वेसासियं सम्मयं बहुमयं अणुमयं भंडकरंडगसमाणं, रयणकरंडओ विव सुसंगोवियं, चेलपेडा विव सुसंपरिवुडं, तेलपेडा विव सुसंगोवियं 'मा णं
१. “त्रिंशतः पश्चाट्टे, कोऽर्थः ? शेषत्रिंशतो मध्यात् पञ्चदशवर्षाणि" इति वृत्तिकृतः ॥ २. °णुतप्पिहहा सा० पु० । °णुताहेहा मू०॥ ३. नयवे' सं०॥ १. तेल्लकेला विव सं० धृपा० ॥
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२
पनयत्तेसु
उन्हं माणं सीयं मा णं खुहा मा णं पिवासा मा णं चोरा मा णं वाला मा णं दंसा मा णं मसगा मा णं वाइय-पित्तिय-सिंभिय-सन्निवाइया विविहा रोगायंका फुसंतु 'त्ति कट्टु । एवं पि याई अधुवं अनिययं असासयं चंओवचइयं विप्पणासधम्मं, पच्छा व पुरां व अवस्स विप्पचइयव्वं ॥ १०८ ॥
४२०. एयस्स वि याई आउसो ! अणुपुव्वेणं अट्ठारस य पिट्टकरंड - संधीओ, बारस पंसुलिकरंडया, छप्पंसुलिए कडाहे, बिहत्थिया कुच्छी, चउरंगुलिआ गीवा, चउपलिया जिन्भा, दुपलियाणि अच्छीणी, चउकवालं सिरं, बत्तीसं दंता, सत्तंगुलिया जीहा, अद्भुडुपलियं हिययं, पणुवीसं पलाई कालेजं। दो अंता पंचवामा पण्णत्ता, तं जहा - लंते य तणुअंते य । तत्थ णं जे से थुल्लंते तेणं १० उच्चारे परिणमइ, तत्थ णं जे से तणुयंते तेणं पासवणे परिणमइ । दो पासा पण्णत्ता, तं जहा – वामे पासे दाहिणे पासे य । तत्थ णं से वॉमे पासे से सुहपरिणामे, तत्थ णं जे से दाँहिणे पासे से दुहपरिणामे | आउसो ! इमम्मि सरीरए सङ्कं संधिसयं, सत्तुत्तरं मम्मसयं, तिन्नि अट्ठिदाँमसयाई, नव ण्हारुयसयाई, सत्त सिरासयाई, पंच पेसीसयाई, नव धमणीओ, नवनउरं च रोमकूवसय सहस्साइं विणा १५ केस-मंसुणा, सह केप-मंसुणा अछुडाओ रोमकूवकोडीओ ॥ १०९ ॥
४२१. आउसो ! इमम्मि सरीरए सङ्कं सिरासयं नाभिप्पभवाणं उड्डगामिणीणं सिरमुवागयाणं जाओ रसहरणीओ त्ति वुच्चंति जाणं सि निरुवघातेणं चक्खु-सोय- घाण - जीहाबलं भवइ, जाणं सि उवघाएणं चक्खु-सोय- घाण - जीहाबलं उवहम्मइ । आउसो ! इमम्मि सरीरए सङ्कं सिरासयं नाभिप्पभवाणं अहोगामिणीणं २० पायतलमुवगयाणं जाणं सि निरुवघाएणं जंघाबलं हवइ, जाणं चेव से उवघाएणं सीसवेयणा अद्धसीसवेयणा मत्थयसूले अच्छीणि अंधिनंति । आउसो ! इमम्मि सरीरए सङ्कं सिरासयं नाभिप्पभवाणं तिरियगामिणीणं हत्थतलमुवगयाणं, जाणं सि निरुवघाएणं बाहुबलं हवइ, ताणं चेव से उवघाएणं पासवेयणा " पोट्टवेयणा कुच्छिवेयणा कुच्छिसूले भवइ । आउसो ! इमस्स जंतुस्स सङ्कं सिरासयं नाभिप्पभवाणं अहोगामिणीणं गुदपविट्ठाणं जाणं सि निरुवघाएणं मुत्त-पुरीस वाउकम्मं
२५
१. चयाव' पृ० ॥ २. 'डगसंधिणो बारसपासु लियकरंडया, छप्पं सु० सं० ॥ ३-४. थूलते सा० ॥ ५. वामपाले पु० ॥ ६. दाहिणपासे पु० ॥ ७. दामाण सया सं० ॥ ८. ताणं सं० ॥ ९. अंधीयंति पु० ॥ १०. पोट्टवेयणा स्थाने वृत्तिकृता पुट्टिवेयणापाठो व्याख्यातोऽस्ति ॥
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलक्यालियपइण्णयं पवत्तइ, ताणं चेव उवधाएणं मुत्त-पुरीस-वाउनिरोहेणं अरिसाओ खुमंति पंडुरोगो भवइ ॥११॥ ___४२२. आउसो! इमस्स जंतुस्स पणवीसं सिराओ सिंभधारिणीओ, पणवीस सिराओ पित्तधारिणीओ, दस सिराओ सुक्कधारिणीओ, सत्त सिरासयाई पुरिसस्स, तीसूणाई इत्थीयाए, वीसूणाई पंडगस्स ॥१११॥ ___४२३. आउसो! इमस्स जंतुस्स रुहिरस्स आढयं, वसाए अद्धाढयं, मत्थुलिंगस्स पत्थो, मुत्तस्स आढयं, पुरीसस्स पत्थो, पित्तस्स कुलवो, सिंभस्स कुलवो, सुक्कस्स अद्धकुलवो। जं जाहे दुटुं भवइ तं ताहे अइप्पमाणं भवइ ॥११२॥
४२४. पंचकोडे पुरिसे, छक्कोट्ठा इत्थिया। नवसोए पुरिसे, इक्कारससोया इत्थिया। पंच पेसीसयाई पुरिसस्स, तीसूणाई इत्थियाए, वीसूणाई १० पंडगस्स ॥११३॥
[गा. सु. ११४-१६. सरीरस्स असुंदरत्त] ४२५. अभंतरंसि कुणिमं जो(जइ) परियत्तेउ बाहिरं कुन्जा ।
तं असुई दट्टणं सया वि जणणी दुगुंछेज्जा ॥११४॥ ४२६. माणुस्सयं सरीरं पूईयं मंस-सुक्क हड्डेणं ।
परिसंठवियं सोभइ अच्छायण-गंध-मल्लेणं ॥११५॥ ४२७. इमं चेव य सरीरं सीसघडीमेय-मज्ज-मंस-ऽट्ठिय-मत्थुलिंग-सोणियवालुंडय-चम्मकोस-नासिय-सिंघाणय-धीमलालयं अमणुण्णगं सीसघडीमंजियं गलंतनयणकण्णो?-गंड-तालुयं अवालयां-खिल्लचिक्कणं चिलिचिलिये दंतमलमइलं बीभच्छदरिसणिजं अंसलग-बाहुलग-अंगुली-अंगुट्ठग-नहसंधिसंघायसंधियमिणं २० बहुरसियागारं नाल-खंधच्छिरा-अणेगण्हारु-बहुधमणि-संधिनद्धं पागडउदर-कवालं कक्खनिक्खुडं कक्खगकलियं दुरंतं अहि-धमणिसंताणसंतयं, सव्वओ समंता परिसवंतं च रोमकूवेहिं, सयं असुई, सभावओ परमदुन्भिगंधि, कालिजय-अंत-पित्त
१. पेंडरोगो पभवइ सं०॥ २-४. धारणी सं०॥ ५. स्थुलुंग° सा० ॥ ६. पूइयमं मंस वृ० । पईयमंसं व कडुयभंडेणं सं०॥ ७. थुलुंग° सा० ॥ ८. पणगऊहगं सीस' सं०॥ १. °या-खेल-खि° सं०॥ १०. लियदंतमलमहलं किंकारियं बीभ सं० पु०॥ ११. पिवद्धं सा० ॥ १२. वाडं कक्ख' सं० पु० ॥ १३. दुग्गंधि सा० ॥
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
५४
पइन्नयसुत्तेसु जर-हियय-फोप्फस-फेस-पिलिहोदर-गुज्झ-कुणिम-नवछिडु-थिविथिविथिवितहिययं दुरहिपित्त-सिंभ-मुत्तोसहायतणं, सव्वतो दुरंतं, गुज्झोरु-जाणु-जंघा-पायसंघायसंधियं असुइ कुणिमगंधि; एवं चिंतिजमाणं बीभच्छदरिसणिजं अधुवं अनिययं असासयं
सडण-पडण-विद्धंसणधम्म, पच्छा व पुरा व अवस्सचइयव्वं, निच्छयओ सुट्ट जाण, ५ एयं आइ-निहणं, एरिसं सव्वमणुयाण देहं । एस परमत्थओ सभावो ॥११६॥
[गा. ११७-१९. सरीरादिस्स असुभत्तं] ४२८. सुक्कम्मि सोणियम्मि य संभूओ जणणिकुच्छिमज्झम्मि ।
तं चेव अमेज्झरसं नव मासे धुंटिउं संतो ॥११७॥ ४२९. जोणीमुहनिप्फिडिओ थणगच्छीरेण वढिओ जाओ।
पगईअमेज्झमइओ किह देहो धोईउं सक्को १ ॥११८॥ ४३०. हाँ ! असुइसमुप्पन्नया य, निग्गया य तेण चेव य बारेणं ।
___ सत्तया मोहपसत्तया, रमंति तत्थेव असुइदारयम्मि ॥११९॥
[गा. १२०-५३. इत्थीसरीरनिव्वेओवएसो] ४३१. किह ताव घरकुडीरी कईसहस्सेहिं अपरितंतेहिं ।
वन्निज्जइ असुइबिलं जघणं ति सकन्जमूढेहिं १ ॥१२०॥ ४३२. रागेण न जाणंती य वराया कलमलस्स निद्धमणं ।
ताँ णं परिणदंती फुलं नीलुप्पलवणं व ॥ १२१ ॥ ४३३. कित्तियमित्तं वण्णे ? अमिज्झमइयम्मि वचसंघाए ।
रागो हु न कायव्वो विरागमूले सरीरम्मि ॥१२२॥ ४३४. किमिकुलसयसंकिण्णे असुइमचोक्खे असासयमसारे ।
सेयमलपोच्चडम्मी निव्वेयं वच्चह सरीरे ॥१२३॥
२०
१. हियय-गोप्फस' सं० पु० ॥ २. 'ड-थिविथिवंतहि सं० पु० ॥ ३. घोटिओ सं° सं०॥ ४. माउं सं० ॥ ५. इयं सक्का सं० ॥ ६. हा! असुइसमुप्पना य निग्गया जेण चेव दारेण । सत्ता मोहपसत्ता रमंति तत्थेव असुइदारम्मि ॥ इतिरूपा गाथा सा. वृ० ॥ ७. तो गं परियंदती सं० ॥ ८. केत्तियमेत्तो छिनो? भमेज्झ सं०॥
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालिय पण्णय
४३५. दंतमल-कण्णगूहग- सिंघणमले य लालमलबहुले । एयारिसबीभच्छे दुगुंछणिज्जम्मि को रागो १ ।। १२४ ॥ ४३६. को सडण - पडण - विकिरण-विद्धंसण- चयण- मरणधम्मम्मि | देह अहीलासो कुहिय कठिणकट्टभूयम्मि १ ॥ १२५ ॥ ४३७. कॉंग-सुणगाण भक्खे किमिकुलभत्ते य वाहिभत्ते य । देहम्मि मैच्चुभत्ते सुसाणभत्तम्मि को रागो ? ॥ १२६ ॥ ४३८. असुई अमेज्झपुन्नं कुणिम - कलेवर कुडिं परिसंवति । आगंतुयसंठवियं नवछिद्दमसासयं जाण ॥ १२७ ॥ ४३९. पेच्छसि मुहं सतिलयं सँविसेसं रायएण अहरणं । सकडक्खं सवियरं तरलच्छि जोव्वणत्थीए ॥ १२८ ॥ ४४०. पिच्छंसि बाहिरमट्टं, न पिच्छसी उज्झरं कलिमलस्स । मोहेणं नच्चयंतो सीसघडीकंजियं पियसि ॥ १२९ ॥ ४४१. सीसघडीनिग्गालं जं निट्ठहसी दुगुंछसी जं च ।
तं चैव रागरत्तो मूढो अइमुच्छिओ पियसि ।। १३० ॥ ४४२. पूइयसीसकवालं पूइयनासं च पूइदेहं च ।
पूइ छिड्डुविछिड्डुं पूइयचम्मेण य पिणद्धं ॥ १३१ ॥ ४४३. अंजणगुणसुविसुद्धं हाणुव्वट्टणगुणेहिं सुकुमालं । पुप्फुम्मीसियकेसं जैणेइ बालस्स तं रागं ।। १३२ ।। ४४४. जं सीसपूरओ त्ति य पुप्फाई भणंति मंदविन्नाणा | पुप्फाई चिय ताइं सीसस्स य पूरयं सुह ॥ १३३ ॥
१. घाणग पित्तल/लमलबहुले । एयारिस असुई दुब्बलम्मि असुइम्मि को रागो ? ॥ सं० ॥ २. 'म्म य अभिला' सं० ॥ ३. को काक-सुणगभक्खे पु० ॥ ४. वृत्तिकृता भच्छभत्ते पाठो वृत्तौ स्वीकृतोऽस्ति, मधुमत्ते इति पाठस्तु पाठान्तरतया न्यस्तोऽस्ति ॥ ५. सवतं सं० ॥ ६. 'ठवणं नवचंडम सं० ॥ ७ सविकारं राइएण सं० ॥ ८. 'यालं तरलच्छं जो सं० ॥ ९. बेच्छ बाहिरमटुं न पेच्छहा उ° सं० ॥ १०. 'ण बुब्बयंतो सं० ॥ ११. अन्नजगुणसुबद्धं सं० | अंजण गुणसुविद्धं पु० ॥ १२ १३. सुणह सा० पु० ॥
जणयह बा° सं० । जणई बा° पु० ॥
1
५५
१०
१५
२०
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु ४४५. मेदो वसा य रसिया खेले सिंघाणए य छुभ एयं ।
अह सीसपूरओ भे नियगसरीरम्मि साहीणो ॥१३४॥ ४४६. सा किर दुप्पडिपूरा क्चकुडी दुप्पया नवच्छिद्दा ।
उक्कडगंधविलित्ता बालजणोऽमुच्छियं गिद्धो॥१३५॥ ४४७. जं पेम्मरागरत्तो अवयासेऊण गृह-मुत्तोलिं।
दंतमलचिक्कणंगं सीसघडीकंजियं पियसि ॥ १३६॥ ४४८. दंतमुसलेसु गहणं गयाण, मंसे य ससय-मीयाणं ।
वालेसु य चमरीणं, चम्म-नहे 'दीवियाणं च ॥१३७ ॥ ४४९. पूइयकाए य इहं चंवणमुहे निच्चकालवीसत्थो ।
आइक्खसु सब्भावं किम्ह सि गिद्धो तुमं मूढ ! १ ॥१३८॥ ४५०. दंता वि अकजकरा, वाला वि विवडमाणबीभच्छा।
चम्मं पि य बीभच्छं, भण किम्ह सि तं गओ रागं? ॥१३९॥ ४५१. सिंभे पित्ते मुत्ते गृहम्मि वसाएँ दंतकुंडीसुं।
भणसु किमत्थं तुझं असुइम्मि वि वडिओ रागो ? ॥१४०॥ ४५२. जंघट्ठियासु ऊरू पइट्ठिया, तट्ठिया कैंडीपिट्टी।
कैडिपट्ठिवेढियाइं अट्ठारस पिट्टिअट्ठीणि ॥१४१॥ ४५३. दो अच्छिअट्ठियाई, सोलस गीवट्ठिया मुणेयव्वा ।
पिट्ठीपइट्ठियाओ बारस किल पंसुली हुंति ॥१४२॥ ४५४. अट्ठियकैठिणे सिर-हारुबंधणे मंस-चम्मलेवम्मि ।
विट्ठाकोट्ठागारे को वच्चघरोवमे रागो ? ॥१४३॥ ४५५. जह नाम वचकूवो निचं भिणिभिणिमिणतकायकली।
किमिएहिं सुलुसुलायइ सोएहि य पूइयं वहइ ॥१४४॥ १. खेलो सिंघाणभो य थुहमो य सं० ॥ २. 'च्छिओ गि° पु० ॥ ३. सु गेही गयाण मंसे य सस-मियाईणं सं० ॥ ४. दीवियाईणं ॥.१३७ ॥ सं० ॥ ५. नवण° पु० । नत्थण सं० ॥ ६. °लबीभच्छे सं०॥ ७. °ए अंत° सं० ॥८. मटुं तुझं असुयम्मि सं० ॥ ९. जंपिंडियासु सं० पु० ॥१०. कडीअट्ठी सं० ॥११. कडिभट्ठिविछि(?:च्चि)या सं० ॥ १२. कडणे सि सं० । कठोरसि पु०॥ १३. भणंत घृ०॥ १४. °यवली सं०॥ १५. सुलसु सा० पु० ॥
१५
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपदण्णयं ४५६. उद्धियनयणं खगमुहविकट्टियं विप्पइन्नबाहुल्यं ।
अंतविकट्टियमालं सीसघंडीपागडियघोरं ॥१४५॥ ४५७. भिणिभिणिमिणतसदं विसप्पियं सुलसुलेंतमंसोडं ।
मिसिमिसिमिसंतकिमियं थिविथिविथियंतबीभच्छं ॥ १४६॥ ४५८. पागडियपासुलीयं विगरालं सुक्कसंधिसंघायं ।
पडियं निवेवणयं सरीरमेयारिसं जाण ॥१४७॥ ४५९. वच्चाओ असुइतरे नवहिं सोएहिं परिगलंतेहिं ।
आमगमल्लगरूवे निव्वेयं क्चह सरीरे ॥१४८॥ ४६०. दो हत्था दो पाया सीसं उचंपियं कबंधम्मि ।
कलमलकोट्ठागारं परिवहसि दुयादुयं वचं ॥ १४९॥ ४६१. तं च किर रूववंतं वचंतं रायमग्गमोइन्नं ।
परगंधेहिं सुगंधय मन्नंतो अप्पणो गंधं ॥१५०॥ ४६२. पाडल-चंपय-मल्लिय-अंगुरुय-चंदण-तुरुक्कवामीसं ।
गंधं समोयरंतं मन्नंतो अप्पणो गंधं ॥१५१॥ ४६३. सुहवाससुरहिगंधं च ते मुहं, अगुरुगंधियं अंग।
केसा ण्हाणसुगंधा, कयरो ते अप्पणो गधो ?॥१५२॥ ४६४. अच्छिमलो कन्नमलो खेलो सिंघाणओ य पूओ य।
असुई मुत्त-पुरीसो, एसो ते अप्पणो गंधो ॥१५३ ॥
[सु. गा. १५४-६७. इत्थिसरीर-सभावाइ पडुच्च वेरग्गोवएसो] ४६५. जाओ चिय इमाओ इत्थियाओ अणेगेहिं कैंइवरसहस्सेहिं विविहपा- २० सपडिबद्धेहिं कामरागमोहिएहिं वन्नियाओ ताओ विय एरिसाओ, तं जहा-'
१. कड़ियं सा० पु० ॥ २. कड़िय° सा० पु० ॥ ३. °घडियपा० सं० ॥ ५. 'भयंत पृ०॥ ५. सुलसुलंत सा० । सुलसलिंत पु०॥ ६. थिवियं पु० वृ०॥ ७. निश्चयणयं वृ०॥ ८. जाणे वृपा०॥ ९. कलिम सा० ॥ १०. गुरू-चं सं०॥ ११. मुहवाससुरहिगंधं वातसुई सा। लिपिविकारजोऽयमशुद्धः पाठमेदः॥ १२. अत्र वृत्तिकृता वातसह इति लिपिविकारजः पाठो व्याख्यातोऽस्ति ॥ १३. कथवर पु० ॥ १४. गमोहेहिं सा० पु.।।
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु पगइविसमाओ पियरूसणाओ कतियवचडुप्परून्नातो अथक्कहसिय-भासियविलास-वीसंभ-पचू (च)याओ अविणयवांतोलीओ मोहमहावत्तणीओ विसमाओ > पियवयणवल्लरीओ कइयवपेमगिरितडीओ अवराहसहस्सघरिणीओ ४, पभवो सोगस्स, विणासो बलस्स, सूणा पुरिसाणं, नासो लज्जाए, संकरो अविणयस्स, निलओ नियडीणं १० खाणी वइरस्स, सरीरं सोगस्स, भेओ मज्जायाणं,
ऑसओ रागस्स, निलओ दुचरियाणं १५, माईए सम्मोहो, खलणा नाणस्स, चलणं सीलस्स, विग्यो धम्मस्स, अरी साहूण २०, दूसणं आयारपत्ताणं, आरामो कम्मरयस्स, फलिहो मुक्खमग्गस्स, भवणं दारिदस्स २४ ॥१५४॥
४६६. अवि आई ताओ आसीविसो विव कुवियाओ, मत्तगओ विव १० मयणपरव्वसाओ, वग्घी विव दुट्टहिययाओ, तणच्छन्नकूवो विव अप्पगास
हिययाओ, मायाकारओ विव उवयारसयबंधणपओत्तीओ, आयरियसविधं पिव दुग्गेज्झसब्भावाओ ३०, फुफुया विव अंतोदहणसीलाओ, नग्गयमग्गो विव अणव ट्ठियचित्ताओ, अंतोदुट्ठवणो विव कुहियहिययाओ, कण्हसप्पो विव अविस्ससणिज्जाओ, संघारो विव छन्नमायाओ, संझब्भरागो विव मुहुत्तरागाओ, समुद्दवीचीओ विव चंलस्सभावाओ, मच्छो विव दुप्परियत्तणसीलाओ, वानरो विव चलचित्ताओ, म विव निव्विसेसाओ ४०, कालो विव निरणुकंपाओ, वरुणो विव पासहत्थाओ, सलिलमिव निन्नगामिणीओ, किविणो विव उत्ताणहत्थाओ, नरओ विव उत्तासणिज्जाओ, खरो विव दुस्सीलाओ, दुट्ठस्सो विव दुद्दमाओ, बालो इव मुहुत्तहिययाओ, अंधकारमिव दुप्पवेसाओ, विसवल्ली विव अणल्लियणिजाओ ५०, दुट्टगाहा इव वावी अणवगाहाओ, ठाणभट्ठो विव इस्सरो अप्पसंसणिज्जाओ, किंपागफलमिव मुहमहुराओ, रित्तमुट्ठी विव बाललोमणिज्जाओ, मंसपेसीगहणमिव सोवद्दवाओ, जलियचुडली विव अमुच्चमाणडहणसीलाओ, अरिट्ठमिव दुल्लंघणिज्जाओ, कूडकरिसावणो विव कालविसंवायणसीलाओ, चंडसीलो विव दुक्खरक्खियाओ, अइविसायाओ ६० दुगुंछियाओ दुरुवचाराओ अगंभीराओ
२०
१. 1> एतच्चिह्नमध्यवर्ती पाठो न व्याख्यातो वृत्तौ ॥ २. अवक्कहसिय-भासिय-विलासवीसंभभूयाओ सा० ॥ ३. °वातुली सा. पु० ॥ ४. खणी वृ० । खाणी नरयस्स सं०॥ ५. आसाओ वृ०। भासमो इति वृपा०॥ ६. समूहो वृ०॥ ७. यायं ताओ सं०॥ ८. आयरिसबिंब पिव सा. पु०॥ ९-१०. चवल' सं०॥ ११. दुरूप सं० । दुरुवचराओ सा०॥
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपइण्णयं
अविस्ससणिज्जाओ अणवत्थियाओ दुक्खरक्खियाओ दुक्खपालियाओ अरतिकराओ कक्कसाओ दढवेराओ ७० रूव-सोहग्गमउम्मत्ताओ भुयगगइकुडिलहिययाओ कंतारगंइट्ठाणभूयाओ कुल-सयण मित्तभेयणकारियाओ परदोसपगासियाओ कैयग्घाओ बलसोहियाओ एगंतैहरणकोलाओ चंचलाओ जाँइयभंडोवगारो विव मुहरागविरागाओ ८० ॥ १५५ ॥
४६७. अवियाई ताओ अंतैरं भंगसयं, अरज्जुओ पासो, अदारुया अडवी, अणालस्सनिलओ, अँइक्खा वेयरणी, अनामिओ वाही, अवियोगो विप्पलावो, अरुओ उवसग्गी, रइवंतो चित्तविन्भमो, सव्वंगओ दाहो ९०, अणब्भपसूया वज्जासणी, असलिलप्पवाहो समुद्दरओ ९२ ॥ १५६ ॥
४६८. अवि याईं तासिं इत्थियाणं अणेगाणि नामनिरुत्ताणि - पुरिसे १० कामरागप्पडिबद्धे नाणाविहेहिं उवायसय सहस्सेहिं वह - बंधण माणयंति पुरिसाणं नो अन्नो एरिसो अरी अस्थि त्ति नारीओ, तं जहा - नारीसमा न नराणं अरीओ नारीओ १ । नाणाविहेहिं कम्मेहिं सिप्पयइएहिं पुरिसे मोहंति त्ति महिलाओ २ । पुरिसे मत्ते करेंति त्ति पमयाओ ३ । महंत कलिं जणयंति त्ति महिलियाओ ४ । पुरिसे हावभावमइएहिं रमंति त्ति रामाओ ५ । पुरिसे अंगाणुराए करेंति त्ति १५ अंगणाओ ६ । नाणाविहेसु जुद्धभंडण -संगामाऽडवीसु मुहारणगिण्हण - सी उन्हदुक्खें - किले समाइएस पुरिसे लालेंति त्ति ललणाओ ७ । पुरिसे जोग-निओएहिं वसे ठौंविंति त्ति जोसियाओ ८ । पुरिसे नाणाविहेहिं भावेहिं णिति त्ति वणियाओ ९ ।। १५७ ॥
४६९. काई पमत्तभावं, काई पणयं सविब्भमं, काई संसदं सासि व्व २० ववहरंति, काई सैंतु व्व, रोरो इव काई पयएसु पणमंति, काई उवणएसु उवणमंति, कोई कोउयनम्मं ति काउं सुकडक्खनिरिक्खिएहिं सविलासमहुरेहिं उवहसिएहिं
1. गतिद्वाणभूतातो सं० ॥ २. कइग्धाओ सं० ॥ ३. 'तहिरनको सं० ॥ ४. जोइभंडोवरागो विव वृ० । जोहभंडो विव उवरागाओ वृपा० । जच्चभंडोवरागो विव सापा० ॥ ५. अंतरंगभंग सं० वृपा० ॥ ६. अतिक्खवे' सं० । अइक्खवे वृ० ॥ ७ तब्भमो वृ० ॥ ८. अब्भया व वृ० । अणब्भया असणी इति अप्पसूया वज्जाsसणी इति अप्पसूया वज्जा सुणी इति च पाठभेदत्रयं वृत्तौ ॥ ९. लप्पलावो सं० घृपा० ॥ १०. याईहिं मोहिंति त्ति सं० ॥ ११. माईहिं सं ० ॥ १२. क्ख-भुक्ख-कि सं० । क्ख सुक्ख कि' पु० ॥ १३. ठावयंति सं० ॥ १४. विर्णेति त्ति सं० ।। १५. सस व्व सामि व्व सं० ॥ १७. काभो सं० ॥
१६. सत्तू व सं०॥
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइन्नयसुत्तेसु उवगृहिएहिं उवसद्देहिं गुरुगदरिसणेहिं भूमिलिहण-विलिहणेहिं च आरुहण-नट्टणेहि य बालयउवगृहणेहिं च अंगुलीफोडण-थणपीलण-कडितडजायणाहिं तज्जणाहिं च ॥१५८॥
४७०. अवि याई ताओ पासो व ववसितुं जे, पंको व्व खुप्पिङ जे, ५ मञ्च व्व मारेउं जे, अगणि व्व डहिउं जे, असि व्व छिजिउं जे ॥१५९॥ ४७१. असि-मसिसारिच्छीणं कंतार-कवाड-चारयसमाणं ।
घोर-निउरंबकंदरचलंत-बीभच्छभावाणं ॥१६०॥ ४७२. दोससयगागरीणं अजससयविसप्पमाणहिययाणं ।
कइयवपन्नत्तीणं ताणं अन्नायसीलाणं ॥१६१ ॥ १. ४७३. अन्नं ग्यंति, अन्नं रमंति, अन्नस्स दिति उल्लावं ।
अन्नो कडयंतरिओ, अन्नो य पडतरे ठविओ ॥१६२॥ ४७४. गंगाए वालुयं, सायरे जलं, हिमवतो य परिमाणं ।
उग्गस्स तवस्स गई, गम्भुप्पत्तिं च विलयाए ॥१६३ ॥ ४७५. सीहे कुंडुंबयारस्स पोट्टलं, कुकुँहाइयं अस्से ।
जाणंति बुद्धिमंता, महिलाहिययं न जाणंति ॥ १६४ ॥ ४७६. एरिसगुणजुत्ताणं ताणं केइ इव असंठियमणाणं ।
न हु भे वीससियव्वं महिलाणं जीवलोगम्मि ॥१६५॥ ४७७. निद्धन्नयं च खलयं, पुप्फेहि विवजियं च आरामं ।
निहुद्धियं च धे', लोएं वि अतेलियं पिंडं ॥१६६॥ २० ४७८. जणंतरेण निमिसंति लोयणा, तक्खणं च विगसंति ।
तेणंतरेण हियेयं चित्त(? चिंत )सहस्साउलं होइ ॥१६७॥
१. अवगू पु०॥ २. उच्चस सं० ॥ ३. °ण-वियंभणेहिं सं० पु०॥ १. अंगुलीताडण-थण° वृपा० ॥ ५. उल्लायं कृपा० ॥ ६. चवलवाए सं• ॥ ७. कुंडबुया वृ० ॥ ८. 'क्कुयाइ' सं० पु० ॥ ९. कस्थइ असंथियम सं० ॥ १०. पुप्फेहि निपुस्फियं च सं०॥ ११.°ए थिय ते सं० ॥ १२. °ययं वियारसहसाउलं सापा० ॥
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
२. तंदुलवेयालियपदण्णयं
[गा. १६८. उपएसाणरिहजणा] ४७९. जड्डाणं वड्डाणं निविण्णाणं च निव्विसेसाणं ।
संसारसूयराणं कहियं पि निरत्ययं होई ॥१६८॥
[गा. १६९-७० पुत्त-पियाईणमताणत्तं] ४८०. किं पुत्तेहिं १ पियाहि व ? अत्थेणे व पिंडिएण बहुएणं ?
जो मरणदेस-काले न होइ आलंबणं किंचि ॥१६९॥ ४८१. पुत्ता चयंत्ति, मित्ता चयंति, भन्जा वि णं मयं चयइ ।
तं मरणदेस-काले न चयइ सुबिइजओ धम्मो ॥१७० ॥
[गा. १७१-७४. धम्ममाहप्पं] ४८२. धम्मो ताणं, धम्मो सरणं, धम्मो गई पइट्ठा य ।
धम्मेण सुचरिएण य गम्मइ अजरामरं ठाणं ॥१७१॥ ४८३. पीईकरो वण्णकरो भासकरो जसकरो रइकरो य ।
अभयकर निव्वुइकरो पारत्तबिइजओ धम्मो ॥ १७२ ॥ ४८४. अमरवरेसु अणोवमरूवं भोगोवभोगरिद्धी य ।
विन्नाण-नाणमेव य लब्भइ सुकएण धम्मेणं ॥१७३॥ ४८५. देविंद-चक्कवट्टित्तणाइं रजाइं इच्छिया भोगा।
एयाई धम्मलाभप्फलाइं, जं चावि नेव्वाणं ॥१७४ ॥
[गा. १७५-१७७ उपसंहारो] ४८६. आहारो उस्सासो संधिछिराओ य रोमकूवाई।
पित्तं रुहिरं सुकं गणियं गणियप्पहाणेहिं ॥ १७५॥
१. वुढ्ढाणं सा० ॥ २. °ण विढप्पिएण ब° सा० ॥ ३. सुविअजिभो वृ०॥ १. °एणं ग° सं० पु० ॥ ५. करो य अभयकरो। निव्वुइकरो य सययं पार' सापा० ॥ ६. °वा य सं. पु०॥
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
६२
पहून्नयसुत्तेसु
४८७ एयं सोउ सरीरस्स वासाणं गणियपागडमहत्थं । मोक्खप मस्से ईद्दह सम्मत्तसहस्सपत्तस्स ॥ १७६ ॥ ४८८. एयं सगडसरीरं जोइ - जरा - मरण - वेयणाबहुलं ।
तह घत्तह काउं जे जह मुञ्चह सव्वदुक्खाणं ॥ १७७॥ ॥ तंदुलैवेयालीपण्णयं सम्मतं ॥ २ ॥
१. स इस पु० ॥ २. वाहि-जरा सं० पु० ॥ ३. तंदुलयं नाम पन्नगं स सं० ॥
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
चंदावेज्झयं पइण्णयं
[गा. १-२. मंगलमभिधेयं च] ४८९. जगमत्थयत्थयाणं विगैसियवरनाण-दंसणधराणं ।
नाणुजोयगराणं लोगम्मि नमो जिणवराणं ॥१॥ ४९०. इणमो सुणह महत्थं निस्संदं मोक्खमग्गसुत्तस्स ।
विगहनियत्तियचित्ता, सोऊण य मा पमाईत्था ॥२॥
[गा. ३. सत्तदारनामाई] ४९१. विणयं १ आयरियगुणे २ सीसगुणे ३ विणयनिग्गहगुणे ४ य । नाणगुणे ५ चरणगुणे ६ मरणगुणे ७ एत्थ वोच्छामि ॥३॥
॥दारागाहा ।।
[गा. ४-२१. विणयगुणे ति पढमं दारं] ४९२. जो परिभँवइ मणूसो आयरियं, जत्थ सिक्खए विजं ।
तस्स गहिया वि विज्जा दुःक्खेण वि, अप्फला होइ ॥४॥ ४९३. थद्धो विणयविहूणो न लैंभइ कित्तिं जसं च लोगम्मि ।
जो परिभवं करेई गुरूण गैरुयाए कम्माणं ॥५॥
1. यट्रियाणं क्ष० च० कापा० । यत्थियाणं कापा० ॥ २. वियसि का० ॥ ३. मुक्ख° क्ष० च० कापा० ॥ ४. "इत्थ क्ष० ॥ ५. गुणविहिं च बुच्छा प्र० कापा० । गुणे इत्थ वुच्छामि क्ष. च. कापा०॥ ६. 'दारगाहा' इति सं० का० नास्ति, का० पाठान्तरे त्वस्ति ॥ ७. °भवं करेइ म मणुसो कापा० ॥ ८. मणुस्सो क्ष० च० कापा० ॥ ९. निप्फला क्ष. कापा०॥ १०. लहइ च० का०॥ ११. गुरुभाइ क्ष० च०। गुरुयाए का० । गरुयाई, गुरुयाई, गुरूयाई, गरुयाए इति पाठान्तरचतुष्कं का० आदर्श ॥
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पदन्नयसुत्तेसु ४९४. सव्वत्थ लभेज नरो विस्संभं संचयं च कित्तिं च।
जो गुरुजणोवइ8 विजं विणएण गेण्हेज ॥६॥ ४९५. अविणीयस्स पणस्सइ, जइ वि नै नस्सइ नै नजइ गुणेहिं ।
विजा सुसिक्खिया वि हु गुरुपरिभवबुद्धिदोसेणं ॥७॥ ४९६. विना मणुसरियव्वा नं दुन्विणीयस्स होइ दायव्वा ।
परिभवइ दुन्विणीओ तं विज, तं च आयरियं ॥८॥ ४९७. विजं परिभवमाणो आयरियाणं गुणेऽपयासितो।
रिसिघायगाण लोयं वच्चइ मिच्छत्तसंजुत्तो ॥९॥ ४९८. विजा वि होई विलिया गहिया पुरिसेणऽभागधेजेण ।
सुकुलकुलबालियो विव असरिसपुरिसं पई पत्ता ॥१०॥ ४९९. सिक्खाहि ताव विणयं, किं ते विजाइ दुन्विणीयस्स १ ।
दुस्सिखिंओ हु विणओ, सुलभा विजा विणीयस्स ॥११॥ ५००. विजं सिक्खह, विजं गुणेह, गहियं च मा पमाएह ।
गहिय-गुणिया हु विजा परलोयसुहावहा होइ ॥१२॥ ५०१. विणएण सिक्खियाणं विजाणं परिसंमत्तसुत्ताणं ।
सक्का फलमैणुभुत्तुं गुरुजणतुट्ठोवइट्ठाणं ॥१३॥
१५
१. पच्चयं क्ष० च० का० । सच्चयं, संथवं इति पाठभेदद्वयं का० आदर्शे ॥ २. वा सं० का० । च इति कापा० ॥ ३. गिण्हे° का० । गिहिज्जा क्ष० च०॥ ४. न भस्सइ न जुज्जइ गु°क्ष. च०॥ ५. न जुज्जइगु पु० का०। न नजइ कापा० ।। ६. ज्जा अणुस पु०च० का० ।
जा मणुस कापा०॥ ७. न हुभविणी कापा.। न दुविणी° कापा। न ह दुग्विणी सं. क्ष० च० पु. कापा० । न हु दुन्विणिय कापा० ॥ ८. गुणे पणासिंतो पु० च० । गुणे पणासेंतो का०, गुणे पणासंतो कापा० । गुणे पगासंतो। रिसिनायगाण लोअं वह सम्मत्तसंजुत्तो कापा० ॥ ९. °इ बलिया गहिया पुरिसेण भाग सं० विना ॥ १०. विलियावीडिता ॥ ११. गधिजे क्ष० च० ॥ १२. °या इव कापा० ॥ १३. विजाए का। विजाहिं कापा० । विजाइ ते दु' कापा० ॥ ११. °क्खओ, °क्खेमो इति पाठान्तरे का० ॥ १५. सुलहा क्ष० कापा० ॥ १६. सिक्खेह कापा० ॥ १७. लोए सु कापा० ॥ १८. समित्त कापा० ॥ १९. °मणुहुँतुं च० ॥
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णय ५०२. दुल्लहया आयरिया विजाणं दायगा समत्ताणं ।
ववगयचउक्कसाया दुल्लहया सिक्खगा सीसा ॥१४॥ ५०३. पन्वइयस्स गिहिस्स वै विणयं चेव कुसला पसंसति ।
न हु पावइ अविणीओ कित्तिं च जसं च लोगम्मि ॥१५॥ ५०४. जाणंता वि य विणयं केई कम्माणुभावदोसेणं ।
नेच्छंति पंउंजित्ता अभिभूया राग-दोसेहिं ॥१६॥ ५०५. अभणंतस्स वि कस्स वि पँइरइ कित्ती जसो य लोगम्मि ।
पुरिसस्स महिलियाए विणीयविणयस्स दंतस्स ॥ १७॥ ५०६. देंति फलं विजाओ पुरिसाणं भागधेजेपरियाणं ।
न हु भागधेजपरिवन्जियस्स विजा फलं देति ॥१८॥ ५०७. "विजं परिभवमाणो आयरियाणं गुणेऽपयासिंतो।
रिसिघायगाण लोयं वच्चइ मिच्छत्तसंजुत्तो ॥१९॥ ५०८. न हु सुलहा आयरिया विजाणं दायगा समत्ताणं ।
उज्जुय अपरित्तता न हु सुलहा सिक्खगा सीसा ॥२०॥ ५०९. विणयस्स गुणविसेसा ऍए मए वण्णिया समासेणं । दौरं १ ।
आयरियाणं च गुंणे एगमणों मे निसामेह ॥ २१ ॥
[गा. २२-३६. आयरियगुणे ति बीयं दारं] ५१०. वोच्छं आयरियगुणे अणेगगुणसयसहस्संधारीणं ।
ववहारदेसगाणं सुयरयणसुसत्थवाहाणं ॥ २२॥
१. दुल्लभया क्ष० कापा० ॥ २. दुल्लहिया का० । दुल्लहगा क्ष० कापा० । दुल्लहया कापा० । दुल्लहा सि कापा० ॥ ३. वा क्ष० ॥ ४. जाणंतो कापा० ॥ ५. पउंजेउं च० कापा.॥ ६. य क्ष. कापा०॥ ७. पयरह च० । पसरइ क्ष० पु. का० ॥ ८. जसं कापा० ॥ ९. लोगमजमम्मि प्र. कापा । लोयम्मि कापा०॥ १०. दिति क्ष. च०॥ ११. भागधिज्ज सं० क्ष० ॥ १२. ज्जभरि सं० विना० ॥ १३. दिति च० क्ष० । देति का ॥ १४. नवमगाथासहशीयं गाथा जे. च० आदर्शयो!पलभ्यते ॥ १५. गुणे पणासेंतो जे० पु. का.क्ष.॥ १६. ताणं। अझयणमपरितंता च० ॥ १७. अजूभ अप्परितंता कापा० ॥ १८. एव मए क्ष. कापा० ॥ १९. 'दारं १' इति सं० क्ष० का० आदर्शेषु नास्ति ॥ २.० गुणे एगग्गमणा निसा प्र० का० । गुणे गमगा कापा०, मूलस्थः पाठोऽपि का० आदर्श पाठान्तरत्वेनादृतः ॥ २१.णा मेनिक्ष. कापा०॥ २२. वुच्छंक्ष०च०॥ २३. स्सधरियागं प्र० कापा०॥
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइन्नयसुत्तेसु ५११. पुढवी विव सव्वसहं १ मेरु व्व अकंपिरं २ ठियं' धम्मे ३१
चंदं व सोमलेसं ४ तं आयरियं पसंसंति ॥ २३॥ ५१२. ॲपरिस्सावि ५ आलोयणारिहं ६ हेउ-कारणविहन्तुं ७-८।
गंभीरं ९ दुद्धरिसं १० तं आयरियं पसंसंति ॥ २४ ॥ ५१३. कालन्नू ११ देसन्नू १२ समयन्नू १३ अंतुरियं १४ असंभंतं १५।
अणुवत्तयं १६ अमायं १७ तं आयरियं पसंसंति ॥ २५॥ ५१४. लोइय-वेइय-सीमाइएसु सत्थेसु जस्स वैक्खेवो १८-१९-२० ।
ससमय-परसमैयविऊ २१-२२ तं" आयरियं पसंसंति ॥२६॥ ५१५. बारसहि वि अंगेहिं सामाइयमाइपुव्वनिबद्ध ।
लैंठें गहियढे २३-२४ तं आयरियं पसंसंति ॥ २७॥ ५१६. आयरियसहस्साइं लहइ य जीवो भवेहिं बहुएहिं ।
कम्मेसु य सिप्पेसु य अन्नेसु ये धम्मचरणेसु ॥ २८॥ ५१७. जे पुण जिणोवइडे निग्गंथे पवयणम्मि आयरिया।
संसार-मोक्खैमग्गस्स देसँगा "तेऽत्थ आयरिया २५-२६ ॥ २९॥ ५१८. जह दीवा दीवसयं पैइप्पए सो य दिपए दीवो ।
दीवसमा आयरियाँ दिप्पंति, परं च दीवेंति ॥ ३०॥
१५
१. ठिअंच० ॥ २. चंदो व्व का० । चंदु व्व क्ष० पु० कापा० । मूलस्थः पाठोऽपि का० आदर्श पाठान्तरत्वेनादृतः॥ ३. सोमसत्तं तं कापा० ॥ ४. अप्परिसावि सं० कापा० ॥ ५. °स्सावी च०॥ ६. विहिण्णुं क्ष० च० का। विहण्णुं कापा० ॥ ७. कालण्णुं देसण्णुं भावण्णुं अतु क्ष०। कालण्णू देसण्णू भावण्णू अतु च० का०॥ ८. अतुरियं अचवलं असं कापा०॥ ९. अणुयत्त प्र. कापा०॥ १०. अमायं मायरियं तं पसं. च०॥ ११. सामइ का० । सामाइ कापा०॥ १२. विक्खेवो का० । वक्खेवो कापा० ॥ १३. °यम्मि य तं कापा० । यविऊणं आ° कापा०॥ १४. तं कापा० ॥ १५. सहि कापा० ॥ १६. बद्धं कापा० ।। १७. लद्धत्थं गहियत्थं का० ॥ १८. जीवे क्ष० कापा० ॥ १९. भवेहि का० । भवेहिं णेगेहि प्र. कापा० ॥ २०. अ कापा० ॥ २१. मुक्ख° क्ष० ॥ २२. देसया कापा० ॥ २३. ते हु मा सं० विना० । तेऽत्थ कापा० ॥ २४. पदिप्प का० । पदिप्पई तथा पइप्पए कापा० ॥ २५. उ क्ष० कापा० । अ कापा०॥ २६, दिप्पई का० । दिप्पए कापा० ॥ २७. या अप्पं च परं च सं.विना०॥ २८. दीवंति क्ष. कापा. दिप्पंति कापा०॥
For. Private & Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं ५१९. धन्ना आयरियाणं निचं आइच्च-चंदभूयाणं ।
संसारमहण्णवतारयाण पाए पणिवयंति ३० ॥३१॥ ५२०. इहलोइयं च कित्तिं लभंति आयरियभत्तिराएणं ३१ ।
देवगई सुविसुद्धं ३२ धम्मे य अणुत्तरं बोहिं ३३ ॥ ३२॥ ५२१. देवा वि देवलोए निचं दिवोहिणा वियोणित्ता।
आयरियाण सरंता आसण-सयाणि मुंचंति ३४ ॥३३॥ ५२२. देवा वि देवलोए निग्गंथं पवयणं अणुसरंता ।
अच्छरगणमझगया आयरिए वंदया 'एंति ३५॥३४॥ ५२३. छट्टऽट्ठम-दसम-दुवालसेहिं भत्तेहिं उंववसंता वि।
अकरेंता गुरुवयणं ते "होति अणंतसंसारी ३६ ॥३५॥ ५२४. एए अन्ने य बहू आयरियाणं गुणा अपरिमेजा। दौरं २ ।
सीसाण गुणविसेसे के समासेण वोच्छामि ॥ ३६॥
[गा. ३७-५३. सीसगुणे त्ति तइयं दारं] ५२५. नीयोवित्ति विणीयं ममत्तमं गुणवियाणयं सुँयणं ।
आयरियमइवियाणि सीसं कुसला पसंसंति ॥ ३७॥ ५२६. सीयसहं उण्हसहं वायसहं खुह-पिवास-अरइसहं ।
पुढवी विव सव्वसहं सीसं कुसला पसंसति ॥ ३८॥ ५२७. लाभेसु अलाभेसु य अविवन्नो जस्स होइ मुहवण्णो ।
__ अप्पिच्छं संतुटुं सीसं कुसला पसंसति ॥ ३९॥
१.दसूराणं सं०, असाधुरयं पाठः ॥ २. लहंति च० कापा० । लहइ य आक्ष. कापा । लहेई कापा० ॥ ३. वियाणिता कापा० ॥ ४. °णाई क्ष० कापा० ॥ ५. मुंचंति क्ष० का० । मुचंति कापा०॥ ६. वदिया कापा.॥ ७. इंति क्ष० च० कापा० । हंति कापा० ॥ ८. लसेहिं मासद्धमासखमणेहिं भत्ते कापा० ॥ ९. उवविसंता कापा०॥ १०. अकरिता क्ष. च० कापा० । मकरंता कापा० ॥ ११. हुंति क्ष० च० ॥ १२. 'दारं २'सं.क्ष. का. आदर्शषु नास्ति ॥ १३. केवि क्ष०॥ १४. वुच्छामि क्ष० च०॥ १५. नीयं वित्ति कापा० ॥ ११. समत्तमं का। अमत्तयं, अमत्तकं तथा ममत्त कापा० ॥ १७. सुमणं च० ॥ १८. °याणि कुसला सीसं प' अ० का० विना ॥ १९. वायाऽऽयव-खु-प्पिवास' च० ॥ २०. मो होइ जस्स मुक्ष०॥
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइन्नयसुत्तेसु ५२८. छव्विहंविणयविहन्नू अंजविओ सो हु वुच्चइ विणीओ।
इड्डीगारवरहियं सीसं कुसला पसंसंति ॥ ४०॥ ५२९. दसविहवेयावच्चम्मि उजुयं उजयं च सज्झाए ।
सव्वावासगजुत्तं सीसं कुसला पसंसंति ॥४१॥ ५३०. आयरियवण्णवाइं गणसेविं कित्तिवद्धणं धीरं ।
धीधणियबद्धकच्छं सीसं कुसला पसंसंति ॥ ४२॥ ५३१. हंतूण सव्वमाणं सीसो होऊण ताव सिक्खाहि ।
सीसस्स हाँति सीसा, न होति सीसा असीसस्स ॥४३॥ ५३२. वयणाई सुकडुयाइं पंणयनिसिट्ठाई विसहियव्वाई।
सीसेणाऽऽयरियाणं "नीसेसं मग्गमाणेणं ॥४४॥ ५३३. जाइ-कुल-रूव-जोवण-बल-विरिय-समत्तसत्तसंपन्नं ।
मिउँ-मद्दवाइमपिसुणमसढमैथद्धं अलोभं च ॥ ४५ ॥ ५३४. पडिपुण्णपाणि-पाय अणुलोमं निद्ध-उवचियसरीरं ।
गंभीर-तुंगनासं उदारदिह्रि विसालच्छं ॥४६॥ ५३५. जिणसासणमणुरत्तं गुरुजणमुँहपिच्छिरं च धीरं च ।
सद्धागुणपरिपुण्णं विकारविरयं विणयमूलं ॥४७॥ ५३६. कोलन्नू देसन्नू समयन्नू सील-रूव-विणयन्नू ।
लोह-भय-मोहरहियं जियनिद्द-परीसहं चेव ॥४८॥
१५
१. हजीवविहिण्णु कापा०॥ २. विहिण्णू च० क्ष० का० ॥ ३. अज्झइमओ क्ष०. कापा०॥ ४. उज्जयं कापा०॥ ५. उन्नयं कापा०॥ ६. सव्वावस्सग क्ष० कापा०॥ ७.: वायं गणिसे कापा०॥ ८. °ण सम्वसिक्खाहिं। सी' कापा० ॥ ९. हुंति सं० क्ष०॥ १०. पणइनि कापा०॥ ११. निसट्ठाई जे० पु. कापा० । निसिद्धाई क्ष० कापा०॥ १२. °सहिणव्वा' कापा०॥ १३. नीसेसं-निःश्रेयसम् । निस्सेसं कापा० ॥ १४. जुन्वण° क्ष० च०॥ १५. संजुत्तं क्ष० च० कापा० । °संपन्ने कापा०॥ १६. °उ-सद्द क्ष. कापा० । °उ-सञ्चवा' च०॥ १७. मथड्ढं च० ॥ १८. लच्छि कापा० ॥ १९. मुहपेच्छगं च जे० विना ॥ २०. °पडिपु कापा०॥ २१. वियार' का० ॥ २२. कालचं देसन्तुं समयन्तुं क्ष० ॥ २३. यन्तुं क्ष०॥
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं ५३७. जइ वि सुयनाणकुसलो होइ नरो हेउ-कारणविहन्न ।
अविणीयं गारवियं न तं सुयैहरा पसंसंति ॥४९॥ [राँगरहियं अकंपममच्छरियमकिंचणं निउणबुद्धिं ।
अचवलमवंचणमई जिणपावयणम्मि य पगभं ॥१॥] ५३८. सीसं सुइमणुरत्तं निच्चं विणओवयारसंपन्नं ।
वाएज व गुणजुत्तं पवयणसोहाकरं धीरं ॥५०॥ ५३९. एत्तो जो परिहीणो गुणेहिं गुणसयनंओववेएहिं ।
पुत्तं पि न वाएज्जा, किं पुण सीसं गुणविहूँणं ? ॥५१॥ ५४०. एसा सीसपरिक्खा कहिया निउणेत्थ सत्थउवेइट्ठा ।
सीसो परिक्खियब्वो पारतं मग्गमाणेणं ॥५२॥ . ५४१. सीसाणं गुणकित्ती एसा मे वण्णिया समासेणं । दारं ३ ।
विणयस्स निग्गहगुणे ओहियहियया निसामेह ॥ ५३॥
[गा. ५४-६७. विणयनिग्गहगुणे त्ति चउत्थं दारं] ५४२. विणओ मोक्खद्दारं विणयं माँ हू कयाइ छड्डेजा।
अप्पसुओ वि हु पुरिसो विणएण खवेइ कम्माई ॥५४॥ ५४३. जो अविणीयं विणएण जिणइ, सीलेण जिणइ निस्सीलं ।
सो जिणइ तिण्णि लोए, पावमपावेण सो जिणइ ॥५५॥
१. सुअना च० ॥ २. विहिण्णू सं० विना० । विहण्णू कापा० ॥ ३. यधरा च०॥ ४. गाथेयं पु० च० आदर्शयोरेवोपलभ्यते। अन्यान्यप्राचीनतमादर्शेष्वनुपलम्भादरया गाथायाः प्रक्षिप्तत्वं सम्भाव्यते ॥ ५. 'मचंचलमई च० ॥ ६. संपुण्णं का। संजुत्तं क्ष० कापा०॥ ७. वाइज च०। वायज क्ष. कापा०॥ ८. सोभाक° च०॥ ९. इत्तो क्ष० च०॥ १०. 'नयोव क्ष०॥ ११. °विहीणं सं० विना॥ १२. निउणित्थ जे०। निउणऽत्थ क्ष० च० का। निउणं च कापा० ॥ १३. 'दारं ३' इति सं० क्ष० का. आदर्शेषु नास्ति ॥ १४. मुक्ख' क्ष० च० । मोक्खदुवारं का० । मुक्खदुवारं तथा मुक्खद्दार कापा०॥ १५. मा हु कयाइ पु० च० कापा० । मा हु कयावि क्ष० का० । मा हु कयाइ कापा० ॥ १६. छड्डिज्जा क्ष. च०॥ १७. °ण जो जि° कापा०॥
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
७०
५
१०
१५
पनयत्तेसु
५४४. जइ वि सुयनागकुसलो होइ नरो हेउ - कारणविहन्नू । अविणीयं गारवियं न तं सुयहरा पसंति ॥ ५६ ॥
५४५. सुबहुस्सुयं पिं पुरिसं पुरिसा अप्पस्सुयं ति ठवेंति । गुणहीण वियहणं चरितजोगेणं पासत्थं ॥ ५७ ॥ ५४६. तव-नियम-सीलकलियं, उज्जुत्तं नाण- दंसण-चरिते । अप्पस्सुयं पिपुरिसं बहुस्सुयपयम्मि ठोवेंति ॥ ५८ ॥ ५४७. सम्मत्तम्मि य नाणं आयत्तं, दंसणं चरितम्मि |
खंतिबलाओ र्यं तवो, नियमविसेसो य विणयाओ ।। ५९ ।। ५४८. सव्वे यै तवविसेसा नियमविसेसा य गुणविसेसा य ।
नत्थि ह विणओ जेसिं मोक्खफलं निरत्थयं तेसिं ॥ ६० ॥ ५४९. पुव्विं परूविओ जिर्णवंरेहिं विणओ अनंतनाणीहिं ।
सव्वासु कम्मभूमिसु निचं चिय मोक्खमग्गम्मि ॥ ६१ ॥ ५५०. जो विणओ तं नाणं, जं नाणं सो उँ वुच्चई विणओ । विणएण लहइ नाणं, नाणेण विजाणई विणयं ॥ ६२॥ ५५१. सव्वो चरित्तसारो वियम्मि पट्टिओ मॅणूसाणं । नहु विणयविप्पीणं निग्गंथरिसी पसंसंति ॥ ६३॥ ५५२. सुँबहुस्सुओ वि जो खलु अविणीओ मंदसद्ध-संवेगो । नाराहेइ चरितं, चरितभट्ठो भमइ जीवो ॥ ६४ ॥
१. विहिष्णू क्ष० च० का० । विहण्णू कापा० ॥ २. सुभधरा च० । सुयधरा जे० ॥ ३. एकोनपञ्चाशत्तमीगाथासदृशीयं गाथा सर्वेष्वप्यादर्शेषूपलभ्यते । एतद्द्वाथाऽनन्तरं च० आदर्श एका अधिका गाथोपलभ्यते, सा चेयम् —
"चरणगुणजोगजुत्तं तव नाणे दंसणे चरित्ते य ।
अपसूर्यपि हु कुसला बहुस्सुयपयम्मि ठावेंति ॥ १ ॥
४. ति कापा० ॥ ५. 'स्सुयस्मि ठा' क्ष० कापा० ॥ ६. ठावंति क्ष० का० पा० । ठाविंति कापा० ॥ ७. जोगेहिं क्ष० कापा० । 'जोगेहि कापा० ॥ ८. अप्पसुयं पि हु पु० पु० क्ष० च० कापा० ॥ ९. ठावंति जे० क्ष० कापा० । ठाविंति कापा० ॥
१०. अ च० ॥
११. वि का० ।
य कापा० ॥ १२. मुक्ख क्ष० च० ॥ १३. फला का० । कापा० ॥ १५. वरेहि का० ॥ १६. हु क्ष० का० । उ कापा० कापा | वियाई कापा० ॥ १८. मणुस्साणं क्ष० च० ॥
फलं कापा०
। अ च० ॥
१९. स बहु
॥
१४. पुब्वं क्ष०
ण य जा°
१७
कापा० ॥
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पदण्णयं ५५३. थोवेण वि संतुट्ठो सुएण जो विणयकरणसंजुत्तो।
पंचमहव्वयजुत्तो गुत्तो आराहओ होइ ॥६५॥ ५५४. बहुयं पि सुंयमहीयं किं काही विणयविप्पहीणस्स १ ।
अंधस्स जह पलिता दीवसयसहस्सकोडी वि ॥६६॥ विणयस्स गुणविसेसा एए मए वणिया समासेणं । दारं ४ । नाणस्स गुणविसेसा ओहियंकण्णा निसामेह ॥ ६७॥
[गा. ६८-९९. नाणगुणे ति पंचमं दारं] ५५६. न हु सक्का नाउं जे नाणं जिणदेसियं महाविसयं ।
ते धन्ना जे पुरिसा नाणी य चरित्तमंता य ॥ ६८॥ ५५७. सका सुंएण गाउं उड्ढं च अहं च तिरियलोयं च ।
ससुराऽसुरं समणुयं सगरुल-भुयगं सगंधव्वं ॥ ६९ ॥ ५५८. जाणंति बंध-मोक्खं जीवाऽजीवे य पुण्ण-पावे य ।
आसव संवर निन्जर तो किर नाणं चरणहेउं ॥ ७० ॥ ५५९. नायाणं दोसाणं विवजणा, सेवणा गुणाणं च।
धम्मस्स साहणाइं दोन्नि वि किर नाणसिद्धाई ॥ ७१ ॥ ५६०. नाणी वि अवटुंतो गुणेसु, दोसे य ते अवैजिंतो।
दोसाणं च न मुच्चइ तेसिं न वि ते गुणे लहइ ॥ ७२ ॥ ५६१. नाणेण विणा करणं, करणेण विणा न तारयं नाणं ।
भवसंसारसमुदं नाणी करणडिओ तरइ॥७३॥
१. थेवेग क्ष०॥ २. °णसंतुट्ठो। कापा० ॥ ३. सुबहुं पि सं० क्ष० विना। बहुयं पि कापा०॥ ४. सुभम च०॥ ५. °महीअं कापा०॥ ६. °प्पमुक्कस्स च०॥ ७. एव मए व क्ष०॥ ८. 'दारं ४' सं० क्ष० का० आदर्शेषु नास्ति ॥ ९. °सा अवहियक कापा०॥ १०. °यचित्ता नि च० । यहियया नि क्ष० कापा० ॥ ११. सक्का भासेडं ना पुपा०॥ १२. सुयनाणाभो उ° जे० क्ष० कापा० ॥ १३. उद्धं का। उड्ढे कापा० ॥ १४. अहे क्ष०॥ १५. मुक्खं क्ष० च०॥ १६. °पावं च । क्ष० कापा०॥ १७. ते जे० च०॥ १८. °णहेऊ क्ष०॥ १९. दुन्नि जे. क्ष० च. कापा०॥ २०. किरि सं०॥ २१.वजेतो का०। वजितो तथा वजंतो कापा० ॥ २२. म जे०। च च० ॥ २३. करणं-क्रिया॥
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइन्नयसुत्तेसु ५६२. अस्संजमेण बद्धं अन्नाणेण य भवेहिं बहुएहिं ।
कम्ममलं सुंभमसुभं करणेण दढो धुणइ नाणी ॥७४॥ ५६३. सत्थेण विणा जोहो, जोहेण विणा य जारिसं सत्थं ।
नाणेण विणा करणं, करणेण विणा तहा नाणं ॥ ७५ ॥ ५६४. नादंसणिस्स नाणं, न वि अन्नाणिस्स होंति करणगुणा ।
अगुणस्स नत्थि मोक्खो, नत्थि अमुत्तस्स नेव्वाणं ॥ ७६ ॥" ५६५. जं नाणं तं करणं, जं करणं पवयणस्स सो सारो।
जो पवयणस्स सारो सो परमत्थो त्ति नायव्वो ॥ ७७॥ ५६६. परमत्थगहियसारा बंधं मोक्खं च ते वियाणंता ।
नाऊण बंध-मोक्खं खंति पोगणयं कम्मं ॥७८॥ ५६७. नाणेण होइ करणं, करणं नाणेण फासियं होइ।
दोण्हं पि समाओगे होइ विसोही चरित्तस्स ॥ ७९ ॥ ५६८. नाणं पगासंगं, सोहओ तवो, संजमो ये गुत्तिकरो।
तिण्हं पि समाओगे मोक्खो जिणसासणे भणिओ ॥ ८॥ ५६९. किं ऐतो लट्ठयरं अच्छेरैतरं च सुंदरतरं च १ ।
चंदमिव सव्वलोगा बहुस्सुयमुहं पलोएंति ॥ ८१॥
१५
१. भवेहि क्ष० कापा०॥ २. सुहमसुहं क्ष०॥ ३. धुणए कापा०॥ ४. इ सं०॥ ५. °सणस्स का० क्ष०। °सणिस्प कापा०॥ ६. न विणा नागस्स क्ष०॥ ७. हुंति क्ष० च०॥ ८.मुक्खो क्ष०॥ ९. अमुक्खस्स कापा० । अमोक्खस्स उत्तराध्ययनसूत्रे॥ १०. निव्वाणं क्ष० च० का०॥ ११. एतद्गाथाऽनन्तरं च० आदर्श इमे द्वे गाथे अधिके उपलभ्येते
"नाणं खु सिक्खियव्वं नरेण लण दुलहं बोहिं । जह इच्छलि काउं जे जीवस्स विसोहणामगं ॥१॥ नाणेण सव्वभावा नजंति [ ? हु] सव्वलोयजीवाणं ।
तम्हा नाणं कुसलेण सिक्खियब्वं पयत्तेण ॥२॥ १२. °मस्थ त्ति जे० का० क्ष० । मत्थो य ना सं० । मत्थो अ ना च०॥ १३. मुक्खं च० क्ष०॥ १५. °यागंते तथा याणिता कापा०॥ १५. °मुक्खं च० क्ष०॥ १६. खवंति का। खविंति जे० क्ष० कापा०॥ १७. दुण्हं क्ष० कापा०॥ १८. समाजोगे जे०। समालोगे मुक्खो जिणसासणे भणिओ॥ कापा०॥ १९. °सयं का०॥ २०. अ जे. च०॥ २१. मुक्खो जेच॥ २२. इत्तो जे० च०॥ २३. रययं च सं०। रयरं च च०॥ २४. व का।
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं परण्णयं
५७०. चंदाओ' नीइ जोहा बहुस्सुयमुहाओ नीइ जिणवयणं । जं सोऊण मैणूसा तरंति संसारकंतारं ॥ ८२ ॥
५७१. सूई जहा ससुत्ता न नस्सई कयवरम्मि पडिया वि । जीवो तहा ससुत्तो न नस्सइ ओ वि संसारे ॥ ८३ ॥ ५७२. सूई जहा असुत्ता नसइ सुत्ते अदिस्समाणम्मि ।
जीवो तहा असुत्तो र्नांसइ मिच्छत्तसंजुत्तो ॥ ८४ ॥ ५७३. परमत्थम्मि सुदिट्ठे अविणसु तव-संजमगुणेसु । लग्भइ गई विसि सरीरसारे विट्ठे वि ॥ ८५ ॥
५७४. जह आगमेण वेज्जों जाणइ वाहिं चिगिच्छिउं " निउणो । तह आगमेण नाणी जाणइ सोहिं चरितस्स ॥ ८६ ॥
५७५. जह आगमेण हीणो वेजो " वाहिस्स न मुणइ तिमिच्छं । तह आगमपरिहीणो चरित्तसोहिं न योणाइ ॥ ८७॥ ५७६. तम्हा तित्थयरपरूवियम्मि नाणम्मि अत्थजुत्तम्मि । उओ कायवो नरेण मोक्खाभिकामेण ॥ ८८ ॥ ५७७. बारसविहम्मि वि तवे सन्भितर बाहिरे" जिणक्खाए । न व अत्थि न विय होही सज्झायसमं तवोकम्मं ॥ ८९ ॥
५७८. मेहा होजें न होर्जे व, जं मेहा उवसमेण कम्माणं । उजओ कायव्व नाणं अभिकखमाणेणं ॥ ९० ॥
च कापा० ॥ २५. वा क्ष० का० । च कापा० ॥ २६. लोगे कापा० ।। २७. पलोयंति क्ष० च० कापा० । पलोइंति जे० कापा० । पलोअंति कापा० ॥
१. ओ नियइ क्ष० कापा० ।। २. जुन्हा जे० । जुन्हा पु० च० ॥ ३. मणुस्सा क्ष० ॥ ४. गयो क्ष० ॥ ५. संसारं कापा० ॥ ६. नस्सइ च० ॥ ७ विसट्ठा कापा० ॥ ८. विणटुम्मि ॥ का० आदर्श मरणसमाधिप्रकीर्ण कपाठभेदः ॥ ९. विजो जे० क्ष० च० ॥ १०, तिगिच्छगो पु० जे० च० कापा० । तिमिच्छिगो का० । तिगिच्छिउं क्ष० कापा० । तिगिच्छभो तथा तिगिच्छउ कापा० ॥ ११. विज्जो जे० ० ॥ १२. याणेइ क्ष० कापा० । जाणे कापा० ॥ १३. निज्जोलो जे० ॥ १४. मुक्खा' जे० क्ष० च० ॥ १५. अमित कापा० ॥ १६. रे कुसलदिट्ठे । जे० च० कापा० ॥ १७. हुज्ज च० ॥ १८. हुज्ज च० क्ष० कापा० ॥
. ७३
१०
१५
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
७४
पइन्नयसुत्तेसु ५७९. कम्ममसंखेजभवं खवेइ अणुसमयमेवे आउत्तो।
बहुभवसंचिययं पि हु सज्झाएणं खणे खवइ ॥९१ ॥ ५८०. सतिरिय-सुराऽसुर-नरो सकिन्नर-महोरंगो सगंधव्वो।
सव्वो छ उमत्थजणो पडिपुच्छइ केवलिं लोए ॥ ९२॥ ५ ५८१. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं वचए नरोऽभिक्खं ।
तं तस्स होइ नाणं जेण विरागत्तणमुवेइ ॥ ९३ ॥ ५८२. ऐक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं वीयरागमग्गम्मि ।
वच्चइ नरो अभिक्खं तं मरणंते न मोत्तव्वं ॥ ९४॥ ५८३. ऐक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरायमए ।
सो तेण मोहजालं खवेइ अझपंजोगेणं ॥ ९५॥ १. °मसंखिज' च० क्ष०॥ २. बहुयभवसंचियं पि क्ष० कापा०॥ ३. °रगा सगंधव्वा कापा०॥ ४. केवलं कापा०॥ ५. इक्कम्मि जे० च० क्ष० कापा०॥ ६. का. आदर्श इयं ९३ तमी गाथा ९५ तमीगाथाऽनन्तरमस्ति॥ ७. मुत्तव्वं जे० च० क्ष० कापा०॥ ८. °प्पएण जोगेणं कापा० । °प्पओगेणं तथा 'प्पजोएणं कापा० । 'प्पजोएहिं कापा० ॥ ९. एतद्गाथाऽनन्तरं च० आदर्श इमास्त्रयोदश गाथा अधिकाः सन्ति
"जइ वि [? य] दिवसेण पयं ठवेइ पक्खेण वा सिलोगर्छ । उजोयं मा मुंचह जइ इच्छह सिक्खिउं नाणं ॥१॥ पेच्छह तं अच्छेरं अणस्थमाणेण अस्थमाणस्स। पाहाणस्स बलवओ को खो वारिधाराओ? ॥२॥ तह सीयलेण तह मउयएण जोगं अमुंचमाणेण । उदएण गिरी भिन्नो थेवं थेवं वहतेणं ॥ ३ ॥ अप्परिजिए [? हु] मणुओ बहुणा सुत्तेण अपरिसुद्धेण। धुलिएण(?) विणएण य जाणयजणहासो होइ ॥ ४ ॥ थेवेण भवञ्चामेलिएण थिरपरिचिएण गहिएण। सज्झाएण मणुस्सो अलजिय अगाउलो होइ ॥५॥ गंगाए वालुयं जो मिणिज्ज [वा] संचिऊण य समन्थो। हत्थउडेहिं समुई सो झागगुणे अणुगुणेज्जा ॥ ६ ॥ जं किर जाणिस्सामि तं खु भणिस्सामि अप्पणो समए। सुअनाणस्स भगवओ गुणोवएसं समासेणं ॥७॥ पावाओ विणिवत्ती पवत्तणा तह य कुसलधम्मस्स । विणयस्स य पडिवत्ती तिणि वि नाणे अहि(ही)णाई ॥८॥ संजमजोय(ए) आराहणाय आणाय वट्टमाणस्स । नाणेण नाउ सक्का तम्हा नाणं अहिजेह ॥९॥
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पदण्णय ५८४. न हु मरणम्मि उवग्गे सैक्का बारसविहो सुयक्खंधो।
सबो अणुचिंतेउं धणियं पि समत्थचित्तेणं ॥ ९६॥ ५८५. तम्हा एवं पि पयं चिंतंतो तम्मि देस-कालम्मि ।
आराहणोवउत्तो जिणेहिं आराहगो भणिओ ॥ ९७॥ ५८६. आराहणोवउत्तो सम्म काऊण सुविहिओ कालं।।
उक्कोसं तिण्णि भवे गंतूंण लँभेज निव्वाणं ॥ ९८॥ ५८७. नाणस्स गुणविसेसा केइ मए वणिया समासेणं । दारं ५।
चरणस्स गुणविसेसा ओहियहियया निसामेह ॥ ९९ ॥
[गा. १००-१६. चरणगुणे त्ति छद्रं दारं] ५८८. ते पन्ना जे घम्मं चैरिउं जिणदेसियं पयत्तेणं ।
गिर्हपासबंधणाओ उम्मुक्का सव्वभावेणं ॥१०० ॥ ५८९. भावेण अणन्नमणी जे जिणवयणं सया अणुचरंति ।
ते" मरणम्मि उवग्गे न विसीयंती गुणसमिद्धा ॥१०१ ॥
नाणे माउत्ताणं नाणीणं नाणजोगजुत्तागं। को निजरं तुलिजा चलणे अचलं व णिजाणं ॥१०॥ छ?ऽटम-दसम-दुवालसेहि भबहुस्सुयस्स जा सोही। इत्तो बहुयरिया पुण हविज जिमियस्स नाणिरस ॥११॥ जं नेरइया (? अन्नाणी) कम्म खवेइ बहुयाहि वासकोडीहिं। तं नागी तिहिं गुत्तो खवेइ अंतोमुहुत्तेण ॥ १२॥ सम्वत्थामेण सुयं घेत्तव्वं, मणसणं जहाथामं ।
अह पुण को परमत्थो चरित्तबलिएण होयब्वं ॥१३॥ १. उग्गे तथा उवग्गो कापा० ॥ २. सक्को च० क्ष० ॥ ३. इतोऽनन्तरं च. आदर्श इमे द्वे गाथे अधिके स्तः
"जं चिय नाणं तं चेव देसणं नाणओ करणजोगा। करणकिरियप्पभोगेण होइ बंधो व मुक्खो वा ॥१॥ तम्हा सिक्खित्तु सुयं नरेण आगमसुइप्पहाणेण।
पंचविहम्मि चरित्ते धणिय अप्पा ठवेयचो॥२॥" ४. इकं जे. च० क्ष०॥ ५. चिंतितो च०॥ ६. जिणेहि का०॥ ७. गंतूणं लहइ नि° क्ष० कापा०॥ ८. लभिज्ज जे० च० कापा० ॥ ९. 'दारं ५' इति सं० क्ष० का० आदर्शेषु नास्ति ।। १०. भवहियहियया कापा०॥ ११. चरियं सं० का०। चरित्रं कापा०॥ १२. गिहिपा'
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
७६
ц
१०
१५
पनयत्तेसु
५९०. सीयंति ते मैणूसा सामण्णं दुलहं पि लद्धूणं ।
जेहऽप्पा न निउत्तो दुक्खविमोक्खम्मि मग्गमि ॥ १०२ ॥
५९१. दुक्खाण ते मणूसा पारं गच्छंति जे य दढधीया । भावेण अणन्नमणा पारत्तहियं गवेसेंति ॥ १०३ ॥ ५९२. मैग्गंती परमसुहं ते पुरिसा जे खवंति उज्जुत्ता । कोहं माणं मायं लोभं अरई दुर्गुछं च ॥ १०४ ॥ ५९३. लद्धूण वि माणुस्सं सुदुलहं जे पुणो विरींहेंति ।
ते भिन्नपोयसंजत्तिगों व पच्छा दुही होंति ॥ १०५॥ ५९४. लँड्रूण वि" सामण्णं पुरिसा जोगेहिं " जे न हायंति । ते लद्धपोयसंजत्तिगाँ व पच्छा न सोयंति ॥ १०६ ॥ ५९५. न हैं सुलहं माणुस्सं, लद्धूण वि होइ दुलहा बोही । बोहीए वि य लंभे सामण्णं दुलहं होइ ॥ १०७ ॥ ५९६. सामण्णस्स वि लंभे नाणाभिगमो उँ दुलहो हैवइ ।
नाणम्मि वि” आगमिए चरित्तसोही हवइ दुक्खं ॥ १०८॥
५९७. अत्थि पुण केइ पुरिसा सम्मत्तं नियमसो पसंसंति । केई चरितैसोहिं नाणं च तहा पसंसंति ॥ १०९ ॥ "
कापा० ॥ १३. णा जिणवयणं जे नरा अणु क्ष० । 'णा जे जिणवयणं नरा अणु जे० च० कापा० ॥ १४. चारेंति कापा० ॥ १५. तं सं० ॥ १६. उवण्णे च० ॥
१. मणुस्सा च० ० ॥ २. 'मुक्खम्मि जे० च० क्ष० ॥ ३. जे दढडीया का० ॥ ४. गवेसंति जे० क्ष० कापा० । गवेसिंति सं० कापा० ॥ ५ मग्गंति परमसोक्खं ते का० । मूलपाठः का० आदर्श पाठान्तरत्वेनास्ति ॥ ६. खविंति क्ष० कापा० ॥ ७ उज्जत्ता कापा० ॥ ८. अरई सं० ॥ ९. दुगंछ का ० ॥ १०. राहंति जे० च० कापा० । राहिंति कापा० ॥ ११ भिन्नपायसा विव वच्छा पच्छा कापा० ॥ १२ °त्तिया व क्ष० । °त्तिग व्व च० कापा० १४. लहूणं माणुस्सं पु° का० ॥ १५. वि सामण्णं कापा० ॥ १६.
॥
१३. हुंति जे० क्ष० ॥
जोगेहिं तथा जोगेण
१८. सोइंति कापा० ॥ १९. य कापा० ॥ २०. य जे०
२१
कापा० ॥ १७. °त्तिया क्ष० कापा ॥ क्ष० कापा० ॥ होइ सं० विना । हवइ कापा० ॥ २२. य क्ष० कापा० ॥ २३. दुलहा ॥ क्ष० काप ० ॥ २४. तसोही सं० ॥ २५. इतोऽनन्तरं च० आदर्शे इयमधिका गाथोपलभ्यते— " कह होई समत्तं, कह व चरितं विसुद्धभावस्स । नाणे जिणदेलिय निच्छयम्मि ? इच्छामि नाउं जे ॥ १ ॥
ל
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं परण्णयं
५९८. सम्मत्त - चरित्ताणं दोन्हं पि समागयाण संताणं । किं तत्थ हियव्वं पुरिसेणं बुद्धिमतेणं १ ॥ ११० ॥ ५९९ सम्मत्तं अचरित्तस्स हवइ, जह कण्ह- सेणियाणं तु । पुण चरितमंता तेसिं नियमेण सम्मत्तं ॥ १११ ॥ ६००. भट्टेण चरित्ताओ सुड्डुयरं दंसणं गहेयव्वं ।
सिज्झति चरणरहिया, दंसणरहिया न सिज्झति ॥ ११२ ॥ ६०१. उक्कोसचरित्तो वि य पडेइ मिच्छत्तभावओ कोई । किं पुण सम्मट्ठी सरागधम्मम्मि वट्टंतो ॥ ११३॥ ६०२. अविरहिया जस्स मई पंचहिं समिईहिं तिहिं वित्तहिं । य कुणइ राग-दोसे तस्स चरितं हवइ सुद्धं ॥ ११४ ॥
६०३. तम्हा तेसु पवत्तह कज्जेसु य उज्जमं पयत्तेणं ।
सम्मत्तम्मि चरित्ते नाणम्मि य मा पमाह ॥ ११५ ॥
६०४. चरणस्स गुणविसेसा ऍए मंए वष्णिया समासेणं । दीरं ६ | मरणस्स गुणविसेसा अवहियहियया निसामेह ॥ ११६ ॥
[गा. ११७ - ७३. मरणगुणेति सत्तमं दारं ]
६०५. जैह व अनियमियतुरगे अयाणमाणो नरो समारूढो । इच्छेन पराणीयं अइगंतुं जो अकयजोगो ॥ ११७ ॥
१. जं कापा० ॥ २. सुट्टय° कापा० ॥ ३. कोवि का० । कोइ कापा० ॥ ४ पंचहि समिईहि तीहि गु का० । पंचहिं समिईहिं कापा० ॥ ५. तीहिं गु क्ष० कापा० । तीहिं वि कापा० ॥ ६. न कुणइ राग-दोसे क्ष० कापा० ॥ ७ इतोऽनन्तरं च० आदर्श इयमधिका गाथोपलभ्यते
" जो कि सम्मद्दिट्ठी उज्जत्तो नाग- दंसण-चरिते । सो कि सम्मद्दिट्ठी भवसिद्धीओ जिणमयम्मि ॥ १ ॥
८. एइ भए कापा० च० । एए व का० ॥ ९. मइ क्ष० ॥ १०. " दारं ६ " इति सं० क्ष० का ० आदर्शेषु नास्ति ॥ ११. ओहियहियया श्र० कापा० ॥ १२. जह य भ° कापा० । जह अनियमियतुरंगे जे० पु० च० का० ॥ १३. तुरए क्ष० कापा० । तुरगो तथा तुरंगो कापा० ॥ १४. इच्छिन च० । इच्छेइ क्ष० कापा० । इच्छिज्जा कापा० ॥ १५. भयगंतुं सं० । भक्तुं क्ष० ॥
७७
१०
१५
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
1
७८
१०
१५
पइन्नयत्तेसु
६०६ सो पुरिसो सो तुरंगो पुंवि अनियमियकरणजोएणं । दड्रूण पराणीयं भज्जंती दो वि संगामे ॥ ११८ ॥ ६०७ एवमकारिजोगो पुरिसो मरणे उवट्ठिए संते ।
न भवइ परीसहसहो अंगेसु परीसहनिवाए ॥ ११९॥ ६०८. पुवि कारियजोगो समाहिकामो य मरणकालम्मि ।
भँवइ य परीसहसहो विसयसुहनिवाँरिओ अप्पा ॥ १२० ॥ ६०९. पुवि कयपरिकम्मो पुरिसो मरणे उवट्ठिए संते । छिंदइ परीसहमिणं निच्छयपरसुप्पहारेणं ॥ १२१ ॥
६१०. बांहिंति इंदियाई पुंव्वमकारियपइन्नचारिस्स ।
अकयपरिकम्मै जीवो मुज्झइ आराहणाकाले ॥ १२२॥ ६११. आगमैंसंजुत्तस्स वि इंदियरसलोय पट्टस्स ।
जइ वि मरणे समाही हैंवेज्ज, न वि होलेँ बहुयाणं ॥ १२३ ॥ ६१२. असमत्तसुओ वि मुणी पुव्वि सुकयपरिकम्मपरित्थो । संजम-मरणपइन्नं सुहमव्वहिओ समाइ ॥ १२४ ॥ ६१३. इंदियसुहसाउलओ घोरपरीसहपरव्वसंविउत्तो । अयपरिक में कीवो मुज्झइ आराहणाकाले ॥ १२५ ॥ ६१४. न चएइ किंचि काउं पुव्वि सुकयपरिकम्मबलियस्स । खोहं परीसहचमू धीबैलविणिवारिया मैरणे ॥ १२६॥
१. तुरभो क्ष० ॥ २. पुव्वं क्ष० कापा० ॥ ३. जोगेणं क्ष० का० ॥ ४. लहू ५. पुन्वं क्ष० ॥ ६. भवई प का० । भवइ य तथा भवइ अ कापा० ॥ ७ क्ष० ॥ ८. चमुं नि क्ष० का० । 'हवणं नि० च० कापा० । 'हतरं नि' तथा 'हमिणं कापा० ॥ ९. बार्हेति का० । बाहिंति तथा बाहंति कापा० ॥ १०. पूर्वमकृतप्रतिज्ञाचारिणः, अकृतपरिकर्मा जीवः मुह्यति । पुव्विम जे० ॥ ११. 'पइतचा क्ष० । पन्तचरितस्स च० । 'इन्नचरित कापा० ॥ १२. कम कीवो का० पु० क्ष० । म्म किच्चो च० ॥ १३. 'मसंवृत्त ' सं० जे० कापा० ॥ १४. लोलुपं क्ष० कापा० ॥ १५. हविज्ज च० ० ॥ १६. हुज जे० च० ० ॥ १७. 'हच्छो जे० ॥ १८. सनिउत्तो कापा० ॥ १९. म्म जीवो कापा० ॥ २०. पुव्वं च० ० ॥ २१. विइबल' च० ० ॥ २२. मरणकाले ॥ जे० च० कापा० ॥
कापा० ॥ वारओ
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं ६१५. पुदिव कारियजोगो अणियाणो ईहिऊणमइकुसलो ।
सव्वत्थ अपडिबद्धो सकजजोगं समाणेइ ॥१२७॥ ६१६. उप्पीलिया सरासण गहियाउहचावनिच्छियमईओ।
विधेइ चंदगवेज्झं झायंतो अप्पणो सिक्खं ॥१२८॥ ६१७. जइ वि करेइ पमायं थेवं पि य अन्नचित्तदोसेणं ।
तह वि य कयेसंधाणो चंदंगवेज्झं न विधेइ ॥१२९॥ ६१८. तम्हा चंदगवेज्झस्स कारणा अप्पमाइणा निचं ।
अविरहियगुणो अप्पा कायन्वो मोक्खमग्गम्मि ॥१३०॥ ६१९. सम्मतलद्धबुद्धिस्स चरिमसमयम्मि वट्टमाणस्स ।
आलोइय-निंदिय-गैरहियस्स मरणं हवइ सुद्धं ॥१३१॥ जे मे जाणंति जिणा अवरौंहे नाण-दंसण-चरित्ते । ते सव्वे आलोए उवडिओ सव्वभावेणं ॥१३२॥
६२०.
१. पुन्वं क्ष०॥ २. ईहिऊण मइ° इत्यपि सङ्गतम् ॥ ३. वनिच्छय च० क्ष० कापा०॥ ४. मइया। कापा०॥ ५. विंझइ कापा०॥ ६.गविज्झं जे० क्ष। गविज्जं च० कापा०॥ ७. दायंतो कापा०॥ ८. इतोऽनन्तरं च. आदर्श इमाः पञ्च गाथा अधिकाः सन्ति
"पुचि कयपरिकम्मो गहियसरो निच्छिउं जहा रहिओ। विंधइ चंदगविजं दायंतो अप्पणो सिक्खं ॥१॥ सो गुरुजणोवइ8 आणं ठाऊण अंछई वा वि । चंदगदिट्ठिमइगओ विधइ पुध्विं सुकयजोगो ॥ २ ॥ सो जइ कहवि पमायं वक्खित्तो करइ चित्तदोसेणं । ठाणामओ व नियत्तइ चंदगवेजं न साहेइ ॥ ३ ॥ एवं [? पि] हु पव्वइओ उजुत्तो नाग-दसण-चरित्ते । घेत्तुगऽमोहचावं ठाणे जिगदेलिए ठाइ ॥ ४ ॥ सो सुविहियपंचिंदियएगत्तीभावनिच्छियमईओ।
विधइ चंदगवेज मरणसमज्झायकालम्मि ॥५॥" ९. य सं० क्ष० कापा०॥ १०. थोवं क्ष० कामा०॥ ११. तह कयसंधाणो वि हु चं° पु० च० क्ष० का०, अत्र 'हु' स्थाने 'य' च० क्ष०॥ १२. °यसंजोगो चं कापा०॥ १३. गविझं जे०॥ १४. नो कापा०॥ १५. गविज्झ कापा० । गविज्झं सकारणं अप्प जे० पु. च० कापा०॥ १६. अधिराहि क्ष०॥ १७. मुक्ख' जे० क्ष० च०॥ १८. °त्तलबु' च० क्ष० कापा० । त्तबुद्धिलद्धस्स कापा०॥ १९. चरम जे. च. का०। चरिम कापा०॥ २०. 'गरिहि कापा०॥ २१. राहा ना सं० क्ष०। राहे जेसु जेसु ठाणेसु। ते कापा० ॥.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइन्नयसुत्तेसु ६२१. जो दोन्नि जीवसहिया रुंभइ संसारबंधणा पावा ।
रागं दोसं च तहा सो मरणे होइ कयजोगो ॥१३३॥ ६२२. जो तिण्णि जीवसहिया दंडा मण-वयण-कायगुत्तीओ।
नाणंकुसेण गिण्हइ सो मरणे होइ कयजोगो ॥ १३४॥ ६२३. जो चत्तारि कसाए घोरे संसरीरसंभवे निचं ।
जिणगरहिएं निरंभइ सो मरणे होइ कयजोगो ॥१३५॥ ६२४. जो पंच इंदियाइं सन्नाणी विसयसंपलित्ताई।
नाणंकुसेण गिण्हइ सो मरणे होइ कयजोगो ॥ १३६ ॥ ६२५. छजीवकायहियओ संत्तभयट्ठाणविरहिओ साहू।
एंगतमद्दवमओ सो मरणे होइ कयजोगो ॥१३७॥ ६२६. जेण जिया अट्ठ मया गुत्तो चिये नवहिं बंभगुत्तीहिं ।
आउत्तो दसकैन्ने सो मरणे होइ कयजोगो ॥१३८॥" ६२७. आसायणाविराहओ आँराहिंतो सुदुलहं मोक्खं ।
सुक्कज्झाणाभिमुहो सो मरणे होइ कयजोगो ॥१३९॥
१. दुन्नि जे० च० क्ष०॥ २. °त्तारि निरंभइ घोरे सं० कापा० ॥ ३. घोरा कापा०॥ ४. संसारसंभ कापा०॥ ५. °ए कसाए सो सं० कापा० ॥ ६. इंदियायं स सं०। इंदिएहिं स कापा०॥ ७. इतोऽनन्तरं च. आदर्श इदं गाथायुग्ममधिकं विद्यते
"अविरहिया जस्स मई पंचहि समिईहि तीहि गुत्तीहिं । न य कुणइ राग-दोसे सो मरणे होइ कयजोगो ॥१॥ पंचसमिईपहाणो पंचिंदियसंवुडो गुणसमिद्धो।
एगत्तीभावगमो सो मरणे होइ कयजोगो ॥२॥" ८. °वनिकायहियो सन्त क्ष० का०। °वकायहियो तथा °वक्कायहिओ इति कापा०॥ ९. सत्त य भयठाण का०॥ सत्तभयट्ठाण कापा०॥ १०. एकंतमहवगओ सं० का० । इक्वंत कापा०॥ ११. वि हुन क्ष। वि य नवहि का०॥ १२. कज्जे मरणे सो हो' सं० जे० कापा०॥ १३. इतोऽनन्तरं का० आदर्शस्य पाठान्तरे इमे द्वे गाथे अधिके स्तः
"जह सुकुपलो वि विजो अन्नस्स कहेइ अत्तणो वाहिं। विजोवएस सुच्चा पच्छा सो कम्ममायरई ॥१॥ देसं खेत्तं उ जाणित्ता वत्थं पत्तं उवस्सयं।
संगहे साहवग्ग(? गं) वा सुत (त)त्थ (त्यं) च निहालई ॥२॥" १४. आराहतो का०॥ १५. मुक्खं जे० च० क्ष०॥ १६. कइजोगो सं०॥
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं ६२८. जो विसहइ बावीसं परीसहा, दुस्सहाँ उवस्सग्गा।
सुन्ने व आउले वा सो मरणे होइ कैयजोगो ॥१४०॥ ६२९. धन्नाणं तु कसाया जगडिजंता वि परकसाएहिं ।
'निच्छंति समुढेउं सुनिविट्ठी पंगुलो चेव ॥१४१॥ ६३०. सामण्णमणुचरंतस्स कसाया जस्स उक्कडा होति ।
मन्नामि उँच्छुपुष्पं व निप्फलं तस्स सामण्णं ॥१४२॥ ६३१. जं अज्जियं चरित्तं देसूणाए वि" पुव्वकोडीए ।
तं पि कसाइयमेत्तो" नासेइ नरो मुहुत्तेण ॥१४३॥ ६३२. जं अज्जियं च कम्मं अणंतकालं पमायदोसेणं ।
तं निहयराग-दोसो खवेइ पुब्वाण कोडीएँ ॥१४४ ॥ ६३३. जइ उवसंतकसाओ लहइ अणंतं पुणो वि पडिवायं ।
किह सक्का वीसँसिउं "थोवे वि कसायसेसम्मि १ ॥१४५॥ ६३४. खीणेसु जाण खेम, जियं जिएसु, अभयं अभिहएसु ।
नढेसु याविणडं सोक्खं च जैओ कसायाणं ॥१४६॥ ६३५. धन्ना निचमरागा जिणवयणरया नियत्तियकसाया।
निस्संगनिम्ममत्ता विहरंति जैहिच्छिया साहू ॥१४७॥" १.हा य उवसग्गा जे० च० क्ष०॥ २. सुन्ने जणाठले कापा०॥ ३. कइजोगो सं० जे०॥ 1. इतोऽनन्तरं च० आदर्श इयमधिका गाथाऽस्ति
"सीयसहो उण्हसहो वायाऽऽयव-खु-प्पिवास-अरइसहो।
पुढवी विव सव्वसहो सो मरणे होइ कयजोगो ॥ १॥" ५ खुच० का०॥ ६. नेच्छं' का० । निच्छं कापा० ॥ ७. °ति समुद्वित्ता सुक्ष. का.। °ति उघट्टित्सा सु जे० पु. कापा०। ति समुढेडं कापा०॥ ८. हुंति जे. च.क्ष.॥ ९. उच्छपु तथा उंछपु कापा०॥ १०. य का० क्ष०॥ ११. °यचित्तो क्ष. कापा० । पमित्तो जे० च० कापा० ॥ १२. °त्तो हारेइ क्ष० का० । °त्तो नासेइ कापा० । त्तो नासेब न सं० कापा०॥ १३. काला च०॥ १४. खवेज पु का० । खविज च० क्ष०॥ १५. कोडीमो ॥ कापा० ॥ १६. कह कापा० । किं सक्का क्ष० कापा० ॥ १७. °ससियं च कापा०॥ १८. थेवे कापा० ॥ १९. °यसेसे वि ॥ कापा० ॥ २०. अभिइएसु का० । अभिहएमु कापा०॥ २१. सुक्खं जे० क्ष० ॥ २२. जए तथा कमो कापा० ॥ २३. निवत्ति कापा०॥ २४. जहिट्ठिया तथा जहट्ठिया कापा०॥ २५. इतोऽनन्तरं च० आदर्श इयमधिका गाथाऽस्ति
“पयणुकसाओ निचं मगनियमो जस्त होइ खंतीए । ताणं चरिससोही एसा होही जिणक्खाया ॥३॥"
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदणण्यसुत्तेसु ६३६. धन्ना अविरहियगुणा विहरंती मोक्खमग्गमल्लीणा ।
__ इह य परत्थ य लोए जीविय-मरणे अपडिबद्धा ॥१४८॥ ६३७. मिच्छत्तं वमिऊणं सम्मत्तम्मि धणियं अहीगारो।
कायन्वो बुद्धिमया मरणसमुग्घायकालम्मि ॥ १४९॥ ५ ६३८. 'हंदि ! धणियं पि धीरौ पच्छा मरणे उवहिए संते।
मरणसमुग्घाएणं अवसा 'निजंति मिच्छत्तं ॥ १५० ॥ ६३९. तो पुत्वं तु मइमया आलोयण निंदणा गुरुसगासे ।
कायव्वा अणुपुट्विं पव्वज्जाँईओ जं सरइ ॥१५१॥ ६४०. ताहे जं देज गुरू पायच्छित्तं जहारिहं जस्स।
'इच्छामि' ति भणिजा 'अहमवि नित्थारिओ तुन्भे' ॥१५२॥ ६४१. परमत्थओ मुणीणं अवराहो नेव होई कायव्वो।
छलियस्स पमाएणं पच्छित्तमवस्स कायव्वं ॥१५३॥ ६४२. पच्छित्तेण विसोही पमायबहुलस्स होइ जीवस्स ।
तेण तयंकुसभूयं चरियव्वं चरणरक्खट्टा ॥१५४ ॥ १५ ६४३. न वि सुज्झंति ससल्ला जह भणियं सव्वभावदंसीहिं ।
. मरण-पुणब्भवरहिया आलोयण-निंदणा साहू ॥१५५ ॥ ६४४. ऐक ससल्लमरणं मरिऊण महब्भयम्मि संसारे।
पुणरवि भमंति जीवा जम्मण-मरणाई बहुयाइं ॥१५६॥ ६४५. पंचसमिओ तिगुत्तो सुचिरं कालं मुणी विहरिऊणं । २०... मरणे विराहयंतो धम्ममणाराहओ" भणिओ ॥१५७॥
१. मुक्ख° च० क्ष० ॥ २. हंत ! बलिपम्मि धी° क्ष० । हंदि! बलियं पि सं० क्ष० विना। हंदि! बलियम्मि धी° कापा० ॥ ३. रा मरणे पच्छा उ° क्ष० कापा०॥ ४. णिजंतु कापा० ॥ ५ पुव्वं बुद्धिमया मालोइय निंदिउं गु° क्ष० कापा० ॥ ६. अणुपुग्वी च० । अणुसुद्धी प° क्ष० कापा०॥ ७. जाई य जं क्ष०॥ ८. दिज जे० क्ष०॥ ९. भणेजा का० । भणित्ता सं० कापा० ॥ १०. मत्थाओ कापा० । मत्था उ मुसं० क्ष०॥ १.होइ कहया वि। कापा० ॥ १२. इक्कं क्ष०॥ १३. °ओ होइ ॥ कापा०॥
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं
६४६. बहुमोहो विहरिता पच्छिमकालम्मि संवुडो सो उ । आराहणोवउत्तो 'जिणेहिं आराहओ भणिओ ॥ १५८ ॥ ६४७. तो सव्वभावसुद्ध आराहणमैइमुह विसंभंतो ।
संथारं पडिवन्नो इमं च हियएण चिंतेजा ॥ १५९ ॥ ६४८. ऍगो मे सासओ अप्पा नाण- दंसणसंजुओ |
सेसा मे बाहिरा भावा सव्वे संजोगलक्खणा ॥ १६० ॥ ६४९. एक्को हं नत्थि मे कोई, नत्थि वा कस्सई अहं ।
न तं पेक्खामि जस्साहं, नं तं पेक्खामि जो महं ॥ १६१ ॥ " ६५०. देवत्त माणुसत्तं तिरिक्खंजोणिं तहेव नरयं च । पत्तो अनंतखुत्तो वि अन्नाणदोसेणं ॥ १६२ ॥ ६५१. न मैं संतोसं पत्तो एहिं कम्मेहिं दुक्खमूलेहिं ।
न लद्धा परिसुद्धा बुद्धी सम्मत्तसंजुत्ता ॥ १६३ ॥ ६५२. सुचिरं पिते मँणूसा भैमति संसारसायरे दुग्गे ।
जे हुँ करेंति पमायं दुक्खविमोक्खम्मिं धम्मम्मि ॥ १६४ ॥ ६५३. दुक्खाण ते मँणूसा पारं गच्छति जे दैढधिईया | पुव्वपुरिसाणुचिण्णं जिणवयणपहं न मुंचति ॥ १६५ ॥
१. जिणेहि का० ॥ २. आलोइय निंदिउं गुरुसगासे । संथा च० ॥ ३. 'मभिमुद्दो क्ष कापा० ॥ ४. इणमो हिय का० । इणमं हियए विचि क्ष० कापा० । इणमो हियए विचि च० कापा० ॥ ५. इक्को क्ष० च० कापा० । एक्को का० । एगो कापा • ॥ ६. इको क्ष० च० ॥ ७. कोई, नाहमन्नस्स करसई । न तं इति महापरिज्ञा प्रकीर्णकपाठनिर्देशः का० आदर्श ॥ ८. पिक्खा च० ० ॥ ९. न सो भावो य जो क्ष० कापा० । न सो भावो उ जो च० का० ॥ १०. इतोऽनन्तरं च० आदर्शे इमे द्वे गाथे अधिके स्तः
66
" संजोगमूला जीवेण पत्ता दुक्ख परंपरा ।
तम्हा महल्लयं पिज्जं छिंद संसारवद्धणं ॥ १ ॥
एगो जीवो चयइ, एगो उ[व] वज्जए सकम्मेहिं ।
एगल होइ मरणं, एगो सिज्झइ नीरभो ॥ २ ॥”
११. बखजोणीं क्ष० । क्खजोणी सं० कापा० ।। १२. पुच्वं क्ष० ॥ सएहि कम्मेहि का० ॥ १५. सुद्धी सं० ॥ १६. मणुस्सा च० क्ष० । १८. यक्ष० ॥ १९. करंति च० क्ष० कापा० । करिंति सं० ॥ २०. म धम्मम्म कापा० ॥ २१. दढद्धिइया कापा० ॥
१३. इ सं० ॥ १४.
१७. भवंति कापा० ॥ म्मि मग्गम्मि का० ।
८३
१०
१५
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ६५४. मग्गंति परमंसोक्खं ते पुरिसा जे खवंति उजुत्ता।
कोहं माणं मायं लोभं तह राग-दोसं च ॥१६६ ॥ ६५५. न वि मायाँ, न वि य पिया, न बंधवा, न वि पियाई मित्ताई।
पुरिसस्स मरणकाले न होति आलंबणं किंचि ॥१६७॥ ६५६. न हिरण्ण-सुवण्णं वा दासी-दासं च जाण-जुग्गं च ।
पुरिसस्स मरणकाले न होति आलंबणं "किंचि ॥१६८॥ ६५७. आसबलं हथिबलं जोहबलं धणुबलं रहबलं च।
पुरिसस्स मरणकाले न होति आलंबणं किंचि ॥१६९॥"
१. ममुक्खं क्ष०॥ २. उजत्ता कापा० ॥ ३. °या नेव पिया. च०॥ ४. पियाइ का.॥ ५. हुंति च० क्ष० जे० कापा०। होइ का०। होति कापा० ॥ ६. हिरणं न सुवणं दासी च०॥ ७. व कापा० ॥ ८. वा क्ष० का० ॥ ९. हुंति च० क्ष० । होइ का० ॥ १०. किंपि च०॥ १. धणब कापा० ॥ १२. इतोऽनन्तरं च० आदर्श पञ्चसप्ततिर्गाथा अधिका विद्यन्ते, ताश्चेमा:
खेडाणि कब्बडाणि य दोणमुहाइं च पट्टणाई च। एयाई मरणकाले छड्डिय भन्नत्थ गंतव्वं ॥१॥ जं पि य इमं सरीरं दइयं सुस्सूसियं पयत्तेणं । एयं पि मरणकाले छड्डिय भन्नत्थ गंतव्वं ॥२॥ मह किं मे होइ हियं ?-तवो सुचिण्णो सुयं च साहू य। दव्वग्गहणनियत्ती भविहिंसा सञ्चवयणं च ॥ ३ ॥ सव्वो वि य संसारो भणंतखुत्तो इमेण जीवेणं । माहिंडिओ उ बहुसो पुचि कम्माणुभावेणं ॥ ४॥ सुचिरं खु ते मणुस्सा भमंति संसारसागरे घोरे। जे न करेंति पयत्तं दुक्खविमोक्खम्मि मग्गम्मि ॥५॥ ते दुक्खाण मणुस्सा पारं गच्छंति जे दढधिईया। वीरपुरिसाणुचिण्णं समय निच्चं अमुंचंता ॥ ६॥ मग्गंति परमसोक्खं ते पुरिसा जे खवेंति उज्जुत्ता। कोहं माणं मायं लोभं पिजं च दोसं च ॥ ७ ॥ आया मज्झं नाणे, माया मे दंसणे चरित्ते य । आया पञ्चक्खाणे, आया मे संवरे जोगे ॥८॥ मूलगुण-उत्तरगुणे जे मेऽणाराहिया पमाएणं । ते सव्वे निंदामि पडिक्कमे आगमे सव्वं ॥९॥ मिच्छत्तं गरिहामी सव्वं असमंजसं अकिरियं च । सव्वं पायच्छित्तं तव-संजम-जोगमादीणं ॥१०॥
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं परण्णयं
सब्वं पाणारंभं पञ्चक्खामी य भलियवयणं च । सब्वं अदत्तदाणं अब्बंभ परिग्गहं चैव ॥ ११ ॥ समणो मित्तिय पढमं, बीयं सव्वत्थ संजओ मिति । सव्वं च वोसिरामी जिणेहि जं जं च पडिकुटुं ॥ १२ ॥ पंच य महन्वयाई तिविहं तिविहेण आरुहेऊणं । तिविहेण य तिक्कालं पडिक्कमे आगमे सव्वं ॥ १३ ॥ सव्वं आहार विहिं चउव्विहं भासवं सरीरं च । सव्वं लोयममत्तं चयामि सव्वेहि भावेहिं ॥ १४ ॥ भवसंसारसमुद्दे चउग्विहा *********** | तह पोग्गला य छुड्डा (?) अट्ठविहे कम्मसंघाए ॥ १५ ॥ संसारचक्कवाले मए उ सच्चे वि पोग्गला बहुसो । माहारिया य परिणामिया य न य हं गओ तित्तिं ॥ १६ ॥ आहारनिमित्ताणं अहयं सव्वेसु नरयलोए । raat [?] बहुसो सव्वासु य मिच्छजाईसु ॥ १७ ॥ आहारनिमित्ताणं जीवा गच्छंतऽणुत्तरं नरयं । सच्चित्ते आहारे ण खमो मणसा वि पत्थेउं ॥ १८ ॥ जलदो मुहसमागो दुष्पुरओ दगरभो निरभिरामो । न इमो जीवो सक्को तिप्पेउं काम - भोगेसुं ॥ १९ ॥ तण-कट्टे व अग्गी, लवणजलो वा नईसहस्लेहिं । न इमो जीवो सक्को तिप्पेडं भोयणविहीहिं ॥ २० ॥ rfarasो जीवो भईयकालम्मि गीयपमुहाणं । सहाणं रूवाणं गंधाण रसाण फासाणं ॥ २१ ॥ खइएण व पीएण व न य एसो ताइभो भवे अप्पा | जह दोग्गइं न वच्चइ तो मरणे वाइभो होइ ॥ २२ ॥
उड्डूमहे तिरिए वा लोए परमाणुपोग्गलसमो वि । नत्थि किर सो परसो जत्थ न जाओ मभो वा वि ॥ २३ ॥ उब्वेrणयं जम्मं च मरणयं निरयवेयणाओ य ।
याई संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥ २४ ॥ उडुम तिरिए विथ मयाई बहुयाई बालमरणाई | तो ताई संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥ २५ ॥ अस्संजमं अकिरियं मिच्छन्तं सव्वओ ममन्तं च । जीवेसु अजीवेय सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥ २६ ॥ एगो हं नत्थि मे कोई नेवाहमवि कस्सई । एवं अदीणमणसो अप्पाणमणुसासई ॥ २७ ॥
सव्वं परिणाया (याणा) मि सव्वं तिविहेण वोसिरे सम्मं । गुत्ती समिईओ मज्झं ताणं च सरणं च ॥ २८ ॥
८५
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
८६
पइण्णयसुत्तेसु
जा काइ पत्थणाओ कया मए राग-दोसवसएणं । पडिबंधेणं बहुसो तं निंदे तं च गरिहामि ॥ २९ ॥ उवही सरीरयं चिय माहारं च चउव्विहं । चरमम्मि य उस्सासे सव्वं तिविहेण वोसिरे॥३०॥ एवं संखित्तम्मि उ पञ्चक्खाईत होज जइ कालो। तो पञ्चक्खाइन्वं इमेण एगेण वि पएणं ॥३१॥ सिद्ध उवसंपजे अरिहंते केवली य तिविहेणं । एत्तो एगतरेण वि पएण आराहो होइ ॥३२॥ हंतूण राग-दोसे उल्लूणिय अट्टकम्मसंकलियं । जम्मण-मरणऽरहट्टं छित्तण भवाओ मुश्चिहिसि ॥ ३३ ॥ पुष्वि कयपरिणामो भणियाणो मोहिऊण मइबुद्धी । ताहे मलियकसाओ सज्जो मरणं पडिच्छेज्जा ॥ ३४॥ जिणवयणमणुगया मे होउ मई झाणजोगमल्लीणा । इय तम्मि देस-काले अमूढसन्नो चए देहं ॥ ३५॥ जिणवयणमणुगयमई ज वेलं होइ संवरपइट्ठो। भग्गी व वायसहिमो समूलजालं डहइ कम्मं ॥ ३६ ।। जह डहइ वायसहिमो अग्गी हरिए वि रुक्खवणसंडे । तह पुरिसकारसहिओ नाणी कम्मं खयं नेइ ॥ ३७॥ जं अन्नाणी कम्मं खवेइ बहुयाहि वासकोडीहिं । तं नागी तिहिं गुत्तो खवेइ ऊसासमेत्तेणं ॥ ३८॥ कइया णु धुवं मरणं पंडियमरणं जिणेहि पन्नत्त । सुद्धो उद्धियसल्लो संथारगओ मरीहामि ॥ ३९ ॥ उविल्लेऊण बला बावीसपरीसहे कसाए य । हंतूण राग-दोसे हरामि भाराहणपडागं ॥४०॥ भाराहणोवउत्तो सम्म काऊण सुविहिमो कालं। उक्कोसं तिण्णि भवे गंतूण लभेज निवागं ॥४१॥ भत्ते पञ्चक्खाए समणेणं उत्तमढकालम्मि । किंवा चिंतेयव्वं किंवा वि जिणेहि पन्नत्तं ॥४२॥ चिंतिज अणिञ्चत्तं अण्णत्तं असरणं च एगत्तं । संसारसहावं संवरं च तह निजरं चेव ॥४३॥ जियलोगअणिश्चत्तं जिणवरमयबोहिदुल्लमत्तं च । एवं चिय नायव्वं नरेण सासणरएणं च ॥ ४४ ॥ एवं जिणोवइटें उवएसं सहहामि भावेणं । वस-थावरभूयहियं पत्थं निव्वाणमग्गस्स ॥४५॥ तम्हा एत्तो एगं पि सिलोगं तम्मि देस-कालम्मि। भाराहणोवउत्तो सम्मं आराहो होइ ॥ १६ ॥
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं पइण्णयं
सच्चेण मता सिज्यंति, सग्गो सच्चेण सिज्झइ । सच्चेण खीणकम्माणो जीवा वच्चंति सग्गइं ॥ ४७ ॥ तम्हा सचं जिणक्खायं सव्वभूयसुहावहं । समणाण सावयाण य सव्वत्थेसु पसंसियं ॥ ४८ ॥ पश्चक्खाणम्मि कए आसवदाराइ होंति पिहियाई । आसववोच्छेयम्म उतण्हावोच्छेयणं होइ ॥ ४९ ॥ तण्हावुच्छेयम्मि उ जीवस्स उ पावपसमणं होइ । पावस पसणेण उ [? सु]विसुद्धावासयं होइ ॥ ५० ॥ भावासयलोहीए दंसण सोहिं तु पावए जीवो । दंसणसोहीए पुण चरित्त सोहिं धुवं लहइ ॥ ५१ ॥ oes चरितविसुद्ध झाणज्झयणं तु सोहणं जीवो। झणझणविद्धो वच्च सिद्धिं धुय किलेसो ॥ ५२ ॥ एसो उवएसो खलु समासभो जिणवरेहि उवइट्ठो । चिंतेन्वो नरेणं अभिक्खतव-संजमरएणं ॥ ५३ ॥ तो एगमणा मे धम्ममणा भविमणा भणण्णमणा । संसारम्मि निबद्धं गुणपरिवार्ड निसामेह ॥ ५४ ॥
राहणा उ एसा एसो हु गुणोत्तमो सुविहियाणं । सोहु उत्तमट्ठो पडाहरणं जिणक्खायं ॥ ५५ ॥ कह वि य भक्खरलंभो बाराहइ सत्थियाण वणगहणं । मल्लाणं च पडागा तह संथारो सुविहियाणं ॥ ५६ ॥ मेरु व्व पव्वयाणं, सयंभुरमणो व्व जह समुद्दाणं । चंदो व्व तारयाणं तह संथारो सुविहियाणं ॥ ५७ ॥ विं सोहेऊणं भप्पाणं जो हवेइ संथारो । भारा संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ५८ ॥ जो पुण दंसणमइलो सिढिलचरित्तो करेइ सामण्णं । roes a संथारं अविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ५९ ॥ जो पुण बलेण मत्तो आलोएऊण निच्छइ गुरूणं reet संथारं अविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ६० ॥ निचं पि तस्स भावुज्जयस्स जथवंजहि (?) व्व संथारो । जो हो खाओ विहारभूमुट्ठिओ साहू ॥ ६१ ॥
पाणेसु य वयणेसु य हरिउत्तंगेसु वा सरंतस्स ।
होइ भी संथारो पडिवज्जइ जो असंभंतो ॥ ६२ ॥ विणयकरणा य ण मओ विणएण य तस्स फासुया भूमी । अप्पा खलु संथारो होइ विसुद्धो मरंतस्स ॥ ६३ ॥ आसीय पोयणपुरे भज्जा पुप्फावह त्ति नामेणं । तीसे धम्मायरिया नामेणं अन्नियापुत्ता ॥ ६४ ॥
८७
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ६५८. एवं आराहतो जिणोवइ8 समाहिमरणं तु ।
उद्धरियभावसल्लो सुज्झइ जीवो धुयकिलेसो ॥१७०॥ ६५९. जाणंतेण वि जैइणा वयाइयारस्स सोहणोवायं ।
परसक्खिया विसोही कायव्वा भावसलस्स ॥ १७१॥ ६६०. जह सुकुसलो वि वेजो अन्नस्स कहेइ अप्पणो वॉहिं।
सो से करइ तिगिच्छं साँहू वि तहा गुरुसगासे ॥१७२॥ इत्थ समप्पइ इणमो पव्वजा मरणकालसमयम्मि । जो हुँ न मुज्झइ मरणे साहू आराहओ भणिओ ॥१७३ ॥ दौरं ७॥
तो गंगमुत्तरंता सहसा ओवट्टियाए नावाए। पडिवन्नमुत्तमढे तेहि वि आराहियं मरणं ॥६५॥ आसी चिलायपुत्तो मु(? मू)इंगलियाहिं चालणि व्व को। सो तह वि खजमाणो पडिवन्नो उत्तमं अटुं ॥ ६६ ॥ मंखलिणा वि अरहओ सीसा तेभग्गिणा विणिहड्ढा। ते तह वि हम्ममाणा पडिवन्ना उत्तमं अटुं ॥६॥ जुत्तस्स उत्तमढे मलियकसायस्स वीयरायस्स । ...के सरिओ लाभो संथारगयस्सिमो होइ ॥ ६८॥ पोराणगं च कम्म खवेड, अन्नं नवं च नाइणइ । कम्मकलंकियवल्लिं छिन्नइ अझप्पओगेणं ॥ ६९ ॥ जह खुभियचक्कवाले पोए भरिउं समुद्दमझम्मि । निजामया धरती जियकण्णा बुद्धिसंपन्ना ॥ ७० ॥ तवपोयं गुणभरिय परिस्सहुम्मीहिं धणियमतिगिद्धं । भाराहिंति इ सीसा गुरुवएसावलंबि(ब)या वी(धी)रा ॥१॥ जइता व ते मुणिवरा आराहेती तया अपडिबद्धा । प(? गु)म्मादि-गिरिदरीसुं साहिंती उत्तमं अटुं ॥७२॥ जह सावया गुहासुं गिरिकंदरदुग्गविसमकर(ड)गेसु । साहेति अप्पणटुं धितिधणियसहायगा धीरा ॥ ७३ ॥ धीरपुरिसपन्नत्तं सप्पुरिसनिसेवियं परमरम्म। धन्ना सिलायलगया साहेती उत्तमं भटुं॥ ७४ ॥ माउरपञ्चक्खाणं एवं सोऊण पायडपसत्थं ।
तह वत्तह काउं जे जह मुच्चह सव्वदुक्खाणं ॥ ७५॥ १. भाराहिंतो सं० । भाराहतो च० ॥ २. जयणा कापा० ॥ ३. साहणो कापा० ॥ ४. विजो जे. च० क्ष० ॥ ५. वाही सं० क्ष०॥ ६. सो कारेइ तेगिच्छं तथा तो से करइ ति कापा०॥ ७. से करेइ क्ष० कापा० । से कारइ कापा० । से कुणइ च०॥ ८. साहूण हा च०॥
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
३. चंदावेज्झयं परण्णयं
[गा. १७४-७५. चंदावेज्झयपन ओवसंहारो ]
६६२. विजयं १ आयरियगुणे २ सीसगुणे ३ विणयनिग्गहगुणे ४ य । नाणगुणे ५ चरणगुणे ६ मरणगुण ७ विहिं च सोऊणं ॥ १७४ ॥
६६३. तह तह काउं जे जह मुञ्चह गन्भवासवसहीणं । मरण-पुणब्भव-जम्मण-दोग्गइविणिवायगमणाणं ॥ १७५ ॥
॥ इति चंद विज्झयं पइण्णयं संमत्तं ॥ ३ ॥
९. एत्थ का० । एथ समुप्पइ मुणिणो पन्व सं० च० क्ष० कापा० ॥ १०. उ क्ष० कापा० ॥ ११. ' दारं ७ ॥ ' इति सं० क्ष० का० आदर्शेषु नास्ति ॥
१. विणए सं० जे० च० पु० ॥ २. करणगुणे सं० च० कापा० ॥ ३. गुणे च० ॥ ४. वित्तह कापा० । वत्तह च० क्ष० कापा० ॥ ५. मुंह सं० क्ष० ॥ ६. दुग्गइ' क्ष० का० । 'दुग्गयवि कापा० ॥ ७. 'इति' इति पदं सं० पु० का० आदर्शेषु नास्ति । इति चंदाविज्ज्ञयं समत्तं ॥ तथा इति चंद्गविज्यं नाम पइष्णयं समाप्तमिति ॥ कापा० ॥ ८. चंदगविज्झयं स जे० च० । चंदावेायं स सं० । चंद्रगविज्यं नाम पह° क्ष० । चंदाविज्ायं पयन्नयं समन्तं समाप्तं ॥ तथा चंदाविज्झयप्रकीर्णकम् ॥ कापा० ॥ ९. सम्मत्तं सं० ॥
८९
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
गणिविजापइण्णयं
[गा. १. अभिधेय] ६६४. वोच्छं बलाऽबलविहिं नवबलविहिमुत्तमं विउपसत्थं ।
जिणवयणभासियमिणं पवयणसत्थम्मि जह दिढें ॥१॥
[गा. २. नवदारनामाई] ६६५. दिवस १ तिही २ नक्खत्ता ३ करणं ४ गहदिवसयं ५ मुहुत्तं च ६ ।
सउणबलं ७ लग्गबलं ८ निमित्तबल ९मुत्तमं वा वि ॥ २॥
[गा. ३. पढमं दिवसदारं] १० ६६६. ओया बलिया दिवसा, जुम्मा पुण दुब्बला उभयपक्खे ।
विवरीयं राईसु य बलाबलविहिं वियाणाहि ॥३॥ दारं १।
१५
[गा. ४-१०. बीयं तिहिदारं] ६६७. पाडिवए पडिवत्ती नत्थि, विवत्ती भणंति बीयाए।
तइयाए अत्थसिद्धी, विजयग्गा पंचमी भणिया ॥४॥ ६६८. जा एस सत्तमी सा उ बहुगुणा, इत्थ संसओ नत्थि ।
देसमीइ पत्थियाणं भवंति निकंटया पंथा ॥५॥ ६६९. आरोग्गमविग्धं खेमियं च एक्कारसिं वियाणाहि। .
जे वि य हुंति अमित्ता ते तेरसिपहिओ जिणइ ॥६॥ ६७०. चाउद्दसि पन्नरसिं वजेजा अट्टमिं च नवमिं च ।
छडिं च चउत्थिं बारसिं च दोण्हं पि पक्खाणं ॥७॥
१. दिवसया ५ सा० ॥२. होराबलिया दिवसा, जुण्हा पुण सा० ॥ ३. 'दारं ।' इति जे. सा. एव ॥ ४. विजयग्गी जे० पु०॥ ५. दसमीय सं० ॥ ६. हु सा० ॥
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
४. गणिविज्रापदण्णयं ६७१. पढमा पंचमि दसमी पन्नरसेक्कारसी वि य तहेव ।
एएसु य दिवसेसु 'सेहनिप्फेडणं करे ॥८॥ ६७२. नंदा भद्दा विजया तुच्छा पुन्ना य पंचमी होइ ।
___मासेण य छन्वारे एक्किक्काऽऽवत्तए नियए ॥९॥ ६७३. नंदे जए य पुन्ने सेहनिक्खमणं करे । नंदे भद्दे सुवट्ठावे, पुन्ने अणसणं करे ॥१०॥ दौरं २ ।
[गा. ११-४१. तइयं नक्खत्तदारं] ६७४. पुस्सऽस्सिणि मिगसिर रेवई य हत्थो तहेव चित्ता य ।
अणुराह-जेट्ठ-मूला नव नक्खत्ता गमणसिद्धा ॥११॥ ६७५. मिगसिर महा य मूलो [य] विसाहा तह यँ होइ अणुराहा।
हत्थुत्तर रेवइ अस्सिणी य सवणे य नक्खत्ते ॥१२॥ ६७६. एएसु य अद्धाणं पत्थाणं ठाणयं च कायव्वं ।
जइ य गहोऽत्थ न चिट्ठइ संझामुक्कं च जइ होइ ॥१३॥ ६७७. उप्पन्न भत्तपाणे अद्धाणम्मि सया उ जो होइ ।
फल-पुप्फोर्वंगुवेओ गओ वि खेमेण सो एइ ॥१४॥ ६७८. संझागयं १ रविगयं २ विड्डेरं ३ सग्गई ४ विलंबि ५ च ।
रोहुहयं ६ गहभिन्नं ७ च वजए सैंत्त नक्खत्ते ॥१५॥ ६७९. अत्थमणे संझागय १ रविगय जहियं ठिओ उ आइचो २।।
विड्डेरमवद्दारिय ३ सग्गह कूरग्गहठियं तु ४ ॥१६॥ ६८०, आइचपिट्ठओ ऊ विलंबि ५ राहूहयं जहिं गहणं ६।
मझेण गहो जस्स उ गच्छइ तं होइ गहभिन्नं ७ ॥१७॥ ६८१. संझागयम्मि कलहो होइ १ विवाओ विलंबिनक्खत्ते २ ।
विड्डेरे परविजओ ३ आइच्चगए अनिव्वाणी ४ ॥१८॥
1. सेहे निक्खमणं करे सा० ॥ २. भद्दे सुभद्दावे सा० ॥ ३. 'दारं २' इति जे. सा. एव ॥ ४. इ पु०॥ ५. °णं वायणं च सं० पु० ॥ ६. गहुस्थं न सा० ॥ ७. णम्मि उ सया सं. पु०॥८. °वगवे' सा० ॥९. राहुगयं सा० पु० ॥१.. सम्वन सा० ॥ ११. विलंबं वि सं०॥
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइण्णयसुत्तेसु ६८२. जं सग्गहम्मि कीरइ नक्खत्ते तत्थ विग्गहो होइ ५।
राहुहयम्मि यं मरणं ६ गहभिन्ने लोहिउग्गालो ७ ॥१९॥ ६८३. संझागैयं गहगयं आइचगयं च दुब्बलं रिक्खं ।
संझाऽऽइचविमुक्कं गहमुक्कं चेव बलियाई ॥२०॥ ६८४. पुस्सो हत्थो अभीई य अस्सिणी भरणी तहा।
एएसु य रिक्खेसु य पाओवगमणं करे ॥ २१॥ ६८५. सवणेण धणिट्ठाई पुणव्वसू न वि करेज निक्खमणं ।
सयभिसय पूस बंभे विजारंभे पवत्तिज्जा ॥२२॥ ६८६. मिगसिर अद्दा पुस्सो तिन्नित्य पुव्वाइं मूलमस्सेसा ।
हत्थो चित्ता य तहा दस वुडिकराइं नाणस्स ॥२३॥ ६८७. हत्थाइ पंच रिक्खा वत्थस्स पसत्थगा विनिद्दिट्टा ।
उत्तर तिन्निधणिट्ठा पुणव्वसू रोहिणी पुस्सो ॥२४॥ ६८८. पुणव्वसुणा पुस्सेणं सवणेण धणिट्ठया ।
एएहिं चउहिं रिक्खेहिं लोयकम्माणि कारए ॥२५॥ ६८९. कित्तियाहिं विसाहाहिं मघाहिं भरणीहि य ।
एएहिं चउहिं रिक्खेहिं लोयकम्माणि वजए ॥२६॥ ६९०. तिहिं उत्तराहिं तह रोहिणीहिं कुजा उ सेहनिक्खमणं ।
सेहोवट्ठावणं कुज्जा, अणुन्ना गणि-वायए ॥ २७ ॥ ६९१. गणसंगहणं कुजा, गणहरं चेव ठावए ।
उग्गहं वसहि ठाणं च थावराणि पवत्तए ॥ २८॥ ६९२. पुस्सो हत्थो अभिई य अस्सिणी य तहेव य ।
चत्तारि खिप्पकारीणि, कज्जारंभेसु सोहणा ॥२९॥
१५
१. निग्गहो सा०॥ २. उ पु०॥ ३. °न्ने सोणिउ सा०॥ ४. गयं राहुगयं पु० सा०॥ ५. झाइचउवि पु० सा०॥ ६. रिक्खेसुं पा सं० विना॥ ७. पूस थंमे (हत्थे) वि मा०॥ ८.<> एतच्चिद्वयमध्यगः पाठः सा० आदर्श नास्ति ॥ ९-१०. चउरि° सा०॥
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
४. गणिविजापइण्णयं ६९३. विजाणं धारणं कुज्जा, बंभजोगे य साहए ।
सज्झायं च अणुन्नं च उद्देसे य समुद्दिसे ॥३०॥ ६९४. अणुराहा रेवई चेव चित्ता मिगसिरं तहा ।
मिऊणेयाणि चत्तारि, मिउकम्मं तेसु कारए ॥३१॥ भिक्खाचरणमत्ताणं कुजा गहण धारणं ।
संगहोवग्गहं चेव बाल-वुड्डाण कारए ॥३२॥ ६९६. अद्दा अस्सेस जेट्ठा य मूलो चेव चउत्थओ।
गुरुणो कारए पडिमं, तवोकम्मं च कारए ॥३३॥ ६९७. दिव्व-माणुस-तेरिच्छे उवसग्गेऽहियासए ।
गुरुसु चरण-करणं उग्गहं पग्गहं करे ॥ ३४ ॥ ६९८. महा भरणि पुव्वाणि तिन्नि उग्गा वियाहिया।
एतेसु तवं कुजा सब्भितर-बाहिरं ॥ ३५॥ ६९९. तिन्नि सयाणि सहाणि तवोकम्माणि आहिया ।
उग्गनक्खत्तजोएसुं तेसुमन्नतरे करे ॥ ३६॥ ७००. कित्तिया य विसाहा य उम्हाणेयाणि दोन्नि उ ।
लिंपणं सीवणं कुज्जा संथारुग्गहधारणं ॥ ३७॥ ७०१. उवकरण भंडमाईणं विवायं चीवराण य।
उवगरणं विभागं च आयरियाण कारए ॥ ३८॥ ७०२. धणिट्ठा सयभिसा साई सवणो य पुणव्वसू ।
एएसु गुरुसुस्सूसं चेइयाणं च पूयणं ॥ ३९॥ ७०३. सज्झायकरणं कुज्जा, विजारंभे य कारए।
वओवठ्ठावणं कुज्जा, अणुन्नं गणि-वायए ॥४०॥ ७०४. गणसंगहणं कुन्जा सेहनिक्खमणं तहा।
संगहोवग्गहं कुज्जा, गणावच्छेइयं तहा ॥४१॥ दारं ३॥
१. गुरू सुचरणकरणो उग्गहोवग्गहं करे सा०॥ २. बाहिरं चेव ॥ सा०॥ ३. उन्हाणे पु.॥ .. पाणं तु का सा०॥ ५. विजारय(विरहं च) का सा०॥ ६. मणं करे। सं° सा.॥ .. 'दारं ३' इति जे. सा. एव ॥
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
९४
१०
१५
२०
पइण्णयसुत्ते [गा. ४२ - ४६. चउत्थं करणदारं ]
७०५, बव बालवं च तह कोलवं च थीलोयणं गराई च । वणियं विट्ठीय तहा सुद्धपडिवर निसाईया || ४२ ॥ ७०६. सउणि चउप्पय नागं किंथुग्धं च करणा धुवा होंति । किण्हच उदसिरत्तिं सउणी पडिवज्जए करणं ॥ ४३ ॥ ७०७. काऊण तिहिं बिउणं, जोण्हेगो सोहए, न पुण काले । सत्तहिं हरेज्ज भागं जं सेसं तं भवे करणं ॥ ४४ ॥ ७०८. बवे य बालवे चेव कोलवे वणिए तहा ।
नागे च उप्पर यावि सेहनिक्खमणं करे ॥ ४५ ॥
७०९. बवे उवट्ठावणं कुज्जा, अणुन्नं गणि वायए ।
सउणिम्मि य विट्ठीए अणसणं तत्थ कारए ॥ ४६ ॥ दारं ४ ॥
[गा. ४७-४८. पंचमं महदिवसयदारं ]
७१०, गुरु- सुक्क सोमदिवसे सेहनिक्खमणं करे ।
ओवट्ठावणं कुज्जा, अणुन्नं गणि वायए ॥ ४७ ॥ ७११. रवि- भोम-कोडदिवसे चरण-करणाणि कारए ।
तवोकम्माणि कारेज्जा, पाओवगमणाणि य ॥ ४८ ॥ दारं ५ ॥
[गा. ४९-५८. छट्ठ मुहुत्तदारं ]
७१२. रुद्दो उ मुहुत्ताणं आई छन्नवइअंगुलच्छाओ १ ।
सेओ उ हवइ सट्ठी २ बारस मित्तो हवइ जुत्तो ३ ॥ ४९ ॥ ७१३. छच्चैव य आरभडो ४ सोमित्तो पंचअंगुलो होइ ५ । चत्तारि य वइरज्जो ६ दो चैव य सावसू होइ ७ ॥ ५० ॥ ७१४. परिमंडल मुहुत्तो असीवि मज्झतिते ठिए होइ ८ ।
दो होइ रोहणी पुण ९ बलो य चउरंगुलो होइ १० ॥ ५१ ॥
१. भागं सेसं जं तं सा० ॥ २. ' दारं ४' इति जे० सा० एव ॥ ३ ' दारं ५' इति जे० सा० एव ॥ ४. य पु० ॥
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
४. गणिविजापइण्णयं ७१५. विजओ पंचंगुलिओ ११ छ चेव य नेरिओ हवइ जुत्तो १२ ।
वरुणो य हवइ बारस १३ अजमंदीवो हवइ सट्ठी १४ ॥५२॥ ७१६. < छन्नउइअंगुलो पुण होइ भगो सूरअत्थमणवेले १५ ।
एए दिवसमुहुत्ता, रत्तिमुहुत्ते अओ बुच्छं ॥५३॥ ७१७. हवई विवरीय धणो पमोयणो अन्जमा तहा सीणो ।
रक्खस पायावच्चा सामा बंभा बहस्सई या ॥५४॥ ७१८. विण्हु तहा पुण रित्तो > रत्तिमुहुत्ता वियाहिया ।
दिवसमुहुत्तगईए छायामाणं मुणेयव्वं ॥ ५५॥ ७१९. मित्ते नंदे तह सुट्ठिए य अभिई चंदे तहेव य ।
वरुणऽग्गिवेस ईसाणे आणंदे विजए इ य ॥५६॥ ७२०. एतेसु मुहुत्तजोएसु सेहनिक्खमणं करे।
वओवट्ठावणाइं च अणुन्ना गणि-वायए ॥ ५७॥ ७२१. बंभे वलए वाउम्मि उसमे वरुणे तहा।
अणसण पाउवगमणं उत्तिमट्टं च कारए ॥५८॥ दारं ६।
[गा. ५९-६४. सत्तमं सउणबलदारं] ७२२. पुन्नामधेजसउणेसुं सेहनिक्खमणं करे।
थीनामधेजसउणेसु समाहिं कारए विऊ ॥ ५९॥ ७२३. नपुंसएसु सउणेसु सव्वकम्माणि वजए।
वामिस्सेसु निमित्तेसु सव्वारंभाणि वज्जए ॥ ६० ॥ ७२४. तिरियं वाहरतेसु अद्धाणागमणं करे।
पुप्फिय-फलिए वच्छे सज्झायकरणं करे ॥ ६१ ॥ ७२५. दुमखंधे वाहरतेसु वओवठ्ठावणं करे।
गयणे वाहरतेसु उत्तिमद्वं तु कारए ॥ ६२॥ .. मदोवो जे० सं० पु०। °मदीवा सा० ॥ २. 1> एतच्चिद्वयमध्यगतपाठस्थाने सा. आदर्श “छन्नाउइअंगुलाई एसा(ए) दिवसमुहुत्ता" इत्येतन्मात्रः पाठोऽस्ति ॥ ३. गुलाई पुण पु०॥ ४. पायव वच्चा सं० । पायावच्चो जे०॥ ५. विण्ह तहा पुणो रित्तो सं० पु०॥ ६. 'दारं ६' इति जे० सा० एव ॥ ७. थीनामेसु सउ° पु० सा० ॥ ८.सु सेव सा०॥
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
पडण्णयसुत्तेसु ७२६. बिलमूले वाहरतेसु ठाणं तु परिगिण्हए।
उप्पायम्मि वयंतेसु सउणेसु मरणं भवे ॥ ६३॥ ७२७. पक्कमंतेसु सउणेसु हरिसं तुढिं च वागरे । दारं ७ ।
[गा. ६४-७२. अट्ठमं लग्गबलदारं] चलरासिविलग्गेसुं सेहनिक्खमणं करे ॥ ६४ ॥ ७२८. थिररासिविलग्गेसुं वओवट्ठावणं करे ।
सुयक्खंधाणुनाओ उदिसे य समुद्दिसे ॥६५॥ ७२९. बिसरीरविलग्गेसुं सज्झायकरणं करे ।
रविहोराविलग्गेसुं सेहनिक्खमणं करे ॥६६॥ ७३०. चंदहोराविलग्गेसु सेहीणं संगहं करे ।
सोम॑दिक्कोणलग्गेसु चरण-करणं तु कारए ॥ ६७॥ ७३१. कूरदिक्कोणलग्गेसु उत्तमहूँ तु कारए ।
एवं लग्गाणि जाणिज्जा दिक्कोणेसु ण संसओ ॥६८॥ ७३२. सोमग्गहविलग्गेसु सेहनिक्खमणं करे ।
कूरग्गहविलग्गेसु उत्तमढे तु कारए ॥ ६९॥ ७३३. [..........
................" राहु-केउविलग्गेसु सव्वकम्माणि वजए ॥ ७० ॥ ७३४. विलग्गेसु पसत्थेसु पसत्याणि उ आरभे ।
अप्पसत्थेसु लग्गेसु सव्वकम्माणि वजए ॥ ७१ ॥ ७३५. एवं लग्गाणि जाणिज्जा गहाण जिणभासिए । दारं ८ ।
[गा. ७२-८५. नवमं निमित्तबलदारं] न निमित्ता विवजंति, न मिच्छा रिसिभासियं ॥ ७२ ॥
२०
१. उप्पयम्मि पु० । उप्पाचं निवयं सं०॥ २. 'दारं ७,' इति जे. सा. एव ॥ ३. विसरी' सं०॥ १. "म्मदक्खाणलग्गेसु चरणं करणं च का सं• ॥ ५. तु सारए सं० ॥ ६.भत्र यद्यपि कस्मिश्चिदप्यादर्श एतत्श्लोकपूर्वार्द्धगलनस्थानशून्यता न दृश्यते तथापि ग्रन्थसन्दर्भानुसरणाद. त्रैव स्थाने एतत्श्लोकपूर्वार्द्ध गलितमामातीति ॥ ७. कजाणि सं० पु० ॥ ८. 'दारं ८' इति जे० सा० एव॥
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
४. गणिविजापइण्णय
७३६. दुद्दिट्टेणं निमित्तेणं आदेसो वि विणस्सइ ।
सुदि₹ण निमित्तेणं आदेसो न विणस्सइ ॥७३॥ ७३७. जा य उप्पाइया भासा, जं च जंपति बालया ।
जं चित्थीओ पभासंति, नत्थि तस्स वइक्कमो ॥ ७४ ॥ ७३८. तजाएण य तज्जायं, तन्निभेण य तन्निभं ।
तारूवेण य तारूवं, सरीसं सरिसेण निदिसे ॥ ७५ ॥ ७३९. पुंनोमेसु निमित्तेसु सेहनिक्खमणं करे ।
थीनामेसु निमित्तेसु सेहीनिक्खमणं करे ॥ ७६॥ ७४०. नपुंसकनिमित्तेसु सव्वकजाणि वजए ।
वामिस्सेसु निमित्तेसु सव्वारंभे विवज्जए ॥ ७७॥ ७४१. निमित्ते कित्तिमे नत्थि निमित्ते भावसुज्झए ।
जेण सिद्धा वियाणंति निमित्तुप्पायलक्खणं ॥ ७८ ॥ ७४२. निमित्तेसु पसत्थेसु दढेसु बलिएसु य ।
सेहनिक्खमणं कुन्जा वओवट्ठावणाणि य ॥ ७९ ॥ ७४३. गणसंगहणं कुजा, गणहरे इत्थ थावए ।
सुयक्खंधाऽणुन्ना उ, अणुन्ना गणि-वायए ॥८॥ ७४४. निमित्तेसु [अ]पसत्थेसु 'सिढिलेसु अबलेसु य ।
सव्वकज्जाणि वजेजा अप्पसाहारणं करे ॥ ८१॥ ७४५. पसत्थेसु निमित्तेसु पसत्थाणि सया (१ मा) रभे ।
अप्पसत्थनिमित्तेसु सव्वकजाणि वजए ॥ ८२ ॥ ७४६. दिवसाओ तिही बलिया, तिहीओ बलियं तु सुवई रिक्खं ।
नक्खत्ता करणमाइंसु, करणा गहदिणो बलि (१ ली)॥ ८३॥
१. नास्तीदं पूर्वार्द्ध सा० आदर्श । पुंनामनिमि° पु०॥ २. थीनामनिमि षु० । थीपुरिसनिमि° सा० ॥ ३. भाविसु सा० ॥ ४. सिटिलेसु सा० ॥ ५. करणाउ गहदिणा बलिणो॥ सा०॥
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
पइयत्ते
७४७. गहदिणाउ मुंहुत्तो, मुहुत्ता सउणो बली । सउणा विलग्गमाहंसु, तओ निमित्तं पहाणं तु ॥ ८४ ॥ ७४८. विलग्गाओ निमित्ताओ निमित्तबलमुत्तमं । न तं संविज्जए लोए निमित्ता जं बलं भवे ॥ ८५ ॥
[गा. ८६. गणिविज्ञापनओवसंहारो] ७४९. एसो बलाबलविही समासओ कित्तिओ सुविहिएहिं । अणुओगनाणगंज्झो नायव्वो अप्पमत्तेहिं ॥ ८६ ॥
॥ गणिविजापइण्णं सम्मत्तं ॥ ४ ॥
१. मुहुत्ता सा० ॥ २. 'णाभो बलवं लग्गं, तभो सा० । णाभो बलं विलग्गं, तभो पु० ॥ ३. 'गन्भो ना सं० ॥ ४. गणिविद्यानाम प्रकीर्ण समाप्तम् ॥ सं० ॥
1
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
'मरणसमाहिपइण्णय ' अवरनाम
मरणविभत्तिपइण्णयं
[गा. १. मंगलमभिधेयं च] ७५०. तिहुयणसरारविंदं सप्पवयणरयणसागरं नमिउं ।
समणस्स उत्तिमढे मरणविहीसंगहं वोच्छं ॥१॥
[गा. २-९. मरणविहिविसए सीसस्स पुच्छा] ७५१. सुणह, सुयसारनिहसं ससमय-परसमयवायनिम्मायं ।
सीसो समणगुणडूं परिपुच्छइ वायगं कंचि ॥२॥ ७५२. अभिजाइ-सत्त-विक्कम-सुय-सील-विमुत्ति-खंतिगुणकलियं ।
आयार-विणय-मद्दव-विजा-चरणागरमुदारं ॥३॥ ७५३. कित्तीगुणगब्भहरं जसखाणिं तवनिहिं सुयसमिद्धं ।
सीलगुण-नाण-दसण-चरित्तरयणागरं धीरं ॥४॥ ७५४. तिविहं तिकरणसुद्धं मयरहियं दुविहठाणऍणरुतं ।
विणएण कमविसुद्धं चउस्सिरं बारसावत्तं ॥५॥ ७५५. दुओणयं अहाजायं एवं काऊण तस्स किइकम्मं ।
भत्तीइ भरियहियओ हरिसवसुभिन्नरोमंचो ॥६॥ ७५६. उवएस-हेउकुसलं तं पवयणरयणसिरिघरं भणइ ।
इच्छामि जाणिउं जे मरणसमाहिं समासेणं ॥७॥ ७५७. अब् जयं विहारं इच्छं जिणदेसियं विउपसत्थं ।
नाउं महापुरिसदेसियं तु अब्भुजयं मरणं ॥ ८॥
१५
१. °सरीरिवंदं सा०॥ २. °णमंगलं न° जे० पु० सा०॥ ३. पुणरत्तं सं० विना ॥ ४-५. भुज्जुयं सा०॥
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
१००
१०
१५
२०
परण्णयसुत्ते
७५८. तुभित्थ सामि ! सुयजलहिपारगा समणसंघनिज्जवया । तुज्झं खु पायमूले सामन्नं उज्जैमिस्सामि ॥ ९ ॥
[गा. १० - ६६१. वायगपरूविया मरणविही] ७५९. सो भरियम हुरजलहर गंभीरसरो निसन्नओ भणइ | सुण दाणि धम्मवच्छल ! मरणसमाहिं समासेणं ॥ १० ॥ ७६० सुण जह पच्छिमकाले पच्छिमतित्थयरदेसियमुयारं ।
पच्छा निच्छियपैंत्थं उवेंति अब्भुज्जयं मरणं ॥ ११ ॥ ७६१. पव्वज्जाई सव्वं काऊणाऽऽलोयणं च सुविसुद्धं ।
दंसण - नाण-चरिते निस्सलो विहर चिरकालं ॥ १२ ॥ ७६२. आउव्वेयसमत्ती तिच्छिए जह विसारओ विजो । रोगाssiकाँ गहिउं सो निरुयं आउरं कुणइ ॥ १३ ॥
[गा. १४ - १५. आराहणाए भेयतिगं ]
७६३. एवं पवयण - सुयसारपारगो सो चरित्तसुद्धीए । पायच्छिर्त्तविहिन्नू तं अणगारं विसोहेउं ॥ १४ ॥
७६४. भणइ य-तिविहा भणिया सुविहिय ! आराहणा जिर्णिदेहिं । सम्मत्तम्मिय पढमा - नाणचरितेहिं २-३ दो अण्णे ॥ १५ ॥
[गा. १६ - २०. सम्मत्ताराहणानिरूवणं]
७६५. सदहगा पत्तियगा य रोयगा जे य वीरवयणस्स । सम्मत्तमणुसरंता दंसणआराहगा होति ॥ १६ ॥
७६६. संसारसमावण्णे य छव्विहे मोक्खमस्सिए चेव । एए दुविहे जीवे आणाए सद्दहे निच्चं ॥ १७ ॥
१. तुब्भेत्थ सं० ॥ २. तुब्भं जे० ॥ ३. 'जमेस्सा' सं० ॥ भुज्यं सा० ॥ ६. तिगिच्छिए सा० ॥ ७. कागहिलो जे० ९. सोहेइ जे० सा० ॥
४. पच्छं उ° सं० ॥ ५.
सा० ॥ ८. त्तविह सं० ॥
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
११
५. मरणविभत्तिपइण्णयं ७६७. धम्माऽधम्माऽऽगासं च पोग्गले जीवमत्थिकायं च ।
आणाए सद्दहंता सम्मत्ताराहगा भणिया ॥१८॥ ७६८. अरहंत-सिद्ध-चेइय-गुरुसु सुय-धम्म-साहुवग्गे य ।
आयरिय उवज्झाए य पवयणे सव्वसंघे य ॥१९॥ ७६९. एएसु भत्तिजुत्ता पूयंता अहरुहं अणण्णमणा ।
सम्मत्तमणुसरंता परित्तसंसारिया होति ॥ २०॥
[गा. २१. असद्दहंतस्स बालमरणनिरूवणं] ७७०. सुविहिय ! इमं पंइण्णं असदहंतेहिं णेगजीवहिं ।
बालमरणाणि तीए मयाइं काले अणंताई ॥२१॥
[गा. २२-४४. समासओ पंडियमरणनिरूवणं] ७७१. एगं पंडियमरणं मरिऊण पुणो बहूणि मरणाणि ।
न मरंति अप्पमत्ता, चरित्तमाराहियं जेहिं ॥ २२॥ ७७२. दुविहम्मि अहक्खाए सुसंवुडा पुव्वसंगओमुक्का ।
जे उ चयति सरीरं पंडियमरणं मयं तेहिं ॥२३॥ ७७३. एयं पंडियमरणं जे धीरा उवगया उवाएणं ।
तस्स उवाए उ इमा परिकम्मविही उँ झुंजीया ॥२४॥ ७७४. जे कंस-संख-ताडण-मारुय-जिय-गगण-पंकय-तरूणं ।
सरिकप्पा, सुयकप्पियआहार-विहार-चिट्ठागा ॥२५॥ ७७५. निचं तिदंडविरया तिगुत्तिगुत्ता तिसल्लनिस्सला ।
तिविहेण अप्पमत्ता जगजीवदयावरा समणा ॥ २६॥ ७७६. पंचमहव्वयसुत्थियसंपुण्णचरित्त-सीलसंजुत्ता ।
जह, तह मया महेसी हवंति आराहगा समणा ॥ २७॥
१. पयलं जे० ॥ २. चरंति मारा सं० ॥ ३. °ति मरणं पं० सं० पु० ॥ ४. उ जं जीवं सं० । उ जं जीवा पु० ॥ ५. जे कुम्म-सं° सा०॥ ६. °यसस्थय जे०॥ ७. तह तह मया सा०.॥
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०२
५
१०
पइण्णयसुत्ते
७७७. इक्कं अप्पाणं जाणिऊण काऊण अत्तहिययं च । 'तो पवरनाण- दंसण चरित्त - तवसुट्टिया होंति ॥ २८॥ ७७८. परिणाम- जोगसुद्धा दोसु य दो दो निरोंसयं पत्ता | इहलोए परलोए जीविय - मरणासए चेव ॥ २९ ॥
२०
७७९. संसारबंधणाणि य राग-दोसनियलाणि छित्तूण । सम्मदंसणसु निसियसुतिक्खधिमंडलग्गेणं ॥ ३० ॥
७८०.
७८१.
७८२.
७८३.
१५ ७८४.
७८५.
७८६.
७८७.
दुप्पणिहिए य पिहिऊण तिन्नि तिर्हि चेव गारवविमुक्का । कायं मणं च वायं मण वयसा कायसा चैव ॥ ३१ ॥
तवपरसुणा य छेत्तूण तिणि उजुखंतिविहियनिसिएणं । दोग्गइमग्गा तरिएण मण वयसा - कायए दंडे ॥ ३२॥ तं नाऊण कसाए चउरो पंचहि य पंच हंतूणं । पंचाऽऽसवे उदिण्णे पंचहि य महव्वयगुणेहिं ॥ ३३ ॥ छज्जीवनिकाए रक्खऊण छलदोसवज्जिया जइणो । तिगलेसापरिहीणा पच्छिमलेसातिगजुया य ॥ ३४ ॥
इग-दुग-तिग-चउ-पण-छग- सत्त-ऽट्ठग-नवग- दसगठाणेसुं । असुसु विप्पीणा, सुभेसु सय संठिया जे उ || ३५ ॥ वेयण १ वेयावच्चे २ इरियट्टाए ३ य संजमट्ठाए ४ । तह पाणवत्तियाए ५ छटुं पुण धम्मचिंताए ६ ॥ ३६॥ ठाणे इमेसु अण्णतरे कारणे समुप्पण्णे । कडजोगी आहारं करेति जयणानिमित्तं तु ॥ ३७ ॥ जोए किलायंता सरीरसंकप्प वोढुमचयंता । अविकंथऽवज्जभीरू उवेंति अब्भुज्जयं मरणं ॥ ३८ ॥
१. तो नाण- दंसण - चरित्त तवसुट्टिया मुणी हुंति सा० ॥ २. 'रामयं जे० पु० ॥ ३. रवडणा जे० सं० ॥ ४. गायरि' सं० । 'गावरि' पु० सा० ॥ ५. ट्ठा ३ संजमट्टया ४ चेव । तह सं० ॥ ६० य जे० सा० ॥ ७ प्पचेटूम' सा० । 'पवेडम जे० ॥ ८. अविकप्पडक
सा० । भविकंपsa' पु० ॥
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०३
१०३
५. मरणविभत्तिपइण्णयं ७८८. आयके उवसग्गे तितिक्खया-बंभचेर-गुत्तीसु।
पाणिदया-तवहेउं सरीरपरिहारवोन्छेओ ॥३९॥ ७८९. पडिमासु सीहनिक्कीलियासु घोरेसऽभिग्गहाईसु।
छव्विह अभितरए बज्झे य तवे समणुरत्ता ॥४०॥ ७९०. अविकलसीलाऽऽयारा पडिवन्ना जे उ उत्तमं अटुं ।
पुब्विलाण इमाण य भणिया आराहणा चेव ॥४१॥ ७९१. जह पुव्वद्धयगमणो करणविहीणो वि सागरे पोओ।
तीरासन्नं पावइ रहिओ वि अवल्लगाईहिं ॥४२॥ ७९२. तह सुकरणो महेसी तिकरणआराहओ धुवं होइ ।
अह लहइ उत्तमढें तं अइलाभत्तणं जाण ॥४३॥ ७९३. एस समासो भणिओ परिणामवसेण सुविहियजणस्स ।
इत्तो जह करणिज्ज पंडियमरणं तहा सुणह ॥४४॥
[गा. ४५-५०. पंडियमरणकरणिज्जनिरूवणं सल्लुद्धरणं च] ७९४. फासेहि तं चरित्तं सव्वं सुहसीलयं पयहिऊणं ।
घोरं परीसहर्चमुं अहियासिंतो धिइबलेणं ॥४५॥ ७९५. सद्दे रुवे गंधे रसे य फासे य निजिण धिईए ।
सव्वेसु कसाएसु य निहंतु परमो सयां होहि ॥ ४६॥ ७९६. चइऊण कसाए इंदिए य सव्वे य गारवे हंतुं ।
तो मलियराग-दोसो करेह आराहणासुद्धिं ॥४७॥ ... ७९७. दंसण-नाण-चरिते पव्वजाईसु जो अईयारो।
तं सव्वं आलोएहि निरवसेसं पणिहियप्पा ॥४८॥ ७९८. जह कंटएण विद्धो सव्वंगे वेयणदिओ होइ ।
तह चेव उद्धियम्मि उ नीसल्लो निव्वुओ होइ ॥४९॥
१. उत्तिम सं०॥ २. 'चमू सं०॥
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०४
१०
१५
पइण्णयसुत्ते
७९९ एवमणुद्धियदोसो माइलो तेण दुक्खिओ होइ । सो चेव चत्तदोसो सुविसुद्ध निव्वुओ होइ ॥ ५० ॥ [गा. ५१-५२. ससल्ल - निस्सल्लमरणाणं दोस-गुणा ] ८००. राग - दोसाभिहया ससल्लमरणं मरंति जे मूढा । ते दुक्खसल्लबहुला भमंति संसारकंतारे ॥ ५१ ॥ ८०१. जे पुण तिगारवजढा निस्सल्ला दंसणे चरिते य । विहरंति मुक्कसंगा खवेंति ते सव्वदुक्खाई ॥ ५२ ॥
[गा. ५३-५८. नाण-चरित - दंसणमाहप्पं] ८०२. सुचिरमवि किलिङ्कं विहरंतं झाण- संवरविहीणं । नाणी संवरत्तो जिणइ अहोरत्तमित्तेणं ॥ ५३ ॥ ८०३. जं निज्जरेइ कम्मं असंवुडो सुबहुणा वि कालेणं । तं संवुडो तिगुत्तो खवेइ ऊसासमित्तेणं ॥ ५४ ॥ ८०४. सुबहुस्सुया वि संता जे मूढा सील-संजमगुणेहिं ।
न करंति भावसुद्धिं ते दुक्खनिभेलणा होंति ॥ ५५ ॥ ८०५. जे पुण सुयसंपन्ना चरित्तदोसेहिं नोवलिप्पंति ।
ते सुविसुद्धचरित्ता करंति दुक्खक्खयं साहू ॥ ५६ ॥ ८०६. पुव्वमकारियजोगो समाहिकामो वि मरणकालम्मि । न भवइ परीसह सहो विसयसुहपराइओ जीवो ॥ ५७ ॥ ८०७. तं एवं जाणतो महंतरं लाहगं सुविहिएसुं ।
दंसण - चरितसुद्धीइ निम्मलो विहर तं धीर ! ॥ ५८ ॥
[गा. ५९-६५. संकिलिट्टभावणाए निसेहो पंचभेयनिरूवणं च ] ८०८. एत्थ पुण भावणाओ पंच इमा होंति संकिलिट्ठाओ । आरोहण सुविहिय ! जा निचं वज्जणिजाओ ॥ ५९ ॥
१. आराहिंत! सुविड़िया ! सा० ॥
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१०५
८०९. कंदप्प १ देवकिब्बिस २ अभिओगा ३ आसुरी ४ य सम्मोहा ५ । एयाओ संकिलिट्ठा, असंकिलिट्ठा हवइ छट्टा ६ ॥ ६० ॥
८१०. कंदप्प कुक्कुयाइय दवसीलो निञ्चहा सणकहो उ । विम्हाविंतो य परं कंदप्पं भावणं कुणइ ॥ ६१ ॥ ८११. नाणस्स केवलीणं धम्मायरियस्स संघ - साहूणं ।
माई अवण्णवाई किब्बिसियं भावणं कुणइ ॥ ६२॥ ८१२. मंताभिओग कोउग भूईकम्मं च जो जंणो कुणइ । साय-रस-इड्डिहेउं अभिओगं भावणं कुणइ ॥ ६३ ॥ ८१३. अणुबद्धरोस- वुग्गह संसैत्त तहा निमित्तपडिसेवी । एएहिं कारणेहिं आसुरियं भावणं कुणइ ॥ ६४ ॥ ८१४. उम्मग्गदेसणी नाणदूसणा मग्गविप्पणासो य । मोहेण मोहयंतंसि भावणं जाण सम्मोहं ॥ ६५ ॥
[गा. ६६-६७. असंकिलिट्टभावणासेवणानिद्देसो] ८१५. एयाउ पंच वजिय इणमो छट्ठीइ विहर तं धीर ! | पंचसमिओ तिगुत्तो निस्संगो सव्वसंगेहिं ॥ ६६ ॥ ८१६. एयाए भावणाए विहर विसुद्धाइ दीहकालम्मि । काऊ अत्तसुद्धिं दंसण- नाणे चरिते य ॥ ६७ ॥
[गा. ६८-६९. पंचविहमुद्धि-विवेगे पडुच्च समाहिनिरूवणं] ८१७. पंचविहं जे सुद्धिं पंचविहविवेगसंजुयमकाउं ।
इह उवणमंति मरणं ते उ समाहिं न पावेंति ॥ ६८ ॥
८१८. पंचविहं जे सुद्धिं पत्ता निखिलेण निच्छियमईया | पंचविहं च विवेगं ते हु समाहिं परं पत्ता ॥ ६९॥
१. जणे सा० ॥ २. संपत्त सा० ॥ ३. ना मग्गदू' सं० ॥ ४. 'ण अंतसु जे० सा० ॥
१०
१५
२०
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०६
१०
१५
२०
परण्णयसुत्ते
[गा. ७०-७७, बालमरणसरूव निरूवणं ] ८१९. लहिऊण वि संसारे सुदुलहं कह वि माणुस जम्मं । न लहंति मरणदुलहं जीवा धम्मं जिणक्खायं ॥ ७० ॥ ८२०. किच्छा हि पावियम्मि वि सामण्णे कम्मसत्तिओसन्ना । सीयंति सायदुलहा पंकोसन्नो जहा नागो ॥ ७१ ॥ ८२१. जब कागणी हेउं मणि - रयणाणं तु हारए कोडिं । तह सिद्धसुहपरोक्खा अबुहा सजति कामेसुं ॥ ७२ ॥ ८२२. चोरो रक्खसपहओ अत्थत्थी हणइ पंथियं मूढो ।
इ लिंगी सुरक्खसपहओ विसयाउरो धम्मं ॥ ७३ ॥ ८२३. तेसु वि अलद्धपसरा अवियण्हा दुक्खिया गयमईया | समुति मरणकाले पगामभय-भेरवं नरयं ॥ ७४ ॥
८२४. धम्मो न कओ साहू, न जेमिओ, न य नियंसियं सहं । इहिं परं परारुत्ति नेव पत्ताई सुक्खाई ॥ ७५ ॥
साहूणं नोवकयं, परलोयैत्थे य संजमो न कओ | दुहओ वि तओ विहलो अह जम्मो धम्मरुक्खाणं ॥ ७६ ॥ ८२६. दिक्खं मइलेमाणा मोह महावत्तसागराभिहया ।
तस्स अपडिक्कमंता मरंति ते बालमरणारं ॥ ७७ ॥
८२५.
[गा. ७८-१२४. अब्भुज्जयमरण आलोयणा-सल्लुद्धरणाईणं निरूवणं] ८२७. इय अवि मोहपउत्ता मोहं मोत्तूण गुरुसगासम्मि । आलोइय निस्सल्ला मरिउं आराहगा ते वि ॥ ७८ ॥ ८२८. एत्थ विसेसो भण्णइ, छलणा अवि नाम होज्ज जिणकप्पे । किं पुण इयरमुणीणं ? तेण विही देसिओ इणमो ॥ ७९ ॥
८२९. अप्पाहीणा जाहे धीरा सुयसारझरियपरमत्था ।
तो आयरियविदिन्नं उवेंति अब्भुज्जयं मरणं ॥ ८० ॥
१. गयसईया जे० सं० ॥ २. यच्छेय सा० ॥ ३. इय वी मोहमपत्ता मातं मोसूण सं० ॥
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
[गा. ८१-८३. मरणविहीए चउदसठाणाई छट्टाणाई च] ८३०. आलोयणाइ १ संलेहणाइ २ खमणाइ ३ काल ४ उस्सग्गे ५ । 'ओगासे ६ संथारे ७ निसग्ग ८ वेरग्ग ९ मोक्खाए १० ॥ ८१ ॥
८३१. झाणविससो ११ लेसा १२ सम्मत्तं १३ पायगमणयं १४ चेव । उदसओ एस विही पढमो मरणम्मि नायव्वो ॥ ८२ ॥ ८३२. विणओवयार १ माणस्स भंजणा २ पूयणा गुरुजणस्स ३ । तित्थयराण य आणा ४ सुयधम्माऽऽराहणाऽकिरिया ५-६ ॥ ८३ ॥
[गा. ८४ - ९२. आयरियाणं छत्तीसगुणा ]
८३३. छत्तीसाठाणेसु य जे पवयणसारझरियपरमत्था । तेसिं पासे सोही पन्नत्ता धीरपुरिसेहिं ॥ ८४ ॥
८३४. वयछक्क ६ कायछकं १२ बारसगं तह अकप्प १३ गिहिभाणं १४ । पलियंक १५ गिहिनिसेज्जा १६ ससोभ १७ पलिमज्जणसिणाणं १८ ॥ ८५ ॥
८३५. आँयारखं १ च उवधार (?ण) वं २ च ववहारविहिविहन्नू ३ य । ओवीगा य धीरा परूवणाए विहण्णू ४ य ॥ ८६ ॥
८३६. तह य अवायविहन्नू ५ निज्जवगा ६ जिणमयम्मि गहियत्था ७ । अपरिस्साई य तहा विस्सासर हस्स निच्छिड्डा ८ ॥ ८७ ॥ ८३७. पढमं अट्ठारसगं अट्ठ य ठाणाणि एव भणियाणि ।
इत्तो दस ठाणाणि य जेसु उवट्ठावणा भणिया ॥ ८८ ॥ ८३८. अणवट्टतिगं पारंचिगं च तिगमेय छहि गिहीभूया ६ । जाणंति जे उ एए सुयरयणकरंडगा सूरी ॥ ८९ ॥
८३९. सम्मदंसणचत्तं जे य वियाणंति आगमविहन्नू ७ । जाति चरिताओ य निग्गयं अपरिसेसाओ ८ ॥ ९० ॥
१. उग्गाले सा० ॥ २. चोइसओ सं० ॥ ३. गाथेयं व्यवहारभाष्ये ५२० तमी वर्तते ॥ ४. उब्बीलगा सा० ॥
२०७
१०
१५
२०
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०८
५
१०
पदण्णयसुत्तेसु ८४०. जो आरंभे वट्टइ चियत्तकिच्चो य अणणुतावी य ९ ।
सागो य भवे दसमो १० जेसु उवट्ठावणा भणिया ॥ ९१ ॥ ८४१. एएसु विहिविहण्णू छत्तीसाठाणएसु जे सूरी ।
ते पवयण-सुयकेऊ छत्तीसगुण ति नायव्वा ॥ ९२॥
[गा. ९३-१२४. आयरियपामूले आलोयणाविहाणनिरूवणं] ८४२. तेर्सि मेरु-महोयहि-मेयणि-ससि-सूरसरिसकप्पाणं ।
पामूले य विसोही करणिज्जा सुविहियजणेणं ॥ ९३ ॥ ८४३. काइय-वाइय-माणसियसेवणं दुप्पओगसंभूयं ।
जो अइयारो कोई तं आलोए अहिंतो ॥ ९४ ॥ ८४४. अमुगम्मि इओ काले अमुग़त्थऽमुगेण नाम-भावेणं ।
जं जह निसेवियं खलु जेण य सव्वं तहाऽऽलोए ॥ ९५॥
[गा. ९६-९९ तिबिह-दुविहसल्लभेयाइनिरूवणं] ८४५. मिच्छादसणसलं मायासलं नियाणसलं च ।
तं संखेवा दुविहं, दव्वे भावे य बोधव्वं ॥ ९६॥ ८४६. तिविहं तु भावसल्लं दंसण-नाणे चरित्तजोगे य ।
सचित्ताऽचित्ते वि य विमीसए यावि दव्वम्मि ॥ ९७॥ ८४७. सुहुमं पि भावसल्लं अणुद्धरित्ता उ जो कुणइ कालं।
लंजाए गारवेण य न हु सो आराहओ मरणे ॥ ९८॥ ८४८. तिविहं पि भावसलं समुद्धरित्ता उ जो कुणइ कालं।
पव्वज्जाई सम्म, स होइ आराहओ मरणे ॥ ९९॥
[गा. १००-२४. आलोयणाए वित्थरओ परवणं] ८४९. तम्हा सुत्तर-मूलं अविकलमविविच्छंयं अणुव्विग्गो।
निम्मोहियमणिगूढं सम्मं आलोयए सव्वं ॥१०॥
१५
१. सोगो जे० सा० ॥ २. 'सुहके सा० ॥ ३. मेइणि सं० ॥ ४. अगूहेंतो सं० ॥ ५. गस्थे भमुगनाममा जे० पु. सा०॥ ६. लजाय सं० विना॥ ७. °मो भणिमो॥ जे० सा०॥ ८. सव्वं स सं०॥ ९.विडयं पु० सा०॥
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
८५०. जह बालो जंपतो कज्जमकज्जं च उज्जुयं भणइ । तं तह आलोएज्जा माया-मयविप्पमुक्की यें ॥ १०१ ॥ ८५१. कयपावो वि मणूसो आलोइय निंदिउं गुरुसगासे ।
होइ अइरेगलहुओ ओहरियभरो व्व भारवहो ॥ १०२ ॥ ८५२. लज्जाए गारवेण य जे नाऽऽलोयंति गुरुसगासम्म |
धंतं पि सुयसमिद्धा न हु ते आराहगा होति ॥ १०३ ॥ ८५३ . जह सुकुसलो वि विज्जो अन्नस्स कहेइ अंतणो वाहिं । तं तह आलोयव्वं सुड्डु वि ववहारकुसलेणं ॥ १०४ ॥ ८५४. जं पुव्वं तं पुव्वं, जहाणुपुवि जहक्कमं सव्वं ।
आलोन सुविहिओ कम - कालविहिं अभिदंतो ॥ १०५ ॥ ८५५. अत्तं-परजोगेहि य एवं समुवट्ठिए पओगेहिं ।
अमुगेहि य अमुगेहि य अमुयगसंठाण - करणेहिं ॥ १०६ ॥ ८५६. वण्णेहि य चिंधेहि य सहप्फरिस - रस- रूव-गंधेहिं ।
पडि सेवा कया पज्जवेहिं कज्जेहि जेहिं च ॥ १०७॥ ८५७. जो जोगओ य परिणामओ य दंसण चरित्तअइयारो । छट्ठाणबाहिरो वा छट्ठाण अंतरो वा वि ॥ १०८ ॥ ८५८. तं उजुभावपरिणओ रागं दोसं च पयणु काऊणं । तिविहेण उद्धरिज्जा गुरुपामूले अगूहिंतो ।। १०९ ॥ ८५९. नै वि तं सत्थं व विसं व दुप्पउत्तो व कुणइ वेयालो । जंतं व दुप्पउत्तं, सप्पो व माइणो कुद्धो ॥ ११० ॥
८६०. जं कुणइ भावसलं अणुद्धियं उत्तिमट्ठकालम्मि | दुलहबोहीयत्तं अनंत संसारियत्तं च ॥ १११ ॥
८६१. तो उद्धरंति गारवरहिया मूलं पुणग्भवलयाणं । मिच्छादंसणसलं मायासलं नियाणं च ॥ ११२ ॥
१. उज्जयं जे० ॥ २. उ सं० ॥ ३. अच्पणो सं० ॥ ४. पणणुएऊणं जे० सं० ॥ ५. न वि तं विसं व सत्थं व दु° सं० ॥ ६. पमाइलो कु° जे० सं० ॥
१०९
१०
१५
२०
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
११०
१०
१५
२०
पंइण्णयसुत्ते
८६२. रागेण व दोसेण व भएण हासेण तह पमाएणं । रोगेणाऽऽयंकेण व वंत्तीइ पराभिओगेणं ॥ ११३ ॥ ८६३. गिहिविज्जापडिएण व सपक्ख- परधम्मिओवसग्गेणं । तिरियज्जोणिगएण व दिव्व- मणूसोवसग्गेणं ॥ ११४ ॥ ८६४. उवहीय व नियडीय व तह सावयपेल्लिएण व परेणं । अप्पाण भएण कयं परस्स छंदाणुवत्तीए ॥ ११५ ॥ ८६५. सहसक्कारमणाभोगओ य जं पवयणाहिगारेणं ।
सन्निकरणे विसोही पुण्णागारा य पण्णत्ता ॥ ११६॥ ८६६. उज्जुयमालोइत्ता अकरणपरिणाम - जोग परिसुद्धो ।
सो पयणुएइ कम्मं, सोग्गइमग्गं अभिमुइ ॥ ११७ ॥ ८६७. उवही - नियडिपट्ठो सोहिं जो कुणइ सोगईकामो । माई पलिकुचंतो करेइ चुंदेच्छियं मूढो ॥ ११८ ॥ ८६८. आलोयणाए दोसे दस दोग्वड्ढणे परिहरतो ।
तम्हा आलोएना मायं मोत्तूण निस्सेसं ॥ ११९ ॥ ८६९. जेमे जाणंति जिणा अवराहा जेसु जेसु ठाणेसु । *ते हं आलोएमी उवडिओ सव्वभावेणं ॥ १२० ॥
[गा. १२१-२२ विसुद्धभावस्स आलोयगस्स अणाभोगे वि आराहगत्तं ] ८७० एवं उवडियस्स वि आलोएउं विसुद्धभावस्स 1
जं किंचि वि विस्सरियं सहसक्कारेण वा चुक्कं ॥ १२१ ॥ ८७१. आराहओ तह वि सो गारव - परिकुंचणा - मयविहूणो । जिणदेसियस्स धीरो सदहगो मुत्तिमग्गस्स ॥ १२२ ॥
[गा. १२३ - २४. आलोयणाए दस दोसा तव्वजणानिरूवणं च] ८७२. आकंपण १ अणुमाणण २ जं दिट्ठे ३ बायरं ४ च सुहुमं ५ च । छन्नं ६ सद्दाउलगं ७ बहुजण ८ अव्वत्त ९ तस्सेवी १० ॥ १२३ ॥
१. वृत्तीइ सं० पु० ॥ २. बुंदंछियं सा० ॥ ३. इबंधणे सं० विना ॥ ४. ते तह भी सा० ॥
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं ८७३. आलोयणाए दोसे दस दुग्गइवड्ढणे पमोत्तूणं ।
आलोएज्ज सुविहिओ गारव-माया-मयविहूणो ॥ १२४ ॥
[गा. १२५-२६. आलोयगं पइ आयरियाणमणुसट्ठी] ८७४. तो परियागं च बलं आगम कालं च कालकरणं च ।
पुरिसं जीयं च तहा खित्तं पडिसेवणविहिं च ॥१२५॥ ८७५. जोग्गं पायच्छित्तं तस्स य दाऊण बिंति आयरिया ।
दसणनाण-चरित्ते तवे य कुण अप्पमायं ति ॥ १२६॥
[गा. १२७-२८. बज्झऽभंतरतवभेया] ८७६. अणसणंमूणोयरिया १-२ वित्तिच्छेओ ३ रसस्स परिचाओ ४ ।
कायस्स परिकिलेसो ५ छट्ठो संलीणया ६ चेव ॥१२७॥ ८७७. विणए १ वेयावचे २ पायच्छित्ते ३ विवेग ४ सज्झाए ५।
अभितरं तवविहिं छटुं झाणं वियाणाहि ६ ॥ १२८॥
१५
[गा. १२९-४९. नाण-चरित्ताणं गुणा माहप्पं च] ८७८. बारसविहम्मि वि तवे अभितर-बाहिरे कुसलदिट्टे ।
न वि अत्थि न वि य होही सज्झायसमं तवोकम्मं ॥१२८॥ ८७९. जे पयणुभत्त-पाणा सुयहेऊ ते तवस्सिणो समए ।
जो य तवो सुयहीणो वाहिसमो सो छुहाहारो ॥१३० ॥ ८८०. छट्ठऽहम-दसम-दुवालसेहिं अबहुस्सुयस्स जा सोही।
तत्तो बहुतरगुणिया हविज जिमियस्स नाणिस्स ॥१३१॥ ८८१. कल्लं कल्लं पि वरं आहारो परिमिओ य पंतो य ।
. न य खमणो पारणए बहु-बहुयतरो बहुविहो य ॥१३२॥
१. १ मोमोयरिया २ वित्तिच्छेओ ३ य रसपरिचाओ ४ सं० ॥ २. बाहिरयो सो जे० सा० ॥३. बहुगुणतरिया सं०॥
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
११२
५.
१०
१५
पायसुत्ते
८८२. एगाहेण तवस्सी हविज्ज नत्थित्थ संसओ कोइ । एगाहेण सुयहरो न होइ धंतं पि तुरमाणो ॥ १३३॥ ८८३. सो नाम अणसणतवो जेण मणो मंगुलं न चिंतेइ ।
जेण न इंदियहाणी जेण य जोगा न हायंति ॥ १३४ ॥
८८४. जं अन्नाणी कम्मं खवेइ बहुयाहिं वासकोडीहिं । तं नाणी तिहिं गुत्तो खवेइ ऊसासमेत्तेणं ॥ १३५ ॥ ८८५. नाणे आउत्ताणं नाणीणं नाणजोगजुत्ताणं ।
को निजरं तुलेना चरणे य परक्कमंताणं ? ॥ १३६ ॥ ८८६. नाणेण वज्जणिज्जं वज्जिज्जइ, किज्जई य कर णिज्जं । नाणी जाण करणं, कज्जमर्कज्जं च वज्जेउं ॥ १३७ ॥ ८८७. नाणसहियं चरितं नाणं संपायगं गुणसयाणं ।
एस जिणाणं आणा, नत्थि चरितं विणा णाणं ॥ १३८ ॥ ८८८. नाणं सुसिक्खियव्वं नरेण लडूण दुलहं बोहिं ।
जो इच्छइ नाउं जे जीवस्स विसोहणामग्गं ॥ १३९॥ ८८९. नाणेण सव्वभावा णज्जंती सव्वजीवलोयम्मि ।
तम्हा नाणं कुसले सिक्खियव्वं पयतेणं ॥ १४० ॥ ८९०. न हु सक्का नासेउं नाणं अरहंतभासियं लोए ।
ते धन्ना जे पुरिसा नाणी य चरितजुत्ता य ॥ १४१ ॥ ८९१. बंधं मोक्खं गैइरागई च जीवाण जीवलोयम्मि ।
जाणंति सुसमिद्धा जिणसास चोइयविद्दण्णू ।। १४२ ॥ ८९२. भैइँ सुबहुसुयाणं सव्वपयत्थेसु पुच्छणिजाणं । नाणेजोवरा सिद्धिं पि गएसु सिद्धे ॥ १४३॥
१. कळं विवज्जेउं जे० ॥ २. नाणं खुसि सं० ॥ ३. गयरागयं व पु० सा० ॥ ४. णचेइयविहिष्णू पु० सा० ॥ ५. भहं बहुस्सुयाणं सव्वत्थेसु परिपुच्छणिजाणं । नाणाणुजोवकरा सिद्धि सं० ॥
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
५. मरणविभत्तिपइण्णय ८९३. किं एत्तो लट्ठयरं अच्छेरतरं व सुंदरतरं वा ? ।
चंदमिव सव्वलोगा बहुस्सुयमुहं पलोयंति ॥ १४४॥ ८९४. चंदाउ नीइ जोण्हा, बहुस्सुयमुहाओ नीइ जिणवयणं ।
जं सोऊण सुविहिया तरंति संसारकंतारं ॥१४५॥ ८९५. चंउदसपुव्वधराणं ओहीनाणीण केवलीणं च ।
लोगुत्तमपुरिसाणं तेसिं नाणं अभिन्नाणं ॥१४६॥ ८९६. नाणेण विणा करणं न होइ, नाणं पि करणहीणं तु ।
नाणेण य करणेण य दोहि वि दुक्खक्खयं होइ ॥१४७॥ ८९७. दढमूलमहाणम्मि वि वरमेगो वि सुय-सीलसंपण्णो ।
मा हु सुय-सीलविगला ! काहिसि माणं पवयणम्मि ॥१४८॥ ८९८. तम्हा सुयम्मि जोगो कायन्वो होइ अप्पमत्तेणं ।
जेणेऽप्पणं परं पि य दुक्खसमुद्दाओ तारेइ ॥ १४९ ॥
[गा. १५०-५३. सम्मत्तजुत्ताणं चरण करणाणं गुणा] ८९९. परमत्थम्मि सुदिढे अविणद्वेसु तव-संजमगुणेसु ।
लब्भइ गई विसुद्धा सरीरसारे विणट्ठम्मि ॥१५०॥ ९००. अविरहिया जस्स मई पंचहिं समिईहिं तिहि वि गुत्तीहि ।
न य कुणइ राग-दोसे, तस्स चरितं हवइ सुद्धं ॥१५१॥ ९०१. उक्कोसचरित्तो वि य परिवडई, मिच्छभावणं कुणइ ।
किं पुण सम्मद्दिट्ठी सरागधम्मम्मि वर्सेतो १ ॥१५२॥ ९०२. तम्हा पत्तह दोसु वि काउं जे उज्जमं पयत्तेणं ।
सम्मत्तम्मि चरित्ते करणम्मि य मा पमाएह ॥१५३॥
[गा. १५४-७५. निजवगा आयरिया अत्तसोही य] ९०३. जाव य सुई न नासइ, जाव य जोगा न ते पराहीणा ।
सद्धा व जा न हायइ, इंदियजोगा अपरिहीणा ॥१५४॥
१५
-
-
१. चोइस सं०॥ २. जेणऽप्पाण परं सं० सा० ॥ ३. विसिट्ठा सं० ॥
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
११४
१०
१५
२०
परणयसुत्ते
९०४. जाव य खेम- सुभिक्खं, आयरिया जाव अत्थि निजवगा । इड्ढीगारवरहिया नाण-चरण - दंसणम्मि रया ॥ १५५ ॥ ९०५. ताव खमं काउं जे सरीरनिक्खेवणं विउपसत्थं । समयपडागाहरणं सुविहियइटुं नियमजुत्तं ॥ १५६ ॥ ९०६. हंदि ! अणिच्चा सद्धा सुई य जोगा य इंदियाई च । तुम्हा एवं नाउं विहरह तव - संजमुजत्ता ॥ १५७ ॥ ९०७. ती एयं नाऊणं ओवायं नाण- दंसण-चरिते ।
धीरपुरिसाणुचिन्नं करेंति सोहिं सुसमिद्धा ॥ १५८ ॥ ९०८. अभितर बाहिरियं अह ते काऊण अप्पणो सोहिं ।
तिविण तिविहकरणं तिविहे काले वियडभावा ॥ १५९ ॥ ९०९. परिणामजोगसुद्धा उवहिविवेगं च गंणविसग्गे य ।
'सेज्जाइउवस्सयवज्जणं च विगईविवेगं च ॥ १६० ॥ ९१०. उग्गम-उप्पायण - एसणाविसुद्धिं च परिहरणसुद्धिं ।
सन्निहिसन्निचयम्मिय तव - वेयावच्चकरणे य ॥ १६१ ॥ ९११. एवं करेत्तु सोहिं नवसारयसलिल-नहतलसभावा ।
कम-काल- दव्व-पज्जव-अत्तं - परजोगकरणे य ॥ १६२ ॥ ९१२. तो ते कयसोहीया पच्छित्ते फासिए जहाथामं ।
पुप्फावकिन्नगग्मि य तवम्मि जुत्ता महासत्ता ॥ १६३॥ ९१३. तो इंदियपरिकम्मं करेंति विसयसुहनिग्गहसमत्था । जयणाए अप्पमत्ता राग-दोसे पयणुयंता ॥ १६४ ॥ ९१४. पुव्वमकारियजोगा समाहिकामा वि मरणकालम्मि ।
न भवंति परीसहसहा विसयसुहपमोइयऽप्पाणो || १६५॥ ९१५. इंदियसुहसा उलओ घोरपरीसहपराइयपरज्झो ।
अयपरिकम्म कीवो मुज्झइ आराहणाकाले ॥ १६६ ॥
१. ता ते एवं नाऊण उवायं जे० ॥ २. गणनिस जे० पु० ॥ ३. भजाइ उ० सं० सा० ॥ फोन सं० ॥
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
९१६. बाहंति इंदियाई पुवि दुन्नियमियप्पयाराई । अकयपरिकम्म कीवं मरणे सुयसंपत्तं पि ॥ १६७ ॥ ९१७. आगममयप्पभावियइंदियसुहलोलुयापइट्ठस्स ।
जइ वि मरणे समाही होज्ज, न सा होइ बहुयाणं ॥ १६८॥ ९१८. असमत्तसुओ वि मुणी पुवि सुकयपरिकम्मपरिहत्थो । संजम-नियमपइन्नं सुर्हमव्वहिओ समाइ ॥ १६९ ॥ ९१९. न चैयंति किंचि काउं पुव्वि सुकयपरिकम्मजोगस्स । खोहं परीसहचमू धिईबलपराइया मरणे ॥ १७० ॥ ९२०. तो ते विपुव्वचरणा जयणाए जोगसंगहविहीहिं । तो ते करेंति दंसण-चरित - सुइभावणाउं ॥ १७१ ॥ ९२१. जा पुव्वभाविया किर होइ सुई चरण-दंसणे बहुहा । साहो बीयभूया कयपरिकम्मस्स मरणम्मि ॥ १७२ ॥ ९२२. तं फासेहि चरितं तुमं पि सुहसीलयं पमोत्तूणं । सव्वं परीसहचमुं अहियासेंतो धिइबलेणं ॥ १७३ ॥ ९२३. सद्दे रूवे गंधे रसे य फासे य सुविहिय ! जिणेहि । सव्वे सासु य निग्गहपरमो सया होहि ॥ १७४॥
९२४. सव्वे रसे पीए निज्जूहेऊण पंतलुक्खेहिं । अन्नयरेणुवहाणेण संलिहे अप्पगं कमसो ॥ १७५ ॥
[गा. १७६. दुविधा संलेहणा]
९२५. संलेहणा य दुविहा, अब्भितरिया १ य बाहिरा २ चेव । अभितरिय कसाए १ बाहिरिया होइ य सरीरे २ ॥ १७६ ॥
[गा. १७७-८८. बाहिरिया संलेहणा - सरीरसंलेहणा ] ९२६. उग्गम-उप्पायण - एसणाविसुद्धेण अण्ण- पाणेणं ।
मिय- विरस - लुक्ख-लूण दुब्बलं कुणसु अप्पाणं ॥ १७७॥
१. मत्तहिमो समण्णेह सा० ॥ २. चएंति सं० ॥
११५
१०
१५
२०
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
११६
१०
१५
२०
पण्णत्ते
९२७. उल्लीणोल्लीणेहि य अहव न एगंतवद्धमाणेहिं । संलिह सरीरमेयं आहार विहिं पयणुयंतो ॥ १७८ ॥ ततो-
९२८. अणुपुव्वेणाऽऽहारं ओवट्टिंतो सुअवएसेणं । विविहतवोकम्मे हि य इंदियविक्कीलियाईहिं ॥ १७९ ॥
९२९. विविहाहिं सणाहि य विविहेहि अभिग्गहेहिं उग्गेहिं । संजममविराहिंतो जहाबलं संलिह सरीरं ॥ १८० ॥
९३०. विविहाहि य पडिमौहि य बल वीरिय जइ य संपहोइ सुहं । ताओ विन बाहिती हक्कमं संलिहंतम्मि ।। १८१ ॥ ९३१. छम्मासिया जहन्ना, उक्कोसा बारसेव वरिसाई ।
आयंबिलं महेसी तत्थ य उक्कोसयं बिंति ॥ १८२ ॥ ९३२. छट्टऽट्टम-दसम - दुवालसेहिं भत्तेहिं चित्त किट्ठेहिं ।
मिय-लहुकं आहारं करेहि आयंबिलं विहिणा ॥ १८३ ॥ ९३३. परिवड्ढिओवहाणो हारु - छिरा - वियडपासुलि-कडीओ । संलिहियतणुसरीरो अज्झप्परओ मुणी निच्चं ॥ १८४ ॥ ९३४ एवं सरीरसंलेहणाविहिं बहुविहं पि फासिंतो ।
अज्झवसाणविसुद्धिं खणं पि तो मा पमाइत्था ।। १८५ ॥ ९३५. अज्झवसाणविसुद्धीविवज्जिया जे तवं विगिट्ठमवि ।
कुव्वंति चाललेसा न होइ सा केवला सुद्धी ।। १८६ ॥ ९३६. एयं सरागसंलेहणाविहिं जइ जई समायरइ |
अज्झप्प संजुयमई सो पावइ केवलं सुद्धिं ॥ १८७ ॥ ९३७. निखिला फासेयव्वा सरीरसंलेहणाविही एसा । तो कसायजोगा अज्झप्पविहिं परं वोच्छं ॥ १८८ ॥
१. भोलीणोल्लेणेहि सं० ॥ २. तत्तो भणुपुव्वेणाऽऽहारं उवहिं सुभो सा० ॥ ३. माहिं बल सं० ॥ ४. केवलिं सं० ॥
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९७
५. मरणविभत्तिपइण्णयं [गा. १८९-२०९. अभितरसलेहणा-अज्झप्पसलेहणा] ९३८. कोहं खमाइ, माणं मद्दवया, अज्जवेण मायं च ।
संतोसेण य लोभ, निजिण चत्तारि वि कसाए ॥१८९ ॥ ९३९. कोहस्स वे माणस्स वै माया-लोभेसु वा न एएसिं ।
बच्चइ वसं खणं पि हु दुग्गइगइवड्ढणकराणं ॥ १९०॥ ९४०. एवं तु कसायग्गी संतोसेणं तु विज्झवेयव्वो।
राग-दोसपवत्तिं वज्जेमाणस्स विज्झाइ ॥ १९१॥ ९४१. जावंति केइ ठाणा उदीरगा हुंति हू कसायाणं ।
ते उ सया वजेंतो विमुत्तसंगो मुणी विहरे ॥ १९२ ॥ ९४२. संतोवसंत-धिइमं परीसहविहिं च समहियासंतो।
निस्संगयाए सुविहिय ! संलिह मोहे कसाए य ॥१९३॥ ९४३. इट्ठाऽणिद्वेसु सया सद्द-प्फरिस-रस-रूव-गंधेहि ।
सुह-दुक्खनिव्विसेसो जियसंग-परीसहो विहरे ॥ १९४ ॥ ९४४. समिईसु पंचसमिओ, जिणाहि तं पंच इंदिए सुटु ।
तिहिं गारवेहिं रहिओ होहि, तिगुत्तो य दंडेहिं ॥ १९५॥ ९४५. सन्नासु आसवेसु य अट्टे रुद्दे य तं विसुद्धप्पा।
राग-दोसपवंचे निजिण सव्वप्पणोजुत्तो ॥१९६॥ ९४६. को दुक्खं पावेजा ? कस्स य सुक्खेहिं विम्हओ होज्जा १ ।
को व न लभेज मुक्खं १ राग-दोसा जइ न होज्जा ॥ १९७॥ ९४७. न वि तं कुणइ अमित्तो सुटु वि य विराहिओ समत्यो वि ।
जं दो वि अनिग्गहिया करेंति रागो य दोसो य ॥१९८॥ ९४८. तं मुयह राग-दोसे, सेयं चिंतेह अप्पणो निचं ।
जं तेहिं इच्छह गुणं, तं चुक्कह बहुतरं पच्छा ॥ १९९॥ ९४९. इहलोए आयासं अयसं च करेंति गुणविणासं च ।
पसवंति य परलोए सारीर-मणोगए दुक्खे ॥ २००॥ १. कोव(१३)स्ससं० जे० पु० ॥ २. य सं० जे० ॥ ३. °वद्धण सं० ॥
१५
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
११८
पइण्णयसुत्तेसु ९५०. घिद्धी ! अहो ! अकज्नं, जं जाणंतो वि राग-दोसेहिं ।
फलमउलं कडुयरसं, तं चैव निसेवए जीवो ॥२०१॥ ९५१. तं जइ इच्छसि गंतुं तीरं भवसायरस्स घोरस्स ।
तो तव-संजमभंडं सुविहिय ! गिण्हाहि तूरंतो ॥ २०२॥ ९५२. बहुभयकरदोसाणं सम्मत्त-चरित्तगुणविणासाणं ।
न हु वसमागंतव्वं राग-दोसाण पावाणं ॥ २०३॥ ९५३. जं न लहइ सम्मत्तं, लभ्रूण वि जं न एइ वेरग्गं ।
विसयसुहेसु य रज्जइ, सो दोसो राग-दोसाणं ॥ २०४॥ ९५४. भवसयसहस्सदुलहे जम्म-जरा-मरणसागरुत्तारे ।
जिणवयणम्मि गुणागर ! खणमवि मा काहिसि पमायं ॥२०५॥ ९५५. दव्वेहिं पजवेहि य ममत्तिसंगेहिं सुदु वि जियप्पा ।
निप्पणयपेम्मरागो जइ सम्मं नेइ मुक्खत्थं ॥ २०६॥ ९५६. एवं कयसलेहं अभितर-बाहिरम्मि संलेहे।
संसारमोक्खबुद्धी अनियाणो दाणि विहराहि ॥ २०७॥ ९५७. एवं कहिय समाही तहविहसंवेगकरणगंभीरो ।
आउरपञ्चक्खाणं पुणरवि सीहावलोएणं ॥२०८॥ ९५८. न हु सा पुणरुत्तविही जा संवेगं करेइ भण्णंती।
आउरपञ्चक्खाणे तेण कहा जोइया भुजो ॥ २०९॥
१५
[गा. २१०-५७. आउरपञ्चक्खाणं] ९५९. एस करेमि पणामं तित्थयराणं अणुत्तरगईण ।
सव्वेसिं च जिणाणं सिद्धाणं संजयाणं च ॥ २१०॥ ९६०. जं किंचि वि दुचरियं तमहं निंदामि सव्वभावेणं ।
सामाइयं च तिविहं तिविहेण करेमऽणागारं ॥ २११॥ .
1. जाइ-जरा पु० सा०॥
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
९६९. अभितरं च तह बाहिरं च उवहिं सरीरसाहारं । मेण-वयण-कायतिकरणसुद्धो हूं मि त्ति पकरेमि ॥ २१२ ॥ ९६२. बंध पओसं हरिसं रइमरई दीणयं भयं सोगं ।
राग-दोस-विसायं ऊसुगभावं च पयहामि ॥ २९३ ॥ ९६३. रागेण व दोसेण व अहवा अकयन्नु - पडिनिवेसेणं । जो मे किंचि विभणिओ, तमहं तिविहेण खामेमि ॥ २१४ ॥ ९६४. सव्वेसु य दव्वेसुं उवडिओ ऐस निम्ममत्ताए ।
आलंबणं च आया दंसण - नाणे चरिते य ॥ २१५ ॥ ९६५. आया पच्चक्खाणे, आया मे संजमे तवे जोगे ।
जिणवयणविहिविलग्गो अवसेसविहिं तु दंसे हं ॥ २१६ ॥ ९६६. मूलगुण उत्तरगुणा जे मे नाऽऽराहिया पमाएणं ।
ते सव्वे निंदामी पडिक्कमे आगमेस्साणं ॥ २१७॥ ९६७. एगो सयंकडाई आया मे नाण- दंसणसुलक्खो ।
संजोगलक्खणा खलु सेसा मे बाहिरा भावा ॥ २१८ ॥ ९६८. पत्ताणि दुहसयाइं संजोगवसाणुएण जीवेणं ।
तम्हा अनंतदुक्खं चयामि संजोग संबंधं ॥ २१९ ॥ ९६९. अस्संजममण्णाणं मिच्छत्तं सव्वओ ममत्तं च ।
जीवेसु अजीवेय, तं निंदे तं च गरिहामि ॥ २२० ॥ ९७०. परिजाणे मिच्छत्तं सव्वं अस्संजमं अकिरियं च ।
सव्वं चैव ममत्तं चयामि, सव्वं च खामेमि ॥ २२१ ॥ ९७१. जे मे जाणंति जिणा अवराहा जेसु जेसु ठाणेसु । ते हं आलोएमी उवडिओ सव्वभावेणं ॥ २२२ ॥ ९७२. उप्पन्नाऽणुप्पन्ना माया अणुमग्गओ निहंतव्वा । आलोयण-निंदण-गरिहणाहिं न पुणो त्ति या बिइयं ॥ २२३ ॥
१. मण- चाय का जे० ॥ २. उसुग' सा० ॥ ३. एहिं नि° जे० पु० ॥ ४. तु दस्ते हं सं० ॥ ५, 'णवल सा० ॥ ६. 'गस्साए सा० ॥
११९
१०
१५
२०
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२०
१०
१५
परण्णयसुत्ते
९७३. जह बालो जंपतो कज्जमकज्जं च उज्जयं भणइ । तं तह आलोयव्वं मायं मोत्तूण निस्सेसं ॥ २२४ ॥ ९७४. सुबहु ( १ सुहुमं) पि भावसलं आलोएऊण गुरुसगासम्म । निस्सल संथारं उवेइ आराहओ होइ ।। २२५ ॥ ९७५. अप्पं पि भावलं जे णाऽऽलोयंति गुरुसगासम्म ।
धंतं पि सुयसमिद्धा न हु ते आराहगा होंति ॥ २२६॥ ९७६. न वि तं विसं व सत्थं व दुप्पउत्तो व कुणइ वेयालो । जंतं व दुप्पउत्तं संप्पो व पमायओ कुंविओ ।। २२७ ॥ ९७७. जं कुणइ भावसलं अणुद्धियं उत्तमट्टकालम्मि । दुल्लहबोहीयत्तं अणंतसंसारियत्तं च ॥ २२८ ॥
९७८. तो उद्धरंति गारवरहिया मूलं पुणन्भवलयाणं । मिच्छादंसणसलं मायासलं नियाणं च ॥ २२९ ॥ ९७९. कयपावो वि मणूसो आलोइय निंदिउं गुरुसगासे । होइ अइरेगलहुओ ओहरियभरो व्व भारवहो || २३० ॥ ९८० तस्स य पायच्छित्तं जं मग्गविऊ गुरू उवइति । तं तह अणुचरियव्वं अणवत्थपसंगभीएणं ॥ २३१ ॥ ९८१. दसदोसविप्पमुक्कं तम्हा सव्वं अगूहमाणेणं ।
जं किंचि कयमकज्जं आलोए तं जहावत्तं ॥ २३२॥ ९८२. सव्वं पाणारंभं पञ्चाइक्खामि, अलियवयणं च ।
सव्वं अदिन्नदाणं अब्बंभ - परिग्गहं चेव ॥ २३३ ॥ ९८३. सव्वं च असण-पाणं चउव्विहं जा य बाहिरा उवही । अभितरं च उवहिं जावज्जीवं वोसिरामि ॥ २३४ ॥ ९८४. कंतारे दुब्भिक्खे आयंके वा महया समुप्पन्ने ।
जं पालियं, न भग्गं, तं जाणैऽणुपालणासुद्धं ॥ २३५ ॥
१. सप्पु व्व जे० पु० ॥ २. कुछो सं० ॥ ३. जाण पा° सा० ॥
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
९८५. रागेण व दोसेण व परिणामेण व न दुसियं जं तु । तं खलु पच्चक्खाणं भावविसुद्धं मुणेयव्वं ॥ २३६ ॥ ९८६. पीयं थणयच्छीरं सागरसलिलाओ बहुयरं होज्जा । संसारम्मि अणते माऊणं अन्नमन्नाणं ॥ २३७ ॥ ९८७. नत्थि किर सो पएसो लोए वालग्गको डिमेत्तो वि । संसारे संसरंतो जत्थ न जाओ मओ वा वि ॥ २३८ ॥ ९८८. चुलसीई किर लोए जोणीणं पमुहसयसहस्साइं ।
एम्म य इत्तो अनंतखुत्ती समुप्पन्नो ॥ २३९॥ ९८९. उड्ढमहे तिरियम्मि य मयाणि बालमरणाणणंताणि । ताणि अणुसंभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥ २४० ॥ ९९० माया मे त्ति पिया मे भाया भज्ज त्ति पुत्त धूया य । एैयाणि अचिंतेंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥ २४९ ॥ ९९१. माया - पिइ - बंधूर्हि संसारत्थेहिं पूरिओ लोगो । बहुजोणिनिवासीहिं, न य ते ताणं व सरणं वा ॥ २४२ ॥ ९९२. एक्को जायइ मरइ य एक्को अणुहवइ दुक्कयविवागं ।
एक्को अणुसरइ जिओ जर मरण - चउग्गईगुविलं ॥ २४३॥ ९९३. उव्वेवणयं जम्मण - मरणं नैरएसु वेयणाओ य ।
एयाणि संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥ २४४ ॥ ९९४. एक्कं पंडियमरणं छिंदइ जाईसयाणि बहुयाणि ।
तं मरणं मरियव्वं जेण मैओ मुक्कओ होइ ॥ २४५ ॥ ९९५. कइया णु तं सुमरणं पंडियमरणं जिणेहि पण्णत्तं ।
सुद्धा उद्धियसो पाओवगमं मरीहामि ? || २४६ ॥
९९६. संसारचक्कवाले सव्वे वि य पोग्गला मए बहुसो । आहारिया य परिणामिया य न य तेसु तित्तो हं ॥ २४७ ॥
१. संसारे संसरतो मा° सा० ॥ २. तो ताणि संभ° सा० ॥ ३. एयाणऽचिंतयंतो सं० सा० ॥ ४. नरए य वे' जे० पु० ॥ ५. मभो सुम्मभो होइ जे० सा० ॥
१२१.
१०
१५
२०
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२२
१५
परण्णयसुत्ते
९९७. आहारनिमित्तेणं मच्छा वच्चंतणुत्तरं नरयं ।
२०
१० १००१. देविंद - चक्कवट्टित्तणाई रज्जाइं उत्तमा भोगा ।
पत्ता अनंतखुत्तो न य हं तित्तिं गओ तेहिं ॥ २५२ ॥ १००२. पय-खीरुच्छुरसेसु य साऊसु महोदहीसु बहुसो वि ।
उववन्नो न य तण्हा छिन्ना ते सीयलजलेहिं ॥ २५३ ॥ १००३. तिविहेण वि सुहमउलं जम्हा काम - रइ - विसयसुक्खाणं । बहुसो वि समणुभूयं, न ये सुहतण्हा परिच्छिण्णा ॥ २५४ ॥
सच्चित्ताहारविहिं तेण उ मणसा वि निच्छामि ॥ २४८ ॥
[गा. २४९ - ५४. तहाए दुण्णिवारया ] ९९८. तण-कट्टे व अग्गी लवणसमुद्दो व नइसहस्सेहिं । न इमो जीवो सक्को तिप्पेउं काम - भोगेहिं ।। २४९ ॥ ९९९. लवणयमुहसामाणो दुप्पूरो धणरओ अपरिमेज्जो ।
न हु सक्को तिप्पेउं जीवो संसारियसुहेहिं ॥ २५० ॥ १०००. कप्पतरुसंभवेसु य देवुत्तरकुरुय संपसूएसुं ।
परिभोगेण न तित्तो, न य नर - विज्जाहर - सुरेसुं ॥ २५१ ॥
[गा. २५५-५७. निंदणा - गरहणाइपुव्वं मरणपडिच्छणा ] १००४. जा काइ पत्थणाओ कया मए राग-दोसवसरणं ।
पडिबंधेण बहुविहा, तं निंदे तं च गरिहामि ॥ २५५ ॥ १००५. हंतूण मोहजालं छेत्तूण य अट्ठकम्मसंकलियं ।
जम्मण-मरणरहट्टं भित्तूण भवा णु मुच्चिहिसि ॥ २५६ ॥ १००६. पंच य महव्वयाई तिविहं तिविहेण आरुहेऊणं । मण-वण- कायगुत्तो सज्जो मरणं पंडिच्छेजा ॥ २५७ ॥
१. य तुह तण्हा जे० सा० ॥
२. पडिलहिज्जा सापा० ॥
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२३
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
[गा. २५८-६९. पंचमहव्वयरक्खा ] १००७. कोहं माणं मायं लोहं पिजं तहेव दोसं च ।
चइऊण अप्पमत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २५८॥ १००८. कलहं अब्भक्खाणं पेसुन्नं पि य परस्स परिवायं ।
परिवजितो गुत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २५९॥ १००९. किण्हं नीलं काऊ लेसा, झाणाणि अप्पसत्थाणि ।
परिवजेतो गुत्तो रक्खामि महन्वए पंच ॥ २६० ॥ १०१०. तेऊ पन्हं सुकं लेसं, झाणाणि सुप्पसत्याणि ।
उवसंपन्नो जुत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २६१ ॥ १०११. पंचिंदियसंवरणं पंचेव निलंभिऊण कामगुणे ।
अचासायणविरओ रक्खामि महव्वए पंच ॥ २६२॥ १०१२. सत्तभयविप्पमुक्को चत्तारि निरंभिऊण य कसाए।
अट्ठमयट्ठाणजढो रक्खामि महन्वए पंच ॥ २६३ ॥ १०१३. मणसा मणसञ्चविऊ वायासच्चेण करणसच्चेण ।
तिविहेण अप्पमत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २६४॥ १०१४. एवं तिदंडविरओ तिकरणसुद्धो तिसल्लनिस्सलो।
तिविहेण अप्पमत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २६५ ॥ १०१५. सम्मत्तं समिईओ गुत्तीओ भावणाओ नाणं च ।
उवसंपन्नो जुत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ २६६॥ १०१६. संगं परिजाणामी, सलं पि य उद्धरामि तिविहेणं ।
गुत्तीओ समिईओ मज्झं ताणं च सरणं च ॥ २६७॥ .. १०१७, जह खुहियचक्कवाले पोयं रयणभरियं समुद्दम्मि ।
निजामया धरती कयकरणा बुद्धिसंपण्णा ॥ २६८॥ १०१८. तवपोयं गुणभरियं परीसहुम्मीहि धणियमाइद्धं ।
तह आराहिंति विऊ उवएसऽवलंबगा धीरा ॥ २६९॥
१. पम्हा सुका ले पु०॥ २. °साणविरहिओ सं० ॥
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुते [गा. २७० - ८९. आराहणोवएसो ] १०१९. जइ ताव ते सुपुरिसा आयारोवियभरा निरवयक्खा । गिरिकुहर - कंदरगया साहंति य अप्पणो अङ्कं ॥ २७० ॥ १०२०. जइ ताव सावयाकुलगिरिकंदर-विसमदुग्ग-मग्गेसु । धिइधणियबद्धकच्छा साहंति उ उत्तिमट्ठाई ॥ २७१ ॥ १०२१. किं पुण अणगारसहायगेण वेरग्गसंगहबलेणं ।
परलोएण ण सक्का संसारमहोदहिं तरिउं ? ॥ २७२ ॥ १०२२. जिणवयणमप्पमेयं महुरं कन्नामयं सुर्णेताणं ।
सक्का हु साहुमज्झे साहेउं अप्पणी अहं ॥ २७३ ॥ १० १०२३. धीरपुरिसपण्णत्तं सप्पुरिसनिसेवियं परमघोरं । धन्ना सिलातलगया साहिंती अप्पणी अहं ॥ २७४ ॥ १०२४. बाहेंति इंदियाई पुव्वमकारियपट्टचारिस्स ।
अकयपरिकम्म कीवं मरणे सुयसंपत्तं पि ॥ २७५ ॥ १०२५. पुव्वमकारियजोगो समाहिकामो वि मरणकालम्मि |
न भवइ परीसहसो विसय सुहपराइओ जीवो ॥ २७६ ॥ १०२६. पुव्विं कारियजोगो समाहिकामो य मरणकालम्मि ।
होइ उ परीसहसहो विसयसुहनिवारिओ जीवो ॥ २७७ ॥ १०२७. पुव्विं कारियजोगो अनियाणो ईहिऊण सुहभावो ।
ताहे मलियकसाओ सज्जो मरणं पडिच्छिना ॥ २७८ ॥
१२४
१५
२० १०२८. पावाणं पावाणं कस्माणं अप्पणो सकम्माणं ।
सक्का पलाइउं जे तवेण सम्मं पउत्तेणं ॥ २७९ ॥ १०२९. इक्कं पंडियमरणं पडिवजइ सुपुरिसो असंभंती । खिष्पं सो मरणाणं काहिइ अंतं अणंताणं ।। २८० ॥
१. य उत्तमं अर्द्ध सा० ॥ २. साहिंति जे० पु० ॥ ३. इत्थियाई जे० । इच्छियाई पु० ॥ ४. इन्ना सं० ॥ ५. पुव्वमका सं० जे० ॥
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२५
५. मरणविभत्तिपइण्णय १०३०. किं तं पंडियमरणं १ काणि व आलंबणाणि भणियाणि १ ।
एयाइं नाऊणं किं आयरिया पसंसंति १ ॥२८१॥ १०३१. अणसण पाओवगमं, आलंबण झाण-भावणाओ अ ।
एयाई नाऊणं पंडियमरणं पसंसंति ॥ २८२॥ १०३२. इंदियसुहसाउलओ घोरपरीसहपराइयपरज्झो।
अकयपरिकम्म कीवो मुज्झइ आराहणाकाले ॥ २८३॥ १०३३. लैजाए गारवेणं बहुस्सुयमएण वा वि दुच्चरियं ।
जे न कहिंति गुरूणं न हु ते आराहगा होति ॥२८४ ॥ १०३४. सुज्झइ दुक्करकारी, जाणइ मग्गं ति पावए कित्तिं ।
विणिगृहितो निंदं तम्हा आलोयणा सेया ॥ २८५॥ १०३५. अग्गिम्मि य उदयम्मि य पाणेसु य पाण-बीय-हरिएसुं ।
होइ मओ संथारो पडिवजई जो असंभंतो ॥२८६॥ १०३६. न वि कारणं तणमओ संथारो, न वि य फासुया भूमी।
अप्पा खलु संथारो होइ विसुद्धो मरंतस्स ॥ २८७॥ १०३७. जिणवयणमणुगया मे होउ मई झाणजोगमल्लीणा।
जह तम्मि देसकाले अंगूढसल्लो चए देहं ॥ २८८ ॥ १०३८. जाहे होइ पमत्तो जिणवरवयणरहिओ अणायत्तो।
ताहे इंदियचोरा करेंति तव-संजमविलोवं ॥ २८९ ॥
२०
[गा. २९०-९६. नाणेण आराहणा] १०३९. जिणवयणमणुगयमई जं वेलं होइ संवरपविट्ठो।
अग्गी व वायसहिओ समूल-डालं डहइ कम्मं ॥ २९० ॥ १०४०. जह डहइ वायसहिओ अग्गी हरिए वि रुक्खसंघाए।
तह पुरिसकारसहिओ नाणी कम्मं खयं नेइ ॥ २९१॥
१. पाउवगमणं आ सा०॥ २. लजाइ जे० सा०॥ ३. पावई सं०॥ ४. °इ जइ असं सापा०॥ ५. समूढसनो च° पु० सा०॥ ६. अणाउत्तो सं० पु०॥
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२६
पइण्णयसुत्तेसु १०४१. जह अग्गिम्मि वि पबले खडपूलिय खिप्पमेव झामेइ ।
तह नाणी वि सकम्मं खवेइ ऊसासमित्तेणं ॥ २९२॥ १०४२. न हु मरणम्मि उवग्गे सक्को बारसविहो सुयक्खंधो ।
सव्वो अणुचिंतेउं धंतं पि समत्थचित्तेणं ॥२९३॥ ५ १०४३. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरागमए ।
वचइ नरो अविग्धं तं मरणं तेण मरितव्वं ॥ २९४ ॥ १०४४. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरागमए ।
सो तेण मोहजालं छिंदइ अज्झप्पओगेणं ॥२९५ ॥ १०४५. जेण विरागो जायइ तं तं सव्वायरेण करणिज्ज ।
मुच्चइ हु ससंवेगी, अणंतमोहो असंवेगी ॥ २९६ ॥
[गा. २९७-३०२. वोसिरणानिरूवणं] १०४६. धम्मं जिणपण्णत्तं सम्ममिणं सद्दहामि तिविहेणं ।
तस-थावरभूयहियं पंथं नेव्वाणमग्गस्स ॥ २९७॥ १०४७. समणो हं ति य पढम, बीयं सव्वत्थ संजओ मि त्ति ।
सव्वं च वोसिरामी जिणेहिं जं जं पडिक्कुटुं ॥ २९८॥ १०४८. मणसा वि चिंतणिज्जं, सव्वं भासाइ भासणिजं च ।
कारण य करणिज्ज वोसिर तिविहेण सावज ॥ २९९॥ १०४९. अस्संजमवोसिरणं उवहिविवेगो तहा उवसमो य ।
पडिरूवजोगविणओ खंती मुत्ती विवेगो य ॥ ३००॥ २. १०५०. एवं पञ्चक्खाणं आउरजण आवईसु भावेणं ।
अन्नतरं पडिवन्नो जपतो पावइ समाहिं ॥ ३०१॥ १०५१. मम मंगलमरिहंता सिद्धा साहू सुयं च धम्मो य ।
तेसिं सरणोवगओ सावज वोसिरामि ति ॥ ३०२॥ [इति सिरिमरणविभत्तिसुए संलेहणा सुयं सम्मत्तं ॥२॥]
[अथ आराहणासुयं लिख्यते ।] १. ससंवेगो सं० पु०॥ २. अणंतो होइ असं सा०॥ ३-४. [ ] एतादृकोष्ठकान्तर्गतः पाठः सापा०॥
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपरण्णयं
[गा. ३०३. आराहणं पड़ सिद्ध- अरहंत - केवलिपयाणं माहप्पं ] १०५२. सिद्धे उवसंपन्नो अरिहंते केवली य भावेण । एत्तो एगतरेण वि एण आराहओ होइ ।। ३०३ ।।
[गा. ३०४ -७. वेयणाहियासणोवएसो ]
१०५३. समुइन्नवेयणो पुण समणो हिययम्मि किं निवेसिज्जा १ । आलंबणवक्काई झाऊण मुणी दुहं सहइ ॥ ३०४ ॥ १०५४. नरएसऽणुत्तरेसु य अणुत्तरा वेयणाओ पत्ताओ । ते पाए ताओ व अनंतसो पत्ता ॥ ३०५ ॥ १०५५. एयं सयं कयं मे रिणं व कम्मं पुरा असायं तु ।
तमहं एस धुणामी मणम्मि सत्तं निवेसिज्जा ॥ ३०६ ॥ १०५६. नाणाविहदुक्खेहि य समुइन्नेहिं तु सम्म सहणिज्जं ।
न य जीवो उ अजीवो कयपुव्वो वेयणाईहिं ॥ ३०७॥
[गा. ३०८-९ अब्भुज्जयविहार-मरणपरूवणं ] १०५७. अब्भुज्जयं विहारं इच्छं जिणदेसियं विउपसत्थं ।
नाउं महापुरिससेवियं जमन्भुज्जयं मरणं ॥ ३०८ ॥ १०५८. जह पच्छिमम्मि काले पच्छिमतित्थयरदेसियमुयारं ।
पच्छा निच्छयपत्थं उवेइ अब्भुज्जयं मरणं ॥ ३०९ ॥
[गा. ३१०-१७, आराहणापडागाहरणाइउवएसो ] १०५९. छत्तीसमट्टियाहि (१) य कडजोगी जोगसंगहबलेणं । उज्जमिऊणं बारसविहेण तवनियमठाणेणं ॥ ३१० ॥
१०६०. संसाररंगमज्झे घिइबल सन्नद्धबद्धकच्छाओ । तूण मोहमलं हराहि आराहणपडागं ॥ ३११ ॥
१. पच्छं सं० ॥ २. बत्तीसमुट्टि (? हि ) या सं० ॥
१२७
१०
१५
२०
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२८
पइण्णयसुत्तेसु १०६१. पोराणयं च कम्मं खवेइ, अन्नं न बंधणाऽऽइयइ ।
कम्मकलंकलवलिं छिंदइ संथारमारूढो ॥ ३१२॥ १०६२. धीरपुरिसेहिं कहियं सप्पुरिसनिसेवियं परमघोरं ।
उत्तिणो मि हु रंगं हरामि आराहणपडागं ॥ ३१३ ॥ ५ १०६३. धीर ! पडागाहरणं करेहि जह तम्मि देसकालम्मि ।
सुत्त-ऽत्थमणुगुणितो धिइनिचलबद्धकच्छाओ ॥ ३१४ ॥ १०६४. चत्तारि कसाए तिन्नि गारवे पंच इंदियग्गामे ।
जिणिउं परीसहे वि य हराहि आराहणपडागं ॥३१५ ॥ १०६५. न य मणसा चिंतिज्जा, जीवामि चिरं, मरामि व लहुं ति । १०
जइ इच्छसि तरिउं जे संसारमहोयहिमपारं ।। ३१६ ॥ १०६६. जइ इच्छसि नीसरिउं सव्वेसिं चेव पावकम्माणं ।
जिणवयण-नाण-दंसण-चरित्त-भावुज्जुओ जग्ग ॥ ३१७ ॥
[गा. ३१८-२४. आराहणाए भेय-पभेया फलं च] १०६७. दंसण १ नाण २ चरिते ३ तवे ४ य आराहणा चउक्खंधा। १५ . सा चेव होइ तिविहा उक्कोसा १ मज्झिम २ जहण्णा ३ ॥ ३१८ ॥ १०६८. आराहेऊण विऊ उक्कोसाराहणं चउक्खधं ।
कम्मरयविप्पमुक्को तेणेव भवेण सिझेजा ॥ ३१९ ॥ १०६९. आराहेऊण विऊ मज्झिमआराहणं चउक्खधं ।
उकोसेण य चउरो भवे उ गंतूण सिज्झेज्जा ॥ ३२०॥ २० १०७०. आराहेऊण विऊ जहन्नमाराहणं चउक्खधं ।
सत्तऽट्ठभवग्गहणे परिणामेऊण सिज्झेजा ॥ ३२१॥ १०७१. धीरेण वि मरियव्वं, काउरिसेण वि अवस्स मरियव्वं ।
तम्हा अवस्समरणे वरं खु धीरत्तणे मरिउं ॥ ३२२॥
१.भारा सं० पु०॥
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२९
५. मरणवित्तिपइण्णयं १०७२. एवं पञ्चक्खाणं अणुपालेऊण सुविहिओ सम्म ।
वेमाणिओ व देवो हविज अहवा वि सिझेज्जा ॥ ३२३॥ १०७३. एसो सवियारकओ उवक्कमो उत्तिमट्ठकालम्मि ।
इत्तो उ पुणो वोच्छं जो उ कमो होइ अवियारे ॥ ३२४ ॥
[गा. ३२५-३४. निजवयाणं सरूवाइ] १०७४. साहू कयसलेहो विजियपरीसह-कसायसंताणो।
निजवए मग्गेज्जा सुयरयणसहस्सनिम्माए ॥ ३२५ ॥ १०७५. पंचसमिए तिगुत्ते अणिस्सिए राग-दोस-मयरहिए ।
कडजोगी कालण्णू नाण-चरण-दंसणसमिद्धे ॥ ३२६ ॥ १०७६. मरणसमाहीकुसले इंगिय-पत्थियसभाववेत्तारे ।
ववहारविहिविहण्णू अब्भुज्जयमरणसारहिणो ॥ ३२७॥ १०७७. उवएस-हे उ-कारणगुणनिसढा णायकारणविहण्णू ।
विष्णाण-नाण-करणोवयार-सुयधारणसमत्थे ॥ ३२८ ॥ १०७८. एगंतगुणेऽरहिया बुद्धीइ चउन्विहाइ उववेया ।
छंदण्णू पञ्चझ्या पञ्चक्खाणम्मि य विहण्णू ॥ ३२९ ॥ १०७९. दोण्हं आयरियाणं दो वेयावच्चकरणनिज्जुत्ता ।
पाणगवेयावच्चे तवस्सिणो व त्ति दो पत्ता ॥ ३३० ॥ १०८०. उव्वत्तण-परिवत्तण-उच्चारुस्साव-करणजोगेसुं ।
दो वायग ति णिज्जा असुन्नकरणे जहन्नेणं ॥ ३३१॥ १०८१. अस्सदह वियणाए पायच्छित्ते पडिक्कमणए य ।
जोगाऽऽयकहाजोगे पञ्चक्खाणे य आयरिओ(आ) ॥ ३३२॥ १०८२. कप्पाऽकप्पविहन्न दुवालसंगसुयसारही सव्वं (?)।
छत्तीसगुणोवेया पच्छित्तविया(सा)रया धीरा ॥ ३३३॥ १०८३. एए ते निजवया परिकहिया अट्ट उत्तिमट्ठम्मि ।
जेसिं गुणसंखाणं न समत्था पायया वोत्तुं ॥ ३३४ ॥ 1. गरह सापा०॥ २. ववित्थारे सं० पु० ॥ ३. °णनेउना सं० पु० ॥ ४. सचं सं०॥
२५
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३०
पइण्णयसुत्तेसु [गा. ३३५-६५. कसायाइखामणा सल्लुद्धरणाइनिरूवणं च] १०८४. एरिसयाण सगासे सूरीणं पवयणप्पवाईणं ।
पडिवज्जिज्ज महत्थं समणो अब्भुजयं मरणं ॥ ३३५॥ १०८५. आयरिय उवज्झाएं सीसे साहम्मिए कुल गणे ये ।
जम्मि कसाओ कोइ वि सव्वे तिविहेण खोमेमि ॥ ३३६॥ १०८६. सव्वस्स समणसंघस्स भगवओ अंजलिं करे सीसे ।
सव्वं खमावइत्ता खमामि सव्वस्स अहयं पि ॥ ३३७ ॥ १०८७. गरहित्ता अप्पाणं अपुणकारं पडिक्कमित्ताण ।
नाणम्मि दंसणम्मि य चरित्तजोगाइयारे य ॥ ३३८ ॥ १० १०८८. तो सीलगुणसमग्गो अणुवहयक्खो बलं च थामं च ।
विहरिज तवसमग्गो अनियाणो आगमसहाओ ॥ ३३९॥ १०८९. तवसोसियंगमंगो संधि-सिराजालपागडसरीरो।
किच्छाहि य परिहत्थो परिहरइ कलेवरं जाहे ॥ ३४० ॥ १०९०. पञ्चक्खाइ य ताहे अँन्नुन्नसमाहिपत्तियं मित्ती (१)। १५ तिविहेणाऽऽहारविहिं दियसोग्गइकाय पगईए (१) ॥ ३४१॥ १०९१. इहलोए परलोए निरासओ जीविए य मरणे य ।
सायाणुभवे भोगे जस्स य अवहट्टणाऽऽईए ॥ ३४२॥ १०९२. निम्मम निरहंकारो निरासयाऽकिंचणो अपडिकम्मो।
वोसट्टनिसटुंगो चत्तचियत्तेण देहेणं ॥ ३४३॥ २० १०९३. तिविहेण वि सहमाणो परीसहे दूसहे य उवसग्गे ।
विहरेज विसय-तण्हारय-मलमसुभं विहुणमाणो ॥३४४॥
..°ए सुसिस्स सा सं० पु० ॥ २. य। जे मे किया कसाया सब्वे पु० सा०॥ ३. खामित्ता पु०॥ ४. भावओ पु० सा० ॥ ५. °त्ता खमेज सव्वस्स वि सयं पि सं० सापा० ॥ ६. हच्छो सं०॥ ७. अन्नोन्नसमाहियत्तयं सं०॥ ८. रविहींदिय° सं०॥ ९. हऽणाईए सा•॥ १०. सविस' सा० ॥ ११. य ओसग्गे जे० । य उसग्गे सा० ॥ १२. विस(ग)यतण्हो रय पु०। वी सयण्हो रय जे०॥
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१३१ १०९४. नेहक्खए व्व दीवो जह खयमुवणेइ दीववदि पि ।
खीणाऽऽहार-सिणेहो सरीरवटैि तह खवेइ ॥ ३४५॥ १०९५. एवपरज्झो असई परक्कमे पुव्वभणियसूरीणं ।
पासम्मि उतिमढे कुजा तो एस परिकम्मं ॥ ३४६॥ १०९६. आगरसमुट्ठियं तह अझुसिरवाग-तण-पत्त-कडए य।
कट्ठ-सिला- फलगम्मि व अणभिजिय निप्पकप्पम्मि ॥ ३४७॥ १०९७. निस्संधिणातणम्मि(१) व सुहपडिलेहेण जइपसत्थेणं ।
संथारो कायन्वो उत्तर-पुत्वस्सिरो वा वि ॥ ३४८॥ १०९८. दोसोऽत्थ अप्पमाणे, अणंधकारे समम्मि अणिसिट्टे ।
निरुवहयम्मि गुणमेणे, वणम्मि गुत्ते य संथारो ॥ ३४९॥ १०९९. जुत्तो पमाणरइओ उभओकालपडिलेहणासुद्धो ।
विहिविहिओ संथारो आरुहियव्वो तिगुत्तेणं ॥ ३५० ॥ ११००. आरुहियचरित्तभरो अत्तसुओ परमगुरुसगासम्मि ।
दव्वेसु पंज्जवेसु य खेत्ते काले य सव्वम्मि ॥ ३५१॥ ११०१. एएसु चेव ठाणेसु चउसु सव्वो चउव्विहाहारो ।
तव-संजमु त्ति किच्चा वोसिरियव्वो तिगुत्तेणं ॥ ३५२॥ ११०२. अहवा समाहिहेडं कायव्वो पाणगस्स आहारो।
तो पाणगं पि पच्छा वोसिरियव्वं जहाकाले ॥ ३५३॥ ११०३. निसिरित्ता अप्पाणं सव्वगुणसमन्नियम्मि निजवए ।
संथारसन्निविट्ठो अनियाणो चेव विहरिज्जा ॥ ३५४ ॥ ११०४. इहलोए परलोए अनियाणो जीविए य मरणे य ।
वासी-चंदणकप्पो समो य माणाऽवमाणेसु ॥ ३५५ ॥ ११०५. अह महुरं फुडवियडं तहऽप्पसायकरणिज्जविसयकयं ।
एज कहं निजवओ सुईसमन्नाहरणहेडं ॥३५६ ॥ १.दीववहीमो। सं० ॥ २. मणे धणम्मि जे० । मणे थणं निगुत्ते सापा० ॥ ३. संथारे सं.पु.॥४. आगारो सं०॥
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३२
पइण्णयसुत्तेसु ११०६. इहलोए परलोए नाण-चरण-दंसणम्मि य अवायं ।
दंसेइ नियाणम्मि य माया-मिच्छत्तसल्लेणं ॥ ३५७ ॥ ११०७. बालमरणे अवायं, तह य उवायं अबालमरणम्मि ।
उस्सास रज्जु वेहाणसे य तह गद्धपट्टे य ॥ ३५८॥ ५ ११०८. जह य अणुद्धयसल्लो ससल्लमरणेण कोइ मरिऊणं ।
दंसण-नाणविहूणो य मरति असमाहिमरणेणं ॥ ३५९॥ ११०९. जह सायरसे गिद्धा इत्थि-अहंकार-पावसुयमत्ता।
ओसन्नबालमरणा भमंति संसारकंतोरं ।। ३६० ॥ १११०. जह मिच्छत्तससल्ला, मायासलेण जह ससल्ला य । १० . जह य नियाणससल्ला मरंति असमाहिमरणेणं ॥ ३६१ ॥ ११११. जह वेयणावसट्टा मरंति, जह केइ इंदियवसट्टा ।
जह य कसायवसट्टा मरंति असमाहिमरणेणं ॥ ३६२ ॥ १११२. जह सिद्धिमग्ग दुग्गइ-सग्गग्गलमोडणाणि (१) मरणाणि ।
मरिऊण केइ सिद्धिं उविंति सुसमाहिमरणेणं ॥ ३६३॥ १५ १११३. एवं बहुप्पयारं तु अवायं उत्तिमढकालम्मि।
दंसंति अवायण्णू सल्लुद्धरणे सुविहियाणं ॥ ३६४ ॥ १११४. दिति य सिं उवएसं गुरुणो नाणाविहेहिं हेऊहिं ।
जेण सुगइं भैयंतो संसारभयद्दुओ होइ ॥ ३६५ ॥
[गा. ३६६-८५. वैयणाहियासणाइनिव्वेओवएसो] २० १११५. न हु तेसु वेयणं खलु अहो ! चिरं मि त्ति दारुणं दुक्खं ।
सहणिजं देहेणं, मणसा एवं विचिंतेजा ॥ ३६६ ॥ १११६. सागरतरणत्थमईइयस्स पोयस्स उज्जए धूवे ।
जो रज्जुमोक्खकालो न सो विलंब ति कायव्वो ॥ ३६७ ॥
१. गिद्धपढे पु० सा० ॥ २. °कंतारे सं० ॥ ३. भइंतो सं० ॥
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३३
१०
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १११७. तिल्लविहूणो दीवो न चिरं दिप्पइ जगम्मि पञ्चक्खं ।
न य जलरहिओ मच्छो जियइ चिरं, नेव पउमाई ॥३६८॥ १११८. अन्नं इमं सरीरं, अन्नो हं, इय मणम्मि ठाविजा ।
जं सुचिरेण वि मोच्चं, देहे को तत्थ पडिबंधो ? ॥ ३६९॥ १११९. दूरत्थं पि विणासं अवस्समाविं उवट्ठियं जाण ।
जो अह वट्टइ कालो अणागओ इत्थ आसिण्हा (१) ॥ ३७० ॥ ११२०. जं सुचिरेण वि होहिइ अ णावसं तम्मि को ममीकारो १। ।
देहे निस्संदेहे पिए वि सुयणत्तणं नत्थि ॥ ३७१ ॥ ११२१. उवलद्धो सिद्धिपहो, न य अणुचिण्णो पमायदोसेणं ।
हा जीव ! अप्पवेरिय ! न हु ते एयं न तिप्पिहिइ ॥ ३७२ ॥ ११२२. नत्थि य ते संघयणं, घोरा य परीसहा अहो ! निरया।
संसारो य असारो, अइप्पमाओ य तं जीव!॥ ३७३॥ ११२३. कोहाइकसाया खलु बीयं संसारभेरवदुहाणं ।
तेसु पसत्तेसु सया कत्तो सोक्खो य ? मोक्खो वा ? ॥ ३७४ ॥ ११२४. जाओ परव्वसेणं संसारे वेयणाओ घोराओ।
पत्ताओ नारगत्ते अहुणा ताओ विचिंतिजा ॥ ३७५ ॥ ११२५. इण्डिं सर्यवेसिस्स उ निरुवमसुक्खावसाणमुंहकडुयं ।
कलाणमोसहं पिव परिणामसुहं न तं दुक्खं ॥ ३७६ ॥ ११२६. संबंधि-बंधवेसु य न य अणुराओ खणं पि कायव्वो।
ते चिय होति अमित्ता, जह जणणी बंभदत्तस्स ॥ ३७७ ॥ ११२७. वसिऊण वि सुहिमज्झे वच्चइ एगाणिओ इमो जीवो ।
मोतूण सरीरघरं, जह कण्हो मरणकालम्मि ॥ ३७८ ॥ ११२८. इण्हि व मुहुत्तेणं गोसे व सुए व अड्ढरत्ते वा ।
जस्स न नज्जइ वेला, कैदिवसं गच्छिई जीवो १ ॥ ३७९ ॥
१५
१. मासिन्हु सं० ।। २. °वसस्स सं०॥ ३. मुहदूयं । जे० सा० ॥ ४. के दिवसं सं० ॥
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
परणयसुत्ते
११२९. एवमणुचिंतयंतो भावणभावाणुरत्तसियलेसो ।
तद्दिवस मरिउकामो व्व होइ झाणम्मि उज्जत्तो ॥ ३८० ॥ ११३०. नरग-तिरिक्खगईसु य माणुसदेवत्तणे वसंतेणं । सुदुक्खं पत्तं तं अणुचिंतिज संथारे || ३८१ ॥ ५ ११३१. नरएसु वेयणाओ अणोवमा सीय - उपहवेगाओ । कायनिमित्तं पत्ता अनंतखुत्तो बहुविहाओ ।। ३८२ ॥ ११३२. देवत्ते माणुस्से पराहिओगत्तणं उवगएणं ।
दुक्ख- परिक्केसविही अनंतखुत्तो समणुभूया ॥ ३८३ । ११३३. भिन्निंदियपंचिंदियतिरिक्खकायम्मि गसंठाणे |
जम्मण-मरणरहट्टं अनंतखुत्तो गओ जीवो ॥ ३८४ ॥ ११३४. सुविहिय ! अईयकाले अणंतकाएसु तेण जीवेणं । जम्मण-मरणमणंतं बहुभवगहणं समणुभूयं ॥ ३८५ ॥
१३४
१०
१५ ११३५. घोरम्मि गन्भवासे कलमल- जंबाल-असुइबीभच्छे । वसिओ अनंतखुत्तो जीवो कम्माणुभावेणं ॥ ३८६ ॥ ११३६. जोणिमुहनिगच्छंतेणं संसारे इमेण जीवेणं ।
रसियं अइबीभच्छं कडीकडाहंतर गएणं ।। ३८७ ॥ ११३७. जं असियं बीभच्छं असुईघोरम्मि गन्भवासम्म ।
तं चिंतिऊण सययं मुक्खम्मिं मइं निवेसिज्जा ॥ ३८८ ॥ ११३८. वसिऊण विमाणेसु य जीवो पसरतमणिमऊहेसु ।
वसिओ पुणो वि सोच्चिय जोणिसहस्संघयारेसुं ॥ ३८९ ॥ ११३९. वसिऊण देवलोए निचुज्जोए सयंपभे जीवो ।
वसइ जलवेग-कलमलविउले वलयामुहे घोरे । ३९० ॥
२०
[गा. ३८६ -४०१. गन्भवासाइदुक्ख - विविहजाइजम्मदुक्खनि रुवगो निव्वे ओवएसो]
१. वेभ सा० ॥ २. चिंतेऊण सयं सं० ॥
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३५
५. मरणविभत्तिपइण्णयं ११४०. वसिऊण सुर-नरीसरचामीयररिद्धिमणहरघरेसु ।
वसिओ नरगनिरंतरभयभेरवपंजरे जीवो ॥ ३९१ ।। ११४१. वसिऊण विचित्तेसु य विमाणगण-भवणसोभसिहरेसु ।
वसइ तिरिएसु गिरिगुहविवर-महाकंदर-दरीसु ॥ ३९२ ॥ ११४२. भुतूण वि भोगसुहं सुर-नर-खयरेसु, पुण पमाएणं ।
पियइ नरएसु भेरवकलकलतउ-तंबपाणाइं ॥ ३९३॥ . ११४३. सोऊण मुइयणरवईभवे य जयसद्दमंगलरवोपं ।
सुणइ नरएसु दुहयरअकंदुद्दामसहाई ॥ ३९४ ॥ ११४४. निहण हण गिण्ह दह पय उविध पविंध बंध संधाहि।
फाले लोले घोले चूरे खारेहिं से गत्तं ॥ ३९५ ॥ ११४५. वेयरणिखार-कलिमल-वेसलंकसल-करकयकुलेसु ।
वसिओ नरएसु जिओ हणहणघणघोरसद्देसुं ॥ ३९६ ॥ ११४६. तिरिएसु व भेरवसद्दपक्खपरपक्खणत्थणसएसु ।
वसिओ उव्वियमाणो जीवो कुडिलम्मि संसारे ॥ ३९७॥ ११४७. मणुयत्तणे वि बहुविहविणिवायसहस्सभेसणघणम्मि ।
भोगपिवासाणुगओ वसिओ भयपंजरे जीवो ॥ ३९८॥ ११४८. वसियं दरीसु, वसियं गिरीसु, वसियं समुद्दमज्झेसु ।
रुक्खग्गेसु य वसियं संसारे संसरंतेणं ।। ३९९॥ ११४९. पीयं थणअच्छीरं सागरसलिलाओ बहुयरं होज्जा ।
संसारम्मि अणंते मॉईणं अण्णमण्णाणं ॥ ४००॥ ११५०. नयणोदगं पि तासिं सागरसलिलाओ बहुतरं होज्जा ।
गलियं रुयमाणीणं माईणं अण्णमण्णाणं ॥४०१ ॥
१. इभावे जय सं० ॥ २. उब्बंध पबंध बंध सा० ॥ ३. धूरे जे० । थूरे सा० ॥ ४. करवय जे० ॥ ५. °णच्छण° जे० सा०॥ ६. भवपं० सं० ॥ ७-८. माऊणं सं० ॥
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३६
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. ४०२-५. सरीरममत्तछेदणोवएसो] ११५१. नत्थि भयं मरणसमं, जम्मणसरिसं न 'विजए दुक्खं ।
तम्हा जर-मरणकरं छिंद ममत्तं सरीराओ॥४०२॥ ११५२. अन्नं इमं सरीरं अण्णो जीवो त्ति निच्छियमईओ।
दुक्खपेरिक्केसकरं छिंद ममत्तं सरीराओ ॥ ४०३॥ ११५३. जावइयं किंचि दुहं सारीरं माणसं च संसारे ।
पैत्तं अणंतखुत्तो कायस्स ममत्तदोसेणं ॥ ४०४ ॥ ११५४. तम्हा सरीरमाई अभितर बाहिरं निरवसेसं ।
छिंद ममत्तं सुविहिय ! जइ इच्छसि मुचिउ दुहाणं ॥४०५॥
१० [गा. ४०६-८. उवसग्गपरीसहाहियासण-असुहझाणवजण
रागदोसनिसेहोवएसो] ११५५. सव्वे उवसग्ग परीसहे य तिविहेण निजिणाहि लहुँ ।
एएसु निजिएसुं होहिसि आराहओ मरणे ॥ ४०६ ॥ ११५६. मा हु य सरीरसंताविओ य तं झाहि अट्ट-रोदाई। १५ सुटु वि रूवियलिंगे वि अट्ट-रुदाणि रूवंति ॥ ४०७॥ ११५७. मित्त-सुय-बंधवाइसु इट्टाऽणिद्वेसु इंदियत्थेसुं।
रागो वा दोसो वा ईसि मणेणं न कायव्वो ॥ ४०८॥
२०
[गा. ४०९-१२. रोगायंकाहियासणोवएसो सणंकुमारचक्किउदाहरणं च] ११५८. रोगाऽऽयंकेसु पुणो विउलासु य वेयणासुइनासु ।
सम्मं अहियासंतो इणमो हियएण चिंतेज्जा ॥ ४०९॥ ११५९.. बहुपलिय-सागराइं सढाणि मे नरय-तिरियजाईसुं ।
किं पुण सुहावसाणं इणमो सारं नरदुहं ति ॥ ४१०॥
१. विजई जे० ॥ २. °परिकिलेसकरं सं० ॥ ३. पत्तो सा० ॥
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१३७ ११६०. सोलस रोगायंका सहिया जह चक्किणा चउत्थेणं ।
वाससहस्सा सत्त उ सामण्णधुरं उवगएणं ॥ ४११ ॥ ११६१. तह उत्तमट्ठकाले देहे निरवेक्खयं उवगएणं ।
तिलछेत्तलावगा इव आयंका विसहियव्वा उ ॥ ४१२॥ [गा. ४१३-८५. विविहोवसग्गाहियासणोवएसे उदाहरणाई]
[गा. ४१३-२५. राजावग्गहनिविण्णजिणधम्मसेट्ठिउदाहरणं] ११६२. पारिव्वायगभत्तो राया पट्ठीइ सेट्ठिणो मूढो ।
अञ्चुण्हं परमन्नं दासीय सुकोवियमणुस्सा (१) ॥ ४१३ ॥ ११६३. सा य सलिलोललोहिय-मंस-वसापेसिथिग्गलं पित्तुं ।
उप्पइया पट्ठीओ पाई जह रक्खसवहु व्व (१) ॥ ४१४ ॥ ११६४. तेण य निव्वेएणं निग्गंतूणं तु सुविहियसगासे।
आरुहियचरित्तभरो सीहोरसियं समारूढो ॥ ४१५॥ ११६५. तम्मि य महिहरसिहरे सिलायले निम्मले महाभागो।
वोसिरइ थिरपइन्नो सव्वाहारं महतणू य ॥ ४१६ ॥ ११६६. तिविहोवसग्ग सहिउँ पडिमं सो अद्धमासियं धीरो।
ठाइ य पुव्वाभिमुहो उत्तमधिइ-सत्तसंजुत्तो ॥ ४१७॥ ११६७. सा य पगलंतलोहिय मेय-वसा मंसलंघरा पट्ठी।
खज्जइ खगेहिं दूसहनिसट्टचंचुप्पहारेहिं ॥ ४१८ ॥ ११६८. मसएहिं मच्छियाहि य कीडीहि य विसमसंपलग्गाहिं ।
खजंतो वि न कंपइ कम्मविवागं गणेमाणो ॥ ४१९॥ ११६९. रत्तिं च पयइविहसियसियालियाहिं निराणुकंपाहिं ।
उवसग्गिजइ धीरो नाणाविहरूवधाराहिं ॥ ४२० ॥ ११७०. चिंतेइ य खरकरवय-असि-पंजर-खग्ग-मोग्गर-घणाओ।
इणमो न हु कट्ठयरं दुक्खं निरयग्गिदुक्खाओ ॥ ४२१॥ १. सनत्कुमारचक्रिणा इत्यर्थः ॥ २. आरुहइ च° सं० पु०॥ ३. °यसिवाहि भमुयाहि निरणु'
सं०॥४. करकय पु०॥ ५. रपहाओ सा०॥
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
पणत्
११७१. एवं च गओ पक्खो, बीओ पक्खो य दाहिणदिसाए । अवरेण वि पक्खो च्चिय समइक्कंतो महेसिस्स ॥ ४२२ ॥ ११७२. तह उत्तरेण पक्खं भगवं अविकंपमाणसो सहइ ।
पडिओ य दुमासंते नमो त्ति वोत्तुं जिनिंदाणं ॥ ४२३॥ ५ ११७३. कंचणपुरम्मि सिट्ठी जिणधम्मो नाम सावओ आसी । तस्स इमं चरियपयं, ण उ एयं कित्तिममुणिस्स ॥ ४२४ ॥ ११७४. जह तेण [s] वितथमुणिणा उवसग्गा परमदूसहा सहिया । तह उवसग्गा सुविहिय ! सहियज्वा उत्तिमम्मि ॥ ४२५ ॥
१३८
[गा. ४२६ - २७. मेयञ्जरिसिउदाहरणं ]
१० ११७५. निप्फेडियाणि दुण्णि वि सीसावेढेण जस्स अच्छीणि । न य संजमा चलिओ मेअजो मंदरगिरि व्व ॥ ४२६ ॥ ११७६. जो कुंचगावराहे पाणिदया कुंचगं तु नाऽऽइक्खे | जीवियमणुपेतं मेयज्जरिसिं नम॑सामि ॥ ४२७ ॥
[गा. ४२८ - ३१. चिलाइपुत्तोदाहरणं ]
१५ ११७७. जो तिहिं पएहिं धम्मं समभिगओ संजमं समारूढो । उवसम १ विवेग २ संवर ३ चिलाइपुत्तं नम॑सामि ॥ ४२८ ॥ ११७८. सोएहिं अइगयाओ लोहियगंधेण जस्स कीडीओ । खायंति उत्तिमंगं तं दुक्करकारयं वंदे ॥ ४२९ ॥
२०
११७९. देहो पिपीलियाहिं चिलाइपुत्तस्स चालणि व्व कओ । तणुओ वि मणपओसो न य जाओ तस्स ताणुवरिं ॥ ४३० ॥ ११८०. धीरो चिलाइपुत्तो मूइंगलियाहिं चालणी व्व कओ । न य धम्माओ चलिओ तं दुक्करकारयं वंदे ॥ ४३१ ॥
१. चलिभो तह हु मणं स... ॥ ४३१ ॥ सं० ॥
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३२
५
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
[गा. ४३२-३३. गयसुकुमालोदाहरणं] ११८१. गयसुकुमालमहेसी जह दड्रो पिइवणंसि ससुरेणं ।
न यं धम्माओ चलिओ त दुक्करकारयं वंदे ॥ ४३२॥ ११८२. जह तेण सो हुयासो सम्मं अइरेगदूसहो सहिओ।
तह सहियन्वो सुविहिय ! उवसग्गो देहदुक्खं च ॥ ४३३॥
[गा. ४३४-३५. सागरचंदोदाहरणं] ११८३. कमलामेलाहरणे सागरचंदो सुईहिं नभसेणं ।
आगंतूर्णं सुरत्ता (?) संपइ संपाइणो वारे ॥ ४३४ ॥ ११८४. जा तस्स खमा तइया जो भावो जा य दुक्करा पडिमा ।
तं अणगार ! गुणागर ! तुमं पि हियएण चिंतेहि ॥ ४३५ ॥
[गा. ४३६-४० अवंतिसुकुमालोदाहरणं] ११८५. सोऊण निसासमए नलिणिविमाणस्स वण्णणं धीरो।
संभरियदेवलोओ उज्जेणि अवंतिसुकुमालो ॥ ४३६॥ ११८६. चित्तूण समणदिक्खं नियमुज्झियसव्वदिव्वआहारो।
बाहिं वंसकुडंगे पायवगमणं निवण्णो उ ॥ ४३७॥ ११८७. वोसट्ठनिसटुंगो तहिं सो भलुकियाइ खइओ उ।
मंदरगिरिनिकंपं तं दुक्करकारयं वंदे ॥४३८॥ ११८८. मरणम्मि जस्स मुक्कं सुकुसुमगंधोदयं च देवेहिं ।
अन्ज वि गंधवई सा तं च कुडंगी सरट्ठाणं ॥ ४३९॥ ११८९. जह तेण तत्थ मुणिणा सम्मं सुमणेण इंगिणी तिण्णा ।
तह तरह उत्तिमढें, तं च मणे सन्निवेसेह ॥ ४४०॥
[गा. ४४१-४२. चंदवडिंसयनिवोदाहरणं] ११९०. जो निच्छएण गिण्हइ, देहच्चाए वि नअट्ठि(१ऽद्धि)यं कुणइ ।
सो साहेइ सकजं जह चंदवडिंसओ राया ॥ ४४१॥ १. य संजमामो च° सं० ।। २. °ण तिसुरत्तो सं° जे० । ण सुरत्ते सं° पु० । सं० प्रतावत्र स्थाने त्रुटितं पत्रम् ॥ ३. तहियं भ° सं० ॥ ४. मुणइ सं० ॥
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४०
१०
१५
२०
पइण्णयसुत्ते
११९१. दीवाभिग्गहधारी दूसहघणविणय निचलनगिंदो । जह सो तिण्णपणो तह तरह तुमे पन्नं ति ॥ ४४२ ॥
[गा. ४४३. दमदंतमहेसिउदाहरणं ]
११९२. जह दमदंतमहेसी पंडव - कोरवमुणी य - गरहिओ । आसि समो दोहं पि हु, एव समा होह सव्वत्थ ॥ ४४३ ॥
[गा. ४४४ खंदगसीसोदाहरणं ] ११९३. जह खंदगसीसेहिं सुक्कमहाझाणसंसियमणेहिं । न कओ मणप्पओसो पीलिजंतेसु जंतम्मि || ४४४ ॥
[गा. ४४५ - ४९. धन-सालिभद्दोदाहरणं ]
११९४. तह धन्न-सालिभद्दा अणगारा दो वि तवमहिडीया । भारगिरिसमवे नालंदाए समीवम्मि ॥ ४४५ ॥
११९५. जुयलसिलासंधारे पायवगमणं उवागया जुगवं । मासं अणूण ते वोस निसट्टसव्वंगा || ४४६ ॥ ११९६. सीयाऽऽयवझडियंगां लग्गुद्धियमंस - महारुणि विणट्ठा । दो व अणुत्तरवासी महेसिणो रिद्धिसंपण्णा ॥ ४४७ ॥ ११९७. अच्छेरयं च लोए ताण तहिं देवयाणुभावेणं ।
अवि अट्ठनिवेसं पंके व्व सनामगा हत्थी ॥ ४४८ ॥ १९९८. जह ते समंसचम्मे उवलविलग्गे विणो सयं चलिया । तह अहियासेयव्वं गमणे येवं पिमं दुक्खं ।। ४४९ ॥
[गा. ४५० - ६५. पंचपंडवोदाहरणं ]
११९९. अयलग्गामकुटुंबिय सुरइयसयदे वसुमणयसुभद्दा ।
सत्थे गया खमगं गिरिगुहनिलयं नियच्छी य ॥ ४५० ॥
१. घरंगो। भ° सं० ॥ २. 'गा गलट्ठिय सं० । 'गा लगुट्टिय जे० । पु० प्रतावत्र
पाठभङ्गः ॥
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १२००. ते तं तवोकिलंतं वीसामेऊण विणयपुव्वागं ।
उवलद्धपुण्ण-पावा फासुयसुमहं करेसी य ॥ ४५१॥ १२०१. सुगहियसावगधम्मा जिणमहिमाणेसु जणियसोहग्गा ।
जसहरमुणिणो पासे निक्खंता तिव्वसंवेगा ॥ ४५२ ।। १२०२. सुगहियजिणवयणामयपरिपुट्ठा सीलसुरहिगंधड्ढा ।
विहरिय गुरुस्सगासे जिणवरवसुपुज्जतित्थम्मि ॥ ४५३॥ १२०३. कणगावलि-मुत्तावलि-रयणावलि-सीहकीलियकिलंता ।
काही य ससंवेगा आयंबिलवड्ढमाणं च ॥ ४५४ ॥ १२०४. आसरिया य मणोहरसिहरंतरसंचरंतपुक्खरयं ।
आइकरचलणपंकयसिरसेवियमालहिमवंतं ॥ ४५५ ॥ १२०५. रमणिजहरय-तरुवर-परहुअ-सिहि-भमरमहुयरिविलोले ।
अमरगिरिविसयमणहरजिणवयणसुकाणणुद्देसे ॥ ४५६ ॥ १२०६. तम्मि सिलायलपुहवी पंच वि देहट्टिईसुमुणियत्था ।
कालगया उववण्णा पंच वि अपराजियविमाणे ॥ ४५७ ॥ १२०७. ताओ चइऊण इहं भारहवासे असेसरिउदमणा ।
पंडुनराहिवतणया जाया जयलच्छिभत्तारा ॥ ४५८॥ १२०८. ते कण्हमरणदूसहदुक्खसमुप्पन्नतिव्वसंवेगा।
सुट्टियथेरसगासे निक्खंता खायकित्तीया ॥ ४५९ ॥ १२०९. जिट्टो चउदसपुव्वी चउरो एक्कारसंगवी आसी।
विहरिय गुरुस्सगासे जसपडहभरंतजियलोया ॥४६०॥ १२१०. ते विहरिऊण विहिणा नवरि र 'हूँ कमेण संपत्ता ।
सोउं जिणनिव्वाणं भत्तपरिन्नं करेसी य ॥४६१॥ १२११. घोराभिग्गहधारी भीमो कुंतग्गगहियभिक्खाओ।
सेतुंजसेलसिहरे पाओवगओ गयभवोघो ॥ ४६२ ॥ १२१२. पुरविराहियवंतरउवसग्गसहस्समारुयनगिंदो।
अविकंपो आसि मुणी भाईणं एक्कपासम्मि ॥ ४६३ ॥
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु १२१३. दो मासे संपुन्ने सम्मं धिइधणियबद्धकच्छाओ।
___ ताव उवसग्गिओ सो जाव उ परिणेव्बुओ भगवं ॥ ४६४ ॥ १२१४. सेसा वि पंडुपुत्ता पाओवगया उ निव्वुया सव्वे । एवं धिइसंपन्ना अण्णे वि दुहाओ मुचंति ॥४६५ ॥
[गा. ४६६ दंडअणगारोदाहरणं] १२१५. दंडो वि य अणगारो आयावणभूमिसंठिओ वीरो ।
सहिऊण बाणघायं सम्मं परिनिव्वुओ भगवं ॥ ४६६ ॥
[गा. ४६७-६८. सुकोसलमुणिउदाहरणं] १२१६. सेलम्मि चित्तकूडे सुकोसलो सुट्टिओ उ पडिमाए ।
नियगजणणीए खइओ वग्धीभावं उवगयाए ॥ ४६७॥ १२१७. पंडिमोवगओ य मुणी लॅबेसु ठिओ बहूसु ठाणेसुं ।
तह वि य अकलुंणभावो, सा हु खमा सव्वसाहूणं ॥ ४६८॥ [गा. ४६९-७४. वइररिसिउदाहरणं रहावत्तनग-कुंजरावत्तनगनामहेऊ य] १२१८. पंचसयपरिखुडप्पा वइररिसी पव्वए रहावत्ते ।
मोत्तूण खुड्डगं किर अन्नं गिरिमस्सिओ सुजसो ॥ ४६९ ॥ १२१९. तत्थ य सो उँवलतले एगागी धीरनिच्छयमईओ।
वोसिरिऊण सरीरं उण्हम्मि ठिओ वियप्पाणो ॥ ४७० ॥ १२२०. तो सो अइसुकुमालो दिणयरकिरणग्गितावियसरीरो ।
हँविपिंडु व्व विलीणो उववण्णो देवलोयम्मि ॥ ४७१ ॥ २० १२२१. तस्स य सरीरपूयं कासी य रहेहि लोगपाला उ ।
तेण रहावत्तगिरी अन्ज वि सो विस्सुओ लोए ॥ ४७२ ॥
१. भूमिसंसिओ सं० जे० पु०॥ २. पाणघायं सं० जे० पु० ॥ ३. पडिमाय गमो जे०। पडि(णिय)मायगो सा० ॥ ४. लंछेसुविभो जे० ॥ ५. लुसभावो सा उ ख° सा०॥ 6. पंचसया परिखुडया व सा० ॥ ७. वउलतले जे०, अक्षरव्यत्ययजनितोऽयमशुद्धः पाठमेदः॥ ८. हिमपिंडु पु०॥
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१२२२. भगवं पि वइरसामी बिईयगिरिदेवयाइ कयपूओ । संपूइओऽत्थ मरणे कुंजर भरिएण सक्केणं ॥ ४७३ ॥ १२२३. पूइयसुविहियदेहो पयाहिणं कुंजरेण तं सेलं । कासी य सुरवरिंदो तम्हा सो कुंजरावत्तो ॥ ४७४ ॥
[गा. ४७५ - ७८. अरहन्नय उदाहरणं ]
१२२४. तत्तो य जोगसंगह उवहाणक्खाणयम्मि कोसंबी । रोहगमवंतिसेणो रुंज्झेइ मणिप्पभो भौसा ।। ४७५ ।। १२२५. धम्मवसुसीसजुयलं धम्मजसे तत्थ रण्णदेसम्म ।
भत्तं पच्चक्खायइ सेलम्मि उ वैच्छ्गातीरे ॥ ४७६ ।। १२२६. निम्मम निरहंकारो एगागी सेलकंदर सिलाए ।
कासी य उत्तमट्ठे, सो भावो सव्वसाहूणं ॥ ४७७ ॥ १२२७. उण्हम्मि सिलावडे जह तं अरहृण्णएण सुकुमालं । वग्घारियं सरीरं, अणुचिंतेजा तमुच्छाहं ॥ ४७८ ॥
[गा. ४७९. चाणकोदाहरणं ]
१२२८. गोब्बर पाओवगओ सुबुद्धिणा णिग्विणेण चाणक्को । दड्डो न य संचलिओ, सा हु धिई चिंतणिज्जा उ ॥ ४७९ ॥
[गा. ४८० - ८५. परीसहाहियासणे इलापुत्तदितसूयणापुव्वं उवएसो ] १२२९. जह सो सिपएसी बोस - निसिट्ठ- चत्तदेहाओ । वंसीपत्तेहिं विणिग्गएहिं आगासमुक्खित्तो ।। ४८० ॥
१२३०. जह सा बत्तीसघडा वोस - निसट्ठ- चत्तदेहागा |
धीरा वाण उदीरिएण विगलिम्मि ओलाइया ॥ ४८१ ॥
१. रुज्झइ य म जे० पु० ॥ २. भासो ( sब्भासं) सा० सं० प्रतावत्र त्रुटितं पत्रम् ॥ ३. धम्मगसुसीलजुयलं सा० ॥ ४. वच्छलाती' जे० ॥
१४३
१०
१५
२०
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४४
इयत्ते
१२३१. जंतेण करकरण व सत्थेहिं व सावएहिं विविहेहिं । देहे विद्धंसते ईसि पि अकंपणा समणा ।। ४८२ ॥ १२३२. पडिणीययाइ केई चम्मंसे खीलएहिं निहणित्ता ।
५ १२३३. जेण विरागो जायइ तं तं सव्वायरेण करणिज्जं । मुच हु ससंवेगो, इत्थ इलापुत्तदितो ॥ ४८४ ॥ १२३४. समुइण्णेसु य सुविहिय ! घोरेसु परीसहेसु सहणणं । सो अत्थो सरणिज्जो जो बीए उत्तरज्झयणे ॥ ४८५ ॥
१५
महु-घयमक्खियदेहं पिवीलियाणं तु देज्जा हि || ४८३॥
[गा. ४८६ - ५०३. बावीसपरीसहे पडुच्च पिहप्पिहं बावीसइदिट्टंत निद्देसो ] १० १२३५. उज्जेणि हत्थिमित्तो सत्थसमग्गो वणम्मि कट्टेणं ।
पायहरो संवरणं चेल्लग‘भिक्खावण' सुरेसुं १ || ४८६ ॥ १२३६. तत्थेव य धणमित्तो चेल्लगमरणं नईइ 'तण्हाए' ।
नित्थिण्णेसुऽणज्जंत विंटियविस्सारणं कासि २ ॥ ४८७ ॥ १२३७. मुणिचंदेण विदिण्णस्स रायगिहि परीसहो महाघोरो । जत्तो हरिवंसविहूसणस्स वोच्छं जिनिंदस्स || ४८८ ॥ १२३८. रायगिहनिग्गया खलु पडिमा पडिवन्नगा मुणी चउरो । सीय 'विहूय कमेणं पहरे पहरे गया सिद्धिं ३ || ४८९ ॥ १२३९. ' 'उसिणे' तगरडरहन्नग ४ चंपा ' मसएस' सुमणभद्दरिसी ५ । खमसमणैरक्खियपिओ ' अचेलयत्ते' य उज्जेणी ६ ॥ ४९० ॥
(
२० १२४०. ' अरईय' जाइ मूयक राहू भव्वो य दुलहँबोहीओ ।
कोसंबीए कहिओ ७ ' इत्थिगए' थूलभद्दरिसी ८ ॥ ४९१ ॥ १२४१. कुल्लइरम्मि य दत्तो 'चरियाइ' परीस हे समक्खाओ । सिट्ठिसुयतिगिच्छणणं अंगुलि दीवो य वासम्मि ९ ॥ ४९२ ॥
१. जोsधीभो उत्त सा० ॥ २. 'ण अज्जरक्खिय अचे सा० ॥ ३. 'हबोही य । को सं० ॥ ४. इथीए सा० ॥
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१२४२. गयपुर कुरुदत्तसुओ 'निसीहिया' अडविदेस पडिमाए । गावि कुढिएण दड्डो, गयसुकुमालो जहा भगवं १० ॥ ४९३॥ १२४३. दो अणगारा धिनाइयाइ कोसंब सोमदत्ताई ।
पाओवगया ण दिणे 'सिजाए ' सागरे छूढा ११ । ४९४ ॥ १२४४. महुराइ महुरखमओ 'अक्कोसपरीसहे ' उ सविसेसो । बीओ रायगिहम्मि उ अञ्जुणमालारदिट्टंतो १२ ॥ ४९५ ॥ १२४५. कुंभारकडे नगरे खंदगसीसाण जंतपीलणया ।
एवं 'वहे' कहिज्जइ जह सहियं तस्स सीसेहिं १३ ॥ ४९६ ॥ १२४६. तह 'जायण' नाणवुत्तं ( ? जुतं) गीए संपट्टियस्स समुयाणं १४ । तत्तो 'अलाभगम्मि ' उ जह कोहं निज्जिणे कण्हो ॥ ४९७ ॥ १२४७. किसिपारासर ढंढो बीयं तु 'अलाभगे ' उदाहरणं १५ । हं च लेद्धमन्नं चइऊण खमनिओ सिद्धो ॥ ४९८ ॥ १२४८. महुरा जियसत्तुसुओ अणगारो कालवेसिओ 'रोगे' । मोग्गलसेलसिहरे खइओ किर सुरसियालेणं १६ ॥ ४९९ ॥ १२४९. सावत्थी जियसत्तूतणओ निक्खमण पडिम 'तणफासे ' ।
१५
चारि पधिय विकतण कुसलेसण कडूढणा सहणं १७ ॥ ५०० ॥ १२५०. चंपा सुनंदगं चिय साहुदुगुंछाइ 'जल' खउरंगे ।
कोसंबिजम्म निक्खमण वेयणं साहुपडिमाए १८ ॥ ५०१ ॥ १२५१. महुराइ इंददत्तो 'सक्कारा' पायछेयणे सड्ढो १९ ।
' पन्नाइ' अज्जकालग सागरखमणो य दितो २० ॥ ५०२ ॥ १२५२. 'नाणे' असगडताओ, खंभगनिधि अणहियासणे भद्दो २१ । ' दंसणपरीसहम्मि' उ असाढभूई उ आयरिया २२ ॥ ५०३ ॥
१. कण्हबलभमनं सा० ॥ २. अत्र 'लद्धसन्नं' यद्वा 'लद्धसतं' इति पाठो लिपिदोषात् कल्पयितुं शक्यः ॥
प. १०
१४५
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. ५०४-६. परीसहाहियासणोवएसो] १२५३, चरियाए मरणम्मि उं समुइण्णपरीसहो मुणी एवं ।
भावेज निउणजिणमयउवएससुईए अप्पाणं ॥ ५०४॥ १२५४. उम्मग्गसंपयायं मणहत्थिं विसयसुमरियमणतं ।
नाणंकुसेण धीरो धरेइ दित्तं पिव गइंदं ॥ ५०५॥ १२५५. एए उ अहासूरा, महिडिओ को व भाणिउं सत्तो १ ।
किं वातिमूवमाए जिण-गणधर-थेरचरिएK ॥५०६॥ [गा. ५०७-२४. धम्माणुपालणे तिरिक्खजोणियाणमुदाहरणाई] १२५६. किं चित्तं जइ नाणी सम्मद्दिट्ठी करेति उच्छाहं ? ।
तिरिएहि वि दुरणुचरो केहि वि अणुपालिओ धम्मो ॥५०७॥ १२५७. अरुणसिहं द₹णं मच्छो सण्णी महासमुद्दम्मि ।
हा ! ण गहिओ ति काले झस ति संवेगमावण्णो ॥५०८॥ १२५८. अप्पाणं निंदतो उत्तरिऊणं महन्नवजलाओ।
सावजजोगविरओ भत्तपरिणं करेसी य ॥ ५०९॥ १५ १२५९. खगतुंडभिन्नदेहो दूसहसूरग्गितावियसरीरो।
कालं काऊण सुरो उववन्नो, एव सहणिजं ॥ ५१०॥ १२६०. सो वाणरजूहवई कंतारे सुविहियाणुकंपाए ।
भासुरवरबोंदिधरो देवो वेमाणिओ जाओ ॥ ५११ ॥ १२६१. तं सीह-सेण-गयवरचरियं सोऊण दुक्करं रण्णे ।
को हु णु तवे पमायं करेन्ज जाओ मणुस्सेसुं ? ॥५१२॥ १२६२. भुयगपुरोहियडको राया मरिऊण सल्लइवणम्मि ।
सुपसत्थगंधहत्थी बहुभयगयभेलणो जाओ ॥५१३॥ १२६३. सो सीहचंदमुणिवरपडिमापडिबोहिओ सुसंवेगो ।
पाणवहाऽलिय-चोरिय-अब्बंभ-परिग्गहनियत्तो ॥५१४॥
.. य पु० ॥ २. अहाथूरा सं० जे० ॥
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४७
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १२६४. राग-दोसनियत्तो छ?क्खमणस्स पारणे ताहे ।
असिऊण पंडुपत्ते आयवतत्तं जलं पासी ॥५१५ ॥ १२६५. खमगत्तणनिम्मंसो धवणि-सिरोजालसंतयसरीरो।
विहरिय अप्पप्पाणो मुणिउवएसं विचिंतंतो ॥५१६॥ १२६६. सो अन्नया णिदाहे पंकोसन्नो घणं निरुच्छाहो ।
चिरवेरिएण दट्ठो कुक्कुडसप्पेण घोरेण ॥ ५१७॥ १२६७. जिणवयणमणुगुणितो ताहे सव्वं चउन्विहाहारं ।
वोसिरिऊण गइंदो भावेण जिणे नमंसी य ॥५१८॥ १२६८. तत्थ य वणयर-सुरवरविम्हियकीरंतपूय-सक्कारो ।
मज्झत्थो आसी किर कलहेसु य जन्जरिज्जतो ॥५१९ ॥ १२६९. सम्मं सहिऊण तओ कालगओ सत्तमम्मि कप्पम्मि ।
सिरितिलयम्मि विमाणे उक्कोसठिई सुरो जाओ ॥५२०॥ १२७०. सुयदिट्ठिवायकहियं एयं अक्खाणयं निसामेत्ता ।
पंडियमरणम्मि मई दढं निवेसेज भावेणं ॥५२१॥ १२७१. जिणवयणमणुस्सट्ठा दो वि भुयंगा महाविसा घोरा ।
कासी य कोसियासयतणूसु भत्तं मुइंगाणं ॥ ५२२॥ १२७२. एगो विमाणवासी जाओ वैरविजुपंजरसरीरो।
बीओ उ नंदणकुले बलो त्ति जक्खो महिडीओ ॥५२३॥ १२७३. हिमचूलसुरुप्पत्ती भद्दगमहिसो य थूलभद्दो य।
वेरोवसमे कहणा सुरभावे दंसणे खमणा ॥ ५२४॥
[गा. ५२५-२६. तिविहोवसग्गाहियासणविसइयं इंगिणि
पाओवगमणमरणपडिवण्णसाहुनिरूवणं] १२७४. बावीसमाणुपुटिव तिरिक्ख-मणुया वि भेसणहाए ।
विसयाणुकंपरक्खण करेज देवा उ उवसग्गं ॥५२५॥
१. वरवेजु सं० । वरविजपं सा० ॥ २. °महिसी सा० ॥ ३. खमणो सा० ॥
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयमुत्तेसु १२७५. संघयण-धिईजुत्तो नव-दसपुव्वी सुएण अंगा वा।
इंगिणि-पाओवगमं पडिवज्जइ एरिसो साहू ॥५२६॥
[गा. ५२७. पाओवगमणमरणस्स भेयजुयं] १२७६. निचलनिप्पडिकम्मो निक्खिवए जं जहिं जहा अंगं ।
एवं पाओवगम, सनिहारिं१वा अनीहारिं२ ॥ ५२७॥
[गा. ५२८-५० पाओवगमणमरणसरूवनिरूवणं] १२७७. पाओवगमं भणियं, सम-विसमे पायवो ब्व जह पडिओ।
नवरं परप्पओगा कंपेज जहा फल-तरु व्व ॥ ५२८॥ १२७८. तस-पाण-बीयरहिए वित्थिण्णवियार-थंडिलविसद्धे ।
. एगते निदोसे उति अब्भुजयं मरणं ॥५२९॥ १२७९. पुन्वभवियवरेणं देवो साहरइ को वि पायाले ।
मा सो चरिमसरीरो न वेयणं किंचि पाविजा ॥ ५३०॥ १२८० उप्पन्ने उवसग्गे दिव्वे माणुस्सए तिरिक्खे य ।
सव्वे पराजिणित्ता पाओवगया पविहरंति ॥ ५३१॥ १५ १२८१. जह नाम असी कोसो अन्नो कोसो असी वि खलु अन्नो ।
इय मे अन्नो जीवो अन्नो देहो त्ति मन्नेजा ॥ ५३२॥ १२८२. पुव्वाऽवर-दाहिण-उत्तरेण वाएहिं आवडतेहिं ।
जह न वि कंपइ मेरू तह झाणाओ न वि चलंति ॥५३३॥ १२८३. पढमम्मि य संघयणे वटुंते सेलकुड्डसामाणे ।
तेसि पि य वोच्छेओ चोदसपुवीण वोच्छेए ॥५३४ ॥ १२८४. पुढवि-दग-अगणि-मारुय-तरुमाइ तसेसु कोइ साहरइ ।
वोसट्ठ-चत्तदेहो अहाउयं तं परिक्खिजा ॥५३५॥ १२८५. देवो नेहेण णए देवागमणं व इंदगमणं वा ।
जहियं इट्टा कंता सव्वसुहा होति सुहभावा ॥ ५३६॥ १. जला फ सं०॥
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १२८६. उवसग्गे तिविहे वि य अणुकूले चेव तह य पडिकूले ।
सम्मं अहियासेंतो कम्मक्खयकारओ होइ ॥५३७॥ १२८७. एयं पाओवगमं इंगिणि पडिकम्म वणियं सुत्ते ।
तित्थयर-गणहरेहि य साहूहि य सेवियमुयारं ॥ ५३८॥ १२८८. सव्वे सव्वद्धाए सव्वन्नू सव्वकम्मभूमीसु ।
सव्वगुरू सव्वहिया सव्वे मेरूसु अहिसित्ता ॥५३९॥ १२८९. सव्वाहि वि लद्धीहिं सव्वे वि परीसहे पराइत्ता ।
सव्वे वि य तित्थयरा पाओवगया उ सिद्धिगया ॥ ५४०॥ १२९०. अवसेसा अणगारा तीय-पडुप्पन्न-ऽणागया सव्वे ।
केई पाओवगया पञ्चक्खाणिगिणिं केई ॥५४१ ॥ १२९१. सव्वा वि य अन्जाओ सव्वे वि य पढमसंघयणवजा ।
सव्वे य देसविरया पञ्चक्खाणेण ये मरंति ॥ ५४२ ॥ १२९२. सव्वसुहप्पभवाओ जीवियसाराओ सव्वजणगाओ।
आहाराओ रयणं न विजए उत्तमं लोए ॥५४३॥ १२९३. विग्गहगए य सिद्धे मुत्तुं लोगम्मि जत्तिया जीवा ।
सव्वे सव्वावत्थं आहारे होति आउत्ता ॥५४४॥ १२९४. तं तारिसगं रयणं सारं जं सव्वलोयरयणाणं ।
सव्वं परिचइत्ता पाओवगया पविहरंति ॥ ५४५॥ १२९५. एयं पाओवगमं निप्पडिकम्मं जिणेहिं पन्नत्तं ।
तं सोऊणं खमओ ववसायपरक्कमं कुणइ ॥ ५४६॥ १२९६. धीरपुरिसपण्णत्ते सप्पुरिसनिसेविए परमरम्मे ।
धण्णा सिलायलगया निरावयक्खा णिवजंति ॥ ५४७॥ १२९७. सुव्वंति य अणगारा घोरासु भयाणियासु अडवीसुं ।
गिरिकुहर-कंदरासु य विजणेसु य रुक्खहेढेखें ॥५४८॥
२०
१. पाउवगम्मं जे० ॥ २. य सं० ॥ ३. उ सं०॥
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५०
पइण्णयसुत्तेसु १२९८. धीधणियबद्धकच्छा भीया जर-मरण-जम्मणंसयाणं ।
सेलसिलासयणत्था साहति ये उत्तिमट्ठाई ॥ ५४९॥ १२९९. दीवोदहि-रण्णेसु य खयरावहियासु पुणरवि य तासु ।
कमलसिरीमहिलादिसु भत्तपरिन्ना कया थीसु ॥५५॥
५ [गा. ५५१-५२. बिसमट्ठाणट्ठियाराहगमुणिअवेक्खाए वसहिट्ठियमुणीण
माराहणाणुकूलत्तनिरूवणं] १३००. जइ ताव सावयाकुलगिरिकंदर-विसमकडगदुग्गासुं।
साहिति उत्तिमढें घिइधणियसहायगा धीरा ॥ ५५१ ॥ १३०१. किं पुण अणगारसहायगेण अण्णुण्णसंगहबलेणं ।
परलोए य न सक्का साहेउं अप्पणो अटुं ? ॥ ५५२॥
[गा. ५५३-६९. उवसग्ग-महन्भयपसंगे अणुचिंतणानिरूवणं] १३०२. समुइन्नेसु य सुविहिय ! उवसग्ग-महन्भएसु विविहेसुं ।
हियएण चिंतणिज्जं रयणनिही एस उवसग्गो ॥५५३॥ १३०३. किं जायं जइ मरणं अहं च एगाणिओ इहं पाणी ? ।
वसिओ हं तिरियत्ते बहुसो एगागिओ रण्णे ॥ ५५४ ॥ १३०४. वसिऊण वि जणमज्झे वच्चइ एगाणिओ इमो जीवो।
मोत्तूण सरीरघरं मचुमुहा कडिओ संतो ॥ ५५५ ॥ १३०५. जह बीहंति उ जीवा विविहाण बिहीसियाण एगागी।
तह संसारगएहिं जीवेहिं बिहेसिया अन्ने ॥ ५५६ ॥ २० १३०६. साक्यभयाभिभूओ बहूसु अडवीसु निरभिरामासु ।
सुरहि-हरिण महिस-सूयरकरझोडियरुक्वछायासु ॥ ५५७॥ १३०७. गय-गवय-खग्ग-गंडय-वग्ध-तरच्छ-ऽच्छभल्लचरियासु ।
भलंकि-कंक-दीविय-संबरसम्भावकिण्णासुं ॥५५८॥
१. णभयाणं.सं०॥२. उजे०॥
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं
१३०८. मत्तगइंद निवाडियभिल्ल-पुलिंदाव कुंडियवणासुं । वसिओ 'हं तिरियत्ते भीसणसंसारचारम्मि ॥ ५५९ ॥ १३०९. कंत्थइ मुद्धमिगत्ते बहुसो अडवीसु पयइविसमासु । वग्घमुहावडिएणं रसियं अइभीयहियएणं ॥ ५६० ॥ १३१०. कत्थइ अइदुप्पिक्खो भीसण - विगराल-घोरवयणो हं ।
आसि अहं चिय वग्घो रुरु-महिस- वराहविद्दवओ ॥ ५६१ ॥ १३११. कत्थइ दुव्विहिएहिं रक्खस-वेयाल-भूयरूवेहिं ।
छलिओ, वहिओ य अहं मणुस्सजम्मम्मि निस्सारो ॥ ५६२ ॥ १३१२. पयइकुडिलम्मि कत्थइ संसारे पाविऊण भूयत्तं ।
बहुसो उव्वियमाणा मए वि बीहाविया सत्ता ॥ ५६३ ॥ १३१३. विरसं आरसमाणो कत्थइ रण्णेसु घाइओ अहयं ।
सावयगहणम्मि वणे भयभीरू खुभियचित्तो हं ॥ ५६४ ॥ १३१४. पत्तं विचित्त - विरसं दुक्खं संसारसागरगतेणं ।
रसियं च असरणेणं कयंतदंतंतरगतेणं ॥ ५६५ ॥ १३१५. तइया कीस न हायइ जीवो जइया सुसाणपरिविद्धं । भलुंकि-कंक-वायससएसु ढोकिजए देहं ॥ ५६६ ॥ १३१६. ता तं निचिणिऊणं देहं मोत्तूण वच्चए जीवो ।
सो जीवो अविणासी भणिओ तेलुक्कदंसीहिं ॥ ५६७ ॥ १३१७. तं जइ ताव न मुच्चइ जीवो मरणस्स उब्वियंतो वि । तम्हा मज्झ न जुज्जइ दाऊण भयस्स अप्पाणं ॥ ५६८ ॥ १३१८. एवमणुचिंतयंता सुविहिय ! जर मरणभावियमईया |
पार्वति कयपयत्ता मरणसमाहिं महाभागा ॥ ५६९ ॥
[गा. ५७० - ६४०. दुवालसण्डं भावणाणं वित्थरओ निरूवणं ] १३१९. एवं भावियचित्तो संथारवरम्मि सुविहिय ! सया वि । भावेहि भावणाओ बारस जिणवयणदिट्ठाओ || ५७० ॥
१. हुं जे० ॥ २. कत्थय सं० विना ॥
१५१
१०
१५
२०
२५
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५२
पइण्णयसुत्तेसु १३२०. अह इत्तो चउरंगे चउत्थमंगं सुसाहुधम्मम्मि ।
वन्नेइ भावणाओ बारसिमा बारसंगविऊ ॥ ५७१ ॥ १३२१. समणेण सावरण य जाओ निचं पि भावणिज्जाओ।
दढसंवेगकरीओ विसेसओ उत्तिमम्मि ॥ ५७२ ॥ ५ १३२२. पढमं अणिच्चभावं १ असरणयं २ एगयं ३ च अन्नत्तं ४ ।
संसार५मसुभया ६ वि य विविहं लोगस्सहावं ७ च ॥५७३॥ १३२३. कम्मस्स आसवं ८ संवरं ९ च निजरण१०मुत्तमे य गुणे ११ ।
जिणसासणम्मि बोहिं च दुलहं १२ चिंतए मइमं ॥ ५७४ ॥ १३२४. सव्वट्ठाणाई असासयाइं इह चेव देवलोगे य ।
सुर-असुर नराईणं रिद्धिविसेसा सुहाई वा ॥ ५७५ ॥ १३२५. माया-पिईहिं सहवड्डिएहिं मित्तेहिं पुत्त-दारेहिं ।
एगयओ सहवासो पीई पणओ वि य अणिच्चो ॥ ५७६ ॥ १३२६. भवणेहिं उववणेहि य सयणाऽऽसण-जाण-वाहणाईहिं।
संजोगो वि अणिचो तह परलोगो वि सह तेहिं ॥ ५७७॥ १५ १३२७. बल-विरिय-रूव-जोव्वणसामग्गी सुभगया वपूसोमा ।
देहस्स य आरुग्गं असासयं जीवियं चेव १ ॥५७८॥ १३२८. जम्म-जरा-मरणभए अभिदुए विविहवाहिसंतत्ते ।
लोगम्मि नत्थि सरणं जिणिंदवरसासणं मुत्तुं ॥ ५७९ ॥ १३२९. आसेहि य हत्थीहि य पव्वयमित्तेहिं निञ्चमित्तेहिं ।
सावरण-पहरणेहि य बैलमयमत्तेहिं जोहेहिं ॥ ५८० ॥ १३३०.
महया भडचडगरपहकरेण अवि चक्कवट्टिणा मन्चू ।
न य जियपुवो केणइ नीइबलेणावि लोगम्मि ॥ ५८१॥ १३३१. विविहेहि मंगलेहि य विजा-मंतोसहीपओगेहिं ।
न वि सक्का ताएउं मरणा ण विरुण्ण-सोएहिं॥५८२॥
१. सुहायं वा पु० ॥ २. बलवय° सं० विना ॥
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपरण्णयं
१३३२. पुत्ता मित्ता य पिया सयणो बंधवजणो य अत्थो य । न समत्था ताएउं मरणा सिंदा वि देवगणा २ ॥ ५८३ ॥ १३३३. सयणस्स वि' मझगओ रोगाभिहओ किलिस्सइ हेगो । सयणो विय से रोगं न विरिंचइ, नेव नासेइ ॥ ५८४ ॥ १३३४. मज्झम्मि बंधवाणं इक्को मरइ कलुणं रुयंताणं ।
न य णं अन्नेति तओ बंधुजणो नेव दाराई ॥ ५८५ ॥ १३३५. इक्को करेइ कम्मं, फलमवि तस्सेक्कओ समणुहवइ । इक्क जाइ मरइ य, परलोयं इक्कओ जाइ ॥ ५८६ ॥ १३३६. पत्तेयं पत्तेयं नियगं कम्मफलमणुहवंताणं ।
को कस्स जए सयणो ? को कस्स व परजणो भणिओ ? ॥ ५८७ ॥ १० १३३७. को केण समं जायइ ? को केण समं च परभवं जाइ ? | को वा करेइ किंची १ कस्स व को कं नियत्तेइ ? ॥ ५८८ ॥ १३३८. अणुसोयइ अण्णजणं अन्नभवंतरगयं तु बालजणो ।
न वि सोयइ अप्पाणं किलिस्समाणं भवसमुद्दे ३ ॥ ५८९ ॥ १३३९. अन्नं इमं सरीरं, अन्नो हं, बंधवा विमे अन्ने ।
एवं नाऊण खमं, कुसलस्स न तं खमं काउं ४ ॥ ५९० ॥ १३४०. हा ! जह मोहियमइणा सुग्गइमग्गं अजाणमाणेणं ।
भीमे भवकंतारे सुचिरं भमियं भयकरम्मि ॥ ५९१ ॥ १३४१. जोणिसयसहस्सेसु य असई जायं मयं वऽणेगासु ।
संजोग - विप्पओगा पत्ता, दुक्खाणि य बहूणि ॥ ५९२ ॥ १३४२. सग्गेसु य नरगेसु य माणुस्से तह तिरिक्खजोणीसुं । जायं मयं च बहुसो संसारे संसरणं ५ ॥ ५९३ ॥ १३४३. निब्भच्छणाऽवमाणण वह बंधण संघणा धणविणासो । गाय रोग-सोगा पत्ता जाईसहस्सेसुं ॥ ५९४ ॥
१. ब सा० ॥ २. इहं सो । स° सं० ॥ ३. असई सं० । भसयं जे० पु० ॥
१५३
१५
२०
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु १३४४. सो नत्थि इहोगासो लोए वालग्गकोडिमित्तो वि ।
जम्मण-मरणा बाहा अणेगसो जत्थ न य पत्ता ॥ ५९५॥ १३४५. सव्वाणि सव्वलोए रूवी दव्वाणि पत्तपुव्वाणि ।
देहोवक्खर-परिभोगयाइदुक्खेसु य बहूसुं ॥५९६ ॥ ५ १३४६. संबंधि-बंधवत्ते सव्वे जीवा अणेगसो मझं ।
_ विविहवह-वेरजणया दासा सामी य मे आसी ६ ॥ ५९७॥ १३४७. लोगसहावो धी धी ! जत्थ व माया मया हवइ धूया ।
पुत्तो वि य होइ पिया, पिया वि पुत्तत्तणमुवेइ ॥ ५९८॥ १३४८. जत्थ पियपुत्तगस्स वि माया छाया भवंतरगयस्स । १० तुट्ठा खायइ मंसं, इत्तो किं कट्ठयरमन्नं १ ॥ ५९९ ॥ १३४९. धी! संसारो, जहियं जुवाणओ परमरूवगव्वियओ।
मरिऊण जायइ किमी तत्थेव कलेवरे नियए ७॥ ६००॥ १३५०. बहुसो अणुभूयाइं अईयकालम्मि सव्वदुक्खाई ।
पाविहिइ पुणो दुक्खं न करेहिइ जो जणो धम्मं ॥ ६०१॥ १५ १३५१. धम्मेण विणा जिणदेसिएण नऽन्नत्थ अस्थि किंचि सुहं ।
ठाणं वा कजं वा सदेव-मणुयाऽसुरे लोए ॥ ६०२॥ १३५२. धम्म अत्थं कामं जाणि य कजाणि तिन्नि मिच्छंति।
जं तत्थ धम्मकजं तं सुभमियराणि असुभाणि १ ॥६०३॥ १३५३. आयास-किलेसाणं वेराणं आगरो भयकरो य । २.
बहुदुक्ख-दुग्गइकरो अत्थो मूलं अणत्थाणं २ ॥६०४॥ १३५४. किच्छाहि पाविउं जे पत्ता बहुभय-किलेस-दोसकरा ।
तक्खणसुहा बहुदुहा संसारविवद्धणा कामा ३ ॥६०५॥ १३५५. नत्थि इहं संसारे ठाणं किंचि निरुवद्यं नाम ।
ससुराऽसुरेसु मणुए नरएसु तिरिक्खजोणीसुं ॥ ६०६॥
1. किंचि वि नि जे० विना ॥
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपरण्णयं
१३५६. बहुदुक्खपीलियाणं मइमूढाणं अणप्पवसगाणं ।
तिरियाणं नत्थि सुहं, नेरइयाणं कओ चेव ? ।। ६०७॥ १३५७. हयगब्भवास - जम्मण - वाहि-जरा-मरण - रोग - सोगेहिं । अभिभू माणुस्से बहुदोसेहिं न सुहमत्थि ॥ ६०८॥ १३५८. मंस - ऽट्ठियसंघाए मुत्त-पुरीसभरिए नवच्छिड्डे ।
असुरं परिस्सर्वते, सुहं सरीरम्मि किं अस्थि ? || ६०९॥ १३५९. इट्ठजणविप्पओगो, चवणभयं चेव देवलोगाओ ।
एयारिसाणि सग्गे देवा वि दुहाणि पाविंति ॥ ६१० ॥ १३६०. ईसा -विसाय-मय-कोह - लोह - दोसेर्हि एवमाहिं ।
देवा वि समभिभूया, तेसुं वि य कओ सुहं अस्थि ? ॥ ६११ ॥ १३६१. एरिसयदोसपुण्णे खुत्तो संसारसायरे जीवो ।
जं अइचिरं किलिस्सइ तं आसवहेउअं सव्वं ॥ ६१२ ॥ १३६२. राग-दोसपसत्तो इंदियवसओ करेइ कम्माई |
आसवदारेहिं अवंगुएहिं तिविहेण करणेणं ॥ ६१३ ॥ १३६३. धिद्धी ! मोहो, जेणिह हियकामो खलु स पावमायरइ । नहु पावं हवइ हियं, विसं जहा जीवियत्थिस्स ॥ ६१४ ॥ १३६४. रागस्स य दोसस्स य धिरत्यु ! जं नाम सद्दहंतो वि ।
पावेसु कुणइ भाव आउरविज्जु व्व अहिए ॥ ६१५ ॥ १३६५. लोभेण अणप्पज्झो कज्जं न गणेइ आयअहियं पि ।
अइलोहेण विणस्स मच्छु व्व जहा गलं गिलिओ ॥ ६१६ ॥ १३६६. धम्मं अत्थं कामं तिणि वि कुद्धो जणो परिचय |
ताई करेइ जेहि उ किलिस्सइ इहं परभवे य ॥ ६१७ ॥ १३६७. हुंति अजुत्तस्स विणासगाणि पंचिंदियाणि पुरिसस्स । उरगा इव उग्गविसा गहिया मंतोसहीहि विणा ।। ६१८ ॥
१. असुहं सं० जे० पु० ॥ २. तेसि कत्तो सुहं नाम ? सं० ॥ ३. अहव घत्थो क° सा० ॥ ४. तिष्णऽवि जे० ॥ ५. वि बुद्धो ज° सा० । वि अत्थो ज° सं० ॥
१५५
१०
१५
२०
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु १३६८. आसवदारेहिं सया हिंसाईएहिं कम्ममासवइ ।
जह नावाइ विणासो छिदेहि जलं उयहिमज्झे ॥ ६१९॥ १३६९. कम्मासवदाराइं निरंभियव्वाइं इंदियाइं च ।
हंतव्वा य कसाया तिविहं तिविहेण मोक्खत्थं ८॥ ६२०॥ ५ १३७०. निग्गहियकसाएहिं [हु] आसवा मूलओ हया होति ।
अहियाहारे मुक्के रोगा इव आउरजणस्स ॥ ६२१॥ १३७१. नाणेण य झाणेण य तवोबलेण य बला निरंभंति ।
इंदियविसय-कसाया धरिया तुरगा व रज्जूहिं ॥ ६२२ ॥ १३७२. हुंति गुणकारगाई सुयरज्जूहिं धणियं नियमियाई।
नियगाणि इंदियाइं जइणो तुरगा इव सुदंता ॥ ६२३ ॥ १३७३. मण-वयण-कायजोगा जे भणिया करणसण्णिया तिण्णि ।
ते जुत्तस्स गुणकरा होति, अजुत्तस्स दोसकरा ॥ ६२४॥ १३७४. जो सम्मं भूयाई पासइ भूए य अप्पभूए य।
कम्ममलेण न लिप्पइ सो संवरियाऽऽसवदुवारो ९॥६२५॥ १५ १३७५. धण्णा सत्तहियाइं मुंणेति, धण्णा करेंति मुणियाई ।
धण्णा सुग्गइमग्गं मरंति, धण्णा गया सिद्धिं ॥ ६२६ ॥ १३७६. धण्णा कलत्तनियलेहिं विप्पमुक्का सुसत्तसंजुत्ता।
वारीओ व गयवरा घरवारीओ विनिफिडिया ॥ ६२७॥ १३७७. धण्णा न करंति नवं संजमजोगेहिं कम्ममट्ठविहं ।
तवसलिलेणं मुणिणो धोयंति पुराणयं कम्मं ॥ ६२८॥ १३७८. नाणमयवायसहिओ सीलुजलिओ तवोमओ अग्गी।
संसारकरणबीयं दहइ दवग्गी व तणरासिं ॥ ६२९॥ १३७९. इणमो सुगइगइपहो सुदेसिओ उक्खिओ जिणवरेहिं ।
ते धन्ना जे एयं पहमणवजं पवनति १० ॥ ६३०॥ १. सुणेति पु० सा० ॥ २. सुणियाई पु० सा० ॥ ३. °का पवरतत्त' सं० ॥ ४. धुणंति पोरा' जे० सा०॥ ५. उक्खओ जे०॥
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १३८०. जाहे य पावियव्वं इह-परलोए य होइ कल्लाणं ।
ता एवं जिणकहियं पडिवज्जइ भावओ धम्मं ॥ ६३१॥ १३८१. जह जह दोसोवरमो, जह जह विसएसु होइ वेरग्गं ।
तह तह विण्णायव्वं आसन्नं से पयं परमं ११ ॥ ६३२ ॥ १३८२. दुमो भवकंतारे भममाणेहिं सुचिरं पणद्वेहिं ।
दिट्ठो जिणोवदिट्ठो सोग्गइमग्गो कह वि लद्धो ॥ ६३३॥ १३८३. माणुस्स-देस-कुल-काल-जाइ-इंदियबलोवयाणं च ।
विन्नाणं सद्धा दंसणं च दुलहं सुसाहूणं ॥ ६३४ ॥ १३८४. पत्तेसु वि एएसुं मोहस्सुदएण दुल्लहो सुपहो ।
कुपहबहुयत्तणेण य विसयसुहाणं च लोभेणं ॥ ६३५॥ १३८५. सो य पहो उवलद्धो जस्स जए बाहिरो जणो बहुओ।
संपत्ति चिय न चिरं, तम्हा न खमो पमाओ मे ॥ ६३६ ॥ १३८६. जह जह दढप्पइण्णो समणो वेरग्गभावणं कुणइ ।
तह तह असुमं आयवहयं व सीयं खयमुवेइ ॥ ६३७॥ १३८७. एगअहोरत्तेण वि दढपरिणामा अणुत्तरं जंति ।
कंडरिओ पोंडरिओ अहरगई-उड्ढगमणेसुं १२ ॥ ६३८॥ १३८८. बारस वि भावणाओ एवं संखेवओ समत्ताओ।
भावमाणो जीवो जाओ समुवेइ वेरग्गं ॥ ६३९॥ १३८९. भाविज भावणाओ, पालिज वयाई रयणसरिसाई।
पडिपुण्णपावखमणे अइरा सिद्धिं पि पाविहिसि ॥ ६४०॥
[गा. ६४१-५९ निव्वेओवएसपुव्वयं पंडियमरणनिरूवणं] १३९०. कत्थइ सुहं सुरसमं, कत्थइ निरओवमं हवइ दुक्खं ।
कत्थइ तिरियसरिच्छं, माणुसजाई बहुविचित्ता ॥ ६४१॥
१. विजाणयाहि मा सा०॥
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुते
१३९१. दट्ठूण वि अप्पसुहं माणुस्सं गदोससंजुत्तं । सुड्डु विहियमुवइ कज्जं न मुणेइ मूढजणो ॥ ६४२ ॥ १३९२. जह नाम पट्टणगओ संते मुलम्मि मूढभावेणं ।
न लहंति नरा लाहं माणुसभावं तहा पत्ता || ६४३ ॥ ५ १३९३. संपत्ते बल - विरिए सब्भावपरिक्खणं अजाणता ।
न लहंति बोहिलाभं दुग्गइमग्गं च पार्वति ॥ ६४४ ॥ १३९४. अम्मा- पियरो भाया भज्जा पुत्ता सरीर अत्थो य ।
भवसागरम्मि घोरे न हुंति ताणं च सरणं च ॥ ६४५ ॥
१५८
१३९५. न वि माया, न वि य पिया, न पुत्त- दारा, न चेव बंधुजणो । नेवि य धणं, न वि धन्नं दुक्खमुन्नं उवसमेंति ॥ ६४६ ॥ १३९६. जइया सयणिज्जगओ दुक्खत्तो सयण-बंधुपरिहीणो । उव्वत्तइ परियत्तइ उरगो जह अग्गिमज्झम्मि || ६४७ ॥ १३९७. असुइ सरीरं रोगा जम्मणसयसाहणं छुहा तन्हा ।
उन्हं सीयं वाओ पहाभिघाया य णेगविहा ।। ६४८ ॥ १५ १३९८. सोग - जरा - मरणाई परिस्समो दीणया य दारिदं ।
तह य पियविप्पओगा अप्पियजणसंपओगा य ॥ ६४९ ॥ १३९९. एयाणि य अण्णाणि य माणुस्से बहुविहाणि दुक्खाणि । पञ्चक्खं पिक्खंतो, को न मरइ तं विचिंततो ? ॥ ६५० ॥ १४००. लद्धूण वि माणुस्सं सुदुलहं केइ कम्मदोसेणं ।
साया- सुहमणुरत्ता मरणसमुंद्देऽवगाहिंति ॥ ६५१ ॥ १४०१. तेण उ इहलो सुहं मोत्तूणं माणसंसियमईओ ।
चिरतिक्खमरणभीरू लोगसुईकरणदोगुंछी ॥ ६५२ ॥
१०
२०
१४०२. दारिद्द- दुक्ख-वेयण-बहुविहसी उन्ह-खु-प्पिवासाणं । अरइ-भय-सोग- सामिय-तक्कर - दुब्भिक्खमरणाई || ६५३ ॥
१. व धणं सं० ॥ २. 'मुद्दे विगा' जे० पु० ॥
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
५. मरणविभत्तिपइण्णयं १४०३. एएसिं तु दुहाणं जं पडिवक्खं सुहं ति तं लोए ।
जं पुण अचंतसुहं तस्स परोक्खा सया लोया ॥ ६५४ ॥ १४०४. जस्स न छुहा, ण तण्हा, न य सीउण्हं, न दुक्खमुक्किटु ।
न य असुइयं सरीरं, तस्सऽसणाईसु किं कजं १ ॥ ६५५॥ १४०५. जह निंबदुमुप्पन्नो कीडो कडुयं पि मन्नए महुरं ।
तह मोक्खसुहपरोक्खा संसारदुहं सुहं बिंति ॥ ६५६ ॥ १४०६. जे कडुयदुमुप्पन्ना कीडा वरकप्पपायवपरोक्खा ।
तेसि विसालवल्लीविसं व सग्गो य मोक्खो य ॥ ६५७ ॥ १४०७. तह परतित्थियकीडा विसयविसंकुरविमूढदिट्ठीया ।
जिणसासणकप्पतरुवरपारोक्खरसा किलिस्संति ॥ ६५८॥ १४०८. तम्हा सोक्खमहातरुसासयसिवफलयसोक्खसत्तेणं ।
मोत्तूण लोगसण्णं पंडियमरणेण मरियव्वं ॥ ६५९॥
[गा. ६६०-६१. धम्म-सुक्कज्झाणमाहप्पनिरूवणं] १४०९. जिणमयभावियचित्तो लोगसुईमलविरेयणं काउं ।
धम्मम्मि तओ झाणे सुक्के य मइं निवेसेह ॥ ६६० ॥ १४१०. सुण जह जिणवयणामयभावियहियएण झाणवावारो।
करणिज्जो समणेणं, जं झाणं जेसु झायव्वं ॥६६१॥
॥ इति संलेहणासुयं ॥ ॥ मरणविहिपंचमो उद्देसो सम्मत्तो ॥ ॥ मरणविभत्तिपइन्नयं समत्तं ॥५॥
१. परक्खा सा० । परक्खो सया लोगो जे०॥ २. सुयं । एयं मरणविभत्तिं १ मरणविसोहि च नाम गुणरयणं । मरणसमाही तइयं ३ संलेहणसुयं चउत्थं च ॥१॥ पंचम भत्तपरिणा ५ छ? भाउरपञ्चक्खाणं च ६। सत्तम महपञ्चखाणं ७ अट्ठम आराहणपइण्णो ८॥२॥ इमामो भट्ट सुयामो भावा उ गहियंमि लेस अस्थाओ। मरणविभत्ती रइयं बिय नाम मरणसमाहिं च ॥ ३ ॥ इति सिरिमरणविभत्तीपइण्णयं समत्तं ॥ इतिसंलेखना भुतम् ॥ इति श्रीमरणविभक्तिप्रकीर्णकं समाप्तम् ।। सा० ॥
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
आउरपचक्खाणं [१]
[गा. १-५ पंचमंगलसुमरणपुव्वं पाववोसिरणं] १४११. अरहंता मंगलं मज्झ, अरहंता मज्झ देवया ।
अरहंते कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥१॥ १४१२. सिद्धा य मंगलं मज्झ, सिद्धा य मज्झ देवया ।
सिद्धे य कित्तइत्ताणं वोसिरामि ति पावगं ॥२॥ १४१३. आयरिया मंगलं मज्झ, आयरिया मज्झ देवया ।
आयरिए कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥३॥ १४१४. उज्झाया मंगलं मज्झ, उज्झाया मज्झ देवया ।
उज्झाए कित्तइत्ताणं वोसिरामि ति पावगं ॥४॥ १० १४१५. साहवो मंगलं मज्झ, साहवो मज्झ देवया ।
साहवो कित्तइत्ताणं वोसिरामि ति पावगं ॥५॥
[गा. ६-८. अरहंताईणं खामणा] १४१६. अरहंत-सिद्ध-पवयण-आयरिए गणहरे महिड्ढीए ।
जं आसाइया तिविहेणं खामेमो सव्वभावेणं ॥६॥ १५ १४१७. साहूण साहुणीण य सावय-सावीण चउविहो संघो।
जं मण-वय-काएहिं आसाइय तं पि खामेमि ॥७॥ १४१८. खामेमि सव्वे जीवे, सव्वे जीवा खमंत मे। मित्ती मे सव्वभूएसु, वे मज्झं न केणइ ॥८॥
[गा. ९. उत्तिमहाराहणा] २० १४१९. नमो समणस्स भगवओ महइ-महावीर-वद्धमाणसामिस्स ।
उत्तिमढे गयमणो पञ्चक्खामि त्ति पावगं ॥९॥
१. सन्चजीचेसु जे २॥
१६०
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
६. आउरपञ्चक्खाणं [१]
[सु. १०. अट्ठारसपावट्ठाणवौसिरणं] १४२०. सव्वं पाणाइवायं १ सव्वं मुसावायं २ सव्वं अदिन्नादाणं ३ सव्वं
मेहुणं ४ सव्वं परिग्गहं ५ सव्वं कोहं ६ सव्वं माणं ७ सव्वं मायं ८ सव्वं लोभं ९ सव्वं पेजं १० दोसं ११ कलहं १२ अब्भक्खाणं १३ अरइरई १४ पेसुन्नं १५ परपरिवायं १६ मायामोसं १७ ५ मिच्छादंसणसलं १८, इच्चेइयाई अट्ठारस पावट्ठाणाई जावज्जीवाए तिविहं तिविहेणं, मणेणं वायाए कारणं, न करेमि न कारवेमि करतं पि अन्नं न समणुजाणामि, अईयं निंदामि, पडुप्पन्नं संवरेमि, अणागयं पञ्चक्खामि, तं जहा-अरहंतसक्खियं सिद्धसक्खियं साहुसक्खियं देवसक्खियं अप्पसक्खियं सव्वसमाहिवत्तियागारेणं वोसिरामि ॥१०॥ १०
[सु. ११. गा. १२. सरीराइयोसिरणा] १४२१. जंपि य इमं सरीरं इ8 कंतं पियं मणुन्नं मणामं नामधिजं वेसासियं
अणुमयं बहुमय भंडकरंडगसमाणं रयणकरंडगभूयं उवहि व्व सुरक्खियं मा णं सीयं, मा णं उण्हं, मा णं खुहा, मा णं पिवासा, मा णं दंसा, मा णं मसगा, मा णं चोरा, मा णं वाला, मा णं वाइय- १५ पित्तिय-सिंभिय-सन्निवाइया विविहा रोगायका य फुसंतु, इमं पि सरीरं अपच्छिमेहिं ऊसास-नीसासेहिं जावजीवाए वोसिरामि ति कटु । जे केइ उवसग्गा दिव्वा वा माणुस्सा वा तिरिक्खजोणिया वा ते सव्वे सम्म सहियव्वा खमियव्वा अहियासियव्वा तितिक्खियव्व त्ति
कटु ॥११॥ १४२२. आहारं उवहिं देहं पुट्वि दुच्चिन्नाणि य ।
अपच्छिमऊसास-नीसासेहिं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥१२॥
[गा. १३-१४. अपच्छिमसागार-निरागारपञ्चक्खाणं] १४२३. इच्चेइयं निरागारं पञ्चक्खाणं तु कित्तियं ।
कालस्स परिमाणेणं सागारं तं वियाहियं ॥१३॥ १४२४. भावेइ भावियप्पा अणिच्चयाईओ भावणा सव्वा ।
खामेइ सव्वसत्ते खमइ य सो सव्वसत्ताणं ॥१४॥ प. ११
२५
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुत्ते
[गा. १५-२७. सव्व जीव खामणा ] १४२५. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु । पुढ वित्तमुवगणं जे दूमिया ते विखामि ॥ १५ ॥ १४२६. संसारम्मि अणते परिभममाणेण विविहजाईसु । आउत्तमुवगणं जे दूमिया ते वि खामि ॥ १६ ॥ १४२७. संसारम्मि अनंते परिभममाणेण विविहजाईसु ।
उत्तमुवगएणं जे दूमिया ते विखामि ॥ १७ ॥ १४२८. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु ।
वाउत्तमुवगणं जे दूमिया ते विखामि ॥ १८ ॥ १० १४२९. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु ।
वणस्सइत्तमुवगएणं जे दूमिया ते वि खामेमि ॥ १९ ॥ १४३०. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु ।
विगलत्तमुवगणं जे दूमिया ते वि खामेमि ॥ २०॥ १४३१. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु ।
नरयत्तमुवगणं जे दूमिया ते वि खामि ॥ २१ ॥ १४३२. संसारम्मि अनंते परिभ्रममाणेण विविहजाईंसु ।
तिरियत्तमुवगएणं जे दूमिया ते त्रिखामेमि ॥ २२ ॥ १४३३. संसारम्मि अणते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु ।
मत्तमुवगणं जे दृमिया ते वि खामेमि ॥ २३॥
१६२
१५
२० १४३४. संसारम्मि अणंते परिभ्रममाणेण विविहजाईसु । देवत्तमुवगणं जे दूमिया ते विखामि ॥ २४ ॥
२५
१४३५. इय एग दो य तिण्णि य चउरो पंचिदियत्तजुत्तेणं । नाणाविहनारय- तिरिय-मणुय- देवत्तपत्तेणं ॥ २५ ॥
१४३६. मणसा वयसा कारण दूमिया जे मएत्थ संसारे । खामेमि अहं सव्वे, मज्झ वि य खमंतु ते सव्वे ॥ २६ ॥
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६३
६. आउरपञ्चक्खाणं [१] १४३७. वोलीणाणागय-वट्टमाणकालेसु तिसु वि सत्ताणं । जं मण-वइ-काएहिं खामे हं तमिह दुचरियं ॥ २७॥
[गा. २८-३०. अत्ताणुसट्ठी] १४३८. एको हं नस्थि मे कोइ, न याहमवि कस्सई ।
एवं अदीणमणसो अत्ताणमणुसासए ॥ २८ ॥ १४३९. एगो मे सासओ अप्पा नाण-दंसणसंजुओ।
सेसा मे पाहिराभावा सव्वे संजोगलक्खणा ॥२९॥ १४४०. संजोगमूला जीवेणं पत्ता दुक्खपरंपरा ।
तम्हा संजोगसंबंधं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥३०॥
॥ आउरपञ्चक्खाणं ॥६॥
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१५
२०
७
महापच्चक्खाणपइण्णयं
[गा. १ - २. मंगलमभिधेयं च ] १४४१. एस करेमि पणामं तित्थयराणं अणुत्तरगईणं । सव्वेसिं च जिणाणं सिद्धाणं संजयाणं ॥ १ ॥ १४४२. सव्वदुक्खप्पहीणाणं सिद्धाणं अरहओ नमो । सद्दहे जिणपन्नत्तं पञ्चक्खामि य पावगं ॥ २ ॥
[गा. ३ - ५. विविधा वोसिरणा]
१४४३. जं किंचि विदुच्चरियं तमहं निंदामि सव्वभावेणं । सामाइयं च तिविहं करेमि सव्वं निरागारं ॥ ३ ॥ १४४४. बाहिरऽब्भंतरं उवहिं सरीरादि सभोयणं ।
मणसा वय काणं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥ ४ ॥ १४४५. रांगं बंधं पओसं च हरिसं दीणभावयं । उस्सुगत्तं भयं सोगं रइमरैंर्इं च वोसिरे ॥ ५ ॥
[गा. ६-७ सव्वजीवखामणा ]
१४४६. रोसेण पडिनिवेसेण अकयण्णुयया तदेव सढयाए । जो मे किंचि वि भणिओ तमहं तिविहेण खामेमि ॥ ६ ॥ १४४७. खामेमि सैन्यजीवे सव्वे जीवा खमंतु मे । आँसवे वोसिरित्ताणं समाहिं पडिसंधए ॥ ७ ॥
[गा. ८. निंदणा - गरहणा - आलोयणाओ ]
१४४८. निंदामि निंदणिज्जं गरहामि य जं च मे गरहणिज्जं । आलोएमि य सव्वं जिणेहिं जं जं च पंडिकुटुं ॥ ८ ॥
१. रागबंधं सा० ॥ २. रयं च सं० ॥ ३. तिविहेण सापा० ॥ ५. सव्वे जीवे सं० ॥
ण्णुयाए तहेवऽसज्झाए पु० सा० ॥ ४. भो तिविहं ६. भासाभो वो पु० सा० ॥ ७. पडिसिद्धं सा० ॥
१६४
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६५
१६५
७. महापश्चक्खाणपइण्णयं [गा. ९-११. ममत्तछेयणं आयधम्मसरूवं च] १४४९. उवही सरीरगं चेव आहारं च चउन्विहं ।
ममतं सव्वदव्वेसु परिजाणामि केवलं ॥९॥ १४५०. ममत्तं परिजाणामि निम्ममत्ते उवडिओ।
आलंबणं च मे आया अवसेसं च वोसिरे ॥१०॥ १४५१. आया मज्झं नाणे आया मे दंसणे चरित्ते य ।
आया पञ्चक्खाणे आया मे संजमे जोगे ॥११॥
[गा. १२. मूलुत्तरगुणाराहणापुव्वं निंदणाइपरूवणं] १४५२. मूलगुणे उत्तरगुणे जे मे नाऽऽराहिया पमाएणं ।
ते सव्वे निंदामि पडिक्कमे आगमिस्साणं ॥१२॥
[गा. १३-१६. एगत्तभाषणा] १४५३. एको हं नस्थि मे कोई, न चाहमवि कस्सई ।
एवं अदीणमणसो अप्पाणमणुसासए ॥१३॥ १४५४. एक्को उप्पन्नए जीवो, एक्को चेव विवजई ।
एक्कस्स होइ मरणं एक्को सिज्झइ नीरओ ॥१४॥ १४५५. एक्को करेइ कम्मं, फलमवि तस्सेको समणुहवइ ।
एको जायइ मरइ य, परलोयं एक्कओ जाइ ॥१५॥ १४५६. एको मे सासओ अप्पा नाण-दंसर्णलक्खणो ।
सेसा मे बाहिरा भावा सव्वे संजोगलक्खणा ॥१६॥
[गा. १७. संजोगसंबंधवोसिरणा] १४५७. संजोगमूला जीवेणं पत्ता दुक्खपरंपरा ।
तम्हा संजोगसंबंधं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥१७॥
१. °णसंजुभो। पु० सा०॥
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६६
परण्णयसुते सु
[गा. १८ - १९. असंजमाईणं निंदणा मिच्छत्तचागो य] १४५८. अस्संजममण्णाणं मिच्छत्तं सव्वओ वि य ममत्तं । जीवेसु अजीवेसु य तं निंदे तं च गरिहामि ॥ १८ ॥ १४५९. मिच्छतं परिजाणामि सव्वं अस्संजमं अलीयं च । सव्वत्तो य ममत्तं चयामि सव्वं च खामेमि ॥ १९॥
[गा. २०. अण्णायाव राहालोयणा ]
१४६०. जे मे जाणंति जिणा अवराहा जेसु जेसु ठाणेसु । हं आलोएमी उवडिओ सव्वभावेणं ॥ २० ॥
[गा. २१. मायानिहणणोवएसो]
१० १४६१. उप्पन्नाऽणुप्पन्ना माया अणुमग्गओ निहंतव्वा । आलोयण-निंदण गरिहणाहिं न पुण त्ति या बीयं ॥ २१ ॥
[गा. २२-२३. आलोयगस्स सरूवं मोक्खगामित्तं च ] १४६२. जह बालो जंपतो कज्जमकज्जं च उज्जुयं भणइ । तं तह आलोइज्जा माया-मयविप्पक्को उ ॥ २२ ॥ १५ १४६३. सोही उज्जुयभूयस्स धम्मो सुद्धस्स चिट्ठई | निव्वाणं परमं जाइ घर्यैसित्ते व पावए ॥ २३ ॥
[गा. २४-२९. सलुद्धरणपरूवणा ]
१४६४. न हु सिज्झई ससलो जह भणियं सासणे धुयरयाणं । उद्धरियसव्वसलो सिज्झइ जीवो धुयकिलेसो ॥ २४ ॥
२० १४६५. सुबहुं पि भावसैलं जे आलोयंति गुरुसगासम्म । निस्सला संथारगमुवेंति आराहगा होति ॥ २५ ॥
१. सव्वं खमावेमि पु० सा० ॥ २. तं तह भा' सा० ॥ ३ 'मुक्केणं ॥ सं० ॥ ४. यसित्ति व्वा' पु० । 'यत्ति व पा सा० ॥ ५. सल्लं भालोएऊण गुरु' पु० सा० ॥
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
७. महापश्च खाणपइण्णयं
१४६६. अप्पं पि भावसलं जे णाऽऽलोयंति गुरुसगासम्म । धंतं पि सुयसमिद्धा न हु ते आराहगा होंति ॥ २६ ॥ १४६७. न वि तं सत्थं व विसं व दुप्पउत्तो व कुणइ वेयालो । जंतं व दुप्पउत्तं सप्पो व पमायओ कुद्धो ॥ २७ ॥ १४६८. जं कुणइ भावसलं अणुद्धियं उत्तिमकालम्मि | दुल्लभबोहियत्तं अनंतसंसारियत्तं च ॥ २८ ॥ १४६९. तो उद्धरंति गारवरहिया मूलं पुणब्भवलयाणं । मिच्छादंसणसलं मायासलं नियाणं च ॥ २९ ॥
[गा. ३०. आलोयणाफलं ]
१४७०. कयपावो वि मणूसो आलोइय निंदिउं गुरुसगासे । होइ अइरेगलहुओ ओहरियर्भरु व्व भारवहो ॥ ३० ॥
[गा. ३१-३२. पायच्छित्ताणुसरणपरूवणा] १४७१ तस्स य पायच्छित्तं जं मग्गविऊ गुरू उवइसंति । तं तह अणुसरियव्वं अणवत्थपसंगभीएणं ॥ ३१ ॥ १४७२. दसदोसविप्प मुक्कं तम्हा सव्वं अगूहमाणेणं ।
जं किंपि कयमकज्जं तं जहवत्तं कहेयव्वं ॥ ३२ ॥
[गा. ३३-३४. पाणव हाइपचक्खाणं असणाइवोसिरणा य] १४७३. सव्वं पाणारंभ पच्चक्खामी य अलियवयणं च । सव्वमदिन्नादाणं अब्बंभ परिग्गहं चैव ॥ ३३ ॥ १४७४ सव्वं पि असण पाणं चउव्विहं जो य बाहिरो उवही । अभितरं च वहिं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥ ३४ ॥
[गा. ३५-३६. पालणासुद्ध-भावसुद्धपच्चक्खाण सरूवं ] १४७५. कंतारे दुब्भिक्खे आयंके वा महया समुप्पन्ने ।
जं पालियं, न भग्गं तं जाण पालणासुद्धं ॥ ३५ ॥
१. भरो व्व सं० ॥ २. किंचि क सं० ॥ ३. सव्वं चदत्तदाणं सं० ॥ ४. सब्बंभप पु० ॥
१६७
१०
१५
२०
.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६८
पदण्णयसुत्तेसु १४७६. रागेण व दोसेण व परिणामेण व न सियं जं तु ।
तं खलु पञ्चक्खाणं भावविसुद्धं मुणेयव्वं ॥३६॥
[गा. ३७-४०. निव्वेओवएसो]] १४७७. पीयं थणयच्छीरं सागरसलिलाउ बहुतरं होजा।
संसारम्मि अणंते माईणं अन्नमन्नाणं ॥३७॥ १४७८. बहुसो वि एव रुण्णं पुणो पुणो तासु तासु जाईसु ।
नयणोदयं पि जाणसु बहुययरं सागरजलाओ ॥३८॥ १४७९. नत्थि किर सो पएसो लोए वालग्गकोडिमित्तो वि ।
संसारे संसरंतो जत्थ न जाओ मओ वा वि ॥३९॥ १० १४८०. चुलसीई किल लोएं जोणीणं पमुहसयसहस्साई ।
एक्वेक्कम्मि य एत्तो अणंतखुत्तो समुप्पन्नो ॥४०॥
[गा. ४१-५०. पंडियमरणपरूवणा] १४८१. उड्ढमहे तिरियम्मि य मयाइं बहुयाई बालमरणाई ।
तो ताई संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४१॥ १५ १४८२. माया मि त्ति पिया मे भाया भगिणी य पुत्त धीया य ।
एयाइं संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४२॥ १४८३. माया-पिइ-बंधूहि संसारत्थेहिं पूरिओ लोगो ।
बहुजोणिवासिएणं न य ते ताणं च सरणं च ॥४३॥ १४८४. एको करेइ कम्मं एको अणुहवइ दुक्कयविवागं ।
एक्को संसरइ जिओ जर-मरण-चउग्गईगुविलं ॥४४॥ १४८५. उव्वेयणयं जम्मण-मरणं नरएसु वेयणाओ वा ।
एयाइं संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४५॥
१. वि मए रु सा०॥ २. °ए जोणीपमुहाई सय सा०॥ ३. मियाई पु०॥ १. धूया पु. सा०॥ ५. एहिं न पु० सा०॥ ६. घेवण सं० ॥
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६९
७. महापचक्याणपइण्णयं १४८६. उव्वेयणयं जम्मण-मरणं तिरिएसु वेयणाओ वा ।
एयाई संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४६॥ १४८७. उव्वेयंणयं जम्मण-मरणं मणुएसु वेयणाओ वा ।
एयाइं संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४७॥ १४८८. उव्वेयणयं जम्मण मरणं चवणं च देवलोगाओ।
एयाई संभरंतो पंडियमरणं मरीहामि ॥४८॥ १४८९. एकं पडियमरणं छिंदइ जाईसयाई बहुयाई ।
तं मरणं मरियव्वं जेण मओ सुम्मओ होइ ॥४९॥ १४९०. कइया णु तं सुमरणं पंडियमरणं जिणेहिं पन्नत्तं ।
सुद्धो उद्धियसल्लो पाओवगओ मरीहामि १ ॥५०॥
[गा. ५१-६७. निव्वेओवएसो] १४९१. भवसंसारे सव्वे चउन्विहा पोग्गला मए बद्धा ।
परिणामपसंगेणं अट्ठविहे कम्मसंघाए ॥५१॥ १४९२. संसारचक्कवाले सव्वे ते पोग्गला मए बहुसो ।
आहारिया य परिणामिया य न य हं गओ तित्तिं ॥५२॥ १४९३. आहारनिमित्तागं अहयं सव्वेसु नरयलोएसु ।
उववण्णो मि सुबहुसो सव्वासु य मिच्छजाईसु ॥ ५३॥ १४९४. आहारनिमित्तागं मच्छा गच्छंति दारुणे नरए ।
सच्चित्तो आहारो न खमो मणसा वि पत्थेउं ॥५४॥ १४९५. तण-कट्ठण व अग्गी लवणजलो वा नईसहस्सेहिं ।
न इमो जीवो सक्को तिप्पेउं काम-भोगेहिं ॥५५॥ १४९६. तण-कट्टेण व अग्गी लवणजलो वा नईसहस्सेहिं ।
न इमो जीवो सँक्को तिप्पेउं अत्थसारेणं ॥५६॥
1. घेवण° सं०॥ २. निमित्तेणं अ° सा०॥ ३. मि य ब पु० सा०॥ ४. रनिमित्तेणं म सा० ॥ ५. यिच्छा.पु०॥ ६-७. सका पु० ॥
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुते
१४९७. तण-कट्ठेण व अग्गी लवणजलो वा नईसहस्सेहिं । न इमो जीवो सेक्को तिप्पेउं भोयणविहीए ॥ ५७ ॥ १४९८. वलयामुहसामाणो दुप्पारो व णरओ अपैरिमेज्जो । न इमो जीवो को तिप्पेउं गंध - मलेहिं ॥ ५८ ॥ १४९९. अवियण्होऽयं जीवो अईयकालम्मि आगमिस्साए । सद्दाण य रूवाण य गंधाण रसाण फासाणं ॥ ५९ ॥ १५००. कप्पतरुसंर्भवेसू देवुत्तर कुरवसंपसूएसु ।
उववाए ण य तित्तो, न य नर - विज्जाहर - सुरेसु ॥ ६० ॥ १५०१. खइएण व पीएण व न य एसो ताइओ हवइ अप्पा | जइ दुग्गइं न वच्चइ तो नूणं ताइओ होइ ॥ ६१ ॥ १५०२. देविंद चक्कवट्टित्तणाई रज्जाई उत्तमा भोगा ।
पत्ता अनंतखुत्तो न य हं तितिं गओ तेहिं ॥ ६२ ॥ १५०३. खीरर्दगुच्छुरसेसुं साऊसु महोदहीसु बहुसो वि । उववणो ण य तण्हा छिन्ना मे सीयलजलेणं ॥ ६३ ॥ १५ १५०४. तिविहेण य सुहमउलं तम्हा कामरइविसयसोक्खाणं । बहुसो सुहमणुभूयं न य सुहतण्हा परिच्छिण्णा ॥ ६४॥ १५०५. जा काइ पत्थणाओ कया मए राग-दोसवस एणं ।
पडबंधे बहुविहं तं निंदे तं च गरिहामि ॥ ६५ ॥ १५०६. हंतूण मोहजालं छेत्तूण य अट्ठकम्मसंकलियं ।
जम्म-मरणरहट्टं भेतून भवांओ मुच्चिहिसि ॥ ६६ ॥ १५०७. पंच य महव्वयाई तिविहं तिविहेण आरुहेऊणं । मण-वयण कायगुत्तो जो मरणं पडिच्छिना ॥ ६७॥
१७०
५.
१०
२०
१. हसेसु सं० ॥ २. सक्का पु० ॥ ३. परिमिजो सा० ॥ ४. सक्का तप्पेडं सा० ॥ ५. अविवद्धोऽयं सा० । अवितत्तोऽयं सापा० ॥ ६. 'भवेसुं देवुत्तरकुरुवंसपसू पु० सा० ॥ ७. तो मरणे ता' पु० सा० ॥ ८. दगेच्छु' सा० ॥ ९ वा विमु सा० ॥
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७१
७. महापञ्चक्खाणपइण्णयं
[गा. ६८-७६. पंचमहव्वयरक्खापरूवणा] १५०८. कोहं माणं मायं लोहं पिजं तहेय दोसं च ।
चइऊण अप्पमत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ ६८ ॥ १५०९. कलहं अब्भक्खाणं पेसुण्णं पि य परस्स परिवायं ।
परिवजंतो गुत्तो रक्खामि महाव्वए पंच ॥ ६९॥ १५१०. पंचेंदियसंवरणं पंचेव निरंभिऊण कामगुणे।
अचासांतणभीओ रक्खामि महब्बए पंच ॥ ७० ॥ १५११. किण्हा नीला काऊ लेसा झाणाइं अट्टरोदाई।
परिवजितो गुत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ ७१॥ १५१२. तेऊ पम्हा सुक्का लेसा झाणाई धम्म-सुक्काई ।
उवसंपन्नो जुत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥७२॥ १५१३. मणसा मणसच्चविऊ वायासच्चेण करणसच्चेण ।
तिविहेण वि सञ्चविऊ रक्खामि महव्वए पंच ॥७३॥ १५१४. सत्तभयविप्पमुक्को चत्तारि निरंभिऊण य कसाए ।
अट्ठमयट्ठाणजढो रक्खामि महव्वए पंच ॥ ७४॥ १५१५. [त्तीओ समिई-भावणाओ नाणं च दंसणं चेव ।
उवसंपन्नो जुत्तो रक्खामि महन्वए पंच ॥ ७५ ॥ १५१६. एवं तिदंडविरओ तिकरणसुद्धो तिसल्लनिस्सल्लो ।
तिविहेण अप्पमत्तो रक्खामि महव्वए पंच ॥ ७६॥
[गा. ७७. गुत्ति-समिइपाहण्णपरूवणा] १५१७. संगं परिजाणामि सल्लं तिविहेण उद्धरेऊणं ।
गुत्तीओ समिईओ मज्झं ताणं च सरणं च ॥ ७७॥
१. सायण सं० विना॥ २. वजंतो सं० विना॥ ३. सम्मत्तं गुत्तीओ समिईमो भावणाओ नाणं च। उवसं हं.॥
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७२
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. ७८-७९. तवमाहप्पं] १५१८. जह खुहियचक्कवाले पोयं रयणभरियं समुद्दम्मि ।
निजामगा धरती कयकरणा बुद्धिसंपण्णा ॥ ७८ ॥ १५१९. तवपोयं गुणभरियं परीसहुम्मीहि खुहिउमारद्धं ।
तह आराहिंति विऊ उवएसऽवलंबगा धीरा ॥ ७९ ॥
[गा. ८०-८४. अप्पट्टसाहणपरूवणा] १५२०. जइ ताव ते सुपुरिसा आयारोवियभरा निरवयक्खा ।
पन्भार-कंदरगया साहिती अप्पणो अटुं ॥ ८॥ १५२१. जइ ताव ते सुपुरिसा गिरिकंदर-कडग-विसम-दुग्गेसु ।
धिइधणियबद्धकच्छा साहिंती अप्पणो अटुं ॥ ८१॥ १५२२. किं पुण अणगारसहायगेण अण्णोण्णसंगहबलेणं ।
परलोएणं सक्का साहेउं अप्पणो अटुं १ ॥ ८२॥ १५२३. जिणवयणमप्पमेयं महुरं कण्णाहुइं सुणतेणं ।
सक्का हु साहुमज्झे साहेउं अप्पणो अटुं ॥ ८३॥ १५ १५२४. धीरपुरिसपण्णत्तं सप्पुरिसनिसेवियं परमघोरं ।
धन्ना सिलायलगया साहिंती अप्पणो अटुं ॥ ८४ ॥
[गा. ८५-८९. अकारियजोग-कारियजोगाणं हाणि-गुणपरूवणा] १५२५. बाहिति इंदियाई पुव्वमकारियपइण्णचारीणं ।
अकयपरिकम्म कीवा मरणे सुयसंपयायम्मि ॥ ८५॥ २० १५२६. पुव्वमकारियजोगो समाहिकामो ये मरणकालम्मि ।
न भवइ परीसहसहो विसयसुहसमुइओ अप्पा ॥ ८६ ॥ १५२७. पुत्रि कारियजोगो सामाहिकामो ये मरणकालम्मि ।
स भवइ परीसहसहो विसयसुहनिवारिओ अप्पा ॥ ८७॥ १. °माइलु () सं०॥ २. °सा झाया सं० ॥ ३. सुहसंगतायम्मि सा । सुहसंगचायम्मि
पु०॥४-५. उ सं०॥ ६.वारभो सं०॥
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७३
७. महापञ्चक्खाणपडण्णयं १५२८. पुवि कारियजोगो अनियाणो ईहिऊण मइपुन्वं ।
ताहे मलियकसाओ सज्जो मरणं पडिच्छेज्जा ॥ ८८॥ १५२९. पावाणं पावाणं कम्माणं अप्पणो सकम्माणं ।
सक्का पलाइउं जे तवेण सम्मं पउत्तेणं ॥ ८९॥ .
[गा. ९०-९२. पंडियमरणपरूवणा] १५३०. एकं पंडियमरणं पडिवन्जिय सुपुरिसो असंभंतो।
खिप्पं सो मरणाणं काही अंतं अणंताणं ॥९॥ १५३१. किं तं पंडियमरणं १ काणि व आलंबणाणि भणियाणि १ ।
एयाइं नाऊणं किं आयरिया पसंसंति १ ॥९१॥ १५३२. अणसण पाओवगमं आलंबण झाण भावणाओ य ।
एयाइं नाऊणं पंडियमरणं पसंसंति ॥ ९२॥
[गा. ९३-९४. अणाहारगसरूवं] १५३३. इंदियसुहसाउलओ घोरपरीसहपराइयपरज्झो ।
अकयपरिकम्म कीवो मुज्झइ आराहणाकाले ॥ ९३॥ १५३४. लजाइ गारवेण य बहुस्सुयमएण वा वि दुचरियं ।
जे न कहिंति गुरूणं न हु ते आराहगा होंति ॥९४॥
[गा. ९५. आराहणामाहप्पं] १५३५. सुज्झइ दुक्करकारी, जाणइ मग्गं ति पावए कित्तिं ।
विणिगूहिंतो गिदइ, तम्हा आराहणा सेया ॥ ९५॥
[गा. ९६. विसुद्धमणपाहणं] १५३६. न वि कारणं तणमओ संथारो, न वि य फासुया भूमी ।
अप्पा खलु संथारो होइ विसुद्धो मणो जस्स ॥ ९६॥
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७४
पदण्णयसुत्तेसु
[गा. ९७-९८. पमायदोसपरूवणा] १५३७. जिणवयणअणुगया मे होउ मई झाणजोगमल्लीणा ।
जह तम्मि देसकाले अमूढसन्नो चयइ देहं ॥ ९७॥ १५३८. जाहे होइ पमत्तो जिणवरवयणरहिओ अणाउत्तो ।
ताहे इंदियचोरा करिति तव-संजमविलोमं ॥ ९८॥
[गा. ९९-१००. संवरमाहप्पं] १५३९. जिणवयणमणुगयमई जं वेलं होइ संवरपविठ्ठो ।
अग्गी व वाउसहिओ समूलडालं डहइ कम्मं ॥९९॥ १५४०. जह डहइ वाउसहिओ अग्गी रुक्खे वि हरियवणसंडे ।
तह पुरिसकारसहिओ नाणी कम्मं खयं णेई ॥१०॥
[गा. १०१-६. नाणपाहण्णपरूवणा] १५४१. जं अन्नाणी कम्म खवेइ बहयाहिं वासकोडीहिं ।
तं नाणी तिहिं गुत्तो खवेइ ऊसासमित्तेणं ॥१०१॥ १५४२. न हु मरणम्मि उवग्गे सक्का बारसविहो सुयक्खंधो । १५ सयो अणुचिंतेउं धंतं पि समत्थचित्तेणं ॥१०२॥ १५४३. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरायमए ।
तं तस्स होइ नाणं जेण विरागत्तणमुवेइ ॥ १०३ ॥ १५४४. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरायमए ।
सो तेण मोहजालं छिंदइ अज्झप्पयोगेणं ॥१०४॥ २० १५४५. एक्कम्मि वि जम्मि पए संवेगं कुणइ वीयरायमए ।
वच्चइ नरो अभिक्खं तं मरणं तेण मरियव्वं ॥१०५॥ १५४६. जेण विरागो जायइ तं तं सव्वायरेण कायव्वं ।
मुच्चइ हु ससंवेगी, अणंतओ होअसंवेगी ॥१०६॥
१. धणियं पि सा०॥
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
७. महापश्चक्खाणपइण्णय
१७२
[गा. १०७. जिणधम्मसदहणा] १५४७. धम्मं जिणपन्नत्तं सम्ममिणं सद्दहामि तिविहेणं ।
तस-थावरभूयहियं पंथं नेव्वांणगमणस्स ॥१०७॥
[गा. १०८-१०. विविहवोसिरणापरूवणा] १५४८. समणो मिति य पढमं, बीयं सव्वत्थ संजओ मि त्ति ।
सव्वं च वोसिरामि जिणेहिं जं जं च पडिकुटुं ॥१०८॥ १५४९. उवही सरीरगं चेव आहारं च चउन्विहं ।
मणसा वय कारणं वोसिरामि त्ति भावओ ॥१०९॥ . १५५०. मणसा अचिंतणिज सव्वं भासायऽभासणिजं च ।
काएण अकरणिकं सव्वं तिविहेण वोसिरे ॥११० ॥
[गा. १११-१२. पञ्चक्खाणेण समाहिलंभो] १५५१. अस्संजमवोगसणं उवहि विवेगकरणं उवसमो य।
पडिरूयजोगविरओ खंती मुत्ती विवेगो य ॥१११॥ १५५२. एवं पञ्चक्खाणं आउरजणआवईसु भावेण ।
अण्णयरं पडिवण्णो जंपंतो पावइ समाहिं ॥११२॥
[गा. ११३-२०. अरहंताइएगपयसरणगहणेण वि वोसिरणाए आराहगत्तं] १५५३. एयंसि निमित्तम्मी पञ्चक्खाऊण जइ करे कालं ।
तो पच्चखाइयव्वं इमेण एक्केण वि पएणं ॥११३॥ १५५४. मम मंगलमरिहंता सिद्धा साहू सुयं च धम्मो य ।
तेसिं सरणोवगओ सावजं वोसिरामि त्ति ॥ ११४ ॥ १५५५. अरहंता मंगलं मज्झ, अरहंता मज्झ देवया ।
अरहंते कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥ ११५॥
१. निव्वाणमग्गस्स सा० ॥ २. अंतयरं सं०॥
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
परणयसुते
१५५६. सिद्धा य मंगलं मज्झ, सिद्धा य मज्झ देवया । सिद्धे य कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥ ११६॥ १५५७. आयरिया मंगलं मज्झ, आयरिया मज्झ देवया । आयरिए कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥ ११७ ॥ ५ १५५८. उज्झाया मंगलं मज्झ, उज्झाया मज्झ देवया । उज्झाए कित्तइत्ताणं वोसिरामि त्ति पावगं ॥ ११८ ॥ १५५९. साहू य मंगलं मज्झ, साहू य मज्झ देवया ।
साहू य कित्तत्ताणं वो सिरामि त्ति पावगं ॥ ११९ ॥ १५६०. सिद्धे उवसंपण्णो अरहंते केवलि त्ति भावेणं । तो एगयरेण वि एण आराहओ होइ ॥ १२० ॥
१७६
१०
[गा. १२१ - २५. बेयण हियासणोवएसो ]
१५६१. समुइण्णवेयणो पुण समणो हियएण किं पि चिंतिज्जा । आलंबणाई काई काऊण मुणी दुहं सहइ १ ॥ १२१ ॥ १५६२. वेयणासु उइन्नासु किं मे सत्तं निवेयए ।
किंचाऽऽलंबणं किवा तं दुक्खमहियास ॥ १२२ ॥ १५६३. अणुत्तरेसु नरएसु वेयणाओ अणुत्तरा ।
पमा वट्टमाणेणं मए पत्ता अनंतसो ॥ १२३ ॥ १५६४. मए कयं इमं कम्मं समासज्ज अबोहियं ।
पोराणगं इमं कम्मं मए पत्तं अनंतसो ॥ १२४ ॥ २० १५६५. ताहिं दुक्खविवागाहिं उवचिण्णाहिं तहिं तहिं । न य जीवो अजीवो उ कयपुव्वो उचिंतए ॥ १२५ ॥
१५
[गा. १२६ - २७. अब्भुञ्जयमरणपरूवणा ] १५६६. अन्भुज्जयं विहारं इत्थं जिणएसियं विउपसत्थं । नाउं महापुरिससेवियं च अब्भुज्जयं मरणं ॥ १२६ ॥
१. भोचिष्णा सं० ॥
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
७. महापञ्चक्खाणपइण्णयं १५६७. जह पच्छिमम्मि काले पच्छिमतित्थयरदेसियमुयारं ।
पच्छा निच्छयपत्थं उवेमि अब्भुज्जयं मरणं ॥ १२७॥
[गा. १२८-३४. आराहणपडागाहरणपरूवणा] १५६८. बत्तीसमंडियाहिं कडजोगी जोगसंगहबलेणं ।
उन्नमिऊण य बारसविहेण तवणेहपाणेणं ॥ १२८ ॥ १५६९. संसाररंगमज्ञ थिइबलववसायबद्धकच्छाओ।
हंतूण मोहमलं हराहि आराहणपडागं ॥१२९॥ १५७०. पोराणगं च कम्मं खवेइ अन्नं नवं च न चिणाइ ।
कम्मकलंकलवल्लिं छिंदइ संथारमारूढो ॥१३० ॥ १५७१. आराहणोवउत्तो सम्म काऊण सविहिओ कालं।
उक्कोसं तिन्नि भवे गंतूण लभेज नेव्वाणं ॥१३१॥ १५७२. धीरपुरिसपन्नत्तं सप्पुरिसनिसेवियं परमघोरं ।
ओइण्णो हु सि रंगं हरसु पडायं अविग्घेणं ॥ १३२॥ १५७३. धीर ! पडागाहरणं करेह जह तम्मि देसकालम्मि ।
सुत्त-ऽत्थमणुगुणंतो धिइनिचलबद्धकच्छाओ ॥१३३ ॥ १५७४. चत्तारि कसाए तिन्नि गारवे पंच इंदियग्गामे ।
हंता परीसहच{ हराहि आराहणपडागं ॥१३४ ॥
[गा. १३५-३६. संसारतरण-कम्मनित्थरणोवएसो] १५७५. मा य बहुं चिंतिजा 'जीवामि चिरं मरामि व लहुं 'ति ।
जइ इच्छसि तरिउं जे संसारमहोयहिमपारं ॥ १३५॥ १५७६. जइ इच्छसि नित्थरिउं सव्वेसिं चेव पावकम्माणं ।
जिणवयण-नाण-दसण-चरित्तभावुज्जुओ अँग्ग ॥ १३६॥
२०
१. °पच्छं पु० सं०॥ २. तव-णियमपा सं०॥ ३. च नाऽऽआइ सं०॥ ४. वल्ली पु०॥ ५. माऽऽया! हु व चिं° सा०॥ ६ निविफडिउं सं० ॥ ७. जग्गे पु०॥ प. १२
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
पडण्णयसुत्तेसु [गा. १३७-३९. आराहणाए भेया तप्फलं च] १५७७. दंसण-नाण-चरिते तवे य आराहणा चउक्खंधा ।
सां चेव होइ तिविहा उक्कोसा१ मज्झिम२ जहन्ना३ ॥ १३७॥ १५७८. आराहेऊण विऊ उक्कोसाराहेणं चउक्खधं ।
कम्मरयविप्पमुक्को तेणेव भवेण सिज्झेज्जा ॥१३८॥ १५७९. आराहेऊण विऊ जहन्नमाराहणं चउक्खधं ।
सत्तऽभवग्गहणे परिणामेऊण सिज्झेजा ॥१३९॥
[गा. १४०. सव्वजीवखामणा] १५८०. सम्मं मे सव्वभूएसु, वेरं मज्झ न केणइ ।
खामेमि सव्वंजीवे, खमामऽहं सव्वजीवाणं ॥१४०॥
[गा. १४१. धीरमरणपसंसा] १५८१. धीरेण वि मरियव्वं काउरिसेण वि अवस्स मरियव्वं ।
दोण्हं पि य मरणाणं वरं खु धीरत्तणे मरिउं ॥१४१॥
[गा. १४२. पच्चक्खाणपालणाफलं] १५ १५८२. एयं पच्चक्खाणं अणुपालेऊण सुविहिओ सम्मं ।
वेमाणिओ व देवो हविज अहवा वि सिज्झेज्जा ॥१४२॥
॥ महापच्चक्खाणपइण्णयं सम्मत्तं ॥ ७॥
१. स च्चेव पु०॥ २-३. हणा चउक्खंधा सं०॥ ४. ध्वजीवाणं ख° पु०॥ ५. °क्खाणं स सं०॥
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
इसिभासियाणं संगहणी
पत्तेयबुद्धमिसिणो वीसं तित्थे अरिट्ठणेमिस्स ।
पासस्स य पण्णर दस वीरस्स विलीणमोहस्स ॥१॥ णारद १ वजितपुत्ते २ असिते ३ अंगरिसि ४ पुप्फसाले ५ य । वक्कल ६ कुम्मा ७ केयलि ८ कासव ९ तह तेतलिसुते १० य ॥२॥ ५ मंखलि ११ जण्ण १२ भयाली १३ बाहुय १४ महु १५ सोरियायण १६
विदू१७ य। वरिसे कण्हे १८ आरिय १९ उक्कल २० गाहावई तरुणे २१ ॥३॥ गद्दभ २२ रामे २३ य तहा हरिगिरि २४ अंबड २५ मयंग २६ वारत्ता २७ । तत्तो य अद्दए २८ वद्धमाण २९ वाऊ ३० य तीसतिमे ॥४॥ पासे ३१ पिंगे ३२ अरुणे ३३ इसिगिरि ३४ अंदालए ३५ य वित्ते' ३६ य ।। सिरिगिरि ३७ सातियपुत्ते ३८ संजय ३९ दीवायणे ४० चेव ॥५॥ तत्तो य इंदणागे ४१ सोम ४२ यमे ४३ चेव होइ वरुणे ४४ य । वेसमणे ४५ य, महप्पा चत्ता पंचेव ४५ अक्खाए ॥६॥
॥ इसिभासियाणं संगहणी सम्मत्ता॥
१. असिते दविले इत्यर्थः, दविलज्झयणं इति भावः॥ २. उक्कल वादी य तरुणे य इति आदर्शेषु पाठः॥ ३. तंसो य महए आदर्शेषु पाठः॥ ४. यहालए इति प्रतिषु पाठः॥ ५. 'वित्ते तारायणिजे' इत्यर्थः, तारायणिजनामज्झयणं इति भावः॥
१७९
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
इसिभासितअत्थाहिगारसंगहणी
सोयव्वं १ जस्स २ [य] भवि० लेवो ३ आदाणरक्खि ४ माणा ५ य । तमे ६ सव्वं ७ आराए ८ जाव ९ य सद्धेय १० णो-एय ११ ॥१॥ लोगेसणा १२ किमत्थं १३ जुत्तं १४ साता १५ तधेव विसये १६ य । विजा १७ वजे १८ आरिय १९ उक्कल २० णाहं ति जाणामि २१ ॥२॥ परिसाडीठवण २२ दुवे मरणा २३ सव्वं २४ तहेव बंभे २५ य । धम्मे २६य साहु २७ सोते २८ सवंति २९ अहसच्चतो समे ३० लोए ३१॥३॥ किसि ३२ बाले या पंडित ३३ सहणा ३४ तह कुप्पणा ३५ य बोद्धव्वा । उप्पत ३६ उदए ३७ य सुहे ३८ पावे ३९ तह इच्छऽणिच्छा ४० य ॥४॥
आजीवतो य अप्पा ४१ अप्पेण य एसितव्व बहुयं तु ४२। १० लाभे ४३ दोठाणेहि य ४४ अप्पं पापाण हिंसाऽऽयु४५ ॥५॥
॥ इसिभासितअत्थाहिगारसंगहणी समत्ता ॥
१८०
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
सिरिपत्तेयबुद्धभासियाइँ
इसि भासियाई
[सु. १. सोयव्वपाहणं ]
१५८३. 'सोयव्वमेव वदती, सोयव्वमेव पवदति, जेण समयं जीवे सव्वदुक्खाण मुच्चति । तम्हा सोयव्वातो परं णत्थि सोयं " ती देवनारदेणं अरहता इसिणा बुइयं ॥ १ ॥
66
पढमं नारदज्झयणं
'ॐ
नमः सिद्धम् ॥
[सु. २. सोयव्वलक्खणाणि ]
१५८४. पाणातिवातं तिविहं तिविहेणं णेव कुज्जा ण कारवे । पढमं सोयव्वलक्खणं १ ।
मुसावादं तिविहं तिविहेणं णेव बूया ण भासए । बितियं सोयव्वलक्खणं २ |
अदत्तादाणं तिविहं तिविहेणं णेव कुज्जा ण कारवे ।
ततियं सोयव्वलक्खणं ३
अब्बंभ - परिग्गहं तिविहं तिविहेणं णेव कुज्जा ण कारवे । चतुत्थं सोयव्वलक्खणं ४ ॥ २ ॥
[सु. ३-६ सोयव्वफलं ]
१५८५. सव्वं च सव्वहिं चेव, सव्वकालं च सव्वहा । निम्ममत्तं विमुत्तिं च विरतिं चैव सेवते ॥ ३ ॥
१. पु० प्रतिलेखकलिखितमिदं मङ्गलं ज्ञेयम् ॥
१८१
१५
२०
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८२
५ १५८८. सच्चं चेवोपसेवंती, दत्तं चेवोपसेवंती, बंभं चेवोपसेवंती । सच्चं चेवोवधाणवं, दत्तं चैवोवहाणवं, बंभं चेवोवधाणवं ॥ ६ ॥ एवं से बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमार्गच्छत्ति बेमि ॥
॥ इइ पढमं नारदज्झयणं समत्तं ॥ १ ॥
१०
पइण्णयसुत्ते
१५८६ . सव्वतो विरते दंते, सव्वतो परिनिव्वुडे । सव्वतो विप्पमुक्कप्पा, सव्वत्थेसु समं चरे ॥ ४ ॥ १५८७. सव्वं सोयव्वमादाय अडयं उवहाणवं । सव्वदुक्खप्पहीणे उ सिद्धे भवति णीरये ॥ ५ ॥
२०
विइयं वज्जियपुत्तज्झयणं
[ सु. १ - ८. कम्माणं दुक्खमूलत्तं, कम्मखवणा-तम्फलं च ]
" जस्स भीता पलायंति जीवा कम्माणुगामिणो । तमेवाऽऽदाय गच्छंति किच्चा दिन्ना व वाहिणी ॥ १॥" वज्जियपुत्तेण अरहता इसिणा बुझतं ।
१५८९.
१५ १५९०. दुक्खा परिवित्तसंति पाणा मरणा जम्मभया य सव्वसत्ता । तस्सोवसमं गवेसमणा अप्पे आरंभभीरुए ण सत्ते ॥ २ ॥
१५९१. गच्छति कम्मेहिं सेऽणुबद्धे, पुणरवि आयाति से सयंकडेणं । जम्मण-मरणाई अट्टे पुणरवि आयाइ से सकम्मंसित्ते ॥ ३ ॥
१५९२. बीया अंकुरणिष्पत्ती, अंकुरातो पुणो बीयं ।
बीए संर्जुज्जमाणम्मि अंकुर स्सेव संपदा ॥ ४ ॥
१. एवं सिद्धे बुद्धे शुपा० । एवं से सिद्धे बुद्धे शुपा० ॥ २. गच्छेज शुपा० ॥ ३. ' दीर्णा' इत्यर्थः । दिन्नं शु० ॥ ४. 'माणे शु० ॥ ५. अण्णे पु० शुपा० ॥ ६. गच्छति पु० शुपा० ॥ ७. भट्टो शुपा० ॥ ८. भायाति शु० ॥ ९. म्मसीने शुपा० ॥ १०. णिपती पु० ॥
११. संवुझमा शु० ॥
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसिभासियाई १५९३. बीयभूताणि कम्माणि संसारम्मि अणादिए ।
मोहमोहितचित्तस्स, ततो कम्माण संतती ॥५॥ १५९४. मूलसेके फलुप्पत्ती, मूलाघाते हतं फलं ।
फलत्थी सिंचती मूलं, फलघाती ण सिंचती ॥६॥ १५९५. मोहमूलमणिव्वाणं संसारे सव्वदेहिणं ।
मोहमूलाणि दुक्खाणि, मोहमूलं च जम्मणं ॥७॥ १५९६. दुक्खमूलं च संसारे अण्णाणण समन्जितं ।
मिगारि व्व सरुप्पत्ती हणे कम्माणि मूलतो ॥ ८॥ एवं से बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णों पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ बिइयं वज्जियपुत्तज्झयणं ॥२॥
तइयं आसियदविलज्झयणं
[सु. १ लेवोवरमफलं] १५९७. “भवितव्वं खलु भो! सव्वलेवोवरतेणं । लेवोवलित्ता(१ वरता) खलु भो! जीवा अणेकजम्म-जोणीभयावत्तं अणादीयं अणवदग्गं दीहमद्धं चातुरंत १५ संसारसागरं वीतीकंता सिवमतुलमयलमव्वाबाहमपुणब्भवमपुणरावत्तं सासतं ठाणमन्भुवगता चिट्ठति । से भवति सबकामविरते सव्वसंगातीते सव्वसिणेहातिकते सव्ववीरियपरिनिव्वुडे सव्वकोहोवरते सव्वमाणोवरते सव्वमायोवरते सव्वलोभोवरते सव्ववासादाणोवरते सुसव्वसंवुडे सुसव्वसव्वोवरते सुसव्वसव्वोवसंते सुसव्वसव्वपरिबुडे णो कत्थइ सज्जति य । तम्हा सव्वलेवोवरए भविस्सामि "त्ति कटु २० असिएणं दविलेणं अरहता इसिणा बुइतं ॥१॥
१. मूलस्सिते फ° पु० । मूलसित्ते, मूलासित्ते, मूलाघाते शुपा० ॥ २. से बुद्धे...पुणरचि ०॥ ३. भविदन्वं पु० विना॥
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८४
१०
पण्णत्ते
[सु. २- ११. लेवस्स सरूवं दोसा य]
१५९८. सुहुमे व बायरे वा पाणे जो तु विहिंसइ । राग-दोसाभिभूतप्पा लिप्यते पावकम्मुणा ॥ २ ॥
२०
१५९९. परिग्गहं गिण्हते जो उ अप्पं वा जति वा बहुं । गेही- मुच्छाय दोसेणं लिप्पए पावकम्मुणा ॥ ३ ॥
१६००. कोथं जो उ उदीरेइ अप्पणी वा परस्स वा । तन्निमित्ताणुबंधेणं लिप्पते पावकम्मुणा एवं जाव मिच्छादंसणसले ||
४ ॥
१६०१. पाणातिवातो लेवो, लेवो अलियवयणं अदत्तं च । मेहुणगमणं लेवो, लेवो परिग्गहं च ॥ ५ ॥
१६०२. कोधो बहुविधो लेवो, लेवो माणो य बहुविधविधीओ । माया य बहुविधा लेवो, लोभो वा बहुविधविधीओ ॥ ६॥ १६०३. तम्हा ते तं विकिंचित्ता पावकम्मपैवडूणं । उत्तमवरग्गाही वीरित्ताए परिव्व ॥ ७ ॥ १५ १६०४. खीरे दूसिं जधा पप्प विणासमुवगच्छति । एवं रागो र्यं दोसो य बंभचेर विणासणा ॥ ८ ॥ १६०५. जँहा खीरं पधाणं तु मुच्छणा जायते दधिं । एवं गेहिप्पदोसेणं पावकम्मं पवडती ॥ ९ ॥ १६०६. रण्णे दवग्गिणा 'रोहंते वणपादवा । कोहग्गिणा तु देड्डाणं दुक्खा दुक्खाण णिव्वुती ॥ १० ॥
१६०७. सक्का वण्ही णिवारेतुं वारिणा जलितो बहिं । सव्वोदहिजलेणावि मोहग्गी दुण्णिवारओ ॥ ११ ॥
१. कोहं शु० ॥ २. उदीरेहि पु० पु० ॥ ५. त्रिरिभ' पु० शुपा० पु० ॥ ९ दड्ढा णं दुक्खाणं ण वित्तई शुपा० ॥
॥
शुपा० ॥ ३. कोहो बहुविहो शु० ॥ ६. व दोसो व शु० ॥ ७ जधा पु० विना ॥
४. पट्टणं । उत्तिम
८. रोहंती
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
[सु. १२. लेवपरिण्णाफलं ]
१६०८. जस्स एते परिण्णाता जाती - मरणबंधणा |
से छिण्णजाति-मरणे सिद्धिं गच्छति णीरये ॥ १२ ॥
एवं से बुद्धे विरंते विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति बेमि ॥
॥ इइ तइयं असियदविलज्झयणं ॥
उत्थं अंगरिसिणामज्झयणं
[सु. १. आयाणस्स कम्मबंधनिमित्तत्तं ]
१६०९. " आयाणरक्खी पुरिसे परं किंचि ण जाणती ।
असाहुकम्मकारी खलु अयं पुरिसे, पुणरवि पावेहिं कम्मेहिं चोदिज्जती णिचं * १० सोमपी "ति । अँगरिसिणा भारद्दाएणं अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
[सु. २-९ आयाणरक्खिपुरिससरुवाइ ] १६१०. णो संवसितुं सक्का सीलं जाणित्तु माणवा । परमं खलु पडिच्छन्ना मायाए दुट्ठमाणसा || २॥ १६११. यिदोसे णिगूहते, चिरं पी णोवदंसए ।
किह मं कोई ण जाणे? जाणे ऽत्तहियं सयं ॥ ३ ॥
१६१२. जेण जाणामि अप्पाणं आवी वा जति वा रहे । अज्जयारिं अणज्जं वा, तं गाणं अयलं धुवं ॥ ४ ॥
१. गच्छंति णीरया शुपा० ॥ २. बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ३. विरते० ॥ ३ ॥ पु० ॥ ४. निच्च समापीति । शु० । णिच्चं संसारे ति इत्यवचूरेिव्याख्यासम्मतः पाठः ॥ ५. अंगिर प्र० ॥ ६. जो संवसितुं सक्कं शुपा० । णासंवसता सक्कं पु० ॥ ७. पि शु० ॥ ८. कोवि शु० । कोयि ण जाणे शुपा० ॥ ९
णत्थ हियं प्र० विना ॥
१८५
१५
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु १६१३. सुयाणि भित्तिए चित्तं कटे वा सुणिवेसितं ।
मणुस्सहिदयं पुणिणं गहणं दुब्बियाणकं ॥५॥ १६१४. अन्नहा स मणे होइ, अणण्णं कुणंति कम्मुणा ।
अण्णमण्णाणि भासते, मणुस्सगहणे हु से ॥६॥ ५ १६१५. तण-खाणु-कंडक-लताघणाणि वल्लीघणाणि गहणाणि ।
सढ-णियडिसंकुलाई मणुस्सहिदयाइं गहणाणि ॥७॥ १६१६. भुंजित्तुच्चावए भोए संकप्पे कडमाणसे ।
आदाणरक्खी पुरिसे परं किंचि ण जाणति ॥ ८॥ १६१७. अदुवा परिसामज्झे अदुवा वि रहे कडं ।
ततो 'णिरिक्ख अप्पाणं पावकम्मा णिरंभति ॥९॥
[सु. १०. धम्मे अणुवट्ठितस्स परितापो] १६१८. दुप्पचिण्णं सपेहाए अणायारं च अप्पणो ।
अणुवट्ठितो सदा धम्मे, सो पच्छा परितप्पति ॥१०॥
.
[सु. ११. धम्मे उवद्वितस्स अपरितावो] १५ १६१९. सुप्पइण्णं सपेहाए आयारं वा वि अप्पणो ।
सुपट्टितो सदा धम्मे, सो पच्छा उ ण तप्पति ॥११॥
[१२-२५. असच्चाववायउवेहापरूवणाइ] १६२०. पुव्वरत्तावरत्तम्मि संकप्पेण बहुं कडं ।
सुकडं दुक्कडं वा वि कत्तारमणुगच्छइ ॥१२॥ २० १६२१. सुकडं दुक्कडं वा वि अप्पणो यावि जाणति ।
ण य णं अण्णो विजाणाति सुक्कडं, णेव दुक्कडं ॥ १३ ॥
1. णिरिणप्पाणं पु० शुपा० ॥ २. सुपतिट्टितो शु० ॥ ३. गच्छई शुपा०॥
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१६२२. रं कल्लाणकारिं पि 'पावकार्रि 'ति बाहिरा । पावकोरिं पिते बूया 'सीलमंतो 'त्ति बाहिरा ॥ १४ ॥ १६२३. चोरं पिता पसंसंति, मुणी वि गरहिज्जति ।
ण से ईत्तावताऽचोरे, ण से इत्तावताऽमुणी ॥ १५ ॥ १६२४. णऽण्णस्स वयणाऽचोरे, णऽण्णस्स वयणाऽमुणी । अप्पं अप्पा वियाणात जे वा उत्तमणाणिणो ॥ १६॥ १६२५. जइ मे परो पसंसाति असाधुं साधु माणिया ।
न मे सा तायए भासा अप्पाणं असमाहितं ॥ १७॥ १६२६. जति मे परो वै गरहाति साधुं संतं णिरंगणं ।
f मे सक्कोस भासा अप्पाणं सुसमाहितं ॥ १८ ॥ १६२७. जं उलूका पसंसंति, जं वा णिंदंति वायसा ।
निंदा वा सा पसंसा वा वायू जाले व्व गच्छती ॥ १९ ॥ १६२८. जं च बाला पसंसंति, जं वा णिंदंति कोविदा |
निंदा वा सा पसंसा वा पप्पा ति कुरुए जगे ॥ २० ॥ १६२९. जो जत्थ विज्जती भावो, जो वा जत्थ ण विज्जती । सो सभावेण सव्वो वि लोकम्मि तु पवत्तती ॥ २१ ॥ १६३०. विसं वा अमतं वा वि सभावेण उवट्टितं ।
चंद-सूरा मणी जोती तमो अग्गी दिवं खिती ॥ २२ ॥ १६३१. वदतु जणे जं से इच्छियं, किं णु कॅलेमि उदिण्णमप्पणो । भावित मम णत्थि एलिसे, इति संखाए ण संजलामऽहं ॥ २३ ॥
१६३२. अक्खोवंजणर्मादाय सीलवं सुसमाहिते ।
अप्पणा चैवमप्पाणं चोदितो वहते रहं ॥ २४ ॥
१. कारिं ति णं ब्रूया शु० ॥ २. एत्ताव' शुपा० ॥ ३. विग शु० ॥ पु० ॥ ५. वायु जा शु० ॥ ६. दिवा शु० ॥ ७. कालेमि पु० पु० शुपा० ॥
४. ण मे सा कोलए शुपा० ॥
८. माताय
१८७
५
१०
१५
२०
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८८
१५
परणयसुत्ते
१६३३. सीलक्खरहमारूढो, णाण-दंसणसारथी । अप्पणा चेव अंप्पाणं जुदित्ता सुभमेहती ॥ २५ ॥
२०
एवं से र्बुद्धे मुत्ते विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ चउत्थं अंगेरिसिणामज्झयणं ॥४॥
१० १६३५. पुढविं आगम्म सिरसा थले किचाण अंजलिं ।
पंचमं पुप्फसालपुत्तज्झयणं
[सु. १ - ५. माणचाग- अहिंसाइउवएसो]
१६३४. माणा पैंच्चोतरित्ताणं विणए अप्पाणुवदंसए ।” पुप्फसालपुत्ते
((
अरहता इसिणा बुइयं ॥ १ ॥
पाण- भोजन से चिच्चा सव्वं च सयणाऽऽसणं ॥ २ ॥
१६३६. णमंसमाणस्स सदा संती आगम्म वट्टती । ata -माणहीणस्स आता जाणइ पज्जवे ॥ ३ ॥ १६३७. ण पाणे अतिपातेज्जा, अलियाऽदिण्णं च वज्जए । ण मेहुणं च सेवेज्जा, भवेज्जा अपरिग्गहे ॥ ४ ॥
१६३८. कोध-माणपरिण्णस्स आता जाणति पजवे । कुणिमं च ण सेवेज्जा, समाधिमभिदं
॥ ५ ॥
एवं से बुद्धे विरएँ विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इत्थं हव्वमागच्छति तिमि ॥
॥ इइ पंचमं पुप्फसालपुत्तनामज्झयणं ॥ ५ ॥
१. अध्याणं चोदित्ता शु० ॥ २. बुद्धे मुत्ते० ॥ ४ ॥ हं० पु० । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ३. " आङ्गीरसभरद्वाजाध्ययनम् । ” इत्यवचूरिंगतचतुर्थाध्यन समाप्तिसूचकपाठानुसारेणेदं 'अंगीरसज्झयणं' इति ज्ञायते ॥ ४. पच्चोत्तरि शुपा० ॥ ५. अतिवाते शुपा० पु० ॥ ६. बुद्धे... णो पुणरचि ० ॥ ७°ए पावओो० ॥ ५ ॥ ० ॥
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसिभा सियाई
छटुं वक्कलचीरिणामज्झयणं
[सु. १-१०. सच्छंदायरणनि सेहाइउवएसो]
१६३९. “ तमेव उवरते मातंर्गसड्डे कायभेदाति आयति तमुदाहरे देवदाणवाणुमतं । तेणेमं खलु भो ! लोकं सणराऽमरं वसीकतमेव मण्णामि । तमहं "बेमि त्ति रयं । " वागलचीरिणा अरहता इसिण बुइतं ॥ १ ॥
१६४०. ण नारीगणासत्ते अप्पणो य अबंधवे ।
पुरिसा जतो वि वच्चह तत्तो वि जुधिरे जॅणे ॥ २ ॥ १६४१. णिरंकुसे व मातंगे, छिण्णरस्सी हुए विवा । गौणावग्गहपब्भट्ठे विविधं पवते परे ॥ ३ ॥ १६४२. णावा अकण्णधारा व सागरे वायुणेरिता । चंचला धावते णावा, सभावाओ अकोविता ॥ ४ ॥ १६४३. मुँक्कं पुष्पं व आगासे णिराधारे तु से णरे । दढसुंबणिबद्धे तु, विहरे बलवं विहिं ॥ ५ ॥ १६४४. सुत्तमेत्तगतिं चेव गंतुकामे वि से जहा ।
एवं लद्धा वि सम्मग्गं सभावाओ अकोविते ॥ ६॥
१६४५. जं तु परं णवएहिं, अंबरे वा विहंगमे । दढसुत्तणिबद्धे ति० सिलोको ॥ ७ ॥ १६४६. णांणावग्गहसंबंधे धितिमं पणिहितिंदिए । सुत्तमेत्तती चैव तथा साधू णिरंगणे ॥ ८ ॥
१६४७. सच्छंद गतिपयारा जीवा संसारसागरे । कम्मसंताण संबद्धा हिंडंति विविहं भवं ॥ ९ ॥
१.
मतंग ' पु० ॥ २. बेमि विरयं इत्यवचूरिव्याख्यासम्मतः पाठः । बेमि । वियत्तवागल शु० ॥ ३. नारीगणपते तु भ' इति पु० प्रतौ प्रथमं चरणम् ॥ ४. जिणे शुपा० ॥ ५. पापग्गह शु०, अवचूरिसम्मतोऽप्ययं पाठः ॥ ६. सुक्कं पु० शुपा० ॥ ७. जे शुपा० ॥ ८. विहंगे ब° पु० शुपा० ॥ ९. णाणपग्गह शु० । णाणापग्गह शुपा० ॥ १ गतिं पु० शुपा० ॥। ११ तथा शुपा० ॥
१८९
१०
१५
२०
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९०
१०
१५
परण्णयसुते
१६४८. इत्थीऽणुगिद्धे वसए अप्पणी य अबंधवे । जतो विवज्जती पुरिसे तत्तो वि जुधिरे जणे । मण्णती मुक्कमप्पाणं, पडिबद्धे पलायते ॥ १० ॥
वियत्ते भगवं वक्कलैचीरि उँग्गतवेत्ति ॥
एवं सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छत्ति बेमि ॥
॥ इइ छटुं बक्कलचीरिणामज्झयणं ॥ ६ ॥
सत्तमं कुम्मापुत्तणामज्झयणं
[सु. १-५. दुक्खतितिक्खाइउवएसो]
१६४९. “ सव्वं दुक्खावहं दुक्खं, दुक्खं सऊसुयत्तणं । दुक्खी व दुक्करचरियं चरिता सव्वदुक्खं खवेति तवसा तम्हा अदीर्णेमणसो दुक्खी सव्वदुक्खं तितिक्खेज्जासि "त्ति कुम्मापुत्तेण अरहता इसिणा बुइयं ॥ १ ॥
१६५०. जणवादो ण ताज्जा अत्थितं तव -संजमे । समाधिं च विराहेति जे रिट्ठचरियं चरे ॥ २ ॥
१६५१. आलस्सेणावि जे केइ उस्सुअत्तं ण गच्छति ।
तेणावि से सुही होइ, किं तु (? नु) सद्धी परक्कमे ॥ ३ ॥
१६५२. आलस्सं तु परिण्णाए जाती - मरण - बंधणं । उत्तिमट्ठवरग्गाही वीरियातो परिव्व ॥ ४ ॥
१. विज्झविणे जणे शुपा० । वि जुविणे जणे पु० शुपा० ॥ २. 'लचीरे उग्गवते पु० ॥ ३. उवागते, उग्गवते शुपा० ॥ ४. बुद्धे... णो पुणरवि इञ्चत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥ शु० । बुद्धे० ॥ ६ ॥ पु० ॥ माणसो शु० ॥ ६. अच्छित्तं शु० । अत्थितं शुपा० ॥
५
७. टूचारियं शुपा० ॥
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इलिमालियाई
१६५३. कामं अकामकामी अत्तत्ताए परिव्वए ।
एवं सिद्धे र्बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इञ्चत्थं हव्वमागच्छइ त्ति बेमि ॥
॥ इइ सत्तमं कुम्मापुत्तणामज्झयणं ॥ ७ ॥
१६५४.
सावज्जं णिरवज्जेणं परिण्णाए परिव्वज्जासि ॥ ५ ॥ त्ति बेमि ॥
अट्टमं केतलिपुत्तणामज्झयणं
[सु. १ - ३. गंथच्छेयाइउवएसो]
""
"आरं दुगुणेणं, पारं एकगुणेणं । तलिपुत्ते इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
१६५५. इय उत्तमैंगंथवेयए समिया लुप्पति गच्छती सयं वा । वोच्छिंद (दि)य कम्मसंचयं, कोसारकीडे व जहाइ बंधणं ॥ २ ॥
१६५६. तम्हा एवं वियाणिय गंथजालं दुक्खं दुहावहं छिंदिय ठाइ संजमे, से हु मुणी दुक्खा विमुच्चई । ' धुवं सिवं गईं उवेइ
"
इति पाठ ( पाठान्तरम् ) ॥ ३ ॥
१. कारी अशु० ॥ २. बुद्धे... णो पुणरवि इच्चत्थं हन्त्रमागच्छति त्ति बेमि ॥ शु० । बुद्धे०
o
॥ ७ ॥ ५० ॥ ३ मगंधवे पु० शुपा० । समियं वोच्छिंद पावयं कोसार शु० ॥ हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥ शु० ॥
मगंथडेयए रहसमिया लुप्पंति व अच्छती । ४. इ । एवं सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि इच्चत्थं बुद्धे ० ॥ ८ ॥ पु० ॥
५.
एवं सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमाग- १५ च्छत्ति बेमि ॥
॥ इइ केतलिपुत्तणामज्झयणं अट्टमं ॥ ८ ॥
१९१
१०
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९२
५
पइण्णयसुत्ते
नवमं महाका सवज्झयणं
[सु. १ - २. अप्पहीणकम्ममूलो दुहाणुभावो ]
१६५७. " जीवता व जम्मं तावता व कम्मं, कैम्मुणा खलु भो ! पया सिया, समियं उवनिचिज्जइ अवचिज्जइ । " इइ महइमहाकासवेण अरहया
इस बुइयं ॥ १ ॥
१६५८. कम्मुणा खलु भो ! अप्पहीणेणं पुणरवि आगच्छइ हत्थच्छेयणाणि पायच्छेयणाणि एवं कण्ण० नक्क० उट्ठ० जि०भ० सीस० दंडणाणि मुंडणाणि, उदिणेण जीवो कोट्टणाणि पिट्टणाणि तजणाणि तालणाणि वहणाई बंधणाई परिकिलेसणाई अंदुबंधणाई नियलबंधणाणि जावजीवबंधणाणि नियलजुयलसंकोड - १० मोडणाई हिययुप्पाडणाई दसणुप्पाडणाई उल्लंबणाई ओलंबणाई घंसणाई घोलणाई पीलाई सीहपुच्छणाई कडग्गिदाहणाई भत्त- पाणनिरोहणाईं दोगच्चाई दोभत्ताई दोमणस्साई भाउमरणाई भइणिमरणाई पुत्तमरणाइं धूयमरणाई भज्जमरणाई अण्णाणि य सयण - मित्त- बंधुवग्गमरणाई, तेसिं च णं दोगच्चाई दोभत्ताई दोमणस्साईं अप्पिय संवासाई पियविप्पओगाई हीलणाई खिसणाई गरहणाई पव्वहणाईं १५. परिभवणाई आगडूणाई, अण्णयराई च दुक्खदोमणस्साइं पच्चणुभवमाणे अणाइयं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतसंसारसागरं अणुपरिदृति ॥ २ ॥
[सु. ३. पहीणकम्ममूलो सुहाणुभावो ]
१६५९. कम्मुणा पहीणेणं खलु भो ! जीवो नो आगच्छिहिति हत्थच्छेयपाणि० ताई चैव भाणियव्वाई जाव संसारकंतारं विईवइत्ता सिवमयलमरुयम२० क्खयमव्वाबाहमपुणरावत्तं सासयं ठाणमब्भुवर्गये चिट्ठति ॥ ३ ॥
[सु. ४-७ संवर- णिजराहि पुण्ण - पावनिरोहत्तं ] १६६० कम्ममूलमनिव्वाणं, संसारे सव्वदेहिणं ।
कम्ममूलाई दुखाई, कम्ममूलं च जम्मणं ॥ ४ ॥
१. जाव जाव जम्मं ताव ताव कम्मं शु० ॥ २. कम्मणा शुपा० ॥ ३ ४. दोमणसाई शुपा० ॥ ५. माणा शुपा० | माणो पु० ॥ ७. जीवा पु० ॥ ८. गया चिट्ठेति पु० शुपा० ॥
य । महइ प्र० विना ॥ ६. यद्वंति शुपा० पु० ॥
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९३
८. इसिभासियाई १६६१. संसारसंतईमूलं पुण्णं पावं पुरेकडं ।
पुण्ण-पावनिरोहाय सम्मं संपरिव्वए ॥५॥ १६६२. पुण्ण-पावस्स आयाणे परिभोगे यावि देहिणं ।
संतईभोगपाउग्गं पुण्णं पावं सयं कडं ॥६॥ १६६३. संवरो निजरा चेव पुण्ण-पावविणासणं ।
संवरं निजरं चेव सव्वहा सम्ममायरे ॥७॥
[सु. ८. कम्मादाणकारणाणि] १६६४. मिच्छत्तं अनियत्ती य पमाओ यावि णेगहा ।
कसाया चेव जोगा य कम्मादाणस्स कारणं ॥८॥
[सु. ९-१०. कम्मसरूवं १६६५. जहा अंडे जहा बीए तहा कम्मं सरीरिणं ।
संताणे चेव भोगे य नाणावन्नत्तमच्छङ् ॥९॥ १६६६. निव्वत्ती 'वीरियं चेव संकप्पे य अणेगहा ।
नाणावण्णवियक्कस्स दारमेयं हि कम्मुणो ॥१०॥
[सु. ११-३६. संवर-निजराइविसया विविहा परूवणा] १६६७. एस एव विवण्णासो, संवुडो संवुडो पुणो ।
कमसो संवरो नेओ देस-सव्वविकप्पिओ ॥११॥ १६६८. सोपायाणा निरादाणा विपाकेयरसंजुया ।
उवक्कमेण तवसा निन्जरा जायए सयौ ॥१२॥ १६६९. संततं बंधए कम्मं, निजरेइ य संततं ।
संसारगोयरो जीवो, विसेसो उ तवो मओ ॥१३॥ १६७०. अंकुरा खंधखंधीयो जहा भवइ वीरुहो।
कम्मं तहा तु जीवाणं सारा सरितरं ठितं ॥ १४ ॥ १. विरियं शुपा०॥ २. सिया पु० शुपा० ॥ ३. खंधीया पु० शुपा० ॥ ४. सारंतरं पु० शुपा० ॥
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९४
५ १६७३. अप्पा ठिती सरीराणं, बहुं पावं च दुक्कडं ।
पुव्वं बज्झिज्जते पावं, तेण दुक्खं तवो मयं ॥ १७ ॥ १६७४. खिजेंते पावकम्माणि जुत्तजोगैस्स धीमतो ।
देसकम्मक्खयन्भूता जायंते रिद्धियो बहू ॥ १८ ॥ १६७५. विज्जोसहिणिवाणेसु वत्थु - सिक्खागतीसु य । तवसंयमपत्ते य विमद्दे होति पच्चओ ॥ १९ ॥ १६७६. दुक्खं खवेति जुत्तप्पा पावं मीसे वि बंधणे । धामीसे विगाहम्मि विसपुप्फाण छडणं ॥ २० ॥ १६७७. सम्मत्तं च दयं चेव सम्ममासज्ज दुल्लहं ।
ण पाएन मेधावी, मम्मगाहं जहारिओ ॥ २१ ॥ १५ १६७८. णेह-वत्तिक्खए दीवो जहा चयति संततिं । आयाणबंधरोहम्मि तहऽप्पा भवसंत ॥ २२ ॥ १६७९. दोसादाणे णिरुद्धम्मि सम्मं सत्थाणुसारिणा ।
पुव्वाउत्ते य विजए खयं वाही णियच्छती ॥ २३ ॥ १६८०. मज्जं दोसा, विसं वण्ही, गहावेसो अणं अरी ।
धणं धैन्नं च जीवाणं, विण्णेयं धुवमेव तं ॥ २४॥ १६८१. कम्मार्यांणेऽवरुद्धम्मि सम्मं मग्गाणुसारिणा ।
पुव्वाउत्ते यणिज्जिणे खयं दुक्खं नियच्छती ॥ २५ ॥ १६८२. पुरिसो रहमारूढो जोग्गाए सत्तसंजुतो ।
विपक्खं णिहणं णेइ, सम्मद्दिट्ठी तहा अणं ॥ २६ ॥
१०
परण्णयसुते
१६७१. उवक्कमो य उक्केरो संछोभो खवणं तथा । बद्ध-पुट्ठे-निधत्ताणं वेयणा तु णिकायिते ॥ १५ ॥ १६७२. उक्कडूंत जधा तोयं, सारिज्जंतं जधा जलं ।
संखविज्जा, णिदाणे वा, पावं कम्मं उदीरती ॥ १६ ॥
२०
१. तधा पु० शुपा० ॥ २. मिजंते पावकम्मम्मि जुत्तयोगिस्स पु० ॥ ३. 'जोगिस्स शुपा० ॥ ४. विज्झाए पु० शुपा० ॥ ५. धम्मं पु० शुपा० ॥ ६. 'याणे जिरु' पु० शुपा० ॥
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९५
८. इलिभासियाई १६८३. वन्हिमारुयसंयोगा जहा हेमं विसुज्झती।
सम्मत्त-नाणसंजुत्ते तहा पावं विसुज्झती ॥ २७॥ १६८४. जहा आतवसंतत्तं वत्थं सुज्झइ वारिणा ।
सम्मत्तसंजुतो अप्पा, तहा झाणेण सुज्झती ॥२८॥ १६८५. कंचणस्स जहा धाऊजोगेणं मुच्चए मलं ।
अणाईए वि संताणे तवाओ कम्मसंकरं ॥२९॥ १६८६. वत्थादिएसु सुज्झेसु संताणे गहणे तहा ।
'दिद्वंतं देसधम्मित्तं, सम्ममेयं विभावए ॥३०॥ १६८७. आवजती समुग्धातो जोगाणं च निरंभणं ।
अनियेट्टीए व सेलेसी, सिद्धी कम्मक्खओ तहा ॥३१॥ १६८८. णावा व वारिमज्झम्मि खीणलेवो अणाउलो।
रोगी वा रोगणिम्मुक्को सिद्धो भवति णीरओ ॥३२॥ १६८९. पुव्वजोगा असंगत्ता, काओ वाया मणो इ वा ।
एंगतो आगती चेव कम्माभावा ण विज्जती ॥३३॥ १६९०. परं गवग्गहाभावा सुही आवरणक्खया ।
अत्थिलक्खणसब्भावा निच्चो सो परमो ध्रुवं ॥३४॥ १६९१. दव्वतो खित्ततो चेव कालतो भावतो तहा।
णिचाणिचं तु विण्णेयं संसारे सव्वदेहिणं ॥३५॥ १६९२. गंभीरं सव्वओभदं सव्वभावविभावणं ।
धण्णा जिणाहितं मग्गं सम्मं वेदेति भावओ ॥३६॥ एवं से सिद्ध बुद्ध विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इञ्चत्यं हव्वमागच्छइ ति बेमि॥
॥इइ नवमं महाकासवज्झयणं ॥९॥
१. दिट्ट से दे° शुपा०। दिटुंते देसधम्मत्तं पु०॥ २. °यट्टी एव शु०॥ ३. एकतो शुपा०॥ ४. गावग्ग पु०॥ ५. बुद्धे...णो पुणरवि इश्वत्थं हवमागच्छति त्ति बेमि ॥ शु०। बुद्ध. ॥९॥ पु०॥
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९६
पइण्णयसुत्तेसु दसमं तेतलिपुत्तनामज्झयणं
[सु. १. पव्वजापाहण्णपरूवर्ग कहाणयं] १६९३. “ को कं ठावेइ १ णऽण्णत्थ सगाई कम्मोई इमाई । सद्धेयं खलु भो! समणा वदंती, सद्धेयं खलु माहणा०, अहमेगोऽसद्धेयं वदिस्सामि ।" ५ तेतलिपुत्तेण अरहता इसिणा बुइयं ।
सपरिजणं ति णाम ममं 'अपरिजणो 'त्ति को मे तं सद्दहिस्सती १ सपुत्तं पि णाम ममं 'अपुत्ते 'त्ति को मे तं सद्दहिस्सती? एवं समित्तं पिणाम ममं० १, सवित्तं पि णाम मम०१, सपरिग्गहें पि णाम ममं० १, 'दाण-माण-सक्कारोवयारसंगहिते तेतलिपुत्ते ससयण-परिजणे विरागं गते 'ति को मे तं सदहिस्सती ?, 'जाति-कुल-रूव-विणओवयारसालिणी पोट्टिला मूसिकारधूता मिच्छं विप्पडिवन्ना' को मे तं सदहिस्सति ? 'कालक्कमणीतिसत्थविसारदे तेतलिपुत्ते विसादं गते' ति को मे तं सदहिस्सति १, तेतलिपुत्तेणं अमञ्चेणं गिहं पविसित्ता तालपुडके विसे खातिते त्ति ‘से वि य से विसे पडिहते' ति को मे तं सदहिस्सति ?, तेतलिपुत्तेणं अमच्चेणं महतिमहालयं रुक्खं दुरुहित्ता पासे छिण्णे 'तहा वि ण मए' ति को मे तं सद्दहिस्सति १, तेतलिपुत्तेण महतिमहालयं पासाणं गीवाए बंधित्ता अत्थाहाए पुक्खरिणीए अप्पा पक्खित्ते 'तत्थ वि य णं थाहे लद्धे' को मे तं सदहिस्सति ?, तेतलिपुत्तेण महतिमहालयं कट्टरासिं पलीवेत्ता अप्पा पक्खित्ते ‘से वि य से अगणिकाए विज्झाए' को मे तं सद्दहिस्सति ?
तए णं सा पुट्टिला मूसियारधूता पंचवण्णाइं सखिखिणिताई वत्थाई पवर परिहिता अंतलिक्खपडिवण्णा एवं वयासी—आउसो! तेतलिपुत्ता! एहि तो आयाणाहि पुरओ "विच्छिण्णे गिरिसिहरकंदरप्पवाते; पिट्ठओ कंपेमाणे व्व मेइणितलं, साकइंते व पायवे, णिप्फोडेमाणे व्व अंबरतलं, सव्वतमोरासि व्व पिंडिते,
१. को हं ठा शुपा०॥ २. °म्माई माई। शुपा० ॥ ३. 'जणं जि णाम पु. शुपा० । जणो त्ति णाम शुपा० ॥ ४. स्सती? एवं समात्तं (? त) पि. ?, सदारं पि णाम ममं० १, सच्चि(वित्तं पि पु.॥ ५. °मणीतिविसा° शु०॥ ६. से पडि° शु०॥ ७. अच्छाहे पु° शुपा० ॥ ८. तते शुपा० ॥ ९. °ताई पवर वत्थाई परिहित्ता अंत° शु०, मूलस्थः पाठस्तु शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन स्वीकृतः॥ १०. तो शुपा०॥ ११. वित्थिण्णे शु०, मूलपाठस्तु शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन स्वीकृतः॥ १२. पायकाणे विप्फो° शुपा०॥
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९७
८. इसिभासियाई पञ्चक्खमिव सयं कर्तते, भीमरवं करेंते महावारणे समुट्ठिए; उभओ पासं चक्खुणिवाए सुपयंडधणुजंतविप्पमुक्का पुखमेत्तावसेसा धरणिप्पवेसिणो सरा णिपतंति, हुयवहजालासहस्ससंकुलं समंततो पलित्तं धगधगेति सव्वारण्णं, अचिरेण य बालसूरगुंजद्धपुंजणिकरपकासं झियाइ इंगालभूतं गिहं, आउसो ! तेतलिपुत्ता ! कत्तो वयामो? __तते णं से तेतलिपुत्ते अमचे पोट्टिलं मूसियारधूतं एवं वयासी पोट्टिले ! एहि ता आयाणाहि, भीयस्स खलु भो! पव्वज्जा, अभिउत्तस्स सवहणकिचं, मातिस्स रहस्सकिचं, उक्कंठियस्स देसगमणकिच्चं, छुहियस्स भोयणकिचं, पिवासियस्स पाणकिचं, परं अभिउंजिउकामस्स सत्थकिच्चं, खंतस्स दंतस्स गुत्तस्स जितिंदियस्स एत्तो ते ऐक्कमवि ण भवइ ॥१॥
एवं से सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छइ त्ति बेमि ॥
॥ इइ दसम तेतलिपुत्तणामज्झयणं ॥१०॥
१०
एकारसमं मंखलिपुत्तज्झयणं
[सु. १-५. कुगुरु-सुगुरुविसेसो] १६९४. “सिट्ठयणे व्व आणचा अमुणी, संखाएं अणच्चा एसे तातिते।" मंखलिपुत्तेण अरहता इसिणा बुइयं ॥१॥
१६९५. से एजति वेयति खुमति घट्टति फंदति चलति उदीरेति, तं तं भावं परिणमति, ण से ताती ॥२॥
१६९६. स णो एजति णो वेयइ णो खुब्भइ णो घट्टइ णो फंदति णो २० चलति णो उदीरेति, णो तं तं भावं परिणमति से ताती ॥३॥
१. °ए; वासं चक्खु शुपा० । °ए; वोसुवखाणिवाए पु०॥ २. पुंक्ख° शुपा० पु०॥ ३. खुहियस्स पु०॥ ४. अभिओजि° पु०॥ ५. एकमवि शुपा०॥ ६. भवई शुपा०॥ ७. बुद्धे० ॥१०॥ पु०। बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ८. सटिभणे व्व माणञ्च मुणी शुपा० । सिदिमाण ध्वमुणी पु० शुपा०॥ ९. एयणचा शु०॥
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९८
पइण्णयसुत्तेसु १६९७. तातीणं च खलु णत्थि एजणां वेयणा खोभणा घट्टणा फंदणा चलणा उदीरणा, तं तं भावं परिणामे ॥४॥
१६९८. ताती खलु अप्पाणं च परं च चाउरंताओ संसारकंताराओ तातीति ताई ॥५॥
[सु. ६-१०. सुगुरुमाहप्पाइ] १६९९. असंमूढो उ जो णेता मग्गदोसपरक्कमो ।
गमणिज्जं गतिं गाउं जणं पावेति गामिणं ॥६॥ १७००. सिट्टेकम्मो तु जो वेजो सत्थकम्मे य कोवियो ।
मोयणिज्जातो सो वीरो रोगा मोतेति रोगिणं ॥७॥ १० १७०१. संजोए जो विहाणं तु दव्वाणं गुणलाघवे ।
सो उ संजोगणिप्फण्णं सचं कुणइ कारियं ॥८॥ १७०२. विजोपयारविण्णाता जो धीमं सत्तसंजुतो ।
सो विजं साहइत्ताणं कजं कुणइ तक्खणं ॥९॥ १७०३. णिवतिं मोक्खमग्गस्स सम्मं जो तु विजाणति ।
राग-दोसे णिराकिच्चा से उ सिद्धिं गमिस्सति ॥१०॥ एवं से सिद्धे' बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ति बेमि ॥
॥ इइ एक्कारसमं मंखलिपुत्तणामज्झयणं ॥११॥
२.
बारसमं जण्णवकीयणामऽज्झयणं [सु. १-४. लोएसणानिदेसपुव्वं गोयरचरियाऽऽयारोवएसो] १७०४. “जाँवता व लोएसणा तावता व वित्तेसणा, जावता व वित्तेसणा तावता व लोएसणा। से लोएसणं च वित्तेसणं च परिणाए गोपहेणं गच्छेजा,
१. °णा। ताती खलु पु०॥ २. सिद्धक शुपा०॥ ३. सिद्धे० ॥११॥ पु०। सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु०॥ ४. 'जावता' इत्येतत्पूर्व 'आणचा' इत्यधिकः पाठः पु० शुपा०॥
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
णो महापणं गच्छेजा " जण्णवक्वेण अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥ तं जहा१७०५. जहा कवीता य कविंजला य, गाओ चरंती इह पातरासं । एवं मुणी गोयरियप्पैविट्ठे, णो आलवे णो विय संजलेज्जा ॥ २ ॥ १७०६. पंचवणीमकसुद्धं जो भिक्खं एसणाए एसेजा । तस्स सुद्धा लाभा हणणाए विप्पमुक्कदोसस्स ॥ ३ ॥
१७०७. पंथाणं रूवसंबद्धं फलावत्तिं च चिंतए ।
कोहातीणं विवकं च अप्पणी य परस्स य ॥ ४॥
एवं से सिद्धे र्बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं मागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ बारसमं जण्णवक्कीयनामऽज्झयणं ॥ १२ ॥
तेरसमं भयालिनामऽज्झयणं
[ सु. १ - ८. पराभिभवनिसेहपुत्रं लाइ ऽलाइविसए उदासीणयानिद्देसो ] १७०८. “ किर्मेत्थं णत्थि लावण्णताए” मेर्तज्ज्ञेण भयालिणा अरहता इसा बुइतं ॥ १ ॥
१७०९. णो हं खलु हो ! अप्पणो विमोयणट्ठताए परं अभिभविस्सामि, माणं माणं से परे अभिभूयमाणे ममं चेव अहिताए भविस्सति ॥ २ ॥ १७१०. आताणाए उ सव्वेसिं गिहिब्रूहणतारए । संसारवाससंताणं कहं मे हंतुमिच्छसि ? ॥ ३ ॥
१७११. संतस्स करणं णात्थि, णासतो करणं भवे । बहुधा दिट्ठे इमं सुट्टु णासतो भवसंकरो ॥ ४ ॥
१. पविट्टो पु० ॥ २. विपाकं शुपा० ॥ ३. बुद्धे... णो पुणरवि शु० । बुद्धे विरए० ॥ १२ ॥ पु० ॥ ४. किमहं णत्थि शु० विना ॥ ५. लावणताए पु० । लावण्णंताए शुपा० ॥ ६. मेतेज्जेण पु० विनां ॥
१९९
१०
१५
२०
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
२००
पइण्णयसुत्ते
१७१२. संतमेतं इमं कम्मं, दारेणेतेणुवट्ठियं ।
१७१३. मूलसेके फलुप्पत्ती, मूलघाते हतं फलं ।
फलत्थी सिंचती मूलं, फलघाती ण सिंचती ॥ ६॥ ५ १७१४. लुप्पती जस्स जं अस्थि, णासंतं किंचि लुप्पती । संतातो लुप्पती किंचि णासंतं किंचि लुप्पती ॥ ७ ॥ १७१५. अत्थि मे तेण देति, नत्थि से तेण देइ मे ।
जइसे होज्ज ण मे देज्जा, णत्थि से तेण देति मे ॥ ८ ॥
णिमित्तमेत्तं परो एत्थ, मज्झ मे तु पुरेकडं ॥ ५ ॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इच्छत्थं १० हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ तेरसमं भयालिनामऽज्झयणं ॥ १३ ॥
२०
चउदसमं बाहुकणामऽज्झयणं
[सु. १ - ४. इहलोय - परलोयासंसानि सेहोवएसो] १७१६. “ जुत्तं अजुत्तजोगं ण पमाण "मिति बाहुषेण अरहता इसिणा १५ बुइतं ॥ १ ॥
१७१७. अप्पणिया खलु भो ! अप्पाणं समुक्कसिय ण भवति बद्धचिंधे णरवती, अप्पणिया खलु भो ! य अप्पाणं समुक्कंसिर्यं समुक्कसिय ण भवति बद्धचिंधे सेट्ठी । एवं चेव अँणुयोये जाणह खलु भो ! समणा ! माहणा !, गामे अदुवा रणे, अदुवा गामे णो वि रणे,
अभिणिस्सए इमं लोयं परलोयं पणिस्सए,
दुहओ वि लोके अपतिट्ठिते । अकामए बाहुए मते त्ति । अकामए चरए तवं, अकामए कालगए णरकं पत्ते ॥ २ ॥
१. मूलस्से के पु० ॥ २. अस्थि मो (? सो) तेण [? मे] देति पु० ॥ ३. मे पु० विना ॥ ४. सिन्द्वे ० ॥ १३ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ५ °सिया पु० शुपा० ॥ ६. °सिया ण भ° पु० शुपा० ॥ ७. अणुयोजे पु० ॥ ८. मते ति शु० ॥
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१७१८. अकामए पव्वइए अकामते चरते तवं ।
अकामए कालगए 'सिद्धिं पत्ते अकामए ॥ ३ ॥
१७१९. सकामए पव्वइए, सकामए चरते तवं सकामए कालगते णरगे पत्ते । सकामए चरते तवं, सकामए कालगते – सिद्धिं पत्ते काम
-
? ॥ ४ ॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताई णो पुणरवि इत्थं ५ हव्त्रमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ चउदसमं बाहुकणामऽज्झयणं ॥ १४ ॥
पण्णरसमं मधुरायणिज्जणामऽज्झयणं [सु. १ - ३. दुक्खोदीरणाविस वत्तच्छं ]
१७२०. “ सायादुक्खेण अभिभूते दुक्खी दुक्खं उदीरेति, असातादुक्खेण १० अभिभूए दुक्खी दुक्खं उदीरेति ? सातादुक्खेण अभिभूएँ दुक्खी दुक्खं उदीरेति, णो असातादुक्खेण अभिभूते दुक्खी दुक्खं उदीरेति ॥ १ ॥
१७२१. सातादुक्खेण अभिभूतस्स दुक्खिणो दुक्खं उदीरेति, असातादुक्खेण अभिभूयस्स दुक्खणो दुक्खं उदीरेति १ सातादुक्खेण अभिभूतस्स दुक्खणो दुक्खं उदीरेति । पुच्छा य वागरणं च ॥ २ ॥
1
१७२२. संतं दुक्खी दुक्खं उदीरेति, असंतं दुक्खी दुक्खं उदीरेति ? संतं दुक्खी दुक्खं उदीरेइ, सातादुक्खेण अभिभूतस्स उदीरेति णो असंतं दुक्खी दुक्खं उदीरेइ ।” मधुरायणेण अरहता इसिणा बुइतं ॥ ३ ॥
२०१
[सु. ४. दुक्खविवागा]
१७२३. दुक्खेण खलु मो ! अप्पहीणेणं जीए आगच्छंति हत्थच्छेयणाई २०
१. सिद्धिपत्ते पु० शुपा० ॥ २. “ किं सिद्धिं प्रातः ? इति प्रश्नः । 'न' इत्युत्तरम्" इत्यवचूरिव्याख्या ॥ ३. बुद्धे... णो पुणरवि शु० । बुद्धे० ॥ १४ ॥ ० ॥ ४. अतः पूर्वे ' सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रत्तौ ॥ ५. °ति ? णो सातादुक्खेण इत्यवचूरिसम्मतः पाठः ॥ ६.९ जाव णो असाता' पु० शुपा० ॥
१५
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०२
पइण्णयसुत्तेसु पादच्छेयणाई एवं णवमज्झयणगमएणं णेयव्वं जाव सासतं निव्वाणमन्भुवगता चिट्ठति, णवरं दुक्खाभिलावो ॥४॥
[सु. ५-३२. दुक्खमूलपावकम्मपरिहरणाइविसए वित्थरओ परूवणा] १७२४. पावमूलमणिव्वाणं संसारे सव्वदेहिणं ।
पावमूलाणि दुक्खाणि पावमूलं च जम्मणं ॥५॥ १७२५. संसारे दुक्खमूलं तु पावं कम्मं पुरेकडं ।
पावकम्मणिरोधाय सम्मं भिक्खु परिव्वए ॥ ६॥ १७२६. सभावे सति कंदस्स धुवं वल्लीय रोहणं ।
बीए संवुज्झमाणम्मि अंकुरस्सेव संपदा ॥७॥ १० १७२७. सभावे सति पावस्स धुवं दुक्खं पसूयते ।
णाऽसतो मट्टियापिंडे णिव्वैत्ती तु घडादिणं ॥८॥ १७२८. सभावे सति कंदस्स जहा वल्लीय रोहणं ।
बीयातो अंकुरो चेव धुवं वल्लीय अंकुरा ॥९॥ १७२९. पावघाते हतं दुक्खं पुप्फवाए जहा फलं ।
विद्धाए मुद्धसूईए कतो तालस्स संभवे ? ॥१०॥ १७३०. मूलसेके फलुप्पत्ती, मूलवाते हतं फलं ।
फलत्थी सिंचए मूलं, फलघाती न सिंचति ॥११॥ १७३१. दुक्खितो दुक्खघाताय दुक्खावेत्ता सरीरिणो ।
पडियारेण दुक्खस्स दुक्खमण्णं णिबंधैंई ॥१२॥ २० १७३२. दुक्खमूलं पुरा किच्चा दुक्खमासज्ज सोयती ।
गहितम्मि अणे पुल्विं अदइत्ता ण मुच्चइ ॥१३॥ १७३३. आहारत्थी जहा बालो चण्ही सप्पं च गेण्हती ।
तहा मूढो सुहऽत्थी तु पावमण्णं पकुव्वती ॥१४॥
१. संसारदु° पु०॥ २. णिवत्ती पु० शुपा० ॥ ३. व दुक्खं ॥ पावधाते पु० शुपा०॥ ४. छिंदाए पु० शुपा० ॥ ५. संभवो शुपा० ॥ ६. दुक्खतो(त्तो) पु० शुपा०॥ ७. धइ शुपा० ॥ ८. वण्ही पु० शुपा०॥
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१७३४. पावं परस्स कुव्वतो हसती मोहमोहितो ।
मच्छो गलं संतो वा विणिघातं ण परसती ॥ १५॥
१७३५. पचुप्पण्णरसे गिद्धो मोहमल्लपणोल्लितो ।
दित्तं पावति उक्कथं वारिमज्झे व वारणा ( ) || १६॥ १७३६. परोवघाततल्लिच्छो दप्पमोहमैलुद्धुरो |
सीहो जरो दुपाणे वा गुणदोसं ण विंदती ॥ १७॥ १७३७. सॅक्सो पावं पुरोकिच्चा दुक्खं वेदेति दुम्मती । आसत्तकंठपासो वा मुक्कधारो (१ हो ) दुहट्टिओ ॥ १८ ॥ १७३८. पावं जे उ पकुव्वंति जीवा साताणुगामिणो । वडूती पावकं तेसिं अणग्गाहिस्स वा अणं ॥ १९ ॥ १७३९. अणुबद्धमपस्संतापचुप्पण्णगवेसका ।
ते पच्छा दुक्खमच्छंति गलुच्छिन्ना झसा जहा ॥ २० ॥ १७४०. आता कडाण कम्माणं आता भुंजति जं फलं । तम्हा आतस्स अट्ठाए पावमादाय वज्जए ॥ २१ ॥ १७४१. संते जम्मे पसूयंति वाहि सोग - जरादओ ।
संते हते वही तरुच्छेत्ता ण छिंदति ॥ २२ ॥ १७४२. दुक्खं जरा य म य सोगो माणावमाणणा ।
जम्मघते हता होंती पुप्फघाते जहा फलं ।। २३॥ १७४३. पत्थरेणाऽऽहतो कीवो खिप्पं डसइ पत्थरं ।
मिगारि ऊ सरं पप्प सरुप्पत्तिं विमग्गति ॥ २४ ॥ १७४४. तहा बालो दुही वत्युं बाहिरं णिंदती भिसं । दुक्खुप्पत्तिविणासं तु मिगारि व्व ण पप्पैति ॥ २५ ॥
१. विणिपातं पु० ॥ २. उक्कंठं शु० ॥ ३. 'मलडु' शुपा० ॥ ४. वसं सो पाचं पु० पा० ॥ ५. पावो वा पु० ॥ ६. दुहट्टिभो पु० शुपा० ॥ ७. संति पु० शुपा० ॥ ८. जरोदया । णो सं० ॥ ९. 'घातो हतो होती पु० शुपा० ॥ १०. पतिं व मग्ग' शु० ॥ ११. प्पस्त(पस्स) ति पु० । घन्तिति शुपा० । पतीती शुपा० ॥
२०३
५
१०
१५
२०
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०४
पइण्णयसुत्तेसु १७४५. वणं वैहि कसाए य अणं जं वा वि दुट्टितं ।
आमगं च उव्वहंता दुक्खं पावंति पीवरं ॥२६॥ १७४६. वण्ही अणस्स कम्मस्स आमकस्स वणस्स य ।
णिस्सेसं घाइणं सेयो छिण्णो वि रुहती दुमो ॥ २७॥ ५ १७४७. भासच्छण्णो जहा वण्ही गूढकोहो जहा रिपू ।
पावकम्मं तहा लीणं दुक्खसंताणसंकडं ॥ २८॥ १७४८. पत्तिंधणस्स वण्हिस्स उद्दामस्स विसस्स य ।
मिच्छत्ते यावि कम्मस्स दित्ता वुड़ी दुहावहा ॥ २९॥ १७४९. धूमहीणो य जो वण्ही छिण्णादाणं च जं अणं ।
मंताहतं विसं जं ति धुवं तं खयमिच्छती ॥३०॥ १७५०. छिण्णादाणं धुवं कम्मं झिज्जते तं तहाहतं ।
आदित्तरस्सितत्तं व छिण्णादाणं जहा जलं ॥३१॥ १७५१. तम्हा उ सव्वदुक्खाणं कुजा मूलविणासणं ।
वालग्गाहि व्व सप्पस्स विसदोसविणासणं ॥ ३२॥ १५ एवं से सिद्ध बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ पण्णरसम मधुरायणिजणामऽज्झयणं ॥१५॥
सोलसमं सोरियायणणामऽज्झयणं
[सु. १. उत्तमपुरिसलक्खणं] १७५२. “जस्स खलु भो ! विसयायारा ग य परिस्सर्वति 'इंदिया वा दवेहिं, से खलु उत्तमे पुरिसे"त्ति सोरियायणेण अरहता इसिणा बुइतं ॥१॥
१. वण्ही शुपा०॥ २. भण्णं शुपा० ॥ ३. घायिणं शुपा०॥ ४. भादिश्चर° पु० शुपा०॥ ५. बुद्धे०॥१५॥ पु० । बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ६. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ७. ण परि° शु०॥ ८. इंदिय पु० शुपा०॥
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भालियाई
[सु. २. मणुण्णाऽमणुण्णसद्दाईसु राग-दोसनिसेहपरूवणं ]
१७५३. तं कहमिति १ - मणुण्णेसु सद्देसु सोयविसयपत्तेसु णो सज्जेजा णो रज्जेज्जा णो गिज्झेज्जा णो मुज्झेज्जा णों' विणिघाय मावज्जेज्जा । मण्णुण्णेसु ससु सोत्तविसयपत्ते सज्जमाणे रज्जमाणे गिज्झमाणे मुज्झमाणे आसेवमाणे विप्पवहतो पावकम्मस्स आदाणाए भवति । तम्हा मणुण्णाऽमणुण्णेसु ससु सोयविसयपत्तेसु ५ णो सज्जेज्जा णो रज्जेजा णो गिज्झेज्जा णो मुज्झेज्जा णो आसेवमाणे वि[प्पवहतो.... भवेज्जा]। एवं रूवेसु गंधेसु रसेसु फासेसु । एवं विवरीएसु णो दूसेज्जा ॥ २ ॥
[सु. ३- ५ इंदियणियमणपरूवणं ]
१७५४. दुहंता इंदिया पंच संसाराए सरीरिणं ।
ते च्चैव णियमिया संता जाणाए भवंति हि ॥ ३॥ १७५५. दुईते इंदिए पंच राग - दोसपरंगमे ।
कुम्मो विव सअंगाईं सए देहम्मि साहरे ॥ ४ ॥ १७५६. वण्ही सरीरमाहारं जहा जोएण जुंजती ।
इंदियाणि य जोए य तहा जोगे वियाणसु ॥ ५॥
सत्तरसमं विदुणामऽज्झयणं
[सु. १२. महाविआसरूवं ]
१७५७. “इँमा विज्जा महाविज्जा सव्वविज्जाण उत्तमा । जं विज्जं साहइत्ताणं सव्वदुक्खाण मुञ्चती ॥ १ ॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इञ्चत्थं १५ हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ सोलसमं सोरियायणणामऽज्झयणं ॥ १६ ॥
१. णो विणी' पु० शुपा० ॥ २. सोतवि पु० ॥ ३. माणे सुमणो आसे पु० शुपा० ॥ ४. जो गि० णो मु० जो अण्णे वि० । एवं रूबेसु पु० शुपा० ॥ ५. बुद्धे० ॥ १६ ॥ पु० । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ६. अतः पूर्वे 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥
२०५
१०
२०
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०६
५
पइण्णयसुते
१७५८. जेण बंधं च मोक्खं च जीवाणं गतिरागतिं । आयाभावं च जाणाति सा विज्जा दुक्खमोयणी ॥ २ ॥ " विदुणा अरहता इसिणा बुझतं ।
१५
१७५९.
१० १७६१.
१७६०. सम्मं कम्मपरिणाणं ततो तस्स विमोक्खणं । कम्ममोक्खपॅरिण्णाणं करणं च विमोक्खणं ॥ ४ ॥
[सु. ३-४ दिŚतपुरस्सरं कम्मक्खयउवायनिरूवणं] संम्मं रोगपरिणाणं ततो तस्स विनिच्छयं । रोगोसहपरिण्णाणं जोगो रोगतिगिच्छितं ॥ ३॥
[सु. ५- ६. सल-कम्मक्खयकारय सरूवं ] मम्मं ससल्लजीवं च पुरिसं वा मोहघातिणं । सल्लुद्धरणजोगं च जो जाणइ स सल्लहा ॥५॥
१७६२. बंधणं मोयणं चैव तहा फलपरंपरं ।
जीवाण जो विजाणाति कम्माणं तु स कम्महा ॥ ६ ॥
[सु. ७-९. सावञ्जजोगवञ्जणा-निरवज्ञ्जजोगसमायरणापरूवणं ] १७६३. सावज्जजोगं णिहिलं विदित्ता तं चैव सम्मं परिजाणिऊणं । तीतस्स णिंदाए समुत्थितप्पा सावज्जवुत्तिं तु ण सद्दहेजा ॥ ७ ॥
१७६४. सज्झायझाणोवगतो जितप्पा संसारवासं बहुधा विदित्ता । सावज्जवुत्तीकरणेऽठितप्पा णिरवर्जवित्ती उ समाहरेज्जा ॥ ८ ॥
१७६५. परकीयसव्वसावज्जं जोगं इह अज्ज दुच्चरियं णायरे अपरिसेसं, २० णिरवज्जे ठितस्स णो कप्पति पुणरवि सावज्जं सेवित्तए ॥ ९ ॥
१. सम्मं सरोग' पु० ॥ २. परिणाणं पु० ॥ ३. विणिच्छ शु० ॥ पु० शुपा० ॥ ५. परिणाणं पु० ॥ ६ समुट्ठित पु० ॥ ७ रणेऽकित पु० ॥ ९. भजनं शुपा० । भजन शुपा० । अज्झमग्गं दुच्छ' पु० ॥
४. योगो य तिगि शुपा० ॥ ८. 'जवत्ती
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसिमालियाई
एवं से सिद्धे' बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ सत्तरसमं विदुणामऽज्झयणं ॥ १७ ॥
अट्ठारसमं वरिसकण्हणामज्झयणं
[सु. १ - २. सावज - निरवञ्जाणं संसार - मोक्खनिरूवणं ]
१७६६. अयते खलु भो जीवे वज्जं समादियति । से कहमेतं ? - पाणातिवाएणं जाव परिग्गहेणं अरति जाव मिच्छादंसण सल्लेणं वज्जं समइत्ता इत्थच्छेयणाई पायच्छेयणाई जाव अणुपरियहंति णवमुद्देसगमेणं ।
जे खलु भो ! जीवे णो वज्जं समादियति, से कहमेतं १, वरिसकण्हेण अरहता इसिणा बुइतं - पाणाइवातवेरमणेणं जाव मिच्छादंसणसल्लवेरमणेणं, सोइंदिय - १० तौ (तृ) णिग्गणं णो वज्जं समज्जिणित्ता हत्थच्छेयणाई पायच्छेयणाई जाव दोमणस्साई • वीतिवतित्ता सिवमचल जाव चिट्ठति ॥ १ ॥
*
१७६७. सकुणी संकुपघातं च वरँत्तं रज्जुगं तहा । वारिपत्तधरो चैव विभागम्मि विहावए ॥ २॥
एवं से सिद्धे र्बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं १५ हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ वरिसकण्हणामऽज्झयणं ॥ १८ ॥
१. सिद्धे० ॥ १७ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ २. अतः पूर्वे 'सिद्धि ' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. मायित्ता पु० ॥ ४. सवक' शु० ॥ ५. 'ता' इति प्राचीनपरम्परागतस्य पञ्चसंख्या निदर्शकस्य 'तृ ' इत्यक्षराङ्कस्य लिपिविकारः सम्भाव्यते ॥ ६. वातं पु० ॥ ७. वेरतं शुपा० । वेरन्तरज्जंगं ति वहा पु० ॥ ८. बुद्धे० ॥ १८ ॥ पु० । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥
२०७
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८
पइण्णयसुत्तेसु एगूणवीसइमं आरियायणऽज्झयणं [सु. १-६. अणारियकम्माइनिसेह-आरियकम्माइआयरणपरूवणा] १७६८. “सव्वमिणं पुराऽऽरियमासि" ओरियायणेणं अरहता इसिणा
बुइतं ॥१॥ ५ १७६९. वजेजऽणारियं भावं कम्मं चेव अणारियं ।
अणारियाणि य मित्ताणि आरियत्तमुवट्टिए ॥२॥ १७७०. जे जणाऽणारिए णिचं कम्मं कुव्वंतऽणारिया(?यं)।
अणारिएहि य मित्तेहि सीदति भवसागरे ॥३॥ १७७१. संधिज्जा आरियं मग्गं कम्मं जं वा वि आरियं ।
आरियाणि य मित्ताणि आरियत्तमुवट्ठिए ॥४॥ १७७२. जे जणा आरिया णिचं कम्मं कुव्वंति आरियं ।
__ आरिएहि य मित्तेहिं मुचंती भवसागरा ॥५॥ १७७३. आरियं गाणं साहू, आरियं साहु दंसणं ।
आरियं चरणं साहू, तम्हा सेवह आरियं ॥ ६॥ १५ एवं से सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि॥
॥ इइ एगूणवीसइमं आरियायणऽज्झयणं ॥ १९ ॥
२०
वीसइमं उकलणामऽज्झयणं
[सु. १.६. पंच उक्कलभेया, तेसिं सरूवं च] १७७४. पंचें उक्कला पन्नत्ता, तं जहा—दंडुक्कले १ रज्जुक्कले २ तेणुक्कले ३ देसुक्कले ४ सव्वुक्कले ५॥१॥ १. अतः पूर्व सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ २. आयरिया पु. शुपा०॥ ३. मुचंति शु० ॥ ४. सेवय शु०॥ ५. बुद्धे...णो पुणरवि शु० ॥ ६. विपावे अलंताती णो० ॥१९॥ पु० ॥ ७. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भालियाई
१७७५. से किं तं दंडुक्कले १ दंडुक्कले नामं जे णं दंडदितेणं आदिलमज्झऽवसाणाणं पण्णवणाए समुदयमेत्ताभिधाणारं ' णत्थि सरीरातो परं जीवो 'त्ति भवगतिवोच्छेयं वदति, से तं दंडुक्कले १ ॥ २॥
१७७६. से किं तं रज्जुक्कले १ रज्जुक्कले णामं जे णं रज्जुदितेणं समुदयमेत्तपण्णवणाए पंचमहब्भूतखंधमेत्ताभिधाणाई संसारसंसंतिवोच्छेदं वदति, से तं ५ रज्जुक्कले २ ॥३॥
१७७७. से किं तं तेणुक्कले ? तेणुक्कले णामं जे णं अण्णसत्यदिट्टंतगाहेहिं सपक्खुब्भावणाणिरए ' मम तेतै' मिति परकैरुणच्छेदं वदति, से तं तेणुक्कले
३ ॥ ४ ॥
१७७८. से किं तं देसुक्कले ? देसुक्कले णामं जे णं ' ॲत्थि न्नेस ' इति सिद्धे १० जीवस्स अकत्ता दिएहिं गाहेहिं देसुच्छेदं वदति, से तं देसुक्कले ४ ॥ ५॥
१७७९. से किं तं सव्वुक्कले ? सव्वुक्कले णामं जे णं सव्वतो सव्वसंभवाभावा णो तच्चं, 'सव्वतो सव्वहा सव्वकालं च णत्थि 'त्ति सव्वच्छेदं वदति, से तं सव्वुक्कले ५ ॥ ६ ॥
[सु. ७. नत्थिवायपरूवणं ]
१७८०. उडूं पायतला अहे केसग्गमत्थका एस आतापज्जवे कसिणे तयपरियंते जीवे, एस जीवे जीवति, एतं तं जीवितं भवति । से जहा णामते दड्रेसु बीएसु ण पुणो अंकुरुप्पत्ती भवति, एवामेव दड्ढे सरीरे ण पुणो सरीरुप्पत्ती भवति । तंम्हा इणमेव जीवितं, णत्थि परलोए, णत्थि सुकड-दुक्कडाणं कम्माणं फलवित्तिविसेसे, णो पञ्चायंति जीवा, णो फुसंति पुण्ण-पावा, अफले कल्लाण - पावए ॥ ७ ॥
[सु. ८. नत्थिवायनिराकरणं ]
१७८१. तम्हा एतं सम्मं ति बेमि – उडूं पाँयतला अहे केसग्गमत्थका एस आयाप[ज्जवे] क[सिणे] तयपरिर्तते एस जीवे, एस मैंडे, णो एतंतं जीवितं
१. भगवति पु० शुपा० ॥ २. 'संसती' पु० शुपा० ॥ ३. " तेतमिति - एतदिति" इत्यर्थः । मम तं इति शु० ॥ ४. करण पु० शुपा० ॥ ५. “ अस्ति न्वेष" इत्यर्थः । अस्थिन्ते स पु० पा० ॥ ६. पात' पु० शुपा० ॥ ७. मडे, णा एसंतं पु० । मडे, णा एतं शुपा० ॥
प. १४
२०९
१५
२०
www.jainelibrary.brg
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०
एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं ५ हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ वीसइमं उक्कलणामऽज्झयणं ॥ २० ॥
परण्णयसुत्ते
भवति]। से जहाणामते दड्ढेसु बीएसु एवामेव दड्ढे सरीरे । तम्हा पुण्णपावऽग्गहणा सुह- दुक्खसंभवाभावा सरीरदाहे पावकम्माभावा सरीरं डहेत्ता णो पुणो सरीरुप्पत्ती भवति ॥ ८ ॥
एकवीसइमं गाहावइपुत्तिज्जं नामऽज्झयणं
[सु. १ - २. अण्णाणा हाणीए णाणा य लाहस्स निरूवणं] १७८२. 'णाहं पुरा किंचि जाणामि, सव्वलोकंसि" गाहावतिपुत्तेण १० तरुणेण अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
(4
१५
२०
१७८३. अण्णाणमूलकं खलु भो पुव्वें न जाणामि न पासामि नोऽभिसमावेमि नोऽभिसंबुज्झामि, नाणमूलाकं खलु भो ! इयाणि जाणामि पासामि अभिसमावेमि अभिसंबुज्झामि । अण्णाणमूलयं खलु मम कामेहिं किचं करणिजं, णाणमूल्यं खलु मम कामेहिं अकिञ्चं अकरणिज्जं, अण्णाणमूलयं जीवा चौउरंतं संसार जाव परियट्टयंति, णाणमूलयं जीवा चाउरंतं जाव वीयीवयंति । तम्हा अण्णाणं परिवज्ज णाणमूलकं सव्वदुक्खाणं अंतं करिस्सामि । सव्वदुक्खाणं अंतं किन्वा सिवमचल जाव सासतं अब्भुवगते चिट्ठिस्सामि ॥ २ ॥
[सु. ३-११. अण्णाणदोसपरूवणं]
१७८४. अण्णाणं परमं दुक्खं, अण्णाणा जायते भयं । अण्णाणमूलो संसारो विविहो सव्वदेहिणं ॥ ३ ॥
१७८५. मिगा बज्झति पासेहिं, विहंगा मत्तवारणा ।
मच्छा गलेहिं सासंति, अण्णाणं सुमहन्भयं ॥ ४ ॥
१. बुद्धे० ॥ २० ॥ पु० । सिद्धेबुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ २. अतः पूर्वे 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. अहिसं शुपा० ॥ ४. चाउरंत जाव पु० ॥ ५. संसारं शु० ॥ ६. सासतं चिट्ठि° पु० शुपा० ॥
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भालियाई
१७८६. जम्मं जरा य मच्चू य सोको माणोऽवमाणणा । अण्णाणमूलं जीवाणं संसारस्स य संतती ॥ ५ ॥
१७८७. अण्णाणेण अहं पुव्वं दीहं संसारसागरं ।
जम्म- जोणिभयावत्तं संरिन्तो दुक्खजालकं ॥ ६ ॥ १७८८. दीवे पातो पयंगस्स, कोसियारिस्स बंधणं ।
किंपाकभक्खणं चेव, अण्णाणस्स णिदंसणं ॥ ७ ॥ १७८९. बितियं जरो दुपाणत्थं दिट्ठी अण्णाणमोहितो । संभग्गगातलट्ठी उ मिगारी णिधणं गओ ॥ ८ ॥ १७९०. मिगारी य भुयंगो य अण्णाणेण विमोहिता ।
गाहादंसणिवाणं विणासं दो वि ते गता ॥ ९॥ १७९१. सुप्पियं तणयं भद्दा अण्णाणेण विमोहिता ।
माता तस्सेव सोगेण कुद्धा तं चैव खादति ॥ १० ॥ १७९२. विण्णासो ओसहीणं तु संजोगाणं व जोयणं ।
साहणं वा वि विजाणं अण्णाणेण ण सिज्झती ॥ ११ ॥
[सु. १२. नाणमाहप्पपरूवणं ]
१७९३. विण्णासो ओसहीणं तु संजोगाण व जोयणं । साहणं वा वि विज्ञाणं णाणजोगेण सिज्झती ॥ १२ ॥
एवं से सिद्धे र्बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ एक्कवीसइमं गाहावइपुत्तिज्जं नामऽज्झयणं ॥ २१ ॥
१. सरंतो शु० । सरित्तो शुपा० ॥ २. 'जातसं पु० शुपा० ॥ ३. 'यारस्स पु० शुपा० ॥ ४. सेसुप्पयं व त पु० । सेसुपि शुपा० ॥ ५. सिज्झति शु० ॥ ६. विणासो पु० ॥ ७. सिज्झति शु० । सिज्झिस्सती पु० ॥ ८. बुद्धे० ॥ २१ ॥ पुत्र । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥
२११
१०
१५
२०
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२
बावीसइमं गद्दभीयनामऽज्झयणं
[सु. १. बुद्धसरूवं ]
१७९४. " पैरिसाडी कम्मे, अपरिसाडिणो बुद्धा, तम्हा खेल अपरिसाडिणो बुद्धा गोवलिप्पंति रणं पुक्खरपत्तं व वारिणा " दगभाले (? गद्दमे ) ण अरहता ५ इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
इयत्ते
[सु. २. धम्मस्स पुरिसपहाणत्तं ]
१७९५. पुरिसादीया धम्मा पुरिसप्पवरा पुरिसजेट्टा पुरिसकप्पिया पुरिसपजोविता पुरिससमण्णागता पुरिसमेव अभिउंजियाणं चिट्ठति । से जहाणामते अरती सिया सरीरंसि जाता सैरीरंसि वड्डिया सरीरसमण्णागता सरीरं चेव अभि१० उंजियाण चिट्ठति, एवामेव धम्मा वि पुरिसादीया जाव चिट्ठेति । एवं गंडे वम्मीके थूमे रुक्खे वणसंडे पुक्खरिणी, णवरं पुढवीय जाता भाणियव्वा, उदगपुक्खले उदगं तव्वं । से जहाणामते अगणिकाए सिया अरणीय जाते जाव अरणिं चेव अहिभूय चिट्ठति, एवामेव धम्मा वि पुरिसादीया, तं चैव ॥ २ ॥
[सु. ३- १० इत्थिलाघवपरूवणं ] १५ १७९६. धित्तेसिं गामणगराणं जेसिं महिला पणायिका । ते यावि धिक्किया पुरिसा जे इत्थीणं वसंगता ॥ ३ ॥ १७९७. गाहाकुला सुदिव्वा व भावका मधुरोदका ।
फुल्ला व पउमिणी रम्मा वालक्कंता व मोलवी ॥ ४ ॥ १७९८. हेमा गुहा ससीहा वा, माला वा वज्झकप्पिता ।
सविसा गंधजुत्ती वा, अंतो दुट्ठा व वाहिणी ॥ ५ ॥ १७९९. गैरंता मदिरा वा वि, जोगकण्णा व सालिणी । णारी लोगम्मि विष्णेया जा होज्जा सँगुणोदया ॥ ६ ॥
२०
१. 'इसिभासियसंगहणी' निर्देशानुसारेणैतदध्ययननाम स्वीकृतमस्ति ॥ २. अतः पूर्वे 'सिद्धि ' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. खलु परि° पु० शुपा० ॥ ४ सपवरा शु० ॥ ५. सरीरेण व 'शुपा० ॥ ६. अभिभोज' पु० ॥ ७. गडे शुपा० ॥ ८. उदगणेतव्वाणि । से पु० ॥ ९. भरणीं शु० । भरणी शुपा० ॥ १०. अभिभूय शु० ॥ ११. मालगी पु० ॥ १२. गरत्ता पु० शुपा० ॥ १३. समणो शुपा० ॥
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१८००. उच्छायणं कुलाणं तु, दव्वहीणाण लाघवो । पतिट्ठा सव्वदुक्खाणं, णिट्ठाणं अंज्जियाण य ॥ ७॥ १८०१. गेहं वेराण गंभीरं, विग्घो' सद्धम्मचारिणं ।
दुट्ठासो अखलीणं व लोके सूता किमंगणा ॥ ८ ॥ १८०२. इत्थी उ बलवं जत्थ गामेसु णगरेसु वा ।
अणस्सयस्स हेसं तं अपव्वेस्सु य मुंडणं ॥ ९ ॥ १८०३. धित्तेसिं गामणगराणं सिलोगो ॥ १० ॥
[सु. ११-१६. अज्झप्पोवरसपुचं झाणविहाणनिरूवणं ] १८०४. डाहो भयं हुतासातो, विसातो मरणं भयं ।
छेदो भयं च सत्थातो, वालातो दसणं भयं ॥ ११ ॥ १८०५. संकणीयं च जं वत्थं अप्पडीकारमेव य ।
तं वत्थं सुट्टु जाणेज्जा जुँजंते जेऽणुजोइता ॥ १२॥ १८०६. जत्थत्थी जे समारंभा जे वा जे साणुबंधिणो ।
ते वत्थु सुड्डु जाणेज्ञा वै सव्वविणिच्छये ॥ १३॥ १८०७. जेसिं जहिं सुहुप्पत्ती जे वा जे साऽऽणुगामिणो । विणासी अविणासी वाँ जाणेज्जा कालवेयवी ॥ १४ ॥ १८०८. सीसच्छेदे धुवो मच्चू, मूलच्छेदे हतो दुमो ।
मूलं फलं च सव्वं च जाणेजा सव्ववत्थुसु ॥ १५ ॥ १८०९. सीसं जहा सरीरस्स जहा मूलं दुमस्स य ।
सव्वस्स साधुधम्मस्स तहा झाणं विधीयते ॥ १६॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णों पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ बावीसइमं गंहभीयनामऽज्झयणं ॥ २२ ॥
१. अवियाण पु० शुपा० ॥ २. 'ग्घो धम्म' पु० । 'ग्धो यम्म' शुपा० ॥ ३. " कुत्सिताङ्गना " इत्यवचूरिव्याख्या ॥ ४. जुंजंते पु० ॥ ५. या पु० ॥ ६. सहु० पु० शुपा० ॥ ७. य पु० शुपा० ॥ ८. सिद्धे० ॥ २२ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ९ एतदभ्यनननाम अवचूर्यामित्थं सूचितम् - " दगभ (भा) लाध्ययनं गर्दभीयेत्यपरनामकम् ॥
""
२१३
१०
१५
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१४
१५
पइण्णयसुत्ते
तेवीसइमं रामपुत्तिज्जऽज्झयणं
[सु. १ - २. मरणभेयदुगं सु-मरणनिरूवणं च ]
१८१०. “ दुवे मरणा अस्सिं लोए एवमाहिज्जंति, तं जहा - सुहमतं चैव दुहमतं चैव " रामपुत्तेण अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
१८११. ऐत्थं वित्तिं बेमि - इमस्स खलु ममाइस्स अँसमाहियलेसस्स गंडपलिघाइयस्स गंडबंधणपलियस्स गंडबंधणपडिघातं करेस्सामि । अलं पुरेमएणं, तम्हा गंडबंधणपडिघातं करेत्ता णाण- दंसण-चरिताइं पडिसेविस्सामि । णाणणं जाणिय दंसणेणं पासित्ता संजमेणं संजमिय तवेण अट्ठविहकम्मरयमलं विर्घुणित विसोहिय अणादीयं अणवेदग्गं दीहमद्धं चाउरंत संसारकंतारं वीतिवतित्ता सिवमय१० लमरुयमक्खयमव्वाबाहमपुणरावृत्तयं सिद्धिगतिणामधिज्जं ठाणं संपत्ते अणागतद्धं सासतं कालं चिट्ठिस्सामि त्ति ॥ २ ॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ तेवीसइमं रामपुत्तिजऽज्झयणं ॥ २३ ॥
चवीसइमं हरिगिरिणामऽज्झयणं
[सु. १ - २. अप्पाणं पइ असासयसुहवञ्जणा - सासयसुहसंपत्ति उवएसो] १८१२. " सव्वमिणं पुरा भव्वं, इदाणिं पुण अभव्वं ” हरिगिरिणा अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
९८१३. चयंति खलु भो ! य णेरइया रतियत्ता तिरिक्खा तिरिक्खत्ता २० मणुस्सा मणुस्सत्ता देवा देवत्ता, अणुपरियट्टंति जीवा चाउरंतं संसारकंतारं कम्माणुगामिणो । तधावि मे जीवे इधलोके सुहुप्पायके, परलोके दुहुप्पादए
१. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ २. एत्थं वित्तिं विष्ण' पु० शुपा० ॥ ३. असमाय शुपा० ॥ ४. विझुणिय शुपा० ॥ ५. 'वतग्गं शुपा० ॥ ६. वत्तियं शु० ॥ ७. बुद्धे० ॥ २३ ॥ पु० । बुद्धे... जो पुणरवि शु० ॥ ८. परलोकदु' पु० शुपा० ॥
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
अणि अधुवे अणितिए अणिच्चे असासते सज्जति रज्जति गिज्झति मुज्झति अज्झोववज्जति विणिघातमावज्जति । इमं च णं पुणो सडण - पडण-विकिरणविद्धंसणधम्मं अणेगजोगक्खेमसमायुक्तं जीवस्सऽतारेलुकिं संसारणिव्वेढिं कॅरेति, संसारणिव्वे करेत्ता अणाइयं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंत संसारकंतारं अणुपरियट्टा । तम्हाऽधुवं असासतमिणं संसारे सव्वजीवाणं संसँतीकारणमिति णच्चा ५ णाण- दंसण-चरिताणि सेविस्सामि, णाण- दंसण-चरिताणि सेवित्ता अणादीयं जाव कतारं वीतिवेतित्ता सिवमचल जाव ठाणं अब्भुवगते चिट्ठिस्सामि ॥ २ ॥
[सु. ३ - ४. धम्ममाहप्पं]
१८१४. कंतारे वारिमज्झे वा दित्ते वा अग्गिसंभमे ।
मंसि जधा ता तथा धम्मो जिणाहितो ॥३॥ १८१५. धारणी सुसहा चैव गुरू भेसज्जमेव वा ।
सद्धम्मो सव्वजीवाणं णिच्चं लोए हितकरो ॥ ४ ॥
[सु. ५-२१. संसारनिव्वेयपरूवणं ]
१८१६. सिग्घवायि समायुत्ते रधचक्के जहा अरा ।
फेडता वलिछाया वा सुह - दुक्खे सरीरिणो ॥ ५ ॥
१८१७. संसारे सव्वजीवाणं गेही संपरियत्तते । उदुक्का तरूणं वा वसणुस्वकारणं ॥ ६ ॥
1:4
१. "लुके पु० शुपा० ॥ २. करोति शुपा० ॥ ३ त्ता सिवमचल जाव चिट्ठिस्सामिति । तम्हाsधुवं पु० शुपा० अत्रावचूरिव्याख्या – “संसारकान्तारमनु परिवर्तते । 'तं त्वनुवृत्य संवेग-निर्वेदौ गतः' इत्यर्थपूरणार्थमध्याहार्यम् परं तु 'सिवं' इत्यादि यावत् 'चिट्ठिस्सामि ति अपास्यम्, मिथ्येह निवेशितत्वात् " । अनयाऽवचुरिव्याख्यया 'अत्र पाठभेदत्वेनोल्लिखितपाठ एवावचूरिकारसमक्ष मासीत्' इति ज्ञायते ॥ ४. संसतीकरण पु० शुपा० ॥ ५. वितिव' पु० शुपा० ॥ ६. वाडधाणे वा सया शुपा०, अयमेव पाठोऽवचूरिकारसमक्षमासीत्, तथा च तद्वयाख्या - " वाडघाणे त्ति पदस्यार्थो न ज्ञायते " ॥ ७. गुरू सज्ज' पु० शुपा० ॥ ८. “ शीघ्रवाजिसमायुक्ते रथचक्रे ” इत्यर्थः । सिग्ववट्टिसमायुत्ता शु० अवचूर्यौ च तथाचावचूरि:" वट्टि त्ति वृत्तिः परिवर्तः, शीघ्रया तथा समायुक्ता रथचक्रे यथाऽराः " ॥ ९. फडतं पु० शुपा० ॥ १०. वल्लिच्छेया शु० अवचूर्थी च ॥ ११. उदुम्बकतरूणं शु० अवचूर्यौ च । उदुवक
शुपा० ॥ १२. च शुपा० ।
२१५
१०
१५
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
१८१८. वहि रविं ससंकं चं सागरं सरियं तहा । इंदज्झयं अणीयं चै संज्ञं मेहं वचिंत ॥ ७ ॥ १८१९. जोव्वणं रूवसंपत्तिं सोभग्गं धणसंपदं ।
जीवितं वा वि जीवाणं जलबुब्बुयसन्निभं ॥ ८ ॥ १८२०. देविंदा सॅमहिड्डीया दाणविंदा य विस्सुता ।
रिंदा जे य विकंता संख्यं विवसा गता ॥ ९॥ १८२१. सव्वत्थ णिरणुक्कोसा णिव्विसेसप्पहारिणो ।
सुत्त - मत्त - पत्ताणं एका जैगतिऽणिच्चता ॥ १० ॥ १८२२. देविंदा दाणविंदा य गरिंदा जे य विस्सुता । पुण्णकम्मोदयन्भूयं पीतिं पावंति पीवरं ॥ ११ ॥ १८२३. आऊ धणं बलं रूवं सोभग्गं सरलत्तणं ।
णिरामयं च कंतं च दिस्सते विविहं जगे ॥ १२ ॥ १८२४. सदेवोरग-गंर्धव्वे सतिरिक्खे समाणुसे |
णिब्भया णिव्विसेसा य जगे वत्तेयऽणिच्चता ॥ १३ ॥ १५ १८२५. दाण-माणोवयारेहिं साम - मेक्कियाहि यँ ।
ण सक्का सण्णिवारेउं तेलोक्केणाविणिच्चता ॥ १४ ॥ १८२६. उच्चं वा जति वा णीयं देहिणं वा णमस्सितं ।
जागरंतं पमत्तं वा सव्वत्थाणाऽभिलुप्पैति ॥ १५ ॥ १८२७. 'एवमेतं करिस्सामि ततो एवं भविस्सति' ।
संप्पो देहिणं जो य ण तं कालो पडिच्छती ॥ १६ ॥ १८२८. जो जया सैंहजा जाँ वा सव्वत्थेवाणुगमिणी ।
छाय व्व देहिणो" गूढा सव्वमण्णेति णिच्चता ॥ १७॥
२१६
१०
१. वा शु० ॥ २. च सज्ज मेहं शु० अवचूर्यौ च ॥ ३. सोभागं शु० ॥ ४. सुमहि शु० ॥ ५. जग्गति णि पु० शुपा० ॥ ६. पुणक शुपा० । छणक' पु० ॥ ७. जीरा पु० शुपा० ॥ ८. धव्यं पु० पा० ॥ ९ °रिक्खं पु० शुपा० ॥ १०. शुपा० ॥ ११. ' यकिया शुपा० ॥ १२. या पु० शुपा० ॥ १३. वा मणस्सि १४. प्पती पु० शुपा० ॥ १५. जो शुपा० ॥ १६. सहता पु० शुपा० ॥ १८. गामिणो शुपा० ॥ १९. देहिणा ढूढा सव्वमण्णेतणि' पु० ॥
णुसं पु० शुपा० ॥ १७. जे पु० ॥
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१७
८. इसिभासियाई १८२९. कम्मभावेऽणुवत्तंती दीसंती य तधा तधा ।
देहिणं पकती चेव लीणा वत्तेयऽनिचता ॥१८॥ १८३०. जं कडं देहिणं जेणं णाणावण्णं सुहासुहं ।
णाणावत्थंतरोवेतं सव्वमण्णेति तं तहा ॥१९॥ १८३१. कंती जा वा वयोवत्था जुजते जेण कम्मुणा ।
णिव्वैत्ती तारिसी तीसे वायाए व पडिंसुका ॥२०॥ १८३२. ताहं कडोदयुब्भूया नाणागोयविकप्पिया ।
भंगोदयऽणुवत्तंते संसारे सव्वदेहिणं ॥२१॥
[सु. २२-२८. वित्थरओ कम्मसरूवपरूवणं] १८३३. कम्म(? कंद)मूला जहा वल्ली, वल्लीमूलं जहा फलं ।
मोहमूलं तहा कम्म, कम्ममूला अणिच्चया ॥२२॥ १८३४. बज्झते बुज्झए चेव हेउजुत्तं सुभासुभं ।
कंदसंदाणसंबद्धं वल्लीणं व फलाफलं ॥२३॥ १८३५. छिण्णादाणं सयं कम्मं भुज्जए, तं न वजए ।
छिन्नमूलं व वल्लीणं पुव्वुप्पण्णं फलाफलं ॥२४॥ १८३६. छिन्नमूला जहा वल्ली, सुक्कमूलो जहा दुमो ।
नट्ठमोहं तहा कम्मं, सिण्णं वा हयणायकं ॥ २५॥ १८३७. अप्पारोही जहा बीयं, धूमहीणो जहाऽनलो।
छिन्नमूलं तहा कम्मं, नट्ठसण्णो व देसओ॥ २६॥ १८३८. जुज्जए कम्मुणा जेणं वेसं धारेइ तारिसं ।
वित्त-कंतिसमत्थो वा रंगमज्झे जहा नडो॥ २७॥ १८३९. संसारसंतई चित्ता देहिणं विविहोदया।
सव्वोदुया लया चेव सव्वपुप्फ-फलोदया ॥ २८॥
१. पकति शु० ॥ २. जुंजते पु०॥ ३. णिव्वती पु०॥ ४. °यधिक पु० शुपा०॥ ५. बुज्झए बु' शु०॥ ६. अपरो पु० । अपारो° शुपा० ॥ ७. “सर्वर्तुका लतेव" इत्यर्थः। सब्वे दुमालया शु० अवचूर्यो च॥
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८
१०
१५
२०
पइण्णयसुत्ते
[सु. २९-३९. पावकम्मफलनिरूवणाइउषएसो]
१८४०. पावं परस्स कुव्वंतो हसए मोहमोहिओ ।
मच्छो गलं गतो वा 'विणिघायं न पस्सई ॥ २९ ॥ १८४१. परोवघायतल्लिच्छो दप्पमोहबलुद्धुरो ।
सीहो जरो दुपाणे वा गुणदोसं न विंदई ॥ ३०॥ १८४२. पचुप्पण्णरसे गिद्धो मोहमलपणोलिओ ।
दित्तं पावइ उक्कंठं वारिमज्झे व वारणो ॥ ३१ ॥ १८४३. सवसो पावं पुरा किच्चा दुक्खं वेएइ दुम्मई ।
आसत्तकंठपासो वा मुक्कधाहो दुहट्टिओ ॥ ३२ ॥
१८४४. चंचलं सुहमादाय सत्ता मोहम्मि माणवा ।
आइचरस्सित्त्ता वा मच्छा झिजंतपणिया ॥ ३३ ॥ १८४५. अधुवं संसिया रज्जं अवसा पार्वति संखयं ।
छिज्जं व तरुमारूढा फलत्थी व जहा नरा ॥ ३४ ॥ १८४६. मोहोदये सयं जंतू मोहंतं चैव वेसई ।
छिण्णकण्णो जहा कोई हसिज्जा छिन्ननासियं ॥ ३५ ॥ १८४७. मोहोदई सयं जंतू मंद मोहं तु खिंसई ।
हेमभूसणधारि व्वा जँहा लक्खाविभूसणं ॥ ३६ ॥ १८४८. मोही मोहीण मज्झम्मि कीलए मोहमोहिओ । गहीणं व गही मज्झे जहत्थं गहमोहिओ ॥ ३७ ॥ १८४९. बंधता निज्जरंता य कम्मं नऽण्णं ति देहिणो । वारिग्गाहघडीउ व घडिज्जंत निबंधणा ॥ ३८ ॥
१८५०. बज्झए मुच्चए चेव जीवो चित्तेण कम्मुणा । बद्धो वा रज्जुपासेहिं ईरियँन्तो पओगसो ॥ ३९॥
१. विणिग्वायं शु० ॥ २. मुक्कधाओ शु०, मूलस्थः पाठः शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन दर्शितः ॥ ३. तत्तं वा पु० शुपा० ॥ ४. पाणियं पु० शुपा० ॥ ५. खिंसई शु० ॥ ६. जहाsलक्खवि शु० ॥ ७. इरिय पु० शुपा० ॥
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इलिभासियाई
२१९ [सु. ४०-४२. मोक्खसंपत्तिमग्गो] १८५१. कम्मस्स संतई चित्तं सम्म नचा जिइंदिए।
कम्मसंताणमोक्खाय समाहिमभिसंधए ॥४०॥ १८५२. दव्वओ खेत्तओ चेव कालओ भावओ तहा।
निचानिच्चं तु विण्णाय संसारे सव्वदेहिणं ॥४१॥ १८५३. निचलं कयमारोग्गं ठाणं तेलोक्कसक्कयं ।
सव्वण्णुमग्गाणुगया जीवा पावंति उत्तमं ॥४२॥ एवं सिद्ध बुद्ध विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छइ ति बेमि॥
॥ इइ चउवीसइमं हरिगिरिणामऽज्झयणं ॥२४॥
पंचवीसइमं अंबडऽज्झयणं
[सु. १. पावकम्मायरणदोसा] १८५४. तए णं अंबडे परिव्वायए जोगंधरायणं एवं वयासी-" मणे मे विरई भो देवाणुप्पिओ ! गम्भवासाहि, कहं न तुमं बंभचारी?" तए णं जोगंधरायणे अंबडं परिव्वायगं एवं वयासी-" आरिया ! एहि या एहि ता आयाणाहि । जे १५ खलु हारिता! पावेहि कम्मेहिं अविप्पमुक्का ते खलु गम्भवासाहि रजति, ते सयमेव पाणे अतिवाति, अण्णेहि वि पाणे अतिवातावेंति, अण्णे वि पाणे अतिवाताते वा सातिजति समणुजाणंति; ते सयमेव मुसं भासंति० सातिजति समणुजाणंति; अविरता अप्पडिहँतपञ्चक्खातपावकम्मा मणुजा अंदत्तं०; अन्नं०, सातिजति समणुजाणंति; ते सयमेवे अब्बंभपरिग्गरं गिण्हंति मीसयं भणियव्वं जाव समणु- २० जाणंति, एवामेव ते अस्संजता अविरता अप्पडिहंतपच्चक्खातपावकम्मा सकिरिया
१. थाणं शु०॥ २. बुद्ध... पुणरवि शु०॥ ३. विपावे० ॥२४॥ मु० ॥ ४. मणो शुपा०॥ ५. जाणंति जाव सयमेव अब्बंभ° पु० ॥ ६. "अविरता अप्रतिहताप्रत्याख्यातपापकर्मणो मनुजा इत्यतत्क्षणात् पठितव्यत्वादिहापास्यम्" इत्यवचूरिः॥ ७. °हताप शु०॥ ८. भदत्तं आदियंति...सातिज शु०॥ ९. मीसियं शु०॥ १०. °हताप शु०॥
.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२०
पइण्णयसुत्तेसु असंqता एकंतदंडा एकंतबाला बहुं पावं कम्मं कलिकलुसं समन्जिणित्ता इतो चुता दुग्गतिगामिणो भवंति, एहि हारिता ! आताणाहि ॥१॥
[सु. २-६. पावकम्मपरिहरणगुणा] १८५५. जे खलु आरिया पावेहिं कम्मेहिं विप्पमुक्का ते खलु गम्भवासाहि ५ णो सज्जंति, ते णो सयमेव पाणे अतिवातिति, एवं तधेव विवरीतं जाव अकिरिया
संवुडा एकंतपंडिता ववगतराग-दोसा तिगुत्तिगुत्ता तिदंडोवरता णीसल्लो आयरक्खी ववगयचउक्कसाया चउविकहविवन्जिता पंचमहव्व -तिगुत्ता, पंचिदिर्यसुसंवुडा छज्जीवणिकायसुट्टणिरता सत्तभयविप्पमुक्का अट्ठमयट्ठाणजढा णवबंभचेरंगुत्ता दस
समाहिट्ठाणसंपयुत्ता बहुं पावं कम्मं कलिकलुसं खवइत्ता इतो चुया सोग्गतिगामिणो १० भवति ॥२॥
१८५६. ते णं भगवं! सुत्तमग्गाणुसारी खीणकीया दंतेंदिया सरीरसाधारणट्ठा जोगसंधाणताए णवकोडीपरिसुद्धं दसदोसविप्पमुक्कं उग्गमुप्पायणासुद्धं इतराइतरेहिं कुलेहिं परकडं परिणिट्टितं विगतिंगालं विगतधूमं पिंडं सेनं उवधि
चं गवेसमाणा संगतविणयोवयारसालिणीओ कल-मधुर-रिभितभासिणीओ संगत१५ गतहसित-भणितसुंदरथण-जहणपडिरूवाओ इत्थियाओ पासित्ता णो मणसा वि पाउब्भावं गच्छंति ॥३॥
१८५७. से कधमेतं विगतरागता ? सरागस्स वि य णं अविक्खहतमोहस्स तत्थ तत्थ इतराइतरेसु कुलेसु परकडं जीव रूवाई पासित्ता णो मणसा वि
पादुभावो भवति ॥ ४॥ २० तं कहमिति ? - १८५८. मूलघाते हतो रुक्खो पुप्फघाते हतं फलं ।
छिण्णाए मुद्धसूईए कतो तालस्स रोहणं? ॥५॥
१. °वुत्ता पु० शुपा० ॥ २. °ल्ला अगारवा वव° पु० शुपा० ॥ ३. “पञ्चमहाव्रतधराः, 'घर'त्ति अपरित्याज्यम् , पुस्तकेषु तु न दृश्यते, तिगुप्तः” इत्यवचूरिः॥ ५. °यसंवुडा शु०॥ ५. °रजुत्ता शु०, अवचूर्या च ॥ ६. पावक° पु० शुपा० ॥ ७. से पु० शुपा०॥ ८. °साए दंतिदिए पु० शुपा०॥ ९. "गसंषणता णव पु०शुपा०॥१..च एसमाणा पु० शपा०॥ ११.जाव पडिरूवाई शु०॥
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१८५९. से कधमेतं १ – इत्थिमंहरुक्खणिदरिसणं, तेल्लांपाउधम्मं किंपागफलणिदद्दिसणं । से जधाणामते साकडिए अक्खं मक्खेज्जा ' एस मे णो भैज़िस्सति भारं च मे वहिस्सति', एवामेवोवमाए समणे णिग्गंथे छहिं ठाणेहिं आहारं आहारेमाणे णो अतिक्कमेति वेदणा-वेयावच्चे० तं चेव । से जधाणामते
तुकार इंगाले अगणिकायं णिसिरेज्जा 'एस मे अगणिकाए णो विज्झाहिति जतुं च तावेस्सामि, ' एवामेवोवमाए समणे णिग्गंथे छहिं ठाणेहिं आहारं आहारेमाणे णो अतिक्कमेति वेदणा-वेयावच्चे, तं चेव । से जधाणामते उसुकारए तुसेहिं अगणिकायं णिसिरेज्जा 'एस मे अगणिकाए णो विज्झॉहिति उसुं च तावेस्सामि', एवामेवोवमाए समणे णिग्गंथे०, सेसं तं चैव ॥ ६ ॥
एवं से सिद्धेर्बुद्धे विरए विपाँवे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं १० हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ पंचवीसइमं अंबड ऽज्झयणं ॥ २५ ॥
१८६०.
छव्वीसइमं मायंगिज्जऽज्झयणं
[सु. १ - ८. बंभणस्स पारमत्थिया वक्खा ] " कतरे धम्मे पण्णत्ते १ सव्वाउसो ! सुणेध मे । किंणा बंभणवण्णाभा युद्धं सिक्खति माहणा ॥ १ ॥
१८६१ . रायाणो वणिया जागे माहणा सत्थजीविणो । अंधेण जुगेणद्धे विपल्लत्थे उत्तराधरे ॥ २ ॥
१८६२. आंरूढो रायरहं अंडणीए युद्धमारभे" ।
सधामाई पिणिर्द्धति विवेता बैम्भपालणा ॥ ३ ॥
सूचितम्" इत्यवचूरिः । तेल्लपा पु० ॥ ३. भजिस्स शु० ॥ ५. उझातिस्सति पु० ॥ ६. बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ८. किण्णा शुपा० ॥ ९ आरूढा पु० शुपा ॥ १०. अडिणी' पि' पु० ॥ १२. बम्हपालणे ॥ शुपा० । बम्हपहु णेय ॥ षु० ॥
१. “महारु॰ शु०॥ २. " तैलपात्रधर्ममप्रमत्तगुणवर्णनगर्भे पञ्चचत्वारिंशाध्ययनस्य द्वाविंशे श्लोके ४. 'माणे वा णो पु० शुपा० ॥ ७. धिपावे० ॥ २५ ॥ पु० ॥ शुपा० ॥ ११.
भे । धम्माइ
२२१
१५
२०
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२२
पदण्णयमुत्तेसु १८६३. ण माहणे धणुरहे, सत्थपाणी ण माहणे ।
ण माहणे मुसं बूया, चोज कुज्जा ण माहणे ॥४॥ १८६४. मेहुणं तु न गच्छेजा, णेव गेण्हे परिग्गरं ।
धम्मंगेहिं णिजुत्तेहिं झाणज्झयणपरायणे ॥५॥ ५ १८६५. सविदिएहिं गुत्तेहिं सच्चप्पेही स माहणे ।
सीलंगेहिं णिउत्तेहिं सीलप्पेही स माहणे ॥६॥ १८६६. छजीवकायहितए सव्वसत्तदयावरे ।
स माहणे त्ति वत्तव्वे आता जस्स विसुज्झती ॥७॥ १८६७. दिव्वं सो किसिं किसेजा णो वप्पिणेजा"
मातंगणं अरहता इसिणा बुइतं ॥८॥
[सु. ९-१६. फलनिदसणपुव्वं भावकिसिवण्णणं] १८६८. “आता छेत्तं, तवो बीयं, संजमो जुअणंगलं ।
झाणं फालो निसित्तो य, संवरो य बीयं दढं ॥९॥ १८६९. अकूडत्तं च कूडेसुं विणए णियमणे ठिते ।
तितिक्खा य हलीसा तु, दया गुत्ती य पग्गहा ॥१०॥ १८७०. सम्मत्तं गोत्थणवो, समिती उ समिला तहा।
धितिजोत्तसुसंबद्धा सव्वण्णुवयणे रया ॥११॥ १८७१. पंचेव इंदियाणि तु खंता दंता य णिजिता ।
माहणेसु तु ते गोणा गंभीरं कसती किसिं ॥१२॥ २० १८७२. तत्तो बीयं अवंझं से, अहिंसा णिहणं परं ।
ववसातो धणं तस्स, जुत्ता गोणा य संगहो ॥१३॥ १८७३. धिती खलं वसुयिकं, सद्धा मेढी य णिच्चला।
भावणा उ वती तस्स, इरियादारं सुसंवुडं ॥१४॥
१. णियुत्ते पु०॥ २. °यणो शु०॥ ३. गेवप्पि° शु०॥ ४. कसते शु०॥ ५. सुसंवर्ड पु० शुपा०॥
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३
८. इसिभासियाई
२२३ १८७४. कसाया मलणं तस्स, कित्तिवातो य तक्खमा ।
णिज्जरा तु लवामीसा इति दुक्खाण णिक्खति ॥१५॥ १८७५. एतं किसिं कसित्ताणं सव्वसत्तदयावहं ।
. माहणे खत्तिए वेस्से सुद्दे वा पि विसुज्झती ॥१६॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इञ्चत्यं ५ हव्वमागच्छइ त्ति बेमि ॥
॥ इइ छव्वीसइमं मायंगिजज्झयणं ॥२६॥
सत्तावीसइमं वारत्तयणामऽज्झयणं
[सु. १. समणसंपदाए अव्वाहतत्तं] १८७६. “साधु सुचरितं अव्वाहता समणसंपया" वारत्तएणं अरहता इसिणा १०
बुइतं ॥१॥
[सु. २-३. णेहचाग-झाण-ऽज्झयणकरणपरूवणं] १८७७. न चिरं जणे संवसे मुणी, संवासेण सिणेहु वेड्ढती ।
भिक्खुस्स अणिचचारिणो अत्तढे कम्मा दुहायती ॥२॥ १८७८. पयहित्तु सिणेहबंधणं झाणज्झयणपरायणे मुणी ।
१५ "णिधुतेण सया वि चेतसा णिव्वाणाय मतिं तु संदधे ॥३॥
[सु. ४-७. सामण्णविवरीयायरणाणि] १८७९. जे भिक्खु सखेयमागते वयणं कण्णसुहं परस्स बूया ।
सेऽणुपियभासए हु मुंद्धे आतढे णियमा तु हायती ॥४॥
१. तक्खमो पु० शुपा०॥ २. लिवा पु० शुपा०॥ ३. सिद्धे० ॥ २६॥ पु०। सिद्ध बुद्धे... जो पुणरवि शु०॥ ४. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ५. वद्धती शु०॥ ६. पयहित्तू शु०॥ ७. गिद्धत्तेण शु०। णिचुत्तेण शुपा० । “निहितेन-वशीकृतेन" इत्यवचूरिः॥ ८. मूढे पु०॥
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
१८८०. जे लक्खण- सुमिण - पहेलियाओ अक्खाईयइ य कुतूहलाओ । भद्ददाणाई गरे पउंजए, सामण्णभावस्स महंतरं खु से ॥ ५ ॥ १८८१. जे चोलैक-उवणयणेसु वा वि आवाह - विवाह - वधूवरेसु य । जुंजेइ जुज्झेसु य पत्थिवाणं, सामण्णभावस्स महंतरं खु से ॥ ६ ॥ ५ १८८२. जे जीवणहेतुं पूयणट्ठा किंची इहलोकसुहं पउंजे । अट्ठविससु पयाहिणे से, सामण्णभावस्स महंतरं खु से ॥ ७ ॥
२२४
१०
[सु. ८. धम्मजीविसरूवं ]
१८८३. ववगयकुसले संछिण्णसोते पेज्जेण दोसेण य विप्पक्के । पियमप्पियसहे अकिंचणे य आतङ्कं ण जहेज्ज धम्मजीवी ॥ ८ ॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति त्ति बेमि ॥
॥ इइ सत्तावीसहमं वारत्तयणामऽज्झयणं ॥ २७ ॥
अट्ठावीस मं अदइज्जऽज्झयणं
[सु. १ - २०. कामभोगपरिच्चागपरूवणं ] " छिण्णसोते भिसं सव्वे कामे कुणह सव्वसो । कामा रोगा मणुस्साणं कामा दुग्गतिवड्ढणा ॥ १॥ १८८५. णासेवेज्ज मुणी गेही एकंतमणुपस्सतो । कामे कामेमाणा अकामा जंति दोग्गतिं ॥ २ ॥
१५ १८८४.
,
१. खाइयाई य पु० शुपा० ॥ २ण्णस्स म० शु० अवचूर्यो च ॥ ३. “ चौलकं- चौलकर्म " इत्यर्थो नाऽसङ्गतः । चेलक शु० अवचूर्यौ च तथाचावचूरि:- “चेल त्ति चेटको दासः, यश्चेटकोपनयनेषु... आत्मानं योजयति" । मूलस्थः पाठः शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टः ॥ ४. कुरुजे सं पु० शुपा० ॥ ५. मुक्को शु० ॥ ६. सिद्धे० ॥ २७ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... जो पुणरवि शु० ॥ ७. अतः पूर्वे 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ८. ' गृद्धिम्' इत्यर्थः ॥
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१८८६. जे लुब्भंति कामेसु तिविहं हवति तुच्छ से । अज्झोववण्णा कामेसु बहवे जीवा किलिस्संति ॥ ३ ॥ १८८७. सलं कामा विसं कामा कामा आसीविसोवमा । बहुसाधारणा कामा कामा संसारवडणा ॥ ४ ॥ १८८८. पत्थंति भावओ कामे जे जीवा मोहमोहिया । दुग्गमे भयसंसारे ते धुवं दुक्खभागिणो ॥ ५ ॥ १८८९. काम सल्लमणुद्धित्ता जंतवो काममुच्छिया । जरा - मरणकंतारे परियंत्तंतवुक्कमं ॥ ६ ॥ १८९०. सदेवमाणुसा कामा मए पत्ता सहस्ससो ।
नाहं कामभोगे तित्तपुव्वो कयाइ वि ॥ ७ ॥ १८९१. तित्तिं कामेसु णासज्ज पत्तपुव्वं अनंतसो ।
दुक्खं बहुविहाकारं कक्कसं परमासुभं ॥ ८ ॥ १८९२. कामाण मग्गणं दुक्खं तित्ती कामेसु दुल्लभा ।
"पिज्जुज्जोगो परं दुक्खं, तण्हक्खय परं सुहं ॥ ९॥ १८९३. कामभोगाभिभूतप्पा वित्थिण्णा वि णराहिवा ।
फीतिं खितिं इमं भोच्चा दोग्गतिं विवसा गता ॥ १० ॥ १८९४. काममोहितचित्तेणं विहाराहारकंखिणा ।
दुग्गमे भयसंसारे परीतं केसभागिणा ॥ ११ ॥ १८९५. अँप्पक्कतावराहोऽयं जीवाणं भवसागरो ।
सेओ जरग्गवाणं वा अवसाणम्मि दुर्त्तरो ॥ १२॥
१८९६. अप्पक्कतावराहेहिं जीवा पावंति वेदणं ।
अप्पक्कतेहिं सलेहिं सल्लकारी व वेदणं ॥ १३ ॥
१. किलीसंति पु० शुपा० ॥ २. 'यत्तंति वक्कमं शुपा० । 'यत्तंति वक्कवं पु० ॥ ३. तेसिं पु० शुपा० । ततिं शुपा० ॥ ४. 'हाहारं पु० ॥ ५. विज्जुज्जोतो परं पु० शुपा० ॥ ६. फीतं शुपा० । फीतिं कित्ति इमं शु० ॥ ७ अप्पत्ताव' पु० शुपा० ॥ ८. दुरुत्तरो पु० ॥ ९. भव' पु० ॥
प. १५
२२५
१५
२०
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२६
पडण्णयसुत्तेसु १८९७. जीवो अप्पोवघाताय पडते मोहमोहितो ।
बंधमोग्गरमाले वा णचंतो बहुवारिओ ॥१४॥ १८९८. असब्भावं पवातंति दीणं भासंति वीकवं ।
कामग्गहाभिभूतप्पा जीवितं पयहंति य ॥१५॥ ५ १८९९. हिंसादाणं पवतेंति कामतो केति माणवा ।
वित्तं गाणं सविण्णाणं केयी णेति हि संखयं ॥१६॥ १९००. सदेवोरगगंधव्वं सतिरिक्खं समाणुसं ।
कामपंजरसंबद्धं किस्सते विविहं जगं ॥१७॥ १९०१. कामग्गहविणिम्मुक्का धण्णा धीरा जितिंदिया ।
वितरंति मेइणि रम्मं सुद्धप्पा सुद्धवादिणो ॥१८॥ १९०२. जे गिद्धे कामभोगेसु पावाइं कुरुते नरे ।
से संसरति संसारं चाउरंतं महब्भयं ॥१९॥ १९०३. जहाँ निस्साविणिं नावं जातिअंधो दुरूहिया ।
इच्छते पारमागंतुं अंतरे च्चिय सीदति ॥ २०॥"
अदएण अरहता इसिणा बुइतं
[सु० २१-२४. अप्पसोहिपरूवणं] १९०४. काले काले य मेहावी पंडिए य खणे खणे ।
कालातो कंचणस्सेव उद्धरे मलमप्पणो ॥२१॥ १९०५. अंजणस्स खयं दिस्स वम्मीयस्स य संचयं ।
मधुस्स य समाहारं उज्जमो संजमे वरं ॥ २२॥ १९०६. उच्चादीयं विकप्पं तु भावणाए विभावए ।
ण हेमं दंतकट्ठे तु चक्कवट्टी वि खादए ॥ २३॥ १. °मालो दा पु० । °मावोदा तथा माकोदा शुपा० ॥ २. कामसो शु० ॥ ३. हा रि (वि)स्सा पु०॥ ४. वरो शु०॥
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसिमालियाई १९०७. खणथोवमुहुत्तमंतरं सुविहित ! पाउणमप्पकालियं । .
तस्स वि विपुले फलागमे किं पुण जे सिद्धि परक्कमे १ ॥ २४॥ एवं से सिद्धे' बुद्ध विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इञ्चत्थंहव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इह अठ्ठवीसइमं अद्दइज्जऽज्झयणं ॥
एगूणतीसइमं वद्धमाणनामऽज्झयणं
[सु. १-१६. इंदियदमणनिरूवणं] १९०८. सेवंति सव्वतो सोता किं ण सोतोणिवारणं १ ।
पुढे मुणी आइक्खे कहं सोते पिहिन्जति ? ॥१॥
वद्धमाणेण अरहता इसिणा बुइतं । १९०९. पंच जागरओ सुत्ता; पंच सुत्तस्स जागरा ।
पंचहिं रयमादियति, पंचहिं च रयं ठए ॥२॥ १९१०. सदं सोतमुवादाय मणुण्णं वा वि पावगं ।
मणुण्णम्मि ण रज्जेज्जा, ण पदुस्सेज्जा हि पावए ॥३॥ १९११. मणुण्णम्मि अरजते अदुढे इयरम्मि य ।
असुत्ते अविरोधीणं एवं सोए पिहिजति ॥४॥ १९१२. स्वं चक्खुमुवादाय मेणुण्णं वा वि पावगं ।
मणुण्णम्मि ण रज्जेज्जा, ण पदुस्सेज्जाहि पावए ॥५॥ १९१३. मणुण्णम्मि अरजंते अदुढे इयरम्मि य ।
असुत्ते अविरोधीणं एवं चक्खू पिहिनति ॥६॥
१. सिद्धे० ॥२८॥ पु०। सिद्ध बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ २. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिक: पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. अमुच्छे पु० । असुस्थे शुपा० ॥ ४. °दाय ॥५॥६॥ शु०॥ ५. मणुण्णं एवं दो सिलोगा ॥५॥६॥ एवं ग० ॥७॥८॥ एवं र० ॥९॥१०॥ एवं फा० ॥११॥१२॥ दुइंता शुपा०॥ ६. वा. सिलोगा०॥५॥६॥ एवं रसं जिब्भमुवादाय. ॥९॥१०॥ एवं फासमुवादाय० ॥११॥ ११२॥ दुईता पु०॥
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२८.
१०
पण्णत्ते
१९१४. गंधं घाणमुवादाय मणुण्णं वा वि पावगं ।
१९१५. मणुण्णम्मि अरजंते अदुट्ठे इयरम्मि य ।
असुत्ते अविरोधीणं एवं घाणे पिहिज्जति ॥ ८ ॥ ५ १९१६. रसं जिन्भमुवादाय मणुण्णं वा वि पावगं । मणुण्णम्मि ण रज्जेज्जा, ण पदुस्सेज्जाहि पावए ॥ ९ ॥ १९१७. मणुण्णम्मि अरज्जंते अदुट्ठे इयरम्मि य ।
असुत्ते अविरोधीणं एवं जिम्मा पिहिज्जति ॥ १० ॥ १९१८. फासं तयमुवादाय मणुण्णं वा वि पावगं ।
मणमिण रज्जेज्जा ण पदुस्सेज्जाहि पावए ॥। ११ ॥ १९१९. मणुण्णम्मि अरज्जते अदुडे इयरम्मि य ।
असुत्ते अविरोधीणं एवं फासे पिहिज्जति ॥ १२ ॥ १९२०. दुहंता इंदिया पंच संसाराय सरीरिणं ।
ते चेव णियमिया सम्मं णेव्वाणाय भवंति हि ॥ १३ ॥
२०
मगुणम्मि ण रज्जेज्जा, ण पदुस्सेज्जाहि पावए ॥ ७ ॥
१५ १९२१. दुइंतेहिंदिएहऽप्पा दुप्पहं हीरए बला ।
दुइंतेहिं तुरंगेहि सारही वा महापहे ॥ १४ ॥ १९२२. इंदिएहिं सुदंतेहिं ण संचरति गोयरं ।
विधेयेहिं तुरंगेहिं सारहि व्वा व संजय ॥ १५ ॥ १९२३. पुव्वं मणं जिणित्ताणं वारे विसयगोयरं ।
* विधेयं गयमारूढो सूरो वा गहितायुधो ॥ १६ ॥
[सु. १७-१९. जितेंदियमाहप्पं ]
१९२४. जित्ता मणं कसाए या जो सम्मं कुरुते तवं । संदिप्पते स सुद्धप्पा अग्गी वा हविसाऽऽहुते ॥ १७॥
१. संजुए शु० । मूलपाठस्तु शु० प्रतौ पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टः ॥ २. विवेयं पु० शुपा० ॥
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
१९२५. सम्मत्तणिरतं धीरं दंतकोहं जितिंदियं ।
देवा वितं णमंसंति मोक्खे चैव परायणं ॥ १८ ॥
१९२६. सम्वत्थ विरये दंते सव्ववारीहिं वारिए ।
सव्वदुक्खप्पहीणे य सिद्धे भवति णीरये ॥ १९ ॥
१९२७.
एवं से 'सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दवीए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं ५ हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
इइ एगूणतीस मं वद्धमाणनामऽज्झयणं ॥ २९ ॥
तीस मं वाउणामं अज्झयणं
[सु० १ - ९. सुहासुहकम्मवेयणनिरूवणेणं मोक्खुञ्जमपरूवणं ] “अंधासच्चमिणं सव्वं” वायुणा सच्चसंर्जुत्तेणं अरहता इसिणा बुतं ॥ १ ॥
१९२८. इध जं कीरते कम्मं तं परत्तोवभुज्जइ ।
मूलसेकसु रुक्खेसु फलं साहासु दिस्सति ॥ २ ॥
१९२९. जारिसं वुप्पते बीयं तारिसं बैज्झए फलं ।
णाणासंठाणसंबद्धं णाणासण्णाभिसणितं ॥ ३ ॥ १९३०. जारिसं किज्जते कम्मं तारिसं भुज्जते फलं । णाणापयोगणिव्वत्तं दुक्खं वा जइ वा सुहं ॥ ४ ॥ १९३१. कल्लाणा लभति कल्लाणं, पावं पावा तु पावति । हिंसं लभति हंतारं, जइत्ता य पराजयं ॥ ५ ॥ १९३२. सूदणं सुदइत्ताणं निंदित्ता वि अं णिंदणं । अक्कोसत्ता अक्कोसं णत्थि कम्मं णिरत्थकं ॥ ६ ॥
१. बुद्धे० ॥ २९ ॥ पु० । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ २. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. संयुक्ते पु० ॥ ४. भुजए शु० ॥ ५. णिवंता पु० शुपा० ॥ ६. य शु० ॥
२२९
१०
१५
२०
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु १९३३. मण्णंति भद्दका भद्दकाइं मधुरं मधुरं ति माणति ।
कडुयं कडुयभणियं ति फरसं फरुसं ति माणति ॥७॥ १९३४. कल्लाणं ति भणंतस्स कल्लाणा एपडिस्सुया ।।
पावकं ति भणंतस्स पावया तेएपडिस्सुया ॥८॥ ५ १९३५. पडिस्सुयासरिसं कम्मं णच्चा भिक्खू सुभासुभं ।
तं कैम्मं तु णिसेवेजा जेणं भवति णीरए ॥ ९॥ एवं से सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इञ्चत्थं हव्वमागच्छति ॥ ति बेमि ॥
॥ इइ तीसइमं वाउणामं तीसइममज्झयणं ॥
इगतीसइमं पासिजनामऽज्झयणं
[सु. १. लोक-गइविसयपण्हत्तराणि] . १९३६. केऽयं लोए ११ कइविधे लोए २ ? कस्स वा लोए ३१ के वा लोयभावे ४१ केण वा अद्वेण लोए पवुच्चई ५१ का गती ६१ कतिविधा
गती ७१ कस्स वा गती ८ ? के वा गतिभावे ९१ केण वा अद्वेण गती १५ पवुञ्चति १०१
पासेण अरहता इसिणा बुइतं
जीवा चेव अजीवा चेव १। चउव्विहे लोए वियाहिते-दव्वतो लोए खेत्तो लोए कालओ लोए भवओ लोए २। अत्तभावे लोए सामित्तं पडुच्च
जीवाणं लोए, निव्वत्तिं पडुच्च जीवाणं चेव अजीवाणं चेव ३। अणादीए अणिहणे २० पारिणामिए लोकभावे ४। लोकतीति लोको ५। जीवाण य पुग्गलाण य
१. कडुपभणियाई कहुयं फरुसं पु०॥ २. कम्मं न सेवेजा जेणं भवति णारए ॥९॥ शु०॥ ३. सिद्धे० ॥३०॥ पु०। सिद्धे बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ४. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्याधिकः पाठः पु० प्रतौ॥ ५, गती ६ ? कस्स वा शु०॥ ६. विभाधिते शु०॥ ७. परि° शु०॥
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१
८. इसिभासियाई गतीति आहिता ६। जीवाणं पुग्गलाणं चेव गती ८ दव्वतो गती खेत्तओ गती कालओ गती भावओ गती ७। अणातीए अणिधणे लोकभावे ९। गम्मतीति गती १० ॥१॥
[सु. २. जीव-पुग्गलसरूवं कम्मवेयणपरूवणं च] १९३७. उद्धगामी जीवा, अहेगामी पोग्गला । कम्मप्पभवा जीवा, परिणा- ५ मप्पभवा पोग्गला। कम्मं पप्प फलविवाको जीवाणं, परिणामं पप्प फलविवाको । पोग्गलाणं । विमा पया कयाई अव्वाबाहसुहमेसिया, कसं कसावइत्ता। जीवा दुविहं वेदणं वेदेति, पाणातीवात[....]वरमणेणं जाव मिच्छादसणवेरमणेणं । 'किंतु जीवा सातणं वेयणं वेदेति। जस्सट्टाएँ बिहेति समुच्छिजिस्सति, अट्ठा समुचिट्ठिस्सति ॥२॥
[सु. ३. णिहितकरणिजस्स अपुणब्भवत्तं] १९३८. णिहितकरणिजे संते संसारमग्गा मडाई णियठे णिरुद्धपवंचे वोच्छिण्णसंसारे वोच्छिण्णसंसारवेदणिज्जे पहीणसंसारे पहीणसंसारवेयणिजे णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ॥३॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं १५ हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
इइ इगतिसइमं पासिज्जनामऽज्झयणं ॥ ३१ ॥
१. “प्राणातिपातेन यावद् मिथ्यादर्शनेन । 'विरमण' पदं त्विह न युज्यते, अस्येह दृश्यमानत्वाद् ‘वृद्धलेखकदोषेण विस्मृतानि कानिचित् सूत्राणि' इत्यनुमीयते। पूरितं त्विदं छिद्रं पुस्तकेन यथा-एवं यावद् मिथ्यादर्शनशल्येन कृत्वा जीवाः शातनां वेदनां वेदयन्ति अनुभवन्ति, प्राणातिपातविरमणेन तु यावद् मिथ्यादर्शनशल्यविरमणेन कृत्वा जीवा अशातना वेदना वेदयन्तीति।" इत्यवचरिः. एतदवचरिव्याख्यागत' पुस्तकेन' इत्यनेन 'एतदध्ययनस्य द्वितीया वाचना ज्ञातव्या॥ २. किच्चा जीवा शु०॥ ३. °ए णिहेति बि पु० शुपा०॥ ४. पषीण पु० शुपा०॥ ५. इश्वत्थं पु० शुपा०॥ ६. सिद्धे० ॥३१॥ पु०। सिद्धे बुद्ध...णो पुणरवि शु०॥
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदण्णयसुत्तेसु इगतीसइमस्स पासिजनामऽज्झयणस्स वायणंतरं
[सु. ४. पढम-विइय-तइयत्तपाढस्स वायणंतरपाढो] १९३९. गतिवागरणगंथाओ पमिति जाव समाणितं इमं अज्झयणं ताव इमो बीओ पाढो दिस्सति । तं जहा५ जीवा चेव गमणपरिणता पोग्गला चेव गमणपरिणता, दुविधा गती-पयोग
गती य वीससागती य.७ । जीवाणं चेव पोग्गलाणं चेव ८। उदइयपारिणामिए गतिभावे ९। गम्ममाणा इयि गती १० ।
उडुंगामी जीवा अधेगामी पोग्गला, पावकम्मकडे णं जीवाणं परिणामे, पावकम्मकडे णं पुग्गलाणं । ण कयाति पया अदुक्खं पकासीति ।
अत्तकडा जीवा, किच्चा किच्चा वेदेति, तं जहा—पाणातिवाएणं जाव पारग्गहेणं ।
एस खलु असंबुद्धे असंवुडकम्मंते,
चाउज्जामे णियंठे अट्ठविहं कम्मगंठिं पगरेति, से य चउहिं ठाणेहिं विवागमाग• च्छति, तं जहा—णेरइएहिं तिरिक्खजोणिएहिं मणुस्सेहिं देवेहिं । ___अत्तकडा जीवा णो परकडा आव परिग्गहवेरमणणं किच्चा किच्चा वेदेति, तं
जहा—पाणातिवातवेरमणेणं, एस खलु संबुद्धे संवुडकम्मंते चाउज्जामे णियंठे अट्ठविहं कम्मगंथि णो पकरेति, से य चउहिं ठाणेहिं णो विपाकमागच्छति, तं जहा–णेरइएहिं तिरिक्खजोणिएहिं मणुस्सेहिं देवेहिं ।
___ लोए ण कताइ णासी, ण कताइ ण भवति, ण कताइ ण भविस्सति, भुविं २. च भवति य भविस्सति य, धुवे णितिए सासए अक्खए अव्वए अवट्टिए णिच्चे,
से जहाणामते पंच अत्थिकाया ण कयाति णासी जाव णिच्चा एवामेव लोके वि ण कयाति णासि जाव णिच्चे ॥४॥
१. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ। “गतिव्याकरणग्रन्थात्-अध्ययनस्यास्य प्रथमवाचनाप्रारम्भसन्दर्भवर्ति वा गती' इत्यत भारभ्य" इत्यर्थः ॥ २. जाव सामि इमं शु०, मूलस्थः पाठस्तु शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टः॥ ३. अधगा शु०॥
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाई
एवं से सिद्धे' बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं
हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ इगतीसइमस्स पासिज्जऽज्झयणस्स वायणंतरं ॥ ३१ ॥
बत्तीसइमं पिंगज्झयणं
[सु. १-५. दिव्य किसिकरणपरूवणा ]
१९४०. " दिव्वं भो किस किसेज्जा णो अप्पिणेज्जा" पिंगेण माहणपरिव्वाari अरहता इसिणा बुइतं ॥ १ ॥
१९४१. कतो छेत्तं ? कतो बीयं ? कतो ते जुग-गंगेला ? |
गोणा व ते ण पस्सामि अज्जो ! का णाम ते किसी ? ॥ २ ॥ १९४२. आता छेत्तं, तवो बीयं, संजमो जुग-गंगला |
अहिंसा समिती जोजा एसा धम्मंतरा किसी ॥ ३॥
१९४३. एसा किसी सोभतरा अलुद्धस्स वियाहिता । एसा बहुसई होइ परलोक सुहावहा ॥ ४ ॥ १९४४. एयं किसिं कसित्ताणं सव्वसत्तदयावहं ।
माहणे खत्तिए वेस्से सुद्दे वा वि य सिज्झती ॥ ५॥
एवं से सिद्धे र्बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ॥ ॥ त्तिबेमि ॥
॥ इइ बत्तीसइमं पिंगऽज्झयणं ॥ ३२ ॥
१. सिद्धे० ॥ ३१ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ २. अतः पूर्वे ' सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ॥ ३. °णंगलं शु० । 'लंगल शुपा० ॥ ४. सोततरा पु० ॥ ५. यद्यप्यवचूर्यामपि " बहुसती - बहुसाध्वी ” इति व्याख्यातमस्ति तथाप्यत्र लिपिविकारजन्यः " बहुमई” पाठः 'बहुमता' अर्थे विचारणीयः, अथवा 'बुहमई' बुधमतार्थे विचारणीयः ॥ ६. बुद्धे० ॥ ३२ ॥ पु० । बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥
२३३
१०
१५
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३४
पहण्णयसुत्तेसु तेत्तीसइमं अरुणिजनामऽज्झयणं
[सु. १-३. बाल-पंडियाणं अभिण्णाणं] १९४५. दोहिं ठाणेहिं बालं जाणेज्जा, दोहिं ठाणेहिं पंडितं जाणेजा
सम्मा-मिच्छापओतेणं, कम्मुणा भासणेण य ॥१॥ ५ १९४६. दुभासियाए भासाए दुक्कडेण य कम्मुणा ।
बालमेतं वियाणेजा कज्जाकजविणिच्छए ॥२॥ १९४७. सुभासियाए भासाए सुकडेण य कम्मुणा ।
पंडितं तं वियाणेजा धम्माधम्मविणिच्छये ॥३॥
[सु. ४-५. दुभासिय-सुभासियभासाणं दोस-गुणा] १० १९४८. दुभासियाए भासाए दुक्कडेण य कम्मुणा ।
जोगक्खेमं वहतं तु उसुया व सिंचति ॥ ४ ॥ १९४९. सुभासियाए भासाए सुकडेण य कम्मुणा।
पजण्णे कालावासी वा जसं तु अभिगच्छति ॥५॥
[सु. ६-७. बालसंसग्गि-संथवनिसेहो] १५ १९५०. णेव बालेहिं संसरिंग णेव बालेहिं संथवं ।
धम्माधम्मं च बालेहिं णेव कुन्जा कदायि वि ॥६॥ १९५१. इहेवाकित्ति पावेहिं पेच्चा गच्छेइ दोग्गतिं ।
तम्हा बालेहि संसग्गि णेव कुज्जा कदायि वि॥७॥
[सु. ८-९. पंडितसंसग्गि-संथवकरणपरूवणं] २० १९५२. साहूहिं संगमं कुन्जा साधूहिं चेव संथवं ।
धम्माधम्मं च साहूहिँ सदा कुव्वेज पंडिए ॥८॥ 1. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ॥ २. सम्मपओएणं मिच्छा य पोतेणं शुपा०॥ ३. जोवक्खेवमवहंतं पु० शुपा०॥ ४. उसुवायो शु०॥
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
- २३५
८. इसिभासियाई १९५३. इहेव कित्ति पाउणति पेचा गच्छइ सोगतिं ।
तम्हा साधूहिं संसरिंग सदा कुविज पंडिए ॥९॥
[सु. १०-११. सद्धम्ममाहप्पं] १९५४. खइणं पमाणं वत्तं च देजा अजेति जो धणं ।
सद्धम्मवक्कदाणं तु अक्खयं अमतं मतं ॥१०॥ १९५५. पुण्णं तित्थमुवागम्म पेज्जा भोज्जा हि तं फलं ।
सद्धम्मवारिदाणेणं खिप्पं सुज्झति माणसं ॥११॥
[सु. १२-१३. दुम्मित्त-सुमित्ताणं दोस-गुणा] १९५६. सम्भाववक्कविवसं सावजारंभकारकं ।
दुम्मित्तं तं विजाणेजा उभयोलोयविणासणं ॥१२॥ १९५७. सम्मतणिरयं धीरं सावजारंभवज्जकं ।
तं मित्तं सुठु सेवेज्जा उभओलोकसुहावहं ॥१३॥
[सु. १४-१७. कुसंसग्गी-सुसंसग्गीणं दोस-गुणा १९५८. संसग्गितो पसूयंति दोसा वा जइ वा गुणा ।
वाततो मारुतस्सेव ते ते गंधा सुहावहा ॥ १४॥ १९५९. संपुण्णवाहिणीओ वि आवन्ना लवणोदधि ।
पप्पा खिप्पं तु सव्वा वि पावंति लवणत्तणं ॥१५॥ १९६०. समस्सिता गिरि मेलं णाणावण्णा वि पक्खिणो।
सव्वे हेमप्पभा होति तस्स सेलस्स सो गुणो ॥१६॥ १९६१. कल्लाणमित्तसंसग्गि संजयो मिहिलाहिवो ।
फीतं महितलं भोच्चा तम्मूलाकं दिवं गतो ॥१७॥"
१. अश्वाति शुपा०। अव्वीति पु०॥ २. यो पु० शुपा०॥ ३. अमतं व तं पु० शुपा०॥ १. जं शुपा०॥ ५. वियाणे° पु०॥ ६. त्तणिरगं पु० शुपा०॥ ७. सुहु से° पु० शुपा०॥
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६
पइण्णयसुत्तेसु १९६२. अरुणेण महासालपुत्तेण अरहता इसिणा बुइतं ।
[सु. १८. सुसंग्गिकरणपरूवणं] सम्मत्तं च अहिंसं च सम्मं णच्चा जितिंदिए ।
कल्लाणमित्तसंसगिंग सदा कुव्वेज पंडिते ॥१८॥ एवं से 'सिद्ध बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ॥ ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ तेत्तीसइमं अरुणिजनामऽज्झयणं ॥३३॥
चउतीसइमं इसिगिरिणामऽज्झयणं
[सु. १. बालकयपरीसहोवसग्गसहणविहिपरूवणं] १० १९६३. “ पंचहिं ठाणेहिं पंडिते बालेणं परीसहोवसग्गे उदीरिजमाणे सम्म
सहेजा खमेजा तितिक्खेज्जा अधियासेन्जा-बाले खलु पंडितं परोक्खं फरुसं वदेजा। तं पंडित बहुमण्णेन्जा-'दिट्ठा मे एस बाले परोक्खं फरुसं वदति, णो पच्चक्खं; मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि बालेहिंतो ण विजति ।' तं पंडिते सम्म सहेजा खमेजा तितिक्खेजा अहियासेजा १।
बाले खलु पंडितं पञ्चक्खमेव फरुसं वदेजा। तं पंडिए बहुमण्णिज्जा'दिट्ठा मे एस बाले पञ्चक्खं फरुसं वदति, णो दंडेण वा लट्टिणा वा लेखणा वा मुट्ठिणा वा बाले कवालेण वा अभिहणति तजेति तालेति परितालेति परितावेति उद्दवेति। मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि चालेहिंतो ण विजति ।' तं पंडिते सम्म सहेजा खमेजा तितिक्खेजा अहियासेन्जा २। ___ बाले य पंडितं दंडेण वा एवं चेव, गवरं लट्ठिणा वा लेझुणा वा मुट्टिणा वा कवालेण वा अभिहणेज्जा तज्जेजा तालेज्जा परितालेज्जा परितावेजा उद्दवेज्जा । तं
१. सिद्धे० ॥३३॥ पु० । सिद्धे वुद्ध ...णो पुणरवि शु०॥ २. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्याधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ३. दिढे एस मे बाले पु० शुपा० ॥ ४. दिटे पु०॥ ५. वा मुट्टिणा पु.॥ ६. वा तृ तं चेव भवरं णो अण्णतरेणं पु० शुपा०। एतत्पाठभेदान्तर्गतेन पञ्चसंख्याद्योतकेन 'त' इत्यक्षराङ्केन ‘दंडेण वा' इत्यादीनि पञ्च पदानि ज्ञेयानि॥
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इलिभासियाई
पंडिए बहुमण्णेजा - ' दिट्ठा मे एस बाले दंडेण वा लट्ठिणा वा लेडुणा वा मुट्ठा वा कवाणवा अभिहणति तज्जेति तालेति परितालेति परितावेति उद्दवेति, णो अण्णतरेणं सत्थजातेणं अण्णयरं सरीरजायं अच्छिदइ वा, विच्छिदइ वा; मुक्खभावा हि बाला, ण किंचि बालेहिंतो ण विज्जति । तं पंडिए सम्मं सहेज्जा खमेज्जा तितिक्खेज्जा अहियासेजा ३ ।
बाले य पंडियं अण्णतरेणं सत्थजाएणं अण्णतरं सरीरजायं अच्छिदेज्ज वा विच्छिदेज वा तं पंडिए बहु मन्नेज्जा - दिट्ठा मे एस बाले अण्णतरेणं सत्थजातेणं अण्णतरं सरीरजायं अच्छिदति वा विच्छिदति वा, णो जीवितातो ववरोवेति; मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि बालेहिंतो ण विज्जति । ' तं पंडिए सम्मं सहेज्जा खमेज्जा तितिक्खेज्जा अहियासेज्जा ४॥
बाले य पंडितं जीवियाओ ववरोवेज्जा, । तं पंडिते बहुमण्णेज्जा - ' दिट्ठा मे एस बाले जीविताओ ववरोवेति णो धम्माओ भंसेति, मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि बालेहिंतो ण विज्जति । ' तं पंडिते सम्मं सहेज्जा खमेज्जा तितिक्खेज्जा अहियासेज्जा ५ । "
इसिगिरिणा माहणपरिव्वायएणं अरहता बुझतं ॥ १ ॥
[सु. २- ७, पंडियका यव्वनिरूवणाई ] १९६४. जेण केणइ उवाएणं पंडिओ मोइज अप्पकं । बाणुदीरिता दोसा तं पि तस्स हितं भवे ॥ २ ॥ १९६५. अपडिण्णभावाओ उत्तरं तु ण विज्जती ।
सकुव्व वेसे णो अपडिण्णे इह माहणे ॥ ३ ॥ १९६६. किं कज्जते उ दीणस्स णेऽण्णत्थ देहकंखणं ।
कालस्स कंखणं वा वि णऽण्णत्तं वा वि हायती ॥ ४ ॥
१९६७. णच्चाण आतुरं लोकं णाणावाहीहि पीलितं । णिम्ममे णिरहंकारे भवे भिक्खु जितिंदिए ॥ ५ ॥
१. हिता शुपा० ॥ २. णण्णता दे' पु० ॥ ३. भिक्खाजि शुपा० ॥ भिक्खजि पु० ॥
२३७
५
१०
१५
२०
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३८
ц
पंचतीसइमं अद्दालइज्जज्झयणं
[सु. १ - १२. कम्मबंधहेउकोहाइच उकसायपरिवञ्जणपरूवणं ]
१९७०. चउहिं ठाणेहिं खलु भो ! जीवा कुप्पंता मैज्जंता गुहंता लुब्धंता वज्जं समादियंति, वज्जं समादिइत्ता चाउरंतसंसारकंतारे पुणो पुणो अत्ताणं पडिवि - द्धंसंति, तं जहा – कोहेणं माणेणं मायाए लोभेणं । तेसिं च णं अहं पडिघात हेउं अकुप्पंते अमज्जंते अगृर्हते अलुब्भंते तिगुत्ते तिदंडविरते णिस्सले अगारवे चविकहविवज्जिए पंचसमिते पंचेंदिर्यसंवुडे सरीरसाधारणट्ठा जोगसंघणट्ठा णवकोडी१५ परिसुद्धं दसदोसविप्पमुक्कं उग्गमुप्पायणासुद्धं तत्थ तत्थ इतराइतरकुलेहिं परकंड परणिट्ठितं विगतिंगालं विगतधूमं सत्थातीतं सत्थपरिणतं पिंडं सेज्जं उवहिं च एसे भावेमि " त्ति अद्दालणं अरहता इसिणा बुझतं ॥ १ ॥ १९७१. अण्णाणविप्पमूढप्पा पचुप्पण्णाभिधारए ।
कोवं किच्चा महाबाणं अप्पा विंधइ अप्पकं ॥ २ ॥ १९७२. मण्णे बाणेण विद्धे तु भवमेक्कं विणिज्जति । को बाणेण विद्धे तु णिज्जती भवसंततिं ॥ ३ ॥
१०
परणयसुते
१९६८. पंचमहव्वयेजुत्ते अकसाए जितिंदिए ।
सेहु दंते सुहं सुयति णिरुवसग्गे य जीवति ॥ ६ ॥ १९६९. जेण लुब्भति कामेहिं छिण्णसोते अणासवे । सव्वदुक्खप्पीणो हुँ सिद्धे भवति णीरए ॥ ७ ॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए । अलंताती णो पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ चउतीसइमं इसिगिरिणामऽज्झयणं ॥ ३४ ॥
२०
१. गुप्ते पु० शुपा० ॥ २. अणस्सवे पु० शुपा० ॥ ३. उ शु० ॥ ४. सिद्धे० ॥ ३४ ॥ पु० । सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ५. अतः पूर्वे ' सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ६. मेजंता पु० शुपा० ॥ ७. विवज्जए पु० ॥ ८. यसुसं' पु० ॥ ९. कडपर' पु० ॥ १०. वि (वी) ि पु० शुपा० ॥
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इलिभासियाई
१९७३ . अण्णाणविप्पमृढप्पां पच्चुप्पणाभिधारए ।
माणं किच्चा महाबाणं अप्पा विंधइ अप्पकं ॥ ४ ॥
१९७४. मण्णे बाणेण विद्धे तु भवमेक्कं विणिज्जति । माणबाणेण विद्धे तु णिज्जती भवसंततिं ॥ ५ ॥ १९७५. अन्नाणविप्पमूढप्पा पचुप्पणाभिधारए ।
मायं किच्चा महाबाणं अप्पा विंधइ अप्पकं ॥ ६॥ १९७६. मण्णे बाणेण विद्धे तु भवमेकं विणिज्जति ।
मायाबाणेण विद्धे तु णिज्जती भवसंतति ॥ ७ ॥ १९७७. अन्नाणविप्पमूढप्पा पच्चुप्पण्णाभिधारए ।
लोभं किच्चा महाबाणं अप्पा विधइ अप्पकं ॥ ८ ॥ १९७८. मण्णे बाणेण विद्धे तु भवमेक्कं विणिज्जति ।
लोभबाण विद्धे तु णिज्जती भवसंततिं ॥ ९॥ १९७९ तम्हा तेर्सि विणासाय सम्ममागम्म संमतिं ।
अप्पं परं च जाणित्ता चैरेऽविसयगोयरं ॥ १० ॥ १९८०. जेसु जायंते कोधाती कम्मबंधा महाभया ।
ते वत्थू सव्वभावेणं सव्वहा परिवज्जए ॥ ११ ॥ १९८१. सत्थं सल्लं विसं जंतं मज्जं वॉलं दुभासणं । वज्र्ज्ञेतो तण्णिमेतेणं दोसेणं ण वि लुप्पति ॥ १२ ॥
[सु. १३-२४. अत्तट्टसाहणपरूवणं ]
१९८२. आतं परं च जाणेज्जा सव्वभावेण सव्वधा । आयटुं च परटुं च पियं जाणे तव य ॥ १३ ॥
१. अण्णाण...। मानं ॥ शु० ॥ २. पा०| माण० ॥ ४ ॥ मण्णे० | माण० ॥ ५ ॥ एवं माया विलोभेण वि दो सिलोगा ॥ तम्हा तेसिं विणासाय पु० ॥ ३. माण... ॥ ५ ॥ एवं मायाए वि लोभे वि दो सिलोगा ॥ ६-९ ॥ तम्हा तसें विणासाय शु० ॥ ४. चरे विस पु० शुपा० ॥ ५. बालं पु० ॥ ६. लिप्पती पु० ॥
२३९
१०
१५
२०
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४०
५ १९८५.
१०
पण्णयसुते
१९८३. सए गेहे पलित्तम्मि किं धावसि परातकं । सेयं गेहं णिरित्ताणं ततो गच्छे परातकं ॥ १४ ॥ १९८४. आतडे जागरो होहि मा परट्ठाहिधारए ।
आट्ठी हाय तस्स जो परट्ठाहिधारए ॥ १५ ॥ जइ परो पडिसेवेज्ज पावियं पडिसेवणं । तुज्झ मोणं करेंतस्स के अट्ठे परिहायति १ ॥ १६॥
१५
१९८६ . आतको णिज्जरायंतो परट्ठो कम्मबंधणं ।
अत्ता समाहिकरणं अप्पणी य परस्स य ॥ १७ ॥ १९८७. अण्णातयंम्मि अट्टालकम्मि किं जग्गिएण वीरस्स १ । णियगम्मि जग्गियव्वं इमो हु बहुचोरतो गामो ॥ १८ ॥ १९८८. जग्गाहि, मा सुवाही, माँ ते धम्मचरणे पमत्तस्स । कार्हिति बहुं चोरा संजमजोगे हिडकम्मं ॥ १९ ॥ १९८९. पंचिंदियाई सण्णा दंडॉ सल्लाइं गारवा तिणि ।
बावीसं च परीसह चोरों चत्तारि य कसाया ॥ २० ॥ १९९०. जागरह परा निच्चं, मा भे धम्मचरणे पमत्ताणं । काहिंति बहू चोरा दोग्गतिगमणे हिडाकम्मं ॥ २१ ॥ १९९१. अण्णायकम्मि अट्टालकम्मि जग्गंत सोयणिज्जो सि । णाहिसि वणितो संतो ओसहमुलं अविंदंतो ॥ २२ ॥ १९९२. जागरह परा णिचं जागरमाणस्स जागरति सुत्तं ।
जे सुवति न से सुहिते जागरमाणे सुही होति ॥ २३ ॥ १९९३. जागरंतं मुर्णि वीरं दोसा वज्जेंति दूरओ ।
जलतं जीततेयं वा चक्खुसा दाहभीरुणो ॥ २४ ॥
१. सेतं गे पु० पा० ॥ २. हावए शु० ॥ ३. मा हु ते पु० शुपा० ॥ ४. हिंडा पु० शुपा० ॥ ५. दंडस पु० शुपा० ॥ ६. चारा पु० शुपा० ॥ ७. हिट्ठाक' पु० शुपा० ॥ ८ क्षणाय पु० शुपा० ॥ ९. सितो पु० ॥ १०. जातवेयं शु० ॥
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४१
८. इसिभासियाई एवं से सिद्ध बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इचत्थं हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥ ॥
॥ इइ पंचतीसइमं अदालइजऽज्झयणं ॥३५॥
छत्तीसइमं तारायणिज्जनामऽज्झयणं
[सु. १-१८. कोहपरिचागपरूवणं] १९९४. “ उप्पतता उप्पतता उप्पयंतं पितेण वोच्छामि। किं संत वोच्छामि, ण संतं वोच्छामि कुक्कु सया ?” वित्तण तारायणेण अरहता इसिणा बुइतं ॥१॥ १९९५. पत्तस्स मम य अन्नेसि मुक्को कोवो दुहावहो ।
तम्हा खलु उप्पतंतं सहसा कोवं णिगिण्हितव्वं ॥२॥ १९९६. कोवो अग्गी तमो मच विसं वाधी अरी रयो ।
जरा हाणी भयं सोगो मोहं सलं पराजयो ॥३॥ १९९७. वण्हिणो णो बलं छित्तं कोहग्गिस्स परं बलं ।
अप्पा गती तु वण्हिस्स, कोवग्गिस्सऽमिता गती ॥४॥ १९९८. सक्का वण्ही णिवारेतुं वारिणा जलितो बहि ।
सव्वोदहिजलेणावि कोवग्गी दुण्णिवारओ ॥५॥ १९९९. एकं भवं दहे वण्ही दडस्स वि सुहं भवे ।
इमं परं च कोवग्गी णिस्संकं दहते भवं ॥ ६॥ २०००. आग्गिणा तु इहं दड्डा संतिमिच्छंति माणवा ।
कोहग्गिणा तु दडाणं दुक्खं संति पुणो वि हि ॥७॥ २००१. सक्का तमो निवारेतुं मणिणा जोतिणा वि वा।
कोवतमो तु दुजेयो संसारे सव्वदेहिणं ॥८॥
१. सिद्ध० ॥३५॥ पु०। सिद्ध बुद्धे...णो पुणरवि शु० ॥ २. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्याधिकः पाठः पु० प्रतौ। ततो उप्प° पु० शुपा० ॥ ३. को दुहा पु० शुपा० ॥ ४. संती पु०॥
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४२
पइण्णयसुत्तेसु २००२. सत्तं बुद्धी मती मेधा गंभीरं सरलत्तणं ।
कोहग्गहऽभिभूयस्स सव्वं भवति णिप्पमं ॥९॥ २००३. गंभीरमेरुसारे वि' पुव्वं होऊण संजमे ।
कोवुग्गमरयोधूते असारत्तमतिच्छति ॥१०॥ ५ २००४. महाविसे वहीदित्ते चरेऽदत्तं कुरोदये।
चिट्टे चिट्टे स रूसंते णिव्विसत्तमुपागते ॥११॥ २००५. एवं तवोबलत्थे वि णिचं कोहपरायणे।
अचिरेण वि कालेणं तवोरित्तत्तमिच्छति ॥१२॥ २००६. गंभीरो वि तवोरासी जीवाणं दुक्खसंचितो ।
दुक्खो वणं दवग्गी वा कोवग्गी दहते खणा ॥१३॥ २००७. कोहेण अप्पं डहती परं च अत्थं च धम्मं च तहेव कामं ।
तिव्वं च वेरं पि करेंति कोधा अधरं गतिं वा वि उविंति कोहा॥१४॥ २००८. कोहाविद्धा ण याणंति मातरं पितरं गुरुं ।
अधिक्खवंति साधू य रायाणो देवयाणि य ॥१५॥ १५ २००९. कोवमूलं णियच्छंति धणहाणिं बंधणाणि य ।
पियविप्पओगे य बहू जम्माइं मरणाणि य ॥१६॥ २०१०. जेणाभिभूतो जहती तु धम्मं विद्धंसती जेण कतं च पुण्णं ।
स तिव्वजोती परमप्पमादो कोधो महाराज ! णिरुज्झियव्वो ॥१७॥ २०११. हलू करेतीह णिरुज्झमाणो भासं करेतीह विमुच्चमाणो। २०
हट्टं च भासं च समिक्ख पण्णे कोवं णिरुंभेज सदा जितप्पा ॥१८॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि॥
॥ इति छत्तीसमं तारायणिजमज्झयणं ॥३६॥
१. वि यमं हो' शुषा० । वि पुमं हो पु० ॥ २. तसारत्त पु० शुपा० ॥ ३. चरे दन्भंकु पु०॥ ४. चिठे विद्ध स पु०॥ ५. णिव्वेस पु० । णिव्वस शुपा०॥ ६. °तो। अक्खेवेणं दव शु०। °तो। दखेवेणं दव शुपा०॥ ७. वइरं शुपा०॥ ८. ज! ण मुञ्चिय पु० । °ज! णो मुश्चिय शुपा०॥ ९. करेंती पु० शुपा० ॥ १०. सिद्धे ॥३६॥ पु० । सिद्धे बुद्ध...णो पुणरवि शु०॥
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसि भासियाइँ
सगतीसइमं सिरिगिरिज्जनामज्झयणं
[सु. १ - २. राईभत्तपरिच्चायगन्भा इसिचरिया ]
२०१२. सव्त्रमिणं पुरा उदगमासि " त्ति सिरिगिरिणा माहणपरिव्वायगेण अरहता इसिणा बुइयं ॥ १ ॥
(6
ऐत्थं अंडे संतैत्ते, ऐत्थं लोए संभूते, एत्थं सासौसे, इयं णे वरुणविहाणा, उभयोकालं उभयोसंज्ञं खीरं णवणीयं मधु समिधासमाहारं खारं संखं च पिंडेत्ता अग्गोत्तकुंडं पडिजागरमाणे विहरिस्सामीति, तम्हा एयं सव्वं ति बेमि, ण वि माया, ण कदाति णासि, न कदाति न भवति, न कदाति न भविस्सति य ॥ १ ॥
२०१३. पडुप्पण्णमिणं सोचा सूरसहगतो गच्छे, जत्थेव सूरिये अत्थमेज्जा खेत्तंसि वा णिण्णंसि वा तत्थेव णं पादुप्पभायाए रयणीये जाव तेयसा जलते, एवं र्खु मे कप्पति पातीणं वा पेंडीणं वा दाहिणं वा उदीणं वा पुरतो जुगमेत्तं पेमाणे अहारीयमेव रीतित्तए ॥ २ ॥
एवं से सिद्धे र्बुद्धे विरए विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ सगतीलइमं सिरिगिरिजनामऽज्झयणं ॥ ३७ ॥
अडतीसइमं साइपुतिज्जनामज्झयणं
[सु. १. सुहाणुबंधिसुहपाहणं ]
२०१४. "जं सुहेण सुहं लद्धं अचंतसुखमेव तं ।
जं सुखेण दुहं लद्धं मा मे तेण समागमो ॥ १ ॥ " सातिपुत्त्रेण बुद्धेण अरहता इसिणा बुइतं ।
१. एत्थ शु० ॥
२. संचू (भू) ते शुपा० ॥ ३. सासे पु० ॥ वरण' पु० शुपा० ॥ ४. खलु शु० ॥ ५. पडिणं पु० शुपा० ॥ ६. बुद्धे० ॥ ३७ ॥ पु० ॥ बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ७. अतः पूर्वे 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥
२४३
१०
१५
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४४
पडण्णयसुत्तेसु
[सु. २-२९. विविहविसइओ बुद्धोवएसो] २०१५. मणुण्णं भोयणं भोच्चा मणुण्णं सयणासणं ।
मणुण्णंसि अगारंसि झाति भिक्खू समाहिए ॥२॥ २०१६. अमणुण्णं भोयणं भोच्चा अमणुण्णं सयणासणं ।
अमणुण्णंसि गेहंसि दुक्खं भिक्खू झियायति ॥३॥ २०१७. एवं अणेगवण्णागं तं परिचज पंडिते ।
णऽण्णत्थ लुभई पण्णे एवं बुद्धाण सासणं ॥ ४ ॥ २०१८. णाणावण्णेसु सद्देसु सोयपत्तेसु बुद्धिमं ।
गेहिं वायपदोसं वा सम्मं वजेज पंडिए ॥५॥
एवं रूवेसु गंधेसु रसेसु फासेसु अप्पप्पणाऽभिलावेणं ॥६॥ २०१९. पंच जागरओ सुत्ता अप्पदुक्खस्स कारणा।
तस्सेव तु विणासाय पण्णे वट्टिज संतयं ॥ ६॥ . २०२०. वाहिक्खयाय दुक्खं वा सुहं वा णाणदेसियं ।
मोहक्खयाय एमेव दुहं वा जइ वा सुहं ॥७॥ १५ २०२१. ण दुक्खं ण सुहं वा वि जहा-हेतु तिगिच्छति ।
"तिगिच्छिए सुजुत्तस्स दुक्खं वा जति वा सुहं ॥८॥ २०२२. मोहक्खए उ जुत्तस्स दुक्खं वा जइ वा सुहं ।
मोहक्खए जहा-हेऊ न दुक्खं न वि वा सुहं ॥९॥ २०२३. तुच्छे जणम्मि संवेगो, निव्वेदो उत्तमे जणे ।
अत्थित्तादीण भावाणं विसेसो उवदेसणं ॥१०॥ २०२४. सामण्णे गीतणीमाणा विसेसे मम्मवेधिणी।
सव्वण्णुभासिया वाणी णाणावत्थोदयंतरे ॥११॥
१. रूवं अणेग° पु० शुपा० ॥ २. अप्पणा पु०॥ ३. °त्ता दुक्ख पु० शुपा०॥ ४. शुपा पु• प्रतौ चेदं चतुर्थ पादं नास्ति ॥ ५. या व दु° पु० शुपा०॥ ६. एमेवा पु० शुपा०॥ ७. तिगिच्छए पु०॥ ८, अस्थित्तादी पु० शुपा०॥ ९. उवसेस णं पु० शुपा०॥
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४५
८. इसिभासियाई २०२५. सव्वसत्तदंयो वेसो णारंभो ण परिग्गहो ।
सत्तं तवं दयं चेव भासंति जिणसत्तमा ॥१२॥ २०२६. दंतिंदियस्स वीरस्स किं रणेणऽस्समेण वा।
जत्थ जत्थेव मोदेज्जा तं रण्णं सो य अस्समो ॥१३॥ २०२७. किमु दंतस्स रण्णेणं ? दंतस्स व किमस्समे ? ।
णातिकंतस्स भेसज्जं ण वा सत्थस्सऽभेजता ॥ १४ ॥ २०२८. सुभावभावितप्पाणो सुण्णं रणं वणं पि वा ।
सव्वमेतं हि झाणाय सल्लचित्ते वै सल्लिणो ॥१५॥ २०२९. दुहरूवा दुरंतस्त णाणावत्था वसुंधरा ।
कम्मादाणाय सव्वं पि कामचित्ते व कामिणो ॥१६॥ २०३०. सम्मत्तं च दयं चेव णिण्णिदाणो य जो दमो।
तवो जोगो य सव्वो वि सव्वकम्मक्खयंकरो ॥१७॥ २०३१. सत्थकं वा वि आरंभं जाणेजा य णिरत्थकं ।
पाडिहत्थिं स जोएंतो तडं घातेति वारणो ॥१८॥ २०३२. जस्स कन्जस्स जो जोगो साहेतुं जेण पच्चलो।
__ ककं वजेति तं सव्वं कामी वा णग्गमुंडणं ॥१९॥ २०३३. जाणेजा सरणं धीरो ण कोडिं एंति दुग्गतो।
ण सीहं दप्पियं छेयं णेभं भोज्जा हि जंबुओ ॥२०॥ २०३४. वेसपच्छाणसंबद्धेऽसंबद्धं वारए सदा ।
णाणाअरतिपायोग्गं णालं धारेतु बुद्धिमं ॥ २१॥ २०३५. बंभचारी जति कुद्धो वजेज मोहँदीवणं ।
ण मूढस्स तु वाहस्स मिगो" अप्पेति सायकं ॥ २२॥
१. °दयोवेता णा पु०॥ २. मोदेंतो पु०॥ ३. जती पु० शुपा०॥ ४. य पु० शुपा०॥ ५. ततो पु० शुपा०॥ ६. जोगा पु० शुपा०॥ ७. देति शुपा० । दिति पु.॥ ८. वेयसत्थाण संबद्धं सबद्धं (? संबंध) वारए पु० । वेसपच्चाण' पु० । वेसपत्थाण शुपा० ॥ ९. धारेति पु०॥ १०. मोहुदी पु० शुपा०॥ ११. मिगे शु०॥
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४६
पइण्णयसुत्तेसु २०३६. पच्छाणं चेव रूवं च णिच्छयम्मि विभावए ।
किमत्थं गायते वाहो तुहिक्का वा वि पक्खिता ॥ २३॥ २०३७. कजणिव्वत्तिपाओग्गं आदेयं कजकारणं ।
मोक्खनिव्वत्तिपाओग्गं विण्णेयं तं विसेसओ ॥ २४ ॥ ५ २०३८. परिवारे चेव वेसे य भावितं तु विभावए ।
परिवारे वि गंभीरे ण राया णीलजंबुओ ॥२५॥ २०३९. अत्थादाई जणं जाणे णाणाचित्ताणुभासकं ।
अत्थादाईण वीसंगो पासंतस्सऽत्थसंतती ॥२६॥ २०४०. डंभकप्पं कत्तिसमं णिच्छयम्मि विभावए ।
णिखिलामोस कारितु उवचारम्मि परिच्छेती ॥ २७॥ २०४१. सब्भावे दुब्बलं जाणे णाणावण्णाणुभासकं ।
पुप्फादाणे सुणंदा वा पंवकारघरं गता ॥२८॥ २०४२. दव्वे खेत्ते य काले य सव्वभावे य सव्वधा ।
सव्वेसिं लिंगजीवाणं भावणं तु विहावए ॥ २९ ॥ १५ एव से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्यं हव्वमागच्छति त्ति बेमि॥
॥ इइ अडतीसइमं साइपुत्तिजनामऽज्झयणं ॥
एगूणचत्तालीसइमं संजइजं नामऽज्झयणं
[सु. १-६. पावकम्मअकरणाइ परूवणं] २० २०४३. "जें इमं पावकं कम्मं णेव कुन्जा ण कारवे ।
देवा वि तं णमंसंति घितिमं दित्ततेजसं ॥१॥ १. पञ्चाणं शु०। पत्थाणं पु० शुपा० २. तुण्हिक्को वा वि पक्खिदा पु० शुपा०॥ ३. गो दाएंतत्थस्स संतती पु० शुपा०॥ ४. °लामुस' शुपा० । लामुसुका पु०॥ ५. °च्छत्तो पु. शुपा०॥ ६. पदका पु० शुपा० ॥ ७. सिद्धे० ॥३८॥ पु० । सिद्ध बुद्ध ...णो पुणरवि शु०॥ ८. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु• प्रतौ। जे दुमं पु० शुपा० ॥
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४७
८. इसिभासियाई २०४४. जे णरे कुव्वती पावं अंधकारं महं करे।
अणवजं पंडिते किच्चा आदिच्चे व पभासती ॥२॥ २०४५. सियां पावं सई कुन्जा तं ण कुन्जा पुणो पुणो ।
णाणि कैम्मं च णं कुज्जा साधुकम्मं वियाणिया ॥३॥ २०४६. सिया[........]कुन्जा तं तु पुणो पुणो।
सन्निकायं च णं कुजा, साहु भोजो वि जायति ॥ ४॥ २०४७. रहस्से खलु भो! पावं कम्मं समन्जिणित्ता दव्वओ खेत्तओ कालो
भावओ कम्मओ अज्झवसायओ सम्मं अँपलि उंचमाणे जहत्थं आलो
एजा। संजएणं अरहता इसिणा बुइतं ॥५॥ २०४८. ण वि अस्थि रसेहिं भद्दएहिं संवासेण य भद्दएण य।
जत्थ मिए काणणोसिते उवणामेति वहाए संजए ॥६॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्थं हव्वमागच्छइ त्ति बेमि ॥
॥ इइ एगूणचत्तालीसइमं संजइज नामऽज्झयणं ॥ ३९ ॥
चत्तालीसइमं दीवायणिज्जमज्झयणं
[सु. १-६. इच्छानिरोहपरूवणं] २०४९. “इच्छमणिच्छं पुरा करेजा” दीवायणेण अरहता इसिणा बुइतं ॥१॥ २०५०. इच्छा बहुविधा लोए जीए बद्धो किलिस्सति ।
तम्हा इच्छमणिच्छाए जिणिता सुहमेधती ॥२॥
१. सिवा णवं शुपा०। सिवा (ता) पा(ण)वं पु०॥ २. कामं पु०॥ ३. “चतुर्थस्य पूर्वार्धमपूर्णम्" इत्यवचूरिः॥ ४. से निका° शु०। संति का शुपा०॥ ५. ण शुपा०॥ ६. °ववउ शुपा० । °वसउ पु०॥ ७. अपलियंच° पु० शुपा०॥ ८. सिद्धे० ॥३९॥ पु० । सिद्धे बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ९. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ॥ १०. जाव व शुपा०॥
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૮
पइण्णयसुत्ते
२०५१. इच्छाभिभूया न जाणंति मातरं पितरं गुरुं । अधिक्खिवंति साधू य रायाणो देवयाणि य ॥ ३ ॥
२०५२. इच्छामूलं नियच्छंति घणहाणिं बंधणाणि य । पियविप्पओगे य बैहू जम्माई मरणाणि य ॥ ४ ॥ ५ २०५३. इच्छंतेणिच्छते इच्छा अणिच्छं तं पि इच्छति । तम्हा इच्छं अणिच्छाए जिणित्ता सुहमेहती ॥ ५॥
२०
२०५४. दव्वओ खेत्तओ भावओ जहाथामं जहाबलं जधाविरियं अणिगूँ तो आलोएज्जासित्ति ॥ ६ ॥
एवं से सिद्धे बुद्धे विरते विपावे दंते दवीए अलंताईणी पुणरवि इच्चत्थं १० हव्वमागच्छइ त्ति बेमि ॥
॥ इइ चत्तालीसइमं दीवायणिज्जमज्झयणं ॥ ४० ॥
इगचत्तालीसइमं इंदनागिज्जऽज्झयणं
[सु. १-११. आजीवियत्थं तवोणुट्ठाण चारित्तपालणाइनिसेहो ]
“ “जेसिं आजीवतो अप्पा णराणं बैलदंसणं ।
तवं ते आमिसं किच्चा जणा संणिचते जणं ॥ १ ॥
२०५५.
२०५६. विकीतं तेसि सुकडं तु तं च णिस्साए जीवियं । कम्मट्ठा अजाता वा जाणिज्जा ममका सढा ॥ २ ॥ २०५७. गलुच्छ्न्निा असोते वा मच्छा पावंति वेयणं । अणागतमपस्संता पच्छा सोयंति दुम्मती ।
मच्छा व झीणपाणीया कंकाणं घासमागता ॥ ३॥
१. गुरू शुपा० ॥ २. बहु शुंपा० ॥ ३. गूहिंतो पु० ॥ ४. सिद्धे० ॥ ४० ॥ पु० | सिद्धे बुद्धे... णो पुणरवि शु० ॥ ५. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ६. छल° पु० शुपा० ॥ ७ च्छित्त पु० शुपा० ॥ ८. “ मत्स्या यथा क्षीणपानीयाः कङ्कानां घासमागता इति श्लोका पूर्वगतेन वा सम्बन्धनीयं लेखकदोषेण वा गलितमुत्तराधर्मम् ।" इत्यवचूरिः ॥
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४९
८. इसिभासियाई २०५८. पच्चुप्पण्णरसे गिद्धा मोहमल्लपणोल्लिया।
दित्तं पावंति उक्कंठं वारिमज्ञ व वारणा ॥ ४ ॥ २०५९. आहारमेत्तसंबद्धा कन्जाकजणिमिल्लिता ।
पैक्खिणो घतकुंभे वा अवसा पावेंति संखयं ।
मधु पास्यति दुर्बुद्धी पवातं से ण पस्सति ॥५॥ . २०६०. आमिसत्थी झसो चेव मग्गते अप्पणा गलं।
आमिसत्थी चरित्तं तु जीवे हिंसति दुम्मती ॥६॥ २०६१. अणग्धेयं मणिं मोत्तुं सुत्तमत्ताभिनंदती ।
सव्वण्णुसासणं मोत्तुं मोहादीएहिं हिंसती ।
सोअमत्तेण विसं गेलं जाण तस्थेव जुंजती ॥७॥ २०६२. आजीवत्थं तेवो जो तु तप्पते विविहंबहुं ।
तवणिस्साए जीवंतो तवाजीवं तु जीवती ॥८॥ २०६३. णाणमेवोवजीवंतो चरित्तं करणं तहा।
लिंगं च जीवणट्ठाए अविसुद्धं तुं जीवती ॥९॥ २०६४. विजा-मंतोपदेसेहिं दूतीसंपेसणेहि वा।
भौवीभवोवदेसेहिं अविसुद्धं तु जीवति ॥१०॥ २०६५. मूल-कोउयकम्मेहिं भासापणइएहि या।
अक्खाइओवदेसेहिं अविसुद्धं तु जीवति ॥११॥ इंदनागेण अरहता इसिणा बुइतं ।
[सु. १२-१५. विसुद्धभिक्खायरियानिरूवणं] २०६६. मासे मासे य जो बालो कुसग्गेण आहारए।
ण से सुक्खायधम्मस्स अग्घती सतिमं कलं ॥१२॥
१. उक्कटुं पु० शुपा०॥ २. णिक्खि णो पु० शुपा०॥ ३ "मधु पास्यति दुर्बुद्धिः कथाप्रसिद्धः, प्रपातं तु न स पश्यतीति श्लोकार्धेपूर्ववत् ।' इत्यवचूरिः॥ ४. पवेति शुपा०॥ ५. मणि सो तु मत्थामत्ता शुपा०। मणिं सो तु सुत्थमत्थामि पु०॥ ६. °सणं जो तु मो शुपा० पु०॥ ७. सो अमतेण पु० शुपा, अत्रावचूरिः मूलस्थपाठानुसरिणी॥ ८. विसंगेणं जा पु०॥ ९. तवो मोत्तुं तप्प शु० अवचूर्वी च ॥ १०. ति शु०॥ ११. भावीतवो शुपा० । भावीतदेसे° पु०॥ १२. ति शु०॥ १३. भासाए णइ पु० शुपा०॥
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५०
पइण्णयसुत्तेसु २०६७. मा ममं जाणऊ कोयी माहं जाणामि कंचि वि।
अण्णातेणे तु अण्णातं चरेज्जा समुदाणियं ॥१३॥ २०६८. पंचवणीमगसुद्धं जो भिक्खं एसणाए एसेजा।
तस्स सुलद्धा लाभा हणणादीविप्पमुक्कदोसस्स ॥१४॥ ५ २०६९. जंधा कवोता य कविंजला य गावो चरंती इह पातडाओ।
एवं मुणी गोयरियं चरेज्जा णो वीलवे णो वि य संजलेजा ॥ १५॥ एवं से 'सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इञ्चत्यं हव्यमागच्छइ ॥ ति बेमि ॥
॥ इइ इगचत्तालीसइमं इंदनागिजऽज्झयणं ॥४१॥
बेयालीसइमं सोमिजं नामज्झयणं
[सु. १. सावजायरणनिसेहो] २०७०. “ अप्पेण बहुमेसेजा जेढ मज्झिम कण्णसं ।
णिरवजे ठितस्स तु णो कप्पति पुणरवि सावजं सेवित्तए।"
सोमेण अहरता इसिणा बुइतं ॥१॥ एवं से सिद्धे बुद्धे विरए विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्यं हव्वमागच्छइ ति बेमि ॥
॥ इइ बेयालीसइमं सोमिजं नामऽज्झयणं ॥४२॥
१५
तेयालीसइमं जमनामऽज्झयणं
[सु. १. लाभालाभपसंगे समभावपरूवणं] २० २०७१. "लाँभम्मि जे ण सुमणो अलाभे णेव दुम्मणो।
से हु सेढे मणुस्साणं देवाणं व सयक्कऊ ॥१॥"
१. °णामि किंचि पु० शुपा० ॥ २. °णऽत्थ अण्णा शु०॥ ३. जहा शु० ॥ ४. सिद्ध० ॥११॥ पु०। सिद्धे बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ५. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ॥
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५१
८. इसिभासियाई जमेणं जरहता इसिणा बुइतं ।
एवं से 'सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इच्चत्यं हव्वमागच्छइ त्ति बेमि।
॥ इइ तेयालीसइमं जमनामऽज्झयणं ॥४३॥
चोयालीसइमं वरुणणामऽज्झयणं
[सु. १. राग-द्दोसनिग्गहा सम्मईसणपरूवणं] २०७२. "दोहिं अंगेहिं उप्पीलंतेहिं आता जस्स ण उप्पीलति । रागंगे ये व दोसे य, से हु सम्मं णियच्छती।" वरुणेणं अरहता इसिणा बुइतं ॥१॥ एवं से 'सिद्ध बुद्धे विरए विपावे दंते दवीए अलंताई णो पुणरवि इचत्थं १० हव्वमागच्छइ त्ति बेमि॥
॥ इइ चोयालीसइमं वरुणणामझऽयणं ॥४४॥
१५
पणयालीसइमं वेसमणिजं नामऽज्झयणं
[सु. १-२. काम-पाव-हिंसानिसेहपरूवणं] २०७३. “अप्पं च आउं इह माणवाणं सुचिरं च कालं णरएसु वासो।
सव्वे य कामा णिरयाण मूलं को णाम कामेसु बुहो रमेज्जा ? ॥१॥ २०७४. पावं ण कुज्जा, ण हणेज पाणे, अंतीरमाणो व रमे कदायी। उच्चावएहिं सयणासणेहिं वायु ब्व जालं समतिक्कमेजा ॥२॥"
वेसमणेणं अरहता इसिणा बुइतं । ६. सिद्धे०॥४२॥ पु० । सिद्धबुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ ७. अतः पूर्व ‘सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ॥ १. सिद्धे० ॥४३॥ पु० । सिद० बुद्ध...णो पुणरवि शु० । २. य विदोसे शु०, अवचूर्या च॥ ३. सम्मा पु०॥ ४. सिद्धे० ॥४४॥ पु०। सिद्धे० बुद्धे ...णो पुणरवि शु०॥ ५. अतः पूर्व 'सिद्धि' इत्यधिकः पाठः पु० प्रतौ ॥ ६. अतीरसे णेव रमे शु०, अवचूर्यो च॥
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५२
पइण्णयसुत्तेसु
[सु. ३-१३. पावकम्मनिसेहपरूवणं] २०७५. जे पुमं कुरुते पावं ण तस्सऽप्पा धुवं पिओ।
अप्पणा हि कडं कम्मं अप्पणा चेव भुज्जती ॥३॥ २०७६. पावं परस्स कुव्वंतो हसते मोहमोहितो।।
मच्छो गलं गसंतो वा विणिघीयं ण पस्सति ॥४॥ २०७७. पञ्चुप्पण्णरसे गिद्धो मोहमल्लपणोल्लितो ।
दित्तं पावति उक्कंठं वारिमझे व वारणो ॥५॥ २०७८. परोवघाततल्लिच्छो दप्पमोहबलुडुरो ।
सीहो जरो दुपाणे वा गुणदोसं ण विंदती ॥६॥ १० २०७९. सवसो पावं पुरा किच्चा दुक्खं वेदेति दुम्मती ।
आसत्तकंठपासो वा मुक्कधारो दुहट्टिओ ॥७॥ २०८०. पावं जे उ पकुव्वंति जीवा सोताणुगामिणो ।
वडते पावकं तेसिं अणग्गाहिस्स वा अणं ॥८॥ २०८१. अणुबद्धमपस्संता पञ्चुप्पण्णगवेसका। .
ते पच्छा दुक्खमच्छंति गलुच्छित्ता(?न्ना) जधा झसा ॥९॥ २०८२. आता कडाण कम्माणं आता भुंजति जं फलं ।
तम्हा आयस्स अट्ठाएँ णावमादाय वजए ॥१०॥ २०८३. ज हुतासं विवजेति जं विसं वा ण भुंजति ।
जंण गेण्हति वाचालं, णूणमत्थि ततो भयं ॥११॥ २० २०८४. धावंतं सरिसं नीरं सच्छं दाढिं [१च] सिंगिणं ।
दोसभीरू विवजेती पावमेवं विवज्जए ॥१२॥
१५
१. विणिपायं पु० शुपा०॥ २. दुहट्ठिओ पु० शुपा० ॥ ३. गलु (? ल)च्छिता पु०॥ ४. ए' मोधमा शुपा। °ए मावमा शुपा। °ए मोवमा पु०॥ ५. जे हु° शु०। जं हंता विव अवचूरिव्याख्या सम्मतः पाठः ॥ ६. णं शु०, मूलपाठस्तु शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टः॥ ७. ता (ती)रं पु० शुपा०॥ ८. °वजेती पु०॥
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इलिभासियाइं
२०८५. पावकम्मोदयं पंप्प दुक्खतो दुक्खभायणं । दोसौ दोसोदई चैव पावकज्जा पसूयति ॥ १३ ॥
[ सु. १४ - २२. वित्थरओ अहिंसापरूवणं ]
२-८६. उव्विवारा जलोहंता तेतणीए मतोट्ठितं ।
जीवितं वा वि जीवाणं जीवंति फलमंदिरं ॥ १४ ॥ २०८७. देज्जा हि' जो मरंतस्स सागरंतं वसुंधरं ।
जीवियं वा वि जो देना जीवितं तु स इच्छती ॥ १५ ॥ २०८८. र्पुत्त-दारं धणं रज्जं विज्जा सिप्पं कला गुणा ।
जीविते सति जीवाणं जीविताय रती अयं ॥ १६ ॥ २०८९. आहारादि तु जीवाणं लोए जीवाण दिज्जती । पाणसंधारणट्ठाय दुक्खणिग्गहणा तहा ॥ १७ ॥ २०९०. सत्थेण वॅण्हिणा वा वि खते दड्ढे व वेदणा ।
स देहे जहा होति एवं सव्वेसि देहिणं ॥ १८ ॥ २०९१. पाणी य पाणिघातं च पाणीणं च पिया दया । सव्वमेतं विजाणित्ता पाणिघातं विवज्जए ॥ १९॥ २०९२. अहिंसा सव्वसत्ताणं सदा णिव्वेयकारिका । अहिंसा सव्वसत्तेसु परं बंभमणिंदियं ॥ २० ॥ २०९३. देविंदा दाणविंदा य णरिंदा जे वि विस्सुता । सव्वसत्तदयोवेतं मुंणीसं पण्णमंति ते ॥ २१ ॥
२०९४. तम्हा पाणदयट्ठाए तेलपत्तधरो जधा । एगग्गयमणीभूतो दयत्थी विहरे मुणी ॥ २२ ॥
१. पप्पा पु० शुपा० ॥ २. दोसी शु० ॥ ३. पावे खुज्जा शुपा० । पावे कुज्जा शुपा० । पावे कुच्छा पु० ॥ ४ °ट्ठिता पु० । ट्ठित्ता शुपा० ॥ ५. हिज्जो म० पु० शुपा० ॥ ६. पुत्तं दारं पु० शुपा० ॥ ७. जहा पु० शुपा० ॥ ८. वहिता पु० । वंहिता शुपा० ॥ ९. सदाऽणि शु० ॥ १०. मुणिस्सं (सं) पण पु० शुपा० ॥
२५३
Ц
१०
१५
२०
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५४
पइण्णयसुत्तेसु [सु. २३-४२. वित्थरओ जिणाणापाहण्णपरूवणं] २०९५. आणं जिणिंदभणितं सव्वसत्ताणुगामिणि ।
समचित्ताऽभिणंदित्ता मुचंती सव्वबंधणा ॥ २३॥ २०९६. वीतमोहस्स दंतस्स धीमंतस्स भासितं जए ।
जे णरा णाभिणंदंति ते धुवं दुक्खभायिणो ॥ २४॥ २०९७. जेऽभिणंदति भावेणं जिणाणं तेसि सबधा ।
कल्लाणाई सुहाइं च रिद्धीओ य ण दुल्लहा ॥ २५ ॥ २०९८. मणं तेधा रम्ममाण णाणाभावगुणोदयं ।
फुलं च पउमिणीसंडं सुतित्थं गाहवजितं ॥२६॥ १० २०९९. रम्मं मंतं जिणिंदाणं णाणाभावगुणोदयं ।
कस्सेयं ण प्पियं होजा इच्छियं व रसायणं १ ॥२७॥ २१००.
तण्हातो व सरं रम्मं वाहितो वा सैंयाधरं ।
छुहितो वा जहाऽऽहारं रणे मूढो व बंदियं ॥ २८॥ २१०१. वण्डिं सीताहतो वा वि णिवायं वाऽणिलाहतो।
तातारं वा भउन्विग्गो अणत्तो वा धणागमं ॥२९॥ २१०२. गंभीरं सव्वतोभदं हेतु-भंग-णयुज्जलं ।
सरणं पयतो मण्णे जिणिंदवयणं तहा ॥३०॥ २१०३. सारदं व जलं सुद्धं पुण्णं वा ससिमंडलं ।
जमणिम घट्ट वा थिरं वा मेतिणीतलं ॥ ३१ ॥ २० २१०४. साभावियगुणोवेतं भासते जिणसासणं ।
ससितारापडिच्छण्णं सारदं वा णभंगणं ॥३२॥ २१०५. सव्वाणुसासणं पैप्प विण्णाणं पवियते ।
हिमवंतं गिरिं पप्पा तरूणं चारु वागमो ॥३३॥
१. सम्म दित्ता पु०॥ २. जधा पु० शुपा०॥ ३. नण्हातो शु०, अवचूर्यां च॥ १. रुणाघरं पु० शुपा०॥ ५. मणिं अघ शु० । °मा घट्ट शुपा०॥ ६. भाव(? य)ते पु० शुपा०॥ ७. पप्पा पु० शुपा०॥ ८.रूणं वारुवामगं पु०। रूणं चार चामगं शुपा०॥
.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
८. इसिभासियाई
२५५ २१०६. सत्तं बुद्धी मती मेधा गंभीरत्तं च वडती ।
ओसधं वा सुयक्तं जुज्जए बलवीरियं ॥३४॥ २१०७. पयंडस्स गरिदस्स कंतारे देसियस्स य ।
आरोग्गकारणो चेव आणांकोहो दुहावहो ॥ ३५॥ २१०८. सासणं जं परिंदाओ कंतारे जे य देसंगा।
रोगुग्घातो य वेजातो सव्वमेतं हिए हियं ॥३६॥ २१०९. आणाकोवो जिणिंदस्स सरण्णस्स जुतीमतो।
संसारे दुक्खसंवाहे दुत्तारो सव्वदेहिणं ॥ ३७॥ २११०. तेलोक्कसारंगरुअं धीमतो भासितं इमं ।
सम्मं काएण फासेत्ता पुणो ण विरमे ततो ॥ ३८॥ २१११. बद्धचिंधो जधा जोधो वम्मारूढो थिरायुधो ।
सीहणायं विमुंचित्ता पलायंतो ण सोभती ॥ ३९ ॥ २११२. अगंधणे कुले जातो जधा णागो महाविसो।
मुंचित्ता सविसं भूतो पियंतो जाति लाघवं ॥४०॥ २११३. जधा रुप्पिकुलुब्भूतो रमणिजं पि भोयणं ।
वंतं पुणो स भुंजतो घिधिकारस्स भायणं ॥४१॥ २११४. एवं जिणिंदआणाए सल्लुद्धरणमेव य ।
णिग्गमो य पलित्ताओ सुहिओ सुहमेव तं ॥४२॥
[सु. ४३-५३. रिद्धिगारवनिसेहाइविसओ उवएसो] २११५. इंदासणी ण तं कुन्जा दित्तो वण्ही अणं अरी।
आसादिज्जतसंबंधो जं कुजा रिद्धिगारवो ॥४३॥ २११६. सगाहं सैरं बुद्धं विसं वो हुमणुजोजितं ।
सामिसं वा णदीसोयं साताकम्मं दुहंकरं ॥४४॥ १. सुई कंतं पु० शुपा० ॥ २. °णाकोवो पु०॥ ३. देसिया। रोगुपाती य पु० ॥ ४. रोगुधातो शुपा० । रोगो घातो शुपा० ॥ ५. °संबाहे शु० अवचूर्या च ॥ ६. गुरु षु०॥ ७. विमुचित्ता शु०, मूलस्थपाठः शु० आदर्श पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टः ॥ ८. एव य जि° शु० शुपा० ॥ ९. सरी षु० शुपा०॥... तसंबद्धो जं षु० शुपा०॥ ११. सरवु शु०॥ १२. वामणुजो शु०, अवचूर्यो च॥
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु २११७. कोसीकित व्वऽसी तिक्खो भासच्छण्णो व पावओ।
लिंगवेसपलिच्छण्णो अजियप्पा तहा पुमं ॥ ४५ ॥ २११८. कामा मुसामुही तिक्खा साता कम्माणुसारिणी।
तण्हासातं च सिग्धं च तण्हा छिंदति देहिणं ॥४६॥ २११९. सदेवोरग-गंधव्वं सतिरिक्खं समाणुसं।
वत्तं तेहिं जगं किच्छं तेव्हापासणिबंधणं ॥४७॥ २१२०. अक्खोवंगो, वणे लेवो, तावणं जं जउस्स य ।
णामणं उसुणो जं च जुत्तितो कन्जकारणं ॥४८॥ २१२१. आहारादीपडीकारो सव्वण्णुवयणाहितो।
अप्पा हु तिव्ववण्हिस्स संजमट्ठाए संजमो ॥४९॥ २१२२. हेमं वा आयसं वा वि बंधणं दुक्खकारणं ।
महग्घस्सावि दंडस्स णिवाए दुक्खसंपदा ॥५०॥ २१२३. आसज्जमाणे दिव्वम्मि धीमता कन्जकारणं ।
कत्तारे अभिवारित्ता विणीयं देहधारणं ॥५१॥ १५ २१२४. सागरेणावणिजोको आतुरो वा तुरंगमे।
भोयणं भिजएहिं वा जाणेज्जा देहरक्खणं ॥५२॥ २१२५. जातं जातं तु 'वीरियं सम्मं मुँज्जेज संज॑मे ।
पुप्फादीहि पुप्फाणं रक्खंतो आदिकारणं ॥ ५३॥ एवं से सिद्ध बुद्धे विरते विपावे दंते दविए अलंताती णो पुणरवि इच्चत्थं २० हव्वमागच्छति ॥ त्ति बेमि ॥
॥ इइ पणयालीसइमं वेसमणिजं नामऽज्झयेणं ॥४५॥
॥ इसिभासियाई संमत्ताई ॥
१. तण्हं सातं पु. शुपा०॥ २. °कारणा पु० शुपा०॥ ३. अभिचारि° शु०। पूभिचारि षु०। शुपा॥ ४. सागारेण विणिजोको पु० ॥ ५. वणिजोको शुपा०॥ ६. विरियं शु०॥ ७. युजे शुपा०॥ ८. संयमे पु० शुपा०॥ ९. बुद्धे...णो पुणरवि शु०॥ १०. °यणं ॥४५॥ पत्तेयवुद्धमिसि [? भासि याइं समत्ताई॥ शुपा०॥ ११. संमत्ताई पु० शुपा०॥
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________
दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ
[गा. १-१८. माणुसोत्तरपव्वओ] २१२६. पुक्खरवरदीवडूं परिक्खिवइ माणुसोत्तरो सेलो ।
पायारसरिसरूवो विभयंतो माणुस लोयं ॥१॥ २१२७. सत्तरस एकवीसाइं जोयणसयाइं १७२१ सो समुग्विद्धो।
चत्तारि य तीसाइं मूले कोसं ४३०१ च ओगाढो ॥२॥ २१२८. दस बावीसाइं अहे वित्थण्णो होइ जोयणसयाई १०२२ ।
सत्त य तेवीसाइं ७२३ वित्थिण्णो होइ मज्झम्मि ॥३॥ २१२९. चत्तारि य चउवीसे ४२४ वित्थारो होइ उवरि सेलस्स। ....१०
अड्राइज्जे दीवे दो वि समुद्दे अणुपरीइ ॥४॥ २१३०.
तस्सुवरि माणुसनगस्स कूडादिसि विदिसि होति सोलस उ।.
तेसिं नामावलियं अहक्कम्मं कित्तइस्सामि ॥५॥ २१३१. पुव्वेण तिण्णि कूडा, दक्षिण तिण्णि, तिण्णि अवरेणं ।
उत्तरओ तिण्णि भवे चउद्दिसिं माणुसनगस्स ॥६॥ २१३२. वेरुलिय १ मसारे २ खलु तहऽस्सगन्भे ३ य होंति अंजणगे ४ ।
अंकामए ५ अरिढे ६ रयए ७ तह जायरूवे ८ य ॥७॥ २१३३. नवमे य सिलप्पवहे ९ तत्तो फलिहे १० य लोहियक्खे ११ य।
वइरामए य कूडे १२, परिमाणं तेसि वुच्छामि ॥८॥ २१३४. एएसिं कूडाणं उस्सेहो पंच जोयणसयाई ५०० ।
पंचेव जोयणसए ५०० मूलम्मि उ होति वित्थिन्ना ॥९॥ २१३५. 'तिन्नेव जोयणसए पन्नत्तरि ३७५ जोयेणाई मज्झम्मि। ...
अड्राइज्जे य सए २५० सिहरतले वित्थडा कूडा ॥१०॥
१. वेरुलिय मसारे तिन्नि पनत्तरि प्र० मु०। लेखकप्रमादजोऽयमशुद्धोऽसङ्गतश्च पाठः॥ २. जोयणसयाई प्र० हं० मु० । अशुद्धोऽसङ्गतश्चायं पाठः॥ प.१७
२५७
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु २१३६. एगं चेव सहस्सं पंचेव सयाई एगसीयाई १५८१ ।
मूलम्मि उ कूडाणं सविसेसो परिरओ होइ ॥११॥ २१३७. एगं चेव सहस्सं छलसीयं तह य होइ सयमेगं ११८६ ।
मज्झम्मि उ कूडाणं विसेसहीणो परिक्खेवो ॥१२॥ ५ २१३८. सत्तेव जोयणसया एक्काणउयं ७९१ च जोयणा होति ।
सिहरतले कूडाणं विसेसहीणो परिक्खेवो ॥१३॥ २१३९. ऊसे य संसिया भद्दे तत्तो भद्दे भवे सुभद्दे य ।
अढे य सव्वओ रुंदे आणंदे चेव नंदे य ॥१४॥ २१४०. नंदिसेणे अमोहे य गोथूभे य सुदंसणे ।
पलिओवमट्टिईया नाग-सुवन्ना परिवसंति ॥१५॥ २१४१. दक्खिणपुव्वेण रयणकूडा(? डं) गरुलस्स वेणुदेवस्स ।
सव्वरयणं तु पुव्वुत्तरेण तं वेणुदालिस्स ॥१६॥ २१४२. रयणस्स अवरपासे तिण्णि वि समइच्छिऊण कूडाइं ।
कूडं वेलंबस्स उ विलंबसुहियं सया होइ ॥१७॥ १५ २१४३. सव्वरयणस्स अवरेण तिण्णि समइच्छिऊण कूडाइं ।
कूडं पमंजणस्सा पभंजणं आढियं होइ ॥१८॥
[गा. १९-२४. नलिणोदगाइया सागरा] २१४४. तीसं च सयसहस्सा दस य सहस्सा ३०१०००० हवंति बोद्धव्वा ।
गोतित्थेहिं विरहियं खेत्तं नलिणोदगसमुद्दे" ॥१९॥ २. २१४५. विक्खंम परक्खेवो सो चेव कमाउ होइ नलिणोदे ।
दस चेव जोयणसए १००० उन्विद्धो, न वि य सो उच्चो ॥२०॥ २१४६. एगा जोयणकोडी छव्वीसा दस य जोयणसहस्सा १२६१००००।
गोतित्थेण विरहियं “सुरारसे सागरे" खेत्तं ॥ २१॥ .. चुलसीयं हं.। गणितक्रियाविसंवादी अशुद्धोऽयं पाठमेदः॥ २. अस्या गाथाया अर्थो न सम्यगवबुध्यते॥ ३. उ बेलंबस्स सुहियं प्र० हं० । अशुद्धोऽयं पाठः॥ ४. नलिनोदकसमुद्रः पुष्करोदसमुद्र इत्यर्थः॥
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहामओ २१४७. पंचेव य कोडीओ दसुत्तरा दस य जोयणसहस्सा ५१०१००००।
गोतित्थेण विरहियं “ खीरजले सागरे" खेत्तं ॥ २२॥ २१४८. वीसं जोयणकोडी छायाला दस य जोयणसहस्सा २०४६१००००।
गोतित्थेण विरहियं खेत्तं “घयसागरे" होइ ॥२३॥ २१४९. एगासिइ कोडीणं नउया दस चेव जोयणसहस्सा ८१९०१००००। ५
गोतित्थेण विरहियं "खोयरसे सागरे" खेतं ॥२४॥
१०
[गा. २५ नंदीसरदीवो] २१५०. तेवढं कोडिसयं चउरासीइं च सयसहस्साइं १६३८४०००००।
नंदीसरवरदीवे विक्खंभो चक्कवालेणं ॥२५॥
[गा. २६-४७ अंजणगपव्वया तदुवरि जिणाययणाई च] २१५१. एगासि एगनउया पंचाणउइं भवे सहस्साई ।
तिण्णेव जोयणसए ८१९१९५३०० ओगाहित्ताण अंजणगा॥२६॥ २१५२. चुलसीइ सहस्साई ८४००० उविद्धा, ते गया सहस्समहे १००० ।
धरणियले वित्थिण्णा अणूणगे ते दस सहस्से १०००० ॥२७॥ २१५३. जत्थिच्छसि विक्खंभं अंजणगणगाओ ओयरित्ताणं ।
तं तिगुणियं तु काउं अट्ठावीसाए विभयाहि ॥ २८॥ २१५४. नव चेव सहस्साई पंचेव य होति जोयणसयाइं ९५००।।
अंजणगपव्वयाणं मूलम्मि उ होइ विक्खंभो ॥ २९॥ २१५५. तीसं चेव सहस्सा बायालीसं ३००४२ च जोयणा ऊणा ।
अंजणगपव्वयाणं मूलम्मि उ परिरओ होइ ॥ ३० ॥ २१५६. नव चेव सहस्साइं चत्तारि सया ९४०० हवंति उ अणूणा।।
अंजणगपव्वयाणं धरणियले होइ विक्खंभो ॥३१॥
१५
१. मोवरित्ताणं प्र० । उवविरित्ताणं हं० । उवरिवत्ताणं मु०॥ २. °स्साई दो चेव सया हवंति प्र. हं. मु०। सर्वासु प्रतिषु विद्यमानोऽपि गणितक्रियाविसंवादीति असाधुरेवायं पाठः। चत्तारि य होति जोयणसयाई। अंजणग' इति लोकप्रकाशे सर्ग २४ मध्ये पाठः पत्र २९२ पृ. २॥
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६०
पइण्णयसुत्तेसु २१५७. अगुणत्तीस सहस्सा सत्तेव सया हवंति छब्बीसा २९७२६ ।
अंजणगपव्वयाणं धरिणयले परिरओ होइ ॥३२॥ २१५८. पंचेव सहस्साइं दो चेव सया ५२०० हवंति उ अणूणा ।
अंजणगपव्वयाणं बहुमज्झे होइ विक्खंभो ॥३३॥ ५ २१५९. सोलस चेव सहस्सा सत्तेव सया बिउत्तरा होति १६७०२ ।
अंजणगपव्वयाणं बहुमज्झे परिरओ होइ ॥३४॥ २१६०. विक्खंभेणंजणगा सिहरतले होंति जोयणसहस्सं १०००।
तिन्नेव सहस्साई बावट्ठसयं ३१६२ परिरएणं ॥३५॥ २१६१. वडंति एगपासे दस गंतूणं पएसमेगं तु ।
वीसं गंतुण दुवे वर्धृति य दोसु पासेसु ॥३६॥ २१६२. भिंगंग-रुइल-कज्जल-अंजणधाउसरिसा विरायति ।
गगणतलमणुलिहंता अंजणगा पव्वया रम्मा ॥ ३७॥ २१६३. अंजणगपव्वयाणं सिहरतलेसुं हवंति पत्तेयं ।
अरहंताययणाई सीहनिसाईणि तुंगाइं ॥ ३८॥ १५ २१६४. नर-मगर-विहग-वालगनाणामणिरूवरइयसोहाइं ।
सव्वरयणामयाइं अव्व(? त्त)पडिक्खोमभूयाई॥३९॥ २१६५. जोयणसयमायामा १००, पन्नासं ५० जोयणाई वित्थिन्ना ।
पन्नत्तरि ७५ मुव्विद्धा अंजणगतले जिणाययणा ॥४०॥ २१६६. अंजणगपव्वयाण उ सयस्सहस्सं १००००० भवे अबाहाए ।
पुवाइआणुपुवी पोक्खरणीओ उ चत्तारि ॥४१॥ २१६७. पुल्वेण होइ नंदा १ नंदवई दक्खिणे दिसाभाए २ ।
अवरेण य णंदुत्तर ३ नंदिसेणा उ उत्तरओ ४ ॥४२॥
१. तलेसू है. ॥ २. "नंदुत्तरा य नंदा आणंदा गंदिवद्धणा।" इति चत्वारि नामानि जीवाजी चामिगमे दृश्यन्ते पत्र ३५७ । लोकप्रकाशेऽप्येतान्येव नामानि वर्तन्ते, किञ्च तत्र ‘आणंदा'स्थाने 'सुनन्दा' नामोल्लेखो वर्तते ॥ ३. नंदिरसणा उ हं०॥
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागर पण्णत्ति संगहणीगाहाओ
२१६८. एगं च सयसहस्सं १००००० वित्थिण्णाओ सहस्समोविद्धा
निम्मच्छ- कच्छभाओ जलभरियाओ अ सव्वाओ ॥ ४३ ॥ २१६९. पुक्खरणीण चउदिसिं पंचसए ५०० जोयणाणऽबाहाए । पुव्वाइआणुपुवी चउद्दिसिं होंति वणसंडा ॥ ४४ ॥ २१७०. पागारपरिक्खित्ता सोहंते ते वणा अहियरम्मा |
पंचसए ५०० वित्थिन्ना, सयस्सहस्सं १००००० च
२१७१. पुव्वेण असोगवणं, दक्खिणओ होइ सत्तिवन्नवणं । अवरेण चंपयवणं, चूयवर्ण उत्तरे पासे ॥ ४६ ॥ २१७२. सव्वेसिं तु वणाणं चेइयरुक्खा हवंति मज्झम्मि ।
नाणारयणविचित्ताहिं परिगया ते वि दित्तीहिं ॥ ४७ ॥
आयामा ॥ ४५ ॥
[गा. ४८- ५१. दहिमुहपव्त्रया तदुवरि जिणाययणाणि य] २१७३. रयणमुहा उ दहिमुहा पुक्खरणीणं हवंति मज्झम्मि । दस चेव सहस्सा १०००० वित्थरेण, चउसडि ६४
मुव्विद्धा ॥ ४८ ॥ २१७४. एकत्तीस सहस्सा छच्चेव सया हवंति तेवीसा ३१६२३ । देहिमुहनगपरिखेवो किंचिविसेसेण परिहीणो ॥ ४९ ॥ २१७५. संखदल - विमल निम्मलद हिघण - गोखीर - हारसंकासा । गगणतल मणु लिहिंता सोहंते दहिमुहा रम्मा ॥ ५० ॥ २१७६. पत्तेयं पत्तेयं सिहरतले होंति दहिमुहनगाणं । अरहंताययणाईं सीहनिसाईणि तुंगाणि ॥ ५१ ॥
[गा. ५२-५७. अंजणगपव्वयाणं पोक्खरिणीओ ] २१७७. जो दक्खिणअंजणगो तस्सेव चउद्दिसिं च बोद्धव्वा । पुक्खरिणी चत्तारि वि इमेहिं नामेहि विन्नेया ॥ ५२ ॥
1. नगद हि सुपरिक्लेवो प्र० ० मु० । लेखकप्रमादजोऽयं विकृतः पाठः ॥
१००० ।
२६१
५.
१५
२०
२५
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६२
२१७९. अवरेण अंजणो जो उ होइ तस्सेव चउदिसिं होंति । पुक्खरिणीओ, नामेहिं इमेहिं चत्तारि विन्नेया ॥ ५४ ॥ ५ २१८०. पुव्वेण होइ विजया १, दक्खिणओ होइ वेजयंती उ२ । अवरेणं तु जयंती ३, अवराइय उत्तरे पासे ४ ॥ ५५ ॥
१०
१५
पइण्णयसुत्ते सु
२१७८. पुव्वेण होइ भद्दा १, होइ सुभद्दा उ दक्खिणे पासे २ | अवरेण होइ कुमुया ३, उत्तरओ पुंडरिगिणी उ ४ ॥ ५३ ॥
२०
२१८१. जो उत्तरअंजणगो तस्सेव चउद्दिसिं च बोद्धव्वा । पुक्खरिणीओ चत्तारि इमेहिं नामेहिं विन्नेया ॥ ५६ ॥
२१८२. पुव्वेण नंदिसेणा १, अमोहा पुण दक्खिणे दिसाभाए २ । अवरेणं गोत्थूभा ३ सुदंसणा होइ उत्तरओ ४ ॥ ५७ ॥
[गा. ५८- ७०, रइकरपव्वया सक्कीसाणदेव-देवीणं रायहाणीओ य । ] २१८३. एक्कासि एगनउया पंचाणउइं भवे सहस्साइं ८१९१९५००० । नंदीसरवरदीवे ओगाहित्ताण रइकरगा ॥ ५८॥
२१८४. उच्चत्तेण सहस्सं १०००, अड्डाइज्जे सए य उव्विद्धा २५० । दस चेव सहस्साई १०००० वित्थिण्णा होंति रइकरगा ॥ ५९ ॥
२१८५. एक्कत्तीस सहस्सा छ चैव सए हवंति तेवीसे ३१६२३ । रइकरगपरिक्खेवो किंचिविसेसेण परिहीणो ॥ ६० ॥
२१८६. एत्तो एक्क्क्स्स उ सयसहस्सं १००००० भवे अबाहाए । पुव्वाइआणुपुव्वी चउद्दिसिं राहाणीओ ॥ ६१ ॥
२१८७. जो पुव्वद क्खिणे रइकरगो तस्स उ चउदिसिं होंति । सक्कऽग्गम हिस्सीणं एया खलु रायहाणीओ ॥ ६२॥
२१८८. देवकुरु १, उत्तरकुरा २, एया पुव्वेण दक्खिणेणं च । अवरेण उत्तरेण य नंदुत्तर ३ नंदिसेणा ४ य ॥ ६३ ॥
१. जीवाजीवाभिगमोपाङ्गसूत्रे लोकप्रकाशे च ' सुभद्दा ' स्थाने 'विसाला ' नाम दृश्यते ॥
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहामो २१८९, एगं च सयसहस्सं १००००० वित्थिण्णाओ उ आणुपुवीए ।
तं तिगुणं सविसेसं परिरएणं तु सव्वाओ ॥ ६४॥ २१९०. जो अवरदक्खिणे रइकरो उ तस्सेव चउदिसिं होंति ।
सक्कऽग्गमहिस्सीणं एया खलु रायहाणीओ ॥६५॥ २१९१. भूया ? भूयवडिंसा २, एया पुव्वेण दक्खिणेण भवे ।
अवरेण उत्तरेण य मणोरमा ३ अग्गिमालीया ४ ॥६६॥ २१९२. अवरुत्तररइकरगे चउद्दिसिं होंति तस्स एयाओ।
ईसाणऽग्गमहिसीण ताओ खलु रायहाणीओ ॥ ६७॥ २१९३. सोमणसा १ य सुसीमा २, एया पुव्वेण दक्खिणेण भवे ।
अवरेण उत्तरेण य सुदंसणा ३ चेवऽमोहा ४ य ॥ ६८॥ २१९४. पुव्वुत्तररइकरगे तस्सेव चउदिसिं भवे एया ।
ईसाणऽग्गमहिसीण सालपरिवेढियतणूओ ॥ ६९॥ २१९५. रयणप्पहा १ य रयणा २, [एया] पुव्वेण दक्खिणेण भवे ।
सव्वरयणा ३ रयणसंचया ४ य अवरुत्तरे पासे ॥ ७० ॥
[गा. ७१. कुंडलदीवो] २१९६. दो कोडिसहस्साई छ चेव सयाइं एकवीसाइं । चोयालसयसहस्सा २६२१४४००००० विक्खंभो
कोंडलवरस्स ॥ ७१॥
[गा. ७२-७५. कुंडलपव्वओ] २१९७. कोंडलवरस्स मज्झे णगुत्तमो होइ कुंडलो सेलो।
पागारसरिसरूवो विभयंतो कोंडलं दीवं ॥७२॥ २१९८. बायालीस सहस्से ४२००० उविद्धो कुंडलो हवइ सेलो।
__ एगं चेव सहस्सं १००० धरणियलमहे समोगाढो॥७३॥
१. विक्खंभो चक्कवालेण प्र० हं० मु० । लेखकभ्रान्तिजोऽयं पाठः॥
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
पइयत्ते
२१९९. दस चेव जोयणसए बावीसं २०२२ वित्थडो य मूलम्मि | सत्तेव जोयणसर तेवीसे ७२३ वित्थडो मज्झे ॥ ७४ ॥ २२०० चत्तारि जोयणसए चउवीसे ४२४ वित्थडो उ सिहरतले । स्वरं कूडे अक्कमं कित्तइस्सामि ॥ ७५ ॥
[गा. ७६ - ८३. कुंडलपव्वओवरिं सोलस कूडा ] २२०१. पुव्वेण होंति कूडा चत्तारि उ, दक्खिणे वि चत्तारि । अवरेण वि चत्तारि उ, उत्तरओ होंति चत्तारि ॥ ७६ ॥ २२०२. वइरपभ १ वइरसारे २ कणगे ३ कणगुत्तमे ४ इ य । रतप्प ५ रत्तधाऊ ६ सुप्पमे ७ य महप्पभे ८ ॥ ७७ ॥ २२०३. मणिप्पभे ९ य मणिहिये १० रुयगे १९ एगवर्डिसए १२ । फलिहे १३ य महाफलिहे १४ हिमवं १५ मंदिरे १६ इ य ॥ ७८ ॥ २२०४. एएसिं कूडाणं उस्सेहो पंच जोयणसयाई ५०० ।
पंचेव जोयणसए ५०० मूलम्मि उ वित्थडा कूडा ॥ ७९ ॥ २२०५. तिन्नेव जोयणसए पन्नत्तरि ३७५ जोयणाई मज्झमि । अड्डाइज्जे य सए २५० सिहरतले वित्थडा कूडा ॥ ८० ॥ २२०६. एगं चेव सहस्सं पंचेव सयाई एक्कंसीयाई १५८१ । मूलम्मि उ कूडाणं सविसेसो परिरओ होइ ॥ ८१ ॥
२२०७. एगं चेव सहस्सं छलसीयं चेव होइ सयमेगं ११८६ | मज्झम्मि उ कूडाणं विसेसहीणो परिक्खेवो ॥ ८२ ॥ २० २२०८. सत्तेव जोयणसए एक्काणउयं ७९१ च जोयणा होंति सिहरतले कूडाणं विसेसहीणो परिक्खेवो ॥ ८३ ॥
[गा. ८४ -८६. कुंडलपव्वयकूडेसु सोलस नागकुमारा ]
२२०९. पलिओवमट्ठिईया नागकुमारों वसंति एएसु ।
सिं नामावलियं अहकम्मं कित्तहस्सामि ॥ ८४ ॥
१. एकवीसाई हं० । गणितक्रिया विसंवादी लेखकप्रमादजोऽयं पाठभेदः ॥ २. रा इवंति हूं ॥
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरवण्णत्तिसंगहणीगाहाओ
२२१०. तिसीसे १ पंचसीसे २ य सत्तसीसे ३ महाभुजे ४ । पउमुत्तरे ५ पउमसेणे ६ महापउमे ७ चेव वासुगी ८ ॥ ८५ ॥ २२११. थिरहियय ९ मउयहियए १० सिरिवच्छे ११ सोत्थिए १२ इय । सुंदरनागे १३ विसालक्खे १४ पंडुरंगे १५ पंडुकेसी १६ य ॥ ८६ ॥
[गा. ८७-९७, कुंडलवरब्भंवरे सोहम्मी साण लोगपालाणं रायहाणीओ ] २२१२. कुंडलनगस्स (? कुंडलवरस्स) अभितरपासे होंति रायहाणीओ । सोलस उत्तरपासे सोलस पुण दक्खिणे पासे ॥ ८७ ॥ २२१३. जा उत्तरेण सोलस ताओ ईसाणलोगपालाणं ।
सक्कस्स लोगपालाण दक्खिणे सोलस हवंति ॥ ८८ ॥ २२१४. मज्झे होइ चउण्हं वेसमणपभो नगुत्तमो सेलो । रइकरगपव्वयसमो उस्सेहुव्वेह-विक्खंभो ॥ ८९ ॥
२२१५. तस्स य नगुत्तमस्स उ चउद्दिसिं होंति रायहाणीओ । जंबुद्दीवसमाओ विक्खंभा - ऽऽयामउत्ताओ ॥ ९० ॥
२२१६. पुव्वेण जैयलभद्दा १ मसक्कसारा य होइ दाहिणओ २ । अवरेण तु कुबेरा ३ धणप्पभा उत्तरे पासे ४ ॥ ९१ ॥ २२१७. एएणेव कमेणं वरुणस्स य होंति अवरपासम्म । वरुणप्पभसेलस्स वि चउद्दिसिं रायहाणीओ ॥ ९२ ॥ २२१८. पुव्वेण होइ वरुणा १ वरुणपभा दक्खिणे दिसाभाए २ । अवरेण होइ कुमुया ३ उत्तरओ पुंडरगिणी ४ या ॥ ९३ ॥
२२१९. एएणेव कमेणं सोमस्स वि होंति अवरपासम्म । सोमप्पभसेलस्स वि चउद्दिसिं रायहाणीओ ॥ ९४ ॥
२२२०. पुव्वेण होइ सोमा १ सोमपभा दक्खिणे दिसाभाए २ । सिवपागारा अवरेण ३ होइ णलिणा य उत्तरओ ॥ ९५ ॥
१. लोकल दक्षिणपाले, लोकल पुण उत्तरे पाले । इति लोकप्रकाशे सर्ग २४ पत्र १९९ पृ० १ ॥ २. अपभद्दा ० ॥
२६५
१०
१५
२०
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६६
पइण्णयसुत्तेसु २२२१. एएणेव कमेणं [च] अंतगस्सावि होइ अवरेणं ।
जमवत्तिप्पभसेलस्स चउदिसिं रायहाणीओ ॥ ९६ ॥ २२२२. पुव्वेणं तु विसाला १ अईविसाला उ दाहिणे पासे २।
सेयपभा अवरेणं ३ अमया पुण उत्तरे पासे ४ ॥९७॥ ५ [गा. ९८-१०१. कुंडलवरभंतरे सकीसाणऽग्गमहिसीणं रायहाणीओ] २२२३. सक्कस्स देवरन्नो जाओ उ हवंति अग्गमहिसीओ।
तासि पि य पत्तेयं अट्ठेव य रायहाणीओ ॥ ९८॥ २२२४. जन्नामा देवीओ तन्नामा होति रायहाणीओ।
सक्कस्स देवरन्नो ताओ उ हवंति दक्खिणओ ॥ ९९॥ १० २२२५. ईसाणदेवरन्नो जाओ उ हवंति अग्गमहिसीओ।
तासिं पि य पत्तेयं अटेव य रायहाणीओ ॥१०॥ २२२६. जन्नामा देवीओ तन्नामा होति रायहाणीओ।
ईसाणदेवरन्नो तासिं तु हवंति उत्तरओ ॥१०१॥
[गा. १०२-९. कुंडलवरबाहिं तायत्तीसगाणं तदग्गमहिसीणं च रायहाणीओ] १५ २२२७. कुंडलवरस्स बाहिं छसु चेव हवंति सयसहस्सेसु ६०००००।
तेत्तीसं ३३ रइकरगा उ पव्वया तत्थ रम्मा उ ॥१०२॥ २२२८. सक्कस्स देवरन्नो तायत्तीसा हवंति जे देवा।।
उप्पायपव्वया खलु पत्तेयं तेसि बोद्धव्वा ॥१०३॥ . २२२९. एत्तो एक्केकस्स उ चउदिसि होंति रायहाणीओ।
जंबुद्दीवसमाओ विक्खंभाऽऽयामउत्ताओ ॥१०४॥ २२३०. पढमा उ सयसहस्सा, बिइया तिसु चेव सयसहस्सेसु ।
पुव्वाइआणुपुव्वी तासिं नामाई कित्ते हं॥१०५॥ २२३१. विजया १ य वेजयंती २ जयंती ३ अवराइया ४ य बोद्धव्वा ।
ततो य नलिणनामा ५ नलिणगुम्मा ६ य पउमा ७ य ॥१०६॥ १. सेहुपमा प्र० हूं० ॥ २. °यामओ ताओ प्र० मु०॥
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६७
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ २६७ २२३२. तत्तो य महापउमा ८ अद्वेव य होति रायहाणीओ।
चक्कज्झया १ य सच्चा २ सव्वा ३ वयरज्झया ४ चेव ॥१०७॥ २२३३. सक्कस्स देवरण्णो तायत्तीसाण अग्गमहिसीणं ।
तासिं खलु पत्तेयं अट्ठेव य रायहाणीओ ॥१०८॥ २२३४. जन्नामा से देवी तन्नामा तासि रायहाणीओ। ईसाणदेवरन्नो तायत्तीसाण उत्तरओ ॥१०९॥
[गा. ११०. कुंडलसमुद्दो] २२३५. बावन्ना बायाला छलसीई दस य जोयणसहस्सा
५२४२८६१०००० । गोतित्थेण विरहिअं खेत्तं खलु कुंडलसमुद्दे ॥११०॥
[गा. १११. रुयगदीवो] २२३६. दसकोडिसहस्साई चत्तारि सयाई पंचसीयाई। छावत्तरिं च लक्खा १०४८५७६००००० विक्खंभो
___ रुयगदीवस्स ॥१११॥ [गा. ११२-१६. रुयगनगो] २२३७. रुयगवरस्स य मज्झे णगुत्तमो होइ पव्वओ रुयगो।
पागारसरिसरूवो रुयगं दीवं विभयमाणो ॥११२॥ २२३८. रुयगस्स उ उस्सेहो चउरासीई भवे सहस्साई ८४०००।
एगं चेव सहस्सं १००० धरणियलमहे समोगाढो ॥११३॥ २२३९. दस चेव सहस्सा खलु बावीसं १००२२ जोयणाई बोद्धव्वा ।
मूलम्मि उ विक्खंभो साहीओ रुयगसेलस्स ॥ ११४॥ २२४०. सत्तेव सहस्सा खलु बावीसं जोयणाई बोद्धव्वा ।
मज्झम्मि य विक्खंभो रुयगस्स उ पव्वयस्स भवे ॥११५॥ २२४१. चत्तारि सहस्साई चउवीसं ४०२४ जोयणा य बोद्धव्वा ।
सिहरतले विक्खंभो रुयगस्स उ पव्वयस्स भवे ॥११६॥
२५
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६८
१०
२०
इयत्ते
[गा. ११७-२६. रुयगनगे कूडा ]
२२४२. सिहरतलम्मि उ रुयगस्स होंति कूडा चउद्दिसिं तत्थ । पुव्वाइआणुपुव्वी तेर्सि नामाई कित्ते हं ॥ ११७ ॥
२२४३. पुव्वेण अट्ठ कूडा, दक्खिणओ अट्ठ, अट्ठ अवरेणं । उत्तरओ अट्ठ भवे चउद्दिसिं होंति रुयगस्स ॥ ११८ ॥
२२४४. कणगे १ कंचणगे २ तवण ३ दिसासोवत्थिए ४ अरिट्ठे ५ य । चंदण ६ अंजणमूले ७ वइरे ८ पुण अट्ठमे भणिए ॥ ११९ ॥
२२४५. नाणारयणविचित्ता उज्जोवंता हुयासणसिहा व । ए ए अट्ठ वि कूडा हवंति पुव्वेण रुयगस्स ॥ १२० ॥
२२४६. फलिहे १ रयणे २ भवणे ३ पउमे ४ नलि ५ ससी ६ य नायव्वे । वेसमणे ७ वेरुलिए ८ रुयगस्स हवंति दक्खिणओ ॥ १२१ ॥ २२४७. नाणारयणविचित्ता अणोवमा धंतरूवसंकासा ।
एए अट्ठ वि कूडा रुयगस्स हवंति दक्खिणओ ॥ १२२ ॥ २२४८. अमोहे १ सुप्पबुद्धे य २ हिमवं ३ मंदिरे ४ इय ।
रुयगे ५ रुयगुत्तरे ६ चंदे ७ अट्ठमे य सुदंसणे ८ ॥ १२३ ॥ २२४९. नारायणविचित्ता अणोवमा धंतरूवसंकासा ।
एए अट्ठ वि कूडा रुयगस्स वि होंति पच्छिमओ ॥ १२४ ॥ २२५०. विजए १ य वेजयंते २ जयंत ३ अपराइए ४ य बोद्धवे । कुंडल ५ रुयगे ६ रयणुच्चए ७ य तह सव्वरयणे ८ य ।। १२५ ।। २२५१. नाणारयणविचित्ता उज्जीवेंता हुयासणसिहा व । एए अट्ठ वि कूडा रुयगस्स हवंति उत्तरओ ॥ १२६ ॥
[गा. १२७ - ४२. दिसाकुमारीओ तट्ठाणाणि य] २२५२. पलिओवमट्ठिईया एएसुं खलु हवंति कूडेसुं । पुब्वेण आणुपुच्ची दिसाकुमारीण ते हुंति ॥ १२७ ॥
१. बजरूपसंकाला हुं० ॥ २. वनरूवसंकाला हं० ॥
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ
२६९ २२५३. नंदुत्तरा १ य नंदा २ आणंदा ३ तह य नंदिसेणा ४ य ।
विजया ५ य वेजयंती ६ जयंति ७ अवराइया ८ चेव ॥१२८॥ २२५४. एया पुरस्थिमेणं रुयगम्मि उ अठ्ठ होंति देवीओ।
पुग्वेण जे उ कूडा अट्ट वि रुयगे तहिं एया ॥१२९॥ २२५५. लच्छिमई १ सेसमई २ चित्तगुत्ता ३ वसुंधरा ४ ।
समाहारा ५ सुप्पदिन्ना ६ सुप्पबुद्धा ७ जसोधरा ८॥१३०॥ २२५६. एयाओ दक्खिणेणं हवंति अट्ठ वि दिसाकुमारीओ।
जे दक्खिणेण कूडा अट्ठ वि रुयगे तहिं एया ॥१३१ ॥ २२५७. इलादेवी १ सुरादेवी २ पुहई ३ पउमावई ४ य विन्नेया ।
एगनासा ५ णवमिया ६ सीया ७ भद्दा ८ य अट्टमिया ॥१३२॥ १० २२५८. एयाओ पच्छिमदिसासमासिया अट्ट दिसकुमारीओ ।
अवरेण जे उ कूडा अट्ठ वि रुयगे तर्हि एया ॥१३३॥ २२५९. अलंबुसा १ मीसकेसी २ पुंडरगिणी ३ वारुणी ४।
आसा ५ सग्गप्पमा ६ चेव सिरि ७ हिरी ८ चेव उत्तरओ ॥१३४॥ २२६०. एया दिसाकुमारी कहिया सव्वण्णु-सव्वदरिसीहिं ।
जे उत्तरेण कूडा अट्ट वि रुयगे तहिं एया ॥ १३५ ॥ २२६१. जोअणसाहस्सीया १००० रुयगवरे पव्वयम्मि चत्तारि ।
पुन्वाइआणुपुव्वी दीवाहिवईण आवासा ॥ १३६ ॥ २२६२. पुव्वेण उ वेरुलियं १ मणिकूडं पच्छिमे दिसाभागे २।
रुयगं पुण दक्खिणओ ३ रुयगुत्तरमुत्तरे पासे ४ ॥१३७॥ २२६३. जोयणसहस्सिया १००० णं एए कूडा हवंति चत्तारि ।
पुन्वाइआणुपुव्वी ते होति दिसाकुमारीणं ॥१३८॥
१. जंबूद्वीपप्रज्ञप्ति-पत्र ३९१ पृ० १. मावश्यकसूत्रहरिभद्रवृत्ति पत्र १२२ पृ. २. प्रभृतिस्थानेषु हासा सव्वप्पभा चेव इति पाठो भूम्ना दृश्यते, तथापि आवश्यकवृत्ति प्रत्यन्तरेषु 'हासा' स्थाने 'मासा' इत्यपि पाठ उपलभ्यते। अपि च लिपिमेदात् 'सव्वप्पभा' स्थाने 'सच्चप्पभा' इत्यपि पाठ आदर्शान्तरे दृश्यते॥
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुते
पुव्वेण य वेरुलियं १ मणिकूडं पच्छिमे दिसाभागे २ । रुगं पुण दक्खिणओ ३ रुयगुत्तरमुत्तरे पासे ४ ॥ १३९ ॥ २२६५. सुंरुवा १ रूवावई २ रूवकंता ३ रूवप्पभा ४ । पुव्वाइआणुप्पुवी चउद्दिसिं तेसु कूडेसु ॥ १४० ॥ ५ २२६६. पलिओवमं दिवडूं ठिई उ एयासि होइ सव्वासिं । एक्कमपरिया होई अट्ठण्ह कूडाणं ॥ १४१ ॥
२७०
१०
२२६४.
२२६७. पुव्वेण सोत्थिकूडं १ अवरेण य नंदणं भवे कूडं २ | दक्खिणओ लोगहियं ३ उत्तरओ सव्वभूयहियं ४ ॥ १४२ ॥
[गा. १४३ - ४८. दिसागईंदा ]
२२६८. जोयणसाहस्सीया १००० एए कूडा हवंति चत्तारि । पुव्वाइआणुपुव्वी दिसागइंदाण ते होंति ॥ १४३ ॥
२२६९. पउँमुत्तर १ नीलवंते २ सुहत्थी ३ अंजणागिरी ४ । एए दिसागईंदा दिवडूपलिओवमठितीआ ॥ १४४ ॥
१. दया रुयंसा सुरूवा रूवावई रूवकंता रुवप्पमा प्र० हं० मु० । अत्र पाठे नामचतुष्कस्थाने नामषट्कं जायते । नामानि दृश्यन्ते । ' रूयंसिभा 'स्थाने 'रुयंसा' 'रूवासिभ' प्रभृतीन्यपि नामानि प्रत्यन्तरेषु प्रन्थान्तरेषु च प्राप्यन्ते ॥ जम्बूद्वीपप्रज्ञप्त्यादौ रूया रूयंसिभा सुरूया
गाव इति । २. अत्र यद्यपि सर्वास्वपि प्रतिषु दिसाकुमारीण ते होंति इति पाठो वर्त्तते । किन्तु नायं पाठः सङ्गतः । अभिधानराजेन्द्रेऽपि दिसागईदशब्दे उद्धृतेऽस्मिन् पाठे दिसागइंदाण इत्येव पाठो निष्टति दृश्यते । अपि च दिशाकुमारी कूटानि उपरि १३८-३९-४० गाथासु गतानीति ॥ ३. “ पुव्वावर भाए सीदोदणदीए भद्दसालवणे ।
सिद्धिकयंजणसेला णामेणं दिग्गइंदि ति ॥ २१०३ ॥...... सीदाणदिए तो उत्तरतीरम्मि दक्खिणे तीरे । पुग्वोदिदकमजुत्ता पउमोत्तरणील दिग्गइंदाओ ॥ २१३४ ॥ वरि विसेसो एक्को सोमो णामेण चेट्ठदे तेसुं। सोहम्मदस्स तहा वाहणदेओ जमो णाम ॥ २१३५ ॥ तिलोयपण्णत्ती महाधिकार पत्र ४१६ । << सीताया उत्तरे तीरे कूटं पद्मोत्तरं मतम् । दक्षिणे नीलवत्कूटं पुरस्तान्मेरुपर्वतात् ॥ १५८ ॥ सीतोदापूर्वतीरस्थं स्वस्तिकं कूटमिष्यते । नाम्नाञ्जनगिरिः पश्चान्मेरोर्दक्षिणतश्च ते ॥ १५९ ॥ " लोकविभाग विभाग १ पत्र १९ ॥
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ २१
२७१ २२७०. पुव्वेण होइ विमलं १ सयंपहंदक्खिणे दिसाभाए २ ।
अवरे पुण पच्छिमओ (१) ३ णिचुजोयं च उत्तरओ ४ ॥१४५॥ २२७१. जोयणसाहस्सीया १००० एए कूडा हवंति चत्तारि ।
पुव्वाइआणुपुवी विजुकुमारीण ते होति ॥ १४६ ॥ २२७२. चित्ता १ य चित्तकणगा २ सतेरा ३ सोयामणी ४ य णायव्वा। ५
एया विजुकुमारी साहियपलिओवमट्ठितिया ॥ १४७॥ २२७३. विज्जूयकुमारीणं दक्खिणे कूडा दिसागइंदाणं ।
तत्तो मयहरियाणं विजुकुमारीण उद्धं ति ॥१४८॥
[गा. १४९-५५. रइकरपव्वया सक्कीसाणसामाणाणं उप्पायपव्वया
रायहाणीओ य २२७४. रुयगवरस्स उ बाहिं ओगाहित्ताण अट्ठ लक्खाई।
चुलसीई सहस्साइं रहकरगा पव्वया रम्मा ॥१४९॥ २२७५. सक्कस्स देवरण्णो सामाणा खलु हवंति जे देवा ।
उववायपव्वया खलु पत्तेयं तेसि बोद्धव्वा ॥१५०॥ २२७६. एत्तो एक्केकस्स उ चउद्दिसिं होति रायहाणीओ।
जंबुद्दीवसमाओ विक्खंभा-ऽऽयामउत्ताओ ॥१५१॥
१. "णिचुजोवं विमल णिच्चालोयं सयपहं कूडं।
उत्तरपुव्वदिसासु दक्खिणपच्छिमदिसासु कमा॥१६॥ सोदाविणि त्ति कणया सदपददेवी य कणयचेत्त त्ति। जोवकारिणीओ दिसासु जिणजम्मकल्लाणे ॥ १६१॥"
तिलोयपण्णत्ती महाधिकार पत्र ५४९॥ "पूर्व तु विमलकूटं नित्यालोकं स्वयंप्रभम् । नित्योद्योतं तदन्तः स्युस्तुल्यानि गृहमानकैः ॥ ८३ ॥ कनका विमले कूटे दक्षिणे च शतहृदा । ततः कनकचित्रा च सौदामिन्युत्तरे स्थिता ॥ ८४ ॥ अर्हता जन्मकालेषु दिशा उद्द्योतयन्ति ताः । श्रीवत्सपरिवाराद्यै सर्वा एता इति स्मृताः ॥ ८५॥
लोकविभाग ४ पत्र ८१॥ २. °ण मझो होति प्र० मु० ॥ ३. °ममो तामओ प्र० मु० ॥
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७२
पइण्णयसुत्ते
२२७७. पढमा उ सय सहस्से, बिइयासुं चेव सयसहस्सेसु । पुव्वाइआणुपुव्वी तेसिं नामाणि कित्ते हं ॥ १५२ ॥
२२७८. पुव्वाइआणुपुव्वी तत्तो नंदा १ उ होइ नंदवई २ । अवरेण य नंदुत्तर ३ उत्तरओ नंदिसेणा ४ उ ॥ १५३ ॥
५ २२७९. भद्दा १ य सुभद्दा २ या कुमुया ३ पुण होड़ पुंडरिगिणी ४ उ । चक्कज्झया १ य सच्चा २ सव्वा ३ वयरज्झया ४ चेव ॥ १५४ ॥
२२८०. एवं ईसाणस्स वि सामाणसुराण रइकरा रम्मा । नंदाईणगरीहि उ परियरिया उत्तरे पासे ॥ १५५ ॥
[गा. १५६ - ६५. जंबुद्दीवादीव- समुद्दाणं अहिबरणो देवा ] १० २२८१. जंबुद्दी वाहिवई अणाढिओ, सुट्ठिओ य लवणस्स । एत्तोय आणुपुव्वी दो दो दीवे समुद्दे य ॥ १५६ ॥
८८
१. आदर - अणादरक्रखा जंबूदीवस्स अहिवई होंति । तह य पभासो पियदंसणो य लवणंबुरासिम्मि ॥ ३८ ॥ भुंजेदि प्पियणामा दंसणणामा य धादईसंडं । कालोदयस्स पहुणो काल - महाकालणामा य ॥ ३९॥ पउम पुंडरियरक्खो दीवं भुंजंति पोक्खरवरक्खं । चक्खु सुक्ख पहुणो होंति य मणुसुत्तरगिरिस्स ॥ ४० ॥ सिरपहु- सिरिधरणामा देवा पार्लति पोक्खरसमुद्दे । वरुणो वरुणपक्खो भुंजंते चारु वारुणीदीवं ॥ ४१ ॥ वारुणिवरजलहिपहू णामेणं मज्झ मज्झिमा देवा । पंडुरय-पुष्पदंता दीवं भुंजंति खीरवरं ॥ ४२ ॥ विमलपक्खो विमलो खीरवरंवाहिणीसअहिवइणो । सुप्पह-घदवरदेवा घदवरदीवस्स अधिणाहा ॥ ४३ ॥ उत्तर- महापहक्खा देवा रक्खंति घदवरंबुणिहिं । कण-कणयाभणामा दीवं पालंति खोदवरं ॥ ४४ ॥ पुण्ण-पुण्णपक्खा देवा रक्खति खोदवरसिंधुं । गंदीसरम्मि दीवे गंध-महागंघया पहुणो ॥ ४५ ॥ णंदीसरवारिणिहिं रक्खंते गंदि - दिपहुणामा । चंद-सुभद्दा देवा भुंजंते अरुणवरदीवं ॥ ४६ ॥ अरुणवरवारिरासिं रक्खंते अरुण अरुणपणामा । अरुणभासं दीवं भुजंति सुगंध-सव्वगंधसुरा ॥ ४७ ॥
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागर पण्णन्तिसंगहणीगाहाओ
२२८२. पियदंसणे १ पभासे ३ काले देवे १ तहा महाकाले २ । पडैमे १ य महापउमे २, सिरीधरे १ महिधरे २ चेव ॥ १५७ ॥ २२८३. पैभे १ य सुप्पमे २ चेव, अंग्गिदेवे १ तहेव अग्गिजसे २ । कँगे १ कणगप्प २ चेव, तत्तो कंते १ य अइकंते २ ॥ १५८ ॥
सेसाणं दीवाणं वारिणिहीणं च अहिवई देवा । जे केइ ताण णामस्वएसो संपहि पणट्ठो ॥ ४८ ॥ पढमपवणिददेवा दक्षिणभागम्मि दीव उवहीणं । चरिमुच्चारिददेवा चेद्वंते उत्तरे भाए ॥ ४९ ॥ यियिदी वही उवरिमतलसंठिदेसु णयरेसुं । बहुविहपरिवारजुदा कीडते बहुविणोदेणं ॥ ५० ॥ एक्कपलिदोवमाऊ पत्तेक्कं दधणूणि उत्तुंगा । भुंजंते विविहसुहं समचउरस्संगसंठाणा ॥ ५१ ॥ जंबूदीवाहिंतो अट्टमओ होदि भुवणविक्खादो । नंदीस त्ति दीओ नंदीसरजलिहिपरिखित्तो ॥ ५२ ॥ " तिलोयपण्णत्ती महाधिकार ५ पत्र ५३५ ।
<<
'द्वीपस्य प्रथमस्यास्य व्यन्तरोऽनादरः प्रभुः । सुस्थिरो लवणस्यापि प्रभास प्रियदर्शनी ॥ २४ ॥ कालश्चैव महाकालः कालोदे दक्षिणोत्तरौ । पद्मश्च पुण्डरीकश्च पुष्कराधिपती सुरौ ॥ २५ ॥ चक्षुष्माश्च सुचक्षुश्च मानुषोत्तर पर्वते ।
द्वौ द्वावेवं सुरौ वेद्यौ द्वीपे तत्सागरेऽपि च ॥ २६ ॥ श्रीश्रीधरौ देवौ वरुणो वरुणप्रभः ।
मध्यश्च मध्यम चोभौ वारुणीवर सागरे ॥ २७ ॥ पाण्ड (ण्डु) र : पुष्पदन्तश्च विमलो विमलप्रभः ।
सुप्रभस्य (इच) घृताख्यस्य उत्तरश्च महाप्रभः ॥ २८ ॥ कनकः कनकाभश्च पूर्णः पूर्णप्रभस्तथा ।
गन्धश्चान्यो महागन्धो नन्दि नन्दिप्रभस्तथा ॥ २९ ॥ भद्रश्चैव सुभद्रश्च अरुणश्चारुणप्रभः ।
सुगन्धः सर्वगन्धश्च अरुणोदे तु सागरे ॥ ३० ॥ एवं द्वीपसमुद्राणां द्वौ द्वावधिपती स्मृती ।
""
दक्षिण प्रथमोक्तोऽत्र द्वितीयश्चोत्तरापतिः ॥ ३१ ॥ लोकविभाग विभाग ४ पत्र ७५ ॥
१. धातकीखण्डे प्रियदर्शन - प्रभासौ देवौ ॥ २. कालोदे काल महाकालौ देवौ ॥ ३. पुष्करद्वीपे पद्म- महापद्मौ देवौ ॥ ४. पुष्करसमुद्रे श्रीधर - महीधरौ देवौ ॥ ५. मणिष्पभे य प्र० मु० । वाणिसमुद्रे प्रभ-सुप्रभौ देवौ ॥ ६. क्षीरसमुद्रे अग्निदेव अभियशसौ देवी ॥ ७ घृतसमुद्रे कनक्ल कनकप्रभौ देवौ ॥ ८. इक्षुसमुद्र कान्त अतिकान्तौ देवौ ॥
प. १८
२७३
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुते
२२८४, दामड्डी १ हरिवारण२, ततो सुँमणे १ य सोमणंसे २ य । अविसोग १ वियसोगे २, सुभदभद्दे १ सुमणभद्दे २ ।। ९५९ ।। २२८५. संखवरे दीवम्मि य संखे ९ संखप्प २ य दो देवा । कणगे १ कणगप्प २ चेव संखवरसमुद्द अभिवाओ ॥ १६० ॥ ५ २२८६. मणिप्पभे १ मणिहंसे २ य, कामपाले १ य कुसुमकेऊ २ य । कुंडल १ कुंडलभद्दे २, समुद्दभद्दे १ सुमणभद्दे २ ॥ १६१ ॥
२७४
१५
२२८७. सैव्वुत्त (? सव्वट्ट) १ मणोरह २ सव्वकामसिद्धे ३ य रुयग-णगदेवा । तह माणुसुत्तरनगे चँक्खुसुहे १ चक्खुकंते २ य ॥ १६२ ॥ २२८८. तेण परं दीवाणं उदहीण य सरिसनामगा देवा । एक्केक्स रिसनामा असंखेजा होंति णायव्वा ॥ १६३ ॥ २२८९. वासाणं च दहाणं वासहराणं महाणईणं च ।
दीवाणं उदहीणं पलिओवमगाऽऽउ अहिवइणो ॥ १६४ ॥ २२९० दीवाहिवईण भवे उववाओं दीवमज्झयारम्मि | उदहिस्स य आकीलादीवेसुं सागरवईणं ॥ १६५ ॥
[गा. १६६ - ७३. तेगिच्छी पव्त्रओ]
२२९१. रुयगाओ समुद्दाओ दीव-समुद्दा भवे असंखेज्जा । गंतूण होइ अरुणो दीवो, अरुणो तओ उदही ॥ १६६ ॥ २२९२. बायालीस सहस्सा ४२००० अरुणं ओगाहिऊण दक्खिणओ । वरवरविग्गहीओ सिलनिचओ तत्थ तेगिच्छी ॥ १६७ ॥
२० २२९३. सत्तरस एक्कवीसाइं जोयणसयाई १७२१ सो समुव्विद्धो । दस चैव जोयणसए बावीसे १०२२ वित्थडो हेट्ट्ठा ॥ १६८ ॥
१. नन्दीश्वरद्वीपे दामर्द्धि- हरिवारणौ देवौ ॥ २. नन्दीश्वरसमुद्रे सुमनः - सौमनस देवौ ॥ ३. अरुणद्वीपे अविशोक वीतशोकौ देवौ ॥ ४. अरुणसमुद्रे सुभद्रभद्र - सुमनोभद्रौ देवौ ॥ ५. रुचकद्वीपे सर्वार्थ मनोरथौ देवौ । रुचकपर्वते सर्वकामसिद्धो देवः । अयं विभागः प्रमाणमप्रमाणं वा इत्यत्राथ तज्ज्ञा एव प्रमाणम् ॥ ६. अत्र लिपिभेदात् चक्खुमुहे १ चक्खुकन्ने य इति पाठे 'चक्षुर्मुख १ road २' इत्येवमपि देवनामकल्पना नासङ्गता ॥ ७ अरुणसमुद्रमित्यर्थः ॥
N
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७५
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ २२९४. चत्तारि जोयणसए चउवीसे ४२४ वित्थडो उ मज्झम्मि ।
सत्तेव य तेवीसे ७२३ सिहरतले वित्थडो होइ ॥ १६९॥ २२९५. सत्तरसएकवीसाइं १७२१ पएसाणं सयाइं गंतूणं ।
एक्कारस छन्नउया ११९६ वडूंते दोसु पासेसु ॥ १७० ॥ २२९६. बत्तीस सया बत्तीसउत्तरा ३२३२ परिरओ विसेसूणो ।
तेरस ईयालाई १३४१ बावीसं छलसिया २२८६ परिही ॥१७१ ॥ २२९७. रयणमओ पंउमाए वणसंडेणं च संपरिक्खित्तो ।
मज्झे असोउववेढो, अडाइजाई उव्विद्धो ॥ १७२॥ २२९८. वित्थिण्णो पणुवीसं तत्थ य सीहासणं सपरिवारं ।
नाणामणि-रयणमयं उज्जोवंत दस दिसाओ ॥ १७३॥
[गा. १७४-२२५. चमरचंचा रायहाणी] २२९९. तेगिंच्छि दाहिणओ, छक्कोडिसयाई कोडिपणपन्नं । पणतीसं लक्खाइं पण्णसहस्से ६५५३५५०००० अइवइत्ता
॥१७४॥ २३००, ओगाहित्ताणमहे चत्तालीसं भवे सहस्साई ४०००० ।
अभितरचउरंसा बाहिं वट्टा चमरचंचा ॥१७५॥ २३०१. एगं च सयसहस्सं १००००० वित्थिण्णो होइ आणुपुवीए ।
तं तिगुणं सविसेसं परीरएणं तु बोद्धव्वा ॥१७६॥
१. तेगिच्छिनगाधोभागपरिधिः ॥ २. तेगिच्छिनगमध्यभागपरिधिः॥ ३. तेगिच्छिनगशिखरतलपरिधिः ॥ १. पद्मवरवेदिकाया इत्यर्थः ॥ ५. तेगिच्छि दाहिणओ उणटकोडीसयाई कोडिपणपत्रं । सं लक्खाई पंच य कोसे अइवइत्ता ॥ इत्येवमतिविकृताकारा गाथा सर्वासु प्रतिषूपलभ्यते, अतो व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रपाठानुसारेण मया एतद्गाथापाठानुसन्धान विहितमस्ति । तथा च व्याख्याप्रज्ञतिसूत्रपाठः-"तस्स णं तिगिच्छिकूडस्स दाहिणेणं छक्कोडिसए पणपन्नं च कोडीओ पणतीसं च सतसहस्साई पण्णासं च सहस्साई अरुणोदए समुद्दे तिरियं वीइवइत्ता अहे रयणप्पभाए पुढवीए चतालीसं जोयणसहस्साई ओगाहित्ता एस्थ णं चमरस्स असुरिंदस्स अनुररण्णो चमरचंचानामं रायहाणी पन्नत्ता।" श्रीमहावीरजैन विद्यालयप्रकाशितस्य 'वियाहपण्णत्तिसुत्तं भाग १' ग्रन्थस्य ११२ तमे पृष्ठे ॥
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________
पहण्णयसुत्तेसु २३०२. पायारो नायव्वो य रायहाणीए चमरचंचाए ।
जोयणसयं दिव४ १५० उब्विद्धो होइ सव्वत्तो ॥ १७७॥ २३०३. पन्नासं ५० पणुवीसं २५ अडत्तेरस १२३ उ जोयणाई तु ।
मूले मज्झे उवरिं विक्खंभो सुवन्नसालस्स ॥ १७८ ॥ ५ २३०४. कविसीसया य नियमा आयामेणऽद्धजोयणं सव्वे ।
कोसं विक्खंभेणं, देसूणं अद्धजोयणं उच्चा ॥ १७९॥ २३०५. एकेकीबाहाए दाराणं पंच पंच य सयाई ५०० ।
तेसिं तू उच्चत्तं अडाइजा सया २५० होति ॥१८०॥ २३०६. बाराणं विक्खंभो पणवीससयं २५०० तहा पवेसो य ।
नगरीए चाउदिसिं पंचेव उ जोयणसयाई ५०० ॥१८१ ॥ २३०७. गंतूणं वणसंडा चउरो, आयामओ य ते भणिया।
साहीयसहस्सं जोयणाण १००० विक्खंभओ पंच ॥१८२ ॥ २३०८. दारपमाणा चउरो वडिंसका तत्थ पल्लयठितीया ।
देवा असोअ १ तह सत्तिवन्न २ चंपे ३ य चूए ४ य ॥१८३॥ १५ २३०९. चंचाए बहुमज्झे विक्खंभाऽऽयामसोलससहस्से १६००० ।
अह उवकारियलेणे बाहल्लेणऽङ्कजोयणिए ॥१८४॥ २३१०. पउमवरवेइयाए वणसंडेणं च संपरिक्खित्ते।
तस्स बहुमज्झदेसे वडेंसगो परमरम्मो उ ॥ १८५॥ २३११. दारप्पमाणसरिसो उ सो उ तत्थेव हवइ पासाओ।
सो होइ परिक्खित्तो चउहिं पासायपंतीहिं ॥१८६ ॥ २३१२. सयमेगं पणुवीसं १२५, बासद्धिं जोयणाइं अद्धं च ६२३ ।
एकत्तीस सकोसे ३११ य ऊसिया, वित्थडा अद्धं ॥ १८७॥ २३१३. पासायस्स उ पुव्वुत्तरेण एत्थ उ सभा सुहम्मा उ।
तत्तो य चेइयघरं उववायसभा य हरओ य॥१८८ ॥ २५ २३१४. अभिसेक्का-ऽलंकारिय-ववसाया ऊसिया उ छत्तीसं ३६ ।
पन्नासइ ५० आयामा, आयामऽद्धं २५ तु वित्थिण्णा ॥ १८९॥
२०
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७७
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ २३१५. तिदिसिं होंति सुहम्माए तिन्नि दारा उ अट्ठ ८ उविद्धा।
विक्खंभो य पवेसो य जोयणा तेसि चत्तारि ४ ॥१९॥ २३१६. तेसिं पुरओ मुहमंडवा उ, पेच्छाघरा य तेसु भवे ।
पेच्छाघराण मज्झे अक्खाडा आसणा रम्मा ॥ १९१॥ २३१७. पेच्छाघराण पुरओ थूभा, तेसिं चउद्दिसिं होति ।
पत्तेय पेढियाओ, जिणपडिमा एत्थ पत्तेयं ॥१९२ ॥ २३१८. थूमाण होति पुरओ [य] पेढिया, तत्थ चेइयदुमा उ ।
चेइयदुमाण पुरओ उ पेढियाओ मणिमईओ ॥ १९३॥ २३१९. तासुप्परिं महिंदज्झया य, तेसु पुरओ भवे नंदा ।
दसजोयण १० उव्वेहा, हरओ वि दसेव १० वित्थिण्णो ॥१९४ ॥ १० २३२०. एसेव जिणघरस्स वि हवइ गमो, सेसियाण वि सभाणं ।
जपि य से नाणत्तं तं पि य वोच्छं समासेणं ॥१९५॥ २३२१. बहुमज्झदेसे पेढिय, तत्थेव य माणवो भवे खंभो ।
चउवीसकोडिमंसिय बारसमद्धं च हेवरि ॥१९६॥ २३२२. फलया, तहियं नागदंतया य, सिक्का तहिं [च] वइरमया ।
तत्थ उ होति समुग्गा, जिणसकहा तत्थ पन्नत्ता ॥१९७॥ २३२३. माणवगस्स य पुग्वेण आसणं, पच्छिमेण सयणिज्ज ।
उत्तरओ सयणिजस्स होइ इंदज्झओ तुंगो ॥१९८॥ २३२४. पहरणकोसो इंदज्झयस्स अवरेण इत्थ चोप्पालो ।
फलिहप्पामोक्खाणं निक्खेवनिही पहरणाणं ॥१९९ ॥ २० २३२५. जिणदेवछंदओ जिणघरम्मि पडिमाण तत्थ अट्ठसयं १०८।
दो २ चमरधरा खलु, पुरओ घंटाण अट्ठसयं १०८ ॥२०॥ २३२६. सेससभाण उ मज्झे हवंति मणिपेढिया परमरम्मा।
तत्थाऽऽसणा महरिहा, उववायसभाए सयणिजं ॥ २०१॥ २३२७. मुहमंडव पेच्छाहर हरओ दारा य सह पमाणाई।
थूभा उ अट्ठ उ भवे दारस्स उ मंडवाणं तु ॥ २०२॥
२५
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________
२७८
१०
परण्णयसुत्तेसु
२३२८. उग्विद्धा 'वीसं, उग्गया य वित्थिण्ण जोयणऽद्धं तु । माणवग महिंदझया हवंति इंदज्झया चेव ॥ २०३॥
५ २३३०. सेसा चउ ४ आयामा, बाहलं दोण्णि २ जोयणा तेसिं । सव्वे य चेइयदुमा अट्ठेव ८ य जोयणुव्विद्धा ॥ २०५ ॥
२३२९. जिणदुम-सुहम्म- चेइयघरेसु जा पेढिया य तत्थ भवे । चउजोयण ४ बाहल्ला, अट्ठेव ८ उ वित्थडा - ऽऽयामा ॥ २०४ ॥
२०
२३३१. छ ६ जोयणाई विडिमा उव्विद्धा, अट्ठ ८ होंति वित्थिण्णा । खंधो वि उ जोयणिओ, विक्खंभोव्वेहओ कोसं ॥ २०६ ॥
२३३२. नगरीए उत्तरेणं नवेव खलु जोयणाण लक्खा उ । अरुणोदगे समुद्दे गंतूणं पंच आवासा ॥ २०७ ॥
२३३३. पढमे सयंपभे चैव १ तत्तो खलु होइ पुप्फकेऊ य २ । पुप्फावत्ते ३ पुप्फप्पभे ४ य पुप्फुत्तरे पासे ५ ॥ २०८ ॥
२३३४. अग्गमहिसी - परिसाणं चैव तहा नगरीओ होंति अग्गमहिसीणं । सामाणिया सुराणं तावत्तीसाण तिण्हं च- परिसाणं ॥ २०९ ॥
१५ २३३५. सोमणसा उ सुसीमा सोम-जमाणं तु रायहाणीओ | बारससहस्सियाओ, बाहिं वट्टा रयणचित्ता ॥ २१० ॥ २३३६. सिवमंदिरा उ चोदससहस्सिया सा भवे उ वरुणस्स । सोलससहस्सिया वइरमंदिरा सा नलस्स भवे ॥ २११ ॥ २३३७. अवरेणं अणियाणं, चउद्दिसिं होइ आयरक्खाणं ।
बारस सहस्सियाओ, बाहिंवट्टा रयणचित्ता ॥ २१२ ॥ २३३८. अरुणस्स उत्तरेणं बायालीसं भवे सहस्साई ।
ओगा हिऊण उदहिं सिलनिचओ रायहाणीओ ॥ २१३ ॥ २३३९. वेरोयणपभकंते १ सयक्कऊ २ वुच्चए सहस्सक्खे ३ । एगसहस्से ४ य तहा मणोरमे ५ पंचमे भणिए । २१४ ॥
,,
तीसं हूं० ॥
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________
९. दीवसागरपण्णत्तिसंगहणीगाहाओ
२३४०. परिसाणं चैव तहा नयरीओ होंति अग्गमहिसीणं ।
सामाणिया सुराणं तावत्तीसाण तिण्हं च - परिसाणं ॥ २१५ ॥ २३४१. सोमणसा उ सुसीमा सोम-जमाणं तु रायहाणीओ । चोदससह स्सियाओ, बाहिं वट्टा रयणचित्ता ॥ २१६ ॥ २३४२. अवरेण य अणियाणं, चउद्दिसिं होंति आयरक्खाणं । बारससहस्सियाओ, बाहिं वट्टा रयणचित्ता ॥ २१७ ॥ २३४३. सित्रमंदिराउ सोलससहस्सिया सा भवे उ अरुणस्स । अट्ठारसहस्सी वइरमंदिरा सा लस्स भवे ॥ २१८ ॥ २३४४. धरणस्स नागरण्णो सुहवइपरियाए दक्खिणे पासे । गंध वई परियाओ भूयाणंदस्स उत्तरओ ।। २१९ ॥
२३४५. उच्चत्तेण सहस्सं १०००, सहस्समेगं १००० च मूलवित्थिण्णा । अद्धऽङ्कुमा ७५० उ मज्झे, उवरिं पुण होंति पंच
सए ५०० ।। २२० ॥
२३४६. दो २ चेत्र जंबुदीवे, चत्तारि ४ य माणुसुत्तरनगम्मि । छ ६च्चाऽरुणे समुद्दे, अड्ड ८ य अरुणम्मि दीवम्मि ॥ २२९ ॥ २३४७. असुराणं नागाणं उदहिकुमाराण होंति आवासा ।
अरुणोदए समुद्दे, तत्थेव य तेसि उपाया ॥ २२२ ॥ २३४८. दीव - दिसा - अग्गीणं थणियकुमाराण होंति आवासा |
अरुणवरे दीवम्मि उ, तत्थेव य तेसि उप्पाया ॥ २२३ ॥ २३४९. चोयालसयं १४४ पढमिल्लयाए पंतीए चंद-सूराणं । तेण परं पंतीओ चउरुत्तरियाए बुड्ढीए ॥ २२४ ॥
२३५०. जो जाई सय सहस्साई वित्थडो सागरो व दीवो वा । तावइयाओ तहियं पंतीओ चंद-सूराणं ।। २२५ ॥
॥ दीवसागरपण्णत्तिसंघयणीगाहाओ सम्मत्ताओ ॥९॥
१. अट्ठ य रुयगम्मि दीवम्मि इति सर्वासु प्रतिषु पाठः । अनागमिकोऽयं पाठः ॥
२७९
१०
१५
२०
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५
२३५२. एस किराऽऽराहणया, एस किर मणोरहो सुविहियाणं । एस कर पच्छिमंते पडागहरणं सुविहियाणं ॥ २ ॥ २३५३. भूईगहणं जह नक्कयाण, अवमार्णणं च वज्झाणं । मलाणं च पडागा, तह संथारो सुविहियाणं ॥ ३॥ १० २३५४. वेरुलिओ व्व मणीणं, गोसीसं चंदणं व गंधाणं । जह व रयणेसु वैइरं, तह संथारो सुविहियाणं ॥ ४॥ २३५५. पुरिसवरपुंडरीओ अरिहा इव सव्वपुरिससीहाणं ।
महिलाण भगवईओ जिणजणणीओ जयम्मि जहा ॥ ५ ॥ २३५६. वंसाणं जिणवंसो, सव्वकुलाणं च सावयकुलाई ।
सिद्धिगइ व्व गईणं, मुँत्तिसुहं सव्वसोक्खाणं ॥ ६ ॥ २३५७. धम्माणं च अहिंसा, जणवयवयणाण साहुवयणाई | जिणवयणं च सुईणं, सुद्धीणं दंसणं च जहा ॥ ७ ॥ २३५८. कल्लाणं अब्भुदओ देवाण वि दुलहं तिहुयणम्मि । बत्तीसं देविंदा जंतं झायंति एगमणा ॥ ८ ॥
२०
१०
संथारगपइण्णयं
[गा. १ - ३०. मंगलं संथारगस्स य गुणा ]
२३५१. काऊण नमोक्कारं जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स । संथारम्मि निबद्धं गुणपरिवार्डि निसामेह ॥ १ ॥
२३५९. लैद्धं तु तए एयं पंडियमरणं तु जिणवरक्खायं । तूण कम्ममलं सिद्धिपडागा तुमे लद्धा ॥ ९॥
१. 'णय अवज्झा सा० ॥ २. वयरं जे० ॥ ३. सिद्धिसुहं जे० ॥ ४. 'वाणं दु° सा० सं० ॥ ५. तं एवं तुमे लद्धं पंडिय° जे० ॥
२८०
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०. संथारगपद्दण्णयं
२३६०. झाणाण परमसुक्कं, नाणाणं केवलं जहा नाणं । परिनिव्वाणं च जहा कमेण भणियं जिणवरेहिं ॥ १० ॥ २३६१. सव्वुत्तमलाभाणं सामन्नं चेव लाभ मन्नंति ।
परमुत्तम तित्थयरो, परमगई परमं सिद्धि ति ॥ ११ ॥ २३६२. मूलं तह संजमो वा परलोगरयाण किकम्माणं । सव्युत्तमं पहाणं सामन्नं चैव मन्नंति ॥ १२ ॥ २३६३. लेसाण सुक्कलेसा, नियमाणं बंभचेरवासो य । गुत्ती - मिगुणणं मूलं तह संजैमो चेव ॥ १३ ॥ २३६४. सव्वुत्तमतित्थाणं तित्थयरपयासियं जहा तित्थं ।
अभिसे व्व सुराणं, तह संथारो सुविहियाणं ॥ १४॥ २३६५. सियकमल-कलस- सुत्थिय-नंदावत्त-वरमल्लदामाणं । तेसिं पि मंगलाणं संथारो मंगलं पढमं ॥ १५ ॥ २३६६. तवअग्गि-नियमसूरा जिणवरनाणा विसुद्धपच्छयणा । जे निव्वहंति पुरिसा संथारर्गइंदमारूढा ॥ १६ ॥ २३६७. परमट्ठो परमउलं परमाययणं ति परमकंप्पो त्ति ।
परमुत्तम तित्थयरो, परमगई परमसिद्धि ति ॥ १७॥ २३६८. ता ऐंय तुमे लद्धं जिणवयणामयविभूसियं देहं । धम्मरयैणस्सिया ते पडिया भवणम्मि वसुहारा ॥ १८ ॥
२३६९. पत्ता उत्तमैंसुपुरिस ! (? उ तुमे सुपुरिस) कलाणपरंपरा परमदिव्वा । पावयण साहुँधारं कयं च ते अज्ज सुप्पुरिसा ! ॥ १९॥
२३७०. सम्मत्त-नाण- दंसणवररयेणा नाणतेय संजुत्ता । चारित्तसुद्धसीला तिरयणमाला तुमे लद्धा ॥ २० ॥
१. तहा जे० ॥ २. सम्मत्तं चैव सं० ॥ ३. मसिद्ध त्ति सं० । 'मसिद्धु त्ति सा० पु० ॥ महासं० पु० ॥ ५. 'जमोवाभो सं० पु० सा० ॥ ६. सत्थिय सा पु० ॥ ७. गलं
४.
अहियं सा० सं० पु० ॥ ८. 'गयंद सं० पु० ॥ ९. कप्पुत्ति जे० सा० ॥ १०. एयं तुमि ल सा० ॥ ११. यणं सिया सा० । 'यणुम्मिया पु० । यणिस्सिया सं० जे० ॥ १२. मपुरिसा क° सं० पु० सा० ॥ १३. हुधीरं कथं जे० पु० सा० । 'हु धीरा कयं सं० सापा० ॥ १४. यणं नाणतेय संजुत्तं सं० ॥
२८१
ц
१०
१५
२०
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८२
पइण्णयसुत्तेसु २३७१. सुविहियगुणवित्थारं संथारं जे लहंति सप्पुरिसा ।
तेसि जियलोयसारं रयणाहरणं कयं होइ ॥ २१॥ २३७२. तं तित्थ तुमे लद्धं, जं पवरं सव्वजीवलोगम्मि ।
ण्हाया जत्थ मुणिवरा निवाणमणुत्तरं पत्ता ॥ २२ ॥ ५ २३७३. आसव संवर निजर तिन्नि वि अत्था समाहिया जत्थ ।
तं तित्थं ति भणंता सीलव्वयबद्धसोवाणा ॥२३॥ २३७४. भंजिय परीसहच, उत्तमसंजमबलेण संजुत्ता।
भुंजंति कम्मरहिया निव्वाणमणुत्तरं रज्जं ॥२४॥ २३७५. तिहुयणरज्जसमाहिं पत्तो सि तुमं हि समयकप्पम्मि ।
रज्जाभिसेयमउलं विउलफलं लोइ विहरंति ॥ २५॥ २३७६. अभिनंदइ मे हिययं, तुम्भे मोक्खस्स साहणोवाओ।
जं लद्धो संथारो सुविहियपरमत्थनित्थारो॥२६॥ २३७७. देवा वि देवलोए भुंजंता बहुविहाई भोगाई।
संथारं चिंतंता आसण-सयणाई मुंचंति ॥ २७॥ १५ २३७८. चंदो व्व पिच्छणिजो, सूरो इव तेयसा उँदिप्पंतो।
धणवंतो गुणवंतो हिमवंतमहंतविक्खाओ ॥२८॥ २३७९. गुत्ती-समिइउवेओ संजम-तव-नियम-जोगजुत्तमणो ।
समणो समाहियमणो दंसण-नाणे अणन्नमणो ॥ २९॥ २३८०. मेरु व्व पव्वयाणं, सयंभुरमणु व्व चेव उदहीणं ।
चंदो इव ताराणं, तह संथारो सुविहियाणं ॥३०॥
[गा० ३१-४३ संथारगसरूवं] २३८१. भण केरिसस्स भणिओ संथारो? केरिसे व अवगासे।
सुक्खं पि तस्स करणं, एयं ता इच्छिमो नाउं॥३१॥
१. तित्थं तुमि ल° सा०॥ २. नेव्वा सं० ॥ ३. °सोमाणा सं० पु०॥ ४. °चमू उ सं० सा०॥ ५. लोए सं०॥ ६. सुपुरिस ! प० सं० पु० जे०॥ ७. स्थवित्था जे० । स्थसंथारो सं० पु०॥ ८. सोक्खाई पु०॥ ९. °णाणि भुं पु०॥ १०. व पु०॥ ११.°इगुणड्ढो संपु०॥ १२.°मणो व्व सं० पु०॥ १३. उक्खंपिगस्स सं० पु०। उक्खंभिकस्स सापा०॥ १४. करणे जे० सं० पु०॥
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८३
१०. संथारगपइण्णयं २३८२. हायंति जस्स जोगा, जराइविविहा य हुंति आयंका ।
आरुहइ य संथारं सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३२॥ २३८३. जो गारवेण मत्तो नेच्छइ आलोयणं गुरुसगासे ।
आरुहइ य संथारं, अविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३३॥ २३८४. जो पुण पत्तभूओ करेइ आलोयणं गुरुसगासे ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३४ ॥ २३८५. जो पुण दंसणेमइलो सिढिलंचरित्तो करेइ सामन्नं ।
आरुहइ य संथारं, अविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३५॥ २३८६. जो पुण दंसणसुद्धो आयचरित्तो करेइ सामन्नं ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥३६॥ २३८७. जो रागदोसरहिओ तिगुत्तिगुत्तो तिसल्ल-मयरहिओ ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३७॥ २३८८. तिहिं गारवेहिं रहिओ तिदंडपंडिमोयगो पहियकित्ती।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३८ ॥ २३८९. चउविहकसायमहणो चंउहिं विकहाहिं विरहिओ निचं ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ३९ ॥ २३९०. पंचमहन्वयकलिओ पंचसु समिईसु सुंझुमाउत्तो।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ४०॥ २३९१. छक्काया पडिविरओ सत्तभयट्ठाणविरहियमईओ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥४१॥ २३९२. अट्ठमयट्ठाणजढो कम्मट्ठविहस्स खवणहेउत्ति ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥ ४२ ॥
१. जरा य वि सं० पु० सा०॥ २. अविसु जे० पु०॥ ३. गाथेयं सं० प्रतौ नास्ति ॥ ४. °णरहिमो सिजे०॥ ५. सढिल° पु०॥ ६. मइर जे०॥ ७. °परिमो' सं० पु०॥ ८. चउविहवि० सं०॥ ९. हाहिं वजिओ सं० पु०॥ १०. सुट्ट आउ जे० सा०॥ ११. °मइहा सं०॥
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८४
पइण्णयसुत्तेसु २३९३. नव बंभचेरगुत्तो, उजुत्तो दसविहे समणधम्मे ।
आरुहइ य संथारं, सुविसुद्धो तस्स संथारो ॥४३॥
[गा० ४४-५५. संथारगस्स लाभो सोक्खं च] २३९४. जुत्तस्स उत्तमढे मलियकसायस्स निम्वियारस्स ।
भण केरिसो उ लाभो संथारगयस्स खमगस्स १ ॥४४॥ २३९५. जुत्तस्स उत्तमढे मलियकसायस्स निम्वियारस्स ।
भण केरिसं च सोक्खं संथारगयस्स खमगस्स ? ॥४५॥ २३९६. पढमिल्गम्मि दिवसे संथारगयस्स जो हेवइ लाभो ।
को दाणि तस्स सक्का काउं अग्धं अणग्घस्स ? ॥४६॥ १० २३९७. जो संखिजभवट्टिइ सव्वं पि खवेइ सो तहिं कम्मं ।
अणुसमयं साहुपयं साहू वुत्तो तहिं समए ॥४७॥ २३९८. तणसंथारनिसन्नो वि मुणिवरो भट्ठराग-मय-मोहो ।
जं पावइ मुत्तिसुहं, कत्तो तं चक्कवट्टी वि? ॥४८॥ २३९९. तिप्पुरिसनाडयम्मि वि न सा रई जंह महत्थवित्थारे । १५ जिणवयणम्मि विसाले हेउसहस्सोवगूढम्मि ॥४९॥ २४००. जं राग-दोसमइयं, सोक्खं जं होइ विसयमइयं च ।
अणुहवइ चक्कवट्टी, न होइ तं वीयरागस्स ॥५०॥ २४०१. मा होह वासगणया, न तत्थ वासाणि परिगणिज्जति ।
बहवे गच्छं वुत्था जम्मण-मरणं च ते खुत्ता ॥५१॥ २० २४०२. पच्छा वि ते पयाया खिप्पं काहिंति अप्पणो पत्थं ।
जे पच्छिमम्मि काले मरंति संथारमारूढा ॥५२॥
१. गाथेयं सं०प्रतौ नास्ति॥ २. केरिसगो ला पु०॥ ३. स्स समणस्स जे० सा० । स्स खवगस्स पु०॥ ४. खवगरस जे० पु०॥ ५. भवे जे०॥ ६. साहु वुत्तो सं०॥ ७. °निवनो वि जे०। °निसुत्तो वि सं०॥ ४. नियपुरि° सं० पु० सापा०। तप्पुरि' सा०॥ ९. तह सहस्सवि जे० सा० पु०॥ १०. बहुवे° पु०॥ ११, वुच्छा सं०॥
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०. संथारगपइण्णर्यं
२४०३. न वि कारणं तणमओ संथारो न वि य फासुया भूमी । अप्पा खलु संथारो हेवइ विसुद्धे चरितम्मि ॥ ५३ ॥
२४०४. निच्चं पि तस्स भावुज्जयस्स जत्थ व जहिं व संथारो । at is अक्खाओ विहारमन्भुट्टिओ हो ॥ ५४ ॥ २४०५. वासारत्तम्मि तवं चित्त-विचित्ताइ सुड्डु काऊणं । हेमंते संथारं आरुहई सव्वैसत्तेणं ॥ ५५ ॥
[गा. ५६-८७, पडिवन्नसंथार गाणमुदाहरणाई ] २४०६. आसीय पोयणपुरे अज्जा नामेण पुप्फचूल त्ति ।
तीसे धम्मायरिओ पविस्सुओ अन्नियपुत्तो ।। ५६ ।। २४०७. सो गंगमुत्तरंतो सहसा उस्सारिओ य नावाए । परिर्वन्न उत्तम तेण वि आराहियं मरणं ॥ ५७ ॥ २४०८. पंचमहव्वयकलिया पंचसया अज्जया सुपुरिसाणं ।
नयरम्मि कुंभकारे कडगम्मि निवेसिया तइया ॥ ५८ ॥ २४०९. पंच सया एगूणां वायम्मि पराजिएण रुट्ठेण ।
जंतम्मि पावमइणा छुन्नीं छन्नेण कम्मेणं ॥ ५९ ॥ २४१०. निम्मम - निरहंकारा निययसरीरे वि अप्पडीबद्धा । तेवि तह छुज्जमाणा पडिवन्ना उत्तमं अहं ॥ ६० ॥ २४११. दंडोत्ति विस्सुयजसो पडिमादसधारओ ठिओ पडिमं । उणावं नयरे सरेहिं विद्धो संयंगीओ ॥ ६१ ॥ २४१२. जिणवयणनिच्छियमई निययसरीरे वि अप्पडीबद्धो । सो वि तहविज्झमाणो पडिवन्नो उत्तिमं अहं ।। ६२ ।।
१. होइ विसुद्धो जे० पु० ॥ २. 'बुज्जय' पु० ॥ ३. 'क्खाया वि' पु० ॥ ४. लुद्धो सं० ॥ ५. ग्ववत्थासु सा० । व्वसस्थासु जे० ॥ ६. याउतो सा० पु० ॥ ७. ओसारिभो सं० । उतारिको जे० पु० ॥ ८. बनो उत्तिम सं० पु० ॥ ९ णा नाएण प° जे० ॥ १०. ज्ञा छुता भणुकमेणं सं० पु० ११. सुरग्गीभो सं० पु० ॥
॥
२८५
и
१०
१५
२०
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________
२८६
पदण्णयसुत्तेसु २४१३. आसी सुकोसलरिसी चाउम्मासस्स पारणादिवसे ।
ओरुहमाणो उ नगा खइओ छायाइ वग्घीए ॥ ६३ ॥ २४१४. धीधणियबद्धकच्छो पञ्चक्खाणम्मि सुट्ठ उवउत्तो।
सो वि तहखज्जमाणो पडिवन्नो उत्तमं अट्ठ ॥ ६४ ॥ ५ २४१५. उज्जेणीनयरीए अवंतिनामेण विस्सुओ आसी।
पाओवगमनिवन्नो सुसाणमज्झम्मि एगंते ॥६५॥ २४१६. तिन्नि रयणीओ खइओ, भलुकी रुट्ठिया विकडूंती।
सो वि तहखज्जमाणो पडिवन्नो उत्तमं अटुं ॥६६॥ २४१७. जल्ल-मल-पंकधारी आहारो सीलसंजमगुणाणं ।
अजीरणो उ गीओ कत्तियअजो सरवणम्मि ॥६७॥ २४१८. रोहीडगम्मि नयरे आहारं फासुयं गवसंतो।
कोवेण खत्तिएण य भिन्नो सत्तिप्पहारेणं ॥६८॥ २४१९. एगंतमणावाए विच्छिन्ने थंडिले चइअ देहं ।
सो वि तह भिन्नदेहो पडिवन्नो उत्तमं अटुं॥६९॥ १५ २४२०. पाटलिपुत्तम्मि पुरे चंदगपुत्तस्स चेव आसीय ।
नामेण धम्मसीहो चंदसिरिं सो पयहिऊणं ॥७॥ २४२१. कोलयरम्मि पुरवरे अह सो अब्भुडिओ, ठिओ धम्मे ।
कासीय गिद्धपढे पञ्चक्खाणं विगयसोगो ॥७१॥ २४२२. अह सो वि चत्तदेहो तिरियसहस्सेहिं खजमाणो य । २० सो वि तहखज्जमाणो पडिवन्नो उत्तमं अलु ॥७२॥ २४२३. पाडलिपुत्तम्मि पुरे चाणक्को नामविस्सुओ आसी ।
सव्वारंभनियत्तो इंगिणिमरणं अह निवन्नो ॥७३॥
१. उत्तो जे०॥ २. °णीमो चइमो सं० पु० । °णीए चइडं जे० । °णीइ खइबो सा०॥ ३. सुरवरम्मि सा० ॥ ४. चंदयगुत्त जे० सा० ॥ ५. चंदसिरी सं०॥ ६. कुल्लउर जे० सा०॥ ७. गद्ध' जे० ॥ ८. इंगियम जे०॥
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०. संथारगपरण्णय
२४२४. अणुलोमपूयणाए अह से सत्तुंजओ डहइ देहं । सो वि तहज्झमाणो पडिवन्नो उत्तमं अहं ॥ ७४ ॥ २४२५. कायंदीनयरीए राया नामेण अंमयघोसो ति ।
तो सो सुयस्स रज्जं दाऊणं अह चरे धम्मं ॥ ७५ ॥ २४२६. आहिंडिऊण वसुहं सुत्तत्थविसारओ सुयरहस्सो । कायंदी चेत्र पुरी अह सो पत्तो विगयसोगो ॥ ७६ ॥ २४२७. नामेण चंडवेगो, अह सो पडिछिंदई तयं देहं । सो वि तह छिनमाणो पडिवन्नो उत्तमं अहं ॥ ७७ ॥ २४२८. कोसंबीनयरीए ललियघडा नाम विस्सुया आसि । पाओवगमनिवन्ना बत्तीसं ते सुयरहस्सा ॥ ७८ ॥ २४२९. जलमज्झे ओगाढा नईइ पूरेण निम्ममसरीरा ।
तह वि हु जलदहमज्झे पडिवन्ना उत्तमं अहं ॥ ७९ ॥ २४३०. आसी कुणालनयरे राया नामेण वेसमणदासो ।
तस्स अमच्च रिट्ठो मिच्छदिट्ठी पडिनिविट्ठो ॥ ८० ॥ २४३१. तत्थ य मुणिवरवसहो गँणिपिडगधरो तहाऽऽसि आयरिओ । नामे उस सेणो सुयसागरपारगो धीरो ॥ ८१ ॥ २४३२. तस्साऽऽसी य गणहरो नाणासत्थत्थगहियपेपाली । नामेण सीहसेो वायम्मि पराजिओ रुट्ठो ॥ ८२ ॥ २४३३. अह सो निराणुकंपो अग्गि दाऊण सुविहियपसंते । सो वि तहज्झमाणो पडिवन्नो उत्तमं अहं ॥ ८३ ॥ २४३४. कुरुदत्तो वि कुमारो सिंबलिफालि व्व अग्गिणा दड्ढो । सो वि तहज्झमाणो पडिवन्नो उत्तमं अहं ॥ ८४ ॥
१. काईदी सा० ॥ २. अमिय पु० ॥ ३. इह चरे धम्मे पु० सा० ॥ ४. काईदिं चेत्र पुरिं सा० ॥ ५. से जे० सा० ॥ ६. नईय सं० पु० ॥ ७. गणिपडिमधरो सं० ॥ ८. वारण
प सं० ॥
२८७
ц
१०
१५
२०
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૮
पदण्णयसुत्तेसु २४३५. आसी चिलाइपुत्तो मूइंगुलियाहिं चालणि व्व कओ ।
सो वि तहखजमाणो पडिवन्नो उत्तमं अटुं ॥ ८५॥ २४३६. आसी गयसुकुमालो अल्लयचम्मं व कीलयसएहिं ।
धरणियले उव्विद्धो तेण वि आराहियं मरणं ॥ ८६ ॥ ५ २४३७. मंखलिणा वि अरहओ सीसा तेयस्से उवगया दड्डा ।
ते वि तहडज्झमाणा पडिवन्ना उत्तम अटुं ।। ८७॥
[गा. ८८-१२२. पडिवनसंथारगस्स खामणा भावणा य] २४३८. परिजाणाई तिगुत्तो जावज्जीवाए सव्वमाहारं ।
संघसमवायमज्झे सागारं गुरुनिओगेणं ॥ ८८॥ १० २४३९. अहवा समाहिहेउं करेइ सो पाणगस्स आहारं ।
तो पाणगं पि पच्छा वोसिरइ मुणी जहाकालं ॥ ८९॥ २४४०. खल्मेइ सव्वसंघ संवेगं सेसगाण कुणमाणो।
मण-वइजोगेहिं पुरा कय-कारिय-अणुमए वा वि ॥९० ॥ २४४१. सव्वे अवराहपए एस खमावेमि अज निस्संल्लो ।
अम्मा-पिउँणो सरिसा सव्वे वि खमंतु मे जीवा ॥ ९१ ॥ २४४२. धीरपुरिसपण्णत्तं सप्पुरिसनिसेवियं परमघोरं ।
धन्ना सिलायलगया साहंती उत्तमं अटुं ॥ ९२॥ २४४३. नरयगई-तिरियगई-माणुस-देवत्तणे वसंतेणं ।
जं पत्तं सुह-दुक्खं, तं अणुचिंते अणन्नमणो ॥ ९३॥ २० २४४४. नरएसु वेयणाओ अणोवमाओ असायबहुलाओ।
कायनिमित्तं पत्तो अणंतखुत्तो बहुविहाओ॥९४॥
१. °लायपु° पु० ॥ २. खीलय सं० ॥ ३. उबद्धो पु० । उवविद्धो सं० ॥ ४. धम्म सं० ॥ ५. °स्स उग्गया द° सं० । °स्स अग्गिणा द° पु० ॥ ६. °समुदाय पु० ॥ ७. एतद्गाथानन्तरं मह कयमंजलिपणमो भणइ इति सं० आदर्श उत्थानिकारूपो गद्यपाठ उपलभ्यते ॥ ८. खामेमि सव्व पु० सा०॥ ९. नीसल्लो सं०॥ १०. पिऊसरिसया सम्वे सा•॥ ११. मह जी सा०॥ १२. ठाणं पु०॥ १३. नारय-तिरियगईए मणुस्स-दे° सा०॥
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४४५.
१०. संथारगपइण्णयं
देवत्ते मणुयत्ते पराभिओगत्तणं उवगएणं । दुक्खपरिकिलेसकरी अनंतखुत्तो समणुभूओ (? या ) ॥ ९५ ॥
२४४६. तिरिअİईअणुपत्तो भीममहावेयणा अणोरपरा । जम्मण-मरणरहट्टे अनंतखुत्तो परिब्भमिओ ।। ९६॥ २४४७. सुविहिय! अईयकाले अनंतकालं तु आगय- गएणं । जम्मण-मरणमणतं अणतखुत्तो समणुभूयं ॥ ९७ ॥ २४४८. नत्थि भयं मरणसमं, जम्मणसरिसं न विज्जए दुक्खं । जम्मण - मरणायकं छिंद ममत्तं सरीराओ ॥ ९८ ॥ २४४९. अन्नं इमं सरीरं अन्नो जीवो त्ति निच्छेयमईओ । दुक्ख परिकिलेसकरं छिंद ममत्तं सरीराओ ॥ ९९ ॥ २४५०. जावंति के दुक्खा सारीरा माणसा वै संसारे ।
पँत्तो अणंतखुत्तो कायस्स मर्मत्तदोसेणं ॥ १०० ॥ २४५१. तम्हा सरीरमाई सम्भितर - बाहिरं निरवसेसं ।
छिंदममत्तं सुविहिय ! जइ इच्छसि उत्तिमं अहं ॥ १०१ ॥ २४५२. जगआहारो संघो सव्वो मह खमउ निरवसेसं पि ।
अमवि खमामि सुद्धो गुणसंघायस्स संघस्स ॥ १०२ ॥ २४५३. आयरिय उवज्झाए सीसे साहम्मिए कुल गणे य । जेई साया सव्वे तिविहेण खामेमि ॥ १०३ ॥ २४५४. सव्वस्स समणसंघस्स भगवओ अंजलिं करिय सीसे । सव्वं खमावइत्ता अँहमवि खामि सव्वस्स ॥ १०४ ॥ २४५५. सव्वस्स जीवरासिस्स भावओ धम्मनिहियनिय चित्तो । सव्वं खमावइत्ता अहयं पि खमामि सव्वेसिं ॥ १०५ ॥
१. गई अणु' पु० सा० ॥ २. आणोयारा सापा० । भणोअरया सा० ॥ ३. जीवु न्ति जे० । जीव त्ति सा० ॥ ४. निच्छिय सं० पु० ॥ ५. 'परिक्केसक' सं० ॥ ६. य सं० पु० ॥ ७. पत्ता पु० ॥ ८. ममत्तिदो' जे० सं० ॥ ९. माई भब्भि° सं० सा० ॥ १०. उत्तमं ठाणं जे० सा० ॥ ११. मम खमदु पु० ॥ १२. कया क° सं० पु० ॥ १३. महयं पि खमामि सं० पु० ॥ १४. सव्वस्स जे० ॥
प. १९
२८९
१०
१५
२०
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________
२९०
पदण्णयसुत्तेसु २४५६. इय खामियाइयारो अणुत्तरं तवसमाहिमारूढो।
पप्फोर्डितो विहरइ बहुभवबाहाकरं कम्मं ॥१०६॥ २४५७. जं बद्धमसंखिज्जाहिं असुभभवसयसहस्सकोडीहिं ।
एगसमएण विहुणइ संथारं आरुहंतो उ ॥१०७॥ ५ २४५८. इय तहविहारिणो से विग्घकरी वेयणा समुढेइ ।
तीसे विज्झवणाए अणुसहि दिती निजवया ॥१०८॥ २४५९. जइ ताव ते मुणिवरा आरोवियवित्थरा अपरिकम्मा।
गिरिपब्भारविलग्गा बहुसावयसंकडं भीमं ॥१०९॥ २४६०. धीधणियबद्धकच्छा अणुत्तरविहारिणो समक्खाया।
सावयदाढगया वि हु साहंती उत्तमं अहूं ॥११०॥ २४६१. किं पुण अणगारसहायगेहिं धीरेहिं संगयमणेहिं ।
न हु नित्थरिजइ इमो संथारो उत्तिमट्ठम्मि १ ॥१११॥ २४६२. उच्छूढसरीरघरा अन्नो जीवो सरीरमन्नं ति ।
धम्मस्स कारणे सुविहिया सरीरं पि छडुंति ॥११२॥ १५ २४६३. पोराणिय-पञ्चुप्पन्निया उ अहियासिऊण वियणाओ।
कम्मकलंकलवल्ली विहुणइ संथारमारूढो ॥११३॥ २४६४. जं अन्नाणी कम्मं खवेइ बहुयाहिं वासकोडीहिं ।
तं नाणी तिहिं गुत्तो खवेइ ऊसासमेत्तेणं ॥११४॥ २४६५. अट्ठविहकम्ममूलं बहुएहिं भवेहिं संचियं पावं ।
तं नाणी तिहिं गुत्तो खवेइ ऊसासमित्तेणं ॥११५॥ २४६६. एव मरिऊण धीरा संथारम्मि उ गुरूपसत्थम्मि ।
तइयभवेण व तेण व सिज्झिज्जा खीणकम्मरया ॥११६॥
१. मायविबाहा जे०। बहुविहबाहा सा०॥ २. °कयं क° सं० पु०॥ ३. धिइध जे०॥ ४. संसारो जे० पु०॥ ५. राणग-प० सं० पु०॥ ६. भजियं सं० पु०॥ ७. विहुयक जे०॥
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०. संधारणपण्णय २४६७. गुत्ती-समिइगुणडो संजम-तव-नियमकणयकयमउडो।
सम्मत्त-नाण-दंसणतिरयणसंपाविर्यमहग्यो ॥११७॥ २४६८. संघो सइंदयाणं सदेव मणुयाऽसुरम्मि लोगम्मि ।
दुलहतरो विसुद्धो, सँविसुद्धो सो महामउडो ॥११८॥ २४६९. डझंतेण वि गिम्हे कालसिलाए कैवल्लिभूयाए ।
सूरेण व चंदेण व किरणसहस्सा पयंडेणं ॥ ११९॥ २४७०, लोगविजयं करितण तेण झाणोवओगचित्तेणं ।
परिसुद्धनाण-दंसणविभूइमंतेण चित्तेण ॥१२० ॥ २४७१. चंदगविज्झं लद्धं केवलसरिसं समाओऽपरिहीणं ।
उत्तमलेसाणुगओ पडिवन्नो उत्तमं अटुं ॥१२१॥ २४७२. एवं मए अभिथुया संथारगइंदखंधमारूढा ।
सुसमणनरिंदचंदा सुहसंकमणं ममं दितु ॥ १२२॥
॥संथारंगपइण्णयं सम्मत्तं ॥१०॥
१. मियगु सं०॥ २. °करणकय सा०॥ ३. °णपचोविय जे०॥ ४. यसमग्यो सा०॥ ५. रस्स लोगस्स जे०॥ ६. °तवो वि जे०॥ ७. अविसु° सं० पु०॥ ८. तो म° सं. पु. सा०॥ ९. कविल्लभू सं० पु०॥१०. हस्सप्पयं जे०॥ ११. वओगजुत्तेणं पु०।
वउत्तचित्तेणं सा०॥ १२. चलिस जे० पु०॥ १३. मम दिसंतु पु०। सया दिंतु सा०॥ १४. रमओ सम्मत्तो सं० । इति संथारापइन सम्मत्तं जे०॥
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१५
२०
[गा. १-४. वीरजिणस्स छव्वीसई णामधेयाणि ] २४७३. नमिऊण जिणं जयजीवबंधवं भवियकुमुयरयणियरं । वीरं गिरिंदधीरं थुणामि पयडत्थनामेहिं ॥ १ ॥
११
वीरत्थओ
२४७४ अरुह ! १ अरिहंत ! २ अरहंत ! ३ देव ! ४ जिण ! ५ वीर ! ६ परमकारुणिय ! ७ । सवण्णु ! ८ संव्वदरिसी ! ९ पारय ! १० तिक्कालविउ ! ११ नाह ! १२ ॥ २ ॥ २४७५. जय वीयराय ! १३ केवलि ! १४ तिहुयणगुरु ! १५ सव्व ! १६ तिहुयणवरि ! १७ । भयवं ! १८ तित्थयर ! १९ त्तिय सक्केहिं -नमंसिय ! २० जिणिंद ! २१ ॥ ३ ॥
२४७६. सिरिवद्धमाण ! २२ हरि २३ हर २४ कमलासण २५ पमुह (१ बुद्ध) २६ नामधे एहिं ।
अन्नत्थगुणजुएहिं जडमई वि सुयानुसारेण ॥ ४ ॥ दाराई । [ चउहिं कलावर्ग ]
[गा. ५. १ अरुहणामं ]
२४७७. भवबीयंकुरभूयं कम्मं डहिऊण झौणजलणेण ।
२४७८.
न रुहसि भववणगहणे, तेण तुमं नाह ! ' अरुहो 'सि ॥ ५ ॥ दारं १ |
[गा. ६ - ८. २ अरिहंतणाम ]
घोरुवसग्ग- परीसह - कसाय करणाणि पाणिणं अरिणो । सयलाण
-नाह ! ते हणसि जेण, तेणी' ऽरिहंतो ' सि ॥ ६॥
१. सम्वदंसण ! ९ सं० हं० ॥ २. अन्वर्थगुणयुतैः ॥ ३. झाणजुगलेण हं० ॥ ४. तेणा' ऽरिहो ' वं सि प्र० ॥
२९२
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________
११. वीरत्थओ
२४७९. वंदण - थुणण-नमंसण- पूयण-सक्करण- सिद्धिगमणम्मि | अरहो सि जेण वरपहु !, तेण तुमं होसि 'अरिहिंतो ' ॥ ७ ॥ २४८०. अमर-नर- असुरवरपहुगणाण पूंयाए जेण अरिहो सि ।
[] मणुम्मुक्को, तेण तुमं देव ! ' अरिहंतो ' ॥ ८ ॥ दारं २ |
[गा. ९ - १२. ३ अरहंतणामं ]
२४८१. रैहु = गड्डि, सेससंगहनिदरिसणमंतो = गिरिगुहमणाणं | तं ते नत्थिदुयं पहु जिणिंद !, तेणारहंतो सि ॥ ९ ॥ २४८२. रहमग्गंतो अतं पि = मरणमवणीय जेण वरनाणा | संपत्तनियसरूवो जेण, तुमं तेण अरहंतो ॥ १० ॥
२४८३. न रहसि सद्दाइ मणोहरेसु अमणोहरेसु तं जेण । समयारंजियमण- करण- जोग ! तेणारहंतो सि ॥ ११ ॥
२४८४. अरिहा = जोग्गा प्याइयाण देविंद - ऽणुत्तरसुराई ।
ताण वि अंतो = सीमाकोडी, तं तेण 'अरहंतो ' ॥ १२ ॥ दारं ३ ।
[गा. १३. ४ देवणामं ]
२४८५. सिद्धिवहुसंगकीलापरो सि, विजई सि मोहरिउवग्गे । तसुहपुन्न परिणइपरिगय !, तं तेण 'देवो 'त्ति ॥ १३ ॥ दारं ४ |
[गा. १४. ५ जिणनामं ]
२४८६. रागाइवेरिनिकिंतणेण, दुहओ वि वयसमाहाणा । जयसत्तक्करिसगुणाइएहिं, तेणं ' जिणो' देव ! ॥ १४ ॥ दारं ५ ।
१. पूयाइ जेण अरिहेसि हं० ॥ २. धीरमणमणु प्र० ॥ ३. रह गड्डि प्र० अस्या गाथायाछाया - रथः = गन्त्री, शेषसङ्ग्रहनिदर्शनम्, अन्तर् = गिरिगुहा अज्ञानम् । तत् ते नास्ति द्वयमपि हि जिनेन्द्र ! तेन अरथान्तर् असि ॥ ४. रहः = अग्रान्तः, अन्तमपि = मरणम्; अपनीय येन वरज्ञानात् । सम्प्राप्तनिजस्वरूपः येन; त्वं तेन अरहोऽन्तः ॥ इति च्छाया ॥ ५. अपि सं० । अग्गं पि प्र० ॥ ६. संपननिय सं० ॥ ७ जगत्सत्त्वोत्कृष्टगुणादिकैः ॥
२९३
१०
१५
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________
२९४
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. १५-१६. ६ वीरणामं] २४८७. दुट्टऽट्टकम्मगंठिप्पवियारणलद्धलट्ठसंसद्द ! ।
तंवसिरिवरंगणाकलियसोह, तं तेण 'वीरो' सि ॥१५॥ २४८८. पढमवयगहणदिवसे संकंदणविणयकरणगयतण्हो । जाओ सि जेण वरमुणि !, अह तेण तुमं महावीरो'॥१६॥दारं ६।
[गा. १७. ७ परमकारुणियणाम] २४८९. सचराचरजंतुदुहत्तभत्तथुयसत्त! सत्तु-मित्तेसु । करुणरसरंजियमणो, तेण तुमं 'परमकारुणिओ' ॥१७॥ दारं ७।
[गा. १८. ८ सव्वन्नुणाम] १. २४९०. जे भूय-भविस्स-भवंति भाव सब्भावभावणपरेण ।
नाणेण जेण जाणसि, भन्नसि तं तेण 'सव्वन्नू' ॥१८॥ दारं ८॥
[गा. १९. ९ सव्वदरािसणाम] २४९१. 'ते कसिणॲयणभवणोयरि ट्ठिया नियनियस्सरूवेण । सामन्नओऽवलोयसि, तेण तुमं 'सव्वदरिसि'त्ति ॥१९॥ दारं ९।
[गा. २०.१० पारगणामं] २४९२. पारं कम्मस्स भवस्स वा वि सुयजलहिणो व नेयस्स । सबस्स गओ जेणं, भन्नसि तं 'पारगो' तेण ॥२०॥ दारं १०।
[गा. २१. ११ तिकालविउणाम] २४९३. पञ्चुप्पन्न-अणागय-तीयद्धावत्तिणो पयत्था जे । करयलकलियाऽऽमलय व्व मुणसि, 'तिकालविउ'
तेण ॥ २१ ॥दारं ११॥
१. तपःश्रीवराङ्गनाकलितशोभः त्वम् । अत्र सोह इति लुप्तविभक्त्यन्तं पदं ज्ञेयम् ॥ २. थुइस सं.॥ ३. यान् भूत-भविष्यद्-भवतः भावान् सद्भावभावनापरेण । ज्ञानेन येन जानासि, ॥ ४. 'ते' उपरि अष्टादशगाथायामुक्ता भूत-भविष्यद्-भवद्भावाः कृत्स्नभुवनभवनोदरे स्थिताः नेजनिजस्वरूपेण। [तान् ] सामान्यतोऽवलोकसे, तेन त्वं सर्वदर्शीति॥ ५. भुवणभवणोयरट्टिया हं० प्र०॥ ६. लयं व प्र०॥
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________
११. वीरत्थओ
[गा. २२. १२ नाहनाम] २४९४. 'नाहो' सि नाहऽनाहाण भीमभवगहणमझवडियाण ।
उवएसदाणओ मग्गनयणओ होसि तं जेण ॥२२॥ दारं १२।
[गा. २३-२७. १३ वीयरायनाम] २४९५. रागोरई, सुभेयरवत्थुसु जंतूण चित्तविणिवेसो ।
सो राओ, दोसो उण=तविवरीओ मुणेयव्यो ॥ २३ ॥ २४९६. सो कमलासण-हरि-हर-दिणयरपमुहाण माणदलणेण।
लद्धेकरसो पत्तो जिण ! तुह मूले, तओ तुमए ॥ २४ ॥ २४९७. जं मलण-दलण-विहलण-कवलणविसमैच्छिजोयजीओ वि ।
कर-चरण-नयण-कररुह-अहरदलं वसइ अणुजं व ॥ २५॥ २४९८. दोसो वि कुडिलकुंतल-भू-पम्हल-नयणतारियमिसेण ।
गुरु निक्करणं सूयइ, तं मन्ने गुणकरे लहुणो ॥२६॥ २४९९. जइ वि बहुरूवधारी वसंति ते देव ! तुह सरीरम्मि । तक्कयविगाररहिओ तह वि, तुमं वीयरागो'ति ॥२७॥ दारं १३।।
[गा. २८-२९. १४ केवलिणामं] २५००. जं सव्वदव्व-पंज्जवपत्तेयमणंतपरिणइसरूवं ।
जुगवं मुंणाइ तिक्कालसंठियं केवलं तमिह ॥ २८॥ २५०१. तं ते अप्पडिहयसत्तिपसरमणवरयमविगलं अस्थि ।
मुणिणो मुणियपयत्था तेण तुमं 'केवलिं 'बिंति ॥ २९॥ दारं १४ ।
१०
[गा. ३०. १५ तिहुयणगुरुणाम २५०२. पंचेंदिसन्निणो जे तिहअणसद्देण तेऽत्थ गेझंति ।
तेसिं सद्धम्मनिओयणेण तं तिहुयणगुरु'त्ति ॥३०॥ दारं १५ ।
१. नाथ! अनाथानाम् ॥ २. रुई प्र०॥ ३. मत्थिजोअजीवो वि हं०॥ १. बहिरूव संक हं०॥ ५. मुणेइ प्र० हं०॥ ६. 'केवली' होसि सं० १०॥ . ..
,
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________
२९६
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. ३१. १६ सव्वणाम] २५०३. पत्तेयर-सुहुमेयरजिएसु गुरुदुहविलुप्पमाणेसु ।
सव्वेसु वि हियकारी तेसु, तुमं तेण 'सव्वो 'सि ॥ ३१॥ दारं १६।
[गा. ३२. १७ तिहुयणवरिट्ठणामं] ५ २५०४. बल-विरिय-सत्त-सोहग्ग-रूव-विन्नाण-नाणपवरो सि ।
उत्तमपयकयवासो, तेण तुमं 'तिहुयणवरिट्टो' ॥३२॥ दारं १७।
[गा. ३३-३४. १८ भयवं[त]णामं] २५०५. पंडिपुन्नरूवश्वण २धम्म३कंति/उज्जम५जसाणभयसन्ना।
ते अत्थि अवियला तुम्ह नाह !, तेणासि 'भयवंतो' ॥३३॥ १० २५०६. इह-परलोयाँईयं भयं ति वावन्नयंति सत्तविहं ।
तेण चिय परिवन्तो जिणेस !, तं तेण ' भयवंतो'॥३४॥ दारं १८ ।
[गा. ३५. १९ तित्थयरणाम] २५०७. तित्थं चउविहसंघो, पढमो चिय गणहरोऽहवा तित्थं ।
तत्तित्थकरणसीलो तं सि, तुमं तेण 'तित्थयरो' ॥३५॥ दारं १९।
[गा. ३६. २० सकनमंसियणाम] २५०८. एवं गुणगणसक्कस्स कुणइ सक्को वि किमिह अच्छरियं । - अभिवंदणं जिणेसर ! ?, ताँ 'सक्कऽभिवंदिय !' नमो ते
॥३६॥ दारं २० ।
१. प्रतिपूर्णरूप-धन-धर्म-कान्ति-उद्यम-यशसां 'भगसंज्ञा' भगशब्देनोपलक्षणम् ॥ २. सर्वस्वपि प्रतिषु धम्मपाठस्थाने धन्न इति पाठो वर्तते, किञ्चात्र धम्म इत्येव पाठः सङ्गत इति स एवात्र विहितः। अन्यत्रापि इत्थमेव दृश्यते। तथाहि-"ऐश्वर्यस्य समग्रस्य १ रूपस्य २ यशसः ३ श्रियः। ४ धर्मस्याथ ५ प्रयत्नस्य ६ षण्णां भग इतीङ्गना॥” श्रीहेमचन्द्रीयानेकार्थकोशे द्विस्वरकाण्डे भगशब्दस्यार्थी एवं व्यावर्णिताः सन्ति-“भगोऽर्क-ज्ञान-माहात्म्य-यशो वैराग्य-मुक्तिषु । रूप-वीर्य-प्रयत्नेच्छा -श्री-धमैश्वर्य-योनिषु ॥” इति ॥ ३. 'लोगाई है.॥ ४. 'तेन' भयेन॥ ५. सर्वास्वपि प्रतिषु अत्र लिपिभ्रान्तिजनितः परिचत्तो इति पाठो दृश्यते, किश्चात्र परिवन्तो इत्येव पाठः साधुः ॥ ६. पढमु प्र० हं०॥ ७. तो प्र०॥
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________
११. वीरत्थओ
[गा. ३७. २१ जिनिंदणामं ] २५०९. मणपज्जवोहि उवसंत- खीणमोहा जिण त्ति भन्नंति ।
ताणं चि तं इंदो परमिस्सरिया ' जिनिंदो 'त्ति ॥ ३७ ॥ दारं २१ ।
[गा. ३८. २२ वद्धमाणणामं ]
२५१०. सिरिसिद्धत्थनरेसर गिहम्मि धण-कणय - देस-कोसेहिं ।
वड्डेसि तं जिणेसर !, तेण तुमं ' वद्धमाणों ' सि ॥ ३८ ॥ दारं २२ । [गा. ३९. २३ हरिणाम ]
२५११. हेरि सि तुमं कमलालय ! करयलगय-संख-चक्क - सारंगो । दाणवैरिसोत्ति जिणवर !, तेण तुमं भन्नसे ' विण्हू' ॥ ३९ ॥
[गा. ४०. २४ हरणामं ] २५१२. हरसि रयं जंतूणं बज्झं अभितरं, न खट्टगं ।
[गा. ४१.२५ कमलासणणामं ]
२५१३. कमलासणो वि, जेणं दाणाईच उहधम्मचउवयणो ।
न य नीलकंठकलिओ, 'हरो 'त्ति तं भन्नसे तह वि ॥ ४० ॥ दारं २४ ॥
दारं २३ । १०
हंसगमणो य गमणे, तेण तुमं भन्नसे ' बंभो' ॥ ४१ ॥ दारं २५ ।
[गा. ४२. २६ बुद्धणामं ]
२५१४. बुद्धं अवगयमेगट्ठियं ति, जीवाइतर्त्तेसविसेसं ।
वरविमलकेवलाओ, तेण तुमं भन्नसे 'बुद्धो ' ॥ ४२ ॥ [ दारं २६ ॥] २५१५. इय नामावलिसंधुय ! सिरिवीरजिणिंद ! मंदपुन्नस्स | वियर करुणाइ जिणवर ! सिवपयमणहं थिरं वीर ! ॥ ४३ ॥ ॥ वीरस्थओ समत्तो ॥ ११ ॥
१. हरसि खमं सं० इं० ॥ २. वरिसुत्ति प्र० हं० ॥ ३. 'गमणं व गमणो प्र० । 'गमणो उगमणे हं० ॥ ४. समवसेसं सर्वासु प्रतिषु ॥ ५. वीरस्तवप्रकीर्णकम् प्र० ॥ ६. सम्मत्तो इति प्र० ६० नास्ति । सम्मन्तो ॥ १० ॥ सं० ॥
२९७
१५
२०
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________
५.
१०
१२
सिरिवीरभद्दायरियविरइयं चउसरणपइण्णयावरणामयं
कुसलाणुबंधिअज्झयणं
[गा. १. आवस्यछकस्स संखेवेणं अत्थाहिगारा ]
२५१६. सीवजजोगविरई १ उक्कित्तण २ गुणवओ य पडिवत्ती ३ । खलियम्स निंदणा ४ वणतिगिच्छ ५ गुणधारणा ६ चैव ॥ १ ॥
[गा. २ - ७. आवस्सयछक्कस्स वित्थरेणं अत्थाहिगारा ]
२५१७. चारित्तस्स विसोही कीरइ सामाइएण किल हई | सावज्जेयरजोगाण वज्जणाऽऽसेवणत्तणओ १ ॥ २ ॥ २५१८. दंसणयारविसोही चउवसायत्थएण कैज्जइ य । अच्चन्यगुणकित्तणरुवेणं जिणवरिंदाणं २ ॥ ३॥
२५१९. नाणाईया उ गुणा, तैस्संपन्न पडिवत्तिकरणाओ । वंदणएणं विहिणा कीरइ सोही उ तेसिं तु ३ ॥ ४॥ २५२०. खलियस्स य तेसि पुणो विहिणा जं निंदणइपडिकमणं । तेणें पडिक्कमणेणं तेसिं पि य कीरए सोही ४ ॥ ५॥
२५२१. चरणाइयाइयाणं जेहक्कमं वणतिगिच्छरूवेणं । पडिकमणासुद्धाणं सोही तह काउसग्गेणं ५ ॥ ६॥
१. जे० आदर्शे एतत्प्रकीर्णकप्रारम्भगता एता अष्टौ गाथा न सन्ति । वस्तुत एता गाथा एतत्प्रकीर्णकसम्बन्धिन्यो न भवन्त्येव, नापि कोऽपि विशिष्टः सम्बन्ध एतास गाथानामनेन प्रकीर्णकेन सह वर्तते, अपि चैतत्प्रकीर्णकमङ्गल - नामादिप्ररूपिका अमरिंदनरिंद० ( गा० ९) इति गाथा साक्षाद् विद्यत एव, तथापि इमा गाथा भूम्नाऽऽदर्शेषु दृश्यन्ते इति सर्वैरप्यादृताः सन्ति, अवचूरीकृता पठ्यन्ते चापीति ॥ २. इहयं जे० ६० ॥ ३. वीसजिणत्थ हं० ॥ ४. किश्वर सा० ॥ ५. तस्संपुण्ण' हूं० ॥ ६. 'णायपडि° ६० ॥ ७ तेणं पडिकम जे० ॥ ८. णाईया - राणं सा० ॥ ९. जहकम्मं वण जे० ॥
२९५
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________
___२९९
२९९
१२. कुसलाणुबंधिअज्झयणं २५२२. गुणधारणरूवेणं पच्चक्खाणेण तवइयारस्स । विरियायारस्स पुणो सव्वेहि वि कीरए सोही ६॥७॥
[गा. ८. चोदस सुमिणाणि] २५२३. गय १ वसह २ सीह ३ अभिसेय ४ दाम ५ ससि ६ दिणयरं ७
झयं ८ कुंभ ९। ५ पउमसर १० सागर ११ विमाण-भवण १२ रयणुचय १३
सिहिं च १४॥८॥ [गा. ९. मंगलं] २५२४. अमरिंद-नरिंद-मुर्णिदवंदियं वंदिउं महावीरं । कुसला[बंधि बंधुरमज्झयणं कितैइस्सामि ॥९॥
[गा. १०. अत्थाहिगारा] २५२५. चउसरणगमण १ दुक्कडगरिहा २ सुकडाणुमोयणा ३ चेव । एस गणो अणवरयं कायव्वो कुसलहेउ त्ति ॥१०॥
[गा. ११. १ चउसरणगमणं] २५२६. अरिहंत १ सिद्ध २ साहू ३ केवलिकहिओ सुहावहो धम्मो ४ । १५ ___एए चउरो चउगइहरणा सरणं लहइ धन्नो ॥११॥
_ [गा. १२-२२. अरिहंता सरणं १] २५२७. अह सो जिणभत्तिभरुच्छरंतरोमंचकंचुयकरालो ।
पहरिसपणउम्मीसं सीसम्मि कयंजली भणइ ॥१२॥ २५२८. राग-दोसारीणं हंता कम्मट्ठाइअरिहंता ।
विसय-कसायारीणं अरिहंता इंतु मे सरणं ॥१३॥ २५२९. रायसिरिमवकमिंता तव-चरणं दुच्चरं अणुचरिता ।
केवलसिरिमरिहंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥१४॥ १. °णुबंधबं जे० हं०॥ २. °त्तयस्सा जे०॥ ३. वहइ हं०॥ ४. रुत्थर जे०। रुच्छुरं ला०॥ ५. °णमोमीसं जे०॥ ६. गायभरि ला० । गाइमरि जे०॥ ७. °मुवक सा०॥
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________
परणयसुते
२५३०. थुइ-वंदणमरिहंता अमरिंद्र - नरिंदपूयमरिहंता । सासय सुहमरहंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ १५ ॥ २५३१. परमणयं मुँर्णिता जोइंद- महिंदझाणमरिहंता ।
धम्मक अरिहंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ १६ ॥ २५३२. सव्वजियाणमहिंसं अरिहंता सच्चवयणमरिहंता । बंभव्वय मरिहंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ १७॥ २५३३. ओसरणमवसरिता चउतीसं अइसए निसेविता ।
धम्मक च कैहिंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ १८ ॥ २५३४. एगाइ गिरा णेगे संदेहे देहिणं सँमं छित्ता ।
तिहुयणमणुससिंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ १९ ॥ २५३५. वयणामएण भुवणं निव्वांविता गुणेसु ठाविंता ।
जियलोय मुद्धेरिंता अरिहंता हुंतु मे सरणं ॥ २० ॥ २५३६. अञ्चब्भुयगुणवंते नियजसस सहरपैंसाहियदियंते । निययमणाइ अणंते पडिवन्नो सरणमरिहंते ॥ २१ ॥ १५ २५३७, उज्झियजर - मरणाणं समत्तदुक्खत्तसत्तसरणाणं । तिहुयणजणसुहयाणं अरिहंताणं नमो ताणं ॥ २२ ॥
३००
१०
२०
[गा. २३ - २९. सिद्धा सरणं २]
२५३८. अरिहंतसरणमलसुद्धिलद्वै सुविसुद्ध सिद्ध बहुमाणो । पणय सिरैरइय कर कमलसेहरो सहरिसं भणइ ॥ २३॥ २५३९. कम्मट्ठक्खयसिद्धा साहावियनाण- दंसणसमिद्धा । सव्वलद्धिसिद्धा ते सिद्धा हुंतु मे सरणं ॥ २४ ॥
८. कलिता जे० ला० । कसित्ता पु० सा० ॥ ९. 'चरिता जे० ला० ॥
१. धय-वं जे० पु० ला० ॥ २. गहूं मु° जे० हं० ॥ ३. मुणित्ता जे० ॥ ४. णमुव जे० ॥
५. कहिप्ता जे० ॥ ६. गं संदेहं दे जे० ॥ ९. 'व्वावित्ता गुणेसु ठावित्ता जे० ॥ १०. १२. 'परिसुद्ध' पु० हैं ० जे० ला० ॥
१३.
७. समच्छित्ता जे० ॥ ८. सासित्ता जे० ॥ रित्ता जे० ॥ ११. 'पयासियदि जे० हं० ॥ सिरि रद्द जे० ला० ॥
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०१
१२. कुसलाणुबंधिअज्झयणं २५४०. तियलोयमत्थयत्था परमपयत्था अचिंतसामत्था।
मंगलसिद्धपयत्था सिद्धा सरणं सुहपसत्था ॥ २५॥ २५४१. मूलुक्खयपडिवक्खा अमूढलक्खा सजोगिपञ्चक्खा।
साहावियत्तसुक्खा सिद्धा सरणं परमसुक्खा ॥२६॥ २५४२. पडिपिल्लियपडिणीया समग्गझाणग्गिदभवबीया।
जोईसरसरणीया सिद्धा सरणं सुमरणीया ॥ २७॥ २५४३. पावियपरमाणंदा गुणनीसंदो विदिण्णभवकंदा ।
लहुईकयरवि-चंदा सिद्धा सरणं खवियदंदा ॥२८॥ २५४४. उवलद्धपरमबंभा दुल्लहलंमा विमुक्कसंरंभा । भुवणघरधरणखंभा सिद्धा सरणं निरारंभा ॥ २९॥
[गा. ३०-४०. साहू सरणं ३] २५४५. सिद्धसरणेण नवबंभहे उसाहगुणजणियअणुराओ।
मेइणिमिलंतसुपसत्थमत्थओ तत्थिमं भणइ ॥३०॥ २५४६. जियलोयबंधुणो कुगइसिंधुणो पारगा महाभागा ।
नाणाइएहिं सिवसुक्खसाहगा साहुणो सरणं ॥ ३१॥ २५४७. केवलिणो परमोही विउलमई सुयहरा जिणमयम्मि ।
आयरिय उवज्झाया ते सव्वे साहुणो सरणं ॥३२॥ २५४८. चंउदस-दस-नवपुव्वी दुवालँसिक्कारसंगिणो जे य ।
जिणकप्पाऽहालंदिय परिहार विसुद्धि साहू य ॥३३॥ २५४९. खीरासव महुआसव संभिन्नस्सोय कुट्ठबुद्धी य ।
चारण-वेउव्वि-पयाणुसारिणो साहुणो सरणं ॥३४॥ २५५०. उज्झियवइर-विरोहा निच्चमदोहा पसंतमुहसोहा ।
अभिमयगुणसंदोहा हयमोहा साहुणो सरणं ॥३५॥
१. निस्संदा जे० ला०॥ २. °दा विभिण्ण' सा०॥ ३. नयबं° सा० प्रतिं विना॥ १. °यबहुमाणो। में सा०॥ ५. मेयणि जे०॥ ६. चोइस सं०॥ ७. लसेकार' सं०॥ ८. महिगय° पु०॥
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु २५५१. खंडियसिणेहदामा अकामधामा निकामसुहकामा ।
सुप्पुरिसमणभिरामा आयारामा मुणी सरणं ॥३६॥ २५५२. 'मिल्हियविसय-कसाया उज्झियघर-घरणिसंगसुह-साया ।
अकलियहरिस-विसाया साहू सरणं विहुयसोया ॥ ३७॥ ५ २५५३. हिंसाँइदोससुन्ना कयकारुन्ना संयंभुरुप्पन्ना ।
अजराऽमरपहखुन्ना साहू सरणं सुकयपुन्ना ॥३८॥ २५५४. कामविडंबणचुक्का कलिमलमुक्कां विविक्कचोरिक्का ।
पावरयसुरयरिक्का साहू गुणरयणचचिक्का ॥३९॥ २५५५. साहुत्तसुट्ठिया जं आयरियाई तओ य ते साहू ।
__ साहुभणिएण गहियाँ ते तम्हा साहुणो सरणं ॥४०॥
[गा. ४१-४८. केवलिकहिओ धम्मो सरणं ४] २५५६. पडिवन्नसाहुसरणो सरणं काउं पुणो वि जिणधम्मं ।
पहरिसरोमंचपवंचकंचुयंचियतणू भणइ ॥४१॥ २५५७. पवरसुकएहि पत्तं पत्तेहि वि" नवरि केहि वि न पत्तं ।
तं केवलिपन्नत्तं धम्मं सरणं पवन्नो हं॥४२॥ २५५८. पत्तेण अपत्तेण य पत्ताणि य जेण नर-सुरसुहाई।
"मोक्खसुहं पि य पत्तेण नवरि धम्मो स मे सरणं ॥४३॥ २५५९. निदलियकलुसकम्मो कयसुहजम्मो खलीकयकुहम्मो ।
पमुहपरिणामरम्मो सरणं में" होउ जिणधम्मो ॥४४॥ २० २५६०. कालत्तए वि न मयं जम्मण-जर-मरण-वाहिसयसमयं ।
अमयं व बहमयं जिणमयं च सरणं पवन्नो हं॥४५॥
१. सुपुरिसमणाभि है. पु०॥ २. मिल्लिय° सं० पु. ला०॥ ३. °रणं गयपमाया सा०॥ ४. °सायदो सं०॥ ५. सर्यभरु° पु०॥ ६. भुरप्पुण्णा सं० जे०। भुरुप्पुण्णा सापा०॥ ७. वह(? ह)खुन्ना सं० ला० । रवहु(? ह) खुत्ता जे० ॥ ८. °णमुक्का पु० ॥ ९. का विमुक्क पु० सापा० ॥ १०. °या तम्हा ते सा सा० पु० ॥ ११. व नवर जे० ॥ १२. मुक्खसुहं पुण प° सा० पु०॥ १३. यह सा० पु० ॥ १४. मह हो पु० ला.॥
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२. कुसलाणुबंधिअझयणं
२५६१. पसमियकामपमोहं दिट्ठाऽदिट्ठेसु न कलियविरोहं । सिवसुहफलयममोहं धम्मं सरणं पवन्नो हं ॥ ४६ ॥ २५६२. र्नरयगइगमणरोहं गुणसंदोहं पेंवाइनिक्खोहं । निहणिय वम्महजोहं धम्मं सरणं पवन्नो हं ॥ ४७ ॥ २५६३. भासुरसुवन्नसुंदररयणालंकारगारवमहग्धं । निहिमिव दोगच्चहरं धम्मं जिणदेसियं वंदे ॥ ४८॥ [गा. ४९-५४. २ दुकडगरिहा] २५६४. चउसरणगमणसंचियसुचरियरोमंचअंचियसरीरो । कयदुक्कडगरिहाऽसुहकम्मक्खयकंखिरो भइ ॥ ४९॥ २५६५. इहभवियमन्नभवियं मिच्छत्तपवत्तणं जमहिंगरणं ।
जिणपवयणपडिकुङ्कं दुटुं गरिहामि तं पावं ॥ ५० ॥ २५६६. मिच्छत्ततमंधेणं अरिहंताइसु अवन्नवर्येणं जं ।
अन्नाणेण विरइयं इहि गरिहामि तं पावं ॥ ५१ ॥ २५६७. सुय-धम्म-संघ-साहुसु पाव पडिणीययाए जं रइयं । अन्ने पाँवेसुं इहि गरिहामि तं पावं ॥ ५२ ॥ २५६८. अन्नेसु य जीवेसुं मित्ती - करुणाइ गोयरेसु कयं । परियावणाई दुक्खं इहि गरिहामि तं पावं ॥ ५३ ॥ २५६९. जं मण-वंय-काएहिं कय- कारिय- अणुमईहिं आयरियं । धम्मविरुद्धमसुद्धं सव्वं गरिहामि तं पावं ॥ ५४ ॥
[गा. ५५-५८. ३ सुकडाणुमोयणा ]
२५७०. अह सो दुक्कडगरिहाद लिउक्कड दुक्कडो फुडं भणइ । सुकडाणुरायसमुइन्नपुन्नपुलयंकुरकरालो ।। ५५ ॥
१. निरयगइ पु० ॥ २. पवायनि जे० ॥ ३. हियरणं सं० । हिकरणं जे० ॥ ४. यणिज्जं जे० पु० ला० ॥ ५. गरहा' सं० ॥ ६. हुस्स पाव पडणी जे० ॥ ७ पावेसु य इ° जे० ॥ ८. जीवेसु य मेसी' जे० ॥ ९. 'वह का' जे० ला० ॥
३०३
и
१०
१५
२०
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०४
पइण्णयसुत्तेसु २५७१. अरिहत्तं अरिहंतेसु, जं च सिद्धत्तणं च सिद्धेसु ।
आयारं आयरिए, उज्झायत्तं उवज्झाए ॥५६॥ २५७२. साहूण साहुचरियं च, देसविरैई च सावयजणाणं ।
अणुमन्ने सव्वेसिं, सम्मत्तं सम्मदिट्ठीणं ॥ ५७॥ ५ २५७३. अहवा सव्वं चिय वीयरायवयणाणुसारि जं सुकडं ।
कालत्तए वि तिविहं अणुमोएमो तयं सव्वं ॥५८॥
[गा. ५९-६३. चउसरणगमणाईणं फलं] २५७४. सुहपरिणामो निच्चं चउसरणगमाइ आयरं जीवो।
कुसलंपयडीओ बंधइ, बद्धाउ सुहाणुबंधाओ ॥ ५९॥ १० २५७५. मंदणुभावा बद्धा तिव्वणुभावाओ कुणइ ता चेव ।
असुहाओ निरणुबंधाओ कुणइ, तिव्वाओ मंदाओ ॥ ६०॥ २५७६. ता एयं कायव्वं बुहेहि निच्चं पि संकिलेसम्मि ।
होइ तिकालं सम्मं असंकिलेसम्मि सुकयफलं ॥ ६१॥ २५७७. चउरंगो जिणधम्मो न कओ, चउरंगसरणमवि न कयं ।
चउरंगभंवच्छेओ न कओ, हा ! हारिओ जम्मो ॥ ६२॥ २५७८. इय जीव ! पमायमहारिवीरभदंतमेयंमज्झयणं ।
झाएसु तिसंझमवंझकारणं निव्वुइसुहाणं ॥ ६३॥
॥ इति कुसलाणुबंधंज्झयणं सम्मत्तं ॥१२॥
१. अरिहंतं अ° सं० जे० ला०॥ २. रयं च सं० जे० ला०॥ ३. वगगणाणं जे०॥ ४. सुकयं सा०॥ ५. वयं जे०॥ ६. लप्पयडी बं° जे०॥ ७. सुकइफ° सं० ला। सुगइफ जे० ॥ ८. भवुच्छे° जे० पु० ॥ ९. °मेव(?त)म° जे० ला. पु०॥ १०. बधिज्झ जे०॥
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३
आउरपञ्चक्खाणं [२]
[गा. १ उवुग्धाओ] २५७९. कुससत्थरे निसन्नो भावेण निहित्तनमियकरकमलो ।
आउरपञ्चक्खाणं एरिसयं नवरि जंपंतो ॥१॥
[गा. २-३. अविरइपच्चक्खाणं] २५८०. सव्वं पाणारंभ अलीयवयणं अदत्तदाणं च ।
राईभोयण विरई [अ]बंभ-परिग्गहाओ य ॥२॥ २५८१. सयणेसु परजणेसु य पुत्त-कलत्तेसु परजणे चेव ।
स-परजणम्मि ममत्तं पञ्चक्खायं मए सव्वं ॥३॥
[गा. ४-५. मिच्छादुक्कडं] २५८२. नरयम्मि वि नेरइया, तिरिया तिरियत्तणम्मि जे केइ ।
दुक्खेण मए ठविया मिच्छा मिह दुक्कडं तस्स ॥४॥ २५८३. देवत्तणम्मि देवा, मणुया मणुयत्तणम्मि जे केइ ।
दुक्खेण मए ठविया मिच्छा मिह दुक्कडं तस्स ॥५॥
१५
[गा. ६-१३. ममत्तच्चाओ] २५८४. देवत्तणम्मि बहुसो रणंतरसणाओ गुरुनियंबाओ ।
मुक्काओ अच्छराओ, मा रज्जसु असुइनारीसु ॥६॥ २५८५. वजेंदनील मरगयसमप्पहं सासयं वरं भवणं ।
मुक्कं सग्गम्मि तए, वोसिर जरकडणिकयमेयं ॥७॥ २५८६. नाणामणि-मोत्तियसंकुलाओ आबद्धइंदधणुयाओ।
रयणाणं रासीओ मोतुं मा रएज विभवेसु ॥८॥
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________
पण्णत्ते
२५८७. जे केइ देवदू से दिव्वं मे (?) दिव्वदेवसरिसिले । मुत्तूण तुमं तइया संपइ मा सुमर कंथइयं ॥ ९ ॥ २५८८. वररयणनिम्मियं पिव कणयमयं कुसुमरेणुसुकुमालं । चइऊण तत्थ देहं कुण जरदेहम्मि मा मुच्छं ॥ १० ॥ ५ २५८९. देहं असुइ दुगंधं भरियं पुण पित्त-सुक्क - रुहिराणं ।
रे जीव ! इमस्स तुमं मा उवरिं कुणसु पडिबंधं ॥ ११ ॥ २५९० मा कुणसु तं नियाणं सग्गे किर एरिसीओ रिद्धीओ ।
मा चिंतेहिं सुपुरिस ! होइ सया नेव जं जोगं (१) ॥ १२ ॥ २५९१. पुन्नं पावं च दुवे वच्चइ जीवेण णवरि सह एयं । जं पुण इमं सरीरं कत्तो तं चलइ ठाणाओ ? ॥ १३ ॥
३०६
१०
१५
२०
[गा. १४-१८. देहस्स उवालंभो]
२५९२. मा मे छुहा भविस्सइ इमस्स देहस्स संबलं वूढं ।
तेणं चिय देह ! तुमं खल ! गहिओ किं न सुकरणं १ ॥ १४ ॥ २५९३. मा मे तन्हा होही मरुत्थलीसुं पि पाणियं वूढं ।
तेणं चिय देह ! तुमं खल ! गहिओ किं न सुकणं १ ॥ १५ ॥ २५९४ मा मे उन्हं होही इमस्स देहस्स छत्तयं धरियं ।
णं चिय देह ! तुमं खल ! गहिओ किं न सुकरणं ? ॥ १६ ॥ २५९५ मा मे सीयं होही पावरियं वत्थ - कंबलसएहिं ।
वच्चंते पुण जीवे खलस्स कंथं पि नो चलियं ॥ १७ ॥ २५९६. बहुला लियस्स बहुपालियस्स तह सुरहिगंध-मल्लस्स । खल देह ! तुज्झ जुत्तं पयं पि नो देसि गंतव्वे ॥ १८ ॥
[गा. १९ - २५. सुहभावणा ]
२५९७. सारीर - माणसेहिं दुक्खेहिं अभिद्वयम्मि संसारे । सुलहमिणं जं दुक्खं, दुलहा सद्धम्मपडिवत्ती ॥ १९ ॥
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०७
३०७
१३. आउरपञ्चक्खाणं [२] २५९८. धन्नो हं जेण मए अणोरपारस्मि भवसमुद्दम्मि ।
नटुं(? लद्धं) जिणिंदपोयं जं दुलभं भवसएहिं पि ॥ २०॥ २५९९. तिरियत्तणम्मि बहुसो पत्ताओ तुमे अणेगवियणाओ।
ता ताई संभरंतो विसहेजसु वेयणं एवं ॥ २१॥ २६००. नरयम्मि वि जीव ! तुमे नाणादुक्खाई जाई सहियाई ।
इम्हि ताई सरेत्तुं विसहेजसु वेयणं एयं ॥ २२॥ २६०१. एसो(१ एवं) सुहपरिणामो चाणको पयहिऊण नियदेहं ।
उववन्नो सुरलोए, पञ्चक्खायं मए सव्वं ॥ २३॥ २६०२. जाव न मुंचामि लहुं पाणेहिं एत्थ जाव संदेहो ।
ताव इमं जिणवयणं सरामि सोमं मणं काउं ॥ २४॥ २६०३. तम्हा पुरिसेण सया अप्पहियं चेव होइ कायव्वं ।
मरणम्मि समावन्ने संपइ सुमरामि अरहंते ॥२५॥
[गा. २६-३४. अरहंताइसुमरण-पावट्ठाणपच्चक्खाण
मिच्छादुक्कडाइयं] २६०४. नमो अरहंताणं, सिद्धाण नमो य सुहसमिद्धाणं ।
आयरिउवझायाणं नमो, नमो सव्वसाहूणं ॥ २६ ॥ २६०५. हिंसा-ऽलिय-चोरिक्के मेहुण्ण परिग्गहे य निसिभत्ते ।
पञ्चक्खामि य मरणे विविहं आहार-पाणाणं ॥ २७॥ २६०६. परमत्थो तं न सरिमो संथारो नेय फासुया भूमी ।
हिययं जस्स विसुद्धं तस्सेव य होइ संथारो ॥२८॥ २६०७. एको जायइ जीवो, मरई उप्पजए तहा एक्को ।
संसारे भमइ एक्को, एको चिय पावई सिद्धिं ॥ २९॥ २६०८. नाणम्मि दंसणम्मि य तहा चरित्तम्मि सासओ अप्पा ।
अवसेसा दुब्भावा वोसिरिया ते मए सव्वे ॥३०॥
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०८
पदण्णयसुत्तेसु २६०९. जे मे जाणंति जिणा अवराहा तेसु तेसु ठाणेसु ।
ते हं आलोएमि उवढिओ सव्वभावणं ॥ ३१॥ २६१०. छउमत्थो मूढमणो केत्तियमेत्तं च संभरइ जीवो ।
जं न वि सुमरेमि अहं मिच्छा मिह दुक्कडं तस्स ॥ ३२॥ ५ २६११. जइ मे होज पमाओ इमस्स देहस्सिमाए रयणीए।
आहारं उवहिं देहं पुट्विं दुच्चिन्नाणि य ॥३३॥ २६१२.
पुवि दुच्चिन्नाणि य। अपच्छिमम्मि ऊसासे सव्वं तिविहेण वोसिरामि ॥ ३४॥
॥ आउरपच्चक्खाणं समत्तं ॥१३॥
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४
चउसरणपइन्नयं
[गा. १. अत्थाहिगारा ]
२६१३. चउसरणगमण १ दुक्कडगरिहा २ सुकाणुमो यणा ३ चेव । एस गणो अणवरयं कायव्वो कुसलहेउ ति ॥ १ ॥
[गा. २ - ६. १ चउसरणगमणं]
२६१४. परिहीण राग-दोसा सव्वण्णू तियसनाहकयपूया । तिहुयणमंगल निलया अरहंता मज्झ ते सरणं ॥ २ ॥ २६१५. निविय अट्टकम्मा कयकिचा सासयं सुहं पत्ता । तियोयमत्थयत्था सिद्धा सरणं महं इहि ॥ ३ ॥ २६१६. पंचमहव्वयजुत्ता समतिण-मणि- लिड्डु-कंचणा विरया । सुग्गहियनामधेया साहू सरणं महं निचं ॥ ४ ॥ २६१७. कम्मविसपरममंतो, निलओ कलाण - अइसयाईणं । संसारजलहिपोओ सरणं मे होउ जिणधम्मो ॥ ५॥ २६१८. इय चउसरणगओ हं सम्मं निंदामि दुक्कडं इहि । कडं अणुमोमो सव्वं चिय ताण पञ्चक्खं ॥ ६॥
[गा. ७ - १७. २ दुक्कड गरिहा ] २६१९. संसारम्मि अनंते अणाइमिच्छत्तमोहमूढेणं ।
जं जं कयं कुतित्थं तं तं तिविहेण वोसिरियं ॥ ७ ॥ २६२०. जं मग्गो अवलविओ, जं च कुमग्गो य देसिओ लोए । जं कम्मबंधऊ संजायं तं पि निंदामि ॥ ८ ॥
२६२१. जं जीवघायजणयं अहिगरणं कह वि किंपि मे रइयं । तं तिविहं तिविहेणं वोसिरियं अज्ज मे सव्वं ॥ ९ ॥
३०९
५
ܐ
१५
२०
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१०
पइण्णयसुत्तेसु २६२२. जा मे वयरपरंपर कसायकलुसेण असुहलेसेणं ।
जीवाणं कहवि कया सा वि य मे सव्वहा चत्ता ॥१०॥ २६२३. जंपि सरीरं इ8 कुडुंब उवगरण रूव विनाणं ।
जीवोवघायजणयं संजायं तं पि निंदामि ॥ ११ ॥ ५ २६२४. गहिऊण य मुक्काई जम्मण-मरणेहिं जाई देहाइं।
पावेसु पसत्ताई तिविहेणं ताई चत्ताई ॥१२॥ २६२५. आवन्जिऊण धरिओ अत्थो जो लोह-मोहमूढणं ।
असुहट्ठाणपउत्तो मण-वय-काएहिं सो चत्तो॥१३॥ २६२६. जाई चिय गेह-कुडुंबयाई हिययस्स अइवइट्ठाई।
जम्मे जम्मे चत्ताई वोसिरियाई मए ताई ॥१४॥ २६२७. अहिगरणाई जाइं हल-उक्खल-सत्थ-जंतमाईणि ।
करणाईहिं कयाइं परिहरियाई मए ताई ॥१५॥ २६२८. मिच्छत्तभावगाइं जाई कुसत्थाई पावजणगाई।
कुग्गहकराई लोए निंदामि य ताई सव्वाई ॥१६॥ १५ २६२९. अन्नं पि य जं किंचि वि अन्नाण-पमाय-दोसमूढेणं ।
पावं पावेण कयं तं पि हु तिविहेण पडिकंतं ॥१७॥
[गा. १८-२६. ३ सुकडाणुमोयणा] २६३०. जं पुण देहं सयणं वावारं दविण नाण कोसलं ।
वट्टइ सुहम्मि ठाणे, तं सव्वं अणुमयं मज्झ ॥१८॥ २० २६३१. जं चिय कयं सुतित्थं, संत (? ता) ईदेसणा सुहं किचं ।
जीवाणं सुहजणयं, तिविहेणं बहुमयं तं पि ॥१९॥ २६३२. गुणपगरिसं जिणाणं, परोवयारं च धम्मकहणेणं ।
मोहजएणं नाणं, अणुमोएमो य तिविहेणं ॥२०॥ ... २६३३. सिद्धाण सिद्धभावं, असेसकम्मक्खएण सुहभावं ।
दसण-नाणसहावं, अणुमोएमो य तिविहेणं ॥ २१ ॥
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________
३११
१४. चउसरणपइन्नयं २६३४. आयरियाणाऽऽयारं पंचपयारं च जणियकल्लाणं ।
अणुओगमागमाणं, अणुमोएमो य तिविहेणं ॥२२॥ २६३५. उज्झायाणऽज्झयणं आगमदाणेण दिण्णमग्गाणं ।
उवयारवावडाणं, अणुमोएमो उ तिविहेणं ॥ २३ ॥ २६३६. साहूण साहुकिरियं मुक्खसुहाणिक्कसाहणोवायं ।
समभावभावियाणं, अणुमोएमो उ तिविहेणं ॥२४॥ २६३७. सावयगणाण सम्मं वयगहणं धम्मसवण-दाणाई ।
अन्नं पि धम्मकिचं, तं सव्वं अणुमयं मज्झ ॥२५॥ २६३८. अन्नेसिं सत्ताणं भव्वत्ताए उ होइ कम्माणं ।
मग्गाणुरूवकिरियं, तं सव्वं अणुमयं मज्झ ॥२६॥
[गा. २७. उपसंहारो] २६३९. एसो चउसरणाई जस्स मणे संठिओ सयाकालं ।
सो इह-परलोयदुहं लंघेउं लहइ कलाणं ॥२७॥
॥ चउसरणपइण्णयं सम्मत्तं ॥१४॥
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१५
१५ सिरिवीरभद्दायरियविरइयं
भत्तपरिन्नापइन्नयं
[गा. १ - २. मंगलमभिधेयं च ]
२६४० नमिऊण महाइसयं महाणुभावं मुणिं महावीरं । भणिमो भत्तपरिण्णं नियंभरणट्ठा परट्ठा य ॥ १ ॥ २६४१. भवगहणभमणरीणा लहंति निव्वुइसुहं जमल्लीणा । तं कंप्पद्दुमकाणणसुहयं जिणसासणं जयइ ॥ २ ॥
[गा. ३-४. नाणमाहयं ]
२६४२. मणुयत्तं जिणवयणं च दुल्लहं पाविऊण सप्पुरिसा ! | सासैयसुहिक्कर सिएहिं नाणवसिएहिं होयव्वं ॥ ३ ॥
२६४३. जं अज्ज सुहं भविणो संभरणीयं तयं भवे कलं । मग्गति निरुवसग्गं अपवग्गसुहं बुहा तेणं ॥ ४ ॥
[गा. ५. असासय सोक्खस्स निष्फलत्तं ] २६४४. नर-विबुहेसरसोक्खं दुक्खं परमत्थओ तयं बिंति । परिणामदारुणमसासयं च जं ता अलं तेण ॥ ५ ॥
[गा. ६-७. जिणाणाराहणाए सासयसोक्खं] २६४५. जं सासयसुहसाहणमाणाआराहणं जिर्णिदाणं । ता तीए जइयव्वं जिणवयणविसुद्धबुद्धीहिं ॥ ६ ॥ २६४६. तं नाण- दंसणाणं चारित-तवाण जिणपणीयाणं । जं आराहणमिणमो आणा आराणं बिंति ॥ ७ ॥
१. 'सर' सा० ॥ २. सहसुहेक सं० ला० पु० ॥ ३. 'हणा बिंति जे० ॥
३१२
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५. भत्तपरिनापन्नयं
[गा. ८- ९. अब्भुजयमरणस्स भेयतिगं] २६४७. पव्वज्जाए अब्भुज्जओ वि आराहओ अहासुतं । अब्भुज्जयमरणेणं अविगलमाराहणं लहइ ॥ ८ ॥ २६४८. तं अभुंज्जयमरणं अमरणधम्मेहिं वन्नियं तिविहं । भत्तपरिन्ना १ इंगिणि २ पाओवगमं ३ च धीरेहिं ॥ ९ ॥
[गा. १० - ११. भत्तपरिन्नामरणस्स भेयजुयं ] २६४९. भत्तपरिन्नामरणं दुविहं सवियारे मो १ अवीआरं २ | परक्कम मुणिणो संलिहियतणुस्स सवियारं १ ॥ १० ॥ २६५०. अपरक्कमस्स काले अपहुप्पंतम्मि जं तमवियारं २ तमहं भत्तपरिन्नं जहापरिन्नं भणिस्सामि ॥ ११ ॥
[गा. १२ - १९. भत्तपरिन्नयस्स जाणो गुरुं पर विन्नत्ती, गुरुण आलोयोara य ]
२६५१. धिइबलवियलाणमकालमच्चुकलियाणमकय करणाणं । निरवज्जमज्जकालियजईण जोग्गं निरुवसग्गं ॥ १२ ॥ २६५२. पैंसमसुहसप्पिवासो असोय- हासो सजीवियनिरासो । विसयसुहविगयरागो धम्मुज्जमजयसंवेगो ॥ १३ ॥ २६५३. निच्छियमरणावत्थो वाहिग्घत्थो जई गिहत्थो वा । भविओ भत्तपरिन्नाइ नायसंसारने गुन्नो ॥ १४ ॥ २६५४. पच्छायावपरद्धो पियधम्मो दोसैदू सणसयहो ।
अरिs पास थाई व दोसदोसिल्लकलिओ वि ॥ १५ ॥
२६५५. वाहि-जर-मरणमयरो निरंतरुप्पत्तिनीरनिउँरंबो । परिणामदारुणदुहो अहो ! दुरंतो भवसमुद्दो ॥ १६ ॥
१. 'भुज्जय' जे० ॥ २. र मो य अविआरं सा० पु० ॥ ३. परमसुह' सा० पु० ॥ ४. जाइसं सं० जे० ॥ ५. 'सदस' जे० ॥ ६. 'निउरुबो ल० पु० । निकुरंबो सा० ॥
३१३
५
१०
१५
२०
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुत्ते
२६५६. इय कलिऊण सहरिसं गुरुपामूलेऽभिगम्म विणणं । भालयलमिलियकरकमलसेहरो वंदिउं भणइ ॥ १७॥ २६५७. आरुंहिउमहं सुपुरिस ! भत्तपरिन्नापसत्थबोहित्थं । निजामण गुरुणा इच्छामि भवन्नवं तरिउं ॥ १८ ॥ ५ २६५८. कारुन्नामयनी संदसुंदरो सो वि से गुरू भई । आलोयण-वय-खामणपुरस्सरं तं पवसु ॥ १९ ॥
३१४
१० २६६०. सलं उद्धरिउमणो संवेगुव्वेयतिव्वसद्धाओ ।
जं कुइ सुद्धिहे सो तेणाऽऽराहओ होइ ॥ २१ ॥ २६६१. अह सो आलोयणदोसवज्जियं उज्जयं जहाऽऽयरियं । बालु व बालकालाउ देइ आलोयणं सम्मं ॥ २२ ॥ २६६२. ठविए पायच्छित्ते गणिणा गणिसंपयास मग्गेणं । सम्मममन्निय तवं अपावभावो पुणो भणइ ॥ २३ ॥
१५
[गा. २० - २३. भत्तपरिन्नयस्स जइणो आलोयणा पायच्छित्तकरणं च ] २६५९. 'इच्छामो 'त्ति भणित्ता भत्ती - बहुमाणसुद्धसंकप्पो ।
गुरु विगयावा पाए अभिवंदिरं विहिणा ॥ २० ॥
२०
[गा. २४- २८. भत्तपरिन्नयम्मि जइम्मि गुरुणा पंचमहव्वय रोवणं ]
२६६३. दारुणदुहजलयरनियर भीमभवजलहितारणसमत्थे । निप्पच्चवायपोए महव्वए अम्ह उक्खिवसु ॥ २४ ॥
२६६४. जैइ वि स खंडियचंडो अक्खंडमहव्वओ जई जइ वि । पव्वज्जउवट्ठावणमुट्ठावणमरिहइ तहा वि ॥ २५ ॥
२६६५.
पहुणो सुकयाणत्तिं भिचां पच्चपिणंति जह विहिणा । जावज्जीवपँइण्णाणत्तिं गुरुणो तहा सो वि ॥ २६॥
१. रुहियम सं० पु० सा० ॥ २. इ इत्थं । आ° जे० ॥ ३. च्छामि त्ति जे० । च्छामुत्ति सा० पु० ॥ ४. ओखवसु जे० ॥ ५. जय वि पु० ॥ ६. भव्वा प° सा० ॥ ७ यण्णा जे० पु० ॥ ८ तसो जे० ॥
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१५
३१५
१५. भत्तपरिन्नापइन्नयं २६६६. जो साइयारचरणो आउँट्टियदंडखंडियवओ वा ।
तह तस्स वि सम्ममुवट्ठियस्स उट्ठावणा भणिया ॥२७॥ २६६७. तत्तो तस्स महव्वयपव्वयभारोणमंतसीसस्स ।
सीसस्स समारोवई सुगुरू वि महव्वए विहिणा ॥२८॥
५
[गा. २९-३३. भत्तपरिन्नयस्स देसविरयस्स आयरणा, तम्मि य गुरुणा
सामाइयारोवणं] २६६८. अह होज देसविरओ सम्मत्तरओ रओ य जिणधम्मे ।
तस्स वि अणुव्वयाइं आरोविजंति सुद्धाई ॥२९॥ २६६९. अनियाणोदारमणो हरिसवसविसट्टकंट्रयकरालो ।
पूएइ गुरुं संघं साहम्मियमायभत्तीए ॥ ३०॥ २६७०, नियदव्वमउव्वजिणिंदभवण-जिणबिंब-वरपइट्टासु ।
वियरइ पसत्थपुत्थय-सुतित्थ-तित्थयरपूयासु ॥ ३१॥ २६७१. जइ सो वि सव्वविरईकयाणुराओ विसुद्धमइ-काओ।
छिन्नसयणाणुराओ विसयविसाओ विरत्तो य ॥ ३२॥ २६७२. संथारयपव्वजं पैवजई सो वि नियमनिरवजं ।
सव्वविरईपहाणं सामइयचरित्तमारुहइ ॥३३॥
[गा. ३४-४७. भत्तपरिन्नयस्स आयरणा] २६७३. अह सो सामइयधरो १ पडिवन्नमहव्वओ में जो साहू २।
देसविरओ य ३ चरिमं 'पञ्चक्खामि 'त्ति निच्छइओ ॥ ३४॥ २६७४. गुरुंगुणगुरुणो गुरुणो पयपंकयनमियमत्थओ भणइ ।
भयवं ! भत्तपरिन्नं तुम्हाणुमयं पवज्जामि ॥३५॥
१. °उट्टिअखंड जे० ॥२. इ स गुरू ला० पु०॥ ३. जिणवयणे जे०॥ ४. °कंचुय° सा०॥ ५. °यरजत्तासु पु०॥ ६. मण-का जे०॥ ७. °णाण रा° पु० ॥ ८. पव्वज्जइ सो सा० पु० । पडिवजह सो जे० ॥ ९. रइप्पहा सा० पु०॥ १०. य सो साल०॥ ११. रुगण° पु०॥ १२. गुणिणे जे०॥
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१६
पइण्णयसुत्तेसु २६७५. आराहणाए खेमं तस्सेव य अप्पणो य गणिवसहो ।
दिव्वेण निमित्तेणं पडिलेहइ इहरहा दोसौ ॥ ३६॥ २६७६. तत्तो भवचरिमं सो पञ्चक्खाँहि ति तिविहमाहारं ।
उक्कोसियाणि सव्वाणि तस्स दव्वाणि दंसेज्जा ॥ ३७॥ ५ २६७७. पासित्तु ताई कोई तीरं पत्तस्सिमेहिं किं मझं १ ।
देसं च कोइ भोचा संवेगगओ विचिंतेइ ॥ ३८॥ २६७८. किं च तं नोवभुत्तं मे परिणामासुई सुइ १ ।
दिट्ठसारो सुहं झाइ चोयणेसाँऽवसीयओ॥ ३९॥ २६७९. उयरमलसोहणट्ठा समाहिपाणं मणुन्नमेसो वि ।
महुरं पज्जेयव्वो मंदं च विरेयणं खमओ॥ ४०॥ २६८०. एल-तय-नाग-केसर-तमालपत्तं ससक्करं दुद्धं ।
पाऊण कढियसीयल समाहिपाणं तओ पच्छा ॥४१॥ २६८१. महुरविरेअणमेसो कायव्वो फोप्फलाइदव्वेहिं ।
निव्वाविओ य अग्गी समाहिमेसो सुहं लहइ ॥४२॥ १५ २६८२. जावजीवं तिविहं आहारं वोसिरीइही खवगो ।
निजवगो आयरिओ संघस्स निवेयणं कुणइ ॥४३॥ २६८३.
आराहणपञ्चइयं खमगस्स य निरुवसग्गपञ्चइयं ।
तो उस्सग्गो संघेण होइ सव्वेण कायव्वो॥४४॥ २६८४. पञ्चक्खाविंति तओ तं ते खेमयं चउन्विहाहारं ।
संघसमुदायमज्झे चिईवंदणपुव्वयं विहिणा ॥४५॥ २६८५. अहवा समाहिहे सागारं चयइ तिविहमाहारं ।
तो पाणयं पि पच्छा वोसिरियव्वं जहाकालं ॥४६॥
१. °णाइ खे जे० पु० सा०॥ २. °ण य प जे०॥ ३. दोसो जे० पु०॥ ४. क्खाइ ति सा०॥ ५. उक्कस्सिया सं० ला० ॥ ६. चत्तं नो सा०॥ ७. °सा विसी जे०॥ ८. पुप्फला जे०॥ ९. वोसिरह इहं ख° सा०॥ १०. खवग' सं० पु०॥ ११. खवयं सं० पु०॥ १२. चियवं सं० जे० पु० ॥ १३. °उं करेइ सो पाणगरस आहारं पु०॥.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१७
१५. भत्तपरिन्नापइन्नयं २६८६. तो सो नमंतसिरसंघडतकरकमलसेहरो विहिणा ।
खामेइ सव्वसंघं संवेगं संजणेमाणो ॥४७॥
[गा. ४८-५२. भत्तपरिन्नयस्स खामणाइ] २६८७. आयरिय उवज्झाए सीसे साहम्मिए कुल गणे य ।
जे मे केइ कसाया सव्वे तिविहेण खामेमि ॥४८॥ २६८८. सव्वे अवराहपए खाममि अहं, खमेउ मे भयवं।
अहमवि खमामि सुद्धो गुणसंघायस्स संघस्स ॥४९॥ २६८९. इय वंदण-खामण-गरिहणाहिं भवसयसमज्जियं कम्मं ।
उवणेइ खणेण खयं मियावई रायपत्ति व्व ॥५०॥ २६९०. अह तस्स महव्वयसुट्टियस्स जिणवयणभावियमइस्स ।
पञ्चक्खायाहारस्स तिव्वसंवेगसुहयस्स ॥५१॥ २६९१. आराहणलाभाओ कयत्थमप्पाणयं मुणंतस्स ।
कलुसकलतरणलदि अणुसद्धिं देइ गणिवसभो ॥५२॥
___१५
[गा. ५३-१५३. भत्तपरिन्नयं पड़ गुरुणो वित्थरओ अणुसट्ठी] २६९२. कुग्गहपरूढमूलं मूला उच्छिद वच्छ ! मिच्छत्तं ।
___भावेसु परमतत्तं सम्मत्तं सुत्तनीईए ॥ ५३॥ २६९३. भत्तिं च कुणसु तिव्वं गुणाणुराएण वीयरायाणं ।
___ तह पंचनमोक्कारे पवयणसारे रई कुणसु ॥५४॥ २६९४. सुविहियहियनिज्झाए सज्झाए उज्जओ सया होसु ।
निच्चं पंचमहव्वयरक्खं कुण आयपञ्चक्खं ॥५५॥ २६९५. उज्झसु नियाणसल्लं मोहमहलं झुकम्मनिस्सलं ।
दमसु य मुर्णिदसंदोहनिदिए इंदियमयदे ॥५६॥
१. सिरि सं° पु०॥ २. संजमेमाणो जे०। सो जणेमाणो सं० पु० ॥ ३. अवणेइ खणेण कयं मिगावई पु०॥४. मयस्स जे० ॥ ५. तरुण सं०॥ ६. उज्जुओ सा०॥ ७. सकम्म सं० जे०॥ ८. मइंदे सं० जे०॥
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________
परण्णयसुत्ते
२६९६. निव्वाणसुहावाए विन्ननिरंयाइदारुणावाए ।
सु कसा पिसाए विसयतिसाए सइसहाए ॥ ५७ ॥ २६९७. काले अपहुप्पंते सामन्ने सावसेसिए इण्हि |
मोहमहारिउदारणअसिलट्ठि सुणसु अणुस ॥ ५८ ॥ ५ २६९८. संसारमूलबीयं मिच्छत्तं सव्वहा विवज्जेहि ।
सम्मत्ते दढचित्तो होसु नमोक्कारकुसलो य ॥ ५९॥ २६९९. मँगतिण्डियाहि तोयं मन्नंति नरा जहा सतण्हाए । सोक्खाईं कुहम्माओ तहेव मिच्छत्तमूढमणा ॥ ६० ॥ २७०० न वितं करेइ अग्गी नेय विसं नेय हिप्पो । जं कुणइ महादोसं तिव्वं जीवस्स मिच्छत्तं ॥ ६१ ॥ २७०१. पावइ इहेव वसणं तुरुमिणिदत्तो व्व दारुणं पुरिसो । मिच्छत्तमोहियमणो साहुपओसाईपावाओ ॥ ६२ ॥ २७०२. मा कासि तं पमायं सम्मत्ते सव्वदुक्खनासणए । जं सम्मत्तपैइट्ठाइं नाण-तव-विरिय-चरणाई ॥ ६३ ॥ १५ २७०३. भावाणुराय-पेम्माणुराय - सुगुणाणुरायरत्तो य ।
धम्मारायरत्तो य होसु जिणसासणे निचं ॥ ६४॥ २७०४. दंसणभट्ठो भट्ठो, न हु भट्ठो होइ चरणपब्भट्ठो ।
दंसणमणुपत्तस्स उ परियडणं नत्थि संसारे ॥ ६५ ॥ २७०५. दंसणभट्ठो भट्ठो, दंसणभट्ठस्स नत्थि निव्वाणं ।
सिज्झति चरणरहिया, दंसणरहिया न सिज्यंति ॥ ६६॥ २७०६. सुद्धे सम्मत्ते अविरओ व अइँ तित्थयरनामं । जह आगमेसिभद्दा हरिकुलपहु-सेनियाईया ॥ ६७ ॥ २७०७. कल्लाणपरंपरयं लहंति जीवा विसुद्धसम्मत्ता । सम्म सरणं न ससुरासुरे लोए ॥ ६८ ॥
३१८
१०
२०
१. 'नरया' सं० जे० ॥ २. मयतहि सं० जे० ॥ ३. य सा० ॥ ४. साइपाताओ पु० । साओ पावाल सं० सा० ॥ ५. पयट्ठा' पु० ॥ ६. अ जे० ॥ ७
ज्ञेय ति सं० ॥
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५. भत्तपरिन्नापइन्नयं २७०८. तेलोक्कस्स पहुत्तं लभ्रूण वि परिवडंति कालेणं ।
सम्मत्तं पुण लद्धं अक्खयसोक्खं लहइ मोक्खं ॥ ६९॥ २७०९. अरिहंत-सिद्ध-चेइय-पवयण-आयरिय-सव्वसाहसं ।
तिव्वं करेसु भत्तिं तिगरणसुद्धेण भावेणं ॥ ७० ॥ २७१०. एगा वि सा समत्था जिणभत्ती दुग्गई निवारेउं ।
दुलहाइं लहावेउं आसिद्धिपरंपरसुहाई ॥७१॥ २७११. विजा वि भत्तिमंतस्स सिद्धिमुक्याइ होइ फलया य ।
किं पुण निव्वुइविज्जा सिज्झिहिइ अभत्तिमंतस्स ? ॥७२॥ २७१२. तेसिं आराहणनायगाण न करिज जो नरो भत्तिं ।
धणियं पि उज्जमतो सालिं सो ऊसरे ववइ ॥ ७३ ॥ २७१३. बीएण विणा सस्सं इच्छइ सो वासमब्भएण विणा ।
आराहणमिच्छंतो आराहयभत्तिमकरंतो॥ ७४ ॥ २७१४. उत्तमकुलसंपत्तिं सुहनिप्फत्तिं च कुणइ जिणभत्ती ।
मणियारसेट्ठिजीवस्स दडुरस्सेव रायगिहे ॥ ७५॥ २७१५. आराहणापुरस्सरमणन्नहियओ विसुद्धलेसाओ।
संसारक्खयकरणं तं मा मुची नमोकारं ॥ ७६॥ २७१६. अरिहंतनमुक्कारो एक्को वि हवेज जो मरणकाले।
सो जिणवरेहिं दिट्ठो संसारुच्छेयणसमत्थो ॥ ७७॥ २७१७. मिठो किलिट्ठकम्मो 'नमो जिणाणं' ति सुकयपणिहाणो ।
कमलदलक्खो जक्खो जाओ चोरो त्ति सूलिहओ ॥ ७८॥ २७१८. भावनमुक्कारविवज्जियाँई जीवेण अकयकरणांइं।
गहियाणि य मुक्काणि य अणंतसो दव्वलिंगाइं ॥७९॥
२०
१. दोग्गयं नि सं० पु०॥ २. वजाइ जे०॥ ३. सिज्झइ य अभ° जे०॥ ४. सुहसंपत्ति सं०॥ ५. मुंची न सा० । मुञ्चिहि न पु०॥ ६. चोरु त्ति सा० पु०॥ ७. °याणि जी जे.॥ ८°णाणि जे०॥
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२०
पइण्णयसुत्तेसु २७१९. आराहणापडागागहणे हत्थो भवे नमोकारो।
तह सुगइमग्गगमणे रहु व्व जीवस्स अपडिहओ ॥ ८०॥ २७२०. अन्नाणी वि ये गोवो आराहित्ता मओ नमुक्कारं ।
चंपाए सेट्ठिसुओ सुदंसणो विस्सुओ जाओ ॥ ८१॥ ५ २७२१. विजा जहा पिसायं सुझुवउत्ता करेइ पुरिसवसं ।
नाणं हिययपिसायं सुदुवउत्तं तह करेइ ॥ ८२॥ २७२२. उवसमइ किण्हसप्पो जह मंतेण विहिणा पउत्तेणं ।
तह हिययकिण्हसप्पो सुटुवउत्तेण नाणेणं ॥८३॥ २७२३. जह मक्कडओ खणमवि मज्झत्थो अच्छिउं न सक्केइ ।
तह खणमवि मज्झत्थो विसएहिं विणा न होइ मणो ॥ ८४ ॥ २७२४. तम्हा स उठ्ठिउमणो मणमक्कडओ जिणोवएसेणं ।
काउं सुत्तनिबद्धो रामेयन्वो सुहज्झाणे ॥ ८५ ॥ २७२५. सूई जहा ससुत्ता न नसई कयवरम्मि पडिया वि ।
जीवो वि तह ससुत्तो न नस्सइ गओ वि संसारे ॥८६॥ १५ २७२६. खंडसिलोगेहि जवो जइ ता मरणाउ रक्खिओ राया ।
पत्तो यं सुसामन्नं किं पुण जिणवुत्तसुत्तेणं ॥ ८७॥ २७२७. अहवा चिलाइपुत्तो पत्तो नाणं तहाँऽमरतं च ।
उवसम-विवेग-संवरपयसुमरणमेत्तसुयनाणो ॥ ८८॥ २७२८. परिहर छज्जीववहं सम्मं मण-वयण-कायजोगेहिं ।
जीवविसेसं नाउं जावजीवं पयत्तेणं ॥ ८९॥ २७२९. जह ते न पियं दुक्खं जाणिय एमेव सव्वजीवाणं ।
सव्वायरमुवउत्तो अत्तोवम्मेण कुणसु दयं ॥९०॥
१. अप्पडिहो सा०॥ २. हु जे०॥ ३. कन्हस जे०॥ ४. सुहे झा जे०॥ ५. जीवो तहा स सं० जे०॥ ६. य स साम सं०॥ ७. णउत्त° सा० पु०॥ ८. हा सुरत्तं जे०॥ ९. अप्पोव० सं० पु.॥
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२१
१५. भत्तपरिन्नापइन्नयं २७३०. तुंगं न मंदराओ, आगासाओ विसालयं नत्थि ।
जह, तह जयम्मि जाणसु धम्ममहिंसासमं नत्थि ॥ ९१॥ २७३१. सव्वे वि य संबंधा पत्ता जीवेण सव्वजीवेहिं ।
तो मारंतो जीवे मारइ संबंधिणो सव्वे ॥ ९२ ॥ २७३२. जीववहो अप्पवहो, जीवदया अप्पणो दया होइ ।
ता सव्वजीवहिंसा परिचत्ता अत्तकामेहि ॥९३॥ २७३३. जावइयाइं दुक्खाइं होंति चउगइगयस्स जीवस्स ।
सव्वाई ताई हिंसाफलाई निउणं वियाणाहि ॥ ९४॥ २७३४. जं किंचि सुहमुयारं पहुत्तणं पयइसुंदरं जं च ।
आरोग्गं सोहग्गं तं तमहिंसाफलं सव्वं ॥९५॥ २७३५. पाणो वि पाडिहेरं पत्तो छूढो वि सुंसुमारदहे ।
एगेण वि एगदिणऽजिएणऽहिंसावयगुणेणं ॥ ९६॥ २७३६. परिहर असञ्चवयणं सव्वं पि चउव्विहं पयत्तेणं ।
संजमवंता वि जैओ भासादोसेण लिप्पंति ॥ ९७॥ २७३७. हासेण व कोहेण व लोहेण भएण वा वि तमसचं ।
मा भणसु, भणसु सचं, जीवहियत्थं पसत्थमिणं ॥ ९८॥ २७३८. विस्ससणिज्जो माया व होइ पुज्जो गुरु व्व लोयस्स ।
सयM व्व सच्चवाई पुरिसो सव्वस्स होइ पिओ ॥ ९९॥ २७३९. होउ व जडी सिहंडी मुंडी वा वक्कली व नग्गो वा ।
लोए असच्चवाई भन्नइ पासंडचंडालो ॥१०॥ २७४०. अलियं सई पि भणियं विहणइ बहुयाई सञ्चवयणाई ।
पडिओ नरयम्मि वसू एक्केण असच्चवयणेणं ॥१०१॥ २७४१. मा कुणसु धीर! बुद्धिं अप्पं व बहुं व परधणं घेत्तुं ।
दंतंतरसोहणयं "किलिंचमित्तं पि अविदिन्नं ॥ १०२॥
१. सम्वे चिय सं° सं०॥ २. जई भा० सं०॥ ३. गुरू व खोगस्स सं• जे०॥ ४. °यणो व स सं० पु०॥ ५. सब पि जे०॥ ६. विहुण जे०॥ ७. कलिंचमेत्तं सं०॥
प.२१
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
२७४२. जो पुण अत्थं अवहरइ तस्स सो जीवियं पि अवहरइ । जं सो अत्थकएणं उज्झइ जीयं, न उण अत्थं ॥ १०३ ॥ २७४३. तो जीवदयापरमं धम्मं गहिऊण गिण्ह माऽदिन्नं । जिण - गणहर पडिसिद्धं लोगविरुद्धं अहम्मं च ॥ १०४ ॥ ५ २७४४. चोरो पर लोगम्मि वि नारय - तिरिएसु लहइ दुक्खाई । मणुयत्तणे वि दीणो दारिद्दोवद्दुओ होइ ॥ १०५ ॥ २७४५. चोरिक्कनिवित्तीए सावयपुत्तो जहा सुहं लहई ।
किढिमोर पिच्छचित्तयगोट्ठीचोराण चलणेसु ॥ १०६ ॥ २७४६. रक्खाहि बंभचेरं च बंभगुत्तीहिं नवहिं परिसुद्धं ।
निचं जिणाहि कामं दोसपकामं वियाणित्ता ॥ १०७॥ २७४७. जावइआ किर दोसा इह-परलोए दुहावहा होंति ।
आवहइ ते उ सव्वे मेहुणसन्ना मणूसस्स ॥ १०८ ॥ २७४८. रइ- अरइतरलजीहाजुएण संकप्पउब्भडपणेणं ।
विसयबिलवासिणा मय मुहेण बिब्बोयरोसेण ॥ १०९॥ १५ २७४९. कामभुयगेण दट्ठा लज्जानिम्मोयदप्पदाढेणं ।
नासंति नरा अवसा दुस्सहदुक्खावहविसेणं ॥ ११० 11 २७५०. ललक्कनिरयवियणाउ घोरसंसारसाय रुव्वहणं ।
संगच्छ न य पिच्छइ तुच्छत्तं कामियसुहस्स ॥ १११ ॥ २७५१. वम्महसरसयविद्धो गिद्धो वणिउँ व्व रायपत्तीए । पौउक्खालयगेहे दुग्गंधेऽणेगसो वसिओ ॥ ११२ ॥ २७५२. कामासत्तो न मुणइ गम्माऽगम्मं पि वेसियाणो व्व । सेट्ठी कुबेरदत्तो निययसुयासुरयरइरत्तो ॥ ११३ ॥
३२२
१०
२०
२७५३. पॅडिपिल्लिय कामकलिं कामग्घत्थासु मुयसु अणुबंधं । महिलासु दोसविसवल्लरीसु पयई नियच्छंतो ॥ ११४ ॥
१. ता जी० सं० ॥ २. दूसह पु० ॥ ३. णिओ व रा° जे० पु० ॥ ४ पायुक्खा जे० ॥ ५. कामुम्मत्तो सं० ॥ ६. सियाणि व्व जे० । सियाणु व्व सा० ॥ ७ ८. पडिपेल्लि सं० । पडिपलि जे० ॥
तो व्व नियसु पु० ॥
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२३
१५. भत्तपरिभापइन्नयं २७५४. महिला कुलं सवंसं पैई सुयं मायरं च पियरं च ।
विसयंधा अगणंती दुक्खसमुद्दम्मि पाडेइ ॥ ११५॥ २७५५. नीयंगमाहिं सुपओहराहिं उप्पित्थमंथरगईहिं ।
महिलाहिं निन्नयाहि व गिरिवरगरुया वि भिजंति ॥ ११६॥ २७५६. सुद्दु वि जियासु सुझु वि पियासु सुदु वि परूढपेम्मासु ।
महिलासु भयंगीसु व वीसंभं नाम को कुणइ १ ॥११७॥ २७५७. वीसंभनिन्भरं पि हु उवयारपरं परूढेपणयं पि ।
कयविप्पियं पियं झत्ति निति निहणं हयासाओ ॥११८॥ २७५८. रमणीयदंसणाओ सोमालंगीओ गुणनिबद्धाओ।
नवमालइमालाओ व हरंति हिययं महिलियाओ ॥११९॥ २७५९. किंतु महिलाण तासिं दंसणसुंदेरजणियमोहाणं ।
आलिंगणमइरा देइ वज्झमालाण व विणासं ॥१२० ॥ २७६०. रमणीण दंसणं चैव सुंदरं, होउ संगमसुहेणं ।
गंधो चिय सुरहो मालईइ, मलणं पुण विणासो ॥१२१॥ २७६१. साकेयपुराहिवई देवरई रज्जसोक्खपभट्ठो ।
पंगुलहेउं छूढो बूढो य नईइ देवीए ॥ १२२॥ २७६२. सोयसरी दुरियदरी कवडकुडी महिलिया किलेसकरी।
वइरविरोयणअरणी दुक्खखणी सुक्खपडिवक्खा ॥ १२३॥ २७६३. अमुणियमणपरिकम्मो सम्मं को नाम नासिउं तरइ ।
वम्महसरपसरोहे दिट्ठिच्छोहे मयच्छीणं १ ॥१२४॥ २७६४. घणमालाओ व दुरुन्नमंतसुपओहराओ वइंति ।
मोहविसं महिलाओ आलक्कविसं व पुरिसस्स ॥१२५ ॥ २७६५. परिहरसु तओ तासिं दिहिँ दिट्ठीविसस्स व अहिस्स ।
जं रमणिनयणबाणा चरित्तपाणे विणासेंति ॥ १२६॥
१. समग्गं पियं सु संसं०॥ २. पियं सु° सा०॥ ३. उप्पिच्छमं° सा०। ओपिच्छमं जे०॥ ४. ढपेम्म पि जे०॥ ५. °णसमिद्धा जे०॥
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________
१.
३२४
पदण्णयसुत्तेसु २७६६. महिलासंसग्गीए अग्गीइ व जं च अप्पसारस्स ।
मयणं व मणो मुणिणो वि हंत ! सिग्धं चिय विलाइ ॥१२७॥ २७६७. जइ वि परिचत्तसंगो तवतणुयंगो तहा वि परिवडइ ।
महिलासंसग्गीए कोसाभवणूसिय व्व रिसी ॥१२८॥ ५ २७६८. सिंगारतरंगाए विलासवेलाए जोव्वणजलाए ।
पहसियफेणाए मुणी नारिनईए नै वुझंति ॥ १२९ ॥ २७६९. विसयजलं मोहकलं विलास-बिब्बोयजलयराइन् ।
मयमयरं उत्तिन्ना तारुन्नमहन्नवं धीरा ॥ १३०॥ २७७०. अभितर-बाहिरए संव्वे गंथे तुमं विवजेहि ।
कय-कारिय-ऽणुमईहिं काय-मणो-वायजोगेहिं ॥१३१॥ २७७१. संगनिमित्तं मारेइ, भणइ अलियं, करेइ चोरिकं ।
सेवइ मेहुण, मुच्छं अप्परिमाणं कुणइ जीवो ॥ १३२॥ २७७२. संगो महाभयं जं विहेडिओ सावरण संतेणं ।
पुत्तेण हिए अत्यम्मि मणिवई कुंचिएण जहा ॥१३३॥ १५ २७७३. सव्वग्गंथविमुक्को सीईभूओ पसंतचित्तो य ।
जं पावइ मुत्तिसुहं न चक्कवट्टी वि तं लहइ ॥ १३४ ॥ २७७४. निस्सलस्सेह महव्वयाई अक्खंड-निव्वणगुणाई।
उवहम्मति य ताई नियाणसल्लेण मुणिणो वि॥१३५॥ २७७५. अह राग-दोसगंब्भं मोहग्गभं च तं भवे तिविहं ।
धम्मत्यं हीणकुलाइपत्थणं मोहगम्भं तं ॥ १३६ ॥ २७७६. रागेण गंगदत्तो, दोसेणं विस्सभूइमाईया।
मोहेण चंडपिंगलमाईया होति दिटुंता ॥ १३७॥ २७७७. अगणिय जो मुक्खसुहं कुणइ नियाणं असारसुहहेउं ।
सो कायमणिकएणं वेरुलियमणिं पणासेइ ॥१३८॥
1.न बुदति सा० पु०॥ २. सव्वे संगे तुमं सा०॥ ३. मारइ भणइ मलीयं सा० ॥ ४. गम्भं च मोहगभं जे०॥ ५. मुत्तिसुहं जे०॥
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५. भत्तपरिन्नापइन्नयं २७७८. दुक्खक्खय कम्मक्खय समाहिमरणं च बोहिलाभो य ।
एवं पत्थेयव्वं, न पत्थणिजं तंओ अन्नं ॥ १३९॥ २७७९. उज्झियनियाणसल्लो निसिभत्तनियत्ति-समिइ-गुत्तीहि ।
पंचमहव्वयरक्खं कयसिवसोक्खं पसाहेइ ॥१४०॥ २७८०. इंदियविसयपसत्ता पडंति संसारसायरे जीवा ।
पक्खि व्व छिन्नपक्खा सुसीलगुणपेहुणविहूणा ॥ १४१॥ २७८१. न लहइ जहा लिहंतो मुहिलियं अट्ठियं रसं सुणओ ।
सो सइतालुयरसियं विलिहंतो मन्नए सोक्खं ॥१४२॥ २७८२. महिलापसंगसेवी न लहइ किंचि वि सुहं तहाँ पुरिसो।
सो मन्नए वराओ सयकायपरिस्समं सोक्खं ॥ १४३॥ २७८३. सुट्ठवि मग्गिजंतो कत्थ वि कयलीइ नत्थि जह सारो ।
इंदियविसएसु तहा नत्थि सुहं सुट्ठ वि गविढं ॥ १४४॥ २७८४. सोएण पवसियपिया, चक्खूराएण माहुरो वणिओ।
घाणेण रायपुत्तो निहओ, जीहाए सोदासो ॥१४५॥ २७८५. फासिदिएणं दिट्ठो नट्ठो सोमालिया महीपालो ।
एक्केकेण वि निहया, किं पुण जे पंचसु पसत्ता ? ॥१४६॥ २७८६. विसयाविक्खो निवडइ, निरविक्खो तरइ दुत्तरभवोहं ।
देवीदीवसमागयभाउयजुयलं व भणियं च ॥१४७॥ २७८७. छलिया अवयक्खंता निरावयक्खा गया अविग्घेणं ।
तम्हा पवयणसारे निरावयक्खेण होयव्वं ॥१४८॥ २७८८. विसए अवयक्खंता पडंति संसारसागरे घोरे ।
विसएसु निरवयक्खा तरंति संसारकंतारं ॥ १४९॥ २७८९. ता धीर ! धीबलेणं दुईते दमसु इंदियमइंदे ।
तेणुक्खयपडिवक्खो हराहि आराहणपडागं ॥१५॥
१५
१. जमो सं० ॥ २. हा मूढो जे० ॥ ३. केलीइ सा०॥ ४. ण दुट्टो सा०॥
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२६
पण
२७९०. कोहाईण विवागं नाऊण य तेसि निग्गहेण गुणं । निग्गिन्ह तेण सुपुरिस ! कसायकलिणो पयत्तेणं ॥ १५१ ॥ २७९१. जं अइतिक्खं दुक्खं जं च सुहं उत्तिमं तिलोईए । तं जाण कसायाणं बुड्डि-क्खयद्देउयं सव्वं ॥ १५२ ॥ ५ २७९२. कोहेण नंदमाई निहया, माणेण फेरुसरामाई । मायाइ पंडरज्जा, लोहेणं लोहनंदाई ॥ १५३ ॥
[गा. १५४-५५. भत्तपरिन्नयस्स गुरुअणुसट्ठिपडिवत्ती] २७९३. इय उवएसामयपाणएण पल्हाइयम्मि चित्तम्मि |
जाओ सुनिओ सो पाऊण व पाणियं तिसिओ ॥ १५४ ॥ 'इच्छामो अणुसद्धिं भंते ! भवपंकतरणदढलट्ठि | जं जह वृत्तं तं तह करेमि ' विणओणओ भणइ ॥ १५५ ॥
१० २७९४.
२०
[गा. १५६ - ७१. वियणाघत्थं भत्तपरिन्नयं पर गुरूवएसो] २७९५. जइ कह वि असुहकम्मोदएण देहम्मि संभवे वियणा । अहवा तण्हाईया परीसहा से उदीरिजा ॥ १५६ ॥
१५ २७९६. निद्धं महुरं पल्हायणिज्ज हिययंगमं अणलियं च । तो सेहावेयव्वो सो खवओ पन्नवतेणं ॥ १५७ ॥ २७९७. संभरसु सुयण ! जं तं मज्झम्मि चउव्विहस्स संघस्स | बूढा महापन्ना ' अहयं आराहइस्सामि ' ॥ १५८ ॥ २७९८. अरिहंत-सिद्ध- केवलिपच्चक्खं सव्वसंघर्सेक्खिस्स । पञ्चक्खाणस्स कयस्स भंजणं नाम को कुणइ ? ॥ १५९ ॥
२७९९. भालुंकीए करुणं खज्जतो घोरवेयणत्तो वि । आराहणं पवन्नो झाणेण अवंतिसुकुमालो ॥ १६० ॥
१, तिछोए वि पु० ॥ २, फरसुरा सा० ॥ ३, सीहा सं० जे० ॥ ४. सक्खरस सं० ॥
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२७
१५. भत्तपरिनापइन्नयं २८००, मुग्गिलगिरिम्मि सुकोसलो वि सिद्धत्थदइयओ भयवं ।
वग्धीए खजंतो पडिवन्नो उत्तमं अहूँ ॥१६१॥ २८०१. गोडे पाओवगओ सुबंधुणा गोमए पलिवियम्मि ।
डझंतो चाणको पडिवन्नो उत्तमं अटुं ॥ १६२॥ २८०२. रोहीडंगम्मि सत्तीहओ वि कुंचेण अग्गिनिवदइओ।
तं वेयणमहियासिय पडिवन्नो उत्तम अटुं॥१६३॥ २८०३. अवलंबिऊण सत्तं तुमं पिता धीर ! धीरयं कुणसु ।
भावेसु य नेगुन्नं संसारमहासमुदस्स ॥१६४॥ २८०४. जम्म-जरा-मरणजलो अणाइमं वसणसावयाइन्नो।
जीवाण दुक्खहेऊ कट्ठ रोदो भवसमुद्दो॥१६५॥ २८०५. धन्नो हं जेण मए अणोरपारम्मि भवसमुद्दम्मि ।
भवसयसहस्सदुलह लद्धं सद्धम्मजाणमिणं ॥१६६॥ २८०६. एअस्स पभावेणं पालिजंतस्स सेइपयत्तेणं ।
जम्मतरे वि जीवा पावंति न दुक्ख-दोगचं ॥ १६७ ॥ २८०७. चिंतामणी अउव्वो एयमपुत्वो य कप्परुक्खो त्ति ।
एयं परमो मंतो, एयं परमामयं इत्थ ॥१६८॥ २८०८. अह मणिमंदिरसुंदरफुरंतजिणगुणनिरंजणुज्जोओ।
पंचनमोक्कारसमे पाणे पणओ विसज्जेइ ॥१६९॥ २८०९. परिणामविसुद्धीए सोहम्मे सुरवरी महिड्डीओ।
आराहिऊण जायइ भत्तपरिन्नं जहन्नं सो ॥१७०॥
२८१०. उक्कोसेण गिहत्थो अचुयकप्पम्मि जायए अमरो।
निव्वाणसुहं पावइ साहू सव्वट्ठसिद्धिं वा ॥ १७१॥
१. सं०-पु. आदर्शयोरेबैका गाथाऽधिका वर्तते ॥ २. सयपय° जे० ॥ ३, दोहग्गं सं०॥ 1. भामयसरिच्छं सा9 ! माइयं इच्छ जे० ॥ ५, जहन्नेगा जे०॥
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२८
परणयसुते
[गा. १७२ - ७३. भत्तपरिनापइन्नयमाइप्पं अंतिम मंगलं च ] २८११. इय जोईसरजिणवीरभद्द भणियाणुसारिणीमिणमो । भत्तपरिन्नं धन्ना पेढंति निसुणंति भावेंति ॥ १७२ ॥ २८१२. संत्तरिसयं जिणाण व गाहाणं समयखित्तपन्नत्तं । आराहंतो विहिणा सासयसोक्खं लहइ मोक्खं ॥ १७३ ॥ ॥ भैत्तपरिन्नापइण्णयं सम्मतं ॥ १५ ॥
१. पढति भावंति सेवंति सं१ ० ॥ २. सत्तरस्यं सं० ॥ ३. भक्तपरिज्ञाप्रकीर्णक समाप्तम् सं० ॥
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६ सिरिवीरभद्दायरियविरइयं
आउरपच्चक्खाणपइण्णयं
[गा. १ - ९. बालपंडियमरणं]
च
२८१३. देसिक्केदेसविरओ सम्मद्दिडी मैरिज जो जीवो । तं होइ बालपंडियमरणं जिणसासणे भणियं ॥ १ ॥ २८१४. पंच य अणुव्वयाई सत्त उँ सिक्खा उ देस- इम्मो । सव्वेण व देसेण व तेण जुओ होइ देसजई ॥ २॥ २८१५. पौणिवह १ मुसावाए २ अदत्त ३ परदारनियमणेहिं ४ अपरिमिइच्छाओ ५ र्विं य अणुव्वयाई विरमणाई ॥ ३ ॥ २८१६. जं च दिसावेरमणं १ अणत्थंदंडाउ जं च वेरमणं २ । देसावगासियं पिय ३ गुणव्वयाइं भवे ताई ॥ ४ ॥ २७१७. भोगाणं परिसंखा १ सामाइय २ अतिहिसंविभागो य ३ पोसहविही य सव्वो ४ चउरो सिक्खाओ वुत्ताओ ॥ ५ ॥ २८१८. आसुक्कारे मरणे अच्छिन्नाए ये जीवियासाए ।
नाहि वा अमुक्क पच्छिम संलेहणमकिच्चा ॥ ६ ॥ २८१९. आलोइय निस्सल्लो सघरे चैवाऽऽरुहित्तु संथारं । जइ मरइ देसविरओ तं वृत्तं बालपंडिययं ॥ ७ ॥ २८२०. जो " भत्तपरिन्नाए " उवक्कमो वित्थरेण निद्दिट्ठो । सो चैव बालपंडियमरणे नेओ जहाजोग्गं ॥ ८ ॥
१. 'सेक्कदे° सं० पु० ला० ॥ २. मरेज सं० पु० ला० ॥ ३. य सं० पु० ॥ ४. पाणव० सं० ला० ॥ ५. वा जे० ॥ ६. चिय सं० जे० ॥ ७ त्थदंडेहिं जं सं० पु० ला० ॥ ८. उ सं० । व ला० ॥
३२९
1
१०
१५
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________
पहण्णयमुत्तेसु २८२१. वेमाणिएसु कप्पोवगेसु नियमेण तस्स उववाओ।
नियमा सिज्झइ उक्कोसएण सो सत्तमम्मि भवे ॥९॥
[गा. १०. पंडियमरणं] २८२२. इंय बालपंडियं होइ मरणमरिहंतसासणे दिटुं ।
इत्तो पंडियमरणं तमहं वोच्छं समासेणं ॥१०॥
[सु. ११. गा. १२-३२. कालतिय-करणतिय-जोगचउक्क
तेवट्ठिझाणाईणं पडिक्कमण-निंदणा-गरिहणाइ] २८२३. इच्छामि भंते ! उत्तमढे पडिक्कमामि अईयं पडिक्कमामि १ अणागयं पडिक्कमामि २ पञ्चुप्पन्नं पडिक्कमामि ३ कयं पडिक्कमामि १ कारियं पडिक्कमामि २ १० अणुमोइयं पडिक्कमामि ३, मिच्छत्तं पडिक्कमामि १ असंजमं पडिक्कमामि २ कसायं
पडिक्कमामि ३ पावपओगं पडिक्कमामि ४, मिच्छादसणपरिणामेसु वा इहलोगेसु वा परलोगेसु वा संचित्तेसु वा अचित्तेसु वा पंचसु इंदियत्थेसु वा; अन्नाणंझाणे १ अणायारंझाणे २ कुदंसणंझाणे ३ कोहंझाणे ४ माणंझाणे ५ मायंझाणे
६ लोभंझाणे ७ रागंझाणे ८ दोसंझाणे ९ मोहंझाणे १० इच्छंझाणे १५ ११ मिच्छंझाणे १२ मुच्छंझाणे १३ संकंझाणे १४ कंखंझाणे १५ गेहिंझाणे
१६ आसंझाणे १७ तण्हंझाणे १८ छुहंझाणे १९ पंथंझाणे २० पंथाणंझाणे २१ निदंझाणे २२ नियाणंझाणे २३ नेहंझाणे २४ कामंझाणे २५ कलुसंझाणे २६ कलहंझाणे २७ जुझंझाणे २८ निजुज्झंझाणे २९ संगंझाणे ३० संगह
झाणे ३१ ववहारंझाणे ३२ कयविक्कयंझाणे ३३ अणत्थदंडंझाणे ३४ आभोगं२० झाणे ३५ अणाभोगंझाणे ३६ अणाइल्लंझाणे ३७ वरंझाणे ३८ वियक्कंझाणे
३९ हिंसंझाणे ४० हासंझाणे ४१ पहासंझाणे ४२ पओसंझाणे ४३ फरुसंझाणे ४४ भयंझाणे ४५ रूवंझाणे ४६ अप्पपसंसंझाणे ४७ परनिंदंझाणे ४८ परगरिहंझाणे ४९ परिग्गहंझाणे ५० परपरिवायंझाणे ५१ परदूसणंझाणे ५२
आरंभंझाणे ५३ संरंभंझाणे ५४ पावाणुमोयणंझाणे ५५ अहिगरणंझाणे ५६ २५ असमाहिमरणंझाणे ५७ कम्मोदयपच्चयंझाणे ५८ इडिगारवंझाणे ५९ रसगारवं
१. °सणे भणियं जे०॥ २. एत्तो सं० ला०॥ ३. पंडिय! पंडियमरणं वुच्छं जे० पु०॥ ४. उत्तिम सं० ला०॥ ५. सच्चित्तेसु वा अच्चित्ते सा० पु०॥
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६. आउरपञ्चक्खाणपइण्णयं
झाणे ६० सायागारवंझाणे ६१ अवेरमणंझाणे ६२ अमुत्तिमरणंझाणे ६३, सुतस्स वा पडिबुद्धस्स वा जो मे कोई देवसिओ राइओ उत्तिमट्ठे अइक्कमो वइक्कमो अईयारो अणायारो तस्स मिच्छा मि दुक्कडं ॥ ११ ॥
२८२४. एस करेमि पणामं जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स । साणं च जिणाणं सगणहराणं च सव्वेसिं ॥ १२ ॥ २८२५. सव्वं पाणारंभ पच्चक्खामि त्ति अलियवयणं च । सव्वमेदिन्नादाणं मेहुण परिग्गहं चैव ॥ १३ ॥ २८२६. सम्मं मे सव्वभूएस, वेरं मज्झ न केणई ।
आसाओ वोसिरित्ताणं समहिमणुपाल ॥ १४ ॥ २८२७. सर्व्वं चाऽऽहारविहिं सन्नाओ गारवे कसाए य । सव्वं चेव ममत्तं चैएमि सव्वं खमावेमि ॥ १५ ॥ २८२८. होज्जा इमम्मि समए उवक्कमो जीवियस्स जइ मैज्झ । एयं पच्चक्खाणं विउला आराहणा होउ ॥ १६ ॥ २८२९. सव्वदुक्खप्पहीणाणं सिद्धाणं अरहओ नमो । सद्दहे जिणपन्नत्तं पञ्चक्खामि य पावगं ॥ १७ ॥ २८३०. नमोऽत्थु धुयपावाणं सिद्धाणं च महेसिणं । संथारं पडिवज्जामि जहा केवलिदेसियं ॥ १८ ॥ २८३१. जं किंचि वि दुच्चरियं तं सव्वं वोसिरामि तिविहेणं सामाइयं च तिविहं करेमि सव्वं निरागारं ॥ १९ ॥ २८३२. बज्झं अभितरं उवहिं सरीराइ सभोयणं ।
मणसा वय- काहिं सव्वं भावेण वोसिरे ॥ २० ॥ २८३३. सव्वं पाणारंभं पच्चक्खामि त्ति अलियवयणं च । सव्वमदत्तादाणं मेहुणय परिग्गहं चैव ॥ २१ ॥
मेहुण
१. पत्ते वा पडिबुद्धेसु वा जो मे कओ देव' पु० ला ० ॥ २. 'मदत्तादा' पु० ॥ ३. प' पु० ला० ॥ ४. समाहिं पडिवज्जए पु० ॥ ५ चयामि पु० ॥ ६, मज्झं पु० ला० ॥ ७, नमुत्थु सा० जे० ॥ ८, वह का सं० पु० ला ० ॥
३३१
५
१०
१५
२०
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३२
पहण्णयसुत्तेसु २८३४. सम्मं मे सव्वभूएसु वेरं मज्झ न केणई ।
आसाओ वोसिरित्ताणं समाहिं पडिवजए ॥ २२ ॥ २८३५. रागं बंधं पओसं च हरिसं दीणभावयं ।
उस्सुगत्तं भयं सोगं रई अरइं च वोसिरे ॥ २३ ॥ ५ २८३६. ममत्तं परिवजामि निम्ममत्तं उवडिओ।
आलंबणं च मे आया, अवसेसं च वोसिरे ॥ २४॥ २८३७. आया हु महं नाणे, आया मे दंसणे चरित्ते य ।
आया पञ्चक्खाणे, आया मे संजमे जोगे ॥२५॥ . २८३८. एगो वच्चइ जीवो, एगो चेवुववजई ।
एगस्स होइ मरणं, एगो सिज्झइ नीरओ ॥२६॥ २८३९. एगो मे सासओ अप्पा नाण-दंसणसंजुओ।
सेसा मे बाहिरा भावा सव्वे संजोगलक्खणा ॥२७॥ २८४०. संजोगमूला जीवेणं पत्ता दुक्खपरंपरा ।
तम्हा संजोगसंबंध सव्वं भावेण वोसिरे ॥२८॥ १५ २८४१. मूलगुण उत्तरगुणे जे मे नाऽऽराहिया पैमाएणं ।
तमहं सव्वं निंदे पडिक्कमे आगमिस्साणं ॥ २९ ॥ २८४२. सत्त भए अट्ठ मए सन्ना चत्तारि गारवे तिन्नि ।
आसायण तेत्तीसं रागं दोसं च गरिहामि ॥३०॥ २८४३. अस्संजममन्नाणं मिच्छत्तं सव्वमेव य मंमत्तं ।
जीवेसु अजीवेसु य तं निंदे तं च गरिहामि ॥ ३१ ॥ २८४४. निंदामि निंदणिजं गैरहामि य जं च मे गरहणिज ।
आलोएमि य सव्वं सब्भितर बाहिरं उवहिं ॥३२॥
१. ममत्ति परियाणामि नि सं०॥ २. °त्तमव जे० ॥ ३. उ जे०॥ ४. मझ ना सं० पु० ला०॥ ५. चेव उवव० सं० पु. ला०॥ ६. °स्स चेव म' सा०॥ ७. सब्वभावेण वो सं० पु. ला० । सम्वं तिविहेण वो जे० पु० ॥ ८. पयत्तेणं जे० पु० ॥ ९. ममत्तिं सं० ला०॥१०. गरिहामी जं जे०॥११. अभिजे. पु०॥
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३३
१६. आउरपञ्चक्खाणपइण्णय
[गा. ३३-३६. आलोयणादायग-गाहगा] २८४५. जह बालो जंपतो कन्जमकजं च उज्जुयं भणइ ।
तं तह आलोएजा मायामोसं पमोत्तूणं ॥३३॥ २८४६. नाणम्मि दंसणम्मि य तवे चरिते य चउसु वि अकंपो ।
धीरो आगमकुसलो अपरिस्सावी रहस्साणं ॥ ३४ ।। २८४७. रागेण व दोसेण व जं भे अकयन्नुयापमाएणं ।
जो मे किंचि वि भणिओ तमहं तिविहेण खामेमि ॥ ३५॥ २८४८. तिविहं भणंति मरणं, बालाणं १ बालपंडियाणं २ च ।
तइयं पंडियमरणं जं केवलिणो अ[मरंति ३ ॥३६॥
धी
[गा. ३७-४५. असमाहिमरणं तप्फलं च] २८४९. जे पुण अट्ठमईया पयलियसन्ना य वक्कभावा य ।
असमाहिणा मरंति उ न हु ते आराहगा भणिया ॥३७॥ २८५०. मरणे विराहिए देवदुग्गई दुलहा ये किर बोही ।
संसारो य अणंतो होइ पुणो आगमिस्साणं ॥ ३८॥ २८५१. का देवदुग्गई ? का अबोहि ? केणेव कुंज्झई मरणं १ ।
केण अंणंतमपारं संसारे हिंडई जीवो १ ॥ ३९॥ २८५२. कंदप्पदेव-किब्बिस-अभिओगा आसुरी य सम्मोहा ।
ता देवदुग्गईओ मरणम्मि विराहिए हुंति ॥४०॥ २८५३. मिच्छदंसणरत्ता सनियाणा कण्हलेसमोगाढा ।
इये जे मरंति जीवा तेसिं दुलहा भवे बोही ॥४१॥ २८५४. सम्मईसणरत्ता अनियाणा सुक्कलेसमोगाढा ।
इय जे मरंति जीवा तेसिं सुलहा भवे बोही ॥४२॥
१. उजओ भ जे०॥ २. माया-मदविप्पमुक्को म पु० ॥ ३. अप्परिसाई र° ला० ॥ १. °गुसरं सं० पु०॥ ५. वंकमा जे० सा०॥ ६. व सं०॥ ७. भमइ सं० पु० ला० ॥ ८. बोमई ला० । उज्मई सं० ॥ ९. अणतं पा सं० पु० ला०॥ १०. हिंडए सं० ला०॥ 1.मिछादस० सं०॥ १२-१३. इह जे सं० पु० ला० ॥
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदण्णयसुत्तेसु २८५५. जे पुण गुरुपडिणीया बहुमोहा ससबला कुसीला य ।
असमाहिणा मरंति उ ते हुँति अणंतसंसारी ॥४३॥ २८५६. जिणवयणे अणुरत्ता गुरुवयणं जे करंति भावेणं ।
असबल असंकिलिट्ठा ते हुंति परित्तसंसारी ॥४४॥ ५ २८५७. बालमरणाणि बहुसो बहुयाणि अंकामगाणि मरणाणि ।
मरिहिंति ते वरायो जे जिणवयणं न याणंति ॥४५॥
[गा. ४६-४७. बालमरणं] २८५८. सत्थग्गहणं विसभक्खणं च जलणं च जलपवेसो य।
अणयारभंडसेवी जम्मण-मरणाणुबंधीणि ॥४६॥ १० २८५९. उडमहे तिरियम्मि वि मयाणि जीवेण बालमरणाणि ।
दसण-नाणसहगओ पंडियमरणं अणुमरिस्सं ॥ ४७ ।।
[गा. ४८-७१. पंडियमरणे भावणाओ तदाराहणविही य] २८६०. उव्वेयणयं जाई मरणं नरएसु वेयणाओ य ।
एयाणि संभरंतो पंडियमरणं मरसु इण्हि ॥४८॥ १५ २८६१. जइ उप्पजइ दुक्खं तो दट्ठव्वो सहावओ नवरं ।
किं किं मए न पत्तं संसारे संसरंतेणं १ ॥४९॥ २८६२. संसारचक्कवालंम्मि मए सव्वे वि पोग्गला बहुसो ।
आहारिया य परिणामिया य नाहं गओ तित्तिं ॥५०॥ २८६३. तण-कटेहि व अग्गी लवणजलो वा नईसहस्सेहिं । २० न इमो जीवो सँक्को तिप्पेउं काम-भोगेहिं ॥५१॥ २८६४. आहारनिमित्तेणं मच्छा गच्छंति सत्तमिं पुढविं ।
सञ्चित्तो आहारो न खमो मणसा वि पत्थेउं ॥५२॥
१. अकामुयाणि सं० पु० ला०॥ २. °या जिणवयणं जे न ला०॥ ३. तिरिए वि य म सं० पु०ला०॥ ४. उव्वेकण° सं० पु० ला०॥५. लमि सव्वे वि य पुग्गला मए ब° सं०-पु-ला. विना॥ ६. न य हं प्र०॥ ७. सक्का तप्पे जे० पु०॥ ८. खमइ म सं० पु. ला०॥
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६. आउरपश्चक्खाणपइण्णय
२८६५. पुव्विं कयपरिकम्मो अनियाणो 'ईहिऊण मैइ-बुद्धी । पच्छा मलियकसाओ सज्जो मरणं पडिच्छामि ॥ ५३ ॥ २८६६. अकंडे चिरभाविय ते पुरिसा मरणदेसकालम्मि । पुव्वकय कम्मपरिभावणाए पच्छा परिवर्डति ॥ ५४ ॥ २८६७. तम्हा चंदगविज्झं सकारणं उज्जुएण पुरिसेणं ।
जीवो अविरहियगुणो कायव्वो मोक्खमग्गमि ॥ ५५ ॥ २८६८. बाहिरजोगविरहिओ अभितरझाणजोगमल्लीणो ।
जह तम्मि देसका अमूढसन्नो चयइ देहं ॥ ५६ ॥ २८६९. हंतूण राग-दोसं छित्तूण य अट्ठकम्मसंघायं ।
जम्मण - मरणरहट्टं छेत्तू भव विमुच्चिहिसि ॥ ५७ ॥ २८७०. एयं सव्ववसं जिणदिङ्कं सद्दहामि तिविहेणं । तस - थावरखेमकरं पारं निव्वाणमग्गस्स ॥ ५८ ॥ २८७१. न हुं तम्मि देसकाले संक्को बारसविहो सुयक्खंधो । सव्वो अणुचिंतेउं धणियं पि समत्थचित्तेणं ॥ ५९ ॥ २८७२. एगम्मि वि जम्मि पए संवेगं वीयराय मग्गमि ।
गच्छइ नरो अभिक्खं तं मरणं तेण मरियव्वं ॥ ६० ॥ २८७३. ती एगं पि सिलोगं जो पुरिसो मरणदेसकालम | आरोहणोवउत्तो चिंततो राहगो होइ ॥ ६१ ॥ २८७४. आरार्हेणोवउत्तो कालं काऊण सुविहिओ सम्मं । उक्कोसं तिन्नि भवे गंतूणं लहइ निव्वाणं ॥ ६२ ॥
२८७५. समणो त्ति अहं पढमं, बीयं सव्वत्थ संजओ मित्ति । सव्वं च वोसिरामी, एवं भणियं समासेणं ॥ ६३ ॥
१. हि सं० ॥ २. मह- बुद्धिं सं० पु० ला० । मइपुब्वं जे० ॥ ३. 'यमणो जे० ॥ ४. संकलियं सं० पु०ला० ॥ ५. णरहस्सं छित्तू जे० ॥ ६. भवा हि मुला० ॥ ७ एवं स सं० जे० ॥ ८. नेव्वा' सं० ला० ॥ ९. हि सं० जे० ला० ॥ १०. सक्का सं० जे० पु० ॥ ११. त्यचिंतेणं सं० ॥ १२. तम्हा तो एगं सं० पु० ला० ॥ १३-१४. 'णावड' सं० पु० ला० । आराधनाप्रवृत्त इत्यर्थः ॥ १५. गंतूण य लहइ नि सं० ला०| गंतूण लभिज नि' पु० ॥
३३५
१०
१५
२०
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३६
पइण्णयसुत्तेसु २८७६. लद्धं अलद्धपुव्वं जिणवयणसुभासियं अमियभूयं ।
गहिओ सुग्गइमग्गो नाहं मस्णस्स बीहेमि ॥ ६४ ॥ २८७७. धीरेण वि मरियव्वं, काउरिसेण वि अवस्स मरियव्वं ।
दोडं पि हु मरियव्वे वरं खु धीरत्तणे मरिउं ॥६५॥ ५. २८७८. सीलेण वि मरियव्वं, निस्सीलेण वि अवस्स मरियव्वं ।
दोण्हं पि हु मरियव्वे वरं खु सीलत्तणे मरिउं ॥६६॥ २८७९. नाणस्स दंसणस्स य सम्मत्तस्स य चरित्तजुत्तस्स ।
जो काही उवओगं संसाराँ सो विमुचिहिति ॥ ६७॥ २८८०. चिर उसिय बंभयारी पप्फोडेऊण सेसयं कम्मं ।
अणुपुव्वीइ विसुद्धो गच्छइ सिद्धिं धुंयकिलेसो ॥ ६८॥ २८८१. निक्कसायस्स दंतस्स सूरस्स ववसाइणो ।
संसारपरिभीयस्स पञ्चक्खाणं सुहं भवे ॥ ६९॥ २८८२. एयं पञ्चक्खाणं जो काही मरणदेसकालम्मि ।
धीरो अमूढसन्नो सो गच्छई सासयं ठाणं ॥ ७० ॥ १५ २८८३. धीरो जर-मरणविऊ धीरो विन्नाण-नाणसंपन्नो ।
लोगस्सुजोयगरो दिसउ खयं सव्वदुक्खाणं ॥ ७१॥
॥ आउरपञ्चक्खाणं सम्मत्तं ॥१६॥
१. भमय सं० पु० ला० ॥ २. सोग्ग सं० पु० ला० ॥ ३. बीहामि सं० पु. ला०॥ ४. यवं निद्धीरेण वि सं० पु. ला०॥ ५-६. °यव्वं वरं सं० पु० ला०॥ ७. रामो वि. सं० पु० ला०॥ ८. धुवकि सं० ला०॥ ९. सुवं(धं) पु०॥ १०. °इ उत्तिमं ठाणं सं० पु० ला०॥ ११. °यकरो सं०॥ १२. दुरियाणं सं० पु० ला० ॥
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________
गच्छायारपइण्णयं
[गा. १. मंगलमभिधेयं च] २८८४. नमिऊण महावीरं तियसिंदनमंसियं महाभागं ।
गच्छायारं किंची उद्धरिमो सुयसमुद्दाओ ॥१॥
[गा. २. उम्मग्गगामिगच्छसंवासे हाणी] २८८५. अत्थेगे गोयमा ! पाणी जे उम्मग्गपइट्ठिए ।
गच्छम्मि संवसित्ताणं भमई भवपरंपरं ॥२॥
[गा. ३-६. सदायारगच्छसंवासे गुणाइ] २८८६. जामद्धं जाम दिण पक्खं मासं संवच्छरं पि वा ।
सम्मग्गपट्ठिए गच्छे संवसमाणस्स गोयमा ! ॥३॥ २८८७. लीलाअलसमाणस्स निरुच्छाहस्स वीमणं ।
पेक्खोविक्खाइ अन्नेसिं महाणुभागाण साहुणं ॥४॥ २८८८. उज्जमं सव्वथामेसु घोर-वीरतवाइयं ।
लैज संकं अइक्कम्म तस्स विरियं समुच्छले ॥५॥ २८८९. वीरिएणं तु जीवस्स समुच्छलिएण गोयमा ! ।
जम्मंतरकए पावे पाणी मुहुत्तेण निड्डहे ॥६॥
[गा. ७-४० आयरियसरूववण्णणाहिगारो] २८९०. तम्हा निउणं निहालेउं गच्छं सम्मग्गपट्ठियं ।
वसेज तत्थ आजम्मं गोयमा! संजए मुणी ॥७॥ २८९१. मेढी आलंवणं खंभं दिट्ठी जाणं सुउत्तमं ।
सूरी जं होइ गच्छस्स तम्हा तं तु परिक्खए ॥८॥ १. पक्खाविक्खीह सा०। पेक्खाविक्खीइ जे० सा० विना॥ २. ईसका संक भय लज्जा तस्स सं०। इकासंत भय लज्जा तस्स पु०॥ ३. उ सं०॥
प २२
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३८
१०
परण्णयसुत्ते
२८९२. भयवं ! केहिं लिंगेहिं सूरिं उम्मग्गपट्ठियं ।
२०
५ २८९४. मूलुत्तरगुणन्भट्टं, सामायारीविराहयं । अदिन्नालोयणं निचं, निचं विगहपरायणं ॥ ११ ॥ २८९५. छत्तीसगुणसमन्नागएण तेण वि अवस्स दायव्वा । परसक्खिया विसोही सुट्टु वि ववहारकुसलेणं ॥१२॥ २८९६. जह सुकुसलो वि विज्जो अन्नस्स कहेइ अत्तणो वाहिं । विज्जुवएसं सुच्चा पच्छा सो कम्ममायरइ ॥ १३॥ २८९७. देसं खेत्तं तु जाणित्ता वत्थं पत्तं उवस्सयं । संगहे साहुवग्गं च, सुत्तत्थं च निहॉलई ॥ १४ ॥ २८९८. संगहोवग्गहं विहिणा न करेइ य जो गणी ।
समणं समणिं तु दिक्खित्ता सामायारिं न गाहए ॥ १५ ॥ १५ २२९९. बालाणं जो उ सीसाणं जीहाए उवलिंपए ।
न सम्ममग्गं गाइ सो सूरी जाण वेरिओ ॥ १६ ॥ २९००. जीहाए विलिहंतो न भद्दओ सारणा जहिं नत्थि । डंडेण वि ताडंतो स भद्दओ सारणा जत्थ ॥ १७ ॥ २९०१. सीसो वि वेरिओ सो उ जो गुरुं न विबोहए । पमायमॅइराघत्थं सामायारीविराहयं ॥ १८ ॥
वाणिज्जा छउमत्थे मुणी १ तं मे निसामय ॥ ९॥
२८९३. सच्छंदयारिं दुस्सीलं, आरंभेसु पवत्तयं । पीढयाइपडीबद्धं, आउक्कायविहिंसगं ॥ १० ॥
२९०२. तुम्हारिसा वि मुणिवर ! पमायवसगा हवंति जइ पुरिसा । "तो को अन्नो अहं आलंबण होज्ज संसारे १ ॥ १९ ॥ २९०३. नाणम्मि दंसणम्मि य चरणम्मि यतिसु विं समयसारेसु । चोइ जो ठवेउं गणमप्पाणं च सोय गणी
२० ॥
१. सूरी सं० ॥ २ मग्गट्टियं च जाणेज्जा छडमत्थे ? तं मे सं० ॥। ३. विज्जोवएस सोचा सं० पु० ।। ४. निहालि सं० पु० ।। ५. मयरा' सं० ॥ ६. तेणनो को भ° पु० ० ॥ ७ प सं० ॥
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३९
१.
१७. गच्छायारपइण्णयं २९०४. पिंडं उवहिं सेजं उग्गमउप्पायणेसणासुद्धं ।
चारित्तरक्खणट्ठा सोहिंतो होइ सचरित्ती ॥२१॥ २९०५. अप्परिसावी सम्म समपासी चेव होइ कन्जेसु ।
सो रक्खइ चक्टुं पिव सबाल-वुडाउलं गच्छं ॥२२॥ २९०६. सीयावेइ विहारं सुहसीलगुणेहिं जो अबुद्धीओ।
सो नवरि लिंगधारी संजमंजोएण निस्सारो ॥ २३ ॥ २९०७. कुल गाम नगर रज्जं पयहिय जो तेसु कुणइ हुँ ममत्तं ।
सो नवरि लिंगधारी संजमंजोएण निसारो ॥ २४॥ २९०८. विहिणा जो उ चोएइ, सुत्तं अत्थं च गाहए ।
सो धण्णो, सो य पुण्णो य, स बंधू मोक्खदायगो ॥ २५॥ २९०९. स एव भव्वसत्ताणं चक्खुन्भूए वियाहिए।
दंसेइ जो जिणुद्दिटुं अणुट्ठाणं जहट्ठियं ॥२६॥ २९१०. तित्थयरसमो सूरी सम्मं जो जिणमयं पयासेइ ।
आणं अइक्कमंतो सो काउरिसो, न सप्पुरिसो ॥ २७॥ २९११. भट्ठायारो सूरी १ भट्ठायाराणुवेक्खओ सूरी २।।
उम्मग्गठिओ सूरी ३ तिन्नि वि मग्गं पणासंति ॥ २८॥ २९१२. उम्मग्गठिए सम्मग्गनासए जो य सेवए सूरी ।
नियमेणं सो गोयम ! अप्पं पाडेइ संसारे ॥२९॥ २९१३. उम्मग्गठिओ एको वि नासएं भव्वसत्तसंघाए ।
तम्मग्गमणुसरंते जह कुत्तारो नरो होइ ॥३०॥ २९१४. उम्मग्गमग्गसंपट्ठियाण सूरीण गोयमा ! णूणं ।
संसारो य अणंतो होई य सम्मग्गनासीणं ॥३१॥
1. मसारेण नि जे० सं०। मधारेण नि° पु०॥ २. अ सा०॥ ३. मसारेण पु.॥ १. नीसारो सं०॥ ५. सम्मत्तना सं०॥ ६. °ए सव्व सं०॥ .. कुत्तारू न सा. सं.पु०॥ ८. °ण साहूण जे० पु. धृ०॥ ९. होई सजे०॥
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४०
५ २९१७. ओसन्नो वि विहारे कम्मं सोहेइ सुलभबोही य । चरण - करणं विसुद्धं उववूहिंतो परूविंतो ॥ ३४ ॥
१०
परण्णयसुतेसु
२९१५. सुद्धं सुसाहुमग्गं कहमाणो ठवइ तइयपक्खम्मि । अप्पाणं, इयरो पुण गिहत्थधम्माओ चुक्को त्ति ॥ ३२ ॥ २९१६. जइ वि न सैंक्कं काउं सम्मं जिणभासियं अणुट्ठाणं । तो सम्म भासिज्जा जह भणियं खीणरागेहिं ॥ ३३ ॥
२०
२९१८. सम्मग्गमग्गसंपट्ठियाण साहूण कुणइ वच्छलं । ओसह-मेसज्जेहि य सयमन्नेणं तु कारेई || ३५ ॥
२९१९. भूए अत्थि भविस्संति केइ तेलोक्कनमंसणीय कमजुयले । जेसिं परहियकरणेक्कबद्धलक्खाण वोलिही कालो ॥ ३६ ॥ २९२०. तीयाणागयकाले केई होहिंति गोयमा ! सूरी । जेसिं नामग्गहॅणे वि हो नियमेण पच्छित्तं ॥ ३७ ॥ जओ
२९२१. सइरीभवंति अणवेक्खयाइ, जह भिच्च वाहणा लोए । पडिपुच्छ सोहि चोयण, तम्हा उ गुरू सया भयई ॥ ३८ ॥ २९२२. जो उ पमायदोसेणं, आलस्सेणं तहेव य ।
सीसवग्गं न चोएइ, तेण आणा विराहिया || ३९ ॥ २९२३. संखेवेणं मए सोम्म ! वण्णियं गुरुलक्खणं ।
गच्छस्स लक्खणं धीर ! संखेवेणं निसामय ॥ ४० ॥
[गा. ४१ - १०६. साहुसरूववण्णणाहिगारो ] २९२४. गीयत्थे जे सुसंविग्गे अणालस्सी दढव्वए । अखलियचरिते सययं राग-दोसविवज्जिए ॥ ४१ ॥
१. चुक्कु त्ति जे० पु० । चुक्केति सा० ॥ सा० ॥ ५. 'हणेण हो' जे० सं० पु० ॥ ८. सोम ! सं० ॥
२. सक्कइ का सं० ॥ ३. ता जे० ॥ ४. 'नमियक' ६. होइ नि° जे० ॥ ७. पडिपुच्छाहिं चो' जे० धृ० ॥
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७. गच्छायारपइण्णय २९२५. निट्ठवियअट्ठमयठाणे संमियकसाए जिंइदिए ।
विहरिज्जा तेण सद्धिं तु छउमत्थेण वि केवली ॥४२॥ २९२६. जे अणहियपरमत्थे गोयमा ! संजए भवे ।
तम्हा ते विवजेज्जा दोग्गईपंथदायगे ॥४३॥ २९२७. गीयत्थस्स वयणेणं विसं हालाहलं पिबे ।
निम्विकप्पो य भक्खेजा तक्खणा जं समुद्दवे ॥४४॥ २९२८. परमत्थओ विसं णो तं, अमयरसायणं खु तं ।।
निविग्धं जं न तं मारे, मओ वि सो अमयस्समो ॥४५॥ २९२९. अंगीयत्थस्स वयणेणं अमयं पि न धुंटए ।
जेण नो तं भवे अमयं, जं अगीयत्थदेसियं ॥ ४६॥ २९३०. परमत्थओ न तं अमयं, विसं हालाहलं खु तं ।
न तेण अजरामरो हुज्जा, तक्खणा निहणं वए ॥४७॥ २९३१. अगीयत्थ-कुसीलेहिं संगं तिविहेण वोसिरे ।
मुक्खमग्गस्सिमे विग्घे, पहम्मी तेणगे जहा ॥४८॥ २९३२. पज्जलियं हुयवहं दऔं निस्संको तत्थ पविसिउं ।
अत्ताणं निदहिज्जाहि, नो कुसीलस्स अलिए ॥४९॥ २९३३. पजलंति जत्थ धगधगधगस्स गुरुणा वि चोइए सीसे ।
राग-दोसेण वि अणुसएण, तं गोयम ! न गच्छं ॥५०॥ २९३४. गच्छो महाणुभावो, तत्थ वसंताण निजरा विउला ।
सारण-वारण-चोयणमाईहिं न दोसपडिवत्ती ॥५१॥ २९३५. गुरुणो छंदणुवित्ती, सुविणीए जियपरीसहे धीरे ।
ण वि थद्धे, ण वि लुद्धे, णं वि गारविए विगहसीले ॥५२॥ २९३६. खते दंते गुत्ते मुत्ते वेरग्गमग्गमल्लीणे ।
दसविहसामायारी-आवस्सग-संजमुज्जुत्ते ॥ ५३॥
१. सुसिय सा० । सोसिय° वृ०॥ २. ता जेऽणधीय सं०॥ ३, अग्गीयस्स सं० पु०॥" .
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४२
पइण्णयसुत्तसु २९३७. खर-फरुस-कक्कसाए अणिट्ठदुट्ठाए निठुरगिराए ।
निभच्छण-निद्धाडणमाईहिं न जे पउस्संति ॥५४॥ २९३८. जे य न अकित्तिजणए नाजसजणए नऽकजकारी य ।
न पवयणुड्डाहकरे कंठग्गयपाणसेसे वि ॥ ५५॥ ५ २९३९. गुरुणा कजमकने खर-कक्कस-दुट्ठ-
निरगिराए । भणिए तह ति सीसा भणंति, तं गोयमा ! गच्छं ॥५६॥ २९४०. दूरुज्झिय पत्ताइसु ममत्तए, निप्पिहे सरीरे वि ।
जीयमजायाहारे बायालीसेसणाकुसले ॥ ५७॥ २९४१. तं पि न रूव-रसत्थं, न य वण्णत्थं, न चेव दप्पत्थं ।
संजमभरवहणत्थं, अक्खोवंग व वहणत्थं ॥५८॥ २९४२. वेयण १ वेयावच्चे २ इरियट्ठाए ३ य संजमट्ठाए ४ ।
तह पाणवत्तियाए ५ छटुं पुण धम्मचिंताए ६ ॥ ५९॥ २९४३. जत्थ य जेट्ट-कणिट्ठो जाणिजइ जे?विणय-बहुमाणा ।
दिवसेण वि जो जेट्ठो न हीलिजइ, स गोयमा ! गच्छो ॥६॥ १५ २९४४. जत्थ य अजाकैप्पं पाणच्चाए वि रोरदुभिक्खे ।
न य परिभुजइ सहसा, गोयम ! गच्छं तयं भणियं ॥ ६१॥ २९४५. जत्थ य अजाहि समं थेरा वि न उल्लर्विति गयदसणा ।
न य झायतित्थीणं अंगोवंगाई, तं गच्छं ॥ ६२॥ २९४६. वजेह अप्पमत्ता अजासंसग्गि अग्गि-विससरिसी।
अजाणुचरो साहू लहइ अकित्तिं खु अचिरेण ॥ ६३॥ २९४७. थेरस्स तवस्सिस्स व बहुस्सुयस्स व पमाणभूयस्स ।
अज्जासंसग्गीए जणजपणयं हवेजा हि ॥ ६४॥ २९४८. किं पुण तरुणो अबहुस्सुओ य ण य वि हु विगिट्ठतवचरणो।
अज्जासंसग्गीए जणपणयं न पावेज्जा १ ॥६५॥
१. सीसे सं० पु०॥ २. जत्तामत्ताहारे वृ०॥ ३. 'टुवयणब जे. वृ०॥ ४. कप्पो जे०॥ ५. परिभुजइ सं० जे०॥
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४३
१७. गच्छायारपदण्णयं २९४९. जइ वि सयं थिरचित्तो तहा वि संसग्गिलद्धपसराए ।
अग्गिसमीवे व घयं विलिज चित्तं खु अजाए ॥६६॥ २९५०. सव्वत्थ ईस्थिवग्गम्मि अप्पमत्तो सया अवीसत्थो ।
नित्थरइ बंभचेरं, तव्विवरीओ न नित्थरइ ॥ ६७॥ २९५१. सवत्थेसु विमुत्तो साहू सव्वत्थ होइ अप्पवसो ।
सो होइ अणप्पवसो अजाणं अणुचरंतो उ ॥ ६८॥ २९५२. खेलपडियमप्पाणं न तरइ जह मच्छिया विमोएउं ।
अजाणुचरो साहू न तरइ अप्पं विमोएउं ॥ ६९ ॥ २९५३. साँहुस्स नत्थि लोए अजासरिसी हु बंधणे उवमा ।
धम्मेण सह ठवेंतो न य सरिसो जाणगसिलेसो ॥ ७० ॥ २९५४. वायामित्तेण वि जत्थ भट्टचरियस्स निग्गहं विहिणा ।
बहुलद्धिजुयस्सा वी कीरइ गुरुणा, तयं गच्छं ॥ ७१ ॥ २९५५. जत्थ य सन्निहि-उक्खड-आहडमाईण नामगहणे वि ।
पूईकम्मा भीया आउत्ता कप्प-तिप्पेसु ॥ ७२ ।। २९५६. मउए निहुयसहावे हास-दवविवजिए विगहमुक्के ।
असमंजसमकरिते गोयरभूमऽह विहरंति ॥ ७३ ।। २९५७. मुणिणं नाणाभिग्गह-दुक्करपच्छित्तमणुचरंताणं ।
जायइ चित्तचमक्कं देविदाणं पि, तं गच्छं ॥ ७४ ॥ २९५८. पुढवि-दग-अगणि-वाऊ-वणप्फई तह तसाण विविहाणं ।
मरणंते वि न पीडा कीरइ मणसा, तयं गच्छं ॥७५॥
१. जयवि पु०॥ २. सग्गल सं० ॥ ३. मस्थि पु०॥ ४. ध्वत्तो वि विमु सं०॥ ५. अपवेसो सं० प०॥ ६. अप्पा वि. जे. सं० पु०॥७. इयं गाथा गीतार्थैरर्थदृष्टया सविशेष विचारणीयाऽस्ति॥ १.उवेंतो जे० सं०॥ ९. जाणयसिलेसा जे०। जाणसिलेसो जे०-सं. विना॥ १०. °प्प-तेप्पे° सं०॥ ११. वियरंति जे० पु. वृ०॥ १२. गणि-मारुयवाउवणस्सइ-तसाण विविहाणं पु० वृ० । गणि-मारुय-वणप्फई [तह] तसाण विविहाणं जे०॥ गणि-मारुय-वणप्फह-तसाण विविहजीवाणं सा०॥
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४४
पइण्णयसुत्तेसु २९५९. खजूरिपत्तमुंजेण जो पमजे उवस्सयं ।
नो दया तस्स जीवेसु, सम्मं जाणाहि गोयमा ! ॥७६॥ २९६०. जत्थ य बाहिरपाणियबिंदूमित्तं पि गिम्हमाईसु ।
तण्हासोसियपाणा मरणे वि मुणी न गिण्हंति ॥ ७७॥ ५ २९६१. इच्छिज्जइ जत्थ सया बीयपएणावि फासुयं उदयं ।
आगमविहिणा निउणं, गोयम ! गच्छं तयं भणियं ॥ ७८॥ २९६२. जत्थ य सूल विसूइय अन्नयरे वा विचित्तमायके ।
उप्पन्ने जलणुज्जालणाइ न करेइ, तं गच्छं ॥ ७९ ॥ २९६३. बीयपएणं सारूविगाइ-साइमाइएहिं च ।
कारिती जयणाए, गोयम ! गच्छं तयं भणियं ॥ ८॥ २९६४. पुप्फाणं बीयाणं तयमाईणं च विविहदव्वाणं ।
__संघट्टण परियावण जत्थ न कुन्जा, तयं गच्छं ॥ ८१॥ २९६५. हासं खेड्डा कंदप्पं नाहियवायं न कीरए जत्थ ।
धावण-डेवण-लंघण-ममकाराऽवण्णउच्चरणं ॥ ८२॥ १५ २९६६. जत्थित्थीकरफरिसं अंतरिय कारणे वि उप्पन्ने ।
दिट्ठीविस-दित्तग्गी-विसं व वजिज्जए गच्छे ॥ ८३॥ २९६७. बालाए वुझाए नत्तुय दुहियाए अहव भइणीए ।
न य कीरइ तणुफरिसं, गोयम ! गच्छं तयं भणियं ॥ ८४॥ २९६८. जत्थित्थीकरफरिसं लिंगी अरिहा वि सयमवि करेजा ।
तं निच्छयओ गोयम ! जाणेज्जा मूलगुणभट्ठ ॥ ८५ ॥ २९६९. कीरइ बीयपएणं सुत्तमभणियं न जत्थ विहिणा उ ।
उप्पन्ने पुण कज्जे दिक्खाआयंकमाईए ॥८६॥ २९७०. मूलगुणेहि विमुक्कं बहुगुणकलियं पि लद्धिसंपण्णं ।
उत्तमकुले वि जायं निद्धाडिजइ, तयं गच्छं ॥ ८७॥ १. बायर जे० ॥ २. पाणस्स बिंदुमि सं०॥ ३. पाणे सं० ॥ ४, करे मुणी, तयं ग° सं० पु०॥ ५. जइ हास खेड्ड कंदप्प नाहवायं सं०॥
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७. गच्छायारपइण्णयं २९७१. जत्थ हिरण्ण-सुवण्णे धण-धण्णे कंस-तंब-फलिहाणं ।
सयणाण आसणाण य झुसिराणं चेव परिभोगो ॥ ८८॥ २९७२. जत्थ य वारडियाणं तत्तडियाणं च तह य परिभोगो ।
मोतुं सुक्किलवत्थं, का मेरा तत्थ गच्छम्मि १ ॥ ८९॥ २९७३. जत्थ हिरण्ण-सुवणं हत्थेण पराणगं पि नो छिप्पे ।
कारणसमप्पियं पि हु निमिस-खणद्धं पि, तं गच्छं ॥९॥ २९७४. जत्थ य अन्जालद्धं पडिगहमाई वि विविहमुवगरणं ।
परिभुज्जइ साहूहिं, तं गोयम ! केरिसं गच्छं १ ॥९१॥ २९७५. अइदुलहभेसज्ज बल-बुद्धिविवडणं पि पुट्ठिकरं ।
अन्जालद्धं भुंजइ, का मेरा तत्थ गच्छम्मि १ ॥९२॥ २९७६. एगो एगिथिए सद्धिं जत्थ चिट्ठिज गोयमा!।
संजईए विसेसेणं निम्मेरं तं तु भासिमो ॥९३॥ २९७७. दढचारित्तं मुत्तं आइज़ मयहरं च गुणरासिं ।
एको अज्झावेई, तमणायारं, न तं गच्छं ॥९४॥ २९७८. घणगजिय-हयकुहियं-विज्जूदुग्गेज्झगूढहिययाओ ।
अजा अवारियाओ, इत्थीरजं, न तं गच्छं ॥९५॥ २९७९. जत्थ समुद्देसकाले साहूणं मंडलीए अन्जाओ।
गोयम! ठवेंति पाए, इत्थीरजं, न तं गच्छं ॥९६॥ २९८०. जत्थ मुणीण कसाए जगडिजंता वि परकसाएहिं ।
निच्छंति समुढेउं सुनिविट्ठो पंगुलो चेव ॥ ९७॥ २९८१. धम्मंतरायभीए भीए संसारगम्भवसहीणं ।
न उईरंति कसाए मुणी मुणीणं, तयं गच्छं ॥ ९८॥ २९८२. कारणमकारणेणं अह कह वि मुणीण उद्यहि कसाए ।
उदिए वि जत्थ रुंभहि खामिजहि जत्थ, तं गच्छं ॥९९॥
१. य-कृहय-विज्ज गोयमा ! संजईए वि दुगिज्म जे० ॥
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૬
५ २९८५. सूणारंभपवत्तं गच्छं वेसुज्जलं नं सेविज्जा ।
जं चारितगुणेहिं तु उज्जलं तं तु सेविज्जा ॥ १०२ ॥ २९८६. जत्थ य मुणिणो कय- विक्कयाइं कुव्वंति संजमुब्भट्ठा । तं गच्छं गुणसायर ! विसं व दूरं परिहरिज्जा ॥ १०३ ॥ २९८७. आरंभेसु पत्ता सिद्धंतपरम्मुहा विसयगिद्धा ।
मोतुं मुणिणो गोयम ! वसेज मज्झे सुविहियाणं ॥ १०४ ॥ २९८८. तम्हा सम्मं निहालेउं गच्छं सम्मग्गपट्ठियं ।
वसेना पक्ख मासं वा जावज्जीवं तु गोयमा ! ॥ १०५ ॥ २९८९. खुड्डो वुड्डो तहा सेहो जत्थ रक्खे उवस्सयं ।
तरुणो वा जत्थ एगागी, का मेरा तत्थ भासिमो १ ॥ १०६ ॥
१०
पइण्णयसुते सु
२९८३. सील-तव-दाण-भावणचउविहधम्मंतरायभयभीए । जत्थ बहू गीयत्थे, गोयम ! गच्छं तयं भणियं ॥ १०० ॥ २९८४. जत्थ य गोयम ! पंचण्ह कह वि सूणाण एक्कमवि होज्जा । तं गच्छं तिविहेणं वोसिरिय वएज अन्नत्थ ॥ १०१ ॥
१५
[गा. १०७ - ३४. अजासरूववण्णणाहिगारो] २९९०. जत्थ य एगा खुड्डी एगा तरुणी उ रक्खए वसहिं । गोयम ! तत्थ विहारे का सुद्धी बंभचेरस्स ? ॥ १०७ ॥ २९९१. जत्थ य उवस्सयाओ बीहिं गच्छे दुहत्थमेत्तं पि ।
एगा रतिं समणी, का मेरा तत्थ गच्छस्स १ ॥ १०८ ॥ २० २९९२. जत्थ य एगा समणी एगो समणो य जंपर सोमै ! | निबंधुणा विसद्धिं तं गच्छ गच्छगुणहीणं ॥ १०९ ॥
२९९३. जत्थ जयार-मयारं समणी जंपइ गिहत्थपच्चक्खं । पञ्चक्खं संसारे अज्जा पक्खिवइ अप्पाणं ॥ ११० ॥
१. न वासिज्जा जे० सं० पु० ॥ २. दूरे जे० ॥ ३. खुड्डो वा अहवा सेहो पु० ० ॥ ४. राई ग सा० ॥ ५. सोम्म ! सा० पु० ॥
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७. गच्छायारपइण्णयं २९९४. जत्थ य गिहत्थभांसाहिं भासए अज्जिया सुरुट्ठा वि ।
तं गच्छं गुणसायर ! समणगुणविवज्जियं जाण ॥१११॥ २९९५. गणिगोयम ! जा उचियं सेयं वत्थं विवजिउं ।
सेवए चित्तरूवाणि, न सा अजा वियाहिया ॥ ११२॥ २९९६. सीवणं तुन्नणं भरणं गिहत्थाणं तु जा करे ।
तिल्लउव्वट्टणं वा वि अप्पणो य परस्स य ॥११३॥ २९९७. गच्छइ सविलासगई सयणीयं तूलियं सबिब्बोयं ।
उन्चट्टेइ सरीरं सिणाणमाईणि जा कुणइ ॥११४॥ २९९८. गेहेसु गिहत्थाणं गंतूण कहा कहेइ काहीया ।
तरुणाइ अहिवडते अणुर्जाणे, सा इ पडिणीया ॥११५॥ २९९९. वुड्राणं तरुणाणं रत्तिं अजा कहेइ जा धम्मं ।
सा गणिणी गुणसायर ! पडणीया होइ गच्छस्स ॥११६॥ ३०००. जत्थ य समणीणमसंखडाई गच्छम्मि नेव जायंति ।
तं गच्छं गच्छवरं, गिहत्थभासाओ नो जत्थ ॥११७॥ ३००१. जो जत्तो वा जाओ नाऽऽलोयइ दिवस पक्खियं वा वि ।
सच्छंदा समणीओ मयहरियाए न ठायंति ॥११८॥ ३००२. विंटलियाणि पउंजंति, गिलाण-सेहीण ने] तप्पंति ।
अणगाढे आगाढं करेंति, आगाढि अणगाढं ॥ ११९॥ ३००३. अजयणाए पकुव्वंति पाहुणगाण अवच्छला ।
चित्तलयाणि य सेवंति, चित्ता रयहरणे तहा ॥१२०॥ ३००४. गइ-विन्भमाइएहिं आगार विगार तह पगासिंति ।
जेह वुड्डाण वि मोहो समुईरइ, किं नु तरुणाणं १ ॥१२१ ॥
१. °भासाइ भा° सा० पु०॥ २. जाणे जा उ सा पडणी सा० पु०॥ ३. दाउ व सवणे मय° सं०॥ ४. नेव तिप्पंति सा०॥ ५. जह क्रमढगाण मोहो सं०। जह कब्ब(प्पोटगाण मोहो जे० पु०॥
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४८
ܐ
पण्णत्ते
३००५. बहुसो उच्छोलिंती मुह- नयणे हत्य-पाय-कक्खाओ । गिइ रागमंडल सोइंदिय तह य कैब्बट्टे ॥ १२२ ॥
३००६. जत्थ य थेरी तरुणी थेरी तरुणी य अंतरे सुयइ । गोयम ! तं गच्छवरं वरनाण - चरित्तआहारं ॥ १२३ ॥ ५ ३००७. धोइंति कंठियाओ पोइंति य तह य दिंति पोत्ताणि । गिहकज्जचिंतगीओ, न हु अज्जा गोयमा ! ताओ ॥ १२४ ॥ ३००८. खर- घोडाइट्ठाणे वयंति, ते वा वि तत्थ वचंति । वेसत्थीसंसग्गी उवस्सयाओ समीवम्मि ॥ १२५ ॥
३००९. छक्कायमुक्कजोगा, धम्मका विगह पेसण गिहीणं । गिहिनिस्सेज्जं वार्हिति संथवं तह करंतीओ ॥ १२६ ॥ ३०१०. समा सीस - पडिच्छीणं चोयणासु अणालसा ।
गणिणी गुणसंपण्णा पसत्थैपरिसाणुगा ॥ १२७ ॥ ३०११. संविग्गा भीयपरिसा य उग्गदंडा य कारणे । सज्झाय-ज्झाणजुत्ता य संगहे य विसारया ॥ १२८ ॥ १५ ३०१२. जत्थुत्तर - पडिउत्तरवडिया अज्जाओ साहुणा सार्द्ध । पलवंति सुरुट्ठा वी, गोयम ! किं तेण गच्छेण १ ॥ १२९ ॥ ३०१३. जत्थ य गच्छे गोयम ! उप्पण्णे कारणम्मि अजाओ । गणिणीपिट्ठिठियाओ भासंती मउयसदेणं ॥ १३० ॥
२०
३०१४. माऊए दुहियाए सुहाए अहव इणिमाईणं ।
जत्थ न अज्जा अक्खइ गुत्तिविभेयं, तयं गच्छं ॥ १३१ ॥ ३०१५. दंसणइयार कुणई, चरित्तनासं, जणेइ मिच्छत्तं । दोह व वग्गाणऽज्जा विहारभेयं कँरेमाणी ॥ १३२ ॥
१. गिन्हइ रामण मंडण भोइति य तह सं० ॥ २. कप्पट्टे पु० । कप्पस्स सं० ॥ ३. थलघो° सं० जे० पु० ॥ ४. सझायमु सं० पु० सा० ॥ ५. त्यपुर से० पु० सा० ॥ ६. भयणि जे० ॥ ७. कहेमाणी जे० ॥
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
c
१७. गच्छायारपइण्णयं ३०१६. तम्मूलं संसारं जणेइ अन्जा वि गोयमा ! नूणं ।
तम्हा धम्मुवएस मोत्तुं अन्नं न भासिज्जा ॥ १३३॥ ३०१७. मासे मासे उ जा अजा एगसित्थेण पारए ।
कलहइ गिहत्थभासाहिं, सव्वं तीए निरत्ययं ॥१३४ ॥
[गा. १३५-३७. गंथसमत्ती ३०१८. महानिसीह-कप्पाओ ववहाराओ तहेव य ।
साहु-साहुणिअट्ठाए गच्छायारं समुद्धियं ॥१३५ ॥ ३०१९. पढंतु साहुणो एयं असज्झायं विवजिउं ।
उत्तमं सुयनिस्संदं गच्छायारं सुउत्तमं ॥१३६ ॥ ३०२०. गच्छायारं सुणित्ताणं पढित्ता भिक्खु भिक्खुणी ।
कुणंतु जं जहा भणियं इच्छंता हियमप्पणो ॥१३७॥
॥ गच्छायारं सम्मत्तं ॥१७॥
१. जाणंतु जे.॥ २. इति गच्छायारपइन्नं जे० । गच्छायारपइण्णयं सम्मत्तं सा०॥ .
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८
सारावलीपइण्णयं
[गा. १-६. पंचपरमेट्ठिमाहप्पं] ३०२१. आरंभेसु नियत्ता सव्वट्ठाणेसु मुक्कवावारा ।
उच्छिन्नराग-दोसा ते देवा देवयाणं पि ॥१॥ ३०२२. ते अरिहंता १ सिद्धा २ आयरिया ३ नाणदायगा ४ साहू ५।
देवाण य जे पुजा नमोऽत्थु देवाहिदेवाणं ॥२॥ ३०२३. पणिवायसओजोगा(१) सगुणेहिं जे उ निम्मलजसा य ।
सव्वजगजीवबंधव-इट्ठ-विसिट्ठा य जेणेय(१ ए) ॥३॥ ३०२४. देवेहि पूइयगुणा गुणाहिया तेण पूइया लोए।
अहमत्ति-गुणाणाओ लोओ उवहाणगुणगामी ॥४॥ १० ३०२५. एए पंच वि गुरुणो पहाणगुणभूसिया य सव्वे वि ।
निम्मलजसा य निचं सुर-नरपुजा कया चेव ॥५॥ ३०२६. जो जो भूमिपएसो पंचहिं पुरिसुत्तमेहिं अकंतो ।
सो सो भणिओ पुज्जो देवाण य माणुसाणं च ॥६॥
[गा. ७-७४. नारयरिसिं पइ अइमुत्तयकेवलिवत्तव्ये पुंडरीयगिरितित्थस्स
उप्पत्ती फलं च] ३०२७. पुण्णो पुंडरियनगो निच्च कयत्थेहि फासिओ बहुसो ।
सुर-नरपुज्जो तेणं साहूहिं निसेविओ निचं ॥७॥ ३०२८. गुणसंथवो कओ मे सारगुणेहिं तु पुंडरीयस्स ।
जह उप्पण्णं तित्थं तित्थफलं दो वि वण्णेमि ॥८॥
१. उच्छन्न पु०१॥ २. तु पु०१॥ ३. पि प्र०॥ ४. सुरवर पु० १॥
३५०
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१८. सारावलीपदण्णयं ३०२९. अवरविदेहुप्पण्णे तित्थयरे पासिऊण अरिहंते ।
नारयरिसिस्स जायं धायइसंडे जओ चित्तं ॥९॥ ३०३०. उप्पइओ वेगेणं दाहिणभरहस्स मज्झयारम्मि ।
पासइ देवुजोयं सिहरम्मि उ पुंडरीयस्स ॥१०॥ ३०३१. देवा देवीहिं समं चारण-विजाहरा य सिद्धा य ।
पूर्व करंति तुट्ठा केवलनाणिस्स साहुस्स ॥११॥ ३०३२. भोजयवंसुप्पन्नो महुराया अंत्थि तस्स अंगरुहो ।
पुत्तो य धारणीए अइमुत्तकुमारनामु त्ति ॥१२॥ ३०३३. अच्छेरयमन्नंतो नारयरिसि आगओ य वेगेण ।
पासइ अइमुत्तरिसिं चउविहदेवेहिं परिकिण्णो(१ प्रण) ॥१३॥ ३०३४. सिरिनारओ वि वंदइ थुणमाणो उग्गसेणकुलवंसं ।
उज्जोयंतो सव्वं अइमुत्तकुमारफेवलिणो ॥१४॥ ३०३५. पुच्छामि अब्ज एवं अइमुत्तकुमारकेवैली सव्वं ।
किं पुज्जो एस नगो ? 'किं वा नामेण पुंडरिओ? ॥१५॥ ३०३६. साहामि तुम्ह नारय ! तित्थयरं जेण जत्थ तित्यम्मि ।
तित्थफलं तु असेसं जस्स य नामेण पुंडरिओ ॥१६॥ ३०३७. अवसप्पिणीइ पढमं तित्थयरो आसि रिसहदेवु ति ।
तस्स य पुत्तो भरहो तस्स सुओ पुंडरीओ ति ॥१७॥ ३०३८. उप्पण्णम्मि अणंते केवलनाणम्मि उसभसामिस्स।
पढमसमोसरणम्मि य पडिबुद्धो पुंडरीओ त्ति ॥१८॥ ३०३९. होही भयं तएयं, उत्तमबुद्धी करेइ ता धम्मं ।
पावेइ दुक्खमझे, अस्थि हु दुक्खं तु हीणजणे ॥१९॥ ३०४०. तिरियाण दुक्खमहियं, अहिययरं होइ नरयवासीणं ।
होइ कुमाणुस्सदुहं, चवणभयं देवयाणं पि ॥२०॥
___ २०
१. भत्थि पासअंग पु० १ पु० २॥ २. 'केवलिनम्' इत्यर्थः ॥ ३. किं नामो पुंडरीमो? ति॥ पु०१॥ ४. 'तदेतत्' इत्यर्थः॥ ५. करेहि पु०१ पु०२॥
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________
३५२
पणयसुते
३०४१. एवं नाऊण फुडं संसारो चउगईय नीसारो । चिंतिज्जंतो एसो असारमेसो य घरवासो ॥ २१ ॥
३०४२. सव्वं अणिच्चमेयं माया य पिया य पुत्त भज्जा य । भोगाय सयणवग्गा मित्ता भिच्चा य सव्वे वि ॥ २२ ॥ ५ ३०४३. धम्मं सोऊण ठिओ पुंडरिओ अज्जयस्स पयमूले । सावज्जजोगविरओ जुत्तो सो साहुधम्मम्मि ॥ २३ ॥ ३०४४. तुरियं वच्चइ बलिओ, मज्झगई वच्चई य लेसाए । वीसमिऊणं वच्चइ जेण न मुक्को हवइ पंथो ॥ २४ ॥ ३०४५. सुयनाणीहिं भणिओ संपुण्णो पुंडरीय अणगारो ।
ताहे गुरूहिं भणिओ गच्छं धित्तूण विहराहि ॥ २५ ॥ ३०४६. गुरुणाऽऽइङ्कं एयं सुरट्ठदेसम्मि पव्वओ तुंगो |
तम्मि नगे चडियाणं होही नाणोदओ तुज्झ ॥ २६ ॥ ३०४७. गुरुवयणं घित्तूणं आढत्तो विहरिऊण भरहद्धे । संपत्तो सोरङ्कं अहियं सुयनाणचारिती ॥ २७ ॥ १५ ३०४८. विहरंता य सुरट्ठे पासंति नगं तरूहिं संछन्नं । गुरुवणं संभरियं एस गिरी अज्ज सो दिट्ठो ॥ २८ ॥ ३०४९. गुरुणाऽऽइट्ठो एसो सुरट्ठदेसम्मि पव्वओ तुंगो |
केवलनाणुप्पत्ती सुहेण सिद्धिं च लब्भामो ॥ २९॥ ३०५०. नवबंभचेरगुत्ता दसविहधम्मम्मि सुठु आउत्ता । सत्तरससंजमजुया दुछक्कतवसोसियसरीरा ॥ ३० ॥ ३०५१. अट्ठारस उ सहस्सा सीलंगाणं जिणेहिं पन्नत्ता ।
ते धारंति सुविहिया नाण-चरण- दंसणविसुद्धा ॥ ३१ ॥ ३१५२. सामाइयमाईयं अंगसुयं चउदसावि पुव्वाइं । एयाइ गुणेमाणा अच्छंति गिरिं पैलोएंता ॥ ३२ ॥
१. एयं पु० ॥ २. सव्वे ॥ पु०२ प्र० ॥ ३. साई पु० पु०२ ॥ ४. पलोयंता पु० २ प्र० ॥
१०
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८. सारावलीपइण्णयं ३०५३. कत्थय रुप्पसिलायल कत्थय तवणिज्जपुंजसंकासो।
कत्थय रयणुब्भासो कत्थय दिजंतदिट्ठिसुहो ॥३३॥ ३०५४. गोसीम-मलयचंदण-कप्पूरा-ऽगरु-तुरुक्क-मणितेओ ।
एएहिं गिरी रम्मो कंकेल्लय-केलिमाईहिं ॥ ३४ ॥ ३०५५. पुन्नाग-नागचंपय-केसर-कणियार-पाडलदुमेहिं ।
जूहेहिं पारिजायय-केसुय-जासुयणसंकिण्णो॥ ३५॥ ३०५६. अइमुत्तय-जाईहि य मल्लिय-कोरिंट-जुहियापउरो ।
दमणो(?णा)-असोय-कुंकुम-सुवण्णजाईयकुसुमेहिं ॥ ३६॥ ३०५७. दसविहकप्पदुमेहिं नाणाविहखज-पिज्जरसिएहिं ।
भूसण-वत्थ-विलेवण-सयणीएहिं च विविहेहिं ॥ ३७॥ ३०५८. देवाण माणुसाण य निच्चं चिय भूमिभागरमणिज्जो ।
नचंतगीयवाइयअइसुरभोगो सुरगणाणं ॥३८॥ ३०५९. एयारिसो नगवरो भूमीओ अट्ठजोयणुत्तुंगो ।
दसजोयणवित्थिण्णो सिहरे, मूले य पण्णासं ॥ ३९॥ ३०६०. गयरागो होऊणं आरूढो पव्वयस्स सिहरम्मि ।
साहूहिं पुंडरीओ एंगुत्तरपंचकोडीहिं ॥४०॥ ३०६१. चित्तस्स पुण्णिमाए मासक्खमणेण केवलं नाणं ।
उप्पन्नं सव्वेसिं पढमयरं पुंडरीयस्स ॥४१॥ ३०६२. केवलिमहिमं दटुं पुंडरिए सुरगणेहिं कीरंतं ।
उप्पण्णनाणरयणा केवलि जाया तओ सव्वे ॥४२॥ ३०६३. मुक्खसुहं संपत्तों सेत्तुंजगिरिस्स मत्थए सव्वे ।
पुंडरिओ साहू विव सिद्धा बुद्धा य कयउण्णा ॥४३॥ ३०६४. देवेहिं कया महिमा सिद्धिं पत्ताण सव्वसाहूणं ।
पुंडरियकेवलिस्स य सरीरपूया कया विहिणा ॥४४॥
संकासो॥ पु० १ पु० २॥
१. कत्यइ पु० २॥ २. दिप्पंत° पु० २ पु० १सं०॥ ३. ५. एकोत्तपु. २ प्र० ॥ ५. °त्ता पुंडरियनगस्स म° पु०१॥
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________
३५४
५
परण्णयसुत्तेसु
३०६५. पूयं काऊण तओ देवा वच्चंति अप्पणी ठाणे । पुंडरियकेवलिस्स वि, भरहेण कयं तु जिणभवणं ॥ ४५ ॥ ३०६६. नवनेवई पुव्वाई विहरंतो आगओ य सितुंजे ।
उसभो' साहूहि समं समोसढो पढमतित्थम्मि || ४६ ॥ ३०६७. अवसप्पिणीइ अहयं पढमो तित्थंकरो य भवियाणं । तित्थं च पुंडरीयं पढमयरं सव्वतित्थाणं ॥ ४७ ॥ ३०६८. देवेहिं इमं घुटुं जणाण परिसागयाण भवियाणं । पुणो एस नगव नाणं पुंडरीओ त्ति ॥ ४८ ॥ ३०६९. सेयट्ठीणं पुँज्जो सिद्धिं पत्ताण केवलीणं तु ।
उच्छूढा खीरोदे तेण सुराणं तु सेतुंजो ॥ ४९ ॥ ३०७०. नमि-विनमी वेयड्ढे विज्जाहरचक्कवट्टिनरवइणो । सिद्धिगया सेतुंजे केवलिणो दोहिं कोडी हिं ५० ॥ ३०७१. इक्खागवंस संभवभरहो रामो य दसरहसुया य । उप्पन्ननाणविहवा पुंडरिए सिद्धिसंपत्ता ।। ५१ ।।
१५ ३०७२. पज्जुन्न-संबसहिया अद्भुट्ठाओ कुमारकोडीओ । पुंडरिए सिद्धिगया केवलनाणे समुप्पन्ने ॥ ५२ ॥ ३०७३. पंडुसुया पंच जणा दविडनरिंदाण पंच कोडीओ । सिद्धिगया सेत्तुंजे होऊणं केवली सव्वे ॥ ५३ ॥ ३०७४ अज वि दीसइ लोए भत्तं चड़ऊण पुंडरीयनगे । सग्गे सुहेण वच्चइ सीलविहूणो वि होऊणं ॥ ५४ ॥ ३०७५. तेवीसं तित्थयरा समोसढा इंद- चक्किपरिवारा |
ते य पडं तिथं भरहद्धे पुंडरीयं तु ।। ५५ ।। ३०७६. बंभण- खत्तिय - वइसा सुद्दा विण्णाणबाहिरा जे वि । तित्थफलं पावंति य निवसंता ते वि सितुंजे ॥ ५६ ॥
१. "नवई पु० १ ॥ २. 'भो देवेहि पु०२ प्र० ॥ ३. पुट्ठो पु० १ । पुंजो प्र० ॥ ४. उ पु० १ ॥
२०
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________
३५५
१८. सारावलीपइण्णयं ३०७७. जं लहइ अन्नतित्थे' उग्गेण तवेण बंभचेरेणं ।
तं लहइ पयत्तेणं सेत्तुंजगिरिम्मि संपत्तो ॥५७॥ ३०७८. जं कोडीएं पुण्ण कामियआहारभोइयाँए य ।
तं लहइ तित्थपुण्णं एकोवासेण सेत्तुंजे ॥५८॥ ३०७९. गावी-सुवण्णदाणे भूमीदाणे य जं भवे पुण्णं ।
तं लहइ पयत्तेणं पूयाकरणेण सेत्तुंजे ॥ ५९॥ ३०८०, जो पडिमं चेइहरे सेतुंजगिरिस्स मत्थए कुणइ ।
भोत्तूण भरहवासं वसइ स सग्गे निरुवसग्गे ॥६० ॥ ३०८१. जो पुण तवं च तप्पइ उड्ढभुओ एक्सपायनिकंपो ।
सेत्तंजे चडिऊणं होइ सुरिंदो नरिंदो वा ॥६१॥ ३०८२. पूयं करेइ विहिणा सेत्तुंजे चेइयाण सव्वेसिं ।
सो पूइज्जइ निच्चं देवाऽसुर-माणुसेहिं पि ॥ ६२॥ ३०८३. संभरइ जो तिसंझं सेत्तुंजे जाइ वंदओ पसरे ।
भावविसुद्ध तहा वि हु तित्थफलं होइ पुंडरिए ॥ ६३॥ ३०८४. सट्टाणे वि ठियस्स वि संभरमाणस्स वड्ढए पुण्णं ।
पावइ सो तित्थफलं सेत्तुजे भावसुद्धीए ॥ ६४॥ ३०८५. तित्थाण तित्थजत्ता सम्मं नो होइ माणुसे लोए।
जाव न दिट्ठो विहिणा पुंडरिओ गिरी सुरट्ठाए ॥६५॥ ३०८६. जं किंचि नामतित्थं सग्गे पायालि माणुसे लोए।
तं सयलमेव दिढं पुंडरिए वंदिए संते ॥६६॥ ३०८७. केवलनाणुप्पत्ती निव्वाणं आसि सव्वसाहूणं ।
पुंडरिए वंदित्ता सव्वे ते वंदिया तित्था ॥ ६७॥ ३०८८. अट्ठावइ सम्मेए पावा-चंपाइ उज्जिलनगे य ।
वंदित्ता पुण्णफलं सयगुणियं तं पि पुंडरिए ॥ ६८॥
१.त्थे चरणेण त° पु० १ पु० २॥ २. °ए दिणं पु० २ प्र० ॥ ३. °या जे उ। पु०१॥
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________
३५६
पइण्णयसुत्तेसु ३०८९. पूयाकरणे पुण्णं एगगुणं, सयगुणं च पडिमाए ।
जिणभवणेण सहस्सं, णंतगुणं पालणे होइ ॥ ६९ ॥ ३०९०. छत्तं झयं पडागं चामर-भिंगार-ण्हवणकलसाई ।
बलिथालं सेत्तुंजे दितो विजाहरो होइ ॥ ७० ॥ ५ ३०९१. वेयड्ढे य गुणड्ढे दुण्ह वि सेढीण होइ सो राया ।
रहदाणं दाऊणं सेत्तुंजे तित्थठाणम्मि ॥ ७१ ॥ ३०९२. जो चडइ हु सित्तुंजे अट्ठमि चाउद्दसीइ पण्णरसिं ।
दुण्ह वि पक्खाण फलं सो होइ परित्तसंसारी ॥७२॥ ३०९३. नवकार-पोरिसीए पुरिमड्ढेक्कासणे य आयामे ।
पुंडरियं च सरंतो फलकंखी कुणइ भत्तटुं ॥७३॥ ३०९४. छट्ठ-ऽहम-दसम-दुवालसाइं मास-ऽद्धमासखमणाई ।
तिगरणसुद्धो लहई सित्तुंजे संभरंतो य ॥७४॥
[गा. ७५-८५. नारयरिसिआईणं दिक्खा केवलुप्पत्ति-सिद्धिगमणाई]
३०९५. नारयरिसि तित्थफलं सोऊणं रिसिवराण कोडीए । १५ . सम्सत्तलद्धबुद्धी आढत्तो चिंतिउं एयं ॥७५॥ ३०९६. भूमीसेन्जा-वकलनियंसणो मूल-साय(? उ)फलभक्खी ।
जूयाहिं सिरं खद्धं जडाकलावं वहंतस्स ॥७६॥ ३०९७. निक्कारणं च भमिओ परछिद्दाई मणेण चिंततो ।
पिसुणो निराणुकंपो आसि अहं सयललोयस्स ॥७७॥ २. ३०९८. पिसुणतणेण अहयं जुज्झामि जणस्स य(ज) अथामस्स ।
लोए निग्घिणमणसो हरिसेण पणच्चिओ गयणे ॥७८॥ ३०९९. एसो निग्घिणमणसो आसि अहं माणुसम्मि लोगम्मि ।
इण्हि वच्चामि अहं जिणोवइटेण मग्गेण ॥७९॥
१. पुंडरिए य सरंतो फलकंखी जिणइ भवतण्हं पु०॥ २. °ऊणं सुरव पु० २ प्र०॥ ३. अपावस्स पु०२॥
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८. सारावलीपइण्णयं
३१००. जह जह वेरग्गमणो तह तह सुज्झंति नारए लेसा । सव्वं खवेइ कम्मं इहभवियं तं ( जं) च अण्णभवे ॥ ८० ॥ ३१०१. दिक्खाभिमुहो चलिओ लोयं च करेइ अप्पणी सीसे । उक्खणइ जडाभारं पंचहिं मुट्ठीहिं सव्वं पि ॥ ८१ ॥ ३१०२. निम्मायम्मि य लोए विसुद्धलेसस्स नारयरिसिस्स । तिहुयणसारं दिव्वं उप्पण्णं केवलं नाणं ॥ ८२ ॥ ३१०३. ऐकुत्तरा य कोडी सेतुं गिरिस्स मत्थए सव्वे | सिद्धिगया खीणरया केवलनाणे समुप्पण्णे ॥ ८३ ॥ ३१०४. अछुट्टा कोडीओ वालीखिल्लाण रिसिंगणाणं तु ।
या खण ते विहु नहयलमग्गेण तवसिद्धा ॥ ८४ ॥ ३१०५. देवेहिं नॉडइज्जं केवलिमहिमाइ पूइयं हुं ।
सिद्धिगमणं लभंते रिसिवरनाणे समुपपन्ने ॥ ८५ ॥
[गा. ८६ - १०२. पुंडरीय गिरिमहिमा ] ३१०६. नाणवर केवलिस्स वि अइमुत्तरिसिस्स सव्वहा जेणं । नारयरिसिस्स कहियं तित्थफलं पुंडरीयस्स || ८६॥ ३१०७. भोगाण होइ भाँगी दाणं दितो य पुंडरीयनगे ।
जो पुण तवं च तप्पड़ सो होइ सुराहिवो सग्गे ॥ ८७ ॥ ३१०८. मुक्खं सुहेण वच्चइ सेतुंजगिरिस्स मत्थए धित्तुं । निस्संग य निरासो झायंतो सुक्कझाणं च ॥ ८८ ॥ ३१०९. सारावलियं नामं गाहाण सयं तु कोइ थोऊणं । चिंतंतो य पढंतो मुच्चइ सव्वेहिं पावेहिं ॥ ८९ ॥
१. " निर्मिते लोचे " पु० १ टिप्पणी ॥ २. एकोत पु० २प्र० ॥ ३. रिसिवराणं पु० १ ॥ ४. “ आयावणेण -- आतापनेन, आगताः क्षणेन इति वा " पु० १ टिप्पणी, अनेनात्र भायावणेण इति पाठ मेदोऽवबुध्यते ॥ ५. नारयजं पु० २ प्र० ॥ ६. ते सिरिव' पु० २ ० ॥ ७. भोगी पु० २ ॥ ८. सव्वेहिं रोगेहिं पु० १ ॥
३५७
१०
१५
२०
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________
३५८
पदण्णयसुत्तेसु ३११०. कतारदुग्गमग्गे भीसणरण्णे मसाणमज्झम्मि ।
वच्चइ नरो अविग्धं सरमाणो पुंडरीयं तु ॥९॥ ३१११. हीरंतो नइमज्झे समुद्दमज्झे य नावमारूढो ।
सित्तुंजं चिंतंतो खेमेण नरो समुत्तरइ ॥९१॥ ५ ३११२. वाहिग्वत्थो पुरिसो उप्पायहओ य मारिछिको वा ।
मुच्चइ सो मरणाओ पुंडरियं संभरंतो उ ॥ ९२॥ ३११३. झीणविहवो मणुस्सो ईसरियं पावए मुहुत्तेणं ।
होऊण अणण्णमणो जो सित्तुजं सरिज सया ॥ ९३॥ ३११४. लहइ कुमारी सुवरं, मयवच्छा लहइ पुत्तभंडाई ।
दूहव सुहवा जायइ पुंडरियं संभरंता उ ॥९४॥ ३११५. अण्णे य गुणा बहवे नर-नारीणं भवंति निच्चं ता ।
पुंडरियचिंतणेण य दिद्वेण य सव्वसिद्धीओ ॥९५॥ ३११६. लहइ य उववासफलं सित्तुंजे पुप्फमाल दस दितो।
वीसाए छट्ठफलं, तीसाए अट्ठमं लहइ ॥ ९६ ॥ १५ ३११७. चत्ताए दसमफलं, पन्नासाएं य पुण दुवालसमं ।
पक्खोवासं लहई दाणं दाऊण सेत्तुंजे ॥९७॥ ३११८. मासखमणं तु लब्भइ कप्पूरा-ऽगरु-तुरुक्कधूवेण ।
कत्तियमासक्खमणं साहूपडिलाहणे लहइ ॥९८॥ ३११९. वइसाहमासखमणं पुंडरिए जो करेइ जिणभवणं ।
सो होइ चक्कवट्टी चउसद्विसहस्सजुवइवई ॥ ९९॥ ३१२०. पडिमाठवणापुण्णं सहस्सदाणेण लहइ सेत्तुंजे ।
जिणभवणे जं पुण्णं लक्खपयाणेण सो लहइ ॥१०॥ ३१२१. सयदो सहस्सदाई लक्खपयाणेण पत्तैईसरिओ।
कीवो वि देइ कागिणि तिन्नि समा हुंति नायव्वा ॥१०१॥
१. °ए उ खमणबारसगं। पु० २ प्र०॥ २. "प्राप्तैश्वर्यः" पु. १ टिप्पणी ॥
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८. सारावली पइण्णयं
३१२२. उत्तिमदाणं दितो उत्तिमपुरिसोय होई अन्नभवे । मज्झेण होइ मंझो, हीणयरो होइ हीणेणं ॥ १०२ ॥
[गा. १०३ - १२. नाण- जीवदयाणं फलं ] ३१२३. दाणेण होइ भोगी वच्चइ सग्गं तवेण उज्जुत्तो ।
नाणागमं करितो भावविसुद्धं लहइ मुक्खं ॥ १०३ ॥ ३१२४. जीवियदाणं लद्धं जीवाणं मुक्खनिच्छयं नाउं ।
सुहकारणं तु एयं मयस्स किं दव्वभोगेहिं ॥ १०४ ॥ ३१२५. जीवंतो परिभुंजइ आहारं पुप्फ-वत्थ-गंधाई |
तंबोलं इत्थि सुहं सयणा - Ssसण-खज्ज -पाणाई ॥ १०५ ॥ ३१२६. जीवियदाणं दितो देइ सया जीवभोगपरिभोगे ।
भोत्थिणा निरुतं दायव्वं जीवियं जीए ॥ १०६ ॥ ३१२७. सग्गं अवस्स वच्चइ तव - संजम समिइ - गुत्तिसंजुत्तो ।
दसविहधम्मम्मि ठिओ वच्चइ सग्गं निरुवसग्गं ॥ १०७ ॥ ३१२८. सग्गत्थिणा निरुत्तं सुव्वइ धम्मो जिणेहिं निद्दिट्ठो ।
सग्गं वा जं न लहे जिणवयणं जो न सद्दहइ ॥ १०८ ॥ ३१२९. जीवे जिण्णपन्नत्ते असदहंतो य जो तवं चरइ ।
सो अन्नाणी मूढो, कायकिलेसो, न से हु तवो ॥ १०९ ॥ ३१३०. परमत्थो नाणाई न नज्जई लद्धयं तु तं नाणं ।
लद्धं जं संविज्जइ तह नज्जइ नाणओ सव्वं ॥ ११० ॥ ३१३१. नाणायत्ता किरिया, किरियायत्ता य दंसणविसोही । नाणं जिणोवइटुं मुक्खंगे साहगं हवइ ॥ १११ ॥ ३१३२. एयं तं नाणवरं वच्चइ मुक्खम्मि जेण लद्वेण । साई कुनाणाई मुक्खपहं ताई नासंति ॥ ११२ ॥
१. मझो हीणयरो होइ दारिदो ॥ पु०२ प्र० ॥ २. तु पंथो म० पु० २ ० ॥
३५९
१५
२०
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६०
पदण्णयसुत्तेसु [गा. ११३-१५. अदाण-दाणेहिं दुह-सुहाइ] ३१३३. आभट्ठो य न देई हरइ मुहं अन्नओ पलोएइ ।
खीणम्मि भंडमुल्ले किं करिही अन्नजम्मम्मि ॥ ११३॥ ३१३४. सित्तुजम्मि चडंतो दाणं जो देइ इच्छियं पुरिसो ।
एयारिसो य लोए दाणवई दुल्लहो होइ ॥ ११४॥ ३१३५. पढमो जो य मणुस्सो संसारे दुक्खिओ दरिदो य। बीओ य सया सुहिओ माणुसजम्मे य सग्गे य ॥११५॥
[तिहिं विसेसयं]
[गा. ११६. पत्थुयपुत्थयलेहणफलं] १० ३१३६. मा हवउ तस्स पावं सारावलिपुत्थयं लिहंतस्स ।
लहउ य जसो य कित्ती अइरेणं साहुसक्कारं ॥११६॥
॥ इति सारावलीपइण्णगं ॥ १८॥ .
१. इति श्रीसारावलीप्रकीर्णकं ॥ समाप्तं ॥ लिखितं च सौभाग्यसागरगणिना॥ सा. श्रीरंग. वृद्धिप [7] नार्थ पु० २॥
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________
थेरभदंतसिरिपालित्तायरियसंकलियं जोइसकरंडगं पइण्णयं
॥णमो अरहंताणं ॥
[गा. १-७. मंगलं उवुग्घाओ य] ३१३७. कांतूण नमोकारं जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स ।
जोतिसकरंडगमिणं लीलावट्टी व लोगस्स ॥१॥ ३१३८. कालण्णाणाभिगमं सुणह समासेण पागडमहत्थं ।
णक्खत्त-चंद-सूरा जुगम्मि जोगं जध उवेंति ॥२॥ ३१३९. किं(१क)चि वायग वालब्भं सुतसागरपारगं दढचरित्तं।
अप्पस्सुतो सुविहियं वंदिय सिरसा भणति सिस्सो ॥३॥३१४०. ' संज्झाय-झाण-जोगस्स धीरें! जदि वो ण कोयि उवरोधो ।
इच्छामि ताव सोतुं कालण्णाणं समासेणं ॥ ४॥' ३१४१. अह भणति एवभणितो उवमा-विण्णाण-णाणसंपण्णो ।
सो समणगंधहत्थी पडिहत्थी अण्णवादीणं ॥५॥ ३१४२. दिवसिय-रातिय-पक्खिय-चउमासिय तह य वासियाणं च ।
णिअयपडिक्कमणाणं संज्झायस्सावि य तदत्थे ॥६॥३१४३. सुण ताव, सूरपण्णत्तिवण्णणं वित्थरेण जं णिउणं ।
थोरुच्चएण एत्तो वोच्छं उल्लोगमेत्तागं ॥७॥ १. इत आरभ्य गाथाषट्कं मलयगिरिवृत्तौ पु० आदर्श च नास्ति। जे०-खं० सूत्रादर्शयोः पुनरादित आरभ्य एकादश गाथा न सन्ति, किन्तु णमो अरहंताणं इत्युल्लिख्य णते(1) भावणियतं जोतिसचकं० इति द्वादशगाथातः प्रारब्धमिदं प्रकीर्णकं वर्तते, अतो ज्ञायते प्राचीनकालादेवैतप्रकीर्णकप्रारम्भभागो विनष्टोऽस्ति। विश्च जेटी०-खंटी० आदर्शयोरेष प्रारम्भभागः सुरक्षितो वर्तते॥२. अप्पसुतो जेटि० खंटि० ॥ ३. सन्जियझाण जेटि० खंटि० ॥ ४. वीर!जेटि० खंटि०॥ ५. को पि उव जेटि०॥ ६. दिवस-रातिय° जेटि०॥ ७. चाउम्मासिय जेटि० खंटि०॥ ६. सझियस्सा जेटि• खंदि०॥ ९, स्थूलोचयेनेत्यर्थः। थोगुच्चएण पु० मु०म० इं. वि०॥
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६२
पइण्णयसुत्तेसु
[गा. ८-११. तेवीसइपाहुडाई] ३१४४. कालपमाणं १ माणं २ णिप्फत्ती अधिकमासगस्स वि य ३।
वोच्छामि ओमरतं ४ पव्वं-तिहिणो समत्तिं च ५-६ ॥८॥ ३१४५. णक्खत्तपरीमाणं ७ परिमाणं वा वि चंद-सूराणं ८।
णक्खत्त-चंद-सूराण गतिं ९ णक्खत्तजोगं च १०॥९॥ ३१४६. मंडलविभाग ११ मयणं १२ आउंटी १३ मंडले मुहुत्तगती १४ । उडु १५ विसुव १६ वतीवाते १७ तावं १८ वड्रिं च
दिवसाणं १९ ॥१०॥ ३१४७. अवमासि २० पुण्णमासी २१ पणट्ठपव्वं च २२ पोरिसिं वा वि २३ ।
ववहारणयमएणं तं पुण सुण मे अणण्णमणो ॥११॥ ति ।
[गा. १२-२१. पढमं कालपमाणपाहुडं] ३१४८. लोगाणुभावणियतं जोतिसचक्कं भणंति अरहंता ।
सव्वे कालविसेसा जस्स गतिविसेसणिप्फण्णा ॥ १२ ॥ ३१४९. संखेवेण तु कालो अणागताऽतीत वट्टमाणो य ।
संखेजमसंखेजो अणंतकालो ये णिट्ठिो ॥१३॥ ३१५०, कालो परमणिरुद्धो अविभज्जो तं तु जाण समयं तु।
समया य असंखेन्जी हवति य उस्सास निस्सासो ॥१४॥
१. माउट्टी मु० वि०॥ २. °मास-पुण्ण पु० मु० म० हं० वि०॥ ३. अत्र श्रीमलयगिरिसूरिपादैः स्ववृत्तौ “पव्वं-तिहिणो समत्तिं च (गा. ८)" इत्येकप्राभृततया व्याख्यानेन "अवमास-पुण्णमासी(गा. ११)" इति चैकप्राभूततया व्याख्यानेन अत्र एकविंशतिप्रामृतविभागो विहितोऽस्ति, टिप्पनककृदाचार्येण पुनरत्र “एवमेते तेवीसं पाहुडे वण्णयिस्सामो जधम" इति निर्देशेन स्पष्टतया त्रयोविंशतिप्राभृतविभागो निर्दिष्टोऽस्ति ।। ४. °मणूणं जेटि• खंटि०॥ ५. 'भावजणियं जो पु० मु० म० हं० वि०॥ ६. मरिहंता पु० मु० वि०॥ ७. एष द्वादशसङ्खयो गाथाङ्कः टिप्पनकादर्शयोः वर्तत एव।। ८. तखेणणणुलोगो(?) अतिच्छितो वट्टमाणगो वेव। संखे जे० ख० । नायं पाठभेदः साधुः॥ ९. उ णि पु० मु० वि०। य बोधवो खं०। य बोन्बो जे०॥ १०. अविभजितं तु जिणसमयं तु जेटि० खंटि.। नायं पाठः साधुः॥ ११.जा हवंति उस्सासणिस्सासा.जे० ख०।।
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं
३१५१. उस्सासो निस्सासो य दो वि पांणो त्ति भण्णए एक्को । पाणा य सत्त थोवो, थोवा वि य सत्त लवमहु ॥ १५ ॥ ३१५२. अट्ठत्तीसं तु लवा अद्धलवो ३८३ चेव णाँलिगा हवइ । तीसे पुण संधाणं छिड्डुं उदगं च वोच्छामि ॥ १६ ॥ ३१५३. दॉलिमपुप्फागारा लोहमैया णालिया तु काँयव्वा ।
तीसे तलम्मि छिड्डुं छिड्डपमाणं च मे सुधा ॥ १७ ॥ ३१५४. कंण्णउतिमूलवालेहिं तिवस्संजाताय गोकुमारीय |
उज्जुगत पंडितेहि तु कातव्वं गलियाछिडुं ॥ १८ ॥ ३१५५. अँहवा दुवस्सजायाय गयकुमारीय पुंछवालेहिं ।
बिहिं बिहिं गुणेहिं तेहिं तु कातव्वं गोलिया छिडुं ॥ १९ ॥ ३१५६. अधवा सुवण्णमासेहि चतुहि चतुरंगुला कया सूयी ।
णालियतलम्मितीय तु कातव्वं णौलियाछिडुं ॥ २० ॥ ३१५७. एवं छिड्डपमाणं, धरिमं मेज्जं च मे णिसमहि ।
एत्तो उदगपमाणं वोच्छं, उदगं च जं भणियं ॥ २१ ॥
[गा. २२ - १०२. बिइयं माणपाहुडं] ३१५८. चत्तारि मधुरंगतणप्फलाणि सो सेडसासवो एक्को । सोलस य सांसवीं पुण हवंति मासप्फलं एक्कं ॥ २२ ॥
१. पाणु ति भण्णती एक्को । पाणा य सत्तसन्त्तरि थोवो, थोवा य सत्त लवो जे० खं० । नायं पाठः साधुः ॥ २. माहू पु० ॥ ३. नालिया होइ पु० मु० ॥ ४. तीसे पुण संठाणं पु० मु० । तिस्से पुण संखाणं जे० खं० । मूलगतः संधाणं पाठः संस्थानार्थे ज्ञेयः शुद्धच पाठः ॥ ५. दाडिमफुल्लागारा जे० खं० ।। ६. मयी नालि° जे० खं० पु० मु० ॥ ७. नायव्वा पु० वि० ॥ ८. सुणध जेटि० । सुणह जे० खं० पु० मु० म० वि० ॥ ९. तिण्णउति खं० । तण्णउति जे० विकृतावेतौ पाठभेदौ अशुद्धौ च ॥ १०. 'स्वजेभयणा कुमारीय जेटि० खंटि० | सजाताए रायकणेकसु (? गयकणेरूए) जे० खं० ॥ ११. उज्जुकयपिंडितेहि तु का पु० मु० म० । उज्जुकया संवलिया का जे० खं० ॥ १२. नाडिया' पु० मु० ॥ १३. अधवा दुवस्सजाताए गयकणेरूए पुंछसंभूया । दो वाला ओभग्गा कायव्वं नालियाछिद्दं ॥ १९ ॥ अहवा सुवण्णमासा चत्तारि सुकुजाता (सुकुट्टिता) घणा सूभो (? सूई) । चउरंगुलप्पमाणा कायन्वं नालियाछिद्दं ॥ २० ॥ जे० खं० ॥ १४. दुवासना पु० ॥ १५. नाडिया' पु० वि० मु० ॥
३६३
५
१०
१५
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइयत्ते
३१५९. बे' च्चैव धण्णमासप्फलाणि गुंजाफलं भवति एक्कं । गुंजाफलणि य दुवे रुप्पियमासो हवति एक्को ॥ २३॥ ३१६०. सोलस रुप्पियमासा ऐक्को घणो हवेज्ज संखित्तो" । अड्डाइज्जा धरणा य सुवण्णो सो य पुर्ण कंसो ॥ २४ ॥ ५ ३१६१. कंसां चत्तारि पलं, पाणि पुण अद्धतेरस दुं पत्थे । भारोय तुला वीस एस, विधी होइ धरिमस्स ॥ २५ ॥ ३१६२. पणतीसलोहपलिया वट्टा बावत्तैरंगुली दीहा ।
पंचपलधरणगैस्सा समायकरणे तुला हवति ॥ २६॥
३६४
१०
३१६३. सव्वग्गेण तुलाए लेहाओ पण्णवीसतिं होंति । तारिय हाओ जाओ गंदीविद्धाओ ॥ २७॥ ३१६४. समर्कणि अँद्धकंसा, तत्तो कंसुत्तरा य चत्तारि ।
तत्तो पलुत्तरोंओ जाव य देंसको त्ति लेहाओ ॥ २८॥ ३१६५. बारस पण्णरैंसँग वीसंगे ये एत्तो दसुत्तरा अट्ठ । एवं सव्वसमासो लेहाणं पण्णवीसं तु ॥ २९ ॥
१६. नाडिया' पु० वि० ॥ १७. एयं जे० खं० ॥ १८. णिसामेध जे० खं० । निसामेह पु० मु० वि०म०॥ १९. रकणगफ' जे० खं० । रंगत्तिणफ' पु० । रगत्तणफ मु० ॥ २०. सासय पुखं । सेयसा पु पु० मु० ॥ २१. वा होंति घण्णमासप्फलं एक्कं जे० खं० ॥
सर्वत्र कर्षार्थो
११. 'तरिंगु जेटि० वि० ।
१. दो वेव जे० खं० वि० पु० मु० ॥ २. फलं भवति एक्को जे० । फलो [हवइ] एको पु० ॥ ३. लाणि दोन्नि उ रु° पु० मु० वि० ॥ ४. रुप्पयमासो हवे एक्को जे० खं० ॥ ५. एक्कं धरणं तु [होज] संखित्तं जे० खं० ॥ ६. धरणं जेटि० खंटि० ॥ ७. संखे तो पु० ॥ ८. पुण करिसो पु० मु० वि० । 'कंसो' कर्ष इत्यर्थः । अत्राधिकारे कंसशब्दः ज्ञेयः ॥ ९. करिसा पु० मु० वि० ॥ १०. उ पु० मु० वि० । 'दु' तुअर्थे ॥ जेटि० खंटि० ॥ १२. ला सुकया । जे० खं० ॥ १३. 'गस्स सा समा 'ग सासमा खंटि० । 'गस्स य समा' पु० मु० म० वि । १४. चत्तारि एत्थ लेहा जासें नंदीविणद्धीविणद्वाणि जे० खं० ॥ १६. 'रण कंसडपले तिष्णि य कंसा पले य णेहा (? लेहा) दो। जा दक्खो ति लेहाभो जे० खं० ॥ १७. अद्धकरिसो तत्तो करिसुत्तरा य चत्तारि पु० मु० वि० ॥ १८. राओ पुण जाव दस जेटि० खंटि० ॥ १९. दसगो पु० वि० मु० ॥ २०. 'रसा वी° खं० ॥ २१. वीसके य जे० खं० ॥ २२. य पण्णो दसुत्तरो जेटि० खं० ॥
गसमा समा' जे० खं० ॥ १५. पिणा' पु० ० ॥
एतो पणु (? लु) त्तराभो
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६५
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३१६६. पंचसु पण्णारसंगे तीसग पण्णासगे य लेहाओ।
णंदीविणद्धिकाओ सेसाओ उजुगलेहाओ ॥ ३०॥ ३१६७. तिण्णि तु पलाणि कुलवो, कंसद्धं चेव होति बोद्धव्वो।
चत्तारि चेवे कुलवा पत्थो पुण मागहो हवइ ॥ ३१ ॥ ३१६८. चतुपत्थमाढगं पुण, चत्तारि य आढगाणि दोणो तु।
सोलस दोणा खारी, खारीओ वीसतिं वाहो ॥ ३२॥ धरिमस्स य मेस्स य एस विही गालिगोदगस्स वि य ।
उवदेसेणुवदिटुं, उदगपाणं च वोच्छामि ॥ ३३॥ ३१७०. उदगस्स णालिगाएँ हवंति दो आढगाणि परिमाणं ।
उदगं च इच्छितव्वं जारिसगं तं च वोच्छामि ॥३४॥ ३१७१. ऍयस्से तु परिकम्मं कातव्वं दूसपट्टपरिपूतं ।
मेहोर्देयं पसणं सारइयं वा गिरिणतीणं ॥ ३५॥ ३१७२. बे णालिया मुहुत्तो, सर्टि पुण णालिया अहोरत्तो।
पण्णरस अहोरत्ता पक्खो, "तीसं दिणा मासो ॥३६॥ ३१७३. गणिमेण य धरिमेण य मेजेण य वण्णितो अहोरत्तो।
एत्तो उड्ढं वोच्छं जुगम्मि संवच्छरपमाणं ॥३७॥ ३१७४. संवच्छरो उ बारस मासा, पक्खों य ते चउव्वीसं ।
तिण्णेवै य सट्ठसया हवंति राइंदियाणं तु ॥ ३८॥ १. °सके तीसक पण्णासके य जे० खं० ॥ २. सगा य जेटि० खंटि० ॥ ३. रेहामो पु०॥ ४. गंदीपिण° पु० मु० वि० ॥ ५. उजुलेहा जे० ख० मु० वि० म०। उज्जुरेहा पु०॥ ६. य जे० खं० ॥ ७. करिसद्धं पु० मु० वि० ॥ ८. बोद्धव्वं जे० ख०। बोडव्वा पु०॥ ९. चेय पु०॥ १०. होइ वि०॥ ११. वीसई वि०॥ १२. मेयस्स पु० मु० वि०॥ १३. °णालिकाय उदगस्स। उवएसे उवदिटुं खं० । नालिगाए उदगस्स । उद्देसे उवइट पु० मु. म. वि०॥ १४. °माणं जओ वोच्छं खं० पु० म० वि०॥ १५. °ए भणियं दो खं०॥ १६. °गा उ परि° पु० मु० वि०॥ १७. तं पि मे सुणह ख० ॥ १८. एगस्स जेटि• खंटि०॥ १९. °स्स परीमाणं का खं०॥ २०. मेघोदगं पसणं सारदियं वा गिरिणदीणं खं०॥ २१. तीसा हवइ मासो खं०॥ २२. इयं गाथा खं० पु० मु० वि० नास्ति। मलयगिरिपादवृत्तावपीयं व्याख्याता न दृश्यते। जेटि० खंटि० आदर्शयोः पुनदृश्यत एव॥ २३. °च्छरा य बा खं०॥ २४. पक्खो य तं च खं०॥ २५. °व सया सट्ठा ह° पु० मु० सू० वि०॥
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६६
परण्णयसुत्तेसु
३१७५. ऐसो उ कमो भणितो उडुस्स संवच्छरस्स कम्मस्स ।
कम्मो त्ति सावणो त्तिय उंडु त्तिविय तस्स णामाणि ॥ ३९ ॥ ३१७६. आँदिच्चो१ उडु२ चंदो३ रिक्खो४ अभिवड्ढितो५ य पंचेते । संवच्छरा जिणमते जुँगस्स माणं विधीयते ॥ ४० ॥
५ ३१७७. छप्पि उडू परियट्टा एसो संवच्छरो उ आदिच्चो । पुव्वभणितोय कम्मो, एत्तो चंदं पि वोच्छामि ॥ ४१ ॥ ३१७८. पुण्णिमपरियट्टा पुण बारस संवच्छरो हवति चंदो । णक्खत्तवंदजोगो बारसगुणितो तु णक्खत्तो ॥ ४२॥ ३१७९. तेरेंस य चंदमासा एसो अभिवड्ढितो तु णातव्वो । ऍतेसिं तु पमाणं वोच्छामि जहक्कमं होति ॥ ४३ ॥ ३१८०. तिण्णि अहोरत्तसता छविट्ठा भक्खरो हवति वांसो ।
तिण्णिं सया पुण सैट्ठा कम्मो संवच्छरो " हवति ॥ ४४ ॥ ३१८१. तिण्णि अहोरत्तसता चउपण्णीं णियमसो हेंवे चंदो । भागा य बौरसेव य बावट्ठिकतेण छेदेण ॥ ४५ ॥ १५ ३१८२. तिण्णि अहोरत्तसता सत्तावीसा य होंति क्खत्ते । एक्कावण्णं भागा सत्तट्ठिकतेण छेदे ॥ ४६ ॥
१. इय एस कमो भणिओ णियमा संव° पु० मु० वि । मलयगिरिवृत्तौ तु एसो उ कमो भणिभो णियमा संवच्छरस्स इति पाठानुसारेण व्याख्यातमाभाति ॥ २. उउ इत्ति य पु० मु० वि० ॥ ३ आदिच चंद उडु णक्खत्त अभि खं० ॥ ४. जुगप्पमाणं वि खं० ॥ जुगस्स माणे वि° पु० मु० म० ॥ ५. चंदं पवुच्छामि पु० मु० वि० म० ॥ ६. तेरस चंदा मासा वासो अभि खं० ॥ ७ मासाणं तु पमाणं वोच्छं सव्वेसि वासाणं ॥ ४३ ॥ खं० पु० मु० वि० म०, नवरं खं० प्रतौ ' वासाणं' स्थाने ' मासाणं' अस्ति । एतदुत्तरार्द्धपाठभेदानन्तरं तद्गतप्रतिज्ञानुसारि मास [ दिन] प्रमाणावेदकं गाथात्रिकं खं० पु० वि० मु० मलयगिरिवृत्तौ चात्र दृश्यते । किच एतास्तिस्रोऽपि गाथाः किलात्र मूलवाचनायां टिप्पणकानुरोधेनाऽग्रे ६२-६३-६४ गाथात्वेन स्थापिताः सन्ति, दृश्यतां ६२ गाथायां निर्दिष्टा टिप्पणी, खंटि० जेटि० आदर्शयोरेता गाथास्तत्रैव सटिप्पणा वर्तन्ते ॥ ८. छावट्ठी खं० ॥ ९. एसो खं० ॥ १०. तिण्णेव सया सट्टा खं० ॥ ११. सट्ठी पु० ॥ १२. रो एसो पु० ॥ १३. ण्णा चेव १४. हवइ चंदो पु० मु० वि० ॥ १५. बारस भवे बा° खं० ॥ खंटि० ॥
नियमसो चंदो खं० ॥ १६. नक्खत्ता जेटि०
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३१८३. तिण्णि अहोरत्तसता 'तेसीतिं चेव होति अभिवड्ढो ।
चोतालीसं भागा बावट्टिकतेण छेदेण ॥४७॥ ३१८४. देस चेव सहस्साइं नव चेव सया हवंतिऽसीती य ।
एवं मुहुत्तगणितं णेतव्वं सूरवासस्स ॥४८॥ ३१८५. दस चेव सहस्साई अद्वेव सया हवंति संकलिया ।
एवं मुहुत्तगणितं गातव्वं कम्मवासस्स ॥४९॥ ३१८६. चंदस्स मुहुत्तर्गणित सताणि छ चेव पण्णवीसौणि ।
दस य सहस्सा पुण्णा बिसट्ठिभागा य पण्णासं ॥५०॥ ३१८७. णव चेव सहस्साई सताणि अटेव होंति बत्तीसा।
णक्खत्ते खलु वासे छप्पण्णं चावि भागा य ॥५१॥ ३१८८. एक्कारस य सहस्सा पंचेव सता हवंति एक्कारा ।
अभिवड़िते मुहुत्ता वासे अट्ठारस य भागा ॥५२॥ ३१८९. एते तु माणवासा पंच वि उर्ववण्णिता जहादिट्ठा ।
एत्तो जुगवासाणि वि वोच्छामि जधाणुपुत्वीया ॥५३॥ ३१९०. चंदो१ चंदोर अभिवड्ढितो३ य चंद४ मभिवड्ढितो५ चेव ।
पंचसहितं जुगमिणं दिढे तेलोक्कदंसीहिं ॥ ५४॥ ३१९१. पंढम-बितिया तु चंदा तचं अभिवड्ढितं वियाणाहि ।
चंदं चेव चउत्थं पंचममभिवड्ढितं जाणे ॥५५॥
१.तेसीती य मभिवढिमो हवति। खं०॥ २. अभिवड्ढे पु० मु०॥ ३. एते तीसतिगुणिता(?) नव य असीय (श्या) सया मुहुत्ताणं। आदिच्चस्स उ एसो परिमाणविही उ मा(रीवा)साणं ॥ खं०॥ ४. हवंतऽसीया य मु० म०। हवंतिऽसीया य पु० वि०॥ ५. एयं पु० मु० म०॥ ६. संपुण्णा। पु० मु० वि० म०॥ ७. एयं पु० मु० वि० म० ॥ ८. णेयग्वं वि०॥ ९. चंदे पु. मु० वि० म०॥ १०. गणिय छञ्चेब सयाणि पण्ण° खं०॥ ११. वीसा य। पु०॥ १२. °स्साई भट्टेव सया हवंति बत्तीसा। संवच्छरे मुहुत्ता भागा य हवंति छप्पण्णा ॥ ख०॥ १३. छप्पण्ण सगढिमा पु० वि०॥ १४. एते पमाण° पु० मु० म०॥ १५. जहिट्ठा मु० म०॥ १६. °साणि य वोच्छामि महाणुपुवीए॥ पु० मु० वि०॥ १७. गमिणं णिचं तेकालमक्खायं ।। खं०॥१८. पढम बितिमोऽस्थ चंदो खं०॥ १९, ततियं क खं० पु. मु. सू०॥ २०. जाण पु. मु० वि० सू० । जेणं खंटि० । उणं जेटि० ॥
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६८
पइयत्ते
३१९२. चंद-मभिवड्ढिताणं वांसाणं पुव्ववण्णिताणं तु । तिविहं पितं पमाणं जुगम्मि सव्वं णिरवसेसं ॥ ५६ ॥
३१९३. आदी जुगस्स संवच्छरो तु, माँसाणमद्धमासो तु । दिवसो भरहेरवते, राँती य विदेहवासम्म ॥ ५७ ॥ ५ ३१९४. दिवसादि अहोरत्ता, बहुलादीयाणि होति पव्वाणि । अभिजी णक्खत्तादी, रुद्दो आदी मुहुत्ताणं ॥ ५८ ॥
१०
३१९५. सावण बहुलपडिए बालवकरणे अभीयिणक्खत्ते । सव्वत्थ पढमसमए जुगस्स आदिं वियाणाहि ॥ ५९ ॥
३१९६. अँट्ठारस सट्टसता तिधीण नियमा जुंगं भवति एतं । sa अहोरत्ता तीसा अट्ठारस सया तु ॥ ६० ॥
३१९७. तत्थ पडिमिज्जमांणा पंचहिं महिं तु [जह ] कमेणं । मासेहिं विभज्जंता जैदि मासा होंति ते वोच्छं ॥ ६१ ॥ ३१९८. आदिच्चो खलु मासो तीसं अद्धं च, सावणी "तीसं । चंदो गुणत्तीसं बिसट्टिभागा य बैत्तीसं ॥ ६२ ॥
१५ ३१९९. णक्खत्तो खलु मासो सत्तावीसं भवे अहोरत्ता । अंसा य एक्कवीसं सर्तैट्ठिगतेण छेदेणं ॥ ६३ ॥
१. वस्साणं खं० ॥ २. पिमे पमाणं जुगं पि सव्वं खं० ॥ ३. मासस्स अद्ध' पु० मु० म० वि० ॥ ४. राई य महाविदेहेसु इति पाठानुसारेण मलयगिरिवृत्तिः, प्रतिकमप्येतद् वृत्तौ वर्तते, किन्तु कस्मिंश्चिदादर्शे नोपलभ्यतेऽयं पाठः ॥ ५. 'वासेसु खं० पु० मुम० ॥ ६. वए रुमुहुत्ते सुहो वए (?) रविणो । अभिजिरस पढमजोए एत्थ जुगादी मुणेयव्वा ॥ खं० ॥ ७. इयं गाथा खं० नास्ति ॥ ८. जुगम्मि नायव्वा । तत्थेव पु० मु० वि० म० ॥ ९. 'माणे पु० मु०म० | माणं खं० ॥ १०. माणेहिं [...] तु कमेणं । माणेहिं वि' जेटि० खंटि० । माणेहिं पुव्वगणिएहिं । मासेहिं वि० पु० मु० वि० | माणेहिं पुव्वभणिएहिं । मासेण वि खं० ॥ ११. जइ खं० पु० मु० ॥ १२.६२-६३-६४ गाथाः खं० पु० मु० वि० मलयगिरिष्वृत्तौ च ४३ गाथानन्तरं वर्तन्ते, दृश्यतां ४३ गाथोत्तरार्द्धनिर्दिष्टा टिप्पणी । जेटि० खंटि० आदर्शयोः पुनरत्र वर्तन्ते ॥ १३. तीसा खं० पु० मु० वि० ॥ १४. उगु खं० । एगु पु० मु० वि० ॥ १५. बत्तीसा वि० मु० ॥ १६. तद्विकएण खं० पु० वि० मु० ॥
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३२००. अभिवड़ितो तु मासो एक्कत्तीसं भवे अहोरत्ता ।
भागसत एकत्रीसं चउवीससतेण छेदेणं ॥ ६४ ॥ ३२०१. आदिच्चेण तु सँढि मासा, उडुणो हवंति एगठिं ।
चंदेण य बाँसटिं, संत्तहिँ होति णक्खत्ते ॥ ६५ ॥ ३२०२. सत्तावणं मासा सत्त य रातिंदियाणि अभिवडी ।
एकारस य मुहुत्ता बिसट्ठिभागा य तेवीसं ॥६६॥ ३२०३. सव्वे कालविसेसा आयुपमाणा ठिती यं कम्माणं ।
सव्वे समाविभागा य सूरमाणेण णातव्वा ॥६७॥ ३२०४. सूरेण जं किर जुगं अणूणमधिगाणि पंच वासाणि ।
"तो किर जुगेण समयं गणेति अद्धीविसेसं तु ॥ ६८॥ . ३२०५. चतुपण्णं च सहस्सा णव चेव सयाँ हवंति पडिपुण्णा ।
एतं मुहुत्तगणितं पंचवरिसिगस्स तु जुगस्स ॥ ६९ ॥ ३२०६. वाससयसहस्सं पुण चुलसीतिगुणं हवेज पुव्वंगं ।
पुव्वंगसतसहस्सं चुलसीतिगुणं हवे पुव्वं ॥ ७० ॥ ३२०७. पुव्वस्स तु परिमाणं सैयरी खलु होति सतसहस्साई ।
छप्पण्णं च सहस्सा बोधव्वा वासकोडीणं ॥७१ ॥ ३२०८. पुव्वसतसहस्सं पुण चुलसीतिगुणं हवे तंग ति ।
तेसि पि सतसहस्सं चुलसीतिगुणं लेता हवति ॥ ७२ ॥ १. कत्तीसइ भवे खं० ॥ २. °सयमेगवी खं० पु० वि० मु०॥ ३. °सकएण खं० । °सगतेण जेटि० खंटि०॥ १. सट्ठी खं० पु० वि० मु०॥ ५. उउणो उ होंति एगट्ठी पु० वि० मु०॥ ६. बावट्ठी सत्तट्ठी पु० वि० मु०॥ ७. सट्ठी पुण हों° खं०। अशुद्धोऽयं पाठः॥ ८. °याण अभिवड्ढी खं०। याई अभिवड्ढे पु० मु० म०॥ ९. य देवाणं। सव्वे सव्वमाहिया सूरपमाणेण कातन्वा ॥ खं०॥ १०. °गा सूरपमा खं० पु० मु०॥ ११. जं किर सूरेण जुगं पु० मु० वि० म०॥ १२. ता मु०॥ १३. °ण य समं ग° खं० । °ण सव्वं गपु० वि० मु० म०॥ १४. °द्धाविसेसेणं जे० ख० ॥१५. इयं गाथा वि. पु. मु. नास्ति। श्रीमलयगिरिवृत्तावपि विवृता न दृश्यते। जे. खं० जेटि० खंटि. आदर्शेषु पुनर्विद्यत एव ॥ १६. सया जुगे मुहुत्ताणं। एवं जे० खं०॥ १७. °हस्साई चुलसीइगुणाई होज पु० वि० मु० ना० । °हस्साई चुलसीतिगयं हवेज जे० खं०॥ १८. हवइ जे० खं० पु० मु० ना० ॥ १९. सयरिं जे० खं०॥ २०. पुव्वाण सतसहस्सं चुल° पु० वि० मु० म०॥ २१. लयंगमिह। जे० ख० ना० ॥ २२. लया होइ ॥ पु० वि० मु० ना० । लयं आहु ॥ जे० खं० ॥ प.२४
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णय सुत्तेसु ३२०९. [तांसि पि सतसहस्सं चुलसीतिगुणं महालतंगमिह ।
तेर्सि पि सतसहस्सं चुलसीतिगुणं महलता उ ॥७३॥] ३२१०. तत्तो महालताणं चूलसीति चेव सतसहस्साई।
णलिणंगं णाम भवे, एत्तो वोच्छं समासेणं ॥७४ ॥ ५ ३२११. णलिण महाणलिणंगं हवति महाणलिणमेव णातव्वं ।
पउमंग तहा पउमं एत्तो य महापउमअंगं ॥ ७५ ॥ ३२१२. हवति महापउमं चिय एत्तो कमलंगमेव णातव्वं ।
कमलं च महाकमलंगमेव परतो महाकमलं ॥ ७६ ॥ ३२१३. कुमुदंगं तह कुमुदं हँवति य एत्तो महाकुमुदअंग।
परतो य महाकुमुदं तुडियंग चावि बोद्धव्वं ॥७७॥ ३२१४. तुडिय महातुडियंगं भवति महातुडियंतं परं तत्तो ।
तत्तो अडडंगं पि य परतो य तहा अडडमेव ॥ ७८ ॥
१. सोपयोगाऽपीयं महालताङ्ग-महालतासङ्ख्यावेदिका गाथा कस्मिंश्चिदपि ज्योतिष्करण्डकमूलग्रन्थादर्श नोपलभ्यते, न च सटिप्पणेष्वेतद्न्थादर्शेष्वपीयं गाथा दृश्यते, किञ्च श्रीमलयगिरिसूरिविरचितवृत्तिसहितेष्वादशेषु यद्यपि नेयं गाथा वर्तते तथापि तद्वतौ एतद्गाथाखण्डितवृत्त्यंशदर्शनात् तथा श्रीजयसोमोपाध्यायशिष्यरत्नश्रीगुणविनयवाचकविरचिते सिद्धान्तहुण्डिकारूपे नानाविचाररत्नसङ्ग्रहग्रन्थे कालपरिमाणाधिकारे (पत्र २२७) वाससयसहस्सं पुण. इति सप्ततितमगाथात आरभ्य अशीतितम-एतद्ग्रन्थगाथाकदम्बकोद्धरणेऽस्याः प्रस्तुतगाथाया उत्तरार्धस्य दर्शनाचात्रेयं गाथाऽवश्यमेव भाव्येति अनुसन्धानाय इथं गाथा कोष्ठकमध्ये स्थापिताऽस्ति। अपि चात्रेदमपि अवधेयं यत्-इत आरभ्य अशीतितमगाथापर्यन्ताः सङ्ख्यार्थावेदिका गाथाः सर्वेष्वप्यादर्शेषु खण्डिता अव्यवस्थिता अशुद्धाश्चोपलभ्यन्ते, केवलं सटीकादशेष्वविकृताः प्राप्यन्त इति सर्वासां प्रतीनामनुसन्धानेन शुद्धः पाठोऽत्र स्थापितोऽस्ति, तथाऽप्यत्रार्थे गीतार्था एव प्रमाणम् ॥ २. महालया होइ ना० ॥ ३. °सीती जे० ख० पु० मु०॥ ४-५. तत्तो जे० ख० पु० मु० वि० ना०॥६. कुमुदंगमहा कुमुदं जेटि० खंटि०॥ ७. तत्तो य भवे महा जे० खं० । तत्तो य तहा महा ना०॥ ८.७८-७९-८० इत्येतद् गाथात्रिकं जेटि० खंटि. आदर्शयोर्न विद्यते। जे० खं० पु. आदर्शषु पुनरेतास्तिस्रो गाथाः किञ्चित्खण्डिता अशुद्धा अपि वर्तन्ते। श्रीमलयगिरिवृत्तिसहितेषु ज्योतिष्करण्डकप्राचीनादर्शेषु श्रीगुणविनयवाचकविरचिते नानाविचाररत्नसहमग्रन्थे च एता गाथा दृश्यन्ते शुद्धाश्चापि वर्तन्ते। श्रीसागरानन्दसूरिवरसम्पादिते सवृत्तिके एतद्ग्रन्थमुद्रितादर्शे पुनरेतद्गाथात्रिकस्थाने खण्डित-भ्रष्टाऽव्यवस्थितस्वरूपे द्वे गाथे दृश्येते-“तुडिय महातुडियंगं महतुडियं अडडंगमडड परं॥ परतो य महाडडअंग तत्तो य महाभडडमेव ॥ अहंगं पि य ऊहं हवइ महल्लं च ऊहगं तत्तो। महाजहं हवइ हु सीसपहेलिया होइ नायव्वा ॥” इति ॥ ९. °यमेव तंपरतो। जे० खं०॥
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पण्णयं
३२१५. हवति महाअडडंगं तत्तो य भवे महाअडडमेव । ऊहंगं पिय ऊहं हवति महलं च ऊहंगं ॥ ७९ ॥ ३२१६. तत्तो य महाऊहं हवति हु सीसप्पहेलियाअंगं । तत्तो परतो सीसगपहेलिया हैवति णांतव्वा ॥ ८० ॥ ३२१७. हत्था बाहु सकण्णा य होंति कालम्भि कायव्वा । > ऍत्थं च सयसहस्सा चुलसीतिं चैव होति गुणकारो । एक्वेक्कम्मि तु ठाँणे अह संखा होति कालमि ॥ ८१ ॥
E
३२१८. एसो पण्णवणिज्जो कालो संखेज्जओ मुणेतव्वो । वोच्छामि असंखेज्जं कालं उवमाविसेसेणं ॥ ८२ ॥ ३२१९. सँत्थेण सुतिक्खेण वि छेत्तुं भेतुं व जं किर न सकं । तं परमाणु सिद्ध भांति आदी पमाणाणं ॥ ८३ ॥ ३२२०. परमाणूं तसरेणुं रधरेणुं अग्गयं चैं केसस्स |
लिक्खा जूया य जवो अट्ठगुणविवड्डिया कमसो ॥ ८४ ॥ ३२२१. जवमज्झा अट्ठ हवंति अंगुलं, छ च अंगुला पादो । पादाय दो वितत्थी, दो य वितत्थी हवती हत्थो ॥ ८५ ॥ ३२२२. " डंडं जुगं धणुं णालिगं च अक्ख मुसलं च चउत्थं । अव धणुसहस्सा जोयणमेतेण माणेण ॥ ८६ ॥
१४•
१. होइ पु० मु० वि० ॥ २. कायव्वा जे० खं० ॥ ३. > एतचिह्नद्वयान्तर्वर्ती पाठः पु० मु० बि० म० नास्ति । जेटि० खंटि० जे० खं० प्रतिषु पुनर्विद्यत एव । हत्था पाहुडंगसण्णा य होति कालम्मि णातन्वं । खंटि० । हत्था पाहत्था पाहुडंगसण्णा य होति कालम्मि णातन्वं । जेटि० ॥ ४. एत्थं सहसहस्त्राणि चु० जे० खं० पु० बि० मु० ॥ ५. थाणे तह जे० खं० ॥ ६. एतद्गाथानन्तरमियमेकाऽधिका गाथा जे० सं० आदर्शयो दृश्यते - कालरस परीमाणं वित्थरओ बहुवि पि नायव्वं । तणुणा ( १ धणुणो ) य जोयणस्स उ एत्तो आदीघरं वोच्छं ॥ इति ॥ इयं हि गाथा ८७ गाथया सह किञ्चित्समानार्थी दृश्यते ॥ ७ पु० प्रत्तौ इयं गाथा अनन्तरगाथानन्तरं वर्त्तते ॥ ८. 'द्धा वयंति भाई जे० खं० पु० मु० वि०, नवरं पुं० प्रतौ 'आई' स्थाने 'आयं ' अस्ति ॥ ९. माणू रहरेणू तसरेणू अ° जे० खं० वि० ॥ १०. च वालस्स जे० खं० पु० वि० मु० ॥ ११. अंगुलं जेटि० खंटि० ॥ १२-१३. विहत्थी जे० खं० पु० वि० मु० ॥ १४. दंड धणुं जुगं णा जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ १५. हत्था जे० खं० पु० मु० म० ॥
३७१
१०
१५
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________
पण्णत्ते
३२२३. ऐयं धणुप्पमाणं णायव्वं जोयणस्स य पमाणं । कालस्स य परिमाणं एत्तो उड्डुं पवक्खामि ॥ ८७॥ ३२२४. जं जोयणवित्थिण्णं तं तिगुणं परिरएण सविसेसं । तं जोयणमुच्चिङ्कं पलं पलिओवमं णाम ॥ ८८ ॥ ५ ३२२५. एक्काहिगँ- बेहिग- तेहिर्गेण उक्कोस सत्तरत्ताणं । सम्म णिचितं भरियं वालग्गकोडीणं ॥ ८९ ॥ ३२२६. ओगाहणा तु तेसिं अंगुलभागे हवे असंखेज्जे ।
एतं लोमपमाणं, एत्तो वोच्छामि अवहारं ॥ ९० ॥ ३२२७. वाससते वाससते एक्केके अवहडम्मि जो कालो । सो कालो णौयव्वो उवमा एक्कस्स पल्लस्स ॥ ९१ ॥ ३२२८. एतेसिं पल्लाणं कोडाकोडी हवेज्ज दसगुणिता ।
तं सागरोवँमस्स उ एक्कस्स भवे परीमाणं ॥ ९२॥ ३२२९. दस सागरोवमाणं पुण्णाओ होंति कोडकोडीओ । ओसप्पिणीपमाणं, तं चेवुस्सप्पिणीए वि ॥ ९३ ॥ १५ ३२३०. र्छ चेवं कालसमया गणिता ओसप्पिणीय भरधम्म । "तेसिं णामविभत्तिं परिमाणविधिं च वोच्छामि ॥ ९४ ॥ ३२३१. सुसमसुसमा १ य सुसमा २ हैंवति तहा सुसमदुस्समा ३ चेव । दुस्सम सुसमा ४ य हवे दुस्सम५ अतिदुस्समा ६ चैव ॥ ९५ ॥ ३२३२. सुसमसुसमाय कालो चत्तारि हवंति कोडकोडीओ १ । सुसमाए तिण्णि वे२ दुवे सुसमदुस्समाए वि ३ ॥ ९६॥
३७२
१०
१. इयं गाथा जेटि० खंटि० नास्ति ॥ २. 'मुव्विद्धं जाणे पलि° जे० खं० पु० मु० म० ॥ ३. 'ग- बेताहिंग' जेटि० खंटि० ॥ ४. तेहिकाण उक्करस सत्त' जे० खं० ॥ ५. अवहियम्मि पु० मु० वि० ॥ ६. बोद्धव्वो जे० खं० ॥ ७. वमस्सा ए° जे० खं० ॥ ८. अस्या गाथायाः प्राग् इयमेकाऽधिका गाथा जे० खं० आदर्शयोर्दृश्यते - ओसप्पिणी य उस्सप्पिणी य दोणि वि अणाइहिणाओ । ण वि होति अण्णलोको (? कालो) ण वि होहिति सव्वसंखेवो ॥ इति ॥ ९. व कालसमया भणिया ओ पु० मु० म० ॥ १०. तासिं पु० मु० म० ॥ ११. हवती वह सु० जे० खं० पु० मु० ॥ १२. दूसमसुसमा य तथा दूसम अइदूसमा जे० खं० पु० मु० ॥ १३. भवे सुसमदुसमाए दो होंति ॥ जे० खं० पु० मु० ॥
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं
३२३३. एक्का य कोडकोडी बातालीसं भवे सहस्साई । वासेहिं जेहिं ऊणा दुस्समसुसमाय सो कालो ४ ॥ ९७ ॥
३२३४. अध र्दुस्समाए कालो वाससहस्साइं एक्कवीसं तु५ । ताँवंतो चेव भवे कालो अतिदुस्समाए वि६ ॥ ९८ ॥ ३२३५. एते चैव विभाग उस्सप्पिणीए वि होंति छ च्चेव । पडिलोमा परिवाडी णवरि विभोगेण णातव्वा ॥ ९९ ॥ ३२३६. ऐँसो तु असंखेज्जो - कालो - एतस्स विधाणगा असंखेज्ञा । एत्तो होति अणंतो कालो कालंतरगुणेण ॥ १०० ॥ ३२३७. ऐते कालविभागा पडिवज्जंते जुगम्मि खलु सव्वे । पत्तेयं पत्तेयं जुगस्सं अंते समप्र्पति ॥ १०१ ॥ ३२३८. एते कालविभागा णातव्वा होंति कीलकुसलेणं । एत्तो तु अधिगमासंगणिष्फत्ती मे णिसांमेह ॥ १०२ ॥
[गा. १०३ ५. तइयं अधिगमासगणिप्फत्तिपाहुडं] ३२३९. चंदस्स जो विसेसो आदिच्चस्स य हवेज्ज मासस्स ।
"तीसाय गुणो सो पुण होति अधिगमासगो एक्को ॥ १०३ ॥
३२४०. सट्ठीए अतीताए हैंवति अधिगमासगो त्ति जुगमज्झे । बावीसे पव्वसते वतिय बितिओ जुगंतम्मि ॥ १०४ ॥
१. दूसम जे० खं० पु० मु० ॥ २. दूसमाए जे० खं० ॥ ३ तावतिलो चेव भवे कालो अइदूसमाए वि जे० खं पु० वि० मु० । ४. गा हवंति उस्सप्पिणीय नायव्वा जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ ५. विभागेसु णा जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ ६. एस असंखो कालो जे० खं० ॥ ७. गुणेहिं जे० खं० ॥ ८. इयं गाथा जेटि० खंटि० नास्ति ॥ ९. स वस्साणि समप्पेंति जे० खं० ॥ १०. कालपक्खम्मि जे० खं० ॥ ११. सकणिप्फत्तिं मे णि पु० मु० । सकणिफण्णो तं जि० जे० खं० ॥ १२. जिसामेहि जे० खं० म० ॥ १३. तीसईगुणिओ संतो हवई अहिमासगो एक्को पु० वि० मु० सू० । तीसतिगुणितो संतो हवति अधिकमासको एसो ॥ जे० खं० म० ॥ १४. हवति हु अधिमासगो जुगदम्मि । जे० खं० पु० मु० म० वि०सू० ॥ १५. हवई बि' पु० वि० मु० ॥
३७३
१०
१५
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________
३७४
पइण्णयसुत्तेसु ३२४१. माणविसेसुप्पण्णा णिप्फत्ती अधिगमासगस्सेसा ।
एत्तो तिधिणिप्फत्तिं वोच्छामि जहाणुपुवीए ॥१०५॥
[गा. १०६-११८. पंचम-छट्ठाई पव्व-तिहिसमत्तिपाहुडाईं] ३२४२. कम्मो णिरंसयाए मासो ववहारकारओ लोए।
एवं सेसा मासा ववहारे दुक्करा घेत्तुं ॥१०६॥ ३२४३. सूरस्स गेमणकारणविभागणिप्फाइता अहोरत्ता।
चंदस्स हाणि-वड्ढीकतेण णिप्फज्जते तु तिधी ॥१०७॥ ३२४४. चंदस्स णेव हाणी, ण वि वढी वा, अवट्ठितो चंदो ।
सुक्किलभावस्स पुणो दीसंति वड्ढी य हाणी य ॥१०८॥ १. ३२४५. किण्हं राहुविमाणं हेट्ठा चतुरंगुलं तु चंदस्स।
तेणोवड्ढति चंदो, परिवंड्ढी वा वि णायव्वा ॥१०९॥ ३२४६. तं रयत-कुमुदसरिसप्पभस्स चंदस्स रातिसुभगस्स ।
लोएँ तिधि त्ति णियतं भणेति हाणीय वड्ढीय ॥११०॥ ३२४७. सोलस भाए काऊणे उलुवतिं हायतेऽत्थ पण्णरसं ।
तेत्तियमेत्ते भागे पुणो वि परिवड्ढते जोण्हे ॥ १११॥ ३२४८. कालेण जेण हायति सोलसभागो तु सो तिधी होति ।
तह चेव य वड्डीए, एवं तिधिणो समुप्पत्ती ॥ ११२ ॥ ३२४९. जावतिए परिहायति भागे वति य आणुपुवीए ।
तावतिया होंति तिधी, तेसिं णामाणि वोच्छामि ॥११३॥
१. मासविसे जे० खं० पु० मु० म०॥ २. °च्छामि आणुपु जे० ख० ॥ ३. °रको कालो। जे० ख०॥ ४. सेसा उ संसयाए वव जे० ख० पु. वि. मु० म०॥ ५. गमणमंडलविभा' पु०वि०मु०म० । गमणकाले विभा० जे०ख०॥ ६. °णिप्फत्तिया अहो जे० ख०॥७. वडी अवडिओ सया चंदो जे० खं० म० ॥ ८. दिस्सति हाणी य वडी य जे० खं० ॥ ९. वह वा विणायव्वो॥ जे० ख० पु० वि० म०॥ १०. लोके तिधि निष्फज्जति भण्णइ हा जे. खं०॥ ११. भण्णइ हाणीए वडीए ॥ पु० वि० मु० म० ॥ १२. °ण वडूई हायतेऽस्थ पन्नरसा पु० ॥ १३. उडुवतिं जे० ख० पु० वि०॥ १४. वडई जोण्हे मु० म० । घई जुन्हा पु०।
वडए जोण्हं जे० ख०॥ १५. विजयाते वड्ढीए एवं जे० ख०। विजया हाणीए वड्ढीए एवं जेटि० खंटि०॥
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३२५०. पाडिवग बितिय ततिया य चउत्थी पंचमी य छट्ठी य ।
सत्तमि अट्ठमि णवमी दसमी एक्कारसी चेव ॥ ११४ ॥ ३२५१. बारसि तेरसि चाउद्दसी ये णिहवियका य पण्णरसी।
किण्हम्मि य जोण्हम्मि य ऐतेव तिधी मुणेतव्वा ॥ ११५॥ ३२५२. अगुणत्तीसं पुण्णा तु मुहुत्तों सो तिधी सदा होइ ।
भागा यं दुगत्तीसं बावडिकतेण छेदेण ॥११६॥ ३२५३. तिधिराँसी बावट्ठीय भाजितं सेस एक्सद्विगुणं ।
बावट्ठीय विभत्ते सेसा अंसा तिधिसमत्ती ॥११७॥ ३२५४. एसा तिधिणिप्फत्ती भणिता मे वित्थरं पयहिऊणं ।
वोच्छामि ओमरत्तं तुल्लोएंतो समासेणं ॥ ११८॥
[गा. ११९-२६. चउत्थं ओमरत्तपाहुडं] ३२५५. कालस्स णेव हाणी ण वि वेडी वा अवहितो कालो ।
जौयति वडोवड्डी माँसाणं एक्कमेक्कातो ॥ ११९॥ ३२५६. चंद-उँडूमासाणं अंसा जे दिस्सते विसेसम्मि ।
ते ओमरत्तभागा भवंति मासस्स णातव्वा ॥१२० ॥ ३२५७. बावट्ठिभागमेगं दिवसेसुं जायतोमरत्तस्स ।
बावट्ठीय व दिवसेहिं ओमरत्तं ततो हवति ॥ १२१॥ ३२५८. एकम्मि अहोरत्ते दो वि तिधी जत्थ णिधणमेजासु । .
सोऽत्थ तिधी परिहायति सुहुमण हवेज सो चरिमो ॥ १२२॥
१. य निट्ठवणिगा य जे. खं० पु० मु० ॥ २. कालम्मि जे० ख० ॥ ३. एएव तिही जे० खं० । एसेव विधी मुणेयन्वो पु० वि० मु० म०॥ ४. एगूणतीस पु० जे० ख० ॥ ५. °त्ता सोमओ तिधी जे० खं० पु० वि० मु० सू० म० ॥ ६. य तु बत्तीसं जेटि० खंटि० पु० मु०। वि य बत्तीसं सू० ॥ ७. रासिमेव बावट्ठिभायितं सेसमेगस जे० खं० पु० मु० ॥ ८. बावट्ठिविभत्तीए सेसा मु०। बावट्ठीए विभत्तीए सेसा पु० वि० ॥ ९. रत्ति(? त्ते) पु० मु० म० ॥ १०. उल्लिंगेतो स जे० ख० पु० मु० म०॥ ११. वढि अवट्टितो सया कालो जे० ख० ॥ १२. जाइ य व पु० मु०॥ १३. माणाणं जेटि• खंटि० ॥ १४. °उदूमा जे०। °उतूमा खं०॥ १५. “विश्लेषे” इत्यर्थः ॥ १६. दिवसे संजाति ओम जे० खं० पु० वि० मु० म०॥ १७. "ट्ठीए दिव पु० वि० मु०॥
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________
३७६
पइण्णयसुत्तेसु ३२५९. ततियम्मि ओमरत्तं कायव्वं सत्तमे य पक्खम्मि ।
वास-हिम-गिम्हकाले चातुम्मासी विधीयते ॥ १२३॥ ३२६०. पाडिवगओमरत्ते कइया बितिया समप्पते तु तिथी १ ।
बितियाए वा ततिया ? ततियाए वा चउत्थी तु ? ॥१२४॥ ५ ३२६१. सेसासु चेव काहिति तिधीसु ववहारगणितणिद्दिटुं ।
सुहुमेण परिलतिधी संजायति कम्हि पव्वम्मि? ॥१२५॥ ३२६२. रूवाधिगा ये ओजा पव्वा बिगुणा हवंति कातव्वा ।
एमेव हवति जुम्मे एगत्तीसाजुता पव्वा ॥१२६॥
[गा. १२७-५५. सत्तमं नक्खत्तपरिमाणपाहुडं] १० ३२६३. चंदा १ सूरा २ तारागणा ३ य णक्खत्त ४ गहगणा ५ चेव ।
पंचविहा जोतिसिया, ठिया वियारी ये ते दुविहा ॥ १२७॥ ३२६४. जंबुद्दीवो लवणोदधी य दीवो य धायईसंडो।
कालोधी समुद्दो पोक्खरदीवस्स अद्धं च ॥ १२८॥ ३२६५. एते अडातिजा "दीवा बे य उदधी मणुयखेत्ते । १५ एत्थ य समाविभागा, देवारण्णं परं तत्तो ॥१२९॥ ३२६६. ऐतं माणुसखेत्तं, ऐत्थं विचरंति जोतिसगणा उ।
परतो दीव-समुद्दे अवहितं जोतिसं जाणे ॥१३०॥ ३२६७. "बे चंदा इह दीवे, चत्तारि य सागरे लवणतोये ।
धायइसंडे दीवे बारस चंदा य सूरा य ।।१३१॥
१. 'त्तमम्मि प° जे० ख० पु० वि० मु० ॥ २. °म्मासे वि° पु० वि० मु०म० ॥३. कतिया जे० ख० ॥ ४. समप्पती वि तिधी जे० ख० । समप्पिहीइ तिही पु० वि० मु० म० सू० ॥ ५. °णियदिट्ठासु। जे० ख० पु० वि० मु० म० सू० ॥ ६. उ जे० खं० पु० मु० ॥ ७. जा बिगुणा पव्वा ह° जे० ख० पु० वि० मु० सू० ॥ ८. विचारी जे० खं० पु० मु० ॥ ९. य ते भणिया ॥ जे. खं०॥ १०. दणा(? गो) समु जे० ख०॥ ११. दीवा दो उदधि मणुयखेत्तं तु। जे० खं० । दीवा दो उदहि माणुसं खेत्तं। पु० वि० मु० म०॥ १२. एवं पु० वि० मु०॥ १३. एत्थ विचारीणि जोयसगणाणि। जे० खं० पु० मु० म०॥ १४. जाण पु० मु० म०॥ १५. दो चंदा जे० खं० पु० वि० मु०॥
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________
३७७
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३२६८. धायइसंडप्पभितिं उद्दिट्ठा तिगुणिता भवे चंदा ।
आदिल्लचंदसहिता तंति होति अणंतरं परतो ॥१३२॥ ३२६९. आदिच्चाणं च भवे एसेव 'विधी अणूणिगा सव्वा ।
दीवेसु समुद्देसु ये धायइसंडेहिं जे परतो ॥१३३॥ ३२७०. णक्खतंऽट्ठावीसं, अट्ठासीतिं महग्गहा भणिया।
___एक्ससीपरिवारो, एत्तो तारा वि मे सुणसु ॥१३४॥ ३२७१. छावटुिं च सहस्सा णव य सता पंचसत्तरा होति ।
एगससीपरिवारो तारागणकोडकोडीणं ॥१३५॥ ३२७२. जदि चंदा ततिगुणितो खेत्ते खेत्तम्मि एस परिवारो।
चंदंसमता य सूरी दीव-समुद्देसु णातव्वा ॥१३६॥ ३२७३. तेसिं णक्खत्ताणं संठाणमधक्कमेव वोच्छामि ।
मोणं च तारगाण य जह दिलृ सव्वदंसीहिं ॥ १३७॥ ३२७४. गोसीसावलि१ कासार२ सउणि३ पुप्फोक्यार४ वावी५-६ य ।
णावा७ आसक्खंधे८ भग९ छुरघरके१० य सगडुद्धी११॥१३८॥ ३२७५. मिगसीस१२ रुधिरबिंदु१३ तुल१४ वद्धमाणसुपतिहित१५
पतागा१६। पागारे१७ पलंके१८-१९ हत्थे२० मुहफुल्लके२१ खीले २२॥१३९॥ १. ते होति जे० ख० ॥ २. अणंतरे खं० पु० मु०म० ॥ ३. पि जे० ख० पु० वि० मु० म०॥ ४. विही अणूणिका होइ जे० खं० । विही भणूणगो सवो पु० वि० मु० म० ॥ ५. य एमेव परं परं जाणे ॥ जे० खं०॥ ६.त्त अट्रवीसं भट्रासीति महम्गहा य भवे। एक जे. खं०॥ ७. °राण मे जे० ख०॥ ८. गुणिया जे० ख०॥ ९. चंदेसु समा सूरा जे० खं० पु० वि० मु० म०॥ १०. रा नायव्वा सव्वखेत्तेसु ॥ पु० वि० मु० म० । रा नायव्वा खेत्तखेत्तेसु ॥ जे० खं०॥ ११. कमेण वो पु० वि० मु०॥ १२. थाणेसु वार° जेटि० खंटि०॥ १३. छुरधारा मु० म०॥ १४. मिगसीसावलि१२ बिंदु।३ तुल१४ वद्धमाणग१५ पडगा१६ । पागारे१७ पलियंके१८ हत्थे१९ मुह२० पुप्फए२१ चेव ॥ १३९॥ कीलग२२ दामणि२३ एगावली२४ य गयदंत२५ विञ्चुयअले२६ य। गयविक्कमे२७ य तत्तो सीहणिसाई२८ य संठाणा ॥१४०॥ पु० वि० मु० । श्रीमलयगिरीणां तु मिगसीसावलि स्थाने मिगसीस इति, वद्धमाणग स्थाने वद्धमाणगसुपतिट्टित इति, मुहपुप्फए स्थाने सोवण्णिए इत्येते पाठभेदाः सम्मताः सन्ति, किञ्च-एते पाठभेदाः पु० मु० आदर्शयोर्न प्राप्यन्ते, किन्तु जेटि० खंटि० सटीकादशेषु च दृश्यन्ते इति तत्तत्पाठप्राप्त्यर्थ मेते आदर्शा अनुसन्धातव्याः ॥
१५
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________
३७८
पइण्णयसुत्तेसु ३२७६. दामणि२३ तध मुत्तावलि२४ गजदंते२५ विच्छिकालसंठाणे २६ ।
गजविलसित२७ सीहणिसाइ२८ तारगाणं तु संठाणे ॥१४०॥ ३२७७. तिग १ तिग २ पंचग ३ सय ४ दुग ५ दुग ६ बत्तीसग ७
तिगं ८ तह तिगं ९ च। ५ छ १० प्पंचग ११ तिग १२ एक्कग १३ पंचग १४
तिग १५ छक्कगं १६ चेव ॥ १४१॥ ३२७८. सत्तग १७ दुग १८ दुग १९ पंचग २० एक्के२१क्कग २२
पंच २३ चउ २४ तिग २५ चेव । एक्कारसग २६ चतुकं २७ चतुक्ककं २८ चेव तारग्गं ॥१४२॥ १. ३२७९. ऐवं णक्खत्ताणं संठाणा तारगाण य पैमाण ।
णामाणेव य ताणं इय परतो ताणि(१ जाणि) वोच्छामि ॥१४३॥ ३२८०. अभिती १ सँवण २ धणिट्ठा ३ सयभिसया ४ दो य होति भेद्दवता ५-६। रेवति ७ अस्सिणि ८ भरणी ९ य कत्तिया १० रोहिणी ११
चेव ॥१४४॥ १५ ३२८१. मंगसिर १२ अद्दा १३ य पुणव्वसू १४ य ए॒स्सो १५
तधाऽसिलेसा १६ य। मंह १७ फग्गुणी तु पुव्वुत्तरा १८-१९ य हत्थो २० य चित्ता
२१ य ॥१४५॥ ३२८२. साति २२ विसाहा २३ अणु हमेव २४ जेट्ठा २५ तहेव मूलो २६ य। २० पुवुत्तरा असाढा २७-२८ य जाण णक्खत्तनामाणि ॥१४६॥ ३२८३. "तेसिं णक्खत्ताणं उद्दिट्ठाणं जहाणुपुत्वीय ।
णामाणि देवताणं वोच्छं एत्तो समासेणं ॥१४७॥
१. बत्तीसं७ पु० मु० ॥ २. तेसिं णक्खत्ताणं संठाणा वण्णिता समासेणं। जेटि० खंटि० ॥ ३. पमाणं। भणियं एत्तो वोच्छं नामाणि य देवयाओ य॥ पु० वि० मु० म०॥ ४. समणो जे० ख० ॥ ५. पोट्टवया। जे० खं०॥ ६. मियसिर जे. खं० । मिगसिर पु० वि० मु०॥ ७. पूसो पु० मु०॥ ८. तहेव असिलेसा१६ । मह जे० खं०॥ ९. मघ१७ पुन्वफग्गुणी१८ उत्तरा१९ य जे० खं० पु० वि० मु०॥ १०. राह२४ चेव पु० मु०॥ ११. इयं गाथा पु० मु० म० नास्ति, अस्था अर्थस्य १४६ गाथायां समावेशितत्वात् [दृश्यतां १४३ गाथागत
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं
३७९
३२८४. बंम्हा १ वेण्हू २ य वँसू ३ वरुणो ४ य अँजो ५ य पंच एते तु । अहिवुद्धि ६ पुस ७ गंधव्वमेव ८ परतो जमो ९ होति ॥ १४८ ॥ ३२८५. अग्गी १० य पयावति १९ सोम १२ रुद्द १३ अदिती १४ बहस्सती १५ चेव । णा १६ पितु १७ भग १८ अंजम १९ सविता २० तुट्ठा २१ य वायू २२ य ॥ १४९ ॥
१२
३२८६. इंदग्गी २३ मित्तो २४ वि य इंदो २५ निरती २६ य औय २७ विस्सा २८ य । णामाणि देवताणं एत्तो सीमं पि मे सुणसु ॥ १५० ॥ ३२८७. एगं च सयसहस्सं अट्ठाणउर्ति सता य पडिपुण्णा । एसो मंडलछेदो सीमाणं होति णातव्वो १५१ ॥ ३२८८. छ च्चेव सता तीसा भाँगा अभिजिस्स सीमविक्खंभो । दिट्ठी सव्वडहरगो सव्वेहिं अनंतदसीहिं ॥ १५२ ॥ ३२८९. सैंयभिस भरणी अद्दाऽसिलेस साती तहेव जेट्ठाणं । पंचुत्तरं सहस्सं भागाणं सीमविक्खंभो ॥ १५३ ॥
३२९० एतं चेतिगुणितं - १०० तू (त्रि) संगुणं - पुणव्वसू - रोहिणी
विसाहाणं ।
तिण्हं च उत्तराणं, अवसेसाणं भवे बिर्गुणं ॥ १५४ ॥
'पमाणं' शब्दे निर्दिष्टा टिप्पणी] । तेसि णक्खत्ताणं अट्ठावीसण्ड वी जहा वोच्छं । णामाणि देवयाणं भक्कमं मे निसामेह ॥ जे० खं० ॥
१. बंभा जे० खं० ॥ २. विण्हू जे० खं० पु० वि० मु० ॥ ३. विसू जे० खं० पु० मु० ॥ ४. अजो भगत होइ । जे० खं० पु० वि० मु० ॥ ५. अभिवड्ढी ६ जे० खं० पु० वि० मु० ॥ ६. परमो य मोक्खो९त्ति ॥ जे० खं० ॥ ७. अग्गि १० पयावइ ११ सोमे १२ रुहे १३ जे० खं० पु० वि० सू० ॥ ८. बिह' पु० वि० मु० ॥ ९. सप्पे १६ पिइ १७ जे० खं० वि० म० ॥ १०. भजा १९ जेटि० खंटि० ॥ ११. भाउ २० पु० वि० मु० ॥ १२.पि मे सुह जे० । पिणं सुणह खं० ॥ १३. भागागं अभिइसीम जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ १४. सयसिया भरणीओ अद्दा अस्लेस साइ जेट्ठा य । जे० खं० । सयभिसया भरणीए भद्दा अहसेस साइ जेट्टाए । पु० वि० मु० सू० ॥ १५. चेव य तिगुणं जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ १६. दुगुणं जे० खं० पु० वि० मु० ॥
५
१०
१५
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८०
पइण्णयसुत्तेसु ३२९१. विक्खंभसीम भणिया णक्खत्ताणं तु अपरिसेसाणं ।
एत्तो परं च वोच्छं विक्खंभं चंद-सूराणं ॥१५५ ॥
[गा. १५६-५७. अट्ठमं चंद-सूरपरिमाणपाहुडं] ३२९२. एंगट्ठीए छेत्तूण जोयणं तस्स होति जे भागा।
ते चंदो छप्पण्णं, अडयालीसं भवे सूरो ॥१५६॥ ३२९३. णक्खत्त-चंद-सूराण पमाणं वणितं समासेणं ।
णक्खत्त-चंद-सूराण गतिं वोच्छं समासेणं ॥१५७॥
[गा. १५८-६१. नवमं नक्खत्त-चंद-सूरगतिपाहुडं] ३२९४. चंदेहिं सिग्घतरा सूरा, सूरेहिं होंति णक्खत्ता ।
अणियतगतिपत्थाणा हवंति सेसा गहा सव्वे ॥१५८ ॥ ३२९५. अट्ठारस भागसते पणतीसे गच्छते मुहुत्तेणं ।
णक्खत्तं, चंदो पुण सत्तरस सते तु अढे ॥ १५९ ॥ ३२९६. अट्ठारस भागसते "तीसे वच्चति रवी मुहुत्तेणं ।
णक्खत्तसीमछेदो सो चेव इहं पि णातव्यो ॥१६०॥ १५ ३२९७. जोयणगणणारहिया एस गती वण्णिया अहाथूरा ।
णक्खत्त-चंदजोगे एत्तो वोच्छ समासेणं ॥ १६१॥
[गा. १६२-८४. दसमं नक्खत्तजोगपाहुडं] ३२९८. अभिइस्स चंदजोगो सत्तटिंखंडितो अहोरत्तो ।
भागा तु एकवीसं ते” होजऽधिगा णव मुहुत्ता ॥१६२ ॥ १. विक्खंभेसो भणितो ण जेटि० खंटि०॥ २. भणिओ जे० खं० वि० ॥ ३. च जे० ख० पु. मु०॥ ४. एत्तो-भाग २१ ह (? त्रि) संगुणा-परं जेटि० खंटि० ॥ ५. तु जे० ख० पु० मु०॥ ६. एगट्ठिभाग छे पु० वि०। एगट्ठिभागे छे° जे० ख० मु०॥ ७. एवं चंदिमसूराण मु०म०॥ ८. गती जे०॥ ९. गच्छती जे० खं० । गच्छए पु० वि० । गच्छई मु० सू० । मलयगिरिवृत्तौ 'गम्' धातुप्रयोगो दृश्यते ॥ १०. तीसइ गच्छइ रवी पु० । तीसे गच्छति रवी जे. खं० मु०॥ ११. नक्खत्त-चंदसीमा ते चेव इहं पि नायव्वा ॥ जे. खं० ॥ १२. इयं गाथा जेटि० खंटि० नास्ति ॥ १३. सत्तट्ठीखं° पु० वि० मु० ॥ १४. ते पुण अधिगा जे० खं० पु० वि० मु. म. सू०॥
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पण्णयं
३२९९ सयभस भरणी अंद्दाऽसिलेस साती तहेव जेट्ठाओ । एते छ ण्णक्खत्तौ अद्धक्खेत्ता मुणेयव्वा ॥ १६३ ॥
३३००. तिण्णेव उत्तराइं पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य ।
ऐते छ ण्णक्खत्ता दिवड्डूखेत्ता मुणेयव्वा ॥ १६४ ॥ ३३०१. अवसेसा णक्खत्ता पण्णरस वि होंति तीसइमुहुत्ता । चंदम्मि एस जोगो णक्खत्ताणं समक्खाओ ॥ १६५ ॥ ३३०२. एैतीस रिक्खाणं आदाण-विसग्गजोयणाकरणं ।
चंदम्मिय सूरम्मिय वोच्छामि अहाणुपुव्वीय ॥ १६६ ॥ ३३०३. पव्वं पण्णरसगुणं तिधिसंहितं ओमरत्तपरिहीणं ।
बासीतीय विभत्ते लद्धे असे वियाणाहि ॥ १६७॥ ३३०४. "जं हवइ भागलद्धं तं कातव्वं चतुग्गुणं णियमा । अभिस्सि ऐक्वीसं भागे सोधेहि लद्धम्मि ॥ १६८ ॥ ३३०५. सेसाणं रासीणं सत्तावीसं तु मंडल सोज्झं ।
अभिस्सि सोधणासंभवे तु इणमो विधी होति ॥ १६९॥
३३०६. सेसातो रासीतो रूवं घेत्तूण सत्तसट्ठितं ।
पक्खिव लद्धेसु पुणो अभिजिइ सोधेतु पुव्वकमा ॥ १७० ॥
१. अद्दा अस्सेसा साति तह य जेट्ठायो जे० सू० । अहा अस्सेला तह य साति-जेहाभो खं० ॥ २. जेट्ठा य ॥ पु० वि० मु० ॥ ३. 'त्ता पण्णरसमुहुत्त संजोगा ॥ जे० खं० पु० मु० म० सू० ॥ ४. राओ पु० जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ ५ एते छण्णक्खत्ता पणयालमुहुत्तसंजोगा | पु०वि० मु० म० सू० । पणयालीसमुहुत्ता एते छ च्चेव नक्खत्ता जे० खं० ॥ ६. जोगो समासतो एस वक्खातो जेटि० खंटि० ॥ ७ तेसिं णक्खत्ताणं भादा जे० खं० ॥ ८. गाणगाक' पु० वि० मु० म० ॥ ९ करणं । सक्खाणम्मि निरुत्तं वोच्छामि जहाणु जे० खं० ॥ १०. तिधिसंखित्तं बिसट्टिभागूणं । बासीतीय विभत्ते सेसं लं च जाणाहि जे० खं० ॥ ११. जे० खं० आदर्शयोः १६८ - १६९ - १७० गाथास्थाने एवंरूपं गाथायुगलं दृश्यतेजं हवइ भागलं तं कायव्वं चतुग्गुणं नियमा । सत्तट्ठीय विभत्ती (? त्ते) सेसेण जुओ भवे रासी ॥ मिरासीओ सोधेजा मंडलाणि पुण्णाणि । ऊणम्मि मंडलम्मि तु तीसाय गुणे हवइ सोनं ॥ पंच दस तेरसट्ठा ॥ १२. एक्कवीसा पु० मु० ॥ १३. मंडला सोज्झा पु० मु० ॥ १४. कता पु० मु० ॥
૨૮૬
१०
१५
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________
पडण्णयसुत्तेसु ३३०७. पंच दस तेरसऽद्वारसेव बावीस सत्तवीसा य ।
सोज्झा दिवड्ढखेत्तंत अद्दवादी असादंता ॥ १७१॥ ३३०८, एताणि सोधयित्ता जं सेसं तं हैवेज णक्खत्तं ।
सेसा तीसगुणातो सत्तद्विहिते मुहुत्ता तु ॥१७२ ॥ ५ ३३०९. अभिजि च्छ च मुहुत्ते चत्तारि य केवले अहोरत्ते ।
सूरेण समं वेचति, एत्तो सेसे वि वोच्छामि ॥ १७३॥ ३३१०. सतभिसया भरणीओ अद्दा अस्सेस साति जेट्ठा य ।
वचंति मुहुत्ते एकवीसई छ चऽहोरते ॥ १७४ ॥ ३३११. तिण्णेव उत्तराई पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य ।
वचंति मुहुत्ते तिण्णि चेव "वीसं चऽहोरत्ते ॥ १७५ ॥ ३३१२. अवसेसा णक्खत्ता पण्णरस वि सूरसहगता जंति ।
बारस चेव मुहुत्ते तेरस य समे अहोरत्ते ॥ १७६ ॥
१. °ड्ढखेत्तंत भइवतादी असाढंता ॥ जेटि० खंटि०। ड्ढखेत्ते अभिजिस्सेकाधिया वीसा ॥ जे. खं०॥ २. भवेज आदाणं। नक्खत्तं नायव्वं, जमतीतं तस्स तु विसग्गो॥ १७२॥ जे० खं०॥ ३. एतद्गाथानन्तरं जे० ख० आदर्शयोरियमेकाऽधिका गाथा दृश्यते-एयं चंदसहगए नक्खत्ते करण मो मए भणियं । वोच्छामि सूरजोयं नक्खत्तं कारिकविहिं च ॥ इयं हि गाथा श्रीमलयगिरिवृत्तौ व्याख्याता न दृश्यते, टिप्पणके चापि नेक्ष्यते। अपि च-अग्रे १८४ गाथायाम् "नक्खत्ताणं जोगा चंदाऽऽदिञ्चसु करणसंजुत्ता। भणिया० इति प्रतिपादयिष्यमाणत्वादस्या गाथाया न काऽप्यत्राऽऽवश्यकताऽवशिष्यत इति इयं गाथा प्रक्षिप्तैव वर्तते, तेन मूले आढता नास्ति ॥ ४. अभिई छ च जे० खं० पु० मु० ॥ ५. गच्छइ, भणिया सेसा वि नक्खत्ता ॥ जे. खं०॥ ६. एत्तो सेसाण वो पु० वि० मु० म० सू० ॥ ७. एतद्गाथानन्तरं पु० वि० मु. आदर्शेषु एका गाथाऽधिका दृश्यते-जं रिक्खं जावइए वच्चा चंदेण भाग सत्तट्ठी। तं पणभागे राइंदियस्स सूरेण तावइए ॥ इति । इयं हि गाथा जे० ख० जेटि० खंटि. आदर्शेषु नास्ति । श्रीमलयगिरिचरणैरपीयं गाथा वृत्तौ न मूलग्रन्थतया निर्दिष्टाऽस्ति, किन्तु पूर्वाचार्यकृतगाथात्वेनोद्धृताऽस्ति, अपि च यद्यपि पु० प्रतिसमानेषु केषुचित् प्राचीनेषु ज्योतिष्करण्डकमूलग्रन्थादर्शेष्वियं गाथा प्राप्यते तथापि “एत्तो सेसे वि वोच्छामि” इति अस्यां १७३ गाथायां प्रतिज्ञानात प्रतिज्ञातार्थप्रतिपादनानन्तराले करणगाथाया असाङ्गत्याद् नेयं मूलग्रन्थगाथेति मूले आइता नास्ति ॥ ८. साति तह जेट्ठा। गच्छंति मु० जे० खं०॥ ९. °स छ च्चेवऽहो' धु० वि० मु०॥ १०. रामो पुण° जे०॥ ११. गच्छंति मु जे० खं० ॥ १२. वीसं अहो पु० वि० मु०॥ १३. गया होति । जे० खं० ॥
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णय ३३१३. पव्वं पण्णरसगुणं तिहिसंखेत्तं बिसट्ठिभागूणं ।
तिहिं छावेटेहिं भये अंसगसेसम्मि सोधणगं ॥१७७॥ ३३१४. चतुवीसं च मुंहुत्ता अद्वैव य केवला अहोरत्ता ।
एते पुस्से सोज्झा, एत्तो सेसाण वोच्छामि ॥१७८॥ ३३१५. रातिंदिया बिसट्ठी य मुहुत्ता बारसुत्तरॉफग्गू ।
सोलं सतं विसाहा, वीसंदेवा य तेसीतं ॥ १७९॥ ३३१६. बे चउपण्णा छ च्चेव मुहुत्ता उत्तरा उ पोट्ठवता ।
तिण्णेव एकवीसा छ च मुहुत्ता उँ रोहिणीजोगो ॥ १८० ॥ ३३१७. तिण्णेगट्ठा बारस य मुहुत्ता सोधणं पुणव्वसुणो।
जं सोहणं ण गच्छति तं णक्खत्तं तुं सूरगतं ॥१८१॥ ३३१८. णक्खत्त-चंदजोगे णियमा सत्तट्ठिए पडुप्पण्णे ।
पण्णेण सतेण भते लद्धं सूरस्स सो जोगो ॥१८२॥ ३३१९. णक्खत्त-सूरजोगो मुहुत्तरासीगतो तु पंचगुणो ।
सत्तट्ठीय विभत्तो लद्धो चंदस्स सो जोगो ॥१८३॥ ३३२०. नक्खत्ताणं जोगा चंदाऽऽदिच्चेसु करणसंजुत्ता ।
भणिया, सुणाहि एत्तो पविभागं मंडलाणं तु ॥ १८४ ॥
[गा. १८५-२३४. एक्कारसमं मडंलविभागपाहुडं] ३३२१. इणमो यं समुट्ठिो जंबुद्दीवो रधंगसंठाणो ।
विक्खंभो सतसहस्सं तु जोयणाणं भवे एकं ॥ १८५॥ १. 'गुणं तिहिसहियं ओमरत्तपरिहीणं । तिहिं पु० वि० मु० म० ॥ २. वढेहिं गएहिं जं सेसं तं वियाणाहि ॥ जे० ख०॥ ३. मुहुत्ते अट्टेव य केवले अहोरत्ते । एतं पुस्सविलग्गं एत्तो वोच्छामि सोधणगं॥१७८॥ जे० खं०॥४. रा सुद्धं । सोलं वि० पु०॥ ५. सोलससतं विसाहा विस्सदेवया य तेसीती जे० ख० ॥ ६. बि चतुप्पण्णा जे० ख० ॥ ७. उत्तरपो जे० ख० ॥ ८. उ रोहिणियाजोगो पु० वि० मु० । उ रोहिणिया॥ जे० ख० म०॥ ९. तु आदिच्चे ॥ जे. खं०॥ १०. °दजोगा सत्तहिं नियमा तु ते पडुप्पण्णा । जे० खं०॥ ११. पण्णास सतेण पु० ॥ १२. रजोगा मुहुत्तरासीकता तु पंचगुणा। सत्तट्ठीय विभत्ते लद्धं जे० खं० ॥ १३. इयं गाथा जेटि० खंटि० आदर्शयोर्न दृश्यते, जे० खं० पु० मु० आदर्शेषु तु दृश्यते । श्रीमलयगिरिपादैः पुनरियं गाथाऽऽहता व्याख्याता चाप्यस्ति ॥ १४. उ पुन्वदिट्ठो जे० ख०॥ १५. नियंठो सयस जे० ख० । विक्खंभ सयस पु० मु० । विक्खंभु सयस जेवृ०॥
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८४
पइण्णयसुत्तेसु ३३२२. भरधं१ तध हेमवतं२ हरिवासं३ तह विदेहवासं४ च ।
रम्मगैमेरण्णवतं५-६ एरवतं७ सत्तमं वासं ॥१८६ ॥ ३३२३. चुल-महाहिमवंतो१-२ णिसंधो३ तह णेलवंत४ रुप्पी ५ य ।
सिहरी६ य णाम सेलो छ व्वासधरा हवंतेते ॥ १८७॥ ५ ३३२४. वासा वासधराणि य हवंति पुव्वाऽवरायता सव्वे ।
भरधं दक्खिणपासे, उत्तरतो होति एरवतं ॥१८८॥ ... ३३२५. भरहेरवतप्पभितिं दुगुणो दुगुणो तु होति विक्खंभो ।
वासा-वासघरेसु य जाव तु वासं विदेहं तु ॥ १८९॥ ३३२६. पंचेव जोयणसता छव्वीसा होति भाहसिक्खंभो । १० छ च्चे- य होति कला एगुणवीसेग छेदेण ॥१९० ॥ ३३२७. ओगाहूणं विक्खंभ मो तुं ओगाहसंगुणं कुज्जा ।
चतुहि गुणितस्स मूलं सा जीवा वऽत्थ णातव्वा ॥ १९१ ॥ ३३२८. उसुवग्गं छग्गुणितं जीवावग्गम्मि पक्खिवित्ताणं ।
जं तस्स वग्गमूलं तं घेणुकटं वियाणाहि ॥ १९२॥ १५ ३३२९. धणुवग्गातो णियमा जीवावग्गं विसोधइत्ताणं ।
सेसस्स दु छन्भागो तस्स तु मूलं उसू हवति ॥ १९३॥ ३३३०. छग्गुणमुसुस्स वग्गं धणुवग्गातो विसोहइत्ताणं ।
सेसँस्स वग्गमूलं तं खलु जीवं वियाणाहि ॥१९४॥
१. भरहे वह हेमवए हरिवास महाविदेहवासे य। रम्मक एरण्णवते एरवते सत्त वासाई जे. खं०॥ २. ग हेरण्णवतं पु० मु० म० ॥ ३. निसढो तह नील° पु. मु०॥ ४. वासहरा वि य पु० मु० म०॥५. दुगुणा दुगुणाई होइ वि° पु० वि०॥ ६. वासहराणं जाव इ वासं विदेहित्ति ॥ पु० वि० मु० म० । वासहराणं जाव य वासो विदेहो त्ति ॥ खं० जे० ॥ ७. °व या कलाभो भरहसमं जाव एरवयं ॥ जे० खं०॥८. त्ति जे. खं०॥ ९. मूलं मंडलखेत्तस्स १० वि० मु०। मूलं मंडलखेत्तस्स सा जीवा म.। मूलं मंडलखेत्तस्स विक्खंभो॥ जे० ख०। मूलं सा जीवा तत्थ णातव्वा ॥ खंटि० ॥ १०. धणुपटु जेटि• खंटि० मु० म०। धणुयटुं भवगाहो पु० ॥११. °सोहइत्ताणं पु० वि० मु० । °सोहतित्ताणं जे० ख०॥ १२. य छन्भागे जं मूलं तं उसू होइ ॥ पु० वि० मु० म० । उ छम्भाए जं मूलं सो उसू होति ॥ जे० ख० ॥ १३. °णमुसुसंवग्गं जे० ख० । °ण संतुसुवग्गं हं० म०॥ १४. जं तस्स वग्ग जे. खं० ॥
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पडण्णय ३३३१. महताधणुकट्ठातो डहरागं सोधइत्तुं धणुकट्ठ ।
जं तस्स हवति सेसं तस्सऽद्धं निदिसे बाहं ॥ १९५॥ ३३३२. विक्खंभ वग्ग दसगुण करणी वट्टस्स परिरयो होति ।
विक्खंभ पादगुणितो य परिरयो होइ गणितपदं ॥१९६॥ ३३३३. जंबुद्दीवस्स भवे बहमज्झे सव्वरतण-धातूंचितो।
मेरू णाम णगवरो सुक्कीलो देवराईणं ॥१९७॥
१. गुपट्ठा जे० ख० पु० मु०॥ २. सोधयाहि धणुपटुं जे० खं० पु०॥ ३. जं एत्थ हवह सेसं तस्सऽद्धे पु० वि० मु०। जं हवति तस्थ सेसं तस्सऽद्धं जे० ख०॥ ४. एतद्गाथास्थाने जे० खं० आदर्शयोरित्थरूपा गाथा वर्तते-विखंभस्स कती दसगुणा उ वट्टस्स हवति खेत्तस्स। मूलं तस्स तु नियमा परिरयमाइंसु सुखुमेण ॥ इति ॥ ५. रिओ तस्स गणि° पु० वि. मु० म० ॥ ६. एतद्वाथानन्तरं जेटि० खंटि. आदर्शयोर्जम्बूद्वीपपरिरय-गणितपदावेदिकाः "जंबुद्दीवपरिरयो०, तेरस य अंगुलाई०, सत्तेव य कोडिसया.” इति तिस्रो गाथा दृश्यन्ते। जे. खं० आदर्शयोः पुनरेतद्वाथानन्तरं "जंबद्दीवपरिरयो" इत्येकैव गाथा वर्तते. अन्ये गाथे परिगलिते स्तः। श्रीमलयगिरिखत्तौ त उपरिनिर्दिष्टगाथात्रिकपर्विका गाउयमेरो पारस०" इति गणितपदाधिकांशार्थपरिपूर्तिरूपा चतुर्थ्यप्येका गाथाऽधिका उद्धृता दृश्यते । प. आदर्श च पुनः परिरय-गणितपदावेदिका एताश्चतस्रोऽपि गाथाः क्रमव्यत्यासेन वर्तन्ते. अर्थात् पूर्व गणितपदावेदकं गाथायुगलम् तदनन्तरं च परिरयावेदकं गाथायुगलमिति, लेखक. प्रमादजनितोऽयं क्रमव्यत्यास इति नात्र किञ्चिद् विचारणीयमस्ति । गाथाश्चेमाः-जंबुद्दीवपरिरयो तिण्णि उ सोलाणि सयसहस्साणि । बे य सया पडिपुण्णा सत्तावीसा समधिया य ॥१॥ तिण्णि य कोसे दीवो भट्ठावीसं च धणुसयं एकं । तेरस य अंगुलाई मद्धंगुलयं च सविसेसं ॥२॥ सत्तेव य कोडिसया णउतिं छप्पण्ण सयसहस्साई । चउणउतिं च सहस्सा सतं दिवड्ढं च गणितपदं ॥३॥ जेटि० खंटि•। अत्र पु० मु. आदर्शयोः 'गणितपदं' इति पाठस्थाने 'साहीयं' इति पाठो दृश्यते। श्रीमलयगिरिवृत्तावपि 'साहीय' पाठो वर्तते, तदनन्तरं तत्र “साधिकत्वप्रतिपादिका चेयं गाथा" इति निष्टङ्कयैषा चतुर्थ्यपि गाथा उद्धृताऽस्तिगाउयमेगं पन्नरस धणुसया तह धणूणि पन्नरस। सहि च अंगुलाई जंबुद्दीवस्स गणियपयं ॥४॥ इति। यद्यप्येता गाथाः प्राचीनटिप्पनके मलयगिरिवृत्तौ पु. प्रभृत्यादर्शेषु च वर्तन्त एव तथापि . नैता गाथा मूलग्रन्थसम्बन्धिन्यः, किन्तु टिप्पनककृता वृत्तिकृता चोद्धृता एवेति ज्ञायते। यतः प्राग् धनुःपृष्ठ इषु-जीवादीनां करणगाथानन्तरं न तत्र कस्यापि क्षेत्रस्य धनुःपृष्ठादिसङ्ख्याप्रमाणावेदिका गाथाः सन्तीति परिरय-गणितपदावेदिका गाथा अपि मूलग्रन्थसम्बन्धिन्यो न भवन्ति । अपि च यद्येता गाथा मूलग्रन्थसम्बन्धिन्यो भवेयुस्तदा गणितपदसङ्ख्यानमंशनिर्देशवर्जितं कथं प्ररूप्येत १ इत्यपि विचारणीयमेव। किञ्च-अत्र प्रकरणे एतन्निरूपणमप्रासनिकमप्याभातीति। श्रीमद्भिः सागरानन्दसूरिचरिणैः परिग्यगाथे मूलग्रन्थगाथात्वेन स्थापिते स्तः, गणितपदगाथे च वृत्तिगतगाथात्वेन स्थापिते स्तः, तदसङ्गतमेव प्रतीयते। वस्तुतस्तु एताश्चतस्रोऽपि गाथा टिप्पनक-वृत्तिगता एवेति न मया मूलगाथात्वेनाऽऽदृता इति। अत्रार्थे एतद्वस्तुविचारविशेषज्ञा बहुश्रुता एव प्रमाणमिति ॥ ७. तुचित्तलितो जेटि० खंटि.॥ प.२५
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८६
पइण्णयसुत्तेसु ३३३४. णवणउतिजोयणसहस्समुस्सितो उग्गतो सहस्समधे ।
विस्थिण्णो धरणितले य जोयणाणं दससहस्से ॥१९८॥ ३३३५. जत्थिच्छसि विक्खंभे मंदरसिहरांहि ओवतित्ताणं ।
एकारसहितलद्धो सहस्ससहितो तु विक्खंभो ॥ १९९ ॥ ५ ३३३६. मूल-ऽग्गविसेसम्मि उ उस्सयभयितम्मि जं भवे लद्धं ।
सा हर-णदी-णगाणं पदेसवडी उ सा उभतो ॥ २००॥ ३३३७. मूल-ऽग्गविसेसऽद्धकति उसुस्स य कतिजुतस्स जं मूलं ।
एस गिरिपासबाहा, सागरसलिले वि एमेव ॥ २०१॥ ३३३८. चंदा सूरा तारागणा य णक्खत्त-गहगणा चेव ।
तं ते पदक्खिणगंती परिंति मेरुं गतिरतीया ॥ २०२॥ ३३३९. पण्णरस मंडलाइं चंदस्स महेसिणो पदेसेंति ।
चुलसीय मंडलसतं अणूणगं बेंति सूरस्स ॥ २०३॥ ३३४०. जोयँणसयं असीयं अंतो ओगाहितूण दीवम्मि ।
तस्सुवीरं तु सपरिधि अभंतरमंडलं रविणो ॥ २०४॥ १५ ३३४१. तीसाणि तिण्णि जोयणसताणि ओगाहितूण लवणम्मिं ।
तस्सुप्परिं सपरिधिं बाहिरगं मंडलं रविणो ॥२०५॥ ३३४२. तिण्णेव सतसहस्सा पण्णरस य होंति जोयणसहस्सा।
उगुणाणउतिपरिरयो अभितरमंडले रविणो ॥ २०६॥ ३३४३. तिण्णेव सयसहस्सा अट्ठारस होति जोयणसहस्सा ।
तिण्णि सता पण्णारा बाहिरए मंडले रविणो ॥२०७॥
२.
१. जे० खं० पु. वि. मु० म० आदर्शेषु इयं गाथा एवंरूपा वर्तते-नवनउई च सहस्सा उविदो (उच्च' इत्यर्थः) अह (अधः) सहस्समोगाढो। धरणियले वित्थिण्णो [य] जोयणाणं दस सहस्सा ॥ इति। 'उन्विद्धो' स्थाने 'उचिट्टो' पु०॥ २. राओ मोवइत्ताणं पु० वि० मु०॥ ३. इयं गाथा जेटि० खंटि. आदर्शयोरेव वर्तते, जे. खं० पु० वि० मु०म० आदर्शेषु नास्ति ॥ ४. गती मेहं गतिरागतिकरा उ जे० ख०॥ ५. परेंति पु० मु०॥ १. पदंसेंति जे० खं०। उवदिसंति पु० वि० मु०म० ॥ ७. भासीतजोयणसतं अंतो जे०ख० ॥ ८. तस्स परिधी सपरिधी जे० ख०॥ ९. °म्मि। परिधी तस्स सपरिधी जे० ख०॥ १०. रसहिं अणिगा य नउतीओ। एसा परिरयरासी भाभि जे. खं० ॥
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३३४४. दस चेव मंडलोई अभितर-बाहिरा रवि-ससीणं ।
सामण्णाणि तु णियमा पैत्तेयं पंच चंदस्स ॥ २०८ ॥ ३३४५. चंदंतरेसु अट्ठसु अभितर-बाहिरेसु सूरस्स ।
बारस बारस सग्गा, छसु तेरस तेरस हवंति ॥ २०९॥ ३३४६. चंदविकैप्पं एकं सुरविकप्पेण भाजये णियमा ।
ज हवति भागलद्धं सूरविकप्पा उ ते हाँति ॥ २१०॥ ३३४७. बे जोयणाणि सूरस्स मंडलाणं तु हवति अंतरिया ।
चंदस्स वि पणतीसं सांधीगा होति णातव्या ॥ २११॥ ३३४८. सूरविकप्पो एको समंडला होति मंडलंतरिया ।
चंदविकप्पो य तहा समंडला मंडलंतरिया ॥ २१२॥ ३३४९. पंचेव जोयणसया दसुत्तरा जत्थ मंडला होति ।
जं अंकमंति तिरियं चंदो सूरो य अयणेणं ॥ २१३॥ ३३५०. सूरस्सेसा कट्ठा अट्ठहिं भागेहिं ऊणिया णियमा ।
एगद्विभागछेजा कट्टा चंदस्स एवतिया ॥ २१४॥ ३३५१. सगमंडलेहिं लद्धं सगकट्ठातो हवंति सविकप्पा ।
जं सगविक्खंभंगुणा हवंति सगमंडलंतरिया ॥ २१५॥ ३३५२. इच्छा तु मग्गरूवूणगुणं अभंतरं तु सूरस्स ।
तस्सेसं सामण्णं सामण्णविसेसितं ससिणो ॥ २१६॥ ३३५३. छट्ठादी रविसेसं रवि-ससिणो अंतरं तु णातव्वं ।
तं च ससि सुद्ध सूरंतरा हितं अंतरं बाहिं ॥ २१७॥
१. लाणि भाभितर-बाहिराणि चंदस्स। ससि-सराणं नियमा जे. खं०॥३. पत्तेया होति सेसाणि ॥ सू० ॥ ३. अत्र प्रकरणे जेटि० खंटि. आदर्शयोः सर्वत्र 'विकप्प'शब्दो दृश्यते, किन्तु पु० वि० मु०म० आदर्शेषु तत्स्थाने सर्वत्र विकंप' शब्द आहतोऽस्ति ॥ ४. 'लाणं हवंति अंत जेटि. खंटि1 लाणं हवेज अंत जे० खं०॥..तीसा साजे. खं०॥ ६. साहीया होइ नायव्वा जे० खं० पु० मु०॥ ७. भक्कमेइ पु० वि० मु०म०॥ ८. इयं गाथा जेटि० खंटि. आदर्शयोरेव सटिप्पणका दृश्यते॥ ९. भजुया हवंति पु० मु० म०॥ १०. इच्छामंडलरूवूणगुणियमभं° पु० वि० मु० म०॥ ११. छट्ठादिसु रवि° मु० म०। 'छट्ठादी रविसेसं० ॥२१७॥' इति तथा 'जत्थ ण सुन्झति सोमो० ॥ २९८ ॥' इति गाथायुगलं खंटि० नास्ति ॥
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________
રૂ૮૮
पइण्णयसुत्तेसु ३३५४. जत्थ ण सुज्झति सोमो तं ससिणो तत्थ होति पत्तेयं ।
तस्सेसं सामण्णं सामण्णविसेसितं रविणो ॥ २१८॥ ३३५५. अटे, कारस चतु, छत्तीसा तिण्णि,उगुवीस चत्तारि।
तेवीसेगं, चतुवीस छक्क, इगतीस एकं च ॥ २१९॥ ५ ३३५६. चोत्तीस पंच, तेरस दुगं च, बाताल पंच भागाणि ।
छाताल दुगे,-गं पण, चतुपण्णं चेव दो भागा ॥ २२० ॥ ३३५७. णव छ, च्छप्पण्णेकं, एक्कावीसं च तिण्णि बोद्धव्वा ।
चोत्तालीसं तिगहिय, तेत्तीसा चेव तेत्तीसा ॥ २२१॥ ३३५८. चोत्ताला चतु, इगवीसं ति, छप्पण्ण एग, णव छक्कं ।
चतुपण्ण दुगे,-गं पण, छातालीसं च दो चेव ॥ २२२॥ ३३५९. बाताल पंच, तेरस दुगं च, चोत्तीस पंच भागा य ।
इगितीसेग, चतुवीस छक्क, तेवीस एकं च ॥ २२३॥ ३३६०. उगुवीसा चउ, छत्तीस तिण्णि, एक्कारसेव चउर,-ऽढ ।
दो दो तेत्तीसऽट य, णत्थि चउण्हं पि सत्तंसा ॥ २२४ ॥ १५ ३३६१. णवणउतिं च सहस्सा छ ञ्चेव सया हवंति चत्ता य ।
सूराण तू अबाधा अब्भंतरमंडलत्थाणं ॥ २२५ ॥ ३३६२. एकं च सयसहस्सं सतं दिवड्डं च अंतरं होति ।
सूरस्स य सूरस्स य मज्झिमए मंडल ठिताणं ॥ २२६॥ ३३६३. एकं च सयसहस्सं छ ञ्चेव सयाँ हवंति सट्ठी य ।
सूराण ऊ अबाधा बाहिरए मंडेलत्थाणं ॥२२७॥ ३३६४. पंचेव जोयणाई पर्णतीसं एगसट्ठिभागा य ।
ऐस अबाहावड्ढी एक्केके मंडले रविणो ॥ २२८॥
१. एक जेटि० खंटि० ॥ २. चत्तालीसं पु० वि० मु०, अशुद्धोऽयं पाठभेदः ॥ ३. चउयाला पु० वि० मु० ॥ ४. गुणवीसा मु० । उगुणतीसा जेटि० खंटि० । इगतीसा पु० वि०॥ ५. चत्ताला पु० वि० मु० ॥ ६. सया उ होंति सट्ठीया। पु० वि० मु०॥ ७. मंडले नेया ॥ पु० वि० मु०। मंडले नियमा ॥ खं० । मंडले नियता ॥ जे० ॥ ८. पणतीसा जे० ख० ॥ ९. एसा अबाहवड्ढी जे. खं०॥
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८९
१९. जोहसकरंडगं पइण्णयं ३३६५. रूवूणमंडलगुणं अबाधवड्ढीए पक्खिवे णियमा ।
मंडलविक्खंभम्मि तु विक्खंभो तस्स सो हवति ॥ २२९॥ ३३६६. चंदस्स जोयोइं बिसत्तरं ऐक्कवण्ण अंसा में।
ऐक्कट्ठिगते छेदे णातव्वा सत्त भागा य ॥ २३० ।। ३३६७. विक्खंभवड्ढणस्स उ दसकरणिगुणस्स जं हवति मूलं ।
परिरयवड्ढी जाणे तहिं तहिं मंडले रविणो ॥ २३१॥ ३३६८. सत्तरस जोयणाणि तु परिरयवड्ढी तु मंडले णिस्ता ।
अट्ठत्तीसं भागा एंगट्ठिगतेण छेदेणं ॥ २३२॥ ३३६९. रूवूणमंडलगुणं परिधीवड्ढी उ पक्खिवे णियमा।
पढमपरिधीपमाणे सो परिधी मंडले तम्मि ॥ २३३॥ ३३७०. चंदस्स वि णातव्वा परिरयवड्ढी उ मंडले णियमा ।
दो चेव जोयणसता तीसा खलु होति साँधीगा ॥२३४ ॥
[गा. २३५-४४. बारसमं अयणपाहुडं] ३३७१. छहिं मासेहिं दिणकरो तेसीतं चरति मंडलसतं तु ।
अयणम्मि उत्तरे दाहिणे य एसो विधी होति ॥ २३५॥ ३३७२. तेसीतं दिवससयं अयणं सूरस्स हवइ पडिपुण्णं ।
सुण तस्स कोरिगविधिं पुवायरिओवदेसेणं ॥२३६ ।। ३३७३. सूरस्स अयणकरणं पव्वं पण्णरससंगुणं णियमा ।
तिधिसंखित्तं संतं बावट्ठीभागपरिहीणं ॥ २३७॥
१.मा। पढमपरिहीपमाणे सो परिही मंडले तम्मि ॥ २२९ ॥ पु० वि० ॥ २. °णाणि य बिसत्तरी एकवण्ण° पु० मु० ॥ ३. एक्कपण्णमंसा जे० ख० ॥ ४. य। भागा सत्तेव भवे एगटिकएण छेएण ॥ २३० ॥ जे० खं० ॥ ५. एगट्टिकते छेए नायव्वा सत्त पु. मु० । एगटिगते छेदे णातव्वो सत्तभागो य जेटि० खंटि० ॥ ६. भसातिरेगं दस° जे० खं०॥ ७. णियमा जे० खं० वि०॥ ८. एक्कटिकएण जे० खं०॥ ९. बे च्चेव जे० खं०॥ १०. बोधव्वा जे० ख० ॥ ११. गम्मि दक्खिणे उत्तरे य एसा विही हो जे० ख०॥ १२. कारकविधि जे० ख० वि०। कारगावहिं मु० म०। कारणविहिं पु० ॥
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________
३९०
५
१०
१५
२०
परण्णयसुत्ते
३३७४. तेसीतसतविभत्तम्मि तम्मि लैम्मि रुवमादेज्जा । जति लद्धं होति समं णातव्वं उत्तरं अयणं ॥ २३८ ॥ ३३७५. अध हवति भागलद्धं विसमं जाणाहि दक्खिणं अयणं । जे अंसा ते दिवसा होंति पवत्तस्स अयणस्स ॥ २३९॥
३३७६. तेरस य मंडलाई चतुचत्ता सत्तसट्टिभागा य ।
अयण चरइ सोमो णक्खत्ते अद्धमासेणं ॥ २४० ॥ ३३७७. चंदस्स अयणकरणे पव्वं पण्णरससंगुणं णियमा । तिधिसंखित्तं संतं बावट्ठीभागपरिहीणं ॥ २४९ ॥ ३३७८. णक्खत्तअद्धमासे भजितम्मि लद्धम्मि रुवमादेज्जा ।
जदि लद्धं हवति समं णातव्वं दक्खिणं अयणं ॥ २४२ ॥ ३३७९. अध हवति भागलद्धं विसमं जाणाहि उत्तरं अयणं । सेसाणं अंसाणं ससिस्स इणमो भवे करणं ॥ २४३ ॥ ३३८०. सत्तट्ठीय विभत्ते जं लद्धं तैंति हवंति दिवसा उ । अंसा य दिवसभागाँ होंति पवत्तस्स अयणस्स ॥ २४४ ॥
[गा. २४५- ६९. तेरसमं आउट्टिपाहुडं] ३३८१. ऐतो उट्टीओ वोच्छं जहयक्कमेण सूरस्स ।
चंदस्स य लहुकरणं जर्हदिङ्कं सव्वदंसीहिं ॥ २४५ ॥ ३३८२. सूरस्स उ अयणसमा आउट्टीओ जुगम्मि दस होंति । चंदस्स वि आउट्टि स्तं च चोत्तीसतिं चैव ॥ २४६ ॥ ३३८३. पढमा बहुलपडिवते १ बितिया बहुलस्स ते सीदिवसे २ । सुंद्धस्स य दसमीए ३ बहुलस्स य सैंत्तमीयं तु ४ ॥ २४७॥
१. लद्धं तु रुव' पु० वि० मु० म० ॥ २. हवति जे० खं० ॥ ३. पवण्णस्स जे० खं० ॥ ४. चंदायणस्स करणे पु० वि० मु० म० ॥ ५. मासेण भइए लं तु रूत्र' पु० वि० मु० म० ॥ ६. तं हवंति दिवसा उ । पु० । ततिसु होति दिवसेसु । जे० खं० ॥ ७. 'गा पवत्तमाणस्स अयणस्स पु० वि० मु० म० ॥ ८. पवण्णस्स जे० खं० ॥ ९. इयं गाथा जेटि० खंटि० आदर्शयोर्न दृश्यते ॥ १०. आउंटीभो वोच्छामि जहकमेण मे सुणह । चंदस्स वि लहु जे० खं० ॥ ११. ह दिट्टं पुण्वसूरीहिं पु० वि० मु० । मूलस्थः पाठस्तु जे० खं० म० प्रतिषु ॥ १२. तेरसे दि' जे० खं० ॥ १३. भद्धस्स जेटि० खंटि० ॥ १४. सत्तमे पक्खे जे० सं० ॥
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं
३३८४. सुद्धस्स चउत्थीयं पवत्तते पंचमी उ आउट्टी ५ । एता आउट्टीओ' सव्वाओ सावणे मासे ॥ २४८ ॥
३३८५. पढमा होइ अभियिणा १ संठाणांहि २ त तहा विसाहाहिं ३ । रेवैतिमाहु चउत्थी ४ पुव्वाहि य फग्गुणीहिं तथा ५ ॥ २४९ ॥ ३३८६. बहुलस्स सत्तमीयं पढमा १ सुद्धस्स तो चउत्थीयं २ |
बहुलस्स य पाडिवते ३ बहुलस्स य तेरसीदिवसे ४ ॥ २५० ॥ ३३८७. सुद्धस्स य दसमीए पवत्तए पंचमी उ आउट्टी ५ । एया आउट्टीओ सव्वाओ माघमासम्मि ।। २५१ ॥
३३८८. हत्थेण होति पढमा १ सयभिसयहि य २ ततो य पुस्सेणं ३ । मूण ४ कत्तियाहि ५ य आउट्टीओ उ हेमंते ।। २५२ ॥ ३३८९. आउँट्टीहि तु एगूणियाहि गुणितं सतं तु तेसीतं ।
जेण गुणं तं तिगुणं रूवधिगं पक्खिवे तत्थ ॥ २५३ ॥ ३३९०. पण्णरसभाजितम्मि तु जं लद्धं ततिसु होति पव्वेसु ।
जे अंसा ते दिवसा, आउट्टी यत्थ बोद्धव्वा ।। २५४ ॥ ३३९१. पंच सया पडिपुण्णा तिसत्तरा णियमसो मुहुत्ताणं ।
छत्तीसती य भागा छ चैव य चुण्णिता भागा ॥ २५५ ॥ ३३९२. आंउट्टिकाहि एकूणिकाहि गुणितो हवेज्ज धुवरासी । एतं मुहुत्त गणितं, एत्तो वच्छामि सोधणयं ॥ २५६ ॥ ३३९३. अभियिस्स णव मुहुत्ता बिसट्टिभागा य होति चउवीसं । छट्ठीय समत्ता भागा सत्तट्ठिछेदकता || २५७ ॥
१. "भो सुद्धा पु० वि० ॥ २. संघाणा जेटि० खंटि० ॥ ३. रेवतिए उ चउ' पु० वि० मु० म० ॥ ४. मीए पढमा अद्धस्स जेटि० खंटि० ॥ ५. अस्स य जेटि० खंटि० ॥ ६. याहि ततिया य पु° जे० खं० म० ॥ ७ आउंटीधि तु जे० खं० ॥ ८. तीसाए विभत्तम्मि तु जं लद्धं ततिसु होति मासेसु । जे जे० खं० । ९. आउट्टी एत्थ खं० । आउंटियम्मि बो° जे० खं० । आउट्टी तत्थ मु० म० सू० ॥ १०. आउट्टीहिं तु एगूणियाहिं गुणियं हवेज कायन्वं । एत्तो (ए) मुहुत्तगणितं वोच्छं नक्खत्तसोधणगं ॥ इतिरूपा गाथा जे० खं० ॥ ११. छावट्ठि च समग्गा भागा जे० खं० मु० म० सू० ॥
३९१
१५
२०
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________
पहणयसुत्ते
३३९४. उंगुण पोडवता, तिसु चेव णवुत्तरेसु रोहिणिओ । तिसु णैवणवतेसु पुणव्वसू उ तह उत्तराफैग्गू ॥ २५८ ॥ ३३९५. पंचेर्वे उगुणपण्णा सताइं उगुणुत्तराई छ चैव ।
सोज्झणि विसाहाणं मूले सत्तेव चोत्ताला ॥ २५९ ॥ ५ ३३९६. अट्ठर्सयमगुणवीसा सोधणगं उत्तराअसाढाणं ।
चतुवीसं खलु भागा छावट्ठि चुण्णियांओ य ॥ २६०॥ ३३९७. ऐताई सोधइत्ता जं सेसं तं हवेज्ज णक्खत्तं ।
चंदेण समायुक्तं आउट्टीओ य बोद्धव्वा ॥ २६१ ॥ ३३९८. अभितैराहि णितो आदिच्चो पुस्सजोगमुवगम्म | सव्वा आउट्टीओ करेति सो सावणे मासे ॥ २६२ ॥ ३३९९. बाहिरँतो पविसंतो आदिच्चो अभियजोर्गेमुवगम्म | सँव्वा आउट्टीओ करेति सो माघमासम्मि || २६३॥
३९२
१०
३४०० अट्ठारस य मुहुत्ते चत्तारि य केवले अहोरते ।
पुस्सर्विसंयं अतिगतो बहिता अभिणिक्खमति सूरो ॥ २६४ ॥
१५ ३४०१. "वीसं च अहोरत्ते जोइत्ता उत्तराअसाढाओ । तिण्णि मुहुत्ते पविसति ताघे अन्यंतरे सूरो ॥ २६५ ॥
१. उक्कट्ठे पोटू जे० खं० ॥ २. णिया पु० वि० मु० म० सू० ॥ ३. नघणउतेसु भवे पुणब्वसू फग्गुणीओ य । जे० खं० । नवनउईसु भवे पुणव्वसू उत्तराफग्गू पु० वि० मु० सू० ॥ ४. फग्गुणिओ जेटि० खंटि० ॥ ५. व ऊणपण्णा सयाणि एकुत्तराणि छ जे० खं० । 'व अउणपन्ना सयाई भउणुत्तराई छ पु० मु० ॥ ६. सेखाणि जेटि० खंटि० ॥ ७. विसाखायं मू जे० खं० ॥ ८ सय एक्कवीसा जे० खं० । असाधुरयं पाठः ॥ ९. उत्तराविलाहाणं जे० खं० । अशुद्धोऽयं पाठः ॥ १०. या भागा ॥ मु० सू० । मूलसूत्रादर्शेषु षृत्ति-टिप्पणकप्रतिषु च नायं पाठ उपलभ्यते ॥ ११. एयाणि सो० जे० खं० । एयाए सो पु० ॥ १२. आउंटी एत्थ णायन्चा जे० खं० । भाउट्टीए उ बोद्धव्वं पु० मु० सू० ॥ १३. 'तरं अभिगतो आ° जे० खं० ॥ १४. तो निक्खतो आ° जे० खं० ॥ १५. अभितिजो जे० खं० । अहिइजो' पु० मु० ॥ १६. 'गमागम्म जे० खं० ॥ १७. सव्वाओ कु° जेटि० खंटि० ॥ १८ सयं उगवतो जे० खं० ॥ १९. इयं गाथा जेटि० खंटि० पु० नास्ति ॥ २०. एतद्द्वाथानन्तरं जे० खं० आदर्शयोरेषा एका अधिका गाथा वर्त्तते - एते आदिश्चकया नक्खत्ता जेसु होति आउट्टी । वोच्छामि चंद्रसहिते
सत्रे भउंटिनक्खत्ते ॥ इति ॥
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं
३४०२. चंदस्स विणातव्वा आउट्टीओ जुगम्मिं जा दिट्ठा । अभिजीए पुस्सेण य णियतं णक्खत्तंसेसेणं ॥ २६६ ॥ ३४०३. पण्णरसेव मुहुत्ते योजित्ता उत्तरासाढाणं ।
एक्कं च अहोरत्तं पविसति अभितरं चंदो ॥ २६७॥ ३४०४. दस य मुहुत्ते सगले मुहुत्तभागे य वीसतिं चेव ।
सविसयं अभिगतो बहिता अभिणिक्खमति चंदो ॥ २६८ ॥ ३४०५ एता आउट्टीओ मँणिता मे वित्थरं पमोत्तूर्णं ।
णक्खत्त-सूर-ससिणो गतिं तु सुण मंडलेसुं तु ॥ २६९ ॥
[गा. २७०-७५. चोदसमं मंडलमुहुत्त गति पाहुडें ] ३४०६. एगूणसट्ठिरुवा संतहिं अधिगा य तिण्णि अंससता । तिण्णेव य सत्तट्टा छेदो तेसिं च बोद्धव्व ॥ २७० ॥ ३४०७. एतेण तु भजितव्वो मंडलरासी हवेज जं लैद्धं ।
सो होति मुहुत्तगत रिक्खाणं मंडले णियतो || २७१ ॥ ३४०८. मंडलपरिरयरासी सट्ठीय विभाजितम्मि जं लद्धं ।
सासूरमुहुतगती तहिं तहिं मंडले णियया ॥ २७२ ॥ ३४०९. बावडिं पुण रूवा तेवीसं अंसगा य बोद्धव्वा ।
"दो चेव एक्कवीसा छेदो पुण तेसि बोद्धव्वो ॥ २७३ ॥ ३४१०. तेहि तु भजितव्वो मंडलरासी हवेज्ज जं लद्धं ।
सा सोममुहुत्तगती तहिं तर्हि मंडले वति ॥ २७४ ॥
१. म्मि उवदिट्ठा। अभिईण य जे० खं० ॥ २. अभिणं पु सूटी० ॥ ३. तसेसाणं पु० वि० । 'तमासम्मि जे० खं० ॥ ४. जोएत्ता उत्तराभसाढाओ। एगं च जे० खं० पु० मु० म० ॥ ५. 'रायण असा जेटि० खंटि० ॥ ६. उवगतो जे० खं० ॥ ७. भणियाओ वित्थरं पजहिऊणं जे० खं० ॥ ८. गई उ सुण पु० वि० मु० । गनी तु सुण जे० खं० ॥ ९. मंडलं भणियं जे० खं० ॥ १०. सत्तहिं सहिया य जे० खं० ॥ ११. छेदो पुण तेसि बो० जे० खं० पु० वि० मु० म० ॥ १२. लं । नक्खत्तमुहुत्तगती सा नियमा (? या ) मंडले हवति ॥ जे० खं० । 'लं । सा होति मुहत्तगती रिक्खाणं मंडले नियया ॥ पु० मु० म० ॥ १३. बे चेव जे० खं० पु० ॥ १४. एएण तु जे० खं० पु० मु० म० ॥ १५. नियया पु० मु० म० ॥
३९३
१०
१५
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________
३९४
पइण्णयसुत्तेसु ३४११. णक्खत्त-सूर-ससिणो एसा भणिता उ मंडलम्मि गती ।
एत्तो उडुपरिवाडिं वोच्छामि अहाणुपुत्वीय ॥ २७५ ॥
[गा. २७६-९५. पन्नरसमं उउपरिमाणपाहुडं] ३४१२. 'बे आदिच्चा मासा एगट्ठी ते हवंतऽहोरत्ता ।
एतं उडुपरिमाणं अवगतमाणा जिणा बेति ॥ २७६ ॥ ३४१३. सूरउडुस्साऽऽणयणे पव्वं पण्णरससंगुणं णियमा ।
तिहिसंखित्तं संतं बावट्ठीभागपरिहीणं ॥ २७७॥ ३४१४. बिगुणेगट्ठीय जुतं बावीससतेण भाजिते णियमा ।
जं लद्धं तस्स पुणो छहिं हितसेसं उडू होति ॥ २७८ ॥ १० ३४१५. सेसाणं अंसाणं बेहि उ भागे हितम्मि जं लखें।
ते दिवसा णातन्वा होति पवत्तसं य उडुस्स ॥ ॥ २७९ ॥ ३४१६. पाउस १ वासारत्तो २ सरदो ३ हेमंत ४ वसंत ५ गिम्हा ६ य ।
एते खलु छ प्पि उडू जिणवरदिट्ठा मए सिट्ठा ॥ २८० ॥ ३४१७. इच्छाउडू बिगुणितो रूवूणो बिगुणितो उ पव्वाणि ।
तस्सऽद्धं होति तिधी जत्थ समत्ता उडू तीसं ॥ २८१॥ ३४१८. ततियम्मि तु अतिरत्तं कातव्वं सत्तमे य पव्वम्मि ।
वास-हिम-गिम्हकाले चातुम्मासे विधीयते ॥ २८२॥ ३४१९. उडुसहितं अतिरतं, जुगसहितं होति ओमरत्तं तु ।
रविसहितं अतिरत्तं, ससिसहितं ओमरत्तं तु ॥ २८३ ॥ १. भणिया एसा उ पु० मु० वि०॥ २. परिमाणं वो जे० ख० पु० मु० म०॥ ३. दो मा पु०॥ ४. एयं तु परीमाणं जे० ख० ॥ ५. दुगुणे° पु० वि० मु० सू० । २७८-२७९ गाथायुगलस्थाने जे० ख० आदर्श योरेवंस्वरूपं गाथायुगलं वर्तते-एगट्ठीय विभत्ते तम्मि य लद्धम्मि रूवमादेजा। जति लद्धं हवति समं निरंसगो नत्थि दायब्वो॥ लद्धस्स तु छहि भागो जं सेसं सो उडू तु नायव्वो। उडुपरिवाडी य इमा नायव्वा माणुपुवीए ॥ इति ॥ ६. लद्धं स्वेण जुतं छहिं जेटि० खंटि० ॥ ७. हिते सि जं पु० मु० ॥ ८. °स्स अयणस्स पु. वि. मु०॥ ९. वासा सरदो हेमंत वसंत गिम्हकालो य। जे० ख०॥ १०. जिणोवइट्टा जे० खं०॥ ११. पुष्वद्धं जेटि० खंटि०॥ १२. उ कायव्वं अतिरित्तं स° पु० वि० मु०॥ १३. अतिरित्तं जेटि० खंटि०। एवमप्रेऽपि सर्वत्र ॥
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२. जोइसकरंडगं पइण्णय ३४२०. आसाढबहुलपक्खे भद्दवते कत्तिए य पोसे य ।
फग्गुण-वइसाहेसु य अतिरत्तं होति बोद्धव्वं ॥ २८४ ॥ ३४२१. एकंतरिता मासा तिधी वि जासु तु उडू समप्पंति ।
आसाढादी मासा, भद्दवतादी तिधी सव्वा ॥ २८५॥ ३४२२. तिण्णि सया पंचऽधिगा अंसा छेदो सयं तु चोत्तीसं ।
एंगादिबिउत्तरगुणो धुवरासी ऐस कातव्वो ॥२८६॥ ३४२३. सत्तट्ठि अद्धखेत्ते बिग-तिगगुणिता समे दिवड़े य ।
अट्ठासीती पुस्सो सोझो अभिजिम्मि बाताला ॥ २८७ ॥ ३४२४. एताणि सोधयित्ता 'जं सेसं तं तु होति णक्खत्तं ।
रवि-सोमाणं णियमा तीसा य उडूसमत्तीसु ॥ २८८॥ ३४२५. चत्तारि उडुसयाई बिउत्तराई जुगम्मि चंदस्स ।
तेसि पि य करणविधि वोच्छामि जहाणुपुव्वीय ॥ २८९ ॥ ३४२६. चंदस्सुतुपरिमाणं चत्तारि तु केवला अहोरत्ता ।
सत्तत्तीसं अंसा सत्तट्टिकतेण छेदेणं ॥ २९० ॥ ३४२७. चंदँउडुस्साऽऽणयणे पव्वं पण्णरससंगुणं णियमा ।
तिधिसंखित्तं संतं बावट्ठीभागपरिहीणं ॥ २९१॥ ३४२८. चोत्तीससयाभिहतं पंचुत्तरतिसयसंजुतं विभये ।
छ(१ छा)हि तु दसुत्तरेहि य सतेहि लद्धा उडू होंति ॥ २९२॥ ३४२९. सेसाणं अंसाणं चोत्तीसेणं सतेण हातव्वो।
जं लद्धं ते दिवसा चंदस्स उडूपवण्णस्स ॥ २९३॥
२.
१. एगाहिगमगिगुणो जेटि० खंटि० ॥ २. एस बोद्धव्वो पु० वि० मु० म०। होति नायब्वो सू०॥ ३. दुग-तिगुणिता समे दिवढखेत्ते। पु० वि० मु० सू० ॥ ४. पुस्से सोझा पु० मु०म०॥ ५. जा सेसा तं पु०॥ ६. जहाणुपुञ्चीया जेटि० । अहाणुपुवीए पु० वि० मु०॥ ७. य खं०॥ ८. चंदस्स उडुसु णयणे जे० ख०। चंदउऊआणयणे मु. सूटी० ॥ ९. ॥ २९ ॥ सत्तट्ठीय तु गुणिये पंचुत्तरतिसतभातिए लद्धं । रूवाधिके तु चंदो उडुम्मि ततिए मुणेयम्वो ॥ २९२ ॥ सेसाणं अंसाणं भागो सत्तट्ठिए तु हायब्वो। जं लद्धं ते दिवसा चंदस्स उडुम्मि पन्वस्स (? पत्तस्स) ॥ २९३ ॥ जे० ख०॥
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________
३९६
१०
१५
परण्णयसुत्ते
३४३०. रविधुवरांसी पुव्वं व गुणिते भजिते सगेण छेदेणं । जं लद्धं सो दिवसो सोमस्स उडूसमत्तीए ॥ २९४॥ ३४३१. सो च्चैव धुवो रासी गुणरासी वि य हवंति ते चैव । णक्खत्तसोधणणि वि परिजाणसु पुव्वभणियाणि ॥ २९५ ॥
[गा. २९६ - ३०८. सोलसमं विसुवपाहुडं] ३४३२. आसोय-कत्तियाणं मज्झे वइसाह - चेत्तमज्झे य ।
एत्थ सममहोरत्तं, तं विसुवं अयणमज्झे उ ॥ २९६ ॥ ३४३३. पण्णरसमुहुत्तदिणो, दिवसेण समा य जा हवति राती । सो होति विसुवकाला दिन-रातीणं तु संधिम्मि ॥ २९७ ॥ ३४३४. इच्छितविसुवा बिगुणा रूवूणा छग्गुणा भवे पव्वा । पैव्वद्धा होंति तिधी णातव्वा सव्वपव्वे ॥ २९८ ॥ ३४३५. रूवूण विसुव गुणिते छलसीतिसते खिवाहि तेणउर्ति । पण भाजितलद्धा पव्वा, सेसा तिधी होति ॥ २९९॥ ३४३६. ईंगतीसा ओजगुणा पंचहि भजितव्व तिगुण अंसा उ । तिहिओ भवंति सव्वेसु चैव विसुवेसु णातव्वा ॥ ३०० ॥ ३४३७. पव्वा य छडादिक्का दुवालसाधिक दसावसाणा तु ।
तिगमादिगा वि य तिधी छडुत्तरों सव्वविसुवेसु || ३०१ ॥ ३४३८. छक्कट्ठारस तीसा तेताला पंचवण्ण अट्ठट्ठी ।
तय असीति णिउतिं पंचधियसयं च सत्तरसं ॥ ३०२ ॥
२० ३४३९ ततिया णवमी य तिधी पण्णरसी छट्टि बारसी चैव । जुगपुव्वद्धे एता, ता चैव हवंति पच्छद्धे ॥ ३०३ ॥
१. रासिगणगुणिते जेटि० खंटि० ॥ २. णाणि य णवर वीहिभणिताणि जेटि० खंटि० ॥ ३. पव्वद्धे होति पु० मु० म० ॥ ४. सव्व विसुवेसु पु० वि० म० ॥ ५. रसभाइल' पु० वि० म० ॥ ६. एक्कत्तीसा ओजगुणा पंचहिं भजितव्वा तिगुणा अंसा उ । तिही हवंति त्ति सव्वेसु पव्वेसु एत्थ विभजितेण कातव्वं ॥ इतिरूपा विकृतस्वरूपा गाथा जेटि० खंटि० ॥ ७. रा छ व विसुवेसु जेटि० खंटि० ॥
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३४४०. रोहिणि वासव सांदी अदिती अहिवुट्टि मित्त पिउदेवा ।
आसिणि वीसंदेवा अन्जमणा इइ विसुवरिक्खा ॥ ३०४॥ ३४४१. दक्खिणमयणे सूरो पंच वि विसुवाणि वासुदेवेण ।
जो होति उत्तरेण वि आदिचो आसदेवेण ॥ ३०५॥ ३४४२. दक्खिणअयणे लग्गं पंचसु विसुवेहि होति अस्से य ।
उत्तरअयणे लग्गं साती विसुवेसु पंचसु वि ॥ ३०६॥ ३४४३. दक्षिणमयणे विसुवेसु णहे अभिजी रसातले पूँसो ।
उत्तरअयणे अभिजी रसातले णभतले पूँसो ॥ ३०७॥ ३४४४. मंडलमज्झत्थंमितो अचक्खुविसयं गतम्मि सूरम्मि ।
मत्ताकालो कालो विसुवस्सेव तं हि कालं हि (?) ॥३०८॥
[गा. ३०९-११. सत्तरसमं वतिवातपाहुडं] ३४४५. अयणाणं "संवेधे रवि-सोमाणं तु बेहित जुगैम्मि ।
जं हवति भागलद्धं वतिपाता तत्तिया होति ॥ ३०९॥ ३४४६. बावत्तरीपमाणं फलरासी इच्छिते तु जुगभेदे ।
इच्छितवतिपातं पि य इच्छं कातूण आणेहि ॥ ३१०॥ ३४४७. जं हवति भागलद्धं तं इच्छं णिदिसाहि सव्वत्थ ।
सेसे वि तस्स भेदे फलरासिस्साऽऽणए सिग्धं ॥३११॥
[गा. ३१२-२४. अट्ठारसमं तावखेत्तपाहुडं] ३४४८. असु सतेसु सूरो, चंदो अट्ठसु सतेसु असितेसु ।
तारा उवरि हेट्ठा समा य चंदस्स णातव्वा ॥ ३१२॥ १. सादी आदावहिवुद्धि मि° जे०। सादी अंदावहिवुद्धि मि° खं०। सादी अदाभभिवढि पु०॥ २. वीसूदेवा मु० । वीसादेवा पु०॥ ३. °णमय पु० वि० म०॥ ४. वायुवेगेण जेटि. खंटि०॥ ५. लग्गं च दक्षिणायण विसुवेसुं[होति] पंचसु वि अस्से। उत्तरमयणे पु० वि० म०। मुद्रिते तु अस्या गाथायाः पाठोऽशुद्धोऽव्यवस्थितश्च वर्तते॥ ६. नहयलेऽभिजि पु० वि० मु० म०॥ ७-८. पुस्से पु० वि० मु०॥ ९. °थम्मि य अच° पु० वि० मु०म०॥ १०. °म्मि। जो खलु मत्ताकालो सो कालो होइ विसुवस्स ॥ ३०८॥ पु० वि० मु०म०॥
१. संबंधे पु० वि• मु० म० ॥ १२. जतिम्मि जेटि० खंटि० ॥ १३. °पमाणो मु० म० । ‘पमाणा पु०॥ १४. सूरा चंदा म° पु० मु० म० ॥ १५. सु सीतेसु जे० ख०॥
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________
३९८
३४५०. चैत्तारि य दसभागे जंबुद्दीवस्स दो वि दिवसयरा । तावेंति मंदलेस्सा बाहिरए मंडले संता ॥ ३९४ ॥ ५ ३४५१. मेरुस्स मैज्झकारे जाव य लवणस्स रुंदछ भागो । तवायामो एसो सगडुद्धीसंठितो णियमा ॥ ३१५ ॥ ३४५२. छत्तीसे भागसते सकातूण जंबुदीवस्सै |
तत्तो दो दो भागे परिवडूति हायते वा वि ॥ ३१६ ॥ ३४५३. मंदरपरिरयरासीतिगुणे दसभाजिर्तम्मि जं लद्धं ।
तं वति तावखेत्तं अब्भंतरमंडलगतस्स ॥ ३१७॥ ३४५४. मंदरपरिरयरासीबिगुणे दसभाजितम्मि जं लद्धं ।
तं वति तावखेत्तं बाहिरए मंडले रविणो ॥ ३१८ ॥ ३४५५. आदिममंडलपरिधीतिगुणे दसभाजितम्मि जं लद्धं । तं होति तावखेत्तं अब्भंतरमंडले रविणो ॥ ३१९॥ १५ ३४५६. जैर्बुद्दीवपरिरये तिगुणे दसभाजितम्मि जं लद्धं । तं होति तावखेत्तं अब्भंतरमंडलगतस्स ॥ ३२० ॥ ३४५७. बहिरपरिस्यरासीतिगुणे दसभाजितम्मि जं लद्धं । तं होति तावखेत्तं अब्भंतरमंडलगतस्स || ३२१ ॥ ३४५८. बाहिरपरिरयरासीबिगुणे दसभातियम्मि जं लद्धं । तं होइ तावखेत्तं बाहिरए मंडले रविणो ॥ ३२२ ॥
१०
पण्णयसुतेसु
३४४९. छे चैव तु दसभागे जंबुद्दीवस्स दो वि दिवसकरा । तावेंति दित्तलेस्सा अब्भंतरमंडले संता ॥ ३१३ ॥
२०
१. तिण्णेव पंचभाए जंबु जे० खं० ॥ २. इयं गाथा जेटि० खंटि० नास्ति । दो चेव पंचभाए जंबु' जे० खं० ॥ ३. मज्झभागे जा° जे० खं० । मज्झभागा जा० सू० ॥ ४. निययायामो एसो सगडुद्धीतावखेत्तस्स ॥ जे० खं० ॥ ५. स्स । तिरियं तत्तो दो दो भागे वड्ढद्द य हायह या ॥ पु० वि० मु० म० सू० ॥ ६. मंडलपरि° जे० खं० ॥ ७ °तिगुणो जे० खं० जेटि० खंटि० ॥ ८. जितं जहिं लद्धं जेटि० खंटि० ॥ ९. मंडलग्गस्स जेटि० खंटि० । मंडले रविणो जे० खं० सू० ॥ १०. मंडलपरि° जे० खं० ॥ ११. आयम पु० वि० ॥ १२. इयं गाथा पु० वि० मु० म० नास्ति ॥ १३. इयं गाथा पु० वि० मु० म० नास्ति ॥
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पण्णयं
३४५९. सूरस्स मुहुत्त गती दिवसस्सऽद्धेण होति अब्भत्था । तंत्तियमेते दीपति तर्हि तर्हि मंडले सूरो ॥ ३२३ ॥ ३४६०. सा चेव मुहुत्तगती गुणिता दिवसेण होति पुण्णेणं । सो आवविक्खंभो तहिं तहिं मंडले रविणो ॥ ३२४ ॥
[गा. ३२५-३४. एगूणवीसइमं दिवसवड़िढ- हाणिपाहुडं] ३४६१. बौर धुवा मुहुत्ता दिवसो, रत्ती वि होति बारसिंगा ।
छ चरा तु मुहुत्ता अँतिंति रत्तिं च दिवसं च ॥ ३२५ ॥ ३४६२. रेतिं अंतिंति अयणम्मि दक्खिणे, उत्तरे दिन मैंर्तिति । ऐसो उ अहोरत्तो तीस मुँहुत्तो हवति सव्वो ॥ ३२६ ॥ ३४६३. तेसीतेंसतविभत्ते जं लद्धा छ च [चर ] मुहुत्ता उ ।
जं लद्धं सा वड्डी छेओ” दिवसस्स विण्णेओ ॥ ३२७॥ ३४६४. आदिच्चेण तु मासेण वडूते "हीयते व मासस्स ।
एक्को चेव मुहुत्तो पविसंते णिक्खमंते य ॥ ३२८ ॥ ३४६५. अब्भंतरम्मतिगते आदिच्चे हवति बारसमुहुत्ता ।
रैंयणी, अध दिवसो पुण अट्ठारसँमो मुणेयव्वो ॥ ३२९॥
१. तत्तियमेत्ते दिवसेहिं दीसते मंडले जे० खं० ॥ २. सा एव मुहुत्तगती गुणिया पुण्णेण होति दिवसेण । जे० खं० । एव स्थाने एस खं० ॥ ३. अस्या गाथायाः प्राग् जे० खं० आदर्शयोरियमेका गाथाऽधिका दृश्यते-सेसस्स फलनिवत्ती कायन्वा होइ आणुपुन्चीए । एतं तावक्खेत्तं, अहो - निसाणं पुण पमाणं ॥ इति ॥ ४ सय धुवमु' जे० खं० ॥ ५. रत्ती य हो° जे० खं० ॥ ६. व उ चरा मुळे मु० । च चउरा मु° जेटि० खंटि० पु० ॥ ७. भयंति वि० मु० ॥ ८. रात्रिं च जे० खं० ॥ ९. राती जे० खं० ॥ १०. अयंति वि० मु० ॥ ११. मयंति वि० मु० ॥ १२. एवं तु अहोरत्तो मु० म० । एतं तु महोरतं जे० । एते तु मद्दोरते खं० ॥ १३. मुहुत्ते हवइ सम्बं जे० खं० ॥ १४. तेसीएण सएणं छण्हं भागे उ चरमुहुत्ताणं । जं पु० वि० मु० म० । जे० खं० आदर्शयोरियं गाथा एवंरूपा दृश्यते - तेसीतसतविभत्ता तुमुहुत्ता ते चउग्गुणा लद्धं । सो हवइ हाणि दिवसे दिवसे दिवसम्मि दिवसस्स ॥ इति ॥ ● भो न दिणस्स पु० मु० । मलयगिरिवृत्तौ ' दिवस स' इति व्याख्यातमस्ति ॥ १६. आदिचेणं मा° वि० मु० ॥ १७. हायते तु दिवसस्स । एगो जे० खं० । हायए व तह चेव । एक्को पु० वि० मु० ॥ १८. रम्मि उ गए आ पु० वि० मु० म० ॥ १९. राती, मध दिवसे पुण बोधव्वाऽट्ठारस मुहुत्ता ॥ जे० खं० ॥ २०. सभो मु' पु० मु० ॥
१५.
३९९
१०
१५
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________
४००
पइण्णयसुत्तेसु ३४६६. बाहिरतो णिक्खमंते आदिचे हवति बारसमुहुत्तो ।
दिवसो, अध रत्ती पुण होति उ अट्ठारसमुहुत्ता ॥ ३३०॥ ३४६७. पव्वं पण्णरसगुणं तिधिसंखित्तं बिसट्ठिभागूणं ।
तेसीतसतेण भैजे जं सेसं तं विजाणाहि ॥ ३३१ ॥ ५ ३४६८. तं बिगुणमेगसट्ठीय भाजितं जं भवे तहिं लद्धं ।
तं दक्खिणम्मि अयणे दिवसाँ सोधे, खिवे रत्तिं ॥ ३३२॥ ३४६९. तं चेव य अयणे उत्तरम्मि दिवसम्मि होति पक्खेवो ।
रत्तीओ वोसर्ट जाणसु रातिंदियपमाणं ॥ ३३३॥ ३४७०. रातिंदियप्पमाणं एतं भणितं तु करणविधिदिटुं । १० अक्मास पुण्णमासिं एत्तो वोच्छं समासेणं ॥ ३३४॥
[गा. ३३५-८४. वीसइम-एगवीसइमाई अवमासी-पुण्णमासीपाहुडाई] ३४७१. बावट्ठी अवमासा जुर्गम्मि, बावट्ठि पुण्णिमाओ वि ।
णक्खत्तखेतवेलार्णं तिण्णि ताणि प्पमाणाणि ॥ ३३५॥ ३४७२. गौतुमिह अमावासं जदि इच्छति, कम्हि होति रिक्खे ?त्ति ।
अवहारं थावेज्जा तत्तियरूवेहिं संगुणए ॥३३६॥" ३४७३. छावट्ठी य मुहुत्ता बिसट्ठिभागा य पंच पडिपुण्णा ।
बावट्ठिभागसत्तट्ठिमो य एक्को हवति भाओ ॥३३७॥
१५
-
१. निक्खंते जे० ख० पु० वि० मु०॥ २. पुण बोधव्वाऽट्ठा जे० ख० ॥ ३. पणरसगुणितं ति जे० ख० ॥ ४. भते जे० खं० ॥ ५. °णमेव सट्टीए जेटि० खंटि० जे० ख० पु. मु० । किञ्च सटीकादशेषु °मेकसट्ठीय इति मूलपाठदर्शनात् , श्रीमलयगिरिपादैः 'एकषष्टया' इति व्याख्यानात् तथा च टिप्पनके 'एगट्ठीय' इति व्याख्यानान्मूलगत एव पाठः साधुः ॥ ६. °य विभत्ते जं जे० ख०॥ ७. °सा सोझा ण तं रत्तिं जे. खं० ॥ ८. रस्तीतो वोकसितं जाणे रतिदिय जे० खं० ॥ ९. इयं गाथा जे० खं० आदर्शयोरेव दृश्यते ॥ १०. इयं गाथा हं० पु. वि० म० नास्ति ॥ ११. गम्मि तह पुण्णिमा वि बावट्ठी । नक्ख° जे० खं०॥ १२. °ला तु णिणिताई पमाणाई जेटि० खंटि०॥ १३. नाउमिह अमावासं जइ इच्छसि, कम्मि होइ रिक्खम्मि । पु० मु० । नातुं इह अवमासाउ इच्छति एगम्मि होज नक्खत्तं। भवहारे ठावेजा ततिहिं व रूवेहिं संगुणए ॥ जे० खं०॥ १४. एतदनन्तरं जेटि० खंटि. आदर्शयोरियमधिका गाथा वर्तते-णक्खत्तचंदमासाण विसेसो इच्छ संगुणे णियमा। अवमासि पुण्णमासिं गुणसु ण[क्खत्त...] ॥ इति॥
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०१
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३४७४. एतमवहाररासिं इच्छाअवमाससंगुणं कुज्जा ।
णक्खत्ताणं एत्तो सोधणगविधि णिसामेहि ॥ ३३८ ॥ ३४७५. बावीसं च मुहुत्ता छायालीसं बिसट्ठिभागा य ।
एतं पुणव्वसुस्स तु सोधेतव्वं हवति पुण्णं ॥ ३३९॥ ३४७६. बावत्तरं सयं फग्गुणीय, बाणउत बे विसाहासु ।
चत्तारि य बाताला सोज्झाँ अध उत्तरासाढा ॥३४०॥ ३४७७. एयं पुणव्वसुस्स तु बिसट्ठिभागसहितं तु सोधणगं ।
एत्तो अभिजीआदी बितियं वोच्छामि सोधणगं ॥ ३४१॥ ३४७८. अभियिस्स नव मुहुत्ता बिसट्ठिभागा य होति चउवीसं ।
छावट्ठी य समत्ता भागा सत्तट्टिछेदेंगता ॥ ३४२॥ ३४७९. उँगुणटुं पोट्ठवता तिसु चेव नवुत्तरेसु रोहिणिओ।
तिसु णवणउतेसु हवे पुणव्वसू फग्गुणीओ य ॥३४३॥ ३४८०. पंचव अँगुणपण्णं सताई अँगुणुत्तराई छ चेव ।
सोझाणि विसाहासुं मूले सत्तेव चोताला ॥ ३४४ ॥ ३४८१. अट्ठ सय उगुणवीसा सोधणगं उत्तराणऽसाढाणं ।
चउवीसं खलु भागा छावढि चुण्णिगाओ य ॥ ३४५॥ ३४८२. एताई सोहइत्ता जं सेसं तं हवेज णक्खत्तं ।
एत्थं करेति उलुवति सूरेण समं अवामासं ॥३४६॥ ३४८३. अँइ पुण्णमासि इच्छसि णाउं जे कैम्हि होज रिक्खे ?त्ति ।
सो चेव य अवहारो थावेतव्वो हवति पुन्वो ॥३४७॥
२०
१. एस मवहाररासी इ° जे० खं०॥ २. °च्छामावासा सं° मु० ॥ ३. निसामेह जे० खं. पु० वि० मु० म० सू०॥ १. पुग्वं जे० ख०॥ ५. °णीण बा जे. खं० पु० वि० म०॥ ६. °उय बिसता विसा जे० ख० ॥ ७. झा जावुत्त जे० ख०॥ ८. °सहि[सहितं तु पढमसोध'जे। सट्रिभागसहितं तु पढमसोध खं०॥९. छेयकया जे. खं० पु. म. म. सू०॥१०. इगुणटुं पो° पु० वि० मु० । उक्कोट्टो पो° जे. खं०॥११. नवोत्तरेसु रोहिणिया हं० पु० वि० मु० सू०॥ १२. °व उणपण्णा सताण इकुणु जे० ख० ॥ १३. उगुणवत्रं मु. सू०। य गुणवणं पु०॥१४. इगुणु पु०। उगुणु मु० वि० सू०॥ १५. सर्व गुण° पु०॥ १६. जत्य करे। उडुवती जे० खं०॥ १७. अमावासं पु० वि० मु. म. सू०॥ १ इयं
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०२
पइण्णयसुत्तेसु ३४८४. इच्छापुण्णिमगुणितो अवहारो सोऽत्य होति कातव्वो।
तं चेव य सोहणगं अभिजीआदी उ कातव्वं ॥ ३४८॥ ३४८५. सुद्धम्मि य सोहणगे जं सेसं तं हवेज णक्खत्तं ।
तत्थ करेति उडुवती पडिपुण्णो पुण्णिमं विमलं ॥ ३४९॥ ५ ३४८६. सत्तरस सए पुण्णे अट्ठढे चेव मंडले चरति ।
चंदो जुगेण, सूरो सते तु अट्ठारस सतीसे ॥३५०॥ ३४८७. तेरस य मंडलाइं तेरस भागे सतट्टिछेदकते ।
एतं तु अयणखेत्तं णियतं सोमो तु जं चरति ॥ ३५१॥ ३४८८. चोईस य मंडलाँणी बिसट्ठिभागा य सोलस हवेजा।
मासद्धेग उडुवती एत्तियमेत्तं चरत्ति खेत्तं ॥ ३५२॥ ३४८९. एकं च मंडलं मंडलस्सं सत्तट्ठिभाग चत्तारि।
णव चेव चुण्णियाओ इगतीसकतेण छेदेण ॥ ३५३॥ ३४९०. इच्छापव्वेहि गुणं अयणं रूवाधियं तु कातव्वं ।
सोज्झं च हवति एत्तो अयणक्खेत्तं तुलुवतिस्स ॥ ३५४ ॥ १५ ३४९१. जति अयणा सुझंती तति पुव्वजुती उ रूवसंजुत्ता ।
तीवतिथ तं अयणं, णत्थि णिरंसं हि रूवजुतं ॥ ३५५॥ ३४९२. कसिणम्मि होति रूवं पक्खेवो, दो य होति भिण्णम्मि।
जीवतिया तावतिथे पव्वे ससिमंडला होति ॥ ३५६॥ गाथा पु० वि० मु० म० नास्ति। जेटि० खंटि० जे० खं० आदर्शेषु पुनर्वर्तते ॥ १९. कम्मि तम्मि नक्खत्ते जे० खं०॥ २०. पुन्वं जे० खं०॥ १. जत्थ क जे० खं० । तत्थ य करेइ उदुवइ पडि° पु० वि० मु० म०॥ २. विमलो जे० खं०॥ ३. °ण नियमा, सूरो अट्ठारस उ तीसे जे० ख० पु० वि० मु०॥ ४. °लाणि तु ° जे. खं०॥ ५.स सत्तट्टि चेव भागा या अयणेण चरइ सोमो नक्खत्तेणऽद्धमासेणं॥ जे. खं० वि० मु० म० सू०॥ ६. इथं गाथा जेटि. खंटि. नास्ति। जे. खं० पु. मु० म० आदर्शेषु तु वर्तते ॥ ७. लाई बि° पु० वि० मु०॥ ८. द्धणं उडुवति ए° पु० वि०॥ ९. °स्स चउरो भागा (? चउभाग) सत्तसटिकया। भागस्स य एक्कत्तीकयस्स भागेण चउ कुजा ॥ जे. खं०॥ १०. उडुवइस्स पु० वि० मु०। रणुवतिस्स जेटि० खंटि०, उडुवतिस्स इति पाठस्य लिपिविकारजोऽयं पाठभेदः। मूले आइतस्तु पाठो जे० खं० आदर्शयोरुपलब्धः॥ ११.ता स्वसंजुत्ता जेटि० खंटि०॥ १२. तावइयं तं सू० । णायव्वं तं अमु०॥ १३. जावइभब्वे पन्वे पारस ससि पु०॥
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________
.४०३
१९. जोइसकरंडगं पइण्णयं ३४९३. ओम्मि तु गुणकारे अभंतरमंडले हवति आदी।
जुम्मम्मि तु गुणकारे बाहिरगे मंडले आदी॥ ३५७॥ ३४९४. जं हवति तत्थ सेसं तावतिथं मंडलं वियाणाहि ।
अवमास पुण्णमासिं करेति य तहिं तहिं सोमो ॥ ३५८॥ ३४९५. चउवीससयं कातूण पमाणं सत्तसट्टिमेव फलं ।
इच्छापव्वेहिं गुणं कातूणं पज्जया लद्धा ॥३५९॥ ३४९६. अट्ठारसहिं सतेहिं तीसेहिं सेसगम्मि गुणितम्मि ।
तेरस बिउत्तरेहि उ सतेहि अभिजिम्मि सुद्धम्मि ॥ ३६०॥ ३४९७. सत्तट्ठिबिसट्ठीणं सव्वग्गेणं ततो वि जं लद्धं ।
तं रिक्खं णातव्वं जत्थ समत्तं हवइ पव्वं ॥ ३६१॥ ३४९८. सप्प१ धणिहार अजम३ अहिवुद्धी४ चित्त५ आस६ इंदग्गी७ । रोहिणि८ जेट्ठा९ मंगसिर१० विस्सा११ऽदिति१२ सवण१३
पिउदेवा१४ ॥३६२॥ ३४९९. अज१५ अनम१६ अभिवुद्धी१७ चित्ता१८ आँसोत१९ऽहा
विसाहाओ२० । १५ रोहिणि२१ मूलो२२ अद्दा२३ वीसं२४ पूसो२५ धणिवा२६
य ॥ ३६३॥ ३५००. भग२७ अज२८ अज्जम२९ पूसो३० साती३१ अंग्गी३२ य
मित्तदेवा३३ य । रोहिणि३४ पुव्वासाढा३५ पुणव्वसू३६ वीसंदेवा३७ य ॥३६४॥ २०
१. एयम्मि उ गु° पु० वि०॥ २. जुम्मम्मि य बाहिरए कायव्वं मंडलं आदी जे. खं०॥ ३. तावतिए मंडलम्मि जाणाहि । अवमास-पुण्णमासी करेति सोमो जहिं संतो ॥३५८॥ जे. खै० ॥ ४. फलमेतं इच्छापम्वं तु कातूणं तु पज्ज जेटि० खंटि० ॥ ५. उ जं मु० सू० । विजं सेसं। पु० वि० मु० म० ॥ ६. मिग वि० ॥ ७. भासो १९ तहा विसा इति भीमलयगिरिः॥८. भभिजी य जेटि० खंटि०॥ ९. मित्तदेवो जेटि० खंटि० ॥ १०. वीसदेवं १७ ॥जेटि० खंटि.॥
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०४
पदण्णयसुत्तेसु ३५०१. अहि३८ वसु३९ भगा४०ऽभिवडी४१ हत्थ४२ऽस्स४३
विसाह४४ कत्तिया४५ जेट्टा४६ । सोमा४७ऽऽउ४८ रवी४९ समणो५० पिउ५१ वरुण५२
___ भगा५३ऽभिवड्डी५४ य ॥ ३६५ ॥ ५ ३५०२. चित्ता५५ऽऽस५६ विसाह५७ऽग्गी५८ मूलो५९ अद्दा६० य
विस्स६१ पुस्सो६२ य । एते जुगपुरिमड्डे बिसट्ठिपव्वेसु णक्खत्ता ॥ ३६६ ॥ ३५०३. सूरस्स वि णातव्वा सकेण अयणेण मंडलविभासा ।
अयणम्मि उ जदि दिवसा रूवधिए मंडले हवई ॥३६७॥ १० ३५०४. चउवीससयं कातण पमाणं पज्जए य पंच फलं ।
इच्छापव्वेहि गुणं कातूण य पज्जया लद्धा ॥ ३६८ ॥ ३५०५. अट्ठारसहिं सतेहिं तीसेहि तु सेसगम्मि गुणितम्मि ।
सत्तावीससतेसु उ बिचोदसूणे ये पोसम्मि ॥३६९॥ ३५०६. सत्तद्विबिसट्ठीणं सव्वग्गेणं ततोऽत्थं जं लद्धं ।
तं रिक्ख सूरस्स उ जत्थ समत्तं हवति पव्वं ॥३७०॥ ३५०७. चोदस दिवसा बावीस मुहुत्ता चुण्णिका य तेवीसं ।
एक्कत्तीसतिभागा पव्वीकयरिक्खधुवरासी ॥ ३७१ ॥ ३५०८. इच्छापव्वगुणातो धुवरासीतो उ सोधणं कुणसु ।
रविरिक्खकरणविधिणा पूसाँदीया जहाकमसो ॥ ३७२॥ २० ३५०९. चउवीसं च मुहत्ता अद्वेव य केवला अहोरता ।
पूसविलग्गं एतं, एत्तो वोच्छामि सेसाणं ॥३७३॥
१. °s ५८ जेटि० खंटि० ॥ २. पुम्वद्ध बि मु० म० सू० ॥ ३. णातम्वो जे० ख० मु. म. सू. ॥ १. लविभागो जे० ख० मु० म० सू० ॥ ५. उ जे दिव मु० म० ॥ ६. दिवसा तावतिए मंडले जे० ख०॥ ७. इच्छाइच्छापंचयं कातू जेटि० खंटि०॥ ८. तेसुं अट्ठावीसेसु पुस्सम्मि वि• मु०म० ॥ ९. य पुस्सम्मि सू०॥ १०. °त्य जं सेसं । पु० वि० मु०म०॥ ११.इच्छियपग्व मु०म०॥ १२. क्खवासिवि पु० वि०॥ १३. °साईणं जहा पु० वि. मु० म०॥ १४. च्छामि सोहणगं जेटि० खंटि०॥
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पदण्णयं
४०५ ३५१०. बावट्टिमहोरत्ता बारस य मुहुत्त उत्तराफग्गू ।
सोलससतं विसाहा, वीसंदेवा य तेसीतं ॥ ३७४॥ ३५११. बे चउपण्णा छ च्चेव मुहुत्ता उत्तरा य पोद्द्वता ।
तिण्णेव एकवीसा छ च मुहुत्ता उ रोहिणिओ॥ ३७५॥ ३५१२. तिण्णेगट्ठा बारस य मुहुत्ता सोधणं पुणव्वसुणो।
'तिण्णेव य छावट्ठा पूसस्स तु होति सोधणगं ॥ ३७६॥ति। ३५१३. सप्प १ भग २ अन्जमदुकं ३-४ हत्थो ५ चित्ता ६ विसाह ७
मित्तो ८ य। जेहादिकं च छक्कं ९-१४ अजा १५ऽभिवडी दु १६-१७ पूसा
१८ऽऽसा १९ ॥३७७॥ १० ३५१४. छक्कं च कत्तियादी २०-२५ पिति २६ भग २७ अजमदुगं २८
२९ च चित्ता ३० य । वायु ३१ विसाहा ३२ अणुराह ३३ जेट्ठा ३४ ऑपं ३५ च वीस
दुगं ३६-३७ ॥ ३७८॥ ३५१५. सवण ३८ धणिट्ठा ३९ अजदेव ४० अभिवडीदु ४१-४२ अस्स४३ १५
यम ४४ बहुला ४५॥ रोहिणी ४६ सोम ४७ 'दितिदुगं ४८-४९ पुस्सो ५० पिति ५१
भग ५२ऽजमा ५३ हत्थो ५४ ॥३७९॥ ३५१६. चित्तादि जेट्ठवजाणि अभिजिअंताणि अट्ठ रिक्खाणि ५५-६२।
एते जुगपुरिमद्धे बिसट्ठिपव्वे रविरिक्खा ॥३८॥ ३५१७. चतुहिं भजितम्मि पव्वे एक्के सेसम्मि होति कलियोगे।
बेसु य बांदरजुम्मे, तिसु तेता, चतुसु कडयं तु ॥३८१॥
१. वटिमहो° पु० वि० मु०॥ २. °णिया ॥ पु० वि० मु०॥ ३. तिण्णि चउत्था छट्ठा पू पु०॥ १. उ वि० मु०॥ ५. आऊँ ३५ पु० मु०म०॥ ६. °ऽतिति जेटि• खंटि.॥ ७. पुवढे बि° पु० वि० मु० म० सू०॥ ८. सुरिक्खाणि ॥ पु० वि० मु. सू०॥ ९. सेसम्मि हवइ कलिओए। बेसु य बावरमाहू, तिसु तेता, पुण्णिमि कडा तु ॥ जे० खं० ॥ १०. दावरजुम्मे पु० वि० मु० म० सू०॥१. कयजुम्मे ॥ पु० वि० मु० म. सू०॥..
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०६
पडण्णयसुत्तेसु ३५१८. कलिओगे तेणउती पक्खेवो, बातरम्मि बावट्ठी ।
तेतायमेक्कतीसा, कडपव्वे णत्थि पक्खेवो ॥ ३८२ ॥ ३५१९. सेसऽद्धे तीसगुणे बावट्ठीभाइतम्मि जं लद्धं ।
जाणे ततिसु मुहुत्तेसु अहोरत्तस्स तं पव्वं ॥ ३८३ ॥ ५ ३५२०. अवमास पुण्णमासी एवं विविधा मए समक्खाता ।
__. एतो पणट्ठपव्वं वोच्छामि अहाणुपुवीए ॥३८४॥
[गा. ३८५-९३. बावीसइमं पणट्ठपव्वपाहुडं] ३५२१. जइ कोई पुच्छेज्जा, सूरे उतॄतकम्मि अभिजिस्स । । एक्ककला पँडिवण्णा किं पव्वं १ को इधी तइया १ ॥ ३८५॥" १० ३५२२. जध अभिजिस्स कलाएवं(१ कलेव) अवसेसाणं पि नाउमिच्छेन्जा।
नट्ठम्मि कोति पव्वे सुण करणं एत्य वोच्छामि ॥ ३८६ ॥ ३५२३. इच्छानक्खत्तातो अभिजिमुपादाय संखिवे" तु कला।
इच्छाकलूणकाले कतम्मि इणमो हवे करणं ॥ ३८७॥ . ३५२४. छेत्तूण य छेदं तेरसेहिं तेणउइतेहिं संगुणए । १५ अट्ठारस तीसइते पुणो भजे सेसगं रासिं ॥ ३८८॥ ३५२५. एकट्ठीय विभत्ते जे लद्धा तत्य होति पक्खेवो।
पण्णरसभागलद्धा य पव्वगा अंसगा य तिधी ॥३८९॥
१. कलिभोजे जे० ख०॥ २. बावरम्मि जे० खं०। दावरम्मि मु० म० सू०॥ ३. तेलोए एकतीसा कडजुम्मे नस्थि मु० म० सू०॥ ४. तस्सऽद्धे जे. खं०॥ ५. इयं गाथा जेटि० खंटि. नास्ति॥ ६. एसा तिविधा विमे मए कविका(? कधिता)। एत्तो पण?पव्वं अण्णहिं नक्खत्तकरणम्मि॥ जे० खं०॥ ७. अभियस्स पु० वि० १०॥ ८. पडिपुण्णा जे० खं० पु० वि० हं. मु०॥ ९. को तिही ताहे ? जे. खं० । का तिही होइ ? पु० वि० हं० मु०म०॥ १०. एतद्दाथानन्तरं जे० खं० आदर्शयोरेषैका गाथाऽधिका वर्तते-जति कोयी पुच्छेजा सूरे उठेतकम्मि अभियिस्स । अद्धकला पडिपुण्णा किं पव्वं ? का तिही ताहे ? ॥ इति ॥ ११. °त्ताणं अभिजिमुपादाण संखिवे कालं । इच्छूणगम्मि काले कयम्मि इणमो भवे करणं ॥ जे० खं०॥ १२. संखिवेऊणं। इ° पु. . मु०॥ १३. सहि सएहिं तीसेहिं भइय सेसम्मि ॥ पु० वि०. हैं. म० ।। १४. सट्ठीय विभत्तेणं जं लद्धं ते तु होति पक्खेवा । जे० ख०॥ १५. द्धा ते य होति पक्लेवा। पु. ६० मु०म० ॥ १६. द्धा नायवा अंसगो य जेटि० खंदि० जे० ख० ॥
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९. जोइसकरंडगं पद्दण्णयं
३५२६. जुगभजितं जं सेसं तं अद्धकलाहिं दोहिं नायव्वं । पुव्वकरणं करेज्जो कलाय सत्तट्टिमो भागो ॥ ३९० ॥ ३५२७. समतिच्छितेसु वासेसु कोइ पुच्छेज जम्मणक्खत्तं । जीतस्स वरिससंखं पव्वाणि तिथिं च थोवेज्जो ॥ ३९१ ॥ ३५२८. छेतूण वरिससंखं पंचसु सेसाणि कुणसु पव्वाणि ।
तत्तो ये वट्टमाणं सोहेज्जो पव्व - तिधिरासी ॥ ३९२ ॥ ३५२९. अवसेसं सोहिंतो संपत कौलमिव आणये सव्वं ।
जं जं इच्छसि किंची अणागतं वा वि खेवेणं ॥ ३९३॥
[गा. ३९४ - ४०२. तेवीसइमं पारिसिपरिमाणपाहुडं] ३५३०. पव्वे पण्णरसगुणे तिधिसहिते पोरिसीय आणयणे । छलसीतसत वित्ते जं लद्धं तं वियाणाहि ॥ ३९४ ॥ ३५३१. जँति होति विसमलद्धं दक्खिणमयणं हवेज्ज णायव्वं । अध हवइ समं लद्धं नायव्वं उत्तरं अयणं ॥ ३९५ ॥ ३५३२. अयणगते तिधिरासी चउग्गुणे पव्वपायभजितम्मि ।
जं लद्धमंगुलाणि तुं खय-वड्डी पोरि' सीयं तु ॥ ३९६ ॥ ३५३३. दक्खिणवडी दुपदाउ अंगुलाणं तु होति कीतव्वा ।
उत्तरअयणे हाणी कायव्वा चउहिं पादाहिं ॥ ३९७ ॥ ३५३४. सावणबहुलपडिवए दुपदा पुण पोरिसी धुँवा होति । चत्तारि अंगुलाई माँसेण तु वडृते तत्तो ॥ ३९८ ॥ ३५३५. ऍंगत्तीसतिभागा तिहीए पुण अंगुलस्स चत्तारि । दक्खिणअयणे वड्डी जाव तु 'चंत्तारि वि पदाणि ॥ ३९९ ॥
१. जाइस्ल पु० वि० ६० ।। २. ठावेजा पु० मु० ॥। ३. उ पु० ॥ ४. सोहेज्जा पु० मु० ॥ ५. कालं व भा खंटि० ॥ ६. लद्धं व हवेज रूवधियं ॥ जेटि० खंटि० ॥ ७. जं होति जेटि० खंटि० ॥ ८. नाइव्वं हं० ॥ ९. उ बि० ॥ १०. सीए उ वि० ॥ ११. नायव्वा १२. धुवं पु० वि० ६० वि० ॥ १३. मासेणं व मु० १४. इगतीसह मे भागा पु० ॥
पु० वि० ० मु० म० सू० ॥ सू० । मासेण य व° पु०
० ॥
૪૧.
१५
२०
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०८
पदण्णयसुत्तेसु ३५३६. उत्तरअयणे हाणी चउहिं पाएहिं जाव दो पाया।
एवं तु पोरिसीए वडि-खया होति णायव्वा ॥ ४००॥ ३५३७. वडी वा हाणी वा जावतिया पोरिसीय दिट्ठा तु।
तत्तो दिवसंगतेण तु जं लद्धं तं खु अयणगतं ॥ ४०१॥ ५ ३५३८. एसो य चंदपव्वे करणविधी ओहिएण कायन्वो। कालन्नाणुद्देसो तस्स निसिद्धो (? तुज्झ मि सिट्ठो)
जधुट्ठिो ॥४०२॥
[गा. ४०३. सीसस्स विणयवयणं] ३५३९. एवं सोऊण तु सो समणो संजातसमयपत्तट्ठो।
इच्छामि त्ति उवगतो वाचकवसभस्स उवदेसं ॥४०३ ॥
[गा. ४०४-५. उवसंहारो] ३५४०. कालण्णाणसमासो पुव्वायरिएहिं नीणिओ एसो।
दिणकरपण्णत्तीतो सिस्सGणहिओ सुखोपायो ॥४०४॥ ३५४१. पुव्वायरियकंयाणं करणाणं जोतिसम्मि समयम्मि । पालित्तकेण इणमो रइया गाहाहिं परिवाडी ॥ ४०५॥
॥ जोइसकरंडगं समत्तं ॥१९॥ जिन-सिद्ध-सूरि-देशक-साधुवरा[न् ] नमत गुणगणोपेतं(तान्)। पञ्चनमस्कारपदैस्त्रिसन्ध्यमङ्गल[निमित्त]मिति ॥
१. पायाहिं पु० वि० मु० सू० ॥ २. °संखएण तु जं जेटि० खंटि० । °सगएणं जं पु० वि० मु०म० ॥ ३. इयं हि गाथा केवलं खं० आदर्श एव वर्तते ॥ ४. एयं खं । इयं गाथा पु० कि० मु० म० नास्ति। खं० जेटि० ख० टि. आदर्शषूपलभ्यते ॥ ५. संवेगसमयवन्भट्ठो (1) खं० ।। ६. स्स पादेसु खं० ॥ ७. वण्णिओ खं० । आणिो मु० म० । नीणिमो हैं। णिणभो पु० ॥ ८. जणविबोहणट्ठाए पु० वि० हं० मु०म० । °जणहिओ पियो...जेट्रिक खं० दि०॥ ९. कयायतीतिसमसमएणं । पालित्तएण जेदि० खंदि० ।
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________
२० तित्थोगालीपइन्नयं
नमः सर्वशाय
[गा. १-६. मंगलमभिधेयं च ३५४२. जयइ ससिपायनिम्मलतिहुयणवित्थिण्णपुण्णजसकुसुमो ।
उसमो केवलदसणदिवायरो दिट्ठदट्ठव्वो ॥१॥ ३५४३. बावीसइं च निजियपरीसहकसायविग्यसंघाया।
अजियाईया भवियारविंदरविणो जयंति जिणा ॥२॥ ३५४४. जयई सिद्धत्थनरिंदविमलकुलनहयल[म्मि व] मियंको ।
महिपाल-ससि-महोरग-महिंदमहिओ महावीरो ॥३॥ ३५४५. नमिऊण समणसंघ सुनायपरमत्थपायडं वियडं ।
वोच्छं निच्छययत्थं तित्थोगालीए संखेवं ॥४॥ ३५४६. रायगिहे गुणसिलए भणिया वीरेण गणहराणं तु।
पयसयसहस्समेगं वित्थरओ लोगनाहेणं ॥५॥ ३५४७. अइसंखेवं मोत्तुं, मोत्तूण पवित्थरं अहं भणिमो।
अप्पक्खरं महत्थं जह भणियं लोगनाहेणं ॥६॥
[गा. ७-९. कालसरूवं ३५४८. कालो उ अणाईओ पवाहरूवेण होइ नायव्वो।
निहणविहूणो सो चिय बारसअरगेहिं निद्दिट्ठो ॥७॥ ३५४९. दवट्ठयाए निचो, होइ अणिच्चो य नयमए बीए।
एगंतो मिच्छत्तं, जिणाण आणा अणेयंतो ॥८॥
१. 'नमः सर्वज्ञाय' इति ग्रन्थप्रारम्भे लेखकैलिखितं मङ्गलमस्ति ॥
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________
४१०
[गा. १०-१५. ओसपिण्णि-उस्सप्पिणिपमाणं] ३५५१. ओसप्पिणीपमाणं भणति लोगुत्तमा विगयमोहा | सव्वण्णुजिणवरिंदा समासओ तं निसामेह ॥ १० ॥ ३५५२. जोयणवित्थिण्णो खलु पल्लो गाहियप्परूढाणं ।
भरिओ असंखखंडियकयाण वालग्गकोडीणं ॥ ११ ॥ ३५५३. वाससए वाससए ऐक्केके अवहडम्मि जो कालो ।
सो कालो बोधव्वो उवमा एक्कस्स पलस्स ॥ १२ ॥ १० ३५५४. एतेसिं पल्लाणं कोडाकोडी हवेज्ज दसगुणिया । तं सागरोवमस्स उ एक्कस्स भवे परीमाणं ॥ १३ ॥ ३५५५. दस कोडाकोडीओ सागरनामाण हुंति पुण्णाओ । ओसप्पिणीपमाणं तं चेवुस्सप्पिणीए वि ॥ १४ ॥
१५
परणयसुत्ते
३५५०. ओसप्पिणी य उस्सप्पिणी य भरहे तहेव एखए । परियत्तंति कमेणं, सेसेसु अवडिओ कालो ॥ ९ ॥
२०
३५५६. ओसप्पिणी य उस्सप्पिणी य दोन्नि वि अणाइनिहणाओ । न वि होही अतिकालो, न वि होही सव्वसंखेवो ॥ १५ ॥
[गा. १६-२२. ओसप्पिणि- उस्सप्पिणीसु छ अरया ] ३५५७. ते चेव कालसमया, तासिं वोच्छामहं समासेणं ।
ओसप्पिणि अणुलोमा, पडिलोमुस्पप्पिणी भणिया ॥ १६ ३५५८. छच्चैव कालसमया हवंति ओसप्पिणीए भरहम्मि । तासिंनामविभत्तिं अहक्कमं कित्तइस्सामि ॥ १७॥
३५५९. सुसमसुसमा य १ सुसमा २ तइया पुण सुसमदूसमा होइ ३ । दूसमसुसम चउत्थी ४ दूसम ५ अति दूसमा छट्ठी ६ ॥ १८ ॥
३५६०. एते चैव विभागा नवरं उस्सप्पिणीए छ च्चेव । पडिलोमा परिवाडी एतेसिं होइ नायव्वा ॥ १९ ॥
१. एक्किके सं ० विना ॥
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________
४११..
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३५६१. सुसमसुसमाए कालो चत्तारि हवंति कोडिकोडीओ १।
तिन्नि सुसमाए कालो २ दो सूसमसमाए उ ३ ॥२०॥ ३५६२. एका कोडाकोडी बायालीसाए तह सहस्सेहिं ।
वासाण होइ ऊणा दूसमसुसमाए सो कालो ४ ॥२१॥ . ३५६३. अह दूसमाए कालो वाससहस्साई एकवीसं तु ५।
तावइओ चेव भवे कालो अइदूसमाए वि ६ ॥२२॥
[गा. २३-२५. अकम्मभूमि-कम्मभूमणिं चरित्तधम्मविरहस्स य कालमाणं] ३५६४. नवसागरोवमाणं कोडाकोडीओ होंति दुगुणाओ।
जा होइ(१६)कम्मभूमी भरहेरवएसु वासेसु ॥२३॥ ३५६५. तेवटिं च सहस्सा निययं वासाण होति नदुस्स ।
जा होइ कम्मभूमी भरहेरवएसु वासेसु ॥२४॥ ३५६६. एसो य ठितिविरहिओ कालो पुण होइ धम्मचरणस्स।
एत्तो परं तु वोच्छं छव्विहमणु माणओ कालं ॥२५॥
[गा. २६-५४. पढमसुसमसुसमाअरयभावाणं वित्थरओ परूवण] ३५६७. दससु वि कुरूण सरिसं भरहमिणं आसि सुसमसुसमाए।
नवरिमणट्ठियकालो एरवयांदीण वि तहेव ॥२६॥ ३५६८. एतेसिं खेत्ताणं मणि-कणगविभूसियाओ भूमीओ।
रयण-मणिपंचवण्णिय सोहंति हि भत्तिचित्ताओ ॥२७॥ ३५६९. वावी-पुक्खरणीओ देसे देसेऽत्थ दीहियाओ य ।
पेच्छणगसंकुलाओ सयणाऽऽसणमंडियत(स)हाओ ॥२८॥ ३५७०. महु-घय-इक्खुरसोदग-खीरासव-पवरवारुणिजलाओ।
काओ य पगइपाणियफलिहसरिच्छऽच्छभरियाओ॥२९॥
२०
१,यादीणि वि ला विना ॥ २. तिह भ सं० ॥ ३, कामओ इ प० सं० ॥
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
३५७१. जाओ रयणवेइयपरिगयाओ सोवाणसुहविहाराओ । तामरस-कमल- कुवलय-नीलुप्पलसोहियजलाओ ॥ ३० ॥ ३५७२. तासिं च डोलखडहडगविविह उप्पायजगइपव्वयगा । इंदियसुहोवभोगा सभावजाया रयणचित्ता ॥ ३१ ॥ ५ ३५७३. देसे देसे य सुहा केलि-लयाहरग केयइघरा य । सुवियरयणचित्तामणि - कणगसिलातला रम्मा ॥ ३२ ॥ ३५७४. एतेसु य अन्नेसु य पहाणभोगोवभोगपउरेसु ।
विविहे पुण्ण (१प्फ)-फलरसे असक्कसारे (१) मणुभवंति ॥ ३३ ॥ ३५७५. गाम-नगराऽऽगराई पिउपिंडनिवेयणा य जम्मफला । एते न संति भावा एतेसु सुरालयनिभेसु ॥ ३४ ॥ ३५७६. असि-मसि - किसिवाणिज्जं ववहारो नत्थि रायधम्मो वा । तेसिं मिहुणाण तया दासो वेसो व पेसो वा ॥ ३५ ॥ ३५७७. पउमुप्पलनीसासा निरुयतणू निब्भया निरुवलेवा ।
चम्मवलि - पलियरहिया एतेसु नरा तया सुहिया ॥ ३६ ॥
४१२
१०
१५ ३५७८. गंभीर - निद्धघोसा साणुक्कोसा अमच्छर सहावा । अणुलवावेगा अपरिमियपरक्कमबलोघा ॥ ३७॥ ३५७९. कस्सइ अणाभिओगा अहर्मिंदा वज्जरिसभ संघयणा । माणुम्माणुववेया पसत्थसव्वंगसंघयणा ॥ ३८ ॥
२०
३५८०. ते नरगणा सुरूवा सुभगा सुहभागिणो सुरभिगंधा । मिगराय सरिसविक्कम वरवारणमत्तसरिसगई ॥ ३९ ॥ ३५८१. पगईपयणुकसाया अपिच्छा अणिहिसंचैय अचंडा । बत्तीसलक्खणधरा पुढवी - पुप्फ-प्फलाहारा ॥ ४० ॥
३५८२. पुढविरसोय सुसाओ मच्छंडिय - खंडसक्करसमाणो । 'फपगरुत्तरसतरा-अणुवर्मा [ ? य ] रसाओ सादुतमो ॥ ४१ ॥
१. जाओ विरयण सर्वासु प्रतिषु ॥ २. निरूवतणुं सं० । निरूवितणुं की० । निरूवतणु ला० ॥ ३. 'संखय की० ६० ॥ ४. अदंडा ला० ॥ ५. पफपगरु की० ॥
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३५८३. पुप्फ-फलाणं च रसं अमयरसइट्ठ(१ रसिट्ठ)तरगं जिणा बिति ।
संवच्छरपरिसज्जियनवनिहिपइभोयणधरा उ॥४२॥ ३५८४. भरहाइ दस वि खेत्ता देवकुराई वि तत्तिया चेव ।
एते वीसं खेता वियाण पढमिल्लुए अरए ॥४३॥ ३५८५. आउ-सरीरूसेहो सागरकोडीओ जाव चत्तारि ।
पलिओवमाई तिण्णि उ, तिण्णि ये कोसा समाभणिया ॥४४॥ ३५८६. एतेसु य खेतेसु तेसिं मणुयाण पुव्वसुकएणं ।
दसविहदुमा उ तइया उवभोगसुहा उवणमति ॥ ४५ ॥ ३५८७. मत्तगया १ य भिंगा २ तुडियंगा ३ दिव्व (१ दीव) ४
जोइ ५-चित्तंगा ६। १० चित्तरसा ७ मणियंगा ८ गेहागारा ९ अणियणा १० य ॥४६॥ ३५८८. मत्तंगएसु मजं सुहवेनं १ भायणाई भिंगेसु २।
तुडियंगेसु य संगयतुडियाई बहुप्पगाराई ३॥४७॥ ३५८९. दीवसीहा जोइसनामगा य एते करिति उज्जोयं ४-५॥
चित्तंगेसु य मलं ६ चित्तरसा भोयणट्ठाए ७॥४८॥ ३५९०. मणियंगेसु य भूसणवराई ८ भवणाई भवणरूवेसु ९।
आइण्णेसु य धणियं वत्थाई बहुप्पगाराई १०॥४९॥ ३५९१. एतेसु य अन्नेसु य नर-नारिंगणाण ताण उवभोगो ।
देवकुराइसु नियओ, भरहाइ असासओ होइ ॥५०॥ ३५९२. ते किंचिसावसेसम्मि आउए मिहुणगाइं पैंसवित्ता ।
कालगया य सुहेणं अइरा य सुरालयमुवेति ॥५१॥ ३५९३. मउया सदारनिरया उजुसहावा अकोहण मलुद्धा ।
तव-संजमेण वि विणा लहंति एयाई ठाणाई ॥५२॥
१.पडिस की.॥ २. उई० की०॥ ३. अग्रे ५६ तः ५९ तथा ११६३ सः ११६६ गाथासु पकल्पवक्षनामभेदोऽप्यस्ति ॥ ५. पविसित्ता सं०॥
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________
४१४
१०
पइण्णयसुत्ते
३५९४. तव-संजम-नियमेण उ मुच्चइ सव्वेसि चैव दुक्खस्स । अमरवरेसु य पावइ विसितरयं विसयसोक्खं ॥ ५३॥ ३५९५. सुसमसुसमा य एसा समासओ वन्निया मणूसाणं ।
उवभोगविहिसमग्गा सुसमा एतो परं वोच्छं ॥ ५४ ॥
[गा. ५५- ६२. बिड़यसुसमा अरयभावाणं परूवणं ] ३५९६. हरिवरिसाई खेत्ता दस भरहादी य तत्तिया चेव । आस समासुसमाए बीए अरगम्मि निद्दिट्ठा ॥ ५५ ॥ ३५९७. मणिगण १ दीवसिहा २ वि य तुडियंगा ३ भिंग ४ तह य
कोवीणा ५ ।
उरुस (? सु) ह ६ आमोय ७ पमोया ८ चित्तरसा ९ कप्परुक्खा १० य ॥ ५६ ॥
३५९८. वत्थाई मणिगणेसुं १ दीवसिहा पुण करेंति उज्जोयं २ | तुडयंगे यगेज्जं ३ भिंगेसु य भायणविहीओ ४ ॥ ५७ ॥ ३५९९. कोवीणे आभरणं ५ ऊरूसुह भोगे - वण्णगविहीओ ६ ।
आमोएसु य मज्जं ७ मल्लविहीओ पमोसु ८ ॥ ५८ ॥ ३६००. चित्तरसेसु य इट्ठा नाणाविहभक्ख-भोयणविहीओ ९ ।
पेच्छामंडवसरिसा बोधव्वा कप्परुक्खा १० य ॥ ५९ ॥ ३६०१. पासाय- जाल हम्मिय - ओवणिमै सगब्भ-जालविहिघरया । मणि - रयणभत्तिचित्तारयणुज्जलपायडसिरीया ॥ ६० ॥ २० ३६०२. दोगाउयउव्विद्धा ते पुरिसा, ता य होंति महिलाओ । दोन्नि पलिओ माई परमाउं तेसि बोधव्वं ॥ ६१ ॥ ३६०३. एसा उवभोगविही सुसमाए हवइ पुरिस - महिलाणं । एक्केप लिय-गाउयपरिहीणं आउ - उच्चत्तं ॥ ६२ ॥
१. भोग तह वण्णग' सर्वासु प्रतिषु ॥ २. ममगब्भ° सं० ला० ॥
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________
४१५
२०. तित्थोगालीपइन्नयं [गा. ६३-६२०. तइय-चउत्थअरयाणं वित्थरओ परूषणं] [गा. ६३-९०. तइयसुसमदूसमाभावाणं परूवणे
कुलगरुप्पत्तिआइवण्णणं] ३६०४. हेमवएरन्नवया दस खेत्त हवंति भरहखेत्तसमा।
सूसमदूसमकाले आसी तइए य अरगम्मि ॥ ६३॥ ३६०५. जो अणुभावो सुसमाए होइ सो सुसमदूसमाए वि ।
दो दो य पलिय-गाउयपरिहीणं आउ-उच्चत्तं ॥ ६४॥ ३६०६. पलिओवमलेहद्धं परमाउं होइ तेसि मणुयाणं ।
तइयाए उक्कस्सं, अवसाणे पुव्वकोडीओ ॥६५॥ ३६०७. ओसहि-बल-विरिय-परक्कमा य संघयण-पज्जवगुणा य ।
अणुसमयं हायंती उवभोगसुहाणि य नराणं ॥६६॥ ३६०८. मूल-फल-कंद-निम्मलनाणाविहइट्टगंध-रसभोगी।
ववगयरोगायंका सुरूव सुरदुंदुभि(भी)थणिया ॥६७॥ ३६०९. सच्छंदवणवियारी ते पुरिसा, ता य होति महिलाओ।
निच्चोउगपुप्फ-फला ते वि य रुक्खा गुणसहीणा ॥ ६८॥ ३६१०. नाणामणि-रयणमया तेसिं सयणाऽऽसणाई रुक्खेसु ।
नर-नारिंगणो मुइओ सुहवसही तत्थ समुवेइ ॥ ६९॥ ३६११. ओसप्पिणीइमीए तइयाए समाए पच्छिमे भाए।
पलिओवमट्ठभागे सेसम्मि उ कुलगरुप्पत्ती ॥ ७० ॥ ३६१२. अंडूभरहमज्झिल्लतिभागे गंग-सिंधुमज्झम्मि ।
एत्थ बहुमज्झदेसे उप्पन्ना कुलगरा सत्त ॥ ७१॥ ३६१३. पुल्वभव-जम्म-नाम पमाण-संघयणमेव संठाणं ।
वण्णित्थि-आउ-भागा भवणोवाओ य नीति य ॥७२॥ ३६१४. अवरविदेहे दो वणियवयंसा माइ-उज्जुए चेव।
___ कालगया इह भरहे हत्थी मणुओ य आयाया ॥७३॥ 1.भत्र पूर्वाः सर्वास्वपि प्रतीषूपलब्धे पाठे छन्दोभङ्गोऽस्ति ॥
५
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ३६१५. दटुं सिणेहकरणं गयमारुहणं च नामनिप्फत्ती ।
परिहाणि गेहि कलहो सामत्थण विण्णवण ह त्ति ॥७४॥ ३६१६. पढमेत्थ विमलवाहण १ चक्खुम २ जसमं ३ चउत्थमभिचंदे ४ ।
तत्तो य पसेणइए ५ मरुदेवे ६ चेव नाभी ७ य॥७५॥ ५ ३६१७. नवधणुसयाइं पढमो १ अट्ठ २ य सत्त३ऽद्धसत्तमाई ४ च ।
छ ५ वेव अद्धछट्ठा ६ पंचसया पण्णवीसा य ७॥७६॥ दारं॥ ३६१८. वज्जरिसभसंघयणा समचउरंसा य हंति संठाणे ।
वणं पि य वोच्छामि पत्तेयं जस्स जं आसि ॥७७॥ ३६१९. चक्खुम जसमं च पसेणई य एते पियंगुवण्णाभा ।
अभिचंदो ससिगोरो, निम्मलकणगप्पभा सेसा ॥७८॥ ३६२०. चंदजस १ चंदकंता २ सुरूव ३ पडिरूव ४ चक्खुकंता ५ य ।
सिरिकंता ६ मरुदेवी ७ कुलगरपत्तीण नामाई ॥७९॥ ३६२१. संघयणं संठाणं उच्चत्तं चैव कुलगरेहिं समं ।
वण्णेण एगवण्णा सव्वाओ पियंगुवण्णाओ॥८॥ १५ ३६२२. पलिओवमदसभाओ पढमस्साउं तओ असंखेज्जा ।
ते आणुपुविहीणा पुव्वा नाभिस्स संखेज्जा ॥८१॥ ३६२३. पुवस्स उ परिमाणं सयरिं खलु होति कोडिलक्खा उ।
छप्पन्नं च सहस्सा बोधव्वा वासकोडीणं ॥ ८२॥ ३६२४. जं चेव आउगं कुलगराण तं चेव होइ तासिं पि ।
जं पढमगस्स आउं तावइयं होइ हत्थिस्स ॥ ८३॥ ३६२५. जं जस्स आउयं खलु तं दसभाए समं विभइऊणं। .
मज्झिलट्ठतिभाए कुलगरकालं वियाणाहि ॥८४॥ ३६२६. पढमो य कुमारत्ते भागो चरिमो य वुड्ढभावम्मि ।
ते पयणुपेज-दोसा सव्वे देवेसु उववण्णा ॥८५॥ २५ ३६२७. दो चैव सुवण्णेसुं, उदहिकुमारेसु होंति दो चेव ।
दो दीवकुमारेसुं, एगो नागेसु उववण्णो ॥८६॥
२०
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३६२८. हत्थी छ-वित्थीओ नागकुमारेसु हुँति उववण्णा।
एगा सिद्धिं पत्ता मरुदेवी नामिणो पत्ती ॥८७॥ ३६२९. हक्कारे मक्कारे धिक्कारे चेव दंडनीईओ।
वोच्छं तासि विसेसं जहक्कम आणुपुव्वीए ॥८८॥ ३६३०. पढम-बीयाण पढमा, तइय-चउत्थाण अहिणवा बीया ।
पंचम-छट्ठस्स य सत्तमस्स तइया अभिणवा उ॥८९॥ ३६३१. एवं चिय वत्तव्वा एरवयाईसु दससु खेत्तसुं ।
एकेक्कम्मि य तइया सत्तेव य कुलगरा कमसो ॥९०॥
[गा. ९१-९९. उसभाइदसतित्थयरचवणकल्लाणगपरूवणं] ३६३२. सव्वे विमाणपवरे अणुत्तरे भुंजिऊण से(१ ते) भोए ।
सव्वट्ठसिद्धिनामे उदहिसमाणाई तेतीसं ॥९१॥ ३६३३. ओसप्पिणीइमीसे तइयाए समाए पच्छिमे भागे।
चइऊण विमाणाओ उत्तरसाढाहिं नक्खत्ते ॥ ९२॥ ३६३४. कुलगरवंसपसूओ आसी इक्खागवंससंभूओ।
नाभीनामकुलगरो पवरो तेसिं नरगणाणं ॥ ९३॥ ३६३५. तस्साणुरुवसीला सव्वंगोवंगलक्खणपसत्था ।
उत्तमरूवसुरूवा जाया मरुदेविनाम ति ॥ ९४॥ ३६३६. तीए उदरम्मि तो सो तिनाणसहिओ महायसो भयवं ।
गब्भत्ता उववन्नो पढमीसो भरहवासस्स ॥९५॥ ३६३७. एवं नव तित्थयरा चंदाणणमाइ नवसु खेत्तेसु ।
चइऊण विमाणवरा उत्तरसाढाहिं नक्खत्ते॥९६॥ ३६३८. कुलगरवंसपसूया आसी इक्खागवंससंभूया ।
नव कुलगर नाभिसमा पवरा तेसिं नरगणाणं ॥ ९७॥
1. वासु ६० की० ॥ २. तेसि कुलग° ६० की० ॥
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________
४१८
पदण्णयसुत्तेसु ३६३९. उत्तमरूवसुरूवा तेसिं भजाओ कुलगराणं तु।
तासिं उदरुप्पन्ना नवसु वि वासेसु तित्थयरा ॥९८॥ ३६४०. एवं दस भवणीसा दससु वि वासेसु हुंति समकालं।
उत्तमरूवसुरूवा तिनाणसहिया महाभागा॥९९॥
५ [गा. १००-३१. मरुदेवीआइदसण्हं जिणजणणीणं सुविणदंसणाइ] ३६४१. मरुदेवीपमुहाओ वियसियकमलाणणाओ रयणीए ।
पेच्छंति सुहपसुत्ता चोदस पवरे महासुमिणे ॥१०॥ ३६४२. संखिंदु-कुंदगोरं विउलखं(? लक्ख), सुतिक्खसिंगग्गं ।
नियनियवयणमभिगयं वसभं पेच्छंति विलसंतं ॥१०१॥ १० ३६४३. बिइयं पि(१ वि)भिण्णकरडं सत्तंगपइट्ठियं धवलदंतं ।
ऊसियकरं गइंदं सुरिंदनागप्पमं पुरओ ॥१०२॥ ३६४४. विक्खिन्नकेसरसह(डं) महुगुलियक्खं सुजायनंगूलं ।
हरिणविवक्खं सक्खं सुतिक्खनक्खं तओ सीहं ॥१०३॥ ३६४५. चउहिं चउदंतेहिं नागवरिंदेहिं धवलदंतेहिं ।
सिरिअभिसेयं पेच्छंति जिणवराणं तु जणणीओ ॥१०४॥ ३६४६. नाणारयणविचित्तं वियसियकमलुप्पलं सुरभिगंधिं ।
छप्पयगणोववेयं दामं पेच्छंति सुसिलिटुं ॥॥१०५॥ ३६४७. उदयगिरिमत्थयत्थं रस्सिसहस्सेहि समणुगम्मतं ।
पेच्छंति सुहपसुत्ता कुमुदागरबोहगं चंदं ॥१०६॥ २० ३६४८. एवं वियसियवयणा रविमंडलमुज्जलं पगार्सितं ।
पेच्छंति अंबरगयं अब्भासत्थं ठियं पुरओ ॥१०७॥ ३६४९. दिव्वं रयणविचित्तं पेच्छंति महासयं परमरम्मं ।
निव्वजवजसारं विजुजलचंचलपडागं ॥१०८॥ ३६५०. तुंगं गयणविलग्गं धरणियलपइट्ठियं महाकायं ।
आगासं व मिणेउं ठियं महिंदज्झयं पुरओ ॥१०९॥
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३६५१. हेमंतबालदिणयरसमप्पभं सुरभिवारिपडिपुण्णं ।
दिव्वं कंचणकलसं पउमपिहाणं तु पेच्छंति ॥११॥ ३६५२. फलिहसरिच्छऽच्छजलं सउणगणनिसेवियं मणभिरामं ।
वियसियपउमसरं तं पेच्छंति हु हरिसियमणाओ ॥ १११ ॥ ३६५३. उम्मीसहस्सपउरं नाणाविहमच्छ-कच्छभाइण्णं ।
गंभीरगजियरवं खीरसमुदं तु पेच्छंति ॥११२॥ ३६५४. वेवलमिरीइकवयं विणिम्मुयंतं समूसियमुदारं ।
पासायं पेच्छंती पडागमालाउलं रम्मं ॥११३॥ ३६५५. मंदरगुहगंभीरं पमुइयपक्कीलियं मणभिरामं ।
नागभवणं महंतं पेच्छंती पीवरसिरीयं ॥ ११४॥ ३६५६. निद्धिंधणपजलियं व हुयवहं नियगभूइसंजुत्तं ।
पेच्छंती रयणचयं किरणावलिरंजियदिसोहं ॥ ११५॥ ३६५७. परिणयकुसुंभसरिसं आहुइपउरं हुयासणं जलियं ।
तणुपवणेरियजालं निभूमपयक्खिणावत्तं ॥११६ ॥ ३६५८. एते चोदस सुमिणे ताओ पेच्छंति वीरजणणीओ।
मरुदेवीपमुहाओ, कहिंसु नियकुलगराणं तु ॥११७॥ ३६५९. तो ते कुलगरनाहा जायातो भणंति सोहणं वयणं ।
" होहिंति तुम्ह पुत्ता कित्तीजुत्ता महासत्ता ॥११८॥ ३६६०. ते वि य अम्हाहिंतो अहिया होहिंति नत्थि संदेहो।
अहवा वि कुलगराण वि विसिट्टतरयं तु जं ठाणं" ॥११९॥ ३६६१. तत्तो य पहायम्मी गयम्मि सूरे जुगंतरं कमसो ।
मिहुणाण ताण पासं सक्कीसाणा गया सहसा ॥१२०॥ ३६६२. तेहि विणएण तो ते सुविणफलं पुच्छिया सुरवरिंदा।
चिंतेउं पिव ईसिं कयंजली सुरवरा भणिया ॥१२१॥ ३६६३. जह “एते साइसया दिट्ठा कल्लाणदसणा सुमिणा ।
होहिंति तुम्ह पुत्ता उत्तमविण्णाणसंजुत्ता ॥१२२॥
२०
____२५
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२०
पइण्णयसुत्तेसु ३६६४. होहिंति पुहइपाला दससु वि खेत्तेसु ते महासत्ता ।
दरिसंति य सिप्पसयं बावत्तरिमेव य कलाओ॥१२३॥ ३६६५. भोतूण वरे भोए, रजं काऊण, दाउ दाणं तु ।
काऊण य सामण्णं, जांहिंतिऽयरामरं ठाणं" ॥१२४॥ ५ ३६६६. एवं दो वि सुरिंदा सुविणफलं साहिऊण मिहुणाणं ।
'अच्छह सुहं ' ति वोत्तुं आमंतेउं गया सग्गं ॥१२५॥ ३६६७. अह हरिसिया कुलगरा आदेसं तं सुणेत्तु सक्काणं ।
जणणीओ वि पमोयं अउलं गच्छंति तं वेलं ॥१२६॥ ३६६८. तप्पभिइ [स]मागंतुं माणुसरूवं समस्सिया तहियं ।
जिणजणणीओ सेवंति देवयाओ य जत्तेणं ॥१२७॥ ३६६९. सक्कादेसेण तया नाणाविहपहरणा जिणवरिंदे ।
रक्खंति हट्टतुट्ठा दससु वि खेत्तेसु देवीओ॥१२८॥ ३६७०. संपुण्णदोहलाओ विवित्तसयणासणाओ सव्वाओ।
अप्पहियं आहारं सेवंति मणाणुकूलं तु ॥१२९॥ १५ ३६७१. ववगयसोग-भयाओ वहमाणीओ सुहेहिं ते गब्भे ।
पत्ते वि पसवसमए अञ्चत्थं गूढगभाओ ॥१३०॥ ३६७२. जह वड्रेति सुगमा सोहा तह तासि पीवरा होइ ।
अहियं च जणो मिहुणाण तेहिं सह संगयं कुणइ ॥१३१॥
[गा. १३२-२७३. उसभाइदसजिणाणं जम्मो जम्मुस्सववण्णणं च] २० ३६७३. अह नवमम्मि अईए मासे संपट्ठिए उ दसमम्मि ।
चित्तबहुलऽट्ठमीए वोलीणे पढमरत्तम्मि ॥ १३२॥ ३६७४ उत्तरसाढाविसए अह संपत्ते निसागरे कमसो।
पसवंति सुहेण सुए लक्खणजुत्ते महासत्ते ॥१३३॥
१.जायंति हं० की.॥
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३६७५. नाणारयणविचित्ता वसुधारा निवडिया पगासंती।
गंभीरमहुरसद्दो तो दुंदुहिताडिओ गयणे ॥ १३४॥ ३६७६. देवोवयणपहाए रयणी आसी य सा दिवसभूया ।
पंडहगण-गीय-वाइय-कहक्कहुक्कुट्ठिसद्दाला ॥१३५॥ ३६७७. उड्ढ-मह-तिरियलोए वत्थव्वाओ दिसाकुमारीओ।
ओहिण्णाणेण जिणे जाए नाऊण तम्मि वैणे ॥१३६॥ ३६७८. जिणभत्तिहरिसियाओ ‘जीयं 'ति य जोयणप्पमाणेहि ।
सव्वायरपरिगप्पियजाणविमाणेहिं दिव्वेहिं ॥१३७॥ ३६७९. अह एंति तहिं तुरियं हरिसवसुक्करिसपुलइयंगीओ।
अभिवंदिऊण पयया थुणंति महुरस्सरा इणमो ॥ १३८॥ ३६८०. "तुम्ह नमो नवपंकयसरिसविबुझंतकोमलऽच्छीणं ।
जेहिं इमे सुयरयणे बूढे कुच्छीहिं जिणचंदे ॥१३९॥ ३६८१. तुब्भेऽत्थ सामिणीहिं वियडं तिभुवणमलंकियं पयर्ड।
पढमिल्ला जगगुरुणो जणिया तित्थंकरा जाहिं" ॥१४०॥ ३६८२. जिणजणणीओ थोउं भणंति ताओ सुचारुवयणाओ।
"अम्हे उवागयाओ भत्तीए दिसाकुमारीओ ॥१४१॥ ३६८३. जिणचंदाण भगवओ वोच्छिण्णपुणब्भवाण विणएण ।
काहामो जम्ममहं, तुब्भेहिं न भाइयव्वं" ति ॥१४२॥ ३६८४. सोमणस-गंधमायण-विजुप्पभ-मालवंतवासीओ।
____ अट्ठ दिसदेवयाओ वत्थव्वाओ अहेलोए ॥१४३॥ ३६८५. भोगंकर १ भोगवती २ सुभोग ३ तह भोगमालिणि ४ सुवच्छा ५।
तत्तो चेव सुमित्ता ६ अप्रिंदिया ७ पुप्फमाला ८ य ॥१४४॥
१. पमह सं० हं० । पमहागण° की० ॥ २. अस्मिन् प्रकीर्णके ‘वण' शब्दः 'आलय' अर्थेऽपि योजितोऽस्ति ॥ ३. सुवच्छा वच्छमित्ता य वारिसेणा बलाहगा ॥ इति स्थानाङ्गसूत्रे (आगमोदयसमितिप्रकाशितावृत्तौ ४३७ तमं पत्रम्) ॥ ४. 'सुमित्ता' स्थाने 'वच्छमित्ता' इति स्थानाङ्गसूत्रे 'चठप्पन्नमहापुरिस चरियं' ग्रन्थे (पृ. ३५) च। त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितेऽप्यत्र 'वत्समित्रा'
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२२
पइण्णयसुत्तेसु ३६८६. एयाओ पवणेणं सुभेण ते जम्मभूमिवणसंडे ।
आजोयणं समंता सोहेंति पहट्ठमणसीओ ॥१४५॥ ३६८७. अमणुण्णदुरभिगंधितण-सक्कर-पत्तविरहियं काउं।
महुरं गायंतीओ पासे चिट्ठति जणणीणं ॥ १४६॥ ५ ३६८८. मेहंकर १ मेहवई २ सुमेह ३ तह मेहमालिणि ४ विचित्ता ५।
तत्तो य तोयधारा ६ बलाहका ७ वारिसेणा ८ य ॥१४७॥ ३६८९. नंदणवणकूडेसु एयाओ उडलोगवत्थव्वा ।
तुरियं विउव्विऊणं सगज्जियसविज्जुले मेहे ॥१४८॥ ३६९०. तो चिक्खल्लविरहियं सुसुरहिजलबिंदुविद्दवियरेणुं ।
घाण-मणनेव्वुइकरं करेंति वसुधातले(?) तत्थ ॥१४९॥ ३६९१. पुणरवि जलयं थलयं सव्वोउयसंभवं सुरभिगंधिं ।
वासंति कुसुमवासं सुगंधगंधेहिं वामीसं ॥१५०॥ ३६९२. तो तं दसद्धवणं पिंडग[भू]यं छमायले विमले।
सोहइ नवसरयम्मि व सुनिम्मलं जोइसं गयणे ॥१५१॥ १५ ३६९३. तह कालागरु-कुंदुरुयधूवमघ[मघ]मतदिसि[१य] कं(१ कं)।
काउं सुरकण्णाओ चिट्ठति पगायमाणीओ ॥१५२॥ ३६९४. नंदुत्तरा १ य नंदा २ आणंदा ३ नंदिवद्धणा ४ चेव।
विजया ५ य वेजयंती ६ जयंति ७ अवरॉइअट्टमिया ८॥१५३॥
इत्यस्ति, यद्यपि जैनधर्मप्रसारक सभा जैन-आत्मानन्दसभाप्रकाशितावृत्त्योर्मूलपाठे पञ्चम-षष्ठदिकुमार्यो 'तोयधारा ५ विचित्रा ६' इति नाम्न्यौ स्वीकृते (पर्व १ सर्ग २ श्लोक २७४) किन्तु द्वयोरप्यावृत्त्योः 'सुवत्सा ५ वत्समित्रा ६' इति ताडपत्रीयप्रत्युपलब्धः शुद्धपाठः पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टोऽस्ति ॥ १. अत्र मूलस्थपाठानुसारी पाठः 'चटप्पन्नमहापुरिसचरियं' ग्रन्थे। “मेघंकरा मेघवती सुमेघा मेघमालिणी। तोयधारा विचित्ता य पुप्पमाला अणिंदिया ॥” इति स्थानाङ्गसूत्रे (आगमोदयसमितिप्रकाशितावृत्तौ ४३७ तमं पत्रम् )। " मेघंकरा मेघवती सुमेघा मेघमालिनी। तोयधारा विचित्रा च वारिषेणा बलाहिका ॥” इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते (पर्व १ सर्ग २ श्लोक २८२ जैनधर्मप्रसारकसभाप्रकाशिते); जैन-आत्मानन्दसभाप्रकाशने त्वत्रोत्तरार्द्ध यथा-" सुवस्सा वत्समित्रा च वारिषेणा बलाहिका ॥" पुनरत्रैव स्थाने शुद्धपाठः पाठा-न्तरत्वेन निर्दिष्टोऽस्ति तत्र ॥ २. गइ छमा सं० ला० ॥ ३. सर्वास्वपि प्रतिषु अन्न द्वितीयचरणे पाठत्रुटिरस्ति ॥ ४. अवराइआ+ अट्ठ' =अवराइअट्ठ॥
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२३
५
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३६९५. एयाओ रुयगनगे पुव्वे कूडे वसंति अमरीओ।
आदंसगहत्थाओ जणणीणं ठंति पुव्वेणं ॥१५४ ॥ ३६९६. रुयगे दाहिणकूडे अट्ठ समाहार १ सुप्पइण्णा २ य ।
तत्तो य सुप्पबुद्धा ३ जसोधरा ४ चेव लच्छिमई ५॥१५५॥ ३६९७. सेसवति ६ चित्तगुत्ता ७ जसो (वसुं) धरा ८ चेव गहियभिंगारा ।
देवीण दाहिणेणं चिटुंति पगायमाणीओ ॥१५६ ॥ ३६९८. देवीओ चेव इला १ सुरा २ य पुहवी ३ य एगनासा ४ य।
पउमावई ५ य नवमी ६ भद्दा ७ सीयो य अट्ठमिया ८॥१५७॥ ३६९९. रुयगावरकूडनिवासिणीओ पञ्चत्थिमेण जणणीणं ।
गायंतीओ चिट्ठति तालिवेटे गहेऊणं ॥१५८॥ ३७००. ततो अलंबुसा १ मिसकेती (सी) २ तह पुंडरि(री)गिणी ३ चेव । वारुणि ४ आसा ५ सव्वा ६ सिरी ७ हिरी ८ चेव
उत्तरओ ॥१५९॥ ३७०१. चामरहत्थगयाओ एयाओ चउरमहुरभणियाओ।
गायंतीओ महुरं चिटुंती दससु वासेसु ॥ १६०॥ ३७०२. रुयगे विदिसाकूडेसु होति चत्तारि दिसिकुमारीओ।
चित्ता १ य चित्तकणगा २ सतेर ३ सोयामणिसनामा ४ ॥१६१॥ ३७०३. चउसु दिसासु ठियाओ एयाओ जिणवराण जणणीणं ।
महुरं गायंतीओ विजुज्जोयं करेसि ण्हं ॥१६२॥
१. सुप्पसुद्धा ला० विना ॥ २. 'सीया' स्थाने 'अशोका' इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते ॥ ३. “अलंबुसा मितकेसी पोंडरी गीतवारूणी। आसा य सव्वगा चेव सिरी हिरी चेव उत्तरओ॥ " इति स्थानाङ्गसूत्रे (आगमोदय० प्रकाशने ४३७ तमं पत्रम् )। “अलंबुसा मिश्रकेशी पुण्डरीका च वारुणी। हासा सर्वप्रभा चैव श्रीहीरित्यभिधानतः॥” इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते ॥ ४. करिसिं हू॥ हं. की। "तओ विदिसिहयगवत्थव्वाओ चत्तारि विजुकुमारीसामिणीओ समागच्छंति । ताओ वि दीवगहत्थाओ तहेव चिट्ठति। तओ विदिसिरुयगवत्थव्वाओ चत्तारि दिसाकुमारिप्पहाणाओ समागंतूण भगवओ तित्थयरस्स चउरंगुलवजं नाभिं कप्पंति, रयण-वइरगन्मे य वियरए णिहणंति।" इति 'चउप्पन्नमहापुरिसचरियं' ग्रन्थे, त्रिपुष्टिशलाकापुरुषचरितेऽप्येत. दनुसारि वक्तव्यमस्ति॥
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२४
पइण्णयसुत्तेसु ३७०४. रुयगस्स मज्झदेसे दिसासु चत्तारि दिसिकुमारीओ।
रुयगा १ रुयगजसा २ वि य सुरूय ३ रुयगावइसनामा ३ ॥१६३॥ ३७०५. एयाओ जणणीणं चउद्दिसिं चउरमहरभणियाओ।
दीवियहत्थगयाओ चिट्ठति पगायमाणीओ ॥१६४॥ ५ ३७०६. रुयगस्स मज्झदेसे वसंति विदिसासु दिव्वदेवीओ।
विजया १ य वेजयंती २ जयंति ३ अपराजिया ४ चेव ॥१६५॥ ३७०७. नालं छेतूणेया मुणालसरिसं जिणिंदचंदाणं ।
रयणसमुग्गे काउं पसत्यभूमीसु निहणंति ॥ १६६॥ ३७०८. हरियालियाए पढमं बंधित्ता जिणवराण सव्वेसिं ।
कुव्वंति कदलिघरए दाहिण-पुप्पुत्तरदिसासु ॥ १६७॥ ३७०९. तेसि बहुमज्झदेसे चाउस्साले ततो विउव्वेति ।
मझे तेसिं तिन्नि य रयंति सिंहासणवराई ॥१६८॥ ३७१०. ताहे जिणजणणीओ जिणसहिया दाहिणे चउस्साले ।
सीहासणे ठवित्ता सयपाग-सहस्सपागेहिं ॥१६९॥ १५ ३७११. अब्भंगेऊण तओ सणियं गंधोदएण सुरभीणं ।
उव्वट्टेऊण तओ पुरस्थिमं नेति चउसालं ॥१७॥ ३७१२. तत्थ ठवेउं सीहसाणेसु मणि-कणग-रयणकलसेहिं ।
पउमुप्पलप्पिहाणेहिं सुरभिखीरोयभरिएहिं ॥१७१ ॥ ३७१३. न्हावेऊणं विहिणा जणणीओ दस वि मंडिया विहिणा। २० . लहुएहिं जिणवरिंद(दे) दिव्वाभरणेहिं मंडंति ॥ १७२॥ ३७१४. अह उत्तरिल्लभवणं नेउं सीहासणे निवेसित्ता ।
हरिचंदणकट्ठाई आणेउं नंदणवणाओ ॥१७३॥
.." रूया रूयंसा सुरूवा रूयावती” इति स्थानाङ्गसूत्रे। “रूपा रूपाशिका चापि सुरूपा रूपकावती" इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते ॥ २. एतद्देवीचतुष्कस्योल्लेखोऽत्र स्थाने नास्ति 'चउप्पनमहापुरिसचरियं' ग्रन्थे त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते च, दृश्यतां चात्र १६२ गाथायां निर्दिष्टा टिप्पणी॥
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगाली पइन्नयं
३७१५. समिहाओ काऊणं अग्गीहोमं करेंति पययाओ । भूतीकम्मं काउं जिणाण रक्खं अह करेंति ।। १७४ ॥
३७१६. तित्थयरकन्नमूले मणिमयपासाणवट्टए मसि ।
आवो (? लो) डेंति भणेंति य 'महिहरआऊ भवंतु जिणा ' ॥ १७५ ॥
३७१७. रययाम एहि हत्थं (? च्छं ) अच्छरसा तंदुलेहिं विमलेहिं । तित्थयराणं पुरओ करेंति अट्टट्ठमंगलयं ॥ १७६॥ ३७१८. जल-थल पंचवन्निय सब्बो उयसुरद्दिकुसुमकयपूर्यं ।
काउं को उगभवणे चउद्दिसी घोसणं कासी ॥ १७७ ॥
३७१९. तित्थयरमाइ-पिउणो तित्थयराण य मणेण जो पावं ।
चिंतेज तस्स हु सिरं फुट्टिहि निस्संसयं सयहा ॥ १७८ ॥ ३७२०. एवं उग्घोसेउं ताहे घेतुं जिणे समाहीए ।
ठावेंति जम्मभवणे सयणिजे हरिसियमणाओ ॥ १७९ ॥ ३७२१. परिवारेउं सव्वा तो ते सिंगार-हावकलियाओ ।
गायंति सवणसुहयं सत्तस्सरसी भरं गेयं ॥ १८० ॥ ३७२२. तत्तो जिणजणणीओ महुरं गेयं दिसाकुमारीओ ।
सुणमाणाओ सहसा निद्दाए वसं गया ताओ ॥ १८१ ॥ ३७२३. ताहे भवणाहिवई वीसं, सोलस य वणयराहिवई । चंदाचा सगहा सरिक्ख - तारागणसमग्गा ॥ १८२ ॥ ३७२४. कप्पाहिवती वि तओ ओहिन्नाणेण जाणिऊण जिणे । जा (? ता ) हे जाया समहियमियंकसोमाऽऽणणच्छाया ॥ १८३ ॥
३७२५. तो हरिसगग्गरगिरा सरहसमब्भुट्ठिया सपरिवारा । महियलनिमियवरंगा संधुणिउं आयरतरेण ॥ १८४ ॥
३७२६. सव्विडीए सपरिसा पहरिसकक्कसभूया (2) सपत्तीया । वणे(णा) वणे(णा) आगया तुरियं ॥ १८५ ॥
जिणचंदे
दहुमणा
४२५
१०
१५
२०
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२६
पइण्णयसुत्तेसु ३७२७. हरिसियमणा सुरिंदा जिणचंदे उग्गए तहिं दहूँ।
जाया समहियसोहा संसिं व दद्रूण कुमुयवणे(णा)॥१८६ ॥ ३७२८. जणणिसहिए जिणिंदे नमिऊण पयाहिणं च काऊणं ।
करयलकयंजलिपुडा विणयनया पज्जुवासंति ॥ १८७ ॥ ५ ३७२९. अह सोहम्मे कप्पे विसयपसत्तस्स सुरवरिंदस्स ।
सक्कस्स नवरि दिव्वं सहसा सीहासणं चलियं ॥१८८॥ ३७३०. अह ईसाणे कप्पे विसयपसत्तस्स सुरवरिंदस्स।
ईसाणस्स वि दिव्वं सहसा सीहासणं चलियं ॥१८९॥ ३७३१. ओहिविसओवउत्ता जाते दट्टण जिणवरे तो ते।
पचलियकुंडलमउला आसणरयणं पमोच्छी य ॥१९०॥ ३७३२. अह सत्तऽट्ठपयाइं अणुगच्छित्ताण जिणवरे वरदे ।
अंचंति वामजा| इयरं भूमीए नीहटुं ॥ १९१॥ ३७३३. पणमंति सिरेण जिणे पुणो पुणो पागसासणा पयया ।
उठेऊण भणंती वयणमिणं नेगमेसिसुरे ॥१९२॥ १५ ३७३४. "पंचसु एरवएसुं पंचसु भरहेसु दस जिणा जाया ।
काहामो अभिसेयं करेह विदियं सुरगणाणं" ॥१९३॥ ३७३५. सक्कीसाणाणत्ती तो ते घेत्तुं सुरे विसयसत्ते।
वयणं भणंति भणिया सुघोसघंटाए बोहेउं ॥ १९४ ॥ ३७३६. “भो भो ! सुणंतु सव्वे सुरवसभा ! सुरवतीण वयणमिणं ।
एगसमएण जाया दस वि जिणा दससु खेत्तेसु ॥१९५॥ ३७३७. तो तेसिं जम्ममहो जम्म-जरा-मरणविप्पमुक्काणं ।
वच्चामो मणुयलोगं जिणाभिसेगस्स कज्जेणं ॥ १९६ ॥ ३७३८. तं तुब्भे वि सपरियणा आयरतरएण गहियनेवत्था ।
अण्णेह देवराए सविमाणगया सह वि (पि) याहिं" ॥१९७ ॥
२.
१ ससि ब्व सर्वासु प्रतिषु ॥
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२७
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३७३९. तो ते सुरवरवसभा वयणं सोऊण नेगमेसीणं ।
जाणविमाणारूढा सक्कविमाणे समोसरिया ॥ १९८॥ ३७४०. अह वासवा वि सव्वे उत्तरवेउव्विए करिय रूवे ।
एरावयधवलविसं कयजयसद्दा समारूढा ॥१९९॥ ३७४१. रेहंति दो वि सक्का उत्तरवेउविएहिं रूवेहिं ।
पण्णासं पण्णासं, दससु वि खेत्तेसु एंति दुयं ॥ २०॥ ३७४२. पहयपडुलडहपडहा सलोगपालऽग्गमहिसिपरिवारा ।
संपत्थिया य सुरवइ जिणाण पामूलमभिवंदा ॥२०१॥ ३७४३. संपत्ता य खणेणं सुर-ऽच्छरासंघपरिवुडा तहियं ।
जाया जत्थ जिणिंदा वोच्छिण्णपुणब्भवा गुरुणो ॥२०२॥ ३७४४. पेच्छंति सव्वसका जिणविभवा सागरंतरे दीवे ।
इक्खागवंसजाए सयलजगाणंदणे हत्थं ॥ २०३॥ ३७४५. अह जिणदंसणवियसियमुहकमला वंदिऊण जिणचंदे ।
देवगणसंपरिवुडा इंदा जिणजम्मभवणाणं ॥ २०४॥ ३७४६. अह पासे ठाऊणं भणंति सेणावई पयत्तेणं ।
“जणणीण सगासाओ आणेह जिणे उ विणएणं" ॥२०५॥ ३७४७. तो ते हरिसियमणसा होऊण अहोमुहा जिणवरिंदे ।
घेत्तुं विणीयविणया उवणेति सहस्सनयणाणं ॥ २०६॥ ३७४८. अह ते देवाण पई नयणसहस्सेहिं जिणवरे तइया ।
न वि तिप्पंति नियंता तिहुयणसोहऽब्भहियसोभे ॥२०७॥ ३७४९. तो पणमिउं जिणिंदे इंदा परमेण भत्तिराएण ।
पगया घेत्तूण जिणे पंचऽप्पाणे विउव्वेंति ॥२०८॥ ३७५०. गहियजिणिदो एक्को दो दो पासेसु चामरे हत्थे ।
धवलायवत्तहत्थे एक्के, एक्केऽत्थ वजधरे ॥२०९॥
१. स्वेहि इति ला• विना नास्ति ।
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
३७५१. चउविहदेवसमग्गा ते सक्का तिव्वजायपरितोसा । उप्पइऊणागासं सुमेरुसंपट्टिया तुरियं ॥ २१० ॥ ३७५२. तो बालजिणवरिदे उवगायंता सुरा सपरिवारा । वच्चंति मुइयमणसा पुरओ सव्वाहिगारेणं ॥ २११ ॥ ५ ३७५३. पंचण्ह वि मेरुणं गिरिवरसिहरे खणेण संपत्ता । कंचणदुमोववेए सव्वोउयपुप्फ-फलभरिए ॥ २१२॥ ३७५४. पंचह वि मेरूणं एक्केके होइ पंडगवणं तु ।
नज्जइ तेलोक्कस्स वि लच्छी संपिंडिया तेसु ॥ २१३॥ ३७५५. ताण बहुमज्झदेसे चूला जिणभवणसोहिया रम्मा |
वेरुलियाविमलरूवा पंचग जोयणुव्विद्धा ॥ २१४ ॥ ३७५६. पंचण्ह वि मेरूणं चूला एक्केक्किया मुणेयव्वा । सासयजिणभवणाओ हवंति पंचेव चूलाओ ॥ २१५ ॥ ३७५७. बारसजोयणपिहुलाओ ताओ उवणें (? रिं) तु जोयणे चउरो । तासिं चउद्दिसिं पिय सिलाओ चत्तारि रम्माओ ॥ २१६ ॥
४२८
१५ ३७५८. पंचसयाऽऽयामाओ मज्झे दीघत्तणऽद्धरुंदाओ । चंदद्धसंठियाओ कुमुयोयर-हारगोराओ ॥ २१७ ॥ ३७५९. पुव्वेण पंडुकंबल अवरेणअ (S) इपंडुकंबला होइ ।
रत्ताऽइरत्तकंबलसिला य दो दक्खिणुत्तरओ ।। २१८॥ ३७६०. पुव्वावरासु दो दो सिलासु सीहासणाई रम्माई ।
चंदद्ध दक्खिणुत्तरसिलासु एक्क्कयं भणियं ॥ २१९ ॥ ३७६१. सीता-सीतोयाणं उभओकूलुब्भवा जिणवरिंदा |
अभिसिंचं (सिचं ) ति सुरेहिं जम्मे पुव्वावर सिलासु ॥ २२० ॥ ३७६२. भरहेरवयजिनिंदा बालत्ते पुण्णचंदस रिसमुहा ।
अभिसिंचं (सिचं) ति सुरेहिं जम्मे जम्मुत्तरसिलासु ॥ २२१ ॥ २५ ३७६३. अह सो सोहम्मवती सहिओ बत्तीससुरवरिंदेहिं । दक्खिणसिलाओ पंच वि सहस्सपत्ताणणो पत्तो ॥ २२२ ॥
२०
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________
४२९
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३७६४. अह सो ईसाणवती सहिओ बत्तीससुरवरिंदोह ।
उत्तरसिलाओ पंच वि सहस्सपत्ताणणो पत्तो ॥ २२३॥ ३७६५. तो तत्थ पवरकंचणमयम्मि सीहासणे निवेसित्ता ।
इंदा जिणिंदचंदे उच्छंगेहिं धरेसी य ॥ २२४ ॥ ३७६६. छजंति सुरवरिंदा उच्छंगगए जिणे धरेमाणा ।
अभिणजाए कंचणदुमे व्वै पवर(१३) धरेमाणा ॥ २२५ ॥ ३७६७. अह अच्चुयकप्पवती चुयकलिकलुसाण जिणवरिंदाणं ।
अभिसेयं काउमणो अभिओगे सुरवरे भणइ ॥ २२६ ॥ ३७६८. “तित्थसरिया-महादह-चउउदहिजलं च दिव्वकुसुमं च ।
आणेह इहं सिग्धं जं चऽण्णं इट्टमभिसेए" ॥ २२७॥ ३७६९. सम्म पडिच्छिऊणं सुरवरवसभाण तं सुरा वयणं ।
आणेति विमलसलिलं सव्वेसु जहुत्तठाणेसु ॥ २२८॥ ३७७०. सवोसहि-सिद्धत्थग-हरियालिय-कुसुमगंधचुण्णे य ।
आणेति ते पवित्तं दह-नइ-तडमहि(ट्ठि)यं च सुरा ॥ २२९ ॥ ३७७१. तो अच्चुयकप्पवई सुवन्न-मणि-रयण-भोमकलसेहिं । ।
पउमुप्पलप्पिहाणेहिं कुसुमगंधुदगभरिएहिं ॥ २३०॥ ३७७२. अभिसिंचइ दस वि जिणे सपरि(री)वारो पहट्ठमुहकमलो ।
पहयपडुपडह-दुंदुहि-जयसदुग्घोसणरवेणं ॥ २३१॥ ३७७३. गोसीसचंदणरसं सुमणं साहावियं च दिव्वं च ।
सलिलं च तेयजणणं जिणाण उवरि छुहंति सुरा ॥ २३२॥ ३७७४. सुरगहियकलसमुहनिग्गएण गंधोदएण विमलेण ।
पउममहद्दहनिग्गयगंगासलिलोहसरिसेणं ॥ २३३॥ ३७७५. उवरि निवडतेणं बालजिणे तेयरासिसंपण्णे ।
अहियं दिप्पंति तर्हि घयपरिसित्ते हुयवहे व्व ॥ २३४॥ १. वकार ह. की० ॥२. व हिमपवरध सं. विना ॥ ३. मयं च ला०॥
२०
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________
पण्णयसुत्ते
३७७६. तो जिणवरा भिसे वट्टंते विविहरूव-वेसधरा । ससुरासुर-गंधव्वा ससिद्ध - विज्जाहरा मुइया ॥ २३५ ॥ ३७७७. तत- विततं घण झुसिरं वज्जं वाइंति केइ सुरवसभा । गायंति ससिंगारं सत्तस्सरसीभरं गेयं ॥ २३६ ॥ ५ ३७७८. चउअभिणयसंजुत्तं उणयालीसंगहारपडिपुण्णं । सुल लियपयविच्छोहं नहं दाईति तत्थ सुरा ॥ २३७ ॥ ३७७९. वग्गंति फोडणं (? यं) ति य तिवई छिंदंति विविहवेसधरा । वासंति जलधरा इव सविज्जे-थणियं तहिं अण्णे ॥ २३८ ॥ ३७८०. इयहिंसिय-गयगज्जिय-रहघणघण- सीहणाय - जयसदे ।
कुणमाणेहिं सुरेहिं रसइ व गयणं दलइ भूमी ॥ २३९॥ ३७८१. नञ्चंति अच्छराओ अभिणयअंगोवहारपडिपुण्णं । चउरंगहारमणहरसहावभावं ससिंगारं ॥ २४० ॥ ३७८२. तो पहयभेरि-झल्लरि- दुंदुहिगंभीरमहुरनिग्घोसो । अंबरतले वियंभs हरिसुक्करिसं जणेमाणो ॥ २४१ ॥ १५ ३७८३. ससुरासुरनिग्धोसो कहकहे - उक्कडि (ट्ठि) कलयलसणाहो । सुव्वइ दससु दिसासुं पक्खुहियमहोदहिसरिच्छो ॥ २४२ ॥ ३७८४. तो दुग्ग (१ व्वा) - सिद्धत्थग-सव्वासहि-कुसुम - न्हाणवासेहिं । अच्चुयइंदो दससु वि जिणाभिसेयं कैरेसि हं ॥ २४३॥ ३७८५. अवसेसा वि सुरवती तेणेव कमेण पाणयाईया |
सव्विडीए सपरिसा जिणाभिसेयं करेसि हं ॥ २४४ ॥ ३७८६. जाहे सव्वेहिं कया अभिसेया देव-दाणवेहिं वा । सक्कीसाणा दोन्नि वि धवलव सहसिंगधाराहिं ॥ २४५ ॥
४३०
ܐ
२०
१. जयं सथणि सं० ई० । 'जयसथणिय त° ला० । 'जसथणि की० । मूलस्थः पाठो नोपलभ्यते प्रतिषु ॥ २. 'हकुडिकल सं० ला०। 'हउकुडिकस हं० ॥ ३. करेसिं ह हं० की० । करेसि ण्ह ला० ॥
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
३७८७. चउउदहिसलिल-सरियाजलं च वसभेसु पक्खिवंति सुरा । असुर - सुरऽच्छरसहिया जिणाभिसेयं करेऊण ॥ २४६ ॥ ३७८८. पम्हलसुगंधसुमउयवत्थेण जिणाण अंगुवंगगयं ।
अवणेऊण जलरयं सहस्सनयणा पयत्तेणं ॥ २४७ ॥ ३७८९. हरिचंदणाणुलित्ते दिव्वाभरणलहुभूसणे काउं ।
सक्का कुणंति तेर्सि सीसे पज्जोवहारादी ॥ २४८ ॥ ३७९०. कोउगसयाइं विहिणा काऊणं जिणवराण मुहकमला (ले) । नव तिप्पंति नियंता अच्छिसहस्सेहिं सक्किदा ॥ २४९ ॥ ३७९१. तो देव-दाणविंदा सअच्छरा सपरिसा पहिट्ठमणा । अभिसंधुणंति पयया थुइसयपरिसंधुए वीरे ॥ २५० ॥ ३७९२. " तुम्ह नमो पायाणं चक्कंकुस लक्खणंकियतलाणं । कुम्मसुपइट्ठियाणं उष्णयतणुतंबणक्खाणं ॥ २५१ ॥ ३७९३. कम्मरयं अट्ठविहं नासेंति फुडं नयाण जीवाणं । तेण सरणं पवन्ना जिणाण पाए सिवुप्पाए ।। २५२ ॥ ३७९४. धण्णा जिणजणणीओ सिवगइपहदेसगा जिणा जाहिं । उदरेण जिणवसभा धम्मधुराधारगा धरिया " ॥ २५३ ॥ ३७९५. एवं सब्भूएहिं गुणेहिं अभिवंदिउं जिणवरिंदे |
"
'जयइ जिणसासणं' ति य पहरिसियमणेहिं उग्घुटुं ॥ २५४ ॥ ३७९६. मोत्तूण य ते पवरे कंचणसीहासणे सुरवरिंदा ।
घेत्तूण जिणे सहिया सुरेहिं संपत्थिया तुरियं ।। २५५ ॥ ३७९७. संपत्ता य खणेणं जिणजम्मवणे पुरंदरा मुइया ।
नमिऊण जिणे अप्पंति विम्हिया नेगमेसीणं ॥ २५६ ॥ ३७९८. तेहि वि कंचणगोरा मयलंछणसोमदंसणा सुमणा ।
निक्खित्ता परमगुरू पासे जणणीण नियगाणं ॥ २५७ ॥ ३७९९. तो मरूदेवाईणं निदं अवहरिय वासवा मुइया ।
सह देवीहिं थुणंती जिणाण जणणीण (ओ) पियरो य ॥ २५८ ॥
રે
१०
१५
२०
२५
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર
१०
पण्णयसुत्ते
३८००. भत्ति- बहुमाण - विणएण एवमभिवंदिए सु ( स ) देवीहिं । जलधरगंभीरेणं सरेण अह वासवो भणइ ।। २५९ ॥
५ ३८०२. सुठुयरं जेसिं पुण कुसु (स्सु )इपुण्णा निरंतरं कण्णा । भावेण भण्णमाणं निसुणंतु सुराऽसुरा सव्वे ।। २६१ ॥ ३८०३. अण्णाण - पमाएणं अहवा वि य अणुस्स (स) यप (प)ओगेणं । मिच्छत्ताभिनिवेसेण वा वि वीसंस (? भ) ओ वा वि ॥ २६२ ॥ ३८०४. जइरिच्छाए भएण व वेरेण व पुव्वभवनिवद्धेसु (? ण)
जो चिंतेज जिणाणं मणसा वि विहं सुरो पावं ॥ २६३ ॥ ३८०५. तस्स उ नियएण अहं दोसेण पलीवियं असरणस्स । फुट्टीहि सिरं सिग्घं सुरस्स सारेण (?) नीसेसं || २६४॥
३८०१. " भो भो पिसाय- भूया ! सरक्खसा जक्ख - नाग-गंधव्वा ! | तुब्भे विहणह मारिं सोस - ज्जरकारया चैव ॥ २६० ॥
२०
३८०६. अहवा सग्गाओ च्चिय पडणं नीसंसयं वियाणेज्जा | 'इंदस्स चिय न केवलमेतं तु सुरस्स इयरस्स” ॥ २६५ ॥
""
१५ ३८०७ एवं ईसाणेण वि उत्तरलोगाधिवेण भणिए य ।
66
इंदस्स चिय न केवलमेयं तु सुरम्स इयरस्स " ॥ २६६ ॥ ३८०८. एवं ति परिग्गहिए तम्मि हिए भासिए सुरिंदेहिं । मुक्कं रयणुम्मीसं दसद्भवण्णं कुसुमवासं ॥ २६७ ॥ ३८०९. चुण्णं नाणावण्णं वत्थाणि य बहुविहप्पगाराई ।
मुक्का सहरिसेहिं सुरेहिं रयणाणि य बहूणि ॥ २६८ ॥ ३८१०. अह देइ वज्जपाणी पराए भत्तीए जिणवरिंदाणं ।
खोमे कुंडलजुयले सिरिदामे चैव य सुरूवे ॥ २६९॥ ३८११. वत्थालंकारविहिं सव्वं जणणीण जिणवरिंदाणं । सक्कस्स देवरण्णो अह देंति वरंऽग्गमहिसीओ ॥ २७० ॥
1.
भणिएण | हं० की ० ॥
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________
४३३
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३८१२. किचेसु बहुविहेसु य जिणाण कायव्वएसु बहुएसु।
संदिसिऊण सुरिंदा दिसाकुमारीण सव्वेसिं ॥ २७१ ॥ ३८१३. नमिऊण जिणवीरंदे अस्थिप(तिप्प)माणा सुरेहिं ते सहिया ।
नंदीसरवरमहिमं काउं इंदा गया सग्गं ॥ २७२ ॥ ३८१४. अह पंडरे पहायम्मि दस वि ते कुलगरा निए पुत्ते ।
पेच्छंति सह पियाहिं हरिसवसुल्लसियमुहकमला ॥ २७३॥
[गा. २७४-८१. उसहाइदसजिणाणं वंसट्ठवणा लग्गं च] ३८१५. अह वइंति जिणिंदा दियलोगचुया अणोवमसिरि(री)या।
देवी-देवपरिखुडा दो-दोनारीहिं ते सहिया ॥ २७४ ॥ ३८१६. असियसिरया सुनयणा बिंबोडा धवलदंतपंतीया ।
वरपउमगभगोरा फुल्लुप्पलगंधनीसासा ॥ २७५॥ ३८१७. जाईसरा जिणिंदा अप्परिवडिएहिं तिहि उ नाणेहिं ।
कित्तीय य बुद्धीय य अब्भहिया तेहिं मणुएहिं ॥ २७६॥ ३८१८. देसूणगं च वरिसं इंदागमणं च वंसठवणाए ।
आहारमंगुलीए विहिंति देवा मणुण्णं ति ॥ २७७॥ ३८१९. सक्को वंसट्ठवणे इक्खु अगू तेण होंति इक्खागा ।
तालफलाहयभगिणी 'होही पत्ति' त्ति सारवणा ॥ २७८ ॥ ३८२०. पढमो अकालमञ्च तहिं तालफलेण दारगो पहओ।
कण्णा उ कुलगरेहिं सिढे गहिया पीतिव्वा (१ बितिजा) उ॥२७९॥ ३८२१. भोगसमत्थं(? त्थे) नाउं वरकम्मे कासि तेसि देविंदा।
दोण्हं वर-महिलाणं वहुकम्मं कासि देवीओ ॥ २८०॥ ३८२२. एवं दस वारेज्जा दससु वि वासेसु होति नायव्वा ।
दस वि जिणाणं एते देवाऽसुरपरिवुडा वत्थु (१ वुत्ता)॥ २८१ ॥
१. कित्तीइ य बुद्धीइ य ई० की० ॥ २. विहंति हं० की० ला० ॥ ३. इक्खयगू हं० की०॥ १.पुण्छ॥०॥ प.२०
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________
४३४
पइण्णयसुत्तेसु [गा. २८२-८४. भरह-बंभीआइपण्णासजुयलाण जम्मो] . ३८२३. छपु(प्पु)व्वसयसहस्सा पुचि जायस्स जिणवरिंदस्स ।
__ तो भरह-बंभि-सुंदरि-बाहुबली चेव जायाइं ॥ २८२॥ ३८२४. देवीसुमंगलाए भरहो बंभी य मिहुणयं जायं ।
देवीए सुनंदाए बाहुबली सुंदरी चेव ॥ २८३॥ ३८२५. अउणापण्णं जुयले पुत्ताण सुमंगला पुणो पसवे ।
नीतीण अइक्कमणे निवेयणं उसभसामिस्स ॥ २८४॥
[गा. २८५-९१. उसहसामिकयं विणीयानयरीठावणा
सिप्पसिक्खा-रजविभत्तिआइ] १० ३८२६. ‘राया करेइ दंड' सिढे ते बेंति अम्ह वि स होउ'।
'मग्गह य कुलगरं 'सो य बेइ 'उसभो उ भे राया' ॥२८५॥ ३८२७. आभोएउं सक्को उवागओ तस्स कुणइ अभिसेयं ।
मउडाइअलंकारं नरिंदजोगं च से कुणइ ॥२८६॥ ३८२८. बिसिणीपत्ते इयरे उदयं घेत्तुं छुहंति पाएसु।
'साहुविणीया पुरिसा' विणीयनयरी अह निविट्ठा ॥ २८७॥ ३८२९. आसा हत्थी गावो गहियाई रजसंगहनिमित्तं ।
घेत्तूण एवमादी चउन्विहं संगहं कुणइ ॥ २८८ ॥ ३८३०. उग्गा भोगा राइन्न खत्तिया संगहो भवे चउहा।
आरक्ख-गुरु-वयंसा सेसा जे खत्तिया ते उ ॥२८९॥ २. ३८३१. पंचेव य सिप्पाइं घड १ लोहे २ चित्त ३ णंत ४ कासवए ५।
एकेकस्स य एत्तो वीसं वीसं भवे भेया ॥ २९०॥ ३८३२. पुत्तसयस्स पुरसयं निवेसियं तेण जणवयसयं च।
इह भारहम्मि वासे सो पढमपती वसुमईए ॥ २९१॥
-
१. भारक्खिगगुरु° सर्वासु प्रतिषु ॥
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं [गा. २९२-९३. उसभाइदसजिणाणं पव्वजा केवलनाणं च ३८३३. दस वि जिणिंदा समयं दाणं दाऊण वच्छरं एगे।
चेत्तबहुलऽट्ठमीए निक्खंता ते उ छट्टेणं ॥ २९२॥ ३८३४. फग्गुणबहुलस्सेक्कारसीय अह अट्ठमण भत्तेण ।
उप्पण्णम्मि अणंते महव्वया पंच पण्णवए ॥२९३॥
[गा. २९४-३०४. भरहाइदसचक्कीणं सेणा-चक्क-निहिआईणं वण्णणं] ३८३५. तस्सासि पढमतणओ चोदसरयणाहिवो मणुसिंदो।
भरहो नाम महप्पा अमरनरिंदोवमसिरीओ ॥ २९४ ॥ ३८३६. उप्पण्णचक्करयणं भरहं वन्नेमि रयणविभवेणं ।
सुरवइविमाणविभवं बत्तीससहस्सनिवनाहं ॥ २९५॥ ३८३७. छक्खंडभरहसामि नवनिहिनाहं महायसं चक्किं ।
हय-गय-रहाण लक्खा चउरासीतिं तु गुणपन्ना ॥ २९६॥ ३८३८. चउसट्ठिसहस्सवरंगणाण मुहपउमछप्पयं पयर्ड ।
छन्नउई कोडीओ पाइक्काणं पयंडाणं ॥ २९७॥ ३८३९. तरुणरविमंडलनिभं चक्कं १ छत्तं च सव्वरोगहरं २ ।
रिउदप्पहरं खग्गं ३ डंडं विसमें समीकरणं ४ ॥ २९८॥ ३८४०. चम्मरयणं अभेनं ५ मणिरयणं चेव सीसरोगहरं ६ ।
रवि-ससिकिरणपरद्धं कागिणिरयणं च तं पवरं ७॥ २९९ ॥ ३८४१. सेणावइं च सूरं ८ सेटिं वेसमणदेवपडितुलं ९।।
वड्ढइरयण मणोहर १० पुरोहियं चेव संतिकरं ११ ॥३०॥ ३८४२. रिउजीवियनिक्कालं हत्थि १२ आसं च वाउवेगसमं १३ ।
इत्थीरयण महप्पं(?ग्घं) १४ चोदस रयणाई भरहस्स ॥ ३०१॥ ३८४३. नवजोयणवित्थिण्णा नव निहओ अट्ठजोयणुस्सेहा ।
बारसजोयणदीहा हियइच्छियरयणसंपुण्णा ॥ ३०२॥ १. 'बहुलेका सर्वासाहो प्रतिषु ॥ २. °मे वि तं स हं० की० ला० ॥
२०
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ३८४४. नेसप्प१-पंडुर-पिंगल३-रयण४-महापउम५-कालनामा६ य।
तत्तो य महाकाले ७ माणवए ८ संखनामे ९ य ॥३०३॥ ३८४५. एवं भरहसरिच्छा नवसु वि खेत्तेसु चक्किणो होति ।
एत्तो परं तु वोच्छं जो जाओ चुओ विमाणाओ ॥ ३०४॥ ५ [गा. ३०५-१२. उसभाइचउवीसजिणाणं चवणविमाणाई] ३८४६. चत्तारि एक्कओ, तिन्नि एक्कओ, सत्त एक्कमेक्काओ ।
पंचहिं दो दो य चुते वंदामि जिणे चउव्वीसं ॥३०५॥ ३८४७. उसभं च जिणवरिंदं धम्म संतिं तहेव कुंथु च ।
सव्वट्ठविमाणाओ चत्तारि चुए नमसामि ॥३०६॥ १० ३८४८. सेजंसं च जिणिदं अणतइमपच्छिमं च तित्थयरं ।
पुप्फुत्तरविमाणाओ तिन्नेव चुया नमसामि ॥ ३०७॥ ३८४९. हेट्ठिमगेवेन्जाओ संभव, पंउमप्पहं उवरिमाओ।
मज्झिमगेजचुयं वदामि जिणं सुपासरिसिं ॥ ३०८॥ ३८५०. आणयकप्पा सुविही, सीयलजिणमञ्चुयाओ कप्पाओ।
सुक्काओ वासुपुजं, सहस्सा(? साराओ चुयं विमलं ॥३०९॥ ३८५१. अभिनंदणं च अजियं विजयविमाणचुयं नमसामि ।
चंदप्पहं च सुमइं दो वि चुया वेजयंताओ ॥ ३१०॥ ३८५२. अर मल्लि जयंताओ, नमि नेमिऽपराइया विमाणाओ।
मुणिसुव्वयं च पासं पाणयकप्पा चुयं वंदे ॥३११॥ २० ३८५३. चयणत्थएण एवं भणिया मे जिणवरा चउव्वीसं ।
___ चरिमभवे वोक्ते एत्तो जम्मं निसामेह ॥ ३१२॥ [गा. ३१३-३८. दसखेत्तेसु एगसमयजायाणं उसभ-बालचंदाणण
जिणाईणं जम्मनक्खत्ता] ३८५४. पंचसु एरवएसुं पंचसु भरहेसु जिणवरिंदाणं । २५
उस्सप्पिणीइमीए दससु वि खेत्तेसु समकाला ॥३१३॥ १. अत आरभ्य ५०८ तमीगाथोत्तरार्द्धगत 'ऊणिया' शब्दपर्यन्तपाठात्मकानि ला. प्रतेः १४ तः २१ पत्राणि विनष्टानि ॥ २. कालं है? की.॥
... For Private &Personal use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३८५५. उसभो य भरहवासे, [१ य] बालचंदाणणो य एरवए ।
एगसमएण जाया दस वि जिणा विस्सदेवाहिं ॥ ३१४॥ ३८५६. अजिओ य भरहवासे, [? य] सुअणुचंदो य एरवयवासे ।
एगसमएण जाया दस वि जिणां रोहिणीजोए ॥३१५॥ ३८५७. भरहे य संभवजिणो, एरवए अग्गिसेणजिणचंदो।
एगसमएण जाया दस वि जिणिंदा मिगसिरम्मि ॥ ३१६॥ ३८५८. अभिनंदणो य भरहे एरवए नंदिसेणजिणचंदो।
एगसमएण जाया दस वि जिणिंदा पुणव्वसुणा ॥ ३१७॥ ३८५९. सुमती य भरहवासे, इसिदिण्णजिणो य एरवयवासे ।
एगसमएण जाया दस वि जिणिंदा महाजोगे ॥३१८॥ ३८६०. पउमप्पभो य भरहे, वयधारिजिणो य एरवयवासे ।
एगसमएण जाया दस वि जिणा चित्तजोगम्मि ॥ ३१९ ॥ ३८६१. भरहे य सुपासजिणो, एरवए सामचंदजिणचंदो।
एगसमएण जाया दस वि जिणिंदा विसाहाहिं ॥ ३२०॥ ३८६२. चंदप्पभो य भरहे, एरवए दीहसेणजिणचंदो ।
एगसमएण जाया दस वि य अणुराहजोगम्मि ॥ ३२१॥
१. ऐरवतक्षेत्रगतप्रस्तुतचतुर्पिशतिजिननामनिरूपणं समवायाङ्गे इत्थमस्ति-"जंबुद्दीवे णं दीवे एरवते वासे इमीसे ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थगरा होत्था, तं जहा-चंदाणणं सुचंदं अग्गिसेणं च नंदिसेणं च । इसिदिण्णं वयहारिं वंदिमो सामचंदं च ॥ १४१॥ वंदामि जुत्तिसेणं अजितसेणं तहेव सिवसेणं । बुद्धं च देवसम्म सययं निक्खित्तसत्थं च ॥ १४२॥ अस्संजल जिणवसहं वंदे य अणंतई अमियणाणिं । उवसंतं च धुयरयं वंदे खलु गुत्तिसेणं च ॥१४३ ॥ अतिपासं च सुपासं देवीसरवंदियं च मरुदेवं । निव्वाणगयं च धरं खीणदुहं सामकोट्टं च ॥ १४४ ॥ जियरागमग्गिसेणं वंदे खीणरयमग्गिउत्तं च। वोकसियपेजदोसं च वारिसेणं गतं सिद्धि ॥ १४५॥" श्रीमहावीरजैनविद्यालयप्रकाशितावृत्तौ पृ० ४७४-७५॥ २. 'उत्तराषाढानक्षत्रे' इत्यर्थः, उत्तराषाढानक्षत्रस्य विश्वो नाम देवोऽरित ॥ ३. सु+अनु-पश्चात् चन्द्रः = सुचन्द्रः। प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ‘सिरिसिचय' इत्यस्ति ॥ ४. जिगिंदा पुणव्वसुणा हं० की० ॥ ५. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ‘सिरिदत्त' इत्यस्ति ॥ ६. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ‘सोमचंद' इत्यस्ति ॥
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________
पण्णयसुते सु
३८६३. सुविही य भरहवासे, एरवए चेव जिणवरसयाऊ । एगसमम्मि जाया दस वि जिणा मूलजोगम्मि ॥ ३२२ ॥ ३८६४. भरहे य सीयलजिणो, एरवए सव्वई जिणवरिंदो । पुव्वासाढारिक्खे जाया जिणपुंगवा एते ॥ ३२३ ॥ ५ ३८६५. भरहे सेज्जंसजिणो, एखए जुत्तिसेणजिणचंदो ।
एसमएण जाया दस वि जिनिंदा सम (व) ण जोगे ॥ ३२४ ॥ ३८६६. भरहे य वासुपुज्जो, सेज्जंसजिणो य एरवयवासे ।
सयभिसयानक्खत्ते दस वि जिनिंदा समं जाया ॥ ३२५ ॥ ३८६७. विमलो य भरहवासे, एरवए सीहसेण जिणचंदो ।
उत्तरभद्दवयाहिं दस वि जिणा एगसमयम्मि ॥ ३२६ ॥ ३८६८. भरेहे अणंतइजिणो, एरवएऽसंजैलो जिणवरिंदो ।
एसमएण जाया दस वि जिणा रेवईजोगे ॥ ३२७॥ ३८६९. धम्मो य भरहवासे, उवसंतजिणो य एरवयवासे ।
एसमएण जाया दस वि जिणा पुस्सजोगम्मि ॥ ३२८ ॥ १५ ३८७०. संती य भरहवासे, एरवए दीह (देव) सेणजिणचंदो | एसमएण जाया दस वि जिनिंदा भरणिजोगे ॥ ३२९ ॥ ३८७१. कुंथू य भरहवासे, एरवयम्मि य महाहिलोगबलो ।
एसमएण जाया दस वि जिणा कित्तियाजोए ॥ ३३० ॥ ३८७२. होइ अरो य महंतो भरहे, अईपासजिणो य एवए । एसमएण जाया दस वि जिणा रेवईजोगे || ३३१ ॥ ३८७३. मल्ली य भरहवासे, मैरुदेविजिणो य एरवयवासे । एसएण जाया दस वि जिणा अस्सिणीजोगे || ३३२ ॥
४३८
२०
१. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ' सच्चई' इत्यस्ति ॥ २. भरहे य अनंत जिणो हं० की ० ॥ ३. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ' सयंजल' इत्यस्ति ॥ ४. प्रवचनसारोद्वारे त्वत्र ' महाविरिय' इत्यस्ति ॥ ५. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र 'पास' इत्यस्ति ॥ ६. प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र 'मरुदेव' इत्यस्ति ॥ ७. वि य मग्गसिरजोगम्मि हं० की ० ॥
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४३९ ३८७४. मुणिसुव्वओ य भरहे, मरुदेविजिणो य एरवयवासे (तह य ।
धेरो जिणवरो य एरवए)। एगसमएण जाया दस वि जिणा अस्सिणीजोगे (सवणजोगम्मि)
॥३३३॥ ३८७५. नमिजिणचंदो भरहे, एरवए सामको?जिणचंदो ।
एगसमएण जाया दस वि जिणा अस्सिणीजोगे ॥ ३३४ ॥ ३८७६. भरहे अरिट्ठनेमी एरवए अग्गिसेणजिणचंदो ।
एगसमएण जाया दस वि जिणा चित्तजोगम्मि ॥ ३३५॥ ३८७७. पासो य भरहवासे, एरवए अग्गिदत्तजिणचंदो।
एगसमएण जाया दस वि विसाहाहि जोगम्मि ॥ ३३६ ॥ ३८७८. भरहे वीरजिणिंदो, एरवए वारिसेणजिणचंदो।
हत्थुत्तराहिं जोगे जाया तित्थंकरा दस वि ॥ ३३७॥ ३८७९. एवं भणिया जम्मा दससु वि खेत्तेसु जिणवरिंदाणं ।
एत्तो परं तु वोच्छं वण्णविभागं समासेणं ॥३३८॥
१५
[गा. ३३९-५८. दसखेत्तसमुन्भवाणं उसभाइजिणाणं देहवण्णा] ३८८०. चत्तारि कालगा जिणवरा उ, चउरो पियंगुवण्णाभा।
चत्तारि पउमगोरा, ससिप्पभा होति चत्तारि ॥३३९॥ ३८८१. वरकणगतवियवण्णा बत्तीसं सेसगा जिणवरिंदा ।
भरहे एरवए वा दससु वि खेत्तेसु जिणचंदा ॥ ३४० ॥ ३८८२. मुणिसुन्वओ य भरहे, एरवयम्मि य धरो य सामलगा।
भरहे अरिद्वनेमी, एरवए अग्गिसेणो ति॥३४१॥
१. नास्तीयं गाथा सं० प्रतौ॥ २. एतत्पाठशुद्धिपुष्ट्यर्थ दृश्यता गाथा ३४१ तथा ५४४ । प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र ‘सिरिहर' इत्यस्ति ॥ ३. कोट्टजि हं० की। प्रवचनसारोद्धारे त्वत्र 'सामिको?' इत्यस्ति ॥ ४. प्रवचनसारोद्धारे खत्र 'अग्गदत्त' इत्यस्ति, अस्य च वृत्तौ अग्रदत्त अथवा मार्गदत्त' इति नामद्वयं दर्शितमस्ति ॥
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४०
पदण्णयसुत्तेसु ३८८३. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
सोलस वि सामलंगा जिणचंदा होति नायव्वा ॥ ३४२॥ ३८८४. पासो य अग्गिदत्तो, मल्ली मरुदेवि(व)केवली चेव ।
एते चत्तारि जिणा पियंगुसामा मुणेयव्वा ॥ ३४३॥ ५ ३८८५. पंचसु एरवएसुं एवं पंचसु वि भरहवासेसु ।
वीसं पियंगुवण्णा अहेसि ओसप्पिणीए जिणा ॥ ३४४ ॥ ३८८६. पउमप्पभो य भरहे, वयधारिजिणो य एरवयवासे ।
भरहम्मि वासुपुज्जो, सेजंसो तह य एरवए ॥३४५॥ ३८८७. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
एते वीस जिणिंदा बंधूकुसुमप्पभा नेया ॥३४६॥ ३८८८. चंदप्पभो य भरहे, एरवए दीहसेणजिणचंदो।
सुविही य भरहवासे एरवयम्मि य सयाउजिणो ॥ ३४७॥ ३८८९. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
एते वीसं धवला जिणचंदा होति नायव्वा ॥ ३४८॥ १५ ३८९०. उसभो य भरहवासे, [? य] बालचंदाणणो य एवए।
अजिओ य भरहवासे, एरवयम्मि य सुचंदजिणो॥ ३४९ ॥ ३८९१. भरहे य संभवजिणो, एरवए अग्गिसेणजिणचंदो।
अभिणंदणो य भरहे, एरवए नंदिसेणजिणो ॥ ३५०॥ ३८९२. सुमई य भरहवासे, इसिदिण्णजिणो य एरवयवासे । २०
भरहे य सुपासजिणो, एरवए सामचंदजिणो ॥ ३५१॥ . ३८९३. भरहे य सीयलजिणो, एरवए सव्वई जिणवरिंदो।
भरहे सेजंसजिणो, एरवए जुत्तिसेणो वि ॥ ३५२ ॥ ३८९४. विमलो य भरहवासे, एरवए सीहसेणजिणचंदो ।
भरहे अणंतइजिणो, असंजलजिणो य एरवए ॥ ३५३॥ २५ ३८९५. धम्मो य भरहवासे, उवसंतजिणो य एरवयवासे ।
संती य भरहवासे, उवसंतजिणो (१ य देवसेणो) य एरवए ॥३५४॥
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३८९६. कुंथू य भरहवासे एरवयम्मि य महाहिलोगबलो।
अरजिणवरो य भरहे, अइपासजिणो य एरवए ॥ ३५५॥ ३८९७. नमिजिणवरो य भरहे, एरवए सामकोटुंजिणचंदो ।
भरहम्मि य वीरजिणो, एरवए वारिसेणो ति ॥ ३५६॥ ३८९८. केवलनाणुज्जोइयजियलोय-पयत्थ-वत्थुसब्भावा ।
एते बत्तीस जिणा सुवण्णवण्णा मुणेयव्वा ॥ ३५७॥ ३८९९. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
अट्ठावीसं तु सयं पेसण्णि(सुवण्ण)वणं मुणेयव्वं ॥ ३५८॥
[गा. ३५९. दसखेत्तसमुब्भवजिणाणं संघयण-संठाणाई] ३९००. दससु वि वासेसेत्तो जिणिंदचंदाण सुणसु संठाणं ।
वजरिसभसंघयणा समचउरंसा य संठाणे ॥३५९॥
[गा. ३६०-८३. तित्थयर-चकि-केसवाणं देहमाण-आउपमाणाइ] ३९०१. बत्तीसं घरयाइं काउं तिरियाऽऽययाहि रेहाहिं।
उड्ढाययाहि काउं पंच घराइं तओ पढमे ॥ ३६० ॥ ३९०२. पनरसजिणं निरंतर, सुण्णदुर्ग, तिजिण, सुन्नतियगं च ।
दो जिण, सुन्न, जिणिंदो, सुण्ण, जिणो, सुन्न, दोण्णि जिणा ॥३६१॥ ३९०३. दो चक्कि, सुण्ण तेरस, पण चक्की, सुण्ण, चक्की, दो सुन्ना ।
चक्की, सुन्न, दुचक्की, सुन्नं, चक्की, दुसुन्नं च ॥ ३६२॥ ३९०४. दस सुण्ण, पंच केसव, पणसुन्नं, केसि, सुण्ण, केसी य ।
दो सुण्ण, केसवो वि य, सुण्णदुर्ग, केसव, तिसुन्नं ॥ ३६३॥ ३९०५. पंचसय १ अद्धपंचम २ चउरो ३ अद्भुट्ट ४ तिन्नि य सयाई ५।
___ अड्ढाइजा ६ दोन्नि ७ य दिवड्ढमेगं ८ धणुसयं च ९॥३६४॥
१. कोहजि° हं. की०॥ २. पसिण्णि' हंकी० ॥ ३. एतद् हात्रिंशद्गृहसूचकं यत्रं
प्रकीर्णकान्ते द्रष्टप्यम् ॥
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४२
५०७
पइण्णयसुत्तेसु ३९०६. नउई १० असीइ ११ सत्तरि १२ सट्ठी १३ पण्ण्णास १४
तह य पणयाला १५। बायाला अद्धधणुं १६ ईयाला अद्धधणुगं च १७॥३६५॥ ३९०७. चत्ताला १८ पणतीसा १९ तीसा २० उणतीस २१ वीस
अट्ठहिया २२ । छन्वीसा २३ पणवीसा २४ वीसा २५ तह सोल २६
पण्णरस २७॥३६६॥ ३९०८. बारस २८ दस २९ सत्त धणू ३० रयणी णव ३१ सत्त ३२
होइ उच्चत्तं । जिण-चक्कवट्टि केसव चउत्थघरयम्मि निदिहें ॥३६७॥ ३९०९. उसभी पंच धणूसय १, पासो नव रयणि २३, सत्त वीरजिणो २४ । सेसऽट्ठ २-९, पंच १०-१४, अट्ठ १५-२२ य, पण्णा-दस
पंचपरिहीणा ॥३६८॥ ३९१०. पंचसय १ अद्धपंचम २ बायाला चेव अद्धधणुयं च ३।
ईयाला अद्धधणुं च चउत्थे ४ पंचमे चत्ता ५ ॥ ३६९ ॥ ३९११. पणतीसा ६ तीसा ७ पुण अट्ठावीसा ८ य वीस य धणूई ९ ।
पन्नरस १० बारसेव ११ य धणूणि सत्तेव १२ चक्कीणं ॥ ३७०॥ ३९१२. पढमो धणूणऽसीति १ सत्तरि २ सट्ठी ३ य पण्ण ४ पणयाला ५।
उणतीसा ६ छव्वीसा ७ सोलस ८ दस ९ केसवुच्चत्तं ॥३७१ ॥ २० ३९१३.
सामण्णविसेसेणं तिण्ह वि जिण-चक्कि केसवाणं तु ।
दससु वि खेत्तेसेवं चउत्थघरयम्मि निद्दिढें ॥ ३७२॥ ३९१४. चुलसीती १ बावत्तरि २ सट्ठी ३ पन्नास ४ चत्त ५ तीसा ६ य ।
वीसा ७ दस ८ दो ९ एगं १० च हुँति पुव्वाण लक्खाइं ॥३७३॥ ३९१५. चुलसीती ११ बावत्तरि १२ [१ य] सहि १३ तीस १४ दस १५
पंच १६ तिन्नेव १७। एगं च सयसहस्सं १८ वासाणं होति विन्नेयं ॥ ३७४॥
१. सट्टि त्ति पन्नास प्रतिपाठः ॥
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगाली पइन्नयं
३९१६. पणनउई १९ चुलसीती २० पणसड्डी २१ सट्ठि २२ तह य
छप्पन्ना २३ । पणपण्ण २४ तीस २५ बारस २६ दस २७ तिन्नेगं २८-२९ सहस्साई ॥ ३७५ ॥
३९१७. सत्तसया ३० सयमेगं वासाणं ३१ बावतारं च ३२ पंचंमए । जिण- चक्कि - केसवाणं आउपमाणं मुणेयव्वं ॥ ३७६ ॥
३९१८. चुलसीती १ बावत्तरि २ सट्ठी ३ पण्णास ४ चत्त ५ तीसा ६ य । वीसा ७ दस ८ दो ९ एगं १० च होंति पुव्वाण लक्खाई ॥ ३७७ ॥ ३९१९. चउरासीती ११ बावत्तरी १२ य सट्टी १३ य होइ नायव्वा ।
तीसा १४ दसेव १५ एगं १६ च वासलक्खा मुणेयव्वा ॥ ३७८ ॥ १० ३९२०. पंचाणउइसहस्सा १७ चउरासीती १८ य पंचपण्णा १९ य । तीसा २० दस २१ य सहस्सं २२ सयं २३ च बावर्त्तीरं २४ वीरे ॥ ३७९ ॥
३९२१. चउरासीति१ य बावत्तरी २ य पुव्वाण होंति लक्खाईं । पंच३ य तिण्णेगं ४-५ चिय वासाणं सय सहस्सा उ ॥ ३८० ॥ ३९२२. पंचाणउतिसहस्सा ६ चउरासीती७ य सट्ठि८ तीसा९ य ।
दस १० तिण्णि ११ सहस्साई, सत्तसया १२ आउ चक्कीणं ॥ ३८१ ॥ ३९२३. चुलसीती१ बावत्तरि २[? य] सट्ठि३ तीस४ दस वासलक्खाई५ । पण्णट्ठि सहस्साई ६ छप्पन्ना ७ बारसेगं ८ - ९ च ॥ ३८२ ॥ आऊ अद्धचक्कीणं ॥ २०
३९२४. सामण्ण-विसेसेणं तिण्ह वि जिण चक्कि - केसवाणं तु । दस वि वासेसेवं आउपमाणं मुणेयव्वं ॥ ३८३ ॥
[गा. ३८४-८५. दसखेत्तजिणाणं वंसा गोत्ताणि य] ३९२५. मुणिसुव्वओ घरजिणो नेमिजिणो अग्गिसेण हरिवंसे । अवसेसा तित्थयरा सव्वे इक्खागवंसा उ ॥ ३८४ ॥
१. “ पञ्चमके गृहे - स्थापना कोष्ठकगृहे " इत्यर्थः ॥
ર
१५
२५
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४४
पइण्णयसुत्तेसु ३९२६. मुणिसुव्वओ धरो वि हु गोयमगोत्तऽग्गिसेण नेमी य ।
अवसेसा तित्थयरा कासवगोत्ता मुणेयव्वा ॥३८५॥
[गा. ३८६-८८. कुमार-राय-चक्कवट्टितित्थयरा] ३९२७. वीरो अरिहनेमी पासो मल्ली य वासुपुज्जो य ।
एते मोतूण जिणे अवसेसा आसि रायाणो ॥ ३८६ ॥ ३९२८. रायकुलेसु वि जाया विसुद्धवंसेसु खत्तियकुलेसु ।
न य इच्छियाभिसेया कुमारवासेसु पव्वइया ॥ ३८७॥ ३९२९. संती कुंथू य अरो अरहंता चेव चक्कवट्टी य ।
अवसेसा तित्थयरा मंडलिया आसि रायाणो ॥३८८॥
[गा. ३८९. चउव्वीसइतित्थयरसमयनिरूवगा अरया] ३९३०. उसभजिणो उप्पण्णो चरिमंते सुसमदूसमाए उ ।
तेवीसं तित्थयरा दूसमसुसमाए उप्पण्णा ॥ ३८९॥
[गा. ३९०-९१. चउवीसइतित्थयराणं पुबभवे रायत्ताइ-सुयनाणनिरूवणं] ३९३१. मंडलिया रायाणो जिणतेवीसं तु होंति पुव्वभवे ।
उसभो पुण तित्थयरो बोधव्वो चक्कवट्टी उ ॥३९० ॥ ३९३२. तेवीसं तित्थयरा पुव्वभवेक्कारसंगवी आसि।
उसभो पुण तित्थयरो चोदसपुवी मुणेयव्वो ॥ ३९१॥ [गा. ३९२-९५, चउव्वीसइजिणाणं निक्खमणनगरी-समय-सहपव्वइयसंखा] ३९३३. उसभो य विणीयाए, बारवतीए अरिट्ठवरनेमी ।
अवसेसा तित्थयरा निक्खता जम्मभूमीसु ॥ ३९२॥ ३९३४. मल्ली पासो अरहा सेजंसो चेव वासुपुज्जो य ।
पुव्वण्हे पव्वइया, सेसा पुण पच्छिमण्हम्मि ॥ ३९३॥ - ३९३५. एगो भगवं वीरो, पासो मल्ली य तिहिं तिहिं सएहिं ।
भगवं पि (१ च) वासुपुज्जो छहिं पुरिससएहिं निक्खंतो ॥३९४ ॥
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३९३६. उग्गाणं भोगाणं राइण्णाणं च खत्तियाणं च ।
चउहिं सहस्सेहिं उसभो, सेसा उ सहस्सपरिवारा ॥ ३९५॥
[गा. ३९६-९९. सेसनवखेत्तजिणपव्वजानिर्देसो] ३९३७. उदिओदियकुल-वंसा सव्वे वि य जिणवरा चउव्वीसं ।
धण-कणग-रयणनिचए अवइज्झिय ते उ पव्वइया ॥३९६॥ ३९३८. समणगणपवरगुरुणो भवियजणविबोहगा जिणवरिंदा।
पंचमहव्वयजुत्ता तव-चरणुवएसगा धीरा ॥३९७॥ ३९३९. सीहत्ता निक्खंता, सीहत्ता चेव विहरिया धीरा ।
सीहेहिं सीहसरिसं सीहललियविक्कम पत्ता ॥३९८॥ ३९४०. सण-नाण-चरित्तस्स देसगा चरणनिच्छयविहण्णू ।
नवसु वि वासेसेवं निक्खता खायकित्तिजिणा ॥३९९॥ [गा. ४००-२. चउव्वीसइजिणाणं निक्खमणतवा पढमभिक्खाओ य] ३९४१. सुमइत्थ निचभत्तेणं निग्गओ, वासुपुज्जो जिणो चउत्थेण ।
पासो मल्ली वि य अट्टमेण, सेसा उ छद्रेणं ॥४००॥ ३९४२. संवच्छरेण भिक्खा लद्धा उसमेण लोगनाहेण । ___१५
सेसेहि बीयदिवसे लद्धाओ पढमभिक्खाओ ॥४०१॥ ३९४३. उसमस्स पढमभिक्खा खोयरसो आसि लोगनाहस्स ।
सेसाणं परमन्नं अमयरसरसोवमं आसि ॥४०२॥ [गा. ४०३-५. उसभाइदसखेत्तजिणाणं केवलनाणसमयपरूवणाइ] ३९४४. मैल्ली पासुसभस्स य णाणं सेजंस वासुपुज्जस्स ।
पुव्वण्हे उप्पण्णं, सेसाणं मज्झिमण्हम्मि ॥४०३॥ ३९४५. चंदाणण मरुदेवे य, अग्गिदत्ते य जुत्तिसेणजिणे ।
सेज्जसे पुन्वण्हे, सेसाणं पच्छिमण्हम्मि ॥४०४॥
१. भवउझिय हं० की० ॥ २. " तेवीसाए नाणं उप्पण्णं जिणवराण पुन्वण्हे । वीरस्स पच्छिमण्हे पमाणपत्ताए चरिमाए ॥" इति आवश्यकनियुक्तौ, गा० २५३ ॥ ३. मम्मि ६० की० ॥
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४६
१०
५ ३९४७. उसभस्स पुरिमताले, बारवतीए अरिनेमिस्स । आसमपयउज्जाणे मल्लिस्स मणोरमे चेव ॥ ४०६॥
१५
पद्दण्णयसुत्ते
३९४६. दससु वि वासेसेवं दस दसमेगं तु केवली होंति । दस चैव धम्मतित्था निद्दिट्ठा वीयरागेहिं ॥ ४०५॥
२०
[गा. ४०६ - ११. चउव्वीसइजिणाणं केवलनाणभूमीओ चेहयरुक्खपमाणं चेयरुक्खनामाई च]
३९४८. नाणं च वड्ढमाणस्स उज्जुवालीनईए तीरम्मि । सेसाणं सव्वाणं जेसुजाणेसु निक्खता ॥ ४०७ ॥ ३९४९. बत्तीसई धणूइं चेइयरुक्खो उ वड्ढमाणस्स । साणं पुण रुक्खा सरीरओ बारसगुणा उ ॥ ४०८ ॥
३९५०. नग्गोह १ सत्तवन्ने २ साली (ले) ३ पियए ४ पियंगुरुक्खे ५ य । छत्तोहे ६ य सिरीसे ७ नागे ८ मालू ९ पियंगू
(? पिलक्खू ) १० य ॥ ४०९॥ ३९५१. तेंदुय ११ पाडलि १२ जंबुय १३ आसोट्ठे १४ तह य होइ
दविन्ने १५ । तत्तो य नंदीरुक्खे १६ तिलए १७ चूए १८ असोगे १९ य ॥ ४१० ॥ ३९५२. चंपग २० बउले २१ वेडस २२ धावोडग (? धायइरुक्खे य) २३ सांलते २४ चेव । नाणुप्पयाय रुक्खे जिणेहिं एए अणुग्गहिया ॥ ४११ ॥
[गा. ४१२ - २१. चउव्वीसइजिणाणं केवल संपत्ति मास-पक्ख-तिहिसमयवेला - नक्खत्ता केवलनाणतवो य ]
३९५३. नाणुप्पयाय मासा फग्गुण १ पोसे २ य कत्तिए ३ पोसे ४ । चेत्ते ५ चेत्ते ६ फग्गुण ७ फग्गुण ८ चेत्ते ९ य वइसाहे १० ||४१२ ॥
१. ' सालतेयए 'चेव' सर्वासु प्रतिषु ॥
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३९५४. वइसाह ११ चेत्त १२ वइसाह १३ ऽसाढ १४ फग्गू १५ .
भद्दवय १६ चेत्ते १७। कत्तिय १८ मग्गसिरे १९ या वइसाहे २० मग्गसिर २१
ऽसोए २२॥४१३॥ ३९५५. चेत्ते २३ वइसाहे २४ या मांसेए, अधुण पक्ख वोच्छामि। ५ बहुले १ जोण्हा पंच २-६ य बहुले अटेव ७-१४ य
कमेणं ॥ ४१४॥ ३९५६. सुद्धो १५ बहुलो १६ सुद्धा य तिन्नि १७-१९ बहुलो २०
___ य सुद्ध २१ बहुलदुगं २२-२३ । सुद्धो २४ य पक्न एते, एत्तो दिवसे पवक्खामि ॥ ४१५॥ १० ३९५७. एक्कारसि १ एक्कारसि २ पंचमि ३ चाउद्दसी ४ य एक्करसी ५। पुन्निम ६ छट्ठी ७ पंचमि ८ [पंचमि ९] तह सत्तमी १०
नवमी ११ ॥४१६॥ ३९५८. बारसि १२ सत्तमि १३ अट्ठमि १४ एक्कारसि १५ सत्तमी
ततियवारा १६-१८। १५ एक्कारसी १९ य अट्ठमि २० एक्कारसि २१ तह
यऽवामासा २२ ॥४१७॥ ३९५९. तत्तो चउत्थि २३ दसमी २४ कमेण नाणुप्पया[? दिणा] एते ।
वेलाए काए नाणं कस्सुप्पन्नं ? इमं सुणसु ॥४१८॥ ३९६०. उसभजिणस्स य सेज्जंस वासुपुजस्स मल्लि-पासाणं ।
पुन्वण्हे नाणुपया, सेसाणं पच्छिमदिणम्मि ॥ ४१९ ॥ ३९६१. जे चेव जम्मरिक्खा नाणुप्पत्तीए होंति ते चेव ।
भणिया रिक्खा, एत्तो वोच्छामि तवं समासेणं ॥ ४२०॥ ३९६२. उसभस्स अट्ठमणं, चउत्थभत्तेण वासुपुज्जस्स ।
केवलनाणुप्पत्ती सेसाणं छट्ठभत्तेणं ॥४२१॥
१. "मासाः एते, अधुना पक्षान् वच्मि" इत्यर्थः॥
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮
१० ३९६७. बेंटुट्ठाई ( ? ) सुरभिं जल-थलयं दिव्वकुसुमनीहारिं । पयरेंति समंतेणं दसद्भवन्नं कुसुमवासं ॥ ४२६ ॥ ३९६८. तत्तो य समंतेणं कालागुरु-कुंदुरुक्कमीसेणं ।
गंधेण मणहरेणं [? च] धूवघडियं विउव्वेंति ॥ ४२७ ॥ ३९६९. उक्किडिसीहनादं कलयलसद्देण सव्वओ सव्वं । तित्थगरपायमूले करेंति देवा निवयमाणा ॥ ४२८ ॥ ३९७०. अब्भंतर - मज्झ - बहिं विमाण - जोइसिय-भवणवासिकया । पागारा तिन्नि भवे रयणे कणगे य रयए य ॥ ४२९ ॥ ३९७१. मणि-रयण-हेमया वि य कविसीसा, सव्वरयणिया दारा । सव्वरयणामय च्चिय पडाग-धय- तोरणविचित्ता ॥ ४३० ॥
१५
पण्णत्ते
[गा. ४२२ - ४७. वित्थरओ समवसरणवण्णणा ] ३९६३. उप्पण्णम्मि अणंते, नट्ठम्मि य छाउमत्थिए नाणे । तो देव-दाणविंदा करेंति पूयं जिणिंदाणं ॥ ४२२ ॥ ३९६४. भवणवइ वाणमंतर जोइसवासी विमाणवासीय ।
सव्विड्ढी परिसा कासी नाणुप्पयामहिमं ॥ ४२३ ॥ ३९६५. मणि-कणग-रयणचित्तं भूमीभागं समंतओ सुरभिं । आजोयणंतरेण करेंति देवा विचित्तं तु ॥ ४२४ ॥ ३९६६. मणि-कणग-रयणचित्ते समंतओ तोरणे विउर्व्विति । सच्छत्त-सालि (ल) भंजिय-मयरद्धयचिंधसंठाणे ॥ ४२५ ॥
२०
३९७२. चेइदुम-पेढ - छंद ग - आसण- छत्तं च चामराओ य ।
जं चऽण्णं करणिज्जं करेंति तं वाणमंतरिया ॥ ४३१ ॥ ३९७३. सूरो (१ सूरुद ) य पच्छिमाए ओगाहंतीए पुव्वओ ऐति । दोहि परमेहि पाया मग्गेण य होंति सत्तऽन्ने ॥ ४३२ ॥
१. बिठाई ६० की ० । “वेंटट्ठाइ " आवश्यक निर्युक्तौ गा० ५४६, पदस्यास्य हारिभद्रीयवृत्तिथा - " वृन्तस्थायि " ॥ २. उक्किसी सं० ॥ ३. 'नाए ६० की ० ॥ ४ तेति सं० की ० ॥
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३९७४. आयाहिण पुव्वमुहो तिदिसि पडिरूवगा उ देवकया।
जेट्ठगणी अण्णो वा दाहिणपासे अदूरम्मि ॥ ४३३॥ ३९७५. जे ते देवेहिं कया तिदिसि पडिरूवगा जिर्णिदाणं ।
तेसि पि तप्पभावा तयाणुरूवं हवइ रूवं ॥ ४३४॥ ३९७६. सीहासणे निसन्ना रत्तासोगस्स हेर्दुओ वीरा ।
सक्का सहेमजाले गेण्हंति सयं तु छत्ताई ॥ ४३५॥ ३९७७. दो होति चामराओ सेयाओ मणिमएहिं दंडेहिं ।
ईसाण-चमरसहिया धरेंति ते जिणवरिंदाणं ॥४३६ ॥ ३९७८. तित्थाइसेस संजय, देवी वैमाणियाण, समणीओ।
भवणवइ-वाणमंतर-जोइसियाणं च देवीओ॥ ४३७॥ ३९७९. केवलिणो तिउण जिणे तित्थपणामं च मग्गओ तेसिं ।
मुणिमादी वि नमंता वयंति सट्ठाणसट्ठाणं ॥ ४३८॥ ३९८०. भवणवती जोइसिया बोधव्वा वाणमंतरसुरा य ।
वेमाणिया य मणुया पयाहिणं जं च निस्साए ॥४३९॥ ३९८१. पविसंति स-महियंदा उत्तरदारेण कप्पवासिसुरा । राया नर-नारिगणा जे वि य देवा वणयराणं ॥४४०॥
. ॥ गयमुत्तरदारं ॥ ३९८२. कप्पवइअंगणाओ अणगारा वि य पुरथिमिल्लेणं ।
पविसंती नाणामणिकिरणोदारेण दारेणं ॥ ४४१॥ पुत्वदारं ॥ ३९८३. आगच्छंती अइसुंदरेण दारेण दक्षिणेणं तु । भवणवइ-वाणमंतर-जोइसियाणं च देवीओ॥४४२॥
॥[दक्खिणदारं] ॥ ३९८४. जे भवणवई देवा अवरद्दारे तओ [१ य] पविसंति । तेणं चिय जोइसिया देवा दइयाजणसमग्गा ॥ ४४३॥
[पच्छिमदार] ॥ २५ १. हिटिमा हं० की० ॥ २. °पमाणं च प्रतिपाठः॥ ३. पगय है. की०॥
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५०
पइण्णयसुत्तेसु ३९८५. एकेकीय दिसाए तिगं तिगं होइ सन्निविट्ठ तु ।
आइ-चरिमे विमिस्सा थी-पुरिसा सेस पत्तेयं ॥ ४४४ ॥ ३९८६. एतं महिडियं पणिवयंति ठियमवि वयंति पणमंता ।
न वि जंतणा, न विकहा, न परोप्परमच्छरो, न भयं ॥ ४४५॥ ५ ३९८७. बीयम्मि होति तिरिया, तइए पागारमंतरे जाणा ।
पागारजढे तिरिया वि हुंति पत्तेय मिस्सा वा ॥ ४४६॥ ३९८८. तित्थपणामं काउं कहेइ साहारणेण सद्देणं ।
सव्वेसिं सन्नीणं जोयणनीहारिणा भयवं॥४४७॥
[गा. ४४८-५१. दसखेत्तसमुद्भूयउसभाइजिणसमए
पडिक्कमण-संजमभेदाइपरूवणं] ३९८९. सपडिक्कमणो धम्मो पुरिमस्स य पच्छिमस्स य जिणस्स ।
मज्झिमयाण जिणाणं कारणजाए पडिक्कमणं ॥४४८॥ ३९९०. जो जाहे आवजइ साहू अण्णयरगम्मि ठाणम्मि ।
सो ताहे पडिक्कमई मज्झिमयाणं जिणवराणं ॥४४९॥ १५ ३९९१. बावीसं तित्थयरा सामाइयसंजमं उवदिसंति ।
छओवठावणं पुण वयंति उसभो य वीरो य ॥४५०॥ ३९९२. एवं नवसु वि खेत्तेसु पुरिम-पच्छिम[ग]-मज्झिमजिणाणं ।
वोच्छं गणहरसंखं जिणाण, नामं च पढमस्स ॥४५१॥
[गा. ४५२-६४. चउव्वीसइजिणाणं गणहरा] २० ३९९३. उसभजिणे चुलसीती[य] गणहरा उसभसेणआदीया १ ।
अजियजिणिंदे नउतिं तु, सीहसेणो भवे आदी २॥४५२॥ ३९९४. चारू य संभवजिणे, पंचाणउती य गणहरा तस्स ३।
पढमो य वजनाभो अभिनंदण, तियऽधिकसयं तु ४ ॥४५३॥
१. पत्तं मप्रतिपाठः ॥
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ३९९५. सोलसयं सुमइस्स उ, चमरो चिय पढमगणहरो तस्स ५।
सज्जो य सुप्पभजिणे, सयमेक्कारं गणहराणं ६ ॥४५४॥ ३९९६. होइ सुपास वियब्भो, पंचाणउती य गणहरा तस्स ७ ।
दिण्णो य पढमसिस्सो, तेनउई हुंति चंदाभे ८॥४५५॥ ३९९७. सुविहिजिणे वाराहो, चुलसीतिं गणहरा भवे तस्स ९।
नंदो य सीयलजिणे, एक्कासीतिं मुणेयव्वा १० ॥४५६॥ ३९९८. सेजसे सत्तत्तरि, पढमो सिस्सो य गोत्थुभो होइ ११ ।
छावट्ठी य सुभूमो बोधव्वा वासुपुज्जस्स १२॥४५७॥ ३९९९. विमलजिणे छप्पन्ना गणहर, पढमो य मंदरो होइ १३।
पण्णासाऽणंतजिणे, पढमस्सिस्सो जसो नाम १४॥४५८॥ ४०००. धम्मस्स होइ रिट्ठो, तेयालीसं च गणहरा तस्स १५ ।
चक्काउधो य पढमो, चत्तालीसा य संतिजिणे १६ ॥४५९॥ ४००१. कुंथुस्स भवे संबो, सत्तत्तीसं च गणहरा तस्स १७।
कुंभो य अरजिणिंदे, तेत्तीसं गणहरा तस्स १८॥४६०॥ ४००२. भिसगो मल्लिजिणिंदे, अट्ठावीसं च गणहरा तस्स १९ ।
मुणिसुव्वयस्स मल्ली, अट्ठारस गणहरा तस्स २० ॥ ४६१॥ ४००३. सुभो नमिजिणवसभे, एक्कारस गणहरा चरिमदेहा २१ ।
नेमिस्स वि अट्ठारस, गणहर पढमो य वरदत्तो २२॥४६२॥ ४००४. पासस्स अनदिण्णो पढमो अट्ठव गणहरा भविया २३ ।
जिणवीरे एक्कारस, पढमो से इंदभूई उ २४ ॥४६३॥ ४००५. गणहरसंखा भणिया जन्नामो पढमगणहरो जस्स ।
एतो सीसिणिनामा उसभादीणं तु वोच्छामि ॥ ४६४॥
१५
१. अत्र समवायाङ्गे 'सुव्वय' पाठान्तरे च 'सुजय' इत्यस्ति ॥ २. अत्र समवाथाङ्गे ‘आणंदो' इत्यस्ति ॥ ३. बावट्ठी हं. की० ॥ ४. अत्र समवायाङ्गे 'सुहम्मे' इत्यस्ति ॥ ५. अत्र समवायाङ्गे ‘सय ' इत्यस्ति ॥ ६. 'मल्ली' स्थाने समवायाने 'इंद' इत्यस्ति ॥ ७. 'सुंभ' स्थाने समवायाने 'कुंमे' इत्यस्ति ॥ ८. 'अजदिण्णो' स्थाने स्नानाङ्गे 'सुभ' इत्यस्ति, समवायाझे 'दिण्णे' इत्यस्ति।
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
[गा. ४६५-७०. चउव्वीसइजिणाणं सिस्सिणीओ ]
४००६. उसभस्स होई बंभी १ फग्गू अजियस्सर संभवे सम्मा३ । अभिनंदणस्स अजिया ४ कासवि सुमतीजिनिंदस्स५ ।। ४६५ ॥ ४००७. पउमप्पभस्स तु रती६ सोम सुपासस्स पढमसिस्सिणि७ य । चंदप्पभस्स सुँमणा८ वारुणि सुविहिस्स जेट्ठा ९ ॥ ४६६ ॥ ४००८. सीयलजिणस्स सुजसा १० सेज्जंसजिणस्स धारिणी पढमा ११ । धरणी य वासुपुजे १२ धरा य विमलस्स जेट्ठऽज्जा १३ ॥ ४६७ ॥ ४००९. पउमा अनंतइजिणे १४ सिवा य धम्मे१५ सुती य संतिस्स १६ । कुंथुस्स दमिणी खलु१७ जेट्टऽज्जा रक्खिय अरस्स १८ ॥ ४६८ ॥ १० ४०१०. बंधुमती मल्लिस्स उ१९ मुणिसुव्वयजिणवरस्स पुप्फवती २० । अणिला य नमिजिणे २१ जक्खदिण्ण तहऽरिट्ठनेमिस्स २२ ॥४६९॥ ४०११. पासस्स पुप्फचूला २३ वीरजिणिंदस्स चंदणऽज्जा उ २४ । एयाओ पढाओ वक्खाया सिस्सिणीओ उ ॥ ४७० ॥
४५२
५
१५
२०
[गा. ४७१ - ९५. चउव्वीसइजिणाणं सीसपरिवारो समकालरायाणो माया-पियरो य] ४०१२. तित्थयराणं सीसे वोच्छामि थुई सहस्सपरिगीए ।
राया जो तम्मि जुगे अहेसि पिति - मायरो अह वा ॥ ४७१ ॥ ४०१३. चुलसीतिसहस्साइं उसभजिणिंदस्स सीसपरिवारो ।
भरहमहियस्स धणियं मरुदेवी - नाभितणुयस्स १ ॥ ४७२ ॥ ४०१४. एगं तु सयसहस्सं अजियजिदिस्स सीसपरिवारो ।
सगरमहियस्स धणियं विजया - जियसत्तुपुत्तस्स २ ॥ ४७३ ॥ ४०१५. दो चेव सयसहस्सा सीसाणं आसि संभवजिणस्स ।
मित्त विरित्यस्सा सेणाए - जियारितणयस्स ३ ॥ ४७४ ॥
१.
होइ वग्गू फग्गू ६० की ० ॥ २. 'अजिया' स्थाने अतिराणी' इति समवायाने, आगमोदयसमितिप्रकाशितात्तौ तु ' अजिया' इत्यस्ति ॥ ३. सुलसा समवाया ॥ ४. 'दामिनी' स्थाने 'अंजू' समवाया ॥ ५. पिय-मा हं० की ० ॥
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५३
१०
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४०१६. तिन्नेव सयसहस्सा अभिनंदणजिणवरस्स सीसाणं ।
सव्वविरियत्थुयस्सा सिद्धत्था-संवरसुयस्स ४ ॥ ४७५ ॥ ४०१७. तिन्नेव सयसहस्सा वीससहस्सा य आसि सुमइस्स ।
जियसेणपणमियस्सा सुमंगला-मेहतैणयस्स ५ ॥ ४७६ ॥ ४०१८. तिण्णेव सयसहस्सा तीससहस्सा य आसि पउमाभे ।
दाणविरियत्थुयस्स उ सुसीम-धररायतणयस्स ६ ॥४७७॥ ४०१९. तिन्नेव सयसहस्सा सीसाणं आसि जिणसुपासस्स ।
धम्मविरियत्थुयस्स पुहईए-पैइट्टतणयस्स ७॥४७८॥ ४०२०. चंदप्पहस्स सीसा अड्ढाइजा य सयसहस्साई ।
मघवमहियस्स धणियं लक्खण-महसेणतणयस्स ८ ॥ ४७९॥ ४०२१. दो चेव सयसहस्सा सीसाणं होंति पुप्फदंतस्स ।
जुद्धविरियत्थुयस्सा रामा-सुग्गीवपुत्तस्स ९॥४८०॥ ४०२२. एगं तु सयसहस्सं सीसाणं आसि सीयलजिणस्स ।
सीमंधरमहियस्स उ नंदाए दढरहसुयस्स १० ॥४८१॥ ४०२३. चुलसीतिसहस्साई सेजंसजिणस्स सीसपरिवारो।
तिविट्ठमहियस्स तहा विन्हाए-विन्हुपुत्तस्स ११ ॥ ४८२॥ ४०२४. बावत्तरि सहस्सा सीसाणं आसि वासुपुज्जस्स ।
दुविट्ठमहियस्स तहा जाए वसुपुज्जपुत्तस्स १२ ॥ ४८३॥ ४०२५. अट्ठविसहस्साई विमलजिणिंदस्स सीसपरिवारो।
पणयस्स संभवनिवा कयवम्मा-सम्मतणयस्स १३॥४८४ ॥ ४०२६. छावट्ठिसहस्साई सीसाणं आसि गंतइजिणस्स ।
पुरिसोत्तममहियस्स य सुजसाए-सीहतणयस्स १४ ॥४८५॥ ४०२७. चउसविसहस्साई धम्मजिणिंदस्स सीसपरिवारो।
महियस्स पुरिससीहेणं सुव्वय-भाणूण तणयस्स १५॥ ४८६॥ १. ला-सीह° ई० की० ॥ २. तणुय° ई० की० ॥ ३. °पयट्ट सं० ॥ ४. विम्हाए-विन्हपु हं० की.॥ ५. वासपु प्रतिपाठः ॥ ६. कायाए वासपुजस्स ॥ प्रतिपाठः ॥ ७. °य भाणयत सं०। °य भण्णेयत हं० की० । मूलस्थः पाठोऽत्र समवायाङ्गपाठानुसारेण परिकल्पितोऽस्ति ॥
२०
-
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५४
५ ४०३०. पण्णासं तु सहस्सा सीसाणं आसि अरजिनिंदस्स ।
पणयस्स सुभूमेणं देवीए - सुदरिसणसुयस्स १८ ॥ ४८९ ॥ ४०३१. चत्तालीस सहस्सा मल्लिजिणिंदस्स सीसपरिवारो ।
अजियंजियमहियस्स य पभावती - कुंभपुत्तस्स १९ ॥ ४९० ॥
१०
परण्णयसुत्ते
४०२८. बावट्ठिसहस्साइं संतिजिनिंदस्स सीसपरिवारो ।
नारायणमहियस्सय अराए - वीससेणस्स १६ ॥ ४८७ ॥ ४०२९. स िं तु सहस्साई कुंथुजिनिंदस्स सीसपरिवारो ।
कोणालगमहियस्स य सिरीए सूरस्स य सुयस्स १७ ॥ ४८८ ॥
२०
४०३२. मुणिसुव्वयस्स तीसं साहस्सीओ अहेसि सीसाणं ।
विजयस्सयन मिस्स य सुमित्त - परमावइसुयस्स २० ॥ ४९१ ॥ ४०३३. वीसं साहस्सीओ सीसाणं नभिजिदिपरिवारो ।
जीवगरायनयस्सा वप्पाए-विजयतणयस्स २१ ॥ ४९२ ॥ ४०४४. अट्ठारस य सहस्सा सीसाणं आसि रिट्ठनेमिस्स ।
कन्हेण पणमिस्स य सिवा-समुद्दाण तणयस्स २२ ॥ ४९३ ॥
१५ ४०३५. सोलस साहस्सीओ पासजिणिंदस्स सीसपरिवारो ।
महियस्स पसेणइणा सुयस्स वम्मा - Ssससेणस्स २३ ॥ ४९४ ॥ ४०३६. चोइस साहस्सीओ सीसाणं आसि वडमाणस्स ।
सेणियरायनयस्सा तिसिला - सिद्धत्थतणयस्स २४ ॥ ४९५ ॥
[गा. ४९६ - ५२६. चउव्वी सइजिणाणं अंतराई नयरीओ य] ४०३७. ओसप्पिणीइमीसे जिणंतरसमुट्ठिएण कालेणं ।
वोच्छामि चउव्वीसं अरहंते भारहे वासे ॥ ४९६॥ ४०३८. तइयसमा परि निव्वुयतिवास अद्धनवमा ससेसम्म । उसभजिणरायखत्तिय जिणवंसपगट्टवणियाए ॥ ४९७ ॥
१. अत्राऽऽवश्यकनिर्युक्तौ 'कोसलपुरं' इत्यस्ति, गा० ३८२॥
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४०३९. उसभाओ उप्पण्णं पण्णासाकोडिसय सहस्सेहिं । तं सागरोवमाणं अजियजिनिंदं विणीयाओ ॥ ४९८ ॥ ४०४०. तीसाए सागरोवमको डिसय सहस्सअंतरुप्पणं ।
अजियाओ संभवजिणं सावत्थीए वियाणाहि ॥ ४९९ ॥ ४०४१. दसको डि [सय ] सहस्साइं अंतरं जस्स उदहिनामाणं । तं संभवाओ अभिनंदणं विणीयाए उप्पण्णं ॥ ५०० ॥ ४०४२. नवकोडिसयसहस्साइं अंतरं जस्स उदहिनामाणं । अभिनंदणाओ सुमई उप्पन्नमओ विणीयां ॥ ५०१ ॥ ४०४३. नउती य सागरोवमको डिसहस्सेहि जो समुप्पण्णी । सुमईओ उमाभो सो कोसंबीए नायव्वो । ५०२ ॥ ४०४४. पउमाभाओ सुपासं वाणारसिउत्तमं समुप्पण्णं ।
तं सागरोवमाणं कोर्डिसहस्सेहिं नवहिं जिणं ॥ ५०३॥ ४०४५. कोडिसएहिं नवेहिं उप्पण्णं चंदपुरवरे रम्मे ।
चंदप्पमं समुद्दोवमाण सिद्धं सुपासाओ ॥ ५०४ ॥ ४०४६. चंदप्पभाओ सुविहिं कुमुद - कमल-मल्लियाधवलदंतं । कायंदीउप्पण्णं वियाण नउतीए कोडीहिं ॥ ५०५ ॥ ४०४७. कोडीहिं नवहिं भद्दिलपुरम्मि सीयलजिणं समुप्पण्णं । रयणागरोवमाणं वियाण तं पुप्फदंताओ ।। ५०६ ॥ ४०४८. जाणाहि सीयलाओ सेज्जंसं ऊणियाए कोडीए । तं सागरोवमाणं सएहि वासेहि य इमेहिं ॥ ५०७ ॥ ४०४९. छावट्ठिसय सहस्सा छव्वीसं खलु भवे सहस्साइं ।
एएहिं ऊणिया खलु मग्गिल्ला कोडि सीहपुरे ॥ ५०८ ॥ ४०५०. सेज्जंस वासुपुज्जं चंपाए सगलचंद सोममुहं ।
चउप्प (प ) ण्णा उप्पण्णं सागर सिरिनामधेज्जाणं ॥ ५०९ ॥
१. एहिं प्रतिपाठः ॥
'
४५५
ц
१०
१५
२०
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५६
पइण्णयसुत्तेसु ४०५१. विमलं च वासुपुज्जा कंपिल्लपुरे विलीणसंसारं ।
तीसाए समुप्पण्णं सागरसिरिनामधेजाणं ॥५१०॥ ४०५२. नवहि वियाणसु नवचंपगप्पभं सागरोवम(१सागरा) समुप्पणं ।
तमणंतमउज्झाए विमलाओ गतिगयं विमलं ॥५११॥ ५ ४०५३. चत्तारि अणंतजिणाओ अंतरं जस्स उदहिनामाणं ।
रयणपुरे उप्पण्णं अप्पडिधम्मं जिणं धम्मं ॥५१२॥ ४०५४. तिहिं सागरोवमेहिं ऊणेहिं गयपुरम्मि संतिजिणं ।
धम्माओ उप्पण्णं तिहिं च चउभागपलिएहिं ॥५१३॥ ४०५५. पलिओवमस्स अद्धे संतिजिणाओ य अंतरं होइ ।
गयपुर उप्पण्णस्स [उ] कुरुकुलतिलयस्स कुंथुस्स ॥५१४॥ ४०५६. पलियचउभागेण य कोडिसहस्सूणएण वासाणं ।
अरजिणवरं गयपुरे कुंथुजिणाओ समुप्पणं ॥५१५॥ ४०५७. मल्लिजिणं महिलाए अराओ एक्कूणवीसमरिहंतं ।
जाणाहि समुप्पण्णं कोडिसहस्सेण वासाणं ॥५१६॥ १५ ४०५८. मल्लिजिणा उप्पण्णं चउपण्णावाससयसहस्सेहिं ।
मुणिसुव्वयं मुणिवरं हरिवंसकुलम्मि रायगिहे ॥ ५१७॥ ४०५९. महिलाए नमिजिणिदं नवनवणीयसुकुमालसव्वंगं ।
छव्वाससयसहस्सेहिं सुव्वयाओ समुप्पण्णं ॥५१८॥ ४०६०. वाससयसहस्साणं पंचण्डं पुव्ववीरकुलकेउं ।
सोरियअरिट्ठनेमिं दसारकुलनंदणं जाणे ॥ ५१९॥ ४०६१. 'तेसीयसहस्सेहिं सएहिं अट्ठमेहिं वैरिसेहिं ।
नेमीओ समुप्पण्णं वाराणसिसंभवं पासं ॥ ५२० ॥ ४०६२. वाससएहिं वियाणह अडाइजेहिं नाइकुलकेउं ।
पासाओ समुप्पण्णं कुंडपुरम्मी महावीरं ॥ ५२१ ॥ १. 'पुरउ उप्प प्रतिपाठः॥ २. तेतीससह ला० विना ॥ ३. वरिसाभो। ला० विना ॥ ४. नागकुला० विना ।।
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
४०६३. जाव य उसभजिनिंदो जा चेव य वडूमाण जिणचंदो | अह सागरोवमाणं कोडाकोडी भवे कालो ॥ ५२२ ॥ ४०६४. बायालीस सहस्सेहिं ऊणिया वच्छराण जाणाहि । एक्कं कोडाकोडं उदहिसमाणाण माणाणं ॥ ५२३ ॥ ४०६५. पुरिम - चरिमेसु अट्ठसु अव्वोच्छिन्नं जिणेसु तित्थं ति । मज्झिम य सत्सु वोच्छेओ एत्तियं कालं ॥ ५२४ ॥ ४०६६. चउभाग चउब्भागा तिण्णि चउब्भाग पलियमेगं च । तिन्नेव चउब्भागा चउत्थभागो चउब्भागो ॥ ५२५ ॥ ४०६७ एवं तु मए भणिया जिणंतरा जिणवरिंदचंदाणं । एतो परं तु वोच्छं सिद्धिगया जाए वेलाए । ५२६ ॥
[गा. ५२७ - ५४. दसखेत्तसमुन्भूय उस भाइ जिणाणं सिद्धिगमणनक्खत्ताइ ] ४०६८. उसभो य भरहवासे, बालचंदाणणो य एवए ।
दस वि य उत्तरसाढाहिं पूव्वसूरम्मि सिद्धिगया ॥ ५२७ ॥ ४०६९. अजिओ य भरहवासे, एरवयम्मी सुचंदजिणचंदो |
रोहिणिजोगे दस विय सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५२८ ॥ ४०७०. अभिनंदणो य भरहे, एरवए नंदिसेणजिणचंदो |
दस वि पुणव्वसुजोगे सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५२९ ॥ ४०७१. सुमती य भरहवासे, इसिदिण्णजिणो य एरवयवासे ।
दस विजिणा उ मघाहिं सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५३० ॥ ४०७२. भरहे य सुपासजिणो, एरवए सामचंदजिणचंदो |
दस वि विसाहाजोगे सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५३१ ॥ ४०७३. चंदप्पभो य भरहे, एरवए दीहसेणजिणचंदो |
दस वि अणुराहजोगे सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५३२ ॥ ४०७४. भरहे य सीयलजिणो, एरवए सव्वई जिणवरिंदो । दस विदगदेवा सिद्धिगया पुव्वसुरभि ॥ ५३३ ॥
४५७
१०
१५
२०
२५
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________
४५८
पइण्णयसुत्तेसु ४०७५. भैरहे सेज्जंसजिणो, एरवए जुत्तिसेणजिणचंदो ।
दस वि सवणजोएणं सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५३४॥ ४०७६. एवमसीति जिणिंदा अट्ठमयट्ठाणनिट्ठवियकम्मा ।
दससु वि खेत्तेसेए सिद्धिगया पुव्वसूरम्मि ॥ ५३५॥ ५ ४०७७. भरहे य संभवजिणो, एरवए अग्गिसणजिणचंदो ।
मिगसिरजोगे दस वी सिद्धिगया अवरसूरम्मि ॥ ५३६ ॥ ४०७८. पउमप्पभो य भरहे, वयधारिजिणो य एरवयवासे ।
दस वि मघाजोएणं सिद्धिगया अवरसूरम्मि ॥ ५३७॥ ४०७९. सुविही य भरहवासे, एरवयम्मि य सयाउजिणचंदो ।
दस वि जिणा मूलेणं सिद्धिगया अवरसूरम्मि ॥ ५३८ ॥ ४०८०. भरहे य वासुपुज्जो, सेजंसजिणो य एरवयवासे ।
दस वि जिणा संवणेणं सिद्धिगया अवरसूरम्मि ॥५३९॥ ४०८१. एते चत्तालीसं अट्ठमयट्ठाणनिट्ठवियकम्मा ।
दससु वि वासेसेवं सिद्धिगया अवरसूरम्मि ॥ ५४०॥ १५ ४०८२. विमलो य भरहवासे, एरवए सीहसेणजिणचंदो ।
उत्तरभद्दव दस वी सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥५४१॥ ४०८३. भरहे अणंतइजिणो, एरवए असंजलो जिणवरिंदो ।
रेवइजोगे दस वी सिद्धिगया पुब्वरत्तम्मि ॥ ५४२॥ ४०८४. संती य भरहवासे, एरवए दीह(१ देव)सेणजिणचंदो ।
भरणीजोगे दस वी सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥ ५४३॥ ४०८५. कुंथू य भरहवासे, एरवयम्मि य महाहिलोगबलो ।
कित्तियजोगे दस वी सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥५४४॥
१. नोपलब्धमिदं गाथा (५३४-३५) युगलं कस्मिंश्चिदपि आदर्श, अनुसन्धानार्थे परिकल्प्यात्र लिखितमिति ॥ २. मी ला. विना॥ ३. समणेणं प्रतिपाठः॥ ४. मी सं०। ही हं. की० ॥ ५. मी ला० विना ॥
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
४०८६. मल्लिजिनिंदो भरहे, मरुदे विजिणो य एरवयवासे । रेवइजोगे दस 'वी सिद्धिगया पुव्रतमि ॥ ५४५ ॥ ४०८७. मुणिसुव्वओ य भरहे, एरवयम्मि य धरो जिणवरिंदो । सेवणेण दस जिनिंदा सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥ ५४६ ॥ ४०८८. भरहे अरिट्ठनेमी, एरवए अग्गिसेणजिणचंदो |
दस वि जिणा चित्ताहिं सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥ ५४७ ॥ ४०८९. पासो य भरहवासे, एरवए अग्गिदत्तजिणचंदो ।
दस वि विसाहाजोगे सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥ ५४८ ॥ ४०९० एवमसीति जिनिंदा अट्ठमयट्ठाणनिवियकम्मा |
दससु वि खेत्तेसेए सिद्धिगया पुव्वरत्तम्मि ॥ ५४९॥ ४०९१. धम्मो य भरहवासे, उवसंतजिणो य एरवयवासे ।
दस वि जिणा पुस्सेणं सिद्धिगया अवररत्तम्मि ॥ ५५० ॥ ४०९२. अरजिणवरो य भरहे, अइपासजिणो य एरवयवासे ।
रेवजोगे दस वी सिद्धिगया अवररत्तम्मि ।। ५५१ ॥ ४०९३. नमिजिणचंदो भरहे, एरवए सामकोट्ठजिणचंदो |
अस्सिणिजोगे दस वी सिद्धिगया अवररत्तम्मि ॥ ५५२ ॥ ४०९४. भरहे य वडमाणो, एरवए वारिसेणजिण चंदो ।
दस वि यसातीजोगे सिद्धिगया अवररत्तम्मि ॥ ५५३ ॥ ४०९५. एते चत्तालीसं दससु वि वासेसु झीण संसारा ।
सव्वे ते केवल सिद्धिगया अवररत्तम्मि ॥ ५५४ ॥
[गा. ५५५ - ६१. दसखेत्तसमुब्भूयउस भाइजिणसिद्धिगमणसमये aaj aata ]
४०९६. उसभो य भरहवासे, बालचंदाणणो य एखए ।
दस वि निसज्जोवगया दससु वि खेत्तेसु सिद्धिगया ॥ ५५५ ॥
१. मी ला०विना ॥ २. समणेणं प्रतिपठः ॥ ३. 'इने में प्रतिपाठः ॥ ४. मी ला० विना ॥ ५. मी हं० की ० ॥
४५९
५.
१०
१५
२०
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६०
पइण्णयसुत्तेसु ४०९७. भरहे अरिट्ठनेमी, एरवए अग्गिसेणजिणचंदो।
दस वि निसज्जोवगया दससु वि खेत्तेसु सिद्धिगया ॥५५६ ॥ ४०९८. भरहे य वडूमाणो, एरवए वारिसेणजिणचंदो।
दस वि निसन्जोवगया दससु वि खेत्तेसु सिद्धिगया ॥ ५५७॥ ५ ४०९९. दोण्णि सया उ दहुत्तर जिणवरचंदाण केवलीणं तु ।
दससु वि वासेसेए वाघारियपाणिणो सिद्धा ॥ ५५८॥ ४१००. चंदाणण उसभजिणो आइगरा चोदसेण भत्तेणं ।
एतेण दस वि सिद्धा दससु वि वासेसु जिणचंदा ॥ ५५९ ॥ ४१०१. भरहे य वड़माणो, एरवए वारिसेणजिणचंदो।
छट्टेण दस वि सिद्धा दससु वि वासेसु जिणचंदा ॥५६० ॥ ४१०२. दोण्णि सया वीसुत्तर तित्थयराणं तिलोगनाहाणं ।
दससु वि वासेसेए मासियभत्तेण सिद्धिगया ॥ ५६१ ॥
[गा. ५६२-६६. दसखेत्तसमुभूयउसभाइजिणसिद्धिगमणसमयनग
नगरीओ] १५ ४१०३. अट्ठावयम्मि उसभो सिद्धिगओ भारहम्मि वासम्मि ।
चंदाणणो एरवए सिद्धिगओ मेहकूडम्मि ॥ ५६२ ॥ ४१०४. सम्मेयम्मि जिणिंदा वीसं परिनिव्वुया भरहवासे ।
एरवए सुपइट्टे वीसं मुणिपुंगवा सिद्धा ॥ ५६३॥ ४१०५. चंपाए वासुपुज्जो सिद्धिगतो भारहम्मि वासम्मि । २०
एरवए सेन्जंसो सिद्धिगतो नागनगरीए ॥ ५६४॥ ४१०६. हरिवरकुलनंदिकरो उजेंते निव्वुओ जिणो नेमी।
एरवए अग्गिसेणो सिद्धिगतो चित्तकूडम्मि ॥ ५६५॥ ४१०७. पावाए वद्धमाणो सिद्धिगतो भारहम्मि वासम्मि ।
___ एरवए वारिसेणो सिद्धो कमलुज्जलपुरीए ॥५६६॥
१. टुनामें प्रतिपाठः॥
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
[गा. ५६७-६८, चउव्वीस जण अम्मा-पिऊणं गईओ ] ४१०८. अडण्हं जणणीओ तित्थगराणं तु होंति सिद्धाओ । अट्ठ य सणकुमारे, माहिंदे अट्ठ बोधव्वा ॥ ५६७ ॥
४१०९. नागेसुं उसभपिया, सेसाणं सत्त होंति ईसाणे ।
अट्ठ य सणकुमारे, माहिंदे अट्ठ बोधव्वा || ५६८ ॥
[गा. ५६९-७६. दुवालसचक्कीणं नामाई समओ गईओ य] ४११०. तित्थंकर पढमघरे भणिया वत्तव्वया समासेणं ।
तो घरम्मि बीए वोच्छं चक्कीण उद्देसं ॥ ५६९ ॥ ४१११. भरहो १ सगरो २ मघवं ३ सणकुमारो य रायसद्दूलो ४ |
संती५ कुंथू६ य अरो७ हवइ सुभूमो य कोरव्वो८ ॥ ५७० ॥ ४११२. नवमो य महापउमो९ हरिसेणो चेव रायसद्दूलो १० ।
जयनामो ये नरवती ११ बारसमो बंभदत्तो १२ य ॥ ५७१ ॥ ४११३. उसमे भरहो १, अजिए सगरो २, मघवं ३ सणकुमारो४ य । धम्मस्स य संतिस्स य जिणंतरे चक्कवट्टिदुगं ॥ ५७२ ॥
४११४. संती५ कुंथू६ य अरो७ अरहंता चेव चक्कवट्टी य । अर-मल्लिअंतरम्मि उ हवइ सुभूमो८ य कोरव्वो ।। ५७३ ॥ ४११५. मुणिसुव्वय महपउमो९, नमिम्मि हरिसेण १० होइ बोधव्वो । नमि-नेमिअंतरा जतो ११, अरिट्ठ- पासंतरे बंभो १२ ॥ ५७४ ॥
४११६. अट्ठेव गया मोक्खं, सुहुमो बंभो य सत्तमं पुढविं । मघवं सणकुमारो सणकुमारं गया कप्पं ॥ ५७५ ॥ ४११७. छक्खंडभरहसामी बारस चक्की उ ते उ निद्दिट्ठा । एतो परं तु वोच्छं भरहद्धनराहिवा सव्वे ॥ ५७६ ॥
१. उ ६० की ० ॥
४६१
१०
१५
२०
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६२
पइण्णयसुत्तेसु [गा. ५७७-७८. नवण्ठं वासुदेव-बलदेवाणं नामाई] ४११८. तिविट्ठ १ य दुविद २ य सयंभु ३ पुरिसुत्तमे ४ पुरिससीहे ५।
तह पुरिसपुंडरीए ६ दत्ते ७ नारायणे ८ कण्हे ९ ॥५७७॥ ४११९. अयले १ विजए २ भद्दे ३ सुप्पभे ४ य सुदंसणे ५।
आणंदे ६ नंदणे ७ पउमे ८ रामे ९ यावि अपच्छिमे ॥५७८॥
[गा. ५७९-६०१. पढमस्स तिविठ्ठ-अयलनामस्स वासुदेव
बलदेवजुयलस्स रिद्धिआइपरूवणं] ४१२०. पुत्तो पयावतिस्सा मियावईकुच्छिसंभवो भयवं ।
नामेण(?नामा) तिविठ्ठविण्हू आदी आसी दसाराणं ॥५७९॥ १० ४१२१. पुत्तो पयावतिस्सा भद्दा अयलो वि कुच्छिसंभूतो ।
गरुयपडिवक्खमहणा तिविठु अयलो त्ति दो वि जणा ॥५८०॥ ४१२२. अयल-तिविट्ठ दुन्नि वि संगामे आसगीवरायाणं ।
हंतूण सव्वदाहिण दाहिणभरहं अइजिणंति ॥५८१॥ ४१२३. उप्पण्णरयणविहवा कोडिसिलाए बलं तुलेऊण । १५
अड्डभरहाहिसेयं अह अयल-तिविट्ठणो पत्ता ॥ ५८२॥ ४१२४. चकं सुदरिसणं से, संखो वि य पंचयण्णनामो ति।
नंदयनामो य असी रिबुसोणियसुंडतो आसि ॥५८३॥ ४१२५. माला य वेजयंती विचित्तरयणोवसोहिया रम्मा ।
सारिक्खा जा धणियं घणसमए इंदचावस्स ॥५८४॥ २० ४१२६. सत्तुजणस्स भयकर चावं दरियारिजीवउँब्बाधं ।
जीवानिग्घोसेणं सयसाहस्सी पडइ जस्स ॥५८५॥ ४१२७. कोत्थुभमणी य दिव्वो वच्छत्थलभूसणो तिविट्ठस्स ।
लच्छीए परिग्गहिओ रयणुत्तमसारसंगहिओ॥५८६॥ १. कुच्छिम्मि सं प्रतिपाठः ॥ २. नामेण तिविहदुविहू सं० हं० की० ॥ ३. असी ति रिवु' प्रतिपाठः॥ ४.दराय ला. विना॥ ५. उव्वावं प्रतिपाठः॥
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. वित्थोगाली पइन्नयं
४१२८. अमरपरिग्गहियाई सत्त वि रयणाई अह तिविट्ठस्स । अमरेसु भूसणेसु य एयाइं अजियपुव्वाई || ५८७ ॥
४१२९. वहइ हली वि हलं जो पण्णयजिब्भं व तिक्खवइरिचमुं । परसुं समरमहाभडविढत्त कित्तीण जीवहरं ॥ ५८८ ॥ ४१३०. सोगंदं चार्णिदिय आसंघियसत्तुमुक्कसत्थदलं ।
मुसलं सोममहापुरभंजणकुसलं वइरसारं ॥ ५८९ ॥ ४१३१. सव्वोउयं च मालं कुसुमासवलोलछप्पयविओलं । मणिकुंडलं च वामं कुबेरघरसारआरामं ॥ ५९० ॥ ४१३२. अचलस्स वि अमरपरिग्गहाई एयाइं पवररयणाई | सत्तू अजियाई समरगुणपहाणगेयाई ॥ ५९१ ॥ ४१३३. बद्धमउडाण निचं रज्जधुरुत्र्वहणधोरवसभाणं । भोयनरिंदा भाणं सोलस राती सहस्साई ॥ ५९२ ॥ ४१३४. बायालीसं लक्खा हयाण रह गयवराण पडिपुण्णा । अ य देवसहस्सा अभिओगा सव्वकज्जेसु ॥ ५९३ ॥ ४१३५. अडयाला कोडीओ पाइक्कनराण रणसमत्थाणं ।
सोलस साहस्सीओ सजणवयाणं पुरवराणं ॥ ५९४॥ ४१३६. पण्णासं विज्जाहरनगराण सजणवयाण रम्माणं ।
ण (?भ) वणंतरालवासी नागा य फणुग्गधरमउडा ॥ ५९५ ॥ ४१३७. नेगाईं सहस्साइं गामा-ऽऽगर - नगर - पट्टणादीणं ।
वेयादाहिणेण उ पुव्वावरअंतरठियाणं ॥ ५९६ ॥ ४१३८. दरियरिवुमाणमहणा अवसे वसमाणइत्तु नरवइणो ।
दाहिणभरहं सगलं भुंजंति विलीणपडिवक्खा ॥ ५९७॥ ४१३९. सोलस साहस्सीतो नरवइतणयाण रूवकलियाणं ।
तावइय च्चिय जणवयकलाणीतो तिविठुस्स ॥ ५९८ ॥ ४१४०. इय बत्तीस सहस्सा चारू पत्तीण ता तिविट्टुस्स । धारिणिपामोक्खाण य अट्ठ सहस्सा य अयलस्स ।। ५९९ ।।
૪૬૨
१०
१५
२०
२५
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
ܐ
༥
२०
पण्णयसुत्ते
४१४१. ऊसियमगरधयाणं विदिण्णवरछत्त-वालवियणाणं । सोलस गणियसहस्सा वसंतसेणापहाणाणं ॥ ६०० ॥
४१४२. एवं तु मए भणियं अयल - तिविडूण दोण्ह वि जणाणं । एतो परं तु वोच्छं अट्ठण्हं नवर जुयलाणं ॥ ६०१ ॥
[गा. ६०२ - ९. वासुदेव - बलदेवाणं पिइ-माउ-पुव्वभवनामपुव्वभवायरिय नगरीओ ]
४१४३. पयावती १ य बंभे २ य रु ३ सोमे ४ सिवे ५ ति या । महसीह ६ अग्गिसी ७ दसरह ८ नवमे य वसुदेवे ९ ॥ ६०२ ॥
४१४४. मिगावती १ उमा २ चेव पुहती ३ सीया ४ य अम्मया ५। लच्छिमती ६ सेसवती ७ केकती ८ देवती ९ इ य ॥ ६०३ ॥ ॥ एयाओ केसवमायरो ॥ ४१४५. भद्द १ सुभद्दा २ सुप्पभ ३ सुदंसणा ४ विजय ५ वेजयंती ६ य । जयंती ७ अपराजिया ८ रोहिणि ९ बलदेवजणणीओ ॥ ६०४ ॥ ॥ एयाओ बलदेवमायरो ||
१५ ४१४६. विसभूती १ पव्वयए २ धणमित्त ३ समुद्ददत्त ४ सेवाले ५ । पियमित्त ६ ललियमित्ते ७ पुणव्वसू ८ गंगदत्ते ९ य ।। ६०५ ॥
४१४७. विसनंदी १ सुबंधू २ य सागर ३ दत्ते ४ असोगललिए ५ य । वाराह ६ धम्मसेणे ७ अवराइय ८ रायललिए ९ य ॥ ६०६ ॥
४१४८. संभूते १ सुभद्द २ सुदंसणे ३ य सेज्जंस ४ कण्ह ५ गंगे ६ य सागर ७ समुद्दनामे ८ नवमे दुमसेणनामे ९ य ॥ ६०७ ॥
४१४९. एते पुव्वायरिया कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं ।
पुव्वभवे आसी या जत्थ नियाणाई कासी य ॥ ६०८ ॥
४१५०. महुरा १ य कणगवत्युं २ सावत्थी ३ पोयणं ४ च रायगिहं ५ । कागंदी ६ कोसंबी ७ महिलपुरी ८ हत्थिणपुरं ९ च ॥ ६०९ ॥
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
[गा. ६१०-११. नवपडिवासुदेवनामाईं ] ४१५१. आसग्गीवे १ तारए २ मेरय ३ महुकेढवे ४ निसुंभे ५ य । बलि ६ य हिराए (हिरण्णे) ७ तह रावणे ८ य नवमे जरासिंधू ९ ॥ ६१० ॥
४१५२. एते खलु पडिसत्तू कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । सव्वे य चक्कजोही सव्वे वि हया सचक्केहिं ॥ ६११ ॥
[गा. ६१२ - १८. वासुदेव - बलदेवविसया विविधा वत्तव्वया ] ४१५३. पंचं रहंते वंदंति केसवा पंच आणुपुव्वीए ।
सेस तिविट्ठादी धम्म पुरिससीहपरंता ।। ६१२ ॥ ४१५४. अर-मल्लिअंतरे दोन्नि केसवा पुरिसपुंडरिय-दत्ता |
सुव्वय- नमीण मज्झम्मि अट्ठमो, कण्ह नेमिम्मि ॥ ६१३ ॥ ४१५५. अनियाणकडा रामा, सव्वे वि य केसवा निदाणकडा । उड्ढंगामी रामा, केसव सव्वे अहोगामी ॥ ६१४ ॥ ४१५६. एक्को य सत्तमाए, पंच य छेट्ठीय, पंचमी एगो |
एगो य चउत्थीए, कण्हो पुण तचपुढवीए ॥ ६१५ ॥ ४१५७. अतकडा रामा, एगो पुण बंभलोयकप्पम्मि ।
उववन्नो तत्थ भोए भोत्तुं अयरोवमदसातो ॥ ६१६॥ ४१५८. तत्तो य चइत्ताणं इहेव ओस (उस्स) प्पिणी भरहम्मि | भवसिद्धिओ उ भयवं सिज्झिस्सइ कण्हतित्थम्मि ॥ ६१७ ॥ ४१५९. तइए घरम्मि एते तिविद्दुआदी य संठिया सव्वे ।
दुसमसुसमाए सेसे जं होही तं निसामेह ॥ ६१८॥
[गा. ६१९. नवखेत्तसमुन्भूयअपच्छिमजिणनिव्वाणसमओ ] ४१६०. अद्धनवमा य मासा तिण्णि य वासाई होंति सेसाई । दुसमसुसमाए तो नवसु वि खेत्तेसु सिद्धिगया ॥ ६१९ ॥
१. पंच भर° प्रतिपाठः ॥ २. छट्ठीह हं० ॥
प. ३०
४६५
१०
१५
२०
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૬
[गा. ६२१ - ९२३. पंचमस्स दूसमाअरगस्स वित्थरओ परूवणं ] [गा. ६२१ - २७. पालय - मरुय-पूसमित्त - बलमित्त - भाणुमित्त-नहसे - गद्दभ-सगर्वसाणं रअकालो दुट्ठबुद्धिरायजम्मो य] ४१६२. पालगरण्णो सट्ठी, पणपण्णसयं वियाण णंदाणं । मरुयाणं असयं, तीसा पुण पूसमित्ताणं ॥ ६२१ ॥ ४१६३. बलमित्त - भाणुमित्ता सट्ठी, चत्ता य होंति नहसेणे । गद्दभ सयमेगं पुण, पडिवण्णो तो सगो राया ॥ ६२२ ॥ ४१६४. पंच ये मासा पंच य वासा छ चैव हुंति वाससया ।
परिनिव्वयस्सैऽरहतो तो उप्पण्णी सगो राया ॥ ६२३॥ ४१६५. सगवंसस्स य तेरस सयाइं तेवीसई चै वासाई । हो जम्मं तस्स उ कुसुमपुरे दुट्ठबुद्धिस्स ॥ ६२४ ॥ १५ ४१६६. पत्तो पत्तकुलम्मि य चेते सुद्धऽट्ठेमीय दिवसम्म । share चंदे विट्ठीकरणे रविस्सुदए । ६२५ ॥ ४१६७. जम्मोवगए सूरे, सणिच्छरे विण्हुदेवयगए य । सुक्के भोमेण हते, चंदेण हए सुरगुरुम्मि || ६२६ ॥
१०
पइण्णयसुत्ते
[गा. ६२०. वद्धमाणजिणनिव्वाणं पालयन्नो य रज्जाभिसेओ ] ४१६१. जं रयणिं सिद्धिगओ अरहा तित्थंकरो महावीरो । तं रयणिमवंतीए अभिसित्तो पालओ राया ॥ ६२० ॥
२०
४१६८. ससि-सूरऽत्थमणम्मि य समागमे तित्थ गपक्खमि (१) । सत्तरिसयचक्कपमद्दए य धूमए (? धूमे ) य केउम्मि ॥ ६२७ ॥
[गा. ६२८ - ८९. दुट्ठबुद्धि-चउम्मुहाइ अवरनामस्स कक्करन्नो जण-जणवय इकट्ठदायगं चरियं ]
४१६९. तइया भुवणं पडणस्स जम्मनगरीए राम - कन्हाणं । घोरं जणक्खयकरं पडिबोहदिणे य विण्हुस्स || ६२८॥
१. य वासा पंच य मासा छ ६० की ० ॥ २. स्स भर प्रतिपाठः ॥ ३. 'च होंति वा प्रतिपाठः ॥ ४. तस उ प्रतिपाठः ॥ ५. हमीइ हं० की ० ॥
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४१७०. बहुकोह-माण-माया-लोभसत्तस्स तस्स जम्मम्मि ।
संघ पुण हेसेही गावीरूवेण अहिउँत्ता(?त्था) ॥ ६२९ ॥ ४१७१. झिझंति य पासंडा, चोरेहि य जणवया विलुप्पंति ।
होहिंति दाणि गामा केवलसंवाहमेत्ता वि ॥ ६३०॥ ४१७२. एत्थ किर मज्झदेसे पविरलमणुएसु नामदेसेसु ।
हय-गय-गो-महिसाणं कहिंचि किच्छाहिं उवलंभो ॥६३१॥ ४१७३. चोरा रायकुलभयं, गंध-रसा जिज्झिहिंति अणुसमयं । दुब्भिक्खमणावुट्ठी य नाम प(१ ब)लियं पवज्जि(१ जी)
ही (१)॥६३२ ॥ ४१७४. रातीणं च विरोहो ईईबहुला य जणवया तइया ।
जम्मम्मि तस्स एते नियंव(?ययं) भावा मुणेयव्वा ॥ ६३३॥ ४१७५. अट्ठारस य कुमारो वरिसा डॉमरितो तत्तियं कालं ।
अर(१व)सेसयम्मि काले भरहे राया अणंत(?णण्ण)समे ॥ ६३४॥ ४१७६. जं एयं वरनगरं पाडलिपुत्तं ति विस्सुअं लोए ।
एत्थं होही राया चउम्मुहो नाम नामेणं ॥ ६३५॥ ४१७७. सो अविणयपज्जत्तो अण्णनरिंदे तणं पिव गणंतो ।
नगरं आहिंडतो पेच्छीही पंच थूभे उ ॥ ६३६ ॥ ४१७८. पुट्ठा य बेंति मणुया “ नंदो राया चिरं इहं आसि ।
बलितो अत्थसमिद्धो रूयसमिद्धो जससमिद्धो ॥ ६३७॥ ४१७९. तेण उ इहं हिरण्णं निक्खित्तं सुबहुबलपमत्तेणं ।
न य णं तरंति अण्णे रायाणो दाणि घेत्तुं जे" ॥ ६३८॥ ४१८०. तं वयणं सोऊणं खणेहिती ते समंतओ थूभे ।
नंदस्स संतियं तं पडिवजइ सो अह हिरणं ॥६३९॥
२०
१. °पसत्थस्स प्रतिपाठः॥ २. °उण्हा है. की० । °उन्हा ला०॥ ३. डामरिता होति तत्ति है० की। डामरितो होति तत्ति सं० ला०॥
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६८
पदण्णयसुत्तेसु ४१८१. सो अत्यपडित्थद्धो अण्णनरिंदे तणं विअ गणितो ।
अह सव्वतो महंतं खणाविही पुरवरं सव्वं ॥ ६४०॥ ४१८२. नामेण लोणदेवी गावीरूवेण नाम अहिउत्था (?)।
धरणियला उब्भूया दीसीहि सिलामयी गावी ॥ ६४१ ॥ ५ ४१८३. सा किर तइया गावीहोऊणं रायमग्गमोतिण्णा ।
साहुजणं हिंडंतं पाडेही सूसुयायंती ॥ ६४२॥ ४१८४. ते भिण्णभिक्खभायणविलोलिया भिण्णकोप्परनिडाला ।
भिक्खं पि हु समणगणा न चयति हुँ हिंडिउं नयरे ॥ ६४३॥ ४१८५. वोच्छंति य मयहरगा आयरियपरंपरागयं तचं ।
"एस अणागयदोसो चिरदिट्ठो वद्धमाणेणं ॥ ६४४॥ ४१८६. अण्णे वि अत्थि देसा लहुं लहुं ता इतो अवक्कमिमो ।
एसा वि हु अणुकप्पइ(१) गावीरूवेण अहिउत्था" ॥ ६४५॥ ४१८७. गावीए उवसग्गा जिणवरवयणं च जे मुणेहिति ।
गच्छंति अण्णदेसं, तह वि य बहवे न गच्छंति ॥ ६४६॥ १५ ४१८८. गंगासोणुवसग्गं जिणवरवयणं च जे मुणेहिति ।
गच्छंति अण्णदेसे, तह वि य बहुया न गच्छंति ॥ ६४७॥ ४१८९. 'किं अम्ह पलाएणं १ भिक्खस्स किमिच्छियाइ लभते'।
एवं विजंपमाणा तह वि य बहुया न गच्छंति ॥ ६४८॥ ४१९०. पुव्वभवनिम्मियाणं दूरे नियडे व्व अल्लियंताणं ।
कम्माण को पलायइ कालतुलासंविभत्ताणं १ ॥ ६४९॥ ४१९१. दूरं वचइ पुरिसो 'तत्थगतो निव्वुई लभिस्सामि'।
तत्थ वि पुवकयाइं पुवकयाइं पडिक्खंति ॥ ६५०॥ ४१९२. अह दाणि सो नरिंदो चउम्मुहो दुम्मुहो अधम्ममुहो।
पासंडे पिंडेउं भणिही 'सव्वे करं देह' ॥ ६५१॥
१. य हं. की०॥ २. "उच्छा हं० की। उत्ता ला० विना।
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
४१९३. रुद्धो य समणसंघो अच्छीहिति, सेसया य पासंडा । सव्वे दाहिंति करं सहिरण्ण-सुवण्णया जत्थ ॥ ६५२ ॥ ४१९४. सव्वे य कुपासंडे मोयावेही बला सलिंगाई ।
अइतिव्वलोहघत्थो समणे वि अभिद्दवेसी य ॥ ६५३ ॥ ४१९५. वोच्छंति य मयहरगा ' अम्हं दायव्वयं न किंचित्थ । जं नाम तुब्भ लुब्भा करेहि तं दायसी राय ! ' ॥ ६५४ ॥ ४१९६. रोसेण सूसयंतो सो कवि दिणे तहेव अच्छीही ।
अह नगरदेवया तं अप्पणिया भण्णिही "रायं ! ॥ ६५५ ॥ ४१९७. किं तूरसि मरिउं जे निसंस ! किं बाहसे समणसंघ । सव्वं ते पज्जत्तं नणु कइवाहं पडिच्छामि " ॥ ६५६ ॥ ४१९८. उल्लपडसाडओ सो पडिओ पाएहिं समणसंघस्स । कोवो दिट्ठो भयवं ! कुणह पसायं पसाएमि' ॥ ६५७ ॥ ४१९९. ' किं अम्ह पसाएणं ?', तह वि य बहुया तहिं न इच्छति । घोरनिरंतर वासं अ हवासं दारं वासिहिति ॥ ६५८ ॥ ४२००. दिव्वंतरिक्ख-भोमा तइया होहिंति नगरनासा य ।
6
उप्पाया उ महल्ला सुसमण - समणीण पीडकरा ।। ६५९ ॥ ४२०१. ' संवच्छरपारणए होही असिवं ' ति तो तओ निंति । सुत्तत्थं कुव्र्वता अइसयमादीहिं नाऊणं ॥ ६६० ॥ ४२०२. गंतुं पि न चाएंति केई उवगरणवसहिपडिबद्धा ।
केई सावगनिस्सा, केई पुण जंभविस्सा उ ॥ ६६१ ॥ ४२०३. तं दाणि समणुबद्धं सतरसरातिंदियाहिं वासिहिति । गंगा-सोणापसरो उव्वत्तइ तेण वेगेणं ॥ ६६२ ॥ ४२०४. गंगाए वेगेण य सोणस्स य दुद्धरेण सोतेणं । अह संव्वतो समंता वुब्भीही पुरवरं रम्मं ॥ ६६३॥
१. सब्वतो महंता प्रतिपाठः ॥
દૂર
१०
१५
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________
४७०
पइण्णयसुत्तेसु ४२०५. आलोइयनियसल्ला पञ्चक्खाणेसु निचमुज्जुत्ता ।
उच्छिप्पिहिति साहू गंगाए अग्गवेगेणं ॥ ६६४ ॥ ४२०६. केइत्थ साहुवग्गा उवगरणे धणियरागपडिबद्धा ।
कलुणाई पलोएंता वसहीसहिया उ वुझंति ॥ ६६५॥ ५ ४२०७. 'सामियसणंकुमारा ! सरणं ता होहि समणसंघस्स'।
इणमो वेयावचं भणमाणाणं न वट्टिहिति ॥ ६६६॥ ४२०८. आलोइयनियसल्ला पञ्चक्खाणेसु धणियमुज्जुत्ता ।
उच्छिप्पिहिंति समणी गंगाए अग्गवेगेणं ॥ ६६७॥ ४२०९. काओ वि साहुणीओ उवगरणे धणियरागपडिबद्धा ।
कलुणपलोइणियातो वसहीसहियाओ वुझंति ॥ ६६८॥ ४२१०. 'सामियसणंकुमारा ! सरणं ता होहि समणसंघस्स' ।
इणमो वेयावचं भणमाणीणं न वट्टिहिति ॥ ६६९॥ ४२११. आलोइयनिस्सल्ला समणीओ पञ्चक्खाइऊण उज्जुत्ता ।
उच्छिप्पिहिंति धणियं गंगाए अग्गवेगेणं ॥ ६७०।। १५, ४२१२. केई फलगविलग्गा वचंती समण-समणिसंघाया ।
आयरियादी य तहा उत्तिन्ना बीयकूलम्मि ॥६७१॥ ४२१३. नगरजणो वि य वूढो कोई लद्धण फलगखंडाइं ।
समुतिन्नो बीयतडं, कोई पुण तत्थ निहणगतो ॥ ६७२॥ ४२१४. रण्णो य अत्थजायं पाडिवतो चेव कैकिराया य ।
एवं हवइ उँ बुड्डं, बहुयं वूढं जलोहेण ॥ ६७३॥ ४२१५. पासंडा वि य वण्डा (१) बूढा वेगेण कालसंपत्ता ।
चोइधरं (१चेइहरं) तित्थे (त्थ) वा पविरलमणुयं च संजायं ॥६७४॥
१. समणीण सं° प्रतिपाठः॥ २. श्री अगस्त्यसिंहस्थविराः कल्किराजसंबन्धिप्ररूपणाया निषेधं प्रतिपादयन्ति, तथा च तद्रचितदशवैकालिकसूत्रचूर्णि:-"अणागतमé ण निद्धारेजा-जधा कक्की अमुको वा एवंगुणो राया भविस्सति।" (अगस्त्यसिंहविरचितदशवैकालिकसूत्रचूर्णिः पृ० १६६ पं० २४-२५, प्राकृतग्रन्थपरिषतप्रकाशित पुस्तके)॥ ३. हु ला०॥ ४. तण्हा वू ला. विना॥ ५, वोइवरं ला• विना ॥
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४२१६. सो अत्थपडित्थद्धो मज्झं होही जसो य कित्ती य । तम्मिय नगरे वूढे अण्णं नगरं निवेसिहिति ॥ ६७५ ॥ ४२१७. अह सव्वतो समंता कारेही पुरवरं महारम्मं । आरामुज्जाणजुयं विरायते देवनगरं व ॥ ६७६ ॥ ४२१८. पुणरवि आयतणाई, पुणरवि साहू वि तत्थ विहरंति । सम्मं च वुट्टिकाओ वासिहि संती य वट्टिहिति ॥ ६७७ ॥ ४२१९. पडिएण वि कुंभेणं किणं तया य तर्हि न हुंति ( ? ) ।
पणासं वासाई दोही य समुब्भवो कालो (१) ॥ ६७८॥ ४२२०. पुणरवि य कुपासंडे मेल्लावेहिति बला सलिंगाई ।
अइतिव्वलोहघत्यो समणे वि अभिद्दवेसी य ।। ६७९ ॥ ४२२१. तइया वि कप्प - ववहारधारओ संजतो तवाउत्तो ।
आणादिट्ठी समणो भावियसुत्तोपसंस (त) मणो ॥ ६८० ॥ ४२२२. वीरेण समाइट्ठो तित्थोगालीए जुगपहाणो त्ति ।
सासण उण्णतिजणणो आयरितो होहिती धीरो ॥ ६८१ ॥ ४२२३. पाडिवतो नामेणं अणगारो ते य सुविहिया समणा ।
दुक्खपरिमोयणट्ठा छट्ठऽङ्कुमत [वे] वि काहिंति ॥ ६८२ ॥ ४२२४. रोसेण मिसिमि [संतो] सो कइवाहं तहेव अच्छी य ।
अह नगरदेवयाओ अप्पणिया वित्तिवेसिया (बेंति ' हे राय !) ॥ ६८३ ॥ ४२२५. किं तूरसि मरिउं जे निसंस ! किं बाहसे समणसंघ ? सव्वं ते पज्जत्तं नणु कइवाहं पडिच्छामि' ॥ ६८४ ॥ ४२२६. तार्सि पि य असुर्णेतो छटुं भिक्खस्स मग्गए भागं । काउस्सग्गं च ठिया सक्कस्साराहणट्ठाए ॥ ६८५ ॥ ४२२७. गोवाडम्मि निरुद्धा समणा रोसेणं मिसिमिसायंता । अंबा जक्खो य भणति 'राय ! म बाहेहि संघ 'ति ॥ ६८६ ॥
१. ण समसमायंता हं० की ० ॥
४७१
१०
१५
२०
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदण्णयसुत्तेसु ४२२८. काउस्सग्गठिएसुं सक्कस्साकंपियं तओ ठाणं ।
आहोहि(इ)य ओहीए सिग्धं तियसाहिवो एइ ॥ ६८७॥ ४२२९. सो दाहिणलोगपती धम्माणुमती अहम्मदुट्ठमती ।
जिणवयणपडि(डी)कुटुं नासेहिति खिप्पमेव तयं ॥ ६८८॥ ५ ४२३०. छासीतीओ समाओ उग्गो उग्गाउ(ए) दंडनीतीए ।
भोत्तुं गच्छति निहणं नेव्वाण सहस्स दो पुन्ने ॥ ६८९॥
१०
[गा. ६९०-९७. कक्किपुत्तदत्तरजाभिसेओ संघथुई
दत्तरायपंसपरंपरानिदेसो य] ४२३१. तस्स य पुत्तं दत्तं इंदो अणुसासिऊण जणमज्झे ।
काऊण पाडिहेरं गच्छइ समणे पणमिऊणं ॥ ६९०॥ ४२३२. भदं घितिवेलापरिगयस्स सज्झायसलिलपुन्नस्स ।
अक्खोभस्स भगवओ संघसमुदस्स रुंदस्स ॥ ६९१ ॥ ४२३३. इंदभुयापच्चइयं इंदाणुमयं सधम्मजणियं च ।
सवम्मि भरहवासे होही समणाण सक्कारो ॥ ६९२ ॥ १५ ४२३४. देवो व समणसंघो पुज्जीही सव्वनगर-गामेसु ।
ऊणा वीस सहस्सा अणोवमो 'होहि सक्कारो ॥ ६९३॥ ४२३५. एवं चिय वासेसुं नवसु वि होहिंति सक्कओ राया।
एगसमएण देस वी सक्कीसाणा उ काहिति ॥ ६९४॥ ४२३६. दत्तो वि महाराया जिणाययणमंडियं वसुमतिं तु ।
कारेही सो सिग्धं दिवसे दिवसे य सक्कारं ॥ ६९५॥ ४२३७. तस्स सुओ जियसत्तू तस्स वि य सुतो उ मेघघोसो त्ति ।
अन्नोन्नरायवंसा जाव विमलवाहणो राया ॥ ६९६ ॥ ४२३८. एवं तु मए भणिओ रातीणं वंससंभवो जाव । ... जाव उ दुप्पसहो वि य, एत्तो वोच्छामि सुयहाणिं ॥ ६९७ ॥
१. होहीति प्रतिपाठः ॥ २. दीस वि प्रतिपाठः ॥
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
१० .
२०. तित्थोगालीपइन्नयं [गा. ६९८-७०१. संखेवओ केवलनाणाइवोच्छेयपरूवणा] ४२३९. चउसट्ठीवरिसेहिं नेव्वाणगतस्स जिणवरिंदस्स ।।
साहूण केवलीणं वोच्छेतो जंबुणामम्मि ॥ ६९८॥ ४२४०. मण परमोहि पुलाए आहारग खमग उवसमे कप्पे ।
संजमतिय केवलि सिज्झणा य जंबुम्मि वोच्छिन्ना ॥ ६९९॥ ४२४१. नवसु वि वासेसेवं मण-परमोही-पुलागमादीणं ।
समकालं वोच्छेओ तित्थोगालीए निविट्ठो ॥७००॥ ४२४२. चोदसपुव्वच्छेओ वरिससते सत्तरे विणिहिट्ठो।
साहुम्मि थूलभद्दे अन्ने य इमे भवे भावा ॥ ७०१॥ [गा. ७०२-८०६. वद्धमाणसामीओ थूलभद्दपजंता पट्टपरंपरा
थूलभद्दचरियगन्मा य पुव्वधरपरूवणा] ४२४३. कोती कयसज्झातो समणो समणगुणनिउणचिंचइओ।
पुच्छइ गणिं सुविहियं अइसयनाणी महासत्तं ॥ ७०२॥ ४२४४. 'भगवं ! कह पुवातो(१ इं) नट्ठाई उवरिमाइं चत्तारि १ ।
एयं जहोवदिटुं इच्छह सब्भावतो कहिउं' ॥७०३॥ ४२४५. “जह पाडलस्स गुणपायडस्स ति(रवि) परंपरागओ गंधो ।
संसग्गीसंकतो अहिययरं पायडो होइ ॥ ७०४॥ ४२४६. एवं सुयधरपडिपुच्छतो नरो परममंदमेहावी ।
थोव [१५] डिपुच्छतो पुण जसपायडगंधतो होइ ॥ ७०५॥ ४२४७. विण्णाणं जिणवयणं वयाणि न वि दिज्जए अधन्नस्स ।
धण्णस्स दिज्जइ पुणो सद्दहमाणस्स भावेणं ॥७०६॥ ४२४८. अम्हं आयरियाणं सतीए कण्णाहडं च सोउं जे।
तित्थोगाली एयं एगमणा मे निसामेह" ॥ ७०७॥४२४९. तिण्णि य वासा मासह अद्ध बावत्तरिं च सेसाई।
सेसाए चउत्थीए तो जातो वडमाणरिसी ॥७०८॥ .. 'अतिशयज्ञानिनम्' इत्यर्थः॥
२५ .
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ४२५०. अट्ठ य सऽद्धा मासा तिन्नेव हवंति तह य वासाइं।
सेसाए चउत्थीए तो कालगतो महावीरो ॥७०९॥ ४२५१. तम्मि गए गयरागे वोच्छिन्नपुंणब्भवे जिणवरिंदे ।
तित्थोगालिसमासं एगमणा मे निसामेह ॥ ७१० ॥ ४२५२. नाणुत्तमस्स धम्मुत्तमस्स धम्मियजणोवदेसस्स ।
आसि सुधम्मो सीसो वायरधम्मो य (? प)उरधम्मो ॥ ७११॥ ४२५३. तस्स वि य जंबुणाभो जंबूणयरासितवियसमवण्णो ।
तस्स वि पभवो सीसो, तस्स वि सेजंभवो सीसो ॥ ७१२॥ ४२५४. सेजभवस्स सीसो जसभद्दो नाम आसि गुणरासी।
सुंदरकुलप्पसूतो संभूतो नाम तस्सावि ॥ ७१३ ॥ ४२५५. सत्तमतो थिरबाहू जाणुयसीससुपडिच्छियसुबाहू ।
नामेण भद्दबाहू अविही(हिं)सा धम्मभद्दो ति ॥ ७१४॥ ४२५६. सो वि य चोदसपुव्वी बारस वासाइं जोगपडिवन्नो।
सुत्तऽत्थेण निबंधइ अत्थं अज्झयणबंधस्स ॥ ७१५॥ १५ ४२५७. बलियं च अणावुट्टी तइया आसी य मज्झदेसस्स ।
दुभिक्खविप्परद्धा अण्णं विसयं गया साहू ॥ ७१६॥ ४२५८. केहि वि विराहणाभीरुएहिं अइभीरुएहिं कम्माणं ।
समणेहिं संकिलिहूँ पञ्चक्खायाई भत्ताई॥७१७॥ ४२५९. वेयडूकंदरासु य नदीसु सेढी-समुद्दकूलेसु । २०
इहलोगअपडिबद्धा य तत्थ जयणाए वट्ठति ॥७१८॥ ४२६०. ते आगया सुकाले सग्गगमणसेसया ततो साहू।
बहुयाणं वासाणं मगहाविसयं अणुप्पत्ता ॥ ७१९॥ ४२६१. ते दाई एकमेकं गयमयसेसा चिरं सुदट्टणं ।
परलोगगमणपञ्चागय व्व मण्णंति अप्पाणं ॥ ७२०॥ १. 'पुणुब्भवे सं० ला०॥
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४२६२. ते बेंति एक्कमक्क 'सज्झाओ कस्स केत्तिओ धरति ? | हंदि हु दुक्काले अम्हं नट्ठो उ सज्झाओ ' ॥ ७२१ ॥ ४२६३. जं जस्स धरइ कंठे तं तं परियट्टिऊण सव्वेसिं । तो हिं पिंडिताई तहियं एक्कारसंगाई || ७२२ ॥ ४२६४. ते बेंति " सव्वसारस्स दिडिवायस्स नत्थि पडिसारो । कह पुव्वधरेण विणा पवयणसारं धरेहामो १ ॥ ७२३ ॥ ४२६५. सम्मस्स भद्दबाहुस्स नवरि चोद्दस वि अपरिसेसाई ।
""
पुव्वाइं अण्णत्थ उ न कहिंचि वि अत्थि पडिसारो ॥ ७२४ ॥ ४२६६. सोविय चोहसपुव्वी बारस वासाइं जोगपडिवन्नो । देज्ज न व देन वा वायणं ति वाहिप्पऊ ताव ॥ ७२५ ॥ ४२६७. संघाडएण गंतूण आणितो संमणसंघवयणेणं । सो संघथेरपमुहेहि गणसमूहेहिं आभट्ठो || ७२६ ॥
४२६८. ‘तं अज्जकालिय जिणो [य] वीरसंघो तं (? उ ) जाय सव्वो । पुव्वसुर्यंक्कमधारय ! पुव्वाणं वायणं देहि ' ॥ ७२७॥
४२६९. सो भणति एव भणिए असि [१ल ]ट्ठकिलिट्ठएण वयैणेणं । " न हु ता अहं समत्थो इण्डिं भे वायणं दाउ || ७२८ ॥ ४२७०. अप्पट्टे आउत्तस्स मज्झ किं वायणाए कायव्वं ? "
एवं च भणियमेत्ता रोसस्स वसं गया साहू || ७२९ ॥ ४२७१. अह विष्णविंति साहू ' तं चेव सि पाडिपुच्छणं अम्हं । एव भणंतस्स तुहं को दंडो होइ ? तं मुणसु ' ॥ ७३० ॥ ४२७२. सो भणति एव भणिए अविसन्नो वीरवयणनियमेण ।
' वज्जेयव्वो सुयनिण्हतो त्ति अह सव्वसाहूहिं ' ॥ ७३१ ॥ ४२७३. ' तं एव जाणमाणो नेच्छसि ने पाडिपुच्छयं दाउ । तं थाणं पत्तं ते, कह तं पासे ठवीहामो १ ' ॥ ७३२ ॥
१. 'सुयकम्मधा सर्वासु प्रतिषु ॥ २. वयणाणं सर्वासु प्रतिषु ॥
४७५
१०
१५
२०
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________
४७६
पइण्णयसुत्तेसु ४२७४. बारसविहसंभोगे [य वजए तो तयं समणसंघो।
'जं ने जाइज्जतो न वि इच्छसि वायणं दाउं' ॥ ७३३॥ ४२७५. सो भणति एव भणिए जसभरितो अयसमीरुतो धीरो।
"एक्केण कारणेणं इच्छं भे वायणं दाउं ॥ ७३४॥ ५ ४२७६. अप्पटे आउत्तो परमढे सुट्ट दाणि उज्जुत्तो।
न वि हं वाहरियन्वो, अहं पि न वि वाहरिस्सामि ॥ ७३५॥ ४२७७. पारियकाउस्सग्गो भत्तहितो(? द्वितओ) व अहव सज्झाए ।
नितो व अइंतो वा एवं भे वायणं दाहं" ॥ ७३६ ॥ ४२७८. 'बाढं 'ति समणसंघो 'अम्हे अणुयत्तिमो तुहं छंदं ।
देहि य, धम्मो(१ म्मा)वाह(१ यं) तुम्हं छंदेण घेच्छामो ॥ ७३७॥ ४२७९. जे आसी मेहावी उजुत्ता गहण-धारणसमत्था ।
ताणं पंचसयाई सिक्खगसाहूण गहियाइं ॥ ७३८॥ ४२८०. वेयावचगरा से एकेक्कसे(स्से)व उव्वि(हि)या दो दो।
भिक्खम्मि अपडिबद्धा दिया य रत्तिं च सिक्खंति ॥ ७३९॥ १५ ४२८१. ते एंगसंघसाहू वायणपंडिपुच्छणाए परितंता ।
वाहारं अलहंता तत्थ य जं किंचि असुर्णेता ॥ ७४०॥ ४२८२. उज्जुत्ता मेहावी सद्धाए वायणं अलभमाणा।
अह ते थोवथो(त्यो)वा सव्वे समणा विनिस्सरिया ॥ ७४१॥ ४२८३. एको नवरि न मुंचति सगडालकुलस्स जसकरो धीरो। २० नामेण थूलभद्दो अविही(हिं)साधम्मभद्दो ति ॥ ७४२॥ ४२८४, सो नवरि अपरितंतो पयमद्धपयं च तत्थ सिक्खंतो।
अन्नइ भद्दबाहुं थिरबाहू अट्ठ वरिसाई ॥ ७४३ ॥ ४२८५. सुंदरअट्ठपयाइं अट्ठहिं वासेहिं अट्ठमं पुवं ।
भिंदति अभिण्णहियतो आमेलेउं अह पवत्तो ॥ ७४४॥
१. उजिया हं० । उच्चिया की०॥ २. एव संघ सं०॥ ३. परिपु की० ला०॥
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________
तित्थोगाली पइन्नयं
४२८६. तस्स विदाई समत्तो तवनियमो एव भद्दबाहुस्स । सो पारित नियमो वाहरिउं जे अह पवत्तो ॥ ७४५ ॥
२०.
४२८७. अह भणइ भद्दबाहू ' पढमं ता अट्ठमस्स वासस्स । अणगार ! न हु किलम्मसि भिक्खे सज्झायजोगे य' ॥ ७४६ ॥ ४२८८. सो अट्टमस्स वासस्स तेण पढमिल्लयं समाभट्ठो ।
'कीस य परितम्मीहं धम्मावाए अहिज्जंतो ' ॥ ७४७ ॥ ४२८९. एकं ता भे पुच्छं 'केत्तियमेत्तं मि सिक्खितो होज्जा ? | केत्तियमेतं च यं १ अट्ठहिं वासेहिं किं लद्धं ? ' ॥ ७४८ ॥ ४२९०. ' मंदरगिरिस्स पासम्मि सरिसवं निक्खिवेज्ज जो पुरिसो । सरिसवमेत्तं विगयं मंदरमेत्तं च ते सेसं ' ॥ ७४९ ॥
४२९१. सो भणति एव भणिए ' भीतो न वि ता अहं समत्थो मि । अप्पं च महं आउं बहू [य] सुयमंदरो सेसो ' ॥ ७५० ॥ ४२९२. ' मा भाहि नित्थरीहिसि अप्प [?य ] तरएण वीर ! कालेणं । मज्झ नियमो समत्त पुच्छाहि दिवा य रतिं च ' ॥ ७५१ ॥ ४२९३. सो सिक्खिउं पयत्तो दिट्ठत्यो सुड्डु दिट्ठिवायम्मि | पुव्वक्खतोव समियं पुव्वगतं पुव्वनिद्दिद्धं ॥ ७५२ ॥ ४२९४. संपति एक्कारसमं पुव्वं अतिवयति वणदवो चेव । झत्ति तओ भगिणीतो दङ्कुमणा वंदणनिमित्तं ॥ ७५३ ॥ ४२९५. जक्खा य जक्खदिण्णा भूया तह हवति भूयदिण्णा य । सेणा वेणा रेणा भगिणीतो थूलभद्दस्स ।। ७५४ ॥ ४२९६. एया सत्त जणीओ बहुस्सुया नाण-चरण संपण्णा । सगडालबालियातो भाउं अवलोइउं एंति ॥ ७५५ ।।
४२९७. तो वंदिऊण पाए सुभद्दबाहुस्स दीहबाहुस्स ।
पुच्छंति 'भाउओ ने कत्थ गतो थूलभदो ? ' त्ति ॥ ७५६ ॥
१. वोहरि सं० । षोहरि° ६० । मोहरि की० ॥ २. इंति ६० ॥
४७७
१०
१५
२०
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ४२९८. अह भणइ भद्दबाहू ' सो परियट्टेति सिवघरे अंतो।
वचह तहिं विदच्छिह सज्झाय-ज्झाणउज्जुत्तं' ॥७५७॥ ४२९९. इयरो वि य भगिणीओ दणं तत्थ थूलभद्दरिसी।
चिंतइ गारवयाए ‘सुयइढेि ताव दाएमि' ॥ ७५८ ॥ ५ ४३००. सो धवलवसभमेत्तो जातो विक्खिण्णकेसरजडालो।
घणमुक्कससिसंरिच्छो कुंजरकुलभीसणो सीहो ॥ ७५९ ॥ ४३०१. तं सीहं दट्टणं भीयाओ सिवघरा विनिस्सरिया।
भणितो य णाहिं [उ] गुरू 'एत्थ हु सीहो अतिगतो 'त्ति ॥७६० ॥ ४३०२. 'नत्थेत्थ कोइ सीहो, सो चेव य एस भाउओ तुभं ।
ड्डीपत्तो जातो [तो] सुयइढेि पयंसेइ' ॥ ७६१॥ ४३०३. तं वयणं सोऊणं तातो अंचियतणूरुहसरीरा ।
संपत्थियाओ तत्तो जत्तो सो थूलभद्दरिसी ॥ ७६२॥ ४३०४. जह सागरो व उव्वेलमतिगतो पडिगतो सयं ठाणं ।
संपलियंकनिसन्नो धम्मज्झाणं पुणो झाइ ॥७६३॥ १५ ४३०५. दुपु (१ उग्घु)?महुरकंठं सो परियट्टेइ ताव पाढमयं ।
भणियं च नाहिं 'भाउग ! सीहं दट्टण ते भीया ॥७६४ ॥ ४३०६. सो वि य पागडदंतं दरवियसियकमलसच्छहं हसिउं ।
भणइ य 'गारवयाए सुयइड्डी दरिसिया य मए' ॥ ७६५ ॥ ४३०७. तं वयणं सोऊणं तातो अंचियतणूरुहसरीरा।
पुच्छंति पंजलिउडा वागरणऽत्थे सुणिउणऽत्थे ॥७६६॥ ४३०८. इयरो वि य भगिणीओ वीसज्जेऊण थूलभद्दरिसी।
उचियम्मि देसकाले सज्झायमुवट्ठिओ काउं॥७६७॥ ४३०९. अह भणइ भद्दबाहू 'अणगार ! अलाहि एत्तियं तुझं।
परियट्टतो अच्छसु एत्तियमेत्तं चियत्तं मे' ॥७६८॥
१. सिरिच्छो सं० हं० की०॥
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपनयं
४३१०. अह भणइ थूलभद्दो पच्छायावेण तावियसरीरो । 'इडीगारवयाए सुयविसयं जेण अवरद्धं ॥ ७६९ ॥
""
४३११. न वि ताव मज्झ मण्णुं जह मे ण समाणियाइं पुव्वाई | अप्पा हु ए अवराहितो त्ति खलियं खमे मज्झं ॥ ७७० ॥ ४३१२. एतेहि नासियव्वं सए वि णाए वि जह (?) सासणे भणियं । जं पुण मे अवरद्धं एयं पुण डहति सव्वंगं ॥ ७७१ ॥
४३१३. वोच्छंति य मयहत (? हय) रया अणागता जे य संपतीकाले । गारवियथूलमद्दम्मि नाम नट्ठाई पुव्वाई " ॥ ७७२ ॥
64
४३१४. अह विष्णविंति साहू सगच्छया करिय अंजलिं सीसे । भद्दस्स ता पसीयह इमस्स एक्कावराहस्स ॥ ७७३ ॥ ४३१५. रागेण व दोसेण व जं च पमाएण किंचि अवरद्धं । तं भे सउत्तरगुणं अपुणक्कारं खमावेति " ॥ ७७४ ॥ ४३१६. अह सुरकरिकरउवमाणबाहुणा भद्दबाहुणा भणियं ।
" मा गच्छद्द निब्बंधं, कारणमेगं निसामेह ॥ ७७५ ॥ ४३१७. रायकुलसरिसभूते सगडालकुलम्मि एस संभूतो ।
डहराओ चैव पुणो निम्मातो सव्वसत्थेसु ॥ ७७६ ॥ ४३१८. कोसानामं गणिया समिद्धकोसा य विउलकोसा य ।
जीए घरे उवरद्धो रतिसंवेसंवि (? सम्मि) वे (१दे) सम्मि ॥ ७७७ ॥ ४३१९. बारसवासपउत्थो कोसाए घरम्मि सिरिघरसमम्मि ।
सोऊण य पिउमरणं रण्णो वयणेण निग्गच्छी ॥ ७७८ ॥ ४३२०. तेगिच्छिसरिसवण्णं कोसं आपुच्छर तयं धणियं ।
‘खिप्पं खु एह सामिय ! अहयं न हु वायरा सेयं (१) ' ॥ ७७९ ॥ ४३२१. भवणोरोह विमुक्का छज्जइ चंदो व सोमगंभीरो । परिमलसिरिं वहतो जोण्हानिवहं ससी चेव ॥ ७८० ॥
१. बायरा हं० की ० । वायरा सेहूं सं० । वायरा सेहं ला० ॥
કરે
१०
१५
२०
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदण्णयसुत्तेसु . ४३२२. भवणाओ निग्गओ सो सारंगे परियणेण कड़ितो।
मत्तवरवारणगओ इ(१)ह पत्तो राउलद्दारं ॥ ७८१ ॥ ४३२३. अंतेउरं अइगतो विणीयविणओ परित्तसंसारो।
काऊण य जयसद्दो रण्णो पुरतो ठिओ आसि ॥ ७८२॥ ५ ४३२४. अह भणइ नंदराया 'मंतिपयं गिण्ह थूलभद्द ! महं ।
पडिवजसु तेवढाइं तिण्णि नगराऽऽगरसयाई ॥७८३॥ ४३२५. रायकुलसरिसभूए सगडालकुलम्मि तं सि संभूओ।
सत्थेसु य निम्मातो गिण्हसु पिउसंतियं एवं' ॥ ७८४ ॥ ४३२६. अह भणइ थूलभद्दो गणियापरिमलसमप्पियसरीरो।
'सामी ! कयसामत्थो पुणो [वि भे विण्णवेसामि' ॥ ७८५॥ ४३२७. अह भणति नंदराया 'केण समं दाइं तुज्झ सामत्थं १ ।
को अण्णो वरतरतो निम्मातो सव्वसत्थेसु ?' ॥ ७८६ ॥ ४३२८. कंबलरयणेण ततो अप्पाणं सुट्ठ संवरित्ताणं।
अंसूणि निण्हुयंतो असोगवणियं अह पविट्ठो ॥ ७८७॥ १५ ४३२९. जत्तियमेत्तं दिण्णं जत्तियमेतं इमं मि भुत्तं ति।
एत्तो नवरि पडामो झसो व्व मीणाउलघरम्मि ॥ ७८८ ॥ ४३३०. आणा रजं भोगा रण्णो पासम्मि आसणं पढमं ।
सुव्वत्त इमं न खमं, खमं तु अप्पक्खमं काउं ॥ ७८९॥ ४३३१. केसे परिचिंतंतो रायकुलाओ य जे परिकिलेसे ।
नरएसु य जे केसे तो ढुंचति अप्पणो केसे ॥ ७९० ॥ ४३३२. तं चिय परिहियवत्थं छेत्तूणं कुणइ अग्गतो आरं ।
कंबलरयणोगुठिं काउं रण्णो ठिओ पुरतो ॥ ७९१॥ ४३३३. 'एयं मे सामत्थं भणाइ अवणेहि(इ) मत्थतोगुंठिं'।
तो णं केसविहूणं केसेहि विणा पलोएति ॥ ७९२॥ १. अंसूण निण्हयंतो हं० की०॥
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८१
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४३३४. अह भणइ नंदराया 'लाभो ते धीर ! नित्थराहि य णं'।
'बाढं' ति भाणिऊणं अह सो संपत्थितो तत्तो ॥ ७९३॥ ४३३५. अह भणति नंदराया 'वच्चइ गणियाघरं जइ कहंचि ।
तो णं असच्चवादी तीसे पुरतो विवाएमि' ॥७९४॥ ४३३६. सो कुलघरसामिद्धिं गणियाघरसंतियं च सामिद्धिं ।
पाएण पणोलेउं नीती नगरा अणवयक्खो ॥७९५॥ ४३३७. जो एवं पव्वइओ एवं सज्झाय-झाणउज्जुत्तो।
गारवकरणेण हिओ सीलभरूव्वहणधोरेयो ॥७९६॥ ४३३८. जह जह एही कालो तह तह अप्पावराहसंरद्धा ।
अणगारा पंडिणीते निसंसयं उवद्द(?उद्द)वेहिंति ॥७९७॥ ४३३९. उप्पायणीहि अवरे, केई विजाय उप्पइत्ताणं ।
विउरुविहि विजाहिं दाई काहिंती उड्डाहं ॥७९८॥ ४३४०. मंतेहि य चुण्णेहि य कुच्छियविजाहि तह निमित्तेणं ।
काऊणं उवधायं भमिहिंति अणंतसंसारे" ॥७९९॥ ४३४१. अह भणइ थूलभद्दो 'अन्नं स्वं न किंचि काहामो।
इच्छामि जाणिउं जे अहयं चत्तारि पुव्वाई' ॥८००॥ ४३४२. 'नाहिसि तं पुब्वाइं सुयमेत्ताई च उग्गहाहिति।
दस पुण ते अणुजाणे, जाण पणट्ठाइं चत्तारि' ॥८०१॥ ४३४३. एतेण कारणेण उ पुरिसजुगे अट्ठमम्मि वीरस्स।
सयराहेण पणट्ठाई जाण चत्तारि पुव्वाई ॥८०२॥ ४३४४. अणवठ्ठप्पो य तवो तवपारंची य दो वि वोच्छिन्ना।
चोदसपुव्वधरम्मी, धरति सेसा उजा तित्थं ॥८०३॥ ४३४५. तं एवमंगवंसो य नंदवंसो य मरुयवंसी य।
सयराहेण पगट्ठा समयं संज्झायवंसेण ॥ ८०४॥
..तो इंभ सं० ला०॥ २. 'असत्यवादिनम्' इत्यर्थः॥ ३. पडणीते ह. की. ला०॥ १. 'विद्यया' इत्यर्थः॥ ५. सज्माण की०॥
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८२
पइण्णयसुत्तेसु ४३४६. पढमो दसपुव्वीणं सयडालकुलस्स जसकरो धीरो।
नामेण थूलभद्दो अविहिंसाधम्मभद्दो त्ति ॥८०५॥ ४३४७. नामेण सञ्चमित्तो समणो समणगुणनिउणचिंचइओ।
होही अपच्छिमो किर दसपुव्वी धारओ धीरो॥८०६॥
[गा. ८०७-३६. सुयवोच्छेयकमनिरुवणं] ४३४८. एयस्स पुव्वसुयसायरस्स उदहि व्व अपरिमेयस्स।
सुणसु जह अथ(?इत्थ) काले परिहाणी दीसते पच्छा ॥८०७॥ ४३४९. पुव्वसुयतेल्लभरिए विज्झाए सच्चमित्तदीवम्मि ।
धम्मावायनिमिल्लो होही लोगो' सुयनिमिल्लो ॥८०८॥ १० ४३५०. वोलीणम्मि सहस्से वरिसाणं वीरमोक्खगमणाओ।
उत्तरवायगवसभे पुव्वगयस्सा भवे छेदो ॥ ८०९॥ ४३५१. वरिससहस्से पुण्णे तित्थोगालीए वड्रमाणस्स।
नासीही पुव्वगतं अणुपरिवाडीए जं जस्स ॥ ८१० ॥ ४३५२. पण्णासा वरिसेहिं य बारसवरिससएहिं वोच्छेदो।
दिण्णगणि-पूसमित्ते सैविवाहाणं छलंगाणं ॥ ८११॥ ४३५३. नामेण पूसमित्तो समणो समणगुणनिउणचिंचइओ।
होही अपच्छिमो किर विवाहसुयधारको धीरो ॥ ८१२॥ ४३५४. तम्मि य विवाहरुक्खे चुलसीतीपयसहस्सगुणकलिओ।
सहस चिय संभंतो होही गुणनिप्फलो लोगो ॥ ८१३ ॥ २० ४३५५. समवायववच्छेदो तेरसहिं सतेहिं होहि वासाणं ।
माढरगोत्तस्स इहं संभूतजतिस्स मरणम्मि ॥ ८१४ ॥ ४३५६. तेरसवरिससतेहिं पण्णासासमहिएहिं वोच्छेदो।
अजवजतिस्स मरणे ठाणस्स जिणेहिं निट्ठिो ॥ ८१५॥
१. लोगो य सुयमिल्लो हं० की० ॥ २. सविवाहरणं सर्वासु प्रतिषु॥
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८३
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४३५७. चोदसवरिससतेहिं वोच्छेदो जेट्ठभूतिसमणम्मि।
कासवगोते णेओ कप्प-व्ववहारसुत्तस्स ।। ८१६ ॥ ४३५८. भणिदो दसाण छेदो पन्नरससएहिं होइ वरिसाणं ।
समणम्मि फग्गुमित्ते गोयमगोत्ते महासत्ते ॥ ८१७॥ ४३५९. भारद्दायसगुत्ते सूयगडंगं महासमणनामे ।
अगुणव्वीससतेहिं जाही वरिसाण वोच्छित्तिं ॥ ८१८॥ ४३६०. वरिससहस्सेहिं इहं दोहि विसाहे मुणिम्मि वोच्छेदो।
वीरजिणधम्मतित्थे होहि निसीहस्स निदिट्ठो ॥ ८१९॥ ४३६१. विण्हुमुणिम्मि मरते हारितगोत्तम्मि होति वीसाए।
वरिसाण सहस्सेहिं आयारंगस्स वोच्छेदो ॥ ८२०॥ ४३६२. अह दूसमाए सेसे होही नामेण दुप्पसहसमणो ।
अणगारो गुणगारो धम्मागारो तवागारो ॥ ८२१॥ ४३६३. सो किर आयारधरो अपच्छिमो होहिती भरहवासे ।
तेण समं आयारो नस्सीहि समं चरित्तेणं ॥ ८२२॥ ४३६४. अणुओगच्छिण्णयारो (१) अह समणगणस्स दावियायारो (१३)।
आयारम्मि पणढे होहिति तइया अणायारो ॥ ८२३॥ ४३६५. चंकमिउं वरतरं(? तरयं) तिमिसगुहाए व मंधकाराए।
न य तइया समणाणं आयारसुते पणट्ठम्मि ॥ ८२४॥ ४३६६. निज्झीणा पासंडा चोरेहिं जणो विलुप्पते अहियं !
होहिंति तया गामा केवलनामावसेसा उ॥८२५॥ ४३६७. वीसाए सहस्सेहिं पंचहिं य सतेहिं होइ वरिसाणं ।
पूसे वच्छसगोत्ते वोच्छेदो उत्तरज्झाए ॥८२६॥ ४३६८. वीसाए सहस्सेहिं वरिससहस्सेहिं (वरिसाण सएहिं) नवहिं वोच्छेदो।
दसवेतालियसुत्तस्स दिण्णसाहुम्मि बोधव्वो॥८२७॥
१५
१.कामिडं सं० ला.॥
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्ते
४३६९. पविरलगाम- जणवदं पविरलमणुएसु नामदेसेसु ।
नामे नाइलो नाम गणहरो होही ( होहिइ) महप्पा ॥ ८२८ ॥ ४३७०. धम्मम्मि निरालोए जिणमत दुस्सद्दहम्मि लोगम्मि । पव्वावेही सीसं दुप्पसहं नाम नामेणं ।। ८२९ ॥ ५ ४३७१. सो पुण संपतिकाले कामालोएस देवलोएसु ।
लोगही (१ट्ठि)ते विमाणे अच्छिति य विमाणितो देवो ॥ ८३० ॥ ४३७२. सो सागरगंभीरो देवाउं सागरोवमं तस्स ।
तत्तो चुओ विमाणा आयाही मज्झदेसम्मि || ८३१ ॥ ४३७३. सो दाइ अट्ठवासो दियलोयसुहं सुयं अणुगणेंतो । पव्वइही दुप्पसहो अणुसट्टो नाइलऽज्ज्ञेणं ॥ ८३२ ॥ ४३७४. सो पव्वइतो संतो महया जोगेण सुंदरुज्जोगो ।
४८४
१०
कम्मक्खतोवसमियं सिक्खीहि सुतं दसवे (वि) तालं ॥ ८३३ ॥
४३७५. दसवेतालियधारी पुज्जीहि जणेण जह व दसपुव्वी । सो पुण सुहुतरागं पुज्जीही समण संघेणं ॥ ८३४ ॥
१५ ४३७६. अउणावीससहस्सो (? स्सा) समणा होहिंति सक्कया लोए । दुस्सहदू समकाले खीणे अप्पावसेसजगे ।। ८३५ ॥
४३७७. धम्मो य जिणाणुमतो राया य जणस्स लोयमज्जाया । ण (तो) ते हवंति खीणा जं सेसं तं निसामेह || ८३६॥
[गा. ८३७-७८. दूसमासमाए अंते संघवण्णणाइ ] २० ४३७८. सावगमिहुणं समणो समणी राया तहा अमच्चोय | एते हवंति सेसं अण्णो [य] जणो बहुतरातो ॥। ८३७॥ ४३७९. ओसप्पिणीइमीसे चत्तारि अपच्छिमाई संघस्स । अंतमि दूसमाए दससु वि वासेसु एवं तु || ८३८ ॥
१. अण्णो जाणो ब' सं० ला० ॥
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४३८०. दुप्पसहो अणगारो नामेण अपच्छिमो पवयणस्स।
फग्गुसिरी समणीणं सा वि य समणीणऽपच्छिमिया ।। ८३९॥ ४३८१. विग्गहवती विव दया, कमलविहूणा सिरि व्व पञ्चक्खा ।
होहिति तइया समणी फग्गुसिरी नाम नामेणं ॥ ८४० ॥ ४३८२. तम्मि य नगरे सेट्ठी होही नामेण नाइलो नाम ।
सो सव्वसावगाणं होही तइया अपच्छिमओ ॥ ८४१ ॥ ४३८३. सेट्ठी य नाइलो नाम गहवती सावगाण पच्छिमतो।
सच्चसिरि साविगाणं सा वि य तइया अपच्छिमिया ॥ ८४२॥ ४३८४. अभिगतजीवाऽजीवा सा या किर साविया अपच्छिमिया ।
धम्मम्मि निच्छितमती सच्चसिरी नाम नामेणं ॥ ८४३ ॥ ४३८५. राया य विमलवाहणो स(१सु)मुहो नामेण तस्स य अमच्चो ।
इय दूसमाए काले रायाऽमच्चो अपच्छिमगो ॥ ८४४॥ ४३८६. दुप्पसहो फग्गुसिरी सच्चसिरी नाइलो य राया य ।
इय दूसमचरिमंते वीसतिवासाउया एते ॥ ८४५॥ ४३८७. छट्ठ चउत्थं च तया होही उक्कोसयं तव्वोकम्मं ।
[? दुप्पसहो आयरिओ] काही किर अट्ठमं भत्तं ॥ ८४६॥ ४३८८. सो दाहिणलोगवती इंदो धम्माणुरागरत्तो य ।
आगंतूणं तइया पुणो पुणो वंदते संघ ॥ ८४७॥ ४३८९. गुणभवणगहण ! सुयरयणभरिय ! दंसणविसुद्धरच्छागा ! ।
संघनगर ! भदं ते अक्खंडचरित्तपागारा ! ॥ ८४८॥ ४३९०. भदं सीलपडागूसितस्स तवनियमतुरगजुत्तस्स ।
संघरहस्स भगवतो सज्झायसुनंदिघोसस्स ।। ८४९॥ ४३९१. संजम-तवतुंवारयस्स नमो सम्मत्तपोरिअलस्स ।
अप्पडिचक्कस्स जतो होउ सता संघचक्कस्स ॥ ८५० ॥ १. गुणगहणभवण सर्वासु प्रतिषु। अत आरभ्य गाथापञ्चकं नन्दिसूत्रे उपलभ्यते ॥ २. पारिवालस्स सं० ला॥
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८६
पइण्णयसुत्तेसु ४४९२. कम्मजलविसोहिसमुन्भवस्स सुयरयणदीहनालस्स ।
पंचमहव्वयथिरकण्णियस्स गुणकेसरालस्स ॥ ८५१ ॥ ४३९३. सावगजणमहुयरिपरिवुडस्स जिणसूरतेयबुद्धस्स ।
संघपउमस्स भदं समणगणसहस्सपत्तस्स ॥ ८५२॥ [जुम्म] ५ ४३९४. नवसु वि वासेसेवं इंदो थोऊण समणसंघं तु।
ईसाणो वि तह चिय खणेण अमरालयं पत्तो ॥ ८५३॥ ४३९५. दसवेतालियअत्थस्स धारतो संजओ तवाऽऽउत्तो।
समणेहिं विप्पहीणो विहरीही एक्कगो धीरो ॥ ८५४ ॥ ४३९६. अटेव त गिहवासे, बारस वरिसाइं तस्स परियातो।
एवं वीसतिवासो दुप्पसहो होहिही धीरो ॥८५५॥ ४३९७. छज्जीवकायहियतो सो समणो संजमे तवाउत्तो।
भत्ते पञ्चक्खाते गच्छी अमरालयं धीरो ॥८५६॥ ४३९८. अट्ठ य वरिसे जम्म(१म्मा) बारस वरिसाइं होइ परियाओ।
कालं काहि य तइया अट्टमभत्तेण दुप्पसहो ॥८५७॥ १५ ४३९९. सोहम्मे उववातो दुप्पसहजइस्स होइ नायव्वो।
तस्स य सरीरमहिमा कीरीही लोगपालेहिं ॥८५८॥ ४४००. काउं मुणिस्स महिमं निययावासेसु तो गता तियसा।
दससु वि वासेसेवं होही महिमा उ तित्थस्स ॥८५९॥ ४४०१. उववज्जिही विमाणे सागरनामम्मि सो य सोहम्मे।
तत्तो य चइत्ताणं सिज्झीही नीरजो धीरो ॥८६०॥ ४४०२. पढमाए पुढवीए उप्पण्णो विमलवाहणो राया।
सोहम्मे उववण्णं सावगमिहुणं च समणी य ॥८६१॥ ४४०३. वासाण सहस्सेण य इकवीसाए इहं भरहवासे।'
दसवेतालियअत्थो दुप्पसहजइम्मि नासिहिती ॥ ८६२॥
१. कम्मरयजलोहविणिग्गयस्स सुय नन्दिसूत्रे॥ २. तेयमुद्धस्स सर्वासु प्रतिषु ॥
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८७
२०. तित्योगालीपइन्नयं ४४०४. पुवाए संझाए वोच्छेदो होहि धम्मचरणस्स ।
मज्झण्हे रातीणं अवरण्हे जायतेयस्स ॥८६३॥ ४४०५. रायाणो दंडधरा ओसहि अग्गी य संजया चेव ।
चरिमदिवसावसाणे अणुसजिंता न होहिंति ॥ ८६४॥ ४४०६. इगवीस सहस्साई वासाणं वीरमोक्खगमणाओ।
अव्वोच्छिन्नं होही आवसगं जाव तित्थं तु ॥८६५॥ ४४०७. इगवीस सहस्साइं वासाणं वीरमोक्खगमणाओ।
अणियोगदार-नंदी अव्वोच्छिन्ना उ जा तित्थं ॥८६६॥ ४४०८. सामाइयं च पढमं छेओवट्ठावणं भवे बीयं ।
एते दोन्नि चरित्ता होहिंती जाव तित्थं तु ॥८६७॥ ४४०९. जो भणति नत्थि धम्मो न च सामइयं न चेव य वयाई।
सो समणसंघबज्झो कायव्वो समणसंघेणं ।। ८६८॥ ४४१०. जइ जिणमतं पवजह ता मा ववहारदंसणं मुयह ।
ववहारनउच्छेदे तित्थुच्छेदो जओऽवस्सं ॥८६९॥ ४४११. इच्चेयं गणिपिडगं निचं दव्वट्ठयाए नायव्वं ।
पज्जाएण अणिचं, निचाऽनिचं च सियवादो ॥ ८७० ॥ ४४१२. जो सियवायं भासति पमाण-नयपेसलं गुणाधारं ।
भावेइ मणेण सया सो हु पमाणं पवयणस्स ॥ ८७१ ॥ ४४१३. जो सियवायं निंदति पमाण-नयपेसलं गुणाधारं ।
भावेण दुट्ठभावो न सो पमाणं पवयणस्स ॥ ८७२॥ ४४१४. ओसप्पिणीइमीसे चत्तारि अपच्छिमाइं इह भरहे।
अंतम्मि दूसमाए संघस्स चउव्विहस्सावि ॥ ८७३॥ ४४१५. तेसु य कालगतेसुं तदिवसं चेव होहिइ अधम्मो।
इय समाए काले वच्चंते पावभूइट्टे ॥ ८७४॥
१. अणुओग हैंकी०॥
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮૮
५ ४४१८. पावा पावायारा निद्धम्मा धम्मबुद्धिपरिहीणा । रोद्दा कुणिमाहारा नरा य नारी य होहिंति ॥ ८७७ ॥ ४४१९. जह जह झिज्जइ कालो तह तह सज्झाय - झाणकरणाई | झिजंति जाव तित्थं भणियं सेज्झायवंसो य ॥ ८७८ ॥
१०
१५
पइण्णयसुत्ते
४४१६. सामाइय समणाणं महाणुभावाण चेश्यायारो ।
सव्वा य गंधजुत्ती दोसु वि संझासु नासिहिति ॥ ८७५ ॥ ४४१७. चक्कमिउं वरतरयं तिमिसगुहांते वमंधयाराए ।
न य तइया मणुयाणं जिणवरतित्थे पणट्ठम्मि || ८७६ ॥
२०
[गा. ८७९ - ९२. वित्थयर समए भरवाससरूवं ] ४४२०. जणवैयवंसं पत्तो सज्झाए रायवंस आहारं ( 2 ) ।
सुव्वउ जिणवरभणियं तित्थोगालीए संखेवं ॥ ८७९ ॥ ४४२१. रिद्धित्थिमियसमिद्धं भारहवासं जिनिंदकालम्मि |
बहुअइसयसंपण्णं सुरलोगसमं गुणसमिद्धं ॥ ८८० ॥ ४४२२. गामा [य] नगरभूया, नगराणि य देवलोगसरिसाणि । रायसमा य कुटुंबी, वेसमणसमा य रायाणो ॥ ८८१ ॥ ४४२३. चंदसमा आयरिया, अम्मा- पितरो य देवतसमाणा ।
मायसमा विय सासू, ससुरा वि य पितिसमा आसि ।। ८४२ ॥ ४४२४. धम्माऽधम्मविहन्नू विणयण्णू सच्च- सोयसंपण्णी ।
गुरु साहुपूयणरतो सदारनिरतो जणो तइया ॥ ८८३ ॥
४४२५. अप्प (१ ग्घ) इ य सविण्णाणो, धम्मे य जणस्स आयरो तइया । विजापुरिसा पुज्जा, धरिज्जइ कुलं च सीलं च ॥ ८८४ ॥
४४२६. भंग - त्तासविरहितो डमरुलोल-भय-डंडरहितो य । दुक्ख-ई-तक्कर-करभर [य] विवज्जिओ लोगो ॥। ८८५ ॥
१. 'हाते व धम्मरायाए हं० की ० ॥ २. सब्भावयं सो अ हं० की ० । सज्झायधम्मो य सं० ॥ ३. वययं ६० की ० ॥
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८९
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४४२७. रिद्धिस्थिमियसमिद्धं भारहवासं जिणिंदकालम्मि ।
बहुअच्छेरयपुण्णं उसभातो जाव वीरजिणो ॥८८६॥ ४४२८. दससु वि वासेसेवं दस दस अच्छेरगाइं जायाई।
ओसप्पिणीए एवं तित्थोगालीए भणियाइं ॥ ८८७॥ ४४२९. उवसग्ग १ गब्भहरणं २ इत्थीतित्थं ३ अभब्विया परिसा ४।
कण्हस्स अवरकंका ५ अवयरणं चंद-सूराणं ६ ॥८८८॥ ४४३०. हरिवंसकुलुप्पत्ती ७ चमरुप्पाओ ८ य अट्ठसय सिद्धा ९ ।
अस्संजयाण पूया १० दस वि अणतेण कालेणं ॥८८९॥ ४४३१. लोगुत्तमपुरिसेहिं चउपण्णाए इहं अतीएहिं ।
सुबहूहि केवलीहि य मणपज्जव-ओहिनाणे(णी)हिं ॥ ८९०॥ ४४३२. बहुरिद्धिप्पत्तेहि य मइ-सुयनाणे(णी)हि पुहइसारेहिं ।
कालगतेहिं बुहेहिं मोक्खं विण्णाणरासीहिं ॥८९१॥ ४४३३. तेहि य समतीएहिं भरहे वासम्मि राय-दोसेहिं ।
अप्पोदतो व्व वप्पो जातो संभिण्णमज्जादो ॥ ८९२॥
[गा. ८९३-९२३. दूसमासमाए भावा] ४४३४. जह जह क्चति कालो तह तह कुल-सील-दाणपरिहीणो।
अहियं अहम्मसीलो सच्चवयणदुल्लभो लोगो ॥८९३॥ ४४३५. विवरीयलोगधम्मे परिहायंते पणट्ठमज्जाए।
सक्कार-दाणगिद्धा कुहम्मपासंडिणो जाता ॥८९४ ॥ ४४३६. होहिंति य पासंडा मंतक्खर-कुहगसंपउत्ता य।
मंडल-मुद्दाजोगा वस-उच्चाडणपरा य दढं ॥ ८९५॥ ४४३७. तेहिं मुसिज्जमाणो लोगो सच्छंदरइयकव्वेहिं। .
अवमाग्गि(? न्नि)यसब्भावो जातो अलितो य पलितो य ।। ८९६॥
१. भग्योदतो सं० हं० ला.॥
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९०
पइण्णयसुत्तेसु ४४३८. होहिंति साहुणो वि य सपक्खनिरवेक्ख निद्दया धणियं ।
समणगुणमुक्कजोगी केई संसारछेत्तारो॥ ८९७॥ ४४३९. हितिहिति गुरुकुलवासो, मंदा य मती य समणधम्मम्मि।
एयं तं संपतं 'बहुमुंडे अप्पसमणे य' ॥८९८॥ ५ ४४४०. रह गावि सिला सत्थो गोयममादीण वीरकहिया उ।
कैप्पडुम सीहा वि य तित्थोगालीए दिटुंता ॥ ८९९॥ ४४४१. लुद्धा य साहुवग्गा संपति उप्फालसूयगा बहुगा।
अलियवयणं च परं धम्मो य जितो अहम्मेण ॥९००॥ ४४४२. लुद्धा य पुहइपाला पयतीउप्फलसूयगा बहुला ।
अलियवयणं च पउरं धम्मो य जितो अहम्मेण ॥९०१॥ ४४४३. गामा मसाणभूता, नगराणि य पेयलोयसरिसाणि ।
दाससमा य कुडुंबी, जमदंडसमा य रायाणो ॥९०२॥ ४४४४. राया भिच्चे, भिच्चा य जणवए, जणवए य रायाणो।
खायंति एक्कमेक्कं मच्छा इव दुब्बले बलिया ॥९०३॥ १५ ४४४५. जे अंता ते मज्झा, मज्झा य कमेण होति पंच(? त)त्ता।
अपडागा इव नावा डोलंति समंततो देसा ॥९०४॥ ४४४६. पगलितगो-महिसाणं उत्तत्थाणं पलायमाणाणं ।
अजहन्निया पवित्ती उच्चक्खाणं जणवयाणं (?) ॥९०५॥ ४४४७. संपत्ता य जणवदा पणट्ठसोभस्सवा(? या) णिरभिरामा । २०
हियदार-सावएज्जा चोराउलदुग्गमा देसा ॥९०६॥ ४४४८. चोरे हणंति देसे, रायाकरपीडियाइं रट्ठाई।
अइरोद्दऽज्झवसाणा भिन्चा य हणंति रायाणो ॥ ९०७॥ ४४४९. धण-धण्णे अवि(धि)तण्हो भिक्खा-बलि-दाणधम्मपरिहीणो।
पावो मोहमतीओ गुरुजणविपरम्मुहो लोगो ॥९०८॥ १. सत्थे ला० ॥ २. कप्पदुमे सी' सं० ला० ॥ ३. उप्पालमूयगा सं० । वप्पालपूयगा हं० की०॥
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
४४५०. सीसा वि न पूंइंती आयरिए दूसमाणुभावेणं ।
आयरिया [3] सुमणसा न देंति उवदेसरयणाईं ॥ ९०९ ॥ ४४५१. समणाणं गोयरतो नासीहिति दूसमप्पभावेणं ।
सावगधम्मो वि तहा अजाणं पण्णवीसा वि ( ? ) ॥ ९१०॥ ४४५२. देवा न देंति दरिसणं धम्मे य मती जणस्स पहुट्ठा । सत्ताकुलाय पुढवी बहुसंकिण्णा य पासंडा ॥ ९११॥ ४४५३. सयणे निच्चविरुद्धो निसोहियसाहिवास मित्तेहिं (?) । चंडो दुराणुयत्तो लज्जारहितो जणो जातो ।। ९१२॥ ४४५४. पुत्ता अम्मा- पितरो अवमण्णंति कडुयाई भासति ।
सुहा य जंतंसमिया, सासू वि य कैण्हसप्पसमा ॥ ९१३॥ ४४५५. सहपंसुकीलिय [१२] सा अणवरयं गरुयनेहप डिबद्धा । मित्ता दरहसिएहिं लुब्भंति वयंसभज्जासु ।। ९१४॥ ४४५६. हसितेहि जंपिएहि य अच्छिविकारेहिं नट्ठलजातो ।
सविलासनियत्थेहि य पहुवा (? बहुया ) सिक्खति वेसाणं ।। ९१५ ॥ ४४५७. सावग -साविगहाणी भावण-तव-सील-दाणपरिहीणं (?हाणी) । समणाणं समणीणं असंखडाईणि थोवे' वि ॥ ९१६ ॥ ४४५८. विज्ञाण य परिहाणी पुप्फ-फलाणं च ओसहीणं च । आउय - सुह - रिद्धीणं सद्धाणुच्चत्तधम्माणं ॥ ९१७ ॥ ४४५९. केवलिवयणं सचं तित्थोगालीए भाणियं एयं ।
ताव न छिज्जइतित्थं जाव मँपत्तं तु दुप्पसहं ॥ ९१८ ॥ ४४६०. विज्ञाण य परिहाणी रोहिणिपमुहाण सोलसण्हं पि । मंडल - मुद्दाssतीणं जह भणिया वीयरागेणं ॥ ९१९ ॥ ४४६१. चुण्णंजणाण हाणी पायपलेवाण ओसहीणं च । अंतद्भाण-वसीकरण-खग्ग- गोरोयणादीणं ॥ ९२० ॥
१. पूयंती ला० ॥ २. जंतिस हं० की० ॥ ३. किण्ह° की० ला० ॥ ४. पुहुवा की० ॥ ५. थेवे की ० ला० ॥ ६. अत्र मकारोऽलाक्षणिकः ॥
४९१
१०
१५
२०
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९२
पइण्णयसुत्तेसु ४४६२. मंताण य परिहाणी पसिणावचल्लसाणजोयाणं (१)।
कलहऽब्भक्खाणाणं वुड्डी एवं जिणा बेंति ॥ ९२१ ॥ ४४६३. कलहकरा डमरकरा असमाहिकरा अनेव्वुइकरा य ।
होहिंति एत्थ समणा नवसु वि खेत्तेसु एमेव ॥ ९२२ ॥ ५ ४४६४. दूसमकाले होही एवं एवं जिणा परिकहेंति ।
एंगंतदूसमाए पावतरागं अतो एं(? ए)ति ॥ ९२३॥
[गा. ९२४-७५. छगुस्स अड्दूसमासमाए भावा] ४४६५. एव परिहायमाणे लोगे चंदो व्व कालपक्खम्मि ।
जे धम्मिया मणुस्सा सुजीवियं जीवियं तेसिं ॥ ९२४ ॥ १० ४४६६. दुस्समसुस्समकालो महाविदेहेण आसि परितुल्लो।
सो उ चउत्थो कालो वीरे परिनिव्वुते छिन्नो ॥ ९२५॥ ४४६७. तिहिं वासेहिं गतेहिं गएहिं मासेहि अद्धनवमेहिं ।
एवं परिहार्यते दूसमकालो इमो जातो ॥ ९२६ ॥ ४४६८. एयम्मि अइक्कंते वाससहस्सेहि एक्कवीसाए । १५
फिट्टिहिति लोगधम्मो अग्गीमग्गो जिणऽक्खातो ॥ ९२७ ॥ ४४६९. होही हाहाभूतो [य] दुक्खभूतो य पावभूतो य ।
कालो अमाइपुत्तो गोधम्मसमो जणो पच्छा ॥ ९२८ ॥ ४४७०. खर-फरुसधूलिपउरा अणिट्ठफासा समंततो वाया ।
वाहिति भयकरा वि अ दुव्विसहा सव्वजीवाणं ॥ ९२९॥ २० ४४७१. धूमायंति दिसाओ रओ-सिला-पंक-रेणुबहुलाओ।
भीमा भयजणणीओ समंततो अंतकालम्मि ॥ ९३०॥ ४४७२. अह दूसमाए तीसे वीतिकंताए चरिमसमयम्मि ।
वासीहि सव्वरतिं सुमहंत निरंतरं वासं ॥ ९३१॥
१. परिणा' ला०॥ २. 'अतिदूसमाए'इत्यर्थः॥
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४४७३. तेण हरिया य रुक्खा तण - गुम्म-लया - वणप्फतीओ य । अग्गस्स य किर जोणी तमहोरत्तं पडिस्सिहिति ॥ ९३२ ॥ ४४७४ एते सणियं सणियं सव्वे वि य पव्वया न होहिंति । वेयड्डो रयणड्डो नवरं किच्छाए दीसिहिति ॥ ९३३ ॥ ४४७५. चंदा मुतिहिंति हिमं, अंहिययरं सूरिया उ तविहिंति । जेण इहं नर- तिरिया सी - उहहया किलिस्संति ॥ ९३४ ॥ ४४७६. अहियं होही सीतं, अहियं उण्हा वि होहिती सततं । होही तइया लोगो मुम्मुरनिउरुंबसारिच्छो ॥ ९३५ ॥ ४४७७. होही सुसिरा भूमी पडंत इंगालमुम्मुरसरिच्छा ।
अग्गी हरियतणाणि य नवरं सो तीहि सोविही (१) ॥ ९३६ ॥ ४४७८. उदएणं वूढो सो उ जणो पुप्फ-फल-पत्तरिहीणो ।
कलुणकिवणो वराओ होहिति उव्वाहुलो दहुं ॥ ९३७ ॥ ४४७९. चिक्खल्लका लियाओ चिक्खलपिसाइयाओ महिलाओ । ववगतनियंसणाओ नवरं केसेहिं पंडिवज्जा ॥ ९३८ ॥ ४४८०. भेसुंडियरूवगुणा विवन्नदेहच्छवी निरभिरामा ।
नग्गा विगयाभरणा बीभच्छा दीहरोम - नहा ॥ ९३९ ॥ ४४८१. कुणिम - सिरीसव- कदम -मुत्त- पुरीसासिणो मडहदेहा । हण-छिंद-भिंदपउरा दोग्गतिगामी य होहिंति ॥ ९४० ॥ ४४८२. पुणरवि अभिक्खभिक्खं अरसं विरसं च खार खट्टं च । अग्गि-विस- असणिसहितं मुतिहिन्ति (मुइति) मेहा
४४८३. जेण इहं मणुयाणं कासो सासो भगंदरं कोढा । होहिंति एवमादी रोगा अण्णे अणेगविहा ॥ ९४२ ॥
जलमणि ॥ ९४९ ॥
१. अहियं व मूत वहिहिंति । सर्वासु प्रतिषु ॥ २. परिहाणी की० ला० । परिहाणा हं० ॥ ३. पडिवुद्धा हं० की ० ला ॥ ४. भसुंडिय' सं० ला० ॥
४९३
१०
१५
२०
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९४
१०
पण्णत्ते
४४८४. होहिइ तिरिए य दुहा जल-थल -खहचारिणो यतिविहे वि । नासीहिति रुक्खादी कूव - तडागा नदीओ य ॥ ९४३ ॥
५ ४४८६. जह किर इहि महिला पुत्ते जंपंति ' जीव वाससयं ' । वोच्छिति तदा महिला 'सोलसवासाउया होह ' ॥ ९४५ ॥ ४४८७. सोलसवासा मणुयां पणत्तुए णत्तुए य दच्छिंति ।
ऊणगछ्व्वरिसाओ तदा पयाहिंति महिलाओ ॥ ९४६ ॥
४४८५. दससु वि खेत्तेसेवं नर-नारीओ हवंति नग्गाई | गोधम्मसमाणाई तेसिं मणुयाण सुरताई ॥ ९४४ ॥
२०
४४८८. छव्वरिसी गब्भधरी होही नारी उ दुक्खबीभच्छा । दच्छति पुत्त-नत्य दस - सोलसवासिया थेरा ॥ ९४७ ॥ ४४८९. सोलसवासा महिला पणत्तुए नत्तुए य दच्छिति । एतदू समाए पुत्त - उत्तेहिं परिकिण्णा ॥ ९४८ ॥
४४९०. भ (? भे) सुंडियरूवगुणा सव्वे तव - नियम- सोयपरिहीणा । उक्कोसरयणिमित्ता मेत्तीरहिया य होहिंति ॥ ९४९ ॥
१५ ४४९१. होहीति सममणुण्णय वेयडू - महानदीओ मोत्तूण | मोत्तूण उसभकूडे चेइयकूडे यँ सेसं तु ॥ ९५० ॥ ४४९२. इंगालमुम्मुरसमा [य] छारभूया भविस्सती धरणी । तत्तकैवलुगभूता तत्तायसजोइभूया य ॥ ९५१ ॥ ४४९३. धूली - रेणूबहुला घणचिक्कणकद्दमाउला धरणी ।
चंकम (? म्म) य असहा सव्वेसिं मणुयजातीणं ॥ ९५२ ॥
४४९४. मणुया खर- फरुसनहा उब्भडघाडामुहा विगडनासा | वण्णादीहि गुणेहि य सुनिहुरतरा भवे सव्वे ॥ ९५३ ॥
१. या नत्यपणओए य सं० ला० । नत्तयपणओए य हं० कौ० । अत्र मूलस्थः पाठः सम्पाद - न स्वयं लिखितो ज्ञेयः ॥ २. दच्छिति पाठस्थाने ला ० विना वस्थिति इति पाठः ॥ ३. तु हं० की० ॥ ४. कवलग ई० की ० ॥
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४४९५. रयणीपमाणमेत्ता उक्कोसेणं तु वीस-सोलाऊ ।
बहुपुत्त-नत्तुसहिया निल्लज्जा विणयपरिहीणा ॥ ९५४ ॥ ४४९६. नट्ठग्गिहोमसक्कर[? य]भोइणो सूरपक्कमंसासी ।
अणुगंगसिंधु-पव्वयबिलवासी कूरकम्मा य ॥ ९५५॥ ४४९७. होहिंति य बिलवासी बावत्तरि ते बिला उ वेयड़े।
उभतो तडे नदीणं नव नव एकेक्कए कूले ॥ ९५६॥ ४४९८. सेसं तु बीयमेत्तं होही सव्वेसु जीवजातीसु ।
कुणिमाहारा सव्वे नीसाए संझकालस्स ॥ ९५७॥ ४४९९. रहपहमेत्तं तु जलं होही बहुमच्छ-कच्छभाइण्णं ।
तम्मि समए नदीणं गंगादीणं दसण्हं पि ॥ ९५८॥ ४५००. अहमा य सूरभीरू निसाचरा बिलगया य दिवसम्मि ।
गंगा-सिंधुनदीणं काहिंति ततो थले मच्छा ॥ ९५९ ॥ ४५०१. गंगा सिंधू य नदी वेयगिरी य भरहवासम्मि ।
एयाइं नवरि तिन्नि वि होहिंति, न होहिती सेसं ॥९६०॥ ४५०२. इगवीससहस्साई भणिया अतिदूसमा उ वीरेणं ।
रायगिहे गुणसिलए गोयममादीण सीसाणं ॥ ९६१॥ ४५०३. ओसप्पिणी उ एसा कोडाकोडीओ होइ दस चेव ।
अयरोवमाण निययं अरगा छ च्चेव वक्खाया ॥ ९६२॥ ४५०४. एत्तो परं तु वोच्छं ओसप्पिणीए उ किंचि उद्देसं ।
इगवीससहस्साई अड्दूसम होइ वासाणं ॥ ९६३॥ ४५०५. दससु वि वासेसेसा काहिति दुक्खाई मणुय-तिरियाणं ।
होही असुरा भूमी मुम्मुरइंगालसमवण्णा ॥९६४ ॥ ४५०६. सी-उण्हं बिलवासी गमेंति कहकहवि दुक्खसंतत्ता ।
वसणविहूणा मणुया, इत्थीओ विगयचेलाओ ॥९६५॥
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ४५०७. कुणिमाहारा सव्वे निसाचरा बिलंगता य दिवसम्मि ।
गंगादीहरमेत्ता (१) काहिंति ततो थले मीणे ॥९६६ ॥ ४५०८. ......"
.........। .................. मेत्तीरहिया उ होहिंति ॥ ९६७॥ ५ ४५०९. वीसतिवासा मणुया दुहत्थउच्चा य होंति अंतम्मि ।
पढमं सोलसवासा हत्थुच्चा चेव होहिंति ॥ ९६८॥ ४५१०. तियपक्खिवग्ग सीहा चउप्पया पंचइंदिया जे य ।
गय-गो-महिसि-खरोटें पसू य विविहो य पाणिगणो ॥९६९ ॥ ४५११. आगमियाए उस्सप्पिणीए होहिंति बीयमेत्ताई। १०
बावत्तरि जुयलाई नराण तत्तो पसवणाओ ॥ ९७० ॥ ४५१२. होहिंती बिलवासी बावत्तरि ते बिला उ वेयड़े।
उभओ तडे नईणं नव नव एकेक्कए कूले ॥ ९७१ ॥ ४५१३. सेसं तु बीयमेत्तं होही सव्वेसि जीवजातीणं ।
कुणिमाहारा सव्वे निसा(स्सा)ए संझकालस्स ॥९७२॥ १५ ४५१४. रहपहमेत्तं तु जलं होही बहुमच्छ-कच्छभाइण्णं ।
तम्मि समए नदीणं गंगादीणं दसहं पि ॥ ९७३॥ ४५१५. विस-अग्गि-खारपाणियवरिसा मेघा य घोरवरिसा य ।
एक्कक्क सत्त राई होही भरहस्स अंतम्मि ॥ ९७४ ॥ ४५१६. चुन्नियसेलं संभिण्णसलिलगंभीरविसमभूमितलं ।
उदही जहा समतलं होही भरहं निरभिरामं ॥ ९७५ ॥
[गा. ९७६-८४. आगमेस्सुस्सप्पिणीए पढमस्स अइदूसमा
अरगस्स भावा] ४५१७. ओसप्पिणीइमीसे वीतिकंताए चरिमसमयम्मि ।
तो आगमेसियाए उस्सप्पिणिए उ पट्ठवणा ॥ ९७६॥ 1. विगलता त दि सर्वासु प्रतिषु ॥ २. सर्वास्वपि प्रतिषु गाथेयं खण्डितैवोपलब्धा॥
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९७
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४५१८. ओसप्पिणीइमाए जो होही(१ होहऽइ)दुस्समाए अणुभावो ।
सो चेव [य] अणुभावो उस्सप्पिणिपट्ठवणगम्मि ॥ ९७७॥ ४५१९. सी-उण्हपउलिएहिं वित्ती तेसिं तु होइ मच्छेहिं ।
इगवीससहस्साई वासाणं निरवसेसा उ॥९७८॥ ४५२०. सी-उण्हपउलिएहिं वित्ती तेसिं तु होइ मच्छेहिं ।
बायालीससहस्सा वासाणं निरवसेसा उ॥९७९ ॥ ४५२१. अवसप्पिणीए अद्धं अद्धं उस्सप्पिणीए तहिं(? ह) होइ।
एयम्मि गते काले होहिंति उ पंच मेहा उ॥९८०॥ ४५२२. पुक्खलसंवट्टो १ वि य खीरोद २ घतोय ३ अमयमेहो ४ य ।
पंचमओ रसमेहो ५ सव्वे दसवरिसखेत्ता उ॥९८१॥ ४५२३. एकेको अणुबद्धं(? अणवरयं) वासीहिति सत्त सत्त दिवसाई ।
पंचत्तीसं(१ से) दिवसे वदलिया होहिती सोमा ॥ ९८२॥ ४५२४. पढमो उ निव्ववेहिति, धण्णं बितिओ करेहिई मेहो।
तइओ नेहं जणयइ, ओसहिमादी चउत्थो उ॥९८३॥ ४५२५. पंचमतो रसमेहो तेसि चिय पुढवि-रुक्खमादीणं ।
एवं कमेण जायं धण्णाइगुणेहिं उववेयं ॥९८४ ॥
[गा. ९८५-९८. आगमेस्सुस्सप्पिणीए बिइयस्स
दूसमासमाअरगस्स भावा] ४५२६. उस्सप्पिणिदूसमदूसमाए पत्ताइ चरिमरातीए ।
वासिहिति सव्वराई महंतर(? य) निरंतरं वासं ॥९८५ ॥ ४५२७. तेण हरिया य रुक्खा तण-गुम्म-लेया-वणप्फतीओ य ।
अमियस्स किरणजोणी पंचत्तीसं अहोरत्ता ॥९८६ ॥
२०
१. 'लया व जेणप्फत्तीओ सं० । 'लया य जेणप्पत्तीमो की०। लया व जेण प्पत्तीनो हं० ला। अत्र मूले सम्पादकेन परिकल्पितः पाठोऽस्ति ।
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९८
पदण्णयसुत्तेसु ४५२८. हारावलिधवलाहि य अह ते धाराहि आहया संता ।
आसत्था मणुयगणा चिंतेउं जे अह पयत्ता ॥९८७॥ ४५२९. अच्छेरयं महल्लं अब्भातो पडइ सीयलं उदयं ।
किं दाई इण्हि काही अण्णं एत्तो य परमतरं ? ॥ ९८८॥ ५ ४५३०. तो ते बिलवासिनरा पासित्ता तं महंतसामिद्धिं ।
कार्हिति इमं सव्वं सव्वे वि समागता संता ॥ ९८९॥ ४५३१. जातं खु सुहविहारं कुसुमसमिद्धं इहं भरहवासं ।
तो जो कुणिमं खाहिइ अम्हं सो वजणिज्जो उ ॥९९० ॥ ४५३२. नवसु वि वासेसेवं भणितं वीरेण आयमेसं तु ।
रायगिहे गुणसिलए गोयममादीण सीसाणं ॥ ९९१॥ ४५३३. एवं कमेण पुणरवि दससु वि वासेसु दुस्समा एसा ।
इगवीससहस्साई वासाणं वट्टए जाव ॥ ९९२॥ ४५३४. एवं संघयणाई बलविरियाई तहेव आउं च।
सद्द-रस-रूव-गंधा फासा अहियं पवडुति ॥ ९९३॥ १५ ४५३५. पीती पणओ नेहो सब्भावो सोहियं च विणओ य ।
लज्जा य पुरिसकारो जसो य कित्ती य वटुंति ॥ ९९४ ॥ ४५३६. जह जह वडइ कालो तहा तहा रूव-सीलपरिवेढी ।
दो रयणीओं मणुया आरंभे, अंते छ चेव ॥ ९९५॥ ४५३७. एव परिवड्रमाणे लोए चंदे व्व धवलपक्खम्मि ।
तेसिं मणुयाण तया सहस चिय होइ मणसुद्धी ॥ ९९६ ॥ ४५३८. विजाण य परिवेढी पुष्फ-फलाणं च ओसहीणं च ।
आउय-सुह-रिद्धीणं संठाणुच्चत्त-धम्माणं ॥ ९९७॥ ४५३९. दूसमकालो होही एवं एवं जिणो परिकहेइ ।
दूसमसूसमकाले पवट्टमाणं अतो बेति ॥ ९९८॥
१. पमेसि ई० की.॥
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________
४९९
२०. तित्थोगालीपइन्नयं [गा. ९९९-१०२४. आगमेस्सुस्सप्पिणीए तइयस्स दूसमसुसमाअरगस्स
भावा] ४५४०. पव्वय-नदीण वुडी, वुडी विन्नाण-नाण-सोक्खाणं ।
छह वि रिऊण वुड्डी दससु वि वासेसु बोधन्वा ॥ ९९९ ॥ ४५४१. सणसत्तरसं धणं फलाई मूलाई सव्वरुक्खाणं ।
खजूर-दक्ख-दाडिम-फणसा तउसा य वडूंति ॥१०००॥ ४५४२. विहरंति भरहवासं नर-नारीओ जहिच्छियं रम्मं ।
दससु वि वासेसेवं चउप्पदा पक्खिणो चेव ॥१००१॥ ४५४३. वासंति अमयमेहा, चंदाऽऽइचा य सीय-उण्हसुहा ।
वासा दिसा य सोमा भूमी उदगं च महुराई ॥१००२॥ ४५४४. पुणरवि अभिक्खभिक्खं अमियरसरसोवमं महावासं ।
जेण इहं मणुयाणं होहिंति न रोगसंघाया ॥१००३॥ ४५४५. अह दुसमातोवीसे(? दुसमाइमीसे) सत्तण्हं कुलगराण उप्पत्ती।
कायव्व आणुपुव्वी जहपरिवाडीए सव्वेसिं ॥१००४॥ ४५४६. पंढमेत्थ विमलवाहण १ सुदाम २ संगम ३ सुपासनामे ४ य।
दत्ते ५ सुनहे ६ तसमं(? वसुम) ७ इय [ते] सत्तेव निविट्ठा ॥१००५॥ ४५४७. उस्सप्पिणीइमीसे बितियाए समाए गंग-सिंधूणं ।
एत्थ बहुमज्झदेसे उप्पण्णा कुलगरा सत्त ॥१००६॥ ४५४८. एरावयम्मि सत्तेव कुलगरा विमलवाहणो पढमो१ ।
बीओ उ विउलवाहणो नयमग्गविसारदो धीरो २॥१००७॥
१५
१. जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे आगमिस्साए उस्सप्पिणीए सत्त कुलगरा भवंति, तं.मित्तवाहण सुभोमे य सुप्पमेय सयंपमे। दत्ते सुहुमे सुबंधू य आगमेस्सिण होखती॥ (आगमोदयसमितिप्रकाशिते स्थानाङ्गसूत्रे पत्रम् ३९८)। जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे आगमिस्साते उस्सप्पिणीए दल कुलकरा भविस्संति, तं०-सीमंकरे सीमंधरे खेमंकरे खेमंधरे विमलवाहणे सम्मुती पडिसुते दढधणू दसधणू सतधणू। (तत्रैव पत्रम् ५१८)। समवायाङ्गसूत्रेऽप्यत्र निर्दिष्टस्थानासूत्रानुसारि पाठद्वयं वर्तते॥
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________
५००
पइण्णयसुत्तेसु ४५४९. दढधणु ३ दसधणुगो ४ वि य तत्तो सयधणु ५ पडिस्सुई ६ चेव ।
सम्मुति ७ सत्तमगो वि य गाम-नगर-पट्टणाइगरा ॥१००८॥ ४५५०. उस्सप्पिणीइमीसे बीतिसमाए य उत्तरंतीए ।
एत्थ बहुमज्झदेसे उप्पण्णा कुलगरा सत्त ॥१००९॥ ५ ४५५१. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
एकेक्कम्मि उ खेते होहिंति उ कुलगरा सत्त ॥१०१०॥ ४५५२. गाम-नगराऽऽगराणं गोउल-संवाह-सन्निवेसाणं ।
कुलनीति-रायनीतीण कोरगा कुलगरा तइया ॥१०११॥ ४५५३. आसा हत्थी गावो गहियाइं रज्जसंगहनिमित्तं । १० ववहारो लेहवणं होही सामाइ एसिं तु ॥१०१२॥ ४५५४. उग्गा भोगा राइण्ण खत्तिया संगहो भवे तइया । उप्पण्णे अगणिम्मि य रंधणमातीणि काहिति ॥१०१३॥
॥ गोथासहस्सं गतं ॥ ४५५५. जह जह वडति कालो तह तह वडूंति स्व-सोभग्गा ।
जस कित्ति सील लज्जा नर-नारिंगणाण रिद्धीओ ॥१०१४ ॥ ४५५६. हलकरिसणकम्मत्ता सुवण्ण-मणि-रयण-कंस-दूसा वि ।
भोयण-गंधविहीओ वडूंती नरगणाण तहिं ॥ १०१५॥ ४५५७. दुद्ध दही नवणीयं घयं च तेलं च होहिती रम्मं ।
महु-मज्ज-भोयणाई वडूंती नरगणाण चिरं ॥१०१६॥ २० ४५५८. पढमो उ कुलगराणं नामेणं विमलवाहणो तइया ।
जातीसरी उँ राया काही कुल-रायधम्मे उ॥१०१७॥ ४५५९. एवं सव्वे काहिंति सुम्मती कुलगरो उ सत्तमतो।
वेयगिरिसमीवे पुंडम्मि य जणवदे रम्मे ॥१०१८॥
१. कालगा ला. विना॥ २. 'गाथासहस्सं गतं' इति हं०-की. प्रत्यो स्ति॥ ३. ण कंमक्षा सं.। णकंसत्ता ला०॥ ४. यहं० की०॥
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४५६०. नगरम्मि सयदुवारे होही राया उ सुम्मतीनामो ।
सव्वकलाणं णिहसो सव्वपयाणं च बुड़िकरो ॥१०१९ ॥ ४५६१. हय-गय-वरजोहजुतो हेलाविदेवियदरियपडिवक्खो।
गरुयपरक्कमपयडो वेसमणसमाणविभवो य ॥१०२०॥ ४५६२. उत्तमरूवसुरूवो उत्तमविन्नाण-नाणसंपन्नो ।
वजरिसभसंघयणो इंदीवरलोयणो राया ॥१०२१ ॥ ४५६३. होही भद्दा पत्ती सुवण्णवण्णा वराणणा सुभगा।
पढमिल्ले संघयणे चउसटिकलाण गहियत्था ॥१०२२॥ ४५६४. उस्सप्पिणीइमीसे बीतिसमाए उ वणियं किंचि।
इगवीससहस्साई बीओ अरगो उ नायव्वो ॥१०२३॥ ४५६५. दूसमसुसमाकालो उदहिसमाणाण कोडिकोडीओ।
जिण-चक्कि-दसाराणं किंचि समासं पक्क्खामि ॥ १०२४ ॥
[गा. १०२५-१११४. आगमेस्सुस्सप्पिणीए पढमस्स
महापउमतित्थयरस्स चरियं जिणंतराइं च] ४५६६. नगरम्मि सतदुवारे सम्मुइरायस्स भारिया भद्दा ।
सयणिजे सुहसुत्ता चोदस सुमिणे उ पेच्छिहिति ॥१०२५॥ ४६६७. गय १ उसभ २ सीह ३ अभिसेय ४ दाम ५ ससि ६
दिणयरं ७ झयं ८ कुंभं ९। पउमसर १० सागर ११ भवणविमाण १२ रयणुच्चय १३
सिहिं १४ च ॥१०२६॥ २० ४५६८. एते चोदस सुमिणे पासइ भद्दा सुहेण पासुत्ता ।
जं रयणिं उववण्णो कुच्छिसि महायसो पउमो ॥१०२७॥ ४५६९. एरावते वि एवं सम्मुइरायस्स भारिया भद्दा ।
सयणिज्जे सुहसुत्ता चोइस सुमिणे य दच्छिहिति ॥१०२८॥
१. च पुट्टिकरो हं० की०॥ २. विहरिय सं०॥
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०२
पइण्णयसुत्तेसु ४५७०. गय १ उसभ २, • गांहा ॥१०२९ ॥ ४५७१. एते चोदस सुमिणे पासइ भद्दा सुहेण पासुत्ता ।
जं रयणि उववण्णो कुच्छि सिद्धत्थतित्थयरो ॥१०३०॥ ४५७२. चउसु वि एरवएसुं एवं चउसु वि य भरहवासेसु ।
उववण्णा तित्थयरा हत्थुत्तरजोगजुत्तेणं ॥१०३१॥ ४५७३. जो सो सेणियराया कालं काऊण कालमासम्मि ।
रयणप्पभाए तीसे उव्वट्टित्ता य इहइम्मि ॥१०३२॥ ४५७४. सीमंतगनरगाओ आउं परियाणि(? पालि)ऊण तो भगवं ।
चउरासितिसहसाणं वासाणं सो महापउमो ॥१०३३ ॥ १० ४५७५. चेत्तस्स सुद्धतेरसिचंदे हत्थुत्तराए जोगेणं ।
सिद्धत्थ-महापउमा जाया दस एगसमएणं ॥१०३४॥ ४५७६. नाणारयणविचित्ता वसुधारा निवडिया कलकलंती।
गंभीरमहुरसदो य दुंदुभी तोलिओ गगणे ॥१०३५॥ ४५७७. जाण-विमाणारूढा अह एंति तहिं दिसाकुमारीओ। १५ उड्डू-महेलोगम्मि य वत्थव्वा तिरियलोगे य ॥१०३६॥ ४५७८. जाणविमाणपभाए रयणी आसी य सा दिवसभूया ।
सुरकण्णाहि समहियं दस वि य नयरे विराइत्था ॥१०३७॥ ४५७९. दससु वि वासेसेवं उप्पण्णा जिणवरा दस चेव ।
जम्मणमहो य सव्वो नेयव्वो जाव घोसणयं ॥१०३८॥ २. ४५८०. अद्धनवमा य मासा वासा तिन्नेव होंति वोकता।
दूसमसूसमकाले तो उप्पण्णो महापउमो॥१०३९ ॥ ४५८१. चुलसीतिसहस्साई वासा सत्तेव पंच मासा य ।
वीर-महापउमाणं अंतरमेयं तु विन्नेयं ॥ १०४०॥
१. श्यतां १०२९ तमी गाथा॥ २, ताविको गेण सर्वास प्रतिषु॥
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
४५८२. तुट्ठाओ देवीओ देवा आनंदिया सपरिसागा ।
भयवम्मि महापउमे तइलोक्कसुहावहे जाते ।। १०४१ ॥ ४५८३. जायम्मि महापउमे पउमरयणकणगवण्णवरवासं । मुंचति देवसंघा हरिसवसुल्लसियरोमंचा ॥। १०४२ ॥ ४५८४. जम्हा अम्हं नगरे जायं जम्मे इमस्स पुत्तस्स ।
पउमेहिं महावासं नामं से तो महापउमो ॥। १०४३ ॥ ४५८५. रिद्धित्थिमियसमिद्धं भारहवासं जिनिंदकालम्मि ।
बहु अतिसयसंपण्णं सुर लोगनिभं गुणसमिद्धं ।। १०४४ ॥ ४५८६. गामा [य] नगरभूया, नगराणि य देवलोगसरिसाणि । यसमा य कुटुंबी, वेसमणसमा य रायाणो || १०४५ ॥ ४५८७. भंग-त्तासविरहितो डमरुल्लोल-भय-दंडरहितो य ।
परचक्क-ईति-तक्करअ-करभरविवज्जितो लोगो ।। १०४६॥ ४५८८. अह वड्डति सो भगवं सुम्मतिरायस्स संगतो वीरो' । दासी - दास परिवुड परिकिण्णो पीढमदेहिं ॥ १०४७ ॥ ४५८९. असितसिरतो सुनयणो बिंबोट्ठो धवलदंतपंतीओ । वरपउमगब्भगोरो फुलुप्पलगंधनीसासो ॥ १०४८ ॥ ४५९०. जातीसरो उ भयवं अप्पडिवडिएहिं तिहि उ नाणेहिं । कंतीय य बुद्धीय य अब्भहितो तेहिं मणुएहिं ॥ १०४९ ॥ ४५९१. अह तं अम्मा- पितरो जाणित्ता अहियअट्ठवासागं । कयको उगऽलंकारं लेहायरियस्स उवणेंति ।। १०५० ॥ ४५९२. सक्को य तस्समक्खं भयवं वस्सा (? दब्भा ) स निवेसित्ता । सद्दस्स लक्खणं पुच्छे वागरणं अवयवाइदं (? ईयं ) ॥ १०५१ ॥ ४५९३. अह तं अम्मा- पितरो जाणित्ता अहिगअट्ठवासागं । कयकोउगऽलंकारं रायऽभिसेगं तु काहिंति ॥ १०५२ ॥
१. धीरो ६० ॥
५०३
१०
१५
२०
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०४
५ ४५९६. जम्हा देवा सेण्णं पडियग्गंती उ पुव्वसंगइया । तो हवउ देवसेणो देवासुरपूजितो नामं ॥ १०५५ ॥ ४५९७. धवलं गयं महंतं सत्तंगपइट्ठितं चउदंतं ।
वाहेती विमलजसो नामं तो विमलवाहणो त्ति (१) ॥ १०५६ ॥ ४५९८. सो देवपरिग्गहिओ तीसं वासाइं वसति गहवासे ।
अम्मा- पितीहिं भगवं देवत्ति (१ त ) गतेहिं पव्वइतो ॥ १०५७ ॥ ४५९९. संवच्छरण होही अभिनिक्खमणं तु जिणवरिंदाणं । तो अत्थसंपयाणं पवत्तंई पुव्वसूरम्मि ॥ १०५८ ॥ ४६००. सिंघाडग-तिग- चउक्क-चच्चर - चउमुह - महापह-पहेसु । दारेसु पुरवराणं रच्छामुहमज्यारेसुं ॥ १०५९ ॥
१५ ४६०१. वरवरिया घोसिज्जइ० गाह्रो ॥ १०६० ॥ ४६०२. एगा हिरन्नकोडी ० गौहा ॥ १०६१ ॥
४६०३. तिन्नेव य कोडिसया० गाहा ॥ १०६२॥
४६०४. एवं नवसु वि खेत्तसु तित्थगरा उ संवच्छरं दाणं (?) । हत्त्तराहि नव वी निक्खंता खायकित्तीया ॥ १०६३॥
१०
परण्णयसुत्ते
४५९४. तिहि - करणम्मि पसत्थे महंत सामंतकुलपसूयाए । कारिंति पाणिगहणं जसोयवररायकण्णाए । १०५३ ॥ ४५९५. भरहम्मि पढमराया हय-गय-रह- जोहसंकुलं सेण्णं । तो माणिभद्ददेवो काहीती पुण्णभद्दो य ॥ १०५४ ॥
7
२० ४६०५. हत्थुत्तराहि भगवं सयदारे खत्तिओ महासत्तो ।
वज्जरिसभसंघयणो भवियजण विबोहतो पउमो ॥ १०६४ ॥
१. तई पढमसू इं० की ० ॥ २. वरवरिया घोसिजर किमिच्छगं दिज्जए बहुविहीयं । सुरसुर-देव-दाणव- नरिंदमहियाण निक्खमणे ॥ ( आवश्यक निर्युक्तिगाथा २१९ ) ॥ ३. एगा हिरणकोडी भट्टेव अणूणगा सयसहस्सा। सूरोदयमाईअं दिज्जद जा पायरासाओ || (आवश्यकनिर्युक्तिगाथा २१७)॥ ४. तिण्णेव य कोडिसया अट्ठासीइं च हुंति कोडीओो । असिहं च सयसहस्सा एवं संवच्छरे दिण्णं ॥ (आवश्यकनिर्युक्तिगाथा २२०)॥
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०५
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४६०६. सारस्सय-माइच्चा वण्ही वरुणा य गद्दतोया य ।
तुसिता अव्वाबाहा अग्गिचा चेव रिट्ठा य ॥१०६५॥ ४६०७. एते देवनिकाया भगवं बोहिंति जिणवरिंदं तु ।
'सव्वजगजीवहिययं भगवं तित्थं पवत्तेहि' ॥१०६६॥ ४६०८. एवं अभिथुव्वंतो बुद्धो बुद्धारविंदसरिसमुहो।
लोगंतियदेवेहिं सतवारम्मि य महापउमो ॥१०६७॥ ४६०९. मणपरिणामो य कतो अभिणिक्खमणम्मि जिणवरिंदणं ।
देवेहि य देवीहि य समंतओ उव[१ ग]यं गयणं ॥१०६८॥ ४६१०. भवणवइ वाणमंतर जोइसवासी विमाणवासी य ।।
धरणियले गयणयले विजुज्जोओ को खिप्पं ॥१०६९॥ ४६११. जेई नलिणिकुमारं रज्जे ठावित्तु तं महापउमो ।
उत्तत्तकणयवण्णो मिगसिरबहुलस्स दसमीए ॥१०७०॥ ४६१२. पाईणगामिणीए अभिणिविट्ठाए पोरिसिच्छाए ।
विजएण मुहुत्तेणं सो उत्तरफग्गुणीजोगे ॥ १०७१ ॥ ४६१३. चंदप्पभा य सीता उवणीया जम्म-मरणमुक्कस्स ।
आसत्तमल्लदामा जलय-थलय-दिव्वकुसुमेहिं ॥१०७२ ॥ ४६१४. पण्णासइमायामा धणूणि वीसा य पण्णवीसा य ।
छत्तीसइमुव्विद्धा सीता चंदप्पमा भणिया ॥१०७३॥ ४६१५. सीयाए मज्झयारे दिव्वं मणि-रयण-कणगचेंचइयं ।
सीहासणं महरिहं सपायपीढं जिणवरस्स ॥१०७४॥ ४६१६. आलइयमालम उडो भासरबोंदी पलंबवणमालो ।
सियवत्थसन्नियच्छो जस्स य मोल्लं सयसहस्सं ॥१०७५ ॥ ४६१७. छटेणं भत्तेणं अज्झवसाणेण सोहणेण जिणो ।
लेसाहिं विसुझंतो आरुभती उत्तमं सीयं ॥१०७६ ॥
१. उथयं सं० । उघयं हं० की०॥
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________
पण्णत्ते
४६१८. सीहासणे निसन्नो सक्कीसाणेहिं दोहि पासेहिं ।
वीयंति (१ तो) चामरेहिं मणि - कणग विचित्त दंडेहिं ॥ १०७७ ॥ ४६१९. पुवि उक्खित्ता माणुसेहिं सा हट्ठरोमकूवेहिं ।
पच्छा वहति सीयं असुरिंद-सुरिंद - नागिंदा ॥ १०७८ ॥ ५ ४६२०. चलचवलकुंडलधरा सच्छंद विउव्वियाऽऽभरणधारी । देविंद - दाविंदा वहति सीयं जिणवरस्स ॥ १०७९ ॥ ४६२१. वणसंडो व कुसुमिओ, पउमसरो वा जहा सरयकाले । सोइ कुसुमभरेणं इय गयणयलं सुरगणेहिं ।। १०८० ॥ ४६२२. सिद्धत्थवणं व जहा असणवणं सणवणं असोगवणं ।
चूतवणं व कुसुमितं इय गयणयलं सुरगणेहिं ॥ १०८१ ॥ ४६२३. अयसिवणं व कुसुमियं कणियारवणं व चंपयवणं व ।
तिलगवणं व कुसुमियं इय गयणयलं सुरगणेहिं ॥ १०८२ ॥ ४६२४. वरपडह - भेरि झल्लरि - दुंदुहि संख[? य ] सतेहिं तूरेहिं ।
धरणियले गयणयले तुरियनिनाओ परमरम्मो ॥। १०८३ ॥
५०६
१०
१५ ४६२५. एवं सदेवमणुयासुराए परिसाए परिवुडो भयवं । अभिथुव्वंतो गिराहिं मज्झंमज्झेणं सतवारं ॥। १०८४ ॥ ४६२६. अणवरयदाणसीलो नलिणकुमारेण परिवुडो वीरो । उज्जाणं संपत्तो नामेणं पउमिणीसंडं ॥। १०८५ ॥ ४६२७. ईसाणाए दिसाए ओइण्णो उत्तमाओ सीयाओ ।
सयमेव कुणइ लोयं, सक्को से पडिच्छई केसे ॥ १०८६ ॥ ४६२८. जिणवर मणुण्णवित्ता अंजणं- घण-रूयगन्भसंकासा ।
केसा खणेण नीता खीरसंलीलामयं उदहिं ॥ १०८७ ॥ ४६२९. दिव्वो मणुस्सघोसो तुरियनिनाओ य सक्कवयणेणं । खिप्पामेव निलुको ताहे पडिवज्जइ चरितं ॥ १०८८ ॥
१, 'णघणरूयगब्भमरसं हूं ॥ २. सरीरामयं सर्वासु प्रतिषु ॥
२०
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०७
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४६३०. काऊण नमोक्कारं सिद्धाणमभिग्गहं तु सो गिण्हे ।
'सव्वं मे अकरणिज पावं'ति चरित्तमारूढो ॥१०८९ ॥ ४६३१. तिहिं नाणेहिं समग्गा तित्थयरा जाव होंति गिहवासे ।
पडिवण्णम्मि चरित्ते चउनाणी जाव छउमत्था ॥१०९० ॥ ४६३२. नवसु वि वासेसेवं सिद्धत्थादी जिणिंदचंदा उ।
हत्युत्तराहिं सव्वे मिगसिरबहुलस्स दसमीए ॥१०९१ ॥ ४६३३. बारस चेव य वासा मासा छ ञ्चेव अद्धमासो य ।
पउमादीण दसण्ह वि एसो छउमत्थपरियाओ ॥१०९२ ॥ ४६३४. एवं तवोगुणरतो अणुपुव्वेणं मुणी विहरमाणो ।
वजरिसभसंघयणो सत्तेव य होति रयणीओ ॥१०९३॥ ४६३५. वइसाहसुद्धदसमीए केवलं सामसालहेडम्मि ।
छट्टेणुक्कुडुयमओ उप्पण्णं जंभियागामे ॥१०९४ ॥ ४६३६. सेसाणं पि नवण्हं एवं वइसाहसुद्धदसमीए ।
हत्युत्तराहिं नाणं होही जुगवं जिणिंदाणं ॥ १०९५ ॥ ४६३७. उप्पण्णम्मि अणंते नट्ठम्मि य छाउमथिए नाणे ।
राईए संपत्तो महसेणवणं तु उज्जाणं ॥१०९६ ॥ ४६३८. अमर-नर-रायमहिओ पत्तो धम्मवरचक्कवट्टितं ।
बीयम्मि समोसरणे पावाए मज्झिमाए उ ॥१०९७॥ ४६३९. एक्कारस वि गणहरा सव्वे उन्नयविसालकुलवंसा ।
पावाए मज्झिमाए समोसढा जण्णवासम्मि ॥१०९८॥ ४६४०. पढमेत्थ कुंभसेणो नामेणं गणहरो महासत्तो।
वजरिसमसंघयणो चोदसपुव्वी महावीरो ॥ १०९९॥ ४६४१. वइसाहसुद्धएक्कारसीए तह पढमपोरिसीए उ।
हत्थुत्तरैबय(१ व)करणे गणिपिडगसमाणिए अत्थं (१)॥११००॥ 1.वि.की.३, पपक ला. विना॥
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०८
५
ܐ
पइण्णयसुत्ते
४६४२. एवं तित्थुपपत्ती दससु वि वासेसु होइ नायव्वा । एक्कारस ये गणहरा नव य गणा तस्स एमेव ॥ ११०१ ॥ ४६४३. सोहिय संववहारो सबभावो गरुयया खमा सच्चं । आउग-उच्चत्ताइं दससु वि वासेसु वहू॑ति ॥ ११०२॥ ४६४४. चंदसमा आयरिया, खीरसमुद्दोवमा उवज्झाया ।
साहू साहुगणा विय, समणीओ समियपावाओ ॥ ११०३ ॥ ४६४५. ससिलेह व्व पवत्तिणि, अम्मा-पियरो य देवयसमाणा ।
माइसमा वि सासू, ससुरा वि य पितिसमा हु तया ॥ ११०४ ॥ ४६४६. धम्माधम्मविहन्नू विणयन्नू सच्च- सोयसंपन्नो ।
गुरु साहुपूयणरओ सदारनिरतो जणो तइया ॥ ११०५ ॥
४६४७. अप्प (१ ग्घ) इ य सविण्णाणो, धम्मे य जणस्स आयरो तइया । विजापुरिसा पुज्जा, धरिज्जइ कुलं च सीलं च ॥ ११०६ ॥ ४६४८. एवं कुसुमसमिद्धे जणवयवंसम्मि विहरते भगवं ।
नवसु वि वासेसेवं विहरेंति जिणा, जिणा बेंति ॥ ११०७॥ १५ ४६४९. सुबहूहिं केवलीहि य मणपज्जव ओहिनाणइड्डीहिं ।
समणगणसंपरिवुडा विहरेंति जिणा इ भुवर्णिदा ॥ ११०८ ॥ ४६५०. वड्डूइ जणवयवंसो नलिणिकुमारवररायवंसाओ ।
सज्झाओ वि य वडूति एवं कालाणुभावेणं ॥ ११०९ ॥ ४६५१. निवियकम्मजालो कत्तियबहुलस्स चरिमरातीए ।
सिज्झिहिति नाम पउमो अण्णाए पावनगरीए ॥ १११० ॥ ४६५२. नवसु वि वासेसेवं सिद्धत्यादी य जिणवरिंदा उ ।
साइम्मि जोगजुत्ते कत्तियबहुलस्स अंतम्मि ॥ ११११ ॥ ४६५३. एसा उ मते भणिया पउमजिणिंदस्स संकहा सु (पु) ण्णा । एतो परं तु जाणह जिणंतरा चेव पडिलोमा ।। १११२॥
१. वि हं० की ० ॥
२०
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपन्नयं
४६५४. ते चैव जम्मरिक्खा, ते चिय मासा, तिहीओ ता चेव । आउग उच्चत्ताइं वण्णा रुक्खा वि ते चेव ॥ १११३ ॥ ४६५५. नवरं पडिलोमाइं तित्थोगालीए वीरभणियाई ।
तित्थगरे आगमि से सनामनामेहिं कित्ते हं ॥ १११४ ॥
५
[गा. १९१५ - १९. आगमिस्सुस्सप्पिणीए भरहखेत्तचउवीसइजिणनामाई ] ४६५६. महापउमे १ य सुरदेवे २ सुपासे ३ य सयंपभे ४ ॥
सव्वाणुभूति अरहा ५ देवगुत्तो ६ य होहिही ॥ १११५ ॥ ४६५७. उदगे ७ पेढालपुत्ते ८ य पोट्टिले ९ सैंयगे १० त्तिय । मुणिसुव्वते य अरहा सव्वभावविहंजणे ११ ॥ १११६ ॥ ४६५८. अममे १२ निक्कसाए १३ य निप्पुलाए १४ य निम्ममे १५ । चित्तगुत्ते १६ समाही १७ य आँगमेसाए होहिति ॥ १११७॥ ४६५९. संवरे १८ अणियट्टी १९ य विवाँगे २० विमले २१ त्तिय । देवोववायए अरहा २२ अनंत २३ विजए २४ ति य ॥ १११८ ॥ ४६६०. एते वुत्ता चउव्वीसं भरहे वासम्मि केवली ।
ऑगमेसाए होहिंति' धम्मतित्थस्स देगा ॥ १११९ ॥
[गा. ११२० - २७. आगमेस्सुस्सप्पिणीए एरवयखेत्तच उच्चीस इजिणनामाई ] ४६६१. एतो परं तु वोच्छं तित्थगराणं तु नामसंखेवं । एरवते आगमिसे सिरसा वंदितु कित्ते हं ॥ ११२० ॥
१. अत आरभ्य गाथापञ्चकं समवायाने उपलभ्यते, दृश्यतां श्रीमहावीरजैनविद्यालयप्रकाशिते समवायानसूत्रे पृ० ४७६ | गाथापञ्चकस्यास्य व्याख्यायां श्रीमद्भिर भयदेवसूरिभिः संक्षिप्तरूपेणेत्थं निर्दिष्टमस्ति - " महापद्मादयो विजयान्ताश्चतुर्विंशतिः " ॥ २. सूर सम० ॥ ३. देवउत्ते य होक्खती सम० ॥ ४. सतए ति य सम० ॥ ५. वविदू जिणे सम० ॥ ६. आगमेस्सेण होक्खई सम० ॥ ७. विवाए सम० ॥ ८. आगमिस्साण होक्खंति सम० ॥ ९ अभिधानचिन्तामणिनाममालायां भविष्यच्चतुर्विंशतिजिननामानीत्थं निरूपितानि - भाविन्यां तु पद्मनाभः १ शूरदेवः २ सुपार्श्वकः ३ ॥ ५३॥ स्वयंप्रभश्च ४ सर्वानुभूति ५ देवश्रुतोदयौ ६-७ । पेढालः ८ पोट्टिलचापि ९ शतकीर्तिश्च १० सुत्रतः ११ ॥ ५४ ॥ अममो १२ निष्कषायश्च १३ निष्पुलाको १४९थ निर्ममः १५ । चित्रगुप्तः १६ समाधिश्च १७ संवरश्च १८ यशोधरः १९ ॥ विजयो २० मल २१ - देवौ २२ चाऽनन्तवीर्यश्च २३ भद्रकृत् २४ । (प्रथमे देवाधिदेवकाण्डे) ॥
५०९
१०
१५
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________
५१०
पाण्णयसुत्तेसु ४६६२. सिद्धत्थे १ पुन्नघोसे २ य केवली सुयसागरे ३ ।
[१ पुप्फकेऊ ४] य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥११२१ ॥ ४६६३. सुमंगले ५ अत्थसिद्धे ६ य नेव्वाणे ७ य महायसे ८ ।
धम्मज्झए ९ य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥११२२॥ ५ ४६६४. सिरिचंदे १० दढकेत्ते(१ कित्ती) ११ महाचंदे १२ य केवली ।
दीहपासे १३ य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥ ११२३॥ ४६६५. सुव्वए १४ य सुपासे १५ य अरहा य सुकोसले १६ ।
अणंतपासी १७ य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥११२४॥
[? पुण्णघोसे १८ महाघोसे १९ सव्वाणंदे २० य केवली । १० सच्चसेणे २१ य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥] ४६६६. विमले २२ उत्तरे चेव अरहा य म[? हाब]ले २३ ।
देवाणंदे २४ य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥११२५ ॥ ४६६७. एते वुत्ता चउव्वीसं एरवतम्मि य केवली ।
आगमेसाए होहिंति धम्मतित्थस्स देसगा ॥११२६ ॥ १५ ४६६८. एवं एते वुत्ता जिणचंदा य केवली ।
___ एत्तो परं तु वोच्छं भरहेरवएसु चक्किणो ॥११२७॥ १. “जंबुद्दीवे एरवए वासे आगमिस्साए उस्सप्पिणीए चउव्वीसं तित्थकरा भविस्संति, तं जहासुमंगले १ सिद्धत्थे २ य णिव्वाणे ३ य महाजसे४। धम्मज्झए ५ य अरहा आगमेसाण होक्खति ॥१॥ सिरिचंदे ६ पुप्फकेऊ ७ य महाचंदे ८ य केवली। सुयसागरे ९ य अरहा आगमेसाण होक्खती॥२॥ सिद्धत्थे १० पुण्णघोसे ११ य महाघोसे १२ य केवली। सच्चसेणे १३ य अरहा आगमिस्साण होक्खई ॥३॥ सूरसेणे १४ य अरहा महासेणे १५ य केवली। सव्वाणंदे १६ य अरहा देवउत्ते १७ य होक्खई॥४॥ सुपासे १८ सुव्वए १९ अरहा अरहे(?हा)य सुकोसले २०1 अरहा अणंतविजए २१ आगमिस्सेण होक्खई॥५॥ विमले २२ उत्तरे अरहा अरहा य महाबले २३ । देवाणंदे २४ य अरहा आगमिस्सेण होक्खई ॥६॥ इति समवायानसूत्रे (आगमोदयसमितिप्रकाशितावृत्तौ पत्रम १५४॥ "इय संपइजिणनाहा एरवए कित्तिया सणामेडिं। अहणा भाविजिणिंदे नियनामेहिं पकित्तेमि ॥२९९ ॥ सिद्धत्थं १ पुन्नघोसं २ जमघोसं ३ सायरं ४ सुमंगलयं ५। सव्वटसिद्ध ६ निव्वाणसामि वंदामि धम्मधयं ॥३०॥ तह सिद्धसेण ९ महसेणनाह १० रविमित्त ११ सव्वसेणजिणे १२ । सिरिचंदं १३ दढकेउं १४ महिंदयं १५ दीहपासं १६ च ॥३०॥ सुव्वय १७ सुपासनाहं १८ सुकोसलं १९ जिणवरं अणंतत्थं २०। विमलं २१ उत्तर २२ महरिद्धि २३ देवाणंदयं २४ वंदे॥३०२॥” इति प्रवचनसारोद्धारे, पत्रम्-८१॥ २. समवायानसूत्रपाठानुसारेणायं श्लोकः स्थानाशून्याथै सम्पादकेन परिकल्पितोऽस्ति ॥
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं
५११ [गा. ११२८-४६. आगमेस्सुस्सप्पिणीए भरहेरवएसु चकवट्टिनामाई नवनि
हिवण्णणं च] ४६६९. भरहे १ य दीहदंते २ य गूढदंते ३ य सुद्धदंते ४ य।
'सिरिचंदे ५ सिरिभूमी (ती)६ सिरिसोमे ७ य सत्तमे ॥ ११२८॥ ४६७०. पउमे ८ य महापउमे ९ विमले १० तह विउलवाहणे ११ चेव। ५
'रिढे १२ बारसमे वुत्ते भरहपती आगमेसाए ॥११२९॥ ४६७१. नवसु वि वासेसेवं बारस बारस य चक्कवट्टी उ।
एतेसिं तु निहीओ वोच्छामि समासतो सुणसु ॥११३०॥ ४६७२. नेसप्प १ पंडु २ पिंगल ३ सव्वरयणवर ४ तहा महापउमे५ ।
काले ६ य महाकाले ७ माणवगमहानिही ८ संखे ९ ॥११३१॥ १० ४६७३. नेसप्पम्मि निवेसा गामाऽऽगर-नगर-पट्टणाणं तु।
दोणमुह मडंबाणं खंधाराणं गिहाणं च १ ॥११३२॥ ४६७४. गणियस्स य उप्पत्ती माणुम्माणस्स जं पमाणं च ।
धण्णस्स य बीयाण य उप्पत्ती पंडुए भणिया २ ॥११३३॥ ४६७५. सव्वा आभरणविही महिलाणं जा य होइ पुरिसाणं ।
आसाण य हत्थीण य पिंगलगनिहिम्मि सा भणिया ३ ॥११३४॥ ४६७६. रयणाणि सव्वरयणे चोदस वि वराइं चक्कवट्टिस्स ।
उप्पजते इं (१ए) गिदियाणि पंचेंदियाइं च ४ ॥११३५ ॥ ४६७७. वत्थाण य उप्पत्ती निप्पत्ती चेव सव्वभत्तीणं ।
रंगाण य धोवा(या)ण य सव्वा एसा महापउमे ५ ॥११३६॥ २० ४६७८. काले कालण्णाणं गन्म (१ भव्व) ध(१ पु)राणं च तीसु वासेसु ।
सिप्पसयं कम्माण(णि) य तिणि पयाए हियकराणि ६ ॥११३७॥ ४६७९. लोहाण य उप्पत्ती होइ महाकाले आगराणं च ।
रुप्पस्स सुवण्णस्स य मणि-मोत्ति-सिल-प्पवालस्स ७॥११३८॥ १. सिरिउत्ते समवायाजे॥ २. रित्ते बा° सं० ला०॥ ३. गाथेयं प्रवचनसारोद्धारस्य १२२४ तमीगाथानुसारेण शोधिता॥
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________
५१२
पइण्णयसुत्तेसु ४६८०. सेणाण य उप्पत्ती आवरणाणं च पहरणाणं च ।
सव्वा य दंडनीती माणवगे रायनीती य ८॥११३९॥ ४६८१. नट्टविहि नाडगविही कव्वस्स चउन्विहस्स उप्पत्ती । संखे महानिहिम्मि होइ उ तुडियं च सव्वेसु (तुडियाण
सव्वेसिं) ९॥११४०॥ ४६८२. चक्कट्ठपइट्ठाणा अदुस्सेहा य नव य विक्खंभो।
बारसदीहा मंजूससंठिया जन्हवीए मुहे ॥११४१॥ ४६८३. वेरुलियमणिकवाडा कणगमया विविहरयणपडिपुण्णा ।
ससि-सूरचक्कलक्खणअणुसमवयणोववत्तीया ॥११४२ ॥ १० ४६८४. पलितोवमद्वितीया निहिसरिनामा य तेसु खलु देवा ।
तेसिं ते आवासा मणहरगुणरासिसंपण्णा ॥११४३॥ ४६८५. एते [य] नव निह(ही)तो पभूयधण-कणग-रयणपडिपुण्णा ।
अणुसमयमणुवयंती चक्कीणं सततकालं पि ॥११४४ ॥ ४६८६. आउग-उच्चत्ताई वण्णा रिद्धी य गइविसेसाई ।
ओसप्पिणीइमीसे समाइं ता (जा) बंभदत्ताई(तो उ)॥११४५॥ ४६८७. एवं एते वुत्ता कित्तीपुरिसा उ चक्किणो सव्वे ।
एत्तो परं तु वोच्छं दसारवंसुब्भवा जे उ॥११४६॥ [गा. ११४७-५५. आगमेस्सुस्सप्पिणीए भरहखेत्ते वासुदव-बलदेव
पडिवासुदेवाणं नामनिरूवणाइ] २० ४६८८. नंदी १ य नंदिमित्ते २ सुंदरबाहू३ य तह महाबाहू ४ । अइबल ५ महब्बले ६ या भद्द ७ दिविठू ८ तिविठ्ठ ९
य॥११४७॥ ४६८९. कण्हा उ, जयंति(त)जिए १-२ [भद्दे ३] सुप्पभ ४ सुदंसंणे ५ चेव ।
आणंदे ६ नंदणे ७ पउमे नाम ८ संकरिसणे ९ चेव ॥११४८॥ 1.तेसिं भावासा पुण मण' की०॥ २. °त्ते दीहबाह तहा महा समवायाङ्गे॥ ३. जयंते, विजए २ भई ३ सुप्पमे ४ य सुदंसणे५ इति समवायाओं ॥ ४. °सणे य बोधब्बे। मा° सर्वासु प्रतिषु॥
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगाली पइन्नयं
४६९०. एतेसिं तु नवण्हं पडिसत्तू चेव तत्तिया जाणे । गरुयपडिवक्खमहणा तेसिं नामाणिमे सुणह ॥ ११४९ ॥
४६९१. तिलए १ य जंघलोहे (लोहजंघे ) २ य वइरजंघे ३ य केसरी ४ चेव । पहराए ५ स ( अ ) पराजिय ६ भीम ७ महाभीम ८
सुग्गीवे ९ ॥ ११५० ॥ ५
४६९२. एते खलु पडिसत्तू कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । सव्वे य चक्कजोही, सव्वे वि हता सचक्केहिं ॥ ११५१ ॥ ४६९३. एवं एते भणिया उसप्पिणीए उ उत्तमा पुरिसा । गरुयपरक्कमपयडा सम्मद्दिट्ठी चउप्पण्णं ॥ ११५२ ॥ ४६९४. तेसीति लक्ख णव उ तिसहस्सा नव सता य पणनउया । मासा सत्तऽद्धमदिणा य धम्मो चउसमाए ॥ ११५३ ॥ ४६९५. जाव य पउमजिनिंदो जाव य विजओ वि जिणवरो चरिमो । इय सागरोवमाणं कोडाकोडी भवे कालो ॥ ११५४ ॥
४६९६.. उस्सप्पिणीइमीसे दूसमसुसमा उ वन्निया एसा ।
प. ३३
अरगो य गतो तइओ चउत्थमरगं तु वोच्छामि ॥ ११५५ ॥
४६९७. पलितोवमलेहद्धं परमाउं होइ तेसि मणुयाणं । उक्कोस चउत्थीए पवड्ढमाणा उ रुक्खादी ॥। ११५६ ॥ ४६९८. जह जह वड्डुइ कालो तह तह वÇति कप्परुक्खा वि । एकं गाउगमुच्चा नर-नारी रूवसंपण्णा ॥ ११५७ ॥ ४६९९. मूल-फल-कंद-निम्मलनाणाविहइट्ठगंधरसभोई ।
ववगतरोगाऽऽतंका सुरूय सुरदुंदुहित्थणिया ॥ ११५८ ॥ ४७०० सच्छंदवणविहारी ते पुरिसा ता य होंति महिलाओ । निच्चोउयपुप्फफला ते वि य रुक्खा गुणसमिद्धा ॥ ११५९ ॥
[गा. ११५६ - ६१. आगमस्सुस्सप्पिणीए चउत्थस्स सुसमदू समाअरगस्स भावा ]
५१३
१०
१५
२०
२५
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________
५१४
पइण्णयसुत्तेसु ४७०१. कोडाकोडीकालो दो चेव य होंति सागराणं तु ।
सूसमदुसमा एसा चउत्थअरगम्मि वक्खाया ॥ ११६०॥ ४७०२. एत्तो परं तु वोच्छं सुसमाए किंचि एत्थ उद्देसं ।
जह होइ मणुय-तिरियाण कप्परुक्खाण वुड्डी उ ॥ ११६१ ॥ ५ [गा. ११६२-६९. आगमेस्सुस्सप्पिणीए पंचमस्स सुसमाअरगस्स भावा,
कप्परुक्खवण्णणं च ४७०३. जह जह वडति कालो तह तह वर्धृति आउ-दीहादी।
उवभोगो य नराणं तिरियाणं चेव रुक्खेसु ॥११६२॥ ४७०४. अणिगणि १ दीवसिहा २ तुडियंगा ३ भिंग ४ कोविणं ५
उंदुसुहा ६ चेव। आमोदा७ य पमोदा ८ चित्तरसा ९ कप्परुक्खा १० य ॥११६३॥ ४७०५. वत्थाई अणिगणेसुं १, दीवसिहा तह करेंति उज्जोयं २ ।
तुडियंगेसु य गेजं ३, मिंगसु य भायणविहीओ ४ ॥११६४ ॥ ४७०६. कोवीणे आभरणं ५, उद्सुहे भोगवन्नगविहीओ ६।
आमोएसु य व(म)ज ७, मल्लविहीओ पमोएसु ८ ॥११६५॥ ४७०७. चित्तरसेसु य इट्ठा नाणाविहसाउभोयणविहीओ ९ ।
पेच्छामंडवसरिसा बोधव्वा कप्परुक्खेसु(क्खा उ)१०॥११६६॥ ४७०८. जह जह वइति कालो तह तह वडूंति आउ-दीहादी।
उवभोगा य नराणं तिरियाणं चेव रुक्खेसु ॥११६७॥ २० ४७०९. दोगाउयमुग्विद्धा ते पुरिसा ता य होति महिलाओ।
दोन्नि पलिओवमाइं परमाउं तेसि बोधव्वं ॥ ११६८॥ ४७१०. एसा उवभोगविही समासतो होइ पंचमे अरगे।
कोडाकोडी तिन्नि उ, छटुं अरगं तु वोच्छामि ॥११६९॥
१. कोवीणा हं० की०॥ २. उदुसहा सं० ला०॥
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं [गा. ११७०-८८. आगमेस्सुस्सप्पिणीए छट्ठस्स
सुसमसुसमाअरगस्स भावा] ४७११. सुसमसुसमाए कालो चत्तारि हवंति कोडिकोडीओ।
इय सागरोवमाणं कालपमाणेण नायव्वा ॥११७० ॥ ४७१२. जह जह वडति कालो तह तह वडूंति आउ-दीहादी॥
उवभोगा य नराणं तिरियाणं चेव रुक्खेसु ॥११७१॥ ४७१३. सुसमसुसमामणूसा तिन्नेव य गाउयाई उच्चत्तं ।
तिन्नि पलिओवमाइं परमाउं तेसि होइ बोधव्वं ॥११७२ ॥ ४७१४. नयण-मणकंतरूवा भोगुत्तमसव्वलक्खणधरा य ।
सव्वंगसुंदरंगा रत्तुप्पलपत्तकर-चरणा ॥११७३॥ ४७१५. नग-नगर-मगर-सागर-चक्कंकुस-वज-पव्ववरजुत्ता।
सुपइट्ठियवरचलणा उन्नयतणु तंबनक्खा य ॥११७४ ॥ ४७१६. सुसिलिट्ठगूढगुज्झा एणीकुरविंदवत्तवरजंघा ।
सामुग्गगूढजाणू गयससणसुजायसरिसोरू ॥ ११७५ ॥ ४७१७. वरवारणमत्तगती सुजायवरतुरयगुज्झदेसा य ।
वरसीहवट्टितकडी वइरोवमदेसमज्झा य ॥११७६॥ ४७१८. गंगावत्तपयाहिणरविकिरणविबुद्धकमलसमनाभी ।
रमणिज्जरोमराती झस-विहगसुजातकुच्छीया ॥११७७॥ ४७१९. संगतपासा सण्णयपासा सुंदरसुजायपासा वि।
बत्तीसलक्खणधरा उवचितवित्थिण्णवरवत्था ॥११७८ ॥ ४७२०. पुरवरवरफलिहभुया घणथिरसुसिलिट्ठपव्वसंधीया।
वरपीवरंगुलितला चउरंगुलिसरिसवग्गीवा ॥ ११७९ ॥ ४७२१. सुविभत्तवित्तमंसू पसत्थसदूलविपुलवरहणुया।
बिंबोट्ठ धवलदंता गोखीरसरिच्छदसणाभा ॥११८०॥ ... ४७२२. तवणिज्जरत्तजीहा गरुलाऽऽययउज्जुतुंगनासा य ।
वरपुंडरीयनयणा आणामियचाववरभुमया ॥११८१॥
वरी
२५
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________
पइण्णयसुत्तेसु ४७२३. अलीणजुत्तसवणा पीणसुमंसलपसत्थसुकवोला ।
पंचमिचंदनिडाला उडुवइपडिपुण्णवरवयणा ॥११८२॥ ४७२४. छत्तुत्तमंगसोहा घणनिचियसुबद्धलक्खणोकिण्णा ।
कूडागारसुसंठितपयाहिणावत्तवरसिरजा ॥ ११८३॥ ५ ४७२५. लक्खणगुणोववेया माणुम्माणपडिपुण्णसव्वंगा।
पासाय दरिसणिज्जा अभिरूवा चेव ते मणुया ॥११८४ ॥ ४७२६. सुपइट्ठियचलणाओ निचं पीणुन्नएहिं थणएहिं ।
ससिसोमदंसणाओ ताणं मणुयाण महिलाओ ॥११८५ ॥ ४७२७. एव परिवडमाणे लोए चंदे व्व धवलपक्खम्मि ।
सुसमसुसमाय तइया तिरियाण वि सव्वसोक्खाइं ॥११८६ ॥ ४७२८. सम्मं वासति मेहो, होति य सुरसाइं ओसहिबलाई।
ओसहिबलेण आऊ वडूइ मणुयाण तिरियाणं ॥ ११८७ ॥ ४७२९. उस्सप्पिणीइमीसे छट्ठो अरगो उ वन्निओ एसो।
रायगिहे गुणसिलए गोयममादीण समणाणं ॥११८८॥
१५ [गा. ११८९-१२२५. उपसंहारो विविहो धम्मोवएसो य] ४७३०, ओसप्पिणि छन्भेया एवं उस्सप्पिणी वि छब्भेया ।
एवं बारस अरगा निविट्ठा वद्धमाणेणं ॥ ११८९ ॥ ४७३१. एयं तित्थोगालिं जिणवरवीरेण भासियमुदारं ।
रायगिहे गुणसिलए परमरहस्सं सुयमणग्धं ॥११९० ॥ २० ४७३२. मिच्छत्तमोहियाणं सद्धम्मपरम्मुहाण जीवाणं ।
सियवायबाहिराणं तह कुस्सुइपुण्णकण्णाणं ॥ ११९१ ॥ ४७३३. परपरिवायरयाणं कुल-गण-संघस्संऽनिव्वुइरताणं ।
चारित्तदुब्बलाणं मा हु कहिन्जा हुँ जीवाणं ॥ ११९२॥
1.सबस्स तिब्धहरताणं सं० । संयनिश्वहरताणं हं० । संघनिव्वहरताण की०॥३.हिला॥
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नय ४७३४. जड्डाणं चड्डाणं निविण्णाणेण निव्विसेसाणं ।
संसारसूयराणं कहियं पि निरत्थयं होइ ॥ ११९३ ॥ ४७३५. एयस्सि पडिवक्खो जे जीवा पयइभदग विणीया।
पगईए मउयचित्ता तेसिं तु पुणो कहिज्जा हि ॥११९४ ॥ ४७३६. सोऊण महत्थमिणं निस्संदं मोक्खमग्गसुत्तस्स ।
" यत्ता मिच्छत्तपरम्मुहा होह ॥ ११९५ ॥ ४७३७. लभ्रूण य सम्मत्तं नाणं च चरित्तमुत्तमं तुभे ।
पुवपुरिसाणुचिण्णं मग्गं निव्वाणगमणस्स ॥ ११९६॥ ४७३८. तह तह करेह सिग्धं जह जह मुच्चह कसायजालेण ।
किसलयदलग्गसंठियजललव इव चंचलं जीयं ॥ ११९७॥ ४७३९. धण्णाणं खु कसाया जगडिजंता वि अन्नमन्नहि ।
नेच्छंति समुढेउं सुविणिट्ठो पंगुलो चेव ॥११९८॥ ४७४०. उवसामपुव्वणीया (१) गुणमहिया जिणचरित्तसरिसं पि।
पडियाएंति कसाया, किं पुण सेसे सरागत्थे ? ॥११९९॥ ४७४१. सामण्णमणुचरंतस्स कसाया जस्स उक्कडा होति ।
मन्नामि उच्छुपुप्फ व निप्फलं तस्स सामइयं ॥१२००॥ ४७४२. जं अजियं चरित्तं देसूणाए [वि] पुव्वकोडीए ।
तं पि कसाइयमित्तो नासेइ नरो मुहुत्तेणं ॥१२०१॥ ४७४३. उवसमेण हणे कोहं, माणं मद्दवया जिणे ।
मायं चऽजवभावेण, लोभं संतुट्ठिए जिणे ॥ १२०२॥ ४७४४. जह जह दोसोवरमो, जह जह विसएसु होइवेरग्गं। .
तह नायव्वं तं खलु आसन्नं मे पदं परमं ॥१२०३॥ ४७४५. दुग्ग(ग्गे) भवतारे भममाणेहि सुइरं पणद्वेहिं।
दुलभो जिणोवइट्ठो सोगइमग्गो इमो लद्धो ॥१२०४॥ १. महया की विना ॥ २. एति हं० की० ॥ ३. नाइब्व है. की०॥ ४. °कताएं है. की.॥ ५.हो. विना॥
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________
५१८
१०
पइण्णयसुत्ते
४७४६. इणमो सुगतिगति हो सुदेसिओ उज्जुओ जिणवरेहिं । ते धन्ना जे एयं पहमणवज्जस्स मोतिण्णा ॥ १२०५ ॥
४७४७. जाहे य पावियव्वं इह परलोगे य होइ कल्लाणं ।
५ ४७४८. खंती य मद्दवऽज्जव मुत्ती तव संजमे य बोधव्वे । सच्चं सोयं आकिंचणं च बंभं च जइधम्मो ॥ १२०७॥
२०
ताहे जिणवरभणियं पडिवज्जइ भावतो धम्मं ॥ १२०६ ॥
४७४९. जो समो सव्वभूतेसु तसेसु थावरेसु य ।
४७५०. जो दसविहं पि धम्मं सद्दहती सत्ततत्तसंजुत्तं ।
सो होइ सम्मदिट्ठी संकादीदोसरहितो य ।। १२०९ ॥ ४७५१. सम्मद्दंसणमूलं दुविहं धम्मं [? च सो] समासत्तो । जेट्टं च समणधम्मं, सावगधम्मं च अणुजे ॥ १२१० ॥ ४७५२. जा जिणवर दिवाणं भावाणं सद्दहणया सम्मं (?) । अत्तणओ बुद्धीय य सोऊण य बुद्धिमंताणं ॥ १२११ ॥
१५ ४७५३. मिच्छाविगप्पिसु य अत्थे कुसासणीवसु ।
"
'एतं एव ' मिति रुई सुद्धं तं होइ सम्मत्तं ॥ १२१२ ॥ ४७५४. एगंतो मिच्छत्तं, जिणाण आणा य होइ गंतो ।
४७५५.
धम्म दसविहो तस्स इति केवलिभासितं ॥ १२०८ ॥
एगं पि असहओ मिच्छद्दिट्ठी जमालि व्व ॥ १२१३ ॥ जिणसासणभत्तिगतो वरतरमिह सीलविप्पहूणो वि । नय नियमपरो वि जणो जिणसासणबाहिरमतीओ ॥ १२१४ ॥
४७५६. जह निम्मले पडे पंडरम्मि सोभा विणा वि रागेण । सुंदररागे विकए सुंदरतरिया हवइ सोभा ॥ १२१५॥
१. भचिणं ई० ला० ॥ २. धम्मं समासत्तो उ । जेहं सर्वासु प्रतिषु ॥
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगाली पइन्नयं
४७५७. एवमिह निम्मले दरिसणम्मि सोभा विणा वि सीलेणं । सीलसहायम्मि उ दरिणम्मि अहिया हवइ सोभा ॥ १२१६ ॥ ४७५८. भट्ठेण चरिताओ सङ्कुतरं दंसणं हेयव्वं ।
सिज्झति चरणहीणा, दंसणहीणा न सिज्यंति ॥ १२१७ ॥ ४७५९. एत्थ य संका कंखा वितिगिच्छा अन्नदिट्ठियपसंसा । परतित्थिओवसेवा पंच [3] हासेंति सम्मत्तं ॥ १२१८॥ ४७६०. संकादिदो सरहितं जिणसासणकुसलयादिगुण[? जुत्तं ] । एयं तं जं भणितं मूलं दुविहस्स धम्मस्स ॥ १२१९॥ ४७६१. जिणसासणे कुसलता १ पभावणा २ऽऽयतणसेवणा ३ थिरता ४ । भत्ती ५ य गुणा सम्मत्तदीवगा उत्तमा पंच ॥ १२२० ॥ ४७६२. सव्वन्नू सव्वदरिसी य वीयरागा य जं जिणा ।
तम्हा जिणवरवयणं अवितहमिति भावतो मुणह ॥। १२२१ ॥ ४७६३. सम्मत्ताओ नाणं सियवायसमन्नियं महाविसमं ।
भावाभावविभावं दुवालसंगं पि गणिपिडगं ॥। १२२२॥ ४७६४. जं अन्नाणी कम्मं खवेइ बहुयाहि वासकोडीहिं ।
तं नाणी तिहि गुत्तो खवेइ ऊसासमेत्तेणं ॥। १२२३॥ ४७६५. नाणाहिंतो चरणं पंचहिं समितीहिं तीहिं गुत्तीहिं ।
एयं सीलं भणितं जिणेहिं तेलोक्कदंसीहिं ॥ १२२४ ॥ ४७६६. सीले दोन्नि वि नियंमा सम्मत्तं तह य होइ नाणं च । तिहं पि समाओगे मोक्खो जिणसासणे भणितो ॥। १२२५ ॥
[गा. १२२६-५७. वित्थरओ सिद्धसरूवं ] ४७६७. असरीरा जीवघणा उवउत्ता दंसणे य नाणे य । सागारमणागारं लक्खणमेयं तु सिद्धाणं ।। १२२६॥
१. नियमं हं० ॥
५१९
१०
१५
२०
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२०
५
१०
पइण्णयसुत्ते
४७६८. सव्वट्ठविमाणाओ सव्वुवरिल्लाओ धूभिय[sग्गाओ ] । बारसहिं जोयणेहिं ईसीपब्भारपुढवी उ ।। १२२७॥ ४७६९. निम्मलदगरयवन्ना तुसार - गोखीर- हारसरिवन्ना । भणिया उ जिणवरेहिं उत्ताणगछत्तसंठाणा ॥। १२२८ ॥
२०
४७७० ईसीप भाराए सीयाए जोयणम्मि लोगंतो ।
बारसहिं जोयणेहिं सिद्धी सव्वसिद्धाओ || १२२९॥ ४७७१. पणयालीसं आयाम - वित्थडा होइ सतसहस्साई ।
तंपि तिगुणं विसेसं परीरओ होइ बोधव्वो ।। १२३० ॥ ४७७२. एगा जोयणकोडी बायालीसं च सयसहस्साइं ।
तीसं च सहस्साई दो य सया अउणवीसा (णपण्णा) उ ॥। १२३१ ॥ ४७७३. खेत्तसमय वित्थिन्ना अट्ठेव य जोयणाई बाहल्लं ।
परिहायइ चरिमंते मच्छियपत्ताओ तणुययरी ॥। १२३२ ॥
४७७४. गंतूण जोयणं जोयणं तु परिहाइ अंगुल पहु ( ? पुह ) त्तं । संखतलसन्निगासा पेरंता होति पतणू सा ॥। १२३३ ॥
१५ ४७७५. अज्जुणसुवन्नगमयी नामेण सुदंसणा पभा साय । संखतलसन्निगासा छत्तागारा य सा पुढवी ।। १२३४ ॥ ४७७६. ईसीप भाराए उवरिं खलु जोयणस्स जो कोसो ।
कोसस्स य छन्भाए सिद्धाणोगाहणा भणिया | १२३५ ॥ ४७७७. कहिं पहिया सिद्धा ? कहिं सिद्धा पट्टिया ? |
कहिं बोंदी इत्ताणं कत्थ गंतूण सिज्झई ? ॥ १२३६ ॥ ४७७८. अलोए पडिहया सिद्धा, लोयग्गे य पइट्ठिया ।
इहं बोंदी चइत्ताणं तत्थ गंतूण सिज्झई || १२३७॥ ४७७९. दीहं वा हस्सं वा जं संठाणं तु आसि पुव्वभवे । तत्तो तिभागहीणा सिद्धाणोगाहणा भणिया ।। १२३८ ॥
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४७८०. जं संठाणं तु इहं भवं चयंतस्स चरिमसमयम्मि ।
आसी य पएसघणं तं संठाणं तहिं तस्स ॥१२३९ ॥ ४७८१. उत्ताणओ व्व पासेल्लओ व्व ठियओ निसन्नओ चेव ।
जो जह करेइ कालं सो तह उववजए सिद्धो ॥१२४०॥ ४७८२. तिन्नि सता तेवीसा धणुत्तिभागो य होइ बोधव्वो।
एसा खलु सिद्धाणं उक्कोसोगाहणा भणिता ॥ १२४१॥ ४७८३. चत्तारि य रयणीओ रयणितिभागूणिया य बोधव्वा ।
एसा खलु सिद्धाणं मज्झिमओगाहणा भणिया ॥१२४२॥ ४७८४. एगा य होइ रयणी अट्ठेव य अंगुलाई साहीया।
एसा खलु सिद्धाणं जहन्नओगाहणा भणिया ॥ १२४३॥ ४७८५. जत्थ य एगो सिद्धो तत्थ अणंता भवक्खयविमुक्का ।
अन्नोन्नसमोगाढा पुट्ठा सव्वे य लोगते ॥ १२४४॥ ४७८६. फुसइ अणंते सिद्धे सव्वपदेसेहिं नियमसो सिद्धो ।
ते वि असंखेजगुणा देस-पदेसेहि जे पुट्ठा ॥ १२४५॥ ४७८७. केवलनाणुवउत्ता जाणंती सव्वभावगुणभावे ।
पासंति सव्वओ खलु केवलदिट्ठी(हऽ)णताहि ॥ १२४६॥ ४७८८. न वि अस्थि माणुसाणं तं सोक्खं न वि य सव्वदेवाणं ।
जं सिद्धाणं सोक्खं अव्वाबाहं उवगयाणं ॥१२४७॥ ४७८९. सुरगणसुहं समत्तं सव्वद्धापिंडितं अणंतगुणं ।
न वि पावइ मुत्तिसुहं णंताहि वि वग्गवग्गूहि ॥ १२४८॥ ४७९०, सिद्धस्स सुहो रासी सव्वद्धापिंडिओ जइ हवेजा।
सोऽणंतभागभइओ सव्वागासे न माएज्जा ॥१२४९॥ ४७९१. जह नाम कोइ मेच्छो नगरगुणे बहुविहे विजाणंतो।
न चएइ परिकहेउं उवमाए तहिं असंतीए ॥१२५०॥
२०
१. समग्गं ला०॥
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२२
पहण्णयसुत्तेसु ४७९२. इय सिद्धाणं सोक्खं अणोवमं, नत्थि तस्स ओवम्म ।
किंचिविसेसेणेत्तो सारिक्खमिणं सुणह वोच्छं ॥१२५१॥ ४७९३. जह सव्वकामगुणितं पुरिसो भोत्तूण भोयणं कोई।
तण्हा-छुहाविमुक्को अच्छेन्ज जहा अमेयतित्तो ॥ १२५२ ॥ ५ ४७९४. इय निच्चकालतित्ता अतुलं नेव्वाणमुवगता सिद्धा।
सासयमव्वाबाहं चिट्ठति सुही सुहं पत्ता ॥१२५३॥ ४७९५. तत्थ वि य ते अभे(वे)दा अवेयणा निम्ममा निसंगा य ।
संजोगविप्पमुक्का अपएसा निच एगसंठाणा ॥१२५४ ॥ ४७९६. नित्थिण्णसव्वदुक्खा जाइ-जरा-मरणबंधणविमुक्का ।
अव्वाबाहं सोक्खं अणुहोंती सासयं सिद्धा ॥१२५५॥ ४७९७. एसा य पयसहस्सेण वन्निया समणगंधहत्थीणं ।
पुढेण उ रायगिहे तित्थोगाली उ वीरेणं ॥१२५६ ॥ ४७९८. सोउं तित्थोगालिं जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स ।
पणमह सुगइगताणं सिद्धाणं निहितऽट्ठाणं ॥१२५७॥
१०
[गा. १२५८-६१. अंतिममंगलाइ] ४७९९. भदं सव्वजगुज्जोयगस्स भदं जिणस्स वीरस्स ।
भदं सुरासुरनमंसितस्स भदं धुयरयस्स ॥१२५८॥ ४८००. गुणभवणगहण ! सुतरयणभरित ! दंसणविसुद्धरच्छागा ! ।
संघनगर ! भदं ते अक्खंडचरित्तपागारा ! ॥१२५९॥ २० ४८०१. जं उद्वितं सुयाओ अहव मतीए य थोवदोसेण ।
तं च विरुद्धं नाउं सोहेयव्वं सुयहरेहिं ॥१२६०॥
१. 'कोई' स्थाने सर्वासु प्रतिषु 'कुणइ' इति पाठोऽस्ति ॥ २. अमिय हं० की० ॥ ३. यनिव्वा हं० की०॥ ४. °णसंघभत्तीणं ला०॥ ५. गुणगहणभवण! सर्वासु प्रतिषु॥ ६. उद्वितं हं० की.॥
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०. तित्थोगालीपइन्नयं ४८०२. तेत्तीसं गाहाओ दोन्नि सता ऊ सहस्समेगं च ।
तित्थोगालीए संखा एसा भणिया उ अंकेणं ॥१२६१॥
गाथा १२३३ ॥ श्लोक १५६५ ॥ ॥ तित्थोगाली सम्मत्ता ॥२०॥
१. गाथा १२४९॥ तित्थोगाली सम्मत्तं ॥ एवं श्लोकग्रंथाग्रं १५६५ ॥छ॥ श्री॥ छ । हं०। गाथा १२५३ तित्थोगाली सम्मत्ता ॥ एवं श्लोकग्रंथानं १०(५)६५ ॥ छ ॥ शुभं भवतु॥ सं. पताल भार्या रंगू पुत्र सं० गांगा सुश्रावकेण लिखापितं ज्ञानाराधनफलं निशम्य मात्म[? श्रेयोऽथै] ॥ की। गाथा १२३३ तिथ (थो) गाली सतापा(सम्मत्ता)॥ ग्रंथाग्रं श्लोक ॥ इति श्रीतित्थुग्गालीसूत्र () समाप्तम् ॥ संवत १६६० वर्षे श्रीमत्तपागच्छाधिराजभट्टारकपुरंदर श्री ५ श्रीविजयशे (से) नसूरीश्वरविराज्य (ज) माने ग० श्रीजगविमल ग. प्रेमविमलवाचनार्थ गढरिणस्थंभोरमहादुर्गे वास्तव्य श्रीमालज्ञातीय शक्रीया जयतदास लिषापितं कोरंटगच्छे मु. रत्ना लिषतं चिरं नंदतुः(त) ॥ श्रीः॥ ला०॥ २. ता॥ श्रीयोगिनीपुरवासिभिर्महर्द्धिकै राजमान्यैः सकलनागरिकलोकमुख्यैष्ठ० दूदा ठ० ठकुरा ठ० पदमसीहैः स्वपितुः सा• राजदेश्रेयसे अनुयोगद्वारचूर्णिः । षोडशकसूत्रवृत्ति २ तित्थोगाली ३ श्रीताडे तथा श्रीऋषभदेवचरित्रं १२ सहस्रं कागदे। एवं पुस्तिका ४ तपागच्छनायकदेवसुंदरसूरीणामुपदेशेन संवत १४५२ श्रीपत्तने लेखिता इति भद्रं ॥छ ॥ सं०॥
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२४
४४१ तः ४४३ पृष्ठगत ३६० तः ३८३ गाथाप्ररूपणनिदर्शकं कोष्ठकम् तीर्थकर चक्रवर्ती . वासुदेव देहमानम् ।
आयुः
भरत सगर
पूर्वलक्ष ८४ पूर्वलक्ष ७२ पूर्वलक्ष ६० पूर्वलक्ष ५०
पू००० ३०
१. ऋषभ २. अजित ३. सम्भव ४. अभिनन्दन ५. सुमति ६. पद्मप्रभ ७. सुपार्श्व ८. चन्द्रप्रभ ९. सुविधि १०. शीतल ११. श्रेयांस १२. वासुपूज्य १३. विमल १४. अनन्त १५. धर्म
त्रिपृष्ठ द्विपृष्ठ स्वयम्भू पुरुषोत्तम पुरुषसिंह
E . . . . . . . . . . . . . Firxx • . . g k; ..
• HERE . . . . . . . . . . . . . .
धनुष् ५०० धनुषु ४५० धनुषु ४०० धनुष् ३५० ध० ३०० ध० २५० ध०२०० ध० १५० ध० १०० ध० ९० ध० ८० ध० ७० ध० ६० ध० ५० ध० ४५ ध०४२॥ ध०४१॥ ध० ४० ध० ३५ ध० ३० ध० २९ ध०२८ ध० २६ ध०२५ ध० २० ध० १६ ध० १५
१८. शान्ति १९. कुन्थु २०. अर २१. ० २२. ०
मरवा सनत्कुमार शान्ति कुन्थू अर
पू० ल० २० पू०ल. १० पू०ल०२ पू० ल० १ लक्षवर्ष ८४ लक्षवर्ष ७२ लक्षवर्ष ६० लक्षवर्ष ३० लक्षवर्ष १० लक्षवर्ष ५ लक्षवर्ष ३ लक्षवर्ष १ वर्षसहस्र ९५ वर्षसहस्र ८४ वर्षसहस्र ६५ वर्षसहस्र ६० वर्षसहस्र ५६ वर्षसहस्र ५५ वर्षसहस्र ३० वर्षसहस्र १२ वर्षसहस्र १० वर्षसहस्र ३ वर्षसहस्र १ वर्षशत ७ वर्षशत १ . वर्ष ७२
पुण्डरीक
२४. मल्लि
मुनिसुव्रत
नारायण
२७. नमि
हरिषेण
जय
ध० १२
कृष्ण
२८. . २९. नेमि ३०. ० ३१. पार्श्व ३२. महावीर
०
ध० १० ध० ७ हस्त ९ हस्त ७
०
०
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुद्धिपत्तयं
पिट्टस्स पंतीए
असुद्ध
सोहणीयं वइइंदाणं
वईण
८
:
वरूण
वरुण
.
४७
°अभि. °णियाणं सिद्धिसिलाए उप्पन्न परिणामाइ पइणण्य विज्रा °णा सुयं णावसं धेवण
शीर्षके
१.४६ ६.६४६४४ . . .: ५ . ५ : * . ***.:. ई.
आभि णियइंदाणं पुढवीए गन्भुप्पन्न °पमाणाइ पइण्णय विजा °णासुयं णासवं वेवण
१२६ १३३ १६८
"
१८६
ه تی سه ر ه ه ه
१८९ २०३
पडिय अणण्णं इसिण ऊ सरं शुपा०॥ १० जीवितं आरिया तिगुप्तः एषा पंक्तिर्मूलग्रन्थमुद्राक्षरेषु ज्ञेया इच्चत्थंइह अठ्ठ
जाहि ॥११२॥ जाहि
पंरिय अण्णं इसिणा ऊ* सरं शुपा०॥* ऊसरं शु०॥ १० [जीवितं हारिया त्रिगुप्तः
२१९ २२०
२२७
ه ه س م ه
इच्चत्थं इइ अट्ठा
जा हि ॥१२॥
जा हि
"
م م تر و
'सिद्ध बुद्धे दवीए
सिद्ध बुद्ध दुविए
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२६
पिट्टस्स पंतीए
लोहणीयं सेकेसु
२२९
*
२३०
भसुद्ध सेकसु तेएप मं तीसइममझ पह
एप
० मं अज्झ
:
:
:
इत्या
:
१
:
R 22:20
लोकभावे पधीण इयत्थं पु० शुपा०॥ पीरग्ग परकडा आव परिग्गहवरमणणं किच्चा °णं, एस ॥ ॥त्तिबे० काला
८ गतिभावे पधीण इत्थत्तं शु०॥ परिग्ग° परकडा किच्चा °णं जाव परिग्गहवेरमणेणं एस ॥त्ति बे
२३३ २३४
काल
२३५
मेरूं
मे
२३६
'वेति।
इत्या
वेति; इत्य णवरं बहुम
अवरं
* *
बहु म
एषा पंक्तिर्मूलप्रन्थमुद्राक्षरेषु ज्ञेया दविए। "मेतेण तयंम्मि
दविए °मेत्तेण तयम्मि
* . .
कुकु सया? आग्गिणा
इत्या
हीदित्ते "तं कु चिट्टे चिठे
कुकुसया! अग्गिणा इत्य° ही दित्ते तंकु चिट्टे चिट्ठ
32.
अघि
अधिक
*
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________
पिट्ठस्स पंतीए
२४३ २१
""
"
""
>>
२४४
""
""
,,
२४५
२४६
"
२४७
"
२४८
२४९
در
در
2222222
"
در
"
"
२५०
""
""
"3
२५१
""
""
""
"
""
"3
"
އ
२२
2 5 ?
१०
२०
२३
२४
२५
१५
२२
१२
२१
९
१
१०
"
११
१३
२४
२५
२६
..
२२
१०
९
१२
१९
२०
१३
भसुदं
वरण
५
६.
७
116.11
अत्थित्तादीन
शुपा
या
पु० । वे
दवीए
शुपा० २.
दवीए
सिवा (ता)
गिद्धा
धेय
सोअमत्तेण
तस्थेव
बहु
णिक्खि णो
पू
'मत्था मि
सो अमतेण पु० शुपा, अत्रावचूरिः मूलस्थपाठानुसारिणी ।।
माहं दवीए
"3
सिद्ध दवीए
"
'ती ।
,,
॥१॥
उझ°
एषा पंक्तिर्मूलस्थमुद्राक्षरेषु ज्ञेया
सिद्धेषु
सिद्धे •
सोहणीयं
४. वरण
- 16 S9
५
६
.
अत्थिता दी शुपा०
"या
शु० । वे दविए
शुपा० ।। २.
दविए
सिवा (ता)
ईणो
गिद्धा
घेयं सो अमतेण तत्थेव हं बहु णिक्खिणो
pet
सोअमत्तेण शु०, अवचूर्यौ च ॥
माऽहं दविए
"
सिद्धे दविए
"3
'ती ॥ १ ॥ "
"
Su
५२७
सिद्धे बु सिद्धे
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________
पिटुस्स पंतीए
असुद्ध
सोहणीयं
२५२
सरिसं शुपा
सरसं शुपा०
"
ख्यास
ख्या स. पण्ण° भणितं
पण
२५४
भणितं
वि,
गो,
ग्गो जमणिम घ° यंते घट्ट
जच्चमणिमघ यंभते
घट्ट महुजो
हुमणुजो
षु० तण्हा
तण्हा
षु..
तेवी
त्तेवी कूडादि
कूडा दि
विक्खम पर जीवाजी
विक्खंभ परि जीवाजीवाभि
वामि
दिसिं °णऽग्ग°
घिसिं °ण अग्ग
२६३ २६४
मि
°म्मि
२६५
इय
सोलस उ जयंती ए ए
सोलस उ° जयंति
२६८
"
नाणारयण ते। 'रू
रीकू
.
नारायण ते। नामानि दृष्यन्ते। 'रू री कू °णदिए ततो °पहंद णे
°णदीए तत्तो
मयहरि
°णकू महपरि °सी
सीई
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________
पिस्स पंतीए
सोहणीयं
असुद्धं उववाय
उप्पाय
जंबु वरंवा दो २
२८३
हेउत्ति
वरं वा दो दो हेउ त्ति अंतं देसज°
२९३
अतं देस-ज
३२९
वड्डी
३६९ ३७८ ३८४
संठांणा
संठाणा अवगाहा पु.
पु०
अवगाहा पु०॥
यैषा
०थैषा
mr or m
ताधे
यो
ताघे शेयो मगिगु तिगु
मधिगगु तिगगु० चरति
चरत्ति
"
तिथ
• तिथं
४०५
४०८ ४१०
जेट्ठा संख मुस्प मि
जेट सख मुस्स
४१६
मि
कसभा
°कसभा
पाठा-न्तरत्न वारूणी
पाठान्तरत्वेन वारुणी
ही
४२४
पुप्पु
पुश्वु
सीहसा वरिदे
४२८ ४२९ ४३२ ४३६
सीहास 'वरिद (हि)
निव
निब
गेज
गेवेज
यः,
४४०
वि(व)के
पती
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________
५३० पिट्टस
असुद्ध
सोहणीयं
हो.
द्वा
यत्र
४५१
यन्त्रं सयंभु
४५४
सयभुं ४०४४ य जिण
यजिण
याए
याए
४५६ ४६३
गतिगयं वेयडा
गतिं गयं वेयडू
४६९
र वासं अ हवासं 'त पु° साध वाहं [य] तु
प्रवासं अह वासं तपु° साध' 'बाहं तु
४७४
Page #688
--------------------------------------------------------------------------