Book Title: Samvedanni Sargam
Author(s): Kalyanvijay Gani
Publisher: Divya Darshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004964/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvaidananI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvedananI saragama - lekhaka :vardhamAna taponidhi zrI saMghahitaciMtaka sva. gacchAdhipati AcAryadevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna zAsanaprabhAvaka paMnyAsapravarazrI vizvakalyANavijayajI gaNIvaranA ziSya muni yazovijaya -: prakAzaka :divya darzana TrasTa 39 kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA, ji. amadAvAda. pIna-387810 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvizuddha saMyamI ziromaNi, pUjyapAda siddhAntadivAkara zAsana ziratAja gacchAdhipati AcAryadeva zrI vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjanA pAvana karakamalamAM sAdara savinaya sabahumAna samarpaNa. bIjI AvRti vi.saM.2057 -: mUlya :- traNavAra zAMtacitte samagra pustakanuM vAMcana - mudraka : zrI pArzva komyuTarsa 58, paTela sosAyaTI, javAharacoka, maNinagara, amadAvAda-8, phona : 1470578 ? - prAptisthAna : (1) prakAzaka : phona : 22282 (2) IndravadanabhAI raNachoDadAsa zAha boTAvAlA bilDIMga, bIje mALe, rUma-7, 11/13 homAna sarkala, phorTa, muMbaI - 1. phona : 26648792663545 (3) ajayabhAI cInubhAI zAha 105-e,yogezvaranagara, aMjalIcArarastA, bhaTTA, pAlaDI, amadAvAda phena 6601694 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bIjI AvRti veLA - saMvedananI saragama' nI prathama AvRtine sarvatra sAro pratisAda prApta thayo. vAcakavarganI cAhanAne lakSamAM rAkhI suratamAM bIjI AvRti prakAzita karatAM ame gaurava anubhavIe chIe. pAdanoMdhamAM batAvela zAstrapAThono artha mULa gujarAtI lakhANamAM AvI jAya te mATe mahadaMze lekhaka munizrIe A bIjI AvRtimAM prayAsa karela che. A vAta ahIM vizeSataH ullekhanIya che. nizcaya - vyavahAranuM saMtulana jALavI prastuta prakAzananA mAdhyame sahu jIvo aMtaraMga mokSamArge haraNaphALa bharI paramapada pAme e ja maMgaLa kAmanA. lI. divyadarzana TrasTa vatI kumArapALa vi. zAha - - - - - zrI dharmanAtha po. he. jenanagara jaina saMgha, amadAvAdanA jJAnadravyamAMthI A pustaka chapAyela hovAthI gRhastha A pustaka potAnI mAlikImAM rAkhavuM nahiM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yat kiMcit hRdayamaMdiramAM prabhune pratiSThita karavA, pUrNatayA AtmAno sAkSAtkAra ka2vo, kevaLa darzana-jJAna pAmavuM, siddha thavuM ke brahmabhAvamAM vilina thavuMA ke AvA bhinna bhinna zabdo ke vAkya racanAo sAmAnya rIte eka bodhane prApta karAve che- aparokSAnubhUti. jo ke AtmAnI anubhUti anirvacanIya che, tema chatAM badhA ja Astika darzanakAroe A bodhane samajavA ane samajAvavA vAcA dvArA gahana purUSArtha karyo che. kema ke dareka Astika darzanakAronuM cidAnaMda svarUpa AtmajJAna (=mukti) e ja dhyeya che. 2 prastuta pustaka 'saMvedananI saragama' paNa A ja bhAvanAthI lakhAyuM hoya ema jaNAya che. A saMvedananA sarjaka pa.pU.vidvarya munizrI yazovijayajI ma. sAhebe alpa dIkSAparyAyamAM jaina darzana ane zAstrone AtmasAt karyA che, ane sAthe satata AtmalakSI sAdhanAnA paMthe pracUra prayatnazIla rahyA che. jANe ke svAdhyAyathI dhyAnamAM ane dhyAnathI svAdhyAyamAM lIna rahI parama padanI prApti nizcita na karI levI hoya ! phalataH 'saMvedananI saragama' Aje prApta thaI rahela che. A pustakamAM eka nirdoSa bALakanI paramapitA sAthe prIta-goSThi che, eka bhaktano bhagavAna sAthe saMvAda che, eka jijJAsunI jJAnI sAthe AtmazreyanI vicAraNA che. tethI ja Dagale ne pagale zAstrapAThono dhodha paNa ahIM ThalavAyela che. tenI phalazrutirUpe 90 jeTalA zAstronA 550 karatAM vadhu zAstrapATho pAdanoMdhamAM darzAvela che. pustaka vAMcavAnI zarUAta karatA ane vAMcI gayA pachI sAce ja ema lAgyA vinA nahIM rahe ke 'A pustaka antarmukha jIvo mATe lAbhakArI nIvaDe ema che.' vAMcavAnI zarUAta karyA pachI A pustaka aMge mArA manamAM je bhAvo udbhavyA te ahIM raju karUM chuM. 'mane mArAmAM garaja . atIndriya paraM brahma, vizuddhAnumAM vinA | zAstrayuoitenApi, naiva gamyuM vAcana | (adhyAtmapaniSad 2/21) 2. draSTurdRgAtmatA muktirdRzyaikAtmyaM bhavabhramaH || (adhyAtmaupaniSad 2/5) 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che mATe tArAmAM araja che. he prabhu ! tuM sat che. dehamaya-vANImaya-manomaya astitvane anubhavanAra huM asat chuM. vastutaH tuM-huM upAdhi che. tevuM vAstavamAM kazuM ja nathI'. kavinI Adhyatmika zailImAM kahuM to "nijamAM badhuM ja che. ahIM nRsiMhanI garjanA che. Atmonnatino ghughavAto sAgara che, to AkAzane AMbI jatAM hRdayorminA ucharaMgo che. khaLakhaLa vahetAM, adhyAtmanuM sumadhura saMgIta relAvatAM jharaNAM che. tema ja sthaLe sthaLe bhAvanAno dhasamasato pravAha che, to bIjI bAju nirmaLa dhyAnanuM gAMbhIrya che. vaLI, samatAnA zAyarono muzAyaro che, ane eTaluM ja nahIM, jJAnInI vRttisaMkSaya mATenI tamannA che. kriyAzIlano purUSArtha che. ahIM nijaratnanI oLakhANa che, cittavRtti saMzodhananI khANa che, to svarUpanuM bhoLapaNa che. ahIM kAma-krodhAdinI khaNaja nathI paNa nispRha bhAvanI samaja che. parabhAva vaMcita che to paramabhAva gRhIta che. mAnavuM rahyuM ke paMDitocita paMDitAI che. kaho ke suSumhA nADIno dhabakAro che, kuMDalinInuM jAgaraNa che, OMkArano nAda che, sAthe sahRdayano tAlameLa che, vibhAvano vilaya che to svabhAvano paramabhAvamAM laya che.' matano abhinaya karavAnI hiMmata nathI. kema ke 'saMvedananI saragama' anubhUtinuM kheDANa che, vibhUtimAnanuM saMvedana che, vedyasaMvedyapadasthanuM nivedana che. eTale ja mAre mATe mauna rahevuM e ja bhUSaNa lAge che. prAnte jinAjJAsaMpanna lekhaka munizrIne mArI koTI koTI vaMdanA. li. harSada maNilAla saMghavI. Hui AgamenAnumAnena dhyAnAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayan prajJAM labhate tattvamuttamam // ( yogabindu-412) Agama-zAstra, anumAna-tarka ane dhyAna-yoganuM vAraMvAra parizIlana karavAnA AMtarika rasa-utsAha-umaMga dvArA potAnI prajJAnuM traNeya prakAre prakRSTa rIte samyak ghaDatara karanAra sAdhaka uttama tattvane meLave che, zAsranA paramArthane pAme che, samyak rIte Amika gUDhArthane pacAve che, AdhyAtmika rahasyArthane pariNamAve che. - zrIharibhadrasUrijI 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saghaLAya hRddhonI pele pAra anubhUti = Amiyo Ruhnke e *Zen Koans' mAM eka sarasa prasaMga mUkyo che: guru isAne ziSya kayogenane pUchyuM: "tAruM mULa svarUpa zuM? mAtAnI kukSimAM AvatAM pahelAMnuM tAruM svarUpa.. e kevuM hatuM ?" yogena vidvAna hato. teNe Atmatattva viSe laMbANa saMbhASaNa-ghaNA badhA vidvAnonA mantavya sAthe-ApyuM. guru IsAna enA e saMbhASaNathI saheje prabhAvita na thayA. temaNe kahyuM : "khAlI peTane bhAkharInAM citro vaDe kema bharI zakAya ?" * nirvikalpa anubhUti che Avo ja prazna jJAnasAra grantha bhAvukane pUchayo che : nirTandra brahma (AtmA)ne nirlendra anubhUti vinA kema jANI zakAya ? vikalpo tyAM akiMcitkara banI jAya che. (pRzyatu brahma nirce nirjhandAnubhava vinA ! the lipithI tRSTi: vApI vA manomayI | gumavaSTi, 6, jJAnamAra) dvandro vaDe nirlendrane kaI rIte anubhavI zakAya ? lipimaya dRSTi (pustako), vAyI dRSTi (hoThethI TapakatA zabdo) ke manomayI dRSTi (vikalpo) kyAreya nirdhaddha Atmatattvane na anubhavI zake' evuM jJAnasAra kahe che tyAre te dvandro paranI ApaNI AsthAne utaraDI nAkhe che. kaThopaniSadUno prasiddha maMtra yAda Ave : "nAyamAtmA pravanena naM:, na thayA, ne vahunA zrute.' (pravacana vaDe, buddhi vaDe ke ghaNA zrata vaDe paNa AtmA na maLe.) prazna lAgalo ja manamAM udbhavaze to zenA vaDe AtmAnubhUti thAya? che zabdabrahma dvArA anubhUti che jJAnasAre ja teno javAba Apyo che : zAstradaSTi vaDe saMpUrNa zabdabrahmane pAmIne potAnA dvArA anubhavavA yogya paramabrahmane sAdhaka anubhUti vaDe meLave che. (dhAtyarivarta zabda-zAstrazA puni., vasaMvedya paraMdhrahmAnumavedhati " anubhavASTaka, 8, jJAnasAra) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM pustako (lipimayI STi)nI nA pADI. have kahe che ke zabda brahmane zAsradRSTi vaDe pAmavuM jarUrI che. zabda tamAro H zabda guruno ahIM majhAnuM UMDANa raheluM che. lipimayI dRSTi dvArA sAdhakanA zabdanI vAta karAI che. zabdabrahma gurudevano zabda che. zAsraSTi vaDe zabdane pAmavAnI vAta vaDe guru dvArA maLatA zabdanI vAta sUcavAI che. (nurvAyattA yasmAt zAstrArambhA bhavanti sarve'pi // - prazamarati ) zabda tamAro-zabda gurudevano tamAro zabda IMTa jevo che, je vikalponA mahelane khaDo ka2ze. guruno zabda hathoDA jevo che, je vikalponA mahelane dharAzAyI karaze. * guruno eka zabda guru kevI kuzaLatAthI hathoDo pheravI sAdhakanA vikalponI bhIMtane jamInadosta kare che tenI majhAnI vAta "Zen Koans" mAM che : gUI guru sekito pAse gayo ane teNe kahyuM : "kRpA karIne ekAda zabda paNa mane Apo !'' khyAla che ke guru maunamAM ja rahe che. kyAreka ja bole che.... ne mATe eNe kahyuM : "vadhu nahi to ekAda zabda to mane Apo !'' gurune zabda ApavAmAM kyAM vAMdho che ? guru to karuNAmaya che ja. paNa e rIte zabda Apavo che ke............ kAma thai jAya. zabda paNa Apavo che ane zabdane sAdhaka jhIlI zake tevuM vAtAvaraNa paNa ApavuM che. guru mauna rahe che. gUI nirAza thaine cAlyo. daza-bAra DagalAM e cAlyo haze ane gurue kahyuM : "thobha !" gUie moDhuM pheravyuM. guru bolyA : "basa, ATaluM to karavAnuM che... thobhI jA... vibhAvo tarapha jatI tArI jAtane roka... ane moDhuM pheravI de paramAtmA prati..." zUI pAmI gayo. guru dvArA anubhUtinI cAsaNI guruno zabda.... zabda brahma... je tamane azabdanI, avikalpanI duniyA bhaNI lai jAya... anubhUtithI bharyo bharyo zabda 7 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru tamArI anubhUtinI eka eka kSaNane cakAsaze. tame to tamArI anubhUtine kema cakAsI zako? tamArI pAsenA mApadaMDo kyAM? ananta janmomAM kadAca na thayelo A anubhava... tame ene pramANita zI rIte karI zako ? * buddhinI camacI vaDe... * sikaMdaranA guru erisToTala dariyAkAMThe beThAM beThAM camacI vaDe pANI ulecatA hatA. sikaMdarane navAI lAgI : "AthI zuM thaI zake? zuM dariyo khAlI thaI zake ?" - tenA caherA paranA bhAvane "vAMcI erisToTale pUchyuM: "buddhinI camacI vaDe tuM jo paramacetanAne pAmI zake to huM A camacI vaDe dariyAne na khAlI karI zakuM ?" sikaMdara samajI gayo.... * zAstravacanono dUdhapAka che buddhinI camacI... jJAnasAre majhAnuM prakalpana ApyuM che buddhinI camacI vaDe zAstravacanonA dUdhapAkane ghaNAe halAvyo-DakhoLyo, DahoLyo; paNa anubhavanI jIbha vaDe zAstravacanonA dUdhapAkane AsvAdanAra keTalA? (phreSAM na kalpanAdarvI, zAstrakSIrAnnagAhinI / viralAstadrasAsvAdavido'nubhavajihvayA ||jJAnasAra, anubhavASTaka, 5,). * guru Ape te ja jJAna che zAstravacanonA rasAsvAda mATe anubhUti. paNa anubhUtinI pUrve zabdabrahmane pAmavAnuM. guru dvArA maLatA zabdane zabdabrahma kahI zakIe. anubhUtivAnuM guruno anubhUtithI haryo bharyo zabda. paNa ene jhIlavA mATenI sAdhakanI sajjatA kaI ? ahobhAvanI pRSThabhU para sAdhaka gurudevanA zabdone jhIlI zake. Ane ja pU. AnaMdaghanajI "vAsita bodha' kahe che. mAtra zabdALutA nahi; bhAvAtmaka jJAna.. A bhAvAtmakatA ja guruno zaktipAta che. aupaniSadika paraMparA eka sarasa vAta para bhAra mUke che : guru Ape te ja jJAna... Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * janma-mutyunI pAra - suIgAna vidvAna ziSya hato. dezanuM bhramaNa karI guru jimyo pAse te Avyo. guru pUche che : "dharmano sAra zuM pAmyo tuM ?" suIgAna : "jo parvata 52 vAdaLa na hoya to candraprakAza taLAvanAM mojAMne prakAzita kare.' IzAro doSarahita, niSkalaMka Atmatattva para hato... guru kahe che : "tuM A rIte dharmano sAra pAmyo ? tuM A rIte janmamRtyunI pAra kema jaiza ?'' suIgAna jhUkyo. tenI AMkhamAM AMsu hatA. teNe pUchyuM : "Apa ja kaho zuM sAra ?' guru : jo parvata para vAdaLa na hoya to candraprakAza taLAvanA mojAMne prakAzita kare. gurue suIgAna bolyo tyAre joyeluM ke tenI prastuti kAvyAtmaka hatI. paNa anubhUti kyAM hatI ? guru tamArA zabda para nahi, tamArA caherA 52, tamArI AMkhomAM jhAMke che. * turyA te ja anubhava che guru anubhUti dvArA, cokkasa rIte bhItaranI kaI sthiti tarapha aMgulinirdeza kare che ? enI majhAnI vAta jJAnasAra kahe che : turyA cothI dazA te ja anubhava. (7 suSuttaramodAr nApi = svApanArI, 5nAzipavitrAntastuyaeNvAnumavo vazA.- jJAnasAra, anubhavASTaka 7) kahevAtI jAgRti ane svaprAvasthA e beumAM kalpanAnA vikalponA ghoDApUra cAlatA hoya che. nidrAmAM jaDatA hoya che. traNanI pele pAra che ujAgara dazA. nirvikalpa dazAnI pRSThabhU paranI jAgRti. hoza.. - so cAkhe samatA sudhA...' gurjiephe ekavAra trIsa sAdhakonA eka vRnda para sAdhanAno prayoga karelo. eka ja moTA khaMDamAM trIsa sAdhako... bIjA sAthe bolavAnuM to 9 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI ja; paNa e rIte rahevAnuM ke holamAM potAnA sivAya koI na hoya. izAro paNa nahi. AMkha UMcI karavAnI paNa nahi. trIsa divasanI sAdhanA pachI, gurjiepha pramukha sAdhaka ospenjhI sAthe savAre e zaheranI bajAramAM thaIne nIkaLe che. ospenkI pUche che : "A zahera AkhuM badalAI gayeluM lAge che !" gurjiepha hasyAH "tuM badalAI gayo che ne !" samAdhizataka AvA parivartananI majhAnI vAta kare che : "jaMgama jaga thAvara pare, jAkuM bhAse nitta; so cAkhe samatA sudhA, avara nahi jaDa citta..' hAlatuM-cAlatuM jagata jene sthira lAge che te ja samabhAvane meLavI zake che.... * mATInAM pUtaLAM * sAdhaka brahmajJAnI gurudeva pAse brahmavidyAnA AgaLanA sUtro samajavA Ave che. guru ene pUche che : "tuM nagarane vIMdhI AzramamAM Avyo. nagaramAM teM zuM joyuM ?" sAdhaka kahe che : "gurudeva ! mATInAM pUtaLA mATI mATe doDatAM hatAM te joyuM." gurudeve kahyuM : "besI jA bhaNavA mATe." paranI asAratAno tIvrabodha sAdhaka pAse hato. ane e ja sAdhakanI brahmavidyAne pAmavAnI sajjatA hatI. * vicArono grApha * asAratAno tIvra bodha vikalponA pravAhane avaruddha kare che... tame tamArA vicArono savArathI sAMja sudhIno eka divasano grApha juo to paNa tamane samajAI jAya ke vicAronA mULamAM zuM che? lagabhaga A rekorDiga rIpITa thatuM jovAzeH huM Ama bolelo, tyAre pelA ipresa thayelA... meM Ama karyuM tyAre... vicAronA mULamAM satata "huM paDaghAyA karatuM tamane dekhAyA karaze. sAcu "huM AvatuM jaze, khoTuM 'huM vidAya letuM jaze... anubhUti... nirlendra anubhUti... zabdo ene kema samajAvI zake? You can't say it. Yes, You can experience it... sta oli sel na zako. ene anubhavI jarUra zako. 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvicAra e pAyo banaze... ne e pAyA para jAgRtino mahela caNavo zarU thaze. virya munizrI yazovijayajI paNa nirvicAra-nirvikalpa dazAno pAyo daDha karavA prastuta pustakamAM prabhu sAthenA majhAnA saMvAdo laI AvyA che. nirvikalpa dazAne pragaTAve tevA UMDA tattvajJAnane bhaktino puTa ApIne emaNe tattvajJAnane saraLa karyuM che; bhaktibhAvathI bhInuM bhInuM paNa. ApaNA praznonA uttaro prabhu pote ApatA hoya e kalpanA ja keTalI rocaka, romAMcaka ane romaharSaka lAge ! tattvajJAnanA pramANamAM zuSka lAge tevA pratyuttaro paNa "enA zrImukhethI vahetA hoya tyAre to kevuM mAdhurya ThalavAtuM anubhavIe! "madhurAdhipaterakhilaM madhuram.." * dvitIya AvRti prasaMge * saMvedananI saragama' nI dvitIya AvRti pragaTa thaI rahI che tyAre apAra harSa e mATe thAya che ke prabhunI sAdhanAnA UMDANamAM javA mumukSuo taiyAra thayA che. AvA granthonuM vAMcana, anuprekSaNa sAdhanA mArganA UMDANa tarapha dorI jatA mArgane spaSTa karaze. prabhunI anupama sAdhanAne dvividha AyAmothI atyAre aneka sAdhako sAdhI rahyA che. e paNa majhAnA AyAmo che. anuSThAnonA AcaraNa rUpe laMbAI majhAnI maLI che ; vAMcana-anuprekSaNanI pahoLAI paNa maLI che. have AvA granthonA svAdhyAyathI maLaze trIjo AyAma anubhUtino, sAdhanAnA UMDANano. vadhune vadhu mumukSuo A granthano svAdhyAya kare te ja abhilASA sAthe. pra. Aso vadi 14, vi. 2057, pAlanapura 8- A. yazovijayasUri 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo namaH zrI gurunemisUraye AtmamukhI banavA svAdhyAya karIe virya munirAjazrI yazovijayajI mahArAja taraphathI jyAre eka sArA samAcAra AvyA ke "saMvedananI saragama pustakanI bIjI AvRti prakaTa karavAnI che. tamAruM lakhANa e ja rAkhavuM che ke navuM levAnuM che?" mane navAI lAgI- zuM ApaNe tyAM AvuM zAstrIya gAthA-pATha AdhArita AdhyAtmika pustaka je AtmA nAmanI ghaNAM vakhatathI khovAI gayelI vastune pAchI meLavI ApavAmAM madada kare tevuM pustaka tene vAMcanAro varga che! jethI eka va2sa jevA gALAmAM AnI bIjI AvRtti karavI paDe. jo sAce ja A pustaka 3000 nakala lekhe paMdara hajAra vAcakonA hAthamAMthI pasAra thayuM hoya to tene samajanAro varga paNa ApaNe tyAM che te bahu AnaMdanI bInA che. ApaNe nizcaya parAbhukha vyavahAramAM keTalAM racyA pacyA rahIe chIe ? jJAnIoe nizcaya parAGamukha vyavahArane unmArga kahyo che. vartamAna zrIsaMghanI tamAma pravRttimAM, zAsanaprabhAvanAnA svarUpa-anuSThAno ane ArAdhanAmAM- zuM vyavahAranI ja pradhAnatA nathI anubhavAtI ? mAtra vyavahArane upAdhyAyajI mahArAje kayA zabdomAM varNavyo che ? dharmapa2IkSA granthamAM eka gAthAnA zabdo ApaNI uMgha uDADavA mATe pUratA che : bhAvo jesimasuddho te vavahAraThThiyA vi erisayA / NicchayaparaMmuho khalu vavahAro hoi ummaggo // 30 // artha : jeonA bhAva azuddha che teo vyavahAramAM rahyA hoya to paNa AvA sarvavirAdhaka ja che. kemake nizcayathI parAsmukha vyavahAra unmArga banI jAya che. arthAt teno mArga-mArga rUpa ja na hovAthI vAstavika rIte jene zAstrakAroe baLavAna kahyo che tevA vyavahArarUpa paNa hoto nathI. mULamAM A rIte nirUpaNa karIne tenI svopajJa vRttimAM paNa mahattvanuM vidhAna kare che : 122 = yastu vyavahAro balavAnabhyadhAyi pravacane sa nizcayaprApako na tu tadaprApakaH // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- nizcayane pamADI Ape te vyavahAra ja vyavahAra dharma tarIke manAya che." arthAt ApaNo vyavahAra dharma tyAre ja dharma bane che jo te dhyeyarUpa-sAdhyarUpa Atmatattva sAthe joDANa karI Ape. eTale ja eka vacana paNa prasiddha che : nizcayadRSTi hRdaye dharIjI, pALe je vyavahAra. puNyavaMta te pAmazejI, bhavasamudrano pAra.. AvA AvA vacano ApaNI sAme che chatAM * ApaNe to jANe vararAjA vinAnI jAnamAM moTe upADe mhAlIe chIe paNa kayAreya khevanA nathI karatAM ke 'A jAnamAM to AvyA chIe paNa AmAM vararAjA koNa che ? kaI kanyAnA mAMDave ApaNe javAnuM che ?' tamAma dharmakriyA-ArAdhanAnuM to koI dhyeya hovuM joIe ne ? eka anantara dhyeya ane eka paraMpara dhyeya ! banne jarUrI che. A bhavanuM dhyeya te anantara dhyeya- pachInA bhavonuM aMtima prAptavya dhyeya sarvakarmano kSaya te paraMpara dhyeya- A spaSTa che ! A pustakamAM A jAnanA vararAjAnuM suMdara dhyAna ApavAmAM AvyuM che. tamAma kakSAnA sAdhakone niraMtara uttarottara upara uThavAnuM- upara caDhavAnuM mArgadarzana maLatuM rahe tevuM nirUpaNa che. saMvAdanI zailI e rasALa zailI che. aMtaraMga manovRttino ekasa-re ahIM sAMpaDe che. ahIM rogadarzana che to roganuM kAraNa ane nivAraNa paNa che. - AtmAnuM ajavALuM olavAI gayuM hoya tevA aMdhArabharyA vAtAvaraNamAM A pustaka eka navuM ajavALuM pAthare che. navI keDI kaMDArI Ape che. AmAM AtmA sivAya bIjI koI vAta nathI. AtmA ne paramAtmAnI vaccenA saMvAdamaya ja A pustaka che. Aje AtmAne UrdhvagAmI banAve tevA sAhityanI khUba ja jarUra che. kAraNa ke vartamAna dezanApaddhati paNa mAtra AcArapradhAna ja banI gaI che. badhA zrotA lagabhaga bALa jIvo jevA che ema samajIne sAva prAthamika vAto karavAmAM Ave che. vaLI Azcarya to e vAtanuM che ke dara varSe enI e ja vAtonuM punaH punaH punarAvartana thayA karatuM hoya che. pustako paNa 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTe bhAge kathA dRSTAntathI bharapUra ja prakAzita thatA rahe che. te saMyogomAM A pustaka jarUra AtmArthI jIvone to bhAvatA bhojananI garaja sAraze. tevA yogya jIvo to A pustakanA pAne pAnAnuM pArAyaNa karaze ane tenAthI AtmAnI uparanA AvaraNo khasI rahyA che tevuM te anubhavaze. cittanI saMtaptadharA upara amIchAMTaNA thaI rahyAno ahesAsa tene thaze. pustakanI zailI bhakta ane bhagavAna vaccenA saMvAdanI rAkhI che. tethI lakhANa rasALa banyuM che. lekhaka munirAja yazovijayajI mahArAja svaya tapasvI che. adhyAtma mArganA yAtrI che. prabaLa vairAgI che ane moTA vidvAna to che ja. saMskRta bhASAmAM gaMbhIra graMtho upara vivaraNa lakhe che, je A kALamAM virala ane noMdhapAtra ghaTanA gaNAya. A pustakanA prakaraNo IDarapahADa, vaDAlI, Abu ane tAraMgA jevA zAMta-pavitra ane saundaryamaMDita sthAnomAM rahIne lakhAyA che. AvA prazAnta vAtAvaraNano lAbha A lakhANane maLyo che. te te tIrthomAM bIrAjamAna prabhujInAM sAMnidhyamAM je antaHspharaNA thaI tenA AdhAre A prakaraNo lakhAyA che. kudaratanA sahaja vAtAvaraNamAM uddabhavelA A lakhANomAM paramanI mudrA aMkita thayelI hoya che, je vAcakanA hRdayane sparze che. A pustakanI khUbI to e che ke pustaka ughADIne koI paNa pAnuM kholo, vAMcavAnuM zarU karo tema pravAhamAM taNAvA lAgazo. zabdonI pAchaLa zabdo eka pachI eka akhkhalita AvatAM ja hoya ema lAge che. udAharaNa tarIke.... to mana paNa jItI zakAya che." A zirSakathI zarU thatuM lakhANa che temAM pRSTha 121 mAM "potAnA manane jANe te ja kharA arthamAM saMyamI bane zake e perAgrAphamAM je.... manovRttimAM maLyA vinA, bhaLyA vinA mana upara cokI rAkhavAnI je vAta che te bahu ja upayogI vAta che. temAM mananuM nirIkSaNa-parIkSaNa karatAM tenA svarUpanuM je darzana varNavyuM che temAM tenI tamAma azubha bAju darzAvI che je mananIya che. te ja rIte pR. 127 upara dhyAna yogamAM ArUDha thavAnI vAtanI je zarUAta karI che, je bhUmikA batAvI che te khUba ja noMdha pAtra che. 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI A saMvedanAnA pustakanI sauthI mahattvanI vizeSatA to e che ke temanI je ciMtana dhArA cAlI che tenI nIce tamAme tamAma sthaLe koIne koI prAcIna zAstronA AdhAro temaNe TAMkyA che. te tenI upAdeyatAmAM vadhAro kare che ane tethI vAtanuM vajana paNa khUba vadhI jAya che. A pustaka sarva vargane = ArAdhaka + prabhAvaka sarvane nitAtta AdaraNIya banI raheze ema niHzaMka kahevAnuM mana thAya che. ahIM pAne pAne zuddhAtmabhAva prakaTAvavAnI jhaMkhanAnAM darzana thAya che. ApaNe paNa temAM ApaNo sUra pUrAvIe ane AtmadarzananI tIvra AkAMkSAnA choDane ApaNI manobhUmimAM ropIe. A pustakano to nAnA nAnA jana-samUhanI sAme pATha thavo joIe. jainazAsana-jainadharmanI ArAdhanAnuM kendra zuM? teno spaSTa ane samyagu uttara ahIM maLe che pUrNapaNe Ano svAdhyAya karavAthI jIvananuM UrdhIkaraNa karavAnI tamannA prakaTe che ane jIvananI dizA badalAI jAya che. chellA prakaraNo - jJAtAdaSTA thavA mATenA che te to vAraMvAra vAMcavA jevA che. AvA zuSka ane kaThina viSayo paNa lekhakanA hRdayamAM keTalAM AtmasAt, thayelA haze. tethI ja tenuM nirUpaNa AvI sugama zailImAM thaI zakayuM che. caturvidha zrI saMgha AnA vAMcana-manana ane parizIlanano khUba khUba lAbha UThAvIne potAnI jIvanayAtrAne prabhumukhI banAve - AtmamukhI banAve teja attaranI kAmanA prakaTa karI viramuM chuM - vi.saM. 2017 8- zrI nemi-amRta-deva-hemacandrasUriziSya Aso vadi 8 vijya pradyumnasUri guvAra - puSyanakSatra dazAporavADa, amadAvAda-7 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrIguruemasUraye che ATaluM to avazya vAMcazo che karma dvArA nirmita nATakamAM potAnA vAstavika svarUpanuM bhAna bhUlIne potAno rola bhajavavAmAM ekAkAra thayelA, tanmaya banelA jIvo bahirAtmadazAmAM aTavAyelA che. potAnA mULabhUta svarUpane bhUlyA vinA anivArya rola udAsInabhAve bhajavavA chatAM "ka"nATakamAM pAtra banIne bhAga bhajavavAnuM kayAre baMdha thaze? AmAMthI chUTIne mArA mULabhUta AnaMdamaya AtmasvarUpamAM kayAre lIna banIza?" AvI jhaMkhanAvALA jIvo aMtarAtmadazA sudhI pahoMcela che. karmanATakamAM koI paNa prakArano sakriya rola bhajavavAnA badale, bIjA jIvo dvArA bhajavAI rahelA karmanATakane asaMga bhAve prekSaka banIne jovA chatAM potAnA anaMta svAbhAvika cidAnaMdano akhaMDa aparokSa anubhava karavAmAM jeo tallIna thayA che te jIvoe potAnI paramAtmadazA pragaTa karI che. trIjA tabakkAmAM pahoMcI cUkelA jIvo mATe A pustakanI koI AvazyakatA nathI. prathama kakSAmAM ja gaLADUba thayelA kadAgrahagrasta, rAgAdidazAmAM mUDha ane harAma hADakAvALA bahirmukhI jIvo prastuta pustakanA vAMcana mATe lAyakAta dharAvatA nathI. adhikAra vinA pravRtti karavAthI sva-parane lAbha karatAM nukazAna thavAnI zakyatA vadhu che. bIjA naMbaranI bhUmikAmAM rahelA aMtarmukha jIvo mATe A pustaka ghaNuM lAbhakArI nIvaDe tema che. - (1) "varSothI tapa, tyAga, vairAgya, dharmakriyA karavA chatAM viSaya-kaSAya ghaTatA kema nathI? vAsanA ane vijAtIyanuM AkarSaNa ghasAtuM kema nathI? jApa vagere ArAdhanAmAM mana sthira kema thatuM nathI ? varSothI vyAkhyAna sAMbhaLavA chatAM, zAstro bhaNavA chatAM upadezabodha-zAstrabodha pariNamato kema nathI? ArAdhakabhAva kema niraMtara Takato nathI ? aMtaramAM AtmA tarapha satata daSTi sthira kema thatI nathI ? karmane tophAnamAM AkuLatA-vyAkuLatA kema thaI jAya che ? haju baMdhananA mArge kema doDI javAya che? AtmAno anubhava kema thato nathI ? je kAma karavA meM dharmajagatamAM praveza karyo che te kArya varSo pasAra thavA chatAM kema thatuM nathI ?"- AvI aneka AMtaravedanA ane vyathAthI jenuM aMtarmana saMtapta che, becena che. 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) kadAgrahamukta banIne, potAnI bhUmikAne yogya jinokta nirjarAmArgamokSamArga-vItarAgatAno mArga maLe to tenA mAdhyamathI potAnA baMdhAyelA AtmAne jhaDapathI choDAvavAnI ja jenI ekamAtra jhaMkhanA che. (3) varSothI potAnA dvArA thaI rahelo dharmapuruSArtha haju sudhI mokSapurUSArtharUpe kema pariNamyo nahi?- AvI vyathA jemanA aMtaranA UMDANamAM chavAyelI che. (4) tema ja varSothI dharmakriyA karavA chatAM paNa tenuM apekSita pariNAma na AvavAnA lIdhe dharmakriyAmAM nIrasatA AvavA chatAM je sAdhaka vitarAga bhagavaMta pratyenI zraddhAnA baLathI dharmakriyAne choDato nathI ke bhaviSyamAM paNa ucita dharmakriyA choDe tema nathI. (5) tIvra rAgAdinA AvezamAM taNAI javAmAM jemane thAkano anubhava thAya che. (6) paramAtmadazAne abhimukha thavA, (7) potAnI aMtarAtmadazA vadhune vadhu nirmaLa karavA jeo tatpara che tevA dharmasAdhako mATe prastuta pustaka khUba upakAraka nIvaDaze - ema mAruM namra maMtavya che. jeo bahirAtmadazAmAM jIvavA chatAM aMtarAtmadazAmAM AvavA jhaMkhe che, temane mATe A pustakanA prAraMbhika dazeka prakaraNo tathA 28 thI 38 naMbara sudhInA prakaraNo upayogI nIvaDe tevA che. tathA je sAdhakono aMtarAtmadazAmAM, aMtarmukhadazAmAM praveza thaI cUkyo che ane potAnI paramAtmadazA-siddhadazA pragaTa karavA jeo tIvra talasATa karI rahyA che tevA sAdhako mATe prastuta pustakanA tamAma prakaraNo lAbhakArI nIvaDaze tevI mArI namra samaja che. jo ke ApaNA vartamAna vartuLamAM prastuta pustakanA chellAM trIsa prakaraNo aparicita jevA ja che. tethI te bAbatamAM zaMkA-uhApoha vagere thAya tevI zakayatA che. tethI samagra lakhANa taiyAra thayA pachI jyAM jyAM ApaNA vartuLanA vAcakavarganA manamAM khacakATa thAya ke saMdeha thAya tevA sthaLomAM saMvAdarUpe TippaNImAM zAstrapATho mUkela che. jethI AtmArthI vAcakavargano khacakATa dUra thAya tema ja koI paNa zaMkAzIla ke jijJAsu vAcaka vyartha ane anucita uhApoha karIne lekhakanA Azayane anyAya karI nA bese. alaga alaga nayanA dRSTikoNathI AlekhAyelA prastuta pustakanI mArI daSTie vizeSatA e che ke je je zaMkA-samasyAo A pustakamAMthI UbhI thAya te te tamAma zaMkAo ane samasyAonA samAdhAno paNa A ja pustakamAMthI jijJAsu pAThakane maLI raheze. mATe AtmahitArthI vAcakavargane 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namra vinaMtI che ke prathama vAra vAMcatI vakhate udbhavelI zaMkAnA samAdhAna mATe A ja pustaka bIjI-trIjI vAra mananapUrvaka sAvadhAnIthI vAMcavuM. samAdhAna avazya AmAMthI ja maLI Avaze- ema A dehadhArIno aMtarAtmA bole che. sonerI salAha to e che ke jeTaluM samajAya teTaluM pariNamana karavA lAgI javuM. ane je vAMcavAnI ke samajavAnI paNa potAnI bhUmikA na jaNAya te prakaraNo choDI devA. guMdarapAkane yogya potAnI hojarI thayA pachI guMdarapAka khavAya to ja lAbha thAya. evuM A pustakanA te te prakaraNo mATe samajavuM. jeo AtmArthI hovA uparAMta vidvAna paNa che tevA vAcakavargane huM be hAtha joDI vinamrabhAve vinaMti karIza ke teo A pustakanuM prathama vAranuM vAMcana samIkSAtmaka dRSTithI karavAnA badale "AmAMthI mArI AtmadazA vadhu nirmaLa thAya tevuM zuM zuM mane maLI zake tema che ?" AvI daSTie ja samagra pustaka eka vAra vAMcavuM. tyAra bAda samIkSAtmaka dRSTikoNathI vAMcana karavAmAM je je kSatio-samasyAo vidvAna vAcakavarganA manamAM uddabhave, tenA samAdhAna mATe vidvAna vAcakavarga paNa "A pustakamAMthI prastuta samasyAnuM samAdhAna kevI rIte maLI zake ema che ?- AvI guNagrAhI bhAvanAthI trIjI vAra prastuta pustakanuM vAMcana karavuM jarUrI che. mane khAtarI che ke te te tamAma samasyAnuM samAdhAna prastuta pustakamAMthI ja maLI raheze. tema chatAM yogAbhyAsanI kacAza ke anubhavajJAnanI uNapa vagerenA lIdhe samAdhAna AmAMthI na ja maLe to AMtarika mokSamArganA vAstavika anubhavI bhavabhIru gItArtha muni bhagavaMta pAsethI samasyAnuM samAdhAna meLavavA kozISa karavI athavA lekhakano saMparka sAdhavo. yathAzakti ane yathAmati samAdhAna ApavA prayatna avazya karIza. paraMtu zrIsaMghanuM vAtAvaraNa DahoLAya, kaluSita thAya tevo koI ja anicchanIya prayatna AtmArthI vidvAna kare nahi evI hArdika apekSA rAI hatama vAtA" (madhyAtmasAra 20/40) AvI ruci rAkhatA AtmahitArthI prAjJa pAThaka pAsethI rAkhavI asthAne nahi gaNAya. amuka viSaya upara vadhu paDato bhAra kema apAyo che ? tenA uhApohamAM UMDA utaravAnA badale potAnI bhUmikAne yogya ekAda paNa paMkti prastuta pustakamAMthI zodhIne tene AtmasAta karavA lAgI javuM e vidvAno mATe paNa uttama ane nirbhaya mArga che. la Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasAdhaka kevI kramika bhUmikAone oLaMgato-oLaMgato mokSamArge jhaDapathI Agekuca kare ? te bAbatanuM kramasara nirUpaNa A pustakamAM bhakata ane bhagavAna vaccenA saMvAdarUpe karavAmAM Avela che. tethI jhapATAbaMdha ekAda vAra pustakane vAMcI javAnA badale te te prakaraNamAM batAvelI bAbatothI hRdayane bhAvita karavAmAM Ave to ja kharA arthamAM AgaLa-AgaLanA prakaraNo samajavA mATenI manobhUmikA taiyAra thAya tevuM che. e hakIkatane vijJa vAcakavarga bhUlI nA jAya. vacce-vaccenA prakaraNo choDI AgaLanA ke chellA prakaraNo vAMcavAmAM Avaze to paNa joIe tevo tAttvika lAbha nahi thAya athavA to saMzayasAgaramAM vAcaka taNAI jaze. mATe saMvedanazIla hRdaye, ciMtanapUrvaka, pariNamana thAya te rIte, kramasara te te prakaraNanuM vAMcana karavuM vadhu hitAvaha che. "pustaka pUruM karavuM che' evo bhAva rAkhavAnA badale "A pustakane kharA arthamAM pAmavuM che, pariNAvavuM che, mANavuM che, anubhavavuM che? Avo Azaya rAkhIne vAMcana thaze to mAre je kAMI kahevuM che, je mArga batAvavo che tyAM sudhI sujJa pAThaka pahoMcI zakaze. caMcupAta karavAthI ke upalaka dRSTie vAMcavAthI kazuM ya hAthamAM nahi Ave. marajIvA thaIne sAgaranA taLIye pahoMce tene ratna maLe, kinAre besI chabachabIyA karanArane to dariyo ratnAkara nahi paNa lavaNAkara-khAro ja lAge. AvuM ja A pustakanI bAbatamAM che. "mArI bhUmikAne yogya mokSamArga kaI rIte maLe?" evI UMDI AtmapipAsApUrvaka prastuta graMthanuM dohana karavAmAM Avaze to pUrve kadi nahi anubhavelI AtmabhUmimAM pravezavAno, mokSamArgano vAstavika anubhava karavAno lahAvo maLaze. upalaka daSTie vAMcana karanArane to kadAca vAMcatA-vAMcatA UMgha AvI jAya to paNa navAI nahi. gata varSa daramyAna Abu-acalagaDha-tAraMgA-kuMbhArIyAjI, vaDAlI, IDara, hiMmatanagara vagere sthaLoe sAdhanA karatAM karatAM je kAMI anubhUtio, phuraNAo, AtmavedanA-saMvedanAo pragaTI temAMthI je phuraNAone yatkiMcita zabdadeha ApI zakAyo che tenI phalazruti eTale "saMvedananI saragama". jo ke anubhUtine sparzavA zabda samartha nathI. chatAM zabdanI jeTalI kSamatA che teTale sudhI zabdane anubhUtinI najIka lAvavA dvArA anubhUtinI chAyA temAM praveze tevA prayAsanuM pariNAma eTale "saMvedananI saragama." A pustakanA 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lUkhA vAMcanathI ke zuSka bodhathI kAMI thAya tema nathI. paNa bhIMjAtA hRdayathI, pariNamana thAya tevA AzayapUrvaka parizIlana karavAthI A pustaka vizeSa lAbhakArI thAya tema che. bhIMjAtA' saMvedanazIla hRdaye thayeluM lakhANa bhaktibhInI saMvedanazIla hRdayabhUmimAM ja uge ne ! tathA kaDIbaddha rIte goThavAyelA eka pachI eka tamAma prakaraNomAM paraspara tAla-laya-saMvAda-ekatArapaNuM paNa raheluM che. A be kAraNasara prastuta pustakanA nAma rUpe 'AtmasAkSAtkArano mArga', 'adhyAtmasAdhanA', 'dhyAnayoga', 'sAkSIbhAvanI sAdhanA' vagere bhArekhama nAma pasaMda karavAnA badale 'saMvedananI saragama' evuM haLavuM nAma rakhAyela che. saragamamAM jema svaranA Aroha-avaroha, layanI caDha-utara Ave chatAM paNa Aroha-avaroha, caDha-utara vacce paraspara tAla-meLa-saMvAda hoya che tema prastuta pustakanA vividha prakaraNo vacce paNa viSayanI dRSTie Arohaavaroha goThavAyela che. bhakta ane bhagavAnanA saMvAda vacce caDha-utAra paNa rahela che. tema chatAM tamAma prakaraNo vacce paraspara sAMkaLa goThavAyela che. punarAvartana, parivartana, pariSkAra, parimArjana, vaLAMka vagere to bhAvanA-saMvedanA-urminI khAsa oLakhANa che. A bAbata chAyArUpe prastuta pustakamAM vaNAyelI jovA maLaze. mATe samajapUrvaka chatAM sahaja rIte 'saMvedananI saragama' evuM nAma svIkRtimAM Avela che. vartamAna huMDA avasarpiNI kALanA pAMcamA ArAmAM rAjakIya kSetre, bhautikakSetre, zikSaNakSetre, samAjakSetre, vyApArakSetre, kuTuMbakSetre, saMbaMdhakSetre, zarIrakSetre anekAneka prakAranA dUSaNo jovA maLe che. dhArmikakSetra paNa A kalikALanA bhISaNa kALacakranI asaramAMthI bAkAta nathI. dharmakSetre vartamAna kALamAM sauthI moTA bhayaMkara be dUSaNo lagabhaga sarvatra jovA maLe che. (1) kriyAjaDatva ane (2) zuSkajJAnItva. A be mahAroganA lIdhe UMcA UMcA ArAdhakonA paNa bhAvaprANa mRtaprAyaH avasthAmAM jyAM ne tyAM jovA maLe che. ane A be mahAroganA nimitte varSo junA ArAdhakonA aMtaHkaraNamAM vItarAgazAsana khalAsa thatuM jAya che. sva-paranA A be mahArogane khalAsa karavA e A pustakano sauthI mahattvano udeza che. mATe pUrvanA maharSioe darzAvela 'svasmRtithInapravodhanArtham' A prayojana paNa ahIM visarAyela nathI. ApaNA vartuLamAM sAmAnyathI evI mAnyatA dhIme dhIme jora pakaDatI 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che ke "zvetAMbara saMpradAyanA Agamo, zAstro ane sAdhuomAM vyavahAra nayanuM varcasva che. paraMtu joIe teTaluM nizcaya nayanuM UMDANa nathI, kheDANa nathI." AvI mAnyatA vyApaka banavAthI temaja kriyAmArganI lAMbA samayathI ArAdhanA karavA chatAM paNa apekSita saMtoSakAraka pariNAma na maLavAthI ApaNAmAMno kahevAto amuka prabuddha varga alaga-alaga cokkasa prakAranA vartuLo, jema ke vipazyanA, prekSAdhyAna, dAdA bhagavAna, ozo rajanIza, ArTa opha livIMga kAnajI svAmI vagere tarapha vaLato gayo che. prayogAtmaka dhoraNe jema jema anyatra kAMIka avanavuM tattva maLatuM jAya che tema tema vadhu ne vadhu saMkhyAmAM jijJAsu ArAdhako anyatra vaLatA jAya che. A hakIkatane najarasamakSa rAkhIne, nizcaya-vyavahAranayanA samanvayasvarUpa mokSamArga prayogAtmaka dhoraNe asarakAraka rIte tamAma ArAdhakone maLe te mATe anubhavonuM avataraNa A pustakamAM karavAmAM Avela che. vartamAnakALe zrIsaMghanI uparokta nAjuka paristhitimAM A sarjana mArI dRSTie jarUrI che. prastuta prakAzananI eka lAkSaNikatA e che ke pUrvanA zAstrasaMskAra mujaba ane anubhavamAM UgI nIkaLelI phuraNA anusAra pustakanuM samagra lakhANa taiyAra thaI gayA pachI zAstrapremI ArAdhako zaMkAnA vamaLamAM gherAyA vagara, asaMdigdha rIte, nizcita banIne A pustakano lAbha laI zake te mATe te te sthaLe zAstrapATho TAMkelA che. samagra lakhANamAM pravAhIrUpatA rahe te mATe cAlu lakhANamAM vacce-vacce zAstrasaMvAda ApavAnA badale pAdanoMdhamAM zAstrapATha Apela che. jo ke prastuta bIjI AvRtimAM TippaNagata zAstrapAThono artha ane bhAva gujarAtI lakhANamAM samAvavA mATe vizeSa prayatna karela che. chatAM paNa mULa lakhANa taiyAra thayA pachI zodhAyelA sAkSIpATho pAchaLathI TAMkelA hovAthI mULa lakhANane pAdanoMdhamAM darzAvela zAstrapATha sAthe akSarazaH meLa paDe tevuM amuka sthaLe jovA na maLe te svAbhAvika che. paNa mULa lakhANanA bhAvane to jarUra te te zAstrapAThI sAtha-sahakAra-susaMvAda Ape ja che. tathA zAstramAM jaNAvela koI vAta amuka bAbatane udezIne karelI hoya paNa upalakSaNathI te ja vAta anya bAbatamAM paNa lAgu paDI zake tevI hoya to tevA zAstrapATha paNa kayAMka TAMkelA che. jema ke AcArAMgajImAM "esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre..." ItyAdi vAta hiMsAne udezIne jaNAvelI che. paNa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vAta kAma-krodha vageremAM paNa barAbara lAgu paDI zake tema hovAthI te rIte te zAstrapAThane saMvAdarUpe ahIM (juo pRSTha-27) uddhRta karela che. hakIkatamAM kAma-krodha vagere bhAva hiMsA to che ja. (rAmavInamanuppAo ahiMsaitti lesiyaM sama) pAdanoMdha vAMcatI vakhate A vAtane zAstrapremI ArAdhako khAsa lakSamAM rAkhe tevI vinaMtI. saMskRtabhASAnA abhyAsIne to mULa lakhANa ane pAdanoMdhagata zAstrapATha bannenA avalokanathI viziSTatara lAbha thAya tema che. TippaNImAM darzAvela zAsrapATho anuvAda sAthe lakhAyA hota to saMskRta bhASAnA anabhijJa ArAdhakone paNa jarUra sAro lAbha maLI zakata. paNa samayAbhAva ane pustakanuM kada vadhavAnA bhayathI tema karela nathI. tenI vAta pharI bIjA koI avasare. zvetAMbaramAnya Agamo ane AgamopajIvI zAstromAM ya keTalo spaSTa ane sacoTa rIte zuddha nizcaya naya paNa batAvavAmAM Avela che ? A hakIkatano suza ArAdhakone saraLatAthI khyAla Ave te mATe saMvAdarUpe anyadarzananA zAstro ke digaMbaramAnya graMthonA sAkSIpATha ApavAnA badale lagabhaga zvetAMbaramAnya Agama ane zAstronA ja sAkSIpATha darzAvavAmAM Avela che. mArga batAvanAre zrotAnI bhUmikA mujaba mokSamArga pUrNa satya batAvavo rahyo. anyathA saMvignapAkSikapaNuM paNa potAnAmAM na saMbhave. vAstavika mokSamArga bIjAne samajAvavA IcchanAre paNa pUrepUro tAttvika mokSamArga UMDANathI samajavo rahyo. te ja rIte zrotAe paNa apunarbaMdhakadazAthI mAMDIne pUrNa kSAyika vItarAgadazA paryantanA mokSamArgane vadhumAM vadhu spaSTa ane asaMdigdha rIte batAvanAra sarvanayamaya jinazAsana-jinapravacana-jinAgama hRdayamAM pariName tevA praNidhAnathI samagra mokSamArgane (kharA arthamAM samajavAnI zakti hoya to) samajavo to pUrepUro ja ane tyAra bAda zakti chupAvyA vinA svabhUmikAne yogya valaNa ane vartana keLavavuM - A che pUrvanA mahAmuniono ane yogIono pavitra saMdeza. A ja saMdezane jaNAvIne tathA jemanA aMtaHkaraNamAM sarvanayAtmaka jinapravacana pariNAma pAmela che temanA caraNa kamalamAM anaMtazaH vaMdana karIne viramuM chuM. prakAzitaM jinAnAM yairmataM sarvanayAzritam / citte pariNataM cedaM yeSAM 22 tebhyo namo namaH 11 (jJAnasAra rUra6) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakArI pUjya guruvargano ananya upakAra to kadi visarI zakAya tema nathI ja. taduparAMta zAsananA anekAneka kAryamAM vyasta hovA chatAM "anubhUti heDIMgavALA ugAravacana lakhI ApavAnI kRpA karanAra pUjyapAda adhyAtmasAdhanAnimagna pravacanaprabhAvaka AcAryadeva zrImad vijaya yazovijayasUrIzvarajI mahArAja tathA "AtmamukhI banavA svAdhyAya karIe" zirSakarUpe AzIrvacana pAThavanAra pUjyapAda bahuzruta zAsanaprabhAvaka AcAryadeva zrImad vijaya pradyumnasUrIzvarajI mahArAjano upakAra paNa ahIM avazya smartavya che. prastuta pustakanuM lakhANa mananapUrvaka vAMcIne "yatuM kiMcit' upahAra darzAvanAra zrutarasika suzrAvaka zrI harSadabhAI maNilAla saMghavI paNa avazya dhanyavAdane pAtra che. suMdara mudraNa karIne zrutasevA karanAra zrI pArzva komyuTarsavALA zrIajayabhAI-zrIvimalabhAI vagerenI mahenata paNa dAda mAgI le tevI che. prAnta, hRdayanA svayaMskUrta bhAvonuM Alekhana zAstrasApekSa bane tevuM karavAmAM deva-gurukRpAthI zakaya teTalI sAvadhAnI rahI che. tema chatAM bhUla thavAnI zakayatA nakArI zakAya nahi. bhavabhIru guNagrAhI gItArtha mahAtmAone enuM parimArjana karavA ane e aMge mAruM dhyAna doravA namra vinaMtI. gacchataH skhalanaM kvApi bhavatyeva pramAdataH / hasanti durjanAstatra samAdadhati sjjnaaH|| taraNatAraNahAra zrI jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to trividha-trividha micchAmi dukakaDam. - lekhaka 28 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) * * * * * * * *.......... 21 (c) bhakta ane bhagavAnanA AlApano anukrama che , (1) tArI nikaTatAnA mArgamAM che vikaTatA....... (2) AtmanirIkSaNanuM darpaNa ......... (3) prabhu ! bahu bhUlI gayo . (4) tAruM haiyuM zuM kaThora nahi thatuM hoya ? . vAsanAne barAbara oLakhI le......... dhUtArI vAsanA ! tuM jA .............. (7) A te kevI banAvaTa ! ..... (8) ....... to zAstra pariName...... (9) 15 prakAranI nabaLAIthI pragaTatI vibhAva dazA ........ (10) ... to hRdayapalaTo thAya.......... ........... (11) adezyane dazyamAna karavo che .. (12) AtmasAkSAtkArano abhuta mArga .. (13) aneka prakAranuM ane vividha vizeSaNavALuM sukha ........ (14) pAMca prakAranA bhedajJAnanI sAdhanA (15) rAgarUpe kema pariNamI jAuM chuM? . ............................ (16) bhedajJAnane jIvanamAM vaNavAnI kaLA................ (17) kevI karUNa durghaTanA? .................. (18) vikalpadazA nirmULa karavAnA upAya .......... 105 (19) .. .. to rAga ApameLe TaLe ........... (20) .. ... to mana paNa jItI zakAya ................... 117 (21) hRdayanuM arpaNa thaI gayuM. .... ...... 125 (22) dhyAnanI bhUmikA, svarUpa ane prakriyAgarbhita prakAro .. 126 (23) tAruM dhyAna dharuM chuM. ....... 143 (24) moTA sAdhako paNa ahIM aTavAI gayA............ 145 (25) kevo adbhuta che AtmA !.. ......... 148 114 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 .. 161 '2 " Te 183 186 (26) 61 prakAranA aMtaraMga puruSArtha . (27) ceka saLagAvuM chuM. .......... ................... (28) tripadIvALI maMtratripadInI adbhuta sAdhanA ! ....... (29) jinazAsana zaraNaM mama (30) -AmekamaIn ! zaraNaM prapadya ....................... (31) jinabhakti zaraNaM mama .............. (32) jinAjJA zaraNaM mama (AtamarAma ! pragaTa thAva)...... (33) jinadazA zaraNaM mama .... (34) he Atman ! tAruM sAMbhaLa ne !............ (35) kevuM pUrNAnaMdamaya AtmasvarUpa (36) aho ! zuddha upayogasvarUpa AtmA ................. (37) dhruva AtmA oLakhAyo. ... (38) zabda paNa kamajora che........... (39) sAva tarasyo maruM chuM ........ (40) tuM tane oLakhI le.. (41) zabdabrahmanI parAkASThA (42) jJAtA-daSTa bhAvanI sAdhanAnA 21 prayojana.......... 203 (43) svarUpa guMjana ....... (44) AtmadhUna ........... pariziSTa 1...... 275 pariziSTa 2........ 279 188 ........ 193 195 ........ 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApI nikaTatAnA mArgamAM che vikaTatA o vItarAga bhagavaMta! Apane jovA-maLavA-bheTavA kayArano nIkaLela chuM. paNa tuM maLato nathI. rasto khUTato nathI ke chUTato nathI. mArA prabhu! kharekhara tArA mArge cAlavA mATe huM AMdhaLo chuM. ajANyo chuM. azakta chuM. dIna-hIna chuM. garIba chuM. rAMka chuM. lUlo-laMgaDo ne pAMgaLo chuM. bahero ane mUMgo chuM. sAthosAtha lucco-lophara-laphaMgo ne lAvArIza paNa chuM. adhamAdhama chuM. patita chuM, bhraSTa chuM. brAnta chuM. bIje badhe rakhaDela ne bhaTakela chuM. huM mAMdo to chuM ja, sAthe gAMDo paNa chuM. tethI hakIkatamAM tAro mULabhUta tAttvika mokSamArga mane maLato ja nathI. pAramArthika vItarAgamArga jaDato ja nathI. vaLI tAro batAvela mArga paNa atIndriya che, gahana che. gUDha ane gupta che. ghaNo aTapaTo che. vacce ghAtikarmonA nakkara parvato aDIkhama UbhA che. tRSNAno dustara sAgara vacce phelAyela che. mAyAnA vikRta vamaLo pAra vinAnA UMDA che. vakra vAsanArUpI DAkaNano vaLagADa asahya rIte naDe che. mithyAbhrAntino dizAbhrama avAranavAra kanaDI rahyo che. vibhAvadazAnI UMDI khAI bhayabhIta banAve che. manamAMkaDu kUdAkUda karIne herAna kare che, pIMkhI nAMkhe che, vIkhI nAMkhe che. sukhazIlatAnA kAMTA ane cAreya saMjJAnA kAMkarA vAgI rahyA che. bahirmukhadazAnuM vikarALa jaMgala naDI rahyuM che. IrSAnAgaNanA DaMkho asahya banI rahyA che. spardhAnA vichInI kanaDagata paNa ochI nathI. dehAdhyAsanAmAdhyAsarUpI bhUkhyA jaMgalI zikArI pazuo AmathI tema bhaTakI rahyA che. mahAajJAnanuM ghora aMdhAruM pAra vinAnuM comera phelAyela che. cIkaNo niMdAkAdava paNa ghaNo UMDo che. o dinAnAtha ! A badhA paribaLone lIdhe tArA mArge AgaLa vadhavAnI AzA nirAzAmAM pariName che. hatAzA phelAI jAya che. kharekhara prabhu! tArI nikaTa pahoMcavAno aMtaraMga mArga bahu ja vikaTa lAge che. vaLI anAdikALathI tAro mArga mArA mATe ajANyo ane aparicita che. game te ho. paNa tArA mArge cAlavAno nirNaya haju aphara ane aTala ja che. kAraNa ke mane mAtra tAro ja AdhAra che, Azaro che, sahAro che, nizrA che. he paramapAvana kAruNyamaya ! tArI bhInI bhakti ane zaraNAgatinI majabUta AMgaLI pakaDIne cAlI rahyo chuM. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM to samarpaNabhAvano pAvana hAtha jhAlI rahyo chuM. aMdha-paMgu hovA chatAM ekamAtra tArA bharose cAlI rahyo chuM. kAraNa ke huM bhale aMdha chuM. paNa tuM to dekhato che ne ! pachI mAre zI phikara ? huM bhale laMgaDo chuM, pAMgaLo chuM. paNa tArA paga to majabUta che ne? huM thAkI jAuM to tArA khabhe sAme cAlIne tuM mane besADIza- evI tArI aparaMpAra svayaMbhU karUNA mArA khyAla bahAra nathI ja hoM. tArA jevo mAlika-svAmI-nAtha karyA pachI mAre zI ciMtA karavAnI? badhI ciMtA ane phikara tane bhaLAvIne huM to ekamAtra tArA acaLa vizvAse A cAlyo. paraMtu mArA prabhu ! mArI diSTanI khAmInA kAraNe kadAca rAha dekhAto baMdha thAya to tuM rAha batAvaje. tArA cIMdhelA mArga upara cAlavAnI zakti khUTI jAya to tuM tArA rAha upara mane calAvaje. kadAca mArI cAhanA badalI jAya, avaLI thAya, to prabhu ! mArI cAha paNa tuM savaLI karaje. o nodhArAnA parama AdhAra ! huM to ekamAtra tArA bharose ja ahIM Avyo chuM. tuM mArI sAthe-pAse ja rahIza- evI zraddhAthI tArA darabAramAM Avyo chuM. have huM jarAya chetarAIza nahi. kAraNa ke kevaLa "tArA guNathI, tArI karuNAthI kheMcAIne Avyo chuM. tane choDIne bIje kayAMya paNa huM javAno nathI. kAraNa ke tane choDIne bIje kayAMya ThaMDakano anubhava thato nathI. tArA sAMnidhyamAM parama zItaLatA anubhavAya che. anerI TADhaka lAge che. tuM mArI pAse 2he to kadAca duniyA na hoya, duniyAno sAtha-sahakAra mane na maLe to ya zuM ? mane tenAthI kAMI pharaka nathI paDavAno. huM tArA pAvana sAnnidhyamAM tRpta ja rahIza. jo tuM sAthe nathI to duniyAno mane sAtha hoya to ya zuM ? mAre tenuM zuM kAma che ? pAvarahAusanA kanekazana vinA lAMbA vAyaranA bhArekhama gUMcaLAne paNa zuM karavAnA ? he pUrNabrahmasvarUpI ! ApanA darzana karavAnI IcchA avAra navAra rahe che. paNa te saphaLa thavI e to Apa kRpAnAthane AdhIna chejI. basa prabhu ! mArI A sthiti che. je hakIkata che te tane jaNAvI dIdhI che. kahenAro kahI chUTe. have tane ThIka lAge te karaje. na bhavantamatItya raMsyate, guNabhakto hi na vaJcyate janaH / ( siddhasenIya dvAtriMzikA - 4 / 2 ) 2 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmanirIkSaNanuM darpaNa je je < 4 u s paramAtmA - vatsa ! bhAvukatAthI kahI devA mAtrathI badhuM kAma patI nathI jatuM. A rIte kahI dIdhA pachI paNa roja avAra navAra AtmanirIkSaNanA nirmaLa darpaNamAM potAnI bhUmikAne niSpakSa rIte satata tapAsavI paDe. to ja muktimahelano pAyo daDha bane ane kevalajJAna prApta thaI zake. potAnI ruci-vRtti-pravRttino hisAba na rAkhe, nukazAnakArI mArgathI jarAya pAcho na phare to sAdhanAmArge devALuM nIkaLatAM vAra na lAge. mATe roja AtmanirIkSaNanA darpaNa dvArA tArI jAtane satata DhaMDhoLaje ke -- 1. huM koNa chuM ? kyAMthI Avyo chuM ? mAruM sAcuM svarUpa zuM che ? ahIM zuM karavA Avyo chuM ? zuM karuM chuM ? mAruM kartavya zuM ? je kArya karavA Avyo temAM kayAM sudhI pahoMcyo ? zakti hovA chatAM zuM kartavya nathI karato ? zA mATe nathI karato ? zuM karavA janamyo chuM ? 11. zA kAraNe janma-maraNa karuM chuM ? 12. mAro Akho dahADo zAmAM gayo ? 13. meM Aje AtmAnuM zuM hita karyuM ? kyA guNo meLavyA ? *. cauhiM ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA atisese NANa-daMsaNe samupajjiukAme samuppajjejjA / taM jahA... pubbaratAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaritatA bhavati / (thAnA sUtra-4/2/284) >>. kiM kayaM kiM vA sesaM kiM karaNijjaM tavaM na karemi / puvArattakAle jAgarao bhAvapatteitti che. 1. jo puvvarattAvarattakAle, saMpikkhae appagamappageNa / kiM me kaDaM kiM ca me kiccasesaM kiM sakkaNijjaM na samAyarAmi / / dazavaikA.cU.2 gaa.12|| .. jo navi diNe diNe saMkalei ke ajja ajjiyA mi guNA ? aguNesu a na hu khalio, kaha so karijja appahiyaM / / upadezamAlA gaa.-480|| < j 2 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne nukazAna thAya evuM meM covIsa kalAkamAM zuM karyuM ? zA mATe ? kayA guNo meLavyA ? 15. zuM zuM bolyo ? 16. zuM zuM joyuM? 17. zuM zuM vicAryuM ? 18. e na karyuM hota to zuM na cAlata? 19. vadhu vakhata zAmAM gALyo ? 20. AkhuM jIvana zAmAM gALyuM ? 21. 22. mAnavabhava ane puNyavaibhavane lUMTanArA sAdhano kema bhegA karUM chuM? zuM karavAthI A moMghero mAnavadeha saphaLa thAya ? 23. 24. zuM karavAthI A durlabha janma lekhe lAge ? jIvana pUrNatayA saphaLa kema thAya? 14. 25. 26. 35. 36. 37. mAnavabhava zemAM pasAra thAya che ? 27. samagra divasamAM huM je karUM chuM tenuM pariNAma mukti che ke baMdhana? meM zA mATe dharmakSetramAM praveza karyo che ? 28. 29. tamAma dharmakriyA zA mATe karuM chuM ? 30. A lakSya keTaluM jAgrata rahe che ? 31. 32. 33. 34. 4 jIvana kaI rIte jIvuM ? A bhavamAM AtmAnI oLakhANa nahi karUM, te mATe purUSArtha nahi karUM to mArI zI hAlata thaze ? zuM karavA zAstra zIkhuM chuM ? zAstra vAMcatA tenI apUrvatAnuM bhAna kema thatuM nathI ? zAstrabodha jhaTa pariNAma kema pAmato nathI ? "tyAgamAM AnaMda che, sahana karavAmAM sukha-zUravIratA che.'- AvA jinavacanono marma hRdayamAM pariNamanalakSe kema samajAtI nathI ? Aje zuM vAMcavAmAM AvyuM ? temAM zuM yAda rahyuM ? temAM mane zuM zuM lAgu paDe che ? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. upadezamAM anyane meM jaNAvela vAta mArAmAM che ke nahi ? 39. mAre zuM levA yogya che ? 40. zuM tyAga karavA yogya che ? 41. bIjAne salAha-sUcana-Adeza-upadeza ApuM chuM. te zA mATe ? 42. mAro adhikAra che ke nahi ? 43. mAruM AcaraNa kevuM che ? 44. kaI bhUmikAne yogya che ? 45. huM je boluM chuM evuM zuM mArAmAM niraMtara hoya che ? 46. kema aMdaramAM kazuM ya thatuM nathI ? kayAre thaze ? 47. huM kriyA AtmArthe karuM chuM ke bIjA prayojana mATe karuM chuM ? 48. zuM karavA A badhuM karuM chuM ? 49. konA mATe karuM chuM ? 50. tamAma pravRtti karatI vakhate satata AMtara-bhAva kayAM rahe che ? 51. pravRttithI nivRtti kayAre maLaze? para. zI rIte maLaze ? pa3. mArA doSo zuM mane dekhAya che ? 54. huM je ArAdhanA-virAdhanA karuM chuM tenI AtmA upara asara thAya che ke kema? zA mATe A doSasevana ? 56. tenAthI zo lAbha ? 57. mArA doSadarzanamAM pakSapAta ke bacAva thAya che ke nahi? zA mATe? 58. doSa kADhavAno upAya zo che ? mohano udaya che tyAM sudhI mAre zuM karavuM ? 60. mane aMtarathI rAgAdi bhAvo baMdhanakAraka kema lAgatA nathI ? 61. e mIThA madhurA kema lAge che ? 62. zuM deha-Indriya-mananA bhogasukha mane baMdhanarUpa lAge che ? 63. zA mATe nathI lAgatA ? 64. rAga-dveSa kSaya na thAya, janma-maraNa na chUTe ke na ghaTe to paramArthathI mAruM kalyANa zAnuM ane dharma zuM kAmano ? papa. 59. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. varSothI ArAdhanA karavA chatAM rAgAdinuM AkarSaNa keTaluM ghasAyuM? 66. kAma-krodhAdimAM sAme cAlIne taNAuM tyAM sudhI mArAmAM kyAMthI AtmArthIpaNuM Ave-saMbhave-kahevAya ? 'tRSNA-vAsanA-prasiddhinI bhUkha sAva khoTI che ema zuM kharekhara haiyAmAM lAge che? vAsanAnuM mULa kaI rIte chedAze ? 69. viSaya-kaSAya zAthI thAya che ? 70. AtmArthI jIvanuM lakSaNa mArAmAM dekhAya che ke nahi? 71. viSaya-kaSAya sArA nathI- ema lAgyuM che ? 7ra. e sArA nathI chatAM e poSAya tevuM kArya zAthI thayuM ? 73. karmano doSa che ke mArI bedarakArI-pramAda-gaphalata mukhya che ? 74. mAre kevA niyamo-abhigraho levA vyAjabI che ? kayA niyamo meM lIdhA che ? 75. vAstavamAM viSaya-kaSAya uparathI Asakti UThI che ke nahi ? 76. mArA divaso zemAM pasAra thAya che ? 77. huM kaI rIte pramAdamAM kheMcI na jAuM ? 78. Aja sudhI keTalo pramAda karyo ? paMcavidha pramAda mITho kema lAge che ? pramAda ocho thAya che ke nahi ? 81. pramAda kema jAya ? pramAdamAM paDayo rahIza to mArI zI hAlata thaze ? ajJAnathI kayAre chUTAze ? 84. chUTavAno rasto kyo che ?. 85. ajJAna-moha vagere duHkharUpa kema nathI lAgatAM ? 86. dehAdi baMdhana mane zAthI che ? 4. kiM sakkaNijjakajjaM na karemi ? abhiggaho ya ko me ucio ? / kiM maha khaliyaM jAyaM ? kaha diahA majjha vaccaMti ? / / kaha na hu pamAyapaMke khuppissaM ? kiM paro va appo vA / __maha picchar3a aiyAraM ? ia kujjA dhammajAgariaM / / (yatidinacaryA-7/8) 80. 83. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89. 87. dehAdi baMdhana rAkhuM ke choDuM ? 88. zA mATe ? zarIranuM nahi paNa mAruM kalyANa kaI rIte thAya ? 90. zAthI thAya ? 91. A vicAra mane keTalo Ave che ? 92. A kSaNe zarIra chUTI jAya to mArI zI hAlata thAya ? 93. mArI zI gati thAya ? 94. dehAdhyAsa upAdhirUpa che-ema aMdaramAM lAge che ? 95. zA mATe dehasukha-pramAdasukha huM IcchuM chuM ? 96. dareka dharmakriyA karatI vakhate mana zuM kare che ? 97. dharmakriyAmAM mana Thare che ke bahAra bhaTake che ? 98. manane lIdhe zuM zuM thAya che ? 99. ghaDI ghaDImAM mana zuM kare che ? 1che. zuM tenI tapAsa thAya che ? 101. mana svachaMda varte che ane bahArathI moTI moTI vAto karatAM mane zarama kema AvatI nathI ? 102. zama-saMvegAdi guNo mArAmAM che ke nahi ? 103. mArA bhAva pratikSaNa kevA prakAranA thaI rahyA che ? 104. mAre bhAva kevA karavA che ? 105. mArI aMtaraMga vRtti kevI che ? 106. kevI karavI joIe? 107. pariNAma saMtoSakAraka che ke nahi ? zA mATe ? 108. zuM khAmI che ? 109. badhuM choDIne je mATe Avyo chuM te thAya che ke nahi ? 110. mane tAtvika ratnatraya svarUpa mokSamArga kayAre maLaze? 111. je karavA Avyo chuM te karuM chuM ke bIjuM ja kaMIka thAya che ? 112. mokSe zuM kharekhara javuM ja che ? 113. sukhI thavuM che ? Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114. to rAga-dveSa, saMkalpa-vikalpa kema mUkato nathI? 115. tene mUkavAmAM zuM naDe che ? 116. tene choDavAno abhyAsa kema nathI karato ? 117. mAro mokSa kayAre thaze ? 118. mane karma zA mATe baMdhAya che ? 119. kaI rIte baMdhAya che ? 120. pAramArthika sukhanI bhAvanA zuM kharekhara aMtaramAM jAgI che kharI? 121. pAramArthika sukhane zuM oLakhuM chuM ? 122. mArI diSTa aMtarmukha kayAre thaze? 123. aMtarmukhatAnI sAcI garaja-laganI-khapa-jarUrata kayAre jAgaze ? 124. AtmabhAvanAnuM tAttvika svarUpa zuM ? 125. AMtara-pariNAma vairAgyamaya thaI mokSe laI jAya ema che ke nahi? 126. vItarAgano mArga zuM che ? 127. e mane keTalo samajAyo-gamyo ane pariNamyo che ? 128. prabhukRpAne pAtra thavA huM kema varte ? 129. vItarAgavacanamAM parama Adara-deDha zraddhA-avihaDa rAga hRdayamAM acaLa kayAre thaze ? 130. temAM mArI zI kacAza ane bhUla che ? 131. tenuM nivAraNa kaI rIte thaze ? 132. kharI mumukSutA pragaTI che ke nahi ? 133. mohanidrAmAMthI haju sudhI jAgyo nahi tenuM kAraNa zuM ? 134. kaI rIte A anAdi svapradazA-mohadazA-mUDhadazA dUra thAya ? 135. vibhAva dazAthI nivRtti kyAre maLaze ? 136. kevI rIte maLaze? 137. vibhAva dazAmAM zuM sukha dekhAya che ? 138. kema bhavabhramaNanA kAraNo ekaThA karI rahyo chuM ? 139. mAruM parabhavamAM zuM thaze ? 140. zuM karavAthI huM sukhI thAuM ? Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141. zuM karavAthI huM duHkhI chuM ? 142. kharuM duHkha mane zAnuM lAge che ? 143. A pAMcamA ArAmAM "mAre zuM karavA yogya che ? 144. sahAya, zakti, samajaNa, saMyoga, sAmagrI, sahavartI - A badhAno yoga kevo che? mArI kaI jAti-kaI kuladevI ane kaI avasthA che ? 14pa. sarvajJanI daSTie mAro AtmA pazutAne choDI sAcI rIte keTalo UMco Avyo che ? 146 AtmavikAsanA mArge AgaLa vadhAya che ke nahi? 147. AtmA karmathI pakaDAyo che te kema chUTe ? 148, Atma-kalyANa karavAmAM mane zuM naDe che ? 149. AtmakalyANa karavAmAM mane vinna karanAra vAstavamAM koNa che? 150. zuM karuM ane kevI rIte karuM to AtmAne lAbha thAya ? 151. A badhuM jANanAro koNa che ? 15ra. e kema jaNAto nathI ? 153. AtmAne oLakhavAmAM zuM zuM naDe che ? 154. mULasvarUpe mAro AtmA kevo che ? 155. vartamAnamAM tenI kaI dazA che ? 156. AtmA sukhI kaI rIte thAya ? 157. AtmAnaMda akhaMDapaNe kaI rIte pragaTe? 158. anAdi kALanI rakhaDapaTTI haju sudhI kema TaLI nathI ? 159. AtmAmAM lIna thavAnuM huM kema daDhatAthI manomana dhArato nathI ? 160. joIe tevI AtmAnI apUrvatA hRdayamAM kema vasI ke sI nathI? che : ni: ? ni mitra ? vo deza ? jo vyayamI ? | vADaduM ? kA ca me zaktiH ? iti cintyaM muhurmuhu // (upadezapadavRttau uddhRtaH-gA.167) > koDarda ? zA mama nA ? vida navayA ? ja che ne ? ! ko mahaM dhammo ? ke vA abhiggahA ? kA avatthA me ? // (zrAddhavidhi 1|5|pR.80) - pracadaM pratyakSeta, naraparimAtmanaH | kiM nu me pazubhistulyaM, kiM nu satpuruSairiti / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161. AtmalInatA na thavA chatAM tenI bhAvanA paNa aMdaramAM kema ugatI nathI? 162. kayAre evo rUDo avasara-saMyoga Ave ke huM AtmAmAM magnalIna banyuM ? 163. svAnubhUti kayAre karIza ? 164. viSaya-kaSAyanA gaMdA kIcaDamAMthI nIkaLavAno umaLako kema jAgato nathI? 165. viSayo haju jhera jevA kema lAgatA nathI ? 166. gaMdA vikAromAM ja mana zA mATe kheMcAI rahetuM haze ? 167. bIjAo mArAmAM zuM doSa jue che ? 168. kayo doSa mane mArAmAM dekhAya che ? 169. kayo doSa jANavA chatAM choDato nathI ? 170. zA mATe ? 171. te choDavAmAM mane zuM naDe che ? 172. sAcA ArAdhakonA guNa kevA hovA joIe ? 173. emAMnA kayA guNo khAsa karIne mArAmAM nathI ? 174. te meLavavA jevA haiyAmAM lAge che ke nahi ? 175. te meLavavA huM zuM karuM chuM ? 176. tema karavAmAM mane zuM takalIpha che ? 177. vAstavamAM te guNonI garaja-bhUkha lAgI che ke nahi? 178. prabhunuM nAma dIpe evuM AcaraNa karuM che ke vagovAya tevuM ? 179. tenuM pariNAma zuM ? 180. ahaMbhAvathI kema chUTAya ? 181. ahaMkArane choDavAnA bhAva kema TakatA nathI ? 182. kaI rIte ArAdhanA karuM ? 183, kaI rIte virAdhanAone choDuM ? 184. -kaI rIte ArAdhanA karuM to tenuM aneka gaNuM phaLa maLe ? * kiM me paro pAsai kiM ca appA, kiM vA'haM khaliaM na vivajjAmi | Fa samma aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujjA // dazavaikAlika dvi. cU. gA. 13 || 4. rudgha remi, nna mA remi, 4 6 yaM vatuchyuM me / aikarer3a hiyaM / / upadezamAlA gA. 475 / / jo hiyayasaMpasAraM, karer3a so 10 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185. rAgAdinA udayano mULa hetu zuM ? 186. tenI nivRttino upAya zuM ? 187. tenI nivRtti kema thAya ? 188. haju sudhI tenI nivRtti kema thaI nathI ? 189. kevI rIte thaze ? 190. kyAre thaze ? 191, AtmA pratye jema jema lAgaNI vadhe tema tema kema vartavuM? 19ra. te mATe zuM karavuM ? 193. kaI rIte karavuM ? 194. mArI aMtaraMga ruci-vRtti-daSTinuM sarvatra UrdhIkaraNa karavAno utsAha umaMga kema satata Takato nathI ? 195. vartamAnanuM mAruM pariNamana ane mArA mULabhUtasvarUpa vacce keTalo pheraphAra che ? 196. mArA maulika paramAnaMdamayasvabhAvane huM kayAre anubhavIza ? 197. vItarAgadazA-siddha avasthA jhaDapathI pragaTe te mATe satata sarvatra sarvathA tAttvika puruSArthano utsAhasabhara upADa kayAre thaze ? 198. zAstrAbhyAsa-sAdhanAmArga-jinazAsananuM mArAmAM sthAyI pariNamana kayAre, kevI rIte thaze ? 199, AtmasmaraNa vinA, AtmAnubhava vinA eka paNa kSaNa rahI na zakAya tevI unnata AtmadazA kayAre pragaTaze ? ). aMtarAtmA ane paramAtmA vacce rasIlI abhedaanubhUti kayAre sthira ane vizuddha thaze ? evA vicAro jAgaze to AtmA mATe ja badhuM kartavya lAgaze. AvA bhAva jAge to zAstra bhaNavAno-meLavavAno-sAMbhaLavAno-pariNamAvavAno vAstavika adhikAra jANavo. A prakAranA AMtara saMzodhanathI sUtelo AtmA jAgRta thaze. bebhAna AtmA bhAnamAM Avaze. ajJAnadazAmAM vAraMvAra thatI bhUlo virAma pAmaze. aMtaramAM jJAnajyota pragaTa thaze. avacetana mana nirmaLa thaze. AgaLano mArga oLakhAto jaze. AtmagaganamAM nirbhayatAthI muktapaNe uDDayana thaze. mATe upalI bhUmikAmAM paNa A UMDuM vedhaka AtmanirIkSaNa-nijabhAvaparIkSaNasvadazAavalokana cUkato nahi. 11 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. he parama kRpAvaMta bhagavaMta ! huM bahu bhUlI gayo. mArA svarUpane ja bhUlI gayo. pratidina sUkSma AtmanirIkSaNa na karavAnA lIdhe huM mane to bhUlI ja gayo ane pratikSaNa aMtarmanane tArI vizuddha jJAna cetanAmAM na joDavAnA kAraNe tane ya bhUlI gayo. tArA zuddha pUrNa svarUpane bhUlI gayo. tArA aMtaraMga purUSArthane, tArI apramatta avasthAne, tArA vizuddha anaMta guNa-vaibhavane, tArA lokottara mArgane paNa bhUlI gayo. tArA tejasvI vacanone, tArA zAsanane, tArA zAsananA ArAdhakone tadana visarI gayo. prabhu ! bahu gaMbhIra bhUla thaI gaI. 'bahu bhUlI gayo' ema bolavA chatAM, bhUla samajyA vagara, roja roja navI navI bhUlo kare ja rAkhuM chuM. A te kevI durdazA ? he jagatamAtA ! mArI dehAtIta avasthAne bhUlI, deha sAthe tAdAtmyaadhyAsa karI AmathI tema ghaNuM bhaTakayo. zarIrane potikuM mAnyuM. zarIrane mArI jAta soMpI. zarIra sAthe ekarUpa banI beTho. IndriyAtIta mArA svarUpane visarIne IndriyonI joDe bhrAMtithI abheda mAnI viSayavikAranI khaNaja poSavAmAM garakAva thayo. mArA manAtIta svarUpane bhUlIne saMkalpavikalpa sAthe ekAkAra banIne- temAM ja garakAva banIne kayAM ne kayAM anAdikALathI huM bhaTakayo ! prabhu ! bahu bhUlI gayo mArA niSkAma svarUpane bhUlIne kAmavAsanAmAM tadrupa banyo. parama zAMtarasamaya AtmasvarUpane visarI krodhanA dAvAnaLamAM anaMtavAra sAme cAlIne sekAyo. anaMta-avyAbAdha-AnaMdamaya AtmasvabhAvane bhUlIne pAMca Indriya, kaSAya, mana, deha vagere pAsethI tuccha sukhanI bhIkha anaMtavAra mAgI. 'deha-Indriya-mana pAsethI sukha maLaze' tevI bhrAnta zraddhA rAkhIne meM svarUparamaNatA karavAnI tArI AjJAne pagathI kacaDI nAkhI. huM jheratulya rAga-dveSa-ajJAnano sAme cAlIne gulAma banI gayo. A bahu gaMbhIra bhUla karI. kAma-krodhAdi mala, caMcaLatArUpa vikSepa ane ajJAnarUpa AvaraNamAM paNa huM bhUlo paDI gayo. he dayALu nAtha ! bhUtakALanI ISTa-aniSTa smRti ane vyartha ciMtAthI judA tathA bhaviSyanI tuccha AzA ane sArI-narasI kalpanAothI alaga 12 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema ja vartamAnanA sAcA-khoTA saMkalpa-vikalpothI paNa bhinna evA AtmasvarUpane huM tadana bhUlI gayo. paudgalika sukha-duHkhamAM anAdikALathI aTavAyo. rati-atimAM bahu khoTI thayo. zarIra-Indriya-manamAM ghaNuM rokAyo. "mAruM zuddha svarUpa to prakAzamaya-caitanyamaya anaMta-guNathI samRddha che." ema tArI karuNAsabhara vANIthI samajAvA chatAM mithyAtvanI ghora aMdhArI koTaDI tarapha doDI jAuM chuM. A te kevI pAgalatA! he paramakAruNyamUrti ! je kadi mArA thayA nathI, thavAnA nathI ke vartamAnamAM thatA nathI evA vibhAva pariNAmone mAro svabhAva mAnI beTho. A bahu moTI bhayaMkara bhUla karI beTho. azAMti, ukaLATa ane asthiratAthI nyAruM mAruM paramazAMta-zItaLa ane sthira AtmasvarUpa huM bhUlI ja gayo. dehendriya-manojagatathI taddana alaga evA Atmajagatano kadi meM vicAra karyo ja nathI. je je malina nimitta maLyAM temAM ekarUpa banIne mArI jAtane chetaravAnI meM gaMbhIra bhUla karI. bahirmukhatA ane bAhya bhAvamAM taNAIne aMtarmukhatAnI sAva upekSA karI. pudgalAnaMdIpaNAmAM-bhavAbhinaMdIpaNAmAM lIna-layalInatallIna banIne AtmAnaMdIpaNuM-cidAnaMdIpaNuM sAva ja bhUlI gayo. mArA nAtha ! svaprazaMsA, paraniMdA, IrSyAmAM huM nijabhAna bhUlyo. uddhatAI, ahaMkAra, AzAtanA vagere anaMtA doSonI gaTaramAM dIrgha kALa sudhI paDI rahevAnI gojhArI bhUla huM karI beTho. doSamukta ane sarvaguNayukta AtmasvabhAvano meM kharA hRdayathI kadi vicAra paNa na ja karyo. videhIdazAnI upekSA karIne bhramaNAthI dehAdhyAsamAM ja huM anAdi kALathI lIna thaI beTho. dehadharmane Atmadharma mAnavAnI bhUla karIne dehanA duHkhe du:khI ane zarIranA sukhe sukhI banavAnI kalpanAmAM aTavAyo. kAlpanika-AbhAsika-kSaNabhaMguratuccha viSayasukhamAM rokAIne pAramArthika AtmAnaMdathI vaMcita rahevAnI bahu moTI gojhArI bhUla karI. he azaraNanA zaraNa ! huM mArI jAtathI lAkho-karoDo-abajo nahi paNa asaMkhya yojana dUra gayo. bhAvathI anaMta yojana mArAthI ane tArAthI huM dUra pheMkAI gayo. AtamasattA hArI gayo. kahI na zakAya, sahI na zakAya evI zaramajanaka ane dardajanaka bhUlabhUlAmaNImAM huM khovAI gayo. pudgalanI IndrajALamAM, moharAjAnI mAyAjALamAM, vAsanAnI svaprajALamAM, 13 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaLakapaTanI mRgajALamAM, mahattvAkAMkSAnA mRgajaLamAM sAme cAlIne anaMtavAra phasAyo. ane phasAvA chatAM khuza thavAnI gaMbhIra bhUla karI. sattvahIna, zraddhAhIna, utsAhahIna, cAritrahIna bebhAna avasthAmAM huM aTavAI gayo. thoDI ghaNI bhUlonuM vyavahArathI prAyazcita karavA chatAM bhUlano bhUla tarIke hRdayathI svIkAra karyo nathI. bhUlo kAMTAnI jema khUMcatI nathI. nirdoSa thavAnI sAcI dAjha haiyAmAM jAgatI ja nathI. he sarvoparI ! mArA doSa joI tene TALavAmAM mane TADha caDhe che, pArakA doSa jovAnI khaNaja poSavAmAM lIna banavAthI nijadoSane taTasthapaNe oLakhavAnI tathA oLakhIne tene dUra karavAno prAmANika prayatna karavAnI mArI aMgata agatyanI pharaja huM sAva ja bhUlI gayo. bIje badhe DahApaNa karavAmAM aTavAI javAthI oLakhapUrvaka doSakSayanuM je kAma kharekhara karavAnuM hatuM te kArya sAva ema ne ema ja paDI rahyuM. svadoSakSayanA Avazyaka kAryamAM sAva DhIla karI. eTaluM ja nahi doSane jANe-ajANe, TANe-kaTANe tagaDA banAvavAnI bhUla paNa karI. ATalethI ja A kAtila bhUla aTakatI nathI. paNa guNavAnonI bharapUra niMdA karIne vartamAnamAM temanA mArgamAM ane bhAvamAM mArA mArgamAM bharapeTa aMtarAyo jAte UbhA karyA. 'tArA jJAna bahAra kazuM ja nathI tema jANavA chatAM tArI pAse vartana juduM ne tArAthI dUra vartana sAva ja juduM ! AvI bhUla haju thaye ja rAkhe che. gaMdA viSayomAMthI UThI, tArA viyogamAM ya vRttine tArAmAM ja rAkhavAno umaLako jAgato nathI. o mArA prabhu ! mArI zI kathanI kahuM ? jema jema bhUlo yAda karuM chuM. tema tema mArI ajJAnadazA, mUDha avasthA, mahAmUrkhatA badala bhAre pastAvo thAya che. mArI anAdinI avaLI ane bhUMDaNa jevI apavitra samajaNane AdhIna thavAnA lIdhe huM anaMta kALa bhaTakyo chuM. eno joIe tevo tIvra baLApo ke janma-maraNano thAka paNa prabhu ! mane nathI ja lAgato. A kevI kaMgALa, kAramI ane daridra dazA che mArI ! he anAthanA nAtha ! thoDuM sAMbhaLavA-vAMcavA-samajavA maLyuM ke huM jANI gayo. mane badhuM ja samajAI gayuM..." evA ahaMkAramAM AthaDavAnI bhUla haju paNa cAlu ja che. mArA prabhu ! bhikhArIne thoDo eThavADa maLe ne rAjI thaI jAya tevI hAlatamAM huM haju bhUlo paDI ja jAuM chuM. 14 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI hAlatamAM "jJAna- gurugamathI maLyuM ema kema kahI zakAya ? vAMcIne koIne kahevAmAM, jaNAvavAmAM, DAhyo gaNAvAmAM AnaMda Ave che. zAstra sAMbhaLIne vidvAna nathI thavAnuM, paMDitAI batAvavAnI nathI. paNa potAnA doSo kADhavAnA che'- A hakIkata pratye AMkha mIcAmaNAM karavAnI bhUla haju paNa mIThI lAge che. "potAnuM kAma nahi karuM to badhe ja nirAdhAra hAlatamAM rIbAmaNapUrvaka rakhaDavuM paDaze." evo aMtaramAM bhaya nathI lAgato e paNa kAMI nAnIsunI bhUla nathI. ATalA kALa sudhI meM mAro (AtmAno) koI vicAra ja nA karyo! AtmanirIkSaNa-nijabhAvaparIkSaNa-svabhAvasaMzodhana na ja karyuM. A te kevI bhUla ! A bhUlanI kabUlAta paNa mohanA gharamAM Ubho rahIne, mohanI mUDhatA choDayA vinA ja karuM chuM. pachI bhUla aMtarathI kevI rIte jAya ? A paNa gojhArI bhUla ja che ne ! potAne bhUlIne je karuM chuM e ja moTI bhUla che'- evuM hamaNAM ApanI kRpAthI samajAyuM che. "he prabhu ! huM bahu bhUlI gayo'- ema bolavA chatAM mArI bhUlano mane aMtaramAM koI raMja ke DaMkha raheto nathI. A te kevI mUDhatA ! anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM svarUpa paNa anyathA mAnIne anyathA ja bodha karyo. tethI te gayA nahi. tene kADhavAno pAramArthika AtmapuruSArtha hakIkatamAM karyo nahi. prabhu ! vAstavamAM mokSanI laganI-jhaMkhanA-tAlAvelI jAgI ja nathI. mATe ja ahaMkAra chUTato nathI. eka rIte abhimAnathI chUTuM chuM to bIjI rIte tene ja sAme cAlIne vaLagI paDuM chuM. mArI jAte ja AdhyAtmika phAMsInA mAMcaDe caDhI besuM chuM. buddhithI, kalpanAzaktithI, tarkazaktithI kaSAyanuM svarUpa samajyo chuM. paNa pariNatithI kaSAyanuM yathAvat svarUpa samajAtuM nathI. kuTila kaSAyapoSaka tattvamAM na pravartAya to ja paramArthathI kaSAyasvarUpa oLakhAyuM kahevAya ne ? mane to jemAM mAna kaSAya puSTa thAya evo purUSArtha karIne "tapasvItyAgI-vidvAna-puNyazALI-zaktizALI-saMyamI-custaArAdhaka-prabhAvaka-uddhArakalekhaka-sarjakaevA birudo-vizeSaNo meLavavA utsAha ghaNo jAge che. te A. laghutA mere mana mAnI, yahI gurUgama jJAna nizAnI... ... cidAnaMdajI mahArAja chene risava te siva | (vara-1/4/6). 1pa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe zarIrane ogALI nAkhavAno ane ujAgarAo karavAno parizrama paNa sakhata karuM chuM. paNa "mAro sUtelo AtmA kema jAge ? mAre e ja kAma sauprathama karavuM che"- AvA pariNAma jagADavAno purUSArtha-utsAha thato ja nathI. A paNa alaukika mUrkhatA bharelI bhUla ja che ne ! jene mATe have jIvavuM game tevI AtmadazA jo puruSArtha karavA chatAM na banatI hoya to mArA jevo pAgala bIjo koNa hoI zake ? je cIja mAla vagaranI che tenA ja vicAramAM khovAyA karavuM asahya nathI lAgatuM ane je AtmadazA pragaTAvavA mATe mAre jIvavuM che te dazA na pragaTavA chatAM hAlatA-cAlatA maDadAM jevI sthitimAM jIvavA jevuM mane nathI lAgatuMte paNa pAgalapaNuM ja che ne ! mArA paramahitasvI vibhu ! karmanI AvI kharAbamAM kharAba jelamAM rahevA chatAM paNa saheja puNyano udaya Ave ke tarata aMdarathI malakAI paDuM chuM. A te kevI avaLacaMDAI che? DAhI DAhI zANapaNabharelI vAto karavA chatAM hRdayamAM to anubhavarUpe tevuM kAMI ja na maLe ! ane e badala leza paNa raMja nathI. A te kevI vicitra bhUla ? pUrvanA mahApuruSo pApanA udayamAM paNa AtmadazAne unnata banAvI, nirmaLa karI, kaivalyalakSmIne pragaTAvatA hatA ane UMcAmAM UMcA puNyanA udayamAM paNa mArI zuddha AtmadazAne huM lUMTAvI rahyo chuM. A kevI mUrkhAI che? zuM huM mumukSu chuM ? sAdhu chuM ? ke mohanIya karmathI ThagAyela-lUMTAyela chuM e ja khabara nathI paDatI. AtmavairI banIne badhe bhaTakuM chuM. "A ghora paristhitimAMthI kaI rIte chUTakAro maLe ?' tevA paNa bhAva aMtaramAM ugatA nathI. bAhya laukika paristhitimAM namatuM mUkI zakato nathI. mAThuM laukika valaNa paNa chUTatuM nathI. te je choDela che tene ja huM jaDabesalAka vaLagI beTho. A te kevI vicitra bhUla ! he nirbhayaziromaNi ! sApa, haDakAyuM kUtaruM ke nirdaya cora vagereno Dara hoya tyAMthI javAnuM mAMDI vALanAra huM samagra mAnavabhava lUMTAI jAya tevI, pANI valovavA jevI, malina ane nirarthaka kalpanA-AzA-saMkalpa smRti vageremAM sAme cAlIne parovAI jAuM chuM. ane tenuM kAraNa vicAravAnI paNa phurasada nathI maLatI. A paNa pAyAnI moTI bhUla ja che ne ! sukhazIlatA, harAma-hADakApaNuM, mananI cAlabAjI, mohanI mAyAjALamAMthI 16 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bacavA mATe prabaLa nimittabhUta evA dharmakriyAtmaka vyavahArane, tevA lakSa vinA ja, kevaLa mULa mArga mAnIne temAM ja aTavAIne zuddha Atmatattvane oLakhavA-anubhavavA pratye sAva bedarakArI rAkhavAnI meM bahu ja gaMbhIra bhUla karI. he zuddhAtmasvarUpI ! bhaviSyamAM duHkha-roga-mota AvavAnuM ja na hoya tema siddhasamAna sukhI thaIne pharuM chuM ne du:kha, roga Ave tyAre mUMjhAI jAuM chuM ke koI kALe A duHkha janAra ja nathI. A paNa kevI vicitra bhUla che ? AtmAne haLavo karavA, karmamukta karavA kayA AzayathI zuM zuM karavAnI jinAjJA mane maLI che ? teno aMtaramAM UMDo vicAra karavAnuM gamatuM nathI. te vicAravA mATe paNa puruSArtha upaDato ja nathI. A paNa bhUla haju cAlu ja che. mArA mATe baMdhanakArI zuM ane hitakArI zuM? e vicAravAno aMdarathI utsAha ja nathI Avato. A kArya mahattvanuM nathI lAgatuM. temAM rasa nathI Avato. A paNa kevI atyaMta vikRta ane vicitra bhUla che ? o svasvarUpavilAsI mArA svAmI ! mane mArA vibhAvavilAsI hRdayanA bhAva palaTAvavAmAM umaLako-utsAha jAgato ja nathI. tuM je dekhADe che te zuddha AtmasvarUpane jovAnA badale moharAjA je dekhADe che te vijAtIyanA rUpa, miSTa bhojananA rasa-gaMdha vagerene ja joye rAkhuM chuM. moha jabaro jAdugara che. teNe gajabanI najarabaMdhI karI che. mane te je dekhADe te ja huM dekhyA karuM chuM. sAme kazuM paNa na hoya to ya mohajAdugara je batAve tene ja huM joyA karuM chuM. rAgAdi vibhAvadazAmAM, kAma-krodhAdi vikRta pariNAmomAM te sukha dekhADe che ane huM temAM ja sukha joyA karuM chuM. vAsanApUrtinA sAdhanarUpe vijAtIya vageremAM ja sukhasAgara darzana karyA karuM chuM ! dAvAnaLamAM ya ThaMDakanA darzana karuM chuM ! vAsanAvamaLamAM aTavAI javAnI, krodhadAvAnaLamAM bhasmIbhUta thavAnI bhUla haju avAra navAra karyo ja rAkhuM chuM. viSaya-kaSAya, rAga-dveSa ochA karIne A anAdi kALathI du:khI evA AtmAne parama zAMti ane sAttvika samAdhi ApavAno haju ya vicAra A. TyAvAya, vaiSaye samparzanam | nirapekSamunInAM tu, rASikSAya tat // - (31dhyAtmasAra ?sl46) 17 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa nathI Avato. "AtmasamAdhi ane sAcuM sukha kaI rIte maLaze ? e mATe alaukika prema, acaLa nizcaya, daDha puruSArtha kyAre upaDaze ?" eno koI khyAla ja nathI. mUDha dazAno pAra nathI. chatAM teno kaMTALo Avato nathI. "tArA sivAya mAre bIjo koI ja AdhAra nathI." ema bolavA chatAM, magajamAM vicAravA chatAM, aMtarathI mAnavA chatAM gaMdA viSayomAM A atRpta bhikhArI mana tarata ja kheMcI jAya che! A kevI chetarAmaNI bharelI bhUla che ? mArA A vicitra doSo ane gaMbhIra bhUlo joIne kayA moDhe ApanI pAse AvuM ? e ja khabara paDatI nathI. to paNa choruM kachoruM thAya, mAvatara kamAvatara na thAya'- e uktine yAda karI tamArA darabAramAM hAjara thayo chuM. o dInabaMdhu ! A rIte bhUlo karI-karIne anAdi kALathI bhUlo paDI gayelo tamAro A sAthIdAra tamArA zaraNe AvI gayo che. have A jUnA sAthIdArane saMbhALI lo. A javAbadArI tamArI che hoM. 'A ApanI aMgata javAbadArIne saphaLatApUrvaka Apa jarUra nibhAvazo'- evI zraddhAAsthA asthAne to nahi gaNAya ne ! 18 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAruM haiyuM kaThoTa nahi thatuM hoya ! he asaMga svarUpamAM birAjamAna AtmavizrAmI ! traNa kALanA, traNa lokanA, lokAlokanA tamAma dravyanA tamAma paryAyo atyanta spaSTa rIte jANo, juo chatAM Apa nirmaLa nija svarUpanI anubhUti-daSTi-sthiti-magnatAramaNatA choDatA nathI. huM to kevaLa ticchalokanA, vartamAna kALanA amuka ja dravyanA uparachellA, kSaNabhaMgura paryAyone aspaSTapaNe jANuM chuM. chatAM AtmasvarUpanuM darzana ke lakSa paNa kema TakAvI zakato nathI ? traNa kALanI tamAma svarUpavAna IndrANIo, rUpasvinI apsarAo, vilAsinI devAMganAo, sekasaboMba jevI pAtALakanyAo, lalacAmaNI vidyAdharalalanAo, AkarSaka sauMdaryasaMpanna cakravartIstrIratno, Miss India, Miss World, Miss Universe vagerene Apa to sAkSAt juo cho. teonI svaccheda bhogasukhapravRtti paNa Apa aparokSa rUpe juo-jANo chatAM ya enuM leza paNa AkarSaNa Apane thAya nahi. kamAla che ne ! huM to azucino Dhagalo ane tuccha prakRtivALI mAnavalokanI amuka ja, avizvasanIya ane vikRta vijAtIya vyaktine nihALuM chatAM tenuM AkarSaNa nathI ja chUTatuM. A te mArI keTalI adhamatA ane nAlAyakatA! viSayavAsanAnI malina vRttiono zikAra banavA chatAM, tenAthI parAbhava pAmavA chatAM huM to temAM brAnta mIThAza ja anubhavuM chuM. temAM coTI ja jAuM chuM. temAMthI pAcho pharavAno Atma-purUSArtha nathI ja pragaTato. A te kevI nAmardAnagI! A vicAra karuM chuM tyAre teno manamAM ghaNo ja DaMkha, raMja ane cittasaMtApa rahe che. he prabhu ! pharI koI kALe Avo prasaMga prApta na thAo. A devuM vaheluM patI jAo. ApanI kRpAno anubhava thAo. he kRpAvatAra ! tArI kRpAno sAkSAta anubhava paramArthathI haju thayo nathI. tethI ja viSaya-vAsanA aMtaramAM jhera jevI lAgatI nathI. kAmarAganI mIThAza chUTatI nathI. AvI sthitimAM "tAruM kalyANa thAo."- evA AziSa tuM mane sapanAmAM paNa nathI ja Apato. A te tArI paNa kevI vilakSaNatA samajavI ? chatI zaktie ame koInA duHkha dUra na karIe to amane pApa lAge, amAruM haiyuM kaThora bane, amArA pariNAma nirdhvasa bane-ema tuM kahe che. ane svayaMbhU anaMta zakti hovA chatAM tuM mArI haThIlI kAmavAsanA dUra na kare to tane zuM kAMI pApa lAgatuM ja nahi hoya? tAruM haiyuM zuM 19 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThora nahi ja banatuM hoya ? tArA pariNAma kaI rIte nirdhvasa na bane? ane e na bane to te kahelI uparanI vAta sAcI kaI rIte ? "kRSNa kare te lIlA'- A kahevata zuM tane paNa lAgu paDavA mAMDI? sAta rAjaloka dUra rahelA anuttaravAsI devanI zaMkAne tuM manathI dUra kare. to mArI vikRta vAsanA tuM kema dUra na kare ? mArI viSaya-vAsanAnI haThIlI pajavaNI nAmazeSa thAya tevA aMtaraMga purUSArthano mArAmAM upADa karavAmAM sakriya asara batAve tevI tArA mananA paryAyanI goThavaNI tuM kema nathI karato ? tArA mATe to A ramata vAta che. manovaijJAniko, rekImAsTara, prANika hilIMganA spezyAlIsTa vagere paNa jo dUra beThA beThA manathI ja tananA ane mananA roga maTADavAnI zakti dharAve che. to zuM tuM tenAthI paNa nIco che ? "tArI zakti to anaMta, pracaMDa ane ajaba-gajabanI che"- A vAta zuM khAlI amArA bolavA mATe ja che? mArA jevA kaMgALanA vAsanAnA rogane haravAmAM tArI virATa zakti zuM kAma nathI lagADavAnI? jo tuM AvuM karIza nahi to tArA uparathI anekanI zraddhA UThI jaze. tArA uparano mAro bharoso bhAMgI jaze. mArI sAthe sAthe tArI paNa AbarUnA kAMkarA thaze. vAsanA DAkaNanA vaLagADathI choDAvavAnI vinaMtI have to svIkAro dInadayALa! he prabhu ! "huM adhamAdhama chuM - e vAta sAcI. paNa kalikAlamAM mAre eka mAtra tAruM zaraNa che. game tema karI mane zaraNe rAkho. mArA bhagavAna! mArA dilanI to tane zuM vAta karuM ? tAre mArI aMgata hArdika vAta sAMbhaLavI che? to kahuM chuM. sAMbhaLa. koI paNa vastune kadi paNa mArI gaNI na hoya tema badhuM ja choDIne ApanI sevAmAM hAjara rahevAno chellA keTalAya vakhatathI meM pAko nirNaya karela che. paNa hRdayazaNagAra ! sevAmAM hAjara rahevAno, mArI sevAne svIkAravAno saMketa Apo to mAro nirNaya saphaLa thAya ne ! svapnamAM to saMketa Apo. saMketa Apazo ne! viSaya vAsanAnA bhayaMkara dardathI mane choDAvazo ne? tenI rIbAmaNamAMthI chUTavAno upAya to batAvazo ne ! vAstavika mArgadarzana ApavAnI udAratA tame karazo ja ane svamukhe mane e parama nirvikArItAnA mArge cAlavAnI, kaTokaTInA samaye vAsanAvAghaNanI guphAmAMthI pAchA pharavAnI pAvana preraNA tame karazo ja' - evo mane daDha vizvAsa che. A vizvAsane TakavA devo ke bhAMgI nAkhavo? A vAtano nirNaya huM tArA upara choDuM chuM. 20 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsanAne barAbara oLakhI le paramAtmA :- vatsa ! bhoLA kabUtarane pakaDavA zikArI jALa bIchAvI anAjane nAkhe tema ajJAnI bhoLA jIvane phasAvavA, durgatimAM mokalavA, AtmasukhathI vaMcita rAkhavA, 84 lAkha yonimAM rakhaDAvavA, vedanAvamaLamAM DUbADavA mATe moharAjArUpI zikArIe vijAtIyatattvasvarUpa mAyAjALa-IndrajALa bichAvI che; temAM lAvaNya-sauMdarya-rUpasarjanAtmaka anAja paNa mUkela che. paraMtu vijAtIyanuM bAhya rUpasauMdarya jonAra kAmI vyaktine phasAmaNI ke durgatinI lAMbI paraMparA dekhAtI nathI. e rozanIdAyaka tejasvI prakAza nahi paNa bhasmIbhUta karanAro bhayaMkara bhaDako che, sAkSAt dAvAnaLa che. tane bharakhI jaze. je sAdhaka AtmajJAnamAM magna bane tene khyAlamAM Ave ke paugalika bhogasukhanI tamAma pravRtti e to lapa che, talapa che, vyasana che, vaLagADa che, kuTeva che, lajjAspada che, jugupsanIya che, bIbhatsa che, niMdanIya che, potAnA ja AtmAnI avahelanA ane AzAtanA che. e kAyika Avega che, Aveza che. kevaLa mAnasika taNAva che, bhAraboja che. zaktino sarvanAza che. sattvanuM adhaHpatana che. AtmAno sarvatomukhI vinipAta ja che. kevaLa paDachAyA pAchaLanI doTa che. aMgopAMganI mAtra dhamAla che. | vijAtIya sauMdarya mAyAjALa che, IndrajALa che. vAsanA svayaM duHkharUpa che, duHkhadAyI che, durgatidAyaka che, doSa, duHkha ane durgatinI paraMparAne denAra che. 4. AtmajJAne munarmanaH, sarva puprima | mahendrajAlavadvetti, naiva tatrAnurajyate // (adhyAtmopaniSat 2.6) 21 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalaramaNatAno tamAzo che. mohano tamAco che. atRpti che, tRSNA che. 22 tarasa che, talapa che, tapAro che. kevaLa kaleza ne saMkaleza che. emAM mAtra nicovAI javAnuM che. bhogasukhanI pravRtti e puNya kharacIne, pApanuM devuM karIne, zuddhi saLagAvIne, jAtane nicovIne rAjI thavAnuM gAMDapaNa nahi to bIjuM zuM che ? vAsanAnA dAvAnaLamAM sekAIne-saLagIne rAkha thavA chatAM rAjI thanAra nAdAna ja kahevAya ne ? rAjI thaIne, sAme cAlIne moharAjAno tamAcothappaDa-lApho khAvA hoMze hoMze kema doDe che ? aMtimavAdIne potAnI jAta, vinA kAraNe soMpavAmAM svasthatA-salAmatI-samAdhi-zAMti kaI rIte ? AkAzane baTakAM bharavAthI zuM peTa kaMda bharAya ? akaLAmaNa-guMgaLAmaNa ne rIbAmaNa che. to pachI vijAtIyane vaLagavAthI tRpti kema thAya ? bakarAnI dADhImAMthI zuM puSTidAyaka dUdha nIkaLe ? zuM jhAMjhavAnA jaLathI kadApi saghana tRpti thAya ? zuM sApanA moDhAmAM kadApi amRtano vAsa hoya? zuM gaTaramAM kayAreya pavitratA hoya ? ukaraDAmAM vaLI sugaMdha kayAMthI hoya? kolasAmAM to ujjavaLatA kayAMthI maLe ? mIThAmAM khArAza sivAya bIjuM zuM maLe ? bAvaLIyAnA kAMTA upara paDelA kerInA paDachAyAne khAvAthI, cAvavAthI, cUsavAthI, cagaLavAthI mIThAza kaI rIte maLe ? vAstavika AnaMda-zAMti meLavavA smazAnamAM kema javAya ? dIvAmAM homAvAthI pataMgIyAne sukha kaI rIte maLe ? laviMgIyA maracAmAM mIThAza kaI rIte maLe ? Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhale ne gaTaramAM pANI hoya to paNa snAna karavA gaTaramAM kema paDAya? dArUDIyA sivAya kUtarAnA pezAbane zarabata koNa mAne ? *bhUkha zamAvavA koInI ulaTI (Vomit) khavAya nahi to anaMtA siddhoe vamelA pudgalomAMthI nirmAyela maLa-mUtra-azucipUrNa vijAtIya vyaktino svAda cAkhavA vairAgIe sapanAmAM paNa kema javAya? A to kevaLa vAsanAno vilAsa che. paNa vanakezarI zuM kadApi koInuM vamela khAya kharo ? viSTA cUMthanAra to Dukkara sivAya bIjo koNa hoya ? amara thavA viSaphala koNa khAya ? vAsanA kipAkaphaLa che- e zuM bhUlI gayo ? zuM kyAreya paNa bhUkhyo siMha ghAsa khAya ? cAtakabALa zuM varasAda sivAya bIjuM pANI pIve ? sarovara-nadI-sAgara choDIne mAchalI kadApi bahAra bhaTake ? darIyAmAM rahenArA zRMgI matsya zuM mIThAM pANInA jharaNAne choDIne khArA jalapravAhamAM kadi jAya ? agaMdhana kulanA nAga zuM jherane pAchuM cUse ? cakravAkane sUryanI gerahAjarI kema AnaMdadAyaka bane ? to pachI tane AtmavismaraNa kema sukhadAyaka bane che ? cakorane amAsanI ghora aMdhArI rAte kaI rIte AnaMda Ave ? tane mohanA ghora aMdhakAra samAna vAsanAmAM AnaMda kema Ave? mAnasarovara sivAya haMsane bIjuM zuM game ? he haMsAtmA ! tuM vijAtIyanI-paradravyanI apavitra ane gaMdhAtI gaTaramAM kema majethI ALoTe che ? raNapradezano vAdaLa vagarano unALo morane kema AnaMda ApI zake? he mayUrAtmA ! tane vikRta vAsanAno vaizAkhI unALo kema aMdaramAM ratidAyaka lAge che ? - varmAcchAditamAM sarzAivamUkavarIpa | vanitAsu priyatvaM yattanmamatvavijRmbhitam / / (adhyAtmasAra 817) * jaDa cala raMganI eMThano, na ghaTe tujane bhoga ho mitta. (devacaMdrajIkRta vartamAnacovizI-4/5) 23 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koyala gheghUra AMbAne choDIne ukaraDe na bese to tuM kema vikRtinA ukaraDAmAM sAme cAlIne aTavAya che ? zA mATe tyAM jaIne aTake che ? kema vAsanAnA bAvaLamAM laTake che? zuM gulAbane choDI gaTaramAM bhamaro bhaTake ? tuM aMtarAtmAne choDI vijAtIya deha-gaTaramAM kema bhaTake che ? manathI ane dRSTithI tyAM ja vAraMvAra kema AthaDe che ? vAcharaDAne choDIne gAyanuM mana bIje nA hoya to pachI he vatsa! tArI guNavibhUtine choDI vAsanAmAM tAruM mana kema rAkhe che ? vAsanAne paravaza thaI bAlakakSAmAM kema pahoMcI jAya che ? "kAmavAsanAgrasta banelo tuM mArAthI, mArA zAsanathI, mArA anuzAsanathI, mArA mArgathI, mokSamArgathI, mArA mokSamArganA pAvana yAtrIothI dUra ne dUra jaI rahyo che- A vAta kema bhUlI jAya che ? A rIte AnaMdanA madhura-zItala mahAkSIrasAgarathI parAbhukha banI raNapradezamAM bhaTakavAthI tane ThaMDaka kaI rIte maLaze ? dAha, baLatarA, tarasa, thAka, AkuLatA, atRpti, adhIrAI, akaLAmaNa, becenI sivAya tane temAMthI bIjuM zuM maLela che? A ja janmanA hajAro, lAkho ne karoDo vakhatanA galata atRpta anubhava pachI paNa tuM nahi sudhare to kayAre sudharIza ? *vijAtIyane manathI paNa je na bhogave, sapanAmAM paNa je vAsanAthI taNAya nahi te AtmA to sauthI pahelo mokSe jAya ane mokSArthI evo tuM avAranavAra temAM taNAye ja rAkhe te kema zobhe ? jyAM sudhI tArA manane mUDha kare, cittane calita kare, aMtaHkaraNane bhramita kare tevI sAMsArika *vAsanA, vijAtIya kheMcANa aMtaramAM avAra navAra pragaTe rAkhe tyAM sudhI vAsanAzUnya mokSa mATenI tAttvika ruci kyAMthI jAge ? ane te na jAge to mokSa kayAMthI maLe ? baMdhananA kAraNa game ja rAkhe to vAstavika mumukSutA kevI rIte pragaTe ? saMsAra, sAMsArika bhAvo, paudgalika pariNAmo, daihika nRtyIvasaMgatAyAnA niLasAsaLavaramuddA | (sUtratAMne zAkA?) itthio jeNa sevanti AdimokkhA hu te jaNA / (sUtrakRtAMga 1/15/9 ) yAvajjAgarti saMmohahetuH saMsAravAsanA / nirmamatvakRte tAvat kutastyA janminAM ruci: // (sAmyata-26) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvo pratye aMtaramAM prabaLa aNagamo hoya to ja mokSakAmanA sAcI. chUTavAnI bhAvanA vAstavamAM to ja sAcI, jo baMdhAvAmAM bhUlathI, pramAdathI paNa na paDe. A vastusthiti tuM kema bhUlI jAya che? vatsa ! haju nisarganA keTalAya mahAna kAryo tArA haste anAmata akabaMdha rahyA che ane tuM A rIte vAsanA-kaSAya-ahaMkAra vagerenA vamaLamAM kheMcI jAya te kema cAle ? keTalAyanA dilamAM tane UMcuM sthAna maLela che ane tuM Ama nIca, halakA ne adhama mArge jAya te kema cAle ? manane mArA caraNe caDhAvyA pachI pAchuM levAya ja kema ? te lIdhA vinA AvA halakA vikalpone manamAM sthAna ja kema hoya? amathA amathA kuvikalponI pAchaLa khoTI thAya te kema cAle ? zANapaNa bharelI vAtothI bIjAne DahApaNa ApanAra tuM aNInA avasare, parIkSAnA samaye ja gAMDo thaI jAya te to cAle ja kema ? have DAhyo thaI jaje ho. rA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUtArI vAkSanA ! tuM jA... o dehAdhyAsa ! kuTila krodha ! haThIlI vAsanA ! tame dUra thAo. tamArA pagamAM paDuM chuM. tamane dilathI vinaMtI karuM chuM. have tame ahIMthI ravAnA thAo. deva-gurU ane dharma sivAya koInA caraNe A mastaka jhUkAvela nathI. paNa Aje tamane sASTAMga praNAma karIne kahuM chuM "tame ahIMthI jaldI ravAnA ja thAo." mAre tamAro sahavAsa nathI joIto, nathI ja joIto. tamAro to paDachAyo paNa huM nathI ja Icchato. have tame ahIMthI jhaDapathI palAyana thAo. anAdi-kALathI tame ahIM DerA-taMbU nAkhIne paDelA cho. mArA upara zaitAnIyata bharelI krUratA, kaThoratA, naThoratA, nirdayatA tame ja AcarelI che. pAgalapaNAmAM, ajJAnapaNAmAM, gerasamajathI ke bhrAntithI meM bhale tamane AmaMtraNa ApyuM hoya, paNa e AmaMtraNa-patrikA radabAtala ja samajajo. mane tamAruM sAnnidhya paravaDe tema nathI. kAraNa ke tame baMdhananA ja hetu cho. ArAdhanAthI UbhI thayelI puNyanI mUDIne malina karanAra, barabAda karAvanAra, saLagAvanAra tame ja cho. AtmavizuddhinA zikharethI malina vibhAvadazAnI khINamAM avAranavAra mane nirdayapaNe pheMkanAra kevaLa tame ja cho. amUlya ane durlabha tAraka sAmagrIne viphaLa ane niSphaLa karanAra tamArA sivAya bIjuM koI ja nathI. tamAre panAre paDIne to anaMtakALanI lAMbI rakhaDapaTTI meM bhogavI. tamArI sAthe mANelI majAnI navI sajA have mAre pharI bhogavavI nathI. tame saparivAra ahIMthI jaldI jaldI ravAnA thAo. huM tamane pUrepUro barAbara oLakhI gayo chuM. tamArI asaliyata khabara paDI gaI che. tamAruM mULa have pakaDAI gayuM che. tamAruM AMtarika svarUpa meM jANI lIdhuM che. sAme cAlIne AtaMkavAdIne potAnI jAta sopI devAnI mUrkhatA mAre nathI karavI. kALA bhorIMga sApane gharamAM rAkhavAnuM gAMDapaNa have karI zakuM tema nathI. kema ke mohanI madirAno nazo have utarI gayo che. A. W3 niyasa vaMdho | (uttaradhyayana zA) 26 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe pharI pharIne kahuM chuM. "ahIMthI jhaDapathI palAyana thAo, bhAgI jAo. have mane tame bahu kanaDazo nahi." mArA upara dayA karI, karUNA karI, maherabAnI karIne have to tame ahIMthI parANe paNa vidAya svIkArI ja lo. "mAna na mAna meM terA mahemAna'- AvI nAdirazAhI have cAlI nahi zake. tame tamAruM ghara saMbhALI lo. mane mAruM ghara saMbhALavA do, calAvavA do, nibhAvavA do. o kuTila kAma ! tuM to jaldI bhAga. tuM to jIvatuM katalakhAnuM ja che, saLagatI -naraka ja che, gAMTha che. kAMTAnI jema tuM mArI AMkhamAM satata bhoMkAI rahyo che. tuM to jhera che jhera. mota che mota. rAkSasa che rAkSasa. o gadheDI-kUtarI-kabUtarI-bilADI-kAgaDI-bhUtaDI-caMDAlinI vAsanA ! tuM to have ravAnA ja thA. o lUlI-laMgaDI-kANI khUMdhI-baherI-mUMgI-AMdhaLIhuThI-pAMgaLI-bobaDI-vANI-vAMkI vAsanA ! tuM to bhAgI ja jA. eya DAkaNa-zAkaNa-veraNa-jharaNa-sApaNa-adekhaNa jogaNa vAsanA ! tuM jA.. jA.. ne.... jA. o lohIbhUkhI bhIkhAraNa, prANabhUkhI pizAcaNa, vikRta vAgharaNa, avaLacaMDI abhAgaNa, duSTa durbhAgaNa vAsanArAkSasI ! tuM palAyana thA. te to mAruM nakhkhoda ja kADhyuM che. *tuM jherI kAMTo che- e mane khabara paDI gaI che. o chetarAmaNI vAghaNa, bhUMDI bhUMDaNa, ThagArI, dhUtArI, vaLaganArI DAkinI-zAkinI-zAtinI, pizAcinI pAmara vAsanA ! teM ja mane anAdi kALathI bhUlo pADela che. bhUlAvAmAM ane cakarAvAmAM caDhAvela che. have maherabAnI karIne pApiNI vAsanA ! tuM jhaDapathI jA. o pavitratA ! he brahmacarya ! tame mane sAnukULa thAo. sahAyaka thAo. kRpA karo. anugrahavaMta thAo. dayALu bano. mane madada karo. karuNA karI mAro hAtha jhAlo. bhavasAgara pAra utAro. .. esa khalu gaMthe, esa khalu mohe / esa khalu mAre, esa khalu Narae / (lIvAra zarU4) .. sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisovamA / ( thaTRITyazata-20,32Tdhyayana /3) maka vaktA sthI vittii d e fthvI | (sUtratA -zakIza??) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A te kevI banAvaTa ! he manamohaka ! tuM mane maLato nathI to cena paDatuM nathI. zAMti lAgatI nathI. ane jo tuM maLe to tuM ja mArA manane, mane ja pUrepUro corI le che. A hAlatamAM have huM tane zuM kahuM ? e ja kharekhara samajAtuM nathI. mane zuM thayuM che ? e ja khabara paDatI nathI. "mAruM zuM thaze?" teno khyAla Avato ja nathI. eka bAju tArA upara ATalo badho prema, lAgaNI ne vahAla hovA chatAM paNa bIjI bAju tArA ja atyaMta vahAlA evA tamAma jIvo pratye huM nirdoSa vahAla karI zakato nathI. A mArI kevI beDhaMgI ne kaDhaMgI manodazA che ? he paramadeva ! tArA vahAlA anaMtA jIvo pratye krUratA, asabhyatA, badamAzI, mAyA, mRSAvAda, chetarapiMDI, halakI dRSTi, vAsanAvikRta dRSTi rAkhuM chuM. tethI tArA uparano bharapUra prema kaI kakSAno che ? tenI paNa mane koI gatAgama nathI ja paDatI. dInadayALa ! keTalI badhI vicitratAthI huM bharelo chuM? te mane ja samajAtuM nathI. tArI AgaLa "huM nIca-nAlAyaka-lucco-badamAza-adhamAdhamapatita ane mUrakha chuM." AvuM avAra navAra bolavA chatAM bIjo koI mane lucco ke badamAza kahe to te huM sAMbhaLI zakato nathI, sahana karI zakato nathI ane tenA upara huM ukaLI paDuM chuM. tArI pAse "huM tArA dAsano dAsa chuM" ema bolavA chatAM tArA sevaka evA navA dharmI jIvo upara johukamI calAvavAnuM choDato nathI. tenA pratye sahAyaka bhAva aMtaramAM lAvato nathI. tethI tArA dAsano dAsa-dAsAnudAsa-dInasevaka-caraNakiMkara-caraNaraja vagare svarUpe mArI jAtane jaNAvuM chuM te paNa mArI banAvaTa ja che ne! mArA nAtha ! tArI AgaLa je boluM chuM te paNa pariNamatuM hoya tema nathI lAgatuM. zAstro sAMbhaLavA chatAM, vAMcavA chatAM, kAma-krodha vagere doSo kSINa thatA nathI. zAstro pariNAma pAmatA hoya tevI pratIti thatI nathI. zAstrabodha, upadezabodha, vairAgyabodha, siddhAntabodha pariNamato nathI. badhuM ja uparathI ema ne ema pasAra thaI jatuM hoya tema lAge che. sauprathama kayuM zAstra AtmasAt thAya to anyazAstrokta paramArtha pariName ? teno javAba ApavAnI udAratA to karo. kama se kama zAstrabodha mArAmAM samyaka pariName evo mArga batAvavAnI to karuNA karo. 28 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. . ... to zAba paTiName paramAtmA - vatsa ! zAstra ane zAstrabodhane pariNAvavAnI tArI bhAvanA jANI. A kArya nirvighna saMpanna thAya e mATe kAyama atyaMta namra ane vinayI thaIne, grAhakabhAva rAkhIne saMvedanazIla hRdaye zAstrAbhyAsa karaje. pariNamanabhAva rAkhIne, adhyAtmazAstranA paramArthanuM pariNamana karavAno udeza rAkhIne, zAstranuM zravaNa-vAMcana-manana-punarAvartana karavAmAM Ave to pariNamana thAya ane kAma-krodhAdi doSonuM unmelana thAya. anyathA na thAya. "A zAstranA mAdhyame thanAra Atmabodha kalyANakArI nivaDo'- evI bhAvanAthI vAMcI-sAMbhaLI, buddhithI vicArI, hRdayathI svIkArI, zakti chupAvyA vinA te mujaba vartana karavAnI taiyArI rAkhavI. to zAstra pariName. zAstranI eka paNa vAta sAco thaIne dilathI pakaDe, AcaraNamAM mUke to Atmahita avazya thAya. paraMtu hajAro zAstro sAMbhaLavA chatAM, vAMcavA chatAM, kaMThastha karavA chatAM adhyAtmamaya tathArUpa vartana nA kare, tathArUpa vartananI bhIMjAtA hRdaye bhAvanA nA kare to AtmakalyANa kadi nA thAya. UlaTuM paMDitAIthI chakIne zAstrAbhyAsanuM abhimAna thAya ane zAstra ja zastra banI jAya, abhimAnIne zAstra aMdha karanAra banI jAya." vidvAnone paNa moha kevo mUMjhave che ?! je kAMI vAMcana-zravaNa-punarAvartana-manana-kathana-lekhana vagere karuM chuM te mAtra mArA AtmA mATe ja karuM chuM, bIjAne dekhADavA nahi.' ema aMtaramAM pAko nizcaya karIne zAstrasaMparka kara. atyAra sudhI jIve zAstrAbhyAsa vagere badhuM prAya: bIjAne dekhADavA mATe, samajAvavA mATe karela che. svAnubhava vinA aMtaraMga saMyama-pariNatithI bhraSTa thaIne prAyaH vidvAna-jANakAra tarIkenI A nirNaya rAmacaThTha:, tApa parata | yadi nAdhyAtmazAstrArthabodhayodhakRpA bhavet / / (adhyAtmasAra- 1 / 15) ja ninAM putrAdi, rathA saMsAravRke | tathA pANDityadRptAnAM, zAstramadhyAtmavarjitam / / (adhyAtmasAra- 1123) > modI mAhabdha vidvastha vijhumate | pradAramavAreSa dhaMra zratama || (sAgazatava-) 1. ye tvanubhavAvinizcitamArgAzcAritrapariNatibhraSTAH / vAyA varaVIfmananA jJAnanoDani na te // (34dhyAtmisAra- ra0/rU:) 29 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAti meLavavA mATe karela che. A rIte adhyAtmazunya banIne zAstrane* paNa zastra banAvela che. AtmajJAnInA sImADAnI bahAra pahoMcI gayela che. prAyaH saMyamanI pariNatithI bhraSTa hRdaye mAtra bAhya kriyA karIne abhimAna ja poSela che. potAnA AtmAne nirmaLa karavAno che te to sAva visarI ja gayela che. mATe ja vAMcIne koIne kahevAmAM, jaNAvavAmAM, DAhyo gaNAvAmAM AnaMda mAne che. A bhUla tuM to sudhArI ja leje. kharA arthamAM je samajyA te jhUkI gayA, te samAI gayA. mATe koIne kahIza nahi. tArI vartamAna pariNati jotAM vAstavamAM tuM upadeza devAne lAyaka che ke levAne ? upadezaka kevo hoya ? tenA hRdayanI bhAvanA kevI hoya ? hitabuddhi-parArthabuddhi hoya ke svArthabuddhi ? A bAbatano te kadi UMDo vicAra karyo che? vAstavika vItarAgatAno mArga, pratipaLa sAnubaMdha sakAma nirjarAno aMtaraMga mArga jene nathI maLyo teNe to potAne tAttvika mokSamArga kaI rIte maLe ? te ja sauprathama vicAravuM jarUrI che. mATe zAstro vAMcIne, sAMbhaLIne, moDhe karIne "huM ghaNuM jANuM chuM, kaMIka samajuM chuM, bIjAne sArI rIte samajAvI zakuM chuM -evI mAnyatAno julAba leje. "zAstrabodhanuM potAnAmAM pariNamana karavAnA badale bIjAne samajAvavAmAM ja kevaLa zakti kharacavI te kuzIlanuM lakSaNa che, suzIlanuM nahi. *bhASaNanA vyAyAmane kadi koI jJAnI mahAtmAe mokSano upAya jaNAvela nathI. jIva DAhyo thavA - jANakAra dekhAvA jAya che. tethI potAnuM cUkI jAya che. mAtra pArakuM karavA jAya to potAnuM paDyuM rahe. pariNamana vinA, svAnubhava vinA, graMthibheda vinA hoze hoze bIjAne samajAvavA besavuM te dharmakathA ke AtmakathA to nathI. paraMtu akathA ja che. vairAgyathI bhAvita thayA vinA bIjAne khuza karavA samajAvavuM te mAyA * putrarASTri saMsAro, ghaninAM mUDhatA | qtInAM tu saMsAra, zAstramathyAtmarNatam ! (dhyAtmapaniSat - za72) A madurai nA | (nizathamANa dUrarara/9... 083) * vAyA vari sItA | (sUtratA zakIza?7) *. vAksaMrambhaM kvacidapi, na jagAda muniH zivopAyam ||(siddhseniiy dvAtriMzikA-87) 2. micchattaM veyaMto jaM annANI kahaM parikahei / liMgattho va gihI vA sA akahA desiA samae / / (dazavai. niyukti 209) 30 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tenAthI kevaLa durlabhabodhi ja thavAya che. mATe mukhyatayA mAtra potAnI jAtane ja samajAvavAno AtmArthIe prayatna karavo. AtmakalyANane choDIne paropakAra kartavya banato nathI.*bahu bola-bola karavAnI paDI gayelI kuTeva vANInI satyatAne paNa jokhamAve che.* bIjAne kahevuM paDe, samajAvavuM ja paDe evA saMyogo vAstavamAM jaNAya to paNa bIjAne samajAvatI vakhate "mArI jAtane samajAvavA boluM chuM, jIvanamAM utAravA boluM chuM- AvuM lakSa rAkhaje. bAkI bIjAne samajAvavAnuM paNa tAttvika pariNAma tane nahi maLe. TUMkamAM pote potAne upadeza Ape tevI AtmadazA karavAnI prabaLa jarUrIyAta che. mATe "bIjAne samajAvuM chuM." evo kartutvabhAva lAvato ja nahi. je koI apUrva vAtane tuM bole temAM moTApaNuM-tAdAbhyapaNuM rAkhato nahi. paralakSa choDIne, "je kAMI vAMcana-zravaNa-ciMtana-lekhana vagere karuM chuM te potAnI anAdikAlIna avaLacaMDI jAtane samajAvavA-manAvavA karuM chuM - evo aMtaramAM bhAva rAkhaje. kevaLajJAna na thAya tyAM sudhI huM kharekhara kAMI ja jANato nathI. huM to sAva AMdhaLo ja chuM.'- evuM aMtaramAM daDha rAkhIne vinamrabhAve zAstrIya vAMcana-zravaNa-ciMtana vagere karIza to pariNamana thaze. odhasaMjJAe, gatAnugatika rIte, kevaLa kutUhalavRttithI, paralakSI upayogathI vAMcana-zravaNa Adi karIza to pariNamana nahi thAya. zAstrazravaNa-vAMcanAdi karatI vakhate "atyAranI bhUmikAmAM, mArI vartamAna AtmadazAmAM kema pravartavuM ?" e lakSa rAkhavAmAM Ave to zAstra pariName. haju kadAca zAstrane sAMbhaLavAno, vAMcavAno, kaMThastha karavAno, bolavAno, lakhavAno, noMdhavAno, punarAvartanano prayAsa jIve karela che. paraMtu zAstrane vicAravAno, vAgoLavAno, pariNamAvavAno prayatna karavAmAM jIva DhIlo paDela che. AtmA upara joIe tevI lAgaNI na hovAthI, upadezaka upara daDha vizvAsa .. saMvegaM vinA lokaraJjanAdyarthamevopadezAdau pravRttirityavazyamasya mAyAnikRtiprasaGgo ___ durlabhabodhitvaJceti Atmabodhana evA''tmArthinA yatitavyam / (4dhyAtmikataparI bA.282 vRtti) *. attahiaM kAyavvaM jai sakkA parahiyaMpi karejjA / attahiya-parahiyANaM attahiaM ceva kAyavyam ||(mhaanishiith-vjraaryprkrnn-122 pR. 133) moharite saccavayaNassa palimaMthU / (sthAnAMga sUtra 529) A. sattara vartajJAnuM, chadmasthA: aittvAkuva: | (dhyAtmopaniSat za10). 31 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hovAthI, AtmakalyANanI tIvra bhUkha na hovAthI, mahAmohano udaya hovAthI, mAnasika parizramathI bhAgeDuvRtti hovAthI zAstrane vAgoLavAnuM, paramArthane jovAnuM, adhyAtmazAstraprayojanane vicAravAnuM ane pariNamAvavAnuM kAma nathI karela. 'huM zAstra bhaNuM' evA bhAva karatAM 'zAstrano AdarapUrvaka UMDo vicAra karuM, pariNamana karuM' Avo bhAva vadhu hitakArI che, jarUrI che. adhyAtmazAstrane vAMcI, kaMThastha karI, vAgoLI, AzayagrahaNapUrvaka pariNamAvIne yogya jIvone mokSazAstranA UMDA marma sudhI pahoMcADavA, yogya jIvomAM zAstrone ucita rIte pariNamAvavA te ja tAttvika jJAnarakSA che. bAkI kompyuTara vagerenI sahAyathI thatA prayatno to prAyaH pustakarakSA ane svaprasiddhirakSA vageremAM ja pariName che. mATe tAre to vAstavika jJAnarakSA karavI. eka vakhata sAMbhaLela, vAMcela, vicArela, dhArela zAstranA arthane 'ATalo ja A zAsravacanano artha che' ema daDha karI na devo. jema jema jJAnagarbhita vairAgyadazA, asaMga AtmadazA vadhatI jaze tema tema apUrva ajJAta arthapadArtha-paramArtha-rahasyArtha svayaM sphuratA jaze. zAstranA eka-eka vacana mATe adamya jhUraNA-tIvra talasATa-prabaLa maMthana-ahobhAva-UMDo AdarabhAva haze to zAstranA gUDhArtha ApameLe sphurAyamAna thaze ane pariNamana pAmaze. zAstranA *upalaka adhyayana-zravaNa-vAMcanathI ke paralakSI (bIjAne kahevAsamajAvavA karelA) zAsraciMtanathI moha chetarAto nathI, krodha jItAto nathI, vAsanA hAratI nathI. kadAgrahathI paMDitAIno DoLa karIne oghadRSTithI vAMcela, sAMbhaLela ke vicArela paNa jhaTa aMdaramAM utarI nathI jatuM. "dehadiSTa dUra karyA vinA, AtmAnaMdanI jhUraNA vagara, AdarazUnya hRdaye karela zravaNavAMcana-lekhana-bhASaNa-ciMtana mAtrathI zAsrabodha pariNAma pAmato nathI, vibhAva jItAto nathI. 'bhagavAnanA vacanomAM te te AzayathI mArI vRttipariNati kAyama TakI raho' evA bhAvathI zAstranuM adhyayana thAya to pariNamana thAya ane vibhAvadazA jItAya. (1) 'A AkhuM jIvana AtmakalyANamAM ja gALavuM che' - evo pAko mahAmohadoseNa na pecchanti paramatthaM / ( samarAiccakahA bhava 9 / pR. 867 ) adhItya kiJcicca nizamya kiJcidasadgrahAtpaNDitamAnino ye / mukhaM sukhaM cumbitamastu vAco, lIlArahasyaM tu na tairjagAhe || ( adhyAtmasAra 14 - 3) 4. vapuSyAtmabhrAntiryadi na vinivRttA kimu tato / vimucyante pATho na bhavati kadAcid guNakaH / / ( adhyAtmabindu 4 / 12 ) 32 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya hoya to zAstrano upadeza pariName. (2) 'virAdhanA-viSaya-kaSAyamaya saMsAramAM sukha nathI ja'- Avo jhaLahaLato vairAgya hoya, (3) 'zAstrakAra bhagavaMta mane ja kahe che. mArA hita mATe ja kahe che' AvI apUrva bhAvanA aMtaramAM taravaratI hoya, (4) janma-dehadhAraNa-bhojanaprabaMdha vagereno trAsa lAge, (5) 'AtmAne ja mAre jANavo-jovo-anubhavavo che' - evA lakSyapUrvaka zravaNa-vAMcana-ciMtana-lekhana-noMdha vagere kare, (6) AtmA sivAyanI vAta kAnane game nahi, (7) AtmakalyANa sivAyanI bIjI tuccha vicAraNA manane game nahi, (8) 'huM jANuM chuM' evo ahaMbhAvano bhAra utarI jAya, (9) potAnI jAtanI-AtmAnI dayA Ave, (10) sAcuM AtmArthIpaNuM Ave, (11) vibhAvadazAthI cittavRttipravAha virAma pAme, (12) karma kApavAnI prabaLa tamannA jAge, (13) karmabaMdhanA kAraNono bhaya lAge, (14) kalikAlanA bihAmaNA svarUpanI vicAraNA kare, (15) zarIrAdinI anityatAazucitA-asAratA-azaraNatA-pArakApaNuM hRdayathI samajAya, (16) mohajanya chetarAmaNI bharelI vicAraNAthI jhaTa cete, (17) sadguru pratye vAstavika samarpaNa-zaraNAgati Ave, (18) hRdaya- palaTo mAre, (19) AtmA ja eka mAtra sArabhUta lAge tathA (20) nirmaLa buddhi, dhIraja, upazamabhAvaA traNanA mAdhyamathI pUrvanA virAdhaka bhAvone ghase ane (21) pAramArthika kalyANakArI tattvanI ruci keLave to zAstrabodha pariNAma pAme. 'mahAvideha kSetra, jIvatA tIrthaMkara, kevalajJAnI, pUrvadhara vagereno mane viraha che'- ema vicAravuM te AtmadayA nathI. paraMtu dhIraja-samatApUrvaka, vibhAvadazA choDI, AvatA saMkalpa-vikalpanI dazA bhUlIne, AtmalakSe jinAjJA ArAdhavI te potAnI sAcI bhAvadayA che. jIvAdi nava tattvanuM* pratibhAsa jJAna game teTaluM daDha thAya, sUkSma thAya. paraMtu pariNatijJAna ane saMvedanazAna nA thAya to tenI kazI ja kiMmata nathI. abhavya pAse paNa tattvanuM pratibhAsajJAna puSkaLa hoI zake. paNa mahattva to pariNatijJAna ane saMvedanajJAnanuM che. pariNativALA jJAnane meLavavA AMtarika valaNa tattvanA svarUpane anukULa banAvavuM jarUrI che. AzravanuM jJAna thAya to AzravamAM heyatAnuM bhAna thAya 'hRdaya palaTo' samajavA juo pRSTha 37 ja. naha naha tattarurU taha taha tattAgamo hor3a | (avazyaniryutti rU|??69) *. viSayapratibhAsaM cAtmapariNatimattathA / tattvasaMvedanaM caiva jJAnamAhurmaharSayaH || ( aSTaka 9 / 1 ) 33 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevI aMtaHkaraNanI vRtti thavI joIe. karmavaza AzravamAM pravartana thAya tyAre paNa temAM anAdara-aruci-avizvAsa-aMjapAvALuM valaNa keLavavuM joIe. A rIte AzravamAM akartavyatA, dhikkAra, tiraskAra, aNagamAthI garbhita Azravano bodha e pariNati jJAna bane. pariNati jJAnano abhyAsa baLavAna thAya to Azrava pratyenuM kheMcANa, AkarSaNa chUTI javAthI tenA pratye hRdaya udAsIna, upekSita, alipta, asaMga banatAM AzravamAM caitanyanuM joDANa na thavAthI Azrava- pravRtti aTakI paDe, chUTI jAya evo bodha saMvedanajJAna kahevAya. A bhUmikAe pahoMcavAmAM zAstra sahAyaka bano- evuM lakSa rAkhI bhIMjAtA hRdaye zAstrAbhyAsa thAya to zAstra pariName. bAkI aitihAsika daSTithI, tulanAtmaka dRSTithI, samanvayadaSTithI, racanAzailIdaSTithI, vyAkaraNa-nyAya-alaMkAra-chaMdadaSTithI, AtmalakSa vinA nayanikSepa-pramANanI lUkhI daSTithI, korI tArkikadaSTithI zAstrAbhyAsa karIza to kAMI vaLaze nahi ane mahAmUlI TUMkI mAnavajIMdagI AmAM ja pasAra thaI jaze. mATe aitihAsika dRSTi vagere upara bhAra ApavAnA badale pariNatijJAna, saMvedanajJAna tarapha lagAva rAkhaje. to zAstra pariNamaze. te mATe anAdikALanA malina anubaMdho, kusaMskAra, dehAdhyAsa, rAgAdhyAsa AzAtanAdijanya virAdhaka bhAvo, kliSTavRttio, bhogecchA vagere aMtaraMga azubha pariNati ane tuccha Azaya vagere aMdaramAM paDelA che tene ochI nAkhe to zAstrabodha Take, pariName. jema UlaTI karelA gaMdA vAsaNamAM rAkhela dUdhapAka bagaDI jAya, esIDavALI tapelImAM dUdha phATI jAya tema malina pariNati ane virAdhaka bhAvavALA cittamAM zAstrabodha vikRta banI jAya, paramArtharUpe pariName nahi. mATe vatsa ! pUrvanA virAdhaka bhAvane ane malina anubaMdhane ghasIne, tene ghasavAnA ja lakSathI zAstrazravaNa vagere karaje. to : avazya zAstrabodha pariNamaze. kahevAno Azaya e che ke adhyAtma aMtaHkaraNamAM vase, adhyAtmapariNamananA lakSathI adhyAtmazAstra-yogagrantha AtmasAt thAya to ja AnaMdamaya AtmasvarUpanI pratIti thavA dvArA anAtmatattvamAM sukhano bhrama dUra thAya ane anya zAstromAM rahelo paramArtha saraLatAthI pariNatirUpa bane. vatsa ! tArA praznano pratyuttara maLI gayo ne ! have lAgI jA A mA. A. na dhArAtmatattvaca vRSTaprAntivartata ! (adhyAtmapaniSad - rAja) 38 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 nabaLAIthI thatI vibhAvadazAno citAra o antaryAmI ! Ape udAratApUrvaka karuNA karIne zAsrabodha pariName eno pAvana paMtha batAvavAnI kRpA karI. paNa huM to zAsrabodhane vikRta kare tevA dehAdhyAsa, virAdhakabhAvo vagerene ja jANe-ajANe puSTa kare rAkhuM chuM. A hADakA-cAmaDAno kothaLo laIne badhe phare rAkhuM chuM. kALakrame te kothaLA badale rAkhuM chuM. A haratA-pharatA kedakhAnA ane ukaraDAne ja satata paMpALe rAkhuM chuM. smazAnanI dhULa-mATI ane rAkha samAna evA A zarIramAM mohAI jAuM chuM. gaMdhAtI gaTaratulya A zarIramAM huM bhaLI jAuM chuM. jyAM ne tyAM enI ja ciMtA ne mathAmaNamAM kALa pasAra karuM chuM. Ama ne Ama anaMta kALa emAM ja pUro karyo. .. rAgAdi dazAmAM ja atyAra sudhI paribhramaNa karyu ane emAM ja atyAre paNa Ubho chuM. mArA prabhu ! pudgala, pudgalanA paryAya, bAhya nimitto, nimittajanya zubhAzubha vikalpo, temAM sArA-narasApaNAnI kalpanA, rAgadveSAdi vibhAva pariNAmo-A badhAthI huM judo hovA chatAM paNa temAM kema bhaLI jAuM chuM ? te ja samajAtuM nathI. prabhu ! Ape AvaraNo dUra karyA ane AtmAne pragaTa karyo. pUrNAnaMdamaya AtmasvarUpamAM Apa birAjI rahyA cho. te ja svarUpa parama satya che. Ape pragaTa karelo zuddhAtmA e ja parama tattva che. te ja svarUpa mane game che. tenI ja mane ruci che. te ja mane prApta thAo. tenI ja huM bhAvanA ane prArthanA karUM chuM. je Apane ho; te ja mane ho. Ape je pragaTa karyuM te ja AdaravA lAyaka che. te ja sArI cIja che. svabhAvadazA ja sArI che. vibhAva sAro nathI. e vibhAva mAro nathI. tema chatAM anAdinA avaLA abhyAsathI, satpurUSArthanI maMdatAthI, zraddhAnI kacAzathI, AvaraNanA jorathI, dehAdhyAsAdinA prabhAvathI, mananI asthiratAthI, upayoganI bahirmukhatAthI, utsAhanI alpatAthI, malina anubaMdhanA prabhAvathI, karmodayanA dhakkAthI, "AtmajAgRtinI ochAzathI, 12jAgRta thayelA tAjA kusaMskAronI utkaTatAthI, majabUta dhairyanA abhAvathI, sahiSNutAnI uNapathI ane pariNatinI nabaLAIthI mArAmAM rAgAdi sakkammuNA vipariyAsuveti / (sUtrakRtAMga 1/7/11 ) 35 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAva pariNAmo ane saMkalpa-vikalpo utpanna thayA ja kare che. paNa te dazA mAro svabhAva nathI ja. huM to ApanA jevo cetana chuM. A vibhAva te huM nahi. A vibhAga dazA te mAro svabhAva nathI. huM vibhAvasvarUpa nathI. huM to ApanA jevo asaMga ane avinAzI, nirmaLa jJAnasvarUpa chuM. A vAtanI pAkI zraddhA hovA chatAM mAruM tevuM svarUpa aMtaramAM kema bhAsatuM nathI ? prabhu !kayAM Ape batAveluM AtmAnuM zuddha svarUpa ane kayAM vartamAnanI mArI adhama dazA ? prabhu huM koNa ? mAro svabhAva zuM ? mAruM svarUpa zuM? huM kayA svabhAve vartu chuM? mane AtmA koNa batAvaze? huM aMdaramAM kaI rIte jAuM ? teno upAya zuM ? vartamAnanuM mAruM pariNamana ane mArA mULa svabhAvamAM keTalo tAlameLa che ? ATalo badho pheraphAra zAthI thayo? mAro mULabhUta AtmA kaI rIte oLakhAya ? he pUrNabrahmasvarUpI! tArI vANIthI AtmAnuM sAcuM svarUpa jANavAmAM Ave che to mANavAmAM kema nathI AvatuM ? buddhimAM AtmAno mahimA vase che to pariNatimAM te kema Thase nahi ? magajamAM AtmAnA guNo praveze che to hRdayamAM kema padhAratA nathI ? zuddhAtmA kevI rIte pragaTa thAya ? mAro AnaMdasvabhAva zI rIte anubhavAya ? vibhAva dazAthI huM judo kaI rIte paDuM ? e ja mane kaMI samajAtuM nathI. dravyathI bhale huM zuddha chuM. paNa paryAyamAM sAva pAmara chuM. rAMka-dIna ane daridra ja chuM. paryAyamAM ghaNI adhUrAza che, kALAza che, malinatA che. mATe dInAnAtha ! tame mArI sAthe rahejo. nikaTanA sAthIdAra banajo. ApanI mRti, zara pragati ane samarpaNa bhAvanI AMgaLI pakaDIne AgaLa vadhavAno prayatna karuM chuM. ApanI zaraNAgatithI ja pariNati palaTAvavAno purUSArtha saphaLa thaze. ApanI kRpAdRSTithI malina paryAya badalavAnI ane sudhAravAnI mahenata sArthaka thaze. ApanA prabhAvathI bAhya dRSTi aMtaramAM vaLaze, takalAdI zraddhA polAdI banaze, Atmaruci prabaLa banaze- evo mane pAko vizvAsa che. paraMtu mArI pariNatine kaI rIte palaTAvuM? vRttine kaI rIte aMdaramAM vALuM? hRdayapalaTo karavAno upAya to batAvo. mArA prabhu ! aMtarapalaTo karAvazo ne ! 36 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. ... to dathapalarTa thAya paramAtmA :- vatsa ! aMtarapalaTo karavAnI, pariNatine palaTAvavAnI tArI hArdika bhAvanA jANI. je sAco rasto pakaDe, dhyeyane choDe nahi, puruSArtha kare, majabUta-pUrNa kAraNasAmagrI apanAve tene kAryasiddhi thayA vinA rahe nahi. A trikAlaabAdhita sArvatrika niyama che. je kAma karavuM hoya tenA tamAma kAraNo bhegA karavA paDe. to kAma thAya. pAchaLa paDe to kAma thAya. jyAre bahAramAM prema-lAgaNInI badhI ja lALa chUTI jAya ane 'AtmA ja joIe' ema AtmAnI pUrepUrI ruci jAge, vItarAgadazA pragaTAvavAnI laganI lAge to ja aMdaramAM javAya ane pariNati palaTo khAya. 'AtmAmAM TharavuM e ja mAruM kartavya che. A mAre karavuM ja che.' ema aMtaramAM lAge to rasa Ave ane hRdayapalaTo thAya. AkarSaka chatAM ekAMta duHkhadAyaka evI vibhAvadazA-mohadazA-pudgaladaSTi pratye pUMTha karI 'karavA jevuM to ekamAtra AtmAnuM ja che' ema aMdarathI jora-chALo Ave to pote ApameLe palaTo mAre. (1) dehAdhyAsa-kAmAdhyAsa-rAgAdhyAsa vagere vibhAvothI pAcho pharavAno pote saMkalpa ane prayatna kare. (2) 'mAre pariNatine palaTAvyA vinA rahevuM ja nathI, palaTo karye ja chUTako che. vartamAnamAM ja palaTo kema khAuM? kema puruSArtha karuM ? jhaTa kevI rIte AtmAnuM kAma thAya ? mArI aMtaraMga pariNati-AtmadazA-manovRtti kyAre palaTo mAraze ?' - ema rucinI tIvratA thAya. (3) potAnA tarapha rahevAnI zvAsatulya jarUrIyAta jaNAya. (4) aMtaraMga puruSArtha prabaLa bane. Ama cAra paribaLa bhegA thAya to pariNati palaTo mAre ane pote AtmA tarapha TakI zake, AtmalakSa` ane AtmapratItipUrvaka jIvana jIvI zake. AtmAnI pAramArthika oLakhANa thAya to pote aMdarathI palaTAI jAya. rAgAdi vibhAva pariNAmo jheratulya lAge to pariNati tyAM TakI ja na zake ane aMdarathI te palaTI jAya. vRtti aMtarmukha karI, AtmasvarUpane oLakhI, AtmadraSTi karIne hRdaya palaTAvavAnuM che. AtmAnI UMDI jijJAsA juo pRSTha. 151 39 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, aMdaranI sAcI bhUkha-garaja hoya tene kyAMya cena paDe nahi. tenI cittavRtti bIje kyAMya Take ja nahi. tethI pariNati aMdara gaye ja chuTako, hRdaya palaTo thaye ja chuTako. AtmasvarUpane grahaNa karavAnI tIvra tamannA ane Ugra jhaMkhanA hoya tene "huM zuddhAtmA chuM' evA zubha vikalpamAM paNa cena na ja paDe, kAraNa ke zubha vikalpa paNa vibhAva ja che. bahArathI, vibhAvathI, vikalpathI thAka, kaMTALo, AkuLatA lAge to ja potAnA zuddha caitanyano Azraya thAya, aMtaraMga pariNati palaTo khAya. aMdaranI prabaLa ruci, joradAra laganI, tIvra tamannA hoya to aMtarapalaTo thAya. aMtaranI dizA palaTAvavAno Azaya joIe, to pariNati vibhAvathI palaTo khAIne svabhAva tarapha vaLe. vatsa ! -zAsanaprabhAvanA ane dharmanA rakSaNa mATe bhagavadbhaktibhAvathI thatI tapa-tyAga-pravacana-lekhana Adi pravRtti paNa AtmAne bhUlIne kare to paramArthathI kAma na lAge. nispRhabhAve AtmazuddhinuM prabaLa lakSa na hoya to zAsanarakSA-prabhAvanAnA nAme zarU thayela kArya jAtaprabhAvanAmAM ja pheravAI jatAM vAra na lAge. sauprathama zAsanaprabhAvanA kone kahevAya ? e to jarA DAhyo thaI, zAMta thaIne vicAra. zAsanaprabhAvanA rAga-dveSa ghaTavAthI thAya ke vadhavAthI? rAga-dveSa berokaToka vadhAre ja rAkhe te kharekhara vItarAganA mArgamAM hoya ke bIjAnA mArgamAM? rAgAdi vadhe te khyAlamAM ja nA hoya te jinazAsanamAM ke kaSAyazAsanamAM ? mAnakaSAya vagerenA zAsanamAM rahevA chatAM potAne jinazAsanamAM mAne te kayA guNaThANe hoya? e to vicAra. abhimAna* karavuM e to bAlakakSAnI nizAnI che. anAdi kALathI vRtti bahirmukhI che, caMcaLa che ane malina che. mATe AtmArthane cUkIne, visarIne, Atmahitane lakSagata karyA vinA kazuMya na karavuM. bAkI dharmabuddhithI sArI pravRtti karavA chatAM pApa baMdhAtA vAra na lAge. AstikanI bhUmikAmAM paNa dharmanA nAme atyAra sudhI dekhAdekhIthI jIve ghaNuM karyuM che. paraMtu moTA bhAge dekhAva-DoLa-ADaMbara karavA karyuM che. A tapasvI nimajyA va, zAsanomAsaneyI | puSpa vaMti vahunna, mukhyate tuM gatakRda: (adhyAtmasIra-2860) vAnagara pAmaH | (sUtratA - zarIra) .. pApabuddhyA bhavet pApaM, ko mugdho'pi na vettyadaH / gharmanuyA tu yar pas, vince nipuchI. che (thAsAra-rArU?) 38 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe te pAparUpa ja thayuM che, bhAvadharmarUpa nahi. prAyaH badhuM AtmAne bhUlIne karyuM che. AtmAne nirmaLa banAvavAnA nirmaLa udezathI prAyaH karyuM nathI. tAttvika samatva bhAvane visArIne jagatane khuza karavA*, prasiddhi ane dharmI tarIkenI vAha-vAha meLavavA ja moTA bhAge tapa vagere dharmanuM AcaraNa karyuM che. AvuM karIne aciMtya ciMtAmaNi evA dharmanuM mUlyAMkana kAcanA TukaDA jevuM karyuM. kAmadhenuM ane kAmakuMbha karatAM caDhiyAtA dharmanI phUTelI koDI jevI kiMmata AMkI. kadAca tevA AzayathI dharma na karyo hoya to ya dharmapravRtti pachI maLatI yaza-kIrti-AbarUmAM jIvane galagalIyAM ja thayA che. dharmakriyAnA prabhAve maLela svargAdimAM, bhogasukhamAM jIva khUMcI ja gayo che. ane badhuM kareluM dhULadhANI karela che. jyAM sudhI (1) oghasaMjJA, sAMsArika baMdhana, dehAbhimAnabaMdhana, matAgraha, mAnAkAMkSA, vAsanA, kusaMskAra, saMkalpa-vikalpabaMdhanathI manovRtti virAma na pAme, (2) khoTo vicAra Ave tyAre jhaTa cetIne kunimitta choDI potAnA AtmAne kaDaka Thapako ApI tarata sadvicAramAM-jinAjJAmAM cittane na joDe, (3) kuvicAramAM rucipUrvaka taNAye rAkhe, (4) navA-navA baMdhano karavA game, (5) vairAgya ane upazama dvArA zAstrabodhane je na pariNamAve ane (6) jene vibhAvadazAno ke (7) vikalpadazAno thAka na lAge tene AtmA pakaDAvo agharo che. zAstrone mAtra jANavAthI, sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI hRdayapalaTo na thAya. apathyasevana choDyA vinA kevala auSadhapAnathI roga kema jAya ? hRdayapalaTA vagara mAtra bAhya jIvanaparivartana e nakalI parivartana jANavuM. mAyA-daMbha-kapaTa-dekhAvamAM tene palaTAtAM vAra lAgatI nathI. potAnA caitanyasvabhAvanA AsvAdathI AvatuM hRdayaparivartana-jIvanaparivartana e vAstavika parivartana che. zuddha caitanyanA AsvAda mATe, temAM sthiratA karavA mATe thatuM bAhya jIvanaparivartana e tenI ja bhUmikArUpa che. paNa saMsArane amaryAda bhogavavo, mohamAM paDavuM, ajJAnane sevavuM, mUDhadazA choDavI nahi sAmyaM vinA yasya tapaHkriyAderniSThA pratiSThArjanamAtra eva / svardhenucintAmaNikAmakumbhAn karotyasau kANakapardamUlyAn || ( adhyAtmopaniSat - 4 / 13) nooitti-vaLa-sad-silogayA! AyAhiduiggA / (zavaitika 6/4/6) akRtvA viSayatyAgaM, yo vairAgyaM didhIrSati / apathyamaparityajya, sa rogocchedamicchati / / (adhyAtmasAra - 5/6 ) 39 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane "mokSa joIe che' ema bole rAkhavAthI ke mokSanI upalaka IcchA karavAthI kAMI ThekANuM na paDe. AvuM sAMbhaLavuM, vAMcavuM ke vicAravuM paNa jene na game teno mokSa kaI rIte thaI zake ?" "A vibhAva huM nathI, vibhAva pariNAmo mAruM svarUpa nathI' - ema bhedajJAna thavA dvArA vibhAvathI vairAgya thAya, vibhAvapariNatino rasa chUTe, AtmAno rasa-jijJAsA jAge to aMtaramAM pariNati palaTo khAya ane AtmAnuM kArya thAya. kSaNe kSaNe upayoga AtmAmAM jAmI jAya, TharI jAya, coMTI jAya. kharA-khoTAnI pArAzIzI A rIte tArA jIvanamAM lAgu pADaje kedharmanuM svarUpa jANyuM to adharmamAM, anAcAramAM hoMze-hoMze pravRtti kema thAya? jJAna-samakitanuM kharuM svarUpa oLakhyuM to pachI ajJAnamAM ane mithyAtvamAMmithyAbhAvomAM sahajataH pravartana kema thAya ? mokSanuM vAstavika svarUpa samajAyuM to baMdhananA mArge, sAMsArika valaNamAM jIva kema doDI jAya che? pravartana-vartana ke valaNa na palaTe to satya zAstra paNa keTalo upakAra kare ? vyavahArathI mokSanA kAraNe sAcA pakaDe paNa aMtarapalaTo, dizApalaTo, lakSapalaTo karavA dvArA pote sAco na thAya tyAM sudhI mokSa kevI rIte thAya? jagatanI tadana viskRti ane AtmAnI ja kevaLa smRti thAya to kharI saccAI potAnAmAM pragaTe. AtmadhyAna karavA vRtti palaTAvavI hoya to malina pariNatine nabaLI pADI pahelAM manane arIsA jevuM nirmaLa karavuM paDe. "A jagatamAM huM ekalo ja chuM. mAruM kharekhara koI ja nathI'- ema hRdayamAM hisAba cokhkho karI AtmAnuM kAma pahelAM karI levA bhISma saMkalpa ane te mATe bhagIratha puruSArtha karavo. te mATe je karavuM jarUrI che temAM ja citta lIna rahe ema karavAnuM che. paraMtu potAnA AtmAne kyAMya paNa bhUlavo nahi. e sauprathama vastu che. jagatamAM "huM ane mAruM' karIne tuM bhUlo paDyo che. bAkI vatsa ! tuM to mArA jevo - siddha bhagavAna jevo ja che. emAM koI zaMkA nathI. paNa bIjI vastumAM gADha moha hoya tyAM sudhI AtmA-paramAtmA vAstavika rIte samajAya nahi ane vRtti palaTo khAya nahi. anAdinA avaLA abhyAsa, gerasamaja ane aNasamajanA lIdhe rAgAdi baMdhanakAraka nathI lAgatA paNa mIThA-madhurA lAge che. anubhavAtI e mIThAza . " huM, nalthi voTTa' | (samayamarA- pravA ) 40 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArI vRttine-pariNatine aMdaramAM palaTo mAratI aTakAve che ane baMdhanamAM jakaDAve che. tArA vAMke tane A baMdhana che. -bhedajJAnanI sAdhanAno sahAro laIza to e baMdhana chUTaze. "rAga mAruM svarUpa nathI. karmAdhIna meluM mana rAgAdi kare che. paNa mAre temAM mArI cetanAne joDavI nathI. temAM upayoga bheLavavo nathI. mAre to rAgane jANanAra-jonArane ja jANavo che, jovo che.'- ema bhedajJAnapUrvaka, vibhAvamAM levAyA vagara, kadAgrahamAM baMdhAyA sivAya, kaSAyonuM poSaNa karyA vinA tathA kAmarAgAdimAM taNAyA vagara AtmadarzananI prabaLa bhAvanA karIza to aMtarapalaTo thaze, vRtti aMdaramAM palaTo mAraze ane kevala anubhavagamya koika divya rahasyabhUta tattva ApameLe skurAyamAna thaze. AtmavicArathI garbhita evo vairAgya baLavAna thAya to jagatamAMthI khasIne saheje upayoga AtmA tarapha vaLe ane hRdayapalaTo thAya. prastutamAM "mAre zuM karavuM che? mAre zuM banavuM che ?'- ATaluM dhyeya nakkI karavAmAM Ave to 50% kAma thaI jAya. paraMtu dhyeya zAbdika nahi paNa hArdika hovuM joIe, majabUta joIe. dhyeya daDhapaNe nakkI thAya to vAraMvAra tyAM ja citta jAya ne temAM ja rahyA kare, ramyA kare. tene bIjuM kAMI game nahi. adhyAtmarahasyanA bIjatulya udAsIna bhAvanI-vairAgyabhAvanI javalaMtatAnA lIdhe AtmA sivAya bIje badhethI cittavRtti uThI jAya. anyatra manovRttipravAha vaheto baMdha thAya. dhyeyamAM AMtaravRtti ekAkAra thAya. dhyeyalakSI AMtaravRttine poSaNa maLe tevI ja pravRtti zaktine chupAvyA vinA thAya, apramatta AtmapuruSArthathI aMdaramAM apUrvatAno anubhava thAya ane aMtara palaTo mAryA vinA nA rahe. vatsa ! jene kharekhara chuTavuM ja che tene kyAMya paNa sAme cAlIne maLelI sArI ke kharAba evI cIja ke vyakti upara kyAreya rAga-dveSa karavA 2. bhedajJAnanI sAdhanA samajavA juo pRSTha 61 thI 113. ja zAstrodrazA, nitAruSArthanuSAt | priyamanamAM , rahasyamamiti mipi | (34dhyAtmasAra ra01?) > adhyAtmapaniSadvInamAsImamanvan | na kiJcidapi yaH pazyet sa pazyettattvamAtmanaH / / (sAmyazataka-84, vijayasiMhasUrikRta) .. yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya zubhAzubham / / nAmanati ne STi, tasya prajJA pratiSThitA | (madhyAtmasAra-6i6) 41 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA game. to ja tAttvika prajJA aMtaramAM pratiSThita thAya. mATe hRdayamAM vAraMvAra vicArIne tArI rucine dRDha kara ke 'mAre kAMI paNa joItuM ja nathI. jagatamAM mAruM kAMI che ja nahi. mAre kAMI paNa koInI pAsethI meLavavuM nathI. mAre kazuM banavuM nathI. mAre mArA mULabhUta svarUpe pariNamI javuM che. vibhAvathI chuTavuM che.'-Ama aMdaramAM TharIne, pUrvakarma nathI ema gaNIne AjJA mujaba AtmasAdhanA karye jA. jinAjJA mujaba vartavAnA bhAva jAge, e pramANe aMtaranA bhAva sahajataH pragaTe, tadanusAra aMtaraMga puruSArtha thAya e ja jinAjJApAlana. amAnIanAmI-arUpI-azarIrI-atIndriya-manAtIta-pudgalAtIta evo paNa AtmA sukhanI IcchAthI mAna, nAma, rUpa, zarIra, Indriya, mana ane pudgalanI pAchaLa paDyo che, temAM ekAkAra banyo che. e ja baMdhana che. 'bahAranA sukhanI IcchA karI te badhA bhIkhArI thaI gayA'- A vAta aMtaramAM utarI jAya to tamAma baMdhana chUTI jAya ane pariNati palaTI jAya. vibhAvapariNAmo jheratulya bhAse, dAvAnaLa samAna lAge, DAkaNatulya vede to aMtaraMga vRttipravAha palaTo mAryA vinA nA rahe. saMjJAmukta nijaprajJAnA mAdhyamathI ja tAttvika dharmanI oLakhANa thai zake. paraMtu dharmanA nAme puruSArtha karye rAkhavA chatAM 'kaI dizAmAM javuM che? zA mATe javuM che ? viparIta bhAva ane gerasamajathI huM mArgabhraSTa to nathI thato ne ?' AvI aMtarjAgRti satata na Take to aMta25laTo kyAMthI thAya? kAraNa ke vRttio to calita thAya che. kAma-krodhAdi tarapha jatI vRttine zatru gaNI, tenA pratye zatrubhAve vartI, dADhamAM rAkhI tene khatama karavI e ja to sauthI vadhu agatyanuM kartavya che. eka maraNIyo hajA2ne bhAre paDe. mATe AtmArthe puruSArtha karI AtmArthane sAdhavo. karmabaMdhanathI chuTavuM e ja prathama kartavya che. eno A avasara che. AnAthI vadhu kyo sAro avasara AvavAno che ? ke jenI rAha jovAmAM vartamAna kSaNa tuM gumAve che. Avo avasa2, AvI samyak samajaNa pharI pharI maLavI durlabha che. aMtaraMga vRtti calita thAya tevA nimittathI ja duniyA bharelI che. aMtaramAMthI bahAra nIkaLIza to badhe ekalo vikSepavikalpa-vyAkuLatA ja bharela che. temAM aTavAIza to svabhAvamAM kaI rIte paLA samipa dhamma / (uttarAdhyayana-raphAra) 42 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvIza? parabhAvathI-vibhAvathI svabhAvamAM avAya te mATe nabaLA nimittone dUra karI, malina vRttine kSINaprAyaH karI, sArA nimittamAM vRtti joDI, samyak AzayathI upayogapUrvaka svabhUmikAne yogya ugra aMtaraMga puruSArthanuM svarUpa samajavA aMtaraMga puruSArtha kare to vRtti aMta2mAM palaTo mAryA vinA nA rahe. 'A kSaNe kSAyika pUrNa zuddha vItarAgadazA pragaTatI hoya, kevalajJAna pragaTatuM hoya to mAre bIjuM kazuM na joIe ane enI prAptimAM vilaMba jarA paNa mane nA pAlave'- ema aMta2mAM pariNAma jAge to vRtti palaTAyA vagara, aMda2mAM gayA vinA, sthira thayA vinA nA rahe. pAramArthika sukha AtmAmAMthI maLe che ane tAttvika dharma AtmAthI ja pragaTe che. paravastuthI nahi'- A nirNaya aMtaramAM daDha karI le. to amuka prakAranA dravya-kSetra vageremAM prasannatApUrvaka Atmadharmane ArAdhavA chatAM tenA pratye pratibaddhatA-mUrchA UbhI thaI na jAya. 'amuka jAtanA saMyogasthaLa-samaya-sahAyaka-sAmagrI vagere hoya to ja dharma thAya' evI bhrAntimAM jIva aTavAI jAya to e sivAyanA saMyogamAM jIva dharma visArI de ane vRtti bahAra ja bhaTake. AthI dharmanimittarUpa amuka saMyogamAM "rAga thAya, e rAgamAM ekatvabuddhi thAya to vRtti aMtarapalaTo na khAya. hakIkatamAM to je IcchavA yogya che, pragaTAvavA yogya che te vizuddha Atmatattva kharekhara AMtarika gADha pratibaMdha ane bAhya saMganA doSathI cUkAya che. mATe (1) dharmanimittabhUta bAhya saMyoga-sthaLa karatAM AtmA upara vadhu bhAra ApavAmAM Ave, (2) 'AtmAmAM ja dharma che, AtmA vaDe ja dharma thAya che' Avo dRDha AtmavizvAsa pragaTa karavAmAM Ave ane (3) 'aMda2mAM ja mAre karavuM che, TharavuM che'- ema prabaLa aMtarlakSa keLavavAmAM Ave to ja piraNita aMdaramAM palaTo mAre. anAdikAlIna doSa ane tenA kAraNo pratye prema hovAthI zarIra, Indriya, vANI ane mananuM pravartana bahAramAM ja thAya che. paNa AtmAnuM mahattva aMtaramAM samajAya to potAnA AtmA pratye prema vadhe, temAM vighnabhUta vRtti-pravRtti game nahi, tene choDavA-tarachoDavA -nirmULa karavA jIva taiyAra thAya. Atmaruci *. aMtaraMga puruSArthanu svarUpa samajavA juo pRSTha-151. mamattamAvuM nahiM pi nA / (zaveAniSTha pU. ra8) mA DibaMdha kujjA / ( bhagavatIsUtra - jamAlyadhikAre ) 43 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akhaMDita karavAnI dAjhathI jIva kamara kase ane "mAruM sAcuM svarUpa zuM che? mAre tyAM pahoMcavuM che. mAre mAruM zuddha svarUpa pragaTAvavuM che'- evI aMtarmukhadaSTi ane Atmaruci pradIpta thAya tevuM ja zravaNa-vAMcana-akhaMDitabhAvana-mananakathana-vartana-pravartana karavAmAM lInatA Ave to aMtara palaTo thAya. vastu jotAMnI sAthe ja "A sAruM che, A kharAba che" ema thAya che. anAdinI tevI Teva bhUlI javAno puruSArtha thAya ane evA vikalpane jANanAra tarapha aMtaHkaraNanI vRtti vaLe to aMtarapalaTo thAya. rAga-dveSavALI karmodayajanya je avaLI pariNati che temAM bhaLe nahi to rAga-dveSa Take nahi, AgaLa vadhe nahi. mATe pudgalanA gharAka thavAnA badale AtmAnA gharAka thavuM. pudgalano je rasapUrvaka anubhava thAya che teno tyAga kare to vRtti aMdaramAM palaTo mAre. anAdi kALathI rakhaDapaTTI karavA chatAM, karmasattAnA mAra khAvA chatAM, anaMtA galata kaDavA anubhava thavA chatAM paNa mUDha jIvanI dRSTi palaTAI nahi, AMtara daSTi AvI nahi. tethI kAma na thayuM. AMtaradaSTi kayAreka AvI to paNa puNyapradhAna banI, AtmapradhAna nA banI. mATe ja dharma karyA pachI, dharma sAMbhaLyA bAda dharmI-AtmajJAnI tarIke maLatI khyAtimAM A jIva lapaTAIne lapasI paDe che. prazaMsA-kIrti IcchavI e to nirdhanatA-daridratA che. mATe potAnA vakhANaprazaMsA-prasiddhi thAya tevI IcchA ke te sAMbhaLavAnI IcchA choDavI. tevI IcchA jene chUTI gaI hoya te potAnI jAte to svaprazaMsA karI ja kema zake ?potAnA guNa bIjAne hitakArI hovA chatAM pote potAnA guNone pakaDI bese, svaprazaMsA sAme cAlIne kare to nizcita potAnuM ja patana thAya. ahaMkAranI puSTi bhale parigrahathI thAya ke parigrahanA tyAgathI thAya ke tapa-tyAga-vaiyAvacca vagerethI thAya ke zAstrAbhyAsa-zAstrazravaNa-zAstraciMtanapravacana vagerethI thAya. paraMtu ahaMkAranuM poSaNa e mAtra saMsAra ja che. A vAstavikatA kadApi, UMcI bhUmikAe pahoMcyA pachI paNa, bhUlato nahi. zarIrane ke magajane tapAve te samyapha tapa na kahevAya. paNa te to - bhAvitA hitAya , uraH cArama: | graho vaye gRhItIstu, pAtatti moghI ! (jJAnasara - 28IrU) che ne huM vInatA muvatti | (AvAra ni-i24) 44 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlatA kahevAya, ajJAnakaSTa kahevAya, tenAthI mokSa na thAya. karmane tapAve tevuM AtmajJAna e ja tapa kahevAya. evI hArdika samajaNa vinA sAnubaMdha puSkaLa sakAma karmanirjarA kevI rIte thAya ? bAhya tapa karavA chatAM prAya: AtmAnI prabaLa garaja nathI, pUrvanuM baLavAna nirmaLa ArAdhakapaNuM nathI, virAdhaka bhAvanuM jora varte che. tethI tapasvI tarIkenI prazaMsA, prasiddhi, vijAtIya vagere bIjA nimitta maLe temAM jIva bhaLI jAya che ane muktinuM kAraNa evo tapa* potAnI mUDhatAnA lIdhe baMdhanarUpa banI jAya che. haiyAmAM laukika bhAva rAkhIne lokottara ArAdhanA kare to laukika phaLa maLe, lokottara phaLa na maLe. laukika bhAva, laukika vyavahAra ane laukika phaLa- e rAkhanAM paDIkAM che. lokottara bhAva-vyavahAra-phaLa to hIrAnA paDIkAM che. mATe laukika bhAva choDIne lokottara ArAdhanA kare to hRdaya palaTo thAya. paNa vatsa! te mATe sauprathama tuM vibhAvamAM jatI vRttine, vijAtIya tarapha jatI daSTine rokaje. manamAM uThatI vAsanAvRttine duzamana gaNI dhikkArI kADhaje. vAraMvAra tenuM apamAna karIza to te pharI nahi Ave. anAdikAlIna avaLI daSTimAM mAtra jhera che. mATe samajI-vicArIne pagaluM bharaje. mAnasika-vAcikakAyika je je nimitta maLe temAM tanmaya thaI javAnI Tevane badalaje. kAma-krodhAdi bIjA badhA bhAva kare che. tethI bIjuM badhuM thAya che. AtmabhAva karyo nathI. tethI vRtti palaTo mAratI nathI. AtmabhAva karaze to hRdaya palaTo mAraze. (1) AjJApAlananA utsAhathI, (2) zAstrabodhane pariNamAvavAthI, (3) aMtaraMga sat puruSArtha satata dRDha thavAthI (4) Atma-jJAnagarbhita vairAgyadazA vadhavAthI (5) dehabhinna* AtmasvarUpanI pratIti karavAthI vRtti aMdaramAM palaTo mAryA vinA nahi rahe. | vijAtIya vyakti jotAM ja rAga thAya te samaye "A smazAnanI dhULa, mATI ane rAkhamAM je sauMdarya dekhAya che te tyAM rahela AtmAnA lIdhe che. AtmA nIkaLI jAya to dehalAvaNya kyAM TakavAnuM che? jenA lIdhe masANanI > varmatApara jJAna, tapastava tti yaH | prAnotu na hatasvAnto, vipu nirba kyam | (madhyAtmasI-1862) * cenaiva tapasa prApa mute mavasantaH | tadeva kasyacinmohAd bhaved bandhanibandhanam // (sAmyazataka-91) che. zAstrapariNana mATe juo - pR. 29 2. aMtaraMgapuruSArtha mATe juo - pR. 151 *. AtmasvarUpa mATe juo - pR. 195 1 kapa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkha jevA dehamAM paNa sauMdarya khIle che te AtmAnuM sauMdarya kevuM alaukika haze? teno AtmA ane mAro AtmA mULasvabhAve to siddha bhagavaMta tulya ja che. mAre to tene jANavo che. vijAtIya zarIrane jonArA AtmAne ja mAre dekhavo che, anubhavavo che. zuddha caitanya svarUpamAM ja TharavuM che' - A rIte potAnI jAta tarapha vaLe to vikAranA AvegamAMthI sahaja rIte chUTIne pariNati aMdaramAM palaTo mAryA vinA nA rahe. "deha-kuTuMbAdi tamAma saMyogo karmanuM RNa cUkavavA ghaDAyA kare che. huM mAtra mAruM devuM cUkavuM chuM. koI upara upakAra nathI karato. A je dekhAya che te mAruM nathI. je mAruM svarUpa che te cAmaDAnI AMkhathI dekhAtuM nathI. pAMca Indriya, zarIra ke manathI je dekhAya che, anubhavAya che te badhuM ja anitya che, asAra che, tuccha che, bhrama che, svapra che, kAlpanika che, apAramArthika che, mahattvazUnya che, aprayojanabhUta che"- ema jyAre aMtarathI pratIta thAya tyAre hRdayapalaTo thaIne kevaLa AtmA dvArA, AtmamayarUpe-saccidAnaMdasvarUpe AtmA anubhavAya. A che pUrNa brahmanI oLakhANanI pIchANa. AvI dazA pragaTe pachI hRdayathI evuM bhAse che ke "bahAramAM, zarIramAM ke manamAM je kAMI AvyuM che te javA mATe Avela che, kAyamI anaMta kALano vasavATa karavA nahi. je karma udayamAM AvyuM che te bhogavAIne jAya che. je jAya che te pAchuM AvatuM nathI, pAchuM vaLIne jotuM nathI. tethI mAre pAchuM vaLIne bahAramAM, bhUtakALamAM jovAnA badale mArA AtmAne ja jovo che." "AnevAle jAne ke lie Ate hai hama pAsa, jAnevAle phira kabhI Ate nahi hama pAsa, cAhe vaha sukha ho yA duHkha, hama to hai udAsa, jahAM jAe vahAM bane kevala prabhu ke hI dAsa." AvI AMtarika vicAradazA pragaTe to vijAtIya tattvathI paNa aMtaraMga cittavRtti palaTAyA vinA nA rahe. Ama hRdayapalaTo thAya pachI ja badhI sAdhanA paramArthathI lekhe lAge. malina aMtaHkaraNane palaTAvavAnA AzayathI ArAdhanA karavAmAM Ave to te paNa prAraMbhika dazAmAM sArthaka thAya. kALakrame Ama aMtarapalaTo thayA bAda upalI kakSAnI sAdhanA mATe citta sakSama ane yogya thAya che. 46 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. adathane dazathamAna kavo che o mArA jevA AMdhaLA mATe lAkaDInA TekA samAna bhagavAna ! mArA aMtaranI bIDAyelI AMkhane tuM ughADe nahi tyAM sudhI aMtarapalaTo huM kaI rIte karI zakuM? hRdayadRSTi- divyadRSTi-jJAnadaSTi tuM Ape nahi tyAM sudhI hRdayapalaTo kaI rIte thAya ? enA vinA tuM kevI rIte dekhAze? mAre to tane jovo che. kAraNa ke mAruM mULabhUta svarUpa to tArA jevuM ja che ne! he dRSTidAnezvarI ! ApanA darzana ane kayAre thaze ? ApanA samAna mAro AtmA kayAre jovA maLaze? AtmAne jANyA-mANyA-anubhavyA vinA bahAranuM jANeluM-mANeluM-anubhaveluM smazAna jevuM lAge che. bahAramAM bIjI vastu jema dekhAya che tema mAro- jJAnAnaMdamaya AtmA kayAre dekhAze ? kevI rIte e jovA maLaze ? jJAnAnaMdathI huM jyAre tRpta banIza ? anubhavagamya hitakArI evo A mokSamArga kyAre maLaze? mAre to AtmAne ja oLakhavo che. mAro caitanya svabhAva pragaTa karavo che. mane akhaMDa zuddha caitanya svabhAva kaI rIte prApta thaze? "huM A zuddha caitanya svarUpa chuM."- evo aparokSa anubhava kyAre thaze? "huM dehAdibhinna AtmA ja chuM." ATalo nirNaya karavA chatAM haju AtmA kema pragaTa thato nathI ? zuM karuM to AtmA pragaTe ? huM vAstavamAM rAgAdithI judo ja chuM to judArUpe- AtmasvarUpe kema pariNamato nathI ? mArI pariNati duniyAthI, dehathI, rAgathI kema alaga paDatI nathI ? AtmA pragaTa thato nathI emAM darzana mohanIya karma to nimitta mAtra che. paNa huM te karmamAM, karmanA udayamAM zA mATe joDAI jAuM chuM? e khabara paDatI nathI. moha vagarano A AtmA mohanA gharamAM Ubho che. e ja duHkhada Azcarya che. "emAM joDAvAthI, bhaLavAthI ja AtmA pragaTato nathI." e ApanI vAta sAcI che. paNa mArA prabhu! emAM bhaLavAnuM baMdha kaI rIte karavuM? mAre enAthI nyArA paDavuM ja che. aMdaramAM tenAthI judA ja paDI javuM che. karmajanya koI paNa bhAvone bhogavavA nathI. kevaLa AtmAnaMda vedavo che. kayAMya paramAM bhaLavuM nathI. parasvarUpe pariNamavuM nathI. pudgalathI chUTA paDavuM che. vibhAvathI nyArA thavuM che. kSaNe kSaNe palaTAtI vibhAva pariNati nathI joItI. A. sAkSArtha tattva, vidrapAnanTaravyam ! hitakArI jJAnavatAmanubhavavedyaH prakAro'yam / / (adhyAmasAra - 20 / 45) 49 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAre mArA AtmAnI ja jarUriyAta che. pragaTa AtmasvabhAva sivAya bIjuM kazuM mane nA khape. bahAranuM A badhuM jarUriyAta vagaranuM che. mAre to mAro zuddha svabhAva joIe che. AtmasvabhAvane ja pragaTa karavo che. temAM ja badhuM bharyuM che. mAre mana AtmA ja sarvasva che. AtmAmAM ja sarvasva che. mArA zuddha AtmadravyamAM je che tenAthI mane pUrNa saMtoSa che. AtmA sivAya bIje kayAMya vizeSatA samajAtI nathI. kSaNe kSaNe mAre AtmA ja joIe. kAraNa ke AtmA ja sarvotkRSTa che, anupama che, apUrvache. bIjAnuM mAre kazuM joItuM nathI. bIjAnuM game teTaluM sAruM hoya to paNa te tenA ghare bhale rahyuM. mAre to mAruM joIe che. jaDanI zakti bhale jaDamAM rahI. mAre mArI vizuddha caitanyazakti ja joIe. AtmA ja kevaLa mAro potAno che. tethI mAre to kevaLa AtmA ja joIe. dehAdi, vibhAvAdi to para padArtha che. pArakuM levA jAuM to paNa te deha-geha-neha kadi mArA thayA nathI ne thavAnA paNa nathI. UlaTuM te ja duHkhanuM kAraNa bane che. baMdhanano hetu bane che. tene mArA banAvavAmAM kevaLa AkuLatA ane vyAkuLatA ja mAre bhogavavI paDe che. mAre to baMdhAyelAne choDAvavo che. AtmAne choDAvyA vinA chuTako ja nathI. mAre svayaM chUTA thavuM che. je vaDe dehAdhyAsAdithI chUTA thavAya te ja karavuM che. jyAM jyAM baMdhAyo chuM te badhethI chUTavuM che. mAre je kAMI karavuM che te chUTavAne mATe ja karavuM che. viSaya-kaSAyAdithI chUTavA mATe ja badhuM karavuM che. parabhAvamAM javuM nathI. vibhAvamAM ekAkAra thavuM nathI. pAramArthika AtmakalyANa sivAya mAre kazI bhAvanA rAkhavI nathI. mohanA mithyA vikalpamAM khoTI thavuM nathI. bIje kayAMya rokAvuM nathI. vikalpamaya banIne-rAgamaya banIne AtmaghAtI valaNa have apanAvavuM nathI ja. anAdi kALanI enI e gaDamathalamAM A jiMdagI gALavI nathI. mAre je kAMI karavuM che te anAdinI avaLI cAlathI chUTavA mATe ja karavuM che. kevaLa AnaMdamaya AtmasvabhAvane ja pragaTAvavA purUSArtha karavo che. A ja karavuM che. e sivAya anya kazuM karavuM nathI ke bIjuM kAMI joItuM nathI. mArA Atmaaizvarya pAse cauda rAjalokano vaibhava viSTAtulya che. mAre tenI koi ja spRhA nathI. he sarvavedI jagatapati ! keTalI badhI khedanI vAta che ke jagatane jANavA chatAM jagatane jANanAra mArI jAtane jANato nathI, mANato nathI. mArA A. svabhAvalAbhAt kimapi, prAptavyaM nAvaziSyate / tyAnaizvaryasaMpanno, ni:spRdo nAte munaH | (jJAnasAra - pharI?) 48 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtha ! tane eka ja prArthanA che, aMtaramAM eka ja bhAvanA che ke bIjA vinA cAlaze paNa AtmA vinA, Atmadarzana vagara nahi ja cAle. mAre bIjuM kAMI joItuM nathI. anya kAMI mAMgavuM nathI. AtmArthe ja jIvana gALavuM che. mAre eka AtmAnuM ja karavuM che. bahAranuM kAMI AtmAne lAbhakArI hoya tema jaNAtuM nathI. AtmA mATe jIvana gALyuM hoya te ja yathArtha jIvana. bAkInI jiMdagI vAMjhaNI. mArA zAzvata AtmagharamAM ja have mAre rahevuM che. pudgalaparyAya-vibhAva to pArakuM ghara che. mane tyAM cena nathI paDatuM. zAMti nathI lAgatI. mAre to kevaLa AtmAne ja dekhavo che. basa tene ja joyA karuM. tenA ja guNagAna karuM. evuM A aMtara jhaMkhe che. jenAthI samagra vizva dRzyamAna che te AtmA ja jovAjANavA-vicA2vA-pUjavA-anubhavavA lAyaka lAge che. A ja karavA jevuM che. bIjuM kAMI ka2vA jevuM nathI. AvuM samajavA chatAM mArA nAtha! mane AtmA dekhAto nathI. Apano mArga pakaDAto nathI. e ja vAtano moTo raMja rahyA kare che. mArA svAmI ! 'AtmAmAM ja sukha-zAMti che' evo abhrAnta nirNaya hRdayathI karavA chatAM AtmAno paricaya vadhato kema nathI ? tuM je choDAve che tene huM pharI pharI kema vaLagI paDuM chuM ? kharekhara to tAro vAstavika mArga ja mane maLyo nathI. tethI ja muDhadazAmAM vAraMvAra aTavAye rAkhuM chuM. mUDhadazAmAM ja huM mustAka chuM. tethI ja dharmapuruSArtha varSothI karavA chatAM tenuM tAttvika AdhyAtmika phaLa nathI maLatuM toya tenI kazI ciMtA karato nathI. AvuM kayAM sudhI cAlyA karaze? mAre to AtmasAkSAtkAra karavo che. AtmA adazya bhale hoya paNa mAre adRzyane dRzyamAna karavo che, dazyane gauNa karavuM che, tenI upekSA karavI che. kAraNa ke mAro zuddha AtmA ja maMgalakArI, AzcaryakArI ane sarvotkRSTa che. e ja mAruM sarvasva che- evuM ApanA prabhAve have samajAyache. have huM Atmadarzana karyA vinA rahI zakuM- evI mArI sthiti nathI rahI. AtmasAkSAtkAra nahi thAya to A deha DhaLI paDaze. Ameya mAre svAnubhUti na thAya to A dehane TakAvavo nathI. zuddha AtmAne pragaTa karyA vinA huM Ubho thavAno ja nathI. ahIMthI khasavAno nathI ja. he parArthavyasanI ! have AmAM tane kAMI karavA jevuM lAge to karaje. moDuM thaze to tAre pastAvuM paDaze. e tuM bhUlato nahi. 49 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasAkSAtkArano adbhuta mArga A paramAtmA :- vatsa ! AtmasAkSAtkAra mATenI tArI bhAvanA jANI. paraMtu teno amogha upAya ekamAtra sarvatra samyak AtmabhAna che, AtmabhAna dvArA AtmAbhimukhatA che. AtmabhAna vinA paramArthathI bIjo koI AdhAra nathI. AtmabhAna bhUle to deva-guru-dharma-zAstro paNa AdhAra banI na zake. badhA ja saMyogomAM, badhI ja avasthAmAM, badhA ja sthaLe AtmAnuM ja raTaNasmaraNa joIe. AtmadhUnana thAya tevI AtmadhUna upaDavI joIe. hastadhUnana ghaNI vAra karyuM. paNa AtmadhUnana nathI karyuM. hastameLApa karavA chatAM AtmameLApa karela nathI. e ja vAstavamAM karavA yogya che. 10. samyak vicAradazAe zuddha AtmasvarUpano yathArtha nizcaya karI, tene mAnyatAmAM daDha karI, tenI majabUta zraddhA, te pragaTa karavAnI prabaLa IcchA, te mATe ja sarvatra puruSArtha, tenI ja abhrAnta pratIti thAya to svAnubhUti thAya. AtmAmAM ja kevaLa vRtti rAkhIne, diSTa lIna karIne AtmAne dRzyamAna banAvavo. badhe ja AtmajAgRtipUrvaka pravartana e AtmAmAM ja pravartana che. tamAma dazAmAM AtmAno ja tAttvika Adara, AtmAnI ja sAttvika kadara, AtmA pratye ja vAstavika bahumAna-sadbhAva Take to tenA UMDA saMskAra paDe. AtmAmAM ja rati-prIti-pratIti. kevaLa AtmAnI ja ruci. AtmA pratye ja kheMcANa-AkarSaNa. AtmAnI ja sAcavaNI ne vinavaNI. kevaLa AtmAnI jhaMkhanA, "AturatA, tAlAvelI, tIvra talasATa, prabaLa dhaDakana. sarvatra AtmAnuM ja sahajataH guMjana-spaMdana-kaMpana-vedana-saMvedana. vicAra-manana-maMthana-ciMtana-dhyAnamAM kevaLa AtmA ja najarAyA kare. kathana-saMbodhana-udbodhana paNa mAtra AtmAne ja uddezIne. svapramAM paNa mAtra AtmAnA ja bhaNakArA vAge. badhe mAtra kevaLa AtmA ja jhaMkRta thAya. AtmAne ja pragaTa karavAnI dAjha, sUraNA, dhagaza. tenAtmadarzanAkAGkSI jJAnenAntarmukho bhavet / (adhyAtma upaniSad 2 / 5) 7. jarAya ochI AturatAe nahi AvuM tuma pAse.- pU.mAnavijaya vAcaka. 50 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM ja samAI javAno saMkalpa-nizcaya-praNidhAna. badhe kevaLa AtmAne ja dilathI AmaMtraNa ne nimaMtraNa . AtmAne ja AhvAna ne AtmAne ja vinaMti. vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAna ne Arati paNa zuddha AtmAnI ja. "AtmAnI ja bhAvanA ne tamannA. AtmAnI ja prArthanA ne pukAra. AtmAnI ja lagana-laganI ne lAgaNI. lAgaNIbharI mAgaNI paNa AtmAnI ja. putra khovAI jatAM mAtAnI putramAMganI jema kevaLa AtmamAMga. zuddha AtmadazAnI ja jALavaNI ne keLavaNI. AtmasvarUpa pragaTAvavAnI ja pratijJA ne parAkrama. AtmA mATe ja prabaLa puruSArthano avirata upADa. AtmAnuM ja bhajana ne AtmAnuM ja stavana. jIvana AkhuM AtmAne ja arpaNa ne samarpaNa. pudgalamAM nahi paNa AtmAmAM ja rokANa-vasavATa. AtmAmAM ja sthiratA, lInatA, magnatA, ramaNatA. AtmAmAM ja cittavRttino laya-vilaya. hRdayavedikA upara AtmAnI ja acala pratiSThA thavI joIe. AtmAno mahimA-mahattva-prabhAva haiyAmAM vaNAI javo joIe. cauda rAjalokano vaibhava kAgaDAnI viSTAtulya bhAsavo joIe. pachI ja badhe vedanA sAthe AtmAno ghoSa-praghoSa-paDagho saMbhaLAya. tevA lakSathI AtmasUra-Atmadhvani-AtmajhaMkAra pragaTavo joIe. badhe potAnA AtmAne ja saMbhaLAvavAnuM. AtmAne ja sAMbhaLavAno, saMbhALavAno, saMbhAravAno. to ja AtmAnI tuSTi, puSTi ane zuddhi thAya. . niraMjana yAra mohe kese milege ?-zrIAnaMdaghanajI ma.sA. 51 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAMya AtmAne choDavo nahi, chaTakavA ke bhaTakavA na devo. kSaNavAra paNa AtmAne visaravo nahi, bhUlavo nahi. AtmA mATe ja taravarATa-talasATa-pamarATa anubhavavo. AtmAmAM ja tRpti, AnaMda ne kRtakRtyatAno anubhava karavo. badhe ja AtmAnI mukhyatA. AtmAnI ja pradhAnatA. AtmAmAM ja upAdeya buddhi. AtmAnI ja zraddhA. AtmA pratye ja lagAva ane Atmamaya pariNati keLavaje. sAcI laganI-dhUna hoya to je AtmasvarUpa aMdaramAM che te pragaTa thayA vagara, anubhUtimAM AvyA vinA kema rahe ? game tema paNa A bhavane pratikSaNa AtmAnA ja lakSa gALavo. AtmasvarUpane pragaTa karavAnI bhAvanAthI ja dareka kSaNa pasAra karavI. thAya teTalo puruSArtha pUrepUrI zUravIratAthI AtmalakSe ja karavo. vibhAva, vikalpa ke mohodayane jAta soMpavI nahi. bhUla thAya to AtmAnA AMsu-AtmapazcAttApa karavo. AtmavedanA-AtmavyathA-AtmadardadazA anubhavavI. AtmasvarUpa pragaTavAmAM thato vilaMba asahya banavo joIe. kevaLa AtmAnI ja avirata pratIkSA ane adamya IMtejArI joIe. kAkaDoLe zuddha AtmasvarUpane pragaTa karavAnI cAhanA upADavI. pote ja potAne jANavA mATe talapApaDa thavo joIe. te mATe badhe ja AtmAnI prekSA-anuprekSA-unmelA. sarvatra kevaLa Atmadarzana-AtmadaSTi. paraMtu A badhuM hRdayasparzI rIte thavuM joIe. e mATe, hRdayapalaTo-rucipalaTo-daSTipalaTo-lakSyapalaTo thavo joIe. AtmavalaNa-AtmavRtti-AtmapratItinuM pragaTIkaraNa jarUrI che. te ja kharekhara agharuM che. ane karavA jevuM. paNa te ja che. te mATe bauddhika samajaNavALA zabdo nahi paNa, che. piyA!para ghara mata jAo. para Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmIya samajaNavALA zabdo kAma lAgaze. paMDitAInI abhivyaktivALA zabdo kAma nahi kare. - bhAva-bhaktinI abhivyaktivALA zabdo kAma karaze. buddhisparzI nahi paNa hRdayasparzI zabda upayogI thaze. zabdAtIta-kalpanAtIta AtmA anubhavazUnya zabdathI ke saMvedanahIna kalpanAthI kevI rIte pragaTI zake ? vAstavamAM zabda nahi paNa zabda pAchaLanI hArdika bhAvanA kAma karaze. zabdo bhAva pragaTAvavA mATe che, zabda pragaTAvavA nahi. mATe korI zabdaracanAmAM ya rokAto nahi, aTavAto nahi. bauddhika zabda-goThavaNamAM ke vicAradvandramAM khoTI thaIza to paNa anakSa-zabdAtIta-manAtIta-ndAtIta evo AtmA bhUlAze. AtmaznaraNA UbhI thatAM sahajabhAve ja zabdo krUratA jaze. tArA zabda khUTe to ya AtmalaganI khUTI na jAya te sAcavaje. AtmArthe pragaTa thayelA zabdonI pAchaLanA bhAvanI sparzanA karIza to sparzajJAna, AtmasparzI jJAna svaya skurAyamAna thaze. tenAthI pudgalamAM mamatAbuddhi khatama thaze ane samatA pragaTa thaze. mATe mArA zabdanA paNa bodhane sparzaje, Azayane ja ghUMTaje. pachI sarvatra Atmagholana-AtmalaDhaNa-AtmaraTaNa karaje. te ja tArI nirmaLa AtmapariNatino ughADa karI, upADa karI, vibhAvadazAthI mukta karI zuddha AtmasvabhAvamAM tane laI ja jaze. pachI AtmasAkSAtkAramAM, AtmAnaMdaanubhavamAM tuM gaLADUba banIza. vatsa! aMtaranuM karavuM e tArA hAthanI vAta che. tArI pariNatine kayAM laI javI? keTalo samaya rAkhavI? kema pariNamAvavI? kaI rIte palaTAvavI? vRttimAM keTalI nirmaLatA karavI? e tArA hAthanI vAta che. kema ke haju tuM kartutvabhAvanI ja duniyAmAM jIve che ne ! Atmadravya upara dRSTine sthApIne .. pazyatu brahma nirdvandvaM, nirdvandvAnubhavaM vinA / kathaM lipimayI dRSTiH, vAGmayI vA manomathI I(jJAnasAra-ra6/6,adhyAtmopaniSa-rIrarU) zuddhAtmatattvapraguNA vimarzAH, sparzAkhyasaMvedanamAdadhAnAH / thavA vRddhi vinivartiAi , tA samatve prayateDavariSTam II (adhyAtmonaSat - kIrU) pa3 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArI pariNatinI dizA badalavI, gati vadhAravI e to tArA hAthanI vAta che. STine svasanmukha sthira karavI e tArA hAthamAM che'- ema jANavA chatAM puruSArthavAdI evo tuM aMda2mAM cotaraphathI AtmapuruSArtha kema upADato nathI ? bahAranA saMyoga sAthe to tArI pariNatino kazo ja saMbadha nathI. bahAranA saMyoganI asara levI ke na levI ? keTalI levI ? A bAbatamAM tuM svataMtra che. gajasukumAla muni, metArya muni vagerene yAda kara. to tArI paDatI vRtti sthira thaze; samajaNa AtmalakSI thaze. dRSTi UrdhvagAmI banaze, sattva sphurAyamAna thaze. na vatsa ! svAnubhUti vAstavamAM karavI hoya to sau prathama AMtaranivRtti karaje, aMtaramAM doSanivRtti karaje, doSarucinI nivRtti karaje. doSo kai rIte kyAre utpanna thAya che ? te lakSamAM rAkhaje. doSo kyAMthI kyAre kai rIte Ave che ? e ja na jANe te tene kai rIte aTakAvI zake? mATe sauprathama potAno nAnAmAM nAno doSa kayAMthI, kevI rIte, kayAre, kayA sthaLe, kevA saMyogomAM utpanna thAya che ? tenI jANakArI, doSamAM trAsanI anubhUti, doSathI chuTavAnI bhAvanA, chUTavAno prabaLa puruSArtha A cAra cIja hoya to doSa ghasAya. malinavRtti, kAma-krodhAdi vibhAva pariNati, bAhya dRSTi pratye jhera dRSTi rAkhI, bane teTalA tenAthI dUra rahI, tenA nimittono aparicaya rAkhI, tene maMda pADavAno prayAsa karaje. tevo abhyAsa karyA vinA to te vRttio ke vibhAvadazA vaza thAya tema nathI. pratisamaya tArA bhAvane tapAsavAno ugra puruSArtha karaje. jema caDhatA tAvamAM mIThAI paNa bhAvatI nathI. paraMtu tAva gayA pachI sAmAnya khorAkanI paNa ruci sahajataH pragaTa thAya che. mIThAI ke khorAkanuM svarUpa badalAtuM nathI. mANasa paNa kAMI badalato nathI. mAtra pratibaMdhaka ravAnA thAya che ne kAma thaI jAya che. tema mohajvaramAM AtmA-paramAtmAjinavANI game nahi. mohajvara utare to jinavANI vagere game. pote badalato nathI. jinavANI badalatI nathI. paNa pratibaMdhaka doSa ravAnA thAya che ne kAma thaI jAya che. mATe kayAreya paNa tArI aMtaraMga pariNatimAM nAno paNa doSa dekhAya to tenA upara satata lAlacoLa AMkha rAkhaje. 4. samuppAdamayANaMtA kiM nAhiMti saMvaraM / ( sUtrakRtAMga |?(rU|20) 54 - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayavikAramAM mana jAya to kaTAra khAIne marI jaje. vAsanA vRtti ja bhUMDuM kare che. eka paNa vijAtIyanuM AkarSaNa hoya tene tamAma vijAtIya tattvanuM AkarSaNa abhiprAyamAM rahela ja che. eka paNa vastu pratye thatA rAgAdine upAdeyarUpe anubhave tene sarva vastuo pratye AdaraNIyarUpe rAgAdi vibhAvapariNAmo aMtargata abhiprAyamAM paDela ja che. eka paNa doSamAM ruci-upAdeyadRSTi rahelI hoya tene aMtaraMga pariNAmamAM tamAma doSanI ruci akhaMDapaNe rahelI ja che. ane A rIte vatsa ! doSa laIne koI mokSe gayA nathI. mATe pakSapAta vinA mAtra potAnA ja doSa jovA. alpa paNa doSa pratye bhAre raMja rAkhavo. potAno doSa-aparAdha-bhUla khyAlamAM Ave tyAre pote ja potAne bhAre Thapako Apavo, vAraMvAra Thapako Apavo. potAnI jAta pratye dhikkAravRtti rAkhavI. 'mAre tamAma doSone kADhavA ja che.' ema aMtaramAM AtmAnI lAgaNI hoya, tene kADhavAno puruSArtha hoya to doSa DhIlA paDe. DhIlA paDelA doSane jIvaMta- bhedajJAnanI sAdhanAthI nirmULa karavA. potAnA doSa dekhI, potAno bahirAtmA niMdavo. paNa ema na thavuM joIe ke 'pharIthI jo doSanuM sevana thaze to pharIthI e pramANe pastAvo karI laIzuM.' AvuM thAya to tyAMnA tyAM ja rahevAnuM thAya, kevaLa bhUlAvAmAM ja paDavAnuM thAya, doSo pAchA tagaDA ja bane. mATe AMtaravRttio chetarI na jAya te mATe khAsa lakSa rAkhaje. mAyA paNa jIvane chetare che. vRtti-pariNati-STi-lakSa ane upayoga bahAramAM na pravarte te mATe khAsa makkamatAthI pratijJA karaje. A pAyoche. A pratijJA pALavA mATe aprayojanabhUta tamAma pravRtti choDI-ghaTADI potAnA tarapha rahevAno abhyAsa vadhArato jA. tArI pariNatine bahAra jatI rokI, aMtaramAM vALI, svarUpa-lInatAno prayAsa kara. grAhya-grAhakabhAva* choDI de. paraparyAyarUpe-vibhAvapariNAmarUpe pariNamavAnuM choDI de. vikalponI ghaTamALamAM rokAto hoya to temAMthI chUTI vAraMvAra caitanya tarapha jA, AtmasvarUpa tarapha najara kara. zuddhAtmAno avAra navAra paricaya, tenA zuddha guNo pratye ja kevaLa parama prIti-pratItiparizIlana-pariNati pragaTe to viSayAnaMda, vibhAvadazA, vikalpavRtti kharekhara A. bhedajJAnasAdhanA mATe juo pRSTha 61 thI 113 *. tanmayatvamavApnoti grAhya-grAhanitaH| (dhyAnIpiga-4) tatsvarUpA''hitaM svAntaM tadguNagrAmaraMjitam / yojayatyAtmanAtmAnaM svasmin tadrUpasiddhaye // (dhyAnadIpikA- 137) pa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayamAM tuccha, kSaNabhaMgura, asAra, nukazAnakArI, AtmaraMgamAM bhaMga paDAvanAra lAge ane aMtaraMga caitanyavRtti aMdarathI hRdayane bhedIne, graMthine chedIne nirbhayatAthI zuddha svabhAva tarapha doDe-kUda-uchaLe-uDe eTale AtmA potAnAmAM AtmabhAve, zuddha caitanyarUpe pariNamavA mAMDe. najIkanA aneka bhavathI je jIva majabUta ane vizuddha ArAdhanA karIne Avela che tenA mATe A krama che. paraMtu ArAdhanAnA saMskAra jenA jAgRta. nathI thayA ke ArAdhanAnA saMskAra jeNe nathI pADelA tevA jIvane zravaNasamajaNa-vicAra-manana dvArA viSayAnaMda vagere azuddha bhAvomAMthI ruci uDe, prema maMda paDe to AtmA pratye prIti thAya. AtmAno apUrva mahimA Ave, AtmA' zabda sAMbhaLatAM ja rUMvADA UbhA thAya AtmAno vicAra AvatAM AMkhe AMsu AvI jAya. AtmAnA pradeza-pradeza hacamacI jAya. AtmA sivAya badhI cIja hIna lAge, tuccha lAge. AgaLa vadhatAM zuddhAtmasvarUpa pratye prema pragaTe, zuddhopayoga tarapha ruci jAge. zuddhopayoga na rahe to ya "mAre zuddhopayogamAM rahevuM che. e mATe mAre jIvavuM che, e mATe ja badhuM karavuM che-' evuM lakSa Ave, AvA lakSane bAdhaka vRtti-pravRtti chUTe ane tene poSaka vRtti-pravRttinuM jora maLatAM AtmA AtmabhAve, zuddha svabhAve pariNamavA mAMDe. AgaLa vadhatAM bhedajJAnano UMDo abhyAsa, *dhyAnasAdhanA ane *jJAtA-daSTA-sAkSIbhAvamAM daDha sthiratA thatAM ja svAnubhUti thAya che. AtmajJAna ane zuddhAtmabhaktithI AgaLa vadhatAM vadhatAM ApameLe nirvikalpaka AtmasAkSAtkAra thAya che. A rIte kramapUrvaka thAya to ja sAdhanA amogha ane saphaLa bane. A rIte pragaTatI svAnubhUtinI dazA koIka judI ja che. AtmasAkSAtkAranI avasthA apUrva ja hoya che. seMkaDo zAstro ke yukti dvArA - jJAnakriyA samAveza, sadevonmIne yoH | bhUmikAbhedatastvatra, bhavedekaikamukhyatA / / (jnyaansaar-11|7) * bhedajJAnanuM vivecana juo pRSTha 61 thI 113 *. dhyAnasAdhanA mATe juo pRSTha 126 ja. jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanA samajavA juo pRSTha. 203 . atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi, naiva gamyaM kadAcana // ( tmapaniSat rAra, jJAnasAra-ra6/rU) pa6 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa tene kyAreya mANI zakAtI nathI. vizuddha anubhava vinA atIndriya Atmatattva pakaDAtuM nathI. svAnubhUtimAM to aMdaramAMthI pUrve na anubhaveluM AtmAnuM juduM ja svarUpa bhAse, je lakSarUpe satata yAda rahe, niraMtara saMskArarUpe vaNAyela rahe ane smRtimAM AvatA sADA traNa karoDa rUMvADA UbhA thayA vinA nA rahe, romarAjI vikasvara bane. vyavahArathI A apUrva bhAva-pariNAma AMzika svAnubhUtinuM jJApaka che. tyAra bAda uccatama adbhuta AtmadazA pragaTe. aMtaramAMthI tamAma AkuLatA chUTI jAya. alaukika zAMtinuM saMvedana thAya. aMdaramAMthI tAttvika AnaMda satata pragaTyA ja kare. 'tuMhI tuMhI" evuM manana karavAno paNa tyAM avakAza nathI. paraMtu svAnubhUtinI adhIrAI hoya ene chetarAI javAnA, mithyA saMtoSanA ghaNA sthAno che. jAtanA anubhavonuM bIjA pAse pradarzana karavAmAM paNa rokAIza nahi. koIne dekhADavA ke manAvavA mATe kAMI nahi karato. Atma- sAdhanAmAM thatA anubhavo e kAMI dekhADavAno ke pradarzana karavAno mArga nathI. aMtaramAMthI AvavuM joIe ke ekamAtra AtmAne khAtara karavAnuM che, dekhADavA mATe nahi. vAsanA, ahaMkAra, prasiddhinI bhUkha vagere vibhAvavRtti upara atyAra sudhI jeTalo prema karela che te karatAM anaMtagaNo prema paramAtmA, paramArthamArga, AtmasvarUpa pratye karavAnI jarUra che. badhe ja satata zuddhAtmAne DhaMDhoLIza to te darzana deze ja. AtmajhaMkhanAnA saMskAra UMDA pADIza to AtmasAkSAtkAra thaye ja chuTako. te mATe sarvatra "mane zuddha caitanyano lAbha kema thAya ?' ema AtmakalyANa upara tArI dRSTine kendrita karaje. te rIte aMdaramAM utaravA dvArA Atmamaya-zuddha guNamaya banI jA. jema bhamarAne gulAba bolAvatuM nathI paNa potAnA svarUpamAM gulAba pUrNapaNe khIle che ne bhamarAo ApameLe kheMcAIne Ave che. krikeTanI mecamAM sArAmAM sArI rIte khIlI uThe tene krikeTa borDa sAmethI mecamAM sthAna Ape che. benDavALA paNa loko amane bolAvaze ke nahi? amane loko kema bolAvatA nathI ?' tenI phariyAda karavAnA badale joradAra prekaTIsa karIne sArA progrAma taiyAra karavAmAM lAgI jAya che ane loko tamane prasaMge sAmethI bolAve che. zarada punamano cAMda soLe kaLAe khIle che tyAre loko sAme cAlIne tenI kadara kare che. tema tuM paNa aMtaraMga puruSArtha karI pUrNapaNe AtmasauMdarya-guNasoMdarya khIlavavA lAgI jA. soLe kaLAe samagrapaNe pas Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaguNavaibhava khIlaze, khIlavA mATe talasATa karaze tyAre huM paNa siddhazIlAmAM kAyama mArI pAse vasavATa karavA bolAvI laIza. pachI paramAtmadarzana-svAnubhUti vinA eka paNa kSaNa nahi jAya. mATe Atmamaya banI javAno, aMdaramAM UMDA utaravAno bhagIratha puruSArtha karye ja jA. vAraMvAra AtmasvabhAvamAM rahe to svabhAva pragaTe ane vibhAvamAM rahe to vibhAva pragaTe. vatsa ! jema jema vairAgya vadhaze, jJAnagarbhita vairAgyadazA vadhaze, sarvatra asaMga vRtti ane apratibaddhatA dazA vadhaze tema tema tamAma saMzayanA ukela ane uparano mArga ApoApa maLaze. ukela meLavavAnI sAmagrI maLaze, gamaze, pariNamaze. ukela kAma lAgaze. mATe hAlanA tabakke bIjA badhA prayatno choDI, puNyodayamAM kheMcAyA vinA, zAtA ane sanmAnamAM khoTI thayA vagara, bIjA badhA prayatno choDI, AtmajJAnapUrvaka vairAgya ane asaMgadazA vadhAravAmAM UMDo utarI jA. tAruM kAma thaI ja jaze. pa8 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. aneka prakAranuM ane vividha vizeSaNavALuM sukha nathI joItuM. o hRdayavizrAmI ! keTaluM badhuM khulluM kahI dIdhuM. badhuM ja ughADuM ane rokaDuM ApI dIdhuM ! vAha mArA svAmI ! mArga cokkho batAvavAno Ape amApa ane anaMta upakAra karyo. tArI mArmika vAta sAMbhaLI. vANI dvArA. thayelI tArI kRpAne anubhavI. AtmasAkSAtkAra mATeno mArga samajAyo, paramasatyarUpe pratIta thayo. have mAre paNa mArA hRdayane tArI pAse kholI nAMkhavuM che. mArA prabhu ! mAre bIjuM kazuM paNa na joIe. mane mAro khovAyelo AtmA joIe che. bhUlAyelo zuddha AtmA joIe che. mAtra AtmA ja pragaTa karavo che. e sivAya bIjuM kazuM ya mane nA khape. he jJAnAnaMdI ! anAdikALathI priya mAneluM dehanuM - dehAdhyAsanuM kalpita sukha, vANIvilAsanuM zAbdika sukha, buddhivilAsanuM bauddhika sukha, kuvikalponuM kRtrima sukha, rAgAdidazAnuM vaibhAvika sukha, svapranuM bebhAna sukha ke nidrAnuM anna sukha, ALasanuM rAjasika sukha, kAmavAsanAnuM nirlajja sukha, adhikAravRttinuM kSaNika sukha, kaSAyanA AvezanuM tAmasI sukha, mAna-sanmAnanuM bhrAnta sukha mAre nathI ja joItuM. he sahajAnaMdI ! viSaya-kaSAyanI khaNaja poSavAthI maLatuM kAlpanika sukha, jhAMjhavAnA jaLa jevuM prasiddhinuM sukha, Rddhi-rasa-zAtA gAravanuM rakhaDAvanAra sukha, puNyanA nazAmAM cakacUra rahevAnuM behoza sukha, pramAdanuM jherI sukha, saMkalpa-vikalpanuM AbhAsika sukha, AvaData-hoMzIyArImAM magarura rahevAnuM lalacAmaNuM sukha, ahaMkAranuM trAsadAyaka sukha, pralobhananuM atRpta sukha, saubhAgya-susvara-Adeya nAmakarma dvArA maLatuM kSaNika sukha, parAghAtanAma karma dvArA maLatuM saLagatuM sukha, sattA-saMpatti-sauMdarya-svAsthya-saMbaMdha vagerenuM vyAvahArika sukha, bhogopabhoganuM tIvra-viSamaya sukha mAre nathI ja joItuM. he pUrNAnaMdI ! bIjA upara chavAI javAnI vRttinuM mAraka sukha, cAra saMjJAo poSavA dvArA maLatuM zuddhinAzaka sukha svapramAM ya na joIe. traNa zalyanuM kAMTALuM sukha paNa nathI ja joItuM. bhUtakALanI smRti, bhaviSyanI AzA-kalpanA, vartamAnanA saMkalpa-vikalpamAM mahAlavAnuM bhaTakAvanAra sukha paNa mAre nathI ja joItuM. anAdikAlIna viparyAsa, gerasamaja, bahivRtti, dehAtmabhrAntinuM tuccha sukha paNa na ja joIe. dehajagata, Indriyajagata ane manojagatanuM bihAmaNuM sukha paNa nathI joItuM. 59 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he sadA AnaMdI svAmI ! pATa-padavI-parivAranuM paugalika sukha paNa mane nA joIe. bhaktavartuLa-anuyAyIvRMdanuM pratibhAsika sukha paNa mAre mATe nakAmuM che. te mane na joIe. dehAdhyAsa, kAmAMdhyAsa, nAmAvyAsa, rUpAdhyAsa, vikalpAdhyAsanuM bedhyAna sukha paNa mAre na joIe. bhautikakapolakalpita-paudgalika-karmajanya kSaNabhaMgura sukha to nathI ja joItuM. paraMtu zakti-labdhi-riddhi-siddhionuM je svabhAvabhraSTakAraka sukha, tenI paNa mane koI ja kAmanA nathI. bAhya pokaLa sukhanI kazI ja abhilASA nathI. he paramajyotirmaya prabhu ! karmanI bheLaseLa vinAno, advitIya, nirupAdhika, svabhAvika, zAzvata ane sahaja evo ekamAtra AtmAnaMda ja mane joIe. ApanI ananya kRpAdRSTithI have mAruM lakSya bahu ja sunizcita thayela che. mAre mAruM dhyeya svamamAM ya badalavuM nathI. to paNa karmodayanA dhakkAnA lIdhe, anAdikAlIna viparIta abhyAsanA lIdhe, kusaMskAranA joranA kAraNe ghaNI vAra bahAramAM sukhanI buddhi haju thaI jAya che. "e khoTuM che." ema jANavA chatAM evuM thaI ja jAya che. o mArA parama nAtha ! eka kRpA kara. bahAramAM kayAMya paNa mane sukha lAge ja nahi. zuddha AtmA sivAya bIjuM kazuM ja upAdeyarUpe game nahi. bIje cena paDe ja nahi. bIjuM kazuM aMtarathI kadApi ruce nahi- evI AtmadazA pragaTe, Take, vadhe evI kRpAdRSTi kara. bAkInuM huM saMbhALI laIza. o parahitasvI ! UMDe UMDe aMtaramAM IcchA to eTalI ja che ke mArI pAsethI tuM je kAMI choDAvavA mAMge che tene huM bhUlathI paNa pakaDI nA besuM. jayAMthI mArI dRSTi tuM khaseDavA Icche che tyAM huM ajANatA paNa daSTipAta nA karuM. tuM je mane dekhADavA mAge che, jyAM mArI daSTi sthira karAvavA mAge che tyAMthI mArI daSTi kadApi khasI nA jAo. tyAM ja mArI daSTi, vRtti, pariNati, upayoga jAmI jAva. mArA aMtaranA bhAva tamArAthI khasIne bIje kaze nA vaLo. kAraNa ke mAre tAro sAkSAtkAra karavo che, nirvikalpaka svAnubhava karavo che, nirvikalpadazAnA zikhare kAyama ArUDha thavuM che. e mATe Apa je kaho te karavAnI mArI hArdika taiyArI che. tArI binazaratI zaraNAgati che. kRpA karIne Apa nirvikalpadazAne AtmasAta karavAno mArga prakAzo. anugraha karo. mArA svAmI ! anugraha karo. A. 3vAdI nAra | (AvAra - zarUA?) 60. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pAMca prakAranA bhedajJAnanI mArmika sAdhanAmAM lAgI jA paramAtmA :- vatsa ! jJAnAmRtanuM pAna karAvanArI nirvikalpadazAe pahoMcavA mATe AtmabhAnapUrvaka "bhedajJAnano (= vivekajJAnano) abhyAsa Avazyaka che. 'bAhya jaDa padArtho, deha, Indriya, mana, vicAra, karma, karmodayajanya paristhiti, rAgAdi vibhAva pariNati ane saMkalpa-vikalpa vagerethI bhinna huM asaMga avinAzI zuddha caitanyarUpa AtmA chuM. A zarIra sAthe saMkaLAyelI vyakti ane vastuo tathA tenA nimitte thayelA kalezasaMkalezathI paNa huM bhinna ja chuM. paudgalika sukha-duHkha, mAna-apamAna paNa mAruM svarUpa nathI ja. bahAramAM makAna-dehAdithI to huM judo chuM ja. paraMtu aMdaramAM rAgAdi vibhAva paNa mAro svabhAva nathI ja.' A rIte satata sarvatra bhedajJAnano UMDo ane vedhaka abhyAsa karavo. 'huM zuddha AtmA chuM.' AvI dravyadRSTinuM jora ane bhedajJAnanA abhyAsanuM nairantarya nirvikalpadazAnuM sAdhaka che. prathama vikalpAtmaka bhedajJAna thAya. pachI bIjI kakSAmAM vicAradazArUpa bhedajJAna thAya. pazcAt trIjA tabakke nirNayAtmaka bhedajJAna thAya. pachI cothA tabakke saMvedanAtmaka bhedajJAna pragaTe. tyAra bAda pAMcamI bhUmikAmAM sahaja niraMtara pariNatirUpa bhedajJAna anubhavAya. pachI chaThThI bhUmikAe kevala nirvikalpadazAmAM sthira thavAya. *'deha-geha-neha AdithI huM judo chuM'- AvuM prAthamika vikalpAtmaka bhedajJAna thayA pachI sva-paranA svarUpanI, jaDa-cetananA lakSaNanI UMDI vicAraNA thatAM thatAM bIjI kakSAnuM vicAradazArUpa bhedajJAna thAya che. mUDha dazA tyAgIne talasparzI AtmavicAradazA na Ave, tyAM sudhI sarva pravRttimAM dRDha bhedajJAna thavuM, TakavuM muzkela che. AtmAno zatru rAga che, che. rAgAdhyAsanA lIdhe ja dehAdhyAsa, kAmAdhyAsa, nAmAdhyAsa, rUpAdhyAsa vagere UbhA thAya che. rAgAdhyAsa thavAnuM kAraNa che zuddha AtmasvarUpanuM rAgAdhyAsa nirvikalpasamutpannaM jJAnameva sudhArasaM / " vivekamaJjaliM kRtvA taM pibanti tapasvinaH || ( paramAnaMdapaMcavizaMti 5) cinmAtralakSaNenAnyavyatiriktatvamAtmanaH / pratIyate yadazrAntaM tadeva jJAnamuttamam / / (adhyAtmopaniSat 2 / 15) *. dehaM gehaM ca dhaNaM sayaNaM mittA taheva puttAya / aNNA te paradavvA eehiMto ahaM aNNo // ( upadezarahasya - 398) 61 www.jainelibrary:org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAna. mATe rAga vagere karatAM paNa *ajJAna moTo zatru che. rAgane potAnuM svarUpa mAnavuM e ja moTuM ajJAna che. potAnA vAstavika svarUpanA ajJAnanuM duHkha nathI lAgatuM e ja moTuM ajJAna che. e ja moTo doSa che, bhrama che, gerasamaja che. karmanA pratApe "AtmA ane paramAtmA vacce bhedabhAva mAnavo e paNa gerasamaja ja che. A gerasamaja tuM kADhI ja nAMkhaje. eka vAta to nizcita che ke jemAMthI parama tRpti thAya temAM kaMda thAka, kaSTa, taNAva, AkuLatA, takalIpha na lAge. rAgAdi pariNati ke kAmavAsanAnuM sukha AvuM nathI. mATe ja te kRtrima che, aupAdhika che, karmajanya che, karmajanaka che, tRSNAvardhaka che. potAnuM svarUpa potAne duHkharUpa, AkuLatArUpa ke bhArabojasvarUpa na ja bane. to pachI AkuLatArUpa rAgAdi pariNati e AtmasvabhAva-AtmasvarUpa kaI rIte bane ? AkuLatArUpa vedana thAya te AtmAnuM svarUpa na ja hoya. mATe ja rAgAdi tAruM svarUpa nathI ja. rAga kevaLa AkuLatArUpa che. tuM to AnaMdamaya che. rAga kSaNika che, tuM zAzvata che. rAga eka jAtanI lapa-talapa-tApa-saMtApa che, bhAraboja che. tArAmAM to bhAravihIna kevaLa haLavAza ane parama zItaLatA che. Ama vicAradazA svarUpa bhedajJAna paripakava thatAM tRtIya tabakkAnuM nirNayAtmaka bhedajJAna thAya che ke 'zarIra ke rAgAdi mAruM svarUpa nathI ja. huM tenAthI taddana judo chuM.' mATe tuM vicAradazAe karI eTalo nirNaya pAko rAkhaje ke 'rAgAdi vibhAva mAruM svarUpa nathI ja.' paraMtu mAtra 'huM vibhAvathI judo chuM.' ema bolavAthI ThekANuM na paDe. suvicAradA dvArA 'rAgAdithI huM judo ja chuM'-evuM nirNayAtmaka bhedajJAna thayA pachI paNa 'rAgAdi vibhAva duHkharUpa che, AkuLatArUpa che, * upadrava che, bhAraboja che, trAsarUpa che. AbhAsika che, kSaNabhaMgura che. tuccha ane asAra che, rakhaDAvanAra ane rajhaLAvanAra che, bhamADanAra ane bhaTakAvanAra che, bhUlAvanAra ane bhUlAvAmAM pADanAra che' ema aMtaramAM khaTaka thAya to ja daDha vairAgya prApta thavA dvArA anAdikAlIna vibhAvadazAthI AtmA chUTo paDe ane saMvedanAtmaka bhedajJAna thAya. e rIte krame karIne vikalpanI * ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / . karmajanito, bhedaH punarupaplavaH || (adhyAtmasAra 18012) nirmamacaiva vairAgyuM, sthiratvamavA te tyanettataH prAjJA,mamatAmatyanarthavAm (adhyAtmasAra-80) kara . Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkuLatA chUTIne nirAkuLa evA AtmasvarUpamAM upayoga TharI jAya, lIna thAya, jAmI jAya. saMvedanAtmaka bhedajJAna thayA pachI rAgAdi pariNAmo UbhA thAya tyAre huM rAgAdi vibhAvane TALuM, saMkalpa-vikalpane haTAvuM, nakAmA vicArone dUra karuM. mohodayane phagAvI dauM-bhagAvI dauM'- A prakAre pariNAma UbhA thavAnI zakyatA che. paraMtu ATalI UMcI bhUmikAe pahoMcyA pachI tema na karavuM. * uga karyA vinA, karmodayajanya rAgAdi pariNAmone bhedajJAnanA sahAre judA pADI, temAMthI zAMta citte pasAra thaI javuM.* karmajanya bhAvone jhAMjhavAnA nIra tulya samajIne, vinA khacakATe, nirbhayatAthI te paristhitimAMthI nIkaLI javuM. A tAttvika nirjarAmArga che. vibhAva ane vikalpa kema AvyA? huM jhaDapathI tene TALuM - ema udvigna thavAthI to nIrasatA-virasatA thAya, zuSkatA-zUnyatA jevuM thAya. tene haTAvavAmAM niSphaLatA maLatAM hatAzA-nirAzA paNa AvI zake ane puruSArtha maMda paDI jAya. vikalpane ochA karavAthI, maMda karavAthI, rokavAthI, dabAvavAthI mAnasika zAMti pragaTa thAya. paNa e tAttvika zAMti nathI. rAgAdithI bhedajJAna karyA vinA thatuM e kArya karmanA upazamano mArga che, kSayano mArga nathI. vividha prakAranI dehAvasthA vartamAnakAlIna rAgAdi pariNAmo, saMkalpavikalpo vagere to karmanATakamAM tArA dvArA bhajavAI rahelo rola che, pArTa che. karmanATakamAM rola badalavAthI ke pArTa bhajavavAno InkAra karavAthI tuM kAyamI zAMti meLavI nahi zake. jarUra che tArA mULabhUta svarUpane yAda karavAnI, caitanya svarUpane aMdaramAM anubhavavAnI. pachI game te rola bahAramAM bhajavAto rahe, bAhya vividha abhinayo bhale thatA rahe. tenAthI tuM duHkhI nahi thaI zake. zrImaMta tarIke ke garIba tarIkeno pArTa bhajavavAmAM tane lAbha ke nukazAna che ja nahi to zA mATe anukULa rola bhajavavAnA manoratha kare che ? zA mATe pratikULa rola bhajavavAmAM becena bane che ? A viSayanuM sAdha: pUrvanirvAdhiyA tyane 12 (pRSTha 39/40 mAM jaNAvyA mujaba) na tyajenna ca gRhNIyAt, siddho vindyAt sa tattvataH / / (adhyAtmopaniSat - 219) .. puvakayaM nimmAyaM aNuhaviyavvaM avimaNAe (paumacariyaM 17/14) mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam / / tanmadhyena prayAtyeva, yathA vyAghAtavarjitaH / / (adhyaatmsaar-5|16,yogdRssttismu.165) 63 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsIna bhAve tAro pArTa bhajavIne azuddha paryAyomAMthI jhaDapathI pasAra thaI jA. kema ke nATaka e to aMte nATaka ja che. nA Take tenuM nAma nATaka. tArA maulika caitanyasvarUpanuM bhAna satata karato rahe to A nATaka lAMbo samaya cAlI nahi zake. paraMtu tenA badale 'mAre vikalpa karavA nathI, rAgAdi karavA nathI'ema karyA kare to daDha manobaLathI rAgAdi vibhAvapariNAmo ane zabdaaMtarjalpa vagere vikalpo zAMta thavAthI kadAca manamAM zAMti lAge. paNa te sthAyI nathI, kAraNa ke aMdaramAM vibhAvanA mULa ukheDavAnI prakriyA ja zarU nathI thaI. paraMtu bhedajJAna dvArA aMdaramAM nyArApaNuM Ave, zuddha AtmapariNati pragaTe to zAMti sAcI samajavI. vicakSaNa AtmArthI to udAsIna bhAve rAgAdine svabhinnarUpe Atmastha rahIne jotA rahe. eTale rAgAdine ukheDavAnI prakriyA zarU thaI jAya. 'mAre krodha nathI karavo'- AvI vicAradhArAmAM "huM krodha karI zakuM chuM. krodha karavo ke na karavo- A bAbata mArA adhikAramAM che" ema UMDe UMDe AtmasvarUpa vize sUkSma bhrAnti rahe che. jyAre "krodha mAruM svarUpa ja nathI. huM tenAthI judo chuM. huM mArA caitanya svarUpamAM chuM. krodha tenA svarUpamAM che. huM krodha karI zakato ja nathI. krodha karavo e mAro svabhAva ja nathI. krodha karanAra che te huM nahi. krodha karanAra to bIjo ja koIka che. krodha pote ja krodhane karI rahela che. karmanA dorIsaMcAra mujaba, sahajamalanA prabhAvathI, malina anubaMdhanA pratApathI kAma-krodha-lobha vagere nAcI rahelA che. temAM mAre zuM levA devA che ?'- AvI UMDI samaja Ave to kAmakrodha vagere vibhAva pariNAmomAM cetanA joDAtI ja aTakI jAya che. karmanA udayano prabaLa dhakko kadAca lAge to paNa pragaTa thayelA kAmakrodha vagere kliSTa pariNAmo AvI samajadArI dharAvanArI cetanAnA sahAre lAMbo samaya TakI zakatA nathI, bahu AgaLa vadhI zakatA nathI, AtmAne potAnA pravAhamAM tANI zakatA nathI. cetanA dvArA A rIte sadaMtara upekSita thayelA kAma-krodhAdi pariNAmo svayaM kSINa thaI jAya che, pAMgaLA thaI jAya che, thAkIne ravAnA thAya che. A mArga vibhAvadazAnA upazamano nathI paNa tenA kSayano che. graMthibhedanuM, nirmaLa uccatama AtmadazAnuM ane AgaLa vadhIne kSapaka zreNInuM bIja AmAM samAyela che. 64 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika AtmajJAnIne cokkasa prakAranI pravRtti karavA mATe zAstrIya vidhi-niSedhanI paNa apekSA rahetI nathI. tevI maryAdA temane bAMdhI zakatI nathI. kAraNa ke "ajJa vyakti mATe rAgAdijanaka gaNAtuM AcaraNa paNa jyAre Atmastha bhAve karAya che tyAre te ja AcaraNa AtmajJAnI mATe rAgAdine pakavavA dvArA rAgAdine ukheDavAnuM ja sAdhana banI jAya che. kevaLa karmodayathI AvI paDelA, anivArya ane Avazyaka evA Indriya viSayone atyaMta udAsIna ane alipta manathI bhogavIne yogya samaye tene ghAsanI jema, AMkhamAM paDela retInA kaNanI jema phagAvIne potAnA zuddha caitanya-svarUpane vaLagI, zAMta ane sthira AtmasvabhAvamAM TharI javuM e ja nirjarAno, Atmazuddhino, Indriyane zAMta karavAno ane manane ekAgraniyandrita karavAno mULabhUta mArga che. paraMtu AmAM anAsakta AtmadazA, tIvra mumukSutA ane prabaLatama AtmajAgRti khUba ja agatyanI che. paramArthadaSTie baMdha ane AzravathI bhedajJAnano abhyAsa karavA dvArA tAtkAlika rAga, dveSa ane rAgAdijanya pravRtti kSINa thAya che, kartRtvabhostRtvabhAva ravAnA thAya che. bhedajJAnanA abhyAsa vinA rAga maMda kare, dabAve to jIva azubhamAMthI zubhamAM Ave che. paNa rAgathI chuTo paDato nathI. aMdaramAM rAgAdithI chuTo paDato nathI tyAM sudhI sAco AnaMda Avato nathI. tathA rAgane dabAvavAno, haTAvavAno prayAsa paNa vyartha che. kema ke rAga paNa teTalA samaya pUrato to sat - vAstavika ja che. tethI tene khaseDavA jaIza to tyAre tuM ja svayaM khasI jaIza. tene tenAmAM rahevA de. tuM tArAmAM, tArA "zuddha caitanyasvarUpamAM rahe. citmAtra svarUpano pakSa pakaDIza to sUrya jevA jhaLahaLatA prakAzapuMja rUpe pariNamavA mAMDIza. rAgane tuM bolAve nahi to te svayaM cAlyo jaze. tuM rAgamAM *. na vidhiH pratiSedho vA kuzalasya pravartitum / tadeva vRttamAtmasthaM kaSAyaparipaktaye // (siddhasenIya dvAtriMzikA-10/20) - nirNana manasA vovamuca monAnuM, te e samaye tRvi paDhIya tA..... | (ndrastuti vaturvetivRtti-26/?) 2. yadAtmanA''tmA''sravayovibhedo, jJAto bhavet jJAnadRzA tadAnIM / nivartate'jJAnajakartRkarmapravRttirasmAnnikhilApi maMkSu // (adhyAtmabindu 25) .. cinmAtranirbharanivezitapakSapAtaH, prAtargharatnamiva dIptimupaiti yogI / (mathyAtmopaniSata- rA56) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rokAIza, khoTI thaIza, aTavAIza, rAganA vedanamAM lIna thaIza to rAga vadhaze. mATe anAdi kALathI jenA sevana dvArA azuddhi UbhI thayelI che tevA paNa *rAganA kolAhalane haTAvavAnA badale tenuM bhedajJAna karavAmAM masta rahIza, tene mRgajaLanI jema jANato rahIza to rAgAdinuM vedana thavA chatAM ApameLe e kolAhala zamI jaze. pachI mRgajaLa jevA bhogasukho paNa naDatararUpa thaI na zake. A rIte udAsIna bhAvamAM TharIza to ja Atmatattva svayaM pragaTa thaze. A prakAre sahajataH sAnubaMdha Atmazuddhi thatI jaze. baMdhananA nimittabhUta rAgAdi paNa svanirjarA dvArA muktidvAre pahoMcADaze. mATe je koI rAgAdi pariNAmo ke vikalpo UbhA thAya tenAthI bhedajJAnano ja niraMtara puruSArtha karavAno che. potAnAthI bhinnarUpe, tucchapaNe, anityasvarUpe, anAtha tarIke tene jovAnA. svapuruSArthanI maMdatA vagerethI rAgAdi vibhAva ane vikalpo UbhA thAya che. "vikalpa UbhA thavA chatAM huM tenAthI judo zuddhAtmA chuM - ema aMdarathI bhIMjAtA hRdaye niHzaMkapaNe ane sahajapaNe yathArtha bodha thavo joIe. "AtmA rAgAdithI judo che.'A zAstravacana to READY MADE mAla che. enAthI kAma na cAle. ahIM to HAND-MADE nuM kAma che. tene potAne tamAma avasthAmAM, pratikULatAmAManukULatAmAM "huM bIjuM kAMI che ja nahi. kevaLa A karmanA tophAnano asaMga sAkSImAtra AtmA ja chuM.'- ema aMdaramAMthI sUra uThavo joIe. bhIMjAtA hRdaya AtmatattvagrahaNanI, svAnubhUtinI aMdarathI tAlAvelI koI judI ja rIte upaThThI joIe. Ama bhedajJAna rucimAM, kAryamAM, pariNatimAM, aMtaravRttimAM AvavuM joIe. 'huM vibhAvathI judo chuM, nyAro chuM- ema kevaLa korI zuSka upalaka vicAra-zRMkhalAthI ke zAbdika bhAvanAnA vikalpathI kAMI baMdhana chuTatuM nathI. laukika bolanI jema sAmAnya bhAve raTavAthI ke bolavAthI AtmAnuM ThekANuM na paDe. paNa alaukika dRSTie AtmA upara prema lAvIne UbhA thatA tevA 2. cannapevyane, caracAzuddhiH vana | tenaiva tasya zuddhi cAtu, vati de zrutiH | (madhyAtmisAra - rarU) *. bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhujAno'pi hyasaGgaH san, prayAtyeva paraM padam ||(yogdRssttismuccy-166,adhyaatmsaar-5|17) 4. DauvAsIcarasya prachAzate tasvayaM tattvam | (corAzAstra - 22/ra8) 44 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpa pAchaLa potAnI aMtaranI laganI, tAlAvelI, tamannA, AtmatalasATa, Atmaruci, AtmabhAvanA, AtmajAgRti, zuddha caitanya tarapha makkamapaNe doDatI-uchaLatI-kUdatI potAnI pariNati lAbha Ape che. aMtaramAMthI phurelI, caitanyamAMthI pragaTelI, zuddha caitanyathI pariNamelI prAmANika bhAvanA kadApi niSphaLa jatI nathI. paraMtu nirNayAtmaka bhedajJAna pachI paNa jo aMtaramAM AtmA pratyenI ruci maMda paDe, puruSArtha dhImo paDe to bhedajJAnanI nirNayAtmakatAmAM paNa phera paDI jAya. saMvedanAtmaka bhedajJAna pachI paNa karmodayanA dhakkAthI UbhA thatA rAgAdimAM ke saMkalpa-vikalpamAM jo rasa-ekarasatA-ekarUpatA-ekAkAratA AvI jAya to paNa AtmA pAcho paDe che. mATe bIjuM badhuM choDIne sarvatra mAre to kevaLa mAruM zuddha AtmasvarUpa ja pragaTAvavuM che. bhUlAyelo eka AtmA ja saMbhALavo che, AtmAmAM ja rahevuM che - AvI prabaLa jijJAsA, tIvra talasATa, joradAra rasa, utkaTa tamannA ane hArdika bhAvanAnA UMDA saMskAra pADI, mumukSudazA* ane munidazAne unnata banAvI, karmajanya anirvAya rAgAdi pariNAmomAMthI ane saMkalpa-vikalpamAMthI pasAra thavuM paDe to paNa temAM leza paNa svAmitvabuddhi, tAdAbhyabuddhi, adhikAravRtti, lInatA na Ave; AkarSaNa-kheMcANa na jAge, ekatvabuddhi maMda paDe tevI AtmadazAnuM nirmANa thAya to nirvikalpa AtmasAkSAtkAranA anupama ane aMtaraMga mArge AgaLa vadhAya. vatsa ! jinAjJA ane jinadazA jANyA pachI paNa jo tArI aMtaraMga vRtti vibhAvathI virAma pAmatI nathI to samajI rAkha ke tArI pariNatimAM rAga vagerethI haju tAdAmya che, ekarUpatA che. tene dUra karavA rAgAdithI ane vikalpathI saMvedanAtmaka bhedajJAnano UMDo abhyAsa karyA vinA chuTako ja nathI. tenA vinA nirvikalpadazA pragaTe nahi. vibhAva ane vikalpanuM jora vadhe tyAre tenI sAme potAnuM jora vadhAravuM. sUkSma zAstraprajJA dvArA, baLavAna bhedajJAna dvArA vibhAvathI svabhAvane judo pADI AtmAne pakaDavo. temAM thAkavuM nahi. enI pAchaLa paDavuM. mumukSunA sarva parityajya svAtmanirena bhavitavyam ! (yoddezavRtti-bA.4) .. yadA marunnarendrazrIstvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma, viraktatvaM tadApi te // (vItarAgastotra-12/3, adhyaatmsaar-5|13) 67 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -daha-geha-nehathI, vibhAvathI, zubhAzubha vikalpathI judA paDavAnI ruci hoya to tenAthI mAro jJAtA svabhAva bhinna che. pratyeka AtmA svataMtra che, judA che. tamAma pudgalo svataMtra che, AtmAthI judA che. paraspara saMyogAtmaka A badhuM je dekhAya che te to mAyAjALa che, kAlpanika che, svapatulya che" -ema judA paDavAno, alaga thavAno prayatna karavo. bhedajJAnano puruSArtha upADavo. vibhAvanA nimitto, vibhAvanI pasaMdagInA dhArAdhoraNo, puNyodayanuM kheMcANa, paulika pasaMdagInI gaDamathala, rAgAdinI sAmagrI, rAganA udayamAM AnaMdanI anubhUti, rAgAdi sAthe ekatvabuddhi-svAmitvabuddhi, rAgAdipariNatimAM kartutvabuddhi, rAgAdidazAmAM ajAgarukatA... A badhAthI niraMtara bhedajJAnanA sahAre judA thavAno sakriya prayAsa karavo. tArI aMtaraMga pariNati, manovRtti rAgAdi sAthe ekatvabuddhi karavA DhaLI rahI che te tArI potAnI jAgRtinI kacAza che. paranI sAthe ekatvabuddhi thAya tyAre paNa aMtaramAM "huM to judo chuM, zuddhAtmA chuM' ema bhAvaje. huM kSaNabhaMgura vibhAvathI ne vikalpathI judo chuM."--evI pratItisvarUpa bhedajJAna karIne vibhAvanI tAdAbhyabuddhi, kartutvabuddhi choDavAnI che. karmodayanA dhakkAthI ke pramAdathI jyAre jyAre aMtaramAM rAgAdi vibhAvapariNati ke vikalpo UbhA thAya tyAre tyAre "A mArA nathI. huM eno nathI. A mAruM svarUpa nathI. A mane lAbhakartA ke hitakartA nathI. e to tuccha ane kSaNika che. huM to enAthI judo chuM. chatAM judo kema thaI zakato nathI?" ema aMtaramAM DaMkha-raMja-aphasosa-kheda-khaTaka rahyA kare to temAM ekatvabuddhino, kartutvabuddhino, svAmitvabuddhino rasa tUTI jAya che. paraMtu A badhuM upalaka rIte nahi paNa aMtaranA UMDANathI prAmANikapaNe niraMtara thavuM joIe. AvA bhedajJAnanA abhyAsanI sAthe sAthe zakti chUpAvyA vinA, potAnI vartamAna bhUmikAne yogya virati, virakti, bhagavadbhakti, zaraNAgati, zAstravacanamRti, Azayazuddhi badhuM ja joIe. ratha be paiDAthI cAle, paMkhI be pAMkhathI uDe. tema tAtvika bhedajJAnagarbhita AtmajJAna ane zuddha kriyA - A bannenA mAdhyamathI ja dharmastha mokSamArge A mitra pratyetmino, vibhinna purAnA mA ! zUnya: saMsa phlevuM, pazyati sa pazyati | (adhyAtmisara - dAra?) .. jJAnaM zuddha kriyA zuddhatyaMzau dvAviha saGgatau / - va mahArathaceva,vavidha patri: | (dhyAtmara rA22) 68 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purapATa doDe - adhyAtmagaganamAM uDDayana zarU thAya svabhUmikAyogya dharmakriyAne phagAvanAra to jJAnI hoya toya pheMkAI ja jAya che. pragaTelA dIvAne paNa telanI apekSA rahe ja che ne ! AtmA vagara cena nA paDe." ema aMtarathI bhAsavuM joIe. to AgaLa vadhAya. "eka eka kSaNa khovI te Akho bhava khovA jevuM che.'- ema hRdayathI lAgaze to vikalpAdhyAsa ghaTI jaze, rAgAdhyAsa maTI jaze. vibhAvamayavikalpamaya banIne have AtmaghAtI-ApaghAtI nathI ja thavuM'- Avo saMkalpa karaje. vAstavamAM AnaMdamaya-jJAnamaya AtmAne oLakhe to vibhAvathIvikalpathI vairAgya thaI ja jAya. A ja jJAnagarbhita vairAgya che. | bhavapariNatinI-vibhAvapariNatinI lagana-laganI-lAgaNI chUTe. tenI sAthe lagna na kare, tene bhogave nahi to ja brahmacarya vizuddhapaNe pALI zakAya. tamAma paradravya ane vibhAvadazA uparathI tAro adhikAra-svAmitvabuddhi uThAvI levI e ja to pAramArthika brahmacarya pALavAno amogha upAya che. tamAma vibhAvapariNatithI bhedajJAna karI, judA paDI kevala AtmabhAve AtmAmAM ramaNatA karavI e ja to pAramArthika brahmacarya che. zuddha cetanatattva upara rucipUrNa dRSTi karAve tevI bhedajJAnagarbhita AMtarika samaja dvArA vibhAvothI je aMtaramAMthI nyAro thAya, judo thAya, teno upayoga bahAra gayo hoya to paNa te jhaDapathI aMdaramAM, AtmAmAM pAcho AvyA vinA raheto nathI. svarUpamAM lIna thayA vinA raheto nathI. kAraNa ke upayogane kAMI bahAramAM potAnuM sarvasva nathI ja. jene kharekhara bahAranuM kazuM ya meLavavuM nathI, bahAramAM kayAMya prIti che ja nahi, karmajanya koI paNa paristhitimAM jene rasa rahyo nathI, tenA upayogane bIje kyAMya rahevAnuM sthAna maLatuM ja nathI. karmakRta tamAma prakAranI vikRtithI rahita evA "zuddha AtmA sivAya bIjuM sthAna enA upayogane goThatuM nathI, gamatuM nathI, jacatuM nathI. parANe prIti thoDI thAya? ruci hoya to ja A nuNUkanAM thi mAne, jJAnapUDaNavette | rIpa: kAzIpi, sainnapUryAdi yathA | (madhyAtmonita rU4). .. prakRtiguNaviraktaH zuddhadRSTirna bhoktA taditara iha bhoktA tatsvarUpAnuraktaH / tadiha bhavati bhedAbhyAsazAlI jayoti prakRtiguNavikArAnaGkitaM svaM bhajadhvam // (3ydhyAtmavat 2/32) 69 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga jAya. lAgaNI hoya tyAM ja upayoga vadhu samaya Take ane tene svecchA mujaba bhogavavAnA phAMphA mAre. bahAramAM kayAMya cena na paDe tyAre te pariNati pote ja potAnA caitanyano Azraya zodhI leze, potAnuM ghara gotI leze; ane upayoga aMdaramAM gayA vinA raheze nahi. bahAranuM bhale bIjuM badhuM cAlatuM hoya. paNa AdhArarUpe, rahevA mATe AzrayarUpe, upayogane potAnuM caiitanyaghara maLI gayuM che, pariNatine potAno pAramArthika Azraya maLI gayela che. Ama vibhAvathI judI paDelI pariNati ja upayogane aMtaramAM pAcho lAve che. jenI dRSTi AtmA upara che teno upayoga bahAra jAya to vikalpa UbhA thAya paNa te nimitte rAga-dveSa-moha thaI zakatA nathI ane bahAramAM tevo upayoga lAMbo samaya TakI zakato nathI. AtmA aMdaramAMthI pharyo hoya to AMtarala bhAva sarakhA rahe, upayoga zuddha thAya. bAhya nukazAnIno khyAla mAtra bhrama hato'- evuM samajAvAthI saMkalezakAraka - cittazuddhinAzaka evA rAga-dveSa nukazAnakAraka lAge to AMtarika samajaNa phare, rAgano Avega ane dveSano Aveza aTake. sadA potAnI pAse rahela, potAnAthI abhinna evA asaMga sAkSImAtra dhruva AtmAne oLakhI AtmA upara apUrva prema-ruci lAvIne, potAnA svabhAvamAM sthira thaIne, kSaNe-kSaNe 'huM judo chuM." ema jIvaMta daDha pariNati dvArA vibhAvathI chuTA paDavAno = nyArA thavAno = jIvaMta bhedajJAnano prayatna kare to huM ane mAruM' evo anAdino bhrama bhAMge ane ahaMkAra-mamatva-rAgAdi vibhAva sAthe tAdAbhyabuddhinuM-svAmitvabuddhinuM gADha baMdhana tUTe, graMthibheda thAya, samatA jhaLahaLatI bane, cIkaNA* karma baMdhAtA aTake, jUnA karma tUTe. lAITa thatAM sahajataH khyAla AvI jAya ke huM jene aMdhakAramAM sApa samajato hato te vAstavamAM doraDuM ja che' pachI zramajanya bhaya bhAgI jAya. tevI A vAta che. AtmajJAnano dIvaDo pragaTe ane dehAdimAM huM-mArApaNAnI . naLe vAve nyAyAmamAthe | rASiAnuparasthAnAti, samatA racavanI hatI ! (adhyAtmIra-phALa) ahantAmamate svatvasvIyatvabhramahetuke / ejJAnAtpatnIte, razInArivAhinIH | (adhyAtmasAra 822) 8. melazAnAgAsatta: zuddhatA netA nADa6 navavastInAm ! (adhyAtmavid 1/10) 70 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhramaNA bhAMge ane enA pratye rAgAdinI gAMTha kapAI jAya. graMthibheda thAya. paraMtu zuddha AtmasvarUpa pragaTAvavAnI tIvra tAlAvelI, aMdaranI laganI ane AMtarika koThAsujhathI ja sarvatra A prayatna thAya, bAkI nahi. vatsa ! photaruM nIkaLe eTale DAMgara cokhA svarUpe bane ane agninA tApathI bhAtarUpe pariName to pAkyo-taiyAra thayo kahevAya. tema "dehaIndriyAdi sukhasAdhana che" evI pariNatisvarUpa bahirAtmadazAnuM photaruM nIkaLe to bahirmukhI jIva aMtarmukhI bane ane "rAgAdi vibhAva ane zabdAdi vikalpo mAruM svarUpa nathI' ema bhedajJAnanA tApathI AtmA AtmarUpe pariName to AtmA paripakva-taiyAra thayo kahevAya. daSTi phare to AtmArUpe pariNAya. haju jyAM sudhI deharUpe, IndriyarUpe, rAgAdirUpe pariNamI jAya che te tArI kacAza che. ane "A badhuM udayAdhIna che, kSaNika che, vibhAva che, mAruM svarUpa nathI." ema bolyA kare paNa aMtaramAMthI bhedajJAna na kare to rAgarUpa AtmapariNati maTe nahi ane AtmarUpe AtmapariNati thAya nahi. paryAyamAM tuM rAgathI haTato jAya, paryAyamAM rAga ghaTato jAya to bhedajJAna sAcuM. AtmA AtmArUpe, zuddhopayogarUpe, asaMgasAkSIrUpe pariNamI jAya to AtmajJAna pAramArthika samajavuM. paraMtu sauprathama bhedajJAna sAthe AtmabhAna e ja tAttvika dharma che.'- ema aMtaramAMthI vizvAsa Avavo joIe. jema vartuLano koI Ending Point nathI. tema rAgAdi vibhAva pariNAmono koI aMta nathI. savArathI sAMja sudhI ghAMcIno baLada jema goLa-goLa pha ja rAkhe che tema anAdikALathI rAga, dveSa, moha vagere vibhAva pariNAmomAM jIva bhaTake ja rAkhe che. paraMtu jema ghAMcIno baLada jyAM Ubhe tyAM teno Ending Point Ave tema jIva bhedajJAnanA sahAre dhIro thaIne Ubho rahe eTale rAgAdinI doDadhAmano aMta AvI jAya. A daSTie jovAmAM Ave to mukti bahu ja saraLa che. paNa kevaLa hoThathI "huM zarIra-rAga-vikalpa vagerethI bhinna chuM."- ema bolavA chatAM pariNati tIvra rAgAdimaya hoya, rAgAdi sAthe ekatA karavA DhaLI rahI hoya to AtmalakSa vinA "judo chuM ema bolavuM e AbhAsamAtra che. rAgAdi thavA chatAM AtmalakSapUrvaka vibhAvathI judo chuM." ema bole 91 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAre to e mAtra bhedajJAnano abhyAsa ja che; vAstavika bhedajJAna nahi. rAgAdi vibhAva ane zabdAdi vikalpo UbhA thatAM hoya te ja samaye tenAthI tuM chuTo thaIne pariName to ja te pAramArthika bhedajJAna che. eka paNa paradravya, vibhAva ke vikalpanI sAthe jene ekatvabuddhi che, svAmitvabuddhi che, tene tamAma para dravya vagere sAthe ekvabuddhi che ja. te judo paDyo ja nathI. te badhe ja bhaLI jAya che. bahAra ja bhaTake che. mukhyatayA anaMtAnubaMdhI rAga-dveSathI chUTo paDe to ja aMdaramAM javAya.A hakIkata bhUlato nahi. sArI ke kharAba koI paNa bAhya cIjathI huM judo chuM. are ! tenA nimitte thatA rAgAdithI paNa huM nyAro ja chuM. huM rAgAdi vibhAva pariNAma svarUpa nathI. IniSTa kalpanA paNa mAruM svarUpa nathI. huM to teno mAtra jANanAra-jonAra ja chuM. tenAthI huM judo chuM. huM to sarva prakAranI AkuLatA ane mUDhatAthI mukta banIne mArA zuddha caitanya svarUpamAM ja sthira chuM'- ema dhIrajathI* daDha naiRRyika bhedajJAnanA sahAre satata rAgAdithI chuTo paDe ane utsAhapUrvaka AtmasvabhAvamAM rahe, Atmadarzanane avalaMbI zuddha upayogamAM Thare, bhAva ekAMta keLavIne AtmatRpta bane to sAnubaMdha sabaLa sakAma nirjarA thAya, vibhAva pariNAmanuM umUlana thAya. paNa dhIrajapUrvaka te rIte lakSamAM levAnA badale, pote rAgAdithI chuTo paDIne sthira na rahetAM, vikalpathI alaga thaIne Ubho na rahetAM, paryAyathI judo paDIne dhIro na rahetAM je vibhAvadazAnI ane vikalpadazAnI pariNati jorathI cAlI rahI che temAM ja jIva pote vegathI doDI rahyo che, bhaLI rahyo che, ekAkAra-ekarasa banI rahela che. A kuTeva anAdi kALanI che. tethI rAgAdi vibhAvathI judA paDavuM, vibhAva sAthenI tAdAbhyabuddhithIkartutvabuddhithI, adhikAravRttithI chUTA paDavuM muzkela lAge che. kSaNe kSaNe - na pradUpriyaM prAtha, nospriANa priyaM ! ' ciraddhisiMgUTho, vimA sthita (madhyAtmasAra - 246) IrAnAM yatiyo IrA, niratisa: | karmazatrumahAsainyaM, nirjaryanti tapobalAt / / (kulabhadrasUrikRta sArasamuccaya - 210) *. utsAhAnnizcayAd dhairyAt saMtoSAt tattvadarzanAt / munerjanapadatyAgAt SaDbhiogaH prasidhyati / / > para pariNati potAnI mAne, varte ArtadhyAne. baMdha mokSa kAraNa na pIchANe, te pahele guNaThANe. (350 gAthAnuM stavana) 72 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva vibhAva sAthe svAmitvabuddhi-ekatvabuddhi karI rahyo che, abhinna thaIne pariNamI rahyo che. A ekatvabuddhine-svAmitvabuddhine jIva toDato nathI. jIvanaghaTamALamAM karmabaMdha ane karmanirjarAnA kAraNane zAMtithI vicArato nathI. mithyAtvanI gAMTha choDato nathI. tenAthI bhedajJAna aMtaramAM karato nathI. eTale pariNati badalAtI nathI, vRtti palaTAtI nathI, STi zuddha AtmA tarapha jatI nathI. eka pachI eka vibhAvanI ghaTamALa cAlu ja rahe che. A rIte ArtadhyAnamAM aTavAIne potAnI jAte ja vibhAvathI judA paDavuM muzkela banAvela che. tapa-tyAga-vairAgya-svAdhyAya-upazamabhAva vagere AlaMbana dvArA jIva vibhAvathI hArdika rIte pAcho vaLato nathI. potAne grahaNa karato nathI. mATe rAga TaLato nathI ane tAlAvelI hovA chatAM nirvikalpaka AtmasAkSAtkAra thato ja nathI. jo tuM yathArtha AtmajJAna kare to tArI. jJAnapariNatithI je kAyotsarga, tapa, tyAga, svAdhyAya Adi sat kriyA thaze te caitanyamaya haze ane te tane rAgathI judI pADaze, rAgAdhyAsathI choDAvaze, rAgamAM thatI ekatvabuddhi-svAmitvabuddhi-kartRtvabuddhithI tane mukta karAvaze. 'rAgAdi vibhAva ane saMkalpa-vikalpo AtmAthI judA che' ema nakkI karyA pachI paNa juduM judArUpe kArya kare to bhedajJAne kArya karyuM kahevAya. puNyajanya ke pApajanya tamAma saMyogamAM vibhAvadazAjanaka pravRttithI ane parabhAvathI aMdaramAM mukta thAya to 'huM rAgabhinna asaMga AtmA chuM' ema raTeluM sAcuM. 'huM judo chuM' - ema phakata buddhi AdhArita ke mana AdhArita hoya te lAMbo samaya TakatuM nathI. vibhAvapariNAmamAM aMdarathI galagalIyAM thatAM hoya to 'dhruva cetana evo huM kSaNabhaMgura ane jaDa evA rAgathI judo chuM' tevI tarkamUlaka mAnyatA paNa lAMbo samaya sthira nathI rahetI. svAnubhavanA jore tevuM aMdarathI bhAse to kAma lAge. anubhavathI svIkRta na hoya te pratikULa karmanA udayamAM, viparIta saMyogamAM, dhAraNAthI viruddha prasaMgamAM TakatuM nathI. mATe pratikSaNa 'huM judo chuM' ema aMdarathI ApameLe lAgavuM joIe. pote vikalpathI judo lAge to tenAthI chUTo paDe ane nirvikalpadazA pragaTe. aMdaramAM upayoga, lakSa ane vRtti coTe to kAma thAya. jyAM sudhI jyotirmayIva dIpasya kriyA sarvA'pi cinmayI / (jJAnasAra- 13/8) 93 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAvanuM-vikalpanuM sarvatra sarvadA judArUpe kArya thatuM nathI tyAM sudhI bhedajJAna yathArtha banatuM nathI, tyAM sudhI vibhAva ne vikalpa alaga paDatA nathI, chuTA paDatA nathI. tathA bhedajJAnano nirNaya ema ne ema buddhipUrvakano rahI jAya che. mATe vRttinuM svarUpa oLakhIne malina vRttimAM-rAgAdi pariNatimAM tAdAmyabuddhi na thavA de to tAttvika lAbha thAya. tamAma prakAranA vibhAvathI, vikalpathI, malina anubaMdhathI, pUrvanA virAdhabhAvathI, virAdhakabhAvanA AvegathI, audayika vRttithI jo tuM aMdarathI chuTo nathI paDyo to tuM pAramArthika rIte chuTo nathI ja paDyo. tene mATe saMvedanAtmaka bhedajJAnano UMDo abhyAsa, aMtaraMga prabaLa puruSArtha, AtmaznaraNA ane nirvikalpadAno tIvra talasATa joIe. te paNa UMDI samajaNapUrvaka-hArdika AtmabodhapUrvaka joIe. rAgAdi vibhAva pariNAmo, zabdAdi vikalpo Ave tyAre "A vibhAva ke vikalpa mAruM ghara nathI, vizrAmasthAna paNa nathI. huM ahIM kayAM AvI gayo? mAruM ghara to zuddha nirvikalpa asaMga caitanya che, akhaMDa astitvamAtra mAruM svarUpa che. tyAM ja AnaMda che, paramAnaMda che'- Ama aMdaramAM bhAsavAthI je tenAthI nyAro thAya tenA vibhAva pariNAmo ja khalAsa thaI jAya che to tenA pratye mamatA UbhI thavAnI, temAM bhaLI javAnI to zakayatA ja kayAMthI rahe ? kadAca karmavaza, pUrvasaMskAravaza vibhAvapariNAmo jAge to ya tene vibhAvAdimAM tanmayatA AvatI nathI, tenAthI AtmA judo ja rahe che. vibhAvapariNAma ke vikalpa-vicAra Ave to paNa nyAro rahIne ja Ave che. potAnI svAbhAvika zuddha AtmapariNati-AtmajAgRti-AtmopayogaAtmapratIti TakI rahe te rIte vikalpa Ave che ane te vikalpa AtmAthI alaga ja rahe che. AtmA temAM bhaLI javA mathAmaNa karato nathI, temAM svAmitvabuddhi ke tAdAbhyabuddhi karato nathI. aMtaramAM niraMtara AtmalakSe rahevAthI sahaja rIte saMkalpa-vikalpo chUTatA jAya che, vibhAva pariNAmo chuTA thaIne rahe che. dehAdi, rAgAdi, vikalpAdithI satata bhedajJAna karavAno abhyAsa baLavAna thayela hovAthI upayoga pote ja rAgAdine ke vikalpAdine svIkAravA taiyAra thato nathI. upayoga-daSTiruci-pariNati caitanyasvabhAvane abhimukha banavA mAMDe che. Ama aMdarathI A fmeti vijJAna, tattvAntajJAnasanmastrI | vyAsaneva notthAtuM, phatte sva mamatAsthitiH | (adhyAtmasAra - 8rarU) 74 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pote vibhAvothI chuTo paDI, saMkalpa-vikalpathI judo paDI, potAne vibhAvothI judA svarUpe pratIta karIne grahaNa karI, vibhAva pariNAmothI jIvaMta rIte bhedajJAna kare ke tarata upayoga aMdaramAM vaLe, vikalpadazA kSINa thavA mAMDe, pariNati svabhAva tarapha DhaLe, cittavRttipravAha AtmasvabhAvamAM lIna bane. pUrvasaMskAravaza ke karmavaza vikalpo utpanna thAya to paNa tenA pratye pUrNapaNe upekSA ja hoya, temAM cetanA bhaLe nahi. juduM judA rUpe ja pratikSaNa anubhavAya. pudgalanA darzane paNa pudgala pratye udAsInatA hoya to pudgalane anAtmarUpe jANyA sAcA. AkarSakamAM AkarSaka pudgalanA darzanasparzana vageremAM paNa rAgAdi pariNAmo UbhA ja thaI na zake tevI unnata AtmadazAe pahoMcavuM e ja to bhedajJAnanI sAdhanAnuM mukhya prayojana che. bhedajJAnanI pariNati A rIte paripakva bane tyAre anivArya vijAtIyadarzana vagere svarUpa paranimitte* paNa karmabaMdha thAya nahi. aMdaramAM deha-manavacana-vibhAva-vikalpasaMbaMdhI bhedajJAnadhArA sahaja rIte pratikSaNa pragaTe. A pAMcamI bhUmikA che. ahIM upayoga ane pariNati vibhAva-vikalpa-paryAyano Azraya choDI caitanya svabhAva tarapha vaLe che. jJAna potAnA zuddha svarUpamAM potAno anubhava kare che. A jJAnanI parama jAgrata avasthA che. tethI A bhUmikAmAM sahaja rIte zuddhopayoganI lakSadhArA tIvra thAya, jJAtAdhArA ugra bane, upayoga tIkSNa bane ane vibhAvarasa-vikalparuci atimaMda thAya che. pachI vikalpadazA tUTe che. A rIte tamAma viSaya ane vikalpanI AkuLatA chUTIne upayoga tyAre nirAkuLa nijasvabhAvanI rucipUrNa pratIti karI, zuddha svarUpanI anubhUti karI, astitvamAtra svarUpa anaMta AnaMdamaya paramazuddha AtmasvarUpamAM karI jAya, jAmI jAya, dRDha thAya, lIna thAya ane ratnatrayanA AlaMbane pAramArthika nirvikalpadazA sahaja rIte pragaTa thAya. A rIte jIva chaThThI bhUmikAe pahoMcavA bhAgyazALI bane che. * kkSaLanA tu rAja-dveSarahitacADayurameva ! (yogazAstra 1/30 vRtti) 7. no sA varlDa vaghusiyAyiM | rAgadosA ya je tattha te bhikkhU parivajjae / / (AcArAMga - 2/3/15/132) A. sattAmattasajIva patA paramAya | (samarAachaThThA bhava-6, pRSTha-607). iha hi sarvabahirviSayacyutaM, hRdayamAtmani kevalamAgatam / vararzanavaghaparamparAvati prasaratyavinya || (adhyAtmasAra - zararU) 7pa Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI dazA na Ave tyAM sudhI bhedajJAnano game teTalo UMDo abhyAsa hoya to paNa aMtaramAM nirNaya ema rAkhaje ke haju A abhyAsa vikalpamAM ja che. haju aMdara UMDANamAM-nirvikalpa svabhAvamAM javAnuM to bAkI ja che. Ama dhyeya rAkhe to UMDA javAno prayatna thAya, tevA prayAsano avakAza rahe. jyAM sudhI kArya na thAya tyAM sudhI samajavuM ke kAraNa ochuM che, nabaLuM che. tethI ja paryAyamAM azuddhi rahelI che. te paryAyanI adhUrAza ja che. haju ghaNuM karavAnuM bAkI che" evo khyAla haze to namratA paNa sahajapaNe raheze. sthAyI nirvikalpadazA pragaTe nahi tyAM sudhI samajavuM ke haju bhAvanA upara uparanI che. apekSita UMDANavALI nathI. haju lInatA karavAnI bAkI che. alpa paNa malina paryAyane oLakhI, paryAyamAM potAnI pAmaratA svIkArIne AgaLa vadhatA rahevuM. kevaLa pAMca prakAranA bhedajJAnanA puruSArthamAM saMtoSa na rAkhavo. vatsa ! nirvikalpadazAe pahoMcADanAra mArganI have samajaNa paDI ne? "samajaNa" zabdanA arthanI-paramArthanI to tane samajaNa che ne? aMdaramAM pariNamana thAya to samajaNa AvI kahevAya. bAkI to gokhaNapaTTI ke mAhitisaMgraha kahevAya. zabda to nimitta mAtra che. zabdo, zabdo ne zabdo paNa magajamAM bharI rAkhavA jevA nathI. kAyama vicAro ne vicAro paNa smRtipaTamAM saMgharI rAkhavA jevA nathI ja. paraMtu UMDo yathArtha vicAra-nirNaya karI, samajIne AtmAmAM samAI javuM. zabdano paramArtha aMdaramAM pariName tema karavuM. jeTalo bhAva aMdaramAM pese teTaluM kAma thAya. jevA bhAva haze tevuM bhAvI banaze. jevI ruci haze tevuM bIja paDaze. paNa te zubha bhAvamAM ya vaLagI paDavAnuM nathI. dharmakriyA vageremAM thatA sUkSmatama UMcA zubhabhAva paNa tAruM svarUpa nathI. pariNatimAM anAdikAlIna adhyavasAyanA je je aMzo che te paNa tAro mULabhUta svabhAva nathI ane A badhAnA bhedajJAnamAM rokAvuM e paNa tAruM zAzvata zuddhasvarUpa-akhaMDa AtmasvabhAva nathI. "huM zuddhAtmA chuM, vibhAvothI judo chuM.' ema bhedajJAnanA samAdhimaya zubha vikalpa vacce UbhA rahevA chatAM paNa tenI pAchaLa dhyeya to eka ja hoya ke mAro nirvikalpa - moyopoDa, samaya: savavatva: | zuddhopacAtu, nizitvastare che (madhyAtmoniSat - rA26) 76 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyasvarUpa zuddha svabhAva kema pragaTa thAya ? ekamAtra AtmA upara ja daSTi kendrita joIe. huM zuddhajJAnasvarUpa chuM." evA prazasta vikalpanI pAchaLa paNa AtmAnA nirvikalpaka jJAnasvabhAvane grahaNa karavAnI-pariNAvavAnI ja eka mAtra je dRSTi-ruci-tAlAvelI-bhAvanA-laganI hoya che te kAma karI jAya che. AvI laganI hoya to- "huM zuddhAtmA chuM - evo uttama prazasta vikalpa rahevA mATe nahi paNa ravAnA thavA mATe ja Avela che, tamAma azuddhine ravAnA karavA mATe ja Avela che- ema samajavuM. tevI dRSTithI ja AtmAnubhava thAya che. mATe "huM zuddhAtmA chuM evA zubha vikalpane paNa vaLagavAnA badale tenA mAdhyamathI jhaDapathI zuddhAtmAne pragaTAvavAnI tIvra laganI-tAlAvelI UbhI karavI. A lakSa jarA ya cUkato nahi. kAraNa ke tenAthI ja ATheya karma sudhare che, zuddha thAya che, anubaMdhanI malinatA khalAsa thAya che, virAdhaka bhAvo chUTA paDe che,* pANI ane sAbu dvArA kapaDAno mela chuTo paDe tema. mATe ja "huM zuddha caitanyasvarUpa chuM e vikalpanI pAchaLa paNa nirvikalpaka AtmatattvanuM dhyeya choDato nahi. e vinA "huM zuddha buddha asaMga AtmA chuM." evA korA vikalpathI ke bauddhika upalaka vicArathI ke zuSka tArkika ciMtanathI kAMI thatuM nathI. huM to nirvikalpatAthI bharelo anaMtaguNamaya zuddhAtmA chuM ema jIvaMta lakSyasvarUpe, dhyeyarUpe vaNIne saMvedanAtmaka bhedajJAnanA bhIMjAtA abhyAsamAM lAgyo raheje. A prakAre bhedajJAnanA UMDA ane vyApaka abhyAsathI ja karmabaMdhadazA kSINa thavA dvArA anaMtA jIvo mokSe gayA che. karmabaMdhadazA puSTa thavA dvArA jIvo bhavabhramaNa kare che temAM mukhya kAraNa hoya to te dehAdimAM abhedabuddhisvarUpa bhramaNA ja che- ema jANaje. "zuddhAtmA chuM." evo je zubha vikalpa che te paNa vAstavamAM to .. avidyayaivottamayA, svAtmanAzodyamotthayA / vighA sanmAte rAma ! sarvoSApahAriNI | (adhyAtmaniSat - rAkarU) *. jahA khalu mailaM vatthaM sujjhai udagAiehiM davvehiM / evaM bhAvuvahANeNa sujjhae kammamaTThavihaM / / (AcArAMganiyukti 282) *. ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan, bhedajJAnAbhyAsa evAtra bIjam / ye'pyadhvastabandhA bhramanti, tatrAbhedajJAnameveti vidma / (adhyAtma bindu - 1/9) 77 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAva ja che. paramArthathI te paNa mAruM svarUpa nathI. huM to tenAthI paNa nirALuM ane nirmaLa evuM nirvikalpa tattva chuM. tenAthI paNa judo ne kevaLa tene nirvikalpapaNe jANanAra chuM. e jANanArane mAre jANavo che, jovo che, anubhavavo che. mAre zuddha caitanyasvarUpe rahevuM che. temAM ja karavuM che, sthira thavuM che, lIna thavuM che - A rIte bhAvanA dvArA AtmAne pakaDI, vAraMvAra potAnA caitanya svabhAvanuM AlaMbana laI, upayogane Atmasanmukha karI, pariNatimAM rAgAdithI chuTA paDI, paryAyamAM jJAtAdhArAnI ugratAno aMtaraMga puruSArtha karaje. vatsa ! jema dAMtano mela dAMtathI chUTo na paDe to dAMta saDI jAya tema rAga-dveSAdi mela chUTo na paDe to vyavahAramAM AtmA paNa saDI gayA jevo thaI jAya. mATe bhedajJAnanuM braza laIne AtmAne rAgAdithI chUTo ja rAkhavo. rAgAdine AtmAmAM ghara karavA na devA. dehamaLa dehathI chUTo na paDe to zarIra gaMdhAya; zarIrane takalIpha paDe. tema rAgAdi sahajamala AtmAmAMthI chUTo na paDe to vyavahArathI AtmAne pArAvAra nukazAna thAya. jaTharAgni sateja-prabaLa hoya to maLa pAkIne chUTo paDe, zarIra haLavuM thAya. tema bhedavijJAna prabaLa hoya to rAgAdi sahaja mala pAkIne chUTo paDI jAya, AtmA haLavo thAya, svastha thAya. game tevo puSTidAyaka guMdarapAka khAdho hoya to paNa aMte te kADhavo ja paDe. tema matijJAnAdi ke prazasta anuSThAnaviSayaka rAga vagere bAbatamAM paramArthathI samajavuM. mATe AgaLa vadhIne tuM amArA uparathI paNa dRSTi UThAvI le. amArA pratyenA paNa prazasta rAgane choDIne vItarAga thaI jA. vastutaH tArAmAM ane mArAmAM koI ja pharaka nathI. paramArthathI tuM ja tArA mATe upAsavA lAyaka che. nizcayathI tArI siddhadazA ja tArA mATe upAsya che. *tArAmAM rahelA siddha padane oLakhI teno Adara-bahumAna kare temAM amAro Adara AvI ja jAya che. amArA upara najara karIne paNa aMte to ame jyAM 2. AvazyakAdirAgeNa, vAtsalyAd bhagavadagirAM / prApnoti svargasaukhyAni, na yAti paramaM padam // (adhyAtmasAra - 15 / 4) 5. yA paratmA paraM toDaphreM thoDaduM ja paramezvara: | madanyo na mayopAsyo madanyena ca nApyaham // (dhyAnadIpikA-173) . aho aho huM mujane kahuM, namo muja namo muja re. (zAMtijinastavana-AnaMdaghanajI) 78 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArI najara karAvI che te tArA mULabhUta pUrNa dhruva svarUpa upara ja tAre tArI dRSTi-pariNati-upayoga-lakSane sthira ane lIna karavA dvArA tAruM kalyANa sAdhavAnuM che. mULabhUta svabhAve tArAmAM ane amArAmAM kazo ja pharaka nathI. A bAbata upara bhAra ApIza to vartamAnamAM anubhavAtA rAga-dveSa uparanuM vajana chUTI jaze. pachI rAgAdi kSaNabhaMgura, tuccha ane kAlpanika lAgaze. jema bhIkhArIdazAno anubhava karanAra vyaktine karoDa rUpiyAnI loTarI lAgavAno sAco khyAla Ave ke tarata ja tenI dInatA, hInatA, garIbIno trAsa vagere ApameLe ravAnA thAya che. tema 'huM zuddhadravyadRSTie siddha bhagavaMta ja chuM' evo sAco khyAla Ave ke kevaLajJAnanI loTarI tane lAgI gaI ema samajI le. pachI kAma-krodhAdi tane dIna-hIna banAvI nahi zake. tyArabAda to "paryAya daSTie anubhavAtI ane vyavahAranayathI satyarUpe oLakhAvAtI tArI saMsArIavasthA nizcayaSTinA pariNamanamAM tane jarA paNa naDatararUpa nahi bane. vAMkA karmo paNa ApameLe sIdhA thaI jaze. tane samarpita thaI jaze. AvI vastusthiti hovAthI tane kahuM chuM ke 'tArA zuddha caitanya svarUpane choDIne bIjuM kazuM paNa paramArthathI tAre upAsavA lAyaka nathI. "tArI jAtane ja tArI jAte ja daDhapaNe pakaDI rAkhaje. A ja pAramArthika dhyAna che. bAkI badhA vyavahAranayanA upacAra che. tenA pratye upalI bhUmikAmAM sahajataH udAsInatA pragaTe. mATe prazasta rAgamAM ke sarvotkRSTa zubha vikalpamAM paNa tuM aTakato nahi. A mArI AjJA che. vyavahAranayanA upacAra pratye, aupacArika kathana pratye, udAsIna banIne nirbhayatAthI tuM tane mukhya banAvI le.* A ja mokSanuM mukhya bIja che. uparanI dazAmAM sAdhanane gauNa karavA te tArA hAthanI vAta che. 'potAnA 4. samyagAlocanAyAM nayAntarajanyAbAdhajJAnasya nayAntarajanyajJAne'pratibaMdhakatvAt / /rUka - maho. yazovinayavRtti) (tattvArthasUtra AtmAnamAtmanAtmaiva dhyAtA dhyAyati tattvataH / upacArastadanyo hi vyavahAranayAzritaH / / ( guNasthAnakakramAroha 110 ) *. ameva mopAsyo murtInImati sthitam / (adhyAtmacinturAraka) * svaprayojhanasaMsiddhi, svAyattA mAsaa yavA ! bahirartheSu saGkalpusamutthAnaM tadA hataM // ( adhyAtmasAra - (6) 39 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayojananI siddhi potAne AdhIna che'- evuM jyAre aMdaramAM lAge tyAre bAhya sAdhanane levA-mUkavAnA saMkalpa-vikalpa ApameLe zamI jAya che. mATe satata vibhAvapariNati tarapha jatI puruSArthadhArAne bhedajJAnasvarUpa dorInA mAdhyamathI pratikSaNa svabhAvapariNati tarapha kheMcI rAkhaje. upayoga bahAra jAya to paNa pariNatinI dorI potAnA tarapha kheMcI upayoga-pataMgane potAnA tarapha vALaje. AgaLa vadhIne upayogasvarUpa dorI dvArA viSayapataMgane-padArthapataMgane paNa zuddha svabhAva tarapha, AtmasvarUpa tarapha ja kheMcaje. arthAta AtmAne ja upayogano viSaya banAvaje. A rIte upayogane aMtaramAM vALI svarUpalInatAno prayAsa kara. prayAsa karIza to avazya thaze. A rIte AtmalakSI sUkSma dravyAnuyoganA abhyAsathI zuddha dravyadaSTi keLavavAthI avazya granthibheda thaze. pAramArthika samyagdarzana anubhavAze. samakita vadhune vadhu nirmaLa banaze. enA AdhAre bhAvacAritra paNa pragaTa thavA tatpara thaze. te mATe hatAzA ke dInatA na Ave te rIte sarvatra "zuddha AtmasvabhAva tarapha upayoga nathI raheto te asatvavartana che, AtmahatyA che.'- evI daSTi rAkhIza to kArya saraLa thaze ane avazya sAnubaMdha thaze. nirvikalpadazA pragaTa thaze. 4. vaDa sAsuddA haMsaLasuddasa varane tu (monimiga-) 80 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. bhAgarUpe kema paTiNamI jAuM chuM ? he mArgaprakAzaka ! mArI nirvikalpa dazA pragaTa karavA mATe "dehAdi, rAgAdi ane vikalpAdi mArAthI judA che'- ema mArA haiyAmAM ThasAvavAnuM Apa kaho cho. ApanI vAta 100% sAcI ja che. paNa huM to svaparanA ane jaDacetananA bhedane visArI, mAruM svarUpa bhUlI Dagale ne pagale tenI sAthe ekatvabuddhi karI rahyo chuM, svAmitvabuddhi karI rahyo chuM. sAme cAlIne rAgAdine UbhA karIne temAM bhaLI rahyo chuM, garakAva thaI rahyo chuM. prabhu ! tenAthI mAro chUTakAro kayAre thaze ? dehAdi paradravya, rAgAdi vibhAva ane zabdAdi vikalpathI huM judo chuM. te mAruM svarUpa nathI. huM teno svAmI nathI. mAre tenI sAthe koI saMbaMdha nathI. rAgAdi mAro svabhAva nathI. mAro svabhAva to siddha bhagavaMta jevo asaMga-sAkSImAtra-vItarAga-nirvikalpaka daSTA ja che."- AvuM jANavA chatAM mArA caitanya gharamAM rAgAdi kema ghUsI jAya che? AtmabhAna bhUlAvavA mATe ghUsI gayelA rAgAdimAM huM kema bhaLI jAuM chuM ? temAM lInatA zA mATe karuM chuM ? huM caitanya ja chuM. zarIra ke rAgAdi vibhAva nahi."- evI mArI pratIti daDhapaNe sthira kayAre thaze ? "adhyAtmane saLagAvanArI mArakaNI mamatA-vijAtIyavAsanA kAyama ravAnA thAya tevI tAttvika AtmasvarUpajijJAsA ane jIvaMta bhedavijJAnapariNati kayAre ane kevI rIte maLaze ? kayAreka kyAreka buddhithI bhedajJAna thAya che. paNa aMtarathI, sahaja pariNatithI kAyama te kema thatuM nathI ? paramAtman ! mAre rAgAdithI ekatvabuddhi toDavI che. bhedajJAnane sahaja banAvavuM che. AMtarika purUSArthanI dizA badalavI che. aMtaraMga mokSa purUSArtha karavo ja che. vibhAvathI chUTA paDavuM ja che. mAre vibhAva nathI ja joIto. mArI zuddha pariNatine pragaTa karavI che. mAre Atmadarzana karavuM che. paNa hajI sudhI te thayuM nathI. kaI rIte AtmAne grahaNa karuM? kevI rIte zuddha 1. apyAtmAyaM nijaparavivekacyutaH kAmakopAdInAM kartA bhavati nitarAM zuddhacidUSakANAm / / (dhyAtmivinyu ra0) - nisAsA 4 viveka,mamatAnAzAmI | tistAmyAM niJLIyAnAmadhyAtmavairim | (adhyAtmasAra-dAra7) 81 81 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyasvarUpane oLakhuM ? temAM lInatA-sthiratA kayAre thaze ? kaI rIte thaze ? aMda2mAM ja TharavA mAMgu chuM. chatAM kema aMdaramAM TharI zakato nathI? nimitta maLatAM ja rAgAdirUpe huM pariNamI jAuM chuM, rAgamAM joDAuM chuM. Ama kema thAya che ? pUrve ajJAnadazAmAM, jANe-ajANe apAI gayelA AgrahapUrNa AmaMtraNathI rAga AvavAno ja hoya to te ravAnA thavA mATe bhale AvI jAya. paNa huM tene zA mATe vaLagI paDuM chuM ? javA mATe AvelAne pharIthI AvavAnuM notaruM zA mATe ApuM chuM ? enI kazI ja samajaNa paDatI nathI. haju sudhI A bAbatamAM huM ajANa ja chuM. A rAganI AgathI dAjhavAnuM kayAre baMdha thaze ? hA, eTaluM huM ApanI kRpAthI jANuM chuM ke rAgAdi vibhAva ane vikalpa mAro svabhAva nathI. bhale te thAya che mArA paryAyamAM ja. te kAMI jaDamAM thato nathI. jaDa padArtha parANe rAgAdi karAvatuM nathI. karmanA saMyoge rAgAdi utpanna thAya che. mArA purUSArthanI nabaLAIthI rAgAdi thAya che, temAM mAruM joDANa thAya che, AtmajAgRtinI kacAzathI temAM bhaLavAnuM thAya che. rAgAdi mArA gharano nathI. siddha bhagavaMtamAM rAgAdi nathI ja ne ! rAga to nimittanA gharano che. tema chatAM mArI pariNati rAgarUpe pariNamI jAya che teno bhAre kheda che. sainikanI hAra-jItano upacAra- rAjAmAM thAya tema dravya-bhAva karma vagere nimittanA gharamAM thanAra rAgAdinI mokANano mArAmAM avivekane kAraNe Aropa karI besuM chuM, temAM jhaMpalAvI besuM chuM. A vAta mane satata DaMkhe che. avivekathI ane mArI jAgRtinI maMdatAthI pariNatimAM AvelI malinatA mAruM svarUpa nathI. huM tenAthI judo ja chuM. to paNa temAM huM kema otaprota thAuM chuM ? mAre kazuM meLavavuM nathI. mAre kazuM ya banavuM nathI. kevaLa zuddha AtmarUpe pariNamavuM che. to pachI A badhA malina vicAro koNa karAve che ? kema karAve che ? te kayAMthI Ave che ? zA mATe Ave che ? huM temAM lIna ane magna kema thAuM chuM ? kAMI samajAtuM nathI. aMdaranI ruci hovA chatAM, AtmasvabhAvane pragaTAvavAnI laganI hovA chatAM anAdinA yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmatyavivena, varma~onitaM tathA / / (jJAnasAra-9(4) 82 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAva sAthe tAdAbhyabuddhi thatAM jarAya vAra nathI lAgatI. samajavA chatAM aNInA avasare bhedajJAna TakatuM ja nathI ne! AvuM kema thatuM haze ? prabhu ! mAre rAgAdimAM thatI ekatvabuddhithI kharekhara chUTavuM che. mAre caitanyanI pariNati pragaTa karavI che. AtmarUpe rahyA sivAya cena paDatuM nathI. zuddha caitanyanI pragaTa anubhUti na karAve tevI pariNati mAre joItI nathI. rAga vagaranI ja cIja mAre joIe che. sahaja jJAna-darzanathI samRddha, kevaLa niSkalaMka caitanyanuM ja zAzvata astitva mAre joIe che. cokkasa joIe ja che. vibhAvarUpa kalaMkita astitva to mAre nathI ja joItuM. aNahakkanuM, chInuM, pArakuM, harAmanuM to nathI ja joItuM. pArakI cIja bhegI karIne manane, AtmAne malina karavAnuM kAma nathI ja karavuM. mAre malina avacetana manane to paravaza nathI ja banavuM. paraMtu adhUrA, azuddha, kSaNabhaMgura parivartanazIla kevaLa zubha paryAyanuM astitva paNa mAre na joIe. he paramAtman ! vibhAvane judA mAnavA chatAM juduM judArUpe kAma kema karatuM nathI ? rAgAdithI judo chuM - ema nakkI karavA chatAM paNa tenAthI judo kema rahI nathI zakato ? judAne pratItimAM kema judA rAkhI zakato nathI ? avAra-navAra huM zarIrarUpe-vibhAvarUpe-vikalparUpe thaI jAuM chuM. parabhAvamAM pariNamI jAuM chuM. lokhaMDano goLo bhaThThImAM agnirUpe pariName tema svabhAvabhUta nahi evA rAgAdirUpe huM pariNamI jAuM chuM. svabhAvanI tIvra ruci TakatI nathI. AtmapurUSArtha chUTI jAya che. A mArI durdazA che. he nijasvarUpavilAsI avinAzI ! rAgAdithI nyArA paDavAnI ruci, vikalpathI judA thavAnI bhAvanA, karmodayathI alaga thavAthI tamannA hovA chatAM kharA avasare, kaTokaTInA prasaMge tenAthI nyArA-alaga thavAno purUSArtha jAgato ja nathI. pratikULa saMyogamAM tenAthI chUTA paDavAnI bhAvanA jAmatI nathI. mahodayanI kAramI kSaNe tevI tamannA TakatI nathI. vAsanAnuM vamaLa, kaSAyanuM tophAna vagere kaTokaTInA prasaMgamAM "A badhA vibhAvo ane vikalponI vacce huM koNa ? - tenI oLakhANa thatI ja nathI. . tArI vANIthI, tArI kRpAthI, tArA pratyenI AsthAthI jANuM chuM ke huM . AyasaruvaM NiccaM akalaMkaM nANadaMsaNasamiddhaM / NiyamaNovAdeyaM jaM suddhaM sAsayaM ThANaM / / (upadezarahasya 200) 83 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra nathI, zarIramaya nathI, vedanAmaya nathI, rAgamaya nathI, vikalpamaya nathI. paraMtu cetana chuM. agni jema uSNatAthI bharelo che tema huM svayaMbhU sahaja cetanAthI bharapUra chuM. svayaM dekhanAra chuM. dekhatAne ja dekhuM chuM. dekhanAra dvArA ja dekhuM chuM. koI vibhAva ke vikalpano aMzamAtra paNa mAro nathI. te badhAthI huM judo chuM. chatAM paNa aMdaramAM tevo anubhava kema thato nathI? mAtra AtmAmAM lIna kyAre banIza? besavAnuM, uThavAnuM, vizrAntinuM sthAna kevaLa AtmA kayAre banaze ? badhu Atmamaya kayAre banaze ? mAre jIvanane caitanyamaya banAvavuM che, caitanyanI bhAvanAmaya banAvavuM che. svAnubhUti ja karavI che. aMtaramAM ja javuM che. bhedajJAnanA ja mArge javAnuM che. bhale mane e mArga pakaDAto nathI. paNa e ja mArga che, pAko che, TUMko che, salAmata che. eTaluM to hRdayamAM samajAyuM che. mArA mananA mANigara ! huM cetana chuM to caitanyadevanA darzana ane kema nathI thatA? mAruM AtamamaMdira kevI rIte ughaDaze ? Atmaghara kayAre khulaze? bahAramAM ja kAyama badhuM thaye rAkhe che to bhedajJAnanI dhArA kayAre pragaTaze ? mArI jAtane oLakhavA bhedajJAnane prayogamAM kaI rIte lAvuM ? jIvanavyavahAramAM tene kaI rIte vaNI lauM? tenA vize Apa kAMIka prakAza pAtharo ne! bAkI to bhedajJAnanI sAdhanAnI vAto mArI vartamAna bhUmikAmAM kevaLa havAmAM goLIbAra karavA jevI thaze. "huM judo chuM, judo chuM evA vicAramAM to nIrasatA jevuM thaI jAya che. A nIrasatA-virasatA dUra karavAno koIka uttama ane saraLa mArga batAvo ne ! 84 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhedajJAnane jIvanamAM vaNavAnI kaLA paramAtmA > vatsa ! bhedajJAnane kevaLa upalaka vAtamAM, korA tArkika vikalpamAM ane bauddhika vicAramAM rAkhe to nIrasatA-virasatA AvI ja jAya ne! tene to jIvananI pratyeka kAyika-vAcika-mAnasika kriyAmAM vaNIne, paradravya-parapariNAma-vibhAvathI bhinnarUpe AnaMdamaya zuddha caitanyasvarUpa AtmAne pakaDavAmAM Ave to ja mIThAzanI ane tRptinI anubhUti thAya. tethI vicAradazAe karI bhedajJAnane nirNayAtmaka bhUmikAe pahoMcADI, daDha karI pratyeka kriyAmAM saMvedanazIla hRdaye tene utAravA prayatna karavo. jema ke bhojana samaye "mAre AhAra karavo che. huM khAuM chuM. mane khAvAnuM sAruM maLyuM. A mIThAI mane anukULa raheze." evo bhAva na thavo joIe. kAraNa ke khAvuM e AtmAno guNadharma nathI. nizcayathI siddha jevo tuM aNAhArI che. mATe bhojana vakhate "A bhojananA pugalo zarIrarUpI saDelI koThImAM paDI rahelA che. deharUpI kANI TAMkImAM pANI utarI rahela che. huM to zarIra-bhojana-pANI badhAthI judo azarIrI ane aNAhArI AtmA chuM. AkAza kayAreya kAdavathI lepAtuM nathI tema huM kadApi tenAthI lapAto nathI ja. nizcayathI huM dehaceSTAne jANI rahyo chuM. kAyace karavI e mAro mULabhUta svabhAva nathI. sUkSmadaSTie atRpta zarIra khAya che, pANI pIe che. mAtA bALakane khavaDAve tema upavAsI evo huM zarIrane khavaDAvuM chuM, pIvaDAvuM chuM. dehanirvAha kriyAmAM mArI cetanAne huM joDI rahyo chuM. zarIra prayojya kartA che. huM preraka kartA chuM. eka to zatrune pIrasavAnuM. temAM vaLI tene anukULa vAnagI pIrasavAnI. vaLI te mAMge teTaluM pIrasavAnuM ane vAraMvAra rojeroja samayasara pIrasavAnuM! dagAbAja zatru evA A dehane roja managamatuM pIrasavA javAnuM kAyamI upavAsI evA mane AkaruM lAge che. prapaMcI zatrunA bhojana samAraMbhamAM-mijabAnImAM mAre kayAM pIrasavA mATe hAjarI ApavAnI AvI ? zarIra khAya ke na khAya. emAM mAre zuM lAge vaLage ? A gaMdhAtA apavitra hADakAnA mALAmAM paDI rahelA ekendriya jIvanA kalevaro garama hoya ke ThaMDA, svAdiSTa hoya ke besvAda..temAM mAre zuM niyate ananyo, na nirve pultaram | jitravyomAmbanenaiva, dhyAyanniti ne nigate (jJAnamAra 2/3,adhyAtmoniSa-rIrU7) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >harakha ke zoka karavAno ? mArA anaMtA bhavonA mA-bApanA kalevaro gaMdI koThImAM-peTamAM padharAvavAmAM zAnuM harakhAI javAnuM ? karmavaza mArI cetanA A tuccha dehaceSTAmAM joDAI rahI che. A upAdhimAM mArI cetanA pharIthI na joDAya to sAruM. A upAdhi jhaDapathI chUTe to sAruM. mAre to mArI cetanAne nija AtamagharamAM joDavI che. A zarIrarUpI vizvAsaghAtI gadheDuM ghaNI vA2 vadhAre khAI jAya che. bhojananA pudgalothI kevaLa dehapudgalo ja tagaDA thAya che, huM nahi. zarIranI tRptimAM mAre tRpta thavAnI bhramaNA zuM rAkhavAnI? mAre enA poSaNamAM kyAM sudhI joDAvAnuM? jema ApelA progrAma mujaba, vIjaLInA sahAre kompyuTara kAma kare che tema anAdikAlIna AhArasaMjJA vagere mujaba mArI cetanAnA sahAre jaDa zarIra khAvA-pIvAnI kriyA karI rahela che. huM to dehakriyAno nirlepa sAkSImAtra chuM. A kriyAmAM mArA AtmAne zuM puSTi, zakti ke tRpti maLe? mane to ratnatrayanA nirmaLa paryAyothI puSTi maLe. zuddha cetanAno khorAka mane kayAre, kevI rIte maLaze?' A rIte bhojana-pANI samaye bhAvanAtmaka stare vairAgyamayarUpe bhedajJAnane vaNI levAmAM Ave to ja tenuM sthAyI pariNAma prApta thAya. AvA bhedajJAnanA parizIlanapUrvaka sAdhu gocarI vAparatA hovAthI sAdhunI gocarI mAMDalI- zokasabhA jevI hoya. jaMgalamAM saMyogavaza potAnA marelA *putranA mAMsane asahya bhUkhanI lAcArIthI khAtA bApa jevI manaHsthiti bhojana-pANI ArogavAnA samaye sAdhakanI hoya. cAlatI vakhate 'huM to zAMta ane sthira AtmA chuM. smazAnanI rAkhano A Dhagalo AmathI tema cAlI rahela che. cAlavuM e mAro svabhAva nathI. dehadharma bajAvavA e to dehanuM kArya che. paramArthathI huM to teno mAtra asaMga sAkSI chuM. chatAM karmavaza A kriyAmAM mArI cetanA joDAI rahI che. zarIra cAle che ane A kSaNabhaMgura zarIrane huM, DrAIvara gADIne calAve tema, vyavahArathI calAvI rahyo chuM. niSkriya evo huM to paramArthathI mArA svarUpamAM sthira chuM. A zarIrane AmathI tema calAvavA mATe mana saLavaLATa kare che. zarIrane calAvavAnI kriyAmAM mArI cetanAne joDavA mATe mana prayAsa kare che. mananA paMDio no harise no kuppe (AcArAMga - 1/2/3) pudgalaiH pudgalAstRptiM, yAntyAtmA punarAtmanA / paratRptisamAropo, jJAninastanna yujyate // ( jJAnasAra dRzyatAM AvazyakaniryuktiH 871 cUrNi - pR. 247) *. samyavaharevAhAra putravattavacce / (prazamati-136) F 30|;) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prayAsane paramArthathI huM kevaLa jANuM chuM. A gadheDAne calAvavAmAM mArI pAvana ceAnAne joDavI e mAruM kAma nathI. emAM mane paramArthathI koI lAbha nathI. azuddha nizcaya nayanI dRSTie karmodaya mArI cetanAne A kriyAmAM parANe joDI rahyo che. vartamAnamAM *karmAdhIna cetanA ApameLe ja udayamAM AvatA karmanA phaLamAM anicchAe joDAI rahI che. huM ane karma-phaLasvarUpa zarIra sAthe rahelA chIe. paNa temAM mAre zuM levA-devA ? zarIraceSTAne ane zarIrane calAvavAmAM anicchAe joDAI rahelI mArI cetanAne huM to kevaLa *jANI rahyo chuM, joI rahyo chuM. kazuM ya karI nathI rahyo. jema peTrolanA mAdhyamathI moTa2 doDe. jema vIjaLInA sahAre IlekaTrIka Trena cAle-doDe. tema mArI cetanAnA sahAre anAdi saMskAravaza A gaMdhAtI gaTara AmathI tema cAle che, doDe che. A haratI-pharatI jelane calAvavAnuM, AmathI tema pheravavAnuM kAma vaheluM pate to sAruM. kyAre AvA kAmamAMthI chUTo thaIza ? kyAre karmanuM devuM pUruM thaze? AvA pArakA tuccha kAmamAMthI kAyamI nivRtti maLe to mArI pariNatine-dRSTine-upayogane nirmaLa karavAnuM sauthI vadhu agatyanuM aMgata kAma cAlu thAya' - AvA jhaLahaLatA AMtara vairAgyathI raMgAyela bhedajJAnano abhyAsa pAramArthika samyagdarzana sudhI AtmAne pahoMcADavA samartha bane. TUMkamAM, bhojana-pANI-nidrA-halana-calana karatI vakhate temAM mamatvabuddhitAdAmyabuddhi varte to tenAthI bacavA tenuM kSaNabhaMgurapaNuM, tucchapaNuM, anAthapaNuM, anAtmapaNuM, asArapaNuM aMtaramAM satata, sahaja ane svataH bhAse tevI bhedajJAnanI jIvaMta pariNati keLavavI. deha, Indriya ke tenA viSayone svapaNe ke mArApaNe na mAnavA. zarIra vagere je kAMI bhogave temAM 'meM bhogavyuM' ema na mAnavuM. dehAdie bhogaveluM bhUlI javuM. pUrvakAlIna abrahmasevananI kadi smRti paNa na karavI. bhojanAdi avasare karmodayathI AvI paDelA anivArya viSayo dehAdi dvArA bhogavAya, temAM karmAdhIna cetanAne joDavI paDe to paNa tyAre dhanya che karmamukta siddha bhagavaMtane, A viSayanA *. svata va samAyanti, rmAnyAravyazatiH / eka kSetrAvagAhena, jJAnI tatra na doSabhAk // ( adhyAtmopaniSat nArUM puchyA mAvAnAM, rtA yitA'pina / nAnumantA'pi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham // (jJAnasAra karma-naiSkarmyavaiSamyamudAsIno vibhAvayan / jJAnI na lipyate bhogaiH padmapatramivAmbhasA || (adhyAtmasAra - rasarUra) zara) +zarU) 87 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogavaTAthI kAyama nivRtta thaI gayA. mULa svabhAve huM temanA jevo ja hovA chatAM vartamAnamAM karmane parAdhIna evI mArI cetanAne IndriyanA viSayomAM mAre joDavI paDe che. AmAM mAre khoTI thavuM paDe che. rAkhanA paDIkA jevA A zarIra, IndriyaviSayo vageremAM kAMI mAla nathI. kayAre AmAMthI kAyamI chuTakAro thaze?'- Ama udAsInabhAve temAMthI pasAra thaI javuM. Ama karmajanya bhAvomAM jalakamalavat nirlepa rahIza to IndriyaviSayo tane bAMdhI nahi zake. te mATe 'mULabhUta svabhAve huM to A badhAthI judo zuddhAtmA chuM evo badhethI virakta amRtamaya upayoga jAgRta rAkhavo. tenAthI karmanA kacarA sApha thaI jaze. dehAdi dvArA thatI je je kriyAmAM cetanAne karmavaza thaI joDavI paDe tyAre 'huM to AtmA chuM. mAre AtmArUpe rahevuM che. zarIrarUpe rahevuM nathI. IndriyarUpe jIvavuM nathI. manarUpe pariNamavuM nathI. karmasattAnuM ramakaDuM banavuM nathI. AtmabhAna bhUlIne, caitanyasvabhAva visarIne A badhA nATakanA judA-judA rola bhajavavAnA kayAre baMdha thaze? huM kayAre ekameva AtmArUpe paraNamI jaIza ?'- A rIte bhIMjAtA hradayathI bhedajJAnane pratyeka kriyAmAM vaNI levuM. to nIrasatA nahi Ave. te ja rIte zayana kriyA pUrve 'A zarIra khAya che, pIe che, doDe che, thAke che ne sUI jAya che. UMgha e zarIranI AvazyakatA che, mArI nahi. AtmA kadi UMghato nathI. AtmA to sadA jAgRta che, jJAnadarzanasvarUpa upayogamAM AtmA to jAgI rahyo che. nidrA mArA svabhAvamAM ja nathI. to mAre zA mATe zarIranI sAthe sUI javuM ? *huM to jAgato ja rahuM. A jaDa zarIra sUvA mATe pravRtti kare che. snehavaza mAtA bALakane sUvaDAve tema karmavaza thaIne huM za2I2ne sUvaDAvuM chuM. zarIrane sUvaDAvIza nahi to te baLavo ka2ze. tethI lAcArapaNe mArI rANItulya cetanA dharmasAdhanabhUta kAyAdAsIne sUvADI rahI che. potAnI sevAthI khuza thayelI advitIya akhaMDa saubhAgyavaMtI rAjarANI pAsethI 'mane havA vIMjhIne, gIta saMbhaLAvavA dvArA tame roja sUvADajo' evuM vacana meLavanAra vidhavA dAsIne vacanabaddha thayelI rANI roja udAsInapaNe sUvaDAve tevI kaphoDI hAlatamAM *. 88 'zuddhaM brahmeti saMjJAnasudhAkuNDasamAplutAH / dhautakarmamalA: santo nivRti paramAM zritAH / / ( adhyAtmabindu 2 / 24) nArada ArA vidhvaM / (nizIyamASya kare03/%0..mA. 3283) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivArya evA sarvaghAti darzanAvaraNanA udayathI mArI cetanA mahArANI mUkAyela che. puruSArthathI ke buddhi dvArA dUra nivArI na zakAya tevI A paristhitine rAjA evo huM udAsIna bhAve mAtra jANI rahyo chuM. temAM bhaLavuM, rAjI thavuM e mAruM kAma nathI. A upAdhi na AvI hota to huM mArI cetanA mahArANI sAthe nijagRhamAM kevI mastI karato hota? paNa AmAM mAre khoTI thavuM paDe che. teTalo mAro amUlya samaya nirarthaka barabAda thAya che. paNa zuM hamaNAM ne hamaNAM ja zarIrane sUvaDAvavAmAM mArI cetanAne joDavI jarUrI che? zuM daza-paMdara miniTa moDuM karuM to nahi cAle? kAyAdAsInA kAmamAM mArI cetanA mahArANIne joDavAnI ATalI utAvaLa zuM che ? evI utAvaLa karavAmAM mane to nukazAna ja che ne ? lAva thoDI vAra prabhubhaktimAM, jinavacanasmRtimAM, svarUpAnusaMdhAnamAM joDavA dvArA cetanAne mArI pAse rAkhuM. thAkelI-rIsAyelI kAyA ADI paDe to ya cetanAne prabhusmaraNamAM, zAstranA punarAvartanamAM joDI rAkhuM. Ama paNa kAyAdAsI to dharmasAdhana ja che ne ! cetanArANIe bhale kAyAdAsIne vacana ApyuM hoya. meM (AtmAe) to tene vacana nathI ApyuM ne ! zuM tAkAta che kAyAdAsInI ke mArI sAme e mAthuM UMcakI zake ke mane bAMdhI zake ? -kAyAne nidrAdhIna karAvavAmAM karmavaza cetanA dhakelAya to paNa abaMdhadazA pragaTa karavA dvArA 4-5-6-7 guNasthAnake TakI rahevAno apramatta puruSArtha asaMga jAgRtabhAve mAre cAlu ja rAkhavAno che. nidrAnI asaramAM mAre AvavAnuM nathI. kAraNa ke zarIranI nidrApravRttithI huM to judo ja chuM ne! temAM bhaLI na javAya te mATe mAre to sadA sAvadhAna ja rahevAnuM che. kAraNa ke *AtmA jAge, je AtmAmAM jAge AtmA vaDe jAge, AtmAne jagADe, AtmA mATe ja jAge tenI kAyA, Indriya, mana vagere badhuM ja sUI jAya che, te svayaM bahAramAM marI jAya che ane tenI vivekavihIna ma puruSArekha sArtho sapA ra | tatte saivameveda vanimyo vavettaram | (yogazAstra 2/rU-vRtti-47) viSayANAM tato bandhajanane niyamo'sti na / ajJAtinAM tato vaLyo, jJAtinAM tuM varlDavat | (dhyAtmisAra - ra4) suttA umu, munino sayA jJAti | (savAra-zarUA?) hai. AtmanyevAtmanaH kuryAt yaH SaTkArakasaGgatim / vaDavivezvarasyAsya vaiSacce kamaLanItuM che (jJAnasAra-21/7) 89 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSamatA vilIna thAya che. tathA je AtmAmAM sUve tenI kAyA, Indriya vagere kAyama jAgatI hoya. UMghamAM paNa teno hAtha macchara uDADavAnuM, hoTha babaDavAnuM, zarIra ALoTavAnuM, mana svapra jovAnuM kAma kare ja rAkhe che." A rIte bhAvanAmaya AtmapuruSArthapreraka bhedajJAnano abhyAsa thAya to AtmAnuM kAma thAya. temaja kapaDA paheratI vakhate "zarIra kapaDA pahere che. huM zarIrane kapaDA paherAvuM chuM. sUkSma dRSTithI vicAravAmAM Ave to dehane vastradhAraNa karAvavAmAM mArI cetanAne joDI rahyo chuM. sUkSmatara dRSTie samajuM to karmAdhIna cetanA A kriyAmAM joDAI rahI che. haju paNa sUkSmatama dRSTikoNathI vicAruM to potAnA ja svarUpamAM rahelI mArI cetanAnA mAdhyamathI zarIra kapaDAne paherI rahela che. paNa huM to kevaLa teno udAsIna sAkSImAtra chuM. e kapaDA mArA nathI. huM zvetAMbara ke digaMbara nathI. paNa jJAnAMbara chuM, cidaMbara chuM. AtmajJAna-bhedajJAna-vivekajJAna e ja mAruM kharuM vastra che. bAhya vastrathI zarIranI zobhA che. jJAnavastrathI AtmAnI zobhA che. nirmaLa jJAna thakI mArI zobhA Take che, vadhe che. zarIra bhale bAhya vastra pahere. huM to mAruM jJAnavastra dhAraNa karuM' - Ama bAhya vastrAdi saMga hovA chatAM paNa aMtaHkaraNamAM bAhya kriyAthI niHsaMgapaNe- bhedajJAna karavAmAM Ave to vairAgyAdi pariNAma javalaMta bane, nirvikalpadazA pragaTe ane paranimitte karmabaMdha thAya nahi. UlaTuM karmanirjarA puSkaLa thAya. zaucakriyA samaye "A dehadharma che. A kriyAthI mane koI ja lAbha nathI. A kAma mAruM nathI. zarIra maLa-mUtranuM visarjana karI rahela che. karmodaya parANe te kriyA karAvavAmAM mArI cetanAne joDI rahela che. vyavahArathI karmane paravaza evo huM vartamAnamAM zarIrane maLavisarjana karAvI rahyo chuM. mArI cetanAnA sahAre zarIra maLavisarjana kare che. mAre temAM koI levAdevA nathI. mArI pariNatimAM anubhavAto rAga-dveSa-ajJAnano kacaro huM kyAre dUra karIza? zarIrano kacaro chUTo paDe che. zarIra jAte ja azucimaLathI alaga paDI jAya che. huM jyAre rAgAdithI judo thaIza? mArAthI vibhAva pariNAmo kayAre kharI paDaze ? zarIranuM maLa-visarjana kAma thAya A. aMta:karaNaniHsaMgI bahi:saMgIva ceSTate / chAyAvat nirvikalpo'sau karmaNA nopalipyate // (dhyAnadIpikA 187) 90 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mAruM karmamalavisarjananuM kArya kyAre thaze ? zarIra bhale enuM kAma kare. huM mAruM kAma karuM. mAruM kAma che samabhAve A dehaceSTAne jovAnuM ne ema karatAM karatAM karmano kacaro dUra karI mArA svarUpamAM sthira thavAnuM. pArakAnA kAmamAMthI huM kyAre chUTo thaIza ? zarIranI viSTA sApha karavAmAM mArI cetanAne joDavI paDe e mArA mATe kalaMka che. mArI lAcArI che. AmAM joDAvuM-rokAvuM mArA mATe vAstavamAM nakAmuM che. AmAM jarA paNa khoTI thavA jevuM nathI. huM to AtmArthe jIvana jIvavA mAguM chuM. A kAma pate ke tarata ja AtmakalyANa mATe vakhata gALavo che. deha-gaTaranI gaMdakI sApha karavAmAM mAruM kazuM ja hita nathI.' Ama bhedajJAnane AtmakalyANanI bhAvanAnI sAthe vaNI levAmAM Ave to nIrasatA na Ave. ApameLe vahetA pavanathI pAMdaDu hale ke noTabukanuM pAsuM palaTAya te samaye 'huM halAvuM chuM' tevI buddhi thatI nathI. paraMtu 'pavana halAve che, pAMdaDu hale che, pAnuM palaTe che. huM to sAkSImAtra chuM' ema bhAse che. barAbara e ja rIte hAthathI noTabukanuM pAnuM palaTAya tyAre paNa 'hAtha pAnuM palaTAve che. pAnuM palaTAya che. huM to A kriyAno asaMga sAkSImAtra chuM. A kriyA karanArathI huM judo chuM.' ema aMdaramAM svataH lAgavuM joIe. A rIte dehathI, IndriyathI, manathI thatI tamAma kriyAmAM bhedajJAna sahaja rIte sphurAyamAna thAya to bhedajJAna pariName. ghaDo AmathI tema halanacalana kriyA kare che. paNa ghaDAnuM lAla-pILuM rUpa halana-calana karatuM nathI. kAraNa ke guNa niSkriya che. tema zarIra AmathI tema doDadhAma kare che, kriyA kare che. jJAnasvarUpa AtmA kAMI doDato nathI. je rIte ghUmatA paMkhAnuM pratibiMba arIsAmAM paDe tyAre ArasIno eka paNa aNu kaMpato nathI, ghUmato nathI. te rIte AkhA jagatane jANavA chatAM, vibhAvapariNAmonuM vedana karavA chatAM, saMkalpa-vikalpane dekhavA chatAM paNa jJAna to akaMpasvabhAvI ja che. jJAnamaya AtmA sthirasvabhAvI che. cauda rAjalokamAM kaMpa-prakaMpabhUkaMpa thAya to ya ekeya Atmapradeza kaMpe nahi. AvA akaMpa AtmasvabhAvane oLakhe, pakaDe, zraddhe, anubhave te zAMta ane sthira bane. nirvikalpa AtmasAkSAtkAranI dizA tenA mATe ughaDatI jAya. e ja rIte bolatI vakhate 'jIbha bole che. huM jaDa evI jIbhane sayogadazAyAM pradezAvacchedenA'sthiratve'pi jJAnAvacchedena tvAtmanaH sthiratvameveti dhyeyam / 91 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolAvuM chuM. mArI cetanAnA sahAre jIbha bolI rahI che. huM to niSkriyasvabhAvavALo chuM. vagara prayojane mArI cetanAne bolavAmAM joDavI nathI. mArA zAMta ane sthira svarUpane pragaTa karavAmAM paraMparAe paNa nimitta bane to ja mArA upayogane bolavAnI kriyAmAM joDavo che. arihaMtane mAnya hoya tevuM jIbha pAse bolAvavuM che. mArAthI bhinna evA deha, Indriya vagerenI pravRttimAM mAre AMdhaLA, baherA ane mUMgA banI javuM che. mAre zarIra, Indriya ke manane bolAvavA nathI ke tenuM kazuM sAMbhaLavuM nathI. Indriya ke mana zuM kahe che ? te dhyAnamAM levuM nathI. AtmabhAna ane Atmaci gumAvIne thatA koI paNa kAmamAM mArI cetanAne joDavI nathI. AtmabhAna ane Atmaruci vagaranA tapa-tyAga vagere paNa vara ane kanyA vagaranI jAna jevA che. mATe te gumAvIne kayAMya cetanAne phelAvavI nathI. mAre to AtmAne sAMbhaLavo che. AtmAnuM sAMbhaLavuM che. AtmAne saMbhaLAvavuM che. mArA AtmAne saMbhALavA ane samajAvavA mATe A jIbha bole te rIte te kAmamAM mArI cetanAne joDavI che. mAre to vItarAga sarvajJa bhagavaMtanuM kaheluM karavuM che. temaNe cIMdhela mArge mArI cetanAne joDavI che. prabhunI thApaNarUpa A deha-Indriya-manane prabhunA rAhe calAvavAmAM mArI cetanA joDAya temAM huM rAjI chuM. jo ke e paNa mAruM mULabhUta svarUpa to nathI ja. paraMtu mULabhUta asaMga AtmasvabhAvane pragaTAvavAnuM sAdhana che. maulika nirlepa AtmasvabhAvamAM pahoMcavuM-TharavuM e ja mAruM mukhya dhyeya che. A dhyeyamAM aMtaraMga pariNatine sthira karI AtmabhAnapUrvaka jinokta ArAdhanAmAM mArI cetanAne-upayogane joDI vahelI take mAre nijasvabhAvamAM TharavuM che" - A rIte nijasvabhAvamAM TharavAnA lakSanI sAthe "bola-bola karavuM e mAruM svarUpa nathI' - ema bolavAnI kriyAthI bhedajJAna karavAmAM Ave, aMtaramAM bhASaNakriyAthI chUTA paDavAmAM Ave to bhedajJAna phaLasAdhaka bane ane pariNAma pAme. nirvikalpa zuddha AtmA chuM'- evA korA zabda ke upalaka vicArathI kAMI kAma na thAya. tevI anubhUti thAya to ja vAstavika svIkRti thAya. AtmAno vicAra karatI vakhate vicAra karavA e mAruM svarUpa nathI ke mAruM kArya nathI. huM to nirvikalpa tattva chuM. sAmAnyathI jyotiSI amIra A mAtmapravRttAvanA : parapravRtti vadharAncamU: I (31dhyAtmoniSat - kAra) 92 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasanuM bhaviSya bhAkhe paNa pote amIra thAya nahi. tema mana game teTalo AtmA mATe vicAra kare paNa mana kadApi AtmA bane nahi. manathI huM judo chuM. mana vicAra kare che. mana saMkalpa-vikalpa kare che. mananI A doDadhAmathI huM to judo chuM. dharmAstikAyanA sahAre vAhana AmathI tema doDadhAma kare che, pANInA mAdhyamathI mAchalI chaLa-kUda kare che tema mArI cetanAnA sahAre manamAM saMkalpa- vilpanI doDadhAma cAle che. mAre tenI sAthe zuM levAdevA ? huM to mArA svarUpamAM chuM. mArI sAthe rahetA, mArA caitanyapaTa upara patharAtA-phelAtA manojanya saMkalpa-vikalpane huM to kevaLa jANuM chuM. saMkalpa-vikalpa mAro svabhAva nathI. mananA saMkalpa-vikalpane jANavAmAM mane koI lAbha nathI. mAre to vikalpane jANanAra nirvikalpa dhruva caitanya svarUpa AtmAne jANavo che. vikRtizUnya vikalparahita cinmAtra svarUpa AtmA e ja huM chuM."- Ama dIrghakAlIna bhedajJAna dvArA potAnA upara AvI javAmAM Ave to bhedajJAna pariName ane jaDa-cetananA paraspara asaMkramAtmaka camatkAranA pratika tarIke potAnuM pUrNa avikArI zAzvata paramottama AtmasvarUpa dehadazAmAM ya bhAsavA lAge. vatsa ! jema dAdarAnA sahAre mANasa caDa-utara kare che, dAdaro caDautara nathI karato. dAdara to sthira che. tema AtmAnA sahAre zarIra, Indriya, mana vagere doDadhAma kare che. *AtmA kAMI enA kAraNe doDa-dhAma karato nathI ke zarIrAdine doDa-dhAma karAvato nathI. dehAdinI doDadhAmamAM AtmAne harakha-zoka zAno ? AtmAnuM mULabhUta jJAnasvarUpa to atyaMta zAMta ane sthira che. dAdara mANasanI caDavAnI ke utaravAnI kriyA nathI jANato, kAraNa ke te jaDa che. jyAre AtmA zarIrAdinI pravRttine jANe che. kAraNa ke te cetana che. ATalo ja ahIM taphAvata che. paga cAle che. hAtha lakhe che. kAna sAMbhaLe che. zaktigraha mujaba, zabdasaMketAnusAra, pUrva saMskArane AdhAre mana saMkalpa-vikalpa kare che. AtmA .. ciraM bhedAbhyAsAdadhigatamidAnIM tu vizadam / varSa pUrNa brahma yuvakRtima dhruvamaham (madhyAtmavi. kaccha) - mithoyuSArthanAsaMmema ! vinmAtraparimena, vivAnumUyate | (jJAnasara - 247) *. nAda punamavAnAM, vartA vAratA ra ra | nAnumattAdhi tyatmijJAnavAna sidhyate tham ? | (adhyAtmopaniSat - rarU6) 93 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhuM kevaLa jANe che. AMkha jovAnI kriyA kare che. anAdinA abhyAsa mujaba, pUrvanA saMskAra anusAra mana temAM paNa saMkalpa-vikalpa kare che. zubhAzubhaparyAyamaya mana AtmAnI cetanAnA sahAre AkuLatA-vyAkuLatA, rati-arati, rAga-dveSa, kleza-aMkaleza kare che. AtmA tene paNa kevaLa jANe che. dAdarA upara, dAdarAnA AdhAre vAMdarA kudAkuda kare tema AtmAmAM, AtmAnA caitanyanA sahAre manamAMkaDu AmathI tema kudAkuda kare che. AtmA to tene paNa mAtra jANe che. kAraNa ke AtmA cetana che. dAdaro vAMdarAne jANato nathI. kAraNa ke te jaDa che. trividha gArava ane AhAra, bhaya, maithuna, parigraha saMjJAne paravaza baneluM mana AkuLatAthI anekavidha saMkalpavikalpanI ceSTA kare che. mananI A ceSTAne jotAM-jotAM temAM asAvadha AtmA lIna bane che, avivekI AtmA temAM ekarasa bane che. tethI anAdi kALathI vibhAvadazA cAlI rahI che. . AtmA adhIro banIne, potAnuM svataMtra astitva bhUlIne, mananI doDadhAmamAM bhaLavAnI bhUla na kare ane manathI chUTo paDIne dhIrajathI upayoga rAkhe to bahu ja AsAnIthI AtmAne khyAla AvI jAya che ke tuccha vAsanAbhUkhyuM atRpta malina mana kusaMskArone lAvavA-daDha karavA satata mathAmaNa kare che. basa ATaluM ja samajAI jAya to bhedajJAnano dAMDo laIne AtmA Ubho rahe ane vikalpavAMdarAne trAsa pamADe, manamAMkaDAne bhagAve. jarUra che mAtra AtmAne jAgavAnI. bhedajJAnanA mAdhyamathI AtmA jAge to saMkalpa-vikalpa bhAge, rAga-dveSa bhAMge. "mArA caitanyapaTa upara have A vikalpavAMdarA nathI ja joItA ema aMtaramAM lAgavuM joIe. jo ke A paNa che to vikalpa ja. paNa- eka kAMTo kADhavA bIjo kAMTo lAvavo paDe tema vyavahAradazAmAM rahelA sAdhake aprazasta vikalpa vAMdarAne kADhavA prazasta vikalpa lAvavo paDe. tema chatAM "vikalpa nathI joItA- AvA vikalpanI pAchaLa UbhI rahelI AtmagrAhI aMtaraMga nirmaLa pariNati ja saMkalpa-vikalpadazAne khalAsa kare che. vatsa ! tArA pArthiva deha upara mAtra nAnI kIDI-mAkhI-makoDA-mAMkaDa doDadhAma kare to tuM raghavAyo banI jAya che ane tene haTAvavA prayatna kare - prathamato vyavahAranayaricatoDagumavivAnivRttipo bhava | zubhavikalpamayavratasevayA harati kaNTaka eva hi kaNTakam / / (adhyAtmasAra 11/15) 94 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. to pachI tArA caitanyadeha upara saMkalpa-vikalpa-vAsanA-rAga-dveSa... AvA bhayaMkara rAkSaso doDadhAma kare che to ya tuM raghavAyo kema banato nathI? pArthiva deha upara lohIbhUkhyA ekAda maccharano DaMkha thatAMveta tuM jAgI jAya che ane caitanya deha upara vibhAvadazA-vikalpadazArUpa prANabhUkhI rAkSasI julama macAve che chatAM tuM UMghato kema che ? tuM A badhAthI judo che to judo ja rahe ne ! temAM ja tAruM kalyANa che. saMkalpa-vikalpa, smRti-kalpanA, AzA-ciMtA, gamo-aNagamo, AkuLatAvyAkuLatA, yojanA-krama, ISTAniSTa abhiprAya, saMjJA-saMketa.... A badhA ja mananA guNadharmo che. te badhA zuddhAtmAthI to bhinna ja che. paryAya jagata pratye pUrNatayA udAsIna, taTastha, madhyastha, niSpakSa banI jA. vatsa ! pArakAnI A mokANa tArA gharamAM na ghAlato. ghUsI jAya to -bhedajJAnanI kaDIyALI DAMgathI tene bhagAvaje. Indriyajagata, manojagata, dehajagatathI tuM judo ja che. to judo ja rahe ne! zA mATe AtmabhAna bhUlI temAM sAme cAlIne bhaLI jAya che ? jema Adhunika vijJAnanA siddhAnta mujaba, pANImAM mIThuM-khAMDa ane lIMbu nAMkhavAmAM tyAre sAMyogika sarabatamAM pANInA paramANu, mIThAnA paramANu, khAMDanA paramANu ane lIMburasanA paramANu judA ja che. alagaalaga svarUpe ja rahelA che. sAthe rahevA chatAM teo potapotAnA svataMtra svarUpamAM ja rahelA che. te paramANuo ekabIjAmAM bhaLatA nathI tathA teonI halana-calana vagere kriyA paNa judI-judI ja hoya che. chatAM sarabata pInAra vyaktine temAM mizraNanI-ekIkaraNanI bhrAnti Indriya-mananI avivekazaktinA kAraNe UbhI thAya che. tema karma, zarIra, Indriya, mana ane AtmAA badhA ekakSetrAvagAhI che. paraMtu AtmA karmarUpe ke karmanA kAryasvarUpa zarIrAdirUpe kadApi pariNamato nathI. kAraNa ke AtmA, karma, zarIra, Indriya vagere maulika rIte ja, mULabhUta svarUpe ja judA-judA padArtha che. te darekanI kriyAo judI judI che. jema ke hAtha moDhAmAM koLIyo mUke che. dAMta cAvavAnuM kAma kare che. mevasaMvivona... vilati kila yo moharAjAnuvRttim / (adhyAtmabindu 1 / 32 ) eka kSetrasthito'pyeti, nAtmA karmaguNAnvayam / tathAbhavyasvabhAvatvAcchuddho dharmAstikAyavat // (adhyAtmasAra ** - ?8046) pa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIbha svAda levAnuM kAma kare che. mana anukULatA-pratikULatAnA saMkalpavikalpa kare che. mananA saMkalpa-vikalpane jANavAnuM kAma AtmA kare che. A badhI kriyAo alaga-alaga che. kriyA karanArA paNa judA-judA che. sAthe rahevA chatAM te dareka potapotAnA svarUpamAM rahela che. potAnA svarUpane choDIne koI paNa padArtha bIje kayAMya rahI zakato nathI ke paradravyanuM kAma karI zakato nathI. paraMtu sAthe rahevAnA lIdhe tenI bheLaseLa karAvavAnuM, temAM ekatAnI brAnti UbhI karAvavAnuM kAma mithyAtva karAve che. mithyAtvanI ugratAthI pariNati-vRtti-lakSa-upayoga AtmA tarapha jatAM nathI. mithyAtva maMda paDe to "huM koNa? mAruM vAstavika svarUpa zuM?' eno vicAra Ave. potAnA tarapha dRSTi jAya. mithyAtva kAMI AtmAnuM svarUpa nathI, svabhAva paNa nathI. mithyAtva to che AtmAnI eka vizeSa avasthA, malina paryAya. vibhAvapariNatio paNa AtmAnI ja dazA-paryAya-avasthA che. te badhAnI sAthe rahevA chatAM ya AtmA tenA svabhAvane dhAraNa karato nathI. caitanyasvabhAvane sarvathA choDato ja nathI. saMsArI jIva lokhaMDanA goLA jevo che. vibhAva pariNAmo agni jevA che. agni ane lokhaMDano goLo eka-meka tanmaya banI jAya che. tema "A purANa puruSa sva-paranA vAstavika vibhinna svarUpanI sAcI samajaNa na hovAthI potAnAmAM vAraMvAra kartutva-bhoitvanuM AropaNa karI vibhAvapariNAmothI pariNamI jAya che. paraMtu agni e lokhaMDanA goLAno svabhAva nathI. tema rAgAdi pariNAmo paNa jIvano svabhAva nathI. A hakIkatane satata najaranI sAme rAkhavA dvArA, vikRtadazAmAM-malina pariNAmomAM-vibhAvabhAvomAM na bhaLavA dvArA tene nirmULa karavAno apramatta puruSArtha upADavo te ja to bhedajJAnanI sAdhanAnuM mukhya prayojana che. "rAgAdi vibhAva mArA nathI ja' evuM aMtaramAM lAge to te chUTI ja jAya. aMte chUTI ja jAya. ane jIva kevalI bane. *. svasvarUpe sarvo'pi vasati, anyasyA'nyatra vRttyayogAt / (AnuyogadvAra sUtra-4-manadhAravRtti pR. 2016) . ajJAnato mudritamasaMvitti: vinIyaM puruSa: purA: | parAtmanostattvamavidyAna: rustRtvamAtmavRt prayu || (adhyAtmavavuM 4/) 96 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema eka reDIyo moTethI vAgato hoya te ja vakhate bAjumAM TeparekorDara paNa vAge che. TI.vI., cenala ane viDiyono avAja paNa te ja samaye cAlu hoya che. eka ja sthaLe, eka ja samaye alaga-alaga prakAranA avAja karavA chatAM teo ekabIjAthI DisTarba nathI thatA. tema zarIra, Indriya, mana ane AtmA potapotAnI alaga-alaga kriyA karavA chatAM ekabIjAthI aDacaNa pAmatA nathI. A hakIkata khyAlamAM hoya to zarIramAM tIvra azAtAno udaya hoya tyAre paNa AtmA cidAnaMdamAM masta rahI zake. bhedajJAnanI pariNita dvArA AvI avasthAe pahoMcI zakAya che. AvI dazAmAMthI pasAra thaIne kevalajJAnane prApta karanArA kevalajJAnI arIsA jevA banI jAya che. tamAma dravya-guNa -paryAyanuM temAM pratibiMbamAtra paDe che. paraMtu lokhaMDanA goLAnI jema te parapariNAme pariNamatA nathI. basa A avasthAne pragaTa karavAnuM lakSa rAkhI, 'karmajanya tamAma kriyAvibhAva pariNAmo mAruM svarUpa nathI, ghaNI vAra tevI bhojana-zayanAdi kriyA vagere thaI. have to hada thaI. temAM mArI cetanAne joDavAnuM kyAre baMdha thaze? rAgAdinuM vedana karavAmAM paNa ghaNI vAra mArI cetanA joDAI. paNa te mAruM mULabhUta svarUpa nathI. te mAtra jaMjALa che. mAyAjALa che. te kyAre baMdha thaze ? mArA zuddha caitanya svabhAvamAM kayAre kAyama mATe vizrAnta thaIza ?' Ama saMvedanazIla hRdaye bhedajJAnano abhyAsa thAya to bhedajJAna sahaja banatuM jAya. bAkI DahApaNathI AtmA ane deha-Indriyamana-rAgAdine judA bole-mAne paNa varte kevaLa nirdhvasapaNe mahAmohamAM, poSe kevaLa dehAdhyAsAdine, to te ghora mithyAtva ja jANavuM. TUMkamAM, jema mAthA uparathI paMkhIo pasAra bhale thAya paNa mAthAmAM mALo bAMdhe te na cAle. tema daDha karmavaza "anivArya rAgAdi pariNAmo ke saMkalpa-vikalpo tArA caitanyapaTa uparathI vartamAnadazAmAM mAtra pasAra bhale thAya paNa caitanyapaTamAM ghara karI na jAya tevI AtmajJAnagarbhita jhaLahaLatI vairAgyadazA keLavaje. to tuM baMdhAIza nahi. dIvAla upara athaDAto mATIno koro piMDa coMTI jato nathI, bhInI mATIno piMDa coMTI jAya che. tema virakata AtmAne karma vaLagatA nathI. rAgIne karmo vaLagI kammANi balavanti hi / (uttarAdhyayana 25/20 ) virattA u na laggaMti jahA se sukkalagolae / ( uttarAdhyayana 25/43) 97 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe che. karmajanya pariNAmomAM aMtaraMga vRtti bhaLI jAya to rAgAdi ghara karI jAya. anAdi kALathI Ama ja thatuM AvyuM che. - have A bhUlanuM punarAvartana na thavuM joIe. have cittavRttinuM parivartanaparimArjana thavuM joIe. kaThapUtaLInA khelamAM nAcavAnI pravRtti karavA chatAM pUtaLIo karmathI baMdhAtI nathI. tema kriyA karavA chatAM dehadhArI AtmajJAnIo karmathI baMdhAtA nathI. A hakIkatane lakSamAM rAkhI *karmajanya tamAma kAyikavAcika-mAnasika kriyA, zubhAzubha bhAvomAMthI pasAra thatAM thatAM temAM vRtti pesI na jAya, bhaLI na jAya te rIte pratyeka kriyA-vibhAvapariNAma-vikalpa pratye udAsInatA keLavAya ane AtmA pakaDAya tema bhedajJAnanuM parizIlana karavuM. dhULa uDe te samaye koI AMkha na khole, nAke kapaDuM DhAMkI de ane gharamAM pesI jAya. tema rAgAdi vibhAvadazAnI dhULa uDatI hoya te samaye bahirmukhadaSTi baMdha karI manovRttirUpa nAka upara bhedajJAnanuM kapaDuM DhAMkI, jJAtA-daSTAbhAvanA sahAre tArA AtamagharamAM pesI jaje. kAma-krodhAdi vibhAvanA nimitta svarUpa vijAtIya tattva vagere sAme na jotAM, bhedajJAnanA sahAre tenAthI pUMTha karI, asaMga sAkSIrUpa AtmasvarUpa tarapha najara karaje. to rAgAdithI tuM chUTo paDato jaIza, dUra thato jaIza. basa ATaluM ja tAre karavAnuM che. pachI "rAgAdi mane kema satAve che ? e prazna Ubho ja nahIM thAya. Ama to tuM mahAbuddhimAna che. keTalAyanI samasyAnA samAdhAna Ape, ukela batAve ane samasyA nirmULa kare evI tArI buddhi che. bIjAne tuM samasyAmukta karI zake che enuM kAraNa e che ke e samasyA tArI nathI, pArakI che. te samasyA pArakI hovAthI temAM tuM bhaLI nathI jato, ane ethI samasyA tArI buddhine kuMThita karI zakatI nathI. A rIte tArI buddhi svastha rahevAthI tuM pArakI samasyAnuM nirAkaraNa karI zake che. basa e ja rIte tArA caitanyapaTamAM pragaTa thatA rAgAdine vikalpAtmaka bhedajJAna dvArA tuM pArakA mAna. vicAradazArUpa bhedavijJAnanA mAdhyamathI tuM tenAthI judo paDI jA. nirNayAtmaka bhedajJAnanA sahAre tArI jAtane tenAthI *. dAruyantrasthapAJcAlInRtyatulyAH pravRttayaH / yonino naiva vAdhA, jJAnino tortina: I (adhyAtmoniSa - 2/33) 98 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaga tAravI le. saMvedanAtmaka-pariNatisvarUpa bhedavijJAnanA prabhAve tuM satata tenAthI dUra-sudUra jA. dhyAnasAdhanA ane jJAta-daSTA-sAkSIbhAvanA AlaMbanathI tuM tArA mULasvarUpanI najIka jA. to tArI daSTine rAgAdi kuMThita nahi karI zake. pachI saghaLI samasyAonA samAdhAna ane ukela maLI jaze-ema nahi, tamAma samasyAo ApameLe hala thaI jaze. A hakIkatane lakSamAM rAkhIne vatsa ! cAlyo jA jIvaMta bhedajJAnanI sAdhanAnA pAvana paMthe. tenA mAdhyamathI jhaDapathI mokSe pahoMcI jaIza. bhedajJAnasvarUpa -vivekajJAnanI pariNati e ja mokSa che ema samajaje. A. vive movaDyo | (vArA cU-zaol?) . 99 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI karUNa durghaTanA he dInadayALa ! ApanI ajaba-gajabanI vANI sAMbhaLIne eka vAra to prabaLa utsAha jAgI jAya che ke have rAgAdithI pUre pUrI rIte judA paDI ja javuM che. paNa A utsAha Takato nathI. samaya pasAra thAya che ane joma osarI jAya che, bhAvanAmAM oTa AvI jAya che. Ama ne Ama atyaMta dArUNa evA bhavasAgaramAM bhaTakatAM bhaTakatAM anaMta kALa vahI gayo. haju sudhI AtmAnuM kAma kema na thayuM ? A udvega manane kAyama korI khAya che. na IcchavA chatAM bahAranuM badhuM ja ApameLe thaye rAkhe che. ane IcchavA chatAM aMdaranuM kazuM thatuM nathI. A te kevI vicitratA ! prabhu! samasyA mArA pakSe che. ApanA pakSe nathI. tethI Apane huM zuM kahuM ? mArI potAnI avaLacaMDI jAtane ja have samajAvuM. he Atman ! zuM haju bhavabhramaNanuM duHkha nathI lAgyuM ? zuM haju paNa paribhramaNanI ruci che ? hajI paNa zuM janma-maraNa karavA che ? AnaMdamaya AtmasvarUpa jANyA pachI paNa zuM kAma-krodhAdi vibhAvanI ja ruci che? zuM haju paNa AtmAnI alaukikatA-apUrvatA-anaMtatA haiyAmAM nathI vasatI? caitanyanuM kArya karavuM te ja zuM tArI pharaja nathI? eka bhava to AtmA mATe kADha. zarIra ane tenI anukULatA mATe, rAgane poSavA mATe anaMta bhava kADhyA, anaMtA ujaLA saMyogone gumAvyA. to have A eka bhava AtmA mATe to kADha. "A ja karavA jevuM che" ema nakkI karavA chatAM purUSArtha kema thato nathI ? zuM mArA nirNayamAM khAmI che ? zuM haju bahAramAM kyAMka ruci che ? che zuM ? "A ja karavA jevuM che'- ema bhAvanA to hatI ne ! to pachI kayAM aTakayo chuM? kema bIje rokAyo chuM? bIje arerATI kema nathI thatI ? kSaNe kSaNe tArI ciMtA-saMbhALa karIza to rIbAmaNa bharelA anaMtA bhavo TaLaze. Atman ! badho avasara AvI gayo che. tuM tAruM sAdhI le. tAro samaya nakAmo na gumAvIza. tAruM bhaluM karI le. karavAnuM aMtaramAM che. 4. jJAnI tasmAd bhavAmbhodhernityodvigno'tidAruNAt / tasya saMtaropAyuM, sarvatnane vahAlata || (jJAnasAra - rara :) 100 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAramAM kema doDadhAma kare che ? karavAnuM to bIjuM ja che. to huM A zuM laIne beTho chuM? ciMtana samaye, bhedajJAnanA parizIlanamAM "A zarIra ne A huM AtmA enAthI judo"--evo vikalpa Ave che. paNa emAM AtmA kyAM maLe che? AtmA judo che to badhAthI judo kevI rIte thAya? "AtmA badhAthI judo che' ema bolavA chatAM, samajAvA chatAM, nirNayamAM AvavA chatAM zarIra ane vibhAva vagerenI sAthe bhego kema thaI jAuM chuM? judA AtmAne badhAthI judo pADyA vinA aMtaramAM vAstavika zAMti kaI rIte maLaze ? aMtaramAM A je karmajanya zubhAzubha vikalpanI hAramALA che te paNa AkuLatA ja che. ane tenAthI paNa chUTavuM e ja mArga che.' - evI ApanI vAta prabhu ! huM samajuM chuM. paNa tenAthI kaI rIte chUTuM ? "zarIra ane rAgAdithI huM judo chuM."- evA zubha vikalpathI chUTuM to rAgAdi pakaDAI jAya che ane rAgAdine choDIne AtmAne pakaDavA jAuM to "huM judo chuM" evo zubha vikalpa pakaDAI jAya che. paNa AtmA to hAthamAM ja nathI Avato. AtmA to sAva chUTI ja jAya che. A te kevI karuNa durghaTanA che mArI ! he karUNAnidhi ! sarvatra AtmAno Azraya kema levAya? mAtra AtmAno ja AdhAra kevI rIte laI zakAya ? kevaLa AtmAno ja Azraya hoya tevI dhanya avasthA kayAre Avaze? Ape zuddhAtmA kevI rIte pragaTa karyo? Apane AtmAnI anubhUti kaI rIte thaI ? pAramArthika samyagdarzana mane kayAre pragaTaze? bhavano abhAva kevI rIte thaze ? mArA malina paryAya kema dUra thAya ? azuddha paryAyane dUra karavAno purUSArtha kevI rIte AdaruM ? jalakamalavat nirlepa kayAre thaIza? AtmasvarUpamAM lInatA kaI rIte karuM? svAnubhUtinI viziSTa viziSTa prakAranI dazA kaI rIte Avaze? aMdaramAM AtmAnI pariNati vizeSa ujjavaLa kaI rIte thAya ? he kRpAsiMdhu ! mArA paryAya keTalA badhA malina che? zuddha paryAya to bAjue raho, zubha paryAyanI paNa daridratA ja che. vizuddha paryAyanI daridratA khyAlamAM rAkhIne mArAmAM purUSArthadhArA kayAre pragaTaze? azubha paryAyanA A -auryaSimudrANIno vimaviyet | jJAna na nite moH, padmapatramavAsmasA | (adhyAtmasAra - 2636) 101 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gherAvAmAMthI chUTIne mArI sAdhakadazA kaI rIte AgaLa vadhaze? e ja mArI moTI mUMjhavaNa che. mArI zraddhAmAM durbaLatA kema che? e ja samajAtuM nathI. AtmAnI sAthe rahIne, AtmAne sAthe rAkhIne paradravyaparyAyane jANavAnuM kema banatuM nathI? dehAdimAM ane rAgAdimAM upayoga jAya tyAre AtmA tarapha pariNati rAkhIne, AtmalakSa keLavIne, paradravyathI chUTA paDIne, vibhAvathI judo rahIne parane-vibhAvane jANavAnI kaLA huM kyAre zIkhIza? prabhu ! para tarapha jatI pariNatine, pudgaladaSTine, vibhAvadazAne, vikalpatanmayatAne, bahirmukhatAne toDavAnuM baLa to Apo. vicAra karI karIne rAgAdi vibhAvothI judo paDuM chuM. to paNa mArI aMtaraMga pariNati to rAgAdi tarapha ja DhaLI rahI che. aMdaranI vRtti rAgAdi sAthe etvabuddhi karavAmAM pariNamI rahI che. zAstrazravaNa ane ciMtana dvArA nirNayarUpe-zraddhArUpe vibhAvathI judo paDavA chatAM sahaja vAstavika bhedajJAnanI pariNati haju sudhI pragaTa thaI nathI. parapariNati ane vibhAvadaSTi mArA upayogane paNa paramAM, vibhAvamAM tANIne laI jAya che. bhedajJAnane upayogamAM lAvavA chatAM aMtaramAM UMDA UtarIne anAdikAlIna je malina ane vikRta svabhAva che te svabhAvamAMthI nyArApaNuM kema AvatuM nathI ? vibhAvathI huM judo chuM to judo kayAre banIza ? nyAro kayAre thaIza ? nyArApaNuM kyAre pariNamaze ? mAro AtmA asaMga sAkSIrUpe kayAre pariNamaze? potAnA premapAtranI prApti vinA kAmI vyaktine cena na paDe tema AtmatattvanI upalabdhi vinA mane cena paDatuM nathI. karmabaMdha ane baMdhanA bhAvothI, baMdhakadazAnA kAraNothI virakta banI nijasvabhAvane prajJAthI oLakhI, vibhAvathI chUTo pADI, te ja prajJAthI svabhAvane grahaNa karI, AtmAne pakaDI, temAM ja sthiratA-lInatA-ekAgratA karavAno purUSArtha aviratapaNe kema TakAvI zakato nathI ? svabhAvamAMthI ja svabhAva Avaze. malina vibhAvamAMthI ujjavaLa svabhAva kadApi pragaTa thavAno nathI." ema nirNaya thavA chatAM vibhAvathI asaMga banI yathArtha rIte AtmasvabhAvane pakaDavAnI pratikSaNa jAgRti kema rahetI nathI? "tuM jora kara, be ja ghaDImAM tAruM badhuM ya kAma thaI jaze." - priyacina: priyAprati, vinA vApi yathA tiH | na tathA tattvanijJAsitattvaprati vinA vata || (adhyAtmisAra - 8ra4) 102 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI siMhagarjanA Apa karo cho to paNa aMtaraMga AtmapurUSArtha UMDANathI niraMtara kema thato nathI. "vikalpa nathI ja joItA." evA vicAra paNa svataH rucipUrvaka daDhapaNe kema nathI AvatA? Dagale ne pagale vikalpamAM ja kema UMDo UtarI jAuM chuM ? vikalpa joItA ja nathI." evo makkama nirNaya thAya to vikalpamAM ekAkAra banIne temAM huM TakI ja kema zakuM ? nirvikalpaka dazAnI ruci yathArtha hoya te potA tarapha vaLyA vinA rahe ja kema ? asaMga AtmAno AdhAra lIdhA vinA, zuddha AtmadazAnuM zaraNa lIdhA vinA te rahe ja kema? nirvikalpaka dazAnI jhaMkhanA jo tAttvika hoya to te AtmasvabhAvane oLakhyA vinA kaI rIte rahI zake ? mArA prabhu! mAre mAtra nirvikalpaka svAnubhUti ja joIe"- evI ruci-bhAvanA rAkhuM chuM. chatAM bebhAnapaNe bahAramAM doDI jAuM chuM, bedhyAnapaNe vibhAvamAM bhaLI jAuM chuM, behozapaNe vikalpamAM tanmaya thAuM chuM. A che mArI kaMgALa dazA. eTale mArI ruci ke bhAvanAnI mAtrAmAM khAmI nathI. paNa rucinI jAtamAM ja khAmI che, bhAvanAnI prakRtimAM ja khAmI che, AtmalaganInA svabhAvamAM ja khAmI che. A naisargika truTi hoya tema jaNAya che. "rAga mAro svabhAva nathI." ema nakkI karyA pachI paNa majethI huM rAgarUpe pariNamuM chuM. AtmArUpe pariNamato nathI. tethI mAro A nirNaya paNa haju paramArthathI anirNayadazAmAM ja jIvI rahyo che. "potAnA caitanyamaya astitvane dharanAro, potAnA saccidAnaMda svarUpamAM rahenAro, bahAramAM kadi paNa nahi janAro mAro svabhAva che." evo svIkAra karavA chatAM paNa bahAramAM doDI javAya che. vibhAvamAM kheda vinA bhaLI javAya che. ajJAnatAmAM aTavAI javAya che. A hakIkata che. tethI mAro svabhAvasvIkAra paNa tAttvika rIte asvIkAra dazAmAM ja aTavAyo che. vibhAvamAM bebhAnapaNe ekarasa thaI javAya che. tethI "vibhAva mAro svabhAva nathI" evuM mAruM jJAna paNa hakIkatamAM to ajJAnatAthI ja gherAyeluM che. "rAgAdi mAruM svarUpa nathI" ema jANavA chatAM sAme cAlIne temAM ja huM paDI rahyo chuM. rAgane kApavAnA badale tene vadhAravAnuM ja kAma karI rahyo chuM. huM kevo bhaNelo mUrakha chuM? How a learned foolishman! 103 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ What an educated Ignorant Person ! huM kevo vidvAna ajJAnI chuM ? ke zAstro vAMcavA chatAM "mArA aMtaranA UMDANamAM kevI pariNati 2mI rahela che ? kevA kusaMskAro - kevI malinavRtti aMdaramAM saLavaLATa karI rahela che?" tenAthI taddana ajANa chuM. ane meM ja bAMdheluM ekAeka tanamAM, vacanamAM ne manamAM udayamAM Ave che tyAre huM mUDha banI temAM taNAye rAkhuM chuM. kharekhara, huM ajJAnI ja chuM. tethI ja mArI pAsethI zarIra, Indriya, mana, vibhAvadazA, vikalpadazA, karma vagere potapotAnuM kAma saraLatAthI karAve che ane huM tenA kAmamAM hoze-hAMze joDAuM chuM. tethI huM AtmajJAnI kaI rIte ? AtmajJAnI jJAnayogI to dehAdi pAsethI potAnuM kAma yuktipUrvaka sahelAIthI karAvI le. A ja to jJAnI ane ajJAnInI bhedarekhA che ne ! A badhuM zAMcitte UMDANathI vicAratAM aMtaramAM ema lAge che ke pUrve malina vRttino upazama DhoMgathI karyo haze. athavA pUrvanuM virAdhakapaNuM joradAra haze. athavA pUrvanuM ArAdhakapaNuM baLavAna nahi hoya. tethI ja kAma-krodha, rAga-dveSAdi doSane TALavA tenAthI judA paDavA mATe jAgRtipUrvaka aMdarathI jora nathI thatuM. o mArA paramahitecchu paramAtmA! A anAdikAlIna vibhAvadazA, virAdhakabhAva, vikalpadazA, kuvikalpone toDavAnuM divya sAmarthya Apo. vikalpadazAne nirmULa karavAno lokottara mArga Apa karuNA karIne A ajJAnI zizune batAvo ne ! 104 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. vikalpada nirmULa kaTavAnA upAya paramAtmA > vatsa ! vikalpadazAne nirmULa karavAnuM, vikalpane khalAsa karavAnuM sAdhana vikalpa nathI paNa pariNati che. "huM vibhAvathI judo chuM evo vikalpa e paNa vyavahAra che. e kAMI AtmAnuM sarvasva nathI. "mAruM nirvikalpa caitanyamaya astitva kaI rIte grahaNa karuM ? kevI rIte pakaDuM? mAruM svarUpa kevI rIte spaSTapaNe anubhavAze? mAro AtmA kayAre pragaTaze? nijasvabhAva kayAre pratItimAM Avaze?-' evI Atmasanmukha pariNati dvArA vikalpa chUTe che, vikalpadazA tUTe che. nirvikalpadazAnI pUrva kSaNe, vikalpa chuTavAnA samaye je vikalpa hoya che te vikalpa kAMI "huM vibhAvathI bhinna AtmA chuM'- evA vikalpanA kAraNe tUTato nathI. paraMtu tenA mAdhyamathI potAnA AtmAbhimukha valaNa dvArA, svabhAvagrAhaka pariNati dvArA, AtmaprekSI vRtti dvArA vikalpadazAnAzaka avasthA UbhI thavAnA lIdhe ja vikalpa chuTe che. "he vikalpo! he vicAro! he zabdo ! he vibhAvapariNAmo! huM tamArAthI judo chuM, judo ja rahIza. tame mArA kAmamAM ADakhIlI nA karazo. mane mAruM kAma karavA do. mArA nirvikalpa svarUpamAM TharavA do'- AvI AMtarika pariNati dvArA vikalpa pratye udAsIna rahevAnI ruci keLavavAthI vikalpa tUTe che. jJAtA-daSTAbhAvanA AlaMbane "AtmasvabhAvamAM upayoga karavA dvArA vikalpa chUTe che. AtmabhAna, AtmazraddhA ane svarUpa anusaMdhAna-dhArAmAM lInatAnA jorathI lakSa, pariNati ane upayoga traNeya aMdaramAM, UMDANamAM javAthI rAgAdimaya vikalpa ravAnA thAya che. jyAre AtmadravyanI anubhUti-pratIti jora pakaDe tyAre A brahma ane peluM brahmAMDa'- Avo koI bheda jaNAto paNa nathI to tenA bhedajJAnanA vikalpane to avakAza ja kayAM rahe ? tyAre svayaM "saccidAnaMdamaya, brahmAnaMdamaya banI javAya che ane badhuM ja brahmamaya, pUNAnaMdamaya, Atmamaya jaNAya che. 1. etajjanitasaMskArasya vikalpAntarasaMskAravirodhitvena tatastadanutthAnAt / (dharmaparIkSA-12-vRtti) ja saddA naM je viga3jI rAmai | (ttarAdhyayana-28/28) *. savyavanindapUna pUrNa vivecate ! (jJAnasara 2/?) 105 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu jayAM sudhI AvI dazA na Ave tyAM sudhI svabhAvagrahaNanI tevI bhAvanAthI, ekamAtra AtmAnA prayojanathI, bhAvanAtmaka-nizcayAtmakasaMvedanAtmaka vairAgyamaya bhedajJAnano abhyAsa sarvatra cAlu ja rAkhaje. mAtra vikalpAtmaka ke taraMgAtmaka vaicArika bhedajJAnathI pAramArthika bhedajJAna pragaTa thatuM nathI. potAnI aMtaraMga pariNatine, anAdikAlIna rucine, cittavRttine, vartamAna svabhAvane rAgAdithI judA pADavAnuM dhyeya rAkhI judA pADavAmAM Ave to ja pAramArthika bhedajJAna pragaTe. bAkI upara-uparathI tuM game tevA paNa UMcA zAstravacana bole ke 'huM judo chuM'- ema raTaNa karyA kare, paNa tenAthI karmasattA bhUla thApa khAtI nathI. tArA aMtaramAM jevA bhAva haze tevuM ja kArya thaze. tArA bhAva paNa mAtra zAbdika ke gokhaNapaTTIrUpa ke upalaka vicAramAtra svarUpa nahi. paraMtu aMda2mAM hRdayane bhedIne daDhatApUrvaka bhAva AvavA joIe ke 'vibhAva mAruM svarUpa nathI ja. mAre vibhAva joIto ja nathI. huM to paripUrNa-zuddha-zAzvata AnaMdamaya AtmA ja chuM.' niraMtara tevo bhAva sarvatra rahe to pariNamyuM kahevAya. potAnA nAma, AkRti, zarIra vagere rUpe AtmA vartamAnamAM pariNamyo che tema jIvaMta bhedajJAnarUpe AtmA pariNamavo joIe. , jema Adhunika vijJAna jUnA gItanA zabdane yathAvat rAkhI, prAcIna saMgItane dabAvI de che tema bhedavijJAnanI kaLA paNa vibhAvaparyAyavikalpaparyAyanA vedanamAM jJAnopayoga sAmAnyane yathAvat rAkhI, zuddhopayogane ema ne ema rAkhI, caitanya sAmAnyane tenA svarUpamAM yathArthapaNe rahevA daIne sahajamalajanya rAgAdi vibhAvapariNAmo ane manojanya saMkalpavikalpane dabAvI de che, tenI upekSA kare che, tene kSINa kare che. AvuM kArya thAya te rIte bhedavijJAnanI kaLAne AtmasAt karavI joIe. A rIte AgaLa vadhatAM vadhatAM ja AtmasAkSAtkAra thAya. vatsa ! haju vadhu eka mahattvanI vAta dhyAnathI lakSagata karaje. ajJAnIne azAtAno jeTalo bhaya hoya te karatAM jJAnIne zAtAno vadhu bhaya hoya che. kAraNa ke zAtAno rAga anAdikALathI jIvane vaLagela che. zAtAnA udayamAM sAvadhAna na hoya tene azAtAmAM asamAdhi ja thAya. mATe khAsa karIne zAtAnA udayamAM saMvedanAtmaka bhedajJAnano abhyAsa vadhAravo. zAtAnA udaye, svastha zarIre, anukULa saMyogomAM karelo bhedajJAnano abhyAsa jo 106 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azAtAnA udayamAM, mAMdagI-duHkha vagere pratikULa saMyogamAM pharI na jAya to sAco samajavo. duHkha, apamAna vagere prasaMge "huM to duHkha Adine kevaLa jANanArajonAra chuM. karmaphaLasvarUpa duHkha to zarIramAM che. te dehadharma che. e mAruM svarUpa nathI' ema bhedajJAna sahaja rIte cAlu rahevuM joIe. duHkha vakhate duHkhane jonAra temAM bhaLe nahi, potAnuM svarUpa bhUlIne temAM ekAkAra thAya nahi to samakita* nirmaLa rahe, Take. kAraNa ke samakitI jIva sarva avasthAmAM vizuddha ja hoya che. dehAdivedanAmAM bhaLI jAya, dehAdimAM abhedabhrama Ubho thAya to mithyAtvano udaya thatAM vAra na lAge. "duHkhAdi, vikalpAdi game teTalA Ave. paraMtu mAre tene mArA mAnavA nathI. temAM harSa-zoka karavo nathI. dehadharmamAM mAthuM mAravuM nathI. te badhuM javAnuM ja che. te kSaNabhaMgura che. huM to zAzvata chuM'- AvI pakaDa TakI rahevI joIe. jema dhUmADo, dhULa, malina vAtAvaraNa, kAdava vagerethI AkAza juduM che chatAM timira roganA lIdhe jonArane AkAzamAM ya vikRtinA darzana thAya che. tema dehAdithI, duHkhAdithI, rAgAdithI, vikalpAdithI AtmA judo ja hovA chatAM avivekathI, bhrAntithI, bhrAnta pariNatithI ekarUpa thaI gayela hoya tema lAge che. paraMtu vicAradazAe tene judA mAne, vicAre, zraddha, pratIti kare, anubhavamAM lAvavAno aMtarathI prayAsa kare to bhedajJAna jIvaMta bane. e vicAradazAe pahoMcavAnI eka dizA e che ke jema lAla kAcamAMthI sUryaprakAza pasAra thatAM bahAramAM lAlaprakAza jaNAya che. lAlaprakAzasvarUpa saMyojita padArthamAM lAlAza kAcanA prabhAve che, prakAza sUryanA prabhAve che. tema rAgasaMvedanasvarUpa saMyojita padArthamAM AkuLatA e karmavaza vibhAvadazAnA prabhAve che, vedana-upayoga e AtmAnA prabhAve che. AvuM jANI vibhAvadazAnA guNadharma pratye, karmanA kAryakSetra pratye pUMTha karI Atmadharmane, AtmasvabhAvane sanmukha thavAnuM che. paraMtu jaDamAM thatA pheraphAranuM kartutva potAnAmAM bhrAntithI * sabhyazo vizuddha, sarvApi tazAsthati: | mRmadhyamavastu, yAcato bhavet | (adhyAtmasAra - 1866) .. zuddhe'pi vyomni timirAd, rekhAbhirmizratA yathA / vivAmitratA mati, tathAtmincavaved: I (jJAnisara - phArU) 107 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAravAnI ajAgarukatAnA lIdhe bIjA nimitte bIjArUpe ajJAnI jIva pariNamI jAya che ane karma baMdhAye rAkhe che. tArA prayatnanI maMdatAthI ane utsAhanI kacAzathI tArA caitanyapaTamAM duHkhadveSa-sukharAgAdi vibhAvapariNAmo ane vikalpo UbhA thAya che. mATe dhArAvAhI jIvaMta bhedajJAnanA sahAre aMtaramAM te tamAma vibhAvAdithI asaMga bane to aMdaramAM UMDA utarAya ane AtmA pakaDAya. 'AtmAnuM ja kArya karavA jevuM che' AvI ruci hovA chatAM, 'vikalpAtmaka pariNatimAM sukha nathI paNa nirvikalpadazAmAM ja AnaMda che' evo dRDha nirNaya hovA chatAM, 'siddha bhagavaMtamAM avidyamAna evA *rAgAdi vibhAva ane vikalpa e mAruM svarUpa nathI paNa upAdhi che. anukULatA paNa upAdhirUpa che. vAstavamAM karmajanya koI pariNAma mArAmAM nathI. paramArthathI siddha bhagavaMta ane mArA svarUpamAM koI pharaka nathI. karmapariNAmathI huM judo ja chuM.'- ema bhedajJAna hovA chatAM jo rAgAdimAM ekatvabuddhi thAya, vikalpAdimAM kartRtvabuddhi thAya to samajavuM ke pariNati haju rAgAdithI chuTI nathI paDI. A dhyAnamAM hoya to ja AgaLa vadhavAno avakAzarahe. rAtre pappA potAnI chAtI upara pappune na besADe to pALeluM kutaruMgaluDIyuM gela karatuM chAtI upara caDhI bese tema hoya tevI avasthAmAM pappA potAnI chAtI upara sAme cAlIne pappune besADe paNa potAne pappurUpe mAne nahi ane pappune ramADavA chatAM jevuM pALeluM kutaruM-galuDIyuM sUI jAya athavA rUmanI bahAra jAya ke tarata ja daravAjo baMdha karI, pappune chAtI uparathI utArI pote sUI jAya. tema anAdi kALathI pALelA, poSelA aprazasta rAgAdi vibhAva pariNAma ane azubha vikalpo (galuDIyuM) potAnA caitanya upara caDI bese tevI hAlatamAM sAdhaka 'huM to zuddha nirvikalpa asaMga AtmA chuM'- evA zubha vikalpane (pappune) sAme cAlIne potAnA caitanyapaTamAM bolAve, besADe, ahobhAvathI ramADe, paNa potAne vikalparUpa mAne nahi, vikalpAtIta potAnA svarUpane bhUle nahi. jevA aprazasta vibhAvo ravAnA thAya ke tarata tana-mana-vacana-IndriyanA daravAjA baMdha karI, parAzritAnAM bhAvAnAM kartRtvAdyabhimAnataH / karmaNA badhyate'jJAnI jJAnavAMstu na lipyate // (adhyAtmasAra 8/208) na ca karmakRto bhedaH, syAdAtmanyavikAriNi / (adhyAtmasAra 38(?) 7. 108 - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "huM zuddhAtmA chuM' evA prazasta vikalpane paNa choDIne potAnA nirvikalpa svabhAvamAM sAdhaka TharI jAya. pharIthI vibhAvapariNAma ke ADA avaLA skUla vikalpa Ave to huM zuddhAtmA chuM. nirvikalpa dhruva AtmA chuM. A vibhAva pariNAma mAruM svarUpa nathI. huM tenAthI judo chuM. huM to siddhAtmA chuM' evA baLavAna sUkSma zubha vikalpamAM joDAvA dvArA vibhAva pariNAma dUra karI, manane zAMta karI, "huM zuddhAtmA chuM evA prazasta AlaMbana svarUpa vikalpane paNa choDI potAnA zAMta-sthira-nirvikalpa-nirAlaMbana-zuddhAtmatattvamAM sAdhaka sthira thaI jAya. Ama savikalpa-nirvikalpadazA thatAM thatAM, sAlaMbana-nirAlaMbana avasthA thatAM thatAM, Avo abhyAsa vadhatAM pUrNa nirvikalpa nirAlaMbana Atmatattvano sAkSAtkAra thAya che. paraMtu huM pugalabhinna, rAgAtIta-vikalpAtIta jJAnamaya AtmA chuM'- ItyAdi svarUpa baLavAna zuddha vikalpanA badale "mAre tapasvAdhyAya-bhakti karavI che' ItyAdi sAmAnyakakSAnA vyavahArapradhAna prazasta vikalpamAM joDAvAthI kAMI vAstavika ThekANuM na paDe. nirvikalpasamAdhidazA tenAthI tarata na pragaTe. pappanA badale noTabuka ke kAgaLa vagerene chAti upara rAkhavAmAM Ave to galuDIyuM (=rAgAdi) tene khaseDIne pote ja chAtI upara caDI bese ne ! mATe prazasta vikalpa paNa baLavAna joIe. bhIMjAtA hRdaye joIe. nirvikalpa AtmasvarUpamAM ArUDha thavAnA lakSapUrvaka joIe. paraMtu AtmajAgRtinI kacAzathI dravyakarmanimitte, tuM bhAvakarmarUpe = rAgAdisvarUpe pariNamI jAya che, luhAranI bhaThThImAM lokhaMDano goLo agnirUpe pariName tema. paraMtu rAgAdi tAro svabhAva nathI ja. tuM to zuddha cetana che. paNa para tarapha daSTi karIne, vibhAva sanmukha ruci karIne Ubho che mATe vibhAva pariNAmo sAthe kartutva-bhokatRtvabuddhi thaye rAkhe che. anAdi kALathI rAgAdithI ekatvabuddhino-svAmItvabuddhino viparIta abhyAsa che. ethI rAgAdithI chuTavuM AkaruM lAge che. paNa rAgAdithI chuTA paDavA mATe bhedajJAnano niraMtara abhyAsa aMtarathI samajIne kare to zuddha vivekadaSTi pragaTavAthI-pariNamavAthI rAgAdithI pariNati chuTI paDaze. te dazAmAM "rAgAdinuM A yUnAjUka vicintaye, sAnavASyi nirInAm | (yojazAstra-20/6). .. aNNe puggalabhAvA aNNo ego ya NANamitto'haM / suddho esa viyappo aviyappasamAhisaMjaNao // (dharmaparIkSA-99) 109 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedana thAya che te vedanane jANanAro koNa? mAre to te asaMga sAkSImAtra paramAnaMdamaya AtmAne atyanta spaSTapaNe jANavo che - ema prayatna kare to AtmA atyaMta spaSTapaNe pakaDAya. AtmAne kevaLa vikalpathI, upalaka vicArathI, taraMgAtmaka prayatnathI pakaDavAnA badale aMtaranI pariNatithI grahaNa karaje. jo AtmAnuM mULabhUta zuddha svarUpa rucipUrvaka khyAlamAM Ave, zraddhApUrvaka aMtaramAM bhAse, zuddha caitanyanuM sAmarthya lakSamAM Ave, aMdaramAM upayoga ane pariNati vaLe to rAgAdi vibhAva pariNAmonI trAsadAyakatA-AkuLatA ApameLe anubhavAya. A rIte kALakrame bhedajJAnanuM pariNamana thavAnI sAthe ja sAdhakane "rAga mArA AnaMdanuM kAraNa nathI. have huM rAgAdine rAkhI zakuM ema nathI. kAmakrodhane rAkhavAno mAro svabhAva ja nathI"- evI pratIti pragaTa thatAM ja huM vItarAga nirvikArI caitanyasvarUpe pariNamI jaIza'- evo aMdaramAM vizvAsa pragaTe che. pachI pariNatimAMthI rAgAdi svayaM chuTI jAya che. pachI vikalpadazAne toDavI nahi paDe, tUTI jaze. vikalpane choDavA nahi paDe, ApameLe chUTI jaze. rucipUrvaka aMtaramAM daSTi thavAthI, AtmasvabhAva grahaNa karavAthI upayoga zuddha ane sUkSma thAya che, pariNati palaTAI jAya che, bicArA rAgAdi vibhAvapariNAma nodhArA thaIne cAlyA jAya che. jyAre AtmA aparokSarUpe pragaTe, ugrapaNe pragaTavA svayaM talasATa kare tyAre vibhAvamAM svAmitvabuddhi-kartutvabuddhi ApameLe uDI jAya. jyAre potAnA AnaMdamaya caitanya svarUpanuM bhAna, bhAvanA ane bhAsana thAya tyAre AtmA upara kharo prema-ruci-lAgaNI-ahobhAva pragaTe che. tethI ja tyAre rAgAdinuM mamatva-svAmitva-tAdAsya leza paNa anubhavAtuM nathI. bhedajJAnathI A ja to karavAnuM che. bhedajJAnanI A sAdhanAnuM pAramArthika rahasya samajavA mATe, bhedajJAna sAdhanAno marma cUkI na javAya te mATe vatsa ! haju eka daSTAnta sAMbhaLa. haMse sAmevALAne haMsa samajIne dostI karI. paNa bagalo hato. tethI sarovaramAM mAchalI pakaDI. jAta oLakhAI gaI. dostI chUTI gaI. tema ka. sAkSa: surakSapastha, suputo niradyutam | yathA mAne tathA zuddhaviveH tatiram (adhyAtmisAra - 2878) 110 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAe potAnA svarUpe samajIne anAdikALathI vividha prakAranA zarIra, Indriya, mana sAthe maitrI karI. paNa te anAtmasvarUpa hatA. tethI jaDa, kSaNabhaMgura, takalAdI, asAra ane anAtha hatA. khAvA-pIvA mATe udhAmAM mAryA. rAga-dveSa, kAma-krodha, saMkalpa-vikalpa karyA. tethI vivekI AtmAne tenI jAta oLakhAI gaI. anAdikAlIna dostI sahaja rIte chUTI gaI. ( siddha = mahuM sa = daM) haMsa evo AtmA siddhazIlAe pahoMcI gayo. potAnA haMsasvarUpamAM sthira thaI gayo. A hakIkatane hRdayAMkita karI bhedajJAnanA UMDA-mArmika-vedhaka-pAramArthika-AdhyAtmika abhyAsamAM tuM lAgI jA. paraMtu "A bhedajJAnanA abhyAsamAM bahu rasa Ave che - AvuM thAya to te paNa vikalpa ja che. te vikalpano ja AnaMda che. vikalpamAM rAga kare to AtmasvabhAvabhUta tAttvika dharma kayAMthI thAya? prazasta rAgAdi dvArA mana-vacana-kAyAnI kriyAnuM parivartana karIne "meM dharma karyo Avo ahaMkAra karIne teno AbhAsika AnaMda mAnavAmAM atyAra sudhI jIva aTakI gayo. vAstavamAM zuddha caitanyasvabhAvamAM TharavuM e ja tAttvika zuddha dharma che, e ja paramAnaMda che, e ja sAco AnaMda che. sAco AnaMda to nirupAdhika hoya, svabhAvika hoya, nirvikalpa hoya. e AnaMda to pragaTa evA zuddha caitanyamAMthI pragaTavo joIe. tyAM rati-arati vagerenA koI ja vikalpa nathI. jyAre badhA ja vikalpa, vikalpadazA ane vibhAvadazA saheje chUTI jAya tyAre sahaja AtmAnaMda pragaTe. "AnaMda Ave che, majA paDe che'- evo vikalpa karIne nirupAdhika AnaMda anubhavavo paDato nathI. emAM to kRtrimatA che. zuddhopayogamAM ja je potAnuM akhaMDa astitva dRDhapaNe (=zIlAlekhamAM kotarAyelA akSaranI jema) svIkAre, jene saMsAranI tamAma IcchAo kSINa thaI jAya ane kevaLa *karmodayathI thatI pravRttimAM asaMgabhAve joDAtI vakhate - vatyusaMhAvo ghammo | + 1 sara ? ? mAre ?- savAra sUtra-zazarUA? > mavaza niSiddhoDamiznaratyAnandorapi | dhyAnaviSTanmata: vAstu, tathA vinam | (dhyAtmasAra - 20) *. ToprakRtichatnasaMjJAnasarvasvamAno | yatkarma syAt tadidamuditaM bandhakRjjAtu naiva / / (adhyAtmabindu 4/27) 111. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa je zuddha caitanyamAM potAnuM astitva spaSTapaNe pakaDe, zuddha caitanyamaya svabhAva jANe-jue-anubhave tene* te pravRtti karmabaMdha karAvI na zake. UlaTuM te samaye nijAnaMda-zuddhAnaMda-sahajAnaMda aMdaramAMthI satata pragaTe che, baraphamAMthI ThaMDaka satata nIkaLyA kare che tema. aMdara zuddha caitanyasvabhAvane sparzIne, caitanyasvarUpamAM pariNamIne je AnaMdano anubhava thAya che, zAntinuM saMvedana thAya che te kharekhara apUrva ja hoya che. AkuLatA vagaranuM, du:khazUnya je Atmatattva che tene zodhavAno prayatna karatAM karatAM kaSAyanI maMdatA thavAnA lIdhe je AnaMda anubhavAya che te paNa kaSAyamizrita hovAthI paramArthathI AkuLatAsvarUpa ja che, tenAthI paNa AtmA bhinna ja che- ema AtmajJAnanI bhUmikAmAM daDha rIte pakaDI rAkhIza to jIvaMta bhedajJAnano puruSArtha maMda nahi paDatAM kSapaka zreNInA dvAra sudhI tane te pahoMcADI deze. lAyopathamika jJAna-darzana vagere paNa tAruM mULabhUta svarUpa nathI. temAM tAruM samagra astitva-tAdAbhya nathI. jema karoDapati pAse lAkha rUpiyA hovA chatAM te lAkhopatinI haroLamAM besavAnA badale karoDapatinI paMktimAM bese che. lAkhopati karatAM te potAnI jAtane judI mAne che. tema lAyopathamika evA jJAna-darzana-kSamA vagere guNono anubhava thavA chatAM paNa ene tAruM maulika svarUpa samajavAnA badale tArAthI alaga samajaje. tAruM tAdAbhya temAM sthApita karavAnA badale dhruva zuddha pUrNa akhaMDa caitanyasvarUpamAM tArA astitvano anubhava karavA tatpara raheje. jIvasthAna, yogasthAna, adhyavasAyasthAna, guNasthAna, mArgaNAsthAna vagerethI tuM sAva nirALo che. temAM tAro kAyamI vasavATa nathI. karmasApekSa A dazA tAruM maulika vAstavika svarUpa nathI. A rIte aMtaramAM bhedajJAnanI pariNatithI niraMtara bhAvita thaIza mave carcA vicchinnA, pravRttiH mAvanA | ratistasya viraktasya, sarvatra zubhavedyataH // (adhyAtmasAra - 5 / 14) A madhyAtmopaniSa-2/28 karmopAdhikRtAn bhAvAn ya Atmanyadhyavasyati / tena svAbhAvikaM rUpaM na buddhaM paramAtmanaH / / (adhyAtmopaniSad-2/29) cauhi ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA atisese NANa-daMsaNe samuppajjiukAme samumbannenA | taM nahIM.... vivena virasoI sammamAM mAtA mata .... (thAnAM sUtra-jIrIra84) 112 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kevaLajJAna ane kevaLadarzanane DhaMDhoLavAnuM kAma zarU thaze. bhedajJAna pariName eTale kevalajJAnanI khANa tArI pAse AvI gaI. pachI sAme cAlIne kaivalya bodhi tane varavA Avaze. tyAre kevalajJAna Ave ke na Ave- tenI paNa tane koI darakAra nahi hoya. kAraNa ke kevalajJAna paNa paryAya che ane bhedajJAna pUrNapaNe pariNamatAM paryAyabhinna Atmadravya upara ja tArI najara-daSTi-dhyAna-lakSa-ruci kendrita thayela haze. prastuta vivekajJAna-bhedajJAna e to zukaladhyAnanA cAra amogha jJApaka hetumAMthI sauthI saraLa sUcakahetu che. atyAre kSapakazreNI bhale mAMDI nA zakAya. paNa zukaladhyAnanI taiyArI to tuM atyArathI ja zarU karI de. AvatA bhavamAM mahAvideha kSetramAM AThamA varSe dIkSA ane navamA varSe kevaLajJAna pAmI vahelI take 14mA guNasthAnakanI pelI pAra siddhadazA-muktadazA pragaTAvavAnI tArI jhaMkhanA che to kama se kama A bhavamAM aDadhuM kAma to kara, sAtamA guNaThANe to pahoMcI jA . vAstavamAM to sAtamAM guNaThANe pahoMcavAnI bhAvanA paNa pAribhASika bhAvanA che, zAstrIya paribhASA upara AdhArita bhAvanA che. tevI bhAvanAmAM paNa UMDe UMDe kaMIka vaLagaNa raheluM che. mATe A bhavamAM sAtamA guNaThANe pahoMcavAnI bhAvanA karatAM paNa zAstranA AdhAre sAtamA guNasthAnakanI avasthAno hetu-svarUpa-anubaMdhathI paricaya meLavI tevI ucca-paramocca AtmadazA pragaTa karavAnI jhaMkhanA, te mATe doSathI chUTA paDavAno puruSArtha, Atmazuddhi mATenI tAlAvelI khUba jarUrI che. mATe jIvaMta bhedajJAnapariNatisvarUpa samyagU jJAnanA sahAre Atmadarzana karI, samyagdarzana pragaTAvI, AtmaramaNatA-AtmasthiratA-AtmaguNalInatA-svarUpa samyak cAritra meLavI, kSapakazreNInI bhUmikA keLavI vahelI take nirupAdhika sahaja AtmAnaMdamAM sadA mATe tuM lIna banaje- evA mArA tane zubhAziSa che. - savadAkasaMmoda-vive-viDasA ta hAMti nimADuM (dhyAnazata-60) 1 suvA ziyALI | (uttarAdhyayana rU:/21) 113 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...to TAga ApameLe ae he jagadAdhAra ! tArA AzIrvAda meLavIne haiyuM AnaMdavibhora thaI gayuM che. have mAre kevaLa AtmA ja joIe che. bIjuM kAMI ja nahi. AtmA sivAya bIje kayAMya cena paDatuM nathI. chatAM AtmA kema pragaTato nathI. bIju badhuM na IcchavA chatAM kema pragaTI jAya che ? huM zuddha ane nirlepa chuM. mArA svarUpamAM rAga che ja nahi to A badhu AvyuM kayAMthI? kAma-krodhAdi mArA svabhAvamAM nathI. chatAMya mane kAma-krodhAdi thAya che to kharA. have te che to TaLe. kevI rIte ? vikalpano huM svAmI nathI. tenI sAthe mAre koI saMbaMdha nathI to paNa te mArA caitanya gharamAM kema ghUsI jAya che? 9EUR he vikalpAtIta prabhu ! tene TALavAno upAya zuM ? "rAga Ave te kSaNe paNa huM rAgathI judo chuM, vItarAga chuM. rAganI AkuLatA ane vAsanAnI vikRti mAruM svarUpa ja nathI. vibhAva mAro svabhAva nathI ja. huM to zAMta ane sthira caitanya svarUpa chuM."- AvuM jANavA chatAM rAgAdi vibhAva pragaTAvavA mATe mArI pariNitamAM aMdarathI saLavaLATa kema thAya che ? vibhAvathI jIvaMta bhedajJAna kayAre thaze? pariNatinI malinatAthI ane cittanI caMcaLatAthI tuccha vibhAva ane vikalpo utpanna thavA chatAM 'te mAro svabhAva nathI.'- evI pratikSaNa jAgRti kayAre raheze? zuM karuM to rAga TaLe? paramAtmA :- 'vatsa ! aMdarathI caitanyanA mArge cAlatAM cAlatAM aMtarane bhedIne, vibhAvadazAne chedIne, vikalpadazAne toDIne aMtaraMga pariNita ApameLe caitanya tarapha vaLI jAya che, AtmasvabhAva tarapha aMtaraMgavRtti doDI jAya che ane svabhAvane grahaNa karI le che. tyAre caitanyanI zuddha pariNati pragaTe che ane rAgAdi vibhAva pariNati svayaM judI paDI jAya che. svayaM asaMga sAkSIbhAvathI racAyeluM tAruM astitva akhaMDa che. tene oLakhI AtmAmAM lIna thAya to vibhAva-vicAra-vikalpo ApameLe chUTI jAya. zuddha AtmAnuM lakSa pakaDAvuM joIe. A mULa vAta che. pa2nuM lakSa pakaDAya che. ethI ja vibhAvo jhapATAbaMdha Ave che ane temAM tuM garakAva thAya che. paranA lakSe UbhI thayelI upAdhirUpa AkuLatAmaya pariNati sivAya rAganuM svarUpa bIjuM che zuM ? paranuM lakSa chUTI jatAM rAga cAlI jaze ane tAro svabhAva pragaTI jaze.' 114 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he paramakRpAsiMdhu paramAtman ! ApanI vAta sAcI che. ApanI vAta mane pUrNatayA mAnya hovA chatAM caitanyanA mArge cAlavAne badale vibhAvane ja rucipUrvaka oLakhavAnI, vikArane ja AsaktipUrvaka nIrakhavAnI, IndriyaviSayone ja bhALavAnI, vikalpamAM ja sAme cAlIne bhaLI javAnI bhUla haju karI ja besuM chuM. rasapUrvaka vibhAvanA nirIkSaNa vagereno abhyAsa sahaja thaI gayo che. tethI pratikSaNa vibhAvanI prItigarbhita smRti thAya che ane vikalpo doDatA Ave che. he parama kRpALu ! enAthI dUra rahevAnI sAcI jhaMkhanA kayAre pragaTa thaze? zuddha caitanya svabhAva kevI rIte pakaDAze? AtmA aMdarathI oLakhAto ja nathI. aMtaramAM caitanya bhAsatuM ja nathI. aMdaramAM aMdhakAra sivAya bIjuM kAMI dekhAtuM ja nathI. AtamarAma kayAre dekhAze ? AtmAmAM jAuM to AtmAmAM je guNaratno bharelA che te pragaTa thAya- e vAta sAcI. paNa AtmA dekhAto ja nathI. cetana bhAsato ja nathI. to kevI rIte AtmAmAM jAuM? AtmAne oLakhyA vinA kaI rIte AtmA tarapha pariNatine vALuM? AtmAne zabdathI, vikalpathI, vicArathI to grahaNa karuM chuM. paNa pariNatithI kaI rIte grahaNa karUM? caitanyamaya vRttithI kayAre nijasvabhAvano anubhava karIza ? vartamAnamAM pariNatinI malinatAne lIdhe rAgAdi vibhAvadazAmAM caitanya ekAkAra thAya che. ane mArI pariNati te rIte haju paNa pariNamI rahI che. eTale ja A rAgAdi pariNAmo UchaLI UchaLIne AvI rahyA che. uparanuM lakSa cAlI jatAM rAga nIkaLI jaze." e ApanI vAta sAcI paNa prabhu ! paranuM lakSa kADhavuM kaI rIte? anAdino avaLo abhyAsa TALavo kaI rIte ? pratikSaNa AtmalakSa pakaDAvuM to joIe ne ? tevI apramattatA lAvavI kayAMthI ? tenA bajAra to nathIne! he karUNAvatAra ! jagatane sAruM dekhADavA prayatna karuM chuM. paNa svayaM sAro kema banato nathI ? e ja samajAtuM nathI. mAna-sanmAna-prasiddhinI atRpta bhUkha TaLe kaI rIte ? kSaNe kSaNe A je vibhAva pariNati UbhI thAya che temAM tarata tAdAbhyabuddhisvAmitvabuddhi-kartutvabuddhi-adhikAravRtti leza paNa thaI na jAya teTalo joradAra prayatna-AtmajAgRti mArAmAM niraMtara 115 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTe tevI lAyakAta to pragaTAva. AtmalakSa sivAya bIjuM kazuM na game tevI kRpA to varasAva. jethI kSaNe kSaNe zraddhApariNatithI ane caitanyapariNatithI mArI aMtaraMgavRttine AtmA tarapha huM daDhatAthI kheMcato rahuM. AMtarika purUSArthanI sahaja gati AtmalakSe pravarte evA prANa to pUro. he jJAnasiMdhu ! mULa svabhAve to ApanI jema huM paNa jANanAra-jonAra ja chuM. bIjuM badhuM jANavA chatAM tenAthI judo ja chuM. bahAranuM jANavA chatAM mAtra asaMga jJAnasvabhAvane dhAraNa karanArA evA mArA AtmAne jovo che. jenAthI badhuM jaNAya che, jJAna jyAMthI Ave che tene jANavo che. jJAnanuM astitva jyAM che tene mANavo che. asaMga jJAnasvabhAvane mAre anubhavavo che. nirlepa ane badhAthI udAsIna evA zuddha caitanya svabhAva sivAya bIje kayAMya paNa mAruM mana na rokAo. anAdi kALathI kSaNe kSaNe vibhAvamAM bhaLavAnI je bhUla cAlI Ave che te bhUla ApanA prabhAvathI TaLo. te mATe ja purUSArtha upaDo. he paramakRpAvaMta bhagavaMta ! AtmalakSanI jAgRtipUrvaka bhAvanA pariName tyAre bIjuM badhuM ja bhUlI javAya che ane tyAM ja ThIka lAge che. paNa tevuM bahu lAMbo vakhata TakatuM nathI ane pAcho upayoga bahAramAM jato rahe che. eka bAju bahAramAM gamatuM nathI. bahiraMga daSTimAM cena paDatuM nathI. bahirAtmadazAmAM pravartatA thAka lAge che. chatAM Dagale ne pagale mArA upayogane atRpta mana ane aMdaranI malina pariNati tANIne bahAra laI jAya che. have zuM karavuM ? te khabara nathI paDatI. moha mUMjhavI rahyo che. paNa mArI A aMtaranI mUMjhavaNa tArA sivAya kone kahuM ? koNa mArI aMgata mUMjhavaNa TALI zake ema che ? tArA sivAya kone mArAmAM rasa che ? jagatano paricaya, jagatamAM rakhaDAvanAra vibhAvadazAno paricaya anAdi kALathI bahu karI lIdho che. have to bahu thayuM. have tuM ja mAro prANa ne trANa. AdhAra ne Azaro. mArA vhAlA prabhu! A uddhata-bahirmukhI-adhIrA-azAMta-asthira-azuddha ane atRpta manane jItavAno koI upAya hoya to batAvo ne! 5. ne vijJAti se prAtA, te paduSya siMDrANa | (kAvAra zasly???) 116 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. to mana paNa jItI zakAya che. paramAtmA :> vatsa ! manane vaza karavAnI tArI tAlAvelI samajI zakAya tevI che. mananI chetarapiMDIne je aMdaramAM samaje, tenI vedanA anubhave, tene manojaya mATe svAbhAvika vedanA-saMvedanA jAge ja. potAnI bhUmikA oLakhI manojayanA kramika upAyone sArI rIte samajIne, yojIne amalamAM mUke to manane jItavAnuM bahu saraLa che. bAkI bIjA game teTalA dhamapachADA kare to paNa te zakya nathI. (1) zAstrabodhane lakSamAM rAkhI AtmArthe AjJAnusArI tapa-tyAgasvAdhyAya Adi kriyA karatAM karatAM uddhata mana zAMta thAya che. (2) nirvikArI AtmA parama AnaMdamaya che'- evA smaraNano vAraMvAra laganIthI abhyAsa thAya to bhikhArI mana zAMta thAya ane viSaya-kaSAyanA gaMdavADamAMthI sukhanI bhIkha mAgavAnuM kAma mana baMdha kare. temaja tyAMthI mananI halakI vRtti pAchI pharI AtmA tarapha vaLe. (3) deha-geha Adi para vastunI ane rAgAdi vibhAvapariNatinI kSaNikatA, turachatA, asAratA, drohakAritA vagerenuM vAraMvAra bhAvana karavAthI bahirmukhI mana zAMta thAya che. (4) jIvo pratye dhikkAra-tiraskAra-IrSyA-krUratA vagere malinavRttivALuM mana maitrI-pramoda-karuNA-mAdhyazya bhAvanAnA parizIlanathI zAMta thAya che. " (5) manoroganuM vAstavika svarUpa samajI, tenAthI thatI AtmaviDaMbanAnuM svarUpa zAstravicAraNA dvArA, hRdayagata karavAthI mananI halakI vRttio pratye AtmAnI ruci khalAsa thatAM tophAnI mana zAMta thAya che. (6) zvAsa letI vakhate "so ane zvAsa mUkatI vakhate "huM" A rIte zvAsAnusaMdhAnapUrvaka "soDahaM padanA smaraNamAM arthanA upayogapUrvaka manane joDatAM caMcaLa mana zAMta thAya che, sthira thAya che, moharahita thAya che, bhramazUnya bane che ane jJAnajyota pragaTe che. (7) kAma-krodhAdinA halakA vicAra Ave tyAre "he jIva! A samaye - tenA zoghazvitta, sandhirvatAmi ! (adhyAtmopaniSad - rI?) zAnte manasi jyotiH prakAzate zAntamAtmanaH / mamatyavidhA, mohabbateM vinaMti || (adhyAtmisAra - ra016) * ne madadaMsI se hamasI | (mArAM zarUAkArarU0) 117 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAruM AyuSya baMdhAya to tuM kaI gatimAM jAya ? janma-maraNa zuM vadhAravA che? naraka-nigodamAM zuM haju tAre javuM che ?'- A pramANe vicAra karavo. A vicAraNA spIDa brekaranA sthAne che. tenAthI avaLA mArge doDatA mananI gati ghaTI jAya che. saMkalpa-vikalpamAM jatA manane "AmAM AtmAne zo lAbha ? he jIva ! tAruM saMbhALa ne ! pArakA gharanI mokANa tArA gharamAM zA mATe ghUsADe che ?'- AvI samajaNa svarUpa breka dvArA rokavuM. tathA "A saMkalpa-vikalpane jANanAra AtmAne mAre jovo che." AvA pariNAma svarUpa rivarsa-geara dvArA manane AtmasvabhAva tarapha vALavuM. Ama karavAthI caMcaLa mana zAMta thAya che. (8) tema samaje nahi to bhakti-smaraNa-svAdhyAyamAM joDavuM. manamAM "huM zuddha AtmA chuM' evuM smaraNa karatAM karatAM vRtti bahAra jatI hoya to moDhethI dhIme dhIme upayogapUrvaka "huM dhruva AtmA chuM', "pUrNAtmA chuM', 'huM zuddhAtmA chuM', "jinazAsana zaraNaM mama", "jinadazA zaraNaM mama" soDahaM" ItyAdi bolavAmAM manane joDavuM. A rIte manane thakavI devuM. thAkeluM mana ApoApa zAMta ane sthira banI jAya che. zAMta manamAM zoka, hatAzA, udvega, ahaMkAra, saMgharSa, IrSA, kadAgraha, veravRti, vAsanA vagere pedA thatA nathI. bAkI ukaLATavALA atRpta manamAM nirmaLapariNatirUpa Atmadharma to zuM, zuddha dharmakriyA paNa kyAreya thaI zakatI nathI. mATe *zAstrAbhyAsamAM jeTalo prayatna kare che te karatAM seMkaDo gaNo prayatna manane zAMta-svastha banAvavA kara. bAkI bASpIbhavana thaze zAstranuM, garama tAvaDI upara paDatA pANInA buMdanI jema. (9) tema chatAM mana mAne nahi to manathI rIsAvuM. mana Icche te ApavuM nahi. mananI sAme paDavuM. tene vaza na thavuM. mananI halakI vRtti jAge ke tarata tenA pratye "tane dhikkAra che'- ema vicArI vAraMvAra tenuM apamAna karavuM. satata A rIte ucita prazasta puruSArtha karavAmAM A. zomavamavanamAranA pravAsana | zIyanta zAntahRvAmanamAM pravItra sAkSI | (2dhyAtmisAra-ra018) . prazAntAstathA zuddha nAnuSThAna kvAna ! (yogavikhyuM ?88) 4. yatna: zratISThata guna: zama Ava kArya ! ( sinIya kAvA -7/ra0) 118 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave to mana zAMta ane zuddha thAya che. AvuM kazuM paNa aMdaramAM karyA vagara bAhya ArAdhanArUpa auSadhanuM sevana karavAmAM Ave to AtmAno rAgarUpa roga ghaTe, kSINa thAya tevI koI ja zakayatA nathI. varSo jUnA ajIrNane kADhyA vagara zaktinI davA, B-complex nA IMjekazana zuM asara kare ? (10) tema chatAM pharI AtmAthI vRtti calita thAya ane kAma-krodha vagere vibhAva pariNAmomAM meluM mana aTavAya to vicAravuM "A kyAMthI AvyuM? meM ene kyAM bolAvyuM? enAthI mane zuM lAbha thayo? he mana ! kAmavAsanAnA vicArathI zuM sukha maLI gayuM? te sukha keTaluM TakyuM? temAM sukha kaI rIte? zarIrazakti ane Atmazuddhi-banneno nAza kare te sukha kaI rIte? he Atman ! kAma-krodhAdithI sukha Icche che to tenAthI kevuM sukha maLaze ? pachI AgaLa zuM thaze ? hakIkatamAM te sukha zuM tane maLaze? tuM tene bhogavIza ? ke pachI zarIra, Indriya ane mana ene bhogavaze? e bhogave emAM vaLI Asakti-brAnti mAre karavAnI ? A rIte anaMtA siddha bhagavaMtanI daSTimAM mAre zA mATe halakA citarAvuM?'Ama je je parapadArthamAM-vibhAvamAM mana gayuM hoya tyAMthI tene vairAgyapUrvaka AtmagharamAM lAvavuM, jethI pharIthI tyAM javAnuM tene mana nA thAya. bahAramAM jyAM jyAM mana jAya tyAM tyAM tenI sukhabuddhi vivekadaSTithI khatama karI, tenI ruci bhedajJAnathI khalAsa karI, pharI AtmAmAM tene joDavAmAM Ave to mananI bahirmukhatA khatama thAya che. paraMtu samajaNa vagara mAtra kAyika damana ja karavAthI mana ane Indriya vaza thavAnA badale ghaNI vAra jaMgalI hAthInI jema vadhu svaccheda banI jAya che, vadhu nukazAnakArI thaI jAya che. mAtra kAMcaLI utAravAthI sApa viSamukta thato nathI tema AtmasamajaNa vinA kevaLa bAhya viSayone baLajabarIthI choDavA mAtrathI tenuM AkarSaNa khatama thatuM nathI. * ucitamAcaraNaM zubhamicchatAM, prathamato manasaH khalu zodhanam / __gadavatAM hyakRte malazodhane, kamupayogamupaitu rasAyanam ||(adhyaatmsaar-11|1) A vannenA preryamA ITna, rana ramata 1. na jAtu vazatAM yAnti, pratyutAnarthavRddhaye ||(adhyaatmsaar-5|29) *. vipaH ji parityajJarti mamatA Hi | tyA/ hindumAtrastha, mujho na haM nirviSa: (adhyAtmasAra-TAra) 119 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra* dehadamanathI jItAyelA doSo to pharIthI jorathI vaLagI paDe che. mATe mana. je je viSayamAM jAya tyAMthI tene baLAtkAre haTAvavAno prayatna karavAnA badale samajaNa, vivekadRSTine mukhya banAvI vairAgyamArge cAlavA dvArA tene vaza karavA prayatna karavo. to mana sadA zAMta-sthirasvastha-samAdhimaya banI jAya. A rIte samajaNathI manane jItIza to pAMca Indriyo paNa jItAze. damana nahi, zamana paNa nahi, paraMtu dahana karIza to doSo nirmULa thaze ane mana samAdhimAM lIna thaze. (11) tema chatAM anAdinA avaLA abhyAsanA lIdhe mana ADA-avaLA saMkalpa-vikalpa kare to jyAM jyAM bahAramAM Indriya ane aMtarmananI vRtti jAya tyAM tyAM tene jatI joyA karavI. tene rokavAno prayatna na karavo. phakata eTaluM dhyAna rAkhavuM ke Indriya ke mananI vRtti kayAMya paNa, eka kSaNa mATe paNa, jAya te badhuM tArI jANakArImAM, jAgRtimAM thavuM joIe. behozImAM ke bedhyAnadazAmAM nahi. mananI tamAma kriyAnA kartA banavAnA badale jJAtA-dRSTA banavuM. 'huM pUrNAnandamaya chuM- AvI bhAvanAthI satata dRDhapaNe bhAvita banIne tamAma prakAranA prayatnathI rahita banI udAsIna bhAve tene satata dekhavI, temAM jarAya bhaLavuM nahi, sahajataH svastha banIne manovRtti ane IndriyavalaNanA asaMga sAkSImAtra banI rahevuM. tenA upara adhikAravRttithI caDhI na besavuM. Ama dhIrajathI ane samajaNathI haLavAphUla rahevAthI, tamAma pravRttithI taNAvamukta banavAthI mana, vacana, kAyA ane Indriyo potAnA viSayomAM doDadhAma karavAnA badale zAMtithI ThekANe AvI jaze. ceto'pi yatra yatra pravartate no tatastato vAryam / adhikIbhavati hi vAritamavAritaM zAntimupayAti / (yogazAstra 12 / 27 ) vapuryantrajitA doSAH punarabhyAsahetavaH / prasaGkhyArnAnivRttAstu niranvayasamAdhayaH // (siddhasenIya dvAtriMzikA 18 / 6) Lifna paMca kriyA / (uttarAdhyayana 22/36) >. auvAsInimanaH prayatnarinitaH satatamAtmA / bhAvitaparamAnandaH kvacidapi na mano niyojayati // karaNAni nAdhitiSThatyupekSitaM cittamAtmanA jAtu / grAhye tato nijanaje karaNAnyapi na pravartante || (yogazAstra 12 / 33-34) manovacaHkAyaceSTAH kaSTAH saMhRtya sarvathA / zlathatvenaiva bhavatA manaH zalyaM viyojitam // ( vItarAga stotra 14 1 ) 120 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcharaDuM khIlAnA jorathI kude che, miyAM masAlAnA jo2thI kude che, tema mana paNa potAnI vRttimAM Atmaruci bhaLavAthI kudAkuda kare che. AtmAnI ruci manovRttimAM bhaLatI baMdha thAya eTale ApoApa mana zAMta-sthira banI jAya. AtmA manovRttinI upekSA kare to mana ApoApa jItAya. paNa AtmA potAnA svarUpane bhUlIne temAM bhaLavAnI bhUla, mananA nATakamAM ekAkAra thavAnI kuTeva choDato nathI. tethI karmabaMdha-bhavabhramaNa-duHkhadarda... badhuM cAlyA ja kare che. (12) "potAnA manane jANe te ja kharA arthamAM saMyamI banI zake. mATe manovRttimAM maLyA vagara, bhaLyA vinA, tenAthI aMda2mAM chUTA paDI, jAsUsanI jema 'vartamAna kSaNe caMcaLa ane asthira mana *kyAM kyAM jAya che ? kyA prayojanathI jAya che ? zI zI IcchA ane abhilASA kare che ? teno uddeza zuM che ? kyA kyA saMkalpa-vikalpa kare che ? zA mATe kare che ? manamAM UMDe UMDe zuM raheluM che ? kyA avasare te pragaTa thAya che ? aMdaranI melI murAda saphaLa thavAnA prasaMgamAM mana kaI rIte AtmAne tenAthI aMdhArAmAM rAkhIne chetare che ? - ema thoDI thoDI vAre uparanI bhUmikAmAM paNa sAvadhAnIthI taTasthapaNe sUkSma avalokana karavAnI, vivekadRSTie tapAsa karavAnI, sajjaDa cokI rAkhavAnI jarUra che. Ama AtmadRSTithI mananuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karatAM tenI melI murAda, kALImeza pariNati, adhama vRtti, tuccha prayojana, bagaDelI dRSTi, halako Azaya, vikRta udeza, chetarAmaNI bharelI gaNatarI, tenuM saDI gayela samIkaraNa, kATa khAI gayela tAtparya ane tenI kohavAI gayelI beDhaMgIkaDhaMgI vikRta jAta pakaDAI jatAM melA mana pratye AtmAno bharoso uThI jAya che. AMkha mIMcIne mananI cAla mujaba cAlavAno utsAha AtmAmAMthI osarI jAya che. mananA dorIsaMcAra mujaba thatI pravRttimAM bhaLI javAno A maNaM parijANar3a se NiggaMthe / ( AcArAMga 2/3/15/778 ) che. phaLameva AkhkhuM vicALiyA | (sUtratAMga zara||??) . yo yato niHsati, manazvavatasthiram / tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nayet // (adhyAtmasAra *. AbhamanomuLavRttI, viviSya yaH pratiSanuM vijJAnAtiA kuzalAnubandhayuktaH prApnoti brahmabhUyamasau || (adhyAtmasAra 20/25) . svazarIramano'vasthAH pazyataH svena cakSuSA / (siddhasenIya dvAtriMzikA - 10/2) - - 'I6) 121 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno anAdikAlIna ullAsa-umaMga marI paravAre che. meluM mana marI jAya che. AtmA potAnA zuddha caitanyasvarUpamAM TharI jAya che. puNyanA anubaMdha majabUta thatA jAya che. liSTa karma zAMta thaI jAya che. vibhAva pariNati sahaja rIte chUTI paDatI jAya che. Ama ekI sAthe AMtara zodhana-vizodhana banne kriyAo thatI jAya che. (13) paraMtu tamAma saMyogamAM A rIte satata puruSArtha thAya to mana jItAya. vaza kare to vaza thAya. bAkI thoDo puruSArtha karIne aTakI jAya to niraMkuza mana vaza na ja thAya. kALI kaDIyALI DAMga vAge to pADo khetaramAMthI bahAra nIkaLe, bhInI mATInA DhephA mAravAthI nahi. tema kAmavAsanA vagere nabaLA vicAra Ave to teno kaDaka daMDa rAkhavAthI ane nabaLA vicAra karanAra mananI jhATakaNI karavAthI mana pharIthI tevA halakA vicAramAM jatAM Dare che. pachI vijAtIya tarapha najara karatAM AMkha ane mana tharathare che. amuka saMyogamAM vijAtIya tarapha ajANatA dRSTi paDI jAya to tarata ja mana AMkhane pAchI kheMcI le che. anivArya kaTokaTInA saMyogamAM vijAtIya tarapha jovuM ja paDe to jotAM pUrve tenA pratye "mAtA-bahenadIkarI'tarIkenI bhAvanAthI mana bhAvita thaIne tyAM najara joDe che ane prayojana pUrNa thatAM tarata ja najara pAchI kheMcI le che. (14) sAvadhAnIthI tevA nirmaLa bhAvathI pravRtti karavA chatAM karmavaza halakA vicAra jAge to "A nabaLA pariNAmo mane AtmadharmathI bhraSTa karanAra che, bhUlAvanAra che, bhaTakAvanAra che, bhUlAvAmAM cakarAvAmAM pADanAra che, bhrAnti-bhramaNA pedA karanAra che, rakhaDAvanAra che, bhavacakramAM bhramaNa karAvanAra che. bhUMDAmAM bhUMDuM ahita-nukazAna karanAra che, takarAra karAvanAra che. te svayaM tuccha ane takalAdI che. kevaLa karmanuM A tophAna che, vinazvara che, vamaLa ane vikRti che. A zalya che, roga che, bhayaMkara Aga che, bhaDabhaDato dAvAnaLa che, jIvatI naraka che. A vibhAva pariNAmo svayaM anAtha ane azaraNa che to mAruM zaraNa-Teko kaI rIte banI zake ? A halakA vicAro svayaM du:kharUpa che to mane sukhanuM sAdhana kevI rIte thaI zake ? asAra 0 manoro nizcatte ja samanta: | (yojazAstra jIrU8) . salta vAma visaM yAmI..... (uttarAdhyayana - /) A. rasa dhranuM paraV... ( vArA - /1/18) 122 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tuccha evA A bhAvothI mAre zuM mAla khATI javAno che ? A saMkalpa-vikalpa mAruM svarUpa nathI. mArAthI alaga che. to mAre temAM zA mATe khoTI thavuM? o vibhAva pariNAmo ! have ravAnA thAva. ahIMthI cAlatA thAva. khabaradAra che jo pAchA AvyA to. bhAgo' A rIte jJAnadaSTipUrvaka dhamakAvavAthI bicArA vibhAva pariNAmo nirAdhAra ane nodhArA thaIne bhAgI jAya che. keDamAM kaDIyALI kALI DAMga paDavAthI jema mANasa Ubho thaI zakto nathI. tema A rIte keDabhAMgavuM mana pharIthI vibhAvadazAmAM Asakti karavA UbhuM thaI ja zakyuM nathI. svabhAvadazAnI sthiratA keLavAtI jAya che. (15) tema chatAM karmavaza, pUrvasaMskAravaza rajoguNapradhAnatAthI manovRtti bahAra jAya to "he Atman ! tuM zuM Icche che ? tane zuM joIe che ? UMDeUMDe zAnI IcchA rahyA kare che ? je Icche che te kyAMthI maLaze ? e sukha keTalo samaya Takaze ? je sAdhanathI sukha Icche che tenAthI zuM kadi tane duHkha nathI ja maLyuM? teno pAko nirNaya che? e nirNaya sAco che ? je sukha tuM Icche che te maLaze kone? e sukha koNa bhogavaze? tuM ke deha, Indriya ane mana ? e sukha tuM lAvIza kyAMthI ? eno rasto khyAla che? e raste jokhama to nathI ne? tyAMthI pAchI du:kha-durgatinI vaNajhAra to UbhI nahi thAya ne? puNyanI mUDI khoyA vagara ane pApanuM devuM karyA vinA tuM e sukha bhogavI zakIza ? he Atman ! choDa ne A badhI jaMjALa. atRpta ane melA manane tArI jAta soMpIne zuM haju paNa tArA ja pagamAM jAte kuhADo mAravo che ? malina ane chetarAmaNA manathI anaMta kALamAM koNa sukhI thayuM che? jarA DAhyo to thA. mana to duzmana che. duzmananI malina mAgaNI pUrI karavAnI gAMDI lAgaNI choDIne tuM tArI jAtane saMbhALIne!' A rIte AtmasamajaNa keLavAya to viSaya-kaSAyathI malina banelI ane tuccha evI manovRttimAM rasapUrvaka pravartato upayoga ApameLe aTakI 0 zirIbhUtapi ravAnta, jJasA vartatAM vraneta | pratyAhRtya nigRhNAti, jJAnI yadidamucyate // (adhyaatmsaar-15|14) kRtakaSAyajayaH sagabhIrima, prakRtizAntamudAttamudAradhIH / samanugRhya mano'nubhavatyaho, galitamohatamaH paramaM mahaH / / (adhyaatmsaar-11|21) 123 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che. manane oLakhIne vaza karanArA gaMbhIra, zAMta ane udAramanA AtmajJAnI jagatamAM rahevA chatAM, asaMgadazAe karmodayajanya pravRtti karavA chatAM levAtA nathI. pApabaMdhanuM devuM karatA nathI. udIraNA karIne puNya kharcatA nathI. prazasta rAgamAM paNa AtmabhAna TakAvavA dvArA bAhyaprazasta-pravRttinimitte karmabaMdha svarUpa corI (kArmaNavargaNAsvarUpa paradravyagrahaNa) karatA nathI. paraMtu karmanirjarA karIne jUnuM devuM cUkave che. kevalIdaSTa kramabaddha paryAyamAMthI sahajataH svastha bhAve pasAra thaI jAya che. A rIte AdhyAtmika dRSTie mAtra maphatIyuM jue, maphatIyuM bhogave, maphatIyuM jIvana jIve tevI manodazA Ave pachI AgaLanI dhyAnasAdhanA ane *jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanA mATe sAdhaka lAyaka bane che. tyAra bAda mana* khatama thAya che, potAnA mATe bAhya jagata vilIna thatuM jAya che ane manAtIta, atIndriya, niraMjana, nirAkAra, sthira Atmatattva pragaTa thAya che, pratyakSa thAya che. jo ke dhyAna ane jJAtA-draSTAbhAvanI sAdhanA tathA manojaya-paraspara sApekSa che. jema dhyAnathI samatA Ave ane samatAthI dhyAna Ave tema manojayathI dhyAna ane jJAtAdraSTAbhAva pragaTe tathA dhyAna ane jJAtAdaSTAbhAvathI manojaya thAya. Ama te paraspara upakArI che, sahAyaka che. mATe jo muktine icchato ho, kevaLa Atmazuddhine ja jhaMkhato ho to hamaNAM tuM sauprathama manane zAMta ane zuddha karavA lAgI jA. bIjA badhA prayatno karavAnA choDI de. ja dhyAnasAdhanAvivecana mATe juo pRSTha-126 . jJAtA-daSTAbhAvavivecana mATe juo pRSTha-203 na naSTa manasi mattAne vinaMI sarvato yAte | niSkalamudeti tattvaM nirvAtasthAyidIpa iva / / (yogazAstra - 12/36) A. na sAmyena vinA dhyAnaM na dhyAnena vinA ca tat / / niSkampaM jAyate tasmAd dvayamanyo'nyakAraNam / / (yogazAstra-4/113) *. tadavazyaM manaHzuddhiH kartavyA siddhimicchatA / tapa:zrayama, vimarca: vAva ne (yogazAstra 4/44) 124 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. hRdathanuM arpaNa thaI gayuM ! vAha prabhu! vAha. uddhata ane azAMta manane amogha rIte vaza karavAnI tArI vAta apUrva che, manane vaza karavAno mArga ajaba-gajabano che. basa, have to manane mAre kabaje karavuM ja che, vaza karavuM ja che. manane svAdhIna karavA mATe anyatra vyartha phAMphA mAratA-mArato, bIje badhethI nirAza thato thato, bIje badhe rokAto rokAto, ghaNA sthaLe rakhaDato rakhaDato, ahIM Apane zaraNe Avyo chuM. have mAre bIjuM koI zaraNa nathI. "mAruM sAcuM kalyANa ApanI ja AjJA uThAvavA mATe jIvavAmAM che." evuM moDuM moDuM paNa mane ApanI kRpAthI samajAtuM jAya che. basa have to kaI rIte tArI smRtimAM, bhaktimAM, zaraNAgatimAM, AjJAmAM rahevAya? e ja vicAro vAraMvAra AvI rahyA che. mAruM lakSa ApanI smRti karavAnuM che. ApanI bhaktimAM taraboLa thavAnuM che. ApanI zaraNAgatimAM rahevAnuM che. mAruM dhyeya ApanI AjJA uThAvavAnuM che. A hRdayasiMhAsana Apane parama premathI arpaNa thaI gayuM che. have huM pAcho vaLIne joIza nahi. ApanI smRti-bhakti-zaraNAgatithI pIchehaTha karIza nahi. manane vaza karavAnA upAyone ane manojayanA pariNAmane jANavAthI te batAvela upAyone ajamAvavAno, AjJApAlanano purUSArtha karavAmAM have pAcho nahi paDuM. tane maLavA-tArAmAM bhaLavA huM adhIro thaI gayo chuM. mAro aMtarAtmA chaLI chaLIne tArAmAM lIna thavA, tArI nirvikArI zuddha cetanAmAM magna thavA jhaMkhI rahyo che. dhAtumilApa karavA aMtaHkaraNa talasI rahyuM che. he pUrNa brahma svarUpI! mAro zuddha bhAva kyAre pragaTaze? -vizuddhAtmAparipUrNAtmA kayAre anubhavAze? zuddhAtmAnI pariNati kayAre phurAyamAna thaze? kSaNe kSaNe aMtaramAM vAsa karI kadi bahAra nA AvuM- evI dhanya ghaDI ne pAvana paLa kayAre Avaze? Apa zuddha AtmAne jevo jANyo-jevo joyojevo anubhavyo tevA ja mArA AtmAne jANavA-jovA-anubhavavAnI IcchAbhAvanA-ruci-lakSa-vRtti-pariNati bhavaparyata akhaMDa banI raho. have ApanA ja dhyAnamAM mAre khovAI javuM che. ApanA jevA mArA zuddha caitanyasvarUpane pragaTAvavuM che. paNa paramakRpAvaMta bhagavaMta! A anAtha bALaka upara jarA mahera karIne ApanA dhyAnano parama pavitra mArga batAvo ne ! - ghareSNa 3ttAvesa | (uttarAdhyAyana 2/36) 12pa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 AbhaththAnanI bhUmi, svarUpa ane prakviANasiMd usiNo. paramAtmA :- vatsa ! dhyAnayogamAM ArUDha thavAthI tArI bhAvanA ane jhaMkhanA jANI. dhyAnanI bhUmikA taiyAra thAya, dhyAnanuM svarUpa oLakhAya, dhyAnanI prakriyAno abhyAsa thAya to dhyAna sulabha thAya, tAttvika thAya. sau prathama eka vAta barAbara samajI le ke AtmA upayoga svarUpa che. jevo upayoga tevo AtmA. 2upayoga je rUpe thAya te rUpe AtmA pariName che. upayoga dvArA AtmA jemAM ekAkAra thAya paramArthathI te ja svarUpe AtmA jaNAya, te ja svarUpe pariName ane te ja svarUpe kAma kare. Atmavizuddhi mATe kAyama potAnA vItarAgarUpamAM AtmA ekAkAra thAya to vItarAgarUpe potAnA svarUpano anubhava thAya. potAnA vItarAgasvarUpanuM satata anusaMdhAna kare, vItarAganuM niraMtara ciMtana-dhyAna kare to rAgarahita banI karmamukta bane. paraMtu anAdi kALathI AtmA brAntithI dehamAM ekAkAra thAya che. tethI dehamaya jaNAya che ane dehasvarUpamAM lIna banIne badhe phara-phara kare che, bhaTaka bhaTaka kare che. IndriyamAM ekAkAra thAya to IndriyarUpe jaNAya ane pote potAne jANyA vagara IndriyarUpa banI, IndriyapravRttimAM lIna banI, viSayasevana karIne vikArAdhyAsamAM aTavAya che. manamAM ekAkAra thaI, manomaya banI, manovRttimAM bhaLI, smRti ane kalpanAnI be pAMkho dvArA saMkalpa-vikalpa karIne, AghAta-pratyAghAta anubhavIne rAgAdhyAsa AdimAM garakAva thAya che. vibhAvanI zakti aciMtya che. je svarUpe AtmA nathI te svarUpe vaibhAvika zakti tene pariNAve che. vaibhAvika zaktithI jIvane jevA - OMnusUtranayastatra, chatRta tarI manyate | svayaM pariNamatyAtmA, caM caM mAvaM cA yA | (dhyAtmasara-1867) >>. yo hi yatropayuktaH so'mISAM (zabda-samabhirUDhAdinayAnAM) mate sa eva bhavati / (anuyo dvArasUtra-24, manadhAravRtti-kRSNa-ra07) 2 ca yati t yogI, yAti tanmayatAM tavA | tavyo vItarAstivuM, nityatmivizuddha | (corAsIra-zara) . vItarAgo vimucyeta vItarAgaM vicintayan / / rAgiNaM tu samAlambya rAgI syAt kSobhaNAdikRt // (yogazAstra 9/13) 126 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogAdi bhAvo maLe che temAM bhaLavAthI te svarUpe AtmA pariName che. vaibhAvika zaktinA lIdhe ja guNo viparItapaNe pariName che. tethI malina mana jyAM sudhI bahAramAM sukha zodhavA bhaTakatuM hoya tyAM sudhI vairAgya kyAMthI Ave ?* siMhamAM saumyabhAva ke sApamAM kSamAbhAva Ave te karatAM paNa viSayAsakta jIvamAM vairAgya Avavo durlabha che. saMsArarasikadazA maTe nahi tyAM sudhI kharekhara AtmajJAnagarbhita parama vairAgyadazA Ave nahi, paramAtmasvarUpa paramArthathI oLakhAya nahi, potAnuM paramAtmasvarUpa pragaTe paNa nahi ane dhyAna mAtra kAlpanika ja bane. karmanirjarAkAraka na bane. jene aMdaramAM rAgAdi vibhAvanI AkuLatA anubhavAya che, zabdAdi vikalpanI duHkharUpatA (mAtra buddhithI samajAya che ema nahi paNa) hRdayathI anubhavAya che te pote ja aMdarathI yathArthapaNe nakkI kare che ke sAcuM sukha kyAM che? pote ne pote manana-mana-maMthana-gaDamathala karatAM karatAM samatA ane zuddhinA prabhAve aMdarathI ja mArga zodhI le che. AtmA "pote ja satya mArga banAvI le che. -zAstra to mArganuM dizAsUcana mAtra kare che. paNa potAnA mATe anubhavamaya mokSamArga to jIve pote ja banAvavo rahyo. bahAramAM mIThAzanI anubhUti to pote ja toDavI paDe. te mATe AtmadazA nirmaLa banAvavI ja rahI. to ja pratyakSa mArgabodha thAya. parokSa mArgabodhathI indriyajanya bhogasukhabhrAnti dUra na thAya A vAtane lakSamAM rAkhIne AtmabhUmimAM rahela AnaMdano khajAno pragaTa karavo paDe. zAstra to khajAnAno nakazo che. nakazAne samajavA mAtrathI ke nakazA upara doDadhAma karavAthI kAMI caitanyanidhAna maLe nahi. paraMtu zAstrarUpI nakazA dvArA jJAnanidhAnane sArI rIte jANI, tenI zodha karavAmAM lAgI javuM, vairAgyarUpI kodALI-pAvaDA dvArA AtmabhUminuM khodakAma karI, mohadazAnA 2. kintu na jJAyate tAvad, yAvad mAlinyamAtmanaH / jAte sAmyena nairmAlye, sa sphuTaH pratibhAsate // (yogsaar-1|4) ja sauthamiva siMhanAM, pannAnAmava kSamA | viSayeSu pravRttAna, vairAgye tu turtamam (adhyAtmisI-1) che. pappA sasiM | (uttaradhyayana 6/2) .. dizaH pradarzakaM zAkhAcandranyAyena tatpunaH / pratyaviSaye , ra di hanti parokSadha: | (adhyAtmisara-2876) 127 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMkarA-patharA kADhI, UMDA utarIne svAnubhUti ane kevalajJAnasvarUpa khajAno pragaTa karavA satata maMDI paDavuM eja kartavya che. paraMtu je upara mujaba zodhakhoLa na kare ane mAtra zAstranI carcAvAda-vivAda kare te kevaLa phAMphA mAre che. jene kharI laganI-ruci hoya te samajIne aMdarathI ja mokSamArga karI le che. AtmAnI laganI-rucibhUkha kharI na lAgI hoya te zAstrAbhyAsI dhyAna karavA bese to paNa AtmAne tAttvika rIte pakaDato nathI. zAstrajJAna e Theoretical che. jyAre zAstrakathita jIvaMta dhyAnasAdhanAmArganuM kheDANa e Practical che. banneno samyak samanvaya thAya to ja AtmabhUmimAM nihita kevalajJAnavItarAgadazAsvarUpa nidhAna pragaTe. paraMtu bahoLo zAstrAbhyAsa karavA chatAM paNa na hoya AtmAnI sAcI oLakhANa, na hoya eka lakSapUrvaka AtmAnI garaja, UlaTuM strI vagerenA *tIvra rAgAdimAM atyaMta tanmayatA hoya tathA saMsAra, sAMsArika bhAvo, daihika bhAvo pratye aNagamo na hoya temaja 'anAdikAlIna mohanidrA choDIne tathA ajJAnanuM aMdhAru haTAvIne vibhAvathI, vibhAvAdhyAsasvarUpa adezya baMdhanamAMthI jaldI chuM, chuM' ema aMtarathI tIvra bhAvanA na thAya tyAM sudhI dhyAnasAdhanAthI paNa AtmAnuM kAMI kAma na thAya. mananI zuddha sthiratA ja prApta na thAya. -AkarSaNa bIje hoya, mana bhayabhIta hoya, zarIra ane jagatano vicitra svabhAva 5ramArthadRSTie hRdayathI oLakhAyo na hoya, antaHkaraNa tRSNAgrasta hoya tevI dazAmAM dhyAna kare to paNa aMtaraMga vRtti asthira ane malina hovAthI te dhyAna paramArthathI taraMgarUpa-korI kalpanArUpavyartha vikalparUpa ja bane, athavA *ArtadhyAnarUpa bane. prastutamAM eka vAta e paNa dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke khA-khA karavuM, tenI ja vicAradhArAmAM khovAyelA rahevuM e jema ArtadhyAna che tema * tathAMganAdisaktAnAM narANAM kva sthiraM manaH || (dhyAnadIpikA 57 ) * niHsaMgatvaM samAsRtya dharmadhyAnarato bhava || (dhyAnadIpikA 53 ) avidyAtAmasaM tyaktvA, mohanidrAmapAsya ca / nirdoSo'tha sthirIbhUya piba dhyAnasudhArasam / / (dhyAnadIpikA 54 ) > suviiyajagassahAvo nisaMgo nibbhao nirAso ya / veragbhAviyamaNo jhANaMmi suniccalo hor3a || *. aLavakriya maLo nassa phlAya vayADuM aTTamaThThADuM / (3pavezamAnA-486) 128 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaMbila-upavAsa vagere sAdhanAmAM AtmabhAnapUrvaka lAgyA rahevuM e paNa dharmadhyAna ja che. sAdhu ane zrAvakanI tamAma dharmakriyAo; jema ke pratikramaNa, pUjA, jayaNApAlana, sAdharmikabhakti, japa, tapa, tyAga... A badhuM paNa AtmazuddhinA praNidhAnapUrvaka karavAmAM Ave to te dharmadhyAnano ja eka prakAra samajavo. tenAthI dehAdhyAsa, mohadazA vagere kSINa thatI jAya che. mana zuddha ane sthira thatuM jAya che. tenAthI upalIkakSAnA baLavAna dhyAna mATe mana sakSama thAya che. kAraNa ke dehAdinA ane vibhAvanA mohathI ja mananI asthiratA UbhI thAya che. tethI mohadazA choDavA mATe tapa-tyAga-jayaNA Adi ArAdhanAmAM AtmabhAnapUrvaka-AtmazuddhilakSasahita joDAIne, zuddhavizuddha AtmAnuM svarUpa vicArI, halakI vRtti pratye vAraMvAra dhikkAratiraskAra nahi jAge tyAM sudhI moha jIvane durdhyAnamAM DhasaDI gayA vinA rahe nahi. pote kyAM aTake che ? kyAM lepAya che ? mananI vRtti kyAM jAya che ? te oLakhe nahi tyAM sudhI dharmadhyAnamAM mana sthira banI na zake. "sadgurune hRdayathI samarpita thaIne, potAnI bhUmikAne yogya evA sadanuSThAnathI manane zuddha karIne je potAnA mananuM vartana ane valaNa vyavasthita rIte oLakhI le ane AtmazuddhinuM lakSa jIvaMta banAvI le te tRpta sAdhaka bIje kyAMya aTakyA vinA sIdhe-sIdho aMdaramAM cAlyo jAya. tenI pariNati palaTI jAya. tenI dRSTi AtmA upara sthira thAya. vikalpa paNa chUTI jAya ane AtmA AtmabhAvamAM magna bane. AvI sthiracittavRttisvarUpa Atma-magnatA eTale adhyAtma dhyAna. 'mane AtmA deha-Indriya-manathI bhinna lAge che ke kema ? mane karmapudgala-vibhAva-vikalpathI bhinna AtmA anubhavAya che ke nahi ?' Avo ekAgra vicAra e paNa prAthamika dhyAna ja che. AvA ekAgra AtmavicAra svarUpa dhyAna pachI mana zAMta-prazAMta-upazAMta bane to tamAma vikalpa chUTIne AtmopayogasthiratA svarUpa nirvikalpa' dhyAna thAya. bAkI kalpanA thAya, upalaka vicArataraMga thAya, dhyAna to na ja thAya. jaMgame te vicAra Ave. 4. guruANAr3a Thiyassa ya bajjhANuTTANasuddhacittassa / ajjhaSpajjhAmi vi egaggattaM samullasa || ( dharmaparIkSA - 95 ) vItarAgo bhavet yogI yatkiMcidapi ciMtayan / tadeva dhyAnamAmnAtamato'nye graMthavistarAH / / (yogazAstra. 8/79, dhyAnadIpikA 68) 129 ' Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa enAthI AtmajJAnadazA ane vItarAgadazA pragaTa thatI hoya to te dhyAna ja che. bIjI badhI vAto to mAtra granthano vistAra ja che. sUkSma dRSTie jovAmAM Ave to rAga-dveSAdi vinA dharmadhyAnanI bhUmikAmAM Atmatattva samajavA vicAra thAya e sUkSma vikalpa che paNa vikalpadazA nathI. rAga, dveSa vinA tattvaciMtana* karatAM karatAM jyAre AtmA, AtmaguNa vagere koI eka vastumAM upayoga rokAya, sthira rahe to dharmadhyAna' thAya. upayoga phare to vikalpa kahevAya. pharelA upayogamAM rAga-dveSa bhaLe to vikalpadazA kahevAya. mULa dhyeyathI pharelA upayogamAM bhaLelA rAgAdi sArA lAge to vibhAvadazA kahevAya. rAgAdimAM tyAjyapaNAnuM, AtmabhinnatAnuM bhAna hoya to te rAgAdi vibhAva pariNAma kahevAya. vatsa ! laukika paribhASAmAM, tArI bhASAmAM jaNAvuM to kapAyelA jhADanA lIlA pAMdaDA eTale vibhAvapariNAma. tathA akhaMDa atUTa vRkSanA lIlAchama pAMdaDA-phaLa-phUla eTale vibhAvadazA. A vibhAvadazAnuM jora hoya tyAM sudhI tAttvika dhyAna AvI na zake. enuM jora maMda thAya e mATe tuM nakkI kara, aMtaramAM draDhatApUrvaka nizcaya kara ke 'deha, vibhAva, vikalpa vagere tuM nathI. tuM AtmA cho.' "sau prathama dehAdibhinna tathA tamAma saMyogathI mukta evA tArA zuddha caitanyane oLakha, jJAnAnaMda svarUpane jo. tArA mULa svabhAvane pakaDa. temAM lIna thA. 'kyAM UbhA rahevuM che ?' tenA bhAna vagara ane potAnA astitvane pakaDyA vagara dhyAna kare to te dhyAna mAtra AbhAsa rUpa, dekhAva rUpa bane, vAstavika dhyAna na bane. tenAthI tAttvika lAbha na thAya. mATe sauprathama aMda2mAM tuM najara kara. AtmA upara dRSTi kara. aMdara tuM kAMI khovAI nathI gayo. aMdaramAM kAMI tuM bhUlo paDI javAno nathI. deha, IndriyarUpI bArIonA mAdhyamathI bahA2mAM jovAnuM baMdha karI, vRttine aMtaramAM sthira karI, upayogane paNa aMda2mAM zuddha asaMga sAkSImAtra AtmA tarapha vALe to AtmA e to anubhavamAM Ave evI cIja che. aMdaramAM utarI, cittavRttine sthira karI, jyAMthI samasta jJAna pragaTa thAya che tyAM dhIrajathI jue to AtmA dekhI zakAya tevo che. zarIramAM rahelo AtmA rAgadveSau zamI muktvA yadyadvastu viciMtayet / tatprazastaM mataM dhyAnaM || ( dhyAna dIpikA 67 ) 4. dehavivittaM pecchar3a appANaM taha ya savvasaMjoge / (dhyAnazataH-92) 130 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenAthI judo che - evuM satata bhAsyA kare tevuM karavAnI jarUra che. karavA mAMDe to thAya. mananI ekAgratApUrvaka dehAdibhinna AtmA satata anubhavAya te ja parama dhyAna 'bahAramAM je kAMI dekhAya che te huM nahi. paradravya-parabhAvovibhAvapariNAmo.... A badhuM apAramArthika che, tuccha ane asAra che'evuM aMtarathI vicArI-svIkArI, rAgAdine choDIne, rAgAdhyAsa tajIne, rAgAdimAM svAmitvabuddhitAdAtmyavRttithI chuTakAro meLavIne nirbhayapaNe tuM aMdara jA. *potAnA zuddha caitanyane jANavuM, temAM javuM, sthira thavuM ane bhaLI javuM e ja tAruM ekamAtra kartavya che. karavA jevuM A ja che. prayojanavaza bIjuM kAMi vANI ke dehathI karavuM paDe temAM AdarabhAve bhaLI na jato. 'vikalpathI mAro svabhAva judo che' ema aMtarathI nakkI karI, pratikSaNa mana upara cokI rAkhI eka mAtra zuddhAtmAne ja grahaNa karavAno che, dhyAnamAM sthira karavAno che. pote potAne oLakhe to dhyAnapuruSArtha karavo saraLa bane, saphaLa bane, sAnubaMdha bane, nirvighna bane, nirdoSa bane. tuM tane potAne sArI rIte oLakhe, aMdarathI pakaDe, potAnuM jora vadhe, ekAgratA pragaTe, lInatA vadhe to pote potAmAM pariName. dhyAnanA mAdhyamathI yathArtha rIte potAnA zuddha caitanyane pakaDe eTale anaMtA tamAma guNo svabhAvarUpe pariNamavA lAge. svayaM AtmasvarUpa thaI jAya, deha-Indriya-mana svarUpe maTIne zuddha caitanyarUpa thaI jAya. svAvalaMbana banI nirAlaMbana thaI jAya. pahelAM aMzataH. pachI samagrapaNe. pragaTa thayela AtmA kyAMya aTakyo nathI. AMzika anAvRta AtmasvarUpa pragaTe, caitanyamaya pariNati pragaTe eTale samakita vagere dazA. samagrapaNe svarUpamAM anAvRta caitanyanI paripUrNa anubhUti eTale siddha dazA. vicAradazA vagere dvArA potAnI siddhadazA ruce, zuddhAtmA ja ekamAtra upAdeya lAge te dhyAnabIja che. potAnI cittavRttine akhaMDapaNe AtmAmAM upAdeyarUpe ja rAkhavI te che dhyAna. "sarva karmazUnya, vikalpazUnya, paramArthathI paramAnaMdamaya zAzvata svabodhAdaparaM kiMcinna svAMte kriyate param / kuryAt kAryavazAt kiMcit vAgkAyAbhyAmanAdRtaH / / (dhyAnadIpikA 178) . puSpavAvinirmun, tattvatattvavittvam / nityaM brahma sadA dhyeyameSA zuddhanayasthitiH || ( adhyAtmasAra 18 / 130) 131 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyasvarUpa paramAtmAmAM ja manovRttipravAha niraMtara sahajapaNe rahe te che zuddhanayanI daSTie mahAdhyAna. badhA AbhAso tema ja kalpanAo manamAMthI khasI jAya, saMkalpa-vikalpa paNa ekadama zAMta thAya, mana sthira thAya, mana aMdaramAM vaLe, AtmavicAramAM citta coTe, aMtaHkaraNa AtmAmAM lIna thAya to dhyAna lAge ane zuddhAtmasvarUpa paramAtmarUpe prakAze. "jevI dRSTi tevI sRSTi, jevuM darzana tevuM sarjana."A ukti pramANe parama upAsya niraMjana ane nirAkAra evA zuddhAtmAmAM, avinAzI vItarAgamAM mana ekAkAra thAya to pahelAM vItarAga svarUpe pote jaNAya ane pachI zuddhAtmasvarUpamAM lInatA vadhatAM vadhatAM, karmanA kacarA dUra thatAM thatAM pote ja vItarAga svarUpa bane. kAraNa ke AtmAnI mULabhUta dazA te ja che. A rIte *AtmA ane paramAtmAno dhyAnanA mAdhyamathI yoga thatAM, tenAthI dhyAna abhinna banI jatAM atIndriya zabdAtIta parabrahmasvarUpa jJAnajyota pragaTa thAya che. tenAthI ja sarva dharmakriyAo saphaLa thAya che. A hakIkatane manogata karIne, vibhAva ane vikalpa sAthe pratikSaNa thatI ekatvabuddhi-mamatvabuddhi choDI, zuddha AtmAmAM tAdAtmabuddhi-svAmitvabuddhi sthira rAkhavI tenuM nAma dhyAna. svarUpa maryAdAmAMthI bahAra lAIne joyAkAre AthaDatA-bhaTakatA bahirmukhI cittavRttipravAhane samyakrazraddhAprakriyA dvArA aMtarmukhI banAvI, svarUpa maryAdAmAM baraphavatuM, kASThavata, pattharavatu, polAdapiMDavat ghana karI, aMtaramAM kevaLa nirvikalpadaSTA asaMga sAkSI tattvane dekhavAthI-jovAthI-jANavAthI ane temAM ja bhaktimaya ekAgratAthI tadrupa-tadAkAra-ekAkAra-ekarasa banavuM tenuM nAma dhyAna 10. yogazikhara upara ArUDha thavA mATe zAstrAbhyAsathI, AtmatattvaciMtanathI, tyAga-vairAgya-bhAvanAthI ane jIvanazuddhithI cittavRttipravAhane .. upAste jJAnavAn devaM, yo niraJjanamavyayam / ra tu tanmayatAM yAti, dhyAnanaEtanmaSa: | (dhyAtmisAra - kAdura) *. dhyAtR-dhyAna-dhyeyAnAM trayANAmekatvaprApteH tataH kiJcidagocaraM cinmayaM jyotiH parabrahmAkhyaM sphurati, tatsphuraNenaiva sarvakriyANAM sAphalyAt / (pratimAzataka gA.99 vRtti) ArurukSormunaryogaM, karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva, zamaH kAraNamucyate // (adhyAtmasAra - 15 / 22) 132 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga banAvIne, aMtarmukha karIne, zeya-jJAtAnuM saMvedanAtmaka bhedavijJAna karAvavA dvArA zAMta thayelI pariNatine AtmAkAra banAvavI enuM nAma dhyAna 11. jIvanavyavahAramAM dehAdinA guNadharmanA badale AtmAnA guNadharmane mukhya banAvI tene ja jovAnI-jANavAnI-anubhavavAnI vRtti ane lakSa rAkhavA dvArA upayogane dazyaprapaMcathI virAma pamADI dRSTAnA-AtmAnA darzanamAM pragaTatI dRSTinI tallInatA-sthiratA eTale dhyAna. jJAnamAM zeyAkAtAnA tAdAbhyane haTAvI (arthAta jANanArane bhUlIne jaNAtA evA bAhya dehAdi ane AMtara rAgAdi ya padArthomAM upayogane bhaTakAvavAnI kuTevane haTAvI) upayogane jJAtAmAM vizrAnta karI, kevaLa jJAtAthI jJAnane raMjita karavuM tenuM nAma dhyAna, ekAgra zuddha upayogadhArAe paramajyotisvarUpa AtmAno nirupAdhika AnaMda akhaMDapaNe cUsavAnI maulika abrAnta prakriyA eTale dhyAna, dazya-daSTinI anAdikAlIna gUDha granthi kApI, adazya daSTAne dazyamAna banAvavAnI amogha aMtaraMga prakriyA eTale dhyAna". jANanArane yAda karavA dvArA jJAnamAMthI bAhya zeyano vaLagADa dUra karI jJAtAbhAve sthira rahevAthI, vikalpadazA kSINa thavAthI, AtmabhAve ekAkAra rahevAthI ane AtmabhavanamAM ja vizrAma karavAthI zuddha thayelI pariNatine nizcala AtmAkAra banAvavAthI pragaTa thatI lInatA-magnatA eTale dhyAna. tana-mana-vacanane potAnAthI bhinna jANI, kAma-krodhAdithI judA paDI, ISTaniSTa kalpanAne TALI, sukhecchAne bALI, dehabhAna-IndriyabhAna khatama karI, abAdhya anubhava svarUpa saikAlika vizuddha cetana tattvamAM ja Atmabuddhi sthira karavA dvArA "svarUpAnusaMdhAna rAkhI, temAM tanmaya banI AtmasvarUpa pratyakSa karavAnI prabaLatama tAlAvelI ane prabhuvirahAgnivyathA pragaTa thatAM abhinnabhAve kevaLa cetana sAthe cetanAno yoga thavo enuM nAma dhyAna 7. .. uparatavikalpavRttikamavagrahAdikramacyutaM zuddham / AtmArAmamunInAM, mavati nija sA vetaH | (dhyAtmIra - ra0.8) rAgAdibhiranAkrAntaM krodhAdibhiradUSitam / AtmArAmaM manaH kurvan nirlepa: sarvakarmasu // (yogazAstra (7/4) 133 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ `A avasthAmAM sukha-duHkha vize koI bhedabhAva sAdhakane jaNAto nathI. mana, vacana, kAyAnI tamAma pravRtti baMdha karI, temAMthI sahajabhAve chUTI AtmAmAM ja AtmabhAve-caitanyasvabhAve AtmAnI cirakAlIna rucipUrNa magnatA eTale dhyAna8. upayogasvarUpa cIpiyA dvArA kevaLa zuddha AtmasvarUpane grahaNa karatI, zuddha caitanyamAM ja svarasataH sahajataH vizrAnta thatI ekAgra cittavRtti dhArA eTale dhyAna19. ekamAtra zuddha pUrNa dhruva siddha AtmasvarUpAtmaka sAdhya pratye AMtarika samajaNathI sAdhakIya cittavRttipravAha satata AgaLa ne AgaLa cArebAjuthI rucipUrvaka sarakato akhaMDa dhArAe sAdhyAkAre - AtmAkAre apramattapaNe TakI rahe tevI karmavinAzinI aMtarmukhI sahaja zuddha ekAgratA eTale dhyAna A rIte tAttvika-sAttvika-AdhyAtmika dhyAnanuM maulika svarUpa oLakhI, yathAvasthita AtmasvarUpane samajI, paryAyadRSTie vibhinnarUpe jaNAtA badhA AtmAne zuddha dravyadRSTie siddhasvarUpe* joI, karmakRta viSamatA pratye udAsIna banI, sarva jIvone AtmadRSTithI - AtmasamadaSTithI ja dekhI, pUrNadaSTithI nIrakhI, manamAM jaDarAga-jIvadveSa vagere kolAhala zAMta karI, cittavRttine dhyeyamAM sthira karIne je samatvamaya dhyAna thAya te mokSaprApaka zreSTha dhyAna1. bAkI dhyAnano kevaLa DoLa ane ADaMbara ema aMta2mAM samajI rAkhavuM. dhyAna vakhate 'vyavahArathI marI ja gayo chuM' ema samajI "mAkhIviiyraagbhaavpddivnne vi ya NaM jIve samasuhadukkhe bhava || ( uttarAdhyayana 29 / 38 ) *. nAnIveju no mati, vaividhya varmanimitam| thavA zulkanayasthityA, tevA sAmyamanAhatam / / (adhyAtmasAra-1|8) *. samatAM sarvabhUteSu yaH karoti sumAnasaH / mamatvabhAvanirmukto yAtyasau padamavyayam / / ( kulabhadrasUrikRta sArasamuccaya- 214) jAtarUpaM yathA jAtyaM, bahurUpamapi sthitam / sarvatrApi tavevai, paramAtmA tathA prabhu: || (yogasAra-2018) anicchan karmavaiSamyaM, brahmAMzena samaM jagat / AtmAbhedena yaH pazyedasau mokSaM gamI zamI // (jJAnasAra 6Ara) saccidAnandapUrNena pUrNaM jagadavekSyate / (jJAnasAra 1 / 1 ) 2. cennA sarvAM vikSottiyaM Nase samiyasi" / (AvArAMga za6ArA86) . 134 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macchara vagere nimitte saMkalpa-vikalpa-vikSepa-caMcaLatA tajI cittasthiratAsamatA keLavavI. A prakAranA dhyAnayoganI sAdhanA sAdhu bhagavaMto rAtrInA vacalA pahoramAM avazya kare che. je munio rAtanA madhya samaye dhyAnayogamAM ArUDha thatA nathI te osannA nAme zithilAcArI bane che. prastuta dhyAnayogane pariNAvavAmAM na Ave tyAM sudhI kevaLa tapa, tyAga, zAstrasvAdhyAya, saMyamanI sAdhanA mokSa ApI zakatI nathI. A rIte dhyAnanI bhUmikA ane dhyAnanuM svarUpa samajI lIdhA pachI tevA AtmadhyAnane AtmasAt karavA mATe dhyAnanI vidhi ane dhyAnanA prakArone barAbara samajI le to mArga saraLa thaze. (1) bhojana-pANI Adi jIvananirvAhakArI pravRttimAM joDAtAM pUrve, "pahelAM baMdhAyelAM karma udayamAM AvyA che. huM to zAMta sthira aNAhArI AtmA chuM evuM lakSa rAkhI, Atmarucine choDayA vinA ja pravRtti karavI, te pravRtti karatAM karatAM pravRttinA upayoganI vacce-vacce punaH svarUpaanusandhAna karatA rahevuM. kAraNa ke* rucipUrvaka Atmabhinna dravya tarapha jovAmAM Ave to AtmA anAtmA thaI jAya che. Atmatattva pratye rucipUrNa dRSTi kendrita karavAmAM Ave to ja tarata AtmatattvanI upalabdhi thAya. temaja pravRttinI pUrNAhuti pachI tarata ja pharIthI "huM to azarIrI AtmA chuM' - ema potAnI jAta upara upayoga rAkhavo. ema alaga-alaga pravRtti karatI vakhate vibhAvavairAgyapUrvaka AtmabhAnano mahAvaro vadhAratAM rahevuM e sthUla upayogapradhAna prAthamika AtmadhyAna che. (2) nivRtti maLe tyAre sthira cittathI nirmaLa hRdaye vItarAgatA-sarvajJatA vagere guNonA smaraNapUrvaka arihaMta ke siddhanI pratikRti-AkRti upara 0. puLyAvarattAne lAkha jo rAti | (nizAca sUtra) >>. kuNau tavaM pAlau saMjamaM paDhAu sayala satthAI / jAva na jhAyai jIvo tAva na mukkho jiNo bhaNai / .. badhyate bADhamAsakto, yathA zleSmaNi makSikA / zuSkagolavadazliSTo, viSayebhyo na badhyate / / (adhyAtmasAra 5 / 21) *. paradravyonmukhaM jJAnaM kurvannAtmA paro bhavet / svadravyonmukhatAM prApta: svatattvaM vindate kSaNAt / / (adhyAtmabindu 33) ninendrapratimApa nirmanamAnasa: | nirnimeSadRzA dhyAyana rUpasthadhyAnavAnbhavet / / (dhyAnadIpikA 164) 13pa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTine sthira karavI te bAhya AlaMbanapradhAna sAkAra dhyAna. A rUpaDdhyAna tarIke oLakhAya che. (3) pachI ADuM-avaLuM joyA vinA, baMdha AMkhe, prasannatApUrvaka, sukhAsanamAM rahIne, dhIrajathI nirbhaya banIne nAsAgra bhAge paramAtmapratikRtine sthApita karI, zAMta ane sthira cittathI "huM Ane jANanAra AtmA chuM ema smaraNa karavuM. rAgAdithI zUnya puNya-pApamukta paramAtmasvarUpanuM ciMtana karavuM. tenAthI abhinna potAnA svarUpanuM anusaMdhAna karavuM. A bauddhika upayoga pradhAna sAkAra dhyAna che. (4) pachI "huM zuddhAtmA chuM' ema prazasta zabdamAM AtmA AropIne, bhAva parovIne, te zabdanA arthane samajI, lakSamAM rAkhI, te svarUpe thaIne, sthira citte "huM zuddhAtmA chuM' ema bole, ghUMTe, *pachI cUla zabdaAlaMbana choDIne, mauna thaI manamAM sUkSmabhAve raTaNa kare, pachI raTaNaAlaMbana choDIne smaraNa kare, pachI "smaraNaAlaMbana paNa baMdha karI dhIrajapUrvaka tenA bhAvamAM tanmaya thAya, nirAlaMbana banIne potAnA svarUpamAM AvI jAya te zabdapradhAna upayogamaya dhyAna kahevAya. (pa) zabdapradhAna upayogamaya dhyAnamAMthI pasAra thayA pachI "AtmA e ja huM A rIte aMtaramAM sthira-daDha praNidhAna jIvaMta bane te sUkSma upayogapradhAna dhyAna kahevAya. 2. nirbhayaH sthiranAsAgradattadRSTivrata sthitaH / suravrAsanaH prasannI, krizAnavattoyana || (dhyAtmasAra - I80) .. jitendriyasya dhIrasya, prazAntasya sthirAtmanaH / sutrAsanI nAsAgrastanetrI yoganA che (jJAnasAra - rU6i) - ta ne A tirma: saivI paramAtmAna: | puNyapApavihInasya, yadrUpasyAnucintanam // (adhyaatmsaar-18|123) AlambanaiH prazastaiH, prAyo bhAvaH prazasta eva yataH / iti sAlambanayogI, manaH zubhAlambanaM dadhyAt / / (adhyAtmasAra - 2015) * vRjUi8mAM jinnata sakhyiANa nirIma | (AzAstra 20/6) > sAtattvanuM kSaNamA, sana pharyAtmanI nirAtattvam ! (AdhyAtmisAra - ra0/16) mA zanaiH zanaiHpara, vRdya vRtidatayA ! AtmasaMsthaM manaH kRtvA, na kiJcidapi cintayet / / (adhyAtmasAra - 15/15) 136 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) tatpazcAtu potAnA ja zarIramAM rahela AtmAne-zuddha Atmadravyane lakSamAM rAkhIne huM to AnaMdamaya asaMga avinAzI anAmaya avikArI sAkSImAtra nirvikalpaSTa ja chuM - Ama bhAvanAmaya upayogalakSI dhyAna Ave. jIvana vyavahAramAM "huM zarIra nahi paNa AnaMdamaya AtmA chuM' evI bhAvanApUrvaka dareka kriyAnA avasare AtmabhAve AtmAmAM rahevAno abhyAsa karavA dvArA daihika asarathI mukta banI e bhAvanAne zuddha bhAve pariNamAvavAnA udezathI upayoga ane pariNati Thare to bhAvanAmaya dhyAna kharA arthamAM pragaTa thAya. (7) A dhyAnathI bhAvita thayA pachI ADA-avaLA vicAravAyune upAdeyabhAve vaLagyA vinA badhA vikalponI vacce ene jANanAra tattva e ja huM A pramANe arthapradhAna upayogamaya dhyAna Ave. potAnA manamAM UbhA thatA, jaNAtA-jovAtA-anubhavAtA saMkalpa-vikalpa-smRti-kalpanAsvarUpa manataraMgane Atmabhinna jANI, tamAma manataraMga AkuLatA utpAdaka hovAnA lIdhe temAM ISTAniSTa kalpanA TALI, sthiratApUrvaka udAsInadazAnA abhyAsa dvArA manataraMganI asarathI vAstavamAM mukta banavAmAM Ave to prastuta arthapradhAna-paramArthapradhAna dhyAna pragaTe. (8) tyAra pachI tamAma avasthAmAM "soDahaM ityAkAraka tIkSNa upayogapradhAna jIvaMta dhyAna Ave. tenA dvArA sarva bhAvothI udAsInapariNati AtmasAt thAya che ane upayoga tathA pariNati svabhAvadazAmAM sthira thAyache. (9) tyAra bAda zabdazUnya, vikalpazUnya, nirAkAra-nirAlaMbana-nirvikalpasvAvalaMbI sahaja dhyAna Ave, jemAM AtmA kevaLa AtmabhAve pariNamI potAnA zuddha svarUpamAM sthira thAya. tenAthI paramAtmA ane AtmA vacce karmakRta kAlpanika bhedabhAva anubhavanA starethI dUra thAya. 9. paramAnaMdasaMyuktaM, nirvikAraM nirAmayaM / dhyAnahInA na pazyanti, nijadehe vyavasthitaM / / (paramAnaMdapaMcaviMzati 1) .. audAsInyaparAyaNavRttiH kiJcidapi cintayennaiva / yatsAtrita vitta nAsakita gheryam || (yojazAstra 22/16) A. Atama so paramAtamA, paramAtama sor3a siddha; bicakI duvidhA miTa gar3a, pragaTa bhai nija riddha. (cidAnaMdajIkRta paramAtmachatrIsI-11) 137 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeyanuM AkarSaNa choDI, zeyane nahi paNa jANavAnA svabhAvane jANavAnI Teva pADavAthI dhyAnamAM Atmadarzana thAya, svAnubhUti thAya. paraMtu jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAya, tIvra "rAga, dveSa hoya tyAM sudhI zeyanuM AkarSaNa jJAnamAMthI jAya nahi, jJAtA pratye jJAnaupayoga jAya nahi ane tAttvika dhyAna Ave nahi. mATe sau prathama anaMtAnubaMdhI kaSAyane haTAvavA. kaSAya ane kaSAyane jANanAra-A bannene judA jANavAjovA-anubhavavA dvArA kaSAya kSINa thAya che, nirbaLa thAya che, nIrasa thAya che. mATe Ano abhyAsa daDha karavo, jo pAramArthika dhyAnane AtmasAt karavuM hoya to. anaMtAnubaMdhI kaSAyane nirmULa karavAnA prayatnanI sAthe-sAthe lakSa kevaLa AtmAne ja jANavA-jovA-anubhavavAnuM rAkhavAthI sahaja rIte dehAdhyAsa TaLe, Indriya tathA mana zAMta thAya, bahAramAM IndriyapravRtti ane manovRttinI gati ApameLe rokAya tyAre upayoga AtmasvabhAva tarapha vaLe ane AtmAmAM ja pariNati ane upayoganI sthiratA pragaTe. tenuM nAma tAttvika dhyAna. tAtvika dhyAnanI phalazruti e che ke dhyAna pachI svarUpamAMthI, svabhAvadazAmAMthI bahAra AvavuM AkaruM lAge, muzkela lAge. dhyAnamAMthI bahAra AvatAM ThaMDaka nahi paNa trAsa lAge. tAttvika dhyAna kalAko sudhI karavA chatAM te bhAraboja ke kaMTALA svarUpa na lAge. kAraNa ke pAramArthika paramakalyANamitrasvarUpa AtmadhyAnanA samaye anubhavAto ane anAdikALathI vikhUTo paDI gayelo evo jJAnAnaMda-upazamaAnaMda-AtmAnaMda-AtmazAMti kharekhara alaukika ane svAbhAvika hoya che. svAbhAvika AtmAnaMda kyAreya bhAraboja, kaMTALA ke thAkarUpa na ja bane. bAkI te vAstavika AtmAnaMda na kahevAya. baraphamAMthI ThaMDaka satata nIkaLyA kare tema pAramArthika "AtmadhyAna .. lAkha bAtakI bAta yaha, tokuM dei batAya; jo paramAtamapada cahe, rAga dveSa taja bhAya. (paramAtmachatrIsI - 25) A. yoyatyamavarnAviyu, yasa zamaratiM tvarita vat | dhyAnamatramiva mAM nA, viMDa urnati chatramamitreH (adhyAbhisara-278) - raso movadhi ne, samaze monanA | adhyAtmazAstrasevAyAM, raso niravadhiH punaH / / (adhyAtmasAra 1 / 21) 138 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye AtmAmAMthI nipAdhika AnaMda-niravadhi-zAMti-samAdhi satata sahajapaNe nIkaLyA ja kare che. jemAMthI parama tRpti, avarNanIya AnaMda, atakarya zItaLatA, kalpanAtIta prasannatA, apUrva nizcitatA ane svAdhIna sukha maLe temAMthI bahAra AvavAnuM mana kema thAya ? temAM thAka-kaSTa-kaMTALo-taNAvaAkuLatA na ja lAge. tAttvika dhyAnamAM AtmabhAna akhaMDapaNe TakAvI rAkhavA AtmavIrya satata kAryAnvita rahevA chatAM paNa thAke nahi, kAraNa ke te AtmasvabhAvarUpa hovAthI, nijasvabhAvane anukULa hovAthI parizramarUpe vedAya nahi. tethI kheda, thAka ke kaMTALo pragaTAve nahi. yoga-upayoganI asthiratAnA lIdhe aMtarmuhUrtathI vadhu samaya saLaMga temAM TakI na zakAya te vAta alaga che. paNa te dazA AnaMdadAyaka ja hoya, tethI te dhyAnanI dhArAmAM ArUDha thavA sAdhaka jhaDapathI pravarte che. jo temAM kheda varte to AtmabhAvathI anya bhAvamAM mIThAza vartatI jANavI. te sUkSma pramAda che. te ja dhyAnasAdhanA daramyAna abhrAnta AtmapravRttimAM bAdhaka che. A mIThAza AtmabhAna TakAvI rAkhavAmAM bhalabhalA sAdhakone gothAM khavarAvI de che. tethI AtmabhAva-anAtmabhAvanI khatavaNImAM, AtmabhAna-anAtmabhAnanI vaheMcaNImAM kadi bhUla thApa khAvI nahi. temAM ja sUkSma paNa *pramAdane choDIne samAdhipUrvaka dhyAnayogamAM sthira thavuM. tAttvika dhyAnamAM kevaLa potAnuM ja svarUpa pote anubhavavAnuM che. potAnuM svarUpa potAne duHkharUpa kaI rIte hoya ? sumadhura jJAnAnaMda mANanAra, amRtamaya AtmAnaMdane anubhavanAra ane AtmavicArathI tRpta evA AtmajJAnI kadi paNa jherI kAmavAsanA ke bhogasukhathI lalacAya nahi. "tapasAdhanAne niSphaLa karanArA ane yogasAdhanAthI bhraSTa karanArA evA kAmavAsanAnA zastro paNa tAttvika dhyAnayogakavacathI surakSita thaI cUkelA *. savve sarA niyaTuMti, takkA jattha na vijjar3a, ma tattha na diyA | (vAra-:/6/72) * upamatte samAdite rUti ! (ArAM 1//2/67) - svAhitA sumadhurA, vena jJAnati: sudhA | na lagatyeva tacceto, viSayeSu viSeSviva / / (adhyAtmopaniSata 217) .. kuNThIbhavanti tIkSNAni manmathAstrANi sarvathA / yogavarmA''vRte citte tapazchidrakarANyapi // (yogabindu-39) 139 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogI pAse pAMgaLA sAbita thAya che. vAsanA tyAre vAMjhaNI bane che, saLagIne rAkha thAya che. jema 'agni' zabda lakhelI hajAro ciThThI rU upara jorathI nAMkhavAmAM Ave to paNa rU saLagatuM nathI ane meruparvata jeTalA moTA rUnA DhagalAmAM agnino eka kaNiyo dhImethI mUkavAmAM Ave to paNa te rUno Dhagalo jhaDapathI baLIne rAkha thaI jAya che. tema zAstrajJAna 'agni' lakhela ciTThI jevuM che, anubhavajJAna agninA jIvaMta kaNa samAna che ane kAmavAsanA vagere doSo rUnA DhagalA tulya che. mATe ja anubhavajJAnI, AtmajJAnI kAma-krodhAdi doSono zikAra sAme cAlIne banI zake nahi. svecchAthI vaiyika AnaMda anubhave to AtmajJAnI ane ajJAnImAM koI pharaka ja nathI. 'mokSa *thAva ke na thAva. mAre mokSanI paNa spRhA nathI. *mane to atyAre ja, ahIM ja, paramAnaMda-pUrNAnaMda anubhavAya che. (paryAyanI ATalI gauNatA dravyadRSTimAM, AtmalakSI pariNatimAM sahajataH thaI jAya che) A anubhavAto AtmAnaMda to viSayAnaMda karatAM anaMtaguNa caDhiyAto che.' A dazA che vAsanA vagere doSonA AvegathI mukta thayelA ane AtmatRpta banelA dhyAnayogInI. mokSa to tenI sevAmAM rahevA taiyAra thaI jAya che. 'huM Apane AdhIna chuM. ApanI sevAmAM hAjara chuM. mane Apa svIkAro.'ema mukti2maNI dhyAnayogIne vinave che. mukti2maNI paNa phidA thaI jAya tevI dhyAnamastI koIka judI ja cIja che. tene oLakhAvavA zabdo pAMgaLA sAbita thAya che. tenA lIdhe 'have pariNatimAM-paryAyadazAmAM-pariNamanasvabhAvamAM mokSa TUMka samayamAM pragaTa thaze ja'- evI dRDha pratIti, AtmavizvAsa ane nizcitatA AvI jAya che. ApameLe AvI maLanAra muktinI paNa kazI darakAra pachI tene rahetI nathI. darIyAmAM mojA uchaLe ke nA chaLe tenI kazI ciMtA darIyAne buddhA'dvaitasatattvasya yathecchAcaraNaM yadi / zunAM tattvadRzAM caiva, ko bhedo'zucibhakSaNe || ( adhyAtmopaniSat 35 ) *.'bhava-moccA'Divo' / (yogazataH-20) * mokSo'stu mA'stu yadi vA paramAnandastu vedyate sa khalu / yasminnikhilasukhAni pratibhAsante na kiJcidiva // >. saGgAvezAnnivRttAnAM mA bhUnmokSo vazaMvadaH / yatkiJcana punaH saukhyaM nirvaktuM tanna zakyate // 140 (yogazAstra ?2/6) (sabhyazataH-87) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotI nathI. tema potAnA pariNAmasvabhAvamAM mokSaparyAya pragaTe ke nA pragaTe tenI paNa phikara tene rahetI nathI. kAraNa ke vartamAna kALe ja dhyAnamAM AtmAnuM svarUpa AtmAne kevaLa AnaMdamaya ja anubhavAya che. mATe ja dhyAnasamApti pachI jhaDapathI dhyAnamAM javA AtmajJAnI Iccha, jhaMkhe, talase, prayatna kare. bAhya saMyogAdinA lIdhe vRtti ane upayoganI sthiratApUrvaka AtmadhyAnamAM jaI na zakAya to dhyAnAbhilASI sAdhaka dhyAna sivAyanI pravRttinA ke nivRttinA kALamAM asaMga sAkSIbhAvanI -jJAtAdRSTAbhAvanI sAdhanAmAM tarata ja joDAI jAya athavA dhyAnamAM prANa pUranArI, dhyAnane jIvaMta banAvanArI anityAdi bAra bhAvanAmAM, maitrI Adi cAra bhAvanAmAM abhrAntacitte AtmalakSe lAgI jAya, athavA tIrthaMkara paramAtmA vagerenI ekAMta-maunadhyAna-kAyotsargamaya aMtaraMga apramatta sAdhanAmAM vaNAyelI ucca asaMga AtmadazAmAM cittavRttine joDI de. "avAranavAra AtmadhyAnamAMthI bahAra AvavuM paDe che tenA karatAM kAyama zuddha caitanyamAM ja kyAre sthira thaI jAuM? caitanyamaya banI jAuM. zuddha cisvarUpamAM ja pratikSaNa nivAsa karuM- evI dazA kyAre Avaze?' evI hArdika ane prazamarasathI bhIMjAyelI bhAvanAthI punaH AtmadhyAnamAM te lAgI jAya. enA sivAya e rahI ja nA zake. taka maLatAM pharIthI zuddhAzayathI AtmadhyAnamAM joDAI jAya. sAdhakajIvananI-sAdhujIvananI koI kriyA evI nA hoya ke jenA mAdhyamathI dhyAnayogamAM ArUDha thaI na zakAya. ahIM Atmabodha ja eTalo vizada-pAradarzaka hoya che ke prAyaH ADA-avaLA saMkalpa-vikalpane Ubho thavAno moko ApyA vinA yogI dhyAnayogamAM saraLatAthI ane jhaDapathI nityatAnuprekSa, dhyAnasthoparaneDavi Dhi | mAvannityamrAnta:, prA dhyAnastha tA: ai7 | (adhyAtmasAra 600) .. jhANovarame'vi muNI NiccamaNiccAibhAvaNAparamo / (dhyAnazataka-65) > norato inavividhanitya mAvajattanata: | yo'nuprekSAM dhatte iti zAzvata: so'tulo dhyAnI / / (dhyAnadIpikA 180) .. nAsti kAcidasau kriyA yayA sAdhUnAM dhyAnaM na bhavati / (Avazyaniyukti hAribhadravRtti-dhyAnazataka-105) 141 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDhI jAya che. ema karatAM karatAM enuM samagra jIvana, tamAma pravRtti sahaja dhyAna svarUpa ja banI jAya. A che yoganI sAtamI daSTino Acho paricaya. nidrAmAM paNa AtmA ja najarAyA kare. UMghamAM paNa chake-sAtame guNasthAnake TakI rahevA sahaja bhAve prayatna cAlu rahe. dIrghakAlIna abhyAsathI AtmasAtu thaI cUkelI haLavIphUla jayaNA svAbhAvikapaNe jaLavAI rahe te rIte thatI sAdhakajIvananI koI paNa pravRtti tenA sahaja AtmadhyAnayogamAM bAdhaka banI zakatI nathI. UlaTuM sAdhanA jIvananI pratyeka kriyAthI tenuM dhyAna daDha thatuM jAya che. A che dhyAnayoganI parAkASThA. AvuM AdhyAtmika dhyAna e ja zreSTha jIvaMta jJAna che, te ja sarvottama dharma che ane te ja sarva zAstronuM gUDha rahasya che ke je nizcayanayanI agniparIkSAmAM zuddha suvarNasvarUpe sAbita thaI cUkela che. satya AtmadhyAnane oLakhavAnuM, tenI taratamatAne mApavAnuM A che tharmomITara tathA tAre potAne pAramArthika dhyAnayoga sAdhavAnuM A che amUlya tAtvika abhrAnta mArgadarzana. - vatsa ! samajaNapUrvaka dhyAnasAdhanAnA UMDA abhyAsa dvArA vahelI take zukaladhyAnamAM ArUDha thaI kSAyika pUrNa vItarAgadazA ane kaivalyabodhi saMprApta kara evA mArA tane AziSa che. .. prabhAyAM punararkabhA-samAno bodhaH, sa dhyAnahetureva sarvadA, neha prAyo vikalpAvasaraH, prazamasAraM sukhamiha / (yogadRSTisamuccaya-gA. 15 vRttiH) *. jo kira jayaNApubbo vAvAro so na jhANapaDivakrato / (adhyAtmamata parIkSA-8) A. eyaM paramaM nANaM paramo dhammo imo cciya pasiddho / eyaM paramarahassaM NicchayasudaM jiNA biMti / / (dharmaparIkSA-100) 142 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tAruM dhyAna gha chuM he sImaMdhara svAmI, yugamaMdhara svAmI, bAhu-subAhu Adivaza viharamAna bhagavaMto ! Ape sthApelo vItarAgamArga-mokSamArga-jinazAsana, ApanA gaNadhara bhagavaMta, be karoDa kevalI bhagavaMta, vIza abaja sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMta, mokSamArganI ArAdhanA karIne karmamukta thayelA anaMta siddha bhagavaMta! Apa sarvenI nizrAmAM AtmalakSI, mokSalakSI, karmanirAlakSI, AtmazuddhilakSI, kAmakrodhAdidoSakSayalakSI, doSAnubaMdhakSayalakSI, cittazuddhilakSI, cittasthiratAlakSI, samatAlakSI dhyAnAbhyAsa karuM chuM. te Apa sarvenI kRpAthI, prabhAvathI, sahAyathI ane AlaMbanathI samyapha thAva, samajaNayukta thAva, apramatta thAva, niraticAra bano, nirvighna bano, prasannatAyukta thAva, sarasa-saphaLa-sAnubaMdha bano. ane ema ja thaze -evI pUrNa zraddhAthI huM A prayatna karuM chuM. bhUtakALanI smRti ane ciMtA, bhaviSyanI AzA ane kalpanA tathA vartamAnanA nirarthaka saMkalpa-vikalpane tajIne ApanA caraNe ane zaraNe huM upasthita thayo chuM. huM ApanuM smaraNa karuM chuM. ApanuM zaraNuM svIkAruM chuM. Apane samarpita banuM chuM. Apa ja mAro AdhAra ane AlaMbana cho. parama zraddheya ane pAvana dhyeya cho. huM to basa ApanuM dhyAna dharuM chuM. zAMta citta ane prasanna mudrApUrvaka dhyAnAbhyAsa karuM chuM. ApanA vahAlA tamAma jIvo pratye anaMta maitrI, anaMta karuNA, anaMta muditA ane anaMta samatAthI huM vAsita thAuM chuM. sahu jIvonuM maMgaLa thAo. ApanA prabhAve sarva jIvonuM sAcuM kalyANa thAo. saghaLA AtmAone Apano A maMgala mokSamArga, nirjarAmArga, vItarAgamArga, dhyAnamArga, samatAmArga saMprApta thAya. meM jenA pratye dveSa-durbhAva-anyAya karela hoya te tamAma jIvonI huM kSamAyAcanA karuM chuM ane temane vahelI take zAzvata AtmAnaMda prApta thAya evI paramAtmAne hArdika prArthanA karuM chuM. he jinezvara bhagavaMta ! ApanuM zAsana, ApanI bhaktisaha AjJA ane ApanI utkRSTa pragaTa AtmadazA - kevaLa A traNa pAvana tattvonI ja mArA AtmA upara asara ho, prabhAva ho. A traNeyamAM paNa kendrasthAne to mAtra Apa ja cho. ApanA prabhAve moha-lobhano tAdAmya bhAva - moda-viddIne tyAtmanaH rAma: zuddha, gharanuvanatatvat | sa iva di vArivAvALa: | (cadvitica-madhyama-3/9.995) 143 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRtta ho, nivRtta ho. dehAdhyAsa, kAmAvyAsa, nAmAvyAsa, rUpAdhyAsa ane vikalpAdhyAsa vilIna thAva, vilIna thAva. zuddha pariNAmasvarUpa pAvana cAritradazA pragaTa thAva, pragaTa thAva. he hRdayanA hAra ! A caitanyapaTa upara kayAreya paNa, kayAMya paNa, koI paNa rIte ApanA sivAya anyano paDachAyo paNa nA paDo- evI Apane aMtaranA ya aMtarathI dardapUrNa prArthanA karuM chuM. (1) vibhAvamukta svabhAvayukta AtmasvarUpa pragaTa karavAthI vaMdanIyapUjanIya banelA Apane ahobhAve zatazaH namaskAra karuM chuM. (2) ApanA jevuM ja doSamukta ane guNapUrNa mAruM svarUpa yAda karAvanAra Apane kRtajJabhAve koTizaH vaMdana karuM chuM. (3) apramatta AtmapuruSArtha karavA dvArA Ape jevuM vizuddha AtmasvarUpa pragaTa karyuM tevuM mAruM svarUpa pragaTa karavA mATe Apane anaMtazaH namana karuM chuM. (4) ApanA jevuM nirmaLa AtmasvarUpa pragaTAvavAno satya mArga batAvanArA Apane anaMta-anaMtavAra praNAma karuM chuM. (5) nirdoSanirupAdhika-AnaMdamaya AtmasvarUpane premathI pragaTa karAve tevI AMtarika sAcI-sArI samajaNa, aMtaraMga apramatta puruSArtha, preraka saMyoga, uttama sAmagrI maLe te mATe vAraMvAra bhAvapUrvaka ApanA pAvana caraNAraviMdamAM natamastake samarpita thAuM chuM. devAdhideva ! ApanuM svarUpa kevuM adbhuta che ! vItarAga. zAMta, sthira, zuddha, buddha, mukta. - niraMjana, nirAkAra, nirlepa, nirvikalpa. avinAzI, asaMga, anaMta, atIndriya, avarNanIya. AnaMdamaya, jJAnamaya, zaktimaya, zuddhimaya, siddhimaya, caitanyamaya. paramapAvana, prabuddha, prazAMta, pramukta, parizuddha, paripUrNa, paramAtmA tArA- zuddha caitanyamAM mArI cittavRtti sthira thAva, sthira thAva. 'tArA pAvana svarUpamAM mArI cetanA maLI jAva, bhaLI jAva. .. ananyazaraNIbhUya sa tasmin lIyate yathA / dhyAtRdhyAnobhayAbhAve dhyeyenaikyaM tathA vrajet / / (dhyAnadIpikA 175) .. ananyazaraNIbhUya sa tasmin lIyate tathA / dhyAtR-dhyAnobhayAbhAve dhyeyenaikyaM yathA vrajet / / (yogazAstra 10/3) 144 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. moTA mAghaso paNa ahIM aTavAI gayA. vatsa ! dhyAnasAdhanAmAM tAro samarpaNabhAva-zaraNAgatino bhAva jANI guNAnurAgIne AnaMda thAya tevuM che. kAyama A samarpaNabhAva TakAvI rAkhaje. kAraNa ke deva-guru pratye binazaratI kAyamI daDha vizuddha samarpaNabhAva na hoya tenA mATe sAdhanAmArgamAM bIje phaMTAI javAnA-aTakavAnA-vizrAma karavAnA sthAno paNa pAra vagaranA che. sAdhanAnI pagadaMDIe pA-pA pagalI mAMDe ke puNyavaibhava sAdhakanI daSTine AMje. prasiddhi, vAkpaTutA, lekhanazakti, saubhAgya, AdeyanAmakarmodaya, prabhAvakatA, parAghAtanAmakarma, vidvattA, pralobhana, anuyAyI vartuLa, bhaktavRnda, anya laukika vizeSatA vagere vagere bIje phaMTAI javAnA puSkaLa sthAno che. anubhUtinA stare kazuMka nakkara pAmyA pahelAM ja bIjAne pamADI devAnI ghelachAmAM paNa ghaNA sAdhako sapaDAyelA che. mATe utkRSTa paropakAranI bhAvanAne paNa upazamAvI deje. rUpavAna strI, zRMgArika sAhityadarzana, vibhUSA, ADaMbara, gAramagnatA vagere pralobhanomAM paNa pracura pramANamAM moTA moTA paNa sAdhako aTavAyA che, aTakelA che. dhyAnasAdhanAbhyAsa daramyAna AjJAcakramAM lAla-pILA-lIlA-zveta Adi prakAzano anubhava, divya sugaMdha, divyadhvanizravaNa, divyarUpadarzana, nAda zravaNa, sudhArasasvAdAnubhUti, apsarAdarzana-sparzana, zArIrika zAtAno anubhava, mAnasika zAMtinI anubhUti, ujjavaLa tejomaya caitanyamUrtidarzana, sAMketika svapradarzana, gebIsaMketaprApti, labdhi, zakti, camatkArasAmarthya, bhaviSya phuraNA, vacanasiddhi, saMkalpasiddhi, icchAsiddhi, aNimAdi aSTasiddhi, aMtaHskuraNA, AkAzavANI, daivI saMketa, devanuM amogha sAnnidhya, kudaratI sahAya, AMtarika zAMtino bhogavaTo, zabdamagnatA, maMtralaya, cittasthiratA... A badhA sAdhanA mArgamAM vizrAntinA sthAno che. ahIM ghaNA sAdhako aTakelA che, rokAyelA che ane mULa dhyeyathI khasI gayA che. A bhayasthAna bahu moTuM che. kalpita, tuccha, apAramArthika ke vinazvara cIjamAM jIva ekAkAra thAya to navo saMsAra vadhe che. sAdhanAmAM mAnasika zAtAnuM vadana thAya tyAre temAM aTakavAnA badale, A sahiM haM saMA (sUtravRttAMga /7/ra0) 145 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene bhogavavAnA badale "A to nakalI ane kSaNabhaMgura sukha che. A mAruM svarUpa nathI. A to Indrayajagata ane manojagata che. zuddha Atmajagata nathI. huM to tenAthI judo chuM AvI zraddhApUrNa bhAvanA rAkhaje. Indriyasukha ke mAnasika zAtAne upAdeyabhAve rucipUrvaka bhogavavA svarUpa- AraMbhasamAraMbhamAM aTavAI javAnA badale atIndriya-manAtIta pUrNa zAzvata paramAnaMda-jJAnAnaMda pakaDavAnI zAstrAjJAne vaphAdAra rahIne prAmANikapaNe AMtara parAkrama dAkhavato raheje. 'sAdhanAmAM ajavALA dekhAya ke deva-devI darzana Ape tyAre tAruM *jJAnAmRtamaya svarUpa choDI jaDatAthI temAM bhaLI javAnA badale "A badhuM nirAdhAra Indriyajagata che. bhrAmaka manojagata che. kSaNabhaMgura che. AnAthI huM judo chuM. huM to kevaLa Ane jANanAra-jonAra che. A mAruM svarUpa nathI. huM to niraMjana-nirAkAra-adazya-amUrta-atIndriya-manAtIta chuM. A lAla-pILA ajavALA karatAM huM to nirALo ane judo chuM" AvA bhAva aMtaramAM rAkhIza to tyAM aTavAIza nahi. *riddhi-siddhi-labdhi-divyazakti-yazakIrti-prasiddhinI spRhAne to roga jevI; kAMTA jevI, Aga jevI, dAvAnaLa jevI, rAkSasI jevI, DAkaNa jevI, nAgaNa jevI jANIne phagAvI ja deje. jhaLahaLato baLavAna puNyodaya paNa tArI AMtarika nirmaLa yogadazA lUMTI nA le tenI khAsa takedArI rAkhaje. ghAsa jevI anukULatAne ke bAhya siddhione vaLagIza to dhAnyatulya mukti nahi maLe. sAdhanAdazAnA ucca paryAyo pragaTa thAya temAM paNa tuM khoTI nahi thato. uparanA guNasthAnakomAM paNa tAro kAyamI vasavATa nathI. tAruM mULabhUta svarUpa to tamAma guNasthAnakothI rahita che. mATe sAdhanabhUta evA savikalpa > zraddhAvAnAnnayA yue:, zAstrAtIno trazastravAn ! gato dRSTeSu nirvedamanihnataparAkramaH // (adhyAtmasAra 15 / 52) A. rAmAvInamaMAvo disatta tti TesiyaM sama | . driyathegu thAvatti vyavasva jJAnAmRta HSI | (jJAnasAra 6) hai. vipularddhipulAkacAraNaprabalAzIviSamukhyalabdhayaH / na mAya vivetasImanuSapatA: pattAtravat | (adhyAtmasAra-horarU) .. guNasthAnAni yAvanti, yAvantyazcApi mArgaNAH / tanyatarasaMzazno, naivAti: paramAtmanaH | (madhyAbhopaniSad - rara8). 146 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAna-bhedajJAna-dhyAna-laya-samAdhi-svAnubhUti vagere pagathiye paNa rokAyA vinA satata AgaLa vadhato ja jaje. tyAM zAMtino bhogavaTo karIza, vizrAma karIza to mukhya dhyeya svarUpa je kSAyika pUrNa zuddha anAvRta vItarAga dazAkaivalyadazAnuM prakaTIkaraNa te laMbAtuM jaze, dUra ThelAtuM jaze. UMcI bhUmikAe paNa mULabhUta dhyeya tarapha jAgRti, laganI, tAlAvelI TakI raheze to mokSa dUra nahi rahe. vacalI avAMtara bhUmikAe anubhavAtI zAMtimAM thatI ThaMDaka, tRpti kayAreya pramAdamAM nimitta na banI jAya- e rIte aMtaraMga purUSArtha satata upADato raheje. uccatama AtmajJAna pragaTa thAya to paNa potAnI bhUmikAne ucita ane avasarayogya evA *aMtaraMga puruSArthane kadi paNa choDato nahi. AtmabhAnapUrvaka lakSyazuddhithI apramatta rIte AMtarika mokSapuruSArthamAM vyasta raheje, zuddha AtmaguNavaibhavamAM masta raheje. doSothI trasta raheje. tAruM kAma nirvighna saMpanna thaze ja. *. rAjUranAM kriya ne, jJAnapUDapekSate | pravI: svaprakAzadIpa, nainapUryAdi yathA + (jJAnasAra zarU) 147 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. kevo adabhuta che AtmA ! he parama dInadayALa ! sAdhanAmArgamAM AvatA bhayasthAno ane vizrAmasthAno jaNAvIne khUba khUba upakAra karyo. mAruM svarUpa oLakhAvIne, apramatta mokSapuruSArthanI pAvana preraNA karIne, gheTAnAM ToLAmAM bhaLI gayelA siMha bALa pratye garjanA karIne Ape cetavavAno amApa upakAra karyo che. ApanI vANI upara jema jema vicAra karuM chuM tema tema mAruM svarUpa vadhune vadhu spaSTa rIte jaNAtuM jaNAya che; mAro mULabhUta svabhAva ane nijasvabhAvamAM TharavAthI pragaTato prabhAva ApanI karuNAthI mArI najara sAme taravarI rahyo che. aho ! huM kevo adbhuta AtmA chuM. naraka-nigoda vagere badhe sthaLe bhaTakavA chatAM anaMta kALamAM mAro eka paNa Atmapradeza kayAreya chuTo-vikhUTo paDyo nathI, paDato nathI ke paDaze nahi. kevI alaukika pradezadhruvatA-svarUpasthiratA. eka samayamAM lokanA eka cheDethI lokAMte pahoMcavAnI kevI gajabanAka zakti ane dhruvasAmarthya ! anaMtakALathI anaMta paryAyo pragaTa thavA chatAM, ravAnA thavA chatAM mArA zAzvata-zuddha AtmadravyanI mULabhUta zakti leza paNa ochI thatI nathI. temAM kadi paNa kAMI ja khUTatuM nathI. mokSamAM javAnI sAthe ja nigodanA jIvane anAdi kedamAMthI choDAvavAno kevo ajaba-gajaba ane sahaja prabhAva ! zAMta sthira.... pUrNa paripUrNa... zuddha vizuddha parizuddha... svayaM svasthAne rahIne traNa kALanA traNa lokanA tamAma dravyonA tamAma guNaparyAyone udAsInapaNe aparokSa rIte ekIsAthe jANanAro-jonAro. AvA anaMta nirmaLa jJAna-darzanane anaMta kALa dhAravA chatAM upAdeyapaNe anaMta-avyAbAdha sahaja atIndriya nijAnaMdane aparokSa rIte akhaMDapaNe anubhavavAmAM sadA lIna-vilIna. svadravyamAM ja sadA rahenAra, ramanAra, .. anantaparyAyAvirbhAva-tirobhAvAbhyAmapyavicalitazuddhAtmadravyaikazaktimattvAt / (dharmaparIkSA-17 vRtti). 148 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TharanAra, ramaNatA karanAra AnaMdaghana AtmA chuM. aho ! kevuM anaMta jJAna ! anaMta AnaMda ! aho ! kevuM anaMta darzana ! anaMta guNa vaibhava ! aho ! kevuM anaMta cAritra ! anaMta svarUparamaNatA ! aho ! kevI anaMta zakti ! anaMta lInatA ! aho ! kevI anaMta zuddhi ! anaMta pUrNatA ! aho ! kevI anaMta sthiratA ! anaMta saumyatA! aho ! kevI anaMta asaMgatA ! anaMta prabhAva ! paripUrNa svayaMbhU jJAnajyota ! paripUrNa svayaMbhU darzana ! paripUrNa svayaMbhU cAritra ! paripUrNa svayaMbhU zakti ! paripUrNa svayaMbhU zuddhi ! paripUrNa svayaMbhU sthiratA ! -paripUrNa svayaMbhU AnaMda ! paripUrNa svayaMbhU guNavaibhava ! paripUrNa svayaMbhU astitva ! paripUrNa svaMyabhU caitanya! AtmadravyarUpe huM svayaMbhU. mAre mArA svarUpamAM ja sadA rahevAnuM. para dravya-kSetra-kAla-bhAvanA mizraNa ke AlaMbana vagaranuM mAruM maulika svataMtra zAzvata astitva ! svAvalaMbI-svAdhIna-svataMtra astitva ! potAnuM astitva TakAvI rAkhavA paryAyo ApameLe doDatA mArAmAM Ave che. paNa mAre mAruM astitva TakAvavA eka paNa paryAyanI jarUra nathI. AvuM mAruM svAvalaMbI astitva che. deha-mana-vacana-pudgalamAtrathI bhinna-akSaya-akalaMka - ciddhana, AnaMdaghana, guNamaya, zuddhimaya kevuM alaukika svarUpa che mAruM ! phAMphA mArIne bahArathI chInuM kayAreya paNa, kayAMya paNa, koInuM paNa, kayAMyathI paNa, kazuM paNa, koI paNa rIte levAnI AvazyakatA ja nA rahe tevuM paripUrNa-samRddha-zAzvata AtmasvarUpa jANIne tene mANavA - anubhavavA mATe prabhu ! have A | AtamarAma adhIro banyo che. .. AnaMdarUpaM paramAtmatattvaM, samastasaMkalpavikalpamuktaM / svabhAvalInA nivasanti nityaM, jAnAti yogI svayameva tattvam // (paramAnaMdapaMcaviMzati 12) / 149 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA vilaMbe e avasthAne AMbavA mATe paga thanaganI rahyAM che. o prabhu ! AvA anaMta mahimAvaMta mArA svarUpane choDIne mAre parasvarUpamAM ramaNatA karavI nathI. mAre AtmAmAM rahevuM che. have to kevaLa AtmArUpe rahevuM che. AtmArUpe jIvavuM che. deharUpe-vANIrUpe ke manarUpe rahevuM nathI ke jIvavuM nathI. bebhAna-bedhyAna rUpe have mAre jIvavuM nathI. smRtimayarUpe, kalpanArUpe, saMkalpa-vikalpasvarUpe, zeyAkAre vibhAvadazAmAM mAre rahevuM nathI, rAgAdipariNatirUpe jIvavuM nathI. nirvikalpasvarUpe, sAkSIjJAnarUpe sadA TakI rahevuM che. mAtra zuddha caitanyarUpe ja jIvavuM che. mAre mArA alaukika AzcaryakAraka anupama svarUpanuM ke mahimAvaMta-prabhAvavaMta nija svabhAvanuM vismaraNa karIne jIvavuM nathI. mArA zuddha caitanyapaTa upara viSamatAmaya vibhAvadazAnuM vikRta vaLagaNa have sAme cAlIne to UbhuM nathI ja karavuM. zuM khoTa che mArAmAM? kaI ochAza che mArA svarUpamAM? kaI khAmI che mArI svabhAvadazAmAM ? mArI svabhAvadazAmAM sahaja rIte sthira magna thavAnI bhAvanA-saMkalpa-pratijJA toDI na besuM tevI svayaMbhU sadgaddhi-akhUTa zakti-uttama sAmagrI o dInadayALa! tuM udAratAthI Apaje. kama se kama svarUpasmaraNaramaNatA to kadi mArAthI vikhUTI na paDo. "eka divase svarUpasmaraNamAMthI svarUpasAkSAtkAra jarUra thaze." evo mane daDha vizvAsa che tArA mArgano. . basa, aMdaramAM ema thayA kare che ke hamaNAM sAdhanAmArganA bhayasthAno, vizrAmasthAno vagere te batAvyA tema haju tuM AgaLano mArga batAve ja rAkha. tuM premathI bole ne huM dilathI sAMbhaLuM. tane dila daIne sAMbhaLe ja rAkhuM. bIjA koIne sAMbhaLavAnI IcchA paNa nathI. mAtra tane sAMbhaLavAnI jhaMkhanA che. kAraNa ke eTalo samaya to tuM mArI pAse ja rahe che ne ! mArA svAmI ! AgaLano mArga saMbhaLAvo. 150 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. aMtaTaMga puruSArthanI alaukika ALakhANa paramAtmA - he vatsa ! dharmajagatamAM satyazravaNa karyA pachI prayoga karyA vinA, prasannatApUrvaka AtmasvabhAvamAM rahevAno zAMtacitte rucipUrvaka abhyAsa karyA vinA, amUlya samaya Ama ne Ama jhaDapathI vyatIta thAya che. zuddha "saMyamadharma-Atmadharma zraddhApUrvaka prayoga karavAthI, vAraMvAra daDha aMtaraMga puruSArtha karavAthI pragaTa thAya che. kevaLa vAto karavAthI nahi. aMtaramAM pariNamana thAya to sAMbhaLela sAcuM. aMdaramAM puruSArtha kare to pariNamana thAya, Atmazuddhi thAya. mATe jhaDapathI mokSa prApta karavAnA amogha upAya svarUpe aMtaraMga satapurUSArthane kayAreya paNa, kyAMya paNa koI paNa rIte choDavAnI bhUla na karato. kAraNa ke* tathAbhavyatvanA paripAka mATe tAttvika sAdhakajIvanamAM aMtaraMga sat puruSArtha ja apekSita che. aMtaraMga sat purUSArtha eTale. 1. potAnI AMtarika samajaNa ane zraddhAne savaLI karavI. 2. AtmalakSa-pratItine akhaMDa banAvavA samagra jIvana jIvavuM. 3. sva-paranuM yathArtha svarUpa pAramArthika rIte samajavA satata prayatnazIla rahevuM. 4. prAraMbhadazAmAM *potAnI AtmadazA oLakhI-vicArI-tapAsI ekaMdare AdhyAtmika lAbha thAya, cittazuddhi thAya tema jJAna, tapa-tyAga-svAdhyAya vagere kriyA, vairAgya, upazamabhAva vageremAM vartavAno prayAsa karavo. 5. game te prasaMgamAM paNa svecchAe-svachaMdatAe vartavAno prayAsa TALavo. 6. pratyeka kSaNamAM anaMta duHkha pedA karAve tevI avicArI ramata ramanAra melA manane potAnI jAta na soMpavI. 7. manane avikSipta-lIna-sulIna-AtmalIna banAvavuM. 8. potAnA tarapha sarvatra satata saMzodhanabuddhithI niSpakSa vartana karavuM. A. 3ddeza prApya murArAtmAne kuryAt ! (yogazAstra - 22/) ja maramarInuM izno muddo rUmonibout | (Tmariya - 6/122) hai. antaragayatna eva sAdhUnAmapekSitaH, vicitrabhavyatvAnuguNatvAt / (upadezarahasya-190) na myAre sathiApekSA, yojanAM cittazuddha | jJAnapAke zamasyaiva, yatparairapyadaH smRtaM // (adhyaatmsaar-15|21) 151 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. jinavacana ghUMTI-ghUMTIne AzayagrahaNa karavA pUrvaka hRdayamAM sthApI AtmapariNati sudhAravI te aMtaraMga dharma purUSArtha. *10. jinavacananA aMtara AzayamAM ramaNatA karI, tadanusAra AtmAne pariNamAvI, te mujaba jIvane banAvI, jAgrata upayoge satsAdhanAmAM tallIna rahevuM. 11. AtmArthanA sAdhaka ane poSaka upAyomAM bhaktipUrvaka tallInatA te aMtaraMga puruSArtha. 12. rAga-dveSamaya kartA-bhokatAbhAvane choDI, karmabaMdha na thAya te rIte "AtmabhAnasahita munibhAve-sAkSIbhAve-madhyasthabhAve-vItarAgabhAve svabhUmikAyogya kartavyapAlanamAM masta rahevuM. 13. vibhAvathI chUTavAnI tamannAe cittavRttipravAhane pravartAvavo. 14. AtmakalyANabAdhaka doSothI chUTavAnA udezathI asaMgadazA keLavavI. 15. jaDa padArthothI, karmajanma bhAvothI, vikRta pariNatithI ane saMkalpa vikalpathI chUTA paDavAno prayAsa aMtaramAM niraMtara karavo te AtmapuruSArtha 16. potAnA zuddha Atmadravya ane zuddha-pUrNa jJAnAnaMdane oLakhIne koI paNa pa2padArthamAM ke "manovRttimAM kayAMya-kayAreya paNa ahaM-mamatvabhAva uThavA na devo. 17. kadi potAne khoIne, bhUlIne vibhAvamAM ke paradravyamAM, a M-mamatvabuddhi vedavI nahi. 18. badhethI chUTavAnI vRtti mukhya karI tamAma baMdhaprasaMgamAM prabaLatama udAsInatA keLavavI te aMtaraMga sat purUSArtha kahevAya. 19. paradravya ane vibhAvane jotAM-jANatAM jonAra-jANanAranuM vismaraNa thavA na devuM te jJAnapuruSArtha. 20. tamAma prakAranA karmodayamAM sAkSIbhAve-nirlepabhAve TakI rahevuM. * jaM jahA kahijjati taM taheva pariNAmayati / (nizIthacUrNi bhASyagAthA 2. viSayelu na rAzI vA, dveSI vA maunamagnute / 4862) samaM rUpaM vidansteSu jJAnayogI na lipyate // ( adhyAtmasAra 15 | 37 ) zuddhAtmadravyamevAhaM, zuddhajJAnaM guNo mama / nAnyo'haM na mamAnye cetyado mohAstramulbaNam || ( jJAnasAra 4 / 2 ) 152 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. zarIranA guNadharmonI pradhAnatA khaseDI, AtmaguNadharmone pradhAnapaNe lakSamAM sthApI, niratara sarvatra AtmabhAvanAno puTa Ape javA. 22. rucinuM valaNa ane tattvanuM parizIlana- A bannene zuddha caitanya sAthe vaNI levA. 23. ekamAtra AtmAmAM ja AnaMdano anubhava karavA svarUpa zuddha jJAnayoganA sahAre *deha-Indriya-manojagatamAM coTela AtmAne tyAMthI uThADI, khaseDI asaMga ane apratibaddharUpe pariNAvavAnI prAmANika tIvratama tAlAvelI jagAvavI. 24. vibhAvadazAmAM ekatA-lInatA karavAnI kALI majUrI baMdha karavI. 25. zuddha AtmA sivAya bIje kayAMya paradravya-parabhAva-vibhAva-azuddha evA svaparyAyamAM kheMcAvuM nahi, khoTI thavuM nahi- e aMtaraMga sat purUSArtha. 26. bIje kayAMya rokAyA vagara "huM asaMga zuddhacaitanya svarUpa chuM AvI zraddhA-smRti-pratItine niraMtara ghUMTavI. 27. vibhAvadazAmAM, vikalpadazAmAM tIvra duHkha hRdayathI samajAya, svIkArAya e jhaLahaLato aMtaraMga puruSArtha. 28. viSaya-kaSAyanI, rAga-dveSanI tucchatA-asAratA-kSaNabhaMguratA-bhinnatA azaraNatA hRdayathI vicArIne tenA AvegamAM-AvezamAM taNAtAkheMcAtA-lepAtA aTakI zuddha AtmasvarUpane saMbhALapUrvaka satata vaLagI paDavuM. 29. chUTavAnI tIvra tamannAe mithyAtva Adi pAMca baMdhahetuthI upayogane asaMga banAvavA ane AtmAne zuddha karavA sarvatra, sarvadA, sarvathA maMDI paDavuM. 30. Atmatattva pratye tIvra jijJAsA, vedhaka vicAra, tIkSNa maMthana, joradAra jAgRti, UMDI bhAvanA, utkaTa Adara ane prabaLa tAlAvelI keLavavI. che. jJAnayotiSa: zuddhAtmaratyevattakSam | indriyArthonmanIbhAvAtsa mokSasukhasAdhakaH // (adhyAtmasAra 15 / 5) A. UT stranu sAthe vistrayo | (za. vRttivA 2/16) ja mudde siyA nA, na tUULA | (sUtratAMga - /10/) > na ra jijJAti tattva, mAM nirarthakam | (dhyAtmisAra 8ra6) 153 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. vidvattAmAM aTavAI javAne badale yathArtha Atmaruci-AtmaguNaruci UbhI karavI. 32. *pariNAmane kayAMya bhaTakavA dIdhA vinA eka mAtra caitanyamaya AtmasvarUpamAM ja vAraMvAra samajaNapUrvaka-rucipUrvaka joDavA. 33. eka kSaNa paNa AtmalakSa-AtmapratIti vinA cena na paDe tevI Atmaci keLavavI. 34. zuddhAtmA kyAre pragaTe ? kevI rIte pragaTe ? e ja mukhya dhyeya ane lakSa banAvavuM. 35. adazya AtmAne dazyamAna banAvavA mATe dRSTine dazyanA AkarSaNathI bacAvavI. 36. sAttvika vRttithI nizcaya nayanA tattvane sArI rIte oLakhIne, hRdayathI svIkArIne, dilamAM daDha karIne tamAma adazya padArthamAM ISTa-aniSTa kalpanAthI dUra rahevuM e aMtaraMga AtmapuruSArtha. 37. mUDha thayA vinA dehAdimaya saMsAramAM rahevA chatAM paNa *karmodayanA dhakkAthI UbhI thatI ISTa-aniSTapaNAnI kalpanAne samabhAvathI jovAnI svataMtratA gumAvI na devI. 38. sarvatra sarvadA mAnyatAmAM karmathI sarvathA svataMtratA ane sabhAnatA pragaTa karI, TakAvI, nirbAntapaNe AtmasvarUpanuM bhAvana karavuM. 39. badhe ja, deha-Indriya-mana vagerethI bhinna evA AtmAne zodhI kADhI temAM AtmabhAve ramavuM e ja aMtaraMga dharmapurUSArtha. 40. badhA prasaMgomAM vibhAva-vikalpa-vikArothI AtmAne alaga tAravI UMco lAvavo ane AnaMdamaya AtmasvarUpamAM sadA jAmI javuM. 41. sarva prasaMgamAM pratikSaNa AtmAne ja mukhya rAkhavo, AgaLa dharavo, lakSagata karavo, kayAMya bhUlavo nahi. *. cinmAtranirbharanivezitapakSapAta: (adhyAtmaupaniSad 2 / 59) A. veda varasya vRttAnta, mUttharatharopamAM | utsAhaH svaguNAbhyAse, duHsthasyeva dhanArjane // (adhyAtmasAra 641) .. iSTAniSTeSu bhAveSu, sadA vyagraM mano muniH / samyanizcayatattvajJaH, sthirIkurvIta sAttvikaH / / (yogasAra 512) 7pazyanneva dravya-nATa prativAdam | mavevapurasthoDapa, nAmUha: parabreidyate || (jJAnasAra kAja) 154 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. kevala eka, akhaMDa, asaMga, amala, avikArI, avinAzI, avikalpa, anAvRta, zuddha AtmadravyamAM svaastitva-svAmitva-tAdAsya nizcalarUpe pratIta rAkhavuM. 43. dRSTine aMtaramAM palaTAvavAnI kaLA zIkhI saMvedanazIla dilathI teno satata jIvaMta upayoga karavo. 44. vibhAvadazAmAM vRtti na jAya, jAmI na jAya ane utkRSTa prazasta bhAvamAM paNa udAsInatA TakI rahe evI baLavAna AtmadazA keLavavI. 45. dravyArthika nayathI "pugalaracanA-karmodaya-mohabhAvathI bhinna evo huM vikalpAtIta zuddha caitanyajyotasvarUpa paramAtmA ja chuM" - evI tIvra bhAvanA ane daDha vizvAsanA jorathI bhIMjAyela hRdaye satata svarUpanuM anusaMdhAna-lakSa-daSTi-ruci-2TaNa-smaraNa-vicAra-manana-maMthana-dholana karI, rAta-divasa tenI pAchaLa paDI, tenA UMDA saMskAra nAkhavA. 46. paulika sukhane bhUlI jJAnAnaMdaanubhUtinI laherIo pragaTAvavI te aMtaraMga mokSapuruSArtha. 47. "huM zuddhAtmA ja chuM. deha-Indriya-vANI-vicAra-vibhAvadazA Adi nahi" evI daDha pariNati keLavavI e ja mukhya mokSapuruSArtha. 48. badhe ja pahelAM, "huM kevaLa zuddhAtmA chuM"- ema abhiprAyanI pradhAnatA karavI pachI tenuM anusaMdhAna choDyA vinA vartamAna yogyatApradhAna banI javuM. 49. buddhijaDatAthI vikalpone, karmajanya pariNAmone ke anivArya paryAyone haTAvavAnA badale temAM bhAsamAna AropitatA, tAdAbhyabuddhi, adhikAravRtti, svAmitvabuddhi, ekatvabuddhi, tanmayatA, lInatA, mUDhatA, ekarUpatA, kartutvabuddhi, bhophtatvabuddhine sahaja-zuddha AtmasvarUpanI samajaNa dvArA haTAvavI. 50. bIje kayAMya rokAyA vinA "kevaLa AtmA ja paramAnandamaya che" evo daDha vizvAsa ane nirNaya hRdayAMkita karavo. * daSTine palaTAvavAnI kaLA mATe juo pRSTha - 37 2. vikalpairaparAmRSTaH spRSTaH karmANubhirna ca / para jyotiH puruM tattva tavADarda na vAparam || (adhyAtmavi. rUAra4) 2. nirmanaM vizleva, sahanaM patminaH | adhyastopAdhisaMbandho, jaDastatra vimuhyati / / (jJAnasAra 4 / 6) 1papa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. rati-arati, saMkalpa-vikalpa, smRti-kalpanA, AzA-ciMtA, aMtarjalpa malina anubaMdha vagerene bhedajJAnapariNati dvArA muDadAla sthitimAM mUkavA. para. 'tAdAsyabhAva-svAmitvabhAvanI bhrAnti pragaTAvavA dvArA bhavabhramaNa karAvanArA evA dazya jagatathI dUra khasIne daSTine daSTAmAM ja abhinnapaNe sthira rAkhavAno hRdayathI prayatna karavo e ja tAttvika aMtaraMga mokSapurUSArtha che. 53. upayogane AtmAkAre sthira rAkhIne, kevaLa jJAtA-daSTArUpe pariNamavuM. 54. *pAramArthika dRSTie Atmabhinna evA Azrava-saMvara-baMdha vagere pariNamanane jovAnuM choDI zuddha caitanyasvarUpa Atmadravyane jovuM, jANavuM, vicAravuM, anubhavavuM. 55. bahirmukha vahetI pariNAmadhArAne-caitanyadhArAne pratizrotapaNe UMDI dhagazathI potAnA udgamasthAna tarapha vALavI e aMtaraMga mokSapuruSArtha. pa6. asaMga sAkSIbhAve nirvikalpa jJAtAdhArAnI ugratA dhAraNa karIne temAM svatAdAmya anubhavavuM e ja pAramArthika puruSArtha. 57. apramattarUpe AtmasvarUpamAM sthiratA karavI, TakAvavI, vadhAravI. 58. akhaMDa AtmasvarUpamAM AtmapratIti-lakSa-anubhUtinA baLathI atUTa akhUTa ramaNatA karavI. 59. deha AdithI bhinnarUpe AtmA sarvatra tamAma pravRtti-nivRtti-nidrAkALamAM sahajata najarAyA kare e aMtaraMga mokSapuruSArtha. 60. vartamAna kSaNanA vibhAvaparyAyathI DaravAnA badale ullasita pariNAme tArI svayaMbhU zuddhacaitanyazaktine chALavA kaTibaddha bane e AtmapuruSArtha. 61. sAcA diladAra bhakta banI bhagavAnathI abhinna banI javuM e ja pAramArthika aMtaraMga sat purUSArtha che. che. dravrutmitA muzkeivelsei mamama: (dhyAtmopaniSat ro) *. mAva: saMvaraviSi, nAtma vijJAnanakSaNa: . yatkarmapudgalAdAnarodhAvAzravasaMvarau / / (adhyAtmasAra 18/131) A yahUrva nAtate, tatta pazyatvenyA (adhyAtmisAra 18222) 156 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara jene bahAramAM rucinI badhI ja lALa chUTI jAya, bahAramAM sAcesAca na ja game, yathArthapaNe bIje kyAMya na game, aMdarathI AtmAnI mIThAza lAge, aMdaranI pUrepUrI ruci thAya, potAnA tarapha rahevAnI zvAsatulya jarUrIyAta jaNAya, AtmAnI apUrvatA lAge to Avo apramatta aMtaraMga AtmapuruSArtha upaDe ja. AMtarika samajaNathI, laganIpUrvaka, atruTakabhAve, akhaMDa pariNAme, cArebAjuthI, tamAma paDakhethI, apratihata dhArAe niraMtara aMtaraMga tIvratama mokSapuruSArtha upADaje. to ja tAruM kArya thaze. to ja AtmAbhimukha pariNati TakI raheze ane AgaLa vadhatAM pariNati AtmagatarUpe, AtmAkAre, AtmarUpe, Atmamaya banI jaze. jeTalI yogyatA ochI haze, jeTalI ruci moLI haze, jeTalI AtmazraddhA maMda haze, jeTalo utsAha kAco haze, jeTalo aMtaraMga puruSArtha dhImo haze teTalo vilaMba thaze ane teTaluM vadhAre rakhaDavuM paDaze. mATe vyavahAramAM zvAsa letA, mUkatA, khAtA, pItA, cAlatA, uThatA, besatA, bolatA... tamAma kriyAmAM lakSarUpe, dhyeyarUpe, prayojanarUpe AtmAmaya jIvana banAvavAno sakriya prAmANika saMkalpa karaje. sAcA AtmArthIne to jIta karatAM jhajhUmavuM vadhuM pyAruM lAge. ene puruSArthanI maryAdA kadi Ave ja nahi. te kayAMya aTake nahi. govAlaNa mAkhaNa chuTuM na paDe tyAM sudhI dahIM-chAza valovyA ja kare tema rAgAdithI pUrepUro, spaSTa rIte chuTo na paDe tyAM sudhI uparokta prakAre prayatna jAgRtipUrvaka karye ja rAkha. kevaLa karma khapAvavAnuM ja sarvatra lakSa rAkhI AgaLa vadhe ja rAkhaje. samakita, sarvaviratinI pariNati pragaTe to paNa A aMtaraMga puruSArtha choDato nahi. paripUrNa zuddha paryAyo tamAma AtmAomAM ekasarakhA ja che ema hRdayathI svIkArI, tevI bhAvanAthI AtmAne bhAvita karI, tane sAdhaka dazAnA UMcA paryAyonuM vedana thAya tyAre paNa temAM rokAyA vinA, khoTI thayA vinA, tenA dvArA bIjA karatAM tArI mahattA sthApita karyA vagara, aMtaramAM javAnI tIvra tAlAvelI lokottara laganI dvArA tArI caitanyapariNatine che. haju aMtaraMga puruSArthanI vadhu nava vyAkhyA samajavA juo pRSTha-228 zuddhAH pratyAtmasAmyena, paryAyA: paribhAvitAH / azuddhAzcApakRSTatvAn notkarSAya mahAmuneH // (jJAnasAra 18 / 6) 157 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArA tarapha kheMcaje. e ja kharo jJAnapuruSArtha che. e tAro svabhAva ja che. tArI daSTi pheravI nAkha. caitanya tarapha dRSTi sthirapaNe sthApI de. pragaTa thavA talasato tAro zuddha AtmasvabhAva-jJAnasvabhAva ja tArI pariNatine AtmA tarapha kheMcI jaze. A rIte zuddha Atmadravya upara daSTi rAkhI tamAma vibhAvane TALavAno ja puruSArtha ugrapaNe kare jA. "tuM to aMtaraMga mokSapuruSArthano pAtALakuvo che, mahAsAgara che - A vAtane hRdayakti karI le. pachI zvAse zvAse satata aMtaraMga mokSapuruSArtha tArA paryAyamAM, pariNatimAM sahajata thayA karaze. teno kadi paNa tane thAka nahi lAge. zAstrasaMskAra paNa uparokta tamAma prakArano aMtaraMga puruSArtha upADavAnuM sAdhana bane to ja paramArthadaSTie zAstra tArA mATe hitakArI che. kAraNa ke "vizuddha AtmasvabhAvanI prApti avazya karAve tevA saMskAra-pariNAmaparyAyane pragaTAve tevuM ja jJAna paramArthathI IcchavA yogya che. paraMtu zAstrakAronA AvA Azayane samajavAno, pariNamAvavAno prayAsa ke lakSa na hoya tyAM sudhI aMtaraMga mokSapuruSArthano prAMrabha ja thato nathI. zarIramAM mIThAI paDe, viSTA thAya. tema gADha mithyAtva ane saMjJA-gArava vagerethI mUDha thayelA AtmAmAM zAstra Ave, zastra bane, ahaMkAra thAya, ajIrNa thAya. AvI samajaNa keLavI bAhya zAstrAbhyAsamAM paNa sarvasva nahi mAnato. kevalajJAna sudhI zAstro tArI sAthe AvavAnA nathI. are ! mArga cIMdhyA pachI eka paNa DagaluM tArI sAthe *eka paNa zAstra AvatuM nathI. mATe zAstrapaThana karatAM paNa vizuddha jJAnayoga prApta karAve tevA tyAga, vairAgya, upazama bhAva, AtmabhAna mATe vadhu lakSa rAkhavuM. "mAro jJAnAvaraNIyano kSayopazama kaI rIte prabaLa thAya ?' te karatAM "mArI ucca AtmadazA, zuddha-pUrNa AtmadazA kyAre pragaTa thaze ? e ja kharekhara IcchavA yogya che. te bhAvanAthI tAre upayogI badhuM ja ApameLe AvI maLaze, pragaTa thaze ja. A vAtamAM saMdeha ke avizvAsa nahi rAkhato. mAlatuSa munine najara sAme rAkhaje. zAstra adhyayana karyA pachI paNa aMtaramAM karavAnuM bIjuM kAMIka bAkI * ramAvatAmasaMskAravAranuM jJAna maLyo ! (jJAnasAra kArU) * pamatre hiM nA joti, zAa vinottarama | jJAnayogo muneH pArzvamAkaivalyaM na muJcati / / (adhyAtmoniSat 203) 158 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI jAya che. Ama DaMkha ane raMja rAkhaje. tAttvika mArga aMtaramAM che, karavAnuM aMdaramAM che. lAgaNI-prema-ahobhAva... badhuM aMdaramAM AtmA pratye rAkhaje ane "bahAramAM ke viSaya-kaSAyamAM kayAMya rokAvA jevuM nathI, khoTI thavA jevuM nathI, saMkalpa-vikalpamAM paNa aTakavA jevuM paNa nathI AvI daDha vairAgyapariNati keLavaje. to ja adhyAtmazAstra ane tenuM rahasyabhUta tattva pariNAma pAmaze tathA tArI pariNati ane upayoga AtmAmAM jaze. tema ja viSaya-kaSAyanA tamAma saMkalezathI mukta evo tAttvika vizuddha aMtaraMga mokSapuruSArtha pratikSaNa jAgRta thaze. siddha svabhAvano prema vadhArIne vibhAvane choDavAno ane vikalpadazAne toDavAno puruSArtha kara. AMtarika puruSArthanI sahaja gati AtmA tarapha ja vALaje. AtmasvabhAvanuM AlaMbana levAno sata puruSArtha karaje. kAraNa ke haju paNa tuM kartutvabhAvanI duniyAmAM ja jIvI rahyo che ne ! jenAthI rAgAdi vibhAva pariNAmo ane vikalpadazA ghasAya e ja samyaka aMtaraMga mokSapuruSArtha. vibhAva ane vikalpathI chuTavAnI jeTalI tIvra bhAvanA, AtmakalyANanI jeTalI utkaTa tamannA tathA bhavabhaya, vibhAvadazAtrAsa, paramAtmasmaraNa-zaraNa-samarpaNa, karma kApavAno daDha nirNaya... vagere jeTalA pramANamAM haze teTalA pramANamAM aMtaraMga puruSArtha thaze, thato raheze. mokSamArga, vItarAgamArga e rokaDIyuM khAtuM che. udhAranuM ahIM kAma nathI. kreDITa upara ahIM kazuM maLatuM nathI. Give & Take no zAzvata niyama ahIM mokSamArgamAM kAma kare che. mATe puruSArthanI khAmI choDa. "pachI karIza, kAle karIza' evI malinavRtti-mAyA jIvane chetare che. tAre to sadA AtmAmAM ja vRtti rAkhavAnI che. temAM ja prema karavAno che. teno ja upayoga keLavavAno che. AtmAmAM ja dRSTi joDavAnI che. temAM ja upayoga sthira karavAno che. temAM ja lakSya rAkhavAnuM che. paNa jIva ajJAna ane pramAdathI tema nathI karato. karmane choDavA jAya tyAre koIne koI karma sAme paDe ja che. tyAre jIva DhIlo thAya che. AtmakalyANa mATe kamara kasIne, keDa bAMdhIne, tanatoDamanamoDa puruSArtha karavAno haju bAkI che. mokSa meLavavA keTalo ane kevo - vevAmathyAtmazAstrArtha tattva parikta vi | kaSAyaviSayAvezaklezasteSAM na karhicit / / (adhyAtmasAra 1114) 1pa9 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaLa aMtaraMga puruSArtha karavAno mAre bAkI che ? te khyAlamAM ja na hoya ne thoDA puruSArtha pachI jIva aTakI jAya, aMtaraMga cittavRttinuM svarUpa oLakhyA vinA ja vibhAvadazAmAM pharIthI UMghe to mukti kayAMthI thAya? eka paNa zvAsa aMtaraMga puruSArtha vinAno javo nA joIe. A Akho bhava AtmA mATe ja gALavAno jIvaMta sakriya saMkalpa thavo joIe. hajAro muzkelIo veThIne maraNIo thaIza to ja granthibhedanuM duSkara kAma thaze. haju tAre aMtaraMga puruSArtha ghaNo karavAno che, mananA saMkalpa-vikalpone ravAnA karavAnA che, vikalpadazA kSINa karavAnI che ane tuM Ama DhIlo thaIza to mArga kema kapAze ? "vibhAvadRSTi-vibhAvapariNati-vikalparuci palaTAya nahi tyAM sudhI jaMpIne besavAnuM ja nathI.jema jamInamAMthI pANI nIkaLe nahi tyAM sudhI kuvo khodavAnuM kAma cAlu ja rAkhavAnuM hoya, mAMDavALa na karAya. tema kSAyika vItarAgadazA pragaTa thAya nahi tyAM sudhI aMtaraMga bhagIratha mokSapuruSArtha satata cAlu ja rAkhavAno hoya. thAkI, kaMTALIne aMgata Avazyaka kAma adhUruM mUkI na devAya. "AMkhamAM jema retIno eka paNa kaNIyo na cAle tema dravyadRSTie AtmAmAM pUrNatA hovA chatAM paryAyamAM AMzika paNa kacAza mAre na ja cAle, paripUrNa paryAyazuddhimAM vilaMba jarAya na pAlave"- ema aMtaramAM lAge to ja aMtaraMga puruSArtha aviratapaNe, apramattapaNe upaDe. 'moha che tyAM sudhI jaMpavuM nathI.' evo saMkalpa karI, ALasa-pramAdane zatru gaNI, chuTavA mATe pracaMDa aMtaraMga puruSArtha na kare to kinAre Avela jIvane mohanA mojA tANI jAya che. AvuM eka vAra nahi paNa anaMta vAra banela che. so ya dulabho parissama - cittavighAyAivigdhehiM / (vizeSAvazyakabhASya ruSnA purisargArayaM / (vaivA. 1/2/6) juo vizeSAvazyaka bhASya - gA. 1210/1219 160 - ??66) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. theka saLagAvuM chuM. aho nijasvarUpa vilAsI ! adbhuta ApanI vANI ! maDadAmAM cetanA pUre, bebhAnane sabhAna kare, behozane hozamAM lAve, sUtelAne jagADe, jAgatAne besADe, beselAne ubhA kare, ubhelAne calAve, cAlatAne doDave, dhImethI doDatAne jhaDapathI mokSamArge doDAve, jhaDapathI doDatAne uDADe, svAnubhUtinA gaganamAM uDatAne baLa-protsAhana Ape evI adbhuta ane karuNAsabhara vANI ! ajaba-gajabanI tAkAta che ApanA zabdonI. ApanA zabdonI pAchaLa rahelI niHsvArtha karuNAno sparza thatAM apUrva AnaMdanuM mojuM cotarapha pharI vaLe che. paraMtu paramakAruNyamaya paramAtmA ! lAlacoLa tapI gayelI tavI upara jema ThaMDu paNa pANI lAMbo samaya TakatuM nathI tema tIvra rAga-dveSa, gADha dehAdhyAsa-rUpAdhyAsa-kAmAdhyAsa vagerethI saMtapta thayela A caitanyapaTamAM paNa ApanI vANI lAMbo samaya TakatI nathI, sthAyI asara karatI nathI. mAro dehAdhyAsa to juo. deharUpe TakI rahevA, kAyAsvarUpe maTI na javA, upayoga vinA paNa, uMghamAM ya zvAsa, hRdayanA dhabakArA, blaDa sarkayulezana vagere kAmamAM mArI cetanAne joDe ja rAkhuM chuM. temAM pAcho rAjI thAuM chuM. anAdikAlIna A malina dehAtmabuddhinA abhyAsathI jevuM joIe tevuM spaSTa samajAtuM nathI. tArA pratyenI zraddhAthI "deha, Indriya, mana, rAgAdithI AtmAnuM svarUpa juduM ja che' tevo nirNaya thavA chatAM anAdinA dehAdhyAsa, rAgAdhyAsa AdinA jorathI e nirNaya anirdhArita dazAmAM ja rahI jAya che, AgaLa jatAM e nirNaya bhUlI javAya che, sAva ja visarI javAya che ane enA e bhUlavALA raste doravAI javAya che, durgatinA mArge kheMcAI javAya che, rAgAdhyAsanA ja paMthe chetarAI javAya che, saMkalpavikalpanA adhyAsamAM bhoLavAI javAya che. kharekhara tAro vItarAgatAno mArga talavAranI dhAra upara khullA page cAlavA karatAM paNa vikaTa che. gajasukumAla muni, daDhaprahArI mahAmuni vageree AtmAnuM kevuM svarUpa joyuM haze? AtmAmAM kevuM sukha anubhavyuM haze? ke zarIra, Indriya vagere badhuM ja jatuM karyuM ! kharekhara karmajanya duHkha bhogavuM to hamaNAM takalIpha AsaktithI karmajanya sukha bhogavuM to pAchaLathI takalIpha nirupAdhika sahajAnaMda 161 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnaMda bhogavuM to kayAreya paNa takalIpha ja nahi.'- AvuM jANavA chatAM, samajavA chatAM haju paNa A dehadhArI zAtAno, sukhazIlatAno, saubhAgyano bhIkhArI ja rahyo che. tamAma gatimAM puNyodaya pAsethI sukhanI bhIkha mAgavAnI anAdi kALathI cAlI AvatI kuTeva haju sudhI chUTatI ja nathI. tethI ja ApanI A apUrva zItala vANI paNa aMtaramAM joIe te rIte pariNamatI nathI. tethI ja tArI abhUtapUrva vANIthI yat kiMcita bodha thAya ke tarata ja adhikArI banavAno, jANakAra dekhAvAno, "bIjA karatAM vadhAre jANuM chuM. AvA ahaMkAramAM gulatAna thavAno prayAsa karye rAkhuM chuM. aMtaraMga mAyAnA aneka prakAramAM aTavAye rAkhuM chuM. raste rakhaDatA garIba gAmaDIyA mANasane koI sajjana lAkha rUpiyAno ceka Ape to teNe lAkha rUpiyA ja ApyA kahevAya. ema Ape niHsvArthabhAve karuNA karIne-udAratA dAkhavIne mArA jevA nIca, nAlAyaka, napAvaTa ne narAdhama (vAsanA-bhIkhArI)ne aMtaraMga puruSArthamaya mokSamArga Apyo eTale Ape mane mokSa ja ApI dIdho che. emAM koI saMzaya nathI. paNa ajJAnI gamAra gAmaDIo beMkamAM vasula karAvavAnA badale cekane phADI nAMkhe tema bhAvanAjJAnanI beMkamAM aMtaraMga mokSapuruSArthano zAstrIya ceka vaTAvavAnA badale popaTapATha karI, pothInA rIMgaNA banAvI, "ballI Ave uDa jAnA' no rola bhajavI dehAdhyAsa-nAmAdhyAsanA dAvAnaLamAM tene saLagAvavAnI mUrkhAmI karuM chuM. kharekhara, A rIte anaMtA oghA saLagAvI dIdhA, gumAvI dIdhA. mArA gAMDapaNanI koI hada nathI. mArI avaLacaMDAInI koI sarahada nathI. o aMtaryAmI ! teM batAvela aMtaraMga sat puruSArtha upaDaze nahi tyAM sudhI mAruM ThekANuM nahi paDe e nizcita ja che. paraMtu mArI vartamAna bhUmikAmAM tevo aMtaraMga mokSapuruSArtha sahaja rIte upaDe te agharuM ne kaparuM lAge che. mArA svAmI ! dehAdhyAsa vagerenA dAvAnaLathI aMtaraMga mokSa puruSArtha baLI nA jAya e mATeno koIka saraLa mArga hoya to batAvo ne ! pAramArthika mokSamArge mane pahoMcADe te mATeno koI Short cut, Safe Cut, Sweet Cut, Easy Cut hoya to te batAvavAnI kRpA karo ne ! Apa to anaMta jJAnI cho. bhale huM nAlAyaka chuM. chatAM paNa mArA lAyaka tevo saraLa-salAmata-sarasa ne TUMkI mArga ApanA agAdha jJAnanI bahAra na ja hoya. mArA prabhu ! tevo mArga batAvavAnI udAratA karo, maherabAnI karo. 162 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. tripadIvALI saMbaMtripadInI adbhuta sAghanA paramAtmA > vatsa ! apramatta aMtaraMga mokSapuruSArtha mATe pUrve jaNAvela badhI bAbatane anubhUtimAM vaNI levAno sauthI saraLa upAya che smaraNa . traNa maMtronuM smaraNa sarvadA tuM karato raheje to aMtaraMga sat puruSArtha thato raheze ane svAnubhUti sahajatAthI-saraLatAthI sAnubaMdha rIte thaze. te traNa maMtro nIce mujaba che. (1) jinazAsana zaraNaM mama: (2) Atman ! tAruM saMbhALa*. (3) pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhRvAtmA. traNa padavALA A traNa maMtronuM smaraNa rAta-dina tamAma pravRttimAM vaNI leje, ghUMTI leje, AtmasAt karI leje. tripadInA mAdhyamathI gaNadhara bhagavaMta aMtarmuhUrtamAtramAM dvAdazAMgI-14 pUrvanI racanA kare che tema tripadIvALA maMtronI A tripadInA mAdhyamathI AtmasAkSAtkAranI, mokSanI aMtarmuhUrtamAtramAM prApti thaI zake tema che. jarUra che mAtra hRdayanI laganI-bhAvanA-tamannAutsAha-umaMga-ullAsane uchALavAnI. trIjo maMtra e mULa maMtra che. prathama be maMtro maMtrapIThikAsvarUpa che. prathama maMtra dvArA apUrva AtmabaLa-AtmasaMrakSaNa-divya mArgadarzana-abhrAnta phuraNAo-pAvana preraNA-Avazyaka sAmagrI saMprApta thAya che. bIjA maMtra dvArA cittavRttinI caMcaLatA dUra thaI, nirarthaka cIjomAM thatuM mananuM rokANa maTI, manovRtti zAMta-sthira-ekAgra-lInatAyukta-jAgRtipUrNa bane che. trIjA maMtra dvArA anAdikAlIna doSanA anubaMdha tUTI, Atmazuddhi thaI, samyagdarzanaAtmadarzana-svAnubhUti-ratnatrayaaikya saMprApta karI, kSapakazreNI upara AruDha thaI kSAyika-pUrNa-zuddha vItarAgatA-kaivalya dazA pragaTa karIne mokSa meLavavAnuM lokottara saubhAgya pragaTa thAya che. prathama maMtramAM catuH zaraNa samAI jAya che. bIjA maMtramAM duSkRta gahanI chAyA che. vibhAva pariNAmo vageremAM gayelA manane tyAM kaMTALo-aruci A padano bhAva samajavA juo pRSTha. 172 ka. A padano bhAva samajavA juo pR. 183 *. A padano bhAva samajavA juo pRSTha. 186 che. A padano bhAva samajavA juo pRSTha. 188 0 A padano bhAva samajavA juo pRSTha. 190 163 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTAvIne pAchA pheravavuM te pratikramaNano-pazcAttApano ja eka prakAra che. trIjA maMtramAM sukRtaanumodanano pariNAma garbhita rIte rahela che. rucipUrvaka vAraMvAra jyAM citta jAya tenI anumodanA sahajataH aMtaHkaraNamAM thayA kare che. tethI A traNeya maMtranA smaraNathI bhavitavyatAno paripAka paNa jhaDapathI thAya che. prathama maMtra labdhimaMtra che. bAkInA be maMtra e labdhivAkya che. hRdayamAM tRtIya maMtrane mahAvAkyarUpe vaNI levuM - A mULa mArga che. khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI vAta e che ke maMtranuM jAgRtipUrvaka, arthaupayogasahita smaraNa karavuM. upayogazUnya' raTaNa ke dhUna jevuM nA thaI jAya ke arthazUnya zabdamagnatA AvI nA jAya tenuM khUba dhyAna rAkhavuM. tathA maMtrArthanA lAMbA-lAMbA ciMtanamAM utarIne viSayAntara jevuM thaI nA jAya enuM paNa khAsa lakSa rAkhavuM. jethI mananI ekAgratA-sthiratA khaMDita nA thAya, lInatA durlabha nA bane. koI paNa pavarNa-raMga-pratimA vagerenA AlaMbananI AmAM jarUra nathI. A pAMceya bAbatamAM sAvadhAna rahevuM. maMtranA smaraNamAM rasa Ave, sthiratA Ave, jAgRti rahe, upayoga rahe tathA mana maMtranA arthathI bhAvita bane te mATe maMtrasmaraNaprAraMbhanA pUrve maMtranA arthanuM ciMtana-manana-anuprekSaNa avazya karavuM. paraMtu maMtrasmaraNa daramyAna tenA ciMtanathI dUra rahevuM. tema ja arthanA upayogapUrvaka ja maMtrasmaraNa karavuM. *zuddhAtmAnuM yathArtha svarUpa vANImAM Ave evuM nathI. paNa "zuddhAtmAnA yathArtha svarUpanA sUcaka ane jJAnAnaMdane pragaTAvavAmAM nimitta bane tevA nAmanuM sarvadA sarvatra ahobhAva-garbhita upayogapUrvaka smaraNa (upayogazUnya raTaNa nahi) thAya to ya mana nirmaLa thAya ane alaukika samatA-zAMti-samAdhi saMprApta thAya. mATe arthanA upayogapUrvaka dhIme dhIme, layabaddha rIte, zakaya hoya to zvAsocchvAsa anusaMdhAna sAthe, baMdha AMkhe maMtrasmaraNa karavuM. maMtrasmaraNa vinA eka paNa zvAsa chUTI na jAya te lakSa rAkhI dareka kSaNane samajaNapUrvaka jhaDapI leje, pakaDI leje, smaraNasAdhanAmAM vaNI leje. A rIte cetanAnA UMDANamAM prastuta maMtra smaraNanA saMskArane utArI deje. maMtrasmaraNa kALamAM . savve sA niyakRti / (AvArAM-buddiA??) 4. sadA cidAnandapadopayogI lokottaraM sAmyamupaiti yogI / (adhyAtmaupaniSad 4 / 2) 7. cAM nALAdi paMDita ) (AvArAMga zaroza68) 164 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsAgra bhAganuM AlaMbana ane zvAsaAlaMbana mananI sthiratA mATe bahu upayogI banaze. zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavAnA ekamAtra udezathI maMtrasmaraNakaravuM. maMtranA arthano upayoga, zaraNAgatino bhAva, zuddhAtmasvarUpane pragaTa karavAnuM lakSa, nAsAgra bhAga ane pazvAsanuM AlaMbana- A pAMca bAbata ja ahIM cittasthiratA mATe samartha che. lAla-pILA varNa ke pratimA ke akSara vagerenuM AlaMbana levA jatAM prastutamAM maMtranA arthano upayoga gauNa thaI javAnI zakyatA vadhI jAya che. prAraMbhika bhUmikAnI anya prakAranI sAdhanAmAM koI sAdhaka bhale varNa-pratimA-akSara-SaTcakra vagere AlaMbana kadAca rAkhe. paraMtu prastuta smaraNasAdhanAmAM to te badhA AlaMbana choDI, pUrvokta pAMca sAvadhAnI rAkhI, upara jaNAvela pAMca bAbatane ja pakaDI rAkhavI. A che "padastha dhyAna. pavitra evA padone-zabdone avalaMbIne je mAnasika ekAgratA ane zuddhi pragaTe te padastha dhyAnanI ja nizAnI che. pada avalaMbanano abhyAsa dRDha thatAM thatAM padasthadhyAna sahaja banI jaze ane atiucca AtmadazAmAM to upara jaNAvelA te pAMceya AlaMbano paNa svayaM chUTI jaze ane AtmA potAnA nirAlaMbana svarUpamAM TharI jaze, jAmI jaze. tyAMthI AgaLano mArga potAnI meLe, anubhavabaLanA AdhAre sUjhato jaze. A mArga ja tane svadhAmamAM-muktidhAmamAM saraLatAthI pahoMcADaze. mATe vatsa ! naciMta raheje. roja, niyata samaye, ekI beThake ochAmAM ochA be kalAka uparokta smaraNasAdhanA karavAthI maMtrasmaraNa AtmasAt thaze ane anya pravRtti karatI vakhate paNa aMtaramAM ajapAjapa-anAhatajapa cAlu rahaze. jema madhadarIye AkAzamAM uDatuM jahAjanuM paMkhI game teTaluM dUra jAya paNa pharI-pharIne pAchuM aMte to jahAja upara ja AvIne besI jAya. dUra uDavA chatAM teno jIva to jahAjamAM ja hoya. tema A smaraNasAdhanAno abhyAsu sAdhaka karmAdhIna 4. yatpadAni pavitrANi samAlambya vidhIyate / tatvavasyuM samAravyAta dhyAnaM siddhAntI: / / (yogazAstra 8!?) sAlambanaM kSaNamapi kSaNamapi kuryAnmano nirAlambam / ityanubhavaparipAkAdAkAlaM syAnnirAlambam / / (adhyAtmasAra 20/16 ) 165 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banIne game te kriyA kare paNa pharI-pharIne pAcho 'huM to zuddhopayogarUpa dhruvAtmA chuM, huM to pUrNAnaMdamaya chuM.' AvA aMtaraMga pariNAmamAM vizrAnta thAya che. koI paNa kriyA karavA chatAM tenuM aMtaHkaraNa to zuddhAtmA tarapha ja hoya che. A maMtra smaraNanA baLathI tamAma pravRtti AtmabhAnasahita ane vItarAgabhAvapUrvaka thAya che. badhuM karIne aMte to aMtarmukhatA ja keLavavAnI che. tenA dvArA manane nirmaLa banAvI svAnubhUti ja karavAnI che. A smaraNasAdhanAthI te badhuM saraLatAthI thAya che. Ama A smaraNasAdhanA to cIkaNAM pApathI chUTavAno ane doSanA anubaMdhane toDavAno saraLa-sacoTa ane amogha upAya che. A rIte avAranavAra tamAma pravRttimAM svarasataH ekamAtra AtmabhAnaAtmavedanA-AtmasaMvedanane ghUMTavAnA prabhAva thakI 525dArthanA AkarSaNathI jIva pUrNatayA mukta bane che. tevA AtmAne "puNyodaya paNa saMsAramAM bhaTakAvI zakato nathI ke sArI pravRtti paNa cittacaMcaLatA-vikSepa-AkuLatAne pedA karI zakatI nathI. vartamAna kalikAlamAM bIjA sAttvika maMtronuM caitanya moTA bhAge mRtaprAyaH avasthAmAM che. jyAre A traNeya AdhyAtmika maMtronuM caitanya sadA mATe jAgrata che. koI paNa avasthAmAM AnA smaraNano kayAMya paNa niSedha nathI. bhojana-pANInA avasare to khAsa A maMtronuM smaraNa karavuM. jethI dehadhAtu te maMtrathI vAsita thAya. maMtranA arthamAM-paramArthamAM-guNamAM mana parovAyeluM rahe to te mana bIje kayAMya na jAya. tenA vicArathI bhAvita mana zAMta ane sthira bane che. Ama dehadhAtu maMtravAsita bane, mana maMtramaya-maMtrAkAra bane. pachI te dehathI ane manathI dhyAna vagere uttama yogonI sAdhanA nirvighna, niraticAra ane sAnubaMdha bane che. vatsa ! prathama maMtramAM svayaMbhU anaMta caitanya che. tethI temAM koI bIjAkSaranI jarUra nathI. bIjA ane trIjA maMtramAM caitanya prabaLa karavA mATe AgaLa-pAchaLa-vacce yogya bIjAkSarono prakSepa karI zakAya che. jema ke bIjA naMbaranA maMtramAM bIjAkSaraprakSepa A rIte karI zakAya. na parapratibandho'sminnalpo'pyekAtmavedanAt / zubhaM karmA'pi naivAtra, vyAkSepAyopajAyate // (adhyAtmasAra ?'IE) 166 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) 'he Atman ! tAruM saMbhALa.' (2) 'Atman ! tuM tAruM saMbhALa.' (3) 'Atman ! tAruM saMbhALa ne !' (4) 'he Atman ! tAruM saMbhALa ne !' (5) he Atman ! tuM tAruM saMbhALa ne !' (6) 'he Atman ! tuM tAruM ghara saMbhALa ne !' (7) 'he Atman ! tuM tAruM kartavya saMbhALa ne !' (8) 'he Atma! tuM tAruM siddhasvarUpa saMbhALa ne !' trIjA maMtramAM bIjAkSara A rIte joDI zakAya. (1) 'hai pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ! pragaTa thA.' (2) 'hai pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ! tuM pragaTa thA, pragaTa thA, pragaTa thA." (3) 'o pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruva AtmA ! tuM uTha.' (4) 'hai pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ! tuM jAgrata thA, jAgratathA.' (5) 'he pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ! tuM jAgrata thA ne !' (6) 'vItarAga-sarvajJa bhagavaMte jANelo-joyelo-anubhavelo pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA soDaham' (7) 'OM pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA'ham' (8) 'huM to pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA chuM.' (9) 'paramAtmAe pragaTa karelo, prakAzelo ane prarUpelo pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruva AtmA e ja huM.' (10) 'huM to kevaLa pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ja chuM.' (11) 'mAtra pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA e ja mAruM kharuM svarUpa che.' (12) 'he pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruvAtmA ! tArA zaraNe Avyo chuM.' A rIte nabaLA AlaMbanathI ane vikRta vicAramaMDaLathI mukta banelA svastha ane taMdurasta mananI jAgrata dRDha ekAgratA ane sthAyI baLavAna zuddhi pragaTAvavA mATe potAnI bhUmikA ane prayojana mujaba alaga-alaga bIjA paNa bIjAkSaro joDIne maMtrasmaraNa karI zakAya. TuMkamAM, tAre mAkhaNacora cyutamasadviSayavyavasAyato, lagati yatra mano'dhikasauSThavAt / pratikRtiH padamAtmavadeva vA tadavalambanamatra zubhaM matam // ( adhyAtmasAra 11 / 17 ) 167 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahevuM. AtmakalyANa sadhAya e prakAre bIjAkSaro joDavA-badalavA. nidrApramAda-ALasa-anupayoga-arthazUnya raTaNa-upayogazUnya dhUna vagerethI bacavA roja alaga-alaga bIjAkSara joDIne paNa maMtrasmaraNa thaI zake. AnAthI sahaja rIte arthano upayoga rahI zake che. maMtranA arthanuM anusaMdhAna cAlu hoya to mana bIje na bhaTake. aMtaHkaraNa zAMta ane tRpta bane. mATe maMtrasmaraNakALe paramajAgrata AtmasvabhAvane bhajavAmAM jarA paNa gaphalata nA karavI. Ama thAya to ja tenA prabaLa saMskAra paDe, skurAyamAna maMtramaitanya tArAmAM pragaTe ane anAdi kALathI suSupta evo AtmA jAgrata thAya. mATe traNeya maMtranuM arthaupayogapUrvaka smaraNa ja karavAnuM che. smaraNasAdhanAmAM prastuta maMtrano jApa ke ciMtana karavAnuM nathI. prathama be maMtra vizuddha vyavahAranaya pradhAna che. tRtIyamaMtra nizcayanayapradhAna che. traNeya maMtranA smaraNanuM mahA vAkyarUpe samucita milana thavAthI ja dhyAnano udaya thavA dvArA kAryasiddhi thaze. dhyAnamAM ArUDha thatAM pUrve "he mana ! tuM sAMbhaLa. huM hamaNAM dhyAna karuM chuM temAM karmabaMdha karAve tevI koI paNa cIjane vacce lAvyA vinA mAtra mArA paramezvaramAM tuM lIna banI jA. mane mAruM ghara saMbhALavA de. paramAtmadhyAnamAM tuM jarA paNa ADakhIlI karIza nahi.'-A rIte manane sUcanA ApavI. tema chatAM paNa dhyAnamAM ADA avaLA saMkalpa-vikalpa Ave tyAre "he Atma! tuM tAruM siddha svarUpa saMbhALa ne !' Ama bIjA maMtranuM smaraNa karavuM. Ama smaraNa thatAM ja saMkalpa-vikalpo, mejIka pleTamAMthI akSaro gAyaba thAya tema, ravAnA thaze. vAsanA bhUkhyuM mana rAgAdi vibhAvadazAmAM bhaTake tyAre huM to pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhRvAtmA chuM.'- A trIjA maMtranuM smaraNa karavAthI, lAITa cAlI jatAM TI.vI.nA paDadA upara dazyonI doDadhAma baMdha thAya tema, vibhAva pariNAmanI vaNajhAra zAMta thAya che. tema chatAM pharIthI vAraMvAra moharAjA alaga-alaga rIte tophAna karI jIvane chetare to hRdayamAM uttama maMgala zaraNAgatinA bhAva sAthe, vyagratA 1. aMta:karaNAkarNaya svAtmAdhIzaM vihAya mAnyattvam / dhyAne yastvavatAraya yatastadanyacca baMdhakaram / / (dhyAnadIpikA 177) > manottamazarapAvyamAnasi: | vadhu samAyALeva rana mokSa prayate | (corAzAstra 8/4ra) 168 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA, 'jinazAsana zaraNaM mama' A labdhimaMtranuM layabaddha rIte upayogapUrvaka smaraNa ka2vAmAM joDAI javuM. koI tAkAta nathI mohanI ke A maMtra sAme te Ubho rahI zake. tene ravAnA thayA vinA chUTako ja nathI. A rIte prathama maMtrathI vAsanAgheluM ne mohameluM mana zAMta thatAM bIjo maMtra yAda karI tarata tRtIya maMtranA smaraNamAM upayogapUrvaka lIna thaI javuM. Ama mahAvAkyarUpe trIjo maMtra vaNI levo. prastuta maMtrasmaraNa sAdhanAmAM ratnatrayanI ArAdhanA paNa samAI jAya che. 'jinazAsana zaraNaM mama'- *A maMtra dvArA samyagdarzananI prApti, nirmaLatA, daDhatA thAya che. bIjA maMtra dvArA samyag jJAnanI, AtmajJAnanI upAsanA thAya che. tathA trIjA maMtra dvArA samyak cAritranI, AtmasvabhAvaramaNatAnI ArAdhanA thAya che. 'prathama maMtra svayaMbhU caitanyavALo hovAthI temAM koI bIjAkSara joDavA jarUrI nathI.' ema pUrve jaNAvyuM hatuM. tema chatAM te maMtra labdhimaMtra hovAthI te ja maMtranA avAntara prakArasvarUpe prakAzita thanArA (1) *'tvAmekamahaeNn ! zaraNaM prapadye.' (2) >'jinazAsana zaraNaM mama.' (3) *'jinabhakti zaraNuM mama.' (4) 'jinAjJA zaraNaM mama.' (5) jinadazA zaraNaM mama.' - A pAMceya maMtrothI hRdayane bhAvita karavuM. prastutamAM tArA sAdhya tarIke pAMcamo maMtra, tenA sAkSAt (Direct) sAdhananI bhAvanA rUpe cotho maMtra, paraMpara (Indirect) sAdhananI bhAvanArUpe tRtIya maMtra, sarvotkRSTa yogakSemakAraka tarIkenI bhAvanArUpe bIjo maMtra, kRtajJabhAve prathama maMtra- Ama pAMca maMtronI bhAvanAthI bhAvita hRdaya vaDe 'jinazAsana zaraNaM mama' A labdhi maMtranA smaraNamAM AtmabhAnasahita joDAyelA rahevuM. 'jinazAsana zaraNaM mama' eTale S.T.D. koDa naMbara. 'Atman ! tAruM *. prabhu tuja zAsana vAsana samakti. (Adijinastavana-jJAnavimalasUri) *. A maMtranA bhAvArthane samajavA juo pRSTha. 175 * zakrastava zrIsiddhasenadivAkarakRta A maMtranA bhAvArthane samajavA juo pRSTha. 172 . A maMtranA bhAvArthane samajavA juo pRSTha. 176 7. A maMtranA bhAvArthane samajavA juo pRSTha. 178 . A maMtranA bhAvArthane samajavA juo pRSTha. 180 169 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhALa.' A maMtra eTale paramAtmAno phona naMbara. "pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhRvAtmA' eTale AtmA ane paramAtmAnI vAtacIta zarU. paNa e mATe hRdayanA tAranuM joDANa joIe. aMdaranI lAIna kliyara thavI joIe. A mATe koI paNa prakAranA gherAmAM gherAyA vagara, AtmasvarUpanA anusaMdhAnamAM sacoTa madadagAra thAya tevA A maMtrasmaraNanA sahAre asalI AtmajIvanane jhaDapathI vikasAvaje. te mATe hRdayane pAMca prakAranI bhAvanAthI bhAvita karaje. niyatakAlIna maMtrasmaraNanA prAraMbha pUrve, mana asthira thAya to maMtrasmaraNa daramyAna tathA tatpazcAt (1) "prabhu ! huM anaMta doSano ukaraDo chuM. adhamAdhama-patita chuM. tAro aparAdhI ane gunegAra chuM. mane mApha kara." AvI doSasvIkAranI hArdika bhAvanA. "prabhu ! huM kazuM jANato nathI, huM to sAva ajJAnI chuM." AvI ajJAna svIkAranI AMtarika bhAvanA. (3) "prabhu ! ApanI kRpAthI Apano durlabha-amUlya lokottara vItarAgamArga-nirjarAmArga-mokSamArga mane prApta thAva. e sivAya bIjuM kazuM ja mane joItuM nathI. mAre kazuM ja banavuM nathI AvI mArgaprAptinI dardapUrNa bhAvanA. "prabhu ! huM azakta chuM, asamartha chuM, nabaLo-dUbaLo-pAMgaLo chuM, dIna-pAmara-rAMka chuM. mane premathI ApanA mArge calAve, doDAve, haraNaphALa bharAve, jhaDapathI uDDayana karAve tevI divya svayaMbhU anaMta zakti Apo." AvI asAmarthya svIkArapUrvaka mokSamArge pragati karavAnI bhAvanA. (5) "prabhu ! Ape batAvela mokSamArganI ke mokSamArganA yAtrInI jAye ajANya virAdhanA-AzAtanA-apabhrAjanA ke anyAya karIne mArgabhraSTa kadi paNa nA bane evI hArdika samajaNa-saMyoga-sAmagrI-sAmarthyasapurUSArtha ApanI kRpAthI niraMtara banI raho.' AvI mArgasthiratAnI mAgaNIthI garbhita bhAvanA. A pAMceya bhAvanArasAyaNanuM nitya sevana karaje. 170 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama bhAvanAthI samyagdarzananI bhUmikA daDha thaze. bIjI bhAvanAthI samyajJAnanI yogyatA taiyAra thaze. tathA svaajJAnapracchAdana svarUpa anaMtAnubaMdhI mAyA dUra thaze. trIjI bhAvanAthI hRdayamAM zAsana-mokSamArga ugavAnI lAyakAta Avaze. IcchAnirodhasvarUpa samyapha tapanI bhUmikA taiyAra thaze. ane anaMtAnubaMdhI lobha kSaya thaze. cothI bhAvanAthI samyapha cAritranI pAtratA pragaTaze. prathama ane cothI bhAvanAthI anaMtAnubaMdhI mAnakaSAya kSINa thaze. pAMcamI bhAvanAthI sAnubaMdha rIte apratipAtIpaNe vardhamAnapariNAme AtmakalyANa thaze ane anaMtAnubaMdhI krodha ravAnA thaze. kAraNa ke ajANatAthI paNa mokSamArga ane mokSamArganA yAtrIonI thatI apabhrAjanA vagere anaMtAnubaMdhI krodha ane mahAanarthakArI *mithyAtva vinA zakaya nathI. sarva sunayono sAra A pAMceya bhAvanAmAM chUpAyela che. tethI AsannabhavyatAne vikasAvavA mATe A pAMceya bhAvanArasAyaNanuM sevana karavAmAM kRpaNa thayA vinA, ananyazaraNatApUrvaka, vikalparahita daDha vizvAsathI, pUrvokta maMtrasukhaDIne majethI ArogIne AdhyAtmika Arogyazakti-skUrti vahelI take meLavaje. AnA prabhAve, atyAra sudhI zarIramAM ja jAmelI cetanA, tyAMthI uThIne AtmAmAM sthira thaze. bebhAnapaNe jaDacetanane ekarUpe jovAnI kuTeva chUTI jaze. bAhya vikalpo ochA thaze, aMtarjalpa ghaTaze, upayoga aMdaramAM Tharaze, pachI dhyAna e tAruM jIvana banI jaze. pratyeka kriyA dhyAnasvarUpa banI jaze. pachI koI zvAsa AtmadarzanaparamAtmadarzana vinAno nahi jAya. AtmA ane paramAtmA vacceno karmakRta kAlpanika vivAdAspada bhedabhAva paNa A dhyAnayoga dvArA tAtkAlika ja dUra thaze. -- A : TFRnarca manice nAmonAM vartate | badhnAti sa tu mithyAtvaM mahAnarthanibandhanam // (dvAtriMzikA 6/30 yazo.) * madajhara-ra3/-ra-rU .. Atmano hi paramAtmani yo'bhUd, bhedabuddhikRta eva vivAdaH / / dhyAnasandhikRdamuM vyapanIya drAgabhedamanayorvitanoti // (adhyAtmasAra 17 / 11) 171 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. jinazAsana zaeNaM mama: he hRdayavizrAmI ! tArI alaukika vAta sAMbhaLIne AtmA koIka apUrva pragADha zAMtine anubhavI rahyo che. pUrve kadi na maLelo evo A maMtrasmaraNamAM lAgI javAno tAro mArga jANavA mAtrathI ja ATalI addabhuta ThaMDaka thAya che to mArA jIvanamAM e AtmasAt thaze tyAre mArI AtmadazA kevI benamuna ane avarya haze ? tenI kalpanA paNa dilamAM anerI ThaMDaka Ape che, romAMca UbhA kare che, hRdayane vikasvara kare che. te batAvela traNeya maMtra ane avAntara mannonuM svarUpa jema jema vicAruM chuM tema tema haiyuM hiloLe caDhe che, AtmA pulakita thAya che. pIThikAsvarUpa labdhimaMtra to kamAla bharelo che. "jinazAsana zaraNaM mama" bolavA mAtrathI tamAma romarAjI vikasita thAya che. teno artha-padArthaparamArtha-gUDhArtha to gajabano che. aho ! zrI jinazAsana e samagra vizvanI mahAsattA che, sarvavyApI naisargika dharmasattA che. te zAzvata ane apratihata che, acala ane aDola che. prANImAtranuM, jIvamAtranuM, sacarAcara jagatanuM yogakSema ane anuzAsana karanAra che. karoDo sUryanuM pratApI teja jinazAsanamAM nihita che. abajo zaradapUnamanA caMdranI saumyatA-paripUrNatA-AhalAdakatA jinazAsanamAM dharabAyela che. sarva guNonuM, zuddhinuM, puSTinuM, urjAnuM Adya uddagamasthAna zrI jinazAsana che. rAga-dveSane jItanArA he jinezvara bhagavaMta ! Ape jagatanA jIvone rAgadveSa jItADavA mATe sthApela zAsananuM zaraNa svIkAruM chuM. kAraNa ke ApanA karatAM paNa ApanuM zAsana caDhiyAtuM che. zAsanapati! tArA zAsananI zaraNAgatithI rAgAdine jItavAnuM akhUTa baLa maLo; svayaMbhU sAmarthya prApta thAya. te tIrthapati ! karuNA karo. he jinazAsana ! anugraha karo. arihaMtanI anaMta karUNAmAM sarvadA pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. - urdoiDapa pravanirarya pradhAna-At | (vizeSAvazyakabhASya-gA.1, maladhAravRttiH pRSTha-4) 172 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMtanI prakRtimAM, dhAtumAM, svabhAvamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. arihaMtanA prakRSTa puNyavaibhavamAM ane guNavaibhavamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: tIrthakaranI dezanAmAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: tIrthakaranA ekAMta-mauna-dhyAna-ciMtana-kAyotsargamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. tIrthakaranI vItarAgadazAmAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. tIrthakara bhagavaMtonA pratyeka AtmapradezamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: siddha bhagavaMtanI azarIrI-arUpI-amUrta-acala avasthAmAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. siddha bhagavaMtanI nirlepatA-nirvikalpatA-niSkarmatA-nirdoSatAmAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. gaNadhara bhagavaMtonA zvAsocchavAsamAM pratiSThita - zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. yugapradhAno, pUrvadharo, AcAryonA hRdayamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. yogazikharADha yogIomAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. nirvikArI mahAtmAonI AMkhamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: tapasvI, tyAgI, vairAgI, vaiyAvaccI AtmArthI jIvomAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: siddhacakra yaMtrAdhirAjamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: maMtrAdhirAja namaskAra mahAmaMtramAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. 173 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizasthAnakamAM, navapadajImAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: samakitanA 67 bolamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. zatruMjaya girirAjanA kAMkare kAMkare pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. zAzvata jinabiMba ane caityamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. dvAdazAMgImAM, 14 pUrvamAM, 45 AgamamAM, sarva zAstromAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: utsarga ane apavAdamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. viSayavairAgyamAM ane guNavairAgyamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: AtmajJAnagarbhita vairAgyamAM ane kaSAyatyAgamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. kSapakazreNI, upazamazreNI ane guNazreNImAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. karmasthiti, kAyasthiti, bhavasthiti, lokasthiti vagerenA prAmANika samIkaraNamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. niSpakSa karmasiddhAMtamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama: rAga-dveSanAzaka samatvabhAvanAnA Adya udgamasthAnasvarUpa syAdvAda siddhAntamAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. tamAma samakitI deva-devImAM pratiSThita zrI jinazAsana ! zaraNaM mama. jinazAsana zaraNaM mama... zrI jinazAsana... zaraNuM ... mama.... - OM viyajurI | (35ddezadra-812) 174 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. tvAmekamarhan ! zaraNaM prapadye he vItarAga arihaMta ! ekamAtra tAruM zaraNa svIkAruM chuM. mAre mAtra tAruM zaraNa ho. tAruM dAsapaNuM-sevakapaNuM-AjJApAlakapaNuM jhaMkhuM chuM. teDaham huM tAro sevaka chuM. mAtra tAro ja dAsa chuM. jo ke tArI caraNaraja banavAnI paNa mArAmAM lAyakAta nathI. tArA sevaka kahevaDAvavAnI paNa pAtratA ya nathI ja. chatAM paNa mAre to mAtra tArA dInadAsa ja banavuM che. anaMta vAra duniyAno mAlika banavA gayo. paNa duniyAno gulAma thaIbeTho. mArA prabhu ! mAre duniyAnA dAsa paNa nathI thavuM ne mAlika paNa nathI thavuM. he jagatapati ! mAre to kevaLa tArA caraNakiMkara ja banavuM che. jo ke ghaNIvAra tArA sevaka banavAnI vAta karIne paNa UlaTo ja varyo chuM. tArA badale mohano ja dAsa banIne anaMta kALa pasAra karyo che. tAro sevaka banavuM che' ema kahIne paNa aMte to huM rAga-dveSa-mohano ja sAme cAlIne gulAma banI beTho. tethI have tArA dAsa-sevaka banavAnI vAta karavAno paNa mAro adhikAra meM gumAvela ja che. kayA moDhe tArI pAse A vAta karuM ? e ja samajAtuM nathI. chatAM aMtaramAM UMDeUMDe bhAvanA to eka ja che ke mAre tArA dAsa ja banavuM che. ISTAniSTa smRti-kalpanA-saMkalpa-vikalpane mArI jAta anaMta vAra soMpI. tenA pariNAmarUpe kevaLa durgati-duHkha-daridratA-dInatA-hInatA sivAya kazuM ya maLyuM nathI. tane kharA hRdayathI mArI jAta kayAreya soMpI nathI. tenA pariNAmarUpe ja A dehadhArI dazAmAM phasAyela chuM. mohadhArI dazAmAM aTavAyela chuM. A mUDha dazAmAMthI kAyamI chuTakAro meLavavA he arihaMta ! ekamAtra tAruM zaraNa svIkAruM chuM. mArI cetanA tane bhaLAvuM chuM. jema yogya vara sAthe putrIne paraNAvI, patine vaphAdAra rahevAnI-pativratA banavAnI putrIne salAha ApIne bApa nizcita thAya tema che vItarAga arihaMta ! mArI cittavRttine, cetanAne ApanI joDe paraNAvIne, Apane soMpIne, Apane vaphAdAra rahevAnI tene salAha ane keLavaNI ApIne huM nizcita thayo chuM. tvamekamaIn ! zaraNe prapaze. (zakastava) 17pa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 jinabhakti zaeNaM mama he mArI ArAdhanAnA svAmI ! anAdikALathI mohanI, mohazAsananI bhaktinA caraNe, zaraNe, smaraNa rahela hato. ethI ja tAruM zAsana maLavA chatAM, vyavahArathI dharmajagatamAM praveza karavA chatAM vidvAna ane prabhAvaka banavA mATe tene choDI, tArI bhaktine gauNa karI, AtmabhAna vagara upalaka rIte svAdhyAya-tapa-tyAgasaMyamane vaLagI paDyo. ukhara bhUmimAM AMbo vAvavAnI bhUla karI. paNa AjathI mArA svAmI ! huM tArA caraNe, tArA zAsananA smaraNe, tArI bhaktinA zaraNe Avyo chuM. he paramakAruNyamUrti ! have aMtaramAM samajAya che ke AdhyAtmika jagatamAM vAstavika rIte to tArI bhaktinA bharose ja hakIkatamAM huM jIvI zakuM chuM. mArI hoziyArI, AvaDatA, buddhi, kaLA, puNyodaya upara mustAka rahevAthI to kevaLa AtmakhuvArI ja thaI che. mArI buddhithI ane puruSArthathI doSanA gADha baMdhana tUTe tevI kazI ja zakayatA nathI. mArA svAmI ! tArI bhIMjAtI bhaktinA prabhAvathI ja mArA viSaya-kaSAyanA baMdhana tUTaze evI pAkI zraddhA che. ane "tArI bhInI bhInI bhakti e ja 14 pUrvano, dvAdazAMgIno, saghaLA zAstrono sAra che ane te ja paramAnaMdamaya mokSanuM bIja che'- ema mAruM haiyuM bole che. AvA jhaLahaLatA vizvAsathI ane parama premathI tArI bhaktinI sItAra vagADavAmAM huM khovAyo chuM. chatAM prabhu! mane mArA baMdhano naDI rahyA che. doSo ADakhIlI karI rahyA che. mane to ghaNI badhI maryAdAo che. mArA sImADA khUba TUMkA che. paNa tArI zaktinI to koI maryAdA nathI ne ! tuM to yaM ja asIma che ne ! to pachI mArA kAma-krodhanA, rAga-dveSanA gUDha baMdhano tArA anahada svayaMbhU sAmarthyathI tuM toDI nAMkha ne ! ke pachI tane paNa hakIkatamAM mArI jema ja maryAdAo naDe che? jo tane paNa koI sAruM kAma karavAmAM mArI .. tesiM AhAraNanAyagANaM na karijja jo naro bhattiM / ___dhaMtaM pi saMjamaM to sAliM so Usare vavai / / (ArAdhanApatAkA-465) A sAmetanmaya zrutAgheravahinAt | rAvatI vInaM paramAnasamparIm (dvatrizA jarUra) 176 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ja sImAo naDatI hoya to kAla, svabhAva, bhavitavyatA, karma ane puruSArthano tuM svAmI kaI rIte? te badhA tArA dAsa kaI rIte ? he arihaMta paramAtmA ! huM bhUlyo. khoTo AkSepa karavA badala mAphI mAguM chuM. tane koI maryAdA ke hada hoya ja nahi. paNa meM mArI bhakti atyAra sudhI tArA badale pudgala tarapha rAkhI. "anAdikALathI pudgala pratyenI jherI prIti keLavIne tArI najIka AvavAnI, tArI sAthe hRdayano tAra joDavAnI lAyakAta paNa gumAvela che. tethI mArI ja apAtratA mane atyAre naDI rahI che. he arihaMto ! he zuddhAtmAo ! mArA upara have to anugraha karo. *pudgaladaSTi dUra thaI ApanA pratye apratima bhaktibhAvano uchALo mArA hRdayamAM pragaTo. eka paNa kSaNa ApanI bhakti-smRti-prIti-pratIti visarAya nahi evI lAyakAta mArAmAM pragaTo. ApanI bhakti ja mAruM zaraNa ho. jinabhakti zaraNaM mama... jinabhakti... zaraNaM... mama... 5. kALa svabhAva bhavitavyatA, e saghaLA tuja dAsI re, mukhya hetu tuM mokSano, e mujane sabaLa vizvAsa re (zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha stavana-maho. yazovi. kRta) - prIti anAdinI viSa bharI, te rIte ho karavA muja bhAva.... (RSabhajinastavana 14, zrI devacaMdrajI vAcaka) * prIti anaMtI para thakI, je toDe ho te joDe eha (zrIdevacaMdrajI-vartamAna covIzI 15) 177 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. AtamAma ! pragaTa thAva he zuddhAtmA ! tuM pragaTa thA. AtamarAma ! tAre jAgrata thavAno avasara thayo che. UTha, UTha, ghaNuM moDuM thayuM che. kSaNa-kSaNa pasAra thatAM anaMtakALa pasAra thaI gayo. have to Atamadeva ! UTho. cetanavaMtu coghaDIyuM AvI gayuM che. jhaLahaLatI navI uSA pUrNapaNe khIlI UThI che. mArA pyArA AtamarAma ! have to jAgo ne ! bApu! have nahi UTho to kayAre UThazo ? AnAthI vadhu rUDo avasara pharI kayAre maLavAno che ? jenI AzAmAM A amUlya avasara eLe javA do cho ? anaMta AtmAo atyAra sudhI jAgrata thaI gayA. potAnuM kArya sAdhI gayA. mAnavabhava, Aryadeza, jinazAsana, sadguruprApti, nIrogI zarIra, dharmazravaNa, samajaNa, sAdhanA-jIvana, kalyANamitrayoga Adi jAgrata karanArI uttamottama sAmagrI maLavA chatAM haju paNa kuMbhakarNa-nidrA nahi choDe to kyAre chUTAze ? jinezvaradevanI kRpA, jinazAsanano prabhAva, bhInI bhInI jinabhaktinuM baLa, jinAjJAnI zaraNAgati, uttamottama jinadazAnuM lakSa, sadgurUnI sahAya ane siddha bhagavaMtonuM vizuddha AlaMbana- A badhA lokottara pIThabaLano AdhAra laIne, he prANapriya zuddhAtmA ! tane huM aMtarAtmA tarIke pokArI rahyo chuM ke tuM jAgrata thA, jAgrata thA. have to tArI anAdi svayaMbhU zaktinA prabhAve svabhAvano utsAha lAvIne, mala-vikSepa-AvaraNane phagAvIne, rAgadveSa-mohane haTAvIne, dravyakarma-bhAvakarma-nokarmanA sakaMjAmAMthI chaTakIne, smRtikalpanA-saMkalpa-vikalpanA vikRta vamaLamAMthI bahAra nIkaLIne he zuddhAtmA! tArA ja kalyANa mATe tuM pragaTa thA, pragaTa thA. prayatna kara. pragaTa thavAze. hiMmata karIne jAgrata thA. bahirAtmadazAmAM rahIne tAro akSamya aparAdha-anyAya jANe-ajANe meM karela che. tenI mAre tArI pAse mAphI mAgavI che. e mATe tuM jAgratathA. he zuddhAtmA ! tuM pragaTa thA. tane Thapako nathI Apavo. paNa tArI sAthe kSamApanA karavI che. mAre tane pUjavo che. tArA vaMdana-pUjana-satkArasanmAna karavA huM aMtarAtmA banIne jhaMkhI rahyo chuM. tArA upara nirdoSa . svahitAyaivotthayam / (siddhasenIyA dvAtriMziA-8/20) 178 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema karavo che. tArI niHsvArtha bhakti karavI che. tArA upara haiyAnuM heta varasAvavuM che. te zuddhAtmA ! tane pragaTa karavo, tArA vaMdana-pUjana karavA, tane cAhavo, tArI upAsanA karavI e ja to pAramArthika jinAjJA che. AvI durlabha mahAmaMgalakArI lokottara amUlya jinAjJA ! huM tArA caraNezaraNe chuM. tAruM zaraNa ane smaraNa mane mukti apAvaze- evo pAko bharoso che. jinAjJA zaraNaM mama.. jinAjJA... zaraNe... mama.. 179 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. jinadazA zaeNaM mama: aho ! prabhu ! ApanI apramatta dehAkRti, saumya mukhAkRti, avikArI netrayugala, prazamarasa jharatI zarIramudrA, karuNArasa vahAvatI mukhamudrA, apUrva AtmasvabhAvane preraka evuM ApanuM divyadarzana. sAdhanAkALamAM kevI apUrvatama tIvra mumukSutA ! paDatI cittavRttine sthira karatI ApanI apUrva vANI ! aho ! ekAMta-mauna-dhyAna-kAyotsargamaya apramatta aMtaraMga sAdhanAmAM ramaNatA. aho ! kalAko, divaso ke mAtra mahinAo ja nahi paNa varSo sudhI AtmasAdhanAmAM ApanI sudaDha apramatta avasthA, apUrva samatA. abhuta kSamA ! aho ! atyaMta svarUpavAna devAMganA ane apsarAonA kAmottejaka hAvabhAvo vacce paNa sAdhanAdazAmAM ya ApanI parama nirvikArItA ! kevI benamuna daDhatA, avicala AtmalInatA ! jhaLahaLato vairAgya, ananya aMtarmukhatA ! kharekhara A badhuM apUrva che, adbhuta che, anupama che. ApanI kevI ajoDa AtmasthiratA ! anupama dhyAnanimagnatA ! avarNanIya akiMcanatA ane alaukika asaMga bhAva ! bhayaMkaramAM bhayaMkara upasarga-pariSaho paNa jarA ya Apane calAyamAna karI ja nA zake evI koIka ajaba-gajabanI dehAdhyAsamuktatA! adbhuta aizvarya vacce paNa ApanI akhaMDa AtmalInatA ! aho ! aho ! pragADha AtmatRpti ! pracaMDa AtmasAmarthya ! anaMta dhIratA-vIratAgaMbhIratA-namratA-saraLatA ! kevI uccatama AtmadazA Ape pragaTa karI che! kevo asaMga-avinAzI-avikArI, niraMjana-nirAkAra-nirvikalpa-nirjhanthanirlepa-nistaraMga-nirAkula, nitya-nirbandha-nirvikAra-nirupama-niSkriya-ni saMganirdoSa, ajara amara AtmA Ape pragaTa karyo ! ApanA avinAzI AtmAno pragaTa vaibhava paNa kevo adbhuta che! paripUrNa anaMtajJAna-darzana-cAritra-sukha-zakti-zuddhi-siddhi-sthiratAanaMtaguNavibhUti ! prabhu Ape jevo zuddha AtmA jANyo-joyo-anubhavyo. pragaTa karyo. 180 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzyo-prarUpyo te ja parama tattva che. te ja parama satya che. te ja paramArtha che. te ja mane mAnya che. te ja upAdeya che. te ja mAruM preya-zreya ane dhyeya che. te ja zuddha AtmA mAre pragaTa karavo che. ApanA jevo ja mAro AtmA zuddha che. tuM ane huM banne eka ja chIe. tethI mAruM zuddha svarUpa ja mAre upAsavA yogya che- ema pAkI zraddhA che. paraMtu mArI A zraddhA pratyakSa nathI paNa parokSa che. kAraNa ke dehAtIta-vacanAtIta-manAtIta AtmAno mane anubhava nathI. dravyakarma-bhAvakarma-nokarmathI alaga jJAnamaya AtmAnI mane spaSTa pratIti ja thatI nathI. dravyasvabhAvathI zuddha hovA chatAM paryAyamAM ghaNo ja malina chuM. malinatA sAthe tAdAbhyaadhyAsa vartI rahyo che. e ja to mAro moTo bhayaMkara guno che. caitanyaramaNatA vinAnA vikalpakolAhalamAM huM thAkano anubhava karI rahyo chuM. Apa to cetanavaramAM vizrAnta thayA cho. huM saMkalpa-vikalpo ane rAgAdi vibhAva sAthe ekAkAra-ekarasa banI gayo chuM. tethI ja rAga-dveSa-mohathI zUnya, mala-vikSepa-AvaraNathI bhinna, smRtikalpanA-saMkalpa-vikalpathI judo mAro AtmA bhAsato nathI. vibhAvadazAthI mukta evI svabhAvadazAnI koI anubhUti mane thatI nathI. sattva-tamorajoguNathI alaga vizuddha AtmA mArA anubhavamAM Avato nathI. bhale tevI pratIti na thAya paNa tame pragaTa kareluM- prakAzeluM-prarUpeluM Atmatattva e ja parama tattva che. ApanI ja vANI parama satya che. mAranAranuM paNa Ape, chabasthadazAmAM paNa, bhUMDuM Icchala nathI. UlaTuM temanuM paNa karuNAbhAvathI hita cAhela che. to koIne kadi ya khoTo mArga batAvavAnI to IcchA paNa Apane kema thAya? Ape ekAMta-mana-dhyAna-kAyotsargamaya asaMgatA-sahiSNutA-aMtarmukhatApradhAna mokSamArga mAtra batAvela ja nathI. Acarela paNa che. te paNa be-cAra divasa nahi. Akho janmAro ja AmAM gALela che. ane pachI mAtra hitabuddhithI, karuNAthI mArga batAvela che. prabhu ! atyaMta karuNA karIne Ape mArA AtmAnuM bhAna karAvyuM. to have tenuM hRdayamAM bhAna karAvo. AtmAnI parokSa zraddhA karAvI to have pratyakSa zraddhA karAvo. paramAtmA chuM soDaa thoDaduM ja paramezvaraH | madanyo na mayopAsyaH madanyena ca nApyaham // (dhyAnadIpikA-176) dravyarmavinirma, mavimavanataM ! nokarmarahitaM viddhi, nizcayena cidAtmakaM // (paramAnaMdapaMcaviMzati-8) 181 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasvarUpanI smRti karAvI to pratIti paNa karAvo. nijasvarUpanuM smaraNa karAvyuM to have sAkSAtkAra karAvo. AtmAno bodha Apyo to prabaLatama aMtaraMga mokSapurUSArtha upaDe tevo pratibodha paNa Apo. o ! niSkAraNa kRpAsAgara ! Apa A badhuM karazo ja evI pUrNa zraddhAthI paugalika grAhya-grAhakabhAva choDIne ApanuM AlaMbana laIne, ApanA ja alaukika AtmasvarUpanA dhyAnamAM lIna thAuM chuM, tallIna thAuM chuM, layalIna thAuM chuM, sulIna thAuM chuM, vilIna thAuM chuM. ApanuM pUrNa paripUrNa-pUrNAnaMdamaya, kevala nirvikalpa, jJAtA-daSTA, asaMga sAkSImAtra, zuddhopayogarUpa, dhruva, siddha AtmasvarUpa mArI samakSa aparokSapaNe pragaTa thAva, pragaTa thAva, pragaTa thAva. enI prApti ane pragaTIkaraNa mATe ja mArA tamAma prayatno sarva saMyogamAM banI raho. huM khovAyela chuM. mAre mAruM zuddha caitanya ja pragaTa karavuM che. "zuddha pragaTa pUrNa caitanya ja mAruM vAstavika svarUpa che'- evuM mArA haiyAmAM vasI jAva. bAkI bIjuM badhuM nIkaLI jAva. zubha ke zuddha paryAyanuM vedana karavA chatAM mArI pariNati satata zAzvata cetanatattva upara ja TharelI rahe. huM mane, mArA upayogane, mArI aMtaraMga pariNatine niraMtara mArA mULabhUta svarUpa tarapha kheMcato rahuM. bahAranuM AkarSaNa pUrepUruM nIkaLI jAya. mArA AtmadravyamAM ja pUrepUrA rasakasanA mane darzana thAya. tyAM ja pUrNatAnI pratIti thAya. koI paNa jAtanI spRhA vinA zuddha Atmadravya upara mArI daSTi-pariNati sthira thAya. bahAramAM DokiyuM karavAnI vRtti khalAsa thAyaAvo anugraha karo, kRpA karo. he pUrNa brahmasvarUpI paramAtman ! mAro zuddhAtmA pragaTa thato nathI. mane sahAya karo. svAnubhUti pragaTe tevo anugraha karo, anugraha karo. he niraMjana-nirAkAra jagannAtha ! have to Apa mArA hRdayakamaLamAM jAgrata thAva, jAgrata thAva, jAgrata thAva. he prItama ! have mArA pratye Apane prema-lAgaNI pragaTa karavAno avasara AvI gayo che. pragaTa thAva. pragaTa thAva. .. ityajasraM smaran yogI tatsvarUpAvalaMbitaH / tanmayatvamavApnoti grAhyagrAhakavarjitaH / / (dhyAnadIpikA 174) 182 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. Atmana ! tAd HbhALa ne ! paramAtmA > he Atman ! tuM tAruM saMbhALa. jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAga-dveSAdi bhAva karma, ane zarIrAdi nokarmathI AtmA bhinna che. rAgAdi mala, caMcaLatArUpa vikSepa ane ajJAnAtmaka AvaraNathI paNa tAro AtmA bhinna ja che. (a) deha, zAtA-azAtA-asthiratA-saDana-galana-patana-vidhvaMsana-sthUlatA kRzatA Adi dehadharma, dehaviSayabhUta audArikavargaNA Adi pudgalapiMDa, halana-calana-zayana-bhojana-Asana Adi dehakriyA ane zrama Adi dehakriyAphaLathI AtmA judo che. dehAtIta evo tuM tenAthI alaga che. vacana, karkazatA-madhuratA-susvaratA Adi vANIdharma, vANIviSayabhUta bhASAvargaNA pudgalapuMja, kaMpana Adi vANIkriyA, AhvAda-aNagamo Adi vANIkriyAphaLathI paNa zabdAtIta evo AtmA nyAro che. (ka) Indriya, bahirmukhatA Adi Indriyadharma, IndriyaviSayasvarUpa varNa gaMdha-rasa-sparza-zabda, viSayasevana Adi IndrikriyA, narakagamana Adi IndrakriyAphaLa vagerethI atIndriya amUrta AtmA sAva nyAro che. mana, bhaya-caMcaLatA-taraMgIpaNuM vagere mano dharma, manaviSayabhUta manovargaNArUpa pudgalapuMja, AbhAsika-mAyika kSaNabhaMgura ane vaiSayika evI rati-arati-smRti-kalpanA-saMkalpa-vikalpa Adi manakriyA temaja AkuLatA-vyAkuLatA-durgatigamana Adi manakriyAphaLathI paNa manAtIta, nirvikalpa, nirAkuLa AtmA tadana judo ja che. tArAthI tadana alaga evuM A badhuM saMbhALavAne badale tuM tAruM saMbhALa. anaMta kALathI karma, kusaMskAra, zarIra vagerenI sAthe rahevA chatAM tuM kadi jaDa thayo nathI. hajAro varSa sudhI kAcanI sAthe rahevA chatAM potAnI viziSTa lAyakAtanA lIdhe hIro kadi kAca banato nathI. tuM to zuddha caitanyasvarUpa AtmA che. anaMta jJAna-darzana-cAritra-AnaMda vagere tArA svadharmo che. tAro AtmA e ja ekamAtra tAro pAramArthika prayojanabhUta .. suciraM pi acchamANo verulio kAyamaNi ya omIso / __na uvei kAyabhAvaM pAhannaguNeNa niyaeNa / / (oghaniyukti 772) 183 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANavA lAyaka viSaya che. AtmaramaNatA tArI kriyA che. anaMta-advitIyanirupAdhika AnaMdano ekarasa akhaMDa aparokSa anubhava-bhogavaTo e ja tArI AtmaramaNatAkriyAnuM phaLa che. "tuM tane vyavasthita rIte oLakhI le pachI kazuM ja jANavAnuM bAkI rahetuM nathI. tuM tane vAstavika rIte na oLakhe to bIjuM badhuM jANeluM na jANyA barAbara ja che, bIjuM jANela vyartha che. tArA mATe tuM ja ekamAtra pAramArthika zeya che. tArA dvArA ja tuM joya che. tArA mATe ja tane jANavAnomANavAno-anubhavavAno che. tArAmAM ja tane anubhavavAno che. 'karmavaza pAMceya Indriyo, mana ane zarIra potAnuM kAma kare to bhale kare. tenA kAmamAM pheraphAra karavAno prayatna karyA vinA, tenA pratye pUrNatayA udAsIna banI, bAhya ceSTA ane mAnasika ciMtAne choDIne, paradravya-parabhAva-vibhAvano pagapesAro AMzika rIte paNa tArA anubhavamAM na Ave e rIte tArA ja zuddha dravya-guNano aparokSa anubhava karavAmAM tuM lIna-tallIna raheje. A ja tAruM parama kartavya che. ane A ja tArI kevala nirvikalpa-jJAtAdRSTA-asaMga sAkSIbhAvanI sAdhanA che. ahIM tamAma Azrava* paNa saMvara banI jaze. kAraNa ke tArI daSTi upAdeyapaNe bahAra nahi paNa aMdara che. basa A rIte vatsa ! tuM tane oLakhI le eTale badhuM ja oLakhAI jaze, samagra vizva parakhAI jaze. A. jJAte tmini no mULo, jJAtivyavaziSyate | prajJAte punarimana, jJAtimannararthakam || (dhyAtmisAra 282) prA. nasIra-3/ >>. rUpaM kAntaM pazyannapi zRNvannapi giraM kalamanojJAm / jighrannapi ca sugandhInyapi bhujAno' rasAn svAdUn / bhAvAn spRzannapi mRdUnavArayannapi ca cetaso vRttim / parikalitaudAsInyaH praNaSTaviSayabhramo nityam // bahirantazca samantAccintA-ceSTAparicyuto yogI / tanmayabhAvaM prAptaH kalayati bhRzamunmanIbhAvam // (yogazAstra 12/23-24-25) . sAkSIbhAvanI sAdhanA mATe juo pR. 203 *. yathAprakArA yAvantaH saMsArAvezahetavaH / tAvantastaviparyAnA nirvANalikhitavaH || ( sinIyA dvArA ra0/) che. ne mAsavA te risA | (gAthArA-zakAda) * sattAmAM no kAti no i to | (sUtratA zarAra0) 184 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he Atman ! tuM tAruM A alaukika kartavya saMbhALa. tuM tAruM Atmahita saMbhALa ne ! tAruM maMgaLa saMbhALa ne ! pUrNa svarUpa saMbhALa. zuddha svarUpa saMbhALa. dhruva svarUpa saMbhALa. siddha svarUpa saMbhALa. Atma svarUpa saMbhALa. tAruM ghara saMbhALa. maulika svarUpa saMbhALa ne ! mULabhUta AtmasvarUpa saMbhALa ne ! tAruM dhruva zuddha pUrNa siddha AtmasvarUpa saMbhALa ne ! anaMta guNothI pUrNa tAruM zuddha zAzvata Atamaghara saMbhALa ne ! jyAM tAre pahoMcavuM che te Atamagharano ja kAyama tuM Azraya kara ne! jattheva gantumicchejjA tattha kubvejja sAyaM / (uttarAdhyayana 6/26) 185 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. kevuM pUrNAnaMdamaya mAruM svarUpa ? vAha ! sahajAnaMdI! kevaLa-AnaMda-AnaMda ne AnaMda ! duHkha-darda, kalezasaMkaleza, vedanA-vyathA, akaLAmaNa-guMgaLAmaNa, kheda-udvega, tApa-saMtApa, ciMtA-utApa, AkuLatA-vyAkuLatA, rati-arati, zoka-vihvaLatA, jugupsAdugaMchA, rIbAmaNa-satAmaNa to mArA svabhAvamAM ja nathI. te to kevaLa karmanA pariNAma che. te mAruM svarUpa nathI ja. mAruM svarUpa to kevaLa AnaMdamaya che. AnaMda paNa apUrNa nahi. paraMtu pUrNa-paripUrNa. zuddhanizcayanayathI huM chalochala AnaMdathI bharelo chuM, jJAnAnaMdathI chalakAto chuM. pAramArthika AnaMdano svAmI chuM. huM to pUrNAnaMdano nAtha chuM. AnaMdaghana chuM, pUrNAnaMdaghana chuM. ! paripUrNa AnaMdano mahAsAgara chuM. A AnaMda paNa sahaja ane nirUpAdhika. svAdhIna AnaMda ! akRtrima pUrNAnaMda ! avinAzI paramAnaMda ! kadi ghaTe nahi tevo anahada AnaMda! duHkhathI amizrita apUrva AnaMda. sarvotkRSTa AnaMda ! avikRta akhUTa akhaMDa aparimita anaMta atula anupama AnaMda ! parama prakRSTa pracUra pAvana pUrNa paripUrNa AnaMdathI pUrNa e huM! vimala vizada vikRtizUnya vizALa virATa AnaMda e mAro vaibhava ! nirdundu nirAkuLa nirdoSa nirmaLa nirupama nirvikalpa niraMjana nirAkAra evA AnaMdano huM nidhi! aho ! aho ! mAruM svarUpa zAMta sthira sahaja sthAyI sarvotkRSTa sarvocca AnaMdathI saMpanna! mohakSobharahita, kalpanAtaraMgamukta pUrNaAnaMdaghana! je meLavavA jevuM che te to sadA sannihita ja che. nirmaLa AtmanidhAna joyA pachI bahAranA nidhAno nirmUlya ane nirmAlya lAge che. pachI mAre bahAra phAMphA zuM mAravA? jyAM tyAM mAthuM mAravAnI, moTuM ghAlavAnI mAre zI jarUra? anAdikALanI A kuTevane have dezanikAla-AtmanikAla ApuM chuM. he Atman ! have tuM bahAra bhramita na thA. "AnaMdamaya AtmasvabhAvano uccheda karavA mATe pagapesAro karI rahelI vibhAvadazAmAM muMjhAIne, puNyodayamAM aTavAIne tArAmAM je sukha che tene du:khamAM zA mATe pherave - zanirayata: satyavAnandamayaH savA || (dhyAtmasAra-2874) che. para: praviNa te vinAzam (zAMtasudhArasa /3) 186 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? brAntapaNe tuccha deha-gehathI neha karavAnA badale AnaMdagharamAMcaitanyabhavanamAM ja tuM vizrAnti kara. AtmatRpta thA. have tAre kazuM karavAnI jarUra nathI. "A karuM, te karuM evI*duHkhadAyI ghelachA choDI de. sAkSIbhAvano Azraya le to mokSa sulabha che, saraLa che." turthatyAtmanthava de varnavRttamamAM jJAnI | (yojazAstra 22/0) *. yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / Atmanyeva ca saMtuSTastasya kAryaM na vidyate / / (adhyAtmasAra 15 / 8) *. karmANyapi duHkhakRte niSkarmatvaM sukhAya viditaM tu / na tata: prayateta kathaM niSkarmatve sulabhamokSe / / (yogazAstra 12/50) >. A viSayanI spaSTatA mATe juo pRSTha - 203 thI 272 187 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. aho ! zuddha upayoga kavarUpa AbhA ! huM pUrNAnaMdano nAtha to chuM ja. sAthosAtha zuddhopayogarUpa paNa chuM. aho ! kevuM adbhuta svarUpa che mAruM ! huM zuddha jJAnamUrti chuM ! zuddha upayoga-cetanA-samajaNa-jJAna-darzana mAruM svarUpa che ! jaDa paramANu vageremAM kadi na maLe tevuM caitanya e mAro svabhAva. sadA sarvatra jANavuM ane jovuM e ja mAro mULabhUta svabhAva. udAsInabhAve mAtra jANavuM - jovuM e ja mAro svabhAva. jJAtA-daSTA-sAkSIbhAva e ja mAro mULa svabhAva. AtmatRpta svabhAva. kartutva-bhostRtvabhAva to mArA mULa svabhAvamAM che ja nahi. sArA-narasAM saMkalpa-vikalpa, ISTAniSTa kalpanA, ThagArI AzA, vyartha ciMtA, bAhya lAbha-nukazAnIno khyAla paNa mAruM svarUpa nathI ja. e badhuM to che kevaLa paugalika svabhAva, karmajanya vibhAva, mohano vilAsa. mAre tenI sAthe koI saMbaMdha nathI. huM to saMkalpa-vikalpa-smRtikalpanA vagerene paNa sAkSIbhAve jANanAro-jonAro chuM. saMkalpa-vikalpa vagerene paNa kevaLa *jANanAra evA AtmAne mAre jANavo che, mANavo che, anubhavavo che. tamAma dravya-bhAvane sAkSIbhAve sAkSAt jonAra-jANanAra hovAthI huM kevala asaMga chuM. rAga-dveSa-mamatva-moha vagara asaMgabhAve jonAra hovAthI ja huM abaMdha chuM. karNAtIta-mohAtIta-baMdhanamukta kevaLa nirvikalpa jJAtA-daSTa asaMgasAkSImAtra che. Avo zuddha upayoga e mAruM maulika svarUpa ja che. A saMyamita zuddha upayogano ja huM Azraya karuM chuM. upayoganI azuddhatA e mAro svabhAva nathI. karmajanya vibhAva che. e vibhAvadazA sAthe mAre kAMI levA-devA nathI. enAthI mane koI lAbha nathI. enI mane koI AvazyakatA paNa nathI. mArA svabhAvabhUta upayogamAM* rAga-dveSa-moha, mala-vikSepa-AvaraNa, . jJAnamAtra sva vaM pazyannItmaratiniH | (madhyatmivivuM rUArU?) 2k, ne mAtA se viUTItA, ne vitA se ti | ( vAre 93999) - saMtAtmA thaye zuddhapayoga vitare nijham | (jJAnasAra-82) * rA TreSa ve nAsauM, paramatima rA; rAga dveSa ke bhAsateM, paramAtamapadanAsa / (paramAtmachatrIsI 23) 188 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyakarma-bhAvakarma-nokarma, -karma-karmaprakriyA-karmakriyAphaLa, smRti-kalpanAsaMkalpa-vikalpa vagere kazuM ja nathI. A badhI karmakRta azuddhi che. e mAruM svarUpa nathI, svabhAva nathI. huM to mAtra eka-akhaMDa-asaMga-avicalaamala-avinAzI-anAhata zuddha upayogamaya cetana chuM. *vizuddha avinAzI AnaMdamaya jJAna-darzanAtmaka caitanyasvarUpathI huM sadA avicalita ja chuM. kevaLa nirvikalpa-jJAtA-dRSTA-asaMgasAkSImAtra zuddhaupayogarUpa chuM. AthI karmakRta vyaktitvamAM 'ahaM-mama' paNAnI bhrAnti karavI nathI. deha-IndriyAdi sAMyogika padArthamAM, mohodayajanya rAga-dveSa-mohamAM, smRtikalpanA-saMkalpa-vikalpamAM tAdAtmyaadhyAsa ke svAmitvabuddhi e kevaLa bhrama che. AkAzamAM racAtA garvanagaranI jema, mRgajaLavat badhA sAMyogika bhAvo mithyA che. tana-mana-vacana, AcAra-vicAra-uccAra, deha-geha-nehamAM ekarUpatAnI pratIti paNa mAtra bhramaNA ja che. e mAruM svarUpa nathI. mAre tenI sAthe kazuM lAgatuM-vaLagatuM nathI. enAthI mAruM kazuM preya-zreyahita-kalyANa nathI. mAre tenI kazI AvazyakatA nathI. mAtra jJAnamaya astitva ja mahAmUlyavAna che. kSayopazama jJAna to aupAdhika, azuddha, adhUruM, anitya ane pAMgaLu hovAthI paramArthathI nirmUlya ja che. je upAdhigrasta hoya, TakanAra na hoya tenI kiMmata zI? huM to svAbhAvika, zuddha, pUrNa, zAzvata, samartha ane abhrAnta upayogasvarUpa chuM. anya jJeya ane dazyathI udAsIna thavA dvArA vikalpazUnya banIne, zuddha nijasvabhAvanuM avalaMbana karIne, sadA jJAtA-dRSTA pratye ekarasa thavAthI je upayoga, paripUrNa paripakva aviSama zuddha caitanyapaNe pariNamela che te *zuddha upayoga e ja mAruM pAramArthika svarUpa che. 'zuddhopayoga' padano rahasyArtha kevo addabhuta che ! 2. jarma nIvaM ca saMzliSTa, sarvavA kSIranIravat / vibhinnIkurute yo'sau, munihaMso vivekavAn // ( jJAnasAra 15 1 ) svabhAvAnnaiva calanaM, cidAnandamayAtsadA / vairAgyasya tRtIyasya, smRteya jJakSaLAvatI // (adhyAtmasAra 6|4rU) * gandharvanagarAdInAmambare Dambaro yathA / tathA saMyoganA sarvo, vinAmo vitathAkRtiH / / (adhyAtmasAra 18|rU0) *. vipaviSayottIrnI, svamAvAnaMvana sA / jJAnasya paripAko yaH sa zamaH parikIrtitaH // (jJAnasAra dA) 189 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhruva AtmA oLakhAyo ! pUrNAnaMdamaya zuddhopayogarUpa evo huM AtmA chuM, dhruvAtmA chuM. huM jaDa nathI, pudgala nathI paNa AtmA chuM. zabda-varNa-gaMdha-rasa-sparza vagere pudgalanA guNadharmo che. mArA guNadharmo nathI. kAraNa ke huM to AtmA chuM. zarIra-mana-vANI vagerethI bhinna AtmA chuM. 'AtmA chuM' eTale ja huM zabdAtIta-varNAtIta-gaMdhAtIta-rasAtItasparzAtIta chuM. 39. amUrta chuM, arUpI chuM, niraMjana-nirAkAra chuM. karma, karmodaya, karmakRta vyaktitva, vibhAvadazAthI bhinna AtmA chuM. karma vage2e to kSaNabhaMgura che, asAra che, tuccha che, upAdhi che, jaDa che, duHkharUpa che. te svayaM anAtha che. mArA mATe zaraNabhUta nathI. huM to kUTastha dhruva chuM, sadaiva avinAzI chuM, zAzvata chuM, sArabhUtasarvazreSTha chuM, nirupAdhika chuM, cetana chuM, sukharUpa chuM. mArA kevalajJAnAdi eka paNa mULabhUta guNano kaMda uccheda thato nathI. deha, Indriya, mana, vacana vagere kSaNabhaMgura cIjonuM mRtyu thAya che. mAruM mota kadi thayuM nathI, thatuM nathI, thavAnuM nathI. huM ajara-amara-ajanmA-avinAzI-dhruva Atmatattva chuM. mAre mRtyuno Dara, bhaya ke kheda zAno ? huM to trikALa TakatuM dravya chuM. jJAnaSTithI ajJAnaaMdhakAra naSTa thatAM huM kevala aMtima abAdhya anubhavasvarUpa dhruva AtmA chuM, "siddha AtmA chuM, paramAtmA ja chuM. kharekhara pUrvokta(juo pR.163) *tripadIvALI maMtratripadInuM alaukika davyaTThiyassa savvaM sayA aNuppaNNamaviNaTuM / ( sanmatitarka 1 | 11) avidyAtimiradhvaMse, dRzA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAnamAtmanyeva hi yoginaH // (jJAnasAra 3408) brahmastho brahmajJo, brahma prApnoti tatra kiM citram / brahmavitAM vASi, vravitAsAnanumavAma: 1 (adhyAtmasAra 20/26) 190 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahasyArthasphuraNa paNa koIka ajaba-gajabano AnaMda upajAve che. AtmAnuM sAnnidhya pragaTAve che, AtmasvarUpanI jhAMkhI anubhUti karAve che. to jyAre zuddha AtmasvarUpamAM huM sthira thaIza, kevala caitanyarUpe pariNamI jaIza tyAre to AnaMdanI anubhUti kevI thaze ? tenI kalpanA paNa sADA traNa karoDa rUMvADA UbhA kare che. paNa mArA svAmI ! tane nA game evI eka kaDavI paNa sAcI vAta kahuM? khoTuM nahi lAge ne ? 'huM zuddhAtmA chuM...' ema vAraMvAra abhyAsa karuM chuM. paNa upayoga ekamAM Takato nathI. tathA eka ne eka vikalpavALuM ciMtana lUkhuM thaI jAya che. avAra navAra tevo vicAra ke vikalpa karavAmAM to gokhavA jevuM thaI jAya che, rasa chUTI jAya che. prabhu ! 'huM zuddhAtmA chuM, dhruvAtmA chuM, siddhAtmA chuM, pUrNAtmA chuM'- evA smaraNamAM evo rasa pUro, evA prANa pragaTAvo ke tyAMthI chUTavuM mArA mATe muzkela paDI jAya. he kRpALu-dayALu prabhu ! aMtaranI hakIkata to tane zuM jaNAvuM ? 'AtmA AnaMdamaya che, dhruva che, zarIra bhinna che' ema jANavA chatAM paNa jyAre karmanA udayathI ekAeka mAthuM duHkhe, tAva Ave, vedanA thAya, koI prazaMsA kare, sanmAna Ape, anukULa ke pratikULa koI ghaTanA bane tyAre temAM huM taNAI jAuM chuM. are ! jApa, ciMtana ke dhyAna vakhate koI avAja ke ghoMghATa kare to te paNa sahana thatuM nathI. popaTano kalarava, koyalano Tahuko, morano kekArava ane cakalI vagereno kalabalATa paNa mArA dhyAnane ane prArthanAne vicalita karI nAkhe che. koI apamAna kare tyAre paNa samAdhi veravikhera thaI jAya che. vijAtIyanA lAla-gulAbI pacaraMgI rUpa dekhAya che ne pharI bebhAna banIne temAM huM garakAva thaI jAuM chuM. ATalI badhI nimna kakSAthI huM kayAre UMco AvIza ? kayAre Ape jaNAvela AnaMdamaya zuddhopayogarUpa dhruva AtmasvarUpane anubhavIza? tuM maMjhIla batAve che to tevI anubhUtino koIka mArga paNa batAva ne ! 191 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. zabda paNa kamajora paramAtmA > he vatsa ! tuM to zuddha asaMga AtmA che. zarIra to pudgala che. je kAMI roga utpanna thAya che te zarIramAM thAya che, zarIrane thAya che. tane kAMI thatuM nathI. sAMyogika dehathI tuM nyAro che. zarIranA duHkha-darda e karmano udaya bhAva che. tuM to tenAthI judo che. zabda paNa jaDa pudgala che. te kAMI tane kaheto nathI ke "tuM mane sAMbhaLa." tuM tyAM sAMbhaLavA paNa jato nathI. tuM tArAmAM masta che. tenI sAthe tAre koI saMbaMdha nathI. bhASAvargaNAnA pudgalarUpa jaDa zabda kAna sAthe athaDAya che ane pUrva saMketanA saMskAra mujaba mana zabdanimitte saMkalpa-vikalpa kare che. tuM to kevaLa saMkalpa-vikalpane jANanAro che. to pachI "ghoMghATa sahana thato nathI. apamAna sahevAtuM nathI. bIjAnA zabdo, bahArano avAja mane dhyAnamAM naDe che." AvA pariNAmamAM tuM kema ekAkAra thaI jAya che? popaTa, koyala, mora vagere paNa potapotAnI bhASAmAM mArI prArthanA ja kare che- ema kema nathI vicArato ? prabhuprArthanA karavAno adhikAra to badhAne hoya ne ! bahAranuM koI ema kahetuM nathI ke "tuM parANe AmAM joDAI jA." zabda, rUpa vagere tane ema kahetA nathI ke "tuM mane sAMbhaLa, tuM mane jo, tuM mAro vicAra kara." paNa tuM pote ja rAgathI temAM joDAya che. kalpanAthI tAruM mAnI beTho che. temAM ISTa-aniSTa kalpanA karavAthI vyavahAradazAArUDha evo tuM vyathita thayelo che. parane Azrita je vicAra Ave che temAM kAMI sAra nathI. paralakSI vikalpamAM kAMI mAla nathI. te badhuM nirarthaka che. karmodayane lIdhe bAhya pratikULatA ane vikSepa AvI rahela che. bIjA koIno doSa nathI. mATe zAMti rAkha. bahAranA saMyogAdi saMbaMdhothI udAsIna thaI jA. jIvana rAgamaya-ISTaaniSTakalpanAmayavikalpamaya banAvavAne badale paramArthathI Atmamaya banAvI le. paraMtu rAgAdimAM nIrasatA nahi lAge tyAM sudhI "rAgAdi mAruM svarUpa nathI.'- evA lukhkhA vicAra karavAthI kAMI rAga ravAnA thavAno nathI. tuM jAgrata thA to zabda kamajora che. jaDa zabda karatAM cetananI tAkAta anaMtagaNI che. tArI svayaMbhU zakti, zuddhi, nirmaLa pariNati, asaMga dazAne chALe to bahAranI ke mananI koI asara tArA upara thaI nA zake. zarIra, zabda, saMkalpa-vikalpathI bhinna tArA maulika svarUpane tuM pakaDI rAkha, zuddha cetanAne jakaDI rAkha. pachI AnaMda, AnaMda ne AnaMda anubhavAze. A. priyAprayatyayotherthavaThThIrasya verAnA | nirIrazurasena, naimitye samatotha7 || (adhyAtmisAra zara) 192 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e. bhAva to mAruM chuM he parama puruSottama ! khUba kRpA karI uttamottama mArgadarzana ApIne. ApanI anugrahadaSTithI ja 'deha, Indriya, zabda vagere jaDa che. tenAthI huM judo chuM ema samajAtuM jAya che. to paNa mAruM kAma to thatuM ja nathI. o dehAtIta paramanAtha ! (1) huM zarIranuM kAma karuM chuM. bhUkhyA dehane bhojana pIrasuM chuM. huM rAganuM kAma karuM chuM. anukULa vAnagI pasaMda karIne zarIrane khavaDAvuM chuM. paNa mAruM kAma huM kema karato nathI ? nijAnaMdano anubhava karavAnuM mAruM aMgata kArya kema thatuM nathI? (2) mArAthI zarIranuM kAma thAya che. bhojana-pANI pIrasAya che. rAganuM paNa kArya thAya che. anukULa svAdiSTa vAnagI pasaMda karAya che. paraMtu svAnubhUtinuM mAruM ja kArya mArAthI kema thatuM nathI? (3) zarIra potAnuM kAma kare che. te bhojana-pANI grahaNa kare che. rAga potAnuM kAma kare che. tethI utkRSTa sAnukULa prazasta pasaMdagI thAya che. huM mAruM potAnuM kArya kayAre karIza ? viSa jevI viSama paristhitimAM paNa amRtamaya samatAne mANanArA pradezIrAjA, udayana rAjarSi jevA dharmAtmAo mahAtmAo potAnA bhaviSyane ujaLuM karI gayA, ane huM amRta jevI ArAdhanAne jherarUpe banAvIne mArA ja bhAvIne aMdhakAramaya karuM chuM. mArA svAmI ! ArAdhanAsamaye paNa, pratikULa karmodayamAM ane tagnimittaka viSamaya vyakuLatAmAM sAme cAlIne huM kema taNAI jAuM chuM ? karmajanya paristhiti, paradravya ane vibhAva pariNAmothI judA rahIne, tenAthI judA paDIne, tenAthI udAsIna sAkSIbhAve rahevAnuM mAruM kArya huM kayAre karIza ? nija svarUpamAM upAdeyapaNe pariNamI javAnuM sauthI vadhu agatyanuM mAruM kArya huM kayA divase, kaI kSaNe karIza? he azaraNanA zaraNa ! he anAthanA nAtha ! zarIra, Indriya, mana, rAga vagere badhAnI AvazyakatA, IcchA, ruci... badhuM ja vyavasthita rIte samayasara pUruM paDe che ane mArI to je zvAsatulya AvazyakatA che vibhAvamukta svabhAvaramaNatA, te paNa maLatI nathI. aho ! Azcarya che. "gharanA chokarA ghaMTI cATe ne pADozIne AMTo !" AvI kaphoDI hAlatamAM .. anukUle vidhau puMsAM viSamapyamRtAyate / - viparIte punarUtrAmRtameva vilAyate (cogazAstravRtti-zajIrU) 193 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkAyo chuM. mArA caitanyakuvethI dehAdi badhA potapotAnI pasaMdagI mujaba, joIe teTaluM, Icche teTaluM pANI bhare ja rAkhe. ne huM sAva ja tarasyo maruM ! kAma-krodhAdi AMtarika baMdhanomAM thatI ekAkAratA-AtmAkAratAthI chUTA paDavAnuM mAruM aMgata kArya choDIne dehadinA kAmamAM huM kema bhaLI jAuM chuM'? rAgAdi vibhAva pariNAmamAM garakAva zA mATe thAuM chuM? dehAdimAM mAruM svAmitva, rAgAdimAM mAruM astitva, saMkalpa-vikalpa vageremAM kartutva aMdaramAM satata bhALyA ja karuM chuM. vibhAva pariNAmonI vaNajhAramAM ekatAnI pratIti kema thAya che ? svAnubhUti to Thika paraMtu AtmasmaraNa paNa kema satata thatuM nathI ? dehajagatane, Indriyajagatane, vibhAvajagatane jANavAnA avasare jANanArane sAva bhUlI jAuM chuM. dInadayALa ! A hAlatamAM mAre zuM karavuM ? enI kAMI samaja ja paDatI nathI. mArA kartavyanI kAMIka sAcI samaja ApavAnI udAratA to karo. karuNA karIne mArga batAvo dInAnAtha ! 194 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80. tuM tene oLakhI le paramAtmA - he vatsa ! rAgAdi vibhAga pariNAmomAM anAdikAlIna adhyAsathI ekatA jaNAya che. mATe tuM vibhAva dazAno adhyAsa choDI de. adhyAsano eka artha che tenA Adezane vinA khacakATe amalamAM mUkavo. deha, Indriya, rAgAdinA Adeza mujaba sarvatra berokaToka pratikriyA karavAthI ja dehAdhyAsa, IndriyAvyAsa rAgAdhyAsa vagere daDha thatA jAya che. tenAthI chUTavA mATe, vibhAva dazAne bhogavavA maLelA bAhya saMyogonI, saMgonI mamatAne choDI de. zarIra, Indriya, mana ane bahAranA nimitto tane je kAMI dekhADe, saMbhaLAve, je kAMI rAga-dveSa-kutUhalatA vagere vibhAva pariNAmo dekhADe te tarapha durlakSa-upekSAbhAva Ave to dehAdhyAsa vagere khalAsa thAya. mATe tuM vibhAva dazAmAM lIna thavAthI UbhA thayelA dehAdhyAsane vahelI take toDI de, choDI de. vikRta vAsanAnI tanmayatAne paNa vahelI take tuM ghaTADI de. saMkalpa-vikalpanI mAyAjALamAMthI paNa tuM dUra haTa. asAra, tuccha, kAlpanika evI AkuLatA-vyAkuLatA, gamA-aNagamA, kaleza-aMkaleza, rati-aratine daphanAvI ja de. manamAM UbhA thatA vikalpo ane vicAro e paNa tAruM svarUpa nathI. e tArAthI alaga che. to A cAmaDAnI AMkhe dekhAtuM pArthiva zarIra tArUM svarUpa kaI rIte banI zake ? tuM taTastha-madhyastha rahIne zarIra, rAgAdita vagerene jo. temAM mArApaNAnI bhrAnti na kara. deha vinAzI che. tuM avinAzI che, *phUTastha nitya che. to zA mATe vikAranimittasvarUpa evA paradravyane vaLage che ? zarIra jaDa che. tuM cetana che. zarIra jaDa paramANuono Dhagalo che. tuM to jhaLahaLatA caitanyathI vyApta evA Atmapradezono nirmaLa puMja che. zarIra gaMdI gaTara, ukaraDo che. tuM to parama pavitra che. A taTastha: prazya TerIna maiSa svIdhAM | (adhyAtmavid rara0) .. nityazucyAtmatAkhyAtiranityAzucyanAtmasu / vidyI tattvavidyA, vIrye prartitI | (TInasIra 89) hai. kUTasthasvabhAvo'haM kathamAdriye vikAranimittaM paradravyam ?-upadezarahasyavRtti-199 195 - - - - - - Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra aupAdhika che. tuM nirupAdhika che. zarIranuM astitva karmAdhIna, saMyogAdhIna che. tAruM svarUpa svabhAvane AdhIna che. zarIra anAtha che, nirAdhAra che. tuM zarIrano nAtha che, mAlika che. zarIra parivartanazIla che. tuM aparivartanazIla che. zarIra kRtrima che, janya che. tuM akRtrima ane zAzvata che. janma-jarA-maraNa zarIrane lAgu paDe che. tuM to ajarAmara che. vedanA-vyathA zarIramAM utpanna thAya che. tuM to anaMta-avyAbAdha AnaMdano mahAsAgara che. kyAM rAjA bhoja ? ne kyAM gAMgo tailI ? zarIra asAra che, kacaro che. tuM anaMta-amUlya jJAnAdi ratnamayache. zarIra rogiSTha che. roganuM ghara che, jIrNa che. tuM ajara-amara-arogIche. zarIra mATInuM baneluM che. mATImAM maLaze. tuM jhaLahaLatA tejasvI Atmapradezono saMpuTa che. zarIra rUpI che. tuM arUpI che. zarIra mUrta che. tuM to amUrta che. zarIra paudgalika che. tuM apaudgalika che. 'jema garama agninA saMyogathI 'ghI garama che' evI bhrAnta pratIti thAya che tema suMdara *zarIranA saMbaMdhathI 'tuM rUpavAna- sauMdaryavAna che'.- evI pratIti thAya che te bhrama che. tuM to guNasauMdaryathI samRddha che. zarIra upara karmano prabhAva che. tArA mULabhUta svabhAva upara karmanI koI zirajorI nathI. tArA svarUpamAM karmano pagapesAro nathI. zarIra sevaka che. tuM mAlika che, svAmI che. zarIranI rAkha thaI jaze. tuM to zastrathI acchedya, abhedya che. agnithI adAhya, apAcya che. za2I2 karmajanya che. sAvadhAnI na rAkhe to karmajanaka paNa banI jAya. tuM to karyAtIta che. 4. AtmajJAnaphalaM dhyAnamAtmajJAnaM ca muktidam / AtmajJAnAya tannitya, yatna: garyo mahAtmanA ||(adhyAtmasAra 18/3) uSNasyAgneryathA yogAd, ghRtamuSNamiti bhramaH / tathA mUttAsambandhAvAtmA mUrta kRti bhramaH || (adhyAtmasAra 8ArU6) 196 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranA aMgopAMga kapAI zake che. anaMta kALamAM koInI tAkAta nathI ke tAro koI eka paNa Atmapradeza haTAvI zake, ghaTADI zake. bevaphA-dagAbAja-phaTakAbAja zarIre anaMtavAra zatrunuM kArya karela chetema samajIne, aMtaramAM bheda rAkhIne tenI pAsethI kAma levAnuM che. temAM ekAkAra thato nahi. 'zarIra e to upAdhi che, upAdhijanya che, upAdhijanaka che. tuM mULasvabhAve nirupAdhika che. zarIrane bhUkha-bhojana, tarasa-pANI, vastra paridhAna, thAkanidrA ane parivartanazIla pravRttino vaLagADa che. tuM aNAhArI, paramatRpta amUrta, sadA mahAjAgrata, aparivartanazIla Atmatattva che. pANImAM rahevA chatAM pANIthI kamaLa juduM hoya tema vyavahArathI zarIramAM rahevA chatAM tuM paNa malina evA zarIrathI judo che, nirmala che. tArAmAM ane zarIramAM Abha-gAbhanuM aMtara che. AkAza-pAtALano taphAvata che. mIyA-mahAdevane meLa na paDe to tAre ane zarIrane meLa kema paDe? zarIramAM ekatvapaNAnI buddhi, "huM" paNAnI durbuddhi, tAdAbhyano adhyAsa choDI de. dehamAM abhinnapaNAno abhyAsa, mArApaNAnI mArakaNI mamatAnuM visarjana kara. enuM AkarSaNa choDI de. lAla ke kALu phUla pAse hovAthI sphaTika bhale lAla ke kALuM dekhAya. paraMtu te zveta ja che. phUla khasI jAya pachI sphaTikanI ujvaLatAM daSTigocara thAya che. tema sthUla ke kRza zarIranA sAnnidhyamAM "huM dUbaLo chuM, pAtaLo chuM, evA vikalpa mithyAtva karAve che. paraMtu tuM videhI ja che. mATe enA uparano lagAva choDI ja de. deha dharmasAdhana hovAthI tene saMbhALavA chatAM potAnI jAtane* brAnta kalpanAthI mUDha thaIne dehamaya mAnato nahi. *udayAdhIna zarIranI je sthiti varte tene taTasthapaNe-madhyasthapaNe, .. nalinyAM ca yathA nIraM, bhinnaM tiSThati sarvadA / ayamAtmA svabhAvena, dehe tiSThati nirmalaH // (paramAnaMdapaMcavizaMti 7) *. kalpanAmohito jantuH, zuklaM kRSNaM ca pazyati / tasyAM punarvitnInAyAmazuvastrAvRwAmIte | (adhyAtmasAra 18222) *. karmopAdhikRtAn bhAvAn, ya Atmanyadhyavasyati / tena cama i yuddha paramAtmanaH || (adhyAtmaniSat rara6) 197 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSpakSapaNe, udAsInabhAve, kevala sAkSIrUpe tuM joyA kara. tene tuM tArA mAna nahi. bAkI tAruM zAMta, sthira ane caitanyamaya maulika svarUpa tane khyAlamAM ja nahi Ave. mAnasika ke vaikalpika koI pratikriyA enA pratye na kara. karmAdhIna, kAlpanika ane tuccha evA vicAro-saMkalpa-vikalpo pratyenI paNa mamatA choDI ja de. e badhuM tAruM svarUpa nathI. e kSaNabhaMgura che.* tuM tArA dhruva caitanyasvarUpane pakaDI le. bIjuM badhuM upekSaNIya karI de to mohadhUtAro tane chetaraze nahi. tArA zuddha AtmasvarUpa sivAya bIjuM kazuM jovA jevuM nathI. tenAthI caDhiyAtuM koI darzanIya tattva jagatamAM nathI. aMdaramAM jarA najara to kara. pachI tyAMthI najara khaseDavAnuM mana ja nahi thAya. bhale ne A zarIra paNa chUTI jAya. je chUTI jAya che te tuccha che, kSaNabhaMgura che, azaraNa che, nirAdhAra che, svayaM anAtha che. to tene choDatAM ke te chUTI jatAM tene Dara zAno lAge che? karmanA udayane, karmodayajanya paristhitine tuM AdhIna banIza to cauda rAjalokanuM ramaNa-bhamaNa tArA mAthe lakhAyeluM raheze. azAtA vedanIya ane tenA phaLathI dUra bhAgIza to durgatinI vaNajhAra tArI rAha joIne ubhelI haze. tuM azAtAne zAtA vedanIya svarUpe jovAnuM zIkhI jA. zAtA vedanIyane azAtA vedanIyarUpe jANavAnI kaLA hastagata karIle. pachI koI AkuLatA-vyAkuLatA, vibhAvadazA tane herAna karI nahi zake. paraMtu Aja sudhI jIve zarIra, Indriya, mana, kAma, krodha vagere judA judA svarUpe pariNamIne dehAdinA sukhano anubhava anaMta vAra karela che. paraMtu AtmArUpe pariNamIne AtmAnuM atIndriya sukha kadi paNa jIve anubhavela 2. kiM mugdha ! cintayasi kAmamasadrikalpAn tadbrahmarupamanizaM paribhAvayasva / yallAbhato'sti na paraH punariSTalAbho yadarzanAcca na paraM punarasti dRzyam / / (adhyAtmavikhyuM ra6) .. yaH pazyennityamAtmAnamanityaM parasaGgamam / - channa stabdha na zavanoti, tasya mohamattinuva: || (jJAnasAra jIra) > thavA durgha suvratvena, yuTyatvena suddha thavA ! munirvetti tavA taca, mokSanama: svayaMvarI || (yogasAra kArU0) 198 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. agninI bhaThThImAM lokhaMDano goLo agnirUpe pariName tema kAmakrodha, rAga-dveSa, saMkalpa-vikalpa, rati-arati vagererUpe avAra navAra pariNamavAthI, te rUpe pariNamIne kAma-krodhAdinA AkuLatAmaya sukhano (!?) agaNitavAra anubhava thavAthI, temAM ekAkAra thaIne tenA UMDA saMskAra pADavAthI, tenI hArdika anumodanA karavAthI pharI pharI kAma-krodhAdinA ja AbhAsika sukhane anubhavavAnI jhaMkhanA jIvamAM jAge che ane tenA ja prabaLa puruSArthamAM te pravarte che. jenI anumodanA thAya, jene ka2vAno vAraMvAra bhAva jAge temAM ekAkAra banelA jIvane pharIthI karmavaza tevA ja nimitta maLe, tenuM ja sevana karavAnI taka maLe ane tenuM sevana ekarasa banIne ka2vAthI tanmaya banelo jIva pharI pharI tyAM ja abhyAsavaza taNAye rAkhe che. kAma-krodhAdinI sAmagrI na maLe to paNa tenuM ja AkarSaNa tanmaya thayela jIvane rahyA kare che. AmAMthI bacavAno eka IlAja che ke kevaLa AkuLatA-vyAkuLatAmaya kAma-krodhAdinA nimittathI dUra khasI, teno aparicaya rAkhI, viSayasevana Adi avaLo abhyAsa choDI, vartamAnamAM anivAryapaNe thatA kAma-krodhAdinA udayamAM ekAkAra thaine ajJAnathI tenA kartRtva - bhotRtvabhAvamAM garakAva banavAnA badale 'A mAruM svarUpa nathI, mane AkuLatAmaya kAma-krodhAdithI lAbha nathI. huM tenAthI judo chuM. mAruM svarUpa to nirAkuLa nirUpAdhika AnaMdamaya che. vartamAna kAma-krodhAdino huM to udAsIna sAkSImAtra chuM. kartA-bhoktA nathI.' Ama bhedajJAna sahita jJAtA-dRSTA-sAkSIbhAvamAM sahaja bhAve lIna banavuM. to ja tenAthI kAyamI chuTakAro thaze. pachI pudgalAnaMdIpaNuM, pudgalaramaNatA, pudgalaruci, pudgalamamatva, pudgaladiSTa, bAhyadiSTa ApoApa vilIna thaze. aMtaradRSTi, AtmadRSTi, zuddha dravyadRSTi pragaTa thaze. AtmAno sAkSAtkAra thaze. AtmasthiratA pragaTa thaze. AtmaramaNatA e tAruM jIvana banI jaze. pachI tArAmAM ane mArAmAM koI bheda nahi rahe. tuM mArA svarUpe banI jaze. jIvamAMthI ziva banI jaze. AtmAmAMthI paramAtmA banI jaIza. svarUpasyA'jJAnAd bhavati kila karteSa puruSo / catRtva tasyAvAma vRdgha siddha svarasata: | (adhyAtmavindu. 4:6) 199 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe kartutva-bhAtRtvabhAvanA kalaMkathI dUra rahI sarvatra jJAtA-daSTAbhAvamAM AvavAno prayatna kara. sAkSIbhAvamAM tuM lAgI jA, sAkSIbhAvane sAdhI le. nirvikalpa avasthAne pyArI banAvI le. pachI sahajAnaMda, paramAnaMda, pUrNAnaMda, jJAnAnaMda, nijAnaMdamAM tuM kharekhara lIna banI jaIza. kAraNa ke e ja to tArUM mULabhUta svarUpa che. *vizuddha jJAna ane anaMta AnaMda e ja to tAro kharo vaibhava che. e vaibhavathI dUra pheMkAI na javAya e mATe pratipaLa jAgRti rAkhatA tuM zIkhI jA. pratipaLa jAgrata thA. pratikSaNa sAvadhAna bana. zvAse zvAse apramattatA AtmasAt kara. pachI tAruM maMgaLa, tArA thakI saunuM maMgaLa dUra nahi hoya. jJAtA-daSTA-bhAvane samajavA juo pR. 203 ka. 4mAvAnaiva vatana vidyAtmiA ! (adhyAtmasAra 6/43) 200 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. ghaudabrAnI pAkASThA o vItarAga bhagavaMta ! ApanI vANI sAMbhaLIne mArI bhramaNA bhAMgI gaI. "zarIra e ja huM', 'huM zarIra ja chuM evI mithyA bhramaNAno lIdhe atyAra sudhI zarIranA duHkhe duHkhI ane zarIranA sukhe jAtane sukhI mAnIne, zuddha anubhUtinA rahasyArthathI vaMcita rahIne, kartutva-bhoknatvabhAvamaya brAnta bhavasAgaramAM bhaTakI rahyo hato. "zarIra e ja huM A mithyAtva mohanIya karmanI avasthA ane "huM AtmA paNa chuM. AvI mizradazAnA sakaMjAmAMthI chaTakIne "huM kevaLa AtmA chuM' AvA samakita mohanIyanA kSetramAM pagapesAro karI rahyo chuM. samakita mohanIyanI paridhimAMthI paNa bahAra nIkaLI kSAyika samyagdarzananI bhUmikA daDha karavA mATe tathA zuddha AtmasvarUpanI avicala pratIti, aparokSa nirmaLa anubhUti karavA mATe zuddha caitanya svarUpanA anusaMdhAna, smaraNa, raTaNa, dholanamAM khovAI javuM che. jaTila "zAstronA Dhaga ane vicAronA DhagalAmAMthI sArabhUta- - prayojanabhUta sugama sArthaka saMkSipta zabdAvalInA mAdhyamathI zabdabrahmanI parAkASThA anubhavavA dvArA zuddhino prakarSa thatAM pragaTa thanAra parabrahmano, zuddha Atmatattvano sthAyI sAkSAtkAra karavA mATe haiyuM thanaganI rahyuM che. AthI ja ApanI vANI sAMbhaLyA pachI aMtaHkaraNamAM sarvatra satata akhaMDapaNe guMjArava cAlI rahyo che ke ke huM AtmA chuM. kevala AtmA chuM. (zarIra nahi) AtmA ja chuM. AtmA chuM ja. (zaMkA nathI) mAtra AtmA ja chuM. huM AtmA ja chuM. 1. ahaM kartA bhokte tyanavaratamihAjJAnamudabhUdiyatkAlaM zuddhAnubhavanarahasyaM hyaviduSAm (.vivuM jo) .. mahavRttAntagahanAd vizliSya prakRtA giraH / / yojayatyarthagamyA yaH zabdabrahma bhunakti saH // (siddhasenIyadvAtriMzikA-12/3) 201 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA chuM. (zarIra, mana, vikalpa- A badhA AtmA nathI.) huM ja kevala AtmA chuM. huM ja mAtra AtmA ja chuM. zuddhAtmA e ja kevala huM chuM. zuddhAtmA chuM ja. (taduparAMta zuddha jJAna, avyAbAdha 202 huM ja AtmA ja chuM ja. kevala AtmA e ja huM chuM. AtmA e huM ja chuM. huM to phakata zuddhAtmA chuM. huM zuddhAtmA ja che. zuddhAtmA huM pote ja. AnaMda Adi guNavAna paNa chuM.) zuddhAtmA huM ja chuM. (zarIrAdi nahi) kevala AtmA ja AtmA. ekameva AtmA. AtmA ja. huM, e ja AtmA chuM. (sAm) huM to e ja AtmA chuM. e ja AtmA. e ja huM. zuddhAtmA mAruM ja svarUpa. zuddhAtmA mAruM svarUpa ja che. mAruM svarUpa ja zuddhAtmA che. e huM ja. kevala e ja. mAruM svarUpa zuddhAtmA ja che. mAtra e ja....huM ja. OM zAMtiH adhigatyAkhilaM zabdabrahma zAstradRzA muniH / svasaMvedyuM paraM brahmAnumavairadhiti | (jJAnasAra 26/8, adhyAtmopaniSat rora6) huM e ja. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ekavIsa prayojanagarbhita jJAtA- dabhAvanI #AghanAnI prathA paramAtmA :- vatsa ! -tyAga-vairAgya-svAdhyAya-kAryotsargAdi aneka prakAranI prAthamika sAdhanAmAMthI pasAra thaine cittazuddhi meLavyA bAda, "bahAramAM kayAMya paNa sukha nathI ja evo hArdika nirNaya karyA pachI, bhedajJAnano daDha abhyAsa karyA bAda, zuddha-zAMta-sthira-dhruva-paripUrNa evA AtmasvarUpamAM pUrepUrI sthiratA karavA mATe AgaLanI dazAmAM pratyeka kSaNe jJAtA-dRSTA-bhAvanI, asaMga sAkSIbhAvanI sAdhanAmAM UMDo utarIza to kSAyika pUrNa vItarAgadazA prApta thaze. jJAtAdRSTAbhAvanI sAdhanAmAM magna thavA mATe pratikSaNa (magajamAM nahi paNa) hRdayamAM evo (upalaka zuSka vikalpAtmaka vicAra nahi paNa) daDha bhAva rAkhaje ke "huM kRtakRtya chuM, "kRtArtha chuM, siddhasvarUpI AtmA chuM, paripUrNa chuM. sahaja *kUTastha dhruva avikRta cetana tattva chuM. parama zAMtarasamaya chuM. atyaMta. sthira chuM. karma vagere upAdhithI rahita chuM. paradravyathI amizrita chuM. jJAnamaya chuM. zAzvata chuM. mULabhUta svabhAvathI "niSkriya chuM. mAre kazuM ya karavuM nathI. mAre kazuM paNa karavAnuM bAkI rahetuM nathI. khAvuM, pIvuM, suvuM, uThavuM, besavuM, bolavuM, vicAravuM vagere tamAma kriyA pudgalanI ja thaI rahelI che. huM tene karato nathI ke bhogavato nathI. zarIramAM, vANImAM ane manamAM te te kriyA thAya che ane zarIra vagere te te kriyAne bhogave che. tene sAkSIbhAve jANavAnI kriyA mArAmAM thaI rahI che. huM tene anubhavI A. jJAninAM varSona, pittazuddhimuveyuSa | niravadyapravRttInAM, jJAnayogaucitI tataH / / (adhyAtmasAra 15 / 25) jeso zivape tahiM vase, teso yA tanamAMhi; nizcayadRSTi nihAratAM, phera raMca kachu nAMhi / (paramAtmachatrIsI 15) hai. sahajaM avikRtaM AtmasvarUpaM kUTasthasvabhAvalakSaNaM bhAvayitavyaM - dhyAtavyam / (3parezaca nA. 8 vRtti) *. zAntaM zAzvatamakriyaM nirupadhi dravyAntarA'saGgatam / vigha prosA parataM tattva tahevADa " || (3thyAtmivikhyuM zarU?) 2. kartRtvaM parabhAvAnAmasau nAbhyupagacchati / dviyaM hiM naivastha, dravyacamimAM nine || (adhyAtmisAra 1868) 203 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyo chuM, jANana kriyAne bhogavI rahyo chuM. rAgAdi vibhAva pariNAma ane zabda, aMtarjalpa vagere vikalpa badhuM ya sahaja potAnI yogyatA mujaba thaI rahela che. temAM huM zuM karI rahyo chuM? kAMI ja nahi. teno huM kartA ke bhoktA nathI. paraMtu huM AkAzanI jema tenA pratye pUrNatayA udAsIna chuM. gagana kAdavathI lepAtuM nathI tema paramArthadRSTie huM kadApi karmathI lepAto nathI. karmajanya tamAma paristhitino kevala asaMga jJAtA mAtra chuM. mArA caitanyapaTamAM krodhAdi kaSAya, vAsanA vagere vibhAva pariNAmo utpanna thaI rahyA che. paNa te mArA mATe kevaLa jJeya che, bhogya nathI. te mAruM kArya nathI. mATe teno huM kartA-bhokatA nathI. paNa asaMga sAkSImAtra chuM." Ama kartRtvabhAvano bhAraboja haLavo karavo. ,, atizuddha dravyArthika dRSTie huM vibhAva pariNAma sAthe pariNamato nathI. pariNAmano kartA pariNAma pote ja che. huM to zAMta-zuddha-sthira-apariNAmI AtmA chuM. jJAnasvabhAvI huM rAgAdino kevaLa jJAtA chuM, kartA nahi. jo huM tene karavAvALo houM to tene jANanAra kayAM rahyo ? je pariNAmI dravya kartA-bhoktA che te jJAtA-daSTA nathI. jANanAra ke jonAra che te karanAra ke bhogavanAra nathI. karanAra che te to mAlika banI jAya che. tethI te jANanA2-jonAra banI nA zake. jJAnanuM svarUpa to kevaLa jANavuM ja che. siddha bhagavaMta kevaLa jANanA2-jonAra ja che ne ! huM paNa siddhasvabhAvI ja chuM ne ! siddhAtmAmAM kartApaNuM to leza paNa nathI. anya dravyane ke anya dravyanA pariNAmane to jJAna nathI ja karatuM. paraMtu rAgane paNa nathI karatuM. potAnI yogyatA mujaba utpanna thanAra kaSAya, vikAra ane rAgAdi paryAyane jJAna to kevaLa jANe che. jaNAto rAga rAganA svarUpamAM rahela che. jJAna potAnA svarUpamAM vizrAnta thayela che. tethI jJAnamaya AtmAmAM kartuM vyApriyate nAyamudAsIna iva sthitaH / AkAzamiva paDkena, lipyate na ca karmaNA / / (adhyAtmasAra 18/90 ) mATI ghaDArUpe pariName che. tethI ja mATIdravya ghaDAnuM pariNAmI kAraNa kartA che. pariNAmI kartA svarUpa mATI kAMI ghaDAne jANatI-jotI nathI. AtmA ghaDAne kevaLa jANe-jue che. paNa mATImaya ghaDArUpe jJAnamaya evo AtmA kadApi pariNamato nathI. * jJAnaM jJAne bhavati na khalu krodhamukhyeSu tatsyAt, krodhaH krodhe na hi punarayaM puruSe citsvarUpe / karmadvandve na hi bhavati cicchinnakarmAviruddhetItthaM zuddhagrahaNarasikaH kiM vidhatte'nyabhAvam // (adhyAtmavindu 1/24) . 204 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga-dveSAdi kevI rIte utpanna thaI zake ke rahI zake ? kAma-krodhAdi pariNAmamAM ke rAga-dveSAdi bhAvomAM kadApi jJAna nathI utpanna thaI zakatuM ke nathI rahI zakatuM. huM to jJAnamaya chuM. *paramArthathI dareka padArtha potAnAmAM ja rahe che, bIje nahi. tethI huM mArA caitanyasvarUpamAM ja rahela chuM. rAgamAM huM rahelo ja nathI to tene karanAro ke bhogavanAro kevI rIte bane ? huM to kevala caitanyamaya chuM, jJAnamaya chuM. jJAna kadi zeyamAM tanmaya thatuM nathI, yamaya banatuM nathI. jJAna to AtmAmAM tanmaya thAya che. jJAna potAnA svarUpamAM tanmaya thAya che. jJAna jJAnamaya che, *Atmamaya che, rAgamaya nathI. rAganuM mAtra prakAzaka che. sva-paraprakAzaka svabhAva ja jJAnamAM phelAyela che. temAM rAgAdi parapariNAmano saMga nathI. jJAna zeyAkAra thAya che. paNa zeyarUpe pariNamatuM nathI. zeyarUpa banatuM nathI. pariNAmane dhAraNa karatuM nathI. para pariNAme jJAna pariNamatuM nathI. tethI ja te zeyane jaNAve che. bAkI to te jJAna paNa jaDa banI jAya ane AtmA paNa anAtmA banI jAya. A rIte kartutvabhAvanA saMkucita sImADAmAMthI bahAra nIkaLI jJAnanIjJAtAnI anahada sImAmAM praveza karavo. parama tRpti pragaTe te rIte sthiratApUrvaka jJAtA-daSTa bhAvamAM rahevA mATe sarvatra, sarvadA, vibhAvadazA vedananI veLAe paNa aMtaramAM samajaNa dRDha karavI ke "AtmA vaDe jANavAmAM AvatA rAgAdi pariNAmo pote ja AtmAnuM jANapaNuM (jJAtRtva) prakaTa kare che. te kAMI AtmAnuM rAgAdipaNuM, rAgAdisvAmitva, rAgAdikartutva, rAgAdibhostRtva Adi pragaTa karatA nathI ja. rAgane jaNAvavA mAtrathI rAga kAMI jJAnamAM AvI jato nathI. jJAna kAMI rAgane karatuM nathI. nirmaLa jJAna cokkasa AtmA ja che. e huM ja chuM. zuddha jJAnasvarUpa evo huM parama niSkriya chuM. huM kazuM karato ja nathI. kazuM ya karI zakato ja nathI. mAre karavAnuM paNa zuM? huM to paripUrNa chuM, kRtakRtya chuM. je kAMI mAruM che te mArI pAse ja che. to have karavAnuM *. sarvaM vastu svAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikte AdhAre / (manuyogakArasUtra-45, madhAravRtti-kR.207) *. svaguNebhyo'pi kauTasthyAdekatvAdhyavasAyataH / AtmArAmaM mano yasya, tasya sAmyamanuttaram / / (adhyAtmasAra 9 / 9) che. mAtmA cothADanAtmA, jJAnA inavuM bhavet | (dhyAtmasAra 2823) AMAne pukha niyama mAyA ! (mAvatI pharAuol20) 205 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkI zuM che ? kadi parane, parapariNAmane jJAnamaya evo huM spardho ja nathI. mAtra mArA jJAnadarpaNamAM paranuM pratibiMba nihALela che. ATalI vAta sAcI che. bAkI badhuM bhramarUpa. AvA tadana bhrAnta, nirAdhAra, kAlpanika ane tuccha evA rAgAdi pariNAmamAM aTavAvAthI mane lAbha zo che ? rAga karavAnuM mAre prayojana zuM ? tenI AvazyakatA zuM che ?"- AvA prakAranI vicAraNA-bhAvanA-zraddhA dvArA akartAbhAvano nirNaya daDha karaje. paramAtmA ) vatsa ! nija svarUpabodhathI bhraSTa karAvIne bhayAnaka bhavasAgaramAM bhaTakAvanAra - rakhaDAvanAra - rajhaLAvanAra evA karmajanya dehAdi para pudgaladravya, rAga-dveSa Adi vibhAva ane zabdAdi vikalpa upara AtmAno adhikAra kaI rIte? eno to tuM vicAra kara. zuM tArI vicAraNA, IcchA, AjJA ane prayatna mujaba dehAdi kAyama kAma kare che? to du:kha-darda-ghaDapaNa-mota zenA Ave? *karmAnusAra banelI ghaTanAne badalavA zuM harizcandra-dazaratha-zrIkRSNa-rAmacaMdrajI-nalarAjA vagere paNa samartha hatA? e to tuM vicAra. rIjhe to atidUra rahelI cIjane kSaNavAramAM pAse lAve ane roSe bharAya to hAthamAM rahela cIja paNa AMcakI le - tevI vicitra kAryapaddhati karmasattAnI che. bhalabhalAne kSaNavAramAM karmasattA gothAM khavarAvI de che. mANasa vicAre che kAMIka ane karmasattAne maMjUra hoya che bIjuM ja kAMIka ! mATe "huM paradravyanuM kAMI karI zakuM chuM. paradravya mAruM kAMI karI zake che. evI mithyA kartutvabuddhi ane mamatvabuddhi choDa. are! paradravyanI to vAta choDa. zuM tArA caitanyapaTamAM karmavaza UbhA thatA rAgAdi vibhAvane ane sUkSmAdi vikalpane rokavA mAMge to zuM tuM tene rokI zake ema che? to to be ghaDI tevI dazAmAM sthira rahe to vItarAga thaI jAya. zuM vikalpanI jAti badalavI hoya to te badalI zake .. Arogya kevalaM karmakRtAM vikRtimAtmani / zramanti bhraSTavijJAna, bIne saMsArasAre (adhyAtmasAra 186) 4. brahmA yena kulAlavanniyamito brahmAMDabhAMDodare viSNuryena dazAvatAragahane kSiptaH sadA saMkaTe / rudro yena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe / / .. Anayedapi dUrasthaM, karasthamapi nAzayet / mAyendrajAlatulyasya vicitrA gatayo vidheH // (yogazAstravRtti 1 / 13 / 53) >>. anyad vicintyate lokairbhavedanyadabhAgyataH / karNe vasati bhUSArthotkIrNe daridriNAM malaH / / 206 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? to pachI vikalpa upara paNa tArI mAlikI kaI rIte? vibhAva ke vikalpa tArA adhikAramAM to nathI ke dhAryA mujaba haMmezA tene badalI zakAya. to pachI AtmA teno mAlika kaI rIte ? svayaM pariNamanazIla svaparaparyAyone tAre zA mATe badalavA che ? kaI rIte badalavA che ? kyA svarUpe badalavA che ? temAM pheraphAra karavAnI amogha zakti-tAkAta-AvaDatabuddhi-hozIyArI-kaLA tArI pAse che? IcchA vinA paNa vikalpo to chaLI uchaLIne AvI ja paDe che. to AtmAnI sattA tenA upara kyAM rahI? are ! AThamAthI bAramAM guNaThANA sudhI jIva potAnA zuddha caitanyamAM DUbI javA chatAM ghaNI vAra tyAre paNa pUrvabaddha asatya manoyoga ane asatya vacanayoga vagere AvI jAya che. kSAyika vItarAgadazA hovA chatAM paNa tenuM nivAraNa nathI thaI zakatuM to pachI nimnakakSAe rahelA sAdhakonI to zI vAta karavI ? karmavaza je ApameLe thAya temAM karavAnuM zuM hoya ane aTakAvavAnuM paNa zuM hoya? sUrya pazcimamAM uge, meruparvata cAlavA mAMDe, agni ThaMDo paDI jAya, kamaLa parvatanA zikhare zIlA upara uge to paNa niyatinA pattharamAM kotarAyelI kamarakhA badalatI nathI ja. zuM A tuM bhUlI gayo? mAtra karma sattAnA dorIsaMcAra mujaba mana bAhya paristhiti palaTAtAM satata vibhAva ane vikalpanA tophAna kare rAkhe che. kharekhara jenI kadApi kalpanA kavi paNa karI na zake tathA svapramAM paNa je skurAyamAna na thAya tevI niyatinA patthara upara kotarAyelI kamarakhA- badalI zakAya tema che ja nahi. to zA mATe tene badalavAno vyartha prayAsa kare che? teno tuM kevaLa jANanAra-jonAra che. prANI parvatanA* zikhara upara caDhe ke dariyo pAra karIne pAtALamAM ghUsI jAya to paNa che. puSya 3 mI-va-karad | (caturtharmagranTa T.46) .. karmodayAcca taddAnaM, haraNaM vA zarIriNAm / puruSANAM prayAsa: kastatropanamati svataH / / (adhyAtmasAra 18107) >>. udayati yadi bhAnuH pazcimAyAM dizAyAM, pracalati yadi meruH zItatAM yAti vahniH / vikasati yadi padmaM parvatAgre zilAyAM tadapi na calatIyaM bhAvinI karmarekhA / / .. yanmanorathazatairagocaraM yat spRzanti na giraH kaverapi / ___ svapnavRttirapi yatra durlabhA lIlayaiva vidadhAti tad vidhiH // *. Arohatu girizikharaM samudramullaMghya yAtu pAtAlam / vidhilikhitAkSaramAlaM phalati sarvaM na sandehaH / / 207 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyamAM lakhyA mujaba ja sarvatra phaLa maLe che. mATe je kAMi thAya te badhuM ja asaMgabhAve joyA karavAnuM. karmAnusAra lakhAyela, niyati mujaba ghaDAyela, svabhAvavaza sarjAyela, pota-potAnA kALe pragaTa thanAra, sarvajJadeSTa paryAyapravAha AgaLa-pAchaLa thato ja nathI.* sva-paradravyanA tamAma paryAyo zreNIbaddha-kramabaddha rIte goThavAyela ja che. ahaMkArI, adhIro ane utAvaLo mANasa paryAyakramamAM pheraphAra karavAnuM mAne bhale. paraMtu pheraphAra thaI zakato nathI. kayAMya paNa, kadi paNa, koI paNa vyaktithI koI paNa paryAyanI ulaTa-sulaTa thaI zakatI ja nathI. kevala-jJAnIe je rIte jANyuM che, joyuM che te mujaba sarvatra tamAma paryAyo avyAhata rIte ApameLe utpanna thaI ja rahyA che, utpanna thaye ja rAkhe che. deva", dAnava ke mAnava paNa temAM pheraphAra karI zakato nathI. tethI temAM kartRtva-bhoktatva bhAva ke rAga-dveSa ke harSa-zoka zA mATe karavA ? rAganA kAma sArA nathI. rAganA kAma tArA nathI. tuM to kevaLa tene jANanAra-jonAra che, karanAra ke bhogavanAra nahi. potAnI yogyatA mujaba svakALe ApameLe utpanna thaI rahelA paryAyone utpanna karavApaNuM ke rokavApaNuM AtmAmAM kyAM rahyuM ? svayaM utpanna thatA paryAyomAM AtmAthI utpanna thavApaNuM rahyuM ja kyAM ? doDatA gADA nIce kutaro doDe emAM teNe AkhA gADAno bhAra, gADAne doDAvavAno bhAra potAnA mAthe lAvavAnI jarUra ja kyAM che ? puNya-pApa mujaba, utpanna thavAnI potAnI yogyatA mujaba utpanna thaI rahelA vibhAva pariNAmo ane vikalpone paNa paradravyanI mAphaka tuM mAtra jonAra ja che. paradravya ke paraparyAyane teM kadi anubhavela nathI; mAtra jANela che. teM anubhavela che mAtra tArI AMtaradazA. kAraNa ke AtmasvarUpa to pArakI cIjathI, tenI asarathI vAstavamAM mukta ja che. traNa kALamAM jJAnamaya AtmA kyAMya paNa paradravya ke parabhAvano kartA ke * varSA naiva patanti cAtakamukhe meghasya kiM dUSaNaM / yatpUrvaM vidhinA lalATalikhitaM tanmArjituM kaH kSamaH // che. nahIM nahIM tuM mAvayA vidyuM tahA taddA viparimiti / (bhagavatI sUtra-za4/40) prAptavyamarthaM labhate manuSyo devo'pi taM laMghayituM na zaktaH / tasmAnna zoko na ca vismayo me yadasmadIyaM na hi tatpareSAm // >. AtmasvarUpa pararupamurtta, anAvimadhyAntamaAmo / cidaMkitaM cAndrakarAvadAtaM, pradyotayan zuddhanayazcakAsti // (adhyAtma vintu za7) 208 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoktA banela ja nathI. tethI zuddha nayanI dRSTie to pArakA zarIrane jema tuM mAtra jue che tema potAnA mAnelA zarIramAM utpanna thatA duHkha-sukha vagereno paNa tuM kevaLa jANanAra-jonAra ja che. tArA mATe te banne pArakA che. potAnA kALe badhuM thaI rahela che. Atmadravya to haMmezA taiyAra ja che. sahabhAvI guNa paNa sadA mATe taiyAra ja che. kramabhAvI paryAya paNa potapotAnA kALamAM kramabaddha rIte pragaTa thavA taiyAra ja che. to have tAre karavAnuM zuM rahyuM? e to nakkI kara. he vatsa! haju tane kahuM chuM ke huM kAMIka karI zakuM chuM ema haju paNa tuM mAnato ho to rAgAdi azuddha paryAyane nirmULa karI nAMkha. tamAma vikalpone kSINa karI de. A sivAya paramArthathI bIjuM kAMI ja karavA jevuM nathI. jo tuM kartutvabhAvamAM jIvato hoya to tene mAro A bodha-pratibodha che. ane jo e nA karI zakto hoya to "karuM, karuM' evI mithyA brAntichoDI de, zAMta thaI jA, TharI jA. Aje jyAM jyAre je rIte jeTalA pramANamAM maLavAnuM nizcita thaI cUkela che te tyAM tyAre te ja rIte teTalA ja pramANamAM maLe che, vadhAre pramANamAM nahi, mATe "huM kAMIka karI zakuM chuM. mArI IcchA mujaba, mahenata mujaba huM ghaNuM bhogavI zakuM chuM, meLavI zakuM chuM.' evA bhrAmaka khyAlane tajI de. to tuM saraLatAthI sarvadA asaMga sAkSImAtra, kevaLa nirvikalpa daSTA banI jaIza. dareka dravyanA paryAya te te kALanI yogyatA anusAra, te te kALe utpanna thavAnI potAnI yogyatA mujaba, kAryarUpe tArI IcchA vinA paNa, pariName ja che. to emAM tAre karavAnuM zuM rahyuM ? karma, kALa, svabhAva, niyatithI viparIta dizAno puruSArtha karI paNa zuM zake ? kharekhara karmAnusAra kramabaddha niyata goThavAyela paryAyomAM pheraphAra thaI zakto nathI. ane temAM pheraphAra karavo paNa zA mATe ? karmanI udIraNA karyA vinA *ApameLe .. itthaM yathAbalamanudyamamudyamaM ca, kurvan dazAnuguNamuttamamAntarArthe / cinmAtranirbharanivezitapakSapAtaH, prAtaryuratnamiva dIptimupaiti yogI / / (adhyaatmopnisst-2|59) .. yaddhAtrA nijabhAlapaTTalikhitaM stokaM mahadvA dhanaM / tatprApnoti marusthale'pi nitarAM merau ca nAto'dhikaM / / .. utsargo'pyaguNAyA'pavAdo'pi guNAya kAlajJasya sAdhoH / (AcArAMgavRtti 1 / 7 / 4 / 212) >> vyAdhInAM zarIvarAtinavenostutya ghAvanuM mRta: | kUpAntaHpatitaH karoti vimukhe kiM vA vidhau pauruSam ? / / 4. svayaM nivarsamAstaranuddIgairatritaiH | tRtaiInavatAM tacIsA vepI matA || (adhyAtmasAra kara8) 209 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayamAM AvelA anivArya vibhAva pariNAmo to AvI AvIne svayaM ravAnA ja thAya che. ravAnA thavA mATe ja te Ave che- ema hRdayathI svIkArIne tuM tArA nirmaLa jJAnamaya, pUrNa AnaMdamaya svarUpamAM jAmI jA. to tuM parama tRpta banI jaIza. haThIlI karmasattAne paMDito ane pravacanakAro samajAvI zakatA nathI, baLavAna mallo aTakAvI zakatA nathI, moTA tapasvI ane sAdhako paNa tene sAdhI zakatA nathI, vaza karI zakatA ja nathI. to ahIM tAruM zuM gaju ? mATe 'karmajanya vibhAvane ane vikalpane tuM AghA-pAchA karI zakto ja nathI.'- Avo aMdarathI barAbara pAko nirNaya karI le. bIjAnA pariNAmone jANe che tema rAgAdi pariNAmone paNa kevaLa jANavAvALo ja che, ka2nA2 nahi. 'dhAryuM dhaNInuM thAya'-A prasiddha kahevatano marma tuM zuM bhUlI gayo ? niyatinA aMkuzamAM na hoya tevo koI paNa paryAya zuM traNa kALamAM zakya che ? karmasattA, lokasvabhAva, bhavitavyatA, bhavasthiti kayAre kyAM kevI rIte kAma karaze e zuM tane khyAlamAM che ? are ! bIjA badhAnI vAta to choDa. tArA ja caitanyapaTamAM uttara kSaNamAM kyo paryAya-pariNAma utpanna thaze ? tenuM vartamAna kSaNamAM tane jJAna nathI to dIrgha bhaviSyanI vyartha kalpanA karavAnI bhrAntimAM tuM kyAM aTavAyo che ? "A karuM, te karuM, Ama karuM, tema karuM' ema karuM-karuM karavAthI zuM kAle thanA2 paryAya Aje thaI jaze? ane kevaLa jJAtA-daSTA bhAvamAM rahevAthI zuM Aje utpanna thanAra paryAya Aje thavAnA badale AvatI kAla upara ThelAI jaze ? koI paNa vastu ke paryAya zuM potAnA pariNamanane choDI A 'karuM-karuM'nI rAha jue che? avasara thatAM potAnA samaye utpanna thanAra sarvajJardaSTa te badhuM ja te rUpe pariNamI ja jAya che ne ! tAre karavAnuM kyAM rahyuM ? badhuM jema che tema bhale rahyuM. niyati baLavAna bane to je nathI thavAnuM te prayatna karavA chatAM nathI ja thatuM. je thavAnuM che te prayatna vinA paNa ApameLe thaI ja jAya che. vibudhairbodhyate naiva balavadbhirna rudhyate / na sAdhyate tapasyadbhiH pratimallo'stu ko vidheH ? || (yogazAstra 1113 - vRttigAthA- 49) na hi bhavati yantra bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinA'pi yatnena / ( praznavyAkaraNa AzravadvAra TIkA) 210 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgya paravAre tyAre savaLuM karavA jatAM bAjI avaLI thaI jAya che. baLavAna takadIra sAtha Ape tyAre UMdhA paNa pAsa sIdhA paDe che. nasIba anukuLa hoya to retImAM ya nAva cAle, bAkI pANImAM paNa nAva DUbI jAya. AmAM tArI mahenata zu kare ? mATe tuM TharI jA. "karavuM - na karavuM, pheravavuM - na pheravavuM evA khyAlathI paNa tAre prayojana zuM che ? svaparanA pariNAmo to svayaM thavAnA hoya tema thAya ja che. tene badalavAnA zuM ? temAM pheraphAra karavAthI zuM? tene sudhAravAnA zuM ? tArI IcchA ke AjJAthI temAM sudhAro thoDo thavAno che? bAkI to kyArano tAro mokSa thaI gayo hota. potAnI yogyatA mujaba paryAyo-pariNAmo thAya che, thaye rAkhe che. paryAyone haTAvavAnuM, badalavAnuM, sudhAravAnuM, anyathA pariNamAvavAnuM kAma jJAnasvabhAvI AtmAnuM nathI. A hakIkata najara samakSa hoya to nizcitatA AvI jAya. tuM kartA nathI tema bhoktA paNa kyAM cho? mana-vacana-kAyA dvArA karma baMdhAyela che. ethI mana-vacana-kAyA karmaphaLa bhogave che. bhale te bhogave. bhogave tenI bhUla. zuddhAtmA puNyakarma ke pApa karma bAMdhato ja nathI. zuddha *nizcayanayathI to AtmA kadApi karmathI baMdhAto ja nathI. tethI zuddhAtmA karma bhogavato nathI. kevaLa mana-vacana-kAyAmAM bhrAntithI ekatvabuddhi ubhI karavAnI bhUla thAya to AtmA daMDAya. mATe vedanA-roga-takalIpha Ave tyAre "he pApiSTha niSphara zarIra ! nirlajja mana ! te je bAMdhela che te udayamAM Avela che. jevA kAma dhaMdhA karyA che tevAM phaLa udayamAM AvyAM che. have tuM tene bhogava. tuM nahi bhogave to koNa bhogavaze ?'- A rIte zarIra vagerethI chUTo paDIne, sukha ke 2. khalvATo divasezvarasya kiraNaiH santApito mastake, vAJchan dezamanAtapaM vidhivazAt-tAlasya mUlaM gataH / tatrApyasya mahAphalena patatA bhagnaM sazabdaM ziraH, prAyo gacchati yatra bhAgyarahitaH tatrApadAM bhAjanam // .. sukhasya duHkhasya na ko'pi dAtA paro dadAtIha kubuddhireSA / purAkRtaM karma tadeva bhujyate zarIra ! he niSThura ! yattvayA kRtam // *. vartavamAtmA no rUpApara irmo : ! (madhyAtmisAra 18220) * zuddhanagna tasvItmA na va - (dhyAtmisAra 28272) 0 "sudaM ra Turva saMvivezmAno varasAda mAM ' (uttarAdhyayana-jIrUra) 211 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkhane je kevaLa samabhAve jue, udAsInabhAve-maunabhAve nIrakhIne je zuddha AtmasvarUpamAM sthira thAya tene karma naDe nahi. mATe mana-vacana-kAyA ane tenI pravRttimAM ekatvabuddhi-svAmitvabuddhi - adhikAravRtti choDIne, AtmavicAra ane vairAgya dvArA tuM zuddhAtmasvabhAvamAM rucirUpe, IcchArUpe, zraddhArUpe, nizcayarUpe, praNidhAnarUpe, mukhya nayanA heturUpe sthira thA. tuM to kevaLa jJAtA-dRSTA ja cho, kartA-bhoktA nathI. mATe ja "smRtikalpanA-AzA-ciMtA-saMkalpa-vikalpa paNa tAruM svarUpa nathI ja. kema ke meM Ama khAdhuM - tema pIdhuM - A rIte sUto. gai kAle ThaMDI khUba ja hatI..' AvI bhUtakALanI smRtimAM bhoktA bhAva che. 'huM Ama karato hato, joto hato' evI smRtimAM kartAbhAva vaLagela che. 'huM A mujaba karIza-bhogavIza. Ama karavuM mane Thika raheze. te mAruM sanmAna karaze. A mANasa mAruM apamAna ka2ze.' - AvI bhAvI kalpanAmAM paNa kartRtvabhokatRtvabhAva ja vaNAyela che. 'mane peluM maLaze -' AvI bhaviSyanI AzAmAM ane 'peluM kAma to huM karI zakIza ne ? te mAruM apamAna to nahi kare ne ?' AvI bhaviSyanI ciMtAmAM paNa kartRtvabhAva chavAyela che. 'huM boluM, vAMcuM, cAluM...' AvA vartamAna kAlIna saMkalpamAM kartAbhAva vaNAyela che to 'mane majA Ave che. ThaMDI lAge che. UMgha Ave che' AvA vartamAnakAlIna vikalpamAM bhoktAbhAva DokIyuM kare che. mATe smRti vagere cha padArtha paNa tArA nathI. A rIte aMtaramAM vAstavika kramabaddha parabhinna zuddha sahajasvabhAvI vastutattvanI maulikatA-svatantratA samajAya to jJAnanI yathArthatA-samyaktA pragaTe. je thAya teno asaMgapaNe sAkSImAtra rahetAM, rAga-dveSathI chuTavAnA AzayathI kramabaddha paryAyano yathArthapaNe jANanAra rahetAM, madhyasthapaNe dRSTA rahetAM, temAM rucipUrvaka bhaLavAnuM baMdha thatAM rAga ApameLe TaLato jAya che ane aMtaramAM jJAnagarbhita vairAgya-vItarAga dazA svayaM vadhatI jAya che. jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanAnuM e ja to sau prathama prayojana che. jIvane potAnI UMDI ruci nathI, tAttvika Atmaruci nathI. AtmA pratye vAstavika bahumAna bhAva ke lAgaNI nathI. tethI 'bahAranuM kAMI anusmarati nAtItaM naiva kAGkSatyanAgatam / zItoSNasukhaduHkheSu, samo mAnApamAnayoH // ( adhyAtmasAra 15/48) 212 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuM, bahAramAM kAMI karuM, paradravyamAM parivartana karuM, mArA paryAyamAM Ama pheraphAra karuM evI pariNati thayA kare che, dRSTino phelAvo bahAramAM thAya che, pariNati bIje DhaLe che ne upayoga bahAramAM jAya che. tenI phalazruti kartutva-bhostRtvabhAva, savikalpadazA ane karmabaMdha che. "huM nivRttirUpa chuM, nirvikalpa chuM, nirvikalparUpe pariNamI jAuM -' A rIte aMtaramAM potAnA svabhAva tarapha rucinI ugratA hoya to pariNAma aMdaramAM vaLe, paryAya zuddha thatA jAya ane vikalpabhAvamAM jIva TakI zake ja nahi. vikalpanI ruci chUTI ja jAya. vikalpadazA maTI ja jAya. ugato vikalpa paNa anAtha thaI jAya. nirvikalpa svabhAva upara dRSTi paDe tyAM pariNati palaTAI ja jAya. paraMtu A karuM, te karuM' evA vikalpathI thAke to ja AtmAmAM UMDe utarAya, AtmA oLakhAya ane vizuddha tattva svayaM pakaDAya. - A mujaba hRdayathI samajaNa AvatAM AtmA taTastha jJAtA-daSTAbhAvamAM TharI jAya che. zuddhAtmAno, akartAno aMtarathI Azraya levAmAM Ave to ja kartApaNuM chuTe ane pote akartApaNe pariName, zuddhAtmabhAve pariName. zuddhopayogasvabhAve pariName eTale vibhAva pariNAma ane vikalpa svayaM tUTe. vikalpa uThe to paNa tenI svAmitvabuddhi tUTe. vibhAva ane vikalpanuM svAmitva-kartutva toDavuM e ja to mULa vAta che. paradravya, paraparyAya, vibhAva ane vikalpa upara adhikAravRtti, svAmitvabuddhi, kartutvabuddhi, tAdAtmabuddhi toDavIchoDavI e ja jJAtA-daSTAbhAvamAM rahevAnuM bIjuM mukhya prayojana che. he vatsa! tArI pariNatimAM je rAga-dveSa jaNAya che te vikArI pariNAma tuM nathI. zveta sphaTikamAM lAlAza-pILAza dekhAya che te sphaTikanuM mULasvarUpa nathI.* samudramAM taraMga pedA thAya che. paNa samudra taraMgasvarUpa nathI. taraMga samudranuM mULabhUta svarUpa nathI. tema rAga e AtmAnuM maulika svarUpa nathI. potAnI yogyatA mujaba thatA vibhAva pariNAma e tuM nathI. ane e pariNAma paNa tArA nathI, tArA adhikAramAM ke mAlikImAM nathI. tArA .. parAzritAnAM bhAvAnAM, kartRtvAdyabhimAnataH / karmaNA badhyate'jJAnI, jJAnavAMstu na lipyate // (adhyAtmasAra 18 / 109) A. bIvAsIjeparasya prakAzane tasvayaM tattvam | (yogazAstra-22/12) *. ame , vairyajJA ti yathA | tathA rmavRtta kendramAtmavamimanyate || (adhyAtmasAra 287) 213 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa svabhAvamAM vibhAva pariNAma nathI. tethI paramArthathI teno kartA ke bhoktA paNa tuM nathI. tuM to kevaLa asaMga sAkSI bhAve teno jANanAra che, jonAra che-evI zraddhA dRDha kara. tAruM astitva kSaNika nathI, kSaNika pariNAma mAtra nathI. pUrNa zuddha dhruva AtmAmAM tAdAmyabuddhi-ekatvabuddhi sthApita kara. paryAyamAtramAM gauNatA, udAsInatA, upekSA karavI e tArA hAthanI vAta che. tuM rAgAdine karanAra nathI. azuddha pariNAma rAgAdinA karanAra che. vAstavamAM rAga pote ja potAno kartA che. paraMtu AtmA kyAreya rAgAdino kartA nathI, bhoktA nathI - evI dravyArthika nayanI dRSTimAM niHsaMdeha rahevuM. zubha ke azubha koI paNa paryAya paradravyathI na thAya. parapariNAmathI na thAya, nimittathI na thAya, potAnA dravyathI paNa nA ja thAya, svajanmakSaNe paryAyanI yogyatA mujaba svakALathI paryAya thAya che. kharekhara to paryAyanI tevA prakAranI lAyakAtanA kAraNe te te samaye te te paryAya utpanna thAya che. tenI sAthe zuddha AtmAne kAMI ja levA-devA nathI - ema zuddhadravyadaSTie tuM aMtaramAM nirNaya karI le. A pariNAma aMtaramAM jIvaMta karavo e ja tAttvika jJAnayoga che. enAthI nikAcita karmano paNa nAza thAya che. vAstavikapaNe zuddha AtmAnI, dravyArthika nayanI dRSTinA nirNayanI ke zuddha nizcaya nayanA pariNAmanI mukhyatA hoya tyAre vibhAvamAM ke vikalpamAM ekAkAra-ekarasa banavAnI bhUla nahi ja thaI zake. tathA koI paNa prakAranA saMbhrama vinA, aMtaramAM chavAyelI udAsInatAnA prabhAve taTastha rahetAM AkuLatArUpe jaNAtA rAgAdi vibhAva pariNAmo ApameLe nirAdhAra banIne kharI paDaze, vikalpo tUTI paDaze, kliSTa karmo paNa rIsAIne kharI paDaze ane upayoga cAre bAjuthI saMkelAIne ekamAtra potAnA AtmAmAM ja samAI jaze. A che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM trIjuM amUlya prayojana. zuddha dravyArthika nayanI ucita maryAdAmAM rahIne huM siddhasvarUpa chuM. vikAra nimittAtramUtAtu, hiMsAuhiMsoDarivrA: | (mathyAtmasAra 2836) .. jJAnayogastapaH zuddhamityAhurmunipuGgavAH / / taramannivAvitasthApi, karma yukyate kSayaH || (adhyAtmasAra 1863) * savANIjyorjA maitrIpavitra vItasamram | kopAdiva vimuJcanti svayaM karmANi puruSam // (sAmyazataka-99) 214 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArAmAM che ja nahi'- evo vikalpAtmaka nirNaya hRdayamAM deDha thatAM ja kartRtvabhoktatvabhAvanA mithyA abhimAnathI khasIne asaMga jJAtA-dRSTA svabhAvamAM AtmA nirbhayapaNe sthiratAthI rahI zake che. badhethI ekamAtra chUTavAnI sAcI bhAvanAthI A rIte kramabaddha paryAyanI zraddhA karavAmAM artApaNuM-abhoktApaNuM sahajataH Ave che, niHzaMkapaNe ane nizcitapaNe Ave che. he vatsa ! eka vAra to parane mATe marI ja javuM. paramAM hastakSepa karavAno tAro kazo adhikAra ja nathI. tuM rAgane paNa nA ja karI zake evo siddhAtmA cho. siddha bhagavaMta tulya tArA kevaLa nirvikalpa jJAtAdRSTA svabhAvanI upara dRSTi kara. peTamAM thato sthUla vAyu saMcAra, hRdayanA dhabakArA, nADInA dhabakArA khyAlamAM Ave che. paNa tArI IcchA mujaba temAM pheraphAra thaI zakto nathI. 'padravyanuM AdAna-pradAna, manano prasAra, vANIno pracAra, zarIrathI pravAsa vagere huM karuM chuM- ema tane lAgatuM bhale hoya. paNa nADInA dhabakArAnI jema vAstavamAM tuM teno paNa jANanArajonA2 mAtra che, karanAra ke bhogavanAra nahi. jema- lokhaMDa sAme cAlIne lohacuMbaka pAse jAya che tema rAgI-dveSI AtmA pAse karma sAme cAlIne doDatA Ave che. emAM AtmAe kAMI karavAnuM che ja niha. AtmA to mAtra jANanAra che. A rIte dekhato, jANato evo AtmA kartRtva-bhoktatvabhAvanA aMdhArA kuvAmAM kema paDe ? rAga-dveSanI UMDI khAImAM kema paTakAya ? 'Ama to che ne ? Ama to thavuM joIe ne ?' AvA vyartha vikalpane choDa. are! zuM thavuM joIe ? choDI de A badhI mithyA mAnyatA. avinAzI asaMga AtmA upara Asana jamAvIne besI jA. 'Ama kema thAya che? rAga to na ja thavo joIe ne ? meM vAsanAne kema jagADI?' AvA praznane paNa ahIM avakAza ja nathI. kAraNa ke *AtmA paudgalika bhAvano, parakIya pariNAmano, vibhAva paryAyano kartA che ja nahIM. kevala nijasvabhAvano ja AtmA kartA che. tethI bahAramAM je kAMI thAya che teno tuM mAtra madhyasthabhAve jANanAra-jonAra cho, bhogavanAra nahi." A rIte jANanAra tarIke TakI lohaM svakriyayAbhyeti, bhrAmakopalasannidhau / yathA karma tathA citraM, raktadviSTAtmasannidhau // (adhyAtmasAra 18/114) kartA'yaM svasvabhAvasya parabhAvasya na kvacit / ( adhyAtmabindu 2/8) abhogI novaliMpar3a / ( uttarAdhyayana ra'1/4) 215 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe to koNa tane bAMdhI zake ? paNa kartRtva-bhotRtvabhAvamAM jaIza to anukULatAmAM rAganI AkuLatA ane pratikuLatAmAM dveSanI vyAkuLatA vedavI paDaze. e bannethI kAyamI chuTakAro meLavavo e ja to che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM cothuM lokottara prayojana. have lAgI jA kAyama A sAdhanAmAM. vatsa ! jo ke *rAgAdi vibhAva pariNAma vyavahArathI AtmAmAM ja utpanna thAya che. chatAM paNa tenuM valaNa jaDa tarapha hovAthI te jaDano che, cetanano nathI. tenI utpatti zuddha AtmAmAMthI, zuddha caitanyasvabhAvamAMthI kadApi thatI nathI. tethI paramArthathI rAgAdi pariNAmonA kartA jaDa che. AtmAmAM jaNAvA chatAM te aupAdhika, karmajanita ane kSaNika hovAthI tene zuddha dhruva AtmAthI vAstavamAM 52 ja samajavA. jo ke nizcayadRSTie svabhAvathI ja rAgAdi AtmAthI bhinna che. paNa anubhavanA stare te rAgAdine tuM, ghauMmAMthI kAMkarAM vINI-vINIne chUTA pADe tema, bhedajJAnathI chUTA pADe, sAkSIbhAvathI rAgAdhyAsa toDe, rAgamAM svAmitvabuddhine-adhikAravRttine jJAtAdeSTAbhAvanA mAdhyamathI choDe to rAgAdi chUTI jAya, vikalpo kharI paDe ane vizuddha AtmasvabhAva pragaTe. mATe AtmAne rAganA jJAtA rUpe ja TakAvI rAkhavo. bhedajJAna pariNamavAthI aMtaramAM pratIta thAya che ke 'paramArthathI saMyogajanya tamAma pariNAma tuccha che, AbhAsamAtra che, indrajALa che, mAyAjALa che, "kAlpanika che, mRgajaLa che, svaprasamAna che.' Ama bhedajJAnanA sahAre je potAnA caitanyasvabhAvamAM jAgI jAya tenA mATe saMsAranA tamAma kAryo svapravat lAge che, badhI doDadhAma arthahIna bhAse che. sukhada svapra jovAM e duHkha dUra karavAno vAstavika upAya nathI paraMtu AnaMdamaya Atma svabhAvamAM jAgI javuM e ja eno kharo upAya che. 'sAme dekhAya che te sAcuM pANI nahi paNa jhAMjhavAnuM nIra che'- Avo khyAla Ave pachI te tarapha koNa doDe ? tene pIvAno prayatna koNa kare ? AtmAmAM jaNAto rAga paNa jhAMjhavAnA nIra jevo ja che. mATe AtmAne rAganuM kartRtva soMpavuM e bhrama ja che. *. vyavahAra vinizvitya, tata: zudghanayAzrita: | AtmajJAnarato bhUtvA paramaM sAmyamAzrayet / / (adhyAtmamAra 28076) madhyAhne mRgatRSNAyAM, payaHpUro yathekSyate / tathA saMyogajaH sargo, vivekAkhyAtiviplave / / ( adhyAtmasAra 18 / 29) 216 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnamAM anubhUyamAna rAgAdi kSaNika hovAthI, tenI kSaNikatAtucchatA-arthahInatA khyAlamAM rAkhIne tenAthI DaravuM nahi. 'huM to sadA vItarAga chuM, zuddhAtmA chuM, siddhAtmA chuM- evI hArdika bhAvanA dvArA baLavAna thavuM. zaddhanijasvabhAvane jonAro upayoga ja amogha brahmAstra che. tenAthI mohanI senA haNAya che. mATe nijasvabhAvamAM sadA mATe jAgI javuM. AtmA tarapha lagAva-ruci-daSTi-upayoga Take ema hoya to karmavaza rAga bhale thato rahe. *tuM jAgRtipUrvaka tArAmAM rahe, tArA jJAtA svabhAvamAM rahe to rAga svayaM cAlyo jaze, vikalpa ravAnA thaze. kAraNa ke jJAtA -dRSTAsvabhAvaprekSI upayoganI sAmagrI pote ja kartA-bhoktAbhAvajanya evA rAgAdinA vedanamAM avarodhaka che, pratibaMdhaka che. nirupAdhika svAbhAvika guNadharmanuM jJAna baLavAna che. sopAdhika vaibhAvika guNadharmanuM vedana nabaLuM che. mATe tuM sarvadA tArA zuddha caitanya svabhAvamAM rahe to rAganuM vedana paNa nahi thAya ane vikalpano anubhava paNa nahi thAya. A rIte AtmasvabhAvamAM rahetAM rahetAM anubhavanA stare bAhya saMsAra gapa lAge to rAganuM jora Thapa thAya. AnuM nAma tapa. bAkI badhuM gapa-sapa. vatsa ! haju kahuM chuM ke rAgAdi, kartRtvabuddhi ke vikalpa e tArA nathI. kevaLa sAcI samaja tArI potAnI che. e kAyama tArI pAse raheze. e ja badhA saMyogomAM vinA prayatne sacoTa javAba Apaze. mATe taTastha jJAtAdRSTAbhAvanI sAcI samaja aMda2mAM sthira thAya tevuM lakSa rAkha. jo ke 'huM mAtra jJAtA chuM, kartA nahi' AvuM samajAyA pachI paNa dehAdisaMlagna udayAdhIna pravRttio thayA vinA rahevAnI ja nathI. pUrve majabUta rIte bAMdhelA sArA ke kharAba * karmanI udayadhArAnuM. kadApi sarvathA atikramaNa koithI paNa ekaM brahmAstramAdAya, nighnanmocamUM muniH / bibheti naiva saGgrAmazIrSastha iva nAgarAT // ( jJAnasAra 17 / 4) *. svAbhAvikadharmajJAnasAmagryA aupAdhikadharmajJAnamAtraM prati pratibandhakatvAt / (dharmaparIkSA 1.78 vRtti) kRtakarmakSayo nAsti kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham // parabhavajaNiyaM jaM dukkayaM sukkayaM vA, rAmapha narALuM taM taddA neva mikhkhuM / (pamapariya rAra6) 217 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI zakatuM nathI. paNa tenuM mahattva ke temAM mamatva-etvabuddhi sthApita karavAnI jarUra nathI. karmodayano dhakko kAyika Adi anivArya pravRttimAM jIvanI cetanAne joDaze ja. paraMtu pravRttidazA, vibhAvadazA, vikalpadazAmAM jIvanI cetanA joDAya tyAre paNa huM mULa svabhAve to parama niSkriya chuM. mAre kazuMya meLavavuM nathI. vartamAna pravRtti-pariNAmonI uthala-pAthala e mAruM mULabhUta svarUpa nathI ja. huM to kevaLa zAMta-sthira-asaMga sAkSImAtra chuM. zuddha caitanya svarUpa chuM evI hArdika samajaNa dRDha rahe to te pravRtti vageremAM Asaktikartutvabuddhi-svAmitvabuddhi-tAdAmyabuddhi-adhikAravRtti-bhokatRtvabuddhimamatvavalaNa chUTI javAthI jIva abaMdhadazAnI yogyatA saMprApta kare che. kAraNa ke jemAM kevaLa kAyA bhaLe ke upalaka mana vagere bhaLe tevI kriyA pramANa nathI, karmabaMdhAdikAraka nathI. paNa aMtarmana jemAM bhaLe tevI ja kriyA paramArthathI *pramANabhUta che, nizcayathI kevaLa bhAva ja tathAvidha phalajanaka che. bAhyadaSTie pravRtti eka sarakhI dekhAvA chatAM tyAM viSayAsakta jIva karmathI baMdhAya che, vairAgI jIva baMdhAto nathI paNa chUTato jAya che. chUTavA mATe ja te anivArya pravRtti kare che. pravRtti samAna dekhAvA chatAM Azaya badale eTale kriyA ane pariNAma banne badalI ja jAya che. tethI kAyikAdi kriyAmAM, rAgAdimAM kartutvabuddhi chUTavAthI, temAM aMtarmana na bhaLavAthI jIva > hA mukyu 0i . (3ttaradhyayana - 1320) * rU pariNAma vadhe ! ( prajJata-222) OM. jJAnikRtakarmaNo bandhAjanakatvAt / (harimavAnAkhavRttipAta: pratimAzatavRtti. ra?) hai. bhAvo tattha pamANaM na pamANaM kAyavAvAro / (bhAvakulaka-18, dharmaratnamaJjUSA-832) *. nizcayena punarbhAva kevalaH phalabhedakRt / (dvAtriMzikA-117 mahopA.) che. parimAM vamA niyamavartavamA - (nivRddhi 6) 0 pariNAmapramANatve niravAvetasa | (dvatrizirA-7/30 mahopA. yazo.) tullevi iMdiyatthe ego sajjar3a virajjar3a ego / ajjhatthaM tu pamANaM na iMdiyatthA jiNA beMti // (vyavahArabhASya 2 / 54) che. mavamena met | (dvatrizat dvatrizivRtti-2/11) 4. abhisandheH phalaM bhinnaM anuSThAne same'pi hi / (yogadRSTisamuccaya-118) 218 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abaMdha dazAnI najIka pahoMcato jAya che. vAraMvAra zuddha AtmasvarUpanA zravaNa, manana, smaraNa vagere dvArA AtmasvabhAvamAM satata TakI rahevA svarUpa tIvra jJAnadazA AtmAne abaMdhakadazA saMprApta karAve che. abaMdhadazA pragaTa karavI e ja to che A sAdhanAnuM pAMcamuM pavitra prayojana. he vatsa ! vikalpAtmaka nirNayamAM paNa niraMtara daDhatApUrvaka samajavAnI evI Adata pADavI ke - prazasta ke aprazasta rAgAdino to huM jJAtA chuM ja. paNa mArA svarUpano ane mArAmAM pragaTa thatI zuddhatAno paNa mAtra jJAtA ja chuM, kartA-bhoktA nahi. kartutvabuddhipUrvaka sthAyI zuddhi pragaTAvavAno mAro adhikAra che ja nahi. zuM zuddhatA thavAnI na hatI? sarvajJadaSTa zuddhatAparyAya paNa svakALe thanAra ja che. jJAnasvarUpa evo huM tene paNa kevaLa jANuM chuM, karato nathI. mArA potAnA kahevAtA zuddha ane azuddha paryAyo paNa svakALe kramabaddha rIte, je rIte thavAnA nizcita thaI cUkelA che te mujaba ja, te thAya che, te thAya ja che. eTale potAnA paryAyone paNa AghA-pAchA khaseDavAnuM, ADA-avaLA karavAnuM, ulaTa-palaTa karavAnuM to rahyuM ja nahi. svadravyamAM mAro adhikAra hovA chatAM mAtra madhyasthapaNe jANavAno ja adhikAra che. IcchA mujaba paryAyanI toDaphoDa karavAno, paryAyanI herApherI karI potAnA abhiprAya anusAra paryAya palaTAvavAno paNa adhikAra nathI ja. bAkI to kyArano huM mokSamAM pahoMcI gayo hota. jema bIjAnA rAgAdi pariNAmano huM kartA-bhoktA nathI tema mArAmAM paNa te te bAhya-AMtara nimittone pAmIne karmavaza thatI pravRttimAM pragaTa thayelA je rAgAdipariNAmo saLavaLATa karatA jaNAya che teno paNa huM kartA-bhoktA nathI. kevaLa tene paNa jANavAvALo-jovAvALo ja chuM. mUDhatA choDIne sva-para dravyamAM, sva-paraparyAyamAM yathArthapaNe tattvane samajavA sivAya mAro koI paNa adhikAra 4 zrutva mA mumRtva, sAkSAnumatta che tattvaM na bandhadhIsteSAmAtmA'bandhaH prakAzate / / (adhyAtmasAra 18 / 177) 0 varSa tu na kartavya, jJAtavya vanaM svata: | phIna thate tine tvapUrva vidhIte | (adhyAtmasAra 1862) A. mAtmA ne vyAkRtastaMtra rAmapArAye sUjhan | tannimittopanameSu, karmopAdAnakarmasu / (adhyAtmasAra 18 / 114) . riyada mUharSa, nirveda tatta' | (samara phakyavahU-va-2-pRSNa-63, samarAdityakevalinaH prathamadezanAyAM upadezArambhe dRzyatAm) 219 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ja nahi. tamAma dravyanA guNa-paryAya jema che tema samyapha rIte samajavA te ja mAruM aMgata kartavya che. kevaLa sAcI-khoTI samajaNa mujaba AtmAnA guNo zuddha-azuddharUpe, khaMDa-akhaMDapaNe pariNamatA jAya che. paraMtu huM to eka *akhaMDa asaMga chatAM AnaMdapUrNa avinAzI AtmA ja chuM. mATe huM to jayAM beTho chuM tyAM kazuM paNa karavuM-karAvavuM nathI. sukha, duHkha vagere je paryAya jyAre thAya, jyAre jaNAya tyAre mArAmAM rahIne udAsInapaNe tene basa kevaLa joyA ja karuM.' A rIte tAttvika munipaNuM meLavavA mATe rAgAdine paNa kevaLa zeya banAvavo, chUTavAnI ja aMtaraMga bhAvanAthI rAgAdine mAtra asaMgapaNe udAsIna zeya banAvavAno puruSArtha karavo e ja to jJAtAdRSTAbhAvanI sAdhanAnuM chaThuM alaukika prayojana che. vatsa ! AtmasvabhAvamAM sthira thavAnA uddezathI rAgAdine taTastha bhAve mAtra jovAmAM Ave, kevaLa zeya banAvavAmAM Ave to ja paripUrNapaNe rAgAdithI jIva chUTo paDe, to ja rAgAdithI pariNati atyaMta nyArI thAya ane sAkSIbhAvanA kavacathI surakSita thayelo sAdhaka pAMceya IndriyanA viSayone jovA-jANavA chatAM karmathI lepAya nahi. zarIra, Indriya ke mananA stara upara rahevAnA badale cetanAnA stare rahIne, potAne caitanyasvarUpe oLakhIne, zuddha caitanyamAM potAnuM astitva daDha karIne, karmavaza anubhavAtA rAgAdi pariNAmono udAsInapaNe kevaLa asaMga jANanAra rahe to ja tenuM svAmitva=mAlikapaNuM, temAM svatvabuddhi=mamatvabhAva chUTI javAthI AtmA tenAthI bhinna rahI zake, anAkuLa rahI zake. mAruM svarUpa nathI evA saMgarUpa rAgAdi karmavaza utpanna thaI rahyA che ema yathArthapaNe jovA mAtrathI rAgAdi tUTe che, nirbaLa thAya che, kAraNa ke rAgAdi karmajanya hovAnA kAraNe svabhAvathI ja jIva pAse dUbaLA ja che. InspekaTaranI najara paDe ne cora jema dhrujavA mAMDe tema potAnA zuddha svabhAvamAM upAdeyabuddhi rAkhIne baLavAna banelA AtmAnI udAsIna*. iti zuddhanayAyattamekatvaM prAptamAtmani / aMzavijyanIthI, neNA pUrNavina: || (adhyAtmasAra 2832) A. save; gamagAsu pAsamAno ne nikha tA | (uttaradhyayana 84) . saMti ti saha | (vArA - zAkA268) .. vastuta: karmajanitapariNAmarUpo doSaH svabhAvata eva durbalaH |(updeshrhsyvRtti-gaa. 76) 220 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAve, upekSAbhAve rAgAdi upara najara paDe ne rAgAdi DhIlA paDI jAya, kamajo2 banI jAya. paNa potAnA svarUpanuM bhAna bhUlIne, vItarAgadazA vIsarIne, mIThI najarathI rAgAdimAM katRtva-bhotRtvabuddhi karavAmAM Ave to rAgAdi vadhe ja che. A vAta paNa tuM bhUlato nahi. rAgAdi vibhAva ane saMkalpa-vikalpanA svAmitvanuM zuM duHkha che ? te vAtanI zuddha AtmasvabhAvanA bhAsana vinA jIvane kharekhara khabara paDatI nathI. rAgAdi pariNAmo AkuLatA-vyAkuLatA svarUpa hovAnA lIdhe paramArthathI duHkhAtmaka jache. paraMtu potAnA duHkhamAMya jene duHkhIpaNuM na lAge tene bIjAnAM du:khamAM sahAnubhUti-karuNA-anukaMpA kevI rIte pragaTe ? rAgAdi vibhAvadazAmAM tenA mAlika banI javAnuM vAstavamAM potAne zuM duHkha che? e ja jene khabara nA hoya tene pArakAnI vibhAvadazA2maNatA joIne tenA pratye haiyAmAM bhAvadayA-pAramArthika karuNA kaI rIte jAgI zake ? ane tenA vinA vAstavamAM samakita paNa kaI rIte saMbhave ? zama-saMvega-nirveda-anukaMpA ane Astiksa- A pAMca to samakitanA sAcA lakSaNa che. tenI gerahAjarImAM naizcayika samakita na ja hoya, naizcayika samakita meLavavuM hoya to vibhAvadazAnA kartRtva-bhoktatvabhAvamAM duHkhanuM vedana thavuM ja joIe. to ja vibhAvadazA ane vikalpadazA pratye tAttvika udAsIna bhAva AvavA dvArA potAnA mULabhUta jJAtAdaSTAsvabhAvamAM sthira thaI zakAya, lIna thaI zakAya. paranuM lakSa Ave, paranA lakSe bhAva thAya, paranA prayojanathI ja pariNamana thAya e kevaLa viSaya - kaSAyacakranI jAta che. AtmAnuM lakSa Ave, AtmAnA lakSe badhA bhAva thAya, AtmAnA ja prayojanathI kevaLa pariNamana thAya e siddhacakranI jAta che. kaSAyacakramAM kartAbhAva che, viSayacakramAM bhokatRtvabhAva che. e banne viSamatA che. siddhacakramAM asaMga sAkSIbhAva che, kevaLa nirvikalpa dRSTAbhAva che. e ja pAramArthika samatA che. kartAbhoktA bhAvamAM upayoga bahAra bhaTake che. jJAtA-daSTA bhAvamAM to upayoga aMdara pravarte che. 'Ama karuM, tema karuM' Avo kartRtvabhAva e asthira pariNati che, anAtmastha adhyavasAya che, azuddha dRSTi che, sasaMga upayoga che, AkuLatAmaya pariNAma che. 'potAnI yogyatA mujaba svakALe thaI rahelA paryAyone asaMgapaNe jANanAra-jonAra huM tenAthI bhinna zuddha AtmA chuM' Avo AtmaduHkhe duHkhitasyaiva paraduHkhe duHkhitatvasambhavAt / (gurutattvavinizcayavRtti- 2 / 118) 221 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtA-daSTAbhAva e sthiratAabhimukha upayoga che, Atmastha-svabhAvasthA upayoga che, zuddhatAsanmukha upayoga che, asaMga upayoga che, vibhAvathI udAsIna upayoga che, anAkuLatAprekSI upayoga che. prastutamAM "jema suvAsa e caMdanano svabhAva che tema samatA-upazamabhAva e mAro svabhAva che. caMdanane cholavAmAM Ave, ghasavAmAM Ave ke bALavAmAM Ave, temAMthI suvAsa ane zItaLatA sivAya bIjuM kazuM nA nIkaLe. tema upasarga-pariSaha-pratikULatA... game te Ave. mArA svabhAvamAMthI samatAzItaLatA sivAya bIjuM kazuM paNa pragaTI na ja zake. kAma-krodha mAro svabhAva ja nathI. huM to tamAma paristhitino asaMga sAkSImAtra chuM."- AvI AtmasvabhAvagrAhI daSTi-zuddhatAsanmukha nirvikAra pariNati baLavAna bane to pAMcamA prakAranI sarvotkRSTa sahaja dharmakSamA-AtmasvabhAvabhUta pAramArthika samatA pragaTa thAya che. A samatA ja anyadarzanIone paNa mokSamAM javA mATe AlaMbana che. tevI tAttvika samatA dvArA ratnatrayanA phaLanI upalabdhi thavAnA kAraNe bhAvathI jinazAsana teonA hRdayamAM ugI nIkaLe ja che. Ama tAttvika sthira zuddha mokSaprApaka samatvabhAva pragaTa karavo e ja to jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM sAtamuM aMgata prayojana che ane e ja to mokSano ekamAtra tAttvika upAya che. jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanA dvArA pAramArthika samatA sAkSAtu maLe che. jyAre tapa-tyAgAdi bIjI ArAdhanAonA mAdhyame samatA paraMparAe prApta thAya che. paraMtu bIjI badhI sAdhanAo paNa samatvabhAva meLavavA mATe ja che- A vAta bhUlato nahi. samatA vinA ke pAramArthika asamatAnA lakSa vinA UMcAmAM UMcA cAritranA kaThora AcAra paNa ukhara bhUmimAM bIja vAvavA samAna che, maDadA tulya* che. .. dharmakSAntistu sA yA candanasyeva zarIrasya ccheda-dAhAdiSu saurabhAdisvadharmakalpA paropakAriNI na vayite hindu sadanamAvamavighatte ! (SoDaza 20/30, 35. zo.vRtti) > 3 niriddhAnImAdhAraH samalaiva hi | ratnatrayaphalaprApteryayA syAdbhAvajainatA // (adhyAtmasAra 9-23) A. 35ya: samastave, muraH mira: | taratyuSamena, tasya va prasiddha che (adhyAtmasAra raha) santyajya samatAmekAM, syAdyatkaSTamanuSThitam / tadIpsitakaraM naiva, bIjamuptamivoSare / / (adhyAtmasAra 9 / 26) ka, varitrapuruSaprA , samatA ta ra | janAnudhAvanAvezastadA tanmaraNotsavaH // (adhyAtmasAra 9 / 25) 222 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI pratikULa vyavahAra kare tyAre tenA pratye kaSAya karavo te to viSamatA hovAthI heya ja che. e adhamakakSA ja che. paraMtu tenA pratye "A bicArAne karmasattA kaluSita pariNAma UbhA karAve che. Avo bhAva athavA "huM tenA karmabaMdhano nimitta banyo" evI tenA pratye bhAvakaruNA paNa paramArthathI viSamatA ja che. tAttvika samatA nathI. te madhyamakakSA che. vyavahAranayathI jIvanikAya pratye karuNAnI buddhi hovA chatAM paNa te samaye potAnA vicAramAM AtmAnA vAstavika zuddha svarUpano nizcaya vyaktapaNe bhaLelo na hovAthI temAM paramArthathI sarvathA zuddhatA nathI. parapariNAmano vicAra ke paralakSI vicAra karavo tenA badale tenAthI udAsIna banI svalakSI samatAne AtmasAt karavI e ja uttama kakSA ane zreSTha mArga che. asaMga jJAtAdRSTAbhAvamAM joDAvAthI samatA pragaTe che. viSamatA ravAnA thAya che. vizuddha dhyAnamAM sthira thavAya che, mokSayojaka yogadazA pariName che ane kSapakazreNInI bhUmikA taiyAra thAya che. - vivekadaSTi ativikasita thaI cUkela hovAthI Avo sAdhaka virAdhanA, vibhAvadazA ke vikalpadazAne sAme cAlIne vaLagI paDe tevI zakayatA ahIM khatama thAya che. sarvatra AtmatattvanuM ja anuzIlana-parizIlana karavAnuM lakSa pragaTapaNe baLavAna hovAthI vyavahAramAM dehAdisaMlagna pravRtti thAya, kevaLa karmanA udayamAtrathI (udIraNAthI nahi) rAgAdi vibhAva ke vikalpa utpanna thAya tyAre paNa satata vibhAvapariNAmathI chUTavAnI tIvra tamannAthI aMtaramAM akartAbhAva, jJAtA-daSTAbhAva ghUMTAtAM-ghUMTAtAM pUrve bahAramAM pravartato upayoga, bahAramAMthI virAma pAmI aMdaramAM samAI jAya che. AtmasvabhAvamAM sthira #. samarAdityamune|ropasargaprasaGge cintanam - 'aho dAruNo bhAvo / paDivanno kassar3a ahaM aNatthaheubhAvaM / ahavA alamimiNA cintieNaM / sAmAiyaM ettha pavaraM' / niyattiyA cintA, Thio visuddhajjhANe, pariNao joo, jAyaM mahAsAmAiyaM / pavattamauvvakaraNaM, ullasiyA khavagaseDhI - (samarAiccakahA-bhava-9 pRSTha 960) . ekAntena hi SaTkAyazraddhAne'pi na zuddhatA / sampUrNaparyayAlAbhAd, yanna yAthAtmyanizcayaH // (adhyAtmasAra 6 / 22) > targI tatatvanuritnanAdddhati vikasI | yat kiJcit karma kuryAt tadakhilamuditaM nizcitaM nirjaraiva / / (adhyAtmabindu. 4 / 4) A. sAvadyakarma no tasmAdAdeyaM buddhiviplavAt / karmodayAgate tvasminnasaDkalpAdabandhanam / / (adhyAtmasAra 15/31) 22 2 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. tethI tenA nimitte karmabaMdha thato nathI paNa daDha udAsInabhAva ghUMTAto hovAthI sakAma karmanirjarA thAya che. Ama karmAdhIna bIjA vibhAvakArya thatA hoya tyAre paNa sAnubaMdha prabaLa sakAma karmanirjarA karAve te rIte AtmasvabhAvamAM rahevAno prabaLa aMtaraMga puruSArtha sahajata karavo e ja to asaMga jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM AThamuM amogha prayojana che. vatsa ! jyAM sudhI pariNamananuM-phaLanuM lakSa rahe che tyAM sudhI huM puruSArtha karuM, aMtaramAM vaLuM, mArA malina paryAyane haTAvuM, pariNAmane zuddha karuM, paryAyane Atmasanmukha vALuM, mArI paddhati khoTI che to badalAvI lauM, mArI prakriyA sudhArI lauM, mArI samajaNane palaTAvuM, savikalpamAMthI nirvikalpamAM jAuM...' AvI kartutvabhAvanA bojAvALI sUkSma brAnti uparanI kakSAmAM ya sAdhakane rahe che. "ATalA samayanA lAMbA abhyAsa pachI mArA pariNAmamAM ATalo to sudhAro thayo ne ! aMdarathI AnaMda to maLe che ne ! mArI samajaNa kevI palaTI gaI !" AvI bhoSnatvabhAvanA bhArabIjavALI sUkSma bhrAntimAM paNa upalI kakSAnA sAdhako ya aTavAI jAya che ane AgaLa vadhavAnI gati dhImI paDI jAya che. te brAnti paNa zuddha pAramArthika jJAtAdRSTAbhAvamAM jIvane TharavA detI nathI. nija svarUpanuM AlaMbana lIdhA vagara temaja parama zAMtarasamaya, niSkriya, nistaraMga, asaMga nijasvabhAvamAM TharyA vinA prabaLa AtmavIrya ApameLe ullasita thAya kaI rIte ? te vinA sarvakarmakSayano mArga hAthamAM Ave kaI rIte ? saghaLA vibhAva pariNAmo, sarva vikalpa ane tamAma dravyakSetra-kALa-bhAvathI udAsIna evA Atmatattva upara dRSTi-upayoga joDayA vinA svadazAnuM paNa sAcuM bhAna na thAya. to tevI bebhAna dazAmAM Atmavizuddhi kevI rIte pragaTe ? trikAlazuddha caitanyatattva upara dRSTi jAme ane svataH tyAMthI azuddhino nakAra uThe tyAre ja pracaMDa sAnubaMdha sakAmanirjarA ane mahAna Atmavizuddhi thAya. mATe "anubhava thayo ke nahi ? vikAsa thAya che ke nahi ?" AvI kalpanAne vaLagavAnuM choDI, phaLanuM lakSa choDI nistaraMga zuddha caitanyamaya samatAsAgaramAM nijasvarUpamAM sthira thA. .. svarupAlambanAnmuktirnAnyathA'tiprasaGgataH / ahameva mayopAsyo mukterbIjamiti sthitam // (adhyAtmabindu - 2 / 25) 1. yasminnavidyArpitabAhyavastuvistArajabhrAntirupaiti zAMtim / tasmiMzcidekArNavanistaraGgasvabhAvasAmye ramate subuddhiH // (adhyAtmopaniSat 4 / 6) --- -- 224 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogane aMdaramAM vALavAno che, paryAyane zuddha karavAnA che, samajaNane palaTavAnI che - e vAta sAcI che. paraMtu jaDa-cetana sarva padArtho paramArthathI potapotAnA svabhAvaanusAra potAnA paryAyane satata kare ja che'- AvI hArdika sAcI samajaNa pragaTa karIne asaMga sAkSImAtra AtmabhAvamAM jamAvaTa karatAM e badhuM ja anAyAse sahajataH thaI jAya che. pachI jIva koI paNa karmanA prapaMcamAM aTavAto nathI ke jaDakarmaprapaMcane phelAvato nathI. paNa emAM tAre kartutvabhAvano bhAraboja rAkhavAnI jarUra nathI. 'mArI *samajaNane palaTAvuM' ema vicAravAno paNa vAstavamAM tane adhikAra nathI. kAraNa ke AvA adhikAranA bahAne paNa jIva sUkSma kartRtvabhAvamAM aTavAyelo ja rahe che. tAttvika svabhAvalInatAne, Atmalayane te meLavI zakato nathI. samajaNa sulaTAvavAnI paNa mathAmaNamAM rokAyelo sAdhaka kartRtvabhAvanA baMdhanamAMthI pUrepUro bahAra AvI zakto nathI ane pUrNatayA Atmatattvane prApta karI zakato nathI ke pragaTapaNe anubhavI zakato nathI. sarvatra sarvadA . sahu koIne paramArthathI mAtra jema che tema samajavAno ja sthAyI adhikAra maLela che. tathA vAstavika samajaNa paNa niyatine maMjUra haze to ja paramArthathI maLaze. tethI samajavAnA kAyamI adhikArane paNa bhogavavAmAM levAto nahi, kheMcAto nahi. sAcI samajamAMthI paNa asaMgapaNe pasAra thato raheje. vAstavamAM to potAnAmAM je jevuM je rIte thaI rahyuM che tene yathArthapaNe samajavA mAtrathI ja potAnA pariNAma palaTAI jAya che, savaLA thaI jAya che. savaLA ka2vA nathI paDatA. 'huM zuddha cetana tattva chuM. zarIra, Indriya ane mananA viSayathI vAstavamAM huM sAva judo ja chuM.mAre ane tene kazoya saMbaMdha ja nathI. mAre to mArA zuddha caitanyasvarUpamAM ja TharavAnuM che. paramArthathI to huM mArA pUrNAnaMdamaya zuddha AtmasvabhAvamAM ja rahelo chuM.'- A rIte * sarve bhAvA nizcayena svabhAvAn kurvantItthaM sAdhusiddhAntatattvam / bhinnadravyIbhUtakarmaprapaJcaM, jIvaH kuryAttatkathaM vastuto'yam // ( adhyAtmabindu 1/22 ) . yAvatprayatnalezo yAvatsaGkalpanA kA'pi / tAvanna layasyApi prAptistattvasya kA nu kathA ? / / (yogazAstra 12 /20) > svatvena svaM paramapi paratvena jAnansamantAt; sa dravyebhyo viramaNamitazcinmayatvaM prapannaH / svAtmanyevAbhiratimupayansvAtmazIlI svadarzItyevaM kartA kathamapi bhavet karmaNo naipa nIva: / / (adhyAtmavindu /ra6) 225 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco khyAla AvavA mAtrathI ja tamAma prakAranI viparItatA chUTI jAya che. Atmarati-AtmaguNaprIti-AtmasvabhAvaruci khIlatI jAya che. AgaLa vadhatAM tAttvika cinmayatA pragaTe che. potAnI AMtaradaSTi palaTAI jAya che. palaTavI nathI paDatI. kevalajJAnanA paryAyanI jema tArA jJAnanA paryAya paNa niraMtara svayaM palaTAyA kare che. potAnI samaja mujaba palaTAyA ja kare che. tethI jJAnaparyAya palaTuM, mArI samaja palaTuM- A vicAra ja kema upasthita thAya? paryAyanI AvI maulikatA ane svataMtratA jo jJAna ane zraddhAmAM AtmabhAvabhAsanapUrvaka ruci jAya, jacI jAya, jAmI jAya to jJAna ane zraddhAnA paryAya ApameLe palaTAIne samyapha kArya karyA vinA rahI ja nA zake, zuddhi thayA vinA nA ja rahe. pachI jIva karma bAMdhI ja nA zake. paNa jAgRtibharyuM A AMtarika kArya nitAMta AtmakalyANakAmI-prabaLa AtmahitarucivALo AtmArthI jIva ja prayogamAM lAvI zake che. je kAMI thaI rahyuM che te nirlepabhAve jIvane mAtra samajavAnuM rahe che. barAbara samajavAthI badhuM barAbara thaI jAya che. A kevaLa kathana nathI. vastusthiti paNa A mujaba ja che. "mAruM jJAna-samajaNa nirmaLa thaI rahela che' A pramANe jJAnaparyAyanA pariNamananuM lakSya paNa choDI ja de. "enAthI paNa huM bhinna chuM' ema nirNaya thavA dvArA asaMga nirvikalpa AtmasvabhAva upara daSTi sthira thatAM kramabaddha tamAma paryAya pratye pUrNa udAsIna bhAva Ave che. Ama kramabaddha-zreNIbaddha-sarvajJadaSTa anivArya-avyAhata paryAya zreNInI daDha zraddhA thatAM AtmAnuM akartApaNuM-abhoktApaNuM nizcita karavA dvArA zuddha bhAve, siddha svabhAve AtmAne pariNAvavo e ja to prastuta jJAtA-deSTAbhAvanI sAdhanAnuM navamuM AgavuM prayojana che. he vatsa ! jyAM sudhI "mArAthI kAMIka thaI zake che. huM kAMIka karI zakuM chuM' evA khyAlane ahaMkArane jIva choDaze nahi tyAM sudhI te kAMIne kAMI karavAnI bhrAnta vicAradhArAmAM ja aTavAye rAkhaze. potAnA zAMta, sthira ane niSkriya AtmasvarUpamAM tyAM sudhI te TharI nahi zake. tArA jJAnamaya sthira svabhAvamAM TharavAmAM anAdi kALathI naDatararUpa thatA kadAgrahI kartutva-bhoknatvabhAvane hAMkI kADhavA mATe tArA paramazAMta-sthira-niSkriya 226 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULabhUta svabhAvane pradhAna banAvanArA jJAtAdaSTAbhAvano Azraya karavo e paNa zAstramAnya ja che. mATe "tuM kAMI karI zake che'- e brAnti kADhI ja nAkha. "A karuM - te karuM' ema karuM-kaphanI bhUtAvaLamAM to anaMtakALa vahI gayo. chatAM hAthamAM kazuM nakkara tattva na AvyuM. AtmasamajaNa vinA kevaLa bAhya sakriyA dvArA nijasvabhAva pakaDAya tema nathI. kriyAjaDatAthI na maLe te paramAnaMda jJAtAdAbhAvanI ujaLI samajaNa dvArA tarata pragaTe che. AdhArabhUta AtmA skurAyamAna thAya che. vaLI, tAruM akhaMDa* astitva to pUrNa-zuddha-dhruva AtmadravyamAM ja che, amala AtmasvabhAvamAM ja che. adhUrA, azuddha ane parivartanazIla paryAyamAM to tAruM akhaMDa sthira saMpUrNa astitva che ja nahi. to pachI tuM paryAyamAM pheraphAra kaI rIte karI zake? jyAM tAruM akhaMDa avikala astitva ja na hoya tyAM parivartana karavAnI tArI zI guMjAIza ? "dareka tattva potAnA svabhAvamAM ja rahe che. mULabhUta svabhAvathI kadApi kayAMya paNa koI paNa cIja vicalita thatI nathI. tethI huM paNa mArA svabhAvamAM ja rahelo chuM'-AvI aMtaHkaraNanI *nirmaLa samyaka prajJAnA mAdhyamathI, ujjavaLa AtmajJAnanA AlaMbanathI zuddha Atmatattva svayaM pragaTa thAya che. to zA mATe "A karuM, te karuM....' evA vicAravamaLamAM, kartutvabhAvanA kAdavamAM aTavAya che ? mAtra bAhya kAyakaSTathI tAruM kAma thavAnuM nathI. kevaLa bAhya kriyAmAM AnaMda mANIne, AcAramAtrathI saMtuSTa thavAnI vRtti keLavavAnA kAraNe ja aMdaramAM asaMga Atmatattva tarapha jarAya najara ja thatI nathI. AvI mUDha avasthAmAM jIva mAtra bAhyapuruSArthavAdI .. nayAntareNA'bhiniviSTanayakhaNDanasyApi zAstrArthatvAt / (nyAyakhaMDakhAdya - pR.20) karmakANDaduravApamidaM hi prApyate vimalabodhadhavalena / khidyate kimu vRthaiva janastad dehadaNDanamukhaiH kRtikANDaiH ? // (adhyAtmavat karU0) 2. saMzavijyanADI neNA yahUvAnA | (kathyAtmasAra 18rU?) * sarvoDa asthamA jIva nivasati; tatparityAgenAnyatra tasya niHsvabhAvatAprasaGgAt / (anuyogadvAra-maladhAravRtti-pR.208) , vyavahAravimUDhastu, hetUMstAneva manyate / vardhAirita sthAntistattva khUTuM na pati || (adhyAtmasAra 28237) 227 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI, ekAMtapuruSArthavAdI banI kevala kriyAne ja mokSanuM kAraNa mAnI bese che. A rIte kriyAjaDatAnA-AcAramUDhatAnA vamaLamAM vairAgI paNa phasAI jAya che. mATe "puruSArtha karuM, mahenata karuM, rAgane haTAvuM....' AvI brAntine tuM choDa. vyavahAramUDhatAthI satata "Ama karuM-tema karuM. A kriyA karavAthI mAruM kAma thaI jaze.' evI zAstrArthabAdhaka ekAMta puruSArthabuddhi dvArA AvanAruM mithyAtva haTAvavuM e paNa A jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM dazamuM gUDha prayojana che. A rIte ja potAnA nirlepa svarUpa tarapha najara doDAvatAM, asaMga sAkSImAtra Atmatattva tarapha rucipUrNa dRSTi thatAM, potAnA kUTastha dhruva AtmadravyamAM rahevAno prayAsa thatAM, jJAtA-daSTAsvabhAva keLavavAno abhyAsa paripakava thatAM thatAM upalI bhUmikAmAM pravRtti-nivRttimaya saMyamanuM, vAstavika jIvaMta syAdvAdanuM saMtulana sacavAI zake. A ja to pAramArthika jinAjJA che. he vatsa ! tAre kAMI karavAnuM che ja kyAM ? "je jyAM jyAre je rIte thavAnuM hoya che te tyAM tyAre te rIte thAya ja che' - ema aMtarathI samajI lIdhuM, zuddhaupayogarUpa Atmatattva anubhavI lIdhuM to paramAM pheraphAra karavAno to dUra raho, svamAM-svaparyAyamAM paNa pheraphAra karavAnI ahaMkArabuddhikartutvabuddhi chUTIne AtmajJAnI puruSonI potAnA asaMga avinAzI zuddha caiitanya tarapha ja je dRSTi ane ruci thAya che e ja bAhya prayatnathI zUnya evo aMtaraMga samyapha puruSArtha che. Ama puruSArthane paNa jJAtAdAbhAvamAM sthAna che. vastumAM ke paryAyamAM herApherI, adalabadala karavI te mudala AtmapuruSArtha nathI. paNa dravya-guNa-paryAyanuM yathAvasthita svarUpa samajavuM e ja pAramArthika zuddha puruSArtha che. rAganA, vikalpanA nATakamAM kevaLa pudgala ja nAce che. nizcayadaSTithI jJAnasvabhAvI AtmA to mAtra asaMga jJAtA-draSTAsvabhAve ja rahyo che> tAjona : dvirasthApi grahaH | zAstrArthabAdhanAtso'yaM, jainAbhAsasya pApakRt / / (adhyAtmasAra 6834) 2. egaMto micchattaM, jiNANa ANA ya hoi gaMto / (tItthogAlIpayannA-1213) 2. puMsamitnitnamya jJAnavatAvyartha parva nUnam | yadyAtmanyAtmajJAnamAtramete samIhante / / (yogazAstra 12/11) sarve mAvA niravana mAvAna kvanti ! (adhyAtmavid 2/22) 228 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hakIkatane samyak rIte jANavAno aMdaramAM satata nirlepa bhAve prAmANika puruSArtha upADavo e ja to aMtaraMga jJAnapuruSArtha che. 'Ama karuM, tema karuM' evA kartRtvabhAvathI lepAyA vinAno, sahaja, aMtaraMga, tAttvika nirjarApuruSArtha to vAstavika jJAtAdRSTAbhAvamAM jIvaMta rIte vaNAyela ja che. kevaLa asaMga sAkSI rUpe, nirvikalpa dRSTArUpe TakI rahevAnA tathAvidha apramatta pamokSapuruSArthanuM jAgaraNa thayA vinA to jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanA paramArthathI zakya ja nathI. vikalpamAM je sahaja puruSArtha thAya che tene palaTo khavarAvIne nirvikalpamAM sahajarUpe laI javAno aMtaraMga puruSArtha A sAdhanAmAM spaSTa rIte vaNAyela che ja ne ! 'karmakRta vikAranA saMgathI rahita je zuddha cetana tattva che te ja huM chuM'-Avo abhrAnta nirNaya thAya to kartRtva kyAM rahe? to have karmodayanA dhakkAthI thatI svabhinna mAnasika-vAcika-kAyika pravRttino kevaLa jJAtA-daSTA ja rahyo ne ? lokasthiti-bhavasthiti-karmasthiti-kALasthiti-svabhAva-bhavitavyatA mujaba ApameLe utpanna thatA paryAyone asaMga ane udAsIna bhAve jANavAjovA chatAM mAtra nistaraMga nirvikalpa nirdoSa nirlepa zuddha pUrNa dhruva Atmadravya upara ja jora ApavuM, pariNatirUpe caitanyasvabhAvamAM TakI rahevA baLa karavuM e ja to aMtaraMga AtmapuruSArtha che. A ja to samyak anekAnta che. karma vagere pAMceya kAraNano ahIM samanvaya che. lokasthiti, bhavasthiti, karmasthiti, kAyasthiti, niyati, deha Adi, daihika Adi kriyA, rAgAdi vibhAvadA, vikalpadazA... vageremAMthI je koI paNa mAnasika-vAcika-kAyika kriyAnuM, vibhAvapariNAmonuM ke saMkalpavikalpa vagerenuM kartRtva svIkAravA taiyAra thAya tathA lokasthiti vageremAMthI je koImAM kAyikAdi kriyA ke vibhAva pariNAma vagerenuM kartutva saMgata thAya tene tenuM kartRtva yogya dRSTikoNathI soMpI, potAnA mAthethI bhrAnta kartRtvano bhAraboja utArIne ruci, lakSa, upayoga ane pariNatirUpe sAkSImAtra caitanya svabhAvamAM sthira-lIna-layalIna-magna thaI javuM e ja to abhyantara tAttvika ratnatrayapuruSArtha che. bahirnirvRttimAtraM syAccAritrAd vyAvahArikAt / antaH pravRttisAraM tu, samyakprajJAnameva hi / / ( adhyAtmasAra 6 / 21) 229 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAdanI maryAdAmAM rahIne, asaMga AtmA tarapha rahevAno, zuddha nija svabhAvamAM TakavAno, kartutvabhAvathI zUnyapaNe apramatta puruSArtha* ApameLe niraMtara upaDato rahe e ja to che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM agiyAramuM pAramArthika prayojana. uparokta nava prakAranA aMtaraMga sat puruSArtha jJAtAdRSTAbhAvanI sAdhanAmAM vaNAyela che. mATe A sAdhanAmAM ekAMtaniyati ke puruSArthahInatAno paNa bhaya nathI. vatsa ! "rAgane choDo, rAgano viSaya badalo, vikalpane Ama pheravo, pariNAmane aMtaramAM vALo, upayogane zuddha karo, cittavRttipravAhane svasammukha karo, paryAyane sudhAro..." A to upadezapaddhatimAtra che. *vyavahAranayano A upadeza vartamAna pariNAmomAM, kSaNika paryAyamAM svatAdAbhya-svAmitvasvaastitva-svaadhikAra-svakartutva samajavAvALA jIvo mATe bahu upakArI che. jema zikSaka, adhyApaka vagere jJAna-zikSaNa Ape che. paNa prajJA to e jJAna ke zikSaNanA AdhAre potAnI yogyatA mujaba aMdarathI janma le che. tema guru-zAstra vagere sadvyavahAramAM joDe che. paraMtu zuddha nizcayanaiRyikAriNati to e sadvyavahAranA pratApe potAnI yogyatA mujaba aMdaramAMthI janma lenArI cIja che. eTale ja tatra saMbhALavAnI javAbadArIvALA mahAtmAo savyavahAra upara bhAra mUke che te vyAjabI ja che. paraMtu zrotAe AtmabhAnapUrvaka- AtmazuddhinA praNidhAnapUrvaka ja te savyavahAramAM potAnI bhUmikA mujaba pravartana karavuM e jarUrI che. e rIte AgaLa vadhatAM udAsInadazA-vairAgyadazA prabaLa thatAM zuddhanizcayadaSTi pragaTe che. akhaMDa amala asaMga AtmadravyamAM potAnuM tAdAbhya-svAmitva-astitva bhAse che, anubhavAya che. sapanAnI sRSTine A. 7 pramattadhUnAM, krithANA zyAdriA | niyatA dhyAnazuddhatvAdyadanyairapyadaH smRtam // (adhyAtmasAra 15 / 7) ga, aMtaraMga puruSArthanI anya vyAkhyA samajavA juo pRSTha - 151 .. vyavaharaNanayo'yaM puMsvarUpaM vikAri, bhajati ca navatattvairmudritaM kSudrarUpam / abudhajanavibodhArthaM kilAsyopadezo, jinasamayavimUDhaH kevalaM yaH zrito'mum ||(adhyaatm bindu 16) *. yA nirivacaitnInAnAM, kriyA nAtiprathonanA: | vyavahArazAsthAna, tA vAtAva: || (adhyatmisAra kA?) . yathA svapnAvabuddho'rtho, vibuddhena na dRzyate / vyavahAramata: sa, jJAninA na tathAte || (tmisAra 1828) 230, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgato mANasa joto nathI tema asaMgasvarUpamAM ramanArA AtmajJAnI vyavahAranayanI daSTine vaLagatA nathI, vyavahAranayamAnya azuddhi-rAgAdi vibhAvone potAnAmAM jotA ja nathI, vikalpadazAne anubhavatA nathI. AvI AtmadazA pragaTa karanArA ke tenI khUba nikaTa pahoMcelA jIvo mATe to huM pUrNAnaMdamaya kevala nirvikalpa asaMgasAkSImAtra jJAtA dA zuddhopayoga svarUpa dhruva siddhAtmA chuM." AvI paramabhAvagrAhaka naiRRyika zuddha samajaNa ja nitya hitakArI che, pramANabhUta che. vAstavamAM "rAgAdine choDo' A rIte bahAramAMthI vaLavAno, parAvalaMbana choDavAno, vibhAvadazAne ghaTADavAno upadeza paNa svabhAva AlaMbana vadhAravA mATe ja che. jema aMdhakArane dUra karavAno upadeza ApavAnI pAchaLa vastutaH aMdhakArane haTAvavAno ke bhagAvavAno Azaya nathI. paraMtu prakAzane lAvavAno mukhya uddeza rahelo che. prakAza Ave ke aMdhakAra sahajataH svataH dUra thaI jAya che. tema "rAgane choDo.." ItyAdi upadeza ApavAnI pAchaLa kAMI rAgane haTAvavAno-bhagAvavAno mukhya uddeza nathI. paraMtu potAnA vItarAga svabhAva pratye daSTi rAkhIne temAM sthiratA karAvavAno mukhya Azaya rahelo pUrNa vItarAga caitanyasvabhAvamAM sthira thavA mAtrathI rAga ApameLe dUra thaI jAya che. potAnA svabhAvano rasAsvAda AvavAthI bIjA rAgAdinA svAda svataH besvAda banI jAya che. vastusthiti e ja che ke zuddha dhruva Atmatattva upara potAnI dRSTi-pariNati-ruci sthira thatAM ja pariNAma aMtaramAM vaLI jAya che, upayoga zuddha thato jAya che, sahajataH paryAya nirmaLa thatA jAya che. mATe vyavahAranayathI evo upadeza ApavAmAM Ave che ke pariNAmane aMdaramAM vALo, upayogane sudhAro, paryAyone zuddha banAvo." - kAryane lakSamAM rAkhIne koI sAdhaka alaga-alaga kAraNane pakaDavA prayAsa kare to koIka vyakti pahelethI ja majabUta kAraNasAmagrIne vyavasthita rIte pakaDIne jhaDapathI kAryanI pAse pahoMcI jAya. vividha prakAranI bhUmikAvALA jIvonI daSTie banne kAryapaddhati yogya che. paraMtu potAnA mATe kayo mArga .. hariraparanayAnAM garjitaiH kuJjarANAM, sahajavipinasupto nizcayo no bibheti / api tu bhavati lIlojjRmbhijRmbhonmukhe'smin, galitamadabharAste nocchvasantyeva bhItAH / / (3thyAtmiopaniSat rAdarU) 231 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacoTa rIte lAbhakArI che ? teno nirNaya karavAmAM bhUla-thApa khAvI na joIe. TuMkamAM, je mArge cAlavAthI madhyasthatA-udAsInatA-vItarAgatA pragaTa thAya, sAnubaMdha thAya te mArge tAre cAlavuM. ahIM koI paNa eka pakSamAM, potAnI bhUmikAthI vimukha banIne vizeSa Agraha rAkhavo nakAmo che. ahIM mahattvanI eka vAta samajI rAkha ke naigama nayane mAnya azuddhi ane adhyAtmavizuddhinuM tAratamya ke vyavahAra nayane saMmata vizuddhinA upacAra vagere dvArA AtmajJAnI-jJAnayogI kadApi DaratA nathI ke tRpta thatA nathI ke khuzakhuzAla banatA nathI. adhyAtmayogIne to *anubhUyamAna vizuddhipUrNa sahajAnaMdamaya AtmadazA ja mAnya bane che. jJAnayogInA abhrAnta svAnubhavamAM pakaDAtI tevI uccatama AtmadazA sarva nayane mAnya ja karavI paDe che. AtmajJAnIne nayanA abhiprAya tarapha potAnuM moDhuM karavAnI jarUra rahetI nathI. are ! upacAra ke aupacArika paryAya to zuM ? vAstavika paryAyadaSTi paNa tattvataH tyAjaya ja che. paryAyane ja upAdeyabhAve jonArA, pariNAmomAM ja rucine dharanArA, badhe paryAyane ja mahattva denArA, paryAyadRSTimAM gaLADUba jIvo mithyArdaSTi ja che. te paramArthathI jinazAsananI bahAra ja che. sUkSmadRSTie vicAravAmAM Ave to siddhadazA paNa eka jAtano paryAya hovAthI zuddhadravyadRSTinA sAdhaka anubhavajJAnI mATe paramArthathI siddha bhagavaMtanuM AlaMbana paNa tyAjya che. paraMtu potAnI bhUmikA mujaba caitanyanuM pravartana thavuM joIeA mULa vAta che. 'huM karmathI, rAgAdithI baMdhAyela chuM. A baMdhanamAMthI mAre chUTavuM ja che'AvI dRSTithI kriyAyogI zuddha thatA jAya che. 'huM trikALazuddha Atmadravya chuM'- AvI dravyArthikadRSTithI jJAnayogI zuddhasvabhAvamAM TharatA jAya che. mULa yena yenopAyena mAdhyasthyabhAvanA samujjIvati sa sa evopAyaH / nAtra vizeSAgraho vidheyaH / (adhyAtmamataparIkSA gA. 183 vRtti) *. skuTamaparamabhAve naigamastAratamyaM pravadatu na tu hRSyettAvatA jJAnayogI / kalitaparamabhAvaM vimAramAra, sananavizuddha cittame pramALa / / (adhyAtmopaniSatra(62) ye paryAyeSu niratAste hyanyasamayasthitAH / (adhyAtmopaniSat-2/26) 2. atito nizcayenAtmA, nilagna vyavahArata:| zudhyatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn liptayA dRzA / / (jJAnasAra 11/6) 232 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga oLakhI potAnI vAstavika bhUmikA mujaba cetanAnuM pravartana thavuM joIe. emAM kayAreya paNa koI paNa rIte chetarAvuM nahi. A bAbatamAM Over Confidence ke Inferiority Complex na AvI jAya tenI khUba ja kALajI rAkhavI. paramAtmA) vatsa ! zuddha dravyadRSTinuM pariNamana jhaDapathI ane vyavasthita rIte thAya te mATe haju eka vAtane sArI rIte tArA haiyAmAM ThasAvI de ke- jema sUryamAM aMdhakAra che ja nahi. to sUryamAMthI aMdhakAra kaI rIte pragaTI zake? grahaNa samaye sUryamAMthI je aMdhakAra nIkaLato dekhAya che te aMdhakAra sUryamAMthI nathI nIkaLato paNa rAhumAMthI ja nIkaLe che. te aMdhakArane sUryano guNadharma mAnavo athavA grahaNa samaye sUryane kALo mAnavo te kevaLa bhrama che. hakIkatamAM sUrya kALo nathI paNa rAhu kALo che. paraMtu sUrya ane rAhu vacce bhedajJAna na rahevAthI tevI bhrAnti bhalabhalA hozIyAra mANasone paNa thAya che. barAbara A ja rIte jJAnamaya, pAvana ane paramazAMta AtmAmAM ajJAna-kAma-krodha vagere kaI rIte pragaTI zake ? karmodaya samaye kAma-krodha vagere vikRti pragaTatI dekhAya che te zuddha AtmAmAMthI nathI pragaTatI. paNa malina anubaMdhamAMthI, sahaja milamAMthI pragaTe che. tene AtmAno guNadharma mAnavo ke tyAre AtmAne kAmI ke krodhI mAnavo te mAtra bhramaNA che. A bhrAnti nIkaLI jAya to viSayavAsanAnA AvegamAM taNAI javAnI ke kaSAyanA AvezamAM ekAkAra banavAnI bhUla AtmA na kare. A rIte vibhAva pariNAmo pratye udAsIna banavAmAM Ave to AtmAnuM je mULabhUta pAramArthika svarUpa nathI te malina anubaMdho, sahaja mala vagerethI AtmA sahaja rIte chUTo paDavA mAMDe, rAga-dveSanI vaNaukelI gAMTha kholavA mAMDe ane granthibheda karavAnuM saubhAgya saMprApta thAya. myAna ane talavAra banne judA che, guphA ane siMha banne judA che tema dehAdithI AtmA alaga lAgavA mAMDe tathA vibhAva pariNatithI AtmA bhinnarUpe bhAsavA lAge. AvI sthAyI AtmadazA pragaTaze pachI apramatta saMtadazA vagere AgaLanI bhUmikA taiyAra thaze. AtmasvabhAvanI AvI addabhuta vAta svabhAvanA lakSa, pariNamananA lakSe sAMbhaLe to paNa mithyAtvanA hAMjA gagaDI jAya. "sUryamAM aMdhakAra che ja nahIM, AgamAM ThaMDaka nathI ja. tema AtmAmAM tama: rastA-- (mAmastotra . rarU) 232 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya rAga to nathI ja. asaMga AtmAne kadi rAgAdino vaLagADa thayo nathI ke thavAno nathI. *AtmA kadi rAgAdi svarUpe thayo ja nathI. jema rAhumAMthI nIkaLato aMdhakAra ke rAhunI kALAza kharekhara tejomaya sUrya mATe nathI prakAzarUpa ke nathI aMdhakArasvarUpa. tema vibhAvadazA-sahajamalamAMthI pragaTatA kAma-krodhAdi pariNAmo paNa zuddha caitanyamaya pUrNAnaMdamaya AtmA mATe nathI sukharUpa ke nathI duHkharUpa. *padravyanA saMparkamAM AvavA chatAM paradravyasvabhAvane AtmA kayAreya grahaNa karato ja nathI. potAnI mULabhUta paripUrNatAthI AtmA kadApi khasyo ja nathI. caitanyagoLo to vikArathI bhinna ekalo chuTo ja paDela che. vartamAna paryAyamAM tIvratama azubha pariNAma hoya ke utkRSTa zubha adhyavasAya hoya ke atizuddhatA pragaTelI hoya. paraMtu tenAthI mArA mULa AtmadravyamAM kAMI sudhAro-bagADo ke pheraphAra thato ja nathI. huM to tevo ne tevo ja chuM, siddha bhagavaMta jevo ja chuM. siddhasvarUpI ja chuM. zuddhanayanI dRSTie to saMsArI jIva ane siddhamAM koI bhedabhAva che ja kayAM ?'- AvI samajaNa hRdayastha karI de. pachI tAruM siddhasvarUpa pragaTavA mATe thanaganATa karaze, cetanAnuM pravartana ane valaNa paNa satata e ja dizAmAM ApameLe thayA karaze. vastusthiti AvI hovAthI aMtaramAM daDhapaNe samajI rAkhake- "svAnubhUti paryAya, nirvikalpa dhyAna, zubhaAzrava-saMvara-nirjarA paryAya, are ! mokSaparyAya paNa paryAya hovAthI mAtra joya che, paramArthathI upAdeya daSTie jovA yogya nathI. sahajAnaMdamaya dhruva zuddha AtmA kadApi utpAda-vyayaparyAyane ke baMdha-mokSaparyAyane ke saMvara-nirjarA pariNAmane paNa karato nathI. mukti paNa eka jAtano paryAya che. koI paNa paryAya paramArthathI Azraya karavA . dhirmano nAsti, vyavahArarvavarma | rUtyAmamavA nutamAtmavaiSNavAhinA || (adhyAtmasAra 1818) *. kAlatraye'pi anyadravyasaMsarge'pi tatsvabhAvA'parigrahAt / (dharmaparIkSA gA. 99 vRtti) 2. samApattiriha vyaktamAtmana: paramAtmani / abhedopAsanArupastataH zreSThataro hyayam // (adhyAtmasAra 15/59) 0 azuddhanayetaravuM, saMvarAvasathA | saMsAriNAM ca siddhAnAM, na zuddhanayato bhidA // (adhyAtmasAra 18 / 154) 2. hRdaye na zive'pi lubdhatA, sadanuSThAnamasaGgamaGgati / puruSasya dazeyamiSyate, sahajAnandataraGgasaGgatA / / (adhyAtmasAra 7425) 234 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogya nathI. A apekSAe saMsAra ane muktimAM paNa koI pharaka nathI. sarvatra dhruva avicala Atmatattva to enuM e ja rahe che. e ja huM chuM. e ja mAruM sthAyI svarUpa che. enA bharose ja huM jIvI rahela chuM- AvI atyaMta zuddha nizcayanayanI dRSTine, dravyArthikanayanA abhiprAyane, potAnI bhUmikAne yogya thAya te rIte aMtarathI apanAvavA kaTibaddha bane to zuddha cetanane, siddhAtmAne AtmasvarUpa samajavA mAtrathI, tArA paryAyamAM siddha bhagavaMtanI sthApanA thavAthI rAgAdi vibhAva ane vikalpa pratyeno Adara osarI jaze, tenuM mahattva vilIna thaze, vikalpadazA kSINa thaze. tuM zuddhAtmasvabhAvamAM sthira thaze. A samajaNa sAcI ane pAkI hoya to pachI vikAra-vAsanA Take ja nahi, svacchaMdatA Ave ja nahi. yathArtha rIte kramabaddhaparyAyadaSTi, jJAtAdraSTAbhAva keLavAya to hakIkatamAM svacchaMdatA thaI zake ja nahi. AtmA tamAma saMyogamAM asaMga sAkSImAtra banI jAya. jo AjJAnirapekSatA, vidvattAnuM ajIrNa, "svacchaMdatA, uzRMkhalatA, uddhatatA, ugratA, sadAcArabhraSTatA Ave-vadhe to teNe yarthArtha rIte kramabaddha-paryAyadaSTine, jJAtA-daSTAbhAvane samajela ja nathI. zuddha dravyadRSTine ke pAramArthika nizcayanayane teNe apanAvela ja nathI, pariNamAvela nathI ja. hetu-svarUpa anubaMdhathI je zuddha na hoya, baLavAna nA hoya te nizcaya, nizcaya nahi paNa nizcayAbhAsa che. tenA mATe jJAtA dRSTAbhAvanI korI vAta nukazAnakAraka ja bane. tevA kriyAyogabhraSTa zuSka vAcALa jIvone vAstavamAM nAstika ja samajavA. emAM koI zaMkA na karavI. daSTi-ruciupayoga avAranavAra paryAya upara ja coTela hoya, jIvanavyavahAramAM paryAyapradhAna ja valaNa chavAyeluM hoya, anukULatA sukhazIlatA poSavAmAM ja aMdaramAM galagalIyAM thatA hoya ane hoThathI "huM to jJAtA-daSTA sAkSImAtra > moko maLe 2 sarvatra ni:spRdo munisattamaH | che. jJAnazarvighAnAM, tattvametanarthavRt | kazumandapAvaca, niratnaprado thA || (3dhyAtmasAra 1864) *. yo nizcayaH pravartate hetu-svarUpA'nubandhapratipUrNaH sa: nizcayo nizcayato jJeyaH / (gurutattvanaravRtti-TI. zarU8) che. tene kriyA mut1, jJAnamAtrAmamAnina: | te praSTA jJAnamyAM , naritavara nAtra saMzaya: (madhyAtmaniSat rUArU8). 23pa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM, zuddhAtmA chuM.' ema bole tene to kharekhara mahAmAyAvI ja samajavA. jJAtAdaSTAbhAvanI sAdhanAne, zudgha dravyArthikadaSTine, vizuddha nizcayanayane aMtaramAM pariNamAvavAnI tenAmAM lAyakAta na kahevAya. A to trikAla abAdhita siddhAnta che ke kadApi jJAtA-dRSTAbhAvano sAco sAdhaka zekhacallInA taraMga ke binajarUrI moTI mahattvAkAMkSAmAM aTavAya nahi. te kadApi koInI sAthe veranI gAMTha bAMdhe nahi. 'tene batAvI daIza' evI malina manovRtti tene jAge nahi. te koIne zApa, nisAsA, trAsa Ape nahi. kadi te koInI IrSyA,niMdA kare nahi. AvuM na hoya to kharA arthamAM sAdhaka jJAtA-daSTAbhAva samajyo ja nathI. jo ke paryAya apekSAe azuddhatA che te vAstavika ja che. paNa te azuddhatA kayAreya mULavastune-Atmadravyane hAni pahoMcADatI nathI, kAraNa ke azuddhatAmAM AtmA raheto nathI. rAgAdimAM AtmAnuM astitva ke AtmAmAM vibhAvanuM astitva nathI. banne pota-potAnA sthAne che, potAnA svabhAvamAM che. mATe AtmAne rAgAdino vaLagADa nathI. jo ke jJAtAdRSTA-bhAvamAM sAdhakane rAgAdi-azuddhatA vedAya to che. paNa rAgavedanamAM AkuLatA e rAgasvarUpa hovAthI tene gauNa karI rAgavedanamAM je jANanapaNuM che, caitanya che te AtmasvarUpa hovAthI tene ja mukhya banAvAya che. jema kAca ane sAkaranA bArIka bhUkAnA mizraNamAM kIDI kAcanA bhUkAne choDI kevaLa sAkaranA bhUkAne pakaDe che tema rAgavedanamAM AtmajJAnI AkuLatArUpa rAganI upekSA karI upAdeyapaNe mAtra caitanyane ja vaLage che, grahaNa kare che, pakaDe che, anubhave che. temAMja potAnuM astitva svIkAre che. temAM ja svatAdAtmya vede che.pUrve karmodaya mujaba bedhyAnapaNe vibhAvadazArUpe AtmA pariNamato hato. have pratikULa karyodaya samaye paNa caitanya svabhAva tarapha pariNati DhaLe che, zuddhasvarUpe AtmA pariName che. kema ke 'rAga AtmAno svabhAva nathI paNa paryAya che' ema hArdika rIte samajAyela che. jo ke jaDa-cetana bannenuM te kArya che. mATe ja samakitIno upayoga bahAra jAya tyAre asthiratA avasthAmAM, savikalpadazAmAM rAgAdi vibhAva pariName che ane rAgAdi vibhAvanuM tene vedana paNa thAya che. karmAdhIna pariNamananI apekSAe, azuddha vedananI apekSAe samakitI jarUra rAgAdi vibhAvanA 236 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA-bhoktA che. paraMtu nirmaLa samakitIne AtmAnA svarUpanuM vedana paNa satata rAgAdinA vedana vakhate cAlu hovAthI, temaja rAgAdimAM svabhinnatvanI abhrAnta pratIti paNa yathArtha bhedavijJAnanI jIvaMta pariNatinA prabhAve thatI hovAthI temAM "A rAgAdi mAruM svarUpa che evI ekatvabuddhitAdAbhyabuddhi ke "rAgAdi mArA che' evI svAmitvabuddhi ke "rAgAdi sArA che' evI mamatvabuddhi nathI ja thatI. karmAdhInapaNe parANe rAgAdine anubhavavA chatAM paNa je bodha svabhAva che, caitanyasvabhAva che temAM ja potAnuM pAramArthika zAzvata astitva samakitIne anubhavAya che. je vedanakriyA-bodhanakriyA thaI rahI che te mArA jJAtAdRSTAsvabhAvamAMthI, jJAtA-daSTAsvabhAvanA lIdhe ja utpanna thAya che. te ja mArI kriyA che. karmanI zirajorIthI thatuM rAgapariNamana kAMI mArI kriyA nathI. karmavaza thatA pariNamanane aTakAvavA huM majabUra chuM. e mAruM mULabhUta svarUpa nathI, temAM mAruM astitva nathI. tenI sAthe mAre kAMI levA-devA nathI."- A rIte rAgAdi vibhAva pariNAmo pratye tenA hRdayamAM nIrasatAudAsInatA-upekSA hoya che. karmajanya tamAma paristhitimAMthI pasAra thavA chatAM cittavRtti, aMtaraMga pariNati temAM ghUsI na jAya tevI udAsInatAasaMgatA samakitIne hoya che. A apekSAe samakitI rAgAdinA kartAbhoktA nathI. rAganA udayamAM paNa samakitI apekSita asaMgapaNe pasAra thaI jAya che. jo ke pUrvabaddha karmavaza, saMskAravaza prazasta-aprazasta rAgAdi pariNAmo UbhA thayA rAkhe che. chatAM samakitIne temAM potAnuM astitva, svAmItva anubhavAtuM nathI. jema bhamatA cakra uparathI kuMbhAra dAMDo khaseDI le to paNa cakra ghUmatuM rahe che. paraMtu pratikSaNa dhImuM paDatuM jAya che. jhADa kapAI javA chatAM tenA pAMdaDA lIlAchama hoya che. paraMtu kALakrame te karamAtA jAya che; navA phaLa-phUla ugavAnA to baMdha ja thaI jAya che. tema samakitI gharamAM rahe paNa ghara dharmazALA banI jAya che. te dhaMdho kare to paNa mAlika banIne 2. gujjaiva jJAnadhArA racalsiyettvaUTInattaram | detumetriA tu, yogadhArA pravartata || (adhyAtmasAra 1860) *. samyagdRSTeH taptalohapadanyAsatulyA pApe pravRttiH asvArasikIti na tadbahumAnaH / (SoDazavRtti-rI26). 4. sanmattavaMzI na re pArva | (mAraga-10rUAra) 237 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi paraMtu TrasTI banIne kare. saMtAnanI saMbhALa kare. paraMtu mAtA banIne nahi paNa dhAvamAtA banIne kare. karmavaza thatI pravRttimAM upAdeyapaNe aMdarathI te bhaLI zakato nathI. temAM cetanAnuM jora lAMbo samaya te lagAvI zakato nathI. paradravyasvarUpa zarIra, Indriya, mana vagerenI pravRttimAM te nIrasatAvirasatA anubhave che. je samikatI kAMI kare che te mukhyatayA chUTavA mATe ja kare che, baMdhAvA mATe nahi. mATe bahAramAM pravRtti thavA chatAM samakitI AtmA chUTato jAya che, baMdhAto nathI. vibhAvapariNAmo AvavA chatAM, anubhavavA chatAM samyagdaSTiAtmA haLavo thAya che, bhAre nahi. kAraNa ke tenI dRSTi-ruci* prabaLapaNe mukti bhaNI, potAnI vItarAgadazA tarapha, zuddha caitanya pratye, asaMga jJAtA-dRSTAsvabhAvane abhimukha ja hoya che. AthI ja samakitInI tamAma pravRtti yogasvarUpa bane che tenI sarva ceSTA mokSayojaka ja hoya che. haLukarmI nirmaLa samakitInI A ucca AtmadazA che. tenA rAgAdi Doing nI bhUmikAnA nathI paNa BeingnI kakSAnA che. mAtra rAgAdimAM thavApaNuM che ane samakitImAM jANavApaNuM che. A rIte samakitImAM rAgAdinuM kartRtva khalAsa thAya che. *mithyAtvIne dehAdimAM ane rAgAdimAM ekatvabuddhi, svAmitvabuddhi hovA chatAM paramArthaSTie te buddhi bhrama che. tethI potAnA svarUpathI jenI dRSTi khasI gaI che tevA mithyAtvImAM paNa rAgAdinuM bhrAnta kartRtva-bhotRtva che. mithyAtvI rAgAdi vibhAva paryAyone bhrAntithI potAnuM svarUpa-svabhAva mAnI tene bhogave, anubhave, upAdeyarUpe pariName ane karma bAMdhe. samakitI rAgane potAnAthI bhinnarUpe jANe, jue, tenuM vedana karavA chatAM dhArAvAhI* saMvedanAtmaka bhedavijJAnanI jIvaMta pariNatinA prabhAve tenAthI adhyAtmajJAnato jJAnI, prArabdhakarmazaktitaH / kAmabhoge hyanAsakto bhogabhoktA na badhyate / / (adhyAtmagItA-188) * bhinnagranthestu tatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / tasya tatsarva eveha yogo yogo hi bhAvataH / / ( yogabindu - 203) zarIreSvAtmasambhrAnteH svarUpAd dRk pravicyutA / bhUtAviSTarasyeva tasmAdeva kriyAbhramaH / (adhyAtmabindu 2114 ) *. bhedavijJAnamabhyasyed dhArAvAhitayA budhaH / yena nikSipya karmANi svayaM zuddho'vatiSThate / / ( adhyAtmabindu 3 | 12) 238 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInapaNe nyAro rahe, pApa karma bAMdhe nahi ane nirjarA kare tathA zuddha AtmasvabhAvamAM rahe. paramArthathI rAga potAnA svarUpamAM rahela che. AtmA potAnA svarUpamAM rahela che. rAgamAM AtmAnuM pAramArthika astitva na hovAthI te teno kartAbhoktA kaI rIte banI zake ? jenuM jyAM astitva ja nA hoya te teno kartA-bhoktA kaI rIte banI zake ? "rAga tArAmAM che ja nahi'- AvuM ekAnta pratipAdana karavAmAM prastutamAM *nizcayAbhAsa thavAnI koI bhramaNA rAkhato nahi. kAraNa ke AvuM kahevAnI pAchaLa bemaryAdApaNe rAganA tophAnamAM jIvane tANI javAno abhiprAya rahelo nathI. paraMtu ahIM saikAlika rAgAtIta zuddha AtmasvabhAvane oLakhAvI, pakaDAvI, temAM sthira karavAno ja mukhya Azaya rahelo che. paraMtu nizcayAbhAsa thavAno kAlpanika bhaya ane pramANa jJAnano lobha rahevAthI jIvane potAne yogya satya mArga dekhAto ja nathI, sAMbhaLavA chatAM magajamAM asaMdigdha rIte samajAto nathI, hRdayathI dRDhatApUrvaka svIkArAto nathI, amalamAM berokaToka AvI zakto nathI. paraMtu je kharekhara vairAgI che, jene kazuM ja joItuM nathI, vijAtIyanuM ke puNyodayanuM paNa jene AkarSaNa nathI, jenI AMtarika bhAvanA ekamAtra baMdhAyelI potAnI jAtane choDAvavAnI ja che tene nizcayAbhAsa thavAno ke zuSkajJAnI thavAno koI bhaya nathI. A vAta bhUlato nahi ane nizcayamAnya nijasvabhAvamAM TharavAnuM cUkato nahi. bAkI nizcayathI vimukha rahevAmAM to mana jItAtuM ja nathI ke manano nigraha paNa thato nathI. temaja rAgAdimAM ekAkAratA vadhatI jAya che ane dharmakriyAmAM nIrasatA vadhatI jAya che. vatsa ! naya, nikSepa ane pramANa paNa nIcenI bhUmikAe potapotAnuM kAma kare che. potAnI rIte naya-pramANa vagere AtmAne potAnAmAM rAkhavA 0 tindu sanA mAmA vaDuM | (3nuyoga dvArajhUtra-46) >>. ekAntayuktInAM tattvato mithyAtvAdAzrayaNAnaucityamiti cet ? na, 'asatye vartmani sthitvA tataH zuddhaM samIhate' iti nyAyena ziSyamativisphAraNArthaM tadupAdAnasyApi cAtvAn | (cAyaaga - pR. 4ra6) *. na caimitarAMzapratikSepitvAd durnayatvam, tatpratikSepasya prAdhAnyamAtra evopayogAt / (nAradRzya-pR.36) 239 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAvavA prayAsa kare che. paraMtu jJAtA-daSTa bhAvanI sAdhanAthI mana pUrNatayA zAMta thaI jatAM pragaTa thayela zuddha AtmA vAstavamAM nathI nayamAM raheto ke nathI pramANamAM raheto. zuddha pragaTa nirvikalpa AtmAmAM koI naya ke pramANa nathI rahetA ke nathI anubhavAtA. tathA naigama-vyavahAra vagere nayane abhipreta hirAmAM pattharanI kalpanA karavAthI ke cAMdImAM chIpanI bhramaNA thavAthI hirAne ke cAMdIne kazuM ya nukazAna thatuM nathI. tema naigama-vyavahAra vagere nayanI dRSTie saMsArI AtmAmAM azuddhi mAnavAthI kAMI AtmA azuddha thaI nathI jato. koI paNa azuddhi mULabhUta dhruva AtmAne kadApi malina karI zakatI nathI. AtmA to sadA nija svabhAvamAM ja rame che, rahe che. mATe *naya-pramANanI carcAmAM paDyA vinA, khaMDana-maMDanamAM zakti vikRta karyA vagara, vAda-vivAdanA kAdavathI dUra rahIne, tamAma nayonA maMtavyamAM madhyastha-udAsIna banI, je dRSTikoNane na samajavAthI, na svIkAravAthI, amalamAM na mUkavAthI anaMtAoghA niSphaLa prAyaH gayA te durlabha apUrva pAramArthika dRSTikoNane potAnI bhUmikA mujaba jIvanamAM AtmasAta karI, zuddhAtmAmAM Asana jamAvI devuM e ja to satya mokSamArga che. nayapramANanI korI carcAthI, vivAda ane vitaMDAthI kazuM thaze nahi. vAdavivAdano koI aMta nathI. zuSka tarkanA jagatamAM to kevaLa ghAMcInA baLadanI .. pramANanikSepanayAH same'pi, sthitAH pade'dhaH kila vartamAne / prapazyatAM zAMtamanaHsamUrdhvaM, padaM na caiSAM katamo'pi bhAti / / (adhyAtmabindu 1 / 13) .. nAtmano vikRtiM datte, tadeSA nyklpnaa| zuddhasya rajatasyeva, zuktidharmaprakalpanA // (adhyAtmasAra 18 / 118) 2. cazya sarvatra samatA, napu tanavara | tasyAnekAntavAdasya, kva nyUnAdhikazemuSI ||(adhyaatmopnisst 1161) * navu svArthasapu, moghapu paraMpattine | mAdhyacyuM H nAyAta, ra tA jJAnarmitA | (adhyAtmasAra dArU7) .. nizcayanayatAtparyAd vizeSaNahetutvA''vazyakatvenaivopapattau viziSTahetutvakalpanA'naucityAt / (sImApArI pra vRtti - mA. 30) 2. vAdAMzca prativAdAMzca vadanto'nizcitAMstathA / ___tattvAntaM naiva gacchanti tilapIlakavad gatiH / / ( vanyu-67, jJAnasAra-4, adhyAtmAnava-za74) 240 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema goLa-goLa pharavAnuM rakhaDavAnuM ja bAkI rahe che. mATe korI carcA choDIne zuddha AtmAne pragaTa karavA lAgI jA. kema ke nayasApekSa koI paNa bhedabhAva pragaTa thayela zuddhAtmAmAM rahetA nathI. pavanathI utpanna thayelA taraMgo sAgaramAM samAI jAya che tema nayajanya bhedabhAvo pragaTa thayela sasvarUpa kevalaastitvarUpa zuddha AtmAmAM samAI jAya che, zAMta thaI jAya che. nizcayanayamAM ke vyavahAranayamAM AtmA nathI. AtmA to AtmAmAM ja che, potAmAM ja che. AtmA nizcayanayathI ane vyavahAranayathI mAtra kahevAya che, oLakhAvAya che. nizcayathI ke vyavahArathI vividha svarUpe, alaga-alagarUpe AtmA jaNAvavAnI pAchaLa vakatAno Azaya che zrotAnI vItarAgadazA pragaTa karavAno. potAnI pUrNa vItarAgadazA pragaTa thayA pachI, vItarAgabhAvamAM rahIne, vItarAga dvArA batAvavAmAM Avela nayavAda, pramANavAda, anekAntavAda, sApekSa ekAMtavAda vagere tattvo kevaLa jIvonI vItarAgadazA pragaTa karavA mATe che, jJAnagarbhita jhaLahaLatI vairAgyadazAne daDha karavA mATe che, zuddhaAtmasvarUpano anubhava karavA mATe che. korI carcA karavA mATe nahi. je vAstavamAM AtmArthI hoya te utsarga-apavAdamAM, nizcaya-vyavahAranayamAM udAsIna rahe ane paramocca vizuddha AtmadazAmAM ArUDha thAya. jo ke AtmA pariNAmI-apariNAmI ubhayasvarUpa ja che. paNa dravyArthika daSTie akhaMDa apariNAmI svarUpa upara mukhya lakSa-ruci-lagAva-lAgaNI kendrita thatAM paryAyadaSTimAnya pariNAmasvarUpa gauNa thaI jAya che, zuddhaazuddha pariNamana pratye paNa udAsInabhAva AvI jAya che. apariNAmI svarUpane jovAthI kAMI pariNAma AtmAmAMthI nIkaLI jatAM nathI. te jaIne kayAM jAya? svAnubhUti paryAya, muniparyAya, siddhatva paryAya AtmAne choDIne kayAM jAya? kayuM jaDa dravya tene Azaro Ape? paryAyasvabhAvanA kAraNe, pariNAma svarUpanA lIdhe vividha prakAre kAyama pariNamana to thatuM ja rahevAnuM .. mahAsAmAnyarUpe'smin majjanti nayajA bhidAH / samudra rUva vatnonA pavanonmAnitA: || (madhyAtmIpaniSat rAja?) ja ni vyavare , tyavettvA jJane ni | pAvaraphleSamAruDhI: zuddhabhUmim II (jJAnasAra rUrI) 241 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. paNa apariNAmI svarUpa upara tIvra ruci ane prabaLa lakSa sthApita thatAM, jJAtA-daSTAsvabhAva upara bhAra ApatAM, zAMta-sthira-niSkriya svarUpa upara najara kendrita karatAM, pariNAmasvarUpa pratye udAsIna thatAM rAgAdi azuddha paryAyarUpe pariNamana thavAnA badale zuddhaparyAyasvarUpe pariNamana zarU thAya che. ane temAM ja cira kALa sudhI lInatA-sthiratA-magnatA vadhatAM pUrNaparyAyarUpe-akhaMDapaNe AtmA pariNamI jAya che. A ja che AtmAnI mukti, sahajAnaMdamaya mokSa. paraMtu sva-paranA pariNAmI svarUpa upara ja daSTi sthApita karavAthI, paryAyane ja jovAthI to vibhAvapariNati chUTavAnA badale vadhu baLavAna banatI jAya che. varSothI sAdhanAkSetre praveza karyA pachI, "aho ! mArAthI rAga thaI gayo. A rAga kema Avyo ? rAga-dveSa, kAma-krodha to thavA na ja joIe ne !'- A rIte rAgAdi pariNAmarUpa vibhAvadazAne ja satata bhALyA karavAthI, aMdaramAM baLyA karavAthI kAMI rAgAdinuM anAdikAlIna gADha svAmitva mULamAMthI tUTaze nahi, chUTaze nahi. pUrNa zuddha caitanya upara daSTi sthApIza, lakSa rAkhIza to pariNamana paNa pUrNa ane zuddha svarUpe ja thaze. trikALazuddha Atmatattva upara upAdeya daSTi karIza to avasthAjanya aparAdhonuM, karmajanya bhUlonuM unmelana thaze. rucisabhara dRSTi sthira karavAnI che dhruva Atmadravya upara ane zuddhi thaze tamAma paryAyonI. jovAnuM nIce ane vIMdhavAnuM upara evI rAdhAvedha jevI A sAdhanA che. e mATe sauprathama aMtaramAM vasI jAya ke "kharekhara mAruM Atmadravya AkAzanI jema sadA nirlepa ja che' to tamAma vibhAva pariNAmomAM, vikalpomAM, nirmaLa jJAnAdinA zuddha paryAyomAM paNa samabhAve nirlepa ane udAsIna rahevAnI Adata paDI jAya. A ja to kharI jIvanamuktadazA che. tevI paramocca AtmadazAne mANanAra yogIne ja vAstavamAM AtmajJAnI ane prAjJa jANavA. IndriyasukhomAM* doSanuM darzana karavAthI AvanAra vairAgya zaddha nathI. lokone sanmArge lAvavAno te eka saraLa upAya che. kharuM kalyANa *. viSame'pi samekSI yaH, sa jJAnI sa ca paNDitaH / jIvanmukta: sthiraM brahma, tathA coktaM parairapi / / (adhyAtmasAra 15 / 42) ja na DhoSanaUddha vairAgye vipatmisu | mRdupravRttyupAyo'yaM tattvajJAnaM paraM hitam // (siddhasenIya dvAtriMzikA - 10/21) 242 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to tattvanI hArdika ane vAstavika evI samajaNathI thAya che. jema lAla ke kALA gulAbanA sAnnidhyamAM sphaTika lAla ke kALu lAgavA chatAM vAstavamAM azuddha nathI banatuM. tema puNya ke pApanA sAnnidhyamAM AtmA rAgI ke dveSI lAgavA chatAM AtmA hakIkatamAM rAgI ke dveSI banato nathI, azuddha thato nathI. AtmA to sadA zuddha nijasvarUpamAM rahelo che"- A prakAranI UMDI tAttvika vivekadaSTithI sarvadA tamAma paryAyomAM udAsIna rahevAmAM Ave to ja siddha svarUpa jhaDapathI pragaTe-A trikAlaabAdhita siddhAnta che. sva-paraparyAyamAM nirlepa ane udAsIna rahevA mATe jJAtAdRSTAbhAva AvakArya che, anivArya che, Avazyaka che. siddhasvarUpe pariNamI javA sadA sva-paradravyanA prazasta ke aprazasta, zuddha ke azuddha sakaLa paryAyomAM pUrNatayA udAsIna rahevuM e ja to che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM bAramuM pAvana prayojana. vatsa ! zubhAzubha pariNAma jaNAya tyAre ajJAnIne rAga-dveSa thAya, jJAnIne vairAgya thAya. paNa pariNAma pratye pUrNapaNe udAsIna banI pariNAmI evo AtmA ja jaNAya, AgaLa vadhIne apariNAmI zuddha AtmA ja najarAyA tyAre vItarAgatA pragaTe. najara najaranI A ramata che. tuM arIsAmAM jhIlAtA pratibiMbane dekhe che ke ArasInI nirmaLatAne- enA upara badho AdhAra che. zuM jovuM? temAM tuM svataMtra che. paNa alaga-alaga samaye vividha prakAranA pariNAmo jAge tevA avasare "mArI vartamAna bhUmikA mujaba AvA pariNAma-vikalpa ane pravRtti thAya che" AvuM samajI laIza to dRSTi tevA prakAranA pariNAma vagerene karavAmAM ja coMTI jaze. ane vikAsayAtrA aTakI paDaze. "thavAvALA pariNAmo, vikalpo ane pravRtti potAnI yogyatA mujaba thaI rahela che. paNa mArAthI te bhinna che, huM tenAthI judo ja chuM.' Ama vicAravAmAM Ave to tevA prakAranA pariNAma-vikalpa karavA upara dRSTi nathI rahetI. paNa dhruva-zuddha AtmA upara dRSTi jAmI jAya che. daSTinuM phokasa badalavAnI jarUra che. tArA paryAyamAM svAnubhUti, siddhadazA vagerenI svIkRti thAya te AnaMdanI vAta che. paNa e paryAyasvarUpa huM chuM, e mArA paryAya che'- e vAta 4. kRSNa: zoNo'pi copAdhe zuddhaH sphaTiko yathA / / rajI dvistarthAtmA, saMsatpanthapAyo | (adhyAtmasAra 2820) 243 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM bhUlI jA. tenA pratye udAsIna banI jA. jyAM potAnA zuddha paryAya pratye paNa udAsInatA keLavavAnI vAta che tyAM zarIra, rAga, dveSa, vAsanA vagerenI to vAtane paNa avakAza kyAM rahe? A rIte parama AdaraNIyarUpe kevaLa zuddha asaMga Atmadravya upara dRSTinuM jora Avaze to ja prabaLa zuddhi thaze, sAnubaMdha nirjarA thaze, karmanA tamAma anubaMdho nirmuLa thaI jaze. dehAdimAM, rAgAdimAM, vikalpamAM tArA astitvane-tAdAbhyane anubhavavA dvArA jo tuM pariNAmane-paryAyane-vikalpane pakaDavA jaIza to pariNAmanI-paryAyanI-vikalpanI pakaDa thaI jaze ane prabaLa zuddhi nahi thAya. Ama thAya to nizcaya nayanI ArAdhanA karavA nIkaLela, nizcayamAnya nijasvabhAvamAM TharavA kaTibaddha thayela jIva paNa pAcho vikalpAtmaka vyavahAranI pakaDamAM AvI jAya che. nizcayamAnya AtmasvabhAvamAM TharI zakto nathI. tethI nizcaya-vyavahArano pAramArthika samanvaya karavA mATe dehabhinna-rAgAdibhinna nija asaMga svarUpano zraddhAthI nirNaya karI, vicAradazAe tAttvika nizcaya karI, e nirNayamAM bAdhaka manovRtti-kAyika pravRttine choDIne, e nirNayanI poSaka evI vRtti-pravRtti karatI vakhate paNa "mane mAro zuddhAtmA kema oLakhAya? mAro AtmA kema pragaTa thAya ? kevI rIte zuddha AtmasvabhAva spaSTa anubhUtimAM Ave? pUrNa zuddha vItarAgapaNe kyAre pariNamI jaIza?" A ja prayojana lakSagata dhyeyapaNe hovuM joIe. to tuM kevaLajJAnanA kAMThe pahoMcI jaIza. "vyavahAra pALatA-pALatAM kALakrame nizcaya Ave' - A pUladaSTi che. nizcayadaSTine hRdayamAM kendrasthAne goThavIne zakti chUpAvyA vinA zuddha vyavahAra pALatAM-pALatAM nizcayaphaLa pAve'- A sUkSma dRSTi che. mATe nizcayadaSTithI bhAvita thayA vagara, dravyadRSTi pariNamAvyA sivAya, mAtra bAhya sakriyAnA anurAgathI, zubha bhAvathI badhuM ja thaI jaze, zuddha caitanyasvabhAva pakaDAI jaze- ema huM mAnato nahi. AtmAno sAco paricaya, kevaLa AtmA tarapha ruci, zuddha caitanya pratye daSTi, paramAnaMdamaya nijasvarUpanI zraddhA, vItarAgadazAnI prIti, dehAdibhinna nijasvarUpanI pratIti, AtmapariNati karavA dvArA AtmAne pakaDI mukhya kara to aMdaramAM - nitajJAnasampatipratipAtIya vastram | nirlepajJAnamagnasya, kriyA sarvopayujyate // (jJAnasAra 11 / 4) 244 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma thaze. prazasta rAgAdi pariNAmo hovA chatAM temAM potAnuM astitva, svAmItva sthApavuM nahi. potAnuM tAdAtmya kevala caitanyasvabhAvamAM ja deDha karI rAkhavuM. je prAjJa che tenA mana-vacana-kAyAnuM pravartana potAnI bhUmikAne cita ArAdhanAmAM hoya, paraMtu te ArAdhanAmAM tene na rAga hoya ke kevala karmavaza thatI virAdhanAmAM na vairAgya (dveSa) hoya. A ja sAdhakanI paripakavadazA che. kAraNa ke *prazasta rAga prAraMbhika dazAmAM prayojanabhUta hovA chatAM paNa paramArthathI tyAjya ja che. prazasta rAgathI thatI prazasta pravRtti dvArA thanAro puNyabaMdha paNa sonAnI beDI jevo hovAthI jJAnayogI mATe, saMyamI mATe vAstavamAM tyAjya ja che. *tamAma prakAranA rAga-dveSanA khaLabhaLATa zAMta na thAya tyAM sudhI paramasamatvamaya zuddha AtmaguNomAM-cAritraguNomAM paramArthathI sthiratA saMbhavI zakatI nathI. siMhanA baccAne guphA pALe. paNa te siMha yuvAna bane pachI tene guphAnuM zuM prayojana hoya ? pachI te vanamAM muktavicaraNa kare. tema prAraMbhamAM prazasta rAga avazya lAbhakArI che. paNa AgaLanI dazAmAM tenI koI jarUra nathI. prazasta rAgathI mukta banI nirbhayapaNe AtmavyomamAM je sAdhaka uDe nahi tene tAttvika pUrNasvAnubhUti thAya nahi. mATe dharmarAgamAM, prazasta rAgamAM paNa tanmayatA evI na hovI joIe ke potAne, potAnI mULabhUta vItarAgadazAne bhUlI javAya. AtmajAgRti to satata rahevI ja joIe. na prazasta ke aprazasta rAgAdi kevaLa paridhi che, zuddha paryAya paNa paridhi ja che. zuddha caitanyasvabhAva kendra che. mAtra paridhi upara doDadhAma karavAthI, paridhine vaLagavAthI nirupAdhika AtmasvabhAvanI prApti thatI nathI. kendramAM pahoMcAtuM nathI. paraMtu asaMga caitanyasvabhAvamAM tAdAtmya sthApita karavAthI ko hi rAgo virAgo vA kuzalasya pravRttiSu / (siddhasenIyA dvAtriMzikA 13/23 ) 7. 'prazasta rAga-dveSayorapi nivartanIyatayA paramArthato'nupAdeyatvAt' (adhyAtmamataparIkSA .280 vRtti) * caraNaguNasthitizca paramamAdhyasthyarUpA na rAga-dveSavilayamantareNeti tadarthinA tadarthamavazyaM prayatitavyam / (nayarahasya pR. 232 ) puNyabandhaH so'pi neSyate, svarNanigaDakalpatvAt / (dharmasaMgraha - gA. 94 vRtti) sIhaM pAler3a guhA avi hADaM teNa sA mahiDDiyA / tassa puNa jovvaNammi paoaNaM kiM giriguhAe / / (bRhatkalpabhASya 2114) 245 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasvabhAvamAM astitvano anubhava karI zakAya che, kendra sudhI pahoMcI zakAya che. nirupAdhika AtmasvarUpa pratye zraddhA-ruci keLavyA vinA kevaLa jinavANI zravaNa, tapa-tyAga Adi sadanuSThAnathI rAgano rAga khase nahi, vibhAvadazAnI ruci chUTe nahi, paridhimAMthI bahAra nIkaLI zakAya nahi, kendra sudhI pahoMcAya tevI chalAMga lagAvI zakAya nahi, prazasta rAganI pariNati ghasAya nahi, vikalpano rasa tUTe nahi. *jo ke aviratine,AraMbha samAraMbhane choDavA mATe virati-tapa-japa-vrata-niyama-abhigraha vagere jarUra AdaraNIya che, grAhya che. paraMtu paramavizuddha AtmadazAmAM sthiratApUrvaka ArUDha thayA pachI te virati-vrata vagerenA saMkalpa-vikalpa paNa choDavAnA ja che. paNa jinokta sadanuSThAnanI pAchaLa potAnI jhaMkhanA ane bhAvanA kevaLa pUrNa vItarAgatAnI hoya to ja AgaLa jatAM ApameLe vibhAvavikalpa vagereno rasa tUTe. "jyAM sudhI pUrNa nirvikalpaka svabhAvadazA pragaTa na thAya tyAM sudhI, ADA-avaLA saMkalpa-vikalpano bhoga na banI javAya te mATe 'huM zuddhAtmA chuM' e zubha vikalpa ucita che. kema ke Tebala vagerenI ADAzanA lIdhe maNi-svayaMprakAzakaratna vagere na dekhAvA chatAM tenI prabhA-kAMti-teja dekhAvAthI maNiprabhAne meLavavA janAra mANasa jema tejomaya maNi vagerene meLave che tema karma vagerenI naDataranA lIdhe zuddha AtmadazAno anubhava na thavA chatAM paNa zAstrazraddhAthI rucipUrvaka 'huM zuddhAtmA chuM'- evA prazasta vikalpane satata pakaDI rAkhanAra sAdhaka paNa zuddha paramanirvikalpa AtmadazAne anubhUtinA stare meLave che. paNa 'A zubha vikalpanA zaraNe javuM te mArI lAcArI che. svabhAvadazAmAM huM TharIThAma nathI thaI zakato e mArI kamajorI che. mAre to mArA zuddha nirvikalpa caitanya svabhAvamAM ja TharavuM che'- Avo tAttvika khyAla to hovo ja joIe. A kikatane khyAlamAM rAkhI paryAyathI khasatA javuM, paryAyarucine sidhyati na cAgamasadAdaro na ca padArthabhaktIzvaraH / (siddhasenIya dvAtriMzikA - 3 /20 ) avratAni parityajya, vrateSu pariniSThitaH / tyajettAnyapi saMprApya, paramaM padamAtmanaH / / (paramAnaMdapaMcaviMzati 25 ) 4. maNiprabhAmaNijJAnanyAyena zubhakalpanA / vastusparzitayA nyAyyA, yAvannAnaJjanaprathA // ( adhyAtmasAra 18 / 129 ) 246 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDatA javuM ane zuddha AtmasvabhAvanI najIka pahoMcatA javuM- A ja salAmata ane TUMko mokSamArga che. paraMtu A hakIkatane tadana bhUlIne pariNatimAM UbhA thatA prazasta rAgane potAnuM svarUpa mAnavAmAM, "A karuM te karuM...' ItyAdi rUpe dharmarAganI pakaDa karavAmAM, utkRSTa zubha adhyavasAyanuM vedana karavAmAM jIva anaMtI vAra aTakI gayo ane parama *munipaNuM cUkI gayo, pAramArthika mokSamArgathI khasI gayo. zubha ke zuddha paryAyanI ruci prabaLa thatAM zuddha dravyadaSTi-AtmadaSTi haTatI jAya che. zAstravihita ke zAstraniSiddha padArthamAM-pravRttimAM jyAM sudhI aMtaramAM* prazasta ke aprazasta rAga-dveSanuM AMzika paNa kheMcANa hoya tyAM sudhI tAtvika zuddha sAmAyika-cAritra AvI zakatuM nathI; bhale ne vyavahArathI SajIvanikAyanI hiMsA ke jUTha, corI vagere pApano jIvanabhara mATe tyAga karelo hoya. eTalA mAtrathI naiRRyika munipaNuM AvI jatuM nathI. zAstravihitamAM prazasta rAgano ke zAstraniSiddhamAM prazasta vaiSano paNa tyAga karIne parama samatvabhAva keLavavAthI ja pAramArthika munipaNuM-tAtvika jJAnayoga prApta thaI zake che. paraMtu anAdi kALathI paryAyadaSTinI majabUta pakkaDa jIvane rahelI che. AgaLanI bhUmikAe pahoMcelA sAdhakane ya paryAyadaSTinuM jora ja aTakAve che. emAMthI jIvane choDAvavAnA udezathI ja "kramabaddha paryAya ApameLe yogyatA mujaba thaI rahelA che ane tenAthI tuM judo ja che. svAnubhUtiparyAya, *karmabaMdha-karmodaya-udIraNA-sattA-nirjarA-saMvara pariNAmathI paNa tuM judo che. tuM tamAma prakAranA karmakalaMkathI zUnya che. are ! mokSa paryAyathI paNa tuM *. tharmarAzi munaH muni (yogIta--.28 vR-ta::) *. paDisiddhesu a dese vihiesu ya IsirAgabhAve vi / sAmA masuddha suddha samayA, roNuM pi che (yogazata5-20) A pApAra mAtrAddhi, ne maune vivitsayA | __ ananyaparamAtsAmyAt, jJAnayogI bhavenmuniH // (adhyAtmasAra 15/36) *. bandhodayodIraNasattvamukhyA, bhAvAH prabandhaH khalu karmaNAM syAt / ebhyaH paraM yattu tadeva dhAmAsmyahaM paraM karmakalaMkamuktam / / (adhyAtmabindu 14) che nirjarA nAM zo, nabhADasau sneparyayaH + (adhyAtmisAra 186) che. azuddha nayato hA, vo mu ti sthitiH | na zuddhanayatatveSa, vadhyate nAvi mukhyate | (mathyAtmasAra 28386) 247 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ judo ja che. tamAma paryAyathI bhinna asaMga akhaMDa avinAzI karyAtIta Atmadravya e ja tuM cho' ema zuddha dravyaSTi upara jora ApavAmAM Ave che. AmAM ekAMtavAdI banavAnI ke mithyAtva vaLagI javAnI koI ja zakayatA nathI. kAraNa ke pAramArthika prayojanane lakSamAM rAkhIne dareka sunayane potAnA viSayanI pradhAnatA-mukhyatA batAvavAnI svataMtratA che, chUTa che. A vAta sarvajJamAnya che. anAdi kALathI jIvane AMtaraSTi maLI nahi. AMtaraSTi maLI to paNa karmapradhAna banI, AtmapradhAna nA banI. AtmadRSTi AvI to paNa paryAyapradhAna banI gaI, zuddha Atmadravya upara lakSa na gayuM. kadAca dravyadRSTi sAMbhaLI, vAMcI to ya samajAI nahi. kadAca dravyadRSTi samajAI to pakaDAI nahi, pariNamI nahi. dareka prasaMgamAM pratikSaNa vizuddha AtmadravyanA pragaTIkaraNanI dRSTi AvI nahi. A jIva zuddha AtmadravyarUpe pariNamyo nahi. tethI bhavabhramaNa bhAMgyuM nahi. jIvanI paryAyadRSTi choDAvIne dravyadRSTi pariNamAvavA mATe ahIM batAvela zuddha dravyadRSTisvarUpa samyak nayaekAntabuddhi paNa anekAntasvarUpa ja che- A vAta tuM bhUlato nahi. - pAramArthika prayojana sAthe saMkaLAyelA dareka sunayo anekAntavAdane vyApIne ja rahelA che. A vAtane tuM bhUlato nahi. A bAbata lakSyamAM haze, tenA dRDha saMskAra jIvatA-jAgatA haze to ja samyak nayaekAntabuddhi dvArA vAstavika syAdvAdanI sAcI samajaNa Avaze. kayAre, kyAM, kayA dRSTikoNathI, kevA prayojanathI, kevI rIte, hRdayanA kevA bhAvathI, kayA naya upara keTalo bhAra Apavo ? teno samyak nirNaya karIne te mujaba sahaja rIte potAnA upayoganuM pravartana thavA devuM, cetanAnuM pariNamana thavA devuM e ja to mULa vAta che. mATe ekalI nizcaya nayanI prastuta vAta tane tArI vartamAna dazAmAM azraddheya, azuddha ke kAlpanika lAgatI hoya to paNa svaviSayaprAdhAnyarUpasvatantratAyAzca mithyAtvA'prayojakatvAt / (nayarahasya pR. 12) che. korevatvanupa, yathA dvitya na gati / naryAtadhiyAplevamanemantona gati / / (adhyAtmopaniSat zarUra) 4. anekAntavyApakatvAdipratisandhAnA''hitavAsanAvatAmeva tAdRzabodhasambhavAt / tadanyeSAM tu dravyasamyaktvenaiva jJAnasadbhAvavyavasthite: / / (jJAnabindu ) svarUpato'zuddhatve'pi phalataH zuddhatvaM sarveSAM nayavAdAnAM syAdvAdavyutpAdakatayetyarvAgdazAyAM sarvathA tadAzrayaNaM nyAyyamiti paramArtha: / ( tattvArtha- 1 / 35 - maho. yazovijayavRtti) + 248 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvaMta syAdvAdanuM-anekAMtamaya mokSamArganuM pAramArthika pariNamana karAvavAnI AMtara dRSTie tAttvika phaLane lAvavAnI dIrghadraSTie ane sthAyI jhaDapI suMdara pariNAma pragaTa karavAnI tattvadaSTie ahIM jaNAvelI vAtane vAstavamAM parama zraddheya, zuddha ane tAttvika ja jANaje. "jeno aMta sAro, jenuM phaLa sAruM, tenuM badhuM ja apekSAe sAru"- A prasiddha vAta tuM kema bhUlI jAya che ? lAMbA samayathI vyavahAranayano UMDo abhyAsa ane AdarapUrvaka parizIlana karyA pachI jo tuM zuddha nizcayadaSTine nahi svIkAre, zuddha dravyArthika dRSTine nahi pariNamAve to syAdvAdazAsanamAM tAro paramArthathI praveza kaI rIte thaze? abrAnta rIte anekAntavAdamAM praveza karavA mATe paNa ucitapaNe zuddha nizcaya naya AdaravA lAyaka che. potAnI bhUmikAne yogya bane te rIte zuddha nizcaya* ane zuddha vyavahAranA ucita milana dvArA ja syAdvAdamatamAM tAro pUrepUro praveza thaze. phakata ekane ja kAyama pakaDI rAkhavAmAM to zuSka jJAna ane kriyAjaDatA AvavAnuM moTuM bhayasthAna raheluM che.- A hakIkata paNa tuM bhUlato nahi. prastutamAM zuddha dravyadaSTi upara bhAra ApyA vinA paryAyAsakta jIvanI dRSTi paryAya uparathI uThaze ja nahi, dRSTinuM jora dhruva sthira Atmadravya upara jaze nahi. saMvara-nirjarA pariNAmane ya jotA rahevAthI ke svAnubhUti vagere paryAyane jovAmAM rokAvAthI paNa dhruva asaMga Atmadravya uparanuM jora chUTI jAya che ane A rIte paNa paryAyadaSTinuM jora vadhatAM zAMta-sthiraniSkriya-kRtakRtya-pUrNa zuddha dhruva asaMga Atmadravya lakSanI bahAra nIkaLI jAya che. tethI prIti-bhakti-vacana anuSThAnathI bhAvita thayelI pariNativALA prAjJasAdhake avasarocita rIte parama udAsIna AtmasvabhAvamAM ja TharI javuM. to ja asaMga anuSThAnanI bhUmikA vAstavamAM taiyAra thAya ane mokSasukhanI ahIM jhAMkhI anubhUti thAya. paryAyadRSTithI AtmAne jovo e akhaMDa amala asaMga avinAzI AtmAnuM apamAna che. zuddha pariNati dvArA AtmAne zuddha batAvavo emAM *. paraspara sApekSAstu sunayAH / taizca paraspasApekSaiH samuditaireva sampUrNa jinamataM bhavati, naikaikAvasthAyAm / (anuyogadvArasUtra-nayapramANa-maladhAravRtti-sUtra-145 / pR. 212) .. viziSTakriyApariNatamatiryathAvasaraM paramopekSAyAmeva nivizate, tasyA eva nirvANasukhavarNikArUpatvAt / (adhyAtmamataparIkSA gA. 180 vRtti) 249 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to AtmAnI hInatA thAya che. strI dvArA samAjamAM puruSanI oLakhANa karAvavI e to puruSa mATe kalaMka che. mATe saMsAra-mokSa vagere paryAyano paNa kevaLa asaMga sAkSI mAtra banI rahe, baMdha-nirjarA pariNAmano paNa mAtra nirvikalpa deNa banI rahe. "paramArthadaSTie AtmAmAM karmabaMdha ke karmanirjarA kazuM ya thatuM nathI'- A ja vAtane satata lakSagata karaje. kAraNa ke nirjarA vagere paryAyamAM ja kAyama jora ApavA jaIza to svadravyasvabhAva upara pUratuM jora ApI nahi zakAya. are ! kevala mukti paryAyamAM tAruM astitva-tAdAmya pUrNapaNe mAnIza to paNa kevalajJAna, kevaladarzana, anaMta zakti vagere anya anaMta nirmaLa paryAyadhArA vidhavA banI jaze ! e zuM khyAlamAM nathI AvatuM ? jo zubha-azubha paryAyane ja bhALyA karIza, zuddha paryAyane paNa joIne harakhAyA karIza to tuM pote tArI daSTino akhaMDapaNe-samagratayA viSaya banI nahi zake. ane pUrNatayA tuM tane potAne jue nahi, akhaMDa Atmadravyane upAdeyapaNe anubhave nahi tyAM sudhI paryAyanI paripUrNa zuddhi zakaya ja nathI. nirupAdhika AtmasvabhAvamAM, zuddha AtmadravyamAM ruci-zraddhA-pariNatidaSTi sthira thatAM ja nirmaLa paryAyo ApameLe khIlatA jAya che, khulatA jAya che, vibhAvadazA-vibhAvapariNAmo potAnI meLe ravAnA thatA jAya che. mATe paryAya mAtra pratye udAsIna banIne, zuddha paryAyanI paNa darakAra karyA vinA tuM tArA zuddha AtmadravyamAM sthira thA. jema sAgaramAM mojAM uchaLe che ne samudramAM ja vilIna thAya che. paNa sAgarane mojAMnI koI darakAra hotI nathI. kramabaddha eka pachI eka mojA AvatA jAya, sAgaramAM samAtA jAya. paNa sAgarane tenI kazI paravA hotI nathI. kAraNa ke sAgaranuM astitva mojAM vinA jokhamAtuM nathI. paraMtu sAgara vinA mojAonuM to astitva ja maTI jAya che. sAgara to potAnA svarUpamAM masta rahe che ne mojAMo kramabaddha ApameLe AvatA ja rahe che. tema tArAmAM zubha-azubha zuddha paryAyanA taraMgo pedA thAya ne samAI jAya tenI kazI darakAra karyA vinA tuM tArA mULabhUta AtmadravyamAM-caitanya sAmAnyasvarUpamAM masta rahe. kramabaddha paryAyo ApameLe Avaze ane samayapUrNa .. tasmAd jJAnamayaH zuddhastapasvI bhAvanirjarA / zuddhanizcayatastveSA, sadA zuddhasya kApi na / / (adhyAtmasAra 18:165) 50 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaye svayaM ravAnA thaze. tArAmAM samAI jaze. tenA astitva vinA tAruM astitva leza paNa jokhamAtuM nathI. paNa tArA vinA paryAyanuM astitva jarUra jokhamAze. mATe dehAdi bAhya paryAya, rAgAdi vibhAvaparyAya ke nirjarA vagere aMtaraMga zuddha paryAyanI phikara karyA vinA tuM tArA zuddha AtmadravyamAMsAmAnyasvabhAvamAM-cit svabhAvamAM-astitvamAtramAM masta rahe. kramabaddha paryAya Ave rAkhe ne samAye rAkhe. temAM tAre zuM levA devA ? kiMmata sAgaranI che, mojAMnI nahi. mUlya mAlanuM hoya, bAradAnanuM nahi. tema mahAkiMmatI-mahAmUlyavAna to tAruM zAzvata cetana dravya che; kSaNabhaMgura parivartanazIla paryAyo nahi. biMbanI pAchaLa pratibiMba doDe; pratibiMbanI-paDachAyAnI pAchaLa tene pakaDavA biMba doDe nahi. bhale biMba-pratibiMba badhe sAthe ja rahe. tema chatAM pratibiMbanuM astitva biMbane sApekSa che. paraMtu biMbanuM astitva pratibiMbathI nirapekSa che. tema paryAyo bhale tArI sAthe ne sAthe rahe. paraMtu zubha-azubha-zuddha paryAyanuM astitva tArA AdhAre che paNa tAruM astitva kSaNabhaMgura paryAyanA AdhAre nathI. kSaNika paryAyothI tuM nirALo che, zAzvata che. tAruM svarUpa tenAthI juduM ja che. tuM paryAyane baMdhAyela nathI, paryAyane AdhIna nathI. paryAyanI jema tuM paravaza nathI. tuM tenAthI svataMtra che- ema tArA zuddha Atmadravya upara tuM bhAra Apa. tamAma paryAya pratye udAsIna banI jA. paryAyathI sarakIne zuddha Atmadravya tarapha DhaLato jA. potAnA zuddha dravyasvabhAva upara jora ApyA vinA, prabaLa lakSya rAkhyA vagara to nija zuddhasvarUpamAM karI zakAtuM ja nathI. tenA vinA to kadApi potAnI kSayika pUrNa vItarAgadazA pragaTa thAya tevI koI zakayatA ja rahelI nathI. mATe nija zuddha vItarAgaavasthA jhaDapathI pragaTAvavAnA AzayathI, potAnA zuddha caitanyasvarUpamAM kAyama vizrAnta thavAnA mukhya udezathI, tamAma prakAranA vibhAvapariNAmo, kSAyopathamika adhyavasAyasthAno ane prazasta vikalpa pratye paNa pUrNatayA udAsIna banavAnA pAvana prayojanathI prastutamAM zuddha nizcayanayanuM, kevala dravyArthika dRSTinuM AlaMbana levAmAM Ave che. mATe pharIthI kahuM chuM ke nizcayAbhAsa thavAno ahIM koI Dara nathI. sarvanayamaya jinAgamamAM AdhyAtmika prayojanane lakSyamAM rAkhIne vartamAnamAM potAnI rapa1 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhUmikA mujaba prastuta nayane mAdhyama banAvavAmAM koI doSa nathI. anAdikAlIna paryAyadRSTinA jorathI mukta banIne baLavAnapaNe *zuddha dravyadRSTi upara bhAra ApavA mAtrathI jIva savaLA mArge ApameLe cAle che, mokSamArga jIvamAM pariNamavA mAMDe che, jIva kSapakazreNInI najIka jhaDapathI pahoMcI jAya che, zuddha AtmasvabhAva pragaTavA mAMDe che. prathama dravyadRSTinuM lakSa thAya che. pachI niraMtara bhakti, svAdhyAya, AtmabhAna, bhagavat smaraNa, vairAgya, dhyAnasAdhanA, bhedajJAnano jIvaMta vyApaka abhyAsa, sAkSIbhAvanI sAdhanA vagerenA baLathI zuddha dravyadRSTinuM pariNamana thatuM jAya che. A ja to kharo jJAnayoga che. Ama asaMgaapariNAmI AtmAnuM jora ApavA dvArA anAdikAlIna ekAMta paryAyadRSTinA baMdhanamAMthI jIvane choDAvIne vibhAvaparyAyamAM nahi pariNamatA evA zuddhAtmA taraphanI zuddha dravyadRSTi pakaDAvavI, yathArtha rIte pariNamAvavI e che jJAtAdRSTA bhAvanI sAdhanAnuM teramuM mahAmUluM prayojana. vatsa ! dravyArthikanayane sAMbhaLyo to dravyadRSTi-zuddhAtmadRSTi vadhAravI. paryAyArthika nayane sAMbhaLyo to paryAyadaSTinI pradhAnatA ghaTADavI. paryAyadaSTie jaNAtA paryAyonuM bhedajJAna karavAmAM, kSaNabhaMgura paryAyothI avinAzI AtmAnI bhinnatA jANavAmAM masta banI jA. paryAyamAM upAdeyadaSTi to vibhAva ane saMkalpa-vikalpanI paraMparAne lAvanArI che; malinatA ane caMcaLatA vadhAranArI che. mATe ja paryAyane vaLagavuM e mohazAsana che. zuddha AtmasvabhAvane pakaDI rAkhavo, kevaLa zuddha caitanyasvabhAvamAM vizrAma karavo e ja jinazAsana che. mATe paradravya-paryAyamAM pheraphAra karavAnI, svaparyAyane sudhAravAnI, potAnI pariNati sudhA2vA mATe anya sAdhana zodhavAnI-A traNeya ciMtAne choDI je kAMI jaNAya tenAthI yathArtha jIvaMta bhedajJAna karavA dvArA akhaMDa dhruva AtmAne oLakhavA lAgI jA, nirbhaya thaIne zuddhAtmAne pakaDI le. sarvanayAtmake bhagavatpravacane yathopayogamadhikRtanayAvalambanasyA'duSTatvAt / . 4ra) (upadezarahasyavRtti *. anupaptavasAmrAjye, visamAnarAye / AtmA zuddhasvamAvAnAM, nananAya pravartate / (adhyAtmasAra 18082) ye paryAyeSu niratAste hyanyasamayasthitAH / AtmasvamAvaniSThAnAM, dhruvA svasamayasthitiH / / (adhyAtmopaniSat rAra6) para - Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema sInemAnA paDadA upara je dRzyanI dhamAla cAle che tene ja jovAmAM sAmAnyathI prekSakavarga lIna hoya che. e dRzyo jemAMthI UbhA thAya che te projekaTaranI paTTI upara koInI najara prAyaH jatI nathI. tema ja paTTImAM rahelA dazyane paDadA sudhI lAvanAra prakAza tarapha, prakAzanA udgama sthAna upara to prAyaH koInuM lakSa ja hotuM nathI. A ja rIte zarIra, Indriya ane mananI doDadhAmane ja rasapUrvaka mANavAmAM loko aTavAyelA hoya che. e doDadhAma jenA kA2Ne UbhI thAya che te karma, prAcIna saMskAra vagere tarapha to prAyaH koInuM lakSa ja nathI hotuM. ane AgaLa vadhIne te karma, kusaMskAra vagere jenA mAdhyamathI deha-Indriya vagere upara asara batAve che te cetanA tarapha to bhAgye ja koInI dRSTi hoya che. rAgAdinuM saMvedana ke saMkalpa-vikalpano anubhava thAya tyAre jenA lIdhe vedana thAya che te cetanA tarapha prAyaH badhA durlakSa ja seve che. tema ja te cetanA paNa jemAMthI pragaTe che te trikALazuddha Atmatattva upara to bhAgye ja koInuM lakSa jAya che. tenA upara lakSya jAya to paryAyamAM pheraphAra karavAnI bhUtAvaLa zamI jAya; pariNAmamAM toDaphoDa karavAnI nAdAnI ravAnA thAya. jema nApasaMda dazya paDadA upara dekhAya tyAre paDado phADI nAkhavo e gAMDapaNa che. tema pratikULa paristhitimAM ApaghAta karIne zarIrAdine khalAsa karavA prayAsa karavo e paNa mUrkhAmI ja che. je prAjJa che tene barAbara khyAla hoya che ke paDadA upara bhayarasa, zRMgArarasa, hAsyarasa, karuNarasa ke bIbhatsarasane upasAvatuM koI paNa dazya prakAzane vikRta nathI karatuM. prakAza to potAnA svarUpamAM ja rahe che. tema tamAma prakAranA karmodayamAM, karmodayajanya sarvakAlIna-sarvakSetrIya evI bAhya-AMtara paristhitinA anubhavamAM paNa upayoga-cetanA-jJAnasvabhAva kadi vikRta thavAnI zakayatA nathI. caitanya sadA potAnA svarUpamAM ja rahe che. A hakIkata hArdika stare svIkRtimAM Ave tyAre paDadAne (dehAdine) phADavAno ke dRzyane (bAhya-AMtara paristhitine) badalavAno prayatna svarasataH thaI ja nA zake. A bhUmikAe pahoMcavA mATe karmajanya daihika vagere pravRtti, vibhAva ane vikalpanI doDadhAma cAlatI hoya tyAre paNa daSTi-ruci-lakSa to kevaLa cetanA upara, upayoga upara ja kendrita joIe. ane AgaLa vadhIne te cetanAupayoga jemAMthI pragaTe che te AtmAne pakaDavAno prayatna thavo joIe. jeNa vijANati se AtA, taM paDucca paDisaMkhAe / ( AcArAMga 1/5/5/171) 253 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema sUryamAMthI prakAza nIce Ave te samaye sUryakiraNomAM prakAzakapaNuM hovA chatAM tene pakaDavAnA badale te jemAMthI pragaTa thAya che te prakAzapuMjasvarUpa sUrya tarapha ja cakravAka pakSInuM lakSa hoya che. tema prazasta rAgAdinuM vedana karanAra kSAyopathamika jJAna tarapha paNa lakSa rAkhavAnA badale te kSAyopathamika jJAna jemAMthI pragaTa thAya che te jJAnanA akhaMDa-asaMga piMDasvarUpa AtmA tarapha ja prabaLa lakSa rAkhavAnuM che. tene ja pakaDavAno, anubhavavAno prayAsa karavAno che. kSAyopathamika jJAna to kSaNabhaMgura, parivartanazIla, apUrNa ne azuddha evo paryAya che. tene vaLagavAthI ke temAM potAnuM astitva sthApita karavAthI zuM lAbha ? te jemAMthI pragaTe che te jJAnapiMDamAM-jJAnasvabhAvamAMzuddha caitanyasvarUpamAM-jJAnasAmAnyamAM ja potAnuM astitva-svAmitva-tAdAbhya sthApita karavAno satata sarvatra aMtaraMga samyapha prayAsa thavo joIe. samyam daSTi hoya te jyAre paNa pAMca Indriya dvArA padravya ke paraparyAyane jANe-jue-anubhave, potAnA prazasta ke aprazasta rAgAdi pariNAmone anubhave, potAnA zuddha paryAyone anubhave tyAre paNa upAdeyapaNe tenuM lakSa-praNidhAna to kevaLa zuddha caitanya tattva upara ja kendrita thayela hoya che. tethI ekalA paraparyAyane jotI vakhate samakitI jIvo parasamayasvarUpe nathI banatA. potAnA vibhAvapariNAmo ke nirmaLaparyAyane vecavA chatAM svaparaubhayasamayasvarUpa teo banatA nathI. paraMtu kevala "svasamayarUpe ja TakI rahe che. trikALazuddha AtmadravyanI ruci-prIti-pratIti-anubhUti samakitInA aMtaramAM niraMtara chavAyelI hoya che. tenA prabhAve ja teo svasamarUpe maTI zakatA nathI, parasamayarUpe pariNamatA nathI. nirmaLa samakitInI A ucca AtmadazAne najara samakSa rAkhIne jenAmAM satata upAdeyapaNe AtmAne jovAnuM daDhalakSa ane prabaLaruci pragaTe, akhaMDa amala asaMga AnaMdamaya Atmadravya upara aMtaraMga AkarSaNa-lagAva-kheMcANajoDANa UbhuM thAya, svabhAvane pakaDavAnA lakSathI vikalpadazAne oLaMgI je baLavAnapaNe AtmAne grahaNa kare, mAtra AtmAne ja pakaDe, (te mATe koI paNa vicAra, varNa, AkRti, zabda ke vikalpano paNa AdhAra nahi ja, zuddha paryAyamAM paNa Azrayabuddhi to nahi ja) kevaLa AtmAno ja Azraya .. parasamao ubhayaM vA sammaddiTThissa sasamao / (manuyogadvArasUtra-246, managhAravRtti tapAvara . rarU8) 254 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare, sAdhakapaNAnA utkRSTa zubha-zuddha paryAyanuM vedana thavA chatAM Azraya mAtra AtmAno ja kare te pote zuddhAtmarUpe-zuddhacaitanyasvarUpe -siddhasvabhAve pariNamI jAya che. A vastusthiti che. A ja tAttvika ane TUMko mokSamArga che. tathA nirbhayatApUrvaka zuddhAtmA pakaDAvavA mATe bhedavijJAnadiSTa pakaDAvI jarUrI che. e bhedajJAnane sahaja-svAbhAvika banAvavA mATe jJAtA-daSTAsvabhAvane AtmasAt karyA vinA chuTako ja nathI. zuddhAtmA pakaDAvavAnA, pariNamAvavAnA AzayathI bhedavijJAnane svAbhAvika banAvavuM e che jJAtAdeSTAbhAvanI sAdhanAnuM caudamuM rAmabANa prayojana. jJAtA-daSTA svabhAva upara lakSa hoya to bhedajJAna svAbhAvika banatuM jAya, zuddha AtmA pragaTato jAya. vatsa ! jJAtA-daSTAbhAvamAM vAstavika rIte TakI rahevA mATe 'mAre jANavuM che' Avo khyAla paNa choDI deje, kAraNa ke temAM paNa jJAnaviSayaka sthUla kartRtva Ave che. 'huM jANuM chuM' evo khyAla paNa pakaDI niha rAkhato. kema ke temAM jJAnaviSayaka sUkSma kartRtvabhAva chUpAyelo che. A banne prakAranA khyAlane ane jJAnagocara sthUla-sUkSma kartRtvabhAvane choDavA mATe tenAthI paNa bhedajJAna karato raheje. ane e vikalpAtmaka bhedajJAna paNa tAruM svarUpa nathI. evI aMtaramAM jAgRti rAkhaje. kyAMya vaLagI paDato nahi, kyAMya rokAto nahi. 'paryAyane jANavA che', 'paryAyane jANuM chuM' AvA bhAvane badale 'mAtra zuddha-azuddha paryAya jaNAya che.'- evI hArdika sahaja samajaNa dvArA ja AgaLa vadhAze. sva-paranA paryAya jaNAvAthI-dekhAvAthI kAMI rAgAdi thatA nathI ke AtmasvabhAvanA kAraNe rAgAdi thatAM nathI. paraMtu 'A mane anukULa che, peluM pratikULa che'- AvA tuccha ane kAlpanika ISTaaniSTapaNAnA bhAva karavAthI, tevA bhAvamAM bhaLavAthI pariNatimAM rAgAdi UbhA thAya che. tamAma kalpanAo ravAnA thatAM ISTa-aniSTapaNAnA saMkalpavikalpo kSINa thAya che. laukikadharma, prAthamikadharma ane kriyAdharma nimittapradhAna hovA chatAM paNa lokottaradharma-bhAvadharma to upAdAnapradhAna ja che. nimittadRSTino apalApa na hovA chatAM paNa mokSamArgamAM to upAdAnadRSTinI ja mukhyatA svIkAravAmAM Avela che. kAraNa ke upAdAnadRSTinI pradhAnatA svIkArAya to ja anya *. vikalpakalpitaM tasmAd dvayametanna tAttvikam / vikalpoparame tasya, dvitvAdivadupakSayaH // (adhyAtmasAra UDa) 255 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvo pratye rAga-dveSa-kAma-krodha vagere pariNAmo na jAge. bIjA jIvonA nimitte mokSamArganA yAtrIe malina paryAyane anubhavavA na hoya to upAdAnadaSTinI mukhyatA karyA vinA bIjo koI vikalpa nathI. bIjAne AropInA pAMjarAmAM rAkhavAnuM, bIjAnA doSa jovAnuM mokSamArgamAM kayAreya kartavyarUpa banatuM ja nathI. A rIte kevaLa caramAvartakALamAM ja maLanArI tAttvika-pAramArthika upAdAnadaSTi jyAre pariNamI jAya tyAra bAda kevaLa karmodayanA lIdhe, niyati vagerenA sahAre bahAramAM sArA-narasA nimitta maLavA e tAro guno banI zakato nathI. nimittavaza sArA-narasA vikalpa thavA e paNa tyAre ekAMte tAro aparAdha nathI. A bhavamAM ke parabhavamAM "pUrve je mujaba baMdhAyela che, nakkI thayela che, te mujaba manamAM 'huM khAuM, pIuM, bhaNuM, boluM, sUI jAuM' ema sArA-narasA vikalpo to karmavaza UbhA thavAnA ja. dravyamana kAMI hamaNAM haTI zake tema nathI. tathA karma to unmArgamAM rahela jIvane paNa sanmArge pravartAve ane kayAreka mokSamArgamAM rahela sAdhakane paNa unmArge pravartAve. kAraNa ke bAhya paristhiti upara karmanuM varcasva che. paraMtu jo karmodayamAM AtmA bhaLe nahi to karmathI AtmAnuM kazuM bagaDatuM nathI. badhuM jaNAya bhale. paNa upAdeyaSTi mAtra Atmatattva upara ja rahevA devI. mATe karmajanya nimitta, nimittajanya vikalpa ane dravyamanathI tAre gabharAvuM nahi. paraMtu karmajanya bAhya-AMtarika vartamAna paristhitinA samaye asaMga AtmAnuM bhAna bhUlIne jovA-jANavAnA saMkalpa-vikalpa karavA tathA nimittajanya vikalpanI sAthe abhinna banI, ekAkAra banI, vikalpanA mAlika banI ISTa-aniSTapaNuM karavuM, temAM taNAye ja rAkhavuM, tenI ja punaH punaH svarasataH spRhA karavI e jarUra aparAdha che, e tAro ja aparAdha che. bAhya vyaktinA darzane raMjita thaI javuM e to kevaLa rAganuM kArya che. emAM bilakula AtmapuruSArtha-jJAnapuruSArtha nathI. paraMtu aMda2mAM adRzya draSTAne dRzyamAna karavo e ja pAramArthika jJAnapuruSArtha che. A hakIkata 4. yadyena vihitaM karmA'nyasminnihApi vA / veditavyaM hi tattena nimittaM hi paro bhavet // > vidhirnayati mArgeNA'mArgasthamapi karhicit / kadAcinmArgagamapi vimArgeNa pravartayet / / (yogazAstravRtti - 1 / 13 / 52 ) tadde hAme na patthanA || (sUtratAna zaelrUra) 256 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSamAM rAkhI, bemaryAda doSone bALavA mATe, doSanA anubaMdho TALavA mATe, karmanirjarA mATe, rAga-dveSa TALIne, AtmabhAve AtmAmAM rahIne manamAM dekhAtA-anubhavAtA sArA-narasA manataraMgane paramArthathI Atmabhinna jANavA dvArA, asaMga bhAve jovA dvArA ISTAniSTakalpanA TaLI jAya che. A che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM paMdaramuM bahumUlya prayojana. jJAtA-deSTA svabhAvamAM jAmI javAno nazo eka vAra caDhI jAya to sarvatra AtmA-zuddha cetanatattva ja najarAyA kare. rAgAdi vibhAvapariNAma ane vikalpo pratye tenI najara Thare ja nahi. zuddha Atmatattva tarapha ja tenI pariNati kheMcAyA kare. tethI daSTi-pariNati-upayoga-zraddhA... badhuM ja ApameLe sahajapaNe zuddha thatuM jAya. ane aMtaramAM eka ja lakSa-dhyeya prabaLapaNe nizcita thatuM jAya ke 'mULa svabhAve huM saMpUrNa chuM. jhaLahaLatA caitanyathI bharelo chuM. jJAna, darzana, cAritrathI pUrNa chuM. zuddhi ane paramAnaMdathI paripUrNa chuM. mAre pUrNapaNe pariNamI javuM che.' Ama pUrNatAnA lakSe sAdhanAnI zarUAta te ja vAstavika zarUAta che. te ja mokSapuruSArtha che. mATe vedyasaMvedyapadamAM AvanAra ane temAM ja pratikSaNa rahenAra samakitI jIvo ja paramArthathI mokSamArge caDhelA che. pUrNa AtmasvarUpane pragaTa karI temAM ja sadA pUrNatayA vizrAnti karavAnA A mULabhUta lakSamAM vighnabhUta thatA bhAvo-karmo-anubaMdho vagerene pAramArthika bhedavijJAnanI samajaNa dvArA, sAkSImAtra asaMga zuddha caitanyasvabhAva upara potAnI dRSTi kendrita karavA dvArA mULamAMthI ukheDIne dUra karavA e che jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanAnuM soLamuM maulika prayojana. jonA2 evA AtmAne paDato mUkIne bahAramAM je dekhAya che tene ja jovAnI je kuTeva paDI che tene nirmULa karavI te che A sAdhanAnuM sataramuM prayojana. mATe tamAma prasaMgamAM jANanArane-jonArane jovo. evI potAnI bhUmikA na hoya ane e na phAve to 'huM AtmA chuM, A para che' evo bodha rAkhIne parane parasvarUpe, svabhinnarUpe jovA-jANavA. AtmabhAna rAkhI parane asaMgabhAve jANyA-joyA kare to AtmA baMdhAya nahi. yathArthapaNe jANavuM, asaMgapaNe jovuM ane upAdeyapaNe svAtmAmAM sahajataH sthira rahevuM. * bahudoSanirodhArthamanivRttirapi kvacit / nivRttiriva no duSTA, yogAnubhavazAlinAm // ( adhyAtmasAra 5 / 22 ) 257 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja che pAramArthika jJAna, darzana, cAritra. A che AtmasvabhAva. AvA AtmasvabhAvane anusarIne, parapIDAparihArapUrvaka je kAMI pravRtti thAya te svanimitte koIne paNa karmabaMdhakAraka na bane. "vAstavamAM mAre paramAM to jovAnuM che ja nahi. jagatane jANuM chuM. mATe jJAtA nathI. paNa aMdaramAM je jANanAra tattva che ene jANuM chuM, mAruM chuM, anubhavuM chuM, vaMduM chuM. mATe huM jJAtA chuM. jagatane jANavAmAM mane koI rasa nathI. jemAM jene rasa hoya te ja tene dekhAya, tyAM ja vAraMvAra upayoga jAya. mAre to bahAramAM je jaNAya che te na jaNAvA barobara che. kAraNa ke tenA pratye huM pUrepUro udAsa chuM. parane jANavAthI mane AMzika paNa lAbha nathI. jagatane mAre jovuM ja nathI. vikalpane paNa jANavA nathI. mArA jJAnamaya nirmaLa svarUpane jANavA mATe, anubhavavA mATe vikalpanI paNa jarUra nathI. AvuM svasaMvidita nirvikalpa dhruva caitanya tattva e ja huM. jagatane jANavA chatAM mANe mAtra potAnA cidAnaMdamaya svarUpane, pariName kevaLa zuddha jJAnasvarUpe e huM"- AvA lakSathI tamAma prasaMgamAM jJAtAdRSTAsvabhAvane keLavavA AMtarika puruSArtha upADavo. AgaLa vadhatAM "huM mane jANuM chuM'- evo paNa vikalpa jAya tyAre svAnubhUti thAya. parane jANavA jJAna tatpara bane e to ajJAnInA gharanI vAta che. para padArtha sAmethI nirmaLa jJAnamAM jaNAvA Ave to paNa tenAthI pUrNapaNe udAsIna banI mAtra potAnA cinmaya-jJAnamaya svarUpamAM upAdeyapaNe Asana sahajataH jamAvI devuM e che AtmajJAnInI uccadazA. AvI dazAmAM ArUDha thatAM nirmaLa sthAyI svAnubhUtI pragaTa thAya che. manAtIta svAnubhavanA avasare potAnuM atinikaTa zarIra paNa kAlpanika jevuM lAge che. zarIra potAnAthI chuTuM-alaga paDI gayuM hoya, baLI gayuM hoya, uDI gayela hoya, sAva ogaLI gayela hoya ane potAnI aMdara jhaLahaLatuM caitanya skurAyamAna thatuM hoya tema anubhava thAya che. bAhya jagata, zarIra, Indriya ane mana paNa sAva bhUlAI jAya che. to bAhya viSayo ke viSayanimittaka pariNAmomAM to pAramArthikapaNAnI buddhi thaI zake ja kaI rIte ? A hakIkatane manogata karIne, karmavaza upayoga kadAca bahAramAM jAya .. vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva pralInamiva kAyam / __ amanaskodayasamaye yogI jAnAtyasatkalpam / (yogazAstra 12/12) rapa8 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to paradravya ane parapariNAma jaNAvA chatAM tenA upara lakSa leza paNa nathI rAkhavAnuM ATaluM nakkI rAkha. jovAnuM che mAtra potAmAM. tArA paryAyamAM jovAnI che tArI vartamAna pragaTa yogyatA ane AtmadravyamAM jovAnuM che svayaMbhUdhruvasAmarthya. Ama dravya-paryAyano yathArtha nirNaya karyA pachI AtmalakSa choDyA vinA, vartamAna pragaTa yogyatApradhAna banI, siddhasvarUpanI chAyA jhaLahaLatI hoya tevuM UMcuM pavitra sAdhakajIvana jIvI javuM e che jJAtAdiSTAbhAvanI sAdhanAnuM aDhAramuM mULabhUta prayojana. matalaba e che ke jJAtAdAbhAvano abhyAsa kAMI potAnI bhUmikAne yogya tapa-tyAga-svAdhyAya-bhakti Adi sat sAdhana choDAvavA mATe nathI. paraMtu e sAdhanane zuddha karavA mATe che. jJAtAdRSTAbhAvanA parizIlana dvArA zAstrayoga, jJAnayoga, kriyAyoga ane sAmyayoga choDavAnA nathI. paraMtu zuddha karavAnA che, paripakva karavAnA che, AtmasAt karavAnA che. prastuta asaMga sAkSIbhAvanA parizIlana dvArA, taTastha jJAtAdRSTAbhAvanA UMDA ane prabaLa abhyAsa dvArA jJAnayoga paripakva bane tyAre jema sugaMdha caMdanathI chUTI paDatI nathI tema potAnI bhUmikAne yogya evA kAyotsarga-dhyAna-yatanA vagere sat sAdhano paNa AtmajJAnIthI alaga-paDatA nathI. paNa tenA jIvanamAM asaMgapaNe sahajataH vaNAI jAya che, asaMgadazAe pahoMcI jAya che, AtmasAt thaI jAya che. A vAta kyAreya bhUlato nahi. bAkI kevaLa malina vibhAvadazAmAM ja rakhaDavAnuM thaze. vatsa ! bIjI eka bAbatane tuM khAsa dhyAnamAM rAkhI le ke "mAre mokSe javuM che'- ema hoThathI bolavA chatAM ane manamAM evo upalaka Azaya rAkhavA chatAM "kAyAthI huM bhinna chuM' evA AMtarika daDha bhAna vagara "mAre kAyAthI jIvahiMsA nathI karavI...AvA vicArathI dayA-jayaNAdi thAya te dharmapuruSArtha. jyAre "huM dehabhinna AtmA chuM' evA bhAnasahita jinAjJA mujaba pravartatI kAyAmAM asaMga bhAva, jJAtA-daSTAbhAva, sAkSIbhAva TakAvI rAkhavo eTale mokSapuruSArtha. huM zabdano svAmI nathI" evA bodha vinA jIbhanuM zubhamAM pravartana ane azubhamAMthI nivartana thavuM te dharmapuruSArtha. "huM jaDa evA zabdano .. jJAnasya paripAkAddhi kriyA'saGgatvamaGgati / _na tu prayAti pArthakyaM candanAdiva saurabham // (adhyaatmopnissd-3|1) rapa9 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA-bhoktA nathI' - evA anusanmAna sAthe AjJAnusAra zubhamAM pravartatA ane azubhathI nirvatatA vacanayogamAM jJAtA-dRSTAbhAva pakaDAI rahevo e che mokSapuruSArtha. 'rAgAdi mAruM svarUpa nathI'- evA smaraNa vinA 'mAre rAgAdi nathI karavA' evo bhAva te dharmapuruSArtha, tathA 'mArA caitanyapaTamAM karmavaza utpanna thatA rAgAdi mAruM svarUpa nathI. tene ane mAre kAMI levA-devA nathI.' evA asaMga sAkSIbhAvamAM TharI udayamAna rAgAdino kSaya karavo te che mokSayojaka yogapuruSArtha-mokSapuruSArtha. potAnA nirvikalpa caitanyasvarUpanA khyAla vinA 'mAre ADA-avaLA saMkalpa-viklpa nathI karavA' A bhAva dharmapuruSArtharUpa bane. 'karmodayathI ke jAgRtinI kacAza vagerethI utpanna thatA game tevA utkRSTa zubha-azubha saMkalpa-vikalpa paNa mAruM svarUpa nathI ja. huM to teno asaMga sAkSImAtra chuM'- A rIte vikalpadazAne nirmULa karavAno aMtaraMga prayatna te mokSapuruSArtha. sUkSma vibhAvapariNAmo, vikalpo UbhA thavA chatAM tene vaLagavAnA badale asaMga AtmAne pakaDI rAkhavo e ja jJAnadazA che. pUrvasaMskAravaza karmajanya rAgAdi vibhAva pariNAmone anubhavavA chatAM ane vikalpone veThavA chatAM vibhAva dazAne - vikalpadazAne nijasvarUpanA anusaMdhAna dvArA kSINa karavI, nirmULa karavI e ja to che durlabha evo mokSapuruSArtha. atIndriya AtmasvarUpanA bodha vinA 'mAre Indriyane viSayamAM pravartAvavI nathI' Avo kartRtva bhAva e dharmapuruSArtha. OMkarmanA dhakkAthI IndriyapravRtti cAlatI hoya tyAre paNa mAre ane "pAMca Indriyane koI saMbaMdha nathI. Indriya mAruM svarUpa nathI. Indriyane jyAM javuM hoya tyAM jAo.* mAre to mArA caitanya svarUpamAM TharavuM che. Indriyane pravartAvavAno ke nivartAvavAno niHsaGgatAM puraskRtya yaH sAmyamavalambate / paramAnandajIvAtau yoge'sya kramate matiH / / (sAmyazataka - 85 ) >. rAga-dveSaparityArviSayelveSu vartanam / audAsInyamiti prAhuramRtAya rasAJjanam // ( sAmyazataka - 9 ) 4. yogazAstra 2022-24-25 | saMyatAni na cAkSANi naivocchraDkhalitAni ca / kRti savapratipavA, tvacendriyanaya: ta:|| (vItarAga stotra 4Ara) . ne AsavA te parasavA / (AcArAMga za4/6) 260 - Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAro koI ja adhikAra nathI. huM to teno kevaLa asaMga jJAtA-daSTA chuM." Ama rAga-dveSa vinA thatI IndriyapravRttimAM tadana udAsInatA e che mokSapuruSArtha. AvA mokSapuruSArtha vinA Indriya-mana-rAga vagere jItI zakAtA nathI. rAga vagere vibhAva pariNAmanA baMdhano *mULamAMthI ukhaDatA nathI. buddhijaDa jIvo paNa jene sahelAIthI pakaDI zake tevA dharmapuruSArtha dvArA Indriya kevaLa rokAya che. dhyAnayogI jene sAdhI zake tevA zuddha aMtaraMga "mokSapuruSArtha dvArA paramatRptipUrvaka Indriya-rAga-dveSa-mana badhuM ja jItAya che. Avo sahaja amogha mokSapuruSArtha apramattapaNe sarvatra upADavo te che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM ogaNIsamuM mahattvanuM prayojana. - vatsa ! bIje badhe prayatna kare che, katva-bhoknatvabhAvano abhyAsa kare che to AtmAmAM paNa jJAtA-draSTAbhAvano aMtarathI abhyAsa kara ne! A prayAsamAM to evA utkRSTa zubha bhAva ane AnaMdanI anubhUti thAya che ke je bIje kyAMya thavAnI zakyatA nathI. to pachI ahIM zA mATe prayatna nathI karato ? jinAjJAnA amalamAM-zAstrAjJAnA pAlanamAM rasa che to A jJAtAdaSTA svabhAvamAM rahevAnI, TharavAnI mukhya AjJAnA-bhAva AjJAnA pAlanamAM kema tane utsAha nathI thato ? jo ke prAraMbhamAM kartutvabhAvapUrvaka jJAtAdAsvabhAvamAM rahevAno A paNa prayAsa che to kRtrima. paraMtu akRtrima svAbhAvika sahaja jJAtA-daSTA svabhAva pariNamananA pUrve e prAyaH AvyA vinA raheto nathI ja. mATe tenA lakSapUrvaka jJAtAdaSTAbhAvanA abhyAsamAM lAgI jA. paraMtu vatsa ! jo zuddha dravyadRSTine AtmasAt karavI hoya to sarvatra sarvadA badhI vastunA svayaMskRrta sahaja tamAma pariNamanane khacakATa vinA svIkAravA tAre taiyAra rahevuM paDaze. pratikULatA, apamAna, jIvaleNa roga, ISTa viyoga, tIvra vedanA, ghora upasarga, asahya pariSaha vagere prasaMgamAM khyAla Avaze ke zuddha dravyadRSTi keTalI pariNamelI che ? ane jJAtA-daSTA svabhAva keTalo AtmasAt thayo che? te vakhate TakI jaIza to beDo pAra thaze. kevaLa nizcayanaya sAMbhaLavAno nathI. paNa nizcayamAnya AtmasvabhAve tra = mUno vaMgha (uttaradhyayana rarUi9) 2. Aturairapi jaDairapi sAkSAt, sutyajA viSayA na hi rAgaH / / dhyAnavAMstu paramadyutidarzI, tRptimApya na tamRcchati bhUyaH / (adhyAtmasAra 17 / 2) 261 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNamavAnuM che. mAtra korA nizcayanayane sAMbhaLavAthI, bolavAthI, vAMcavAthI ke anukULa prasaMgamAM upalaka rIte teno Azraya karavAthI ThekANuM nahi paDe. paraMtu tamAma prasaMgamAM zuddha nizcaya nayane mAnya Atma-svabhAvano, asaMga jJAtA-draSTA svabhAvano hRdayathI Azraya karI, tene pariNAvIza to tAruM ThekANuM paDyA vinA nahi rahe. huM nathI baMdhAyela ke nathI mukta * huM kadi rAgAdithI ke karmAdithI baMdhAyela ja nathI to mukta kaI rIte ? huM kadApi baMdhAyela ja nathI to mAre nirjarA zuM karavAnI ? konI karavAnI ? hA, paryAyo azuddha che. pariNAmo vibhAvadazAne baMdhAyelA che, vibhAvathI jakaDAyelA che, jaDathI pakaDAyelA che. tethI paryAyanI zuddhi ane mukti thavAnI che, mArI nahi. paryAyanI zuddhi thAya ke na thAya, paryAyanI mukti thAya ke na thAya- temAM mAre vaLI zuM levA-devA ? huM sadA sahajAnaMdamaya zAzvata cetanatattva chuM. mATe ja svAnubhUti paNa thAya ke na thAya emAM mane kazI lAbha-hAni nathI. paramavizuddha svAnubhUtimAM upAyabhUta tattva* bAhya ho ke AMtarika ho. paraMtu huM to je che te ja chuM. huM je mULabhUta svarUpe chuM te ja svarUpe rahevuM che, te ja svarUpe pariNamI javuM che. vizuddha paMcAcArapAlanathI skurAyamAna thatA paramabhAvamAM-zuddhacaitanyasvabhAvamAM ja TharI javuM che. kevaLa asaMga apariNAmasvabhAvamAM vizrAnti karavI che. pararUpe pariNamavuM nathI. paraparyAyane-vibhAvaparyAyane jANavA paNa nathI. je mAruM svarUpa nathI tene jANavAthI paNa zuM phAyado? mAre sva-paraparyAyanA jJAtA-daSTA paNa rahevuM nathI. svasvarUpamAM ja vizrAMta thavuM che. kevaLa caitanyasvabhAve pariNamI javuM che. tema chatAM karmodayanA dhakkAthI, puruSArthanI maMdatAthI, pariNatinI nabaLAIthI, jAgRtinI ochAzathI vibhAva pariNAmo mArA caitanyapaTanA sahAre mana vageremAM utpanna thAya to paNa vibhAva paryAyanuM to mAre vedana 2. sane puna jo vadhe te mudde ! (mAraga zaradAu04) ja. ne zuddhanayatatveSa vadhyate nava mukayate | (dhyAtmisAra 1886). .. tasmAd jJAnamayaH zuddhaH tapasvI bhAvanirjarA / zuddhanizcayatastveSA sadA zuddhasya kApi na / (adhyAtmasAra. 186165) *. bhavatu kimapi tattvaM bAhyamAbhyantaraM yA, hRdi vitarati sAmyaM nirmalazcedvicAraH / tadiha nicitapaJcAcArasaJcAracArusphuritaparamabhAve pakSapAto'dhiko naH / / (adhyAtmIpaniSat rAda) 262 -- Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI ja karavuM. kadAca apramattatA cUkI javAthI vibhAvaparyAyanuM vedanA thAya to paNa temAM jJAtA-daSTAbhAva TakAvI rAkhavo che, kartA-bhoktAbhAvamAM to DhaLI nathI ja javuM. pharIthI daDha apramattatA AtmasAta karI pAramArthika bhedajJAnapariNati dvArA vibhAvathI pUrNatayA chUTA paDI, vibhAvamukta nirvikalpa nija zuddha *svabhAvamAM vizrAnta thavuM che, TharI javuM che, bhaLI javuM che, jAmI javuM che... A che AtmArthI jJAnI puruSanA *AgrahazUnya nayapakSapAtarahita chatAM sarvanayamaya abhrAnta aMtarano citAra. cAlyo jA A mArge. tArA zAzvata gharamAM tuM jhaDapathI pahoMcI jaIza. vatsa ! ahIM eka sAvadhAnI rAkhaje. mokSa mATe ekAda vArano vaicArika asaMgabhAva nahi paNa sthira asaMgadazA jarUrI che. mATe A sAdhanAmAM vikalparUpe jJAtA-daMSTa nathI banavAnuM tema ja bhASaNarUpe, kathanarUpe, vicArarUpe ke lekhanarUpe nirvikalpa daSTA nathI banavAnuM. paraMtu karmabaMdhazUnya asaMga AtmasvabhAvanuM vAraMvAra zravaNa-manana-smaraNa karIne sthAyI pariNatirUpe, 'sthira anubhUti svarUpe kevaLa asaMga sAkSI banavAnuM che. zuddhAtmasvabhAvano sAkSAt anubhava karavAno che. vAraMvAra UMDo abhyAsa karavA dvArA sthAyI asaMga dazA pragaTa karavI e to che jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAnuM vasamuM aMtaraMga prayojana. kartA-bhoktAbhAvanI AkuLatA-vyAkuLatA maTe to ja tAttvika jJAtA-daSTAbhAvamAM sthira rahevAthI avicala asaMgadazA pragaTa thAya. jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAmAM A lakSya kadApi bhUlato nahi. kartA-bhoktAbhAvamAMthI khasyA vinA jJAtAdAsvabhAvamAM AvI zakAtuM nathI. paryAyaruci khaseDyA vagara tAttvika Atmadravyaruci pragaTI zakatI ja nathI. paramAMthI khasavuM e vyavahAra che. AtmasvabhAvamAM TharavuM e nizcaya che. banne ekabIjAnA pUraka che, sahAyaka che, sApekSa che. jyAM vyavahAranI khAmI hoya, truTi hoya,nyUnatA hoya tyAM tenI mukhyatA upara bhAra ApavAmAM 4. ghAntio ja nathI. sa. purmA vizvanI | (jJAnasAra rUzara) *. mAdhyasthyasahitaM hyekapadajJAnamapi pramA / zAstrakoTipRthaivAnyA / (adhyAtmapaniSat zAharU) 2. amUDhalakSyAH sarvatra, pakSapAtavivarjitAH / nanti paramAnandamaya: sarvanAzrayA: (jJAnasAra rUrI8) A. RtvA mitvA muddA mRtvA sAkSAvinumavA re | tattvaM na bandhadhIsteSAmAtmA'bandhaH prakAzate // (adhyAtmasAra 18/177) .. 263 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave. tathA jyAM nizcayanI kacAza hoya, uNapa hoya tyAM tenI pradhAnatA upara jora ApavAmAM Ave che. A ja tamAma zAstrono paramArtha che. paraMtu A vAstavikatAne manogata karyA vagara prastutamAM moDhethI vAta kare zuddha AtmAnI ane jJAtA-daSTAbhAvanI. paNa bhojanano koLIyo moDhAmAM nAkhyA vinA peTa bharavAnI vAta karanAra pUrNa puruSanI jema puNyodayamAM mustAka banIne, svabhUmikAyogya sadanuSThAnane choDIne varte sasaMgapaNe mohodayamAM evA zuSkajJAnInuM A jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAmAM kAma ja nathI. mATe vatsa! chellI rahasyabhUta sarvanayavyApI syAdvAdamaya prayojanabhUta eka vAta haju sAMbhaLI le. - "je jyAre jyAM je rIte banavAnuM che te ja tyAre ja te rIte ja avazya bane ja che.' - A trikAlaabAdhita siddhAMta hovA chatAM tAruM bhAvI sudhAravuM e tArA hAthamAM che. kAraNa ke tArA bhaviSyamAM je banavAnuM che te paNa vartamAnamAM tArA jevA AMtarika bhAvo thaze te mujaba banaze. cittamAM jo azubha bhAva daDha sthira thaze to pApabaMdha thavA dvArA bhAvI kevaLa aMdhakAramaya banaze. aMtaHkaraNamAM tapa,bhagavadbhakti, zAsanaprabhAvanA, pratikramaNa, jinavANI vagerenA zubha bhAva keLavAze to puNyabaMdha dvArA paugalika sukha maLaze paNa mokSaprApaka prabaLa nirjarA nahi thAya. tenAthI svarga maLaze paNa mokSa tarata nahi maLe. vartamAnamAM zuddha bhAva thaze to prabaLa sakAma karmanirjarA thavA dvArA pUrNa bhAvanA mAdhyamathI mokSa acUka jhaDapathI maLaze. mATe kartA-bhoktAbhAva choDIne svabhAvadazAmAM rahe to sAnubaMdha sakAma karmanirjarA thAya. zubhAzubha vibhAvamAM rahe to puNya-pApabaMdha thAya. paramAnaMda meLavavA mATe bahArathI haTavuM ane AtmasvabhAvamAM lAgavuM e ja parama kartavya che. bahArathI haTavuM,paryAyathI khasavuM,kSaNika pariNAmomAM ruci na joDavI e vyavahAra che. akhaMDa Atma-svabhAvamAM sthira thavuM e paramArtha .. bAhyabhAvaM puraskRtya, ye'kriyA vyavahArataH / vadane kavalakSepaM vinA te tRptikAkSiNaH // (jJAnasAra 944) samavRttisuradvAra, jJAnI sarvanayataH | (jJAnasAra pherArU) 2. tapasvI jinabhaktyA ca zAsanodbhAsanecchayA / puNyaM badhnAti bahulaM mucyate tu gataspRhaH // (adhyAtmasAra. 18/160) A. AyazyakAdirAgeNa vAtsalyAd bhagavagirAm / / praboti svasIzyana, na thati para pam | (5:sAra 2/4) 264 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, nizcayamArga che. AtmasvabhAvamAM dRSTi joDatAM ja bAhyaSTi chUTI jAya che. A rIte AgaLa vadhatAM jeTalo samaya svabhAvadazAmAM rahevAya teTaluM jIvana yathArtha. bAkIno kALa to mota kahevAya. vibhAva pasaMda kema karAya? kartA-bhoktAbhAva e vibhAva pariNati che. nirlepa jJAtA-draSTAbhAva e svabhAvapariNati che. A to dIvA jevI cokhkhI vAta che. mATe sarvatra jJAtA-daSTArUpe pariNamI javAnuM lakSya baLavAna joIe. jema koI mANasa rAjakoTathI muMbaI javA mATe relagADImAM bese tyAre 'mAre muMbaI javuM che' A lakSa ekadama sunizcita hoya che. tethI vacalA sTezane gADI rokAya tyAre te mANasa nIce utare, cA-pANI pIve, chApu vAMce, koInI joDe vAto kare, saMDAsa-bAtharUma jAya to paNa gADI sTezanathI upaDe te pahelAM ja te gADImAM potAnA sthAne goThavAI jAya che. gADIthI nIce utarIne tamAma pravRtti karatI vakhate paNa 'mAre muMbaI javuM che, huM A gADIno pesenjara chuM'. - A praNidhAna jIvatuM hoya che.tema zuddha dravyArthika nayanI dRSTie 'huM kevala zuddha caitanyamaya AtmA chuM- evo nirNaya karyA pachI mAre jhaDapathI zuddha caitanyarUpe pariNamI javuM che'- evuM dRDha praNidhAna karIne je kAMI cIvaTapUrvaka pravRtti vagere thAya temAM te lAMbo samaya rokAto nathI. pravRttinA bAhya svarUpane te vaLagI besato nathI. AtmabhAna te gumAvato te nathI. te-te kAmakAja karavA chatAM 'kaivala jJAtA-dRSTA e ja huM'- A nirNayanA prabhAve ruci to mAtra nirvikalpa cetanatattva pratye ja hoya. tethI ja vibhAvapariNAmo ke saMkalpa-vikalpomAM rokAyA vinA te zuddha Atmatattva upara ja Asana jamAvIne upayogarUpe besI jAya che. jJAtAdRSTA svabhAvarUpe pariNamI javAnuM praNidhAna jIvaMta hovAthI bAhya koI paNa prayatna vinA, sahaja rIte, tamAma prasaMgomAM, bIje kayAMya bhaLyA vagara, zuddha nijasvabhAvarUpe pariNamana thavAnuM kArya niraMtara cAlu ja rahe che. puSkaLa karmanirjarA thatI ja rahe che. Ama mokSalakSI sAnubaMdha nirjarA mATe, mahAna Atmavizuddhi mATe, pratipaLa AtmasvabhAvamAM sthira thavA mATe vartamAnamAM sahajataH, sthUla prayatna vinA, zuddha bhAvane keLavavA e ja to che asaMga sAkSImAtra kevalanirvikalpa jJAtA-draSTAbhAvanI sAdhanAnuM ekavIzamuM gUDha prayojana. A rIte 21 prayojanane lakSamAM rAkhIne jJAtA-dRSTA svabhAvanI sAdhanA 265 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM karatAM, jJAtA-draSTAsvabhAvamAM rahevAno abhyAsa karatAM karatAM, asaMga sAkSasvabhAvamAM sthira thatAM thatAM rAgAdi vibhAga pariNAmo eTalA kSINa thaI jAya che ke koI paNa kArya pratye Asakti rahetI nathI. mATe ja halanacalana, gamana-Agamana, bhojana-zayana-pAna-kathana, uTha-besa vagere tamAma pravRttio jayaNApUrvaka ja thAya che. nUtana karmabaMdha karAvavAmAM nimitta na bane te rIte, zAstrasaMskAra mujaba, dehanirvAha mATe thatI Avazyaka pravRtti jayaNApUrvaka pUrNa thAya, AtmabhAnasahita pUrNa thAya ke tarata ja AtmadhyAnamAM sAdhaka joDAI jAya che. gAyanuM mana jema vAcharaDAmAM ja hoya, panihArInuM mana pANI bharela gAgaramAM hoya, cakoranuM mana caMdramAM niraMtara hoya, cAtakanuM mana satata meghajaLamAM hoya, dorI upara nAcatA naTanuM mana jAgRtapaNe dorI upara ja hoya, jugArInuM dila haMmezA jugAramAM hoya, kAmInuM hRdaya vAraMvAra kAminImAM hoya, bhamarAnuM haiyuM khIlelA sugaMdhI kamaLamAM hoya tema jJAtAdaSTAbhAvanA sAdhakanuM aMtaHkaraNa niraMtara potAnA zuddha upayoga tarapha ja kheMcAyeluM rahe che. caitanya mahAsAgaramAM UMDI DUbakI lagAvyA vinA te rahI nathI zakato. tevI avasthAmAM buddhipUrvakanA saMkalpa-vikalpo tathA saMkalpapUrvakanA rAgAdi vibhAvapariNAmo kSINaprAyaH thaI jAya che. asaMkalpapUrvaka (asaMkalpita) rAgAdi sUkSmapariNAmo rahe che. jeTalAM aMze sUkSma rAgAdi rahe che teTalA aMze sUkSma saMkalpa-vikalpo thavA chatAM skUla saMkalpa-vikalpo ane vikalpadazA to sahajataH chUTI jAya che. zuddha caitanya svabhAvamAMthI bahAra AvatAM pAchA sUkSma rAgAdivaza saMkalpa-vikalpo mAMDa-mAMDa UbhA thAya che. jyAre apUrvabaLa vAparI, sAmarthyayogathI sAdhaka pharI kyAreya bahAra na avAya tevI UMDI DUbakI zuddhacaitanyamahAsAgaramAM lagAve tyAre AtmadravyamAMcaitanya mahAsAgaramAM taLiye rahela kevalajJAna, kSAyika vitarAgadazA, anaMta jJAnAnaMda, svayaMbhU anaMta sAmarthya vagere jhaLahaLatA bahumUlya-amUlya guNaratnone saMprApta karIne kRtakRtya thAya che. TUMka samayamAM sAdi anaMta kALa mATe siddhazIlA upara ArUDha thaI, nija zuddha pUrNa dhruva siddha svarUpamAM TharI jAya che, jJAnAnaMda svabhAvamAM jAmI jAya che. pUrNabhAve pariNamI jAya che. A rIte sAdhaka siddha A. gaye vare naye jidde naye grAse gayaM saU | nAM muMnaMto saMto parva -- na vaMgha che (zavaivAti-jA8) 266 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane che, jIva ziva bane che, AtmA paramAtmA bane che. A dazAne jANI, tevI AtmadazAne anubhavavA tuM thanaganI uThe, jJAtA-dRSTAsvabhAvane AtmasAt karavA utsAhita bane te svAbhAvika che ane AvuM hovuM ja joIe. paraMtu A asaMga jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanA karatAM pUrve eka mahattvapUrNa vAta samajavAnI haju bAkI che. udAharaNa dvArA A rahasyabhUta mArmika vAta ekadama spaSTapaNe tane samajAI jaze. vatsa ! varSothI khullI bArIvALA ane baMdha bAraNAvALA, avAvarA, gaMdA, dhULa bharelA aMdhAriyA makAnane rAtre barAbara sApha karavA sauprathama samaju mANasa prakAza kare, bArI vagere baMdha kare. pachI pahelAM sAvaraNAthI dhULanA moTA tharo dUra karIne pachI bacelI dhULane sAvaraNIthI dUra kare. pachI khUNA-khAMcAmAM rahela dhULane pUMjaNIthI sApha kare ane tyAra bAda jamIna upara coMTelI sUkSma rajakaNane dUra karavA bhInuM potuM pherave ane koInA gaMdA pagalA na paDe tenI sAvadhAnI rAkhe. bArI baMdha karyA vinA, kramasara sAvaraNA-sAvaraNI-pUMjaNIno upayoga karyA vinA, koI aMdhArAmAM ja sIdhe sIdhuM potuM mAravA jAya to makAna sApha na thAya paNa vadhu gaMdu thAya ane pote thAkI jAya, kaMTALI jAya. barAbara A ja vAta AtmAnI saphAImAM paNa lAgu paDeche. anAdi kALathI karmanA kacarAvALA Atamagharane kalikALanI kALIrAtrimAM, mithyAtvanA ghora aMdhArAmAM vyavasthita sApha karavA sauprathama 'huM dehAdithI bhinna dhruva AtmAchuM.' Avo AtmavicAra rUpa prakAza karI, kAma-krodhAdinA nimittabhUta sannavyasanAdi svarUpa bArIone aTakAvI, sadAcAra-ziSTAcArarUpa sAvaraNAthI AtmasaphAI karI, tapa-tyAga-jayaNA-zAstrAbhyAsa-zuddhAtmasmaraNasAdhanA-AtmadhUna vagere svarUpa sAvaraNIno upayoga karI, bhakti-vairAgya AtmanirIkSaNa-doSadhikkAramumukSutA-zAsrabodhapariNamana-manojaya-aMtaraMga mokSapuruSArtha- zabdabrahmaupAsanA Adi svarUpa pUMjaNIno prayoga karI, atimaMda "kAmakrodhAdi rajakaNane dUra karavA hRdayapalaTo karIne niraMtara prastuta jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanA ane dhyAnasAdhanArUpa bhInuM potuM vyavasthita rIte lagAvavuM. samagra saphAIkAma daramyAna AtmavicArarUpa * nANaM payAsagaM saMjamo ya guttikaro sohago tavo bhaNio / tihaMpi samAoge mukkho jiNasAsaNe bhaNio || (vizeSAvazyaka bhASya gA. 1169) .... vidugAdi caM purevattuM / (uttarAdhyayana 10/rU) 267 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzanI hAjarI to anivArya ja che. jJAtA-daSTAbhAvanuM potuM lagAvyA pachI rasa-Rddhi-zAtAgArava+, traNazalya, prasiddhibhUkha, anukULatAno rAga, puNyodayaruci vagere melAM pagalAM paDe to Atamaghara pAchuM malina thatAM vAra na lAge ane te melAM pagalAM kADhavA bahu adharAche. A anivArya sAvadhAnI khyAlamAM rAkhaje. tIvra kAma-krodha-kadAgraha vagere doSamAM khUMcela jIva AtmavicAra, svAdhyAya, tapa-tyAga, bhakti, virakti, virati Adi yogya upAyomAM pravRtti karavA dvArA kAmarAgAdine maMda karyA vinA, sIdhe sIdho jJAtA-draSTAbhAvanuM potuM lagAve to niSphaLa ja jAya che. vyavasthita kramasara prayAsa-abhyAsa karIne tevI bhUmikA prApta karI hoya to sAcuM. bAkI korI vAto karavAthI kAMI prApta na thAya. moDhethI zuddha AtmAnuM mAtra nAma laI, hoThathI jJAtA-dRSTAbhAvanI kevaLa vAta karI, bahArathI sAkSIbhAvano upalaka abhyAsa karI, korA zAbdika prazasta vikalpanA mohamAM kheMcAI, ALasanA lIdhe kaSTasAdhya kAyotsarga-pariSahajaya-tyAgavairAgya-svAdhyAya Adi *AlaMbana-sAdhana dRDha thayA pahelAM ja tene choDI bese tevA jIvo vAstavamAM *nizcayanayane jANatAM ja nathI. temane kriyA ke jJAna bemAMthI eka paNa siddha thatuM nathI. UlaTuM e rIte to vibhAvapariNati chUTavAnA badale vadhu dRDha bane che, kAraNa ke anAdi kALathI dRSTi na palaTAvavAnA lIdhe jIvane bhogasukha kAyama saMgane pedA karanArA, Asaktine pragaTAvanArA ja banelA che. saMgadazAnA lIdhe nirAdhAra banelo jIva svacchaMdatAmAM taNAI jAya che.zubha kriyA, zubha bhAva ane zuddha bhAvatraNethI bhraSTa thAya che. tevA zuSkajJAnI ane ajJAnImAM koI ja taphAvata vAstavamAM nathI. vatsa ! eka vAta ahIM dhyAnamAM rAkhaje ke sAmAnya bhAra UMcakavAnI tAkAta na hoya te mANasa moTo bhAra UMcakavA jAya to kAM to tenI keDa . bhoLA ne saMcarA vaMti / (uttarAdhyayana-13/27) *. 7 yAvat.samamamyastau jJAna-satpuruSamau / eko'pi naitayostAvat puruSasyeha sidhyati // ( adhyAtmaupaniSat 3/35 ) * nicchayamAlaMbaMtA nicchayado nicchayaM ayANaMtA / nAsaMti caraNa- karaNaM bAhiracaraNAlasA keI / / ( oghaniryukti 761) che. nAjJAtino vizeSyeta, yathecchAcarane punaH / jJAnI svalakSaNAbhAvAt, tathA coktaM parairapi / / (adhyAtmopaniSat 3 / 4) 268 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgI jAya kAM bhAra paDI jAya. yogyatA vinA ahIM paNa AvuM thAya che. brahmacarya dvArA Indriyajaya, sahanazIlatA-samatA dvArA kaSAyavijaya, tapatyAga dvArA rasavijaya, kAyotsarga dvArA dehAdhyAsatyAga vagere karavAnI paNa jenI kSamatA na hoya ane viSaya-kaSAyamAM taNAye ja rAkhe tevo jIva hoThathI jJAtA-daSTAbhAvanI vAto kare to te vAstavamAM mokSamArgathI bhraSTa ja thAya che. emAM koI zaMkA nathI. mATe AtmarucinA baLathI tArI pAtratA vikasAvavA mATe kaTibaddha raheje. giranAra, Abu ke himAlayanI Toca dekhAya tyAre pote tyAM pahoMcADanArI vAMkI-cUkI keDI vagere je mArge cAlato hoya tene choDI sIdhe sIdho parvatanI Toca upara javA mATe prayatna kare to te yAtrI moTI totIMga zIlA pAse aTakI jAya kAM khINamAM lapasI paDe ane hADakAM bhAMgI jAya. tethI Toca upara pahocavAnuM lakSa rAkhanAre, nakkI karelA vAMkA-cUkA mArge ja cAlavuM paDe. to ja te salAmata rIte zikhare pahoMcI zake. tema pUrNa-zuddha caitanyamAM sthiratA karavA jhaMkhanAre paNa nakkI karelA tyAga-vairAgya-viveka-upazamasvAdhyAya-virati-bhaktimaya mArge AtmalakSapUrvaka cAlavAnuM cUkavuM na joIe. -tyAga-vairAgyamaya vyavahAra mArge cAlavAnI taiyArI karyA vinA zuddha nizcayane ja pahelethI ja pakaDavA janAra vyakti to taLAva taravA mATe asamartha hovA chatAM be hAthathI dariyo taravA icchanAra vyaktitulya che. ema samajaje. tathA nabaLuM vAtAvaraNa, kharAba nimitto, kumitra, kusaMga, bhogavilAsanA sthaLo, phezana, vyasana vagerethI dUra rahevAnuM hArdika valaNa keLavavuM paNa jarUrI che. teno tyAga eTalA mATe nathI karavAno ke te tAruM ahita ke nukazAna karanArA che. paraMtu tArI kamajorI, nabaLAI,jAgRtinI ochAza, sapuruSArthanI maMdatA, "AtmAmAM ja sukha che evI zraddhAnI nAjukatA, "mAre mArA baMdhAyelA AtmAne choDAvavo ja che evA AtmotsAhanI alpatA, sukhazIla-vRtti, pudgalaruci, vedodayajanya ke ratimohanIyajanya ke zatAvedanIyajanya ke prasiddhicAhanAjanya sukha meLavavAnI adhIrAI vagerenA kAraNe te vibhAvadazAmAM lapasI na jAya mATe teno tyAga karavAno che. A. vyavahAravinitio, jo jJIptati viniyam | sAratarazap:, sA sA titIti || (adhyAtmasAra 186) 269 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMka bAhya vAtAvaraNano nathI, tArI kamajorIno che. A lakSa rAkhavA pUrvaka bhogavilAsI vAtAvaraNa, kusaMga vagereno tyAga karavAmAM jarA paNa ALasa ke kaMTALo Avavo nA joIe. e rIte ja tAttvika dravyadRSTinuM, zuddha nizcayanayanuM pariNamana zakya che.A rAjamArga che, utsargamArga che. cittaprasannatA ane AtmAnubhUti paNa A rIte zuddha vyavahAramArganI vivekasabhara AcAracustatA thakI ja saMprApta thaI zake. ane te ja nirbhrAnta hoya. kevo rUDo anupama nizcaya-vyavahAramaya abhrAnta mokSamArga tane maLela che. basa enA premamAM-ahobhAvamAM-samarpaNa bhAvamAM DUbI jA. viSama duSamakALa, asAmarthya vagere kAraNe pahoMcAya bhale moDuM. paNa samajavuM to pUrepUruM. AMtarapariNatithI ja mokSamArgane samajavo, jvalaMta zraddhAthI, tIvra rucithI ane hArdika bhAvanAthI ja pUrepUruM samajavAno prayatna zakti chUpAvyA vinA karaje. AtmotthAnanA A mArganI yAtrA karatA sahu samArAdhako pratye amInaja2 ane vAtsalyasabhara haiyuM banAvI le. pachI mohanI malinatAne ubhA rahevA koI sthAna ja nahi maLe. AvuM bane to ja tAttvika dhyAnapaMthe, asaMga-sAkSIbhAva-jJAtAdRSTAbhAvanI sAdhanAnA mArge abhrAnta rIte cAlavAnuM sAmarthya meLavIne zuddha bhAvanI, AgaLa vadhIne pUrNa bhAvanI sparzanA karI zakIza. paraMtu vatsa ! potAnI pariNati-daSTi-upayogane potAnA cidAnaMdamaya svabhAvamAM joDavAnA badale zarIra, Indriya, mana, karmodaya, vibhAva pariNAmo, saMkalpa-vikalpomAM joDIne, rucipUrvaka lAMbo samaya sudhI temAM ja sthApIne atyAra sudhI cetanAzaktino jIve durupayoga ja karela che. tenuM ja pariNAma malina paryAyadazA vagere che. upayoga ane aMtaraMga pariNatine joDavAnuM sAcuM sthAna to kevala cidAnaMdamaya AtmasvabhAva ja che. asaMga jJAnasvabhAvamAM dRSTi sthira karatAM ja pariNAma ApameLe zuddha thavA mAMDe che. sAnubaMdha karmanirjarA karavA mATe, jJAtA-daSTAbhAvAdi dvArA zuddha bhAvamAM abhrAnta rIte rahevAnuM anabhyAsanA lIdhe zakya na bane to 'zuddha bhAvamAM ja mAre TharavAnuM che' evuM AMtara-pariNatimAM lakSa rAkhI, 'mAre kSamA, namratA, saraLatA keLavavI che. kAmavAsanA kADhavI che' evA sUkSma zubha bhAvomAM ane 'mAre svAdhyAya-tapa-tyAga karavo che' evA sthUla zubha bhAvomAM joDAine azuddhApi hi zuddhAyAH, kriyAhetuH sadAzayAt / tAmra rasAnuveghena, 'svargatvamadhiyati / / (adhyAtmasAra 2/16) 270 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAsvarUpanA anusaMdhAnapUrvaka jinokta svAdhyAya-tapa-tyAga AdimAM pravRtti ka2ze to tArI pratyeka kriyA caitanyamaya^ banaze, zuddha banaze ane moDAvahelA zuddha bhAvanI pravRtti thaze, pUrNa bhAvanI prApti thaze. zuddha bhAvanuM AMtarika lakSa rAkhyA vagara to tevA raTaNAtmaka sthUlasUkSma zubha bhAvo paNa hakIkatamAM mAnasika zubha kriyArUpa ja banI jaze, pAramArthika zubha bhAvarUpa nahi. mATe bIjI koI carcAmAM aTavAyA vinA A naizcayika AbhiprAyika sUkSma kathanano marma hRdayagata karIne, kadAgraharahitapaNe, potAnI bhUmikA mujabanA vacalA upAyane zakti chUpAvyA vinA AzayazuddhithI apanAvIne mokSamArge AgaLa vadhI, ahIM jaNAvelA 21 prayojanane lakSagata karI, sAruM pariNAma Ave te rIte, bhUmikA anusAra, kramika rIte jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanAmAM dRDhatAthI AgaLa vadhaje. to ja kharuM nigranthapaNuM cetanAnA stare sAdhI zakAze, suzramaNadazA susAdhya banI jaze. A ja meLavavA jevuM che. AmAM ja sthiratA karavA jevI che. temAM nimajjana thaye tuM dhanya banI jaIza. pachI kazuM vaLagaNa nahi rahe. bahAramAM Non-attatchment anubhavAze. bahAranuM badhuM ja ApameLe kharI paDaze. tenuM kazuM ja mUlya pachI rahetuM nathI. deha-Indriya-manojagata nirmUlya bhAse che. manojanya AropitatA ane tenA nimitte sarvatra bhAsamAna prAtibhAsikapaNuM mithyArUpe-mAyAsvarUpe aMtarathI pratIta thatAM ja tenAthI chUTI svamAM kharA arthamAM sthira thavAze, IndriyAtItapaNe pariNamI javAze. aMdhakAra jema prakAzamAM vilaya pAme che tema tArAmAM jagata vilaya pAmatuM anubhavAze. zuddha saMgrahanayanA sImADAmAM tAro tAttvika-AdhyAtmika praveza thaze. pachI jovApaNuM nahi paNa jANapaNuM pragaTaze. te dazA vAstavika rIte pUrNa satya taraphanI yAtrA banI raheze. A rIte cetanAnA stare, anubhavanA stare caitanyamaya zuddhabhAvanI dhArA pragaTaze. jJAtA-daSTAbhAvanA UMDA abhyAsa dvArA AtmadazA vardhamAna thatAM, apramattadazA unnata thatAM, zuddhasvarUpamAM sthiratA thatAM, pa2pariNati svataH chUTatAM kSapakazreNInA daravAje TakorA paDaze, zuddha . jyotirmayIva TIsya, yiA sarvapi cinmayI / (jJAnasAra ?rU|8) >. mida zumAnuvadhA, zayArA4 zuddhapakSa4 | ahito viparyayaH punarityanubhavasaGgataH panthAH || ( adhyAtmasAra 20/34) 271 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNatinA mAdhyamathI pUrNa pariNati pragaTa thaze ane paryAyadaSTie paNa tyAre tuM pUrNapaNe kRtakRtya thaIza. paramAtmA :- vatsa ! chellI eka vAta sAMbhaLI le. traNeya kALamAM, *traNa lokamAM, cauda rAjalokamAM, nisarganI mahAsattA upara paNa mAruM amogha ane apratihata varcasva raheluM che. ane mArI hRdayavedikA upara eka ja zAzvata lekha kotarAyela che ke "sarveSAM guma mA ! sarveSAM zivamastu, nyAma | sarveSa zreya maratuM ! hitameva sampadhAma " sarva jIvo pratye samAna rIte mArI karuNA sarvadA varasI rahI che. kayAreya paNa tuM mUMjhAya tyAre kRtajJabhAve tuM mArI A sarva jIvo upara anugraha karavAmAM tatpara evI zAzvata AMtara bhAvanAno pAvana sparza karaje. tArI tamAma mUMjhavaNa dUra thaze. tArI paDatI vRtti sthira thaze. AtmakalyANano AgaLano mArga tArI najara samakSa ApameLe ughaDato jaze. uccatama AtmamArge cAlavAnuM, doDavAnuM, jhaDapathI uDavAnuM svayaMbhU akhUTa sAmarthya ane samajaNa svataH pragaTa thaze. pachI tuM jIvanamukta banI jaIza. aneka AtmArthI mATe sAco mokSamArgadarzaka banI jaIza. AgaLa vadhatAM tuM svayaM muktidhAma banI jaIza. tane dekhADelA gUDha chatAM khullA mArge vatsa ! hiMmatapUrvaka cAlyo jA. AgaLa vadhe ja jA. mArA maMgala AziSa tAruM kAyamI pIThabaLa banI raheze. pratipaLa sAvadhAnIpUrvaka AtmajhaMkhanAthI, nitAMta AtmakalyANanI tamannAthI jhaMpalAva. siddhi hAthaveMtamAM che. AtmasvabhAvamAM TharavAno khullo mArga tane maLela che. ujaLI bhavitavyatA, kuzaLa karmodaya, kALaparipAka vagerenA prabhAve sArAmAM sArI taka vartamAnamAM Avela che. pralobhanavaza banIne jarAya A moko gumAvato nahi. A amUlya avasara eLe javA nahi ja deto. A mArI tane aMtima hitazikSA che, AkharI ujjavaLa saMdeza che. * mUkvAyarAnamAInce pratibade ! (tridazanA puruSa-zaza?) *. bhagavataH sarveSyapi jIveSu avizeSeNa kRpAlutvAt kRpA'styeva / (tejastutivartuvirativRtti-6/?) 0 sinAmava mAvatAM mahAmunInAM sarvAnumraparA anu .... (SoDaza. zarU/ vRtti) 272 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0i varUpaguMjana che sahajAnaMdI sahaja svarUpI avinAzI huM AtmA chuM. pUrNAnaMdI pUrNa svarUpI avilAsI huM AtmA chuM. cidAnaMdI cit svarUpI avikArI huM AtmA chuM. nijAnaMdI nija svarUpI azarIrI huM AtmA chuM. brahmAnaMdI brahma svarUpI niraMjana huM AtmA chuM. paramAnaMdI parama svarUpI nirAkAra huM AtmA chuM. jJAnAnaMdI jJAna svarUpI nirbandhI huM AtmA chuM. jyotAnaMdI jyota svarUpI nirAkula huM AtmA chuM. sadAnaMdI sat svarUpI vItarAgI huM AtmA chuM. AtmAnaMdI Atma svarUpI vItamohI huM AtmA chuM. caramAnaMdI carama svarUpI zabdAtIta huM AtmA chuM. zuddhAnaMdI zuddha svarUpI kamaMtIta huM AtmA chuM. kevalAnaMdI kevala svarUpI saMgAtIta huM AtmA chuM. siddhAnaMdI siddha svarUpI yogAtIta huM AtmA chuM. amarAnaMdI amara svarUpI bhavAtIta huM AtmA chuM. zivAnaMdI ziva svarUpI sAkSIrUpa huM AtmA chuM. zukalAnaMdI zukala svarUpI AnaMdaghana huM AtmA chuM. jinAnaMdI jina svarUpI vijJAnaghana huM AtmA chuM. pAvanAnaMdI pAvana svarUpI cidAnaMda huM AtmA chuM. muktAnaMdI mukata svarUpI saccidAnaMda AtmA chuM. sthirAnaMdI sthira svarUpI anAmI evo AtmA chuM. dhruvAnaMdI dhruva svarUpI alakha niraMjana AtmA chuM. vimalAnaMdI vimala svarUpI ekameva huM AtmA chuM. 273 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 AtmadhUna che Atmaruci keLavavI che, mAre Atmaruci keLavavI che; pudgalaruci toDIne mAre Atmaruci keLavavI che. (1) AtmajagatamAM rahevuM che , mAre AtmajagatamAM rahevuM che; dehendriyamanojagata choDIne, AtmajagatamAM rahevuM che. (2) AtmAnubhava karavo che, mAre AtmAnubhava karavo che; zabdabrahmanA AlaMbanathI, AtmAnubhava karavo che. (3) AtmajyotimAM bhaLavuM che, mAre AtmajyotimAM bhaLavuM che; bhedajJAnanI dhArAthI mAre AtmajyotimAM bhaLavuM che. (4) samatAdhArI banavuM che. mAre samatAdhArI banavuM che; viSamatAo dUra karIne, samatAdhArI banavuM che. (5) AtmasvabhAvamAM ramavuM che, mAre AtmasvabhAvamAM ramavuM che; kuvikalpo dUra karIne, AtmasvabhAvamAM ramavuM che. (6) AtmasvarUpamAM TharavuM che, mAre AtmasvarUpamAM TharavuM che; malina vAsanA dUra karIne, AtmasvarUpamAM TharavuM che. (7) AtmaramaNatA mANavI che, mAre AtmaramaNatA mANavI che; deharamaNatA dUra karIne, AtmaramaNatA mANavI che. (8) svabhAvasthiratA karavI che, mAre svabhAvasthiratA karavI che; vibhAvasthiratA dUra karIne, svabhAvasthiratA karavI che. (9) vItarAgatA meLavavI che, mAre vItarAgatA meLavavI che, kAmarAgane dUra karIne, vItarAgatA meLavavI che. (10) AtmadravyamAM ramavuM che, mAre AtmadravyamAM ramavuM che; malina paryAya dUra karIne, AtmadravyamAM ramavuM che. (11) AtmamaganatA karavI che, mAre AtmamaganatA karavI che; zabdamaganatA dUra karIne, AtmamaganatA karavI che. (12) jinasvarUpI banavuM che, mAre jinasvarUpI banavuM che; nijasvarUpamAM sthira thaIne, jinasvarUpI banavuM che. (13) zivasvarUpI banavuM che, mAre zivasvarUpI banavuM che; parabrahmamAM lIna banIne, zivasvarUpI banavuM che. (14) anAmIsvarUpamAM TharavuM che, anAmIsvarUpamAM TharavuM che; yazakIrtine dUra karIne, anAmIsvarUpamAM TharavuM che. (15) 274 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 pariziSTa-1 9 pAdanoMdhamAM sAkSIrUpe darzAvela graMthonI yAdI pRSTha (1) aSTaka prakaraNa 33,171 (2) aSTaka vRtti 218 (3) adhyAtma upaniSad 30,31,34,39,50,53,56,61,63, 65,68,76,77,85,87,92,93,98, 112,117, 139, 147, 146,154, 156, 158,164, 197, 202, 209, 224, 231, 232, 235, 240, 241,248, 2para, 259, 26 2, 263, 268 (4) adhyAtmagItA 238 (5) adhyAtma mata parIkSA 31,142 (6) adhyAtma mata parIkSA vRtti 232,245, 249 (7) adhyAtma biMdu 32,65,69,70,77,79,81,88,93, 95,96,111,135,155,188,195,198 199, 201,203, 204, 208,215, 223, 224, 225, 228, 230, 238,240, 247 (8) adhyAtmasAra 17, 23, 29,32,38,39,41,45,47, 62,63,65,66,67,68,70,72,74, 75,78,79,81,87,89,94,95, 101, 102,107, 108,110,111,112,117, 118,119,12,126,127, 131,132, 133,134, 135,136, 138, 141,146, 151,152,153,154, 156, 159, 165, 166, 167, 171,184,186, 189, 190, 192, 196,197,200, 203, 204, 205, 206, 207,209, 211, 212,213, 214, 215,216,219, 220, 222, 223, 227, 228,229, 230, 234, 235,237,240, 242,243, 246, 247, 250, 252,2papa, 2pa7, 261,262,263, 264,269, 270, 271 275 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) anuyogadvArasUtra (10) anuyogadvAra sUtra vRtti (11) AcArAMga (12) AcArAMga cUrNi (13) AcArAMga niryukti (14) AcArAMga vRtti (15) ArAdhanA patAkA (16) Avazyaka niryukti hAribhadrIyavRtti (17) Avazyaka cUrNi (18) Indriya parAjaka zataka (19) uttarAdhyayana sUtra 239 96, 126,205, 227, 249, 254 11,27,75,86,89, 111,116,121, 122, 134, 139,164, 184,188, 220, 237, 253, 260, 262 99 44,77,117 209 176 33,141 86 27 26, 27,42,97, 105,113,120, 215,122,125,127, 134,185, 211, 218,220, 261, 267, 268 174 (20) upadeza pada (21) upadezapada vRtti (22) upadezamAlA (23) upadeza rahasya (24) upadeza rahasyavRtti (25) aindra stuti caturvizatikAvRtti (26) ogha niryukti (27) ogha niryukti bhASya (28) gurUtattva vinizcaya vRtti (29) guNasthAnaka kamAroha (30) caturtha karmagrantha... (31) jJAnabiMdu (32) jJAnasAra 3,10,128 61,83, 1pa1 15, 203,20,2para 65, 272 183,218, 268 80 221,235 79 207 248 44,48,53,56,73,82,85,87,89, 93,100, 105,107, 134, 136,146, 147,15,154,155,157, 158,184 188,189, 190,195,198,202, 217, 232,240,241,244,263,264 276 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 (33) triSaSTi zalAkA purUSacaritra ra7ra (34) tattvArthavRtti (yazovi.) 79, 248 (35) tItvogAlI pannA 228 (36) dazavaikAlika 3,10,39,43, 153, 160, 266 (37) dazavaikAlika niryukti (98) devacaMdracovizI 23,117 (39) dvArniMzikA (yazovi.) 171,176,218 (40) dvAtrizikA (siddhasenIya) 2,64,118,120,121, 178, 184, 201, 242,245,246 (41) dvAtrizat kAtrizikAvRtti 218 (42) dharmaratnamaMjUSA 218 (43) dhyAnadIpikA pa5,78,90, 128, 129, 130, 131, 135,141,144, 168, 181, 182 (44) dhyAnazataka 113, 130, 141 (45) dharmaparIkSA 109,129, 142 (46) dharmaparIkSAvRtti 105,148, 217, 234 (47) dharmasaMgrahavatti 245 (48) nayopadezavRtti (49) nayarahasya 239, 245,248 (50) nIzIthasUtra 13pa (51) nizIthabhASya 30,88 (52) nyAya khaMDakhAdya 227, 239 (53) nizItha cUrNi 152 (54) paumariyam 63, 151,217 (55) paramAnaMda paMcaviMzati 61,137, 149,181, 197, 246 (56) paramAtmA chatrIzI 137,138, 188, 203 (57) pratimA zataka vRtti 132,218 (58) prazamarati 86 (59) praznavyAkaraNa TIkA 210 (60) bRhatya bhASA 88, 245 (61) bhaktAmara stotra 233 (62) bhagavatI sUtra 43,205, 208 (63) bhAvakulaka 218 (64) mahAnizItha 31 (65) yogadaSTi samuccaya 63,66,142, 218 277 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) yogabindu (67) yogazataka (68) yogazatakavRtti (69) yogazAstra (70) yogazAsravRtti (71) yogasAra (72) yatidinacaryA (73) vyavahArasUtrabhASya (74) vizeSAvazyaka bhASya (75) vizeSAvazyaka bhASyavRtti (76) vItarAgastotra (84) samAdhi maraNa prakIrNaka (85) sAmyazataka (86) sADAtraNaso gAthAnuM stavana (87) sAmAcArI prakaraNa vRtti (88) sArasamuccaya (89) sthAnAMga sUtra (90) syAdvAda rahasya (91) sUtrakRtAMga sUtra 118,139,238,240 140,247 247 238 66,109,120,122,124,126, 129,133,136,137,140,144, 151,165,168,184,186,187, 213,225,228,248 75,89,193,206,210,256 38,126,127,134,154,198 6 218 160,267 172 (77) zAMtasudhArasa (78) zrAddhavidhi (79) zrAvakaprajJapti (80) zakrastava (81) SoDazakavRtti (82) sammatitarka 222,237,272 (83) samarAIcca kahA(samarAdityakathA) 32,75,219,223 67,120,260 186 9 218 169 190 40 29,41,45,140,214,260 72 240 72,134 3,31,112 143 24,27,30,35,38,54,121,145, 153,184,256 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pariziSTa 2 pAdanoMdhamAM sUcita zAstrapAThonI sUci ajjhathaheuM niyaya'ssa... ... ( uttarAdhyayana 14 / 29) antarA kevalajJAnaM... (adhyAtmopaniSat 1 | 10) adhItya kiJcicca nizamya... ... (adhyAtmasAra 14 - 3) akRtvA viSayatyAgaM,... ...(adhyaatmsaar-5|6) atIndriyaM paraM brahma...... (adhyotmapaniSat 2 / 21) ajJAnaM khalu kaSTaM.... ahantAmamate... ... (adhyAtmasAra 8 22) ahameva mayopAsyo... ... (adhyAtmabindu 2/25) aho mohasya mAhAtmyaM ... (sAmyazataka - 19) avidyayaivottamayA,... ... (adhyAtmopaniSat abhyavaharedAhAraM... ... (prazamarati - 135) 2/53) apyAtmAyaM nijaparavivekacyutaH... ... (adhyAtmabindu 20) ajJAnato mudritabhedasaMvicchakti:... ...( a. bindu 1/11) azuddhApi hi... ... (adhyAtmasAra 2/16 ) aMta:karaNaniHsaMgI... .. ( dhyAna dIpikA 187) ... appaNA... ... (uttarAdhyayana 6 / 2) azAntAdestathA... ....(yogabindu 188) avahA'saMmoha - vivega... ...(dhyAnazataka - 90 ) anyad vicintyate lokairbhavedanyadabhAgyataH / ... aNNe puggalabhAvA... ... (dharmaparIkSA-99) avakAzo... ... (adhyAtmasAra 15/10) arvAgdazAyAndoSAya,... ( adhyAtmasAra 15/46) avidyAtAmasaM ... ...( dhyAna dIpikA 54 ) aNavadviyaM maNo... .. ( upadezamAlA - 486) anicchan karmavaiSamyaM,... ... ( jJAnasAra 6 / 2) ananyazaraNIbhUya sa... ... (dhyAnadIpikA 175) ananyazaraNIbhUya sa... ... (yogazAstra 10 / 3) anityatvAdyanuprekSA,... ... (adhyAtmasAra 16 / 70) apamatte samAhite.... ( AcArAMga 1/9/2/67) anantaparyAyAvirbhAva -. ( dharmaparIkSA- 99 vRtti) aNagAramaharisINaM...... (paumacariyaM 6/121) - ... - 26 31 32 39 56 62 70 79 29 77 86 81 96 270 90 127 118 113 206 109 111 17 128 128 134 144 144 141 139 148 151 239 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 238 201 202 252 246 antaraGgayatna eva... ...(upadezarahasya 190) abhyAse satkriyApekSA,... ...(adhyAtmasAra 15 / 21) appA khalu... ..(dazavai. cUlikA 2/16) avidyAtimiradhvaMse,... ...(jJAnasAra 1468) 190 abhisandheH phalaM... (yogadRSTisamuccaya-118) 218 arhadAdibhyo'pi... (vi.bhA.1 vRtti) adhyAtmajJAna... ... (adhyAtmagItA-188) adhyAtmopaniSadbIjamaudAsInyamamandayan... (sAmyazataka-84,vijayasiMhasUrikRta) / attANaM jo... ...(sUtrakRtAMgA 1 / 12 / 20) attahiaM kAyavvaM ... ...(mahAnizItha-vajrAryaprakaraNa-122 pR. 133) anusmarati nAtItaM,... ...(adhyAtmasAra 15/48) 212 ahaM kartA... ...(a.bindu 4 / 5) adhigatyAkhilaM... ...(jJAnasAra 268, adhyAtmopaniSat 2 / 25) amUDhalakSyAH sarvatra,... ...(jJAnasAra 32 / 8) 263 anupaplavasAmrAjye,... ...(adhyAtmasAra 1882) azuddhanayato hyAtmA,... ...(adhyAtmasAra 18 / 189) 247 avratAni parityajya,... ...(paramAnaMdapaMcavizaMti 25) alipto... ...(jJAnasAra 11 / 6) aliptena manasA copabhujya... ...(aindrastuticaturviMzatikAvRtti-16/1) anyaliGgAdisiddhAnAmAdhAraH... ...(adhyAtmasAra 9-23) abhogI novalipai / (uttarAdhyayana - 25/41) 215 azuddhanayatazcaivaM,... ...(adhyAtmasAra 18 / 154) 234 apuvvapaNage u maNa-var3a-uralaM / (caturthakarmagrantha gA.46) anukUle vidhau puMsAM... ...(yogshaastrvRtti-1|14|53) anekAntavyApakatvAdipratisandhAnA''hitavAsanAvatAmeva... ...(jJAnabindu) aMzAdikalpanA'pyasya neSTA yatpUrNavAdinaH / (adhyAtmasAra 18 / 31) aMta:karaNAkarNaya svAtmAdhIzaM... ...(dhyAna dIpikA 177) 168 aho dAruNo bhAvo... ...(samarAiccakahA... 9/pR.960) 223 AzravaH saMvarazcApi,... ...(adhyAtmasAra 18, 131) AnaMdarUpaM paramAtmatattvaM,... ...(paramAnaMdapaMcavizAMti 12) AsvAditA sumadhurA,... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 7) 139 AlambanaiH prazastaiH,... ...(adhyAtmasAra - 2015) AtmamanoguNavRttI,... ...(adhyAtmasAra - 20125) 121 ArurukSormuneryogaM,... ...(adhyAtmasAra - 15/22) 132 222 193 248 227 149 136 280 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 206 208 219 206 207 261 264 92 205 206 0 Atmano hi... ...(adhyAtmasAra 17 / 11) Atama so paramAtamA,... ...(cidAnaMdajIkRta paramAtma chatrIsI - 11) AtmajJAnaphalaM... ...(adhyAtmasAra 18 / 1) AtmanyevAtmanaH kuryAt... ... (jJAnasAra-15/7) AtmA syAdanyathA'nAtmA,... ...(adhyAtmasAra 18 / 11) AtmasvarupaM pararUpamuktaM,... ...(adhyAtma bindu 117) AtmA na... ....(adhyAtmasAra 18 / 113) Aropya kevalaM... ..(adhyAtmasAra 18 / 16) Arohatu girizikharaM... ... Aturairapi jaDairapi... ...(adhyAtmasAra 1712) AvazyakAdirAgeNa... ...(a.sAra 15/4) AtmapravRttAvatijAgarUkaH... ...(adhyAtmoniSat - 4 / 2) AtmA syAdanyathA...... (adhyaatmsaar-18|11) Anayedapi dUrasthaM... .. (yogazAstravRtti 1 / 13 / 53) AtmanyevAtmanaH .... .. (jJAnasAra-15/7) AyasarUvaM NiccaM... ...(upadezarahasya 200) AvazyakAdirAgeNa,... ...(adhyAtmasAra - 15 / 4) AtmAnamAtmanAtmaiva... ...(guNasthAnakakramAroha 110) AtmajJAne munirmagnaH,... ... (adhyAtmopaniSat 2 / 6) AtmaduHkhkhe duHkhitasyaiva... ...(gurutttvvinishcyvRtti-2|118) AlambitA hitAya... ...(jJAnasAra - 1883) Anayedapi dUrasthaM,... ...(yogazAstravRtti 1 / 13 / 53) audAsInyaparasya... ... (yogazAstra - 12/21) audAsInyanimagnaH... ...(yogazAstra 12/33-34) audAsInyaparAyaNavRttiH... ...(yogazAstra 12/19) audAsInyollasanmaitrIpavitraM... ... (sAmyazataka-99)... ... itthIvasaMgatA bAlA... ...(sUtrakRtAMga 1 / 3 / 4 / 9) ithio je Na... ...(sUtrakRtAMga 1 / 15 / 9) iha hi sarvabahirviSayacyutaM,... ...(adhyAtmasAra - 11 / 23) iti zuddhanayAyattamekatvaM... ...(adhyAtmasAra 18 // 31) iya pariNAmA baMdhe / (zrAvakaprajJapti-229) ityajasraM smaran... ...(dhyAna dIpikA 174) iSTAniSTeSu bhAveSu,... ..(yogasAra 5 / 2) indriyArtheSu dhAvanti... ...(jJAnasAra 7/6) 0 221 206 213,66 120 137 214 24 218 182 154 146 281 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 209 151 133 234 213 196 132 119 207 72 142 iNameva khaNaM... ...(sUtrakRtAMga 1 / 2 / 3 / 19) ityaM yathANalamanudyamamudyamaM va, (adhyAtmopaniSat 2/59) IkSaNamAtraM tu.... ... (yogazAstra 1/30 vRtti) upadezaM prApya... ...(yogazAstra 12/17) uparatavikalpavRtti-... ...(adhyAtmasAra - 2068) upAdhikarmajo... ...(adhyAtmasAra 18 / 18) upAya: samataiyekA,... ...(adhyAtmasAra 9 / 27) upAdhibhedajaM bhedaM,... ...(adhyAtmasAra 18 / 17) uSNasyAgneryathA... ...(adhyAtmasAra 18 // 36) upAste jJAnavAn... ...(adhyAtmasAra - 15/62) ucitamAcaraNaM... ...(adhyaatmsaar-11|1) udayati yadi bhAnuH... ... utsAhAnnizcayAd dhairyAt... ... utsargo'pyaguNAyA'pavAyo'pi.... ... (AcArAMgavRtti 1 / 7 / 4 / 212) esa khalu gaMthe,... ... (AcArAMga 1 / 1 / 14) ekakSetrasthito'pyeti,... ...(adhyAtmasAra - 1819) eyaM paramaM nANaM... ...(dharmaparIkSA-100) etajjanitasaMskArasya... ...(dharmaparIkSA-99-vRtti) ege jie paMca... ...(uttarAdhyayana 23/36) ekaM brahmAstramAdAya,... ...(jJAnasAra 1744) ekAntena hi... ...(adhyAtmasAra 6 / 22) egaMto micchattaM,... ...(tItthogAlIpayannA-1213) 'ego haM, nattha me koI' / (samAdhimaraNa-prakIrNaka) ekAntayuktInAM tattvato... ... (nyAyakhaNDakhAdya - pRSTha. 429) esa khalu Narae... (AcArAMga 1 / 1 / 58) RjusUtranayastatra,... ...(adhyAtmasAra-1897) kaha kaha karemi,... ... (upadezamAlA gA. 475) kavalinAmiva... ... (SoDazaka 13 / 9 vRtti) karmatApakaraM jJAnaM,... ...(adhyaatmsaar-18|161) karmajanito,... ...(adhyAtmasAra - 18/12) karmANyapi duHkhakRte... ...(yogazAstra 12/50) karma jIvaM ca... ...(jJAnasAra 15 / 1) kalpanAmohito jantuH,... ...(adhyAtmasAra 18 / 122) karmopAdhikRtAn bhAvAn,... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 29) 105 120 217 223 122 126 10 ra 187 189 197 112,197 282 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 227 60 87,111 101 on OM 203 204 6 234 177 111 karmodayAcca taddAnaM,... ...(adhyAtmasAra 18 / 16) kartA'yaM svasvabhAvasya... ...(adhyAtmabindu 2/8) karmakANDadukhApamidaM hi... ...(a.bindu 4 / 30) kammuNA uvAhI... ...(AcArAMga - 113 / 1) / karma-naiSkarmyavaiSamyamudAsIno... ...(adhyAtmasAra - 15/35) kammANi balavanti... ...(uttarAdhyayana 25/20) karma-naiSkarmyavaiSamyamudAsIno... ...(adhyAtmasAra - 15/35) kaDANa kammANa na mukkhu atthi / (uttarAdhyayana - 13 / 10) kataivamAtmA no... ...(adhyAtmasAra 18 / 110) kartRtvaM parabhAvAnAmasau... ...(adhyAtmasAra 18 / 98) kartuM vyApriyate... ...(adhyAtmasAra 18 / 90) kaha na hu pamAyapaMke... ... (yatidinayaryA-8) kaha kaha karemi.. (upadezamAlA-475) kaH kAlaH kAni mitrANi... (upa.pada.vRttau-167) kAlatraye'pi... ...(dharmaparIkSA gA. 99 vRtti) kALa-svabhAva-bhavitavyatA... (ciMtAmaNipArzvastavana) kA araI ? ka... (aacaaraaNgsuutr-1|1|3|117) kimetaditi jijJAsA,... ...(adhyAtmasAra - 8 / 23) kiM kayaM kiM vA... ... kiM mugdha ! cintayasi... ...(adhyAtma bindu 29) kiM me paro pAsai... ...(dazavaikAlika dvi.cU.gA. 12,13 / / ) kiM sakkaNijjakajjaM na... ...(yatidinacaryA-7/8) kintu na jJAyate... ...(yogsaar-1|4) kujjA ... ..(dazavaikA. 5/2/6) kuNThIbhavanti tIkSNAni... ...(yogabindu-39) kRSNaH zoNo'pi... ...(adhyAtmasAra 18 / 120) kRtakaSAyajayaH sagabhIrima,... ...(adhyaatmsaar-11|21) kRtakarmakSayo nAsti... ... kusale puNa... ...(AcArAMga 112 / 6 / 104) kuNau tavaM pAlau... ... . kUTasthasvabhAvo'haM... ...(upadezarahasya-199) ko hi rAgo... ...(siddhasenIyA dvAtriMzikA 13 / 23) ko'haM kA mama jAtiH ? (zrAddhavidhi 115/pR.80) khaNaM jANAhi... ...(AcArAMga - 11211468) 00 3 198 10 127 160 139 243 123 217 262 135 245 164 283 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 189 146 129 23 3,112 222 167 9 154,65 134 125 120 khalvATo divasezvarasya kiraNaiH santApito... gandharvanagarAdInAmambare... ...(adhyAtmasAra 18 / 30) guNasthAnAni yAyanti,... ...(adhyaatmopnisst-2|28) guruANAi Thiyassa... ...(dharmaparIkSA-95) carmAcchAditamA... ...(adhyAtmasAra 8 / 17) caraNaguNasthitizca... ...(nayarahasya pR.232) cauhi ThANehiM ... vivegeNa...(sthAnAMgasUtra-4/2/284) cauhi ThANehiM ... puvvarattA...(sthAnAMgasUtra-4/2/284) cAritrapuruSaprANAH,... ...(adhyAtmasAra 9 / 25) cyutamasadviSayavyavasAyato,... ...(adhyAtmasAra 11 / 17) cinmAtralakSaNenAnya-... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 15) ciraM bhedAbhyAsAdadhigatami... ...(a.bindu. 4 / ) cinmAtranirbharani-... ...(a.upa. 2259) ceSTA parasya vRttAnte,... ...(adhyAtmasAra 641) ceccA savvaM... ...(AcArAMga 1 / 6 / 2 / 185) carejja.. ... (uttarAdhyAyana 2/19) ceto'pi yatra yatra... ...(yogazAstra 12/27) jagajjIveSu no bhAti,... ...(adhyaatmsaar-9|8) jattheva gantumicchejjA... ...(uttarAdhyayana 9/26) jaha jaha tattarui... ...(Avazyakaniyukti 3 / 1169) jahA khalu mailaM... ...(AcArAMganiyukti 282) jahA jahA taM bhagavayA... ... (bhagavatI suutr-1|4|40) jayaM care jayaM ciTThe jayaM... ... (dshvaikaalik-4|8) jaDa cala jaganI... (devacaMdrajIcovizI-4/5) jyotirmayIva dIpasya... ...(jJAnasAra-13/8) jAtarUpaM yathA jAtyaM,... ...(yogsaar-1|18) jAgaraha NarA... ...(nizIthabhASya 5303/bR.ka.bhA. 3283) jeNa vijANati... ...(AcArAMga 1 / 5 / 5/171) je mohadaMsI... ...(AcArAMga 1 / 3 / 4 / 130) je AtA se... ...(AcArAMga 1 / 5 / 5 / 171) je AsavA te parisavA / (aacaaraaNg-1|4|6) je parisavA / (aacaaraaNg-1|4|6) jeso zivape tahi... ...(paramAtma chatrIsI 15) jeNa vijANati se AtA,... ...(AcArAMga 1 / 5 / 5 / 171) 134 33 07 208 266 23 271,73 134 88 117 188 184,260 15 203 253,116 284 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo puvvastAvasttakAle,... ... jo navi diNe diNe... ( upadezamAlA gA. - 480) jo kira jayaNApuvvo... ... ( adhyAtmamata parIkSA-8) jinendrapratimArUpamapi... ... ( dhyAna dIpikA 164 ) jitendriyasya dhIrasya,... ... ( jJAnasAra 30/6) jijJAsA ca vivekazca,... ...(adhyAtmasAra -8 / 27) jaM jahA kahijjati... ... (nizIthacUrNi bhASyagAthA jJAnakriyAsamAvezaH,... (jJAnasAra-11/7) jJAnayogastapaH... ... ( adhyAtmasAra 15/5 ) jJAnamAtraM svarUpaM ... ... ( a. bindu 3 | 31 ) jJAnayogastapaH zuddhamityAhurmunipuGgavAH / jJAnasya paripAkAdi kriyA'saGgatvamaGgati / ... jJAnaM zuddhaM kriyA...... (adhyAtmasAra 2/12) jJAnaM jJAne bhavati... .. ( adhyAtma bindu 1/24) jJAnAMzadurvidagdhAnAM . ( adhyAtmasAra 18/194) jJAnI tasmAd... ... ( jJAnasAra 22/5) jJAninAM karmayogena (adhyAtmasAra 15/25 ) jJAnikRtakarmaNo... (hAribhadradAnASTakavRttipAThaH, pratimAzatakavRtti-gA. 21) jJAte hyAtmani... ... ( adhyAtmasAra 18/2) jhANovarame'vi muNI... ... (dhyAnazataka - 65) TakotkIrNaprakRti-... ... ( a. bindu 4/27 ) taTasthaH pazya... ...(a.bindu 2 (20) tasmAd jJAnamayaH... . ( a. sAra. 18/165) tamasaH parastAt-... (bhaktAmarastotra gA. 23) tadekAntena yaH... ... ( adhyAtmasAra 6 / 34 ) taddarzI... ...(a.bindu. 4/4 ) tasmAnnikAcitasyApi, karmaNo yujyate kSayaH / / ( adhyAtmasAra 18 / 163) taddhyAnaM sA stutirbhakti:... ...(adhyAtmasAra -18/123) tathAMganAdisaktAnAM... . ( dhyAna dIpikA 57) tadavazyaM manaH... ....(yogazAstra 4 / 44 ) tapasvI jinabhaktyA ... ... ( adhyAtmasAra - 18/160) tatsvarUpA''hitaM svAntaM... ...(dhyAnadIpikA-137) tanmayatvamavApnoti... ... (dhyAnadIpikA- 174) tvAmekamarhan... ( zakrastava) **** (dazavaikAlika dvi.cU.gA. 12,13 ) 4892) 3 3 142 135 136 81 152 56 214 188 214,153 259 68 204 235 100 203 218 184 141 111 195 262,250 233 228 223 214 136 128 124 264,38 55 55 175,169 285 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tinhaM saddanayANaM AyabhAve vasaI / (anuyogadvArasUtra - 145) tenAdau zodhayeccitaM,... ... ( adhyAtmopaniSat 2 / 51) tenAtmadRrzanAkAGkSI... ... ( a.upa. 2/5) (ArAdhanApatAkA-465) tena ye kriyayA... ... (adhyAtmopaniSat 3/38) tesiM AhAraNanAyagANaM... tuSyatyAtmanyeva hi ... ... (yogazAstra 12 / 10) tullevi iMdiyatthe ... ... (vyavahArabhASya 2/54) davvaTThiyassa savvaM... ... ( sanmatitarka 111 ) davie daMsaNasuddhA... ... (oghaniryuktibhASya-7) daDhaM pavayaNANurAgI / ( upadezapada - 852) dAruyantrasthapAJcAlInRtyatulyA.... ... (adhyAtmopaniSat dehaM gehaM ca dhaNaM... ... ( upadezarahasya 199) ... dehavivittaM peccha... ... (dhyAnazataka - 92) (adhyAtmasAra - 18/175) dizaH pradarzakaM... dvayamiha zubhAnubandhaH,... ... ( adhyAtmasAra 20/34) dvayorekatvabuddhyApi,... ... (adhyAtmopaniSat 1 (32) draSTurdRgAtmatA muktirdRzyaikAtmyaM... ... (adhyAtmopaniSat 2/5 ) dravyakarmavinirmuktaM,... ... (paramAnaMdapaMcavizaMti 8) dharmarAgAdapi muniH... ... ( yogazataka-gA. vRttau - uddhRtaH pAThaH) dharmakSAntistu... ( SoDazakavRtti 10 / 10 ) dhaninAM putradArAdi.....(adhyAtmasAra - 1123) dhAvanto'pi nayA: ... ... ( jJAnasAra 31/2) 286 - dhIrANAM yatayo... ... ( kulabhadrasUrikRta sArasamuccaya dhyAnoparato'pi ... ... ( dhyAna dIpikA 180 ) dhyAtR-dhyAna- dhyeyAnAM... ... ( pratimAzataka gA.99) na cAdRSTAtmatattva... (adhyAtmaupaniSad 2/4) na bhavantamatItya raMsyate,... (sithasenIya dvAtriMzikA-4/2) na vidhiH pratiSedho... ... (siddhasenIya dvAtriMzikA - 10/20) na prahRSyetpriyaM prApya... ...(adhyAtmasAra 15/45) - na yAvat... ... (a.upa. 3/35) na mUlao... ...( uttarAdhyayana 20 | 39 ) na doSadarzanAcchuddhaM... ... ( siddhasenIya dvAtriMzikA na caivamitarAMzapratikSepitvAd... ... (nayarahasya- pR.36) na hyapramattasAdhUnAM,... ( adhyAtmasAra 15 / 7) 2/33) - 210) 10/21) 239 117 50 235 176 187 218 190 80 174 98 61 130 127 271 248 156 181 247 222 29 263 72 3 3 3 3 3 w w 5 3 & 141 132 34 2 64 72 268 261 242 239 230 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r 210 166 108 262 197 268 267 na hi bhavati yanna... ...(praznavyA.AzravadvAra TIkA) na hu bAlataveNa... ...(AcArAMganiyukti-214) na parapratibandho'-... ...(adhyAtmasAra 15/6) na ca jijJAsitaM... ...(adhyAtmasAra 8 / 26) 153 na ca karmakR to bhedaH,... ...(adhyAtmasAra - 18 / 15) na yatpuruSakAreNa... ... (yogazAstra 1/13-vRtti-47) na sAmyena vinA dhyAnaM... ...(yogazAstra-4/113) 124 na zuddhanayatastveSu... ... (adhyAtmasAra 18 / 189) nalinyAM ca yathA... ...(paramAnaMda paMcavizaMti 7) nayeSu svArthasatyeSu,... ...(adhyAtmasAra 6 / 37) 240 naSTe manasi... ...(yogazAstra - 12/36) 124 nayAntareNA'bhiniviSTanayakhaNDanasyApi zAstrArthatvAt (nyAyalaMDa khAdya-pR.20) 227 nAtmano vikRti... ...(adhyAtmasAra 18 / 118) 240 nAsti kAcidasau... ...(Ava.ni.hAribhadravRtti-dhyAnazataka-105) 141 nAjJAnino viziSyeta,... ...(adhyAtmopaniSat 3 / 4) nANaM payAsagaM... ...(vizeSAvazyaka bhASya gA.) nAhaM pudgalabhAvAnAM,... ...(jJAnasAra - 1112) nAhaM pudgalabhAvAnAM,... ...(adhyAtmopaniSat - 236) nizcaye vyavahAre... ...(jJAnasAra 32 / 7) nicchayamAlaMbaMtA... ...(oghaniyukti 761) 268 nityazucyAtma-... ...(jJAnasAra 14 / 1) .. nimittamAtrabhUtAstu, hiMsA'hiMsAdayo'khilA / (adhyAtmasAra 18 / 136) 214 nirjarA karmaNAM zATo,... ...(adhyAtmasAra 18 / 155) nirdaya: kAmacaNDAlaH,... ...(adhyAtmasAra- 1 / 15) nirvikalpasamutpannaM,... ...(paramAnaMdapaMcavizaMti 5) nirmamasyaiva vairAgyaM,... ... (adhyAtmasAra - 811) nirbhayaH sthiranAsAgradattadRSTivrate... ...(adhyAtmasAra - 15/80) 136 nirmalaM sphaTikasyeva,... ...(jJAnasAra 4 / 6) nizcayanayatAtparyAd vizeSaNahetutvA''-... ..(sAmAcArIprakaraNavRtti-gA. 57) 240 niraMjana yAra mohe... ... (AnaMdaghanajI ma.) niHsaGgatAM puraskRtya yaH... ...(sAmyazataka-85) 260 niHsaMgatvaM samAsRtya... ...(dhyAnadIpikA 53 nizcayena punarbhAva... (dvAtriMzikA-1/7 mahopA.) 218 no kitti-vaNNa-sadda-... ...(dazavaikAlika 9 / 4 / 5) 93 241 20 128 38 287 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 no sakkA rUvamadaTuM... ... (AcArAMga-2/3/15/132) NANe puNa niyamaM AyA / (bhagavatI 12 / 10 / 10) parabhavajaNiyaM jaM... ...(paumacariyaM 22 / 26) pazyanneva paradravya-nATakaM... ...(jJAnasAra 4 / 4) paradravyonmukhaM jJAnaM... ...(adhyAtmabindu 3 / 3) 135 paramAnaMdasaMyuktaM,... ...(paramAnaMdapaMcaviMzati 1) 137 parAzritAnAM bhAvAnAM... ...(a.sAra 18/108) 213,108 padamAtraM hi nAnveti,... ...(adhyAtmoniSat 2 / 3) 158 pariccayaha mUDhayaM,... ...(samarAiccakahA-bhava-9-pRSTha-963) 219 pariNAmiyaM pamANaM... ...(oghaniyukti 761) 218 paNNA samikkhae... ...(uttraadhyyn-23|25) 42 pazyatu brahma nirdvandvaM,... ...(jnyaansaar-26/6,adhyaatmopnisst-2|23) paDisiddhesu a dese vihiesu... ...(yogazataka-17) 247 paraspara sApekSAstu sunayA: / ... ... (anuyogadvArasUtravRtti-pR.212) parasamao ubhayaM vA... ...(anuyogadvArasUtra-149,maladhAravRtti uddhRtapAThaH pR.231) 254 parapariNati.... ... (350 gAthA stavana) 84 pariNAma pramANatvaM... (dvAtriMzikA-7/30 mahopA. yazo.) paraH praviSTaH kurute vinAzam (zAMtasudhArasa 5/1) paMDio no harise no kuppe (AcArAMga-1/2/3) pApAkaraNamAtrAddhi,... ...(adhyAtmasAra 15 / 36) pApabuddhyA bhavet pApaM,... ...(yogsaar-2|31) piyA paraghara mata... ... (upA.yazovijayajI ma.) puNyapApavinirmuktaM,... ...(adhyAtmasAra 18 / 130) puNyabandhaH so'pi neSyate,... (dharmasaMgraha-gA. 94 vRtti) putradArAdi saMsAro,... ...(adhyAtmopaniSat - 1 / 72) puvakayaM nimmAyaM... ...(paumacariyaM 17/14) pudgalaiH pudgalAstRptiM,... ...(jJAnasAra - 10 / 5) puMsAmayatnalabhyaM... ...(yogazAstra 12/11) puvvavarattakAle jsANaM... ...(nizIthasUtra-) pramANanikSepanayA:... ...(adhyAtmabindu 13) 240 prazastarAga-dveSayorapi... ...(adhyAtmamataparIkSA gA.180 vRtti) prakRtiguNaviraktaH zuddhadRSTirna... ...(adhyAtmabindu. 2/32) pratyahaM pratyavekSeta,... ... prathamato vyavahAranayasthito'-... ...(adhyAtmasAra 11/15) 86 38 245 3. ur 228 245 288 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 169 208 177 177 192 102 257 247 184 229 135 264 240 prabhAyAM punararkabhA.. (yogadRSTi yaguccaya-15 vRttiH) prabhu tuja zAsana... ... (Adijinastavana) prAptavyamarthaM labhate... ... prIti anaMtI para thakI (devacaMdracovizI 1/5)... prIti anAdinI... (RSabhajinastavana 1/4, zrI devacaMdrajI) priyApriyatvayoryAthairvyavahArasya... ...(adhyAtmasAra 9 / 2) priyArthinaH priyAprApti,... ...(adhyAtmasAra - 8 / 24) bahudoSanirodhArthamanivRttirapi... ...(adhyAtmasAra 5 / 22) bandhodayodIraNasattvamukhyA,... ...(adhyAtma bindu 14) bahirantazca sanmantAt... ... (yogazAstra 12/25) bahirnivRttimAtraM... ...(adhyAtmasAra 6 / 21) balena preryamANAni,... ...(adhyAtmasAra-5/29) badhyate bADhamAsakto,... ...(adhyAtmasAra 5/21) bAlajaNo pagabbhai / (sUtrakRtAMga - 111 / 2) bAhyabhAvaM puraskRtya,... ...(jJAnasAra 914) buddhAdvaitasatattvasya,... ...(adhyAtmopaniSat 35) brahmastho brahmajJo,... ...(adhyAtmasAra 20 / 26) brahmA yena... ... 'bhava-mokkhA'paDibaddho' / (yogazataka-20) bhavatu kimapi... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 61) bhavecchA yasya... ...(adhyAtmasAra - 5 / 14) bhagavataH sveSvapi... (aindrastuticartuvizitikAvRtti-6/1) bhAvabhedena... (dvAtriMzad dvAtriMzikAvRtti-1/11) bhAvAn spRzannapi.... (yogazAstra 12/24) bhAgA ime... (uttarAdhyayana-13/27) . bhAvo tattha... ...(bhAvakulaka-18adharmaratnamaMjUSA-832) bhogAn svarUpataH... ...(yogadRSTisamuccaya,adhyAtmasAra - 5 / 17) bhinnAH pratyekamAtmAno,... ...(adhyAtmasAra - 8 / 21) bhinnagranthestu tatprAyo mokSe... ... (yogabindu-203) bhedajJAnAbhyAsataH zuddhacetA... ...(adhyAtmabindu 1/10) bhedasaMvibalena... ...(a.bindu 1/32) bhedavijJAnamabhyasyed... ...(a.bindu 3 / 12) bhUrbhuva: svastrIyIzAnamA... (triSaSTizalAkApusya 1 / 1 / ) maddavakaraNaM nANaM |(nishiithbhaassy 6222/bR.ka.bhA. 783) . 190 206 140 262 112 272 218 268 218 66 68 238 70 238 272 30 289 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 241 216 201 122 120 121 168 263 140 143 mahAmohadoseNa na... ...(samarAiccakahA bhava 9/pR. 867) mamattabhAvaM na... ...(dazavaikAlika cU. 218) maNiprabhAmaNijJAnanyAyena... ...(adhyAtmasAra 18 / 129) mahAsAmAnyarUpe'smin... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 41) madhyAhne mRgatRSNAyAM,... ...(adhyAtmasAra 18 / 29) mahavRttAntagahanAd... ...(siddhasenIyadvAtriMzikA-12/3) manorodhe nirudhyante... ...(yogazAstra 4 / 38) manovacaHkAyaceSTAH... ...(vItarAga stotra 14 / 1) maNaM parijANai... ...(AcArAMga 2 / 3 / 15 / 778) maGgalottamazaraNapada... ... (yogazAstra 8/42) mA paDibaMdhaM... ...(bhagavatIsUtra-jamAlyadhikAre ) mAyAmbhastattvataH... ...(adhyAtmasAra-5/16, yogadRSTi samu. 165) mAdhyasthyasahitaM... ...(adhyAtmopaniSat 1173) moharite saccavayaNassa... ...(sthAnAMga sUtra 529) mokSe bhave ca... ... mokSo'stu mA'stu yadi... ...(yogazAstra 12/51) mohakSobhavihIno hi... ... (syAdvAdarahasya-gA.3 vRtti pR.116) micchattaM veyaMto jaM... ...(dazavai. niyukti 209) mithoyuktapadArthA-... ...(jJAnasAra - 14 / 7) mumukSuNA sarvaM parityajya.... ...(nayopadezavRtti-gA.4) yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya... ...(adhyaatmsaar-16|66) yadAtmanA''tmA''sravayorvibhedo,... ...(adhyAtma bindu 25) yasminniSevyamANe'pi,... ...(adhyAtmasAra - 5 / 23) yadA marunnarendrazrIstvayA... ...(vItarAgastotra-12/3, adhyaatmsaar-5|13) yathA yodhaiH kRtaM... ...(jnyaansaar-15|4) yadyena vihitaM... ... yadvAtrA nijamAlapaTTalikhitaM stokaM yasya sarvatra samatA,... ...(adhyAtmopaniSat 1161) yathA svapnAvabuddho'rtho,... ...(adhyAtmasAra 18 / 28) yasminnavidyArpita-... ...(adhyAtmopaniSat 4 / 6) yaddhAtrA nijabhAlapaTTalikhitaM... ... yadA duHkhaM sukhatvena,... ...(yogasAra 5 / 30) yathAprakArAH yAvantaH... ...(siddhasenIya dvAtriMzikA 20/7) yastvAtmaratireva... ...(adhyAtmasAra 15/8) 256 209 240 230 224 209 198 184 187 290 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126,135 121 118 165 207 230 225 24 252 77 232 232 138 yadA dhyAyati yad... ...(yogsaar-1|2) yato yato niHsarati,... ...(adhyAtmasAra - 15/16) yatnaH zrutAcchataguNaH... ..(siddhasenIya dvAtriMzikA-7/27) yatpadAni pavitrANi... ...(yogazAstra 8 / 1) yanmanorathazatairagocaraM yat spRzanti na giraH kaverapi ..... ... yadrUpaM kalpanAtItaM, tattu.... (adhyAtmasAra 18/121) yA nizciyaikalInAnAM,... ...(adhyAtmasAra 15/19) yAvatprayatnalezo... ...(yogazAstra 12/20) yAvajjAgarti saMmohahetu:... ...(sAmyazataka-29) ye paryAyeSu nirAtaste.... ...(adhyAtmopaniSat-2/26) ye yAvanto dhvastabandhA... ...(adhyAtma bindu - 9) ye tvanubhavAvinizcita-... ...(adhyAtmasAra- 20135) yena yenopAyena... ...(adhyAtmamataparIkSA gA. 183 vRtti) ye paryAyeSu... ...(adhyAtmopaniSat 2 / 26) yeSAmadhyAtmazAstrArtha... ...(adhyAtmasAra 1 / 14) yenaiva tapasA prANI... ....(sAmyazataka-91) yojayatyamitakAlaviyuktAM,... ...(adhyaatmsaar-17|8) yogazAstra - 12 / 23-24-25 / / yo hi yatropayuktaH... ...(anuyogadvArasUtra-145, maladhAravRtti-pRSTha-207) yo nizcayaH pravartate hetu-.. ...(gurutattvavinizcayavRtti-gA. 1138) yaH parAtmA paraM... ...(dhyAnadIpikA-173) yaH zAsanasya mAlinye... ...(yazodvAtriMzikA-6/30) yaH paramAtmA paraM... ...(dhyAna dIpikA 176) yaH pazyennityamAtmAnamanityaM... ...(jJAnasAra 14 / 2) raso bhogAvadhiH kAme,... ...(adhyAtmasAra 1 / 21) rAgAdibhiranAkrAntaM... ...(yogazAstra 7/4) rAga dveSa ke... ...(paramAtma chatrIsI 23) rAgadveSau zamI muktvA... ...(dhyAna dIpikA 67) rAgAdINamaNuppAdo.... ( ) rAga-dveSaparityAgAd viSayeSveSu vartanam / ... ...(sAmyazataka-9) rUpaM kAntaM... ...(yogazAstra 12/23-24-25) labdhe svabhAve... ...(adhyAtmasAra-97) laddhe kAme... ...(sUtrakRtAMga 1 / 9 / 32) laghutA mere mana mAnI... ... (cidAnaMdajI ma.) 260 126 235 78,87 171 181 198 138 133 188 130 146 260 184 70 256 291 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkha bAtakI bAta... ... (paramAtma chatrIsI 25) lohaM svakriyayAbhyeti,... ... (adhyAtmasAra 18 / 114 ) lipyate pudgalaskandho,... .. ( jJAnasAra 11 / 3, adhyAtmopaniSat liptatAjJAnasampAtapratighAtAya ... ... (jJAnasAra 11 / 4 ) (a. bindu 4 / 12) vapuSyAtmabhrAntiryadi na... vatthu . sahAvo... varSA naiva patanti... vapuryantrajitA doSAH ... ...(siddhasenIya dvAtriMzikA 18/6 ) vajjae itthI visalittaM... vastutaH karmajanitapariNAmarUpo... vAdAMzca prativAdAMzca... ... ( yogadRSTisamuccaya, jJAnasAra) vAyA vIriyaM... ... (sUtrakRtAMga 1/4/1/17) vAksaMrambhaM kvacidapi,... ... (siddhasenIya dvAtriMzikA - 817) vidhirnayati mArgeNA'mArgasthamapi karhicit / ... (yogshaastrvRtti-1|13|52 ) vibudhairbodhyate naiva balavadbhirna... (yogazAstra 1/13 - vRttigAthA- 49) viratA u na laggaMti... ... (uttarAdhyayana 25 / 43 ) vipularddhipulAka -... ...(adhyaatmsaar-7|23) viSayeSu na rAgI... ... ( adhyAtmasAra 15/37) viSayapratibhAsaM... ... (aSTaka 9/1) viSayAn sAdhakaH... ... (adhyAtmopaniSat viSayANAM tato... ...(adhyAtmasAra viSayaiH kiM... ... (adhyAtmasAra -8/2) vikalpairaparAmRSTaH spRSTaH........(a.bindu. 3 / 24) vikalpaviSayottIrNaH,... ... ( jJAnasAra 6 / 1 ) vikalpakalpitaM ... ... ( adhyAtmasAra 9/5) vivego mokkho... ( AcArAMga cUrNi - 1/7/1) vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva... ...(yogazAstra 12/12) viNAhi rayaM purekaDaM / (uttarAdhyayana 10 / 3) viSame'pi samekSI... ... (adhyAtmasAra 15 / 42 ) viziSTakriyApariNatamatiryathAvasaraM... ... (adhyAtmamataparIkSA gA. 180 vRtti) vItarAgo vimucyeta..... ....(yogazAstra 9 / 13 ) vItarAgo bhavet... ... (yogazAstra 8/79, dhyAna dIpikA 68) vIyarAgabhAvapaDivanne... ... ( uttarAdhyayana 29 / 38) vyavahAravimUDhastu,... ... ( adhyAtmasAra 18 / 137 ) 292 ... (sUtrakRtAMga- 1 / 4 / 1 / 19 ) 100 ... - ( upadezarahasyavRtti-gA. (76) 2/9) 5 / 24) 2 / 37) 138 215 85 244 32 111 208 120 27 220 240 30 30 256 210 97 146 152 33 63 89 119 155 189 255 99 258 267 242 249 126 129 134 227 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 230 216 209 238 136 117 203 157 152 186 211 107 vyavahArAviniSNAto,... ...(adhyAtmasAra 18 / 195) vyavaharaNaneyo'yaM... ...(adhyAtma bindu 1/6) vyavahAraM vinizcitya,... ...(adhyAtmasAra 18 / 196) vyAdhAnAM zaragocarAdatijavenotplutya... .... zarIreSvAtmasambhrAnte.... ...(a.bindu 2 / 14) zanaiH zanairuparabhed,... ...(adhyAtmasAra - 15 / 15) zAstropadarzitadizA,... ...(adhyAtmasAra 2011) zAnte manasi jyotiH... ...(adhyAtmasAra - 20 / 19) zAntaM zAzvatamakriyaM... ...(a.bindu 1 / 31) zuddhA pratyAtmasAmyena,... ...(jJAnasAra 18 / 6) zuddhAtmadravyamevAha,... ..(jJAnasAra 4 / 2) zuddhanizcayataH... ...(adhyAtmasAra-1874) zuddhaiva jJAnadhArA... ...(adhyAtmasAra 18 / 150) zuddhanizcayatasvAtmA... ...(adhyAtmasAra 18 / 172) zuddhAtmatattvapraguNA vimarzAH,... ...(adhyAtmopaniSat - 4 / 3) 'zuddhaM brahmeti... ...(adhyAtmabindu 2/24) zuddhe'pi vyomni... ...(jJAnasAra - 15/3) zubhopayogarUpo'yaM,... ...(adhyAtmopaniSat - 2 / 16) zokamadamadana-... ...(adhyaatmsaar-20|18) zraddhAvAnAjJayA yuktaH,... ...(adhyAtmasAra 15/52) zrutvA matvA muhuH... ...(adhyAtmasAra 18 / 177) sallaM kAmA visaM... ... (uttarAdhyayana ) saddehiM rUvehi... ...(sUtrakRtAMga 1/7/27) savve sarA niyaTRti,... ...(AcArAMga-5/6/171) saccidAnandapUrNena... ...(jJAnasAra 1/1) samatAM sarvabhUteSu yaH... ...(kulabhadrasUrikRta sArasamuccaya-214) sadA cidAnandapayopayogI... ...(a.upa. 4/2) samApattiriha... ...(adhyAtmasAra 15/59) samavRttisukhAsvAdI,... ...(jJAnasAra 3213) savvesu kAmajAesu... ...(uttarAdhyayana 8 / 4) sahajaM avikRtaM... ...(upadezarahasya gA. 198 vRtti) sakkammaNA... ...(sUtrakRtAMga 1711) samuppAdamayANaMtA kiM... ...(sUtrakRtAMga - 1 / 1 / 3 / 10) sattAmattasaruvaM... ...(samarAiccakahA bhava-9, pRSTha-977) 118 146 263,219 122,27 139,164 105,134 134 164 234 264 220 203 293 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 107 140 237 223 saccidAnandapUrNena pUrNa... ..(jJAnasAra 1/1) / samyagdRzo vizuddhatvaM,... ...(adhyAtmasAra - 18 / 151) samyagAlocanAyAM.... (tattvArthasUtra-1/35-maho.yazovijayavRtti) santyajya samatAmekAM,... ...(adhyAtmasAra 9 / 26) sayogadazAyAM pradezAvacchedenA'sthiratve'pi... .... saddhA khamaM Ne... ...(uttarAdhyayana-18/28) 105 saGgAvezAnnivRttAnAM mA... ... (sAmyazataka-87) savve sarA niyaTRti / (AcArAMga-5/6/171) 139 suhaM ca dukkhaM saMvikkhamANo.... ... (uttraadhyyn-14|32) samyagdRSTeH taptalohapadanyAsatulyA.... ....(ssoddshkvRtti-3|16) 237 sammattadaMsI na karei pAvaM / (aacaaraaNg-10|3|2) samarAdityamuneoropasargaprasaGge... ...(samarAiccakahabhava 9 pR-960) sarvanayAtmake bhagavatpravacane.... ... (upadezarahasyavRtti - gA. 42) 252 sarvaM vastu svAtmanyeva vartate, ... ...(anuyogadvArasUtra-145,maladhAravRtti-pR.207) 205 sarve bhAvA nizcayena... ...(adhyAtmabindu 1/22) 225,228 sarvo'pi svasvabhAva .... ...(anuyogadvAravRtti-pR.208) 227 svarUpato'zuddhatve'pi phalataH zuddhatvaM.... ...(tttvaarth-1|35-mho.yshovijyvRtti) 248 svazarIramano'vasthA... ...(siddhasenIya dvAtriMzikA-10/2) 121 svabhAvalAbhasaMskArakAraNaM... ...(jJAnasAra 5 / 3) 158 svabodhAdaparaM kiMcinna... ...(dhyAna dIpikA 178) svarUpasyA'jJAnAd bhavati... ...(a.bindu. 4 / 6) 199 svabhAvAnnaiva calanaM,... ...(adhyAtmasAra 643) 200,189 svahitAyaivottheyam / (siddhasenIyA dvAtriMzikA-8/20) svaguNebhyo'pi... ...(adhyAtmasAra 9 / 9) / 205 svayaM nivartamAnaiH... ...(adhyAtmasAra 5/28) 209 svarUpaM na tu... ...(adhyAtmasAra 18 / 98) 219 svarUpAlambanAnmukti... ...(adhyAtmabindu - 2 / 25) svasvarUpe sarvo'pi vasati,... (anuyogadvAra sUtra-145-malamadhAravRtti pR. 205) svatvena svaM paramapi... ...(adhyAtmabindu 1/26) svabhAvalAbhAt kimapi,... ...(jJAnasAra - 12 / 1) svaprayojanasaMsiddhiH,... ...(adhyAtmasAra - 96) svata eva samAyAnti,... ...(adhyAtmopaniSat - 2132) svaviSayaprAdhAnyarUpasvatantratAyAzca... ...(nayarahasya pR.12) svAbhAvikadharmajJAnasAmagryA... ...(dharmaparIkSA gA.98 vRtti) 178 294 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAnukUlAM kriyAM kAle,... ... ( jJAnasAra 9 | 3 ) svAnukUlAM kriyAM... ... (adhyAtmopaniSat 3 / 14) skuTamaparamabhAve naigamastAratamyaM,... ... (adhyAtmopaniSat 2/62 ) sthirIbhUtamapi svAntaM,... ... ( adhyAtmasAra - 15 / 14) sthUlAtsUkSmaM vicintayet... .... (yogazAstra 10/5) saMyatAni na... .. ( vItarAga stotra 14 / 2) saMgaM ti pAsahA / ( AcArAMga __1|6|5|198) saMyatAtmA zraye... ... ( jJAnasAra- 811 ) saMvegaM vinA... ... ( adhyAtmamataparIkSA gA. 181 vRtti) saMgAvezAnnivRttAnAM... ( sAmyazataka 87) sAvadyakarma no... ... ( adhyAtmasAra 15 / 31 ) sAkSiNaH sukharUpasya,... ... (adhyAtmasAra sArametanmayA labdhaM... ... ( dvAtrizikA 4 / 32) sAlambanaM kSaNamapi,... ... (adhyAtmasAra 20 | 16 ) sAmyaM vinA yasya... (adhyaatmopnisst-4|13) sAkSAtkAryaM tattvaM... ... (adhyAmasAra (adhyAtmasAra - 5/5 ) saumyatvamiva siMhAnAM, soya dulabho.... ..(vizeSAvazyakabhASya-1196) sIhaM pAler3a guhA ... ... (bR.ka.bhA. 2114 ) sidhyati na cAgamasadAdaro... ... (siddhasenIya dvAtriMzikA suviiyajagassahAvo........ 18 / 78) suciraM pi acchamANo... ... ( oghaniryukti 772) sukkajjhANaM... ... (uttarAdhyayana 35 / 29) suddhe siyA jAe,.. ... (sUtrakRtAMga ... - 20/45) sukhasya duHkhasya... suttA amuNI, muNiNo... (AcArAMga - 1 / 3 / 1) hRdaye na zive'pi ... ... ( adhyAtmasAra 7/25) hariraparanayAnAM... ...(adhyAtmopaniSat 2/63) 1/10/23) 3/20) 147 69 232 123 109,136 260 220 188 140 223 110 176,183 136, 165 39 47 127 160 245 246 128 183 113 153 211 89 234 231 295 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokhaka dvArA racita-saMpAdita anuvAdita sAhitya sUci nyAyAloka (saMskRta + gujarAtI) bhASA rahasya (saMskRta + hindI) syAdvAda rahasya (bhAga-1) (saMskRta + hindI) syAdvAda rahasya (bhAga-2) (saMskRta + hindI) syAdvAda rahasya (bhAga-3) (saMskRta + hindI) vAdamAlA (saMskRta + hindI) SoDazaka (bhAga-1) (saMskRta + gujarAtI) SoDazaka (bhAga-2) (saMskRta + gujarAtI) adhyAtmaupaniSat (bhAga-1) (saMskRta + gujarAtI) adhyAtmaupaniSat (bhAga-2) (saMskRta + gujarAtI) Fragrance of Sensation | dvivarNa ratnamAlikA (saMskRta + gujarAtI) vAsanA hAre, upAsanA jIte (gujarAtI) buddhi hAre, zraddhA jIte (gujarAtI) sAdhanA caDhe ke upAsanA (gujarAtI) saMvedananI suvAsa (paramAtmA bhakti gujarAtI) saMvedananI jhalaka (paramAtmA bhakti gujarAtI) saMvedananI mastI (paramAtmA bhakti gujarAtI) saMvedananI saragama (paramAtmA bhakti gujarAtI) saMyamInA kAnamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) saMyamInA dilamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) saMyamInA romaromamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) saMyamInA sapanAmAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) yazovijaya chatrIzI (prabhu stuti) dvAnniza dvAaizikA (saMskRta + gujarAtI) rUA. 170-00 rUA. 160-00 rUA. 150-00 rUA. 14pa-00 rUA. 140-00 rUA. 120-00 rUA. 100-00 rUA. 100-00 rUA. 90-00 rUA. 100-00 amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya amUlya mudraNAlayastha : noMdha:- adhyayanazIla pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA jJAnabhaMDArone bheTa rUpe maLI zakaze. - -: prApti sthAna : ( divya darzana sTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA, ji. amadAvAda. pIna-387810