Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahitaM kasAya pA hu DaM bhAga 14 bhAratIya digambara jaina saMgha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNisUtrasamanvit zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam ka sA ya pA hu DaM (jayadhavala, mahAdhavala) tayozcA zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA [caturdazamAdhikAre cAritramohopazamanAnuyogadvAraM paJcamadazamAdhire cAritramohakSapaNAnuyogadvAram ] bhAga-14 sampAdakau : vidvataratna sva0 zrI paM0 phUlacandraH siddhAntazAstrI, siddhAntAcArya, vArANasI sampAdaka mahAbandha, saha sampAdaka dhavalA Adi vidvataratna sva0 zrI paM0 kailAzacandraH siddhAntaratna, siddhAntAcArya siddhAntazAstrI, nyAyatIrtha, pradhAnAcArya syAdvAda mahAvidyAlaya vArANasI | dvitIya saMskaraNa prakAzaka se bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI-mathurA (uttarapradeza) dI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] AWI 555) VAL/\/\/\/\/AMJANVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAJAVAVAI RRRRRRRRR PARRRRRRRRRRRRR90 ARRRRRRRB) SARARARARARARA . // jinavANI ke prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM Arthika sahayoga dIjie hamAre mahAna puNyodaya se mUDhavidrI (dakSiNa) ke zAstra bhaNDAra se bar3I kaThinAI se prApta dvAdazAMga zruta ke mUla aMza 'kaSAya pAhuDa' kI AcArya vIrasenakRta vizAla TIkA jaya dhavalA ke lagabhaga 16 bhAgoM meM jaina saMgha mathurA dvArA prakAzita kiyA gayA thA jisake dhIre-dhIre sabhI bhAga samApta | ho gye| gat 3 varSa pUrva 12 bhAgoM ko punaH prakAzita karAyA aura aba zeSa 4 bhAgoM 1, 14, 15, 16 ko prakAzana hetu presa ko bheja diye haiN| bhAratavarSIya digambara jaina saMgha mathurA ne apane aneka mahatvapUrNa sevA kAryoM meM jaina dharma Adi sarvopayogI granthoM ke sAtha jayadhavalA ke sampUrNa lagabhaga 16 bhAgoM meM se | kucha bace hue bhAgoM ke evaM kucha pUrNa prakAzita bhAgoM ke punaH prakAzana kA bhAra samhAle rakhA hai| saMgha kI | isa jimmedArI ko pUrNa karane hetu udAra dAnadAtAoM ke Arthika sahayoga kI mahatI AvazyakatA hai| agrAyaNI pUrva ke mUla aMza SaTakhaMDAgam kI dhavala mahAdhavala TIkAoM kA do bAra prakAzana ho cukA hai| yaha SaTakhaMDAgam AcArya dharasaina kI racanA hai jisakI TIkA AcArya vIrasaina ne kI hai| | AcArya dharasaina se kucha pUrvavartI ukta kaSAya pAhuDa ke jJAta AcArya guNadhara the| isI ke AdhAra para AcArya kundakunda ne samayasAra Adi dRvya dRSTi pradhAna granthoM kI racanA kI hai| saMgha ke saMsthApaka samAja ke variSTha vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI siddhAntAcArya paM0 kailAzacaMda jI, paM0 phUlacaMda jI ne haiM ukta jayadhavalA TIkA kA hindI anuvAda kiyA hai| saMgha ke pUrva pradhAna maMtrI pro0 khuzAlacaMda jI |gorA vAlA, paM0 jaganmohana lAla jI zAstrI rahe haiN| vartamAna meM akhila bhAratIya stara ke samAjaseva zrI tArAcaMda jI premI, ukta sabhI kriyAzIla vidvAna samarpita bhAva se saMgha samAja aura sAhitya sevAoM | meM saMlagna haiN| aMta meM jisa prakAra samAja meM paMcakalyANakoM evaM maMdira nirmANa meM udAra dAnadAtA apanA Arthika sahayoga dete haiM, usI prakAra unheM isa prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM apanA Arthika sahayoga pradAna karanA caahie| . - paM0 nAthUlAla jaina zAstrI, indaura prathama saMskaraNa : 1983 (vIra nirvANa) : 2509 dvitIya saMskaraNa : 2004 (vIra nirvANa) : 25 30 prakAzaka: bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI-mathurA (uttarapradeza) / 2 mUlya : saMzoSita mUlya 250/- rUpa kAryAlaya dUrabhASa : 0565-2420711 mudraka : Lo narUlA oNphaseTa prinTarsa a zAhadarA, dillI RRRRRRRRRRRAAAAAAAAAAAARRRRRRRRRRRRRAR
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] bhAratavarSIya digambara jaina saMgha saMkSipta itihAsa san 1933 meM mahAmanISI vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha ke adamya utsAha aura vilakSaNa sUjha-bUjha ne eka nayI saMsthA ko janma diyaa| nAma thA zAstrArtha sNgh| isa saMgha meM sva0 lAlA sibbAmala jaina kA sahayoga thaa| 1933 meM ambAlA meM sthApita isa saMsthA ke dvArA deza ke aneka nagaroM meM dharma-saMrakSaNa kI bhAvanA se jaina dharma ke AlocakoM se sArvajanika zAstrArtha kiye gaye / usakA pariNAma yaha huA ki AlocakoM ne jaina dharma kI AlocanA banda kara dii| zAstrArtha saMgha ko sabase bar3I vijaya taba milI, jaba AlocakoM ke pramukha sanyAsI svAmI karmAnanda jI ne jaina dharma ko svIkAra kara liyA aura jaina dharma kI pramANikatA meM "Izvara mImAMsA' nAma kI pustaka likhI, jisakA prakAzana saMgha ne kiyA hai| san 1940 ke lagabhaga, saMgha kA sthAna ambAlA kI jagaha mathurA meM ho gayA / caurAsI sthita bhagavAna jambU svAmI kI nirvANa sthalI ke samIpa paM0 rAjendra kumAra jI aura unake sahayogiyoM ke dvArA bhavya-bhavana kA nirmANa kiyA gayA aura saMgha kA nAma "zAstrArtha-saMgha" ke sthAna para "bhAratavarSIya digambara jaina saMgha" rakhA gyaa| aba saMgha kA kArya dharma pracAra thaa| usa samaya saMgha bhavana meM hara samaya 10-12 vidvAna rahA karate the aura pUre deza meM hone vAle sAmAjika, dhArmika utsavoM meM una vidvAnoM ko AmaMtrita kiyA jAtA thaa| unhIM dinoM saMgha meM eka prakAzana vibhAga kI sthApanA huI, jisake dvArA aneka samAjopayogI evaM dhArmika pustakoM kA prakAzana huA, jinameM kailAza candra jI zAstrI dvArA likhA gayA "jaina-dharma" nAma kA grantha aba sAtaveM saMskaraNa ke rUpa meM chapa gayA hai| inhIM ke dvArA "tatvArtha sUtra" kI gauravapUrNa hindI TIkA likhI hai, jisakA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho cukA hai| san 1950 ke Asa-pAsa saMgha ne sva0 paMDita hIrAlAla jI zAstrI, amarAvatI (mahArASTra) e.ena. upAdhye kI preraNA se "kasAyapAhuDaM" (jayadhavala, mahAdhavala) graMtharAja ke prakAzana kI yojanA bnaayii| Arthika abhAvoM ke hote hue bhI svargIya paM0 phUlacandra jI aura paM0 kailAza candra jI zAstrI ke zrama aura sUjha-bUjha se mUla grantha kA hindI meM saralIkaraNa kiyA gyaa| jise saMgha ne 16 bhAgoM meM prakAzita karAyA hai| uparokta mahAgrantha ke 12 bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa pUrva meM prakAzita kara cuke haiM evaM zeSa cAra bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa aba prakAzita karA rahe haiN| hamAre vartamAna adhyakSa zrI svarUpa candra jI mArasaMsa, AgarA kA ina prakAzanoM meM hameM bharapUra sahayoga milA hai| hamAre anya dAtAroM kA bhI hameM Arthika sahayoga prApta huA hai| Aja saMgha saMsthApaka paM0 rAjendra kumAra jI tathA unake sahayogI paM0 phUlacandra jI, paM0 kailAza candra jI,paM0 jagamohana lAla jI nahIM haiM aura aba saMsthAnoM ke saMcAlana meM vo utsAha bhI nahIM rahA, phira bhI hamArI bhAvanA hai ki saMgha-bhavana aura usake prakAzana vibhAga ko kisI na kisI prakAra saMcAlita rakhA jaaye| saMgha kA mukha patra "jaina sandeza" pichale 6 dazaka se nirantara prakAzita ho rahA hai| hamArI bhAvanA hai ki samAja ke utsAhIjanoM kA nirantara sahayoga milatA rahe aura saMgha bhavana se yaha Aloka nirantara prakAzamAna hotA rhe| pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' bhAratavarSIya digambara jaina saMgha caurAsI, mathurA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] -:AbhAra :zrI bhAratavarSIya digambara jaina saMgha, caurAsI, mathurA ko pramukha ArSa grantha "kasAyapAhuDaM" jayadhavala mahAdhavala ko solaha bhAgoM meM prakAzita karane kA gaurava prApta huA hai| isake prakAzana kA zubhAraMbha 6 dazaka pUrva ho gayA thA, jisake antima do bhAga 15 aura 16 ko prakAzita karavAne meM arthAbhAva kI kamI mahasUsa kI gii| bAda meM solahavAM bhAga kA prakAzana bra0 zrI hIrAlAla khuzAlacanda dozI, mAMDave (solApura) ke Arthika sahayoga se kiyA gyaa| 16 bhAgoM kA vitaraNa kramazaH na hone ke kAraNa prathama do aura cAra bhAga ko mathurA meM hI punarprakAzana karAnA pdd'aa| jayadhavalA ke 14 bhAgoM kA prakAzana anivArya samajha kara zrI ratanalAla jI jaina, vandanA pabliziMga hAusa, alavara (rAja.) ke sahayoga aura parAmarza se inakA punarprakAzana varSa 2000 meM kiyA gyaa| zeSa bhAga 1, 14, 15 evaM 16 kA punarprakAzana aba kiyA jA rahA hai| inake prakAzana meM Arthika yogadAna ke liye hamAre nimna dAnadAtAoM ne udAratApUrvaka dAna dekara isa kArya meM apanA amUlya sahayoga diyA hai| isake lie saMgha ina sabhI sadharmI bandhuoM kA AbhAra prakaTa karatA hai| 1. zrI balavaMta rAya jaina, bhilAI (ma. pra.) zrI svarUpa canda jaina (mArasaMsa), AgarA (u. pra.) 3. zrI ratana lAla jaina, (vandanA prakAzana) alavara (rAja.) 4. zrI tArAcanda jaina, alavara (rAja.) 5. zrI omaprakAza jaina, kosIkalA~ (u. pra.) 6. zrI bholAnAtha jaina, AgarA (u. pra.) zrI nirmala kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 8. zrI pradIpa kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 1. zrI jJAnacanda jI khindUkA, jayapura (rAja.) 10. kAntA bahana manubhAI zAha, sojItrA (gujarAta) 11. zrI manubhAI chagana lAla zAha, sojItrA (gujarAta) aba bhAga 1, 14, 15 evaM 1 6 ke punaH prakAzana meM jaina saMgha ke rASTrIya adhyakSa zrI svarupa canda jI jaina, mArasaMsa AgarA ke samarpita sahayoga se nimna dAnadAtAroM se Arthika sahayoga prApta huaa| isake lie saMgha parivAra ina sabhI dAnadAtAroM kA AbhAra vyakta karatA hai| 62,000/- zrI svarUpa canda jI jaina (mArasansa), AgarA 62,000/- zrI bholAnAtha jI jaina, aagraa| 32,000/- zrI pradIpa kumAra jI jaina, AgarA 11,000/- zrI nirmala kumAra jI jaina, AgarA 15,000/- zrI zAha maganIrAma pannAlAla jI jaina, udayapura 1,100/- zrI gulajArI lAla jaina, pharma- muralIdhara gulajArIlAla jaina, raphIgaMja (bihAra) 1,000/- zrImatI kusumalatA, dharmapatnI DaoN0 zrI ke0 sI0 bhArilla, sivanI pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA kaSAyaprAbhRta jayadhavalAkA yaha caudahavAM bhAga hai| cAritramoha upazamanAkA prakaraNa hai| upazama zreNipara ArohaNakA kathana bhAga 13meM kara Aye haiM / prakRtameM upazama zreNise avarohaNakA vivecana krama prApta hai| usameM bhI sarvaprathama upazamazreNikI apekSA kaSAyaprAbhRtameM jo ATha sUtragAyAaiM nibaddha haiM unako lakSyameM rakhakara 'etto suttavihAsA' yaha cUrNisUtra nibaddha kiyA gayA hai| una sUtragAthAoMko to cAritramohanIya upazAmanA anuyoga dvArake prArambhameM hI nibaddha kara Aye haiN| ataH hama yahAM unake padoMkA nirdeza na karake unameM jisa viSayakA pratipAdana kiyA gayA hai usIkA spaSTIkaraNa prakRtameM prastuta kreNge| upazAmanAkaraNa aura usake bheda karmoke udayAdipariNAmoMke vinA upazAntabhAvase avasthita rahanA isakA nAma upazAmanA hai| isake do bheda haiM-karaNopazAmanA aura akrnnopshaamnaa| karaNopazAmanA prazasta aura aprazasta pariNAmoMse karmapradezoMkA upazAnta rahanA karaNopazAmanA hai / athavA pharaNoMkI upazAmanAko karaNopazAmanA kahate haiN| upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanA karaNa Adi ATha karaNoMko prazasta upazAmanAdvArA upazAmanA honA karaNopazAmanA hai / athavA apakarSaNa Adi karaNoMkI aprazasta upazAmanAdvArA upazAmanA honA karaNopazAmanA hai yaha ukta kathana kA tAtparya hai| akaNopazAmanA aura usake bheda __ yahAM karaNopazAmanAkA jo lakSaNa nirdiSTa kiyA hai| isase atirikta lakSaNavAlI akaraNopazAmanA hotI hai| prazasta aura aprazastakaraNa pariNAmoMke binA jinakA udayakAla abhI prApta nahIM huA hai aise karmaparamANuoMkA udaya pariNAmake binA avasthita rahanA akaraNopazAmanA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| malayagirine zve. karmaprakRtimeM isake lakSaNakA nirdeza karate hue likhA hai ki saMsArI jIvoMke jaise parvata aura nadIke patthara catuSkoNa aura trikoNa pariNama kara avasthita rahate haiM vaise hI adhaHpravRttakaraNa Adi karaNa pariNAmoMke binA vedanAke anubhavana Adi kAraNoM se karmapradezoMkA upazAnta honA akaraNopazAmanA hai| prakRtameM vIrasena svAmIne akaraNopazAmanAkA jo lakSaNa pratipAdita kiyA hai usameM bAhya kisI kAraNakA nirdeza nahIM kiyA gayA hai| jaba ki zve0 karmaprakRtimeM malayagiri akaraNopazAmanAmeM vedanAdike anubhavako kAraNarUpase prastuta karate haiN| malayagirike anusAra yaha eka karaNakRta aura dUsarI akaraNakRta donoM prakArakI dezopazAmanAmeM hI dekhanI cAhiye, sarvopazAmanAmeM nahIM, kyoMki karaNoMse hI usakI utpatti hotI hai| kintu yaha kathana kaSAyaprAbhRtakI cUNi aura usakI TIkA donoMke viruddha hai| akaraNopazAmanAke do bheda haiM-akaraNopazAmanA aura andiirnnopshaamnaa| dravya, kSetra, kAla aura bhAvakA Alambana lekara karmoMkA jo vipAka pariNAma hotA hai use udaya kahate haiM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA tathA usa udayase pariNata karmako udIrNa kahate haiN| usake binA jisane vipAka pariNAma prApta nahIM kiyA hai use anudIrNa kahate haiN| ina anudIrNa karmoMkI upazAmanAkA nAma anudIrNopazAmanA hai| yaha karaNa pariNAmoMke binA hotI hai, isalie isakA dUsarA nAma akaraNopazAmanA bhI hai / isakA vivecana karmapravAda nAmaka AThaveM pUrvameM praSTala hai / zve0 karmaprakRti mUlameM to isa sambandhameM itanA hI kahA gayA hai ki isake jAnakAra anuyogadharoMko hama praNAma karate haiN| kintu isakI cUrNimeM yaha avazya hI svIkAra kiyA gayA hai ki akaraNopazAmanAkA vivecana karanevAlA Agama vicchinna ho jAnese hI granthakArane isake jAnakAra anuyogadharoMko praNAma kiyA hai| karaNopazAmanA aura usake bheda karNopazAmanAke do bheda haiM-dezakaraNopazAmanA aura sarvakaraNopazAmanA / aprazasta upazAmanA Adi karaNoMke dvArA ekadeza karmapradezoMkA udayAdipariNAmake binA upazAntarUpase rahanA dezakaraNopazAAmanA hai| isameM kinhIM karaNoMkA parimita karmapradezoMmeM hI upazAntapanA hotA hai, isIliye ise dezakaraNopazAmanA kahate haiN| kintu isa viSayameM anya vyAkhyAnAcAryoMkA yaha abhiprAya hai ki yahAM isa prakArakI deza karaNopazAmanA vivakSita nahIM hai, kyoMki isakA akaraNopazAmanAmeM samAveza ho jAtA hai| isaliye yahA~ dezakaraNopazAmatAkA dUsarA abhiprAya hai| yathA-darzanamohanIyakI upazAmanA hone para kitane hI karaNa upazAnta rahate haiM aura kitane hI karaNa anupazAnta rahate haiM, yaha dezakaraNopazAmanA hai| satparya yaha hai ki darzanamohanIyakI upazAmanA hone para apakarSaNakaraNa aura paraprakRtisaMkramakaraNa anupazAnta rahate haiM tathA zeSa karaNa upazAnta ho jAte haiM yaha dezakaraNopazAmanA hai| athavA upazamazreNipara car3he hue jIvake anivRtti karaNake prathama samayameM aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa ye tIna karaNa apane-apane svarUpase vinaSTa ho jAte haiN| arthAt saMsAra avasthAmeM udaya, saMkrama, utkarSaNa aura apakarSaNarUpase jo upazAnta the unakA isa samaya pUnaH utkarSaNa Adi kriyAkA honA isakA nAma dezakaraNopazAmanA hai| athavA napaMsakavedake pradezoMkA upazamana karate hae jaba taka sarvopazama nahIM hotA taba taka usakA nAma dezakaraNopazAmanA hai| isI prakAra Age bhI strIveda Adike viSayameM samajhanA caahiye| kintu kA prA0 cUNike anusAra vIrasena svAmIne ise svIkAra nahIM kiyA hai| tathA saba karaNoMkI upazAmanAko sarvopazAmanA kahate haiN| tAtparya yaha hai ki aprazasta upazAmanA Adi ATha karaNoMkA apanI-apanI kriyA ko chor3akara unakA prazasta upazAmanA dvArA upazAnta honA sarvakaraNopazAmanA hai| zve0 karmaprakRtimeM karaNopazAmanAke sarvakaraNopazAmanA aura dezakaraNopazAnA ye do bheda kiye gaye haiN| unameMse sarvakaraNopazAmanAke svarUpa aura usakI pravRttiko spaSTa karaneke liye isameM vizeSa kathana prastuta kiyA gayA hai| dezopazAmanAkA kathana karate hue usakI cUrNimeM itanA hI kahA gayA hai ki vaha AThoM karmokI hotI hai / malayagirine isa sambandhameM jo kucha likhA hai usakA AdhAra zve0 paMcasaMgraha hai / usameM yaha ullekha AyA hai dezopazAmanAkaraNakRtA karaNarahitA ca / sarvopazAmanA tu karaNakRtaiveti / __ Azaya yaha hai ki dezopazAmanA do prakArakI hotI hai-karaNakRta aura karaNarahita / sarvopazAmanA mAtra karaNakRta hI hotI hai / jaba ki jayadhavalAmeM dezopazAmanAko aprazasta upazA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 7 manAkaraNa Adi karaNoMse mAtra ekadeza karmapradezoMke upazama honeko dezakaraNopazAmanA kahA gayA hai / Azcarya isa bAtakA hai ki pacasaMgraha aura karmaprakRtikI malayagiri TIkAmeM isakA nAma deza karaNopazAmanA hote hue bhI isameM akaraNopazAmanAko kaise parigaNita kara liyA gayA hai jo jayadhavalAmeM pratipAdita dezakaraNopazAmanAke lakSaNake viruddha haiM / bezakaraNopazAmanAke bheva kaSAyaprAbhRta cUrNi meM dezakaraNopazAmanAke ye do nAma Aye hai - dezakaraNopazAmanA aura aprazasta upazAmanA / isakA spaSTIkaraNa karate hue jayadhavalAmeM likhA hai ki yaha saMsArI jIvoMke aprazasta pariNAmoMke nimittase hotI hai, isalie isakA paryAyavAcI nAma aprazasta upazAmanA bhI hai aura yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki ati tIvra saMkleza pariNAmoMke kAraNa aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNakI pravRtti hotI hai / kSapakazreNi aura upazamazra NImeM vizuddhatara pariNAmoMke kAraNa isakA vinAza bhI dekhA jAtA hai, isalie bhI yaha aprazasta hai yaha siddha ho jAtA hai / isakA vizeSa vivecana kaSAyaprAbhRtacUrNike anusAra dUsare agrAyaNIya nAmaka pUrvakI pA~cavIM vastu adhikArake cauthe mahAkarma prakRti nAmaka anuyogadvAra meM dekhanA cAhie / yaha kaSAyaprAbhRtacUrNa aura usakI jayadhavalA TIkAmeM kahA gayA hai / kintu zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNimeM isake dezopazAmanAke atirikta aguNopazAmanA aura aprazastopazAmanA ye do nAma aura dRSTigocara hote haiM / jaba ki inameMse aguNopazAmanA yaha nAma kaSAyaprAbhRta cUrNimeM Age-pIche kahIM bhI upalabdha nahIM hotA / yahA~ dezopazAmanAkA aprazastopazAmanAke samAna "aguNopazAmanA yaha nAma honA cAhie yA nahIM, vicArakA yaha mukhya muddA nahIM hai / yahA~ vicAra to isa bAtakA karanA hai ki yadi kaSAyaprAbhRta cUrNi likhate samaya yativRSabha AcAryake sAmane ve0 karmaprakRti upasthita thI to ve dezopazAmanA ke paryAyavAcI nAmoMkA ullekha karate samaya aguNopazAmanAkA ullekha karanA kyoM bhUla gaye ? isase spaSTa hai ki dezopazAmanAkA vivecana dekhane ke lie jo AcArya yativRSabhane apanI cUrNimeM 'esA kammapayaDIsu' padakA ullekha kiyA hai usase unakA Azaya dUsare pUrvakI pA~cavI vastuke cauthe prAbhRtase hI rahA hai, zve0 karma prakRtise nahIM / kasA pAhuDa suttakI prastAvanA meM eka muddA yaha bhI upasthita kiyA gayA hai ki zve0 kamaMprakRti meM gAthA 66 se 71vIM gAthA takakI ina chaha gAthAoM dvArA dezopazamanAkA vistRta vivecana kiyA gayA hai, isalie usameM yaha svIkAra kiyA gayA hai ki A0 yativRSabhake sAmane zve 0 karmaprakRti rahI hai / unhoMne dezopazAmanAke svarUpa Adiko samajhaneke lie 'esA kampayaDIsu' likhakara jisa karmaprakRtikI ora saMketa kiyA hai vaha zve0 karmaprakRti hI hai / kintu zve0 karmaprakRti kI jina 6 gAthAoMmeM saba karmoMke uttara bhedoMkI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza bheda se jisa dezopazAmanAkA nirdeza kiyA gayA hai usakA Azaya itanA hI hai ki dezopazAmanA apUrvakaraNake antima samaya taka hI hotI hai, anivRttikaraNa ke prathama samaya meM dezopazAmanAko vyucchitti hI rahatI haiM so yaha abhiprAya to kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNi meM pratipAdita darzanamohanIya aura cAritramohanIyakI upazamanA aura kSapaNAke kathanase hI phalita ho jAtA hai / yativRSabha AcAryane anivRttikaraNake prathama samaya meM aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNakA svayaM niSedha kiyA hI hai / ata: mAtra itane abhiprAyako
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA spaSTa karaneke lie AcArya yativRSabhane dezopazAmanAke svarUpapara prakAza DAlaneke lie 'esA kammapayaDIsu' likha kara zve0 karmaprakRtikI ora izArA kiyA hogA ise koI bhI parIkSaka syokAra nahIM kregaa| ___ kasAyapAhuDasuttakI prastAvanAmeM eka bAta yaha bhI svIkAra kI gaI hai ki zvetAmbara AmnAyameM prasiddha zataka, saptatikA aura karmaprakRticUNike kartA bhI AcArya yativRSabha hI haiM so aisA pratipAdana karanA bhI yuktiyukta pratIta nahIM hotaa| yadyapi isa samaya zataka aura saptatikA'kI cUNiyAM to hamAre sAmane nahIM haiM, karmaprakatikI cUNi avazya hI hamAre sAmane hai / ataH usake AdhArase hI yahA~ isa bAtakA vicAra kiyA jAtA hai ki zve0 karmaprakRticUrNike lekhaka svayaM yativRSabha AcArya haiM yA nahIM / yathA (1) digambara paramparAmeM saMkramako bandhakA eka prakAra mAnakara udvelanA prakRtiyA~ 13 svIkAra kI gaI haiM-AhArakadvika, samyaktva, mizra, devagatidvika, narakagatidvika, vaikriyikadvika, uccagotra aura manuSyagatidvika / go0 ka0 gAthA 415 / kintu zve. karmaprakRti cUNimeM 27 udvelanA prakRtiyAM svIkAra kI gaI haiN| yathA-anantAnubandhIcatuSka, samyakttva, samyagmithyAtva, devadvika, narakadvika, vaikriyika saptaka, AhAraka saptaka manuSyadvika aura uccagotra / karmapra0 cU0 pradezasaMkrama patra 95 Adi / (2) apUrvakaraNameM sthitikANDakaghAta Adi kArya prArambha ho jAte haiN| isI tathyako dhyAnameM rakhakara kaSAyaprAbhRta cUNimeM sthitikANDakaghAtakI prakriyApara prakAza DAlate hue darzanamohanIyakA jo sthitikANDakaghAta hotA hai usameM udvelanA saMkrama nahIM svIkAra karake mAtra yaha ullekha dRSTigocara hotA hai paDhamaTThidikhaMDayaM bahuaM, vidiyaTTidikhaMDayaM visesahINaM, tadiyaM TThidikhaMDayaM visesahINaM / edeNa kameNa TThidikhaMDayasahassehi bahuehiM gadehiM apuvakaraNaddhAe carimasamayaM pto| bhA0 13, pR0 36-37 / kintu isake sthAnameM isI sthiti kANDakaghAta ko zve0 karmaprakRticUNimeM udvelanA saMkramapUrvaka svIkAra kiyA gayA hai / yathA annaM ca uvvalaNAlakkhaNeNa paThamaTThidikhaMDayaM savvamahantaM / vitiyaM visesahINaM, tatiya visesahINaM jAva apuvvakaraNassa aMtimaTThitikhaMDagaM visesahINaM / upazamanAkaraNa adhikAra pR0 25 / / yaha donoM cUNiyoMkA eka-eka ullekha hai / inameM se jahA~ karmaprakRti cUNi meM darzanamohanIyake sthitikANDaka ghAtako udvelanAsakrama pUrvaka svIkAra kiyA hai vahA~ kaSAyaprAbhUtacUrNi isa tathyako svIkAra nahIM krtii| isa prakAra donoM cUNiyoMkA yaha antara upekSA karane yogya nahIM hai| prathama kAraNa to yaha hai ki eka to donoM paramparAoMke anusAra mithyAtva karma udvelanAprakRti nahIM hai / dUsare isa tathyako karmaprakRti svIkAra karato hai ki samyaktva aura samyagmithyAtva ye do karma udvelanA prakRtiyA~ hokara bhI 28 prakRtiyoMkI sattAvAlA hI mithyAtvadazAmeM ina donoM prakRtiyoMkI udvelanA karatA hai / zve0 karmaprakRtine ise svIkAra karate hue likhA hai 1. kasAyapAhuDasutta prastAvanA pR0 36 /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA evaM micchadiTTisa vagaM missagaM tao pacchA || 66 / saMkramaka0 isa tathya kI usakI cUMNise bhI puSTi hotI hai / yathA micchAdiTThi aTThAvIsa saMtakammito puvvaM sammattaM eteNa vihiNA ubvaleti / tato sammAmicchattaM te ceva vihiNA / isI tathyako digambara paramparA bhI svIkAratI hai / yathA 9 micche sammissANaM adhApavatto muhuttaaMtotti / uvvelaNaM tu tatto ducarimakaMDo tti niyameNa || 412 || go0 ka0 (2) yaha donoM cUNiyoM kA eka-eka udAharaNa hai jo isa tathya kI puSTi karane ke liye paryApta haiM ki ina donoM cUNiyoMkA kartA eka vyakti nahIM ho sktaa| Age bhI hama ina donoM cUrNayoM meM matabheda ke katipaya udAharaNa upasthita kara rahe haiM jinase isa tathya kI puSTi meM aura bhI sahAyatA milegI / zve0 karmaprakRti cUrNike isa ullekhapara dRSTipAta kIjiye - idAnIM sammadiTTissa uvvalamANito bhaNNaMti - ' ahANiyadRmi chattIsAe' asadda aNNAhiyAre / kimaNNaM ? bhaNNai - kAlao aMtomuhutteNa uvvalati tti / taM daraseti - aNiTTakhavago chattIsaM kammapagatIto eeNeva vihiNA unnaleti / karmacUrNi / Azaya yaha hai ki anivRttikaraNa nauveM guNasthAnameM jina 36 prakRtiyoMkI kSapaNA hotI hai vaha udvelanA saMkramapUrvaka hI hotI hai| isI prakAra isa cUrNa meM anantAnubandhI catuSkakI visaMyojanA tathA mithyAtva aura samyagmithyAtvakI kSapaNA bhI udvelanApUrvaka svIkAra kI gaI hai / jaba ki kaSAya prAbhRtacUrNi meM isa bAtakA aNumAtra bhI ullekha dRSTigocara nahIM hotA / (3) kaSAyaprAbhRta cUrNike anusAra jo jIva kaSAyoMkI upazamanA karatA hai vaha anivRttikaraNa guNasthAnameM lobhasaMjvalanake mAtra pUrvaspardhakoMse hI sUkSma kRSTiyoMkI racanA karatA hai / ullekha isa prakAra hai- se kAle vidiyatibhAgassa paDhamasamae lobhasaMjalaNANubhAga saMta kammassa jaM jahaNNaphaddayaM tassa heTThado aNubhAgakiTTIo karedi / kintu zve. karmaprakRticUrNi meM pUrvaspardhakoMse apUrva spardhakoMkI racanAkA vidhAna kara puna unase kRSTiyoMke karanekA vidhAna kiyA gayA hai / yathA- assakaMnakaraNaddhAte vaTTamANo lobhasaMjalaNassa putraphaddayehito samate samate atrANi phaDDagANi kareti / jAva eyaM ThANaM na pAvati tAva putraphaDDugaM apuvvaphaDDugassa rUveNeva aNubhAgasaMtakammaM Asi, tIe paThamasamate kiTTIo pakarei / (4) donoM paramparAoMke karmaviSayaka zAstroM meM kucha aise bhI zabda prayoga pAye jAte haiM jo apanI-apanI paramparAmeM hI pracalita haiM / jaise (1) zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNi meM pradeza puMjake sthAnameM 'daliya ' dalaka zabdakA prayoga huA hai' / kintu kaSAyaprAbhRta mUla aura usakI cUrNimeM isa zabda ke sthAna meM mAtra 'agga' agrazabdakA prayoga dRSTigocara hotA hai / daliya zabdakA prayoga bhUse donoM meM kahIM bhI dRSTigocara nahIM hotA / (2) zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNi meM napuMsaka veda ke artha meM napuMsakaveda zabdakA prayoga huA hI hai / sAthameM isa artha meM 'varisavara ' zabdakA bhI prayoga kiyA gayA hai / jaba ki kaSAyaprAbhRta mUla aura usakI cUrNimeM isa artha meM 2. gA0 62 aura usakI cUrNi / 1. gA0 22 aura umakI cUNi /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jayadhavalA ekamAtra napuMsakaveda zabdakA hI prayoga huA hai' / ( 3 ) zve0 karmaprakRtimeM avirata samyagdRSTike liye 'ajaU' zabdakA prayoga huA hai / isakI cUrNimeM isake sthAnameM 'ajata' zabda dRSTigocara hotA hai / jaba ki kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNimeM avirata samyagdRSTike arthameM isa zabdakA prayoga nahIM hI huA hai / zabda prayogabhedake ye katipaya udAharaNa haiM, jinako lakSya meM lenese bhI yahI nizcita hotA hai ki ina donoM cUNiyoMke kartA AcArya yativRSabha nahIM ho sakate yaha spaSTa hI hai / aura na hI A0 yativRSabhane apanI cUrNi likhate samaya zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNikA padAnusaraNa hI kiyA hai / kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNimeM jhInAjhIna adhikAra aura sthiti yA sthityantaka Adi aise aneka anuyogadvAra haiM jo zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNi meM nAmamAtrako bhI upalabdha nahIM hote / ataH yaha spaSTa hai ki una viSayoMpara cUrNisUtra likhate samaya jina guruoM aura mUlapUrva Agamako AdhAra banAkara unhoMne una viSayoMpara cUrNisUtra likhe haiM unhIM guruoM aura pUrva Agamako AdhAra banAkara hI unhoMne zeSa cUrNisUtroMkI bhI racanA kI hai, ataH kasAyapAhuDasutakI ukta prastAvanA meM yaha svIkAra karanA bhI hAsyAspada pratIta hotA hai ki 'yativRSabhake sammukha SaTkhaNDAgama ke atirikta jo dUsarA Agama upasthita thA vaha hai karma sAhityakA mahAn grantha kammapayaDI / isake saMgrahakartA yA racayitA zivazamaM nAmake AcArya haiM aura usa grantha para zvetAmbarAcAryoMkI TIkAke upalabdha honese abhI taka yaha zvetAmbara sampradAyakA grantha samajhA jAtA rahA hai / kintu hAlameM hI usakI cUrNike prakAzameM Anese tathA prastuta kasAyaight cUrNikA usake sAtha tulanAtmaka adhyayana karanese isa bAta meM koI sandeha nahIM raha jAtA hai ki kammapayaDI eka digambara paramparAkA grantha hai aura ajJAta AcAryake nAmase mudrita aura prakAzita usakI cUrNi bhI eka digambarAcArya inhIM yativRSabhakI hI kRti hai' pR0 31 | (5) hA~ upazamanA prakaraNakI ina donoM cUrNiyoMke adhyayanase itanA avazya hI svIkAra kiyA jA sakatA hai ki jisa zvetAmbara AcAryane karmaprakRti cUrNikI racanA kI hai unake sAmane kaSAyaprAbhRta cUrNi avazya rahI hai / pramANasvarUpa kaSAyaprAbhRta gAthA 122 kI cUrNi aura zve0 karmaprakRti gAthA 57 kI cUrNi draSTavya hai kadiviho paDivAdo -- bhavakkhaeNa ca uvasAmaNakkhaeNa ca / bhavakkhaeNa padidassa savvANi karaNANi egasamaeNa ugghADidANi / paDhamasamae caiva jANi udIrajjati kammANi tANi udayAvaliyaM pavesadANi, jANi Na udIraMjati tANi vi okaDa AvaliyabAhire govucchAe seDhIe NikkhittANi / ka0 pA0 sutta pR0 714 / yaha kaSAyaprAbhUta cUrNikA ullekha hai / isake prakAza meM zve0 karmaprakRti upazamanAprakaraNakI isa cUrNapara dRSTipAta kIjie yANi paDipAto so duviho - bhavakkhaeNa uvasamaddhakkhaeNa ya / jo bhavakkhaNa paDivajjai tassa savvANi karaNANi etasamateNa ugghADidANi bhavaMti / paDhamasamate jANi udIraMjjati kammANi tANi udayAvaliyaM pavesiyANi, jANi Na udIrijjaMti tANi ukaDDaUNa udayAvaliyabAhirato uvari gopucchAgitI DhI teti / jo uvasamaddhAkkhaeNaM paripaDati tassa vihAsA / patra 69 1. gA0 65 aura usakI cUrNi / 2. gA0 27 aura usakI cUrNi /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA donoM cUNiyoMke una do ullekhoMmeMse kaSAyaprAbhUta cUrNiko sAmane rakhakara karmaprakRti cUNike pAThapara dRSTipAta karanese yaha spaSTa ho jAtA hai ki karmaprakRti cUrNikArake sAmane kaSAyaprAbhuta cUNi niyamase rahI hai / prathama to usakA kAraNa karmaprakRti cUrNike ukta ullekhameM pAyA jAnevAlA 'tassa vihAsA' pATha hai, kyoMki kisI mUla sUtra gAthAkA vivaraNa upasthita karaneke pahale etto sutta vihAsA' yA 'tassa vihAsA' yA mAtra 'vihAsA' pATha denekI paramparA kaSAyaprAbhUta cUNimeM hI pAI jAtI hai| kintu zve0 karmaprakRti cUNimeM kisI bhI gAthAkI caNi likhate sasaya 'tassa vihAsA' yaha likhakara usakA vivaraNa upasthita karanekI paripATI isa sthalako chor3akara anyatra kahIM bhI dRSTigocara nahIM hotii| eka to yaha kAraNa hai ki jisase yaha spaSTa ho jAtA hai ki zve karmaprakRticUrNikArake sAmane kaSAyaprAbhUtacUNi niyamase upasthita rahI hai| dUsare zve0 karmaprakRtiko isa carNimeM 'gopucchAgitIte' pAThakA pAyA jAnA bhI isa tathyakA samarthana karaneke liye paryApta kAraNa hai| hamane zve0 karmaprakRti mUla aura usakI cUrNikA yathA sambhava avalokana kiyA hai, para hameM ukta sthalakI cUrNiko chor3akara anyatra kahIM bhI isa tarahakA pATha upalabdha nahIM huA jisameM niSeka kramase sthApita pradeza racanAke liye gopucchAkI upamA dI gaI ho| tIsare ukta donoM cUNiyoMmeM racanAke jisa kramako svIkAra kiyA gayA hai usase bhI isI tathyakA samarthana hotA hai ki zve0 karmaprakRticUNike lekhakake sAmane kasAyapAhuDasuttakI cUrNi niyamase rahI hai| isa prakAra donoM cUrNiyoMke upazAmanA adhikAra para dRSTipAta karanese yaha spaSTa ho jAtA hai ki yativRSabha AcArya na to karmaprakRti cUNike kartA hI haiM aura na hI kaSAyaprAbhUta cUrNiko nibaddha karate samaya unake sAmane zve0 karmaprakRti mUla hI upasthita rahI hai / unhoMne apanI cUrNimeM jisa karmaprakRtikA ullekha kiyA hai vaha prastuta zve0 'karmaprakRti na hokara agrAyaNIya pUrvakI pA~cavIM vastukA cauthA anuyogadvAra mahAkammapayaDipAhuDa hI hai / usake 24 avAntara anuyogadvAroMko dhyAna meM rakha kara hI A0 yativRSabhane 'kammapayaDIsu' meM bahubacanakA nirdeza kiyA hai| sarvakaraNopazAmanA aura usakA dUsarA nAma karaNa ATha haiM-bandhanakaraNa, udIraNAkaraNa, saMkramakaraNa, utkarSaNakaraNa, apakarSaNakaraNa, aprazasta upazamanAkaraNa. nidhattIkaraNa aura nikaacnaakrnn| karmoke bandha Adi AtmAke pariNAma mukhya nimitta haiM, isaliye inakI karaNa saMjJA hai| svabhAvabhUta sahaja AtmAke avalambanase ina bandhAdi samasta karaNoMkI kramase upazAmanA hotI hai, isaliye isa upazAmanAko sarvakaraNopazAmanA kahA gayA hai| sarvopazAmanA AtmAke mokSamArgameM sAdhaka AtmAke bizuddha pariNAmoMke nimitta hotI hai, isaliye isakA dUsarA nAma prazasta karaNopazAmanA bhI hai| zve0 karmaprakRti aura usakI cUrNimeM ise ina do nAmoMke atirikta guNopazAmanA bhI kahA gayA hai| yaha bhI eka aisA pramANa hai jisase yaha spaSTa ho jAtA hai ki zve0 karmaprakRti cUNikI bAta to chor3iye, kaSAprAbhUta cUrNikI racanA karate samaya A0 yativRSabhake sAmane zve0 karmaprakRti bhI upasthita nahIM thii| yaha prazasta karaNopazAmanA mAtra mohanIya karmakI hI hotI hai| usameM bhI cAritramohanIyakI prazasta upazAmanA karate samaya AThoM karaNoMkI hotI hai| mAtra darzana mohanIyakI prazasta 1. kaSAyapAhuDa sutta pR0 608, 700 / 2. pR0 715 / 3. vahI 709 /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA 12 upazAmanA ho jAne para bhI upazamasamyadRSTike apakarSaNakaraNa aura saMkramakaraNa ina do kAraNoMkI pravRtti cAlU rahatI hai / yahAM cAritramohanIyakI upazAmanA prakRta hai, kyoMki upazama zreNImeM darzana mohanIyakI upazAmanA to hotI hI nahIM hai, kyoMki jo upazamazreNi para ArohaNa karaneke pUrva hI darzana mohanIyakI upazAmanA yA kSapaNA kara cukA hai vahI upazama zreNi para ArohaNa karane kA adhikArI hotA hai / tathA anantAbandhIkI upazAmanA hotI nahIM / yahA~ mAtra usakI visaMyojanA hI hotI hai / isaliye prakRtameM apratyAkhyAnAvaraNa Adi 12 kaSAya aura hAsyAdi nokaSAya ina 21 prakRtiyoMkI sarvopazAmanA hI vivakSita hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / 21 prakRtiyoMkI upazAmanAkA kramanirdeza jo jIva puruSavedake udayake sAtha zreNipara ArohaNa karatA hai vaha napuMsakaveda, strIveda, sAta nokaSAya, tIna krodha, tIna mAna, tIna mAyA aura sUkSma kRSTi lobhako chor3akara tIna lobha ina 21 prakRtiyoMko ukta paripa TIkramase sarvopazAmanA karatA hai| tathA isake bAda sUkSmakRSTigata lobhakI upazAmanA karatA hai / aura isa prakAra pUrA mohanIya karma upazAnta ho jAtA hai / yahA~ inameM se pratyeka prakRti upazama karane meM antarmuhUrta kAla lagatA hai aura samasta 21 prakRtiyoMke upazama karane meM bhI antarmuhUrta kAla lagatA hai / Azaya yaha hai ki jisa karmake upazama karanekA prArambha karatA hai prathama samaya meM usake sabase kama pradeza puMjakA upazama karatA hai, dUsare samaya meM usase asaMkhyAtaguNe pradezapujako upazamAtA hai / tIsare samaya meM usase bhI asaMkhyAtaguNe pradeza - puMjako upazamAtA hai / yaha krama vivakSita prakRtike pUrI taraha se upazama honeke antima samaya taka cAlU rahatA hai / isI prakAra samasta 21 prakRttiyoMke viSaya meM samajhanA cAhiye / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki udayAvalipramANa sthitiyoMkA aura bandhAvalipramANa sthitiyoMkA upazama nahIM hotA, kyoMki ve anantara para prakRtirUpa pariNama jAte haiM / isI prakAra anubhAgasambandhI sabhI spardhakoM aura sabhI vargaNAoMkI upazAmanA karatA hai / yahA~ bandhAvali aura udayAvaliko chor3akara aisA nahIM kahanA cAhiye, kyoMki jitane bhI sthitiyoMke bheda haiM una sabameM spardhaka aura saba vargaNAe~ pAI jAtI haiM / yahA~ saMkrama, udIraNA, bandha, udaya aura sattva ke prasaMgase bhI UhApoha karate hue alpabahutva dvArA use spaSTa kiyA gayA hai so use mUlase samajha lenA cAhiye / yahA~ takakA jitanA vivecana hai vaha napuMsakaveda aura strIveda para avikala ghaTita ho jAtA hai / mAtra udaya aura udIraNA usa-usa vedase zreNipara car3he hue jIvake hI kahanI caahie| tathA ATha kaSAya aura chaha nokaSAyakI apekSA ukta prarUpaNA udaya aura udIraNAko chor3akara hI karanI cAhiye / aba rahe puruSa veda aura cAra saMjvalana so inakI apekSA bhI udaya aura udIraNmako dhyAna meM rakhakara vicAra karanepara kadAcit aniyama bana jAtA hai / yahA~ itanA vizeSa samajhanA cAhiye ki pahale jo ATha karaNa kahe haiM unameM aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNakI pravRtti AThaveM guNasthAnake antima samaya taka hI hotI hai / nauveM guNasthAnake prathama samayameM inakI vyucchitti ho jAtI hai / isakA artha hai ki AThave guNasthAna taka jo karma abhI taka udayameM diye jAneke ayogya the aura jina karmoMkA yathAsambhava saMkrama, utkarSaNa aura apakarSaNa nahIM ho sakatA thA unakA nauveM guNasthAna ke prathama samayase ye saba kAryaM prArambha ho jAte haiM / yadyapi vastusthiti yaha avazya hai para Age prazasta upazAmanA dvArA cAritra mohanIyasambandhI una karmoMkA bhI prazasta pariNAmoMke dvArA upazama kara diyA jAtA hai aura isIliye prakRtameM ATha karaNoMkI upazAmanAko sarvopazAmanA kahA gayA hai /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA karaNasambandhI vizeSa vicAra AyukarmameMse narakAyuke bandhanakaraNa aura utkarSaNakaraNa mithyAtvaguNasthAnameM hI hote haiM / saMkrama karaNako chor3akara zeSa pA~ca karaNa, udaya aura sattva cauthe guNasthAna taka hote haiM / tiryaJcAyuke bandhanakaraNa aura utkarSaNakaraNa dUsare guNasthAna taka hI hote haiN| saMkramakaraNako chor3akara zeSa pA~ca karaNa, udaya aura sattva pAMcaveM guNasthAna taka hote haiN| manuSyAyuke bandhanakaraNa aura utkarSaNakaraNa cauthe guNasthAna taka hote haiN| udIraNAkaraNa pramattasaMyataguNasthAna taka hotA hai| apakarSaNakaraNa 13veM guNasthAna taka hotA hai| saMkramakaraNake binA aprazasta upazAmanAkaraNa, nikAcanAkaraNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiN| tathA udaya aura sattva ayogikevalI guNasthAna taka hote haiN| tathA devAyuke bandhanakaraNa aura utkarSaNakaraNa apramattaguNasthAna taka hote hai| apakarSaNakaraNa aura sattva upazAntakaSAya guNasthAna hote haiN| udaya aura udIraNA asaMyata samyagdRSTi guNasthAna taka hote haiM tathA aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa 8veM guNasthAnake antima samaya taka hote haiM / isakA bhI saMkramakaraNa nahIM hotaa| sAtA vedanIyake bandhanakaraNa aura apakarSaNakaraNa sayogikevalI guNasthAna taka hote haiN| utkarSaNakaraNa sUkSmasAmyaparAya guNasthAna taka hotA hai| udIraNAkaraNa aura saMkramakaraNa pramatta saMyata guNasthAna taka hote haiN| upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiM / udaya aura sattva ayogikevalI guNa sthAna taka hote haiM / asAtAvedanIya ke bandhanakaraNa, utkarSaNakaraNa aura udIraNAkaraNa pramattasaMyata guNasthAna taka hote haiN| saMkramakaraNa sUkSmasAmparAyagusthAna taka hotA hai / apakarSaNakaraNa sayogikevalI guNasthAna taka hotA hai / upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa apUrvakaraNa ke antima samaya taka hote haiN| udaya aura sattva ayogikevalI guNasthAnake antima samaya taka hote haiN| mohanIya karmake apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa sUkSmasAmparAyameM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka hote haiM / udaya isake antima samaya taka hotA hai / bandhanakaraNa utkarSaNakaraNa aura saMkramakaraNa anivRttikaraNake vivakSita sthAna taka hote haiM / aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa apUrvakaraNa guNasthAnake antima samaya taka hote haiM / tathA sattva upazAnta mohake antima samaya taka hotA hai| zeSa jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoM ke apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa kSINamoha guNasthAna meM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka hote haiN| udaya aura sattva antima samaya taka hote haiN| bandhanakaraNa, utkarSaNakaraNa aura saMkramakaraNa sUkSmasAmparAya guNasthAna taka hote haiN| upazamanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa apUrvakaraNa guNasthAnake antima samaya taka hote haiN| nAma aura gotra karmake bandhanakaraNa, utkarSaNakaraNa aura saMkramakaraNa sUkSmasAmparAyaguNathAna taka hote haiN| udIraNA aura akarSaNakaraNa sayogakevalI gaNasthAnake antima samaya taka hote haiM / upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa apUrvakaraNa guNasthAnake antima samaya taka hote haiM / udaya aura sattva ayogakevalIgaNasthAnake antima samaya taka hote haiM / upazAmanAke meda upazAmanA do prakArakI hotI hai-savyAghAta upazAmanA aura nirvyAghAta upshaamnaa| yadi napuMsaka veda AdikA upazama karate samaya bIcameM hI maraNa ho jAtA hai to vaha savyAghAta
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jayadhavalA upazAmanA kahI jAtI hai| isakA jaghanya kAla eka samaya hai, kyoMki napusakavedakI prazasta upa karaneke bAda dUsare samayameM maraNako prApta ho jAnepara savyAghAta upazAmanAkA jaghanya kAla eka samaya prApta hotA hai / utkRSTa kAla antarmuhUrta hotA hai yaha spaSTa hI hai| tathA nirvyAghAta upazAmanAkA jaghanya aura utkRSTa kAla antarmuhUrta hai| dUsare prakArase bhI upazAmanA do prakArakI hai-aprazasta upazAmanA aura prazasta upazAmanA ! inameMse aprazasta upazAmanAkI anupazAnta avasthAkA jaghanya kAla eka samaya hai, kyoMki aprazasta upazAmanAke anivRttikaraNake prathama samayameM anupazAnta honeke bAda dvitIya samayameM marakara usake deva ho jAnepara isakA jaghanya kAla eka samaya prApta hotA hai| tathA upazama zreNIpara ArohaNa karate samaya anivRttikaraNake prathama samayase lekara Upara car3haneke bAda lauTanepara anivRttikaraNake antima samaya takake kUla kAlakA yoga antarmaharta hai| isa prakAra aprazasta upazAmanAke anUpazAnta rahanekA utkRSTa kAla antamuhUrta prApta ho jAtA hai| prazasta upazAmanAke bhedoM sahita jaghanya aura utkRSTakAla kA nirdeza anantara pUrNa kiyA ho hai| pratipAta ke do bheda upazamazreNipara ArohaNa karake jo upazAnta kaSAyaguNasthAnako prApta huA hai usakA vahA~se do prakArase patana hotA hai-bhavakSayanimittaka aura upazAmanAkSayanimittaka / jisakA bhavakSayake nimittase patana hotA hai vaha marakara niyamase avirata samyagdRSTi deva hotA hai, isaliye usake prathama samayameM hI bandhana Adi sabhI karaNa eka sAtha udghATita ho jAte haiN| usake prathama samayameM jina karmoMkI udIraNA hotI hai unakA nikSepa udayAvalike prathama samayase karatA hai aura jina karmoMkI udIraNA nahIM hotI unakA nikSepa udayAvalike bAhara prathama samayase karatA hai| isa prakAra bhavakSayanimittaka pratipAtakA kathana karake Age upazAmanAkSayanimittaka pratipAtakA kathana karate haiN| mohanIyakI vivakSita prakRtikI upazAmanAkA apanA kAla hai usake samApta honepara isa jIvakA upazamazreNise niyamase patana hotA hai / aura isa prakAra patana honepara sarvaprathama yaha lobha saMjvalanakI udIraNA karake usakI udayAdi guNazreNi racanA karatA hai| yadyapi usI samaya anya do lobhoMkA bhI apakarSaNa karatA hai, parantu ve udaya prakRtiyAM na honese unakA guNazreNirUpase udayAvalike bAhara nikSepa karatA hai / sAtha hI ye tInoM prakArake lobha usI samayase prazasta upazAmanAse anupazAnta ho jAte haiN| saMjvalana lobhakA vedana karate hue isa jIvake ye Avazyaka hote haiM-(1) lobha vedaka kAlake prathama tribhAgameM kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakI udIraNA hotI hai| (2) prathama samayameM jina kRSTiyoMkI udIraNA hotI hai ve thor3I hotI haiN| dUsare samayameM jina kRSTiyoMkI udIraNA hotI hai ve vizeSa adhika hotI haiM / isI prakAra sUkSmasAmpara/ya ke antima samaya taka jAnanA caahiye| isa prakAra kRSTivedakakAlake samApta honepara jisa samaya yaha jIva prathama samayavartI bAdara sAmparAyika hotA hai usI samayase samasta mohanIya karmakA anAnupUrvI saMkrama prArambha ho jAtA haiN| usI samayase donoM lobhoMkA lobha saMjvalanameM saMkramaNa karatA hai aura usI samayase spardhakagata lobhakA vedana karatA hai / isa samaya usakI saba kRSTiyAM naSTa ho jAtI haiN| mAtra udayAvaligata ve spardhakagata lobharUpa pariNamatI jAtI haiN| punaH vaha tIna prakArakI mAyAkA apakarSaNa kara mAyAsaMjvalanakI udayAdi guNazreNiracanA karatA hai| tathA do mAyAoMkI udayAvalibAhya guNazreNi racanA karatA hai / mAyAvedakake tIna prakArakA lobha aura do prakArakI mAyAkA mAyAsaMjvalanameM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 15 saMkramaNa hotA hai / tathA tIna prakArakI mAyA aura do prakArake lobhakA lobhasaMjvalana meM saMkrama hotA hai / tadanantara kramase tIna prakArake mAnakA apakarSaNa karake mAnasaMjvalanakI udayAdi guNa racanA karatA hai tathA anya do prakArake mAnakI udayAvalivAhya guNazreNi racanA karatA hai / isa prakAra yahA~se nau prakArake kaSAyakA guNazreNi nikSepa hone lagatA hai / tadanantara tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake krodhasaMjvalanakI udayAdi guNazreNi racanA karatA hai / tathA anya do prakArake krodhakI udayAvali bAhya guNazreNi racanA karatA hai / hA~se bAraha kaSAyoM kA guNazreNi nikSepa hone lagatA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki saMjvalana lobha Adi kaSAyoMkA guNazreNi nikSepa prArambhase hI zeSa jJAnAvaraNAdi karmoke guNazreNinikSepake sadRza hokara bhI galita zeSa guNizra NinikSepa hotA hai / yaha vizeSatA Age bhI jAna lenI cAhiye | tadanantara yaha jIva kramase puruSaveda kA bandhaka hotA hai tathA usI samaya puruSaveda aura chaha nokaSAya ye sAta karma prazasta upazAmanAse anupazAnta ho jAte haiM / sAtha hI usI samaya sAta nokaSAyoM kA apakarSaNa kara puruSavedakI udayAdi guNazreNi racanA karatA hai tathA zeSa chaha karmoMkI udaya bAhya guNazreNi racanA karatA hai / isake bAda strIveda aura napuMsaka vedako anupazAnta karate hue unakI udaya bAhya guNazreNi racanA karatA hai / phira kramase antarakaraNa karaneke kAlako prApta karaneke bAda anivRttikaraNa guNasthAna meM ye kArya prArambha ho jAte haiM - ( 1 ) abhIttaka jo mohanIyakA eka sthAnIya bandha-udaya hotA rahA vaha dvisthAnIya hone lagatA hai / (2) upazamazra Nipara car3hate samaya chaha Avali kAlake bAda jo udIraNAkA niyama thA vaha nahIM rahatA / yahA~ cUrNisUtra meM 'sarva' pada diyA hai so usaparase yaha artha phalita kiyA gayA hai ki utarate samaya sUkSmasAmparAyake prathama samayase hI yaha niyama nahIM rahatA / (3) anivRttikaraNake prathama samaya se mohanakA anAnupUrvI saMkrama hone lagatA hai / sAtha hI krodhasaMjalanakA bhI isI prakAra anAnupUrvI saMkrama hone lagatA hai / (4) car3hate samaya jisa sthAnapara karmoMkA dezaghAtIkaraNa huA thA unakA punaH sarvaghAtIkaraNa ho jAtA hai| tathA upazamazra Nipara car3hate samaya jo asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI prati samaya udIraNA hone lagI thI vaha niyama aba nahIM rahatA / nirjarAkA jo sAmAnya krama hai vaha yahA~se prArambha ho jAtA hai| isa prakAra krama-krama se prArambhase hI sthitibandha aura anubhAga ko bar3hAtA huA anivRttikaraNake antima samayako prApta hotA hai / tadanantara yaha jIva apUrvakaraNameM praveza karake usake prathama samayameM aprazasta upazAmanA karaNa nighattIkaraNa aura nikAcanAkaraNako udghATita karaneke sAtha hAsya-zoka aura rati-arati inameM se kisI eka yugalakA tathA bhaya yA jugupsAkA yA donoMkA yA kisIkA bhI nahIM aniyamase udoraka hotA hai / punaH apUrvakaraNa guNasthAnakA saMkhyAtavA~ bhAga jAnepara parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkA bandhaka hotA hai / phira apUrvakaraNa guNasthAnake saMkhyAta bahubhAga ke jAnepara nidrA aura pracalAkA bandhaka hotA hai / phira kramase apUrvakaraNake antima samayako prApta karatA hai / isa prakArase upazamazra Nise utara kara adhaHpravRttasaMyata hokara guNazreNi nikSepa karatA huA yaha purAne guNaNa nikSepase saMkhyAtaguNA guNazreNi nikSepa karatA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki jaba taka yaha jIva apUrvakaraNa guNasthAna meM sthita rahA taba taka galitazeSa guNazreNI nikSapa hotA rahA / kintu adhaHpravRttakaraNake prathama samaya se avasthita guNazreNinikSepa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jayadhavalA 1 hone lagatA hai / jisakA kAla antarmuhUrta hai / isakA artha yaha hai ki guNazreNinikSepameM se kramazaH eka-eka niSauka pramANa dravyake nirjarita honepara Upara guNazreNi zIrSa meM eka-eka samayapramANa niSekakI vRddhi hotI jAnese yahA~se isa guNazra NinikSepakA kAla barAbara antamuhUrta sadRza banA rahatA hai / isa prakAra antarmuhUrta kAla taka avasthita AyAmarUpa guNazra NinikSepa karake anantara pariNAmoMke anusAra guNazra NinikSepameM vRddhi, hAni aura avasthAnakA krama cAlU ho jAtA hai / Azaya yaha hai ki svasthAna saMyata hokara pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnoM meM rahate hue yaha jIva avasthita AyAmarUpa hI guNazreNInikSepa karatA hai / isake bAda pariNAmoMke anusAra yaha punaH kSapakazreNipara yA upazamazreNipara ArohaNa kara sakatA hai / yahA~ adhaHpravRttakaraNa ke prathama samaya meM guNasaMkramakI vyucchitti ho jAtI hai / tathA jina karmoMkA bandha hotA hai unakA adhaHpravRtta saMkrama hone lagatA hai / mAtra napuMsakaveda Adi aprazasta karmoMkA vidhyAta saMkrama hI hotA rahatA hai / upazamaNise girA huA yaha jIva dvitIyopazama samyagdRSTi bhI ho sakatA hai aura kSAyika samyagdRSTi bhI ho sakatA hai / 'dvitIyopazama samyaktvase upazamazra Ni para car3hA aura utarA hai usake adhaHpravRttakaraNakA yaha kAla, apUrvakaraNa se lekara car3hane aura utarakara apUrvakaraNaantima samayako prApta karane meM jitanA kAla lagatA hai usase, saMkhyAtaguNA hotA hai / punaH isa upazama samyaktvake kAlake bhItara yaha asaMyama yA saMyamAsaMyama yA donoMko prApta ho sakatA hai / usa kAlameM eka samayase lekara adhikase adhika chaha Avali kAlake zeSa rahane para kadAcit sAsAdana guNasthAnako bhI prApta ho sakatA hai / yahA~ yaha kahA jA sakatA hai ki isake anantAnubandhIkI visaMyojanA ho jAnese jaba anantAnubandhIko sattA hI nahIM hai taba yaha sAsAdana guNasthAnako kaise prApta hotA hai, kyoMki sAsAdana guNasthAnakI prApti mAtra anantAnubandhI caNuSka meM se kisI eka prakRttiko udIraNA hone para hI hotI hai yaha eka niyama hai ? samAdhAna yaha hai ki pariNAmoMke nimittase jisane anantAnubandhI kI sattA prApta karane ke sAtha usakI usI samaya udIraNA kI hai, aise usa jIvake sAsAdana guNasthAnake prApta karanemeM koI bAdhA nahIM AtI / puruSaveda aura krodhakaSAyake udhyase jo zreNipara car3hA hai usakI mukhyatAse yaha vivecana kiyA gayA hai| isI prakAra puruSa vedake sAtha zeSa tInoM kaSAyoMke udayase zreNipara AroharaNa karane kI apekSA bhI vicAra kara lenA cAhiye / ise samajhane ke lie hamane mUla pR0 108 meM eka nazA de diyA hai / sAthahI vizeSArtha meM isa viSayako spaSTa bhI kiyA gayA hai usase isa viSayako hRdayaMgama karane meM sahAyatA milegI, isaliye yahA~ isa viSayapara alagase prakAza nahIM DAlA jArahA hai / aba rahe zeSa do veda to strIvedI pahale avedI hokara bAdameM sAta nokaSAyoMko yathAvidhi upazamAtA hai / tathA jo napuMsaka vedake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai vaha napuMsakaveda aura strIveda ina donoMkA eka sAtha upazama karatA hai / isa prakAra saMkSepameM AroharaNa aura avataraNa ina donoM prakArase upazamazra NikI vivecanA karaneke bAda antameM puruSaveda aura krodhasaMjvalanake udayase upazamazra Nipara ArohaNa karane aura avataraNa karanekI apekSA car3hate samaya apUrvakaraNa se lekara utarate samaya apUrvakaraNake antima samayake prApta honetaka vahA~ jitane pada sambhava haiM una sabake kAlakI apekSA alpabahutvakA kathana karake cAritramohaupazAmanA prakaraNako samApta kiyA gayA hai / cAritramohakSapaNA cAritramohakI kSapaNA meM bhI adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ye hI tIna karaNa hote haiM / ye tInoM binA antarAlake paraspara lage hue hI hote haiM / kSAyikasamyagdRSTi jIva
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 prastAvanA bhAga-14 hI kSapaka zreNipara AroharaNa karatA hai, isaliye sarvaprathama anantAnubandhIkI visaMyojanApUrvaka darzana mohanI kI kSapaNA karake kSaNakazreNipara ArohaNa karanevAlA zramaNa pramatta aura apramattasthAnoMmeM sAtA-asAtAke hajAroM bandha parAvartana karake kSapakazra Nike yogya vizuddha hotA huA ina tIna karaNoMko kramase karatA hai / inameMse pratyekakA kAla antarmuhUrta hai / inake lakSaNa pUrva meM kaha hI Aye haiM / inameM se pahale adhaHpravRtakaraNakA prArambha karatA hai / usake bAda usase lagakara apUrvakaraNakA prArambha karatA hai aura tadanantara anivRttikaraNako prArambha karatA hai / yahA~ adhaHpravRttakaraNa meM sthitikANDakaghAta Adi kArya to nahIM hote / kevala (1) yaha prathama samaya se hI anantaguNI vizuddhike dvArA vizuddha hotA jAtA hai / (2) sthitibandhApasaraNake dvArA uttarottara sthitibandhameM hAni hotI jAtI hai / (3) aprazasta karmoke anubhAgabandhako dvisthAnIya karatA hai aura (4) prazasta karmoMke anubhAgabandhako catuHsthAnIya karatA hai / aura aisA karate hue yaha adhaHpravRttakaraNake kAlake antima samayako prApta honA hai / isaprakAra jo jIva kSapakazreNipara ArohaNakara cAritramohanIyakI kSapaNAke liye, udyata hotA hai usakA pariNAma vizuddha hotA hai / jJAyakasvabhAva AtmAmeM upayukta hone se vaha pariNAma zuddha to hai hI kintu saMjvalana kaSAyakA avyakta udaya honese usameM abuddhipUrvaka dharmAnurAgarUpa kiJcit rAgAMza bhI pAyA jAtA hai, isaliye vahA~ zuddha-zubha pariNAma svIkAra kiyA gayA hai / yogakI apekSA vahA~ manoyoga, vacanayoga aura audArikakAyogameM se koI eka yoga hotA hai / kaSAya koI bhI hokara vaha hIyamAna hotI hai / vahA~ upayoga kauna sA hotA hai isa viSaya meM do upadeza pAye jAte haiM / eka upadezakI apekSA vahA~ niyamase zrutajJAnase upayukta hotA hai| dUsare upadezake anusAra matijJAna, zrutajJAna, cakSudarzana aura acakSudarzana inameM se koI eka upayoga hotA hai / yahA~ zrutopayogake kAraNarUpase usake zeSa upayogoMkA nirdeza kiyA gayA hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / chaha lezyAoMmeM se isake niyamase vardhamAna zuklalezyA hotI hai / isake dravyaveda to puruSaveda hI hotA hai / bhAvaveda avazya hI tInoM vedoMmeM koI eka ho sakatA hai / yaha isa jIva kI paryAyagata yogyatA hai / karmabandha, udaya- udIraNA aura sattva Adi isake kSapaka apUrvakaraNa guNasthAnakI bhUmikAnusAra hI hotA hai jisakA vizeSa vicAra mUlameM kiyA hI hai| isa kSapaka apUrvakaraNa guNasthAnake prathama samaya se ye kArya vizeSa prArambha ho jAte haiM(1) sthinikANDakaghAta | yaha jaghanya bhI hotA hai aura utkRSTa bhI hotA hai / yadyapi donoMkA AyAma palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / phira bhI jaghanyase utkRSTa saMkhyAtaguNA AyAmavAlA hotA hai / kAraNa ki jo jIva saMkhyAtaguNe hIna sthitisattvake sAtha kSapakazra Nipara ArohaNa karatA hai usakA utkRSTakI apekSA sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hIna hotA hai aura jo jIva jaghanyase saMkhyAtaguNe adhika sthitisattvake sAtha kSapakaNipara car3hatA hai usake jaghanyakI apekSA utkRSTa sthitikANDaka saMkhyAtaguNA adhika AyAmavAlA hotA hai / yaha prathama samayakI prarUpaNA hai| isI prakAra kSapaka apUrvakaraNake antima samaya taka jAnanA cAhiye / (2) sthinibndhaapsrnn| eka-eka sthitibandhApasaraNakA pramANa bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / eka sthitikANDakaghAta ke sAtha eka sthitibandhApasaraNakA kAla antarmuhUrta tA hai| isakA artha yaha hai ki eka antarmuhUrtake jitane samaya hote haiM utane kAla taka samAna sthitivandha hotA rahatA hai / phira antarmuhUrta kAla samApta hokara dUsarA antarmuhUrta prArambha honepara isa antarmuhUrtameM palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthiti ghaTakara anya sthitikA bandha hone lagatA hai / isa prakAra apUrvakaraNake antima samayataka jAnanA cAhiye /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA parantu sthitikANDakAghAta phAlikramase hotA hai / arthAt eka antarmuhUrtakAlake jitane samaya hote haiM utane samayapramANa pratyeka kANDakakI phAliyAM hotIM haiM / yahA~ phAlikA artha haijaise lakar3I ke eka kundeke cIranepara jo phAliyA~ banatI haiM usI prakAra palyopamapramANa sthitinature antarmuhUrta pramANa phAliyA~ karake unameMse eka-eka samaya meM eka-eka phAlikA apakarSaNa karake yathAvidhi atisthApanAvalise nocekI sthitimeM nikSepa karate hue antima samaya meM zeSakA kANDakake nIcekI sthitimeM nikSepa karanepara eka antarmuhUrtaM kAlake bhItara utanI sattvasthiti ghaTakara dUsare muhUrtake prathama samayameM palyopamakA saMkhyAtaveM bhAgapramANa karmasthiti sattva raha jAtA hai / (3) anubhAga kANDakaghAtakA kama vahI hai jaisA sthitikANDakaghAtakA sUcita kiyA hai / itanI vizeSatA hai ki eka sthitikANDakaghAtapramANa kAlake bhItara hajAroM anubhAgakANDakaghAta ho lete haiM / yaha aprazasta karmoMkA hI hotA hai / prazasta kramakA nahIM hotA / apUrvakaraNake prathama samaya meM jitanA anubhAga satkarma hotA hai usake ananta bahubhAga anubhAga pramANa prathama anubhAgakANDaka hotA hai / dUsarA anubhAgakANDaka bhI zeSa rahe anubhAgakA ananta bahubhAgapramANa hotA hai / Age bhI isI prakAra samajhanA cAhiye / (4) apUrvakaraNake prathama samayase asaMkhyAta samayaprabaddha pramANa dravyakA apakarSaNa karake udayAvali bAhya guNazreNikI racanA karatA hai| isakA AyAma apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai / yahA~ vizeSa adhikase sUkSmasAmparAyake kAlase kucha adhika lenA cAhiye / 18 (5) apUrvakaraNake prathasa samaya se jo aprazasta karma bandhako nahIM prApta hote haiM unakA guNasakrama bhI prArambha ho jAtA hai / pratyeka samayameM uttarotara asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pradezapuMjakA anya prakRtiyoMmeM saMkrama honA isakA nAma guNamaMkrama hai / parantu vaha abadhyamAna aprazasta karmoMkA hI hotA hai / yaha apUrvakaraNa ke prathama samayakI prarUpaNA hai / dUsare samaya meM prathama samayameM apakarSita kiye gaye pradezapuMjase asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA apakarSaNa karake guNazreNi racanA karatA hai| zeSa kathana pUrva samaya samAna hai| isa prakAra isa vidhi se apUrvakaraNake saMkhyAtaveM bhAgake vyatIta honepara vahA~ nidrA aura pracalAkI bandhuvyucchitti hokara unakA guNasaMkrama prArambha ho jAtA hai| isake bAda isa vidhi se hajAroM sthitibandhApasaraNoMke vyatIta honepara vahA~ nAmakarmakI parabhavasambandhI devagatike sAtha pravRtiyoM bandhuvyucchiti hojAtI hai / tadanantara isa vidhise apUrvakaraNake antima samayake prApta honepara vahA~ hAsya, rati, bhaya aura jugupsAkI vandhuvyucchitti aura hAsyAdi chahanokaSAyoMkI udayavyucchiti karake tadanantara anivRttikaraNa guNasthAnako prApta hotA hai| yahA~ nayA sthitikANDaka aura anubhAgakANDake prArambha ho jAtA hai| kintu trikAlagocara anivRttikaraNoMke samAna pariNAma rahanepara bhI kisIkA prathama sthitikANDaka viSama hotA hai aura kisIkA samAna hotA hai / kAraNakA nirdeza mUlameM kiyA hI hai| bAda meM prathama sthitikANDakakA patana honepara sabhI trikAla gocara anivRttikaraNoMkA sthiti satkarma bhI samAna hotA hai aura sthitikANDaka bhI samAna hotA hai / arthAt eka jIvakA jitanA dUsarA sthitikANDaka hotA hai, anya jIvoMkA bhI dUsarA sthitikANDaka utanA hI hotA hai| Age bhI isI vidhise jAna lenA cAhiye / apUrvakaraNameM jisa gatizeSa guNa NinikSepakA prArambha huA thA, yahA~ bhI vahIM cAlU rahatA hai| yahAM prathama samaya meM sabhI karmoMke tIna karaNa vyucchinna ho jAte haiN| unake nAma haiM aprazasta upazAmanAkaraNa. niSattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa / dUsare samayameM bhI yahIM vidhi cAlU rahatI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prastAvanA hai|maatr prathama samayakI apekSA guNazreNinikSepa asaMkhyAtaguNe pradezapuMjarUpa hotA hai| isa prakAra uttarottara saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara kramase asaMjJI, caturindriya, trIndriya, dvIndriya aura ekendriyake samAna mohanIyakA sthitibandha hone lagatA hai| isI anupAtase zeSa karmoMke sthitibandhako samajha lenA caahiye| Age bhI yathAsambhava kisa vidhise sthitibandha aura sthiti satkarma uttarottara kama kama hotA jAtA hai usakA nirdeza mUlameM kiyA hI hai| antameM jaba mohanIyakarmakA sthitisatkarma sabase thor3A, usase tIna ghAti karmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA usase nAma-gotrakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA tathA usase vedanIyakA sthiti satkarma vizeSa adhika prApta hotA hai, taba vede jAnevAle Ayukarmake sivAya zeSa sava karmoke asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha ho jAtI hai| tadanantara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMkA ghAta honepara madhyako ATha kaSAyoMkI kSapaNAkA prasthApaka hokara sthiti kANDakapRthaktvake ghAta hone meM jitanA samaya lage utane samaya dvArA ina ATha kaSAyoMkA nirmUla kSaya karatA hai| itanI vizeSatA hai ki ATha kaSAyoMke antima sthitikANDakakA patana honepara usake udayAvalike bhItara eka niSeka kama eka AvalipramANa jo niSeka zeSa raha jAte haiM ve stivuka saMkrama dvArA sajAtIya udaya prakRtirUpa hokara nirjIrNa ho jAte haiN| tadanantara sthitikANDaka pRthaktvapramANa kAlake dvArA nidrAnidrA, pracalAnapracalA aura styAnagRddhike sAtha narakagati aura tiryaJcagatiprAyogya nAmakarmakI prakRtiyoMkA pUrvokta vidhise kSaya karatA hai| narakagatidvika, tiryaJcagatidvika, ekendriyAdi cAra jAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNa ye nAmakarmakI 13 prakRtiyA~ haiN| ___ tadanannara sthitikANDakapRthaktvapramANa kAlake dvArA kramase manaHparyayajJAnAvaraNa aura dAnAntarAyakA, pazcAt utane hI kAlake dvArA avadhijJAnAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa aura lAbhAntarAyakA, pazcAt utane ho kAlake dvArA zrutajJAnAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura bhogAntarAyakA, pazcAt utane hI kAlake dvArA cakSudarzanAvaraNakA, pazcAt utane hI kAlake dvArA Abhinibodhika zAnAvaraNa aura paribhogAntarAyakA, pazcAt utane hI kAlake dvArA voryAntarAyakA dezaghAtIkaraNa karatA hai| tadanantara saMkhyAta hajAra sthitikANDakapramANa kAla jAnepara anya sthitikANDaka, anya anubhAgakANDaka aura anya sthitibandhake prArambha honeke prathama samayase eka sthitikANDakake ghAtameM jitanA samaya lagatA hai utane kAlake dvArA cAra saMjvalana kaSAya aura no nokaSAyavedanIya-ina 13.prakRtiyoMkA antarakaraNa vidhike dvArA antara karatA hai| yataH yaha jIva puruSaveda aura krodhasaMjvalanake udayake sAtha kSapazreNIpara car3hA hai ataH ina donoM karmokI prathama sthiti antarmuhUrta pramANa chor3akara tathA anudayarUpa zeSa 11 karmokI prathama sthiti eka AvalipramANa chor3akara antara karatA hai / yahA~ aisA samajhanA cAhiye ki (1) antarake liye jina prakRtiyoMko utkIrita kiyA jAtA hai unakA antara karane meM jitanA samaya lagatA hai utanI phAliyAM banAkara unake pradezepuMjako utkIritakI jAnevAlI sthitiyoMmeM niyamase nahIM detA hai| (2) vedI jAnevAlI jina prakRtiyoMkI prathama sthiti hai unakI usa prathama sthitike UparakI apanI aura anya prakRtiyoMkI antarako prApta honevAlo sthitiyoMke utkIrita kiye jAnevAle pravezapuMjako apakarSaNake dvArA tathA yathAsammava samasthiti saMkramake dvArA saMkrAnta karatA hai|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA (3) jo prakRtiyA~ usa samaya bandhako prApta ho rahI haiM unakI AbAdhAko ullaMghanakara bandha sthiti prathama niSeka se lekara jo ki dvitIya sthitimeM sthita hai, unakI bandhako prApta honevAlI sthitiyoM meM antara sthitiyoMke utkIrita kiye jAnevAle pradezapuMjako utkarSaNa karake saMkrAnta karatA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki antarasthitike AyAmakI apekSA usa samaya bandhako prApta honevAlI prakRtiyoMkI AbAdhA saMkhyAtaguNI AyAmase yukta hotI hai / 20 yahA~ jisa samaya antarakI antima phAlikA patana hotA hai usa samaya antara prathama samayakRta kahalAtA hai aura tadanantara samaya meM dvisamayakRta kahalAtA / Age cUNisUtroM aura usakI jayadhavalA TIkA meM 'dvisamayakRta' pada AyA hai usakA sarvatra yaha artha samajha lenA cAhiye / anuvAda likhate samaya upayogakI asthiratA vaza hamase isa padake eka hI artha karanemeM sAvadhAnI nahIM varatI gaI hai so pAThaka ise dhyAna meM rakhakara usako samajha karake hI svAdhyAya kreN| kyoMki 'antara dvikRta' padakA artha antara dvisamayakRtarUpa karanA bhI asaMgata nahIM hai / isa prakAra antarakaraNa kriyAke sampanna honeke anantara samayameM yaha jIva napuMsaka vedakA AyuktakaraNa saMkrAmaka hotA hai arthAt yahA~se yaha jIva napuMsakavedakI kSapaNAke liye udyata hokara pravRtta ho jAtA hai / tadanantara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara napuMsaka vedake antima sthitikANDakakI antima phAlikA puruSavedameM saMkrama ho jAtA hai / tadanantara strIvedakI kSapaNAkA prArambha karate hI anya sthitikANDaka, anya anubhAgakANDaka aura anya sthitibandha prArambha ho jAtA hai / vidhi vahI hai jo napuMsaka vedako apekSA kaha Aye haiM / tadanantara sAta nokaSAyoM kA saMkrAmaka hotA hai / antarakaraNa kriyAke sampanna honeke anantara samayase hI AnupUrvI saMkrama prArambha ho jAtA hai, ukta niyamake anusAra chaha nokaSAyoMkA to krodhasaMjvalanameM saMkrama hotA hI hai / puruSavedakA bhI zeSa mAna saMjvalana Adi kaSAyoM ko chor3akara krodhasaMjvalana meM ho saMkrama hotA hai / Age bhI isI prakAra saMkramakI AnupUrvI jAna lenI cAhiye / mAtra lobha saMjvalanakA anya kisI prakRtimeM saMkrama na hokara usakA svamukhase hI kSaya hotA hai| tadanantara jaba puruSavedakI prathama sthitimeM do AvalipramANa kAla zeSa raha jAtA hai taba AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai tathA vahA~se lekara prathama sthitimeMse hI udIraNA hone lagatI hai / prathama sthitimeM sthita pradezapuMjako utkarSaNa dvArA dvitIya sthitimeM nikSipta karanA isakA nAma AgAla hai / tathA dvitIya sthitimeM sthita pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitimeM nikSipta karanA isakA nAma pratyAgAla hai / ina prakRtiyoMkI prathama sthiti meM jaba eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahatA hai taba inakI jaghanya sthiti udIraNA hotI hai / usake bAda jaba yaha jIva antima samayavartI savedI hotA hai tabhI chaha nokaSAyoMke antima kANDakakI antima phAli sarva saMkrama dvArA krodhasaMjvalanameM saMkrAnta ho jAtI hai / kintu usa samaya puruSavedakA eka samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha dvitIya sthitimeM zeSa rahatA hai aura usayasthiti bhI zeSa rahatI hai| yahA~ jo yaha navakaprabandha zeSa rahA hai usakA aMgale samayase utane hI kAla dvArA krodhasaMjvalana meM saMkrama hokara kSapaNA hotI hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / Age apagatavedI honeke bAda krodhasaMjvalanakI kSapaNAkA prArambha karatA huA yaha jIva azvakarNakaraNa nAmaka karaNavizeSako prArambha karatA hai / phira bhI ise sthagita kara sabase pahale prakRtameM paThita gAthA sUtroMkI mImAMsA karate haiM /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA (1) kramAMka (71) 124 saMjJaka prathama mUlagAthA dvArA tIna bAtoMko jAnanekI jijJAsA kI gaI hai / (1) prathama jijJAsA dvArA napuMsakavedakI kSapaNA karanevAleke pUrvabaddha karmoMkI sthiti kitanI hotI hai yaha pRcchA kI gaI hai / (2) dvitIya jijJAsA dvArA pUrvabaddha karmoMkA anubhAga kitanA hotA hai yaha pRcchA kI gaI hai| tathA (3) tIsarI jijJAsA dvArA antarakaraNa karaneke pUrva kina karmoMkI kSapaNA ho gaI hai aura kina karmoMkI hotI hai yaha pRcchAkI gaI hai| yaha prakRtameM prathama mUla sUtragAthA hai| isako pA~ca bhASya gAthAe~ haiN| bhASya gAthA aura prarUpaNA gAthA ina donoM zabdoMkA artha eka hai| antara karaneke anantara samayase isa jIvakI antaradvisamayakRta (aMtarakaraNasamattIdo vidiyasamayamhi pR. 220) saMjJA hai| isI prakAra nokaSAyoMkI prarUpaNA karanevAlA jIva saMkrAmakaprasthApaka kahalAtA hai| yahA~ (72) 125 saMjJaka pahalI bhASyagathAdvArA sthiti satkarmakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA gayA hai ki nokaSAyoMkI prarUpaNAkA prArambha karanevAle jIvake mohanIya karmakI prathama sthiti aura dvitIya sthiti ye do sthitiyAM hotI haiM aura unake madhgameM kucha kama antamuhUrta pramANa antara hotA hai| (73) 126 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki antarakaraNa kriyAke sampanna honeke eka samaya kama eka AvalikAlake jAnepara svodayarUpa jina mohanIya prakRtiyoMkI yaha jIva kSapaNA kara rahA hai ve prathama aura dvitIya donoM sthitiyoM meM pAye jAte haiN| kintu mohanIyake jina karmoMkI parodayase kSapaNA kara rahA hai unakI usa samayase lekara mAtra dvitIya sthiti hI pAI jAtI hai| udAharaNArtha jo jIva puruSavedake sAtha krodha saMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA hai to usake antarakaraNa kriyAke sampanna honeke samayase lekara eka samaya kama eka Avali kAla jAnepara ina donoM karmoM kI prathama aura dvitIya donoM sthitiyAM pAI jAtI haiN| kAraNa ki inakI prathama sthiti antarmuharta pramANa hotI hai aura zeSa 11 prakRtiyoMkI usa samayase mAtra dvitIya sthiti hI pAI jAtI hai| kAraNa ki inakI prathama sthiti eka Avali pramANa honese isa samaya taka vaha gala cukI hotI hai| isI prakAra vivakSita eka veda aura vivakSita eka saMjvalana kaSAyako mukhya kara samajha lenA caahiye| (74) 127 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA dvArA sattAmeM sthita karmoMkI sthiti aura anubhAgaviSayaka vizeSatAkA kathana karate hue yaha batalAyA gayA hai ki isa jIvake jo karma sattAmeM sthita haiM unakA sthitisattva na to jaghanya hI hotA hai aura na utkRSTa hI hotA hai / kintu ajadhanyaanutkRSTa hotA hai / isI prakAra sAtA vedanIya, prazasta nAmakarma prakRtiyAM aura uccagotra inakA anubhAgasattva Adeza utkRSTa hotA hai| vizeSa spaSTIkaraNa mUlameM dekhiye| (75) 128 saMkhyAka cauthI bhASyagAthA dvArA una prakRtiyoMke viSayoMmeM kahA gayA hai jinakI yaha jIva pahale hI kSapaNA kara AyA hai| unakA nAma nirdeza malameM kiyA hI hai| isa bhASyagAthAmeM jo saMchohaNA zabda AyA hai so usakA artha sarva saMkramake prApta hone taka paraprakRti saMkrama hai| - (76) 129 saMkhyAka pA~cavIM bhASyagAthA dvArA puruSavedake prAcIna satkarmake sAtha chaha nokaSAyoMkI kSapaNA arthAt paraprakRtirUpa saMkramake honepara nAmakarma, gotrakarma aura vedanIya karma ina tIna aghAti karmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAta barSapramANa hotA hai tathA jJAnAvaraNAdi cAra ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai yaha spaSTa kiyA gayA hai| (2) (77) 130 saMkhyAka mUla gAthAmeM ye tIna artha nibaddha haiM-prathama artha hai ki saMkrAmaka prasthApaka yaha jIva antara karaneke anantara samayameM prakRti Adike bhedase kina karmoko bAMdhatA hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jayadhavalA yaha prathama artha hai / yaha jIva prakRti Adike bhedase kina karmoko vedatA hai yaha dUsarA artha hai / tathA yaha jIva prakRti Adike bhedase kina karmoMkA saMkrama karatA hai aura kinakA nahIM karatA hai yaha tIsarA artha hai / inameMse prathama arthako spaSTa karaneke lie tIna bhASyagAthAe~ AI haiN| (78) 131 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA gayA hai ki yaha saMkrAmaka prasthApaka jIva antara karaneke bAda prathama samayameM mohanIya karmakA saMkhyAta lakSa varSapramANa sthitibandha karatA hai tathA zeSa karmoMkA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha karatA hai| (79) 132 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthA dvArA ukta jIva kina prakRtiyoMkA bandha karatA hai aura kina prakRtiyoMkA bandha nahIM karatA hai yaha spaSTa kiyA gayA hai| prakRtiyoMkA nAma nirdeza mUlameM kiyA hI hai / (80) 133 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA dvArA bhI pUrvokta arthako vizeSarUpase spaSTa kiyA gayA hai / mAtra anubhAgabandhake viSayameM spaSTa karate hue isameM batalAyA hai ki jina karmoke sarvaghAti spardhakoMkI apavartanA hotI hai arthAt jina 12 labdhikAMza prakRtiyoMkA dezaghAtIkaraNa kara Aye haiM unakA yahA~ eka antamuhUrta pahalese lekara dvisthAnIya dezaghAti spaghaMkarUpa hI bandha hotA hai / isa prakAra ukta dUsarI mUla sUtragAthAke prathama arthakI prarUpaNA samApta huii| ____ Age usake dUsare arthameM nibaddha do bhASyagAthAoMmeM se (81) 134 saMkhyAka prathama bhASyagAthA dvArA nidrAnidrA Adi tIna, chaha nokaSAya, ayazaHkIrti aura nIcagotrakA yaha vivakSita jIva niyamase avedaka hotA hai, kyoMki inameMse styAnagRddhitrikakI pramattasaMyataguNAsthAnameM, chaha nokaSAyoMkI apUrvakaraNaguNasthAnake antima samayameM, ayazaHkItikI aviratasamyagdRSTi guNasthAnameM aura nIcagotrakI saMyatAsaMyata guNasthAnameM udayavyucchitti ho jAtI haiM / isa bhASyagAthAmeM ayazaHkIrti nAmakA ullekha upalakSaNarUpameM AyA hai| isase nAmakarmako anya jina prakRtiyoMkA yahA~ udaya nahIM pAyA jAtA hai una sabako grahaNa kara lenA caahiye| ___ukta bhASyagAmeM 'nidrA' aura 'pracalA' zabdakA grahaNa honese yahA~ nidrA aura pracalAke udayakA bhI pratiSedha kiyA gayA hai aisA samajhanA caahie| isapara yaha zaMkA hotI hai ki kSINakaSAyIke dvicarama samayameM ina donoM prakRtiyoMkI udayavyucchitti hotI hai aisI avasthAmeM ina karmokA udayAbhAva yahAM kaise mAnA jA sakatA hai ? samAdhAna yaha hai ki dhyAnakI bhUmikA honese yahA~ pahalese hI ina do karmokA avyakta udaya pAyA jAtA hai| sAtha hI upayoga vizeSake kAraNa inake anubhAgakI zakti kSINa hotI rahatI hai, isalie inakA udaya anudayake samAna honese yahA~ inakA udaya nahIM hai aisA grahaNa karanA caahie| prArambhase lekara uttarottara yaha jIva mokSamArgameM ArUDha kaise hotA hai aura Age kaise bar3hatA hai yaha isakI prakriyA hai jo hRdayaMgama karane yogya haiM / ukta dUsarI mUla sUtra gAthAke dUsare arthameM nibaddha (82) 135 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAdvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki yaha jIva tInoM veda, do vedanIya, Abhinibodhika Adi cAra jJAna aura cAra saMJvalana ina karmokA bhajanIyapanese vedana karatA hai zeSa jina karmoMkA yahA~ udaya pAyA jAtA hai unakA niyamase vedana karatA hai| yahA~ cAroM jJAnAvaraNoMke viSayameM aisA jAnanA cAhiye ki ina karmoMkA jinake utkRSTa kSayopazama hotA hai unake inake dezaghAti spardhakoMkA hI udaya hotA hai aura jinake inakA utkRSTa kSayopazama nahIM hotA hai unake inake dezaghAti spardhakoMke sAtha vivakSita sarvaghAti spardhakoMkA bhI udaya pAyA jAtA hai / zeSa kathana spaSTa ho hai| aba ukta dUsarI mUla gAthAke tIsare arthameM jo chaha bhASya gAthAe~ AI haiM unameMse (83136) kramAMka prathama bhASya gAthA dvArA napuMsaka veda Adi prakRtiyoMkA AnupUrvI saMkrama svIkAra karake lobha saMjvalanakA asaMkrama svIkAra kiyA gayA hai| spaSTIkaraNa pahale kara hI Aye haiN|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 23 Age isI arthakA (84) 137 saMkhyAka dUsarI bhASya gAthA dvArA tathA (85) 138 saMkhyAka tIsarI gAthA dvArA aura (86) 139 saMkhyAka cauthI bhASya gAthA dvArA AnupUrvI saMkramakA vizeSarUpa se nirdeza karake cauthI gAthAmeM ina karmoMkA pratiloma saMkrama nahIM hotA yaha spaSTa kiyA gayA hai / Age (87) 100 saMkhyAka pAMcavIM bhASya gAthA dvArA saMkramake viSayameM niyama karate hue batalAyA gayA hai ki jisa prakRtikA bandha ho rahA ho usImeM badhyamAna aura avadhyamAna sajAtIya prakRtiyoMkA utkarSaNa hokara vahIM taka saMkrama hotA hai / jitanA usakA sthitibandha ho rahA hai| usase athika sattva sthitimeM saMkrama nahIM hotA / Age (88) 141 saMkhyAka chaThI bhASya gAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki AgekI saMjvalana kaSAyakA vedana karate samaya pichalI kaSAyake navakrabandhako usameM saMkramita karatA hai / (89) 142 saMkhyAka tIsarI mUla gAthA dvArA pradeza aura anubhAga viSayaka bandha, saMkrama aura udaya kauna kisa rUpameM hote haiM ityAdi viSayaka jijJAsA kI gaI hai| isakI cAra bhASyagAthAe~ haiM / unameM se (90) 143 saMkhyAka prathama bhASya gAthA dvArA bandha, udaya aura saMkrama inameM kramase anantaguNita zreNirUpase anubhAga honekA niyama kiyA gayA hai / tabhA (91) 144 saMkhyAka bhASya gAthA dvArA kramase inhIM tInoMmeM pradezoM kI prApti asaMkhyAtaguNita zreNirUpase hotI hai yaha niyama kiyA gayA hai / Age (92) 145 saMkhyAka bhASyagAthA dvArA yaha niyama kiyA gayA hai ki bartamAna bandhase usI samaya honevAlA udaya anantaguNA hotA hai| kintu isase agale samaya jitane anubhAgakA udaya hotA hai usase vartamAna kAlIna anubhAgabandha anantaguNA hotA hai / (93) 146 saMkhyAka cauthI bhASyagAthA dvArA yaha batalAyA gayA hai ki pratyeka samayameM yaha jIva anubhAgakI apekSA uttarottara anantaguNita hIna anubhAgakA vedaka hotA hai aura pradezoMkI apekSA uttarottara asaMkhyAtaguNe zreNarUpase pradeza puJjakA vedaka hotA hai / (94) 147 saMkhyAka cauthI mUlagAthA dvArA yaha jijJAsA kI gaI hai ki agale agale samayameM bandha, saMkrama aura udaya svasthAnakI apekSA adhika, hona yA samAna kisarUpameM hote haiM / isakI tIna bhASyagAthAe~ haiM / ( 95 ) 148 maMkhyAka prathama bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki bandha aura udayakI apekSA anubhAga agale agale samayameM anantaguNA hIna hotA hai / kintu saMkrama bhajanIya hai / kAraNa ki eka anubhAgakANDa ke patana kAla taka sadRzarUpase anubhAgasaMkrama hotA hai / kintu anubhAga kANDakakA patana honepara agale anubhAgakANDaka meM anubhAga saMkrama anantaguNA hIna ho jAtA hai / Age bhI isI prakAra jAnanA cAhiye / (96) 149 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthA dvArA yaha batalAyA gayA hai ki pradezapuM jakI apekSA saMkrama aura udaya agale agale samaya asaMkhyAtaguNita zreNirUpamaM pravRtta hote haiN| kintu bandha pradezapu jakI apekSA bhajanIya hai| kAraNa ki yoga ke anusAra bandhako prApta honevAle pradezapujameM cAra prakAra kI vRddhi, cAra prakArakI hAni aura avasthAna dekhA jAtA hai| Age (97) 150 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA dvArA yaha niyama kiyA gayA hai ki prati samaya yaha jIva uttarottara anantaguNe anubhAgakA aura asaMkhyAtaguNe pradezapuJjakA vedana karatA hai / (98) 151 saMkhyAka pAMcavIM mUla gAthA hai / isameM antara karate hue sthiti aura anubhAgakA apakarSaNa aura utkarSaNa donoM kisa vidhise hote haiM Adi viSayaka jijJAsA kI gaI hai| isako tIna bhASyagAthAe~ haiM / (99) 152 saMkhyAka prathama bhASyagAthA dvArA jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepako batalAkara ananta anubhAgoMmeM jaghanya apakarSaNako yathAvidhi ghaTita karaneko sUcanA kara cUrNisUtroM dvArA nirvyAghAtaviSayaka apakarSaNasambandhI pUre viSayapara prakAza DAlA gayA hai / ise vizadarUpase samajhaneke liye pR0 281 ke vizeSArthapara dRSTipAta karanA cAhiye / (100) 153
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 saMkhyAka bhASyagAthA dvArA saMkrama aura utkarSaNake viSayameM prakAza DAlate hue batalAyA gayA hai ki jisa karmakA saMkrama aura sthiti anubhAgakI apekSA utkarSaNa hotA hai vaha bhI eka Avali kAla taka tadavastha rahatA hai / tAtparya yaha hai ki jisa prakAra nUtana bandha apane bandha samaya se lekara eka Avali kAlataka tadavastha rahatA hai usI prakAra saMkramita aura utkarSita honevAle dravyake viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / unakA eka Avali kAla taka dUsare prakArakI kriyArUpa pariNamana nahIM hotA, utane kAla taka na to unakA utkarSaNa hI ho sakatA hai, na apakarSaNa hI ho sakatA hai aura na hI saMkramaNa ho sakatA hai / (101) 154 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki jisa pradezapuJjakA apakarSaNa hotA hai vaha apane apakarSaNa honeke prathama samaya ke bAda anantara samayameM hI usakA utkarSaNa bhI ho sakatA hai, apakarSaNa bhI ho sakatA hai, saMkramaNa bhI ho sakatA hai, udaya bhI ho sakatA hai aura ye saba na hokara vaha apakarSita pradezapuJja tadavastha bhI raha sakatA hai / yahA~ cUrNisUtra meM jo 'dvidIhi vA aNubhAgehiM vA' pada AyA hai so usakA yaha Azaya hai ki jo karmapradezoMkA apakarSaNa hotA hai vaha sthiti aura anubhAgamukhase hI hotA hai / jayadhavalA (105) 155 saMkhyAka mUla gAthA sthiti aura anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNa ke jaghanya aura utkRSTa nikSepa aura atisthApanAke pramANako sUcita karatI hai / isakI (106) 156 saMkhyAka eka bhASyagAthA hai / isameM jitane pada Aye haiM unakA Azaya isa prakAra hai (1) eka sthiti bizeSakA utkarSaNa jaghanyase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoM meM hotA hai / yathA - jisane prAktana satkarmakI agrasthitise eka Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase adhika eka AvalipramANa adhika sthiti bandha kiyA hai vaha prAktana agrasthitikA utkarSaNa karate hue usake Age eka AvalipramANa sthitiko atisthApanArUpase sthApita karake usake Age antima eka Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMmeM usa agrasthitikA nikSepa karatA hai / ( yahA~ nirvyAghAta viSayaka prarUpaNA honese atisthApanA eka AvalipramANa kahI gaI hai / ) yaha jaghanya nikSepa / punaH isase Age nikSepameM uttarottara vRddhi hotI jAtI hai / kintu AbAdhA UparakI sthitikA utkarSaNa karanepara atisthApanA sarvatra eka AvalipramANa hI rahatI hai / mAtra prAktana sthiti ke AbAdhAke bhItarakI sattvasthitikA utkarSaNa karanepara yathA sambhava sthAna se lekara atisthApanA meM vRddhi hotI jAtI hai / isa vidhise jo utkRSTa nikSepa aura utkRSTa atisthApanA prApta hotI hai usakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki kaSAyoMkI apekSA utkRSTa nikSepa cAra hajAra varSaM aura eka samaya adhika eka Avalise nyUna cAlIsakor3Akor3I sAgaropama pramANa prApta hotA hai tathA cAra hajAra varSa meMse eka samaya adhika eka Avalikama kara denepara utkRSTa atisthApanA eka samaya adhika eka Avalikama cAra hajAra varSa pramANa prApta hotI hai / khulAsA isa prakAra hai kisI jIvane utkRSTa sthitikA bandha karaneke bAda bandhAbalike vyatIta hone ke prathama samayameM usake pradezapuMjakA apakarSaNa kara nIce nikSipta kiyA / punaH dUsare samaya meM udayAvalike bAharakA prathama niSeka udayAvalimeM praviSTa ho gayA hai, isaliye usase agale niSekako apakarSaNa karaneke dUsare samaya meM utkarSita karake usa samaya utkRSTa sthitike sAtha bandhako prApta honevAle karmakI AbAdhAke bAdakI sthitiyoM meM nikSipta karanepara ukta pramANa utkRSTa nikSepa cAra hajAra varSa aura eka samaya adhika eka Avalikama cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa prApta hotA hai / yahA~ utkarSita pradezapuJjakA tatkAla bandhasthitike cAra hajAra varSapramANa narAbAdhAmeM nikSepa nahIM huA hai, isaliye utkRSTa nikSepameM se cAra hajAra varSaM to ye kama ho gaye haiM aura jisa vivakSita sthiti ke pradeza kA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA utkarSaNa kiyA usakI nIce eka samaya adhika eka AvalipramANa zaktisthiti gala gaI hai, isaliye utkRSTa nikSepameMse itanI sthiti ye kama ho gaI hai, ataH isa vidhise vicAra karanepara prakRtameM utkRSTa nikSepa cAra hajAra varSa aura eka samaya adhika eka Avali kama cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa prApta hotA hai yaha siddha huaa| _yahA~ prakRta atisthApanA kitanI prApta hogI isakA vicAra karanepara vaha eka samaya adhika eka Avali kama cAra hajAra varSapramANa prApta hotI hai| kaise ? vahI kahate haiM-jisa samaya yaha jIva prAktana sthitikA utkarSaNa kara rahA hai usa samaya taka usa sthitimeM se eka samaya adhika eka AvalipramANa sthiti gala gaI hai, ataH tatkAla jisa utkRSTa sthitibandhameM vaha prAktana vivakSita sthitikA utkarSaNa kara rahA hai usakI utkRSTa AbAdhAkAlameMse eka samaya adhika eka Avali kama ho jAnese utkRSTa atisthApanA eka samaya adhika eka Avali kama cAra hajAra varSa pramANa prApta hotI hai yaha nizcita hotA hai / yaha kaSAyAbhUtacUrNi aura usakI jayadhavalA TIkAkA abhiprAya hai| kintu zvetAmbara karmaprakRtimeM jaghanya aura utkRSTa nikSepakA pramANa ukta pramANa mAna kara bhI use ghaTita karanekI prakriyA bhinna prakArase svIkAra kI gaI hai| usakI mUla gAthA hai Avali asaMkhabhAgAI jAva kammaTrii tti nnikkhevo| samauttarAvaliyAe sAbAhAe bhave UNa ||2||upshaamnaa a0 isakA Azaya hai ki Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyA~ jaghanya nikSeparUpa hotI haiM aura AbAdhAsahita eka samaya adhika eka Avalikama utkRSTa sthitiyA~ utkRSTa nikSeparUpa hotI haiN| yahAM isakI cUrNimeM likhA hai ki jaghanya nikSepako prApta karaneke liye sattvasthitimeMse eka Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase adhika eka AvalipramANa sthiti nIce utarakara jisa sthitikA udvartana karatA hai usakI atisthApanA eka AvalipramANa aura nikSepa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prApta hotA hai| punaH isake Age atisthApanA eka AvalipramANa hI rahatI hai mAtra uttarottattara nIcekI sthitiyoMkA utkarSaNa karAnepara nikSepa bar3hatA jAtA hai| isa vidhise nikSepa utkRSTa AbAdhAsahita eka samaya adhika eka Avalikama utkRSTa karmasthitipramANa bana jAtA hai / isakI cUNimeM kahA bhI hai baMdhAvaliyAe gayAe bitiyasamae uvaTeti / evaM samauttariA AvaliyA gayA, abAhAe nikkhevo Natthi tti abAhA ya tahA, teNa samauttarAe AvaliAe sAbAhAe UNA bhavati / isapara vicAra karanepara bhI vahI Azaya phalita hotA hai jise ka0 cU0 aura usakI jayadhavalA TIkAmeM svIkAra kiyA gayA hai / kintu malayagirine isakI isa prakAra vyAkhyA kI hai abAdhoparisthasthitInAmudvartanA bhvti| tatrAbAdhAyA uparitane sthitisthAne udvartyamAne'bAdhAyA upari dalikanikSepo bhavati nAbAdhAyA madhye'pi, udvartyamAnadalikasthodvarttamAnasthiterUdhvaMmeva nikSepAt / tatrApyudvaya'mAnasthitarupari. AvalikAmAtrA sthitIratikramyoparitanISu sthitISu sarvAsu dalikanikSepo bhavati / ato'tItthApanAvalikAmudaya'mAnAM ca samayamAtrAM sthitimabAdhAM ca varjayitvA zeSA sarvApi karmasthitirutkRSTo dliknikssepvissyH| abAdhAke UparakI sthitiyoMkI udvartanA hotI hai| usameM bhI abAdhAke UparakI sthitisthAnake udvartanA karanepara abAdhAke Upara dalikakA nikSepa hotA hai, abAdhAmeM nahIM, kyoMki
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jayadhavalA udvartyamAna dalikakA udvaya'mAna sthitise AgekI sthitiyoMmeM nikSepa hotA hai / isalie AvalikArUpa atIsthApanA, udvartyamAna samayamAtra sthiti aura abAdhAko chor3a kara zeSa sampUrNa karmasthiti utkRSTa dalikanikSepakA viSaya hotI hai| isa vyAkhyAmeM eka to AbAdhAke anantara samayameM sthita sthitikA udvartana karAyA gayA hai| dUsare atisthApanA eka AvalimAtra rakhI gaI hai aura isa prakAra utkRSTa nikSepa prApta kiyA gayA hai| kintu isa vyAkhyAke anusAra zve0 karmaprakRti cUNimeM jo yaha kahA gayA hai ki bandhAvaliyAe gayAe vitiyasamaye uvaTTeti, arthAt bandhAvalike jAnepara dUsare samayameM urtita karatA hai isa vacanakA samarthana nahIM hotA, kyoMki ukta cUrNimeM bandhAvalike jAnepara dUsare samayameM urtita karatA hai yaha kahA gayA hai aura malayagiri kahate haiM ki 'abAdhoparisthasthitInAmudvartanA bhavati' arthAt, AbAdhAke Upara sthita sthitiyoMkI udvartanA hotI hai| yahAM yadi ukta cUrNikI malayagiri kRta vyAkhyAko hI samIcIna mAna liyA jAya to yA to ukta cUNimeM bandhAvalike bAda anantara samayameM udvartanA karatA hai yaha kahanA cAhiye thA yA phira malayagirine ukta cUrNikI jo vyAkhyAkI hai use samIcIna nahIM mAnA jAnA caahiye| spaSTa hai ki yahA~para malayagirine ukta cUrNiko jo vyAkhyA kI hai vaha vicAraNIya avazya hai| ataH prakRtameM utkRSTa nikSepako prApta karate samaya kaSAyaprAbhUta cUrNiko jo vyAkhyA jayadhavalA TIkAmeM kI gaI hai vahI samIcIna hai / isase eka samaya adhika eka Avalise nyUna utkRSTa AbAdhApramANa nirvyAghAtaviSayaka utkRSTa atisthApanA bhI prApta ho jAtI hai / sAtha hI malayagirine zve. ka. cU0 kI vyAkhyA karate hue alpabahutvake prasaMgase jo sthitiviSayaka utkRSTa atisthApanAko 'tasyA utkRSTAbAdhArUpatvAn 'likhakara jo utkRSTa AbAdhApramANa likhA hai usakI (jayadhavalAkathita ukta vyAkhyAke mAna lenepara hI) eka prakArase saMgati baiTha sakatI hai| vaise utkRSTa atisthApanAkA pramANa utkRSTa AbAdhApramANa nahIM prApta hokara vaha eka samaya adhika eka Abalise nyUna utkRSTa AbAdhApramANa hI prApta hotA hai / spaSTIkaraNa pUrvameM kiyA hI hai| _Age ukta apakarSaNa aura utkarSaNaviSayaka prarUpaNAko dhyAnameM rakhakara alpabahutvakA nirdeza kiyA gayA hai| __Age (104) 157 saMkhyAka sAtavIM mUlagAthA sthiti aura anubhAgaviSayaka apakarSaNa, utkarSaNa aura avasthAna kitanA hotA hai isakA spaSTIkaraNa karaneke liye AI hai| isakI cAra bhASya gAthAeM haiM / (105) 158 saMkhyAka prathama bhASya gAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki sattvasthitikA apakarSaNa bandhakI apekSA kama, adhika yA samAna kisI bhI prakArakI sattvasthitike honemeM koI bAdhA nahIM AtI, kyoMki apakarSaNa udayAvalibAhya kisI bhI sattvasthitikA usImeM hotA hai, isameM apakarSaNake samaya usI karmake bandhakI apekSA nahIM rhtii| mAtra utkarSaNa udayAvali bAhya sattvasthitikA usakI bandha sthitimeM hI hotA hai, isalie isameM jo sattvasthiti tatkAla bandhasthitise kama pramANavAlI hai yA samAna pramANa vAlI hai usIkA sambhava hai, bandha sthitise adhika sattva sthitikA utkarSaNa sambhava nahIM hai / yaha isa bhASyagAthAkA mathitArtha hai| yaha sattvasthitiviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakA vicAra hai / Age (106) 159 saMkhyaka dUsarI bhASyagAthA dvArA anubhAgakA vicAra karate hue isakA do prakArase vicAra kiyA gayA haieka bandhAnulomakI apekSA aura dUsarA sadbhAvakI apekssaa| gAthAsUtrake racanAko lakSyameM rakhakara sthitiko mAdhyama banA kara jo utkarSaNa aura apakarSaNa viSayaka prarUpaNA kI jAtI hai vaha bandhAnuloma prarUpaNA kahalAtI hai| yaha sthUla svarUpa hai| tathA jisameM sthitiko vivakSA kiye
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA binA anubhAgakI pradhAnatAse utkarSaNa aura apakarSaNakI mImAMsA kI jAtI hai vaha sadbhAvasaMjJaka prarUpaNA kahalAtI hai / yaha sUkSmasvarUpa hotI hai| unameM prathama prarUpaNAke anusAra vicAra karate hue likhA hai ki udayAvalimeM praviSTa hue anubhAgako chor3akara zeSa saba anubhAgaspardhakoM kA apakarSaNa aura utkarSaNa honA sambhava hai / parantu paramArthase yaha sambhava nahIM hai, kyoMki anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakI jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSa papramANa spardhakoM ko chor3akara zeSa spardhakoM meM unakI pravRtti hotI hai / ataH bandhAnuloma prarUpaNAko prakRtameM sthUlasvarUpa kahA gayA hai / sadbhAvaprarUpaNAkI apekSA vicAra karanepara prathama spardhakase lekara ananta spardhakoMkA apakarSaNa nahIM hotA, kyoMki unakI atisthApanA aura nikSepakA prApta honA sambhava nahIM hai, isalie jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepapramANa anubhAgaspardhakoMko chor3a kara inase Upara ke spardhakoMkA apakarSaNa hotA hai / yaha apakarSaNaviSayaka sadbhAvaprarUpaNA hai jo sUkSmasvarUpa hai / 27 utkarSaNakI apekSA vicAra karanepara antima spardhakakA utkarSaNa nahIM hotaa| isa prakAra isa spardhakase ananta spardhaka nIce utara kara jo spardhaka avasthita haiM una sabakA utkarSaNa ho sakatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isIliye ise sUkSmasvarUpa svIkAra kiyA gayA hai / Age inakI alpabahutvavidhikI prarUpaNA karate hue (107) 160 tIsarI bhASyagAthA dvArA upazama aura kSapakazreNimeM apakarSaNa, utkarSaNa aura avasthAnaviSayaka alpabahutvako spaSTa kiyA gayA hai / yahA~ (104) 157 saMkhyAka mUla gAthAmeM vRddhi aura hAni ye zabda Aye haiM so unase kramazaH utkarSaNa aura apakarSaNakA grahaNa kiyA gayA hai / tathA jina spardhakoMkA utkarSaNa aura apakarSaNa nahIM hotA unakI avasthAna saMjJA hai / Age (108) 161 saMkhyAka cauthI bhASya gAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki kRSTi karaNase rahita karmoMmeM apavartanA aura udvartanA donoM hote haiM / kRSTikaraNameM apavartanA hI hotI hai, kyoMki kRSTikaraNase lekara Upara sarvatra udvartanA nahIM hotI / yaha kSapakazreNikI apekSA jAnanA cAhiye / upazamazreNimeM bhI isI prakAra jAnanA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki upazamazreNimeM utarate samaya sUkSmasAmparAyake prathama samayase lekara anivRttikaraNake prathama samaya taka apavartanA hI hotI hai / punaH isase nIce utarate hue sarvatra apavartanA aura udvartanA donoM hI hote haiM / upazamanA adhikAra meM sUkSmasAmparAyameM jo mohanIyakI udvartanA kahI gaI hai so vaha zaktikI apekSA kahI gaI hai / isa prakAra prakRtameM sAta mUla gAthAoM aura unakI bhASyagAthAoMkI vivecanA kara pahale jo azvakarNakaraNakI prarUpaNAko sthagita kara Aye haiM, Age usakI prarUpaNA karate haiMazvakarNakaraNaprarUpaNA azvakarNakaraNake tIna paryAyavAcI nAma haiM-azvakaraNa, AdolakaraNa aura udvartanaapavartanakaraNa / yaha azvake karNake samAna hotA hai, ataH isakI azvakarNakaraNa saMjJA hai / jaise ghor3e kAna mUlase lekara donoM ora kramase ghaTate jAte haiM vaise hI krodha saMjvalanase lekara anubhAga pardhaka racanA kramase anantaguNI hIna hotI jAtI hai, isI kAraNa isakI saMjJA azvakarNakaraNa hai / Adola hiMDolanAko kahate haiM / usake samAna karaNakI AdolakaraNa saMjJA hai / jaise hiDole ke khambhe aura rassI antarAlameM karNarekhAke AkArarUpase dikhAI dete hai usI prakAra yahA~para bhI krodhAdi kaSAyoM ke anubhAga kI racanA kramase donoM ora ghaTatI huI dikhAI detI hai, isalie isakI AdolakaraNa saMjJA hai / isI prakAra, apavartanA udvartanAkaraNa yaha bhI isakA sArthaka nAma hai|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jayadhavalA jaba yaha jIva puruSavedake purAne satkarmake sAtha chaha nokaSAyoMkA krodhasaMjvalanameM saMkramaNa karake unakI svarUpase nirjarA kara detA hai aura tadanantara prathama samayameM avedabhAvako prApta ho jAtA hai taba yaha jIva usa samaya azvakarNakaraNakA kAraka hotA hai| vahA~se lekara krodhAdi saMjvalana kaSAyoMke anubhAga satkarmakA kANDakaghAta dvArA azvakarNakaraNake AkArase karaneke liye Arambha karatA hai / aisA karate hue usake mAnameM sabase thor3A anubhAgasatkarma hotA hai, krodhameM usase vizeSa adhika anubhAgasatkarma hotA hai, mAyAmeM usase vizeSa adhika anubhAgasatkarma hotA hai aura lobhameM usase vizeSa adhika anubhAgasatkarma hotA hai / yahA~para vizeSa adhikakA pramANa ananta anubhAga spardhaka haiN| usake anubhAgabandha bhI ukta karmoM meM isI vidhise pravatta hotA hai| paranta aisA karate hue pAtake liye kANDakako Arambha karatA huA vaha krodhameM apane satkarmake anantaveM bhAgapramANa sabase thor3e spardhaka grahaNa karatA hai, mAnameM usase vizeSa adhika spardhaka grahaNa karatA hai, mAyAmeM usase vizeSa adhika spardhaka grahaNa karatA hai aura lobhameM vizeSa adhika spardhaka grahaNa karatA hai / aisA karanese usake lobhAdi paripATIke anusAra azvakarNakaraNake AkArase avasthAna bana jAtA hai| isa hisAbase usake lobhameM sabase thor3e spardhaka zeSa rahate haiN| mAyAmeM unase anantaguNe spardhaka zeSa rahate haiM, mAnameM unase anantaguNe spardhaka zeSa rahate haiM aura krodhameM unase anantaguNe spardhaka zeSa rahate haiM / yahA~ ina cAroM saMjvalanoMkA jo anubhAga zeSa rahA use jayadhavalA TIkAmeM aMka saMdRSTidvArA spaSTa kiyA hI gayA hai / isake liye TIkA pRSTha 328 aura use spaSTa karaneke liye diyA gayA vizeSArtha dekhiye|| yaha azvakarNakaraNarUpa anubhAgake karanepara prathama samayameM jo sthiti banatI hai tatsambandhI prarUpaNA hai / isa prakAra kSapaka anivRttikaraNameM jisa samaya isa jovane azvakarNakaraNarUpa kriyA sampanna kI usI samaya pUrva spardhakoMse apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai| saMsAra avasthAmeM jo kabhI bhI nahIM prApta hue, kintu kSapaka zreNimeM azvakarNakaraNake kAlameM jo prApta kiye gaye aura pUrvaspardhakoMmeMse anantaguNI hAni dvArA apavartana karake prApta hue haiM unakI apUrva spardhaka saMjJA hai| _yahAM yaha prazna hotA hai ki pUrva spardhakoMmeMse anantaguNI hAni dvArA apavartana hokara jo anabhAga prApta hotA hai unako yahA~ kRSTi kyoM nahIM kahA gayA hai| samAdhAna yaha hai ki yahAM isa vidhise jo anubhAga prApta hotA hai unameM spardhakakA lakSaNa ghaTita ho jAnese unheM kRSTi nahIM kahA gayA hai, kyoMki kRSTigata jo anubhAga hotA hai usameM spardhakake lakSaNake anusAra krama vadvi aura kramahAni nahIM pAI jaatii| jaba ki isa prakAra azvakarNakaraNake dvArA prApta hue anubhAgameM kramavRddhi aura krama hAni abhI bhI banI huI hai, isaliye isa anubhAgakI kRSTi saMjJA na kahakara ise apUrva spardhaka kahA gayA hai / ava Age isI viSayako spaSTa kiyA jAtA hai karma do prakArake hai-dezaghAti aura sarvaghAti / unameMse dezaghAti karmokI Adi vargaNA samAna hotI hai, kyoMki latAsamAna jaghanya spardhakasvarUpase usakI racanA hotI hai| isI prakAra sarvaghAti karmokI mithyAtvako chor3akara zeSa saba karmoMkI Adi vargaNA samAna hotI hai, kyoMki dAru samAna anubhAgake anantaveM bhAgarUpa dezaghAti spardhakoMke samApta honepara vahA~se Age sarvaghAti jaghanya spardhakase lekara una sarvaghAti karmoke anubhAgako racanAkA avasthAna prApta hotA hai| itanA avazya hai ki mithyAtva sarvaghAti jaghanya spardhakakI Adi vargaNA zeSa sarvaghAti karmoMkI Adi vargaNAke samAna nahIM hotI, kyoMki jahAM samyaktva prakRtikA utkRSTa dezaghAti spardhaka samApta hotA hai usase Age samyagmithyAtva sarvaghAti prakRtike jaghanya spardhakako Adi vargaNA prArambha hotI hai| isaliye yaha mithyAtvako chor3akara zeSa sarvaghAti saba karmokI Adi vargaNAke samAna bana jAtI hai| punaH sarvaghAti jaghanya spardhakase lekara ananta spardhaka Age jAnepara vahA~ samyagmithyAtva
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 29 prakRtike spardhaka samApta hote haiM, kyoMki dArusamAna sarvaghAti anantaveM bhAgameM hI unakI Adi aura samApti dekhI jAtI hai / punaH isake Age anubhAgaspardhakase lekara mithyAtvake anubhAgaMkI racanA prArambha hotI hai| ___ isa prakAra cAroM saMjvalanoMsambandhI pUrva spardhakoMmeM jo sabase jaghanya spardhaka hai usakI AdivargaNAke pradezapuMjako anubhAgakI apekSA anantaguNA hIna karake una karmoke apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai| usameM bhI lobhasaMjvalanake pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgameM prathama dezaghAti spardhakake nIce anantaguNahAni dvArA apavartita karake pUrva spardhakoMke anantaveM bhAgameM apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai / isa prakAra jo apUrva spardhaka prApta hote haiM unake antima spardhakakI antima vargaNA meM jo avibhAga praticcheda prApta hote haiM ve prathama dezaghAti spardhakakI Adi vargaNAke anantaveM bhAgapramANa hI hote haiN| prathama samayameM kiye gaye ye saba apUrva spardhaka ananta hokara bhI eka pradeza guNahAnipramANa spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| ___ ina apUrva spardhakoMmeM avibhAga praticchedoMkI apekSA vicAra karanepara prathama samayameM jo apUrva spardhaka kiye jAte haiM unameMse prathama spardhakakI Adi vargaNAmeM sabase kama avibhAgapraticcheda hote haiN| unase dUsare spardhakakI Adi vargaNAmeM anantaveM bhAga adhika avibhAgapraticcheda hote haiN| isa prakAra kramase jAkara dvicarama spardhakakI Adi vargaNAke avibhAga praticchedoMse antima spardhakakI Adi vargaNA anantaveM bhAgapramANa vizeSa adhika hotI hai| Age alpabahutvakI dRSTise vicAra karanepara prathama samayameM jitane spardhakoMkI racanA kI gaI hai unameMse prathama spardhakakI Adi vargaNA sabase alpa hotI hai| usase antima apUrva spardhakakI Adi vargaNA antaguNI hotI hai| tathA usase pUrva spardhakakI Adi vargaNA anantaguNI hotI hai| ___ yahA~ lobha saMjvalanake apUrva spardhakoMkI jisa prakAra prarUpaNA kI hai usI prakAra mAyA, mAna aura krodhasaMjvalanake apUrva svardhakoMkI prarUpaNA kara lenI cAhiye / yahA~para itanI vizeSatA jAnanI cAhiye ki azvakarNa-karaNake prArambhameM puruSavedake navakabandhakA anubhAga sambhava hai, para usake anubhAgakI na to apUrva spardhakarUpase racanA hI hotI hai aura na hI usakA kANDakaghAta hI hotA hai| mAtra usakA jo eka samaya kama do AvalipramANa navakabandha zeSa rahatA hai usakI nirjarAko chor3akara anya koI kriyA nahIM hotii| ___ isa vidhise prathama samayameM jo apUrva spardhaka race jAte haiM ve krodhameM savase thor3e hote haiM, mAnameM vizeSa adhika hote haiM, mAyAmeM vizeSa adhika hote haiM aura lobhameM vizeSa adhika hote haiN| yahA~ vizeSakA pramANa anantaveM bhAga hai| Azaya yaha hai ki krodhake jitane apUrva spardhaka hote haiM unameM anantakA bhAga denepara jo eka bhAga prApta hotA hai, krodhake apUrva spardhakoMse mAnake apUrva spardhaka utane adhika hote haiN| isI prakAra Age bhI samajha lenA caahiye| aura isa prakAra azvakarNakaraNake prathama samayameM jo apUrva spardhaka niSpanna hote haiM unameMse lobhasaMjvalanakI AdivargaNAmeM avibhAgapraticcheda savase thor3e hote haiN| unase mAyAkI Adi vargaNAmeM ve vizeSa adhika hote haiN| unase mAnakI Adi vargaNAmeM vizeSa adhika hote haiM aura unase krodhako Adi vargaNAmeM ve vizeSa adhika hote haiM / isa prakAra cAroM hI kaSAyoMke jo apUrva spardhaka niSpanna hote haiM unameM cAroM hI kaSAyoMke antima Adi vargaNAke avibhAgapraticcheda samAna hokara bhI inhIke prathama spardhakakI Adi vargaNAke AvibhAga praticchedoMse anantaguNe hote haiN| isa tathyako aMka-saMdRSTi dvArA vizeSa samajhaneke lie isa bhAgake pR0 303 kI mUla TokA aura vizeSArtha draSTavya hai| aba kitane pradezapuJjake dvArA ina apUrva spardhakoMkI racanA hotI hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki azvakarNa-karaNakArakake prathama samayameM yaha jIva jitane pradezapuJjakA apakarSaNa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jayadhavalA karatA hai, usakI apekSA karmakA avahArakAla sabase stoka hotA hai / apUrva svardhakoMkI apekSA eka pradeza guNahAnikA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hotA hai tathA isakI apekSA palyopamakA prathama vargamUla asaMkhyAtaguNA hotA hai / isa prakAra isa bhAgahAra dvArA lobha saMjvalanake jo apUrva spardhaka prApta hote haiM unakI Adi vargaNAmeM pUrva spardhakoMmeMse apakarSita kara, bahuta pradezapuMjako detA hai / dvitoya vargaNAmeM vizeSa hIna pradeza puJja detA hai| isa vidhise uttarottara pratyeka vargaNAmeM hInahIna pradezapuJja detA huA antima vargaNAmeM vizeSahIna detA hai| pUnaH usase pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM asaMkhyAtaguNA hIna pradezapuJja detA hai aura isa prakAra yahA~ bhI antima vargaNAke prApta hone taka uttarottara vizeSa hIna vizeSa hona pradezapuJja detA hai| ___ yaha to apakarSaNa karake dIyamAna pradezapuJjakI vyavasthA hai| aisA karanepara una apUrva spardhakoM aura pUrva spardhakoMmeM kisa prakAra pradezapuJja dikhalAI detA hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki usI prathama samayameM apUrva spardhakoMkI prathama vargaNAmeM bahuta pradezapuJja dikhAI detA hai / usase pUrva spardhakoMkI Adi vargaNA vizeSa tIna pradezapuJja dikhAI detA hai / yahA~ jisaprakAra yaha lobha saMJcalanakI prarUpaNA kI hai usI prakAra mAyA, mAna aura krodhasaMjvalanakI prarUpaNA bhI jAnanI caahiye| ina spardhakoMke udayakI apekSA vicAra karanepara usI prathama samayameM tatkAla jo anubhAgasatkarma apUrva sparSakarUpase pariNata hotA hai usake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake udIraNA karanevAle jIvake udayasthitike bhItara sabhI apUrva spardhakosambandhI anubhAgasatkarma pAyA jAtA hai| aura isaprakAra pAye jAnepara sabhI . apUrva spardhaka udIrNa hote haiM yaha kahA gayA hai| kintu itanI vizeSatA hai ki apUrva spardhakarUpase pariNata pUrA satkarma udayarUpa pariNata nahIM huA hai, kyoMki pratyeka spardhakake prati apUrva spardhako sambandhI sadRza dhanavAle paramANuoMke avasthita honepara unameMse kitane hI paramANuoMkA udaya honepara bhI zeSa paramANu usI prakAra avasthita rahate haiN| isIlie cUrNisUtrameM yaha kahA gayA hai ki usa prathama samayameM sabhI spardhaka udIrNa bhI hote hai aura anudIrNa bhI rahate haiM / isIprakAra pUrva spardhakoMkI apekSA bhI Adise lekara anantavAM bhAga udIrNa aura anudIrNa kahanA cAhiye, kyoMki unameM bhI sadRza dhanavAle paramANuoMmeMse kitane hI paramANu udorNa hote haiM aura kitane hI paramANu anudIrNa rahate haiM yaha vyavasthA bana jAtI hai| bandhakI apekSA vicAra karanepara pUrva spardhakoMmeMse prathama Adike apUrva spardhaka niSpanna hote haiM ve latA samAna pUrva spardhakoMke anantaveM bhAgasvarUpa pravRtta hote hue bhI ananta guNahAni dvArA aura bhI kama anubhAgavAle hokara pravRtta hote haiM aisA yahA~ samajhanA cAhiye / yaha azvakarNakaraNa kArakako prathama samaya sanbandhI prarUpaNA hai / dUsare sayameM sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandha yadyapi pahale samayake samAna vahI rahatA hai, parantu anubhAgabandha prathama samayake anubhAgabandhase anantaguNA hona hotA hai| tathA prathama samayakI apekSA isa samaya vizuddhimeM vRddhi honeke kAraNa prathama samaya meM jitane pradezapuMjakA apakarSaNa karake guNazreNikI racanA kI thI usase isa samaya asaMkhyAtaguNe pradeza puMjakA apakarSaNa karake guNazreNikI racanA karatA hai| __ yaha prathama samayakI prarUpaNA hai| dUsare samayameM prathama samayameM niSpanna apUrva spardhakose asaMkhyAtaguNe hIna naye apUrva spardhakoMko niSpanna to karatA hI hai| sAtha hI prathama samayake apUrva spardhakoMko bhI niSpanna karatA hai / Azaya yaha hai ki prathama samayameM eka pradeza guNahAnike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jina apUrva spardhakoMkI niSpanna kiyA thA unako usI rUpameM dUsare samayameM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 31 bhI niSpanna karatA hai| sAtha hI isa samaya unase asaMkhyAtaguNe hIna prakAzavAle dUsare naye apUrvaM spardhakoM ko niSpanna karatA hai / dUsare samaya ina apUrvaM spardhakoM meM jisa pradezapuJjako nikSipta karatA hai usakI vidhikI prarUpaNA isa prakAra kI gaI hai-- dUsare samayameM niSpanna hue apUrvaM spardhakoMkI Adi vargaNAmeM sabase adhika pradezapuMja vikSipta karatA hai / dUsarI vargaNAmeM vizeSa hIna pradezapuJja nikSipta karatA hai / isI prakAra Age bhI dUsare samayameM jitane apUrva spardhakoMkI nispanna kiyA hai unakI antima vargaNA prApta hone taka uttarottara vizeSa hIna vizeSa hIna pradezapuJja detA hai / punaH usa antima vargaNAse prathama samaya meM jo apUrva spardhaka biSpanna kiye the unakI Adi vargaNAmeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjako detA hai| dUsarI vargaNAmeM vizeSa hIna pradezapuJja detA hai| isI prakAra Age bhI ina spardhakoMko antima vargaMNAke prApta hone taka uttarottara vizeSa hIna pradezapuJja detA hai| isa samaya kiye gaye isake bAda pUrva spardhakoM kI AdivargaNAmeM bhI vizeSa hona pradezapuJja detA hai| isI prakAra Age sarvatra vizeSa hIna, vizeSa hIna pradezapuJja detA hai / yaha to prAcIna pUrva spardhakoMse pradezapuJjakA apakarSaNa karake ina apUrva aura pUrva spardhakoM kI prathamAdi vargaNAoM meM kisa bidhise nikSepa karatA hai isakA uhApoha kiyaa| Age vaha dikhAI kaisA detA hai isakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki ina apUrva spardhakoM aura pUrva spardhakoMkI eka eka vagaMNAmeM jo pradezapuJja dikhAI detA hai vaha apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM bahuta hotA hai / Age zeSa sava vargaNAoMmeM kramase vizeSa hIna, vizeSa hIna hotA hai / yaha dUsare samayakI prarUpaNA hai / tIsare samayakI prarUpaNA dUsare samayakI prarUpaNAke samAna hI kara lenI cAhiye / tathA isI prakAra prathama anubhAga kANDakake antima samaya taka jAnanI cAhiye kyoMki yahA~ taka vahI sthitikANDaka hai aura vahI anubhAga satkarma haiM / mAtra amubhAgabandha anantAguNA hIna hotA jAtA hai tathA guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI jAtI hai| yahA~ itanA vizeSa samajhanA cAhiye ki prathama anubhAgakANDakakA ghAta honepara jo anubhAgasatkarma zeSa bacatA hai usameM pharaka hai / jo isa prakAra hai - lobhasaMjvalanameM anubhAgasatkarma sabase stoka hotA hai| usase mAyAsaMjvalanameM anubhAgasatkarma anantaguNA hotA hai| usase mAnasaMjvalanameM anubhAgasatkarma anantaguNA hotA hai aura Usase krodhasaMjvalanameM anubhAgasatkarma anantaguNA hotA hai / Age jaba taka azvakarNa karaNakA kAla pravRtta rahatA hai taba taka anubhAgasatkarma tathA apUrva spardhaka Adike karanekA yahI krama jAnanA cAhiye / azvakarNa karaNake prathama samaya meM jo apUrva spardhaka kiye gaye ve bahuta hote haiM / dUsare samaya meM kiye gaye apUrva spardhaka asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM / isa prakAra azvakarNa-karaNa kAlake bhItara pratyeka samayameM jo apUrva spardhaka kiye gaye ve uttarottara asaMkhyAtaguNe hIna hote jAte haiM / yahA~para uttarottara asaMkhyAtaguNA honakA pramANa lAneke liye guNAkAra palyopamake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jAnanA caahiye| Azaya yaha hai ki dUsare samayameM jo apUrvaspardhaka kiye jAte haiM unameM jina guNakAroMkA guNA karanepara prathama samayake apUrva spardhakoMkA pramANa utpanna hotA hai vaha palyopamake prathama vargamUla pramANa hotA hai / yaha prathama samayakI prarUpaNA hai, zeSa samayoMkI isI prakAra jAnanA caahiye| Age una apurva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticcheda isa rUpameM utpanna hote haiM isa bAtakA jJAta karAneke liye kahA hai ki- antima samayameM lobha saMjvalanake apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticcheda sabase thor3e hote haiN| dUsare apUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticcheda dUne hote haiN| tIsare
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jayadhavalA apUrvaspardhakakI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticcheda tiguNe hote haiN| isI prakAra Age bhI antima apUrva spardhakake prApta hone taka jAnanA cAhiye / tathA isI prakAra mAyA, mAna aura krodhakI apekSA bhI kathana karanA caahiye| yahA~ jo avibhAgapraticchedoMke alpavahutvakI prarUpaNA kI hai baha eka-eka paramANumeM jo anubhAga prApta hotA hai usakI apekSA hI jAnanI nAnA paramANuoMmeM sadRza dhanakI vivakSAse yadi prarUpaNA kI jAtI hai to prathama spardhakakI Adi vargaNAmeM jitane avibhAgapraticcheda hote hai unase dUsare spardhakakI Adi vargaNAmeM kucha kama dUne avibhAga praticcheda prApta hote haiM / Age bhI isI prakAra kucha kama karate jAnA cAhiye / Age prakRtameM pUrva aura apUrva spardhaka tathA unakI vargaNAoMkA pramANaviSayaka nirNaya prApta karaneke liye alpabahutvakA vidhAna kara antarmuhUrta kAlameM niSpanna honevAle azvakarNa karaNakI prarUpaNA samApta kI gaI hai| phUlacandra zAstrI 7-11-82
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 viSaya-sUcI m s s >> pRSTha viSaya mUla sUtroMke vivaraNa karane kI pratijJA ATha karaNoMkA nAmollekha karake kisa karma meM upazAmanAke bheda aura lakSaNa kahA~ taka kauna karaNa hotA hai isakA akaraNopazAmanAkA vivecana nirdeza karaNopazAmanAkA vivecana vyAdhAta aura avyAghAtake bhedase upazamanAke dezakaraNopazAmanAkA vivecana do bhedoMkI apekSA kathana sarvakaraNopazAmanAkA vivecana pratipAtake do bhedoMkI apekSA kathana 45 kisa karmako upazAmanA hotI hai isakA nirdeza 10 prakRtameM upazAmanAse patanake kAraNakA nirdeza 47 :prakRtameM darzana mohakI upazAmanA vivakSita nahIM 10 patana honepara sUkSmasAmparAya guNasthAnameM honeanantAnubandhIkI karaNoupazAmanA hotI hI vAle kAryoM meM tInoM lobhoMkI apekSA mImAMsA 48 nahIM bAraha kaSAya aura nokaSAyoMkI upazAmanAkA bAdarasAmparAya guNasthAnameM honevAle kAryoMkA kramanirdeza nirdeza kRSTigata mAtra lobhasaMjvalanakI upazAmanAkA usameM sarvaprathama anAnupUrvI saMkramakI sUcanA tathA tInoM lobhoMsambandhI anya kAryokA nirdeza nirdeza yahA~ honevAle kramase sthitibandhakA pradezapuMjakI upazAmanA vidhikA nirdeza nirdeza udayAvali aura vandhAvaliko chor3akara zeSa saba lobhavedaka kAlake samApta honepara tIna mAyAke sthitiyoMkI upazAmanAkA nirdeza 15 Alambanase vizeSa nirdeza anubhAgameM saba spardhakoM aura saba vargaNAoMkI isake tona lobhoMkA jo guNazreNinikSepa hotA upazAmanAkA nirdeza 16 hai usake viSayameM vizeSa nirdeza pradezasaMkramake sambandhameM vizeSa nirdeza etadviSayaka zeSa karmoke viSayameM nirdeza sthitisaMkramake isake saMkramake viSayameM vizeSa nirdeza , " yahA~ sthitibandhake viSayameM nirdeza anubhAgasaMkramake , mAyAvedakake antima samayameM sthitibandhakA pradeza, sthiti aura anubhAga udIraNAke viSayameM nirdeza vizeSa vicAra mAyA vedakakAlake samApta honepara mAnavedaka napaMsakavedakI upazAmanAmeM jo kArya hote haiM kAlake prathama samayameM kAryoMkA nirdeza unakA nirdeza 23 isake prathama samayameM nau prakArakA kRSTivedanakAlameM bandha nahIM hotA isakA nirdeza saMkramakA nirdeza strIvedakI upazAmanAmeM jo kArya hote haiM isI samaya honevAle sthitibandhake viSaya meM unakA nirdeza nirdeza 20 22 31 47
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 mAnavedaka kAlake samApta honepara krodhavedaka kAlake prathama samaya meM honevAle kArya isake zeSa karmoMke samAna guNazreNinikSepa honekI sUcanA isake prathama samaya meM bAraha prakArakI kaSAyoMke saMkramakA nirdeza usI samaya honevAle sthitibandhakA nirdeza yahA~ kucha kAla bAda jo kArya hote haiM unakA nirdeza tadanantara samayameM puruSavedake bandhakA nirdeza isI samaya honevAle zeSa kAryoMkA nirdeza kucha kAla bAda strIvedakA anupazAmaka hotA hai isakI nirdeza isI kAlameM sthitibandhakA nirdeza kucha kAla bAda napuMsaka vedakA anupazAmaka hotA hai isakA nirdeza isake antarmuhUrta bAda honevAle sthitibandhakA nirdeza yahIMse honevAle dvisthAnIya bandha aura udayakA nirdeza upazamazreNise giranevAleko bandhAvalike bAda udIraNA hone laganekA nirdeza prakRta viSayameM abhiprAyAntarakA nirdeza anivRttikaraNa guNasthAnase anAnupUrvI saMkrama aura lobhakA saMkrama hone laganekA vidhAna yahA~se lekara honevAlA sthitibandha-sambandhI vizeSa nirdeza Age sthitibandha sahita sthitibandhake nirdeza karanekA vidhAna apUrvakaraNa guNasthAnameM honevAle kAryoMkA nirdeza apUrvakaraNake prathama samayase aprazasta upazAmanA karaNa. Adike udghATita honekA nirdeza yahIMse hasyAdikI udIraNA hone laganekA jayadhavalA 66 67 68 68 69 70 70 71 73 75 75 77 77 77 78 80 85 92 92 vidhAna 92 isa guNasthAnake saMkhyAta bahubhAga ke bItanepara nidrA pracalAke bandha honekA nirdeza 93 isake bAda kramase adhaH pravRttakaraNa ke prApta hone para avasthita anya guNazreNI nikSepake prArambha karanekA vidhAna 94 mAtra yahA~se yaha guNahAninikSepa hAni-vRddhi yahIse aura avasthAnarUpa hotA hai isakA nirdeza 96 'adhaHpravRtta saMkramake prArambha honekA nirdeza 97 yahA~ dvitIyopazama samyaktvakA kitanA kAla zeSa hai isakA nirdeza isa samyakatvameM chaha Avali kAla zeSa rahanepara sAsAdana guNasthAnakI prApti sambhava hai isakA nirdeza isake prApta hote samaya pariNAma pratyayavaza anantAnubandhI meM se kisI ekakI udIraNA ho jAtI hai isakA nirdeza isa guNasthAnameM marA huA jIva mAtra devagatiko prApta hotA hai isakA sakAraNa nirdeza upazamazreNIkI yaha prarUpaNA puruSa veda aura krodha saMjvalanake udayakI apekSAse kI hai| isakA nirdeza Age puruSavedIke mAna saMjvalanakI apekSA prarUpaNa meM jo antara par3atA hai usakA nirdeza Age puruSavedIke mAyAkI apekSA prarUpaNAmeM jo antara par3atA hai usakA nirdeza Age puruSavedIke lobhakI apekSA prarUpaNAmeM jo antara prApta hotA hai isakA nirdeza strIvedIkI apekSA vidhAna kSapaka zreNI TIkAkArakA maMgalAcaraNa kSapakazreNimeM bhI tIna karaNa kisa vidhise hote haiM isakA nirdeza satkarmoMkI jo sthitiyAM zeSa haiM unako racanAkA nirdeza 98 anubhAga satkarmasambandhI nirdeza aSaH pravRttakaraNake anta meM vivakSita cAra gAthAoMkA vizeSa UhApoha 99 99 100 101 101 111 napuMsaka veda kI apekSA vidhAna jo puruSaveda aura krodha saMjvalanake udayase zreNi car3hatA hai usake prakRtameM kAlasaMyukta padoMkI apekSA alpabahutvakA nirdeza 120-145 kSullaka bhavagrahaNa kisake kitane hote haiM isakA nirdeza 115 117 118 129 147 148 150 151 153
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSapakazreNimeM car3hate samaya kauna upayoga hotA hai isakA abhiprAya bhedake sAtha vizeSa khulAsA isameM kauna prakRtiyA~ udayAvalime praviSTa hotI haiM aura kauna nahIM isakA nirdeza yahA~se pahale jina prakRttiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai isakA nirdeza yahA~se pahale jina prakRtiyoMkI udayamyucchitti ho jAtI haiM isakA nirdeza antarakaraNa aura saMkrAmaka Age hogA isakA nirdeza sthitikANDaka ghAta aura anubhAgakANDakaghAta apUrvakaraNake prathama samayase hone kA nirdeza kaSAyoMkA upazama karanevAle kisake kitanA jaghanya aura utkRSTa sthiti-kANDaka hotA hai isakA nirdeza kaSAyoMkI kSapaNA karanevAle kisake kitanA jaghanya aura utkRSTa sthitikANDaka hotA hai isakA nirdeza apUrvakaraNake prathama samayameM honevAle AvazyakoMkA nirdeza isake dUsare samaya meM unameM jo bheda par3atA hai usakA nirdeza isake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAne para nidrA pracalAkI bandhavyucchitti kA nirdeza kSapaka aura upazama zreNi meM guNasaMkrama honekA nirdeza tadanantara isake 6/7 bhAga-vIta jAnepara parabhavasambandhI prakRtiyoMkI bandha vyucchittikA nirdeza isake antima samayameM hAsyAdi cArakI soyucchitti honekA nirdeza prathaya samayameM honevAle anivRttikaraNa AvazyakoMkA nirdeza yahA~ prathama samayameM viSama sthitikANDakaghAta hotA hai isakA sakAraNa nirdeza viSaya-sUcI 157 161 163 164 165 167 169 171 173 175 177 178 178 199 179 180 isake dUsare samaya meM pUrvokta Avazyaka hote haiM, kevala guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI hai isakA nirdeza yahA~ Age kahA~ kitanA sthitibandha hotA hai isakA nirdeza isI prasaMgase sthitisatkarmakA nirdeza prakRta meM alpabahutvakA nirdeza Age kramase honevAle sthitibandhakA punaH nirdeza prakRtameM punaH punaH alpabahutvakA nirdeza sthitibandhakA kara Age kramase honevAle nirdeza Age isI viSise kahA~ kisakA sthiti satkarma sthitibandhake samAna hotA hai isakA kramase nirdeza Age sthiti satkarma viSayaka punaH punaH alpabahutvake sAtha kramase ghaTate hue sthiti satkarmakA nirdeza tadanantara kucha Age jInepara darzanAvaraNa kI tIna ora nAmakarmakI dasa prakRtiyoM kI kSapaNAkA krama nirdeza tadanantara kucha sthAna jAne para 12 prakRtiyoMkA bandhakI apekSA dezaghAtIkaraNakA nirdeza saMjvalanoMke tadanantara no nokaSAya aura cAra antarakaraNa vidhAnakA nirdeza prathama aisA karate hue kisakI kitanI sthiti karatA hai isakA nirdeza utkIrita antara sthitiyoMmeM se kisakA kahA~ nikSepa hotA hai isakA nirdeza anantara prathama samayakRta aura dvisamayakRta kaba kahalAtA hai isakA nirdeza 35 napuMsaka veda meM AyuktakaraNa saMkrAmaka kaba hotA hai. isakA nirdeza 184 185 186 186 187 Age pratisamaya asaMkhyAta samayapravaddhoM kI udIraNA kahA~se hotI hai isakA nirdeza 200 yahA~ sarvaprathama madhyakI ATha kaSAyoMkI kSapaNAkA krama nirdeza 190 195 197 200 20 204 205 207 207
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jayadhavalA napuMsakavedakI kSapaNA hone ke bAda strIvedakI prathama arthameM nibaddha tIsarI bhASyagAthAkI kSapaNAke sAtha honevAle kAryoMkA nirdeza 208 vyAkhyA 237 dvitIya mUlagAthAke dUsare arthameM nibaddha prathama tadanantara sAta nokaSAyoMkI kSapaNAke sAtha bhASyagAthAkI vyAkhyA honevAle kAryoM kA nirdeza 211 antara karane ke bAda chaha nokaSAyoMkA krodha dUsare arthameM nibaddha dUsarI bhASyagAthAkI saMjvalanameM saMkrama hotA hai isakA nirdeza 216 vyAkhyA puruSavedake sambandhameM vizeSa nirdeza dUsarI mUlagAthAke tIsare arthameM nibaddha prathama saveda bhAgake antima samayameM chaha nokaSAyoMkI bhASyagAthAkI vyAkhyA antima phAlikA patana hotA hai isakA tIsare arthameM nibaddha dUsarI bhASyagAthAkI nirdeza 217 vyAkyA usa samaya puruSavedake mAtra eka samaya kama do tIsare arthameM nibaddha tIsarI bhASyagAthAko AvalipramANa navakabandha zeSa rahate haiM vyAkhyA 250 unakA kramase krodhasaMjvalanameM saMkrama ho tIsare artha meM nibaddha cauthI bhASya gAthAkI jAtA hai yaha nirdeza 217 vyAkhyA 251 tadanantara azvakarNa-karaNa vidhi prArambha hotI tIsare arthameM nibaddha pAMcavIM bhASyagAthAko hai isakA nirdeza 218 vyAkhyA 252 yahA~ azvakarNakaraNa vidhiko sthagita karake tIsare arthameM nibaddha chaThI bhASyagAthAkI kSapaka sambandhI sabhASya sUtra gAthAoM kI __ vyAkhyA 257 vyAkhyA karane kA nirdeza 218 tIsarI mUla gAthAkI vyAkhyA 258 prathama sUtragAthA aura usakI vyAkhyAkA usameM nibaddha artha meM cAra bhASyagAthAoMmeMse prathama nirdeza 219 bhASyagAthAkI vyAkhyA 261 usakI pAMca bhASyaNAyAmoMke pUrva bhASyagAthAkA dUsarI bhASya gAthAkI vyAkhyA 221 tIsarI " " prathama bhASyagAthAkI vyAkhyA 222 cauthI , , 267 dUsarI bhASyagAthA kI vyAkhyA 223 cauthI mUla gAthAkI , 268 tIsarI , " 225 isakI tIna bhASyagAthAoMmeM se prathama bhASya 228 gAthAkI vyAkhyA 269 pAMcavIM // 229 dUsarI bhASya gAthAkI vyAkhyA dUsarI mUlagAthA tIna artho meM pratibaddha hai isa tIsarI 273 , 275 nirdezake sAtha usakI vyAkhyA 231 pAMcavIM mUlagAthAkI vyAkhyA tIna arthoM kA kramase spaSTIkaraNa 232 isameM nibaddha tIna bhASya gAthAoMmeM se prathama prathama arthameM tIna bhASyAgAthAoMkI sUcanA 232 bhASya gAthAkI vyAkhyA prasaMgase apakarSaNa dUsare artha meM do bhASyagAthAoM kI sUcanA 233 kI atisthApanA aura nikSepakA nirdeza 277 tIsare artha meM chaha bhASyagAthAoM kI sUcanA 233 dasarI bhASya gAthAmeM saMkrama aura utkarSaNakA prathama artha meM nibaddha prathama bhASyagAthAkI nirdeza 283 . vyAkhyA 234 tIsarI bhASyagAthA dvArA sthiti aura anubhAgaprathama arthama nibaddha dUsarI bhASyagAthAkI ko lakSyameM rakhakara apakarSaNake bAda dUsare vyAkhyA 235 samayameM honevAle kAryoMkA nirdeza 285 263 265 artha cauthI " " 272
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI 37 290 chaThI mUla gAthA dvArA sthiti aura anubhAgako cAroM saMjvalanoMmeM anubhAga satkarma aura bandhakI lakSya meM rakhakara utkarSaNa aura apakarSaNa pravRtti kisa kramase uttarottara hotI hai kisa pramANameM hotA hai isa jijJAsAkA isakA aMkasaMdRSTipUrvaka nirdeza 325 nirdezapUrvaka vyAkhyA 287 azvakarNakaraNake prathama samayase apUrva spardhakoMisameM nibaddha eka bhASya gAthAkI vyAkhyA 289 ko racanAkA nidaMza / 329 apUrva spardhaka aura kRSTi meM antarakA nirdeza 329 agrasthitikA utkarSaNa kisa sthiti meM hotA hai pUrva spardhaka kisa karmake kahA~se hote haiM isakA isakA nirdeza 290 nirdeza 331 kaSAyoMkI utkarSita sthitike utkRSTa 293 apUrva spardhaka cAroM saMjvalanoMke hote haiM, isakA nikSepakA vidhAna, utkarSaNAmeM atisthApanAkA nirdeza 332 nirdeza 295 apUrva spardhaka karanekI vidhikA nirdeza 332 utkRSTa atisthApanAkA nirdeza 297 ye apUrva spardhaka lobhake dezaghAti spardhakoMke prakRtameM upayogI alpabahatvakA nirdeza nIce kiye jAte haiM isakA nirdeza 333 sAtavIM mUla gAthAkI vyAkhyA 302 apUrva spardhaka gaNanAkI apekSA kitane hote haiN| usameM nibaddha cAra bhASyagAthAoMkA ullekha 304 isakA nirdeza kitanI sthitikA apakarSaNa aura utkarSaNa hotA prathama samayameM kiye gaye apUrva spardhakoMke hai isameM nibaddha prathama bhASya gAthAkI alpabahutbakA nirdeza 335 vyAkhyA lobhake samAna zeSa mAyA Adi tIna karmoke karane kI vidhikA nirdeza kisa avasthAmeM kisa anubhAgakA apakarSaNa aura ina karmoMke apUrva aura pUrva spardhakoMke alpautkarSaNa hotA hai 308 bahutvakA nirdeza dUsarI bhASyagAthAke do arthoMkA nirdeza ina apUrva aura pUrva spardhakoMkI paraMparopanidhA prathama bandhAnulomakI artha sahita byAkhyA zreNiprarUpaNAkA nirdeza dUsare sadbhAvArthakI vyAkhyA 312 prathama samayameM nirvayaMmAna apUrva aura pUrva utkarSaNameM sadbhAvarUpa arthakA nirdeza 313 spardhakoMke alpabahatvakA nirdeza prakRtameM alpabahatvakA nirdeza Age inakI udaya prarUpaNAkA nirdeza 355 tIsarI bhASyagAthAkI vyAkhyA 315 dUsare samayameM honevAle kAryoMkA niTeMza vRddhi, hAni aura avasthAnakA artha dUsare samayameM naye apUrva spardhakoMke sAtha prathama prakRtameM alpabahutvakA nirdeza 318 samayake apUrva svardhakoMke punaH karanekA cauthI bhASya gAthAkI vyAkhyAke prasaMgase nirdeza udvartanA aura apavartanA kahA~ hotI hai aura dUsare samayameM ina spardhakoMkI prathabhAdi vargaNA kahA~ nahIM hotI isakA spaSTIkaraNa 320 oMmeM kisa vidhise pradezapuMja diyA jAtA azvakarNakaraNake paryAyavAcI nAma aura unakA hai isakA nirdeza artha 322 dUsare samayameM ye pUrva aura apUrva spardhaka kisa prakAra dikhAI dete haiM isakA nirdeza 361 azvakarNakaraNakI pravRtti avedabhAgake prathama tIsare samayame yahI krama cAlU rahatA hai isakA samayase honekA nirdeza nirdeza usa samaya saMjvalanoMke sthitibandha aura tIsare samayameM diye jAnevAle pradezajakI sthitisattvakA nirdeza 324 zreNiprarUpaNAkA nirdeza 309 348 317 323
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jayadhavalA usa samaya jo pradezaja unameM bikhAI detA hai usakA nirdeza Age antima samaya taka anutkIrNa anubhAga kANDakakI vidhi tIsare samayake samAna hotI hai isakA nirdeza tadanantara samayameM anusAgasatkarma meM nAnApanakA lobhasaMjvalanakI prathamAdi vargaNAoMmeM alpa bahutvakA nirdeza mAyA Adi tIna saMjvalanoMmeM isI prakAra jAnanekA nirdeza 367 krodha Adi cAroM saMjvalanoMmeM apUrva spardhaka Adike alpabahutvakA nirdeza 367 avakarNakaraNake antima samayameM saMjvalana jJAdi saba koMke sthitibandhakA nirdeza 671 nirdeza 364 ina prathamAdi samayoMmeM apUrva spardhaka kisa samaya kitane kiye gaye isakA nirdeza 365
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka paMkti azuddhi zuddhi sappasiddhA suppasiddhA 13 eva tAva evaM tAva saMjamo saMkamo 12 aNakkassa aNukkassa saMjamo saMkamo didibaMdhAdo didibaMdhA do ugghADidAdi ugghADidANi 13 aNuphAlebhANo aNupAlemANo siAya siyA kameNAikkatesu kameNAikkatesu saMparAissa saMparAiyassa vidiyasamae vidiyasamae 188 jAdA jAdo 205 (dvidIo) hi0 saM0 206 aMtarAyAbhAdo aMtarAyAmAdo dUsare anantara hindI 248 karaneke bAda dUsare karaneke anantara hindI 252 28 bandhaprakRtimeM baMdhasadRza usa prakRtimeM 257 bhavissa bhaNissa hindI 259 kyA aura udaya aura udaya kyA 305 gAhAeddhA puvaNa vi gAhAe puvvaddheNa vi hindI 305 apakarSaNa utkarSaNa baMdhANaloma baMdhANulomaM 317 okaDDijjadi oDDijjadi Na ukkaDDijjaddi 340 tahA tahA tahA 343 mAyAe AdivaggaNAe mAyAe AdivaggaNAe avibhAgaavibhAgapaDicchedaggaM paDicchedaggaM visesAhiyaM / mANassa visohiyAM kohassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / kohassa (1) sUcanA-'aMtaradusamayakadAvatthAe' pAThakA sarvatra 'antara karaneke anantara samayameM' yaha martha vivakSita hai / ataH jahA~ cUka huI hai vahAM sudhAra lenA cAhiye / 235 23 28 1-2
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaivasahAiriyaviraiya- cuNNisuttasamaNidaM siri- bhagavaMta guNahara bhaDAraovaiTTha kasA pAhu rDa tassa siri-vIrasenaviraiyA TIkA jaya dha va lA tatya cArittamohaNIya- uvasAmaNA NAma codasamo atthAhiyAro 10001 * etto suttavihAsA 61. puvvaM sutapAseNa viNA suttasUcidAsesatthassa parUvaNA kadA | ehi puNa gAhAsuttANamavayavatthavihAsA kIradi ti bhaNidaM hoi / * taM jahA $ 2. sugamaM / saMpahi evaM pucchAvisaIkayavihAsaNaM jahAkamaM kuNamANo tattha tAva kasAyovasAmaNAe paDibaddhANamadRnhaM gAhAsuttANamAdimagAhAe avayavatthavihAsamurimaM pabaMdhamAha - * aba Age gAthAsUtroMkA vyAkhyAna karate haiM / 1. pahale gAthA sUtroM ko sparza kiye binA gAthAsUtroMdvArA sUcita hue pUre arthakI prarUpaNA / kintu yahA~ sarva prathama gAthAsUtroMke pratyeka padameM nihita arthakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / * vaha jaise / $ 2. yaha sUtra sugama hai / aba isa prakAra pRcchAke viSaya hue arthaMkA kramase vyAkhyAna karate hue vahA~ sarva prathama kaSAyaviSayaka upazAmanAse sambandhita ATha sUtragAthAoMmeMse prathama sUtragAthAke padoM ke arthakA vyAkhyAna karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * uvasAmaNA kavividhA tti| uvasAmaNA duvihA-karaNovasAmaNA ca akaraNovasAmaNA ca / 3. uvasAmaNA kadividhA ti edassa tAva paDhamagAhApaDhamAvayavassa asthavihAsaNaM kassAmo tti jANAvaNaTuM puvvameva taduccAraNaM kdN| uvasAmaNA NAma kammANamudayAdipariNAmehiM viNA uvasaMtabhAveNAvaTThANaM / 4. sA ettha duvihA hoi karaNAkaraNovasamaNAmedeNa / tattha karaNovasamaNA NAma pasatthApasatthapariNAmehi kammapadesANaM uvasamabhAvasaMpAdaNaM / adhavA karaNANamuvasAmaNA karaNovasAmaNA, uvasAmaNA-Nivatta-NikAcaNAdiaTThakaraNANaM pasatthovasAmaNAe uvasAmaNA, okahaNAdikaraNANaM vA apasatthovasAmaNAe uvasAmaNA karaNovasAmaNA ti bhaNidaM hoi| edaMvadirittalakkhaNA akaraNovasAmaNA NAma / pasatthApasatthakaraNapariNAmehiM viNA apattakAlANaM kammapadesANamudayapariNAmeNa viNA avaTThANamakaraNovasAmaNA tti vuttaM hoi| ___upazAmanA kitane prakArako hai ? upazAmanA do prakArakI hai--karaNopazAmanA aura akrnnopshaamnaa| 3. 'upazAmanA kitane prakArakI haiN| isa prakAra gAthAke isa prathama avayavake arthakA vyAkhyAna karate haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye sarvaprathama ukta avayavakA uccAraNa kiyA hai / udayAdirUpa pariNAmoMke vinA karmoMkA upazAnta bhAvase avasthita rahanA isakA nAma upazAmanA hai| vizeSArtha-cAritramohanIyakI upazAmanA prakaraNameM jo ATha gAthAeM AI haiM unameMse prathama gAthAkA prathama pAda hai-'uvasAmaNA kadividhA'-upazAmanA kitane prakArakI hai / vRttikAra AcArya yativRSabha isakI vyAkhyA karate hue likhate haiM ki upazAmanA do prakArakI hai-karaNopazAmanA aura akrnnopshaamnaa| unameMse sarvaprathama upazAmanA padakI vyAkhyA karate hue yahA~ jayadhavalA TIkAmeM batalAyA hai ki udayAdi pariNAmoMke vinA karmoMkA upazAntabhAvase avasthita rahanA isakA nAma upazAmanA hai| yahA~ 'udayAdi pariNAmoMke vinA' isakA Azaya hai ki kisI karmakA bandha hone para vivakSita kAla taka udayAdike vinA tadavastha rahanA isakA nAma upazAmanA hai| yaha upazAmanAkA sAmAnya lakSaNa hai jo yathAsambhava karaNopazAmanA aura akaraNopazAmanA donoMmeM ghaTita hotA hai| $4. vaha yahAM do prakArako hai-karaNopazAmanA aura akrnnopshaamnaa| unameMse prazasta aura aprazasta pariNAmoMke dvArA karma pradezoMkA upazamabhAvase sampAdita honA karaNopazAmanA hai / athavA karaNoMkI upazAmanAkA nAma karaNopazAmanA hai| upazAmanA, nidhatta aura nikAcanA Adi ATha karaNoMkA prazasta upazAmanA dvArA upazama honA karaNopazAmanA hai / athavA apakarSaNa Adi karaNoMkA aprazasta upazAmanA dvArA upazama honA karaNopazAmanA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isase bhinna lakSaNavAlI akaraNopazAmanA hai| prazasta aura aprazasta pariNAmoka vinA jina karmapradezoMkA udayakAla prApta nahIM huA hai unakA udayarUpa pariNAmaka vinA avasthita rahanA akaraNopazAmanA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazAmanA-salakSaNamedaprarUpaNA 5. evamedeNa sutteNa uvasAmaNAe duvihattaM paduppAiya saMpahi ettha akaraNovasAmaNAe appavaNNaNijjattAdo punvaparUvaNAjoggAe sarUvaparUvaNamuttarasuttamAha *jA sA akaraNovasAmaNA tisse ime duve NAmadheyANi-akaraNovasAmaNA tti vi aNudiNNovasAmaNA tti vi / 66. edassatyo vuccade / taM jahA-davva-khetta-kAla-bhAve assidUNa kammANaM vivAgapariNAmo udayo NAma / teNodayeNa pariNadaM kmmmudinnnnN| tatto aNNamaNAsAditatappariNAmamaNudiNNaM NAma / aNudiNNassa uvasAmaNA aNudiNNovasAmaNA / aNudiNNAvatyA ceva karaNapariNAmaNiravekkhA aNudiNNovasAmaNA tti bhaNidaM hodi / esA ceva akaraNovasAmaNA ti vi bhaNNade, karaNapariNAmaNiravekkhattAdo / evamesA akaraNovasAmaNAe smaaspruuvnnaa| tanvittharo puNa aNNattha daTThanvo / tAe etthANahiyArAdo tti paduppAyamANo suttamuttaraM bhaNai * esA kmmpvaade| 67 kammapavAdo NAma aTThamo punvaahiyaaro| jattha sanvesi kammANaM mUluttarapayaDibheyabhiNNANaM dava-khetta-kAla-bhAvamassiyaNa vivAgapariNAmo avivAga vizeSArtha-yahA~ karaNopazAmanA aura akaraNopazAmanA ina donoMke svarUpa para prakAza DAlA gayA hai| vizeSa UhApoha Age svayaM TIkAkAra cUrNisUtroMko dhyAnameM rakhakara karanevAle haiN| 65. isa prakAra isa sUtra dvArA upazAmanAke do bhedoMkA pratipAdanakara aba yahA~ akaraNozAmanA alpa varNanake yogya honese pahale vaha kathana karaneke yogya hai, isaliye usakA kathana karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM * jo vaha akaraNopazAmanA hai usake ye do nAma haiM--akaraNopazAmanA aura anudiirnnopshaamnaa| 6. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-dravya, kSetra, kAla aura bhAvako nimitta kara karmoMke vipAkarUpa pariNAmakA nAma udaya hai| usa udayase pariNata karmako udIrNa kahate haiN| usase bhinna jisane vipAka pariNAmako prApta nahIM kiyA hai use anudIrNa kahate haiN| anudorNa karmakI upazAmanA anudIrNa upazAmanA kahalAtI hai / karaNapariNAmoMse nirapekSa hokara jo anudIrNa avasthA hotI hai vahI anudIrNopazAmanA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isIko akaraNopazAmanA bhI kahate haiM, kyoMki yaha karaNa pariNAmoMse nirapekSa hotI hai / isa prakAra yaha akaraNopazAmanAkI saMkSipta prarUpaNA hai / usakA vistArase kathana anyatra dekhanA caahiye| adhikAravaza yahA~ usakA kathana karate hue AgekA sUtra kahate haiM * yaha karmapravAda pUrva meM prarUpita hai| 67. karmapravAda AThaveM pUrvakA nAma hai| jahA~ mUla aura uttara prakRtibhedoMko prApta sabhI karmoke dravya, kSetra, kAla aura bhAvako nimitta kara aneka prakArake vipAkapariNAma aura avipAka
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe pajjAo ca bahuvittharo annuvnnnnido| esA akaraNoMvasAmaNA daTThavvA, tatthedisse pabaMdheNa pruuvnnolNbhaado| .. - $ 8. evamakaraNovasAmaNAe atthaparUvaNaM kAdUNa saMpahi karaNovasAmaNAe parUvaNamuvarimaM suttapabaMdhamAha ke jA sA karaNovasAmaNA sA duvihA-desakaraNovasAmaNA tti vi savvakaraNovasAmaNA tti vi / 9. jA sA puvuddiDA karaNovasAmaNA sA duvihA hoi deza-savvakaraNovasAmaNAmedeNa / tattha desakaraNovasAmaNA NAma appasatthovasAmaNAdikaraNehiM desado kammapadesANamudayAdipariNAmaparamuhImAveNa uvasaMtabhAvasaMpAyaNaM / kudo edassa tavvavaeso ce? Na, tattha kesiMcideva karaNANaM parimiesu ceva kammapadesesu uvasaMtabhAvadaMsaNeNa tvvvesovvttiie| 10. aNNesiM vakkhANAiriyANamahippAo, Na evaMvihA desakaraNovasAmaNA ettha vivakkhiyA, akaraNovasAmaNAe edisse aNtbhaavbhuvgmaado| kiMtu aNNahA desakaraNovasAmaNAe attho vattavyo / taM jahA 6 11. daMsaNamohaNIye uvasAmide udayAdikaraNesu kANi vi karaNANi uvasaMtANi pariNAmakA varNana kiyA gayA hai| vahA~ isa akaraNopazAmanAke svarUpako jAnanA cAhiye, kyoMki vahA~ isakI prabandharUpase prarUpaNA upalabdha hotI hai| 68. isa prakAra akaraNopazAmanAke arthakA kathana karake aba karaNopazAmanAkA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * jo vaha karaNopazAmanA hai vaha do prakArakI hai-dezakaraNopazAmanA aura srvkrnnopshaamnaa| 19. jo yaha pahale kahI gaI karaNopazAmanA hai vaha dezakaraNopazAmanA aura sarvakaraNopazAmanAke bhedase do prakArakI hai| unameMse aprazasta upazAmanA Adi karaNoMke dvArA ekadeza karmaparamANuoMkA udayAdi pariNAmake paramukhIbhAvase upazAnta bhAvako prApta honA dezakaraNopazAmanA hai| zaMkA-isakA dezakaraNopazAmanA nAma kyoM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki vahA~ kinhIM karaNoMke parimita karmapradezoMmeM hI upazAntapanA dekhA jAtA hai, isaliye isakI dezakaraNopazAmanA saMjJA bana jAtI hai| $10. anya vyAkhyAnAcAryoMkA abhiprAya hai ki isa prakArakI dezakaraNopazAmanA yahA~ vivakSita nahIM hai, kyoMki isakA akaraNopazAmanAmeM antarbhAva svIkAra kiyA gayA hai| ataH dezakaraNopazAmanAkA anya prakArase artha kahanA cAhiye / yathA 11. darzanamohanIyakA upazama hone para udayAdi karaNoMmeMse koI karaNa upazAnta ho jAte haiM aura koI karaNa anupazAnta rahate haiM isaliye yaha dezakaraNopazAmanA kahalAtI hai| isakA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazAmanA-salakSaNabhedaprarUpaNA kANi vi karaNANi aNuvasaMtANi, teNesA desakaraNovasAmaNA tti bhaNNade / edassa bhAvattho-dasaNamohaNIyassa appasatthauvasAmaNA NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM baMdhaNakaraNaM ukkaDaNakaraNaM udIraNAkaraNaM udayakaraNamidi edANi satta karaNANi uvasaMtANi, okaDaNa-parapayaDisaMkamaNasaNNidANi doNi karaNANi aNuvasaMtANi / tado kesi pi uvasameNa kesi pi aNuvasameNa ca imA desakaraNovasAmaNA NAma bhavadi tti / 12. adhavA uvasamaseDhiM caDidassa aNiyaTTikaraNapaDhamasamae appasatthaupasAmaNAkaraNa-NivattIkaraNa-NikAcaNAkaraNANi ti edANi tiNi vi appappaNo sarUveNa viNahANi / edesi ca viNAso NAma saMsArAvatthAe udaya-saMkamaNokaDDukkaDaNasarUveNa jANi uvasaMtANi tesimidANiM puNo ukkaDaNAdikiriyANaM karaNasaMbhavo / evaM ca saMte uvasamAbhAvo pasajjadi tti bhaNide uccade 13. punvaM saMsArAvatthAe appasatthakaraNovasAmaNAe uvasaMtANi jAdANi puNo tahApariNadANaM tesiM tihiM karaNehiM paDiggahiyANaM padesANaM teNa sarUveNa jo viNAso so ceva desakaraNovasAmaNA tti vaccade, tiNhaM karaNANaM sagarUveNa viNAsassa desakaraNovasAmaNAbhAveNettha vivkkhiyttaado| tado appasatthovasAmaNAdINaM tiNhaM karaNANaM viNAse okaDaNAdikiriyANaM saMbhavo aNiyaTTi-suhumesu desakaraNovasAmaNAsaNNaM lahadi ti eso ettha bhaavttho| 14. adhavA gavaMsayavedapadesaggamuvasAmemANassa jAva savvovasamaM Na gacchadi tAtparya yaha hai ki darzanamohanIyakarmasambandhI aprazasta upazAmanA, nidhattIkaraNa, nikAcanAkaraNa, bandhanakaraNa, utkarSaNakaraNa, udIraNAkaraNa aura udayakaraNa isa prakAra ye sAta karaNa upazAnta ho jAte haiM, tathA apakarSaNakaraNa aura paraprakRtisaMkramakaraNa ye do karaNa anupazAnta rahate haiM / isaliye kinhIM karaNoMke upazama honese aura kinhIM karaNoMke anupazama rahanese isakI dezakaraNopazAmanA saMjJA hai| 12. athavA upazamazreNi para car3he hue jIvake anivRttikaraNake prathama samaya meM aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa ye tInoM hI karaNa apane-apane svarUpase vinaSTa ho jAte haiN| inake vinAzakA artha hai ki saMsAra avasthAmeM udaya, saMkramaNa, utkarSaNa aura apakarSaNarUpase jo karma upazAnta hue isa samaya una karmokI punaH utkarSaNa Adi kriyAkA kiyA jAnA sambhava hai aura aisA hone para upazamakA abhAva prApta hotA hai aisA kahane para AcArya kahate haiM 13. pahale saMsAra avasthAmeM aprazasta karaNopazAmanAke dvArA jo karma upazAnta hue, punaH tIna karaNoMke dvArA grahaNa kiye gaye usa prakArase pariNata una karmapradezoMkA usa rUpase jo vinAza hotA hai vahI yahA~ dezakaraNopazAmanA kahI jAtI hai, kyoMki tIna karaNoMkA apanerUpase vinAza yahA~ para dezakaraNopazAmanArUpase vivakSita hai, isalie aprazasta upazAmanA Adi tIna karaNoMkA vinAza hone para apakarSaNa, utkarSaNa Adi kriyAoMkA sambhava honA hI anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyameM dezakaraNopazAmanA saMjJAko prApta hotA hai yaha yahA~ bhAvArtha hai| 614. athavA napusaka vedake pradezajakA upazama karanevAleke, jaba taka vaha sarvopazamako
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tAva desakaraNovasAmaNA NAma vuccadi / adhavA NavuMsayavede uvasaMte sesesu ca aNuvasaMtesu esA desakaraNovasAmaNA NAma bhavadi / kudo 1 karaNapariNAmehiM kammapadesasseva tatthovasaMtabhAvadaMsaNAdo ti / ettha puNa puvvatto caiva attho pahANabhAveNAvalaMbeyabvo, savvarasevAnaMtarovaNNAsassa savvakaraNovasAmaNAbhedassa tatthevaMta bhAvanbhuvagamAdo / aNNa hA pasatthovasAmaNAbhedassedassa appasatthova sAmaNAsarUva desakaraNovasAmaNAe aMtabbhAvavirohAdo | nahIM prApta hotA, taba taka dezakaraNopazAmanA kahI jAtI hai / athavA napuMsakavedake upazAnta hone para aura zeSa cAritramohanIya karmoMke anupazAnta hone para yaha dezakaraNopazAmanA hotI hai, kyoMki karaNa pariNAmoMke dvArA vivakSita karmapu jakA hI vahA~ upazamapanA dekhA jAtA hai| jayadhavalAkAra kahate haiM ki yahA~ para to pUrvokta arthakA hI pradhAnarUpase avalambana karanA cAhiye, kyoMki anantara pUrva jo kucha kahA gayA hai vaha saba sarvakaraNopazAmanAke bhedarUpa hai, ataH usakA usImeM antarbhAva svIkAra kiyA gayA hai / anyathA prazasta upazAmanAke bhedarUpa isakA aprazasta upazAmanAsvarUpa dezakaraNopazAmanAmeM antarbhAva svIkAra karane para virodha AtA hai / vizeSArtha - yahA~ karaNopazAmanAke dezakaraNopazAmanA aura sarvakaraNopazAmanA aise do bheda karake unake svarUpa para vizeSa prakAza DAlA gayA hai| saMsAra avasthAmeM aprazasta upazAmanA, nidhatti aura nikAcanA Adi karaNoMke mAdhyama se jo parimita karmapuMjakA upazAmanArUpa hokara udayake ayogya rahanA vaha dezakaraNopazAmanA hai aura darzanamohanIyakI apekSA anivRttikaraNake prathama samaya meM aprazasta upazAmanA, nighatti aura nikAcanAko vyucchitti honeke bAda anivRttikaraNa pariNAmoMke dvArA darzanamohanIyake pUre karmapujako antarmuhUrtakAlake lie udayake ayogya karanA sarvopazAmanA hai / yA cAritramohanIyako apekSA anivRttikaraNake prathama samayameM aprazasta upazAmanA, nirdhAtti aura nikAcanAkI vyucchitti ho kara anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAya dvArA cAritramohanIyake pUre karmapujako antarmuhUrtakAlake lie udayAdike ayogya karanA sarvopazAmanA hai / yahA~ darzanamohanIyakA upazama hone para bhI usameM saMkramaNakaraNa aura apakarSaNakaraNakI pravRtti hone para bhI pUrA karmapuja vivakSita samayake lie udayake ayogya banA rahatA hai, isalie ise sarvopazAmanArUpa mAnanemeM koI bAdhA nahIM aatii| yaha dezakaraNopazAmanA aura sarvakaraNopazAmanA ina donoM meM bheda hai / kintu kucha AcArya dezakaraNopazAmanAkI anyathA prarUpaNA karate hue kahate haiM ki ( 1 ) yadyapi anivRttikaraNake prathama samayameM aprazasta upazAmanA, nidhatti aura nikAcanAkaraNI vyucchitti ho jAtI hai aura aisA hone para jo karmapuMja pahale ukta rUpase pariNata thA vaha aba usa rUpase pariNata nahIM rahA yahI yahA~ dezakaraNopazAmanA hai| isa vivakSAmeM ukta aprazasta tIna karaNoMkI vyucchitti hI dezakaraNopazAmanA hai / isase anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyameM vivakSita karmapuMjI yathAsambhava apakarSaNa aura utkarSaNa Adi kriyA sambhava ho jAtI hai / ( 2 ) athavA napuMsaka vedakA upazama karate samaya jaba taka usakA pUrA upazama nahIM hotA taba taka usakI apekSA dezakaraNopazAmanA jAnanA caahiye| ( 3 ) athavA napuMsakavedakA upazama ho jAne para Age jaba taka kramase zeSa cAritramohanIyakA pUrI tarahase upazama nahIM hotA taba taka upazamake jitane prakAra banate haiM ve saba dezakaraNopazAmanA hai| kintu anya AcAryoMkA yaha kathana prakRtameM isalie grAhya nahIM hai, kyoMki isase prazasta upazAmanAkI kramika upazAmanAko aprazasta upazAmanA mAnanekA prasaMga prApta hotA hai, jo yukta nahIM hai, ataH sarvopazAmanA se dezakaraNopazAmanAko bhinna hI jAnanA cAhiye /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvakaraNopazAmanAlakSaNaprarUpaNA $ 15. saMpahi savvakaraNovasAmaNAe attho buccade / taM jahA - savvesiM karaNANavasAmaNA savvakaraNovasAmaNA / appasatthovasAmaNA - Nidhatta - NikAcaNAdibheyabhiNNANamadRNhaM karaNANamappappaNo kiriyAo chaMDeyUNa pasatthauvasAmaNAe jo savvovasamosA savvakaraNovasAmaNA tti vRttaM hoi / jai evaM savvakaraNovasAmaNAe okaDDaNAdi kiriyANamabhAve tattha appasatthauvasAmaNA-Nidhatta-NikAcaNAkaraNANamatthittasaMbhava pasajja, okaDDaNAdikiriyAvirahassa tabbhAvovavattIdo / tahA ca saMte kadhamettha tesinuvasaMtabhAvoti ? Na esa doso, appasatthovasAmaNAdikaraNapave sapaDhamasamae cena accatucchiNNasaMtANANaM uvari pavRttisaMbhavAbhAveNa tattha tesi muvasaMtabhAvasiddhIdo / ' 7 $ 16. Na ca savvovasAmaNAe okaGkaNAdiviraho appasatthovasAmaNAdikaraNavavaesAriho, saMsArAvatthAe okaDaNAdisaMbhavavisaye kentiyANaM pi paramANUNaM bajnaMtaraMgakAraNavaseNa jo tanbhAvaparamuhIbhAvo so appasatthosAmaNAkaraNAdivava esAriho, na tadaccatavicchedavisayo tti aNanbhuvagamAdo, tamhA evaMvihA savvakaraNovasAmaNA ciNiravajjaM / $ 15. aba sarvakaraNopazAmanAkA arthaM kahate haiM / yathA - saba karaNoMkI upazAmanA sarvakaraNopazAmanA hai / aprazasta upazAmanA, nidhatta aura nikAcanA Adi bhedavAle ATha karaNoMkA apanI-apanI kriyAko chor3akara prazasta upazAmanAke dvArA jo sarvopazama hotA hai vaha sarvopazAmanA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- yadi aisA hai to sarvakaraNopazAmanAke dvArA apakarSaNa Adi kriyAoMkA abhAva honepara vahA~ aprazasta upazAmanA, nighatta aura nikAcanA karaNoMkA astitva prApta hotA hai, kyoMki apakarSaNa Adi kriyAse rahita usakI usa prakArase prApti bana jAtI hai| aura aisI avasthAmeM yahA~ para unakA upazAntapanA kaise sambhava hai / samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki aprazasta upazAmanA AdikI santAna anivRttikaraNameM praveza karaneke prathama samayameM hI atyanta ucchinna ho jAtI hai, isalie Upara unakI pravRtti sambhava na honese vahA~ unake upazAntapanekI siddhi ho jAtI hai / $ 16. yadi kahA jAya ki sarvopazAmanAmeM apakarSaNa AdikA viraha ho jAtA hai, isalie vaha aprazasta upazAmanA karaNa Adi saMjJAke yogya hai so yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki saMsAra avasthAmeM apakarSaNa Adiko viSaya pravRtimeM kitane hI karma paramANuoMkA bAhya aura antaraMga kAraNoMke vazase jo apakarSaNa Adipanese vimukha honA hai use aprazasta upazamanAkaraNa Adi saMjJA denA yogya hai, kintu vaha atyanta vicchedakA viSaya nahIM hotA aisA yahA~ svIkAra kiyA gayA hai / isalie sarvakaraNopazAmanA isa prakArako hai yaha saba nirdoSa hai / vizeSArthaM - yahA~ sarvopazAmanAke svarUpa para prakAza DAlate hue jo kucha kahA gayA hai usakA bhAva yaha hai ki anivRttikaraNa ke prathama samayameM aprazasta upazAmanA AdikI vyucchitti ho jAneke bAda cAritramohanIyakI vivakSAmeM 21 prakRtiyoMsambandhI saba karaNoMkI prazasta upazAmanA dvArA upazAmanA hotI hai vaha sarvakaraNopazAmanA hai / yadyapi anivRttikaraNake pUrva jo karmapuMja aprazasta upazAmanA, nighatti aura nikAcanArUpa the, yahA~ ina karaNoMkI vyucchitti ho jAne para una karma
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 17. evamedeNa sutteNa karaNovasAmaNAe duvihattaM paduppAiya tattha tAva desakaraNovasAmaNAe saNNAbhedapaduppAyaNamuttarasuttamAha desakaraNovasAmANAe duve NAmANi-desakaraNovasAmaNA tti vi appasatthauvasAmaNA tti vi| 18. taM jahA-saMsArapAoggaappasatthapariNAmaNibaMdhaNattAdo esA appasatthovasAmaNA ti bhnnnnde| ledisse taNNibaMdhaNattamasiddhaM, aitivvasaMkilesavaseNa appasatthovasAmaNA-Nivatta-NikAcaNakaraNANaM pavuttidaMsaNAdo, khavagovasamaseDhIsu visuddhayarapariNAmehiM viNAsijjamANAe edisse appasatthabhAvasiddhIe paDibaMdhAmAvAdo ya / tado evaMvihA jA appasatthauvasAmaNA sA ceva desakaraNovasAmaNA ti bhaNNade, tisse tavvavaesasiddhIe pddibNdhaabhaavaado| * esA kammapayaDIsu 19. kammapayaDIo NAma vidiyapuvvapaMcamavatthupaDibaddho cauttho pAhuDasaNNido ahiyAro asthi / tatthesA desakaraNovasAmaNA daTTabvA. savittharamedisse tattha paramANuoMkA bhI apakarSaNa aura utkarSaNa Adi kriyA prArambha ho jAtI hai, kintu dasaveM guNasthAnake anta taka sabhI karaNa prazasta upazAmanA dvArA upazAntabhAvako prApta ho jAte haiM, isalie isakI sarvakaraNopazAmanA yaha saMjJA sArthaka hai| darzanamohanIyakI apekSA use prazasta karaNa pariNAmoM dvArA udayake ayogya karanA mukhya hai| 17. isa prakAra isa sUtra dvArA karaNopazAmanAke do bhedoMkA kathana karake vahA~ sarva prathama dezakaraNopazAmanAkI saMjJAke bhedoMkA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * dezakaraNopazAmanAke do nAma haiM-dezakaraNopazAmanA aura aprazasta upshaamnaa| 618. yathA-saMsArake yogya aprazasta pariNAmanimittaka honese yaha aprazasta upazAmanA kahI jAtI hai| yaha saMsAraprAyogya aprazasta pariNAmanimittaka hotI hai yaha asiddha nahIM hai, kyoMki atitIvra saMklezake kAraNa aprazasta upazAmanA, nidhatta aura nikAcanAkaraNoMkI pravRtti dekhI jAtI hai / tathA kSapakazreNi aura upazamazreNimeM vizuddha pariNAmoMke nimittase yaha vinAzako prApta ho jAtI hai, isalie isakA aprazastapanekI siddhi meM pratibandhakA abhAva hai| isalie isa prakArako jo aprazasta upazAmanA hai vahI dezakaraNopazAmanA kahI jAtI hai, kyoMki usake ukta saMjJAkI siddhimeM pratibandhakA abhAva hai| vizeSArtha-saMsAra avasthAmeM jo upazAmanAkaraNa hotA hai, eka to vaha aprazasta pariNAmoMko nimitta kara hotA hai, dUsare kucha karmaparamANuoMmeM hI usakA vyApAra hotA hai, isa lie isake aprazasta upazAmanA yA dezakaraNopazAmanA ye donoM nAma sArthaka haiN| * yaha karmaprakRtiprAbhRtameM avalokanIya hai|| $ 19. dUsare pUrvakI pAMcavIM vastukA jo cauthA prAbhUta nAmaka adhikAra hai usakI karmaprakRti
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvovasAmaNAprarUpaNA pavaMceNaparUvidattAdo / kathamettha egassa kammapayaDipAhuDassa kammapayaDIsu tti bahuvayaNa Niddeso tti NAsaMkaNijjaM, egassa vi tassa kadi-vedayaNAdiavaMtaraahiyArabhedAvekkhAe bahuvayaNaNiddesAvirohAdo / 20. saMpahi savvakaraNovasAmaNAe saNNAbhedaparUvaNasuttarasuttamAha* jA sA savvakaraNovasAmaNA tisse vi duve NAmANi savvakaraNovasAmaNA tti vi pasatthakaraNovamAmaNA tti vi|| 21. ettha savvakaraNovasAmaNA tti paDhamA saNNA punvameva vakkhANidA / pasatthakaraNovasAmaNA tti vi esA saNNA sappasiddhatthA ceva, pasatthayarakaraNapariNAmaNivaMdhaNAe tisse tavvavaesasiddhIe paDibaMdhAbhAvAdo / saMpahi evamuvasAmaNAe aNeyameyasaMbhave tattha keNa payadamiccAsaMkAe NirAregIkaraNamidamAha* edAe ettha payadaM / 22. edAe aNaMtaraNihiTThAe savvakaraNovasAmaNAe ettha kasAyovasAmaNAparUvaNAvasare payadamahikayaM dahavvaM, akaraNovasAmaNAe desakaraNovasAmaNAe ca ettha paojaNAbhAvAdo tti eso edassa suttassa bhAvattho / evamuvasAmaNA kadividhA tti saMjJA hai / yaha dezakaraNopazAmanA jAnanI cAhiye, kyoMki vahA~ isakA vistArake sAtha prabandharUpase prarUpaNa kiyA gayA hai| zaMkA-karmaprakRtiprAbhUta eka hai usakA cUrNisUtrameM 'kammapayaDIsu' isa prakAra bahuvacanarUpase nirdeza kaise kiyA gayA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki yadyapi karmaprakRtiprAbhUta eka hai to bhI usakA kRti, vedanA Adi avAntara adhikAroMke bhedoMkI vivakSAmeM bahuvacananirdeza karane meM koI virodha nahIM aataa| 20. aba sarvakaraNopazAmanAke saMjJAbhedoMkA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * jo vaha sarvakaraNopazAmanA hai usake do nAma haiM-sarvakaraNopazAmanA aura prshstkrnnopshaamnaa| 21. yahA~ sarvakaraNopazAmanA isa saMjJAkA pahale hI vyAkhyAna kara Aye haiM / tathA prazastakaraNopazAmanA yaha saMjJA bhI prasiddha arthavAlI hI hai, kyoMki yaha prazasta karaNapariNAmoMke nimittase hotI hai, isaliye usakI ukta saMjJAko siddhi meM pratibandhakA abhAva haiN| aba isa prakAra upazAmanAke aneka bheda sambhava honepara unameMse prakaraNaprApta kauna hai aisI AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * yahI yahA~ prakRta hai| 22. pUrvameM jo sarvopazAmanAkA kathana kara Aye haiM, yahA~ kaSAyoMkI upazAmanAkI prarUpaNAke avasara para vahI prakRta hai arthAt adhikRta hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye, kyoMki akaraNopazAmanA aura dezakaraNopazAmanAkA yahAM prayojana nahIM hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa prakAra 'upazamanA kitane prakArakI hai' isa gAthAke prathama avayavakI arthaprarUpaNA samApta huii|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe edassa gAhApaDhamAvayavassa atthaparUvaNA samattA / saMpahi paDhamagAhAvidiyAvayavassa atthavihAsaNamuttaro suttapabaMdho * uvasAmo kassa kassa kammassetti vihAsA / 23. sugamaM / *taM jhaa| 24. sugamamedaM pi pucchAsuttaM / * mohaNIyavajjANaM kammANaM Natthi uvasAmo / 5 25. kudo 1 sahAvado ceva / NANAvaraNAdikammANamuvasAmaNapariNAmassa sNbhvaannuvlNbhaado| akaraNovasAmaNA desakaraNovasAmaNA ca tattha vi asthi tti NAsaMkaNijjaM, pasasthakaraNovasAmaNAe ettha pydttaado| tamhA sesakammaparihAreNa mohaNIyasseva pasatthovasAmaNAe uvasAmago hodi tti ghettanvaM / tattha vi daMsaNamohaNIyaparihAreNa carittamohaNIyasseva uvasAmago hodi, teNettha payadattAdo tti jANAvaNamuttarasuttaNideso * dasaNamohaNIyassa vi gasthi uvasAmo / 526. kudo 1 tassa punvameva uvasaMtattAdo khINattAdo vA, teNetyahiyArAaba prathama gAthAke dUsare avayavako arthaprarUpaNAkA vyAkhyAna karaneke lie AgekA sUtraprabandha hai * upazama kisa kisa karmakA hotA hai isa padakI vibhASA karate haiN| $ 23. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| $ 24. yaha pRcchAsUtra sugama hai| * mohanIyakarmako chor3akara zeSa karmoMkA upazama nahIM hotA / $ 25. kyoMki svabhAvase hI zeSa karmoMkA upazama nahIM hotA, kyoMki jJAnAvaraNAdi karmoke upazamarUpa pariNAmakI sambhAvanA nahIM pAI jaatii| zaMkA-una karmokI akaraNopazAmanA aura dezakaraNopazAmanA to hotI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki prazasta karaNopazAmanA yahA~ adhikRta hai, isaliye zeSa karmokA nirAkaraNa karake mohanIyakarmakA hI prazastopazamanA dvArA upazama hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| usameM bhI prakRtameM anadhikRta darzanamohanIyake niSedha dvArA cAritramohanIyakA hI upazama hotA hai, kyoMki vaha yahA~ adhikRta hai aisA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * yahA~ darzanamohanIyakA bhI upazama nahIM hotaa| 26. kyoMki vaha pahale hI upazAnta athavA kSINa ho gaI hai, isaliye yahA~ usakA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNatANubaMdhINaM savvovasAmaNADabhAvaNiddeso bhAvAdo c| tado saMte vi daMsaNamohaNIyassa uvasamasaMbhave so ettha Na vivakkhio tti eso edassa bhaavttho| * aNaMtANupaMdhINaM pi patthi uvasAmo / 27. kudo 1 tesiM puvvameva visaMjoyaNaM kADhUNa pacchA uvsmseddhismaarohnnsNbhvaado| tado visaMyojaNapayaDINamaNaMtANubaMdhINamuvasAmaNAe patthi saMbhavo tti siddhaM / * bArasakasAya-NavaNokasAyavedaNIyANamuvasAmo / 5 28. kudo ? uvasamaseDhIe edemi kammANaM savvovasAmaNAe paripphuDamuvalaMbhAdo / evamuvasAmo kassa kassa kammassetti gAhAsuttavidiyAvayavassa atthavihAsA samattA / saMpahi gAhApacchaddhassa atthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * ke kammaM uvasaMtaM aNuvasaMtaM ca kaM kammetti vihAsA / 29. sugamaM / * taM jhaa| $ 30. suttamedaM pi pucchAvakkaM / adhikAra nahIM hai / ataH darzanamohanIyakA upazama sambhava honepara bhI vaha yahAM vivakSita nahIM hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * anantAnubandhiyoMkA bhI upazama nahIM hotaa| 27. kyoMki unakI pahale hI visaMyojanA karake upazamazreNipara ArohaNa karanA sambhava hai| isalie visaMyojanArUpa anantAnubandhI prakRtiyoMkI upazAmanA sambhava nahIM hai yaha bAta svayaMsiddha hai| * bAraha kaSAya aura nau nokaSAyavedanIyakA upazama hotA hai| 28. kyoMki upazamazreNimeM ina karmoMkA sarvopazama sphUTa rUpase upalabdha hotA hai| isa prakAra kisa-kisa karmakA upazama hotA hai' gAthAsUtrake isa dUsare avayavake arthakA vizeSa vivaraNa samApta huaa| aba gAthAke uttarArdhake. arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'kauna karma upazAnta hote haiM aura kauna karma anupazAnta rahate haiN| isakI vibhASA kI jAtI hai| 6 29. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise / 5 30. yaha pRcchAsUtra bhI sugama hai /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * purisavedeNa uvaDivassa paDhamaM tAva NavaMsayavedo uvasamedi, sesANi kammANi annuvsmaanni| 31. kimaTThamesA uvasaMtANuvasaMtakammaparUvaNA ADhattetti NAsaMkaNijjaM, savvesiM kasAya-NokasAyANamakkamovasAmaNApaDisehamuheNa kamovasamapadaMsaNaTThamedisse parUvaNAe aaddhttaado| taM kadhaM ? purisavedodaeNa uvaDhido jo uvasAmago tassa punvameva tAva gavaMsayavedo utrasamedi, tAdhe puNa sesANi kammANi aNuvasaMtANi / kudo ? taduvasamaNibaMdhaNavisohINamajja vi samuppattIe asNbhvaado| Na cANaMtaguNavisohIhiM uvasamijjamANANaM kammANamaNaMtaguNahINaheTThimavisohivisae uvasamasabbhAvo, vippddisehaado| * tado itthivedo uvasamadi / $ 32. NavaMsayavede uvasaMte tado pacchA aMtomuDuttaM gaMtUNa ithivedo uvasamadi, taduvasamaNibaMdhaNANaM visohINaM tattha sNpunnnnttdNsnnaado| evamuparimasutte vi kAraNaNiddeso annugNtvyo| * tado sattaNokasAyA uvasAmedi / __. * puruSavedase upazamazreNipara car3he hue jIvake sabase pahale napuMsakavedakA upazama hotA hai, usa samaya zeSa karma anupazAnta rahate haiN| $31. zaMkA-yahA~ upazAnta aura anupazAnta honevAle karmokI prarUpaNA kisalie svIkAra kI gaI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki saba kaSAyoM aura nokaSAyoMkI akrama se upazAmanAke niSedha dvArA kramase upazamako dikhalAneke lie yaha prarUpaNA svIkAra kI gaI hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-kyoMki puruSavedake udayase zreNipara car3hakara jo upazama karanevAlA jIva hai usake sabase pahale napuMsakavedakA hI upazama hotA hai / parantu usa samaya zeSa karma anupazAnta rahate haiM, kyoMki unake upazamanakI kAraNabhUta vizuddhiyAM abhI bhI utpanna nahIM huI haiN| aura jo karma anantaguNI vizuddhise upazamabhAvako prApta hote haiM unakA anantaguNahIna adhastana vizuddhike sthAnameM upazamakA sadbhAva nahIM ho sakatA, kyoMki isakA niSedha hai / * usake bAda strIvedakA upazama hotA hai| 32. napuMsakavedake upazAnta ho jAnepara tadanantara antarmuhUrta jAkara strIvedakA upazama hotA hai, kyoMki usa samaya strIvedako kAraNabhUta vizuddhiyA~ vahA~ pUrI dekhI jAtI hai| isI prakAra Ageke sUtroMmeM bhI kAraNakA nirdeza jAna lenA cAhiye / / * usake bAda sAta nokaSAyoMkA upazama hotA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvovasAmaNAvisayapayaDiNiddeso 33. sugamamedaM / Navari chaNNokasAesu uvasaMtesu pacchA samayaNadoAvalimettakAlacarimasamae purisavedaNavakabaMdho ubasamadi tti vattavvaM / * tado tiviho koho usmdi| * tado tiviho mANo uvsmdi| * tado tivihA mAyA uvasamadi / 34. edANi tiNNi vi suttANi subohANi / * tado tiviho loho uvasamadi kivijjo| 35. edaM pi sugamaM / aNiyaTTibAdarasaMparAiyacarimasamae kiTTivajjassa tivihassa lohassa savvovasAmaNApariNAmo hodi tti puvvameva parUvadattAdo / * kiTIsu lohasaMjalaNamuvasamadi / 36. gayatthamedaM pi suttaM, suhumasAMparAiyacarimasamae muhumakiTTIsarUveNa lohasaMjalaNamuvasAmedi tti puvvameva pruuvidttaado| * tado savvaM mohaNIyaM uvasaMtaM bhavati / 6 37. kudo ? kiTTIsu uvasAmidAsu giravasesassa mohaNIyassa uvsNtbhaavennaavtttthaanndNsnnaado| evamettieNa pabaMdheNa paDhamagAhAe atthavihAsaM samANiya saMpahi 5 33. yaha sUtra sugama he / itanI vizeSatA hai ki chaha nokaSAyoMkA upazama ho jAnepara tadanantara eka samaya kama do AvalipramANa kAlake antima samayameM puruSavedake navakabandhakA upazama hotA hai aisA kathana karanA caahiye| .. * usake bAda tIna krodhoM kA upazama hotA hai| * usake bAda tIna mAnoMkA upazama hotA hai| * usake bAda tIna mAyAkA upazama hotA hai / $ 34. ye tInoM hI sUtra sugama haiM / * usake bAda kRSTiyoMko chor3akara tIna lobhoMkA upazama hotA hai| $ 35. yaha sUtra bhI sugama hai| anivRttibAdarasAmparAyake antima samayameM kRSTiyoMko chor3akara tIna prakArake lobhoMkI sarvopazAmanArUpa paryAya ho jAtI hai yaha pahale hI kaha Aye haiN| * tadanantara kRSTigata lobhasaMjvalanakA upazama hotA hai|| 636. yaha sUtra bhI gatArtha hai, kyoMki sUkSmasAmparAyake antima samayameM sUkSma kRSTirUpase lobharsajvalanakA upazama hotA hai yaha pahale hI kaha Aye haiN| * aisA honepara sampUrNa mohanIyakarma upazamamAvako prApta ho jAtA hai / $ 37. kyoMki kRSTiyoMke upazamita ho jAnepara sampUrNa mohanIyakarmakA upazamarUpase avasthAna dekhA jAtA hai / isa prakAra itane prabandha dvArA prathama gAthAke arthakA vyAkhyAna samApta
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vidiyagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha * kavibhAguvasAmijjadi saMkamamudIraNA ca kavibhAgetti vihAsA / 5 38. esA bidiyagAhA sapuvapacchaddhA gavusayavedAdipayaDINaM samayaM paDi uvasAmijjamANapadesaggassa dvidi-aNubhAgANaM ca pamANAvahAraNaTuM puNo tappasaMgaNeva bajjhamANa-vedijjamANasaMkAmijjamANovasAmijjamANadvidi-aNubhAgapadesANamappAbahuavihANaM ca samoiNNaM / evaM parUvidasaMbaMdhAe edisse gAhAe atthavihAsA eNhimahikIradi tti edeNa sutteNa jANAvidaM / * taM jhaa| 5 39. sugamamedaM pucchAvakkaM / tattha tAva 'kadibhAguvasAmijjadi' tti edassa paDhamAvayavassa atthavihAsaNaDamuvarimaM pabaMdhamADhavei *ja kammamavasAmijjadi tamaMtomahattaNa uvsaamijjdi| jassa jaM paDhamasamae uvasAmijjadi padesaggaM taM thovN| vidiyasamae uvasAmijjadi padesaggamasaMkhejjaguNaM / evaM gaMtaNa carimasamae padesaggassa asaMkhejjA bhAgA upasAmijjati / karake aba avasaraprApta dUsarI gAthAke arthakA vyAkhyAna karate hue Ageke prabandhakA kathana karate haiM * 'kitane bhAgako upazamAtA hai aura kitane bhAgakA saMkrama aura udIraNA karatA hai isakI vibhASA kI jAtI hai| 38. pUrvArdha aura pazcimAke sAtha yaha dUsarI gAthA napuMsakaveda Adi prakRtiyoMsambandhI pratyeka samayameM upazamita honevAle pradezajakA kathana karaneke lie tathA sthiti aura anubhAgake pramANakA avadhAraNa karaneke lie tathA usI prasaMgase bandhako prApta honevAle, udayako prApta honevAle, saMkramako prApta honevAle aura upazamako prApta honevAle sthiti, anubhAga aura pradezoMke alpabahutvakA kathana karaneke lie AI hai| isa prakAra jisake sambandhako prarUpaNA kara dI gaI hai aisI isa gAthAkA vizeSa vyAkhyAna isa samaya adhikRta hai yaha isa sUtrase jAnA jAtA hai| * vaha jaise / 639. yaha pRcchAvAkya sugama hai| vahA~ sarva prathama kitane bhAgako upazamAtA hai' gAthAke . isa prathama pAdake arthakI vizeSa vyAkhyA karaneke lie Ageke prabandhako Arambha karate haiM * jisa karmako upazamAyA jAtA hai use antarmuhUrtake dvArA upazamAtA hai| jisa karmakA jo pradezapuMja prathama samayameM upazamAyA jAtA hai vaha pradezapuMja sabase thor3A hai| dUsare samaya meM jo pradezaja upazamAyA jAtA hai vaha asaMkhyAtaguNA hai| isa prakAra jAkara antima samayameM pradezajakA asaMkhyAta bahubhAga upazamAyA jAtA hai|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvovasAmaNAvisayaTThadiNiddeso 40. va sayavedAdINamaNNadarassa Niruddhakammassa aMtomuhutteNa uvasAmijjamANassa paDhamasamaya pahuDi jAva carimasamayo tti tAva samae uvasAmijjamANassa padesaggassa asaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmaNA payaTTadi tti bhaNidaM hodi / tado ducarimAdiTTimasamaesa asaMkhejjadibhAgo uvasAmijjadi / carimasamae ca asaMkhejjA bhAgA padesaggassa uvasAmijjati tti eso edassa suttassa bhAvattho / * evaM savvakammANaM / 15 $ 41. Nava sayavedAdisavvakammANaM eso ceva kamo, NANNArisotti bhaNidaM hoi / $ 42 evamuvasAmijjamAnapadesaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi TThidINamuvasAmaNA kAM payahRdi ti edassa NiNNayakaraNaTThamuttarasuttaM bhaNadi * dvidIo udayAvaliyaM baMdhAvaliyaM ca mottUNa sesAo savvAo samae samae uvasAmijjati / 40. napuMsakaveda Adi jo anyatara vivakSita karmasambandhI pradezapuMja antarmuhUrtake dvArA upazamAyA jAtA hai usa upazamAye jAnevAle pradezapu jakI prathama samayase lekara antima samayataka pratyeka samaya meM asaMkhyAtaguNI zra eNirUpase upazAmanA pravRtta hotI hai yaha ukta cUrNisUtrakA tAtparya hai / isalie siddha huA ki dvicarama samaya se pUrva ke saba samayoM meM asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa pradezapu Mja upazamAyA jAtA hai aura antima samayameM pradezapuMjakA asaMkhyAta bahubhAga upazamAyA jAtA hai / yaha isa cUrNasUtrakA bhAvArtha hai / * isI prakAra saba karmoMke viSaya meM jAnanA cAhiye / 41. napusakaveda Adi saba karmoMkA yahI krama hai, anya prakArakA nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha - yahA~ prathama gAthAke uttarAdhaMkI prarUpaNA karate hue cAritramohanIyakI 21 prakRtiyoMkI kisa kramase upazAmanA hotI haiM ise spaSTa karate hue sarva prathama sAmAnyase sabhI 21 prakRtiyoMkI upazAmanA para vizeSa prakAza DAlate hue batalAyA gayA hai ki jisa karmakI upazAmanA hotI hai usameM antarmuhUrta kAla lagatA hai / usameM bhI prathama samayameM sabase kama pradezapujakI upazAmanA hotI hai / Age antarmuhUrta kAla taka pratyeka samaya meM uttarottara asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako upazAmanA hotI jAtI hai / aura isa prakAra eka antarmuhUrta kAlake bhItara tatkarmasambandhI pUrA pradezapuja upazAmita ho jAtA hai / jo jIva krodhAdi kaSAyoMmeMse kisI eka kaSAya aura puruSavedakI apekSA zreNipara ArohaNa karatA hai usake sarva prathama napuMsakavedakI upazAmanA hotI hai / isake bAda kramase strIveda AdikI upazAmanA hotI hai| kramakA nirdeza pahale hI kara Aye haiM / SS 42. isa prakAra upazamako prApta honevAle pradezapuMjakI zra eNiprarUpaNA karake aba ukta karmokI sthiti upazAmanA kaise pravRtta hotI hai isa prakAra isa bAtakA nirNaya karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * udayAvali aura bandhAvaliko chor3akara zeSa saba sthitiyA~ pratyeka samayameM upazamita hotI jAtI haiM /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 43. savvesiM kammANaM savvAo dvidIo samae samae uvasAmijjati tti ettha saMbaMdho / kimaviseseNa ? netyAha-udayAvaliyaM baMdhAvaliyaM ca mottaNa / udayAvaliyapaviTThANaM tAva dvidINaM Natthi uvasAmaNA / kudo ? udayAvaliyapaviTThassa kammassa kammodayaM mottUNa tatthuvasAmaNAdikiriyANaM pvuttivirohaado| edeNa sodayANaM payaDINaM paDhamadvidIe savvisse ceva uvasAmaNA Natthi tti eso vi attho sUcido dahavvo, tisse NiyameNudayAvaliyaM pavisamANAe udayAvaliyaggahaNeNeva saMgahe virohaabhaavaado| jAsiM payaDINaM baMdho asthi tAsiM baMdhAvaliyaM pi mottUNa baMdhAvaliyAdikkaMtasamayapabaddhANaM savvAo dvidIo samayaM paDi uvasAmedi tti ghettavvaM, aNaikkaMtabaMdhAvaliyANaM dvidINaM uvsaamnnaadikrnnaannmppaaoggttaado| ___44. saMpahi aNubhAgovasAmaNA kadhamettha payadi ti AsaMkAe girAregIkaraNahamuttarasuttamAha * aNubhAgANaM savvANi phaDyANi savvAmao vaggaNAo uvasAmijjati / $ 43. sabhI karmokI saba sthitiyAM pratyeka samayameM upazamita hotI jAtI haiM aisA yahA~ cUrNisUtrake padoMkA sambandha karanA cAhiye / zaMkA-kyA avizeSarUpase sabhI sthitiyAM upazamita hotI jAtI haiM ? samAdhAna-nahIM, Age use hI spaSTa karate hue kahate haiM ki udayAvali aura bandhAvaliko chor3akara zeSa sabhI sthitiyAM pratyeka samayameM upazamita hotI jAtI haiN| udayAvalimeM praviSTa haI sthitiyoMkI to upazAmanA hotI nahIM, kyoMki udayAvalimeM praviSTa hue karmake udayako chor3akara vahA~ upazamanAdi kriyAoMkI pravRtti honemeM virodha hai| isa vacanase, jo sodaya prakRtiyA~ haiM unakI sampUrNa prathama sthitikI bhI upazAmanA nahIM hotI, yaha artha bhI sUcita kiyA gayA jAnanA cAhiye, kyoMki usakA niyamase udayAvalimeM praveza hotA hai, isaliye udayAvalike grahaNa karanese hI usakA saMgraha ho jAtA hai isameM koI virodha nahIM AtA / tathA jina prakRtiyoMkA bandha hotA hai unakI bandhAvaliko chor3akara bandhAvali vyatIta honeke bAda samayaprabaddhoMkI sampUrNa sthitiyoMko pratyeka samayameM upazamAtA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki jina sthitiyoMkI bandhAvali vyatIta nahIM huI hai ve upazAmanAkaraNa Adike ayogya haiN| vizeSArtha-antara karanevAlA jIva jisa kaSAya aura vedakA vedana karatA hai usakI antamuhartapramANa prathama sthiti sthApita karatA hai| yataH yaha prathama sthiti kramase udayAvalimeM praveza karatI jAtI hai, isalie udayAvalike sAtha eka to ina sthitiyoMkI upazAmanA nahIM hotii| dUsare prati samaya jina karmoMkA nayA bandha hotA hai unake una samayaprabaddhoMkI bhI bandhAvali kAlake bhItara upazamanA nahIM hotI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 44. aba anubhAgopazAmanA yahA~ kaise pravRtta hotI hai aisI AzaMkAke dUra karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * anubhAgake saba spardhaka aura saba vargaNAe~ upazamAI jAtI haiN|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadibhAgo uvasAmijjadi edassa gAhAvayavassa parUvaNA 17 45. kudo 1 savvAsu TThidIsu savvesiM aNubhAgaphaDDayANaM savvavaggaNANaM ca saMbhavadaMsaNAdo / edassa bhAvattho - savvANubhAgaphaDDayANaM savvavaggaNANaM ca tattha ekkekkassa phaDDayassa ekkekkisse vaggaNAe ca jai vi egegaparamANupadesANubhAgasamadi to vi savvANi phaDDayANi savvavaggaNAo ca uvasammedi ti vaccade | sarisadhaNiyaparamANUNa puNo vi atthi caiva kAraNaM, paDhamasamayammi sarisadhaNiyavaggaNANaM asaMkhejjadibhAgaM ceva uvasAmediti / tado savvANi phaDDayANi savvavaggaNAo ca paDisamayamuvasAmijjati tti bhaNidaM / ettha baMdhAvaliyamudayAvaliyaM ca mottUNeti Na vattavvaM, savvesi dvidivisesesu sabvAsi phaDayavaggaNANaM saMbhave tahAvihavayaNavisesassa phalavisesANuvalaMbhAdo / evaM tAva 'kadibhAgamuvasAmijjadi' tti edassa padassa 'DidiaNubhAge padesagge' iccedeNa carimAvayaveNa kayAhisaMbaMdhassa atthaparUvaNA kayA / bhAga-14 $ 46. saMpahi 'saMkamaNamudIraNA ca kadibhAgo' tti edassa suttAvayavassa suttasUcidamatthavivaraNaM kasmAmo / taM jahA - padesasaMkamo tAva abajjhamANapayaDINaM samayaM paDi asaMkhejjaguNo ca seDhIe daTThavvo / kAraNaM, seTiM mottUNa heTThA savvattha abajjhamANAmappasatthapaDINaM vijjhAdasaMkamo hodi / seDhIe puNa guNasaMkamo hoditi / 45. kyoMki saba sthitiyoMmeM saba anubhAgasambandhI spardhakoM aura saba vargaNAoMkI upazamanakriyA sambhava pratIta hotI hai / isakA bhAvArtha - saba anubhAgaspardhaka aura saba vargaNAoMke madhya vahA~ eka-eka spardhaka aura eka-eka vargaMNAke yadyapi eka-eka paramANupradezasambandhI anubhAgako upazamAtA hai to bhI sabhI spardhakoM aura sabhI vargaNAoMko upazamAtA hai aisA kahA jAtA hai / sadRza dhanavAle paramANuoMkI apekSA phira bhI kAraNa hai ki prathama samaya meM sadRza dhanavAlI vargaNAoMke asaMkhyAtaveM bhAgako hI upazamAtA hai, isaliye sabhI spardhaka aura sabhI vargaNAe~ pratyeka samayameM upazamAI jAtI haiM yaha kahA hai / yahA~para bandhAvali aura udayAvaliko chor3akara aisA nahIM kahanA cAhiye, kyoMki sabhI sthitivizeSoMmeM sabhI spardhaka aura vargaNAaiM sambhava haiM, isalie ukta prakArake vacanavizeSakA koI phala vizeSa nahIM pAyA jAtA / isa prakAra 'kadibhAgamuvasAmijjadi' isa padakA 'Thidi - aNubhAge padesagge' isa padake sAtha sambandha karake artha kI prarUpaNA kI / vizeSArtha - yahA~ pratyeka samayameM kitane anubhAgako upazamAtA hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki jitane bhI sthitiyoMke bheda haiM una sabameM sadRza dhanavAlI vargaNAe~ hotI haiM, isalie yahA~ bandhAvali aura udayAvaliko chor3akara aisA kahanekA prayojana nahIM rhtaa| aura aisI avasthA meM sadRza dhanavAlI vargaNAoMke asaMkhyAtaveM bhAgako upazamAtA hai aisA honese anubhAgasambandhI sabhI spardhakoM aura sabhI vargaNAoMko upazamAtA hai yaha kathana bana jAtA hai / $ 46. aba 'saMkamamudIraNA ca kadibhAgo' gAthAsUtra ke isa avayavasambandhI gAthAsUtrase sUcita arthakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM / vaha jaise - abadhyamAna prakRtiyoM kA pradezasaMkrama pratyeka samaya meM zreNirUpa se asaMkhyAtaguNA jAnanA cAhiye, kyoMki zreNiko chor3akara nIce sarvatra abadhyamAna aprazasta prakRtiyoMkA vidhyAtasaMkrama hotA hai / parantu zreNimeM guNasaMkrama hotA hai / badhyamAna 3
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe bajjhamANAo payaDIo jAva guNasaMkame Na paDicchaMti tAva tAsiM padesaggamadhApavattasaMkameNa samayaM paDi visesAhiyaM ceva saMkAmijjadi / 47. saMpahi edassa phuDIkaraNaM vttissaamo| taM jahA-jaM vA taM vA bajjhamANamegaM kammaM purisavedAdisu NiruddhaM kAyavvaM / tattha aNNapayaDipadesaggaM guNasaMkameNa gacchamANaM pi asthi / puNo tasseva paDhamaTThidisaMbhave appaNo padesaggaM guNaseDhisarUveNa dvidaM samayaM paDi udaye galamANaM pi asthi / ettha jai paDicchijjamANadavvAdo samayaM paDi galamANadavvaM bahuaM hojja to bajjhamANANaM payaDINaM padesaggaM parapayaDIsu saMkAmijjamANaM visesahINaM ceva hodi, samayaM paDi hIyamANasaMtakammAdo gacchamANadavvassa vi tahAmAvasiddhIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / aha galamANadaMvvAdo samayaM paDi paDicchijjamANadavvaM bahuaM hojja to samayaM paDi visesAhiyakameNa saMtakammaM vaDDamANaM gacchadi ci| tatto paspayaDIsu saMkAmijjamANadavvaM pi tahA ceva payadi ti visesAhio ceva saMkamo jAyade / ettha puNa samayaM paDi galamANadavvAdo paDicchijjamANadavvaM guNasaMkamapAhammeNAsaMkhejjaguNaM gheva hodi / tado saMkamidadavvaM pi visesAhiyaM ceva hodi ti NiccheyavvaM / QNU prakRtiyAM jabataka guNasaMkramako nahIM prApta hotI haiM tabataka unakA pradezapuMja adhaHpravRtta saMkramake dvArA pratyeka samayameM vizeSa adhikarUpase saMkramita hotA hai| 47, aba isakA spaSTIkaraNa karake batalAte haiN| vaha jaise-prakRtameM puruSavedAdikameMse koI eka karma vivakSita karanA caahiye| vahAM anya prakRtiyoMkA pradezapuMja guNasaMkrama dvArA jAtA humA bhI hai / punaH usIkI prathama sthiti honepara guNazreNIrUpase sthita apanA pradezapuMja pratyeka samayameM udayadvArA jIrNa hotA huA bhI hai, yahA~para yadi saMkramita honevAle dravyase pratyeka samayameM galita honevAlA dravya bahuta hove to badhyamAna prakRtiyoMkA para prakRtiyoMmeM saMkramita honevAlA pradezapalla vizeSahIna hI hotA hai. kyoMki pratyeka samayameM kama honevAle satkarmameMse jAnevAlA dravya bhI usa prakArase bana jAtA hai isakI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| aura yadi galanevAle dravyase pratyeka samayameM saMkramita honevAlA dravya bahuta hove to pratyeka samayameM satkarma vizeSa adhika kramase vRddhiko prApta hotA jAtA hai| isalie paraprakRtiyoMmeM saMkramita honevAlA dravya bhI usIprakAra pravRtta hotA hai, ataH saMkramameM vizeSa adhika hI ho jAtA hai| parantu yahA~para pratyeka samayameM galanevAle dravyase paraprakRtiyoMmeM saMkramita honevAlA dravya guNasaMkramake mAhAtmyavaza asaMkhgAtaguNA hI hotA hai, isalie saMkramita honevAlA dravya bhI vizeSa adhika hI hotA hai aisA nizcaya karanA caahiye| vizeSArtha-yahA~ para kina prakRtiyoMkA kitanA saMkrama aura udIraNA hotI hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki jo yahAM para nahIM baMdhanevAlI aprazasta prakRtiyA~ haiM unakA pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNA pradezasaMkrama jAnanA cAhiye, kyoMki jaba taka yaha jIva zreNipara ArohaNa nahIM karatA taba taka sarvatra nahIM baMdhanevAlI ukta prakRtiyoMkA vidhyAtasaMkrama hotA hai aura zreNi ArohaNa karanepara guNasaMkrama hone lagatA hai| yaha to aprazasta prakRtiyoM sambandhI kathana hai /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA 19 1 48. saMpahi kesi kammANaM kettiyaM kAlameso visesAhiyasaMkamo hoditi bhaggaNaM kassAma / taM jahA - purisavedassa tAva itthivedaM carimaguNasaMkameNa paDicchiyUNa jAva AvaliyamettakAlo gaccha tAva visesAhio caiva saMkamo hodi / tatto paraM visesahINaM ceva bhavadi jAva sagasavvovasAmaNAcarimasamao ti / Navari cirANasaMtakammamuvasAmeyaNa NavakabaMdhamuvasAmemANassa paDhamasamae asaMkhejjaguNahANI hoNa tado dusamayUNadoAvalimettaNavakabaMdhasaMkamo jogavisesamassiyaNa cavvihAe baDDIe hANIe avaTTidasarUveNa ca payahRdi tti vattavvaM, NANAsamayapabaddhAvalaMbaNeNa tattha tahAbhAvovavattIe / kohasaMjalaNassa vi sattaNokasAehiM saha duvihako hakasAyassa jAva saMkamo tAva visesAhio caiva saMkamo hodi / puNo chaNNokamAyacarimaguNasaMkame paricchide pacchA AvaliyamettakAlaM visesAhiyasaMkamo hodUNa thakkadi / etto pahuDi jAva kohasaMjalaNo savvovasamaM gacchadi tAva mANassuvari visesahINakameNa saMkamo bhavadi / kAraNamettha sugamaM / Navari kohasaMjalaNaNavakabaMdhasaMkamo puvvaM va caduvaDDi-hANi-avaTThidasarUveNa payaTTadi tti ghettavvaM / parantu jo badhyamAna prakRtiyAM haiM unakA jaba taka guNasaMkrama nahIM hotA taba taka unakA bhI pradezapuJja adhaHpravRtta saMkramaka dvArA vizeSa adhika hI saMkramita hotA hai / kAraNa ki jo badhyamAna puruSa veda Adi meMse vivakSita eka prakRti hai usakA guNasaMkramake dvArA anya kRtirUpa pradeza saMkrama bhI hotA hai aura usakI prathama sthiti sambhava hai, isa liye usakA asaMkhyAtaguNI guNazreNirUpase prApta huA pradezapuJja pratyeka samayameM udayameM bhI diyA jAtA hai, yataH yahA~para saMkramita honevAle dravyase pratyeka samayameM galanevAlA dravya bahuta hotA hai, isalie ukta vyavasthA bana jAtI hai / zeSa kathana sugama hai / pradezapuJja vizeSa hIna hI hotA hai, kyoMki pratyeka samaya meM vizeSahIna hotA jAtA hai / $ 48. aba kina karmoMkA kitane kAla taka yaha vizeSa adhika saMkrama hotA hai isakI mAgaMNA karate haiM / vaha jaise - puruSavedakA to, strIvedako antima guNasaMkramake dvArA grahaNa karake, jaba taka eka Avali kAla jAtA hai taba taka vizeSa adhika hI saMkrama hotA hai| usake bAda apanI sarvopazamanAke antima samaya taka vizeSa hIna hI saMkrama hotA hai / itanI vizeSatA hai ki purAne satkarmako upazamA kara navakabandhakA upazama karanevAle jIvake prathama samaya meM asaMkhyAta guNahAni hokara usake bAda do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddhakA saMkrama yoga vizeSakI apekSA cAra prakArakI vRddhi, cAra prakArakI hAni aura avasthitarUpase pravRtta hotA hai aisA yahA~ kahanA cAhiye, kyoMki nAnA samayaprabaddhoM kI apekSA vahIM ukta saMkrama usa prakArase bana jAtA hai / krodhasaMjvalanakA bhI, sAta nokaSAyoMke sAtha do prakArake krodhakaSAyakA jaba taka saMkrama hotA hai; taba taka vizeSa adhika hI saMkrama hotA hai / punaH chaha nokaSAyoMke antima guNasaMkramake prApta honeke bAda eka Avali kAlataka vizeSa adhika saMkrama hotA rahatA hai / punaH yahA~se lekara jaba taka krodhasaMjvalanakA sarvopazama hotA hai taba taka mAna kaSAyake Upara vizeSa hIna kramase saMkrama hotA hai / yahA~ kAraNa sugama hai / itanI vizeSatA hai ki krodhasaMjvalanake navakabandhakA saMkrama pahale ke samAna cAra vRddhi, cAra hAni aura avasthitarUpase pravRtta hotA hai aisA yahA~ grahaNa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 49. saMpahi mANasaMjaNassa vuccaMde ! taM jahA-aMtarakaraNe samatte pacchA chaNNokasAyaduvihakohadavvaM guNasaMkameNa kohasaMjalaNassuvari saMkAmedi / Navari edaM davvaM appahANaM, svvdhaadipddibhaagiyttaado| kiMtu kohasaMjalaNAdo adhApavattasakameNa mANasaMjalaNassa uvari saMkamamANadavvaM pahANaM / teNa samayaM paDi mANasaMtakammaM visesAhiyaM hodaNa gacchadi / puNo evaM mANasarUveNa vaDDidaNa dvidadavvAdo mAyAsarUveNa gacchamANadavvaM pi samayaM paDi visesAhiyaM bhavadi jAva kohasaMjalaNacirANasaMtakammassa mANasaMjalaNassuvari saMkame thakke puNo AvaliyamettakAlamuvari gaMtUNa tanvisayo thakko tti / etto ppahuDi visesahINasaMkamo bhavadi jAva sagasavvovasamacarimasamao tti / gavari NavakabaMdhasaMkamI puvvaM va caunvihavADDi-hANi-avaTThANehiM daTThanvo / evaM mAyAsaMjalaNassa vi esA maggaNA jANiya kAyanvA / lohasaMjalaNassa puNa aMtarakaraNAdo hehA ceva sesakasAya-NokasAyaguNasaMkamapaDiggahavaseNa visesAhiyo saMkamavisayo aNugaMtavvo, payadavisaye tassa sNkmaabhaavaado| F50. DidisaMkamo aNudaillANaM avaTTido ceva hodi, tattha vidiyaTThidIe payaTTamANassa saMkamassa vaDDihANINamaNuvalaMbhAdo / vedijjamANaM puNa samayaM paDi visesahINo ceva saMkamo jAyade, tattha paDhamaTThidie NiraMtaraM galamANovalaMbhAdo / Navari vi karanA caahiye| 49. aba mAnasaMjvalanakA kahate haiN| vaha jaise-antarakaraNa samApta honepara pazcAt chaha nokaSAya aura do prakArake krodhake dravyako gaNasaMkramake dvArA krodhasaMjvalanake Upara saMkramita karatA hai / itanI vizeSatA hai ki yaha dravya apradhAna hai, kyoMki yaha sarvaghAti dravyakA pratibhAga hokara prApta huA hai| kintu krodhasaMjvalanameMse adhaHpravRttasaMkramaNa dvArA mAnasaMjvalanake Upara saMkramita honevAlA dravya pradhAna hai, usa dvArA mAnasaMjvalanakA dravya pratyeka samayameM vizeSa adhika hotA jAtA hai| punaH isa prakAra mAnarUpase vRddhiko prApta hokara sthita hue dravyameMse mAyArUpase prApta honevAlA dravya bhI pratyeka samayameM tabataka vizeSa adhika hotA jAtA hai jabataka krodhasaMjvalanake cirakAlIna satkarmakA mAnasaMjvalanake Upara saMkrama pUrA honeke bAda AvalimAtra kAla Upara jAkara usakA viSaya samApta hotA hai| yahAMse lekara sarvopazamake antima samayataka vizeSahIna saMkrama hotA hai| itanI vizeSatA hai ki navakavandhakA saMkrama pahaleke samAna cAra vRddhi, cAra hAni aura avasthitarUpase jAnanA caahiye| isI prakAra mAyAsaMjvalanakI bhI gaveSaNA karake jAna lenI cAhiye / lobhasaMjvalanako to antarakaraNase pUrva hI zeSa kaSAyoM aura nokaSAyake guNasaMkramasanbandhI pratigrahake kAraNa vizeSa adhika saMkramakA viSaya mAnanA cAhiye, kyoMki prakRta sthAnapara usake saMkramakA abhAva hai| 650. anudayarUpa prakRtiyoMkA sthitisaMkrama avasthita ho hotA hai. kyoMki unakI dvitIya sthitisambandhI pravRtta hue saMkramameM vRddhi-hAni nahIM pAI jaatii| tathA jo prakRtiyA~ vedI jAtI haiM unakA prati samaya vizeSahIna hI saMkrama hotA hai, kyoMki unakI prathama sthiti nirantara galato
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA 21 saMjalaNapurisavedANaM cirANasaMtakammamuvasAmiya NavakabaMdhamuvasAmemANassa saMdhIe saimasa khejjaguNahANI hodaNa tado avaTTidasaMkamo hodi tti daTTavvaM / ___$ 51. aNubhAgasaMkamo vi savvAsiM mohapayaDINamedammi visaye avavido ceva dhvyo| taM kathaM ? jahaNNaphaDDayappaDuDi abhavasiddhi0 aNaMtaguNa-siddhANamaNaMtabhAgametaphaDDayarayaNAe sarisadhaNiyapamANaM pi ettiyaM ceva hodi / puNo edesimasaMkhejjadimAgaM samaye0 saMkAmijjadi teNAvahido ceva saMkamo bhavadi / sodayANaM paDhamahiddIe galamANAye aNavaTTido saMkamo kiNNa jAyade ? Na, paDhamadvidiphaDDayANaM vidiyaTThidiaNubhAgaphaDDaehiM saha sarisadhaNiyANaM galaNe vi ttthaannytttthidsNkmaannuvlddhiido| khaMDae pAdide aNaMtaguNahANI kiNNa hodi tti NAmaMkaNijjaM, aMtarakaraNe kade mohaNIyassa dvidiaNubhAgakhaMDayaghAdANabhuvagamAdo / Navari tiNNisaMjalaNapurisavedANaM NavakabaMdhANumAgasaMkamo samayaM paDi aNataguNahINakameNa payadi tti ghettavvaM / rahatI hai / itanI vizeSatA hai ki saMjvalana kaSAya aura puruSavedake cirakAlIna satkarmako upazamA kara navakabandhakA upazama karanevAle jIvake sandhimeM ekabAra asaMkhyAta guNahAni hokara tadanantara avasthita saMkrama hotA hai aisA jAnanA caahiye| vizeSArtha-yahA~ anudayarUpa prakRtiyoMkI eka AvalipramANa prathama sthiti hotI hai aura udayavAlI prakRtiyoMkI antamuhUrtapramANa prathama sthiti hotI hai tathA cAra saMjvalana aura puruSaveda ye yathAsambhava bandhaprakRtiyA~ bhI haiM, isaliye saMkramakI ukta vyavasthA bana jAtI hai| 51. sampUrNa mohaprakRtiyoMkA isa sthalapara anubhAgasaMkrama bhI avasthita hI jAnanA caahiye| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-jaghanya spardhakase lekara abhavyoMse anantaguNe tathA siddhoMke anantaveM bhAgapramANa spardhakoMkI racanAmeM sadaza dhanavAloMkA pramANa bhI utanA hI hotA hai| punaH inakA asaMkhyAtavAM bhAga pratyeka samayameM saMkramita hotA hai, isalie avasthita hI saMkrama hotA hai| - zaMkA-sodaya prakRtiyoMkI prathama sthitike galita hote samaya anavasthita saMkrama kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki dvitIya sthitike anubhAgasambandhI spardhakoMke sAtha samAna dhanavAle prathama sthitike spardhakoMke galanepara bhI vahA~ anavasthita saMkrama nahIM upalabdha hotaa| zaMkA-anubhAgakANDakakA ghAta karate samaya ananta guNahAni kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki antarakaraNa karaneke bAda mohanIyakarmakA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta nahIM pAyA jaataa| itanI vizeSatA hai ki tIna saMjvalana aura puruSavedake navakabandhakA anubhAgasaMkrama pratyeka samayameM ananta gaNahIna pravRtta hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| vizeSArtha-jaghanya spardhakase lekara jitane anubhAgaspardhaka hai ve abhavyoMse anantaguNe yA siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hote haiN| unameM sadRza dhanavAloMkA pramANa bhI utanA hI hai aura yahA~ inake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratyeka samayameM saMkrama hotA hai, isaliye prakRtameM avasthita saMkrama bana jAtA hai| tathA jo sodaya prakRtiyA~ haiM unameM bhI prathama sthitike spardhaka dvitIya sthitike spardhakoMke ma
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 52. saMpahi udIraNAe maggaNaM kasAmo / taM jahA - padesaggeNa tAva samayaM paDa asaMkhejjaguNAe seDIe savvesi kammANaM vedijjamANANamudIraNA payaTTade / kiM kAraNaM ? visohIe samayaM paDi anaMtaguNakameNa vaDidaMsaNA do udIraNA puNa visesahINA hoNa gacchadi jAva paDhamaTThidIe AvaliyapaDiAvaliyAo acchidAo tti / puNo TThadiudIraNA asaMkhe0 guNahINA bhavadi / kudo ? AvaliyapaDiAvaliyAsu sesAsu tatthAgAlapaDiAgAlavocchedavaseNa DidiudIraNAe asaMkhejjaguNa hINa tadaMmaNAdo / puNo paDiAvaliyametakAlamadhaTThidigalaNeNa visesahINA bhavadi / 22 53. aNubhAgaudIraNA puNa samayaM paDi anaMtaguNahINA ceva bhavadi / kiM kAraNaM ? mohaNIyamappasatthapayaDI hodi / appasatthapayaDINaM ca visohivaDIe aNubhAgamaNusamayamaNaMtaguNahINaM hodNudIrijjade / teNANubhAgudIraNA anaMtaguNahINA ceva hodi tti siddha N / evaM baMghodayANaM ca TThidi- aNubhAga-padesavisayANamettha maggaNA jANiya kAyavvA / esA ca savvA maggaNA sugamA ttiNa 'suttayAreNa' pavaMcidA / $ 54. eva tAva satthANe edesiM maggaNaM kADhUNa saMpahi edesiM caiva suttaNiddiTrusavvapadANaM paratthANe appAbahuaM kuNamANo 'cuNNimuttayAro' idamAha sAtha samAna dhanavAle hote haiM, isalie unameM bhI avasthita saMkrama ghaTita ho jAtA hai / tathA antarakaraNa kriyAke bAda mohanIya karmameM kANDakaghAta kriyA hotI nahIM, isalie isa kriyAke nimitta anubhAgakI prati samaya honevAlI ananta guNahAni bhI yahA~ sambhava nahIM hai / itanA avazya hai ki puruSaveda aura krodhAdi tIna saMjvalana prakRtiyoMke navakabandhake anubhAga meM prati samaya ananta guNahInakramase saMkrama bana jAtA hai / 52. aba udIraNAkI mArgaNA karate haiN| vaha jaise - pradezapuJjakI apekSA to sabhI vede jAnevAle karmoMkI udIraNA asaMkhyAtaguNI zreNokhAse pravRtta hotI hai, kyoMki pratyeka samayameM vizuddhi kI anantaguNe kramase vRddhi dekhI jAto hai / parantu sthiti udAraNA Avali pratyAvalike avasthita rahane taka vizeSa hona hotI jAtI hai / punaH sthiti udIraNA asaMkhyAtaguNI hona hotI hai, kyoMki vahA~ AgAla - pratyAgAlakI vyucchitti ho jAneke kAraNa sthiti udIraNA asaMkhyAta - guNahIna dekhI jAtI hai / punaH pratyAvalipramANa kAla taka adhaH sthitigalanAke dvArA vizeSa hIna hotI hai / 53. anubhAga udIraNA to pratyeka samayameM ananta guNahIna hI hotI hai, kyoMki mohanIya prazasta prakRti hai aura vizuddhikI vRddhi honese aprazasta prakRtiyoMkA anubhAga pratyeka samaya meM anantaguNA hIna hokara udorita hotA hai, isalie anubhAga udIraNA anantaguNI hona hI hotI hai yaha siddha huA / isIprakAra sthiti, anubhAga ora pradeza viSayaka bandha aura udayakI mArgaNA yahA~ para jAnakara karanA cAhiye / yaha saba mArgaNA sugama hai, isaliye sUtrakArane vistAra nahIM kiyA / 54. isa prakAra sarvaprathama svasthAnameM inakI mArgaNA karake ava sUtrameM nirdiSTa kiye gaye inhIM saba padoMkA parasthAna meM alpabahutvakA kathana karate hue cUrNisUtrakAra isa sUtra ko kahate haiM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA 23 * NavaMsayavedassa paDhamasamayajvasAmagassa jAo ThidIo bajyaMti tAo thovAo / $ 55. aMtarakaraNe NiTThide Navu sayavedassa paDhamasamayauvasAmago NAma jAyade | tassa takkAle jAo dvidIo bajjhati mohaNIyassa tAo thovAo / kiM kAraNaM 1 aMtarakaraNAnaMtarameva mohaNIyassa saMkhejjavassaTThidibaMdhassa pAraMbhadaMsaNAdo / * jAo saMkAmijjaMti tAo asaMkhejjaguNAo / $ 56. kudoM ? aMtokoDAkoDIsAgarova mapamANa ttaado| etthova sAmijjamANANaM dvidINaM Niso kiNNa kado tti NAsaMkaNijjaM, saMkAmijjamANaTThidIsu ceva tAsi - maMtabhAvo hoditi pudha NiddesAkaraNAdo / jo ca tattha ko vi abbhaMtaro suhumamedo so vi vakkhANAdo jANijjade, vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti nyAyAt / * jAo udIrijjaMti tAo tattiyAo ceva / 57. kudo 1 udayAva liyabAhirA sesaTThidINa mudIrijja mANANaMtapamANattadaMsaNAdo / * udiNNAo visesAhiyAo / * napuMsakavedakA prathama samayameM upazama karanevAleke jo sthitiyA~ ba~dhatI haiM thor3I haiM / 55. antarakaraNa kriyA samApta honepara napuMsakavedakA prathama samayavartI upazAmaka hotA hai / usake usa samaya mohanIyako jo sthitiyA~ ba~dhatI haiM ve stoka haiM, kyoMki antarakaraNa kriyA karaneke anantara hI mohanIyakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha dekhA jAtA hai / * jo sthitiyA~ saMkramita kI jAtI haiM ve asaMkhyAtaguNI haiN| $ 56. kyoMki ve antaH koDAkoDI sAgaropamapramANa haiM / zaMkA- yahA~para upazamAyI jAnevAlI sthitiyoMkA nirdeza kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna -- aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki saMkramita kI jAnevAlI sthitiyoMmeM hI unakA antarbhAva ho jAtA hai, isalie unakA alagase nirdeza nahIM kiyA hai / aura jo kucha unameM bhItarI sUkSma bheda hai vaha bhI vyAkhyAnase jAna liyA jAtA hai, kyoMki vyAkhyAnase vizeSakI pratipatti hotI hai aisA nyAya hai / tAtparya yaha hai ki prathama sthitigata sthitiyoMkI upazamanA nahIM hotI, saMkrama hotA hai / * jo sthitiyA~ udIrita kI jAtI haiM ve utanI hI haiM / $ 57. kyoMki udayAvalike bAharako samasta sthitiyA~ udIrita kI jAtI haiM, isalie ve saMkramita kI jAnevAlI sthitiyoMke barAbara dekhI jAtI hai / * udIrNa sthitiyA~ vizeSa adhika haiM /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe $ 58. kiM kAraNaM ? udayaTThidIe vi ettha pavesadaMsaNAdo / * jaTThidiudayodIraNA saMtakammaM ca visesAhio / 59. kudo ? samayaNudayAva liyAe ettha pavesadaMsaNAdo / jaTThidisaMkamo vi etthevaMta bhUdo vi vakkhANeyavvo, jaTThidiudIraNAe tassa samANaparUvaNattAdo / saMpahi mohaNIyammi cadusaMjalaNa- purisavedANamedamappAcahuaM daTThavvaM / NANAvaraNadaMsaNAvaraNamAgodavedaNIyaMtarAyANaM pi evaM ceva appAbahuaM kAyavvaM, visesAmAvAdo | Navari vedaNIyassa udIraNA Natthi / itthiNavu sayavedANaM vaMdhaM mottUNa saMkamaudIraNAudayasaMtakammI [o] tUNa evaM caiva vattavvaM, sodayavivakkhAe taduvavattIdo / aTTakasAyachokasAyA Natthi appA bahuaM, baMdhodayAdipadANaM tatthAsaMbhavAdo / 24 60. evaM vidIo assiyUNa payadappAbahuaM samAniya saMpahi aNubhAgavisae payadappAcahuamaggaNaTThamuttaraM suttapabaMghamAha - * aNubhAgeNa baMdho thovo | $ 61. kudo ? desaghAdieyaTThANiya sarUvattAdo / tado savvatthovattamedassa siddha kADhUNa saMpahi eto bahuaparUvaNaTThamuttaramuttamAha * udayo udIraNA ca anaMtaguNA / SS 58. kyoMki udayAvalikA bhI inameM praveza dekhA jAtA hai / * yatsthiti udaya, udIraNA aura satkarma vizeSa adhika haiM / $ 59. kyoMki eka samayakama udayAvalikA inameM praveza dekhA jAtA hai / yatsthitisaMkrama bhI inameM antarbhUta hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki yatsthiti udIraNAke samAna usakA prarUpaNa hai / yahA~ mohanIyake cAra saMjvalana aura puruSavedakA yaha alpabahutva jAnanA cAhiye / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, nAma, gotra, vedanIya aura antarAyakA bhI isI prakAra alpabahutva karanA cAhiye, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki vedanIyakarmakI prakRtameM udIraNA nahIM hotI / strIveda aura napuMsakavedake bandhako chor3akara saMkrama, udIraNA, udaya aura satkarmasambandhI sthitiyoM ko grahaNakara isI prakAra kathana karanA cAhiye, kyoMki udaya sahita avasthAkI vivakSA meM ukta alpabahutva vana jAtA hai / ATha kaSAya aura chaha nokaSAyoM kA alpabahutva nahIM hai, kyoMki ina prakRtiyoMkA vahA~ bandha aura udaya Adi pada sambhava nahIM hai / 60. isa prakAra sthitiyokA Azraya lekara prakRta alpabahutvako samApta karake aba anubhAgaviSayaka prakRta alpabahutvakI mAgaMNA karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * anubhAgakI apekSA bandha stoka hai / $ 61. kyoMki vaha dezaghAti ekasthAnIyasvarUpa hai, isalie isake sabase stokapanekI siddhi karake aba isase Age bahuviSayaka alpabahutvakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM-- * udaya aura udIraNA anantaguNe haiM /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA $ 62. kudo 1 desaghAdieyaTThANiyattAvisese vi udayodIraNANubhAgassa cirANasaMta sarUvassa tahA mAvovavattIdo / * saMkamo saMtakammaM ca anaMtaguNaM / 9 63. kudo 1 savvadhAdiviTThA Niya sarUvattAdo / evamappA bahuamaMtarakaraNappahuDiaNiyaTTibAdarasAMparAiyammi parUvidaM / saMpahi edeNeva saMbaMgheNa kiTTIvedagassa suDumasAMparAiyassa kerisamaNubhAgappA bahuaM hodi ti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttaro suttapabaMdho 25 * kiTTIo vetassa baMgho Natthi / $ 64. kudo ? mohaNIyassa aNiyaTTiguNaTThANAdo uvari baMdhAsaMbhavAdo / tado baMdha mottUNa sesapadANaM caiva appAbahuaM kassAmo tti uttaM hoi / * udayodIraNA ca thovA / 65. kudo 1 kiTTINamaNaMtaguNahANIe hAidUNa udayodIraNAsarUtreNa pariNamaNado / * saMjamo anaMtaguNo / $ 63 . kyoMki dezaghAti ekasthAnIyapanekI apekSA vizeSatA na honepara bhI cirakAlIna satkarmasvarUpa udaya aura udIraNAkA anubhAga usarUpa pAyA jAtA hai / * saMkama aura satkarma anantaguNe haiM / $ 63. kyoMki inakA anubhAga sarvaghAti dvisthAnIyasvarUpa hai / isa prakAra yaha alpabahutva antarakaraNase lekara anivRttibAdarasAmparAyako lakSyameM rakhakara kahA hai / aba isake sambandhase kRSTivedaka sUkSmasAmparAyake kisa prakArakA anubhAgasambandhI alpabahutva hotA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * kRSTiyoMkA vedana karanevAleke bandha nahIM hotA / $ 64. kyoMki anivRtti guNasthAnake bAda mohanIyakA bandha nahIM hotaa| isalie bandhako chor3akara zeSa padoMkA hI alpabahutva karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * udaya aura udIraNA sabase stoka haiM / 65. kyoMki anantaguNahAnirUpase ghaTAkara kRSTiyoMkA udaya aura udIraNArUpase pariNamana dekhA jAtA hai / tAtparya yaha hai ki jina kRSTiyoMkA pratyeka samayameM udaya aura udIraNA hotI hai ve usIrUpase udaya aura udIraNAko nahIM prApta hotIM kintu anantaguNahAnirUpase ghaTa kara hI ve udaya aura udIraNAko prApta hotI haiM / isalie yahA~ kRSTiyoMke udaya aura udIraNako sabase stoka kahA hai / * saMkrama anantaguNA hai /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 66. kiM kAraNaM ? savvakiTTINaM hehA uvariM ca asaMkhejjamAgaM mottUNa puNo majjhimakiTTIo vedijjamANAo bhavaMti / savvAo ceva saMkAmijjamANAo bhavaMti, okaDDaNAsaMkamassa savvattha paDisehAmAvAdo / teNa saMkamo aNaMtaguNo jaado| edassa bhAvattho-vedijjamANakiTTINamaggakiTTIdo aNaMtarovarimaavedijjamANajahaNNakiTTI jai vi egA gheppadi to vi majjhimakiTTINaM savvANubhAgAdo NicchayeNANaMtagaNA ceva bhavadi / kiM puNa tAsi uvarimAsaMkhejjadimAge savvammi ceva gheppamANe saMkamo aNaMtaguNo Na hojja, NicchayeNANaMtaguNo ceva bhavadi tti / * saMtakammamaNaMtaguNaM / 667. kudo ? phar3ayasarUveNAvahidasanvANubhAgassa ghnnaado| evamaNubhAgamassiyUNa payadappAbahuamaggaNA smttaa| saMpahi padesamassiyUNa tanvihAsaNamuttaro suttapabaMdho___* etto padeseNa NavaMsayavevassa padesaudIraNA aNakkassaajahaNNA thovaa| 665. padesaggeNa appAbahue NihANijjamANe tattha tAva gaqsayavedassa aMtaradusamayakadappahuDi jattha vA tattha vA Niruddhasamayammi padesudIraNA asaMkhejjasamayapabaddha 66. kyoMki saba kRSTiyoMmeMse nIceko aura UparakI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko chor3akara madhyama kRSTiyoM hI vedI jAtI haiN| parantu saMkramita sabhI kRSTiyA~ hotI haiM, kyoMki apakaSaMNa saMkrama sabhI kRSTiyoMkA hotA hai isakA niSedha nahIM hai| isalie udayaudIraNAse saMkrama anannaguNA ho jAtA hai| isakA bhAvArtha hai ki vedI jAnevAlI kRSTiyoMko agra (uparima) kRSTikI apekSA usase anantara uparima nahIM vedI jAnevAlI jaghanya kRSTi yadi eka bhI grahaNa kI jAtI hai to bhI vaha madhyama kRSTiyoMsambandhI pUre anubhAgase anantaguNA hI hotA hai to kyA una madhyama kRSTiyoMke uparima bhAgameM sthita asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sabhI kRSTiyoMke grahaNa karanepara saMkrama anantaguNA nahIM hogA, niyamase anantaguNA hI hotA hai| ke satkarma anantaguNA hai| $ 67. kyoMki isameM spardhakarUpase sthita pUre anubhAgakA grahaNa kiyA hai| isa prakAra anubhAgakA avalambana lekara prakRta alpabahutvakI mArgaNA samApta huii| aba pradezoMkA avalambana lekara usakA khulAsA karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai ke isase Age pradezakI apekSA alpabahutva dekhanepara napuMsakavedakI anutkRSTaajadhanya pradeza udIraNA stoka hai| __$ 68. pradeza pujakI apekSA alpabahutva dekhanepara vahA~ sarvaprathama napusakavedakI apekSA kahate haiM-antara kiye jAneke do samayase lekara jisa kisI vipakSita samayameM pradeza udIraNA asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hokara stoka hotI hai|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA pamANA hoNa thovA hodi / kimesA jahaNNA Aho ukkassA ci pucchide aNukkassaajahaNNA tti bhaNidaM / kudo ? khavidaguNidakammaMsiesa davvavisesamaNapekkhiya pariNAmaparataMtabhAveNa payaTTamANAye edisse tikAlagoyarAsesANiyaTTIsu Nirudvegega samayammi pariNAmesu jahaNNukkastabhAvehiM viNA eyasarUveNa pavRttidaMsaNAdo / 27 * jahaNNao udao asaMkhejjaguNo / 69. imo vi tammi ceva samae gahido, kiMtu udIraNA NAma egasamaiyA bhavadi / udao puNa aMtonuDuttasaMgalidagu NaseDigo vucchasarUvo teNa asaMkhejjaguNo jAdo / eso vuNa khavidakammaMsiyammi jahaNNo ghettanvo, tadaNNattha payaDigocchAe saha jahaNNagaNaseDhigovucchANuvalaMbhAdo / * ukkassao udao visesAhio / $ 70. kiM kAraNaM ? guNidakammaMsiyammi tadavalaMbaNAdo / taM jahA - khavidakammaMsio guNidakammaMaio ca aNiyadvipariNAmamassiyUNa appappaNo davvaM sarisa zaMkA- kyA yaha pradeza udIraNA jaghanya hotI hai yA utkRSTa ? samAdhAna - aisI pRcchA hone para kahate haiM yaha anutkRSTa- ajaghanya hotI hai aisA sUtrameM kahA gayA hai, kyoMki kSapita karmAzika aura guNita karmAzikake dravya vizeSakI apekSA na kara pariNAmoMke adhIna hokara pravRtta honevAlI isakI, trikAlagocara samasta anivRttikaraNasambandhI pariNAmoM se vivakSita eka samayameM jaghanya utkRSTa bhAvake binA, ekarUpase pravRtti dekhI jAtI hai / vizeSArtha - jo guNita karmAzika jIva yA kSapina karmAzika jIva anivRttikaraNa meM praveza karate haiM unake napuMsaka vedako pradeza udIraNA yahA~ vivakSita nahIM hai / ataH unase bhinna jIvoMke anivRttikaraNameM praveza karanepara vahA~ke pariNAmoMke anusAra jo napuMsakavedako anutkRSTa-ajaghanya udIraNA hotI hai vaha sabase jadhanyarUpase yahA~ vivakSita hai| tInoM kAloMsambandhI anivRttikaraNake pariNAmoM se vivakSita eka samayako lakSya kara yaha anutkRSTa- ajaghanya udIraNA lI gaI hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / vaha bhI antarakaraNakriyA sampanna karaneke anantara dUsare samayakI yaha pradeza udIraNA hai itanA vizeSa jAnanA cAhiye / * jaghanya udaya asaMkhyAtaguNA hai / 69. yaha bhI usI samayakA lenA cAhiye / kintu udIraNA eka samayavAlI hotI hai, parantu udaya antarmuhUrtaM galAnevAlI guNazreNigopucchAsvarUpa hotA hai, isalie udIraNAse udaya asaMkhyAtaguNA ho jAtA hai / parantu yaha kSapita karmAzikakA jaghanya lenA cAhiye, kyoMki usake sivAya anyatra prakRtigopucchAke sAtha jaghanya guNazreNigopucchA nahIM upalabdha hotI / * utkRSTa udaya vizeSa adhika hai / 6 70. kyoMki guNitakarmAzikake usakA avalambana liyA gayA hai / vaha jaise - kSapita zika aura guNitakarmAzika donoM hI anivRttikaraNa pariNAmakA Alambana lekara apane-apane
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mokaDDiya guNaseDhiM kareMti, teNa doNhaM pi aNiyaTTiguNaseDidavvaM samANaM hodi / saMpahi jahaNNudaye vivakkhiye apunvakaraNaguNaseDijahaNNapariNAmehiM karAveyavvA / ukkassudaye puSa ukkassapariNAmehiM karAveyanvA ti| edeNa kAraNeNa asaMkhejjehiM samayapabaddhahiM visesAhiyattametya gaheyavvaM / apuvajahaNNaguNaseDhigovucchaM tadukkassaguNaseDhigovucchAdo sohiya suddhasesametteNa paripphuDamevettha visesAhiyattadaMsaNAdo / saMjamaguNaseDhivisesaM pi samassiyUNa visesAhiyattamettha dariseyavvaM / aNNaM ca khavidaguNidakammaMsiyANaM guNaseDhigovucchAsu aMtabbhudA payaDigovucchA vi asthi / tattha khavidakammaMsiyagovucchAdo guNidakammaMsiyagovucchA asaMkhejjaguNA bhavadi / aMtarakadavidiyAdisamaesu sodaeNa taduvaladdhIe vi baahaannuvlNbhaado| tado edaM pi govucchadavvaM pavisiya visesAhiyaM jAdaM / * jahaNNao saMjamo asaMkhejjaguNo / 5 71. kudo ? gunnsNkmpaahmmaado| NedametthAsaMkaNijjaM, jahaNNasaMkamadavvAgamaNaTuM . divaDDaguNahANimettajahaNNasamayapabaddhANamokaDDukkaDDaNamAgahAravechAvahisAgarovaNANA sadRza dravyakA apakarSaNa karake guNazreNi karate haiM, isa kAraNa donoMkA hI anivRttiguNazreNiM dravya samAna hotA hai| aba jaghanya udayakI vivakSA hone para apUrvakaraNasambandhI guNazreNike jaghanya pariNArmoke dvArA karAnA caahiye| parantu utkRSTa udaya honepara utkRSTa pariNAmoMke dvArA karAnA caahiye| isa kAraNa yahA~ asaMkhyAta samayaprabaddhoMke dvArA vizeSa adhika grahaNa karanA cAhiye, kyoMki apUrvakaraNasambandhI jaghanya guNazreNigopucchAko usakI utkRSTa guNazroNigopucchAmeMse ghaTAkara jo zuddha zeSa rahe vaha spaSTarUpase yahA~ vizeSa adhika dekhA jAtA hai| athavA saMyama gaNazreNivizeSakA bhI Alambana lekara yahA~ vizeSa adhikapanA dikhalAnA caahiye| tathA kSapita aura guNita kAzikoMkI guNazreNigopucchAoMmeM garbhita huI dUsarI prakRtigopucchA bhI hai / parantu vahA~ kSapitakarmAzikakI guNazreNigopucchAse guNitakarmAzikakI gopucchA asaMkhyAtaguNI hotI hai jo antara karaneke dUsare Adi samayoMmeM udayake sAtha pAyI jAtI hai to isameM koI bAdhA nahIM AtI, isaliye yaha gopucchA dravya bhI praviSTa hokara vizeSa adhika ho jAtA hai| vizeSArtha-prakRtta napuMsakavedake jaghanya udayase utkRSTa udaya pradezoMkI apekSA vizeSa adhika hotA hai ise kaI prakArase ghaTita karake batalAyA gayA hai| mukhya bAta yaha hai ki antara karaNa karaneke bAda dvitIya samayavartI jIva cAhe guNita karmAzika ho aura cAhe kSapina kauzika ho donoMke anivRttikaraNasambandhI guNazreNidravyakA udaya samAna hotA hai phira bhI jaghanya pradeza udayase yahA~ jo utkRSTa pradeza udaya vizeSa adhika ho jAtA hai vaha eka to prakRti gopucchAke kAraNa, dUsare apUrvakaraNasambandhI guNazreNidravyake kAraNa aura tIsare saMyamasambandhI guNazreNidravyake kAraNa vizeSa adhika hotA hai / isI tathyako yahA~ vizeSarUpase spaSTa karake batalAyA gayA hai / * jaghanya saMkrama asaMkhyAtaguNA hai| $ 71. kyoMki guNasaMkramake mAhAtmyavaza utkRSTa udaya dravyase jaghanya saMkramadravya asaMkhyAtaguNA hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkamamudIraNA ca kadibhAgo edassa gAhAvayavassa parUvaNA 29 guNahANiaNNoNNasaMvaggametto mAgahAro ukkasudayadanvAgamaNaTuM puNa divaDDaguNahANimettukkassasamayapabaddhANamokaDDukkaDaNabhAgahArAdo asaMkhejjagaNo palido0 asaMkhe0bhAgo bhAgahAro, tado NedesimasaMkhejjaguNahINAhiyamAvo paripphuDamavagammadi ti / kiM kAraNaM ? udayadavvAgamaNamokaDDukkaDaNabhAgahArassa pavesidapalido0 asaMkhe0bhAgamettaguNayAramAhappamassiyUNa pugvinlAdo edassa asaMkhejjaguNattasiddhIdo / * jahaNNayaM uvasAmijjavi asaMkhejjaguNaM / 5 kudo ? paratthANe saMkAmijjamANadavvAdo satthANe uvasAmijjamANadavvassa svvtthaasNkhejjgunnbhaavbhuvgmaado| NAbhuvagamo NiNibaMdhaNo, edaM ceva suttaM NibaMdhaNIkariya pyttaado|| * jahaeNayaM saMtakammamasaMkhejjaguNaM / 73. kudo ? paDhamasamayaNavusayavedovasAmageNa uvasAmijjamANapadesaggassa jhnnnnsNtkmmrsaasNkhejjdibhaagpmaannttaado| zaMkA-jaghanya saMkramadravyake lAneke lie DeDha guNahAnipramANa samayaprabaddhoMkA apakarSaNautkarSaNabhAgahAra, do chayAsaTha sAgaropama, nAnAguNahAniyoMko anyonyAmyastarAzi aura guNasaMkramabhAgahArake paraspara saMvarga karane para jo rAzi utpanna ho vaha bhAgahAra hai aura utkRSTa udaya dravyake lAneke lie to Der3ha guNahAnipramANa utkRSTa samayaprabaddhoMkA utkarSaNa-apakarSaNase asaMkhyAtaguNA palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga bhAgahAra hai, isalie napUMsakavedake utkRSTa udaya dravya aura jaghanya saMkrama dravya inameM asaMkhyAtaguNA hInapanA hai yA adhikapanA hai spaSTarUpase jJAta nahIM hotA? ___samAdhAna-yahA~ aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki udayadravyake lAneke liye jo utkarSaNa-apakarSaNa bhAgahAra hai usameM praveza karAye gaye palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakArake mAhAtmyakA Azraya lenese pahalekI apekSA yaha asaMkhyAtaguNA hai yaha siddha hotA hai| vizeSArtha-tAtparya yaha hai ki jisa uparitana dravyameM utkarSaNa-apakarSaNabhAgahArakA bhAga denese labdha Ave use udayameM nikSipta karatA hai| usa bhAgahArakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa guNakArase guNA karanepara jo labdha Ave usase uparitana dravyako bhAjita karanepara labdha dravyakA saMkrama hotA hai, isalie siddha huA ki napuMsakavedake utkRSTa udaya dravyase jaghanya saMkrama dravya asaMkhyAtaguNA hai| * upazama karAyA gayA jaghanya dravya asaMkhyAtaguNA hai| $ 72. kyoMki parasthAnameM saMkrama karAye gaye dravyase svasthAnameM upazama karAyA gayA dravya sarvatra asaMkhyAtaguNA upalabdha hotA hai| aura yaha svIkAra karanA binA kAraNake nahIM hai, kyoMki yahA~ yahI sUtra kAraNa hokara pravRtta haA hai| tAtparya yaha hai ki jaghanya saMkrama dravyase jaghanya upazama karAyA gayA dravya asaMkhyAtaguNA hai isakI puSTi isI sUtrase hotI hai| * jaghanya satkarma asaMkhyAtaguNA hai| 673. kyoMki prathama samayameM napuMsakavedake upazamAnese upazamAyA jAnevAlA jo pradeza
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * ukkassayaM saMkAmijjadi asaMkhejjaguNaM / 9 74. taM jahA -- khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgatUNa tipalidovamAhiyavechAvaTThisAgarovamANi paribhamiya aNiyaDiuvasAmaNabhAveNa pariNadassa Niruddhavisae jahaNNasaMtakammaM hodi / edaM ca ukkassa saMta kammassAsaMkhejjadibhAgamettaM hodi, jogaguNagAranmatthatipalido 0 vechAvaTThi 0 aNNoSNanmattharAsi-okaDDukaDDaNabhAgahArehiM ukkassadavve okaTTide jahaNNadavvAgamaNadaMsaNAdo / saMgahi ukkassasaMtakammAdo saMkAmijjamANamukkassasaMkammadavvaM pi ukkassasaMtakammassA saMkhejjadibhAgametaM caiva hodi, guNasaMkamabhAgahAreNukkassadanve obaTTide payadadanvAgamaNadaMsaNAdo / ettha heDDimarAsiNA uvarimarAsimma ovaTTide jogaguNagArapaduppaNNa tipalidovama vechAvaTThiaNNoNNanbhattharAsIdo asaMkhejjaguNo guNagAro Agacchadi / tado siddhamedassAsaMkhejjaguNattaM / * ukkassagaM uvasAmijjadi asaMkhejjaguNaM / 30 $ 75. kiM kAraNaM 1 saMkAmijjamANANamuvasAmijjamANANaM ca do vi ukkassasaMtakammassa asaMkhejjadibhAgo ceva, kiMtu uvasAmijjamANamasaMkhejje bhAge kADhUNa tatthegabhAgametaM parapayaDIsu saMkAmijjadi / bahubhAgA satthANe ceva uvasAmijjati / teNa kAraNeNedaM davvaM asaMkhejjaguNaM bhaNidaM / puMja prApta hotA hai vaha jaghanya satkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANamAtra hai / * saMkrama karAyA gayA utkRSTa dravya asaMkhyAtaguNA hai / $ 74. vaha jaise - kSapita karmAzika lakSaNase Akara aura tIna palyopama adhika do chayAsaTha sAgaropama kAlataka paribhramaNa karake jo anivRttikaraNa jIva upazama svabhAvase pariNata hotA hai usake vivakSita sthAnameM jaghanya satkarma hotA hai, aura yaha utkRSTa satkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai, kyoMki yogaguNakArase guNita tIna palyopama adhika do chayAsaTha sAgaropamapramANa anyonyAbhyastarAzi tathA apakarSaNa utkarSaMNa bhAgahArase utkRSTa dravyake apavartita karanepara jaghanya dravyakA Agamana dekhA jAtA hai / aba utkRSTa satkarmameMse saMkramita honevAlA utkRSTa saMkrama dravya bhI utkRSTa satkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai / kyoMki guNasaMkrama bhAgahArase utkRSTa dravya bhAjita karanepara prakRta dravyakI prApti dekhI jAtI hai / yahA~ adhastana rAzise uparima rAzike bhAjita karanepara yoga guNakArase guNita tIna palyopama adhika do chayAsaTha sAgaropamakI anyonyAmyasta rAzise asaMkhyAtaguNA guNakAra AtA hai| isalie jaghanya satkarmase saMkramita karAyA gayA utkRSTa dravya asaMkhyAtaguNA hai / * upazama karAyA gayA utkRSTa dravya asaMkhyAtaguNA hai / $ 75. kyoMki saMkrama karAnevAleke aura upazama karAnevAleke donoM hI utkRSTa satkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI haiM, kintu upazamAye jAnevAle dravyako asaMkhyAta bahubhAga karake vahA~ eka bhAgamAtra dravya para prakRtiyoMmeM saMkramita karAyA jAkara bahubhAga svasthAnameM hI upazamAyA jAtA hai / isa kAraNa pUrvake dravyase yaha asaMkhyAta guNA kahA hai /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atyaparUvaNA * ukkassayaM saMtakammamasaMkhejjaguNaM / $ 76. kiM kAraNaM ? heTThimAsesarAsINamedassAsaMkhejjadibhAgapamANattAdo / ettha guNagAro guNasaMkamabhAgahArAdo asaMkhejjaguNahINo palido0 asaMkhe bhaago| saMpahi edamappAbahuaMNaqsayavedapadesaggamahikicca parUvidamidi jANAvaNahamidamAha * edaM savvamaMtaradusamayakade Naqsayavedapadesaggassa appASahuaM / 77. gayatthamedaM / * itthIvevassa vi NiravayavamevamappAbahuamaNugaMtavvaM / aTThakasAyachaNNokasAyANamudayamudIraNaM ca mottUNa evaM ceva battavvaM / purisavedacadusaMjalaNANaM ca jANida Na NedavvaM / gavari baMdhapadassa tattha savvatthovattaM vaTThavvaM / 578. evamedammi appAbahue samatte kadibhAguvasAmijjadi tti edisse vidiyagAhAe atthavihAsA samattA bhavadi / saMpahi etto tadiyagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsamullaMghiyUNa cautthagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo uttaraM pabaMdhamAha-kimaTTamevaM * utkRSTa satkarma asaMkhyAtaguNA hai| 676. kyoMki pUrva meM kahI gayI samasta rAziyA~ isake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / yahA~para guNakAra guNasaMkrama bhAgahArase asaMkhyAtaguNAhIna palyopamake asaMkyAtaveM bhAgapramANa hai| prakRtameM yaha alpabahutva napuMsakavedake pradezapuMjako adhikRta karake prarUpita kiyA hai isakA jJAna karAneke lie Age sUtra kahate haiM * saba antara kara cukaneke dUsare samayameM honevAle napuMsakavedasambandhI pradezapuMjakA yaha alpabahutva hai| 677. yaha sUtra gatArtha hai| * strIvedakA bhI yaha saba pUrA anpabahutva jAnanA cAhiye / ATha kaSAya aura chaha nokaSAyoMkA bhI udaya aura udIraNAko chor3akara isI prakAra alpabahutva kahanA cAhiye / puruSaveda aura cAra saMjvalanakA jAnakara kahanA cAhiye / itanI vizeSatA ki puruSaveda aura cAra saMjvalanoMke alpabahutvameM bandhapadakA sabase stokapanA jAnanA caahiye| 678. isa prakAra isa alpabatutvake samApta honepara kitane bhAgako upazamAtA hai isa prakAra isa dUsarI gAthAkI artha prarUpaNNa samApta huii| aba Age tIsarI gAthAkI avasara prApta arthaprarUpaNAko ullaMdhana kara cauthI gAthAke arthakI vizeSa vyAkhyA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe kamamulaMghiya parUvaNA ADhavijjadi ci gAsaMkaNijjaM, cautthagAhatthavihAsAe ceva tadiyagAhatthassa vi pAeNa gayatthabhAvapadasaNaTuM tahA pruuvnnaavlNbnnaado| * ke karaNaM vocchinnadi avvocchiNNaM ca hoi kaM karaNaM ti vihaasaa| $ 79. edassa tAva cautthagAhApunvaddhassa atthavihAsA kIradi ti bhaNidaM hoi / appasatthauvasAmaNAdikaraNesu kasAyauvasAmagassa kammi avatthAvisese kadama karaNaM vocchijjadi kadamaM vANa vocchijjadi ti edassa atthavisesassa NicchayakaraNaTThamedassAvayAro / * taM jhaa| $ 80. sugamamedaM pucchAvakkaM / evaM ca pucchAvisaIkayapayadagAhApuvvaddhavihAsaNaM kuNamANo tattha tAva karaNabhedANaM ceva saMkhAe saha NAmaNidesakaraNadvamuttarasuttamAha * aTTavihaM tAva karaNaM, jahA appasatyauvasAmaNAkaraNaM NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM baMdhakaraNaM udIraNakaraNaM okaDDaNAkaraNaM ukkaDDaNAkaraNaM saMkAmaNakaraNaM ca 8 / zaMkA-isa prakAra kramako ullaMghana karake AgekI prarUpaNA kisalie Arambha kI jA rahI hai| samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki cauthI gAthAkI vizeSa vyAkhyA karanese hI tIsarI gAthAkA artha bhI prAyaH gatArtha ho jAtA hai yaha dikhalAneke lie usa prakAra prarUpaNAkA avalambana liyA hai| __ * 'kauna karaNa vyucchinna hotA hai aura kauna karaNa avyucchinna rahatA hai| isakI vibhASA kI jAtI hai| 79. sarva prathama isa cauthI gAthAke pUrvArdhakI arthavibhASA karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aprazasta upazAmanA Adi kAraNoMmeMse kaSAyoMkI upazamanA karanevAle jIvake kisa avasthA-vizeSameM kauna karaNa vyucchinna hotA hai aura kauna karaNa vyucchinna nahIM hotA hai isa artha vizeSakA nizcaya karaneke liye isa sUtrakA avatAra huA hai| * vaha jaise| $ 80. yaha pRcchAvAkya sugama hai| isa prakAra pRcchAke viSaya kiye gaye prathama gAthAke pUrvArdhakA vyAkhyAna karate hue sarva prathama vahA~ karaNabhedoMkA hI saMkhyAke sAtha nAma nirdeza karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * karaNa ATha prakArake haiN| yathA-aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa, nikAcanAkaraNa, bandhanakaraNa, udIraNAkaraNa, apakarSaNakaraNa, utkarSaNakaraNa aura sNkrmnnkrnn|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 33 cautthagAhAe atthaparUvaNA 681. evamaTTavihaM karaNaM / evamedANi aTThakaraNANi ettha vivakkhiyANi tti bhaNidaM hodi / edesiM karaNANaM lakkhaNaparUvaNA sugamA ti Neha puNo pavaMcijjade gaMthagauravabhaeNa / saMpahi edesu karaNesu kesi kammANaM kamhi uddese kaM karaNaM vocchijjadi kaM vA Na vocchiNNaM idi edamatthavisesaM mUlapayaDIo assiyUNa parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai __* edesiM karaNANaM aNiyahipaDhamasamae savvakammANaM pi appasatthauvasAmaNAkaraNaM NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca vocchiNNANi / 682. edesimaNaMtaraNihiTThANamaTTaNhaM karaNANaM majhe aNiyaTTipaDhamasamae tAva savvesiM kammANaM NANAvaraNAdINaM appasatthauvasAmaNAdINi tiNNi karaNANi vocchiNNANi, aNiyaTTikaraNapariNAmapAhammeNa tesiM karaNANaM tivvasaMkilesaNibaMdhaNANaM ettha vocchedasiddhIe bAhANuvalaMbhAdo / saMpahi sesakaraNesu kesi kammANaM kettiyANi karaNANi hoti ti jANAvaNaTThamuttaro suttaNibaMdho * sesANi tAdhe AugavedaNIyavajjANaM paMca vi karaNANi asthi / 683. tadavatthAe AugavedaNIyavajjANaM chaNhaM mUlapayaDINaM sesANi baMdhaNodIraNokaDDukkar3aNasaMkamaNAkaraNANi ca paMca vi hoti, tesimajja vi vocchedAbhAvAdo / 681. isa prakAra karaNa ATha prakArake haiN| isa prakAra ye ATha karaNa yahA~para vivakSita haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ina karaNoMke lakSaNoMkI prarUpaNA sugama hai, isalie yahA~para granthake gauravako prApta ho jAneke bhayase unakA vistAra nahIM kiyA jAtA hai| aba ina karaNoMmeMse kina karmoMke kisa sthAnapara kauna karaNa vyucchinna hotA hai aura kauna karaNa vyukchinna nahIM hotA hai isakA prarUpaNa karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * ina karaNoMmeMse anivRttikaraNake prathama samayameM sabhI koMke aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa vyucchinna ho jAte haiN| 82. ina anantara pUrva nirdiSTa karaNoMmeMse anivRttikaraNake prathama samayameM sarvaprathama saba jJAnAvaraNAdi karmoMke aprazasta upazAmanA Adi tIna karaNa vyucchinna ho jAte haiN| ye tInoM karaNa tIvra saMklezake nimittase hote haiM isalie yahA~ para anivRttikaraNake mAhAtmyase tIvra saMklezanimittaka una karaNoMkI vyucchittikI siddhi meM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| aba kina karmoke zeSa karaNoMmeMse kitane karaNa hote haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * Ayu karma aura vedanIya karmako chor3akara vahA~ zeSa pAMcoM hI karaNa hote haiN| 683. usa avasthAmeM Ayukarma aura vedanIya karmako chor3akara chaha mUla prakRtiyoMke zeSa bandhana, udIraNA, apakarSaNa, utkarSaNa aura saMkramaNa karaNa pA~coM hI hote haiM, kyoMki unakA abhI bhI viccheda nahIM huA hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe kathaM mUlapayaDINaM saMkamaNAkaraNassa saMbhavo, tAsu paratthANasaMkatIe aNanbhuvagamAdo tti NAsaMkaNijjaM, uttarapayaDiduvAreNa tAsi pi taduvavattIya virohAbhAvAdo / saMpahi ettha parivajjidANaM AuavedaNIyANaM keciyANi karaNANi hoMti ci AsaMkAe NiNNayavihANaTThamidamAha - * Augassa ovaTThaNAkaraNamatthi sesANi sattakaraNANi Natthi / $ 84. Auassa tAva ovaTTaNAkaraNa mekkaM caiva ettha saMbhavai, sesasattakaraNANamettha saMbhavANuvalaMbhAdo / taM jahA - NirayAuassa baMghaNa karaNamukkaDaNAkaraNaM ca micchAiTThimmi atthi / uvarimaguNaTThANesu Natthi / ovaTTaNakaraNamudaodIraNAuvasamaNikAcaNANidhattIkaraNaM ca saMtaM jAva asaMjadasammAdiTThi tti, saMkAmaNAkaraNaM Natthi caiva / ettha saMtodayANaM parUvaNA pasaMgAgado ti NAsaMbaddhA, tirikkhAuassa baMdhaNa 0 * ukkaDaNa0 jAva sAsaNasammAiTThi ci, saMkAmaNA Natthi / sesANaM karaNANaM saMtodayANaM saMjadAsaMjadammi vocchedo, tatto paraM tadasaMbhavAdo / maNusAuassa baMdhaNa0 ukkaDuNa0 jAva asaMjadasambhAiTThiti, udIraNA jAva pamatto ci, okaDaNA jAva sajogicarimasamao ti, udao saMtaM ca jAva ajogicarimasamao tti, uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NidhatIkaraNaM jAva apuvva carimasamao tti, saMkAmaNA Natthi / zaMkA- mUla prakRtiyoMkA saMkramaNa karaNa kaise sambhava hai, kyoMki unameM parasthAna saMkrama nahIM svIkAra kiyA gayA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki uttara prakRtiyoMkI apekSA unakA bhI saMkrama bana jAnemeM virodhakA abhAva hai / aba yahA~ jinakA niSedha kiyA gayA hai aise Ayu karma aura vedanIya karmake kitane karaNa hote haiM aisI AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM - * AyukarmakA apavartanAkaraNa hai zeSa sAta karaNa nahIM haiM / $ 84. AyukarmakI to apavartanA eka hI yahA~ sambhava hai, zeSa sAta karaNa yahA~ sambhava nahIM haiN| jaise-- narakAyukA bandhanakaraNa aura utkarSaNAkaraNa mithyAdRSTi guNasthAnameM hote haiM, uparima guNasthAnoMmeM nahIM hote / apavartana, udaya, udIraNA, upazama, nikAcanA aura nighattIkaraNa jahA~ taka sattva hai aise asaMyata samyagdRSTi guNasthAna taka hote haiM / isakA saMkramaNa karaNa hotA hI nahIM / yahA~ sattva aura udayakA kathana prasaMgase A gayA hai, isalie asambaddha nahIM hai / tiryaJcAyukA bandhana aura utkarSaNa karaNa sAsAdana guNasthAna taka hotA hai / isakI saMkramaNA hotI hI nahIM / zeSa pA~ca karaNoM tathA sattva aura udayakA saMyatAsaMyata guNasthAnameM viccheda ho ho jAtA hai, kyoMki usake Age tiryaJcAyukA asattva honese ve karaNa sambhava nahIM haiM / manuSyAyuke bandhanakaraNa aura utkarSaNakaraNa asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna taka sambhava haiM / udIraNA pramatta guNasthAna taka hotI hai / apakarSaNa karaNa sayogikevalI guNasthAna taka hotA hai / udaya aura sava ayogikevalI guNasthAna taka hote haiM / upazamanA karaNa, nikAcanA karaNa aura nidhattIkaraNa apUrva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atthaparUvaNA devAuassa baMdhaNa. ukkaDDaNA jAva appamatto tti, udayodIraNA ca jAva asaMjadasammAiTTi tti, okaDaNa0 saMtaM ca jAva uksaMtakasAyo tti, uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NivattIkaraNaM jAva apuvakaraNovasAmagacarimasamao tti / saMkAmaNA gasthi / tado AuamUlapayaDIe aNiyaTTikaraNapaviThThapaDhamasamae ovaTTaNAkaraNaM ekkaM ceva, Na sesANi tti siddhaM, saMtodayANamaTThasu karaNesu avivkkhiyttaado| ___* vedaNIyassa baMdhaNAkaraNamovaTTaNAkaraNamuvadRNAkaraNaM saMkamaNAkaraNaM edANi cattAri karaNANi atthi sesANi cattAri karaNANi Natthi / 685. edassa muttassattho vuccade / taM jahA-sAdAvedaNIyassa baMdhaNa0 okaDDaNAkaraNaM ca jAva sajogicarimasamao tti, ukkaDDaNA0 jAva suhumasAMparAiyacarimasamao tti, udIraNA0 saMkamaNA jAva pamattasaMjado tti, uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NivattI. jAva apuvvakaraNacarimasamao ti| udao saMtaM ca jAva ajogicarimasamayo ti / AsAdAvedaNIyassa baMdhaNa. ukkaDNa. udIraNAkaraNaM ca jAva pamattotti, saMkamaNA0 jAva suhuma0 carimasamao tti, okkaDaNA' jAva sajogi tti, uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NivattIkaraNaM ca apuvakaraNacarimasamao tti, udayo saMtaM ca ajogicarimasamao ti| tado vedaNIyamalapayaDIe edammi visae baMdhaNakaraNamo karaNa guNasthAnake antima samaya taka hote haiN| isakI saMkramaNA nahIM hotii| devAyuke bandhana karaNa aura utkarSaNakaraNa apramattaguNasthAna taka hote haiN| udaya aura udIraNAkaraNa asaMyatasamyagdRSTi gaNasthAna taka hote haiN| apakarSaNakaraNa aura sattva upazAntakaSAya gaNasthAna taka hote haiN| tathA upazAmanAkaraNa nikAcanAkaraNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNaguNasthAnake antima samaya taka hote haiN| isakI saMkramaNA nahIM hotI / isalie Ayu mUla prakRtikA anivRttikaraNameM praveza karaneke prathama samayameM eka apavartanAkaraNa hI hai, zeSa karaNa nahIM hai yaha siddha huA, kyoMki sattva aura udaya AThoM karaNoMmeM avivakSita haiN| * vedanIyakarmake bandhanakaraNa, apavartanAkaraNa, udvartanAkaraNa aura saMkramaNAkaraNa ye cAra karaNa hote haiM / zeSa cAra karaNa nahIM hote| $ 85. isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-sAtAvedanIyake bandhanakaraNa aura apakarSaNakaraNa sayogikevalIke antima samaya taka hote haiN| utkarSaNakaraNa sUkSmasAmparAyake antima samaya taka hotA hai / udIraNAkaraNa aura saMkramaNA pramattasaMyata guNasthAna taka hotA hai / upazAmanAkaraNa, nikAcanAkaraNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiN| udaya aura sattva ayogikevalIke antima samaya taka hote haiN| asAtAvedanIyake bandhanakaraNa, utkarSaNakaraNa aura udIraNAkaraNa pramattasaMyata guNasthAna taka hote haiN| saMkramaNAkaraNa sUkSmasAmparAyake antima samaya taka hotA / apakarSaNAkaraNa sayogikevalI guNasthAna taka hotA hai| upazAmanAkaraNa, nikAcanA 1. Adarzapratau tA pratau ca ukkaDDaNAkaraNe iti paatthH| 2. Adarzapratau tA0pratau ca ukkaDDaNA iti paatthH|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vaDaNAkaraNamuvvadRNAkaraNaM saMkAmaNAkaraNaM cedi edANi cattAri ceva karaNANi hoti Na sesANi ti sammamavahAridaM / evamedaM parUviya saMpahi esa kamo etto uvari kettiyamaddhANaM gacchadi ti AsaMkAe idamAha * mUlapayaDIo pahucca esa kamo tAva jAva carimasamayabAvara sAMparAiyo tti / 86. ettha mUlapayaDiNideso edassa gAhApuvvaddhassa mUlapayaDivisayattaM sUcedi / tado mUlapayaDivivakkhAe eso aNaMtaraparUvido karaNavocchedAvocchedakamo tAva daTThanvo jAva aNiyaTTibAdarasAMparAiyacarimasamao ti| kudo ? edamhi aMtare payadaparUvaNAe nnaanntaannuvlNbhaado| . __ * suhumasAMparAiyassa mohaNIyassa do karaNANi ovaNAkaraNamudIraNAkaraNa ca sesANaM kammANaM tANi neva karaNANi / 5 87. ettha suhumasAMparAiyammi mohaNIyassa baMdho patthi / tado ceva ukkaDDaNA saMkamo ca Natthi ti vattavvaM, baMdhaNibaMdhaNANaM tesiM baMdhAbhAve pvuttiviraahaado| tado okaDDaNAkaraNamudIraNAkaraNaM cedi do ceva ettha mohaNIyassa karaNANi hoti tti siddhaM / sesANaM puNa kammANaM tANi ceva puvaparUvidANi karaNANi ettha vi NAyavvANi, tattha nnaannttaamaavaado| karaNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiN| udaya aura sattva ayogikevalIke antima samaya taka hote haiN| isalie vedanIya mUlaprakRtike isa sthAnapara bandhanakaraNa, apavartanAkaraNa, udvartanAkaraNa aura saMkramakaraNa ye cAra hI karaNa hote haiM, zeSa nahIM isakA samvak prakArase vicAra kiyaa| isa prakAra isakA kathana karake aba yaha krama yahA~se Upara kitane sthAna taka jAtA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * mUla prakRtiyoMkI apekSA yaha kama bAdarasAmparAyake antima samaya taka jAnanA caahiye| 686. yahA~ cUrNisUtrameM 'mUlaprakRti' padakA nirdeza isa gAthAke pUrvArdhake mUlaprakRtisambandhI viSayako sUcita karatA hai| isalie mUlaprakRtikI vivakSAmeM yaha anantara pUrva kahA gayA karaNoMke viccheda aura avicchedakA krama anivRtti bAdarasAmparAyake antima samaya taka jAnanA cAhie, kyoMki isa antarameM prakRta prarUpaNAkA nAnApanA nahIM upalabdha hotaa| * sUkSmasAmparAya jIvake mohanIyake do karaNa hote haiM-apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa tathA zeSa karmoM ke pUrvokta ve hI karaNa hote haiM / 687. yahA~ sUkSmasAmparAya guNasthAnameM mohanIyakA bandha nahIM hotA isIlie usakA yahA~ utkarSaNa aura saMkrama nahIM hotA aisA kahanA cAhiye, kyoMki bandha nimittaka unakI bandhake abhAvameM pravRtti honemeM virodha hai| ataH akarSaNAkaraNa aura udIraNAkaraNa ye do hI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atthaparUvaNA * uvasaMtakasAyavIyarAyassa mohaNIyassa vi tthi kiMci vi karaNaM mottUNa dasaNamohaNIyaM, dasaNamohaNIyassa vi ovaNAkaraNaM saMkamaNAkaraNaM ca asthi / / 6.88. uvasaMtakasAyavIyarAyassa mohaNIyassa Natthi kiMci vi karaNamidi edeNa sAmaNNavayaNeNa dasaNamohaNIyassa vi savvakaraNapaDisehe pasatte taNNivAraNaTuM mottUNa daMsaNamohaNIyamidi vuttaM / tattha vi okaDDaNAkaraNaM saMkamaNAkaraNaM cedi do ceva karaNANi NidivANi, sesaparihAreNa doNhamevedesimettha saMbhavovalaMbhAdo / * sesANaM kammANaM pi ovaNAkaraNamudIraNA ca asthi, Navari Auga-vedaNIyANamovaTTaNA ceva / / 89. sesakammANaM pi NANAvaraNAdINamuvasaMtakasAyammi ovaTTaNAkaraNamudIraNAkaraNaM cedi do ceva karaNANi hoti, sesANamettha saMbhavANuvalaMbhAdo / taM jahA-uvasaMtakasAyamhi savvesiM kammANaM baMdho patthi / teNa baMdhAbhAve saMkamo vi Natthi, tassa tnnnnNtriiyttaado| tadabhAve tassahacaridamukkaDDaNAkaraNaM pi Nasthi / tamhA aNiyaTTi0-suhumesu hotANaM paMcaNhaM karaNANaM majjhe tiNhamedesiM karaNANamettha vocchedeNa sesANi do ceva karaNANi hoti ti bhaNidaM hodi / Navari Auga-veyaNI karaNa yahA~ mohanIyake hote haiM yaha siddha huaa| parantu zeSa karmoke pahale kahe gaye ve hI karaNa jAnanA cAhiye unake kathanameM koI bheda nahIM hai| * upazAntakaSAya vItarAgake darzanamohanIyako chor3akara mohanIyakA koI bhI karaNa nahIM hai / darzanamohanIyakA bhI apavartanAkaraNa aura saMkramaNAkaraNa hai| $ 88. upazAntakaSAyavItarAgake mohanIyakA koI bhI karaNa nahIM hai isa prakAra isa sAmAnya vacanase darzanamohanIyake bhI saba karaNoMkA pratiSedha prApta hone para usakA niSedha karaneke lie 'darzanamohanIyako chor3akara' yaha vacana kahA hai| usameM bhI apakarSaNAkaraNa aura saMkramaNAkaraNa ye do hI karaNa nirdiSTa kie gaye haiM, kyoMki zeSa karaNoMkA abhAva hokara ye do hI karaNa yahA~ usake pAye jAte haiN| * zeSa karmoMke bhI apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa haiM / itanI vizeSatA hai ki Ayu aura vedanIya karmakA apavartanAkaraNa hI hai| $ 89. zeSa jJAnAvaraNAdi karmoke bhI apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa ye do hI karaNa hote haiM, kyoMki zeSa karaNa yahA~ para sambhava nahIM haiN| yathA-upazAntakaSAyameM sabhI karmokA bandha nahIM hotA, isalie bandhake abhAvameM saMkrama bhI nahIM hotA, kyoMki vaha usakA avinAbhAvI hai| usakA abhAva honepara usakA sahacArI utkarSaNAkaraNa bhI nahIM hotaa| isalie anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyameM honevAle pAMca karaNoMmeMse tIna karaNoMkI yahAM vyucchitti ho jAneke kAraNa zeSa do hI karaNa hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| itanI vizeSatA hai ki Ayukarma aura
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe yANamudIraNAkaraNassa puvvamevocchiNNattAdo ovaDaNAkaraNamekkaM ceva hodi tti daTThavvaM, tattha pyaarNtraannuvlNbhaado| vedaNIyassa baMdhaNakaraNeNa vi ettha hodavvaM, uvasaMta-khINakasAya-sajogIsu sAdAvedaNIyabaMdhassa pddisehaamaavaado| tado ovaTTaNAkaraNamekkaM cevetti damavahAraNaM ghaDade ? Na esa doso, tattha dvidibaMdhAbhAveNa tavbaMdhassAbaMdhasamANatteNa vivkkhiyttaado| yathoktaM--'zuSkakuDyapatitasikatAmuSTivadanantarasamaye nivartate karmeryApathaM vItarAgANAmiti' / 'dasakaraNIsaMgahe' puNa payaDibaMdhasaMbhavamettamavekkhiya vedaNIyassa vIyarAgaguNaTThANesu vi baMdhaNakaraNamovaTTaNakaraNaM ca do vi mANidANi tiNa kiMci viruddhaM / saMpahi ettha tiNDaM ghAdikammANamudIraNAkaraNamovaTTaNAkaraNaM ca jAva samayAhiyAvaliyakhINakasAyo ti, tatto paraM tdubhysNbhvaannuvlNbhaado| NAmA-godANamudIraNovaTTaNAkaraNANi vedaNIyAuANamovaTTaNAkaraNaM ca jAva sajogicarimasamao ti / evaM gAhApuvvaddhassa atthavihAsA samattA / saMpahi edeNeva gAhApuvvaddhavivaraNeNa pacchaddho vi gayatyo ti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai ___ * kaM karaNaM uvasaMtaM aNuvasaMtaM ca kaM karaNaM ti esA savvA vi gAhA vihAsidA bhvdi| vedanIya karmasambandhI udIraNAkaraNa pahale hI vyucchinna ho jAneke kAraNa yahA~ eka apavartanAkaraNa hI hotA hai aisA yahAM jAnanA cAhie, kyoMki una karmoMkA yahA~ prakArAntara upalabdha nahIM hotaa| zaMkA-vedanIyakarmakA bandhanakaraNa bhI yahAM honA cAhie, kyoMki upazAntakaSAya, kSINakaSAya aura sayogI guNasthAnoMmeM sAtAvedanIyake bandhakA niSedha nahIM hai ? isalie isakA yahA~ eka apavartanAkaraNa hI hotA hai aisA nizcaya karanA ghaTita nahIM hotA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki ina guNasthAnoMmeM sthitibandhakA abhAva honese sAtAvedanIyakA bandha abandhake samAna vivakSita hai| kahA bhI hai-zuSka dIvAlapara girI huI mUTha bhara dhUlike samAna vItarAgoMke sAtAvedanIyakA IyApatha karma anantara samayameM hI nivRtta ho jAtA hai / dazakaraNIsaMgrahameM to prakRtibandhakI sambhAvanAkI apekSA karake vedanIya karmake vItarAga guNasthAnoMme bhI bandhanakaraNa aura apavartanAkaraNa ye do karaNa kahe gaye haiM, isalie kucha viruddha nahIM hai| yahA~ tIna ghAti karmoke udIraNAkaraNa aura apavartanAkaraNa kSINakaSAya guNasthAnameM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka hote hai, usase Age una donoM karaNoMkI upalabdhi nahIM pAI jAtI / nAmakarma aura gotrakarmake udIraNAkaraNa aura apavartanAkaraNa tathA vedanIya aura Ayukarmake apavartanAkaraNa sayogikevaloke antima samaya taka hote haiN| isa prakAra gAthAke pUrvArdhaka isI vivaraNase uttarArdha bhI gatArtha ho gayA isa prakAra isa bAtakA jJAna karAte hue AgekA sUtra kahate haiM ___* kauna karaNa upazAnta rahatA hai aura kauna karaNa anupazAnta rahatA hai isa prakAra yaha pUrI gAthA hI vibhASita ho jAtI hai|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadiyagAhApuvvaddhaparUvaNA 690. gAhApubaddhavihAsAe ceva gAhApacchaddho vi vihAsido tti tado esA ceva gAhA savvA sapuvvapacchaddhA vihAsidA daTThavvA tti vuttaM hoi| kudo ? jANi ceva karaNANi jattha vocchiNNANi tANi ceva tattha uvasaMtANi jANi ca Na vocchiNNANi tANi tatthANuvasaMtANi, ti puvvaddhavihAsAe ceva pacchaddhassa vi gytthttdNsnnaado| 91. ahavA mUluttarapayaDINaM sAhAraNabhAveNa edammi karaNe uvasaMte sesakaraNANi kimuvasaMtANi Aho aNuvasaMtANi tti saNNiyAsasarUveNa karaNANamuvasaMtabhAvagavesaNahameso gAhApacchaddho samoiNNo ti vakkhANeyavvaM / Na ca evaM saMte aNaMtarovarimagAhAe vihAsijjamANeNa attheNedassa puNaruttabhAvo AsaMkaNijjo, edeNa sUcidatthassa tattha kAleNa cisesiyaNa parUvaNAe tdosaasNbhvaado| evaM tadiyagAhamunlaMSiyaNa cautthagAhAe attho vihaasido| saMpahi tadiyagAhApuvvaddhavihAsaNaTTha muttarasuttaM bhaNai * kecciramuvasAmijjadi saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM ti edamhi sutte vihAsijjamANe evANi ceva aDhakaraNANi uttarapayaDINaM pudha pudha vihAsiyavvANi / 92. edamhi tadiyagAhApuvvade vihAsijjamANe jahA cautthagAhamassiyaNa 690. gAthAke pUrvArdhake vyAkhyAta honepara hI gAthAkA uttarArdha bhI vyAkhyAta ho jAtA hai, isalie pUrvArdha aura uttarArdhake sAtha yaha pUrI gAthA hI vyAkhyAta jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki jo bhI karaNa jisa sthAna para vyucchinna ho gae ve vahA~ hI upazAnta ho gae aura jo vyucchinna nahIM hue ve vahAM anupazAnta rahe Aye isa prakAra pUrvArdhake vyAkhyAnameM ho uttarArdhako gatArthatA dekhI jAtI haiN| $91. athavA mUla aura uttara prakRtiyoMke sAdhAraNarUpase isa karaNake upazAnta honepara zeSa karaNa kyA upazAnta hote haiM yA anupazAtta rahate haiM isa prakAra sannikarSasvarUpase karaNoMke upazAnta bhAvakI gaveSaNA karaneke lie yaha gAthAkA uttarArdha AyA hai aisA vyAkhyAna karanA caahie| aura aisA honepara anantara uparima gAthAmeM prarUpita kie jAnevAle arthake sAtha isake punaruktapanekI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki isa dvArA sUcita kiye gae arthakI vahA~ kAlako vizeSaNa banAkara prarUpaNA karanepara ukta doSa sambhava nahIM rhtaa| isa prakAra tIsarI gAthAko ullaMghana karake cauthI gAthAke arthakA vyAkhyAna kiyaa| aba tIsarI gAthAke pUrvArdhakA vyAkyAna karaneke lie AgekA sUtra kahate haiN| * kitane kAla taka kauna prakRti upazamAI jAtI hai tathA saMkrama aura udIraNA kitane kAla taka hote haiM isa prakAra isa sUtrake vyAkhyAta honepara uttara prakRtiyoMke ye hI ATha karaNa pRthak-pRthak vyAkhyAna kiye jAne cAhiye / $ 92. isa tIsarI gAthAke pUrvArdhakA vyAkhyAna karanepara jisa prakAra cauthI gAthAkA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mUlapayaDIsu aTThaNhamedesiM karaNANaM maggaNA kadA tahA ettha vi edANi ceva aTThakaraNANi uttarapayaDINaM pAdekkaNiruruMmaNaM kAdUNa pudha pudha vihAsiyavANi, mUlapayaDIsu vihAsidANamaTTaNhaM karaNANamuttarapayaDIsu kAlamassiyUNa vihAsaDhe edassa gAhApunvaddhassa samoiNNattAdo ti / eso edassa suttassa bhAvattho / ado ceva kamamunlaMghiyUNa tadiyagAhAvihAsAvasare cautthagAhA vihAsidA / 693. saMpahi kadhamedaM gAhApuvvaddhasucaM kAleNa visesiyUNa ucarapayaDIsu karaNANamuvasaMtANuvasaMtabhAvaparUvayamidi evaMvihAsaMkAe NirAregIkaraNaTThamettha kiMci avayavatthaparAmarasaM kassAmo / 'kevaciramuvasAmijjadi' evaM bhaNide aMtarakaraNe NiTThide saMte kesi kammANaM kadamaM karaNaM kevacireNa kAleNa uvasAmijjadi ci, edeNa NavusayavedAdipayaDIsu paDibaddhANaM savvesimeva karaNANamavasAmaNAe kAlaviseso pucchido hoi / 'saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM' edeNa vi suttAvayaveNa tesiM ceva karaNANaM saMkamaNodIraNAdINamaNuvasaMtAvatthA kAlavisesidA pucchidA hodi, tesimappaNo sarUveNa pavunI aNuvasaMtabhAvo tesiM ceva sagasarUveNApavucI uvasaMtabhAvo tti vivakkhiyattAdo / $ 94. saMpahi ettha payadatthamaggaNAe kIramANAe mUlapayaDibhaMgANusAreNa savvesiM kammANaM karaNavocchedAvocchedo annugNtvvo| taM jahA-Nasayavedassa tAva Alambana lekara mUla prakRtiyoMmeM ina ATha karaNoMkA anusandhAna kiyA usI prakAra yahA~ bhI uttara prakRtiyoMmeMse eka-eka prakRtiko vipakSita karake inhIM ATha karaNoMkA pRthak-pRthak vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki mUla prakRtiyoMmeM vyAkhyAta ATha karaNoMkA uttara prakRtiyoMmeM kAlakA Alambana lekara byAkhyAna karaneke lie isa gAthAke pUrvAdhakA avatAra huA hai| yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aura isIlie ullaMghana karake tIsarI gAthAke vyAkhyAnake samaya cauthI gAthAkA vyAkhyAna kiyaa| 693. aba yaha gAthAsUtrakA pUrvArdha kAlako vizeSaNa banAkara uttara prakRtiyoMmeM karaNoMke upazAnta aura anupazAnta avasthAkA prarUpaNa kisa prakAra karatA hai isa prakAra aisI AzaMkAke honepara niHzaMka karaneke lie kucha avayavArthakA parAmarza karate haiM-'kitane kAlake bhItara upazAmanA kI jAtI hai| aisA kahane para antarakaraNa kriyA sampanna honepara kina karmokA kaunasA karaNa kitane kAlake dvArA upazamAyA jAtA hai isaprakAra isa vacana dvArA napuMsaka veda Adi prakRtiyoMse sambandha rakhanevAle sabhI karaNoMkA upazAmanAmeM laganevAlA kAlavizeSa pUchA gayA hai| 'saMkramaNa aura udIraNA kitane kAla taka hote haiM isa prakAra isa sUtra vacana dvArA unhIM saMkramaNa aura udIraNA Adi karaNoMkI kAla sahita anupazAnta avasthA kitane kAla taka rahatI hai yaha pUchA gayA hai| una karaNoMkA apane svarUpase pravRtta rahanA anupazAnta avasthA hai aura unhIM karaNoMkA apane svarUpase pravRtta nahIM rahanA upazAnta avasthA hai yaha yahA~ vivakSita hai| 694. aba yahAM para prakRta arthako gaveSaNA karanepara mUlaprakRtiyoMke bhaMgake anusAra sabhI karmoke karaNoMkA viccheda aura aviccheda jAnanA cAhie / yathA-napuMsakavedake to anivRtti
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadiyagAhAe atthaparUvaNA aNiyaTTikaraNapaDhamasamae appasatthauvasAmaNAdINi tiNNi karaNANi NaTThANi ci, tesiM sA ceva pasatthakaraNovasAmaNA, appasatthabhAveNaNuvasaMtANaM tesiM pasatthabhAveNovasaMtabhAvasiddhIe pddibNdhaabhaavaado| sesANi karaNANi appaNo savvovasamaTThANe gtttthaanni| Navari seDhIe Nasayavedassa baMdhaNakaraNaM NAtthi, tado ceva ukkaDDaNAkaraNaM pi Natthi tti vattavvaM / evamitthivedassa vi / evaM chaNNokasAyANaM pi vattavvaM, visesAbhAvAdo / evamaTThakasAyANaM pi vattavvaM / Navari appappaNo savvovasAmaNAvisayo jANiyanyo / evaM purisavedacadusaMjalaNANaM pi jANidUNa payadatthamaggaNA kAyavvA / athavA tiNhaM saMjalaNANaM baMdhaNA0 ukkaDDaNA0 saMkAmaNa. okaDDaNA0 udaya0 udIraNA0 jAva aNiyaTTi ti / uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NivattI. jAva apuvvakaraNacarimasamayo tti / saMtaM puNa jAva uvasaMtakasAyo ti / evaM purisavedassa / lohasaMjalaNassa baMdhaNA0 ukkaDDaNA0 saMkamaNA0 jAva aNiyaTTi tti / okaDDaNA0 udIraNAkaraNaM ca jAva suhumasAMparAiyasamayAhiyAvaliyA tti / udao saMtaM ca jAva suhumakhavagacarimasamao tti / adhavA saMtaM jAva uvasaMtakasAyo ti / uvasAmaNA0 NikAcaNA0 NivattI0 apuvakaraNacarimasamao tti / saMpahi AbhiNibohiyaNANAvaraNAdINaM appaNo mUlapayaDibhaMgo jANiya vattavyo / tado edIe maggaNAe samattAe gAhApuvvaddhassa vihAsA samattA / saMpahi gAhApacchaddhavihAsaNamuttaro suttapabaMdhokaraNake prathama samayameM aprazasta upazAmanA Adi tIna karaNa naSTa ho jAte haiM, isalie unakI vahI prazasta karaNopazAmanA hai, kyoMki aprazasta bhAvase anupazAnta hue unakI prazastabhAvase upazAnta bhAvakI siddhimeM pratibandhakA abhAva hai| zeSa karaNa apane sarvopazamake sthAnameM naSTa ho jAte haiN| itanI vizeSatA hai ki zreNImeM napuMsakavedakA bandhanakaraNa nahIM hai aura isIlie usakA utkarSaNAkaraNa bhI nahIM hai aisA kahanA caahie| isI prakAra strIvedakA bhI kathana karanA caahie| isI prakAra chaha nokaSAyoMkA kathana karanA cAhiye, kyoMki unake kathanase inake kathanameM koI bheda nahIM hai| isI prakAra apratyAkhyAnAvaraNa Adi ATha kaSAyoMkA bhI kathana karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki apane-apane sarvopazAmanAkA sthAna jAna lenA caahie| isI prakAra puruSaveda aura cAra saMjvalanoMke prakRta arthako jAnakara gaveSaNA karanI caahie| athavA tIna saMjvalanoMke bandhanakaraNa, utkaSaMNAkaraNa saMkrAmaNa karaNa, apakarSaNAkaraNa, udaya aura udIraNAkaraNa anivRttikaraNa taka hote haiN| tathA upazAmanAkaraNa, nikAcanAkaraNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiN| parantu sattva upazAntakaSAya guNasthAna taka hotA hai| isI prakAra puruSavedakA jAnanA cAhie / lobhasaMjvalanake bandhanakaraNa, utkarSaNAkaraNa aura saMkramaNAkaraNa anivRttiguNasthAna taka hote haiN| apavartanAkaraNa aura udIraNAkaraNa sUkSmasAmparAyameM eka samaya adhika eka Avali kAla rahane taka hote haiN| udaya aura sattva sUkSmasAmparAyakSapakake antima samaya taka hote haiN| athavA sattva upazAnta guNasthAnake antima samaya taka hotA hai| upazAmanAkaraNa, nikAcanAkaraNa aura nidhattIkaraNa apUrvakaraNake antima samaya taka hote haiN| Abhinivodhika jJAnAvaraNa AdikA bhaMga apanI mUla prakRtiyoMke anusAra jAnakara kahanA caahie| isa prakAra isa mArgaNAke samApta
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * kevaciramuvasaMtaM ti vihAsA / 695. sugamaM / * taM jhaa| 696. edaM pi sugamaM / * uvasaMtaM NivvAghAdeNa aMtomuhuttaM / 6 97. edassattho vuccade-jadi maraNasaNNido bAghAdo patthi to gaqsayavedAdipayaDINaM sambovasamaNaM kAdaNa aMtomuhuttakAlamacchadi, tano prmuvsmpjjaayssaavtttthaannaasNbhvaado| uvasamaseDhiM caDiya savvovasamaM kAdUNa puNo odaramANassa jAva pasatthovasAmaNA Na Nassadi tAva aMtomuhurAkAlaM savvovasAmaNAe pariNado hodUNacchadi ci bhaNidaM hodi / vAghAdeNa puNa egasamao vi labbhai / taM kadhaM 1 NavaMsa0 pasatthovasAmaNaM kAdaNa egasamayamacchiya se kAle kAlaM kAdUNa devesuvavaNNo tassa vAghAdeNeyasamaovasamamuvalabbhade / evamitthivedAdINaM pi jojeyavvaM / * aNuvasaMtaM ca kevaciraM ti vihaasaa| honepara gAthAke pUrvArdhakI vibhASA samApta huii| aba gAthAke uttarArdhako vibhASA karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * kitane kAla taka upazAnta rahate haiM isakI vibhASA karate haiM / 695. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 696. yaha sUtra bhI sugama hai| * NapuMsakaveda Adi karma niphSAtarUpase antarmuhUrta kAla taka upazAnta rahate haiN| 697. isakA artha kahate haiM-yadi maraNasaMjJAvAlA vyAghAta nahIM hotA to napuMsakaveda Adi prakRtiyoMkA sarvopazama karake vaha antarmuhUrta kAla taka rahatA hai, kyoMki itane kAlake bAda unakI upazamaparyAyakA avasthAna asambhava hai| upazamazreNipara car3hakara aura sarvopazama karake punaH utaranevAleko jaba taka prazasta upazAmanA naSTa nahIM hotI hai taba taka antarmuhUrta kAla sarvopazAmanAse pariNata hokara yaha jIva avasthita rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vyAghAtase to eka samaya bhI prApta hotA hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-napuMsekavedakI prazastopazAmanA karake aura eka samaya rahakara tadanantara samayameM kAlagata hokara jo devoMmeM utpanna huA hai usake vyAghAtase eka samaya prazasta upazama upalabdha hotA hai| isI prakAra strIveda AdikI apekSA bhI yojanA karanI caahie| * aba kauna karma kitane kAla taka anupazAnta rahate haiM isa padakI vibhASA karate haiN|'
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ $ 98. sugamaM / * taM jahA / 99. edaM pi sugamaM / tadiyagAhAe vatthaparUvarNA 43 * appasatthauvasAmaNAe aNuvasaMtANi kammANi NivvAghAdeNa tomuhataM / $ 100. ettha uvasAmaNA duvihA -- pasatthauvasAmaNA appasatthauvasAmaNA cedi / tattha tAva appasatthauvasAmaNAe aNuvasaMtANameso kAlaviseso sutte NiddiTTho / taM jahA -- uvasamaseTiM caDamANassa aNiyapiDhamasamae appasatthauvasAmaNAe Nava sayavedAdikammamaNuvasaMtaM jAdaM, tado aNiyaTTikaraNapaDhamasamaya pahuDi uvari caDiya puNo odaramANassa jAva aNiyaTTicArimasamao tti tAva aNuvasaMtaM bhavadi / tado aputrakaraNapaDhamasamayaM pattassa aNuvasaMtabhAvo daho, appasatthauvasAmaNAe tattha puNarupapattidaMsaNAdo / eso NivvAghAdakAlo / vAghAdeNa puNa eyasamao bhavadi / taM kathaM 1 ego apuvvakaraNovasAmago aNiyaDDI jAdo / tassamae ceva tiNNi karaNANi aNuvasaMtANi, tatthegasamayamacchiyUNa se kAle devesuppaNNapaDhamasamae puNo vi apasatthovasAmaNAe puNarubhAvo jAdo, teNegasamao bhavadi / evaM savvesi pi kammANaM $ 98. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 99. yaha sUtra bhI sugama hai / * aprazasta upazAmanArUpase anupazAnta hue karma nirvyAghAtarUpase antarmuhUrta kAla taka rahate haiM / $ 100. prakRtameM upazAmanA do prakArakI hai- prazasta upazAmanA aura aprasta upazAmanA / unameMse sarvaprathama aprazasta upazAmanAse anupazAnta hue karmoMkA sUtrameM yaha kAla nirdeza nirdiSTa kiyA gayA hai| vaha jaise - upazamazreNipara car3hanevAle jIvake anivRttikaraNa ke prathama samaya meM aprazasta upazAmanArUpase napuMsakaveda Adi karma anupazAnta hue / tatpazcAt anivRttikaraNake prathama samayase lekara Upara car3hakara punaH utaranevAle jIvake anivRttikaraNake antima samayataka anupazAnta rahate haiM / tatpazcAt apUrvakaraNake prathama samayako prApta hue usa jIvake anupazAnta bhAva dikhAI diyA, kyoMki aprazasta upazAmanAkI vahA~ punaH utpatti dekhI jAtI hai, yaha nirvyAdhAna viSayaka kAla hai / vyAghAtakI apekSA to eka samaya kAla prApta hotA hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - eka apUrvakaraNa upazAmaka jIva anivRttikaraNako prApta huA / vahA~ usI samaya meM tIna karaNa anupazAnta ho gaye / punaH vahA~ ekasamaya rahakara tadanantara samaya meM devoM meM utpanna hue usa jIvake prathama samayameM aprazasta upazAmanAkA punaH udbhava ho gayA, isase usakA eka
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe pasatthovasAmaNAe puNa aNuvasaMtassa jaha0 aMtomuhuttaM ukka uvaDapoggalapariyaTTamidi / so attho sugamoti sutte aNuvahaTTho, sAdisapajjavasidattakAlassa jahaNNukkasseNa tappamANattovalaMbhAdo / evamuvasAmagapaDibaddhANaM caunhaM mUlagAhANaM atthavihAsA samattA / etto parivamANayassa vihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai -- 44 * etto paDivadamANayassa vihAsA / $ 101. caDamANovasAmagamassiyUNa esA savvA vi vihAsA kadA / eto sesacadugAhA DibaddhA paDivadamANagassa vihAsA ahikayA daTThavvA tti payadasaMbhAlaNavakkamedaM / ettha paDivadamANago ci butte odaramANo ghettavvo / sA vuNa paDivadamANasa vihAsA duvihA hodi - - parUvaNAvihAsA suttavihAsA cedi / tattha parUvaNAvihAsA NAma sutapadANi aNuccAriya suttasUcidAsesatthassa vittharaparUvaNA / sutavihAsA NAma gAhA suttANamavayavatthaparAmarasamuheNa suttaphAso / tattha tAva parUvaNAvihAsAe puvvamaNugamo kAyavvo ti paduppAyaNaTThamidamAha - * parUvaNAvihAsA tAva pacchA suttavihAsA $ 102. parUvaNAvihAsA tAva puvvaM gamaNijjA, tIe vihAsidAe suttavihAsA samaya kAla prApta hotA hai / isI prakAra sabhI karmoMkI apekSA prazasta upazAmanAke anupazAnta rahanekA jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla upArdha pudgala parivartanapramANa hai / yaha artha sugama hai, isalie sUtrameM isakA nirdeza nahIM kiyA, kyoMki sAdi-saparyavasita kAla jaghanya aura utkRSTarUpase tatpramANa upalabdha hotA hai| isa prakAra upazAmakase sambandha rakhanevAlI cAra mUla gAthAoM kI arthavibhASA samApta huI / Age upazamazreNise giranevAle jIvakA vyAkhyAna karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * Age upazamazreNise giranevAle jIvakI prarUpaNA karate haiM / $ 101. car3hanevAlA upazAmakakA Azraya lekara yaha sampUrNa prarUpaNA kI / Age giranevAle - ko lakSya meM rakhakara zeSa cAra gAthAoMsambandhI prarUpaNA adhikRta jAnanI cAhiye isaprakAra prakRta viSayako saMmhAlanevAlA yaha sUtravacana hai / yahA~ cUNisUtrameM giranevAlA aisA kahanepara upazamazreNise utaranevAlA jIva lenA cAhiye / utaranevAlekI vaha prarUpaNA prakArakI hai - prarUpaNAvibhASA aura sUtravibhASA / unameMse sUtrapadoMkA uccAraNa kiye binA sUtrase sUcita honevAle azeSa arthakI vistArase prarUpaNA karanekA nAma prarUpaNAvibhASA hai / tathA gAthAsUtroMke pratyeka padake arthake parAmarzadvArA sUtrakA sparza karanekA nAma sUtravibhASA hai| unameM se sarvaprathama prarUpaNA vibhASAkA pahale anugama karanA cAhiye isa bAtakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtrako kahate haiM * yahA~ sarvaprathama prarUpaNAvibhASA karake pazcAt sUtravibhASA karanI cAhiye / $ 102. sarva prathama prarUpaNAvibhASA jAnanI cAhiye / usakI vibhASA karanepara sUtravibhASA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvavamaseDhIe paDivadamANassa parUvaNA suhAvagamA hodi tti pacchA suttavihAsA kAyavvA tti vuttaM hodi / tado parUvaNAvihAsAe tAva payadamidi paduppAyaNaparamuvarimasuttaM * pruuvnnaavihaasaa| 5 103. sugamaM / * taM jhaa| 6104. edaM pi sugamaM / * duviho paDivAdo-bhavakkhaeNa ca uvasAmaNakkhaeNa ca / $ 105. so khalu paDivAdo duviho hodi--bhavakkhayaNibaMdhaNo uvasAmaNakkhayaNibaMdhaNo cedi / tattha bhavakkhayaNibaMdhaNo NAma uvasamaseDhisiharamAruDhassa tattheva jhINAuassa kAlaM kAdUNa kasAyesu pddivaado| jo uNa saMte vi Aue uvasAmagaddhAkkhaeNa kasAyesu paDivAdo so uvasAmaNakkhayaNibaMdhaNo NAma / tattha tAva bhavakkhayaNibaMdhaNassa paDivAdassa thovavattavvapaDibaddhassa saMkheveNa vihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * bhavakkhaeNa padidassa savvANi karaNANi egasamaeNa ugghA. DidANi / jAnaneke lie sarala hai, isalie bAdameM sUtravibhASA karanI cAhiye gaha ukta kathanakA tAtparya hai / isalie sarvaprathama prarUpaNAvibhASA prakRta hai isa bAtakA kathana karanevAlA AgekA sUtra AyA hai * prarUpaNAvibhASA prakRta hai| $ 103. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| $ 104. yaha sUtra bhI sugama hai| * bhavakSaya aura upazAmanAkSayake medase pratipAta do prakArakA hai| $ 105. baha pratipAta niyamase do prakArakA hai-bhavakSayanimittaka aura upazAmanAkSayanimittaka / prakRtameM jo upazamazreNike zikharapara ArUr3ha hai aura jisakI vahIM Ayu samApta ho gaI hai usake kAlagata hokara kaSAyoMmeM giranekA nAma bhavakSayanimittaka pratipAta hai| aura jo Ayuke rahanepara bhI upazAmakakAlake kSaya honese kaSAyoMmeM giratA hai vaha upazAmakakSayanimittaka pratipAta hai| unameMse stoka vaktavyase sambandha rakhanevAle bhavakSayanimittaka pratipAtakI sarva prathama saMkSepase prarUpaNA karate huye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * bhavakSayase gire hue jIvake saba karaNa eka samayameM udghATita ho jAte haiN|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6106. edassa suttassattho-bhavakkhaeNa paDivAdo NAma uvasaMtakasAyasagaddhAye paDhamAdisamayesu jattha vA tattha vA khINAuassa devesuppaNNapaDhamasamae bhavadi / evaM bhavakkhaeNa padidassa paDhamasamayadevassa savvANi karaNANi baMdhaNodIraNAsaMkamaNAdINi puvvamuvasAmaNAvaseNa NiruddhaduvArANi egasamaeNeva samugdhAdidANi, aha vi karaNANi savvovasAmaNApajjAyapariccAeNa appappaNo sarUveNa puNo vi payaTTadANi tti bhaNidaM hodi / tado ceva devesuppaNapaDhamasamae jANi kammANi vedijjati tANi udIremANo udayAvaliyaM paverodi / sesANi ca okaDDamANo udayAvaliyabAhire egagovucchAseDhIe Nikkhiviya aMtaramAvaredi tti jANAvaNadvamuttarasuttaM maNadi-- * paDhamasamae ceva jANi udIrijaMti kammANi tANi udayAvaliyaM pavesidANi, jANi Na udIrijjati tANi vi okaDDiyUNa AvaliyabAhire govucchAe seDhIe NikhittANi / 107. gayatthamedaM suttaM / Navari ettha paDhamasamayadeveNodIrijjamANANi mohakammANi edANi / taM jahA-paccakhANApaccakkhANasaMjalaNakohamANamAyAlobhANamaNNadaraM purisavedo hassaradIo siyA bhaya dugucchAo cedi edANi tAghe udIraNApAoggANi, sesANi vuNa gavusayavedAdikammANi aNudIrijamANANi 6106. isa sUtrakA artha-upazAntakaSAyasambandhI kAlake prathamAdi samayoMmeMse jahA~ kahIM kSINa huI AyuvAlake devoMmeM utpanna honeke prathama samayameM bhavakSayase pratipAta hotA hai| isa prakAra bhavakSayase girakara devoMmeM utpanna hue jIvake prathama samayameM upazAmanA dvArA jinakA pUrvameM dvAra niruddha kara diyA gayA thA ve saba bandhana, udIraNA aura saMkramaNa Adi karaNa eka samayadvArA hI udghATita ho jAte haiM / AThoM hI karaNa sarvopazAmanArUpa paryAyake parityAgadvArA apane-apane svarUpase phira bhI udghATita ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura isIliye devoMmeM utpanna honeke prathama samayameM jo karma vede jAte haiM ve udIrita hokara udayAvalimeM praveza karAye jAte haiM aura zeSa karmoMkA apakarSaNa karake udayAvalike bAhara eka gopucchAzreNirUpase nikSipta karake antarako bharatA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra kahate haiN| * prathama samayameM hI jina karmoko udIrita kiyA jAtA hai unheM udayAvalimeM praveza karAtA hai aura jo karma udIrita nahIM kiye jAte haiM unakA apakarSaNa karake unheM udayAvalike bAhara gopucchAzreNirUpase nikSipta karatA hai| 6107. yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki yahA~para devoMdvArA prathama samayameM udIrita kiye jAnevAle mohanIya karma ye haiN| vaha jaise-pratyAkhyAnAvaraNa, apratyAkhyAnAbaraNa aura saMjvalana krodha, mAna, mAyA aura lobhameMse anyatara, puruSaveda, hAssa-rati, kadAcit bhaya aura jugupsA isa prakAra ye karma usa samaya udIraNAke yogya haiN| parantu zeSa napuMsakaveda Adi karma anudIryamANa 1. ta pratau hassadIAsiyA, bhaya-iti pAThaH /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivAdaparUvaNA daTThavvANi / etthedesimaMtarAvaraNavihANaM bhaNidUNa geNDiyanvaM / tado bhavakkhaeNa paDavAdo vihAsiya samatto bhavadi / saMpahi uvasAmaNaddhAkkhaeNa jo paDivAdo tassa vihAsaNamuttaro suttapabaMdho 1 47 * jo uvasAmaNakkhaeNa paDivadadi tassa vihAsA / $ 108. jo khalu uvasAmaNaddhAkkhaeNa paDivadadi tassedANi vihAsA kIradi ti bhaNidaM hodi / tattha tAva paDivAdakAraNagavesaNaDamuvarimaM pabaMdhamAha - * keNa kAraNeNa paDivadadi avaTThidapariNAmo saMto / $ 109. evaM pucchaMtassAbhippAyo, bhavakkhaeNa paDivAdo tAva sakAraNo khINAuassa asaMjadabhAveNa kasAesu paDivAdaM mottUNa uvasaMtakasAyabhAveNAvadvANavirohAdo / edammi purNa paDivAde Na kiMci kAraNa muvalabbhade / Na tAva pariNAmahANI takkAraNaM, avaTThidapariNAmassa uvasaMtakasAyassa pariNAmahANIe asaMbhavAdo | Na ca kAraNaMtaramettha saMbhavai, vicArijjamANassa tassANuvaladdhIdo / tamhA avaTThidapariNAmo saMto eso uvasaMtakasAo keNa kAraNeNa paDivadadi tti pucchA kadA hoi / saMpahi edisse pucchAe NirAgIkaraNamuttaramuttamoiNNaM * suNu kAraNaM, jadhA addhAkharaNa so lobhe paDivadido hoi / jAnane cAhie / yahA~ ina karmake antarako bharaneke vidhAnako kahakara grahaNa karanA cAhie / isalie bhavakSaya se pratipAtakI prarUpaNA samApta huI / aba upazAmanAddhAke kSayase jo pratipAta hotA hai usakA pratipAdana karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * jo upazAmanAkSayase utaratA hai usakI vibhASA karate haiM / $ 108. jo upazAmanAke kAlake kSaya honese utaratA hai usakI isa samaya prarUpaNA karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / usameM sarvaprathama pratipAtake kAraNakI gaveSaNA karaneke lie Age sUtraprabandhako kahate haiM * avasthita pariNAmavAlA hotA huA kisa kAraNa se giratA hai / $ 109. aisA pUchanevAlekA abhiprAya hai ki bhavakSayase honevAlA pratipAta to sakAraNa hotA hai, kyoMki kSINa AyuvAle jIvakA asaMyatabhAvase kaSAyoMmeM pratipAtako chor3akara upazAntakaSAyarUpase rahanekA virodha hai / parantu isa pratipAta meM koI kAraNa nahIM upalabdha hotA / pari moMkI hAni to usakA kAraNa ho nahIM sakatA, kyoMki upazAntakaSAya avasthita pariNAmavAlA hotA hai, isalie usake pariNAmoMkI hAni honA asambhava hai / aura yahA~ koI dUsarA kAraNa sambhava nahIM hai, kyoMki vicAra karanepara vaha upalabdha nahIM hotA / isalie asthita pariNAmavAlA hokara yaha upazAntakaSAya jIva kisa kAraNase giratA hai yaha yahA~ pRcchA kI gaI hai / aba isa pRcchAke hone para niHzaMka karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * kAraNa suno| yathA-- adhAkSayase lobhameM pratipatita hotA hai /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 110. suNu kAraNamidi sissasaMbohaNavayaNamedaM / evaM sissasaMbodhaNaM kAdUNa tado addhAkkhaeNa so lome paDivadido hoi ti kAraNaNiddeso ko| edassa bhAvattho-jai vi eso uvasaMtakasAyo avaTThidapariNAmo to vi tassa uvasaMtakasAyabhAveNAvaTThANakAlo aMtomuhuttametto ceva, tatto paramuvasamapajjAyassAvaTThANAsaMbhavAdo / tamhA uvasaMtaddhAkkhaeNa suNu evaM' sissasaMbodhaNaM kAdaNa so paDivadadi tti ghettavvaM, kaarnnNtrssaannuvlNbhaado| evaM paDivadamANo lobhakasAe ceva paDivadadi, suhumasAMparAiyaguNaTThANe paDivadamANayassa kasAyaMtarAsaMbhavAdo tti / evamedassa paDivAdassa kAraNaM parUviya saMpahi tameva paDivAdaM pabaMdheNa parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * taM pruuvissaamo| ___$ 111. tamedamaNaMtaraNihiTThamaddhAkkhayaNibaMdhaNaM paDivAdametto pabaMdheNa vattaissAmo tti vuttaM hoi / taM jahA-- 8 paDhamasamayamuhumasAMparAeNa tivihaM lobhamokar3iyUNa saMjalaNassa udayAdiguNaseDhI kadA / 5 112. edassa suttassatyo vuccade / taM jahA-uvasAmaNaddhAkkhaeNa paDivadamANo uvasaMtakasAyo suhumasAMparAiyaguNaTThANe ceva Nivadadi, tattha payAraMtarA 6110. 'kAraNa suno' yaha ziSyako sambodhana karanevAlA vacana hai| isa prakAra ziSyako sambodhana karake usake bAda addhAkSayase vaha lobhameM pratipatita hotA hai isa prakAra kAraNakA nirdeza kiyA hai / isakA bhAvArtha-yadyapi yaha upazAntakaSAya jIva avasthita pariNAmavAlA hotA hai to bhI usakA upazAntakaSAyabhAvase avasthAnakAla antarmuhUrtamAtra hI hai| usake bAda upazama paryAya kA avasthAna asaMbhava hai| isalie upazAntakAlake kSayase 'suno' isa prakAra ziSyako sambodhita karake kahate haiM ki vaha giratA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki isake giranekA dUsarA koI kAraNa nahIM upalabdha hotaa| isa prakAra giranevAlA jIva lobhakaSAyameM hI giratA hai, kyoMki sUkSmasAmparAya guNasthAnameM giranevAleke anya koI kaSAyakA honA asambhava hai| isa prakAra isa pratipAtake kAraNakA kathana karake aba usI pratipAtako sUtradvArA prarUpaNa karate hue AgekA sUtra kahate haiN| * usa pratipAtakI prarUpaNA kreNge| $ 111. anantara pUrva nirdiSTa addhAkSayanimittaka usa pratipAtako Ageke prabandha dvArA batalAyeMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai, vaha jaise * prathama samayameM sUkSmasAmparAya jIvane tIna prakArake lobhakA apakarSaNa karake saMjvalanalobhakI udayAdi guNazreNi kI / 6112. isa sUtrakA artha kahate haiM vaha jaise-upazAmanA kAlakA kSaya honese giranevAlA upazAntakaSAya jIva sUkSmasAmparAya guNasthAnameM hI giratA hai, kyoMki vahA~ koI dUsarA prakAra sambhava 1. tA pratau medaM (?) evaM iti pAThaH /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 cautthagAhAe atthaparUvaNA sNbhvaado| tAdhe ceva paDhamasamayasuhumasAMparAiyabhAve vaTTamANo tivihaM lobhaM vidiyaTThidIdo okaDDadi, takkAlameva tiNhaM lomANaM uvsaamnnkkhydNsnnaado| evamokaDDiyaNa guNaseDhiNikkhevaM kuNamANo lobhasaMjalaNassa udayAdiguNaseDiNikkhevaM karedi, vedijjamANassa tassa pyaarNtraasNbhvaado| kiMpamANo edassa guNaseDhiNikkhevo tti AsaMkAe idamAha-- * jA tassa kiTTI lobhavedagaddhA tado visesuttarakAlo guNaseDhiNikkhevo / 6113. 'tassa' parivadamANasuhamasAMparAyaissa jA kiTTI lobhavedagaddhA aMtomuhuttAvacchiNNapamANA tatto. visesuttarapamANo edassa guNaseDhiNikkhevo daTTabbo / ettha visesapamANamAvaliyamettamidi ghettavvaM / duvihassa vi lohassa evaDio ceva guNaseDhiNikkhevo hodi, kiMtu udayAvaliyabAhire ceva Nikkhippade / kiM kAraNaM ? tesimavedijjamANANamudayAvaliyambhaMtare NikkhevAsaMbhavAdo tti jANAvaNadvamidaM suttaM * duvihassa lohassa tattiyo neva Nikkhevo, gavari udayAvaliyAe jatyi / 5 114. gayatthamedaM suttaM / saMpahi NANAvaraNIyAdikammANametthataNo guNaseDhiNikkhevo kiMpamANo tti AsaMkANirAregIkaraNadvamidamAhanahIM hai / aura usI samaya prathama samayake sUkSmasAmparAya pariNAmameM vidyamAna hokara dvitIya sthitimeMse tIna prakArake lobhako apakarSita karatA hai, kyoMki usI samaya tIna lobhoMke upazAmanAkA kSaya dekhA jAtA hai| isa prakAra apakarSaNa karake guNazreNimeM nikSepa karatA huA lobhasaMjvalanakA udayAdi guNazreNinikSepa karatA hai, kyoMki vedI jAnevAlI usameM dUsarA koI prakAra sambhava nahIM hai / isake guNazroNinikSepakA kitanA pramANa hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * jo usakA kRSTigata lobhakA vedanakAla hai usase kucha adhika kAlapramANa guNazreNinikSepa hai| 6 113. usake arthAt giranevAle sUkSmasAmparAyika jIvakA jo kRSTigata lobhakA vedanakAla hai vaha antarmuhUrta kAlapramANa hai, usase kucha adhika kAlapramANa isakA guNazreNinikSepa jAnanA cAhiye / yahA~ vizeSakA pramANa eka AvalimAtra grahaNa karanA cAhiye / anya do prakArake lobhakA bhI itanA hI guNazreNinikSepa hotA hai| kintu use udayAvalike bAhara hI nikSipta karatA hai, kyoMki nahIM vedI jAnevAlI una prakRtiyoMkA udayAvalike bhItara nikSepa honA sambhava nahIM hai aisA jJAna karAneke lie yaha sUtra AyA hai * do prakArake lobhakA utanA hI nikSepa hotA hai| itanI vizeSatA hai ki unakA nikSepa udayAvalike bhItara nahIM hotaa| $ 114. yaha sUtra gatArtha hai / aba jJAnAvaraNAdi karmoMkA yahAM honevAlA nikSepa kisa pramANa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * sesANamAugavajjANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo aNiyaTTikaraNaddhAvo apuvakaraNaddhAdo ca visesAhio, sese sese ca Nikkhevo / $ 115. puvvamuvasaMtakasAyaddhAe saMkhejjabhAgappamANo' avaTThidAyAmo NANAvaraNAdikammANaM guNaseDhiNikkhevo eNhimodaramANApuvvaNiyaTTikaraNaddhAhiMto visesAhiyAyAmo jAdo ti vuttaM hoi / galidaseso ca eso gANAvaraNAdINaM guNaseDhiNikkhevo daTThavvo ti jANAvaNaTuM 'sese sese ca Nikkhevo tti vuttaM / udayAvaliyabAhire galidasesAyAmo NANAvaraNAdikammANaM udIraNA paDihammadi tAva NANAvaraNAdINaM pi udayAdiguNaseDhiNikkhevo hodi tti, edaM jANiya vattavvaM, udayAdiguNaseDhiNikkhevAbhAve vi asaMkhejjasamayapabaddhodIraNAe caDhamANasseva saMbhave vippaDisehAbhAvAdo / vAlA hotA hai isa AzaMkAko dUra karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa anivRttikaraNake kAlase aura apUrvakaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai / tathA zeSa-zeSameM nikSepa hotA hai| $115. pahale jJAnAvaraNAdi karmoMkA guNazreNinikSepa upazAntakaSAyake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa avasthita AyAmavAlA thA isa taraha utaranevAleke vaha apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika AyAmavAlA ho jAtA hai yaha kahA gayA hai| jJAnAvaraNAdi karmoMkA yaha guNazreNinikSepa galita zeSa jAnanA cAhiye isa bAtakA jJAna karAneke liye zeSa-zeSameM arthAt uttarottara zeSa rahI guNazreNimeM nikSepa hotA hai yaha kahA hai| yahA~se lekara jJAnAvaraNAdi karmokA udayAvalike bAhara galita zeSa AyAmavAlA guNazroNi nikSepa pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~ kinhIMkA abhiprAya hai ki yahAMse lekara jabataka asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIramA pravRtta rahatI hai tabataka jJAnAvaraNAdi karmokA bhI udayAdi guNazreNinikSepa hotA hai| so ise jAnakara kahanA cAhiye, kyoMki udayAdi guNazreNinikSepake abhAvameM bhI car3hanevAleke samAna asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNAkA niSedha nahIM hai| vizeSArtha-cUNi sUtroMke anusAra upazamazroNise utaranevAle jIvake jJAnAvaraNAdi karmoMkA galitazeSa guNazreNinikSepa hotA hai| kintu kinhIM anya AcAryoMke abhiprAyase upazamazreNi car3hate anivRttikaraNameM jahA~se lekara asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hone lagatI hai, utarate samaya bhI asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA karate hue jaba usa sthAnataka pahu~catA hai tabataka jJAnAvaraNAdi karmoMkI udayAdi guNazreNi nirjarA hotI rahatI hai| isa prakAra prakRtameM do abhiprAya prApta hote haiM-eka cUrNisUtrakArakA abhiprAya aura dUsarA anya kinhIM AcAryoMkA abhipraay| isa para jayadhavalAmeM jo abhiprAya vyakta kiyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki eka to isako pUrvAnumodita Agamase jAnakara kathana karanA cAhiye / dUsare jJAnAvaraNAdi karmoMkA udayAdi guNazroNi nikSepa na honepara bhI car3hanevAleke samAna utarane vAleke asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA bana sakatI hai, usakA koI niSedha nahIM hai| 1. tA0pratI asaMkhejjadibhAgapamANo iti pAThaH /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atthaparUvaNA 51 6 116. saMpahi jahA NANAvaraNAdaNaM galidasesAyAmo guNasediNikkhevo kimevaM tivihassa vi lohassa Aho tatthAvadvidaguNaseDhiNikkhevo tti AsaMkAe idamAha * tivihassa lohassa tattiyo ceva Nikkhevo / 6117. kudo evaM ce ? jAva aMtaraM NAvUrijjadi tAva mohaNIyapayaDINaM jahAvasaramokaDijjamANANamavadvido ceva guNaseDhiNikkhevo hodi tti paramagurUvaesAdo / etthokaDijjamANassa padesaggassa paDhamavidiyahidIsu NisiMcamANassa seDhiparUvaNA jANiya kAyavvA / ____ * tAdhe ceva tiviho lobho egasamaeNa pasatthauvasAmaNAe annuvsNto| 118. tammi ceva suhumasAMparAiyapaDhamasamae tiviho loho puvvamuvasaMtAvattho saMto egasamaeNeva pariNAmakkhaeNa pasatthovasAmaNAe aNuvasaMto jAdo, tado ceva tatthokaDDaNAdikiriyANaM tAdhe puvattI Na viruddhA tti eso edassa suttassa bhAvattho / sesAo puNa carittamohapayaDIo ajja vi uvasaMtAo ceva, tAsimaNuvasamapajjAyassa jahAkamamuvari paadubbhaavdsnnaado| saMpahi paDhamasamayasuhumasAMparAissa gANAvaraNAdikammANaM hidibaMdhapamANAvahAraTThamuttarasuttAraMbho 5 116. aba jisa prakAra jJAnAvaraNAdi karmoMkA galita zeSa AyAmavAlA guNazreNinikSepa hotA hai usIprakAra tIna prakArake lobhakA bhI hotA hai yA unakA avasthita guNazroNinikSepa hotA hai aisI AzaMkA honepara yaha AgekA sUtra kahate haiM * tIna prakArake lobhoMkA utanA-utanA hI nikSepa hotA hai| 6 117. zaMkA-yaha kaise hotA hai ? samAdhAna-jabataka antarako nahIM bharatA hai tabataka yathAvasara AkarSita honevAlI mohaprakRtiyoMkA avasthita hI guNazroNinikSepa hotA hai aisA parama gurukA upadeza hai| yahA~para apakarSita hokara prathama-dvitIya sthitimeM nisiMcita honevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA jAnakara karanI caahiye| * usI samaya tIna prakArakA lobha eka samayameM prazasta upazAmanAse anupazAnta ho jAtA hai| 6118. usI samaya arthAt sUkSmasAmparAyake prathama samayameM tIna prakArakA lobha pahale upazAnta avasthArUpa hotA huA eka samayameM hI pariNAmoMke kSayake kAraNa prazasta upazAmanAse anupazAnta ho jAtA hai| vahIMse hI una prakRtiyoMmeM apakarSaNAdi kriyAkI pravRtti usa samaya viruddha nahIM hai yaha sUtrakA bhAvArtha hai| parantu cAritramohakI zeSa prakRtiyAM aba bhI upazAnta hI rahatI haiM, kyoMki unakI anupazama paryAyakA kramase Upara prAdurbhAva dekhA jAtA hai| aba prathama
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tAdhe tiNhaM ghAdikammANamaMtomuhuttahidigo baMdho, NAmAgodANaM hidiyo battIsamuhuttA, vedaNIyassa hidibaMdho aDatAlIsamuhuttA / __119. caDamANasuhumasAMparAiyassa carimaTThidibaMdhAdo duguNamettaTThidibaMdho NANAvaraNAdikammANamettha jAdo ti vRttaM hoi| evaM paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa kajjabhedaM paduppAiya saMpahi vidiyasamae taNNANattapaduppAyaNaTThamidamuttarasuttamAha * se kAle guNaseDhI asaMkhenaguNahINA / 6120. puvvutteNeva vihiNA kesi pi avahidAyAmeNa kesi pi galidasesAyAmeNa ca payaTTamANA guNaseDhI paDhamasamayaguNaseDhIdo 'se kAle' tadaNaMtarasamae padesaggaM pekkhiyaNAsaMkhejjaguNahINA bhavadi / kiM kAraNaM ? tatthataNavisohIdo etthataNavisohIe annNtgunnhiinnttdNsnnaado| * hidivaMdho so ceva / $ 121. paDhamasamae jo ADhatto dvidibaMdho gANAvaraNAdINamaNaMtaraNiddiTTapamANo so cevANUNAhio vidiyasamae vi payadi, Na tattha NANattamatthi tti bhaNidaM hoi / kudo evaM ca 1 aNtomuhuttmNttkaalmvdvidttttidibNdhbhuvgmaado| samayavartI sUkSmasAmparAyika jIvake jJAnAvaraNAdi karmoke sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM _* usa samaya tIna pAti karmoMkA antarmuhUrtapramANa sthitibandha hotA hai, nAmakarma aura gotrakarmakA battIsa muhUrtapramANa sthitibandha hotA hai tathA vedanIya karmakA aDatAlisa muhUtepramANa sthitibandha hotA hai / $ 119. car3hanevAle sUkSmasAmparAyikake antima sthitibandhase yahA~para jJAnAvaraNAdi karmokA duguNA sthitibandha ho jAtA hai / yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikake kAryake bhedoMkA kathana karake aba dUsare samayameM kAryake nAnApanekA kathana karaneke lie yaha AgekA sUtra kahate haiM * tadanantara samayameM guNazreNi asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai| 6 120. pUrvokta vidhise hI kinhIM karmoM kI avasthita AyAmase aura kinhIM karmoMkI galitazeSa AyAmase pravRtta hotI huI guNazreNi prathama samayakI guNoNise 'se kAle' arthAt tadanantara samayameM pradezapjakI apekSA asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai, kyoMki vahA~kI vizuddhise yahA~kI vizuddhi anantaguNI hIna dekhI jAtI hai| * sthitibandha vahI hotA hai| $ 121. prathama samayameM jJAnAvaraNAdi karmoMkA anantara pUrva nirdiSTa pramANavAlA jo sthitibandha prArambha huA vahI nyUnAdhikatAse rahita dUsare samayameM bhI pravRtta rahatA hai, usameM bheda nahIM hotA yaha prakRtameM kahA gayA hai|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atyaparUvaNA * aNubhAgabaMdho appasatthANamaNaMtaguNo, pasatthANaM kammaMsANamaNaMtaguNahINo / 122. saMkilesavuDDIe appasatthANaM paMcaNANAvaraNAdINaM aNaMtaguNo aNubhAgabaMdho hoi / pasatthANaM puNa sAdAdipayaDINamaNaMtaguNahINo hodi tti suttattho / evaM samaye samaye NedavvaM jAva suhumasAMparAiyacarimasamayo ti / Navari edamhi kAle saMkhejjasahassamettA hidibaMdhA tiNhaM ghAdikammANaM adhAdikammANaM ca visesAhiyavaDDIya daTThanvA / evamedANi AvAsayANi suhumasAMparAiyaddhAe parUviya saMpahi aNNANi vi AvAsayANi ettha saMbhavaMtANi parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * lobhaM vedayamANayassa imANi AvasayANi / 5 123. sugamaM / * taM jhaa| 6 124. edaM pi sugamaM / * lobhavedagaddhAe paDhamatibhAge kiTTINamasaMkhenA bhAgA udiNNA / zaMkA-aisA kaise hotA hai ? samAdhAna-kyoMki antarmuhUrta kAla taka avasthita sthitibandha svIkAra kiyA gayA hai| * aprazasta karmoMkA anubhAgabandha anantagaNA hotA hai aura prazasta karmokA anantaguNA hIna hotA hai| $ 122. saMklezakI vRddhi honeke kAraNa jJAnAvaraNAdi pA~ca karmokA anantaguNA anubhAga hotA hai, parantu sAtAvedanIya Adi prazasta prakRtiyoMkA anantaguNA hIna hotA hai yaha ukta sUtrakA artha hai, isa prakAra sUkSmasAmparAyake antima samayake prApta hone taka pratyeka samayameM jAnanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki isa kAlameM tIna ghAti aura aghAti karmoMkA vizeSa adhika vRddhike pramANase saMkhyAta hajAra sthitibandha jAnanA caahiye| isa prakAra sUkSmasAmparAyake kAlameM ina AvazyakoMkA kathana karake aba yahA~ para jo anya Avazyaka sambhava haiM unakA kathana karate hue Ageke sUtra prabandhako kahate haiM * lokakA vedana karanevAleke ye Avazyaka hote haiN| 6 123. yaha sUtra sugama hai| * ve jaise| 5 124. yaha sUtra bhI sugama hai| * lomavedakakAlake prathama tribhAgameM kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAga udIrNa hote haiN| 1. paDhamatibhAgo iti pAThaH ka0 pA0 su0 /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 125. ettha jo lobhavedagaddhA tti vutte odaramANassa jo suhumabAdaralobhavedagakAlo so savvo caiva ghettavvo / tassa paDhamatibhAgo NAma suhumasAMparAiyakAlo, ehi kAle sa caiva kiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / puvvaM kiTTIkaraNaddhAe kadANaM kiTTINaM heDimobarimaasaMkhejjadibhAgaM mottUNa puNo majjhimakiTTIsarUveNa asaMkhejjadibhAgo tAhe udIrido ci vRttaM hoi / saMpahi suhumasAMparAiyaddhAe paDhamAdisamaesu avaTThidapamANAo vedemANo kiM savvesu caiva samaesa avaTThidapamANAo vededi Aho visesAhiyavaDDI hANIe [i] tti pucchAe NirAregIkaraNaTTamuttarasuttAraMbho-- 54 * paDhamasamae udiNNAo kiTTIo thovAo, vidiyasamae udiNNAo kiTTIo visesAhiyAo / $ 126. savvasuDumasAM parAiyaddhAe visesAhiyavaDIe kiTTINamudayo jahA caDamANo visohivaseNa visesahANIe kiDIo vededi evamodaramANago vi saMkilesavaseNa asaMkhejjabhAgavaDIe samayaM paDi kiTTIo vededi ti eso ettha bhAvattho / tado paDhamasamaya hi vedidakiTTINamudayajahaNNakiTTi pahuDi asaMkhejjadibhAgamettA heTThA mottUNa puNo puvvillakiDINamukkassakiTTippahuDi uvarimapuvvamasaMkhe 0 bhAgaM vededi / heTThA mu[3]kka0 asaMkhe 0bhAgAdo uvari apuvvabhAgAida asaMkhe0 bhAgo visesAhio bhavadi / evaM davvaM jAva suhumasAMparAiyacarimasamayo ti / $ 125. yahA~ para jo 'lobhavedakakAla' aisA kahanepara utaranevAlekA jI sUkSmabAdara lobhavedakakAla hai vaha pUrA hI lenA cAhiye / usakA prathama tribhAga yaha sUkSmasAmparAya kAlakI saMjJA hai / isa pUre kAlake bhItara kRSTiyoMkA asaMkhyAta bahubhAga udIrNa ho jAtA hai / pahale kRSTikaraNake kAlameM kI gaI kRSTiyoMmeMse adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko chor3akara madhyama kRSTirUpase asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyA~ usa samaya udIrita hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba sUkSmasAmparAyikake kAlameM prathamAdi samayoM meM kRSTiyoMkA vedana karanevAlA kyA sabhI samayoMmeM avasthita pariNAma pramANa kRSTiyoMkA vedana karatA hai yA vizeSa adhika vRddhirUpase yA vizeSa adhika hAnirUpase unakA vedana karatA hai aisI pRcchA honepara niHzaMka karaneke lie Age ke sUtrakA Arambha karate haiM * prathama samayameM udIrNa huI kRSTiyA~ stoka haiM, dUsare samaya meM udIrNa huI kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI haiM / $ 126. sUkSmasAmparAyake pUre kAlake bhItara vizeSa adhika vRddhirUpase kRSTiyoMkA udaya hotA hai / jisaprakAra car3hanevAlA jIva vizuddhivaza vizeSa hAnirUpase kRSTiyoM ko vedatA hai usI prakAra utaranevAlA jIva bhI saMklezavaza asaMkhyAta bhAgavRddhirUpase pratyeka samayameM kRSTiyoM ko vedatA hai yaha yahA~ bhAvArtha hai / isalie prathama samaya meM vedI gaI kRSTiyoMmeMse udayarUpa jaghanya kRSTise lekara nIce asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kRSTiyoMko chor3akara punaH pUrvakI kRSTiyoMmeMse utkRSTa kRSTise lekara uparima apUrva asaMkhyAtaveM bhAgako vedatA hai / nIce utkRSTa asaMkhyAtaveM bhAgase Upara
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautthagAhAe atthaparUvaNA 6 127. padesaggaM puNa samayaM paDi asaMkhejjaguNahINaM hoyaNa udIrijjadi, padesudao gANAvaraNAdikammANaM uvasaMtakasAyaguNaseDhivaseNa visesahINo edamhi visaye hodi / mohaNIyassa puNa paDhamasamayasuhumasAMparAiyaguNaseDhipAhammeNAsaMkhejjaguNo ceva bhavadi / evamaMtomuhuttakAlaM savvamasaMkhe0 guNAe seDhIe. lobhasaMjalaNapadesaggaM vedemANo kiTTIo visesAhiyavaDDIe kiTThIaNubhAgaM ca aNaMtaguNavaDDIe aNuhavaMto jAdhe carimasamayasuhumasAparAiyo jAdo tAghe paDhamasamayasuhumasaMparAiyeNa kadaguNaseDhI AvaliyamettA asthi, sesabahubhAgANaM galidattAdo / tAghe NANAvaraNAdikammANaM dvidibaMdhapamANaM caDhamANasuhumasAMparAiyapaDhamaTThidibaMdhAdo duguNamettaM hoi ti daTThancha / 128. evamedIe parUvaNAe samaddhamaNuphAliya tado kiTTIvedagaddhAe mINAe se kAle aNiyaTTibAdarasAMparAiyaguNaTThANamoiNNo tti paduppAyaNaTThamuttarasuttAvayAro * kiTTIvedagaDAe gavAe paDhamasamayaSAdarasAMparAiyo jAdo / apUrva grahaNa kiyA gayA asaMkhyAtavAM bhAga vizeSa adhika hotA hai| isa prakAra sUkSmasAmparAyake antima samayataka jAnanA caahie| vizeSArtha-yahA~ jo kRSTiyA~ vedI jAtI haiM unakA khulAsA karaneke sAtha prathama samayase dvitIyAdi samayoMmeM uttarottara jo vizeSa adhika apUrva kRSTiyAM vedI jAtI haiM unheM spaSTa kiyA gayA hai| 6127. pradezapuMja to pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNA hIna hokara udIrita hotA hai| tathA jJAnAvaraNAdi karmoMkA pradeza udaya upazAntakaSAyasambandhI guNazroNike kAraNa isa sthAnapara vizeSa hIna hotA hai / parantu mohanIya karmakA pradezaudaya to prathama samayameM kI gaI sUkSmasAmparAya guNazreNike prAdhAnyake kAraNa asaMkhyAtaguNA hI hotA hai / isa prakAra samasta antarmuhurta kAlataka asaMkhyAtaguNI zreNirUpase lobhasaMjvalanake pradezapuMjako vedatA huA kRSTiyoMko vizeSa adhika vRddhirUpase aura kRSTigata anubhAgako anantaguNI vRddhirUpase anubhavatA huA jaba antima samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai, taba sUkSmasAmparAyikake dvArA kI gaI guNazroNi AvalimAtra zeSa rahatI hai, kyoMki zeSa bahubhAgakA galana ho jAtA hai| usa samaya jJAnAvaraNAdi karmoMke sthitibandhakA pramANa car3hanevAle sUkSmasAmparAyika jIvake prathama samayameM hue sthitibandhake pramANase duguNA ho jAtA hai aisA prakRtameM jAnanA caahiye| 6128. isa prakAra zreNikI prarUpaNAkI apekSA apane kAla taka usakA pAlana karate hue kRSTivedakakAlake jhIna ho jAnepara tadanantara samayameM anivRttibAdarasAmparAya guNasthAnameM avatarita huA isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * kRSTivedakakAlake vyatIta ho jAnepara prathama samayavartI bAdarasAmparAyika ho gyaa| 1. tA pratau aNiyaTTibAdarasuhumasAMparAiyaguNahANapavesi (saM0) iti pAThaH /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 129. kiM kAraNaM ? odaramANassa suhumasAMparAiyaddhAe khINAe aNiyaTTibAdarasAMparAiyaguNaTThANapavesaM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| evamaNiyaTTiguNaTThANaM paiTThassa paDhamasamaye ceva lohasaMjalaNassa baMdhI ADhatto / tado tabbaMdhavaseNa mohaNIyassa aNANupuvvIsaMkamagao viseso payadi ti jANAvaNaTThamuttarasuttaNideso * tAhe ceva savvamohaNIyassa aNANupubvio saMkamo / 5 130. savvasseva mohaNIyakammassa ANupuvvIsaMkamapaiNNA takkAle ceva viNaTThA tti bhaNidaM hoi / edaM sattimavekkhiyUNa bhaNidaM / vattIe puNa ajja vi ANupunvisaMkamo ceva, duvihaM lohaM lohasaMjalaNamhi NiyamA saMkAmeyANayassa payAraMtarasaMmavANuvalaMbhAdo / Navari samANajAdIyabaMdhapayaDisaMbhave lohasaMjalaNassa vi ettha saMkamasaMbhavI jAdo tti evaMvihasaMbhavamassiyUNa aNANupuvvisaMkamo ettha bhaNido / jai vi evaM sahumasAMparAiyapaDhamasamayappahuDi ceva mohaNIyassANANupuvvIsaMkamo tti kiNNa parUvido 1 Na, tattha mohaNIyassa baMdhAbhAveNa saMkamasattIe acctmnnuvlNbhaado| * tAhe ceva duviho loho lohasaMjalaNe saMchuhAdi / 6131. kudo ? tamhi samae lohasaMjalaNassa bNdhpraaNbhiisnnaado| $ 129. kyoMki utarane vAlekA sUkSmasAmparAyikake kAlake kSINa ho jAnepara anivRttibAdarasAmparAyika guNasthAnameM pravezako chor3akara aura dUsarA prakAra asambhava hai| isa prakAra anivRttikaraNa guNasthAnameM praviSTa hue jIvake prathama samayameM hI lobhasaMjvalanakA bandha prArambha ho jAtA hai| isalie usake bandhake sambandhase mohanIya karmakA anAnupUrvI saMkramagata vizeSa pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * usI samaya samasta mohanIya karmakA anAnupUrvIsaMkrama hone lagatA hai| 5 130. sampUrNa mohanIya karmake anAnupUrvIsaMkramakI pratijJA usI samaya naSTa ho jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yaha zaktikI apekSA kahA hai, vyakta honekI apekSA to abhI bhI AnupUrvI saMkrama hI pravRtta rahatA hai, kyoMki do prakArake lobhakA niyamase lobhasaMjvalanameM saMkrama karanevAle jIvake prakArAntara sambhava nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki samAna jAtIya bandha prakRtikA sambhava honepara yahA~ lobhasaMjvalanakA bhI saMkrama sambhava ho jAtA hai isa prakArake sambhavako apekSA anAnupUrvI saMkrama yahA~para kahA hai| __ zaMkA-yadi aisA hai to sUkSmasAmparAyake prathama samayase lekara hI anAnupUrvI saMkrama kyoM nahIM kahA? ___ samAdhAna-nahIM, kyoMki vahA~para mohanIyakA bandha na honese saMkramakI zaktikA sarvathA abhAva hai| * usI samaya do prakArakA lobha lobhasaMjvalanameM saMkramita hotA hai / 6131. kyoMki usI samaya lobhasaMjvalanake bandhakA prArambha dekhA jAtA hai|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA 57 * tAhe ceva phaDDayagadaM lobhaM vededi / $ 132. kudo 1 bAdarasAMparAiyamhi suhumakiTTINamudayAsaMbhavAdo / * kiTTIo savvAo NaTThAo / $ 133. kiM kAraNaM 9 tAsiM savvAsimegasamaeNeva payadabhAveNa pariNAmadaMsaNAdo | * Navari jAo udayAvaliyanbhaMtarAo tAo tthivukkasaMkameNa phaDaesa vipaccihiMti / $ 134. kudo 1 phaDaesu vedijjamANesu udayAvaliyapaviTThANaM kiDINaM pi tabhAvapariNAmeNudaye vivAgaM mocUNa payAraMtarasaMbhavANuvalaMbhAdo / saMpahi bAdaralobhaM vedemANo phaDDayagadaM davvamokaDDiyUNa saMpahiyalobhavedagakAlAdo AvaliyametteNa visesAhiyaM guNaseDhiNikkhevaM udayAdi Nikkhivadi / sariso ca tivihassa lohassa guNaseDhiNikkhevo, Navari donhaM lobhANaM udayAvaliyAe Natthi guNaseDhi - Nikkhevo / saMpahiyalobhavedagakAlo kiMpramANo ci bhaNide parivadamANayassa jo lobhavedakAlo taM tiNibhAge kAyUNa tattha sAdireyavettibhAgametto / evamedeNAyAmeNa guNaseDhiviNNAsaM kuNamANassa aNiyadvipaDhamasamae dijjamANadavvamasaMkhejjaguNAe * usI samaya spardhakagata lobhakA vedana karatA hai / $ 132. kyoMki bAdarasAmparAyameM sUkSma kRSTiyoM kA udaya asambhava hai / * usa samaya kRSTiyA~ saba naSTa ho jAtI haiM / $ 133. kyoMki una sabakA eka samaya dvArA hI prakRta spardhaka rUpa se pariNamana dekhA jAtA hai / * itanI vizeSatA hai ki jo kRSTiyA~ udayAvalimeM praviSTa haiM ve stivuka saMkramaNa dvArA spardhakarUpase vipAkako prApta hotI haiM / $ 134. kyoMki spardhakoMke vedate samaya udayAvalimeM praviSTa huI kRSTiyoM kA bhI spardhakarUpase pariNamana hokara spardhakarUpa se vipAkako chor3akara anya koI prakAra sambhava hai isakI upalabdhi nahIM hotI / usa samaya bAdara lobhako vedatA huA spardhakagata dravyakA apakarSaNa kara isa samaya jo lobhakA vedaka kAla hai usase AvalimAtra vizeSa adhika kara udayAdise lekara guNazreNi nikSepa karatA hai / tInoM lobhoMkA guNazreNinikSepa sadRza hotA hai / itanI vizeSatA hai ki apratyAkhyAnAvaraNa aura pratyAkhyAnAvaraNa ina do lobhoMkA udayAvalimeM guNazreNinikSepa nahIM hotaa| zaMkA- sAmpratika lobhavedaka kAlakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna -- giranevAle kA jo lobhavedaka kAla hai usake tIna bhAga karake unameM se sAdhika do tribhAga pramANa hai / isa prakAra isa AyAmabAlI guNazreNikI racanA karane vAleke anivRttikaraNake prathama samayameM 8
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe seDhIe daTThavvaM jAva guNaseDhIsIsayaM ti / dissamANamhi puNa joijjamANe suhumasAMparAiyaguNaseDhIe saha aNNArisI seDhiparUvaNA hoi / taM jahA-udaye thovaM dIsai, tatto asaMkhejjaguNaM jAva AvaliyamettakAlo ti, tado asaMkhejjaguNahINaM jAva carimasamayasuhumasAMparAiyeNa kadaguNaseDhIsIsayetti, puNo uvarimaegaTThidimhi vi asaMkhejaguNahINaM, tatto asaMkhejjaguNaM bhavadi jAva paDhamasamayANiyaTTiNA kdtkkaaliygunnseddhisiisetti| 5 135. saMpahi vidiyAdisamaesu vi asaMkhejjaguNahINaM padesaggamokaDDiyUNAvahidAyAmeNa guNaseDhiM kunndi| tattha vi dijjamANadissamANANaM seDhiparUvaNA jANiya yavvA jAva lobhavedagaddhAcarimasamao ti / udayo puNa aNiyaTTipaDhamasamae thovo, se kAle asaMkhejjaguNo iccAdidissamANabhaMgANusAreNa Nedavyo jAva lobhavedagaddhAcarimasamayo tti / saMpahi ettheva dvidibaMdhapamANAvahAraNadvamuttarasuttamoiNNaM____ * paDhamasamayavAvarasAMparAissa lobhasaMjalaNassa hidivaMdho aMtomuhutto, tiNhaM ghAvikammANaM dvividhAdo ahorattANi vesUNANi, vedaNIyaNAmAgodANaM dvividho cattAri vassANi desUNANi / 136. caDamANavAdarasAMparAiyacarimaTThidibaMdhAdo duguNametto dvidivaMdho ettha diyA jAnevAlA dravya guNazreNi zIrSake prApta hone taka asaMkhyAtaguNI zreNirUpase hotA hai aisA jAnanA caahie| parantu dRzyamAna dravyakA vicAra karanepara usakI sUkSmasAmparAyasambandhI guNazreNike sAtha anya prakArakI zreNiprarUpaNA hotI hai| vaha jaise-udayameM stoka dikhalAI detA hai| usake bAda eka Avali kAla taka asaMkhyAtaguNA dikhalAI detA hai / usake bAda antima samayavartI sUkSmasAmparAyika jIvake dvArA kI gaI guNazreNike zIrSa prApta hone taka asaMkhyAtaguNA hIna dikhalAI detA hai| punaH uparima eka sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNA hIna dikhalAI detA hai| usake bAda prathama samayavartI anivRttikaraNa jIvake dvArA kI gaI tAtkAlika guNazreNizIrSake prApta honetaka asaMkhyAtaguNA dikhalAI detA hai| 5 135. aba dvitIyAdi samayoMmeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuMjakA apakarSaNa karake avasthita AyAmavAlI guNazreNiko karatA hai| vahA~ bhI diye jAnevAle aura dikhanevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA lobhavedakakAlake antima samayake prApta hone taka jAnakara kahanI caahiye| udaya to anivattikaraNake prathama samayameM stoka hotA hai. tadanantara samayameM asaMkhyAtagaNA hotA hai ityAdi kathana dRzyamAna bhaMgake samAna lobhavedakakAlake antima samaya taka kathana karate jAnA caahiye| aba yahIM para sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * bAdarasAmparAyika jIvake prathama samayameM lobhasaMjvalanakA sthitibandha antamuhUrta hotA hai, tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha kucha kama do dina-rAtapramANa hotA hai tathA vedanIya nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha kucha kama cAra varSapramANa hotA hai| $ 136. car3hanevAle bAdara sAmparAyikake antima sthitibandhase yahA~ dugunA sthitibandha ho
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaNa paDivadamANaparUvaNA jAdo ta sutatthasaMgaho / evamedeNa sutteNa paDhamasamayabAdara sAMparAieNa ADha taTThidibaMdhapamANAvahAraNaM saMpahi vidiyaTThidibaMdhANaM pamANAvahAraNaTThamuttaramuttamoiNNaM * edamhi puNNe dvidibaMdhe jo aNNo vedaNIyaNAmAgodANaM dvidibaMdho so saMkhejjavassasahassANi, tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho ahorattapudhattigo, lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho puvvabaMdhAdo visesAhioM / $ 137. bAdarasAMparAiyassa NAmAgodavedaNIyANaM vidiyo hidibaMdho paDhamadvidibaMdhAdo saMkhejjaguNavaDIe payaTTamANo saMkhejjavassasahassapamANo jAdo, tinhaM ghAdikammANaM TThidibaMdho tappA oggavaDDIe vahumANo ahorattapughattio jAdo, lohasaMjalaNassa viTThidibaMdhopuvvillaTThidibaMdhAdo visesAhiyavaDIe vaDDiyUNa aMtomuhuttapamANo jAdo ti eso ettha suttatthaviNicchayo / evamedeNa vihANeNa bAdaralobhavedagaddhAe saMkhejjesu dvidibaMdhaviyappe gadesu tado lobhavedagaddhA vidiyatibhAgassa saMkhejjadibhAgaM saMpatto / puNa tahi use payaTTamANassa jo hidibaMdhagao viseso taduppAyaNadvamuttaro suttaNibaMdho * lobhavedagaddhAe vidiyassa tibhAgassa saMkhejjadibhAgaM gaMtUNa mohaNIyassa TThidibaMdho muhuttapughattaM, NAmAgodavedaNIyANaM dvidibaMdho saMkhe jAtA hai yaha sUtrArthakA samuccaya artha hai / isa prakAra isa sUtra dvArA bAdarasAmparAyika jIva prathama samaya meM jitanA sthitibandha karatA hai usakI avadhAraNA karake aba dvitIya sthitibandhoMke pramANakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * isa sthitibandhake pUrNa honepara vedanIya, nAma aura gotra karmoMkA jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai, tIna ghAtikarmoMkA dinarAta pRthaktva pramANa sthitibandha hotA hai tathA lomasaMjvalanakA pUrvake bandhase vizeSa adhika sthitibandha hotA hai / $ 137. bAdarasAmparAyika jIvake nAma, gotra aura vedanIyakarmakA dUsarA sthitibandha prathama sthitibandhakI apekSA saMkhyAtaguNavRddhi rUpase pravRtta hokara saMkhyAta hajAra varSa pramANa ho jAtA hai, tIna ghAti karmoMkA sthitibandha tatprAyogya vRddhise vRddhiko prApta hotA huA dina-rAta pRthaktva pramANa ho jAtA hai tathA lobha saMjvalanakA bhI sthitibandha pahaleke sthitibandhase vizeSa adhika vRddhi dvArA vRddhiko prApta hotA huA antarmuhUrtapramANa ho jAtA hai yaha yahA~ sUtrArthakA nirNaya hai / isa prakAra isa vidhise bAdaralobhavedakake kAlake bhItara saMkhyAta sthitibandhake bhedoMke jAne para taba lobhavedaka kAlake dvitIya tribhAgakA saMkhyAtavA~ bhAga prApta hotA hai / punaH usa sthAna para rahanevAle jIvake jo sthitibandhagata vizeSa hotA hai usakA kathana karaneke lie AgekA sUtra prabandha AyA hai - * lobhavedakakAlakA dvitIya tribhAga sambandhI asaMkhyAtavA~ bhAga jAkara mohanIya
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jANi vassasahassAji, tiNhaM ghAvikammANaM ThivibaMdho ahorattapudhattiyAdo hidibaMdhAdo vassasahastaputtigo hidiSaMdho jAdo / $ 138. caDamANavAdAsAMparAiyassa lobhavedagaddhAvidiyatibhAgassa saMkhejjesu bhAgesu gadesu jamhi udde se muhattapudhattio lohasaMjalaNassa hidibaMdho viNaho tamuddesaM thovaMtareNa Na pAvadi ti edamhi avatyaMtare payaTTamANassa odaramANabAdarasAMparAiyassa evaMvihe mohAdikammANaM dvidibaMdho saMvutto ti eso ettha sutttthsmucco| etto pAe mohaNIyavajjANaM kammANaM saMkhejjaguNavaDDIe mohaNIyassa ca visesAhiyavaDDIe dvidibaMdhasahassANi jahAkamamaNupAletassa lobhavedagaddhA kameNa samappadi tti jANAvaNa?muttarasuttaM / * evaM ThidivaMdhasahassesu gadesu lobhavedagaddhA puNNA / $ 139. sugamaM / Navari caDamANassa bAdaralobhavedagaddhA visesahINA daTThavvA, sabAsimaddhANamedeNeva caDamANodaramANesu pvuttiabbhugmaado| evaM lobhavedagaddhAe carimasamayamhi vaTTamANassa tAhe paDhamasamayabAdarasAMparAieNa NikkhittaguNaseDhIe AvaliyamettAo govucchAo avasiTThAo atthi / kiM kAraNaM ? paDhamasamayabAdarasAMparAio guNaseDhiM kuNamANo tivihassa lobhassa lomavedagakAlAdo AvaliyabbhahiyaM karmakA sthitibandha muhUrtapRthaktvapramANa hotA hai, nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai, tIna ghAtikarmoMkA sthitivandha dinarAta pRthaktvapramANa sthitibandhase eka hajAra varSapRthaktvapramANa ho jAtA hai| 5 138. car3hanevAle bAdarasAmparAyikake lobhavedakakAlake dvitIya tribhAgake saMkhyAta bhAgoMke jAne para jisa sthAna para lobhasaMjvalanakA muhUrtapRthakatvapramANa sthitibandha vinaSTa huA usa sthAnako stoka antara rahanese abhI prApta nahIM kiyA hai aisI dUsarI avasthAmeM rahate hue utaranevAle bAdarasAmparAyika jIvake mohanIya Adi karmokA isaprakAra sthitibandha ho gayA yaha yahA~ sUtrArtha kA samuccaya hai| isase Age mohanIyakarmake sivAya zeSa karmoke saMkhyAtaguNI vRddhirUpase aura mohanIya karmake vizeSa adhika vRddhirUpase hajAroM sthitibandhoMke kramase prApta honevAle jIvakA lobhavedaka kAla kramase samApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie AgekA sUtra kahate haiM * isa prakAra hajAroM sthitibandhoMke jAnepara lomavedakakAla samApta hotA hai / 6139. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki car3hanevAlekA lobhavedaka kAla vizeSa hIna jAnanA cAhiye, kyoMki car3hanevAle aura utaranevAle jIvoMmeM sabhI kAloMkI isI vidhise pravRtti svIkAra kI gaI hai| isaprakAra lobhavedakakAlake antima samayameM vidyamAna hue jIvake taba prathama samayavartI bAdarasAmparAyika jIvake dvArA kI gaI guNazreNikI AvalimAtra gopucchAeM avaziSTa rahatI haiM, kyoMki prathama samayavartI bAdarasAmparAyika jIva guNazreNiko karatA huA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA 61 kAyUNa guNaseDhiviNNAsaM karediti / evamedeNa kameNa lobhavedagaddhAe NiTThidAe mAyAvedago hoyUNa edANi AvAsayANi karedi ti paduppAemANo uvarimaM sutapabaMdhamAda * se kAle mAyaM tivihamokaDDiyUNa mAyAsaMjalaNassa udayAdi* guNaseDhI kadA, duvihAe mAyAe AvaliyabAhirA guNaseDhI kadA | $ 140. lobhavedagaddhAe NiTTidAe tadanaMtarasamae caiva vidiyaTTidIdo tivihaM mAyAmakaDDiyUNa deNa vihANeNa guNaseDhiNikkhevaM kareditti vRttaM hoi / taM jahAtivihaM mAyamokaDDemANo mAyAsaMjalaNassa udayAdiguNaseDhiNikkhevamavaTThidAyAmeNa sagavedagaddhAdo AvaliyabbhahiyeM kADhUNa Nikkhivadi / evaM caiva donhaM mAyANaM, Navari udayAvaliyabAhirAe tattha guNaseDhI NikkhittA / kudo evamidi ce 1 Na, tesimave - dijjamANANamudayAvaliyanbhaMtare padesaNisegAsaMbhavAdo / $ 141. saMpahi tAhe tivihassa lohassa guNaseDhiNikkhevo keriso tti AsaM kAe idamAha- * paDhamasamayabhAyAvedagassa guNaseDhiNiksvevo tivihassa lohassa tIna prakAra ke lobhakI lobhavedakakAlase eka Avali adhika pramANavAlI guNazreNiko racanA karatA hai / isaprakAra isa kramase lobhavedaka kAlake samApta honepara mAyAvedaka hokara ina Avazya karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtra prabandhako kahate haiM * tadanantara samayameM tIna prakArakI mAyAkA apakarSaNa karake mAyAsaMjvalanakI udayAdi guNazreNi karatA hai tathA anya do prakArakI mAyAkI AvalibAhya guNazreNi karatA hai / $ 140. lobhavedaka kAlake samApta honepara tadanantara samaya meM hI tIna prakArakI mAyAkA apakarSaNa karake isa vidhise guNazreNi nikSepa karatA hai yaha isa sUtra kA tAtparya hai / vaha jaisetIna prakArakI mAyAkA apakarSaNa karatA huA mAyAsaMjvalanakI avasthita AyAmavAlI udayAdi guNa ko apane vedaka kAlase eka Avali adhika rUpase racatA hai / isIprakAra zeSa donoM mAyAoM kI guNazreNiracanA karatA hai| itanI vizeSatA hai ki unakI udayAvali bAhya guNazreNi racanA karatA hai / zaMkA- aisA kyoM ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki ve nahIM vedI jAnevAlI prakRtiyA~ haiM, isalie unakA udayAvalike bhItara pradeza niSekoMkI guNazreNi racanA honA asambhava hai / $ 141. aba usa samaya tIna prakArake lobhakA guNazreNi nikSepa kisa prakArakA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM * prathama samaya meM mAyAvedakake tIna prakArake lobha aura tIna prakArake mAyAkA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tivihAe mAyAe ca tullo| mAyAvedagaddhAdo visesAhio / $ 142. jahA tivihAe mAyAe mAyAvedagaddhAdo visesAhio ettha guNasekvio jAdo | evaM tivihassa lohassa vi tappamANo ceva ehimADhatto ci bhaNidaM hodi / vari tinhaM pi lohANamudayAvaliyabAhire padesaviNNAso, tesimudayAsaMbhavAdo | * savvamAyAvedagaddhAe tattiyo tattiyo ceva Nikkhevo / $ 143. tivihassa lohassa tivihAe mAyAe ca jAva mAyAvedagaddhAcarimasamayo tAva avaTTido ceva guNaseDhiNikkhevoM, Na galidaseso tti vRttaM hoi / NANAvaraNAdikammANaM takkAliyaguNaseDhiNikkhevo keriso hodi ti AsaMkAe idamAha - * sesANaM kammANaM jo puNa puvvillo Nikkhevo tassa sese sese caiva Nikkhivadi guNaseTiM / S 144. NANA varaNAdikammANaM puvvADhattaguNa seDhiNikkhevassa apuvvANi yaTTi - karaNaddhAhiMto visesAhiyamANassa galidasesAyAmeNa jhIyamANassa sese sese caiva Nikkhevo hoi NANNAriso ti bhaNidaM hoi / saMpahi paDhamasamayamAyAvedagassa mAyAlohasaMjalaNANaM donhaM pi baMdhasaMbhave tattha tesiM saMkamakamAvahAraNamuttaramuttAvayAro -- guNazreNinikSepa eka samAna hotA hai jo mAyAke vedaka kAlase vizeSa adhika hotA hai / 6 142. jisa prakAra tIna prakArakI mAyAkA guNazra eNi nikSepa yahA~para mAyAke vedakakAlase vizeSa adhika ho gayA hai usI prakAra tIna prakArake lobhakA bhI yahA~ para tatpramANa hI guNazreNi nikSepa prApta hotA hai, yaha isa sUtrakA artha hai / itanI vizeSatA hai ki tIna lobhoMkA udapAvalike bAhara pradezavinyAsa hotA hai, kyoMki vahA~ unakA udaya nahIM pAyA jAtA / * pUre mAyAvedakakAlake bhItara utanA utanA hI nikSepa karatA 1 $ 143. tIna prakArake lobha aura tIna prakArakI mAyAkA mAyAvedaka kAlake antima samaya taka avasthita hI guNa NinikSepa hotA hai, galita zeSa nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / jJAnAvaraNAdi karmoMkA usa kAlameM kaisA guNazreNi nikSepa hotA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM * parantu zeSa karmoMkA jo pUrvakA nikSepa hai usake nikSipta karatA hai / zeSa- zeSameM hI guNazreNiko $ 144. jJAnAvaraNAMdi karmoke pahale svIkAra kiye gaye apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika pramANavAle tathA galita zeSa AyAmarUpase galanevAle guNazra NinikSepakA uttarottara zeSa - zeSameM nikSepa hotA hai, anya prakArase nahIM yaha ukta sUtrakA tAtparya haiM / aba prathama samayavartI mAyAvedakake mAyA aura lobha donoM saMjvalanoMkA bandha sambhava honepara vahA~ unake saMkramake 1. tA0 pratI [ guNaseDhi ] NANA - iti pAThaH /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA * mAyAvedagassa loho tiviho mAyA duvihA mAyAsaMjalaNe saMkamadi mAyA tivihA lobho ca duviho lobhasaMjalaNe saMkamadi / 145. kudo evaM ce ? mAyAlobhasaMjalaNANaM ettha baMdhasaMbhave aNANupuvvIsaMkame ca jAde jahAvutteNa sarUveNa saMkamapavuttIe nnibbaahmuvlNbhaado| saMpahi ettheva dvidibaMdhapamANAvahAraNaTThamuttaro suttapabaMdho___* paDhamasamayamAyAvedagassa doNhaM saMjalaNANaM dumAsahidigo baMdho, sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhenavassasahassANi / 146. caDamANacarimasamayamAyAvedagassa carimo dvidibaMdho mAyAlobhasaMjalaNANaM mAsahidio jaado|| ettha puNa paDivAdapariNAmapAhammeNa tamuddesamapattasseva tatto duguNametto sNjaado| evaM sesakammANaM pi edeNeva paDibhAgeNa saMkhejjavassasahassametto dvidibaMdho jAdo tti eso ettha sutttthsbbhaavo| evaM paDhamasamayamAyAvedagassa hidibaMdhapamANAvahAraNaM kAdUNa saMpahi vidiyAdiDidibaMdhANamettha pavuttI kadhaM hodi ti AsaMkAe uvarimasuttAraMbhokramakA nizcaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM ____ * mAyAvedakake tIna prakArake lobha aura do prakArakI mAyAkA mAyAsaMjvalanameM saMkrama karatA hai tathA tIna prakArakI mAyA aura do prakArake lobhakI lomasaMjvalanameM saMkrama karatA hai| 5 145. zaMkA-aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna-eka to mAyA aura lobha saMjvalanakA yahA~para bandha sambhava hai| dUsare yahA~para anAnupUrvI saMkrama hone lagatA hai, isalie cUrNisUtrameM kahe anusAra saMkramakI pravRtti nirbAdharUpase pAI jAtI hai| aba yahIMpara sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke liye AgekA sUtraprabandha kahate haiM * prathama samayavartI mAyAvedakake do saMjvalanoMkA do mAsapramANa sthitibandha hotA hai, zeSa karmoMkA saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha hotA hai / $ 146. car3hanevAle carama samayavartI mAyA vedakake mAyA aura lobhasaMjvalanakA antima sthitibandha eka mAsa sthiti vAlA ho gayA thaa| parantu yahA~para gire hue pariNAmoMke mAhAtmyavaza usa sthAnako prApta na honeke pahale hI usake danA ho gayA hai| isI prakAra zeSa karmoMkA bhI isI pratibhAgake anusAra saMkhyAta hajAra varSa pramANa sthitibandha ho jAtA hai yaha isa sUtrakA artha hai| isaprakAra prathama samayavartI mAyAvedakake sthitibandhake pramANakA nizcaya karake aba dvitIyAdi sthitibandhoMkI yahA~para kisa prakArakI pravRtti hotI hai aisI AzaMkAke honepara Ageke sUtrakA Arambha karate haiM 1, tA pratau camviho iti pAThaH /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasA pAhuDe * puNNe puNNe dvidibaMdhe mohaNIyavajjANaM kammANaM saMkhejaguNo hidibaMdho, mohaNIyassa dvidibaMdho bisesAhio / 64 $ 147. jahA caDamANassa saMkhejjaguNahANIe edammi visae NANAvaraNAdikammANaM dvidibaMdhapatI tahA odaramANassa saMkhejjaguNavaDDhIe TThidibaMdhapavRttI / jahA ca mohaNIyassa visesahANIe dvidibaMdho caDamANassa evaM visesAhiyavaDDhIe odaramANassa vidibaMdhapavRttI hodi, caDamANavivajjAseNa odaramANaparUvaNAe pavRttidaMsaNAdo ti / eso ettha suttatthasanbhAvo / evamedeNa vihANeNa dvidibaMdha sahassANi kuNamANassa jahAkamaM mAyAvedagaddhA samappaiti paduppAyaNadvamuttarasutaNidda so *. edeNa kameNa saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayamAyAvedagoM jAdoM / $ 148. sugamamedaM muttaM / saMpahi edammi saMdhivisese vaTTamANassa TThidibaMdha - pamANAvahAraNa TThamuttarasuttAraMbho * tAdhe doNhaM saMjalaNANaM ThidibaMdhoM cattAri mAsA aMtImuttUNA, sANaM kammANaM dvidibaMdhoM saMkhejjANi vassasahassANi / * uttarottara eka-eka sthitibandha ke pUrNa honepara mohanIya karma ke atirikta zeSa karmoMkA saMkhyAtaguNA sthitibandha hotA hai / tathA mohanIyakarmakA vizeSa adhika sthitibandha hotA hai | $ 147. jisaprakAra car3hanevAle jIvake isa sthAna para jJAnAvaraNAdi karmoMke saMkhyAtaguNI hAnirUpase sthitibandhakI pravRtti hotI hai usI prakAra utaranevAle jIvake saMkhyAtaguNI vRddhirUpa se sthitibandhakI pravRtti hotI hai| tathA jisa prakAra car3hanevAle jIvake mohanIya karmakA sthitibandha vizeSa hAnirUpase hotA hai usI prakAra utaranevAle jIvake vizeSa adhika vRddhirUpase sthitibandhakI pravRtti hotI hai, kyoMki car3hanevAle jIvakI apekSA viparItarUpase utaranevAlekI prarUpaNAkI pravRtti dekhI jAtI hai yaha isa sUtra kA tAtparyArtha hai / isa prakAra isa vidhise hajAroM sthitibandha karanevAleke kramase mAyAvedaka kAla samApta hotA hai isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * isa kramameM saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke gata honepara antima samayavartI mAyAvedaka ho jAtA hai / $ 148. yaha sUtra sugama hai| aba isa sandhivizeSameM vidyamAna jIvake sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * taba donoM saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama cAra mAsa hotA hai tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varNapramANa hotA hai /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA $ 149. kudo ? caDhamANapaDhamasamayamAyAvedagassa dvidibaMdhAdo duguNamettadvidibaMdhasiddhIe NippaDibaMdhamettha sNbhvovlNbhaado| evaM ca mAyAvedagaddhaM samANiya se kAle mANavedagabhAveNa parivadidassa jo parUvaNAbhedo taduppAyaNamuttaro suttapabaMdho * tado se kAle tivihaM mANamokar3iyUNa mANasaMjalaNassa udayAdiguNaseTiM karedi, duvihassa mANassa AvaliyabAhire guNaseTiM karedi, Navavihassa vi kasAyassa guNaseDhiNikkhevo jA tassa paDivadamANagassa mANavedagaddhA tatto visesAhio Nikkhevo, mohaNIyavajANaM kammANaM jo paDhamasamayamuhumasAMparAiyeNa Nikkhevo Nikkhitto tassa Nikvevassa sese sese nnikkhivdi| 150. ettha mANasaMjalaNassa udayAdiguNaseDhiparUvaNAe mAyAsaMjalaNabhaMgo / Navari mANavedagaddhAdo uvari AvaliyametteNa visesAhiyaM kAdUNa guNaseDhiNikkhevameso karedi tti vattabvaM / sesaM sugamaM / * paDhamasamayamANavedagassa Navaviho vi kasAyo saMkamadi / 6151. kudo ? tisu saMjalaNesu bajjhamANesu Navavihassa vi kasAyamsa aNANupuvIe saMkama paDi vippaDisehAbhAvAdo / 6149. kyoMki car3hanevAle mAyAvedaka jIvake sthitibandhase yahA~ duguNe sthitibandhakI siddhi binA bAdhAke upalabdha hotI hai| isa prakAra mAyAvedakake kAlako samApta karake tadanantara samayameM mAnavedakabhAvase pariNata hue jIvako prarUpaNAmeM jo bheda hotA hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pazcAt anantara samayameM tIna prakArake mAnakA apakarSaNa karake mAnasaMjvalanakI udayAdi guNazreNi karatA hai tathA anya do prakArake mAnakI udayAvali bAhya guNazreNi karatA hai| nau prakArake kaSAyakA bhI guNazreNinikSepa hotA hai jo giranevAle usakA mAnavedakakAla hai usase vizeSa adhika nikSepa hotA hai| tathA moha karmako chor3akara prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikake dvArA zeSa karmoMkA jo nikSepa nikSipta kiyA gayA hai usa nikSepake zeSa-zeSameM nikSipta karatA hai| 150. yahA~ mAnasaMjvalanakI udayAdi guNazreNiprarUpaNA mAyAsaMjvalanake samAna hai / itanI vizeSatA hai ki Upara AvalimAtra vizeSa adhika yaha guNazreNinikSepa karatA hai aisA yahA~ kahanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| _ vizeSArtha-yahA~ nau prakArake kaSAyase tIna mAna, tIna mAyA aura tIna lobha lene caahiye| * prathama samayavartI mAnavedakake nau prakArakI hI kaSAyeM saMkramita hotI haiN| 6151. kyoMki tInoM saMjvalanoMkA bandha hote samaya no prakArako hI kaSAyoMke anAnupUrvIse saMkrama honeke prati niSedha nahIM hai|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe . * tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA paDivuNNA, sesANaM kammANaM hidivaMdho saMkhejANi vassasahassANi / $ 152. kudo ? caDamANassa vivajjAseNettha tatto duguNametadvidibaMdhasiddhIe nnibbaahmuvlNbhaado| * evaM dvidiSadhasahassANi bahUNi gaMtUNa mANassa carimasamayavedagassa tiNhaM saMjalaNANaM ThidivaMdho aTTha mAsA aMtomuhuttUNA, sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / / __$ 153. gayasthamedaM suttaM / evaM mANavedagaddhamullaMghiyaNa se kAle kohavedagaddhApaDhamasamae vaTTamANassa jo parUvaNAviseso tappaduSpAyaNaTThamuttaro suttapabaMdho 8 se kAle tivihaM kohamokar3iyUNa kohasaMjaNassa udayAdiguNaseTiM karedi / duvihassa kohassa AvaliyabAhire karedi / / 5 154. edeNa sarUveNa guNaseDhiNikkhevaM karedi ti suttattho / * emhi guNasediNikkhevo kettio kAyavyo / * usa samaya tInoM saMjvalanoMkA sthitibandha paripUrNa cAra mAsa hotA hai, zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| 6152. kyoMki car3hanevAle jIvake viparyAsase yahA~ usase duguNe sthitibandhakI siddhi nirbAdharUpase hotI hai| * isa prakAra bahuta hajAroM sthitibandhake gata honepara mAnasaMjvalanake antima samayavartI vedakake tIna saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama ATha mAsa hotA hai, zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| $ 153. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra mAnavedakakAlako ullaMghana karake tadanantara samayameM krodhavedakakAlake prathama samayameM vidyamAna jIvako prarUpaNAmeM jo vizeSatA hotI hai usakA pratipAdana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * tadanantara samayameM tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake krodhasaMjvalanakI udayAdi guNazreNi karatA hai tathA do prakArake krodhakI udayAvalike bAhara guNazreNinikSepa karatA hai| $ 154. isa rUpameM guNazreNinikSepa karatA hai yaha isa sUtrakA artha hai| * isa samaya guNazreNinikSepa kitanA kiyA jAtA hai| 1. tApratI udayAdiguNaseDhiM karedi itaH paraM duvihassa kohassa udayAvalibAhare karedi iti sUtrAMzaH TIkAyAmupalabhyate / anantaraM tatra kohavedagapaDhamasamae tivihaM kohamokaDiDayUNa itthadhikaH pAThaH samupalabhyate /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA $ 155. jahA lohAdipayaDIo okaDDemANo sagavedagaddhAdo AvaliyanbhahiyaM guNaseDhiNikkhevaM karedi kimevameso vi Aho aNNahA ti edeNa pucchidaM hodi / * paDhamasamayakoghavedagassa bArasaNhaM pi kasAyANaM jo guNaseMdiNikkhevo so sesANaM kammANaM guNase diNikkheveNa sariso hoMdi / 156. paDhamasamayakohavedagassedassa bArasaNDaM pi kasAyANaM jo guNaseDhiviNNAso so sesANaM NANAvaraNAdikammANaM guNaseDhiNikkheveNa punvAvahAridapamANeNa sariso tti ghettavyo / etto pAye savvesi okaDijjamANANaM kammANamapuvvANiyaTTikaraNAddhAhiMto visesAhiyo, puvvapayaTTaguNaseDhiNikkhevaM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / * jahA mohaNIyavajANaM kammANaM sese sese guNaseTiM Nikkhivadi tahA etto pAye vArasaNhaM kasAyANaM sese sese guNaseDhI NikkhividavvA / $ 157. NANAvaraNAdikammANaM va bArasaNhaM pi kasAyANaM etto pAe payAraMtaraparihAreNa galidasese guNaseDhiNikkhevo hoi tti edeNa sutteNa jANAvidaM / saMpahi jAghe evaMviho guNaseDhiNikkhevo jAdo tAdhe ceva bArasaNhaM edesi kammANamaMtaramAvarijjadi tti ghettavvaM / jassa kasAyassa udaeNa seDhimArUDho tammi kasAye okaDide evaMviho guNaseDiNikkhevo aMtarAvaraNaM ca hodi tti NiccheyavvaM / 155. jisa prakAra lobhAdi prakRtiyoMkA apakarSaNa karanevAlA apane vedakakAlase eka Avali adhika guNazreNinikSepa karatA hai kyA isI prakAra krodhavedaka jIva bhI guNazreNinikSepa karatA hai yA anya prakArase karatA hai yaha isa sUtra dvArA pRcchA kI gaI hai| * prathama samayavartI krodhavedakake bArahoM kaSAyoMkA jo guNazreNinikSepa hotA hai vaha zeSa karmoke guNazreNinikSepake samAna hI hotA hai| 156. isa prathama samayavartI krodhavedakake bArahoM kaSAyoMkA jo guNazreNivinyAsa hotA hai vaha zeSa jJAnAvaraNAdi karmoMke guNazreNinikSepake pahale nizcita karAye gaye pramANake sadRza hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| isase Ageke sabhI apakarSita honevAle karmoMkA guNazreNinikSepa apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai, kyoMki pUrvameM pravRtta hue guNazreNinikSepako chor3akara yahA~ dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| _jisa prakAra mohanIya karmako chor3akara zeSa karmoMke guNazreNiko zeSa-zeSameM nikSipta karatA hai usI prakAra yahA~se lekara bAraha kaSAyoMkI guNazreNiko zeSa-zeSameM nikSipta karanA caahiye| 6157. jJAnAvaraNAdi karmoMke samAna yahA~se lekara bAraha kaSAyoMkA bhI dUsare prakArakA parihAra kara galita zeSameM guNazreNi nikSepa hotA hai isa bAtakA isa sUtra dvArA jJAna karAyA gayA hai| aba jisa samaya isa prakArakA guNazroNinikSepa ho gayA hai usI samaya ina bAraha kaSAyoMke antarako pUratA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| jisa kaSAyake udayase zroNipara car3hA thA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe $ 158. tado ettha aMtarAvaraNavihANaM kiMci vattahassAmA / taM jahA - bArasa - vihaM kasAyamokaDDiyUNa takkAle guNaseDhiNikkhevaM karemANo kohasaMjalaNassa tAva udae thovaM padesaggaM dedi / tatto asaMkhejjaguNaM jAva NANAvaraNAdikammANaM puvvaNikkhittaguNase disIyaM patto tti / puNo tadaNaMtarovarimaaMtarasamayammi ekkavAramasaMkhejjaguNahINaM Nikkhivadi / tado visesahINaM kADhUNa saMchuhadi jAva aMtaracarimaTThiditi / do vididiAdisamayammi asaMkhejjaguNahINaM Nikkhivadi / tatto paraM savvattha visesahINaM ceva saMchuhRdi jAva appappaNI okaDDidapadesamaicchAvaNAvaliyAe apatto tti / evaM sesakasAyANaM pi aMtarAvaraNavihANamettha daTThavvaM, visesAbhAvAdo / Navari te samudayAvaliyabAhire caiva guNaseDhiNikkhevo tti vattavvaM / sattaNokasAyaitthiNavu sayavedANaM pi appappaNo aMtare jahAvasaraM pUrijjamANe NisegaparUvaNA evaM caiva kAyavvA / * paDhamasamayakohavedagassa bArasavihassa vi kasAyassa saMkamo 68 hodi / $ 159. kudo ! aNANupuvvisaMkamavaseNa bArasahaM pi kasAyANaM saMkame vippaDisehAbhAvAdo | * tAdhe dvidibaMdho caunhaM saMjalaNANamaTTha mAsA paDivaNNA, sesANaM usI kaSAyakA apakarSaNa honepara isa prakArakA guNazra NinikSepa aura antarakA bharanA hotA hai aisA nizcaya karanA cAhiye / - $ 158. isaliye yahA~ para kizcit antarake bharanekI vidhiko batalAveMge / vaha jaisebAraha prakArake kaSAyoMkA apakarSaNa karake usI samaya guNazreNinikSepa karatA huA usa samaya krodhasaMjvalana ke thor3e pradezapuMjako udayameM detA hai / usake bAda jJAnAvaraNAdi karmoMke pahale nikSipta zIrSa prApta honetaka asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / punaH tadanantara uparima antara samayameM eka bAra asaMkhyAtaguNe hona pradezapuMjako nikSipta karatA hai / usake bAda antara sambandhI antima sthitike prApta honetaka uttarottara vizeSa hIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai / tadanantara dvitIya sthiti ke prathama niSekameM asaMkhyAta guNahIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai / usase Age apane-apane apakarSita pradezako atisthApanAvali nahIM prApta hotI vahA~taka sarvatra vizeSa hIna pradezapuMjako hI nikSipta karatA hai / isI prakAra yahA~para zeSa kaSAyoMke antarapUraNako vidhi jAnanI cAhiye, kyoMki unake kathanameM koI bheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki unake pradezapuMjakA udayAvalike bAhara hI guNazreNinikSepa hotA hai aisA yahA~ kahanA cAhiye / sAta nokaSAya, strIveda aura napuMsakavedameM se bhI yathAvasara apane-apane antarako pUrate samaya isI prakAra niSekaprarUpaNA karanI cAhiye / * prathama samayavartI kroghavedakake bAraha prakArakI kaSAyakA saMkrama hotA hai / $ 159. kyoMki anAnupUrvI saMkramake kAraNa bArahoM kaSAyoMkA saMkrama honemeM niSedha nahIM hai / * usa samaya cAroM saMjvalanoMkA sthitibandha pUrA ATha mAsa hotA hai tathA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA kammANaM ThidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / 6 160. caDamANacarimasamayakohavedayapaDibaddhaM vidibaMdhaM pekkhiyaNa duguNamettadvidibaMdhasiddhIe NippaDibaMdhamettha sNbhvovlNbhaado| saMpahi etto TThidibaMdhasahassavAreNa aMtomuhuttamettaM heTThA samoiNNassa se kAle satta gokasAye okaDDihidi tti edammi avatthaMtare vaTTamANassa takkAle mohaNIyavivakkhAe carimasamayacauvvihabaMdhagattapaduppAyaNamuheNa tatthataNahidibaMdhapamANAvahAraNamuttarasuttamoiNNaM * edeNa kameNa saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa carimasamayacauvihabaMdhago jAdo, tAdhe mohaNIyassa hidibaMdho cadusahivassANi aMtomuhuttaNANi, sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / 6161. caDamANapaDhamasamayakohovasAmagassa aMtImuhattaNavattIsavassamettacadusaMjalaNaDhidibaMdhAdo ettha duguNamettaTThidibaMdho jAdoM, sesakammANaM pi tappaDibhAgeNeva saMkhejjavassasahassametto dvidibaMdho edassa jAdo tti suttatthasaMgaho / evaM carimasamae / evaM caunvihabaMdhagatte vaTTamANassa dvidibaMdhapamANaviNicchayaM kAdaNa saMpahi tadaNaMtarasamae purisavedassa baMdhodayapAraMbheNa paDhamasamayapaMcavihamohabaMdhago jAyadi tti jANAvaNa?muttarasuttaM bhaNaizeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| $160. car3hanevAle antima samayavartI krodhavedakase sambandha rakhanevAle sthitibandhako dekhate hue dUne sthitibandhakI siddhi yahA~para binA pratibandhake upalabdha hotI hai| aba yahA~se hajAroM sthitibandhoMke vyApAra dvArA antarmuhUrta kAla nIce utare hue jIvake tadanantara samayameM sAta nokaSAyoMkA apakarSaNa karegA ki isa avasthAke madhyameM vidyamAna hue jIvake usa kAlameM mohanIyakarmako vivakSAse antima samayameM cAra prakArake karmokA bandha karanevAle jIvake pratipAdana dvArA vahA~ honevAle sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitivandhoMke gata ho jAnepara antima samayameM mohanIya karmakA caturvidha bandhaka ho jAtA hai| usa samaya mohanIyakA sthitibandha antamuhUrta kama cauMsaTha varSapramANa hotA hai tathA zeSa karmokA saMkhyAta hajAra vaSepramANa hotA hai| 161. car3hanevAle prathama samayavartI krodha upazAmakake antarmuhUrta kama battIsa varSapramANa cAra saMjvalanake sthitibandhase yahA~para duguNA sthitibandha ho gayA hai tathA isake zeSa karmoMkA bhI unake pratibhAgake anusAra saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha ho gayA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| isa prakAra puruSavedakA bandha prArambha honeke pUrva antima samayameM jAnanA cAhiye / isa prakAra cAra prakArakA bandha karanekI avasthAmeM vidyamAna jIvake sthitibandhake pramANakA nizcaya karake aba tadanantara samayameM puruSavedakA bandha aura udaya prArambha honeke prathama
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tado se kAle purisavedagassa baMdhago jAdo / $ 162. kudo 1 tamhi samae avagadavedapajjAyaparikkhaeNa savedabhAve vaTTamANassa purisavedabaMdhasaMbhavaM paDi visaMvAdANuvalaMbhAdo / edammi ceva samae purisavedeNa saha chaNNokasAyANamuvasAmaNakkhaeNa aNuvasaMtabhAve saMkamokaDaNAdisaMbhavo aMtarAvaraNaM guNaseDhiNikkhevaviseso ca jugavaM payaTTadi tti jANAvaNaTTamuttaro suttapabaMdho-- 70 * tAghe ceva sattaNhaM kammANaM padesaggaM pasatthauvasAmaNAe savva - maNuvasaMtaM tAdhe caiva satta kammaMse okaDDiyUNa purisavedassa udayAdiguNaseDhiM' karedi, chaNhaM kammaMsANamudayAvaliyabAhire guNaseTiM karedi, guNaseDhi - Nikkhevo bArasahaM kasAyANaM sattaNhaM NokasAyavedaNIyANaM saMsANaM ca AugavajjANaM kammANaM guNaseDhiNikkheveNa tullo sese sese ca NikkhevoM / 163. sugamo eso suttapabaMdho / saMpahi edammi caiva samae purisavedAdINaM DidibaMdhapamANAvahAraNaDumuttaramuttaNiddeso - * tAdhe ceva purisavedassa dvidibaMdho battIsavassANi paDivuNNANi, samayameM pA~ca prakArake mohanIya karmakA bandha karanevAlA ho jAtA hai isa bAtakA jJAna karAne ke liye AgekA sUtra kahate haiM * pazcAt anantara samayameM puruSavedakA bandhaka ho jAtA hai / $ 162. kyoMki usI samaya apagataveda paryAyakA kSaya ho jAnese savedabhAvameM vidyamAna hue jIvake puruSavedakA bandha honeke prati koI visaMvAda nahIM pAyA jAtA tathA isI samaya puruSavedake sAtha chaha nokaSAyoMke upazamabhAvakA kSaya ho jAnese anupazama avasthAmeM saMkrama, apakarSaNa AdikA sambhava tathA antarakA bharanA aura guNazreNi nikSepavizeSa ye kArya eka sAtha pravRtta hote haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye Age sUtra prabandhako kahate haiM * usI samaya sAta karmoMkA sampUrNa pradezapuMja prazasta upazAmanAse anupazAnta ho jAtA hai tathA usI samaya sAta karmoMke pradezapuMjakA apakarSaNa karake puruSavedakI udayAdi guNazreNiko karatA hai / tathA chaha karmoMke pradezapu jakI udayAvalike bAhara guNazreNiko karatA hai / bAraha kaSAya, sAta nokaSAyavedanIya aura Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa guNazreNinikSepakI apekSA samAna hotA hai tathA zeSa zeSameM nikSepa hotA hai / $ 163. yaha sUtraprabandha sugama hai / aba puruSaveda Adike sthitibandhake pramANakA nizcaya karane ke liye Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * usI samaya puruSavedakA sthitibandha pUrA battIsa varSapramANa hotA hai, 1. tA0 pratI udayAdiguNa seDhisIsayaM iti pAThaH / 2. tA0pratI Nikkhivadi iti pAThaH /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA saMjalaNANaM ThidibaMdho cadusahivassANi, sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhenjANi vassasahassANi / 164. edaM pi suttaM sugamaM / saMpahi evaM purisavedamaNuvasaMtaM kAdaNa heTThA odaramANayassa dvidibaMdhasahassesu gadesu takkAlabhAvio jo dvidibaMdhagao viseso taduppAyaNamuttarasuttaM bhaNai____ * purisavede aNuvasaMte jAva itthivedo uvasaMto edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NAmAgodavedaNIyANamasaMkhenavassahidigo baMdho / 5 165. caDamANassa sattaNokasAyosAmaNaddhAe saMkhejjadimAgaM gaMtUNa jamhi uddese NAmAgodavedaNIyANaM saMkhejjavassio dvidibaMdho pAraddho tamuddesamapattassevedassa NAmAgodavedaNIyANaM saMkhejjavassiyahidibaMdhamulaMghiyaNa asaMkhejjavassio dvidibaMdho jAdo tti eso ettha sutttysmucco| Na ca caDamANacarimAsaMkhejjavassiyaTThidibaMdhAdo edassa duguNattamAsaMkaNijjaM, paDivAdapAhammeNettha tatto asaMkhejjaguNamettadvidibaMdhapattIe uvarimathovabahuttamuttabaleNa daMsaNAdo / saMpahi evaMvihaTThidibaMdhe ADhatte takkAle savvakammANaM hidibaMdhappAbahuamitthamaNugaMtavvamidi paduppAemANo uvarimaM pabaMdhamAhasaMjvalanoMkA sthitibandha cauMsaTha varSapramANa hotA hai tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| 6164. yaha sUtra bhI sugama hai| aba isa prakAra puruSavedako anupazAnta karake nIce utaranevAle jIvake hajAroM sthitibandhoMke vyatIta honepara usa samaya honevAlA jo sthitibandhaga vizeSa hotA hai usakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * puruSavedake anupazAnta rahate hue jabataka strIveda upazAnta hotA hai isa kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vIta jAnepara nAma, gotra aura vedanIyakarmakA asaMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha hotA hai| $165. car3hanevAle upazAmakake sAta nokaSAyoMkI upazAmanAkAlake saMkhyAtavA~ bhAga jAkara jisa sthAnapara nAma, gotra aura vedanoya karmokA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha hotA hai usa sthAnako prApta hue binA hI isake nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandhako ullaMghana karake asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha ho jAtA hai vaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / aura yahA~ aisI AzaMkA nahIM karanA ki car3hanevAle upazAmakake antima saMkhyAtaveM varSapramANa sthitibandhase isakA dugunA sthitibandha hotA hai, kyoMki pratipAtake mAhAtmyavaza yahAM usase asaMkhyAtaguNe sthitibandhakI pravRtti Age kahe jAnevAle alpabahutvake pratipAdaka sUtroMke balase dekhI jAtI hai| aba isa prakArake sthitibandhake Arambha honepara usa samaya anya karmoke sthitibandhake alpabahutvako yahA~para jAnanA cAhiye isa bAtakA kathana karate hue Ageke prabandhako kahate haiM
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tAdhe appAbahutraM kAyavvaM / $ 166. sugamaM / * savvatthovoM mohaNIyassa dvidibaMdho / $ 167. kudo 1 tappA oggasaMkhejjavassasa hassapamANattAdo / * tinhaM ghAdikammANaM ThidibaMdhoM saMkhejjaguNo / $ 168. kudo 1 saMkhejjavassasa issapamANa ttAvisese vi bAdaralobhavedagaddhAe caiva edesiM saMkhejjasa sahastiyaTThi dibaMdhapAraM bhamAhappeNa tahAmAvasiddhIe jimbAha bhAdo / * NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / $ 169. kiM kAraNaM 1 asaMkhejjavassiyahi dibaMdhassa tesimettha pAraMbhadaMsaNAdo / * vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio | $ 170. kettiyametto viseso 1 dubhAgameMto / evamedaM dvidibaMdhamADhaviya deva pAhu avihiNA TThadibaMdhasahassANi kADhUNa heTThA odaramANo eto aMto muhutakAle gaye tamhi uha se egasamayeNa itthivedamaNuvasaMtaM kuNai tti jANAvemANo uvarimaM sutapabaMdhamAha * usa samaya alpabahutva karanA cAhiye / $ 166. yaha sUtra sugama hai / * mohanIya karmakA sthitibandha sabase thor3A hai / $ 167. kyoMki vaha tatprAyogya saMkhyAta hajAra varSapramANa hai / * tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 168. kyoMki saMkhyAta hajAra varSapramANakI apekSA avizeSatA honepara bhI bAdara lobhavedaka kAlameM hI ina karmoke saMkhyAta hajAra varSa pramANa sthitibandhakA prArambha honeke mAhAtmyavaza usa taraha kI siddhi nirbAdha rUpase pAI jAtI hai / * nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / $ 169. kyoMki una karmoMke asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhakA yahA~ prArambha dekhA jAtA hai / * vedanIya karmakA sthitibandha vizeSa adhika hai / $ 170. vizeSakA pramANa kitanA hai ? duguNA hai| isa prakAra isa sthitibandhako Arambha kara isa alpabahutva vidhise hajAroM sthitibandha karake nIce utaranevAlA jIva yahA~se antarmuhUrta kAla jAneke bAda usa sthAnapara eka samaya dvArA strIvedako anupazAnta karatA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA 73 * etto hidibaMdhasahassesu gadesu itthivedamegasamaeNa aNuvasaMtaM karedi, tAdhe ceva tamokaDiyUNa AvaliyabAhire guNaseDhiM karedi, idaresiM kammANaM jo guNaseDhiNikkhevo tattio ca itthivedassa vi, sese sese ca nnivikhvdi| 171. sugamo eso suttpbNdho| evamitthivedamaNuvasaMtaM kAdUNa hehA oyaramANassa puNo vi saMkhejjasahassamettesu DidibaMdhesu aNaMtaraparUvideNeva appAbahuavihiNA samaikkatesu NavaMsayavede ca ajja vi aNuvasaMtabhAvama(ccha)cha(Da)mANe ? edammi avatthaMtare vaTTamANassa jo dvidibaMdhavisayo viseso taNNiddesakaraNa dvamuttarasuttamoiNNaM * itthivede aNuvasaMte jAva Nava'sayavedo uvasaMto edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANamasaMkhejavassiyahidibaMdho jaado| 6 172. caDhamANassa ithivedovasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade jamhi uddese tiNhamedesi kammANamasaMkhejjavassio dvidibaMdho pajjavasido saMkhejjavassio ca dvidibaMdho pAraddho tamuddesaM thovaMtareNa apattassevedassa NANAvaraNadaMsaNAvaraNaaMtarAiyANaM saMkhejjavassiyavidibaMdhaparikkhaeNa asaMkhejjavassio hidibaMdho jAdo tti eso ettha * yahA~se lekara hajAroM sthitivandhoMke jAnepara eka samaya dvArA strIvedako anupazAnta karatA hai aura usI samaya usakA apakarSaNa kara udayAvalike bAhara guNazreNiko karatA hai| yahA~ dUsare karmoMkA jo guNazreNinikSepa hotA hai utanA hI strIvedakA bhI guNazreNinikSepa hotA hai / tathA zeSa-zeSameM nikSepa karatA hai| $ 171. yaha sUtraprabandha sugama hai / isa prakAra strIvedako anupazAnta karake nIce utaranevAle jIvake phira bhI anantara prarUpita kI gaI alpabahutva vidhise hI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara napusakavedake abhI bhI anupazAnta bhAvako nahIM prApta hote hue aisI bIcakI avasthAmeM vidyamAna hue usake jo sthitibandha viSayaka vizeSatA hotI hai isakA nirdeza karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * strIvedake anupazAnta honepara jabataka napuMsakaveda upazAnta rahatA hai isa kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vyatIta honepara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha ho jAtA hai| 6 172. car3hanevAle jIvake strIvedake upazAmanA kAlake saMkhyAtaveM bhAga jAnepara jisa sthAnameM ina tIna karmoMkA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha samApta hokara saMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha hotA hai usa sthAnako thor3ese antarake dvArA nahIM prApta karanevAle isa jIvake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandhakA kSaya ho jAnese 10
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe suttatthaviNicchao | saMpahi edammi TThidibaMdhe ADhate aNNArisaM TThidibaMdhappAbahuaM hoditi padupAyaTTamuttaro suttapabaMdho 74 --- * tAdhe mohaNIyassa TThidibaMdho thovo, tinhaM ghAdikammANaM hidibaMdho asaMkhejjaguNo, NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo, vedaNIyassa dvidibaMdha visesAhio / $ 173. sugamattAdo Na ettha kiMci vattavvamatthi / * jAdhe ghAdikammANamasaMkhejjavassaTThidigo baMdho tAdhe ceva egasamaeNa NANAvaraNIyacaDavvihaM daMsaNAvaraNIyativihaM paMcatarAiyANi dANi duTThANiyANi baMdheNa jAdANi / $ 174 caDamANayassa saMkhejjavassaTThidibaMdhapAraMbhasamakAlameva edesiM kammANagaTThANiyo baMdha jAdo, ehi pi saMkhejjavassaTThidibaMdhe pajjavaside asaMkhejjavassiyadvidibaMdhapAraMbhasamakAlameva pajjavasido / etto pAye savvAsimeva tAsiM duTThANiyANubhAgaM baMdhaiti tatsaMgaho / saMpahi eto puNo vi saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu aNaMtaraparUvideNa appAbahuavihiNA gadesu jamhi udde se caDamANassa Navu sayavedo uvasaMto tamudde samapattassevedassa Nava sayavedo aNuvasaMto hodi / tAdhe caiva tamokaDDiyUNa asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha ho jAtA hai yaha isa sUtrakA nizcayArtha hai / aba isa sthitibandha ke prApta honepara anya prakArakA sthitibandha sambandhI alpabahutva hotA hai isa bAtakA kathana karane ke lie Age sUtraprabandhako kahate haiM * usa samaya mohanIyakA sthitibandha stoka hai, usase tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai, usase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai tathA usase vedanIya karmakA sthitibandha vizeSa adhika hai / $ 173. sugama hone se yahA~ kucha vaktavya nahIM hai / * jisa samaya ghAtikarmoMkA asaMkhyAta varNapramANa sthitivAlA vandha hotA hai| usI samaya eka samaya meM cAra prakArakA jJAnAvaraNa, tIna prakArakA darzanAvaraNa aura pA~ca antarAya karma ye bandhakI apekSA dvisthAnIya ho jAte haiM / $ 174. car3hanevAle jIvake saMkhyAta varSapramANa sthitibandhakA prArambha jisa samaya hotA hai| usI samaya ina karmoMkA ekasthAnIya bandha ho jAtA hai / yahA~ bhI saMkhyAta varSa sthitibandha samApta hone para asaMkhyAta varSa pramANa sthitibandha prArambha hote samaya yahA~se lekara unhIM saba prakRtiyoMke dvisthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai / yaha sUtrakA samuccayArtha hai / aba yahA~se Age phira bhI anantara kahI gaI alpabahutvavidhike anusAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara jisa sthAna para car3hanevAle jIvake napuMsaka veda upazAnta hotA hai usa sthAnako nahIM prApta hue isakA napuMsakaveda anupazAnta hotA hai / tathA usI samaya usakA apakarSaNa kara usake antarako bharatA huA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA tadaMtaraM pUremANo sesakammANaM galidasesaguNaseDhiNikkhevAyAmeNa sarisaM guNaseDhiNikkhevamudayAvaliyabAhire Nikkhivadi ti paduppAemANo uvarimaM suttapabaMdhamAha___tado saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu NavaMsayavedaM aNuvasaMtaM karedi / tAdhe ceva NavaMsayavedamokaDDiyUNa AvaliyabAhire guNaseTiM Nikkhivadi / idaresiM kammANaM guNaseviNikkheveNa sariso guNasediNikkhevo sese sese ca nnikkhevo| $ 175. gayatthamedaM suttaM / * Naqsayavede aNuvasaMte jAva aMtarakaraNaddhANaM Na pAvadi edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu mohaNIyassa asaMkhejjavassio hidibaMdho jaado| 176. jamhi uddase caDamANo aMtarakaraNaM kAdaNa mohaNIyassa saMkhejjavassiyaM dvidibaMdhaM ADhavei tamudde samatomuhutteNa Na pAvadi tti edamhi avatthaMtare vaTTamANassedassa paDivAdapAhammeNAsaMkhejjavassio mohaNIyassa DidibaMdho jAdo tti eso ettha suttatthasaMgaho, caDamANasavvaddhAhiMto odaramANasambaddhANaM puvvameva visesahINabhAveNa pajjavasANadaMsaNAdo / tado etthuvajogio eso attho vttvyo| taM jahAuvari caDhamANasuhumasAMparAiyaddhA ca heTThA odaramANasuhumasAMparAiyaddhA cedi evamedAo zeSa karmoke galitazeSa guNazreNinikSepake AyAmake samAna hI udayAvalike bAhara guNazreNinikSepako karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke byatIta honepara napuMsakavedako anupazAnta karatA hai| usI samaya napuMsakavedakA apakarNaNa kara AvalibAhya guNazreNiko nikSipta karatA hai yaha guNazreNinikSepa zeSa karmoMke guNazreNinikSepake samAna hotA hai tathA zeSa-zeSameM nikSepa hotA hai| 5 175. yaha sUtra gatArtha hai| * napuMsakavedake anupazAnta honepara jabataka antarakaraNake kAlako nahIM prApta karatA hai isa kAlake saMkhyAta bhAgoMke bIta jAnepara mohanIyakarmakA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha ho jAtA hai| 6176. car3hanevAlA jIva jisa sthAnameM antarakaraNako karake mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha Arambha karatA hai usa sthAnako antarmuhUrta dvArA nahIM prApta hotA hai isa avasthAke madhya vidyamAna isake pratipAtake mAhAtmyavaza mohanIya karmakA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha ho jAtA hai yaha yahA~para sUtrArthakA saMgraha hai, kyoMki car3hanevAle sampUrNa kAloMse utaranevAleke sampUrNa kAloMkA pUrva hI vizeSa hInarUpase anta dekhA jAtA hai / isaliye yahA~para yaha upayogI artha kahanA cAhiye / vaha jaise-Upara car3hanevAlekA sUkSmasAmparAyakA kAla aura nIce utarane
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe do vi ekkado kADhUNa joijjamANe kA bahuA kA vA thovA ti pucchide odaramANasuhumasAM parAiyaddhA visesahINA bhavadi aMtomuhuttametteNa / evaM ceva caDa - mANodara mANasaMbaMdhisavvaddhANamaNNoSNaM pekkhiyUNa visesAhiyahINabhAvo jojeyavvo / atra codyate - aMtarakaNaM kADhUNa vidikkato jo kAlo caDamANasaMbaMdhio Na so paDiNiyattiya puNarAgacchadi, bolINassa tassa puNarAgamaNAvirAhAdo / tado kadhamedaM buccade, ' Natru sayavede aNuvasaMte jAva aMtarakaraNaddhANaM Na pAvedi' tti tahAvihasaMbhavassa juttivAhiyattAdo 1 ettha parihAro vuccade - saccamedaM, Na so kAlo puNarAgacchadi tti icchijja mANattAdo / kiMtu aMtarakaraNaM kADhUNa uvari caDhiya uvasaMtakasAyo ho dUNa puNo TThA odaramANassa uvasaMtaddhAdo uvari hodUNa TThido eso Navu sayavedassANuvasaMtakAlo uvasAmagassa Nava sayavedovasAmaNaddhAye thoruccayeNa sarisaparimANo ti kAdUNedassa tabbhAvovacAreNa aMtarakaraNuddesaM pi ettheva buddhIe saMkappiya jeNesA parUvaNA ADhatA tado Na kiMci virujjhade, uvasAmagaddhAvivajjAseNa parivadamANaddhAo vilomakkameNa vedUNa esA parUvaNA ADhattA tti / tamhA Nava sayavede aNuvasaMte jAva aMtarakaraNudda saM Na pAvadi tAva edamadvANaM saMkhejjakhaNDe kariya tattha bahubhAgesu gadesu saMkhejjadibhAge ca sese mohaNIyassa saMkhejjavassiyaTThidibaMdhamullaMghiyUNa asaMkhejjasio dvidibaMdha pAraddho ti susaMbaMdhaM / vAlekA sUkSmasAmparAya kAla isa prakAra inako milAkara dekhanepara kauna kAla bahuta hotA hai aura kauna kAla stoka hotA hai aisI pRcchA honepara utaranevAlekA sUkSmasAmparAya kAla antarmuhUrtamAtra vizeSa hIna hotA hai / isI prakAra car3hanevAle aura utaranevAle jIvoMke sampUrNa kAloMko paraspara milAkara dekhate hue kramase vizeSa adhika aura vizeSa hIna kAlakI yojanA karanI cAhiye / zaMkA- yahA~ para zaMkAkAra kahatA hai ki antarakaraNa karake car3hanevAlese sambandha rakhanevAlA jo kAla vyatIta ho gayA hai vaha lauTakara phira nahIM AtA hai, kyoMki vyatIta hue usa kAlakA punaH lauTakara AnekA virodha hai / isaliye yaha kaise kahate haiM ki 'napuMsakavedake anupazAnta honepara jabataka antarakaraNake kAlako nahIM prApta karatA hai', kyoMki usa prakArakA sambhava yuktibAhya hai ? samAdhAna - yahA~ ukta zaMkAkA parihAra karate haiM--yaha kahanA, satya hai ki vaha kAla phira lauTakara nahIM AtA, kyoMki yaha hameM iSTa hai / kintu antarakaraNa karake Upara car3hakara aura upazAntakaSAya hokara punaH nIce utaranevAleke upazAnta kAlase Upara hokara sthita huA yaha napuMsakavedakA anupazAnta kAla, upazAmakake napuMsakavedasambandhI upazAmanA kAlase, thor3e pharaka sadRza pramANavAlA hai aisA karake isake usake sadbhAvake upacAra dvArA yahA~para antarakaraNa sthAnakA buddhi saMkalpa karake cU~ki yaha prarUpaNA svIkara kI gaI hai, isalie yaha kucha bhI viruddha nahIM hai / kyoMki upazAmakake kAlake viparyAsa dvArA giranevAleke kAloMko viloma kramase sthApita kara yaha prarUpaNA Arambha kI gaI hai| isalie napuMsakavedake anupazAnta honepara jabataka antarakaraNasthAnako nahIM prApta karatA hai tabataka isa sthAnake saMkhyAta khaNDa karake unameMse bahuta khaNDoMke jAne para aura saMkhyAtaveM bhAgake zeSa rahanepara mohanIyakarmake saMkhyAta varSapramANa sthitibandhako ullaMghana kara asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha kiyA isa prakAra yaha sUtrakathana susambaddha hai /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA * tAdhe ceva duhANiyA baMdhodayA / 177. mohaNIyassa saMkhejjavassiyaTThibaMdhasamakAlaM pAraMbhANamedesi egaTThANiyabaMdhodayANaM tappajjavasANe ceva parisamattIe nnaaiyttaado| saMpahi chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti jo Niyamo uvasAmagassa aMtarakaraNasamakAlamevADhatto vi so ettha Natthi, kiMtu odaramANassa sambAvatthAsu ceva baMdhAvaliyAdikkaMtamettaM ceva kammamudIrijjadi ti edassa atthavisesassa paduppAyaNaphalo utarasuttAraMbho * savvassa paDivadamANassa chasu AvaliyAsa gadAsa udIraNA idi Nasthi Niyamo AvaliyAdikkaMtamudIrijjadi / 6 178. ettha savvaggahaNeNa paDivadamANasuhumasAMparAiyappahuDi savvattheva payadaNiyamo patthi tti eso attho jANAvido, aNNahA savvavisesaNassa sohlliyaannuvlNbhaado| aNNe vuNa AiriyA jAva mohaNIyassa saMkhejjavassaTThidigo baMdho tAva odaramANayassa vi chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti eso Niyamo hoNa puNo asaMkhejjavassiyaTThidibaMdhapAraMbhe etto ppahuDi tAriso Niyamo NaTTho tti edassa suttassa atthaM vakkhANeti / edammi puNa vakkhANe avalaMbijjamANe sabbaggahaNamedaM Na saMvajjhadi tti tado puvvutto ceva attho pahANabhAveNAvalaMbeyavvo / saMpahi mohaNIyassa jo ANupunvIsaMkamaNiyamo uvasAmagassa aMtarasamattisamakAlameva ADhatto ___ * usI samaya dvisthAnika bandha aura udaya hote haiN| 6 177. mohanIyake saMkhyAta varSapramANa sthitibandhake samAna kAlameM prArambha honevAle ina eka sthAnIya bandha aura udayakA usake anta honeke samayameM hI ekasthAnIya bandha aura udayakI parisamApti nyAyaprApta hai / aba chaha AvaliyoMke gata honepara udIraNAkA jo niyama upazAmakake antarakaraNake samAna eka kAlameM Arambha kiyA thA vaha yahA~ nahIM rahatA, kintu utaranevAleke sabhI avasthAoMmeM bandhAvali vyatIta honeke bAda hI karmako udIraNA karatA hai isa prakAra isa arthavizeSakA pratipAdanasvarUpa Ageke sUtrakA Arambha karate haiM ___ * sabhI giranevAloMke chaha AvaliyoMke vyatIta honepara udIraNA hotI hai aisA niyama nahIM hai, kintu bandhAvalike vyatIta honepara udIraNA karane lagatA hai| $ 178. isa sUtrameM 'sarva' padakA grahaNa karanese giranevAle sUkSmasAmparAyase sarvatra hI prakRta niyama nahIM rahatA isa prakAra isa arthakA jJAna karAyA gayA hai, anyathA 'sarva' isa vizeSaNakI saphalatA nahIM prApta hotI / parantu anya AcArya jabataka mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha rahatA hai tabataka utaranevAleke bhI chaha AvaliyoMke jAnepara udIraNA hotI hai isa prakAra yaha niyama hokara punaH asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha honepara yahA~se lekara usa prakArakA niyama naSTa ho jAtA hai isa prakAra isa sUtrake arthakA vyAkhyAna karate haiM / parantu isa vyAkhyAnake avalambana karanepara yaha 'sarva' padakA grahaNa nahIM banatA, isalie pUrvokta arthakA hI pradhAnabhAvase avalambana karanA caahiye| aba upazAmakake antarakaraNa kriyAke sampanna honeke
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe so vi odaramANayassa savvAvatthAe ceva Natthi tti edassatthavisesassa puvvamavahAridasarUbassa vi puNo vi NicchayakaraNaTThamuttarasuttamoiNNaM * aNiyaTTippahuDi mohaNIyassa aNANupuvvisaMkamo lobhassa vi sNkmo| $ 179. odaramANANiyaTTipaDhamasamayappahuDi savvatthevAdikkaMtavisayamohaNIyassANupuvvIsaMkamaNiyamo Natthi, kiMtu aNANupuvvIsaMkamo ceva ettha hodi tti, ado ceva lobhasaMjalaNassa vi saMkamo tti eso ettha sutttthnniccho| odaramANasuhumasAMparAiyapaDhamasamayappahuDi ceva mohaNIyassa aNANupunvisaMkamo ti kimevaM Na uccade 1 Na, suhumasAMparAiyaguNaTThANe mohaNIyassa baMdhAbhAveNa saMkamapavuttIe tattha saMbhavANuvalaMbhAdo / edaM ca sattiM paDucca vuttaM / lobhasaMjalaNassa vi tAdhe ceva saMkamasattI samuppaNNA tti / aNNahA puNa jAva tivihA mAyA Na okaDDidA tAva aNANupuvvIsaMkamassuvavattI Na jAyade, tatto puvvaM lobhasaMjalaNassa paDiggahAbhAveNa saMkamapavRttIe sNbhvaannuvlNbhaado| saMpahi etthataNadidibaMdhappAbahuasarUvAvahAraNaTThamuvarimaM pagaMghamAha ___ * jAdhe asaMkhejjavassio hidibaMdho mohaNIyassa tAghe mohaNIyassa samAna kAlameM honevAlA jo mohanIyakakA AnupUrvIsaMkramakA niyama Arambha huA thA vaha bhI utaranevAleke saba avasthAoMmeM nahIM hai isa prakAra pUrvameM avadhArita svarUpavAle isa arthavizeSakA phira bhI nizcaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai ___ * anivRttikaraNase lekara mohanIyakarmakA anAnupUrvI saMkrama hone lagatA hai| aura lobhakA bhI saMkrama hone lagatA hai| $ 179. utaranevAle upazAmakake anivRttikaraNake prathama samayase lekara jisakA viSaya atikrAnta ho gayA hai aise mIhanIyakA AnupUrvIsaMkrama saba jagaha nahIM rahatA, kintu yahA~para arthAt anivRttikaraNase lekara anAnupUrvIsaMkrama hI hotA hai aura isIlie lobhasaMjvalanakA bhI saMkrama hotA hai yaha yahAM isa sUtrake arthakA nizcaya hai| zaMkA-utaranevAle sUkSmasAmparAyikake prathama samayase lekara hI mohanIyakarmakA anAnupUrvIsaMkrama hotA hai aisA kyoM nahIM kahate? samAdhAna-nahIM, kyoMki sUkSmasAmparAya guNasthAnameM mohanIyakarmakA bandha na honese vahA~ saMkramakI pravRtti sambhava nahIM hai / aura yaha zaktiko apekSA kahA hai, kyoMki lobhasaMjvalanakI to usI samaya saMkramakI zakti utpanna ho jAtI hai / anyathA jabataka tIna prakArako mAyAkA apakarSaNa nahIM hotA tabataka anAnupUrvI saMkramakI upapatti nahIM hotI hai, kyoMki usase pUrva lobhasaMjvalanake pratigrahakA abhAva honese saMkramakI pravRtti sambhava nahIM hai| aba yahA~ honevAle sthitibandhake alpabahutvakA nizcaya karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * jaba mohanIya karmakA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai taba mohanIya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA dvidibaMdho thovo, ghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo, NAmAgodANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo, vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / 79 $ 180. sugamaM / saMpahi eto heTThA vi edeNeva appA bahuakameNa TThidigaMdhasahasvANi kAdRNodaramANassa parUvaNApagaMdhaM suttANusAreNa vacaissAmo- * edeNa kameNa saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu aNubhAgagaMdheNa vIriyaMtarAiyaM savvaghAdI jAdaM / tado dvidibaMdhapudhatteNa AbhiNibodhiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca savvadhAdINi jAdANi / tado dvidibaMdha - pudhatteNa cakkhudaMsaNAvaraNIyaM savvadhAdI jAdaM / tado dvidibaMdhapudhatteNa sudaNANAvaraNIyamacakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca savvaghAdINi jAdANi / tado dvivigaMdhapudhatteNa ohiNANAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM lAbhaMtarAiyaM ca savvaghAdINi jAdANi / tado dvidibaMdhapudhatteNa maNapajjavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM ca savvadhAdINi jAdANi / $ 181. aNubhAgagaMgheNa jeNeva kameNa caDamANayassa bArasa hamedesiM kammANaM aNubhAgabaMdhassa desaghAditaM jAdaM teNeva kameNa pacchANupuvvIe heTThA odaramANassa karmakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai, usase ghAtikarmoMkA sthitibandha asaMkhyAta - guNa hotA hai, usase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai aura uzase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / $ 180, yaha sUtra sugama hai / aba yahA~se nIce bhI isI alpabahutvake kramase hajAroM sthitibandhoMko karake utaranevAlekI prarUpaNAke prabandhako sUtrake anusAra batalAveMge / * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara anubhAgabandhakI apekSA vIryAntarAya sarvaghAti ho jAtA hai / tatpazcAt sthitibandhapRthaktva ke dvArA AbhinibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya karma sarvaghAti ho jAte haiN| tatpazcAt sthitibandha pRthaktvake dvArA cakSudarzanAvaraNIya karma sarvaghAti ho jAtA hai / tatpacAt sthitibandha pRthaktvake dvArA zrutajJAnAvaraNIya acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya karma sarvaghAti ho jAte haiM / tatpazcAt sthitibandha pRthaktvake dvArA avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya karma sarvaghAti ho jAte haiM / tatpazcAt sthitibandhapRthaktvake dvArA mana:paryayajJAnAvaraNIya aura dAnAntarAyakarma sarvaghAti ho jAte haiM / $ 181. car3hanevAle jIvake anubhAgabandhakI apekSA jisa kramase ina bAraha karmoMkA anubhAgabangha dezaghAtipane ko prApta ho gayA thA, nIce utaranevAle jIvake pazcAdAnupUrvIke anusAra usI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jahANiddivisae desaghAdikaraNaviNAseNa savvaghAditta meMdesimaNubhAgabaMgheNa jAdamidi eso ettha suttatthasaMgaho / Navari sagasagadesaghAdikaraNudda samapattasseva puvvamaMtomuhuttamatthi tti desaghAdikaraNavighAdo samvattha daTThavvo / 80 * tado ThidigaMdhasahassesu gavesu asaMlejANaM samayapavaddhANamudIraNA pasihammadi / $ 182. asaMkhejjaloga bhAgo samayapabaddhassa udIraNA pavattadi tado savvaghAdigaMdhavisayAdo puNo vi asaMkhejjaguNavaDIe TThidibaMdhasahassesu bahu esa gadesu caDamANassa sagapAraMbhavisayAdo puvvameva aMtomuhuttamatthi tti savvesiM kammANamAugavedaNIyavajjANaM asaMkhejjasamayapabaddhapaDibaddhA udIraNA paDihadA jAdA / egasamayapabaddhassa asaMkhejjalogabhAgapaDibhAgeNodIraNAe etto pahuDi pavRttI jAdA tti eso ettha suttatthasamuccao / $ 183. evamedaM parUviya saMpahi etthevudde se TThidigaMdhappAbahuamevaM payaTTaditti jANAvaNadvamuvarimaM pagaMdhamAha- kramase yathA nirdiSTa sthAnapara una bAraha karmoM ke anubhAgabandhake dezaghAtikaraNakA vinAza ho jAne se inakA anubhAgabandhakI apekSA sarvaghAtipanA prApta ho gayA hai yaha yahA~para isa sUtrake arthakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki apane-apane dezaghAtikaraNa ke sthAnako prApta honeke antarmuhUrta pUrva hI dezaghAtikaraNakA vighAta sarvatra jAnanA cAhiye / * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke jAnepara asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA naSTa ho jAtI hai / $ 182. eka samayaprabaddhameM asaMkhyAta lokake bhAgake anusAra udIraNA pravRtta hotI hai, isalie jo sarvaghAtibandhakA sthAna hai usase phira bhI asaMkhyAta guNavRddhike dvArA bahuta hajAroM sthitibandhoM ke jAnepara car3hanevAle upazAmakake jisa sthAnapara asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha huI thI usa sthAna se antarmuhUtaM pahale hI Ayu aura vedanIya karmoMko chor3akara zeSa sabhI karmokI asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA samApta ho jAtI hai / yahA~se lekara eka samayaprabaddhakI asaMkhyAta lokake bhAgake pratibhAga ke anusAra udIraNA pravRtta ho jAtI hai yaha sUtrake arthakA sAra hai / vizeSArtha - sAmAnya niyama yaha hai ki upazamazra NimeM car3hanevAle jIvake jisa sthAnase asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI udIraNA prArambha ho jAtI hai usake pUrva sarvatra asaMkhyAta lokake pratibhAga ke anusAra hI udIraNA pravRtta rahatI hai| kintu car3hate samaya jahA~se asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI udIraNA pravRtta hotI hai, utaranevAle jIvake usa sthAnako prApta honeke antarmuhUrta pUrvase hI asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA samApta hokara punaH pUrvavat udIraNA prArambha ho jAtI hai / $ 183. isa prakAra prakRta viSayakA prarUpaNa karake aba isa sthAnapara sthitibaMdhakA alpabahutva isa prakAra pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke prabaMdhako kahate haiM
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 uvasAmaNAkkhaNa paDivadamANaparUvaNA 81 * jAghe asaMkhejjalogapaDibhAge samayapabaddhassa udIraNA tAghe mohaNIyassa dvidibaMdho thovo, ghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo, NAmAgodANaM ThidibaMdhoM asaMkhejjaguNo, vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / $ 184. sugamaM / puvvattasseva appA bahuapabaMdhassa ettha vi saMbhAlaNaphalattAdo / evamedeNa appAbahuavihANeNa saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi asaMkhejjaguNavaDDIe kAdUna TThA odaramANassa aMtomuhuttaM gaMtUNa tado aNNAriso TThidibaMdhappAbahuakamo jAyada ti jANAvaNaphalo uttarasuttaNiddeso * edeNa kameNa dvidibaMdhasahassesu gadesu tado ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdho thovo, NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo, ghAdikammANaM ThidibaMdho visesAhio, vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / $ 185. kudo 1 evametthudda se ekkavAreNeva tinhaM ghAdikammANaM vidibaMghAdo NAma godaTThadibaMdhassa TThA visesahANIe paDivAdo vedaNIyaTThidibaMdhassa ca ghAdikammadvidibaMdhAdo visesAhiyabhAvapariNAmo ti NAsaMkaNijjaM, pariNAmavisesasamA sejja tahAbhAvasiddhIe NibbAhamuvalaMbhAdo / jamhi uha se NAmAgodANaM dvidibaMdhAdo * jisa samaya asaMkhyAta lokake pratibhAgake anusAra samayaprabaddhakI udIraNA prArambha hotI hai usa samaya mohanIya karmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai usase ghAtikarmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai usase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai aura usase vedanIya karmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / 184. yaha sUtra sugama hai, kyoMki yahA~para bhI pUrvake alpabahutvaprabaMdhakI samhAla karanA hI isakA phala hai / isa prakAra isa alpabahutvavighise asaMkhyAta guNavRddhirUpase saMkhyAta hajAra sthitibaMdha karake nIce utaranevAle jIvake antarmuhUrta kAla jAkara tatpazcAt anya prakArakA sthitibandhake alpabahutvakA krama prArambha hotA hai isa prakArakA jJAna karAneke lie Age ke sUtrakA nirdeza karate haiM * isa kramase hajAroM sthitibandhoMke jAnepara pazcAt eka hI bArameM mohanIya karmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai, usase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai, usase ghAtikarmoMkA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai aura usase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / $ 185. zaMkA- isa sthAnapara eka hI bArameM tIna ghAtikarmoMke sthitibandhase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha nIce arthAt kama hokara vizeSa hIna kaise ho gayA hai tathA vedanIyakarmakA sthitibandha ghAtikarmo ke sthitibandhase vizeSAdhikabhAvarUpa pariNAmako kaise prApta ho gayA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pariNAmavizeSakA Alambana lekara usa prakArakI siddhi nirbAdharUpase pAI jAtI hai / upazAmakake jisa sthAnapara nAma aura gotrakarmake 11
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho uvasAmagassa ekkasarAheNa asaMkhejjaguNahANIe heTThA Nivadido tamuddesamapattasseva odaramANayassa evaMviho dvidibaMdhaparivatto jAdo tti eso edassa mAvattho / jai evaM visesAhiyavaDhi mottUNa asaMkhejjaguNavaDDIe eso pariyatto kiNNa jAdo tti NAsaMkiyavvaM, odaramANayassa savvo dvidibaMdhapanlaTTo visesAhiyavaDDhIe ceva payadi ti nniymdNsnnaado| Na esa Niyamo NiNNibaMdhaNo, ebaM ceva suttaM NibaMdhaNIkariya pyvRttaado| evamedeNa kameNa puNo vi saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhabhussaraNANi kAdaNa heTThA odaramANassa aMtomuhuttakAle volINe tado aNNAriso dvidibaMdhappAbahuakamo saMvutto ti jANAvaNaphalo uttarasuttapabaMdho ___ * evaM saMkhejANi hidiSadhasahassANi kAdaNa tado ekkasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho thovo, NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejaguNo, NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM ThidibaMdho tullo visesaahio| 186. kudo 1 evamettha vedaNIyaTThidibaMdhassa NANAvaraNAdidvidibaMdhAdo visesAhiyabhAveNa punvaM payaTTamANassa ekakasarAheNeva tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMgheNa sarisa sthitibandhase tIna ghAtikokA sthitibandha eka bArameM asaMkhyAta guNahAnirUpase nIce (kama hokara) prApta hotA hai usa sthAnako prApta honeke pUrva hI utaranevAle jIvake isa prakArase sthitibandhakA parivartana ho jAtA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| zaMkA-yadi aisA hai to vizeSa adhikarUpase vRddhiko chor3akara asaMkhyAta guNavRddhirUpase yaha parivartana kyoM nahIM ho jAtA ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki utaranevAle jIvake sampUrNa sthitibandhakA parivartana vizeSa adhika vRddhirUpase hI pravRtta hotA hai yaha niyamase dekhA jAtA hai| aura yaha niyama kAraNarahita hai nahIM, kyoMki yahI sUtra kAraNa karake pravRtta hotA hai| isa prakAra isa kramase phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMkA utsarpaNa karake nIce utaranevAle jIvake antarmuhUrta kAlake jAnepara anya prakArakA sthitibandhake alpabahutvakA krama prApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke phalasvarUpa Ageke prabandhako kahate haiM * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMko karake pazcAt eka bAra meM mohanIyakarmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai, usase nAma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai aura usase jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya vedanIya aura antarAya karmoMkA sthitibandha eka samAna hokara vizeSa adhika hotA hai / $ 186. zaMkA-pahale vedanIya karmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi karmokI apekSA vizeSa adhikarUpase pravRtta thA vaha yahA~para isa prakAra eka bArameM hI tIna ghAtikarmoMke sthitibandhake samAna pariNAmavAlA kaise ho gayA?
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaeNa paDivadamANaparUvaNA pariNAmo jAdo tti NAsaMkaNijjaM, aMtaraMgapariNAmavisesamassiyaNa tara satahAbhAvasiddhIe vippddisehaabhaavaado| ettha vi jamhi uddese caDamANassa NANAvaraNAdINaM dvidibaMdhAdo vippaDiyaNa vedaNIyassa hidibaMdho asaMkhejjaguNamahio jAdo tamuddesasapattasseva evaMviho parivatto jAdo tti ghettavvaM / evamedeNappAbahuavihiNA puNo vi saMkhejjasahassamettahidibaMdhabhussaraNANi kAdRNa heTThA NivadamANassa aMtomuhuttakAle samaikkate tado aNNAriso dvidibaMdhaparivatto jAdo ti paduppAyaNaphalo uttarasuttaNiddeso___* evaM saMkhebANi hidibaMdhasahassANi gavANi, tavo aNNo ThidibaMdhoM / ekkasarAheNa NAsAgodANaM ThidiSadho thovo, mohaNIyassa hidibaMdho visesAhio, NANAvaraNIyadasaNAvaraNIyavedaNIyaaMtarAiyANaM ThivibaMdho tulkho visesaahio|| 187. kudo ? evamettha ekkasarAheNa NAmAgodadvidibaMdhassa mohaNIyaTThidibaMdhAdo asaMkhejjaguNattapariccAgeNa heTThA visesahINabhAveNa NivAdo tti NAsaMkA kAyavvA, pariNAmavisesamAsejja bahuso dattuttarattAdo / evamedeNappAbahuakameNa puNo vi saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhabhussaraNANi kAdU heTThA NivadamANassa aMtomuhutta samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki antaraMga pariNAmavizeSakA Alambana lekara usake usa prakArakI siddhi hone meM koI niSedha nahIM pAyA jaataa| yahAM para bhI jisa sthAnameM car3hanevAle jIvake jJAnAvaraNAdi karmoke sthitibandhase pUrva sthitibandhako ati krama karake vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA adhika ho gayA thA usa sthAnako nahIM prApta hue hI isa prakAra parivartana ho gayA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra isa alpabahutva vidhise phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandha jAkara nIce giranevAle jIvake antarmuhUta kAla jAnepara tatpazcAt anya prakArake sthitibandhakA parivartana ho jAtA isa kathanake phalasvarUpa Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM ___ * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiN| tatpazcAt anya sthitibandha prApta hotA hai| vahA~ eka bArameM nAma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase kama hotA hai, usase mohanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai, usase jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya karmoMkA sthitibandha paraspara samAna hokara vizeSa adhika hotA hai / 187. zaMkA-yahA~para mohanIyake sthitibandhase, asaMkhyAtaguNepanekA parityAga karake eka bArameM nAma-gotrakarmake sthitibandhakA, vizeSa hInarUpase nipAta kaise ho gayA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pariNAmavizeSakA Alambana lekara bahuta bAra uttara de Aye haiN| isa prakAra isa alpabahutvake kramase phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandha jAkara nIce ~
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe . kAlAdikkame tado aNNAriso dvidibaMdhaparAvatto jAdo tti jANAvaNaphalo uttarasuttaNibaMdho ___* edeNa kameNa hidivaMdhasahassANi bahUNi gadANi / tado aNNo ThivibaMdho / ekkasarAheNa NAmAgodANaM ThidibaMdho thovo, caduNhaM kammANaM ThidibaMdho tullo visesAhio, mohaNIyassa hidibaMdho visesaahio| $ 188. kudo ? evamettha mohaNIyaTThidibaMdhAdo caduNhaM kammANaM hidibaMdhassa ekkasarAheNa visesahANIe heTThA NivAdo tti NAsaMkaNijjaM, pariNAmavisesamAsejja bahuso nniraaregiikyttaado| ettoppahuDi samvattheva appappaNo ukkassadvidibaMdhapaDibhAgeNa visesAhiyattamuvagaMtavvaM / tado evaMvihahidibaMdhaparAvattaNANa jahAkama kAdUNa heTThA odaraMmANassa puNo vi saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhabhussaraNANi edeNeva kameNa NedavvANi jAva savvapacchimo palido0 asaMkhe0 bhAgio dvidibaMdhoM tti / saMpahi edammi aikkaMtavisae asaMkhejjavassiyavidibaMdhapaDibaddhe hidibaMdhavuDDI edeNa kameNa jAdA tti jANAvemANo suttamuttarabhaNai____* jatto pAe asaMkhejjavassaTidibaMdho tatto pAe puNNe puNNe ThidibaMdhe aNNaM ThidibaMdhamasaMkhejaguNaM bNdhaa| giranevAleke antarmuhUrta kAlake jAnepara tatpazcAt sthitibandhakA anya prakArase parAvartana ho jAtA hai yaha jJAna karAneke phalasvarUpa Ageke sUtraprabandhako kahate haiM ___ * isa kramase bahuta hajAroM sthitibandha gata ho jAte haiN| tatpazcAt anya sthitibandha prApta hotA hai| vahA~ eka bArameM nAma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai, usase cAra karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara vizeSa adhika hotA hai, usase mohanIyakamakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / 188. zaMkA-yahA~para mohanIyakarmake sthitibandhase cAra karmoMkA sthitibandha eka bArameM vizeSa hIna hokara nIce nipatita kaise huA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pariNAmavizeSakA Azraya lekara bahuta bAra isa zaMkAkA nirAkaraNa kara Aye haiN| ___isase Age sarvatra hI apane-apane utkRSTa sthitibandhake pratibhAgake anusAra sabakA sthitibandha vizeSa adhika jAnanA caahiye| tatpazcAt isa prakAra sthitibandhake parAvartanoMko kramase karake nIce utaranevAleke phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandha jAkara isI kramase sabase antima palyopamakA asaMkhyAtavA bhAgapramANa sthitibandhake prApta honetaka le jAnA cAhiye / aba isa vyatIta hue sthAnameM asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhase sambandha rakhate hue sthitibandhakI vRddhi isa kramase huI isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * jisa sthAnase lekara asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai vahAMse lekara sthitibandhake punaH punaH pUrNa honepara anya sthitibandhako asaMkhyAtaguNA adhika karake
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAkkhaNa paDivadamANaparUvaNA 85 $ 189. jattoppahuDi NAmAgodAdikammANaM paDhamadAe asaMkhevassio TThidibaMdho ADhato tattoppahuDi jAva Nipacchimo palido0 asaMkhe0 bhAgio TThidibaMdhoti damma aMtare puNe puNe TThidibaMdhe jo aNNo dvidibaMdho so asaMkhejjaguNavaDIe vaDhadi ti daTThavvo, tattha payAraMtarAsaMbhavAdotti bhaNidaM hodi / evamedeNa kameNa palido 0 asaMkhejjabhAgiyaM' DidibaMdhavisayaM volINassa savvesiM kammANamekkavAreNa palido 0 saMkhe0 bhAgio paDhamo TThidibaMdho ADhavijjaditti paduSpAyaNaTThamidamAha - * edeNa kameNa sattaNhaM pi kammANaM palido0 asaMkhe0 bhAgiyAdo dvidibaMdhAdo ekkasarAheNa sattaNhaM pi kammANaM palido * saMkhe0 bhAgio hidibaMdho jAdo' / 0 $ 190. kimeso palido0 saMkhe0 bhAgio hidibaMdho jAyamANo sattaNhaM pi kammANaM akkameNeva jAdo Aho kameNeti pucchide, akkameNeti bhaNAmo / kudo edaM Navvade ? ekkasarAheNetti suttaNidesAdo / kadhaM puNo caDhamANassa kameNa samuvaladdhasarUvo dUrAva kiTTIvisao odaramANassa ekkavAreNeva saMbhavaditti NAsaMkaNijjaM, paDivAdabAdhA hai / $ 189. jisa sthAna se lekara nAma aura gotra Adi karmoMkA prathama bAra asaMkhyAtaguNA sthitibandha Arambha huA thA vahA~se lekara jaba jAkara antima palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa sthitibandha prApta hotA hai isa kAlake bhItara punaH punaH sthitibandhake pUrNa honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha asaMkhyAtaguNI vRddhise bar3hA huA hotA hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye, kyoMki vahA~ dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa kramase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhake sthAnako ullaMghana karanevAle jIvake sabhI karmoMkA eka bArameM palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha Arambha hotA hai isa bAtakA kathana karane ke lie isa sUtra ko kahate haiM * isI kramase sAtoM hI karmoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhase eka bAra meM sAtoM hI karmoMkA palyopamake saMkhyAtaveM mAgapramANa sthitibandha ho jAtA hai / $ 190. zaMkA - yaha palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa sthitibandha utpanna hotA huA kyA sAtoM karmakA akramase hI ho jAtA hai yA kramase hotA hai ? samAdhAna - aisA pUchane para akramase ho jAtA hai aisA hama kahate haiM / zaMkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - 'ekkasarAheNa' isa prakAra sUtrameM nirdeza honese jAnA jAtA hai / zaMkA--car3hanevAleke kramase upalabdha honevAlA dUrApakRSTiviSayaka sthitibandha utaranevAle 1. tA0pratau kammapayaDINaM iti pAThaH / 2. tA0pratau palido0 ityataH jAdo iti yAvat TIkAyAM sanmitaH / 3. tA0 pratI saMkhejjabhAgiyaM iti pAThaH /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mAhappeNettha tahAbhAvasiddhIe virohaabhaavaado| tado ettha vi punvutto ceva appAbahuapabaMdho nnivvaamohmnnugNtvyo| 6 191. saMpahi etto puvvaM savvatthevAsaMkhejjavassiyaTThidibaMdhavisaye asaMkhejjaguNavaDDIe payaTTamANo hidibaMdho ido ppahuDi savvesi kammANaM saMkhejjaguNavaDDIe payadi tti jANAvaNaTTamuttarasuttaNiddeso * etto pAye puNNe puNNe ThidibaMdhe aNNaM dvidivaMdhaM saMkhenaguNaM baMdhai / 6 192. kudo ? palido0 saMkhe0bhAgametadvidibaMdhavisaye saMkhejjaguNavaDiM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / saMpahi evamedammi visaye saMkhejjaguNavaDDhIe vaDDhamANassa dvidibaMdhavuDDhipamANAvahAraNamuvarimasuttAraMbhI * evaM saMkhejjANaM hidibaMdhasahassANamapuvvA vaDDhI palidovamassa sNkhejdibhaago| 5 193. evamedeNa kameNa saMkhe0guNavaDDhIe vaDDhamANassa savvesiM kammANaM jIvake eka bArameM hI kaise sambhava hai ? / samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki giraneke mAhAtmyavaza yahAMpara usa prakArase siddhi honemeM koI virodha nahIM aataa| isaliye yahA~para bhI pUrvokta hI alpabahutva prabandha binA vyAmohake jAnanA caahiye| vizeSArtha-upazamazreNipara car3hanevAle jIvoMke sAtoM karmoke sthitibandhameM isa jAtikI viSamatA banI rahatI hai jisase vahA~ saba karmoMkA dUrApakRSTiviSayaka sthitibandha eka hI sthAnapara nahIM prApta hotaa| kintu yahA~para giranerUpa pariNAmoMke mAhAtmyavaza vaha bana jAtA hai yaha isa sUtrakA Azaya hai| 5 191.aba isase pUrva sarvatra hI asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhameM asaMkhyAta guNavRddhirUpase pravRtta hotA huA sthitibandha yahA~se lekara sabhI karmoMkA saMkhyAta guNavRddhirUpase pravRtta hotA hai yaha jAnaneke liye Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * yahAMse lekara sthitivandhake punaH punaH pUrNa honepara saMkhyAtaguNe anya pramANa sthitibandhako bAMdhatA hai| 192. kyoMki palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhake honepara saMkhyAta guNavRddhiko chor3akara dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| aba isa prakAra isa viSayameM saMkhyAta guNavRddhiko prApta honevAleke sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMkI apUrva vRddhi panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI hai| $ 193. isa prakAra isa kramase saMkhyAta guNavRddhise vRddhiko prApta honevAle jIvake sabhI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasAmaNAksaepa paDivadamANapakhvaNA palido0 saMkhe0bhAgiyANaM saMkhejjANaM dvidibaMdhasahassANaM apuvvA dvidibaMdhavuDDhI palido0 saMkhe0bhAgapamANA ceva daduvvA, palido0 saMkhe0bhAgiyaDhidibaMdhavisau payAraMtarasaMbhavANuvalaMbhAdo tti eso etya sutttthnniccho| ___ * tado mohaNIyassa jAdhe aNNassa hidibaMdhassa apuvvA vaDDhI palidovamassa saMkhenjA bhaagaa| 194. edassa suttassa attho vuccade-tado savvapacchimAdo palido0saMkhe0bhAgiyAdo dvidibaMdhAdo saMkhejjaguNavaDDhIe vaDDhamANassa jAdhe jamhi kAle mohaNIyassa hidibaMdho saMpuNNapalidovamametto jAdo tAghe tassa dvidibaMdhassa punvahidibaMdhaM pekkhiyaNa apuvvA vaDDhI palido0 saMkhejjA bhAgA ti daTThanvA / kiM kAraNaM ? aNNahA plidovmettkkaalbhaavihidibNdhpmaannaannuppttiido| saMpahi takkAle NANAvaraNAdINaM caduNhaM kammANaM dvidibaMdhabuDDhI kiMpamANA ti jAdAregassa sissassa tappamANAvahAraNa?muttarasuttamAha____ * tAdhe caduNhaM kammANaM ThidibaMdhassa vaDDhI palidovamaM cadumbhAgaNa sAdiregeNa UNayaM / 195. takkAle caduNhaM kammANaM NANAvaraNadaMsaNAvaraNavedaNIyaMtarAiyANaM karmoke palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase yukta saMkhyAta hajAra sthitibandhoMkI sthitibandhasambandhI apUrva vRddhi palyopamo saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI jAnanA cAhiye, kyoMki palyopamake saMkhyAtaveM bhAgavAle sthitibandhake viSayameM prakArAntarakI sambhAvanA nahIM upalabdha hotI yaha yahAM isa sUtrakA nizcita abhiprAya hai| * tatpazcAt jaba mohanIyakarmake anya sthitibandhakI apUrva vRddhi palyopamake saMkhyAta bahubhAgapramANa upalabdha hotI hai| 194. aba isa sUtrakA artha kahate haiM-tatpazcAt sabase antima palyopamake saMkhyAtaveM bhAgavAle sthitibandhase saMkhyAta guNavRddhise vRddhiko prApta hue mohanIya karmakA 'jAdhe' jisa kAlama sthitibandha pUrA palyopamapramANa ho jAtA hai 'tAdhe usa samaya usa sthitibandhake pUrva sthitibandhako dekhate hue apUrva vRddhi palyopamake saMkhyAta bahubhAgapramANa jAnanI cAhiye, kyoMki anyathA tatkAla honevAle palyopamamAtra sthitibandhakA pramANa nahIM bana sktaa| aba usa samaya jJAnAvaraNAdi cAra karmoke sthitibandhakI vRddhi kisa pramANameM hotI hai aisI zaMkA karanevAle ziSyako usake pramANakA avadhAraNa karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * usa samaya cAra karmoMke sthitibandhakI vRddhi sAdhika cauthe mAgase Una palyopamapramANa hotI hai|| 6 195. usa samaya jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya ina cAra karmoke
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe dvidibaMdhassa apuvvA vaDDhI palidovamaM sAdiregeNa caubbhAgeNa UNayaM daTTavvaM, palidovamassa tiNNicaubhAgA desUNA NANAvaraNAdINaM takkAliyaTThidibaMdhavuDDhIe pamANamidi vuttaM hodi / taM jahA--palidovamaM cattAribhAge kAdaNa tattha egaM caunmArga sayalamavaNiya sesatiNNicaubbhAgesu gahidesu caduNDaM kammANaM takkAliyaTThidibaMdhapamANamAgacchadi / ki kAraNaM 1 cattAlIsapaDibhAgeNa badi mohaNIyassa saMpuNNapalidovamamettaM dvidibaMdhapamANaM labbhai to tIsapaDibhAgiyANaM NANAvaraNAdikammANaM kettiyaM lahAmo tti 40 / 1 / 30/ terAsiyaM kAga joide tappamANAgamaNadaMsaNAdo 3 / saMpahi edesu tiNNicadubbhAgesu palido0 saMkhe0bhAgamene pujvabaMdhe avaNide avaNidasesapamANaM kiMcUNatiNNicaubbhAgamettametthataNavaDDhipamANaM hodi / 6 196. saMpahi NAmAgodANaM tatkAlabhAvidvidibaMdhavuDDhipamANAvahAraNa?muttarasuttamoiNNaM-- ___ * tAdhe ceva NAmAgovANaM ThidibaMdhaparivaDDhI addhapalidovamaM saMkhejabhAgUNaM / $ 197. ettha vi terAsiyakameNa addhapalidovamamettaM takkAliyaTThidibaMdhamANiya sthitibandhakI apUrva vRddhi sAdhika cauthe bhAgase hIna palyopamapramANa hotI hai, kyoMki jJAnAvaraNAdi karmoke palyopamake kucha kama tIna baTe cAra bhAga tAtkAlika sthitibandhako vRddhikA pramANa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vaha jaise-palyopamake cAra bhAga karake unameMse pUre eka-caturtha bhAgako alaga karake zeSa tIna-cAra bhAgoMke grahaNa karanepara cAra karmoke tAtkAlika sthitibandhakA pramANa AtA hai, kyoMki cAlIsake pratibhAgake anusAra yadi mohanIyakarmake sthitibandhakA pramANa palyopamamAtra prApta hotA hai to tIsa pratibhAgavAle jJAnAvaraNAdi karmoMke sthitibandhakA pramANa kitanA prApta hogA isa prakAra / 40, 1, 30 kA rAzika karake hisAba karanepara usakA 3 AtA huA dekhA jAtA hai| vizeSArtha-saMjJI mithyAdRSTi paryAptake cAritramohanIyakA utkRSTa sthitibandha cAlIsa koDAkor3I sAgaropamapramANa prApta hotA hai aura jJAnAvaraNAdi cAra karmoMkA utkRSTa sthitibandha tIsa koDAkor3I sAgaropamapramANa prApta hotA hai usI anupAtameM yahA~para cAritramohanIyakarmakI apekSA jJAnAvaraNAdi tIsiya cAra karmoMkA rAzika vidhise tIna baTe cAra bhAga palyopamapramANa sthitibandha prApta hogA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| $ 196. aba nAma aura gotrakarmake tatkAlabhAvI sthitibandhakI vRddhike pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * usI samaya nAma aura gotra karmake sthitivandhakI vRddhi saMkhyAtavAM bhAga kama ardhapalyopamapramANa hotI hai / $ 197. yahA~para bhI trairAzikake kramase tatkAla honevAle ardhapalyopamapramANa sthitibandhako
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA puNo tattha palido0 saMkhe0bhAgamettaheTThimadvidibaMdhAyAme sohide suddhasesaM desUNaddhapalidovamamettaM tatkAliyaTThidibaMdhavuDDipamANaM NAmAgodANaM hodi ti sissANamatthaboho kaaynyo| ___ * jAdhe esA parivaDDI tAdhe mohaNIyassa jahidigo baMdho palidovamaM, caduNhaM kammANaM jahidigo baMdho palidovamaM caduNhaM bhAgUNaM, NAmAgodANaM jahidigo baMdho addhapalidovamaM! 6 198. punvaM vaDDhIe ceva suddhAye pamANAvahAraNaM kadaM, edeNa puNa savaDDhimUlassa jaTThidibaMdhassa takkAlabhAviyassa pamANapaDicchedo kao ti daTThavvaM / sugamamaNNaM / $ 199. saMpahi etto uvari savvattheva saJcakammANaM dvidibaMdhaparivaDDhI palido0 saMkhe0bhAgapamANA ceva daTThanvA / tthi payadaMtarasaMbhavo tti jANAvaNadvamuttarasuttaM bhaNai * etto pAye ThidiSaMdhe puNNe puNNe palidovamassa saMkhejavibhAgaNa vaDDhai jattiyA aNiyahiaddhA sesA apuvvakaraNaddhA savvA ca tattiyaM / lAkara punaH usameMse palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa adhastana sthitibandhake pramANako ghaTAnepara nAma aura gotrakarmake usa kAlameM honevAle zuddha zeSa kucha kama ardha palyopamamAtra sthitibandhakI vRddhikA pramANa hotA hai / isa prakAra ziSyoMko arthakA bodha karAnA caahiye| ___ * jisa samaya yaha vRddhi huI hai usa samaya mohanIya karmakA yasthitibandha palyopamapramANa hotA hai, cAra karmoMkA yatsthitibandha cauthA bhAga kama panyopamapramANa hotA hai tathA nAma aura gotrakarmakA yatsthitibandha ardha palyopamapramANa hotA hai|| $ 198. pahale zuddha vRddhike pramANakA hI avadhAraNa kiyA thA, parantu isa sUtra dvArA tatkAlabhAvI vRddhi aura mUla sahita yatsthitibandhake pramANakA pariccheda kiyA gayA hai aisA jAnanA cAhiye / anya saba kathana sugama hai| vizeSArtha-isake pahale gyArahaveM guNasthAnase giranevAle jIvake eka sthitibandhake bAda dUsare sthitibandhake prArambha honepara usameM kitanI vRddhi huI hai mAtra isakA nirdeza kiyA gayA hai| kintu vivakSita sUtra meM mUla aura vRddhi donoMko milAkara sthitibandhake pUre pramANakA nirdeza kiyA gayA hai| prakRtameM yatsthitibandhakA yahI tAtparya hai| isameM AbAdhAkAla bhI sammilita hai| $ 199. aba isase Age sabhI jagaha sthitibandhakI vRddhi palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI jAnanI cAhiye, prakRta vRddhi meM antara sambhava nahIM hai isakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * isase Age jitanA anivRttikaraNakA kAla zeSa hai aura apUrvakaraNake pUre 1. tA0pratau jattiyA ityataH tattiyaM yAvat TIkAyAM sammilitaH / 12
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5200. mohaNIyassa palidovamamette dvidibaMdhe jAde tadoppahuDi aDiyaTTikaraNaddhAe sesasaMkhejjesu bhAgesu apuvakaraNaddhAe ca savvisse payAraMtaraparihAreNa palido0 saMkhe0bhAgamettaparivaDDhIe dvidibaMdho payadi ti maNidaM hoi| evaM mohaNIyassa palidovamaDidibaMdhavisayappahuDi uvari savvattheva dvidibaMdhavuDDhipamANAvahAraNaM kAdaNa saMpahi edamhi ceva NiruddhaTThANe jo avaMtaraviseso hidibaMdhavisayo tappaduppAyaNaTTamuvarimaM suttapabaMdhamAha- . * edeNa kameNa palidovamassa saMkhojavibhAgaparivahIe hidibaMdhasahassesu gadesu aNNo eiMdiyaTidibaMdhasamago hidibaMdho jAdo / $ 201. palidovamaTThidibaMdhAdo uvari aNaMtaraparUvidaDidibaMdhaparivaDDhIe vaDDhamANassa aNiyaTTiuvasAmagassa saMkhejjesu DidibaMdhasahassesu samaikkatesu sAgarovamacausattamAgamettaeiMdiyaTThidibaMdheNa sariso mohaNI yassa dvidibaMdho jaado| sesANaM ca kammANamappappaNo paDimAgeNeiMdiyasamago dvidibaMdho etva jAdo ti suttattha saMgaho / evamedeNa kameNa puNo vi vaDDhamANassa jahAkamamappaNo visae bIiMdiyAdi kAlake samApta honetaka sthitibandhake punaH punaH pUrNa honepara panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhakI vRddhi hotI jAtI hai| $ 200. mohanIya karmakA palyopamapramANa sthitibandha ho jAnepara vahA~se lekara anivRttikaraNakA jo zeSa kAla saMkhyAta bahubhAgapramANa zeSa rahatA hai usameM aura pUre apUrvakaraNake kAlameM prakArAntarake niSedha dvArA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa vRddhiko liye hue sthitibandha pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra mohanIya karma palyopamapramANa sthitibandhake sthAnase lekara Age sarvatra hI sthitibandhako vRddhike pramANakA avadhAraNa karake aba isI vivakSita sthAnameM jo sthitibandha viSayaka avAntara vizeSa hotA hai usakA kathana karaneke liye sUtraprabandhako kahate haiM * isa kramase panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa vRddhi ke dvArA hajAroM sthitibandhoMke jAnepara anya sthitibandha ekendriya jIvoMke sthitibandhake samAna ho jAtA hai| 5201. palyopamapramANa sthitibandhoMse Upara anantara prarUpita sthitibandhasambandhI vRddhike dvArA vRddhiko prApta honevAle anivRtti upazAmaka jIvake saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke nikala jAnepara sAgaropamake cAra sAta bhAgapramANa ekendriya jIvoMsambandhI sthitibandhake sadRza mohanIya karmakA sthitibandha ho jAtA hai| tathA zeSa karmoMkA apane-apane pratibhAgake anusAra ekendriya jIvoMke samAna sthitibandha ho jAtA hai yaha sUtrakA samuccayArtha hai| isa prakAra isa kramase phira bhI sthitibandhakI bRddhi dvArA vRddhiko prApta honevAle jIvake kramase apane-apane sthAnameM dvIndriya
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA hidibaMdhasariso dvidibaMdho jAdo tti paduppAyaNamuttarasuttovaNNAso (r) evaM bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya-asaNNihidiSadhasamago hidibNdho| ___ 202. gayatthamedaM suttaM / evamedeNa kameNa aNiyaTTiaddhAe sesabahubhAgesu saMkhejjasahassamettadvidibaMdhagammesu volINesu tado aNiyadviguNaTThANassa carimasamayameso heTThimaguNaTThANAhimuho hodUNa samahidvido tti jANAvaNamuttarasuttaNiddeso-- * tado ThidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayamaNiyahI jAdo / 5203. sugamaM / saMpahi etthataNahidibaMdhapamANAvahAraNahamidamAha OM carimasamayaaNiyahissa ThivibaMdho sAgarovamasadasahassapudhattamaMtokoDIe / 204. caDhamANANiyaTTipaDhamasamayaTThidibaMdhapaDimAgeNettha sAgarovasadasahassapudhattamettapayadahidibaMdhasiddhIe vippddisehaabhaavaado| Adi jIvoMke samAna sthitibandha ho jAtA hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA upanyAsa karate haiM __ * isa prakAra kramase dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura asaMjJI jIvoMke sthitibandhake samAna sthitibandha ho jAtA hai| 5202. isa sUtrakA artha spaSTa hai| isa prakAra isa kramase jisameM saMkhyAta hajAra sthitibandha antarnihita haiM aise anivRttikaraNake zeSa bahubhAgoMke vyatIta honepara tadanantara adhastana guNasthAnake abhimukha huA yaha jIva anivRttikaraNake antima samayameM sthita hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke bIta jAnepara yaha jIva antima samayavartI anivRttikaraNa ho jAtA hai| 5203. yaha sUtra sugama hai / aba yahA~ sambandhI sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * antima samayavartI anivRttikaraNa saMyatake eka koTI sAgaropamake bhItara eka lAkhapRthaktva sAgaropamapramANa sthitibandha hotA hai| 5 204. car3hanevAle anivRttikaraNake prathama samayasambandhI sthitibandhake pratibhAgake anusAra yahA~para arthAt utaranevAle anivRttikaraNake antima samayameM ekalAkha pRthaktva sAgaropamapramANa sthitibandhakI siddhi honemeM niSedhakA abhAva hai| 1. tA pratI-maMto koDAkoDIe iti pAThaH /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * se kAle apuvvakaraNaM paviTTho / $ 205. sugamaM / * tAdhe ceva appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca ugghADidADi / 9 206. kudo ! edesiM karaNANamaNiya kiraNapAhammeNa puvvamuvasaMtabhAveNa pariNadANa mehimapuvvakaraNapavesANaMtarameva puNarubbhave paDibaMdhAbhAvAdo / ' * tAdhe ceva mohaNoyassa NavavihabaMdhago jAdo / $ 207. kudo 1 hassaradibhayadugu chANamettha pariNAmavisesamassiyUNa baMdhasattIe puNarumbhavadaMsaNAdo / * tAdhe ceva hassaraviaradisogANamekkadarassa saMghAdassa ya udIrago siyA bhayadugaMchANamudIrago / $ 208. chaNhamedesiM NokasAyANamudayapariNAmo samayAviroheNettha puNo vi patto tti vRttaM hoi / sugamamaNNaM / * tado apuvvakaraddhAe saMkhejjadibhAge gade tado parabhaviyaNAmANaM baMdhago jAdo / * tadanantara samayameM yaha jIva apUrvakaraNa meM praviSTa hotA hai / 205. yaha sUtra sugama haiM / * usI samaya aprazasta upazAmanAkaraNa, nighattIkaraNa aura nikAcanA karaNa punaH prArambha ho jAte haiM / $ 206. kyoMki anivRttikaraNake mAhAtmyavaza pahale upazAnta bhAvase pariNata hue ina karaNoMkI isa samaya apUrvakaraNameM praveza karaneke samaya hI punaH utpatti honemeM pratibandhakA abhAva hai / * usI samaya nau prakArake mohanIya karmakA bandhaka ho jAtA hai / $ 207. kyoMki pariNAma vizeSakA Azraya karake hAsya, rati, bhaya aura jugupsAkI yahA~para bandhazaktikI punaH utpatti dekhI jAtI hai / * usI samaya hAsya-rati tathA arati zoka inameM se kisI eka yugalakA udIraka hotA hai tathA bhaya aura jugupsA inameMse kisI ekakA yA donoMkA kadAcit udIraka hotA hai / $ 208. ina chaha nokaSAyoMkA udayapariNAma samayake avirodhapUrvaka yahA~ punaH pravRtta huA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / anya kathana sugama hai / * tatpazcAd apUrvakaraNake saMkhyAtaveM bhAgake vyatIta honepara vahA~se parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkA bandhaka hotA hai / 1. tA0 pratI paDibaMdhabhAvAdo iti pAThaH /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA 9 209. odaramANApuvvakaraNaddhAe sattamabhAgamettamoiNNassa parabhaviyaNAmANaM devagadipaMciMdiyajAdiAdINaM pariNAmavisesamassiyUNa baMdhapAraMbho jAdoM tti bhaNidaM ho / * tado dvidibaMdhasahassehiM gadehiM apuvvakaraNaddhAe saMkhejjesu bhAge gadesu NiddApayalAo baMdhai / 93 $ 210. odaramANApuvvakaraNapaDhamasattamabhAgaca rimasamae parabhaviyaNAmANaM baMdhe jAde tatto uvari puNo vi paMcasattamamAge gamiya chadusattamabhAga carimasamae dohamedAsiM paDINaM baMdhapAraMbho jAdo ta suttatthasaMgaho / * tado saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayaapuvvakaraNaM patto / $ 211. NiddApayalANaM baMdhapAraM me jAde tatto uvari puNo vi saMkhejjasahassameDidibaMdhaganbhe carimasattamabhAge samaikkaMte carimasamayApuvvakaraNabhAvameso saMpatto ta sutdho / tAghe puNa TThidibaMdhapamANamaMtokoDAkoDIe sAgarovamakoDisadasahassa pudhattaM, dvidibaMdhappAbahuaM ca puvvaM va daTThavvaM / savvasseva odaramANayassa Natthi dighAdo aNubhAgaSAdo vA / guNaseDI puNa galida sesAyA meNa paDisamayamasaMkhejjaguNahANI akkatavisaye savvattha payaTTadi tti ghettavvaM / $ 209. utaranevAle apUrvakaraNake kAlameM sAtavA~ bhAgamAtra utare hue jIvake parabhavasambandhI devagati, paJcendriyajAti Adi nAmakarmakI prakRtiyoM ke pariNAmavizeSakA Alambana karake bandhakA prArambha ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke vyatIta hone ke sAtha apUrNakaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAgapramANa kAlake bItanepara nidrA aura pracalAkA bandha prArambha karatA hai / $ 210. utaranevAle apUrvakaraNake prathama sAtave bhAgake antima samayameM parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMke bandha hone laganepara pazcAt phira bhI pA~ca baTe sAta bhAgako bitAkara chaThaveM bhAga antima samayameM ina donoM prakRtiyoMkA bandha prArambha ho jAtA hai yaha isa sUtrakA samuccayArtha hai / * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke bItanepara apUrvakaraNake antima samayako prApta hotA hai / $ 211. nidrA, pracalAkA bandha prArambha ho jAnepara vahA~se Age phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhagarbhata antima sAtaveM bhAgake bIta jAnepara yaha jIva apUrvakaraNake antima samayako prApta hotA hai yaha isa sUtrakA artha hai / usa samaya sthitibandhakA pramANa antaHkor3Akor3I sAgaropamake bhItara koTilakSapRthaktva sAgaropamapramANa hotA hai / tathA sthitibandhakA alpabahutva pahale ke samAna jAnanA caahiye| sabhI utaranevAle jIvoMke sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA hai / parantu vyatIta hue sthAnameM galitazeSa AyAmarUpase guNazreNi pratyeka samayameM asaMkhyAta -
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * se kAle paDhamasamayaadhApavatto jAdo / $ 212. tadaNaMtarasamae aNaMtaguNahINavisohipaDilaMmeNa appamattaguNavANamoiNNo, paDhamasamayaadhApavattasaMjado jAdo tti bhaNidaM hoi / evamadhApavattakaraNavisayamoiNNassa guNaseDhiNikkhevo keriso tti jAdAreyassa sissassa taNNiNNayavihANamuttarasuttamoiNNaM * tado paDhamasamayaadhApavattassa aNNo guNasediNikkhevo porANagAdo NikkhevAdo saMkhenaguNo / $ 213. carimasamayApuvakaraNeNa ovaDipadesaggAdo asaMkhejjaguNahINaM padesaggamokaDDiyaNa adhApavattasaMjadaguNaseDhimeso karemANo jo paDhamasamayasuhumasAMparAiyeNa NANAvaraNAdikammANamapuvvANiyaTTiaddhAhiMto visesAhiyAyAmeNa Nikkhitto guNaseDhiNikkhevo poraannio| tatto saMkhejjaguNAyAmeNa guNaseDhiviNNAsameso karedi ci vuttaM hoi / kudo evaM ce ? maMdayaravisohIhiM savvattha guNaseDhiAyAmassa visappaNabhuvagamAdo / saMpahi avahidAyAmo eso edassa guNaseDhiviNNAso ti paduppAemANo guNI hAnirUpase sarvatra pravRtta rahatI hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| * tadanantara samayameM prathama samayavartI adhaHpravRttakaraNa saMyata ho jAtA hai / 6212. tadanantara samayameM anantaguNI hIna vizuddhike honese apramatta guNasthAnameM utarakara prathama samayavartI adhapravRtta saMyata ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra adhaHpravRttakaraNa guNasthAnameM avatIrNa hue isa jIvake guNazreNinikSepa kisa prakArakA hotA hai isa prakArakI jise zaMkA utpanna huI aise ziSyake prati usakA nirNaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai taba adhaHpravRtta saMyatake prathama samayameM purAne guNazreNinikSepase saMkhyAtaguNA bar3A anya guNazreNinikSepa hotA hai| $ 213. apUrvakaraNa pariNAmoMke dvArA usake antima samayameM apakarSita kiye gaye pradezapuMjase asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuMjakA apakarSaNa karake adhaHpravRttasaMyata guNazreNiko karatA huA yaha jIva, prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyika jIvane jJAnAvaraNAdi karmoMkA apUrNa-anivRtti kAlase vizeSa adhika AyAmavAle jo purAne guNoNinikSepakI racanA kI thI, usase saMkhyAtaguNe AyAmavAle guNazreNiko racanA yaha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase karatA hai ? samAdhAna-kyoMki mandatara vizuddhike kAraNa sarvatra guNazreNiAyAma uttarottara bar3A svIkAra kiyA gayA hai| aba isa jIvake yaha guNazreNinikSepa avasthita AyAmavAlA hotA hai isa bAtakA kathana
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIdo odaramANassa parUvaNA tAva pumvinlassa guNaseDhiNikkhevassa galidasesAyAmeNANavaDidabhAvAvahAraNahamuparimasuttamAha jAva carimasamayaapuvyakaraNAdo tti sese sese Nikkhevo / 5214. odaramANasuhumasAMparAiyapaDhamasamayamAdi kAdaNa jAva carimasamayaapuvakaraNo tti tAva edammi aMtare jo guNaseDhiNikkhevo gANAvaraNAdikammANaM pavatto so galidasesAyAmo ceva / sese sese tattha NikkhevaNiyamadaMsaNAdo tti eso ettha sutttysmucco| Navari mohaNIyassa suhumasAMparAiyayappahuDi kettiyaM pi kAlamavadvidANavaDidasarUveNa guNaseDhiNikkhevo hodaNa tado galidasesAyAmeNa NANAvaraNAdikammehiM sarisAyAmo jAdo tti vattavvaM, tisu udde sesu vaDhiyaNa tatthAvadvidaguNaseDhiNikkhevassa pvuttidNsnnaado| taM kathaM ? guhumasAMparAiyaddhAe savvatthAvadvidaguNaseDhiNikkhevo hoyaNa puNo phaDDayagadaM lobhamokaDe mANassa egavAraM vaDDhiyUNa puNo avaDido jAdo jAva lomavedagadaddhAcarimasamao tti / puNo mAyAmokaDide mANassa vidiyavAraM vaDhidaNAvadvido jAdo jAva sagavedakAlacarimasamao tti / tado mANamokaDamANassa tadiyavAraM vaDhiyaNa puNo tattiyametto ceva jAva sagaveda karate hue sarvaprathama pahaleke guNazreNinikSepake galitazeSa AyAmarUpase avasthitapanekA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNake antima samayataka uttarottara zeSa-zeSameM nikSepa hotA hai / 6214, utaranevAle sUkSmasAmparAyika jIvake prathama samayase lekara apUrvakaraNake antima samayataka to isa kAlake bhItara jJAnAvaraNAdi karmoMkA jo guNazreNinikSepa pravRtta hotA hai vaha galitazeSa AyAmavAlA ho hotA hai, kyoMki pratyeka samayameM jitanI-jitanI gaNazroNiracanA zeSa rahatI jAtI hai usImeM nikSepakA niyama dekhA jAtA hai yaha yahA~ isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| itanI vizeSatA hai ki mohanIyakarmakA sUkSmasAmparAya guNasthAnase lekara kitane hI kAlataka avasthita-anavasthita rUpase guNoNinikSepa hokara tatpazcAt galitazeSa AyAmake dvArA jJAnAvaraNAdika karmoMke sadRza AyAmavAlA ho jAtA hai aisA kahanA cAhiye, kyoMki tInoM hI guNasthAnoMmeM bar3hakara vahA~ avasthita guNazreNinikSepakI pravRtti dekhI jAtI hai / zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-sUkSmasAmparAyikake kAlameM sarvatra avasthita guNazreNinikSepa hokara punaH spardhakagata lobhakA apakarSaNa karanevAleke eka bAra bar3hakara lobhavedakakAlake antima samayataka punaH avasthita ho jAtA hai| punaH mAyAkA apakarSaNa karanepara mAnakA dUsarI bAra bar3hakara apane vedakakAlake antima samaya taka avasthita ho jAtA hai| tadanantara mAnakA apakarSaNa karanevAleke tIsarI bAra bar3hakara apane vedakakAlake antima samayataka punaH utanA hI ho jAtA hai| punaH krodhasaMjvalanakA apakarSaNa karanepara cauthI bAra bar3hakara vahA~se lekara utanevAle apUrvakaraNake
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe gaddhAcarimasamao tti / puNo kohasaMjalaNe okaDide cautthavAraM vaDiyUNa tattau pahuDa galidasesasarUveNAgado jAva odamANApuvvakaraNa carimasamao ti / saMpahi evaMvihaporANa guNaseDhiNikkheva mullaMghiyUNa saMkhejjaguNavaDDIe vaDhamANo eso paDhamasamayaadhApavattakaraNo vidiyAdisamaesa avaTThidAyAmameva guNaseDhiNikkhevaM raceha ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * jo paDhamasamayaadhApavatta karaNe Nikkhevo so to muhuttio tattio ceva / 96 $ 215. jAva aMtomuhuttaM tAva NiyamA eso aMtomuhuttAyAmo hodUNAvaTTido caiva hodi, tattha vaDDhihANINaM kAraNANuvalaMbhAdo tti bhaNidaM hodi / padesaggeNa puNa NiyamA hAyamANo gacchadi, anaMtaguNahANIe ohaTTamANapariNAmammi payAraMtarAsaMbhavAdo | evatomuhuttakAlamavahiM kAdUNedaM parUviya saMpahi tatto paraM guNaseDhi - Nikakhevo aTThidAyAmo bhajiyanvo tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * teNa paraM siyA vaDhadi siyA hAyadi siyA avaTThAyadi / - $ 216. adhApatrattakaraNapar3hamasamaya pahuDi aMtomuhuttakAlamavaTTidAyAmeNa guNaseTiviNNAsaM kADhUNa tatto paraM guNaseDhiNikkhe vAyAmassa vaDhiANiavaTThANANamaNNadarapajjAeNa pariNamaditti vRttaM hodi / edassa bhAvattho - satthANasaMjado hodUNa antima samayataka galitazeSa AyAmarUpase hotA hai / aba isa prakArake purAne guNazra NinikSepako ullaMghana kara saMkhyAta guNavRddhise vRddhiko prApta "hotA huA yaha prathama samayavartI apUrvakaraNa jIva dvitoyAdi samayoMmeM avasthita AyAmarUpa guNazreNinikSepakI hI racanA karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Age sUtrako kahate haiM * adhaHpravRttakaraNa ke prathama samayameM jo nikSepa hotA hai vaha antarmuhUrtapramANa hokara utanA hI rahatA hai / $ 215. antarmuhUrtaM kAlataka yaha niyamase antarmuhUrta AyAmavAlA hokara avasthita hI rahatA hai, kyoMki vahA~ vRddhi aura hAnikA kAraNa nahIM pAyA jAtA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu pradezapuMjakI apekSA niyamase uttarottara ghaTakara kama hotA jAtA hai, kyoMki anantaguNahAnirUpase ghaTanevAle pariNAmoMke hote hue dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| isa prakAra antarmuhUrta kAlakI maryAdApUrvaka isakA kathana karake aba usase Age guNazra NinikSepa avasthita AyAmarUpa vikalpase hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue AgekA sUtra kahate haiM * usase Age guNazreNinikSepa AyAma kadAcit bar3hatA hai, kadAcit ghaTatA hai aura kadAcit avasthita rahatA hai / $ 216. adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAlataka avasthita AyAmarUpa guNazreNinikSepa karake usase Age guNazra NinikSepakA AyAma vRddhi, hAni aura avasthAnarUpase pariNamatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isakA bhAvArtha isa prakAra hai
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDivadamANa uvasAmagassa parUvaNA 97 pamattApamattaguNaTThANesu acchamANo avaTThidAyAmaM caiva guNaseDhiNikkhevaM kuNai / saMjamAsaMjamaM parivajjamANo saMkhejjaguNavaDDhIe vaDDhiyUNa guNaseDhiNikkhevaM Nikkhibadi / adhANiyaTTidUNa puNo vi samayAviroheNa uvasamaseTiM khavagaseTiM vA cadi to pumbinlaguNaseDhisIsayAdo heTThA saMkhejjaguNahANIe hAidUNa guNaseDhiNikkhevameso karediti / edaM ca savvaM guNaseDhiNikkhevassAyAmaM pahucca bhaNidaM / padesaggaM pekkhiyaNa puNa vaDDhi hANiavaTThANANaM visayavibhAgo jANiya jojeyavvo, aMtomuhuttakAlameyaMteNa parihAidUNa tatto paraM satthANasaMjadabhAve vaTTamANassa saMkilesa - visohivaseNa vaDTihANi - avaTThANANaM saMbhavaM paDi vippaDisehAbhAvAdo / bhAga-14 * paDhamasamayaadhApavattakaraNe guNasaMkamo vocchiNNo / savvakammANamadhApavattasaMkamo jAdo / Navari jesiM vijbhAvasaMkamo atthi tesiM vijbhAdasaMkamo ceva / $ 217. jesiM baMdho atthi tesimadhApavattasaMkamo, jesiM baMgho Natthi Nava sayavedAdINamappasatthakammANaM tesiM vijjhAdasaMkamo etto pAe payaTTadi ti eso ettha mutthasanbhAvo | * uvasAmagassa paDhamasamayaapuvvakaraNappahuDi jAva paDivadamANagassa carimasamayaapuvvakaraNo tti, tado etto saMkhejjaguNaM kAlaM paDi svasthAna saMyata hokara pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnoMmeM parivartana karate hue avasthita AyAmavAle guNazra NinikSepako hI karatA hai / saMyamAsaMyamako prApta hotA huA saMkhyAta guNavRddhirUpa vRddhi karake guNazra NinikSepakA nikSepaNa karatA hai| nIce na girakara phira bhI AgamAnusAra upazamazreNi athavA kSapakazreNipara car3hatA haiM to pahaleke guNazra NizIrSase nIce saMkhyAta guNahAnirUpase ghaTAkara yaha jIva guNazra NinikSepako karatA hai| yaha saba guNazra NinikSepake AyAmako apekSA kahA hai / pradezapuMjako apekSA to vRddhi, hAni aura avasthAnake viSaya vibhAgakI jAnakara yojanA karanI cAhiye, kyoMki antarmuhUrta kAlataka ekAntase ghaTAkara usake bAda svasthAna saMyatarUpase vidyamAna hue jIvake saMkleza aura vizuddhike kAraNa vRddhi, hAni aura avasthAna honeke prati koI niSedha nahIM hai / * adhaHpravRttakaraNa ke prathama samayameM guNasaMkrama vicchinna hokara saba karmoMkA ataHpravRttasaMkrama hone lagatA hai / itanI vizeSatA hai ki jinakA vidhyAtasaMkrama hotA hai unakA vidhyAtasaMkrama hI hotA hai / $ 217. jina karmoMkA bandha hotA hai unakA adhaHpravRtta saMkrama hotA hai aura jina napuMsakaveda Adi aprazasta karmoMkA bandha nahIM hotA unakA yahA~se lekara vidhyAtasaMkrama pravRtta hotA hai yaha yahA~ isa sUtra kA artha hai / * car3hanevAle upazAmakake prathama samayase lekara giranevAle usIke apUrva karaNa ke antima samaya taka jo kAlakA yoga hotA hai usase saMkhyAtaguNe kAlataka lauTA huA 13
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe Niyatto adhApavattakaraNeNa uvasamasammattaddhamaNapAledi / 218. eso kasAyauvasAmaNAdo parivadido uvasamasammAiTThI vA hojja, khaiyasamAiTThI vA, doNhaM pi uvasamaseDhisamArohaNe vippaDisehAbhAvAdo / tattha uvasamasammAiTThimahikicca etto uvarimA parUvaNA ADhavijjade / taM jahA-eso kasAyauvasAmaNAdo paDiNiyatto heTThA Nivadiya puNo vi aMtomuhuttakAlamuvasamasammattaddhamaghApavattasaMjado hodUNa aNupAledi, evamaNupAlemANassa jo uvasamasammattakAlo so caDamANovasAmagassa apuvakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva paDivadamANApuvakaraNacarimasamayo tti edamhAdo caDamANodaramANasavvakAlakalAvAdo saMkhejjaguNo hodi / kudo edamavagammade 1 edamhAdo ceva suttaNidesAdo / evamedeNa sutteNa uvasamasammattaddhAmAhappaM jANAviya puNo vi edisse addhAe abhaMtare vi saMbhavaMtavisesapaduppAyaNa?muvarimaM suttapabaMdhamAha-- * edisse uvasamasammattaddhAe anbhaMtarado asaMjamaM pi gacchejja, saMjamAsaMjamaM pi gacchena, do vi gacchena / $ 219. edassattho vuccade / taM jahA--edisse uvasamasammattaddhAe abbhaMtare saMjameNeva acchadi ti patthi Niyamo, kiMtu siyA asaMjamaM pi gacchejja, pariNAmayaha jIva adhaHpravRttakaraNake sAtha upazamasamyaktvake kAlako dhAraNa karatA hai / 6217. kaSAyakI upazAmanAse girA huA yaha jIva upazamasamyagdRSTi bhI ho sakatA hai aura kSAyikasamyagdRSTi bhI ho sakatA hai, kyoMki donoMke hI upazamaNipara ArohaNa karanemeM niSedhakA abhAva hai| unameMse upazamasamyagdRSTiko adhikRta kara isase AgekI prarUpaNA Arambha kI jAtI hai| vaha jaise-kaSAyakI upazAmanAse lauTA huA yaha jIva nIce girakara phira bhI antarmusUrta kAlataka adhaHpravRtta saMyata hokara upazamasamyaktvake kAlako dhAraNa karatA hai| isa prakAra dhAraNa karanevAle isa adhaHpravRttasaMyatake upazamasamyaktvakA jo kAla hai vaha car3hanevAle upazAmakake apUrvakaraNake prathama samayase lekara giranevAle usIke apUrvakaraNake antima samayataka isa car3hane aura utaranemeM jitanA kAla lagatA hai usa pUre kAlase saMkhyAtaguNA hotA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrake ullekhase jAnA jAtA hai| isa prakAra isa sUtra dvArA upazamasamyaktvake kAlake mAhAtmyakA jJAna karAkara phira bhI isa kAlake bhItara hI jo vizeSatAe~ sambhava haiM unakA kathana karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * isa upazamasamyaktvake kAlake bhItara vaha asaMyamako bhI prApta ho sakatA hai, saMyamAsaMyamako bhI prApta ho sakatA hai aura donoMko bhI prApta ho sakatA hai / 219. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-isa upazamasamyaktvake kAlake bhItara saMyamake sAtha hI rahatA hai aisA niyama nahIM hai| kintu kadAcit asaMyamako bhI prApta ho sakatA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDivadamANauvasAmagassa parUvaNA paccaeNa uvasamasammattasahidAsajamapajjAyapariNamaNe virohaabhaavaado| siyA saMjamAsaMjamaM pi gacchejja, pariNAmapaccaeNeva paccakkhANodayasaMbhave uvasamasammattaddhANuviddhasaMjamAsaMjamaguNaggahaNe vippaDisehAmAvAdo / siyA do vi gacchejja, pariNAmavaicittiyAdo saMjamAsaMjamamasaMjamaM ca parivADIe pariNAmedumedisse addhAye saMbhavo asthi tti vuttaM hoi / tado punvamasaMjamaM gaMtUNa tatthaMtomuhuttamacchiya pacchA saMjamAsaMjameNa pariNamedumedassa saMbhavo atthi / athavA puvvaM saMjamAsaMjamaM gaMtUNa tatthaMtomuhuttamacchiya tado asaMjamaM pi paDivajjidumedassa saMbhavo Na vippaDisiddho tti eso edassa suttassa mAvattho / saMpahi Na kevalamedisse addhAye anbhaMtare eso cevANaMtaraparUvido asaMjamasaMjamAsaMjamamAvaparivatto, kiMtu aNNo vi guNaMtarapariNAmo etthAviruddho tti paduppAemANo suttAvayAramuttaraM maNai-- * chasu AvaliyAsu sesAsu AsANaM pi gacchejja / $ 220 eso edamuvasamasammattagaddhAvasesaM jahAvutteNa NAeNa saMjameNAsaMjameNa vA saMjamAsaMjameNa vA aNuphAlemANo edisse addhAe bahumAgesu jhINesu avasANe egasayamAdi kAdaNa jAvukkasseNa chaAvaliyAo atthi tti edamhi avatthaMtare siAya sAsAdaNaguNaM pi paDivajjejja, pariNAmapaccaeNANatANubaMdhiNo udIremANassa tadavatthAe tabmAvagamaNe vippaDisehAmAvAdo / hai, kyoMki pariNAmoMke nimittase upazamasamyaktvake sAtha asaMyamaparyAyake prApta honemeM virodhaka abhAva hai| kadAcit saMyamAsaMyamako bhI prApta ho sakatA hai, kyoMki pariNAmoMke nimittase hI pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA udaya honepara upazamasamyaktvake kAlase yukta saMyamAsaMyamaguNake grahaNa karanemeM koI niSedha nahIM hai| kadAcit donoMko bhI prApta ho sakatA hai, kyoMki pariNAmoMkI vicitratAvaza isa kAlake bhItara ise kramase saMyamAsaMyama aura asaMyamarUpa pariNamAnA sambhava hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isaliye pahale asaMyamako prApta kara vahA~ antarmuhUrta kAlataka rahakara pIche ise saMyamAsaMyamarUpase pariNamAnA sambhava hai| athavA pahale saMyamAsaMyamako prApta kara aura vahA~ antarmuharta kAlataka rahakara pazcAt ise asaMyamako bhI prApta karAnA sambhava hai isameM vA nahIM hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aba kevala isa kAlake bhItara yaha anantara pUrNa kahI gaI asaMyama aura saMyamAsaMyamabhAvakA parivartana hI hotA ho aisA nahIM hai, kintu yahA~para anya guNAntararUpa pariNAma bhI aviruddha hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * upazamasamyaktvake kAlameM chaha Avali kAla zeSa rahanepara vaha sAsAdana guNasthAnako bhI prApta kara sakatA hai| $220. upazamasamyaktvake isa avazeSa kAlakA yathokta nyAyase saMyamake sAtha, asaMyamake sAtha athavA saMyamAsaMyamake sAtha pAlana karatA huA yaha jIva isa kAlake bahubhAga kSINa ho jAnepara antameM eka samayase lekara utkRSTa chaha AvalipramANa kAla zeSa hai ki isa avasthAke bhItara kadAcit sAsAdana guNasthAnako prApta ho sakatA hai, kyoMki pariNAmoMke nimittase anantAnubandhI prakRtiyoMkI udIraNA karanevAleke usa avasthAmeM usa bhAvake prApta karanemeM koI bAdhA nahIM hai|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * AsANaM puNa gado jadi maradi Na sakko Nirayagadi tirikkhagardi maNusagardi vA gaMtuM, NiyamA devagardi gacchadi / ___$ 221. edeNa sutteNa edassa sAsaNaguNeNa paDivajjaNamaraNapajjAyassa NirayatirikkhamaNusagadisamuppattipaDiseheNa devagadIe ceva samuppAdo NiyAmido daDavyo / saMpahi edasseva phuDIkaraNaTThamuttarasuttaM maNai-- * haMdi tisu Auesu ekkeNa vi baddheNa AugeNa Na sakko kasAye uvsaamedu| $ 222. kudo 1 devAuaM mottaNa sesANaM tiNhamAuANaM majjhe ekkeNa vi Au eNa baddheNa-uvasamaseDhisamArohaNassa accaMtAmAveNa pddisiddhttaado| edassa mAvattho-- eso parivadamANago baddhaparamaviyAugo abaddhaparamaviyAuo vA hojja / tattha jai tAva abaddha paramaviyAuo to edassa ettha maraNasaMbhavo patthi, AuabaMgheNa viNA maraNANuvavattIdo / aha jai puvvameva baddhAugo tti icchijjadi to vi Na edassa sAsaNaguNeNa maraNamuvagayassa devagaI mottaNaNNattha samuppattisaMbhavo / kiM kAraNaM 1 devAuaM mottUNaNNAueNa pabaddheNa saMjamAsaMjama-saMjamaMguNapaDivattIe amAveNa uvasamaseDhisamArohaNassa saMbhavANuvalaMbhAdo ti / * parantu sAsAdanako prApta huA yaha jIva yadi maratA hai to vaha narakagati, tiryazcagati athavA manuSyagatiko nahIM jA sakatA, niyamase devagatiko hI jAtA hai / 5221. isa sUtra dvArA sAsAdanaguNake sAtha jisane paryAyako prApta kiyA hai usake naraka, tiryazca aura manuSyagatimeM utpattikA pratiSedha karake devagatimeM hI utpattikA niyama kiyA gayA hai| aba isI viSayako spaSTa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM ___ * aisA niyama hai ki ukta tIna AyuoMmeMse jisane kisI bhI eka AyukA bandha kiyA hai vaha kaSAyoMko upazamAneke liye samartha nahIM ho sakatA / 6222. kyoMki devAyuko chor3akara zeSa tIna AyuoMmeMse jisane kisI bhI eka AyukA bandha kiyA hai usakA upazamazreNipara car3hanA atyanta asambhava honese usakA niSedha kiyA hai| isakA bhAvArtha yaha hai-yaha upazamazreNise giranevAlA bhI baddhaparabhavAyuSka bhI ho sakatA hai aura abaddhaparabhavAyuSka bhI ho sakatA hai| unameMse yadi vaha abaddhaparabhavAyuSka hai to usakA yahAM sAsAdana guNasthAnameM maraNa sambhava nahIM hai, kyoMki AyukA bandha kiye binA maraNa nahIM hotA / aura yadi pahalese hI baddhAyuSka svIkAra kiyA jAtA hai to bhI sAsAdanaguNake sAtha maraNaMko prApta hue isa jovakI devagatike sivAya anyatra utpatti sambhava nahIM hai, kyoMki devAyuko chor3akara bAMdhI gaI anya Ayuke sAtha saMyamAsaMyama aura saMyamaguNakI prAptikA abhAva honese usakA upazamaNipara car3hanA sambhava nahIM hai|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sw' uvasamaseDhIe mANeNa uvaTThidassa parUvaNA * edeNa kAraNeNa NirayagaditirikkhajoNimaNussagadIo Na gcchdi| 5 223. gayatthamedaM suttaM / * esA savvA parUvaNA purisavevassa koheNa uvahivassa / 5 224. esA savvA vi aNaMtaraparUvaNA purisavedassa kohodaeNa uvaDidassa uvasAmagassa parUvidA daTThanvA ti uttaM hoI / saMpahi purisavedassa ceva mANasaMjalaNodayeNuvaTThidassa uvasAmagassa caDamANodaramANAvatthAsu jo parUvaNAmedo taMvihAsaNa?muvarimo suttapabaMdho * purisavedassa ceva mANeNa uvahivassa NANattaM / $ 225. vattaissAmo ti vakkaseso ettha kAyavvo / sugamamaNNaM* taM jhaa| 6226. sugamaM / * jAva sattaNokasAyANamuvasAmaNA tAva Natthi NANataM / $ 227. caDa mANassa tAva adhApavattakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva aMtarakaraNaM kAdUNa NasayaitthivedovasAmaNANaMtaraM sattaNokasAyANamuvasAmaNA samappadi tAva * isa kAraNase ukta jIva narakagati, tiryazagati aura manuSyagatiko nahIM jAtA hai| 5 223. yaha sUtra gatArtha hai| * yaha saba prarUpaNA krodhake sAtha upasthita hue puruSavedI upazAmakakI hai| $ 224. anantara kahI gaI yaha pUrI prarUpaNA krodhake udayake sAtha upasthita hue puruSavedI upazAmakakI prarUpita jAnanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba mAnasaMjvalanake sAtha upasthita hue puruSavedI upazAmakake hI car3hane aura utaraneko avasthAoMmeM jo prarUpaNAbheda hai usakA vizeSa vyAkhyAna karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * mAnake sAtha car3he hue puruSavedIkI prarUpaNAmeM jo bheda hai use batalAveMge / $ 225. 'batalAveMge' itanA vizeSa vAkya isa sUtrameM jor3anA cAhiye / anya saba sugama hai / * vaha jaise| 6 226. yaha sUtra sugama hai| * jabataka sAta nokaSAyoMkI upazAmanA hotI hai tabataka bheda nahIM hai / $ 227. car3hanevAle jIvake adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara jabataka antara karake napuMsakaveda aura strIvedakI upazAmanAke anantara sAta nokaSAyoMkI upazAmanA samApta hotI hai
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe edammi aMte kohodayeNovaDidauvasAmagaparUvaNAdo mANodayovasAmagassa patthi thovaM pi parUvaNANANattaM, tattha tadaNuvalaMbhAdo tti bhaNidaM hodi / saMpahi etto uvari kohasaMjalaNamuvasAmemANassa kiMci NANattamatthi tti paduppAyaNaTThamuttarasuttAraMbho * uvari mANaM vedaMto kohamuvasAmedi / 228. puvillo uvasAmago kohasaMjalaNamaNuhavaMto tivihaM kohamuvasAmedi, eso vuNa mANodaeNa caDidattAdo mANaM vadeto tivihaM kohaM uvasAmedi ti evaM NANattamettha daTThanvaM / $ 229. saMpahi doNhaM pi uvasAmagANaM kohovasAmaNaddhA sarisI ceva hodi Na tattha kiMci NANattamatthi tti jANAvaNaphalamuttarasutaM * jadda hI koheNa uvaDhidassa kohassa uvasAmaNaddhA tahahI ceva mANeNa vi uvaTThidassa kohassa uvasAmaNaddhA / $ 230. sugamaM / saMpahi paDhamadvidivisayamedesi kiMci NANattamatthi ti paduppAyemANo suttamuttaraM bhaNai * kodhassa paDhamahidI Natthi / tabataka isa bIcameM krodhake udayase car3he hue upazAmakakI prarUpaNAse mAnake udayase car3he hue upazAmakake thor3A bhI prarUpaNAbheda nahIM hai, kyoMki usa avasthAmeM vaha pAyA nahIM jAtA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isase Age krodhasaMjvalanakI upazAmanA karanevAlekI apekSA isakI prarUpaNAmeM kucha bheda hai isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * mAnako vedatA huA yaha jIva sAta nokaSAyoMkI upazAmanAke anantara krodhako upazamAtA hai| 228. pahalekA upazAmaka krodhasaMjvalanakA anubhava karatA huA tIna prakArake krodhako upazamAtA hai, parantu yaha jIva mAnake udayase car3hA huA honeke kAraNa mAnakA vedana karatA huA tIna prakArake krodhako upazamAtA hai yaha vizeSArtha-pahalA krodhake udayase car3hakara tIna krodhoMko upazamAtA thA, yaha mAnake / udayase car3hakara tIna krodhoMko upazamAtA hai, yahA~ yaha bheda hai| ____6229. aba donoM hI upazAmakoMke krodhake upazamAnekA kAla samAna honese usameM kucha bheda nahIM hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * jitane pramANavAlA krodhase car3he hue jIvake krodhakA upazAmanA kAla hai utane hI pramANavAlA mAnase car3he hue jIvake bhI krodhakA upazAmanA kAla hai| $ 230. yaha sUtra sugama hai| aba inakI prathama sthitike viSayameM kucha bheda hai isakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * mAnake udayase car3he hue jIvake krodhakI prathama sthiti nahIM hotii|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe mANeNa uvaTThidassa parUvaNA 103 $ 231. pucillo aMtaraM karemANo kohasaMjalaNassa paDhamahidimaMtomuhuttiyaM duvedi / edassa puNa kohassa paDhamadvidI patthi, avedijjamANassa tassa paDhamaTThidisaMbaMdhAbhAvAdo / tado aMtarakadamette ceva mANassa paDhamahidi eso havedi tti ghettavvaM / saMpahi edassa mANapaDhamahidI kiMpamANA ti jAdAreyassa sissassa tappamANAvahAraNamuttarasuttamoiNNaM_jadda hI koheNa uvaTTidassa kodhassa ca mANassa ca paDhamaTThidI taha hI mANeNa uvaTTidassa mANassa paDhamahidI / 232. kiM puNa kAraNamemmahaMtI mANapaDhamahidI edassa jAdA ti NAsaMkaNijja, ettiyamettapaDhamadvidIe viNA NavaNokasAyativihakohativihamANANamavasAmaNakiriyAye tattha samANANuvavattIdo / tado mANeNa uvadvidassa uvasAmagassa mANapaDhamahidI koheNobaTThidassa kohamANANaM paDhamahidI sapiMDidA jaddehI taddehI ceva hodi tti ghettavvaM / *mANe uvasaMte etto sesassa uvasAmeyavassa mAyAe lobhassa ca jo koheNa uvahivassa uvasAmaNavidhI so ceva kAyavyo / 6231. pahalekA jIva antarako karatA huA krodhasaMjvalanakI antarmuhUrtapramANa prathama sthiti karatA hai| parantu isake krodhako prathama sthiti nahIM hotI, kyoMki yaha krodhasaMjvalanakA vedana nahIM karatA, isalie isake krodhakI prathama sthitike sambandhakA abhAva hai, isalie kiye gaye antarake pramANake anusAra hI yaha jIva mAnakI prathama sthitiko sthApita karatA hai| aba isa jIvake mAnakI prathama sthiti kitane pramANavAlI hotI hai aise zaMkAzIla ziSyako usake pramANakA nizcaya karAneke liye AgekA sUtra AyA hai __* krodhase car3he hue jIvake krodha aura mAnakI jitane AyAmavAlI prathama sthiti hotI hai utane AyAmavAlI mAnase car3he hue jIvake mAnakI prathama sthiti hotI hai| $ 232. zaMkA-isa jIvake mAnakI prathama sthiti itanI bar3I ho gaI isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki itanI bar3I prathama sthiti hue binA nau nokaSAya, tIna prakArake krodha aura tIna prakArake mAnakI upazAmanAke lie prathama sthiti aura upazAmanAkriyA ina donoMkI samAnatA nahIM bana sktii| isalie mAnase car3he hue upazAmakake mAnakI prathama sthiti, krodhase car3he hue upazAmakake krodha aura mAnakI prathama sthitiko milAkara jitanA pramANa hotA hai, utanI hotI hai aisA grahaNa karanA caahiye| ___ * mAnake upazAnta honepara Age upazamane yogya mAyA aura lomakI upazAmanA karanevAle isa jIvake, krodhase car3he hue jIvake ukta prakRtiyoMkI jo upazAmanAvidhi hai, vahI karanI caahiye|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe 233. mANeNa uvavidassa mANe uvasaMte jAde etto uvari sesassa uvasAmeyavassa mAyAlobhavisayassa ca so ceva vidhI edassa mANeNa uvadvidassa kAyavvo jo koheNa uvavidassa uvasAmagassa puvvutto uvasAmaNavihi ti maNidaM hodi / evaM caDamANassa NANattagavesaNaM kAdaNa saMpahi edasseva odaramANAvatthAe jo visesasaMbhavo tappaduppAyaNaTThamuvarimo suttaNibaMdho * mANeNa uvaDhido uvasAmeyUNa tadA paDivadidUNa lobhaM vedayamANassa jo puvaparUvido vidhI so ceva vidhI kAyavyo / evaM mAyaM vedemaannss| $ 234. mANeNa uvavido ubasAmeyaNa uvasaMtakasAyaguNaTThANe aMtomuDuttamacchiyaNa parivadamANago jAva lobhaM vedayadi kiTTIgadaM phar3ayagadaM ca jAva ya mAyaM vedayadi appappaNo uddese tAva Natyi kici NANacaM, tahA ceya udayAdiguNaseDhiNikkheveNa puvvuttAvadvidAyAmeNa tadumayamappaNo vedagakAle punvaM va vededi ti eso edassa maavtyo| * tado mANaM vedayaMtassa gANattaM / 5 235. sugamaM / $233. mAnase car3he hue jIvake mAnake upazAnta ho jAnepara 'etto' arthAt usake Age zeSa mAyA aura lobhakI upazAmanA karanevAle mAnase car3he hue isa jIvake vahI vidhi karanI cAhiye jo krodhase car3he hue upazAmakake pahale upazAmanAvidhi kaha Aye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra car3hanevAleke nAnApanekI gaveSaNA karake aba isIke utaranekI avasthAmeM vizeSa sambhava hai usakA kathana karaneke lie AgekA sUtranibandha AyA hai * mAnase zreNipara car3he hue jIvake, cAritramohanIyako upazamA kara aura vahAMse girakara lobhakA vedana karate hue jo pahale vidhi kaha Aye haiM vahI vidhi karanI cAhiye / isI prakAra mAyAkA vedana karanevAle bIvake jAnanA caahiye| $ 234. mAna kaSAyake sAtha zreNipara car3hakara, kaSAyoMko upazamA kara aura upazAntakaSAya guNasthAnameM antarmuhUrta rahakara giratA huA yaha jIva jabataka lobhakA vedana karatA hai tathA kRSTigata aura spardhakagata mAyAkA jabataka vedana karatA hai tabataka apane-apane sthAnameM nAnApana nahIM hai tathA udayAdi gaNazreNinikSepa aura pUrvokta avasthita AyAmake sAtha una donoMkA apaneapane vedana karaneke kAlameM pahaleke samAna vedana karatA hai yaha sUtrakA bhAvArtha hai| * isake bAda mAnakA vedana karanevAle jIvakI prarUpaNAmeM nAnApana arthAt kucha bheda hai| 6 235. yaha sUtra sugama hai| 2. tA pratau bhASaNa uvadissa mANe uvasaMte jAde ityayaM pAThaH sUtrAMzarUpeNa nirdiSTaH /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhoe mANeNa uvaTThidassa parUvaNA * taM jhaa| 236. sugamaM / * guNaseDhiNikkhevo tAva gavaNhaM kasAyANaM sesANaM kammANaM guNasediNikkheveNa tullo sese sese ca Nikvevo / 6 237. kohodaeNa caDido puNo odaramANo mANassa avahidaguNaseDhimappaNo vedagakAlAdo visesuttarAyAmaM Nikkhivadi, kodhe okaDide tattha vArasaNhaM pi kasAyANaM galidasesAyAmeNa gANAvaraNAdikammehiM sarisapamANaguNaseDhiviNNAsadasaNAdo / etya puNa mANodaeNa caDiya puNo odaramANo tivihamANokaDaNANaMtarameva NavaNhaM pi kasAyANaM gANAvaraNAdikammANaM guNaseDhiNikkheveNa sarisAyAmaM galidasesaguNaseDhiNikkhevaM kIramANo aMtaramAvaredi ti edaM gANAttamettha daTThavvaM / jassa kasAyassa udaeNa seDhimAruhadi tamhi okaDide aMtarAvaraNamudayAvaliyabAhire galidasesaNANAbaraNAdisarisaguNaseDhiNikkhevo ca ADhavijjadi tti eso edassa bhAvatyo / * koheNa uvaTThidassa uvasAmagassa puNo paDivadamANagassa jadehI mANavedagaddhA ettiyametteNeva kAleNa mANavevagaDAe adhicchidAe tAdhe ceva mANaM vedeMto egasamaeNa tivihaM kohamaNuvasaMtaM karedi / * vaha jaise| 6236. yaha sUtra sugama hai| OM nau kaSAyoMkA guNazreNinikSepa zeSa koMke guNazreNinikSepake samAna hotA hai aura prati samaya zeSa-zeSameM nikSepa hotA hai| 237. krodhake udayase car3hakara punaH utaranevAlA jIva mAnakI avasthita guNazreNiko apane vedana karaneke kAlase vizeSa adhika AyAmavAlI nikSipta karatA hai, kyoMki krodhakA apakarSaNa karanepara usameM bArahoM kaSAyoMkI galita zeSa AyAmarUpase jJAnAvaraNAdi karmoke sadRza pramANavAlI guNazreNikI racanA dekhI jAtI hai| parantu prakRtameM mAnake udayase car3hakara punaH utaranevAlA jIva tIna prakArake mAnakA apakarSaNa karaneke anantara hI nau hI kaSAyoMke jJAnAvaraNAdi karmoMke guNaNinikSepaNake sadRza AyAmavAle galitazeSa guNazreNinikSepako karatA huA antarako bharatA hai isa prakAra yaha nAnApana yahA~para jAnanA caahiye| jisa kaSAyake udayase zreNipara ArohaNa ' karatA hai usa kaSAyakA apakarSaNa karanepara antara bharanA aura udayAvalike bAhara jJAnAvaraNAdi karmoke samAna galita zeSa guNazreNinikSepa ina donoMko Arambha karatA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / * krodhase zreNipara car3he hue upayAmakake punaH giranevAle usIke jitanA AyAmavAlA mAnavedakakAla hotA hai utane hI kAlake dvArA mAnavedakakAlake atikramaNa karanepara usI samaya mAnakA vedana karatA huA eka samayake dvArA tIna prakArake krodhako anupazAnta karatA hai|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 238. jahA koheNa uvahido uvasAmago heTThA parivadamANago mANamokaDDiyaNa pacchA aMtomuhutteNa mANavedagaddhAe samattAe tivihaM kohamokaDDadi / evameso vi mANagaddhAe tettiyamette ceva kAle samaikkate tamhi ceva uddese tivihaM kohamokaDDiyaNa ekkasamaeNANuvasaMtaM karedi / kiMtu pucillo kodhaM vedemANo saMto tivihaM kohamokaDDadi / eso vuNa mANavedago ceva hoto vi tivihaM kohamokaDDadi tti edaM NANattamettha daTThavvaM / jahA ca koheNa uvadvido tivihaM kohamokaDDiyaNa kohasaMjalaNassa guNaseDhiNikkhevamudayAdigalidasesAyAmeNa Nikkhivadi gANAvaraNAdikammehiM sarisaM Na tahA ettha udayAdiNikkhevasaMbhavo, kiMtu udayAvaliyabAhire ceva tiNhaM kohANaM sesakammehiM sarisAyAmeNa galidaseseNa Nikkhivadi ti edaM pi NANattamettha NAyanvamidi paduppAyemANo suttamuttaraM bhaNai ___ * tAdhe ceva okar3iyaNa kohaM tivihaM pi AvaliyavAhire guNaseDhIe idaresiM kammANaM guNasediNikkheveNa sarisIe Nikkhivadi tado sese sese nnikkhivdi| $ 239. gayatthamedaM suttaM / * edaM NANattaM mANeNa uvaTThidassa uvasAmagassa tassa ceva pddivdmaanngss| $ 238. jisa prakAra krodhase car3hA huA upazAmaka jIva nIce giratA huA mAnakA apakarSaNa karake anantara pUrva antarmuhartakAlake dvArA mAnavedakakAlake samApta honepara tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karatA hai usI prakAra yaha jIva bhI arthAt mAnake udayase car3hA huA jIva bhI utane hI kAlameM mAnavedakakAlake nikala jAnepara usI sthAnameM tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake eka samayameM unheM anupazAnta karatA hai| kintu pahalekA jIva krodhakA vedana karatA huA tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karatA hai| para yaha mAnakA hI vedana karanevAlA hokara bhI tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karatA hai| isa prakAra yaha nAnApana yahA~ jAnanA caahiye| aura jisa prakAra krodhasaMjvalanase car3hA huA jIva tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake krodhasaMjvalanake guNazreNinikSepako udayAdi galitazeSa AyAmarUpase jJAnAvaraNAdi karmoke samAna nikSipta karatA hai usa prakAra yahA~ tIna prakArake krodhoMkA udayAdi guNazreNinikSepa sambhava nahIM hai, kintu udayAvalike bAhara hI ukta tIna karmoMkA zeSa karmoMke sadaza AyAma aura galitazeSa rUpase gaNazreNinikSepa karatA hai| isa prakAra yaha bhI yahA~para pharaka jAnanA cAhiye isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * usI samaya tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake use itara karmoMke guNazreNinikSepake samAna udayAvali bAhya guNazreNimeM nikSipta karatA hai tathA pratyeka samayameM zeSa-zeSameM nikSepa karatA hai| $ 239. yaha sUtra gatArtha hai| * mAnase zreNipara car3hakara giranevAle usI upazAmakakI prarUpaNAmeM yaha
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhI mANeNa uvaTThidassa parUvaNA 107 $ 240. koheNa ubaTThidassa uvasAmagassa parUvaNAdo mANeNovadissa uvasAmagassa caDamANodaramANAvatthAsu edamaNaMtaraNiddihaM NANattamavahAreyanvamidi vRttaM hoi / edaM ca NANataM vitthararucisodArajaNANuggahaDhaM vitthareNa parUvidaM / saMpahi evaM caiva saMkhevarucijaNANuggahaGkaM samAseNa vattahassAmo ti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai* evaM tAva viyAseNa NANattaM etto samAsaNANattaM vattaislAmo / $ 241. viyAseNa vitthAreNa NANattamedaM parUvidamehi edaM caiva saMgahiyUNa thovakkharehiM caiva jANAvaissAmo tti bhaNidaM hoi / nAnApana hai / $ 240. krodhase car3he hue upazAmamakI prarUpaNAkI apekSA mAnase car3he hue upazAmaka kI car3hane-utaranerUpa avasthAoMmeM yaha anantara kahA gayA nAnApana jAnanA cAhiye / aura isa nAnAnapako vistAra rucivAle zrotAjanoMke anugrahake lie vistArase kahA hai / aba saMkSeparucivAle zrotAoMke anugrahake lie usIko saMkSepase batalAveMge isakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * pahale yaha nAnApana vistArase kahA, aba saMkSepameM isa nAnApanako batalAveMge / $ 241. 'viyAseNa' arthAt vistArase isa nAnApanakI prarUpaNA kI aba isIkA saMgraha karake thor3e akSaroM dvArA hI jJAna karAyeMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha - niyama yaha hai ki jo krodha kaSAyake udayase zreNipara car3hatA hai usake kramase cAroM kaSAyoM kA udaya hotA hai| usake car3hate samaya krodha, mAna, mAyA aura lobha isa kramase kaSAyoM kA udaya hotA hai / kintu utarate samaya yaha krama badalakara lobha, mAyA, mAna aura krodha isa kramase udaya hotA hai / isalie apramattasaMyatase lekara sUkSmasAmparAyake antima samayatakakA kAla pA~ca bhAgoMmeM baTa jAtA hai / usameM bhI apUrvakaraNa guNasthAna taka cAritramohanIyake kisI bhI karmakI upazAmanA nahIM hotI, isalie yaha yahA~ vivakSita nahIM hai / aba zeSa rahA anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyakA kAla so usameM bhI sUkSmasAmparAyakA kAla to mAtra sUkSmalobhakA hai / kisI bhI kaSAyake udayase jIva zreNipara car3he usake sUkSmasAmparAyameM ekamAtra sUkSma lobhakA hI udaya rahatA hai / kintu anivRttikaraNake kAlake cAra bhAga ho jAte haiM-- krodhakA kAla, mAnakA kAla, mAyAkA kAla aura bAdara lobhakA kAla / aba krodhake udayase jo zreNipara car3hatA hai| usakA mAtra krodha ke kAlataka hI udaya rahatA hai aura isa kAlake bhItara vaha nau nokaSAyoM aura apratyAkhyAnAvaraNa Adi tIna krodhoMko upazamAtA hai / isake bAda usake mAnakA vedanakAla prAmbha ho jAtA hai jisake bhItara vaha tIna prakArake mAnako upazamAtA hai / isake bAda usake mAyAkA vedanakAla prArambha ho jAtA hai jisake bhItara vaha tIna prakArakI mAyAko upazamAtA cauthA bAdara lobhakA vedanakAla hai / isake bhItara vaha apratyAkhyAnAvaraNa aura pratyAkhyAnAvaraNa do lobhoMke sAtha bAdara saMjvalana lobhako bhI upazamAtA hai / jo krodhake udayase zreNipara car3hatA hai usakI apekSA yaha vyavasthA hai / aba mAnakI apekSAse zra eNipara car3hanevAlekI apekSAse vicAra karanepara ukta kAlake tIna bhAga ho jAte haiM / tathA mAyAkI apekSA vicAra karanepara ukta kAlake do bhAga hote haiM / aura lobhakI apekSA vicAra karanepara pUrA kAla ekamAtra lobha ke vedanA hotA :
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.8 ayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * taM jhaa| 242. sugama / hai| isa prakAra isa kAlako dhyAnameM rakhakara vicAra karanepara jisa nAnApanakI yahA~para prarUpaNA kI jA rahI hai vaha samajhameM A jAtI hai| udAharaNArtha-krodhake udayase zreNipara car3he hue jIvake jitanA krodhakA vedanakAla aura isake bAda jitanA mAnakA bedanakAla hai ina donoMko milAkara jitanA kAla hotA hai vaha saba mAnake udayase zreNipara car3he hue jIvakA mAnakA gedanakAla ho jAtA hai, isalie siddha huA ki krodhake udayase jo zreNipara car3hatA hai vaha apane udayakAlameM jina prakRtiyoMkI upazamanA karatA hai, mAnake udayase jo zreNipara caDhatA hai vaha bhI una prakRtiyoMkA mAnake udayakAlameM ji krodhakA vedanakAla batalA Aye haiM utane hI kAlake dvArA upazamanA karatA hai| isa prakAra mAnake udayase zreNipara car3he hue jIvake una prakRtiyoMkI upazAmanA krodhake udayakAlameM na hokara mAnake udayakAlameM huI yaha nAnApana arthAt bheda yahAM prApta ho jAtA hai| isI udAharaNako dhyAnameM rakhakara zreNipara car3hanekI apekSA aura zreNise utaranekI apekSA sarvatra vicAra kara lenA cAhiye jisakA Age cUrNisUtroM aura usakI TIkA dvArA vicAra kiyA jA rahA hai| upazamazreNipara car3hanekI apekSA anivRttikaraNameMkrodhase zreca0 krodha mAna mAyA lobha upazamAI gii| krodhavedanakAla | mAnavedanakAla ! mAyAvedanakAla | lobhavedanakAla prakRtiyAM no nokaSAya,tIna krodha tIna mAna | tIna mAyA tIna lobha mAnase zre00 mAnavedakakAla mAyAvedanakAla | lobhavedakakAla upazamAI gaI nau nokaSAya, prakRtiyA~ tIna mAyA tIna mAna tIna krodha tIna lobha mAyAse zre0 ca. mAyAvedakakAla lobha upazamAI gaI nau nokaSAya, prakRtiyoM tIna krodha tIna mAna tIna mAyA tIna lobha lobhase zre0 0 lobhavedakakAla upazamAI gaI / nau nokaSAya, tIna krodha tIna mAna tIna mAyA tIna lobha prakRtiyAM isa saMdRSTise yaha spaSTa ho jAtA hai ki krodha, mAna, mAyA aura lobhake udayase zreNipara car3he hue jIvake inameMse kisa kaSAyake udayameM kaba kina prakRtiyoMkI upazAmanA hotI hai / utaranekI apekSA bhI isI nyAyase vicAra kara lenA caahiye| *vaha jaise| 6242. yaha sUtra sugama hai|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 uvasamaseDhIe purisavedayassa mANeNa uvadvidassa parUvaNA * purisavedayassa mANeNa ubaTThidassa uvasAmagassa adhApavattakaraNamAdiM kADhUNa jAva carimasamayapurisavedo tti Natthi NANattaM / $ 243. kiM kAraNamettha NANattAbhAve ca 1 vuccade - puvvavihANeNeva adhApavattApuvvakaraNANi bolAviya tado aNiyaTTikaraNaddhAe saMkhejjesu bhAgesu teNeva kameNAikkaMtesu tahA cevaMtaraM samANiya Nava sayavedAdikameNa NokasAye uvasAmediti teNa kAreNeNa edamhi visaye Natthi kiMci NANattamidi bhaNidaM / * paDhamasamayaavedagappahuDi jAva kohassa uvasAmaNaddhA tAva NANattaM / $ 244. evaM bhaNide, mANaM vedeMto kohamuvasAmediti edamettha NANataM daTThavvaM / kohassa paDhamahidI Natthi tti edaM ca NANacametthANugaMtavvaM / * mANamAyAlo bhANamuvasAmaNaddhAe Natthi NANattaM / $ 245* kiM kAraNaM 1 savvisse caiva parUvaNAe NANatteNa viNA pavRttIe tattha paripphuDamuvalaMbhAdo / * mAnake sAtha zreNipara car3he hue puruSavedI upazAmaka ke adhaH pravRttakaraNase. lekara puruSavedake antima samaya taka nAnApana nahIM hai / $ 243. zaMkA - yahA~ nAnAtvake abhAvakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna -- kahate haiM, pahalekI vidhike anusAra hI adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNako bitAkara pazcAt anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAgake usI kramase vyatIta honepara tathA usI prakAra antarakaraNa kriyAko sampanna karake napuMsakaveda Adike kramase nokaSAyoMko upazamAtA hai isa kAraNa se isa viSaya meM kucha bhI nAnApana nahIM hai aisA sUtrameM kahA hai / vizeSArtha - jaise krodhasaMjvalana ke udayake sAtha puruSavedIke upazamazra Nipara car3hanepara nokaSAyoMkI upazAmanA jisa kramase hotI hai, mAnasaMjvalanake udayake sAtha puruSavedIke upazamazreNipara car3hanepara nokaSAyoM kI upazAmanA bhI usI kramase hotI hai, isalie donoMkI yahA~ takakI prarUpaNAmeM koI antara nahIM hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / * avedaka ke prathama samaya se lekara jabataka krodhakA upazAmanA kAla hai tabataka nAnApana hai / $ 244. aisA kahanepara mAnakA vedana karatA huA krodhako upazamAtA hai yaha yahA~ nAnApana jAnanA cAhiye aura krodha kI prathama sthiti nahIM hotI yahA~ yaha nAnApana bhI jAnanA cAhiye / vizeSArthaM - pahalA krodhake udayase zreNipara car3hA thA yaha mAnake udayase zreNipara car3hA hai eka antara to yaha hai aura jo mAnake udayase zreNi car3hatA hai usake krodha anudayaprakRti honese usakI prathama sthiti nahIM hotI yaha dUsarA antara hai / * isake mAna, mAyA aura lobhake upazAmanA kAlameM koI nAnApana nahIM hai / $ 245. kyoMki pUrI prarUpaNAmeM nAnApanake binA vahA~ pravRtti spaSTarUpase pAI jAtI hai /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 110 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * uvasaMtevANiM Natthi ceva NANattaM / 6246. sugamaM / * tassa ceva mANeNa uvaDhiyUNa tado paDivavidUNa lobhaM vedetassa Natthi NANattaM / 6247. sugamaM / * mAyaM vedeMtassa patthi NANattaM / 6248. edaM pi subohN| * mANaM vezyamANassa tAva NANattaM jAva kohoM Na okahijjadi / kohe okahide kodhassa udayAdiguNaseDhI nntthi| mANo ceva vedijadi / $ 249. kohassa udayAdiguNaseDhI Natthi ti edamegaNANattaM, mANo ceva vedijjadi ti vidiyaM NANattamidi / evamedANi doNNi NANattANi ettha daTThanvANi / vizeSArtha-puruSaveda aura mAnasaMjvalanake udayase jo zreNipara car3hatA hai vaha usI vidhise mAna, mAyA aura lobhakI utane hI kAlameM upazAmanA karatA hai jisa vidhise puruSaveda aura krodhake udayase zreNipara car3hA huA jIva jitane kAlameM unakI upazAmanA karatA hai, isalie yahA~ nAnAtva kA niSedha kiyA hai| * inake upazAnta honepara bhI koI nAnApana nahIM hai| 6246. yaha sUtra sugama hai| * mAnakaSAyake sAtha zreNipara car3hakara aura vahAMse lauTakara lobhakA vedana karanevAle usI jIvake bhI nAnApana nahIM hai| $ 247. yaha sUtra sugama hai| * mAyAkA vedana karanevAle usa jIvake bhI nAnApana nahIM hai / 6248. yaha sUtra bhI subodha hai| * mAnakA vedana karanevAle usI jIvake tabataka nAnApana hai jabataka krodhakA apakarSaNa nahIM karatA hai| krodhakA apakarSaNa karanepara krodhakI udayAdi guNazreNi nahIM hotii| yaha mAnakA hI vedana karatA rahatA hai| 6249. krodhakI udayAdi guNazreNi nahIM hotI yaha eka nAnApana hai tathA mAnakA hI vedana karatA hai yaha dUsarA nAnApana hai| isa prakAra ye do nAnApana yahA~ jAnane caahiye| vizeSArtha-yaha mAnakaSAyake udayase zreNipara car3hA hai, isaliye utarate samaya taka isake kramase lobha, mAyA aura mAnakA udaya hotA hai, krodhakA udaya nahIM hotA, isalie isake eka to krodhakA apakarSaNa karaneke kAlameM bhI krodhako udayAdi guNazreNi nahIM hotI eka nAnApana to yaha hai 1. tA pratau kohe okaDDide ityataH ceva vedijjadi iti yAvat TIkAyAM sammilataH /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe mAyAe uvaTThidassa parUvaNA 111 * edANi doNi NANattANi kodhAdoM okaDidAdo pAye jAva adhApavattasaMjado jAdo tti / ___250. mANodaeNa caDiya puNo heTThA odariya jAva adhApavattasaMjado Na jAdo tAva mANodao Na Nassadi ti / tado edamhi avatthAvisese NANattamedamaNaMtaraNiddiTuM daTThavvaM idi vRttaM hodi / evaM tAva viyAsasamAsehiM NANattamedaM phuDIkariya saMpahi mAyAe uvaDidassa uvasAmagassa NANattaparUvaNamuttaraM suttapabaMdhamADhavei. * mAyAe uvaTThidassa uvasAmagassa ke hI mAyAe pddhmhidii| 6251. sugamaM / * jAo koheNa uvaTThidassa kodhassa ca mANassa ca mAyAe ca' paDhamahidIo tAo tiNi paDhamadvidIo saMpiMDidAno mAyAe uvaTThidassa mAyAe pddhmhidii| 6252. aMtarakadamette ceva mAyAe paDhamahidimeso duvedi / tisse paDhamadvidIe AyAmo keddihi ti pucchide koheNovadvidassa kohamANamAyANaM jAo paDhamadvidIo aura dUsare yaha antameM mAnake vedanakAlase lekara usIkA vedana karatA huA hI zreNise utaratA hai, zreNimeM isake krodhakA vedana nahIM hotaa| isa prakAra dUsarA nAnApana yaha hai| ___ * krodhake apakarSaNase lekara adhaHpravRtta saMyata honetaka saMyatake ye donoM nAnApana hote haiN| 250. mAnake udayase zreNipara car3hakara punaH nIce utarakara jabataka adhaHpravRtta saMyata nahIM ho jAtA tabataka mAnakA udaya naSTa nahIM hotA, isaliye isa avasthAvizeSameM yaha anantara kahA gayA nAnApana jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vistAra aura saMkSepase isa nAnApanako spaSTa karake aba mAyAke sAtha zreNipara car3he hue upazAmakake nAnApanake nirUpaNa karaneke lie isa sUtraprabandhako Arambha karate haiM ___ * mAyAse zreNipara car3he hue upazAmakake mAyAkI prathama sthiti kitanI AyAmavAlI hotI hai| 6 251. yaha sUtra sugama hai| * krodhase zreNipara car3he hue jIbake krodha, mAna aura mAyAkI jitanI prathama sthiti hotI hai una tInoM prathama sthitiyoMko milAkara mAyAse zreNipara car3he hue jIvake mAyAkI prathama sthiti hotI hai| 5 252. yaha antara kiye jAneke barAbara mAyAkI prathama sthiti sthApita karatA hai| usa prathama sthitikA AyAma kitane pramANavAlA hotA hai aisA pUchanepara krodhase zreNipara car3hanevAle jIvake 1. ka0pratau kodhassa ca caDhamANassa ca mAyAe iti pAThaH / 2. tApratI aMtAkada ityataH paDhamaTThidI iti yAvat sUtrarUpeNa samupalabhyate /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe tAo tiNi vi saMpiMDiyaNa gahidametI edassa mAyAe paDhamahidI hodi ti NihiThThe / kiM kAraName mahaMtI paDhamaTThidI ettha jAdA ti NAsaMkaNijjaM, edisse ceva paDhamaTThidIe anyaMtare tivihaM kohaM tivihaM mANaM tivihaM ca mAyanuvasAmemANassa tattiyamettapaDhamahidIe avippaDivattisiddhattAdo / tado mAyAvedago caiva tivihakohamANamAyAo jahAkamamuvasAmediti edaM NANattamettha daTThavvamidi paduppAyaNaTTamAha - * tado mAyaM vedeMto kohaM ca mANaM ca mAyaM ca uvasAmedi / $ 253. sugamaM / * tado lobhamuvasA meM tassa Natthi NANataM / $ 254. kudo ! tattha NANatteNa viNA payadaparUvaNAe pavattidaMsaNAdo / evaM uvariM caDiyUNa puNo heTThA odaramANassedasta jo NANattasaMbhavo taSNiddesakaraNaTumuttarasutAraMbha - * mAyAe ubaTThiyo, uvasAmeyUNa puNo paDivavamANagassa bomaM vedayamANassa Natthi NANattaM / dha, mAna aura mAyAkI jo prathama sthitiyA~ haiM una tInoMko milAkara jitanA AyAma hotA hai| unI yahA~ mAyAkI prathama sthiti hotI hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye / zaMkA- yahA~para itane bar3e AyAmavAlI prathama sthiti kaise ho gaI ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, prakArake krodha, tIna prakArake mAna aura tIna prakArakI AyAmavAlI prathama sthiti binA vivAda ke siddha hai / kyoMki isI prathama sthitike bhItara tIna mAyAko upazamAnevAle jIvake utane isaliye mAyAkA vedana karanevAlA jIva hI tIna prakArake krodha, tIna prakArake mAna aura tIna prakArakI mAyAko kramase upazamAtA hai isa prakAra isa nAnApanako yahA~ jAnanA cAhiye isa bAtakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM - * isalie mAyAkA vedana karanevAlA jIva krodha, mAna aura mAyAko upazamAtA hai / $ 253. yaha sUtra sugama hai / vizeSArthaM - krodha ke udayase zreNipara car3hA huA jIva kevala krodhako upazamAtA hai, mAnake udayase zra eNipara car3hA huA jIva krodha aura mAna ina doko kramase upazamAtA hai tathA mAyAke udayase zreNipara car3hA huA jIva kramase krodha, mAna aura mAyAko upazamAtA hai / eka to isa prakAra nAnApana bana jAtA hai| dUsare prathama sthitikI apekSA bhI yahA~ nAnApana bana jAtA hai / * tatpazcAt lomako upazamAnevAle usI jIvake nAnApana nahIM hai| $ 254. kyoMki vahA~ nAnApanake binA prakRta prarUpaNAkI pravRtti dekhI jAtI haiN| isa prakAra Upara car3hakara punaH nIce utaranevAle isa jIvake jo nAnApana sambhava hai usakA nirdeza karaneke lie Age sUtrakA Arambha karate haiM-- * mAyAkaSAyase zreNipara car3hA / punaH kaSAyoMko upazamAkara girakara lomakA
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe mAyAvedagassa NANattaparUvaNA 113 $ 255. kudo ? suhumabAdaralobhavegaddhAe NANatteNa viNA puvvaparUvaNAe caiva ettha vipattidaMsaNAdo / * mAyaM vedeMtassa NANattaM / taM jahA - tivihAe mAyAe, tivihassa lohassa ca guNaseDhiNikkhevo idarehiM kammehiM sariso, sese sese ca furdai | bhAga-14 $ 256. kohodaeNa uvaTThidUNa heTThA odaramANassa mAyAe paDhamaTThidI sagavedakAlAdo Avaliyan mahiyA ceva, ettha puNa tivihAe mAyAe tivihassa ca lohassa guNaseDhiNikkhevo NANAvaraNAdikammehiM sarisAyAmo hodNuvari galidasesAyAmeNa pahRditi, edaM NANattametth daTThavvaM / * sese ca kasAye mAyaM vedaMto okaDihidi / $ 257. edamettha vidiyaM NANattaM daTThavvaM / saMpahi etthataNaguNaseDhiNikkhevapamANAvahAraNaGkaM uttarasuttamoiNNaM / * tattha guNaseDhiNikkhevavidhiM ca idarakammaguNaseDhiNikkheveNa sarisaM kAhidi / vedana karanevAle usI jIvake nAnApana nahIM hai / $ 255. kyoMki sUkSma lobhake vedana karaneke kAlameM nAnApanake binA pahalekI prarUpaNAkI yahA~ bhI pravRtti dekhI jAtI hai / vizeSArtha - krodha, mAna aura mAyA inameMse kisI bhI kaSAyake udayase zra eNipara car3he aura utare hue jIvakI dazarve guNasthAnameM unakI apekSA mAtra sUkSma lobhakA hI udaya rahatA hai, isaliye ina kaSAyoMkI apekSA donoM avasthAoMmeM yahAM nAnApana sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * kintu bAdameM mAyAkA vedana karate hue usake nAnApana hai / vaha jaise--tIna prakArakI mAyA aura tIna prakArake lomakA guNazreNinikSepa itara karmoMke samAna hotA hai aura zeSa - zeSa meM nikSepa hotA hai / $ 256. krodhake udayase zreNipara car3hakara nIce utaranevAle jIvakI mAyAkI prathama sthiti apane vedana karaneke kAlase mAtra eka AvalI kAla pramANa adhika hotI hai, parantu yahA~ para tIna prakArakI mAyA aura tIna prakArake lobhakA guNazra NinikSepa jJAnAvaraNAdi karmoMke sadRza AyAmavAlA hokara Upara galita zeSa AyAmarUpase pravRtta hotA hai| isa prakAra yaha nAnApana yahA~para jAnanA cAhiye / * tathA zeSa kaSAyako mAyAkA vedana karatA huA apakarSita karatA hai / $ 257. yaha yahA~ dUsarA nAnApana jAnanA cAhiye / aba yahAM prakRtameM kiye jAnevAle nikSepa AyAmakI avadhAraNA karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * aura vahA~ guNazreNi nikSepavidhiko itara karmoMke guNazreNi nikSepake samAna 1. tA0 pratau sariso sese ca iti pAThaH / 15
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 258. kudo 1 galidasesaguNa seDhivisaye payAraMtarAsaMbhavAdo / saMpahi lohodaeNa uvadissa uvasAmagassa NANattagavesaNadvamuttaro suttapabaMdho -- * lobheNa uvadissa uvasAmagassa NANattaM vattaislAmo / $ 259. sugamaM / * taM jahA / 114 $ 260. sugamaM / * aMtarakadamette lobhassa paDhamaTThidiM karedi / jeddehI koheNa uvahidassa ko hassa paDhamaTThidI mANassa ca paDhamaThThidI mAyAe ca paDhamaTThidI lobhassa ca sAMparAiyapaDhamaTThidI taddehI lobhassa paDhamaThThidI / $ 261. aMtarakadamette caiva sesasaMjalaNaparihAreNa lohasaMjalaNassa paDhamaDidimemmati eso vediti / edaM NANattamettha daTThavvaM / kiM kAraNamemmahaMtI lobhassa karatA hai / $ 258. kyoMki galita zeSa guNazra Nike viSaya meM anya prakAra sambhava nahIM hai / vizeSArtha - yahA~ mAyAkA vedana karanevAlA jIva upazamazra Nipara car3haneke bAda nIce giratA hai taba puna: mAyAkA vedana karane lagatA hai| taba usake jo kAryaM vizeSa hote haiM unakA nirdeza karate hue batAyA hai ki sarva prathama vaha tIna prakArakI mAyA aura tIna prakArake lobhakA apakarSaNa kara unakA jJAnAvaraNAdi karmoMke samAna guNazra NinikSepa karatA hai / kintu yaha guNa NinikSepa galitazeSa honeke kAraNa prati samaya jo guNazreNi zeSa rahatI jAtI hai usameM apakarSita dravyakA nikSepa karatA hai / tathA kramazaH nIce utarakara mAyAkA vedana karate hue hI vaha kramase tIna mAna aura tIna krodhakA bhI apakarSaNa kara unakA bhI guNazra NinikSepa zeSa karmoMke samAna karatA hai / aba lobhake udayase car3he hue upazAmaka ke nAnApanakI gaveSaNA karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * aba lobhakaSAyase zreNipara car3he hue upazAmakakI apekSA nAnApanako batalAveMge | $ 259. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 260. yaha sUtra bhI sugama hai / * vaha antara kiye jAneko maryAdA karake lobhakI prathama sthitiko karatA hai / krodhakaSAyase zreNipara car3he hue jIvakI jitane AyAmavAlI prathama sthiti, mAnakI prathama sthiti, mAyAkI prathama sthiti aura lobhakI tathA sAmparAyasambandhI prathama sthiti hai utane AyAmavAlI prathama sthiti sthApita karatA hai / $ 261. yaha zeSa saMjvalanoMke binA lobha saMjvalanakI antara kiye jAneko maryAdA karake itanI bar3I prathama sthitiko sthApita karatA hai| yaha nAnApana yahA~para jAnanA cAhiye / 1. tA0pratau jahI ityataH sUtrAMza: TIkAyAM sammilitaH /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe lobhavedagassa NANattaparUvaNA 115 paDhamaTThidI jAdA ttiNAsaMkA ettha kAyatrvA, edisse caiva paDhamaTThidIe anyaMtare aNiyakiraNa visayAsesavAvAravisesamaNuNAleMtassa evaMvihAe paDhamaTThidIe avassa saMbhAvidattAdo / ettiyaM ceva caDhamANassa NANattaM / eto uvari suhumalobhaM vedeMtassa Natthi kiMci NANattamidi padupAyaNaTTamuttarasuttAvayAro * suhumasAMparAiyaM paDivaNNassa Natthi NANattaM / $ 262. sugamaM / saMpahi edasseva puNo parivadamANAvatthAe NANattagavesaNaTThamuttaro suttapabaMdho-- * tasseva paDivadamANagassa suhumasAMparAiyaM vedaMtassa Natthi NANattaM / $ 263. gayatthamedaM suttaM / * paDhamasamayabAdarasapirAiyappahuDi NANattaM vattaislAmo / $ 264. bAdarasAM parAiyapaviTThapaDhamasamayappahuDi NANatta maMtthi tamidANiM vattasAmoti vRttaM hoi / * taM jahA / $ 265. sugamaM / * tivihassa lohassa guNaseDhiNikkhevo idarehiM kammehiM sariso * zaMkA- itanI bar3I AyAmavAlI lobhakI prathama sthiti kisa kAraNase ho jAtI hai ? samAdhAna - yaha AzaMkA yahA~ nahIM karanI cAhiye, kyoMki isI prathama sthitike bhItara anivRttiviSayaka samasta vyApAra vizeSako karanevAleke isa prakArakI prathama sthitikA honA avazyambhAvI hai / car3hanevAle isake itanA hI nAnApana hai| isase Upara sUkSma lobhakA vedana karanevAleke 'kucha bhI nAnApana nahIM hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai* sUkSmasAmparAyako prApta hue jIvake nAnApana nahIM hai / $ 262. yaha sUtra sugama hai| aba isIke punaH giranekI avasthAmeM nAnApanakA anusandhAna karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai / * girate samaya sUkSmasAmparAyako vedana karanevAle usIke nAnApana nahIM hai / $ 263. yaha sUtra gatArtha hai / * aba bAdarasAmparAyake prathama samayase lekara nAnApanako batalAte haiM / $ 264. jo bAdara sAmparAya meM praviSTa huA hai usake prathama samayase lekara nAnApana hai use isa samaya batalAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vaha jaise / $ 265. yaha sUtra sugama hai / * usake tIna prakArake lobhoMkA guNazreNinikSepa itara karmoMke samAna hai /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 266. aNiyaTTikaraNapavesANaMtarameva tivihaM lobhamokaDDiyUNa guNaseDhiNikkhevaM kuNamANo idarehi NANAvaraNAdikammehiM sarisAyAmeNa guNaseDhiNikkhevameso karedi tti edamettha NANattaM daduvvaM, jassa kasAyassodayeNa seDhimArUDho tamhi okaDide NANAvaraNAdikammehiM sarisaguNaseDhiNikkhevapurassaramaMtarAvaraNaM karedi ti NiyamadaMsaNAdo / * lobhaM vedemANo sese kasAe okaDihidi / 6267. sugamaM / * guNasediNikkhevo idarehiM kammehiM guNaseDhiNikkheveNa samvesiM kammAeM sariso / sese sese ca Nikvivadi / 5268. edaM pi sugmN| * evANi gANatANi jo koheNa uSasAmedumuvaTThAdi teNa saha snnnnikaasijmaannaanni| 5 269. kohasaMjalaNodaeNa jo uvasAmedumuvaDhido teNa saha saNNiyAsaM kANedANi NANattANi mANamAyAlohodayinlovasAmagANaM parUvidANi tti vuttaM hodi / 266. anivRttikaraNameM praveza karaneke anantara samayase hI yaha jIva tIna prakArake lobhoMkA apakarSaNa karake guNazreNinikSepako karatA huA itara manAvaraNAdi karmoMke sadRza AyAmavAle guNazreNinikSepako karatA hai / isa prakAra yaha nAnApana yahA~para jAnanA cAhiye, kyoMki jisa kaSAyake udayase 'zreNipara car3hatA hai usakA apakarSaNa kara jJAnAvaraNAdi karmoke samAna guNazreNinikSepapUrvaka antarako bharatA hai aisA niyama dekhA jAtA hai| . vaha lomakA vedana karatA huA zeSa kaSAyoMkA apakarpaNa karatA hai| 5 267. yaha sUtra sugama hai| * usake saba karmoMkA guNazreNinikSepa itara karmoMke guNazreNinikSepake sadRza hotA hai tathA vaha zeSa-zeSameM nikSepa karatA hai| 6268. yaha sUtra bhI sugama hai| * jo krodhake udayake sAtha zreNipara car3hakara kaSAyoMko upazamAneke lie udyata huA hai usake sAtha sannikarSa karate hue ye nAnApana jAnanA cAhie / 5 269. jo puruSa krodhasaMjvalanake udayase zreNipara car3hakara kaSAyoMko upazamAneke lie upasthita huA hai usake sAtha sannikarSa arthAt milAna karake mAna, mAyA aura lobhake udayavAle upazAmakoMke jo nAnApana prApta hotA hai usakI prarUpaNA kI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-eka jIva krodhakaSAyake udayase zreNipara car3hatA aura utaratA hai aura dUsarA jIva mAnakaSAyake udayase zreNipara car3hatA aura utaratA hai to una donoMkI prarUpaNAmeM jo bheda ho 1. tApratI jo koheNa ityataH saNNikAsijjamANANi iti yAvat TIkAyAM sammilitaH /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe itthivedagassa NANattaparUvaNA 117 * ede purisaveveNuvaTTidassa viyappA / $ 270 purisavedodayaM dhuvaM kAdaNa caduNhaM saMjalaNANamudayamedamassiyaNa puvvuttA NANattaviyappA aNumaggidA / ehi sesavedodaehiM caDidassa jo bhedasaMbhavo tamaNuvaNNaissAmo ti eso edassa suttassa bhAvatyo / * itthivedeNa uvaTTidassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA / 6271. sugamaM / * avedo sattakammaMse uvasAmevi / sattaNhaM piya uvasAmaNaddhA tullaa| $ 272, pumvinlo savedo ceva hoto sattakammase uvasAmedi, visesAhiyA ca chaNNokasAyANamuvasAmaNaddhAdo tassa purisavedovasAmaNaddhAe samayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhovasAmaNAkAlamatteNa / ettha puNa itthivedapaDhamaTThidiM gAliya tadaNaMtarasamae avagadavedabhAvamuvaNamiya tattheva purisavedassAbaMdhago hodaNa tado sattaNokasAye aMtomuhuttakAleNa jugavamevamuvasAmedi ti evaM NANattaM edeNa sutteNa NiddiTuM / sesaM sugamaM / jAtA hai vaha to yahA~ batalAyA ho gayA hai| isI prakAra zeSa do kaSAyoMkI apekSA bhI prarUpaNAmeM kyA bheda par3atA hai yaha bhI yahA~para batalAyA gayA hai aisA yahA~ samajhanA caahiye| * puruSavedake sAtha jo jIva zreNipara car3hA hai use mAdhyama banAkara ye vikalpa jAnane caahiye| 270. puruSavedake udayako dhruva karaneke sAtha cAra saMjvalanoMke udayabhedakA Azraya kara pUrvokta nAnA vikalpoMkA vicAra kiyaa| aba zeSa vedoMke udayase zreNipara car3he hue jIvake jo bheda sambhava haiM unakA varNana kareMge yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / * aba strIvedake udayase upazamazreNipara car3he hue jIvake nAnApanako btlaaveNge| vaha jaise| 6 271. yaha sUtra sugama hai| * yaha jIva avedI hokara sAta karmoko eka sAtha upazamAtA hai / usake sAtoM hI karmoMkA upazAmanA kAla samAna hai| 272. pahalekA jIva arthAt puruSavedI jIva savedI hokara sAta karmoko upazamAtA hai tathA chaha nokaSAyoMke upazAmanA kAlako apekSA usakA pUruSavedasambandhI upazAmanA kAla eka samaya kama do Avali navakabandha upazAmanA kAlapramANa vizeSa adhika hotA hai| kintu yahA~para strIvedakI prathama sthitiko galAkara tadanantara samayameM apagatavedabhAvako prApta hokara tathA vahIMpara puruSavedakA abandhaka hokara tatpazcAt sAta, nokaSAyoMko antarmusUrta kAlake dvArA eka sAtha hI upazamAtA hai / isa prakAra yaha nAnApana isa sUtra dvArA sUcita kiyA gayA hai| zeSa kathana sugama hai| vizeSArtha-puruSavedI jIva saveda bhAgameM hI sAta nokaSAyoMkI upazAmanA karatA hai / kintu strIvedI jIva avedI honeke bAda sAta nokaSAyoMkI upazAmanA karatA hai yaha antara yahAM jAnanA caahiye|
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * edaM NANattaM, sesA savve viyappA purisavedeNa saha srisaa| 273. ettiyametto ceva etthataNo viseso| etto uvarimA savve viyappA jahA purisavedassa caduhiM kasAehiM saha bhaNidA tahA NiravasesA vattavvA tti eso ettha sutttthvinniccho| ettha odaramANAvatthAe vi thovayaravisesasaMbhavo asthi so jANiya vttvyo| saMpahi NavusayabedodaeNa caDidassa NANattapadaMsaNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamAha * NavaMsayavedeNovahivassa uvasAmagassa NANattaM vtthssaamo| $ 274. sugamaM / * taM jhaa| 6 275. sugamaM / * aMtaradusamayakade NaqsayavedamuvasAmedi, jA purisavedeNa uvaTTidassa NavaMsayavedassa uvasAmaNaddhA tadde hI addhA gadA Na tAva garbusayavedamuvasAmedi, tado itthivedamuvasAmedi, NavaMsayavedaM pi uvasAmedi ceva, tado itthivedassa uvasAmaNaddhAe puNNAe itthivedo ca Naqsayavevo ca * prakRtameM yaha nAnApana hai / zeSa saba vikalpa puruSavedake sAtha samAna haiN| 6 273. yahA~para itanA hI vizeSa hai| ukta vikalpase Uparake sabhI vikalpa jisa prakAra puruSavedIke cAra kaSAyoMke sAtha kahe haiM usI prakAra vizeSatA kiye binA kahane cAhiye isa prakAra yahA~para yaha sUtrasambandhI arthakA nirNaya hai| yahA~para utaranerUpa avasthAmeM thor3A-sA vizeSa sambhava hai so use jAnakara kahanA cAhiye / tAtparya yaha hai ki yaha jIva zreNise utarate samaya avedI rahakara hI sAta nokaSAyoMko anupazamita karatA hai| itanA mAtra yahA~ bheda hai| aba napuMsakavedake udayake sAtha zreNipara car3he hue jIvake nAnApanako dikhalAneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * napuMsakavedake sAtha zreNipara car3he hue upazAmakake nAnApanako batalAte haiN| 6 274: yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 5275. yaha sUtra sugama hai| * antara karaneke bAda dUsare samayameM napuMsakavedako upazamAtA hai| jo puruSavedake sAtha zreNipara car3he hue jIvakA upazAmanA kAla hai utane AyAmavAlA upazAmanA kAla jaba taka vyatIta nahIM hotA tabataka napuMsakavedako nahIM upazamAtA hai / tatpazcAt strIvedako upazamAtA hai, napuMsakavedako bhI upazamAtA hI hai| isaliye 1. tApratI ettiyametto ityataH viseso iti yAvat sUtrAMzarUpeNopalabhyate /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe Nasayavedagassa NANattaparUvaNA usAmidA bhavaMti / tAdhe ceva carimasamae savedo bhavadi, tado avedo satta kammANi uvasAmedi, tallA ca sattaNhaM pi kammANaM uvsaamnnaa| ____ 276. purisavedeNovahido puvvameva gasayavedamuvasAmiya tado aMtomuhutteNisthivedamuvasAmedi / edassa puNa aMtarakadamette ceva NavaMsayavedassa paDhamahidi NavusayaithivedovasAmaNaddhAmettiM dvaveyUNa puvvameva NaqsayavedovasAmaNamADhaviya uvasAmemANassa jaddehI purisavedeNovaDhidassa NavusayavedovasAmaNaddhA taddehI addhA gadA to vi NavusayavedovasAmaNA Na samappadi / tado itthivedovasAmaNaM pi tatthADhaviya do vi uvasAmemANassa appaNo paDhamahidIe carimasamae jammi itthivedovasAmaNaddhA puNNA tamhi Navusayavedo itthivedo ca do vi jugavamuvasAmidA bhavaMti ti / edamegaM NANattaM / avagadavedo ca saMto tattoppahuDi sattaNokasAye uvasAmedi / sarasI ca sattaNhaM pi kammANamuvasAmaNaddhA tti / edaM vidiyaM NANattaM / evamedANi doNi NANattANi NasayavedodaeNa uvadvidassa uvasAmagassa hoti tti sutttthsNgho| saMpahi edaM cevatthamuvasaMharemANo suttaramuttaraM maNai ___ * edaM NANattaM gabusayavedeNa uvhivss| sesA viyappA te ceva kAyavvA / strIvedake upazAmanA kAlake pUrA honepara strIveda aura napuMsakaveda upazamita ho jAte haiM / tathA usI antima samayameM savedI hotA hai, tatpazcAt avedI hokara sAta karmoMko upazamAtA hai / sAta karmoMkA upazAmanA kAla samAna hai| 276. puruSavedake sAtha zroNipara car3hA huA jIva pahale hI napuMsakavedako upazamA kara tatpazcAt antarmuhUrta kAla dvArA strIvedako upazamAtA hai| parantu yaha arthAt napuMsakavedI jIva antara kiye jAneko maryAdA karake napuMsakaveda aura strIvedake upazAmanA kAlapramANa napuMsakavedakI prathama sthitiko sthApita karatA hai jo prathama sthiti, jo pahale hI napuMsakavedakI upazAmanAkA Arambha kara usakI upazAmanA kara rahA hai aise puruSavedase zreNipara car3he hue jIvake jitanA AyAmavAlA napuMsakavedakA upazAmanA kAla hai utanA AyAmavAle kAlake barAbara hai, vaha kAla yadyapi vyatIta ho gayA hai to bhI napUMsakavedakI upazAmanA samApta nahIM hotI hai| tatpazcAt vahA~para strIvedakI upazAmanAko bhI Arambha karake strIveda aura napuMsakaveda donoMkI hI upazAmanA karanevAle jIvake apanI (strIvedasambandhI) prathama sthitike antima samayameM jisameM ki strIvedakA upazAmanA kAla pUrNa hotA hai-usameM 'napuMsakaveda aura strIveda donoM hI eka sAtha upazamita hote haiN| yaha eka nAnApana hai| aura avagatavedI hokara vahAMse lekara sAta nokaSAyoMko upazamAtA hai / sAta nokaSAyoMkA upazAmanA kAla samAna hai| yaha dUsarA nAnApana hai / isa prakAra napuMsakavedase zreNipara car3hakara upazAmanA karanevAleke ye do nAnApana hote haiM-yahai sa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba isI arthakA upasaMhAra karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * napuMsakavedase zreNipara car3he hue jIvakI apekSA yaha nAnApana hai| zeSa vikalpa ve hI (puruSavedake samAna hI) kahane cAhiye /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 277. sugamaM / evamettiyeNa pabaMgheNa NANattagavesaNaM kADhUNa saMpahi padaparivUraNabIjapadA laMbaNeNa caDamANodaramANova sAmagavisayANametthovajogINaM padavisesANamappA bahuaparUvaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaramADhave -- 120 * etto purisavedeNa saha koheNa uvaTThidassa uvasAmagassa paDhamasamayaapuvvakaraNamAdiM kADhUNa jAva paDivadamANagassa carimasamayaapuvvakaraNo tti edisse addhAe jANi kAlasaMjuttANi padANi tesimappAbahuaM vattaissAmo / $ 278* purisavedakohasaMjalaNANaM udaeNa jo seDhimAruDho tamahikicca tasseva paDhamasamayaapuvvakaraNamAdiM kADhUNa jAva paDivadamANApuvtrakaraNacarimasamayo tti jANi kAlasaMjuttANi padANi jahaNNukkassANu mAgakhaMDayukkIraNaddhAdipaDibaddhANi tesimidANimappAbahuaM vattahassAmo tti pahaNNAvakkamedaM / * taM jahA / $ 279. sugamamedaM payadappAbahuaparUvaNAvasarakaraNaDuM pucchAvakkaM / * savvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / $ 280. kudo ? NANAvaraNAdikammANaM caDamANasuhumasAM parAiya carimANubhAgakhaMDayukkIraNaddhAe mohaNIyassa vi aMtarakaraNe kIramANe tatthataNacarimANubhAgakhaMDa $ 277. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra itane prabandha dvArA nAnApanakA anusandhAna karake aba padaparipUraNarUpa bIja padakA avalambana karake car3hate hue aura utarate hue upazAmakaviSayaka tathA yahA~ upayogI padavizeSoMke alpabahutvakA prarUpaNa karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiN| - * aba isase Age puruvedake sAtha saMjvalana krodhakaSAyake udayase zreNipara car3he hue jIva apUrvakaraNake prathama samayase lekara giranevAle usI upazAmakake apUrvakaraNake antima samaya taka kAlasaMyukta arthAt kAlakI apekSA jitane pada haiM unake alpabahutvako batalAveMge / $ 278. puruSaveda aura krodhasaMjvalanake udayase jo zreNipara car3hA hai use adhikRta kara usIke apUrvakaraNake prathama samayase lekara giranevAle usIke apUrvakaraNake antima samaya taka jaghanya aura utkRSTa anubhAga kANDakautkIraNa kAla Adise sambandha rakhanevAle kAlaviziSTa jo pada haiM unake alpabahutvako batalAveMge isa prakAra yaha pratijJAvAkya hai / * ve jaise / $ 279. prakRta alpabahutvakI prarUpaNAkA avasara deneke liye AyA huA yaha sUtra sugama hai / * anubhAgakANDakakA jaghanya utkIraNA kAla sabase thor3A hai| $ 280. kyoMki zreNipara car3hanevAle sUkSmasAmparAyikake jJAnAvaraNAdi karmoMkA jo antima samayasambandhI anubhAgakANDaka utkIraNakAla hotA hai aura mohanIyakarmakA antarakaraNa karanepara
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA yukkIraNadvAe savvajahaNNabhAveNettha gahaNAdo / * ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / $ 281. kudo ? savvakammANaM pi caDamANApuvvakaraNapaDhamANubhAgakhaMDayukkIraNaddhAe ghnnaado| * jahaNiyA hidivaMdhagaddhA hidikhaMDayaukkIraNaddhA ca tullAo sNkhengunnaao| $ 282. mohaNIyassa jahaNNahidibaMdhagaddhA NAma aNiyaTTikaraNacarimAvatthAe gaheyavvA, tatto paraM tassa bNdhvocchedsnnaado| jahaNNadvidikhaMDayukkIraNaddhA puNa ettha patthi, aMtarakaraNAdo uvari mohaNIyassa DidighAdAsaM mvaado| sesakammANaM puNa suhumasAMparAiyacarimAvasthAe do vi edAo jahaNNaddhAo ghettavyAo, tattheva tAsiM jahaNNabhAvovaladdhIdo / Na ca edAsiM pumvinlAdo saMkhejjaguNattamasiddhaM, egaDidikhaMDayukkIraNakAlabbhaMtare savvajahaNyaNe vi saMkhejjasahassamettANamaNubhAgakhaMDayANamatthittovaesabaleNa tssiddhiido| * paDivadamANagassa jahaNiyA hidibaMdhagaddhA visesaahiyaa| 6283. esA NANAvaraNAdINamodaramANamuhumasAMparAiyapaDamadidibaMdhavisaye jo vahA~ sambandhI antima anubhAgakANDaka utkIraNakAla hotA hai una donoMko yahAM grahaNa kiyA hai| * anubhAgakANDakakA utkRSTa utkIraNa kAla vizeSa adhika hai| 281. kyoMki zreNipara car3hanevAle apUrvakaraNake sabhI karmosambandhI prathama anubhAgakANDakake utkIraNa kAlakA yahA~ grahaNa kiyA hai| * jaghanya sthitibandha kAla aura sthitikANDaka utkIraNa kAla donoM samAna hokara saMkhyAtaguNe haiN| 282. anivRttikaraNakI antima avasthAsambandhI mohanIyake jaghanya sthitibandha kAlako grahaNa karanA cAhie, kyoMki usake Age usako bandhavyucchitti dekhI jAtI hai| parantu yahA~para mohanIyakarmasambandhI sthitikANDakakA jaghanya utkIraNa kAla nahIM hotA, kyoMki antarakaraNa karaneke bAda Age mohanIyakarmakA sthitighAta asambhava hai| sabhI karmoke sUkSmasAmparAyaguNasthAnako antima avasthAmeM to ye donoM hI jaghanya grahaNa karane cAhiye, kyoMki vahIMpara ye donoM jaghanyarUpase upalabdha hote haiN| aura ye pahaleke padase saMkhyAtaguNe hote haiM yaha asiddha nahIM hai, kyoMki sabase jaghanya eka sthitikANDakake utkIraNa kAlake bhItara bhI saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakoMke upadezake balase ve saMkhyAtaguNe haiM yaha siddha hotA hai / * zreNise giranevAle jIvakA jaghanya sthitibandha kAla vizeSa adhika hai| $ 283. utaranevAle sUkSmasAmparAyika jIvake yaha jJAnAvaraNAdisambandhI prathama sthitibandha
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ghettavvA / mohaNIyassa puNa odaramANANiyaTTipaDhamaTThidibaMdha visaye gaheyavvA / Naca tatto edisse visesAhiyattamasiddhaM, caDamANatadaddhAhiMto odaramANatadaddhAe saMkilesamAhapeNa visesAhiya siddhIe bAhANuvalaMbhAdo / edeNa suttaNiddeseNa jANijjade jahA odaramANassa savvAvatthAsu TThidiaNubhAgaghAdA Natthi tti, jai atthi to odaramANassa dvidibaMdhagaddhA saha TThidikhaMDayaukkIraNaddhaM pi bhaNejja / Na ca evaM, tahANuvAdo | * aMtarakaraNaddhA visesAhiyA / $ 284. eso aMtaraphAlINamukkIraNakAlo gahido / eso ceva tatthataNaDidibaMdha TThidikhaMDe ukkI raNakAlo vi, tiNhamedesiM samANaparimANattovalaMbhAdo / Na ca edassa puvvilAdo visesAhiyattamasiddhaM uvarimaTThidibaMdhagaddhAhiMto heTThimaTThidibaMdha - gANaM jahAkamaM visesAhiya mAvasiddhIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / * ukkassiyA dvidibaMdhagaddhA TThidikhaMDayaukkIraNaddhA ca visesAhiyA / $ 285. kudo 1 savvakammANaM pi caDamANApuvvakaraNapaDhamasamayADhattaTThidibaMdha - DidikhaMDayukkIraNadvANaM gahaNAdo / * carimasamayasuhumasAMparAiyassa guNaseDhiNikkhevo saMvejjaguNo | viSayaka lenA cAhiye / mohanIyakarmakA to zreNise utaranevAle anivRttikaraNasambandhI prathama sthitibandhaviSayaka lenA cAhiye / aura pUrvake sthitibandha kAlase yaha vizeSa adhika hai yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki car3hanevAle sthitibandhakAlase utaranevAlA sthitibandhakAla saMklezake mAhAtmyavaza vizeSa adhika siddha hotA hai isameM koI bAdhA nahIM pAI jAtI / sAtha hI prakRta sUtra ke isa nirdezase isa prakAra bhI jAnA jAtA hai ki zreNise utaranevAleke saba avasthAoM meM sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA, yadi hotA to utaranevAleke sthitibandhakAlake sAtha sthitikANDaka utkIraNakAla bhI kahate / parantu aisA hotA nahIM hai, kyoMki usa prakAra usakA upadeza pAyA nahIM jAtA / * antarakaraNakAla vizeSa adhika hai / SS 284. yaha antaraphAliyoMkA utkIraNakAla grahaNa kiyA hai aura yahI vahA~ sambandhI sthitibandhakAla aura sthitikANDakautkIraNakAla bhI hai, kyoMki ina tInoMkA samAna parimANa pAyA jAtA hai / aura pUrva kAlase isakA vizeSa adhikapanA asiddha bhI nahIM hai, kyoMki uparima sthitibandhakAloMse adhastana sthitibandhakAloMke vizeSa adhika rUpase siddha hone meM koI bAdhA nahIM pAI jAtI hai / * utkRSTa sthitibandhakAla aura sthitikANDaka utkIraNa kAla vizeSa adhika haiM / SS 285. kyoMki prakRtameM sabhI karmoMke car3hanevAle apUrvakaraNake prathama samayameM Arambha honevAle sthitibandhakAla aura sthitikANDaka utkIraNakAloMko grahaNa kiyA hai / * antima samayavartI sUkSmasAmparAyikakA guNazra NinikSepa saMkhyAtaguNA hai /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 123 $ 286. taM kadhaM ? apuvakaraNapaDhamasamaye apuvvANiyaTTisuhumaddhAhito visesAhiyabhAveNa jo Nikkhitto guNaseDhiNikkhevo so galidaseso suhamasAMparAiyacarimasamae aMtomuhuttapamANo hodUNa dIsai / evaMviho carimasamayasuhumasAMparAiyassa guNaseDhiNikkhevo puvvillukkassadvidibaMdhagaddhAdo saMkhejjaguNo hodi ti ghettavvaM / * taM ceva guNaseDhisIsayaM ti bhaNNadi / 5 287. jamedamaNaMtaraparUvidacarimasamayasuhumasAMparAiyaguNaseDhiNikkhevapamANamuvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgamettAyAmaM taM ceva guNaseDhimImayamidi bhnnnnde| kudo ? heDimAvisesagalidasesaguNaseDhiNikkhevassa sIsayabhAveNedassAvaTThANadaMsaNAdo / * uvasaMtakasAyassa guNasediNikkhevo saMkhejaguNo / $ 288. eso vi uvasaMtaddhAra saMkhejjadimAgamettaM ceva, kiMtu punvinlaguNaseDhisIsaeNa ogADhavisayAdo saMkhejjaguNaM visayamogAhiyaNa dvido teNa saMkhejjaguNo jaado| * paDivadamANayassa muhumasAparAiyaddhA saMkhenaguNA / ___$ 289. esA vi uvasaMtakasAyaddhAe saMkhejjadibhAgamettI ceva hodUNa pucillaguNaseDhiNikkhevAdo saMkhejjaguNA tti gaheyavvA / 6286. zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM apUrvakaraNa, anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyake kAlase vizeSa adhikarUpase jo guNazreNinikSepa nikSipta hotA hai, galita zeSa vaha guNazroNinikSepa sUkSyasAmparAyika jIvake antima samayameM antarmuhUrtapramANa dikhAI detA hai| antima samayavartI sUkSmasAmparAyikakA isa prakArakA guNazreNinikSepa pUrvake sthitibandhakAlase saMkhyAtaguNA hotA hai prakRtameM aisA grahaNa karanA caahiye| * vahI guNoNizIrSa kahA jAtA hai| 6287. jo yaha anantara pUrva antima samayavartI sUkSmasAmparAyikake guNazreNinikSepakA pramANa kahA hai, upazAntakaSAyake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa vahI guNazreNizIrSa kahA jAtA hai, kyoMki pUrvameM galitazeSa guNazreNinikSepakA jo zeSa rahA usakA zIrSarUpase avasthAna dekhA jAtA hai| * upazAntakaSAyakA guNazroNinikSepa saMkhyAtaguNA hai| 6288. yaha bhI upazAnta kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai| kintu pahaleke guNazreNizIrSake dvArA avagAhita sthAnase yaha saMkhyAtaguNe sthAnako avagAhita kara sthita hai, isalie saMkhyAtaguNA ho gayA hai| zreNise giranevAlekA sUkSmasAmparAyikakAla saMkhyAtaguNA hai / 6289. yaha bhI upazAntakaSAyake kAlase saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai aisA hokara bhI pUrvake guNoNinikSepase saMkhyAtaguNA hai aisA grahaNa karanA cAhiye /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tasseva lobhassa guNaseDhiNikkhevo visesAhio / $ 290 kiM kAraNaM ? parivadamANao suhumasAMparAio sagaddhAdo AvaliyameNa bhahiyaM kADhUNa lobhasaMjalaNassa guNaseDiNikkhevaM karedi teNa kAraNeNAvaliyametaM pavisiyUNettha visesAhiyattaM jAdaM / 124 * uvasAmagassa suhumasAMparAiyaddhA kiTTINamuvasAmaNaddhA suhumasAMpa issa paDhamaTThiI ca tiNNi viM tullAo visesAhiyA / $ 291. kiM kAraNaM 1 odaramANaddhAdo caDamANaddhAe savvattha visesAhiyabhAveNavANanvagamAdo / ettha visesapamANamaMtomuhutta midi ghettavvaM / * uvasAmagassa kiTTIkaraNaddhA visesAhiyA / $ 292. eso caDamANayassa lobhavedagaddhAe tividiyabhAgo / Na cedassa sumasAM parAddhAdo visesAhiya bhAvo asiddho, uvarimaddhAhiMto heTTimAdvANaM visesAhiyabhAveNAvadvANadaMsaNAdo / * paDivadamANagassa bAdarasAMparAiyassa lobhavedagaddhA saMkhejaguNA | $ 293 kiM kAraNaM 1 puvvillo egatibhAgamettoM, ime puNa vettibhAgA teNa saMkhejjaguNA jAdA / jai vi etthattaNavidiyatibhAgAdo caDamANassa vidiyatibhAgo * usIke lobhakA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai / $ 290. kyoMki giranevAlA sUkSmasAmparAyika jIva apane kAlase eka AvalimAtra adhika karake lobhasaMjvalanakA guNazra NinikSepa karatA hai isa kAraNase yahA~ mAtra eka AvalikAlakA praveza karAkara yaha kAla vizeSa adhika ho gayA hai / * upazAmakakA sUkSmasAmparAyikakAla, kRSTiyoMke upazamAnekA kAla aura sUkSmasAmparAyikakI prathama sthiti ye tInoM samAna hokara vizeSa adhika haiM / $ 291. kyoMki zra eNise utaranevAleke kAlase car3hanevAleke kAlakA sarvatra vizeSa adhikarUpase avasthAna dekhA jAtA hai / yahA~para vizeSa adhikakA pramANa antarmuhUrtamAtra grahaNa karanA cAhiye / * upazAmakakA kRSTikaraNakAla vizeSa adhika hai 6 292. yaha kAla car3hanevAleke lobhavedakakAlake tIna bhAgoM meM se dvitIya bhAgapramANa hai / aura yaha sUkSmasAmparAyikake kAlase vizeSa adhika hai yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki uparima kAloMse adhastana kAloMkA vizeSa adhikarUpase avasthAna dekhA jAtA hai / giranevAle sUkSmasAmparAyikakA lobhavedakakAla saMkhyAtaguNA hai / * $ 293 . kyoMki pahalekA kAla eka tribhAgamAtra hai aura ye do tribhAgapramANa hai, isa kAraNa se yaha kAla saMkhyAtaguNA ho gayA hai / yadyapi yahA~ke dvitIya tribhAgase car3hanevAlekA dvitIya tribhAga
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA visesAhio to vi heTThimatibhAgassa visesAhiyattamassiyUNa sAdireyaduguNattamettha sAheyanvaM / * tasseva lobhassa tivihassa vi tullo guNaseDhiNikkhevo visesaahio| $ 294. sagavedagakAlAdo AvaliyambhahiyaM kAdUNa seDhi Nikkhevametto kuNadi / tado AvaliyametteNa visesAhiyattamettha daDavvaM / evaM uvari vi jattha jattha heTThA odaramANayassa appappaNo vedagakAlassuvari gaNaseDhiNikkhevo visesAhio bhaNihidi tattha tattha eso attho jojeyvvo| * uvasAmagassa pAvarasAMparAiyassa lobhavedagaddhA visesAhiyA / 5 295. kiM kAraNaM 1 pugvivlA vi bAdaralobhavedagaddhAe vettibhAgA ime vi vettimAgA ceva, kiMtu heTThA odaramANo jAva pugvinlaM dvANaM aMtomuhutteNa Na pAvai tAva mAyAvedago hodi / teNANiyahiuvasAmagassa lobhavedagaddhA caDhamANasaMbaMdhiNI puvvinlAdo aMtomuhuttametteNa visesAhiyA jAdA / * tasseva paDhamahidI visesAhiyA / $ 296. kettiyametteNa ? AvaliyametteNa / kiM kAraNaM 1 caDhamANo aNiyaTTI caduNhaM saMjalaNANamappappaNo vedagakAlAdo ucchiTThAvaliyamettamahiyaM kAdaNa paDhamaTThidivizeSa adhika hai to bhI adhastana tribhAgake vizeSa adhikapanekA Alambana kara yahA~para sAdhika duguNapanA siddha karanA caahiye| * usIke tIna prakArake lobhakA guNazreNinikSepa samAna hokara vizeSa adhika hai| $ 294. apane vedakakAlase eka AvalipramANa kAlako adhika karake tatpramANa zreNinikSepa kastA hai, isalie yahA~para eka AvalimAtra kAla adhika jAnanA cAhiye / isI prakAra Upara bhI jahA~-jahA~ nIce utaranevAle jIvake apane-apane vedakakAlake Upara guNaNinikSepako vizeSa adhika. kaheMge vahA~-vahA~ yaha artha jAnanA caahiye| * upazAmaka bAdara sAmparAyika jIvakA lobhavedakakAla vizeSa adhika hai| 6295. kyoMki pUrvakA kAla bhI bAdara lobhavedakakAlake do tRtIya bhAgapramANa hai, yaha kAla bhI do tRtIya bhAgapramANa hI hai, kintu nIce utaranevAlA jIva jabataka pUrvake sthAnako antarmaharta kAlake dvArA nahIM prApta hotA hai taba taka vaha mAyAkA vedaka hotA hai, isalie anivRttikaraNa upazAmakakA car3hanevAlese sambandha rakhanevAlA lobhavedakakAla pUrvake kAlase antarmuhUrta adhika ho gayA hai| * usIkI prathama sthiti vizeSa adhika hai| 6296. zaMkA-kitanI adhika hai ? samAdhAna-eka AvalikAla adhika hai, kyoMki zreNipara car3hanevAlA anivRttikaraNa jIva
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe viNNAsaM karediti / evamuvari vi jattha jattha mAyAdINaM paDhamaTThidI visesAhiyA ti maNihidi tattha tattha ucchTThiAvaliyametteNa visesAhiyattamavahAreyavvaM / * paMDivadamANayassa lobhavedagaddhA visesAhiyA / $ 297. kettiyametteNa 1 odaramANayassa kiMcUNasuhuma sAMparAiyaddhAmetteNa / kiM kAraNaM 9 odaramANasaMbaMdhisuhumabAdara lobhavedagaddhAe saMpiMDidAe ihagmahaNAdo / uvasAmagassa lobhavedagaddhA kimetthe ddese visesAhiyabhAveNa Nivadadi Aho parivada - mANayassaM mAyAmANavedagaddhAhiMto uvari Nivadaditi NAdUNa maNiyavvaM, sutte taNNi6 sadasaNAdo / * paDivadamANagassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / $ 298* kiM kAraNaM 1 uvarimaaddhAhiMto heDimaaddhANaM jahAkamaM visesAhiyabhAveNAvANadaMsaNAdo / * tasseva mAyAvedagassa chaNhaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo visesAhio / 299. kettiyametteNa ? AvaliyametteNa / cAra saMjvalanasambandhI apane-apane vedakakAlase ucchiSTAvalipramANakAlako adhika karake prathama sthitikI racanA karatA hai| isI prakAra Upara bhI jahA~-jahA~ mAyAdikakI prathama sthiti vizeSa adhika hai aisA kaheMge vahAM-vahAM ucchiSTAvalimAtra kAla vizeSa adhika hai aisA nizcaya karanA cAhiye / 1 * giranevAlekA lobhavedakakAla vizeSa adhika hai / 6 297. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna-utaranevAleke kucha kama sUkSmasAmparAyikake kAlapramANa adhika hai, kyoMki utaranevAleke sUkSma aura bAdara lobhavedakakAlako milAkara pUre kAlako yahA~ grahaNa kiyA gayA hai / upazAmakakA lobha vedakakAla vizeSa adhika hokara kyA isI sthAnameM prApta hotA hai yA giranevAle jIvake mAyA - mAnavedakakAlase Upara prApta hotA hai ise jAnakara kahanA cAhiye, kyoMki sUtrameM usakA nirdeza dekhA jAtA hai / * giranevAlekA mAyAvedaka kAla vizeSa adhika hai / $ 298. kyoMki uparima kAloMse nIceke kAloMkA yathAkrama vizeSa adhikarUpase avasthAna dekhA jAtA hai / 83 usI mAyAvedakake chaha karmoMkA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai / $ 299. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna - mAtra eka AvalikAla adhika hai /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 127 * paDivadamANagassa mANavedagaddhA visesaahiyaa| $300. sugamaM / * tasseva paDivavamANayassa mANavedagassa NavaNhaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo visesaahio| 6301. kettiyametteNa ? AvaliyametteNa / * uvasAmayassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / $302. kiM kAraNaM ? caDhamANasaMbaMdhitteNa lddhmaahppttaado| * mAyAe paDhamahidI visesaahiyaa| $303. kettiyametteNa ? AvaliyametteNa / OM mAyAe uvasAmaNaddhA visesAhiyA / 304. kettiyametto viseso ? samayaNAvaliyameco / kiM kAraNaM ? NavakabaMdhovasAmaNApaDibaddhasamayUNAvaliyAe paripphuDamettha pvesdsnnaado| * uvasAmagassa mANavedagaddhA visesAhiyA / 6305. kettiyametteNa ? aMtomuhuttametteNa / * giranevAlekA mAnavedaka kAla vizeSa adhika hai| 6300. yaha sUtra sugama hai| ke giranevAle usI mAnavedakake nau karmoMkA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai| 301. zaMkA-kitana samAdhAna-mAtra eka Avali kAla adhika hai * upazAmakakA mAyAvedaka kAla vizeSa adhika hai| $302. kyoMki car3hanevAle jIvake sambandhase yaha mAhAtmya prApta huA hai| mAyAkI prathama sthiti vizeSa adhika hai| $ 303. zaMkA-kitanI adhika hai| samAdhAna mAtra eka AvalikAla adhika hai / mAyAkA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai| 6304. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-vizeSakA pramANa eka samaya kama eka AvalimAtra hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? . samAdhAna-navakabandhakI upazAmanAse sambandha rakhanevAle eka samaya kama eka AvalipramANa kAlake isameM spaSTa rUpase praveza dekhA jAtA hai| * upazAmakakA mAnavedakakAla vizeSa adhika hai| 6305. zaMkA-kitanA adhika hai ?
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 javadhavalA sahide kasA pAhuDe * mANassa padamaTThidI visesAhiyA / $ 306. kettiyametteNa 1 ucchdviAvaliyametteNa / * mANassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 307. kettiyametteNa ? samayUNAvaliyametteNa / * kohassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 308. kettiyametteNa ? aMtomuhuttameteNa / kiM kAraNaM ? uvarimaaddhAhiMto hemiaddhANaM tahAbhAveNAvadvANassa paramAgamacakkhUNaM suppasiddhattAdo / * chaNNokasAyANamuvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 309. kettiyametteNa ? aMtomuhuttametteNa / kudo ? heTThA samuvaladdhasarUvattAdo / * purisavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 310. kettiyametteNa ? samayUNado AvaliyametteNa / * itthavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / samAdhAna - antarmuhUrtapramANa kAla adhika hai / * mAnakI prathama sthiti vizeSa adhika hai / 9 306. zaMkA - kitanI adhika hai ? samAdhAna - ucchiSTAvalimAtra adhika hai / * mAnakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai / 6 307. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna - eka samaya kama eka AvalipramANakAla adhika hai / * krodhakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai / 9 308. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna--- antarmuhUrtapramANa kAla adhika hai / zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna --- paramAgama jinake netra haiM aise jIvoMkI dRSTimeM uparima kAloMse adhasta kAloMkA usa rUpase avasthAnakA honA suprasiddha hai / * chaha nokaSAyoMkA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai / $ 309. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna -- antarmuhUrtapramANa kAla adhika hai, kyoMki isa kAlakI upalabdhi nIce hotI hai / * puruSavedakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai| SS 310. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna -- eka samaya kama do AvalipramANa kAla adhika hai / * strIvedakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 129 * NavaMsayavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 311. edAo do vi addhAo heTThA laddhappasarUvAo teNa jahAkama visesAhiyAo jaadaao| * khuddAbhavaggahaNaM visesAhiyaM / 5 312. kiM khudAbhavaggahaNaM NAma ? vuccade-savvehitto mavaggahaNehito jaM khuddayamaidaharayaM bhavaggahaNaM taM khuddAbhavaggahaNamidi bhnnnnde| edaM ca egussAsassa saMkhejjAvaliyasamUhaNippaNNassa sAdireyadvArasabhAgamettaM hodUNa saMkhejjAvaliyasahassapamANamidi ghettavvaM / taM jahA tiNNisayA'chattIsA chAsahisahassameva maraNANi / aMtomuhuttakAle tAvadiyA ceva khuddamavA // 1 // tiNNisahassA sattayasadANi tevattariM ca ussAsA / eso havai muhutto savvesiM ceva maNuANaM // 2 // idi / $ 313. ede tiNNisahassasattayatevattarimette egamuhuttussAse dRviya egamuhuttabhaMtarakhuddabhavasalAhiM puvvagAhANihiTThapamANAhi ovaTTiya egussAsassa sAdireyaTThArasamAgamettaM khuddaabhvgghnnpmaannmaanneyvv|sNphi evaMvihe khuddAmavaggahaNe saMkhejjAvaliyANamasthittamevamaNugaMtavvaM / taM jahA-egussAsakAlabhaMtare jahaNNado vi vesadasola * napuMsakavedakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai| 311. ye donoM hI kAla nIce apane svarUpakA lAbha karate haiM arthAt uttarottara nIce prApta hote haiM, isalie yathAkrama vizeSa adhika ho gaye haiN| * kSullaka bhavagrahaNa vizeSa adhika hai| 6312. zaMkA-kSullakabhavagrahaNa kise kahate haiM ? samAdhAna-kahate haiM-saba bhavagrahaNoMse jo kSullaka arthAt atihrasva (alpa) bhavagrahaNa hotA hai use kSullakabhavagrahaNa kahate haiM aura yaha saMkhyAta AvalipramANa kAloMke samUhase bane hue eka ucchvAsake sAdhika aThAraveM bhAgapramANa hokara saMkhyAta hajAra AvalipramANa hotA hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhiye / vaha jaise antarmuhUrta kAlameM chayAsaTha hajAra tInasau chattIsa 66336 maraNa hote haiM aura utane hI kSullakabhava hote haiM // 1 // sabhI manuSyoMke tIna hajAra sAtasau tihattara 3773 ucchvAsoMkA eka muhUrta hotA hai // 2 // 6313. eka muhUrtake ina tIna hajAra sAtasau tihattara ucchvAsoMko sthApita kara pahalekI gAthAmeM jinake pramANakA nirdeza kiyA gayA hai aise eka muhUrtake bhItara prApta kSullaka bhavasambandhI zalAkAoMse bhAjita karanepara eka ucchvAsake bhItara sAdhika aThAraha kSullaka / bhavagrahaNoMkA pramANa le AnA caahiye| aba isa prakArake kSullaka bhavagrahaNameM saMkhyAta AvaliyoMkA pramANa isa prakAra
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe susaramettIo AvaliyAo tti jadi gheppai to khuddAbhavaggahaNaM sAsaNaddhAdo duguNamettamAgacchai / " cedamicchijjade, sAsaNaddhAdo saMkhejjaguNaheTimaddhAhiMto edassa bahuttaNNahANuvavattIdo, etthAvaliyaguNagArabahuttabbhuvagamAdo / tamhA saMkhejjasahassakoDAkoDimettAhiM AvaliyAhiM pAdekkamasaMkhejjasamayAvacchiNNapamANAhi ego ussAso Nippajjadi / tassa ca desUNaTThArasabhAgamettamedaM khudAbhavaggahaNamidi ghettavvaM / tamhA NavusayavedovasAmaNaddhAdo khuddAbhavaggahaNaM visesAhiyamidi susaMbaddhaM / * uvasaMtaddhA duguNA / 5 314. kiM kAraNaM 1 khuddAbhavaggahaNapamANaM dvaviya duguNide uvasaMtaddhA samuppajjadi tti edeNeva sutteNa suparicchiyattAdo / * purisavedassa paDhamahidI visesaahiyaa| $ 315. taM jahA-purisavedapaDhamadvidI NAma anusayavedovasAmaNaddhA itthivedovasAmaNaddhA chaNNokasAyovasAmaNA tti edAsiM tiNhamaddhANaM samUhamettI hodi / edAo ca addhAo jahAkama viseshiinnaao| evaM ca saMte etthataNaNavusayavedovasAmaNaddhAdo visesAhiyabhAveNa paricchiNNakhuddhAbhavaggahaNaM pekkhiyaNa duguNapamANAdo uvasaMtakasAyaddhAdo tiNhamedAsimaddhANaM samUhamettI purisavedapaDhamahidI bisesAhiyA tti patthi saMdehI desUNadubhAgametteNa / tatto edisse visesAhiyabhAvassa pripphuddmuvlNbhaado| jAnanA cAhiye / vaha jaise-eka ucchvAsake kAlake bhItara sabase kama doso solaha AvaliyA~ yadi grahaNa karate haiM to sAsAdana guNasthAnake kAlase kSullaka bhavagrahaNa duguNA AtA hai| parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki saMkhyAtaguNe adhastana kAlarUpa sAsAdana guNasthAnake kAlase isakA bahutapanA anyathA bana nahIM sakatA hai, kyoMki yahA~para Avalike guNakArakA bahutva svIkAra kiyA gayA hai| isaliye asaMkhyAta samayavAlI eka Avalike pramANase yukta aisI saMkhyAta hajAra kor3AkoDopramANa AvaliyoMke dvArA eka ucchvAsa niSpanna hotA hai aura usake kucha kama aThArahaveM bhAgapramANa yaha kSullaka bhavagrahaNa hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| isalie napuMsakavedake upazAmanAkAlase kSullaka bhavagrahaNa vizeSa adhika hai isa prakAra yaha saba kathana sUsambaddha hai| * upazAntakAla duguNA hai| $314. kyoMki kSullaka bhavagrahaNake pramANako sthApita kara duguNA karanepara upazAntakAla utpanna hotA hai isa prakAra isI sUtrase acchI taraha jJAta hotA hai / * puruSavedakI prathama sthiti vizeSa adhika hai / $ 315. vaha jaise-napuMsakavedakA upazAmanAkAla, strIvedakA upazAmanAkAla aura chaha nokaSAyoMkI upazAmanA ina tInoMke samUhapramANa puruSavedakI prathama sthiti hotI hai aura ye kAla kramase vizeSa adhika haiM aura aisA honepara yahA~para napUMsakavedake upazAmanAkAlase vizeSa adhikarUpase jJAta kSullaka bhavagrahaNako dekhate hue duguNe pramANavAle upazAntakaSAyake kAlase ina tIna kAloMke samUhapramANa puruSavedakI prathama sthiti vizeSa adhika hai isameM koI sandeha nahIM, kyoMki
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 131 * kohassa paDhamahidI visesAhiyA / 6316. kettiyametteNa ? kiMcUNatibhAgametteNa / kudo ? kohovasAmaNaddhAe vi ettha pvesdsnnaado| * mohaNIyassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / $ 317. kettiyametteNa ? mANamAyAlobhANamuvasAmaNaddhAmetteNa / - * paDivadamANagassa jAva asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA so kAlo sNkhejgunno| 318. kiM kAraNaM ? heTThA NivadamANasuhumasAMparAiyamAdi kAdaNa aMtarakaragudde sAdo heTThA vIriyaMtarAyAdINi bArasakammANi savvaghAdINi kAdUNa puNo vi jAva saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi gacchaMti tAva ettiyamettakAlaM paDivadamANagassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA bhavadi teNeso saMkhejjagaNo jAdo, aMtarakaraNAdiuparimasesaddhANaM pekkhiyaNa saMkhejjaguNassa heDimaddhANassa pahANabhAveNettha vivkkhiyttaado| * uvasAmagassa asaMkhenANaM samayapaSaddhANamudIraNAkAlo visesaahio| usase kucha kama dvitIya bhAgarUpase isakI vizeSa adhika bhAvako spaSTarUpase upalabdhi hotI hai / * krodhakI prathama sthiti vizeSa adhika hai| 6316. zaMkA-kitanI adhika hai ? samAdhAna-kucha kama tRtIya bhAgapramANa adhika hai, kyoMki isameM krodhake upazAmanAkAlakA bhI praveza dekhA jAtA hai| * mohanIyakarmakA upazAmanAkAla vizeSa adhika hai| $ 317. zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-jitanA mAna, mAyA aura lobhakA upazAmanAkAla hai utanA adhika hai| * giranevAle jIvake jabataka asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai tabatakakA vaha kAla saMkhyAtaguNA hai| 318. kyoMki nIce giranevAle sUkSmasAmparAyika jIvase lekara antarakaraNarUpa sthAnase nIce vIryAntarAya Adi bAraha karmoko sarvaghAti karake phira bhI jabataka saMkhyAta hajAra sthitibandha jAte haiM tabataka arthAt itane kAlaparyanta giranevAleke asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai isaliye yaha kAla saMkhyAtaguNA ho jAtA hai, kyoMki antarakaraNa Adi uparima samasta kAloMko dekhate hue saMkhyAtaguNA adhastanakAla pradhAnarUpase yahA~para vivakSita hai| * upazAmakake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA udIraNAkAla vizeSa adhika hai /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 319. kettiyametteNa ? aMtomuhuttametteNa / kiM kAraNaM? caDamANo jamhi asaMkhejjANaM samayapavaddhANamudIraNamADhavei tamudde samaMtomuhutteNa pAveyaNa odaramANayassa asaMkhejjalogapaDibhAgiyA udIraNA pArabhadi / teNedassa punvillAdo visesAhiyabhAvo Na virujjhde| * paDivadamANayassa aNiyaTiaddhA saMkhenaguNA / $ 320. kiM kAraNaM ? heDimAsesapadANamaNiyaTTiaddhAe asNkhejjdimaagpddibhaagttaado| * uvasAmagassa aNiyahiaddhA visesAhiyA / 5 321. kettiyametteNa ? aMtomuhuttameceNa / * paDivadamANayassa apuvakaraNaddhA saMkhenaguNA / 5 322. kudo 1 aNiyaTTipariNAmAvaTThANakAlAdo apunyakaraNAvaDANakAlassa thaabhaavennaavdvidttaado| * uvasAmagassa apuvakaraNaddhA visesAhiyA / 6323. sugamaM / * paDivavamANagassa ukkassao guNaseDhiNikkhevo visesaahio| 6319. zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-antamahataMpramANa adhika hai, kyoMki car3hanevAlA jIva jisa sthAnameM asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNAkA Arambha karatA hai usa sthAnako antarmuhUrtakAla dvArA prApta karake utaranevAle jIvake asaMkhyAta lokake pratibhAgake anusAra udoraNA prArambha hotI hai, isalie isakA pahaleke sthAnakI apekSA vizeSa adhikapanA virodhako prApta nahIM hotaa| * giranevAle jIvakA anivRttikaraNakAla saMkhyAtaguNA hai| $ 320. kyoMki adhastana samasta pada anivRttikaraNakAlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pratibhAgake anusAra hote haiN| * upazAmakakA anivRttikaraNakAla vizeSa adhika hai| 3321. zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-antarmuhUmAtra adhika hai| * giranevAle jIvakA apUrvakaraNakAla saMkhyAtaguNA hai| 5 322. kyoMki anivRttikaraNa pariNAmoMke avasthAnakAlase apUrvakaraNakA avasthAnakAla usa rUpase avasthita hai| * upazAmaka jIvakA apUrvakaraNakAla vizeSa adhika hai| 323. yaha sUtra sugama hai| * giranevAle jIvakA utkRSTa guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 133 SS 324. eso odaramANasuhumasAMparAiyassa paDhamasamaye gaheyavvo / Na vedassa puvvilAdo visesAhiyabhAvo asiddho, odaramANasuhumANiyaTTi-apuvvakaraNaddhAhiMto uvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgametteNabbhahiyassedassa tasseva visesAhiyabhAvasiddhIe bAhA - valaMmAdo / apuvvakaraNassa paDhamasamayaguNaseDhiNikkhevo visesAhio / $ 325. eso vi apuvvANiyasihumaddhA hiMto aMtomuhutteNanbhahio, kiMtu odaramANaddhAhiMto caDamANadvANaM visesAhiyattamassiyUNa pubbinlAdo edassa visesA - hiyabhAvo samatyavvo / * uvasAmagassa * uvasAmagassa kodhavedagaddhA saMkhejjaguNA | $ 326. kiM kAraNaM 1 seDhIdo heTThA ceva puvvamaMto muhuttakAlamappamattabhAveNa vaTTamANassa ko vedagakAleNa saha apuvvANiyadvikaraNesu paDibaddhakohodayakAlassa vivakkhiyattAdo | * adhApavattasaMjadassa guNaseDhiNikkhevo saMkhejjaguNo / $ 327. kiM kAraNaM ? heTThA paDivadamANayeNa adhApavattasaMjadapaDhamasamaye vaTTamANeNa puvvilla guNa seDhiNikkhevAyAmAdo saMkhejjaguNAyAmeNa NikkhittaguNa seDhiNikkhe $ 324. yaha utaranevAle sUkSmasAmparAyikake prathama samayakA lenA cAhiye / aura isakA pUrva kAlase vizeSa adhikapanA asiddha nahIM hai, utaranevAleke sUkSmasAmparAya, anivRttikaraNa aura apUrvakaraNake kAlase upazAnta kAlake saMkhyAtaveM bhAgamAtra adhika isake usIke vizeSa adhikapa kI siddhimeM bAdhA nahIM pAI jAtI / * upazAmaka jIvake apUrvakaraNake prathama samayameM guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai / $ 325. yaha bhI apUrvakaraNa, anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyake kAlase antarmuhUrta adhika hai, kintu utaranevAleke kAlase car3hanevAlekA kAla vizeSa adhika hotA hai isa prakAra isa niyamakA avalambana lekara pUrva kAlakI apekSA yaha vizeSa adhika hai isa bAtakA samarthana karanA cAhiye / * upazAmaka jIvakA krodhavedakakAla saMkhyAtaguNA hai / $ 326. kyoMki zreNise nIce hI pahale antarmuhUrtakAla taka apramattabhAvase vidyamAna hue jIvake krodhavedanakAlake sAtha apUrvakaraNa aura anivRttikaraNameM prApta huA krodhakA udayakAla prakRtameM vivakSita hai / * adhaHpravRttasaMyatakA guNazreNinikSepa saMkhyAtaguNA hai / $ 327. kyoMki jo nIce giratA huA adhaHpravRttasaMyata ke prathama samayameM vidyamAna hai vaha pUrva meM kahe gaye guNazreNinikSepake AyAmase saMkhyAtaguNe AyAmavAle guNazreNinikSepako isaliye
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vassa satthANasaMjamapariNAmapAhammeNa tahAmAvasiddhIe vippddisehaabhaavaado| * saNamohaNIyassa uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / $ 328. sugamamedaM / seDhisamArohaNAdo puvvaM pacchA ca seDhivisayasayalakAlakalAvAdo saMkhejjaguNaM kAlamuvasamasammattaddhamaNupAledi teNesA saMkhejjaguNA jAdA / / * cArittamohaNIyamuvasAmago aMtaraM kareMto jAo dvidIo ukkIradi tAo ThidIo sNkhejgunnaao| $ 329. kudo edAsiM carittamohaNIyaaMtaradvidINaM pumvinlAdo saMkhejjaguNattaM Navvade ? edamhAdo ceva suttAdo / tamhA suttasiddhamevedaM paDivajjeyavyaM / * dasaNamohaNIyassa aMtaravidIyo saMkhejaguNAo / / $ 330. edaM pi suttasiddhameva gaheyavvamidi Na ettha kiMci vattavyamatthi / * jahaNiyA AvAhA sNkhejgunnaa|| $ 331. esA kattha gaheyavvA ? NANAvaraNAdikammANamuvasAmagassa suhumasAMparAiyassa carimasamaye ghettavvA / mohaNIyassa puNa aNiyaTTiuvasAmagacarimaTThidibaMdhavisaye gaheyanvA / esA ca aMtarAyAmAdo uvari saMkhejjaguNamaddhANaM boleyaNa dvidA tti edamhAdo ceva suttAdo nnvvde|| nikSipta karatA hai, kyoMki usake svasthAna saMyamarUpa pariNAmoMke mAhAtmyavaza usa prakArase siddhi honemeM koI bAdhA nahIM pAI jAtI hai| ___ * darzanamohanIyakA upazAntakAla saMkhyAtaguNA hai| 328. yaha sUtra sugama hai, kyoMki yaha zreNi ArohaNake pUrva aura bAdameM zreNiviSayaka samasta kAlasamUhase saMkhyAtaguNe kAlataka upazamasamyaktvakA pAlana karatA hai, isalie yaha kAla saMkhyAtaguNA ho jAtA hai| __* cAritramohanIyakI upazAmanA karanevAlA jIva antarako karatA huA jina sthitiyoMkI utkIraNA karatA hai ve sthitiyA~ saMkhyAtaguNI haiN| ____329. zaMkA-ye cAritramohanIyakI antarasambandhI sthitiyAM pUrvake kAlase saMkhyAtaguNI hotI haiM yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna -isI sUtrase jAnA jAtA hai, isalie isa kathanako sUtrasiddha hI jAnanA caahiye| * darzanamohanIyakI antarasambandhI sthitiyA~ saMkhyAtaguNI haiN| $ 330. isa kathanako bhI sUtrasiddha hI grahaNa karanA cAhiye, isaliye isa viSayameM kucha bhI vaktavya nahIM hai| __ * jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai / $331. zaMkA-ise kisa sthAnakI grahaNa karanA cAhiye ? samAdhAna-upazama karanevAle sUkSmasAmparAyika jIvake antima samayameM jJAnAvaraNAdi karmoMkI jo AbAdhA prApta hotI hai use yahAM grahaNa karanA cAhiye / yaha antarAyAmase Upara
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuparUvaNA 135 * ukkasiyA AvAhA saMkhenaguNA / $ 332. esA savvakammANaM pi odaramANApuvvakaraNacarimasamaye aMtokoDAkoDimettadvidibaMdhassa tappAoggaMtomuhuttapamANA gaheyanvA / / * uvasAmagassa mohaNIyassa jahaNNago hidibaMdho saMkhenaguNo / 333. eso aMtomuhuttapamANo aNiyaTTiuvasAmagacarimasamaye ghettavyo / * paDivadamANayassa mohaNIyassa jahaNNao ThidibaMdho saMkhejaguNo / 334, eso vi aMtomuhuttapamANo ceva, kiMtu odaramANANiyaTThipaDhamasamaye pugvinlAdo duguNametto bhavadi tado sNkhejjgunno| .. ___* uvasAmagassa gANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM jahaNNahidibaMdho sNkhengunno| 335. caDamANasuhumasAMparAiyacarimasamaye edesi jahaNNadvidibaMdho ghettvyo| kathamedassa punvillAdo saMkhejjaguNattaM ? Na, mohaNIyasseva sesaghAdikammANaM dvidibaMdho, maraNavaseNa suTu ghAdAsaMbhavAdo / * edesiM ceva kammANaM paDivadamANayassa jahaNNago ThidibaMdho sNkhejgunno| saMkhyAtaguNe sthAnako bitAkara sthita hai, yaha isI sUtrase jAnA jAtA hai| * utkRSTa AvAdhA saMkhyAtaguNI hai|| $ 332. utaranevAle jIvake apUrvakaraNake antima samayameM saba karmoMkI antaHkoDAkor3IpramANa sthitibandhako tatprAyogya antarmuhUrtapramANa yaha lenI cAhiye / * upazAmakake mohanIyakA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| $ 333. antamuhUrtapramANa yaha sthitibandha anivRttikaraNa upazAmakake antima samayameM lenA caahiye| * giranevAle jIvake mohanIyakA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| $ 334. yaha bhI antamuhUrtapramANa hI hai, kintu utaranevAle anivRttikaraNake prathama samayameM prApta hokara pUrvake sthAnase duguNA hai, isalie saMkhyAtaguNA hai| ___ * upazAmakake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| 335. car3hanevAle jIvake sUkSmasAmparAyake antima samayameM ina karmoMkA jaghanya sthitivandha lenA caahiye| zaMkA-yaha pUrva sthAnake kAlase saMkhyAtaguNA kaise haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki zeSa ghAtikarmoMkA sthitibandha mohanIya karmake samAna hI hai, kyoMki maraNake kAraNa usakA acchI taraha ghAta nahIM hotaa| * giranevAle jIvake inhIM karmoMkA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $336. kudo ? odaramANasuhumasAMparAiyapaDhamasamayajahaNNadvidibaMdhassa tatto dugunnttovlNbhaado| * aMtomuhutto sNkhejgunno| $337. kudo ? smynnmuhuttpmaannttaado| aMtadIvayabhAveNaheDimAsesapadANamaMtomuhuttabhAvapaduppAyaNaDamedamettha maNidamidi ghettavvaM / * uvasAmagassa jahaNNago NAmAgovANaM ThidivaMdho saMkhejaguNo / 5 338. kudo ? sohsmuhuttpmaannttaado|| * vedaNIyassa jahaNNago dvidiSadhI visesaahio| $ 339. solasamuhuttapamANattAdo pugvinlAdo cauvIsamuhattapamANassedassa visesAhiyattasiddhIe visNvaadaabhaavaado| * paDivadamANagassa NAmAgodANaM jahaNNago ThidivaMdho visesaahio| 5 340. kudo ? bttiismuhuttpmaannttaado| * tasseva vedaNIyassa jahaNNago hidibaMdho visesaahio| 6341. kudo ? aTThadAlIsamuhuttapamANattAdo / * uvasAmagassa mAyAsaMjalaNassa jahaNNaSTidibaMdho mAso / 5 336. kyoMki utaranevAle sUkSmasAmparAyikake prathama samayameM honevAlA sthitibandha pUrva sthAnake sthitibandhase duguNA upalabdha hotA hai / * antamuhUrta saMkhyAtaguNA hai| $337. kyoMki isakA pramANa eka samaya kama eka antarmuhUrta hai| antadIpakarUpase adhastana samasta pada antamuhUrtapramANa haiM isa bAtakA kathana karaneke liye isa sUtrakA yahA~para nirdeza kiyA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| * upazAmaka jIvake nAma aura gotra karmakA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| 6338. kyoMki usakA pramANa solaha muhUrta hai| * vedanIyakarmakA jaghanya sthitivandha vizeSa adhika hai| $ 339. pUrvake solaha muhUrtapramANa sthitibandhase isake caubIsa muhUrtapramANa sthitibandhake vizeSa adhikarUpase siddha hone meM visaMvAda nahIM pAyA jaataa| * giranevAle jIvake nAma ora gotrakarmakA jaghanya sthitibandha NizeSa adhika hai| $ 340. kyoMki vaha battIsa muhUrtapramANa hai| * usIke vedanIyakarmakA jaghanya sthitivandha vizeSa adhika hai| $ 341. kyoMki vaha ar3atAlIsa muhUrtapramANa hai| * upazAmakake mAyAsaMjvalanakA jaghanya sthitibandha eka mAsa hai|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA 137 * tasseva paDivadamANagassa jahaNNao hidivaMdho ve maasaa| * uvasAmagassa mANasaMjalaNassa jahaNNago hidivaMdho ve mAsA / * paDivadamANayassa tasseva jahaNNago dvividho cattAri mAsA / * uvasAmagassa kohasaMjalaNassa jahaNNago DidibaMdho cattAri maasaa| * paDivadamANagassa tasseva jahaNNago ThidibaMdho aTTha mAsA / * uvasAmagassa parisavedassa jahaNNago ThidibaMdho sokhasa vassANi / * tassamaye ceva saMjalaNANaM ThidibaMdho battIsa vassANi / * paDivadamANagassa purisavedassa jahaNNago DidibaMdho battIsa vssaanni| * tassamaye ceva saMjalaNANaM ThidibaMdho cadsadvivassANi / 6342. edANi suttANi sugmaanni| Navari sarUvaNiddesamuheNeva thovabahuttamedesiM jANAvidamidi ghettavvaM, tadavagayassa tnnnnaaNtriiyttaado| * uvasAmagassa paDhamo saMkhejjavassahidigo mohaNIyassa hidibaMdho sNkhejgunno| $ 343. kudo ? aMtarakadapaDhamasamae vaTTamANassa uvasAmagassa saMkhejjavassasahassamettatakkAlADhattahidibaMdhassa ghnnaado| * giranevAle usIke mAyAsaMjvalanakA jaghanya sthitibandha do mAsa hai| * upazAmakake mAnasaMjvalanakA jaghanya sthitibandha do mAsa hai| * giranevAle usIke mAnasaMjvalanakA jaghanya sthitivandha cAra mAsa hai| * upazAmakake krodhasaMjvalanakA jaghanya sthitibandha cAra mAsa hai / * giranevAle usIke krodhasaMjvalanakA jaghanya sthitibandha ATha mAsa hai| * upazAmakake puruSavedakA jaghanya sthitibandha solaha varSa hai| * usI samaya saMjvalanoMkA sthitibandha battIsa varSa hai|| * giranevAleke puruSavedakA jaghanya sthitibhandha battIsa varSa hai| * usI samaya saMjvalanoMkA sthitibandha cauMsaTha varSa hai / $ 342. ye sUtra sugama hai / itanI vizeSatA hai ki svarUpake nirdezake dvArA hI ina karmoke alpabahutvakA jJAna karAyA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki usakA jJAna usakA avinAbhAvI hai| * upazAmakake mohanIkarmakA saMkhyAta varSa sthitivAlA prathama sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| 5 343. kyoMki antara kiye jAneke prathama samayameM sthita upazAmakake tatkAla Arambha 18
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * paDivadamANagassa carimo saMkhejjavassaTThidigo mohaNIyassa TThidibaMtho saMkhejjaguNo / $ 344* kiM kAraNaM ? paDivadapA hammeNa tassa tahAbhAvasiddhIe bAhANuvalaMlAdo / jahA aikaMtasavvasaMdhIsu caDamANaTThidibaMdhAdo odaramANaTThidibaMdho samANavisaye duguNo jAdo Na tahA ettha duguNattaNiyamo / kiMtu tappA oggasaMkhejjarUvametto guNagAro ettha ghettavvo / etto pAye saMkhejjavassiyadvidibaMdhasaMdhIe saMkhejjaguNo asaMkhejjavassiyadvidibaMdhasaMdhI asaMkhejjaguNo tti paDivadamANavisayaTThidibaMdhassa pavattidaMsaNAdo / 138 * uvasAmagassa NANAvaraNa daMsaNAvaraNa- aMtarAiyANaM paDhamo saMkhejavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo / $ 345. kudo ? mohaNIyasseva edesiM suTTha TThidibaMdhosaraNAsaMbhavAdo / * paDivadamANayassa tinhaM ghAdikammANaM carimo saMkhejjabassaTThidigo baMdha saMkhejaguNo / $ 346. sugamaM / * uvasAmagassa NAmAgodavedaNIyANaM paDhamo saMkhejjavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo / honevAle saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandhakA prakRtameM grahaNa kiyA hai / * giranevAle jIvake mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa antima sthitivAlA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 344. kyoMki patanake mAhAtmyavaza usake ukta prakArase siddha honemeM koI bAdhA nahIM pAI jAtI / jisa prakAra vyatIta hue sabhI sandhisthAnoM meM car3hanevAle ke sthitibandhase utaranevAlekA sthitibandha samAna sthAnameM duguNA ho jAtA hai usa prakAra yahA~ duguNepanakA niyama nahIM hai / kintu tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa guNakAra yahA~ grahaNa karanA cAhiye / yahA~se lekara saMkhyAta varSapramANa sthitibandhaviSayaka sandhimeM saMkhyAtaguNA aura asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhaviSayaka sandhimeM asaMkhyAtaguNA guNakAra hotA hai, isa prakAra giranevAleke sthitibandhakI pravRtti dekhI jAtI hai / * upazAmaka jIvake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA prathama saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha saMkhyAtaguNA hai / $ 345. kyoMki mohanIyakarmake samAna inake ati bar3A sthitibandhApasaraNa asambhava haiM / * giranevAle jIvake tIna ghAtikamakA antima saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha saMkhyAtaguNA hai / 9 346. yaha sUtra sugama hai / * upazAmaka jIvake nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA prathama saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha saMkhyAtaguNA hai /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA $347. kiM kAraNaM ? sattaNokasAyANamubasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAgavisaye edesi saMkhejjavassiyapaDhamaTThidibaMdhassa visesaghAdeNa viNA samuppattisaNAdo / * paDivadamANagassa gAmAgodavedaNIyANaM carimo saMkhejavassadvidio baMdhoM sNkhejgunno| 6348. sugamaM / * uvasAmagassa carimo asaMkhenavassahidigo baMdho mohaNIyassa asaMkhejaguNo / 349. kiM kAraNaM ? aMtarakaraNaddhAsamakAlabhAvidvidibaMdhassa asaMkhejjavassasahassapamANassa ettha ghnnaado| * paDivadamANagassa paDhamo asaMkhejavassahidigo baMdho mohaNIyassa asNkhjgnno| 6 350. kiM karaNaM ? aNaMtaraparUvidavisayamaMtomuhutteNa pattasseva paDivAdapAhammeNa pumvinlAdo asaMkhejjaguNamettahidibaMdhassa pattidaMsaNAdo / * uvasAmagassa ghAdikammANaM carimo asaMkhenavassahidigo baMdho asNkhejgunno| 351. kattha eso ghettavyo ? itthivedovasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAgaM gaMtUNa 347. kyoMki sAta nokaSAyoMke upazAmanAkAlake saMkhyAtaveM bhAgarUpa sthAnameM ina karmoMke saMkhyAta varSapramANa prathama sthitibandhako vizeSa ghAtake binA utpatti dekhI jAtI hai| giranevAle jIvake nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA antima saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha saMkhyAtaguNA hai| 6348. yaha sUtra sugama hai / * upazAmaka jIvake mohanIyakarmakA asaMkhyAta varSakI sthitivAlA antima sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| $ 349. kyoMki antarakaraNakAlake samAna kAlameM honevAle asaMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandhako yahA~ grahaNa kiyA hai| * giranevAle jIvake mohanIyakarmakA asaMkhyAta varSapramANa prathama sthitibandha asaMkhyAtagaNA hai| 350. kyoMki anantara kahe gae sthAnako antarmuhUrtake dvArA prApta hue jIvake hI patanake mAhAtmyavaza pUrva sthAnase asaMjyAtaguNita sthitibandhakI pravRtti dekhI jAtI hai| * upazAmaka jIvake ghAtikarmoMkA antima asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| 6 351. zaMkA-ise kahAM grahaNa karanA cAhiye ?
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 . javadhavalAsahide kasAyapAhuDe saMkhejjavassiyaDidibaMdhapAraMbhAdo punvinlo eso DidibaMdho gaheyanyo / sugamamaNNaM / * paDivavamANayassa paDhamo asaMkhejjavassahidigo baMtho dhaadikmmaannmsNkhengunno| $ 352. odaramANayassa aMtaraparUvidamudde samaMtomuhutteNa apAbeNeso DidibaMdho gaheyavyo / sesaM sugamaM / ___ * uvasAmagassa NAmAgovavedaNIyANaM carimo asaMkhejavassaTidigo baMdho asNkhengunno| 353. sattaNokasAyANasuvasAmaNaddhAra saMkhejjadibhAge jamhi use edekhi saMkhejjavassiyaTThidibaMdhapAraMbho tatto aNaMtaraheDimaDidibaMdho eso ti gaheyanvo / sugamamaNNaM / * paDivadamANagassa gAmAgovavedaNIyANaM paDhamo asaMkhejabassahidigo baMdho asaMkhejjaguNo / 354. eso odaramANayassa aNaMtaraNihiTThamuddesaM thovaMtareNa Na pattassa tadavatthAe gaheyavyo / sugamamaNNaM / / * uvasAmagassa NAmagovANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgio paDhamo dvidivaMdho asNkhejjgunno| samAdhAna-strIvedake upazAmanAkAlakA saMkhyAtavAM bhAga jAkara saMkhyAta varSapramANa sthitibandhake prArambha honeke pahale isa sthitibandhako grahaNa karanA cAhiye / anya kathana sugama hai| * giranevAle jIvake ghAtikokA asaMkhyAta varSapramANa prathama sthitibandha asaMkhyAtagaNA hai| 6352. anantara kahe gae sthAnako antarmuhUrtakAlake dvArA nahIM prApta karake utaranevAle jIvake isa sthitibandhako grahaNa karanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| * upazAmaka jIvake nAma, gotra aura vedanIyakarmakA asaMkhyAta varSapramANa antima sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| 6353. sAta nokaSAyoMke upazAmanAkAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake jAnepara jisa sthAnameM ina karmoMke saMkhyAta varSapramANa sthitibandhakA prArambha hotA hai usase anantara adhastana yaha sthitibandha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / anya kathana sugama hai| * giranevAle jIvake nAma, gotra aura vedanIyakarmakA asaMkhyAta varSapramANa prathama sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| 6354. anantara nirdiSTa sthAnako thor3ese antarake dvArA nahIM prApta hue utaranevAle jIvake usa avasthAmeM ise grahaNa karanA cAhiye / anya kathana sugama hai|| * upazAmaka jIvake nAma aura gotrakarmakA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA . $ 355. evaM bhaNide jammi palidovamaDidibaMdhAdo saMkhejje bhaeo hAiNa palido0 saMkhe0bhAgio paDhamo dvidibaMdho jAdo so gaheyanvo / *NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-ghevaNIya-aMtarAiyANaM palidovamassa saMkhejjavibhAgigo paDhamo dvidiSaMdho visesAhiyo / 356. eso vi puvvuttavisaye va gahido, kiMtu appaNo paDibhAgeNa visesAhio jAdo / kettiyametto viseso ? dubhaagmetto| * mohaNIyassa palidovamassa saMkhevadibhAgigo paDhamo hidibaMdho visesaahio| ____357. eso vi puzvuttavisae ceva gheyvvo| gavari dvidivisesamassiyUNa visesAhio jAdo / kettiyametto viseso ? tibhaagmetto| * parimahidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / $ 358. evaM bhaNide gANAvaraNAdikammANaM suhumasAsarAiyacarimaTThidikhaMDayassa gahaNaM kAyavvaM / mohaNIyassa puNa aMtarakaraNasamakAlabhAvio caramaTThidikhaMDao gaheyanvo / eso vi palidovamassa saMkhejjabhAgameto va hodaNa pugvillAdo saMkhejja $355. aisA kahanepara palyopamapramANa sthitibandhase saMkhyAta bahubhAgako kama kara jisa sthAnameM palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha ho jAtA hai use grahaNa karanA cAhiye / * jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAyakarmoMkA panyopamake saMkhyAtaveM mAgapramANa prathama sthitibandha vizeSa adhika hai| $ 356. ise bhI pUrvokta sthAnameM hI grahaNa karanA cAhiye, kintu apane pratibhAgake anusAra vizeSa adhika ho jAtA hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-vizeSakA pramANa dvitIya bhAga hai| * mohanIyakarmakA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha vizeSa adhika hai| 6357. ise bhI pUrvake sthAnameM hI grahaNa karapA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki sthitivizeSakI apekSA yaha vizeSa adhika ho jAtA hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-tIsare bhAgapramANa vizeSa hai| * antima sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| 6358. aisA kahanepara sUkSmasAmparAyika jIvake jJAnAvaraNAdi karmoke antima sthitikANDakako grahaNa karanA cAhiye / parantu mohanIyakake antarakaraNake samAna kAlameM honevAle antima sthitikANDakako grahaNa karanA cAhiye / yaha bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara hI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe guNo jAdo / kudo evaM Navvade ? edamhAdo ceva suttaNidde sAdo / * jAo ThidIo parihAidUNa palidovamahidigo baMdho jAdo tAo ThidIo sNkhejjgunnaao| $ 359. edAo vi palidovamassa saMkhojadibhAgametIo ceva, kiMtu pugvinlAdo edAo saMkhejjaguNAo / kudo edaM Navvade ? edamhAdo ceva suttAdo / * palidovamaM sNkhejjgunnN| . 5 360. palidovamassa saMkhojjadibhAgAdo pumvinlAdo saMpuNNapalidovamassedassa saMkhajjaguNattasiddhIe visaMvAdAbhAvAdo / * aNiyahissa paDhamasamaye hidiSaMdho sNkhejjgunno| 6361. kiM kAraNaM ? aNiyaTTikaraNobasAmagassa paDhamasamae saagrovmsdsdsspudhttmetthidibNdhovlNbhaado| * paDivadamANayassa aNiyadhissa carimasamae ThidiSaMdho saMkhojja gunno| 5 362. sumamaM / pUrvake kAlase saMkhyAtaguNA ho jAtA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtrokta isI nirdezase jAnA jAtA hai| * jina sthitiyoMko kama karake panyopamapramANa sthitibandha ho jAtA hai ve . sthitiyoM saMkhyAtaguNI haiN| 6 359. ye sthitiyAM bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI haiM, kintu pUrvake sthAnase ye saMkhyAtaguNI haiN| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai| * palyopama saMkhyAtaguNA hai| $ 360. palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa pUrvake sthAnase sampUrNa palyopamapramANa isa sthAnake saMkhyAtaguNe siddha honemeM visaMvAdakA abhAva hai| OM anivRttikaraNa jIvake prathama samayameM sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / 5 361. kyoMki anivRttikaraNa upazAmakake prathama samayameM lakSapRthaktva sAgaropamapramANa sthitibandha pAyA jAtA hai| ___* giranevAle anivRttikaraNa jIvake antima samayameM sthitibandha saMkhyAta 5 362. yaha sUtra sugama hai|
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA * apuvvakaraNassa paDhamasamae ThidibaMdho saMkhejjaguNo / 9 363 * kudo ? aMtokoDAko DIpamANattAdo / 143 * paDivadamANayassa apuvvakaraNassa carimasamae ThidibaMdho saMkhejja guNo / $ 364 ko guNagAro ? dorUvameto tappA oggasaMkhejjarUvametto vA / * paDivadamANayassa apuvvakaraNassa carimasamae ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / $ 365. kiM kAraNaM ? aMtokoDA koDipamANattAvisese vi sammAiTThimmi baMghAdo saMtassa saMkhejjaguNabhAveNeva sabbaddha mavadvANadaMsaNAdo / * paDivadamANayassa apuvvakaraNassa paDhamasamae ThidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 366. evaM bhaNide heTThA odaramANassa TThidikhaMDayaghAdo Natthi teNa adhaTThidIe galidaaMtomuDuttametaM pavisiyUNa visesAhiyamedaM jAdaM, samayaNApubvakaraNaddhAmettINaM hidINamettha pavesadaMsaNAdo / * paDivadamANa yassa aNiyahissa carimasamae ThidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 367. kentiyametteNa ? egaTThi dimetteNa / * apUrvakaraNa jIvake prathama samaya meM sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / 6 363. kyoMki yaha antaHkor3Akor3I pramANa hai / * giranevAle apUrvakaraNa jIvake antima samayameM sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / 9 364. zaMkA - guNakAra kyA hai ? samAdhAna - do aMkapramANa hai athavA tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa hai / * giranevAle apUrvakaraNa jIvake antima samayameM sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai| $ 365. kyoMki antaHkor3Akor3I pramANapanekI apekSA vizeSatA na honepara bhI samyagdRSTi jIvake bandhakI apekSA sattvake sarvakAlameM saMkhyAtaguNerUpase avasthAna dekhA jAtA hai / * giranevAle apUrvakaraNa jIvake prathama samayameM sthitisatkarma vizeSa adhika hai / $ 366. aisA kahanepara nIce utaranevAle jIvake sthitikANDakaghAta nahIM hotA, isalie adhaH sthitirUpase galita antarmuhUrtapramANa sthitiyoMko praveza karAkara yaha satva vizeSa adhika ho jAtA hai, kyoMki isa sthAnameM eka samaya kama apUrvakaraNake kAlapramANa sthitiyoMkA praveza dekhA jAtA hai / giranevAle anivRttikaraNa jIvake antima samayameM sthitisatkarma vizeSa adhika hai / 8 $ 367. zaMkA - kitanA adhika hai ?
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * uvasAmagassa aNiyahissa paDhamasamae ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / 9 368. kiM kAraNaM ? aNiyaTTikaraNapariNAmehiM apattavAdattAdo / * uvasAmagassa aputrvakaraNassa carimasamae ThidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 369. kettIyametteNa ? palidovamassa saMkhejjadibhAgamettA puvvakaraNacarimaDidikhaMDayametteNa | 144 * uvasAmagassa apuvvakaraNassa paDhamasamae ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / 9 370. kiM kAraNaM ? apunavakaraNapaDhamasamayaDidisaMtakammAdo saMkhejjasahassamettehiM dvidikhaMDaehiM saMkhejjesu bhAgesu ghAdidesu laddhamappasarUvaM puvvillamedaM puNa apuvvakaraNapaDhamasamayaDidisaMtakammamapattavAdaM teNa saMkhejjaguNaM jAdaM / evamettieNa pabaMgheNa 'daMsaNacarittamohe addhAparimANaNidda so' tti edaM gAhAsuttAvayavabIjapadamavalaMbiyUNa payadappAbahuaM parUviya saMpahi paDivadamANasaMbaMdhINaM caduNDaM gAhAsuttANamaNubhAsaNameto kAyavvamidi paduppANaTTamuttaramuttaM bhaNai * etto paDivadamANayassa cattAri suttagAhAo aNubhAsiyavvA / samAdhAna - eka sthitimAtra adhika hai / * upazAmaka anivRttikaraNa jIvake prathama samayameM sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / $ 368. kyoMki anivRttikaraNa pariNAmoMse usakA ghAta nahIM huA hai / * upazAmaka apUrvakaraNa jIvake antima samayameM sthitisatkarma vizeSa adhika hai| 6 369. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna - apUrvakaraNake antima samayameM jo palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDaka hotA hai utanA adhika hai / * upazAmaka apUrvakaraNa jIvake prathama samayameM sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / 9 370. kyoMki apUrvakaraNake prathama samaya meM jo sthitisatkarma hotA hai usameM se saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke dvArA saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitisatkarmakA ghAta ho para apane svarUpako prApta hue pUrva sthAnakA itanA sthitisatkarma zeSa rahatA hai, parantu apUrvakaraNake prathama samayameM jo sthitisatkarma hai usakA abhI ghAta nahIM huA hai, isalie pUrvake sthAna se yaha saMkhyAtaguNA ho jAtA hai| isa prakAra itane prabandha dvArA / daMsaNacarittamohe addhAparimANaNiddeso' isa prakAra gAthAsUtrake isa padakA avalambana lekara prakRta alpabahutvakA kathana karake aba giranevAle jIvase sambandha rakhanevAlI cAra gAthAsUtroM kA vyAkhyAna isake Age karanA cAhiye isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * isake Age giranevAle jIvakI apekSA cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karanA cAhiye /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 uvasamaseDhIe appAbahuaparUvaNA $ 371. edAo suttagAhAo hiyaye kADhUNa savvA esA paDivadamANayassa parUvaNA kayA / saMpahi tesiM ceva caunhaM suttagAhANamavayavatthaparAmarasamuheNa kiMvA aNubhAsaNaM kAyavvamidi vRttaM hodi / so vuNa gAhAsuttANamavayavatthaparAmaraso sugamo tti Na puNo parUvijjade, jANidajANAvaNe phalavisesANuvalaMbhAdo / evamedAsu gAhAsu aNubhAsidAsu tado caritta mohovasAmaNAe paDibaddhANamadRrNya suttagAhANaM atthavihAsA samatA bhavadi / 145 tado uvasAmaNA samattA mavadi / $ 371. ina sUtragAthAoMko hRdayameM dhAraNa karake giranevAle jIvake yaha saba prarUpaNA kI / aba unhIM cAra sUtragAthAoMke avayavArthakI prarUpaNAkA avasara honese vizeSa vyAkhyAna karanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu una gAthAsUtroMke avayavArthakA vizeSa parAmarza sugama hai, isaliye punaH prarUpaNA nahIM karate haiM, kyoMki jAne huekA jJAna karAnemeM vizeSa phala nahIM pAyA jaataa| isa prakAra ina gAthAoMko anubhASita karanepara cAritramohopazAmanAse sambandha rakhanevAlI ATha sUtragAthAoM kI arthavibhASA samApta hotI hai / vizeSArtha - 'paDivAdo ca kadividho' ityAdi cAra sUtragAthAe~ haiM jinakA yathAvasara vyAkhyAna kara Aye haiM, isalie unakA yahA~ punaH vyAkhyAna nahIM kiyA gayA hai / ve gAthAe~ bhAga 13, pR0 194 aura 195 para dekhanI cAhiye / isa prakAra cAritramoha upazAmaka nAmakA caudahavA~ arthAdhikAra samApta huA /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri- jaivasahAiriya viraiya- cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguragahara bhaDArazravaiTTha kasAya pA hu DaM tassa siri-vIraseAiriyaviraiyA TokA jayadhavalA tattha cAritta mohakkhavaNA nAma paMcadasamo atthAhiyAro -:8: [cAritamohakkhavaNetti aNiyogaddAraM ] muNiyaparamatthavitthara muNivaravIrehiM siddhavijjehiM / jA saMthuA bhayavadI pasiyau suyadevayA majjhaM // 1 // susudevayAe bhattI sudovajogovabhAvio sammaM / Avast NANasiddhi NANaphalaM cAvi NivvANaM // 2 // to suadevayamiNamo tikkhutto paNamiyUNa bhattIe / vocchAmi jahAsutaM cArittamohassa khavaNavihiM // 3 // jo saba vidyAoMmeM niSNAta the aura jinhoMne paramArthakA sAMgopAMga manana kiyA thA una munivara vIrasena dvArA jisa bhagavatI zrutadevatAkI stuti kI gaI vaha zrutadevatA mujha ( jinasena) para prasanna ho // 1 // jo zrutopayogase samyak prakAra bhAvita hokara zrutadevatAkI bhaktikA AhvAna karatA hai vaha samyagjJAnakI siddhipUrvaka samyagjJAnake phalasvarUpa nirvANako prApta karatA hai // 2 // ataH mana, vacana aura kAyase isa zrutadevatAko bhaktipUrvaka praNAma karake sUtra ke anusAra cAritramohakSapaNA vidhiko kahatA hU~ || 3 ||
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * cArittamohaNIyassa khavaNAe adhApavattakaraNaddhA apuvvakaraNaddhA aNiyahikaraNaddhA ca edAro tiNi vi addhAo egasaMbaMdhAo egAvaliyAe ohidvaao| 61. kasAyovasAmaNAparUvaNANaMtarametto cArittamohakkhavaNAe payadamidi paduppAyaNaphalo 'carittamohaNIyassa khavaNAe' ti suttaavyvo| sA vuNa carittamohaNIyassa khavaNA daMsaNamohakkhavaNAviNAbhAviNI takkhayamaNabhidhAya khvgseddhismaarohnnaasNmvaado| sA pi daMsaNamohaNIyakkhavaNA aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNApurapsarA ceva, aNNahA tappavuttIe annuvlNbhaado| tado doNhamedAsi kiriyANamettha punvameva vihAsA kAyavvA; paribhAsatthavihAsAe viNA payadatthavihAsAe susNbddhttaannuvvttiido| tAsiM ca vihAsA appappaNo ahiyAre putvameva vitthareNa parUvidA ti Na puNo ettha parUvijjade gaMthagauravabhaeNa / tado tadubhayavisayaM kiriyAvisesaM samANiya puNo khavagaseDhisamArohaNaTuM pamattApamattaguNaTThANesu sAdAsAdabaMdhaparAvattasahassANi kAdUNa khvg| seDhipAoggavisohIe visujjhayaNa khavagaseDhimAruhamANayassa edAo tiNNi addhAo visuddhapariNAmapaMtighaDidAo punvameva oTTidavvAo, edAhiM viNA khavagovasAmaNAdisavvakiriyANaM pauttIe asaMbhavAdo / * cAritramohanIyakarmakI kSapaNAmeM adhaHpravRttakaraNakAla, apUrvakaraNakAla aura anivRttikaraNakAla ina tInoM hI kAloMkI paraspara sambaddha Urdhva eka zreNirUpase racanA karanI caahiye| 1. kaSAyoMkI upazAmanAkI prarUpaNAke anantara Age cAritramohanIyakSapaNA nAmaka adhikAra prakRta hai isa bAtakA kathana karaneke liye 'carittamohaNIyassa khavaNAe' yaha sUtra vacana AyA hai / parantu vaha cAritramohanIyakI kSapaNA darzanamohanIyakI kSapaNAkI avinAbhAvinI hai, kyoMki usakA kSaya kiye vinA kSapakaNipara ArohaNa karanA asambhava hai aura vaha darzanamohanIyakI kSapaNA anantAnubandhIkI visaMyojanApUrvaka hI hotI hai, anyathA darzanamohanIyakI kSapaNApravRtti nahIM pAI jAtI, isaliye ina donoM hI kriyAoMkI yahA~para pahale hI vibhASA karanI cAhiye, kyoMki paribhASita arthakI vibhASA kiye binA prakRta arthakI vibhASA susambaddha nahIM bana sktii| kintu una donoMkI vibhASA apane-apane adhikArameM pahale hI kara Aye haiM (dekho pu0 13 pR0 1 se lekara 103 taka tathA pR0 198 se lekara 201 taka), isaliye granthake bar3ha jAneke bhayase yahA~ unakI punaH prarUpaNA nahIM kI jAtI hai| ataH una donoMko viSaya karanevAle kriyAvizeSako samApta kara punaH kSapakoNipara ArohaNa karaneke liye pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnoMmeM sAtA-asAtAbandhake hajAroM parAvartana karake kSapakaNike yogya vizuddhise vizuddha hokara kSapakazreNipara ArohaNa karanevAle jIvake vizuddha pariNAmoMkI paMktirUpase ghaTita ina tInoM kAloMkI sarvaprathama racanA karanI cAhiye, kyoMki ina pariNAmoMke binA kSapaNA aura upazamanArUpa sabhI kriyAoMkI pravRtti honA asambhava hai|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe pAraMbho 149 2. tattha paDhamA adhApavattakaraNaddhA, vidiyA apuvvakaraNaddhA tadiyA ca aNiyaTTikaraNaddhA tti / edAsiM pAdekkamaMtomuhuttapamANAvacchiNNANaM samayabhAveNegaseDhIe viraidANaM lakkhaNavihANaM jahA daMsaNamohovasAmaNAe jadhApavattAdikaraNANi Niru bhiyUNa parUvidaM tahA ettha vi parUyemavvaM, visesaabhaavaado| Navari heDimAsesakiriyAsu paDibaddhaadhApavattAdikaraNaddhAhiMto etthataNaadhApavattakaraNAdiaddhAo saMkhejjaguNahINAo' suddhayarapariNAmesu khaggadhArAsarisesu cirkaalmvhaannaasNbhvaado| ado ceya tatthataNapariNAmehiMto etthataNapariNAmANamaNaMtaguNattamavahAreyavvaM, uvasAmaNAdiNibaMdhapariNAmehiMto khavaNANibaMdhaNapariNAmANaM tahAbhAvasiddhIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / 3. edAo ca kadhamoTTidavyAo ? 'egasaMbaMdhAo' ekkekkeNa saMbaddhAo aNNoNNANulaggAo tti vRttaM hoi / edeNa adhApavattakaraNaM samANiya puNo aMtomuhuttaM vissamiya tado apuvvakaraNaM Na pArabhadi; kiMtu adhApavattakaraNaM samANiya se kAle ceva apu bakaraNaM ca samANiya tadaNaMtarovarimasamae ceva aNiyaTTikaraNaM pArabhadi tti eso attho jANAvido / 'egAvaliyAe' ti vRtte uDDamegaseDhIe oTTidavAo tti bhaNidaM hoi / kimaTThamevaMvihA DhavaNA ettha kIradi tti NAsaMkaNijja; evaMvihAe ThavaNAe 62. unameM prathama adhaHpravRttakaraNakAla hai, dUsarA apUrvakaraNakAla hai aura tIsarA anivRttikaraNakAla hai| pratyeka antamuhUrtapramANa kAlase yukta tathA eka-eka samayake kramase eka zreNirUpase racita inake lakSaNakI vidhi jisa prakAra darzanamohakI upazAmanA nAmaka adhikArameM adhaHpravRtta Adi karaNoMko vivakSita kara kahI gaI hai usI prakAra yahA~ prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki ukta prarUpaNAse isameM koI bheda nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki adhastana samasta kriyAoMke sAtha sambandha rakhanevAle adhaHpravRtta Adi karaNoMke kAlase yahA~ke adhaHpravRttakaraNa Adike kAla saMkhyAtaguNe hIna hote haiM, kyoMki khaDgadhArAke samAna zuddhatara pariNAmoMmaiM cirakAla taka avasthAnakA bananA asambhava hai / aura isIliye vahA~ke arthAt darzanamohanIyakI upazAmanA AdimeM honevAle pariNAmoMse yahA~ke pariNAmoMko anantaguNA vizuddha jAnanA cAhiye, kyoMki upazAmanA Adike nimittabhUta pariNAmose kSapaNAke nimittabhUta pariNAmoMkI usa prakArase siddhi binA bAdhAke pAI jAtI hai| 63. zaMkA-ina pariNAmoMko kaise race ? samAdhAna-'egasaMbaddhAo' eka-eka kAlake pariNAmake sAtha sambaddha arthAt paraspara lage hue yaha ukta sUtra padakA tAtparya hai| isa sUtravacanadvArA adhaHpravRttakaraNako samApta karake punaH antamuhUrta kAlataka vizrAma karake tatpazcAt apUrvakaraNako prArambha nahIM karatA hai, kintu adhaHpravRttakaraNako samApta kara tadanantara samayameM hI apUrvakaraNako Arambha karatA hai aura apUrvakaraNako samApta karake tadanantara agale samayameM hI anivRttikaraNako Arambha karatA hai, isa prakAra isa arthakA jJAna karAyA gayA hai| sUtra meM Aye hue 'egAvaliyAe' isa vacanake kahanepara Urdhva eka zreNirUpase ukta pariNAmoMkI racanA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 1. tApratI asaMkhejjaguNahINAo iti pAThaH /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe viNA bAlajaNANaM tanvisayapaDibohANuppattIdo / * tado jANi kammANi atthi tesiM hidIo ohidavvAo / 4. apuvva karaNapaDhamasamayappahuDi dvidikhaMDayaghAdaM karemANo edAsi dvidINamaggaggAdo evaDiyaM bhAgaM ghettaNa ghAdedi tti jANAvaNaNimittamettha NANAvaraNAdisavvakammANaM dvidIo pudha pudha viraceyapAo tti bhaNidaM hoi / ettha 'jANi kammANi asthi' ti bhaNaMteNa putpameva khavidANaM micchatta-sammatta-sammAmicchattANamaNaMtANubaMdhINaM ca edammi visaye saMbhavAbhAvo suucido| aNNaM ca khavaNaM paTTavemANA titthayarAhAradugasaMtakammiyA vi asthi, tadasaMtakammiyA vi / tattha jadi tesiM saMtakammio khavaNaM paTTavei to edesi pi kammANaM dvidIo otttteyvaao| aNNahA Na ojhedavAo tti jANAvaNaTuM ca jesi kammANaM saMtamatthi tti bhaNidaM / gavari AugavajjANaM ceva zaMkA-ukta pariNAmoMkI yahA~para isa prakAra racanA kisaliye kI jAtI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki isa prakArakI racanA kiye binA prakRta viSayakA pratibodha denA nahIM bana sktaa| vizeSArtha-prakRtameM yaha batalAyA gayA hai ki jisane pahale kabhI anantAnubandhIkI visaMyojanApUrvaka darzanamohanIyakI kSapaNA kI hai vahIM saMyata jIva cAritramohanIyakI kSapaNA prArambha karanekA adhikArI hotA hai| aisA karate hue bhI usake bhI adhaHpravRttakaraNa Adi tIna prakArake karaNa pariNAma niyanase hote haiN| lakSaNa pUrvavat hI haiM / mAtra ye pariNAma pUrvameM kI gaI upazAmanA Adi kriyAoMke kAlameM honevAle pariNAmoMse anantaguNe vizuddhatara hote haiM / tathA pUrvameM upazAmanA Adi kriyAoMke karane meM jitanA kAla lagatA thA usase yahA~ una karaNoMmeM laganevAlA kAla saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| eka bAta yahA~ yaha bhI spaSTa kI gaI hai ki jinake ye adhaHpravRttakaraNa pariNAma hote haiM, unake bAda unase lagakara apUrvakaraNapariNAma hote haiM aura antameM apUrvakaraNa pariNAmoMse lagakara anivRttikaraNa pariNAma hote haiN| isIkA nAma Urdhva eka zreNirUpase racatA hai aisA samajhanA caahiye| * isalie jo karma haiM unakI sthitiyoMkI racanA karanI cAhiye / 64. apUrvakaraNake prathama samayase lekara sthitikANDakaghAta karanevAlA jIva ina sthitiyoMke uttarottara agra-agrabhAgase itane bhAgako grahaNa kara ghAtatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye yahA~para jJAnAvaraNAdi sabhI karmoMkI sthitiyoMko pRthak-pRthak racanA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para 'jo karma haiM' aisA kathana karate hue cUrNisUtrakArane pahale hI jinakA kSaya kara diyA hai aisI mithyAtva, samyaktva, samyagmithyAtva aura anantAnubandhocatuSka ina prakRtiyoM kI isa sthAnameM sambhAvanA nahIM hai yaha sUcita kiyA hai| dUsarI bAta yaha hai ki jo cAritramohanIyako kSapaNAkA prArambha karatA hai vaha tIrthaMkara aura AhArakadvikakA satkarmavAlA bhI hotA hai aura unake satkarmavAlA nahIM bhI hotA hai| unameM se yadi unakA satkarmavAlA kSapaNAkA prArambha karatA hai to ina karmokI sthitiyoMkI bhI racanA karanI cAhiye, anyathA inakI sthitiyoMkI racanA nahIM karanI cAhiye isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye 'jina karmoMkI sattA hai'
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe pArambho 151 kammANaM diTThIo oTTidavvAo / vijjamANa saMtakammassa vi maNusAuassa sahAvado ceva karaNapariNAmehiM TThidi-aNubhAgakha 'DayaghAdasaMbhavANuvalaMbhAdo / * tesiM ceva aNubhAgaphaddayANaM jahaNNaphaddaya pahuDi egaphaddayaAvaliyA odivvA / $ 5. jANi kammANi atthiM ti puvvasuttAdo aNuvaTTade, teNevamahisaMbaMdho kAyanvo -- jANi kammANi cArita mohaNIyapurassarANi saMkAmaNapaTTavayammi asthi, tesiM ceva kammANamaNubhAgaphaddayANaM jaM jahaNNaphaddayaM tatto ppahuDi egaphaddayAvaliyA oTTiyavvAti / tattha jahaNNaphaddaya pahuDi si vRtte jahaNNaphaddayamAdiM kAhUNe ti ghettavvaM; pahuDisadduccAreNa savvattha vivakkhiraNa saha tatto uvarimANaM gahaNasiddhIe yaha vacana kahA hai / itanI vizeSatA hai ki Ayukarmako chor3akara hI karmoM kI sthitiyoMkI racanA karanI cAhiye, kyoMki vidyamAna arthAt bhujyamAna satkarmarUpa manuSyAyukA svabhAvase hI karaNapariNAmoMke dvArA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta nahIM hotA / vizeSArtha - kSapakazreNipara car3hanevAlA jIva parabhavasambandhI kisI bhI AyukA bandha nahIM karatA / mAtra usake eka bhujyamAna manuSyAyukI sattA avazya hotI hai, para usakA na to sthitikANDakaghAta hotA hai aura na hI anubhAgakANDakaghAta hotA hai| isake tIrthaMkara prakRti aura AhArakafast sattA kisI hotI hai aura kisIke nahIM hotI hai yaha spaSTa hI hai| jisake hotI hai usake ina prakRtiyoMkA kANDakaghAta avazya hotA hai / yahA~ AhArakadvikase AhAraka zarIra, AhAraka AMgorpAga, AhArakabandhana aura AhArakasaMghAta ina cAroMko grahaNa karanA cAhiye, kyoMki sattAkI apekSA inakI pRthak-pRthak gaNanA kI gaI hai| eka zreNimeM Urdhva racanA karanA cAhiye isakA artha hai ki eka-eka samayake kramase pahale adhaHpravRttakaraNake kramavRddhirUpa pariNAma sthApita karane caahiye| usake bAda una pariNAmoMse lagakara apUrvakaraNake kramika vizuddhiko liye hue pariNAma sthApita karane cAhiye aura antameM anivRttikaraNake pariNAma sthApita karane cAhiye / kANDakaghAtameM eka-eka antarmuhUrtameM eka-eka kANDakapramANa sthitiyoM aura anubhAgako phAlikramase ghaTAyA jAtA hai / eka sthitikANDakaghAta ke kAlameM hajAroM anubhAgakANDakaghAta ho lete haiM itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhiye / yaha anubhAgakANDakaghAta aprazasta prakRtiyoMkA hI hotA hai| sthitikANDakaghAta sabhI prakRtiyoMkA hotA hai / mAtra Ayukarma isakA apavAda hai / * unhIM karmoMke anubhAgaspardhakoMkI jaghanya spardhakase lekara eka spardhaka zreNirUpase racanA karanI cAhiye / 5. jANi kammANi asthi' isa vacanakA pUrva sUtrase anuvartana hotA hai, isaliye aisA sambandha karanA cAhiye - saMkrAmaNa prasthApakake cAriNamohanIya prabhRti jo karma haiM unhIM karmoke anubhAgaspardhakasambandhI jo jaghanya spardhaka hai usase lekara eka spardhakapaMkti racanI cAhiye / sUtrameM 'jahaNNaphaDuyappa huDi' aisA kahanepara javanya spardhakase lekara aisA grahaNa karanA cAhiye / prabhRti zabda kA uccAraNa karanese sarvatra vivakSita spardhaka ke sAtha Uparake spardhakoM kA grahaNa hotA hai 1. tA0 pratI oTTiyavvAo iti pAThaH /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe virohaabhaavaado| egaphaddayAvaliyA tti samAsaNiddeso eso; teNevamettha samAsakAyavvA-phaddayANamAvaliyA phaddayAvaliyA, egA ca sA phaddayAvaliyA ca egaphaddayAvaliyA ti / tado kamma paDi egegA phaddayaolI appappaNo jahaNNaphaddayappahuDi jAva ukkassayaphaddayaM ti raceyavvA tti bhaNidaM hodi| kiM puNa kAraNamedesimaNubhAgaphaddayANamegAvaliyAe viracaNA ettha kIradi ti NAsaMkaNijjaM; edeNa viNNAseNa ThidANamaNubhAgaphaddayANamettiye bhAge ghettUNa apuvvANiyaTTikaraNesu aNubhAgakhaMDayaghAdamADhavedi ci jANAvaNaTThamettha tAsiM thaavinnnnaaskrnnaado| ... 6. jai vi pasatthANaM kammANaM visohIe aNubhAgaghAdo gatthi tti, appasatthANaM ce kammANamiha ghAdijjamANANamaNubhAgaviNNAsaviseso uvajujjaMtao; to vi anvuppaNNajaNavappAyaNaTThamaviseseNa sanvesiM ceva kammANamAugavajjANamaNubhAgaviNNAso suttayAreNa NiTThiI tti dtttthvvo| tattha appasatthANaM payaDINaM desa-savvaghAdINamaghAdINaM ca appappaNo jahaNNaphaddayappahuDi jAva dAruasamANANaMtimabhAgavisayatappAoggukassaphaddayaM ti tAva vidyANiyANubhAgaviNNAso ettha kaayvvo| pasatthANaM puNa cauhANio. aNubhAgaviNNAso jahaNNaphaddayappahuDi jAva tappAoggukkassaphaddayaM ti tAva ettha kAyabvo; visohIe suhANamaNubhAgavuddhiM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| isameM koI virodha nahIM AtA hai| 'egaphaddayAvaliyA' yaha samasita padakA nirdeza hai, isaliye yahA~para isa prakAra samAsakI yojanA karanI cAhiye-spardhakoMko Avali spardhakAvali, eka jo spardhakAvali eka spardhakAvali / isaliye pratyeka karmake prati apane-apane jaghanya spardhakase lekara utkRSTa spardhakataka eka-eka spardhakauNi racanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-ina anubhAgaspardhakoMkI eka zreNirUpase racanA yahA~para kisaliye kI jAtI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki isa racanArUpase sthita anubhAgaspardhakoMke itane bhAgako grahaNa kara apUrvakaraNa aura anivRttikaraNameM anubhAgakANDakaghAta Arambha karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye unakI usa rUpase racanA kI hai| 66. yadyapi vizuddhike kAraNa prazasta karmoMkA anubhAgaghAta nahIM hotA hai, isalie ghAte jAnevAle aprazasta karmoMke hI anubhAgakA racanA vizeSa upayogI hai to bhI bAlajanoMko vyutpanna karaneke lie Ayukarmako chor3akara sAmAnyase sabhI karmoke anubhAgavinyAsakA sUtrakArane nirdeza kiyA hai aisA yahA~ jAnanA caahiye| unameMseM jo dezaghAti aura sarvaghAti aprazasta prakRtiyAM haiM unake apane-apane jaghanya spardhakase lekara dArusamAna anantaveM bhAgako viSaya karanevAle tatprAyogya utkRSTa spardhakataka dvisthAnIya anubhAgakA vinyAsa yahA~para karanA cAhiye / parantu prazasta karmokA jaghanya spardhakase lekara tatprAyogya utkRSTa spardhakataka catuHsthAnIya anubhAgavinyAsa yahA~para karanA cAhiye, kyoMki vizuddhike balase zubha prakRtiyoMkI anubhAgavRddhiko chor3akara anya prakAra asambhava hai| 1. tA prato jaNuNavuppAyaTTha-iti pAThaH /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhijoggo ko hodi tti Niddeso 153 * tado adhApavattakaraNassa carimasamae appA idi kaTu imAo cattAri suttagAhAo vihaasiyvvaao| 7. tado dvidi-aNumAgANaM viracaNAdo aNaMtaramimA parUvaNA ADhaveyavvA tti vuttaM hoi / taM jahA-adhApavattakaraNapaDhamasamayappahuDi paDisamayamaNaMtaguNAe visohIe visujjhamANo Didi-aNubhAgakhaMDayaghAdehiM viNA sagaddhAe saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhosaraNANi appasatthANaM kammANaM paDisamayamaNaMtaguNahINamaNubhAgabaMdhaM viTThANiyaM, pasatthANamaNaMtaguNaM cauTTANiyamaNubhAgabaMdhaM ca karemANo adhApavattakaraNaddhAe carimasamayaM kameNa sNptto| 8. tAce adhApavattakaraNassa carimasamae appA vaTTadi tti kaTu imAo cattAri suttagAhAo vihAsiyavvAo bhavaMti; sutteNa viNA payadatthaparUvaNAe suttANu vizeSArtha-yahA~para vizuddhikA artha zubha aura zuddha pariNAma hai / unameM se zuddhapariNAma zubhAzubha pariNAmoMse rahita saMvara aura nirjarArUpa hai / jo zubha pariNAmasahita hai| usake sAtha zubha pariNAmako nimitta kara azubha prakRtiyoMkA tatprAyogya apane yogya jaghanyase lekara utkRSTa taka dvisthAnIya anubhAga hotA hai aura zubha prakRtiyoMkA tatprAyogya apane jaghanyase lekara utkRSTa anubhAgataka catu:sthAnIya anubhAga hotA hai / aise anubhAgase yukta yaha jIva agale samayameM apUrvakaraNa guNasthAnameM praveza karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki Age azubha prakRtiyoMke anubhAgameM uttarottara hAni hotI jAtI hai aura zubha prakRtiyoMke anubhAgameM uttarottara vRddhi hotI jAtI hai| isakA mUla kAraNa uttarottara hAnirUpa kaSAyapariNAma hai| hAni honese uttaparottara zeSa rahe kaSAyapariNAmake anusAra lezyAmeM vizuddhi AtI jAtI hai| usa kAraNa to zubha karmoke anubhAgameM vRddhi hotI jAtI hai aura jo pratyeka samayameM kaSAyapariNAmameM hAni hokara zuddhikI prApti hotI hai vaha saMvara-nirjarAkA hetu hotI hai| zubha aura zuddha pariNAmako yaha vyavasthA dazaveM guNasthAnake antima samaya taka calatI rahatI hai| gyArahaveM Adi guNasthAnoMmeM kaSAyakA sarvathA abhAva ho jAtA hai, isaliye vahAM kevala zuddha pariNAma hI hotA hai| ___ * tatpazcAt adhaHpravRttakaraNake antisa samayameM AtmA hai aisA samajhakara ina cAra gAthAoMkI vibhASA karanI cAhiye / 67. 'tado' arthAt sthiti aura anubhAgakA vinyAsa karaneke anantara yaha prarUpaNA Arambha karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vaha jaise-adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara pratyeka samayameM anantaguNI vizuddhike dvArA vizuddha hotA huA yaha jIva sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtake binA apane kAlake bhItara sthitibandhApasaraNoMko tathA aprazasta karmoke pratyeka samayameM uttarottara anantaguNe hona dvisthAnIya anubhAgabandhako aura prazasta karmoke uttarottara anantaguNe catuHsthAnIya anubhAgabandhako karatA huA kramase adhaHpravRttakarake antima samayako prApta hotA hai| 18. adhaHpravRttakaraNake antima samayameM AtmA hai aisA samajhakara usa samaya ina cAra sUtragAthAoMkI vibhASA karanI cAhiye, kyoMki sUtrake binA prakRta arthako prarUpaNA karanepara sUtrA tA pratau vaDDhadi iti pAThaH / 20
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe saariinnmnnaadeyttppsNgaado| tamhA carittamohaNIyakkhavaNAe paDibaddhaaTThAvIsamalagAhAo tattha tAva cauNhaM paTThavaNamUlagAhANamettha vihAsA kAyavvA tti eso edassa suttassa bhAvattho / evamedaM padaNNAya saMpahi tAsiM vihAsaNaM kuNamANo tanvisayameva pucchAvakkamAha * taM jhaa| 69. sugamamedaM pucchAvakkaM / evaM ca pucchAvisaIkayaMgAhAsuttatthavihAsaNe kAyabve jahA uddeso tahA jidda so ti NAyamavalaMbiya paDhamagAhAe tAva atthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM maNai * 'saMkAmaNapaTTabagassa pariNAmo keriso bhave ti vihAsA / 10. saMkAmaNaM NAma cArittamohAdINaM kammANaM khavijjamANANaM aNNapayaDIsu saMcchohaNaM / saMchohaNAe viNA khavijjamANANaM lohasaMjalaNAdINaM kathaM saMkAmaNavavahAro ttiNAsaMkaNijjaM; saMkAmaNasaddassa khavaNapajjAyavAcitteNa ttthaavlNbnnaado| saMkAmaNassa paTThavago saMkAmaNapaTThavago, kasAyakkhavaNAe ADhavago tti vuttaM hoi / tassa pariNAmo paNidhANaviseso keriso kiMpayAro bhave tti pucchA suttamedaM / edassa NiNNayakaraNameriso nusArI jIvoMke lie usake anupAdeyapanekA prasaMga prApta hotA hai| isaliye cAritramohanIyakI kSapaNAse sambandha rakhanevAlI aTThAIsa mUla gAthAeM haiN| unameMse prakRtameM sarvaprathama prasthApanAsambandhI cAra mUla gAthAoMkI yahA~para vibhASA karanI cAhiye yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa prakAra yaha pratijJA karake aba unakI vibhASA karate hue tadviSayaka hI pRcchAvAkyako kahate haiM * vaha jaise| 69. yaha pRcchAvAkya sugama hai / isa prakAra pRcchAke viSaya kiye gaye gAthAsUtrake arthakI vibhASA karanepara 'uddezake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyakA avalambana lekara sarvaprathama prathama gAthAke arthako vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'saMkrAmaNake prasthApakakA pariNAma kaisA hotA hai isakI vibhASA karate haiN| $ 10. jina cAritramohanIya Adi karmoMkA kSapaNa karanevAle haiM unakA anya prakRtiyoMmeM nikSepaNa karanekA nAma saMkrAmaNa hai|| zaMkA-kSapita kiye jAnevAle lobhasaMjvalana AdimeM saMkrAmaNa vyavahAra kaise hotA hai ? samAdhAna-kyoMki gAthAsUtrameM saMkrAmaNa zabdakA kSapaNAparyAyake vAcakarUpase avalambana liyA gayA hai| saMkrAmaNakA prasthApaka jIva saMkrAmaNaprasthApaka arthAt kaSAyoMkI kSapaNAkA Arambha karanevAlA hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usakA pariNAma praNidhAnavizeSa kaisA arthAt kisa prakArakA hotA hai isa prakAra yaha pRcchAsUtra hai| isakA nirNaya karanA ki isakA aisA pariNAma 1. tApratI hA[o]su iti pAThaH / 2. tA0pratI -kayANaM gAhA -iti paatthH| 3. tA0pratI bhave[di] tti iti pAThaH / ka.prato bhavadi tti pAThaH /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhijoggo ko hodi tti Niddeso pariNAmo hodi tti parUvaNaM vihAsA NAma / sA eNhi kAyavyA tti bhaNidaM hoi / / * taM jhaa| 11. sugamaM / * pariNAmo visuddho puvvaM pi aMtomuhuttappahuDi visujjhamANo Agado aNaMtaguNAe visohIe / 12. visuddho ceva pariNAmo edassa hoi ti edeNa suttAvayaveNa asahapariNAmANaM vadAsaM kAdUNa suha-suddhaparimANaM ceva ettha saMbhavo tti jANAvidaM / Na kevalamedammi ceva adhApavatta karaNacarimasamae visuddhapariNAmo edassa jAdo; kiMtu puvvaM pi adhApavattakaraNapAraMbhAdo heTThA aMtomuhuttappahuDi khavagaseDhipAoggavisohIe paDisamayamaNaMtaguNAe visujjhamANo ceva Agado; suhapariNAmapaNAlIe viNA ekkasarAheNeva suvisuddhapariNAmeNa pariNamaNAsaMbhavAdo ti eso ettha suttatthasambhAvo / evamedeNa gAhApubaddhaNa pariNAmavisesamedassa NirUviya saMpahi gAhApacchaddhamassiyUNa jogakasAyovajogAdivisesamedassa parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhagai * jogetti vihaasaa| 13. sugamaM ? hotA hai isakA nAma vibhASA hai / vaha isa samaya karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . * vaha jaise / 5 11. yaha sUtra sugama hai| * pariNAma vizuddha hotA hai tathA antarmuhUrta pahalese hI anantaguNI vizuddhike ke dvArA vizuddha hotA huA AyA hai| 12. cAritramohanoyako kSapaNAkA prArambha karanevAle jIvakA pariNAma vizuddha hI hotA hai isa prakAra isa sUtravacanase azubha pariNAmoMkA vyudAsa karake zubha-zuddha pariNAma hI yahA~para sambhava hai isa bAtakA jJAna karAyA gayA hai| kevala isa adhaHpravRttakaraNake antima samayameM hI isakA vizuddha pariNAma ho gayA hai, kintu adhaHpravRttakaraNake prArambha karaneke pUrva hI nIce antarmuhUrtase lekara kSapakazreNike yogya vizuddhikA Alambana lekara pratyeka samayameM anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA hI AyA hai, kyoMki zubhapariNAmako praNAlIke binA eka bArameM hI suvizuddha pariNAmarUpase pariNamana asambhava hai isa prakAra isa arthakA sadbhAva yahA~para svIkAra kiyA gayA hai| isa prakAra isa gAthAsUtrake pUrvAdhaM dvArA isa jIvake pariNAmavizeSakA prarUpaNa karake aba gAthAke uttarArdhakA avalambana kara isa jIvake yoga, kaSAya aura upayoga Adi vizeSakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM yoga isa padakI vibhASA / $ 13. yaha sUtra bhI sugama hai|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * aNNadaro maNajogo, aNNadaro vacijogo, oroliyakAyajogo vaa| ___14. evameso Navaviho jogapariNAmo edassa aNNadarasarUveNa hoi; etto aNNesiM jogapariNAmANamettha sNbhvaannuvlNbhaado| hou NAma cauNhaM maNajogANamettha saMmavo; jjhANovajogAhimuhesu chadumatthesu tdvirohaado| kadhaM puNa vacijogabhedANaM caduNhamiha saMbhavo; uvasaMharidAsesabahiraMgavAvArANaM tappavRttivirohAdo tti ? Na esa doso; avattavvasarUveNa vacijogapavuttIe jhANovajuttesu vippddisehaabhaavaado| evamorAliyakAyajogassa vi saMbhavo vattavvo; taNNibaMdhaNajIvapadesaparipphaMdassa tattha saMmave virohaabhaavaado| * kasAyetti vihaasaa| 6 15. sugamaM / * aNNadaro ksaayoN| $ 16. koha-mANa-mAyA-lohANamaNNadaro kasAyapariNAmo edassa hoi; aNiyaTTipajjattesu guNaTThANesu cauNhamedesiM kasAyANaM pavRttIe virohaabhaavaadoN| saMpahi * isa jIvake koI eka manoyoga, koI eka vacanayoga athavA audArikakAyayoga hotA hai| ___$ 14. isa prakAra isa jIvake prakRtameM ina nau prakArake yogapariNAmoMmeMse koI eka yogapariNAma hotA hai| zaMkA-cAroM prakArake manoyogoMkA yahAM para sambhava hoo, kyoMki dhyAnasvarUpa upayogake sanmukha hue chadmasthoMmeM dhyAnake sAtha manoyogake honekA avirodha hai, parantu vacanayogake cAra bheda yahA~para kaise sambhava haiM, kyoMki jinhoMne samasta bAhya vyApAra upasaMhRta kara liyA hai unake vacanayogako pravRtti honemeM virodha AtA hai ? ___ samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki dhyAna meM upayukta hue jIvoMmeM avyakta rUpase vacanayogakI pravRttikA niSedha nahIM hai| isI prakAra audArika kAyayoga sambhava hai yaha bhI kahanA cAhiye, kyoMki audArikakAyayogake nimittase honevAle jIvapradezoMke parispandanake vahA~ honemeM virodhakA abhAva hai| * kaSAya isa padakI vibhaassaa| $ 15. yaha sUtra sugama hai| * koI eka kaSAyapariNAma hotA hai| 6 16. isa jIvake krodha, mAna, mAyA aura lobha inameMse koI eka kaSAyapariNAma hotA hai, kyoMki anivRttikaraNa takake guNasthAnoMmeM ina cAroM kaSAyoMkI pravRttimeM virodhakA abhAva hai| 1. tA0pratau vacijogo aNNadaro orA-iti pAThaH / 2. tA pratI pavuttivirohAbhAvAdo iti pAThaH /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhijoggo ko hodi tti Niddeso 157 kimedassa kasAyapariNAmo vaDDamANo, kiM vA hAyamANo tti AsaMkAe idamAha * kiM vaDDamANo hAyamANo ? NiyamA haaymaanno| 17. hAyamANo ceva kasAyapariNAmo edassa hoi; Na vaDDamANo / kiM kAraNaM ? visohipariNAmassa vaDDamANakasAeNa saha viruddhasahAvattAdo / * uvajogetti vihaasaa|| $ 18. ko uvajogo NAma ? Atmano'rthagrahaNapariNAma upayogaH / so vuNa duviho, sAgArovajogo aNAgArovajogo' cedi / tattha sAgArovajogo madiNANAdibhedeNa aTThaviho / aNAgArovajogo cakkhudaMsaNAdimeeNa cauvviho / evamedesu uvajogaviyappesu kadareNa uvajogeNa uvajutto khavagaseDhimArohadi tti edassa NiNNayajaNaNaTThamuvajogetti gAhAvayavassa vihAsA eNhi kAyavvA tti bhaNidaM hodi / saMpahi uvaesabhedamassiyUNa edassa vihAsaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * eko uvaeso NiyamA sudovjutto| 19. NiyamA sudovajuto hodUNa khavagaseTiM caDadi tti / eso tAva ekko aba isake yaha kaSAyapariNAma kyA vardhamAna hotA hai yA hIyamAna aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * kyA vardhamAna kaSAyapariNAma hotA hai yA hIyamAna ? niyamase hIyamAna kaSAyapariNAma hotA hai| $ 17. isake hIyamAna hI kaSAyapariNAma hotA hai, vardhaNana nahIM, kyoMki vizuddhirUpa pariNAma vardhamAna kaSAyake viruddha svabhAvavAlA hai| * upayoga isa padakI vibhASA / $ 18. zaMkA-upayoga kise kahate haiM ? samAdhAna-AtmAke padArthako grahaNa karanerUpa pariNAmako upayoga kahate haiN| vaha upayoga do prakArakA hai--sAkAra upayoga aura anAkAra upayoga / unameMse sAkAra upayoga matijJAnAdike bhedase ATha prakArakA hai tathA anAkAra upayoga cakSudarzana Adike bhedase cAra prakArakA hai| ina upayogoMmeMse kisa upayogase upayukta hokara yaha jIva kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai isa prakAra isakA nirNaya karaneke liye 'uvajogo' gAthAke isa padakI isa samaya vyAkhyA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba upadezabhedakA avalambana lekara isa padako vibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM eka upadeza hai ki niyamase zrutajJAnase upayukta hotA hai| para hI 619. niyamase zrutajJAnase upayukta hokara kSapakazreNipara car3hatA hai isa prakAra yaha eka 1. A pratI -rovajutto iti pAThaH / 2. ka.prato "NiyamA sudovajutto hodUNa khavagaseDhiM caDhadi iti vAkyaM sUtrAMzarUpeNa uddhRtam /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe uvaeso / edassAhippAyo-pudhattaviyakkavIcArasaNNidapaDhamasukkajjhANAhimuhassedassa codasa-dasa-NavapuvvadhArayassa sudaNANovajogo avassaMbhAvI; tadavatthAe Niruddhabajhidiyapasarassa madiyAdisesaNANovajogANamaNAgArovajogassa ca saMbhavANuvavattIdo tti / saMpahi uvaesaMtaramassiyUNedassa puNo vi uvajogavisesAvahAraNaTThamuttarasuttamAha___* ekko uvadeso sudeNa vA madIe vA cakkhudasaNeNa vA acakkhudasaNeNa vaa| 20. edassAhippAo vuccade-aNaMtaraparUvideNa NAeNa jahA sudovajogassettha saMbhavo tahA takkAraNabhUdamadiNANovajogassa vi saMbhavo Na viruddho, tassa tnnnnaaNtriiyttaado| saMte ca madiNANasaMbhave cakkhu-acakkhudaMsaNovajogANaM pi tattha saMbhavo Na virujjhade; tehi viNA madiNANapavRttIe aNuvalaMbhAdo tti / madi-suda-cakkhuacakkhudaMsaNovajogANaM va ohi-maNapajjavaNANovajogANamohidaMsaNassa ca saMmavo ettha kiNNa hoi tti NAsaMkaNijjaM; tahAvihasaMbhavassa sutteNedeNa paDisiddhattAdo, eyaggaciMtANirohalakkhaNajjhANapariNAmeNa saha tesi viruddhasahAvattAdo vaa| tamhA payAraMtaraparihAreNa suttuttovajogaviyappA ceva ettha hoti ti Nicchayo kAyanyo / upadeza hai| isakA abhiprAya-pRthaktvavitarkavIcAra nAmaka prathama zukladhyAnake abhimukha hue caudaha, dasa aura nau pUrvadhArI isa jIvake zrutajJAnopayogakA honA avazyambhAvI hai, kyoMki usa avasthAmeM jisane bAhya indriyoMke prasArakA nirodha kara liyA hai usake matijJAna Adi zeSa jJAnopayoga aura anAkAra upayogakA honA nahIM bana sakatA / aba dUsare upadezakA Azraya karake isa jIvake phira bhI upayogavizeSakA avadhAraNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * eka anya upadeza hai ki zrutajJAnase, matijJAnase, cakSudarzanase athavA acAdarzanase upayukta hotA hai| $20. isa sUtrake abhiprAyakA kathana karate haiM-anantara kahe gaye nyAyake anusAra jisa prakAra yahA~ zru topayoga sambhava hai usI prakAra usake kAraNabhUta matijJAnopayoga bhI sambhava hai yaha viruddha nahIM hai, kyoMki zru tajJAna, matijJAnakA avinAbhAvI hai aura matijJAnake sambhava honepara cakSudarzanopayoga aura acakSudarzanopayoga bhI vahA~ sambhava haiM yaha bhI viruddha nahIM hai, kyoMki unake binA matijJAnakI pravRtti nahIM pAI jaatii| zaMkA-zru tajJAnopayoga, matijJAnopayoga, cakSudarzanopayoga aura acakSudarzanopayogake samAna avadhijJAnopayoga, manaHparyayajJAnopayoga aura avadhidarzana yahA~para kyoM sambhava nahIM hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki usa prakArakI sambhAvanAkA isa sUtra dvArA niSedha kara diyA gayA hai athavA ekAgracintAnirodha lakSaNa dhyAna pariNAmake sAtha ve viruddha svabhAvavAle haiM, isaliye prakArAntarake parihAra dvArA sUtrameM kahe gaye vikalpa hI yahAMpara sambhava haiM aisA nizcaya karanA cAhiye /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhijoggo ko hodi ti Niddeso 159 * lessA ttivihAsA / $ 21. sugamaM / * NiyamA sukkalessA / kasAyada $ 22. kudo ? lessaMtaravisayamullaMghiyUNa suvisuddhasukkalessANibaMdhaNamaMdatamadasa vaTTamANattAdo / tado caiva vaDamANo edassa lessApariNAmo, hAyamANoM ci jANAvaNaTTamuttarasuttamoiNNaM * NiyamA vaDhamANalessA / 9 23. kudo ? kasAyANubhAgaphaDDaesu paDisamayamaNaMtaguNahINa sarUveNa udayamAgacchamANesu tajjaNidasuhalessApariNAmassa vahiM mottUNa hANIe asaMbhavAdo / * vedo va ko bhave ttivihAsA / $ 24. sugamaM / * aNNadaro vedo / vizeSArtha - matijJAna aura zrutajJAnakA jor3A hai / kintu dhyAnakI bhUmikAmeM hotA to zrutajJAna hI hai, para zrutajJAnake matijJAnapUrvaka honese prakRtameMse upadezAntArake anusAra matijJAna bhI svIkAra kara liyA gayA hai aura matijJAna cakSudarzanopayoga aura acakSudarzanopayogapUrva hotA hai, isaliye kAraNameM kAryakA upacAra karake unheM bhI svIkAra kara liyA gayA hai yaha prakRta kathanakA tAtparya hai / prArambhake do zukladhyAnoMmeM vitarkakA artha zrutajJAna hai aisA sabhI AcAryoMne bhI svIkAra kiyA hai, isase ukta arthakI hI puSTi hotI hai / nirvikalpa dharmadhyAnameM bhI isI nyAyase vicAra kara lenA cAhiye / * lezyA isa padako vibhASA / 2. yaha sUtra sugama hai / * niyamase zuklalezyA hotI hai / $ 22. kyoMki dUsarI lezyAoMke viSayakA ullaMghana kara atyanta vizuddha zuklalezyAke kAraNabhUta mandatama kaSAyake udayase yaha varddhamAnarUpase hotI hai aura isI kAraNa isakA vardhamAna zyApariNAma hotA hai hIyamAna nahIM isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra AyA hai * 3 jo lezyA niyamase vardhamAna hotI hai / SS 23. kyoMki kaSAyake anubhAgaspardhakoMke pratyeka samayameM anantaguNe hInarUpase udayameM Ate rahanepara unase utpanna hue zubha lezyApariNAmakI vRddhiko chor3akara hAnikA honA asambhava hai / * veda kauna hotA hai isakI vibhASA / $ 24. yaha sUtra sugama hai / * koI eka veda hotA hai / 1. tA0pratau ya iti pAThaH /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 25. itthi-purisa-NavusayavedANamaNNadaro vedapariNAmo edassa hoi, tiNhaM pi tesimudaeNa seDhisamArohaNe pddisehaabhaavaado| Navari davvado purisavedo ceva khavagaseDhimArohadi tti vattavvaM, tattha pyaarNtraasNbhvaado| ettha gadiyAdINaM pi vihAsA kAyavvA, suttassedassa desaamaasyttaado| tado paDhamagAhAe atthavihAsA samattA / saMpahi bidiyagAhAe atthavihAsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * 'kANi vA puvvabaddhANi tti vihAsA / 10.? 26. sugamaM / * ettha payaDisaMtakammaM hidisaMtakammaM aNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca mggiyvN| $ 27. tattha tAva payaDisaMtakammamaggaNAe dasaNamohaNIyaaNaMtANubaMdhicaukkatiNNiAugANi mottUNa sesANaM kammANaM saMtakammamatthi tti vattanvaM / Navari AhArasarIratadaMgovaMgatitthayarANi bhayaNijjANi, tesi savvajIvesu saMbhavaNiyamAbhAvAdo / dvidisaMtakammamaggaNAe jAsiM payaDINaM payaDisaMtakammamatthi tAsiM AugavajjANamaMtokoDA. koDimettaM dvidisaMtakammamidi vattavyaM / aNubhAgasaMtakammaM pi appasatthANaM biTThANiyaM pasatthANaM cauhANiyaM bhvdi| padesasaMtakammaM pi samvesi kammANamajahaNNANukkassameva hodi; pyaarNtraasNbhvaado| ... 25. strIveda, puruSaveda aura napuMsakaveda inameMse koI eka vedapariNAma hotA hai, kyoMki tInoM hI vedoMke udayase zroNipara ArohaNa karanemeM niSedha nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki dravyakI apekSA puruSavedo hI kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai aisA kahanA cAhiye, vahA~ anya koI prakAra sambhava nahIM hai| yahA~para kauna gati hotI haiM AdikI bhI vibhASA kara lenA cAhiye, kyoMki yaha sUtra dezAmarSaka hai| aisA karaneke bAda prathama gAthAkI arthavibhASA samApta huii| aba dUsarI gAthAko arthavibhASA karane ke liye Ageke prabandhako kahate haiM * pUrvabaddha kama kauna haiM isa padakI vibhASA / 6.26. yaha sUtra sugama hai| * yahA~ prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA anusandhAna karanA caahiye| 27. prakRtameM sarvaprathama prakRtisatkarmakA anusandhAna karanepara darzanamohanIya tIna, anantAnubandhIcatuSka aura tIna Ayu ina daza prakRtiyoMko chor3akara zeSa karmoMkI sattA hai aisA kahanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki AhArakazarIra, AhArakaAMgopAMga aura tIrthakara ye prakRtiyA~ bhajanIya haiM, kyoMki unake saba jIvoMmeM sambhava honekA niyama nahIM hai / sthitisatkarmakA anusandhAna karanepara jina prakRtiyoMko sattA hai unakI Ayukarmako chor3akara antaHkor3Akor3IpramANa sthitikI sattA hai aisA kahanA cAhiye / anubhAgasatkarma bhI aprazasta karmokA dvisthAnIya aura prazasta karmoMcatusthAnIya hotA hai| pradezasatkarma bho sabhI karmokA ajaghanya-anutkRSTa ho hotA hai| yahA~ anya prakAra sambhava nahIM hai|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhIe tadiyasuttagAhAe avayavatthaparUvaNA * 'ke vA aMse NibaMdhadi' ttivihAsA / $ 28. sugamaM / * ettha payaDibaMdho TThidibaMdho aNubhAgabaMdho padesabaMdho ca maggi yavvo / $ 29. edassatthe bhaNNamANe jahA uvasAmagassa payadamaggaNA kayA, tahA ettha vi kAyavvA, visesAbhAvAdo / * 'kadi AvaliyaM pavisaMti' ttivihAsA / 30. sugamaM / * mUlapayaDIo savvAo pavisaMti / 161 S31. kudo ? mUlapayaDINaM savvAsi pi etthudayAvaliyapavesassa paDibaMdhAbhAvAdo / * uttarapayaDIo vi jAo atthi tAo pavisaMti / $ 32. samvAsimevuttarapayaDINamettha vijjamANANamudayANudayasarUveNudayAvaliya pavesassa paDibaMdhAbhAvAdo / * 'kadihaM vA pavesago' tti vihAsA / * kina karmoMko bAMdhatA hai isa padakI vibhASA / $ 28. yaha sUtra sugama hai / * yahAM prakRtibandha, sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakA anusandhAna karanA cAhiye / $ 29. isakA artha kahanepara jisa prakAra upazAmakake prakRta arthakI mArgaNA kI usI prakAra yahA~ bhI karanI cAhiye, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai / * kitanI prakRtiyAM udayAvalimeM praveza karatI haiM isa padakI vibhASA / $ 30. yaha sUtra sugama hai / * mUla prakRtiyAM sabhI praveza karatI haiM / $ 31. kyoMki yahA~ para sabhI mUla prakRtiyoMka udayAvalimeM praveza karanemeM koI rukAvaTa nahIM hai / * uttara prakRtiyAM bhI jo haiM ve praveza karatI haiM / $ 32. udaya-anudayarUpase vidyamAna sabhI uttara prakRtiyoMkA yahA~para udayAvalimeM praveza hone meM koI rukAvaTa nahIM hai / * kina prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai isa padakI vibhASA / 21
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 . jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 633. sugamaM / Navari ettha pavesago tti vutte udIraNAsarUveNudayAvaliyaM pavesomANo ghettavvo; udIraNodaeNa pydttaado| ___* Auga-vedaNIyavajANaM vevijamANANaM kammANaM pavesago / 34 ettha tAva vedijjamANANaM kammANaM Niddeso kIrade / taM jahA-paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM caduNhaM dasaNAvaraNIyANaM NiyamA vedgo| NihA-payalANaM siyA, tAsimavattodayassa kadAI saMbhave virohaabhaavaado| sAdAsAdANamaNNadarassa, caduNhaM saMjalaNANaM tiNhaM vedANaM doNhaM jugalANamaNNadarassa NiyamA, bhayaduguMchANaM siyA, maNasAu-maNasagai-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra-chaNNamaNNadarasaMThANa-orAliyasarIraMgovaMga-vajjarisahasaMghaDaNa-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahuAdi-caukka-doNhamaNNadaravihAyagadi-tasacaukka-thirAthira-sumAsubha subhaga sussare-dussarANamekkadara-Adejjajasagitti-NimiNuccAgoda-paMcaMtarAiyANameso vedago / etto annnnesimetyudyaasNbhvaado| edesu sAdAsAdavedaNIya-maNusAuANi mottUNa sesANamudIrago hodi / kimaTThamAuavedaNIyANamettha udIraNA Na saMbhavai 1 Na, vedaNIyAuANamudIraNAe pamattasaMjadaguNaTThANAdo uvari saMbhavAbhAvAdo / $33. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki prakRtameM 'pavesago' aisA kahanepara udIraNArUpase udayAvalimeM praveza karAnevAleko grahaNa karanA cAhiye, kyoMki yahA~para udIraNArUpa udaya prakRta hai| * Ayukarma aura vedanIyakarmake sivAya vede jAnevAle karmoMkA pravezaka hotA hai / 6 34. yahA~para sarvaprathama vede jAnevAle karmoMkA nirdeza karate haiN| vaha jaise-pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya karmokA niyamase vedaka hotA hai / nidrA aura pracalAkA kadAcit vedaka hotA hai, kyoMki unakA avyakta udaya kadAcit sambhava hai isameM koI virodha nahIM hai| sAtA aura asAtAmeMse kisI ekakA, cAra saMjvalanoM, tIna vedoMmeMse kisI ekakA aura do yugaloM se kisI eka yugalakA niyamameM vedaka hotA hai| bhaya aura jugupsAkA kadAcit vedaka hotA hai| manuSyAyu, manuSyagati, paJcendriyajAti, audArika-taijasa-kArmaNa zarIra, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka saMsthAna, audArika pAMga, vajrarSabhanArAcasaMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu Adi cAra, do vihAyogatiyoMmeMse koI eka vihAyogati, sacatuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, susvara-dusvara inameMse koI eka, Adeya, yazaHkIrti, nirmANa, uccagotra aura pAMca antarAya inakA yaha vedaka hotA hai, inake sivAya anya prakRtiyoMkA yahA~ udaya asambhava hai| inameMse sAtAvedanIya, asAtAvedanIya aura manuSyAyuko chor3akara zeSa prakRtiyoMkA udIraka hotA hai| zaMkA-yahA~para Ayukarma aura vedanIyakarmakI udoraNA kisaliye sambhava nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki vedanIya aura Ayukarmako udIraNA pramattasaMyata guNasthAnase Upara sambhava nahIM hai| 1. tA0pratI subhagadUbhaga sussara- iti paatthH| 2. tA0pratI sAdAvedaNIya iti pAThaH /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyasuttagAhAe avayavatthaparUvaNA * 'ke se bhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' tti vihAsA / $ 35. sugamaM / tattha tAva baMgheNa vocchiNNapayaDINaM puvvameva NiddesaM kuNamANo uttarasuttamAha-- * thINagiddhitiyamasAda-micchatta- bArasakasAya- aradi-soga - itthivedaNavaMsayaveda-savvANi ceva AuANi pariyattamANiyAo NAmAo asuhAo savvAo ceva maNusagaha-orAliya sarIra-orAliya sarIraM govaMga vajjari sahasaMghaDaNa - maNusagaipAoggANupuvvI, AdAbujjova - NAmAo ca suhAo NIcAgodaM ca edANi kammANi baMdheNa vocchiSNANi / $ 36. ettha NANAvarNIyassa paMcaNDaM pi payaDINa baMdho asthi ti tattha ekkassa vi baMdhavocchedo Na parUvido / daMsaNAvaraNIyassa thINagiddhitiyaM puvvameva baMdheNa vocchiNNaM, sAsaNasammAiTThIdo uvari tassa baMdhAsaMbhavAdo / vedaNIe asAdassa baMdhavocchedo, pamattaguNaTThANAdo uvari tassa baMdhAbhAvAdo / mohaNIyassa micchatta - bArasakasAya - aradi- soga - itthi - Nava sayavedANaM baMdhavocchado, puvvameva edesiM heTTimaguNaTThANesu jahAsaMbhavaM baMdhavocchedadaMsagAdo / Auassa savvANi ceva AuANi baMdheNa vocchiNNANi tambadhaviyamullaMghiyUNedassa khavagaseDhipAoggaadhApavattakaraNa visohIsu vaTTa 163 * bandha aura udayakI apekSA pahale kauna prakRtiyAM vyucchinna hotI haiM isa padakI vibhASA / $ 35. yaha sUtra sugama hai / vahA~ sarvaprathama bandhase vyucchinna honevAlI prakRtiyokA nirdeza karate hue Age sUtrako kahate haiM * styAnagRddhi tIna, midhyAtva, bAraha kaSAya, arati, zoka, strIveda, napuMsaka - veda, sabhI Ayukarma, parivartamAna sabhI azubha nAmakarmakI prakRtiyAM, manuSyagati, audArikazarIra, audArika AMgopAMga, vajrarSabhanArAca saMhanana, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, Atapa aura udyota ye nAmakarmakI zubha prakRtiyAM tathA nIcagotra ye karma bandhase vyucchinna ho jAte haiM / $ 36. jJAnAvaraNIyakI pAMcoM ho prakRtiyoMkA bandha hai, isalie prakRtameM usakI eka bhI prakRtikI bandhavyucchitti nahIM kahI hai| darzanAvaraNIyako styAnagRddhi Adi tIna prakRtiyA~ pahale hI bandhase vyucchinna ho gaI haiM, kyoMki sAsAdana samyagdRSTi guNasthAnake bAda unakA bandha nahIM hotA / vedanIyakI asAtAprakRtikI bandha vyucchitti ho gaI hai, kyoMki pramattasaMyata guNasthAnake bAda usakA bandha nahIM hotA / mohanIya karmake mithyAtva, bAraha kaSAya, arati, zoka, strIveda aura napuMsakavedakI pahale hI bandhavyucchitti ho jAtI hai, kyoMki ina prakRtiyoMkI yathAsambhava nIceke guNasthAnoMmeM bandhavyucchitti dekhI jAtI hai / AyukarmakI apekSA sabhI Ayukarma bandhase vicchinna haiM, kyoMki unake bandhayogya sthAnako ullaMghana kara yaha kSapakazreNike yogya adhaHpravRttakaraNasambandhI vizuddhiyoM meM 1. tA0 pratI orAliyasarIra iti pATho nAsti /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 1 mANattAdo / NAmassa savvAo ceka parivattamANIo asuhapayaDIo puvvametra baMdheNa vocchiNNAo / tAo kadamAo tti vRtte Niraya-tirikkhagai-caujAdi-paMcAsuhasaMThANapaMcAsuhasaMghaDaNa - Niraya-tirikkhaga ipAoggANupuvvi - appasatthavihAyagadi - thAvara - suhumaapajjatta-sAhAraNa sarIra- athirAsuha- dUrbhAga- dussara- aNAdejja-ajasa gittiNAmAo, edAsiM miguNahANesu ceva jahAsaMbhavaMbaMdhavocchedadaMsaNa do| Na kevalamedAo ceva NAmapaDIo baMdheNa vocchiNAo, kiMtu subhAo vi kAo vi ettha baMdheNa vocchiNNAo ti jANAvaNa maNugadiAdINaM NAmaNidde so kao / maNusagaidugorAliyadugavajjarisahasaMghaDaNANamasaMjadasammAiTThimmi ceva baMdhavocchedadaMsaNAdo / AdAvujjovANaM micchAiTTi - sAsa sammAiTThI jahAkamaM vocchiNNabaMdhattAdo / tado NAmassa edAo payaDIo baMgheNa vocchiNNAo / godassa NIcAgodaM baMdheNa vocchiNNaM; sAsaNaguNaTThANe ceva tassa baMdhuvaramadaMsaNAdo | aMtarAiyassa Na ekkassa vi baMdhavocchedo / saMpahi udayavocchedagavesaNamuvarimaM pabaMdhamAha - * thINagiddhitiyaM micchatta-sammatta sammAmicchatta- bArasakasAya- maNusAugavajjANi AugANi nirayagai-tirikkhagaha- devagaipAoggaNAmAo AhAradugaM ca vajjarisahasaMghaDavajjANi sesANi saMghaDaNANi maNusagahavidyamAna hai / nAmakarmakI parivartamAna sabhI azubha prakRtiyA~ bandhase vyucchinna haiM / zaMkA- ve kauna haiM ? samAdhAna - aisA pUchane para kahate haiM-narakagati, tiryaJcagati, ekendriyAdi cAra jAti, pA~ca azubha saMsthAna, pA~ca azubha saMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaJcagatiprAyogyAnupUrvI, aprazastavihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya aura ayazakIrti nAmakarma, kyoMki inakI yathAsambhava nIceke guNasthAnoM meM hI bandhavyucchitti dekhI jAtI hai| kevala yahI nAmakarmakI prakRtiyA~ bandhase vyucchinna nahIM haiM, kintu kitanI hI zubha prakRtiyA~ bhI yahA~ para bandhase vyucchinna haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye manuSyagati AdikA nAma nirdeza kiyA hai, kyoMki manuSyagatidvika, audArikazarIradvika aura vajrarSanArAcasaMhananakI asaMyatasamyadRSTi guNasthAna meM hI bandhavyucchitti dekhI jAtI hai / Atapa aura udyotakI kramase midhyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnameM bandhavyucchitti ho jAtI hai / isaliye nAmakarmakI ye prakRtiyA~ bhI bandhase vyucchinna haiM / gotrakarmakA nIcagotra bandhase vyucchinna hai, kyoMki sAsAdanaguNasthAna meM hI usakI vyucchitti dekhI jAtI hai / antarAyakarmakI eka bhI prakRti bandhase vyucchinna nahIM hai / aba udayavyucchittikA gaveSaNa karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM-- * styAnagRddhi tIna, midhyAtva, samyaktva, samyagmidhvAtva, bAraha kaSAya, manuSyAyuko chor3akara tIna Ayu, narakagati, tiryaJcagati aura devagati tathA ye tInoM AnupUrvI, AhArakadvika, vaJcarSamanArAcasaMhananako chor3akara zeSa pAMca saMhanana, manuSyagati
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhI tadiyasuttagAhAe avayavatthaparUvaNA 165 pAoggA NupubvI apajjattaNAmaM asutiyaM titthayaraNAmaM ca siyA, NIcAgodaM, edANi kammANi udaeNa vocchiSNANi / $ 37. taM jahA - thoNagiddhitiyassa puvvameva udao vocchiNNo; tadudayassa mattaguNapajjaM tattAdo | Na ettha NiddApayalANamudayavocchedo AsaMkaNijjo ; jhANIsuvi tAsimavattodayassa jAva khINakasAyaducarimasamayo tti saMbhave virodhAbhAvAdo | sesANamudayavocchedo suttANusAreNa vattavvo / Navari Nirayagai-tirikkhagai devagaipAoggaNAmAo titte giraya-tirikkha- devagaDa-tappA oggANupuccI- eiMdiya-vigaliMdiyajAdiuccasarIra - tadaMgovaMga - AdAvujjova thAvara - suhuma-sAhAraNasarIrANaM gahaNaM kAyavvaM; sima sAhAraNabhAveNa tisu gadIsu jahAsaMbhavaM paDibaMdhattadaMsaNAdo / asubhatigaM ti butte dUmaga aNAdejja-ajasagittINaM gahaNaM kAyavvaM / 'titthayaraNAmaM ca siyA' tti bhaNide titthayaraNAmaM siyA atthi siyA Natthi / jai asthi niyamA udaeNa vocchiNNamidi ghettanvaM, edammi visae tadudayassa accaMtAbhAveNa vocchiNNattadaMsaNAdo / tado suttAsesapayaDINametthudayavocchedo / tanvadirittANaM ca udayo tti siddho suttatthamamuccao | saMpahi gAhA pacchaddhavihAsaNaTThamuttaro suttapabaMdho-- * 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke saMkAmago kahiM ti vihAsA / prAyogyAnupUrvI, aparyAptanAja, azubhatrika, kadAcit tIrthaMkara nAma aura nIcagotra ye karma udayase vyucchinna haiM / $ 37. vaha jaise - styAnagRddhitrika pahale hI udayase vyucchinna ho gaI haiM, kyoMki unakA udaya pramattasaMyataguNasthAna taka hotA hai / yahA~para nidrA aura pracalAkI udayavyucchittikI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki dhyAnI sAdhuoMke bhI kSINakasAya guNasthAnake dvicarama samayataka unake avyakta udayake honemeM virodhakA abhAva hai / zeSa prakRtiyoMkI udayavyucchitti sUtra ke anusAra kahI cAhiye / itanI vizeSatA hai ki Nirayagai-tirikkhagai devagaipAoggapuvviNAmAo aisA kahane para narakagati, tiryaJcagati devagati aura inakI AnupUrvItrika, ekendriyajAti, vikalendriyajAti, vaikriyikazarIra, vaikriyakazarIra AMgopAMga, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNazarIra inakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki unakA asAdhAraNarUpase kramazaH tIna gatiyoMke sAtha hI sambandha dekhA jAtA hai / azubhatrika aisA kahanepara durbhaga, anAdeya aura ayazaH kIrtikA grahaNa karanA cAhiye / 'titthayaraNAmaM ca siyA' aisA kahanepara tIrthaMkara nAmakarma kadAcit hai aura kadAcit nahIM hai / yadi hai to yahA~para niyamase udayase vyucchinna hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki isa sthAnameM usake udayakA atyanta abhAva honese usakI vyucchitti dekhI jAtI hai / isalie sUtrameM kahI gaI samasta prakRtiyoMkI yahA~ udamavyucchitti hai / unake atirikta zeSa prakRtiyoMkA udaya isa prakAra sUtrakA samuccayArtha siddha huA / aba gAthAke uttarArdhakI vibhASA karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * antarako kahAM karake kina-kina karmoMkA kahAM saMkrAmaka hogA isa padakI vibhASA /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $38. sugamaM / - * Na tAva aMtaraM karedi, purado kAhidi tti aMtaraM / $ 39. Na tAva etthudde se aMtaraM kAhidi / kiM kAraNaM ? aMtarakaraNaNibaMdhaNANamaNiyaTTikaraNapariNAmANamedammi avatthAvisese sNbhvaannuvlNbhaado| tado etto uvari apuvakaraNaddhamullaMghiyaNa aNiyaTTikaraNaddhAe ca saMkhejjesu bhAgesu bolINesu tatthudde se purado aMtaraM kAhidi / tattheva ca jahAvasaraM carittamohapayaDINaM saMkAmago bhavissadi tti eso ettha sutttthnniccho| evaM tadiyagAhAe atthavihAsA smttaa| saMpahi cautthasuttagAhAe vihAsaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha___* 'kiMTidiyANi kammANi aNubhAgesu kesu vA / ovaTiyUNa sesANi kaM ThANaM paDivajadi' tti vihAsA / 40. sugamaM / saMpahi edisse suttagAhAe avayavatthavihAsA sugamA tti tamunlaMghiyUNa samudAyatthaM ceva vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai * edIe gAhAe dvidighAdo aNubhAgaghAdo ca sUcido bhavadi / 41. kiM kAraNaM ? kamhi dvidivisese vaTTamANANi kammANi kaMDayaghAdeNovaTTiyUNa kaM ThANamavasesaM paDivajjadi / kesu vA aNubhAgesu vaTThamANANi kammANi kaMDaya 5 38. yaha sUtra sugama hai| * yaha antarako nahIM karatA hai, Age kregaa| $ 39. vaha adhaHpravRttakaraNake antima samayameM sthita jIva antarako to nahIM karatA hai, kyoMki antarakaraNake kAraNabhUta anivRttikaraNa pariNAma isa avasthAvizeSameM upalabdha nahIM hote| isaliye isa Ageke apUrvakaraNakAlako ullaMghana karake anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bahubhAgake vyatIta honepara usa sthAnameM Age antara karatA hai| tathA vahIMpara avasara Anepara cAritramohanIyakI prakRtiyoMkA saMkrAmaka hogA isa prakAra yaha yahA~para ukta sUtrakA artha nizcaya hai| isa prakAra tIsarI gAthAkI arthavibhASA samApta huii| aba cauthI sUtragAthAkI vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * kisa sthitivAle aura kina anubhAgoMmeM sthita karmoMko apavartanA karake zeSa rahe sthiti aura anubhAga kisa sthAnako prApta hote haiN| 640. aba isa sUtragAthAke avayavoMkI arthavibhASA sugama hai, isaliye use ullaMghana kara samudAyarUpa arthakI ho vibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa gAthA dvArA sthitighAta aura anubhAgaghAta sUcita kiyA gayA hai / $ 41. kyoMki kisa sthitimeM vidyamAna karma kANDakaghAtake dvArA apavartita karake avaziSTa rahe kisa sthAnako prApta hote haiN| tathA kina anubhAgoMmeM vidyamAna karma kANDakaghAtake dvArA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe cautthasuttagAhAra avayavatthaparUvaNA 167 ghAdeNovaTTiya avasesaM kaM ThANaM paDivajjadi ti pucchAmuheNa dvidi-aNumAgaghAdesu edisse gAhAe pddibddhttdNsnnaado| evamedIe gAhAe sUcidANaM hidi-aNubhAgadhAdANaM pavuttI kimettheva adhApavattakaraNacarimasamae hodi, Aho etto uvari payadi ti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttarasuttamoiNNaM___* tado imassa carimasamayaadhApavattakaraNe vahamANassa Natthi dvividhAdo aNubhAgaghAdo vA / se kAle do vi ghAdA pavattihiti / 5 42. adhApabattakaraNacarimasamaye vaTTamANassa imassa jIvassa dvidi-aNubhAgaghAdasaMbhavo Natthi, kiMtu adhApavattakaraNacarimasamayAdo se kAle apuvvakaraNaM paviTThassa ede do vi ghAdA pavattihiti tti bhaNidaM hodi / jai evaM, adhApavattakaraNavisohipaDilaMbho Niratthao; tatto dvidi-aNubhAgadhAdAdikajja visesANamaNuvaladdhIdoM tti NAsaMkaNijjaM; ThidiaNubhAgaghAdahedubhUdApuvakaraNapariNAmANamuppattIe NimittabhAveNedassa sahalattadaMsaNAdo / evamedAsu cadusu paTThavaNamUlagAhAsu vihAsidAsu tado adhApavattakaraNaddhA samattA bhavadi / evamadhApavattakaraNaparUvaNaM samANiya saMpahi apuvakaraNavisayakajjabhedapaduppAyaNamubasmiM suttapabaMdhamADhavei apavartita karake avaziSTa rahe kisa sthAnako prApta hote haiM isa prakAra pRcchA dvArA sthitighAta aura anubhAgaghAtake viSayameM yaha gAthA pratibaddha dekhI jAtI hai / isa prakAra isa gAthA dvArA sUcita kiye gae sthitighAta aura anubhAgaghAtakI pravRtti kyA yahIM adhaHpravRttakaraNake antima samayameM hotI hai athavA isase Age isako pravRtti hotI hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * isaliye adhaHpravRttakaraNake antima samayameM sthita isa jIvake sthitighAta aura anubhAgapAta nahIM hotaa| 642. adhaHpravRttakaraNake antima samayameM vidyamAna isa jIvake sthitighAta aura anubhAgaghAta sambhava nahIM hai, kintu adhaHpravRttakaraNake antima samayase anantara samayameM apUrvakaraNameM praviSTa hue jIvake ye donoM ghAta pravRtta hoMge yaha ukta sUtrakA tAtparya hai| zaMkA-yadi aisA hai to adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhikI prApti nirarthaka hai kyoMki usa vizuddhise sthitighAta aura anubhAgaghAta Adi kAryavizeSoMkI upalabdhi nahIM hotI? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki sthitighAta aura anubhAgaghAtake hetubhUta apUrvakaraNake pariNAmoMkI utpattike nimittarUpase isa karaNakI saphalatA dekhI jAtI hai| isa prakAra ina cAra prasthApana mUlagAthAoMkI vibhASA kara denepara adhaHpravRttakaraNakAla samApta hotA hai| isa prakAra adhaHpravRttakaraNako prarUpaNAko samApta karake aba apUrvakaraNasthAnake kAryamedoMkA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM 1. A pratI -maNUvalaMbhAdo iti pAThaH /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * paDhamasamayaapuvvakaraNaM pavidveNa dvidikhaMDayamAgAidaM / $ 43. adhApavattakaraNANaMtaramapuvtrakaraNaguNaTThANa maMto muhuttakAlapaDibaddhaM paviTTeNa paDhamasamaye caiva vidikhaMDayaM gahedumADhattamidi vuttaM hoi / kiM kAraNaM 1 apuvvakaraNavisohINaM dvidi-aNubhAgakhaMDayaghAdAviNAbhAvittAdo / edassa puNa paDhamaTThidikhaMDayassa pamANaNiNNaya muvari suttapacaddhamevakassAmo / saMpahi etthevANubhAgakhaMDayaM pi ADhattamidi jANAvaNaDumuttaramuttamAha 168 * aNubhAgakhaMDayaM ca AgAidaM / 44. apuvvakaraNavisohipAhammeNa TThidikhaMDayADhavaNasamakAlamevANubhAgakhaMDayaM pigadumAdatta midi bhaNidaM hodi / taM puNa kiM pamANamaNubhAgakhaMDayaM, kettiM vA kammANaM hoditti AsaMkAe NirAgIkaraNa TumuttarasuttAraM bho-- * taM puNa apasatthANaM kammANamaNaMtA bhAgA / $ 45 taM puNa aNubhAgakhaMDa yamappasatthAgaM cetra kammANaM hodi, pasatthANaM tasti visohI aNubhAgakhaMDaya ghAdAsaMbhavAdo / hotaM pi appasatthakammANamaNubhAgasaMtakammassa anaMte bhAge ghettUNa payadRdi, karaNavisohIhiM anaMtaguNahANIe ceva aNubhAgavAdo hoditi niyamadaMsaNA do / ettha paDhamANubhAgakhaMDa yamAhappAvabohaNa - * apUrvakaraNake prathama samaya meM praviSTa hue jIvane sthitikANDaka grahaNa kiyA $ 43. adhaHpravRttakaraNake anantara antarmuhUrta kAlapramANa apUrvakaraNa guNasthAna meM praviSTa hue jIvane prathama samaya meM hI sthitikANDaka grahaNa karanA prArambha kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki apUrvakaraNasambandhI vizuddhiyAM sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDaghAtakI avinAbhAvI hotI haiM / parantu isa prathama sthitikANDakake pramANakA nirNaya Age sUtrameM nibaddha kareMge / aba yahIM anubhAgakANDakako bhI Arambha kiyA isa bAtakA jJAna karAneke liye Age sUtrako kahate hai * aura usI samaya anubhAgakANDakako grahaNa kiyA / 44. apUrvakaraNasambandhI vizuddhikI pradhAnatAvaza sthitikANDakake grahaNa karaneke samAnaSara hI anubhAga kANDakako bhI grahaNa karaneke liye Arambha kiyA yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / parantu vaha anubhAgakANDaka kitane pramANavAlA hotA hai aura kina karmoMkA hotA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * parantu vaha aprazasta karmoMkA hotA hai tathA anubhAga ke ananta bahumAga pramANa hotA hai / $ 45. parantu vaha anubhAgakANDaka aprazasta karmoMkA hI hotA hai, kyoMki prazasta prakRtiyoMkA vizuddhivaza anubhAga kANDakaghAta honA asambhava hai / aisA hokara bhI aprazasta karmosambandhI anubhAga satkarmake ananta bahubhAgapramANa hokara pravRtta hotA hai, kyoMki karaNasambandhI vizuddhiyoM ke kAraNa anantaguNahAnirUpase hI anubhAgaghAta hotA hai aisA niyama dekhA jAtA hai / yahA~para prathama
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuSvakaraNe kajjaviseso 169 medappAbahuamaNugaMtavvaM / taM jahA-eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANi thovANi / aicchAvaNA aNaMtaguNA / Nikkhevo aNaMtaguNo / aNubhAgakhaMDayadIhattamaNaMtaguNamidi / edamappAbahuaM savvANubhAgakhaMDaesu daTThavvaM / evaM paDhamANubhAgakhaMDayassa pamANaviNiNNayaM kAdUNa saMpahi paDhamaTThidikhaMDayapamANANu garma kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavedi * kasAyakkhavagassa apuvvakaraNe paDhamahidikhaMDayassa pamANANugamaM vttissaamo| 46. sugamamedaM paiNNAvakkaM / * taM jhaa| 47. sugamaM / * apuvakaraNe paDhamaTTidikhaMDayaM jahaNNayaM thovaM / ukkassayaM saMkhenaguNaM / ukkassayaM pi palidovamassa sNkhejdibhaago| / 648. ettha jahaNNayaM saMkhejjaguNahINaDhidisaMtakammiyassa gaheyavvaM / ukkassayaM puNa saMkhejjaguNahidisaMtakammiyasse gaheyavvaM / 'ukkassayaM pi palidovamassa balase anubhAgakAMDakake mAhAtmyakA bodha karAneke liye yaha alpabahutva jAnanA cAhiye / vaha jaiseekapradezaguNahAnisthAnAntara spardhaka stoka haiN| usase atisthApanA anantaguNI hai| usase nikSepa anantaguNA hai / usase anubhAgakANDaka anantaguNA bar3A hai / yaha alpabahutva sabhI anubhAgakANDakoMmeM jAnanA cAhiye / isa prakAra prathama anubhAgakANDakake pramANakA nirNaya karake aba prathama sthitikANDakake pramANakA anugama karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * kaSAyoMkI kSapaNA karanevAle jIvake apUrvakaraNameM prathama sthitikANDakake pramANakA anugama kreNge| 46. yaha pratijJAvAkya sugama hai / * vaha jaise / 6 47. yaha sUtra sugama hai| * apUrvakaraNameM prathama jaghanya sthitikANDaka sabase stoka hai| utkRSTa sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| jo utkRSTa hokara bhI panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| 48. yahA~para jaghanya sthitikANDaka saMkhyAtaguNe hIna sthitisatkarmavAlekA grahaNa karanA cAhiye, parantu utkRSTa sthitikANDaka usase saMkhyAtaguNe sthitisatkarmavAlekA grahaNa karanA caahiye| 1. A pratI TThidisaMtakammaM iti pAThaH / 2. A pratI ukkassayaM palido- iti pAThaH / 22
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhavalAsahide kasAyapAhuDe saMkhejjadibhAgo' si kutte jahA jahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgaSamANamevamukkasyaM pi davvaM; Na tattha payAraMtarasaMbhavo si butaM hodi / saMpahi edassevatthassa niNNayakaraNamuttarasuta mohaNaM / 170 * jahA daMsaNamohaNIyassa uvasAmaNAe ca daMsaNamohaNIyassa khavaNAe ca kasAyANamuvasAmaNAe ca edesiM tiNhamAvAsayANaM jANi apuSvakaraNANi tesu apuSvakaraNesu paDhamadvidikhaMDayaM jahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkassayaM sAgarovamapudhattaM / ettha puNa kasAyANaM khavaNAe jaM apuvvakaraNaM tamhi apuvvakaraNe paDhamaTThidikhaMDayaM jahaNNayaM pi ukkasyaM pi palidovamassa saMkhejjadibhAgo / $ 49. etaduktaM bhavati -- jahA edesu tisu kiriyA bhedesu kiriyaMtaresu ca saMjamAsaMjama-saMjamaggahaNa-anaMtANubaMdhivisaMjoyaNabheya bhiNNesu payaTTamANo apuvvakaraNo paDhamaTThidikhaMDa yaM jahaNeNa palidovamassa saMkhejjadibhAgapamANaM; ukkasseNa sAgarobamadhattapamANamADhave, Na tahA ettha saMbhavo; kiMtu ettha kasAyakkhavaNAe apuvvakaraNassa paDhamaTThidikhaMDayaM jahaNNamukkassayaM pi palidovamassa saMkhejjadimAgapamANaM caiva hodUNa jahaNAdo ukkasyaM saMkhejjaguNaM hodi ti gaheyavvaM; daMsaNamohakkhavageNa ghAdidAva ukkasyaM pipalidovamassa saMkhajjadibhAgo' aisA kahanepara jisa prakAra jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai usI prakAra utkRSTa sthitikANDaka bhI jAnanA cAhiye / vahA~ prakArAntara sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAttarya hai / aba isI arthakA nirNaya karane ke lie AgekA sUtra AyA hai-- * jisa prakAra darzanamohanIyakI upazAmanAmeM, darzanamohanIyakI kSapaNAmeM aura kaSAyoMkI upazAmanAmeM ina tIna AvazyakoMke jo apUrvakaraNa haiM una apUrvakaraNoM meM jaghanya prathama sthitikANDaka panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropama pRthaktvapramANa hai / parantu yahAMpara kaSAyoMkI kSapaNAmeM jo apUrvakaraNa hai usa apUrvakaraNa meM prathama sthitikANDaka jaghanya bhI aura utkRSTa bhI panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / $ 49. isa sUtra meM yaha kahA gayA hai ki jisa prakAra ina tIna kriyAbhedoMmeM tathA saMyamAsaMyamagrahaNa, saMyamagrahaNa aura anantAnubandhIko visaMyojanAko apekSA bhedako prApta dUsarI kriyAoM meM pravRtta hotA huA apUrvakaraNa jIva jaghanyarUpase palyo ke saMkhyAtaveM bhAgapramANa aura utkRSTarUpase sAgaropamapRthaktva pramANa prathama sthitikANDakako karatA hai, usa prakAra yahA~ sambhava nahIM hai / kintu yahA~ kaSAyakI kSapaNA jaghanya bhI aura utkRSTa bhI sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara bhI jaghanyase utkRSTa saMkhyAtaguNA hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki darzana mohakI kSapaNA karanevAle jIvake dvArA ghAte jAneke bAda jisake sthitisatkarma avazeSa rahatA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvakaraNe kajjaviseso 171 sesahidisaMtakammassa savvukkassassa vi sAgarovamapudhattamettaTThidikhaMDayuppattIe NimittabhUdassa aNuvalaMbhAdo tti / 50. saMpahi ettha jahaNNayaM dvidikhaMDayaM kassa hoi, ukkassayaM vA kassa hodi tti evaMvihAe pucchAe NirAregIkaraNaTThamuttaraM suttapabaMdhamAha * do kasAyakkhavagA apuvakaraNaM samagaM paviTThA / ekassa puNa hidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM, ekkassa hidisaMtakamma saMkhejjaguNahINaM / jassa saMkhenaguNahINaM ThidisaMtakammaM tassa hidikhaMDayAdo paDhamAdo saMkhenaguNahidisaMtakammiyassa ThidikhaMDayaM paDhamaM saMkhenaguNaM, vidiyAdo vidiyaM saMkhejaguNaM / evaM tadiyAdo tadiyaM / edeNa kameNa savvamhi apuvakaraNe jAva carimAdo ThidikhaMDayAdo tti tadimAdo tadima saMkhenaguNaM / / hai usa kaSAyako kSapaNA karanevAle jIvake sAgaropamapRthaktvapramANa sthitikANDakakI utpattimeM nimittabhUta sabase utkRSTa sthitikANDakakI anupalabdhi hai| vizeSArtha-aisA niyama hai ki isa jIvake jaba-jaba apUrvakaraNa pariNAma hote haiM taba-taba sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta niyamase hote haiN| aise sthAna sAta haiM-darzanamohanIya kI upazAmanA, darzanamohanIyakI kSapaNA, cAritramohanIyakI upazAmanA, saMyamAsaMyamakI prApti, saMyamako prApti, anantAnubandhIkI visaMyojanA aura kaSAyoMkI ksspnnaa| inameMse jo prArambhake chaha sthAna haiM unameM prathama jaghanya sthitikANDakakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa aura utkRSTa sthitikANDakakA pramANa sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai| yahA~ eka bAta yaha jAnanI cAhiye ki jina vedakasamyagdRSTiyoMke saMyamAsaMyama aura saMyamakI prApti honeke bAda jabataka ekAntAnuvRddhirUpa ukta pariNAma bane rahate haiM tabataka bhI sthitikANDakadhAta aura anubhAgakANDakaghAta hote rahate haiN| saMyamAsaMyama aura saMyamake viSayameM zeSa kathana Agamake anusAra jAnanA caahiye| 650. aba yahA~para jaghanya sthitikANDaka kisake hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka kisake hotA hai isa prakAra aisI pRcchAke honepara niHzaMka karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * kaSAyoMkI kSapaNAke liye samudyata hue do jIvoMne apUrvakaraNameM eka sAtha praveza kiyA / parantu unameMse ekakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai aura ekakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hai| jisakA saMkhyAtaguNA hIna sthitisatkarma hai usake prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNe sthitisatkarmavAlekA prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hotA hai, dUsarese dUsarA saMkhyAtaguNA hotA hai tathA tIsarese tIsarA saMkhyAtaguNA hotA hai isa prakAra utanevese utanevA~ saMkhyAtaguNA hotA hai isa kramase antima sthitikANDakake prApta honetaka pUre apUrvakaraNameM jAnanA cAhiye /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 51. taM jahA-ego puvvaM daMsaNamohaNIyaM khaviya pacchA uvasamaseDhiM smaaruuddho| aNNo daMsaNamohaNIyamakkhaviya uvasamaseTiM ca TTido doNhamedesi uvasamaseDhiM caDhiya odiNNANaM majjhe jo akkhINadaMsaNamohaNijjo mo pacchA daMsaNamohaNIyaM khapiya carittamohakkhavaNAe anbhuDiya apuvvakaraNapaDhamasamayammi dvido / iyaro vi samayAviroroheNAgaMtUNa tatthevAvaTThido / tattha jeNa pacchA daMsaNamohaNIyaM khavidaM tassa dvidisaMtakammamiyarassa dvidisaMtakammAdo saMkhejjaguNahINaM hoi / kAraNamettha sugamaM / adhavA ekko daMsagamohaNIyaM khaviya puNo ubasamaseDhiM caDhiya tatto odariya carittamohakkhaNAe abbhudvido / aNNego daMsaNamohaNIyaM khatriya uvasamaseDhimacaDhiye khavaNAe abbhutttthido| evamabhuTThidANaM jo uvasamaseDhiM caDhidAgado tamsa TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNahI hoi / iyarassa vi dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM hodi, uvasamaseDhIe apttghaadttaado| evaM hodi tti kAdUrNa jassa saMkhejjaguNahINaM DidisaMtakammaM tassa paDhamadvidikhaMDayAdo saMkhejjaguNaDhidisaMtakammiyassa paDhamaM dvidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM hodi; dvidisaMtakammANusAreNeva dvidikhaMDayANaM pi pavuttIe baahaannuvlNbhaado| evaM vidiyAdidvikhaMDayANaM pi vuttI edeNeva kameNANugaMtavvA jAva doNhaM pi apuvvakaraNacarimadvidikhaMDayaM ti / tamhA apuvakaraNapaDhamadvidikhaMDayaM jahaNNamukkasayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva / 51. vaha jaise-eka jIva pahale darzanamohanIyakI kSapaNA karake pIche upazamazreNipara ArUr3ha huA / anya jIva darzanamohanIyakI kSapaNA kiye binA upazamaNipara cddh'aa| upazamazreNipara car3hakara utare hue ina donoM jIvoMke madhyameM jo darzanamohanIyakI kSapaNA nahIM karanevAlA jIva hai vaha bAdameM darzanamohanIyakI kSapaNA kara cAritramohanIyakI kSapaNAke liye udyata ho apUrvakaraNake prathama samayameM sthita hai tathA dUsarA bhI Agamake avirodhapUrvaka Akara vahIM sthita hai| vahA~ jisane pIche darzanamohanIyakI kSapaNA kI sthitisatkarmavAle usake sthitisatkarmase dUsarekA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| yahA~para kAraNakA kathana sugama hai| athavA eka darzanamohanIyakI kSapaNA karake punaH upazamazreNipara car3hakara aura vahA~se utarakara cAritramohanIyakI kSapaNAke lie udyata huaa| tathA anya eka jIva darzanamohanIyakI kSapaNA karake aura upazamazroNipara na car3hakara cAritramohanIyakI kSapaNAke liye udyata huaa| isa prakAra kSapakazreNipara car3haneke liye udyata hue ina donoM jIvoMmeMse jo upazamazreNipara car3hakara AyA hai usakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai tathA dUsarekA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai| aisA samajhakara jisakA saMkhyAtaguNA hIna satkarma hotA hai usake prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNe sthitisatkarmavAlekA prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki sthitisatkarmake anusAra hI sthitikANDakoMkI pravRtti bhI binA bAdhAke upalabdha hotI hai| isa prakAra donoMke hI apUrvakaraNake antima sthitikANDakake prApta honetaka dvitIyAdi sthitikANDakoMkI pravRtti bhI isI kramase jAnanI caahiye| isa prakAra apUrvakaraNake jaghanya aura utkRSTa donoM hI sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hote 1. tA0pratI [ uvasama (khavaga) ] seDiM caDiya iti pAThaH / 2. -guNaM hINaM iti pAThaH / 3. tA0pratau tti ghAdaM kAdUNa iti pAThaH
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvakaraNe kajjaviseso 173 jahaNAdo puNa ukkassayaM saMkhejjaguNaM hoi tti siddhaM / evaM visesahI NAhiya hidisaMtakampriyANaM pi doNhamapuvva karaNANaM khavagANaM ThidikhaMDayANi visesahI nAhiyabhAveNevApuvvakaraNakAlantare payaTTaMti tti vattavvaM / * esA TThidikhaMDaya parUvaNA apuccakaraNe / $ 52* evamesA aNaMtaraparUvidA ThidikhaMDayaparUvaNA apuvvakaraNe daTThavvA, paDhamaTThidikhaMDayapamANAtrahAraNapasaMgeNa savisse caivApuvvakaraNaddhAe hiMdikhaMDayapamANasa paruvidattAdo / saMpahi apugvakaraNapaDhamasamae hidi- aNubhAgakhaMDaehiM jaha jANi aNNANi vi AvAsayANi pAradvANi tesiM parUvaNamuvarimo suttarabaMdho * apuvvakaraNassa paDhamasamae jANi AvAsayANi tANi vatta sAmo $ 53. sugamaM / * taM jahA / 54. dApi sugamaM / * ThidikhaMDayamAgAidaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo / hote haiM / parantu jaghanyase utkRSTa saMkhyAtaguNA hotA hai yaha siddha huA / isa prakAra vizeSa hIna aura adhika sthitisatkarmavAle donoM hI apUrvakaraNa kSapaka jIvoMke sthitikANDaka apUrvakaraNake kAla meM vizeSa hIna aura adhikarUpase hI pravRtta hote haiM aisA kahanA cAhiye / vizeSArtha - yahA~ cAritramohanIyakI kSapaNA karanevAle jIvoMke apUrvakaraNa guNasthAna meM prathamAdi jaghanya aura utkRSTa sthitikANDakoMkA vicAra do prakArase kiyA gayA hai| unameM se jo pahalA prakAra hai usako samajhaneke liye pustaka 12 darzanamohakSapaNA adhikAra pR0 29 dekhanA cAhiye / dUsarA prakAra sugama hai / * yaha sthitikANDakoMkI prarUpaNA apUrvakaraNa meM kI gaI / $ 52. isa prakAra yaha anantara kahI gaI sthitikANDakoMkI prarUpaNA apUrvakaraNameM jAnanA cAhiye, kyoMki prathama sthitikANDakake avadhAraNa ke prasaMgase pUre apUrvakaraNa ke kAla meM sthitirussia pramANakA kathana kara diyaa| aba apUrvakarake prathama samayameM sthitikANDaka aura anubhAgakANDakoMke sAtha jo anya Avazyaka bhI prArambha hote haiM unakA kathana karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * apUrvakaraNake prathama samayameM jo Avazyaka hote haiM unheM batalAveM / $ 53. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 54. yaha sUtra bhI sugama hai / * pahale samaya meM panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDakako grahaNa kiyA /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * appasatthANaM kammANamaNaMtAbhAgA aSubhAgakhaMDayamAgAidaM / 55. jai vi edANi do vi AvAsayANi aNaMtarameva parUvidANi to vi apuSpakaraNavisayasavvAvAsayaparUvaNAsaMbaMdheNa puNo vi NidivANi ti Na punnruttdossNmvo| * palidovamassa saMkhenavibhAgo hidibaMdheNa osrido| 56. TThidibaMdhosaraNaM NAma tadiyamedamAvAsayaM, teNa adhApavattakaraNacarimadvidibaMdhAdo savvesi bajjhamANakammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgameceNosariyaNa aNNaM dvidibaMdhameso paDhamasamayApuvvakaraNo ADhavedi ti ghettan / ke.guNasehI udayAvaliyabAhire NikkhitA apuvakaraNaddhAdo aNiyahikaraNaddhAdo ca visesuttarakAlo / $ 57 tamhi ceva samae pariNAmaviseseNa asaMkhejjasamayapabaddhamettadavvamokaDDiyUNa udayAvaliyabAhire apuvvANiyaTTikaraNaddhAhito visesuttarakAlAyAmeNa guNaseTiM Nikkhivadi ti cautthamedamAvAsayaM daTThavvaM / ettha visesAhiyapamANaM suhumasAMparAiyakhINakasAyaddhAhito visesuttaramidi ghetavvaM / kudo edaM Nanvade ? suttAviruddhavakkhANAdo 4 / * aprazasta karmoke ananta bahubhAgapramANa anubhAgakANDakako grahaNa kiyaa| 655. yadyapi ina donoM AvazyakoMkA anantara hI prarUpaNa kara Aye haiM to bhI apUrvakaraNaviSayaka sabhI AvazyakoMke kathana karaneke sambandhase phira bhI unakA nirdeza kiyA hai, isaliye punarukta doSa sambhava nahIM hai| * panyopamake saMkhyAtaveM bhAgako sthitivandhameMse ghaTAtA hai / $ 56. sthitibandhApasaraNa yaha tIsarA Avazyaka hai, isaliye adhaHpravRttakaraNake antima samayameM sabhI karmoMkA jo sthitibandha hotA hai usakI apekSA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhako ghaTAkara yaha apUrvakaraNake prathama samayameM sthita jIva anya sthitibandhako Arambha karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| ___* udayAvalike bAhara nikSipta guNazreNi apUrvakaraNake kAlase aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika kAlapramANa AyAmavAlI hotI hai| 657. usI samaya pariNAmavizeSavaza asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa dravyakA apakarSaNa karake udayAvalike bAhara guNazreNiko nikSipta karatA hai, jisakA AyAma apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika kAlapramANa hotA hai| isa prakAra yaha cauthA bAvazyaka jAnanA cAhiye / yahA~para vizeSa adhikakA pramANa sUkSmasAmparAya aura kSINakaSAyake kAlase vizeSa adhika hai aisA grahaNa karanA cAhiye 4 / 1. tApratI apavva- ityataH visesuttarakAlo iti yAvat TIkAyAM sammilitaH /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe apuvvakaraNe kajjaviseso 175 * je appasatthakammaMsA Na bajjhati tesiM kammANaM guNasaMkamo jaado| 658. paDisamayamasaMkhejjaguNAe seDhIe padesaggassa parapayaDIsu saMkamo guNasaMkamo tti maNNade / so vuNa appasatthANameva kammANamavajjhamANANaM hodi, aNNattha tappavRttIe asNbhvaado| evaMlakSaNo guNasaMkamo puvvamasaMto eNhimapuvvakaraNapaDhamasamae pAraddho ti maNidaM hoi 5 / * tado hidisaMtakammaM vidibaMdho ca sAgarovamakoDisadasahassapuSattamaMtoMkoDAkoDIe / baMdhAdo puNa saMtakammaM saMkhevaguNaM / 5 59. apuvvakaraNapaDhamasamae DidibaMdho dvidisaMtakammaM ca sAgarovamakoDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe vadi tti ghettavvaM / gavari DidibaMdhAdo dvidistakamma saMkhejjaguNamettaM hodi, sammAihibaMdhasaMtANaM tahAbhAveNeva savvatthAvaTThANadaMsaNAdo / * esA apuvakaraNapaDhamasamae pruuvnnaa| 560. sugamaM / 8 ettoM vidiyasamae NANattaM / zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtrake aviruddha vyAkhyAnase jAnA jAtA hai 4 / * jo aprazasta karma nahIM ba~dhate haiM una karmoMkA guNasaMkrama hone lagatA hai| $ 58. pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNe zreNirUpase pradezapuMjakA para-prakRtiyoMmeM saMkrama honA guNasaMkrama kahA jAtA hai / parantu vaha nahIM baMdhanevAle aprazasta karmoMkA hI hotA hai, kyoMki anyatra usakI pravRttikA honA asambhava hai| isa prakArake lakSaNavAlA guNasaMkrama pahale nahIM hotA thA, aba apUrvakaraNake prathama samayameM prArambha ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai 5 / * vahAMse sthitisatkarma aura sthitibandha kor3Akor3I sAgaropamake bhItara kor3ilakSapRthaktva sAgaropamapramANa hone lagatA hai| kintu bandhase satkarma saMkhyAtaguNA hotA hai| 659. apUrvakaraNake prathama samayameM sthitibandha aura sthitisatkarma koDAkor3I sAgaropamake bhItara koDilakSapRthaktvasAgaromapramANa hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki sthitibandhase sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki samyagdRSTi jIvoMke bandha aura sattvakA sarvatra usI rUpase avasthAna dekhA jAtA hai| * yaha apUrvakaraNake prathama samayameM kI gaI prarUpaNA hai / 660. yaha sUtra sugama hai| * Age dUsare samayameM nAnApanako kahate haiN| 2. A0pratau sUtramidaM 1. tApratI 'je appasatthakammaMsA' ityAdi sUtraM TIkAyAM sammilitan / TIkAyAM sammilitam /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 61. paDhamasamayaparUvaNAdo vidiyasamae jaM NANattaM tamidANiM vattaissAmo tti bhaNidaM hodi / * taM jhaa| 62. sugamaM / * guNaseDhI asaMkhenaguNA / sese ca Nikkhevo / visohI ca aNaMtaguNA / sesesu AvAsayesu Nathi NANattaM / 663. evamedANi tiNNi ceva NANattANi, aNNesu AvAsayesu Na kiMci NANattamatthi, tesiM puvvuttANaM ceva vidiyasamae vi pavuttidaMsaNAdo tti bhaNidaM hodi / * evaM jAva paDhamANubhAgakhaMDayaM samattaM ti| 64. evamedeNANaMtaraparUvideNa kameNa tAva NedavvaM jAva etto uvari aMtomuhuttamettamaddhANaM gaMtUNa paDhamANubhAgakhaMDayaM NihidaM tti / kudo? edammi visaye vidiyasamayaphrUvaNAe NANatteNa viNA pavuttidaMsaNAdo / * tado se kAle aNNamaNubhAgakhaMDayamAgAidaM / sesassa aNaMtA bhaagaa| $ 65. paDhamANumAgakhaMDaye aMtomuhutteNa pillevide tadaNaMtarasamae ceva aNNamaNubhAgakhaMDayaM ghAdidasesANubhAgassa aNaMtabhAgamettamAgAidamidi vRttaM hoi / evaM 61. prathama samayakI prarUpaNAse dUsare samayakI prarUpaNAmeM jo nAnApana arthAt bheda hai use isa samaya kaheMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise / 662. yaha sUtra sugama hai| * guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI hai aura zeSameM nikSepa hotA hai| vizuddhi anantaguNI hotI hai / zeSa AvazyakoMmeM nAnApana nahIM hai / $ 63. isa prakAra ye tIna hI nAnApana haiM, anya AvazyakoMmeM kucha bhI nAnApana nahIM hai, kyoMki unakI pUrvoktarUpase hI dUsare samayameM pravRtti dekhI jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isa prakAra prathama anumAgakANDakake samApta honetaka jAnanA cAhiye / / 6 64. isa prakAra anantara kI gaI isa prarUpaNAke kramase Age antarmuhUrtapramANa kAla jAkara prathama anubhAgakANDakake samApta honetaka kathana karanA cAhiye, kyoMki isa kAlake bhItara anya prakArake nAnApanake binA dUsare samayakI prarUpaNAke samAna hI pravRtti dekhI jAtI hai / * usake bAda agale samayameM anya anumAgakANDakako grahaNa karatA hai, jo zeSa rahe anubhAgake ananta bahubhAgapramANa hotA hai| 65. antarmuhUrta kAlake dvArA prathama anubhAgakANDakake nirlepita ho jAnepara tadanantara samayameM hI ghAta karaneke bAda zeSa rahe anubhAgake ananta bahubhAgapramANa anya anubhAgakANDakako
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhoe apuSvakaraNe kajjavisesaparUvaNA 177 paDhamaTThidikhaMDayakAlabbhaMtare ceva puNo puNo aNubhAgakhaMDayANi geNhayamANase saMkhejjesu aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu tAdhe taditthANubhAgakhaMDaeNa saha paDhamaTThidikhaMDayamapuvvakaraNassa paDhamaTThidibaMdho ca jugavamedANi NiTThidANi tti paduppAyaNaphalamuttarasuttaM * evaM saMkhejjesu aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNamaNubhAgakhaMDayaM paDhamahidikhaMDayaM ca / jo ca paDhamasamae apavvakaraNe hidibaMdho pabaddho, edANi tiNNi vi samagaM NihivANi / 66. gayatthamedaM suttaM / * evaM hidiSadhasahassehiM gadehiM apuvakaraNaddhAra saMkhejjadibhAge gare tado NihA-payalANaM ghaMdhavocchedo / 667. sugamamedaM sattaM / Navari saMkhejjadimAge gade tti sAmaNNeNa bhaNide vi apuvvakaraNaddhaM satta bhAge kAdaNa tattheyabhAge gade tti ghetavvaM, 'vakkhANado visesapaDivattI hoI' ti gAyAdo / tAdhe ceva tANi guNasaMkameNa saMkamaMti / grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra prathama sthitikANDakake kAlake gItara hI punaH punaH anubhAgakANDakoMko grahaNa karanevAle jIvake hajAroM anubhAgakANDakoMke jAnepara usa kAlameM vahA~ke anubhAgakANDakake sAtha apUrvakaraNa jIvake prathama sthitikANDaka aura prathama sthitibandha ye tInoM hI eka sAtha samApta hote haiM isa bAtakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * isa prakAra saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakoMke vyatIta honepara anya anubhAgakANDaka, prathama sthitikANDaka aura jo apUrvakaraNake prathama sayayameM sthitibandha bAMdhA thA ye tInoM hI eka sAtha samApta ho jAte haiN| 666. yaha sUtra gatArtha hai| * isa prakAra hajAroM sthitibandhoMke vyatIta honeke sAtha apUrvakaraNakAlake saMkhyAtaveM bhAgake vyatIta honepara usa samaya nidrA aura pracalAkI bandhavyucchitti hotI hai| 67. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki 'saMkhejjadibhAge gade' aisA sAmAnyarUpase kahanepara bhI apUrvakaraNake kAlake sAta bhAga karake unameMse eka bhAgake jAnepara aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki vyAkhyAnase vizeSakI pratipatti hotI hai aisA nyAya hai| * usI samaya ye donoM prakRtiyA~ guNasaMkramake dvArA anya prakRtiyoMmeM saMkramita hotI haiN| 1. tA pratau gevhiya- iti pAThaH /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe $ 68. kudo ? vocchiNNabaMdhANamappasatthakammANaM khavagovasAmagesu guNasaMkamaM mottUNa payAraMtarassAsaMbhavAdo / 178 * tado dvidibaMdhasahassesu gadesu parabhaviyaNAmANaM baMdhavocchedo jaado| 69. apuvvakaraNa dvAe chasu sattabhAgesu gadesu parabhavasaMbaMdhINaM baMdhavocchedo jAdo tti maNidaM hodi / kANi tANi paramaviyaNAmANi ti vutte - devagadi - paMciMdiyajAdi ve ubviyAhAratejA kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa- veuvviyAhArasarIraM govaMga - vaNNagaMdha rasa - phAsa - devagaipAoggANupuvvi - agurualahuAdi 4 - pasatthavihAyagadi - tasAdi 4thira- subha-subhaga- sussarAdejja - NimiNa- titthayaraNAmANi / kudo edesiM parabhaviya saNNA ? parabhava saMbaMdhidevagadIe saha baMdhapAoggattAdo / Na jasamittIe vi baMdhavocchedo etthAsaMkaNijjo, parabhaviyaNAmattAvisese vi tisse uvarimavisohIhiM aviruddhabaMghAe jAva suhumasAMparAiyacarimasamayo tti baMdhuvaramAbhAvAdo / saMpahi eto uvari vi puvvatteNeva kameNa saMkhejjesu dvidibaMdha sahassesu gacchamANesu tado apuvvakaraNaddhA samappadi ci jANAvaNaTThamuttarasuttamAha * tado dvidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayaapuvvakaraNaM patto / 9 68. kyoMki bandhase vyucchinna huI aprazasta prakRtiyoMkA kSapakazreNi aura upazamazreNimeM guNasaMkramako chor3akara dUsarA prakAra asambhava hai / * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke jAnepara parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai / $ 69. apUrvakaraNake chaha-sAta bhAgoM ke jAnepara parabhavasambandhI prakRtiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ve parabhavasambandhI prakRtiyA~ kauna haiM aisA pUchanepara kahate haiM - devagati, paJcendrijAti, vaikriyikazarIra, AhArakazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturastrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, AhArakazarIra AMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, prazastavihAyogati, trasAdi cAra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, nirmANa aura tIrthaMkara / zaMkA- inakI parabhavasambandhI prakRtiyA~ yaha saMjJA kisa kAraNa hai ? samAdhAna -- kyoMki ye parabhavasambandhI devagatike sAtha bandhake yogya haiM, isaliye inakI ukta saMjJA hai / kintu yahA~ para yazaH kIrtikI bandhavyucchittikI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki parabhavasambandhI nAmaka kI apekSA vizeSatA na honepara bhI usakA sUkSmasAmparAyake antima samayataka uparama vizuddhiyoM ke sAtha bandhakA virodha na honese usake bandhakA abhAva nahIM hotA, arthAt dasarve guNasthAnake antima samayataka usakA bandha hotA rahatA hai / aba isase Age bhI pUrvokta kramase hI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara taba apUrvakaraNa kAla samApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Age ke sUtrako kahate hai * tatpazcAt hajAroM sthitibandhoMke jAnepara yaha apUrvakaraNake antima samayako
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe AvAsayANi 179 $ 70. gayatthamedaM suttaM / Navari carimasamayApuvvakaraNa mAve vaTTamANassa hassaradi-bhaya-duguMchANaM baMdhavocchedo jAdo / tattheva chaNNokasAyANamudayavocchedo vi jAdo tti eso attho sugamo ti suttayAreNa Na parUvido / * se kAle paDhamasamayaaNiyahI jAdo / $ 71 ko aNiyaDI NAma 1 nivRttirvyAvRttiH, pariNAmAnAM visadRzabhAveNa pariNatirityanarthAntaram / na vidyate nivRttirasyetyanivRttiH / nAnAjIvApekSayaikasamayikAnAM jIvapariNAmAnAM mitho vyAvRtyabhAvAtpratisamayameva sthita kekapariNAmo'nivRttikaraNa ityuktaM bhavati / sugamamanyat / * paDhamasamayaaNiyahissa AvAsayANi vattahassAmo / $ 72. evamaNiyaTTikaraNaM paviTThassa paDhamasamae jANi AvAsayANi saMbhavaMti tANi parUvasAmo tti pahaNNAvakkamedaM / * taM jahA / $ 73. sugamaM / prApta hotA hai / $ 70. yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki apUrvakaraNaguNasthAnake antima samayameM sthita hue jIvake hAsya, rati, bhaya aura jugupsA ina cAra prakRtiyoMkI bandha vyucchitti ho jAtI hai| tathA vahIMpara chaha nokaSAyoMkI bhI udayavyucchitti ho jAtI hai / yataH yaha artha sugama hai, isaliye sUtrakArane isakA kathana nahIM kiyA / * tadanantara samayameM vaha prathama samayavartI anivRttikaraNasaMyata ho jAtA hai / 71. anivRttikA kyA artha hai ? samAdhAna - nivRttikA artha vyAvRtti hai / pariNAmoM kI visadRzarUpase pariNati yaha isakA tAtparya hai / jisake pariNAmoMkI nivRtti arthAt visadRzatA nahIM pAI jAtI usakA nAma anivRtti hai / nAnA jIvoMkI apekSA eka samayavartI jIvapariNAmoMke paraspara vyAvRttikA abhAva honese pratisamaya honevAlA eka-eka pariNAma anivRttikaraNasaMjJaka hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zeSa kathana sugama hai / * aba prathama samayavartI anivRttikaraNa jIvake Avazyaka batalAveMge / $ 72. isa prakAra anivRttikaraNameM praviSTa hue jIvake prathama samayameM jo Avazyaka hote haiM unheM batalAveMge isa prakAra yaha pratijJAvAkya hai / * ve jaise / 6 73. yaha sUtra sugama hai /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ___ * paDhamasamayamaNiyadhissa aNNaM dvidikhaMDayaM palidovamassa sNkheavibhaagoN| * aNNamaNubhAgakhaMDayaM sesassa aNaMtA bhaagaa| * aNNo hidibaMdho palidovamassa saMkhejadibhAgeNa hINo / 74. edANi tiNNi vi AvAsayANi dvidi-aNubhAgakhaMDaya-TThidibaMdhosaraNapabaddhANi sugamANi / ettha DidikhaMDayAvAsaye kiMci parUveyavvamatthi ti tapparUvaNaTThamuttaraM pabaMdhamAha * paDhamaTThidikhaMDayaM visamaM jahaNNayAdo ukasayaM saMkhenabhAguttaraM / 75. etaduktaM bhavati-tikAlagoyarANaM savvesimaNiyaTTikaraNANaM samANasamaye vaTTamANANaM sarisapariNAmattAdo paDhamaTThidikhaMDayaM pi tesiM sarisamevetti NAvahAreyavvaM / kiMtu tattha jahaNNukkassaviyappasaMbhavAdo kesi pi sarisaM, kesi ci visarisamidi gaheyavvaM / jahaNNAdo puNa ukkassayaM NiyamA saMkhejjamAguttaramevetti / kudo vuNa sarisapariNAmesu aNiyaTTikaraNesu paDhamaTThidikhaMDayassa visarisabhAvasaMbhavo tti NAsaMkaNijjaM; sarisapariNAmesu vi DidisaMtakammavisesamassiyUNa tahAbhAvasiddhIe * prathama samayavartI anivRttikaraNa jIvake palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa anya sthitikANDaka hotA hai| * zeSa rahe anumAgake ananta bahubhAgapramANa anya anubhAgakANDaka hotA hai| * panyopamake saMkhyAtaveM bhAgahIna anya sthitibandha hotA hai| $ 74. sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandhApasaraNase sambandha rakhanevAle ye tInoM hI Avazyaka sugama haiM / yahA~para sthitikANDaka Avazyakake viSayameM kiMcit prarUpaNa karane yogya hai, isaliye usakA kathana karaneke liye Ageke pravandhako kahate haiM * prathama sthitikANDaka viSama hotA hai, jo jaghanyakI apekSA utkRSTa saMkhyAtave bhAgapramANa hotA hai| $ 75. ukta sUtrakA yaha tAtparya hai ki samAna samayameM rahanevAle trikAlagocara samasta anivRttikaraNa jIvoMke sadRza pariNAma honeke kAraNa unake prathama sthitikANDaka bhI samAna hI hotA hai aisA nizcaya nahIM karanA cAhiye / kintu vahA~ jaghanya sthitikANDaka aura utkRSTa sthitikANDaka ye vikalpa sambhava haiM, kyoMki kinhIMke sadRza hotA hai aura kinhIMke visadRza hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / jo sthitikANDaka jaghanyakI apekSA utkRSTa saMkhyAtaveM bhAgapramANa adhika hotA hai| zaMkA-sadRza pariNAmavAle anivRttikaraNa jIvoMmeM prathama sthitikANDakake visadRzapanA kaise sambhava hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki sadRza pariNAma honepara bhI sthiti
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ M khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe AvAsayANi 181 virohaabhaavaado| taM kadhaM ? do jIvA samagameva khavagaseDhimArUDhA / tattha ekko saMkhejjabhAguttarahidisaMtakammio, aNNo sNkhejjmaaghiinndvidisNtkmmio| tattha jo saMkhejjabhAguttaradvidisaMtakammio tassa vidikhaMDayamiyarassa vidikhaMDayAdo apunvakaraNapaDhamaTThidikhaMDayappahuDi saMkhejjamAguttarameva hodUNa payaTTamANamaNiyaTTipaDhamasamaye vi teNeva paDibhAgegAgeijjadi, apuvvakaraNapAdidAvasesasaMkhejjamAguttarahidisaMtakammavisaye payaTTamANassa tassa tahAmAvovavattIdo / jai evaM, saMkhejjaguNaTThidisaMtakammiyamassiyUNa saMkhejjaguNaM pi aNiyaTTiNo paDhamaDhidikhaMDa yamukkassayaM kiNNa lanbhade ? Na, tahAsaMbhavAdo / kudo evaM ce ? apuvakaraNacarimasamae ghAdidAvasesassa hidisaMtakammassa savvukkassassa vi jahaNNAdo eyadvidikhaMDa yassa sNkhejjdibhaagmettennevnmhiybhaavennaavtttthaannnniymdNsnnaado| tamhA aNiyaTTipaDhamasamae jahaNNayAdo dvidikhaMDayAdoM ukkassayaM dvidikhaMDayaM saMkhejjabhAguttarameva, NANNArisamidi siddhaM / evaM paDhamANumAgakhaMDayassa vi visarisamAvo samayAviroheNANugaMtavyo / paDhame hidikhaMDaye hade savvassa tullakAle aNiyahipavihassa satkarmavizeSakA Azraya kara usa tarahase unakI siddhi honemeM virodhakA abhAva hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-do jova eka sAtha hI kSapakazreNipara ArUr3ha hue| unameMse eka saMkhyAtave bhAga adhika sthitisatkarmavAlA hai aura dUsarA saMkhyAtaveM bhAgahIna sthitisatkarmavAlA hai| unameMse jo saMkhyAtaveM bhAga adhika sthitisatkarmavAlA hai usakA sthitikANDaka dUsareke sthitikANDakase apUrvakaraNake prathama sthitikANDakase lekara saMkhyAtavAM bhAga adhika hokara hI pravRtta hotA huA anivRttikaraNake prathama samayameM bhI usI pratibhAgake anusAra hI calA AtA hai, apUrvakaraNake dvArA ghAta karaneke bAda avazeSa rahe saMkhyAtaveM bhAga adhika sthitisatkarmake viSayameM pravRtta huA vaha usa tarahase bana jAtA hai| __ zaMkA-yadi aisA hai to saMkhyAtaguNe sthitisatkarmavAlekA Alambana lekara anivRttikaraNa jIvake prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA bhI kyoM prApta nahIM hotA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki usa tarahase prApta honA asambhava hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki apUrvakaraNake antima samayameM ghAta karaneke bAda avazeSa rahe sabase utkRSTa sthitisatkarmake bhI jaghanyakI apekSA eka sthitikANDakake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hI adhikarUpase avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai, isaliye anivRttikaraNake prathama samayameM jaghanya sthitikANDakase utkRSTa sthitikAMDaka saMkhyAtavA~ bhAga adhika hI hotA hai, anya rUpameM nahIM hotA yaha siddha huaa| isI prakAra prathama anubhAgakANDakakA bhI visadRzapanA samayake avirodhapUrvaka jAna lenA caahiye| prathama sthitikANDakake ghAta ho jAnepara sabhI anivRttikaraNa jIvoMke samAna 1. A0pratau-bhAgeNa ghAijjadi iti pAThaH / 2. tA0pratau-sesaM saMkhejja iti pAThaH /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ javadhavalA sahide kasAyapAhuDe dviditakammaM tuNaM / dvidikhaMDayaM ei savvassa aNiyaTTipaviTThassa vidiyaTThidikhaMDayAdo vidiyaTThidikhaMDayaM tullaM / tado ppahuDi taMdimAdo tadimaM tullaM / $ 76. etaduktaM bhavati -- paDhame TThidikhaMDe Nillevide saMte savvassa tikAlagoyarasa aNiyaTTissa samANe kAle vaTTamANassa ghAdidAvasesaM TThidisaMtakammaM samANameva hodi, samANapariNAmehiM ghAdidUNa parisesidattAdo / tado vidiyAdiTThidikhaMDayANaM pi tavvisayANaM samANattameva hoi, kAraNe samANe saMte kajjassa vi tahAmAvaM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdoti / evamaNubhAgakhaMDayassa vi esA sarisabhAvaparikkhA kAyavvA, vidiyA diaNubhAgakhaMDaesu NANattANuvalaMbhAdo / evaM paDhamaTThidikhaMDayaparUvaNAvasare ceva vidiyAdiDidikhaMDayANaM pi sarisabhAvaM parUviya saMpahi tamhi cevANiyadvipaDhamasamae dibaMdha - TThadisaMtakammANaM pamANAvahAraNamuvarimaM suttapabaMdhamAha * TThidibaMdho sAgarovamasahassapudhattamaMto sadasahassa / $ 77, puvvaM aMtokoDAkoDipamANo hoto dvidibaMdho apuvvakaraNadvAe saMkhejjasahassamettehiM dvidibaMdhosaraNehiM suTTu ohaTTiyUNa aNiyaTTikaraNapaDhamasamae sAgarovamasamayameM samAna sthitisatkarma hotA hai tathA sthitikANDaka bhI samAna hotA hai / ataH abhI anivRttikaraNa jIvoMke dUsare sthitikANDa kase dUsarA sthitikANDaka samAna hotA hai tathA vahA~ lekara utaneveMse sthitikANDakase utanevAM sthitikANDaka samAna hotA hai / I 182 $ 76. isa sUtra kA yaha tAtparya hai ki prathama sthitikANDakake nirlepita ho jAnepara samAna kAlameM vidyamAna trikAlagocara sabhI anivRttikaraNa jIvoMke ghAta karaneke bAda avaziSTa rahA sthitisatkarma samAna hI hotA hai, kyoMki vaha samAna pariNAmoMke dvArA ghAta karaneke bAda avaziSTa rahA hai / isalie anivRttikaraNake samAna pariNAmoM aura samAna sthitisatkarmake anusAra dvitIyAdi sthitikANDaka bhI samAna hote haiM, kyoMki kAraNoMke samAna honepara kAryakA bhI ukta prakArako chor3akara anya prakArase honA asambhava hai / isI prakAra anubhAgakANDakakI bhI yaha sadRzarUpase honekI parIkSA kara lenI cAhiye, kyoMki dvitIyAdi anubhAga kANDakoM meM visadRzatA nahIM upalabdha hotI / isa prakAra prathama sthitikANDakako prarUpaNAke samaya hI dvitIyAdi sthitikANDakoM ke sadRzapanekA kathana karake aba usI anivRttikaraNake prathama samaya meM sthitibandha aura sthitisatkarma pramANakA nizcaya karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiMhaiM * sthitibandha eka lakSa sAgaropamake bhItara sAgaropama sahasrapRthaktvapramANa hotA hai 1 $ 77. pahale sthitibandha anta: koDAkoDI sAgaropamapramANa thA, jo apUrvakaraNa kAlameM saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNoMke dvArA bahuta adhika ghaTakara anivRttikaraNake prathama samayameM 1. tA0pratau tadiyAdo tadiyaM iti pAThaH / 2. tA0 pratI pamANe iti pAThaH /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe AvAsayANi sahassapudhattametto hodUNa aMtosAgarovamasadasahassassa payaTTadi ti vRttaM hodi / * dvidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassa pudhattamaMtoko DIe' / 183 78. aMtokoDAko DimettaM dvidisaMtakammamaputrvakaraNapariNAmehiM saMkhejjasahassamettaTThidikhaMDayaghAdehiM ghAdidaM saMtaM suTTu ohaDDiyUNa aMtokoDIeM sAgarovamalakkhapudhattapamANaM hotRRNANiyaTTipaDhamasamae dvidamidi bhaNidaM hodi / * guNaseDhiNikkhevo jo apuvvakaraNe NikkhevoM tassa sese sese ca bhavadi / $ 79. apuvvakaraNe jo guNaseDhiNikkhevo ADhatto tassa sese sese ceva aNi - yakiraNe guNaseDhiNikkhevaM kuNadi, NANNahAtti vRttaM hodi / Navari apuvvakaraNaguDhI tattha jahaNNukkassapariNAmasaMbhaveNa jahaNNA ukkassA ca bhavadi / aNiyaTTi - guNaseDhI puNa davvavisesaNiravekkhA pariNAma visesANuvihAiNI khavida-guNidakammaMsiyesu samANA ceva hoNa payahRdi ti Nicchao kAyavvo / guNasaMkamo vi jo puvvapayaTTo appasatthANaM kammANamavajjhamANANaM so tahA ceva payaTTadi tti vattavvaM / * savvakammANaM pi tiNNi karaNANi vocchiSNANi / jahA -- appasAgaropamasahasrapRthaktva pramANa hotA huA lakSaNasAgaropamake bhItara pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / sthitisatkarma kor3I pramANa sAgaropamake bhItara lakSapRthaktva sAgaropamapramANa hotA hai / * $ 78. jo sthitisatkarma pahale antaH kor3Akor3I sAgaropamapramANa thA vaha apUrvakaraNasambandhI pariNAmoMko nimittakara saMkhyAta hajArapramANa sthitikANDakoMke ghAta dvArA ghAtita hokara bahuta adhika ghaTakara eka kor3IpramANa sAgaropamake bhItara ekalAkhapRthaktva sAgaropamapramANa hokara anivRttikaraNake prathama samayameM avaziSTa rahatA hai yaha uktakA tAtparya hai / * apUrvakaraNameM jo guNazreNinikSepa Arambha kiyA thA usake zeSa- zeSameM nikSepa hotA hai / 79. apUrvakaraNameM jo guNazreNinikSepa Arambha kiyA thA usake zeSa - zeSameM hI anivRttikaraNa jIva guNazreNinikSepa karatA hai, anya prakArase nikSepa nahIM karatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki apUrvakaraNameM jaghanya aura utkRSTa pariNAma sambhava honese vahA~ apUrva - karaNaguNazreNi jaghanya aura utkRSTa hotI hai, parantu anivRttikaraNaguNazreNi dravyavizeSakI apekSA kiye binA kSapita karmAzika aura guNita karmAzika jIvoMmeM pariNAmavizeSa ke anusAra hokara hI pravRtta hotI hai aisA nizcaya karanA cAhiye / guNasaMkrama bhI nahIM ba~dhanevAle aprazasta karmoMkA jo pahale pravRtta huA thA vaha usI prakArase pravRtta rahatA hai aisA kahanA cAhiye / * sabhI karmoMke tIna karaNa bhI vyucchinna ho jAte haiM / yathA - aprazasta upa 1. A0pratau - maMtokoDAkoDIe iti pAThaH / 2. A0 pratI aMtokoDAkoDIe iti pAThaH /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe satthauvasAmaNakaraNaM NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca / 680. kudo edesi karaNANamettha voccheidaNiyamo ti NAsaMkaNijjaM, aNiyaTTipariNAmamAhappeNa tiNhamedesimappasatthakaraNANaM jimmUlaviNAse virohAbhAvAdo / tamhA etto pAe savvesi kammANaM savvaM pi padesaggamudayodIraNasaMkamokaDDaNApAoggaM hodUNa payadi tti ghettavvaM / * edANi savvANi paDhamasamayaaNiyaTissa AvAsayANi parUvidANi / 81. edANi aNaMtaraparUvidANi savvANi AvAsayANi paDhamasamayANiyaTTikaraNamahikicca parUvidANi ti sutttthsNgho| evaM paDhamasamayapaDibaddhANi AvAsayANi parUviya saMpahi vidiyasamae edesu NANattagavesaNamuttarasuttamAha * se kAle edANi ceva, Navari guNaseDhI asaMkhejjaguNA / sese sese ca Nikkhevo / visohI ca annNtgunnaa| 82. sugamattAdo Na ettha kiMci vattavvamatthi / evamedANi AvAsayANi aNupAlemANassa aMtomuhuttaM gaMtUNa paDhamANubhAgakhaMDayaM nninlevijjdi| tammi Nillevide aNNamaNubhAgakhaMDayaM sesANubhAgasaMtakammassa aNaMtA bhAgamettamADhavei / sesesu AvAsaesu gasthi NANattaM / evaM saMkhejjasahassamettesu aNumAgakhaMDaesu Nivadidesu zAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa / 680. zaMkA-yahA~ ina karaNoMke vicchinna honekA niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoM anivRttike pariNAmoMke mAhAtmyavaza ina tIna aprazasta karaNoMke nimUla vinAza honemeM koI virodha nahIM hai| isaliye yahA~se lekara samasta karmoMke sabhI pradezapuMja udaya, udIraNA, saMkrama aura apakarSaNake yogya hokara pravRtta hote haiM aisA grahaNa karanA caahiye| * anivRttikaraNake prathama samaya meM ye saba Avazyaka kahe / 681. anantara kahe gaye ye saba Avazyaka anivRttikaraNake prathama samayako adhikRta karake kahe yaha sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra prathama samayase sambandha rakhanevAle AvazyakoMkA kathana karake aba dUsare samayameM inameM nAnApanakA anusandhAna karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * anantara samayameM ye hI Avazyaka hote haiM / itanI vizeSatA hai ki guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI hai, zeSa-zeSameM nikSepa hotA hai tathA vizuddhi bhI anantaguNI hotI hai| 82. sugama honese prakRtameM kucha vaktavya nahIM hai| isa prakAra ina AvazyakoMkA pAlana karanevAle jIvake antarmuhUrtakAla jAkara prathama anubhAgakANDaka nirlepita ho jAtA hai| usake nirlepita honepara zeSa anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa anubhAgakANDakako Arambha karatA hai| zeSa AvazyakoMmeM nAnApana nahIM hai| isa prakAra saMkhyAta hajArapramANa anubhAgakANDakoMke
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA 185 takkAle paDhamaTThidikhaMDayaM paDhamo DidibaMdho aNNamaNubhAgakhaMDayaM ca jugameva NiTThidANi / evamedeNa kameNa puNo puNo hidi-aNubhAge ghAdemANassa saMkhejjasahassamettesu dvidikhaMDaesu gadesu tAdhe aNiyaTTiaddhAe saMkhojjA bhAgA gadA hoti / saMpahi tamhi avatthaMtare vaTTamANassa dvidibaMdhaparihANiM jahAkama parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM maNai * evaM saMkhejjesu ThidivaMdhasahassesu gadesu tado aNNo hidibaMdho asaNNihidibaMdhasamago jaado| 83. etthAsaNNiTThidibaMdho tti vutte mohaNIyassa sAgarovamasahassassa cattAri sattabhAgA gaheyavvA / NANAvaraNAdINaM pi appappaNo paribhAgeNa sAgarovamasahassassa tiNNi sasabhAgA, vesattabhAgA ca gheyvvaa| evaMpayAreNa asaNNiTThidibaMdheNa samago etthataNahidibaMdho dvidibaMdhosaraNamAhappeNa jAdo ti eso ettha sutttthvinniccho| ____ * tado saMkhejjesu hidivaMdhasahassesu gadesu cariMdiyaTTidibaMdhasamago jaado| ___ 84. cauriMdiyaTThidibaMdho tti vutte mohaNIyAdINaM sAgarovamasadassa cattAri sattabhAgA tiNi sattabhAgA, ve sattabhAgA ca jahAkama gaheyavvA / evaMviheNa cauriMdiyahidibaMdheNa samago etthataNaTThidibaMdho jAdo tti bhaNidaM hodi / nipatita honepara usI samaya prathama sthitikANDaka, prathama sthitibandha aura anya anubhAgakANDaka eka sAtha hI samApta hote haiN| isa prakAra isa kramase punaH punaH sthitikANDaka aura anubhAgakANDakakA ghAta karanevAle jIvake saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara usa samaya anivRttikaraNake kAlakA saMkhyAta bahubhAga vyatIta ho jAtA hai| aba usa dUsarI avasthAmeM vidyamAna hue jIvake sthitibandhakI hAnikA kramAnusAra kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara tatpazcAt anya sthitibandha asaMjJiyoMke sthitivandhake samAna ho jAtA hai| 683. yahA~para 'asaMjJiyoMkA sthitibandha' aisA kahanepara mohanIyakarmakA eka hajAra sAgaropamake cAra-sAtabhAgapramANa grahaNa karanA cAhiye / jJAnAvaraNAdi karmoMkA bhI apane-apane pratibhAgake anusAra eka hajAra sAgaropamake tIna-sAtabhAgapramANa aura do-sAtabhAgapramANa grahaNa karanA caahiye| isa prakArase asaMjJiyoMke sthitibandhake samAna yahAMkA sthitibandha sthitibandhApasaraNake mAhAtmyavaza ho jAtA hai / isa prakAra yahA~para yaha sUtrake arthakA nizcaya hai| * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara caturindriya jIvoMke samAna sthitibandha ho jAtA hai| $ 84. 'caturindriya jIvoMkA sthitibandha' aisA kahanepara mohanIya Adi karmoMkA sau sAgaropamake cAra-sAtabhAga,tIna-sAtabhAga aura do-sAtabhAgapramANa yathA kramase grahaNa karanA caahiye| isa prakAra caturindriya jIvoMke sthitibandhake samAna yahA~ sambandhI sthitibandha ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * evaM tIiMdiyasamago vIiMdiyasamargo eiMdiyasamago jAdo / 985. sugamaM / * tado eiMdiyaTThidibaMdhasamagAvo dvidibaMdhAdo saMkhejjesu TThidibaMdha - sahassesu gadesu NAmAgodANaM palidovamaTThidigo baMdho jAdo / $ 86. sugamaM / * tAdhe NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya-vedaNIya- aMtarAiyANaM divaDapalidovamaTThidigo baMdho, mohaNIyassa ve palidovamaTThidigo baMdho / $ 87. ettha terAsiyakameNedassa TThidibaMdhassa samuppAyaNavihI daTThavvo / * tAdhe TThidisaMtakammaM sAgarovamasadasahastrapudhattaM / 9 88. puvvaM pi aNiyakiraNapaDhamasamayappaDuDi sAgarovamasadasahastrapudhattamettamevaTThidisaMtakammaM, kiMtu tatto saMkhejjasaharasametaTThidikhaMDayaghAdehiM saMkhejjaguNahINaM hoNa ajja vi sAgarovamasadasahassapudhattasaMkhAvisaye caiva vahRdi, No heTThA tti jANAmedaM pravidaM / * jAghe NAmAgodANaM palidovamaTThidigo baMdho tAdhe appAbahuaM vattaislAmo / 186 * isI prakAra tIna indriyoM jIvoMke samAna, dvIndriya jIvoMke samAna aura ekendriya jIvoMke samAna sthitibandha ho jAtA hai / $ 85. yaha sUtra sugama hai| * tatpazcAt ekendriya jIvoMke samAna sthitibandhake bAda saMkhyAta hajAra sthitibandhoM vyatIta honepara nAmakarsa aura gotrakarmakA palyopamapramANa sthitibandha ho jAtA hai / 9 86. yaha sUtra sugama hai / * usI samaya jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya karmokA Der3ha palyopamapramANa sthitibandha ho jAtA hai tathA mohanIyakarmakA do palyopamapramANa sthitibandha ho jAtA hai / $ 87. yahA~para trairAzikakramase isa sthitibandhake utpanna karanekI vidhi jAna lenI cAhiye / * usI samaya sthitisatkarma eka lAkhapRthaktva sAgaropamapramANa hotA hai / 88. yadyapi pUrvameM bhI anivRttikaraNake prathama samayase lekara eka lAkhapRthaktva sAgaropama pramANa hI sthitisatkarma rahA hai, kintu usameMse saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke ghAta honese saMkhyAtaguNahIna hokara abhI bhI eka lAkhapRthaktva sAgaropamapramANa saMkhyArUpameM hI pAyA jAtA hai, usase kama nahIM isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye yaha sUtra kahA hai / * jisa samaya nAmakarma aura gotrakarmakA panyopamapramANa sthitibandha hotA hai|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA 187 * taM jahA-NAmAgodANaM ThidibaMdho thovo| NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM ThidibaMdho visesaahio| mohaNIyassa hidibaMdho visesaahio| 89. sugamo eso appAbahuapabaMdho / Na kevalameso ceva ThidibaMdho edeNappAbahuavihiNA payaTTo, kiMtu aikkaMtA savve vi DidibaMdhA edeNeva kameNa payaTTA tti jANAvaNamidamAha * adikkatA savve hidibaMdhA edeNa appAbahuavihiNA gadA / 90. tado tesimaMtadIvayabhAveNeso appAbahuaNiddeso ettha kao tti eso edassa bhaavttho| * tado NAmAgodANaM palidovamahidige baMdhe puNNe jo aNNo hidibaMdho so sNkhengunnhiinno| sesANaM kammANaM hidivaMdho viseshiinno| 91. kudo evamettha NAmAgodANaM palidovamadvidibaMdhAdo saMkhejjaguNahANIe dvidibaMdhosaraNapavuttI ekkasarAheNa jAdA ti NAsaMkaNijja, sahAvado ceva ettha tahAusa samayake alpabahutvako kahate haiN| * vaha jaise-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNoya, vedanIya aura antarAyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai| mohanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai| $ 89. yaha alpabahutvaprabandha sugama hai / isa alpabahutvavidhise kevala yahI alpabahutva isa alpabahutvavidhise nahIM pravRtta huA hai, kintu atikAnta sabhI sthitibandha isI kramase pravRtta hue haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtrako kahate haiM * atikrAnta samI sthitibandha isI vidhise vyatIta hue haiN| $90. isalie una sthitibandhoMke antadIpakarUpase isa alpabahutvakA nirdeza yahA~para kiyA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * tatpazcAt nAmakarma aura gotrakarmake panyopamapramANa sthitibandhake sampanna honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai tathA zeSa karmoMkA sthitibandha vizeSa hIna hotA hai / 691. zaMkA-isa prakAra yahA~para nAmakarma aura gotrakarmake palyopamapramANa sthitibandhase saMkhyAtaguNe hIna sthitikandhake apasaraNakI pravRtti ekabArameM kaise ho jAtI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki svabhAvase hI jIvake usa prakArase 1. tA0pratau -Thidigo baMdho iti pAThaH /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vihaTThadibaMdhosaraNasattIe jIvassa samuppattidaMsaNAdo / * tAdhe appA bahu / NAmAgodANaM dvidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM TThidibaMdho tullo 'saMkhejjaguNo / mohaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / 188 $ 92. sugamaM / * edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdhasahastrANi gadANi / tado NANAvaraNIya- daMsaNAvaraNIya-vedaNIya- aMtarAiyANaM palidovamaTThidigo baMdho jAdA / 6 93. sugamaM / * tAdhe mohaNIyassa tibhAguttarapalidovamaTThidigo baMdho jAdo / $ 94. kudo ? tIsigANaM palidovamaTThidige baMdhe jAde cAlIsiyassa mohaNI - yassa tahAvihaTThidibaMdhasiddhIe NAiyattAdo / * tado aNNo dvidibaMdho caduNhaM kammANaM saMkhejjaguNahINoM / $ 95. kudo ? palidovamaTThidibaMdhAdo heTThA saMkhejjaguNahANIe ceva TThidibaMdhosaraNaM hoditi niyamadaMsaNAdo / sthitibandhake apasaraNako zaktikI utpatti dekhI jAtI hai / * usa samaya alpabahutva - - nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase thor3A hai | cAra karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNA hai / mohanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai / $ 92. yaha sUtra sugama hai / * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiM / tatpazcAt jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya karmoMkA palyopamapramANa sthitibandha ho jAtA hai / 93. yaha sUtra sugama hai / * usI samaya mohanIyakarmakA tIsarA bhAga adhika palyopamapramANa sthitibandha hai ho jAtA 1 $ 94. kyoMki tIsiya prakRtiyoMke palyopamapramANa sthitibandha ho jAnepara cAlIsiya mohanIyakarmake usI prakArase siddhi nyAyaprApta hai / * tatpazcAt anya sthitibandhake anusAra cAra karmoMkA saMkhyAtaguNA hIna sthitibandha hotA hai / $ 95. kyoMki palyopamapramANa sthitibandha se nIce saMkhyAtaguNI hAnirUpase hI sthitibandhakA apasaraNa hotA hai aisA niyama dekhA jAtA hai / 1. A0 pratI asaMkhejjaguNo iti pAThaH / 2. ka0 pratI saMkhejjaguNahINaM iti pAThaH /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA * tAdhe appAbahuaM / NAmAgodANaM DidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM hidibaMdho saMkhenaguNo' / mohaNIyassa hidibaMdho saMkhenaguNo / 696. sugamaM / * edeNe kameNa saMkhejANi hidibaMdhasahassANi gadANi / tado mohaNIyassa palidovamaTTidigo bNdho| sesANaM kammANaM palidovamassa saMkhenadibhAgo hidibNdho|| 6 97. tibhAguttarapalidovamAdo saMkhejjasahassamettehiM DidibaMdhosaraNehiM jahAkama tibhAge parihINe mohaNIyassa vi tAghe palidovamaTThidigo baMdho saMjAdo tti vuttaM hodi / (r) evamhi hidibaMdhe puNNe mohaNIyassa hidibaMdho palidovamassa sNkhenvibhaago| $ 98. sugamaM / * tado savvesiM kammANaM vivibaMdho palidovamassa saMkhejjavibhAgo ceva / * usa samaya alpabahutva-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hotA hai| cAra karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| mohanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| $ 96. yaha sUtra sugama hai| * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiN| tatpazcAt mohanIyakarmakA palyopamapramANa sthitibandha hotA hai tathA zeSa karmoMkA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha hotA hai| 697. tRtIya bhAga adhika palyopamapramANa mohanIyakarmake sthitibandhameMse saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNoMke dvArA yathAkrama tRtIya bhAgapramANa sthitibandhake kama ho jAnepara usa samaya mohanIyakarmakA bhI palyopamakI sthitivAlA bandha ho jAtA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai| * isa sthitibandhake sampanna ho jAnepara pazcAt mohanIyakarmakA sthitibandha panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| 698. yaha sUtra sugama hai| * tatpazcAt sabhI karmoMkA sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai| 1. tApratI asaMkhejjaguNo iti paatthH| 2. tA.pratau edeNeva iti pAThaH /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 99. sugamaM / * tAghe vi appAbahuaM / NAmAgodANaM hidibaMdho thovo / NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-vedaNIya aMtarAiyANaM hidivaMdho sNkhejgunno| mohaNIyassa hidibaMdho sNkhengunno| $ 100 sugamamedaM pi, puvvapayaTTasseva appAbahuassa eNhi pi NANatteNa viNA pavuttI hodi ti saMbhAlaNaphalattAdo / * edeNa kameNa saMkhevANi hidibaMdhasahassANi gadANi / 5 101 sugamaM / evamedeNa appAbahuavihiNA sanvesi kammANaM palidovamassa saMkhejadibhAgigesu saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu tado NAmAgodANaM vA pacchime palidovamassa saMkhejjadibhAgige dvidibaMdhe durAvakiTTisaNNide saMpatte tado asaMkhenje bhAge dvidivagheNosaramANassa jAghe NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgio paDhamo DidibaMdho jAdo tAghe aNNArisamappAbahuaM hodi tti paduppAemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNadi * tado aNNo vidibaMdhI jAdhe NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhebavibhAgo tAghe sesANaM kammANaM hidibaMdho palidovamassa saMkhejavibhAgo / $ 99. yaha sUtra sugama hai| ke usa samaya bhI anpabahutva-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| mohanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| 6100. yaha sUtraprabandha bhI sugama hai, kyoMki pUrvameM pravRtta hue alpabahutvakI hI isa samaya nAnApanake binA pravRtti hotI hai isakI samhAla karanA isakA prayojana hai / * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiN| $ 101. yaha sUtra sugama hai| isa prakAra isa alpabahutva vidhise sabhI karmoke palyopamake saMkhyAtaveM bhAgasambandhI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta ho jAnepara tatpazcAt nAmakarma aura gotrakarmake dUrApakRSTi saMjJAvAle antima palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhake sampanna ho jAnepara tatpazcAt sthitibandhAparaNake asaMkhyAta bahubhAgapramANa honepara jaba nAmakarma aura gotrakarmakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha ho jAtA hai taba anya prakArakA alpabahutva hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM taba anya sthitibandha hotA hai| jaba nAmakarma aura gotrakarmakA panyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha hotA hai taba zeSa karmoMkA sthitibandha panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai|
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA 5 102. sugamaM / * tAghe appAbahuaM-NAmAgodANaM TThidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM hidiSaMdho asaMkhenaguNo / mohaNIyassa hidibaMdho sNkhejgunno| 103. gayatthamedaM suttaM / evamedeNa appAbahuavihiNA puNo vi saMkhejjesahassamettesu hidibaMdhesu samaikkatesu tado NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM pi dUrAvakiTTivisae saMpatte tado ppahuDi tesi pi asaMkhejje bhAge dvidibaMdheNosaramANassa paDhame palidovamassa asaMkhejjadibhAgie ThidibaMdhe jAde tatto pAe aNNArisamappAbahuaM payadi tti jANAvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * tado saMkhejjesu 'hidiSadhasahassesu gadesu tiNhaM ghAdikammANaM vedaNIyassa ca palidovamassa asaMkhejadibhAgo hidibaMdho jAdo / tAghe appAbahuzra-NAmAgovANaM hidiSaMdho thovo / caduNhaM kammANaM hidibaMdho asaMkhenaguNo / mohaNIyassa hidibaMdho asaMkhenaguNo / 5 104. sugamattAdo Na ettha kiMci vakkhANeyavvamatthi / evamedeNANaMtara 6102. yaha sUtra sugama hai| * taba alpabahutva-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| mohanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| $ 103. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra isa alpabahutvavidhise phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta ho jAnepara tatpazcAt jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya karmoke bhI dUrApakRSTi viSayaka sthitibandhake sampanna honepara vahA~se lekara una karmoke bhI sthitibandhApasaraNake asaMkhyAta bahubhAgake jAnepara jaba palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha hotA hai taba vahA~se lekara anya prakArakA alpabahutva pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNoMke jAnepara tIna ghAtikarmoM aura vedanIyakarmakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha ho jAtA hai|| * usa samaya alpabahutva-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitivandha sabase stoka hai / cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| mohanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| $ 104. sugama honese yahA~para kucha vyAkhyAna karane yogya nahIM hai| isa prakAra anantara 1. tApratI asaMkhejja- iti pAThaH /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe parUvideNa appA bahuavihANeNa puNo vi saMkhejjasaharasametesu hidibaMdhesu vadikkaMtesu mohaNItassa vidUrAvakiDibisaye jahAkamaM saMpatte tado pahuDi tassa vi asaMkhejje bhAge dvidivaMgheNosaramANassa palidovamassA saMkhejjadibhAgio paDhamo ThidibaMdho samADhatto ti paduSpAramANo suttamuttara bhaNai- * tado saMkhejjesuTThidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidibaMdho jAdo / 105 sugamaM / * tAdhe savvesiM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidibaMdho jAdo / $ 106. sugamamedaM pi sutaM / saMpahi etthu se disaMtakammaM kiMpramANamiccAsaMkAe idamAha- * tAdhe TThidisaMtakammaM sAgarovamasahastrapudhattamaMto sadasahassassa / $ 107. puttasaMdhI sAgarovama sadasahassa dhattamettaM dvidisaMtakammaM saMkhejjehiM ThidikhaMDayasahassehiM kameNa parihIyamANametthuddese sAgarovamasahasapudhattamettamaMto sadasahassassa saMjAdamidi vRttaM hodi / NedametthAsaMkaNijjaM TThidibaMdhapaDi mAgeNeva hidisaMtakammaM pi Ni ohahRdi ti / kiM kAraNaM ? dvidibaMdhAdo saMkhejjaguNamettassa hidi kahe gae isa alpabahutvavidhAnase phira bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAne para mohanIya karmakA bhI kramase dUropakRSTiviSayaka sthitibandhake prApta honepara vahA~se lekara usake bhI sthitibandhApasaraNake asaMkhyAta bahubhAgake jAnepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama sthitibandha Arambha hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara mohanIyakarmakA mI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha hotA hai / $105. yaha sUtra sugama hai / * usa samaya saba karmoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha ho jAtA 1 $ 106. yaha sUtra bhI sugama hai / aba isa sthAnameM sthitisatkarma kisa pramANavAlA hotA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * usa samaya sthitisatkarma eka lAkha sAgaropamake bhItara eka hajAra sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai / $ 107. pUrvokta sandhimeM jo eka lAkha sAgaropamapRthaktvapramANa sthitisatkarma thA vaha kramase saMkhyAta hajAra sthitisatkarmoMke dvArA ghaTakara isa sthAnameM eka lAkha sAgaropamapRthaktvake bhItara eka hajAra sAgaropamapRthaktvapramANa ho jAtA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai / yahA~ aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye ki sthitibandha ke pratibhAgake anusAra hI sthitisatkarma kyoM nahIM kama
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA 193 saMtakammassa teNa sarisamovaTTaNAe sNbhvaabhaavaado| saMpahiM ettha vi DidibaMdhappAbahuamaNaMtaraparUvidameva daTThanvamidi paduppAemANo suttamuttaraM bhaNaha * jAghe paDhamadAe mohaNIyassa palidovamassa asaMkhenadibhAgo hidivaMdho jAdo tAdhe appAbahuaM--NAsAgodANaM hidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM dvidibaMdho tullo asaMkhenaguNo / mohaNIyassa hidipaMdho asNkhejgunno| $ 108. sugamamedaM / * edeNa kameNa saMkhejANi hidiSadhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo hidibaMdho tamhi ekkasarAheNa NAmAgodANaM vidibaMdho thovo / mohaNIyassa hidibaMdho asaMkhenaguNo / cauNhaM kammANaM hidibaMdho tullo asNkhejgunno| $109. kudo evametthuddese cauNDaM kammANaM dvidibaMdhAdo asaMkhejjaguNassa mohaNIyassa DidibaMdhassa tatto asaMkhejjaguNahANI ekkasarAheNa jAdA ti NAsaMkaNijjaM, etto ppahuDi tassa visesaghAdavaseNa tahAmAvovavattIe virohaamaavaado| hotA hai, kyoMki sthitibandhase sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai, isaliye sadRza apavartanAkA honA sambhava nahIM hai| aba yahA~ bhI sthitibandhasambandhI alpabahutva anantarapUrva kahA gayA hI jAnanA cAhiye isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM jisa samaya prathama bAra mohanIyakarmakA panyopamake asaMkhyAtaveM mAgapramANa sthitibandha ho jAtA hai usa samaya alpabahutva--nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| cAra karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / mohanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| $ 108. yaha sUtra sugama hai| * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiN| taba jahA~para anya sthitibandha hotA hai vahA~para eka bArameM nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai| mohanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| cAra koMkA sthitibandha tulya hokara asaMkhyAtaguNA hotA hai| 6 109. zaMkA-isa sthAnameM cAra karmoMke sthitibandhase mohanIyakarmake asaMkhyAtaguNe sthitibandhakI eka bArameM una karmoke sthitibandhakI apekSA asaMkhyAtaguNI hAni kaise ho gaI ? samAdhAna-aisI. AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki yahA~se lekara usake vizeSa ghAta honeke kAraNa usa tarahase sthitibandhake bana jAnemeM virodhakA abhAva hai|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * edeNa kameNa saMkhejjANi dvidibaMghasahassANi gadANi / tado jamhi dibaMdho hi ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdho thovo | NAmAgodANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / cauNhaM kammANaM dvidibaMdhI tullo asaM - khejjaguNo / 194 $ 110. kudo evametthuddese mohaNIyaTThidibaMdhassa NAmAgo daDidibaMdhAdo asaMkhejjaguNahANIe savvatthovabhAva pariNAmo ti NAsaMkA kAyavvA, appasatthayarassa tassa visesa - ghAdavaseNa tahAbhAvasiddhIe virohAbhAvAdo / * edeNa kameNa saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo dvidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdho thovo | NAmAgodANa dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / $ 111. kudo evamettha tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMdhassa vedaNIyassa Didi - baMdhAdo ekkasarAheNAsaMkhejjaguNahANIe pariNAmo tti NAsaMkiyavvaM, ghAdikammANaM visesaghAdavaseNa tahAbhAvovattIya paribaMdhAbhAvAdo / * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiM / tatpazcAt jisa kAlameM anya sthitibandha hotA hai usa kAlameM eka bArameM mohanIya karmakA sthitibandha sabase stoka hotA hai| nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / cAra karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hotA hai / $ 110. zaMkA- isa prakAra isa sthAnameM mohanIyakarmake sthitibandhakA nAmakarma aura gotrakarmake sthitibandhakI apekSA asaMkhyAta guNahAnike dvArA sabase stokarUpase pariNAma kisa kAraNa hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki mohanIyakarma aprazastatara hai, isalie vizeSa ghAta honese usakI usa prakAra kI siddhi honemeM virodhakA abhAva hai / * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiM / tatpazcAt jisa kAlameM anya sthitibandha hotA hai usa kAlameM eka bArameM mohanIyakarmakA sthitibandha sabase stoka hotA hai / nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / $ 111. zaMkA - isa prakAra yahA~para tIna ghAti karmoMke sthitibandhakA vedanIyakarmake sthitibandhakI apekSA eka bAra meM asaMkhyAta guNahAnirUpase pariNAma kisa kAraNa hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki ghAtikarmoka vizeSa ghAtake kAraNa usa prakArase vyavasthA bananemeM koI pratibandha nahIM hai /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA * evaM saMkhejANi hidibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo hidibaMdho ekasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho thovo / tiNhaM ghAdikammANaM hidibaMdho asaMkhenjaguNo / NAmAgovANaM dvidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| 6112. ettha vi NAmAgodANaM dvidibaMdhAdo tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdhassa asaMkhejjaguNahINatte kAraNaM puvvaM va vattanvaM / vedaNIyassa dvidibaMdho vi NAmAgodANaM ThidibaMdhAdo punvamasaMkhejjaguNo saMto eNhimappaNo dvidipaDibhAgeNa visesAhio jAdo tti ghettavvaM / saMpahi dvidisaMtakammassa vi parihANI edeNeva kameNa payadi tti jANAvaNamuttaro suttapabaMdho * edeNeva kameNa saMkhevANi hidibaMdhasahassANi gadANi / ___* tado hidisaMtakammamasaNNiSTidibaMdheNa samagaM jAdaM / - * tado saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu cariMdiyaTTidibaMdheNa samagaM jaadN| ____ * evaM tIiMdiya-bIiMdiyahidibaMdheNa samagaM jAdaM / * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiN| tatpazcAt jo anya sthitibandha hotA hai usake anusAra eka bArameM mohanIyakarmakA sthitibandha sabase kama hotA hai| tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| 6112. yahA~para bhI tIna ghAtikarmoke sthitibandhake asaMkhyAtaguNe hIna honemeM kAraNakA kathana pUrvavat karanA cAhiye / vedanIyakarmakA sthitibandha bhI nAmakarma aura gotrakarmake sthitibandhase pUrvameM asaMkhyAtaguNA hotA huA isa samaya apane sthitipratibhAgake anusAra vizeSa adhika ho gayA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aba sthitisatkarmakI hAni bhI isI kramase pravRtta hotI hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * isI kramase saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta ho jAte haiM / . * tatpazcAt sthitisatkarma asaMjJI jIvoMke sthitibandhake samAna ho jAtA hai| * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara caturindriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitisatkarma ho jAtA hai| ___* isI prakAra trIndriya aura dvIndriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitisatkarma ho jAtA hai|
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tado saMkhejjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu eiMdiyahidibaMdheNa samagaM hidisaMtakammaM jaadN| * tado saMkhejjesu DidikhaMDayasahassesu gadesu NAmAgodANaM palivovamahivisaMtakammaM jaadN| * tAdhe caduNhaM kammANaM vivApalidovamaTThivisaMtakammaM / * mohaNIyassa vi vepalidovamaTThidisaMtakammaM / * evammi hidikhaMDae ukkiNNe NAmAgodANaM palidovamassa saMkheavibhAgiyaM hidisNtkmm| * tAdhe appASahuaM-savvatthovaM NAmAgodANaM hidisaMtakammaM / * cauNhaM kammANaM hidisaMtakammaM tullaM saMkhenaguNaM / * mohaNIyassa hidisaMtakammaM visesAhiyaM / * edeNa karmaNa vivikhaMDayaputte gade tavo caduhaM kammANaM plidovmhidisNtkmm| * tAdhe mohaNIyassa palidovamaM tibhAguttaraM TThivisaMtakammaM / . * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara ekendriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitisatkarma ho jAtA hai / * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara nAmakarma aura gotrakarmakA panyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| * usI samaya cAra karmokA Der3ha panyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / mohanIyakarmakA bhI do panyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| * pazcAt isa sthitikANDakake utkIrNa honepara nAmakarma aura gotrakarmakA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| * usa samaya alpabahutva nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase stoka hai| * cAra karmoMkA sthitisatkarbha paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNA hai| * mohanIyakarmakA sthitisatkarma vizeSa adhika hai| * isa kramase sthitikANDakapRthaktvake jAnepara tadanantara cAra karmoMkA panyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| * usa samaya mohanIyakarmakA tIsarA bhAga adhika panyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA 197 * tado dvidikhaMDaye puNNe caduNhaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM / * tAdhe appAbahuaM-- savvatthovaM NAmAgodANaM dvidisaMtakammaM / * caduNhaM kammANaM ThThidisaMtakammaM tullaM saMkhejjaguNaM / * mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / * tado TThidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa dvidisaMtakammaM palidovamaM jAdaM / * tadoM DidikhaMDae puNNe sattaNhaM kammANaM palidoSamassa saMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAdaM / * tado saMkhejjesuTThidikhaMDaya sahassesu gadesu NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAdaM / * tAdhe appAbahuaM - savvatthovaM NAmAgodANaM ThidisaMtakammaM / * caunhaM kammANaM ThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / * mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / * tatpazcAt sthitikANDakake pUrNa honepara cAra karmoMkA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / * usa samaya alpabahutva -- nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase svoka hai * cAra karmoMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNA hai / * mohanIyakarmakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake honepara mohanIyakarmakA palyopamapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / * tatpazcAt sthitikANDakake pUrNa honepara sAtoM karmoMkA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta ho jAnepara nAmakarma aura gotrakarmakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / * usa samaya alpabahutva -- nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase stoka hai / * cAra karmoMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / * mohanIya karmakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tado DidikhaMDayaputteNa cauNhaM kammANaM palidovamassa asaMkhenadibhAgo hidisaMtakammaM jAdaM / * tAdhe appAbahuaM-NAmAgovANaM TThivisaMtakammaM thovaM / * cauNhaM kammANaM hidisaMtakammaM tullamasaMkhenaguNaM / * mohaNIyassa hidisaMtakammamasaMkhenaguNaM / * tado DidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa vi palivovamassa asaMkhejadibhAgo hidisaMtakammaM jAvaM / * tAdhe appAbahubhaM / jadhA-NAmAgovANaM hidisaMtakammaM thovaM / * caduNhaM kammANaM hidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / * mohaNIyassa hidisaMtakammaM asaMkhejaguNaM / * edeNa kameNa saMkhejANi hidikhaMDayasahassANi gavANi / * tado NAmAgodANaM hidisaMtakammaM thovaM / * mohaNIyassa ddidisNtkmmmsNkhengunnN| * cauNhaM kammANaM hidisaMtakammaM tullmsNkhengunnN| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake honepara cAra karmoMkA panyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| * usa samaya alpabahutva-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase stoka hai| * cAra karmoMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / * mohanIyakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake honepara mohanIyakarmakA bhI panyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai / * usa samaya anpabahutva / yathA-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase stoka hai| * cAra karmoMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / * mohanIyakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai| * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitikANDaka vyatIta ho jAte haiN| * tatpazcAt nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma sabase anpa hai| * mohanIyakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai| * cAra karmoMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai|
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe visesaparUvaNA * tado dvivikhaMDayaputte gade ekasarAheNa mohaNIyassa hidisaMtakammaM thovN| *NAmAgovANaM hidisaMtakammamasaMkhejaguNaM / * cauhaM kammANaM DidisaMtakammaM tullamasaMskhejaguNaM / * tavo TidikhaMDayapuSatteNa mohaNIyassa hidisaMtakammaM thovaM / * NAmAgovANaM hidisaMtakammaM asaMkhejaguNaM / * tiNhaM ghAdikammANaM vidisaMtakammamasaMkhenaguNaM / vedaNIyassa hidisaMtakammamasaMkhevaguNaM / / * tado hidikhaMDayaputteNa mohaNIyassa hidisaMtakammaM thovaM / 8 tiNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammaM asaMkhejjaguNaM / * NAmAgodANaM dvivisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / vedaNIyassa hidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 113. edesiM suttANamattho jahA hidibaMdhosaraNasuttANaM parUvido tahA paraveyavvo visesaabhaavaado| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake jAnepara eka bArameM mohanIyakarmakA sthitisatkarma sabase thor3A hai| nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtagaNA hai| * cAra koMkA sthitisatkarma paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai| tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA mohanIyakarmakA sthitisatkarma sabase alpa hai| * nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai / tIna pAtikarmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAtagaNA hai| * vedanIyakargakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA mohanIyakarmakA sthitisatkarma sabase alpa hai| * tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai| nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai / - vedanIyakarmakA sthitisatkarma vizeSa adhika hai / $ 113. jisa prakAra sthitibandhApasaraNa sUtroMkA artha kahA hai usI prakAra ina sUtroMkA artha kahanA cAhiye, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe * edeNa kameNa saMkhejjANi TThidikhaMDaya sahastrANi gadANi / * tado asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / $ 114. deNANaMtarapavideNa appA bahuavihANeNa dvidibaMdha -TThidisaMtakamme su palidovamassa asaMkhejjadibhAgiesu sanvesi kammANamasaMkhejjaguNahANIe payaTTamANesu tado pariNAmapAmmeNa savvesi kammANaM vedijjamANANamasaMkhejjaloga paDibhAgiyA udIraNA NassiyUNa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA pAraddhA ti eso ettha suttatthasaMgaho / evamasaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNametthADhaviya puNo vi saMkhejjesu hidikhaMDasahasse dvidibaMdhosaraNasahagayesu pAdekakamaNubhAgakhaMDaya sahassAviNAbhAvI gadesu tammi uddese jo pabutiviseso taNiddesakaraNaDumurvAramo suttapabaMdho * tado saMkhejjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu aTThaNhaM kasAyANaM saMkAmago / $ 115. kudo ? appasatthayarANaM tesiM puvvameva khavaNApavatIe visesaghAdavaseNa vippaDisehAbhAvAdo / ettha saMkAmago tti vRtte aTukasAyANaM khavaNAe paTTabago jAdo ti attho ghettavvo / evamedesimakasAyANaM saMkAmaNamADhaviya TThidikhaMDayapudhatteNa NimmUlamedesiM saMkAmago jAdo tti paduppAyaNaphalamuttarasutaM - * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitikANDaka vyatIta ho jAte haiM / * tatpazcAt asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai / $ 114. isa anantara pUrva kahe gaye alpabahutvavidhAnase sabhI karmoMke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha aura sthitisatkarmake asaMkhyAta guNahAnirUpase pravRtta honepara pazcAt pariNAmoM kI pradhAnatAvaza vede jAnevAle sabhI karmoMkI asaMkhyAta lokapramANa pratibhAgavAlI udIraNA naSTa hokara asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha ho jAtI hai isa prakAra yaha isa sUtrakA saMgraharUpa artha hai / isa prakAra asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNAko yahA~para sthApita karake phira bhI sthitibandhAsaraNa ke sAtha saMkhyAta hajAra sthitisatkarmoke jAnepara tathA pratyeka sthitikANDaka ke avinAbhAvI hajAroM anubhAgakANDako ke jAnepara usa sthAnameM jo pravRttivizeSa hotA hai usakA nirdeza karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai-- * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara kSapaka jIva madhyakI ATha kaSAyakA saMkrAmaka hotA hai / $ 115. kyoMki ve ATha kaSAya aprazastatara prakRtiyA~ haiM, isalie vizeSa ghAtavaza unakA pahale hI kSapaNAkA prArambha honemeM niSedha nahIM hai / yahA~ sUtrameM saMkrAmaka aisA kahanepara kSapaNAkA prasthApaka ho jAtA hai yaha artha grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra ina ATha kaSAyoMke saMkrAmaNakA Arambha karake sthitikANDaka pRthaktvake dvArA inakA nirmUla saMkrAmaka ho jAtA hai isa bAtakA kathana karaneke prayojanase Ageke sUtrako kahate haiM
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 khavagaseDhoe aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA * tado aTThakasAyA TidikhaMDayaputteNa saMkAmijaMti / 116. sugamaM / * aTTaNhaM kasAyANamapacchimahidikhaMDae ukkiNNe tesiM saMtakammamAvaliyapaviThaM sesN|| 117. aTThakasAyANamapacchimadvidikhaMDae carimaphAlisarUveNa pillevide tesimAvaliyapaviTThasaMtakammasseva samayaNAvaliyametaNisegapamANassa parisesattasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / samayUNAvaliyametadvidIo vi carimaphAlIe saha kiNNAvaNijjaMte Na, AvaliyapaviTThassa kammarasa khNddyghaadaasNmvaado| * tado hidikhaMDayaputteNa NihANidA-payalApayalA-thINagiddhINaM Nirayagadi-tirakkhagadipAoggaNAmANaM saMtakammassa sNkaamgo| .5 118. aTThakasAye khaviya puNo dvidikhaMDayapudhattavAvAreNa aMtomuhuttakAlaM volAviya tado edesi solasaNhaM kammANaM saMkAmaNamADhavedi ti maNidaM hodi / ettha 'Niraya-tirikkhagaipAoggaNAmAo' ti vutte Nirayagai-NirayagaipAoggANupuvvItirikkhagai-tirikkhagaipAoggANupunvI-eiMdiya-bIiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiyajAdi * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA ATha kaSAyoMko saMkrAnta karatA hai| 6 116. yaha sUtra sugama hai|| * ATha kaSAyoMke antima sthitikANDakake utkIrNa honepara unakA satkarma AvalipraviSTa zeSa rahatA hai / 6117. ATha kaSAyoMsambandhI antima sthitikANDakake antima phAlirUpase nirlepita honepara jina karmoM ke eka samaya kama eka AvalipramANa niSeka avaziSTa rahe haiM aise una karmoMkA AvalipraviSTa satkarma zeSa rahatA hai isa prakAra isakI siddhi nirbAdharUpase pAI jAtI hai| zaMkA-eka samaya kama eka AvalipramANa sthitiyAM bhI antima phAlike sAtha kyoM nahIM nirjIrNa hotI haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki AvalimeM (udayAvalimeM) praviSTa hue karmakA kANDakaghAta honA asambhava hai| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi ina tIna sambandhI tathA narakagati aura tiryaJcagatiprAyogya nAmakarmakI prakRtiyoMsambandhI satkarmakA kSapaka jIva saMkrAmaka hotA hai| 6 118. ATha kaSAyoMkI kSapaNA karake punaH sthitikANDakapRthaktvake vyApAra dvArA antamuhUrtakAla bitAkara tatpazcAt ina solaha karmoMke saMkramaNakA Arambha karatA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai| yahA~para 'narakagati aura tiryazcagatiprAyogya nAmakarma' aisA kahanepara narakagati, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaJcagati, tiryaJcagatiprAyogyAnupUrvI, ekendriyajAti, dvIndriyajAti,
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe AdAvujjova-thAvara suhuma-sAhAraNaNAmANaM terasaNDaM payaDINaM gahaNaM kAyavvaM / evamedesiM visesaghAdamADhaviya saMkAmemANo TThidikhaMDayapudhatteNedesi Nillevago hodi ti jANAvaNamuttaraM - hidi 202 * tado khaMDayapudhatteNa apacchime TThidikhaMDae ukkiNNe edesiM solasaNhaM kammANaM dvidisaMtakammamAvaliyantaraM sesaM / $ 119. edesiM kammANamapacchima DidikhaMDa yamAgAeMto udayAvaliyabAhiraM savvamAgAedUNa carimaphAlisarUveNa sajAdIyAviroheNa parapayaDIsu saMchuhiya viNAsediti bhaNidaM hodi / evamedANi kammANi jahA NiTTideNa kameNa khaveyUNa tado maNapajjavaNANAvaraNAdInaM vArasahaM kammANaM desaghAdikaraNa medeNa kameNa payaTTAvedi tti jANAvaNamuttaro suttapabaMdho * tado TThidikhaMDayapughatteNa maNapajjavaNANAvaraNIya dANaMtarAiyANaM ca aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / * tado TThidikhaMDayapudhatteNa ohiNANAvaraNIya ohiMdaMsaNAvaraNIyalAhaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / * tado dvidikhaMDayapudhatteNa suvaNANAvaraNIya acakkhudaMsaNAvaraNIya zrIndriyajAti, caturindriyajAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNa isa prakAra nAmakarmakI ina teraha prakRtiyoMkA grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra inake vizeSa ghAtakA Arambha karake saMkramaNa karatA huA sthitikANDakapRthaktvake dvArA inakA nirlepaka hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra kahate haiM * tatpazcAt sthitikANDa kapRthaktvake dvArA antima sthitikANDakake utkIrNa honepara ina solaha karmoMkA sthitisatkarma AvalipraviSTa zeSa rahatA hai / $ 119. ina karmoMke antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA udayAvali bAhya sampUrNa karmako grahaNa karake tathA antima phAlirUpase apanI jAtike avirodhapUrvaka paraprakRtiyoMmeM saMkramita karake naSTa karatA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai| isa prakAra ina karmoMkA yathA nirdiSTa kramase kSaya karake tatpazcAt mana:paryaya jJAnAvaraNAdi bAraha karmoMke dezaghAtikaraNake bhedase kramase prasthApaka hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA mana:paryayajJAnAvaraNIya aura dAnAntarAyakarmakA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti ho jAtA hai / * tatpazcAt sthitikANDa kapRthaktva ke dvArA avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAyakarma bandhakI apekSA dezaghAti ho jAte haiM / * tatpazcAt sthitikANDa kapRthaktvake dvArA zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ taaraDhI aNiyaTTikaraNe desaghAdikaraNaparUvaNA 203 bhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / * tado TThidikhaMDaya pudhatteNa cakkhudaMsaNAvaraNIyassa aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / * tado TThidikhaMDayapughatteNa AbhiNibohiyaNANAvaraNIya- paribhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / * tado dvidikhaMDayapudhatteNa vIriyaMtarAiyassa aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / $ 120 kiM kAraNamedesiM kammANaM desaghAdikaraNassa evaMviho kamaNiyamo jAdo ti NAsaMkaNijjaM, aNubhAgathovabahuttaparivADimassiyUNa tahAvihakamapavRttIe virohAbhAvAdo | * tado TThidikhaMDayasahassesu gadesu aNNaM TThidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayamaNNo dvidibaMdho aMtaradvidIo ca ukkIridu cattAri vi edANi karaNANi samagamADhatto kAlaM kodu / $ 121. tado bArasapayaDINaM desaghAdikaraNAdo saMkhejjasahassamettesu hidivaraNIya aura bhogAntarAya karma bandhakI apekSA dezaghAti ho jAte haiM / * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktva ke dvArA cakSudarzanAvaraNIyakA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti ho jAtA hai / * tatpazcAt sthitikANDa kapRthaktvake dvArA AminibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya karmoMkA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti ho jAtA hai / * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA vIryAntarAyakarmakA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti ho jAtA hai / $ 120. zaMkA - ina karmoMke dezaghAtikaraNake isa prakArake kramakA niyama kisa kAraNa jAtA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki anubhAga ke alpabahutvasambandhI paripATIkA Alambana lekara use prakArase unake kramase pravRtti honemeM virodhakA abhAva hai / * tatpazcAt hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara anya sthitikANDaka, anya anubhAgakANDaka, anya sthitibandha aura antarasthitiyoMko utkIrita karane ke liye kAlako mukhya karake ina cAroM hI karaNoMko eka sAtha Arambha karatA hai / $ 121. vAraha prakRtiyoMke dezaghAtikaraNake anantara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoM ke 1. tADapatrIyapratI - ' mADhatto kAlaM kADhUNa' iti sUtrAMza : saMllakSyate / anyatra lopalabhyate /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe khaMDaesu gadesu tado aNNaM dvidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayamaNNaM dvidibaMdhamaMtaraTThidINamukkIraNaM ca edANi cattAri vi karaNANi kAdaM jugabamADhatto ti vuttaM hodi / tattha kimaMtarakaraNaM NAma ? aMtaraM viraho suNNabhAvo tti eyho| tassa karaNamaMtarakaraNaM, heTThA uvariM ca kettiyAo dvidIo mottUNa majjhillANaM dvidINaM aMtomuhattapamANANaM Nisege suNNattasaMpAdaNamaMtarakaraNamidi bhaNidaM hoi / taM puNa kesi kammANaM kettiyaM vA paDhamadvidi mottaNa kettiesu dvidivisesesu kathaM payaTTadi tti edassa NiNNayakaraNa?muttaraM suttapabaMdhamAha * cauNhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAya-vedaNIyANamedesiM terasaNhaM kammANamaMtaraM / sesANaM kammANaM Natthi aMtaraM / 6 122. cadusaMjalaNa-NavaNokasAyasaNNidANaM terasaNhameva kammANamettha aMtaraM / karedi, Na sesANaM / kudo ? aNNesi kammANaM carittamohaNIyabhedANametthAsaMbhavAdo / Na ca NANAvaraNAdikammANamaMtarakaraNasaMbhavo, mohaNIyavajjesu kammesu aMtarakaraNassa pttiabhaavaado| * purisavevassa ca kohasaMjalaNANaM ca paDhamahidimaMtomuttamattaM mottaNa aMtaraM karedi / sesANaM kammANamAvaliyaM mottaNa aMtaraM karedi / / vyatIta honepara tadanantara anya sthitikANDaka, anya anubhAgakANDaka, anya sthitibandha aura antarasambandhI sthitiyoMkA utkIraNa karaneke liye ina cAroM hI karaNoMko karaneke liye eka sAtha Arambha karatA hai yaha isa sUtra dvArA kahA gayA haiN| zaMkA-prakRtameM antarakaraNa kyA hai ? samAdhAna-antara, viraha aura zUnyabhAva ye ekArthaka zabda haiM / usakA karanA antarakaraNa hai| nIce aura UparakI kitanI hI sthitiyoMko chor3akara antarmuhUrtapramANa madhyakI sthitiyoMke niSekoMke zUnyabhAvakA sampAdana karanA antarakaraNa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu vaha kina karmokI kitanI prathama sthitiko chor3akara kitanI sthitivizeSoMmeM kisa prakAra pravRtta hotA hai isa prakAra isa bAtakA nirNaya karaneke liye Ageke sUtrapravandhako kahate haiM * cAra saMjvalana aura nau nokaSAyavedanIya ina teraha karmoMkA antara karatA hai, zeSa karmoMkA antara nahIM krtaa| 6 122. cAra saMjvalana aura nau nokaSAyavedanIya ina teraha karmoMkA yahA~para antara karatA hai, zeSa karmoMkA nahIM, kyoMki anya karma cAritramohanIyake bheda nahIM haiM / aura jJAnAvaraNAdi karmoMkA antara sambhava nahIM hai, kyoMki mohanIyakarmako chor3akara zeSa karmoMmeM antarakaraNakI pravRttikA honA asambhava hai| * puruSaveda aura krodhasaMjvalanakI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa chor3akara antara karatA hai tathA zeSa karmoMkI eka AvalipramANa prathama sthitiko chor3akara antara 1. tA pratI -vedassa0 koha0 iti pAThaH / 2. Aprato kohassa ca iti paatthH| .
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe antarakaraNaparUvaNA $ 123. purisavedassa kohasaMjalaNANaM sodayANamaMto muhuttamettiM paDhamaTThidiM mottUNa sesANaM ca kammANamavedijjamANANamAvaliyamettiM paDhamaTThidimavasesiya puNo aMtomuhuttametadvidIo uvarimAo samayAviroheNa ghettUNa aMtarakaraNameso karediti suttatthaNicchao / edaM ca purisaveda-kohodaya kkhavagamahiMkicca parUvidaM, aNNahA puNa jassa vedassa jassa ca saMjalaNassa udaeNa seDhimArUDho tassa paDhamaTThidimaM to muhuttamettiM Thaviya aMtaraM kareha ti ghettavvaM / tattha purisavedapaDhamaTThidI Navu saya- itthaveda-chaNNokasAyakkhavaNadvAmettI hoNa thotrA, kohassa paDhamahidI visesA hiyA / 205 * jAo aMtaradvidIo ukkIraMti tAsiM padesaggamukkIramANiyAsu hiMdI pa dijjadi / $ 124. jAo aMtaradvavidAo' tAsiM padesaggamaMto muhuttameta phAlIo kADhUNa paDhamaphAlippahuDi jahAkamamasaMkhejjaguNabhAveNAvaTTidAo aMtarakaraNadvAmetteNa kAleNa ukkIremANo taM padesaggamukkIramANiyAsu TThidIsu NiyamA Na dedi, tAsiM NinlevijjamANANaM paDiggahasattIe abhAvAdo / evamaMtaraTThidipadesaggassa satthANe NisegAbhAvaM paduppAiya' aNukkIrijjamANAsu tAsiM padesaggassa Nisego edeNa kameNa karatA hai ! $ 123. udayasahita puruSaveda aura krodhasaMjvalanakI antarmuhUrtapramANa prathama sthiti chor3akara tathA anudayarUpa zeSa karmoMkI eka AvalipramANa prathama sthitiko chor3akara punaH unake UparakI antarmu pramANa sthitiyoMko Agamake avirodhapUrvaka grahaNa karake antaravidhiko yaha kSapaka sampanna karatA hai yaha ukta sUtrake arthakA nizcaya hai / kintu yaha puruSaveda tathA krodhake udayase kSapakazraNipara car3he hue jIvako adhikRta karake kahA hai / anyathA to jisa veda aura jisa saMjvalanake udayase zreNipara car3hA hai usakI prathama sthiti antarmuhUrtamAtra sthApita kara antarako karatA hai aisA grahaNa karanA caahiye| unameMse puruSavedako prathama sthiti napuMsakaveda, strIveda aura chaha nokaSAyoMke kSapaNAkAla pramANa hokara sabase alpa hai / krodhakI prathama sthiti vizeSa adhika hai / * jo antarasambandhI sthitiyA~ utkIrita kI jAtI haiM unake pradezapuMjako utkIrita kI jAnevAlI sthitiyoMmeM nahIM detA hai / $ 124. jo antarake liye sthApita kI gaI sthitiyA~ haiM unake pradezapuMjakI antarmuhUrta - pramANa phAliyA~ karake prathama phAlise lekara jo asaMkhyAta guNitarUpase avasthita haiM unakA antarakaraNakAlapramANa kAlake dvArA utkIraNa karatA huA usa pradezapuMjako utkIraNa kI jAnevAlI sthitiyoM meM niyamase nahIM detA hai, kyoMki nirlepana kI jAnevAlI una phAliyoMmeM pratigrahazaktikA abhAva hai / isa prakAra antarasambandhI sthitiyoMke pradezapuMjakI svasthAnameM niSeka racanA nahIM hotI isa bAtakA kathana karake utkIrita nahIM honevAlI sthitiyoMmeM unake pradezapuMjakA nikSepa isa kramase hotA hai 1. tADapatrIyaprato' paDhamaphAlIo tAsi iti pAThaH / " iti cihnAMkito bhAgaH truTitaH / tA0pratau0 -duvidAo ukkIraNaddhAo 2. tA0 pratI rUviya paDivaggahasattINamaMtara TThidIsu iti pAThaH /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 206 hodi ti paduSpAramANo suttamuttaraM bhaNai * jAsiM payaDINaM paDhamaTThidI asthi tisse paDhamaTThidIe jAo saMpahi dvidIo ukkIraMti tamukkIramANagaM padesaggaM saMchuhadi / $ 125. jArsi payaDINaM vedijjamANANaM paDhamaTThidI atthi tAsiM tisse paDhamahidI uvari appaNo aNNesiM ca kammANamaMtaradvidIsu ukkIrijjamANaM padesaggamokaDaNAe jahAsaMbhavaM samaTThi disaMkrameNa ca saMchuhaditti suttattho / * agha jAo bajjhati payaDIo tAsimAbAhamadhicchiyUNa jA jahaNiyA NisegaTThidI tamAdiM kADhUNa bajjhamANiyAsu dvidIsu ukkaDijjade / $ 126. Na kevalaM vedijjamANANaM paDhamadvidIe caiva saMchuhadi, kiMtu bajjhamANacadusaMjala - purisa vedapayaDINaM takkAliyabaMdhassa jA AbAhA aMtarAyAbhAdo saMkhejjaguNamadvANamuvariM caDidUNa dvidA tamahaccheyUNa baMdhapaDhamaNiseyamAdiM kADhUNa bajjhamANiyAsu hidI vidiTThIe samavaTThidAsu tamaMtaradvidIsu ukkIrijjamAnapadesaggamukkaDaNAvaseNa saMhaditi bhaNidaM hodi / ettha sesaparUvaNAe uvasAmagabhaMgo / * saMpahi avaTThida aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNamaNubhAgaaisA kathana karate hue Age sUtrako kahate haiM * jina prakRtiyoMkI prathama sthiti hai unakI usa prathama sthitike Upara vartamAna meM jo anya sthitiyA~ utkIrita kI jA rahI haiM unake usa utkIrita kiye jAnevAle pradezapuMjako saMkrAnta karatA hai / $ 925. vedI jAnevAlI jina prakRtiyoMkI prathama sthiti hai unakI usa prathama sthitike Upara apane aura anya karmoM kI antara sthitiyoMmeM sthita utkIrita kiye jAnevAle pradeza puMjako apakarSaNake dvArA tathA yathAsambhava samasthiti saMkramake dvArA saMkrAnta karatA hai yaha isa sUtrakA tAtparyArtha hai / * aura jo prakRtiyA~ bandhako prApta ho rahI haiM unakA AbAdhAko ullaMghana karake jo jaghanya niSeka sthiti hai usase lekara badhyamAna sthitiyoMmeM utkarSita karatA hai / $ 126. na kevala vedI jAnevAlI prakRtiyoMkI prathama sthitimeM hI saMkrAnta karatA hai, kintu bandhako prApta honevAlI puruSaveda aura cAra saMjvalana prakRtiyoMkI tAtkAlika bandhakI jo AbAghA hai jo ki antarAyAmase saMkhyAtaguNe AyAma Upara car3hakara sthita hai use ullaMghana kara bandhasthitike prathama niSekase lekara jo dvitIya sthitimeM sthita hai una ba~dhanevAlI sthitiyoMmeM antarasthitiyoMke utkIrita kiye jAnevAle usa pradezapuMjako utkarSaNake dvArA saMkrAnta karatA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai / yahA~ zeSa prarUpaNA upazAmakake samAna hai / * aba avasthita hajAroM anubhAgakANDakoMke vyatIta honepara anya anubhAga
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNiyaTTikaraNe antarakaraNaparUvaNA 207 khaMDayaM jo ca aMtare ukkIrijamANe hidivaMdho pabaddho jaM ca hipikhaMDayaM jAva aMtarakaraNaddhA edANi samagaM NihANiyamANANi NiTTivANi / 6 127. kiM kAraNaM ? aMtaracarimaphAlIe NivadamANAe tiNhamedAsimaddhANamaNubhAgakhaMDayasahassagabmANamakkameNeva parisamattidaMsaNAdo / * se kAle paDhamasamaya-dusamayakadaM / $ 128. jamhi jamhi samae aMtaracarimaphAlI NivadidA, tamhi samae aMtaraM paDhamasamayakadaM NAma bhnnnnde| tadaNaMtarasamae puNa aMtaraM dusamayakadaM NAma mavadi / tamhi payaTTamANakajjavisesapaduppAyaNamuttarasuttAvayAro____ tAghe ceva gaqsayavedassa AjuttakaraNasaMkAmago / mohaNIyassa saMkhejavassahidigo baMdho, mohaNIyassa egaTThANiyA bNdhodyaa| jANi kammANi vajjhati tesiM chusu AvaliyAsu gadAsu udiirnnaa| mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo / lohasaMjalaNassa asNkmo| edANi satta karaNANi aMtaradusamayakade AraddhANi / 6 129. aMtaradusamayakadAvatthAe ceva Navusayavedassa AyuttakaraNasaMkAmayattakANDakako tathA antarako utkIrita karate hue jo sthitibandha bA~dhA thA aura jo sthitikANDaka prArambha kiyA thA ve tInoM hI antarakaraNa kAlake samApta honetaka samApta hote hue eka sAtha samApta ho jAte haiN| 6127. kyoMki antarakI antima phAlike patana hote samaya hajAroM anubhAgakANDakagarbha ina tInoM hI kAloMkI eka sAtha samApti dekhI jAtI hai / tadanantara samayameM antara prathama samayakRta aura dvisamayakRta hotA hai| 6128. jisa-jisa samayameM antarakI antima phAli patita hotI hai usa samayameM antara prathama samayakRta kahalAtA hai| parantu tadanantara samayameM antara dvisamayakRta hotA hai| usa samaya prArambha honevAle kAryavizeSakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * usI samaya napuMsakavedakA AyuktakaraNa saMkrAmaka hotA hai| mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| mohanIyakA eka sthAnIya bandha aura udaya hotA hai| jo karma baMdhate haiM unakI chaha AvalikAla jAnepara udIraNA hotI hai| mohanIyakA AnupUrvIsaMkrama hone lagatA hai tathA lobhasaMjvalanakA asaMkrAmaka hotA hai / ye sAta karaNa antarake dvisamayakRta honepara arthAt antarakaraNake anantara samayameM prArambha ho jAte haiN| 5 129. antarake dvisamayakRta avasthAmeM hI napuMsakavedake AyuktakaraNa saMkrAmakapanese lekara 1. tApratI bhavadi iti pAThaH /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mAdi kAdUNa sattaNNamedesi karaNANamADhavago jAdo tti bhaNidaM hodi / tattha Nasayavedasya AjattakaraNasaMkAmago ti maNide Nava'sayavedassa khavaNAe abbhujjado hodaNa payaTTo tti bhaNidaM hodi / sesakaraNANaM pi attho jahA uvasAmagassa parUvido tahA ceva vattavvo, visesaabhaavaado| ___* tado saMkhejjesu TThidikhaMDayasahassesu gadesu Naqsayavedo saMkAmijjamANo sNkaamido| $ 130. evaM Navasayavedassa bhareNa khavaNamADhaviya saMkAmemANassa saMkhejjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu tado Navusayavedo carimaTThidikhaMDayacarimaphAlisarUveNa savvasaMkameNa purisavedassuvari saMkAmido tti bhaNidaM hodi / evaM gavusayavedaM saMtuhiya puNo vi pavaDamANajhANapariNAmo tadaNaMtaramitthivedassa khavaNamADhavedi ti paduppAemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai tado se kAle itthivedassa pddhmsmysNkaamgo| 131. NavusayavedakkhavaNANaMtaramitthivedaM ceva khavedi, Na sesakammANi tti kudo esa Niyamo ? Na, appasatthaparivADIe kammakkhavaNamADhavetassa tadavirohAdo / ina sAta karaNoMkA Arambha ho jAtA hai yaha kahA gayA hai| unameMse 'napuMsakavedakA AyuktakaraNa saMkrAmaka' aisA kahanepara napuMsakavedakI kSapaNAke lie udyata hokara pravRtta hotA hai yaha kahA gayA hai| zeSa karaNoMkA artha bhI jaisA upazAmakake kahA gayA hai usI prakAra kahanA cAhiye usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| * tadanantara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara napuMsakaveda saMkrAmita hotA huA saMkramita kara diyA jAtA hai| 130. isa prakAra napuMsakavedake bharapUra kSapaNAkA Arambha kara saMkramaNa karAte hue saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara tatpazcAt napuMsakaveda antima sthitikANDakako antima phAlirUpase sarvasaMkramaNa dvArA puruSavedake Upara saMkramita kara diyA jAtA hai yaha ukta kathanakA mathitArtha hai| isa prakAra napusakavedako kSapaNA kara phira bhI vRddhiko prApta hotA huA dhyAna pariNAma tadanantara strIvedakI kSapaNAkA Arambha karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM tatpazcAt anantara samayameM strIvedakA saMkrAmaka hotA hai| 6.131. napusakavedako kSapaNAke anantara strIvedakI hI kSapaNA karatA hai zeSa karmoMkI nahIM yaha niyama kisa kAraNase hai ? .. samAdhAna-nahIM, kyoMki aprazastatara prakRtiyoMkI paripATIke anusAra karmokI kSapaNA karAnevAle jIvake usake vaisA honemeM virodhakA abhAva hai| 1. tA0pratau evaM iti pATho nAsti /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhIe itthavedakkhavaNaparUvaNA 209 * tAdhe aNNaM dvidikhaMDaya maNNa maNubhAgakhaMDayamaNNo dvidibaMdho ca AraddhANi / $ 132. puvvillaDidi - aNubhAgakhaMDaya -TThidibaMdhANaM heTThimasamaye jugavameva parisamattitraseNa isthiveda paDhamasamaya kAma eNa edANi TThidikhaMDayAdINi tiNi vi jugavamAttANitti bhaNidaM hodi / evametto 'pahuDi AjuttakiriyAe itthivedaM khavemANassa takkhavajaddhAe saMkhejjadibhAge TThidikhaMDaya pudhatta vA vAreNa samaikkaMte tammi uddese jo pavRttiviseso taNiddesakaraNaTTamuttaramuttAraMbho-- * tado dvidikhaMDayapudhatteNa itthivedakkhavaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade NANAvaraNa- daMsaNA varaNa-aMtarAiyANaM tinhaM ghAdikammANaM saMkhejjavassahidigo baMdho / $ 133. puvvamedesiM kammANaM TThidibaMdho asaMkhejjavassio hodUNAsaMkhejja - guNahANIe payaTTamANo etthudde se saMkhejjravassasahassapamANo jAdo ta bhaNidaM hoi / evametthudde se saMkhejjavassiyamedesiM TThidibaMdhaM kADhUNa uvari caDamANassa saMkhejjasahassameThidikhaMDayavAvAreNa itthavedakakhavaNAe sesA saMkhejjA bhAgA gadA tAdhe itthi - vedassa carimaTThidikhaMDaya mAgAemANo edeNa kameNAgAedi ti jANAvaNaTThamuttarasuttAvayAro * usa samaya anya sthitikANDaka, anya anubhAgakANDaka aura anya sthitibandha Arambha karatA hai / $ 132. pUrvake sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandhake adhastana samaya meM eka sAtha hI samApta ho jAneke kAraNa strovedakA prathama samayavartI saMkrAmaka jIva ina tInoM hI sthitikANDa Adiko eka sAtha Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra yahA~se lekara AyuktakaraNa kriyAke dvArA strIvedakI kSapaNA karanevAle jIvake usakI kSapaNA karate hue sthitikANDaka vyApArake dvArA saMkhyAtaveM bhAga kAlake vyatIta hotepara usa sthAnameM jo pravRttivizeSa hotA hai usakA nirdeza karane ke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM-- * tatpazcAt sthitikANDa kapRthaktvake dvArA strIvedakI kSapaNAke dvArA saMkhyAtaveM bhAga kAlake vyatIta honepara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya ina tIna ghAtikarmoMkA saMkhyAta varSakA sthitivAlA bandha hotA hai / $ 133. pahale ina karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtavarSakI sthitivAlA hokara asaMkhyAta guNahAni dvArA pravRtta hotA huA isa sthAnameM saMkhyAta hajAra varSapramANa ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa sthAnameM ina karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha karake Upara car3hanevAle jIvake saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyApAra dvArA strIvedakI kSapaNAke zeSa saMkhyAta bahubhAga jaba vyatIta ho jAte haiM usa samaya strIvedake antima sthitikANDakako grahaNa 27
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tado DidikhaMDayaputteNa itthivevassa jaM hidisaMtakammaM taM svvmaagaaidN| 5 134. gayatthamedaM suttaM / tAdhe puNa sesANaM kammANaM dvidikhaMDayamAgAeMto kadhamAgAedi ti AsaMkAe idamAha * sesANaM kammANaM hidisaMtakammassa asaMkhejA bhAgA AgAidA / $ 135. sesANaM kammANaM palidovamAsaMkhejjabhAgamettahidisaMtakammassa saMkhejjadimAgaM parisesiya bahubhAgA takkAlamAgAidA tti suttttho| * tamhi hidikhaMDae puNNe itthivedo saMchunbhamANo saMchuddho / 6.136. itthivedacarimaphAlIe vidiyaTThidisaMThidAe palidovamassa asaMkhejjadibhAgAidAe purisavedassuvari saMchuddhAe takkAlamitthivedasaMtakammassa pillevaannovlNmaado| saMpahi takkAle ceva mohaNIyassa dvidisaMtakammaM ghAdidAvasesaM saMkhejjavassasahassapamANaM hodUNa ciTThadi tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * tAdhe ceva mohaNIyassa hidisaMtakammaM saMkhejANi vassANi / karatA huA isa kramase grahaNa karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake dvArA strIvedakA jo sthitisatkarma hai vaha saba kSapaNAke lie grahaNa kara liyA jAtA hai| 6134. yaha sUtra gatArtha hai| parantu usI samaya zeSa karmoMke sthitikANDakako grahaNa karatA huA kaise grahaNa karatA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiN| * zeSa karmosambandhI sthitisatkarmake asaMkhyAta bahubhAgako grahaNa karatA hai| $ 135. zeSa karmoM ke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmako chor3akara zeSa bahubhAgapramANa sthitisatkarmako usa samaya grahaNa karatA hai yaha isa sUtrakA artha hai| * usa sthitikANDakake sampanna honepara strIveda saMkramita hotA huA saMkrAnta ho jAtA hai| 136. dvitIya sthitimeM sthita palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa strIvedakI antima phAlike puruSavedake Upara saMkrAnta honepara tatkAla strIveda satkarmakA abhAva upalabdha hotA hai / aba usI samaya mohanIyakarmakA ghAta karaneke bAda avaziSTa rahA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA huA sthita rahatA hai isa bAtakA jJAna karAte hue AgekA sUtra kahate haiM * usI samaya mohanIyakarmakA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 khavagaseDhIe sattaNokasAyakkhavaNAparUvaNA $ 137. gayatthamedaM suttaM / sesANaM puNa ajja vi DidisaMtakammapamANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ceva hodi tti ghettavvaM / * se kAle sattaNhaM NokasAyANaM pddhmsmysNkaamgo| 138. itthivedakkhavaNANaMtaraM hassa-radi-aradi-soga-bhaya-duguMchA-purisavedANamAjuttakiriyAe khavaNamADhaviya tesiM paDhamasamayasaMkAmago jAdo tti bhaNidaM hodi / saMpahi takkAle savvesiM kammANaM dvidibaMdhappAbahuaM kerisaM hodi ti jAdAreyassa sissassa NirAregIkaraNaTThamuttarasuttaM bhaNai * sattaNhaM NokasAyANaM paDhamasamayasaMkAmagassa hidibaMdho mohaNIyassa thovo| * NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM hidibaMdho sNkhejgunno| * NAmAgodANaM hidibaMdho asaMkhejaguNo / * vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| 139. gayatthamedaM suttaM / saMpahi edammi ceva Niruddhasamae savvesi kammANaM hidisaMtakammavisayathovabahuttagavesaNahamuvarimo muttapabaMdho * tAdhe hidisaMtakammaM mohaNIyassa thovaM / $ 137. yaha sUtra gatArtha hai| parantu zeSa karmoMkA sthitisatkarma abhI bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / * tadanantara samayameM sAta nokaSAyoMkA prathama samayavartI saMkrAmaka hotA hai| $ 138. strIvedakI kSapaNAke anantara hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA aura puruSavedake Ayukta kriyAke dvArA kSapaNAkA Arambha karake unakA prathama samayavartI saMkrAmaka ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba usa samaya sabhI karmoMke sthitibandhakA alpabahutva kisa prakArakA hotA hai aisI AzaMkA jisa ziSyake huI hai use niHzaMka karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * sAta nokaSAyoMke prathama samayavartI saMkrAmakake mohanIyakarmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai| * jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| * nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / * vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| $ 139. yaha sUtra gatArtha hai| aba isI vivakSita samayameM sabhI karmoke sthitisatkarmaviSayaka alpabahutvakI mArgaNA karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * usa samaya mohanIyakarmakA sthitisatkarma sabase alpa hai|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 javadhavalA sahide kasAyapAhuDe * tinhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammasasaMkhejjaguNaM / * NAmA-godANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / * vedaNIyassa TThidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 140. mohaNIyassa TThidisaMtakamme saMkhejjavassiye jAde vi jAva tinhaM ghAdikammANaM saMkhejjavassiyaM dvidisaMtakammaM Na jAyade tAva puvvatteNeva kameNa hidisaMtakammapAbahuaM payahRdi, NANNahAtti bhaNidaM hodi / evaM sattagokasAya saMkAmayasma paDhamasamae vidibaMdha -TThidisaMta kammANamappA bahuapattimaM pavitra saMpati tasseva paDhamaTThidikhaMDa Nillevide mohaNIyAdikammANaM DidisaMtakammaM ghAdidAvasesaM kadhamavaciTThaditi dassa NiNNayakaraNaTThamidamAha * paDhamaTThidikhaMDae puNNe mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhejaguNahINaM / * sesANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNahINaM / $ 141- gayatthamedaM sutaM / saMpahi edasseva paDhamaTThidibaMdhe puNe aNNo hidibaMdha payaTTamANo mohaNIyAdikammANaM kadhaM payahRdi ti edassa atthavisesassa NivA - raNadumuttarasuttamAha tIna ghAtikamA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai / * nAmakarma aura gotrakarmakA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hai / * * vedanIya karmakA sthitisatkarma vizeSa adhika hai / $ 140. mohanIyakarmake sthitisatkarmake saMkhyAta varSapramANa ho jAnepara bhI jabataka tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa nahIM ho jAtA tabataka pUrvokta kramase hI sthitisatkarmaviSayaka alpabahutva pravRtta rahatA hai, anya prakArase nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra sAta nokaSAyoM ke saMkrAmakake prathama samaya meM sthitibandha aura sthitisatkarmake alpabahutva ke pravRttikramakA kathana karake aba usIke prathama sthitikANDa kake nirlepita honepara mohanIya Adi karmoMkA ghAta karaneke bAda avaziSTa rahA sthitisatkarma kisa prakArakA avaziSTa rahatA hai isa bAtakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * prathama sthitikANDakake sampanna honepara mohanIyakarmakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / * zeSa karmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai / $ 141. yaha sUtra gatArtha hai / aba isIke prathama sthitindhake sampanna honepara pravRtta hotA huA anya sthiti mohanIya Adi karmoMkA kisa prakArakA hotA hai isa arthavizeSakA nirdhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM 1. tA0 pratau 'payaTTadi tti' iti pAThaH /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 khavagaseDhIe sattaNokasAyakkhavaNAe kajjavisesaparUvaNA * hidibaMdho NApA-goda-vedaNIyANaM asaMkhejaguNahINo / * ghAdikammANaM hidibaMdho saMkhejaguNahINo / 6142. sugama / * tado hidikhaMDayapudhatteNa gade sattAhaM NokasAyANaM khavaNaddhAe saMkhejadibhAge gade NAmA-gAda-vedaNIyANaM saMkhejANi vaslANi hidibaMdho / $ 143. jAva eda raM tAva asaMkhejjavassio hoNAgaccha pANo NAmA-gAdavedaNIyANaM dvidibaMdho edammi uddese saMkhejjavassasahassapamANo jAdo ti maNidaM hoi / evametthuddese sambesi kammANaM dvidibaMdho jahAkama saMkhejjavaspio jAdo / saMpahi etto ppahuDi hidikhaMDayapudhattesu bahuesu gadesu sattaNokasAyakkhavaNaddhAe saMkhejjA bhAgA gadA hoti / tAdhe tiNhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM puvvamasaMkhejjavassiyaM hodUNa gacchamANaM visesaghAdavaseNa saMkhejjavassiyaM saMjAdamidi paduppAemANo suttaramuttaraM bhaNai ke tado hidikhaMDayaputte gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-dasaNAvaraNa aMtarAiyANaM saMkhejavassahidisaMtakammaM jAdaM / $ 144. gayatthamedaM suttaM / Navari ettha dvidikhaMDayapudhattaNideso jeNa vaipunlaOM nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai| pAtikarmIkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 6 142. yaha sUtra sugama hai| * tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake jAnepara sAta nokaSAyoMke kSapaNAkAlake saMkhyAtaveM bhAgake jAnepara nAma, gotra aura vedanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| $ 143. jabataka itanI dUra jAte haiM tabataka nAma, gotra aura vedanIyakarmakA asaMkhyAta varSapramANa sthitibandha hokara AtA huA isa sthAnameM saMkhyAta hajAra varSapramANa ho jAtA hai| aba yahA~se lekara bahuta sthitikANDakoMke jAnepara sAta nokapAgoMke kSapaNAkAlake saMkhyAta bahubhAga vyatIta ho jAte haiM taba tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma pahale asaMkhyAta varSapramANa hokara AtA huA vizeSa ghAtake kAraNa saMkhyAta varSapramANa ho jAtA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvake jAnepara sAta nokapAyoMke kSapaNAkAlake saMkhyAta bahubhAga jAnepara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitisatkarma ho jAtA hai| $ 144. yaha sUtra gatArtha hai| itanI vizeSatA hai ki yahA~para sthitikANDakapRthaktvakA
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vAcao teNa TThidikhaMDayapudhattANaM bahuvANaM gahaNaM kAyavvaM, aNNahA sattaNokasAyakkhavaNakAlabhaMtare saMkhejjasahassamettANaM' dvidikhNddyaannmnnuppttippsNgaado| evamedammi visaye tiNhaM dhAdikammANaM vidisaMtakamme saMkhejjavassapamANatteNa pariNade etto ppahuDi ghAdikammANaM savvesimeva dvidibaMdho dvidikhaMDayaM ca saMkhejjaguNahANIe ceva payadi tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai (r) tado pAe ghAdikammANaM TThidibaMdhe TThidikhaMDae ca puNNe puNNe TThidibaMdha-hidisaMtakammANi saMkhejaguNahINANi / 145. saMkhejjavassiye dvidivaMdha-TThidisaMtakamme ca jAde tavvisayANaM hidibaMdhosaraNadvidikhaMDayANaM ca saMkhejjaguNahANIe ceva pavuttI hoi, NANNahA tti vuttaM hoi / evaM dhAdikammAvekkhAe parUvidaM / aghAdikammANaM puNa dvidibaMdho ceva saMkhejjaguNahINo hodUNa payadi, Na hidisaMtakammamidi jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai-- ___ *NAmA-go-davedaNIyANaM puNNe TThidikhaMDae asaMkhejaguNahINaM tttthidisNtkmm| * edesiM ceva hidibaMdhe puNNe aNNo hidibaMdho saMkhejaguNahINo / nirdeza yataH vaipulyavAcI hai ata: bahuta sthitikANDakoMko grahaNa karanA cAhiye, anyathA sAta nokaSAyoMke kSapaNAkAlake bhItara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMkI anutpattikA prasaMga prApta hotA hai| isa prakAra isa sthAnameM tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANarUpase pariNata honepara yahA~se lekara sabhI ghAtikarmoMkA sthitibandha aura sthitikANDaka saMkhyAta guNahAnirUpase hI pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM___yahA~se lekara ghAtikarmoMke sthitibandha aura sthitikANDakake punaH punaH pUrNa honepara sthitibandha aura sthitisatkarma saMkhyAtaguNe hIna hote haiN| $ 145. saMkhyAta varSapramANa sthitibandha aura sthitisatkarmake ho jAnepara tadviSayaka sthitibandhApasaraNa aura sthitikANDakoMkI saMkhyAta guNahAnirUpase hI pravRtti hotI hai, anya prakArase nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yaha ghAtikarmoMkI apekSA kathana kiyaa| parantu aghAtikarmoMkA to sthitibandha hI saMkhyAtaguNA hIna hokara pravRtta hotA hai, sthitisatkarma nahIM isa bAtakA jJAna karAte hue AgekA sUtra kahate haiM * nAma, gotra aura vedanIyakarmake sthitikANDakake pUrNa honepara sthitisatkarma asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai| * inhIM karmoMkA sthitibandha pUrNa honepara anya sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 1. tA0pratI saMkhejjavassasahassamettANaM iti pAThaH / 2. A0pratau -hINAo iti pAThaH /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe sattaNokasAyakkhavaNAe kajjavisesaparUvaNA 215 146. sugamaM / * edeNa kameNa tAva jAva sattaNhaM NokasAyANaM saMkAmayassa carimahidivaMdho tti / 147. edammi avatthaMtare dvidibaMdhosaraNa-dvidikhaMDayaparUvaNAe aNaMtaraparUvido ceva kamo, Na ettha kiMci NANattamatthi tti bhaNidaM hoi / saMpahi sattaNhaM NokasAyANaM saMkAmayassa carimasamae dvidibaMdha-hidisaMtakammapamANAvahAraNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamAha-- * sattaNhaM NokasAyANaM saMkAmayassa carimo hidibaMdho purisavedassa aTTa vassANi / 6148. saMkhejjavassasahassiyAdo puvvaNiruddhaTThidibaMdhAdo jahAkamamasaMkhejjaguNahANIe (1)parihAidUNa edammi uddese aTThavassapamANo purisavedassa dvidibaMdho jAdo tti bhaNidaM hodi / * saMjalaNANaM solasa vassANi / $ 149. sugamamedaM / * sesANaM kammANaM saMkhejANi vassasahassANi hidibaMdho / 150. sugamamedaM pi suttaM / 6 146. yaha sUtra sugama hai| * isa kramase tabataka jAtA hai jaba jAkara sAta nokaSAyoMke saMkrAmakakA antima sthitibandha prApta hotA hai| $ 147. isa avasthAke madhyameM sthitibandhApasaraNa aura sthitikANDakoMkI prarUpaNAkA krama anantara prarUpita hI hai, isa viSayameM yahA~ kucha bhI nAnApana nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba sAta nokaSAyoMke saMkrAmakake antima samayameM sthitibandha aura sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * sAta nokaSAyoMke saMkrAmakake puruSavedakA antima sthitibandha ATha varSapramANa hotA hai| $ 148. pUrvameM niruddha saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandhase yathAkrama asaMkhyAta guNahAni dvArA ghaTAkara isa sthAnameM puruSavedakA sthitibandha ATha varSapramANa ho jAtA hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai| * saMjvalana karmoMkA solaha varSapramANa sthitibandha hotA hai / $ 149. yaha sUtra sugama hai| * zeSa karmoMkA saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitivandha hotA hai / $ 150. yaha sUtra bhI sugama hai|
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * TThidisaMtakammaM puNa ghAdikammANaM caduNhaM vi saMkhejANi vassasahassANi / * NAmA - goda-vedaNIyANamasaMkhejANi vastrANi / 216 $ 151. sugamaM / evamedammi saMdhivisae dvidibaMdhAdINaM pamANaM jANAviya saMpadi aikkaM tatthavisayaM kiMci parAmarasaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai -- * aMtarAdo dusamayakadAdo pAye chaNNokasAe kodhe saMchuhRdiNa ahi kahi vi / $ 152. aMtarakaraNANaMtaramevANupuvvI saMkamassa pAraMbhe jAde tado pahuDi chaNNokasAe purisavedamullaMghiyUNa kohasaMjalaNe caiva saMchuhRdi / purisavedaM pi sesaka sAyaparihAreNa NiyamA kohasaMjalaNe saMchuhRdi / evaM kohasaMjalaNANaM pi jahANupuvvIe kamapattI davvAti eso edassa suttassa bhAvattho * purisavedassa doAvaliyAsu paDhamaTThidIe sesAsu AgAla-paDiAgAlo vocchiSNo / paDhamaTThidIdo ceva udIraNA / $153. pama-vidiyadINamukkaDDuNokaDDaNavaseNa paropparaM visayasaMkamo AgAlaDiAgAlo ti bhaNNade / so purisavedapaDhamaTThidIe Avaliya-paDiAvaliyamettasemAe * parantu cAroM hI ghAtikarmoMkA saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitisatkarma hotA hai| * nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA asaMkhyAta varSapramANa sthitisatkarma hotA hai / $ 151. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra isa sandhimeM sthitibandhAdikake pramANakA jJAna karAkara aba vyatIta hue artha ke viSaya meM kucha parAmarza karate hue Age ke sUtra prabandhako kahate haiM-- * dvisamayakRta antarase arthAt antarakaraNake tadanantara samaya se lekara chaha nokaSAya krodhameM saMkramita hote haiM, anya kisImeM nahIM / $ 152. antarakaraNake anantara hI AnupUrvI saMkramakA prArambha ho jAnepara vahA~se lekara chaha nokaSAya puruSavedako ullaMghana kara krodhasaMjvalanameM hI saMkramita hote haiM / puruSaveda bhI zeSa kaSAyoM kA parityAga kara niyamase krodhasaMjvalanameM saMkramita hotA hai / isI prakAra krodhasaMjvalanakI bhI AnupUrvIke anusAra saMkramakI pravRtti jAna lenI cAhiye yaha sUtrakA bhAvArtha hai / * puruSavedakI prathama sthitimeM do AvalikAlake zeSa rahanepara AgAla - pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM / prathama sthitimeMse hI udIraNA hotI hai / $ 153. prathama aura dvitIya sthiti ke utkarSaNa aura apakarSaNake kAraNa paraspara karmapuMjake saMkramako AgAla-pratyAgAla kahate haiM / so vaha puruSavedakI prathama sthitike Avali aura pratyAvali
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe sattaNokasAyasaMkAmayaparUvaNA 217 uppAdANucchedeNa vocchiNNo tti bhaNidaM hodi / * samayAhiyAe AvaliyAe sesAe jahaNiyA hidiudIraNA / 154. sugamaM / * tado carimasamayasavedo jAdo / $155. subodhaM / OM tAdhe chaNNokasAyA saMchuddhA / $ 156. tadavatthAe chaNNokasAyANaM carimaphAlI saMkhejjavassasahassAyAmA savvasaMkameNa saMchuTTA tti vuttaM hoi / tAdhe puNa purisavedassa kettiyaM saMchuddhaM ketti yaM vA seyamatthi tti AsaMkAe idamAha--- ___ * purisavedassa jAo do prAvaliyAo samayaNAo ettigA samayapabaddhA vidiyaTTidIe asthi udayahidI ca asthi / sesaM purisavedassa saMtakammaM savvaM saMcha ddhaM / 6157. samayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhe asaMkhejjasamayapabaddhapamANamudayahidi ca mottUNa sesAsesapurisavedasaMtakammaM carimasamayasavedeNa kohasaMjalaNamsuvari savvasaMkameNa saMchuddhamidi eso edassa suttassa samuccayattho / mAtra zeSa rahanepara utpAdAnucchedake nyAyAnusAra vicchinna ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * eka samaya adhika eka Avali zeSa rahanepara jaghanya sthitiudIraNA hotI hai| 6 154. yaha sUtra sugama hai / ke tatpazcAt kSapaka jIva antima samayavartI savedI ho jAtA hai / $ 155. yaha sUtra subodha hai| * usa samaya chaha nokaSAya saMkrAnta ho jAte haiM / $ 156. usa avasthAmeM chaha nokaSAyoMkI saMkhyAta hajAra varSapramANa AyAmavAlI antima phAli sarva saMkramaNa dvArA saMkramita ho jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usI samaya puruSavedakA kitanA pradezapuMja saMkrAnta hotA hai aura kitanA zeSa rahatA hai aisI AzaMkA honepara yaha sUtra kahate haiM * puruSavedakI jo eka samaya kama do AvaliyA~ haiM itane samayaprabaddha dvitIya sthitimeM zeSa hai aura udayasthiti hai| puruSavedakA zeSa samasta satkarma saMkrAnta ho jAtA hai| $ 157. eka samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha aura asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa udayasthitiko chor3akara zeSa samasta puruSavedasambandhI satkarma caramasamayavartI savedI jIvake dvArA krodhasaMjvalanake Upara sarvasaMkramarUpase saMkrAnta kara diyA jAtA hai yaha isa sUtrakA samu 28
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe * se kAle assakaNNakaraNaM pavattihidi / $ 158. tadanaMtarasamae avagadavedo hodUNa kohasaMjalaNakkhavaNamADhaveMto assakaNNakaraNaM NAma karaNavisesameso pavattihidi, sattaNokasAyakkhavaNAnaMtara medassa jahAvasarapattattAdotti vRttaM hoi / * assakaNNakaraNaM tAva thavaNijjaM, imo tAva suttaphAso / $ 159. jahAvasarapattamavi assakaNNakaraNaM tAva thavaNijjaM kADhUNa heTThimAsesatthavisaye NicchayuppAyaNaTThametthudde se imo tAva gAhAsuttANamaNuvAdo kAyavvotta maNidaM hodi / eso ca suttaphAso heTThA kadamammi avatthaMtare payaTTamANassa jIvassa kAyavvotti AsaMkAe tavvisayaNide sakaraNaDamuttaramuttaM bhaNa: 218 * aMtaradusamayakadamAdiM kADhUNa jAva chaNNokasAyANaM carimasamayasaMkAmagotti edisse addhAe appA tti kaTTu suttaM / - $ 160. aMtaraducarimaphAliM saMkAmiya se kAle Navu sayavedassa AjuttakaraNasaMkAmaNamADhaviya dvidassa jIvassa aMtaradusamayakadAvatthA NAma bhavadi / tamAdiM kADhUNa jAva carimasamayachaNNokasAya saMkAmagotti edammi avatthAvisese 'appA vaTTadi' tti ccayArtha hai | * tadanantara samayameM azvakarNakaraNakAlameM pravRtta hogA $ 158. tadanantara samaya meM apagatavedI hokara krodhasaMjvalanakI kSapaNAkA Arambha karatA huA azvakarNakaraNa saMjJAvAle karaNavizeSameM yaha pravRtta hogA, kyoMki sAta nokaSAyoMkI kSapaNAke anantara yaha avasara prApta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * to bhI azvakarNakaraNako sthagita karake sarvaprathama isa sUtragAthAkA sparza karate haiM / $ 159. yadyapi azvakarNakaraNa yathAvasara prApta hai to bhI use sthagita karake adhastana samasta arthake viSayameM nizcaya karaneke liye isa sthAnameM sarvaprathama gAthAsUtroM kA yaha anuvAda karanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura yaha sUtrasparza nIce ( pUrva meM ) kisa avasthAvizeSa meM pravRtta honevAle jIvake karanA cAhiye aisI AzaMkA honepara usa viSayakA nirdeza karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * dvisamayakRta antarase lekara chaha nokaSAyoMke saMkramake antima samayataka isa kAlameM AtmA hai etadviSayaka sUtra kahate haiM / $ 160 antarasambandhI dvicarama phAliko saMkramita karake tadanantara samayameM napuMsaka vedake AyuktakaraNa saMkramakA Arambha karake sthita hue jIvake antaradvisamayakRta avasthA kahalAtI hai / usase lekara antima samayavartI chaha nokaSAyoMke saMkrAmaka jIvake prApta honetaka isa avasthA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 khavagaseDhIe saMkAmayassa sattamUlagAhApaiNNA NirumaNaM kAdUNa tatthedaM suttamaNugaMtavvamidi buttaM hodi / saMpahi ettha paDibaddhagAhAsuttANaM pamANAvahAraNamuttarasuttaM bhaNai-- * tattha satta muulgaahaao| 161. tamhi aNaMtaraNiddivavisaye paDibaddhAo satta mUlagAhAo bhavaMti tti bhaNidaM hoi / tattha mUlagAhAo NAma suttagAhAo pucchAmetteNa sUcidANegatthAo / bhAsagAhAo savvapekkhAo tti ghettavyaM / saMpahi tAsiM jahAkamaM samukkittaNaM kuNamANo paDhamagAhAmuttasseva tAtra sarUvaNiddesaM kuNai (71) saMkAmayapaTThavagassa kiMTidiyANi puvvavaddhANi / __ kesu va aNubhAgesu ya saMkaMtaM vA asaMkaMtaM // 124 // 5 162. aMtarakaragaM mamANiya jahAkamaM NokasAyakkhavaNamADhaveto saMkAmaNapaTThavago NAma / tassa tadavatthAe paDibaddhAo punvuttasattamUlagAhANaM majjhe cattAri mUlagAhAo / tAsu paDhamA esA mUlagAhA / saMpahi edisse atthavivaraNaM kassAmo / taM jahA--'saMkAmayapaTTavagassa' NavasayavedAdikammANaM kkhavaNamADhavettassa 'puvabaddhANi kammANi kiMTThidivANi' kiMpamANAe dvidIe vaTTati, kimedesi hidisaMtakammaM saMkhejjavassiyamasaMkhejjavassiyaM vA hodi tti pucchidaM hodi / evameso gAhApubaddho dvidisaMtakammapamANamuvekkhade / 'kesu va aNubhAgesu ya' eso gAhAsuttavidiyAvayavo / vizeSameM AtmA hai ise vivakSita kara vahA~ yaha sUtra jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba prakRta viSayase sambandha rakhanevAle gAthAsUtroMke pramANako avadhAraNA karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * isa viSayameM sAta mUlagAthAe~ haiM / $ 161. anantara nirdiSTa isa viSayameM sambaddha sAta mUlagAthAe~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~ mUlagAthAoMse tAtparya sUtragAthAoMse hai jo mAtra pRcchA dvArA sUcita honevAle aneka arthavAlI haiN| bhASyagAthAe~ savyapekSa hotI haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aba unakA kramase samutkIrtana karate hue sarvaprathama gAthAsUtrake svarUpakA nirdeza karate haiM (71) saMkramaNa prasthApaka jIvake pUrvabaddha karma kisa sthitivAle aura kina anubhAgoMmeM vidyamAna haiN| kauna karma saMkrAnta haiM aura kauna karma asaMkrAnta haiM // 124 // $162. antarakaraNa samApta karake yathAkrama nokaSAyoMkI kSapaNAkA Arambha karanevAlA jIva saMkrAmaNaprasthApaka kahalAtA hai| usake usa avasthAse sambandha rakhanevAlI pUrvokta sAta sUtragAthAoMmeM cAra mUlagAthAe~ haiN| unameMse yaha pratham mUlagAthA hai| aba isake arthakA vyAkhyAna kreNge| vaha jaise-saMkrAmaNaprasthApaka arthAt napusakaveda Adi karmoMkI kSapaNAkA Arambha karanevAle jIvake pUrvabaddha karma kisa sthitivAle arthAt kisa pramANavAlI sthitimeM rahate haiN| kyA inakA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai yA asaMkhyAta varSapramANa hotA hai yaha pRcchA kI gaI hai / isa prakAra yaha gAthAsUtrakA pUrvAdhaM sthitisatkarmake pramANakI apekSA karatA hai / 'kesu va aNubhAgesu
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tasseva saMkAmaNapaTTavagassa suhAsuhANaM kammANamaNubhAgasaMtakammapamANAvahAraNe paDibaddho, saMkAmayapaTTavagassa pubvabaddhANi kammANi kerisesu aNubhAgesu payaTTati tti suttasthasaMbaMdhAvalaMbaNAdo / 'saMkataM vA asaMkataM' idi eso suttassa tadiyAvayavo tasseva saMkAmaNapaTTavagassa puvvameva khavidAkhavidakammANaM parUtraNamuvekkhade, saMkaMtaM khavidaM, asaMkaMtamakkhavidamidi suttatthAvalaMbaNAdo / aMtarakaraNasamattIdo vidiyasamayamhi saMkAmaNapaTTavagabhAveNa vaTTamANassa puvvavadvANaM kammANaM TThidisaMtakammamaNubhAgasaMtakammaM vA kiMpramANaM hoi / tattheva vaTTamANassa puvvameva khINamakkhINaM vA kaM kammaM hoditti eso edassa gAhAsuttassa samudAyattho / evamedIe suttagAhAe pucchidatthANaM NiNNayakaraNaTThamettha paMca bhAsagAhAo hoMti tti jANAvaNaTThamuttaramuttamoiNNaM- * edisse paMcabhAsagAhAo / $ 163. edisse aNaMtaraNidiTThAe paDhamamUlagAhAe paMca bhAsagAhAo hoMti tti bhaNidaM hoi / bhAsagAhAo tti vA vakkhANagAhAo ti vA vivaraNagAhAo ti vA eyo / saMpahi tAo kadamAo tti AsaMkiya pucchAvakkamAha taM jahA / 164. sugamaM / * ya' yaha gAthAsUtra kA dUsarA avayava hai jo usI saMkrAmaNaprasthApaka ke zubha aura azubha karmoMke anubhAgasatkarmake pramANake avadhAraNameM pratibaddha hai / isaprakAra prakRta meM sUtrakA arthake sAtha sambandhasambandhI avalambana liyA hai| 'saMkataM vA asaMkataM' yaha gAthAsUtrakA tIsarA avayava hai jo usI saMkrAmaNaprasthApakake pahale hI kSapita hue aura kSapita nahIM hue karmoMkI prarUpaNAkI apekSA karatA hai / saMkrAntakA artha kSapita hai / asaMkrAntakA artha akSapita hai isa prakAra isa sUtra vacanakA arthake sAtha avalambana liyA hai / antarakaraNakI samApti ke bAda dUsare samaya meM saMkrAmaNaprasthApakarUpase vidyamAna jIvake pUrvabaddha karmoMkA sthitisatkarma aura anubhAgasatkarmakA kitanA pramANa hai tathA vahIM vidyamAna rahe jIvake pahale hI kSINa huA aura kSINa nahIM huA kauna karma hai yaha isa gAthAsUtrakA samudAyArtha hai / isa prakAra isa sUtragAthA dvArA pUche gaye arthokA nirNaya karaneke liye isa viSayameM pA~ca bhASya gAthAe~ haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * isa sUtragAthAkI pA~ca bhASyagAthAe~ haiM / $ 163. yaha anantarapUrvaM kahI gaI prathama mUla gAthAkI pA~ca bhASyagAthAe~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparyaM hai / bhASyagAthA, vyAkhyAnagAthA aura vivaraNagAthA * ye tInoM ekArthaka zabda haiM / prakRtameM ve kauna-sI haiM aisI AzaMkA karake pRcchAvAkya kahate haiM * vaha jaise / $ 164. yaha sUtra bhI sugama hai / 1. tA0 pratI paMca [bhAsa] gAhAo iti pAThaH /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe saMkAmaNapaTThavagassa paDhamasuttagAhAe paDhamabhAsagAhA 221 * bhAsagAhAo parUvijjaMtIo ceva bhaNidaM hoMti, gNthgurvprihrnnheN| 165 tAo bhAsagAhAo pAdekkaM vihAsijjamANAo ceva samukkittijjaMti, savvAsimekkavAreNeva samukkittaNaM kAdUNa puNo vi pAdekkamuccAriya atthaparUvaNe kIramANe gNthgurvppsNgaado| tado mUlagAthamegaM ceva paDhamamuccAriya puNo tappaDibaddhANaM bhAsagAhANaM samukkittaNamatthavihAsaNaM ca ekkado bhaNAmo tti eso edassa bhAvattho / evamuvari vi bhAsagAhANameso uccAraNAvihI jhaavsrmnnugNtvyo| saMpahi jahApaiNNameva bhAsagAhANaM vihAsaNaM kuNamANo paDhamabhAsagAhAe tAva visayavibhAgapadaMsaNamuheNa samukkittaNahamidamAha * mohaNIyassa aMtaradusamayakade saMkAmagapaTThavago hodi / ettha suttaM / 6166. aMtarakaraNaM samANiya vidiyasamae vaTTamANo mohaNIyassa saMkAmaNapaTThavago NAma hodi / tatthedamuvarimaM gAhAsuttaM paDibaddhamidi vuttaM hoi / aMtarakaraNAdo puvvaM pi carittamohaNIyassa saMkAmagapaTThavago ceva, aNNahA aTThaNhaM kasAyANaM tatto heTThA khvnnaannuvvttiido| tahA ca saMte aMtaradusamayakade tado pahuDi mohaNIyassa saMkAmaNapaTThavago hodi ti NedaM ghaDade ? Na esa doso, heTThA khavidANamaTThaNhaM kasAyANaM mohaNIyassa savvadavvarasANaMtimabhAgatteNa pAhaNiyANuvalaMbhAdo, tesi khavaNAe aMtara ___ * granthake gauravakA parihAra karaneke liye bhASyagAthAe~ hI prarUpaNA karanevAlI hotI haiM yaha prakRtameM kahA gayA hai / 6 165. pRthak-pRthak vyAkhyAna karatI huI una bhASyagAthAoMkI samutkIrtanA karate haiN| sabhI gAthAoMkI eka bArameM ho samutkIrtanA karake punarapi pratyekakA uccAraNA karake arthakI prarUpaNA karanepara granthake gauravakA prasaMga AtA hai, isalie eka mUlagAthAkA hI sarvaprathama uccAraNa karake punaH usase sambandha rakhanevAlI bhASyagAthAoMkI samatkIrtanA aura arthasambandhI vyAsa sAtha karate haiM yaha isakA bhAvArtha hai| isI prakAra Upara bhI bhASyagAthAoMkI yaha uccAraNAvidhi yathAvasara jAnanA caahiye| aba pratijJAnusAra hI bhASyagAthAoMkA vyAkhyAna karate hue sarvaprathama bhASyagAthAke viSayavibhAgako dikhalAnekI pramukhatAse samutkIrtanA karaneke liye yaha sUtra kahate haiM * dvisamayakRta antara honepara mohanIyakarma ke saMkrAmaNakA prasthApaka hotA hai / 166. antarakaraNa samApta karake dUsare samayameM vidyamAna jIva mohanIyakarmakA saMkrAmaNaprasthApaka kahalAtA hai| usa viSayameM yaha gAthAsUtra sambaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-antarakaraNake pahale bhI cAritramohanIyakA saMkrAmaNaprasthApaka hI hai, anyathA ATha kaSAyoMkI usase pUrva kSapaNA nahIM bana sktii| aura aisA honepara antarakaraNa karaneke dUsare samayase lekara mohanIyakarmakA saMkrAmaNa prasthApaka hotA hai yaha ghaTita nahIM hotA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki nIce arthAt pUrvameM kSapita hae ATha kaSAyoMkA dravya mohanIyakarmake samasta dravyake anantaveM bhAgapramANa honese usakI pradhAnatA nahIM hai, dUsare
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe karaNAdipayattavisesAbhAvAdo ca / tamhA aMtarakaraNaM kAdUNa bhareNa mohaNIyaM khavemANo ceva saMkAmaNapaTThavago hodi tti eso edassa mAvatyo / (72) saMkAmagapaTThavagassa mohaNIyassa do puNa vidIo kiMcaNiyaM muhuttaM NiyamA se aMtaraM hoI // 125 // $ 167. esA paDhamabhAsagAhA mulagAhAe kadamammi atthavisese paDibaddhA ti pucchide mUlagAhApuvvaddhaNibaddhadvidisaMtakammamaggaNAe paDibaddhA / taM jahA-ettha gAhApuvaDhe mohaNIyassa jo saMkAmagabhAvapaTThavago tassa aMtarakadavidiyasamae vaTTamANassa paDhama-vidiyaTThidimedeNa do dvidIo hoti tti saMbaMdhI kAyavyo / edeNa sAmaNNavayaNeNa NANAvaraNAdikammANaM pi doNhaM dvidINaM saMbhavappasaMge mohaNIyasahassa puNo vi AvittIe saMbaMdhaM kAdaNa mohaNIyasseva do dvidIo hoti, Na sesANaM kammANamidi vakkhANaM kAyavvaM / evaM ca doNhaM dvidINaM saMbhave tAsimaMtarapamANAvahAraNaTuM 'kiMcUNayaM muhuttaM' iccAdi gAhApacchaddhaNidde so| NiyamA NicchayeNa se edassa mohaNIyassa aMtarahidipamANaM kiMcUNagaM muhuttamaMtImuhuttapamANaM hoi tti bhaNidaM hoi / saMpahi edisse gAhAe sesAvayavA sugamA tti kAdUNa kiMcUNayaM muhuttamidi edasseva suttAvayavassa vivaraNaTThamuttarasuttamAha unako kSapaNAmeM antarakaraNa AdirUpa prayatnavizeSakA abhAva hai| isalie antarakaraNa karake re bhara arthAta vegake sAtha mohanIyakI kSapaNA karanevAlA hI saMkrAmaNaprasthApaka hotA hai yaha isakA bhAvArtha hai| (72) saMkrAmaNaprasthApakake mohanIyakarmakI do sthitiyAM hotI haiN| una donoMke honepara mohanIyakA antara niyamase kucha kama muhUrtapramANa hotA hai // 125 / / $ 167. yaha prathama bhASyagAthA mUlagAthAke kisa arthavizeSameM sambaddha hai aisA pUchanepara kahate haiM-mUlagAthAke pUrvArdhameM nibaddha sthitisatkarmakI mArgaNAmeM pratibaddha hai| vaha jaise-yahA~para gAthAke pUrvArdhameM batalAyA hai ki mohanIyakarmakA jo saMkrAmakabhAvakA prasthApaka hai antarakRta dvitIya samayase vidyamAna usake prathama sthiti aura dvitIya sthitike bhedase do sthitiyAM hotI haiM aisA yahA~ sambandha karanA caahiye| isa sAmAnya vacanase jJAnAvaraNAdi karmoMkI bhI do sthitiyoMkI sambhAvanAkA prasaMga prApta honepara mohanIya zabdakA punaH AvRtti dvArA sambandha karake mohanIyakarmakI hI do sthitiyA~ hotI haiM, zeSa karmoMkI nahIM aisA vyAkhyAna karanA cAhiye / aura isa prakAra do sthitiyoMke sambhava honepara unake antarake pramANakA avadhAraNa karaneke liye 'kiMcUNayaM muhattaM' ityAdirUpase gAthAke uttarArdhakA nirdeza kiyA hai| 'NiyamA se' nizcayase 'se' arthAt isa mohanIyakarmake antara sthitikA pramANa kiMcUNagaM muhuttaM' arthAt antarmuhUrtapramANa hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isa gAthAke zeSa avayavavacana sugama haiM aisA samajhakara 'kiMcUNayaM muhuttaM' sUtrake isa avayavakA hI vivaraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe saMkAmaNapaTTavagassa paDhamasuttagAhAe paDhamabhAsagAhA * kiMcUNagaM muhuttaM ti aMtomuhuttaM ti NAdagvaM / $ 168. kiMcUNagaM muhuttamidi edasya padassa attho atomuhuttamidi Niccheyavvo ti suttattho / evaM paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaM saMkkheveNa samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe visayavibhAgajANAvaNapurassaramavayAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai -- * aMtaradusamayakadAdo AvaliyaM samayaNamadhicchiyaNa imA gAhA / $ 169. puvvinlagAhA jamhi samaye padidA tatto puNo visamayaNAvaliyamettakAlamaicchiyUNa AvedijjamANANamekkArasapayaDINaM samayUNAvaliyamettapaDhamaTThadi pAliya vedijjamANANamaNNadaraveda saMjalaNapayaDINamaMtomuhuttame tapaDhamaTThidiM dhareyUNAvaTThidassa tamhi avatthAvisese esA vidiyabhAsagAhA paDibaddhA tti vRttaM hoi | saMpi kA sA vidiyabhAsagAhA tti AsaMkAe pucchAvakkamAha * yathA / $ 170 taM jahAtti pucchAdi so eso / 223 (73) jhINaTThidikammaMse je vedayade du dosu viDidIsu / je cAvi Na vedayade vidiyAe te du boddhavvA // 126 // * kucha kama muhUrtakA artha antarmuhUrta hai aisA jAnanA cAhiye / $ 168. 'kicUNagaM muhuttaM' isa padakA artha antarmuhUrta hai aisA nizcaya karanA cAhiye yaha isa sUtra kA artha hai / isa prakAra prathama bhASyagAthAke arthakA saMkSepameM vyAkhyAna karake aba dUsarI bhASyagAthA ke viSayavibhAgakA jJAna karAneke sAtha usakA avatAra karate hue Age sUtrako kahate haiM 8 jisa samaya antarakaraNa kriyA sampanna huI hai usase agale samaya se lekara eka samaya kama eka AvalipramANa kAla ullaMghana kara yaha bhASyagAthA AI hai / $ 169. pUrvakI gAthA jisa sthAnameM samApta hotI hai usa sthAnase punarapi eka samaya kama eka AvalipramANa kAla ullaMghana kara nahIM vede jAnevAlI gyAraha prakRtiyoMkI eka samaya kama eka AvalipramANa prathama sthitikA pAlana kara vedI jAnevAlI anyatara veda aura saMjvalana prakRtiyoMkI antarmuhUrtapramANa prathama sthitiko dhAraNa karake avasthita hue jIvake usa avasthAvizeSa meM yaha dUsarI gAthA pratibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba vaha dUsarI bhASyagAthA kauna-sI hai aisI AzaMkA honepara pRcchAvAkyako kahate haiM * yathA / $ 170. 'vaha jaise' isa prakAra yaha pRcchAkA nirdeza karanevAlA sUtra hai / (73) jo kSINa (parikSINa) sthitivAle karmapuMjako vedatA hai ve donoM hI sthitiyoMmeM hote haiM / kintu jo ukta karmapuMjako nahIM vedatA hai ve mAtra dvitIya sthiti meM hI jAnane cAhiye // 126 // I
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6171. edisse gAhAe attho buccade / taM jahA--'jhINaTThidikammase' evaM bhaNide parikkhINahidiyANi kammANi tti bhaNidaM hodi / edaM ca padaM sodayANamaNadayANaM ca aMtaradusamakadAdo pAye samayUNAvaliyamettINaM dvidINaM parikkhayamuvekkhade / tado aMtaravidIo Nilleviya puNo samayaNAvaliyamettIo vedijjamANAvedijjamANANaM paDhamadvidIo gAliya jo dvido jIvo so tadavatthAe je kammaMse jhINavidiviseside aNabhavadi te tassa dosu vi TThidIsu daTTavvA, tesimaMtomuhuttamettIe paDhamahidIe tAdhe nnivvaahmuvlNbhaado| 5 172. adhavA jhINadvidikammase saMjAde ti sattamINi so eso, teNa avedijjamANANamekkArasaNhaM. payaDINaM samayaNAvaliyamettapaDhamadvidIe jhINAe tado jANi kammANi vedayadi tANi tassa dosu vi dvidIsu daTThavANi tti suttatthasaMbaMdho / 'je cAvi Na vedayade' evaM bhaNide je puNa kammaMse Na vedayadi te tassa vidiyaTThidIe ceva hoti tti boddhavvA, tesiM paDhamaTThidIe galidattAdo tti bhaNidaM hoi / tado esA vi gAhA mUlagAhApubaddhaNibaddhameva kiMci atthavisesaM jANAvedi tti NiccheyavyaM / / 173. adhavA paDhamabhAsagAhAe puvvaddhammi mohaNIyassa do dvidIo hoMti tti sAmaNNeNa parUvidaM / udayANudayapayaDINaM paDhamaThidivisao jo bhedo so Na parUvido / edIe puNa gAhAe so ceva attho visesiyaNa bhaNido tti dtttthvvo| 6 171. aba isa gAthAkA artha kahate haiN| vaha jaise-'jhINaTTidikammase' aisA kahanepara jinakI sthiti kSINa ho gaI hai aise karma lene cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura yaha pada udayasahita aura anudayasahita karmoMke antara karaneke agale samayase lekara eka samaya kama eka AvalipramANa sthitiyoMke kSayako apekSAse nibaddha huA hai, isalie antara sthitiyoMkA nirlepana karake punaH vede jAnevAle aura nahIM vede jAnevAle karmoM ke eka samaya kama eka AvalipramANa prathama sthitiyoMko galAkara jo jIva sthita hai vaha usa avasthAmeM jhIna sthitivAle jina karmapuMjoMko anubhavatA hai ve usa jIvake donoM hI sthitiyoMmeM jAnane cAhiye, kyoMki usa samaya unakI antarmuhUrtapramANa prathama sthiti nirvAdharUpase pAI jAtI hai| 172. athavA karmoMke jhIna sthitivAle ho jAnepara, yahA~ yaha saptamI vibhaktikA nirdeza hai isaliye nahIM vede jAnevAlI gyAraha prakRtiyoMko eka samaya kama eka AvalipramANa prathama sthitike jhINa ho jAnepara tatpazcAt yaha jIva jina karmoMko vedatA hai ve usa jIvake donoM hI sthitiyoMmeM jAnane cAhiye aisA yahA~ isa sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA cAhiye aura 'je cAvi Na vedavade' aisA kahanepara jina karmoMko nahIM vedatA hai ve usake dvitIya sthitimeM hI hote haiM aisA jAnanA cAhiye, kyoMki ve prathama sthitirUpase gala gaye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isaliye yaha gAthA bhI mUla gAthAmeM nibaddha kiMcit arthavizeSakA hI jJAna karAtI hai aisA nizcaya karanA caahiye| $ 173. athavA prathama bhASyagAthAke pUrvArdhameM mohanIyakarmakI do sthitiyA~ hotI haiM aisA sAmAnyase kahA gayA hai| kintu udaya aura anudayarUpa prakRtiyoMkA prathama sthitisambandhI jo bheda hai vaha nahIM kahA gayA hai| parantu isa gAthA dvArA vahI artha vizeSarUpase kahA gayA hai aisA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ khagaDhIe paDhamamUlagA hAe tadiyabhAsagAhA 225 $ 174. evamedAhiM dohiM bhAsagAhAhiM mUlagAhApuvvabaddhasUcidatthavisesaM vihAsiya saMpahi tattha muttakaMThamuvaiTThaTThidisaMta kammapamANAvahAraNaThThe 'kesu va aNubhAgesu ya' edeNa mUlagAhAvidiyAvayaveNa samuddiTThANubhAgasaMtapamANAvahAraNaTTaM ca tadiya bhAsa gAhAe avayAraM kuNamANo idamAha - * etto TThidisaMtakamme ca aNubhAgasaMtakamme ca tadiyagAhA kAyavvA / bhAga-14 $ 175. sugamaM / * taM jahA / $ 176. sugamaM / (74) saMmAka maga paTThavagassa puvvabaddhANi majjhimaTThidIsu / sAda- suhaNAma - godA tahANubhAgesu dukkassA // 127 // jAnanA cAhiye / vizeSArtha - antarakaraNakriyA sampanna karate samaya mohanIyakamaMkI nau nokaSAya aura cAra saMjvalana ina teraha prakRtiyoMkI do sthitiyA~ ho jAtI haiM / antarake pUrvakI sthitikA nAma prathama sthiti kahalAtA hai aura antarase UparakI sthitikA nAma dvitIya sthiti kahalAtA hai / jo jIva kisI eka veda aura kisI eka saMjvalana kaSAyake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai usake una donoM prakRtiyoMkI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa hotI hai aura zeSa gyAraha karmoMkI prathama sthiti eka AvalipramANa hotI hai / aba jisane eka AvalipramANa donoMkI prathama sthitiko galA liyA hai usake galaneke bAda gyAraha prakRtiyoMkI prathama sthitikA to abhAva ho jAtA hai aura. vede jAnevAle karmoMkI eka Avali kama antarmuhUrtapramANa prathama sthiti usa samaya avaziSTa rahatI hai / dvitIya sthiti donoM prakArake karmoMkI pAI jAtI hai aisA isa bhASyagAthA dvArA sUcita kiyA gayA hai / $ 174. isa prakAra ina donoM bhASyagAthAoM dvArA mUlagAthAke pUrvArdha dvArA sUcita kiye ye arthavizeSakA vyAkhyAna karake aba vahA~ muktakaNThase upadeze gaye sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke liye 'kesu va aNubhAgesu ya' isa mUlagAthAke dvitIya pAda dvArA kahe gaye anubhAgasatkarmakA avadhAraNa karaneke liye tIsarI bhASyagAthAkA avagAhana karate hue isa sUtra ko kahate haiM* isase Age sthitisatkarma aura anubhAgasatkarmake viSaya meM tIsarI bhASyagAthA karanI cAhiye | $ 175. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 176. yaha sUtra bhI sugama hai / (74) saMkrAmakaprasthApaka jIvake pUrvabaddha karma madhyama sthitiyoMmeM hote haiM tathA sAtAvedanIya, zubhanAma aura gotrakarma utkRSTa anubhAgavAle hote haiM / / 127 / / 29
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5 177. edisse gAhAe punvadveNa saMkAmaNapaTThavagassa savvesi kammANaM dvidisaMtakammapamANaM parUvidaM, jahaNNukkassaTThidisaMtakammaparihAreNa majjhimahidIsu ajahaNNANukkassasaNNidAsu tdvtttthaannpruuvnnaado| pacchadreNa vi aNumAgasaMtakammapamANaparUvaNA kdaa| sAda-suma-NAma-godANamAdesukkasANubhAgasaMtakammapaduppAyaNaduvAreNa savvAsiM subhAsubhANaM kammANamaNubhAgasaMtakammapamANAvahAraNAdo / eso edisse gAhAe samudAyastho / saMpahi edisse gAhAe avayavatthaparUvaNaTThamuvarimaM cuNNisuttapabaMdhamAha * majjhimahidIsu tti aNukkassa-ajahaNahidIsutti bhaNidaM hodi / 6 178. edeNa sutteNa gAhApuvvaddho vihAsido hodi / sesANaM padANaM subohattAhippAyeNa 'majjhimahidIsu' ti edasseva padassa atthpruuvnnaado| tado savvesi kammANamaMtaradusamayakadAvatthAe asaMkhejjavassapamANo ajahaNNANukkaso hidisaMtakammaviyappo puvvutteNa appAbahuavihANeNa hodi tti ghetvvo| saMpahi gAhApacchaddhavihAsaNamidamAha ___ * sAda-subha-NAma-godA tahANubhAgesu dukkasA tti / Na ca ede oghakassA, tassamayapAoggaukkassagA ede aNubhAgeNa / ~ 6 177. isa gAthAke pUrvArdha dvArA saMkrAmaNaprasthApakake sabhI karmoMke sthitisatkarmakA pramANa kahA gayA hai, kyoMki jaghanya aura utkRSTa sthitisatkarmake niSedhapUrvaka ajaghanya-anutkRSTa saMjJAvAlI madhyama sthitiyoMmeM usake avasthAnakI prarUpaNA kI gaI hai| uttarArdha dvArA bhI anubhAgasatkarmake pramANako prarUpaNA kI gaI hai, kyoMki usameM sAtAvedanIya, zubhanAma aura gotrakarma, inake Adeza utkRSTa anubhAgasatkarmake kathana dvArA sabhI zubhAzubha karmoke anubhAgasatkarmake pramANakA avadhAraNa kiyA gayA hai yaha isa gAthAkA samudAyarUpa artha hai / aba isa gAthAke avayavoMke arthakA kathana karaneke liye Ageke cUrNisUtraprabandhako kahate haiM * mASyagAthAmeM madhyama sthitiyoMmeM aisA kahanepara usase anutkRSTa-ajaghanya sthitiyoMmeM aisA jAnanA cAhiye / 6 178. isa sUtra dvArA gAthA pUrvArdhakA vyAkhyAna kiyA gayA hai| zeSa pada subodha haiM isa abhiprAyase mAtra 'majjhimaTTidIsu' isa padakA artha kahA hai / isaliye sabhI karmoMkI antara kriyA sampanna honeke dUsare samayameM asaMkhyAta varSapramANa ajaghanya-anutkRSTa sthitisatkarmarUpa vikalpa pUrvokta alpabahutvavidhAnake anusAra hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / aba gAthAke uttarArdhakA vyAkhyAna karaneke lie isa sUtravacanako kahate haiM sAtAvedanIya, zubhanAma aura gotrakarma ye anubhAgoMkI apekSA utkRSTa hote haiN| kintu ye oghase utkRSTa nahIM hote, mAtra usa samayake yogya anubhAgakI apekSA utkRSTa hote haiN|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 khavagaseDhoe paDhamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA $ 179. edeNa gAhApacchaddheNa sAdAdINaM suhapayaDINamukkasso aNubhAgo hodi tti sAmaNNeNa NihiTTho / so vuNa ukkassANubhAgo kadamo ghettavyo ? kimoghukkasso, Aho Adesukkasso tti AsaMkAe tadAdesukkassattavihAsaNaTThamidaM vuttaM 'Na ca ede oghukkassA' iccAdi / etaduktaM bhavati-visohIe suhapayaDINamaNubhAgo ukkasso hodi / kiMtu sAdAvedaNIya-uccAgoda-jasagittiNAmANamettha oghukkassao aNubhAgo Na hodi, carimasamayasuhumasAMparAiyavisohIe tesimaNabhAgassa svvukkssbhaavdNsnnaado| tado aNiyaTTipariNAmehi edehimaNubhAgo takkAlapAoggaukkassao gaheyavvo, NANNo tti / eso ca viseso gAhAsattadvieNa 'tu'saNa sUcido tti ghettavyo / aNNaM ca 'tu'saddaNeva suhaNAmaMtabhUdANaM devagadiAdINamaNubhAgassa oghAdesukkassabhAveNa bhayaNijjattaM vakkhANeyavvaM, tesimaNubhAgassa apuvvakaraNAdiheTThimavisohiNibaMdhaNassa oghAdesukkassabhAveNa pavRttIe ettha pddisehaabhaavaado| sAdAvedaNIya jasagitti-uccAgodANi ceva puNa padhANANi kAdUNa cuNNisuttayAreNAdesukkassattametthAvahAridaM, Na ca savvasuhapayaDivisayamidi Na kiMci viruddhaM / eso suhapayaDINamukkassANumAgaNiddeso desAmAsao, teNa asuhapayaDINaM pi taviruddha. sahAvANamaNukkasso aNubhANo veDhANio hodi ti vakkhANeyavvaM, visohipariNAmehiM ghAdidAvasesassa tAsimaNubhAgassa edammi visaye pyaarNtraasNmvaado| evaM tadiya 179. isa gAthAke uttarArdha dvArA sAtA Adi zubha prakRtiyoMkA utkRTa anubhAga hotA hai yaha sAmAnyase kahA gayA hai| parantu vaha utkRSTa anubhAga kauna-sA lenA cAhiye-kyA ogha utkRSTa yA Adeza utkRSTa aisI AzaMkA honepara usa samaya Adeza utkRSTakA vidhAna yaha sUtra karatA hai-'ye anubhAga ogha utkRSTa nahIM hote haiM ityAdi / ' isakA yaha tAtparya hai ki vizuddhike dvArA zubha prakRtiyoMkA anubhAga utkRSTa hotA hai| kintu sAtAvedanIya, uccagotra aura yazaHkIttinAma ina karmoMkA yahA~para ogha utkRSTa anubhAga nahIM hotA, kyoMki sUkSmasAmparAyasambandhI antima vizuddhike dvArA unakA anubhAga sabase utkRSTa dekhA jAtA hai, isalie anivRttikaraNake pariNAmoMke dvArA inake anubhAgako tatkAlake yogya utkRSTa grahaNa karanA cAhiye, anya nahIM isa prakAra yaha vizeSa gAthAsUtrameM sthita 'tu' zabdase sUcita hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| isake atirikta 'tu' zabdase hI zubhanAmake antarbhUta devagati Adike anubhAgakA ogha utkRSTa aura Adeza utkRSTarUpase bhajanIyapanekA vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki unakA anubhAga apUrvakaraNAdi adhastana vizuddhi nimittika honese usake ogha-Adeza utkRSTarUpase pravRtti honemeM niSedhakA abhAva hai| parantu cUNisUtrakArane sAtAvedanIya, yazaHkItti aura uccagotrako hI pradhAna karake yahA~para Adeza utkRSTakA avadhAraNa kiyA hai| aura yaha sarva zubhaprakRtiviSayaka hai isameM kucha viruddha nahIM hai / aura yaha zubha prakRtiyoMke utkRSTa anubhAgakA nirdeza dezAmarSaka hai, isaliye unake viruddha svabhAvavAlI azubha prakRtiyoMkA anubhAga bhI dvisthAnIya hotA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki vizuddhirUpa pariNAmoMke dvArA ghAta karaneke bAda avaziSTa rahe unake anubhAgakA isa sthAnameM anya prakAra sambhava nahIM hai| isa prakAra tIsarI gAthAkI artha
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mAsagAhAe atthavihAsA smttaa| saMpahi 'saMkaMtaM vA asaMkaMta' idi mulagAhAcarimapadamasmiyaNa saMkAmaNapaTThavagassa tadavatthAe saMchuddhAsaMchu ddhapayaDIo parUvemANo cautthabhAsagAhAmavayAredi-- (75) adha thINagiddhikammaM NihANiddA ya payalapayalA ya / __ taha Niraya-tiriyaNAmA jhINA saMchohaNAdIsu // 128 / / 5 180. esA cautthI gAhA / edIe saMkAmaNapaTThavaeNa jANi kammANi putrameva saMchuddhANi jANi ca Na saMchu ddhANi tesiM pamANaparicchedaM kAdUNa jidda so kado, saMchuddhapayaDiNiddeseNevAsaMchuddhapayaDINaM pi nnicchyovvttiido| taM jahA--'atha thINagiddhikamma' iccAdiNA gAhApuvvaddheNa NiddANiddA-payalApayalA thINagiddhi ni edAsiM tiNhaM payaDINaM puvvameva saMchuddhANaM NAmaNiddeso ko| 'taha Niraya-tiriyaNAmA'. iccedeNa vi gAhApacchaddhAvayaveNa Niraya-tirikkhagaisahagayANaM terasaNhaM NAmapayaMDoNaM thINagiddhitieNa saha saMchuddhANaM NAmaNiddeso kao daTTayo, Niraya-tiriyaNAmaNiddesassa Niraya-tirikkhagaimahacaridAsesaNAmapayaDINamubalakkhaNabhAveNa pvuttiabbhuvgmaado| tado edAo solasapayaDIo saMkAmayapaTTavayeNa puvvameva heTThA aMtomuhuttamosariyUNa savvasaMkameNa saMchuddhA tti eso ettha gaahaasutttthsmucco| tAsiM vibhASA samApta huii| aba 'saMkaMtaM vA asaMketa' isa prakAra mUla gAthAke antima padakA Azraya karake saMkrAmaNaprasthApakake usa avasthAmeM nirjarita huI aura nahIM nirjarita huI prakRtiyoMkI prarUpaNA karate hue cauthI bhASyagAthAkA avatAra karate haiM (75) madhyakI ATha kaSAyoMke sAtha styAnagRddhikarma, nidrAnidrA aura pracalApracalA tathA narakagati aura tiryaJcagati nAmakarma sahagata prakRtiyA~ paraprakRti saMkramaNa AdimeM saMkramita ho gaI haiM // 128 // $ 180. yaha cauthI bhASyagAthA hai / isa gAthA dvArA saMkrAmaNaprasthApaka jIvane jina karmoMkA pahale hI kSaya kiyA hai aura jina karmoMkA kSaya nahIM kiyA hai unake pramANakA pariccheda karake nAmanirdeza kiyA hai, kyoMki kSaya kI gaI prakRtiyoMkA nirdeza karanese hI nahIM kSaya huI prakRtiyoMkA bhI nizcaya ho jAtA hai| vaha jaise-'atha thINagiddhikamma' ityAdi gAthAke pUrvArddha dvArA pahale hI kSayako prApta huI nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhi ina prakRtiyoMkA nAmanirdeza kiyA gayA hai| 'taha NirayatirikkhaNAmA' isa gAthAke uttarArddha dvArA bhI styAnagaddhitrikake sAtha kSayako prApta huI narakagati aura tiryaJcagatike sAtha pratibaddha teraha nAmakarmakI prakRtiyoMkA nAmanirdeza kiyA gayA jAnanA cAhiye, kyoMki narakagati aura tiryazcagati nAmakarmake nirdezase narakagati aura tiryazcagatike sAtha sahacarita azeSa nAmakarmakI prakRtiyoMke upalakSaNarUpase pravRtti svIkAra kI gaI hai| isaliye saMkrAmaka prasthApakane ina solaha prakRtiyoMkA pahale hI antarmuhurtake nIce utarakara sarvasaMkramake dvArA kSaya kiyA hai yaha yahA~ gAthAsUtrakA samudAyArtha hai aura unakA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIeM paDhamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA 229 ca saMchohaNamevaM payaTTamidi jANAvaNaTuM gAhAsuttassa carimAvayavaNiddeso 'jhINA saMchohaNAdIsu' tti / saMchohaNA NAma parapayaDisaMkago svvsNkmpjjvsaanno| AdisadeNa dvidi-aNubhAgakhaMDaya-guNaseDhiNijjarANaM gahaNaM kAyavvaM / tado edesu kiriyAvisesesu kammakkhavaNaNimittabhUdesu payaTTeNa saMkAmayapaTTavayeNa puvvameva khavijjamANA khINA ti vRttaM hoi / Na kevalamedAo ceva solasa payaDIo jhINAo, kiMtu aTTha kasAyA vi| Na ca tesiM gAhAsutteNAsaMgaho AsaMkiyavbo, 'adha' saddeNANutta. samuccayaTeNa tesi pi sNghdNsnnaado| saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM cuNNisuttamAha * edANi kammANi puvvameva jhINANi / edeNeva sUcidA aTTa vi kasAyA puvvameva khavidA tti / $ 181. gayatthabhedaM suttaM / evaM cautthamAsagAhAe vivaraNaM kAdUNa saMpahi 'saMkaMtaM vA asaMkaMta' idi evaM ceva mUlagAhAcarimAvayavamavalaMbaNaM kAdUNa chasu kammesu saMchu ddhesu savvesi hidisaMtakammapamANAvahAraNaTuM paMcamagAhAsuttamavayArijjade(76) saMkaMtamhi ya NiyamA NAmA-godANi vedaNIyaM ca / vassesu asaMkhejjesu sesagA hoMti saMkhejje // 129 // saMkramaNa isa prakAra pravRtta hai isa bAtakA jJAna karAneke liye gAthAsUtrake 'jhINA saMchohaNAdisu' isa prakAra antima caraNakA nirdeza kiyA hai| 'saMchohaNA'kA artha jisake antameM sarvasaMkrama hai aisA paraprakRtisaMkrama hai| 'Adi' zabdase sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura guNazreNinirjarAkA grahaNa karanA caahiye| isaliye karmakI kSapaNAkI nimittabhUta ina kriyAvizeSoMmeM pravRtta hue saMkrAmakaprasthApakane pahale hI kSapita honevAlI prakRtiyoMkA pahale hI kSaya kiyaa| kevala ye solaha prakRtiyA~ hI kSaya nahIM huIM, kintu ATha kaSAya bhI kSayako prApta hue| gAthAsUtra dvArA unakA saMgraha nahIM kiyA gayA aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki anukta samuccaya karanevAle 'artha' pada dvArA unakA bhI saMgraha dekhA jAtA hai| aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke cUrNisUtrako kahate hai ye karma pahale hI kSaya ho gaye haiN| tathA isIse sUcita hue ATha kaSAya bhI pahale hI kSayako prApta ho gaye haiN| ____ 181. yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra cauthI bhASyagAthAkA vivaraNa karake aba 'saMkaMtaM vA asaMkaMtaM' isa prakAra mUla gAthAke isI antima caraNakA avalambana karake chaha karmoM ke saMkramita ho jAnepara sabhI karmoMke sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke liye pA~caveM gAthAsUtrakA avatAra karate haiM (76) chaha karmoMke saMkrAnta honepara usI samaya nAma, gotra aura vedanIyakarma asaMkhyAta varSapramANa sthitisatkarmameM pravRtta hote haiM tathA zeSa karma saMkhyAta varSapramANa sthitisatkarma meM pravRtta hote haiM // 129 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 182. esA paMcamI bhAsagAhA / edIe chasu kammesu saMchuddhesu tammi samaye savvakammANaM dvidisaMtakammapamANaM parUvidaM / taM jahA---'saMkaMtamhi ya NiyamA' evaM maNide NokasAyachakkammi purisavedacirANasaMtakammeNa saha saMchuddhammi 'NiyamA' NicchayeNa 'NAmA-godANi vedaNIyaM ca' edANi tiNNi vi aghAdikammANi 'vassesu asaMkhejjesu' asaMkhejjavassapamANesu appappaNo DidisaMtakammesu payadi tti ghettvvaanni| 'sesagA hoti saMkhejje' evaM bhaNide sesakammANi NANAvaraNAdINi cattAri vi NiyamA saMkhejjavassapamANe dvidisaMtakamme ciTThati tti ghettavvaM / saMpahi evaMviho edisse gAhAe avayavatthaparAmaraso sugamo tti samudAyatthameva vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai ___ * esA gAhA chasu kammesu paDhamasamayasaMkatesu tamhi samaye TThidisaMtakammapamANaM bhaNai $ 183. gayatthamedaM suttaM / evaM saMkAmaNapaTThavagassa cauNhaM mUlagAhANaM majjhe paDhamamUlagAhAe sabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / saMpahi vidiyamUlagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo sattapabaMdhamuttaraM maNai-- * etto vidiyA mulagAhA / 184. sugamaM / * taM jhaa| 6182. yaha pA~cavIM bhASyagAthA hai| ina chaha karmoke saMkrAnta honepara usI samaya saba karmoMke sthitisatkarmakA pramANa kahA hai-'saMkaMtamhi ya NiyamA' aisA kahanepara chaha nokaSAyoMkA puruSavedake cirakAlIna satkarmake sAtha saMkrAnta honepara "NiyamA' nizcayase 'NAmA-goda-vedaNIyaM ca' nAma, gotra aura vedanIya ye tIna aghAti karma 'vassesu asaMkhejjesu' asaMkhyAta varyapramANa apaneapane sthitisatkarmameM pravRtta hote haiM aisA grahaNa karanA cAhiye / 'sesagA hoMti saMkhejje' aisA kahane para zeSa jJAnAvaraNAdi cAroM hI karma niyamase saMkhyAta varSapramANa sthitisatkarmameM sthita rahate haiM aisA grahaNa karanA caahiye| aba isa gAthAke avayavoMkA isa prakAra arthaparAmarza sugama hai, isaliye samudAyArthakI hI vibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * yaha gAthA chaha karmoMke prathama samaya saMkrAnta honepara usI samaya sthitisatkarma ke pramANakA kathana karatI hai| $ 183. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra saMkrAmaNaprasthApakake cAra mUla gAthAoMke madhya meM sthita bhASyagAthAoMke sAtha prathama mUlagAthAkI arthavibhASA samApta huI / aba dUsarI mUla gAthAkI avasara prApta arthavibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * yaha dUsarI mUla gAthA hai| 5 184. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhA $ 185. edaM pi sugamaM / (77) saMkAmagapaTTavagoM ke baMdhadi ke va vedayadi aMse / saMkAmedi va ke ke kesu asaMkAmago hoi // 130 // $ 186. esA vidiyamUlagA hA saMkAmaNapaTTavagassa aMtaradusamayakadAvatthAe vaTTamANassa baMdhodayasaMkamANaM payaDiTThidiaNubhAgavisayANaM parUvaNaTThamAgayA / tattha 'saMkAmagapaTTavago ke baMdhadi' tti ettha payaDi-TThidi - aNubhAga-padesANaM baMdhamaggaNA NAma paDhamo attho viddho / 'ke va vedayadi' idi edammi vi vidiyAvayave tesiM ceva udayamaggaNAsaNido vidio attho Nibaddho / 'saMkAmedi ya ke ke' edammi gAhA - pacchaddhe payaDiAdINaM saMkamaparUvaNA NAma tadio attho viddhoti / evamedammi gAhAsute tiNi atthA NivaddhA / saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa samudAyatthaM vihAsemANo cuNNisuttayAro suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * edisse tiNi atthA / $ 187. sugamaM / * taM jahA / $ 188. sugamaM / * ke baMdhaditti paDhamo attho / -- 231 $ 185. yaha sUtra bhI sugama hai / (77) saMkrAmaNaprasthApaka kisa karmapuMjako bA~dhatA hai, kisa karmapuMjako vedatA hai| kisa-kisa karmapuMjako saMkramAtA hai aura kisa karmapuMjakA asaMkrAmaka hotA hai // 130 // $ 186. yaha dUsarI mUla gAthA antara dvisamayakRta avasthAmeM vidyamAna saMkrAmaka - prasthApakake prakRti, sthiti aura anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura satkarmake kathana ke liye AI hai / vahA~ 'saMkAmagapaTTavago ke baMdhadi' isa prakAra isa caraNameM prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMke bandhasambandhI mArgaNA nAmaka prathama arthAdhikAra nibaddha hai, 'ke va vedayadi aMse' isa prakAra isa dUsare caraNa meM bhI unhIMkA udayamArgaNAnAmaka dUsarA arthAdhikAra nibaddha hai / 'saMkAmedi ya ke ke' isa gAthAke uttarArdha meM prakRti Adike saMkrAmaNaprarUpaNA nAmaka tIsarA arthAdhikAra nibaddha hai / isa prakAra isa gAthAsUtrameM tIna arthAdhikAra nibaddha haiN| aba isa prakAra isa gAthAsUtrake samuccayArthakA vyAkhyAna karate hue cUrNisUtrakAra Age ke sutraprabandhako kahate haiM * isa gAthAsUtrake tIna adhikAra haiM / $ 187. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 188. yaha sUtra sugama hai / # kina karmapu joMko bAMdhatA hai yaha prathama artha hai /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 189. 'ke baMdhadi' tti edammi bIjapade baMdhamaggaNAsaNNido paDhamo astho paDibaddho tti bhaNidaM hoi * ke va vedayadi tti vidio attho / $ 190. 'ke va vedayadi' tti edammi gAhAsuttavidiyAvayave udayamaggaNAsaNNido vidio attho Nibaddho ti bhaNidaM hoi / * pacchimaddhe tadio attho / $ 191. gAhApacchaddhe payaDiAdINaM saMkamagavesaNasaNNido tadio attho paDibaddho tti vuttaM hoi / ettha ke aMse baMdhadi, ke ase vedayadi, ke vA ase saMkAmedi tti aMsasaddo pAdekkamahisaMbaMdhaNijjoM / 'saMkAmayapaTThavago' tti eso ca suttAvayavo savvesimatthANaM sAhAraNabhAveNa jojeyavyo / evamedesu tisu atthesu paDibaddhattamedisse gAhAe parUviya saMpahi kadamammi atthe kettiyAo mAsagAhAo NibaddhAo tti suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * paDhame atthe tiNi bhaasgaahaatroN| 5 192. paDhame atthe paDibaddhAo uvari bhaNissamANAo tiNNi bhAsagAhAo hoti tti bhaNidaM hoi-- 6 189. 'ke baMdhadi' isa bIjapadameM bandhamArgaNA saMjJaka prathama artha pratibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kina karmapuMjoMko vedatA hai yaha dUsarA artha hai| .... 190. 'ke va vedayadi' gAthAsUtrake isa dUsare avayavameM udaya mArgaNAsaMjJaka dUsarA artha nibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * gAthAsUtrake uttarArdhameM tIsarA artha nibaddha hai| $ 191. gAthAke uttarArdhameM prakRti Adike saMkramakI gaveSaNA saMjJAvAlA tIsarA artha pratibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / prakRtameM 'ke aMse baMdhadi, ke aMse vedayadi, ke vA ase saMkAmedi' isa prakAra pratyeka padake sAtha 'aMza' zabdakA sambandha karanA caahiye| tathA sUtrake saMkAmayapaTThavago' isa avayavakI sabhI arthoke sAtha sAdhAraNarUpase yojanA karanI caahiye| isa prakAra ina tIna arthoM meM yaha gAthAsUtra pratibaddha hai isa prakAra isa gAthAsUtrakI prarUpaNA karake aba kisa arthameM kitanI bhASyagAthAeM nibaddha haiM isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * prathama arthameM tIna bhASyagAthAe~ AI haiM / $ 192. prathama arthameM Age kahI jAnevAlI tIna bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM yaha ukta kathana
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 khavagaseDhIe vidiyamUlagAhA * vidiye atthe ve bhAsagAhAo / 6 193. vidie atthe paDibaddhAo ve bhAsagAhAo uvari bhaNissamANAo hoti tti vuttaM hoi / * tadiye atthe chanbhAsagAhAo / 6 194. tadiye atthe paDibaddhAo uvari bhaNissamANAo chanbhAsagAhAo hoti ti maNidaM hoi / evamedAo ekkArasa bhAsagAhAo vidiyamUlagAhAe paDibaddhAo tti esoM edesi tiNhaM suttANaM smudaayttho| mUlagAhAe bIjapadabhAveNa sUcidatthANaM vivaraNe payaTTAo bhAsagAhAo, tAsi vihAsijjamANassa atthavisesassa AdhArabhAveNa dvidA mUlagAhA tti savvattha vattavvaM / saMpahi 'jahA uddeso tahA Niddeso' . tti NAyamavalaMbiya paDhamasta tAva atthassa tiNhaM bhAsagAhANaM samukkittaNaM vihAsaNaM ca kuNamANo cuNNisuttayAro idamAha ke paDhamassa atthassa tiNhaM bhAsagAhANaM samukittaNaM vihAsaNaM ca ekkado vttissaamo| 5 195. samukkittaNaM NAma uccAraNaM vihAsaNaM NAma vivaraNaM / tado tiNhaM kA tAtparya hai| * dUsare arthameM do mASyagAthAe~ AI haiM / $ 193. dUsare arthameM Age kahI jAnevAlI do bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * tIsare arthameM chaha bhASyagAe~ AI haiN| 6 194. tIsare arthameM Age kahI jAnevAlI chaha bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra ye gyAraha bhASyagAthAe~ dUsarI mUla gAthAmeM pratibaddha haiM isa prakAra yaha tIna sUtragAthAoMkA samudAyArtha hai| mUla gAthA dvArA bIjapadarUpase sUcita hue arthoMkA vizeSa vyAkhyAna karane meM jo pravRtta hotI haiM unheM bhASyAgAthA kahate haiM tathA unake mAdhyamase vyAkhyAna kiye jAnevAle arthavizeSake AdhArabhAvase jo gAthAe~ sthita haiM unheM mUla gAthA kahate haiM aisA sarvatra kathana karanA caahiye| aba 'uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyakA avalambana lekara sarvaprathama prathama arthasambandhI tIna bhASyagAthAoMkI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue cUNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * prathama arthasambandhI tIna mASyakathAoMkI samutkIrtanA aura vibhASAko eka sAtha btlaaveNge| 6 195. samutkIrtanAkA artha uccAraNA hai| vibhASAkA artha vivaraNavizeSa--vyAkhyAna 30
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe mAsagAhANamuccAraNaM vakkhANaM ca jugavameva vattaissAmo, gaMthagauravaparihAraTThamidi eso ettha suttatthasanbhAvo / 234 * taM jahA / $ 196- sugamaM / (78) vassasadasahassAiM dvidisaMkhAe du mohaNIyaM tu / baMdhadi ca sadasahassesu asaMkhejjesu sesANi // 131 // $ 197 esA paDhamassa atthassa paDhamabhAsagAhA aMtaradusamaya kadAvatthA vaTTamANassa saMkAmaNapaTuvagassa mohAdikammANaM dvidibaMdhapamANaM jANAvedi / taM kathaM ? 'vassasadasahassAiM ' evaM bhaNide saMkhejjavassasadasaharasamettaTThi disaMkhAe mohaNIyakammaM baMdi' tti deNa mohaNIyassa DidibaMdhapamANaM parUvidaM / aMtarakaraNe kade saMkhejjavassio caiva mohaNIyassa dvidibaMdho hodi ti NiyamadaMsaNA do / 'baMdhadi ya sahassesu evaM maNide sesANi NANAvaraNAdikammANi asaMkhejjesu vassasa hasse se TThidisaMkhAe vaTTamANANi baMdhaditti tesimasaMkhejjavassasa hassiya TTidibaMdhapavRttI tadavatthAe parUvidA daTThavvA, tAghe tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / $ 198. ettha gAhApuvvaddhe donhaM 'tu' saddANaM Nidde so pAdapUraNaTTo, aNuttakaranA hai / ataH tInoM bhASyagAthAoMkI uccAraNA aura vyAkhyAnako granthakI gurutAkA parihAra karaneke liye eka sAtha hI batalAveMge yaha yahA~ isa sUtrake arthakA Azaya hai / * vaha jaise / $ 196. yaha sUtra sugama hai / (78) sthitibandhakI parigaNanAkI apekSA yaha jIva mohanIya karmako saMkhyAta lakSavarSa pramANa bAMdhatA hai aura zeSa karmoMko asaMkhyAta lakSavarSapramANa bAMdhatA hai // 131 // $ 197. yaha prathama arthasambandhI prathama bhASyagAthA antarakaraNa kriyA kiye jAne ke dUsare samayameM vidyamAna hue saMkrAmaka prasthApaka ke mohanIya Adi karmoMsambandhI sthitibandha ke pramANakA jJAna karAtI hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - kyoMki ' vassasada sahassAI' aisA kahanepara sthitibandhakI saMkhyA kI apekSA mohanIya karmako lakSavarSa pramANa bAMdhatA hai isa prakAra isa vacana dvArA mohanIyakarmake sthitibandhakI prarUpaNA kI hai, kyoMki antarakaraNa karanepara mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa hI sthitibandha hotA hai aisA niyama dekhA jAtA hai / 'baMdhadi ya sadasahassesu' aisA kahanepara jJAnAvaraNAdi zeSa karma sthitibandhakI saMkhyA kI apekSA asaMkhyAta varSapramANa hokara hI ba~dhate haiM isa prakAra usa avasthA meM una karmoMke sthitibandhakI pravRti asaMkhyAta hajAra varSapramANa kahI gaI jAnanI cAhiye, kyoMki usa samaya una karmoMke sthitibandhake honemeM anya prakAra sambhava nahIM hai $ 198. yahA~ bhASyagAthAke pUrvArdhameM jo do bAra 'tu' zabda AyA hai so vaha pAdapUraNake
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe vidiyamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 235 samuccayaho vA, hidibaMdhappAbahuAdINametthANuttANaM smuccyphlttaado| saMpahi evaM vihamedisse gAhAe samudAyatthaM paravemANo vihAsAsuttamuttaraM bhaNai * esA gAhA aMtaradusamayakade hidibaMdhapamANa bhaNai / $ 199. gayatthamedaM suttaM / saMpahi tasseva payaDibaMdhavisesAvahAraNaTuM vidiyabhAsagAhAe avayAro(79) bhaya-sogamaradi-radigaM hassa-duguchA-Nava'sagitthIo / __ asAdaM NIcAgodaM ajasaM sArIragaM NAmaM // 132 // $200. esA bidiyabhAsaNAhA payaDivaMdhaparUvaNAvasare avajjhamANapayaDINaM baMdhapaDiseho bhaNai, savvesi parUvaNANaM sapaDivakkhANaM ceva pinnnnyheuttaado| tattha gAhApunvaddhaNa aTThaNhaM NokasAyapayaDINamettha baMdhapaDiseho NiddiDo / hassa-radi-aradisoga-bhaya-duguchANamitthi-Nava sayavedANaM ca heDhA ceva appappaNo uddese vocchiNNabaMdhANamedammi visaye bNdhaannuvlNbhaado| micchattANatANubaMdhiAdINaM pi payaDINaM ettha baMdho patthi, tesi pi Niddeso kimaTTha Na kIrade 1 Na, NimmUlIkayasaMtANaM tesi bNdhaabhaavssaannuttsiddhttaado| liye AyA hai, kyoMki prakRtameM una zabdoMke prayojanakA phala anukta sthitibandhasambandhI alpabahutva AdikA samuccaya karanA hai| aba isa prakAra isa gAthAke samudAyarUpa arthakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM OM yaha bhASyagAthA antarakaraNa kriyA kiye jAneke dUsare samayameM sthitibandhake pramANakA kathana karatI hai| 6 199. yaha sUtra gatArtha hai / aba usI jIvake prakRtibandhavizeSakA avadhAraNa karaneke liye dUsarI bhASyagAthAkA avatAra karate haiM (79) bhaya, zoka, arati, rati, hAsya, jugupsA, napuMsakaveda, strIveda, asAtAvedanIya, nIcagotra, ayazaHkIrti aura zarIranAmakarmasambandhI prakRtiyoMko nahIM bAMdhatA hai // 132 // 6200. yaha dUsarI bhASyagAthA prakRtibandhakI prarUpaNAke avasarapara nahIM ba~dhanevAlI prakRtiyoM ke bandhake niSedhakA kathana karatI hai, kyoMki sabhI prarUpaNAoMkA hetu sapratipakSakA nirNaya karAnA hai| vahAM gAthAke pUrvArdha dvArA ATha nokaSAyaprakRtiyoMkA yahA~ bandha honekA niSedha jAnanA cAhiye, kyoMki hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda aura napuMsakaveda inakI pahale hI apaneapane sthAnameM bandhavyucchitti ho jAnese yahA~para unake bandhakA niSedha kiyA hai| mithyAtva aura anantAnubandhI Adi prakRtiyoMkA bhI yahA~para bandha nahIM hotaa| zaMkA-yadi aisA haiM to unakA bhI nirdeza kyoM nahIM kiyA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki unakA sattva nirmUla kara diyA gayA hai, isaliye prakRtameM unake bandhakA abhAva anuktasiddha hai|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 1 201. tado saMjala - purisavede mottUNa sesAsesamohapayaDI Na baMdhaditti eso gAhApuvvaddhe atthasamuccao / tahA gAhApacchaddhe vi asAdAvedaNIya - NIcAgoda- ajasagitIo sarIreNa saha baMdhamAgacchamANIo suhaNAmAo ca Na baMdhadi ti edeNa sAdAvedaNIya-jasaNitti-uccAgodANi mottUNa sesANamaghAdipayaDINaM pasatthApasatthANaM baMdhapaDiseho samuddiTTho; ajasa gittiNidda seNa savvesimasuhaNAmANaM paDi sehasiddhIdo / sArIragaNAmaNiha seNa ca veDavviyasarIrAdINaM savvesimeva suhaNAmANaM jasagittivajjANaM baMdhapaDisehAvalaMbaNAdo / tado jasagitivajjAo savvAo ceva NAmapayaDIo suhAsuhAo sarIrabaMdhasahagayatteNa sArIraga-NAmavavaesArihAo asAdAvedaNIya - NIcAgodANi ca eso Na baMdhaditti gAhApacchaddhe samuccayattho / uvarimagAhAsutte 'abaMdhago' idi paDisehaNi so atthi, so ettha vi siMhAvaloyaNaNNAyeNAhisaMbaMdhaNijjo, donhaM pi gAhAsuttANamavayavamAveNa tassa tattha Nidde sAdo / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNahaM cuNNisutayAro idamAha- 236 * edANi NiyamA Na baMdhai / $ 202. gAhAsuttaNiddiTThasavvakammANi maNeNAvahAriya edANi NiyamA Na baMdhaditi bhaNidaM / sesaM sugamaM / $ 201. isaliye saMjvalana kaSAya aura puruSavedako chor3akara zeSa samasta mohanIya prakRtiyA~ yahA~ nahIM ba~dhatI hai yaha gAthA ke pUrvArdhakA samuccayArtha hai / usI prakAra gAthAke uttarArdhameM bhI batalAyA hai ki asAtAvedanIya, nIcagotra, ayazaH kIrti aura zarIra nAmakarmake sAtha bandhako prApta honevAlI nAmakarmasambandhI zubha prakRtiyA~ yahA~ nahIM ba~dhatI haiM / isa prakAra isa kathana dvArA sAtAvedanIya, yazaHkIrti aura uccagotrako chor3akara aghAtikarmasambandhI zeSa prazasta aura aprazasta prakRtiyoMkI bandhavyucchitti nirdiSTa kI gaI hai, kyoMki ayazaH kIrtikA nirdeza kiye jAnese sabhI azubha nAmakarma prakRtiyoMkA pratiSedha siddha hai aura zarIra nAmakarmakA nirdeza karanese yazaH kIrtiko chor3akara vaikriyika zarIra Adi sabhI zubha prakRtiyoMke bandhakA niSedha svIkAra kiyA hai / isaliye yazaHkIrtiko chor3akara jo zarIra nAmakarmake sAtha prApta haiM aisI nAmakarmasamdhI sabhI zubha aura azubha prakRtiyoMko tathA asAtAvedanIya aura nIcagotrako yaha jIva nahIM bA~dhatA hai isa prakAra yaha gAthAke uttarArdhakA samuccayarUpa artha hai / Ageke gAthAsUtra meM ' abaMdhago' isa vacana dvArA bandhake niSedhakA nirdeza kiyA hai, ataH siMhake avalokana nyAyake anusAra usakA yahA~ bhI sambandha kara lenA cAhiye, kyoMki donoM hI gAthAsUtroM ke avayavarUpase ukta padakA vahA~ nirdeza kiyA hai / aba isI arthako spaSTa karaneke liye sUtrakAra isa sUtravacanako kahate haiM * ukta gAthAsUtra meM nirdiSTa kI gaI ina prakRtiyoMko niyamase nahIM bAMdhatA hai / $ 202. gAthAsUtrameM nirdiSTa saba karmoMko manase avadhAraNa kara ina karmoMko niyamase nahIM bA~dhatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zeSa kathana sugama hai / vizeSArtha - prakRta bhASyagAthAmeM asAtAvedanIya, nIcagotra aura ayaza kIrti ina prakRtiyoMkA nAma lekara inakA abandhaka kahA hai| isase spaSTa hai ki Age ina tInoM prakRtiyoMkI pratipakSa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 237 $ 203. saMSahi aNNAo vi jAo abajjhamANapayaDIo ettha saMgahiyAo tAsiM Nidda sakaraNaTThamabajjhamANANu mAgavisesa parUvaNaGkaM ca tadiyabhAsagAhAe avayAro (80) savvAvaraNIyANaM jesiM AMvaTTaNA du NiddAe / I payalAyugassa ya tahA abaMdhago baMdhago sese // 133 // $ 204. ettha tAva gAhApacchaddhamavalaMbiya avajjhamANase sapayaDINamaNugamaM kassAma / NiddA- payalANamAugassa ca savvassa NiyamA abaMdhago, tesimedammi visaye baMdhAsaMmavAdo / 'baMdhago sese' evaM bhaNide puvvillagAhAsutte ettha ya jAo abajjhamADIo NiddiTThAo tAo mottUNa sesAo paMcaNANAvaraNIya caudaMsaNAvaraNIyasAdAvedaNIya cadusaMjalaNa- purisaveda - jasagitti uccAgoda-paMcaM tarAiyapayaDIo eso baMdi ti sutattha saMgaho / $ 205. saMpahi gAhApuvvaddhamassigUNa abajjhamANANubhAgavi sesANugamaM kassAmo, tatto caiva bajjhamANANubhAgavisayaNiNNayasiddhIdo / taM jahA - etthe tAva evaM padasaMbaMdho bhUta sAtAvedanIya, uccagotra aura yazaHkIrtikA tathA cAra saMjvalana aura puruSavedakA apane-apane yogya sthAna taka niyamase bandha hotA rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ yaha zaMkA kI jA sakatI hai ki cAra saMjvalana aura puruSavedakA Age bhI apane-apane yogya sthAna taka bandha hotA rahatA hai yaha kaise samajhA jAya ? samAdhAna yaha hai ki bhASyagAthAke pUrvArdha meM mohanIya karma kI jina prakRtiyoM ko ginAyA hai unameM ina pA~ca prakRtiyoMko sammilita nahIM kiyA hai| isase hI yaha spaSTa ho jAtA hai ki yahA~se lekara Age bhI ina prakRtiyoMkA bandha hotA rahatA hai / $ 203. aba anya bhI abadhyamAna jina prakRtiyoMkA yahA~ saMgraha kiyA gayA hai unakA nirdeza karaneke lie tathA abadhyamAna anubhAgavizeSake kathana ke liye tIsarI bhASyagAthAkA avatAra karate haiM(80) jina karmoM kI apavartanA hotI hai unake sarvAvaraNIya spardhakoMkA tathA nidrA, pracalA aura AyukarmakA abandhaka hotA hai / tathA inake sivAya zeSa karmoMkA bandhaka hotA hai / / 133 // $ 204. yahA~ sarvaprathama gAthAke uttarArdhakA avalambana karake abadhyamAna zeSa prakRtiyoMkA anugama kareMge / nidrA, pracalA aura saba AyuoMkA niyamase abandhaka hotA hai, kyoMki unakA isa sthAnameM bandha sambhava nahIM hai / 'baMdhago sese' aisA kahanepara pUrvake gAthAsUtra meM yahA~para jina abadhyamAna prakRtiyoM kA nirdeza kiyA hai unako chor3akara zeSa pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, cAra saMjvalana, puruSaveda, yazaHkIrti, uccagotra aura pAMca antarAya ina prakRtiyoMko yaha jIva bA~dhatA hai yaha isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / $ 205. aba gAthAke pUrvArdhakA avalambana lekara abadhyamAna anubhAgavizeSakA anugama kareMge, kyoMki usIse badhyamAna anubhAgake viSayake nirNayakI siddhi hotI hai / vaha jaise - vahA~ 1. tA0 pratau tattha iti pAThaH /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe jesi kammANamovaTTaNA atthi tesiM savvAvaraNIyANamaNubhAgaphaddayANameso NiyamA abaMdhago tti edassa bhAvattho / jesiM kammANaM khaovasamaladdhisaMbhavAdo desaghAdisarUveNANabhAgassa ovaTTaNA saMbhavai, tesi savvadhAdisarUvANamaNubhAgaphaddayANamabaMdhago, kiMtu desaghAdisarUveNeva tesiM baMdhago hodi tti / kesi ca kammANaM desaghAdisarUveNa ovaTTaNA saMbhavadi ti ce? NANAvaraNIyacaukka-dasaNAvaraNIyatiya-paMcaMtarAiyANi tti edesi laddhikammaMsANaM desghaadisruuvennovttttnnaasNbhvo| tado edesimaNabhAgabaMdhametto heTThA aMtomuhuttappahuDi desaghAdibiTThANiyasarUveNa baMdhamANo ettha vi tahA ceva baMdhadi, Na savvadhAdisarUveNetti eso ettha gAhApubaddhesu atthsNgho| 206. mohaNIyassa vi cadusaMjalaNa-purisavedANaM savva-desaghAdiphaddayasaMbhave desaghAdisarUveNeva saMjadAsaMjadappahuDi baMdhamANo etthuddese desaghAdi-eyaTThANiyasarUveNa baMdhai tti ghettavvaM, edesi pi ovaTTaNasaMbhavaM paDi medabhAvAdo / jesiM puNa ovaTTaNAe patthi saMbhavo tesiM kevalaNANa-daMsaNAvaraNIyANaM sabaghAdINaM ceva baMdhago hodi tti eso vi attho ettheva NilINo vakkhANeyabvo, tesu pyaarNtraasNbhvaado| aghAdipayaDINaM puNa sAda-jasagitti-uccAgodANaM cauTThANio tappAoggaukkasao aNubhAgabaMdho hoi tti eso vi attho etthevaMtabhUdo dahanvo, suttassedassa desAmAsayabhAveNa sarvaprathama isa prakAra padasambandha karanA cAhiye-jina karmoMkI apavartanA hotI hai unake sarvAvaraNIya anubhAgaspardhakoMkA yaha niyamase abandhaka hai yaha isakA bhAvArtha hai| jina karmoMkI kSayopazama labdhi sambhava honese dezaghAtisvarUpase anubhAgakI apavartanA sambhava hai unake sarvaghAtisvarUpa anubhAgaspardhakoMkA abandhaka hai, kintu dezaghAtisvarUpase hI una karmokA bandha hotA hai / zaMkA-kina karmokI dezaghAtirUpase apavartanA sambhava hai ? samAdhAna-jJAnAvaraNacatuSka, darzanAvaraNa tIna aura pA~ca antarAya labdhikAMza saMjJAvAle ina karmoMkI dezaghAtirUpase apavartanA sambhava hai| isalie ina karmoMke anubhAgabandhako yahA~se antarmuhUrta pUrvase lekara dezaghAti dvisthAnIyarUpase bA~dhatA huA yahA~ bhI usI rUpase bA~dhatA hai, sarvaghAtisvarUpase nahIM bAMdhatA yaha yahAM gAthAke pUrvArdhameM sUtrakA arthasamuccaya hai| 206. mohanIya karmasambandhI cAra saMjvalana aura puruSavedake sarva-ghAti aura dezaghAti spardhaka sambhava honepara saMyatAsaMyata guNasthAnase lekara dezaghAtirUpase bandha karatA huA isa sthAnameM dezaghAti-ekasthAnIyarUpase bandha karatA hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki inakI bhI apavartanA sambhava hai isa apekSA pUrvokta prakRtiyoMse inameM koI bheda nahIM hai| parantu jina prakRtiyoMkI apavartanA sambhava nahIM hai una kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNakA sarvaghAtirUpase hI bandhaka hotA hai isa prakAra yaha artha bhI isImeM garbhita hai aisA vyAkhyAna karanA cAhiye. kyoMki una prakRtiyoMmeM anya koI prakAra sambhava nahIM hai| parantu sAtAvedanIya, yazaHkIrti aura uccagotra ina aghAti prakRtiyoMkA catuHsthAnIya tatprAyogya utkRSTa anubhAgabandha hotA hai isa prakAra yaha artha bhI isImeM antarbhUta jAnanA cAhiye, kyoMki isa sUtrakI
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 239 payaTTattAdo / saMpahi evaMvihamedassa gAhApuvvaddhassa atthavisesaM vihAsemANo suttapabaMdha - muttaraM bhaNai * 'jesimovaNA' tti kA saNNA 1 $ 207. jesiM kammANamovaTTaNA atthi tesiM savvadhAdINamabaMdhagotti maNidaM / tattha jesimovaTTaNAti kA esA saNNA 1 Na edisse atthaviseso sambhamavagammai tti pucchA deNa kadA hoi / * jesiM kammANaM desaghAdiphaddayANi atthi tesiM kammANamovaTTaNA atthi tti saNNA / $ 208. jesiM kammANamaNubhAgassa desaghAdiphaddayANi saMbhavaMti tesiM kammANamoTTA athiti esA saNNA ettha NAdavvA tti vRttaM hoi, desaghAdisarUveNovaTTaNAe tattha saMbhavadaMsaNAdo / tamhA evaMvihaM saNNAvisesamassiyUNa payadgAhApuvaddhe tatthavihAsA evamaNugaMtavvA tti jANAvemANo idamAha - * edI saNNAe savvAvaraNIyANaM jesimovaTTaNA tti edassa padassa vihAsA / 9 209. sugamaM / dezAmarSakarUpase pravRtti huI hai / aba isa gAthAke pUrvArdhake isa prakArake arthavizeSakI vibhASA karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM jina karmoMkI apavartanA hotI hai unakI kyA saMjJA hai ? 8 207. jina karmoM kI apavartanA hotI hai unakA sarvaghAtirUpase abandhaka hai yaha ukta kathana kA tAtparya hai | ataH prakRtameM jina karmokI apavartanA hotI hai unakI yaha saMjJA kyA ? isakA vizeSa arthaM samyak prakArase jJAta nahIM hai isa prakAra isa sUtra dvArA pRcchA kI gaI hai| * jina karmoMke dezaghAtispardhaka haiM una karmoMkI apavartanA yaha saMjJA hai / $ 208. jina karmoMke anubhAgake dezaghAtispardhaka sambhava haiM una karmoMkI apavartanA hotI hai isa prakAra yaha saMjJA yahA~ jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya haiM, kyoMki unakI dezaghAtirUpase apavartanA sambhava dikhalAI detI hai, isaliye isa prakAra kI saMjJAvizeSakA avalambana lekara prakRta gAthAke pUrvArdha meM sUtrake arthakA vyAkhyAna isa prakAra jAnanA cAhiye aisA janAte hue isa sUtrako kahate haiM * isa saMjJAke anusAra jinake sarvaghAti spardhakoM kI apavartanA hotI hai unake isa padakI vibhASA kI gaI hai / $ 209. yaha sUtra sugama hai /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * taM jahA / $ 210. sugamaM / * jesiM kammANaM desaghAdiphaddayANi atthi tANi kammANi savva ghAdINiNa baMdhadi, desaghAdINi baMdhadi / $ 211. kudo 9 puvvameva tesiM desaghAdibaMdhassa pAradvattAdo / * ta jahA / taM $ 212. kANi tANi kammANi jesimovaTTaNAsaMbhave demaghAdibaMdhaNiyamotta pucchidaM hoi / saMpahi evaM pucchAvisaIkayANaM tesiM kammANaM NAmaNiddesaM kAdUNa tattha desaghAdibaMdhAvahAraNaDumidamAha - * NANAvaraNaM cavvihaM daMsaNAvaraNaM tivihaM aMtarAiyaM paMcavihaM edANi kammANi desaghAdINi baMdhadi / 213. dANi kammANi puvvameva aMtomuhuttAdo ADhattA desaghAdINi ceva baMdhadi / No savvadhAdINitti suttatthasamuccao / evaM gAhApuvvaddhavihAsaNaM kADhUNa gAhAcchaddhavihAsA payaDibaMdhavisesapaDibaddhA sugamA tti tamaparUviya payadatthamuvasaMharemANo suttamuttaraM bhaNai - * vaha jaise / 6210. yaha sUtra sugama hai / * jina karmoMke dezaghAtispardhaka hote haiM, una karmoMke sarvaghAtispardhaka nahIM bAMdhatA hai, dezaghAtispardhaka bAMdhatA hai / $ 211. kyoMki pahale hI unakA dezaghAtirUpa bandha prArambha ho gayA hai / vaha jaise / $ 212. ve karma kauna haiM jinakI apavartanA sambhava honepara dezaghAtirUpa bandhakA niyama jAtA hai yaha pRcchA kI gaI hai / ava isa prakArakI pRcchAke viSaya kiye gaye una karmoMkA nAmanirdeza karake unake dezaghAtirUpa bandhakA avadhAraNa karaneke liye isa sUtra ko kahate haiM - * cAra jJAnAvaraNa, tIna darzanAvaraNa aura pAMca antarAya ina karmoMko dezadhAti - rUpa bAMdhatA hai / $ 213. ina karmoMko antarmuhUrta pahalese hI grahaNa karake dezaghAtirUpa hI bA~dhatA hai, sarvaghAtirUpa nahIM bA~dhatA yaha isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra gAthAke pUrvArdhakI vibhASA karake gAthAke uttarArdhakI vibhASA prakRtibandhavizeSase sambandha rakhatI hai aura sugama hai isaliye usakI prarUpaNA na karake prakRta arthakA upasaMhAra karate hue Age sUtrako kahate haiM
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe vidiyamUla gAhAe cautthabhAsagAhA * ettige mUlagAhAe paDhamo attho samanto bhavadi / $ 214. ettige atthe tIhiM bhAsagAhAhi vihAside vidiyamUlagAhAe paDho attho vihAsido bhavadi, payaDi - Didi - aNubhAgabaMdhesu maggidesu padesaMbaMdhassa vihAyeNa gayatthatAdo ti eso edasya suttassa bhAvattho / saMpahi vidiyatthapaDibaddhANaM donhaM bhAsagAhANaM jahAkamamatthavihAsaNaM kuNamANo tAsi samukkittaNaM vihAsaNaM ca ekkado bhAi, aNNahA gaMthagauravappasaMgAdo / bhAga-14 (81) NidA ya NIcagodaM payalA NiyamA agi ttiNAmaM ca / chucceya kisAyA zraMsesu avedago hodi // 134 // 241 $ 215. esA paDhamamAsagAhA 'ke va vedayadi aMsesu' tti edaM mUlagAhAvidiyAvayavamassiyUNa saMkAmaya paTTavayeNAve dijjamANapayaDINaM parUvaNaDamoiNNA / taM jahA - - 'NiddA ya' evaM maNide NiddANiddAe gahaNaM kAyavvaM, NAmegadesaNiddeseNa samudAyasaNNAe uvalakkhaNAdo / etthataNa 'ca' sadda eNAvuttasamuccayadveNa thINagiddhI va gahaNaM kAyavvaM / evaM payalANiddeseNa vi pacalApacalAe saMgaho daTThavvo / tado NiddANiddA- pacalApacalA thINagiddhitti edAsi payaDINaM NIcAgoda- ajasagittiNAmANaM chaNNokasAyANaM ca edesiM kammANameso NiyamA avedago ti suttattha * itane arthakA vyAkhyAna karanepara mUlagAthAkA prathama artha samApta hotA hai / $ 214. tIna bhASyagAthAoM dvArA itane arthakA vyAkhyAna karanepara dUsarI mUlaMgAthAkA prathama artha vyAkhyAta ho jAtA hai / isaprakAra prakRtibandha, sthitibandha aura anubhAgabandhakI mArgaNA karanepara pradezabandhakA vyAkhyAna zAstroktarUpase gatArtha ho jAtA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / advitIya arthase sambandha rakhanevAlI do bhASyagAthAoMkI kramase arthavibhASA karate hue unakI samutkIrtanA aura vibhASA eka sAtha karate haiM, anyathA granthakI gurutAkA prasaMga prApta hotA hai / (81) nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, nIcagotra, ayazaH kIrti aura chaha nokaSAya ina karmoMkA saba aMzoMmeM niyamase avedaka hotA hai || 134 || $ 215. yaha prathama bhASyagAthA mUlagAthAke 'ke va vedayadi aMsesu' isa dUsare aMzakA ava lambana lekara saMkrAmaka prasthApakake dvArA nahIM vede jAnevAlI prakRtiyoMkI prarUpaNA karaneke lie AI hai| vaha jaise - 'NiddA ya' aisA kahanepara nidrAnidrAkA grahaNa karanA cAhiye, nAmake ekadezakA nirdeza karanepara upalakSaNase samudAyarUpa saMjJAkA grahaNa ho jAtA hai| anuktakA samuccaya karanevAle yahA~ Aye hue 'ca' pada dvArA styAnagRddhikA grahaNa karanA caahiye| isI prakAra pracalA zabdake nirdeza dvArA bhI pracalApracalAkA saMgraha karanA cAhiye / isalie nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhi ina prakRtiyoMkA tathA nIcagotra, ayazaH kIrtinAma aura chaha nokaSAya ina karmoMkA niyamase avedaka hotA hai yaha isa sUtra kA samuccayArtha hai, kyoMki inakI pUrva meM hI apane-apane 31
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe samuccao, edesi heTThA ceva appappaNo pAoggavisaye vocchinnnnodyaannmetyudysNbhvaabhaavaado| $ 216. gavari NiddANiddA-payalApayalA-thINagiddhINaM heTThA ceva saMtucchedo jAdo ti Na tesimetyudayavocchedaNiddeso saphalo, sutte tesiM NAmaNiddesassa paripphuDamadaMsaNAdo ca / tado giddA ti vutte NidAe ceva gahaNaM kAyavvaM, pacalA ti NiddeseNa pacalAe ceva gahaNaM kAyavvaM, doNhamedesi kammANameso avedago tti eso ettha suttattho ghettavyo / kadhaM puNa khINakasAyaducarimasamae vocchijjamANodayANamedAsimetyudayAbhAvo vottuM sakkijjadi tti NAsaMkaNijjaM, puvvuttarAvatthAsu avvattasarUveNa vijjamANodayANaM pi tAsimedammi manjhimAvatthAe jhANovajogaviseseNa paDihayasattINamudayAbhAvabhuvagame virohaabhaavaado| adhavA khavagaseDhIe savvattha NiddApayalANamudayo patthi cevetti ghettavvaM; mANovajuttesu tadudayapavuttIe sNbhvaabhaavaado| evamede kammase savvesu aMsesu payaDi-Didi-aNubhAga-padesamedabhiNNesuvaTTamANe NiyamA eso Na vededi ti siddhaM / 217. ettha ajasagittiNAmamuvalakkhaNaM kAdaNa avedijjamANaNAmapayaDIo sanvAo caiva pasatyApasavasarUvAo ghettavvAo; maNusagadi-paMciMdiyajAdiAditIsapayaDIo mottUNa sesANamera dyaadsnnaado| sapahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM vihAsidukAmo suttamuttara bhaNaiyogya sthAnameM udayavyucchitti ho jAnese yahA~ inakA udaya sambhava nahIM hai| 6216. itanI vizeSatA hai ki nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhikI pUrva meM hI sattvavyucchitti ho jAtI hai, isaliye unakI yahA~ udayavyucchittikA nirdeza saphala nahIM hai, aura sUtra meM unakA nAmanirdeza spaSTarUpase nahIM dikhalAI detaa| isaliye sUtra meM 'NihA' aisA kahanepara nidrAkA hI grahaNa karanA cAhiye tathA 'pacalA' aisA nirdeza karanese pracalAkA hI grahaNa karanA cAhiye,ataH ina donoM karmoMkA yaha jIva avedaka hai yaha yahAM isa sUtrake arthakA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-yadi aisA hai to kSINakaSAyake dvicarama samayameM vyucchinna honevAle ina karmokA yahA~ udayAbhAva kaise kahA jA sakatA hai ? . samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pUrva avasthAmeM aura uttara avasthAmeM jinakA avyaktarUpase udaya ho rahA hai aura jinakI dhyAnasvarUpa upayogavizeSake kAraNa zakti kSINa ho gaI hai aise una karmoMkA isa madhyakI avasthAmeM udayAbhAva svIkAra karanemeM virodhakA abhAva hai| athavA kSapakazreNimeM sarvatra nidrA aura pracalAkA udaya nahIM hI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki dhyAnameM upayukta hue jIvoMmeM una karmoMkI udayapravRtti sambhava nahIM hai| isa prakAra ina karmoMke prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezabhedase bhedarUpa sabhI aMzoMmeM vidyamAna rahate hue unakA yaha jIva niyamase vedana nahIM karatA yaha siddha hotA hai| 217. yahA~para ayazaHkIrti nAmakarmako upalakSaNa karake nahIM vedI jAnevAlI sabhI prazasta aura aprazastarUpa nAmakarmakI prakRtiyoMko grahaNa karanA cAhiye, kyoMki manuSyagati, paJcendriyajAti Adi tIsa prakRtiyoMko chor3akara zeSa prakRtiyoMkA yahA~ udaya nahIM dekhA jaataa| aba isa
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe paMcamabhAsagAhA * evANi kammANi savvattha NiyamA Na vededi / 5218. edANi aNaMtaraNihiTThANi kammANi saMkAmaNapaTThavago appaNo savvAvatthAsu NiyamA Na vededi ti gAhAsuttassa samudAyattho edeNa sutteNa vihAsido hoi / * esa attho edisse gaahaae| $ 219. sugamamedaM payadagAhAsuttatthassa upasaMhAravakkaM / evaM vidiyamUlagAhAe vidiyatthammi paDibaddhapaDhamabhAsagAhamassiyaNAvedijjamANapayaDiNidesaM kAdUNa saMpahi tattheva vidiyabhAsagAhamassiyaNa vedijjamANapayaDINaM vedijjamANANumAgeNa saha NiddesaM kuNamANo idamAha(82) vede ca vedaNIye savvAvaraNe tahA kasAye ca / bhayaNijjo vedeto abhajjago sesago hodi // 135 // 6220. edisse gAhAe attho vuccade / taM jahA-vede ca' evaM bhaNide tiNhaM vedANamaNNadarodaeNa bhajiyavvo tti attho ghettavvo; purisodAdINamaNNadaro prakAra isa gAthAsUtrake arthakI vibhASAkI icchAse Ageke sUtrako kahate haiM * ina karmoko sarvatra niyamase nahIM vedatA hai| 6218. anantara pUrva nirdiSTa kiye gaye ina karmoMko saMkrAmaNaprasthApaka jIva apanI sanI avasthAoMmeM niyamase nahIM vedatA hai isa prakAra isa sUtra dvArA gAthAsUtrakA samuccayarUpa artha kahA gayA hai| vizeSArtha-manuSyagati, paJcendriyajAti, audArikazarIra, tejasazarIra, kArmaNazarIra, audArikazarIrabandhana, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka saMsthAna, audArikazarIra AMgopAMga, varSabhanArAcasaMhanana, varNAdi cAra, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, vihAyogatimeMse koI eka trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, koI eka svara, Adeya, yazaHkIrti, ucchvAsa, nirmANa ye 30 prakRtiyA~ haiM jinakA udaya aura udIraNA saMkrAmakaprasthApakake niyamase hotI hai aisA yahA~ samajhanA caahiye| * yaha isa bhASyagAthAkA artha hai| 219. prakRta bhASyagAthAsUtrake arthakA yaha upasaMhAra vAkya sugama hai / isa prakAra dUsarI mUlagAthAke dUsare arthase sambandha rakhanevAlI prathama bhASyagAthAkA Alambana lekara vedI jAnevAlo prakRtiyoMkA nirdeza karake aba usI arthameM dUsarI bhASyagAthAkA Alambana lekara vedI jAnevAlI prakRtiyoMkA vede jAnevAle anubhAgake sAtha nirdeza karate hue isa bhASyagAthAko kahate haiM (82) ukta jIva vedoMko, vedanIyakarmako, Abhinibodhika Adi sarvAvaraNa koko aura kaSAyoMko vedatA huA bhajanIya hai tathA ina karmoMke atirikta zeSa karmoMkA vedana karatA huA abhajanIya hai / / 134 // 6220. aba isa bhASyagAthAkA artha kahate haiN| vaha jaise--'vede ca' aisA kahanepara tIna vedoMmeMse anyatara vedake udayakI apekSA bhajanIya hai yaha artha grahaNa karanA cAhiye, kyoMki puruSaveda
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDa daeNa seDhisamArohaNe virohaabhaavaado| 'vedaNIye' evaM bhaNide vedaNIyammi sAdAsAdANamaNNadarodaeNa bhajiyavvo tti vuttaM hoi / 'savvAvaraNe' ti va tte AbhiNibohiyaNANAvaraNAdINaM jesi savvadhAdiphaddayANi desaghAdiphaddayANi ca asthi te vedemANo bhayaNijjo, siyA savvaghAdi vA vededi, siyA desaghAdi vA edesimaNabhAgaM vA vededi tti / kiM kAraNaM ? tesimukkassakhaovasameNe pariNadammi NiyamA desaghAdiaNubhAgodayadaMsaNAdo, aNNattha savvaghAdiaNubhAgodayadasaNAdo / sesaM jANiya jojeyavvaM / jesiM puNa desaghAdiphaddayANi Natthi tesiM sabaghAdINaM ceva vedago hodi ti NiccheyanvaM, tattha bhynnaasNbhvaado| Na ca eso atyo sutte Natthi, 'abhajjago sesago hodi' tti carimAvayaveNa paripphuDameva tnnnnidesdsnnaado| 5221. 'kasAe ca bhayaNijjo vedeto' tti bhaNide caduNhaM saMjalaNakasAyANamaNNadarassa udaeNa bhajiyaco tti suttattho, caduNhamedesimaNNadarodayeNa seDhisamArohaNe pddisehaabhaavaado| 'abhajjago sesago' evaM bhaNide vRttasesANaM payaDINamaNubhAgANaM AdimeMse kisI eka vedake udayase zreNikA ArohaNa karanemeM virodhakA abhAva hai| 'vedaNIye' aisA kahanepara vedanIyake sAtA aura asAtAmeMse koI eka udayakI apekSA bhajanIya hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'savvAvaraNe' aisA kahanepara Abhinibodhika Adi jina karmoke sarvaghAtispardhaka haiM aura dezaghAtispardhaka haiM unakA vedana karatA haA bhajanIya hai. kadAcita sarvaghAtispardhakoMkA vedana karatA hai aura kadAcit dezaghAtispardhakoMkA vedana karatA hai, kyoMki unake utkRSTa kSayopazamarUpase pariNata honepara niyamase dezaghAti anubhAgakA udaya dekhA jAtA hai tathA anya avasthAmeM sarvavAti anubhAgakA udaya dekhA jAtA hai| zeSa jAnakara yojanA karanI cAhiye / parantu jina karmoM ke dezaghAti spakSaka nahIM hote unake sarvaghAti svardhakoMkA hI vedaka hotA hai aisA nizcaya karanA cAhiye, goMki una karmoke udayameM bhajanIyapanA sambhava nahIM hai / yadi kahA jAya ki yaha artha sUtrameM nibaddha nahIM hai to aisA kahanA bhI yogya nahIM hai, kyoMki 'abhajjago sesago hoi' isa antima pada dvArA spaSTarUpase ukta kathanakA nirdeza dekhA jAtA hai| vizeSArtha--Abhinibodhika Adi cAra jJAnAvaraNoMmeMmeM jahA~ jisa karmakA utkRSTa kSayopazama tA hai vahA~ para usa-usa karmasambandhI dezaghAti spardhakoMkA hI udaya rahatA hai aura jahAM vivakSita karmakA utkRSTa kSayopazama nahIM hotA vahA~para usa karmake dezaghAtispardhakoMke udayake sAtha sarvaghAti spardhakoMkA bhI udaya rahatA hai, kyoMki vivakSita kSayopazamasambandhI sarvaghAtI spardhakoMko chor3akara usake anya avivakSita kSayopazama jJAnoMsambandhI sarvaghAtI spardhakoMkA udaya banA rahatA hai| yaha 'savvAvaraNe bhavaNijjo isa bhASyagAthAke aMzakA tAtparya hai / zeSa kathana sugama hai| $ 221. 'kasAye ca bhayaNijjo deto' aisA kahanepara cAra saMjvalanoMmeMse anyatarake udayase bhajanIya hai yaha isa satrakA artha hai, kyoMki ina cAroMmeMse kisI ekake udayase zreNikA ArohaNa karanemeM koI niSedha nahIM hai| 'abhajjago sesago' aisA kahanepara ukta zeSa prakRtiyoMkA aura unake 1. A0 tApratyoH-mukkasao khaovasameNa iti pAThaH /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe paMcamabhAsagAhA 245 ca vedagatteNa bhayaNijjo, jesiM vedago tesiM vedago ceva / jesiM ca Na vedago tesimavedago cevetti, tattha bhayaNAe sNbhvaannuvlNbhaado| Navari NAmapayaDIsu saMThANAdINaM kesi pi udaeNa bhayaNijjattamatthi tesi pi 'ca' saddeNa saMgaho kaaynvo| ettheva vidiya 'ca' saddaNa dvidiudao padesudao ca vedijjamANasavvapayaDINamajahaNNANukkassasarUvo udIraNasahagao gaheyavyo / $ 222, saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM vihAsemANo suttapabaMdhamuttaraM maNai* vihaasaa| 223. sugamaM / * taM jhaa| 6224. sugamaM / * vede ca tAva tiNhaM vedANamaNNavaraM vedejja / 225. sugamaM / * vedaNIye sAdaM vA asAdaM vaa| anubhAgoMkA vedakapanese bhajanIya nahIM hai, kyoMki jinakA vedaka hai unakA vedaka hI hai aura jinakA vedaka nahIM hai unakA avedaka hI hai, isaliye zeSa prakRtiyoMke vedana karanemeM bhajanIyapanA sambhava nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki nAmakarmakI prakRtiyoMmeMse saMsthAna Adi kinhIM prakRtiyoMke udayase bhajanIyA.nA bhI hai, isaliye unakA bhASyagAthAmeM Aye hue 'ca' pada dvArA saMgraha kara lenA caahiye| tathA yahIM Aye hue dUsare 'ca' pada dvArA vedI jAnevAlI saba prakRtiyoMke sthiti udaya aura pradezaudayako udIraNAke sAtha ajaghanya-anutkRSTarUpase grahaNa karanA caahiye| vizeSArtha-isa jIvake chaha saMsthAnoMmeMse kisI eka saMsthAna, do vihAyogatiyoMmeMse kisI eka vihAyogati aura do svaroMmeMse kisI eka svarakA udaya aura udIraNA sambhava hai, isaliye isa apekSAse yahA~ 24 bhaMga ho jAte haiN| zeSa kathana sugama hai| 6 222. aba isa gAthAsUtrakI isa prakAra vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6 223. yaha sUtra sugama hai| * baha jaise / 6 224. yaha sUtra sugama hai| * sarva prathama 'vede ca' padakI vimASA-tInoM vedoMmeMse kisI eka vedakA vedana karatA hai| $225. yaha sUtra sugama hai| * 'vedaNIye' isa padakI vibhASA-sAtAvedanIyakA vedana karatA hai athavA
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6226. sugamaM / * savvAvaraNe AbhiNiyohiyaNANAvaraNAdINamaNubhAgaM savvadhAdi vA desaghAdi vaa| $ 227. AmiNibohiya-sudaNANAvaraNIyANaM savvesu jIvesu khaovasamaladdhijuttesu desapAdimaNubhAgaM mottUNa savvaghAdiaNubhAgassa udao kathaM labbhadi ti NAsaMkaNijjaM, tesimuttaruttarapayaDIsu kesi pi savvadhAdiudayasaMmavamassiyUNa thaabhaavsiddhiido| evamohi-maNapajjavaNANAvaraNIyANaM pi desa-savvadhAditteNa bhayaNijjattaM jojeyadhvaM / Navari tesimuttaruttarapayaDivivakkhAe viNA vi savvaghAdittamuvalabbhade, samvesu jIvesu tesiM khaovasamaNiyamAbhAvAdo / aMtarAiyapayaDINaM pi eso attho jANiya vattavyo / * kasAye cauNhaM kasAyANamaNadaraM / asAtAvedanIyakA vedana karatA hai| 5 226. yaha sUtra sugama hai| * 'savvAvaraNe' isa padakI vibhASA-Aminibodhika jJAnAvaraNAdike sarvaghAti anubhAgakA vedana karatA hai athavA dezaghAti anubhAgakA vedana karatA hai| 6 227. zaMkA-saba jIvoMke Abhinibodhika jJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNakI kSayopazama labdhise saMyukta honepara dezaghAti anubhAgako chor3akara sarvaghAti anubhAgakA udaya kaise sambhava hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki una jIvoMke uttarottara prakRtiyoMmeMse kinhIM prakRtiyoMke sarvaghAti anubhAgakA udaya sambhava hai isa apekSA ukta bhAvakI siddhi hotI hai| isI prakAra avadhijJAnAvaraNa aura manaHparyayajJAnAvaraNake bhI dezaghAti aura sarvaghAtipanese bhajanIyatAkI yojanA karanI caahiye| itanI vizeSatA hai ki unake uttarottara prakRtiyoMkI vivakSA ke binA bhI sarvaghAtipanA upalabdha hotA hai, kyoMki saba jIvoMmeM unake kSavopazamakA niyama nahIM upalabdha hotA / antarAya prakRtiyoMkA bhI yaha artha jAnakara kahanA cAhiye / vizeSArtha-Abhinibodhika jJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNake uttara bhedoMmeMse prArambhakI ekase lekara jitanI avAntara prakRtiyoMkA kSayopazama hotA hai unase AgekI prakRtivoMke sarvaghAti spardhakoMkA niyamase udaya banA rahatA hai| pAMca antarAya karmoMke viSayameM bhI isIprakAra jAna lenA caahiye| kintu avadhijJAnAvaraNa aura manaHparyayajJAnAvaraNakA kSayopazama jina jIvoMke nahIM pAyA jAtA hai unake uttarottara prakRtiyoMkI divakSA kiye binA hI pUre sarvaghAti spardhakoMkA udaya banA rahanA sambhava hai| mAtra jina jIvoMke ina karmoMkA jitane aMzameM kSayopazama hotA hai unake usase Ageke ina karmoke sarvaghAti anubhAgakA udaya banA rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * 'kasAye isa padakI vibhASA-cAra saMjvalana kaSAyoMmeMse kisI ekakA vedana karatA hai|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe chaTThabhAsagAhA 247 6228. vedejjatti savvattha ahiyArasaMbaMdho kaayvyo| sesaM sugama / evamedesi bhayaNijjattaM parUviya saMpahi edaM ceva bhayaNijjattamuvasaMhAramuheNa phuDIkaremANo suttamuttaraM bhaNai * evaM bhajidavvo vede ca vedaNIye savvAvaraNe kasAye ca / 6 229. gayatthamedaM suttaM / evamedIe maggaNAe samattAe tado bidiyamUlagAhAe vidiyo attho dosu bhAsagAhAsu paDibaddho samappadi tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * vidiyAe mulagAhAe vidiyo atyo samatto bhavadi / 5 230. sugamaM / saMpahi mUlagAhApacchaddhamavalaMbiya tadiyamatthaM vihAsidukAmo tattha tAva chaNhaM bhAsagAhANamatthinaparUvaNaTThamAha (r) tadiye atthe chubbhAsagAhAo / 5 231. sugamamedaM / evamettha chaNhaM bhAsagAhANamatthitvaM paiNNAya tAo bahAkama vihAsemANo paDhamagAhAe tAva avayAraM kuNai(83) savvassa mohaNIyassa ANupuvvI ya saMkamo hodi / lobhakasAye NiyamA asaMkamo hoi NAyavvo // 136 // 6228. 'vedejja' isa padakA sarvatra adhikArake anusAra sambandha karanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| isa prakAra ina karmoke bhajanIyapanekA kathana karake aba isI bhajanIyapanekA upasaMhAra karaneke sAtha use spaSTa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra vedoMko, vedanIyake donoM medoMko, sarvAvaraNa karmoMko aura kaSAyoMko bhajanIya karanA cAhiye / 1229. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra isa mArgaNAke samApta honepara dUsarI mUla gAthAkA do bhASyagAthAoMse sambandha rakhanevAlA dUsarA artha samApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra dUsarI mUlagAthAkA dUsarA artha samApta hotA hai| 6230. yaha sUtra sugama hai| aba mUlagAthAke uttarArdhakA avalambana karake tIsare arthako vibhASA karanekI icchAse sarvaprathama chaha bhASyagAthAoMke astitvakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * tIsare arthameM chaha mASyagAthAe~ haiM / 6231. yaha sUtra sugama hai| isa prakAra yahA~para chaha bhASyagAthAoMke astitvakI pratijJA karake unakA mase vyAkhyAna karate hue prathama bhASyagAthAkA avatAra karate haiM (83) yahA~se lekara sampUrNa mohanIya karmakA AnupUrvI saMkrama hotA hai tathA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe $ 232* esA paDhamagAhA saMkAmayapaTTavagassa aMtaradusamayakadAvatthAe vaTTamANassa ANupuvvIsaMkarma lobhasmAsaMkamaM ca parUveha | saMpahi edisse gAhAe avayavatthaparUvaNA sugamA ti samudAyatthameva vihAsemANo uvarimaM suttapabaMdhamAha- * vibhAsA / 248 $ 233. sugamaM / * taM jahA / $ 234. sugamaM / * aMtaradusamayakadappaTuDi mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo / $ 235. sugamaM / * ANupuvvIsaMkamo NAma kiM ? $ 236. sugamaM / * koha- mANa- mAyA lobhA esA parivADI ANupuvvIsaMkamo NAma / $ 237. edIe payaDiparivADIe jo saMkamo paDilomasaMkamavirahalakkhaNo tassa ANupuvvIsaMkamaNNA tti bhaNidaM hoi / esA parivADI gAhAsuteNedeNANuvahaTThA kathaM jANijjaditti AsaMkAe idamAha- lobha kaSAyakA niyamase saMkrama nahIM hotA aisA jAnanA cAhiye ||136 // $ 232. antara karaneke bAda dUsare samayameM vidyamAna saMkrAmaka prasthApakake yaha prathama bhASya gAthA AnupUrvI saMkramakA aura lobhakaSAyake asaMkramakA kathana karatI hai / aba isa gAthAke avayavoMkI arthaprarUpaNA sugama hai, isaliye samuccayarUpa arthakI hI vibhASA karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * ukta bhASyagAthAkI vibhASA / $ 233. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 234. yaha sUtra sugama hai / * antara kara leneke dUsare samayase lekara mohanIya karmakA AnupUrvI saMkrama hotA hai / $ 235. yaha sUtra sugama hai / * AnupUrvI saMkrama kyA hai / $ 236. yaha sUtra sugama hai / * krodha, mAna, mAyA aura loma yaha paripATI AnupUrvI saMkrama hai / $ 237. prakRtiyoMkI isa paripATIke anusAra pratiloma saMkramake abhAva lakSaNavAlA jo krama hotA hai usakI AnupUrvI saMkrama saMjJA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yaha gAthAsUtra dvArA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe sattamabhAsagAhA * esa attho catthIe bhAsagAhAe bhaNihidi / $ 238. jo eso paDhamamAsagAhAe Nibaddho attho ANupuvvIsaMkamasaNNido so vidiya - tadiyagAhAsu kiMci parUvijjamANo ceva cautthabhAsagAhAe pabaMgheNa parUvihidi ti eso ettha suttatthasanbhAvo / evaM paDhamabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * etto vidiyabhAsagAhA / $ 239. sugamaM / (84) saMkAmago ca kodhaM mANaM mAyaM taheva lobhaM ca / 249 savvaM jANupuvvI vedAdI saMchuhadi kammaM // 137 // $ 240. edIe gAhAe terasahaM payaDINamANupuvvIsaMkameNa saha khavaNAe parivADI jANAvidA / taM kathaM ? 'saMkAmago ca' evaM bhaNide terasa payaDIo saMkAmemANo edIe parivADIe saMkAmediti vRttaM hoi / 'vedAdi' tti vRtte NavaM saMyavedamAdiM kAdUNa jANupuvvI itthIveda - chaNNokasAya - purisavede saMchuhidUNa tado kasAye ca kohamANa- mAyA - lobhaparivADI saMchuhadi ti bhaNidaM hodi / 'saMchuhadi' tti vRtte parapayaDIsu kAmemANo khaveditti attho ghettavvo / tado Navu sayavedamitthivedaM ca jahAkamaM purisavede saMchuhiya tado chaNNokasAya - purisavede kohasaMjalaNammi saMchuhiya taM puNa nahIM kahI gaI paripATI kaise jAnI jAtI hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM* yaha artha cauthI bhASyagAthAmeM kaheMge / $ 238. jo yaha AnupUrvI saMkrama saMjJAvAlA artha prathama bhASyagAthAmeM nibaddha hai usakA dUsarI aura tIsarI bhASyagAthAmeM bhI kiMcit kathana karate hue cauthI bhASyagAthAmeM vistArake sAtha kaheMge yaha yahA~ isa sUtra ke arthakA Azaya hai / isa prakAra prathama bhASyagAthAkI arthaprarUpaNA samApta huI / * aba isake Age dUsarI bhASyagAthAkA avatAra karate haiM / $ 239. yaha sUtra sugama hai / (84) saMkrAmakaprasthApaka jIva tInoM vedoMse lekara chaha nokaSAya sahita krodha, mAna, mAyA tathA lobha ina saba karmoMkA AnupUrvI se saMkrama karatA hai // 137 // $ 240. isa bhASyagAthAmeM teraha prakRtiyoMke AnupUrvI saMkramake sAtha kSapaNAkI paripATIkA jJAna karAyA gayA hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - 'saMkAmago' aisA kahane para teraha prakRtiyoMkA saMkrama karatA huA isa paripATose saMkrama karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'vedAdI' aisA kahanepara napuMsakavedase lekara AnupUrvI strIveda, chaha nokaSAya aura puruSavedakA saMkramaNa karake tatpazcAt krodha, mAna, mAyA aura lobhakaSAyakA saMkrama karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'saMchuhRdi' aisA kahanepara para prakRtiyoMmeM saMkrama karatA huA kSapaNA karatA hai yaha arthagrahaNa karanA cAhiye / isalie napuMsakaveda aura strIvedako kramase puruSavedameM saMkramita karake pazcAt chaha nokaSAya aura puruSavedako krodha saMjvalana 32
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mANasaMjalaNammi saMchuhiyUNa taM ca mAyAsaMjalaNe saMkAmiya puNo taM pi lohasaMjalaNe pakkhaviya lohasaMjalaNamappaNo ceva sarUveNa khavedi ti eso edisse gAhAe samudAyattho / saMpahi edisse gAhAe sesAvayavA sugamA tti kADhUNa 'vedAdi' ci edassa caiva padassa kiMci vivaraNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai 250 * vedAditi vihAsA / $ 241. sugamaM / * NavaM sayavedAdI saMchuhRdi ti attho / $ 242. va sayavedamAdiM kADhUNa jahAkamaM terasa payaDIo khavedi tti evaMviho jo attho so 'vedAdi' ti edeNa suttapadeNa jANAvido ti bhaNidaM hoha / sesaM sugamaM / saMpahi paDhama - vidiyabhAsagAhAhiM sAmaNNeNa NidissANuputhvI saMkamassa visesiyUNa parUvaNadvamuvarimadobhAsagAhAo bhaNidAo / taM jahA (85) saMchuhadi purisavede itthIvedaM NavaM sayaM ceva / satteva NokasAye NiyamA kohamhi saMchuhadi // 138 // $ 243. edIe tadiyabhAsagAhAe NavaNhaM NokasAyANamedIe parivADIe saMchohago hoditti jANAvidaM / itthi - Nava sayavedANaM purisavede caiva NiyamA saMchohaNA, sattaNokasAyANaM ca NiyamA kohasaMjalaNe caiva saMchohaNA ci edassatthassa pariSphuDameva meM saMkramita kara, tathA usako mAnasaMjvalanameM saMkramita kara aura use mAyAsaMjvalanameM saMkramita kara punaH use bhI lobhasaMjvalanameM prakSipta kara lobhasaMjvalanakA apane svarUpase hI kSaya karatA hai| isa prakAra yaha isa gAthAkA samuccayarUpa artha hai / aba isa gAthAke zeSa pada sugama hai aisA kara 'vedAdI' isa padakA hI kiMcit vivaraNa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * 'vedAdI' isa padakI vibhASA karate haiM / $ 241. yaha sUtra sugama hai / * napuMsakavedase lekara saMkrAnta karatA hai yaha isa padakA artha hai / $ 242. napuMsakavedase lekara kramase teraha prakRtiyoMkI kSapaNA karatA hai isa prakAra jo artha hai usakA 'dAdI' isa sUtra pada dvArA jJAna karAyA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zeSa kathana sugama hai| aba prathama aura dUsarI bhASyagAthAoM dvArA sAmAnyase nirdiSTa hue AnupUrvI saMkramako vizeSa karake kathana karaneke liye AgekI do bhASyagAthAoMkA kathana kiyA hai / vaha jaise - (85) strIveda aura napuMsakavedako puruSavedameM hI saMkramita karatA hai tathA sAta nokaSAyako niyamase krodhasaMjvalanameM saMkramita karatA hai || 138 || $ 243. isa tIsarI bhASyagAthAmeM nau nokaSAyoMkA isa paripATIse saMkrAmaka hotA hai yaha jJAna karAyA gayA hai / strIveda aura napuMsakavedakA puruSavedameM hI niyamase saMkrama hotA hai / aura sAta nokaSAyoMkA niyamase krodhasaMjvalanameM hI saMkrama hotA hai isa prakAra gAthA. pUrvArdha aura
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe NavamabhAsagAhA 251 gAhApuvva pacchaddhe Nibaddhassa samuvaladdhIdo / saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM viddAsemANo cuNNisuttapabaMdhamuttaraM bhaNai * edisse tadiyAe gAhAe vihAsA / $ 244. sugamaM / * jahA / $ 245. sugamaM / * itthIvedaM Nava sayavedaM ca purisavede saMchuhadi, paNa aNNattha / $ 246. sugamaM / * satta NokasAye kodhe saMchuhRdi, Na aNNattha / $ 247. sugamamedaM pi suttaM / (86) kohaM ca chuhai mANe mANaM mAyAe NiyamasA chuhai / mAyaM ca chuhai lohe paDilomo saMkamo Natthi || 139 || $ 248. edIe cautthabhAsagAhAe kasAyANamANupuvvIsaMkamo puvvillagAhAe asaMgahido parUvido tti daTThavvo / ettha 'paDilomo saMkamo Natthi ' tti vRtte Nava saya uttarArdha meM nibaddha hue isa arthakI spaSTarUpase upalabdhi hotI hai / aba isa prakAra isa gAthA - sUtrake arthakI vibhASA karate hue Age cUrNisUtraprabandhako kahate haiM * aba isa tIsarI mASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 244. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise $ 245. yaha sUtra sugama hai / * strIveda aura napuMsakavedako puruSavedameM saMkramita karatA hai, anyatra nahIM / $ 246. yaha sUtra sugama hai / * sAta nokaSAyoMko krodhasaMjvalanameM saMkramita karatA hai, anyatra nahIM / $ 247. yaha sUtra bhI sugama hai / (86) saMjvalata krodhako niyamase saMjvalanamAnameM saMkramita karatA hai, saMjvalanamAnako niyamase saMjvalana mAyAmeM saMkramita karatA hai aura saMjvalana mAyAko saMjvalana lobhameM saMkramita karatA hai / ukta 13 prakRtiyoMkA pratiloma saMkrama nahIM hotA // 139 // $ 248. kaSAyoMke AnupUrvI saMkramako pahaleko bhASyagAthAmeM saMgraha nahIM kiyA thA usakA isa cauthI bhASyagAthAmeM prarUpaNa kiyA aisA. jAnanA cAhiye / yahA~para 'paDilomo
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vedAdi jo puvvANupunvIvisao kamo paruvido, edeNeva kameNa saMkamo hoi, paDilomeNa pacchA puvvI saMkamo Natthi tti eso attho jANAvido / saMpahi sugamattAdo vakkhANasamANAe edisse NAhAe vivaraNaMtaraM gADhaveyavvaM, kiMtu gAhAbaMdha ceva edisse vihAsAta paduSpAramANo suttamuttaraM bhaNai * edisse suttapabaMdho ceva vihAsA / - $ 249. etaduktaM bhavati - vihAsA hi NAma kIrade NigUDhatthassa suttassa atthaNiNNayakaraNa / jattha puNa suttabaMdho ceva pariSphuDatthehiM pabaMdhehiM Nitraddho tattha so caiva suttabaMdho vakkhANasarisattAdo sugamo ttiNa tattha vakkhANaMtaramADhaveyavvaM, sugamatthavihAsAe gaMthagaurakhaM mottUNa phalavisesANuvalaMbhAdo ti / evamettieNa pabaMgheNa unhaM bhAsagAhANamANupuvvIsaM kamavisayANaM vihAsaNaM kADhUNa saMpahi mUlagAhAe tadiyatthavisaye ceva aNNaM pi kiMci visesaMtaraM jANAvemANo gAhAsuttamuttaraM bhaNai- (87) jo jamhi saMchuhato NiyamA baMdhasarisamhi saMchuhai / baMdheNa hINadarage ahie vA saMkamo Natthi // 140 // $ 250. esA paMcamI bhAsagAhA bajjhamANapayaDIsu saMkAmijjamANANaM bajjha kamottha' aisA kahanepara napuMsakavedase lekara pUrvAnupUrvI viSayaka krama kahA gayA hai / isI kramase saMkrama hotA hai, pratiloma arthAt pazcAdAnupUrvI kramase saMkrama nahIM hotA isa prakAra isa arthakA jJAna karAyA hai / aba sugama honese isa gAthAkA vivaraNa vyAkhyAnake samAna hI hai, ataH isakA alaga se vivaraNa Arambha nahIM kiyA gayA hai kintu gAthAkI racanA hI isakI vibhASA hai isa bAtakA kathana karate hue AgekA sUtra kahate haiM * isa bhASyagAthAkA sUtraprabandha hI vibhASA hai / $ 249. ukta sUtrakA yaha Azaya hai ki atyanta gUr3ha arthavAle sUtrake arthakA nirNaya karane ke lie vibhASA kI jAtI hai / kintu jahA~para sUtraprabandha hI spaSTa arthaprabandharUpase nibaddha hai vahA~ vahI sUtraprabandha vyAkhyAnake samAna honese sugama hai isalie vahA~ vyAkhyAnAntara Arambha nahIM kiyA gayA hai, kyoMki sugama arthakI vibhASA karanepara granthakI gurutAko chor3akara phalavizeSa nahIM pAyA jaataa| isa prakAra itane prabandha dvArA AnupUrvI saMkramakI viSayabhUta cAra bhASyagAthAoM kI vibhASA karake aba mUlagAthAke tIsare arthake viSayameM hI aura bhI kucha anya vizeSatAkA jJAna karAte hue Ageke gAthAsUtrako kahate haiM (87) jo jIva jisa badhyamAna kamameM saMkrama karatA hai vaha niyamase bandhaprakRtimeM hI saMkrama karatA hai, tathA bandhasa hInatara bandhasthitiyoMmeM bhI saMkrama karatA hai kintu banghase adhika sanva sthitivAlI prakRti meM saMkrama nahIM karatA || 140 // $ 250. yaha pA~cavIM bhASyagAthA badhyamAna prakRtiyoMmeM saMkramita honevAlI ba~dhanevAlI aura
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe dazamabhAsagAhA 253 mANAbandramANapayaDINamedeNa sarUveNa saMkamo hodi ti imamatthavisesaM satthANe ukkar3aNavihiM ca jANAvei / taM kadhaM ? jo jIvo saMsArAvasthAe vA khavagaseDhIe vA vaTTamANo jamhi vajjhamANapayaDIe jaM padesaggamukkaDDiyUNa saMchuhadi so tamhi ceva taM padesaggamukkaDijjamANaM kadhaM saMchuhadi, kimaviseseNa savvAsu dvidIsu, Aho asthi ko viseso ti pucchAe NiyamA baMdhasarisamhi saMchahadi ti vRttaM / ettha baMdhaggahaNeNa saMpahibaMdhassa aggahidI ghettavvA, dvidibaMdhaM paDi tisse ceva phaannttdNsnnaado| teNa baMdhagahidIe sarisapamANeNa Niruddhapadesaggamukkar3iyaNa saMchuhadi ti bhaNidaM hoi / edamukkar3aNAsaMkamaM pahANaM kAdaNa maNidaM / 251. Na kevalaM baMdhadvidIe ceva sarisaM kAdaNukkaDadi, kiMtu 'baMdheNa hINadarage' evaM bhaNide baMdhagahidIdo samayUNAdiheDimabaMdhagahidIsu vi AbAhAvAhiesu hehimapadesaggaM satthANAdo paratthANAdo ca ukkaDDiyUNa saMchuhadi tti vuttaM hoi / 'ahige vA saMkamo Natthi' evaM bhaNide baMdhagahidIdo uvarimAsu saMtadvidIsu ukkaDaNAsaMkamo patthi ti attho gheyvvo| etthataNa 'vA' saddo samuccayaho, teNa baMdhAdo hINadarage vi kahiM pi hidivisese ukkaDaNAsaMkamo Natthi tti vattavvaM, AbAhanmaMtarahidIsu baMdhapaDhamaNisegAdo hINadariyAsu ukkar3aNAsaMkamassa accaMtAbhAveNa paDisiddhattAdo / tado AvAhamunlaMghiyaNa baMdhapaDhamaNisegamAdi kAdaNa jAva NavakabaMdhacarimaTThidi tti edesu nahIM baMdhanevAlI prakRtiyoMkA isa rUpase saMkrama hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA aura svasthAnameM utkarSaNavidhikA jJAna karAtI hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-jo jIva saMsAra avasthAmeM athavA kSapakazreNimeM vidyamAna hokara jisa badhyamAna prakRtimeM jisa pradezapujako utkarSaNa karake nikSipta karatA hai vaha usa badhyamAna prakRtimeM utkarSita honevAle usa pradezapujako kaise nikSipta karatA hai, kyA sAmAnyarUpase saba sthitiyoMmeM nikSipta karatA hai yA koI vizeSatA hai aisI pRcchA honepara niyamase bandhake samAna sthitiyoMmeM nikSipta karatA hai yaha kahA gayA hai / yahA~ bandhapadake grahaNa karanese vartamAna bandhakI agra sthiti grahaNa karanI cAhiye, kyoMki sthitibandhako apekSA usIkI pradhAnatA dekhI jAtI hai| isaliye bandhasthitike sadRza pramANarUpase vivakSita pradezapujako utkarSita karake nikSipta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yaha utkarSaNa saMkramako pradhAna karake kahA hai| 6251. kevala bandhasthitiko hI sadRza karake utkarSaNa karatA hai aisA nahIM hai, kintu 'baMdheNa hINadarage' aisA kahanepara bandhasthitise AbAdhAbAhya eka samaya hIna Adi adhastana bandhasthitiyoMmeM bhI svasthAna prakRtimeMse aura parasthAna prakRtimeMse adhastana pradezapujakA utkarSaNa karake nikSipta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'ahige vA saMkamo Natthi' aisA kahanepara bandhasthitise uparima sattvasthitiyoMmeM utkarSaNa saMkrama nahIM hotA yaha artha yahA~ grahaNa karanA caahiye| yahA~ gAthAmeM AyA huA 'vA' zabda samuccayarUpa arthameM AyA hai, isase bandhase hInatara sthitivizeSameM bhI kahIMparaM utkarSaNa saMkrama nahIM hotA aisA kahanA cAhiye, kyoMki bandhake prathama
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe dvidivisesesu ukkaDDaNAe Natthi paDiseho, tatto uvarimAsu AbAhanbhaMtaraTTidIsu ca ukkaDaNAsaMkamo Natthi tti eso ettha gAhAsuttassa smudaayttho| parapayaDisaMkamo puNa samadvidIe payaTTamANo bajjhamANapayaDIe udayAvaliyabAhiradvidimAdi kAdUNa jAva carimaTThidi ti baMdhagahidIdo uvarimAsu hidIsu vi Na paDi siddho, tassa bajmamANapayaDIe bajjhamANAbajjhamANadvidIsu udayAvaliyabAhirAsu savvAsu payaDIsu pddibddhttaado| sutteNANuvaiTTamedaM kadhaM Navvade ? Na, 'ahie vA saMkamo patthi' ti etthataNa 'vA' saddeNa Sayadatthassa sNghaado| ____$ 252. saMpahi parapayaDisaMkamo mamaTThidIe payaTTamANo baMdhagahidIdo heTThimovarimAsesadvidIsu samayAviroheNa payadi ti edassa NidarisaNaM / taM jahA-sAdAdipayaDIo baMdhamANassa asAdAdidvidisaMtamappaNo ukkassadvidibaMdhAdo kiMcUNo hodi / puNo bajjhamANasAdahidIe aMtokoDAkoDippahuDi jAvakkasseNa paNNArasasAgarovamakoDAkoDipamANAe uvari asAdahidi saMkamemANo baMdhahidIsu vi saMkAmedi, baMdhAdo uvasmidvidIsu vi samayAviroheNa saMkAmedi, aNNahA AvaliyUNa-tIsasAgarovamakoDAkoDimettasAdukkassadvidIe asaMbhavappasaMgAdo / evaM sAmaNNeNa saMsArAvatthAe NiruddhapayaDINaM dvidibaMdhassavari idarapayaDIo saMkAmijjati / evaM khavagaseDhIe vi bajmamANAvajjhamANapayaDIo jahAsaMbhavaM saMkAmemANo bajjhamANapayaDINaM paccaggabaMdhaganiSekase hInatara AbAdhAke bhItarakI sthitiyoMmeM utkarSaNa saMkramakA atyanta abhAva honese vaha niSiddha hai| isa kAraNa sthitibandhase uparima sattvasthitiyoMmeM aura AbAdhAke bhItarakI sthitiyoM meM utkarSaNasaMkrama nahIM hotA yaha yahA~ gAthAsUtrakA samudAyarUpa artha hai| parantu para-prakRtisaMkrama samAna sthitimeM pravRtta hotA huA badhyamAna prakRtikI udayAvali bAhya sthitise lekara antima sthititaka bandhasthitise uparima sthitiyoMmeM bhI niSiddha nahIM hai, kyoMki usakA badhyamAna prakRtikI apekSA udayAvali bAhya badhyamAna aura abadhyamAna saba sthitiyoMmeM honekA niSedha nahIM hai| zaMkA-sUtrameM to isakA nirdeza nahIM kiyA hai phira yaha kaise jAnA jAtA hai ? . samAdhAna nahIM, kyoMki 'ahiye vA saMkamo Natthi' isa prakAra isa vacanameM Aye hue 'vA' padase prakRta arthakA saMgraha ho jAtA hai| 6252. aba para-prakRtisaMkrama samAna sthitimeM pravRtta hotA huA bandhasthitise adhastana aura uparima samasta sthitiyoMmeM Agamake avirodhapUrvaka pravRtta hotA hai isakA udAharaNa, vaha jaise-sAtA Adi prakRtiyoMkA bandha karanevAle jIvake, asAtA Adi prakRtiyoMkA sthitisattva, apane utkaSTa sthitibandhase kucha kama hotA hai| pUnaH antaHkoDAkoDIse lekara utkRSTarUpase pandraha kor3Akor3IpramANa baMdhanevAle sAtAvedanIyakI sthitike Upara asAtAvedanIyakI sthitiko saMkramAtA huA bandhasthitiyoMmeM bhI saMkrama karatA hai aura bandhase uparima sthitiyoMmeM bhI Agamake avirodhapUrvaka saMkrama karatA hai, anyathA sAtAvedanIyakI eka Avalikama tIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthitike asambhava honekA prasaMga prApta hotA hai| isa prakAra sAmAnyase saMsAra avasthAmeM vivakSita prakRtiyoMke sthitibandhake Upara itara prakRtiyoMko saMkramAtA hai| isI prakAra kSapakauNimeM 1. tA pratau savvAsu paDibaddhattAdo iti pAThaH / .
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe vidiyamUlagAhAe dazamabhAsagAhA 255 dvidIdo heDimovarimadvidIsu samadvidIe saMkAmedi tti ghettanvaM / saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM vihAsemANo cuNNisuttayAro suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * vihaasaa| 6253. sugamaM / * taM jhaa| 6254. sugamaM / * jo jaM payaDiM sachuhadi NiyamA bajjhamANIe hidIe saMchuhadi / bhI badhyamAna aura abadhyamAna prakRtiyoMko yathAsambhava saMkramAtA huA badhyamAna prakRtiyoMke vartamAna bandhasthitise adhastana aura uparima sthitiyoMmeM samAna sthitike anusAra saMkramAtA hai aisA grahaNa karanA caahiye| - vizeSArtha-yahA~para utkarSaNa aura saMkramakA khulAsA karaneke prasaMgase sarvaprathama utkarSaNake viSayameM isa prakAra khulAsA kiyA hai-(1) cAhe badhyamAna prakRti ho yA abadhyamAna usakA tatkAla baMdhanevAle samAna jAtIya karmameM utkarSaNa hotA huA jitanA nayA bandha ho usakI agrasthiti taka hI ho sakatA hai, Age nhiiN| yaha gAthAmeM Aye hue 'bandhasarisamhi' padase spaSTa hotA hai| (2) yadi badhyamAna yA abadhyamAna prakRtikI vartamAna sthiti yogyatA tatkAla baMdhanevAle karmake sthitibandhase kama ho to usakA tatkAla ba~dhanevAle karmameM vahIM taka utkarSaNa hogA jitanI utkarSita honevAle una karmoMkI vaha yogyatA ho yaha gAthAmeM Aye hue 'hINadarage' isa padakA Azaya hai / utkarSita honevAlA pUrA dravya tatkAla bandhakI mAtra agra sthitimeM hI nikSipta nahIM hotA hai kintu bandhasthitikI AbAdhAse Upara prathama niSekase lekara usakA nikSepa hotA hai yaha bhI ukta sUtravacanakA tAtparya hai| (3) vartamAna samayameM honevAlA sthitibandha kama ho aura usakI satvasthiti adhika ho to bandhasthitise UparakI sattvasthitimeM utkarSaNa nahIM hotA yaha gAthAsUtrake 'ahige vA saMkamo Natthi' isa aMzase jJAta hotA hai| (4) jisa samaya jitanA sthitibandha ho usase uparima sattvasthitiyoMmeM utkarSaNa hokara nikSepa nahIM hotA aura na hI AbAdhAke bhItara hI yaha pUre kathanakA tAtparya hai / (5) para-prakRtisaMkramake lie yaha niyama hai ki udayAvalike bhItarake niSekoMmeM paraprakRtisaMkrama nahIM hotaa| (6) yadi bandha kama sthitivAlA ho rahA ho aura sattvasthiti adhika ho to bhI udayAvalike bAhara usameM sarvatra paraprakRti saMkrama hone meM koI bAdhA nahIM aatii| itanA avazya hai ki paraprakRti saMkrama badhyamAna aura abadhyamAna sajAtIya sabhI prakRtiyoMkA badhyamAna sabhI prakRtiyoMkI udayAvali bAhya sabhI sthitiyoMmeM hotA hai yaha sUtragAthAmeM Aye hue 'vA' padase jJAta hotA hai| zeSa kathana sugama hai| * ukta bhASyagAthAkI vibhASA / 5 253. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| $ 254. yaha sUtra bhI sugama hai| * jo jIva jisa prakRtiko saMkramita karatA hai vaha niyamase badhyamAna sthitimeM hI saMkramita karatA hai|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 255. edeNa sutteNa gAhApuvvaddhamassiyUNa ukaDaNAsaMkamassa paccaggabaMdhassa aggaTThidI majjAdAbhAveNa NiddiTThA / 256 * esA purimaddhassa vihAsA / $ 256. sugamaM / * pacchimaddhassa vihAsA / $ 257. sugamaM / * ta jahA / $ 258. sugamaM / * jaM baMdhadi dvidiM tisse vA tato hINAe vA saMchuhadi / $ 259. edeNa sutteNa 'baMgheNa hINadarage' iccedaM suttAvayavamassiyUNa gAhA - puNvaddhavadvidatthasaMbhAlaNapurassaraM baMdhagaTThidIdo heTThimAsu vi AvAhAbAhiraTThidIsu ukkaDDaNAsaMkamasta pavaniviseso jANAvido / sesaM sugamaM / * abajjhamANAsu dvidIsu Na ukkaDijjadi / $ 260. edeNa sutteNa 'ahie vA saMkamo Natthi ' tti edaM gAhAsuttassa carimAvayavamassiyUNa baMdhagaTThidIdo uvarimAsu abajjhamANaTThidIsu heTThimAsu ca 'vA' sahaci $ 255. isa sUtra dvArA gAthAsUtra ke pUrvArdhakA Alambana lekara utkarSaNa saMkramakI apeA navIna bandhakI agrasthiti maryAdArUpase nirdiSTa kI gaI hai| * yaha gAthAsUtrake pUrvArdhakI vibhASA hai / $ 256. yaha sUtra sugama hai / * aba uttarAdhakA vibhASA karate haiM / $ 257. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 258. yaha sUtra sugama hai / * jisa sthitiko bA~dhatA hai usameM athavA usase hIna sthitimeM saMkramita karatA hai / $ 259. isa sUtra dvArA 'baMdheNa hINadarage' isa prakAra sUtrake isa avayavakA Alambana lekara gAthAke pUrvArdhameM avasthita arthakI samhAla karaneke sAtha bandhasthitise abAdhAbAhya astana sthitiyoMmeM bhI utkarSaNa saMkramakI pravRttivizeSakA jJAna karAyA gayA hai / zeSa kathana sugama hai / * mAtra avadhyamAna sthitiyoMmeM utkarSaNa karake nikSita nahIM karatA hai| $ 260. isa sUtra dvArA 'ahiyaM vA saMkamo Natthi' isa prakAra gAthAsUtrake isa antima avayavakA Alambana lekara bandhasthitise UparakI abadhyamAna sthitiyoMmeM aura 'vA' zabda
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 bhAga-14 khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe ekkArasabhAsagAhA / dAsu AbAhabhaMtarahidIsu ukkaDaNAsaMkamassa paDiseho kado daTThanyo / ___ * samaTTivigaM tu saMkAmeja / $ 261. evaM bhaNide jaM parapayaDisaMkameNa saMkAmijjadi padesaggaM taM bajmamANapayaDINaM bajjhamANAbajjhamANahidIsu udayAvaliyaM mottUNa savvattha samadvidIe saMkAmijjadi ti eso attho jANAvido / evaM paMcamIe bhAsagAhAe vihAsA smttaa| (88) saMkAmagapaTThavago mANakasAyassa vedago koghaM / saMchuhadi avedeto mANakasAye kamo sese // 141 // $ 262. esA cha?bhAsagAhA saMkamaNapaTThavagasaMbaMdheNa purado mavissamANamatthavisesaM saMkamaNAvisayaM jANAvedi ti / taM jahA-'saMkAmagapaTThavago' evaM bhaNide jo eso saMkAmagapaTThavago aMtaradusamayakadAvatthAe vaTTamANao so ceva jahAvRttaparivADIe NavaNokasAe saMchu hiya tado assakaNNakaraNAdikiriyAo jahAvasarameva kAdUNa kohasaMjalaNacisaNasaMtakammaM savvasaMkameNa saMcha hiya jAdhe mANakasAyassa saMkAmaNapaTThavago jAdo tAdhe kohasaMjalaNadusamayaNadoAvaliyametaNavakabaMdhasaruvaM mANasaMjalaNammi saMchu hamANo kodhamavedeMto mANavedago ceva hodUNa saMchu hai, mANavedagaddhAe dusamayaNadodvArA sUcita honevAlI nIcekI abAdhAke bhItarakI sthitiyoMmeM utkarSaNa karake nikSipta karanekA niSedha kiyA gayA jAnanA caahiye| * kintu samAna sthitigata dravyakA saMkrama karatA hai| $ 261. aisA kahanepara jisa pradezapujakA paraprakRtisaMkramake dvArA saMkrama karAyA jAtA hai use badhyamAna prakRtiyoMkI badhyamAna aura abadhyamAna sthitiyoMmeM udayAvaliko chor3akara sarvatra samAna sthitimeM saMkramita karatA hai isa prakAra isa arthakA jJAna karAyA gayA hai| isa prakAra pAMcavIM bhASyagAthAkI vibhASA samApta huii| - (88) mAna kaSAyakA vedaka saMkrAmakaprasthApaka jIva krodhasaMjvalanakA vedana nahIM karate hue use mAna kaSAyameM saMkramita karatA hai| zeSa saMjvalana kaSAyoMmeM bhI yahI krama hai // 14 // 6262. yaha chaTI bhASyagAthA saMkramaNaprasthApakake sambandhase Age kahe jAnevAle saMkramaNaviSayaka arthavizeSakA jJAna karAtI hai| vaha jaise-saMkAmagapaTTavago' aisA kahanepara jo yaha antara dvisamayakRta avasthAmeM vidyamAna saMkrAmakaprasthApaka jIva hai vahI yathokta paripATIse nau nokaSAyoMkA saMkrama karake tatpazcAt azvakarNakaraNa Adi kriyAoMko yathAvasara karake krodhasaMjvalanake purAne satkarmakA sarvasaMkramake dvArA saMkrama karake jaba mAna kaSAyakA saMkrAmaNaprasthApaka ho jAtA hai taba krodhasaMjvalanake do samaya kama do AvalipramANa navakabandhako mAnasaMjvalanameM saMkramita karatA hai| usa samaya yaha jIva krodhasaMjvalanakA nahIM vedana karate hue aura mAnasaMjvalanakA hI vedaka hokara saMkramita karatA hai, kyoMki mAnavedaka kAlake do samaya kama do AvalipramANa kAlake bhItara
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe AvaliyamettakAlabbhaMtare tahA ceva tappabutidaMsaNAdo / 'mANakasAye kamo sese' evaM bhaNide mANakasAyasaM kAmaNapaTuvagassa saMdhIe jahA eso NavakabaMdhasamayapabaddhANaM saMkAmaNakkamo parUvido evaM sesakasAyANaM pi saMkAmaNapaTTavagassa saMdhIe parUveyavvo ti vuttaM hoi / tado mANaM vedeto kohasaMjalaNassa dusamayUNadoAvaliyamettaNavakabaMdhaM saMkAmedi. mAyaM verdeto. mANasaMjalaNassa NavakabaMdhaM saMkAmedi, lobhaM ca vedemANo mAyAsaMjalaNassa NavakabaMdhaM saMkAmeditti eso edassa gAhAsuttassa samudAyattho / saMpahi edisse bhAsagAhAe vihAsaNaTThamidamAha - * vihAsA / $ 263. sugamaM / 258 * jahA / $ 264. sugamaM / * mANakasAyassa saMkAmagapaTTavago mANaM ceva vedeMto kohassa je doAvaliyabaMdhA dusamayaNA mANe saMchuhRdi / $ 265. gayatthamedaM suttaM / evamedAhiM ekkArasamAsagAhAhiM tisu atthesu paDibaddhAhiM vidiyamUlagAhAvihAsaM samANiya payadatthamuvasaMharemANo idamAha usI prakAra usakI pravRtti dekhI jAtI hai / mANakasAye kamo sese' aisA kahanepara mAnakaSAyake saMkrAmaNaprasthApaka sandhikAlameM jisa prakAra yaha navakabandhake samayaprabaddhoMke saMkrAmaNakA krama kahA hai isI prakAra zeSa kaSAyoMke bhI saMkrAmaNaprasthApakake sandhikAlameM prarUpaNa karanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isalie mAnakA vedana karate hue krodhasaMjvalanake do samaya kama AvalipramANa navakabandhako mAnasaMjvalanameM saMkramita karatA hai / mAyAkA vedana karate hue mAnasaMjpalanake navakabandhako mAyAmeM saMkramita karatA hai, tathA lobhakA vedana karanevAlA jIva mAyAsaMjvalanake navakabandhako lobha saMjvalanameM saMkramita karatA hai isa prakAra gAthAsUtrakA yaha samuccayarUpa artha hai / aba isa chaTI bhASyagAthAkI vibhASA karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM* aba ukta gAthAsUtrakI vibhASA karate haiM / $ 263. yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 264. yaha sUtra sugama hai / * mAnakaSAyakA saMkrAmakaprasthApaka jIva mAnakaSAyakA hI vedana karate hue krodhasaMjvalana ke jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha haiM unheM mAnasaMjvalanameM saMkramita karatA hai / $ 265. yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra tIna arthoMmeM pratibaddha ina gyAraha bhASyagAthAoM dvArA dUsarI mUlagAthAkI vibhASA samApta karake prakRta arthakA upasaMhAra karate hue Age isa sUtra ko kahate haiM--
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhA 259 * vidiyamUlagAhAtti vihAsidA samattA bhavadi / eto tadiya mulagAhA / $ 266. etto uvari tadiyamUlagAhA vihAsiyanvA ti vuttaM hoi / * jahA $ 267. taM jahAtti bhaNidaM hodi / evaM ca pucchAvimaIkayAe tadiyamUlagAhAe eso avayAro (86) baMdho va saMkamo vA udayo vA taha padesa - aNubhAge / adhigo samo va hINo guNeNa kiM vA viseseNa // 142 // $ 268. esA tadiyamUlagAhA baMdhasaMkamodayANamaNubhAgapadesavisayANaM saMkAmaNapaTuvayammi thorabahuttagavesaNaTTamoiNNA / taM kadhaM ? 'baMdho vA saMkamo vA" baMdho saMkamo udayo vA mohAdikammesu payaTTamANo 'padesa - aNubhAge' padesANubhAgavisayo kiM samo vA hoNo vA ahiyo vA hodi tti esA paDhamA pucchA / edisse bhAvatthokimaNubhAga baMdhavisayabaMdhasaMkamodayA aNNoNaM pekkhiyUNa sarisA visarisA vA, visarisA vi hoMtA kimaNNadaraM pekkhiyUNa sesA ahiyA hINA vA hoMti / evaM padesa * dUsarI mUlagAthAkI vibhASA samApta hotI hai / isase Age tIsarI mUla gAthA hai / tAtparya hai / $ 266. isase Age tIsarI mUlagAthAkI vibhASA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA * jaise / $ 267. 'vaha jaise' yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra pRcchAkI viSaya kI gaI tIsarI mUlagAthAkA avatAra karate haiM (89) saMkrAmaka prasthApaka jIvake pradeza aura anubhAga viSayaka bandha, saMkrama kyA aura udaya adhika hote haiM, kyA samAna hote haiM yA kyA hIna hote haiM / tathA pradeza aura anubhAgaviSayaka ye bandha, saMkrama aura udaya paraspara guNakArarUpase kyA adhika yA hIna hote haiM athavA saMkhyAta, asaMkhyAta aura atantabhAgapramANa vizeSarUpase hIna yA adhika hote haiM / / 142 // $ 268. yaha tIsarI mUlagAthA saMkrAmaNaprasthApaka jIvake anubhAga aura pradezaviSayaka bandha, saMkrama aura udayake alpabahutvakA anusandhAna karaneke liye AI hai, vaha kaise ? mohAdi karmoM meM pravRtta hotA huA 'padesa - aNubhAge' pradeza aura anubhAgaviSayaka 'baMdho vA saMkamo vA' bandha, saMkrama aura udaya kyA samAna hai yA hIna hai yA adhika hai isa prakAra yaha pahalI pRcchA hai ? isakA bhAvArtha - kyA anubhAgabandhaviSayaka bandha, saMkrama aura udaya parasparakI apekSA sadRza hote haiM yA vidRza ? vidRza hote hue kyA kisI ekakI apekSA vizeSa adhika hote haiM yA vizeSa hIna hote
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe visayANaM pi baMdhasaMkamodayANaM pucchA kAyanvA tti / saMpahi hINAhiyabhAve vi saMte tattha kiM guNeNa hINAhiyabhAvo, Aho viseseNeti jANAvaNaTuM vidiyo pucchANideso 'guNeNa kiM vA viseseNetti / etaduktaM bhavati-padesANubhAgavisayA baMdhodayasaMkamA kimaNNoNNaM pekkhiyaNa jahAsaMbhavaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtaguNeNa ahiyA hINA vA hoMti, Aho saMkhejjAsaMkhejjANaMtamAgeNa hINA ahiyA vA hoti tti / tado evaMvihatthaparUvaNAe pucchAmuheNa esA tadiyamUlagAhA NibaddhA tti siddhaM / ettha vA saddA samuccayaTThA pAdapUraNaTThA vA daTThavvA / saMpahi evaMvihatthapaDibaddhAe edisse tadiyamUlagAhAe vihAsaNaTuM tattha imAo cattAri bhAsagAhAo hoti, aNNahA mUlagAhAmUcidatthANaM phuDIkaraNovAyAbhAvAdo tti jANAvaNaTTanuvarimaM suttapabaMdhamAha * edisse cattAri bhaasgaahaao| $ 269. edisse tadiyamUlagAhAe vihAsaNaTThametya cattAri bhAsagAhAo hoti tti bhaNidaM hodi| * bhAsagAhA smukkittnnaa| samukkittidAe va atthavibhAsaM bhnnissaamo| $ 270. bhAsagAhANaM pAdekkamuccAraNaM kAdUNa tadatthavibhAsAe kIramANAe haiM ? isI prakAra pradezaviSayaka bandha, saMkrama aura udayake viSayameM bhI pRcchA karanI cAhiye ? aba hInAdhika bhAvake honepara bhI prakRtameM guNakArarUpase hInAdhikabhAva hotA hai yA vizeSarUpase hInAdhikabhAva hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie 'guNeNa kiMvA viseseNa' isa prakAra dUsarI pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai / ukta kathanakA tAtparya yaha hai ki pradeza aura anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura saMkrama paraspara dekhate hue yathAsambhava kyA saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantaguNe adhika yA hIna hote haiM / athavA saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantabhAga hIna yA adhika hote haiM ? isalie isa prakArake arthakI prarUpaNAko lakSya kara pRcchAmukhase yaha tIsarI mUlagAthA nikaddha huI hai yaha siddha hotA hai| yahA~ mUlagAthAmeM nibaddha 'vA' zabda samuccayarUpa yA pAdapUrtike liye jAnanA caahiye| aba isa prakArakI arthakI prarUpaNAse sambandha rakhanevAlI isa tIsarI mUlagAthAkI vibhASA karaneke liye usa viSayameM ye cAra bhASyagAthAe~ hotI haiM, anyathA mUlagAthA ke dvArA sUcita honevAle arthoM kA spaSTIkaraNa karanekA anya koI upAya nahIM pAyA jaataa| isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtraprabana'ko kahate haiM * isa tIsarI mUlagAthAkI cAra bhASyagAthAe~ haiM / $ 269. isa tIsarI mUlagAthAkI vibhASA karaneke lie cAra bhASyagAthAe~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * bhASyagAthAoMke uccAraNakA nAma unakI samunkIrtanA hai| isa prakAra samutkIrtanA karanepara una bhASyagAthAoMke arthakA kramase vizeSa vyAkhyAna kreNge| $ 270. bhASyagAthAoMmeMse pratyekakA uccAraNa karake unake arthakI vibhASA karanepara
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 261 tAsi samudAyasamukkittaNA vi samukkittidA ceva hoi / tado tAsi samudAyasamukkittaNaM monUNa pAdekkamuccAraNaM kuNamANo ceva atthavihAsaNaM kassAmo tti bhaNidaM hoi / adhavA edAsiM bhAsagAhANaM samukkittaNA asIdisadagAhANaM majhe gAhAsuttayAreNa samukkittidA ceva, kiM kAraNamedisse mUlagAhAe cauNhaM bhAsagAhANaM ttthNtbbhuudttdNsnnaado| tado tAsiM samudAyasamukkittaNAe viNA pAdekkamuccAraNApurassaramatthavihAsaNamettha kassAmo tti eso ettha suttatthasabbhAvo / * taM jhaa| 6 271. sugamaM / evaM pucchAvisaIkayANaM cauNhaM bhAsagAhANaM jahAkama samukkittaNamatthavihAsaNaM ca kuNamANo idamAha(90) baMdheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio| guNaseDhiI aNaMtaguNA boddhavvA hoi aNubhAge // 143 // $ 272. esA paDhamabhAsagAhA aNubhAgavisayANaM baMdhodayasaMkamANaM thovabahuttaM parUvedi / taM kadhaM ? aNubhAgavisao baMdho thovo, baMdhAdo udao ahio, udayAdo saMkamo ahio hodi| so ca ahiyabhAvo aNaMtaguNAe seDhIe hodi, NANNahA tti jANAvaNaTuM 'guNaseDhi agaMtaguNA' ti maNidaM hodi, baMdhAdINaM guNagAraseDhI unake samudAyakI samutkortanA bhI samutkIrtita ho jAtI hai / isaliye unake samudAyakI samutkIrtanAko chor3akara pratyekakA uccAraNa karate hue hI arthakI vibhASA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| athavA ina bhASyagAthAoMkI samutkIrtanA ekasau assI gAthAoMke madhya gAthAsUtrakArane kahI hI hai, kyoMki isa mUlagAthAkI cAra bhASyagAthAoMkA una gAthAoMmeM antarbhAva dekhA jAtA hai, isalie unakA samudAyarUpa samutkIrtanAke binA hI pratyekake uccAraNapUrvaka arthakI vibhASA yahA~para kareMge isa prakAra yaha ukta sUtrake arthakA tAtparya hai| * vaha jaise| 6271. yaha sUtra sugama hai| isa prakAra pRcchAkI viSaya kI gaIM cAra bhASyagAthAoMkA kramase samutkIrtana aura arthakI vibhASA karate hue isa sUtrako kahate haiM (97) anubhAgaviSayaka bandhase udaya adhika hotA hai aura udayase saMkrama adhika hotA hai| yahA~ adhikakA pramANa anantaguNita zreNirUpa jAnanA caahiye||143|| 6272. yaha prathama bhASyagAthA anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura saMkramake alpabahutvakA kathana karatI hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-anubhAgaviSayaka bandha sabase stoka hotA hai| bandhase udaya adhika hotA hai aura udayase saMkrama adhika hotA hai| tathA vaha adhikapanA anantaguNita zreNirUpase hotA hai, anya prakArase nahIM hotA isa bAtakA jJAna karAneke liye 'guNaseDhi aNaMtaguNA' yaha kahA hai| 1. pratiSu tattha tabbhUdatta -iti pAThaH /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe payAraMtaraparihAreNAnaMtaguNA ceva hoi ti bhaNidaM hodi / ettha 'aNubhAge' ti Niso edassa thovabahuttassa tavvisayatta jANAvaNaphalo ti Niccheyavvo / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthaM vihAsidukAmo cuNNittayAro vihAsAgaMthamuttaraM bhaNa 262 * vihAsA / $ 273. sugamaM / * aNubhAgeNa baMdho thovo / 274. kudo 1 paccaggabaMdhasarUvattAdo / * udao anaMtaguNo / $ 275. kudo ? cirANasaMtANu mAga sarUvattAdo / * saMkamo anaMtaguNo / 276. kiM kAraNaM ? aNubhAga saMtakammamudae NivadamANaM anaMtaguNahINaM hoNa Nivadadi / saMkamo puNa cirANasaMtakammaM tadavatthaM ceva hotRRNa parapayaDIe saMkamadi, teNa kAraNAtaguNo saMkamo jAdo / ghAdikammavivakkhAe edamappAbahuaM bhaNidaM, aghAdikammANaM pi jANidUNa vattatvvaM / evaM paDhamabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / bandhAdikakI guNakArazreNi anya prakArase na hokara anantaguNI hI hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / sUtrameM 'aNubhAge' isa padakA nirdeza isa alpabahutvake usake viSayakA jJAna karAneke prayojanase kiyA gayA hai aisA nizcaya karanA caahiye| aba isa gAthAke isa prakArake arthakI vibhASA karanekI icchAse cUrNisUtrakAra Age vibhASA granthako kahate haiM * aba bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 273. yaha sUtra sugama hai / anubhAga kI apekSA bandha sabase stoka hotA hai / * $ 274. kyoMki yaha tatkAla honevAle bandhasvarUpa hai / * bandhase udaya anantaguNA hotA hai / $ 275. kyoMki yaha cirakAlIna anubhAgasvarUpa hai / * udayase saMkrama anantaguNA hotA hai / $ 276. kyoMki anubhAgasatkarma udayameM prApta hotA huA anantaguNA hIna hokara hI prApta hotA hai, parantu saMkrama cirakAlInasatkarma tadavastha hokara hI paraprakRtirUpase saMkramita hotA hai, isa kAraNa saMkrama anantaguNA ho jAtA hai / yahA~ ghAtikarmoMkI vivakSAmeM yaha alpabahutva kahA hai / tathA aghAtikarmoMkA jAnakara kahanA caahiye| isa prakAra prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta huI / * aba dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA $ 277. sugamamedaM / (91) baMdheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio / guNaseDhI asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA // 144 // $ 278. edIe vidiyabhAsagAhAe padesavisayANaM baMdhAdINaM thovabahuttamuva davvaM / baMdhAdo udayassa udayAdo saMkamassa asaMkhejjaguNAe seTIe ahiyabhAvas muktakaMThametthuva sNsaado| ettha pacchaddhe evaM padasaMbaMdho kAyanvo -- padesaggeNa visesidANaM baMdhAdipadANaM guNaseDhI asaMkhejjaguNA caiva boddhavvA, payadavisaye payAraMtarA - saMbhavAdoti / ettha 'guNaseTi' tti vRtte guNagArapaMtI gaheyavtrA / saMpahi edisse gAhAe vihAsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * vihAsA / $ 279. sugamaM / 263 * jahA / $ 280. sugamaM / * padesaggeNa baMdho thovo / udayo asaMkhejjaguNo / saMkamo asaMkhejaguNo / $ 277. yaha sUtra sugama hai / (91) pradeza kI apekSA bandhase udaya adhika hotA hai aura udayase saMkrama adhika hotA hai, ataH prakRtameM guNazreNi asaMkhyAtaguNI jAnanI cAhiye // 144 // $ 278. isa dUsarI bhASyagAthA dvArA pradezaviSayaka bandhAdike alpabahutvako upadiSTa jAnanA cAhiye, kyoMki bandhase udaya aura udayase saMkrama asaMkhyAtaguNI zreNirUpase adhika hotA hai isakA muktakaNTha prakRtameM upadeza dekhA jAtA hai / yahA~ uttarArdhameM isa prakAra padasambandha karanA cAhiyepradeza kI apekSA vizeSatAko prApta bandhAdika padoMkI guNazra eNi asaMkhyAtaguNI hI jAnanI cAhiye / yahA~para 'guNaseDhi' aisA kahanepara guNakArapaMkti grahaNa karanI cAhiye / aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karaneke liye isa sUtra prabandhako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 279. yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 280. yaha sUtra sugama hai / * pradeza kI apekSA bandha sabase stoka hotA hai / bandhase udaya asaMkhyAta - guNA hotA hai aura udayase saMkrama asaMkhyAtaguNA hotA hai /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ javadhavalA sahide kasAyapAhuDe $ 281 padesaggeNa NihAlijjamANe baMdhodaya saMkamANaM samANakAlabhAvINaM thovabahuttamevaM' hoditi vRttaM hodi / tattha baMdho thovo tti vRtte purisavedAdisu jassa vA tassa vA bajjhamANassa kammassa NavakabaMdho egasamayapabaddhametto hotRRNa thovo ti ghettavvo / 'udao asaMkhejjaguNo' evaM bhaNide vedijjamANassa jassa vA tassa vA Augavajjassa kammassa udao guNaseDhIgo bucchA mAhappeNAsaM khejjasamayapabaddhametto ho dUNAsaMkhejjaguNo jAdo / 'saMkamo asaMkhejjaguNo' evaM bhaNide jesiM guNasaMkamo asthi tesiM guNasaMkamadabvaM jesiM ca adhApavatta saMkamo tesimadhApavattasaMkamadavvamasaMkhejjasamayapabaddhapamANaM hoNa puvvillAdo udayadavvAdo asaMkhejjaguNamidi ghettanvaM / hodu NAma jesiM guNasaMkamo atthi tesiM guNasaMkamadavvamudayAdo asaMkhejjaguNamidi guNasaMkamabhAgahArAdo okaDDukkaDDaNabhAga hArassA saMkhejjaguNattamassiyUNa tattha tahAbhAvasiddhIe visaMvAdAbhAvAdo | adhApavattasaMkamadavvassa puNa udayagadaguNaseDhIgokucchadantrAdo asaMkhejjaguNattaNideso Na ghaDade, savvatthokaDDukkaDDaNabhAgahArAdo adhApavattabhAga hA rassA saMkhejjaguNattadaMsaNAdo ta ? ettha parihAro uccade- -Na okaDidasavbadavvaM guNaseTIe ceva Nivadadi, tadasaMkhejjadibhAgasseva tattha NikkhevadaMsaNAdo / tado tabbhAgahArapAmmeNa udayAdo saMkamadavvassA saMkhejjaguNatta medaM Na virujjhadi tti ghettavvaM / 264 $ 281. pradezapu kI apekSA dekhanepara samAna kAlabhAvI bandha, udaya aura saMkramakA alpabahutva isa prakAra hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / sUtrameM 'baMdho thovo' aisA kahanepara puruSa - veda AdimeMse jisa kisI baMdhanevAle karmakA eka samayaprabaddhapramANa navakabandha hokara stoka hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / 'udao asaMkhejjaguNo' aisA kahanepara vede jAnevAle Ayukarmako chor3akara jisa kisI karmakA udaya guNazra NigopucchAke mAhAtmyavaza asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hokara asaMkhyAtaguNA ho gayA hai / 'saMkamo asaMkhejjaguNo' aisA kahanepara jina karmoMkA guNasaMkrama hotA hai unakA saMkramadravya aura jina karmoMkA adhaHpravRttasaMkrama hotA hai unakA adhaHpravRttasaMkramadravya asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hokara pUrvake udayadravyase asaMkhyAtaguNA hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / zaMkA - jina karmoMkA guNasaMkrama hotA hai unakA guNasaMkramadravya udayadravyakI apekSA asaMkhyAtaguNA hoo, kyoMki guNasaMkramabhAgahArase apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahAra asaMkhyAtaguNA hai, ataH usakA Alambana lekara vahA~ usa prakArakI siddhi honemeM visaMvAda nahIM pAyA jAtA, parantu udayaprApta guNa NigopucchAke dravyase adhaHpravRttasaMkramadravya asaMkhyAtaguNA hai yaha nirdeza ghaTita nahIM hotA, kyoMki sarvatra apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahArase adhaHpravRtta bhAgahAra asaMkhyAtaguNA dekhA jAtA hai ? samAdhAna- yahA~ isa zaMkAkA parihAra karate haiM, aisA niyama hai ki apakarSita sampUrNa dravya guNa meM hI nikSipta nahIM hotA hai kyoMki usake asaMkhyAtaveM bhAgakA hI guNazreNimeM nikSa epa dekhA jAtA hai, isaliye usa bhAgahArakI pradhAnatAvaza udayase saMkramadravya asaMkhyAtaguNA hai isa prakAra yaha kathana viruddha nahIM hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / 1. pratiSu - meva iti pAThaH /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 265 $ 282. evaM vidiyabhAsagAhAe atthavihAsaM samANiya saMpahi tadiyabhAsagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM samukkittaNaM ca kuNamANo uttaraM suttapabaMdhamAha - * tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / $ 283. sugamaM / (92) udao ca aNaMtaguNo saMpahibaMdheNa hoi aNubhAge / sekAle udayAdo saMpahibaMdho anaMtaguNo // 145 // $ 284. esA tadiyabhAsagAhA baMdhodayapadANamaNubhAgavisayANaM kAleNa visesiyUNa thovabahutta parUvaNaTTamoiNNA / taM jahA - 'udao ca anaMtaguNo' evaM bhaNide vaTTamANasamayapabaddhAdo vaTTamANasamaye udao anaMtaguNo tti daTThavvo / kiM kAraNaM 1 cirANasaMta sarUvattAdo | jai vi eso attho puvvillabhAsagAhAdo ceva avagao to vi dassANuvAdaM kADhUNa tadaNaMtarasamayabaMdhodayANamedeNe saha saNNiyAsakaraNameso gAhApuvvaddho bhaNido / 'se kAle udayAdo' evaM bhaNide NiruddhasamayAdo tadanaMtarovarimasamae jo udao aNubhAgavisao tatto eso saMpahiyasamayapatraddho anaMtaguNotta daTThavvo / kudo evaM ce 1 samae samae aNubhAgodayassa visohipAhammeNAnaMtaguNa $ 282. isa prakAra dUsarI bhASyagAthAko arthavibhASA samApta karake aba tIsarI bhASyamAthAko avasarake anusAra prApta huI arthavibhASA aura samutkIrtanA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 9 283. yaha sUtra sugama hai / (92) anubhAgakI apekSA vartamAnakAlIna bandhase vartamAnakAlIna udaya anantaguNA hotA hai / tathA tadanantara samayameM honevAle udayase vartamAna samayameM honevAlA bandha anantaguNA hotA hai / / 145 / / $ 284. yaha tIsarI bhASyagAthA kAlako vizeSaNa karake anubhAgaviSayaka bandha aura udayapadoMke alpabahutvakA kathana karaneke lie avatarita huI hai / vaha jaise - 'udao anaMtaguNo' aisA kahane para vartamAna samaya meM honevAle bandhase vartamAna samayameM honevAlA udaya anantaguNA hai aisA jAnanA cAhiye, kyoMki udaya cirakAlIna satkarmasvarUpa hai / yadyapi isa arthakA pUrvokta bhASyagAthAse hI jJAna ho jAtA hai to bhI isa arthakA anuvAda karake tadanantara samayameM honevAle bandha aura udayake sAtha isakA sannikarSa karaneke liye isa gAthAke pUrvArdhako kahA hai / 'se kAle udayAdo' aisA kahane para vivakSita samayase tadanantara Ageke samaya meM jo anubhAgaviSayaka udaya hotA hai usase yaha vartamAna samayameM honevAlA bandha anantaguNA hai aisA jAnanA cAhiye / zaMkA- aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna--kyoMki samaya-samaya meM anubhAgakA udaya vizuddhi kI pradhAnatAvaza anantaguNI 1. tA0 pratI - pabaMdhodayANameso iti pAThaH / 34 *
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe hANIe ovaTTijjamANassa tahAbhAvovavattIe / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTuM vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai * vihaasaa| 285. sugamaM / * jhaa| 6286. sugamaM / * se kAle aNubhAgabaMdho thovo / se kAle ceva udao annNtgunno| assiM samae baMdho aNaMtaguNoM / assi ceva samae udao aNaMtaguNo / 6287. gAhAsutteNa puvANupuSvIe jo attho NihiTTho so ceva suhaggahaNadvaM pacchANupuvIe vihaasido| sugamamaNNaM / evaM tadiyamAsagAhAe atthaparUvaNA smttaa| saMpahi aNubhAga-padesavisayANamudayANaM kAlamedamassiyUNa thovabahuttaparUvaNaTuM cautthabhAsagAhAe avayAraM kuNamANo idamAha * cautthIe bhAsagAhAe samukttiNA / $ 288. sugamaM / hAnirUpase apavartita ho jAtA hai, isaliye vaha usa prakArase bana jAtA hai| aba isI arthako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba ukta bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| $ 285. yaha sUtra sugama hai| * jaise| 6286. yaha sUtra sugama hai| * vartamAna samayase anantara samayameM honevAlA anumAgabandha sabase stoka hai| usase anantara samayameM hI honevAlA udaya anantaguNA hai| usase isa samayameM honevAlA anubhAgabandha anantaguNA hai| usase isI samayameM honevAlA anubhAgaudaya anantaguNA hai| 5287. ukta gAthA dvArA pUrvAnupUrvIse jo artha nirdiSTa kiyA gayA hai usI arthakA sukhapUrvaka grahaNa karaneke lie pazcAdAnupUrvIse vibhASA kI gaI hai| zeSa kathana sugama hai| isa prakAra tIsarI bhASyagAthAkI arthaprarUpaNA samApta huii| aba anubhAga aura pradezaviSayaka udayake kAlabhedake Alambanase alpabahutvakA kathana karaneke liye cauthI bhASyagAthAkA avatAra karate hue isa sUtrako kahate haiM * aba cauthI mASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 288. yaha sUtra sugama hai|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagasaiDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 267 (93) guNaseDhI aNaMtaguNeNaNAe vedago du aNubhAge / gaNaNAdiyaMtaseDhI padesa-aggeNa boddhavvA // 146 // $ 289. ettha gAhApuvaDhe padasaMbaMdho evaM kAyanyo-'aNaMtagaNeNUNAe guNaseDhIe aNubhAssa eso samayaM paDi vedago hodi ti / ettha aNubhAge ti sattamINidde so visayalakkhaNo daTTanvo, chaTThIe vA atthe eso saptamINi so tti ghettavyo / tado samae samae aNaMtaguNahINamaNaMtaguNahINamappasatthakammANamaNubhAgameso vedayadi tti gAhApuvvaddha samudAyattho / saMpahi gAhApacchaddhamassiyUNa padesudayassa samayaM paDi pavuttikamo vuccde| taM jahA-'gaNaNAdiyaMtaseDhI' evaM maNide asaMkhejjaguNAe seDhIe padesaggameso samayaM paDi vededi ti maNidaM hoi / kiM kAraNaM ? asaMkhejjaguNakameNa dvidaguNaseDhigovucchAo vedemANassa pyaarNtraasNbhvaado| saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNamuvarimaM vihAsAgaMthamAha * vihaasaa| 6290. sugama / * jhaa| 6291. sugama / * assiM samaye aNubhAgudayo bahugo / se kAle aNataguNahINo / (93) yaha saMkrAmaka prasthApaka jIva anantaguNahIna guNazreNirUpase anubhAgakA vedaka hotA hai| tathA asaMkhyAtaguNI zreNirUpase yaha pradezapujakA vedaka jAnanA cAhiye // 146 // 6289. yahA~ gAthAke pUrvArdhakA isaprakAra padasambandha karanA cAhiye-anantaguNI hIna guNazreNirUpase anubhAgakA yaha pratyeka samayameM vedaka hotA hai / yahA~para 'aNubhAge' isa padameM viSayalakSaNa saptamI vibhaktikA nirdeza jAnanA cAhiye / athavA chaTo vibhaktike arthameM yaha saptamI vibhaktikA nirdeza grahaNa karanA caahiye| isalie aprazasta karmoke anubhAgakA pratyeka samayameM anantaguNe hIna rUpase yaha jIva vedana karatA hai yaha gAthAke pUrvArdhakA samuccayarUpa artha hai / aba gAthAke uttarArdhakA Alambana lekara pratyeka samayameM pradeza-udayake pravRttikramako kahate haiN| vaha jaise-'gaNaNAdiyaMtaseDhI' aisA kahanepara asaMkhyAtaguNI zreNirUpase pradezapuMjako yaha jIva pratyeka samayameM vedatA hai, kyoMki asaMkhyAta guNitakramase sthita huI guNoNigopucchAoMkA vedana karanevAle jIvake prakArAntarase vedana honA asambhava hai| aba iso arthako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba ukta gAthAsUtrakI vibhASA karate haiN| 6290. yaha sUtra sugama hai| vaha jaise| 5291. yaha sUtra sugama hai| * isa samaya anubhAgakA udaya bahuta hotA hai| tadanantara samayameM anantaguNA
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe evaM sapattha / padesukyo assiM samaye thovo| se kAle asaMkhejaguNo / evaM savvattha / $ 292. doNhamedesi suttANamattho sugmo| evaM tadiyamUlagAhamavalaMviya caduhiM bhAsagAhAhiM baMdhodayasaMkamANamaNubhAga-padesavisayANaM paratthANappAbahUaM satthANappAbahuaM ca aNumaggiyaNa saMpahi puNo vi satthANappAbahuassa phuDIkaraNaTuM cautthamUlagAhAe samodAro kIrade * etto cautthI malagAhA / 6293. sugamaM / * taM jhaa| 5 294. sugamaM / (94) baMdho va saMkamo vA udo vA kiM sage sage hANe / se kAle se kAle adhio hINo samo vA pi // 147 // 6295. esA cautthI mUlagAhA baMdhodayasaMkamANamaNabhAga-padesavisayANaM satthANappAbahuaparUvaNaTThamoiNNA / taM kadhaM ? saMpahiyasamayabaMdhasaMkamodayehiMto se kAle hIna hotA hai| isI prakAra sarvatra jAnanA cAhiye / isa samaya pradeza-udaya sabase stoka hotA hai| tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNA hotA hai| isI prakAra sarvatra jAnanA caahiye| $ 292. ina donoM cUrNisUtroMkA artha sugama hai| isa prakAra isa tIsarI mUlagAthAkA avalambana lekara cAra bhASyagAthAoM dvArA anubhAga aura pradezaviSayaka bandha, udaya aura saMkramake parasthAna alpabahutva aura svasthAna alpabahutvakA anundhAna karake aba phira bhI svasthAna alpabahutvako spaSTa karaneke lie cauthI mUla gAthAkA avatAra karate haiM * aba cauthI mUlagAthAkA avatAra karate haiM / $ 293. yaha sUtra sugama hai| vaha jaise| 6 294. yaha sUtra sugama hai| (94) vartamAna samayakI apekSA uttarottara tadanantara-tadanantara samayameM honevAlA bandha, saMkrama aura udaya apane-apane sthAnameM svasthAnakI apekSA kyA adhika hotA hai, hIna hotA hai yA samAna hotA hai // 147 / / 6295. yaha cauthI mUlagAthA anubhAga aura pradezaviSaya bandha, udaba aura saMkramake svasthAna alpabahutvakA kathana karaneke liye AyI hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-vartamAna samayameM honevAle bandha, saMkrama aura udayakI apekSA tadanantara samayameM
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe cautthamUlagAhA 269 'baMdho vA saMkamo vA udao vA sage sage dvANe' satthANe kathaM payadvRdi 1 kimahio hoNa payavRdi, Aho hINo hodUNa, kiM vA samo hodUNa payahRdi ti pucchAduvAreNesA gAhA baMdhAdipadANaM se kAle bhedamassiyUNa satthANappA bahuaM parUvedi / $ 296. ettha puvvasuttAdo padesANubhAgaggahaNa maNuvaTTAveyavvaM / 'guNeNa kiM vA viseseNetti' eso vi ahiyArasaMbaMgho ettha daTThavvo / teNa baMdhAdo baMdho, saMkamAdo saMkamo, udayAdo udao saNNiyAsijjamANo NiruddhasamayAdo se kAle aNubhAgavisaye kiM chavaDi-hANIhiM ahio hINo samo vA hodi ? padesavisaye ca kiM cauvvihAe vaDDIe etite ahio hINa samo vA hodi ti eso ettha gAhAsuttassa samudAyastho / saMpahi edisse mUlagAhAe jIhiM bhAsagAhAhiM vivaraNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * evisse gAhAe tiNNi bhAsagAhAo / $ 297. sugamaM / * tAsiM samuttiNA taheva vihAsA ca / $ 298. sugamaM / * jahA / honevAle bandha, saMkrama aura udaya svaka svaka sthAnameM arthAt svasthAnameM kaise pravRtta hotA hai ? kyA adhika hokara pravRtta hotA hai, yA kyA hIna hokara pravRtta hotA hai ? yA kyA samAna hokara pravRtta hotA hai isa prakAra pRcchA dvArA yaha gAthA bandhAdika padoMke tadanantara samayameM bhedakA Alambana lekara arthAt pRthak-pRthak svasthAna alpabahutvakA kathana karatI hai / $ 296. yahA~para pUrva sUtrase pradeza aura anubhAga padako grahaNa kara unakA anuvartana karanA cAhiye / 'guNeNa kiM vA viseseNa' isa prakAra adhikAravaza isakA bhI sambandha jAna lenA cAhiye / isaliye vivakSita samayase tadanantara samaya meM bandhake sAtha bandhakA saMkramake sAtha saMkramakA aura udayake sAtha udayakA sannikarSa hotA huA anubhAgake viSayameM chaha vRddhiyoM aura chaha hAniyoMkI apekSA kyA adhika hotA hai, kyA hona hotA hai yA kyA samAna hotA hai / tathA pradezoMke viSayameM cAra vRddhiyoM aura cAra hAniyoMkI apekSA pratyeka kyA adhika hotA hai kyA hIna hotA hai yA kyA samAna hotA hai isa prakAra yahA~para yaha gAthAsUtrakA samudAyarUpa artha hai / aba isa mUlagAthAkA tIna bhASyagAthAoM ke dvArA vivaraNa prastuta karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * isa mUlagAthAkI tIna bhASyagAthAe~ haiM / $ 297. yaha sUtra sugama hai / * aba ina bhASyagAthAoMkI samutkIrtanA tathA usI prakAra vibhASA karate haiM / $ 298. yaha sUtra sugama hai / jaise | *
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 299 sugamaM / (95) baMdhodaehiM NiyamA aNubhAgo hodi gaMtaguNahINo / se kAle se kAle bhajjo puNa saMkamo hodi // 148 // 300. esA paDhamamAsagAhA aNubhAgavisayANaM baMdhodayasaMkamANaM kAlavisesidasatthANappAbahuaM vnnnnedi| taM kadhaM ? 'baMdhodaehiM0' evaM bhaNide baMdhodaehiM tAva 'NiyamA' NicchaeNa aNubhAgo se kAlamAvio aNaMtaguNahINo hodi ti padasaMbaMdho / saMpahiyakAlavisayAdo aNubhAgabaMdhAdo se kAle visao aNubhAgabaMdho visohipAhammeNAgaMtagaNahINo hodi / evamudao vi dahanvo tti bhaNidaM hodi / 'majjo puNa saMkamo hoI' evaM maNide aNubhAgasaMkamo puNa aNaMtaguNahINateNa bhayaNijjo hoi / kiM kAraNaM ? jAva aNumAgakhaMDayaM Na pADedi tAva avadvido ceva saMkamo bhavadi / aNubhAgakhaMDae puNa padide aNumAgasaMkamo aNaMtaguNahINo jAyadi ti tattha paripphuDameva bhayaNijjattadaMsaNAdI / saMpahi edassevatthassa paripphuDIkaraNamavarimo vihAsAgaMyo samoiNNo *vihaasaa| 301. sugarma / *jhaa| 5 299. yaha sUtra sugama hai| (95) bandha aura udayakI apekSA anubhAga tadanantara tadanantara samayameM niyamase anantaguNA hIna hotA hai, parantu saMkrama bhajanIya hai // 148 // 300. yaha prathama bhASyagAthA kAla vizeSaNase yukta anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura saMkramake alpabahutvakA pratipAdana karatI hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-'baMdhodaehiM0' aisA kahanepara bandha aura udayakI apekSA to 'NiyamA' arthAta nizcayase tadanantara kAlabhAvI anubhAga anantaguNA hIna hotA hai isa prakAra padasambandha hai| sAmpratika kAlaviSayaka anubhAgabandhase tadanantara kAlako viSaya karanevAlA anubhAgabandha vizuddhikI pradhAnatAvaza anantaguNA hIna hotA hai| isI prakAra udaya bhI jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'bhajjo puNa saMkamo hoI' aisA kahanepara anubhAgasaMkrama anantaguNe hInapanese bhajanIya hai, kyoMki jabataka anubhAgakANDakakA patana nahIM kara letA hai tabataka saMkrama avasthita hI hotA hai| parantu anubhAgakANDakakA patana honepara anubhAgasaMkrama anantaguNA hIna ho jAtA hai, isalie usameM bhajanIyapanA spaSTa rUpase dekhA jAtA hai| aba isI arthako spaSTa karaneke liye AgekA vibhASA grantha avatarita huA hai| aba isa mAdhyagAthAkI vibhASA karate haiN| 5301. yaha sUtra sugama hai| 1. tApratI 'jahA' idaM sUtra 'sugama' iyaM TIkA ca dvau nopalabhyate /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe cautthamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 271 SS 302. sugamaM / * assiM samae aNubhAgabaMdhI bahuo / se kAle anaMtaguNahINo / evaM samae samae anaMtaguNahINo / 303. asminsamaye sAmpratikasamaya ityarthaH / se kAle tadaNaMtarabhAvisamaya ityarthaH / sugamamanyat / $ * evamudao vi kAyavvo / $ 304. taM jahA -- assi samae aNubhAgaudao bahuo / se kAle anaMtaguNahoNoti / jai vi eso udayavisayo appAbahuaNidde so tadiyamUlagAhAe cauttha bhAsagAhApuvvaddhavihAsAvasare prarUvido to vi maMdabuddhINaM suhAvabohaNaGkaM NihiTThoti Na ettha puNaruttadosAsaMkA kAyavvA / * saMkamo jAva aNubhAgakhaMDayamukkIredi tAva tattigo tattigo aNubhAgasaMkamo / aNNamhi aNubhAgakhaMDae ADhatte anaMtaguNahINo aNubhAgasaMkamI / $ 305. gayatthamedaM sutaM / evaM paDhamabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * eto vidiyAe gAhAe samukkittaNA / * jaise / $ 302. yaha sUtra sugama hai / * isa samayameM anubhAgabandha bahuta hotA hai / tadanantara samayameM anantaguNA hIna hotA hai / isa prakAra samaya-samaya meM uttarottara anantaguNA hIna hotA hai / SS 303. 'asmin samaye' kA artha hai sAmpratika samayameM 'se kAle' kA artha hai tadanantara bhAvI smymeN| zeSa kathana sugama hai / * isI prakAra anumAgaudayakA bhI kathana karanA cAhiye / $ 304. vaha jaise - isa samaya anubhAgaudaya bahuta hotA hai / tadanantara samayameM anantaguNA hIna hotA hai / yadyapi yaha udayaviSayaka alpabahutvakA nirdeza tIsarI mUlagAthAkI cauthI bhASyagAthA pUrvArdhakI vibhASAke avasarapara kara Aye haiM to bhI mandabuddhijanoMko sukhapUrvaka jJAna karAneke liye phira bhI isakA nirdeza kiyA hai, isaliye yahA~ punarukta doSakI AzaMkA nahIM karanI cAhiye / * saMkramake viSayameM yaha vyavasthA hai ki jabataka anubhAgakANDakakA utkIraNa karatA hai tabataka utanA utanA hI anubhAgasaMkrama hotA hai / parantu anya anubhAgakANDakA Arambha karanepara anantaguNA hIna anumAgasaMkrama hotA hai / $ 305. yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta huI / * isase Age dUsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA karate haiM /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6306. sugamaM / (96) guNaseDhi asaMkhejA ca padesaggeNa saMkamo udayo / se kAle se kAle bhajjo baMdho padesagge // 149 // $307. edIe vidiyagAhAe padesavisayANamudayasaMkamabaMdhANaM satthANappAbahuaNidde so kdo| taM jahA--'guNaseDhi asaMkhejjA ca' evaM bhaNide padesaggeNa NihAlijjamANe saMkamo udao ca NiyamA asaMkhejjAe seDhIe payadi tti ghettanvaM, saMpahiyakAlabhAvisaMkamodaehito se kAlavisayasaMkamodayANaM guNasaMkamaguNaseDhipAhammeNAsaMkhejjaguNattasiddhaue NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / ettha guNasaMkamavivakkhAe saMkamo asaMkhejjaguNo NihiTTho / adhApavattasaMkame puNa avalaMvijjamANe asaMkhejjaguNo Na hodi, visesAhio vA visesahINo vA hodi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / 'se kAle se kAle evaM bhaNide vIpsAnirdezo'yaM draSTavyaH / adhavA ekko se kAlaNi so gAhApuvvaddhaNihiTThANamudayasaMkamANaM visesaNabhAveNa saMbaMdhaNijjo, aNNo pacchaddhaNihissa baMdhassa visesaNabhAveNa jojeyavyo / 'bhajjo baMdho padesagge' evaM bhaNide padesaggavisao baMdho caunvihavaDDi-hANi-avaTThANehiM bhajiyavvo ti bhaNidaM hoi, jogavaDDi-hANiavaTThANavaseNa padesabaMdhassa tahAbhAvasiddhIe virohaabhaavaado| saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTTamuttaro vihAsAgaMtho $ 306. yaha sUtra sugama hai| (96) pradezajakI apekSA saMkrama aura udaya tadanantaraM tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNita zreNirUpa hote haiN| kintu pradezapuMjakA Azraya kara bandha bhajanIya hai // 149 / / $307. isa dUsarI bhASyagAthA dvArA pradezaviSayaka udaya, saMkrama aura bandhake svasthAna alpabahatvakA nirdeza kiyA hai| vaha jaise-'guNaseDhi asaMkhejjA ca' aisA kahanepara pradezapujakI apekSA dekhanepara saMkrama aura udaya niyamase asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pravRtta hote haiM aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki sAmpratika kAlameM honevAle saMkrama aura udayase tadanantara kAlameM honevAle saMkrama aura udayakI, guNasaMkrama ora guNazreNikI pradhAnatAvaza asaMkhyAtaguNe rUpase, siddhi binA bAdhAke upalabdha hotI hai| yahA~para guNasaMkramako vivakSAmeM saMkrama asaMkhyAtaguNA nirdiSTa kiyA hai| parantu adhaHpravRtta saMkramakA avalambana karanepara saMkrama asaMkhyAtaguNA nahIM hotA, kintu vizeSa adhika yA vizeSa hIna hotA hai, kyoMki isa viSayameM anya prakAra sambhava nahIM hai / 'se kAle se kAle' aisA kahanepara yaha vIpsAnirdeza jAnanA caahiye| athavA eka 'se kAle' padake nirdezakA sambandha gAthAke pUrvArdhameM nirdiSTa kiye gaye udaya aura saMkramake sAtha vizeSaNarUpase karanA cAhiye tathA dUsare se kAle' padako uttarArdhameM nirdiSTa kiye gaye bandha padake sAtha vizeSaNarUpase yukta karanA cAhiye / 'bhajjo baMdho padesagge' aisA kahanepara pradezapujaviSayaka bandha cAra prakArakI vRddhi, cAra prakArako hAni aura avasthAnakI apekSA bhajanIya hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki yogakI vRddhi, hAni aura avasthAnavaza pradezabandhakI ukta prakArase siddhi honemeM virodhakA abhAva
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 khavagaseDhIe cautthamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA bhAga-14 * vihaasaa| 6 308. sugamaM / * padesudao assiM samae thovo| se kAle asaMkhejaguNo / evaM savvattha / * jahA udao tahA~ saMkamo vi kaayvvo| 6309. edANi do vi suttANi sugamANi / * padesabaMdho cauvihAe baDDIe cauvvihAe hANIe avaTThANe ca bhjiyvyo| 6310. kudo ? jogavaseNa tattha thaabhaavovvttiido| evaM vidiyabhAsagAhAe atthavihAsA smttaa| * etto tadiyAe gAhAe smukkittnnaa| 311. sugamaM / (97) guNado aNaMtaguNahINaM vedayadi NiyamasA du aNabhAge / ahiyA ca padesagge guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 150 // hai| aba isI arthako spaSTa karaneke lie AgekA vibhASAgrantha avatarita huA hai * ava dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 308. yaha sUtra sugama hai| * pradeza udaya isa samayameM sabase stoka hotA hai / tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNA hotA hai| isI prakAra sarvatra jAnanA cAhiye / * jaisI pradeza udayakI prarUpaNA kI hai usI prakAra pradezasaMkramakI bhI prarUpaNA karanI caahiye| 6309. ye donoM hI sUtra sugama haiN| * pradezabandha cAra prakArakI vRddhi, cAra prakArakI hAni aura avasthAnakI apekSA majanIya hai| 6310. kyoMki yogake kAraNa pradezabandhameM ukta prakArase vyavasthA bana jAtI hai| isa prakAra dUsarI bhASyagAthAko arthavibhASA samApta huii| * isase Age tIsarI bhASyagAthAkI arthavimASA karate haiN| 6311. yaha sUtra sugama hai| (97) yaha prasthApaka saMkrAmaka jIva prati samaya niyamase anantaguNe hIna anubhAgakA vedana karatA hai tathA asaMkhyAtaguNe adhika pradezapuMjakA vedana karatA hai // 150 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 312. esA tadiyabhAsagAhA samayaM paDi aNubhAga-padesodayANaM pavuttikarma jANAvedi / edisse atthaparUvaNA sugamA / jaivi eso attho pumvinladobhAsagAhAhiM ceva gahio to vi maMdabuddhINaM suhaggahaNaTuM puNo vi bhaNido tti Na ettha puNaruttadosAsaMkA kAyavvA / ado ceya edisse atthavihAsA tanvihAe ceva vihAsidA ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * edisse atyo puvvbhnnido|' | 6313. edisse gAhAe attho puvilladobhAsagAhAsu vihAsijjamANAsu bhaNido, tado | ettha vihAsijjadi tti bhaNidaM hodi / adhavA tadiyamUlagAhAe cautthamAsagAhatthavihAsAe ceva edisse attho vihAsido, doNhamedAsiM gaahaannmtthmedaannuvlNbhaado| jai evaM, esA gAhA gADhaveyavvA ti NAsaMkaNijjaM, punvameva dattuttarattAdo / evaM saMkAmaNapaTThavagassa cauNhaM mUlagAhANamatthavihAsA samattA / etto tasseva dvidi-aNubhAgANamovaTTaNAe paDibaddhANaM tiNhaM malaMgAhANamatthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM maNai * etto paMcamI mUlagAhA / tisse smukkittnnaa| 6314. sugamaM / 6312. yaha tIsarI gAthA anubhAga udaya aura pradezaudayake pravRttakramakA jJAna karAtI hai / isako arthaprarUpaNA sugama hai / yadyapi isa arthako pahalIkI do gAthAoM dvArA hI svIkAra kara liyA gayA hai to bhI mandabuddhi janoMko sukhapUrvaka jJAna karAneke liye phira bhI kahA hai, isalie yahA~para punarukta doSakI AzaMkA nahIM karanI cAhiye aura isIliye usa prakArase isakI arthavibhASA kI gaI hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM___ * isa bhASyagAthAkA artha pahale hI kaha Aye haiN| $313. pahalekI do bhASyagAthAoMkI vibhASA karate hue isa bhASyagAthAkA artha kaha Aye haiM, isalie yahA~para usakI vibhASA nahIM kI jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA tIsarI mUlagAthAkI cauthI bhAyagAthA dvArA vibhASA karate samaya hI isakA artha kaha Aye haiM, kyoMki ina donoM gAthAoMmeM arthabheda nahIM pAyA jaataa| zaMkA-yadi aisA hai to isa gAthAko Arambha nahIM karanA cAhiye ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki isakA pahale hI uttara de Aye haiN| isa prakAra saMkrAmaNaprasthApakake cAra mUlagAthAoMkI arthavibhASA samApta huii| isase Age usI jIvake sthiti aura anubhAgakI apavartanAse sambandha rakhanevAlI tIna mUlagAthAoMkI arthavibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * isase Age pA~cavIM mUlagAthA hai / usakI samutkIrtanA karate haiM5 314. yaha sUtra sugama hai| 1. tA0pratau puvaM bhaNido iti paatthH|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhA 275 * STET! $ 315. sugamaM / ( 98 ) kiM aMtaraM karato vaDhadi hAyadi dvidI ya aNubhAge / vikkamA ca vaDhI hANI vA kecciraM kAlaM / / 151 / / $ 316. esA ovaTTaNamUlagAhANaM paDhamA saMkAmayapaDibaddhasattamUlagAhANamAdIdo pahuDi paMcamI suttagAhA kimaTTamoiNNA ti pucchide - aMtaradusamaya kadAvatthamAdiM kADhUNa jAva chaNNokasAyakkhavaNaddhAe carimasamao tti edammi avatthaMtare vaTTamANasa khavagassa Didi - aNubhAgavisayANamokaDDukkaDaNANaM pavattikkamajANAvaDhaTTha, puNo okaDDidANamukkaDDidANaM ca SadesANaM Niruvakkama sarUveNAvaTThANakAlapamANAvahAraNa ca samoiNNA / taM kathaM ? 'kiM aMtaraM kareMto' evaM bhaNide kettiyamettamaicchAvaNaM karemANo hidi- aNubhAge vahRdi hAyadi vA kiM tAva Niruddha vidi-padesaggamokaDamANo ukkar3amANo vA egaDidimettamaM taraM kADhUNa heTTimovarimAsesaTThidIsu okaDidumukkaDituM ca lahadi, Aho atthi ko vi aicchAvaNANiyamo tti bhaNidaM hodi / evamaNubhAgavisayANaM pi okaDDukkaDDaNANaM pucchA kAyavvA / Na kevalaM khavagaseDhIe ceva payada * jaise / $ 315. yaha sUtra sugama hai / (98) kitane antarako karatA huA yaha jIva sthiti aura anubhAgako bar3hAtA athavA ghaTAtA hai athavA antarako karatA huA yaha jIva sthiti aura anubhAgako kisa prakAra ghaTAtA aura bar3hAtA hai / tathA utkarSita athavA apakarSita hue pradezapuMja nirUpakrama hokara kitane kAlataka avasthita rahate haiM / / 151 / SS 316. apavartanAsambandhI mUlagAthAoMmeM yaha prathama mUlagAthA hai jo saMkrAmakaprasthApaka sambandha rakhanevAlI sAta mUlagAthAoMmeM prArambhase lekara pAMcavIM sUtragAthA hai so yaha kisalie avatIrNa huI hai aisA pUchanepara kahate haiM ki antara karaneke dUsare samayase lekara chaha nokaSAyoMke kSapaNAke antima samayataka isa avasthAke bhItara vidyamAna hue kSapakake sthiti aura anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakI pravRttike kramakA jJAna karAneke liye tathA apakarSita aura utkarSita hue pradezoMke nirupakramarUpase avasthAnakAlake pramANakA avadhAraNa karaneke liye avatIrNa huI hai| zaMkA- vaha kaise / samAdhAna- 'kiM aMtaraM kareMto' aisA kahanepara kitane pramANameM atisthApanAko karatA huA sthiti aura anubhAgako bar3hAtA athavA ghaTAtA hai / kyA vivakSita pradezapuMjako apakarSita athavA utkarSita karatA huA eka sthitimAtra antara karake nIcekI aura Upara kI samasta sthitiyoMmeM apakarSaNa aura utkarSaNa prApta karatA hai yA koI atisthApanAkA niyama hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isI prakAra anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNa ke sambandhameM pRcchA karanI
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vicAro, kiM tu saMsArAvatthAe vi okaDDukkaDaNANaM pattikkamo jahaNNukkassAicchAvaNANivakhevapaDibaddho aNumaggiyanvo tti eso gAhApuvvaddhe sutatthaviNicchao / ___$317. ahavA 'kiM aMtaraM kareMto' evaM bhaNide aMtarakaraNaM karemANo eso aMtarakaraNAvatthAe tatto punvuttarAvatthAsu ca Tidi-aNumAge kadhamukkaDDadi okaDDadi vA tti suttatthasaMbaMdho kaaycvo| 'vaDDhadi' tti vRtte upakaDadi tti ghettavvaM / 'hAyadi' tti vutte okaDadi tti gaheyavvaM / 'NiruvakkamA ca vaDDI' evaM bhaNide okaDDidamukkaDDidaM vA padesaggaM Niruvakkama hodUNa kevaciraM kAlamavaciTThade, kimokaDDidukkaDDidANaMtarasamaye ceva puNo vi okaDDukkaDDaNa-parapayaDisaMkamAdikiriyANaM pAoggaM hodi, Aho pa hodi ti bhaNidaM hodi / Na kevalamokaDDukkaDaNANameva eso pucchANiddeso, kiMtu parapayaDisaMkamassa vi daDavvo, parapayaDIsu saMkaMtaM padesaggaM kiyacciraM kAlaM Niruvakkama hodaNa ciDhadi ti edassa vi atthassa uvari suttnnibddhpruuvnnovlNbhaado| kadhaM puNa mUlagAhAe asaMto eso attho jANijjade 1 Na, mAhAsuttassedassa desAmAsayabhAveNa tahAvihatthasaMgahe virohAmAvAdo / adhavA 'NiruvakkamA ca' etthataNa 'ca' saddeNANuttasamuccayaTeNa parapayaDisaMkamo gheyvvo| www caahie| prakRta vicAraNA kevala kSapakaNike sambandhameM hI nahIM hai, kintu saMsAra avasthAmeM bhI jaghanya aura utkRSTa atisthApanA tathA nikSepase sambandha rakhanevAle apakarSaNa aura utkarSaNake pravRttikramako mArgaNA kara lenI cAhie isa prakAra ukta mUlagAthAke pUrvArdhasambandhI sUtrake arthakA nirNaya hai| 317. athavA 'kiM aMtaraM kareMto' aisA kahanepara antarakaraNa karatA huA yaha jIva antarakaraNako avasthAmeM tathA usase pahaleko aura AgekI avasthAoMmeM sthiti aura anubhAgako kaise utkarSita karatA hai yA apakarSita karatA hai aisA isa sUtrake arthakA sambandha karanA cAhie / 'vaDaDhadi' aisA kahanepara utkarSita karatA hai aisA grahaNa karanA caahiye| tathA 'hAyadi' aisA kahane para apakarSita karatA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / 'NiruvakkamA ca vaDDhI' aisA kahanepara apakarSita athavA utkarSita kiyA gayA pradezapuMja nirupakrama hokara kitane kAlataka avasthita rahatA hai ? kyA apakarSita aura utkarSita karaneke anantara samayameM hI phira bhI apakarSaNa, utkarSaNa aura paraprakRtisaMkrama Adi kriyAoMke yogya hotA hai yA nahIM hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kevala apakarSaNa aura utkarSaNake sambandhameM hI yaha pRcchAkA nirdeza nahIM kiyA gayA hai, kintu paraprakRtisaMkramake viSayameM bhI jAnanA cAhiye / paraprakRtiyoMmeM saMkrAnta huA pradezaja kitane kAlataka nirupakrama hokara sthita rahatA hai isa prakAra isa artha kI bhI Age sUtrameM nibaddha kI gaI prarUpaNAse upalabdhi hotI hai| zaMkA-mUlagAthAmeM nahIM upalabdha huA yaha artha kaise jAnA jAtA hai. ? samAdhAna-nahIM, kyoMki isa gAthAsUtrake dezAmarSakarUpase ukta prakArake arthake saMgraha karanemeM koI virodha nahIM hai / athavA 'NiruvakakamA ca' yA mAye hue anuktakA samuccaya karanevAle 1. tA0prato okaDDidumukkaDDi, iti pAThaH /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 277 $ 318. saMpahi evaMvihatthapaDi baddhassedassa gAhAsuttassa pucchAmetteNeva sUcidAseyadatthavittharasa vihAsAe kIramANAe tattha tiNi bhAsagAhAo asthi ti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai - * ettha tiNNi bhAsagAhAo / $ 319. sugamaM / * tAsiM samuttiNaM vihAsaNaM ca vattaislAmo / taM jahA / 9 320. sugamamedaM bhAsagAhANamavayArAvekkhaM pucchAvakkaM / * paDhamAe gAhAe samukkittaNA / $ 321. sugamaM / (99) vaTTaNA jahaNNA AvaliyA UNiyA tibhAgeNa / esA dvidI' jahaNNA tahANubhAgesaNaMtesu || 152 / / $ 322 esA paDhamabhAsagAhA mUlagAhApuvvaddhapaDibaddhANaM DidiaNubhAgavisayANamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNukkassAicchAvaNANikkhevapamANAvahAraNamoiNNA, okaDDaNAvisayajahaNNAic chAvaNANidda samuheNa sesa se saparUvaNAe desAmA sayabhAveNedisse pavattidaMsaNAdo / taM jahA - 'ovaTTaNA jahaNNA' evaM bhaNide Didi - 'ca' zabda dvArA paraprakRtisaMkramako grahaNa kara lenA cAhiye / $ 318. aba isa prakArake arthase sambandha rakhanevAle tathA pRcchA mAtrase hI azeSa arthoke vistArako sUcita karanevAle isa gAthAsUtrakI vibhASA karanepara usa viSayameM tIna bhASyagAthAe~ haiM isa bAtakA jJAna karAte hue Age sUtrako kahate haiM * prakRta gAthAsUtrake viSaya meM tIna bhASyagAthAe~ haiM / $ 319. yaha sUtra sugama hai / * aba unakI samutkIrtanA aura vibhASAko batalAveMge / vaha jaise / $ 320. bhASyagAthAoMke avatArako apekSA rakhanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai / * aba prathama bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 321. yaha sUtra sugama hai / (99) tIsare bhAgase hIna eka AvalipramANa jaghanya apavartanA hotI hai / yaha saba sthitiyoMmeM jaghanya apavartanA hai / tathA anubhAga viSayaka jaghanya apavartanA ananta spardhakoM meM jAnanI cAhiye || 152 || $ 322. yaha prathama bhASyagAthA mUlagAthAke pUrvArdhase sambandha rakhanevAle sthiti aura anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepake pramANake avadhAraNa karaneke lie AI hai, kyoMki apakarSaNAviSayaka jaghanya atisthApanA ke nirdeza
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mokaDDemANo jahaNNado vi AvaliyAe ve - cibhAgamettamaicchAvipUNa Nikkhivaditi bhaNidaM hodi / 'sATThidIsu jahaNNA' evaM bhaNide ThidivisayA esA jahaNNAicchAvA okaDaNAvisaye ghettanvA tti vRttaM hoi / ' tahANubhAgesaNaMtesu' evaM bhaNide aNubhAgavisayA ovaTTaNA jahaNaNe vi anaMtesu phachaesa paDibaddhA jAva anaMtANi phaddayANi NAdhicchAvidANi tAva aNubhAgavisayA okaDaNA Na payaTThaditti vRttaM ho / ettha visesaNiNNayaM purado kassAmo / saMpahi edIe gAhAe sUcidANamatthANaM vivaraNaM karemANo cuNNittayAro vihAsAgaMthamuttaramADhavei * vihAsA / 9 323. sugamaM / * jA samayAhiyA AvaliyA udayAdo evamAdiTThidI okaDDijvadi samayUNAe AvaliyAe ve ttibhAge ettige aicchAveDhUNa Nikkhavadi / Nikkhevo samayaNAe AvaliyAe tibhAgo samayuttaro / 6 324. edeNa sutteNa TThidivisayAe okaDDaNAe jahaNNAicchAvaNA-NikkhevANaM pamANaparicchedo kado daTThavvo / taM kathaM 1 udayAdo pahuDi samayAhiyAvaliyAe jA - dvArA zeSa samasta prarUpaNA meM dezAmarSakarUpase isa bhASyagAthAkI pravRtti dekhI jAtI hai / vaha jaise'ovaTTaNA jahaNNA' aisA kahanepara sthitikA apakarSaNa karatA huA jaghanyarUpase bhI Avalike do-tIna bhAgamAtra sthitiko atisthApita karake nikSepa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'esA TThidisu jahaNNA' aisA kahanepara sthitiviSayaka yaha jaghanya atisthApanA apavartanAke viSayameM grahaNa karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / tahANubhAgesaNaMtesu' aisA kahanepara apavartanAviSayaka jaghanya apavartanA ananta spardhakoM meM pratibaddha hokara bhI jabataka ananta spardhaka atisthApita nahIM hote haiM tabataka anubhAgaviSayaka apavartanA nahIM pravRtta hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para vizeSa nirNaya Age kreNge| aba isa gAthA dvArA sUcita hue arthokA vivaraNa karate hue cUrNisUtrakAra Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 323. yaha sUtra sugama hai / * udayase lekara eka samaya adhika Avaliko jo Adi sthiti apakarSita kI jAtI hai use eka samaya kama Avalike do-tIna bhAgarUpa itanI sthitiko atisthApita kara nikSipta karatA hai, ataH eka samaya kama eka Avalike eka samaya adhika tribhAgapramANa nikSepa hotA hai / 6 324. isa sUtra dvArA sthitiviSayaka apakarSaNakI jaghanya atisthAnA aura jaghanya nikSepake pramANakI maryAdA kI gaI jAnanA cAhiye / zaMkA- vaha kaise ?
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 279 hidI samavaTTidA tisse okaDijjamANiyAe kimaicchAvaNApamANaM, kiM vA NikkhevapamANamidi vRtte 'samayUNAe AvaliyAe ve ttibhAge ettige aicchAvedUNa' iccAdi vRttaM, AvaliyaM samayaNaM kADhUNa puNo tihiM rUvehiM bhAge' hide tattha ve - ttibhAgA edisse jahaNNAicchAvaNApamANaM, heTThimatibhAgo ca puvvamavaNidegarUveNa saha jahaNNaNikkhevapamANaM hodi ti eso ettha suttatthasaMgaho / saMpahi eto uvarimANaMtaradvidIe okaDijjamANAe aicchAvaNANikkhevapamANAvahAraNamuttaramuttamAha * tado jA aNaMtarajvarimaTThidI tisse Nikkhevo tattigo ceva, aicchAvaNA samayAhiyA / 9 325. kudo 1 udayAvaliyabAhirANaMtaradvidIe etthAicchAvaNAbhAveNa pavesadaMsaNAdo / tado jahaNNA icchAvaNAdo samayuttarA edisse udayAvaliyabAhiravidiyahidIe aicchAvaNA hodi / Nikkhevo puNa jahaNNao cevetti eso ettha suttatthasaMgaho / eto uvarimaTThidIsu vi jahaNNaNikkhevamavaTThidaM kADhUNa aicchAvaNA ceva samayuttarakameNa vaDhAveyavvA jAva samayAhiyatibhAgapaveseNa saMpuNNAvaliyamettA NivvA - dhAdavisayA ukkassA icchAvaNA jAdA ti / tatto paramaicchAvaNamAvaliyamettamavaTThidaM kADhUNa Nikkhevo ceva samayuttarAdikameNa vaDhAveyavvo jAva ukkassao Nikkhevo samAdhAna -- udayase lekara eka samaya adhika AvalipramANa jo sthiti avasthita hai usakA avakarSaNa karanepara atisthApanAkA pramANa kyA hai aura nikSepakA pramANa kyA hai aisA kahane para 'eka samaya kama Avalike do- tribhAga itanI sthitiko atisthApita kara' ityAdi kahA hai, kyoMki AvalimeM eka samaya kama kara punaH tInakA bhAga denepara vahA~ do- tribhAga jaghanya atisthApanAkA pramANa hotA hai aura pahale nikAle gaye eka rUpake sAtha adhastana tribhAga jaghanya nikSepakA pramANa hotA hai isa prakAra yahA~ sUtrArtha samuccaya hai / aba isase uparima anantara sthitikA apakarSaNa karanepara atisthApanA aura nikSepake pramANakA nizcaya karaneke liye Age ke sUtrako kahate haiM * usase jo anantara uparima sthiti hai usakA nikSepa utanA hI hotA hai mAtra atisthApanA eka samaya adhika hotI hai / $ 325. kyoMki udayAvalike bAharakI anantara sthitikA bhI yahA~para atisthApanArUpase praveza dekhA jAtA hai, isalie jaghanya atisthApanAse isa udayAvalike bAharakI dvitIya sthitikI eka samaya adhika atisthApanA hotI hai / parantu nikSepa jaghanya hI hotA hai isa prakAra yaha yahA~para sUtrArthasaMgraha hai / aba isase Age uparima sthitiyoMmeM bhI jaghanya nikSepako avasthita karake eka samaya adhika tribhAgake praveza dvArA pUrI eka Avalike prApta honetaka atisthApanA hI samayAdhika kramase bar3hAnI cAhiye / isa prakAra yaha nirvyAghAtaviSayaka utkRSTa atisthApanA ho jAtI hai| usase Age atisthApanAko AvalipramANa atisthApita karake utkRSTa nikSepake 1. tApratI ( sa ) rUvehi, A0 pratI sarUvehi iti pAThaH /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jAdo tti / saMpahi evaMvihassa atthavisesassa phuDIkaraNaTThamuttarasuttaddayamAha * evaM tAva aicchAvaNA vaDDhadi jAva AvaliyA adhicchAvaNA jAdA tti| 326. sugamaM / * teNa paramadhicchAvaNA AvaliyA, Nikkhevo vaDDhadi / 6327. sugamaM / saMpahi etthukkassaNikkhevapamANAvahAraNamuttarasuttamAha * ukkassao Nikkhevo kammahidI dohiM AvaliyAhiM samayAhiyAhiM uunnigaa| $ 328. evaM bhaNide kasAyANamukkassadvidiM cAlIsasAgarovamakoDAkoDimettaM baMdhiyUNa puNo baMdhAvaliyamettakAle jAva voledi tAva ukkassadvidisaMtakammamAvaliyUNaM bhavadi / tado se kAle baMdhAvaliyavadikkaMtamaggadvidimokaDDiyUNa aggadvidi mottaNa tatto heTThA AvaliyamettamaicchAviya heDimahidIsu jAva udayaTThidi ti tAva Nikkhivadi, teNa baMdhAvaliyAe aicchAvaNAvaliyAe aggaTTidIe ca UNiyA kammadvidI ukkassaNikkhevapamANaM hodi tti ghettavvaM / NedametthAsaMkaNijjaM khavagaseDhivisayAe parUvaNAe prApta honetaka nikSepako hI uttarottara eka-eka samaya adhikake kramase bar3hAnA cAhiye / aba isa prakArake arthavizeSako spaSTa karaneke liye Ageke do sUtroMko kahate haiM * isa prakAra tabataka atisthApanA bar3hatI jAtI hai jaba jAkara vaha atisthApanA eka AvalipramANa ho jAtI hai| 5 326. yaha sUtra sugama hai| * isase Age atisthApanA to eka AvalipramANa hI rahatI hai, parantu nikSepa bar3hatA jAtA hai| 5327. yaha sUtra sugama hai| aba yahA~ utkRSTa nikSepake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM ___* utkRSTa nikSepa eka samaya adhika do AvaliyoMse hIna karmasthitipramANa hotA hai| ____$328. isa sUtrake isa prakAra kahanepara kaSAyoMkI utkRSTa sthiti cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa bA~dhakara punaH jabataka bandhAvalipramANa kAla vyatIta hotA hai tabataka utkRSTa sthitisatkarma eka Avali kama ho jAtA hai| tatpazcAt tadanantara samayameM bandhAvalike vyatIta honeke bAda agrasthitikA apakarSaNa karake usa agrasthitiko chor3akara usase nIce eka AvalipramANa sthitiko atisthApita karake udayasthitike prApta honetaka nIcekI sabhI sthitiyoM meM nikSipta karatA hai| isalie bandhAvali, atisthApanAvali aura agrasthitise hIna karmasthiti utkRSTa nikSepakA pramANa hotA hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhiye / yahA~para aisI AzaMkA nahIM
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 281 kIramANa saMsArAvatthAe ukkassaNikkhevapamANANugamo eso asaMbaddho ti ? kiM kAraNaM ? okaDDaNasaMbaMdheNa pasaMgAgadAe tapparUvANAe: dosANuvalaMbhAdo / $ 329. saMpaddi evamavahAridapamANANaM jahaNNukkassAicchAvaNANikkhevANaM karanI cAhiye ki kSapazra NiviSayaka prarUpaNA ke karanepara yahA~ saMsAra avasthAviSayaka yaha utkRSTa nikSepake pramANakA anugama asambaddha hai, kyoMki apakarSaNake sambandhavaza prasaMgase prApta apakarSaNaviSayaka utkRSTa nikSepakI prarUpaNA karanemeM koI doSa nahIM pAyA jAtA / vizeSArtha - kalpanA meM eka AvalikA pramANa 16 tathA cAritramohanIyakI utkRSTa sthitikA pramANa 65536 / jaba udayAvalise Uparake prathama niSekake pradezapuMjakA apakarSaNa hotA hai taba niyamAnusAra eka samaya kama eka Avali 15 ke tribhAga 5 kama do tribhAga 10 pramANa UparakI sthitiko atisthApita kara prArambhake 1 samaya adhika tribhAga pramANa 1+5 = 6 sthitimeM ukta 17veM samaya ke dravyakA nikSepa hotA hai| isa prakAra prathama udayaniSekase lekara chaThaveM niSeka takake 6 niSeka nikSeparUpa prApta hote haiM aura 7veM niSekase lekara 16 veM takake 10 niSeka atisthApanArUpa prApta hote haiN| tatpazcAt Age-Ageke niSekake dravyakA apakarSaNa karanepara atisthApanAmeM ekaeka niSekakI vRddhi tabataka hotI jAtI hai jabataka eka Avali 16 pramANa atisthApanA nahIM prApta ho jaatii| yahAMtaka nikSepakA pramANa prArambhake prathama niSekase lekara chaTaveM niSeka taka 6 niSeka itanA hI rahatA hai / tathA atisthApanA 7veM niSekase kramase bar3hakara rakheM niSeka taka eka Avali 16 niSekapramANa ho jAtI hai / tatpazcAt utkRSTa nikSepake prApta honetaka atisthApanAkA pramANa sarvatra eka Avali 16 niSekapramANa hI rahatA hai / mAtra utkRSTa nikSepa bandhAvali 16, atisthApanAvala 16 aura agra (antima) sthiti 1 kula milAkara 33 niSekoMse hIna utkRSTa sthiti 65503 pramANa ho jAtA hai / yahAM naye karmakA bandha honepara bandhAvali kAlataka vaha nayA bandha tadavastha rahA, isalie eka Avali yaha kama ho gaI tathA bandhAvalike bAda antima agrasthitike dravyakA apakarSaNa huA, isalie apakarSita dravyakA usI agrasthitimeM nikSa epa honA sambhava nahIM, isalie eka niSeka yaha kama ho gayA / tathA agrasthitike nIce eka AvalipramANa niSeka atisthApanArUpa haiM, ataH apakarSita dravyakA unameM nikSepa honA sambhava nahIM, isaliye eka AvalipramANa niSeka ye kama ho gaye / isa prakAra kula milAkara utkRSTa sthitimeMse bandhAvali, atisthApanAvali aura agrasthiti kula 33 niSekoM ko kama karanepara utkRSTa nikSepakA pramANa kalpanAmeM 65503 niSaika itanA prApta hotA hai| yahAM bandhake bAda 17veM samayameM apakarSaNa huA hai, isalie to bandhAvali sambandhI prArambhake 16 niSeka ye kama ho gaye / tathA 65536veM niSekake dravyakA apakarSaNa huA hai, isalie antakA eka yaha niSeka kama ho gayA / tathA 65520veM niSekase lekara 65535 takake 16 niSeka atisthApanArUpa haiM, isalie 16 niSeka ye kama ho gaye / isa prakAra 65536 meM se 33 niSeka ghaTakara kula 17veM niSekase lekara 65519 takake 65503 niSekoMmeM apakarSita dravyakA nikSepa huA yaha siddha hotA hai / yahA~ prakaraNa cAritramohanIyakA hai, kyoMki cAritramohanIyakI kSapaNAkA nirdeza kiyA jA rahA hai, ataH dhavalAkArane saMsAraavasthAkI mukhyatAse cAritramohanIyasambandhI utkRSTa sthitikI apekSA hI yaha apakarSaNasambamdhI niyamakA nirdeza kiyA hai / yaha avyAghAtaviSayaka apakarSaNasambandhI kathana hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhiye / $ 329. aba isa prakAra jinake pramANakA jJAna karA diyA gayA hai aise ina jaghanya aura 36
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe pANavisa puNo viNiNNaya karaNaTTamuvarimamappAbahuapabaMdhamADhavei-- * jahaNNaca Nikkhevo thovo | 9 330. kiM kAraNaM 1 samayUNAvaliyatibhAgassa samayAhiyassa gahaNAdo / tassa pamANaM saMdiTThIe ettiyamidi ghetavvaM 6 / * jahaNNiyA aicchAvaNA samayUNAe AvaliyAe vettibhAgA vise sAhiyA / $ 331. jahaNNAicchAvaNA samayUNAvaliyave - ttibhAgapamANA hodUNa samayAhiyatibhAgAdo puvvillAdo visesAhiyA tti bhaNidaM hodi / tatto durUvUNaduguNapamANatAdo / tisse pamANaM saMdiTThIe ettiyamettamidi ghettavvaM 10 / * ukkassiyA aicchAvaNA visesAhiyA / 9 332. kudo ? saMpuNNAvaliyapamANattAdo 16 / * ukkassaA Nikkhevo asaMkhejjaguNo / $ 333. kudo ? samayAhiyadoAvaliyUNakammaTThidipamANattAdo / evamedIe paDhamabhAsagAhAe mUlagAhApuvvaddho vihAsido hodi / Navari aNubhAgavisayokaDaNAe utkRSTa atisthApanA aura nikSepake pramANake viSaya meM phira bhI nirNaya karaneke liye Ageke alpabahutvaprabandhako Arambha karate haiM * jaghanya nikSepa sabase alpa hai / $ 330. kyoMki eka samaya kama Avalike tIna bhAga karake eka samaya adhika usa tribhAgako nikSeparUpameM grahaNa kiyA hai / usakA pramANa aMkasaMdRSTise itanA arthAt 6 grahaNa karanA cAhiye / * jaghanya atisthApanA eka samaya kama Avalike do tribhAgapramANa hokara vizeSAdhika hai / $ 331. jaghanya atisthApanA eka samaya kama eka Avalike do- tribhAgapramANa hokara eka samaya adhika tribhAgapramANa pUrvokta jaghanya nikSepase vizeSa adhika hai yaha ukta kathanakA tAtparya, kyoMki yaha jaghanya atisthApanA jaghanya nikSepase do kama dviguNapramANa hai / usakA pramANa saMdRSTikI apekSA itanA arthAt 10 grahaNa karanA cAhiye / * utkRSTa atisthApanA vizeSa adhika hai / $ 332. kyoMki yaha sampUrNa eka AvalipramANa hai| jisakA pramANa aMka saMdRSTikI apekSA 16 hai / * utkRSTa nikSepa asaMkhyAtaguNA hai / $ 333. kyoMki yaha eka samaya adhika do Avalise hIna utkRSTa karmasthitipramANa hai / isa prakAra isa prathama bhASyagAthA dvArA mUlagAthAke pUrvArdhakI vibhASA sampanna hotI hai / itanI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagasaiDhaue paMcamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA jahaNNukkassAicchAvaNANikkhevapamANANugamo Didi - aNubhAgANamukkaDaNAvisayajahaNNukkassA icchAvaNANikkhevavicAro ca uvarimamUlagAhAsu pabaMgheNa parUvijjihidi ti cuNNittayAreNettha Na parUvido / saMpahi 'NiruvakkamA ca vaDDI' icvedassa mUlagAhApacchaddhassa vivaraNaGkaM vidiyabhAsagAhAe avayAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * vidiyAe gAhAe samukkittaNA / $ 334. sugamaM / * jahA / 9 335. sugamaM / (100) saMkA medukkaDudi je aMse te avaTTidA hoMti / AvaliyaM se kAle teNa paraM hoMti bhajiyavvA // 153 // 283 $ 336. esA vidiyabhAsagAhA parapayaDIsu saMkAmidapadesaggassa dvidi-aNubhAgehiM ukkaTTidassa ca AvaliyamettakAlaM Niruvakkama bhAveNAvadvANaM hodi ti imamatthavisesaM jANAvei / taM jahA - 'saMkAme dukkaDDadi ' evaM bhaNide saMkAmedi vA ukkaDDedi vA je kammapadese te AvaliyamettakAlamavaTTidA hoMti, AvaliyamettakAlaM kiriyaMtarapariNAmeNa viNA jahA jattha NikkhittA tahA caiva tattha NiccalabhAveNAvaciTThati ti vizeSatA hai ki anubhAgaviSayaka apakarSaNake jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepake pramANakA anugama tathA sthiti aura anubhAgasambandhI utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepakA vicAra Age mUla gAthAoM meM vistArase kaheMge, isalie cUrNisUtrakArane yahA~ unakI prarUpaNA nahIM kI hai / aba 'NiruvakkamA ca vaDDhI' isa prakAra mUlagAthA ke isa uttarArdhakA vyAkhyAna karaneke liye dUsarI bhASyagAthAkA avatAra karate hue Age sUtrako kahate haiM * aba dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 334. yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 335. yaha sUtra sugama hai / (100) jo karmapuMja saMkramita hotA hai aura utkarSita hotA hai vaha eka AvalipramANa kAlataka avasthita rahatA hai / tadanantara samayameM vahA~se lekara vaha saMkramita aura utkarSita honevAlA karmapuMja bhajanIya hai // 153 // $ 336. yaha dUsarI bhASyagAthA paraprakRtiyoMmeM saMkramita honevAle pradezapu 'jakA aura sthiti tathA anubhAgarUpase utkarSita honevAle pradezapu MjakA eka Avali kAlataka nirupakramarUpase avasthAna hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAtI hai / vaha jaise - 'saMkAme dukkaDDadi ' isa prakAra kahanepara jina karmapradezoMko saMkramita karatA hai athavA utkarSita karatA hai ve eka AvalipramANa kAlataka avasthita rahate haiM / eka AvalipramANa kAlataka dUsarI prakArakI kriyArUpase pariNamana
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 javadhavalA sahide kasAyapAhuDe vRttaM hoi / ' se kAle' tadaNaMtarasamaya pahuDi 'teNa paraM' tatto uvari 'hoMti bhajiyavvA' bhayaNijjA bhavaMti / saMkamAvaliyamettakAle vadikkate tatto paraM saMkAmidA ukkaDDidA cakammaMsA te vaDi-hANi - avadvANAdikiriyAhiM bhayaNijjA hoMti, tatto paraM tappavRttIe paDisehAbhAvAdotti vuttaM hodi / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthavisesaM vihAsemANo cuNNisuttayAro vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai * vihAsA / $ 337. sugamaM / * jaM padesaggaM parapayaDIe saMkAmijjadi dvidIhiM vA aNubhAgehiM vA ukkaDijjadi taM padesaggamAvaliyaM Na sakko zrokaDidu vA ukkaDidu vA kAmeA / $ 338. jaM padesaggaM parapayaDIe saMkAmijjadi tamAvaliyamettakAlaM Na sakkamokaDidumukkaDituM saMkAmeduM vA / jaM ca padesaggamukkaDDijjadi hiMdIhiM vA aNubhAgehiM vA taM piM AvaliyamettakAlaM Na sakkamokaDDidumukkaDDidu saMkAmedu vA ti pAdekkamahisaMbaMdhaM kADhUNa suttatthaparUvaNA ettha kAyavvA / sugamamaNNaM / edeNa sutteNa grAhA kiye binA jo jahA~ jisa prakAra nikSipta hue haiM vahIM usI prakAra nizcalarUpase avasthita rahate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'se kAle' arthAt tadanantara samayase lekara 'teNa paraM' arthAt usa samaya bAda ve bhajiyavvA arthAt bhajanIya haiM / tAtparya yaha hai ki saMkramaNAvalipramANa kAlake vyatIta honepara usake bAda jo karmapuja saMkramita yA utkarSita hue haiM ve vRddhi, hAni aura avasthAna Adi kriyArUpase bhajanIya hote haiM, kyoMki usake bAda unakI kriyAntararUpase pravRtti honemeM pratiSedhakA abhAva hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa prakAra isa gAthAke arthavizeSakI vibhASA karate hue cUrNi sUtrakAra Age vibhASAgranthako kahate haiM-- * aba ukta bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 337. yaha sUtra sugama hai / * jo pradezapuMja paraprakRtirUpase saMkramita kiyA jAtA hai yA sthiti aura anubhAga dvArA utkarSita kiyA jAtA hai vaha pradezapuMja eka Avali kAlataka apaapakarSita karaneke lie, utkarSita karaneke liye yA saMkramita karaneke lie zakya nahIM hai / $ 338. jo pradezapuMja paraprakRtirUpase saMkramita kiyA jAtA hai vaha eka AvalipramANa kAlataka apakarSita karaneke lie, utkarSita karaneke liye yA saMkramita karaneke liye zakya nahIM hai aura jo pradeza sthiti aura anubhAgake dvArA utkarSita kiyA jAtA hai vaha bhI eka AvalipramANa kAlataka apakarSita karaneke liye, utkarSita karaneke liye athavA saMkramita karaneke liye zakya nahIM hai, isa prakAra pratyekake sAtha sambandha karake yahA~para sUtrakI prarUpaNA karanI cAhiye /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 285 punvaddho ceva vihAsido / gAhApacchaddhavihAsA edeNeva gayatthA tti NADhattA, Avaliya. metakAlaM NiruvakkamabhAve parUvide tatto paramokaDDaNAdikiriyAhiM bhayaNijjabhAvassa maMdabuddhINaM pi suhaavgmmttaado| evaM vidiyabhAsagAhAe vivaraNaM kAdUNa saMpahi tadiyabhAsagAhAe avayAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * etto tadiyAe bhAsagAhAe samukittaNA / 339. sugamaM / (101) okAdi je aMse se kAle te ca hoMti bhjiyvvaa| vaDDhIe avaTThANe hANIe saMkame udae // 154 / / 5 340. edIe mAsagAhAe jahA ukkaDDidaparamANUNaM parapayaDIsu saMkAmidaparamANUNaM ca AvaliyamettakAlaM NiruvakkamabhAveNAvaTThANaNiyamo, Na evamokaDDidapadesaggassa, kiMtu okaDDidavidiyasamae ceva puNo vi okaDDidumukkaDDidumaNNapayaDiM saMkAmedumudIreduM ca saMbhavo asthi tti eso atyaviseso jANAvido / taM jahA'okaDaDadi je aMse' evaM bhaNide jANi kammANi dvidi-aNabhAgehiM okaDUDadi tANi se kAle ceva vaDDi-hANi-avaTThANa-saMkamodIraNAhiM bhajiyavvANi tti vRttaM hoi / edassa bhAvattho-okaDDidapadesaggaM kiMci tadaNaMtarasamae ceva puNo ukkaDDijjadi, anya kathana sugama hai| isa sUtra dvArA gAthAke pUrvArdhakI hI vibhASA kI gaI hai| gAthAke uttarArdhakI vibhASA isI sUtrase hI gatArtha hai, isaliye usakI prarUpaNA alagase Arambha nahIM kI hai, kyoMki eka AvalipramANa kAlataka saMkramita yA utkarSita dravyake nirupakramarUpase prarUpita karanepara usake bAda apakarSaNAdi kriyA bhajanIya hai isakA mandabaddhi jIva bhI sakhapUrvaka jJAna kara lete haiN| isa prakAra dUsarI bhASyagAthAkA vivaraNa karake aba tIsarI bhASyagAthAkA avatAra karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * Age tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| $339. yaha sUtra sugama hai| (101) sthiti aura anubhAgake dvArA jo karmapuMja apakarSita kiye jAte haiM ve tadanantara samayameM vRddhi,avasthAna, hAni,saMkrama aura udayake viSayameM bhajanIya haiN||154|| 5 340. jisa prakAra utkarSita hue paramANuoMke aura saMkramita hue paramANuoMke eka AvalipramANa kAlataka nirupakramarUpase avasthAnakA niyama hai usa prakArakA niyama apakarSita honevAle pradezapujakA nahIM hai, kintu apakarSita honeke dUsare samayameM hI phira bhI unakA apakarSaNa honA, utkarSaNa honA, paraprakRtiyoMmeM saMkramita honA aura udIraNA honA sambhava hai isa arthavizeSakA isa gAthA dvArA jJAna karAyA gayA hai| vaha jaise-'okaDDadi je aMse' aisA kahanepara jo karma sthiti aura anubhAgake dvArA apakarSita hote haiM ve karma tadanantara samayameM hI vRddhi, hAni, avasthAna, saMkrama aura udIraNAke dvArA bhajanIya haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isakA yaha 1. tA0pratI -padesaggassa iti pAThaH /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe kiMci Na ukkaDDijjadi tti evaM vaDIe bhajidacvaM, abaTThANe vi okaDDidapadesaggaM kiMci satthANe ceva acchadi, kiMci aNNaM kiriyaM gacchadi tti bhayaNijjaM / evamokaDDaNAe saMkamodaehiM bhayaNijjattaM jojeyavvaM, okaDDidavidiyasamae ceva puNo vi okaDDaNAdINaM pavuttIe bAhANuvalaMbhAdo tti / saMpahi edassa ceva asthassa phuDIkaraNamuvarimavihAsAgaMthamodAraissAmo * vihaasaa| $ 341. sugamaM / hidIhiM vA aNubhAgehiM vA padesaggamokaDijadi taM padesamgaM se kAle ceva okahijjeja vA ukkaDijjeja vA saMkAmijjeja vA udIrijjejja vaa| ___ 342. gayatthamedaM suttaM / Navari 'hidIhiM vA aNubhAgehiM vA' ti vutta kammapadesANamokaDDaNA dvidi-aNumAgamuheNeva hoi, NANNahA ti eso atthaviseso jANAvido / evamettieNa pabaMdheNa tIhiM bhAsagAhAhiM paMcamIe mUlagAhAe atthavihAsaM samANiya saMpahi chaTThIe mUlagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha bhAvArtha hai-apakarSita honevAle pradezapujakA kucha bhAga tadanantara samayameM punaH utkarSita ho jAtA hai, kucha bhAga utkarSita nahIM hotA aisA vRddhike viSayameM kahanA cAhiye / avasthAnake viSayameM bhI kucha bhAga svasthAnameM hI avasthita rahatA hai tathA kucha anya kriyAko prApta ho jAtA hai / isa prakAra yaha bhajanIya hai| isI prakAra apakarSaNa, saMkrama aura udayakI apekSA bhajanIyapanekI yojanA kara lenI cAhiye, kyoMki apakarSita honeke dUsare samayameM hI phira apakarSaNa AdikI pravRtti honemeM koI bAdhA upalabdha nahIM hotii| aba isI arthako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASAgranthakA avatAra karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6341. yaha sUtra sugama hai| * sthitiyoMke dvArA athavA anubhAgoMke dvArA jisa pradezapuMjakA apakarSaNa kiyA jAtA hai usa pradezapuMjakA anantara samayameM hI apakarSaNa kiyA jA sakatA hai yA utkarSaNa kiyA jA sakatA hai, yA saMkramaNa kiyA jA sakatA hai yA udIraNA kI jA sakatI hai| 5 342. yaha sUtra gatArtha hai| itanI vizeSatA hai ki 'TThidIhiM vA aNubhAgehiM vA' aisA kahanepara karmapradezoMkI apakarSaNA sthiti aura anubhAgamukhase hI hotI hai, anya prakArase nahIM, isa prakAra ukta padoM dvArA isa arthakA jJAna karAyA gayA hai| isa prakAra itane prabandha dvArA tIna bhASyagAthAoMkA avalambana lekara pAMcavIM mUlagAthAkI arthavibhASA samApta kara aba chaTI mUlagAthAke avasara prApta vibhASAko karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 khavagaseDhIe chaTThImUlagAhA * etto chaTThIe mUlagAhAe smukittnnaa| 5 343. ovavRNavidiyamUlagAhA ceva saMkAmaNapavaTThagassa caduhiM mUlagAhAhiM saha joijjamANA chaTThI mUlagAhA ti bhnnnnde| tisse samukkittaNA idANiM kIradi tti eso ettha sutttthsNgho| * taM jhaa| 5 344. sugamaM / (102) ekkaM ca hidivisesaM tu dvidivisesesu kavisu vaDhe di / harasevi kadisu egaM tahANabhAgesu boddhavvaM // 155 / / 5 345. esA chaTThI mUlagAhA dvidi-aNubhAgavisayANamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNukkassaNikkhevapamANAvahAraNaTThamoiNNA / Na ca eso attho puvillamUlagAhApuvvaddhe ceva paDibaddho ti edisse NipphalattamAsaMkaNijjaM, punvinlagAhApuvvaddha tesimaicchAvaNAparUvaNAe ceva pahANabhAveNa pddibddhttovlNbhaado| saMpahi edassa gAhAsuttassa kiMci avayavatthaparAmarasaM kssaamo| taM jahA--'ekkaM ca dvidivisesaM tu' evaM bhaNide ekkaM dvidivisesamukkaDDemANo kadisu dvidivisesesu vaDDhadi, kimekkisse, * aba Age chaTI mUlagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 343. saMkrAmaNaprasthApakake cAra mUlagAthAoMke sAtha kI gaI apavartanasambandhI dUsarI mUlagAthA hI chaTI mUlagAthA kahI jAtI hai| usakI samutkIrtanA isa samaya karate haiM isa prakAra yaha yahA~ isa sUtrake arthakA tAtparya hai| * vaha jaise| 5 344. yaha sUtra sugama hai| (102) eka sthitivizeSako kitane sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai tathA eka sthitivizeSako kitane sthitivizeSoMmeM ghaTAtA hai| isI prakAra anubhAgoMke viSaya meM bhI jAnanA cAhiye // 155 // 6345. yaha chaTI mUlagAthA sthiti aura anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa nikSepake pramANakA avadhAraNa karaneke liye avatIrNa huI hai / yaha artha pichalI mUlagAthAke pUrvArdhameM hI nibaddha hai, isaliye yahA~ isakI niSphalatAkI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pichalI gAthAke pUrvArdhameM una utkarSaNa aura apakarSaNaviSayaka atisthApanAkI prarUpaNA hI pradhAnarUpase nibaddha upalabdha hotI hai| aba isa gAthAsUtrake avayavoMke arthakA kiMcit parAmarza kreNge| vaha jaise-'ekkaM ca dvidivisesaM tu' aisA kahanepara eka sthitivizeSako utkarSita karatA huA use kitane sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai, kyA eka sthitivizeSameM bar3hAtA hai yA do
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe Aho dosu, evaM gaMtUNa kiM saMkhejjesu asaMkhejjesu vA tti pucchidaM hodi / edeNa dvidiukkaDDaNAvisaye jahaNNukkassaNikkhevANaM pamANavisayaM pucchA kayA daTThavvA / ettha etthataNa 'ca' sadda 'tu' saddehiM ukkaDDaNAvisayajahaNNukkassAicchAvaNANaM pi saMgaho kaayvvo| 346 'harassedi kadisu egaM' evaM maNide kadisu dvidivisesesu egaM DidivisesamokaDDiyaNa saMchahadi ti pucchANiddeso kado hodi / tado okaDUDaNAdivisayajahaNNukkassaNikkhevapamANAvahAraNe eso suttAvayavo pucchAduvAreNa paDibaddho tti Nicchayo kaayvvo| 'tahANabhAgesu boddhanvaM' iccedeNa vi carimAvayaveNa aNubhAgavisayANamokaDDaNukkaDDaNANaM jahaNNukkassaNikkhevavisayo pucchANiddeso jahaNNukkassAicchAvaNapamANasahagao Nibaddho tti ghettavvaM / evaM ca pucchAmaheNedesu atthavisesesu paDibaddhAe edisse mUlagAhAe atthavihAsaNaTThameyA bhAsagAhA hodi tti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * edisse ekkA bhAsagAhA / tisse samukittaNA ca vihAsA ca kaayvvaa| 6347. sugamaM / saMpahi kA sA ekkA bhAsasAhA ti AsaMkAe pucchAvakkamAha-- sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai, isa prakAra bar3hAte hue kyA saMkhyAta sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai yA asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai aisI ukta gAthAsUtra vacana dvArA pRcchA kI gaI hai| isaprakAra isa gAthA dvArA sthitiutkarSaNaviSayaka jaghanya aura utkRSTa nikSepoMke pramANake viSayameM pRcchA kI gaI jAnanI cAhiye / yahA~ gAthAsUtrameM Aye hue 'ca' zabda aura 'tu' zabdase utkarSaNaviSayaka jaghanya aura utkRSTa atisthApanAkA bhI saMgraha karanA cAhiye / $ 346. 'harassedi kadisu egaM' aisA kahanepara kitane sthitivizeSoMmeM eka sthitivizeSako apakarSita kara nikSipta karatA hai isa prakAra yaha pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai| isaliye apakarSaNa Adi viSayaka jaghanya aura utkaSTa nikSepake pramANake avadhAraNa karane meM yaha satravacana pRcchA dvArA nibaddha hai aisA nizcaya karanA cAhiye / 'tahANubhAgesu bodhavvaM' isa antima vacana dvArA bhI anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa nikSepake viSayameM pRcchAkA nirdeza jaghanya aura utkRSTa atisthApanAke sAtha nibaddha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra pRcchA dvArA ina arthavizeSoMmeM nibaddha huI isa mUlagAthAke arthakI vibhASA karaneke liye eka bhASyagAthA AI hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa mUlagAthAkI eka bhASyagAthA hai| usakI samutkIrtanA aura vibhASA karanI cAhiye / 5 347. yaha sUtra sugama hai| aba vaha eka bhASyagAthA kyA hai aisI AzaMkA honepara Ageke
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 289 * taM jahA / 6 348. sugamaM / (103) ekkaM ca dvidivisesaM tu asaMkhejjesu TThidivisesesu / vaDha e di harassedi ca tahANubhAgesaNaMtesu || 156 // $ 349. edI mAsagAhAe puvvillapucchANaM savvAsimeva NiNNayavihANaM kadaM daTThavvaM / taM jahA - 'ekkaM ca TThidivisesaM' evaM bhaNide egaM dvidivisesamukkaDDemANo NiyamA asaMkhejjesu TThidivisesesu baDhe di ti / edeNa jahaNNado vi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto ceva ukkaDDaNAe Nikkhevavisao hodi, No heTThA tti jANAvidaM / tahA ekkaM ca dvidivisesamo kaDDemANo NiyamA asaMkhejjesu vidivisesesu rahassedi, No heTThA ti edeNa vi vidieNa suttAvayaveNa jahaNNado vi okaDDeNAe AvaliyatibhAgametteNa NikkheveNa hodavvamidi jANAvidaM / ' tahANubhAgesaNaMtesu' evaM bhaNide egamaNubhAgaddaya vaggaNamukkaDDemANo okaDDemANo ca NiyamA anaMtesu caivANubhAgaphahasu vahRdi hassedi cetti bhaNidaM hodi / edeNa aNubhAgavisayANamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNukkassaNikkhevapamANAvahAraNaM kayaM / saMpahi evamedesu atthavisesesu paDibaddhAe edisse bhAsagAhAe TThidivisayamukkaDDaNaM ceva pahANamAveNa pRcchAvAkyako kahate haiM / * vaha jaise / $ 348. yaha sUtra sugama hai / 1 (103) eka sthitivizeSako asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM bar3hAtA aura ghaTAtA tathA eka spardhakaviSayaka vargaNAko ananta anubhAgaviSayaka spardhakoMmeM bar3hAtA aura ghaTAtA hai // 156 // * $ 349. isa bhASyagAthA dvArA pahalekI sabhI pRcchAoMke nirNayakA vidhAna kiyA gayA jAnanA cAhiye / vaha jaise - 'ekaM ca dvidivisesaM' aisA kahanepara eka sthitivizeSakA utkarSaNa karatA huA niyamase use asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM bar3hAtA hai / jaghanyarUpase bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI utkarSaNa meM nikSepakA viSaya hotA hai, kama nahIM yaha isa sUtra dvArA jatAyA gayA hai / tathA eka sthitivizeSako apakarSita karatA huA use niyamase asaMkhyAta sthitivizeSoM meM ghaTAtA hai, isase kama nahIM, isa prakAra isa dUsare sUtrapAda dvArA bhI apakarSaNameM eka AvalikA tribhAgamAtra nikSepa honA cAhiye yaha jJAna karAyA gayA hai / ' tahANubhAgesaNaMtesu' aisA kahane para eka spardhakakI vargaNAko utkarSita aura apakarSita karatA huA use niyamase ananta anubhAga-spardhakoMmeM bar3hAtA aura ghaTAtA hai yaha kahA gayA hai| isa vacana dvArA anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa nikSepake pramANakA avadhAraNa kiyA gayA hai / aba isa prakAra ina arthavizeSoMmeM nibaddha huI isa bhASyagAthAke sthitiviSayaka utkarSaNako 37
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ghettU sesA desAmA sayabhAveNa vihAsaNaM kuNamANo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNaha * vihAsA / 6350. sugamaM / * jahA / 351. sugamaM / * dvivisaMtakammassa aggaTThidIdo samayuttaradvidiM baMdhamANo taM dvidisaMtakammaaggahidiM Na ukkaDudi / 9 352. esA ukkaDDaNAe aTThapadaparUvaNA khavagassa ukkaDDaNAparUvaNAvasare tappa saMgeNeva saMsArAvatthAe vi parUvedumADhattA, aNNahA khavagaseDhIe saMtakammAdo amahiyaTThidibaMghassa savvakAlamasaMbhaveNa payadaparUvaNAe aNuvavattIdo / saMpahi edassa suttassa attho buccade / taM jahA - TThidisaMtakammassa aggaTThidIdo samayuttaraDidi baMdhamANo taM TThidisaMtakammassa aggaTThidimukkaDDiyUNa saMpahi bajjhamANAe egaTTidIe uvariNa saMchuhadi / kiM kAraNaM ? aicchAvaNANikkhevANametthAsaMveNa ukkaDDApattivirohAdo / evaM vi samayuttarAdiTThidibaMdhesu vi vaTTamANo saMtakammaaggaTThidiM Na ukkaDDadi cevetti paduppAemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNa hI pradhAnarUpase grahaNa kara zeSakI dezAmarSakarUpase vibhASA karate hue Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / 9 350. yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 351. yaha sUtra sugama hai / * sthitisatkarmakI agrasthitise eka samaya adhika sthitiko bA~dhatA huA sthitisatkarmakI usa agrathitiko utkarSita nahIM karatA hai / 9 352. yaha utkarSaNa viSayaka arthapadakI prarUpaNA kSapakake utkarSaNakI prarUpaNA karate samaya usa prasaMgase saMsAra avasthAmeM bhI prarUpita karaneke liye Arambha huI hai, anyathA kSapakazreNimeM satkarmase adhika sthitibandha sadA hI asambhava honese prakRta prarUpaNA nahIM bana sakatI hai / aba isa sUtra kA artha kahate haiN| vaha jaise -sthitisatkarmakI agrasthitise eka samaya adhika sthitiko bA~dhatA huA sthitisatkarmakI usa agrasthitiko utkarSita karake vartamAnameM ba~dhanevAlI satkarma se eka samaya adhika sthitimeM nikSipta nahIM karatA hai, kyoMki yahA~para atisthApanA aura nikSepa asambhava honese utkarSaNakI pravRtti hone meM virodha hai / isI prakAra do samaya adhika Adi sthitibandhoM meM bhI vidyamAna jIva satkarmakI agrasthitiko utkarSita nahIM hI karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM--
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe cautthamUlagAhA * dusamayuttaradviviM baMdhamANo vi Na ukaDudi / $ 353. sugamaM / ettha vi kAraNaM, aNaMtaraNihidvattAdo / * evaM gaMtUNa AvaliyuttaraTThidiM baMdhamANo Na ukkaDudi / 291 $ 354 evaM tisamayuttarAdikameNa gaMtUNa jai vi saMtakammaaggaTThidIdo AvaliyuttaraSTThidiM baMdhadi to vi Na tattha Niruddha saMtakammaaggaTTidikkaDDadi tti vRttaM hoi / kiM kAraNaM 1 ettha jahaNNA icchAva NAsaMbhave viNikkheva visayAsaMbhaveNukkaDDaNapavRttIe paDisiddhattAdo / puNo kettiyamettaM vaDDiyUNa baMdhamANassa ukkaDDaNAe saMbhavotti AsaMkAe idamAha- * jai saMtakammaaggaTThidIdo bajjhamANiyA TThidI adirittA Avalie AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa ca tado so saMtakammaaggaTThidi sakko ukkaDidu / 9 355. kudo 1 tahA baDDiyUNa baMdhamANassa AvaliyamettajahaNNAicchAvaNamullaMghiyUNa tadasaMkhejjadibhAgamettajahaNNaNikkhevavisaye ukkaDDaNapavRttIe paDisehAmAvAdo | saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTTamidamAha- * do samaya adhika sthitiko bA~dhatA huA bhI sthitisatkarmakI agra sthitiko utkarSita nahIM karatA hai / $ 353. yahA~ bhI kAraNakA kathana sugama hai, kyoMki usakA pahale hI nirdeza kara Aye haiM / * isa prakAra Age jAkara eka Avali adhika sthitiko bA~dhatA huA sthitisatkarmI agra sthitiko utkarSita nahIM karatA hai / $ 354. isa prakAra tIna samaya adhika Adike kramase Age jAkara yadyapi satkarmakI agrasthiti se eka AvalipramANa adhika sthitiko bA~dhatA hai to bhI vahA~ vivakSita satkarmakI agrasthitiko utkarSita nahIM karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para jaghanya atisthApanAke sambhava honepara bhI nikSa pakI viSayabhUta bandhasthitike asambhava honese utkarSaNakI pravRtti niSiddha hai / punaH kitanI sthiti ko bar3hAkara bA~dhanevAleke utkarSaNa sambhava hai aisI AzaMkA honepara Ageke sUtrako kahate haiM * yadi satkarma kI agrasthitise usa samaya ba~dhanevAlI sthiti eka Avali aura eka AvalikA asaMkhyAtavA~ bhAga adhika hotI hai to vaha usa satkarmakI agra sthitiko utkarSita kara sakatA hai / 355. kyoMki ukta prakArase bar3hAkara bandha karanevAle jIvake AvalipramANa jaghanya atisthApanAko ullaMghana kara usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nikSa pameM utkarSaNakI pravRtti honemeM pratiSedhakA abhAva hai / aba isI arthako spaSTa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe *taM puNa ukar3iyaNa bhAvaliyamadhicchAveyaNa bhAvaliyAe asaMkhejadimAge nnikkhivdi| 356. gayatyamedaM suttaM / evamedeNa sutteNa jahaNNAicchAvaNAe saha jahaNNaNikkhevapamANAvahAraNaM kAdUNa saMpahi etto ppahuDi aicchAvaNA AvaliyamettA ceva avadvidA hoi / Nikkhevo puNa samayuttarAdikameNa vaDDamANo gacchai jAva ukkassaNikkhevo tti imamatthavisesaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai _*Nikkhevo AvaliyAe asaMkhejavibhAgamAdi kAdUNa samayuttarAe baDDIe NiraMtaraM jAva ukkassao Nikkhevo tti savvANi hANANi asthi / 357. jahaNNaNikkhevamAdi kAdaNa jAva ukkassao Nikkhevo ci edANi NikkhevaDANANi giraMtaraM samayuttaravaDDIe lamaMtti tti bhaNidaM hodi / ettha saMtakammaaggadvidIe NiruddhAe oghukkassao Nikkhevo Na labmadi ti tatto heTThA osariyaNa udayAvaliyabAhirANaMtarahidIe vaTTamANassa padesaggassa ukkassao Nikkhevo ghettavyo / tamhi ukkaDDijjamANe oghukkssnnikkhevsNbhvdsnnaado| so vuNa oghukkassao Nikkheyo kiMpamANo ti AsaMkAe tappamANAvahAraNaTThamAha-- ___ * ukassao puNa Nikkhevo kettio| ____* aura isa prakAra satkarmakI usa agrasthitiko utkarSita kara use, eka AvalipramANa bandhasthitiko atisthApita kara, Avalike asaMkhyAtaveM mAgapramANa bandhasthitimeM nikSipta karatA hai| 6356. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra isa sUtra dvArA jaghanya atisthApanAke sAtha jaghanya nikSepake pramANakA avadhAraNa karake aba isase Age atisthApanA eka AvalipramANa hI avasthita rahatI hai| kintu nikSepa uttarottara eka samaya adhikake kramase vRddhiMgata hotA huA utkRSTa nikSepake prApta honetaka bar3hatA jAtA hai / isa prakAra isa arthavizeSakI prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * ukta nikSepa Akalike asaMkhyAta mAgase lekara uttarottara eka samaya adhika vRddhike kramase utkRSTa nikSepa sarva sthAnagata honetaka bar3hatA jAtA hai| 5 357. jaghanya nikSepase lekara utkRSTa nikSepake prApta honetaka ye nikSepasthAna nirantara eka-eka samaya adhikake kramase prApta hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para satkarmakI agra sthitike vivakSita honepara ogha utkRSTa nikSepa nahIM prApta hotA, isalie agrasthitise nIce utarakara udayAvalike bAharako anantara sthitimeM vidyamAna pradezajakI apekSA utkRSTa nikSepa grahaNa karanA cAhiye, kyoMki usa sthitikA utkarNaNa karanepara ogha utkRSTa nikSepa sambhava dekhA jAtA hai| usa ogha utkRSTakA nikSepakA pramANa kyA hai aisI AzaMkA honepara usake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * punaH utkRSTa nikSepakA pramANa kitanA hai|
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhA 293 9 358. sugamaM / * kasAyANaM tAva ukkaDijjamANiyAe hidIe ukkassagaM NikkhevaM vatta issAmo / $ 359. savdhesi kammANamappappaNo ukkarasaTThidibaMdhakAle ukkarasao Nikkhevo samayA viroheNa saMbhavai, kiMtUdAharaNaGkaM kasAyANameva tAva ukkassaNikkhevapamANamiha vattahassAmo tti eso suttattho / * cattAlIsaM sAgarovamakoDAkoDIo caduhiM dassasahassehiM AvaliyAe samayuttarAe ca UNiyAo eso ukkassago Nikhevo / $ 360. taM jahA--kasAyANamukkassa Didi baMdhiyUNa baMghAvaliyAi kkaMta samae ceva taM padesaggamoDyUiNa heTThA Nikkhivadi / evaM NikkhivamANeNa udayAvaliyabAhiravidiyadI Nikkhittapade saggamAiGkaM / puNo taM padesaggaM se kAle bajjhamANukkassadvidIe cAlIsasAgarotrama koDA koDipamANAe uvariM ukkaDDamANo cattAri vAsasa hassamettamukkassAbAhamullaMghipUrNa uvarimAsu ceva NisegaTTidIsu gikkhivadi ti ukkassiyAe AcAhAMe UNiyA kammaTThidI ukkaDDa gAukkassa Nikkhevo hodi / Navari SS 358. yaha sUtra sugama hai ! * yahA~ sarvaprathama kapAyoMkI utkarSita kI jAnevAlI sthitikA utkRSTa nikSepa kaheMge / $ 359. sabhI karmoMkA apanA-apanA utkRSTa sthitibandha hote samaya samayake avirodhase utkRSTa nikSa epa sambhava hai / kintu udAharaNasvarUpa prakaraNake anusAra kaSAyoMke hI utkRSTa nikSapake pramANakA avadhAraNa karaneke liye yahA~ batalAveMge yaha isa sUtrakA artha hai / vizeSArtha - vivakSita karmasambandhI utkRSTa sthitike bandhake samaya usa karmakI sabhI sattvasthitiyoMkA utkRSTa nikSepa prApta honA sambhava nahIM hai, kyoMki jisa karmake jisa satkarma meM jitanI zakti sthiti hotI hai vahIMtaka usakA utkarSaNa ho sakatA hai yaha samajhakara hI jayadhavalAkArane apane kathanameM 'samayAviroheNa' isa padakA nirdeza kiyA hai| * cAra hajAra varSa aura eka samaya adhika eka Avalise hIna cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa yaha utkRSTa nikSepa hotA hai / SS 360. vaha jaise-- kaSAyoMkI utkRSTa sthitiko bAMdhakara bandhAvalike vyatIta honeke samayameM hI usa bandhasthitike pradezapujakA apakarSaNa kara nIce nikSipta karatA hai / isa prakAra nikSipta karane se udayAvalike bAhara dvitIya sthitimeM nikSipta huA pradezapuraMja vivakSita hai / punaH usa pradeza ko apakarSaNa karaneke anantara samayameM ba~dhanevAlI cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthiti ke Upara utkarSaNa karatA huA cAra hajAra varSapramANa utkRSTa AbAdhAko ullaMghana kara AbAdhAse Uparako niSeka sthitiyoMmeM hI nikSipta karatA hai, isalie utkRSTa
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jayayavAsahide kasAyapAhuDe samayAhiyabaMdhAvaliyAe ca esA ukkassiyA kammadvidI UNiyA kAyavvA, NiruddhasamayapabaddhasattidvidIe samayAhiyabaMdhAvaliyamettakAlassa heTThA ceva glidttaado| tado siddhamukkassAbAhAe cattArivassasahassamettAe samayAhiyabaMdhAvaliyAe ca UNiyA kasAyANamukkassakammaTThidI tesimukkassaNikkhevapamANaM hodi ni / sesANamaNakkassaNikkhevaTThANANamuppAyaNavihI jANiya kAyavvA / AbAdhAse hIna jo karmasthiti hai utanA utkarSaNasambandhI utkRSTa nikSepakA pramANa hotA hai| itanI vizeSatA hai ki isa utkaSTa karmasthiti meM se eka samaya adhika eka Avali kama kara dena cAhiye kyoMki vivakSita samayaprabaddhakI zaktisthitikA eka samaya adhika bandhAvalipramANa kAla nIce hI arthAt utkarSaNa karaneke pUrva hI gala gayA hai| isalie utkRSTa AbAdhA cAra hajAra varSa aura eka samaya adhika eka Avali inase hIna kaSAyoMkI utkRSTa karmasthiti kaSAyoMke utkRSTa nikSepakA pramANa hotA hai| zeSa anutkRSTa nikSepoMkI utpAdana vidhi jAnakara karanI caahiye| vizeSArtha-ukta udAharaNa dvArA kaSAyoMkI utkRSTa bandhasthitiko vivakSita kara utkarSaNa kI apekSA utkRSTa atisthApanA aura utkRSTa nikSepa kaise prApta hote haiM inheM yahA~ spaSTa karake batalAyA gayA hai| samajho kisI jIvane kaSAyoMkI 40 kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTasthitikAbandha kiyaa| tadanantara bandhAvalike bAda prathama samayameM utkRSTa sthitike antima niSekasambandhI paramANupuMjakA apakarSaNa kara atisthApanAvalike bAda use usase nIcekI saba sthitiyoM meM nikSipta kiyaa| tadanantara udayAvalike bAdakI prathama sthitike udayAvalimeM praviSTa ho jAnepara usake bAdakI dvitIya sthitike apakarSita hue paramANupujakA tatkAla baMdhanevAlI kaSAyakI utkRSTa sthitimeM utkarSaNa karatA huA usa naye bandhake utkRSTa AbAdhA kAlako chor3akara Upara eka samaya adhika eka AvalipramANa antakI sthitiyoMko chor3akara madhyakI zeSa saba sthitiyoMmeM nikSipta kiyaa| yahA~ eka samaya adhika eka AvalipramANa antakI sthitiyoMmeM usa utkarSita dravyakA nikSepa isaliye nahIM hotA, kyoMki usa paramANupUjakI usa samaya usa hIna hI zaktisthiti avaziSTa rahI hai / isa samUce kathanakA sAra yaha hai (1) jisa tatkAla baMdhanevAle naye utkRSTa bandhameM yaha utkarSaNa huA hai usakA utkRSTa AbAdhA kAla cAra hajAra varSapramANa hai aura AbAdhAke bhItara utkarSita dravyakA nikSepa nahIM hotA, isalie tatkAla ba~dhanevAlI kaSAyako utkRSTa sthitimeMse prArambhake cAra hajAra varSa to ye kama ho gye| ataH eka to inheM atisthApanArUpase svIkAra kara utkarSita kiye jAnevAle dravyakA AbAdhAke bhItara nikSepa nahIM krtaa| (2) isake bAda AbAdhAke cAra hajAra varSako chor3akara AbAdhAke UparakI prathama niSeka sthitise lekara Agama paripATIke anusAra antakI eka samaya adhika eka AvalipramANa niSeka sthitiyoMko chor3akara zeSa saba niSeka sthitiyoMmeM utkarSita dravyako nikSipta karatA hai| isa prakAra yahA~ nikSepakA pramANa eka samaya eka Avali adhika utkRSTa AbAdhA kAlase kama utkRSTa sthitipramANa prApta hotA hai| (3) AbAdhA kAlake bhItara utkarSita dravyakA nikSepa hotA nahIM, isalie to utkRSTa nikSepameMse utkRSTa AbAdhAko kama karAyA gayA hai eka AvalipUrva jisa karmakA utkRSTa sthiti
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhA 295 $361. evamukkassaNikkhevapamANAvahAraNaM kAdUNa saMpahi aicchAvaNAe eyaviyappattapaDisehaduvAreNa tattha saMmavaMtANaM viyappANaM parUvaNaTThamuttaro suttapabaMdho * jAo AvAhAe uvari hidIo tAsimuphaDijjamANINamahacchAvaNA savvattha aavliyaa| $ 362. AbAhAdo uvarimAo jAo dvidIo tAsimukkaDDijjamANANamaicchAvaNA jahaNiyA ukkassiyA ca AvaliyapamANA ceva hodi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo tti vuttaM hoi / 5 363. jAo puNa AvAhAe abhaMtarimAo saMtakammadvidIo tAsimukkaDDaNAe aicchAvaNAvuDDhI evamaNugaMtavvA tti paduppAemANo suttamuttaraM maNai * jAo AMbAhAe heTThA saMtakammahidIno tAsimukkaDijjamANINa bandha kiyA thA usakI agra sthitikA eka Avali kAlake bAda apakarSaNa hokara usakA nikSepa udaya samayase hokara tadanantara udayAvalike bAharakI dvitIya sthitikA utkarSaNa honepara antameM eka samaya adhika eka AvalipramANa niSekako chor3akara AbAdhAke UparakI zeSa saba sthitiyoMmeM usakA nikSepa hotA hai, isaliye nikSepameMse utkRSTa AbAdhAke sAtha eka samaya adhika eka Avali kAla kama karAyA gayA hai| isa prakAra utkarSaNako apekSA utkRSTa atisthApanAke sAtha utkRSTa nikSepa kaise banatA hai isakA yahA~ AgamAnusAra khulAsA kiyaa| zeSa kathana sugama hai| * jo AbAdhAke UparakI sthitiyA~ haiM utkarSaNako prApta huI unakI atisthApanA svatra eka zrAvalipramANa hotI hai| $361. isa prakAra utkRSTa nikSepake pramANakA nizcaya karake aba atisthApanA eka prakArakI hotI hai isake pratiSedha dvArA usameM sambhava bhedoMkA kathana karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai 6362. AbAdhAkI uparitana jo sthitiyAM haiM utkarSaNako prApta huI unakI jaghanya aura utkRSTa atisthApanA eka AvalipramANa hI hotI hai, kyoMki vahA~ koI dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-utkarSaNakI apekSA sopakrama aura nirupakramake bhedase sthiti bhI do prakArakI hotI hai| cAhe ina donoMmeMse kisI bhI prakArakI sthiti kyoM na ho, yadi ve tatkAla bandhako prApta honevAle karmakI jitanI AbAdhA prApta ho usase adhika sthitivAlI haiM to unakA vivakSita bandhameM utkarSaNa hote samaya atisthApanA sarvatra eka AvalipramANa hI prApta hotI hai / isa atisthApanAmeM jaghanya aura utkRSTakA bheda nahIM hai aisA yahA~ samajhanA caahiye| 6363. kintu jo AbAdhAke bhItara satkarmasthitiyA~ haiM unakI utkarSaNaviSayaka atisthApanAkI vRddhi isa prakAra jAnanI cAhiye isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * jo AvAdhAke nIce (bhItara) satkarma sthitiyA~ haiM utkarSaNako prApta huI
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mahacchAvaNA kisse vi dvidIe AvaliyA, kisse vi dvidIe samayuttarA, kisse vi dvidIe visamayuttarA, kisse vi dvidIe tisamayuttarA, evaM NiraMtara maicchAvaNAdvANANi jAva ukkassiyA aicchAvaNAti / $ 364. AbAhanbhaMtarasamayAhiyacarimAvaliyamettINaM TThidINamAvaliyamettA ceva aicchAvaNA hodi / tatto hehimANaM dvidIrNa samayutta rakameNa pacchANupuvvIe jahAkamamaicchAvaNAvuDDI daTThavvA jAva udayAvaliyabAhirANaMtaradvidIe sambukkassiyAe aicchAvaNA hotRRNa pajjavasidA tti eso ettha suttatthasaMgaho / unakI atisthApanA kisI sthitikI eka AvalipramANa, kisI bhI sthitikI eka samaya adhika eka AvalipramANa, kisI bhI sthitikI do samaya adhika eka AvalipramANa tathA kisI bhI sthitikA tIna samaya adhika eka AvalipramANa atisthApanA hotI hai, isa prakAra utkRSTa atisthApanAke prApta honetaka antarake binA ye atisthApanAke saba sthAna jAnane cAhiye / $ 364. AbAdhA ke bhItara eka samaya adhika antima AvalipramANa sthitiyoMkI eka AvalipramANa hI atisthApanA hotI hai / parantu usase nIcekI sthitiyoMkI eka eka samaya adhikake kramase pazcAdAnupUrvIse yathAkrama atisthApanAkI vRddhi tabataka jAnanI cAhiye jaba jAkara udayAvalike bAharakI anantara sthitikI sarvotkRSTa atisthApanA hokara vaha paryavasAnako prApta ho jAtI hai / isa prakAra yaha isa sUtrakA prakRtameM samuccayarUpa artha hai / vizeSArtha - isa bAtakA to pahale hI spaSTIkaraNa kara Aye haiM ki AbAdhAke Upara jitanI savasthitiyA~ hotI haiM unakA utkarSaNa honepara sarvatra eka AvalipramANa hI atisthApanA prApta hotI hai / mAtra AbAdhAke bhItara jo sattvasthitiyAM hotI haiM unakI atisthApanAke prApta honekA krama kyA hai isI bAtakA yahA~ samAdhAna kiyA gayA hai| khulAsA isa prakAra hai- yaha to pahale hI spaSTa kara Aye haiM ki utkarSita dravyakA AbAdhA ke bhItara nikSepa nahIM hotA / ataH AbAdhAke bhItara prApta huI adhikase adhika kisa sattvasthiti lekara usakA utkarSaNa karanepara atisthApanA eka Avalise lekara kitanI prApta hotI hai isI bAtakA uttara dete hue yaha batalAyA gayA hai ki jisa sthAna para tatkAla ba~dhanevAle karmakI AbAdhA samApta hotI hai usase eka samaya adhika eka AvalipramANa sthAna nIce jAkara jo sattva sthiti avasthita hai usase lekara sthiti vivakSita paramANupuMjakA utkarSaNa karanepara pUrI eka AvalipramANa atisthApanA hokara AbAdhAke Upara prathama va dvitIya Adi niSekase lekara kramase usa utkarSita dravyakA nikSepa hotA hai / isase Age sarvatra atisthApanA eka AvalipramANa hI prApta hogI yaha spaSTa hai / mAtra pazcAdAnupUrvIse vicAra karanepara atisthApanA ke pramANa meM eka samaya, do samaya AdikI vRddhi hotI jAtI hai / samajho jahA~ utkRSTa AbAdhA samApta huI usase do samaya adhika eka AvalipramANa sthAna nIce jAkara jo sattvasthiti hai usake vivakSita paramANupuMjakA utkarSaNa karanepara atisthApanA eka samaya adhika eka AvalipramANa prApta hogI / usa sattvasthitise eka samaya nIce jAkara usake vivakSita paramANupuMjakA utkarSaNa karanepara atisthApanA do samaya adhika eka AvalipramANa prApta hogI / isI prakAra AbAdhA ke bhItara kramase jitane-jitane sthAna nIce
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 khavagaseDhIe chaTThI mUlagAhA 365. saMpahi ettha ukkassAicchAvaNApamANAvahAraNamuttarasuttamAha* ukkassiyA puNa aicchAvaNA kettiyA ? $ 366. sugamaM / * jA jassa ukkassiyA ASAhA sA ukkassiyA AvAhA samayAhiyAvaliyaNAe ukkassiyA aicchAvaNA / 367. jassa jIvassa ukkassaDidi baMdhamANassa jA ukkassiyA AvAhA tassa sA ukkassiyA AbAhA samayAhiyAvaliyaNA ukkassiyA aicchAvaNA hoi, udayAvaliyabAhirANaMtarahidIe ukkaDDijjamANAe taduvalaMbhAdo / 368. evamettieNa pabaMdheNa DidiukkaDDaNAvisayANaM jahaNNukkassaNikkhe jAte jAyeMge usI kramase atisthApanAmeM eka-eka samayakI vRddhi hotI jaaygii| aba isa atisthApanAkI vRddhikA anta kahA~para hotA hai use hI Age spaSTa kiyA jA rahA hai| 365. aba utkRSTa atisthApanAke pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * parantu utkRSTa atisthApanA kitanI hotI hai ? 6366. yaha sUtra sugama hai / * jo jisa karmakI utkRSTa AbAdhA hai eka samaya adhika eka Avali kama vaha utkRSTa AbAdhA usa kamekI utkRSTa atisthApanA hotI hai| 367. utkRSTa sthitiko bA~dhanevAle jisa jIvako tatsambandhI jo utkRSTa AbAdhA hotI hai usakI vaha utkRSTa AbAdhA eka samaya adhika eka Avali kama hokara utkRSTa atisthApanA hotI hai, kyoMki udayAvalike bAharakI anantara sthitikA utkarSaNa karanepara vaha prApta hotI hai| vizeSArtha-samajho saMjJI paJcendriya paryApta mithyAdRSTi kisI jIvane utkRSTa saMklezake paravaza hokara cAritramohanIyakA utkRSTa sthitibandha kara usakI cAra hajAra varSapramANa utkRSTa AbAdhA prApta kii| tadanantara bandhAvalike bAda usake antima niSekake kucha paramANupuMjakA apakarSaNa kara udaya samayase nikSipta kiyaa| tadanantara agale samayameM udayAvalike uparitana niSekameM nikSipta hue usa paramANupujakA utkarSaNa kara AbAdhAke Upara AgekI sthitiyoMmeM nikSipta kiyA to isa prakAra usa utkarSita dravyakI utkRSTa atisthApanA eka samaya adhika eka Avali kama utkRSTa AbAdhApramANa prApta ho jAtI hai aisA yahA~ samajhanA caahie| isI prakAra jJAnAvaraNAdi anya chaha karmokI aura darzanamohanoyakI bhI apanI-apanI utkRSTa sthitiko dhyAnameM rakhakara utkRSTa atisthApanA prApta kara lenI cAhiye / isa sambandhameM vizeSa spaSTIkaraNa pahale hI kara Aye haiN| $ 368. isa prakAra itane prabandha dvArA sthiti utkarSaNaviSayaka jaghanya aura utkRSTa nikSepa
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vAicchAvaNANaM pamANAvahAraNaM kAdaNa okaDDaNavisayANaM ca tesi sugamattAhippAraNa parUvaNamakAUNa saMpahi edesiM ceva padANamokaDDaNavisayANaM thovabahuttajANAvaNa?muvarimaM pabaMdhamAha ukkaDDijjamANiyAe dvidIe jahaNNago Nikkhevo thovo / * 369. kiM kAraNaM ? AvaliyAe asaMkhejjadimAgapamANattAdo / * okaDDijamANiyAe hidIe jahaNNago Nikkhevo asNkhejgunno| $370 kiM kAraNaM ? aavliytibhaagpmaannttaado|| * okaDijamANiyAe hidIe jahaNiyA adhicchAvaNA thovaNA dugunnaa| $ 371. kudo ? samayUNAvaliyAe vettibhAgapamANattAdo, pugvillo samayUNAvaliyAe tibhAgo smyuttro| ede vuNa samayUNAvaliyAe vettibhAgA teNesA jaiNNAicchAvaNA durUvaNadu guNA hodUNa visesAhiyA jAdA ti eso edassa suttassa bhAvattho / okaDijamANiyAe hidIe ukkassiyA aicchAvaNA NivAghAdeNa tathA atisthApanAke pramANakA avadhAraNa karake aba apakarSaNaviSayaka unakA sugamatArUpa abhiprAyase prarUpaNA nahIM karake aba utkarSaNa aura apakarSaNaviSayaka inhIM padoMke alpabahutvakA jJAna karAneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * utkarSita kI jAnevAlI sthitikA jaghanya nikSepa sabase thor3A hai| $ 369. kyoMki baha Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * usase apakarSita kI jAnevAlI sthitikA jaghanya nikSepa asaMkhyAtaguNA hai| $ 370. kyoMki vaha Avalike tribhAgapramANa hai / vizeSArtha-eka samaya kama eka Avalike tIna bhAga kre| punaH eka tribhAgameM eka milA de| itanA apakarSita kI jAnevAlI sthitike jaghanya nikSepakA pramANa hotA hai jo utkarSita kI jAnevAlI sthitike jaghanya nikSepa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase niyamase asaMkhyAtaguNA hotA hai aisA yahA~ samajhanA caahiye| * usase apakarSita kI jAnevAlI sthitikI jaghanya atisthApanA kucha kama dUnI hai| 6 371. kyoMki vaha eka samaya kama eka Avalike do-tIna bhAgapramANa hai| yataH anantara pUrva kahA gayA nikSepa eka samaya kama eka Avalike samayAdhika tribhAgapramANa hai aura yaha kAla eka samaya kama eka Avalike do-tIna bhAgapramANa hai, isalie yaha jaghanya atisthApanA do kama dUnI hokara pUrvoktase vizeSa adhika ho gaI hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * usase apakarSita kI jAnevAlI sthitikI utkRSTa atisthApanA tathA nirvyA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhI chaTThI mUlagAhA 299 ukkaDDajamANare hidIe jahaNNiyA aicchAvaNA ca tullAca visesA hiyAo / 9 372. kettiyametto viseso ? samayUNAvaliyAe tibhAgo samayAhiyametto / kiM kAraNaM ? puvvillavettibhAgesu tettiyamette pakkhitte saMpuNNAvaliyamettAe NinAghAdavisayokaDDaNukkassA icchAgaNAe ukkaDDaNAnisayaNinnAghAda - jahaNNAicchAvaNA ca samuppattidaMsaNAdo / * avaliyA tattiyA ceva / 9 373. sugamaM / * ukkaDaNA ukkassiyA adhicchAvaNA saMkhejjaguNA | SS 374. kiM kAraNaM 1 samayAhiyAvaliyaNukkassAbAhapamANattAdo / ghAtarUSase utkarSita kI jAnevAlI sthitikI jaghanya atisthApanA tulya hokara bizeSa adhika hai / 6 372. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - eka samaya kama AvalikA eka samaya adhika tribhAgapramANa vizeSakA pramANa hai, kyoMki pahaleke do tribhAgoM meM (eka samaya kama Avalike do-tribhAgoM meM ) utanA arthAt eka samaya kama Avalike eka samaya adhika tribhAgake milAnepara sampUrNa AvalipramANa nirvyAghAtaviSayaka apakaryaNakI utkRSTa atisthApanAkI tathA utkarSaNaviSayaka nirvyAghAta jaghanya atisthApanAkI utpatti dekhI jAtI hai / vizeSArtha - utkarSaNa kI vyAghyAtarUpa jaghanya atisthApanA eka Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aura utkRSTa atisthApanA eka samaya kama AvalipramANa hotI hai| isameM eka samaya milAnepara utkarSaNakI nirvyAghAtarUpa jaghanya atisthApanA prArambha hotI hai, isalie sUtrameM utkarSaNakI jaghanya atisthApanA eka AvalipramANa siddha karaneke pahale nirvyAghyAta yaha vizeSaNa lagAyA hai / zeSa kathana sugama hai / AvalikA pramANa bhI utanA hI hai / * SS 373. yaha sUtra sugama hai / * usase utkarSa NaviSayaka utkRSTa atisthApanA saMkhyAtaguNI hai / $ 374. kyoMki vaha eka samaya adhika eka Avalise kama utkRSTa AbAdhApramANa hai / vizeSArthaM - kisI saMjJI paJcendriya paryApta jIvane utkRSTa saMklezase cAritramohanIya karmakA utkRSTa sthitibandha kiyA / tadanantara bandhAvalike bAda anantara samayameM usane agrasthitike vivakSita paramANupuMjakA apakarSaNa kara udayAvalike bAdakI prathama sthitise use nikSipta kiyA / tadanantara agale samayameM udayAvalike anantara samayameM nikSipta hue ukta paramANupu Mjake udayAvalimeM praviSTa ho jAnepara usake bAdake samayameM nikSipta hue ukta paramANupujako utkarSita kara use AbAdhAke Upara nikSipta karanepara utkRSTa atisthApanA eka samaya adhika eka Avalise kama utkRSTa AbAdhA pramANa prApta hotI hai, isIlie use eka Avalise saMkhyAtaguNI kahA hai, kyoMki ukta AbAghA saMkhyAta AvalipramANa hotI hai /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * okaNAdo vAghAdeNa ukkassiyA adhicchrAvaNA asaMkhejjaguNA / 9 375 kudo 1 samayUNukkassaTThidikhaMDayapamANattAdo / * ukkaDuNAda ukkassago Nikkhevo visesAhio / $ 376. kettiyametteNa ? aMtokoDAkoDimetteNa / kiM kAraNaM 1 samayAhiyA - valiyasahidukkassAbAhAe parihINacattAlIsa sAgaro vamakoDA koDi me cukkassaTThidIe etthukkassaNikkheva bhAveNa vivakkhiyattAdo / 300 * usase vyAghAtakI apekSA apakarSaNakI utkRSTa atisthApanA asaMkhyAta - guNI hai / $ 375. kyoMki yaha eka samaya kama utkRSTa sthitikANDakapramANa hotI hai / vizeSArtha - jisa karmakI jitanI utkRSTa karmasthiti hotI hai usakI apekSA apakarSaNakI eka samaya kama utkRSTa sthitikANDakapramANa vyAghyAtaviSayaka utkRSTa atisthApanA hotI hai jo sthitikANDakakI antima phAlike patanake samaya agra sthitikI prApta hotI hai / khulAsA isa prakAra haiM-samajho kisI saMjJI paJcendriya paryApta jIvane cAritramohanIya karmakA utkRSTa sthitibandha kiyA / pazcAt bandhAvalike bAda antaH kor3A kor3I sAgaropamapramANa sthitiko chor3akara usane zeSa sthitikA kANDakaghAta karaneke liye Arambha karate hue antarmuhUrtapramANa usakI phAliyA~ karake pratyeka samaya meM eka-eka phAlikA patana prArambha kiyA / aisA karate hue jabataka upAntya phAlikA patana nahIM hotA tabataka pratyeka phAlike patanake samaya nirvyAghAtarUpa eka AvalipramANa hI atisthApanA prApta hotI hai, kyoMki pratyeka phAlike uparitana paramANupuMjakA nIce eka AvalipramANa atisthApanAko chor3akara zeSa sthiti meM usakA nikSepa hotA rahatA hai, isalie ise nirvyAghAta atisthApanA hI samajhanI cAhiye / mAtra antima phAlikA jaba kANDakaghAtake antima samayameM patana hotA hai taba ukta phAlikI utkRSTa atisthApanA eka samaya kama eka kANDapramANa prApta hotI hai, kyoMki isa phAlikI agra sthitikA patana usake nIce usase kama usa vivakSita kANDakake nIcekI kisI bhI sthitimeM na hokara antaH kor3A kor3I sAgaropamapramANa sthiti meM hotA hai, isalie yaha vyAghAtaviSayaka utkRSTa atisthApanA jAnanI cAhiye / tathA isa agra sthiti se nIceke niSekakA patana honepara isakI atisthApanA do samaya kama utkRSTa kANDakapramANa prApta hotI hai / yaha bhI vyAghAta viSayaka atisthApanA hai / kintu isameM eka samaya kama ho jAne se yaha madhyama atisthApanA kahI jaaygii| isI prakAra Age-Age atisthApanA meM eka-eka samaya kama hote hue jahA~ jAkara eka samaya adhika eka AvalipramANa atisthApanA prApta hotI hai vahA~ taka vyAghAtaviSayaka atisthApanA jAnanI caahiye| yaha isakA jaghanya bheda hai / prasaMgase itanA vizeSa jAnanA cAhiye / * usase utkarSaNakI apekSA utkRSTa nikSepa vizeSa adhika hai / 9 376. zaMkA - kitanA adhika hai ? samAdhAna --- antaHkor3Akor3IpramANa adhika hai, kyoMki eka samaya aura eka Avali adhika utkRSTa AbAdhAse hIna cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthiti yahA~ utkRSTa nikSepa - rUpase vivakSita hai /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe chaTThI mUlagAhA 301 * okaNAdo ukkassago Nikkhevo visesAhio / 377. kettiyametto viseso ? sNkhejjaavliymetto| kiM kAraNaM ? AvaliyaNukkassAbAhAe ettha pavesadasaNAdo / * ukassayaM hidisaMtakammaM visesAhiyaM / 378. kettiyametteNa ? samayAhiyadoAvaliyametteNa / kiM kAraNaM ? samayAhiyAicchAvaNAvaliyAe saha baMdhAvaliyAe vi ettha pvesdsnnaado| saMpahi edasseva visesapamANassa phuDIkaraNamuttarasuttamAha * doAvaliyAo samayuttarAo viseso / 6 379. gayatthamedaM suttaM / 5 380. evamettieNa pabaMdheNa ovaDaNavidiyamUlagAhAe atthavihAsA samattA / vizeSArtha-utkarSaNakI apekSA utkRSTa atisthApanAkA pramANa batalA Aye haiN| cAritramohanIyake utkRSTa sthitibandha cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamameMse utanA kama kara denepara utkarSaNa kI apekSA utkRSTa nikSepakA ukta pramANa prApta hotA hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / * usase apakarSaNakI apekSA utkRSTa nikSepa vizeSa adhika hai| 6377. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-saMkhyAta Avali vizeSakA pramANa hai, kyoMki eka Avali kama utkRSTa AbAdhA kA isameM praveza dekhA jAtA hai| vizeSArtha-utkRSTa sthiti bandha honepara bandhAvalike bAda usakI agra sthitikA apakarSaNa karanepara yaha nikSepa prApta hotA hai, isalie ise utkarSaNakI apekSA prApta hue pUrvokta utkRSTa nikSepase vizeSa adhika kahA hai jo eka Avali kama utkRpTa AbAdhApramANa prApta hotA hai / * usase utkRSTa sthitisatkarma vizeSa adhika hai| $ 378. zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-eka samaya adhika do AvalipramANa adhika hai, kyoMki eka samaya adhika atisthApanAvalike sAtha bandhAvalikA bhI isameM praveza dekhA jAtA hai| aba isI vizeSa pramANakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * vaha vizeSa eka samaya adhika do AvalipramANa hai| 5 379. yaha sUtra gatArtha hai| vizeSArtha-agrasthitikA apakarSaNa huA, isalie eka samaya to yaha kama ho gyaa| agrasthitike nIce eka Avali atisthApanAmeM gaI, isalie eka Avali yaha kama ho gaI, tathA yaha bandhAvalike bAda apakarSaNa huA, isalie utkRSTa sthitimeMse eka Avali aura kama ho gii| isaliye isa kamako pUrvokta nikSepameM milA denepara utkRSTa satkarmako itanA adhika kahA hai| 5 380. isa prakAra itane prabandhake dvArA apavartatanAviSayaka mUla gAthAkI arthavibhASA
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe Navari 'tahANubhAgesaNaMtesu' tti eso bhAsagAhAe carimAvayavo aNubhAgavisayamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNukkassaNikkhevapamANAvahAraNe paDibaddho sugamo tti cuNisuttayAreNa tanvihAsA NADhattA, uvari mUlagAhAe paDibaddhavidiyabhAsagAhAe aNubhAgavisayANamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNukkassAicchAvaNANikkhevehiM visesiyaNa parUvaNovalaMmAdo ca / tamhA tattheva tassa vitthAraparUvaNaM kassAmo tti edeNAhippAeNa etthANubhAgavisayA payadaparUvaNA NADhattA tti ghesavvaM / * etto sattamI muulgaahaa| 5 381. sugamaM / gari esA jai vi ovaDaNAe tadiyA mUlagAhA to vi saMkAmaNapaTThavagassa cauhiM mUlagAhAhiM saha joijjamANA sattamI mUlagAhA tti NidivA / kA puNa ovaTTaNA NAma ? dvidi-aNumAgaduvAreNa kammapadesANamokaDDaNA ukkaDDaNAsahabhAviNI ovaTTaNA ti bhaNNade / tado tanvisayajahaNNukkassAicchAvaNa-NikkhevAdiparUvaNAe NibaddhattAdo edAo tiNi mUlagAhAo ovaTTaNAe paDibaDAo ti mnnidaao| tamhA saMkAmaNapaTThavagavivakkhAe sattamI mUlagAhA ehimavayArijjadi tti susaMbaddhaM / samApta huii| itanI vizeSatA hai ki 'tahANubhAgesaNaMtesu' isa prakAra anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake jaghanya aura utkRSTa nikSepapramANake avadhAraNAse sambandha rakhanevAlA yaha bhASyagAthAkA antima avayava sugama honese cUrNisUtrakArane tadviSayaka vibhASA Arambha nahIM kI, kyoMki uparima mala gAthAse pratibaddha dasarI bhASyagAthAmeM anabhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNasambandhI jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepase vizeSita prarUpaNA pAI jAtI hai, isaliye vahIM usako vistArase prarUpaNA kareMge, isalie isa abhiprAyase yahAM anubhAgaviSayaka prarUpaNA Arambha nahIM kI gaI aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| * aba Age sAtavIM mUlagAthA Aramma hotI hai| $ 381. yaha mUla sUtragAthA sugama hai| itanI vizeSatA hai ki yaha yadyapi apavartanAviSayaka tIsarI mUla gAthA hai to bhI saMkrAmakaprasthApakasambandhI cAra mUla gAthAoMke sAtha ginatI karavepara yaha sAtavIM mUlagAthA hai aisA nirdeza kiyA gayA hai| zaMkA-apavartanA kise kahate haiM ? samAdhAna-sthiti aura anubhAgarUpase utkarSaNake sAtha honevAle karmapradezoMke apakarSaNako apavartanA kahate haiN| isalie tadviSayaka jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepa AdikI prarUpaNAmeM nibaddha honese ye tIna mUlagAthAeM apavartanAke kathanake sAtha pratibaddha haiM aisA yahAM kahA hai| isa kAraNa saMkrAmaNa prasthApakakI vivakSAmeM sAtavIM mUlagAthA isa samaya avatarita kI jAtI hai isa prakAra yaha saba kathana susambaddha hai|
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe sattamI mUlagAhA * taM jahA / 6 382. sugamamedaM payadagAhAsuttAva yArAvekkhaM pucchAvakkaM / (104) TThidi - aNubhAge aMse ke ke bahadi ke va harassedi / kesu avadvANaM vA guNeNa kiM vA viseseNa // 157 // 303 $ 383. esA sattamI mUlagAhA dvidi- aNubhAga visayANaM caiva okaDDaNukkaDDaNANaM kiMci atthapadaparUvaNaDamoiNNA / jai evaM, gADhavedavvamidaM gAhAsuttaM, puvvilladomUlagAhAhiM caiva okaDDaNukkaDDaNavisayAe jahaNNukkassaNikkhevA icchAvaNAdiparUvaNAe pavaMcidattAdo ? Na esa doso, puvvillado mUlagAhAhiM parUvidajahaNNukkassaNikkhevAicchAvaNAdirvisesANamokaDDukkaDaNANaM puNo vi visesiyaNettha parUvaNovalaMbhAdo / saMpahi edisse gAhAe kiMci avayavatthaparUvaNaM kassAmoM / taM jahA'DidiaNubhAge aMse' evaM bhaNide TThidiaNubhAgaviseside kammapadese 'ke ke vaDhadi kimaviseseNa savve ceba, Aho baMdhasarise hINe ahie vA si eso paDhamo pucchANiddeso / 'ke va harassedi' ti ettha vi tahA ceva okaDaNAe pucchANugamo kAyavvo / - * vaha jaise / $ 382. prakRta gAthA sUtrake avatArase sambandha rakhanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai / * sthita aura anubhAgaviSayaka kina-kina karmapradezoM ko bar3hAtA athavA ghaTAtA hai, athavA kina karmapradezoM meM avasthAna hotA hai / tathA yaha vRddhi, hAni aura avasthAna guNakArarUSase hotA hai yA vizeSarUpase hotA hai / / 157 // 9 383. yaha sAtavIM mUlagAthA sthiti aura anubhAgaviSayaka hI apakarSaNa aura utkarSaNasambandhI kiMcit arthapadakI prarUpaNAke lie avatIrNa huI hai| zaMkA- yadi aisA hai to isa gAthAsUtrako Arambha nahIM karanA cAhiye, kyoMki pUrvako do mUlagAthAoMke dvArA hI apakarSaNa aura utkarSaNaviSayaka jaghanya aura utkRSTa nikSepa aura afterror AdikI prarUpaNA vistArase kara Aye haiM ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki pahalekI do gAthAoM dvArA prarUpita jaghanya aura utkRSTa nikSepa aura atisthApanA Adi viziSTa apakarSaNa aura utkarSaNakI phira bhI vizeSarUpase yahA~ prarUpaNA pAI jAtI hai / aba isa gAthAkI avayavasambandhI kiMcit arthakI prarUpaNA karate haiM / vaha jaise - 'hidiaNubhAge aMse' aisA kahanepara sthiti aura anubhAgase yukta karmapradeza kauna-kauna bar3hate haiM, kyA sAmAnyarUpase sabhI karmapradeza bar3hate haiM yA bandhake samAna, bandhase hIna yA bandhase adhika sthiti aura anubhAgavAle karmapradeza bar3hate haiM yaha prathama pRcchAkA nirdeza hai / 'ke vA harassedi' isa prakAra yahA~para bhI usI prakAra apakarSaNaviSayaka pRcchAkA anugama karanA cAhiye / isa prakAra gAthAke pUrvArddhameM
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe evamedAhiM dohi pucchAhiM gAhApubvaNibaddhAhiM okaDukkaGkaNANaM pabuttiviseso dvidiaNubhAgavisao pucchido hodi / 9 384. 'kesu aTThANaM vA' edeNa vi gAhAvayaveNa kesu hidiaNubhAgavisesesu vaDi-hANIhiM viNA avaTThANaM hodi ti pucchAduvAreNa okaDDukkaDaNANamappA oggamAveNAvaTThidANaM dvidi-aNubhAgANaM saMbhavAsaMbhavavisayA parUvaNA sUcidA daTThavvA / 'guNeNa kiM vA viseseNeti edeNa vi carimasuttAvayaveNa vaDDi- hANi-avaTThANavisesi - dANaM thovabahuta visao pucchANiddeso kao / saMpahi evaMvihattha paDibaddhAe edisse sattamIe mUlagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo tattha tAva caunhaM bhAsagAhANamatthittaparUvaNaTThamuttarasuttamAha-- * evisse cattAri bhAsagAhAo / $ 385. sugamaM / * tAsiM samuttiNA ca vihAsA ca / 9 386. tAsiM bhAsagAhANaM samukkittaNApurassaramatthavihAsA kAyavvA ti bhaNidaM ho / tattha tAva paDhamAe bhAsagAhAe samukkittaNaM kuNamANo idamAha - * paDhamabhAsagAhAe samuttiNA / nibaddha ina do pRcchAoMke dvArA apakarSaNa aura utkarSaNaviSayaka sthiti anubhAgasambandhI pravRtti vizeSako pRcchA kI gaI hai / $ 384. 'kesu avadvANaM vA' gAthAke isa avayava dvArA kina sthiti aura anubhAgaviSayaka vizeSoM meM vRddhi aura hAnike binA avasthAna hotA hai isa prakAra isa pRcchA dvArA apakarSaNa aura utkarSaNake ayogyarUpase avasthita sthiti aura anubhAgakI sambhAvanA aura asambhAvanAviSayaka prarUpaNA sUcita kI gaI jAnanA cAhiye / tathA 'guNeNa kiM vA viseseNa' isa prakAra sUtrake isa antima avayavake dvArA bhI vRddhi, hAni aura avasthAna viziSTa pradezoMke alpabahutvaviSayaka pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai| aba isa prakArake artha meM nibaddha isa sAtavIM mUlagAthAkI arthavibhASA karate hue prakRtameM sarvaprathama cAra bhASyagAthAoMke astitvakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * isakI cAra mANyagAthAaiM haiM / $ 385. yaha sUtra sugama hai / * aba unakI samutkIrtanA aura vibhASA karate haiM / SS 386. una bhASyagAthAoMkI samutkIrtanApUrvaka arthavibhASA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / unameM se sarvaprathama prathama bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate hue isa sUtravacanako kahate haiM * unameMse prathama bhASyagAthAkI samutkIrtanA isa prakAra hai /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 305 khavagaseDhIe sattamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 6387. sugama / (105) provadi hidiM puNa adhigaM hINaM ca baMdhasamagaM vA / ukkaDudi baMdhasamaM hINaM adhigaM Na vaDDhedi // 158 // $ 388. edisse paDhamabhAsagAhAeddhe puvvaNa vi dvidiokaDDaNAe pavuttikamo jANAvido / pacchaddheNa vi dvidiukkaDDaNAe pavuttaviseso parUvido daTTayo / taM kadhaM ? 'ovaTTedi DidiM puNa' evaM bhaNide dvidimokaDDa mANo baMdhasamameva kAdaNokaDDadi tti Natthi Niyamo, kiMtu baMdheNa sarisaM vA hINaM vA ahiyaM vA kAdaNokaDadi tti eso atthaviseso jANAvido ? teNa uvarimAo icchidaNisegadvidIo okaDDa mANo baMdhaggadvidIe sarisaM pi kAdUNokaDDieM lahadi tti baMdhaggadvidIdo heTThimabajjhamANAbajjhamANaNisegaTThidisarUveNa vi okaDDidu lahadi / puNo baMdhaggaTTidIdo uvarimasaMtaTThidisarUveNa ca samayAviroheNokaDDieM lahadi tti eso gAhApuvvaddhe sutttthsmucco| adhavA baMdhAdo uvarimaahiyasaMtakammaM vi heTThA samayAviroheNokaDDadi, hINaM pi baMdhapaDhamaNiseyAdo hedvimaAvAhabbhaMtaraTTidisaMtakamma pi okaDDadi / tahA baMdhapaDhamaNisegamAdi kAdUNa $ 387. yaha sUtra sugama hai| , (105) sthitikA apakarSaNa karatA huA bandhase adhika sthitikA bhI apakarSaNa karatA hai, bandhase hIna sthitikA bhI apakarSaNa karatA hai aura bandhake samAna sthitikA bhI apakarSaNa karatA hai / tathA sthitikA utkarSaNa karatA huA bandhake samAna sthitikA bhI apakarSaNa karatA hai aura bandhase hIna sthitikA bhI utkarSaNa karatA hai, mAtra bandhase adhika sthitikA utkarSaNa nahIM karatA // 158 // 388. isa prathama bhASyagAthAke pUrvArdhake dvArA sthiti apakarSaNakI pravRttike kramakA jJAna karAyA gayA hai| tathA uttarArdhake dvArA sthitiutkarSaNake pravRttivizeSakI prarUpaNA jAnanI caahiye| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-'ovaTTedi TThidiM puNa' aisA kahanepara sthitikA apakarSaNa karatA huA bandhake samAna karake hI sthitiko apakarSita karatA hai aisA koI niyama nahIM hai| kintu bandhake samAna, hIna yA adhika karake bhI sthitikA apakarSaNa karatA hai isa arthavizeSakA jJAna karAyA gayA hai| isaliye uparima icchita niSeka-sthitiyoMkA apakarSaNa karatA haA tatkAla bandhakI agrasthitike samAna sattvasthitiko karake bhI usakA apakarSaNa karatA hai, tatkAla bandhakI agrasthitise adhastana bandhyamAna aura avadhyamAna niSekasthitisvarUpase bhI unakA apakarSaNa karatA hai| tathA tatkAla bandhakI agrasthitise uparima jo satkarmakI sthiti hai usa rUpase bhI Agamake avirodhapUrvaka usakA apakarSaNa karatA hai| isa prakAra yaha gAthAke pUrvArdhameM nibaddha sUtrake arthakA samuccaya hai| athavA tatkAla bandhase Upara jo adhika satkarma hai usakA nIce Agamake avirodhapUrvaka apakarSaNa karatA hai, tathA jo nIce AbAdhAke bhItarakA sthitisatkarma tatkAla bandhake prathama niSekase hInasthitivAlA 39.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jAva baMdhaggahidIe samANaM hotRRNa dvidibaMdhasa risasaMtadvidIo vi okaDUdi ci eso ettha sutatsaMgaho / $ 389. 'ukkaDadi baMdhasamaM' evaM bhaNide TThidimukkaDDe mANo baMdhaggaTThidisamANaM kADhUNa ukkaDDadi, tatto hINabaMdhaggaTThidisamANaM pi kADhUNa ukkaDDadi baMdhAdo puNa uvarima-ahiyaTThidisaMtakammasamANaM kADhUNa NiyamA Na ukkaDDadi, baMdhe ukkaNAniyamadaMsaNAdo | adhavA baMdhasarisaTThidIo vi baMdhasamamukkaDDadi, baMdhAdo hINaTThidIo vi AbAhabhaMtarimAo baMdhasarUveNukkaDDadi, baMdhAdo uvarimasaMtaTTidIo NiyamA Na ukkaDDadi ti eso ettha suttatthasaMga ho, 'baMdhasamaM hINaM ca ukkaDDadi', ahiyaM puNa Na ukkaDDadi ti sutte padasaMbaMdhAvalaMbaNAdo / $ 390. saMpahi evaMvihamedisse paDhamamA sagAhAe atthaM vihAsemANo vihAsAgaMdhamuttaramAha hai usakA bhI apakarSaNa karatA hai tathA jo satkarma tatkAla bandhake prathama niSekase lekara tatkAla bandhaka agrasthitike samAna hai usa sthitibandhake sadRza satkarma sthitiyoMkA bhI apakarSaNa karatA hai isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai / vizeSArtha - sthiti apakarSaNake liye sAmAnya niyama yaha hai ki udayAvalike bhItarakI sattvasthitiyoMkA apakarSaNa nahIM hotA tathA tatkAla bandhasthitiyoMkA bandhAvali kAla jAnetaka apakarSaNa nahIM hotA / ina do niyamoMko chor3akara jo bhI karma haiM ve tatkAla bandhakI agrasthitise hIna sthitivAle hoM, samAna sthitivAle hoM yA adhika sthitidhAle hoM to unakA samaya ke avirodhapUrvaka apakarSaNa ho sakatA hai yaha vivakSita gAthAsUtra 'okaDDedi TTidi puNa' ityAdi gAthAke pUrvArdhakA samuccayarUpa eka artha hai / dUsarA artha karate hue tatkAla bandhasthitise nIce kI satkarma sthitiko batalAte hue yaha spaSTa kara diyA hai ki 'yadi satkarmakI sthiti tatkAla bandhakI AdhA se bhI kama zeSa rahI ho to bhI usakA apakarSaNa honA sambhava hai / yaha ukta gAthAsUtra ke pUrvArdha meM nibaddha arthakA khulAsA hai / yahA~ samayake avirodhapUrvaka isakA anvaya apakarSaNasambandhI saba vikalpoMko spaSTa karate hue kara le itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhiye / $ 389. 'ukkaDDudibaMdha samaM' aisA kahanepara sthitikA utkarSaNa karate hue navIna sthiti bandhakI agrasthitiko samAna karake utkarSaNa karatA hai| usase hIna navIna sthitibandhako agra sthitiko samAna karake bhI utkarSaNa karatA hai, parantu navIna bandhase uparima adhika sthitisatkarmako samAna karake niyamase utkarSaNa nahIM karatA, kyoMki navIna bandhake bhItara utkarSaNakA niyama dekhA jAtA hai / athavA navIna bandhake sadRza sthitiyoM ko bhI navIna bandhake samAna karake utkarSita karatA hai tathA navIna bandhase hIna AbAdhA kAlake bhItarakI satkarma sthitiyoMko navIna bandhasvarUpase utkarSita karatA hai, mAtra navIna bandhase uparima satkarma sthitiyoMko niyamase utkarSita nahIM karatA hai yaha yahA~ isa mUlagAthA sUtrakA samuccayArtha hai, kyoMki 'baMdhasamaM hINaM ca ukkaDDudi, ahi ukkaDudi' isa prakAra isa sUtra meM sthita padoMkA avalambana liyA gayA hai / 4 390. aba isa prakAra isa prathama bhASyagAthAke arthakA khulAsA karate hue Age vibhASAgranthako kahate haiM--
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe sattamamUlagAhAe vidiyabhAsagAho 307 * vihAsA / $ 391 sugamaM / * jATThidI okaDijjadi sA TThidI bajjhamANiyAdo adhigA vA hINA vA tullA vA / $ 392. sugamaM / * ukkaDijjamANiyA TThidI bajjhamANigAdo TThidIdo tullA hINA vA, ahiyA Natthi | $ 393. gayatthamedaM suttaM / $ 394. evaM tAva paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe vihAsaNaTTamuttarasuttAvayAro * etto vidiyabhAsagAhA / $ 395. sugamaM / * yaha prathama bhASyagAthAkI vibhASA hai / $ 391. yaha sUtra sugama hai / * jo sthiti apakarSita kI jAtI hai vaha sthiti badhyamAna sthiti se adhika, hIna yA samAna hotI hai / $ 392. yaha sUtra sugama hai / * kintu utkarSita kI jAnevAlI sthiti badhyamAna sthiti se tulya yA hIna hotI hai, adhika nahIM hotI / $ 393. yaha sUtra gatArtha hai / vizeSArtha - jo karma eka Avalike pUrva bAMdhA ho usakA utkarSaNa ho sakatA hai, kyoMki eka to jitanA bhI nayA bandha huA ho usakA bandhAvali jAne taka utkarSaNa nahIM hotA / dUsare udayAvalike bhItara jo bhI karma avasthita hai usakA bhI utkarSaNa nahIM hotaa| isake atirikta zeSa karmoMkA Agamake avirodhapUrvaka utkarSaNa ho sakatA hai / yahA~ jo badhyamAna karmase hIna sthitivAlA satkarma hai yA samAna sthitivAlA satkarma hai usakA badhyamAna karmameM utkarSaNakA jo vidhAna kiyA hai so usakA bhAva yaha hai ki badhyamAna karma jisa sthitikA utkarSaNa ho usase kamase kama itanA adhika to honA hI cAhiye jisase utkarSaNa ke lie badhyamAna karmameM jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepakI prApti ho jAya / $ 394. isa prakAra sarvaprathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra hotA hai * yaha dUsaro bhASyagAthA hai / $ 395. yaha sUtra sugama hai /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 * jahA / $ 396. sugamaM / jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe (106) sagve vi ya aNubhAge okaDudi je Na AvaliyapaviTThe / ukaDudi baMdhasamaM NiruvakkamaM hodi AvaliyA / / 159 / / $ 397. edIe vidiyabhAsagAhAe aNubhAgavisayANa mokaDDukkaDDa NANaM patruttiviseso jANAvido / taM jahA - 'savve vi ya' evaM bhaNide savve caiva aNubhAge okaDDadi, baMdhasarisANaM tatto abbhahiyANaM ca savvemimetrANubhAga phaddayANaM savvAsu hidIsu vaTTamANANamokaDDaNApavuttIe pddisehaabhaavaado| etthataNasavvaggahaNeNa AdIdo pahuDi jahaNNA icchAvaNANikkhevamettaphayANaM pi okaDDaNAippasaMgo ti NAsaMkaNijjaM, udayAliyabAhirAsesaTThidIo okaDDemANassa taduvAreNa savvesimaNubhAgaddayANaM pi okaDDaNA jAdA ti edeNAhippAeNedassa paruvidattAdo | edeNa sAmaNNaNiddeseNa AvaliyapavidvANaM pi aNubhoga phaddayANa mokaDDa NAippa saMge taNNivAraNaTTamidaM vRttaM 'je Na AvaliyapaviTTe tti' je puNa AvaliyapaviTThA aNubhAgA te Na okaDDadi, tatto vadirittANi caiva savvANubhAga phaddayANi okaDDadi ti ho / * vaha jaise / $ 396. yaha sUtra sugama hai / (106) jo anubhAga Avali ( udayAvali) meM praviSTa nahIM huA hai aise sabhI prakArake anubhAgoMkA apakarSaNa karatA hai tathA bandha sadRza anubhAgakA utkarSaNa karatA hai / mAtra eka Avala (bandhAvali) nirupakrama hotI hai / / 159 / / $ 397. isa dUsarI bhASyagAthA dvArA anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakI pravRttivizeSakA jJAna karAyA gayA hai| vaha jaise - 'savve vi ya' aisA kahanepara sabhI anubhAgoM kA apakarSaNa karatA hai, kyoMki jo sabhI sthitiyoMmeM vidyamAna haiM aise bandhake sadRza aura usase adhika sabhI anubhAgasambandhI sparddhakoMke apakarSaNaviSayaka pravRtti honemeM pratiSedhakA abhAva hai / zaMkA- isa vacanameM jo 'sarva' padako grahaNa kiyA hai usake anusAra Adike spardhakase lekara jaghanya atisthApanA aura nikSeparUpa spardhakoMke apakarSaNakA prasaMga AtA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki udayAvalike bAhara sthita samasta sthitiyoMkA apakarSaNa karanevAleke isa dvArA sabhI anubhAgaspardhakoMkA bhI apakarSaNa hotA hai isa prakAra isa abhiprAya se 'sabhI anubhAgaspardhakoMkA apakarSaNa hotA hai' aisA prarUpaNa kiyA hai / 've va aNubhAge' yaha sAmAnya nirdeza hai, isalie isa dvArA Avali (udayAvali) praviSTa anubhAga spardhakoM kA bhI apakarSaNasambandhI atiprasaMga prApta hotA hai, isalie usakA nivAraNa karaneke lie 'je Na AvaliyapaviTTe' yaha vacana kahA hai / isaliye yaha artha huA ki jo anubhAgaspardhaka Avali ( udayAvali) praviSTa haiM unakA apakarSaNa nahIM karatA hai / kintu unase
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 khavagasaiDhIe sattamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 9 398. 'ukkaDDadi baMghasamaM' evaM bhaNide aNu mAgaphaddayANi ukkaDDemANo baMdhasamameva NiyamA ukkaDDadi baMdhAdo adhiyaphaddaya sarUveNa ukkaDDaNApavuttIe accaMtAbhAveNa paDisiddhattAdo / ettha vi jeNa AvaliyapaviTThe ti ahiyAra saMbaMdho kAvvo / $ 399. 'Niruvakkama hodi AvaliyA' evaM bhaNide baMdhAvaliyA okaDDaNukkaDNAhiM viNA NirutrakkamA hotRRNa NivvAghAdasarUveNeva ciTThaditti vRttaM hoi / ahavA 'Niruvakkama hodi AvaliyA' evaM bhaNide ThidIhiM vA aNubhAgehiM vA ukkadipadesaggamAvaliyamettaM kAlaM kiriyaMtarapariNAmeNa viNA ciTThadi ti eso attho edassa suntAvayavasa ghettavvo / eso attho puvvameva paMcamIe mUlagAhAe vidiyabhAsagAhAsaMbaMgheNa vihAsido ceva, tado NiratthayamidaM suttamidi ce ? Na, puvvuttassevatthassa puNo vi maMdamehAvijaNANaggahaGkaM saMbhAlaNe dosAbhAvAdo / saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM vihAsidukAmo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai-- * vihAsA / 400. sugamaM / * edisse gAhAe aNNo baMdhANulomeNa attho, aNNo sambhAvado / atirikta sabhI anubhAgaspardhakoMkA apakarSaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 398. 'ukkaDDadi baMdhasamaM' aisA kahanepara anubhAgaspardhakoMkA utkarSaNa karatA huA bandhake sadRza spardhakoMkA hI niyamase utkarSaNa karatA hai, kyoMki bandhase adhika (zaktivAle) jo spardhaka haiM unakI utkarNaNarUpa pravRttikA atyanta abhAva honese vaha pratiSiddha hai / yahA~ para bhI 'jeNa AvaliyapaviTTe' isa vacanakA adhikAravaza sambandha karanA cAhiye / 6 399. 'NiruvakkamaM hoi AvaliyA' aisA kahanepara bandhAvali apakarSaNa- utkarSaNake binA nirupakrama hokara nirvyAghAtarUpase avasthita rahatI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA 'Nirupakkama hoI AvaliyA' aisA kahanepara sthitiyoMkI apekSA athavA anubhAgoMkI apekSA utkarSaNako prApta honevAlA pradezapuraMja eka Avali kAlataka dUsarI kriyA kiye binA sthita rahatA hai yaha artha isa sUtravacanakA grahaNa karanA cAhiye / zaMkA- isa arthakA pahale hI pAMcavIM mUlagAthAkI dUsarI bhASyagAthAke sambandhase vyAkhyAna kara hI Aye haiM, isaliye yaha sUtra nirarthaka hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki mandabuddhi vyaktiyoMkA anugraha karaneke liye pUrvokta arthakI hI phira bhI samhAla karane meM koI doSa nahIM hai / aba isa prakAra isa gAthAsUtrake arthakI vizeSa vyAkhyA karanekI icchAse Ageke vibhASAgranthako kahate haiM-- * aba ukta gAthAkI vibhASA karate haiM / $ 400. yaha sUtra sugama hai / * isa gAthAkA bandhAnulomakI apekSA anya artha hai aura sadbhAvakI apekSA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe 401. etaduktaM bhavati--edisse bhAsagAhAe baMdhANalomeNa NihAlijjamANe aNNAriso attho thUlasarUvo aNNAriso ca sabbhAvado NirUvijjamANe suhumattho atthAvattigammo tti / / 402. evaM ca uhayatthasaMbhave tattha tAva baMdhANulomamedisse atthavihAsaNaM paDhamaM kassAmo Ni jANAvemANo suttamuttaramAha * baMdhANuloma tAva vattahassAso / $ 403. gAhAsuttapabaMdhANusAreNa jahasudatthaparUvaNA baMdhANulomaM NAma / tameva tAva puvvaM vattaissAmo tti bhaNidaM hoi / anya artha hai| $ 401. isakA yaha tAtparya hai-isa bhASyagAthAko bandhAnulomase dekhanepara sthUlasvarUpa anya prakArakA artha hotA hai aura sadbhAvarUpase dekhanepara arthApattigamya sUkSmarUpa anya artha hotA hai| vizeSArtha--prakRtameM anubhAgake apakarSaNa aura utkarSaNakI dRSTise cUrNisUtrakArane do prakArakI prarUpaNAkA nirdeza kiyA hai| pahalI prarUpaNA sthitiko mAdhyama banAkara anubhAgake apakarSaNa aura utkarSaNase sambandha rakhatI hai aura dUsarI prarUpaNA sIdhe anubhAgake utkarSaNa aura apakarSaNasambandhI niyamoMko dhyAnameM rakhakara kI gaI hai| isa dUsarI prarUpaNAmeM sthitiko mAdhyama nahIM banAyA gayA hai| inameMse prathama prarUpaNAkA nAma bandhAnuloma prarUpaNA hai, kyoMki isameM gAthAsUtrameM nibaddha padoMkI kI gaI racanAkI mukhyatA hai usake anusAra yaha prarUpaNA kI gaI hai, isaliye ise bandhAnuloma kahakara sthUla prarUpaNA kahA gayA hai| anubhAgaviSayaka apakarSaNake niyamoMko thor3I derake lie yadi gauNa bhI kara diyA jAya to bhI utkarSaNako lakSyameM rakhakara gAthAsUtrake uttarArdha meM jo vyavasthA kI gaI hai vaha paryApta nahIM hai, kyoMki usase utkarSaNake Avazyaka niyamoMpara bahuta hI kama prakAza par3atA hai| yaha eka aisA kAraNa hai jisase ise sthUlaprarUpaNA kahanA upayukta hai| sadbhAvakA artha prakRtameM yathArtha hai / anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNa kisa vidhi yA niyamoMke AdhArapara hotA hai unako lakSyameM rakhakara jo prarUpaNA prakRtameM kI gaI hai isakA nAma sadbhAvaprarUpaNA hai| yataH yaha anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNake niyamoMko dhyAnameM rakhakara kI gaI hai, isalie yaha sUkSma hai aisA yahA~ samajhanA caahiye| gAthAsUtrameM jo 'bandhasamaM' pada AyA hai usakA prakRtameM aisA Azaya lenA cAhiye ki jisa prakRtikA navIna bandha jitanI sthitiko liye hue hotA hai vahIMtaka usa samaya usa prakRtikA utkarSaNa ho sakatA hai| use ullaMghana kara utkarSaNa nahIM hotaa| 402. isa prakAra prakRtameM donoM prakArake artha sambhava honepara unameMse sarvaprathama isa sUtragAthAsamyandhI bandhAnuloma arthakI vibhASA karate haiM isa prakAra isa arthakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM-- * sarvaprathama bandhAnuloma arthako batalAveMge / 6403. gAthAsUtrake prabandha arthAt racanA ko lakSya kara zrutake anusAra prarUpaNAkA nAma bandhAnuloma prarUpaNA hai / usIko sarvaprathama batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhAe sattamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 311 * udayAvaliyapaviTThe aNubhAge mottUNa sese savve ceva aNubhAge okaDadi, evaM ceva ukkaDadi / $ 404. eso baMdhAnusArio attho, 'savve vi ya aNubhAge' iccedammi gAhAsutte evaMvihassa atthavisesassa saddArUDhassa pariSphuDamuvalaMbhAdo / eso ca thUlattho, hididuvAreNa udayAvaliyabAhirAsesaTThidI TThidANamaNubhAgaphadayANaM savvesimevokaDDukkaDDaNANaM saMbhavapaduSpAyaNAdo / Na ca paramatthado esa saMbhavo asthi, aNubhAgavisayANamokaDDukkaDDaNANaM jahaNNAicchAvaNANikkhevametta phaddayANi mottUNa sesa - phaddayesu caiva pavRttidaMsaNAdo / tado evaMvihassa visesassANuvadesAdo baMdhANusArio eso attho thUlasarUvo tti siddhaM / evaM ca thUlatthaM parUvemANassa gAhAsuttayA rassAhipAyo hidIo assiyUNa samattheyavvo / taM kathaM ? udayAvaliya pahuDi sanve TThidivisesesu savvANi aNubhAgaphaddayANi atthi, tado tAsu dvidIsu okaDDijjamANAsu ukkaDDijamANAsu ca tattha dvidANubhAgaphaddayANi savvANi caiva okaDidANi ukkaDDidANi ca bhavaMti, tAsu dvidaparamANU hiMto pudhabhUdANamaNubhAgaphaddayANamaNuvalaMbhAdo ti / edeNAhippAeNa udayAvaliyapaviTTANubhAge mottUNa savve caiva aNubhAgA dvididuvAreNa okaDDijjaMti ukkaDDijjati cedi bhaNidaM / $ 405. evaM tAva baMdhANusAreNa thUlatthavihAsaNaM kADhUNa saMpahi gAhA sattasse* udayAvalimeM praviSTa hue anubhAga ko chor3akara zeSa sabhI prakArake anubhAgakA apakarSaNa karatA hai aura isI prakAra utkarSaNa karatA hai / $ 404. yaha bandha (gAthAsUtrake prabandha) ke anusAra artha hai / kyoMki 'savve vi ya aNubhAge' ityAdi ukta gAthAsUtra meM zabdArUr3ha (zabdoMke anusAra kiyA jAnevAlA) arthavizeSa spaSTarUpase upalabdha hotA hai / kintu yaha sthUla artha hai, kyoMki isameM sthiti dvArA udayAvalike bAhara sampUrNa sthitiyoM meM sthita sabhI anubhAgake spardhakoMviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakI sambhAvanAkA kathana kiyA gayA hai / kintu paramArthase yaha sambhava nahIM hai, kyoMki anubhAgaviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNako jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepapramANa spardhakoM ko chor3akara zeSa spardhakoMmeM hI unakI pravRtti dekhI jAtI hai / isalie isa prakArake vizeSakA sUtragAthAmeM upadeza na honeke kAraNa bandhAnusAra yaha artha sthUlasvarUpa hai yaha siddha hotA hai / isa prakAra sthUla arthakA prarUpaNa karanevAle gAthA sUtrakArake abhiprAyakA sthitiyoM kA Alambana lekara samarthana karanA cAhiye / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna -- udayAvalise lekara saba sthitivizeSoMmeM sabhI anubhAgasambandhI spardhaka haiM, isalie una sthitiyoM kA apakarSaNa aura utkarSaNa karanepara unameM sthita sabhI anubhAgaspardhaka apakarSita aura utkarSita hote haiM, kyoMki una sthitiyoMmeM sthita paramANuoMse pRthak anubhAgaspardhaka nahIM pAye jAte / isa prakAra isa abhiprAyase udayAvalimeM praviSTa hue anubhAgako chor3akara sabhI anubhAga sthiti dvArA apakarSita hote haiM aura utkarSita hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 405. isa prakAra sarvaprathama bandhAnusAra sthUla arthakI vibhASA karake aba isa gAthAsUtrake
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe dassa sabbhAvatthaM vihAsemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * sambhAvasaNNaM vattaissAmo / 6406. TThidivivakkhamakAdUNa aNubhAgaM ceva pahANabhAveNa ghettUNa tavvisayANamokaDDukkaDDaNANaM pavRttikkamaNirUvaNaM sabbhAvasaNNA NAma / tamidANiM vattaissAmo tti vRttaM hoi| * taM jhaa| $ 407 gg| * paDhamaphaddayappahuDi aNaMtANi phaddayANi Na okaDijjaMti / 408. kiM kAraNaM ? temimicchaavnnnnikkhevvisyaasNbhvaado| * tANi kettiyANi / 409. sugamaM / * jattiyANi jahANaadhicchAvaNaphayANi jahaNNaNikkhevaphadayANi ca tattiyANi / * tado ettiyamettiyANi phayANi adhicchidUNa taM phaddayamoka ddijdi| evaM jAva carimaphadayaM ti okaDDadi aNaMtANi phadayANi / 410. edesiM suttANamavayavatthaparUnaNA sugamA, tamhA AdIdo ppahuDi sadbhAva arthakI vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba sadbhAva saMjJAvAle arthako batalAveMge / 6406. sthitikI vivakSA na karake anubhAgako hI pradhAnarUpase grahaNa kara tadviSayaka apakarSaNa aura utkarSaNakI pravRtti kramakI prarUpaNA karanA sadbhAvasaMjJaka prarUpaNA hai / use isa samaya batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise| 6407. yaha sUtra sugama hai| * prathama spardhakase lekara ananta spardhaka apakarSita nahIM kiye jAte haiN| $ 408. kyoMki unake atisthApanA aura nikSepa asambhava haiN| * ve kitane haiN| $ 409. yaha sUtra sugama hai| * ve jitane jaghanya atisthApanAspardhaka haiM aura jitane jaghanya nikSepaspardhaka haiM utane haiN| * isaliye etAvanmAtra spardhakoMko atisthApita kara Uparake usa spardhakako apakarSita karatA hai| * isa prakAra antima spardhakataka ananta spardhakoMko apakarSita karatA hai| $ 410. ina sUtroMka avayavoMsambandhI arthakI prarUpaNA sugama hai, isaliye Adi spardhakase
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe sattamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 313 jahaNNAicchAvaNANikkhevamettaphaddayANi ullaMghidUNa taduvarimaphaddaya pahuDi jAba ukkassAphaddayamidi tAva edesimaNaMtANaM phahayANamokaDaNA hodi ti eso aNubhAgokaDaNAe sabbhAvattho daTThavvo / $ 411. saMpahi ukkaDaNAe vi sanbhAvatthapaduppAyaNaTThamidamAha- * carimaphaddayaM Na ukkaDudi / evamaNaMtANi phakSyANi carimaphadda yAdo osakkiyaNa taM phaddayamukkaDudi / $ 412. carimaphaddayAdo jahaNNA icchAvaNANikkhevamettaphaddayANi heTThA osaridUdayamAdi kANa heTThimAsesaphaddayANi ukkaDDijjaMtiM tti bhaNidaM hodi / lekara jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepapramANa spardhakoMko ullaMghana kara unase Uparake spardhakase lekara utkRSTa spardhaka takake ina ananta spardhakoMkA apakarSaNa hotA hai isa prakAra yaha anubhAgaviSayaka apakarSaNa meM sadbhAvarUpa artha jAnanA cAhiye / vizeSArtha - prakRtameM jina spardhakoMmeM apakarSita dravyakA patana hotA hai unakI nikSepa saMjJA hai aura nikSepake Uparake jina spardhakoMmeM apakarSita spardhakakA patana nahIM hotA unakI atisthApanA saMjJA hai| isase spaSTa hai ki usI spardhakakA apakarSaNa honA sambhava hai jisake nIce kamase kama jaghanya atisthApanArUpa spardhaka hokara unake bhI nIce jaghanya nikSeparUpa spardhaka hote haiM / anubhAgaviSayaka apakarSaNakI yaha tathyapUrNa prarUpaNA hai, isIliye ise sUkSma sadbhAvaprarUpaNA kahA gayA hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / $ 411. aba utkarSaNaviSayaka bhI sadbhAva arthakI prarUpaNA karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * antima spardhaka utkarSita nahIM kiyA jAtA / isa prakAra usa spardha kase ananta spardhaka nIce utarakara jo spardhaka avasthita hai vaha spardhaka utkarSita kiyA jAtA hai / $ 412. antima spardhakase jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepapramANa spardhaka nIce utarakara sthita hue spardhakako Adi kara nIceke spardhaka utkarSita kiye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha - jo antima spardhaka hai usa sahita usake nIce ananta spardhaka nikSeparUpa hote haiM jinameM utkarSita spardhakakA nikSepa hotA hai / tathA una nikSeparUpa spardhakoMke nIce unase lagakara ananta spardhaka atisthApanArUpa hote haiM jinameM utkarSita spardhakakA nikSepa nahIM hotA / isake bAda una atisthApanA rUpa spardhakoMke nIce unase lagakara vaha spardhaka hotA hai jisakA utkarSaNa vivakSita hai / isI prakAra usa spardhakake nIce usa karmasambandhI aura ananta spardhaka haiM unake viSayameM bhI yahI vyavasthA jAnanI cAhiye / itanI vizeSatA hai ki eka to udayAvalike bhItara sthita hue spardhakoMkA utkarSaNa nahIM hotA / tathA jisa navIna bandhameM utkarSaNa hotA haiM usakI AbAdhApramANa sthitimeM una utkarSita spardhakoMkA nikSepa nahIM hotA / isI prakAra tatkAla bandhako prApta hue karmaspardhaka bandhAvali kAlataka utkarSaNa aura apakarSaNa donoMke ayogya hote haiM / 40
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 413. saMpahi aNu mAgokaDDukkaDDaNAvisayajahaNNukkassAicchAvaNANikkhebAdiSadANamappAbahuaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai -- 314 * ukkaDuNAdo okaDDaNAdo ca jahaNNago Nikkhevo thovo / $ 414. sugamaM / * jahaNiyA adhicchrAvaNA okaDDaNAdo ca ukkaDDaNAdo ca tullA anaMtaguNA / $ 415. sugamaM / * vAghAdeNa okaDDaNAdo ukkassiyA adhicchrAvaNA anaMtaguNA / $ 416. kiM kAraNaM 1 carimegavaggaNAe UNukkassANubhAgakhaMDayapamANattAdo / katthedaM gheppade ? saMsArAvatthAe ukkassANubhAgaM baMdhiyUNa paDibhaggo hotRRNa visohimAvUriya savvakkassa maNubhAgakhaMDayaM ghAdemANassa ghettavvaM / * aNubhAgakhaMDaya megAe vaggaNAe adirittaM / $ 417. kudo ? carimavaggaNAe vi ettha pavesadaMsaNAdo / bandhAvali kAla ke bAda sattvaspardhakoMke sivAya navIna bandhakA AbAdhAke bhItara apakarSaNa hokara vahA~ una navIna bandha apakarSita spardhakoMkA bhI yathAniyama utkarSaNa honA sambhava hai / isa prakAra yaha anubhAga utkarSaNaviSayaka sAmAnya prarUpaNA hai / isa sUtra gAthA meM vyAghAtaviSayaka prarUpaNAkA nirdeza nahIM kiyA gayA hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA / $ 413. aba anubhAgasambandhI apakarSaNa aura utkarSaNaviSayaka jaghanya aura utkRSTa atisthApanA aura nikSepa Adi padoM ke alpabahutvakA nirdeza karate hue Age ke sUtraprabandhako kahate haiM-- * utkarSaNa aura apakarSaNakI apekSA jaghanya nikSepa sabase stoka hai / $ 414. yaha sUtra sugama hai / * isase apakarSaNa aura utkarSaNakI apekSA donoMkI jaghanya atisthApanA tulya hokara anantaguNI hai / $ 415. yaha sUtra sugama hai|. * isase vyAghAtakI apekSA apakarSaNasambandhI utkRSTa atisthApanA anantaguNI hai| $ 416. zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna -- kyoMki yaha antima eka vargaNAse Una utkRSTa anubhAgakANDakapramANa hai / zaMkA- kahA~para isakI prApti hotI hai ? samAdhAna - saMsAra avasthAmeM utkRSTa anubhAgakA bandha kara tadanantara pratibhagna hokara tathA vizuddhiko pUrA kara sabase utkRSTa anubhAgakANDakakA ghAta karanevAleke ise grahaNa karanA cAhiye / * anubhAgakADaka eka vargaNAse adhika hotA hai / $ 417. kyoMki antima vargaNAkA anubhAgakANDakameM praveza dekhA jAtA hai / ..
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe sattamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA * ukkassayamaNubhAgasaMtakammaM baMdho ca visesAhio / 418. kettayametto viseso ? aNubhAgakhaMDayAdo heTTimANaMtimabhAgametto / tado evaMviheNa appAtrahuavihANeNa paricchiNNapamANajahaNNA icchAvaNaNikkhevamettaphaddayANi mottUNa AvaliyapaviTTasavvaphaddayANi ca mottUNa sesAsesaphaddayANi okaDDadi ukkaDDadi cedi eso gAhAsuttassa bhAvattho / $ 419. evaM vidiyabhAsagAhAe atthavihAsaM samAniya saMpahi tadiyabhAsagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai - * etto tadiyabhAsagAhAe samukkittaNA vihAsA ca / $ 420. sugamaM / (107) vaDDIdu hodi hANI adhigA hANIdu taha avaTThANaM / guNaseDhi asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA / / 160 / / 315 * isase utkRSTa anubhAgasatkarma aura bandha vizeSa adhika hai / $ 418. vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - anubhAga kANDakase nIceke anantaveM bhAgapramANa vizeSakA pramANa hai / isaliye isa prakArake alpabahutvake vidhAnake anusAra paricchinna pramANavAle jaghanya atisthApanA aura jaghanya nikSepapramANa spardhakoM ko chor3akara tathA Avalike bhItara praviSTa hue saba spardhakoMko chor3akara zeSa saba spardhakoMko apakarSita karatA hai aura utkarSita karatA hai yaha isa gAthA sUtrakA bhAvArtha hai / vizeSArtha - udayAvalimeM praviSTa hue spardhakoMkA na to apakarSaNa hI hotA haiM aura na utkarSaNa hI, isalie isa kAmake lie eka to inako chor3a denA cAhiye / dUsare Adike anubhAgaspardhakase lekara jitane spardhaka kramase jaghanya nikSepa aura jaghanya atisthApanArUpa haiM unheM chor3a denA caahiye| unake Upara ke sabhI spardhakoM kA apakarSaNa ho sakatA hai / tathA isI prakAra antima spardhakase lekara jitane spardhaka jaghanya nikSepa aura jaghanya atisthApanArUpa haiM unheM chor3akara tathA nIce eka Avalike bhItara praviSTa hue spardhakoMko chor3akara inase Uparake sabhI spardhakoMkA utkarSaNa ho sakatA hai / yahA~ vyAghAtaviSayaka utkarSaNakI prarUpaNAmeM jo vizeSatA hai use alagase jAna lenA cAhiye / $ 419. isa prakAra dUsarI bhASyagAthAke arthakI vibhASA karake aba tIsarI bhASyagAthAke arthI vibhASA karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * Age tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA aura vibhASA karate haiM / $ 420. yaha sUtra sugama hai / (107) vRddhise hAni adhika hotI hai tathA hAnise avasthAna adhika hotA hai / yaha adhikakA pramANa uttarottara pradezapu jakI apekSA asaMkhyAtaguNI zreNirUpa se jAnanA cAhiye || 160 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 421. esA tadiyabhAsagAhA 'guNeNa kiM vA viseseNa' iti edaM mUlagAhA - carimAvayavamassiyUNa khavagovasAmaNavisayANamo kaDDukkaDDa NANamavaTThANa sahagadANamappA bahuaparUvaNadumoiNNA / taM kathaM ? 'vaDDIdu hoi hANI' evaM bhaNide vaDDI NAma ukkaDDaNA, tatto hANI okaDDaNA bahugI hoditti bhaNidaM hodi / 'hANIdu taha avaTThANaM' evaM bhaNide okaDuNAdo okaDDukkaDuNAhi viNA satthANe cevAvaTThidaM padesaggamanbhahiyaM hodi / hoMtaM pi 'kiM guNeNa Aho viseseNe' ti pucchide guNeNetti jANAvaNaTThamidaM vuccade - 'guNaseDhi asaMkhejjA' asaMkhejjaguNAe seDIe hANIeM avANANaM padesaggaM jahAkamamanbhahiyaM hoi tti bhaNidaM hodi / 3.16 $ 422. edassa bhAvattho - khavagovasAmagesu jassa vA tassa vA dvidivisesassa ukkaDijjamANaM padesaggaM thovaM, okaDijjamANaM padesaggamasaMkhejjaguNaM, visohipAhammAdo / okaDDukkaDuNAhi viNA satthANe cevA ciTumANaM padesaggamasaMkhejjaguNaM ho / kiM kAraNaM 1 palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgeNa gahida gaDadapadesaggassa asaMkhejjadibhAga mukkaDDidi sese asaMkhejje bhAge okaDudi / puNo satthANe dvidaasaMkhejjA bhAgA avaTThANasaNNidA asaMkhejjaguNA bhavaMti / evaM NANA $ 421. yaha tIsarI bhASyagAthA mUlagAthAke 'guNeNa kiM vA viseseNa' isa antima caraNakA avalambana lekara kSapaka aura upazamazreNiviSayaka avasthAnake sAtha prApta hue apakarSaNa aura utkarSaNake alpabahutvakA kathana karaneke lie avatIrNa huI hai| zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna -'vaDDhIdu hoi hANI' aisA kahanepara vRddhikA nAma utkarSaNa hai| usase hAni arthAt apakarSaNa bahuta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'hANIdu taha avadvANaM' aisA kahane para apakarSaNase apakarSaNa aura utkarSaNake binA svasthAnameM hI avasthita pradezapuMja adhika hotA hai / aisA hote hue bhI 'kiM guNeNa Aho viseseNa' aisA pUchanepara 'guNeNa' isa bAtakA jJAna karAne ke liye yaha kahA hai - 'guNaseDhi asaMkhejjA' asaMkhyAtaguNI zreNirUpase hAni aura avasthAnake pradezapuMja yathAkrama adhika-adhika hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 422. isakA bhAvArtha - kSapaka aura upazamaka jIvoMmeM jisa kisI sthitivizeSakA utkarSita honevAlA pradezapuMja sabase thor3A hai| usase apakarSita honevAlA pradezapuMja vizuddhikI pradhAnatAvaza asaMkhyAtaguNA hotA hai| usase apakarSaNa- utkarSaNa ke binA svasthAna meM hI avasthita rahanevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pratibhAga ke dvArA grahaNa kiyA gayA eka sthitiviSayaka pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgako utkarSita karatA hai| tathA zeSa asaMkhyAta bahubhAgako apakarSita karatA hai / punaH usase svasthAnameM sthita asaMkhyAta bahubhAgapramANa avasthAnasaMjJaka pradezapuraMja asaMkhyAtaguNe hote haiM / isI prakAra nAnA sthitiyoM kI 1. A0 pratyoH hANI ca iti pAThaH / 2 tA0pratau okaDDukkaDDaNAdIhi iti pAThaH /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 khavagaseDhIe sattamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 317 dvidINaM pi NedavvaM / edaM ca khavagovasamaseDhIsu bhaNidaakkhavagANuvasAmagesu aNNahA bhavadi / tassa NiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmo / $ 423. saMpahi evaMvihamedisse bhAsagAhAe atthaM vihAsemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai-- * vihaasaa| 6 424. sugamaM / * jaM padesaggamukkaDDijadi sA vaDhi tti saNNA / jamokaDDijadi sA hANi tti saNNA / jaMNa okaDDijadi padesaggaM tamavaTThANaM ti snnnnaa| $ 425. dvidIhiM aNubhAgehi vA ukkaDDijjamANapadesaggassa vaDDi tti saNNA / apekSA bhI jAnanA caahiye| yaha kSapaka aura upazamazreNimeM kahA gayA hai| akSapaka aura anupazama jIvoMmeM yaha alpabahutvasambandhI prarUpaNA anya prakAra hotI hai| usakA nirNaya Upara cUrNisUtrake sambandhase kreNge| vizeSArtha-kSapakazreNi aura upazamazreNimeM Ayakarmako choDakara sattArUpameM avasthita cAhe eka sthitigata pradezapuja ho aura cAhe aneka sthitigata pradezapuja ho usameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pradezapujakA utkarSaNa hotA hai aura usake asaMkhyAta bahubhAgapramANa pradezapujakA apakarSaNa hotA hai| ina donoMmeM isa prakArake alpabahutvake prApta karanekA mUla kAraNa pratyeka samayameM vRddhiko prApta honevAlA vizuddhivizeSa hai| parantu eka sthitigata yA nAnA sthitigata pradezapujameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha AyA hai usase usa eka yA nAnA sthitiyoMmeM avaziSTa pradezapuja asaMkhyAtaguNA hotA hai| yahI kAraNa hai ki prakRtameM apakarSita honevAle pradezapujase sthitisattvakI apekSA unameM avasthita rahanevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA svIkAra kiyA hai| 6423. aba isa bhASyagAthAke isa prakArake arthakI vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba ukta bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6424. yaha sUtra sugama hai| * jo pradezaja utkarSita kiyA jAtA hai usakI vRddhi yaha saMjJA hai| jo pradezaja apakarSita kiyA jAtA hai usakI hAni yaha saMjJA hai| tathA jo pradezapuMja na apakarSita kiyA jAtA hai aura na utkarSita kiyA jAtA hai usakI avasthAna saMjJA hai| 6 425. sthitiyoMkI apekSA aura anubhAgoMkI apekSA utkarSita honevAle pradezapuMjakI
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jayayavAsahide kasAyapAhuDe okaDDijjamANassa padesaggassa hANi tti saNNA / okaDDukkaDDaNAhi viNA satthANAvaTThidassa padesaggassa avaTThANasaNNA tti maNidaM hoi 8 edIe saNNAe ekkaM hidi vA paDucca savvAno vA dvidIo paDucca appAbahuaM / 5 426. edIe aNaMtaraparUvidAe saNNAe paricchiNNasarUvANaM vaDDi-hANiavaTThANANaM NANegaTThidIo assidUNa thovabahuttamidANiM kassAmo tti bhaNidaM hodi, NANegaTThidivisaye payadappAbahuAlAvassa gANatANuvalaMbhAdo / * taM jhaa| $ 427. sugamaM / * vaDDI thovA / hANI asaMkhenaguNA / avaTThANamasaMkhenaguNaM / . 428. gayatthamedaM suttaM / evaM khavagovasAmage paDucca NANegaTThidivisayamedamappAbahuaM parUviya saMpahi akkhavagANuvasAmagesu payadappAbahuapavuttI kaSaM hodi tti AsaMkAe suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * akkhavagANuvasAmagassa puNa savvAo hidIo egahidi vA vRddhi yaha saMjJA hai tathA apakarSita honevAle pradezapujakI hAni yaha saMjJA hai| tathA apakarSaNa aura utkarSaNake binA svasthAnameM avasthita pradezajakI avasthAna saMjJA hai yaha ukta sUtravacanakA tAtparya hai| * isa saMjJAke anusAra eka sthitiko Azraya kara athavA sarva sthitiyoMko Azraya kara alpabahutva kahate haiM / $ 426. anantara prarUpita isa saMjJAke anusAra paricchinna svarUpavAle vRddhi, hAni aura avasthAnakI eka sthiti yA nAnA sthitiyoMko Azraya kara isa samaya alpabahutvako prarUpaNA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki nAnA sthiti aura eka sthitike viSayameM prakRta alpabahutvakA nAnApana nahIM pAyA jAtA hai| * vaha jaise| 6427. yaha sUtra sugama hai| * vRddhi sabase stoka hai / usase hAni asaMkhyAtaguNI hai aura usase avasthAna asaMkhyAtaguNA hai| 3428. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra kSapaka aura upazAmakakI apekSA nAnA aura eka sthitiviSayaka isa alpabahutvakA kathana karake aba akSapaka aura anupazAmakoMmeM prakRta alpabahutvakI pravRtti kaise hotI hai aisI AzaMkA honepara Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * kintu akSapaka aura anupazAmakake to sabhI sthitiyoMkI apekSA aura eka
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 khavagaseDhIe sattamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA pahuca baDhIdo hANI tullA vA visesAhiyA vA visesahINA vA avaTThANamasaMkhejjaguNaM / $ 429. etaduktaM bhavati - micchAiTTippahuDi jAva appamattasaMjado ti tAva edesiM savvesi pi NANegadvidIo paDucca payadappA bahue kIramANe palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettabhAgahAreNa gahidapadesaggassa jai majjhimapariNAmo kAraNaM bhavadi, to heDovari NisiMcamANamokaDDukkaDDuNAdavvaM sarisaM caiva hodi, tattha visarisatte kAraNAvalaMbhAdo | adha visohipariNAmo bhavadi to heTThA okaDDijjamANadavvaM bahugaM hodi, uvari ukkaDDijjamANadavvaM thovaM hoi / jai puNa saMkilesapariNAmo bhavadi to uvari NisiMcamANadavvaM bahuaM hodi, heTThA okaDDijjamANaM thovaM bhavadi, teNa vaDDIdo hANI sarisA vA visesAhiyA vA visesahINA vA hodUNa labbhai / hANIdo vi. vaDDI evaM caiva hoNa lambhadi / ettha vaDi-hANINaM hINAhiyapamANamasaMkhejjadibhAgamettaM ceva hoi tti ghettavvaM ? vaDDi-hANIhiMto puNa avaTThANaM NiyamA asaMkhejjaguNaM ceva hodi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / karaNAhimuhassa puNa ukkaDuNAdo okaDuNA asaMkhejjaguNA ti daTThavvA, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / evaM tadiyabhAsagAhAe atthavihAsA samacA / sthitikI apekSA vRddhise hAni tulya bhI hai, vizeSa adhika bhI hai aura vizeSa hIna bhI hai, kintu avasthAna asaMkhyAtaguNA hai / S 429. isakA yaha tAtpayaM hai ki mithyAdRSTiyoMse lekara apramattasaMyata jIvoMtaka to ina sabhI jIvoMke nAnA sthitiyoM athavA eka sthitiko Alambana kara prakRta alpabahutvake karanepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhAgahArake dvArA grahaNa kiye gae pradezapu jakA yadi madhyama pariNAma kAraNa hai to nIce aura Upara siMcita honevAlA apakarSaNa aura utkarSaNakA dravya sadRza hI hotA hai, kyoMki usameM visadRzatAkA kAraNa nahIM pAyA jAtAM / yadi vizuddhirUpa pariNAma hotA hai to nIce apakarSita honevAlA dravya bahuta bar3A hotA hai aura Upara utkarSita honevAlA dravya thor3A hotA hai / parantu yadi saMklezapariNAma hotA hai to Upara siMcita honevAlA dravya bahuta hotA hai aura nIce apakarSita honevAlA dravya stoka hotA hai, isalie ukta guNasthAnoM meM vRddhikI apekSA hAni sadRza, vizeSa adhika yA vizeSa hIna hokara prApta hotI hai| tathA hAnikI apekSA vRddhi bhI isI prakAra hokara prApta hotI hai / yahA~para vRddhi aura hAnikA hInAdhikapramANa asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / parantu ukta guNasthAnameM vRddhi aura hAnikI apekSA avasthAna niyamase asaMkhyAtaguNA hI hotA hai, kyoMki usameM anya koI prakAra sambhava nahIM hai / kintu karaNoM abhimukha hue jIvake to utkarSaNase apakarSaNa asaMkhyAtaguNA hotA hai yaha jAnanA cAhiye, usameM anya koI prakAra asambhava hai / isa prakAra tIsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta huI / * vizeSArtha -- cauthe; pA~caveM aura sAtaveM guNasthAnake sanmukha hue jIvake vizuddhi meM vRddhi honese sarvatra vRddhirUpa vizuddhiko liye hue vizuddha pariNAma hI hotA hai, isalie vahA~ sthiti aura *
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 430. saMpahi cautthabhAsagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo idamAha * etto cautthIe bhAsagAhAe samukttiNA / $ 431. sugamaM / (108) ovaTTaNamuvvaddaNa kiTTIvajjesu hodi kammasu / ovaTTaNA ca NiyamA kiTTIkaraNamhi boddhavvA // 161 / / 432. tIhiM mAsagAhAhiM mUlagAhApuvva-pacchaddhesu vihAsidesu puNo kimaTThamesA cautthI bhAsagAhA samoiNNA ? edammi visaye okaDDakkaDDaNAo do vi payada'ti / edammi ca visaye ukkaDDaNAparihAreNokaDNA ceva payadi tti evaMvihassa visayavibhAgassa parUvaNaTThamesA cautthI bhAsagAhA samoiNNA / 433. taM jahA- 'ovaTTaNamuvvaTTaNa' evaM bhaNide okaDDukkaDaNAo do vi aNNoNNasahagadAo kiTTIvajjesu ceva kammesu hoMti ti danvAo, kiTTIkaraNaddhAdo heTTA ceva doNhamedesi karaNANamaNNoNNasahagayANaM pavuttiNiyamadaMsaNAdo / 'ovaTTaNA ya NiyamA' evaM bhaNide okaDDaNA ceva kiTTIkaraNAvatthAe bhavadi, ukkaDDaNA Nasthi anubhAgakI apekSA pradezapujakA ukta prakAra alpabahutva bana jAtA hai| parantu zreNike nIce sarvatra vizuddhi saMklezakI apekSA gholamAna madhyama pariNAma hotA hai, isalie utkarSaNa aura apakarSaNa meM sadRzatA banI rahatI hai| zeSa kathana sugama hai| $ 430. aba cauthI bhASyagAthAkI yathAvasara prApta arthavibhASA karate hue yaha kahate haiM* yaha cauthI bhASyagAthAkI samutkIrtanA hai / $ 431. yaha sUtra sugama hai| (108) kRSTikaraNase rahita karmoM meM apavartanA aura udvartanA donoM hote haiN| kintu kRSTikaraNameM niyamase mAtra apavartanA jAnanI cAhiye // 16 // 432. zaMkA-tIna bhASyagAthAoMke dvArA mUlagAthAke pUrvArdha aura uttarArdhakI vibhASA kara denepara punaH yaha cauthI bhASyagAthA kisalie avatIrNa huI hai ? samAdhAna-isa viSayameM apakarSaNa aura utkarSaNa donoM hI pravRtta hote haiM aura isa viSayameM utkarSaNako chor3akara mAtra apakarSaNa hI pravRtta hotA hai isa prakAra isa prakArake viSayavibhAgakI prarUpaNA karaneke lie yaha cauthI bhASyagAthA avatIrNa huI hai| $ 433. vaha jaise 'ovaTTaNauvvaTTaNa' aisA kahanepara apakarSaNa aura utkarSaNa donoM hI kRSTirahita karmoMmeM paraspara eka sAtha hI pravRtta hote haiM aisA jAnanA cAhiye, kyoMki kRSTikaraNake kAlake nIce hI paraspara eka sAtha pravRtta ina donoM karaNoMkI pravRttikA niyama dekhA kAtA hai| 'ovaTTaNA ya NiyamA' aisA kahanepara kRSTikaraNa avasthAmeM mAtra apakarSaNa
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhIe sattamI mUlagAhA 321 tti geNhiyavvaM, kiTTIkaraNappahuDi uvari savvattha mohaNIyavisaye ukkaDDaNAparihAreNokaDDaNAe ceva pavuttI hodi tti eso edassa bhAvattho / edaM khavagaseDhimassiyUNa mohaNIyassa parUvidaM / uvasamaseDhIe vi eso ceva attho jojeyavyo / Navari odaramANayasta suhumasAMparAiyassa paDhamasamayappahuDi jAva aNiyaTTipaDhamasamayo tti tAva mohaNIyassa okaDDaNA ceva bhavadi / puNo aNiyaTTipaDhamasamayappahuDi heTThA savvattha okaDDaNA ukkaDDaNA ca do vi hoMti tti vattavvaM / / 434. evaMviho ca edisse gAhAe attho sugamo ti bhaNNamANo cuNNisuttayAro idamAhakaraNa hI hotA hai, utkarSaNakaraNa nahIM hotA aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki kRSTikaraNase lekara Upara sarvatra mohanIyakarmameM utkarSaNako chor3akara apakarSaNakI hI pravRtti hotI hai yaha isakA bhAvArtha hai| kSapakaNikI apekSA mohanIya karmakI yaha prarUpaNA kahI hai / upazamaNimeM bhI isI arthakI yojanA kara lenI caahiye| itanI vizeSatA hai ki utaranevAle sUkSmasAmparAyikase lekara anivRttikaraNake prathama samayataka to mohanIya karmakA apakarSaNa hI hotA hai aura vahA~se lekara nIce sarvatra apakarSaNa aura utkarSaNa donoM hI hote haiM aisA kahanA caahiye| vizeSArtha-jisa samaya azvakarNakaraNa kriyA sampanna hotI hai usake bAda yaha jIva krodha, mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanakA kRSTikAraka hotA hai aura kRSTikaraNake kAlameM yaha jIva ina karmokI sattvasthitikA apanI-apanI bandhasthitimeM utkarSaNa nahIM karatA yahI tathya yahA~ ukta bhASyagAthAke 'ovaTTaNA ya NiyamA' isa tIsare caraNa dvArA spaSTa kiyA gayA hai| isa tathyako vizeSarUpase samajhaneke lie 164 kramAMkavAlI 'kiTTI karedi NiyamA' ityAdi bhASyagAthAke cUrNisUtra aura usako jayadhavalA TIkApara dRSTipAta karanA cAhiye, kyoMki ukta gAthAkI vyAkhyA karate hue jo vizeSa khulAsA kiyA gayA hai vaha hRdayaMgama karane lAyaka hai| Azaya yaha hai ki kSapakaNipara ArUr3ha hue jIvakA patana nahIM hotA, isalie usake mAtra kRSTikaraNake prathama samayase apakarSaNakaraNakI hI pravRtti hotI hai, utkarSaNakaraNakI nhiiN| yahI bAta upazamazreNipara car3hanevAleke bhI jAnanI cAhiye / mAtra upazamazroNise patana honepara jisa samaya yaha jIva sUkSmasAmparAyameM praveza kara kaSAyasahita hotA hai usI samayase isake apakarSakaraNa aura utkarSaNakaraNakI pravRtti prArambha ho jAtI hai| aba prazna yaha hai ki sUkSmasAmparAyameM to saMjvalana kaSAyakA bandha hotA nhiiN| aisI avasthAmeM vahA~ utkarSaNakaraNakI pravRtti kaise ho sakatI hai ? samAdhAna yaha hai ki utaranevAle ukta jIvake kAryarUpameM to utkarSaNakaraNakI pravRtti anivRttikaraNameM hI hotI hai, kyoMki vahIM yathAsambhava mohanIya karmakA bandha honA punaH prArambha hotA hai / yahA~ sUkSmasAmparAyameM utaranevAle jIvake jo mohanIyakarmake utkarSaNakaraNakA nirdeza kiyA gayA hai so vaha zaktikI apekSA hI jAnanA cAhiye / kRSTikaraNake kAlameM saMjvalana kaSAyake utkarSaNakA jo niSedha kiyA gayA hai so usakA Azaya yaha hai ki ukta karmakI dvitIya sthitike sthiti anubhAgakA mAtra apakarSaNa hI hotA hai| tathA prathama sthitimeM to do AvalipramANa kAla zeSa rahanepara hI AgAla-pratyAgAlako vyucchitti ho jAtI hai| usake pahale taka ina donoMkA sadbhAva banA rahatA hai| 434. isa gAthAkA isa prakArakA artha sugama hai aisA kathana karate hue cUrNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * edisse gAhAe atthavihAsA kAyavvA / 9 435. edisse bhAsagAhAe atthavihAsA vakkhANAiriehiM ettha kAyavvA, sugamatAdoti bhaNidaM hodi / evamedammi gAhAsute vihAside tado saMkAmaNapaTTavagassa sattaNhaM mUlagAhANamatthavihAsA samattA bhavadi / evaM heTThimAsesatthapaDibaddhANaM sattaNDaMmedAsiM mUlagAhANamatthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattamassakaNNakaraNaM vihAsemANo suttapabaMdhamuttaraM ADhave - * sattasu mUlagAhAsu vihAsidAsu tado assakaNNakaraNassa parUvaNA / $ 436. puvvamassakaNNakaraNaM thavaNijjaM kADhUNa sattahaM suttagAhANamattho vihAsido / tado tAsu vihAsiya samattAsu ehimassakaNNakaraNassa parUvaNA ahikIradi ti bhaNidaM hoi / tattha tAva pajjAyasaddaNidda samuheNa assakaNNakaraNassa lakkhaNaM jANAvemANo suttamuttaraM bhaNaha * assakaNNakaraNetti vA AdolakaraNetti vA ovaTTaNauvvaNakaraNetti vA tiNNi NAmANi assakaNNakaraNassa / $ 437. tattha assakaNNakaraNamidi vutte azvasya karNaH azvakarNaH azvakarNa 322 * isa bhASyagAthAkI arthavibhASA karanI cAhiye / $ 435. isa bhASyagAthAke arthakI vibhASA vyAkhyAnAcAryako yahA~para karanI cAhiye, kyoMki vaha sugama hai yaha ukta cUrNisUtrakA tAtparya hai / isa prakAra isa gAthA sUtrakI vibhASA karaneke bAda saMkrAmaNaprasthApakasambandhI sAta mUla gAthAoMkI arthavibhASA samApta hotI hai / isa prakAra nIceke (pUrvake) sampUrNa arthase sambandha rakhanevAlI ina sAta mUla gAthAoMke artha kI vibhASA samApta karake aba yathAvasara prApta azvakarNakaraNakI vibhASA karate hue Age sUtraprabandhako Arambha karate haiM * aba sAta mUla gAthAoMkI vibhASA karaneke bAda azvakarNakaraNakI prarUpaNA karate haiM / $ 436. pahale azvakarNakaraNako sthagita karake sAta sUtragAthAoMke arthakI vibhASA kI / aba unakI vibhASA samApta honepara isa samaya azvakarNakaraNakI prarUpaNAko adhikRta karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / usameM sarvaprathama paryAyavAcI zabdoMke nirdeza dvArA azvakarNakaraNake lakSaNako jatAte hue Age sUtrako kahate haiM * azvakarNakaraNake azvakarNakaraNa, AdolakaraNa athavA apavartanA- udvartana karaNa ye tIna nAma haiM / $ 437, unameMse azvakarNakaraNa aisA kahanepara usakA artha hotA hai azvakA karNaM azvakarNa /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamasamae assakaNNakaraNakAragaparUvaNA 323 vatkaraNamazvakarNakaraNam / yathAzvaH agrAta prabhRtyAmUlAt krameNa hIyamAnasvarUpo dRzyate, tathedamapi karaNaM krodhasaMjvalanAtprabhRtyAlobhasaMjvalanAyathAkramamanaMtaguNahInAnubhAgaspardhakasaMsthAnavyavasthAkAraNamazvakarNakaraNamiti lakSyate / saMpahi AdolakaraNasaNNAe attho vuccade-AdolaM NAma hiNdolN| Adolamiva karaNamAdolakaraNaM / yathA hiMdolatthaMmassa varattAe ca aMtarAle tikoNaM hodaNa kaNNAyAreNa dIsai evamettha vi kohAdisaMjalaNANamaNumAgasaNNiveso kameNa hIyamANo dIsaha tti edeNa kAraNeNa assakaNNakaraNassa AdolakaraNasaNNA jAdA / evamovaTTaNamuvvaTTaNakaragetti eso vi pajjAyasaddo aNugayaTTho daTThanvo kohAdisaMjalaNANamaNubhAgaviNNAsassa hANi-vaDDisarUveNAvaTThANaM pekkhiyaNa tattha ovaDaNuvvaTTaNasaNNAe puvvAiriehiM payaTTAvidattAdo / saMpahi evaMvihamassakaNNakaraNaM kadamammi avatthaMtare eso ADhavedi tti edisse pucchAe jirAregIkaraNahamidamAha * chasu kammesu saMchuddhesu se kAle paDhamasamayaavedo, tAdhe ceva pddhmsmyassknnnnkrnnkaargo|| $ 438. chassu kammesu purisavedacirANasaMtakammeNa saha kohasaMjalaNe savvasaMkameNa saMchuddhesu tado se kAle paDhamasamayaavedabhAve vaTTamANo tAdhe ceva paDhamasamayaassakaNNakaraNakArago NAma hodi / tatto pAe kohAdi-saMjalaNANamassakaNNAkAreNANubhAgasaMtakammassa kaMDayaghAdavaseNa kredumaaddhttttaado| saMpahi tadavatthAe kohAdisaMjalaazvakarNake samAna jo karaNa vaha azvakarNakaraNa hai| jisa prakAra azva Agese lekara arthAt mUlase lekara kramase ghaTatA huA dikhAI detA hai usI prakAra yaha karaNa bhI krodhasaMjvalanase lekara lobhasaMjvalanataka kramase anantaguNe hIna anubhAgake AkArarUpase vyavasthAkA kAraNa hokara azvakarNakaraNa isa nAmase lakSita hotA hai| aba AdolakaraNa saMjJAkA artha kahate haiM-Adola nAma hiMDolAkA hai| Adolake samAna karaNakA nAma AdolakaraNa hai| jisa prakAra hiMDoleke khambhe aura rassI antarAlameM trikoNa hokara karNarekhAke AkArarUpase dikhAI dete haiM usI prakAra yahA~para bhI krodhAdi kaSAyoMke anubhAgakA sanniveza kramase hIyamAna dikhAI detA hai| isa kAraNa azvakarNakaraNakI AdolakaraNa saMjJA ho gaI hai| isI prakAra apavartanA-udvartanAkaraNa yaha paryAyavAcI zabda bhI anugata arthavAlA jAnanA cAhiye, kyoMki krodhAdi saMjvalanoMke anubhAgakA vinyAsa hAni-vRddhirUpase avasthita dekhakara usakI pUrvAcAryoMne apavartanA-udvartanA saMjJA pravartita kI hai| aba isa prakArakA yaha azvakarNakaraNa kisa dUsarI avasthAke honepara Arambha hotA hai isa prakArakI pRcchAke honepara niHzaMka karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * chaha nokaSAya karmoMke saMkramita honepara tadanantara samayameM prathama samayavartI apagatavedI hokara usI samaya hI prathama samayavartI azvakarNakaraNakAraka hotA hai| 6438. puruSavedake cirakAlIna satkarmake sAtha chaha nokaSAya karmoke sarva saMkramaNake dvArA krodhasaMjvalanameM saMkrAnta ho jAnepara isake bAda tadanantara samayameM prathama samayasambandhI avedaka bhAvameM vidyamAna yaha jIva usI samaya prathama samayavartI azvakarNakaraNakAraka nAmavAlA hotA hai, kyoMki vahA~se lekara krodhAdi saMjvalanoMkA azvakarNake AkArarUpase jo anubhAgasatkarma hai usakA
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe NANaM DidisaMtakammaM dvidisaMtakammaM DidibaMdho ca kathaM payadi tti evaMvihAe AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttarasuttAraMmo____ *tAdhe hidisaMtakammaM saMjalaNANaM saMkhenjANi vassasahassANi / hidivaMdho solasa vassANi aMtomuhuttaNANi / 6439. puvvaM pi sattaNokasAyakhavaNaddhAe samvattha saMjalaNANaM dvidisaMtakamma saMkhejjavassasahassapamANaM ceva, kiMtu edammi avatthaMtare saMkhejjehiM hidikhaMDayasahassehi saMkhejjaguNahANIe suTTha ovaTTidUNa tatto saMkhejjaguNahINaM hodUNa saMkhejjavalsasahassa pamANamedesi TidisaMtakammaM jAdaM / dvidibaMdho vi aMtaradusamayakadamAdi kAdUNa saMkhejjavassio hodaNAgacchamANo chaNNokasAyakkhavagacarimasamaye saMjalaNANaM saMpuNNasolasavassapamANo hodaNa eNhimaMtomuhattaNasolasavassametto jAdo / ettoppahuDi saMjalaNANaM hidibaMdhosaraNassa aMtomuhuttapamANeNa pattidaMsaNAdo tti eso ettha sutttysmucco| .440. tiNhaM dhAdikammANamettha dvidibaMdho dvidisaMtakammaM ca saMkhejjavassasahassANi / NAmAgodabedaNIyANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vassasahassANi tti puvvutto ceva attho ettha vi aNugaMtavyo, tattha pyaarNtraasNbhvaado| evaM paDhamasamayaassakaNNakaraNakAragassa saMjalaNANaM dvidibaMdha-TThidisaMtakammANaM pamANaviNiNNayaM kAdUNa saMpahi tattheva tesimaNubhAgasaMtakamma kANDakaghAta karaneke lie Arambha karatA hai| aba usa avasthAmeM krodhAdi saMjvalanoMkA sthitisatkarma aura sthitibandha kisa prakAra pravRtta hotA hai isa prakAra aisI AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * usa samaya saMjvalanoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai tathA sthitibandha antarmuhUrta kama solaha varSepramANa hotA hai| $439. yadyapi pahale bhI sAta nokaSAyoMkI kSapaNAke samaya sarvatra saMjvalanoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hI hotA hai, kintu isa dUsarI avasthAmeM saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke ghAta dvArA saMkhyAtaguNA hIna acchI taraha kama hokara usase inakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hokara saMkhyAta hajAra varSapramANa ho jAtA hai| sthitibandha bhI antarakaraNa kriyAke sampanna honeke dUsare samayase lekara saMkhyAta varSapramANa hokara AtA huA chaha nokaSAyoMkI kSapaNAke samaya saMjvalanoMkA sampUrNa solaha varSapramANa hokara isa samaya antarmuhUrta kama solaha varSapramANa ho gayA hai, kyoMki yahA~se lekara saMjvalanoMke sthitibandhApasaraNakI antarmuhUrtapramANarUpase pravRtti dekhI jAtI hai isa prakAra yaha yahAMpara sUtrakA samuccayarUpa artha hai| 440. tIna ghAti karmoMkA sthitibandha aura sthitisatkarma yahA~para saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai tathA nAma, gotra aura vedanIyakA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa aura sthitisatkarma asaMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai isa prakAra yaha pUrvokta artha yahA~ bhI jAnanA cAhiye, kyoMki ina karmoke viSayameM dUsarA koI prakAra sambhava nahIM hai| isa prakAra azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM saMjvalanoMke sthitibandha aura sthitisatkarmake pramANakA nirNaya karake
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamasamae assakaNNakaraNakAragaparUvaNA 325 pamANAvahAraNaTuM suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * aNubhAgasaMtakammaM saha AgAideNa mANe thovaM, kohe visesAhiyaM, mAyAe visesAhiyaM, lobhe visesAhiyaM / 441 ettha saha AgAideNetti vutte assakaNNakaraNamADhateNa jamaNubhAgakhaMDayamAgAidaM teNa saha takkAlabhAviyassa aNubhAgasaMtakammassa edamappAbahuaM kIradi tti bhaNidaM hodi / ettha visesAhiyapamANamaNaMtANi phaddayANi / edaM ca appAbahuamaMtadIvayabhAveNa parUvidaM / etto heTThA savvattheva saMjalaNAgamaNubhAgasaMtakammassa edeNevappAbahuavihiNA pvuttidNsnnaado| evamAgAideNa saha paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa aNumAgasaMtakammavisayamappAbahuaM parUviya saMpahi aNabhAgabaMdho vi takkAlabhAvio saMjalaNANamedeNeva thovabahuttavihANeNa payadi tti jANAvaNadvamuvarimaM suttamAha 8 baMdho vi evameva / $ 442. aNubhAgabaMdho vi edeNeva appAbahuavihiNA payadi tti bhaNidaM hoi / saMpahi tattheva assakapaNakaraNakAragassa paDhamasamae khaMDayasarUveNAgAido aNubhAgo kohAdisaMjalaNesu kadhaM payadi tti edassa NiNNayavihANaTThamuvarimamappAbahuapayAramAha * aNubhAgakhaMDayaM puNa jamAgAidaM tassa aNubhAgakhaMDayassa phada aba vahIMpara unake anubhAga satkarmake avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * ukta jIvane jo anubhAgasatkarma Arambha kiyA vaha mAnameM sabase thor3A hotA hai, krodhameM usase vizeSa adhika hotA hai, mAyA usase vizeSa adhika hotA hai aura lobhameM usase vizeSa adhika hotA hai| 441. yahA~para 'saha AgAideNa' aisA kahanepara azvakarNakaraNako Arambha karanevAle jIvane jisa anubhAgakANDakako Arambha kiyA vaha usake sAtha tatkAla honevAle anubhAgasatkarmake isa alpabahutvako karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para vizeSAdhikakA pramANa anantaspardhaka hotA hai, aura yaha alpabahutva antadIpakabhAvase kahA gayA hai, kyoMki isase pUrva sarvatra saMjvalanoMke anubhAgasatkarmakI isI alpabahatvavidhise pravRtti dekhI jAtI hai| isa prakAra Arambha karaneke sAtha azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM anubhAgasatkarmaviSayaka alpabahutvakA kathana karake aba saMjvalanoMkA tatkAla honevAlA anubhAgabandha bhI isI alpabahutvavidhise pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * bandha bhI isI vidhise pravRtta hotA hai| 6442. saMjvalanoMkA anubhAgabandha bhI isI alpabahutvavidhise pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba vahIM azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM kANDakarUpase Arambha honevAlA aNubhAga krodhAdi saMjvalanoMmeM kisa rUpase pravRtta hotA hai isa prakAra isa bAtakA nirNaya karaneke liye Ageke alpabahutvake prakArako kahate haiM * parantu jo anubhAgakANDaka Arambha kiyA jAtA hai usa anubhAgakANDakake
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe yANi kodhe thovANi, mANe phaddayANi visesAhiyANi, mAyAe phaddayANi visesAhiyANi, lobhe phadayANi visesAhiyANi / 443. etto hedvimAsesANumAgakhaMDaesa mANe phaddayANi thovANi hodUNa koha-mAyA-lomesu jahAkama visesAhiyakameNa payaTTANi, saMtANusAreNeva ttthaannubhaagkhNddyppaabhuapvuttidNsnnaado| emhi puNa khaMDayamAgAeMto kohe thovANi phaddayANi sagasaMtakammassANaMtabhAgamettANi geNhai / evaM mANAdINaM pi visesAhiyakameNa khaMDayamAgAedi / kiM kAraNaM ? aNNahA ghAdidasesANubhAgassa lobhAdiparivADIe assakaNNAyAreNAvaTThANANuvavattIdo / adhavA apuvvaphaddayAdivihANeNa uvari khavijjamANe jassANubhAgasaMtakammaM maMdodayaM hodaNa pacchA khavijjadi tassANubhAgasaMtakamma bahuaM ghAdedi tti ghettavvaM / 444. saMpahi AgAidasesANubhAgassa kohAdisaMjalaNesu kadhamavaTThANaM hodi tti edassa phuDIkaraNaTuM tadiyamappAbahuapayAraM maNai * AgAidasesANi puNa phadayANi lobhe thovANi, mAyAe aNaMtaspardhaka krodhameM sabase thor3e hote haiM, mAnameM spardhaka vizeSa adhika hote haiM, mAyAmeM spardhaka vizeSa adhika hote haiM aura lobhameM spardhaka vizeSa adhika hote haiN| 443. isase pUrvake samasta anubhAgakANDakoMmeM mAnameM spardhaka kama hokara krodha, mAyA aura lobhameM kramase vizeSa adhikarUpase pravRtta rahate haiM, kyoMki sattvake anusAra hI vahA~ alpabasutvasambandhI pravRtti dekhI jAtI hai| parantu yahA~para kANDakako Arambha karatA huA krodhameM apane satkarmake anantaveM bhAgapramANa sabase thor3e spardhaka grahaNa karatA hai / isI prakAra mAnAdikameM bhI vizeSa adhika kramase kANDakako Arambha karatA hai, kyoMki anyathA ghAta karaneke bAda zeSa rahe anubhAgakA lobhAdikI paripATIke anusAra azvakarNake AkArarUpase avasthAna nahIM bana sakatA hai| athavA apUrva spardhaka AdikI vidhise Age kSapita kiye jAnepara jisakA anubhAgasatkarma mandodayarUpa hokara pIche kSapita kiyA jAtA hai usake bahuta anubhAgasatkarmakA ghAta karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| vizeSArtha-yahAM krodhasaMjvalaMnake udayase kSapakoNipara car3hA huA jIva vivakSita hai| isake pUrva cAroM saMjvalanoMkA anubhAgasatkarma mAna, krodha Adi kramase uttarottara adhika hotA hai| parantu yaha jIva ghAtake lie apane-apane jisa anubhAgakANDakako Arambha karatA hai usakA pramANa krodha, mAna, mAyA aura lobhake kramase uttarottara adhika-adhika hotA hai| kAraNakA nirdeza TIkAkArane kiyA hI hai| $ 444. aba Arambha kiye gaye kANDakaghAtase zeSa bace hue anubhAgakA krodhAdi saMjvalanoM meM kisa prakAra avasthAna hotA hai isa prakAra isa bAtako spaSTa karaneke liye alpabahutvake tIsare prakArako kahate haiM * parantu Arambha kiye gaye kANDakaghAtoMse zeSa rahe spardhaka lobhameM sabase thor3e 1. tA0 kohamANamAyAlohesu iti pAThaH /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamasamae assakaNNakaraNakAragaparUvaNA 327 guNANi, mANe ataguNANi, koghe aNaMtaguNANi / 445. khaMDayAdo heTThA uvvarAvijjamANamaNubhAgasaMtakammamedeNappAbahuavihANeNa ciTThadi tti vuttaM hoi / saMpahi aNubhAgakhaMDayamAgAeMto savvesi visesAhiyakameNAgAedi, teNAgAidasesANubhAgo lobhAdo pahuDi pacchANupuvIe visesAhio ahodUNa kadhamaNaMtaguNo jAdo tti evaMvihAsaMkAe NirAregIkaraNaTThamimA parUvaNA kIrade / taM jahA-mANANubhAgasaMtakammAdo kohANubhAgasaMtakammaM visesAhiyaM hodi / kettiyametteNa 1 payaDiviseseNANaMtimabhAgametteNa / evaM hodi tti kAdUNa mANasaMtakammAdo amahiyaM hodUNa dvidakohANubhAgamavaNeyaNa pudha dRvide koha-mANakhaMDayANi do vi sarisANi bhavaMti / heDimANabhAgasaMtakamma pi dosa vi sarisaM hodaNa ciTThadi / kiM kAraNaM ? sarisANi ceva khaMDayANi gahidANi tti buddhIe vivakkhiyattAdo / saMpahi sesaheTimamANasaMtakammamaNaMtakhaMDaM kAdUNa tapthegakhaMDaM monUNa puNo aNate bhAge khaMDaeNa saha geNhadi / ime ca aNaMtA bhAgA sayalasaMtakammassa aNaMtimabhAgapamANA hoNa mANAdo uvari visesAhiyapuvvavaNNidakohANumAgasaMtakammaphaddaehito aNaMtaguNA bhavaMti / evaM mANasaMtakammAdo mAyAsaMtakammassa ahiyANubhAgamavaNiya sesAdo hote haiM, mAyAmeM unase anantaguNe hote haiM, mAnameM unase anantaguNe hote haiM aura krodhameM unase anantaguNe hote haiN| 6445. kANDakaghAtase nIce jo anubhAgasatkarma zeSa bacatA hai vaha isa alpabahutvavidhise sthita rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya haiN| aba anubhAgakANDakaghAtako Arambha karatA huA sabako vizeSa adhika kramase Arambha karatA hai, isalie Arambha kiye gaye anubhAgakANDakaghAtase zeSa rahA anubhAga lobhase lekara pazcAdAnupUrvIke anusAra vizeSa adhika na hokara anantaguNA kaise ho gayA isa taraha isa prakArakI AzaMkAke honepara niHzaMka karaneke liye AgekI isa prarUpaNAko karate haiN| vaha jaise-mAnasaMjvalanake anubhAgasatkarmase krodhasaMjvalanakA anubhAgasatkarma vizeSa adhika hotA hai| zaMkA-kitanA mAtra adhika hotA hai / samAdhAna-prakRti vizeSakI apekSA anantavA bhAgamAtra adhika hotA hai| isa prakAra hotA hai aisA karake mAnasatkarmase adhika hokara sthita jo krodhakA anubhAga hai use ghaTAkara pRthak sthApita karanepara krodha aura mAnake donoM hI kANDaka sadRza hote haiN| adhastana anubhAgasatkarma bhI donoMmeM hI sadRzarUpase sthita rahatA hai, kyoMki prakRtameM buddhise vivakSita kara kANDakoMko sadRza hI grahaNa kiyA gayA hai| aba kANDakase nIce jo mAnakA satkarma zeSa bacA hai usake ananta khaNDa karake punaH unameMse eka khaMDako chor3akara punaH ananta bahubhAgako kANDakake sAtha grahaNa karatA hai| aura mAnasaMjvalanake ye ananta bahubhAga samasta satkarmake anantaveM bhAgapramANa hokara jo pahale krodhaanubhAgake spardhakasatkarma mAnase Upara vizeSa adhika kaha Aye haiM ve anantaguNe hote haiN| isI prakAra mAnasatkarmase mAyAsatkarmake adhika anubhAgako nikAlakara jo
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mANakaMDayapamANeNa mAyAkhaMDae buddhIe gahide doNhaM pi khaMDayapamANaM gahidasesapamANaM ca sarisaM hodaNa ciTThadi / puNo ettha heDimamAyAsaMtakammamaNate bhAge kAdaNa tattha egabhAgaM mottaNa sese aNaMte bhAge osaridaNa mAyAkaMDaeNa saha AgAedi / evaM lobhassa vi vattavvaM / tado paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa AgAidasesaphaddayANi lobhe thovANi, mAyAe aNaMtaguNANi, mANe aNaMtaguNANi, kohe aNaMtaguNANi tti bhaNidANi / ettha cauNhaM saMjalaNANaM puvvasaMtakammaphaddayasaMdiTThI kohAdiparivADIe esA ghettavvA- / 96 / 65 / 97 / 98 / / tesiM ceva AgAidaphaddyasaMdiTThI / 64 / 79 / 89 / 94 / / tesiM ceva kohAdINamAgAidasesaphaddayasaMdiTThI esA / 32 / 16 / 8 / 4 / / edIe saMdiTThIe tiNhamedesi mappAbahuANaM phuDIkaraNaM kAyavvaM / mAyAkA zeSa pramANa bacA hai usameMse usI mAyAke kANDakako mAnake kANDakake barAbara buddhise grahaNa karanepara donoM hI kANDakoMkA pramANa aura mAyAsatkarmakA kANDakarUpase grahaNa karaneke bAda zeSapramANa mAnake satkarmake sadRza hokara prApta hotA hai| punaH yahA~para kANDakake nIce mAyA satkarmake ananta bhAga karake unameMse eka bhAgako chor3akara zeSa ananta bahubhAgako pRthak karake mAyAkANDakake sAtha grahaNa karatA hai| isI prakAra lobhasaMjvalanakA bhI kathana karanA cAhiye / isa prakAra azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM kANDakarUpase grahaNa karaneke bAda jo spardhaka zeSa bacate haiM ve lobhameM sabase thor3e hote haiM, mAyAmeM anantaguNe hote haiM, mAnameM anantaguNe hote haiM aura aura krodhameM anantaguNe hote haiM aisA kahA hai| yahA~para cAroM saMjvalanoMke azvakarNakaraNake pahale satkarmaspardhakoMkI saMdRSTi krodhAdi paripATIke anusAra yaha grahaNa karanI cAhie krodha mAna mAyA lobha azvakarNakaraNake pUrvakI satkarmaspardhakoMkI saMdRSTi 96 95 97 unhIMke grahaNa kiye gaye spardhakoMkI saMdRSTi 64 79 89 grahaNa karane ke bAda zeSa bace spardhakoMkI saMdRSTi 32 16 isa saMdRSTike dvArA ina tInoM alpabahutvoMkA spaSTIkaraNa karanA cAhiye / vizeSArtha-azvakarNakaraNako sampanna karaneke pahale lobhakA anubhAgasatkarma sabase adhika thA / aMka saMdRSTise usakA pramANa 98 liyA hai| usase anantavA~ bhAgakama mAyAkA anubhAgasatkarma thaa| aMka sadRSTise usakA pramANa 97 liyA hai| yahAM anantaveM bhAgakA pramANa saMdRSTikI apekSA 1 aMka svIkAra karake 1 kama kiyA gayA hai| usase anantavA~ bhAgakama krodhakA anubhAgasatkarma hai jo aMka saMdRSTise 96 svIkara kiyA gayA hai aura usase anantavA~ bhAgakama lobhakA anubhAgasatkarma hai jo aMkasaMdRSTise 95 svIkAra kiyA gayA hai| yahAM krodha, mAyA aura lobhakA jitanA adhika satkarma hai usako alaga karanepara cAroMkA anubhAgasatkarma kramase isa prakAra prApta hotA. hai .2 .3 / punaH buddhise inake samAna kANDaka grahaNa karanepara yaha sthiti banatI hai
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 paDhamasamae NivattidaapuvaphadyaparUvaNA * esA parUvaNA paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa / $ 446. sugamamedaM puvvuttatthovasaMhAravakkaM / / * tammi ceva paDhamasamae apuvvaphadayANi NAma karedi / $ 447. tammi ceva assakaNNakArayassa paDhamasamae caduNhaM saMjalaNANamapuvaphaddayANi kAdumADhavedi tti maNidaM hoi / kANi apuvvaphaddayANi NAma ? saMsArAvatthAe puvbamaladdhappasarUvANi khavagaseDhIe ceva assakaNNakaraNaddhAe samuvalanbhamANasaruvANi punvaphaddaehiMto aNaMtaguNahANIe ovaTTijjamANasahAvANi jANi phaddayANi tANi apuvvaphaddayANi ti bhaNaMte / jai evaM, punvaphaddaehito aNaMtaguNahANIe obaTTijjamANassavisesANamedesi kiTTisaNNA kiNNa kIradi tti ? NAsaMkaNijjaM, kiTTIlakkhaNaparihAreNa phaddayalakkhaNe samavahidANamedesiM phaddayavavaesasiddhIe gaayovvnnnnttaado| taM kadhaM ? avibhAgapaDiccheduttarakameNa jattha paDDi-hANisaMbhavo tANi 63 32 63 32 3 / yahA~ ukta kANDakoMke nIce mAna, mAyA aura lobhakA 32 jo adhastana anubhAgasatkarma bacA hai usake bahubhAgasatkarma 16, 24 aura 28 ko bhI ukta kANDakoMmeM milA denepara kramase krodhAdi cAroMke kANDakoMkA milAkara yaha pramANa prApta hotA hai64 79 89 94 hai| punaH ina kANDakoMkA azvakarNakaraNake dvArA patana honepara usake prathama samayameM krodhAdi cAroMkA anubhAgasatkarma kramase 32 16 8 4 raha jAtA hai yaha jayadhavalA TokA aura usameM nirdiSTa saMdRSTikA Azaya hai| * yaha prathama samayavartI azvakarNakaraNakArakakI prarUpaNA hai / $ 446. pUrvokta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana sugama hai| * usI prathama samayameM apUrva spardhakoMko karatA hai| $ 447. usI azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM cAroM saMjvalanoMke apUrva spardhaka karaneke liye Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-apUrvaspardhaka kinheM kahate haiM ? samAdhAna-pahale saMsAra avasthAmeM jinakA svarUpa upalabdha nahIM huA hai, kSapakauNimeM hI azvakarNakaraNake kAlameM jinakA svarUpa upalabdha hotA hai aura jo spardhaka pUrva spardhakoMmeMse anantaguNI hAnike dvArA apavayaMmAna svabhAvavAle haiM unako apUrvaspardhaka kahate haiN| zaMkA-yadi aisA hai to pUrva sparddhakoMmeMse anantaguNI hAnike dvArA apavartyamAna anubhAgavizeSavAle ina spardhakoMkI kRSTisaMjJA kyoM nahIM kI jAtI hai / ___samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki kRSTike lakSaNase rahita tathA spardhakake lakSaNase yukta inake spardhaka vyapadezako siddhi nyAyase bana jAtI hai| zaMkA-vaha kaise? 42
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe phaddayANi / Na ca kiDIgadassANubhAgassa kamavaDDi-hANisaMbhavo atthi, tatthANaMtaguNavaDDi-hANIo mottnnaavibhaagpddiccheduttrkmvddddi-haanniinnmnnuvlNbhaado| tamhA puvvaphaddayANubhAgAdo aNaMtaguNahINasattisamaNNidANi kiTTiaNubhAgAdo ca aNaMtaguNasattisaMjuttANi hodNa jANi kamavaDDhihANilakkhaNovalakkhiyANi tesimapuvvaphaddayasaNNA tti siddhaM / $ 448 saMpahi evaM lakkhaNANamapuvvaphaddayANamassakaNNakaraNapaDhamasamayAdo ADhaviya parUvaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha * tesiM parUvaNaM vattaissAmo / 6449. sugamamedaM payadaparUvaNAvisayaM paiNNAvakkaM / * taM jhaa| 450. sugamamedaM pi pucchAvakkaM / saMpahi apuvyaphaddayANaM parUvaNaM kuNamANo puvvaM tAva puvvaphaddayANamavaTThANakkamajANAvaNamuttarasuttaM maNai, tesimavaTThANakkame samAdhAna-jahA~ avibhAgapraticchedake uttara kramase vRddhi aura hAni sambhava hai ve spardhaka haiM / parantu kRSTigata anubhAgameM kramavRddhi aura kramahAni sambhava nahIM haiM, kyoMki unameM anantaguNavRddhi aura anantaguNahAniko chor3akara avibhAgapraticchedake uttarakramase vRddhi aura hAni nahIM upalabdha hotii| isalie pUrva spardhakoMse anantaguNI hIna zaktise yukta aura kRSTike anubhAgase anantaguNI zaktise yukta hokara jo kramavRddhi aura kramahAnirUpa lakSaNase upalakSita hote haiM unako apUrva spardhaka saMjJA hai yaha siddha huaa| ___ vizeSArtha-anubhAgazaktike samAna avibhAgapraticchedoMko dharanevAle pratyeka paramANukA nAma varga hai / aura aise ananta paramANuoMke samudAyakA nAma eka vargaNA hai| punaH eka adhika avibhAgapraticchedako dharanevAle anantaparamANuoMkA nAma dUsarI vargaNA hai / isa prakAra eka-eka adhika avibhAgapraticchedake kramase ananta vargaNAe~ milakara eka spardhaka kahalAtI haiN| anuloma kramase dekhanepara isameM avibhAgapraticchedake uttarakramase vRddhi dikhAI detI hai aura vilomakramase dekhanepara isameM avibhAgapraticcheda uttarakramase hAni dikhAI detI hai| yaha spardhakakA lakSaNa hai| kRSTiyoMmeM yaha lakSaNa ghaTita nahIM hotA, kyoMki unameM eka kRSTise dUsarI kRSTimeM phaladAnazaktikI anantaguNI hAni dekhI jAtI hai / zeSa kathana sugama hai| $ 448. aba isa prakArake lakSaNavAle apUrva spardhakoMko azvakarNakaraNake prathama samayase Arambha karatA hai, ataH unakI prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba unakI prarUpaNAko batalAveMge / $ 449. prakRta prarUpaNAko viSaya karanevAlA yaha pratijJAvAkya sugama hai / OM vaha jaise / $ 450. yaha pRcchAvAkya bhI sugama hai| aba apUrva spardhakoMkI prarUpaNA karate hue sarvaprathama pUrva spardhakoMke avasthAna kramakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM, kyoMki unake
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 paDhamasamae NivattidaapuvvaphaddayaparUvaNA aNavagae tatto heTThA samuppajjamANANaM apuvvaphaddayANaM jaannaavnnovaayaamaavaado| ___ * savvassa akkhavagassa savvakammANaM desaghAdiphaddayANamAdivaggaNA tullA / savvaghAdINaM pi mottaNa micchattaM sesANaM kammANaM savvaghAdINamAdivaggaNA tullA / edANi puvaphadayANi NAma / ___ 451. edeNa sutteNa savvesiM kammANaM punvaphaddayANi edeNa sarUveNAvaTThidANi tti jANAvidaM / taM jahA-kammANi duvihANi-desaghAdINi savvaghAdINi c| tattha devaghAdINaM sambesi pi desaghAdiphaddayANamAdivaggaNA sarisI ceva hodi, ladAsamANajahaNNaphaddayappahuDi tesiM savvesi pi annubhaagvinnnnaasdsnnaado| savvaghAdINaM pi micchattavajjANaM kammANamAdivaggaNA tullA ceva hodi, dAruasamANANaMtimabhAge desadhAdiphaddaesu NiTThidesu tadaNaMtarasavvaghAdijahaNNaphaddayappahuDi tesiM savvesi pi annubhaagvinnnnaasssaavtttthaanndNsnnaado| micchattassa puNa AdivaggaNA sesasavvaghAdINamAdivaggaNAe sarisI Na hodi / kiM kAraNamidi ce 1 vuccadesammattassa ukkassadesaghAdiphaddayaM jammi samattaM tatto uvarimANaMtarasavvaghAdijahaNNaphaddayappahuDi sammAmicchattassa aNubhAgaviNNAso pArabhadi / tado sammAmicchattassa paDhamaphaddayaAdivaggaNA sesANaM savvadhAdINamAdivaggaNAe sarisI bhavadi / evaM hodUNa avasthAna kramakA jJAna na honepara unase nIce utpanna honevAle apUrva spardhakoMko jAnanekA anya koI upAya nahIM hai| * sabhI akSapakoMke sabhI karmoMsambandhI dezaghAti spardhakoMkI Adi vargaNA tulya hotI hai| sarvaghAtiyoMmeM bhI mithyAtvako chor3akara zeSa sarvaghAti karmoMkI Adi bargaNA tulya hotI hai / ye pUrva spardhaka haiM / $451. isa sUtra dvArA sabhI karmoMke pUrva spardhaka isa svarUpase avasthita haiM isa bAtakA jJAna karAyA gayA hai| vaha jaise-karma do prakArake haiM-dezaghAti aura sarvaghAti / unameMse sabhI dezaghAti karmoM meM bhI dezaghAti spardhakoMkI Adi vargaNA sadRza hI hotI hai, kyoMki latA samAna jaghanya spardhakase lekara una sabhIkA anubhAgavinyAsa dekhA jAtA hai| tathA mithyAtvako chor3akara sarvaghAti karmoMkI bhI AdivargaNA sadRza hI hotI hai, kyoMki dArusamAna anantaveM bhAgameM dezaghAtispardhakoMke samApta honepara usake bAda sarvaghAti jaghanya spardhakase lekara una sabhIke anubhAgavinyAsakA avasthAna dekhA jAtA hai| parantu mithyAtva karmakI AdivargaNA zeSa sarvaghAti karmokI AdivargaNAke sadRza nahIM hotii| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kahate haiM-samyaktvakA utkRSTa dezaghAtispardhaka jahA~ samApta hotA hai usase Upara agale sarvaghAti jaghanya spardhakase lekara samyagmithyAtvakI anubhAgaracanA prArambha hotI hai, isalie samyagmithyAtvakI pahalI AdivargaNA zeSa sarvaghAti karmoMkI AdivargaNAke sadRza hotI
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe puNo savvadhAdijahaNNaphaddayamAdi kAdaNANaMtANi phaddayANi uvari gaMtUNa tattha sammAmicchattaphaddayANi samappaMti, dAruasamANANaMtimabhAgavisae ceva tesiM sabapAdisarUveNa paarNbhpjjvsaanndNsnnaado| tado sammAmicchattacarimaphaddayassuvarimatadaNaMtaraphaddayamAdi kAdaNa micchattassANubhAgaviNNAso hoi jAva pajjavasANaphaddaye tti / tamhA micchattaM mottaNa sesANaM savvaghAdINamAdivaggaNAo sarisIo ti NiddiSTuM / $ 452. evamavadvidesu puvvaphaddaesu tattha caduNDaM saMjalaNANaM punvaphaddaehito padesaggamokaDDiyUNa tesiM ceva savvajahaNNapuvvaphaddayANi vaggaNAhito heTThA aNaMtimamAge aNaMtANi apuvvaphaddayANi eso paDhamasamayaassakaNNakaraNakArago NivattedumADhavedi tti eso edassa bhAvattho / saMpahi edasseva phuDIkaraNahamidamAha--- * tado cadughaM saMjalaNANamapuvvaphadayAI NAma karedi / 6453. tado puvvaphaddayANaM savvajahaNNaphaddayassa AdivaggaNAdo heTThA padesaggamaNaMtaguNahINANubhAgasarUveNokaDDiyUNa caduNhaM saMjalaNANamapuvvaphaddayANi karedi tti maNidaM hodi / * tANi kadhaM karedi ? 5 454. tANi apuvvaphaddayANi karemANo kadhaM NAma puvvaphaddaehito hai| isa prakAra hokara punaH sarvaghAti jaghanya spardhakase lekara ananta spardhaka Upara jAkara vahA~ samyagmithyAtvake spardhaka samApta hote haiM, kyoMki dArusamAna anantaveM bhAgameM hI unakI sarvaghAtirUpase Adi aura samApti dekhI jAtI hai| usake bAda samyarimathyAtvake antima spardhakase uparima prathama spardhakase lekara antima spardhakake prApta honetaka mithyAtvake anubhAgakI racanA hotI hai, isaliye mithyAtvako chor3akara zeSa sarvaghAti sparSakoMkI AdivargaNA sadRza hotI hai yaha nirdeza kiyA gayA hai| 452. isa prakAra pUrvasparghakoMke avasthita rahate hue vahA~ cAra saMjvalanoMke pUrvaspardhakameMse pradezajako apakarSita kara pUrvaspardhakoMkI sabase jaghanya vargaNAse nIce unake anantaveM bhAgapramANa apUrnaspardhakoMkI yaha prathama samayavartI azvakarNakaraNako karanevAlA jIva racanA karaneke lie Arambha karatA hai| aba isI arthako spaSTa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * unameMse cAra saMjvalanoMke apUrva spardhakoMko karatA hai| $ 453. tado arthAt pUrvaspardhakoMke sabase jaghanya spardhakako AdivargaNAse nIce pradezAgrako anantaguNe hIna anubhAgarUpase apakarSita kara cAra saMjvalanoMke apUrvaspardhAkoMko karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * unako kaise karatA hai ? 6454. una apUrvaspardhakoMko karanevAlA jIva pUspardhakoMmeMse pradezAgrake kitane bhAgako
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDhamasamae NivattidaapuvvaphaddayaparUvaNA padesaggassa kaitthaM mAgamokaDDiyUNa puvvaphaddayANubhAgassa kaitthae bhAge kiMpramANANi tANi Nibbattedi ti pucchidaM hodi / evaM pucchAvisaIkayANaM tesiM lobhAdisaMjalaNesu jahAkamaM parUvaNaM kuNamAgo uttaraM pabaMdhamAha - 333 * lobhassa tAva, lohasaMjalaNassa puvvaphaddahiMto padesaggassa asaMkhejjadibhAgaM ghettaNa paDhamassa desaghAdiphaddayassa heTThA anaMtabhAge aNNANi apuvvaphaddayANi Nivvattayadi / 1455. caduhaM kasAyANamakkameNeso paDhamasamayaavedo apubvaphaddayANi Nivvattedi / kiMtu tesiM savvesiM jugavaM vottumasakkiyattAdo lobhassa tAva apuvvaphaddayakaraNavihANaM vattaislAmo ci jANAvaNaGkaM 'lobhassa tAvetti' maNidaM / tANi ca karemANo edeNa vihANeNa kareditti jANAvaNaGkaM sesasuttAvayavaNiddeso / taM kathaM ? lobhasaMjalaNassa puvvaphaddaehiMto apuvvaphaddayakaraNaGkaM padesaggassA saMkhejjadibhAgamokaDDadi, divaDuguNahANimettasamayapabaddhANaM puvvaphaddayasu jahApavibhAgamavaTThidANamokaDDukkaDDaNabhAgahArapaDi bhAgeNa saMkhejjadibhAga mokaDDiyUNa geNDadi tti bhaNidaM hodi / taM ca padesaggaM ghettUNa puvvaphaddayANaM paDhamassa desaghAdiphaddayassa heTThA anaMtaguNahANIe ovaTTiyUNa tadaNaMtimabhAge apuvvaphaddayANi Nivvattedi / paDhamassa apakarSita kara pUrva spardhakasambandhI anubhAgake kitane bhAgameM kitane pramANameM una apUrvaspardhakoMkI racanA kaise karatA hai yaha ukta sUtra dvArA pRcchA kI gaI hai / isa prakAra pRcchAke viSayarUpase svIkRta unakI lobhAdi saMjvalanoMmeM kramase prarUpaNA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * lobha saMjvalanakI apekSA sarvaprathama kahate haiM -- lobha saMjvalana ke pUrva spardhakoM meMse pradezAgra ke asaMkhyAtaveM bhAgako grahaNa kara prathama dezaghAdi spardhaka ke nIce anantaveM bhAgameM anya apUrva spardhakoMko karatA hai / 455. yaha prathama samayavartI avedaka kSapaka jIva yadyapi cAroM kaSAyoMke akramase apUrva - spardhakoMkI racanA karatA hai / kintu una sabakA eka sAtha kathana karanA azakya hai, isaliye sarvaprathama lobhasaMjvalana ke apUrva spardhakoMke vidhAnako batalAveMge isa bAtakA jJAna karAneke lie 'lobhassa tAva' yaha vacana kahA hai / una apUrvaM spardhakoMko karatA huA isa vidhise karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie zeSa sUtravacanoMkA nirdeza kiyA hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna -- lobhasaMjvalana ke pUrva spardhakoMmeMse apUrva spardhakoM ko karaneke lie pradezAgrake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai, kyoMki Der3ha guNahAnipramANa jo samaya prabaddha pUrvaspardhakoM meM apane vibhAgake anusAra avasthita haiM unameM apakarSaNa- utkarSaNabhAgahArakA bhAga denepara jo asaMkhyAtavA~ bhAga labdha Ave utaneko apakarSita kara grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura usa pradeza ko grahaNa kara pUrvaspardhakoMke dezaghAtispardhaka ke nIce ananta guNahAnidvArA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe desaghAdiphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedANamaNaMtimabhAgamettA ceva savvapacchimApuvvaphaddayacarimavaggaNAvibhAgapaDicchedA hoMti, teNa tadaNaMtimabhAge Nivvattedi tti bhaNidaM / saMpahi evaMvihANeNa NivvattijjamANANi apuvvaphaddayANi kettiyANi hoti tti AsaMkAe tappamANAvahAraNadvamuttarasuttaM bhaNai * tANi pagaNaNAdo aNaMtANi padesaguNahANiTThANaMtaraphadayANamasaMkhejadibhAgo, ettiyamettANi tANi apuvvaphaddayANi / 5 456. edeNa saMkhejjAsaMkhejjapaDisehamuheNa tesimabhavasiddhiehito aNaMtaguNe siddhANaMtabhAgapamANattamavahAridaM daTThavvaM / taM kadhaM ? tANi apuvvaphaddayANi pagaNaNAdo aNaMtANi hoti / hoMtANi vi padesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgamettANi caiva bhavaMti / puvaphaddayANamAdivaggaNA egegavaggaNaviseseNa hIyamANA jammi uddese duguNahINA hodi tamaddhANamegaM guNahANiTThANaMtaraM NAma / edaM ca abhavasiddhiehi aNaMtaguNesiddhANamaNaMtabhAgamettaphaddayANi gaMtUNa hoi / saMpahi evaMvihassa padesaguNahANiTThANaMtarassa abhaMtare jattiyANi phaddayANi asthi tesimasaMkhejjadibhAgamettANi edANi apuvvaphaddayANi daTThanvANi, okaDDukkaDDaNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNeNa bhAgahAreNa padesaguNahANiTThANaMtaraphaddaesu ovaTTidesu edekhi pamANAapavartita karake ukta pUrvaspardhakake anantaveM bhAgameM apUrvaspardhakoMkI racanA karatA hai| prathama dezaghAtispardhakakI AdivagaMNAke jitane avibhAgapraticcheda haiM unake anantaveM bhAgapramANa hI sabase antima apUrvaspardhakako antima vargaNAke avibhAgapraticcheda hote haiM, isalie unake anantaveM bhAgameM apUrvaspardhakoMkI racanA karatA hai yaha kahA hai| aba isa prakAra race jAnevAle apUrvaspardhaka kitane hote haiM aisI AzaMkA honepara unake pramANakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * ve apUrva spardhaka pragaNanAse ananta hokara bhI pradezaguNahANisthAnAntarapramANa spadhekoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| 6 456. isa sUtra dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha karake ve abhavyoMse anantamuNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hote haiM aisA jAnanA caahiye| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-ve apUrvaspardhaka pragaNanAkI apekSA ananta hote haiN| itanA hote hue bhI pradezaguNahAnisthAnAntarapramANa spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hote haiN| ___ pUrvaspardhakoMkI AdivargaNA eka-eka vargaNAvizeSase hIna hotI huI jisa sthAnapara dviguNahIna (AdhI) hotI hai usa sthAnakA nAma eka guNahAnisthAnAntara hai| yaha abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa spardhaka jAkara prApta hotA hai| aba isa prakArake pradezaguNahAnisthAnAntarake bhItara jitane spardhaka hote haiM unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ye apUrvaspardhaka jAnane cAhiye, kyoMki apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase asaMkhyAtaguNe bhAgahArake dvArA pradezaguNahAni 1. tA A0 pratyoH aNaMtaguNaM iti pAThaH /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 paDhamasamae NivattidaapuvvaphaddayaparUvaNA gamaNadaMsaNAdo / evamedesi pamANaparUvaNaM kAdUNa saMpahi edesiM ceva sarUvavisesAvahAraNadvamavibhAgapaDicchedappAbahuaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai_ * paDhamasamae jANi apuvvaphaddayANi tattha paDhamassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM thovaM / 6457. paDhamasamae NivvattidANamapuvvaphaddayANaM majhe jaM paDhamaM phaddayaM tadAdivaggaNAe avibhAgapaDicchedasamUho savvajIvehito aNaMtaguNapamANo hodUNa uvarimapadAvekkhAe thovo tti bhaNidaM hoi ? *vidiyassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhaagpddicchedmnnNtbhaaguttrN| 5 458. etthevaM suttatthaparUvaNA kAyavvA--aNaMtA bhAgA aNaMtA bhAgA aNaMtabhAgehiM uttaramaNaMtabhAguttaraM aNaMtabhAganmahiyamidi vuttaM hoi / paDhamassa phaddayassa sarisadhaNiyasavvaparamANaNamavibhAgapaDicchedasamUhamegapuMja kAdaNa tatto vidiyaphaddayAdivaggaNAe sarisadhaNiyasavvAvibhAgapaDicchedasamUho kiMcUNaduguNapamANattAdo aNaMtabhAguttaro hodi tti eso ettha suttatthasaMgaho / 459. saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaM vttissaamo| taM jahA--paDhamaphadayassa AdivaggaNAyAmAdo vidiyaphaddayAdivaggaNAyAmo visesahINo hodi, sthAnAntarasambandhI spardhakoMke bhAjita karanepara inake pramANakA Agamana dekhA jAtA hai| isa prakAra inake pramANakA kathana karake aba inake hI svarUpavizeSakA avadhAraNa karaneke lie avibhAgapraticchedoMke alpabahutvakA prarUpaNa karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * prathama samayameM jo apUrva spardhaka niSpanna hote haiM unameMse prathama spardhakakI AdivargaNAkA avibhAgapraticchedapuMja sabase stoka hai|| $ 457. prathama samayameM niSpanna hue apUrvaspardhakoMmeM jo prathama spardhaka hai usakI AdivargaNAke avibhAgapraticchedakA samUha saba jIvoMse anantaguNA hokara uparimapadakI apekSA sabase thor3A hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * dUsare spardhakakI Adi vargaNAke avibhAgapraticcheda anantaveM mAgapramANa adhika haiN| 6458. yahA~ isa prakAra sUtrakI prarUpaNA karanI cAhiye-anantabahubhAga anantabahubhAga isa prakAra anantabahubhAgase uttara anantabhAgottara kahalAtA hai| anantabhAga adhika haiM yaha isakA tAtparya hai, kyoMki prathama spardhakake sadRza dhanavAle paramANuoMke avibhAgapraticchedoMke samUhako eka puja karake usase dUsare spardhakako AdivargaNAke sadRza dhanavAle saba paramANuoMkA avibhAgapraticchedasamUha kucha kama dUne pramANavAlA honese anantabhAgottara hai yaha yahA~para sUtrakA samuccaya rUpa artha hai| 459. aba isI arthakA spaSTIkaraNa btlaaveNge| vaha jaise-prathama spardhakakI AdivargaNA ke AyAmase dUsare spardhakakI Adi vagaMNAkA AyAma vizeSa hIna hotA hai, kyoMki eka spardhakakI
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe egaphaddayavaggaNasalAgamettANaM vaggaNavisesANaM tattha hINattadaMsaNAdo / puNo paDhamaphaddayAdivaggaNAe egaparamANudharidAvi bhAgapalicchede hiMto vidiyaphaddayAdivaggaNAe egaparamANudharidA vibhAgapaDicchedakalAvo duguNo hodi, phaddayaM paDi AdivaggaNANamAdiphaddayAdivaggaNAdo duguNatiguNAdikameNAvibhAgapalicchedavaDidaMsaNAdo / evaM hodi tti kADhUNa jaha paDhamaphaddayAdivaggaNAyAmo vidiyaphaddayAdivaggaNAyAmo ca sariso ceva hojja, to tadavibhAgapaDicchedasamudAyAdo etthataNA vibhAga paDicchedasamUho duguNameto jAyejja / Na ca evaM tatto edassa puvvuttapamANeNa visesahINattadaMsaNAdo / tamhA duguNAvibhAgapaDicchedakalAvovacidaM vidiyaphaddayAdivaggaNAyAmaM majjhe ve phAlIo kAdU tatthega phAlIdo eyaphaddayavaggaNasa lAgamettavaggaNAvisese ghettUNa iyaraphAlIe sIsamma saMdhide paDhamaphaddayAdivaggaNAe esA phAlI sarisI jAdA / puNo saphAlIe anaMtA bhAgA avasesA asthi, duguNidaphaddayavaggaNasalAgamettANaM vaggaNavisesANamettha hINattadaMsaNAdo / tado siddhaM paDhamaphaddayAdivaggaNAdo vidiyaphaddayAdivaggaNA avibhAgapalicchedaggeNa anaMtA bhAguttarA hodi ti / sutte anaMtabhAguttareti dohaNi sAbhAve kadhamesoM attho viNNAduM sakkijjadi ti NAsaMkaNijjaM, samAsavaseNa tattha dIhaNidde sAbhAve vi tadatthovaladdhIdo / evamedassANaMtA 336 jitanI vargaNAzalAkAaiM hotI haiM utane vargaNAvizeSoMkI unameM hAni dekhI jAtI hai / punaH prathama spardhakakI AdivargaMNAke eka paramANumeM jitane avibhAgapraticcheda hote haiM unase dUsarI spardhakakI AdibargaNA meM eka paramANu meM avibhAgapraticchedoMkA samUha dUnA hotA hai, kyoMki prathama spardhaka kI AdivargaNA avibhAgapraticchedoMse dvitIyAdi pratyeka spardhakakI AdivargaNAke avibhAgapraticchedoMke kramase duguNe, tiguNe AdirUpase avibhAgapraticchedoMkI vRddhi dekhI jAtI haiM / isa prakAra vRddhi hotI hai aisA karake yadi prathama spardhakako AdivargaNAkA AyAma aura dUsare spardhakakI AdivargaNAkA AyAma sadRza hI hove to usake avibhAgapraticchedoMke samUhase yahA~ke avibhAgapraticchedoMkA samUha dugu pramANavAlA hojAve / parantu aisA nahIM hai, kyoMki usase yaha pUrvokta pramANase vizeSa dekhA jAtA hai / isaliye avibhAgapraticchedake samUhase upacita dUsare spardhaka kI AdivargaNAke AyAmako bIcameM do phAliyA~ karake unameMse eka phAlimeMse eka spardhakakI jitanI vargaNAzalAkAaiM haiM utane vargaNAvizeSoM ko grahaNa karake dUsarI phAlike zIrSa meM milA denepara yaha phAli prathama spardhaka - kI AdivargaNA sadRza ho jAtI hai / punaH zeSa phAlike ananta bahubhAga avizeSa haiM, kyoMki spardhakasambandhI dviguNita vargaNAzalAkApramANa vargaNAvizeSoM kI yahA~ hInatA dekhI jAtI hai, isalie siddha huA ki prathama spardhaka kI AdivargaNA se dUsare spardhakakI AdivargaNA avibhAgapraticchedasamUhakI apekSA ananta bahubhAga adhika hotI hai / zaMkA--sUtra meM 'anaMtabhAguttare' isameM aNaMtAbhAguttare isa prakAra dIrgha padakA nirdeza nahIM honepara yaha artha jAnanA kaise zakya hai ? samAdhAna - - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki samAsake balase ukta padameM dIrghaM nirdezakA abhAva honepara bhI usa arthakI upalabdhi ho jAtI hai /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 khavagaseDhoe apuvvaphaddayaparUvaNA 337 bhAguttarattaM parUviya etto tadiyAdiphaddayANamAdivaggaNAo aNaMtaraheTThimaphaddayAdivaggagAhiMto kadibhAguttarA hoti tti edassa NiddhAraNaTTamuttarasuttamAha * evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa ducarimassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedAdo carimassa apuvvaphadayassa AdivaggaNA visesAMhiyA arNatabhAgaMNa / / 460. ettha tAva evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNe tti evaM suttAvayavamassiyaNa suttasUcidaM kiMci atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-vidiyaphaddayAdivaggaNAdo tadiyaphaddayAdivaggaNA kiMcUNadubhAguttarA mavadi, egegaparamANudharidAvibhAgapaDicchedasamUhassa dubhAguttaratte saMte tadAdivaggeNAyAyAdo etthataNAdivaggaNAyamassa egaphaddayavaggaNasalAgamettavaggaNavisesehiM prihiinnttdNsnnaado| ettha tadiyaphaddayAdivaggaNAyAma tiNNi phAlio kAdaNa tatthegaphAlIdo dugaNidaphaddayavaggaNasalAgamette visese ghettaNa sesadophAlisIsesu saMdhiya kiMcUNadubhAgabhahiyattaM dariseyavvaM / / 6461. saMpahi tadiyaphaddayAdivaggaNAdo cautthaphaddayAdivaggaNA kiMcUNatibhAguttarA hoi / evaM paMcamAdiphaddayAdivaggaNAo vi kiMcUNacaubbhAguttarAdikameNa jahAkama NedavvAo jAva jahaNNaparittAsaMkhejjamettaphahayANaM carimaphaddayAdivaggaNA isa prakAra isa spardhakake avibhAgapraticcheda atantabahubhAga adhika hote haiM isa bAtakI prarUpaNA karake Age tRtIya Adi spardhakoMkI Adi-vargaNAe~ anantara adhastana Adi-vargaNAoMse kitane bhAga adhika hotI haiM isa prakAra isa bAtakA nirdhAraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM___ * isa prakAra anantara tadanantararUpase Age jAkara dvicarama spardhakakI AdivargaNAke avibhAgapraticchedoMse antima apUrva spardhakako Adi vargaNA anantaveM bhAgapramANa vizeSa adhika hotI hai / 460. sarvaprathama yahA~para isa prakAra anantara anantararUpase Age jAkara isa sUtrake avayavake Azrayase sUtra dvArA sUcita honevAle kiMcinmAtra arthakI prarUpaNA kreNge| vaha jaise-dUsare spardhakakI Adi-vargaNAse tIsare spardhakakI Adi-vargaNA kucha kama do bhAga adhika hotI hai, kyoMki eka-eka paramANumeM prApta avibhAgapraticcheda samUhake do bhAga adhika honepara usa spardhakakI Adi-vaNAke AyAmase yahA~ sambandhI Adi-vargaNAkA AyAma eka spardhakakI jitanI vargaNAzalAkAeM haiM utane vargaNAvizeSoMse hIna dekhA jAtA hai| yahA~ tIsare spardhakakI Adi-vargaNAke AyAmakI tIna phAliyA~ karake yahA~ eka phAlise duguNe spardhaka vargaNAzalAkApramANa vizeSoMko grahaNa kara zeSa do phAliyoMke agrabhAgameM milA denepara kucha kama do bhAga adhika dikhalAnA caahiye| $ 461. aba tIsare spardhakakI AdivargaNAse cauthe spardhakakI AdivargaNA kucha kama tIna bhAga adhika hotI hai| isI prakAra paJcama Adi sparghakoMkI AdivargaNAeM bhI kucha kama cAra
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tadaNaMtaraheTThimaphahayAdivaggaNAdo ukkassasaMkhejjabhAguttarA hodUNa saMkhejjabhAguttaravaDDIe pajjavasANaM pattA ti| 6 462. saMpahi etto uvari jahAkamamasaMkhejjabhAguttaravaDDIe NedavvaM jAva AdIdo ppahuDi jahaNNaparittANaMtamettaphadda yANaM carimaphaddayassAdivaggaNA tadaNaMtaraheTThimaphaddayAdivaggaNAdo ukkassAsaMkhejjAsaMkhejjabhAguttarA hodUNa asaMkhejjadibhAgavaDDIe pajjavasANaM pattA tti / 463. saMpahi etto uvari aNaMtabhAgavaDDIe aNaMtANi phaddayANi NedavvANi jAva apuvvANaM carimaphaddayaM ti, samvattha rUvaNacaDidaddhANeNa heDimaphaddayAdivaggaNAe mAjidAe. tattha kiMcUNegamAgametteNa visesAhiyattaM daduvvaM / edaM ca savvaM maNeNAvahAriya 'evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNetti' vattaM / evamedIe saMkhejjAsaMkhejjANaMtabhAga parivaDDIe samayAviroheNa gaMtUNetti vuttaM hoi / 464. ettheva carimaviyappassa parUvaNaTThamuvarimo suttAvayavo-'ducarimassa phaddayassa AdivaggaNAe' iccaadio| etthANaMtabhAgeNetti vutte apuvvaphaddayasalAgAhiM rUvaNAhiM ducarimaphaddayAdivaggaNaM bhAgaM ghettaNa bhAgaladdheNa 'kiMcUNeNa visesAhiyattaM daTThavvaM / evamaNaMtarANaMtarAdo apunvaphaddayAdivaggaNANamavibhAgapaDicchedappAbahuaM bhAga Adike kramase jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa spardhakoMmeMse antima spardhakakI AdivargaNA tadanantara adhastana spardhaka vargaNAse utkRSTa saMkhyAta bhAga adhika hokara saMkhyAta bhAgavRddhike antako prApta hotI hai| $462. aba yahA~se Age kramase asaMkhyAtabhAgavRddhi dvArA tabataka le jAnA cAhiye jaba jAkara Adise lekara jaghanya parItAnantapramANa sparSakoMmeM antima spardhakakI Adi vargaNA tadanantara adhastana spardhakakI Adi-vargaNAse utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta bhAgapramANa adhika hokara asaMkhyAtabhAgavRddhike antako prApta hotI hai| $463. aba yahA~se Age anantabhAgavRddhike dvArA ananta spardhAkoMko apUrva sparSakoMsambandhI antima starSakake prApta honetaka le jAnA cAhiye, kyoMki sarvatra eka kama jitane sthAna Age gaye hoM unase adhastana spardhakakI Adi vargaNAke bhAjita karanepara usameM kucha kama eka bhAgarUpase vizeSAdhikapanA jAnanA cAhiye / isa saba bAtako manase vicArakara sUtrameM 'evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa' yaha vacana kahA hai| isa prakAra isa saMkhyAtabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi aura anantabhAgavRddhirUpase samayake avirodhapUrvaka le jAkara jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 6464. aba yahIMpara antima vikalpakA kathana karaneke liye AgekA 'ducarimassa phaddayassa AdivaggaNAe' ityAdi sUtravacana AyA hai| yahA~para 'aNaMtabhAgeNa' aisA kahanepara eka kama apUrvaspardhakakI zalAkAoMse dvicarima sparSakakI AdivargaNAko bhAjita kara jo bhAga labdha Ave usase kucha kama vizeSa adhika jAnanA cAhiye / isa prakAra anantara tadanantarake kramase apUrva
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvaphaddayaparUvaNA parUviya saMpahi tattheva paDhamaphaddayAdivaggaNAdo carimaphaddayAdivaggaNAvibhAga paDicchedaggamediguNamidi jANAvaTTamappAbahuamAha-- jANi paDhamasamaye apuvvaphaddayANi NivattidANi tattha paDhamassa phaddayassa AdivaggaNA thovA / $ 465. sugamaM / * carimassa apuvvaphaddayassa jAdivaggaNA anaMtaguNA / 339 $ 466. kudo ? paDhamAdo apuvvaphaddayAdo arNatANi phaTTyANi abhavasiddhiehi anaMtaguNa siddhANaMta bhAgamettANi gaMtUNedisse samuppattidaMsaNA do / ettha guNagAro phaddayasalAga metto, egaparamANuvivakkhAe tadavirohAdo / sarisadhaNiyavivakkhAe puNa esocaiva guNagAro kiMcUNo tti vatvaM / * puvvaphaddayassAdivaggaNA anaMtaguNA / $ 467. puvvaphaddayANaM savvajahaNNadesaghAdiphaddayAdivaggaNAdo arNataguNahANI ovapUNa apuvyaphaddayANaM NivvattidattAdo / saMpahi jahA lobhasaMjvalaNamahikicca esA apuvvaphaddayaparUvaNA paDhamasamayaavedassa parUvidA evaM koha -mANa - mAyANaM piparUveyavvAtti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai spardhakoMkI Adi vargaNAoMke avibhAgapraticchedoMke alpabahutvakA kathana karake aba vahIMpara prathama spardhakakI Adi-vargaNAse antima spardhakakI Adi vargaNAke avibhAga praticchedapuMja itane guNe hote haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie alpabahutvako kahate haiM * jo prathama samaya meM apUrva spardhaka niSpanna hote haiM unameMse prathama spardhakakI Adi vargaNA sabase stoka hai / $ 465 yaha sUtra gatArtha hai / * usase antima apUrva spardhakakI Adi vargaNA anantaguNI hai / $ 466. kyoMki prathama apUrvaspardhakase abhavyoMse anantaguNaM aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa apUrvaspardhaka Age jAkara isako utpatti dekhI jAtI hai / yahA~ ukta spardhakoM kI jitanI zalAkAaiM haiM tatpapramANa guNakAra hai| kAraNa ki eka paramANukI vivakSA karanepara usameM koI virodha nahIM hai / kintu sadRza dhanakI vivakSA karanepara to yahI guNakAra kucha kama kahanA cAhiye / * usase pUrva spardhakakI Adi vargaNA anantaguNI hai / $ 467. kyoMki pUrvaspardhakoMke sabase jaghanya dezaghAti spardhakakI Adi vargaNAse anantahAni dvArA bhAjita kara apUrvaM spardhakoMkI racanA huI hai / aba prathama samayavartI avedakake jisa prakAra lobhasaMjvalanako adhikRta kara apUrva spardhakoM kI yaha prarUpaNA kI hai usI prakAra krodha, mAna aura mAyAkI bhI prarUpaNA karanI cAhiye isI bAtakA jJAna karAte hue Age sUtrako kahate haiM
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * jahA lobhassa apuvvaphaddayANi paravidANi paDhamasamae, tahA tahA mAyAe mANassa kodhassa varUveyavvANi / 468. kudo ? mAyAdisaMjalaNANaM pi punvaphaddaehito padesaggassa asaMkhejjadibhAgamokaDDiyaNa paDhamassa desaghAdiphaddayassa heTThA aNaMtimabhAge aNaMtANi apuvva. phaddayANi padesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgapamANANi aNaMtarovaNidhAe aNaMtAbhAguttarAdikameNa vaDDidAdivaggaNAvibhAgapaDicchedaggANi, paraMparovaNidhAe ca paDhamaphaddayAdivaggaNAvibhAgapaDicchedaggAdo aNaMtaguNavaDDidacarimaphaddayAdivaggaNA vibhAgapaDicchedaggANi Nivvattedi ti edeNa medaabhaavaado| $ 469. ettha purisavedassa vi pavakabaMdhANubhAgasaMbhave tassApuvvaphaddayavihANaM patthi tti ghettavvaM, caduNDaM saMjalaNANamevApuvvaphaddayANi Nivattedi tti sutte visesidUNa pruuvidttaado| Na ca purisavedaNavakabaMdhANubhAgassa khaMDayaghAdAdisaMbhavo vi ettharitha, kevalaM baMdhAvaliyAdikkatakameNa tadaNubhAgassa samayaNadoAvaliyamettakAleNa saMchohaNaM mottaNa tattha kiriyNtraannuvlNbhaado| saMpahi cauNhaM saMjalaNANamapuvvaphaddayANi kiM sarisapamANANi Aho visarisapamANANi tti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamappAbahuasuttamAha * jisa prakAra avedakake prathama samayameM lobhake apUrva spardhakoMkI prarUpaNA kI usI prakAra mAyA, mAna aura krodhakI prarUpaNA karanI cAhiye / $468. kyoMki mAyA, Adi saMjvalanoMke bhI pUrva spardhakoMmeMse pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa kara prathama dezaghAti spardhakake nIce anantaveM bhAgameM ananta apUrva spardhakoMko racatA hai, jo pradezaguNahAni sthAnAntara (eka guNahAni) ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM tathA jo anantaropanidhAkI apekSA ananta bahubhAga adhika ananta bahubhAga adhikake kramase vRddhiko prApta huI Adi-vargaNAke avibhAgapraticchedarUpa hote haiM aura paramparopanidhAkI apekSA jo prathama spardhakakI Adi-vargaNAke avibhAgapraticchedapuMjase ananta guNarUpase vRddhiko prApta hue antima spardhakakI Adi-vargaNAke avibhAgapraticchedapuMjarUpa hote haiN| isa prakAra isa kathanakI apekSA unameM koI bheda nahIM pAyA jAtA hai| $469. yahA~para puruSavedake bhI navakabandhake anubhAgake sambhava honepara usake apUrva spardhakoM kA vidhAna nahIM hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki cAroM saMjvalanoMke hI apUrva spardhakoMko racatA hai aisA sUtrameM vizeSarUpase kathana kiyA gayA hai| aura puruSavedake navakabandhake anubhAgakA kANDakaghAta Adi bhI yahA~para sambhava nahIM hai, kevala bandhAvalike atikrAnta honeke kramase puruSavedake anubhAgakI eka samaya kama do AvalipramANa kAlake dvArA nirjarAko chor3akara usameM anya koI kriyA nahIM pAI jAtI hai / aba cAroM saMjvalanoMke apUrva spardhaka kyA sadRzapramANavAle hote haiM yA visadRza pramAgavAle hote haiM aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie alpabahutvasUtrako kahate haiM
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvaphaddayaparUvaNA 341 * paDhamasamae jANi apuvvaphaddayANi NivvattidANi tattha ko ghassa thovANi / mANassa aputrvaphaddayANi visesAhiyANi / mAyAe apuvvaphaddayANi visesAhiyANi / lobhassa aputrvaphaddayANi visesAhiyANi / $ 470. jai vi caduNhaM pi maMjalaNANamegaguNahANiTThA naMtara phaTTyANamasaMkhejjabhAgamettANi caivApuvvaphaddayANi Nivvattedi to vi Na tANi savtrasaMjalaNesu samakhaMDANi, kiMtu kohAdisaMjalaNesu edeNappAcahuavihiNA payaTTaMti tti eso ettha suttatthasamuccao / evamedemiM vise mAhiyabhAvaM paduSpAiya saMpahi ettheva visesAhiyapamANAvahAraNaTThamuvarimaM suttAvayavamAha * viseso anaMtabhAgo / $ 471. jo puvvasutte NiriTTho apuvvaphaddayANaM viseso so saMkhejjadibhAgo asaMkhejjadibhAgo vA Na hoi, kiMtu anaMtabhAgo tti ghettavvo / koha saMjalaNarasApuvvaphaddayANi tappA oggANaMtarUvehiM khaMDiya tattheya khaMDa metteNa tatto mANasaMjalaNANamapuvva phddyaannmhiyttdNsnnaado| evaM mANa- mAyA-saMjalaNANamapuvvaphaddayavaggaNaNAe visesAhiyattamaNugaMtavvaM / ettha kohAdisaMjalaNANamapuvvaphaddayapamANaM saMdiTThIe ettiyamidi ghettavvaM 16, 20, 24, 28 / * prathama samaya meM jo apUrvaspardhaka niSpanna kiye jAte haiM unameM krodhake sabase thor3e hote haiM, mAnake apUrvaspardhaka vizeSa adhika hote haiM, mAyAke apUrvaspardhaka vizeSa adhika hote haiM aura lobhake apUrvaspardhaka vizeSa adhika hote haiM / $ 470. yadyapi yaha jIva cAroM hI spardhakoMke eka guNahAni sthAnAntarapramANa spardhakakoM ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai to bhI ve saba saMjvalanoMmeM samAna khaNDarUpa nahIM hote haiM, kintu krodhAdi saMjvalanoMmeM isa alpabahutvavidhise pravRtta hote haiM isa prakAra yaha yahA~ para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra inake vizeSa adhikapanekA kathana karake aba yahIM para unake vizeSa adhika pramANakA avadhAraNa karaneke lie Age ukta sUtra - avayavako kahate haiM * ukta alpabahutvameM vizeSakA pramANa anantavA~ bhAga hai / $ 471. jo pUrva sUtrameM apUrva spardhakoM meM vizeSakA nirdeza kiyA hai vaha saMkhyAtaveM bhAgapramANa aura asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nahIM hotA, kintu anantaveM bhAgapramANa grahaNa karanA cAhiye, kyoMki krodhasaMjvalanake apUrva spardhakoMko tatprAyogya anantase bhAjita kara labdha eka bhAgapramANa mAnasaMjvalanake apUrva spardhaka unase adhika dekhe jAte haiM / isI prakAra mAna aura mAyA saMjvalanoMke apUrva spardhakoM kI zalAkAoM se kramase mAyA aura lobhasaMjvalanoMke apUrva spardhakakI gaNanA vizeSa adhikarUpase jAnanI cAhiye / yahA~para krodhAdi saMjvalanoMke apUrva spardhakoM kA pramANa aMkasaMdRSTikI apekSA kramase itanA grahaNa karanA cAhiye - 16, 20, 24, 28 /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 472. saMpahi kohAdisaMjalaNANaM jANi apuvvaphaddayANi tesimAdiphaddayANamAdivaggaNAo kimaNNoNNaM sarisIo Aho visarisIo tti edassa atthavisesassa NiNNayavihANaTuM tesiM ceva carimaphaddayAdivaggaNANaM sarisAsarisabhAvagavesaNaTuM ca uvarimappAbahuasuttamAha- . * tesiM ceva paDhamasamae NivvattidANamapuvvaphayANaM lobhassa AdivaggaNAe avibhAgapalicchedaggaM thovaM / mAyAe AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / kohassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesaahiyN| evaM cadughaM pi kasAyANaM jANi apugdhaphaddayANi, tattha carimassa apuvvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM caduNhaM pi kasAyANaM tullamaNaMtaguNaM / 6473. ettha tAva edeNa sutteNa parUvidappAbahuavisaye sissANaM suhAvabohajaNaNa] kohAdisaMjalaNapaDibaddhANamapuvvaphaddayAdivaggaNANameso saMdiTThiviNNAso 105, 84, 70, 60 / edAo lobhAdiparivADIe jahAkamamaNaMtabhAgabhahiyAo dtttthvvaao| evamedAo parivADIe Thaviya appappaNo apuvvaphaddayasalAgAhiM guNide 472. aba krodhAdi saMjvalanoMke jo apUrva spardhaka haiM unake Adi spardhakoMkI AdivargaNAe~ kyA paraspara sadRza hotI haiM yA visadRza isa prakAra isa arthavizeSakA nirNaya karaneke lie unhIMke antima spardhakoMkI Adi-vargaNAoMke sadRzapane aura visadRzapanekA anusandhAna karaneke lie Ageke alpabahutvasUtrako kahate haiM.. * unhIM cAroM saMjvalanoMke prathama samayameM jo apUrva spardhaka niSpanna kiye jAte haiM, unameMse lomakI Adi vargaNAkA avibhAgapraticchedapuMja sabase thor3A hotA hai / usase mAyAkI Adi vargaNAkA avibhAgapraticchedapuMja vizeSa adhika hotA hai| usase mAnakI Adi vargaNAkA avibhAgapraticchedapuMja vizeSa adhika hotA hai aura usase krodhakI Adi vargaNAkA avibhAgapraticchedapuja vizeSa adhika hotA hai / isa prakAra cAroM hI kaSAyoMke jo apUrva spardhaka niSpanna kiye jAte haiM unameMse antima apUrva spardhakakI Adi vargaNAkA avibhAgapraticchedapaja cAroM hI kaSAyoMkA samAna honeke sAtha (prathama spardhakakI Adi vargaNAke avibhAgapraticchedapjase) anantaguNA hotA hai / 6473. yahA~para sarvaprathama isa sUtrake dvArA prarUpita alpabahutvake viSayameM ziSyoMko sukhapUrvaka jJAna utpanna karaneke liye krodhAdi saMjvalanose pratibaddha apUrva spardhakasambandhI Adi ___ krodha mAna mAyA lobha / ye lobhase lekara vargaNAoMkA yaha saMdRSTi vinyAsa hai- ko - 105 84 70 60 / paripATI kramase anantaveM bhAga adhika jAnane cAhiye / isa prakAra paripATI kramase sthApita karake apanI-apanI apUrva spardhakasambandhI zalAkAoMse guNita karanepara bhI sabhI saMjvalanoMke antima
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvaphaddayaparUvaNA 343 savvesi pi carimApuvvaphaddayAdivaggaNAo aNNoNNaM pekkhiyaNa sarisapamANAo samuppajjaMti, paDhamaphaddayAdivaggaNAhito vidiyAdiphaddayANamAdivaggaNAsu duguNatiguNAdikameNa gacchamANAsu carimaphaddayAdivaggaNAe phaddayasalAgamettaguNagArasiddhIe paripphuDamuvalaMbhAdo / evamappappaNo phaddayasalAgAhiM paDhamaphaddayAdivaggaNaM guNiya samuppAidacarimaphaddayAdivaggaNapamANamedaM saMdiTThIe daTThavvaM 1680 / 474. adhavA lohAdisaMjalaNANamapuvaphaddayasalAgAo edAo 105,84, 70, 60 / tesiM cevAdivaggaNAo 16, 20, 24, 28 / edAo tti ghettaNa payadatthasamatthaNA kAyavvA / spardhakoMkI Adi vargaNAaiM paraspara dekhate hue sadazapramANameM utpanna hotI haiM, kyoMki prathama spardhakakI AdivargaNAoMse dUsare Adi spardhakoMkI Adi vargaNAeM duguNe, tiguNe Adi kramase jAtI huI antima spardhakakI Adi vargaNAke guNakArakI siddhi jitanI spardhakazalAkAeM haiM tatprapramANa spaSTarUpase upalabdha hotI hai / isa prakAra apane-apane spardhakoMkI zalAkAoMse prathama spardhakako AdivargaNAko guNita kara utpanna kI gaI antima spardhakasambandhI Adi vargaNAoMkA pramANa saMdRSTikI apekSA itanA jAnanA cAhiye-1680 / $ 474. athavA lobhAdi saMjvalanoMke apUrva spardharkokI zalAkAeM ye haiM lobha mAyA mAyA krodha apUrva spardhaka 105 84 70 60 unhIMkI Adi vargaNAe~ ye haiM- lAbha lobha mAyA mAna krodha 16 20 24 28 / isa prakAra inako grahaNa kara prakRta arthakA samarthana karanA caahiye| vizeSArtha-yahA~ cAroM saMjvalanoMke antima spardhakoMkI Adi vargaNAoMke avibhAgapraticcheda paraspara samAna hote haiM isa tathyako do prakArase spaSTa kiyA gayA hai| prathama prakArameM cAroM saMjvalanoMke prathama sparSakakI Adi vargaNAoMke avibhAgapraticcheda krodhAdi kramase 105, 84,70, 60 svIkAra kara unheM kiye gaye haiN| tathA isa prakArake anusAra bhI krodhAdi cAroMke antima sparNakoMkI Adi vargaNAoMke avibhAgapraticcheda samAnarUpase 1680 svIkAra kiye gae haiN| isa tathyako dhyAnameM rakhakara krodhAdi cAroM saMjvalanoMkI spardhaka zalAkAeM kramase 16, 20, 24 aura 28 svIkara karanA nyAyyaprApta hai| tadanusAra jo vidhi sampanna hotI hai vaha isa prakAra prApta hotI hai krodha mAna mAyA lobha Adi vargaNAke avibhAga praticcheda 105 84 70 60 apUrva spardhaka zalAkAaiM ___x 16 20 24 28 antima spardhakakI Adi vargaNAoMke avibhAga0 1680 1680 6680 1680 dUsare prakArake anusAra gaNita isa prakAra prApta hotI hai lobha mAyA krodha lobhAdi saMjvalanake apUrva spardhaka 105 Adi vargaNAke avibhAgapraticcheda x28 24 2016 antima spardhakake Adi vargaNAke avibhAgaprati0 1680 1680 1680 1680 mAna
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 475. saMpahi cauNhaM pi kasAyANaM carimassa apuvaphaddayassa AdivaggaNA tullA tti jaM sutte vuttaM tamaMtadIvayaMtteNa heTThA vi aNaMtesu uddesesu apuvvaphayANamAdivaggaNAo sarisIo asthi tti ghettvaao| taM jahA-saMdiTThIe tAva kohAdivaggaNApamANamedaM Thaviya 105/ mANAdivaggaNAe 84 | edIe sohidAe suddhasesapamANamettiyaM hodi 21 edaM ca mANAdivaggaNAe caduhiM rUvehiM ovaTTidAe Agacchadi / 4 edaM ca visesAgamaNaNimittabhAgahAraM durUvAhiyamettamuvariM caDhidUNAvadvidamANasaMjalaNApuvvaphaddayAdivaggaNAbhAgahAramettaM ceva addhANamuvari gaMtUNa TThidikohasaMjalaNApuvaphaddayAdivaggaNA ca sarisI hodi, paripphuDameva tattha tahAbhAvovalaMbhAdo / evaM mANa-mAyANaM mAyA lobhANaM ca AdivaggaNAo assidaNa tesiM caDidvANaM sAheyavvaM / tattha kohasaMjalaNassa caDidaddhANamedaM 4 | mANasaMjalaNassa caDidaddhANamedaM 5 / mAyAsaMjalaNassa caDidaddhANamettiyaM hodi 6 / lohasaMjalaNassa caDidaddhANamettiyamidi ghettavvaM 7 / evamedehi caDidaddhANehiM uvalakkhiyANaM kohAdisaMjalaNapaDibaddhANamapuvaphaddayANamAdivaggaNAo paDhamavAraM sarisIo jAdAo / tAtparya yaha hai ki kSapaka avedakake prathama samayameM pUrva spardhakoMse nIce jo apUrva spardhakoMkI racanA hotI hai, unameMse prathama spardhAkoMkI Adi vargaNAke jo avibhAgapraticcheda race jAte haiM ve krodhAdisaMjvalanoMke uttarottara anantaveM bhAgahona anantaveM bhAgahIna prApta hote haiM yaha ukta donoM gaNita paddhatiyoMse siddha kiyA gayA hai| $ 475. aba cAroM hI kaSAyoMke antima apUrva spardhakakI Adi vargaNA samAna hotI hai aisA jo sUtrameM kahA hai vaha antadIpakarUpase nIce bhI ananta sthAnoMmeM apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAe~ sadRza hotI haiM yaha grahaNa karanA cAhiye / vaha jaise-saMdRSTikI apekSA sarvaprathama krodhakI Adi vargaNAke isa pramANako 105 sthApita kara isameMse mAnakI Adi vargaNA 84 ko ghaTA denepara jo zeSa rahatA hai usakA pramANa itanA hotA hai-21|105 - 84 = 21 aura yaha mAnasaMjvalanakI Adi vargaNAmeM cArakA bhAga denepara AtA hai-84 : 4 = 21 / aura yaha 4 vizeSapraMmANa lAneke lie bhAgahAra hai / ataH isase eka adhika sthAna Upara jAkara jo mAnasaMjvalanake apUrva spardhakako Adi vargaNA sthita hai aura vaha ukta bhAgahArapramANa hI sthAna Upara jAkara jo krodhasaMjyalanake apUrva spardhakakI Adi vargaNA hai vaha samAna hai, kyoMki spaSTarUpase vahA~ para usa prakArakI upalabdhi hotI hai| isI prakAra mAna-mAyA tathA mAyA-lobhakI Adi vargaNAoM kA Azraya karake kitane sthAna Upara car3hakara unakI Adi vargaNAeM parasparameM samAna hotI haiM isa prayojanase Upara car3hakara prApta hue sthAnoMko sAdha lenA cAhiye / vahA~ krodhasaMjvalanakA Upara car3hakara prApta huA sthAna yaha hai-4| mAnasaMjvalanakA Upara car3hakara prApta huA sthAna itanevA~ hai-5 / mAyAsaMjvalanakA Upara car3hakara prApta huA sthAna itanevA~ hotA hai 6 / tathA lobhasaMjvalanakA Upara car3hakara itanevA~ sthAna grahaNa karanA cAhiye 7 / isa prakAra itane Upara car3hakara prApta hue sthAnoMse upalakSita krodha, Adi saMjvalanoMse pratibaddha apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAe~ prathama bAra sadRza ho jAtI haiN|
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvaphaddayaparUvaNA 345 6 476. tatto uvari puNo vi ettiyamettamaddhANamuvari gaMtUNa vidiyavAraM sarisIo hoti / ___477. evamappappaNo caDidaddhANapamANamegakhaMDayaM kAdUNa NedavvaM jAva ducarimakhaMDayamettaddhANaM gaMtUNa savvesimAdivaggaNAo sarisIo jAdAo tti / tatto paramappappaNo carimakhaMDayametaddhANaM gaMtUNa carimApuvvaphaddayAdivaggaNAo sarisIo samuppajjaMti tti ghettavvaM / vizeSArtha-aMka saMdRSTikI apekSA krodha Adi cAroM prathama spardhakoMkI Adi vargaNAoMkA kramase pramANa yaha hai-105, 84, 70, 60 / yahA~ krodhase mAnakI prathama vargaNAmeM 21 kA antara hai / yathA-105 - 84 = 21 / yahA~ 4 kA mAnako prathama vargaNA 84 meM bhAga denepara bhI 21 labdha Ate haiN| ataH yaha cAra vizeSakA pramANa lAneke lie bhAgahAra hai yaha nizcita hotA hai| aba yaha jo bhAgahAra 4 hai isameM eka aura milA denepara 5 hote haiN| ataH mAnake prathama spardhakase 5 sthAna Upara jAkara pA~caveM spardhakakI Adi vargaNA leM aura vizeSakA pramANa lAneke lie jo 4 bhAgahAra kahA hai utane sthAna krodhake prathama spardhakase Upara jAkara jo cauthA spardhakakI Adi vargaNA hai use le leM to ina donoM vargaNAoMkA pramANa samAna hogaa| yathA krodhake prathama spardhakakI Adi vargaNA 105 4 4 = 420 mAnake prathama spardhAkakI Adi vargaNA 8445 = 420 isI prakAra ukta vidhiko dhyAnameM rakhakara mAna-mAyA tathA mAyA-lobhake kitane sthAna Upara car3hakara vahA~ prApta hue spardhakoMkI Adi vargaNAe~ samAna hotI haiM ise spaSTa kara lenA cAhiye / isake liye mAna saMjvalanake car3he hue sthAnoMko lAneke abhiprAyase vizeSako lAneke liye bhAgahAra 4 meM 1 milAyA thaa| usI prakAra yahA~ mAnasaMjvalanake car3he hue sthAna 5 meM 1 milAkara mAyAsaMjvalanake car3he hue sthAna 6 aura usameM bhI 1 milA denepara lobhasaMjvalanake Upara car3he hue sthAna 7 le AnA cAhiye / isa prakAra mAyAke 6 aura lobhake 7 sthAna para car3hakara 6veM aura 7veM sparSakako Adi vargaNAkA pramANa bhI utanA hI hotA hai / yathA mAnake prathama spardhakakI Adi vargaNA 8445 = 420 mAyAke , " 7046 = 420 lobhake , " " 6047 = 420 $ 476. usase Upara punarapi itane sthAna jAkara dUsarI bAra vahA~ prApta spardhakoMkI vargaNAe~ sadRza hotI haiM / yathA krodhake dUsarI bAra prApta prathama spardhakakI Adi vargaNA 1054 (4 + 4) 8-840 mAnake , " 844 (5+5) 10-840 mAyAke 704(6+ 6) 12-840 lobhake 604 (7+7) 14 = 840 $ 477. isa prakAra apane-apane car3he hue sthAnoMke pramANako eka kANDaka karake dvicarama kANDakapramANa sthAna jAkara sabakI Adi vargaNAe~ sadRza ho jAtI haiM yahA~taka le jAnA cAhiye, usase Age apane-apane antima kANDakapramANa sthAna jAkara antima apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAe~ sadRza utpanna hotI haiM yaha grahaNa karanA cAhiye / yathA 44.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 478. ettha appappaNo khaMDayaddhANeNa saga-sagaapuvvaphaddayasalAgAo ovaTTiya khaMDa yasalAgAo smuppaaeyvvaao| saMdiTThIe tAsiM pamANamedaM 4 / tado khaMDayasalAga mettudde sesu apuvvaphahayANamAdivaggaNAo sarisIo hoti tti ghettavvaM / 479. evamedaM parUviya saMpahi apuvvaphaddayANaM pamANAgamaNaTThameyapadesaguNahANiTThANaMtarassa ThavidabhAgahArapamANamettiyamidi jANAvaNaTThamuvarimappAbahuasuttaM bhaNai * paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa jaM padesaggamokajidi teNa kammassa avahArakAlo thovo / apuvvaphadaehiM padesaguNahANihANaMtarassa avahArakAlo asaMkhejaguNo / palidovamavaggamUlamasaMkhejaguNaM / krodhake upAntya spardhakakI Adi vargaNA 105 4 (4 + 4 + 4) 12 = 1.60 mAnake , " " 844 (5 + 5 + 5) 15 = 1260 mAyAke , 704 (6 + 6 + 6) 18 = 1260 lobhake , " 604 (7 + 7 + 7) 21 = 1260 ukta kaSAyoMke antima spardhakakI Adi vargaNAe~ isa prakAra hoMgIkrodhake antima spardhakakI Adi vargaNA 1054 (4+4+4+4) 16 = 1680 mAnake , " " 844 (5+5+5+5) 20 = 1680 mAyAke , " " 704(6+6+6+6) 24 = 1680 lobhake 604 (7+7+7+7) 28 = 1680 $ 478. yahA~para apane-apane kANDakapramANa sthAnase apane-apane apUrva spardhakoMkI zalAkAoMko bhAjita kara kANDakapramANa zalAkAeM utpanna karanI caahiye| aMka saMdRSTi meM unakA pramANa 4 hai / isaliye kANDakoMkI zalAkApramANa sthAnoMmeM apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAe~ sadRza hotI haiM aisA grahaNa karanA caahiye| vizeSArtha-yahAM aMka saMdRSTimeM krodhAdi pratyekake saba kANDakoMkI saMkhyA 4 hai| ataH use apane-apane pUrvokta apUrva spardhakoMkI zalAkAoMse guNita karanepara krodha saMjvalanakI 444 = 16, mAnasaMjvalanako 44 5 = 20, mAyAsaMjvalanakI 446 = 24 aura lobhasaMjvalanakI 447 = 28 zalAkAeM utpanna hotI haiM aura apane-apane ina apUrva spardhakoMkI ukta saMkhyA 16, 20, 24 aura 28 meM pratyeka kaSAyake eka kANDakake pramANa arthAt usake apUrva spardhakoMkI saMkhyAkA bhAga denepara pratyeka kaSAyake kANDakoMkA pramANa 4 AtA hai yaha nizcita hotA hai| isase yaha bhI jJAta ho jAtA hai ki jaise pahalI aura dUsarI bAra apane-apane vivakSita sthAna jAnepara cAroM kaSAyoMke antima Adi spardhakakI Adi vargaNA samAna hotI hai vaise hI upAntya aura antya spardhakakI Adi vargaNA bhI samAna ghaTita kara lenI cAhiye / 6479. isa prakAra isakA kathana karake aba apUrva spardhakoMkA pramANa lAneke liye eka pradezaNahAni sthAnAntarake sthApita kiye gae bhAgahArakA pramANa itanA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke alpabahutva sUtrako kahate haiM * prathama samayavartI azvakarNakaraNakArakaka jo pradezaja apakarSita kiyA jAtA hai usase karmakA avahAra kAla stoka hai / usase apUrva spardhakoMkI apekSA pradezaguNahAnisthAnAntarakA avahAra kAla asaMkhyAtaguNA hai| tathA usase palyopamakA
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvaphaddayaparUvaNA 347 480. edeNa sutteNa okaDDukkaDDaNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNeNa palidovamapaDhamavaggamUlAdo ca asaMkhejjaguNahINeNa palidovamaasaMkhejjamAgeNa eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddaesu ovaTTidesu jaM bhAgaladdhaM tattiyamettANi kohAdisaMjalaNANamapuvvaphaddayANi hoti tti eso atthaviseso jaannaavido| taM jahA--'paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa' evaM bhaNide paDhamasamayaassakaNNakaraNakArao jaM padesaggamokaDadi teNa pamANeNa kamme avahirijjamANe jo avahArakAlo okaDDukkaDDaNabhAgahArasaNNido so uvarimapadAvekkhAe thovo tti bhaNidaM hodi / edamhAdo puNa apuvaphaddaehiM padesaguNahANiTThANaMtarassa jo avahArakAlo so asaMkhejjaguNo / taM kadhaM ? eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphadayANi Thaviya puNo tatto apuvvaphaddayapamANamegavAramavahareyavvaM, egA ca avahArasalAgA haveyavvA / evaM puNo puNo avahirijjamANe okaDDukkaDDuNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNo palidovamassa asaMkhejjadibhAgo labbhai / tado eso avahArakAlo pugvilAdo asaMkhejjaguNo tti nniddittttho| eso vuNa palidovamapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadimAgameto tti jANAvaNaTuM palidovamavaggamUlamasaMkhejjaguNamidi maNidaM / tado siddhamevamedeNe bhAgahAreNa eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddaesu ovaTTidesu bhAgaladdhamettANi apuvvaphaddayANi kohAdisaMjajalaNANaM Nivattedi tti / edaM ca appA prathama vargamUla asaMkhyAtaguNA hai / $480. isa sUtra dvArA apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase asaMkhyAtaguNA aura palyopamake prathama vargamUlase asaMkhyAtaguNA hIna jo palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai usase eka guNahAnisthAnAntarapramANa spardhakoMke bhAjita karanepara jo bhAga labdha AtA hai utane krodhAdi saMjvalanoMke apUrva spardhaka hote haiM isa arthavizeSa kA jJAna karAyA gayA hai| yathA-'prathama samayavartI azvakarNakaraNakArakake' aisA kahanepara prathama samayameM azvakarNakaraNakAraka jisa pradezapuMjakA apakarSaNa karatA hai usa pramANase karmake apahRta karanepara jo apakarSaNa-utkarSaNa avahAra kAla saMjJAvAlA avahArakAla prApta hotA hai vaha uparima padoMkI apekSA stoka hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| tathA isase apUrva spardhakoMkI apekSA pradezaguNahAnisthAnAntarakA jo avahAra kAla hai vaha asaMkhyAtaguNA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--eka pradezaguNahAni sthAnAntarake spardhakoMko sthApita kara punaH usase apUrva spardhakake pramANako eka bAra apahRta karanA cAhiye aura eka avahAra kAla zalAkA sthApita karano caahiye| isa prakAra punaH punaH apahRta karanepara apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase asaMkhyAtaguNA palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga prApta hotA hai| isaliye yaha avahAra kAla pUrvake avahAra kAlase asaMkhyAtaguNA hai yaha nirdiSTa kiyA hai| parantu yaha palyopamA prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai isa bAtakA jJAna karAneke liye palyopamakA prathama vargamUla usase asaMkhyAtaguNA hai yaha kahA hai| isalie yaha siddha huA ki isa bhAgahArase ekapradezaguNahAnisthAnAntarapramANa spardhakoMke bhAjita karanepara jo bhAga labdha Ave utane krodhAdi saMjvalanoMke apUrva spardhakoMko vaha 1. tA0prato teNa iti pAThaH /
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe bahuamuvari bhaNissamANaNisegaparUvaNAe vi sAhaNabhUdamidi daTThavvaM / taM kathaM - $ 481. okaDDukkaDDaNabhAgahArAdo eso apuvvaphaddayAgamaNaNimittaM guNahANI ThavibhAgahAro jeNa kAraNeNAsaMkhejjaguNo teNokaTTidadavvAdo padesapiMDamicchidapamANaM ghettUNa puvvaphadyAdivaggaNAe saha jahA eyagobucchA hodi tahA Nikkhevaditti ghaDade / jai puNa okaDDaNabhAgahArAdo eso bhAgahAro asaMkhejjaguNI hojja to puvvaphaddayAdivaggaNAe saha eyagovucchAseDhIe apuvvaphaddayANi Nivvatediti Na vottuM sakkijjade, okaDDidasayaladavve vi apuvvaphaddayamaddhANeNa oTTide puvyaphaddayAdivaggaNAe asaMkhejjadibhAgassevApubva phaddayega vaggaNadavvassa samuppattidaMsaNA do / edassovadRNaM Thaviya sissANamettha payadatthavisaye paDiboho samupAyeyavvo / saMpaddi edaM caiva avahArakAlappAcahuaM sAhaNaM kADhUNa puvvApuvva phaddayasu takkAlokaTTidadavvassa NisegaviNNA sakkamaparUvarUddhamuttaramuttamoiNNaM * paDhamasamaye NitravattijjamANagesu apuvvaphaesa puvvapha6ehiMto okahiyUNa padesaggamaputrvaphaddayANamAdivaggaNAe bahuaM dedi / vidiyAe vaggaNA visesahINaM dedi / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimAe apubvaphaddayavaggaNAe visesahINaM dedi / prathama samayavartI azvakarNakaraNakAraka racatA hai / aura yaha alpabahutva Age kahe jAnevAle niSekaprarUpaNAmeM bhI sAdhanabhUta hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye / $ 481. apakarSaNa- utkarSaMNa bhAgahArase, apUrva spardhakoMko lAneke liye guNahAnikA sthApita kiyA gayA yaha bhAgahAra jisa kAraNa asaMkhyAtaguNA hai isalie apakarSita kiye gae dravyase pradezapiNDasambandhI icchita pramANako grahaNa kara pUrva spardhakakI Adi vargaNA ke sAtha jisa prakAra eka gopucchA hotI hai usa prakAra nikSipta hotA hai yaha ghaTita ho jAtA hai / yadi punaH apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahArase yaha bhAgahAra asaMkhyAtaguNahIna hove to pUrva spardhakakI Adi vargaNAke sAtha eka gopucchAzreNirUpase apUrvaM spardhakoMkI racanA karatA hai yaha nahIM kahA jA sakatA, kyoMki karSita kiye gae samasta dravyake bhI apUrva spardhaka ke adhvAnase bhAjita karanepara pUrva spardhakakI Adi vargaNA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI apUrva spardhakake eka vargaNApramANa dravyakI utpatti dekhI jAtI hai / ataH isake apavartanako sthApita kara yahA~para prakRta arthake viSaya meM ziSyoM ko pratibodhita karanA cAhiye / aba isI avahArakAlasambandhI alpabahutvako sAdhana karake pUrva aura apUrva spardhakoM se tatkAla apakarSita kiye gae dravyake niSekoMkI racanAke kramakA kathana karane ke lie AgekA sUtra AyA hai * prathama samayameM race jAnevAle apUrva spardhakoMmeM, pUrva spardhakoMmeMse apakarSita karake apUrva spardhakoMsambandhI Adi vargaNA meM bahuta pradezapujako detA hai / dUsarI vargaNA vizeSa hIna detA hai| isa prakAra anantara tadanantara kramase jAkara apUrva spardhakakI antima vargaNAmeM vizeSa hIna detA hai /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvvaphaddayaparUvaNA 349 $ 482. ettha apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahuaM dediti butte puvvaphaddayAdivaggaNadavvamettaM puNo aputraphaddaya vaggaNasalAga mettavaggaNavisesehiM samahiyaM kAdUNa Nikkhivadi tti dhettavyaM, aNNahA punvApuvva phaddayasu eyagovucchAseTIe aNupattado / to vidiyAdivaggaNAsu doguNahANipaDibhAgiya megegavaggaNavisesamaNaM tarANaMtarAdo hINaM kADhUNa NedavvaM jAva apuvvaphaddayANaM carimavaggaNAti / evaM kade apuvvaphaddayANamAdivaggagAe NisittapadesaggAdo tesiM cetra carimavaggaNAe NivadipadesaggaM caDidaddhANamettavaggaNavisesehiM parihINaM hodi / hotaM pi AdivaggaNAe asaMkhejjadibhAgamettaM caiva parihINamidi ghattavvaM, apuvvaphaddayadvANassa eyapadesaguNahANiTThANaMtarassAsaMkhejjabhAgapramANattAdo / tado apuvvaphaddayavaggaNAsu anaMtazevaNidhAe visesahINamaNaMtabhAgeNa paraMparovaNidhAe ca AdivaggaNAdo carimavaggaNAe asaMkhejjadibhAgahINaM Nikkhivadi tti ghettavvaM / saMpahi apubvaphaddayANaM carimavaggaNAe Nisitta padesaggAdo puruvaphaddayANamAdivaggaNAe NisiMcamANaM padesaggassA saMkhejjaguNahINaM hodi / tatto paramaNaMtarovaNidhAe anaMtabhAgahINaM kADhUNa NisiMcaditi edassa atthavisesassa jANAvaNamuttaramuttAraMbho * tado carimAdo apuvvaphaddayavaggaNAdo paDhamassa putrvaphaddayassa AdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINaM dedi / tado vidiyAe puvvaphaddayavaggaNAe $ 482. yahA~ apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM bahuta pradezapuMjako detA hai aisA kahanepara pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAke pramANako apUrva spardhakoMke vargaNAzalAkApramANa vargaNAvizeSoMse adhika karake nikSipta karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, anyathA pUrva aura apUrva spardhakoM meM eka gopucchAzreNikI utpatti nahIM ho sakatI / isase Age dvitIya Adi vargaNAoMmeM do guNahAnipramANa pratibhAga ke anusAra eka-eka vargaNAvizeSako anantara tadanantara kramase hIna karake apUrva spardhakoM kI antima vargaNAke prApta honetaka le jAnA cAhiye / aisA karanepara apUrva sardhakakI Adi vargaNA meM nikSipta hue pradezapuMjase unhIMko antima vargaNAmeM nikSipta pradezapuraMja jitane sthAna Age gaye haiM utane vargaNAvizeSoMse hIna hotA hai / aisA hotA huA bho Adi vargaNAse asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hona hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki vaha apUrva spardhakasthAnasambandhI eka guNahAnisthAnAntarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai / isalie anantaropanidhAkI apekSA apUrva spardhakasambandhI vargaNAoMmeM uttarottara anantaveM bhAgapramANa vizeSa hIna pradezapu MjakA nikSepa karatA hai aura paramparopanidhAkI apekSA AdivargaNAse antima vargaNAmeM asaMkhyAtaveM bhAgahIna pradeza kA nikSepa karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / tathA apUrva spardhakoM kI antima vargaNAe~ nikSipta hue pradezapu jase pUrvaspardhakoMkI Adi vargaNA meM nikSipta honevAlA pradezapuraMja asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai| usase Age pUrva spardhakoMkI dvitIyAdi vargaNAoMmeM paramparopanidhAkI apekSA anantabhAga hona karake pradezapujako nikSipta karatA hai isa prakAra isa artha - vizeSakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * usake bAda apUrva spardhakakI antima vargaNAse prathama pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM. asaMkhyAtaguNA hIna pradezapuMja detA hai| usase pUrva spardhakakI dUsarI vargaNAmeM
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe visesahINaM dedi / sesAsu savvAsu puvvaphayavaggaNAsu visesahINaM dedi / $ 483. ettha tAva puvvaphaddayANamAdivaggaNAe NivadamANadavvassAsaMkhejjaguNahINatte kAraNaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-apuvvaphaddayANaM carimavaggaNAe NivadidadavvaM puvvaphaddayAdivaggaNAdo eyavaggaNavisesametteNabbhahiyaM hoi / saMpahi puvvaphaddayAdivaggaNAe NivadamANaM davvaM tattha puvAvadvidadavvassAsaMkhejjadibhAgamettaM ceva hodi, okaTTidasayaladavvassAsaMkhejjesu bhAgesu gadesu divaDhDhaguNahANIe ovaTTidesu sAdireyaokaDDukkaDDaNabhAgahAreNAdivaggaNAe khaMDidAe tattheyakhaMDamettasseva davvassAgamaNadaMsaNAdo / 484. saMpahi edassevatthassa khettaviNNAsamuheNa phuDIkaraNaM kassAmo / taM jahA-putraphaddayAdivaggaNapamANeNa sayaladavve kIramANe divaDDaguNahANimettIo AdivaggaNAo hoti tti tAsiM khettaviNNAso evaM Thaveyavvo evamAdivaggaNavikkhaMbheNa divaDDaguNahANiAyAmeNa ca khettamedaM Thaviya puNo vikkhaMbheNa okaDDakkaDDaNabhAgahAramettIo phAlIo kaayvvaao| evaM kAdUNa tattha rUvUNokaDDukkaDDaNabhAgahAramettIo phAlIo kaayvaao| evaM kAdaNa tattha rUvaNokaDDukkaDaNavizeSa hIna pradezapuMja detA hai| isa prakAra pUrva spardhakakI zeSa saba vargaNAoMmeM uttarottara vizeSa hIna vizeSa hIna pradezapuMja detA hai| 483. yahA~ sarvaprathama pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM nikSipta honevAlA dravya asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai isake kAraNakA kathana kreNge| yathA-apUrva spardhakoMkI antima vargaNAmeM nikSipta honevAlA dravya pUrva spardhakakI Adi vargaNAse eka vargaNA vizeSamAtra adhika hotA hai / tathA pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM nikSipta honevAlA dravya vahA~ pUrva avasthita dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, kyoMki Der3ha guNahAnise bhAjita apakarSita samasta dravyasambandhI asaMkhyAta bahubhAgake vyatIta honepara sAdhika apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArake dvArA Adi vargaNAke khaNDita karanepara vahA~ eka bhAgamAtra dravyakA hI Agamana dekhA jAtA hai| 6484. aba isI arthako kSetravinyAsa dvArA spaSTa kreNge| vaha jaise-pUrva spardhAkakI Adi vargaNAke pramANase samasta dravyake karanepara Der3ha guNahAnipramANa Adi vargaNAe~ utpanna hotI haiM, isaliye unake kSetrakI racanA isa prakAra sthApita karanI cAhiye isa prakAra Adi vargaNAke viSkambharUpa aura Der3ha guNahAnike AyAmarUpa isa kSetrako sthApita karake punaH viSkambhakI orase apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa phAliyA~ karanI cAhiye / isa prakAra karake unameMse eka kama bhAgahArapramANa phAliyoMko vahIM sthApita karake tathA zeSa rahI 1. Apratau bhAgesu divaDDha- iti pAThaH /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe apuvaphaddayaparUvaNA 351 mAgahAramettaphAlIo tattheva dRviya egaphAliM ghettUNa pudha duvide tamavaNidaphAlipamANamapuvvaphaddayANi karemANeNokaDDidasayalasavvamettaM hodi / 6485. puNo esa phAlI AyAmeNa apuvvaphaddayAgamaNaTuM guNahANIe jo bhAgahAro okaDDukkaDaNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNo teNa dubhAgabbhahiyeNa khaMDeyavvA / evaM khaMDide tatthegegakhaMDAyAmo apunvaphaddayaddhANametto hodi / tattha rUvUNokaDDukkaDDaNamAgahAramattesu khaMDesu pugvillakhettassa heTThA samayAviroheNa saMdhidesu puvvaphaddayAdivaggaNAe saha apuvvaphaddayasayalavaggaNAo sarisapamANeNa smuppnnnnaao| Navari ettha apuvvaphaddayavaggaNaddhANasaMkalaNamettavaggaNavisesehiM viNA govucchAyAro Na samuppajjadi tti tettiyamettaM pi davvamavasesakhaMDehiMto ghettaNa samayAviroheNettha pakkhiviyavvaM / edaM puNa saMkalaNadavvamappahANaM, eykhNdddvvssaasNkhejjdibhaagpmaannttaado| puNo rUvaNokaDDukkaDDaNabhAgahAramettakhaMDehiM parihINadivaDDabhAgahAramettasesakhaMDANi savvANi puvvApuvvaphaddaesu vihaMjiyaNa padaMti tti ghettavvaM / taM kadhaM ? sesakhaMDesu eyakhaMDapamANaM ghettUNa puNo puvvattameyapadesaguhANihANaMtarabhAgahAraM dubhAganbhahiyaM rUvAhiyaM viraleyaNa samakhaMDa kAdaNa diNNe ekkekkassa rUvassa apuvvaphaddayAyAmo pAvadi / tattheyarUvadharidaphAliM ghettUNa apuvvaphaddayasayalakhaMDANaM phAse DhoeyavvaM / puNo sesasavvarUvadharidabahukhaMDANi eka phAliko grahaNa karake pRthak sthApita karanepara usa pRthak nikAlakara rakhI gaI phAlikA jitanA pramANa hai utane apUrva spardhaka karanepara apakarSita kiye gaye dravyakA pramANa hotA hai| 485. punaH isa phAliko, AyAmakI orase apUrva spardhakoMko lAneke liye guNahAnikA apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase asaMkhyAtaguNA jo bhAgahAra hai dvitIya bhAga adhika usase, bhAjita karanA caahiye| isa prakAra bhAjita karanepara vahA~ eka-eka khaNDakA AyAma aparva sparghakoMke adhvAnapramANa hotA hai| vahA~ eka kama apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa khaNDoMmeM pUrvake kSetrake nIce Agamake avirodhapUrvaka jor3a denepara pUrva spardhakakI Adi vargaNAke sAtha apUrva spardhakakI samasta vargaNAe~ sadRza pramANarUpase utpanna ho jAtI haiN| itanI vizeSatA hai ki aisA karanepara apUrva spardhakakI vargaNAoMkA jo adhvAna hai usake saMkalanapramANa vargagAvizeSoMke binA gopucchAkAra nahIM utpanna hotA hai, isalie tatpramANa dravyako zeSa khaNDoMmeMse grahaNa karake Agamake avirodhapUrvaka isameM milA denA cAhiye / parantu yaha saMkalanarUpa dravya apradhAna hai, kyoMki yaha eka khaNDapramANa dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| punaH eka kama apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa khaNDoMse rahita Der3ha bhAgahArapramANa zeya saba khaNDa pUrva aura apUrva spardhakoMmeM vibhakta hokara patita hote haiM aisA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-zeSa khaNDoMmeMse eka khaNDake pramANako grahaNa karake punaH dvitIya bhAga adhika eka pradezaguNahAni sthAnAntarabhAgahArako rUpAdhika karaneke bAda use viralana karake tathA sadRza khaNDa karake deyarUpase denepara eka-eka rUpake prati apUrva spardharkokA AyAma prApta hotA hai| usameMse eka rUpake prati prApta phAliko grahaNa kara use apUrva spardhakake samasta khaNDoMke pAsameM lAkara sthApita karanA cAhiye / punaH zeSa saba rUpoMke prati prApta bahuta khaNDa pUrva spardhakoMmeM patita
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe puvvaphaddasu Nivadati / evaM caiva sesAsesakhaMDANi vi puvvApuvvaphaddayasu vihaMjiyUNa dAdavvANi / evaM diNNe puvvaphaddyAdivaggaNAe laddhaviyalakhaMDANi savvANi ghettUNeyasayalakhaMDapamANaM Natthi, kiMcUNegasayala khaMDa mettasseva tassa samuvalaMbhAdo / 352 $ 486. saMpahi kettiyametadavveNa eyasayalakhaMDapamANaM pAvaditi pucchide okaDDukkaDDuNabhAgahAramettaviyalakhaMDANi jai asthi to eyasayalakhaMDapamANaM pAvadi / Naca ettiyamettadavvamatthi, heTThimabhAgahArAdo uvarima khaMDasalAgaguNagArassa okaDDukkaDDaNabhAgahAramettarUvehiM parihINattadaMsaNAdo / tamhA kiMcUNega khaMDa mettameva puvvaphaddayAdivaggaNAe laddhadavvamidi siddhaM / $ 487. saMpahi aputraphaddahiM kettiyamettadavvaM laddhamidi maNide rUvUNokaDDukkaDDaNabhAgahAramettasayalakhaMDANi puNo kiMcUNeyakhaMDapamANaM ca laddhaM hodi / tado apuvvaphaddaya carimavaggaNA Nisittapadesa do puvvaphaddayAdivaggaNAe Nisitta padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / kettio ettha guNagAro ti bhaNide okaDDukkaDaNabhAgahAro sAdireo bhavadi / edeNa kAraNeNa paDhamassa puvvaphaddayassAdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINaM padesaggaM NikkhivipUNa tado vidiyAe puvvaphaddayavaggaNAe visesahINaM dedi anaMtabhAgeNa, sesAsu vi savvAsu puvvaphaddayavaggaNAsu aNaMtarovaNidhAe visesahINaM caiva visesahINaM / puvvaphaddayANaM jahaNNaphaddayamAdiM kADhUNa jahaNNAicchAvaNametta phaTTyANi hote haiM / aura isI prakAra zeSa samasta khaNDa bhI pUrva aura apUrva spardhakoM meM vibhakta karake de dene cAhiye / isa prakAra denepara pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM prApta hue sabhI vikala khaNDoM ko grahaNa kara eka sakala khaNDakA pramANa nahIM hotA, kyoMki kucha kama eka sakala khaNDapramANa ho usakA upalabdha hotA hai / $ 486. aba kiyatpramANa dravyase eka sakala khaNDakA pramANa prApta hotA hai aisA pUchane para apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahArapramANa vikala khaNDa yadi hote haiM to eka sakala khaNDakA pramANa prApta hotA hai / parantu itanA dravya nahIM hai, kyoMki adhastana bhAgahArase uparima khaNDa zalAkAoM kA guNakAra apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahArapramANa rUpoMse parihIna dekhA jAtA hai / isalie pUrva spardhaka kI Adi vargaNAke kucha kama eka khaNDapramANa hI labdha dravya hotA hai yaha siddha huA / $ 487. aba apUrva spardhakoMse kiyat pramANa dravya labdha hotA hai aisA kahanepara eka kama apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahArapramANa sakala khaNDa aura kucha kama eka khaNDapramANa dravya labdha hotA hai isalie apUrva spardhakakI antima vargaNAmeM nikSipta hue pradezapu jase pUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM nikSipta huA pradezapuja asaMkhyAtaguNA hona hotA hai / yahA~ guNakArakA kitanA pramANa hai? kahate haiM ki vaha sAdhika apakarSaNa- utkarSaNabhAgahApramANa hai / isa kAraNase prathama pUrva spardhakako Adi varga asaMkhyAtaguNA hona pradezapuMja nikSipta karake usase pUrva spardhakakI dUsarI vargaNA meM anantaveM bhAgapramANa vizeSa hIna detA hai| Age pUrva spardhakakI zeSa saba vargaNAoMmeM anantaropanidhAse vizeSa hIna- vizeSa hIna hI detA hai / zaMkA- pUrva spardhanoM ke jaghanya spardhaka se lekara jaghanya atisthApanApramANa spardhakoMko
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 assakaNNakaraNa parUvaNA mottUNa tatto uvarimaphaddayANaM ceva padesaggassAsaMkhejjadibhAgamokaDDiyUNApuvvaphaddayANiNivvatteditti ke vi bhaNati, taNNa ghaDade, tahA icchijjamANe apuvvaphavhaesa NivadamANadavvassa sayaladavvassANaMtimabhAgatteNa puvvApuvvaphaddasu eyagocchApattado / kudo evamidi ce ? jahaNNA icchAvaNavyaMtare anaMtANaM guNahANINamatthittovalaMbheNa tatto uvari davvassa sayaladavvANaMtima bhaagttdNsnnaado| Na ca evaMvihaM davvamokaDDiyUNa punvApuvvaphaddayasu egagovucchAyAreNa NikkhividuM saMbhavo atthi, tANuvalaMbhAdo / tamhA aviseseNa savvANi puvvaphaddayANi okaDDiyUNa samayAviroheNApuvvaphadyANi kareditti ghettavvaM / kadhaM puNa heTThA savvattha aNubhAgokaDaNA aicchAvaNaNiyamAviNAbhAviNI etthudde se aNNahA payaTTadi ti NAsaMkaNijjaM, sahAvado caiva edammi visaye tahAvihaNiyamapariccAeNa okaDaNAe pavRttiabbhuvagamAdo 1- ahavA puvvaphaddayAdivaggaNAdo heTThA anaMtANaM dadayANaM visayamullaMghiyUNa tadaNaMtimabhAge apuvvaphaddayANiNivvattemANassa tettiyamettANaM phaTTyANaM sarUveNApariNamiya tatto DimANubhAga sarUveNa pariNamaNaM cevAicchAvaNamidi ettha gaheyavvaM, aNNahA puvvattadosapa saMgAdo / evamettieNa pabaMdheNa assakaNNakaraNakArayassa paDhamasamae puSvApuvvachor3akara unase uparima spardhakoMsambandhI hI pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa kara apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai aisA kitane hI AcArya kahate haiM ? 353 samAdhAna- kintu unakA yaha kathana ghaTita nahIM hotA, kyoMki ise svIkAra karanepara apUrva spardhakoM meM patita honevAle dravyake samasta dravyake anantaveM bhAgapramANa honese pUrva aura apUrva spardhakoM kI eka gopucchA nahIM bana sakatI / zaMkA- kisa kAraNa se aisA hai ? samAdhAna -- kyoMki jaghanya atisthApanA ke bhItara ananta guNahAniyoMke astitvakI upalabdhi honeke kAraNa usase Upara jitanA dravya bacatA hai vaha samasta dravyake anantaveM bhAgapramANa hI dekhA jAtA hai / parantu isa prakArake dravyakA apakarSaNa karake pUrva aura apUrva spardhakoMmeM eka gopucchArUpase nikSipta karanA sambhava nahIM hai, kyoMki vaisA upalabdha nahIM hotA / isaliye avizeSarUpa se sabhI pUrva spardhakoMkA apakarSaNa karake samaya ke avirodhapUrvaka apUrva spardhakoMko karatA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / zaMkA- yadi pUrvokta kathana nahIM mAnA jAya to nIce sarvatra jisakA atisthApanAke sAtha niyamase avinAbhAva sambandha hai aisI yaha anubhAga - apakarSaNA isa sthAnapara kaise pravRtta hotI hai ? samAdhAna--svabhAvase hI isa sthAnapara usa prakArake niyama ke parityAgapUrvaka apakarSaNakI pravRtti svIkAra kI gaI hai / athavA pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAse nIce ananta spardhakoMke viSayako ullaMghana kara unake anantaveM bhAgameM apUrva spardhakoM kI racanA karate hue tAvanmAtra spardhakoMsvarUpase pariNamana na karake usase nIce ke anubhAgarUpase pariNamanA hI atisthApanA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, anyathA pUrvokta doSakA prasaMga prApta hotA hai / kA, isa prakAra itane prabandha dvArA azvakarNakaraNakArakake prathama samayameM pUrva aura apUrva 45.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe phaddaesu dijjamANassa padesaggassa seDhiparUvaNaM kAdUNa saMpahi tattheva dissamANapadesaggassa seDhiparUvaNamuttarasuttamoiNNaM___ * tamhi ceva paDhamasamae jaM dissadi padesaggaM tamapuvvaphadayANaM paDhamAe vaggaNAe bahuaM / puvaphadayAdivaggaNAe visesahINaM / $ 488. ettha seDhiparUvaNA duvihA-aNaMtarovaNidhA paraMparovaNidhA cedi / tatthANaMtarovaNidhA sugamA ti tapparihAreNa paraMparovaNidhA edeNa sutteNa NihiTThA dahavvA / taM jahA-apunvaphaddayAdivaggaNAe dissamANapadesaggAdo puvvaphaddayAdivaggaNAe dissamANapadesaggaM visesahINaM ceva hodi / kiM kAraNaM ? eyaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadimAgamettaddhANaM caiva tatto uvari caDiNedisse samavaTThANadaMsaNAdo / ettha visesahINapamANamAdivaggaNAe asaMkhejjadimAgamettamidi gaheyavvaM, caDidaddhANamettANaM ceva vaggavisesANamettha prihaannidNsnnaado| $ 489. Na kevalaM puvvaphaddayAdivaggaNAe ceva dissamANapadesaggamasaMkhejjabhAgahINaM, kiMtu apuvvaphadaesu vi AdIdo pahuDi jAva aNaMtANi phaddayANi sayalApuvvaphaddayaddhANassAsaMkhejjadibhAgamettANi gacchaMti tAva aNaMtabhAgahANI hodUNa tatto paramuvarimasavvaddhANe savvaddhAsaMkhejjabhAgahANIe dissamANapadesaggamavaciTThadi tti dahavvaM / esA ca savvA puvApuvvaphadaesu dijjamANa-dissamANapadesaggassa seDhiparUvaNA spardharkomeM diye jAnevAle pradezapUjakI zreNiprarUpaNA karake aba vahIMpara dRzyamAna pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * aba usI azvakarNakaraNasambandhI kAlake prathama samayameM jo pradezapuMja dikhAI detA hai vaha apUrva spardhakoMkI prathama vargaNAmeM bahuta hotA hai| usase pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM vizeSahIna hotA hai / 488. prakRtameM zreNiprarUpaNA do prakArako hai-anantaropanidhA aura prmpropnidhaa| unameMse anantaropanidhA sugama hai, isalie usako chor3akara isa sUtra dvArA paramparopanidhA nirdiSTa kI gaI jAnanI cAhiye / vaha jaise-apUrva spardhAkoMkI Adi vargaNAmeM dikhAI denevAle pradezapujase pUrva sparNakoMkI Adi vargaNAmeM dikhAI denevAlA pradezapuja vizeSa hIna hI hai, kyoMki eka guNahAnisthAnAntarapramANa spardhAkoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo sthAna hai usase Upara car3hakara isakA avasthAna dekhA jAtA hai / yahA~para vizeSa hInakA pramANa Adi vargaNAke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki jitanA adhvAna Upara gaye haiM mAtra utanA vargaNAvizeSoMkI isa sthAnameM hAni dekhI jAtI hai| $ 489. kevala pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM hI dikhalAI denevAlA pradezaja asaMkhyAtaveM bhAgahIna hai, kintu apUrva sparSakoMmeM bhI Adise lekara jahA~taka samasta apUrva spardhaka adhvAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ananta spardhaka prApta hote haiM vahAMtaka ananta bhAgahAni hotI hai| tathA vahA~se Age uparima sarva adhvAnameM sarvadA asaMkhyAta bhAgahAnirUpase dikhalAI denevAlA pradezapuja avasthita rahatA hai aisA yahA~ jAnanA caahiye| pUrva aura apUrva spardhakoMmeM yaha saba dIyamAna aura
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 assakaNNakaraNaparUvaNA lohasaMjalaNamahikicca parUvidA, cauNhaM saMjalaNANamakkameNa bhnnnnovaayaabhaavaado| tado mAyAdisaMjalaNesu vi esA ceva seDhiparUvaNA NiravayavamaNugaMtavvA, visesAbhAvAdo tti paduppAemANo idamAha * jahA lohassa tahA mAyAe mANassa kohassa ca / 5 490 gayatthamedaM suttaM / saMpahi tamhi ceva assakaNNakaraNaddhApaDhamasamaye cauNhaM saMjalaNANamaNubhAgodayo edeNa sarUveNa payadi tti jANAvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * udypruuvnnaa| $ 491. sugamaM / * jhaa| $ 492. sugamaM / * paDhamasamae ceva apuvvaphaddayANi uddiNNANi aNudiNNANi ca / puvaphaddayANaM pi AdIdo aNaMtabhAgo udiNNo ca aNudiNNo ca / uvari aNaMtA bhAgA aNudiNNA / 493. edeNa sutteNa ladAsamANANaMtimabhAgapaDibaddhapuvvaphaddayasarUveNa puNo dikhalAI denevAlI pradezapujasambandhI zreNiprarUpaNA lobhasaMjvalanako adhikRta karake kahI gaI hai, kyoMki cAroM saMjvalanoMke eka sAtha kathana karanekA koI upAya nahIM pAyA jAtA / isaliye mAyAdi saMjvalanoMkI bhI yahI zreNiprarUpaNA pUrI jAnanI cAhiye, kyoMki isase usameM koI vizeSatA nahIM hai isa bAtakA kathana karate hue isa sUtrako kahate haiM * jisa prakAra lobhasaMjvalanakI zreNiprarUpaNA kahI hai usI prakAra mAyA, mAna aura krodhasaMjvalanakI jAnanI cAhiye / 490. yaha sUtra gatArtha hai| aba usI azvakarNakaraNakA prathama samayameM cAroM saMjvalanoMke anubhAgodaya isa rUpase pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * aba usI azvakarNakaraNakAlake prathama samayameM cAroM saMjvalanoMkI udaya prarUpaNA karate haiN| 6491. yaha sUtra sugama hai| * jaise| $ 492. yaha sUtra bhI sugama hai| * azvakarNakaraNakAlake prathama samayameM hI apUrva spardhaka udIrNa bhI pAye jAte haiM aura anudIrNa bhI pAye jAte haiN| tathA pUrva spardhakoMkA bhI Adise lekara anantavA~ mAga udINe bhI pAyA jAtA hai aura anudIrNa bhI pAyA jAtA hai / usase Age ananta anubhAga bahubhAga anudIrNa hI rahatA hai| 5 493. latAke samAna anantaveM bhAgapramANa saMjvalanoMke anubhAgako pUrva spardhakarUpase tathA
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tatto heTThimasavvapuvvaphaddayasarUveNa ca saMjalaNANamudayapavRttI hodi, NovarimaphaddayasarUveNetti eso atthaviseso jANAvido / taM jahA - ' - ' apubvaphaddayANi udiNNANi ca aNudiNNANi ca evaM bhaNide apuvvaphaddayasarUveNa takkAlameva pariNamamANANubhAgasaMtakammAdo padesaggassa asaMkhejjadibhAga mokaDDiyaNudIremANassa udayaTThidianbhaM tare savvesimapuvva phaddayANaM sarUveNANubhAgasaMtakammamuva labbhade / evamuvalabbhamANe savvANi caitra apuvvaphaddayANi udiNNANi hoMti / Navari apuvvaphaddayasarUveNa pariNadasaMtakammaM NiravasesamudayaM NAgayaM / kiM kAraNaM 1 apubvaphaddaya sarisadhaNiya paramANusuphaddayaM paDi samavaTThidesu tattha kettiyANaM pi udaye saMjAde vi sesA tahA ceva ciTThati, teNa kAraNeNApuvvaphaddayANi savvANi udiNNANi ca aNudiNNANi cedi bhaNidaM / evaM va puvvayANaM pi AdIdo pahuDi anaMtimabhAgassa udiNNANudiNNattaM vattavvaM, tersi pi sarisadhaNiya muheNodiNNANaM sesatajjAtIya sarUveNANu diNNabhAva siddhIe vippaDisehA mAvAdo / ladAsamANa puvvaphaddyANamaNaMtimabhAgAdo uvarimA puNa anaMtA mAgANiyamA aNudiNNA, tesiM savvesi pi sagasarUveNudayapavesANuvalaMbhAdo / evamudayaparUvaNaM kADhUNa saMpahi tattheva cauNhaM saMjalaNANamaNubhAgabaMdho kadhaM payadvRditti evaMvihAsaMkAe NirAgIkaraNaTTamuttaramuttAraMbho * baMdheNa NivvattijjaMti apuvvaphaddayaM paDhamamAdiM kADhUNa jAva ladA usase nIce ke samasta anubhAgakI apUrNa spardhakarUpase udayapravRtti hotI hai, uparima spardhakarUpase nahIM isa arthavizeSakA isa sUtra dvArA jJAna karAyA gayA hai / vaha jaise - apUrva spardhaka udIrNa bhI hote haiM aura anudIrNa bhI hote haiM aisA kahanepara apUrva spardhakarUpase tatkAla hI pariNamana karanevAle anubhAga satkarmameMse jisa pradezapuMjakA asaMkhyAtavA~ bhAga apakarSita hokara udIrita hotA hai usakI udaya sthitike bhItara sabhI apUrva spardhakoMkA svarUpase anubhAga satkarma pAyA jAtA hai / isa prakAra pAye jAnepara bhI ve sabhI apUrva spardhaka udIrNa hote haiM / itanI vizeSatA hai ki apUrva spardhaka rUpase pariNata huA satkarma pUrAkA pUrA udayameM nahIM AyA hai, kyoMki apUrva spardhakasambandhI sadRza dhanavAle paramANuoMke spardhakarUpase avasthita honepara unameMse kitane hI paramANuoMkA udaya honepara bhI zeSa usI prakAra avasthita rahate haiM / isa kAraNa apUrva spardhaka sabhI udIrNa bhI ho haiM aura anudIrNa bhI rahate haiM aisA kahA hai / isI prakAra pUrva spardhakoMke bhI Adise lekara ananta bhAgapramANa spardhaka udIrNa bhI hote haiM aura anudIrNa bhI rahate haiM aisA kahanA cAhiye, kyoMki unameM se bhI sadRza dhanarUpase kitane hI udIrNaM hote haiM aura zeSa tajjAtIyarUpase anudIrNa rahate haiM isakI siddhimeM koI niSedha nahIM pAyA jAtA / parantu latAsamAna pUrva sparddhakoMke anantaveM bhAgase uparima ananta bahubhAgapramANa spardhaka niyamase anudIrNa rahate haiM, kyoMki unakA apane svarUpase udayameM praviSTa honA nahIM pAyA jaataa| isa prakAra udayakI prarUpaNA karake aba vahIM para cAroM saMjvalanoMkA anubhAgabandha kaise pravRtta hotA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye Age ke sUtrakA Arambha karate haiM * prathama apUrva spardhakase lekara latA samAna spardhakoMke anantaveM bhAga taka
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ assakaNNakaraNaparUvaNA 357 samANaphaddayANamaNaMtabhAgoti / $ 494. pubvapi saMjalaNANamaNubhAgabaMdho puvvaphaddayasarUvo hodUNa ladAsamANaphaddayANamaNaMtimabhAgasarUveNa payaTTamANo ehi tatto anaMtaguNahANIe suTTha ohaTTi - yUNa avvaphaddayANaM paDhamaphaddaya pahuDi jAva ladAsamANaphayANamaNaMtimabhAgo ti edesiM phaddayANaM sarUveNa payaTTadi tti eso ettha suttatthasamuccao / Navari puvvaparUvidodaya phaddahiMto edANi caMdhaphaddayANi anaMtaguNahINANi tti ghettavvANi, baMdhodayANametthataNANameyANiyattAvisese vi saMpahi baMdhAdo udayo anaMtaguNo ti siM tahAbhAvo vattado / esA ca savvA parUvaNA assakaNNakaraNakArayassa paDhamasamayamahikicca paruvidA tti jANAvaNaTThamuttaraM suttamAha * esA savvA parUvaNA paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa | S 495. esA anaMtarAdikkata savvaparUvaNA paDhamasamaya assakaNNakaraNa kAraya mahikicca paruvidA tti bhaNidaM hodi / evamettieNa pabaMdheNa paDhamasamayavisayaM parUvaNaM samAyi saMpahi vidiyasamayapaDibaddhaM parUvaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei * etto vidiyasamae taM caiva TThidikhaMDayaM, taM ceva aNubhAgakhaMDayaM, so ceva dvidibaMdho / spardhaka bandharUpase niSpanna hote haiM / $ 494. pahale bhI saMjvalanoMkA anubhAgabandha pUrva spardhakarUpa hokara latAsamAna spardhakoM ke anantaveM bhAgarUpase pravRtta hotA rahA aba isa samaya usase anantaguNahAnirUpa se acchI taraha ghaTakara apUrNa spardhakoMke prathama spardhakase lekara latA samAna spardhakoMke anantaveM bhAga ke prApta honetaka ina spardhaka rUpase pravRtta hotA hai isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai itanI vizeSatA hai ki pUrva meM kahe gaye udayarUpa spardhakoMse ye bandharUpa spardhaka anantaguNe hIna hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye, kyoMki yahA~ sambandhI bandha aura udaya eka sthAnIya rUpase unameM koI vizeSatA na honepara bhI isa samaya bandhase udaya anantaguNA hai, isalie una donoMkI usarUpase upapatti bana jAtI hai / yaha samasta prarUpaNA azvakarNakaraNakArakake prathama samayakA Alambana lekara kahI gaI hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke lie Age sUtrako kahate haiM * yaha saba prarUpaNA azvakarNakaraNakArakake prathama samayakI kI gaI hai / 6 495. anantara pUrva vyatIta huI yaha saba prarUpaNA prathama samayavartI azvakarNakaraNakArakakA Alambana lekara kahI gaI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra itane prabandha dvArA prathama samayake viSayakA kathana samApta karake aba dUsare samayase sambandha rakhanevAlI prarUpaNAko karate hue Age sutraprabandhako Arambha karate haiM-- * isase Age dUsare samayameM vahI sthitikANDaka hotA hai, vahI anubhAgaaruse hotA hai aura vahI sthitibandha hotA hai /
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 javadhavalAsahide kasAyapAhuDe 496. vidiyasamae dvidi-aNubhAgakhaMDaesu dvidibaMdhosaraNe ca Natthi kiMci NANattaM, paDhamasamayADhattANaM ceva tesimaNNahAbhAveNa viNA tAdhe vi pvuttidNsnnaado| * aNubhAgabaMdho aNaMtaguNahINo / $ 497. paDisamayamaNaMtaguNavaDDIe visohIsu vaDDamANAsu appasatthANaM kammANamaNubhAgabaMdhassa khavagaseDhIe savvaddhANaMtaguNahANiM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| evamaNubhAgodayassa vi vattavyaM, visesAmAvAdo / * guNaseDhI asNkhengunnaa| $ 498. kudo ? visohIsu vaDDamANiyAsu paDisamayamasaMkhejjaguNAe seDIe padesaggamokaDDiyUNa guNaseDhiNikkhevaM kuNamANassa tdvirohaado| * apuvvaphadayANi jANi paDhamasamae NivvattidANi vidiyasamaye tANi ca Nivvattayadi aNNANi ca apuvANi tado asaMkhejaguNahINANi / 6499. paDhamasamaye jANi apuvvaphaddayANi eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgaparimANANi NivvattidANi tANi puNo vi sarisaghaNiyamuheNa NivvattemANo ceva tado heTThA aNNANi vi apuvvaphaddayANi tatto asaMkhejjaguNahINa 6496. azvakarNakaraNakArakake dUsare samayameM sthitikANDaka, anubhASakANDaka aura sthitibandhApasaraNameM kucha bhI bheda nahIM hai, kyoMki prathama samayameM Arambha kiye gaye una tInoMkI anyathAbhAvake binA usI rUpase usa samaya bhI pravRtti dekhI jAtI hai / * anubhAgabandha anantaguNA hIna hotA hai| $ 497. kyoMki kSapakazreNimeM pratyeka samayameM vizaddhiyA~ anantaguNavRddhirUpase vRddhiMgata hotI rahatI haiM, isalie vahA~ aprazasta karmoM ke anubhAgabandhake sarvakAlameM anantaguNahAniko chor3akara anya koI prakAra sambhava nahIM hai| isI prakAra anubhAga-udayakA bhI kathana karanA cAhiye, kyoMki bandhase udayameM anya kisI vizeSakA abhAva hai| * tathA guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI hai / $ 498. kyoMki vizuddhiyoMkI vRddhi hote rahanepara pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNI zroNirUpase pradezapuMjakA apakarSaNa karake guNazreNinikSepa karanevAle jIvake ukta prakArase guNazroNike honemeM virodhakA abhAva hai| * prathama samayameM jina apUrva spardhakoMkI racanA kI thI, dUsare samayameM unakI bhI racanA karatA hai aura unase asaMkhyAtaguNe hIna anya apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai| 6499. prathama samayameM eka pradezaguNahAnisthAnAntarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jina apUrva spardhakoMkI racanA kI thI unheM phira bhI sadRza dhanarUpase racatA huA hI unase nIce unake asaMkhyAtaguNe hIna anya bhI apUrNa sadhakoMkI dUsare samayameM racanA karatA hai yaha ukta kathanakA
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ assakaNNakaraNaparUvaNA 359 pamANANi vidiyasamae Nivvateditti bhaNidaM hodi / hodu NAmedaM, aNNANi apuvvaphaddayANi tado heTThA asaMkhejjaguNahINANi Nivvattedi tti, virohAbhAvAdo / kiMtu tANi ca Nivvaditi NedaM ghaDade, paDhamasamae ceva NippaNNANaM tesiM puNo NippAyaNavirohAdo ? Na esa doso, NippaNNANaM pi tesiM sarisadhaNiyamuheNa puNo NippAyane virohAbhAvAdo / $500. evaM ca tANi NivvattemANassa tattha dijjamANapadesaggassa seDhiparUvaNaTTamuttaro suttapabaMdho * vidiyasamaye apuvvaphadaesu padesaggassa dijamANayassa seDhi - parUvaNaM vattahassAmo / $501. sugamaM / * taM jahA / 6502. sugamaM / tAtparya hai / zaMkA- yaha bAta hoo ki prathama samayameM race gaye apUrva spardhakoMse nIce unase asaMkhyAta - anya apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai, kyoMki isameM kisI bhI prakAra ke virodhakA abhAva hai / kintu jo prathama samayameM race gaye unhIM ko punaH racatA hai yaha bAta ghaTita nahIM hotI, kyoMki jo prathama samayameM hI race gaye unakI punaH racanA karane meM virodha AtA hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki jo prathama samayameM race gaye unakA sadRza dhanasvarUpase punaH niSpanna karanemeM virodhakA abhAva hai / vizeSArtha - yadyapi prathama samaya meM race gaye spardhakoMse dUsare samayameM naye spardhaka hI race jAte haiM, parantu dUsare samayameM race gaye jo spardhaka prathama samaya meM race gaye spardhakoMke samAna sadRza dhanavAle hote haiM unako lakSyameM lekara yaha kahA gayA hai ki jo prathama samayameM race gaye haiM unako dUsare samaya meM bhI racatA hai| isalie ukta kathanameM koI virodha nahIM AtA / zeSa kathana sugama hai / SS 500. isa prakAra unhoMko racanA karanevAle jIvake vahA~para diye jAnevAle pradezapu jakI zreNiprarUpaNA karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai - * aba dUsare samayameM apUrva spardhakoM meM diye jAnevAle pradeza puMjakI zreNiprarUpaNA batalAveMge | $ 501. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 502. yaha sUtra sugama hai /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * vidiyasamae apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahuaM dijjadi / vidiyAe vaggaNAe visesahINaM / evamaNaMtarotraNidhAe visesahINaM dijjadi tAva jAva jANi vidiyasamae aputrvANi apugvaphaddayANi kadANi tesiM carimAdo vaggaNAdo ttiM / 9503. vidiyasamaye NivvattijjamANANamapuvvaphaddayANamAdivaggaNAe bahuaM padesaggaM NikkhivipUNa tatto uvarimAsu vaggaNAsu vidiya samayaNivvattijjamANApubvaphaddaya carimavaggaNapajjetAsu jahAkamamavaTThidegegavaggaNaviseseNa hINaM kADhUNa padesaNikkhevaM kuNadi tti vRttaM hoi / etto puNa paDhamasamae NivvattidANamapuvvaphaddayANamAdivaggaNA raso padesaNikkhevo hodi tti AsaMkAe suttamuttaraM bhaNai - 360 * tado carimAdo vaggaNAdo paDhamasamae jANi apuvvaphaddayANi kadANi tesimAdivaggaNAe dijjadi padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / $ 504. edassa suttassa atthe bhaNNamANe jahA paDhamasamae puvtrApuvvaphaddayasaMdhI athavAsA yA tahA caiva kAyavvA, visesaabhaavaado| etto uvari sanvatthAnaMtarovaNidhAe visesahINamaNaMtabhAgeNa padesaviNNAsaM karedi, Na tattha kovi bhedo tti paduppAyaNaphalo uttaramuttAraMbho * dUsare samaya meM apUrva spardhakoMkI Adi vargaNA meM bahuta pradezapuMja detA hai, dUsarI vargaNA meM vizeSa hIna pradezapuMja detA hai| isa prakAra isa samaya jo apUrva apUrva spardhaka kiye gaye unameM, anantaropanidhA kI apekSA unakI antima vargaNAke prApta hone taka, uttarottara vizeSa hIna - vizeSa hIna pradezapuMja detA hai / $ 03. dUsare samayameM race jAnevAle apUrva spardhakoMkI AdivargaNA meM bahuta pradezapu MjakA nikSepa karake usase dUsare samaya meM racI jAnevAlI apUrva spardhakoM kI antima vargaNA prApta hone taka uparima sabhI vargaNAoMmeM vizeSa hIna vizeSa hona pradezoMkA nikSepa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isake bAda prathama samaya meM race gaye apUrva spardhakoM ko AdivargaNAmeM kisa vidhi se pradezoM kA nikSepa hotA hai aisI AzaMkA honepara Ageke sUtrako kahate haiM * tatpazcAt antima vargaNAse prathama samaya meM jo apUrva spardhaka kiye gaye unakI Adi vargaNA meM asaMkhyAtaguNA hIna pradezapuMja detA hai / / $ 504. isa sUtra ke arthakA kathana karanepara jisa prakAra pUrva aura apUrva spardhakoM kI sandhimeM arthakI vyAkhyA kI usI prakAra karanI cAhiye, kyoMki usase isameM koI antara nahIM hai / aba Age sarvatra antaropanidhAkI apekSA anantaveM bhAgapramANa vizeSa hIna pradezapujako nikSipta karatA hai, usameM koI bheda nahIM hai isa bAtakA kathana karaneke liye Age sUtrakA Arambha 1. tApratI anuvANi phaTTyANi iti pAThaH / 2. tA0 ka0 A0 pratiSu anuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tesi carimAdo vaggaNAdotti evaM sUtrapAThaH nopalabhyate /
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 361 * tado vidiyAe vaggaNAe visesahINaM dijjadi / tatto pAe anaMtarovaNidhAe savvattha visesahINaM dijjadi / putrvaphaddayANamAdivaggaNAe visesahINaM dijjadi / sesAsu vi visesahINaM dijjadi / assakaNNakaraNaparUvaNA $ 505. puvvApuvvaphaddaesa egagovucchasaMpAyaNanimittamevaMvihaM padesaNikkhevamettha kuditti ghettavvaM / sesaM sugamaM / evaM tAva vidiyasamae dijjamANayassa padesaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi tattheva dissamAnapadesaggassa seDhiparUvaNamuttaro suttapabaMdho-- * vidiyasamaye apuvvaphaddayasu vA puvvaphaddaesa vA ekkekkisse vaggaNAe jaM dissadi padesaggaM tamaputrvaphaddayaAdivaggaNAe bahuaM / sesAsu tavaNidhAe savvAsu visesahINaM / $506. kudo ? punvApuvyaphaddaesa egagovucche saMjAde tattha dissamANapadesaggassa aNaMtarANaMtarAdo visesahINattaM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / saMpahi tadiyasamayapaDibaddhaM parUvaNaM kuNamANo uvarimasuttapabaMdhamAha - * tadiyasamae vi eseva kamo' / Navari apubvaphaddayANi tANi ca karate haiM * usase dUsarI vargaNA meM vizeSahIna pradezapuMja detA hai / punaH vahA~se lekara anantaropanidhAkI apekSA sarvatra kramase vizeSahIna vizeSahIna detA hai / phira pUrva spardhakoMkI Adi vargaNA meM vizeSahIna detA hai / tadanantara zeSa vargaNAoM meM vizeSa - to vizeSahIna detA hai / $505. pUrva aura apUrva spardhakoM meM eka gopucchAke sampAdanake liye yahA~para isa prakAra pradezaracanA karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai / isa prakAra sarvaprathama dUsare samaya meM diye jAnevAle pradezapu jakI zreNiprarUpaNA karake aba vahIMpara dikhAI denevAle pradezapu MjakI zreNiprarUpaNA karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai-- * dUsare samaya meM apUrva spardhakoM tathA pUrva spardhakoM sambandhI eka-eka vargaNA meM jo pradezapuMja dikhAI detA hai vaha apUrva spardhakakI Adi vargaNA meM bahuta hotA hai / zeSa saba vargaNAoM meM anantaropanidhAkI apekSA uttarottara vizeSa hIna hotA hai / $ 506. kyoMki pUrva aura apUrva spardhakoMkI eka gopucchA bana jAnepara vahA~ dikhanevAle pradeza meM anantara tadanantararUpase vizeSa honapaneko chor3akara anya koI prakAra sambhava nahIM hai / aba tosare samaya se sambandha rakhanevAlI prarUpaNAko karate hue Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * tIsare samayameM bhI yahI krama hai / itanI vizeSatA hai ki usa samaya unhIM 1. tA0pratau kamA iti pAThaH / 46
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe aNNANi ca Nivvattayadi / 507. vidiyasamae jANi apuvvANi phaddayANi NivvattidANi tesimasaMkhejjadibhAgo vidiyasamae Niruddhe jo kamo parUvido so ceva tadiyasamae vi daTThanvo, Thidi-aNubhAgakhaMDayAdiparUvaNAe nnaanntaannvlNbhaado| Navari vidiyasamayokaDDidadanvAdo asaMkhajjaguNaM dabamokaDDiyUNApuvaphaddayANi eNhi karemANo tANi ca Nivattedi tado heTTA aNNANi ca Nivattedi / tesiM puNa pamANaM vidiyasamae NivattidANamapuvaphaddayANamasaMkhejjadibhAgo eso etthataNo viseso / * tassa vi padesaggassa dijjamANayassa seDhiparUvaNaM / 6508. vattaissAmo tti vakkaseso / sesaM sugamaM / * tadiyasamae apuvvANamapuvvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahulaM dinadi / vidiyAe vaggaNAe bisesahINaM / evamaNaMtarovaNidhAe visesahINaM tAva jAva jANi ya tadiyasamaye apuSvANamapuvaphaddayANaM carimAdo vaggaNAdo tti / tado vidiyasamae apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / tatto pAe savvattha visesahINaM / 6509. gayatthamedaM suttaM / apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai aura anya apUrva spardhakoMkI bhI racanA karatA hai| 507. dUsare samayameM jina apUrva spardhakoMkI racanA kI hai| arthAt dUsare samayameM jo unakA asaMkhyAtavA~ bhAgarUpa krama kahA hai vahI tosare samayameM bhI jAnanA cAhiye, kyoMki yahA~para bhI sthitikANDaka Adiko prarUpaNAkA bheda nahIM pAyA jAtA / itanI vizeSatA hai ki dUsare samayameM apakarSita kiye gaye dravyase asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa karake isa samaya apUrva spardhakoMko karatA huA unhIMkI racanA karatA hai aura usake nIce anya apUrva spardhakoMkI racanA karatA hai| parantu unakA pramANa dUsare samayameM race gaye apUrva spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai-yahA~ itanA vizeSa hai| aba una apUrva spardhakoMmeM diye jAnevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA btlaaveNge| 6508. isa sUtra meM 'batalAveMge' yaha vAkya zeSa hai| zeSa kathana sugama hai|| ke tIsare samayameM apUrva apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM bahuta pradezapuja detA hai| dUsarI vargaNAmeM vizeSahIna detA hai| isa prakAra anantaropanidhAkI apekSA tabataka vizeSahIna-vizeSahIna detA hai jaba jAkara tIsare samayameM apUrva-apUrva spardhakoM kI antima vargaNA prApta hotI hai / punaH usase dUsare samayameM apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM asaMkhyAtaguNAhIna detA hai / phira vahA~se lekara sarvatra vizeSahIna detA hai / 6509 yaha sUtra gatArtha hai|
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ assakaNNakaraNaparUvaNA 363 * jaM dissadi padesaggaM tamAdivaggaNAe bahuaM / uvarimaNaMtarovaNidhAe savvattha visesahINaM / $ 510. sugamaM / evaM tadiyasamaye parUvaNaM samANiya etto uvari vi jAva paDhamANubhAgakhaMDaya carimasamao ti tAva savvesu samaesa esA caiva parUvaNA NiravasesamagaMtavvAtti jANAvemANo suttamuttaraM bhai * jahA tadiyasamae esa kamo tAva jAva paDhamamaNubhAgakhaMDayaM carimasamayaaNukkiNNaM ti / $ 511. edammi addhANe tadiyasamayaparUvaNAdo Natthi kiMci NANatta midi vRttaM hoi / kudo NANattAbhAvo ce ? taM caiva TThidikhaMDayaM, taM cevANubhAgasaMtakammamaNubhAgabaMdho anaMtaguNahINo, seDhI asaMkhejjaguNA, samaye samaye asaMkhejjaguNaM davvamokaDDiyUNa apuvvaphaddayANi karemANo anaMtarAikkaMtasamaye jANi apuvvaphaddayANi NivvattidANi tesiM heTThA asaMkhejjadibhAgamettANi tANi Nivva cedi tahA ceva su dijjamAnayassa dissamANayassa ca padesaggassa seDhiparUvaNA kAyavvA tti edeNa medAbhAvAdo / paDhamANubhAgakhaMDae ukkiNNe vi apuvvaphaddayAdivihANe Ne kiMci NANattamatthi, kiMtu aNubhAga saMta kammavisaye tattha ko vi bhedasaMbhavo asthi ti padu vahA~ jo pradeza puja dikhAI detA hai vaha Adi vargaNA meM bahuta hai / Age anantaropanidhAkI apekSA sarvatra vizeSahIna vizeSahIna hai / * $ 510. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra tIsare samayameM prarUpaNA samApta karake isase Age bhI prathama anubhAgakANDakake antima samayake prApta honetaka saba samayoM meM purI taraha se yahI prarUpaNA jAnanI cAhiye isa bAtakA jJAna karAte hue Age ke sUtrako kahate haiM * jisa prakAra tIsare samaya meM krama kahA hai usI prakAra prathama anubhAgakANDaka antima samayake prApta hone taka jabataka anutkIrNa hai tabataka yahI krama jAnanA cAhiye / $ 511. isa sthAnapara tosare samayakI prarUpaNAse kucha nAnApana ( bheda) nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparyaM hai / zaMkA- nAnApanakA abhAva kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki vahI sthitikANDaka hai, vahI anubhAgakANDaka hai, anubhAgabandha anantaguNahIna hai, guNazreNi asaMkhyAtaguNI hai, kyoMki samaya-samaya meM asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa karake apUrva svardhakoM kI racanA karatA huA anantara atIta samayameM jina apUrva spardhakoMkI racanA kI unake nIce asaMkhyAtaveM bhAgapramANa unakI racanA karatA hai tathA unameM diye jAnevAle aura dikhanevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA usI prakArakI karatA hai isa apekSA pUrvaM kathanase isa kathanameM koI bheda nahIM hai / tathA prathama anubhAgakANDakake utkIrNa honepara bhI apUrva spardhakoM Adike vidhAna meM kucha bhI nAnApana nahIM hai / kintu anubhAgasatkarmake viSaya meM vahA~ kucha bheda sambhava hai isa 1. tApratI - vihANe Na iti pAThaH /
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ppAemANo idamAha-- * tado se kAle aNubhAgasaMtakamme NANattaM / $ 512. puvvamaNubhAgasaMtakammamAgAideNa saha mANe thovamiccAdiparivADIe samavadvidaM eNhi puNa paDhamANubhAgakhaMDae dhAdide sesANubhAgasaMtakammammi NANattamatthi tamidANiM vattaissAmo tti bhaNidaM hoi / * taM jahA 6513. sugamaM / * lobhe aNubhAgasaMtakamma thorv| mAyAe aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / mANassa aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / kohassa aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / $ 514. ghAdidasesANubhAgasaMtakammamedIe appAbahuaparivADIe arasakaNNAyAreNa ciTThai tti vuttaM hoi / * teNa paraM savvamhi assakaNNakaraNe esa kamo / $ 515. esa aNaMtaraparUvido aNubhAgasaMtakammappAbahuakamo apuvvaphaddaya. bAtakA kathana karate hue isa sUtrako kahate haiM * tatpazcAt tadanantara samayameM anubhAgasatkarmameM jo nAnApana hai usakA kathana kreNge| 512. pahale anubhAgasatkarmako grahaNa karaneke sAtha 'mAnasaMjvalanameM stoka anubhAga haiM' ityAdi paripATI kramase jo anubhAga samavasthita hai usakA isa samaya punaH prathama anubhAgakANDakake ghAte jAnepara jo anubhAgasatkarma zeSa rahatA hai usameM nAnApana hai use isa samaya batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise / 6513. yaha sUtra sugama hai| * lobhameM anubhAgasatkarma sabase stoka hai| usase mAyAmeM anubhAgasatkarma anantaguNA hai| usase mAnameM anubhAgasatkarma anantaguNA hai aura usase lomameM anubhAgasatkarma anantaguNA hai| $ 514. ghAta karaneke bAda jo anubhAgasatkarma zeSa rahatA hai vaha isa alpabahutva paripATIke anusAra azvakarNake AkArarUpase avasthita rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isase Age sampUrNa azvakarNakaraNake kAlameM yahI krama hai|| 5 515. yaha anantara kahA gayA anubhAgasatkarmake alpabahutvakA krama aura apUrva sparghakoM
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 assakaNNakaraNaparUvaNA vihANAdikamo ca jAva assakaNNakaraNaddhAcarimasamao ti NivvAmohamaNugaMtavvo, visemAbhAvAdo / saMpahi paDhamAdisamaesa NivvattidANamapuvvaphaddayANaM pamANavisa ye NiNNaya samuppANamuvarimamappAbahuapabaMdhamAha - * paDhamasamae apuvvaphaddayANi NivvattidANi bahuANi / vidiyasamae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / tadiyasamae aputrvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / evaM samae samae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / guNagAro palidoSamavaggamUlasse asaMkhejjadibhAgo / $ 516. ettha guNagAro 'palidovamavagga mUlassa asaMkhejjadibhAgo' tti vutte vidiya samayaNivvattidApuvvaphaddaesa jeNa guNagAreNa guNidesu paDhamasamayApuvvaphaddayANaM pamANamuppajjadi so guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgametto hotRRNa asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlametto aNNo vA Na hodi, kiMtu palidovamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgametto caiva hodi / evaM sesesu vi samaesu NAyavvoti bhaNidaM hodi / tado samae samae NivvattijjamANANi apuvvaphaddayANi eyaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgapamANANi hotRRNa edeNa guNagAraviseseNa hIyamANANi daduvvANi ti eso Adike vidhAnakA krama azvakarNakaraNa kAlake antima samaya taka binA vyAmohake jAnanA cAhiye, kyoMki usameM koI vizeSatA nahIM hai / aba prathama Adi samayoMmeM race jAnevAle apUrvaM spardhakoMke pramANaviSayaka nirNaya utpanna karaneke liye Age ke alpabahutvaprabandhako kahate haiM * prathama samayameM niSpanna kiye gaye apUrva spardhaka bahuta haiM / dUsare samaya meM jo apUrva apUrva spardhaka kiye gaye ve asaMkhyAtaguNe hIna haiN| tIsare samaya meM jo apUrva apUrva spardhaka kiye gaye ve asaMkhyAtaguNe hIna haiM / isa prakAra samaya-samaya meM jo apUrva - apUrva spardhaka kiye gaye ve uttarottara asaMkhyAtaguNe hIna haiM / yahA~ guNakAra palyopamake vargamUlakA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / 1 $ 516. yahA~ para guNakAra 'palyopamake vargamUlakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai' aisA kahanepara dUsare samaya meM niSpanna hue apUrva spardhakoMko jisa guNakArase guNA karanepara prathama samaya ke apUrva spardhakoM kA pramANa utpanna hotA hai vaha guNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlapramANa yA anya nahIM hotA, kintu palyopamake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANahI hotA hai / isI prakAra zeSa samayoMmeM bhI jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaliye pratyeka samaya meM niSpanna honevAle apUrva spardhaka eka guNahAnisthAnAntarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara isa guNakAravizeSakI apekSA uttarottara hIyamAna jAnane cAhiye yaha isa sUtra ke 1. A0 pratau palidovamassa iti pAThaH /
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ettha sutttthsNgho| saMpahi tesu cevApuvvaphaddaesu AdivaggaNANamavibhAgapaDicchedA edeNa sarUveNAvaciTThati tti jANAvaNadvamuttarasuttamoiNNaM * carimasamae lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe avibhAgapalicchedaggaM thovaM / vidiyassa apuvaphadayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM duguNaM / tadiyassa apugvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM tiguNaM / 6517. evaM paDhamassa apuvvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggamuddissadi-taditthaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM tadiguNaM / edaM ca AdivaggaNANamavibhAgapaDicchedappAbahuaM sarisadhaNiyapariccAgeNa egegaparamANudharidAvibhAgapalicchede ceva ghettUNa parUvidamidi daTThavvaM, tahAvihavivakkhAe jahaNNaphaddayAdivaggaNAdo vidiyAdiphaddayAdivaggaNANaM jahAkama duguNatiguNAdikameNAvaTThANasiddhIe nnivvaahmuvlNbhaado| sarisadhaNiyavivakkhAe puNa NedamappAbahuaM hoi, tattha kiNcuunndugunnaadikmennaadivggnnaannmvtttthaanndNsnnaado| aNaMtarANaMtarAdo puNa aNaMtAbhAguttarAdikameNa puvvuttamevappAbahuaM hodi tti ghettavvaM / sesaM sugamaM / saMpahi jahA lobhasaMjalaNamahikicca appAbahuamedaM parUvidaM tahA ceva sesasaMjalaNANaM pi pAdekkaNiru bhaNaM kAdUNa arthakA samuccaya hai| aba unhIM apUrva spardhakosambandhI Adi vargaNAoMke avibhAgapraticcheda isa rUpase avasthita rahate haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * antima samayameM lobhakI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticchedapuMja thor3A hotA hai| usase dUsare apUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticchedapuja nA hotA hai| usase tIsare apUrva spardhakakI Adi vargaNAmeM avibhAgapraticchedapuja tiguNA hotA hai| 6517. isa prakAra prathama apUrva spardhakakI Adi vargaNAke avibhAgapradezapuMja vivakSita haiN| punaH vahA~ sambandhI jisa spardhakakI Adi vargaNAke avibhAgapradezapuMja hoM vaha utanA guNA hai| aura yaha Adi vargaNAoMke avibhAgapraticchedoMkA alpabahutva, sadRza dhanavAle dravyake tyAgapUrvaka, eka-eka paramANumeM prApta avibhAgapraticchedoMko hI grahaNa kara kahA gayA hai aisA jAnanA cAhiye, kyoMki usa prakArakI vivakSAmeM jaghanya spardhakakI Adi vargaNAse dUsare Adi spardhakoMkI Adi vargaNAoMkA kramase duguNe, tiguNe Adi kramase avasthAnakI siddhi nirbAdharUpase bana jAtI hai| parantu sadRza dhanavAle dravyakI vivakSA karanepara yaha alpabahutva nahIM banatA, kyoMki vahA~para kucha kama duguNe Adi kramase vargaNAoMkA avasthAna dekhA jAtA hai| parantu anantara tadanantararUpase anantabhAga adhika Adike kramase pUrvokta alpabahutva hI hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| aba jisa prakAra lobhasaMjvalanako adhikRta kara yaha alpabahutva kahA hai usI prakAra zeSa saMjvalanoMmeMse bhI pratyeka saMjvalanako vivakSita kara yaha alpabahutva kahanA cAhiye, 1. A0pratau tadiyaphaddayassa iti paatthH| 2. A0pratau tadiyaguNaM iti pAThaH /
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ . assakaNNakaraNe appAbahuaM 367 vattavvaM, medAmAvAdo tti paduppAyaNaTThamuvarimamappaNAsuttaM 8 evaM mAyAe mANassa ca kohassa ca / 6518. sugamaM / evamedamavibhAgapaDicchedappAbahuamaMtadIvayabhAveNa assakaNNakaraNaddhAe carimasamae NirUviya saMpahi kohAdisaMjaNapaDibaddhANaM puvvApunvaphaddayANaM tavvaggaNANaM ca pamANavisaye piNNayajaNaNaTThamappAbahuaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * assakaNNakaraNassa paDhame aNubhAgakhaMDae hade aNubhAgassa appAbahuaM vttissaamo| 6519. assakaNNakaraNassa paDhamANubhAgakhaMDae ghAdide saMte jaM sesaM saMjalaNANamaNubhAgasaMtakammaM puvvApuvvaphaddayasarUvaM tavvisayamappAbahuameNhi vattaissAmo tti vuttaM hoi| * taM jhaa| 6520. sugamaM / 8 savvatthovANi kohassa apuvaphaddayANi / mANassa apuvaphaddakyoMki usase isameM bheda nahIM hai / isa prakAra isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA arpaNAsUtra AyA hai * isa prakAra mAyA, mAna aura lomake apUrva spardhakoMke avibhAgapraticchedoMkA alpabahutva jAnanA cAhiye / 6518. yaha sUtra sugama hai| isa prakAra avibhAgapraticchedoMke isa alpabahutvakA antyadIpakarUpase azvakarNakaraNake kAlake antima samayameM kathana kara aba krodhAdi saMjvalanoMse sambandha rakhanebAle pUrva spardhakoM, apUrva spardhakoM aura unakI vargaNAoMke pramANake viSayameM nirNaya utpanna karaneke liye alpabahutvakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * azvakarNakaraNake prathama anubhAgakANDakake pAte jAnepara zeSa rahe anubhAgake alpabahutvako btlaaveNge| $ 519. azvakarNakaraNake prathama anubhAgakANDakake ghAte jAnepara cAroM saMjvalanoMkA pUrva aura apUrva spardhakasvarUpa jo anubhAgasatkarma zeSa rahatA hai isa samaya tadviSayaka alpabahutvako batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vaha jaise| $ 520. yaha sUtra sugama hai| * krodhasaMjvalanake apUrva spardhaka sabase stoka haiM / unase mAnasaMjvalanake apUrva 1. A pratau mANassa kohassa ca iti pAThaH /
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe yANi visesAhiyANi / mAyAe apuvaphaddayANi visesAhiyANi / lobhassa apuvaphaddayANi visesAhiyANi / 6521. sugamamedaM, puvvameva parUvidattAdo / * eyapadesaguNahANihANaMtaraphaddayANi asaMkhejaguNANi / 522. kiM kAraNaM ? eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgamettANi cevApuvvaphadyANi hoti, teNeyaguNahANiTThANaMtaraphaddayANi tatto asaMkhejjaguNANi jAdANi / ettha guNagAro apuvvaphaddayAgamaNa guNahANIe tthvidbhaaghaarmetto| * eyaphaddayavaggaNAo aNaMtaguNAzro / 523. puvvaphaddaesu vA apuvvaphaddaesu vA eyaphaddayavaggaNAo abhavasiddhiehito aNaMtaguNasiddhANaMtabhAgapamANAo hoiMga sarisIo va hoti / edAo eyaguNahANiTThANaMtaraphadehito aNaMtaguNAo hoMti tti bhaNidaM hoi / * kodhassa apuvaphaddayavaggaNAo annNtgunnaatro| $ 524. kiM kAraNaM ? heTThimAo eyaphaddayavaggaNAo / edAo puNo savvApuvvaphaddayapaDibaddhAo tado aNaMtaguNAo jaadaao| ko guNagAro ? eyaguNahANiTThANaMtaraspardhaka vizeSa adhika haiN| unase mAyAsaMjvalanake apUrva spardhaka vizeSa adhika haiN| unase lobhasaMjvalanake apUrva spardhaka vizeSa adhika haiN| $ 521. yaha sUtra sugama hai, kyoMki isakA pahale hI kathana kara Aye haiN| * unase eka pradezaguNahAnisthAnAntarake spardhaka asaMkhyAtaguNe haiM / $ 522. kyoMki eka pradezaguNahAnisthAnAntarapramANa spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva spardhaka hote haiM, isaliye eka guNahAnisthAnAntarapramANa spardhaka unase asaMkhyAtaguNe ho jAte haiN| yahA~para apUrva spardhakoMko lAneke liye jo guNakAra hai vaha guNahAnike liye sthApita kiye gaye bhAgahArapramANa hai| * unase eka spardhakakI vargaNAe~ anantaguNI haiN| 6.523. pUrva spardhakoMmeM aura apUrva spardhakoMmeM eka spardhakakI vargaNAe~ abhavyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hokara sadRza ho hotI haiM, ataH ye eka guNahAnisthAnAntarake spardhakoMse anantaguNI ho jAtI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unase krodhasaMjvalanake apUrva spardhakoMkI vargaNAe~ anantaguNI haiM / 6524. kyoMki adhastana (pUrvako) eka spardhakasambandhI vargaNAe~ haiM aura ye samasta apUrva spardhakasambandhI haiM, isalie pUrvakI vargaNAoMse ye anantaguNI ho gaI haiN| zaMkA-guNakAra kyA hai ?
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 bhAga-14 assakaNNakaraNe appAbahuaM 369 phddyaannmsNkhejjdibhaago| mANassa apuvvaphaddayavaggaNAo visesAhiyAtro / * mAyAe apuvvaphaddayavaggaNAo visesaahiyaatro| * lobhassa apuvvaphaddayavaggaNAo visesAhiyAbho / $ 525. kiM kAraNaM ? apuvvaphaddaesu visesAhiesu saMtesu tavvaggaNANaM tahAbhAvasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / * lobhassa puvaphaddayANi aNaMtaguNANi / 6526. kiM kAraNaM ? puvvaphaddayANi aNaMtakhaMDANi kAdaNa tattheyakhaMDamettANi va apuvvaphaddayANi hoti, eyaguNahANihANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgapamANattAdo / puNo tesu eyaphaddayavaggaNasalAgAhiM guNidesu apuvvaphaddayasavvavaggaNAo Agacchati / edAo puvvaphaddayANamaNaMtabhAgametIo, puvvaphaddayavisayaNANAguNahANisalAgAhito eyaphaddayavaggaNANamaNaMtaguNahINattovaesAdo / tado siddhamedesi aNaMtaguNattaM / * tesiM ceva vaggaNAzro aNaMtaguNAo / 6527. ko guNagAro ? eyphddyvggnnslaagaao| samAdhAna-eka guNahAnisthAnAntarasambandhI spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| unase mAnasaMjvalanake apUrva spardhakoMkI vargaNAe~ vizeSa adhika haiN| unase mAyAsaMjvalanake aparva spardhakoMkI vargaNAe~ vizeSa adhika haiM tathA unase lobhasaMjvalana ke apUrva spardhakoMkI vargaNAe~ vizeSa adhika haiM / 6525. kyoMki apUrva spardhakoMke vizeSa adhika honepara unakI vargaNAoMkI usa rUpase siddhi nidhirUpase pAI jAtI hai| OM unase lomake pUrva spardhaka anantaguNe haiM / 6526. kyoMki pUrva spardhakoMke ananta khaNDa karake unameMse eka khaNDapramANa hI apUrva spardhaka hote haiM, kyoMki ve eka guNahAnisthAnAntarake spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| punaH unake eka spardhakakI vargaNAzalAkAoMse guNita karanepara apUrva spardhakoMkI saba vargaNAe~ utpanna hotI haiM / ataH ye pUrva spardhakoMke anantaveM bhAgapramANa hotI haiM, kyoMki pUrva spardhakaviSayaka nAnA guNahAnizalAkAoMse eka spardhakasambandhI vargaNAe~ anantaguNI hIna hotI haiM aisA upadeza pAyA jAtA hai| isaliye lobhasaMjvalanake apUrva spardhakakI vargaNAoMse lobhasaMjvalanake pUrva spardhaka anantaguNe hote haiM yaha siddha huaa| * unase unhIMkI vargaNAe~ anantaguNI haiM / 527. zaMkA-guNakAra kyA hai ? samAdhAna-eka spardhakakI vargaNAzalAkAe~ guNakAra haiM / 74.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * mAyAe puvvaphaddayANi anaMtaguNANi / $528. kudo ? paDhame aNubhAgakhaMDae Nillevide lohAdisaMjalaNesu puvvaphaddayANaM jahAkamamaNaMtaguNavaDIe samavaTThANadaMsaNAdo / hodu NAma lobhasaMjalaNassa puvvaphada ehiMto mAyAsaMjalaNapuvvaphaddayANamaNaMtaguNattaM, tattha visaMvAdAbhAvAdo / kathaM puNa tatto anaMtaguNAhiMto tavvaggaNAhiMto edesimaNaMtaguNattaNiNNayo ? Na esa doso, vaggaNasa lAgaguNagArAdo phaddaya salAgaguNagArassANaMta guNattanbhuvagamAdo | 370 * tesiM ceva vaggaNAo anaMtaguNAo / mANassa putrvaphaddayANi anaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo anaMtaguNA / kohassa puvvaphaddayANi anaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo anaMtaguNAo / 529. dANi suttANi sugamANi / * evamaMto muhuttamassakaNNakaraNaM / 9530. evamaNaMtaraparUvideNa kameNa aNubhAga khaMDaya sahassesu NivadamANesu apuvvaphaddayasu ca samae samae NivvattijjamANesu saMkhejjasahassame taTThidikhaMDayaganbha * unase mAyAsaMjvalanake pUrva spardhaka anantaguNe haiM / 528. kyoMki prathama anubhAgakANDakake nirlepita honepara lobhAdi saMjvalanoMke pUrva spardhakoM meM kramase anantaguNIkI vRddhi rUpa avasthAna dekhA jAtA haiM / zaMkA - lobhasaMjvalanake pUrva spardhakoMse mAyAsaMjvalake pUrva spardhaka anantaguNe bhale hI hoo, kyoMki aisA hone meM koI visaMvAda nahIM pAyA jAtA / kintu lobhasaMjvalanake pUrva spardhakoMse anantaguNI unhIMkI vargaNAoMse mAyAsaMjvalana ke pUrva spardhaka anantaguNe hote haiM isakA nirNaya kaise kiyA jAya ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki vargaNAzalAkAoMke guNakArase spardhakazalAkAoMkA guNakAra anantaguNA svIkAra kiyA gayA hai / isase mAlUma par3atA hai ki lobhasaMjvalana ke pUrva spardhakoMkI vargaNAoMse mAyAsaMjvalanake pUrva spardhaka anantaguNe hote haiM / * unase unhIMkI vargaNAe~ anantaguNI haiN| unase mAnasaMjvalanake pUrva spardhaka anantaguNe haiN| unase unhIMkI vargaNAe~ anantaguNI haiN| unase krodhasaMjvalana ke pUrva spardhaka anantaguNe haiN| unase unhIMkI vargaNAe~ anantaguNI haiM / $ 529. ye sUtra sugama haiM / * isa prakAra antarmuhUrta kAla taka azvakarNakaraNa pravRtta rahatA hai / 9530. isa prakAra anantara pUrva kahe gaye kramake anusAra hajAroM anubhAgakANDakoM ke patita honepara aura pratyeka samaya meM apUrva spardhakoMke race jAnepara saMkhyAta hajAra sthitikANDaka
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 assakaNNakaraNacarimasamae TThadibaMdhaparUvaNA tomuhuttakAlamassakaNNakaraNaM pavattaditti vRttaM hoi / tado edIe parUvaNAe jahAkamamassakaNNakaraNaddhAe carimasamayaM saMpattassa takkAlabhAvio jo viseso dvidibaMdhAdivisao taNNiddesakaraNaTTamuttaro suttapabaMdho-- * assakaNNakaraNassa carimasamae saMjalaNANaM dvidibaMdho aTThavassANi / 9 531. puvvamassakaNNakaraNakArayassa paDhamasamae aMtomuhuttUNasolasavassapamANo hoMto saMjalaNANaM dvidibaMdhoM tatto jahAkamaM parihAidUNa ehima duvassametto jAdo ta hodi * sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / 9532. NANAvaraNAdisesakammANaM puNa dvidibaMdho puvvuttasaMdhimmi saMkhejjavassasahassio hoMto tatto jahAkamaM saMkhejjaguNahANIe saMkhejjasahassamettesu ThidibaMdhosaraNaviyappe gadesu vi saMkhejjavassasahassapamANo caiva ettha vi daTThavvo / eso ettha suttatthasamuccao | saMpahi ettheva dvidisaMtakammapamANAva hAraNaTThamidamAha - * NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vastrANi / garbha antarmuhUrta kAtaka azvakarNakaraNa pravRtta rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaliye isa prarUpaNAke dvArA kramase azvakarNakaraNake kAlake antima samayako prApta hue kSapaka jIvake tatkAla honevAlI sthitibandhAdi viSayaka jo vizeSatA hai usakA nirdeza karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai-- * azvakarNakaraNake antima samayameM saMjvalanoMkA sthitibandha ATha varSapramANa hotA hai / 531. pUrva meM azvakarNakaraNakAraka ke prathama samaya meM antarmuhUrta kama solaha varSa pramANa hokara punaH saMjvalanoMkA sthitibandha kramase ghaTakara isa samaya ATha varSapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanatAtparya hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai / $ 532. tathA jJAnAvaraNAdi zeSa karmoMkA sthitibandha pUrvokta sandhimeM saMkhyAta hajAra varSa - pramANa hokara usameM se yathAkrama saMkhyAta guNahAnike dvArA saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNasambandhI bhedoM vyatIta honepara bhI yahA~para bhI saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha jAnanA cAhiye yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha haiM / aba yahIMpara zeSa karmoMke sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai /
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 jayadhavalAsahide kasAyapAhure 533. sugarma / * cauNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammaM saMkhejANi vassasahassANi / 6534. sugamamedaM pi suttaM / evamassakaNNakaraNaddhA samattA bhavadi / 6533. yaha sUtra sugama hai| * cAra ghAti karmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hai| $ 534. yaha sUtra bhI sugama hai / isa prakAra azvakarNakaraNakA viSaya samApta hotA hai|
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisidvANi
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 14 carittamohovasAmaNA - alyAhiyAro suttagAhA cuNNisuttANi 'eto suttavihAsA / taM jahA - uvasAmaNA kadividhA tti / uvasAmaNA duvihA- karaNovasAmaNA ca akaraNovasAmaNA ca / jA sA akaraNovasAmaNA tisse ime duve NAmadheyANi - akaraNovasAmaNA ttivi aNudiNNovasAmaNAti vi / esA kambhapavAde / jA sA karaNovasAmaNA sA duvihA - desakaraNovasAmaNA ti vi savvakaraNovasAmaNA ttivi|" desakaraNovasAmaNAe duve NAmANi - desakaraNovasAmaNA tti vi appasatyakaraNovasAmaNA ttivi| esA kammapayaDIsu / jA sA savvakaraNovasAmaNA tisse vi duve NAmANi savvakaraNovasAmaNAti vipasatyakaraNovasAmaNA tti vi / edAe ettha payadaM / uvasAmo kasa kassa kammassetti vihAsA / taM jahA / mohaNIyavajjANaM kammANaM Natthi uvasAmo / daMsaNamohassa vi Natthi uvasAmo / aNaMtANubaMdhINaM pi Natthi uvasAmo / bArasakasAya - NavaNokasAyavedaNIyANamuvasAmo / kaM kammaM uvasaMtaM aNuvasaMtaM ca kaM kammetti vihAsA / taM jahA - purisavedeNa uvaTTidassa paDhamaM tAva va sayavedo uvasAmedi, sesANi kammANi aNuvasamANi / tado itthivedo uvasamadi / tado sattaNokasAyA uvasAmedi / 17 tado tiviho koho uvasamadi / tado tiviho mANo uvasamadi / tado tivihA mAyA uvasamadi / tado tiviho loho uvasamadi kiTTivajjo / kiTTIsu lohasaMjalaNamuvasamadi / tado savvaM mohaNIyaM uvasaMtaM bhavadi / "kadibhAgamu vasAmijjadi saMkamamudariNA ca kadibhAgetti vihAsA / taM jahAjaM kammamuvasAmijjadi tatomuhutteNa uvasAmijjadi / jassa jaM paDhamasamae uvasAmijjadi padesaggaM taM thovaM / vidiyasamae uvasAmi - jjadi padesaggamasaMjkhe jaguNaM / evaM gaMtUNa carimasamae padesaggassa asaMkhejjA bhAgA uvasAmijjati / 12 evaM savvakammANaM / vidIo udayAvaliyaM vaMdhAvaliyaM ca mottUNa sesAo savvAo samae samae uvasAmijjati / aNubhAgANaM savvANi phaDDayANi savvAo vaggaNAo uvasAmijjati / 14 " sayavedassa paDhamapamayauvasAmagassa jAo ThidIo bajjhati tAo thovAo / jAo saMkAmijjati tAo asaMkhejjaguNAo / jAo udIrijjati tAo tattiyAo ceva / udiNNAo visesAhiyAo / 15 jaTThidiudayodIraNA saMtakammaM ca visesAhio / aNubhAgeNa baMdho thovo / udayo udIraNA ca anaMtaguNA / "saMkamo saMtakammaM ca anaMtaguNaM / kiTTIo vedaMtassa baMdho Natthi / udayodIraNA ca thovA / saMkamo anaMtaguNo / 7 saMtakammamaNaMtaguNaM / to padeseNa Nava sayavedassa padesaudIraNA aNukkassa - ajahaNNA thovA / " jahaNNao udabho asaMkhejjaguNo / ukkasao udao visesAhio / " jahaNNao saMkamo asaMkhejjaguNo / 20 jahaNNayaM uvasAmijjadi asaMkhejjaguNaM / jahaNNayaM saMtakammamasaMkhejjaguNaM / 21 jahaNNayaM saMkAmijjadi asaMkhejjaguNaM / ukkasagaM uvasAmijjadi asaMkhejjaguNaM / 22 ukkassayaM saMtakammamasaMkhejjaguNaM / edaM aMtaradusamayakade Nava sayavedapadesaggamassa appA bahuaM / 1. pR0 1 / 2. pR0 2 / 3. pR0 3 / 4. pR0 4 / 5 9. pR0 12 / 10. pR0 13 / 11. pR0 14 / 15. pR0 24 / 16. 0 25 / 17. pU0 26 / 21. pR0 30 / 22 10 31 / 48 pR0 8 / 6. pR0 9 / 7. pR0 10 / 8. pR0 11 12. pR0 15 / 13. pR0 16 / 14. pR0 23 / 18. pR0 27 / 19.028 / 20.10 29 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 jayadhavalA itthIvedassa vi hiravayavamedamappAbahuamaNumaMtavvaM / aTThakasAya-chaNNokasAyANamudayamRdIraNaM ca mottUNa evaM ceva vattavvaM / purisaveda-cadusaMjaNANaM ca jANidUNa NedavvaM / Navari baMdhapadassa tattha savvatthovattaM daTThavvaM / kaM karaNaM vocchijjadi anvocchiNNaM ca hoi ke karaNaM ti vihAsA / taM jahA-avihaM tAva karaNaM / jahA-appasatthauvasAmaNAkaraNaM NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM baMdhakaraNaM udIraNa karaNaM okar3aDaNakaraNaM ukkaDDaNAkaraNaM saMkAmaNakaraNaM ca / edesi karaNANaM aNi yaTripaDhamasamae samvakammANaM pi appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca vocchiNANi / sesANi tAdhe AugavedaNIyavajjANaM paMca vi karaNANi atthi / Augassa ovaTTaNAkaraNamatthi, sesANi satta karaNANi Natthi / vedaNIyassa baMdhaNakaraNamovaTaNAkaraNamuvvaTaNAkaraNaM saMkamaNAkaraNaM edANi cattAri karaNANi atthi, sesANi karaNANi nntthi| "mUlapayaDIo paDucca esa kamo tAva jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti / suhumasAMparAiyassa mohaNIyassa do karaNANi ovaTTaNAkaraNamudIraNAkaraNaM ca, sesANaM kammANaM tANi ceva karaNANi / uvasaMtakasAyavIyarAyassa mohaNIyassa vi Nasthi kiMci vi karaNaM mottUNa daMsaNamohaNIyaM, dasaNamohaNIyassa vi ovaTThaNAkaraNa saMkamaNAkaraNaM ca asthi / sesANaM kammANaM pi ovaTTaNAkaraNamudIraNA ca asthi / Navari AugavedaNIyANamovaTTaNA ceva / "kaM karaNaM uvasaMtaM aNuvasaMtaM ca kaM karaNaM ti esA savvA vi gAhA vihAsidA bhavadi / kecciramuvasAmijjadi saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM ti edamhi sutte vihAsijjamANe edANi ceva aTTakaraNANi uttarapayaDINaM pudha pudha vihAsiyavvANi / kevaciramuvasaMtaM ti vihAsA / taM jahA-uvasaMtaM NivvAghAdeNa aMtomuhattaM / aNubasaMtaM ca kevaciraM ti vihaasaa|deg taM jahA-appasatthauvasAmaNAe aNuvasaMtANi kammANi NibbAdhAdeNa aMtomuhattaM / ' etto padivadamANassa vihaasaa| parUvaNA vihAsA tAba pacchA suttavihAsA / 12parUvaNAvihAsA / taM jahA-duviho paDivAdo-bhavakkhaeNa ca uvasAmaNakkhaeNa ca / bhavakkhaeNa padidassa savvANi karaNANi egasamaeNa ugghADidANi / 13paDhamasamae ceva jANi udIrijaMti kammANi tANi udayAvaliyaM pavesidANi, jANi Na udIrijjati tANi vi okaDDiyUNa AvaliyabAhire gopucchAe seDhIe NikkhittANi / 'jo uvasAmaNakkhaeNa paDivadadi tassa vihAsA / keNa kAraNeNa paDivadadi avaTThidapariNAmA saMto / suNu kAraNaM, jaghA addhAkhaeNa so lobhe paDivadido hoi|"tN parUbaistAmo / paDhamasamayasuhamasAMparAeNa tivihaM lobhamokaDDiyUNa saMjalaNassa udayAdiguNaseDhI kadA / jA tassa kiTrIlobhavedagaddhA / tado visesuttarakAlo gaNase DhiNikkhevo / duvihassa lobhassa tattio ceva nnikkhevo| Navari udayAvaliyAe Natthi / 1degsesANamAugavajjANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo aNiyaTTikaraNaddhAdo apuvakaraNadvAdo ca visesAhio / sese sese ca nnikkhevo|tivihss lohassa tattio ceva nnikkhevo| tAdhe ceva tiviho lobho egasamaeNa pasatthauvasAmaNAe annuvsNto| "tAdhe tiNhaM ghAdikammANamaMtomuttadvidigo baMdho / NAmA-godANaM dvidibaMdho battIsamuhuttA / vedaNIyassa TThidibaMdho aDatAlIsa muhuttaa| se kAle guNaseDhI asNkhejjgunnhiinnaa| TThidibaMdho so ceva / 20aNubhAgabaMdho appstthaannmnnNtgunno| pasatthANaM kmmNsaannmnnNtgnnhiinno| lobhaM vedayamANa ssa imANi AvAsayANi / taM jahA-lobhavedagaDAe paDhamatibhAgo kiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA"paDhamasamae udiNNAo kittriio| thovAo vidiyasamae udiNNAo kiDIo visesaahiyaao| 1. pR0 32 / 2. pR0 33 / 3. pR0 34 / 4. pR0 35 / 5. pR0 36 / 6. pR0 37 / 7. pR0 38 / 8. pR0 39 / 9. pR0 43 / 10. pR0 43 / 11. pR0 44 / 12. pR0 45 / 13. pR046 / 14. pR0 47 / 15. pR0 48 / 16. pR0 49 / 17. pR0 50 / 18. pR0 51 // 19. pR0 52 / 20. pR0 53 /
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 377 'kiTTIvedagaDAe gadAe paDhamasamayabAdarasAMparAyo jAdo / 'tAhe ceva savvamohaNIyassa aNANupuvidhao sNkmo| tAhe ceva duviho loho lohasaMjalaNe saMchuhadi / tAhe ceva phaDyagadaM lobhaM vededi / kiTrIo savvAo nntttthaao| Navari jAo udayAvaliyabhaMtarAo tAo tthivukkasaMkameNa phaDDaesu vipaccihiti / paDhamasamayabAdarasAMparAiyassa lobhasaMjalaNassa TThidibaMdho aNtomuhutto| tiNhaM ghAdikammANaM TThidibaMdho do ahorattANi desUNANi / vedaNIyaNAmAgodANaM dvidibaMdho cattAri vassANi desUNaNi / "edamhi puNNe didibaMdhe jo aNNo vedaNIyaNAmAgodANaM didibaMdho so saMkhejjavassasahassANi / tiNhaM dhAdikammANaM didibaMdho ahorattapudhattago / lobhasaMjalaNassa didibaMdho puvvabaMdhAdo visesaahio| __ lobhavedagaddhAe vidiyassa tibhAgassa saMkhejjadibhAgaM gaMtUNa mohaNIyassa TThidibaMdho muhuttapudhattaM / NAmAgodavedaNIyANaM TThidibaMdho saMkhejjANi 'vassasahassANi / tiNhaM dhAdikammANaM TidibaMdho ahorattapudhattiyAdo TThidibaMdhAdo vassasahassaputtigo TidibaMdho jAdo / evaM TThidibaMdhasahassesu gadesu lobhavedagaddhA puNNA / se kAle mAyaM tivihamokaDDiyaNa mAyasaMjalaNassa udayAdiguNaseDhI kadA / duvihAe mAyAe AvaliyabAhirA guNaseDhI kadA / paDhamasamayamAyAvedagassa guNaseDhiNikkhevo tivihassa lohassa 'tivihAe mAyAe ca tullo / mAyAvedagaddhAdo visesaahio| savvamAyAvedagaddhAe tattiyo tattiyo ceva Nikkhevo / sesANaM kammANaM jo puNa pugvillo Nikvevo tassa sese sese ceva Nikkhavadi gunnsettiN| mAyAvedagassa loho tiviho mAyA duvihA mAyAsaMjalaNe saMkamadi / mAyA tivihA lobho ca duviho lobhasaMjalaNe sNkmdi| paDhamasamayamAyAvedagassa doNhaM saMjalaNANaM dumAsaTridigo bNdho| sesANaM kammANaM TridibaMdho saMkhejjavassasahassANi / 1degpuNNe puNNe TidibaMdhe mohaNIyavajjANaM kammANaM saMkhejjaguNo TidibaMdho / mohaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / edeNa kameNa saMkhejjesu TidibaMdhasahasseSu gadesu carimasamayamAyAvedago jAdo / tAdhe doNhaM saMjalaNANaM didibaMdho cattAri mAsA aMtomuhatUNA / sesANaM kammANaM TidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / "tadoM se kAle tivihaM mANamokaDDiyUNa mANasaMjalaNassa udayAdiguNaseDhiM karedi / duvihassa mANassa AvaliyabAhire guNaseDhiM karedi / Navavihassa vi kasAyassa guNaseDhiNikkhevo jA tassa paDivadamANagassa mANavedagaddhA tatto visesAhio nnikkhevo| mohaNIyavajjANaM kammANaM jo paDhamasamayasuhamasAMparAiyeNa Nikkhevo Nikkhitto tassa Nikkhevassa sese sese Nikkhivadi / paDhamasamayamANavedagassa Navaviho vi kasAyo saMkamadi / 12tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM TThidibaMdho cattAri mAsA paDipuNNA / sesANaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / evaM TThidibaMdhasahassANi bahUNi gaMtUNa mANassa carimasamayavedagassa tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho aTThamAsA aMtomuhuttUNA / sesANaM kammANaM TThidivaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / / se kAle tivihaM kohamokaDDi yUNa kohasaMjaNassa udayAdiguNaseDhiM karedi / duvihassa kohassa AvaliyabAhire karedi / eNhi guNaseDhiNikkhevo kettio kaayvvo| 13paDhamasamayakodhavedagassa bArasaNhaM pi kasAyANaM jo guNase DhiNikkhavo so sesANaM kammANaM gaNase DhiNikkhaveNa mariso hodi / jahA mohaNIyavajjANaM kammANaM sese sese guNaseTiM Nikkhivadi tahA etto pAye bArasaNhaM kasAyANaM se rose guNaseDhI NikkhividavvA / "paDhamasamayakohavedagassa bArasavihassa vi kasAyassa saMkamo hodi / tAdhe ThidibaMdho cauNhaM saMjalaNANamaTTha mAsA paDipuNNA / sesANaM 15kammANaM vidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / edeNa kameNa saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa carimasamayacavihabaMdhago jaado| tAdhe mohaNIyassa didibaMdho causavissANi aMtomuhattUNANi / sesANaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / tado se kAle parisavedassa baMdhago jAdo! tAdhe ceva sattaNhaM kammANaM padesaggaM pasatthauvasAmaNAe 1. pR0 55 / 2. pR0 56 / 3. 50 57 / 4. pR0 58 / 5. pR0 59 / 6. pR0 60 / 7. 50 61 / 8. pR0 62 / 9. pR0 63 / 10. pR0 64 / 11. pR0 65 / 12. pR0 66 / 13. pR0 67 / 14. pR. 68 / 15. pR0 69 / 16. pR0 70 /
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 jayaMdhavalA savvamaNuvasaMtaM / tAdhe ceva satta kammaMse okaDDiyUNa purisavedassa udayAdiguNaseDhi karedi / chaNhaM kammaMsANamudayAvalibAhire guNase DhiM karedi / guNase DhiNikkhevo bArasaNhaM kasAyANaM sattaNhaM NokasAyavedaNIyANaM sesANaM ca AugavajjANaM kammANaM guNase DhiNikkhaNa sullo| sese sese ca nnikkhevo| tAdhe ceva parisavedassa didibaMdho battIsavassANi paDipuNNANi / 'saMjalaNANaM chidibaMdho causaTThivassANi / sesANaM kammANaM TidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / purisavede aNuvasaMte jAva itthivedo uvasaMto edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NAmAgodavedaNIyANamasaMkhejjavassaTThidigo baMdho jAdo / tAdhe appAbahuaM kAyavvaM / savvatthovo mohaNIyassa ttttidibNdho| tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho saMkhejjaguNo / NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidibaMdho visesaahio| tado didibaMdhasahassesu gadesu itthivedamegasamaeNa aNuvasaMtaM karedi / tAdhe ceva tamokaDDiyUNa AvaliyabAhire guNaseDhiM karedi / idaresiM kammANaM jo guNaseDhiNikkhevo tattio ca itthivedassa vi / sese sese ca Nikkhivadi / itthivede aNuvasaMte jAva Navusayavedo uvasaMto edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANamasaMkhejjavassiyadvidibaMdho jaado| "tAdhe mohaNIyassa TThidibaMdho thovo / tiNheM pAdikammANaM TidibaMdho asaMkhejjaguNo / NAmAgodANaM DhidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa TThidibaMdho visesaahio| jAdhe ghAdikammANamasaMkhejjavassaTThidigo baMdho tAdhe ceva egasamaeNa NANAvaraNIyacauvihaM dasaNAvaraNIyativihaM paMcatarAiyANi edANi duTThANiyANi baMdheNa jAdANi / tado saMkhejjesu chidibaMdhasahassesu gadesu NavusayavedaM aNuvasaMtaM karedi / tAdhe ceva NavaMsayavedamokaDDiyUNa AvaliyabAhire guNase DhiM Nivikhavadi / idaresiM kammANaM guNaseDhiNikkheveNa sariso gunnseddhinnikkhevo| sese sese ca nnikkhevo| Nava'sayavede aNuvasaMte jAva aMtarakaraNaddhANaM Na pAvadi edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu mohaNIyassa asaMkhejjavassio didibaMdho jaado| 'tAdhe ceva duTThANiyA bNdhodyaa| savvassa paDivadamANassa chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA idi Natthi Niyamo AvaliyAdikkaMtamdIrijjadi / aNiyaTrippaDi mohaNIyassa aNANupugvisaMkamo, lomassa vi saMkamo / jAdhe asaMkhejjavassio TThi dibaMdho mohaNIyassa tAdhe mohaNIyassa 'chidibaMdho thovo / ghAdikammANaM TThidibaMdho asNkhejjgunno| NAmAgodANaM TThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa chidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa saMkhejjesu chidibaMdhasahassesu gadesu aNu bhAgabaMdheNa vIriyaMtarAiyaM savvaghAdI jAdaM / tado dvidibaMdhapudhatteNa AbhiNibodhiyaNANAvaraNIyaM paribhogAMtarAiyaM ca savvaghAdINi jAdANi / tado TThidibaMdhapudhatteNa cakkhudaMsaNAvaraNIyaM savvadhAdI jAdaM / tado TidibaMdhapudhatteNa sudaNANAvaraNIyamacakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca savvadhAdINi jAdANi / tado TridivaMdhapuchattaNa ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvaragIyaM lAbhaMtarAhayaM ca savdadhAdoNi jaadaanni| tado didibaMdhapudhatteNa maNapajjavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM ca savvaghAdINi jAdANi / 'tado ThidivaMdhamahassesu gadesu asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA paDihammadi / 1degjAghe asaMkhejjalogapaDibhAge samayapabaddhassa udIraNA tAdhe mohaNIyassa TThidibaMdho thovo| dhAdikammANaM DidibaMdho asaMkhejjaguNo / NAmAgodANaM TThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa TThidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa DhidibaMdhasahassesu gadesu tado ekkasarAheNa mohaNIyassa chidibaMdho thovo / NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / ghAdikammANaM DhidivaMdho visesAhio / vedaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / 1 / 2. pR0 72 / 3. pR0 73 / 4. pR0 74 / 5. pR0 75 / 6. pR0 77 / 7. pR0 78 / 8. pR0 7' / 9. pR0 80 / 10. pR0 81 /
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 379 "evaM saMkhajjANi TThidibaMdha sahassANi kADhUNa tado evakasarAheNa mohaNIyassa TThidibaMdho thovo / mAgodANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya vedaNIya aMtarAiyANaM ThidibaMdho tullo visesAhio / evaM saMkhejjANi TThadibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo ThidibaMdho / ekkasarAheNa NAmAgodANaM ThidibaMdho thovo | mohaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa- bedaNIya aMtarAiyANaM TThidibaMdho tullo visesAhio / deNa kameNa dvidibaMdha sahassANi bahUNi gadANi / tado aNNo ThidibaMdho / ekkasarAheNa NAmAgodANaM TThidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM ThidibaMdho tullo visesAhio / mohaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / jatto pAe asaMkhejjavassaTThidibaMdho tatto pAe puNNe puNNe dvidibaMdhe aNNaM TThidibaMdhamasaMkhejjaguNaM baMdhai / asaMkhe0 bhAgiyAdo TThidibaMdhAdo ekkasarAheNa sattahaM pi *edeNa kameNa sattaNhaM pi kammANaM palido0 kammANaM palido 0 saMkhe 0 bhAgio TThidibaMdho jAdo / "to pAye puNe puNe dvidibaMdhe aNNaM dvidibaMdhaM saMkhejjaguNaM baMdhai / evaM saMkhejjANaM TThidibaMdhasahassANamapuvvA vaDDhI palidovamassa saMkhejjadibhAgo / ' tado mohaNIyassa jAdhe aNNassa dvidibaMdhassa apuvvA vaDDhI palidovamassa saMkhejjA bhAgA tAghe caduNhaM kammANaM ThidibaMdhassa vaDDhI palidovamaM cadubbhAgeNa sAdiregeNa kaNayaM / ~tAdhe ceva NAmAgodANaM ThidibaMdhaparivaDDhI addhapalidovamaM saMkhejjabhAgUNaM / 'jAdhe esA parivaDDhI tAdhe mohaNIyassa jaTTidigo baMdho palidovamaM / caduNhaM kammANaM jaTTidigo baMdho palidovamaM caduhaM bhAgUNaM / NAmAgodANaM jaTTidigo baMdho addhapalidovamaM / etto pAye TThidibaMdhe puNe puNe palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa vaDDhai jattiyA aNiyaTTizraddhA sesA apuvvakaraNaddhA sabhvA ca tattiyaM / "eNa kameNa palidovamassa saMkhejjabhAgaparivaDDhIe TThidibaMdha sahassesu gadesu aNNo TTidibaMdho jAdo / "evaM bIiMdiya-tIiMdiya-caduridiya asaNNi ThidibaMdhasamago dvidibaMdho / tado TThidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayamaNiTTI jAdo / carimasamayamaNiyaTTissa TTidibaMdho sAgarovamasadasahassapudhattamaMtokoDIe / " se kAle apuNvakaraNaM paviTTho / tAdhe ceva appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca uDidANi / tA va mohaNIyassa NavavihabaMdhago jAdo / tAdhe ceva hassaradiaradisogANamekkadarassa saMghAdassa udIrago siyA bhayaduguMchANamudIrago / tado apuvvakaraNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado parabhaviyaNAmANaM baMdhago jAdo / 12 tado dvidibaMdha sahassehi gadehi apubvakaraNaddhAe saMkhajjesu bhAgesu gadesu NiddApayalAo baMdhai / tado saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayaapuvvakaraNaM patto / 'use kAle paDhamasamayaadhApavato jAdo / tado paDhamasamayaaghApavattassa aNNo guNaseDhiNikkhe vo porANagAdo NikkhavAdo saMkhejjaguNo / 14 jAva carimasamayaapuvvakaraNAdo tti sese sese Nikkhevo / 1"jo paDhamasamayaaghApavatta karaNe Nikkhavo so aMtomuhuttio tattio ceva / teNa paraM siyA vaDDhadi siyA hAyadi siyA avaTThAdi / "paDhamasamayaadhApavatta karaNe guNasaMkamo vocchiNNo / savvakammANamadhApavattasaMkamo jAdo / vari jesi vijjhAdasaMkamo atthi tesi vijjhAdasaMkamo ceva / 16 uvasAmagassa paDhamasamayaapuvvakaraNappahRdi jAva paDivadamANagassa carimasamayaapuvvakaraNo tti tadau etto saMkhajjaguNaM kAlaM paDiNiyatto" aghApavatta karaNeNa uvasamasammattaddhamaNupAledi / edisse uvasamamammattaddhAe 1. pR0 82 / 2. pR0 83 / 3. pR0 84 / 4. pR0 85 / 5 pR0 86 / 6. pR0 87 / 7. pR0 88 / 10 pR0 91 / 11. pR0 92 / 12. pu0 93 / 13. pR0 94 / 16. pR0 97 / 17. pR0 98 / 8. pR0 89 / 9. pR0 90 / 14. pR0 95 / 15. pR0 96 /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 jayadhavalA antarado asaMjama pi gacchejja, saMjamAsaMjamaM pi gacchejja, do vi gaccheJja / 'chasu AvaliyAsu sesAsu AsANaM pi gacchejja / AsANaM puNa gado jadi maradi Na sakko Nirayagadi tirikkhargAdi maNusargAdi va gaMtuM NiyamA devargAdi gacchadi / haMdi tisu Auesu ekkeNa vi baddheNa Na sakko kasAye uvasAmeMdUM / edeNa kAraNeNa Nirayagadi-tirikkhajoNi- maNusagadIo Na gacchadi / esA savvA parUvaNA purisavedassa koheNa uvaTThidassa / purisavedeNa ceva mANeNa uvaTThidassa NANattaM / taM jahA - jAva sattaNokasAyANamuvasAmaNA tAva Natthi NANattaM / uvarimANaM vedaMto kohamuvasAmedi / jaddehI koheNa uvaTThidassa kohassa uvasAmaNaddhA taddehI caiva mANeNa vi uvadisa kohassa uvasAmaNaddhA | kodhassa paDhamaTThidI Natthi / "jaddehI koheNa uvaTThidassa kodhassa ca mANassa ca paDhamaTThidI taddehI mANeNa uvaTThidassa mANassa paDharmATThadI / mANe uvasaMte eto sessa uvasAmeyavassa mAyAe lobhassa ca jo koheNa uvadissa uvasAmaNavidhI so ceva kAyavvo / mANeNa uvaTThido uvasAmeyUNa tadA paDivadayUNa lobhaM vedayamANassa jo puvvaparU vido vidhI so ceva vidhI kAyanvo / evaM mAyaM vedemANassa / tadA mANaM vedayaMtassa NANattaM / taM jahA -- guNase DhiNikkhevo tAva NavahaM kasAyANaM sesANaM kammANaM guNaseDhiNikkheveNa tullo, sese sese ca Nikkhevo / koheNa uvaTThidasa uvasAmagassa puNo paDivadamANagassa jaddehI mANavedagaddhA ettiyametteNeva kAleNa mANavedagaddhAe adhicchidAe tAdhe ceva mANaM vedeto egasamaeNa tivihaM kohamaNuvasaMtaM karedi / 'tAdhe ceva orkADDiyUNa kohaM tivihaM pi AvaliyabAhire guNaseDhIe idaresi kammANaM guNase DhiNivakheveNa sarisIe Nikkhivadi, tado sese sese vivadi / idaM NANattaM mANeNa uvaTThidassa uvasAmagassa tassa ceva paDivadamANagassa / "evaM tAva viyAseNa NANattaM etto samAsaNANattaM vattaislAmo / "taM jahA / "purisavedayassa mANa uvadisma uvasAmgassa adhApavattakaraNamAdi kADhUNa jAva carimasamayapurisavedo tti Natthi NANattaM / paDhamasamayavedagappahuDi jAva kohassa uvasAmaNaddhA tAva NANattaM / mANa - mAyA lobhANamuvasAmaNaddhAe Natthi NANataM / 12 uvasaMtadANi Natthi ceva NANattaM / tassa ceva mAgeNa uvaTThiyUNa tado paDivadidUNa lobhaM vedetassa Natthi NANattaM / bhAyaM vaideMtassa Natthi NANataM / mANaM vedayamANassa tAva NANattaM jAva koho Na okaDijjadi / kohe okaDDi kossa udayAdiguNaseDhI Natthi / mANo ceva vedijjadi / edANi doNNi NANattANi kodo okaDidAdo pAye jAva adhApavattasaMjado jAdotti / mAyA uvadissa uvasAmagassa ke ddehI mAyAe paDhamaTThidI / jAo koheNa uvaTThidassa kodhassa ca mANassa ca mAyAeca paDhamaTiThadIo tAo tiNNi paDhamaTThidIo saMpiDidAo mAyAe uvaTThidassa mAyAe pddhmtttthido| 14 tI do mAyaM vedeto kohaM ca mANaM ca mAyaM ca uvasAmedi / tado lobhamuvasAmaMtassa Natthi NANattaM / mAyAe uvaTThido vasAmeyaNa puNo paDivadamANagassa lobhaM vedayamANassa Natthi NANattaM / "mAyaM vedeMtassa pANattaM / taM jahAtivihAe mAyAe tivihassa lohassa ca guNase DhiNikkhavo idarehi kammehiM sariso sese seseca Nivakhavo / sena ca kasAye sAyaM vedaMto okaDiDahidi / tattha guNaseDhiNikkhevavidhiM ca idarakammaguNaseDhiNikkheveNa sarisaM kAhidi / lobheNa uvaTTidasta uvasAmagassa NANattaM vattaissAmo / taMjahA - aMtarakadamette lobhassa paDhamadvidi karedi / jaddehI koNa ubaTThidassa kohassa paDhamaTThidI mANassa ca paDhamaTThidI mAyAe ca paDhamaTThidI lobhassa 1. pR0 99 / 2. pR0 100 / 3. pR0 101 / 4. pR0 102 / 5. pR0 103 / 6. pR0 104 / 7. pR0 105 / 8. pR0 106 / 9. pR0 107 / 10. pR0 108 / 11. pR0 109 / 12. 10 110 / 13. pR0 111 / 14. pR0 112 / 15. pR0 113 / 16. pR0 114 /
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisidvANi 381 ca sAMparAiyapaDhamaTThidI taddehI lobhassa pddhmtttthidii| 'suhumasAMparAiyaM paDivaNNassa Natthi NANattaM / tasseva paDivadamANagassa humasAM parAiyaM vedeMtassa Natthi NANattaM / paDhamasamayabAdarasAMparAiyappahuDi NANattaM vattaissAmo / taM jahAM -- tivihassa lohassa guNaseDhiNikkhevo idarehi kammehiM sariso / 'lobhaM vedemANo sese kasAe okaDihidi / guNase DhiNikkhevo idarehi kammehi guNaseDhiNikkheveNa sambesi kammANaM sariso / sese sese ca khidi / edANi NANattANi jo koheNa uvasAmedumuvaTThAdi teNa saha saNNikAsijjamANANi / ede purisaveNuvadissa viyappA | itthavedeNa uvadissa NANattaM vattaissAmo / taM jahA - avedo sattakammaMse uvasAmedi / satta haM piya uvasAmaNaddhA tullA / edaM NANataM, sesA savve viyappA purisavedeNa saha sarisA / sayave deNovaTThadassa uvasAmagassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA - aMtaradusamayakade Navu sayavedamuvasAmedi / jA purisavedeNa uvaTThidassa Navu sayavedassa uvasamaNaddhA taddehI addhA gadA Na tAva NapuMsayavedamuvasAmedi / tado ityivedamuvasAmedi, Navu sayavedaM pi uvasAmedi ceva / tado itthivedassa uvasAmaNaddhAe puNNAe itthavedo ca Navu sayavedo ca uvasAmidA bhavati / " tAdhe ceva carimasamae savedo bhavadi / tado avedo satta kammANi uvasAmedi / tullA ca sattaNhaM pi kammANaM uvasAmaNA / edaM NANattaM NabuMsayavedeNa uvadissa / sesA viyappA te caiva kAyavvA / "etto purisavedeNa saha koheNa uvaTTidassa uvasAmagassa paDhamasamayaapuvvakaraNamAdi kADhUNa jAva paDivadamANagassa carimasamayaapuvvakaraNo tti edisse advAe jANi kAlasaMjuttANi padANi tesimaNpAbahuaM vattaissAma / taM jahA -- sambatthovA jahaNNiyA aNubhAga khaMDaya uvakIraNaddhA / ukkassiyA aNubhAgakhaMDaya uvakIraNaddhA visesAhiyA / jahaNNiyA TThidibaMdhagaddhA TThidikhaMDaya uvakIraNaddhA ca tullAo saMkhejaguNAo / paDivadamANagassa jahaNNiyA TThidivaMdhagaddhA visesAhiyA / 'aMtarakaraNaddhA visesAhiyA / ukkassiyA TThidibaMdhagaddhA TThidikhaMDayaukkIraNaddhA ca visesAhiyA / carimasamaya suhumasAMparAiyassa guNase DhiNikkhevo saMkhejjaguNo / "taM caiva guNa se DhisIsayaM ti bhaNadi / uvasaMtakasAyassa guNaseDhiNikhevo saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa suhumasAMparAiyaddhA saMkhejjaguNA / " tasseva lobhassa guNase DhiNikkhevo visesAhio / uvasAmagassa suhumasAMparAiyaddhA kiTTINamuvasAmaNaddhA suhumasAMparAiyassa paDhamaTThadI ca tiSNi vi tullAo visesAhiyAo / uvasAmagassa kiTTIkaraNaddhA visesAhiyA / paDivadamANagassa bAdarasAMparAiyassa lobhavedagaddhA saMkhejjaguNA / " tasseva lobhassa tivihassa vi tullo guNa se DhiNikkhevo visesAhio / uvasAmagassa bAdarasAMparAiyassa lobhavedagaddhA visesAhiyA / tasseva paDhamaTThidI visesAhiyA / 12 paDivamANayassa lobhavedagaddhA visesAhiyA / paDivadamANagassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / tasseva mAyAvedagassa chanhaM kammANaM guNa se DhiNikkhevo visesAhio / 13 paDivadamANagassa mANavedagaddhA visesAhiyA / tasseva paDivadavamANagassa mANa vedagassa NavaNhaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo visesAhio / uvasAmayassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / mAyAe paDhamaTThidI visesAhiyA / mAyAe uvasAmaNaddhA visesAhiyA / uvasAmagassa mANa vedagaddhA visesAhiyA / 14 mANassa paDhamaTThidI visesAhiyA / mANassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / kohassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / chaNNokasAyANamuvasAmaNaddhA visesAhiyA / purisavedassa uvasAmaNaddhA visesA 1. pR0 115 / 2. pR0 116 / 3. pR0 117 / 4. pR0 118 / 5. pR0 119 / 6. pR0 120 // 7. pR0 121 / 8, pR0 122 / 9. pR0 123 / 10. pR0 124 / 11. mR0 125 / 13. pU0 127 / 14. pR0 125 12. pU0 126 /
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 jayadhavalA hiyA / itthivedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / 'Navusayavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / khuddAbhavaggahaNaM visesAhiyaM / ___uvasaMtaddhA duguNA / purisavedassa paDhamaTThidI visesAhiyA / kohassa paDhamaTThidI visesAhiyA / mohaNIyassa uvasAmaNaddhA visesaahiyaa| paDivadamANagassa jAva asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA so kAlo sNkhejjgunno| uvasAmagassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNAkAlo visesaahio| paDivadamANagassa aNiyaTTiaddhA saMkhejjaguNA / uvasAmagassa aNiyaTTiaddhA visesaahiyaa| paDivadamANayassa apuvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / uvasAmagassa apuvakaraNaddhA visesaahiyaa| paDivadamANagassa ukkassao guNaseDhiNikkhevo visesaahio| "uvasAmagassa apuvvakaraNassa paDhamasamayaguNaseDhiNikkhevo visesaahio| uvasAmagassa koSavedagaddhA saMkhejjaguNA / adhApavattasaMjadassa guNase DhiNikkhevo sNkhejjgunno| daMsaNamohaNIyassa uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / carittamohaNIyamuvasAmago aMtaraM kareMto jAo TThidIo ukkIradi tAo TThidIo saMkhajjaguNAo |dsnnmohnniiyss aMtaraSTriThadIo saMkhejjaguNAo / jahaNNiyA AbAhA saMkhejjaguNA / ukkassiyA AbAhA saMkhejjaguNA / uvasAmagassa mohaNIyassa jahaNNago TThidibaMdho sNkhejjgunno| paDivadamANayassa mohaNIyassa jahaNNao TThidibaMdho sNkhejjgunnau| uvasAmagassa NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM jahaNNaTThidibaMdho saMkhejjaguNI / edesi caiva kammANaM paDivadamANayassa jahaNNago ThidibaMdho saMkhejjaguNo / 'aMtomuhatto sNkhejjgunno| uvasAmagassa jahaNNago NAmAgodANaM TThidibaMdho sNkhejjgunno| vedaNIyassa jahaNNago TThidibaMdho visesAhio / paDivadamANagassa NAmAgodANaM jahaNNago TThidibaMdho visesAhio / tasseva vedaNIyassa jahaNNago TThidibaMdho visesaahio| uvasAmagassa mAyAsaMjalaNassa jahaNNadidibaMdho maaso| tasseva paDivadamANagassa jahaNNao TThididaMdho ve mAsA / uvasAmagassa mANasaMjalaNassa vidibaMdho ve mAsA / paDivadamANagassa tasseva jahaNNao ThidibaMdho cattAri maasaa| uvasAmagassa kohasaMjalaNassa jahaNNago ThidibaMdho cattAri mAsA / paDivadamANayassa tasseva jahaNNago TThidibaMdho aTTha mAsA / uvasAmagassa purisavedassa jahaNNago TThidibaMdho * solasa vassANi / tassamaye ceva saMjalaNANaM dvidibaMdho battIsa vassANi / paDivadamANagassa purisavedassa jahaNNao ThidibaMdho battIsa vassANi / tassamae ceva saMjalaNANaM TThidibaMdho causaTThivassANi / uvasAmagassa paDhamo saMkhejjavassaTThidigo mohaNIyassa TThidibaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa carimo saMkhejjavassaTThidivo mohaNIyassa ThidibaMdho saMkhejjaguNo / uvasAmagassa NANAvaraNadasaNNAvaraNa-aMtarAiyANaM paDhamo saMkhejjavassaTidigo baMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa tiNhaM ghAdikammANaM carimo saMkhejjavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo / uvasAmagassa NAmA-goda-vedaNIyANaM paDhamo saMkhejjavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo / "paDivadamANagassa NAmA-goda-vedaNIyANaM carimo saMkhejjavassaTThidigo baMdho sNkhejjgunno| uvasAmagassa carimo asaMkhejjavassaTThidigo baMdho mohaNIyassa asaMkhejjaguNo / paDivadamANagassa paDhamo asaMkhejjavassaTThidigo baMdho mohaNIyassa asNkhejjgunno| uvasAmagassa ghAdikammANaM carimo asaMkhejjavassaThidigo baMdho asaMkhejjaguNo / paDivadamANagassa paDhamo asaMkhejjavassaTThidigo baMdho ghAdikammANamasaMkhejjagaNo / ubasAmagassa NAmA-goda-vedaNIyANaM carimo asaMkhejjavassaThidigo baMdho asaMkhejjaguNo / paDivadamANagassa NAmA-goda-vedaNIyANaM paDhamo asaMkhejjavassaTiThadigo baMdho asaMkhejjaguNo / uvasAmagassa NAmA-godANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgio paDhamo TiThadibaMdho asNkhejjgunno| 3NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-vedaNIya-aMtarAiyANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgigo paDhamo ThidibaMdho 1. pR0 129 / 2. pR0 130 / 3. pR0 131 / 4. pR0 132 / 5. pR0 133 / 6. pR0 134 / 7. pR0 135 / 8. pR0 136 / 9. pR0 127 / 10. pR0 128 / 11. pR0 139 / 12. pR0 140 / 13. pR0 141 /
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 383 asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa palidovamassa saMkhejjadibhAgigo paDhamo TThidibaMdho visesaahio| carimaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / 'jAo TThidIo parihAidUNa palidovamaTThidigo baMdho jAdo tAo TThidIo saMkhejjaguNa o / palidovamaM saMkhejjaguNaM / aNiyaTTissa paDhamasamaye TThidibaMdho sNkhejjgunno| paDivadamANayassa aNiyaTTissa carimasamaye TThidibaMdho saMkhejjaguNo / apuvvakaraNassa paDhamasamae TiThadivaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa apuvakaraNassa carimasamae TThidibaMdho sNkhejjgunno| paDivadamANayassa apuvvakaraNassa carimasamae ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / paDivadamANayassa apuvvakaraNassa paDhamasamaye ThidisaMtakammaM visesAhiyaM / paDivadamANayassa aNiyaTTissa carimasamaye TThidisaMtakamma visesAhiyaM / uvasAmagassa aNiyaTrissa paDhamasayaye TThidisaMtakamma saMkhejjaguNaM / uvasAmagassa apuvvakaraNassa carimasamae TThidisaMtakammaM visesAhiyaM / uvasAmagassa apugvakaraNassa paDhamasamae TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / etto paDivadamANayassa cattAri suttagAhAo aNubhAsiyavvAo / tado uvasAmaNA samattA bhavadi / 15.carittamohakkhavaNAatthAhiyAro 'carittamohaNIyassa khavaNAe adhApavattakaraNaddhA apuvakaraNaddhA aNiyaTTikaraNaddhA ca edAo tiNNi vi addhAo egasaMbaMdhAo egAvaliyAe oTTi dvaao| "tado jANi kammANi atthi tesiM TThidIo ottttidvvaao| 'tesiM ceva aNubhAgaphaddayANaM jahaNNaphaddayappahuDi egaphaddayaAvaliyA oTTidavvA / tado adhApavattakaraNassa carimasamae appA idi kaTTa imAo cattAri suttagAhAo vibhaasiyvaao| taM jahA-saMkamaNapaTuvagassa pariNAmo keriso bhavetti vihAsA / 'taM jahA-pariNAmo visuddho puvvaM pitomuhuttappahuDi visujjhamANo Agado aNaMtaguNAe visohIe / jogetti vihaasaa| 1degaNNadaro maNa jogo, aNNadaro vacijogo, orAliyakAyajogo vA / kasAyetti vihaasaa| aNNadaro ksaayo| 'kiM vaDDhamANo hAyamANo ? NiyamA hAyamANo / uvajogetti vihaasaa| ekko uvaeso NiyamA sudovjutto| '2ekko uvadeso sudeNa vA madIe vA cakkhudaMsaNeNa vA acakkhudaMsaNeNa vA / lessA tti vihAsA / NiyamA sukkasessA / NiyamA vaDDhamANalessA / vedo ko bhavetti bihAsA / aNNadaro vedo|| "kANi vA puvvabaddhANi tti vihaasaa| ettha payaDisaMtakammaM dvidisaMtakammamaNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca maggiyanvaM / 15ke vA ase NibaMdhadi tti vihaasaa| ettha payaDibaMdho didibaMdho aNabhAgabaMdho padesavaMdho ca mggiyvvo| kadi "AvaliyaM pavisaMti tti vihAsA / mUlapayaDIo savvAo pabisaMti / uttarapayaDIo vi jAo atthi tAo pavisaMti / kadiNhaM vA pavesago tti vihaasaa| Auga-vedaNIyavajjANaM vedijjamANANaM kammANaM pvesgo|| ke aMse jhIyade punvaM baMdheNa udaeNa vA tti vihAsA / thINagiddhitiyamasAda-micchatta-bArahakasAyaaradi-soga-itthivedaNabaMsaMyaveda sanvANi ceva AugANi pariyattamANAo NAmAo asuhAo savvAo ceva maNasagai-orAliyasarIra-orAliya "sarIraMgovaMga-vajjarisahasaMhaDaNa-maNusagaipAoggANupunvI-AdAvajjovaNAmAmao ca suhAo NIcAgodaM ca edANi kammANi baMdheNa vocchiNNANi / 9 thINagiddhitiyaM micchatta-sammattasambhAmicchatta-bArasakasAya-maNu sAgayavajz2ANi AugANi Niriyagai-tirikkhagaidevaipAoggaNAmAo AhAradugaM ca vajjarisahasaMghaDaNavajjANi sesANi saMghaDaNANi maNusagai pAoggANupunvI apajjattaNAma asahatiyaM titthayaraNAmaM ca siyA NIcAgodaM edANi kammANi udaeNa vocchiNNANi / aMtaraM vA kahi kiccA ke ke saMkAmago kahiM tti vihAsA / "Na tAva aMtaraM karedi, purado kAhidi tti aNtrN| 1. pR0 142 / 2. pR0 143 / 3. pR0 144 / 4. pR0 148 / 5. pR0 150 / 6. pR0 151 / 7. pR0 153 / 8. pR0 154 / 9. pR0 155 / 10. pR0 156 / 11. pR0 157 / 12. pR0 158 / 13. pR0 159 / 14. pR0 159 / 15 pR0 160 / 16. pR0 161 / 17. pR0 162 / 18. pR0 163 / 19. pR0 164 20, 50 165 / 21. pR0 166 /
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalA ki didiyANi kammANi aNubhAgesu kesu vA? ovaTTiyaNa sesANi kaM ThANaM paDivajjadi tti vihaasaa| edIe gAhAe TididhAdo aNubhAgadhAdo ca sUcido bhavadi / tado imassa cArimasamayaaghApavattakaraNe vaTTamANassa patthi didighAdo aNubhAgaghAdo vaa| se kAle do vi ghAdA pavattihiti / paDhamasamayaapuvakaraNaM pavidveNa TidikhaMDayamAgAidaM / aNubhAgakhaMDayaM ca AgAidaM / taM puNa appasatthANaM kammANamaNaMtA bhaagaa|' kasAyakkhavagassa apuvakaraNe paDhamaTThi dikhaMDayassa pamANANugamaM vttissaamo| taM jahA / apuvakaraNe paDhamadvidikhaMDayaM jahaNNaya thovaM / ukkassayaM saMkhejjagaNaM / ukkassayaM pi palidovasassa sNkhejjdibhaago| jahA saNamohaNIyassa uvasAmaNAe ca daMsaNamohaNIyassa khavaNAe ca kasAyANamuvasAmaNAe ca edesi tihamAvAsayANaM jANi apuvakaraNANi tesu apuvakaraNesu paDhamaTTidikhaMDayaM jahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkassayaM sAgarovamapudhattaM / ettha puNa kasAyANaM khavaNAe jaM apuvakaraNaM tamhi apunvakaraNe paDhamaTridikhaMDayaM jahaNNaya pi ukkassayaM pi palidovasassa sNkhejjdibhaago| do kasAyakkhavagA apuvakaraNaM samagaM pvitttthaa| ekassa puNa TidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM, ekassa chidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / jassa saMkhejjaguNahINaM TThidisaMtakammaM tassa dvidikhaMDayAdo paDhamAdo saMkhejjaguNaTThidisaMtakammiyassa ThidikhaMDayaM paDhamaM saMkhejjaguNaM, vidiyAdo vidiyaM saMkhejjaguNaM / evaM tadiyAdo tadiyaM / edeNa kameNa samvamhi apulvakaraNe jAva carimAdo ThidikhaMDayayAdo tti tadimAdo tadima saMkhejjaguNaM / esA DidikhaMDyaparUvaNA apuvakaraNe / apuvakaraNassa paDhamasamae jANi AvAsayANi tANi vttissaamo| taM jahA-ThidikhaMDayamAgAidaM palidovamassa sNkhejjdibhaago|' appasatthANaM kammANamaNaMtA bhAgA aNubhAgakhaMDayamAgAidaM / palidovamassa saMkhejjadibhAgo TridibaMdheNa osrido| gupAseDhI udayAvaliyabAhire NikkhittA apuvakaraNaddhAdo aNiyaTTikaraNaddhAdo ca visesuttrkaalo| je appasatthakammaMsA Na bajjhaMti tesi kammANaM guNasaMkamo jaado| tado TThidisaMtakammaM TidibaMdho ca sAgarovamakoDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe / baMdhAdo puNo saMtakamma saMkhejjaguNaM / esA apuvakaraNapaDhamasamae parUvaNA / etto vidiyasamae NANattaM / taM jahA-guNaseDhI asaMkhejjaguNA / sese ca Nikkhevo / visohI ca aNaMtaguNA / sesesu AvAsayesu Natthi NANattaM / evaM jAva paDhamANubhAgakhaMDayaM samattaM tti / tado se kAle aNNamaNubhAgakhaMDayamAgAidaM / sesassa aNaMtA bhaagaa|' ___ evaM saMkhajjesa aNabhAgakhaMDayasahassesa gadesa aNNamaNabhAgakhaMDayaM paDhamaTridikhaMDayaM ca / jo ca paDhamasamae apuvakaraNe ThidibaMdho pabaddho, edANi tiNNi vi samagaM NiTThidANi / evaM TThidibaMdhasahassehiM gadehi apuvakaraNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NihA-payalANaM bNdhvocchedo| tAdhe ceva tANi guNasaMkaneNa saMkamaMti / tado didibaMdhasahassesu gadesu parabhaviyaNAmANaM baMdhavocchedo jAdo / tado didibaMdhasahassesU gadesU carimasaasamaapuvakaraNaM ptto| "se kAle paDhamasamayaaNiyaTrI jAdo / paDhamasamayaaNiyaTTissa AvAsayANi vttissaamo| taM jahA12paDhamasamayaaNiyaTTissa aNNaM dvidikhaMDyaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo / aNNamaNubhAgakhaMDayaM sesassa aNaMtA bhAgA / aNNo didibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hINo / paDhamaTThidikhaMDayaM visamaM jahaNNayAdo ukkassayaM saMkhejjabhAguttaraM / paDhame TThidikhaMDaye hade samvassa tullakAle aNiyaTTipaviTussa "TThidisaMtakammaM tullaM / didikhaMDayaM pi samvassa aNiyaTTipaviTrassa vidiyaTThidikhaMDayAdo vidiyaTThidikhaMDayaM tllN| tado pyahaDi tadimAdo tadimaM tullaM / TThidibaMdho sAgarovamasahassapudhattamaMto sadasahasassa / 15TThidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassaputtamaMtokoDIe / guNaseDhiNikkhevo jo apuvakaraNe Nikkhevo tassa sese sese ca bhavadi / 1. pR0 167 / 2. pR0 168 / 3. pR0 169 / 4. pR0 170 / 5. pR0 171 / 6. pR0 173 / 7. pR0 174 / 8. pR0 175 / 9. pR0 176 / 1. pR0 177 / 10. pR0 178 / 11. pR0 179 / 12. pR0 180 / 13. pR0 181 / 14. pR0 182 / 15. pR0 183 / /
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-14 parisiTTANi savvakammANaM pi tiNNi karaNANi vocchiNNANi / jahA-'appasatthauvasAmaNAkaraNaM NivattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca edANi savvANi paDhamasamayaaNiyaTrissa AvAsayANi parUvidANi / se kAle edANi ceva, Navari gaNaseDhI asaMkhejjagaNA / sese sese ca Nikkhevo / visohI ca annNtgnnaa| 2evaM saMkhejjesu ThidibaMdhasahasse su gadesu tado aNNo TThidibaMdho asaNNiTThidibaMdhasamago jaado| tado saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu cauridiyaTThidibaMdhasamago jaado| evaM teiMdiyasamago vIidiyasamago eDaMdiyasamago jaado| tado eiMdiyaTiThadibaMdhasamagAdo TiThadibaMdhAdo saMkhejesa TiThadibaMdhasahassesU gadesu NAmAgodANaM palidovamaTThidigo baMdho jaayo| tAdhe NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM divaDhapalidovamaThidigo baMdho, mohaNIyassa vepalidovama TiThadigo baMdho / tAdhe ThidisaMtakamma sAgarovamasadasahassapudhattaM / jAdhe NAmA-godANaM palidovamaThidigo baMdho tAdhe appAbahuaM vttissaamo| 'taM jahA-NAmA-godANaM ThidibaMdho thovo| NANAvaraNIya-daMsazAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM vidibaMdho visesaahio| mohaNIyassa TThibaMdho visesaahio| adikkaMtA savve TThidibaMdhA edeNa appAbahuavihiNA gdaa| tado NAmA-godANaM palidovamaThidio baMdhe puNNe jo aNNo TiThadibaMdho so sNkhejjgnnhiinno| sesANaM kammANaM ThidibaMdho viseshiinno| "tAdhe appAbahuaM / NAmA-godANaM TThidibaMdho thovo / caduhaM kammANaM TThidibaMdho tullo sNkhejjgunno| mohaNIyassa TThidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado NANAvaraNIyadaMsaNAvaraNIyavedaNIyaaMtarAiyANaM palidovamaTThidigo baMdho jaado| tAdhe mohaNIyassa tibhAguttarapalidovamaTThidigo baMdho jaado| tado aNNo TThidibaMdho caduNDaM kammANaM sNkhejjgunnhiinno| 'tAdhe appAbahuaM / NAmAgodANaM TThidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejjaguNo / mohaNIyassa TThidibaMdho sNkhejjgunno| edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado mohaNIyassa palidovamaTThidigo baMdho / sesANaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo tttthidibNdho| edamhi TThidibaMdhe puNNe mohaNIyassa ThidibaMdho palidIvamassa sNkhejjdibhaago| tado savesi kammANaM didibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva / tAdhe vi appaabh| NAmA-godANaM TThidibaMdho thovo| NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-vedaNIya-aMtarAiyANaM TThidibaMdho sNkhejjgunno| mohaNIyassa TThidibaMdho sNkhejjgunno| edeNa kameNa saMkhajjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo TThidibaMdho jAdhe NAmA-godANaM palidovamassa asaMkhajjadibhAgo tAdhe sesANaM kammANaM TThidibaMdho palidovamassa sNkhejjdibhaago| 'tAdhe appAbahuaM / NAmA-godANaM TThidibaMdho thovo| caduNhaM kammANaM ThidibaMdho asNkhejjgunno| mohaNIyassa ThidibaMdho sNkhjjgunno| tado saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu tiNhaM ghAdikammANaM vedaNIyassa ca palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidibaMdho jAdo / tAdhe appAbahuaM / NAmA-godANaM TThidibaMdho thovo / caduNDaM kammANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa Ti ThadivaMdho asNkhejjgunno| tado saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa vi palidovamassa asaM khejjadibhAgo TThidibaMdho jAdo / tAdhe saMvesi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidibaMdho jAdo / tAdhe TThidisaMtakammaM sAgarovamasahassapudhattamaMto sadasahassassa / 1. pR0 184 / 2. pR0 185 / 3. pR0 186 / 4. pR0 187 / 5. pR0 188 / 6. pR0 189 / 7. pR0 190|8.pR0 191 / 9. pR0 192 /
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 jayadhavalA 'jAdhe paDhamadAe mohaNIyassa palidovamassa asaMkhejja dibhAgo chidivaMdho jAdo tAdhe appAbahuaMNAmA-godANaM TThidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM dvidibaMdho tullo asNkhejjgunno| mohaNIyassa TThidibaMdho asNkhejjgunno| edeNa kameNa saMkhejjANi ThidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo TThidibaMdho tamhi ekkasarAheNa NAmAgodANaM TThidibaMdho thovo / caduhaM kammANaM TThidibaMdho tullo asakhejjagaNo / mohaNIyassa chidibaMdho asNkhejjgunno| 2edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo ThidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa TThidibaMdho thovo / NAma-godANaM TThidibaMdho asNkhejjgunno| cauNhaM kammANaM TThidibaMdho tullo asNkhejjgunno| edeNa kameNa saMkhejjANi ThidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo ThidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa TiThadibaMdho thovo| NAmA-godANaM TidibaMdho asNkhejjgunno| tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa chidibaMdho asaMkhejjaguNo / evaM saMkhejjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo ThidibaMdho ekkasarAheNa mohaNIyassa TThidibaMdho thovo / tiNhaM ghAdikammANaM TThidibaMdho asNkhejjgunno| NAmA-godANaM TThidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa TThidibaMdho visesaahio| edeNeva kameNa saMkhejjANi ThidibaMdhasahassANi gadANi / tado TThidisaMtakammamasaNNi TThidibaMdhaNa samagaM jAdaM / tado saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu gadesu cauridiyaTThidibaMdhaNa. samagaM jAdaM / evaM tIidiya-vIidiyaTidibaMdheNa samagaM jAdaM / tado saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu gadesu eI diyaTThidibaMdhaNa samagaM TThidisaMtakammaM jAdaM / tado saMkhejjesu TidibaMdhasahassesu , gadesu NAmAgodANaM palidovamaTThidisaMtakammaM jAdaM / tAdhe caduNhaM kammANaM divaDaDhapalidovamaTridisaMtakammaM / mohaNIyassa vi vepalidovamaTridisaMtakammaM / edammi dvidikhaMDae ukkiNNe NAmA-godANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgiyaM dvidisaMtakammaM / tAdhe appaavhuaa| samvatthovaM NAmAgodANaM TThidisaMtakammaM / cauNhaM kammANaM TridisaMtakammaM tullaM sNkhejjgunnN| mauhaNIyassa TridisaMtakamma visesAhiyaM / edeNa kameNa TidikhaMDayapudhatte gade tado caduNhaM kammANaM palidovamaTridisaMtakammaM / tAdhe mohaNIyassa palidovamaM tibhAguttaraM dvidisaMtakammaM / "tado TidikhaMDaye puNNe caduNhaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadimAgo ThidisaMtakammaM / tAdhe appAbahuaM-savvatthovaM NAmA-godANaM chidisaMtakammaM / caduNDaM kammANaM dvidisaMtakamma tullaM saMkhejjaguNaM / mohaNIyassa TridisaMtakamma saMkhejjaguNaM / tado TThidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa TThidisaMtakamma palidovamaM jAdaM / tado dvidikhaMDae puNNe sattaNhaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAyaM / tado saMkhejjesu TidikhaMDayasahassesu gadesu NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TridisaMtakammaM jAdaM / tAdhe appAbahuaM-savvatthovaM NAmAgodANaM TThidisaM kammaM / cauNhaM kammANaM T iThadisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / / tado ThidikhaMDayaputteNa cauNhaM kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAdaM / tAdhe apvAbahudhe-NAmA-godANaM TThidisaMtakammaM thovaM / cauNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / mohaNIyassa TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / tado ThidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAdaM / tAghe appAbahuaM / jadhA-NAmA-godANaM TThidisaMtakammaM thovaM / caduNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / mohaNIyassa TThidisaMtakammaM asaMkhejjaguNaM / 1. pR0 193 / 2. pR0 194 / 3. pR0 195 / 4. pR0 196 / 5. pR0 197 / 6. pR0 198 /
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi . 387 edeNa kameNa saMkhejjANi ThidikhaMDayasahassANi gadANi / tado NAmAgodANaM TridisaMtakammaM thovaM / mohaNIyassa TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / cauNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / 'tado TThidikhaMDayapudhatte gade ekkasarAheNa mohaNIyassa TThidisaMtakammaM thovaM / NAmA-godANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / cauNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / tado TThidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa TThidisaMtakammaM thovaM / NAmA-godANaM TThidisaMtakammaM asaMkhejjagaNaM / tiNDaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / vedaNIyassa tttthidisNtkmmmsNkhejjgunnN| tado ThidikhaMDayapudhateNa mohaNIyassa TidisaMtakamma thovaM / tiNhaM ghAdikammANaM TiThadisaMtakammaM asaMkhejjaguNaM / veNNIyassa TThidisaMtakammaM visesAhiyaM / edeNa kameNa saMkhejjANi TThidikhaMDayasahassANi gadANi / tado asaMkhejjANaM samayapavaddhANamudIraNA / tado saMkhejjesu chidikhaMDayasahassesu gadesu aTThaNhaM kasAyANaM sNkaamgo| tado aTThakasAyA ThidikhaMDayaputteNa saMkAmijjaMti / aTThaNhaM kasAyANamapacchimaTThidikhaMDae ukkiNNe tesiM saMtakammamAvaliyapaviTTha sesaM / tado ThidikhaMDayaputtaNa NihANihA-payalAyayalA-thINagiddhINaM Nirayagadi-tirikkhagadipAoggaNAmANaM saMtakammassa sNkaamgo| tado khaMDayapudhatteNa apacchime dvidikhaMDae ukkiNNe edesi solasaNhaM kammANaM TThidisaMtakammamAvaliyambhataraM sesaM / tado TThidikhaMDayaputteNa maNapajavaNoNAvaraNIya-dANaMtarAiyANaM ca aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jaado| tado diThadikhaMDayapudhattaNa ohiNANAvaraNIya-ohidaMsaNAvaraNIya-lAhaMtarAiyANamaNubhAgo bagheNa desaghAdI jAdo / tado TThidikhaMDayapudhatteNa sudaNANAvaraNIya-acakkhudasaNAvaraNIya-bhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jaado| tado ThidikhaMDayapudhatteNa AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaparibhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jaado| tado TThidikhaMDayapudhatteNa vIriyaMtarAiyassa aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / tado TThidisaMDayasahassesu gadesu aNNaM TThidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayamaNNo TThidibaMdho aMtaraTThidIo ca ukkIredaM cattAri vi edANi karaNANi samagamADhatto kAlaM kADhUM / 'caduNDaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyavedaNIyANamedesi terasaNhaM kammANamaMtaraM / sesANaM kammANaM Natthi aNtrN| purisavedassa ca kohasaMjalaNANaM ca paDhamaTThidimaMtomuhuttamettaM mottUNa aMtaraM karedi / sesANaM kammANamAvaliyaM mottUNa aMtaraM karedi / jAo aMtaradvidIo ukkIraMti tAsi padesaggamukIramANiyAsu TidIsu Na dijjadi / 'jAsiM payaDINaM paDhamaTThiIdI atthi tisse paDhamaTThidIe jAo saMpahi dvidIo ukkIrati tamukkIramANagaM padesaggaM saMchuhadi / adha jAo bajhaMti payaDIo tAsimAbAhamadhicchiyUNa jA jahaNiyA NisegaTThidI tamAdi kAdUNa bajjhamANiyAsU TiThadIsU ukkddijjde| saMpahi avaTiThadaaNabhAgakhaMDayasahassesa gadesU aNNamaNabhAgakhaMDayaM / 'jo ca aMtare ukkIrijjamANe ThidibaMdho pabaddho jaM ca TiThadikhaMDayaM jA ca aMtarakaraNaddhA edANi samagaM piTThANiyamANANi NiTThidANi / se kAle paDhamasamayadusamayakadaM / tAdhe ceva Nava'sayavedassa aajuttkrnnsNkaamgo| mohaNIyassa saMkhejjavassaTThidigo baMdho / mohaNIyassa egaTThANiyA baMdhodayA / jANi kammANi bajjhaMti tesiM chasu AvaliyAsu gadAsu udiirnnaa| mohaNIyassa ANupunvIsaMkamo / lohasaMjalaNassa asNkmo| edANi satta karaNANi aMtaradusamayakade AraddhANi / 'tado saMkhejjesU TThidikhaMDayasahassesu gadesu Navusayavedo saMkAmijjamANo sNkaamido| tado se kAle itthivedassa pddhmsmysNkaamgo| "tAdhe aNNaM TThidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayamaNNo TThidivaMdho ca AraddhANi / tado TThidikhaMDayapudhatteNa itthivedakkhavaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade NANAvaraNadasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM tiNhaM ghAdikammANaM saMkhejjavassaTThidigo bNdho| 12tado dvidibaMdhapudhatteNa itthivedassa jaM TThidisaMtakammaM taM savvamAgAidaM / sesANaM kammANaM chidisaMtakammassa asaMkhejjA bhAgA aagaaidaa| tamhi ThidikhaMDae puNNe itthivedo saMchunbhamANo sNchuddho| tAdhe ceva mohaNIyassa ThidisaMtakamma saMkhejjANi vassANi / 13se kAle sattaNhaM NokasAyANaM pddhmsmysNkaamgo| sattaNhaM NokasAyANaM paDhamasamayasaMkAmagassa TThidi1. pR0 199 / 2. pR0 200 / 3. pR0 201 / 4. 202 / 5. pR0 203 / 6. pR0 204 / 7. pR. 205 / 8. pR0 206 / 9. 10 207 / 10. pR0 208 / 11. pR0 209 / 12. pR0 210 / 13. pR0 211 /
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 jayadhavalA baMdho mohaNIyassa thovo| NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM didibaMdho sNkhejjgunno| NAmA-godANaM chidibaMdho asaMkhejjaguNme / vedaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / tAdhe TThidisaMtakammaM mohaNIyassa thovaM / tiNDaM ghAdikammANaM TridisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / NAmA-godANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / vedaNIyassa TidisaMtakammaM visesAhiyaM / paDhamaTThidikhaMDae puNNe mohaNIyassa TridisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / sesANaM TTisaMtakammamasaMkhejjaguNahINaM / didibaMdho NAmA-goda-vedaNIyANaM asNkhejjgunnhiinno| dhAdikammANaM didibaMdho sNkhejjgunnhiinno| tado TThidikhaMDayapudhatteNa gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNadvAe saMkhejjadibhAge gade NAmAgoda-vedaNIyANaM saMkhejjavassANi TThidibaMdho / tado TidikhaMDayaputte sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa -aMtarAiyANaM saMkhejjavassaTidisaMtakammaM jAdaM / tado pAe ghAdikammANaM TThidibaMdhe TThidikhaMDae ca puNe puNNe TidibaMdha-TTidisaMtakammANi saMkhejjaguNahINANi / NAmA-goda-vedaNIyANaM puNNe TThidikhaMDae asaMkhejjaguNahINaM TThidisaMtakammaM / edesi ceva dvidibaMdhe puNNe aNNo TidibaMdho sNkhejjgunnhiinno| / kameNa tAva jAva sattaNhaM NokasAyANaM saMkAmagassa carimaTridibaMdho tti / sattaNDaM NokasAyANaM saMkAmayassa carimo TridibaMdho purisavedassa aTTha vassANi / saMjalaNANaM solasa vassANi / sesANaM kammANaM saMkhejjANi vassasahassANi tthidibNdho|' TidisaMtakammaM puNa ghAdikammANaM caduNhaM pi saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA-goda-vedaNIyANamasaMkhejjANi vassANi / aMtarAdo dUsamayakadAdo pAye chaNNokasAe koghe saMchahadi, Na aNNamhi kamhi vi / purisavedassa doAvaliyAsu paDhamaTThidIe sesAsu AgAla-paDiAgAlo vaucchiNNo / paDhamaTThidIdo ceva udIraNA / samayAhiyAe AvaliyAe sesAe jahaNiyA tthidiudiirnnaa| tado carimasamayasavedo jAdo / tAdhe chaNNokasAyA saMchuddhA / purisavedassa jAo do AvaliyAo samayUNAo ettigA samayapavaddhA vidiyaTThidIe atthi udayaTThidI ca asthi / sesaM purisavedassa saMtakammaM sabbaM saMchuddha / se kAle assakaNNakaraNaM pavattihidi / assakaNNakaraNaM tAva thavaNijjaM / imo tAva suttphaaso| aMtaradusamayakadamAdi kAdUNa jAva chaNNokasAyANaM carimasamayasaMkAmago tti edisse addhAe appA tti kaTu 'suttaM / tattha satta mUlagAhAo / (71) saMkAmayapaTThavagassa kiMThidiyANi punvabaddhANi / kesu va aNubhAgesu ya saMkataM vA asaMkataM // 124 // 'edisse paMca bhaasgaahaao| taMjahA-1degbhAsagAhAo parUvijjatIo ceva bhaNidaM hoMti gaMthagauravapariharaNaTTha / mohaNoyassa aMtaradusamayakade saMkAmagapaTThavago hodi / ettha suttaM / (72)" saMkAmagapaTThavagassa mohaNIyassa do puNa tttthidiio| kiMcUNayaM muhattaM NiyamA se aMtaraM hoI // 125 // 12kiMcUNagaM muhuttaM ti aMtomuhuttaM ti NAdavvaM / aMtaradusamayakadAdo AvaliyaM samayUNamapicchiyUNa imA gAhA / yathA (73) jhINaTThidikammase je vedayade du dosu vi TThidIsu / je cAvi Na vedayade vidiyAe te du boddhanvA // 126 / / 1. pR0 212 / 2. pR0 213 / 3. pR0 214 / 4. pR0 215 / 5. pR0 216 / 6. pR0 217 / 7. pR0 218 / 8. pR0 219 / 9. pR0 220 / 10. pR0 221 / 11. pR0 222 / 12. pR0 223 /
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisidvANi 'etto TThidisaMtakamme ca aNubhAgasaMtakamme ca tadiyagAhA kAyavvA / taM jahA / (74) saMkAmagapaTThavagassa puvvabaddhANi majjhimaTThidIsu / sAda-suhaNAma- godA tahANubhAgesudukkatsA / / 127 / / maTThadIti aNukkassa ajahaNNaTThidIsu tti bhaNidaM hodi / sAda subhaNAma - godA tahANubhAgesudukkassA tti / Na ca ede obukkassA, tassamayapAogga ukkassagA ede aNubhAgeNa / (75) adha thI giddhakammaM NiddANiddA ya payalapayalA ya / taha Niraya - tiriyaNAmA jhINA saMchohaNAdisu // 128 // | * edANi kammANi puvvameva jhINANi / edeNeva sUcidA aTTha vi kasAyA puvvameva khavidA tti / (76) saMkaMtahi yaNiyamA NAmA-godANi vedaNIyaM ca / vassesu asaMkhejjesu sesagA hoMti saMkhejje / / 129 / / kamme paDhamasamayasaMkaMtesu tamhi samaye TThidisaMtakammapamANaM bhaNadi / eto vidiyA esA gAhA cha mUlagAhA / taM jahA / (77) saMkAmagapaTThavago ke baMdhadi ke va vedayadi aMse / saMkAmedi va ke ke kesu asaMkAmago hoi / / 130 / / edisse tiNi atthA / taM jahA -- ke baMdhadi tti paDhamo attho / ke ca vedayadi tti vidio attho / pacchimaddhe tadio attho / paDhame atthe tiNi bhAsagAhAo / " vidiye jatthe ve bhAsagAhAo / tadiye atthe chavbhAsagAhAo / paDhamassa atthassa tinhaM bhAsagAhANaM samukkittaNaM vihAsaNaM ca ekkado vattaislAmo / taM jahA / (78) vassasadasahassAiM TThidisaMkhAe du mohaNIyaM tu / baMdhadi ca sadasahassesu asaMkhejjesu sesANi // 131 // * esA gAhA aMtaradusamayakade TThidibaMdhapamANaM bhaNai / (79) bhaya - soga mara di-radigaM hassa- duguMchA Navu sagitthIo asAdaM NIcAgodaM ajasaM sArIragaM NAmaM // 132 // 389 "edANi NiyamA Na baMdhai / (80) 12 savvAvaraNIyANaM jesi ovaTTaNA du niddAe / payalAyugassa ya tahA abaMdhago baMdhagI sese / / 133 / / 13 jesimovaTTaNA tti kA saNNA / jesi kammANaM desadhAdiphaddayANi atthi tesi kammANamovaTTaNA athiti saNNA / edIe saNNAe savvAvaraNIyANaM jesimovaTTaNA tti edassa padassa vihAsA / taM jahA / jesi kammANaM desaghAdiphaddayANi atthi tANi kammANi savvaghAdINi Na baMdhadi, desaghAdINi baMdhadi / taM jahA / NANAvaraNaM caubvihaM daMsaNAvaraNaM tivihaM aMtarAiyaM paMcavihaM edANi kammANi desaghAdINi baMdhadi / 15 ettige mUlagAhAe paDhamo attho samatto bhavadi / (81) NiddA ya NIcagodaM payalA NiyamA agi tti NAmaM ca / chacceva NokasAyA aMsesu avedago hodi // 134 // "edANi kammANi sambatya niyamA Na vededi / esa attho edisse gAhAe / 1. pR0 225 / 2. pR0 226 / 3. pR0 228 / 4. pR0 229 / 5. pR0 230 / 6. pR0 231 / 7. pU0 232 / 8. pR0 233 / 9. pR0 234 / 10. pR0 235 / 11. pR0 236 / 12. pR0 237 / 13, 239 / 14. pR0 240 / 15. 0241 / 16.. pu0 243 |
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 jayadhavalA (82) vede ca vedaNIye savvAvaraNe tahA kasAye ca / bhaNijjo vedeMto abhajjago sesago hodi / / 135 / / vihAsA / taM jahA / vede ca tAva tinhaM vedANamaNNadaraM vedejja / vedaNIye sAdaM vA asArda vA / savvAvaraNe AbhiNivohiyaNANAvaraNAdINamaNubhAgaM savvadhAdi vA desaghAdi vA / kasAye cauNhaM kaMsAyANamaNNadaraM / evaM bhajidavvo vede ca vedaNIye savvAvaraNe kasAye ca / vidiyAe mUlagAhAe vidiyo atyo samatto bhavadi / tadiye atthe chanbhAsagAhAo / (83) savvassa mohaNIyassa ANuputhvI ya saMkamo hodi / lobhakasAye NiyamA asaMkamo hoi NAyavvo / / 136 / / vihAsA / taM jahA / aMtaradusamayakadappahUDi mohaNIyassa ANUpuvvIsaMkamo | ANupuvvIsaMkamo NAma kiM / koha-mANa-mAyA-lobhA esA parivADI ANupuvvIsaMkamo NAma / " esa attho cautthIe bhAsagAhAe bhaNihidi / etto vidiyabhAsagAhA / (84) saMkAmago ca kodhaM mANaM mAyaM taheva lobhaM ca / savvaM jANupuvvI vedAdI saMchuhadi kamnaM / / 137 / / vedAditi vihAsA / Nava sayavedAdI saMchuhRdi tti bhayo / (82) saMchuhadi pudisavede itthIvedaM Nava sayaM caiva / satteva NokasAye NiyamA kohamhi saMchuhRdi // 138 // edisse diyA gAhAe vihAsA / jahA / itthIvedaM NavuH sayavedaM ca purisavede saMchuhRdi, Na aNNatya / sattaNokasAye kodhe saMchuhRdi, Na aNNattha / (86) koha ca chuhai mANe mANaM mAyAe niyamasA chuhai / mAyaM ca chuhai lohe paDilomo saMkamo Natthi / / 139 / / 'edisse suttapabaMdhI ceva vihAsA / (87) jo jamhi saMchuhaMto NiyamA baMghasarisamhi saMchuhaha / baMdheNa hINadarage ahie vA saMkammo Natthi // 140 // 'vihAsA / taM jahA / jo jaM paryADa saMchuhRdi NiyamA bajjhamANIe dvidIe saMchuhadi / 1deg esA purimaddhassa vihAsA / pacchimaddhassa vihAsA / taM jahA / jaM baMdhadi TThidi tisse vA tatto hoNAe vA saMchuhRdi / ajjhamANAsu TThadIsu Na ukkaDDijjadi / " samaTThidigaM tu saMkAmejja | | 11 (88) saMkAmagapaTThavago mANakasAyassa vedago koSaM / saMhRdi avedeto mANakasAye kamo sese || 141 / / 12 vihAsA / jahA | mANakasAyassa saMkAmagapaTThavago mANaM caiva vedeMto kohassa je do AvaliyabaMdhA dusamaNA te mANe saMchuhadi / 3 vidiyamUlagAhA tti vihAsidA samatA bhavadi / etto tadiyamUlagAhA / jahA / (89) baMdho va saMkamo vA udayo vA saha padesa bhaNubhAge / adhigo samo va hoNo guNeNa ki vA viseseNa // 142 // 2. pR0 246 / 3. pR0 247 / 4. 248 / 5. 249 / 8. pR0 252 / 9. pR0 255 / 10. 10 256 / 1. pR0 245 / 7. pR0 251 / 12. pR0 258 / 13. 0 259 / 6. pR0 250 / 11. pu0 257 /
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 391 "edisse cattAri bhAsagAhAbho / bhAsagAhA samukkittaNA / samukkittidAe va atyavibhAsaM bhaNisAma / taM jahA / (90) baMdheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio / guNaseDhi anaMtaguNA boddhavvA hoi aNubhAge || 143 || vihAsA | aNubhAgeNa baMdho thovo / udao anaMtaguNo / saMkamo anaMtaguNo / vidiyAe bhAsagAhAe samuttiNA / (91) baMdheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio / guNaseThI asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA / / 144 / / vihAsA / jahA / padesaggeNa baMdho thovo / udayo asaMkhejjaguNo / saMkamo asaMkhejjaguNo / "tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (92) udao ca anaMtaguNo saMpahibaMgheNa hoi aNubhAge / se kAle udayAdo saMpahibaMdho anaMtaguNo // 145 // vihAsA / jahA / se kAle aNubhAgabaMdhI thovo / se kAle ceva udabho anaMtaguNo / assi samae baMdho anaMtaguNo / assiM caiva samae udao anaMtaguNo / cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / (93) guNaseDhI anaMtaguNeNUNAe vedago du aNubhAge / gaNaNAdiyaMta seThI padesa aggeNa bosavvA / / 146 / / vihAsA / jahA ! assi samaye aNubhAgudayo bahugo / se kAle anaMtaguNahoNo / ' evaM savvattha / padesudao assi samaye thovo / se kAle anaMtaguNo / evaM samvattha / eto cautthI bhAsagAhA / taM jahA / (94) baMdho va saMkamo vA udao vA ki sage sage ThANe / se kAle se kAle adhio hoNo samo vA pi // 147 // "edisse khAe tiNi bhAsagAhAo / tAsi samukkittaNA taheva vihAsA ca / jahA / (95) baMdhodahi NiyamA aNubhAgo hodi naMtaguNahINo / 1 se kAle se kAle bhajjo puNa saMkamo hodi // 148 // vihAsA / jahA / "assa samae aNubhAgabaMdho bahuo se kAle anaMtaguNahINo / evaM samae samae anaMtaguNahINo / evamudao vi kAyavvo / saMkamo jAva aNubhAgakhaMDayamukkIredi tAva tattigo tattigo aNubhAgasaMkamo / aSNa mhi aNubhAgakhaMDae ADhatte anaMtaguNahINo aNubhAgasaMkamo / etto vidiyAe gAhAe muktiNA / (96) 12 guNa se asaMkhejjA ca pavesaggeNa saMkamo udao / se kAle se kAle bhajjo baMgho padesagge // 149 // bihAsA / padesudao assi samae thovo / se kAle asaMkhejjaguNo / evaM samvattha / jahA udao tahA saMkamo vi kAyavvo / padesabaMdhI caumvihAe baDDhIe cauvvihAe hANIe avaTThANe ca bhajiyavvo / etto tadiyAe gAhAe samukkittaNA / (97) guNado anaMtaguNahINaM vedayadi NiyamasA du aNubhAge / ahiyA ca padesagge guNeNa gaNaNA diyaMteNa // 150 // 14 edisse atyo pugvbhnnido| eto paMcamI mUlagAhA / tisse samukkittaNA / " jahA / 1. pR0 260 / 2. pR0 261 / 3. pR0 262 / 4. pR0 263 5. pU0 265 / 6. pR0 266 // 7. pu0 267 / 8. pR0 268 / 9. 269 / 10, pR0 270 / 11. 0 271 / 12. pu0 272 / 13. 0 273 / 14. 0 274 / 15.275 / 50
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 jayadhabalA (98) kiM aMtaraM kareMto vaDDhadi hAyadi TThidI ya aNubhAge / NiruvakkamA ca vaDDhI hANI vA kecciraM kAlaM // 15 // 'ettha ttiNNi bhaasgaahaao| tAsi samukkittaNaM vihAsaNaM ca vattaissAmo / taM jhaa| paDhamAe gAhAe smukkittnnaa| (99) ovaTTaNA jahaNNA AvaliyA UNiyA tibhAgeNa / esA dvidIsu jahaNNA tahANubhAgesaNaMtesu // 152 / / 2vihaasaa| jA samayAhiyA AvaliyA udayAdo evamAdiTThidI okaDDijjadi samayUNAe AvaliyAe ve-ttibhAge ettime aicchAvedUNa Nikkhavadi / Nikkhevo samayUNAe avaliyAe tibhAgo smyuttro| tado jA aNaMtarauparimaTridI tisse Nikkhevo tattigo cNv| aicchAvaNA smyaahiyaa| evaM tAva aicchAvaNA vaDaDhadi jAva AvaliyA adhicchAvaNA jAdA tti / teNa paramadhicchAvaNA AvaliyA, Nikkhevo vaDDhadi / ukkassao Nikkhevo kammaTThidI dohiM AvaliyAhiM samayAhiyAhiM uunnigaa| jahaNNao Nikkhevo thovo / jahaNiyA aicchAvaNA samayUNAe AvaliyAe ve-ttibhAgA visesAhiyA / ukkassiyA aicchAvaNA visesAhiyA / ukkassao Nikkhevo asNkhej'jgunno| vidiyAe gAhAe smukkittnnaa| jhaa| (100) saMkAmedukkaDDadi je ase te avaTi dA hoti / AvaliyaM se kAle teNa paraM hoMti bhajiyasvA / / 153 / / "vihaasaa| jaM padesaggaM parapayaDIe saMkAmijjadi dvidIhiM vA aNubhAgehi vA ukkaDDijjadi taM padesaggamAvaliyaM Na sakko okaDDi, vA ukkaDDiduM vA saMkAme, vA / ' etto tadiyAe bhAsagAhAe smukkittnnaa| (101) okaDDadi je aMse se kAle te ca hoMti bhajiyavvA / vaDDhIe avaTThANe hANIe saMkame udae // 154 // 'vihAsA / ThidIhiM vA aNubhAgehi vA padesaggamokaDDijjadi taM padesaggaM se kAle ceva okaDijjejja vA ukkaDDijjejja vA saMkAmijjejja vA udIrijjejja vA / "etto chaThIe mUlagAhAe samukkittaNA / taM jhaa| (102) ekkaM ca ThidivisesaM tu TThidivisesesu vaDDhedi / ___ harassedi kadisu egaM tahANumAgesu boddhavvaM // 155 // "edisse ekkA bhAsagAhA / tisse samukkittaNA ca vihAsA ca kAyavvA / taM jahA / (103) ekkaM ca dvidivisesaM tu asaMkhejjesu Tidivisesesu / vaDDhe di harassedi ca tahANubhAgesaNaMtesu / / 13 vihAsA / jhaa| chidisaMtakammassa aggaTThidIdo samayuttaraTThidi baMdhamANo taM ThidisaMtakammaaggaThidi Na ukkaDDadi / " dusamayuttaraTThidi baMghamANo vi Na ukkaDDadi evaM gaMtUNa Avalibuttara 1. pR00277 / 2. pR0 278 / 3. pR0 279 / 4. pR0 280 / 5. pR0 282 / 6. pR0 283 / 7. pR0 284 / 8. pR0 285 / 9. pR0 286 / 10. pR0. 287 / 11. pR0 288 / 12. pR0 289 / 13. pR0 290 / 14. pR0 291 /
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 393 TThidi baMdhamANo Na ukkaDDadi / jai saMtakammaaggaThThidIdo bajjhamANiyA ThThidI adirittA AvaliyAe AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa ca tado so saMtakammaaggaThidi sakko ukkaDDiTuM / ' taM paNa ukkaDDiyUNa AvalimaghicchAveyaNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAge Nikkhivadi / Nikkhevo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamadi kAdUNa samayuttarAe vaDhIe NiraMtaraM jAva ukkassamo Nikkhevo tti samvANi ThANANi asthi / ukkassao puNa Nikkhevo kettio|2 kasAyANaM tAva ukkaDDijjamANiyAe TThidIe ukkassagaM NikkhevaM vatta issaamo| cattAlIsaM sAgarovasakoDAkoDIo caduhi vassasahassehiM AvaliyAe samayuttarAe ca UNiyAo etto ukkassago Nikkhevo / 3 jAo AbAhAe uvari dvidIo tAsimukkaDijjamANINa maicchAvaNA samvattha aavliyaa| jAo AbAhAe heTThA saMtakammadvidIo tAsimukkaDijjamANINa maikchAvaNA' kisse vi TiThadIe aavliyaa| kisse vi ThThidIe sasayuttarA kisse vi ThThidIe vismyuttraa| kisse vi dvidIe tismyuttraa| evaM NiraMtaramaicchAvaNATThANANi jAva ukkassiyA aicchAvaNA ti|" ukkassiyA puNa aicchAvaNA kettiyA ? jA jassa ukkassiyA AbAhA sA ukkassiyA AbAhA samayAhiyAvaliyUNAe ukkassiyA aicchAvaNA / 'ukkaDDijjamANiyAe TThidIe jahaNNago Nikkhevo thovo| okaTThijjamANiyAe TThidIe jahaNNago Nikkhevo asaMkhejjaguNo / oDijjamANiyAe ThThidIe jaNNi yA adhicchAvaNA thovnnaa| okaDDijjamANi yAe Tridoe ukkassiyA aicchAvaNA NivAghAdeNa" ukkaDDijjamANAe TThidIe jahaNiyA aicchAvaNA ca' tullAo visesaahiyaao| AvaliyA tattiyA ceva / ukkaDuNA ukkassiyA aicchAvaNA saMkhejjaguNA / 'okaDaNAdo vAghAdeNa ukkassiyA adhicchAvaNA asNkhejjgunnaa| ukkaDaNAdo ukkassago Nikkhevo visesaahio| okaDDaNAdo ukkassago Nikkhevo visesAhio / ukkassayaM TThidisaMtakammaM visesAhiyaM / do AvaliyAo samayuttarAo viseso|" eto sattamI mUlagAhA / ' taM jahA (104) chidi-aNubhAge aMse ke ke vaDDhadi ke va harassedi / kesu avaThANaM vA guNeNa kiM vA viseseNa / / 157 // 12edisse cattAri bhAsagAhAo / tAsi samuvikattaNA ca vihAsA ca / paDhamabhAsagAhAe smukkittnnaa| (105) ovaTedi TThidi puNa adhigaM hINaM ca baMdhasamagaM vA / ukkaDDadi baMdhasamaM hoNaM adhigaM Na vaDDhedi / / 158 / / 14vihAsA jA TThidI okaDDijjadi sA diThidI bajjhamANiyAdo adhigA vA hINA vA tullA vA / ukkaDijjamaNiyA TiThIdI bajjhamANigAdo TThiIdIdo tullA hoNAvA, ahiyA Nasthi / etto vidiyabhAsagAhA / 15 jahA (106) savve vi ya aNubhAge okaDDa di jeNa AvaliyapaviDhe / ukkaDudi baMdhasamaM Niruvakkama hodi AvaliyA // 159 / / "vihAsA / edisse gAhAe aNNo baMdhANulomeNa attho, aNNo sabbhAvado / 1degbaMdhANulomaM tAva vttissaamo|8 udayAvaliyapaviTTha aNubhAge mottUNa sese savve ceva aNabhAge okaDUdi, evaM ceva ukkaDDadi / " sambhAvasaNNaM vttissaamo| taM jhaa| paDhamaphaddayappahaDi aNaMtANi phahayaNi Na okaDijjaMti / tANi kettiyANi? 1. pR0 292 / 2. dR0 293 / 3. pR0 295 / 4. pR0 296 / 5. pR0 297 / 6. pR0 298 / 7. pR0 299 / 8. pR0 300 / 9. pR0 301 / 10. pa.0 302 / 11. pR0 303 / 12. pR0 304 / 13. pR0 305 / 14. pR0 307 / 15. pR0 308 / 16.0 309 / 17. pR0 310 / 18.10 311 / 19. pR0 312 /
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 jayadhavalA jattiyANi jahaNNaaghi chAvaNaphaddayANi jahaNNaNikkhevaphaddayANi ca tattiyANi / tado ettiyamettiyANi phayANi chataM yamokaDijjadi / evaM jAva carimaphaddayaM ti okaDudi anaMtANi phaTyANi / carimaphaddayaM Na ukkaDudi / evamatANi phaddayANi carimaphaddayAdo osakkiyUNa taM phaTyamukkaDudi / ukkaDDaNAdo okaDuNAdo ca jahaNNago Nikkhe vo thovo / jahaNiyA adhicchAvaNA okaDDaNAdo ca ukkaDDAdo ca tullA anaMtaguNA / vAdhAdeNa oka DuNAdo ukkassiyA adhicchAvaNA anaMtaguNA / aNubhAgakhaMDaya megAe vaggaNAe adirittaM / ukkastamaNubhAgasaMtakammaM baMdho ca visesAhio / etto tadiyabhAsagAhAe samukkittaNA bihAsA ca / (107) vaDDhIdu hodi hANI aghigA hANIdu taha avadvANaM / guNaseDhi asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA / / 160 / / * vihAsA / jaM padesaggamukkaDijjadi sA vaDDhi tti saNNA / jamokaDDidi sA hANi tti saNNA / jaM okaDuijjadi padesaggaM tamavadvANaM ti saNNA / " edIe saNNAe ekkaM dvidi vA paDucca savvAo vA dvidIo paDucca appA bahuaM / taM jahA / vaDDhI thovA / hANI asaMkhejjaguNA / avadvANamasaMkhejjaguNaM / akkhavagANuvasAmagassa guNa savvAo dvidIo eTThidi vA 'paDucca vaDDhIdo hANI tullA vA visesAhiyA vA avaTTANamasaMkhejjaguNaM / etto cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / (108) ovaTTaNamuSvaTTaNa kiTTIvajjesu hodi kammesu / ovaTTaNA ca NiyamA kiTTIkaraNamhi boddhavvA // 169 // . "edisse gAhAe atyavihAsA kAyavvA / sarAsu mUlagAhAsu vihAsidAsu tado assakaNNakaraNassa parUvaNA / assakaNNakaraNetti vA AdolakaraNetti vA ovaTTaNauvvaTTaNakaraNetti vA tiSNi NAmANi assakaNNakaraNassa / "chasu kammesu saMddha su se kAle paDhamasamayaavedo, tAghe ceva paDhamasamayaassakaNNakaraNakArago / 10 tAdhe TThidisaMtakammaM saMjalaNANaM saMkhejjANi vassANi / TThidibaMdho solasa vassANi aMtomuhUttUNANi / " aNubhAgasaMtakammaM saha AgAideNa mANe thovaM, kohe visesAhiyaM, mAyAe visesAhiyaM / lobhe visesAhiyaM / baMgho vi emeva / aNubhAgakhaMDayaM puNa jamAgAidaM tassa aNubhAgakhaMDayassa 12 phaTyANi koThe thovANi, mANe phaTyANi visesAhiyANi, mANAe phaddayANi visesAhiyANi lobhe phaddayANi visesAhiyANi / AgAidase sANi puNaphaddayANi lobhe thovANi, mAyAe anaMtaguNANi '3, mANe anaMtaguNANi, koghe anaMtaguNANi / 14 esA parUvaNA paDhamasamayaassa karaNakaraNakArayassa / tammi ceva paDhamasamae apumvaphaTyANi NAma karedi / "tesi parUvaNaM vattaitsAmo / taM jahA / " savvassa akkhavagassa savvakammANaM desaghAdiphaddayANamAdivaggaNA tullA / savvadhAdINaM. pi mottUNa micchattaM sesANaM kammANaM savvaSAdINamAdivaggaNA tullA / edANi puvvaphaTTyANi NAma / "tado caduNhaM saMjalaNANamapubvaphaddayAi NAmakaredi / tANi kadhaM karedi / "lobhassa tAva, lobhasaMjalaNassa pugvakaM yehito padesaggassa asaMkhejjadibhAgaM ghettUNa paDhamassa desaghAdiphaddayassa heTTA anaMtabhAge aNNANi apumvaphaddayANi Nivattayadi / tANi pagaNaNAdo aNaMtANi padesaguNahANiTThANAMpataraphaddayANamasaMkhejjadibhAgo / ettiyamettANi tANi apumvaphaddayANi / 1. pU0 313 / 2. pu0 214 / 3. pu0 215 / 4. pR0 317 / 5. pu0 318 / 6. pU0 319 / 12. pR0 326 / 17. pR0 332 // 7. 320 / 8. pR0 322 / 9. pR0 323 / 10. 0324 / 11. pu0 325 / 13. pR0 327 / 14. pR0 329 / 15. pR0 330 / 16. pR0 331 / 18. pR 333 / 19. pR0 334 /
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 395 paDhamasamae' jANi apuvakadda yANi tattha paDhamassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM thovaM / vidiyassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgaparicchedamaNaMtabhAguttaraM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa ducarimassa phadayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedAdo carimassa apugvaphaddayassa AdivaggaNA visesAhiyA aNaMtabhAgeNa / jANi paDhamasamaye apuvvaphaddayANi NivattidANi tassa paDhamassa phaddayassa AdivaggaNA thovA / carimassa apugvaphaddayassa AdivaNgaNA aNaMtaguNA / puvaphaddayassAdivaggaNA aNaMtaguNA / jahA lobhassa apujvaphahayANi paravidANi paDhamasamae tahA mAyAe mANassa koSassa parUveyagvANi / paDhamasamae jANi apugvaphaddayANi NivattidANi tatya koSassa thovANi / mANassa apuvaphaddayANi visesAhiyANi / mAyAe apavvaphaddayANi visesAhiyANi / lobhassa apavyaphahayANi visesAhiyANi / viseso annNtbhaago| 'tesiM ceva paDhamasamae NivattidANamapuvaphaddayANaM lobhassa AdivaggaNAe avibhAgapalicchedaggaM thovaM / mAyAe AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / mANassa AdivaNajAe avibhAgapadvicchedaggaM visesAhiyaM / kohassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / evaM caduNhaM pi kasAyANaM jANi apugvaphaddayANi, tattha carimassa apubvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM ca duNhaM pi kasAyANaM tullamaNaMtaguNaM / 1. pR0 335 / 2. pR. 337 / 3. pR. 339 / 4. pR0 340 / 5. pR0 341 / 6. pR. 342 /
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 avataraNa sUcI pRSTha ta tiNNisayA chattIsA vAsaTThi 159 ta tiNNisayA sattaya 4 aitihAsika nAma sUcI pRSTha pRSTha 74 ca cuNNisuttayAra 22, 227, 274282, 284 4, 352 302, 321 5 anyanAmollekha a aNNAriya va vavakhANAiriya V ka kammapayaDI kammapavAda 8 da dasakaraNIsaMgaha W 6 nyAyokti jahA uddeso tahA Niddeso 233, 458 vakkhANado visese parivattI hoi 177 7 upadezabheda 1 aNNesi vakkhANAiriyANamahippAoNa evaM baMdhapAraMbhe etto ppahuDi tAriso NiyamovihA desakaraNovasAmaNA etya vihAsidA, hodUNa puNo asaMkhejjavassaTThidibaMdhapAraMbheakaraNovasAmaNAe edisse aMtabhAvagbhuvaga- etto tAriso Niyamo NaTTho tti edassa mAdo pR0 4 suttassa atthaM vakkhANeti / pR0 4 / aNNe puNa AiriyA jAva mohaNIyassa saMkhe- 3 ekko uvaeso NiyamA sudovajuttA jjavassaTThidigo baMdho tAva odaramANassa pa0 157 / vi chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti 4 ekko uvadeso sudeNa vA madIe vA cakkhu. eso Niyamo hodUNa puNo asaMkhejjaThidi- dasaNeNa vA acakkhudaMsaNeNa vaa| pR0 158 / 8 mUlagAthA-cUrNisUtragata zabdasUcI isameM saMkhyAvAcI aura karmaparyAyavAcI zabdoM ko aNicchida 105 saMgrahIta nahIM kiyA gayA hai| aNiyaTTi 33,78 a aicchAvaNA 279, 280, 296 aNiyaTTitA akaraNovasAmaNa aNiyaTTikaraNadvA 148 akkhavaya aNudiNNovasAmaNA aggaThidi 290, 291 aNubhAgakhaMDaya 120, 121 acakkhudaMsaNA 158 aNubhAgadhAda 146, 167 bhaNANupugvisaMkama 78 aNubhAgaphadaya 132
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 397 97 maNuvasama 12 aNuvasaMta 11, 73,75 aNubhAgasaMtakamma aMtara 1, 134, 166 aMtarakada 114 aMtarakaraNa 75, 122 aMtaraTThidi 134 aMtaradusamayakada 118, 207, 218 atya 231, 232, 233 adikkaMta 77, 187 akhA 118, 148 addhAksaya adhApavatakaraNa 95, 96, 98 aghApavattakaraNaddhA 148 adhApavattasaMkama adhApavattasaMjada 133 adhicchAvaNA apugya 86, 87 apugvakaraNa 93, 97, 133 apugvakaraNaddhA 93, 95, 132 apugvaphaddaya 339, 340 appasatya 174, 175 appasatyauvasAmaNA 33, 43 avadipariNAma 47 avaTThidaaNubhAgakhaMDaya 206 aveda 117, 119 avedaga 109 asaMkAmaga 231 asaMjama 98 assakaNNakaraNa 218, 329 aMsa AvAsaya 170, 176,179 AsANa 99, 100 ukkiNNa 201 ukkIraNaddhA 120, 121 ukkIramANaga 206 udayAdiguNaseDhi 48, 61, 66,110 udIraNAkaraNa uvajoga 157 uvaTThida 12, 101,102 A. uvadesa 158 ugvaTTaNAkaraNa uvasamasammattaddha uvasamasammatavA uvasAma 10, 10 uvasAmaga 23, 97, 105, 106, 109 A. uvasAmaNakkhama 45, 47 uvasAmaNaddhA 109, 117, 118 A. uvasAmaNavidhi 103 uvasAmaNa 2, 101,119 A. uvasAmeyava uvasaMta 11,41, 73 A. uvasaMtakasAya 123 uvasaMtakasAyavIyarAya uvasaMtaddhA 130, 134 112 ussAsa 129 e ekkasarAha 18,82,83,84,85,194 egaDhANiya 207 egasaMbaMdha 148 egAvaliya 148 o okaDDiva okaDaNA 2, 301 odhukkassa 3, 226 oTTidavva 4, 148, 150, 151 orAliyakAyajoga 5,156 ovaTThaNA 5, 237, 339 ovaTTaNAkaraNa 6, 34, 35 osarida uvasAmeMta A Augavajja AgAida AjuttakaraNa vADhatta aNupuvvIsaMkama Arava bhAvaliyabAhira 168, 173, 176 207 203 207 209 46, 61, 73
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 jayadhavalA 211 ka kammaMsa 223 karaNa 33, 34, 35, 36, 203 karaNovasAmaNA . 2,4 kasAyauvasAmaNA kasAyakkhavaga 169 kasAyakkhavaNa kAlasaMjutta 120 kiTTi 12, 49, 57, 124 kiTThIkaraNa 320 kiTThIkaraNaddhA 124 keddehI 111 kha. khavaNaddhA khavaNa 148, 170 ca cakkhudaMsaNa 158 cArittamohaNIya 34, 148 ja jaTThidiudaya 24 jaTThidiudIraNA 24 jaddehI 102, 103, 105, 114 ja. jhINa 228, 129 jhINahidi 223 Ta TThidi 23, 24, 58 mA. TThidikhaMDaya 121, 167, 171 dvidiSAda 166, 167 TThidibaMdhagaddhA 121, 122 TThidibaMdhaputta TThidibaMdhasamaga 185 NikAcaNAkaraNa 1, 33 Nikkhitta Nikkheva 94, 105, 113 A. NidhattIkaraNa NippaDibaMdha Nikkama 5, 279, 270 NivvAghAda 6, 41, 42 ta tadima 101, 103, 112 tthivukkasaMkama tha thavaNijja 14, 24,81 mA. da dudrANiya 74,77 dusamayakada 207, 216 desapAdi 74,77 pa paDiNiyatta paDhamadvidi 102, 103, 111 paDivaNa paDiloma 251 paDivadada paDivadamANa 3, 77, 97 paDivadamANaga 97, 105, 106 mA. paDivadamANaya 44, 123, 126 mA. padesagga 12, 262, 272,273 parabhavaNAma 178 pariyattamANiya paDivAda parUvaNAvihAsA 4,45 paviTTha pavesaga 162, 162 pasatyakaraNovasAmaNA pAe 84, 294 67, 84, 86, 111 pucchAvakka puvabaddha 225 pha phaDDaya phaddaya phaddayagada ba baMdhaNakaraNa baMdhasamaga 102 baMdhAvaliya bAdarasAMparAiya 40, 58, 124, 125 ma majhimadidi 225, 226 maNajoga 156 129 mANavedaga 65, 126 mANavedagA 127 mAyAvedaga 61, 63, 64 mAyAvedagaDA 63, 105, 126 mUlagAhA 219 pAye 151 maNuma taddehI 18 thova
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTrANi 399 233, 275 72, 120 14, 68, 58 35, 37 200, 201, 241 215, 257, 258 215 208 107 mUlapayahi mohaNIyavajja la lobhavedagaDA ba vaggaNA vacijoga vaDDhamANa vaDDhamANalessA vaDhi vAghAda vijjhAdasaMkama viyappa viyAsa visama visujjhamANa visuda visohI vihAsaNa vihAsA vedayamANa bedaMta vedemANa veta bocchiSNa saNNikAsijjamANa sambhAvasaNNa samadvidiga samayapabaddha 208 217 228 253 111 114 samAsa samukkittaNA 10, 125 savvakaraNovasAmaNA samvadhAdi 2, 156 samvatyova saMkama 3,152 saMkamaNAkaraNa 2, 86, 87 saMkAmaNa saMkAmaNapar3havaga 2, 97 saMkAmaya 117, 119 saMkAmijjamANa saMkAmida 180 saMchuddha 155 saMchohaNA 155 saMchohaMta 155 saMjamAsaMghama 233 saMpiMDida 12, 14, 41, 44 sAMparAiya 11. siyA 102, 105, 113 sukkalessA 104, 116 suttagAhA 110, 112, 113 suttapabaMdha 33, 97, 165 suttavihAsA 116 312 sudIvajutta 257 suhumasAMparAiyadA 131, 200 ha hAyamANa 9 jayaSavalAgata vizeSa zabbasU cI 275, 297 avibhAgapaDiccheda 2, 3 assakaNNakaraNa 100, 165 atara 157 A AgAla AjuttakaraNa 179 AdivaggaNA 18. 97 AdolakaraNa AvAhA 329, 332, 333 bhAvAsaya u udaya 159 153 252 1,14 158 123, 123 .. 157 335 322 204 216 78 aicchAvaNA akaraNovasAmaNA accaMtAbhAva aNAgArovajoga aNANupunvisaMkama aNiyaTTi adhApavattasaMkama appasatyovasAmaNA apuSpaphaddaya avaTTidapariNAma 208 031 323 9 .
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 udayAvali udiNNa uvajoga uvvadRNa uvasAmaNA o oTTidavva ovaTTaNa ovaTTaNA karaNa ka karaNovasAmaNA kha khuddAbhavaggahaNa ga galidase saguNa se Dhi guNasaMkama guNase guNahANiTTAnaMtara ca 'ca' sadda ja jaTTidiudIraNA Na jaTThidibaMdha NiddA froarra NivAda NivvAghAda ta 'tu' sadda terAsiya da dusamayakada dUrAva kaTTi 3 157 320, 323 2, 15 120 320, 320 339 103 2, 4 129 67 17, 178, 183, 272 183 334 241, 288 24 89 242 309 86, 87 45 234, 288 88 207 150 jayabhavalA pa bha va sa desakaraNovasAmaNA paDiAgAla paDipadamANa paDivAda paDhamaTThidikhaMDaya paDhamasamayakada padesa saMkrama payalA parabhaviya 242 178 9, 10 252 310 16 bhavakkhayaNibaMdhaNa (parivAda) 45, 46 256 46, 47 17 76 155 233 310, 316 233 7, 11 pasatthovasAmaNA paDilomasaMkama baMdhANulo baMdhAvali vaDDhi vAghAda vijjhAdasaMkama vilomakkama visuddhapariNAma vihAsaNa sabbhAva samuktiNa savvakaraNovasAmaNA supariNAma 4, 5, 6, 8 216 44 81 180 207 17 ha hANi
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
_