Book Title: Aagam 45 ANUYOGDWAR Moolam evam Vrutti
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004147/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [45] anuyogadvAra (cUlikA)sUtram namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya zrIAnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH / "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRtti: [mUlaM + maladhAragacchIya-hemacandrasUri-racitA vRttiH] [Adaya saMpAdakaH - pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. 11 (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha) puna: saMkalanakartA- muni dIparatnasAgara (M.Com., M.Ed., Ph.D.) 23/04/2015, guruvAra, 2071 vaizAkha suda 5 jain_e_library's Net Publications muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikA sUtra-2] "anuyogadvAra" mUla evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM - .......... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[45], cUlikA sUtra-[2] "anuyogadvAra' mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH prata sutrAka zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 37. maladhAragacchIyAcAryazrImaddhemacandrAcAryaviracitavRttiyuktaM zrImadanuyogadvArasUtram / [-] dIpa anukrama (uttarArdham) prakAzakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, asyaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mohamagyA 'nirNayasAgara' mudraNAlaye kolabhATavIthyo 23 tame gRhe rAmacandra yesu zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam vIrasaMvat 2442. vikamasaMvat 1972. mAISTa 1916. pratayaH 50.. paNyam rupyaka pakaH. Rs 1-0-0 | anuyogadvAra sUtrasya mUla "TAiTala peja" Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAkA 152+141 mUlAMka: viSaya: 001-350 anuyogadvArasUtraM - jJAnaviSayaka varNanaM - Avazyaka tasya adhyayanaM, nikSepA:, bhedAH ityAdi - zruta tasya nikSepA:, bhedAH, ityAdi pRSThAMka ook 005 023 anuyogadvAra cUlikA- sUtrasya viSayAnukrama mUlAMka: viSaya: pRSThAMka: - dravyaskandhaH 080 - upakramaH, tasya nikSepAdi: 090 - AnupUrvI 104 - anugamaM 145 - nAma evaM tasya bheda-prarUpaNA 211 ~2~ mUlAMka: viSaya: dIpa- anukramAH 350 - pramANa prarUpaNA - samaya Adi vyAkhyA - jIvAdi dravya vaktavyatA - nikSepa vyAkhyA - saptanaya svarupam muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45] cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH pRSThAMka: 304 353 389 502 530 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [anuyogadvAra mUlaM evaM vRttiH] isa prakAzana kI vikAsa- gAthA yaha prata sabase pahale "anuyogadvAra sUtra" ke nAmase sana 1996 (vikrama saMvata 1972) meM devacandra lAlabhAi pustakoddhAra saMsthA dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI) mahArAja sAheba | isI prata ko phira apane nAmase 'jinazAsana ArAdhanA TrasTa kI tarapha se AcArya zrI hemacandrasUrijIne chapavAI, jisame unhoMne khudane to kucha nahIM kiyA, magara isI prata ko oNphaseTa karavA ke Upara apanA nAma evaM apanI prakAzana saMsthA kA nAma chApa diyA. yaha spaSTa rUpase eka prakArase adattAdAna hI hai, aisI aneka prato ke agale do peja palaTakara yA nae DAlakara unhoMne apane nAmase chapavAI hai, isa taraha vo apane Apako bar3A Agama saMrakSaka sAbita karanekI anucita ceSTA kara cuke hai / isI anuyogadvAra sUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se dusarone bhI bhI prakAzita karavAI hai, kisIne kA nAma bar3I ijjata ke sAtha apanI jagaha pe hI rakhA hai, aura khudakA nAma punaH saMpAdaka rUpa se peza kiyA hai aura pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajIkA nAma gauNa kara diyA hai yA ur3A diyA hai / pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjazrI to kisIne apanA nAma Age kara diyA hai * hamArA ye prayAsa kyoM? + Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile 45 Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira sUtra Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA sUtra Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake / bAyIM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, iMgliza | Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake | hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age baDhate hue hI hai, isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa [-] die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ || || aisI do lAina khIMcI yA 'gAthA' zabda likhA hai| hara pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa dI hai / abhI to ye jain_e_library.org kA 'iMTaraneTa pablikezana' hai, kyoMki vizvabharameM aneka logo taka pahu~cane kA yahIM sarala, sastA aura Adhunika rAstA hai, Age jAkara Isiko mudraNa karavAne kI hamArI manISA hai| .......muni dIparatnasAgara. ~3~ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [-] / gAthA || --|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 1 zreSThi devacandra lAlabhAI jaina pustkoddhaar-grnthaa|| arham // zrImadgaNadharapravaragautamasvAmivAcanAnugatam / zrImanmaladhArIya hemacandrasUri saMdRbdhavRttiyutam / zrIanuyogadvArasUtram / eN namaH / zrIvItarAgAya namaH // samyakasurendrakRta saMstutipAdapadma-muddAmakAmakarirAjakaThorasiMham / saddhasamadezakavaraM varadaM nato'smi, vIraM vizuddhatarabodhanidhiM sudhIram // 1 // anuyogabhRtAM pAdAn vande shriigautmaadisuuriinnaam| niSkAraNabandhUnAM vizeSato dharmmadAdaNAm // 2 // yasyAH prasAdamatulaM saMprApya bhavanti bhavyajananivahAH / anuyogavedinastAM prayataH zrutadevatAM bande || 3 || ihAtigambhIramahAnIradhimadhya nipatitAnarghyaratnamivAtidurlabhaM prApya mAnuSaM janma tato'pi labdhvA tribhuvanaika hitazrImajjinapraNItabodhilAbhaM sa vRttikAra kRt maMgalaMlaM, vaMdana tathA Arambha-kathanaM For P&Praise Cly ~4~ Ben Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [1] / gAthA ||--|| ..... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyoga maladhArIyA Adhao sUtrAMka [1] // 1 // dIpa anukrama SAKX mAsAdya viratyanuguNapariNAma pratipadya caraNadharmamadhItya vidhivat sUtraM samadhigamya tatparamArtha vijJAya vRttiH khaparasamayarahasyaM tathAvidhakarmakSayopazamasaMbhavinIM cAvApya vizadaprajJAM jinavacanAnuyogakaraNe yatitavyaM, anuyo0 tasyaiva sakalamano'bhilaSitArthasArthasaMsAdhakatvena yathoktasamagrasAmagrIphalatvAt / sa cAnuyogo yadyapyaneka-11 andhaviSayaH saMbhavati, tathApi pratizAstraM pratyadhyayanaM pratyuddezaka prativAkyaM pratipadaM copakAritvAtprathamamanu-dA yogadvArANAmasI vidheyaH / jinavacane hyAcArAdi zrutaM prAyaH sarvamapyupakramanikSepAnugamanayadvArairvicAryate, prastutazAstre ca tAnyevopakramAdidvArANyabhidhAsyante, ato'syAnuyogakaraNe vastuto jinavacanasya sarvasyApyasau kRto bhavatItyatizayopakAritvAtprakRtazAstrasyaiva prathamamanuyogo vidheyaH / sa ca yadyapi cUrNiTIkAbAreNa vRddharapi vihitaH, tathApi tabacasAmatigambhIratvena duradhigamatvAdu' mandamatinA'pi mayA'sAdhAraNazrutabhaktijanitItsukyabhAvato'vicAritakhazaktivAdalpadhiyAmanugrahArthatvAca kartumArabhyate // ||naannN paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-AbhiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajava nANaM kevalanANaM (sU01-509) asya ca zAstrasya paramapadamAptihetutvena zreyobhUtatvAt saMbhAvyamAnavinatvAt tadupazamArtha shissttsmyp-||1|| ripAlanArtha cAdau maGgalarUpaM sUtramAha-'nANaM pazcavihaM' ityAdi, vyAkhyA-jJAtiAnaM 'kRtyalyuTo bahulaM (pA. jJAnasya paJcavidhatvasya prarupaNA ~5~ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [1] / gAthA ||-|| ..... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka ACCESSkse [1] 3-3-113 )iti vacanAt bhAvasAdhanA, jJAyate paricchicate bastvanenAsmAdasminveti vA jJAnaM, jAnAti khaviSayaM paricchinattIti vA jJAna-jJAnAvaraNakarmakSayopazamakSayajanyo jIvakhatattvabhUto bodha ityarthaH, 'paJca-181 vihaMti' pazceti-saGkhayAvacano vidhAnAni vidhA:-bhedAH paJca vidhA asyeti paJcavidhaM-pazcaprakAramityarthaH, 'paNNataMti' prajJaptamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH prarUpitamityarthaH, anena sUtrakRtA AtmanaH svamanISikA parihRtA bhavati, athavA prAjJAt-tIrthakarAdApta-prAsaM gaNadharairiti prAjJAptam, athavA-prA:-gaNadharaistIrthakarAdAttaMgRhItamiti prAjJAtaM, prajJayA vA bhavyajantubhirApta prApta prajJAsaM, na hi prajJAvikalairidamavApyata iti pratItameva, hakhatvaM sarvatra prAkRtavAdityavayavArthI, akSarayojanA tvevam-jJAnaM paramagurubhiH prajJasamiti sambandhaH, kati-12 vidhamiti, atrocyate, paJcavidhamiti // tasyaiva paJcavidhatvasyopadarzanArthamAha-taMjahetyAdi' tadyathetyupanyAsArthaH, AbhiniyodhikajJAnaM zrutajJAnam avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM ceti / tatra abhItyAbhimukhthe / nIti naiyatye, tatazcAbhimukho-vastuyogyadezAvasthAnApekSI niyata-indriyANyAzritya khakhaviSayApekSI bodhaH abhinibodha iti bhAvasAdhanA, khArthikataddhitotpAdAtsa evAbhinibodhikam , abhinibudhyate AtmanA sa ityaminibodha iti karmasAdhano vA, abhinivudhyate vastvasAvityabhinibodha iti kartRsAdhano vA, sa evAbhiniyodhikamiti tathaiva, AbhinibodhikaM ca tad jJAnaM cAbhinivodhikajJAnam-indriyapaJcakamanonimitto bodha ityarthaH / avarNa-zrutam abhilApaplAvitArthagrahaNakharUpa upalabdhivizeSaH, zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJA dIpa anukrama ~6~ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [3] dIpa anukrama [1] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) HAMARA mUlaM [1] / gAthA ||- -|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 2 // nam, athavA zrUyata iti zrutaM zabdaH sa cAsau kAraNe kAryopacArAd jJAnaM ca zrutajJAnaM, zabdo hi zrotuH sAbhilApajJAnasya kAraNaM bhavatIti so'pi zrutajJAnamucyate / avadhAnamavadhiH indriyAdyanapekSamAtmanaH sAkSAdarthagrahaNam, avadhireva jJAnamavadhijJAnam, athavA avadhi:-maryAdA tenAvadhinA-rUpidravyamaryAdAtmakena | jJAnamavadhijJAnaM / saMjJibhirjIvaH kAyayogena manovargaNAbhyo gRhItAni manoyogena manastvena pariNamitAni dravyANi manAMsItyucyante, teSAM manasAM paryAyAH- cintanAnuguNAH pariNAmAsteSu jJAnaM manaHparyAyajJAnam, athavA yathoktasvarUpANi manAMsi paryeti avagacchatIti manaHparyAyamiti karmmaNyaNa ( pA0 3-2-1 ), tacca tad jJAnaM ca manaH paryAyajJAnaM / kevalaM saMpUrNajJeyaviSayatvAt saMpUrNa taca tad jJAnaM ca kevalajJAnamiti // avagrahAdibhedacintA tyeteSAM jJAnAnAmatra na kriyate, sUtre'nuktatvenAprastutatvAt nandyAdiSu vistareNoktatvAceti anena ca zAstrasyAdAveva jJAnapaJcakotkIrttanena maGgalaM kRtaM bhavati, sakalaklezavicchedahetutvena jJAnasya parama| maGgalatvAt / abhidheyaM tu guNaniSpannAnuyogadvAralakSaNazAstranAmata evaM sakAzAtpratIyate, upakramAdyanuyogadvArANAmevehAbhidhAsyamAnatvAt / prayojanaM tu prakaraNakartRzrotroH pratyekamanantaraparamparabhedAcintanIyaM tatra prakaraNakarturanantaraM sattvAnugrahaH prayojanaM, zrotuzca prakaraNArthaparijJAnaM, paramparaM tu dvayorapi paramapadaprAptiH, idaM tu yadyapIha sAkSAnnoktaM tathApi sAmarthyAdavasIyate, tathAhi sattvAnugrahapravRttA eva paramagurava idamupadizanti, tadanugrahe ca krameNa paramapadaprAptiH pratItaiva, zrotA'pi gurubhyaH prastutaprakaraNArthaM vijAnAti, tatparijJAne For P&Pas Ch ~7~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 2 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................................... mUlaM [1] | gAthA ||-|| ................................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama ca sakalajinavacanAnuyogakaraNe kuzalatAmAsAdayati, tatkuzalatAyAM ca viprahAya heyAnupAdAya upAdeyAna saMprApya prakarSadhacaraNakaraNaM kRtvA'tiduSkaratapazcaraNaM anubhUpa vizadakevalAlokataH sakalatrilokItalasAkSAkaraNaM pravizya sakalakarmavicchedakartR zailezIkaraNaM sakalamuktajanazaraNaM paramapadamadhigacchatIti / sambandho'pyupAyopeyalakSaNo gampata eva, vacanarUpApannaM hi zAstramidamupAyastadarthastUpeya iti / evaM ca samastazAstrakArANAM samayaH paripAlito bhavati, uktaM ca taiH-"saMbaMdhabhidheyapaoyaNAI taha maMgalaM ca satthammi / sIsapavittinimittaM nivigghatthaM ca ciMtijA // 1 // " ityalaM vistareNa // 1 // tattha cattAri nANAI ThappAiM ThavaNijjAI No uddisati No samudisaMti No aNuNNavijaMti, suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai (sU02-5018) yadi nAma jJAnaM pazcavidha prajJasaM tataH kimityAha-'tatthe'tyAdi, 'tatra' tasmin jJAnapaJcake AbhiniyodhikAvadhimanaHparyAyakevalAkhyAni catvAri jJAnAni 'ThappAiMti' sthApyAni-asaMvyavahAryANi, vyavahAranayo hi yadeva lokasyopakAre vartate tadeva saMvyavahArya manyate, lokasya ca heyopAdeyeSvartheSu nivRttipravRttibAreNa prAyaH 1 sambagdhAbhidheyaprayojanAni tathA majalaM ca zAstre / ziSyapravRtti nimittaM nirSizArtha ca vintayet // 1 // 2jo udisinaMti ko samudi siti pra. ~8~ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [2] dIpa anukrama [2] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) HAMARA mUlaM [2] / gAthA || --|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH // 3 // anuyo0 zrutameva sAkSAtyantopakAri, yadyapi kevalAdidRSTamarthaM zrutamabhidhatte tathApi gauNavRttyA tAni lokopakArImaNIti bhAvaH / yayuktanyAyenAsaMvyavahAryANi tAni tataH kimityAha - 'ThavaNijjJAiMti' tataH sthApanIyAni rIyA hai etAni, tathAvidhopakArAbhAvato'saMvyavahAryatvAttiSThantu na tairihodezasamuddezAdya vasare'dhikAra ityarthaH, athavA sthApyAni amukharANi khakharUpapratipAdane'pyasamarthAni na hi zabdamantareNa svasvarUpamapi kevalAdIni pratipAdayituM samarthAni zabdazvAnantarameva zrutattvenokta iti khaparakharUpapratipAdane zrutameva samartha, svarUpaka dhanaM cedamataH sthApyAni amukharANi yAni catvAri jJAnAni tAnIhAnuyogadvAravicAraprakrame kimityAha-apayogitvAt sthApanIyAni anadhikRtAni yatraiva yuddezasamuddezAnujJAdayaH kriyante tatraivAnuyogaH tad| dvArANi copakramAdIni pravarttante, evaMbhUtaM tvAcArAdi zrutajJAnameva ityata uddezAdyaviSayatvAdanupayogIni zeSajJAnAni ityato'nnAnadhikRtAni / atrAha- anuyogo vyAkhyAnaM, taba zeSajJAnacatuSTayasyApi pravarttata eveti kathamanupayogitvaM ?, nanu samayacaryAnabhijJatA sUcakamevedaM vaco, yato hanta tatrApi tadjJAnapratipAdakasUtrasaMdarbha eva vyAkhyAyate sa ca zrutameveti zrutasyaivAnuyogapravRttiriti / athavA sthApyAni gurvanadhInatvenodezAdyaviSayabhUtAni, etadeva vivRNoti sthApanIyAnIti, ekArthau dvAvapi, idamuktaM bhavati-anekArthatvAdatigambhI ratvAdvividhamantrAdyatizaya sampannatvAca prAyo gurupadezApekSaM zrutajJAnaM tatha gurorantike gRhyamANaM paramakalyANakozatvAduddezAdividhinA gRhyata iti tasyoddezAdayaH pravarttante, zeSANi tu catvAri jJAnAni tadAvaraNa For P&Praise Cinly ~6~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 3 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................................ mUlaM [2] / gAthA ||--|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata CSCACAS sUtrAMka [2] hai karmakSayakSayopazamAbhyAM khata eva jAyamAnAni noddezAdiprakramamapekSante / yatazcaivamata Aha-'no uddisi jaMtI'tyAdi, no uddizyante no samuddizyante no anujJAyante, tatra idmadhyayanAdi tvayA paThitavyamiti hai guruvacanavizeSa uddezaH, tasminneva ziSyeNa ahInAdilakSaNopete'dhIte gurornivedite sthiraparicitaM kurvidamiti guruvacanavizeSa eva samudezaH, tathA kRtvA gurornivedite samyagidaM dhArayAnyAMbAdhyApayeti tadvacanavizeSa evAnujJA 'suyaNANassetyAdi' zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anuyogazca pravarttate // 2 // | tatroddezAdInAM bayANAM svarUpa saMkSepata uktamapi vineyAnugrahArthaM kizcidvistarataH ucyate-tatrAcArAdyaGgasya | uttarAdhyayanAdikAlikazrutaskandhasya aupapAtikAtkAlikopAgAdhyayanasya cAyamujhezavidhiH-ihAcArAgAdya-15 nyatarazrutamadhyetumicchati yo vineyaH sa khAdhyAyaM prasthApya guruM vijJapayati-bhagavan ! amukaM mama zrutamuddi zata, gururapi bhaNati 'icchAma' iti, tato vineyo vandanakaM dadAti 1, tato gururutthAya caityavandanaM karoti, datata Urdhvasthito vAmapArkIkRtaziSyo yogotkSepanimittaM paJcaviMzatyucchrAsamAnaM kAyotsarga karoti, 'caMdesuI nimmalayare'ti yAvaccaturviMzatistavaM cintayatItyarthaH, tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturvizatistavaM bhaNitvA* tathAsthita eva pazcaparameSThinamaskAraMvAratrayamuccArya 'nANaM paJcavihaM paNNatta'mityAdi uddezanandI bhaNati, tadante heca 'idaM punaH prasthApanaM pratItya asya sAdhoridamaGgamamuM zrutaskandhaM idamadhyayanaM vA udizAmi kSamAzramaNAnAM hastena TU sUtramarthaM tadubhayaM ca uddiSTamityevaM vadati, kSamAzramaNAnAmityAdi tvAtmano'haGkAravarjanArthamabhidhatte, tato dIpa anukrama SES ~ 10~ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [2] / gAthA ||-|| ................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata adhika sUtrAMka (2) anuyoga & vineya 'icchAmI ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 2, tata utthito bravIti 'saMdizata kiM bhaNAmI ti, tato guru- maladhA- kati vanditvA pravedaye ti, tato vineya 'icchAmI ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 3, tataH punarutthitaH pratirIyA 4pAdayati-bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAsti' tato guruH pratyuttarapati-'yogaM kurviti, evaM sandiSTo vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA bandanakaM dAti, tato'trAntare namaskAramuccArayannasau guruM prdkssinn||4|| mApati, tadante ca guroH purataH sthitvA punarvadati-'bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmpanuzAsti' tato gururAha -'yogaM kundhi'ti, evaM saMdiSTa icchAmIti bhaNitvA vanditvA ca punastathaiva guruM pradakSiNayati, tadante ca punastathaiva guruziSyayorvacanaprativacane, tathaiva ca tRtIyapradakSiNAM vidadhAti vineyA, etAni ca caturthavandanakAdIni zrIpapi vandanakAnyekameva caturthaM gaNyate, ekArthapratibaddhatvAditi 4, tatastRtIyapradakSiNAnte guruniSIdati, niSaNNasya ca guroH purato vanatagAtrI vineyo vakti-'yuSmAkaM praveditaM, saMdizata sAdhUnAM praveda-IA yAmi tato gururAha-pravedaye ti, tata icchAmIti bhaNivA vineyo vandanakaM dadAti 5, pratyutthitazcocAritapazcaparameSThinamaskAraH punarvandanakaM dadAti 6, punarutthito vadati-'yuSmAkaM praveditaM sAdhUnAM ca tat praveditaM, sandizata karomi kAyotsarga' tato gururanujAnIte-'kuciti, tataH punarapi vandanakaM dadAti 74 etAni sapta dhoraNe)bhavandanakAni zrutapratyayAni bhavanti, tataH pratyutthito'bhidhatte-'amukasyoddezanimittaM karomi kAyotsargamanyatrocchasitAdityAdi yAvazyutsRjAmIti' tataH kAyotsargasthitaH saptaviMzatimucchvAsAM-| MOHANCE dIpa anukrama MARKSHERE ~ 11~ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [2] dIpa anukrama [2] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) HAMARA mUlaM [2] / gAthA || --|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Ekemon cintayati 'sAgaravaragambhIreti' yAvacaturviMzatistavaM cintayati ityarthaH, 'uddesasamuddese sattAvIsaM aNuNNavaNayAe' itivacanAt tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturviMzatistavaM bhaNitvA parisamAptodeza kriyatvAda guroH dhobhavandanakaM dadAti, taca na zrutapratyayaM kiM tarhi 1, zrutadAtRtvAdinA guruH paramopakArI, tavinayapratipa| ttinimittamiti / aGgAdisamuddeze'pyayameva vidhirvaktavyo, navaraM pUrvapravedite yogaM kuvvityuktamatra tu sthiraparicitaM kurviti vadati, yogotkSepakAyotsargI nandyAkarSaNaM pradakSiNAtrayavidhizva na kriyate, zeSaH sasavandanakAdiko vidhistathaiva / anujJAvidhistu yogotkSepakAyotsargavaH sarvo'pyuddezavidhivadvaktavyo, navaraM pravedite gururvadati - 'samyag dhArayAnyeSAM ca pravedaya' anyAnapi pAThayetyarthaH, AvazyakAdiSu taNDulavicAraNAdiprakIrNakeSvapi caiSa eva vidhiH, navaraM svAdhyAyaprasthApanaM yogotkSepakAyotsargazca na kriyate, evaM sAmA| vikAyadhyayaneSUdezakeSu ca caityavandanapradakSiNAtrayAdivizeSakriyArahitaH saptavandanakamadAnAdikaH sa eva vidhiriti tAvadiyaM cUrNikAralikhitA sAmAcArI, sAmprataM punaranyadhApi tAH samupalabhyante, na ca tathopalabhya sammohaH karttavyaH, vicitratvAtsAmAcArINAmiti / idAnImanuyogavidhirucyate tantrAnuyogo-vakSyamANazavdArthaH, sa yadA'dhItasUtrasyAcAryapadmasthApanayogyasya ziSyasyAnujJAyate tadA'yaM vidhiH-prazasteSu tithinakSakaraNamuhartteSu prazaste ca jinAyatanAdI kSetre bhuvaM pramArNya ekA gurUNAmekA tvakSANAmiti niSayAdvayaM kri 1 uddeze samude saptaviMzatiranujJApane. For P&Praise City ~ 12 ~ M Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................................... mUlaM [2] / gAthA ||-|| .................................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata anuyoga adhika sUtrAMka (2] dIpa anukrama anuyogya te, tataH prAbhAtikakAle pravedite niSadyAniSaNNasya gurocolapaTTakarajoharaNamukhayatrikAmAtropakaraNo vimaladhA- neyaH purato'vatiSThate, tato dAvapi guruziSyo mukhavatrikA pratyupekSayataH, tayA ca samanaM zarIraM pratyupekSarIyA yataH, tato vineyo guruNA saha bAdazAvarttavandanakaM datvA vadati-icchAkAreNa saMdizata svAdhyAyaM prasthApa yAmi', tatazca drAvapi svAdhyAyaM prasthApayataH, tataH prasthApite khAdhyAye gururniSIdati, tutaH ziSyo bAdazA-1 varttavandanakaM dadAti, tato gururutthAya ziSyeNa sahAnuyogaprasthApananimittaM kAyotsarga karoti, tato guruniSIdati, tatastaM ziSyo bAdazAva-vandanakena bandate, tato gururakSAnabhimanyottiSThati, utthAya ca niSA &ApurataH kRtvA vAmapAcIkRtaziSyazcaityavandanaM karoti, tataH samAse caityavandane punaH gururUrvasthita eva nama skArapUrva nandimucArayati, tadante cAbhidhatte-'asya sAdhoranuyogamanujAnAmi, kSamAzramaNAnAM hastena, dravyaguNaparyAyairanujJAta' tato vineyaichobhayandanakena vandate, utthitazca bravIti-'saMdizata kiM bhaNAmi? tato gururAha-vanditvA pravedaya' tato vandate ziSyaH, utthitastu bravIti 'bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAtaH, icchAmyanuzAsti' tato gururvadati-'sampaga dhAraya anyeSAM ca pravedaya anyeSAmapi vyAkhyAna kuvityarthaH, tato vanda-1 te'sau, vandittvA ca guruM pradakSiNayati, pradakSiNAnte ca bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAta ityAyuktipratyuktirvitIyapradakSiNA ca tathaiya, punastRtIyApi tathaiva, tatastRtIyapradakSiNAnte gururniSIdati, tatpurasthitazca vineyo| vadati-'yuSmAkaM praveditaM, sandizata sAdhUnAM pravedayAmI'tyAdi, zeSamuddezavidhivadvaktavyaM yAvadanuyogAnujJA RSC46--0% // 5 // Ekta .ME ~ 13~ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [2] dIpa anukrama [2] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) HAMARA mUlaM [2] / gAthA || --|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH | nimittaM kAyotsarga karoti, tadante ca saniSayaH ziSyo guruM pradakSiNayati, tadnte ca vandate punaH pradakSiNayati, evaM tisro vArAH, tato gurordakSiNabhujAsanne niSIdati, tato gurupAramparyAgatAni mantrapadAni guruH tisro vArAH ziSyasya kathayati, tadanantaraM yathottaraM pravarddhamAnAH pravara sugandhamizrAstisro'kSatamuSTIstasmai dadAti, tato niSayAyA gururutthAya ziSyaM tatropavezya yathAsannihitasAdhubhiH saha tasmai bandanakaM dadAti, tato vineyo niSadyAsthita eva 'nANaM paMcavihaM paNNattamityAdisUtramucArya yathAzakti vyAkhyAnaM karoti, tadante ca sAdhavo vandanakaM dadati, tataH ziSyo niSadyAtaH uttiSThati, gurureva punastatra niSIdati, tato dvAvapyanuyogavisargArthaM kAlapratikramaNArthe ca pratyekaM kAyotsarga kurutaH, tataH ziSyo niruddhaM pravedayate, niruddhaM karotItyarthaH / evaM zrutasyaiva uddezAdayaH pravarttante, na zeSajJAnAnAm, atra cAnuyogenaivAdhikAro na zeSaiH, anuyogadvAravicArasyaiveha prakrAntatvAd // jai suyanANassa uddeso samuddeso aNuSNA aNuogo ya pavattai, kiM aMgapaviTThassa uddeso samudeso aNuNNA aNuogo ya pavattai ?, kiM aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNNA aNuogo ya pavatta ?, aMgapaviTTassavi uddeso jAva pavattai, aNaMgapeviTTa 1 aMgavAddirasthavi pra. 'zrutajJAna AdInAm 'uddeza- samuddeza- anujJA' pravartana For P&Pase City ~14~ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................................... mUla [3] / gAthA ||-|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti anuyo maladhArIyA prata anuyoga adhi0 sUtrAMka // 6 // [3] dIpa anukrama ssavi uddeso jAva pavattai ?, imaM puNa paTTavaNaM paDucca aNaMgapaviTThassa aNuogo (sU. 3-5040) atra yathAbhihitamupajIvyAha ziSyo-'yadItyAdi, yamuktakrameNa zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anu-| yogazca pravartate, tarhi kimasAvaGgapraviSTasya pravartate, utAGgabAhyasyeti ?, tatrAGgeSu praviSTam-antargatamaGgapraviSTaM, zrutam-AcArAdi tadvAvaM tu uttarAdhyayanAdi, atra gururnirvacanamAha-'aMgapavihassavI syAdi, apizabdo parasparasamuccayAyau~, aGgamaviSTasyApyuddezAdi pravartate, aGgAhAhyasyApi, 'idaM punaH' prastutaM 'prasthApana prArambha, 'pratItya' AzrityAGgavAdyasya pravartate netarasya, Avazyaka hyatra vyAkhyAsyate, taccAGgabAhyamevetibhAvaH // 3 // jai aNaMgapaviTussa aNuogo, kiM kAliassa aNuogo? ukkAliassa aNuogo?, kAliassavi aNuogo ukAliassavi aNuogo, imaM puNa paTavaNaM paDucca ukkAliassa aNuogo (sU04-5020) atrAGgacAyasyeti sAmAnyoktI satyAM saMzayAno vineya Aha-jaha aMgabAhirasse'tyAdi, yadyaGgabAghasyodezAdiH kimasau kAlikasya pravartate utkAlikasya vA?, dvidhA'pyaGgAbAhyasya saMbhavAditibhAvaH, tatra divasanizAprathamacaramapauruSIlakSaNe kAledhIyate nAnyatreti kAlikam-uttarAdhyayanAdi, yattu kAlavelAmAtravarja (3y ~ 15~ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................................... mUlaM [4] / gAthA ||-|| .................................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [4] BAR zeSakAlAniyamena paThyate tadutkAlikam-AvazyakAdi / atra guruH prativacanamAha-'kAliyassavI'tyAdi, kAlikasyApyasI pravarttate, utkAlikasthApi, idaM punaH prastutaM prasthApanaM-prArambhaM pratItya utkAlikasthAsau masantavyaH, Avazyakameva hyatra vyAkhyAsyate, tabotkAlikameveti hRdayam // 4 // utkAlikasyeti sAmAnyavacane vizeSajijJAsuH pRcchati jai ukAliassa aNuogo kiM Avassagassa aNuogo? Avassagavatirittassa aNuogo?, Avassagassavi aNuogo Avassagavatirittassavi aNuogo, imaM puNa paTTavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo (sU05) / yadyutkAlikasyoddezAdistatkimAvazyakasyAyaM pravartate, yadA''vazyakavyatiriktasya ?, ubhayathA'pyutkAlikasya sambhavAditi paramArthaH / tatra zramaNaiH zrAvakaizcobhayasandhyamavazyaMkaraNAdAvazyaka-sAmAyikAdiSaDadhyayanakalApaH, tasmAttu vyatiriktaM-bhinnaM dazavaikAlikAdi, gururAha-'AvassagassI 'tyAdi, dayorapyetayoga sAmAnyenoddezAdiH pravartate, kiMsvidaM prastutaM prasthApana prArambhaM pratItyAvazyakasyAnuyogo netarasya, sakalasAmAcArImUlavAdasyaiveha zeSaparihAreNa vyAkhyAnAditi bhAvanIyam, uddezasamuddezAnujJAstvAvazyake pravartamAnA apyatra nAdhikRtAH, anuyogAvasaratvAdU, atastatparihAreNoktam, 'aNuogotti, ayamatra bhAvArtha: anu. 2 ~16~ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [1] / gAthA ||--|| ..... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [5] dIpa anukrama anuyoraanuyogasya prakAntatvAt tadvaktavyatAprativaddhAyA asyA gAthAyA ihAvasaraH, tadyathA-'nikkhevegaTTa niruttiA vRttiH maladhA- vihI pavittI ya keNa vA kassa? / tadArabheyalakkhaNatadarihaparisA ya suttttho||1|| asyA vineyAnugrahArtha anuyora rIyA vyAkhyA-ihAnuyogasya nikSepo-nAmasthApanAdiko vaktavyaH 1, tathA'nuyogasyaikArthikAni vaktavyAni, adhi0 yadAha-aNuogo ya niogo bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa ya nAmA egaTThiyA paMcate // 2 // 2, tathA'nuyogasya niruktaM vaktavyaM, tadyathA-khAbhidhAyakasUtreNa sahArthasya anu-niyataH anukUlo vA yogaH-asyedamabhidhepamityevaM saMyojya ziSyebhyaH pratipAdanamanuyogaH-sUtrAdhekadhanamityarthaH, athavA-ekasyApi sUtrasthAnanto'rtha ityartho mahAn , sUtraM tvaNu, tatavANunA-sUtreNa sahArthasya yogo aNuyogaH, taduktam"niyayANukulo jogo muttassatyeNa jo ya aNuogo / suttaM ca aNuM teNaM jogo atthassa aNuogo // 1 // " 3, tathA'nuyogasya vidhirvaktavyo, yathA-prathama sUtrArtha eva ziSyasya kathanIyaH, dvitIyavArAyAM so'pi niyuktapakathanamizraH, tRtIyavArAyAM tu prasaGgAnuprasaGgAgataH so'pyoM vAcyA, taduktam-"suttattho khalu 1nikSepa ekArthaH niruktiH vidhiH pravRttivya kena vA kasya / tadArANi bhedAH lakSaNaM tadahIM pariSada suutraarthH||1|| 2 anuyogadha niyomo bhASA vibhASA vArtikaM (yaktika) caitra / etAnyanuyogasya ca nAmAnya kArthikAni patra // 1 // niyato'nukUlo yogaH sUtrasvArthena yaH so'nuyogaH / sUrya cANu tena yogo'syAnuyogaH // 1 // // 7 // 4 sUtrArthaH khala prathamo dvitIyo niyukti midhito bhaNitaH / tRtIyazca niravazeSa epa vidhirbhavati anuyoge // 1 // ~ 17~ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................................. mUlaM [1] / gAthA ||--|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka paDhamo bIo nijjuttimIsito bhaNito / taio ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 1 // " ityAcanyo'pi atra vidhirvAcyo, dinAtravAdasyeti 4, tathA'nuyogasya pravRttiryathA bhavati tathA vAcyaM, tatro dyamI sUrirudyaminaH ziSyAH, udyamI mUriranuyaminaH ziSyAH, anudyamI sariruyaminaH ziSyAH, anudyamI mUri4AranudyaminaH ziSyA iti caturbhaGgI, ana prathamabhaGge anuyogasya pravRttirbhavati, caturthe tu na bhavati, ditIya-18 tRtIyayostu kAcitkathazcidbhavatyapi 5, tathA'nuyogaH kena karttavya iti tadyogyaH kartA'bhidhAnIyo, yadAha"desakulajAirUvI saMghayaNI thiijuo annaasNsii|aviktynno amAI thiraparivADI gahiyavako // 1 // " ghira-12 parivADitti avismRtsuutrH| "jiyapariso jiyaniho majjhatyo desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihai hadesabhAsapaNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNaheuuvaNayanayaniuNo gAha NAkusalo // 3 // sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM siyo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM ||4||'sivotti mantrAdisAmarthyAdupazAmitopadravaH, yuktaH-ucitaH pravacanasAraM parikathayituM 6, tathA ayamanuyogaH kasya zAstrasyaivaMbhUtena guruNA karttavya ityapi vAcyaM 7, tathA 'taddAratti' tasya-anuyogasya dezakulajAtirUpavAn saMhananI bhUtiyuto'nAzaMsI / avikatyano'mAyAcI sthiraparipATilAvAkyaH // 1 // jitaparSat jitanidro madhyastho deSAkAlabhAvAH bAsanalabdhapratibho nAnAvidhadezabhASAyaH // 2 // panavidhe AcAre yuphaH sUtrArthatadubhayavidhinaH / AharaNahetUpanayanayanipuNaH avagAhanAkupAlaH // 3 // sasamaya| pararAmayavita gambhIro dIptimAn zivaH saumyaH / guNazatakalito yuktaH pravacanasAra parikathayitum // 4 // GROCEROCALMCN dIpa anukrama ~ 18~ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [5] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [5] / gAthA || --|| HAMARA muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhAyA // 8 // dvArANi upakramAdInyatraiva vakSyamANasvarUpANi vAcyAni 8, tathA 'bhedatti' teSAmeva dvArANAmAnupUrvInAmapramANAdiko'caiva vakSyamANasvarUpo bhedo vaktavyaH 9, tathA'nuyogasya lakSaNaM vAcyaM, yadAha - "saMhiyAM ya padaM caiva payattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // " prazne kRte sati 'pasiddhitti' cAlanAyAM satyAM prasiddhiH-samAdhAnaM 'viddhitti' jAnIhi vyAkhyeyasUtrasya ca 'aliyamuvadhAyajaNaya mityAdidvAtriMzaddoSarahitatvAdikaM lakSaNaM vaktavyaM 10, tathA tasyaiva-anuyogasya yogyA pariSavaktavyA, * sA ca sAmAnyatastridhA bhavati, tadyathA- "jaNaMtiyA ajANaMtiyA ya taha dubbiyaDhiyA ceva / tivihA ya hoi parisA tIse nANattagaM vocchaM // 1 // guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA ya kusssuimaesuM / sA khalu jANagaparisA guNatattillA aguNavanA // 2 // khIramiva rAyahaMsA je ghuhaMti guNe guNasamiyA / dosevi ya chaD DittA te vasabhA dhIrapurisanti // 3 // " iti jJAyakapariSat / "je huMti pagaisuddhA migasAvagasIhakukkuDagabhUyA / rayaNamiva asaMThaviyA suhasaMNappA guNasamiddhA // 4 // sAvagazabdaH sarvatra saMbadhyate, tato mRgasiMhakurkuTazAvo laghumRgAyapatyaM tadbhUtA atyantarjutvasAmyAt tatsadRzI yetyarthaH, sahajaratnamivAsaMskRtA 'suhasa 1 saMhitA va padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA prasiddhi padhiM viddhi lakSaNam // 1 // 12 jAnAnA ajAnAnA ca tathA durvidazyA caiva / trividhA bhavati parSada tasyA nAgAsvaM vakSye // 1 // guNadoSavizeSazA anabhigRhItA ca kuzrutimateSu / sA khalu AyakaparyaMta guNatRptA aguNavarjA // 2 // kSIramiva rAjahaMsA ye pibanti guNAn guNasamRdhyAH / doSAnapi tyaktvA te vRSabhA dhIrapuruSa iti // 3 // yA bhavati prakRtijhuddhA mRgasiMhakukuTazAvaka (bAla) bhUtA / ratnamivAsaMsthitA mukhasaMjJayA guNasamRddhAH // 4 // For P&Praise City ~ 19~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 8 // Seaway Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [1] / gAthA ||-|| ..... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka paNappatti sukhaprajJApanIyA "jo khalu abhAviyA kussuihiM na ya sasamae ghiysaaraa| akilesakarA sA 4 khalu vairaM chakoDisuddhaM ca // 5 // " SaTkoNazuI vajramiva-hIraka iva vizuddhA yA sA khalvajJAyakapariSaditi vAkyazeSaH / idAnIM durvidagdhapariSaducyate-naya kathavi nimmAo na ya pucchaha paribhavassa doseNaM / va-& sthivva vAyapuSaNo phuDai gaamillgviydo||6|| kiMcimmattagAhI pallavagAhI ya turiyagAhI ya / duviDhiyA u esA bhaNiyA tivihA imA parisA // 7 // " anAdyapariSaddhayamanuyogArha tRtIyA tvayogyeti 11, etatsarvamabhidhAya tataH sUtrArtho vaktavyaH 12 iti lezato vyAkhyAteyaM gAthA / vistarArthinA tu kalpapIThikA'nveSaNIyetyevaM cAnuyogasya dvAdaza dvArANi vaktavyAni bhavanti / tatra zeSadAropalakSaNArthaM kasya zAstra-1 sthAyamanuyoga iti saptamaM dvAraM cetasi nidhAya 'jai suyanANassa uddesoM' ityAdisUtraprapaJcapUrvakamuktaM sUtra-13 kRtA-'idaM punaH prasthApanaM pratIlyAvazyakasyAnuyoga' iti // 5 // punarapyAha vineyaH jai Avassagassai aNuogo kiM aMga aMgAI suakhaMdho suakhaMdhA ajjhayaNaM ajjhaya dIpa anukrama 1yA sallabhAvitA kudhutibhiH na ca khasamaye gRhItasArA / azakarI khala sA SaTkodidhadavaamira // 5 // na va kutrApi nirmAto na ca pRcchati paribha-17 paya doSaNa / basti riva pAsapUrNa sphurati prAbheyako vidagdhaH // 6 // kizcinmAnapAhiNI pajavAdiNI saritapAhiNIcA durvidagdhA vaSA bhagitA triviSaya parSat // 7 // 2bhAvassayaM NaM isadhi pra. ~ 20~ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................................... mUlaM [6] / gAthA ||-|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: OM prata anuyo maladhArIyA satrAka [6] SCRESS dIpa anukrama NAI uddeso uddesA?, Avassayassa NaM no aMgaM no aMgAI suakhaMdho no suakhaMdhA vRttiH no ajjhayaNaM ajjhayaNAI no uddeso no uddesA (sU06) anuyo. adhi . yadyAvazyakasya prastuto'nuyogaH, tarhi kiM Namiti vAkyAlaGkAre, kimiti paramazne, kimekaM dvAdazAnAntargatamaGgamidam, uta bahUnyaGgAni, athaikaH zrutaskandho bahavo vA zrutaskandhAH, adhyayanaM vaikaM bahani vA'dhyayanAni, uddezako vA eko bahavo vA uddezakA ityaSTau praznAH, tatra zrutaskandhaH adhyayanAni cedamiti pratipattavyaM, SaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpatvAdasya, zeSAstu SaT praznA anAdeyAH, anaGgAdirUpatvAditi, etadevAha-'Avassayassa NamityAdi, atrAha-nanvAvazyaka kimaGgamaGgAnItyetat praznayamatrAnavakAzameva, nanyadhyayana evAsyAnaGgapraviSTatvena nirNItatvAt, tathAtrApyaGgavAyotkAlikakrameNAnanta-| ramevoktatvAditi, anocyate, yattAvatuktaM-'nandyadhyayana evetyAdi' tadayuktaM, yato nAvazyaM nanyadhyayanaM vyAkhyAya tata idaM vyAkhyeyamiti niyamo'sti, kadAcidanuyogadAravyAkhyAnasyaiva prathama pravRttaH, aniyamajJApakazcAyameva sUtropanyAsaH, anyathA hyaGgabAhyatve'sya tatraiva nizcite kimihAgAnaGgapraviSTacintAsUbopanyAseneti, maGgalArthamavazyaM nandirAdI vyAkhyeyA iti cenna, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva mAlatvAttasya 81 cehApi kRtakhAditi, yaccoktam 'atrApyaGgavAhyotkAlikakrameNetyAdi' tatrApi samuditAnAmuddezasamuddezAnu SASRANASSCOPE JaticarineK ~ 21~ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [6] | gAthA ||-|| .................................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata satrAMka [6] jJAnuyogAnAM praznaprakaraNe taduktam, atra tu kevalo'nuyoga evAdhikRtaH, tatprastAve vidamevoktam-idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga' ityato bhinnaprastAvatvAt pRcchA kriyate 'Avassayassa NaM.kimityAdi, vismaraNazIlAlpabuddhimASatuSAdikalpasAdhvanugrahArthe vetyadoSaH // 6 // tadevaM yasmAd idaM punaH prasthApanaM pratI-15 tyAvazyakasyAnuyoga' ityanenAvazyakamiti zAstranAma nirNItaM, yasmAcASTakhanantaroktaprazneSvAvazyakaM zrutaskandhatvenAdhyayanakalApAtmakatvena ca nirNItaM, tasmAtkimityAha. tamhA AvassayaM nikkhivissAmi suaM nikkhivissAmi khaMdhaM nikkhivissAmi a jjhayaNaM nikkhivissAmi (sU07) yasmAtprastutAnuyogaviSayaM zAstramuktakrameNAvazyakAdirUpatayA nirNItaM, tasmAdAvazyakaM nikSepsyAmi zrutaM nikSepsyAmi skandhaM nikSepasyAmi adhyayana nikSepsyAmi, idamuktaM bhavati-AvazyakAdirUpatayA prakRtazAstrasya nizcitatvAdAvazyakAdizabdAnAmoM nirUpaNIyaH, sa ca nikSepapUrvaka eva spaSTatayA nirUpito bhavati, ato'mISAM nikSepaH kriyate, tatra nikSepaNaM nikSepo yathAsaMbhavamAvazyakAdernAmAdibhedanirUpaNam // 7 // jattha ya jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavia na jANejA caukkagaM nikkhive tattha // 1 // (1) dIpa anukrama CCE ~ 22 ~ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) ngmbholaa =mbaa + wtthuMyy // 1 // anukrama "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [7] / gAthA || || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 10 // tatra jaghanyato'pyasau caturvidho darzanIya iti niyamArthamAha -- 'yatra ca' jIvAdivastuni yaM jAnIyAt 'nikSepa' nyAsaM, yattadornityAbhisaMbandhAttatra vastuni taM nikSepaM 'nikSipet' nirUpayet 'niravazeSaM' samagra, yatrApi ca na jAnIyAniravazeSaM nikSepabhedajAlaM tatrApi nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNaM catuSkaM nikSiped, idamuktaM bhavati yatra tAvannAmasthApanAdravyakSetrakAla bhavabhAvAdilakSaNA bhedA jJAyante tatra taiH sarvairapi vastu nikSipyate, yatra tu sarvabhedA na jJAyante tatrApi nAmAdicatuSTayena vastu cintanIyameva, sarvavyApakatvAttasya, na hi kimapi tadvastu asti yannAmAdicatuSTayaM vyabhicaratIti gAthArthaH // 1 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityAvazyakanikSepArthamAha se kiM taM AvassayaM ?, AvastrayaM cauvvihaM paNNattaM, taMjahA nAmAvassayaM ThavaNAvastayaM davvAvastayaM bhAvAvastayaM ( sU08 ) atra se zabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdArthe varttate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH, tathA coktam - " atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsanirvacanasamucayeSu" iti, kimiti prazne, taditi sarvanAma pUrvaprakrAntaparAmarzArthaM, tatazcAyaM samudAyArthaH atha kiMkharUpaM tadAvazyakam?, evaM praznite satyAcAryaH ziSyavacanAnurodhena AdarAdhAnArtha pratyuccArya nirdizati - 'AvassayaM cauvyiha' mityAdi, avazyaM karttavyamAvazyakam, athavA guNAnAM A-samantAda atha 'Avazyaka sya nAma Adi catvAraH nikSepAH For P&Praise City ~23~ vRttiH anuyo0 adhi0 11 20 11 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [<] dIpa anukrama [S] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [8] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH zyamAtmAnaM karotItyAvazyaka, yathA antaM karotIti antakaH, athavA Avassayati prAkRtazailyA AvAsakaM, tatra 'vasa nivAse' iti guNazUnyamAtmAnam A-samantAt vAsayati guNairityAvAsakaM, 'caunvihaM paNNattaMti' catasro vidhA-bhedA asyeti caturvidhaM prajJaptaM prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH, tadyathA - 'nAmAvassayamityAdi / nAma-abhidhAnaM tadrUpamAvazyakaM nAmAvazyakam AvazyakAbhidhAnamevetyarthaH, athavA nAmnA nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakaM jIvAdItyarthaH, tallakSaNaM cedam- "yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // vineyAnugrahArthametadyAkhyA- yadvastuna indrAde: 'abhidhAnam' indra ityAdivarNAvalImAtramidameva ca Avazyaka lakSaNavarNacatuSTayAvalImAtraM yattadornityAbhisaMbandhAttannAmeti saMGkaH, atha prakArAntareNa nAmno lakSaNamAha - 'sthitamanyArthe tadarthanirapekSaM paryAyAnabhidheyaM ceti' tadapi nAma, yatkathaMbhUtamityAha- anya zvAsAvarthazcAnyArthI -gopAladArakAdilakSaNaH tatra sthitam, anyatrendrAdAvarthe yathArthatvena prasiddhaM sadanyatra gopAladArakAdau yadAropitamityarthaH, ata evAha - 'tadarthanirapekSam' iti, tasya- indrAdinAno'rtha:-paramaizvaryAdirUpastadarthaH, sa cAsAvarthazceti vA tadarthaH, tasya nirapekSaM gopAladArakAdau tadarthasyAbhAvAt punaH kiMbhUtaM tadityAha - 'paryAyAnabhidheyamiti' paryAyANAM zakrapurandarAdInAmanabhidheyam avAcyaM, gopAladArakAdayo hIndrAdizabderudhyamAnA api zacIpatyAdiriva zakrapurandarAdizabdairnAbhidhIyante, atastanAmApi nAmatadvatorabhedopacArAtparyAyAnabhidheyamityucyate, cazando nAna evaM lakSaNAntarasUcakaH, zacI For P&Palle Chly ~ 24~ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [8] / gAthA ||1...|| ................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka [8] 5 anuyo patyAdI prasiddhaM tabAma vAcyArthazUnye anyatra gopAladArakAdau yadAropitaM tadapi nAmeti tAtparya, tRtIyama-1 maladhA- kAreNApi tallakSaNamAha-'yAdRcchikaM ca tatheti' tathAvidhavyutpattizUnyaM DisthaDavitthAdirUpaM 'yAdRcchika khe-10 vRcchayA nAma kriyate tadapi nAmetyAryArthaH // 1 // 8 // atha nAmAvazyakakharUpanirUpaNArthaM sUtrakAra evAha | adhi0 se kiM taM nAmAvassayaM?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA Avassaetti nAma kajai se taM nAmAvassayaM (sU09) atha kitannAmAvazyakam iti prasatyAhanAmAvassayaM jassa NamityAdi, anna bikalakSaNenAGkena sUcitaM bi-| tIyamapi nAmAvassayaMtipadaM draSTavyam, evamanyatrApi yathAsambhavamabhyUcaM,Namiti vAkyAlaGkAre, yasya vastuno jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAmajIvAnAM vA tabhayasya vAtadubhayAnAM vA Avazyakamiti yannAma kriyate tannAmAvazyakamityAdipadena sambandhaH, nAma ca tadAvazyaka ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdivastunaH Avazyakamiti nAma kriyate tadeva jIvAdivastu nAmAvazyaka, nAnA-nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakamiti vyutpatteH, vAzabdAH pakSAntarasUcakA iti samudAyArthaH, tatra jIvasya kathamAvazyakamiti nAma sambhavatIti, ucyate, yadhA loke jIvasya vaputrAdeH kazcitsIhako devadatta ityAdi nAma karoti, tathA kazcit svAbhiprAyavazAdAvazyakamityapi nAma karoti, ajIvasya kathamiti ceda, ucyate, ihAvazyakAvAsakazabdayorekAdhetA prAguktA, tatazcorddha-15 dIpa anukrama -56- ~ 25~ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka dIpa anukrama [10] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [9] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH zuSko'cinto bahukoTarAkIrNo vRkSo'nyo vA tathAvidhaH kazcitpadArthavizeSaH sarpAderAvA so'yamiti laukikairvyapadizyata eva sa ca vRkSAdiryadyapyananteH paramANulakSaNairajIvadravyairniSpannastathA'pyekaskandha pariNatimAzritya ekAjIvatvena vivakSita iti svArthikakapratyayopAdAnAdekAjI va syAvAsakanAma siddhaM jIvAnAmapi bahUnAmAvAsakanAma dRzyate yathA iSTakApAkAdyagnirmUSikAvAsa ityucyate, tatra nau kila mUSikAH saMmUrcchanti atasteSAmasaMkhyeyAnAmagnijIvAnAM pUrvavadAvAsakaM nAma siddham, ajIvAnAM tu yathA nIDaM pakSiNAmAvAsa ityucyate, taddhi bahubhistRNAdyajIvairniSpadyate iti bahUnAmajIvAnAmAvAsakanAma bhavati, idAnImubhayasyAvAsakasaMjJA bhAvyate tatra gRhadIrghikA'zokavanikAdyupazobhitaH prAsAdAdipradezo rAjAderAvAsa ucyate, saudhamadivimAnaM vA devAnAmAvAso'bhidhIyate, atra ca jalavRkSAdayaH sacetanaratnAdayazca jIvA iSTakAkASThAdayo'cetanaratnAdayazcAjIvAstanniSpannamubhayaM tasya kapratyayopAdAne AvAsakasaMjJA siddhA, ubhayAnAM tvAvAsakasaMjJA yathA saMpUrNa nagarAdikaM rAjAdInAmAvAsa ucyate, saMpUrNaH saudharmmAdikalpo vA indrAdInAmAvAso'bhidhIyate, ana ca pUrvoktaprAsAdavimAnayorlaghutvAdekameva jIvAjIvobhayaM vivakSitamatra tu nagarAdInAM saudharmmAdikalpAnAM ca mahatvAhahUni jIvAjIvobhayAni vivakSitAnIti vivakSayA bhedo draSTavyaH evamanyatrApi jIvAdInAmAvAsakasaMjJA yathAsaMbhavaM bhAvanIyA, digamAtrapradarzanArthatvAdasya / nigamayannAha - 'se tamityAdi' se tamityAdi vA kacit pAThaH, tadetannAmAvazyakamityarthaH // 9 // idAnIM sthApanAvazyakanirUpaNArthamAha For P&Pase Cnly ~26~ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [11] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [10] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIvA // 12 // Ja Ekem se kiM taM ThavaNAvastayaM 1, 2 jaNNaM kaDukamme vA potthakamme vA cittakamme vA leppakamme vA gaMdhime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ego vA aNego vA sambhAvaThavaNA vA asabbhAvaThavaNA vA Avassaeti ThavaNA Thavijai se taM ThavaNAvassayaM ( sU0 10 ) atha kiM tat sthApanAvazyakamiti prazna satyAha- 'ThavaNAvassayaM jaNNa' mityAdi, tatra sthApyate amuko'yamityabhiprAyeNa kriyate nirvartyata iti sthApanA- kASThakarmmAdigatAvazyakavatsAdhyAdirUpA sA cAsau AvazyakatatorabhedopacArAdAvazyakaM ca sthApanAvazyaka, sthApanAlakSaNaM ca sAmAnyata idam- "yantu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa | yaca tatkaraNi / lepyAdikarmma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM c||1||" iti, vinedhAnugrahArthamatrApi vyAkhyA- tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedasUcakaH sacAsAvarthazca tadartho bhAvendra bhAvAvazyakAdilakSaNastena viyuktaM-rahitaM yadvastu 'tadabhiprAyeNa' bhAvendrAdyabhiprAyeNa 'kriyate' sthApyate tat sthApaneti sambandhaH, kiMviziSTaM yadityAha'yacca tatkaraNi' tena bhAvendrAdinA saha karaNi:-sAdRzyaM yasya (tat) tatkaraNi-tatsadRzamityarthaH, cazabdAttadakaraNi cAkSAdi vastu gRhyate, asadRzamityarthaH, kiM punastadevaMbhUtaM vastvityAha- 'lepyAdikammaiti' lepyaputtalikAdItyarthaH, | AdizabdAt kASThaputalikAdi gRhyate, akSAdi vA'nAkAraM, kiyantaM kAlaM tat kriyata ityAha-alpaH kAlo yasya For P&False Cly ~27~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 12 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......................... mUla [10] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama [11] tadalpakAlam itvarakAlamityarthaH, cazabdAdyAvatkathikaM ca zAzvatapratimAdi, yatpunarbhAvendrAyartharahitaM sAkArama-1 nAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tat sthApaneti tAtparyamityAryAdhaH // 1 // idAnI prakRtamucyate-'jaMga'ti 'Na'miti vAkyAlaGkAre, yatkASThakarmaNi vA citrakarmaNi vA varATake vA eko vA aneko vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA 'Avassaetti AvazyakatabatorabhedopacArAttadAniha gRhyate, tatazcaiko vA aneko vA, kadhabhUtAH? ata ucyate-AvazyakakriyAvAnAvazyakakriyAvanto vA 'ThavaNA Thavijaitti' sthApanArUpaM sthApyate-kriyate, AvRttyA bahuvacanAntatve sthApanArUpAH sthApyante-kriyante, tat sthApanAvazyakamityAdipadena sambandha iti samudAyArthaH / kASThakAdiSvAvazyakakriyAM kurvanto yat sthApanArUpAH sAdhvAdayaH sthApyante tat sthApanAvazyakamiti tAtparyam / adhunA avayavArtha ucyate-tatra kriyata iti karma kASThe karma kASTha-12 karma-kASThanikuhitaM rUpakamityarthaH, 'citrakarma citralikhitaM rUpakaM 'potyakamme vatti anna potyaM-potaM vastramityarthaH, tatra karma-tatpallavaniSpannaM dhIullikArUpakamityarthaH, athavA potya-pustakaM taceha saMpuTakarUpaM gRhyate, tatra karmatanmadhye vartikAlikhitaM rUpakamityarthaH, athavA potthaM-tADapatrAdi tatra karma-tacchedaniSpanna rUpakaM, 'lepyakarma lepyarUpakaM, 'granthima' kauzalAtizayA' granthisamudAyaniSpAditaM rUpakaM, 'veSTimaM puSpaveSTanakrameNa niSpannamAnandapurAdipratItarUpam, athavA ekaM yAdIni vA vastrANi veSTayan kazcit rUpakaM utthApayati tadeSTimaM, 'pUrima bharima' pittalAdimayapratimAvat 'saMghAtima pahuvastrAdikhaNDasaMghAtaniSpannaM kazukavat, 'akSA' candanako ~ 28~ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......................... mUla [10] / gAthA ||1...|| ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata maladhA rIyA sUtrAMka 13 // [11] anuyorATako' kapardakaH, atra vAcanAntare anyAnyapi dantakarmAdipadAni dRzyante tAnyapyuktAnusArato bhAvanI- vRttiH yAni, vAzabdAH pakSAntarasUcakAH, yathAsambhavamevamanyatrApi, eteSu kASThakarmAdiSu AvazyakakriyAM kurvantaH anuyo. ekAdisAdhvAdayaH sadAvasthApanayA asadbhAvasthApanayA vA sthApyamAnAH sthApanAvazyakaM, tatra kASThakarmAdi-II adhika pvAkAravatI sadbhAvasthApanA, sAdhvAdhAkArasya tatra sadbhAvAt, akSAdiSu vanAkAravatI asadbhAvasthApanA, sAdhvAdyAkArasya tatrAsadbhAvAditi, nigamayannAha-setamityAdi tadetat sthApanAvazyakamityarthaH // 10 // atra nAmasthApanayorabhedaM pazyannidamAhanAmaTavaNANaM ko paiviseso?, NAmaM AvakahiaM, ThavaNA ittariA vA hojjA AvakahiA vA (sU0 11) | nAmasthApanayo kA prativizeSo?, na kazcidityabhiprAyaH, tathAhi-AvazyakAdibhAvArthazUnye gopAladAra-1 kAdau dravyamAne yathA AvazyakAdi nAma kriyate, tatsthApanApi tathaiva tacchUnye kASThakarmAdau dravyamAne kriyate, ato bhAvazUnye dravyamAne kriyamANasvAvizeSAnnAnayoH kazcidvizeSA, anottaramAha-nAmaM Avakahiyami-| tyAdi' nAma yAvaskathika-svAzrayadravyasyAstitvakathAM yAvadanuvartate, na punarantarA'pyuparamate(ti), sthApanA punaritvarA-khalpakAlabhASinI vA syAdyAvatkathikA vA, khAzrayadravye avatiSThamAne'pi kAcidantarA'pi nivarttate kAcittu tatsattAM yAvadavatiSThata itibhAvaH, tathAhi-nAma AvazyakAdikaM merujambUdIpakaliGgamagadhasurASTrAdikaM vA / Kol // 13 // yAvat khAzrayo gopAladArakadehAdiH zilAsamuccayAdivA samasti tAvadavatiSThata iti tadyAvatkathikameva, sthA-| SARSANSAR dIpa anukrama [12] JEIM ~ 29~ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [11] dIpa anukrama [12] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [11] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH panA khAvazyakatvena yo'kSaH sthApitaH sa kSaNAntare punarapi tathAvidhaprayojanasambhave indratvena sthApyate, punarapi ca rAjAditvenetyalpakAlavarttinI, zAzvatapratimAdirUpA tu yAvatkathikA varttate tasyAcArhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApaneti vyutpatteH sthApanAtvamavaseyaM, na tu sthApyata iti sthApanA, zAzvatatvena kenApi sthApayamAnatvAbhAvAditi, tasmAdbhAvazUnyadravyAdhArasAmye'pyastyanayoH kAlakRto vizeSaH / atrAha nanu yathA sthApanA | kAcidalpakAlInA tathA nAmApi kiJcidalpakAlInameva, gopAladArakAdau vidyamAne'pi kadAcidanekanAmaparAvRttidarzanAd, satyaM, kintu prAyo nAma yAvatkadhikameva, yastu kacidanyathopalambhaH so'lpatvAnneha vivakSita ityadoSaH / upalakSaNamAtraM cedaM kAlabhedenaitayorbhedakathanam, aparasyApi bahuprakArabhedasya sambhavAt tathAhi yathendrAdipratimAsthApanAyAM kuNDalAGgadAdibhUSitaH sannihitazacIvajrAdirAkAra upalabhyate na tathA nAmendrAdau evaM yathA tatsthApanAdarzanAd bhAvaH samullasati naivamindrAdizravaNamAtrAd, yathA ca tatsthApanAyAM lokasyopayAcitecchApUjApravRttisamIhitalAbhAdayo dRzyante naivaM nAmendrAdAvityevamanyadapi vAcyamiti // 11 // uktaM sthApanAvazyakam, idAnIM dravyAvazyaka nirUpaNAya praznaM kArayati - se kiM taM davvAvassayaM ?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA - Agamao a noAgamao a (sU0 12) atha kiM tat dravyAvazyakamiti pRSThe satyAha- 'davvAvassayaM duvihamityAdi' tatra dravati-gacchati tAMstAnparyAyAniti dravyaM vivakSitayoratItabhaviSyadbhAvayoH kAraNam, anubhUtavivakSita bhAvamanu bhaviSyadvivakSatabhAvaM vA atha dravya Avazyakasya bheda-prabhedayukta vistRta varNanaM kriyate For P&Pale Cnly ~30~ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [12] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH | anuyo prata sUtrAMka [12] anuyovastvityarthaH, dravyaM ca tadAvazyakaM ca dravyAvazyakam , anubhUtAvazyakapariNAmamanubhaviSyadAvazyakapariNAmaM vA maladhA- sAdhudehAdItyarthaH / dravyalakSaNaM ca sAmAnyata idam bhUtasya bhAvino yA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tat rIyA dravyaM tatvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // vyAkhyA-tad dravyaM tattvajJaiH kathitaM, yatkathaMbhUtamityAha-yatkA adhika raNaM-hetuH, kasyetyAha-"bhAvasya' paryAyasya, kathaMbhUtasyetyAha-'bhUtasya' atItasya 'bhAvino vA' bhaviSyato // 14 // vA, 'loke AdhArabhUte, tacca sacetanaM-puruSAdi acetanaM ca-kASTAdi bhavati, etaduktaM bhavati-yaH pUrva svargAdivindrAditvena bhUtvA idAnIM manuSyAditvena pariNataH so'tItasyendrAdiparyAyasya kAraNatvAtsAmpratamapi dravyata indrAdirabhidhIyate, amAtyAdipadaparibhraSTAmAtyAdivat, tathA agre'pi ya indrAditvenotpatsyate sa idAnImapi bhaviSyadindrAdipadaparyAyakAraNatvAt dravyata indrAdirabhidhIyate, bhaviSyadrAjakumArarAjavat, evamacetanasyApi kASThAderbhUtabhaviSyatparyAyakAraNatvena dravyatA bhASanIyetyAryArthaH // 1 // itaH prakRtamucyate-taceha dravyarUpamAvazyakaM prakRtaM, tanAvazyakopayogAdhiSThitaH sAdhvAdideho bandanakAdisUtrocAraNalakSaNazyAgamaH | AvAdikA kriyA cAvazyakamucyate, AvazyakopayogazUnyAstu tA eva dehAgamakriyA dravyAvazyaka, tathA dvividhaM prajJaptamiti, tadyathA-'AgamataH' AgamamAzritya 'noAgamataH' noAgamamAzritya, noAgamazabdArtha | yathAvasarameva vakSyAmaH, cazabdo yorapi khakhaviSaye tulyaprAdhAnyakhyApanArthI // 12 / / atrAdyabhedajijJAsurAha se kiM taM Agamao davvAvassayaM?,2 jassa NaM Avassaetti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM dIpa anukrama KE 45-45555555 [13] // 14 // ~31~ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [13] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama mitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNaccakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeliyaM paDipupaNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTTaviSpamukaM guruvAyaNovagayaM, se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariahaNAe dhammakahAe no aNupehAe, kamhA? 'aNuvaogo davva'mitikaDu (sU013) atha kiM tadAgamato dravyAvazyakamiti, Aha-Agamato bvAvassayaM jassa NamityAdi 'Na'miti pUrvavat, 'jassa'tti yasya kasyacit 'AvassaettipayaMti AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tatazca yasya kasyacidAvazyakazAstraM zikSitaM sthitaM jitaM yAvat bAcanopagataM bhavati, 'se NaM tatthe ti sa-jantustatra-14 AvazyakazAstre vAcanApracchanAparivartanAdharmakathAbhirvartamAno'pyAvazyakopayoge avartamAnaH aagmtH| AgamamAzritya dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / atrAha-nanvAgamamAzritya dravyAvazyakamityAgamarUpamidaM | 4dravyAvazyakamityuktaM bhavati, etacAyuktaM, yata Agamo jJAna, jJAnaM ca bhAva eveti kadhamasya dravyatvamu-14 papadyate?, satyametat, kinvAgamasya kAraNamAtmA tatiSThito dehaH zabdazcopayogazUnyasUtrocAraNarUpa prAihAsti, na tu sAkSAdAgamA, etacca tritayamAgamakAraNatvAtkAraNe kAryopacArAdAgama ucyate, kAraNaM ca vivakSitabhAvasya dravyameva bhavatItyuktamevetyadoSaH / tatrAdita Arabhya paThanakriyayA yAvadantaM nItaM tacchi SANSLASSROCESS [14] ~ 32 ~ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [14] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [13] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH // 15 // kSitamucyate, tadevAvismaraNatazcetasi sthitaM sthitatvAt sthitamapracyutamityarthaH, parAvarttanaM kurvvataH pareNa vA kacit pRSTasya yacchIghamAgacchati tajjitaM, vijJAtazlokapadavarNAdisaMkhyaM mitaM, pari-samantAtsarvvaprakArairjitaM * parijitaM parAvarttanaM kurvvato yatkrameNotkrameNa vA samAgacchatItyarthaH, nAma abhidhAnaM tena samaM nAmasamam, 4 idamuktaM bhavati - yathA svanAma kasyacicchikSitaM jitaM mitaM parijitaM bhavati tathaitadapItyarthaH, ghoSA- udAttAdayaH tairvAcanAcAryAbhihitaghoSaiH samaM ghoSasamaM, yathA guruNA abhihitA ghoSAstathA ziSyo'pi yatra zikSate tat ghoSasamamiti bhAvaH, ekadvyAdibhirakSaraihInaM hInAkSaraM na tathA ahInAkSaram, ekAdibhirakSarairadhikamatyakSaraM na tathA anatyakSaram, 'abvAiddhakkharaM'ti viparyastaratnamAlAgataratnAnIva vyAviddhAni viparyastAnyakSarANi yatra tadvyAvidvAkSaraM na tathA'vyAviddhAkSaraM, 'abvAiddhamiti kacitpAThaH, tatrApi vyAviddhAkSarayogAdvyAviddhaM na tathA'vyAviddham, upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAGgalamiva skhalati yattat skhalitaM na tathA'skhalitam, anekazAstrasambandhIni sUtrANyekatra mIlayitvA yatra paThati tat militamasadRzadhAnyamelakavat, athavA parAvarttamAnasya yatra padAdivicchedo na pratIyate tanmIlitaM na tathA'mIlitam, ekasminneva zAstre'nyAnyasthAnanivaDAnyekArthAni sUtrANyekatra sthAne samAnIya paThato vyatyAmreDitam, athavA AcArAdisUtramadhye svamaticarcitAni tatsadRzAni sUtrANi kRtvA prakSipato vyatyAmreDitam, asthAnaviratikaM vA vyatyAgreDitaM na tathA'vyatyAgreDitaM, sUtrato bindumAtrAdibhiranUnamarthatastvadhyAhArAkAGkSAdirahitaM pratipUrNam, udAttAdighoSairavikalaM anuyo0 maladhA rIyA For P&False Cinly ~33~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 15 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [14] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [13] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH pratipUrNaghoSam / atrAha-ghoSasamamityuktameva tatka iha vizeSa iti ucyate, ghoSasamamiti zikSAkAlamadhikRtyoktaM, pratipUrNaghoSaM tu parAvarttanAdikAlamadhikRtyeti vizeSaH kaNThaSTa kaNThoSThamiti prANyaGgatvAtsamAhArastena vipramuktaM kaNThoSThavipramuktaM, bAlamUkabhASitavadyadavyaktaM na bhavatItyarthaH, gurupradattayA vAcanayA upagataM prAptaM guruvAcanopagataM na tu karNAghATakena zikSitaM na vA pustakAt svayamevAdhItamiti bhAvaH, tadevaM yasya jantorAvazyakazAstraM zikSitAdiguNopetaM bhavati sa jantustatrAvazyakazAstre vAcanayA ziSyAdhyApanalakSaNayA pracchanayA- taGgatArthAderguruM prati praznalakSaNayA parAvarttanayA-punaH punaH sUtrArthAbhyAsalakSaNayA dharmakathayA-ahiMsAdidharmmaprarUpaNakharUpayA varttamAno'pi, anupayuktatvAditi sAdhyAhAram, Agamato dravyAvazyakamityanena sambandhaH / nanu yathA vAcanAdibhistatra varttamAno'pi dravyAvazyakaM bhavati tathA'nuprekSayA'pi tatra varttamAnastadbhavati ?, netyAha-'no aNuppehAeti anuprekSayA granthArthAnucintanarUpayA, tatra varttamAno na dravyAvazyakamityarthaH, anuprekSAyA upayogamantareNAbhAvAd, upayuktasya ca dravyAvazyakatvAyogAditi bhAvaH / atrAha paraH - 'kamha'tti, nanu kasmAdvAcanAdibhistatra varttamAno'pi dravyAvazyakaM ? kasmAccAnuprekSayA tatra varttamAno na tatheti pracchakAbhiprAyaH, evaM pRSTe satyAha- 'aNuvaogo davvamitikahutti' anupayogo dravyamitikRtvA, upayojanamupayogo-jIvasya bodharUpo vyApAraH, sa ceha vivakSitArthe cittasya vinivezakharUpo guhyate, na vidyate'sau yatra so'nupayogaH-padArthaH, sa vivakSitopayogasya kAraNamAtratvAt dravyameva bhavati For P&P Cy ~ 34~ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [13] / gAthA ||1...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata rIyA adhi0 sUtrAMka [13] anuyo itikRtvA' asmAtkAraNAd anantaroktamupapadyata iti zeSaH, etaduktaM bhavati-upayogapUrvakA anupayogapUmaladhA- sAkAzca yAcanAprachanAdayaH saMbhavansyeva, tatreha drabyAvazyakacintAprastAvAdanupayogapUrvakA gRdhante, ata eva sUtre'nabhihitasyApyanupayuktatvasyAdhyAhArastatra kRtaH, anupayogastu bhAvazUnyatA, tacchnyaM ca vastu dravyameva lAbhavatIyato vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakam, anuprekSA tUpayogapUrSikaiva saMbhavati atastatra // 16 // | vartamAno na tatheti bhaavaarthH| atrAha-nanvAgamato'nupayukto vaktA dravyAvazyakamityetAvataiveSTasiddheH zikSitA|dizrutaguNasamutkIrtanamanarthakam, atrocyate, zikSitAdiguNotkIrtanaM kurvannidaM jnyaapyti-yduvNbhuutmpi| nirdoSaM zrutamucArayato'nupayuktasya dravyazrutaM dravyAvazyakameva bhavati, kiM punaH sadoSam ?, upayuktasya tu skha|litAdidoSaduSTamapi nigadataH bhAvazrutameva bhavati, evamanyatrApi pratyupekSaNAdikriyAvizeSAH sarve nirdoSA apyanupayuktasya tathAvidhaphalazUnyA eva saMpadyante, upayuktasya tu mativaikalyAditaH sadoSA apyamI karmamalApagamAryavetyalaM vistareNa / avAha-nanu bhavatvevaM, kintu hInAkSare sUtre samuccArite ko doSo? yenoktamahInAkSaramiti, atrocyate, loke'pi tAvavidyAmazrAdibhirakSarAdihInaruccAryamANairvivakSitaphalabaikalpamanarthAvAptizca dRzyate, kiM punaH paramamazrakalpe sihAnte?, tathAhi-rAjagRhanagare samavamRtasya bhagavatazcaramatIrthAdhipatervandanArtha vibudhavidyAdharanaranivahaH zreNikazca saputraH samAyayo, tato bhagavadantike dharma zrutvA pratinivR-| ttAyAM pariSadi kasyaciniyAdharasya gaganotpatanahetuvidyAsaMbandhyekamakSaraM vismRtipathamavatatAra, vismRte ca dIpa anukrama HTRA [14] 16 ~35~ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......................... mUlaM [13] / gAthA ||1...|| ........................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama tasminkizcinnabhasyutpatya punarnipatatyasau punarutpatati punazca nipatati, evaM ca kurvantamamuM vilokya zreNikena bhagavAn pRSTaH-kimityayaM mahAbhAgaH khecaro vidhuritapakSaH pakSIva nabhasi kizcidutpatya punarnipatati?, bhagavatA ca vidyAkSaravismaraNavyatikarastasmai niveditaH, taM ca nivedyamAnaM zrutvA abhayakumAraH khecaramupamRtyaivamavAdIt|bhoH khecara! yadi mAM samAnasiddhikaM karoSi tadA tvavidyAkSaramupalabhya kathayAmi, pratipannaM ca tena, abhaya-1. kumArasya kasmAdapi padAdanekapadAbhyUhanazaktirastIti zeSAkSarAnusAreNopalabhya tadakSaraM niveditaM khecrsy| so'pi saMjAtasaMpUrNaviyo haSTaH zreNikasutAya vidyAsAdhanopAyaM kathayitvA gataH samIhitapradezamiti, epa dRSTAntA, upanayastvayam-yathA tasya vidyAdharasya hInAkSaratAdoSAnnabhogamanamuparataM, taduparame ca vyathaiva vidyA, tathehApi hInAkSaratAyAmarthabhedastabhede kriyAbhedasta de ca mokSAbhAvastadabhAve ca dIkSAdigrahaNavaiyarthyameveti / evamadhikAkSarAdiSvapi doSAH sadRSTAntA abhyUhya vAcyAH // 13 // negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM dopiNa aNuvauttA Agamao doSiNa davvAvassayAI tiSiNa aNuvauttA Agamao tiNi davvAvassayAI evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAI davvAvassayAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davyAva [14] ~36~ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................................... mUlaM [14] / gAthA ||1...|| ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo0 maladhA rIyA sUtrAMka [14] // 17 // dIpa anukrama ssayaM davvAvassayANi vA, se ege davvAvassae, ujjusuassa ego aNuvautto Agamato egaM davvAvassayaM puhRttaM necchai, tiNhaM sadanayANaM jANae aNuvautte avatthu, kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavati jai aNuvautte jANae Na bhavati, tamhA Natthi Agamao vvAvassayaM se taM Agamao davvAvassayaM (sa014) iha jinamate sarvamapi sUtramarthazca zrotRjanamapekSya nayairvicAryate, 'natthi naehiM vihuNaM suttaM astho ya jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA // 1 // iti vacanAt, ata idamapi drabyAvazyaka nayazcintyate, te ca mUlabhedAnAzritya naigamAyaH sapta, taduktam-'negamasaMgahabavahAra ujusue ceva hoI boddhabve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUte ya mUlanayA // 1 // " tatra naigamastAvatkiyanti dravyAvazyakAnIcchatItyAha -'negamassetyAdi sAmAnyavizeSAdiprakAreNa naikaH api tu bahavo gamA-vastuparicchedA yasyAsI niruktavidhinA kakArasya lopAgamaH, sAmAnyavizeSAdiprakAraH bahurUpavastvabhyupagamapara ityarthaH, tasya-nagamasyaiko devadattAdiranupayukta Agamata eka dravyAvazyaka, do devadattayajJadasAvanupayuktau Agamato de dravyAvazyake, yo devadattayajJadattasomadattA anupayuktA AgamatastrINi dravyAvazyakAni, kiMbahunA?, evaM yAvanto devadattAda 1 nAsti nayevihIna sUtramaca jinamate kicit / bhAsAdya tu zrotAraM mayAna nayavizArado zUpAta // 1 // 2 naigamaH segraho vyavahAra phajusUtrathaiva bhavati bodhabbaH / zabdakSa samabhirUDa evambhUtaba mUlamayAH // 1 // [15] AMROACK // 17 // ~37~ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama [15] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [14] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH yo'nupayuktAstAvantyeva tAnyatItAdikAlatrayavarttIni naigamasyAgamato dravyAvazyakAni, etaduktaM bhavati-naigamo hi sAmAnyarUpaM vizeSarUpaM ca vastvabhyupagacchatyeva na punarvakSyamANasaMgrahavatsAmAnyarUpameva, tato | vizeSavAditvAdasyeha prAdhAnyena vivakSitatvAdyAvantaH kecana devadattAdivizeSA anupayuktAstAvanti sarvANyapyasya dravyAvazyakAni, na punaH saMgrahavatsAmAnyavAditvAdekamevetibhAvaH / evameva 'vavahArassavitti vyava | haraNaM vyavahAro laukikapravRttirUpastatpradhAno nayo'pi vyavahAraH, tasyApi 'evameva' naigamabadeko devadattAdiranupayukta Agamata ekaM dravyAvazyakamityAdi sarva vAcyam, idamuktaM bhavati-vyavahAranayo lokavyavahAropakAriNa eva padArthAnabhyupagacchati, na zeSAn lokavyavahAre ca jalAharaNatraNapiNDIpradAnAdike ghaTanimbA| divizeSA evopakurvvANA dRzyante na punastadatiriktaM tatsAmAnyamiti vizeSAneva vastutvena pratipadyate'sau na sAmAnyaM, vyavahArAnupakAritvAdvizepavyatirekeNAnupalabhyamAnatvAceti, ato vizeSavAdinaigamamatasAmyenAtidiSTaH / agra cAtidezenaiveSTArthasiddhergranthalAghavArthe saMgrahamatikramya vyavahAropanyAsaH kRta iti bhAvanIyam / 'saMgahassetyAdi' sarvamapi bhuvanatrayAntarvartti vastunikurumbaM saMgRhNAti - sAmAnyarUpatayA'dhyavasyatIti | saMgrahastasya mate eko vA aneke vA anupayukto'nupayuktA vA yadAgamato dravyAvazyakaM dravyAvazyakAni vA | tatkimityAha-'se egeti tadekaM dravyAvazyakam idamatra hRdayam-saMgrahanayaH sAmAnyamevAbhyupagacchati na vizeSAn, abhidadhAti ca-sAmAnyAdvizeSA vyatiriktAH syuH avyatiriktA vA syuH ?, yadyAthaH pakSastarhi For P&P Cy ~38~ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama [15] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [14] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 18 // Ja Eber na santyamI, niHsAmAnyatvAt, kharaviSANavat, athAparaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tadavyatiriktatvAt, sAmAnyakharUpavat, tasmAtsAmAnyavyatirekeNa vizeSAsiddheryAni kAnicid dravyAvazyakAni tAni tatsAmA| nyAvyatiriktatvAdekameva saMgrahasya dravyAvazyakamiti / 'ujjusuyasse'tyAdi Rju atItAnAgataparakIyaparihAreNa prAJjalaM vastu sUtrayati-abhyupagacchatIti RjusUtraH, ayaM hi varttamAnakAlabhAvyeva vastu abhyupagacchati, nAtItaM vinaSTatvAnnApyanAgatamanutpannatvAd, varttamAnakAlabhAvyapi khakIyameva manyate svakAryasAdhakatvAt svadhanavat, parakIyaM tu necchati vakAryAprasAdhakatvAt paradhanavat, tasmAdeko devadattAdiranupayukto'sya mate Agamata ekaM dravyAvazyakamasti 'puhuttaM necchaiti atItAnAgatabhedataH parakIyabhedatazca 'pRthakatvaM' pArthakyaM necchatyasau, kiM tarhi ?, varttamAnakAlInaM khagatameva cAbhyupaiti taccaikameveti bhAvaH, 'tinhaM sahanayANa mityAdi, zabdamadhAnA nayAH zabdanayAH zabdasamabhirUdaivaMbhUtAH, te hi zabdameva pradhAnamicchantIti, artha tu gauNaM, zavdavazenaivArthapratIteH teSAM trayANAM zabdanayAnAM jJAyako'tha cAnupayukta ityetadavastu, na sambhavatItyarthaH, 'kamhe ti kasmAdevamucyate ityAha- 'jaI'tyAdi, yadi jJAyakastarhyanupayukto na bhavati, jJAnasyopayogarUpatvAd, idamatra hRdayam AvazyakazAstrajJastatra cAnupayukta Agamato dravyAvazyakamiti prAnirNItam, etaccAmI na pratipadyante, yato yayAvazyakazAstraM jAnAti kathamanupayuktaH, anupayuktazcet kathaM jAnAti, jJAnasyopayogarUpatvAt, yadadbhyAgamakAraNatvAdAtmadehAdikamAgamatvenoktaM, tadapyaupacArikatvAdamI na manyante, zuddhanayatvena mukhyava For P&Perase City ~39~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 18 // yu Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................................... mUlaM [14] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama stvabhyupagamaparatvAt , tasmAdetanmate dravyAvazyakasyAsaMbhava iti, nigamayannAha-'settamityAdi, tadetadAgamato dravyAvazyakam // 14 // uktaM saprapaJcamAgamato dravyAvazyakamidAnIM noAgamatastaducyate se kiM taM noAgamao davAvassayaM ?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvAva ssayaM bhaviasarIradavvAvassayaM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davvAvassaya(sU015) atha kiM tannoAgamato dravyAvazyakamiti praznA, uttaramAha-noAgamao dabvAvassayaM tivihaM paNNattamityAdi, noAgamata ityatra nozabda Agamasya sarvaniSedhe dezaniSedhe vA vartate,yata uktaM pUrvamunibhiH-"A-18 gamasambanisehe nosaddo ahava desapaDisehe / savve jaha NasarIraM bhavvassa ya aagmaabhaavaa||1||" vyAkhyA-Aga-2 Smasya-AvazyakAdijJAnasya sarvaniSedhe vartate nozabdaH, athavA tasyaiva dezapratiSedhe vartate, tatra 'sabveM'tti sarvani-1 Sedhe udAharaNamucyate, yathetyupapradarzane, 'NasarIti jJasya-jAnataH zarIraM jJazarIraM noAgamata iha dravyAvazyaka, "bhavyasya ca yogyasya yaccharIraM tadapi noAgamata iha dravyAvazyaka, kuta ityAha-Agamasya-AvazyakAdijJAnalakSaNasya sarvadhA'bhAvAda, idamuktaM bhavati-jJazarIraM bhavyazarIraM cAnantarameva vakSyamANasvarUpaM noAgamataH sarvathA AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamucyate, nozabdasyAtra pakSe sarvaniSedhavacanasvAditi gaathaarthH|| dezapratiSedhavacane'pi nozabde udAharaNaM yathA-"kiriyAgamuccarato AvAsaM kuNai bhAvasunno u / kiriyA [15] anu.4 JaticXE ~ 40~ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [15] / gAthA ||1...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH anuyoga adhi. sUtrAMka [15] anuyogamo na hoI tassa niseho bhave dese // 1 // " vyAkhyA-kriyAm-AvAdikAM kurvannityadhyAhAraH, AgamaM ca-14 maladhA- vandanakasUtrAdikamucArayan bhAvazUnyo ya AvazyakaM karoti, so'pi noAgamataH, iha dravyAvazyakamiti rIyA zeSaH, atra ca kriyA AvAdikA''gamo na bhavati, jaDatvAda, Agamasya ca jJAnarUpatvAd, atastasyA''gamasya deze kriyAlakSaNe niSedho bhavati, kriyA Agamo na bhavatItyarthaH, ato noAgamata iti, iha kimuktaMbha-12 // 19 // vati?-deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamidamiti gAthArthaH / / tadevaM noAgamata AgamAbhA-1 vamAzritya dravyAvazyakaM trividhaM prajJasaM, tadyathA-jJazarIradravyAvazyakaM, bhavyazarIradravyAvazyaka, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam // 15 // tatrA''yabhedaM vivarIpurAha se kiM taM jANayasarIradavvAvassayaM?, 2 Avassaetti payatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacutacAvitacattadehaM jIvavippajaDhaM sijjAgayaM vA saMthAragayaM vA nisIhiAgayaM vA siddhasilAtalagayaM vA pAsittA NaM koI bhaNejA-aho! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTreNaM bhAveNaM AvassaettipayaM AdhaviyaM paNNaviaM paraviaM daMsiaM nidaMsiaM uvadaMsiaM, jahA ko diTuMto?, ayaM mahukuMbhe AsI ayaM ghayakuMbhe AsI, setaM jANayasarIradavvAvassayaM (sU016) dIpa anukrama [16] SCRECX* SACRECASTE // 19 // ~ 41~ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......................... mUla [16] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [16] adha kiM tat zarIradravyAvazyakamiti prazne nirvacanamAha-'jANagasarIradabbAvassayaM AvassaettI'tyAdi, jJAnavAniti jJA, pratikSaNaM zIryata iti zarIraM, jJasya zarIraM jJazarIraM, tadeva anubhUtabhAvatvAd dravyAvazyaka, kiM tadityAha-yaccharIrakaM saMjJAyAM kac vapurityarthaH, kasya sambandhItyAha-'AvassaettI'tyAdi, Avazyakamiti yatpadaM AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tasyArtha evArthAdhikAro'neke vA tadgatArthAdhikArA gRhyante, tasya teSAM vA jJAtuH sambandhi, kathaMbhUtaM tadidaM zarIraM| dravyAvazyakaM bhavatItyAha-vyapagatacyutacyAvitatyaktadehaM jIvavipramuktamityakSarayojanA, idAnIM bhAvArthaH kazciducyate-tatra vyapagataM-caitanyaparyAyAdacaitanyalakSaNaM paryAyAntaraM prAptam , ata eva cyutaM-ucchvAsaniHzvAsajIvitAdidazavidhaprANebhyaH paribhraSTam , acetanasyocyAsAdyayogyatvAdanyathA leSTravAdInAmapi tatprasaGgAt, tebhyazca paribhraMzastu svabhAvavAdibhiH kazcit khabhAvata evAbhyupagamyate, tadapohArthamAha-cyAvitaM-balIyasA AyuHkSayeNa tebhyaH paribhraMzitaM, na tu khabhAvataH, tasya sadA'vasthitatvena sarvadA tatpasaGgAdU, evaM ca sati kathaMbhUtaM tadityAha-yaktadeha-diha upacaye tyakto deha AhArapariNatijanita upacayo yena tat tyaktadeham, acetanasyA''hAragrahaNapariNaterabhAvAt, evamuktena vidhinA jIvena-AtmanA vividham-anekadhA prakarSaNa muktaM jIvavipramuktaM, tadetadAvazyakaM jJasya zarIramatItAvazyakabhAvasya kAraNatvAd dravyAvazyakam , asya ca noAgamakhamAgamasya tadAnIM sarvathA'bhAvAt, nozabdasya cAna pakSe sarvaniSedhavacanatvAditi bhAvaH / nanu dIpa anukrama [17] ~ 42 ~ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................................... mUlaM [16] / gAthA ||1...|| ................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH anuyo. adhi0 rIyA sUtrAMka [16] dIpa anukrama [17] anuyo yadi jIvavipramuktamidaM, kathaM tahasya dravyAvazyakatvaM ?, leSTravAdInAmapi tatprasaGgAt , tatpudgalAnAmapi kadAmaladhA-18cidAvazyakavettRbhirgRhItvAmuktatvasambhavAdityAzaGkayAha-senAgata'mityAdi, yasmAdidaM zayyAgataM vA saMstA- li ragataM vA naiSedhikIgataM vA siddhazilAtalagataM vA dRSTvA ko'pi brUyAd-aho! anena zarIrasamucchrayeNa jina-IA dRSTena bhAvena Avazyakamityetat padaM gRhItamityAdi yAvadupadarzitamiti, tsmaadtiitvrtmaankaalbhaavi||20|| vastvekatvagrAhinayAnusAriNAmevaMvAdinA sambhavAd yathoktazarIrasya dravyAvazyakatvaM na virudhyate, leSTvAdiKHdarzane punasthambhUtaH pratyayaH kasyApi samutpadyata iti na teSAM tatpasaGgaH, tenaiva karacaraNorugrIvAdipariNAma nAnantaramevA''vazyakakAraNatvena vyAptatvAt, tadeva tathAvidhapratyayajanaka dravyAvazyakaM, na leSTvAdaya iti bhAva iti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zayyA-mahatI sarvAGgapramANA tAM gataM zayyAgataM zayyAsthitamityarthaH, saMstAro-laghuko'dhatRtIyahastamAnastaM gataM tatrasthamityarthaH, yatra sAdhavastapaHparikarmitazarIrAH khayameva gatvA bhaktaparijJAdyanazanaM pratipannapUrvAH pratipadyante pratipatsyante ca tat siddhazilAtalamucyate, kSetraguNato yathAbhadrakadevatAguNato vA sAdhUnAmArAdhanAH siddhyanti tatretikRtvA, anye tu vyAcakSate-yatra maharSiH OM kazcit siddhastat siddhazilAtalaM, tadgataM tatrasthita siddhazilAtalagatam, iha 'nisIhiyAgayaM tyAdInyapi padAni vAcanAntare dRzyante, tAni ca sugamatvAt svayameva bhAvanIyAni, navaraM naiSedhikI zabaparisthApanabhUmiH, aparaM cAtrAntare 'pAsittA NaM koI bhaNijatti granthaH kacid dRzyate, sa ca samudAyArthakathanAvasare // 20 // OM ~ 43~ Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...................... mUlaM [16] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [16] dIpa anukrama yojita eva, yatra tu na dRzyate tatrAdhyAhAro draSTavyaH, ahozabdo dainyavismayAmazraNeSu vartate, sa ceha tripvapi ghaTate, tathAhi-anityaM zarIramiti dainye, AvazyakaM jJAtamiti vismaye, anya pArzvasthitamAmanayamANasyA''maNe, 'anena' pratyakSatayA dRzyamAnena zarIrameva pudgalasaGghAtattvAt samucchrayastena, 'jinadRSTena'-tIrthakarAbhimatena, 'bhAvena' karmanirjaraNAbhiprAyeNa, athavA-bhAvena-tadAvaraNakarmakSayakSayopazamalakSaNena, AvazyakapadAbhidheyaM zAkheM 'AghaviyaMti prAkRtazailyA chAndasatvAca guroH sakAzAdAgRhItaM, 'prajJApitaM' sAmAnyato vineyebhyaH kathitaM, 'prarUpitaM tebhya evaM pratisUtramarthakathanatA, 'darzitaM pratyupekSaNAdikriyAdarzanataH iyaM kriyA ebhirakSarairatropAttA itthaM ca kriyate ityevaM vineyebhyaH prakaTitamiti bhAvaH, 'nidarzitaM' kathazcidagRhNataH parayA'nukampayA nizcayena punaH punaH darzitam, 'upadarzitaM' sarvanayayuktibhiH / Aha-nanvanena zarIrasamucchayeNA''vazyakamAgRhItamityAdi nopapadyate, grahaNaprarUpaNAdInAM jIvadharmatvena zarIrasyAghaTamAnatvAt, satyaM, kintu bhUtapUrvagatyA jIvazarIrayorabhedopacArAditthamupanyAsa ityadoSaH / punarapyAha-nanu yadyapi taccharIrakaM zayyAdigataM dRSTvA pUrvoktavatAro bhavanti, tathA'pi kathaM tasya dravyAvazyakatA?, yata Avazyakasya kAraNameva dravyAvazyaka bhavitumarhati, bhUtasya bhAvino vetyAdipUrvoktavacanAt , kAraNa cA''gamasya cetanAdhiSThitameva zarIraM na sthidaM, cetanArahitatvAt , tasyApi tatkAraNatve'tiprasaGgAt, satyaM, kintvatItaparyApAnuvRtyabhyupagamaparanayAnuvRtyA'tItamAvazyakakAraNatvaparyAyamapekSya dravyAvazyakatA'syocyata ityadoSaH / syAdevaM, yadyatrArthe [17] ~ 44 ~ Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......................... mUla [16] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata anuyo maladhArIyA // 21 // sUtrAMka [16] adhi. ACCASSASSACS kazcid dRSTAntaH syAditi vikalpya pRcchati-yathA ko'tra dRSTAntaH?, iti pRSTe satyAha-yathA'yaM ghRtakumbha AsIt, ayaM madhukumbha AsIdityAdi, etaduktaM bhavati-yathA madhuni ghRte vA prakSipyApanIte tadAdhArasvaparyAyetikrAnte'pyayaM madhukumbhaH ayaM ca ghRtakumbha iti vyapadezo loke pravartate, tathA AvazyakakAraNatva-2 paryAye'tikrAnte'pi atItaparyAyAnuvRttyA dravyAvazyakamidamucyata iti bhAvaH, nigamayannAha-se tamityAdi, tadetad jJazarIradravyAvazyakam // 16 // ukto noAgamato dravyAvazyakaprathamabhedaH, atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvAvassayaM?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte imeNaM ceva AttaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNovadiTTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaM seyakAle sikkhissai na tAva sikkhai, jahA ko diTuMto?, ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, se taM bhaviasarIradavvAvassayaM (sU0 17) atha kiM tadbhavyazarIradravyAvazyakamiti prazne satyAha-'bhaviyasarIradavyAvasmayaM je jIve' ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyAhastayogya ityarthaH, tasya zarIraM, tadeva bhAvibhAvAvazyakakAra-14 NatvAt dravyAvazyakaM, bhavyazarIradravyAvazyakaM, kiM punastadityatrocyate-yo jIvo yonIjanmatvaniSkrAnto-| dIpa anukrama [17] RECORRORE / // 21 // ~ 45~ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [17] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka C [17] 'nenaiva zarIrasamucchrayeNAtsena jinopadiSTena bhAvena Avazyakamityetat pardU AgAmini kAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakamiti samudAyArthaH / sAmpratamavayavArtha ucyate-tatra yaH kazcid 'jIvo'jantuH yonyA-yoSivAcyadezalakSaNAyAH paripUrNasamastadeho janmatvena-janmasamayena nikrAnto na punarAmagarbhAvastha eva patito yonIjanmatvaniSkAnta:, anenaiva zarIrameva pudgalasAtatvAdutpattisamayAdArabhya pratisamayaM samutsarpaNAdU vA samucchrayastena Atena-Adattena vA gRhItena prAkRtazailIvazAdAtmIyena vA jinopadiSTenetyAdi pUrvavat, 'seyakAli'tti chAndasakhAdAgAmini kAle zikSiSyate-adhyeSyate sA-pada mprataM tu na tAvadadyApi zikSate, tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakaM / noAgamavaM cAtrApyAgamA-1 bhAvamAzritya mantavyaM, tadAnIM tatra vapuSyAgamAbhAvAt, nozabdasya cAtrApi sarvaniSedhavacanatvAt / atrA-13 ha-nanyAvazyakasya kAraNaM tavyAvazyakamucyate, yadi tvatra vapuSyAgamAbhAvaH kathaM tarhi tasya taM prati kAra-1 Nattvam, na hi kAryAbhAve vastunaH kAraNatvaM yujyate, atiprasaGgAt, ataH kathamasya vyAvazyakatA, satya, 4/kiMtu bhaviSyatparyAyasyedAnImapi yo'stisvamupacarati nayastadanuvRttyA'sya dravyAvazyakatvamucyate, tathA ca3 tadanusAriNaH paThanti-bhAvini bhUtavadupacAra' iti, avArthe dRSTAntaM didarzayiSuH praznaM kArayati-yathA ko'tra dRSTAnta iti, nirvacanamAha-yathA'yaM madhukumbho bhaviSyatItyAdi, etaduktaM bhavati-yathA madhuni ghRte vA prakSesumiSTe tadAdhAratvaparyAye bhaviSyatyapi loke'yaM madhukumbho ghRtakumbho vetyAdi vyapadezo dRzyate, tathA'trA dIpa anukrama [18] ASSES ~ 46~ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [17] dIpa anukrama [PC] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [17] / gAthA ||...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA yA pyAvazyakakAraNatva paryAye bhaviSyatyapi tadastitvaparanayAnuvRttyA dravyAvazyakatvamucyata iti bhAvaH, niga* mayannAha - 'setta' mityAdi, tadetadbhavyazarIradravyAvazyakamiti // 17 // ukto noAgamato dravyAvazyakavitI4 yabhedaH, tRtIyabhedanirUpaNArthamAha / / 22 / / 4 se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davvAvassayaM ?, 2 tivihaM paNNattaM, taM jahA -loiaM kuppAvayaNiyaM louttariaM ( sU0 18 ) atha kiM tat jJazarIra bhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam ?, nirvacanamAha - 'ANagasarIra bhaviyasarIravairitte davvAvassae tivihe' ityAdi, yatra jJazarIra bhavyazarIrayoH sambandhi pUrvoktaM lakSaNaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyAvazyakamucyate, tatha trividhaM prajJaptaM, tadyathA-laukikaM kuprAvacanikaM lokottarikaM ca // 18 // tatra prathamabhedaM jijJAsurAha se kiM taM loiyaM davvAvassayaM 1, 2 je ime rAIsaratalavaramAMDabiakoDuMbiaibbhasedviseNAvaisatthavAhappabhitio kalaM pAuppabhAyAe rayaNIe suvimalAe phuchuppalakamalako lummiliama ahApaMDure pabhAe rattAsogapagAsakiMsuasuamuhaguMjaddharAgasa For P&Pase City ~ 47~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 22 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) "anuyogadvAra'- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [19] / gAthA ||1...|| ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [19] dIpa anukrama [20] rise kamalAgaranaliNisaMDabohae uTTimi sUre sahassarasimi diNayare teasA jalaMte muhadhoaNadaMtapakkhAlaNatellaphaNihasiddhatthayahariAliaadAgadhUvapuSphamallagaMdhataMbolavatthAiAI davvAvassayAiM kareMti, tato pacchA rAyakulaM vA devakulaM vA ArAmaM vA ujjANaM vA sabhaM vA parva vA gacchanti, setaM loiyaM davvAvassayaM (sU019) atra nirvacanamAha-loiyamityAdi, loke bhavaM laukika zeSaM tathaiva, atra rAjezvaratalavarAyaH prabhA-18 tasamaye mukhadhAvanAdi kRtvA tata: pazcAdU rAjakulAdI gacchanti, tatteSAM sambandhi mukhadhAvanAdi laukikaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / tatra rAjA-cakravartI vAsudevo baladevo mahAmaNDalikazca, Izvaro-yuvarAjaH sAmAnyamaNDaliko'mAtyazca, anye tu vyAcakSate-aNimAyaSTavidhaizvaryayukta IzvaraH, parituSTanarapatipradattaratnAlaGkRtasauvarNapaTTavibhUSitazirAstalavaraH, yasya pArzvata AsanamaparaM grAmanagarAdikaM nAsti tatsarvatazchinnajanAzrayavizeSarUpaM maDambamucyate, tasyAdhipatirmADambikA, katipayakuTumbaprabhuH kauTumbikA, ibho-hastI tatpramANaM dravyamahatItIbhyaH-yasya satkapuJjIkRtahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate saH, adhikataradravyo vA ibhya ityarthaH, zrIdevatAdhyAsitasauvarNapavibhUSitottamAGgaH purajyeSTho baNigvizeSaH zreSThI, hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhuH ~ 48~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [19] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [19] dIpa anukrama anuyo senApati:-"gaNima dharimaM melaM pAricchenaM ca duvbajAyaM tu / ghecUrNa lAbhatthaM vaccA jo anadesaM tu vRttiH mldhaa-18|||1|| nivaSahamao pasiddho dINANAhANa vacchalo paMthe / so satthavAhanAmaM dhaNobva loe smubhii| anuyo. rIyA C // 2 // " etallakSaNayuktaH sArthavAhA, prabhRtigrahaNena zeSaprAkRtajanaparigrahaH, 'kalaM pAuppabhAyAe'ityAdi.5 adhika kalyamiti vibhaktivyatyayAt sAmAnyena prabhAte, prabhAtasyaiva vizeSAvasthAH prAha-pAuityAdi, praaduH||23|| prAkAzye, tatazca prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM, kiJcidupalabhyamAnaprakAzAyAmiti bhAvaH, tadanantaraM 'suvimalAyAM | TAtasyAmeva kizcitaparisphuTataraprakAzAyAm, athazabda Anantarye, tadanantaraM pANDure prabhAte, kadhaMbhUta ityAha-'phullotpalakamalakomalonmIlite' phulaM-vikasitaM taca tadutpalaM ca phullotpalaM,. kamalo-hariNa4/ vizeSaH, phullotpalaM ca kamalazca phullotpalakamalau tayoH, komalam-akaThoraM dalAnAM nayanayozconmIlitamdaunmIlanaM yatra prabhAte tat tathA, anena ca prAguktAyAH suvimalatAyAH vakSyamANasUryodayasya cAntarAlabhA vinIM pUrvasyAM dizyaruNaprabhAvasthAmAha, tadanantaraM 'uhie sUrie'tti abhyudgate Aditye, kathambhUte isyAha'raktAzokaprakAzakiMzukazukamukhaguJjArdharAgasadRze' raktAzokaprakAzasya kiMzukasya-puSpitapalAzasya zukamukhasya guJjAdhesya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin , Arakta ityarthaH, tathA 'kmlaakrnliniikhnnddbodhke| gaNyaM dhArya mevaM pariyAM ca dravyajAtaM tu / gRhItvA hAmArtha majati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAtheSu vatsalA padhi / sa sArthavA-IC hanAma dhanya iva loke samudvahati // 2 // [20 23 ~ 49~ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [19] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 1960 prata sUtrAMka [19] kamalAnAmAkarA-utpattibhUmayo hudAdijalAzayavizeSAsteSu yAni nalinIkhaNDAni teSAM bodhako yaH sa tathA tasmina, punaH kiMbhUte tasminnityAha-sahasrarazmI, dinaM karotIti dinakarastasmina , tejasA jvalati sati, tatraivaite bhAvAH sarve'pi santIti jJApanArtha sUryasya vizeSaNabahutvam, anena cottarottarakAlabhAvinA Ava iyakakaraNakAlavizeSaNakalApena prakRSTamadhyamajaghanyodyamavatAM sattvAnAM taM tamAvazyakakaraNasamayamAha, tathAhai hi-kecit prakRSTodyaminaH kiJcit prakAzamAnAyAM rajanyAM mukhadhAvanAdyAvazyakaM kurvanti, madhyamodyaminastu tasyAmeva suvimalAyAmaruNaprabhAvasare vA, jaghanyodyaminastu samudgate savitarIti, 'muhadhovaNe'tyAdi, mukha-11 6 dhAvanaM ca dantaprakSAlanaM ca tailaM ca phaNihazca siddhArthAzca haritAlikA ca Adarzazca dhUpazca puSpANi ca mAlyaM taca gandhAzca tAmbUlaM ca vastrANi ca tAnyAdiH yeSAM lAnAbharaNaparidhAnAdInAM tAni tathA, tatra phaNihA-kaGka takastaM mastakAdI vyApArayanti, siddhArthAH-sarSapAH, haritAlikA-dUvA, etadadvayaM maGgalAthai zirasi prakSipanti, AdarzaSu mukhAdi nirIkSante, dhUpena vastrAdi dhUpayanti, agrathitAni puSpANi, tAnyeva grathitAni mAlyam, athavA vikasitAni puSpANi tAnyevAvikasitAni mAlyam , eteSAM ca mastakAdiSUpayogaH, zeSa svarUpata upayogatazca pratItameva, etAni dravyAvazyakAni kRtvA tataH pazcAdrAjakulAdau gacchanti / tatra ramaNIyatAtizayena strIpuruSamithunAni yatrAramanti sa vividhapuSpajAtyupazobhita ArAmaH, vastrAbharaNAdisamalaGkRtavigrahAH sannihitAzanAyAhArA madanotsavAdiSu krIDArtha lokA udAnti yatra tacampakAditarukha dIpa anukrama [20] ~50~ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [19] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [19] dIpa anukrama anuyoNDa maNDitamudyAnaM, bhAratAdikathAvinodena yatra lokastiSThati sA sabhA, zeSaM pratItam / atrAha-nanu rAjA-2 vRttiH maladhA- dibhiH prabhAte'vazyaM kriyata iti vyutpattimAtreNA''vazyakatvaM bhavatu mukhadhAvanAdInAM dravyatvaM tu kathama-15 anuyo rIyA mISAM?, vivakSitabhAvasya hi kAraNaM dravyaM bhavati, bhUtasya bhAvinobA bhAvasya hI tyAdivacanAt, na ca* adhika rAjAdibhiH kriyamANAni mukhadhAvanAdIni bhAvAvazyakakAraNaM bhavanti, satyaM, kintu 'bhUtasya bhAvino veN||24|| tyAyeva dravyalakSaNaM na mantavyaM, kiM tarhi ? "appAhaNNevi davvasaddottI(tthI)"ti vacanApradhAnavAcako'pi dravyazabdo'vagantavyaH, apradhAnAni ca mokSakAraNabhAvAvazyakApekSayA saMsArakAraNAni rAjAdimukhadhAvanAdIni, tatazca dravyabhUtAni apradhAnabhUtAnyAvazyakAni dravyAvazyakAni etAnItyadoSaH, 'noAgamatvaM cehApyAgamAbhAvAnozabdasya ca sarvaniSedhavacanavAdityalaM vistareNa, nigamayannAha se taM loiyamityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM laukikaM dravyAvazyakamityarthaH // 19 // ukto noAgamato dravyAvazyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakaprathamabhedaH / atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiaM davvAvassayaM ?,2 je ime caragacIriMgacammakhaMDiabhikkhoMDapaMDuraMgagoamagovvatiagihidhammadhammaciMtagaaviruddhaviruddhavuDasAvagappabhitao pAsaMDatthA kallaM pAuppabhAe rayaNIe jAva teasA jalate iMdassa vA khaMdassa vA rudassa vA [20 // 24 ~514 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [20] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [20] dIpa anukrama [21] sivassa vA vesamaNassa vA devassa vA nAgassa vA jakkhassa vA bhUassa vA mugudassa vA ajAe vA duggAe vA kohakiriyAe vA uvalevaNasaMmajaNaAvarisaNadhUvapupphagaMdha mallAiAI davyAvassayAiM kareMti, se taM kuppAvayaNiyaM davAvassayaM (sU020) atha kiM tat kumAvacanika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanam-'kuppAvayaNiyaM dabbAvassayaM je imeM | ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te kupravacanAsteSAmidaM kuprAvacanika dravyAvazyakaM, kiM punastadityAha je imeM ityAdi, ya ete carakacIrikAdayaH prabhAtasamaye indraskandAderupalepanAdi kurvanti tat kumAvanika dravyAvazyakamiti samudAyAH // tatra dhAdivAhakAH santo ye bhikSA caranti te carakAH, athavA ye bhuJjAnAzcaranti te carakAH, rathyApatitacIraparidhAnAcIrikAH, athavA yeSAM cIramayameva sarvamupakaraNaM te cIrikAH, carmaparidhAnAzvarmakhaNDikAH, athavA carmamayaM sarvamevopakaraNaM yeSAM te carmakhaNDikAH, ye bhikSAmeva bhuJjate na tu svaparigRhItagodugdhAdikaM te bhikSoNDAH, sugatazAsanasthA ityanye, pANDurAGgA bhasmoddhUlitagAtrAH, vicipAdapatanAdizikSAkalApayuktavarATakamAlikAdicarcitavRSabhakopAyataH kaNabhikSAgrAhiNo gotamAH, gocaryAnukAriNo gotratikAH, te hi vayamapi kila tiryakSa vasAma iti bhAvanAM bhAvayanto gobhirnirgacchantIbhiH saha nirgacchanti sthitAbhistiSThantyAsInAbhirupavizanti bhuJjAnAbhistabadeva tRNapatrapuSpaphalAdi bhuJjanti, anu. 5 -5 ~52~ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [20] dIpa anukrama [21] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [20] / gAthA ||1...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 25 // taduktam -- "gAvIhiM samaM niggamapavesaThANAsaNAha pakaraMti / bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vibhAvaMtA // 1 // " gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandhAya tadyathoktacAriNo gRhidharmAH, tathA ca tadanusAriNAM vacaH - "gRhAzramasamo dharmo na bhUto na bhaviSyati / taM pAlayanti ye dhIrAH, klIyAH pASaNDamAzritAH // 1 // " iti / yAjJavalkyaprabhRtiRSipraNItadharmasaMhitAzcintayanti tAbhizca vyavaharanti (ye) te dharmacintakAH, devatAkSitIzamA tApitRtiryagAdInAmavirodhena vinayakAritvAdaviruddhA vainayikAH puNyapApaparalokAdyanabhyupagamaparA akriyAvAdino viruddhAH sarvapASaNDibhiH saha viruddhacAritvAd, atrA''ha - nanu yadyete puNyAyanabhyupagamaparAH kathaM taSAM vakSyamANamindrAdyupalepanaM saMbhavati ?, puNyAdinimittameva tasya sambhavAt, satyaM, kintu jIvi kAdihetosteSAmapi tatsaMbhavatItyadoSaH / prathamamevA''dyatIrthaMkarakAle samutpannatvAt prAyo vRddhakAle dIkSApratipattezva vRddhA:-tApasAH, zrAvakA brAhmaNAH prathamaM bharatAdikAle zrAvakANAmeva satAM pazcAd brAhmaNatvabhAvAd, anye tu vRddhazrAvakA ityekameva padaM brAhmaNavAcakatvena vyAcakSate, eteSAM dvandvasamAsaH, prabhRtigrahaNAt parivrAjakAdiparigrahaH, pASaNDaM vataM tatra tiSThantIti pApaNDasthA', 'kalaM pAuppabhASAeM' ityAdi, pUrvavad yAvantejasA jvalatIti / 'iMdassa ve'tyAdi, tatrendraH pratItaH, skandaH- kArtikeyaH, rudro-haraH, zivastvAkAravizeSadharaH sa eva vyantaravizeSo vA vaizravaNo-yakSanAyakaH, devaH sAmAnyaH, nAgo-bhavanapativizeSaH, 1 gobhiH samaM nirgamapravezasthAnAsanAdi prakurvanti / bhujate yathA gAyaH tiryagvAsaM vibhAvayantaH // 1 // 2 prapAlayanti For P&P Cy ~ 53~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 25 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [20] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [20] -4-54-454 yakSabhUtI-bhyantaravizeSI, mukundo-baladevaH, AryA-prazAntarUpA, durgA saiva mahiSAruDhA, tatkuhanaparA kodRkriyA, anopacArAdindrAdizabdena tadAyatanamapyucyate, atastasyendrAderupalepanasammArjanAvarSaNapuSpadhUpagandhamAlyAdIni dravyAvazyakAni kurvanti, tatra upalepanaM-chagaNAdinA pratItameva, sammArjanaM-daNDapuJchanAdinA, AvarSaNaM-gandhodakAdinA, zeSaM gatArtha, tadevaM ya ete carakAdaya indrAderupalepanAdi kurvanti tat kumA|vacanika dravyAvazyakam , atra drabyatvamAvazyakatvaM noAgamatvaM ca laukikadravyAvazyakorumiva bhAvanIDAyam / nigamayannAha-'seta'mityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM kumAvacanika dravyAvazyakamityarthaH, ukto noAgamato dravyAvazyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakadvitIyabhedaH // 20 // atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha-- se kiM taM loguttariaM davvAvassayaM ?, 2 je ime samaNaguNamukkajogI chakAyaniraNukaMpA hayA iva uddAmA gayA iva niraMkusA ghaTTA maTTA tuppoTTA paMDurapaDapAuraNA jiNANamaNANAe sacchaMda vihariUNaM ubhaokAlaM Avassayassa ubaTuMti, se taM loguttariaM davvAvassayaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvAvassayaM, se taM noAgamato davAvassayaM, se taM davAvassayaM (sU0 21) dIpa anukrama (21] ~ 54~ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [21] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA prata - sUtrAMka // 26 // [21] -- atha kiM tallokottarika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanamAha-lokasyottarA-sAdhavaH, athavA lokasyottara- dati pradhAnaM lokottaraM-jinazAsanaM teSu tasmin vA bhavaM lokottarikaM, dravyAvazyakamiti vyAkhyAtameva, kiM punasta-181 * utAanuyo0 dityAha-'je imeM ityAdi, ya ete zramaNaguNamuktayogitvAdivizeSaNaviziSTAH sAdhvAbhAsA jinAnAmanA- adhika jJayA svacchanda vihatyobhayakAlamAvazyakAya-pratikramaNAyopatiSThante tatteSAM pratikamaNAnuSThAnaM lokotsarika dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zramaNAH-sAdhavasteSAM guNA-mUlotsaraguNa-1 rUpAH, tatra jIvavadhaviratyAdayo mUlaguNAH piNDavizuddhyAdayastUttaraguNAH, teSu mukto yogo vyApAro yaistai sarvadhanAderAkRtigaNavAt zramaNaguNamuktayoginaH, ete ca jIvavadhAdiviratimuktavyApArA api manasA kadAcit sAnukampA api syurityAha-SaTrasu kAyeSu-pRthivyAdiSu viSaye nirgatA-apagatA anukampA-manaHsAtA yebhyaste tathA, niranukampatAcihnamevA''ha-hayA iva-turagA iva, uddAmA:-caraNanipAtajIvopamaInira-18 pekSatvAd drutacAriNa ityarthaH, kimityevaMbhUtAste ityAha-yato gajA iva-duSTadiradA iva niraGkuzAH-gurvAjJA-18 vyatikramacAriNa ityarthaH, ata eva 'ghaTTatti yeSAM jaddhe zlakSNIkaraNArtha phenAdinA ghRSTe bhavataste'vayavAvayavinorabhedopacArAt ghRSTAH, tathA 'maTThatti tailodakAdinA yeSAM kezAH zarIraM vA mRSTa te tathaiva mRSTAH, athavA G // 26 // dIpa anukrama [22] 1khataH pra. ~55M Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [21] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [21] dIpa anukrama [22] kezAdiSu mRSTaM vidyate yeSAM te mRSTavantaH, vatpratyayalopAnmRSTAH, tathA 'tuppoTTatti tumA-prakSitA madanena vA veSTitAH zItarakSAdinimittamoSThA yeSAM te tumoSThAH, tathA malaparISahAsahiSNutAdarIkRtattvAt pANDurodhautaH paTa:-prAvaraNaM yeSAM te tadhA, 'jinAnAmanAjJayA khacchanda vihatya' tIrthakarAjJAvAhyAH svakharucyA vividhaceSTAH kRtvA tatrobhayakAlaM-prabhAtasamaye'stamayasamaye ca catuyethe SaSThItikRrakhA AvazyakAya-pratikramaNAyopatiSThante tatteSAmAvazyakaM lokotsarika dravyAvazyakam , atra tu dravyAvazyakatvaM bhAvazUnyatvAt tatphalAbhAvAcApradhAnatayA'vaseyaM, noAgamatvamapi deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvAnnozabdasya cAtra dezapratiSedhavacanatvAditi / atra ca lokottarike dravyAvazyake udAharaNam-vasantapure nagare'gItArtho'saMvigno gaccha eko vicarati, tatra zramaNaguNamuktayogI saMvignAbhAsaH sAdhurekA pratidinaM puraHkarmAdidoSaduSTamaneSaNIyaM bhaktAdi gRhItvA mahattA saMvegena pratikramaNakAle Alocayati, tasmai ca gacchAcAryo'gItArthatvAt prAyazcittaM prayacchan bhaNati-pazyata aho ! kathamasau bhAvamagopayana azaThatayA sarva samAlocayati ?, sukhaM hi AsevanA kriyate, duHkhaM cetthamAlocayituM, tasmAdazaThatayaiva zuddhodhasI, tathA ca taM prazasyamAnaM dRSTvA tatra anye'pyagItArthazramaTrANAH prazaMsanti, cintayanti ca-gurozceditthamAlocyate tarhi doSAsevanApAmasakRtkRtAyAmapi na kazcidoSaH, AlocanAyA eva sAdhyatvAd, evaM cAnyadA tatra saMvignagItArthaH sAdhuH kazcidAyAtA, tena ca pratidinaM tameva vyatikaramAlokya sUriruktA-vamityamasya prazaMsAM kurvan vivakSitakSitIza iva lakSyase, tathAhi-girinagara ~56~ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [21] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [21] dIpa anukrama [22] anuyo- vAsI kazcimibhakto vaNika padmarAgaratnAnAM gRhaM bhRtvA prativarSa vahninA pradIpayati, taM cAvivekitayA tannamaladhA- grnrptilokshc lAghate-aho! dhanyo'yaM vaNiga, yo bhagavantaM hutabhujamisthamaudAryabhaktyatizayAd ratnai-* rIyA starpayati, anyadAca pravalapavanapaTalapreritastatpadIpitadahanaH sarAjaprAsAdaM samastamapi tannagaraM dahati sma, asI ca rAjJA daNDito nagarAca niSkAsitaH, tadevaM yathA rAjJA tasya prazaMsAM kurvatA AtmA nagaralokazca | // 27 // nAzitastathA khamapi asyAvidhipravRttasya prazaMsAM kurvannAtmAnaM samastagacchaM cocchedayasi, yadi punarenameka zikSayasi tadA tathAvidhanapa iva saparikaro nirapAyatAmanubhavasi, tathAhi-anyena kenacid rAjJA tathaiva | kuven kazcidU vaNigAkarNitaH, tato nagaradAhApAyadarzinA kSitIzena araNyaM gatvA kimitthaM na karoSItyAK divacobhistiraskRtya daNDito niSkAsitazca, evaM tvamapItyAdi,upanayo gatArthI, ityAdi bahuprakAraM bhaNito yAvasI tatpazaMsAto na nivartate tAvatsena gItArthasAdhunA zeSasAdhavo'bhihitA:-eSa gaNAdhipo mahA-1 8nidhItAspadamagItArthoM yadi na parityajyate tadA bhavatAM mahate'narthAya prabhavatIti / tadevaM tat sAdhyAvazya-15 kaprakAraM sarva lokottarika dravyAvazyakamiti / nigamayannAha se tamityAdi, tadetallokottarika dravyAvazyakaM, etadbhaNane ca jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM trividhamapi drabyAvazyakaM samarthitaM bhavatyatastadapi nigamayati-se tami'tyAdi, etatsamarthane ca noAgamato dravyAvazyakasya saprabhedasya samarthitatvAttadapi nigamayati |-'se taM noAgamato' ityAdi, etatsamarthane ca yat prakrAntaM dravyAvazyakaM tatsottarabhedamapyavasitamato ~57~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [21] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SROSCkAos prata sUtrAMka [21] nigamayati-se taM dabbAvassaya miti, tadetat dravyAvazyakaM samarthitamityarthaH // 21 // uktaM saprapaJca dravyAvazyaka, sAmpratamavasarAyAtabhAvAvazyakanirUpaNArthamAha se kiM taM bhAvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato a-noAgamato a (sU. 22) atha kiM tad bhAvAvazyakamiti, atra nirvacanamAha-bhAvAvasmayaM duvihamityAdi, vaktRvivakSitapariNAhai masya bhavanaM bhAvaH, uktaM ca-"bhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairindrAdivadihenda nAdikriyA'nubhavAt // 1 // " vyAkhyA-vaktarvivakSitakriyAyAH-vivakSitapariNAmasya indanAderanubhavanam-anubhU-15 hatistayA yukto yo'rthaH sa bhAvataddhatorabhadopacArAdbhAvaH sarvajJaH samAkhyAtaH, nidarzanamAha-indrAdivadityAdi * yathA indanAdikriyAnubhavAt paramaizvaryAdipariNAmena pariNatatvAdindrAdirbhAva ucyata ityarthaH, ityaaryaarthH| bhAvazcAsau AvazyakaM ca bhAvamAzritya vA Avazyaka bhAvAvazyaka, taca dvividhaM prajJataM, tabadhA-Agamata:da AgamamAzritya noAgamata:-AgamAbhAvamAzritya // 22 // tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM Agamato bhAvAvassayaM?,2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvAvassayaM (sU023) atha kiM tadAgamato bhAvAvazyakam ?, anAha-'Agamao bhAvAvassayaM jANae' ityAdi, jJAyaka upayukta Agamato bhAvAvazyakam , idamuktaM bhavati-AvazyakapadArthajJastananitasaMvegavizuddhyamAnapariNAmastatra co dIpa anukrama [22] JaEIKI atha bhAva-Avazyakasya bheda-prabhedayuktaM vistRta-varNanaM kriyate ~58~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [23] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyoga adhika prata sUtrAMka [23] - payuktaH sAdhvAdirAgamato bhAvAvazyakam , AvazyakArthopayogalakSaNasyA''gamasyAtra sadbhAvAt, bhAvAvazya- katA cAtrA''vazyakopayogapariNAmasya sadbhAvAt, bhAvamAzritya Avazyakamiti vyutpatteH, athavA''vazya- kopayogapariNAmAnanyatvAt sAdhvAdirapi bhAvaH, tatazca bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vyutpatterapyasau mantavya iti / 'se tamityAdi nigamanam / / 23 / / atha bhAvAvazyakadvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM noAgamato bhAvAvassayaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-loiyaM kuppAvaya NiyaM loguttariaM, (sU024) | atha kiM tannoAgamato bhAvAvazyakam ?, atrA''ha-noAgamato bhAvAvazyakaM trividhaM prajJapta, tadyathA 4aa laukikaM kumAvanika lokottarikaM ca // 24 // tatra prathamabhedanirNayArthamAha se kiM taM loiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 puvvaNhe bhArahaM avarapahe rAmAyaNaM se taM loiyaM. bhAvAvassayaM (sU0 25) atha kiM tallokikaM bhAvAvazyakamiti ?, Aha-'loiyaM bhAvAvassayaM puravaNhe' ityAdi, loke bhavaM laukika yadidaM lokaH pUrvAhne bhAratamaparAhe rAmAyaNaM vAcayati zRNoti vA, tallaukikaM bhAvAvazyaka, loke hi bhAratarAmAyaNayorvAcanaM zravaNaMvA pUrvAhvAparAhvayoreva rUDhaM, viparyaye doSadarzanAt, tatazcetthamanayoloMke'vazyakaraNI-10 BAREXXXSEX - dIpa anukrama [24] ~59~ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [25] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [25] dIpa anukrama %A4% yatvAdAvazyakatvaM, tabAcakasya zrotRNAM ca tadarthopayogapariNAmasadbhAvAt bhAvatvaM, tavAcakAH zrotArazca patrakaparAvartanahastAbhinayagAtrasaMyatatvakarakuAlamIlanAdikriyAyuktA bhavanti, kriyA ca noAgamakhena praagihoktaa| 'kiriyA''gamo na hoi'si vacanAt, tatazca kriyAlakSaNe deze AgamasyAbhAvAt noAgamatvamapi bhAvanIyaM, nozabdayAtra dezaniSedhavacanavAda, deze khAgamo'sti, laukikAbhiprAyeNa bhAratAderAgamattvAt, tasmAd yathAnirdiSTasamaye laukikAstadupayuktA yadavazyaM bhAratAdi vAcayanti zRNvanti vA tallaukikaM bhAbAvazyakamiti sthitaM bhAvamAzrityA''vazyakaM bhAvAvazyaka, bhAvazcAsAcAvazyakaM ceti vA bhAvAvazyakami-3 tyalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam / / 25 // ukto noAgamato bhAvAvazyakaprathamabhedaH, atha taddhitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 je ime caragacIriMga jAva pAsaMDatthA ijjajalihomajapondurukkanamokAramAiAI bhAvAvassayAI kareMti se taM kuppAvayaNiaM bhAvAvassayaM (sU0 26) ana ca nirvacanamAha-kuppAvaNiyaM bhAvAvassayaM je ima' ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te tathA teSu bhavaM kumAvanikaM bhAvAvazyaka, kiM tad, ucyate, ya ete carakacIrikAdayaH pASaNDasthA yathAvasaraM ijyAja-1 [26] ~ 60 ~ Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [26] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [26] R94 dIpa anukrama anuyoga lihomAdIni bhAvarUpANyAvazyakAni bhAvAvazyakAni kurvanti tat kuprAvanika bhAvAvazyakamiti sa-II maladhA-ImbandhaH / tatra carakAdikharUpaM prAgevoktam, ijyAJjalyAdivarUpaM tucyate-tatra yajanamijyA yAga ityathestadi-15 anayo rIyA ||Sayo jalasyAJjaliH ijyAJjaliH yAgadevatApUjAvasarabhAvIti hRdayam , athavA yajanamijyA-pUjA gAyatryA adhika dAdipAThapUrvakaM viprANAM sandhyArcanamityarthaH, tamrAJjaliH ijyAJjaliH, athavA dezIbhASayA ijyeti mAtA tasyA // 29 // namaskAravidhI tadbhaktaH kriyamANaH karakur3amalamIlanalakSaNo'JjalirijyAJjaliH, homaH agnihotrikaiH kriyamANamanihavana, japo manAyabhyAsaH 'uMdurukatti dezIvacanaM untu-mukha tena kapA-vRSabhAdizabdakaraNamunduruka devatAdipurato vRSabhagarjitAdikaraNamityarthaH, namaskAro-namo bhagavate divasanAthAyetyAdikA, eteSAM bande ijyAJjalihomajapondurukanamaskArAste AdiyeSAM tAni tathA, AdizabdAt stavAdiparigrahA, eteSAM ca cara-1 kAdibhiravazya kriyamANavAdAvazyakatvam, etatkaNAM ca tadarthopayogaDAdipariNAmasadbhAvAt bhAva-1 tvam, anyaca carakAdInAM tadarthopayogalakSaNo deza AgamaH dezastu karazirovyApArAdikriyAlakSaNo| noAgamastato deza AgamAbhAvamAzritya noAgamatvamavagantavyaM, nozabdasyahApi dezaniSedhaparatvAt, tasmAcarakAdayastadupayuktA yathAvasaraM yadavazyamijyAjalyAdi kurvanti tat kumAvanikaM bhAvAvazyaka, bhAvA-| vazyakazabdasya ca vyutpattidvayaM tathaiva, 'se tami'tyAdi nigamanam // 26 // ukto noAgamatI bhAvAvazyaka-| | ditIyabhedaH, atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha // 29 // [27] ~61~ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [27] dIpa anukrama [28] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [27] / gAthA ||... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH *%% %% se kiM taM loguttariaM bhAvAvastayaM 1, 2 japaNaM ime samaNe vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA taccite tammaNe tase tadajjhavasie tattivvajjhavasANe tadaTTovautte tadapikaraNe taobhAvaNAbhAvie aNNattha katthai maNaM akaremANe ubhaokAlaM AvastayaM kareMti se taM loguttariyaM bhAvAvassUyaM, se taM noAgamato bhAvAvastayaM, se taM bhAvAvassayaM ( sU0 27 ) atra nirvacanam -'louttariyaM bhAvAvassayaM jaM NamityAdi 'jaM NaM'ti Namiti vAkyAlaGkAre, yadidaM zramaNAdayastaccittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAle pratikramaNAdyAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvAvazyaka miti saNTaGkaH, tatra zrAmyatIti zramaNa:- sAdhuH, zramaNI-sAdhvI, zRNoti sAdhusamIpe jinapraNItAM sAmAcArImiti zrAvaka-zramaNopAsakaH, zravikA zramaNopAsikA, vAzabdAH samucayArthAH tasminnevA''vazyake cittaM sAmAnyopayogarUpaM yasyeti sa tacittaH, tasminneva mano-vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, tatraiva lezyAzubhapariNAmarUpA yasyeti sa tallezyaH, tathA tadadhyavasitaH - ihAdhyavasAyo'dhyavasitaM tatazca tacittAdibhAvayuktasya satastasminnevA''vazyake'dhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayamasyeti tadRddhyavasitaH, tathA tattIvrAdhyavasAyaH tasminnevA''vazyake tIvraM prArambhakAlAdArabhya pratikSaNaM prakarSayAyi prayatnavizeSalakSaNamadhyavasAnaM yasya Ja ma intematona For P&Pase Cnly ~62~ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [27] / gAthA ||1...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [27]] dIpa anukrama [28] anuyo .sa tathA, tathA tadarthopayuktaH tasya-AvazyakasyArthastadurdhastasminnupayuktastadarthopayukta:-prazastatarasaMvegavizu- vRttiH maladhA- jyamAnaH, tasminneva pratisUtraM pratikriyaM cArtheSUpayukta ityarthaH, tathA 'tadaptikaraNaH' karaNAni-tatsAdhakatamAni anuyo rIyA II deharajoharaNamukhavatrikAdIni tasmin-Avazyake yathocitacyApAraniyogenArpitAni-niyuktAni tAni yena / adhika sa tathA, samyagyathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH, tathA 'tadbhAvanAbhAvitaH' tastha-Avazyakasya bhaavnaa-avy|| 30 // vacchinnapUrvapUrvatarasaMskArasya punaH punastadanuSThAnarUpA tayA bhAvito'GgAGgibhAvena pariNatAvazyakAnuSThAnapariNAmastadbhAvanAbhAvitaH, tadevaM yathoktaprakAreNa prastutavyatirekato'nyatra kutracinmano'kurvan upalakSaNatvAdAcaM kAyaM cAnyatrAkurvana, ekArthikAni yA vizeSaNAnyetAni prastutopayogaprakarSapratipAdanaparANi, amUni ca liGgavipariNAmataH zramaNIzrAvikayorapi yojyAni, tasmAt tacittAdivizeSaNaviziSTAH zramaNAdayaH 'ubhayakAlam' ubhayasandhyaM yadAvazyakaM kurvanti tallokottarika, bhAvamAzritya bhAvazcAsAvAvazyaka ceti vA bhAvAvazya-1 kam, annApyavazyaMkaraNAdAvazyakattvaM tadupayogapariNAmasya ca sadbhAvAt bhAvatvaM mukhavastrikApratyupekSaNarajoharaNabyApArAdikriyAlakSaNadezasyAnAgamatvAt noAgamatvaM bhAvanIyam, 'se tamityAdi nigamanam | // 27 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvAvazyakam, anena cAtrAdhikAra ityato nAnAdezajavineyAnugrahArthaM tasyaiva paryAyAbhidhAnArthamAha // 30 // tassa NaM ime egahiA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejjA bhavaMti, taMjahA-Ava ~634 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra "- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [28] / gAthA ||2, 3|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata + gAthA ||2,3|| ssayaM avassaMkaraNijaM dhuvaniggaho visohI a| ajjhayaNachakkavaggo nAo ArAhaNAmaggo // 1 // (2) samaNeNaM sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havai jamhA / aMto ahonisassa ya tamhA AvassayaM nAma // 2 // (3) se taM AvassayaM (sU0 28) 'tasya' Avazyakasya 'amUni vakSyamANAni 'ekAdhikAni paramArthata ekArthaviSayANi 'nAnAgho-12 pANi' pRthagabhinnodAsAdikharANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagbhinnakakArAdyakSarANi 'nAmadheyAni' paryAyavanayo bhavanti, tadyathA-"AvassayaM' gAhA, vyAkhyA-zramaNAdibhiravazyaM kriyata iti nipAtanAdAvazyakam , | athavA jJAnAdiguNA mokSo vA A-samantAvazyaH kriyate'nenetyAvazyakam , athavA A-samantAbazyA indriyakaSAyAdibhAvazatrayo yeSAM te tathA, taireva kriyate yat tadAvazyakam , athavA samagrasyApi guNagrAmasyAvAsakamityAvAsakamityAcaparamapi svadhiyA vAcyaM, pUrvamapi ca vyutpAditamidaM, tathA mumukSubhirniyamAnuSTheyatvAdva zyakaraNIyaM, tathA 'dhruvanigraha' iti anAnAditvAt kacidaparyavasitatvAca dhurva-karma tatphalabhUtaH saMsAro ANT tasya nigrahahetutvAnnigraho dhruvanigrahaH, tathA karmamalinasyA''tmano vizuddhihetutvAdvizuddhiH, tathA sAmApikAdiSaDadhyayanakalApAtmakatvAddhyayanapar3argaH, tathA'bhISTArthasiddheH samyagupAyatvAt nyAyaH, athavA jIvakarmasambandhApanayanAnyAyaH, ayamabhiprAyo-yathA kAraNikadRSTo nyAyo dayorarthipratyarthinobhUmidravyAdi CHERS dIpa anukrama [29-32 ~64~ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [28] / gAthA ||2, 3|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: / vRttiH anuyo0 maladhArIyA kSepaH // 31 // ||2,3|| sambandhaM cirakAlInamadhyapanayatyevaM jIvakarmaNoranAdikAlInamapyAzrayAzrayibhAvasambandhamapanayatItyAvazya-dA kamapi nyAya ucyate, tathA mokSArAdhanAhetutvAdArAdhanA, tathA mokSapuramApakatvAdeva mArga iti gAthArthaH // 1 // zrutaniuktagAthAyA AdyapadaM sUtrakAra evaM vyutpAdayannAha-'samaNeNa' gAhA, zramaNAdinA ahorAtrasya madhye yasmAdavazyaM kriyate tasmAdAvazyakam , evamevAvazyakaraNIyAdipadAnAmapi vyutpattidraSTavyA upalakSaNavAdasyAH, iti gaathaarthH||1|| se tamityAdi nigamanaM, tadetadAvazyaka nikSiptamityarthaH / tadevaM nAmAdibhedainikSisamAvazyaka, tannikSepe ca yaduktam-'AvazyakaM nikSepsyAmIti tat sampAditam, [iti anuyogabAragranthe | AvazyakAdhikAraH kathitaH / / 28 // atha zrutAdhikAraH kathyate -sAmprataM punaryaduktam-'zrutaM nikSepsyAmIti tatsampAdanArthamAha se kiM taM sutaM ?, 2 caunvihaM paNNattaM, taMjahA-nAmasuaM ThavaNasuaM davvasuaM bhAva suaM (sU0 29) atha kiM tat zrutamiti praznA, ana nirvacanaM 'sujhaM caubvihami'tyAdi, 'zrutaM' mAgnirUpitazabdArtha catu-IN [vidha prajJaptaM, tadyathA-nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaM bhAvabhutaM ca / / 29 // tatrA''dyabhedanirNayArthamAha dIpa anukrama [29-32 // 31 atha 'zrutasya catvAra: nikSepA: prarupyate ~65M Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [30] / gAthA ||3...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: Me prata sUtrAMka [30] +C se kiM taM nAmasuaM?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva suetti nAmaM kajai se taM nAma suaM (sU030) atra nirvacana-nAmazrutaM, 'jassa NamityAdi, yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM cA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA zrutamiti yannAmakriyate tannAmaznutamityAdipadena sambandhA, nAma ca tat zrutaM ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdeH zrutamiti nAma kriyate tajjIvAdivastu nAmazrutaM, nAnA-nAmamAtreNa zrutaM 8 | nAmazrutamiti vyutpatteH / tatra jIvasya kathaM zrutamiti nAma sambhavatItyAdibhAvanA yathA nAmAvazyake tathA tadanusAreNa yathAsambhavamabhyUhya vAcyA, 'se tamityAdi nigamanam // 30 // uktaM nAmazrutam, atha sthApanAzrutanirUpaNArthamAha se kiM taM ThavaNAsuaM?, jaM NaM kaTTakamme vA jAva ThavaNA Thavijjai se taM tthvnnaasuaN| nAmaThavaNANaM ko paiviseso ?, nAma AvakahiaM ThavaNA ittariA vA hojA Ava kahiA vA (sU031) anna nirvacanam-'ThavaNAsuaMjaM NamityAdi, atra vyAkhyAnaM yathA sthApanAvazyake tathA samapartha draSTavyaM. dAnavaramAvazyakasthAne zrutamuccAraNIyaM, kASThakarmAdiSu zrutapaThanAdikriyAvanta ekAdisAdhyAdayaH sthApyamAnAH C dIpa anukrama -16 [34] ~66~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [30] / gAthA ||3...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vatti zrutani prata sUtrAMka [31] anuyo sthApanAzrutamiti tAtparyam / 'se tamityAdi nigamanam / 'nAmaThavaNANaM ko paiviseso ?' ityAdi pUrva bhAmaladhA-1 vitameva, vAcanAntare tu 'nAmaThavaNAo bhaNiyAo' ityetadeva dRzyate, AvazyakanAmasthApanAbhaNanena prAyo-10 rIyA lA'bhinnArthatvAt zrutanAmasthApane apyukte eva bhavataH, ityato nAtra te punarucyete iti bhAvaH // 31 // dravyazru- kSepaH tniruupnnaarthmaah||32|| se kiM taM davvasuaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU032) atra nirvacanam-'dabbasuaM duvihamityAdi, dravyazrutaM dvividhaM prajJaptaM, tayadhA-Agamato noAgamatazca // 32 // atrA'dyabhedanirNayArthamAha se kiM taM Agamato davvasuaM?, 2 jassa NaM suetti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM jAva No aNuppehAe, kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaTTha, negamassa NaM ego aNuvautto Agamato egaM davvasuaM jAva kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavai / se taM Aga mato davvasuaM (sU0 33) atra nirvacanam-'Agamao davvasuami'tyAdi, yasya kasyacit zrutamiti padaM zrutapadAbhidheyamAcArAdi-11 // 32 // zAstraM zikSitaM sthitaM yAvadvAcanopagataM bhavati sa jantustatra vAcanApracchanAdibhirvartamAno'pi zrutopayoge'varta dIpa anukrama [35] atra dravyazrutasya bheda-prabhedayuktaM vistRta varNanaM kriyate ~67~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [33] / gAthA ||3...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 58 prata sUtrAMka [33] dIpa anukrama mAnavAdAgamata:-AgamamAzritya dravyazrutamiti smudaayaarthH| zeSo'trAkSepaparihArAdiprapaJco nayavicAraNA ca dravyAvazyakavat draSTavyA, ata eva sUtre'pyatidezaM kurvatA 'jAva kamhA , jai jANae' ityAdinA paryantaKInirdiSTAnAM zabdanayAnAM sambandhI sUtrAlApako gRhItaH / etaca kAzcideva vAcanAmAzritya vyAkhyAyate. vAcanAntarANi tu hInAdhikAnyapi dRzyante, 'se tamityAdi nigamanam // 33 // uktamAgamato dravyazrutam , idAnIM noAgamatastadevocyate se kiM taM noAgamato davvasuaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvasuaM bhaviasarIradavvasuaM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM (sU034) A atra nirvacanam-noAgamao dabbasuaMtivihamityAdi 'jANayasarIra bhaviasarIra0 jANayasarIrabhaviasarIravairita dvvsuaN|| 34 // atrA''dyabhedajJApanArthamAha se kiM taM jANayasarIradavvasuaM?, 2 suattipayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM taM ceva puvvabhaNiaM bhANiavvaM jAva se taM jANayasarI radavvasuaM (sU035) anottaram-'jANayasarIradazvasuyaM suattI'tyAdi, jJAtavAniti zastasya zarIraM tadevAnubhUtabhAvatvAd [37] ~68~ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [35] / gAthA ||3...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata zrutanikSepaH rIyA sUtrAMka [35] dIpa anukrama [39] anuyo0 dravyazrutaM jJazarIradravyazrutaM, zrutamiti yatpadaM tadardhAdhikArajJAyakasya yaccharIrakaM vyapagatAdivizeSaNaviziSTaM| maladhA- tajjJazarIradravya shrutmityrthH| nanu yadi jIvavipramuktamidaM kathaM tIsya dravyazrutatvaM ?, leSTrAdInAmapi tatpra sakAt, tatpudgalAnAmapi kadAcit zrutakartRbhiH gRhItvA muktatvasambhavAdityAzaGkayA''ha-'sevAgayamityAdi, zeSo'trAvayavavyAkhyAdiprapaJco jJazarIradravyAvazyakavat, zrutAmilApato vAcyaH, yAvat 'setamityAdi nigamanam / / 35 // dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvasuaM?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte jahA davvAva ssae tahA bhANiavvaM jAva se taM bhaviasarIradavvasuaM (sU036) atra prativacA-'bhaviasarIravvasuaM je jIveM' ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyAhaH tadyogya ityarthaH, tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvazrutakAraNatvAt dravyazrutaM bhavyazarIradravyazrutaM, kiM da punastaditi, anocyate, yo jIvo yonijanmatvaniSkrAnto'nenaiva zarIrasamucchrayeNAdattena jinopadiSTena bhAvena zrutamityetat padamAgAmikAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIraM dravyazrutamityarthaH / zeSaM byAvazyakavat zrutAbhilApena sarva vAcyaM, yAvat 'se ta'mityAdi nigamanam // 36 // tRtIyabhedaparijJAnArthamAha SEARCH ~69~ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [37] / gAthA ||3...|| ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [36] se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM?, 2 pattayapotthayalihiaM, ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairittaM vvasuaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-aMDayaM boMDayaM kIDayaM vAlayaM vAgayaM, aMDeyaM haMsagabbhAdi, boMDayaM kappAsamAi, kIDayaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-paTTe malae aMsue cINaMsue kimirAge, bAlayaM paMcavihaM papaNataM, taMjahA-upiNae uhie mialomie kotave kiDise, vAgayaM saNamAi, se taM jANayasarIrabhavia sarIravairittaM davvasuaM, se taM noAgamato davvasuaM, se taM davvasuaM (sU037) atra nirvacanam-'jANayasarIrabhaviasarIravairitaM dabvasumityAdi, yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sasambandhi anantaroktakharUpaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyazrutaM, kiM punastadityAha-'pattayapoltha yalihiyaM ti patrakANi-talatAlyAdisaMbandhIni tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAH, tatazca patrakANi ca pustakAzca teSu likhitaM patrakapustakalikhitam, athavA 'potthayaM ti potaM-valaM patrakANi ca potaM ca teSu likhitaM patrakapotalikhitaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutam, atra ca patrakAdilikhitasya zrutasya bhAva 1 praznottarapUrva vyAkhyAna yA sA tathAvidhAdarzAnusAreNa, dIpa anukrama [40] ~ 70~ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [37] / gAthA ||3...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vAra anuyo maladhArIyA zrutani prata sUtrAMka // 34 // [37] zrutakAraNatvAt dravyatvamavaseyaM, noAgamatvaM tu Agamato dravyazruta iva AgamakAraNasthAtmadehazabdannayarUpasyAbhAvAd bhAvanIyam / tadevamekena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamuktaM, sAmprataM tadeva prakArAntareNa nirUpayitumAha-'ahavetyAdi, athavA zrutaM paJcavidhaM prajJaptaM, tabadhA-aMDayamityA-31 [di, anA''ha-nanu zrute prakAnte sUtrasya prarUpaNamaprastutaM, satyaM, kintu prAkRtazailImagIkRtya zrutasyANDa-13 jAdisUtrasya ca sUtralakSaNenaikena zabdenAbhidhIyamAnatvasAmyAdidamapi prarUpayatItyadoSaH, prasaGgato'NDajA-1 disUtrakharUpajJApanena ziSyavyutpattizcaivaM kRtA bhavati, ata eva bhAvabhute prakrAnte nAmazrutAdinarUpaNamaprastutamityAdyapi preryamapAstaM, tasyApi ziSyavyutpAdanAdiphalatvAt, na ca bhAvabhutapratipakSasya nAmazrutAdeH prarUpaNamantareNa bhAvazrutasya nirdoSatvAdikharUpanizcayaH kartuM pAryate, 'je savvaM jANai se egaM jANaha'tti vacanAdityalaM vistareNa / atrA''yabhedajJApanArthamAha-se kiM tamityAdi, anottaram-'aMDayaM haMsagambhAItti aNDAjAtamaNDaja haMsaH-pataGgazcaturindriyo jIvavizeSaH, garbhastu tannirvartitaH kosikAkAro, haMsasya garbho haMsagarbhaH, tadutpannaM sUtramaNDajamucyate, AdizabdaH khabhedaprakhyApanaparaH / nanu yadi haMsagarbhotpannasUtramaNDajamucyate tarhi sUtre 'aMDayaM haMsaganbhAi'tti sAmAnAdhikaraNyaM virudhyate, haMsagarbhasya prastutasUtrakAraNatvAdeva, satyaM, kAraNe kAryopacArAt tadavirodhA, kozakArabhavaM sUtraM caTakasUtramiti loke pratI-6 tamaNDajamucyata iti hRdayaM, paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye, 'se tamityAdi nigamanam / atha bitIya dIpa anukrama [41] CCCCIENCE // 4 // ~71~ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [37] dIpa anukrama [41] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [37] / gAthA ||3...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH bheda ucyate- 'se kiM tamityAdi, atra nirvacanam -'boMDayaM phalihamAha 'tti boMDaM vamanIphalaM tasmAjjAtaM boNDajaM, phalihI-camanI tasyAH phalamapi phalihaM karpAsAzrayaM kozakarUpaM, tadihApi kAraNe kAryopacArADoNDajaM sUtramucyate iti bhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam / atha tRtIyabheda ucyate-'se kiM tamityAdi, atrotaram- 'kIDayaM paMcavihamityAdi kITAjjAtaM kIdajaM sUtraM tat paJcavidhaM prajJasaM, tadyathA- 'paTTetti paTTasUtraM malayam ' aMzukaM' cInAMzukaM kRmirAgam, atra vRddhavyAkhyA kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate, tatrAraNye vananikuJjasthAne mAMsacIDAdirUpasyA''miSasya puJjAH kriyante, teSAM ca puJjAnAM pArzvato nimnA unnatAzca sAntarA bahavaH kIlakA bhUmau nikhAyante, tatra vanAntareSu saMcarantaH pataGgakITAH samAgatya mAMsAdyAmiSopabhogalubdhAH kIlakAntareSvitastataH paribhramanto lAlAH pramuJcanti, tAzca kIlakeSu lagnAH parigRhyante ityetat paTTasUtramabhidhIyate, anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayam, itthameva cInaviSaye vahistAdutpannaM tadevAMzukaM, itthameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamabhidhIyate, kSetravizeSAddhi kITavizeSastadvizeSAt tu paTTasUtrAdivyapadeza iti bhAvaH / evaM kvacidviSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuDhe sthApyate, tatra ca prabhUtAH kRmayaH samutpadyante, te ca vAtAbhilASiNo bhAjanacchidrairnirgatya AsannaM paryadanto yallAlAjAlamabhimuJcanti tat kRmirAgaM paTTasUtramucyate taca raktavarNakRmisamutthatvAt svapariNAmata eva raktaM bhavati anye tvabhidadhati yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kiTTisaM pari For P&Praise City ~72~ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [37] / gAthA ||3...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhA vRttiH prata zrutani rIyA kSepaH sUtrAMka // 35 // [37] dIpa anukrama tyajya raso gRhyate, tatra ca kazcid yogaH prakSipyate, tatastena yad rajyate paTTasUtraM tat kRmirAgamucyate, taca dhautAdyavasthAsu manAgapi kathazcidrAgaM na muzcanti, se tamityAdi nigamanam / atha caturthoM bheda ucyate-se kiM tamityAdi, anottaram-vAlayaM paMcavihamityAdi, vAlebhyaH-UraNikAdilomabhyo jAtaM vAlaja, tat paJcavidhaM prajJapta, tadyathA-UrNAyA idamaurNikam , uSTrANAmidamauSTikam, ete de api pratIte, ye mRgebhyo ikhakA mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikajIvavizeSAstallomaniSpannaM mRgalomikam, unduraromaniSpanna kautavaM, UrNAdInAM yaduddharitaM kihisaM taniSpannaM sUtramapi kiTisam , athavA eteSAmevorNAdInAM bikAdisaMyogato niSpannaM sUtraM kihisa, athavA uktazeSAzvAdilomaniSpanna kisiM 'se tamityAdi nigamanam / atha paJcamo bhedo|'bhidhIyate-se kiM tamityAdi, valkAjAtaM valkajaM, taca saNaprabhRti, kacit punaratasyAdIti pAThaH, tatrAtasIsUtraM mAlavAdidezaprasiddhaM, 'se tamityAdi nigamanam / uktaM pazcavidhamaNDajAdisUtraM, taNane coktaM jJazarIrabhavyazarIrabyatiriktaM dravyazrutam, atastadapi nigamayati-se taM jANage'tyAdi, etadbhaNane ca samarthitaM / noAgamato dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM noAgama' ityAdi, etatsamarthane ca samarthitaM dvividhamapi3 dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM vasuamityAdi // 37 // atha bhAvazrutanirUpaNArthamAha se kiM taMbhAvasuaM?,2 duvihaM papaNataM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU038) anottaram-'bhAvasuaM duvihamityAdi, vivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaH sa cAsau zrutaM ceti bhAva-13 [41] atra bhAvazrutasya bheda-prabhedayuktaM vistRtaM varNanaM kriyate ~73~ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [38] / gAthA ||3...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [38] SSCIEOSECCESC-CGADCALCSC | zrutaM bhAvapradhAnaM vA zrutaM bhAvazrutaM, tad dvividhaM prajJaptam-Agamato noAgamatazca // 38 // tatrA''yabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM Agamato bhAvasuaM?,2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvasuaM (sU039) atrottaraM-zrutaMpadArthajJastatra copayukta AgamataH-AgamamAzritya bhAvazrutaM, zrutopayogapariNAmasya sadbhA-19 yAt tasya cA''gamattvAditi bhAvaH, se tamityAdi nigamanam // 39 // atha dvitIyabheda ucyate se kiM taM noAgamato bhAvasuaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-loiaM loguttariaM ca (sU040) atrottaram-'noAgamao bhAvasuaM duvihaM paNNattaM, loiyaM louttariamityAdi // 40 // anA''yabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM loiaM noAgamato bhAvasuaM?, 2 jaM imaM aNNANiehi micchadiTThIhiMsacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA-bhArahaM rAmAyaNaM bhImAsurukaM koDillayaM ghoDayamuhaM sagaDabhaddiAu kappAsiaM NAgasuhumaM kaNagasattarI vesiyaM vaisesiyaM buddhasAsaNaM OM5-06 dIpa anukrama [42] Jatichan ~ 74~ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [41] / gAthA ||3...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 maladhA prata sUtrAMka [41] dIpa anukrama kAvilaM logAyataM saTThiyaMtaM mADharapurANavAgaraNanADagAi, ahavA bAvattarikalAo ca tAri veA saMgovaMgA, se taM loiyaM noAgamato bhAvasuaM (sU041) atra nirvacanam-'loiyaM bhAvasuaMjaM imamityAdi, lokaiH praNItaM laukikaM, kiM punastadityAha-yadidamajJAnikarmidhyAdRSTibhiH svacchandabuddhimativikalpitaM tallIkikaM bhAvabhutamiti sambandhaH, tatrAlpajJAnabhAvato'dhanavadazIlavad vA samyagdRSTayo'pyajJAnikAH procyante'ta Aha-mithyAdRSTibhiH svacchandamatibuddhivikalpitam, iMhAvagrahe buddhiH apAyadhAraNe tu matiH, khacchandena-khAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItArthAnusAra-12 mantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM khacAndabuddhimativikalpitaM-svabuddhivikalpanAzilpinirmitamityarthaH / / tatprakaTanArthamevedamAha-tadyathA-bhAratamityAdi, etacca bhAratAdikaM nATakAdiparyantaM zrutaM lokprsiddhigmym| atha prakArAntareNa laukikazrutanirUpaNArthamAha-'ahavA vAvattarikalAoM' ityAdi, tatra kalanAni-vastupa rijJAnAni kalAstAzca dvisaptatiH samavAyAGgAdigranthaprasiddhAH, catvArazca vedAH (granthAgram 1000) sAmavehaidaRgvedayajurvedAtharvaNavedalakSaNAH sAGgopAGgAH, tatrAGgAni zikSA 1 kalpa 2vyAkaraNa 3 cchando 4 nirukta 5 jyotiSkAyana 6 lakSaNAni SaT, upAGgAni tadvyAkhyAnarUpANi taiH saha vartante iti saanggopaanggaaH| 'se tamityAdi nigamanam // 41 // uktaM noAgamato laukikaM bhAvazrutam , atha lokottarikaM tadevA''ha [45] // 36 // ~ 75~ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [46] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [42] / gAthA ||3...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 7 se kiM taM louttariaM noAgamato bhAvasuaM ? 2 jaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapaJcuppaNNamaNAgayajANaehiM savvaNNUhiM savvadarisIhiM tilukavahitamahitapUiehiM appaDihayavaraNANadaMsaNadharehiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA- AyAro suagaDo ThANaM samavAo vivAhapaNNattI nAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAiadasAo paNhAvAgaraNAI vivAgasuaM, diTThIvAo a, se taM louttariyaM noAgamato bhAvasuaM, se taM noAgamato bhAvasuaM, se taM bhAvasuaM ( sU0 42 ) lokottara:- lokapradhAnairarhadbhiH praNItaM lokottarikaM kiM punastadityAha - 'louttariyaM bhAvasubhaM jaM imamityAdi, yadidamarhadbhirdvAdazAGgaM gaNipiTakaM praNItaM tallokottarikaM bhAvazrutamiti sambandhaH, tadyathA- 'AyAro suyagaDama (Do ityAdi, tatra sadevamanujAsuralokaviracitAM pUjAmarhantIti arhantastaiH, evaMbhUtAcAtIrthakarA api kevalyAdayo bhavantyatastIrthakarapratipattaye Aha-'bhagavadbhiriti, samastaizvarya nirupama rUpayazaH zrIdharmaprayatnavadbhirityarthaH itthaMbhUtAzca anAdyapratighajJAnAdimantaH kecit kaizcidabhyupagamyante, uktaM caitadvAdibhiH- "jJAnama For P&False Cinly ~76~ IG Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [46] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [42] / gAthA ||3...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 37 // pratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmazca, saha siddhaM catuSTayam // 1 // " ityAdi / atastadvyabacchedArthamAha-jJAnAvaraNakSapaNAdiprakAreNotpanne na tu sahaje jJAnadarzane gharantItyutpannajJAnadarzanadharAstaiH, na ca prastutavizeSaNavyavacchedyA apyevaMbhUtA eva, 'saha siddhaM catuSTayamityAdivacanavirodhaprasaGgAt, tarhi sugatA | itthaMbhUtA api bhaviSyantItyAzaGkayA''ha- 'tIyapacuppaNNetyAdi, atIta vartamAna bhaviSyadarthajJAya kairityarthaH, na zca sugatAnAmatItabhaviSyadarthajJAtRtvasambhavaH, ekAntakSaNabhaGgavAditvena tadasattvAbhyupagamAd, asatAM ca grahaNe'tiprasaGgAd, atha santAnadvAreNa kAlatraye'pyarthAnAM sadbhAvAdatItAdyarthajJAtRtvaM teSAmapi na vihanyata ityAzaGkayA''ha - 'sarvadarzibhiriti, sarvam ekendriyadvIndriyajIbAdi vastu kevalajJAnena jAnantIti savaijJAH, tadeva sarva kevaladarzanena pazyantIti sarvadarzinastaiH, zAkyAnAM tvatItAyarthajJAtRtve'pi sarvajJAditvaM nopapadyate, katipayadharmAdyabhISTapadArthajJAtRtvasyaiva teSvabhyupagamAd, yata uktaM tacchiSyaiH-- "sarve pazyatu mA vAsAviSTamarthaM tu pazyatu / kITasaGkhyAparijJAnaM tatra naH kopayujyate 1 // 1 // " ityAdi, yathoktaguNaviziSTatvAt 'tilukavahiyamahiye' tyAdi, 'bahiya'tti vigalaihalAnandA zradRSTibhiH saharSa nirIkSitA yathAvasthitAnanyasAdhAraNaguNotkIrtanalakSaNena bhAvastavena mahitA - abhiSTutAH sugandhipuSpaprakarakSepAdinA tu dravyastavena pUjitAH, tata eSAM banche trailokyena bhavanapativyantaranaravidyAdharavaimAnikAdisamudAyalakSaNena vahi 1 pratyantare nAsti For P&Pase Cinly ~77 ~ vRttiH zrutanikSepaH // 37 // Aty Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [42] / gAthA ||3...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: -20 prata 1-1 sUtrAMka [42] CACADESCENCEC tamahitapUjitAstaiH, anA''ha-nanUtpannajJAnadarzanadharairityuktam , utpattimat sapratighaM dRSTaM yathA mUrteSvavadhyAdijJAnaM, utpanne ca tajjJAnadarzane abhyupagate, atastAbhyAM te sapratighajJAninaH prApnuvanti, tathA ca pUrvoktasarvajJatvAdihAnirityAzaGkayA''ha-'apratihatavarajJAnadarzanadharairiti, samastAvaraNakSayasambhUtatvApratihate-mUrtAmUrteSu samastavastuSvaskhalite ata eva vare-pradhAne kevalajJAnadarzanalakSaNe jJAnadarzane dharanti ye te tathA taiH, yatyavadhyAdeH sapratighatvaM tanotpattimattvena, kiM tarhi !, AvaraNasadbhAvAda, ato'pratighakevalajJAnadarzane samastAvaraNakSayasambhUtatvAt , tatkSaye'pi sapratighatvAbhyupagame'tiprasaGgAda, idaM ca vizeSaNaM kasyAzci-14 deva vAcanAyAM dRzyate, na sarvatra, tadevaM yathoktaprakAreNa tAvad vyAkhyAtAnyamUni vizeSaNAni, anyathA vA|'virodhataH sudhiyA vyAkhyeyAni / tairarthakathanadvAreNa 'praNItaM' prarUpita, kiM tadU?-'bAdazAGgaM zrutaM' paramapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdaza aGgAni-AcArAdIni yatra tad dvAdazAjhaM, kiMbhUtaM?-'gaNipiTaka' guNagaNo'syAstIti gaNI-AcAryastasya piTaka-sarvakhaM gaNipiTaka, tadyathA-AcAra ityAdi sugamam / atra bAdazAGgazrutasya caraNaguNasamanvitasya vivakSitatvAnoAgamatvaM bhAvanIyaM, dezasya caraNaguNalakSaNasthAnAgamatvAnozabdasya ca dezapratiSedha(ka)khenAzrayaNAdU, evaM pUrvatrApi laukikabhAvazrute vAcyam, nigamayamAha-se taM louttariya mityAdi / etagaNane ca samarthitaM dvividhamapi noAgamato bhAvazrutam , atastadapi nigamayati 1-se taM noAgamato bhAvasuaM' ityAdi / etagaNane coktaM sarvamapi bhAvabhutamato nigamayati-se taM bhAva dIpa anukrama [46] %AN ~ 78~ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [43] / gAthA ||4|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [43] anuyo maladhA zrutani rIyA kSepa: + // 38 // gAthA ||1|| miti // 42 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvazrutamanenaiva cAtrAdhikAra isyato'syaiva paryAyanirUpaNArthamAha tassa NaM ime egaTriA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejjA bhavati, taMjahA-suasuttagaMthasiddhaMtasAsaNe ANavayaNa uvese| pannavaNa Agame'vi a egaTTA pajjavA sutte // 1 // (8) se taM suaM (sU0 43) 'tasya' zrutasya 'amani' anantarameva vakSyamANatayA pratyakSANi ekArthikAni' tattvata ekArthaviSayANi 'nAnAgho-12 pANi' pRthagabhinnodAttAdivarANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagabhinnAkSarANi 'nAmadheyAni' paryAyadhvanirUpANi bhava-18 |nti, tadyathA-'suaMgAhA, vyAkhyA-gurusamIpe zruyata iti zrutam, arthAnAM sUcanAt sUtraM, viprakIrNArthagranthanAda grandhaH, siI-pramANapratiSThitamarthamantaM-saMvedananiSThArUpaM nayatIti siddhAntaH, mithyAtvAviratikaSAyAdinavRttajIvAnAM zAsanAt-zikSaNAcchAsanaM, pravacanamiti pAThAntaraM, tatrApi prazastaM pradhAnaM prathamaM vA vacanaM pravacanaM, mokSArthamAjJApyante prANinonayetyAjJA, uktirvacanaM vAgyoga ityarthaH, hitAhitapravRttinivRttyupadezanAdupadezaH, yathAvasthitajIcAdipadArthajJApanAt prajJApanA, AcAryapAramparyeNAgacchatItyAgamaH, AptavacanaM vA''gama iti, 'sUtre mUtraviSaye ekArthAH paryAyA iti gAthArthaH // 1 // 'se taM sumityAdi, tadetannAmAdibhedairuktaM zrutamityarthaH / [iti anuyogadvAragranthe zrutAdhikAraH kathitaH // 43 // atha skandhAdhikAraH kathyate-] sAmprataM yaduktaM 'skandhaM nikSepsyAmI ti, tatsampAdanArthamupakramate CALLSAXCX dIpa anukrama [47-49 // 38 // ~ 79~ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [44] dIpa anukrama [50 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [44] / gAthA ||4...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Ecoma in se kiM taM khaMdhe ?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA-nAmakhaMdhe ThavaNAkhaMdhe davvakhaMdhe bhAvakhaMdhe (sU0 44 ) atha kiM tat skandha ityucyate iti prazne nirvacanamAha - 'khaMdhe caubihe' ityAdi // 44 // nAmavaNAo purvabhaNiANukrameNa bhANiavvAo (sU0 45 ) atra nAmaskandhasthApanAskandhapratipAdakasUtraM nAmasthApanAvazyakapratipAdakasUtravyAkhyAnusAreNa svayameva bhAvanIyam // 45 // kiM taM davvakhaM ?, 2 duvihe paNNase, taMjahA Agamato a noAgamato a, se kiM taM Agamao davvakhaMdhe ?, 2 jassa NaM khaMdhetti payaM sikkhiyaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, navaraM khaMdhAbhilAvo jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIkhairitte davvakhaMdhe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- saccitte acitte mIsae (sU0 46 ) porterssUtramapi bhavyazarIradravyaskandhasUtraM yAvad dravyAvazyakoktavyAkhyAnusAreNaiva bhAvanIyaM, prAya1] gayAo pra atha 'skandhasya nAma Adi catvAraH nikSepAH prarupyate For P&False City ~80~ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [46 ] dIpa anukrama [52] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [46] / gAthA ||4...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 39 // stulyavaktavyatvAditi / 'se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairite davvakhaMdhe' iti prazne nirvacanamAha - 'jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe pannatte' ityAdi, jJazarIra bhavyazarIravyatiriktadravyaskandhanividhaH prajJaptaH, tadyathA- sacitto'citto mizraH // 46 // tatrA''yabhedaM jijJAsuH pRcchati se kiM taM sacitte davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA - hayakhaMdhe gayakhaMdhe kinnarakhaMdhe kiMpurisakhaMdhe mahoragakhaMdhe gaMdhavvakhaMdhe usabhakhaMdhe se taM sacitte davvakhaMdhe (sU047) atrottaram - 'sacittadvvakhaMdhe aNegavihe paNNatte' ityAdi, cittaM mano vijJAnamiti paryAyAH, saha citena vartata iti sacittaH, sa cAsau dravyaskandhazceti sacittadravyaskandhaH, 'anekavidho' vyaktibhedato'nekaprakAraH prajJasaH, tadyathA- 'hayaskandha' ityAdi, haya: turagaH sa eva viziSTaika pariNAma pariNatatvAt skandho hayaskandhaH, evaM gajaskandhAdiSvapi samAsaH, navaraM kinnara kimpuruSamahoragA vyantaravizeSAH 'usabha eti vRSabha:, kacidgandharvaskandhAdInyadhikAnyapyudAharaNAni dRzyante, sugamAni ca navaraM 'pasupatayavihagavAnarakhaMdhe ti kacid dRzyate, tatra pazuH chagalakaH, pasayastu ATaviko dikhuraH catuSpadavizeSaH, vihagaH-pakSI, vAnaraH-pratItaH, skandhazabdastu pratyekaM draSTavyaH / iha ca sacitaskandhAdhikArAjjIvAnAmeva ca paramArthataH sacetanatvAt kathaJciccharIraM : sahAbhede satyapi hayAdInAM sambandhino jIvA eva vivakSitA na tu tadadhiSThitazarIrANIti Fir P&Permalise Caly ~81~ vRttiH skandhakSepaH // 39 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [47] / gAthA ||4...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata 15% sUtrAMka [47] sampradAyA, na ca jIvAnAM skandhatvaM nopapadyate, pratyekamasaGkhyeyapradezAtmakatvena teSAM skandhatvasya supratItatvAditi, hayaskandhAdInAmanyatareNaikenApyudAharaNena siddhaM, kiM prabhUtodAharaNAbhidhAneneti cet, satyaM, kintu pRthagminasvarUpavijAtIyaskandhabahutvAbhidhAnenA''tmAdvaitavAdaM nirasthati, tathA'bhyupagame muktetarAdibyava-| hAroccheprasaGgAt, 'se tamityAdi nigamanam // 47 // athAcittadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM acitte davvakhaMdhe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijjapaesie aNaMtapaesie, se taM acitte davvakhaMdhe (sU048) atra nirvacanam-'acittadavvakhaMdhe ityAdi, avidyamAnacitto'cittaH sa cAsau dravyaskandhazceti samAsaH, ayamanekavidhaH prajJaptaH, tadyathA-dvipradezikaH skandha ityAdi, tatra prakRSTaH pudgalAstikAyadezaH pradezaH paramANurityarthaH, bI pradezI yantra sa bipradezikaH sa cAsau skandhazca viprezikaskandhA, evamanyatrApi yathAyogaM samAsaH / 'seta mityAdi nigamanam // 48 // atha mizradravyaskandhanirUpaNAyA''ha se kiM taM mIsae davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-seNAe aggime khaMdhe seNAe majjhime khaMdhe seNAe pacchime khaMdhe, se taM mIsae davvakhaMdhe (sU049) dIpa anukrama [13] SARASROSESS ~82~ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUla [49] / gAthA ||4...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata kSapaH sUtrAMka [49] dIpa anukrama [55] anuyo atrottaram-'mIsae dabyakhaMdhe seNAeM ityAdi, sacetanAcetanasaMkIrNo mizraH sa cAsau dravyaskandhazceti maladhA- mizradravyaskandhaH, ko'sAvityAha-senAyAH-hastyazvarathapadAtisannAhakhaDgakuntAdisamudAyalakSaNAyAH agraskarIyA ndho'grAnIkamityarthaH, madhyamaskandho madhyamAnIkaM, pazcimaskandhaH pazcimAnIkam , eteSu hi hastyAdayaH sa cittAH khaGgAdayastvacittA ityato mizratvaM bhAvanIyamiti / 'se tamityAdi nigamanam / tadevamekena prakAreNa | // 40 // matapatirikto dravyaskandhaH prruupitH||49|| atha tameva prakArAntareNa prarUpayitumAha ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe paNNate, taMjahA-kasiNakhaMdhe akasiNakhaMdhe aNegadaviyakhaMdhe (sU050) | 'athavA anyena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhanividhaH prajJaptaH, tbdhaa-kRtlskndhH| akRtsnskndhognekdrvyskndhH||49|| tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kasiNakhaMdhe ?, 2 se ceva hayakkhaMdhe gayakkhaMdhe jAva usabhakhaMdhe, se taM kasiNa khaMdhe (sU0 51) atrottaram-'kasiNakkhaMdhe' ityAdi, yasmAdanyo bRhattaraH skandho nAsti sa kRsnaH-paripUrNaH skandhaH kR-IXI||4|| tlaskandhaH, ko'yamityAha-se cevetyAdi, sa eva hayakhaMdhetyAdinopanyasto hayAdiskandhaH kRtsnskndhH| Aha ~83~ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [11] / gAthA ||4...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [51] dIpa anukrama layadyevaM prakArAntaratvamasihaM, sacittaskandhasyaiva saMjJAntareNoktakhAt, naitadevaM, prAga sacittadravyaskandhAdhikArAt tathA'sambhavino'pi vuddhyA niSkRSya jIvA evoktAH, iha tu jIvatadadhiSThitazarIrAvayavalakSaNaH samudAyaH kRtlaskandhavena vivakSita ityato'bhidheyabhedAt siddhaM prakArAntaratvam / yadyevaM tarhi hayAdiskandhasya kRtlatvaM nopapadyate, tadapekSayA gajAdiskandhasya bRhattaratvAt, naitadevaM, yato'savayeyapradezAtmako jIvastadadhiSThitAzca zarIrAvayavA ityevaMlakSaNaH samudAyo hayAdiskandhatvena vivakSito jIvasya cAsaGghayeyapradezAtmakatayA sarvatra tulyatvAdjAdiskandhasya bRhattaratvamasiddha, yadi hi jIvapradezapugalasamudAyaH sAmastyena vaDheta tadA syAdgajAdiskandhasya bRhattvaM, taca nAsti, samudAyavRddhyabhAvAt, tasmAditaretarApekSayA jIvapradezapugalasamudAyasya kAhInAdhikyAbhAvAt sarve'pi hayAdiskandhAH paripUrNatvAt kRtlaskandhAH / anye tu pUrva sacittaskandhavicAre jIvatadadhiSThitazarIrAvayavasamudAyaH sacittaskandho'tra tu zarIrAt buddhyA pRthakkRtya jIva eva kevalaH kRtla-] skandha iti vyatyayaM vyAcakSate, atra ca vyAkhyAne preryameva nAsti, hayagajAdijIvAnAM pradezato hInAdhikyAbhAvena kRtsnaskandhatvasya sarvatrAvirodhAdityalaM prasaGgena // 51 // se tamityAdi nigamanam / athAkRnaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM akasiNakhaMdhe ?, 2 so ceva dupaesiyAikhaMdhe jAva aNaMtapaesie khaMdhe, se taM akasiNakhaMdhe (sU0 52) [17] 444 ~84~ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [12] / gAthA |4...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo. maladhArIyA kSepa: prata sUtrAMka [42] // 41 // dIpa anukrama [58] anottaram-'akasiNakhaMdhe se ceve' tyAdi, na kRtlo'kRtlaH sa cAsau skandhazcAharalaskandho yasmAdanyo'pi vRhattaraH skandho'sti so'paripUrNatvAdakRtsnaskandha ityrthH| kazcAyamityAha-se cevetyAdi, sa eva 'tupaesie khaMdhe tipaesie khaMdhe' ityAdinA pUrvamupanyasto vipradezikAdirakRslaskandha ityarthaH, vipradezikasya tripradezikApekSayA'kRtsnatvAt, tripradezikasyApi catuSpadezikApekSayA'kRtlatvAd, evaM tAvadvAcyaM yAvat kAlyaM nApadyata iti / pUrva bipradezikAdi: sarvotkRSTapradezazca skandhaH sAmAnyenAcittatayA proktaH, iha tu sarvotkRSTaskandhArovartina evottarottarApekSayA pUrvapUrvatarA akRtlaskandhatvenoktA iti vizeSaH / 'seta'-| zAmityAdi nigamanam // 52 // athAnekadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM agadaviyakhaMdhe ?, 2 tassa ceva dese avacie tassa ceva dese uvacie, se taM aNegadaviakhaMphe, se taM jANayasarIrabhaviyasarIvairittedavvakhaMdhe, se taM noAgamao davvakhaMdhe, se taM davvakhaMdhe (sU053) anottaram-'aNegadaviyakhaMdhe tassa cevetyAdi, anekadravyazcAsau skandhazceti samAsaH, tasyaivetyatrAnuvartamAnaM skandhamAnaM saMbadhyate, tatazca tasyaiva yasya kasyacit skandhasya yo 'dezo-'nakhadantakezAdilakSaNa: "apacitoM' jIvapradezaivirahito, yazca tasyaiva 'dezaH' pRSThodacaraNAdilakSaNa 'upacitoM jIvapradezApta ityarthaH, ~85~ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [13] / gAthA ||4...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [53] tayoryadhoktadezayorviziSTakapariNAmapariNatayoyoM dehAkhyaH samudAyaH so'nekadravyaskandhaH, sacetanAcetanAnekadravyAtmakatvAditi bhAvaH / sa caivaMbhUtaH sAmarthyAtturagAdiskandha eva pratIyate / payevaM tarhi kRtsnaskandhAdasya ko vizeSa iti cedU, ucyate, sa kila yAvAneva jIvapradezAnugatastAvAneva vivakSito, na tu jIvapradezAvyAptanakhAdyapekSayA, ayaM tu nakhAdyapekSayA'pIti vizeSaH / pUrvoktamizraskandhAdasya tarhi ko vizeSa iti cedU, ucyate, tatra khagAdyajIvAnAM hastyAdijIvAnAM ca pRthagavyavasthitAnAM samUhakalpanayA mizraskandhatvamuktam / atra tu jIvaprayogato viziSTaikapariNAmapariNatAnAM sacetanAcetanadravyANAmanekadravyaskandhatvamiti vizeSa ityalaM prasanena / 'seta' mityAdi nigamanam / tadevamukto jJazarIrabhavyazarIravyati|rikto dravyaskandhA, tagaNane ca samarthito noAgamato dravyaskandhavicAraH, tatsamarthane ca samarthito dravyaskandha iti // 53 // atha bhAvaskandhanirUpaNArdhamAha se kiM taM bhAvakhaMdhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a (sU054) atrottarama-bhAvakhaMdhe davihe' ityAdi, bhAvazcAsau skandhaza bhAvaskandhaH, bhAvamAzritya vA skandho bhAvaskandhaH, sa ca vividhaH prajJasA, tadyathA-Agamatazca moAgamatazca // 54 // se kiM taM Agamao bhAvakhaMdhe ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvakhaMdhe (sU0 55) sa dIpa anukrama [59] JaEAVE ~86~ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [15] / gAthA ||4...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA vRttiH skandhakSepaH prata sUtrAMka // 42 // [55] tatrA''gamataH skandhapadArthajJastatra copayuktaH tadupayogAnanyavAjhAvaskandhaH // 65 // se kiM taM noAgamao bhAvakhaMdhe ?, 2 eesiM ceva sAmAiamAiyANaM chaNhaM ajjhayaNANaM samudayasamiisamAgameNaM AvassayasuakhaMdhe bhAvakhaMdhetti labbhai, se taM noAga mao bhAvakhaMdhe, se taM bhAvakhaMdhe (sU0 56) noAgamatastu eteSAmeva prastutAvazyakabhedAnAM sAmAyikAdInAM SaNNAmadhyayanAnAM samudAyaH, sa caiteSAM vizakalitAnAmapi tathAvidhadevadattAdInAmiva syAdata ucyate-samudayasya samitiH-nairantaryeNa mIlanA, sA ca nairantaryAvasthApitAyaHzalAkAnAmiva parasparanirapekSANAmapi syAdata ucyate-tasyAH smudysmiteyH| samAgamaH-parasparaM sambaddhatayA viziSTaikapariNAmaH samudayasamitisamAgamastena niSpanno ya AvazyakazrutaskandhaH sa bhAvaskandha iti 'labhyate' prApyate bhavati iti hRdayam / idamuktaM bhavati-sAmAyikAdiSaDadhyayanasaMhatiniSpanna Avazyakazrutaskandho mukhavarikhakArajoharaNAdivyApAralakSaNakriyAyuktatayA vivakSito noAgamato bhAvaskandhA, nozandasya deze AgamaniSedhaparatvAt kriyAlakSaNasya ca dezasthAnAgamatvAditi bhAvaH / 'se hai tamityAdi nigamanam / tadevaM pratipAdito dvividho'pi bhAvaskandha iti nigamayati-se taM bhaavkhNdheti||56|| idAnIM tvasyaiva ekArthikAnyabhidhitsurAha *500-500 dIpa anukrama [61] // 42 // ~87~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [17] / gAthA ||5|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAka [57]] + gAthA 45-1565 tassa NaM ime egaTTiyA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejA bhavaMti, taMjahA-gaNa kAe a nikAe khaMdhe vagge taheva rAsI a| puMje piMDe nigare saMghAe Aula samUhe // 1 // (5) se taM khaMdhe (sU0 57) gatArtham / 'gaNa kAe'gAheti, vyAkhyA-mallAdigaNavadgaNaH, pRthivIkAyAdivat kAyaH, SaDjIvanikAyavanni|kAyaH, zyAdiparamANuskandhavat skandhA, govargavad vargaH, zAlidhAnyAdirAzivad rAziH, viprakIrNapuJjIkRtadhAnyAdipuJjavat puJjaH, guDAdipiNDavat piNDaH, hiraNyadravyAdinikaravannikaraH, tIrthAdiSu sammIlitajanasa sAtavat saGghAtA, rAjagRhAGgaNajanAkulavadAkulaH, purAdijanasamUhavat samUhA, ete bhASaskandhasya paryAyavApacakA dhvanaya iti gaathaarthH||1||'se tamityAdi nigamanam |[iti skandhAdhikAraH kathitaH // 57 // atha AvazyakaSaDadhyayanavivaraNaM kathyate] Avassagassa NaM ime atyAhigArA bhavaMti, taMjahA-sAvajjajogaviraI ukttiNa guNavao a paDivattI / khaliassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA ceva // 1 // (6)(sU058) Aha-nanvAvazyake kimiti SaDadhyayanAni?, atrocyate, SaDAdhikArayogAt, ke punaste ityAzaGkaya tadupadazenAmAha-'Avassagassa NamityAdi, Avazyakasya 'ete vakSyamANA arthAdhikArA bhavanti, tadyathA-'sA ||1|| %A4* dIpa anukrama [63-65]] 151-51 atra Avazyakasya SaD arthAdhikArAH varNayate ~88~ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) nnddaayyaa + dzyyaayy |||| [66-67] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 58 ] / gAthA ||6|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 43 // bajjajoga' gAhA, vyAkhyA - prathame sAmAyikalakSaNe adhyayane prANAtipAtAdisarva sAvadyayogaviratirarthAdhikAraH, 'uttiNa'tti dvitIye caturviMzatistavAdhyayane pradhAnakarmakSayakAraNatvAllabdhabodhivizuddhihetutvAt punaryodhilAbhaphalatvAt sAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAritvAtha tIrthaGkarANAM guNotkIrtanArthAdhikAraH, 'guNavao ya paDivattitti guNA-mUlottaraguNarUpA vratapiNDavizuddhyAdayo vidyante yasya sa guNavA~stasya pratipattiH- vandanAdikA kartavyeti tRtIye vandanAdhyayane'rthAdhikAraH, cazabdAt puSTAlambane'guNavato'pi pratipattiH kartavyeti draSTavyam, uktaM ca-- " pariyAMya parisa purisaM khettaM kAlaM ca AgamaM nAuM / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM jogaM // 1 // " 'khaliyassa niMdaNanti skhalitasya mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya jantovizuddhyamAnAdhyavasAyasyAkAryamidamiti bhAvayato nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH, 'vaNatigicchatti vraNacikitsA kAyotsargAdhyayane'rthAdhikAraH, idamuktaM bhavati cAritra puruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvavraNastasya dazavidhaprAyazcittabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdyate, 'guNadhAraNA ceva'tti guNadhAraNA pratyAkhyAnAdhyayane ardhAdhikAraH, ayamatra bhAvArtha:- mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niraticAraM sandhAraNaM yathA bhavati tathA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate, cazabdAdanye'pyavAntarArthAdhikArA vijJeyAH, evakAro'vadhAraNa iti gAthArthaH // 1 // tadevaM yadAdI pratijJAtam 'AvazyakaM nikSepsyAmItyAdi, tatrAvazyaka1 paryA parSadaM puruSaM kSetra kArya yAgamaM yA kAraNajAte jAte yathA yasya yogyam // 1 // For P&Praise Cy ~89~ vRttiH Avazya arthAdhi0 // 43 // entry w Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [58] / gAthA ||7|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAka -Kk [58 + gAthA ||1|| zrataskandhalakSaNAni trINi padAni nikSipsAni, sAmprataM tvadhyayanapadamavasarAyAtamapi na nikSipyate, vakSyamANanikSepAnuyogadAra oghaniSpannanikSepe tasya nikSepsyamAnatvAd, atrApi bhaNane ca andhagauravApatteriti // 58 // idAnImAvazyakasya yadyAkhyAtaM taca (yacca) vyAkhyeyaM tadupadarzayannAha Avassayassa eso piMDattho vapiNao samAseNaM / etto ekkakaM puNa ajjhayaNaM kittaissAmi // 1 // (7) taMjahA-sAmAiaMcauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAussaggo pcckkhaannN| tattha paDhamaM ajjhayaNaM sAmAiyaM, tassa NaM ime cattAri aNuogadArA bha vaMti, taMjahA-uvakkame 1 nikkheve 2 aNugame 3 nae 4 (sU 59) vyAkhyA-'Avazyakasya AvazyakapadAbhidheyasya zAstrasya 'eSA pUrvoktAkAraH 'piNDAH samudAyArtho 'varNitaH' kathitaH 'samAsena' saMkSepeNa, idamantra hRdayam-Avazyakazrutaskandha iti zAstranAma pUrva|8 vyAkhyAtaM, taca sAnvartha, tatazca yathA sAnvarthAdAcArAdinAmata eva tabAcyazAstrasya cAritrAdyAcAro'brAbhidhAsthata ityAdilakSaNaH samudAyArthaH pratipAdito bhavati, evamantrApyAvazyakazrutaskandha iti sAnvarthanAmakathanAdevAvazyaM karaNIyaM sAvadyayogaviratyAdikaM vastvatrAbhidhAsyata iti samudAyArthaH pratipAdito bhavati,8 ata UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM 'kIrtayiSyAmi' bhaNiSyAmIti gAthArthaH // 1 // tatkIrtanArthamevA''ha-tadyathA dIpa anukrama [68-69] Jatician ~ 90 ~ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) nnddaayyaa + dzyyaayy |||| [68-69] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 59 ] / gAthA ||7|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 44 // sAmAyikaM caturviMzatistavo vandanaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnam / 'tatra' teSu anantaroddiSTeSu SaTsa adhyayaneSu madhye 'prathamam AdyamadhyayanaM sAmAyikam, AyupanyAsaJcAsya niHzeSacaraNAdiguNAdhAratvena pradhAnamuktikAraNatvAt uktaM ca-- "sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / na hi sAmAyikahInAcaraNAdiguNAnvitA yena // 1 // tasmAjjagAda bhagavAn sAmAyikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAne| kaduHkhanAzasya mokSasya || 2 ||" tatra bodhAderadhikamayanaM prApaNamadhyayanaM prapaJcato vakSyamANazabdArtha, 'sAmAyika mityatra yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati sa rAgadveSaviyuktaH samaH tasyA''yaH pratikSaNaM jJAnAdiguNotkarSaprAptiH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvaiH jJAnadarzanacaraNaparyAyairbhavATavI bhramaNahetusaMklezavicchedakairnirupamasukhahetubhiH saMyujyate, samAyaH prayojanamasyAdhyayanasya jJAnakriyAsamudAyarUpasyeti sAmAyika, samAya eva sAmAyika, tasya sAmAyikasya, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'ime'nti amUni vakSyamANalakSaNAni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva dvArANi mahApurasyeva sAmAyikasyAnuyogArthe - vyAkhyAnArtha dvArANyanuyogadvArANi, atra nagaradRSTAntaM varNayantyAcAryAH, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, nirgamapravezo pAyA bhAvato'nadhigamanIyatvAt, kRtaikadvikAdidvAramapi duradhigamaM kAryAtipataye ca bhavati, caturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigamaM kAryAnatipattaye ca saMpadyate, evaM sAmAyikapura| mapyarthAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAdU, ekAdidvArAnugatamapi duradhigamaM bhavet, saprabhedacaturdA For P&Praise City ~ 91~ vRttiH Avazya arthAdhi0 // 44 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [19] / gAthA ||7|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAka [58 + gAthA SACREASANSAR ||1|| rAnugataM tu sukhAdhigamaM bhavati, ataH phalavA~stadadhigamArthoM dvAropanyAsaH / kAni punastAnIti tadarzanArthamAha-taya'tyAdi, tatropakramaNaM-dUrasthasya vastunastaiH taiH pratipAdanaprakAraiH samIpamAnIya nikSepayogyatAkaraNamupakramaH, upakrAntaM hi-upakramAntargatabhedairvicAritaM hi nikSipyate nAnyatheti bhAvaH, upakramyate vA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAgyogenetyupakramaH, athavA upakramyate asmin ziSyazravaNabhAve satItyupa kramaH, athavA upakramyate asmAdinItavinayavinayAdityupakramaH, vinayenArAdhito hi gururnikSepayogyaM zAstraM #karotIti bhAvaH, tadevaM karaNAdhikaraNApAdAnakArakairguruvAgyogAdayo'rthI bhedenoktAH, yadi kheko'pyanyata-IN ro'rthaH karaNAdikArakavAcyatvena vivakSyate tathApi na doSaH / evaM nikSepaNaM-zAstrAdernAmasthApanAdibhedainyasana-vyavasthApanaM nikSepaH, nikSipyate-nAmAdibhedairvyavasthApyate anenAsminnasmAditi vA nikSepaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evamanugamanaM-sUtrasyAnukUlamarthakadhanamanugamaH, athavA anugamyate-vyAkhyAyate sUtramanenAsminnasyAditi bA'nugamaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evaM nayanaM nayo nIyate-paricchidyate anenAsminnasmAditi vA nayA, sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / atra copakAntameva nikSepayogyatAmAnItameva nikSipyata ityupakramAnantaraM nikSepa upanyastaH, nAmAdibhedainikSiptameva cAnugamyata iti nikSepAnantaramanugamaH, anugamyamAnameva ca nayairvicAryate nAnyatheti tadanantaraM naya iti yathoktakrameNopanyAsaH phalavAniti // 59 // tatropakramo vidhA, zAstrIya itarazca-lokaprasiddhaH, tatretarAbhidhitsayA prAha dIpa anukrama [68-69] BAR ~ 92 ~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [60] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo. maladhArIyA [60] // 45 // dIpa anukrama [70] se kiM taM uvakkame ?, 2 chabihe paNNatte, taMjahA-NAmovakkame ThavaNovakkame dabovakkame khettovakkame kAlovakkame bhAvovakkame, nAmaThavaNAo gayAo, se kiM taM davyovakkame ?, 2 dubihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a, jAva jANagasarIrabhaviasa rIravairite davvovakkame tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte mIsae (sU060) 'ubakkame chabbihe paNNatte'ityAdi, atra kacidevaM dRzyate-'uvAkame duvihe paNNase'ityAdi, ayaM ca pATha Adhuniko'yuktazca, 'ahavA uvakAme chabbihe paNNase' ityAdivakSyamANagrandhopanyAsasyAghaTamAnatAprasaGgAt, yadi zAstrIyopakramo'tra pratijJAtaH syAttadA vakSyamANasUtramevaM syAt-se kiM taM satthovakkame, satthovakkame chabbihe paNNatte' ityAdi, na caivaM, tasmAnneha sUtre daividhyapratijJA, kinvitaropakramabhaNanaM cetasi vikalpya yathAnirdiSTameva sUtramuktamityalaM vistareNa, prakRtaM prastumaH-tatra nAmasthApanopakramavyAkhyA nAmasthApanAvazyakavyAkhyAnusAreNa kartavyA, dravyopakramavyAkhyA'pi dravyAvazyakavadeva yAvat 'se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIrabArise dabbocakame?' ityAdi, tatra dravyasya-naTAderupakramaNa kAlAntarabhAvinApi paryAyeNa sahedAnImevopAyavizeSataH saMyojanaM dravyopakramaH athavA dravyeNa-ghRtAdinA dravye-bhUmyAdau dravyataH-pRtAderevopakramo dravyopakrama ityAdikArakayojanA vivakSayA kartavyeti / sa ca trividhaH prajJaptaH, tadyathA-sacittadravyaviSayaH sacisaH, acittadravyaviSayo'cittA, mizradravyaviSayastu mizrA, dravyopakrama iti vartate // 6 // // 45 // atha 'upakrama'sya nAmAdi SaD nikSepA: varNayate ~93~ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [61] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [61] se kiM taM sacitte daThavovakkame ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupae cauppae apae, ekike puNa duvihe paNNatte, taMjahA-parikame a varathuviNAse a (sU061) | tatra sacittadravyopakramastrividhaH, tadyathA-dvipadAnAM-naTanartakAdInAM catuSpadAnAm azvahastyAdInAm, a-1 dIpadAnAm-AmrAdInAM tatraikaikaH punarapi vidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatrAvasthitasyaiva vastuno guNa-18 MvizeSAdhAnaM parikarma, tantra parikarmaNi parikarmaviSayo dravyopakramaH, yadA tu vastuno vinAza evopAyavize rupakramyate tadA vastunAzaviSayo dravyopakramaH, tatra dvipadAnAM naTanartakAdInAM ghRtAgupayogena (pada) vala-1 varNAdikaraNaM karNaskandhavardhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH // 11 // dvividhamapyetamupakrama vibhaNiSurAha se kiM taM dupae uvakkame ?, 2 naDANaM nahANaM jallANaM mallANaM muTriyANaM velaMbagANaM kahagANaM pavagANaM lAsagANaM AikkhagANaM laMkhANaM maMkhANaM tUNaillANaM tuMbavINiyANaM kAvoyANaM mAgahANaM, se taM dupae uvakkame (sU062) dIpa anukrama [71] SACSCACACCESS kAvaDiArNa pra. ~94~ Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [62] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: upakara prata sUtrAMka [62] anuyo atra nirvacanam-'dupayANaM naDANa'mityAdi, tatra nATakAnAM nAdayitAro naTAsteSAM, 'nahANati nRtyavi-II vRttiH maladhA- dhApino nartakAsteSAM, 'jallANaM ti jallA-varacAkhelakAsteSAM, rAjastotrapAThakAnAmityanye, 'mallANati mallA:-17 rIyA pratItAsteSAM, 'muTThiyANaM'ti mauSTikA ye muSTibhiH praharanti mallavizeSA eva teSAM, 'velabagANaM ti viDambakA-131 mAdhi lAviSakA nAnAveSAdikAriNa ityarthaH teSAM, 'kahagANaM ti kathakAnA-pratItAnAM 'pavagANaM'ti plavakA ye utaSTha- vante-gAdikaM jhampAbhilehayanti nadyAdikaM vA taranti teSAM 'lAsagANaM'ti lAsakA ye rAsakAna gAyanti teSAM, jayazabdaprayokUNAM vA bhANDAnAmityarthe, 'AikkhagANaM ti ye zubhAzubhamAkhyAnti te ANyAyakAsteSAM, 'laMkhANaM ti ye mahAvaMzAgramArohanti te laGkhAsteSAM, 'maMkhANaM ti ye citrapaTAdihastA bhikSAM caranti te maGkhAsteSAM, 'tUNaillANIti tUNAbhidhAnavAdyavizeSavatAM, 'tuMbavINiyANaM ti vINAvAdakAnAM, 'kAvoyANa'ti kAvaDivAhakAnAM, 'mAgahANa ti maGgalapAThakAnAm , eSAM sarveSAmapi yad ghRtAgupayogena balavarNAdikaraNaM15 varNaskandhavarddhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH, yastu khagAdibhireSAM nAza evopakramyatesaMpAdyate sa vastunAze sacittadravyopakrama iti vAkyazeSaH / anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsampAdanamapi parikarmaNi dravyopakrama iti vyAcakSate, etaccAyuktaM, vijJAnavizeSAtmakatvAt zAstrAdiparijJAmastha, tasya ca lAbhAvavAditi, athavA yayAtmadravyasaMskAramAtrApekSayA zarIravarNAdikaraNavaditthamucyate tarkhetadapyaduSTameveti / x // 46 // se ta'mityAdi nigamanam // 12 // atha catuSpadAnAM vividhamapyupakrama vibhaNipurAha dIpa anukrama [72] ~ 95~ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [63] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [63] se ki taM cauppae uvakkame 1, 2 cauppayANaM AsANaM hatthINaM iccAi, se taM cauppae ubakkame (sU063) anna nirvacanam-'cauppayANaM AsANaM hatthINa'mityAdi, azvAdayaH pratItA eva, teSAM zikSAguNavize-1 pakaraNaM parikarmaNi khagAdibhistveSAM nAzopakramaNaM castunAze, sacittadravyopakrama itIhApi vaakyshessH| se ta'mityAdi nigamanam // 63 // adhApadAnAM vividhamapyupakramaM vibhaNipurAha se kiM taM apae uvakkame?, 2 apayANaM aMbANaM aMbADagANaM iccAi, se taM apaovakkame, se taM sacittadavvovakkame (sU064) atra nirvacanam-'apayANaM aMbANaM aMbADagANamityAdi, ihA''mrAdayo dezapatItA eva, navaraM 'cArA-18 Na ti yeSu cArakulikA utpadyante te cAravRkSAH, AmrAdizandaizca vRkSAstatphalAni vA gRhyante, tatra vRkSANAM vRkSAyurvedopadezAbArddhakyAdiguNApAdanaM tatphalAnAM tu gartaprakSepakodravapalAlasthaganAdinA Azveva pAkAdikaraNaM parikarmaNi zastrAdibhistu mUlata eva vinAzanaM vastunAze, sacittadravyopakrama ityatrApi vAkyazeSaH |'se tamityAdi nigamanadayam // 14 // adhAcittadravyopakrama vivakSurAha dIpa anukrama [73] ~96~ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [65] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo. maladhA prata sUtrAMka [65] vRttiH upakramAdhi. rIyA // 47 // dIpa anukrama [75] se kiM taM acittadavvovakkame ?,2 khaMDAINaM guDAINaM macchaMDINaM, se taM acittadavyova kame (sU065) 'acittadabbodhaka'ityAdi, khaNDAdayaH-pratItA eva, navaraM 'macchaMDI' khaNDazarkarA eteSAM khaNDAyacitta-12 vyANAmupAyavizeSato mAdhuryAdiguNavizeSakaraNaM parikarmaNi sarvathA vinAzakaraNaM vastunAze, acittadravyopakrama ityatrApi vAkyazeSaH / 'se tamityAdi nigamanam // 65 / / atha mizradravyopakramamAha se kiM taM mIsae davvovakkame ?, 2 se ceva thAsagaAyaMsagAimaMDie AsAi, se taM mIsae davvovakkama, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte dabovakkame, se taM no Agamao davvovakkame, se taM davvovakkame (sU066) sthAsako'zvAbharaNavizeSA, Adarzastu vRSabhAdigrIvAbharaNaM, AdizabdAt kuGkamAdiparigrahaH / tatazca teSAmazcAdInAmeDakAntAnAM kuGkumAdibhirmapiDatAnAM sthAsakAdibhistu vibhUSitAnAM yacchikSAdiguNavizeSakaraNaM khaGgAdibhirvinAzo vA sa mizradravyopakrama iti zeSaH / azvAdInAM sacetanatvAt sthAsakAdInAmacetanatvAt mizradravyatvamiha bhAvanIyam / atra ca saMkSiptatarA api vAcanAvizeSA dRzyante, te'pyuktAnusAreNa |bhaavniiyaaH| 'se tamityAdi nigamanacatuSTayam / ukto dravyopakramaH / / 66 // itaH kSetropakramamabhidhitsurAha dara // 47 // TA ~97~ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [67] dIpa anukrama [77] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [67] / gAthA ||7...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45 ], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Jae Eben se kiM taM khettokame ?, 2 japaNaM halakuliAIhiM khettAiM unakamijaMti, se taM khettovakkame ( sU0 67 ) kSetrasyopakramaH - parikarmavinAzakaraNaM kSetropakramaH, sa ka ityAha- 'khettovakame jaM NaM halakuliAIhiM khetAI udakamiti'ti tatra halaM pratItam, adhonibaddhatiryakatIkSNalohapaTTikaM, 'kulikaM' laghutaraM kASThaM tRNAdicchedArthe yat kSetre vAhyate tat marumaNDalAdiprasiddhaM kulikamucyate, tatazca yadatra halakulikAdibhiH kSetrApyupakramyante - bIjavapanAdiyogyatAmAnIyante sa parikarmaNi kSetropakramaH, AdizabdAdgajendrabandhanAdibhiH kSetrANyupakramyante vinAzyante sa vastunAze kSetropakramaH, gajendramUtrapurISAdidagdheSuhi kSetreSu bIjAnAmaprarohaNAd vinaSTAni kSetrANi iti vyapadizyante / Aha-yadyevaM kSetragata pRthivyAdidravyANAmeva etau parikarmavinAzI, itthaM ca dravyopakrama evAyaM kathaM kSetropakrama ? iti satyaM, kintu kSetramAkAzaM tasya cAmUrtatvAt mukhyatayopakramo na saMbhavati, kintu tadAdheyadravyANAM pRthivyAdInAM ya upakramaH sa kSetre'pi upacaryate, dRzyate ca AdheyadharmopacAra AdhAre, yathA maJcAH krozanti, uktaM ca- "viMttamarUvaM nicaM na tassa parikammarNa na ya viNAso / AheyagayavaseNa ukaraNaviNAsovayAro'ttha // 1 // " ityAdi, 'se ta'mityAdi nigamanam // 67 // idAnIM kAlopakramaH, tatra kAlo dravyaparyAya eva, dravyaparyAyau ca meyakamaNivat saMcalitarUpAviti dravyo1 kSetramarUpaM nityaM na tasya parikarma na ca vinAzaH Adheyanatavazenaiva karaNavinAzopacAro'tra // 1 // For P&Peale Cinly ~98~ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [67] / gAthA ||7...|| .............. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH upakra mAdhika prata sUtrAMka [67] anuyopakramAbhidhAne kAlopakrama ukta eva bhavati, athavA 'samayAvaliyamuhutte ityAdirUpasya kAlasya khatantramemaladhA- vopakramamabhidhitsurAha sUtrakAra: rIyA se kiM taM kAlovakkame ?, 2 ja NaM nAliAIhiM kAlassovakkamaNaM kIrai, se taM kAlovakkame (sU068) // 48 // RI kAlasyopakramaH kAlopakramaH, sa ka ityAha-jaNaM nAliAIhiM kAlassa uvakamaNa' Namiti vAkyAlaGkAre, yadiha nAlikAdibhirAdizabdAt zaGkucchAyA nakSatracArAdiparigrahastaiH kAla upakramyate, sa kAlopakrama iti zeSaH, tatra nAlikA-tAmrAdimayaghaTikA tayA, zakucchAyAdinA vA nakSatracArAdinA vA etAvatpauruSyAdikAlo'tikrAnta iti yat parijJAnaM bhavati sa parikarmaNi kAlopakramaH, yathAvat parijJAnameva hi tasyeha parikarma, yatsu nakSatrAdicArI kAlasya vinAzanaM sa vastunAze kAlopakramaH,tathAhi-anena grahanakSatrAdicAreNa vinAzita kAlo, na bhaviSyantyadhunA dhAnyAdisampattaya iti vaktAro bhavanti, uktaM ca pUjyaiH-"chAyAeN nAliyAe va parikammaM se jahatyavinANaM / rikkhAiyacArehi ya tassa viNAso vivajjAso // 1 // " ityAdi, 'se ta'mityAdi| nigamanam // 18 // atha bhAvopakramArthamAha se kiM taM bhAvovakkame ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a, 1 chAyayA nAlikayA vA parikarga tasya yathArthavijJAnam / kakSAdikacAraiva tarUpa vinAzo viparyAsaH // 1 // dIpa anukrama [77]] // 48 // ~99~ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [69] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [69] Agamao jANae uvautte, noAgamao duvihe paNNatte, taMjahA-pasatthe a apasatthe a, tattha apasatthe DoDiNigaNiAamaccAINaM pasatthe gurumAINaM, se taM noAgamao bhAvovakkame, se taM bhAvovakkame, se taM uvakkame (sU069) bhAvopakramo dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-Agamatazca noAgamataca, tatropakramazabdArthajJaH tatropayuktazcAgamato bhAvopakramaH, 'se kiM taM noAgamao ityAdi, anottaram-'noAgamao bhAvovakkame duvihe ityAdi, ihAbhiprAyANyo jIvadravyaparyAyo bhAvazabdenAbhipretA, uktaM ca-"bhAvAbhikhyAH pazca khabhAvasattAtmayonyabhiprAyAH" tatazca bhAvastha parakIyAbhiprAyasyopakramaNa-yathAvat parijJAnaM bhAvopakramaH, sa ca dividhA-prazasto'prazastazceti, tatrAprazastAbhidhitsayA Aha-se kiM tamityAdi / atra nirvacanam-'appasatthe DoDiNigaNiAamaccAINati idamiha tAtparyam-brAhmaNyA vezyayA amAtyena ca yat parakIyabhAvasya yathAvat parijJAnalakSaNamupakramaNaM kRtaM so'prazastabhAvopakramaH, saMsAraphalatvAt, tatra kathaM brAhmaNyAdibhiH parabhAvopakramaNamakArIti?, anrocyate, ekasyA brAhmaNyAstisraH putrikAH, tAsAM ca pariNayanAnantaraM tathA karomi yathaitAH mukhitA bhavantIti vicintya mAtA jyeSThaduhitaraM pratyavocat-yaduta tvayA''vAsabhavanasamAgame khabhartA 1 praznottaralekhamUlakAdarzAnusAreNa yuttiratra. dIpa anukrama 7i9] manu. ~ 100~ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [69] | gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [69] upakramAdhi.. dIpa anukrama 7i9] anuyo|knycidpraadhmudbhaavy mUrti pAdaprahAreNa hantavyo, hatazca yadanutiSThati tanmamA''khyeyaM, kRtaM ca tayA tathaiva, maladhA- so'pyatilehataralitamanA ayi priyatame! pIDitaste sukumAlazcaraNo bhaviSyatItyabhidhAnapUrvakaM tasyArIyA caraNopamardanaM cakAra, amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, sA'pyupakrAntajAmAtRbhAvA hRSTA duhitaraM pratyavAdIt-putrike! yad rocate tat tvadIyagRhe kuru tvaM, na tavAvacanakaro bhartA bhaviSyatIti / dvitIyA'pi // 49 // tathaiva zikSitA, tayA'pi ca tathaiva khabhartA zirasi prahataH, kevalamasau naitacchiSTAnAM yujyata ityAdi kicit kopaM kRtvA nivartitaH, amuca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, hRSTA putrIM pratyayAdIt-putrike! tvadbhA kSaNamekaM kaSitvA sthAsyati / evaM ca tRtIyayA'pi prahataH, kevalamamunA samucchaladatucchakopena uktam-kulInA tvaM ?, yaivaM ziSTajanAnucitaM ceSTase ityAdyabhidhAya gADhaM kuddayitvA gRhAnniSkAzitA, tayA cA''gatya sarva mAtre niveditaM, tayA'pi vijJAtajAmAtRbhAvayA gatvA tatsamIpe vatsa! kulasthitirasmAkamiyaM yaduta prathamasamAgame vadhvA varasyetthaM kartavyamityAdi kizcidabhidhAya kathamapyanunayito'sau, duhitA ca proktA-vatse! durArAdhaste bhartA bhaviSyati, paramadevatAvadapramattayA samArAdhanIya iti / tathaikasminnagare catuHSaSTivijJAnasahitA gaNikA, 18 tayA ca parAbhiprAyaparijJAnArtha ratibhavanabhittiSu svakhavyApAraM kurvatyaH sarvA api rAjaputrAdijAtayazcitrakarmaNi lekhitAH, tatra ca yaH kazcid rAjaputrAdirAgacchati sa tatraiva kRtAbhyAsatayA svakIyakhakIyavyApArameva 1 kSaNokaM prApilA uparataH, tasbiMdha tayA mAtunivedite mAtrA proktam-barase ! lamapi goSTa tvadhe bijambhakha, kevalaM (iti pA.) 2 nUnaM pra. // 49 // ~ 101~ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [69] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [69] bAda prazaMsati, tato'sau vilAsinI rAjaputrAdInAmanyataratvena taM vinizcitya yathociyenopacarati, AnukalyenopacaritAzca bhujaGgAH pracurataramarthajAtaM tasyai prayacchantIti / tathaikasminnagare kazcidrAjA amAtyena sahAzvavAhanikAyAM nirgataH, tatra ca pathi gacchatA rAjaturaGgamena kutracit khilapradeze prazravaNamakAri, tacca tatpradeze pRthivyAH sthiratvena baddhacchillarakaM cireNApya zuSkaM vyAvartamAno rAjA tathaiva vyavasthitamadrAkSIt , cirAvasthAyijalaM zobhanamatra pradeze taDAgaM bhavatIti cintayazciramavalokitavA~zca, tadinitAkAraparijJAnakuzalatayA cAmAtyena rAjJA'bhaNitenApi viditatadabhiprAyeNa khAnitaM tatra pradeze mahAsaraH, tatpAlyAM ca ropitAH sarvatukapuSpaphalasamRddhayo nAnAjAtIyatarunivahAH, anyadA ca tenaiva pradezena gacchatA bhUpena dRSTaM, pRSTaM cAho! mAnasasarovadramaNIyakaM kenedaM khAnitam !, amAtyo jagAd-bhavadbhireva, rAjA savismayaM prAha-kadA kazca mayaitatkaraNAya nirUpita iti, ataH sacivo yathAvRttaM sarvaM kathitavAn , aho! paracittopalakSakatvamamAtyaspeti vicintya parituSTo.rAjA tasya vRttiM varddhayAmAseti // tadevamityA (vamA)dikaH saMsAraphalo'paro'pyaprazastabhAvopakramaH / atha prazastabhAvopakramamAha-'pasatyo gurumAINa ti, tatra zrutAdinimittaM gucoMdInAM yadA-1 vopakramaNaM sa prazastabhAvopakramaH / Aha-nanvanuyogadAravicAro'tra prakAntaH, anuyogazca vyAkhyAnam, tatazca yadeva tadupakAri kizcit tadeva vaktavyaM bhavati, gurubhAvopakramastvaprastuto, vyaakhyaanaanupkaaritvaat| tadetadyuktaM, gurubhAvopakramasyaiva mukhyavyAkhyAnatvAt, uktaM ca-"gurvAyattA yamAcchAstrArambhA bhavanti sarve dIpa anukrama 7i9] ~ 102~ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [69] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata sUtrAMka [69] anuyo'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAGgiNA bhAvyam // 1 // anyacca-"juttaM gurumaNagahaNaM nAUNa tayaM jaha-| TThiyaM tatto / jaha hoi suppasannaM taha jaiyavvaM guNatthIhiM // 1 // gurucittAyatsAI bakkhANaMgAi jeNa sbvaaii| teNa jaha suppasanna hoi tayaM taM tahA kujjA // 2 // AgAriMgiyakusala jai seyaM vAyasaM vae pujA / taha viya mAdhi // 50 // se navi kUDe virahammi ya kAraNaM pucche // 3 // nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kaomuhI vhii| saMpA bAiyavaM sIso jaha taha saMvattha kAyavvaM // 4 // " ityAdi / bhavatvevaM tarhi bhAvopakramasya sArthakatvaM, zeSAstu TranAmasthApanAdravyAzupakramA anarthakA eva, naitadevaM, yato gurostathAvidhaprayojanotpattI tacittaprasAdanArtha mevAzanapAnavasnapAtrauSadhAdi dravyaM vyAkhyAsthAnAdi kSetraM pravajyAlagnAdikAlamupakramato vineyasya dravyakSetrakAlopakramA api sArthakA eca, nAmasthApanopakramau tu prakRtAnupayogitve'pyupakramasAmyAdabrokto, athavA | sarve'pyamI prakRtAnupayogino'pyanyatropayokSyante upakramasAmyAcAtroktA ityadoSaH // 69 // tadevaM laukikopakramaprakAreNokta upakramA, sAmprataM tu tameva zAstrIyopakramalakSaNena prakArAntareNAbhidhitsurAha 1yukta gurumanograhaNaM jhAlA takat yathAsthitaM ttH| yathA bhavati suprasanna tathA yatittavyaM gunnaarthibhiH||1|| guracittAyatAni vyAkhyAnAmAni thega saaANi / tena yathA suprasanaM bhavati takattarASA kuryAt // 2 // AkAreritakuzala yadi zvetaM vAyasaM yadeyuH pUjyAH / va teSAM vacana kUTayet dirahe ca kAraNa pUIM ini // 50 // a pacchet // 3 // nRpapRSTena bhaNito gurunA gajhA kutomukhI vahati / sampAditavAn ziSyo yathA tathA rAbatra karIvyam // 4 // dIpa anukrama 7i9] SNSAR ~ 103~ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [70] dIpa anukrama [ 80 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 70] / gAthA ||7... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Ekemon in 544364364 ahavA ukame chavihe paNNatte, taMjahA- ANupuvvI 1 nAmaM 2 pamANaM 3 vattavvayA 4 atthAhigAre 5 samoAre 6 ( sU070) athavA anantaraM yaH prazasta bhAvopakramaH uktaH sa hi dvividho draSTavyo- gurubhAvopakramaH zAstrabhAvopakramazca, | zAstralakSaNo bhAvaH zAstra bhAvastasyopakramaH zAstrabhAvopakramaH, tatraikena gurubhAvopakramalakSaNena prakAreNoktaH, atha dvitIyena zAstrabhAvopakramalakSaNena prakArAntareNa tamabhidhitsurAha-- 'ahavA ubakkame' ityAdi, 'athave 'ti pakSAntarasUcakaH, upakramaH prathamapAtanApakSe zAstrIyopakramo dvitIyapAtanApakSe tu zAstrabhAvopakramaH, 'SaDvidhaH' SadmakAraH prajJaptaH, tadyathA-AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6 / teSAM tu zabdavyutpattyAdikharUpaM yathAvasaraM purastAdeva vakSyAmaH // 70 // tatrA''nupUrvI kharUpanirUpaNArthamAha se kiM taM ANupuvvI ?, 2 dasavihA paNNattA, taMjahA -nAmANupuvvI 1 ThavaNANupuvvI 2 davvANupuvvI 3 khettANupuvvI 4 kAlANupuvvI 5 ukkittaNANupuvvI 6 gaNaNANupuvvI 7 saMThANANupuvvI 8 sAmAAraANupuvvI 9 bhAvANupuvvI 10 (sU0 72 ) atha kiM tadAnupUrvIvastviti praznArthaH / atra nirvacanam --'ANupunvI dasavihetyAdi, iha hi pUrva pratha For P&False Cnly ***atra sUtra kramAMkane yat (sU0 72) mudritaM tat mudraNadoSa:, atra sUtra kramAMka 71 eva vartate upakramasya AnupUrvI Adi SaD bhedAH vistareNa varNayate ~ 104~ watyw Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [71] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka rIyA [71] dIpa anukrama [81] mamAdiriti paryAyAH, pUrvasya anu-pazcAdanupUrva, 'tasya bhAva iti yaNpratyaye striyAmIkAre cAnupUrvI anukramaladhA-1 mo'nuparipATIti paryAyAH, jyAdivastusaMhatirityarthaH / iyamanupUrvI 'dazavidhA' dazaprakArA prajJaptA, tdythaa-18| nAmAnupUrvI sthApanAnupUrvI dravyAnupUrvI kSetrAnupUrvI kAlAnupUrvI utkIrtanAnupUrvI gaNanAnupUrvI saMsthAnAnupUrvI sAmAcAryAnupUrvI bhAvAnupUrvIti / / 71 // nAmaThavaNAo gayAo, se kiM taM davvANupubbI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvANupuvvI?, 2 jassa NaM ANupuvvitti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva no aNuppehAe, kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaTu, Negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egA davvANupuvI jAva kamhA ? jai jANae aNuvautte na bhavai, se taM Agamao davvANupuvI / se kiM taM noAgamao davvANupuvI?, 2tivihA paNNattA, taMjahA-jANayasarIradavvANupuvvI bhaviasarIradavvANupubbI jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupuvI / se kiM taM jANayasarIravvANupuvI ?, 2 payasthAhigArajANayassa jaM sa // 51 // ~ 105~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [72] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [72] rIrayaM vavagayacuyacAviyacattadehaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, jAba se taM jANayasarIradavvANupuvvI / se kiM taM bhaviasarIradavvANupuThavI ?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte sesaM jahA davvAvassae jAva se taM bhaviasarIradavvANupuvI / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya, tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA papaNattA, taMjahA-negamavavahArANaM saMga hassa ya (sU072) | atra nAmasthApanAnupUrvIsUtre nAmasthApanAvazyakasUtravyAkhyAnusAreNa vyAkhyeye, dravyAnupUrvIsUtramapi dravyA vazyakavadeva bhAvanIyaM, yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIravairittA vvANupubbI duvihe tyAdi, tatra nidhAnaM | 6 nidhinikSepo nyAso viracanA prastAraH sthApaneti paryAyAH, tathA ca loke-'nidhehIdaM nihitamidamityatra nipUrvasya dhAgo nikSepArthaH pratIyata eca, upa-sAmIpyena nidhirupanidhiH-ekasmin vivakSite'rthe pUrva vyavasthApite tatsamIpa evAparAparasya vakSyamANapUrvAnupUAdikrameNa yannikSepaNaM sa upanidhirityarthaH, upanidhiH prayo dIpa anukrama [82]] ~ 106~ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [72] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [2] anuyojanaM yasyA AnupUrvyAH sA aupanidhikIti prayojanArthe ikaNapratyayaH, sAmAyikAdhyayanAdivastUnAM vakSya-15 maladhA- 1mANapUrvAnupUryAdiprastAraprayojanA AnupUrvI aupanidhikItyucyata iti tAtparyam / anupanidhirvakSyamANa pUrvAnupUAdikrameNAviracanaM prayojanamasthA ityanIpanidhikI, yasyAM vakSyamANapUrvAnupAdikrameNa viracanABA mAdhiH &na kriyate sA zyAdiparamANuniSpannaskandhaviSayA AnupUrvI anaupanidhikItyucyate iti bhAvaH / aah-nnvaa||52|| nupUrvI paripATirucyate, bhavatA ca tryaNukAdiko'nantANukAvasAna ekaikaH skandho'nopanidhikyAnupUrvItvenA4bhipreto, na ca skandhagatatryAdiparamANUnAM niyatA kAcit paripATirasti, viziSTaikapariNAmapariNatatvAt teSAM, tat kathamihAnupUrvItvaM ?, satyaM, kintu vyAdiparamANUnAmAdimadhyAvasAnabhAvena niyataparipATyA vyava sthApanayogyatA'stIti yogyatAmAzrityAbApyAnupUrvIvaM na virudhyate / 'tattha Na' mityAdi, tatra yA'sAvI-1 4panidhikI dravyAnupUrvI sA sthApyA-sA nyAsikI tiSThatu tAvadalpataravaktavyasvena, tasyA upari vakSyamANa svAditi bhAvaH / anaupanidhikI tu pazcAnnirdiSTA'pi bahutaravaktavyatvena prathamaM vyAkhyAyate, bahutaravaktavyatve hi vastuni prathamamukhyamAne'lpataravaktavyavastugataH kazcidarthestanmadhye'pyukta eva labhyate iti guNAdhikyaM paryAlocya sUtrakAro'nopanidhikyAH kharUpaM vivarISurAha-tastha Na' mityAdi, tatra yA'sAvanaupanidhikI dravyAnupUrvI sA nayavaktavyatAzrayaNAt dravyAstikanayamatena dvividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyava- // 52 // hArayoH saGgrahasya ca, maigamavyavahArasaMmatA saGgrahasaMmatA cetyarthaH, ayamana bhAvArtha:-ihaughataH sapta nayA dIpa anukrama [82]] 454545 ~ 107~ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [72] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [72] dIpa anukrama [82]] SROSSESSISANSA bhavanti naigamAdayaH, uktaM ca-"naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhiruDaivaMbhUtA nayAH" ete ca dravyAstikaparyAyAstikalakSaNe nayadraye'ntarbhAvyante, dravyameva paramArthato'sti na paryAyA ityabhyupagamaparo dravyAstikA, paryAyA eva vastutaH santi na dravyamityabhyupagamaparaH paryAyAstikaH, tatrA'dyAstrayo dravyAstikAH, zeSAstu paryAyAstikAH, punadravyAstiko'pi sAmAnyato dvividho-vizuddho'vizuddhazca, tatra naigamavyavahArarUpo'vizuddhaH, saGghaharUpastu vizuddhaH, kadham !-yato naigamavyavahArAvanantaparamANvamantavaNukAcanekavyaktyAtmaka kRSNAyanekaguNAdhAraM trikAlaviSayaM vA vizuddhaM dravyamicchatA, sagrahazca paramANvAdikaM paramANvAdisAmyAdekaM tirobhUtaguNakalApamavidyamAnapUrvAparavibhAgaM nityaM sAmAnyameva dravyamicchati, etaca kilAnekatAbhyupagamakalaGkenAkalaGkitatvAcchuI, tataH zudravyAbhyupagamaparatvAdayameva zuddhaH / atra ca dravyAnupUryeva vicArayituM prakrAntA, ataH zuddhAzuddhakharUpaM drabyAstikamatenaivAsau darzayiSyate na paryAyAstikamatena, paryAyavicArasyAprakrAntavAdityalaM vistareNa // 72 // tatra naigamavyavahArasaMmatAmimAM darzayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM aNovaNihiA davvANupuvI ?, 2 paMcavihA paNNatA, taMjahA-aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU073) Eichine ~ 108~ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [73] dIpa anukrama [83] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 73] / gAthA || 7... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhAyA // 53 // atra nirvacanam -- 'nagamavavahArANaM aNovaNihiA davvANuputhvI paMcavihetyAdi, arthapadaprarUpaNatAdibhiH paJcabhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA-paJcaprakArA prajJaptA, tayathA-arthapadaprarUpaNatA bhaGgasamutkIrtanatA bhaGgopadarzanatA samavatAro'nugamaH / ebhiH paJcabhiH prakArairnaigamavyavahAranayamatena anaupanidhikyAH dravyAnupUrvyAH svarUpaM nirUpyata itIha tAtparyam / tatra aryata ityarthaH vyaNukaskandhAdistadyuktaM tadviSayaM vA padmA nupUrvyAdikaM tasya prarUpaNaM-kathanaM tadbhAvo'rthapaddmarUpaNatA, iyamAnupUrvyAdikA saMjJA ayaM ca tadabhidheyarUyaNukAdirarthaH saMjJItyevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanamAtraM prathamaM kartavyamiti bhAvArthaH / teSAmevAnupUrvyAdipadAnAM samuditAnAM vakSyamANanyAyena sambhavino vikalpA bhaGgA ucyante, bhajyante vikalpyante itikRtvA teSAM samutkIrtanaM- samuccAraNaM bhaGgasamutkIrtanaM, tadbhAvo bhaGgasamutkIrtanatA, AnupUrvyAdipadaniSpannAnAM pratyekabhaGgAnAM dhyAdisaM| yogabhaGgAnAM ca samuccAraNamityarthaH / teSAmeva sUtramAtratayA anantarasamutkIrtitabhaGgAnAM pratyekaM svAbhidheyena vyaNukAdyarthena sahopadarzanaM bhaGgopadarzanaM tadbhAvo bhaGgopadarzanatA / bhaGgasamutkIrtane bhaGgakaviSayaM sUtrameva kevalamuccAraNIyaM, bhaGgopadarzane tu tadeva khaviSayabhUtenArthena sahocArayitavyamiti vizeSaH / tathA teSAmevAnupUrvyAdidravyANAM svasthAnaparasthAnAntarbhAvacintanaprakAra: samavatAraH / tathA teSAmeva AnupUrvyAdidravyANAM satpadaprarUpaNAdibhiranuyogadvArairanugamanaM-vicAraNamanugamaH // 73 // tatrA''dyabhedaM vivarIpurAha se kiM taM negamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA 1, 2 tipaesie ANupubvI cauppaesie For P&Pale Cnly ~109~ vRttiH upakra mAdhi0 // 53 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [74] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [74] ANupuvvI jAva dasapaesie ANupubbI saMkhejapaesie ANupuvI asaMkhijapaesie ANupuvI aNaMtapaesie ANupuvvI, paramANupoggale aNANupuvI, dupaesie avattavvae, tipaesiA ANupuvIo jAva aNaMtapaesiAo ANupuvvIo, paramANupoggalA aNANupuvvIo, dupaesiAI avattavvayAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA (sU074) atha keyaM naigamavyavahArayoH sammatA arthapadaprarUpaNateti, anottaramAha-'negamavavahArANa'mityAdi, tatra trayaH pradezA:-paramANunayalakSaNA yatra skandhe sA AnupUrvItyucyate, evaM yAvadamantA aNavo yatra so'nantANukaH so'pyAnupUrvIsyucyate, 'paramANupoggale'tti ekA paramANuH paramANvantarAsaMsaktonAnupUrvItyabhidhIyate, dvau pradezau yatra sa vipradezikaH skandho'vaktavyakamityAkhyAyate, bahavasnipade-18 zikAdayaH skandhA AnupUryo, yahavazcaikA kiparamANavo'nAnupUryo, bahUni ca dhyaNukaskandhadravyANya vaktavyakAni / AnupUyA prakrAntAyAmanAnupUrvyavaktavyakayoH prarUpaNamasaGgatamiti cet, na tatpratipakSakhAtta4 yorapi prarUpaNIyatvAt, pratipakSaparijJAne ca prastutavastunaH sukhAvaseyatvAditi bhAvArthaH / ihA''nupUrvI anuparipATiriti pUrvamuktaM, sA ca yatraivAdimadhyAntalakSaNaH sampUrNo gaNanAnukramo'sti taMtraivopapadyate, nA- dIpa anukrama [84] SACREASE JaEcIFIPRE ~110~ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [74] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: patiH prata sUtrAMka mAdhi RE5% [74] anuyo0 bhanyatra, etaca tripradezikAdiskandheSveca, tathAhi-yasmAt paramasti na pUrva sa AdiH, yasmAt pUrvamasti na paraM maladhA- so'ntaH, tayozcAntaraM madhyamucyate, ayaM ca saMpUrNo gaNanAnukramastripradezAdiskandha eva, na paramANI, tasyai-15 rIyA kadravyatvenAdimadhyAntavyavahArAbhAvAdU, ata evAyamanAnupUrvIkhenokto, nApi yaNukaskandhaH, tatrApi madhyA-| bhAvena sampUrNagaNanAnukramAbhAvAdU, atrA''ha-nanu-pUrvasyAnu pazcAdanupUrva tasya bhAva AnupUrvIti pUrva vyaa|| 54 // khyAtam, etacca vyaNukaskandhe'pi ghaTata eva, paramANudayasyApi parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvasya vidyamAna| tvAt, tataH sampUrNagaNanAnukramAbhAve'pi kasmAdayamapyAnupUrvI na bhavati ?, naitadevaM, yato yathA meaadike| kacit padArthe madhye'vadhI vyavasthApite loke pUrvAdivibhAgaH prasiddhastathA yayatrApi syAttadA syAdapyevaM, na caivamatrAsti, madhye'vadhibhUtasya kasyacidabhAvato'sAGkaryeNa pUrvapazcAdbhAvasthAsiddhatvAt , yadyevaM paramANuvad vyaNukaskandho'pyanAnupU/tvena kamAnocyate ?, satyaM, kintu parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvamAtrasya sadbhAvAdevamapyabhidhAtumazakyo'sau, tasmAdAnupUlnAnupUrvIprakArAbhyAM vaktumazakyatvAdavaktavyakameva paNukaskandhaH, tasmAdvyavasthitamidam-AdimadhyAntabhAvenAvadhibhUtaM madhyavartinamapekSyAsAkaryeNa mukhyasya pUrvapazcAGgAvasya sadbhAvAt tripradezAdiskandha evA''nupUrvI, paramANustUktayuktyA'nAnupUrvI, vyaNuko'vaktavyakA, ityevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanarUpA arthapadamarUpaNA kRtA bhavati / yadyevaM tripradezikA AnupUrvya ityAdivahuvacananirdezaH kimarthaH, ekatvamAtreNaiva saMjJAsaMjJisambandhakathanasya siddhatvAt, satyaM, kinvAnupUAdidvyANAM pratibheda dIpa anukrama [84] SACSCR // 54 // ~111~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [74] dIpa anukrama [84] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 74] / gAthA || 7... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 10 manantavyaktikhyApanArtho naigamavyavahArayoritthaMbhUtAbhyupagamapradarzanArthazca bahutvanirdeza ityadoSaH / atrA''hananvanAnupUrvIdravyamekena paramANunA niSpadyate, avaktavyakadravyaM paramANuddhayena, AnupUrvIdravyaM tu jaghanyato'pi paramANutrayeNeti, itthaM dravyavRddhyA pUrvAnupUrvIkramamAzritya prathamamanAnupUrvI tato'vaktavyakaM tatazcA''nupUrvItyevaM nirdezo yujyate, paJcAnupUrvIkramAzrayeNa tu vyatyayena yuktaH, tat kathaM kramadvayamullaGghayAnyathA nirdezaH kRtaH ?, satyametat kintvanAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti khyApanArthaH, yadivA tryaNukaca turaNukAdInyAnupUrvIdravyANyanAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo bahUni tebhyo'nAnupUrvIdravyANyalpAni tebhyo'pyavaktavyakadravyANyalpatarANItyatraiva vakSyate, tatazcetthaM dravyUhAnyA pUrvAnupUrvIkramanirdeza evAyamityalaM vistareNa / 'se ta'mityAdi nigamanam // 75 // eAe NaM negamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM negamavavahArANaM apayaparUvaNayAe bhaMgasamukkittaNayA kajjai ( sU0 75 ) * 'eAe NamityAdi, 'etayA' arthapadaprarUpaNatayA kiM prayojanamiti, atrA''ha - 'etayA' arthapadaprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyate, idamuktaM bhavati- arthapadaprarUpaNatAyAM saMjJAsaMjJivyavahAro nirUpitastasmiMzca satyevaM bhaGgakAH samutkIrtayituM zakyante, nAnyathA, saMjJAmantareNa nirviSayANAM bhaGgAnAM prarUpayitumazakyatvAt, tasmAd yuktamuktam-etayA ardhapadprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyata iti // 75 // tAmeva bhaGgasamutkIrtanAM nirUpayitumAha For Pare & Personalise Cindy ~ 112~ eatyw Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [76] | gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo vRtti prata sUtrAMka maladhA rIcA upakramAdhika [76] // 55 // dIpa anukrama [86] se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA ?, 2 atthi ANupuThavI 1 atthi aNANupuvvI 2 asthi avattavvae 3 atthi ANupuvIo 4 atthi aNANupuvIo 5 atthi avattavvayAI 6 / ahavA asthi ANupuvvI a aNANupuvvI a1 ahavA atthi ANupuvI a aNANupuvIo a 2 ahavA asthi ANupuvIo a aNANupuvI a 3 ahavA asthi ANupuThavIo a aNANupuvvIo a 4 ahavA asthi ANupuvI a avattavvae a5 ahavA asthi ANupuvvI a avattavvayAI ca 6 ahavA asthi ANupuvvIo a avattavvae a 7 ahavA asthi ANupubIo a avattavvayAiM ca 8 ahavA atthi aNANuputvI a avattavvae a9 ahavA asthi aNANupuvvI a avattavvayAiM ca 10 ahavA asthi aNANupuvvIo a avattavvae a 11 ahavA atthi aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 12 / ahavA asthi ANupuvvI a aNANupubbI a avattavvae a 1 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvI a avattavva // 55 // ~ 113~ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 76 ] dIpa anukrama [86] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [76] / gAthA ||7...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH a454 yAI ca 2 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvae a 3 ahavA atthi ANupubvI a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 4 ahavA asthi ANupuvIo a aNANupuvvI a avattavvae a 5 ahavA atthi ANupunvIo a aNANupunvI a avattavvayAI ca 6 ahavA atthi ANupuvvIo a aNANupuvvIo a avattavvae a 7 ahavA asthi ANupuvvIo a aNANupuvvIo a avatavvayAI ca 8 ee aDa bhNgaa| evaM savve'vi chavvIsaM bhaMgA se taM negamavavahArANaM bhaMgasamuttiNayA (sU0 76) prazne'tra cAnupUrvyAdipadatrayeNaikavacanAntena trayo bhaGgA bhavanti, bahuvacanAntenApi tena zraya eva bhaGgAH, evamete'saMyogataH pratyekaM bhaGgAH Sad bhavanti, saMyogapakSe tu padatrayasyAsya trayo dvikasaMyogAH, ekaikasmiMstu hikasaMyoge ekavacanabahuvacanAbhyAM caturbhaGgIsadbhAvataH triSvapi dvikayogeSu dvAdaza bhaGgAH saMpayante, trikayogastyacaika eva, tatra ca ekavacanabahuvacanAbhyAmaSTo bhaGgAH sarve'pyamI SarviMzatiH / atra sthApanA ceyam For P&Pase Cnly ~ 114~ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [76] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 maladhArIyA AnupUrvI prata sUtrAMka [76] upaka AnupUrSI 1 | AnupUrvA1 anAnupUrvI 1 bhAnupUrvyaH3 avatavyaka: 15 bhAnupUrvyaH3 amAgupUrvI 1 . anAnupUrvaH 3 anAnupUrtI 1 anAnupUrNaH 3 ityekavacanAntA dvikayoge cturmii| avaktavyakaH1 abakavyakAH 3 avatavyakaH 1 avatavyakAH3 avaphavyakaH 1 avakavyakAH3 avatanyakaH 1 avatavyakAH 3 mAdhi0 AnupurvyaH 3 anAnupUrvyaH 31 banAntAkha bhAnupUrvI aktavyakaH 1 AnupUlI 1 avakanyakAH3 AnupUrvaH 3 avaktavyakaH 1 AnupUryaH 3 avatavyakAH 2 dvikyoge| dIpa anukrama [86] anAnupUrvI 1 anAnupUrvI anAnupUrvaH3 anAnupUrvaH 3 anAnupUrvI ____ anAnupUrvI anAnupUrvyaH3 anAnupUrvyaH 3 avattavyakAH3 anAnupUrvI 1 avaktavyakA amAnupUrvI 1 avakanyakAH bhanAnupUrvaH 3 avakavyakaH anAnupUrvaH 3 avatavyakAH 3 vikayoge / AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 meM AnupUrvI 1 AnupUrvyaH 3 bhAnupUrvaH3 AnupUrtyaH 3 AnupUrvyaH 3 M // 56 // trikayogeDaTI bhalA ~115~ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [76] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [76] -56-0-0-0-60-9 dIpa anukrama [86] sarve'pi SaDvaMzatireva, ete cottaraM prayacchatA anenaiva krameNa sUtre'pi likhitAH santIti bhAvanIyAH / atha || kimarthaM bhaGgakasamutkIrtanaM kriyata iti ced, ucyate, ihAnupUAdibhitribhiH padairekavacanAntabahuvacanAnta: pratyekacintayA saMyogacintayA ca SaDviMzatirbhaGgAH saMjAyante, teSu ca madhye yena kenacigaGgena vaktA dravyaM pravaktumicchati tena pratipAdayituM sarvAnapi pratipAdanaprakArAnanekarUpatvAnnaigamavyavahAranayAvicchata iti prada-4 rzanArtha bhaGgAkasamutkIrtanamiti / 'se tamityAdi nigamanam // 76 // uktA bhaisamutkIrtanatA, atha bhaGgopadarzanatAM pratipipAdayiSurAha eAe NaM negamavavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM negamavavahA rANaM bhaMgasamukttiNayAe bhaMgovadaMsaNayA kIrai sU0 (77) 'etayAM bhaGgasamutkIrtanatayA kiM prayojanamiti, abottaramAha-eAe Na'mityAdi, 'etayA' bhaGgasamukIrtanatayA bhaGgopadarzanatA kriyate, idamuktaM bhavati-bhaGgasamutkIrtanatAyAM bhaGgakasUtramuktaM, bhopadarzanatAyAM tasyaiva vAcyaM nyaNukaskandhAdikaM kathayiSyate / taca sUtre samutkIrtita eva kavayituM zakyate, vAcakamantareNa vAcyasya kathayitumazakyatvAd, ato yuktaM bhaGgakasamutkIrtanatAyAM bhaGgopadarzanatAprayojanam / atrAhananu bhaGgopadarzanatAyAM vAcyasya tryaNukaskandhAdeH kathanakAle AnupUAdisUtraM punarapyutkIrtayiSyatti, tat 1 utkarSayiSyati pra. ~116~ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [77] dIpa anukrama [87] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 77] / gAthA ||7... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 57 // kiM bhaGgasamutkIrtanatayA prayojanamiti, satyaM, kintu bhaGgasamutkIrtanatAsiddhasyaiva sUtrasya bhaGgopadarzanatAyAM vAcyavAcakabhAvasukhapratipattyarthaM prasaGgataH punarapi samutkIrtanaM kariSyate, mukhyatayetyadoSaH, yathA hi 'saMhitA ca padaM caivetyAdivyAkhyAkrame sUtraM saMhitAkAle samucAritamapi padArthakathanakAle punarapyardhakadhanArthamuccAryate tadvadatrApIti bhAvaH // 77 // atha keyaM punarbhaGgopadarzanateti praznapUrvakaM tAmeva nirUpayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvvI 1 paramANupogale aNANupuvI 1 dupaesie avatavvae 2, ahavA tipaesiyA ANupuvIo paramANupoggalA aNANupuvIo dupaesiyA avattavvayAI 3, ahavA tipaesie a paramANupuggale a ANupuvvI a aNANupuvvI a 4 caubhaMgo, ahavA tipaesie ya dupaesie a ANupunvI a avattavvae ya caubhaMgo, ahavA paramANupoggale ya dupaesie ya aNANupuvvI ya avatavvae ya caubhaMgo 12, ahavA tipaesie a para1 dvAdazamako pra. For P&Praise City na ~ 117 ~ vRtiH upakra mAdhi0 // 57 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [78] / gAthA ||7...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 44-45645+% [78 mANupoggale a dupaesie a ANupuvvI a aNANupuvI a avattavvae a 1 ahavA tipaesie a paramANupoggale a dupaesiA ya ANupuvI a aNANupubvI a avattavvayAI ca 2 ahavA tipaesie a paramANupuggalA a dupaesie ya ANupuvI a aNANupuvIo a avattavvae a 3 ahavA tipaesie a paramANupoggalA ya dupaesiyA a ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 4 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesie ya ANupuvvIo a aNANuputvI a avattavvae a 5 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesiA ya ANupuThavIo a aNANupubbI a avattavvayAI ca 6 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA ya dupaesie a ANupuvIo a aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA a dupaesiA ya ANuputvIo a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 8 / se taM negamavavahArANaM bhaMgovardasaNayA (sU078) dIpa anukrama [88] ~118~ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUla [78] / gAthA ||7...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka rIyA [78 'tipaesie ANupubbI'tti tripradeziko'rthaH AnupUrvItyucyate, tripradezikaskandhalakSaNenArthenAnu-IPI vRttiH kApUrvIti bhaGgako niSpadyata ityarthaH, evaM paramANupudgala lakSaNo'rtho'nAnupUrvItyucyate, vipradezikaskandhalakSaNaH upakra artho'vaktavyakamucyate, evaM bahabastripradezikA AnupUrvyaH bahavaH paramANupudgalA anAnupUryo bahavo diprade-14 mAdhika zikaskandhA avaktavyakAnIti SaNNAM pratyekabhAnAmarthakathanam / evaM dikasaMyoge'pi tripradezikaskandhaH kAparamANupudgalazcA''nupUya'nAnupUrvIvenocyate, yadA tripradezikaskandhaH paramANupudgalazca pratipAdayitumabhISTo|4 bhavati tadA 'asthi ANupubbI a aNANupubvI ityevaM bhaGgo niSpadyata ityarthaH, evamarthakathanapurassarAH zeSabhaGgA api bhAvanIyAH / abrAha-nanvartho'pyAnupUyAdipadAnAM dhyaNukaskandhAdiko'rthapadaprarUpaNatAlakSaNe prathamabAre kadhita eva tatkimanena ?, satyaM, kintu tatra padArthamAtramuktam, ana tu teSAmevA''nupUAdipadAnAM bhaGgakaracanAsamAdiSTAnAmarthaH kathyata ityadoSo, nayamatavaicitryapradarzanArtha vA punaristhamarthopadarzanamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 78 // uktA bhaGgopadarzanatA, atha samavatAraM vibhaNiSurAha se kiM taM samoAre ?, 2 negamavavahArANaM ANuputvIdavvAI kahiM samoaraMti ?, kiM ANupuDhavIdavvehi samoaraMti ? aNANuputvIdavvehi samoaraMti ? avattavvayadavvehi samoaraMti ?, negamavavahArANaM ANuputvIdavvAI ANupubbIdavvehiM samoaraMti no dIpa anukrama 1881 // 58 // ~119~ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [79] / gAthA ||7...|| .................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka 79 dIpa anukrama [89]] aNANupubvIdavvahiM samoaraMti no avattavvayadavvehi samoaraMti, negamavavahArANaM aNANuputvIdavvAiM kahiM samoaraMti ?, kiM ANupuvvIdavvehi samoaraMti ? aNANupuThavIdavvehi samoaraMti ? avattavbayadavvehiM samoaraMti ?, no ANuputvIdavvehiM samoaraMti aNANupuvIdavvehi samoaraMti no avattavbayadavvehiM samoaraMti, negamavavahArANaM avattavvayavvAI kahiM samoaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoaraMti ? aNANuputvIdavvehi samoaraMti ? avattavvayadavvehiM samoaraMti?, no ANupubbIdavvehi samoaraMti no aNANuputvIdavvehiM samoaraMti avattavvayadavvehi samoaraMti / se taM samoAre (sU079) atha ko'yaM samavatAra iti prazne satyAha-'samoAre'tti, ayaM samavatAra ucyata iti zeSaH, kA punarayamityAha-'negamavavahArANaM ANupucIdavbAI kahiM samoyaraMtI'tyAdipraznA, atrottaram-'negamavavahArANaM ANupubbI ityAdi, AnupUrvIdravyANi AnupUrvIdravyalakSaNAyAM khajAtAveva vartante, na khajAtyatikrameNetyarthaH, idamuktaM bhavati-samyam-avirodhenAvataraNaM-vartanaM samavatAro'virodhavRttitA procyate, sA ca khajA PROCEDEOSEXCAKCSC laEcuamiti ~ 120~ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata [ 80 ] gAthA |||| dIpa anukrama [90-91] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 79] / gAthA || 7... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 59 // tivRttAveva syAt, parajAtivRtterviruddhatvAt, tato nAnAdezAdivRttInyapi sarvANyAnupurvIdravyANi AnupUvadravyeSveva vartante iti sthitam / evamanAnupUrvyAdInAmapi svasthAnAvatAro bhAvanIyaH / 'se ta' mityAdi nigamanam // 79 // uktaH samavatAraH, athAnugamaM vibhaNiSurupakramate se kiM taM aNugame 1, 2 navavihe paNNatte, taMjahA saMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaM ca 2 khitta 3 phusaNA ya 4 / kAlo ya 5 aMtaraM 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahuM caiva // 1 // (80) atrottaram -'aNugame navavihe' ityAdi, tatra sUtrArthasyAnukUlamanurUpaM vA gamanaM - vyAkhyAnamanugamaH, athavA sUtrapaThanAdanu-pazcAdgamanaM vyAkhyAnamanugamaH, yadivA anusUtramarthaM gamyate jJAyate anenetyanugamovyAkhyAnamevetyA dhanyadapi vastvavirodhena svabhiyA vAcyamiti / sa ca navavidho navaprakAro bhavati, tadeva navavidhatvaM darzayati tadyathetyupadarzanArthaH 'saMtapaya' gAhA, sadarthaviSayaM padaM satpadaM tasya prarUpaNaM - prajJApanaM satpadaprarUpaNaM tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA sA prathamaM kartavyA, idamuktaM bhavati iha stambhakumbhAdIni padAni sadarthaviSayANi dRzyante, kharazRGgavyomakusumAdIni tvasadarthaviSayANi, tantrA''nupUrvyAdipadAni kiM stambhAdipadAnIva sadarthaviSayANyAhozcit (svit) kharaviSANAdipadavat asadarthagocarANItyetat prathamaM For P&Praise Cinly ~ 121 ~ vRttiH upakamAdhi0 // 59 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [80] / gAthA ||8|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAka 80 + gAthA // 1 // paryAlocayitavyaM, tathA AnupUAdipadAbhidheyadraSyANAM pramANaM-saGkhyAkharUpaM prarUpaNIyaM, caH samuccaye, evamanyatrApi, tathA teSAmeva kSetraM-tadAdhArasvarUpaM prarUpaNIyaM, kiyati kSetre tAni bhavantIti cintanIyamityarthaH, tathA sparzanA ca vaktavyA, kiyat kSetraM tAni spRzantIti cintanIyamityarthaH, tathA kAlazca tasthitilakSaNo vaktavyaH, tathA antaraM-vivakSitakhabhAvaparityAge sati punastadbhAvaprAsiviraha lakSaNaM prarUpaNIyaM, tathA AnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM katibhAge vartante ityAdilakSaNo bhAgaH prarUpaNIyA, tathA AnupUAdidravyANi kasmin bhAve vartante ityevaMrUpo bhAvaH prarUpaNIyaH, tathA alpabahutvaM cAnupUAdivabyANAM dravyArthapradezArthaubhayArthatAzrayaNena parasparaM stokabahutvacintAlakSaNaM prarUpaNIyam, evakAro'vadhAraNe, etAvatprakAra evAnugama iti gAthAsamAsArthaH // 1 // 80 / / vyAsArtha tu granthakAraH svayameva vibhaNiSurAdyAvayavamadhikRtyA''ha negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM asthi natthi ?, NiyamA asthi, negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAI kiM atthi Natthi ?, NiyamA asthi, negamavavahArANaM avattavvagadavvAI kiM atthi Natthi ?, niyamA atthi (sU081) naigamavyavahArayorAnupUrvIzabdAbhidheyAni dravyANi vyaNukaskandhAdIni ki santi neti praznA, anottaram / -'niyamA asthi' iti, etaduktaM bhavati-nedaM kharazaGgAdivadAnupUrvIpadmasadarthagocaram, ato niyamAt santi FACCOSANSALSAROKAROSANSAR dIpa anukrama [90-91] ~122~ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [81] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka vRttiH upakramAdhi. maladhArIyA 181] // 6 // 64- 6 tadbhidheyAni dravyANi, tAni ca tryaNukaskandhAdIni pUrva darzitAnyeva, evamanAnupUrvyavaktavyakapakSabaye'pi NIvAcyam // 81 / / kRtA satpadaprarUpaNA, atha dravyapramANamabhidhitsurAha negamavavahArANaM ANupubbIdavvAI kiM saMkhijjAiM asaMkhijAI aNaMtAI?, no saMkhijAI no asaMkhijjAiM aNaMtAI, evaM aNANupuvIdavvAI avattavvagadavvAiM ca aNaM tAI bhANiavvAiM (sU082) 'negamavavahArANaM ANupubbIdavvAI kiM saMkhejAi'mityAdi, ayamatra nirvacanabhAvArtha:-dahAnupUya'nAnupUrvyavaktavyakadravyANi pratyekamanantAnyekaikasimannapyAkAzapradeze prApyante, kiM punaH sarvaloke, ataH saGkhyeyAsaGkhyeyaprakAradrayaniSedhena triSvapi sthAneSvAnantyameva vAcyamiti / na ca vaktavyaM kathamasabjayeye loke anantAni dravyANi tiSThanti ?, acintyatvAt pudgalapariNAmasya, dRzyate caikagRhAntavAkAzapradezeSvekapradIpaprabhAparamANuNyAsaSyapyanekAparapradIpaprabhAparamANUnAM tatraivAvasthAnaM, na cAkSidRSTe'pyarthe'nupapattiH, atima-10 saGgAt ityalaM prapazcana 2 // 82 // idAnI kSetradvAramuruyatenegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge 1 17vatiSThantai pra. dIpa anukrama [92]] 55 // 60 // ~123~ Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [83] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [83] OMOM hojjA saMkhejesu bhAgesu hojjA asaMkhejesu bhAgesu hojjA savvaloe hojjA ?, egaM davvaM paDucca saMkhejaibhAge vA hojA asaMkhejaibhAge vA hojA saMkhejesu bhAgesu vA hojA asaMkhijjesu bhAgesu vA hojjA savvaloe vA hojA, NANAdabvAI paDucca niyamA savvaloe hojjA / negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kiM loassa saMkhijjaibhAge hojjA jAva savvaloe vA hojA?, egaM davvaM paDucca no saMkhejaibhAge hojA asaMkhijaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojA no asaMkhejesu bhAgesu hojA no savvaloe hojA, NANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM ava tabbagadavAI bhANiabvAiM (sU0 83) AnupUrvIdravyANi kiM lokasyaikasmin saGkhyAtatame bhAge 'hojatti ArSatvAdbhavanti avagAhanta itiyAvat, yadivA ekasminnasakathAtatame bhAge bhavanti, uta bahuSu saGkhayeyeSu bhAgeSu bhavanti, AhozcihuSvasayeyeSu bhAgeSu bhavantyatha ca sarvaloke bhavantIti pazca pRcchAsthAnAni, anna nirvacanasUtrasyeyaM bhAvanA-dahAnupU-| spaSTAH prabhAH pratyantare 2 dayAgili pra. dIpa anukrama [94] 4304 anu. 11 ~124~ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUla [83] / gAthA ||8....|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [83] dIpa anukrama [94] anuyoIdravyANi dhyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyavasAnAnyuktAni, tatra ca sAmAnyata eka dravyamAzritya tathAmaladhA- vidhapariNAmavaicitryAt kicillokasyaikasmin sajjayAtatame bhAge bhavati, ekaM tatsaGkhyAtabhAgamavagAhya tiSThatI-31 rIyA tyarthaH, anyattu tadasaGkhyeyabhAgamavagAhate, aparaM tu bahU~statsaGkhyeyAn bhAgAnavagAdha vartate, anyaca bahU~stada- mAdhi // 61 // saGkhayeyabhAgAnavagAya tiSThatIti, 'sabbaloe vA hoja'tti ihAnantAnantaparamANupracayaniSpanna prajJApanAdi-1 prasiddhAcittamahAskandhalakSaNamAnupUrvIdravyaM samayamekaM sakalalokAvagAhi pratipattavyamiti / kathaM punarayamacittamahAskandhaH sakalalokAvagAhI syAd?, ucyate, samudghAtavartikevalivat, tathAhi-lokamadhyavyavasthito'sau prathamasamaye tiyegasahayAtayojanavistaraM sahayAtayojanavistaraM vA UrvAdhastu caturdazarajjvAyataM vizrasApariNAmena vRttaM daNDaM karoti, dvitIye kapATa, tRtIye mandhAna, caturthe lokavyApti pratipadyate, paJcame anta-15 rANi saMharati, SaSThe manyAnaM saptame kapATamaSTame tu daNDaM saMhatya khaNDazo bhidyata ityeke, anye vanyathApi vyAcakSate, tattu vizeSAvazyakAdavaseyamiti / vAzabdaH samucaye, evaM yathAsambhavamanyatrApi / 'nnaannaadvvaaii| paDuce tyAdi, nAnAdravyANyAnupUrvIpariNAmapanti pratItya prakRtya vA adhikRtyetyarthaH 'niyamAt niyamena sarvaloke bhavanti, na savayeyAdibhAgeSu, yataH sarvalokAkAzasya sa pradezo'pi nAsti yatra sakSmapariNAmavantyanantAnyAnupUrvIdravyANi na santIti / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu khekaM dravyamAzritya lokasyAsakhyeya 6 // 61 // [bhAga eva vRttiH, na saDUnyeyabhAgAdiSu, yato'nAnupUrvI tAvat paramANurucyate, sa kAkAzapradezAcagAna El.com ~125~ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [83] dIpa anukrama [4] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [83] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH eva bhavati, avaktavyakaM tu dvyaNukaskandhaH, sa caikapradezAvagADho dipradezAvagADho vA syAditi yathoktabhAga| vRttitaiveti, nAnAdravyabhAvanA pUrvavad, ityuktaM kSetradvAram // 83 // sAmprataM sparzanAdvAramucyatenegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti asaMkhejjaibhAgaM phusaMti saMkhejje bhAge saMti asaMkheje bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAgaM vA saMti jAva savvalogaM vA phursati, NANAdavvAI paDucca nimA savvalogaM phusaMti / NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAI loassa kiM saMkhejjaibhAgaM saMti jAva savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca no saMkhijar3abhAgaM phusaMti asaMkhijjaibhAgaM phusaMti no saMkhijje bhAge phusaMti no asaMkhije bhAge phusaMti no savvaloaM saMti, nANAdavvAiM paDuJca niyamA savvaloaM phusaMti, evaM avatavvagadavvAI bhANiavvAI (sU0 84 ) bhAvanA kSetradvAravadeva kartavyA, navaraM kSetrasparzanayorayaM vizeSa:- kSetram - avagAhAkrAntapradezamAtraM, sparzanA 1 spaSThAni uttarANi pra. For P&Praise City ~126~ www.y Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [84] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [84] anuyogAtu padiH pradezastahahirapi bhavati, tathA ca paramANudravyamAzritya tAvadavagAhanAsparzanayoranyatrokto bhedaH lAegapaesogAI sattapaesA ya se phusaNa'tti, asyArtha:-paramANudravyamavagADhaM tAvadekasminnevAkAzapradeze, rIyA sparzanA tu 'se' tasya sapta pradezA bhavanti, paDUdigvyavasthitAn SaTra pradezAn yatra cAvagAhastaM ca spRzatItyarthaH, evamanyatrApi kSetrasparzanayoAMdo bhaavniiyH| atra saugatAH prerayanti-yadi paramANoH ssdddiksprshnaa'bhyup||62|| gamyate tahakatvamasya hIyate, tathAhi-praSTavyamatra, kiM yenaiva kharUpeNAsau pUrvAdyanyataradizA sambaddhastenaivAnyadigbhiruta kharUpAntareNa ?, yadi tenaiva tadA ayaM pUrvadikasambandho'yaM cAparadiksambandha ityAdivibhAgo na sthA, ekakharUpakhAt, vibhAgAbhAve ca SaDdiksambandhavacanamupaplavata eca, adhAparo vikalpaH kalpyate tarhi tasya SaTrakharUpApattyA ekatvaM vizIryate, uktaM ca-"digbhAgabhedo yasyAsti, tasyaikatvaM na yujyata" iti, atra pratividhIyate, iha paramANudravyamAdimadhyAntyAdivibhAgarahitaM niraMzamekakharUpamiSyate, ataH sAMzavastusambhavitvAt paroktaM vikalpavayaM nirAspadameva, adhAnabhyupagamyamAnA'pi paramANoH sAMzatA'nantaroktavikalpabalenApAdyate, nanu bhavanto'pi tarhi praSTavyAH kacid vijJAnasantAne vivakSitaH kazcibijJAnalakSaNakSaNaH khajanakapUrvakSaNasya kArya svajanyottarakSaNasya kAraNamityantra saugatAnAM tAvadavipratipattiH, tatrehApi (tatrApi) vicAryate-kimasI yena kharUpeNa pUrvakSaNasya kArya tenaivottarakSaNasya kAraNamuta svarUpAntareNa , yadyAcA pkss-12||6|| lAstarhi yathA pUrvApekSayA'sau kArya tathottarApekSayApi syAd, yathA vA uttarApekSayA kAraNaM tathA pUrvApekSayApisa dIpa anukrama [95] ~127~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUla [84] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka RDCRORE [84] FACCESS dIpa anukrama [95] sthAdU, ekakharUpatvAt tasyeti, atha dvitIyaH pakSastarhi tasya sAMzatvaprasaGgo'trApi durvAraH syAd, atha niraMza evAsI jJAnalakSaNakSaNo'kAryAkAraNarUpA tattabastuvyApUtatvAt tathA tathA vyapadizyate, na punastasthAnekakharUpatvamasti, nanvasmAkamapi nedamuttaramatidurlabhaM syAt, yato dravyatayA niraMza eva paramANustathAvidhAcintyapa-1 |riNAmasvAt diSaTrena saha nairantaryeNAvasthitatvAt tasya sparzaka ucyate, na punastatrAMzaiH kAcit sparzanA samastIti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, sthAnAntareSu carcitatvAdityalaM vistareNa // 84 // uktaM sparzanAbAram , idAnIM kAladvAraM bibhaNiSurAha NegamavavahArANaM ANupunvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca NiyamA savvaddhA, aNANuputvIdavvAI avattavyagadavvAiM ca evaM ceva bhANiavvAI (sU085) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANi 'kAlataH' kAlamAzritya 'kiyaciraM kiyantaM kAlaM "bhavanti' AnupUrvItvaparyAyeNAvatiSThante ?, anottaram-'ega davamityAdi, iyamatra bhAvanA-paramANuyAderaparakAdiparamANumIlanepUrva kizcidAnupUrvIdravyaM samutpannaM, tataH samayAvaM punarapyekAcaNI viyukte'pagatastadbhAva ityekamAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH samayo'vasthitikAlaH, yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA'nantaroktakha 34OM45 55 Jatic ~128~ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [85] | gAthA ||8....|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH upakamAdhi. 185] dIpa anukrama anuyo0 rUpeNa viyujyate tadA utkRSTato'sakhyeyo'vasthitikAlA prApyate, anantaM kAlaM punarnAvatiSThate, utkRSTAyA api maladhA- pudgalasaMyogasthiterasakhyeyakAlatvAditi / 'nAnAdravyANi' bahUni punarAnupUrvIdravyANyadhikRtya sarvADA sthitirIyA sarbhavati, nAsti sa kazcit kAlo yatrAnupUrvIdravyavirahito'yaM lokaH syAditi bhAvaH / anAnupUrvIavaktavyakadra-1 vyeSvapi jaghanyAdibhedabhinna etAvAnevAvasthitikAlaH, tathAhi kazcit paramANurekaM samayamekAkIbhUtvA // 63 // tataH paramANvAdinA anyena saha saMyujyate, isthamekamanAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH smyo'vsthitikaalaa| yadA tu sa evAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA anyena paramANvAdinA saha saMyujyate tadotkRSTato'sakhye yo'vasthitikAlaH saMprApyate, nAnAdravyapakSastu pUrvavadeva bhaavniiyH| avaktavyakadravyamapi paramANubayalakSaNaM dAyadA samayamekaM saMyuktaM sthitvA tato viyujyate tadvasthameva vA'nyena paramANvAdinA saMpujyate tadA tasyAva-16 ktavyakadravyatayA jaghanyataH samayo'vasthAnaM labhyate, yadA tu tadevAsakhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA vighaTate| tadavasthameva vA'nyena paramANyAdinA saMyujyate tadotkRSTataH avaktavyakadravyatayA'saGkhyAtaM kAlamavasthAnaM | prApyate, nAnAdravyapakSastu tathaiva bhAvanIya iti // 85 // uktaM kAlabAram, athAntaradvAraM pratipipAdayiSurAha NegamavavahArANaM ANupubbIdavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi?, egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, nANAdavvAI paDDucca Nasthi aMtaraM / Nega ~129~ Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [86] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [86] mavavahArANaM aNANupubbIdavvANaM antaraM kAlao kevaJciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM ega samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAiM paDDucca Natthi aMtaraM / NegamavavahArANaM avattavyagadavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi? egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNataM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM (sU0 86) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANAmantaraM kAlataH kiyaciraM bhavatIti praznaH, 'antaraM' vyavadhAnaM, taca kSetrato'pi bhavati yathA bhUtalasUryayoraSTI yojanazatAnyantaramityatastavyavacchedArthamuktam-'kAlataH' kAlamAzritya, tayamatrArtha:-AnupUrvIdravyANyAnupUrvIkharUpatAM parityajya kiyatA kAlena tAnyeva punastathA bhavanti, Anu8. pUrvIvaparityAgapunalAbhayorantare kiyAn kAlo bhavatItyarthaH / anna nirvacanam -'egaM davamityAdi' iyamatra bhA-18 banA-iha vivakSitaM dhyaNukaskandhAdikaM kimapyAnupUrvIdravyaM vizrasApariNAmAt prayogapariNAmAvA khaNDazo viyujya parityaktAnupUrvIbhAvaM saJjAtam, ekamAca samayAdRrva vizrasAdipariNAmAt punastareva paramANubhistathaiva tanniSpannamityevaM jaghanyataH sarvastokatayA eka dravyamAzrityA'nupUrvItvaparityAgapunarlAbhayorantare samayaH prApyate, utkRSTataH sarvabahutayA punarantaramanantaM kAlaM bhavati, tathAhi-tadeva vivakSitaM kimapyAnupUrvIdravyaM tathaiva bhinnaM, mitvA ca te paramANavo'nyeSu paramANuvrapaNukazyaNukAdiSu anantANukaskandhaparyanteSu anantasthAneSUtkRSTAntarA SAR dIpa anukrama [9 ] RASASTa +CANCE ~130~ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUla [86] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata sUtrAMka [86] R anuyoradhikArAdasakRt pratisthAnamutkRSTAM sthitimanubhavantaH paryaTanti, kRtvA cetthaM paryaTanaM kAlasyAnantatvAd vizrasAmaladhA- dipariNAmato yadA taireva paramANubhistadeva vivakSitamAnupUrvIdravyaM niSpadyate tadA'nanta utkRSTAntarakAlaH prArIyA pyate, nAnAdravyANyadhikRtya punarnAstyantaraM, na hi sa kazcit kAlo'sti yatra sarvANyapyAnupUrvIdravyANi yuga-4 mAdhika padAnupUrvIbhAvaM parityajanti, anantAnantarAnupUrvIdravyaiH sarvadaiva lokasyAzUnyakhAditi bhAvaH / anaanupuurvii||64|| dravyAntarakAlacintAyAM 'egaM davvaM paDucca jahanneNaM ekaM samaya'ti, iha yadA kizcidanAnupUrvIdravyaM paramANulakSaNamanyena paramANuTyaNukacyaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujya samayAdUz2a viyujya punarapi tathAsvarUpameva bhavati tadA samayalakSaNo jaghanyAntarakAlaH prApyate, 'ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM'ti tadevAnAnupUrvI-1 dravyaM yadA anyena paramANudyaNukatryaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsaGkhyeyaM kAlaM sthitvA viyujya punastathAkharUpameva bhavati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo labhyate / atrAha-nanu anA&nupUrvIdravyaM yadA anantAnantaparamANupracitaskandhena saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, tato'sau skandho bhidyate, bhinne ca tasmin yastasmAllaghuskandho bhavati tenApi saha saMyuktamasaGkhyAtaM kAlamavatiSThate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutaraH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatichate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutamaH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, i-12 saataa||64|| yevaM tatra bhidyamAne krameNa kadAcidanantA api skandhAH saMbhAvyante, tatra ca pratiskandhasaMyuktamanAnupUrvIdravyaM | CAMACROCESSPok dIpa anukrama [9 ] ~ 131~ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [86] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 60-62 [86] dIpa anukrama yadA yathoktAM sthitimanubhUya tata ekAkyeva bhavati tadA tasya yathoktAnantaskandhasthityapekSayA ananto'pi kAlo'ntare prApyate, kimityasakhyeya evoktaH, atrocyate, syAdevaM, hanta yadi saMyukto'NuretAvantaM kAlaM tiSThed, etaca nAsti, pudgalasaMyogasthiterutkRSTato'pyasaGkhyeyakAlatvAdityuktameva, atha brUyAd-yasminneva skandhe saMyujyate'sau paramANuH sa cetskandho'saGkhyeyakAlAdbhidyate tatAvataiva caritArthaH pugalasayogAsa-1 ikhyeyakAlaniyamo, vivakSitaparamANudravyasya tu viyogo mA bhUdapIti, naitadevaM, yasyAnyena saMpogo jAtastasthAsaGkhyeyakAlAdU viyogazcintyate, yadi ca paramANvAzrayaH skandho viyujyate tarhi paramANoH kimAyAtaM? tasyAnyasaMyogasya tadavasthatvAt , tasmAdaNutvenAsau saMyukto'sasyeyakAlAdaNutvenaiva viyojanIya iti / yathokta evAntarakAlo na tvananta iti, kathaM punaraNutvenaiva tasya viyogazcintanIya iti cet sUtraprAmANyAt, prastutasUtre vyAkhyAprajJaptyAdiSu ca paramANoH punaH paramANubhavane'sakhyeyarUpasyaivAntarakAlasyotatvAdityalaM vistareNa / 'nANAdavvAI paDuce'tyAdi pUrvavadbhAvanIyam / avaktavyakadraSyANAmantaracintAyAm 'ega vvaM paDucetyAdi, atra bhAvanA-iha kazcid dipradezikA skandho vighaTitaH, khatanaM paramANudayaM jAtaM, samayaM caikaM tathA sthitvA punastAbhyAmeva paramANubhyAM vipradezikaH skandho niSpanna:, athavA vighaTita evaM dvipradezikaH skandho'nyena paramANvAdinA saMyujya samayAdRrva punastathaiva viyukta ityavaktavyakasya punarapyavaktavyakabhavane ubhayadhA'pi samayo'ntare labhyate, 'ukkoseNaM arNataM kAlaM' iti, katham ?, anocyate, avaktabyakadravyaM [9 ] ~ 132~ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUla [86] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka anuyo0 maladhA- rIyA upakra [86] // 65 // dIpa anukrama kimapi vighaTitaM vizakalitaparamANudvayaM jAtaM, tacAnantaH paramANubhiranantaryaNukaskandharanantaikhyaNukaskandha ryAvadanantairanantANukaskandhaiH saha krameNa saMyogamAsAya utkRSTAntarAdhikArAca pratisthAnamasakRdutkRSTA saM- kAyogasthitimanubhUya kAlasyAnantatvAt yadA punarapi tathaiva paNukaskandhatayA saMyujyate tadA avaktavyakaika-151 mAdhi dravyasya punastathAbhavane ananto'ntarakAlaH prApyate, nAnAdravyapakSabhAvanA loke sarvadaiva tadbhAvAt pUrvavad vaktavyA / / 86 // uktamantaradvAram , sAmprataM bhAgadvAraM nirdidikSurAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAI sesavvANaM kaibhAge hojA ? kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhijaibhAge hojjA no asaMkhijjaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA asaMkhejesu bhAgesu hojA / NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA kiM saMkhijaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA saMkhejesu // 65 // bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhejaibhAge hojA no asaMkhejaibhAge [9 ] ~ 133~ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [87] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [87]] hojA no saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA / evaM avattavvagadavvANivi bhANiavvANi (sU087) naigamavyavahArayokhyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni sarvANyapyAnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM samastAnAmanAnupUvyavaktavyakadravyalakSaNAnAM 'kahabhAge hojjatti katibhAge bhavantItyarthaH, kiM sakhyAtatame bhAge| bhavanti, yathA asatkalpanayA zatasya viMzatimitAH, kimasaGkhyAtatame bhAge bhavanti , yathA zatasyaiva daza, atha saGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti ?, yathA zatasyaiva catvAriMzat SaSTiA, kimasaGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti, yathA zatasyaivAzItiriti praznaH, atra nirvacanam-'no saMkhevAbhAge honA ityAdi, niyamAt 'asaMkhenesu bhAgesu hojjatti, iha tRtIyArthe saptamI, tatazcAnupUrvIdravyANi zeSebhyo'nAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo'saGkhyayai gairadhikAni, bhavantIti vAkyazeSo draSTavyaH, tatazcAyamarthaH pratipattavyA-AnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo-12 saGkhyeyaguNAni, zeSadravyANi tu tadasakhyeyabhAge vartante, na punaH zatasyAzItirivAnupUrvIdravyANi ze-18 pebhyaH stokAnIti, kasmAdevaM vyAkhyAyate ?, stokAnyapi tAni bhavanviti cet, naitadevam , aghaTamAnatvAt, tathAhi-anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu ekAkinaH paramANupudgalA vyaNukAzca skandhA ityetAvantyeca dravyANi labhyante, zeSANi tu jyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni dravyANi samastAnyapyAnupUrvIrUpANyeva, SROCER dIpa anukrama [98] Y ~ 134~ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [87] dIpa anukrama [82] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [87] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tAni ca pUrvebhyo'saGkhyeyaguNAni, yata uktam- "aiesi NaM bhaMte! paramANupoggalANaM saMkhijapaesiyANaM * asaMkhejjapaesiyANaM aNatapaesiyANa ya saMdhANaM kayare kamarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA vise* sAhiyA vA ?, goyamA ! savvatthovA anaMtapaesiyA svadhA, paramANupoggalA anaMtaguNA, saMkhijjapaesiA khaMdhA saMkhijjaguNA, asaMkhejaparasiyA khaMdhA asaMkhejjaguNA" tadatra sUtre pudgalajAteH sarvasthA api skaashaa|| 66 // 4 dasaGkhyAtapradezikAH skandhA asaGkhyAtaguNA uktAH, te cA''nupUrvyAmantarbhavanti, atastadapekSayA AnupUvadravyANi zeSAt samastAdapi dravyAdasaGkhyAtaguNAni, kiM punaranAnupUrvyavaktavyakadravyamAtrAt, tato yathoktameva vyAkhyAnaM kartavyamityalaM vistaraNa | 'aNANupuccIdagvAi' mityAdi, ihAnAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyANi ca zeSadravyANAM yathA'saGkhyAtatama eva bhAge bhavanti, na zeSabhAgeSu tathA'nantaroktanyAyAdeva bhAvanIyamiti // 87 // uktaM bhAgadvAraM, sAmprataM bhAvadvAramAha mahArANaM ANupuvIda vvAI kataraMbhi bhAve hojA? kiM udaie bhAve hojA uvasamie bhAve hojA khaie bhAve hojA khaovasamie bhAve hojA pAriNAmie bhAve anuyo0 maladhA rIyA For P&Pase City 1 eteSAM bhadanta paramANupudratAnAM zreyapradezikAnAma sapradezikA nAma nanta pradezikAnAM ca skandhAnoM ke kempo'lpA yA bahukA vA tujhyA vA vizeSA dhikA vA ?, gautama! sarvastokA anantapradezikAH skandhAH paramANupulA anantaguNAH saGkhyeyapradezikAH skandhAH saGkhyaguNAH asaGkhyeyapradezikAH skandhA aso- 4 // 66 // yaguNAH. ~135~ vRttiH upakra R mAdhi0 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [88] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [88 dIpa anukrama [99]] hojA saMnivAie bhAve hojA ?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojjA, aNANuputvIdavANi avattavbagadavvANi a evaM ceva bhANiavvANi (sU088) gamavavahArANamityAdi praznaH, atra caudayikAdibhAvAnAM zabdArtho bhAvArthazca vistareNopariSTAt svasthAna eva vakSyate, atra nirvacanasUtre 'niyamA sAipAriNAmie bhAve hojatti pariNamanaM-dravyasya tena tena rUpeNa vartanaM-bhavanaM pariNAmaH, sa eva pAriNAmikaH, tatra bhavastena vA nivRtta iti vA pAriNAmikaH, sa ca dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra dharmAstikAyAdyarUpidravyANAmanAdiH pariNAmaH, anAdikAlAttadravyatvena teSAM pariNatatvAd, rUpidravyANAM tu sAdiH pariNAmaH, abhrendradhanurAdInAM tathApariNateranAditvAbhAvAda, evaM ca zasthite 'niyamAd' avazyaMtayA''nupUrvIdravyANi sAdipAriNAmika eva bhAve bhavanti, AnupUrvItvapariNateranAditvAsambhavAta, viziSTaikapariNAmena pudgalAnAmasaGkhyeyakAlamevAvasthAnAditi bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapItthameva bhAvanA kAryA iti / / 88 // uktaM bhAvadvAram , idAnImalpabahutvabAraM vibhaNiSurAha epasiM NaM bhaMte ! gamavavahArANaM ANupuvvIdavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvagadavANa ya davvaTTayAe paesaTTayAe davaTrapaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA anu. 12 ~ 136~ Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [89] dIpa anukrama [100 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [89] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 67 // bahuyA vA tulA vA visesAhiyA vA ?, goyamA ! savvatthovAiM NegamavavahArANaM avasardavvAI daTTayAe aNANupuvvIdavvAI davvaTTayAe visesAhiAI ANupuvIvvA davvaTTayAe asaMkhejjaguNAI, paesaTTayAe NegamavavahArANaM savvatthovAI arotovAI apasaTTayAe avattavvagadavvAI pasaTTayAe visesAhiAI ANu davAI paTTayAe anaMtaguNAI, davvaTTapapasaTTayAe savvatthovAI NegamavavahArANaM attavvadavvAI davvaTTayAe aNANupuvvIdavvAiM davvaTTayAe apaesaTTayAe visesAhiAI avattavvagadavvAiM parasaTTayAe visesAhiAI ANupuvvIdavvAI davvaTTayAe asaMkhejaguNAI tAI caiva papasaTTayAe anaMtaguNAI, se taM aNugame, se taM negamavavahArANaM aNovaNihiA davvANupuvvI (sU0 89 ) dravyamevArthI dravyArthaH tasya bhAvo dravyArthatA tathA dravyatvena ityarthaH prakRSTo - niraMzo dezaH pradezaH sa cAsAvarthazca pradezArthaH tasya bhAvaH pradezArthatA tathA, paramANutveneti bhAvaH, dravyArthapradezArthatayA tu yathoktobhayarUpatayeti bhAvaH, tadyamarthaH eteSAM bhadanta AnupUrvyAdidravyANAM madhye 'kayare kayarehiMto 'tti katarANi kAnyAzritya For P&False Cly ~ 137~ vRttiH upakra mAdhi0 / / 67 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [89] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka 89] dravyApekSayA pradezApekSayA ubhayApekSayA vA'lpAni vizeSahInasvAdinA bahUni asakhyeyaguNatvAdinA tulyAni samasaGkhyatvena vizeSAdhikAni kiJcidAdhikyeneti, vAzabdAH pakSAntaravRttidyotakAH, iti pRSTe vAcaH kramavartitvAd dravyArthatApekSayA tAvaduttaramucyate, tatra-'sabvatthovAI negamavavahArANaM avasabbagadambAI vvaTTayAe'tti naigamabyavahArayoH dravyArthatAmapekSya tAvadvaktavyakadravyANi sarvebhyo'nyebhyaH stokAni sarva-15 stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu dravyArthatAmevApekSya vizeSAdhikAni, katham ?, vastusthitikhabhAvAd, uktaMdra ca-" eeMsi Na bhNte| paramANupoggalANa dupaesipANa khaMdhANaM kayare kayarehiMto bahuyA?, goyamA! dupaesiehiMtokhaMdhehiMto paramANupoggalA bahuga"tti,tebhyo'pi AnupUrvIdravyANi dravyArthatayaivAsaGkhyeyaguNAni, yato'nAnupUrvIdravyeSvavaktavyakadravyeSu ca paramANulakSaNaM vyaNukaskandhalakSaNaM cakaikameva sthAnaM labhyate, AnupUrvIdravyeSu tu vyaNukaskandhAdInyekottaravRddhayA'nantANukaskandhaparyantAmyanantAni sthAnAni prApyante, ataH sthAnabahutvAdAnupUrvIdravyANi pUrvebhyo'sakhyAtaguNAni / nanu yadi teSu sthAnAnyanantAni tAnantaguNAni pUrvebhyastAni kasmAnna bhavantIti cet, naivaM, yato'nantANukaskandhAH kevalAnAnupUrvIdravyebhyo'pyanantabhAgavartitvAt khabhAvAdeva stokA iti na kizcittairiha barddhate, ato vastuvRttyA kilAsaGkhyAtAnyeva teSu sthAnAni prApyante, tadapekSayA svasaGkhyAtaguNAnyeva tAni, etaca pUrva bhAgadvAre likhitaprajJApanAsUtrAt sarva bhAvanIyamityalaM| 1 eteSAM bhavanta ! paramANupudgalAnAM vipradezikAnAM skandhAnAM katare katarebhyo bahukAH 1, gautama ! vipradezikebhyaH skandhebhyaH paramANupudgalA bahukAH. dIpa anukrama [100] ~ 138~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [100 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [89] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 68 // vistareNa / uktaM dravyArthatayA alpabahutvam, idAnIM pradezArthatayA tadevA''ha -- 'parasaTTayAe savvatthovAI negamavavahArANa mityAdi, naigamavyavahArayoH pradezArthatayA alpabahutve cintyamAne anAnupUrvIdravyANi sarvebhyaH stokAni, kuta ityAha- 'apaesaiyAe 'ti pradezalakSaNasyArthasya teSvabhAvAdityarthaH, yadi hi teSu pradezAH syustadA dravyArthatAyAmiva pradezArthatAyAmapyavaktavyakApekSayA'dhikatvaM syAt, na caitadasti 'paramANurapradeza' iti vacanAd, ataH sarvastokAnyetAni nanu yadi pradezArthatA teSu nAsti tarhi tathA vicAro'pi teSAM na yukta iti cet, naitadevaM prakRSTaH- sarvasUkSmaH pudgalAstikAyasya dezo niraMzo bhAgaH pradeza iti vyutpatteH pratipa|ramANu pradezArthatA'bhyupagamyata eva, Atmavyatirikta pradezAntarApekSayA tvapradezArthatetyadoSaH, avaktavyakadravyANi pradezArthatayA'nAnupUrvIdravyebhyo vizeSAdhikAni, yataH kilAsatkalpanayA avaktavyakadravyANAM SaSTiH anAnupUrvIdravyANAM tu zataM, tato dravyArthatAvicAre etAnItarApekSayA vizeSAdhikAnyuktAni atra tu prade zArthatAvicAre'nAnupUrvIdravyANAM niSpradezatvAt tadeva zatamavasthitam avaktavyakadravyANAM tviha pratyekaM | dipradezatvAd dviguNitAnAM viMzatyuttaraM pradezazataM jAyata iti teSAmitarebhyaH pradezArthatayA vizeSAdhikatvaM bhAvanIyam / AnupUrvIdravyANi pradezArthatayA avaktavyakadravyebhyo'nantaguNAni bhavanti, katham ?, yato dravyArthatayA'pi tAvadetAni pUrvebhyo'saGkhyAtaguNAnyuktAni yadA tu sakhyAtapradezika skandhAnAmasaGkhyAtapradezikaskandhAnAmanantANukaskandhAnAM ca sambandhinaH sarve'pi pradezA vivakSyante tadA mahAnasau rAzirbhava Ja Eco intematend For P&Praise Cly ~ 139~ vRttiH upakra mAdhi0 // 68 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [89] dIpa anukrama [100 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [89] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tIti pravezArthatayA'mISAM pUrvebhyo'nantaguNatvaM bhAvanIyam / uktaM pradezArthatayA'lpabahutvam, idAnImubhayArthatAmAzritya tadAha - davvaTTaparasaTTayAe' ityAdi, ihobhayArthatAdhikAre'pi yadevAlpaM tadevAdau darzyate, abaktavyakadravyANi ca sarvAlpAni iti prathamamevoktam, 'satrvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvagadavvAI davvajhyAe 'tti (ca), aparaM cobhayArthatAdhikAre'pi 'aNANuputhvIvvAI davvaTTayAe' ityAdi yaduktam 'apaesaGkhyAeti, tadAtmavyatirikta pradezAntarAbhAvato'nAnupUrvIdravyANAmapradezikatvAditi mantavyaM tatazcedamuktaM bhavati-dravyArthatayA apradezArthatayA ca viziSTAnyanAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyebhyo vizeSAdhikAni, zeSabhAvanA tu pratyekacintAvat sarvA kAryA / Aha-padyevaM pratyekacintAyAmeva prastuto'rthaH siddhaH kimanayobhayArthatAcintayeti cet, naivaM yata AnupUrvIdravyebhyastatpradezAH kiyatA'pyadhikA iti pratyekacintAyAM na nizcitam, atra tu 'tAI caiva parasaTTayAe anaMtaguNAI' ityanena tannirNItameva, tato'navagatArthapratipAdanArthatvAt pratye4 kAyasthAto bhinnaivobhayAvasthA vastUnAmiti darzanArthatvAca yuktamevobhayArthatAcintanamityadoSaH / tadevamukto navavidho'pyanugama iti nigamayati- 'se taM aNugameti / tadbhaNane ca samarthitA naigamavyavahArayoranIpanidhikI dravyAnupUrvI iti nigamayati- 'se taM nagame tyAdi // 89 // vyAkhyAtA naigamavyavahAranayamatena anaupanidhikI dravyAnupUrvI, sAmprataM saMgrahanayamatena tAmeSa vyAdhikhyAsurAha For P&Pale Cly ~ 140~ My w Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [90] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 15 prata sUtrAMka [90]] anuyo0 maladhArIyA 56-0 vRttiH upakramAdhi // 69 // dIpa anukrama [101] se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA davvANupuvvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTrapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukkittaNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU090) sAmAnyamAtrasaMgrahaNazIlaH saMgraho nayaH, atha tasya saMgrahanayasya kiM tadastvanIpanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH, Aha-nanu naigamasaMgrahavyavahAretyAdisUtrakramaprAmANyAnagamAnantaraM saMgrahasyopanyAso yuktaH, taskimiti vyavahAramapi nirdizya tato'yamucyata iti, satyaM, kintu naigamavyavahArayoratra tulyamatatvAllAghavArtha yugapat tannirdezaM kRtvA pazcAt saMgraho nirdiSTa ityadoSaH / atra nirvAcanamAha-saMgahassa aNovaNihiyA davvANuputhvI paMcavihA paNNatta'tti, saMgrahanayamatenApyanopanidhikI dravyAnupUrvI-prAgnirUpitazabdArthA paJcabhirarthapadaprarUpaNatAdibhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA-pazcaprakArA prajJaptA / tadeva darzayati-taMjahetyAdi, atra vyAkhyA pUrvavadeva // 10 // se kiM taM saMgahassa aTupayaparUvaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvvI cauppaesie ANupuvI jAva dasapaesie ANupuvvI saMkhijjapaesie ANupubvI asaMkhijapaesie // 69 // ~141~ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [91] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [91] ANupubbI aNaMtapaesie ANupubbI paramANupoggale aNANuputvI dupaesie avatta vvae, se taM saMgahassa aTrapayaparUvaNayA (sU0 91) yAvat 'tipaesie ANupugcI ityAdi, iha pUrvamekastripradezika AnupUrvI aneke tripradezikA AnupUrvya ityAyuktam, ana tu saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sarve'pi tripradezikA ekavA''nupUrvI, imAM cAtra yukti-18 mayamabhidhatse-tripradezikAH skandhAstripradezikatvasAmAnyAd vyatirekiNo'vyatirekiNo vA, yadyAyaH pakSastarhi te tripradezikAH skandhA tripradezikA eva na bhavanti, tatsAmAnyavyatiriktatvAt, vipradezikAdivaditi, atha caramaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tavyatirekAt, tatkharUpavat, sAmAnyaM caikasvarUpameveti sarve'pi tripradezikA ekathAnupUrvI, evaM catuSpadezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi catuSpadezikA ekaivAnupUrvI, evaM yAvadanantapradezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pyanantapradezikA ekaivA''nupUrvI ityavizuddhasaMgrahanayamataM, vizuddhasaMgraha nayamatena tu sarveSAM tripradezikAdInAmanantANukaparyantAnAM skandhAnAmAnupUrvItvasAmAnyAvya-1 hai tirekAdayatirikta cAnupUrvItvAbhAvaprasaGgAt sarvA'pyekaivAnupUrvIti / evamanAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi paramANupudgalA ekaivAnAnupUrvI, tathA'vaktavyakatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi dvipradezikaskandhA ekamevAvaktabyakamiti sAmAnyabAditvena sarvatra bahuvacanAbhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam // 91 // bhaGgasamukIrtanatAM nirdidikSurAha dIpa anukrama [102] AKAKADCASS ~142~ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [102] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [92] / gAthA ||8...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 70 // 44 eAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamuttiNayA kajjai // se kiM taM saMgahasta bhaMgasamuktitaNayA ?, 2 asthi ANupuvvI 1 asthi aNANupubvI 2 asthi avattavvae 3, ahavA asthi ANupuvvI a aNANupuvvI a 4 ahavA atthi ANupuvI a avattavvae a 5 ahavA asthi aNANuputrI a avatavvae a 6 ahavA asthi ANupuvvI a aNANupuvvI a avattavyae a 7, evaM satta bhaMgA, se taM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayA // eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoyaNaM ?, eyAeNaM saMgahasta bhaMgasamukkisaNayAe saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA kIrai (sU0 92 ) atrApi vyAkhyA kRtaiva draSTavyA yAvat 'atthi ANupubvI'tyAdi, ihaikavacanAntAtraya eva pratyekabhaGgAH, sAmAnyavAditvena vyaktibahutvAbhAvato bahuvacanAbhAvAda, AnupUrvyAdipadyayasya ca trayo dvikasaMyogA bhavanti, ekaikacidvikayoMge ekavacanAnta eka eva bhaGgaH, trikayoge'pi eka evaikavacanAnta iti, sarve'pi saptabhaGgAH saMpayante, zeSAstthekonaviMzatirbahuvacana sambhavitvAnna bhavanti / atra sthApanA-AnupUrvI 1 anAnu For P&Praise Cly ~ 143~ vRttiH upakra mAdhi0 // 70 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [12] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [92 dIpa anukrama [104] pUrvI 1 avaktavyaka 1 iti trayaH pratyekabhaGgAH, AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 iti prathamo dvikayogaH, AnupUrvI 1 avaktavyaka 1 iti dvitIyo bikayogaH, anAnupUrvI avaktavyaka iti tRtIyo dikayogaH, AnupUrvI 1 anAhai|nupUrvI 1 avaktavyaka 1 iti trikayogaH, evamete sapta bhaGgAH / se tamityAdi nigamanam // 12 // bhopadarza|natAM vibhaNiSurAha se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesiyA ANupuThavI paramANupoggalA aNANupuvI dupaesiyA avattavvae, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya ANupubbI ya aNANupuTavI ya, ahavA tipaesiyA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvae ya ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvI ya avattavvae ya ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupubbI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya, se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA (sU093) se kiM taM saMgahassa samoyAre ?, 2 saMgahassa ANupuvvIdavvAI kahiM samoyaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvagadavvehi XCHAR %-456 ~144~ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [94] / gAthA ||8...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka dRttiH anuyo maladhArIyA upakramAdhika [94] dIpa anukrama [105] samoyaraMti ?, saMgahassa ANupubbIdavvAiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti no aNANuputvIdavvehiM samoyaraMti no avattavvagadavvehiM samoyaraMti, evaM donnivi saTTANe saTTANe samoyaraMti, se taM samoyAre (sU0 94) atrApi saptabhaGgAsta evArthakathanapurassarA bhAvanIyAH, bhAvArthastu sarvaH pUrvavat, 'se ta'mityAdi nigama-12 nam / atha samavatArAbhidhitsayA prAha-se kiM taM saMgahassa samoyAre'ityAdi, idaM ca dAraM pUrvavannikhilaM| bhAvanIyam // 93-94 // athAnugamaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM aNugame ?, 2 aTTavihe pannatte, taMjahA-saMtapaya parUvaNayA davvapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga bhAve appAbaI natthi ||1||sNghss ANupuvIdavvAI kiM atthi Nasthi ?, niyamA asthi, evaM donnivi / saMgahassa ANupuvIdavvAI kiM saMkhijAiM asaMkhejAiM aNatAiM?, no saMkhejAiM no asaMkhejAiM no aNaMtAI niyamA ego rAsI, evaM donnivi / saMgahassa ANuputvIdavvAiM logassa kaibhAge hojA ? kiM saMkhejaibhAge hojA asaMkhejjaibhAge hojjA saMkhejesu bhAgesu hojA asaM ~145~ Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [95] / gAthA ||9|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAka [95 CRESS gAthA ||1|| khejesu bhAgesu hojA savvaloe hojjA ?, no saMkhejaibhAge hojA noasaMkhejaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA no asaMkhejesu bhAgesu hojA niyamA savvaloe hojjA, evaM donnivi / saMgahassa ANuputvIdavvAiM logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti asaMkhejaibhAgaM phusaMti saMkhije bhAge phusaMti asaMkhije bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, no saMkhejaibhAgaM phusaMti jAva niyamA savvalogaM phusaMti, evaM donnivi / saMgahassa ANuputvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoMti ?, savvaddhA, evaM dopiNavi / saMgahassa ANupuvvIdavvANaM kAlato kevaJciraM aMtaraM hoMti ?, natthi aMtaraM, evaM doSiNavi / saMgahassa ANupuvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? kiM saMkhejaibhAge hojA asaMkhejaibhAge hojjA saMkhejjesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojjA ?, no saMkhejaibhAge hojjA no asaMkhejaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA no asaMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA tibhAge hojA, evaM donnivi / dIpa anukrama [106-108] ~146~ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [95] / gAthA ||9|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAka [95 anuyo. maladhArIyA vRttiH upakramAdhi gAthA // 72 // ||1|| saMgahassa ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojjA ?, niyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, evaM donivi / appAbahuM nasthi / se taM aNugame, se taM saMgahassa aNova'NihiyA davvANupuvvI, se taM aNovaNihiyA davvANupuvvI (sU0 95) atrottaram-'aNugame aTThavihe pannase'iti pUrva navavidha ukto'tra tvaSTavidha eca, alpabahutvavArAbhAvAt, tadevASTavidhatvaM darzayati-tayathetyupadarzanArthI, saMtapaya gAhA, iyaM pUrva vyAkhyAteva, navaraM 'appaabhN| natthi' saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sAmAnyasya ca sarvatraikatvAdalpabahutvavicAro'tra na sNbhvtiityrthH| tatra satpadanarUpaNatAbhidhAnArthamAha-saMgahasse'tyAdi, nanu saMgrahavicAre prakrAnte AnupUrvIdravyANi santItyanupapannam , AnupUrvIsAmAnyasyaivaikasya tenAstitvAbhyupagamAt, satyaM, mukhyarUpatayA sAmAnyamevAsti, guNabhUtaM |ca vyavahAramAtranivandhanaM dravyabAhulyamapyasau cadatItyadoSaH, zeSabhAvanA pUrvavaditi / dravyapramANabAre yaduktaM 'niyamA ego rAsisi, atrAha-nanu yadi sankhyeyAdisvarUpANi etAni na bhavanti tayeko rAzirityapi kAnopapadyate, dravyavAhulye sati tasyopapadyamAnatvAda, bIdyAdirAziSu tathaiva darzanAt, satyaM, kintveko rAzi-14 riti vadataH ko'bhiprAyaH ?, bahanAmapi teSAmAnupUrvItvasAmAnyenakena koDIkRtatvAdekatvameva, kiM ca-yathA X viziSTaikapariNAmapariNate skandhe tadArambhakAvayavAnAM bAhulye'pyekataiva mukhyA,tahabA''nupUrvIdravyavAhulye'pi dIpa anukrama [106-108] // 72 // ~147~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [95] / gAthA ||9|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAka [95 gAthA ||1|| tatsAmAnyasyaikarUpatvAdekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadazenaiva teSAmAnupUrvItvasiddheH, anyathA tadabhAvaprasaGgAt, tasmAnmukhyasyaikatvasthAnena kakSIkRtatvAt saGkhyeyarUpatAdiniSedho guNabhUtAni dravyANyAzritya rAzibhAvo'pi na virudhyate, evamanyatrApi bhAvanIyamityalaM prapazcena / kSetradvAre 'niyamA savvaloe hoja'tti AnupUrvIsAmAnyasyaikatvAt sarvalokavyApitvAceti bhAvanIyam, evamitaradaye'pyabhyUhyamiti / sparzanAdAramapyevameva cintanIyamiti / kAladvAre'pi tatsAmAnyasya sarvadA'vyavacchinnatvAt trayANAmapi sarvAddhA'vasthAnaM bhAvanIyamiti, ata evAntarabAre jAstyantaramityuktaM, tadabhAvavyavacchedasya kdaacidpybhaavaaditi| bhAgadvAre 'niyamA tibhAge hojjatti trayANAM rAzInAmeko rAzistribhAga evaM vartata iti bhAvaH, yattu rAziOMAgatadravyANAM pUrvoktamatpabahutvaM tatra na gaNyate, dravyANAM prastutanayamate vyavahArasaMvRttimAtreNaiva sattvA-18 diti / bhAvahAre 'sAdipAriNAmie bhAve hoja'tti yathA AnupUAdidravyANAmetadbhAvavartitvaM pUrva bhAvitaM | tathA'trApi bhAvanIyaM, teSAM yathAkhaM sAmAnyAvyatiriktatvAditi / alpavahutvadvArAsambhavastUkta eca, iti samarthito'nugamaH, tatsamarthane ca samarthitA saMgrahamatenAnIpanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca vyAkhyAtA sarvathA'pIyam , ataH 'se tamityAdi nigamanatrayam // 95 / / gatA'nopanidhikIdravyAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmevopanidhikI tAM vyAcikhyAsurAha mAnupUrvAsAmAnyIkarUpatvAta ekatyameva mukhpamasI nayaH pratipadyate, tadazenaiva teSAmAnupUrvAdvAramapi (pra.) idamekatyayodhanAya TopitagabhaviSyaditi kSavitvopekSitam, dIpa anukrama [106-108] anu. 13 JaEcoman ~148~ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [96] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA rIyA 5-%4544 [96] 73 // se kiM taM uvaNihiyA davvANupubbI ?, 2 tivihA pannattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchA NupubbI aNANupuvvI ya (sU0 96) atha keyaM prAganirNItazabdArthamAtrA aupanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH, atra nirvacanam-aupanidhikIdravyAnupUrvI trividhA prajJaptA, tadyathA-pUrvAnupUrvItyAdi, upanidhirnikSepo viracanaM prayojanamasyA ityaupanidhikI dravyaviSayA''nupUrvI-paripATidravyAnupUrvI, sA triprakArA, tatra vivakSitadharmAstikAyAdidravyavizeSasamudAye yaH pUrvaH-prathamastasmAdArabhyAnupUrvI-anukramaH paripATiH nikSipyate viracyate yasyAM sA pUrvAnupUrvI, tatraiva yaH pAzcAtyaH-caramastasmAdArabhya vyatyayenaivAnupUrvI-paripATi: viracyate yasyAM sA niruktavidhinA &ApazcAnupUrvI, na AnupUrvI anAnupUrvI, ythoktprkaardvyaatiriktsvruupetyrthH|| 96 // tatrAyabhedaM tAvannirUpayituM praznamAha se kiM taM puvvANupubvI ?, 2 dhammatthikAe adhammasthikAe AgAsasthikAe jIvasthikAe poggalasthikAe addhAsamae, se taM puvvaannupubbii| se kiM taM pacchANupuThavI ?, 2 addhAsamae poggalatthikAe jIvasthikAe AgAsasthikAe ahammatthikAe dhammasthi CCCCCCCCC dIpa anukrama [109] KISCCE X // 73 // ~ 149~ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [97] / gAthA ||9...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Eben kAe, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupubbI 1, 2 eyAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabhAso dUrUvUNo se taM aNANupuvvI (sU097) ihU ca dravyAnupUrvyadhikArAd dharmAstikAyAdInAmeva ca dravyatvAditthaM nirvacanamAha - 'dhammatthikAe' ityAdi, tatra jIvapuGgalAnAM khata eva gatikriyApariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAd dharmaH, astayaH - pradezAsteSAM kAya:- saGghAto'stikAyaH, dharmazcAsAvastikAyazceti samAsaH, sakalalokavyApyasaGkhyeyapradezAtmako mUrtadravyavizeSa ityarthaH, jIvapudgalAnAmeva tathaiva gatipariNatAnAM tatsvabhAvAdhAraNAdadharmaH, jIvapudgalAnAM sthityupaSTambhakAraka ityarthaH, zeSaM dharmAstikAyavat sarvaM sarvabhAvAvakAzanAdAkAzam, A-maryAdadyA tatsaMyoge'pi | khakIyasvarUpe'vasthAnataH sarvathA tatkharUpatvAprAptilakSaNayA prakAzante khabhAvalAbhena avasthitikaraNena ca dIpyante padArthasArthA yatra tadAkAzamiti, athavA A-abhividhinA sarvAtmanA tatsaMyogAnu bhavana lakSaNena kAzante tatraiva dIpyante padArtho yatra tadAkAzamiti bhAvaH taca tadastikAyazceti AkAzAstikAyaH, | lokAlokavyApyanantapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityarthaH, jIvanti jIviSyanti jIvitavanta iti jIvAH te ca te'stikAyAzceti samAsaH, pratyekamasaMkhyeyapradezAtmakasakalalokabhAvinAnAjIvadravyasamUha ityarthaH, pUraNagalanadharmANa: pudgalAH- paramANvAdyo'nantANukaskandhaparyantAH, te hi kutazcidravyAGgalanti viyujyante kizcintu dravyaM tatsaMyogataH pUrayantIti bhAvaH, te ca te'stikApAceti samAsaH, addhAzabdaH kAlavacanaH For P&Pealise Cinly ~ 150 ~ www.y Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [97] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [97] mAdhika anuyo samayaH saGketAdivAcako'pyasti tato viziSyate-addhArUpaH samayoddhAsamayaH, vakSyamANapaTTasATikAdimaladhA- pATanadRSTAntasiddhaH sarvasUkSmaH pUrvoparakoTiviSamukto vartamAna ekaH kAlAMza ityarthaH, ata evAna a-IM rIyA stikAyasvAbhAvaH, bahupradezatva eva tadbhAvAdU, atra tvatItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvena vartamAnasyaikasyaivA makAlapradezasya sadbhAvAt, nanvevamAvalikAdikAlAbhAvaH, samayavahutva evaM tadupapatteriti ceda, bhavatu tarhi ko nivArayitA ?, 'samayAvaliyamahattA divasamahorattapakSamAsA ya' ityAyAgamavirodha iti cet, navam, abhiprAyAparijJAnAdU, vyavahAranayamatenaiva tatra tatsatyAbhyupagamAdU, ana tu nizcayanayamatena | matadasatvapratipAdanAt, na hi pudgalaskandhe paramANusavAta ivAvalikAdiSu samayasabAtaH kshcidvsthitH| samastIti tadasattvamasau pratipadyata ityalaM carcayeti / atra ca jIvapudgalAnAM gatyanyathA'nupapattedharmAstikAyasya teSAmeva sthityanyathA'nupapatteradharmAstikAyasya sattvaM pratipattavyaM, na ca vaktavyaM tadgatisthitI ca bha-| viSyato dharmAdharmAstikAyau ca na bhaviSyata iti pratibandhAbhAvAdenakAntikateti, tAvantareNApi tadbhabane'lokepi tatprasaGgAt, yadi tu aloke'pi tadgatisthitI syAtAM tadA'lokasyAnantatvAllokAnnirgatya jIvapudgalAnAM tatra pravezAdekavidhyAdijIvapudgalayuktaH sarvathA tacchnyo vA kadAcillokaH syAt, na caitaddaSTamiSTaM vetyA-1 dyanyadapi dUSaNajAlamasti, ma cocyate andhavistarabhayAditi / AkAzaM tu jiivaadipdaarthaanaamaadhaaraany-4|| 1 samaya ApalikA muhUtau divaso'horAtraM pakSo mAsaca, dIpa anukrama [110] 74 // ~151~ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [97] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [97] dIpa anukrama [110] thA'nupapatterastIti zraddheyaM, na ca dharmAdharmAstikAyAveva tadAdhArI bhaviSyata iti vaktavyaM, tayostagatisthitisAdhakalenoktatvAt, na cAnyasAdhyaM kAryamanyaH sAdhayati, atiprasaGgAditi / ghaTAdijJAnaguNasya pratiprANi khasaMvedanasiddhavAjIvasyAstitvamavasAtavyaM, na ca guNinamantareNa guNasattA yuktA, atiprasaGgAt, na ca dehaevAsya guNI yujyate, yato jJAnamamUrta cidrUpaM sadaivendriyagocarAtItatvAdidhammopetam , ataH tasyAnurUpa eva 4 kazcidguNI samanveSaNIyaH, sa ca jIva eca na tu deho, viparItatvAd, yadi punarananurUpo'pi guNAnAM guNI kalpyate tarthanavasthA, rUpAdiguNAnAmapyAkAzAdeguNittvakalpanAprasaGgAditi / pudgalAstikAyasya tu ghaTAdikAryAnyathAnupapatteH pratyakSatvAca sattvaM pratItameveti / kAlo'pyasti bakulAzokacampakAdiSu puSpaphalapradAnasyAniyamenAdarzanAd, yastu tatra niyAmakaH sa kAla iti, svabhAvAdeva tu tadbhacane 'nityaM sattvamasattvaM 'tyAdi-18 dRSaNaprasaGgaH, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthaduravagamatAbhayAditi / Aha-dharmAstikAyasya prAthampamadhamAstikAyAdInAM tu tadanantaraM krameNetthaM nirdezaH kutaH siddho? yenAtra pUrvAnupUrvIrUpatA syAditi, atrIcyate, Agame itthameva paThitatvAt , tatrApi kathamitthameva pATha iti ceda, ucyate, dharmAstikAya ityatra yadAyaM dharmeti padaM tasya mAGgalikatvAddharmAstikAyasya prathamamupanyAsaH, tatastatpratipakSavAdadharmAstikAyasya, tatastadAdhAravAdAkAzAstikAyastha, tataH khAbhAvikAmUrtasvasAmyAjIvAstikAyastha, tatastadupayogitvAt pudgalAstikAyasya, tato jIvAjIvaparyAyasvAt tadanantaramaddhAsamayasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIsiDiriti / adha ~ 152~ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [97] / gAthA ||9...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA 1164 11 OM pazcAnupUrvI nirUpayitumAha- 'se kiM taM pacchAnupubbI' tyAdi, pAzcAtyAdArabhya pratilomaM vyatyayenaivAnupUrvI - pari pATiH kriyate yasyAM sA pazcAnupUrvI, atrodAharaNamutkrameNa idamevA''ha -- ' aDAsamayetyAdi, gatArthameva / athAnAnupUrvI nirUpayati- 'se kiM tamityAdi, atra nirvacanam - 'aNANupubvI eyAe cevetyAdi, na vidyate AnupUrvI yathoktaparipATiyarUpA yasyAM sA anAnupUrvI, vivakSitapadAnAmanantaroktakramadvayamullaGghaya parasparAsadRzaiH sambhavadbhirbhaGgakairyasyAM viracanA kriyate sAnAnupUrvItyarthaH, kA punariyamityAha - 'annamannanbhAso ' tti, a nyo'nyaM - parasparamabhyAso-guNanamanyo'nyAbhyAsaH 'dUruvoNo' tti dvirUpanyUnaH AdyantarUparahitaH anAnupUrvIti saNTaGkaH, kasyAM viSaye yo'sAvabhyAsa ityAha- 'zreNyAM' paGkau, kasyAM punaH zreNyAmityAha - 'eyAe ceve'ti, 'asyAmeva' anantarAdhikRtadharmAstikAyAdisambandhinyAM kathaMbhUtAyAmityAha - eka AdiryasyAM sA ekAdikI, ekaika uttaraH pravarddhamAno yasyAM sA ekottarA tasyAM punaH kathaMbhUtAyAmityAha - 'chagacchgayAe 'tti, SaNNAM gacchaH-samudAyaH SaDgacchastaM gatA prAptA SaDgacchagatA tasyAM dharmAstikAyAdivastuSaviSayAyAmityarthaH, AdI vyavasthApitaikakAyAH paryante nyastaSaTTAyA dharmAstikAyAdivastuSaviSayAyAH paGkteryA parasparaguNane bhaGga| kasaGkhyA bhavati sA AdyantabhaGgakadbhayarahitA anAnupUrvIti bhAvArthaH / tatrordhvAdhaH kilaikakAdayaH SaTparyantA aGkAH sthApitAH, tatra cekakena dike guNite jAtau dvAveva, tAbhyAM triko guNito jAtAH pada, tairapi catu // 75 // Skako guNito jAtA caturviMzatiH, paJcakasya tu tadguNane jAtaM viMzaM zataM, SaTTasya tadguNane jAtmani viMzatya For P&Pase Cinly ~ 153~ vRttiH upakra mAdhi0 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [97] / gAthA ||9...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH |dhikAni sapta zatAni / sthApanA 654321, Agatam 720, atrA''yo bhaGgaH pUrvAnupUrvI antyastu pazcAnupUvati tadapagame zeSANyaSTAdazottarANi sapta bhaGgakazatAnyanAnupUrvIti mantavyAni / atra ca bhaGgakasvarUpAnayanArtha karaNagAthA - 'pudhvANupuDiva hiTThA samayAbheeNa kuru jahAje / uvarimatulaM purao naseja puSvakamo sese // 1 // iti, vyAkhyA iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvItyucyate, tasyAH 'heTTha'tti adhastAd dvitIyAdibhaGgakAna jijJAsuH 'kuruti sthApaya ekAdIni padAnIti zeSaH, kathamityAha-jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM, yo yasyAdau sa tasya jyeSTho, yathA dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvekako'nujyeSThaH, catuSkAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha iti, evaM trikasya dviko jyeSThaH sa eva catuSkasyAnujyeSThaH, paJcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityAdi, evaM ca sati uparitanAGkasya adhastAjjyeSTho nikSipyate, tatrAlabhyamAne anujyeSThaH, tatrApyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuryAt, kathamityAha - 'samayAbhedene ti samayaH saGketaH prastutabhaGgakaracanavyavasthA tasya abheda:- anatikramaH, tasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGkasadRzo'paro'GkaH patati, tato yathoktaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAyaGkanikSepaM kuryAd, uktaM ca "jahiyaMmi u nikkhite puNaravi so ceva hoi kAyavvo / so hoha samayabheo vajjeyabyo payaseNaM // 1 // " nikSiptasya cAkasya yathAsambhavaM 'purao'tti agrataH uparitanAdvaistulyaM sadRzaM yathA bhavatyevaM nyaset, uparitanAGkasadRzAne 1 yasmiMstu nikSipte punarapi sa caiva bhavati kartavyaH sa bhavati samayabhedo varjayitavyaH prayamena // 1 // For P&P Cy ~154~ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [97] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka mAdhi [97] anuyo vAGkAnikSepedityarthaH, 'puvAkamo sese'tti sthApitazeSAnaGkAnnikSipsAGkAsya yathAsambhavaM pRSThataH pUrvakrameNa sthApaye-II maladhA-1ditya, yaH sabayapAladhurekakAdiH sa prathama sthApyate vastutayA mahAna dvikAdiH sa pazcAditi pUryakramaH, pUrSAnuerIyA lakSaNe prathamabhanake ityameva dRSTatvAditi bhAva ityakSaraghaTanA / bhAvArthastu digmAtradarzanArtha sukhAdhigamAya ca | zrINi padAnyAzritya tAvad daryate-teSAM ca parasparAbhyAse Sar3a bhaGgakA bhavanti, te caivamAnIyante-pUrvAnupUrvI-IN // 76 ||shlkssnnstaavt prathamo bhagaH, tadyathA-123, asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAdU bhaGgakaracane kriyamANe ekakasya tAva-1 jjyeSTha eva nAsti, dvikasya tu vidyate ekaH, sa tadadho nikSipyate, tasya cAgrataritrako dIyate, 'uvarimatullamityAdivacanAt, pRSTatastu sthApitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgaH 213, atra ca dvikasya vidyate / ekako jyeSThaH paraM nAsI tadadhastAnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAda, ekasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate biko jyeSThA, sa tadadhastAnnikSipyate, anna cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazeSAvekakatrikI krameNa sthApyete 'puvvakkamo sese'ttivacanAt , tatastRtIyo'yaM bhaGgaH 132, atrApyekakasya | jyeSTha eva nAsti, trikasya jyeSTho Diko, na ca nikSipyate, agne sadazAGkapAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnu-| jyeSTha ekakaH sthApyate, agratastu dvikaH 'uvarimatulla mityAdivacanAt, pRSThatastu sthApitazeSakhiko dIyate iti|x caturtho'yaM bhaGgaH312, evamanayA dizA paJcamaSaSThAvapyabhyUhyau, sarveSAM cAmISAmiyaM sthApanA-atrApyAdyabhaGgasya pUrvAnupUrvItvAdantyasya ca pazcAnupUrvItvAnmadhyamA eva catvAro'nAnupUrvItvena mantabyAH, evamanayA dizA dIpa anukrama [110] ~155~ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [97] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [97] 123 caturAdipadasambhavino'pi bhaGgA bhAvanIyAH, bhUyAMsahottarAdhyayanaTIkAdinirdiSTA prastutabhaGgAnayano132 pAyAH santi, na cocyante'tivistarabhayAt, tarthinA tu tata evaavdhaarnniiyaaH| tadidamatra tAtparyam|312 pUrvAnupUyA tAvaddharmAstikAyasya prathamatvameva, tadanukrameNAdharmAstikAyAdInAM dvitIyAditvaM, pazcAnu|231 pUI tvaddhAsamayasya prathamatvaM, pugalAstikAyAdInAM tu pratilomatayA dvitIyAditvam, anAnupUrtyAM tva 321 niyamena kacidbhaGgake kasyacit prathamAditvamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 97 // tadevamitra pakSe dharmAstikAyAdIni SaDapi dravyANi pUrvAnupUAditvenodAhatAni, sAmprataM khekameva pudgalAstikAyamudAhartumAha ahavA uvaNihiA davvANupuvvI tivihA pa0 ta0-puvvANupuvI pacchANupubvI aNANuputvI, se kiM taM puvvANupuThavI?, 2 paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijapaesie aNaMtapaesie se taM puvvANupuvvI, se kiM taM pacchANupuvI?, 2 aNaMtapaesie asaMkhijjapaesie saMkhijjapapasie jAva dasapaesie jAba tipaesie dupaesie paramANupoggale se taM pacchANupubvI, se kiM taM aNANupuvvI?,2eAe ceva egAiAe paguttariAe aNaMtagacchagayAe se OMOMOMOMOM dIpa anukrama [110] ~156~ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [111] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [98] / gAthA ||9...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 77 // DhI annamaNNaM bhAso durUvUNo se taM aNANuputhvI, se taM uvaNihiA davvANupuvI, setaM jANavairitA davvANuputhvI, se taM noAgamao davvANuputhvI, se taM davvANupuvI ( sU0 98 ) atra cApainidhikyA dravyAnupUrvyA jJAtamapi caividhyaM yatpunarapyupanyastaM tatprakArAntarabhaNanaprastAvAdeveti mantavyam / 'anaMtagacchagayAe 'tti atraikottaravRddhimatskandhAnAmanantatvAdanantAnAM gaccha:-samudAyo'nantagacchastaM gatA anantagacchagatA tasyAm, ata eva bhaGgA atrAnantA evAvaseyA iti / zeSabhAvanA ca sarvA pUrvIkAnusArataH khayamapyavaseyeti / Aha nanu yathaikaH pudgalAstikAyo nirddhAya punarapi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtaH, evaM zeSA api pratyekaM kimiti nodAhiyante ?, atrocyate, dravyANAM kramaH paripAThyAdilakSaNaH pUrvAnupUrvyAdivicAra iha prakAntaH, sa ca dravyabAhulye sati saMbhavati, dharmAdharmAkAzAstikAyeSu ca pudgalAstikAyavannAsti pratyekaM dravyavAhulyam, ekaikadravyatvAtteSAM jIvAstikAye tvanantajIvadravyAtmakatvAdasti dravyabAhulyaM, kevalaM paramANuddhipradezikAdidravyANAmiva jIvadravyANAM pUrvAnupUrvyAditvanibandhanaH prathamapAzcAtyAdibhAvo nAsti, pratyekamasaGkhyeyapradezatvena sarveSAM tulyapradezatvAt paramANudvipradezikAdidravyANAM tu viSa 1 pratyantare nAsti For P&Pase City ~157~ vRttiH upakra mAdhi0 // 77 // watyw Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [98] / gAthA ||9...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [98 manadezikatvAditi, addhAsamayasyaikatvAdeva tadasambhava ityalamaticarcitena / tadevaM samardhitA aupanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca samarthitA prAguddiSTA bimakArA'pi dravyAnupUrvI, tataH 'se tamityAdi nigamanAni, iti dravyAnupUrvI samAptA // 98 // uktA dravyAnupUrvI, atha prAguddiSTAmeva kSetrAnupUrvI vyAcikhyAsurAha se kiM taM khettANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya (sU099) tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA a NovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 100) iha kSetraviSayA AnupUrvI kSetrAnupUrvI, kA punariyamityatra nirvacana-kSetrAnupUrvI dividhA prajJaptA, tadyathAaupanidhikI-pUrvoktazabdArthA anaupanidhikI ca, tatra yA sA aupanidhikI sA sthApyA, alpavaktavyatvAdupari vakSyata ityarthaH, tatra yA'sAvanIpanidhikI sA nayavaktavyatAzrayaNAdU dvividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca, sammateti zeSaH // 10 // tatra naigamavyavahArasammatAM tAvadarzayitumAha se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANupuvI ?, 2 paMcavihA papaNattA, taM dIpa anukrama [111] ~ 158~ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] anuyo. maladhArIyA mAdhika // 78 / / gAthA |||| jahA-apayaparUvaNayA bhaMgasamukittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAreM aNugame, se kiM taM gamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANuputvI jAva saMkhijapaesogADhe ANupuvI asaMkhijapaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupuvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhA ANupuvvIo jAva dasapaesogADhA ANupuvvIo jAva asaMkhijapaesogADhA ANupuvIo egapaesogADhA aNANupubIo dupaesogADhA avattavvagAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM atRpayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, eyAe NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukittaNayA kjji|se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA?, 2 atthi ANupuvvI asthi aNANuputvI asthi avattavvae, evaM davvANupubvigameNaM khettANupuvIe'vi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamu. dIpa anukrama SADORESCk 55555 [114 // 78 // -116] ~159~ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 14 ******** vittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajjai / se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA 1, 2 tiesogADhe ANuputrI egapaesogADhe aNANupavvI dupaesogADhe avattavvae tipaesogADhA ANupuvIo egapaesogADhA aNANupuvvIo dupaesogADhA avattavvagAI, ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANuputhvI a aNANupuvvI a evaM tahA caiva davvANupuvvigameNaM chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre 1, 2 NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kahiM samoaraMti ? kiM ANuputhvIvvehiM samoaraMti aNANuputhvIdavvehiM samoaraMti ? avatavvagadavvehiM samoaraMti ?, ANupuvvIdavvAiM ANupuvvadavvehiM samoaraMti no aNANuyovIovehiM no avantavvayadavvehiM samoyaraMti, evaM tiNNivi saTTANe samoaratitti bhANiavvaM, se taM samoAre / se kiM taM aNugame 1, 2 navavihe paNNatte, taM For P&Pealise Cnly ~160~ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 79 // jahA - saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM caiva // 1 // NegamavavahArANaM ANuputhvIdavvAI kiM asthi Natthi ?, NiyamA asthi, evaM duSNivi / NegamavavahArANaM ANupuvvidavvAI kiM saMkhijjAI asaMkhijjAI aNaMtAI ?, no saMkhijAI asaMkhijAI no aNaMtAI, evaM // iha vyAkhyA yathA dravyAnupUrvyA tathaiva kartavyA, vizeSaM tu vakSyAmaH, tatra 'tipaesogADe ANupuvvitti, triSu-nabhaH pradezeSvavagADhaH sthitaH tripradezAvagADharUpaNukAdiko'nantANukaparyanto dravyaskandha evAnupUrvI, nanu yadi dravyaskandha evAnupUrvI kathaM tarhi tasya kSetrAnupUrvItvaM ?, satyaM, kintu kSetra pradezatrayAvagAhaparyAyaviziSTo'sau dravyaskandho gRhIto nAviziSTaH, tato'tra kSetrAnupUrvyadhikArAt kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAt so'pi kSetrAnupUrvIti na doSaH, pradezatrayalakSaNasya kSetrasyaivAtra mukhyaM kSetrAnupUrvItvaM tadadhikArAdeva, kintu tadavagADhaM dravyamapi tatparyAyasya prAdhAnyena vivakSitatvAt kSetrAnupUrvItvena na virudhyata iti bhAvaH yadyevaM tarhi mukhyaM kSetraM parityajya kimiti tadavagADhadravyasyAnupUrvyAdibhAvazcintyate ?, ucyate, 'saMtapayaparUvaNaye'tyAdivakSyamANavahutaravicAraviSayatvena dravyasya ziSyamativyutpAdanArthatvAt, kSetrasya tu nityatvena sadAvasthitamAnatvAdacalatvAcca prAyo vakSyamANavicArasya supratItatvena tathAvidhaziSyamativyutpattyaviSayatvAd, For P&False Cly ~ 161~ vRttiH upakra mAdhi0 // 79 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] gAthA ||1|| evamanyadapi kAraNamabhyUdyamityalaM vistareNa / evaM catuSpadezAvagADhAdiSvapi bhAvanA kAryA, yAvadasajayAtapradezAvagADhA AnupUrvIti, asaGkhyAtapradezeSu cAvagADho'saGkhyAtANuko'nantANuko vA dravyaskandho mantavyo, yataH pudgaladravyANAmavagAhamitthaM jagadguravaH pratipAdayanti-paramANurAkAzasyaikasminneva pradeze'vagAhate, bipradezikAdayo'saGkhyAtapradezikAntAstu skandhAH pratyekaM jaghanyata ekasminnAkAzapradeze'vagAhante, utkRSTatastu yatra skandhe cAvantaH paramANavo bhavanti sa tAvatsveva nabhApadezeSvavagAhate, anantANukaskandhastu jaghanyatastathaiva utkRSTatastvasaGkhyeyeSveva nabhaHpradezeSvavagAhate, nAnanteSu, lokAkAzasyaivAsaGkhyeyapradezatvAta, alokAkAze ca dravyasthAvagAhAbhAvAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate / tatrAnupUrvIpratipakSavAdanAnupUSyoMdivarUpa|mAha-'egapaesogADhe aNANupubvi'tti, ekasminnabhApradeze avagADhaH-sthita ekapradezAvagADhaH paramANusaGghAtaH skandhasaGgAtazca kSetrato'nAnupUrvIti mantavyaH, 'duppaesogADhe avatabbae'tti, pradezabaye'vagADho bidezi-IN kAdiskandhaH kSetrato'vaktavyakaM, zeSo bahuvacananirdezAdiko andho yathA'dhastAd dravyAnupUjyA vyAkhyAtastithehApi taduktAnusArato vyAkhyeyo, yAvad dravyapramANadvAre 'gamavavahArANaM ANupuvIvAI ki saMkhe jAI' ityAdi praznA, anottaram-'no saMkhejAi'mityAdi, zyAdipradezavibhAgAvagADhAni dravyANi kSetrata AnupUrvItvena nirdiSTAni, vyAdipradezavibhAgAzcAsakuyAtapradezAtmake loke'saGkhyAtA bhavanti, ato dravya-3 tayA bahUnAmapi kSetrAvagAhamapekSya tulyapradezAvagADhAnAmekatvAt kSetrAnupUAmasaGkhyAtAnyebAnupUrvIdravyANi CASSA dIpa anukrama [114 -116] In ~ 162~ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 80 // bhavantIti bhAvaH, evamekapradezAvagADhaM yahnapi dravyaM kSetrata ekaivAnAnupUrvItyuktaM, loke va pradezA asaGkhyAtA bhavanti, atastattulyasaGkhyatvAdanAnupUrvIdravyANyapyasaGkhyeyAnIti, evaM pradezaye'vagADhaM bahnapi dravyaM kSetrata ekamevAvaktavyakamuktaM, dvipradezAtmakAJca vibhAgA loke'saGkhyAtA bhavantyatastAnyapyasaGkhyeyAnIti // kSetradvAre nirvacanasUtre - gamavavahArANaM ANupubbIdavvAI logassa kiM saMkhijjaibhAge hojjA asaMkhijaibhAge hojA jAva savvaloe hojA ?, egaM davvaM pahuca logassa saMkhijjaibhAge vA hojA asaMkhijjaibhAge vA hojA saMkhejjesu asaMkhejesu bhAgesu vA hojA desUNe vA loe hojjA, nANAdavvAI paDucca niyamA savvaloe hojjA, NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM pucchAe egadavvaM paDucca no saMkhijjaibhAge hojjA asaMkhijjaibhAge hojjA no saMkhejesu no asaMkhejesu no savvaloe hojA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM avattavvagadavvANivi bhANiavvANi // iha skandhadravyANAM vicitrarUpatvAt kaJcit skandho lokasya saGghayeyaM bhAgamavagAhya tiSThati, anyastvasa For P&Praise City ~ 163~ vRttiH upaka mAdhi0 // 80 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] 58 gAthA ||1|| 354%950-6-555 yeyam, anyastu saddhayeyAstadbhAgAnavagAya vartate, anyastvasaGkhayeyAnityatastatskandhadravyApekSayA saGkhayeyAdibhAgavartivaM bhAvanIyaM, viziSTakSetrAvagAho (grandhAnam 2000) palakSitAnAM skandhadravyANAmeva kSetrAnupUrvItvenoktatvAditi bhAvaH / 'desUNe vA loe hoja'tti, dezone vA loke AnupUrvIdravyaM bhavediti, atrA-2 |''ha-nanvacittamahAskandhasya sarvalokavyApakatvaM pUrvamuktaM, tasya ca samastalokavartya saGkhyeyapradezalakSaNAyAM kSetrAnupUrdhyAmavagADhatvAt paripUrNasyApi kSetrAnupUrvItvaM na kizcid virudhyate, atastadapekSaM kSetrato'pyAnupUrvIdravyaM sarvalokavyApi prApyate, kimiti dezonalokavyApitA procyate ?, satya, kintu loko'yamAnupUrvyanAnu-18 pUrvyavaktavyakadravyaiH sarvadevAzUnya evaiSTavya iti samayasthitiH, yadi cAtrA''nupUrvyAH sarvalokavyApitA nirdizyeta tadA'nAnupUrvyavaktavyakadravyANAM niravakAzatayA'bhAvaH pratIyate(yeta), tato'cittamahAskandhapUrite'pi loke jaghanyato'pyekaH pradezo'nAnupUrvIviSayatvena pradezavayeM cAvaktavyakaviSayatvena vivakSyate, AnupUrvIdravyasya tatra satve'pyaprAdhAnyavivakSaNAdanAnupUrvyavaktavyakayostu prAdhAnyavivakSaNAditi bhAvaH, tato'nena pradezatrayalakSaNena dezena hIno'tra lokaH pratipAdita ityadoSaH, uktaM ca puurvmunibhiH"mhkhNdhaapunnnneviavsvvgnnaannupubbidbvaaii| jaddesogADhAI taseNaM sa logUNo // 1 // " nanu yadyevaM tarhi dravyAnupUAmapi sarvalokanyApitvamAnupUrvIdravyasya yaduktaM tadasaGgataM prApnoti, anAnupUrvyavaktavyakadravyANAmanavakAzasvena 1 mahAskandhApUrNe'pi bhaktavyakAnAnupUrvIilyANi / yaddezAvagAdAni raddezena sa loko naH // 1 // dIpa anukrama [114 -116] ~164~ Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 81 // tatrApyabhAvapratItiprasaGgAt, sarvakAlaM ca teSAmapyavasthitipratipAdanAt, naitadevaM yato dravyAnupUrvyA dravyANAmevAnupUrvyAdibhAva ukto, na kSetrasya tasya tatrAnadhikRtatvAd, dravyANAM cAnupUrvyAdInAM parasparabhinnAnAmapyekatrApi kSetre'vasthAnaM na kiJcidvirudhyate, ekApavarakAntargatAnekapradIpaprabhAvasthAnadRSTAntAdisiddhatvAt, ato na tatra kasyApyanavakAzaH, atra tu dravyANAmaupacArika evAnupUrvyAdibhAvo mukhyastu kSetrasyaiva, kSetrAnupUrvyadhikArAt, tato yadi lokapradezAH sAmastyenaivAnupUrvyA phoDIkRtAH syustadA kimanyadanAnupUrvyavaktavyakatayA pratipadyeta ?, yastvihaiva yeSvAkAzapradeze SvAnupUrvyasteSvevetarayorapi sadbhAvaH kathayiSyate sa dravyAvagAhabhedena kSetrabhedasya vivakSaNAd, atra tu tadavivakSaNAditi, tasmAdanAnupUrvyavaktavyaka viSayapradezatraya| lakSaNena dezena lokasyonatA vivakSiteti, athavA AnupUrvIdravyasya svAvayavarUpA dezAH kalpyante, yathA puruSasyAGgulyAdayaH, tatazca vivakSite kasmiMzcideze dezino'sadbhAvo vivakSyate, yathA puruSasyaivAGgulIdeze, de zivasyaiva tatra prAdhAnyena vivakSitatvAditi bhAvaH, na ca vaktavyaM dezino dezo na kazvidbhinno dRzyate, ekAntAbhede dezamAtrasya dezimAtrasya cAbhAvaprasaGgAt, tatazca samastalokakSetrA bagAha paryAyasya prAdhAnyAnayaNAdazrAcitamahAskandhasyA''nupUrvItve'pi dezona eva lokaH, svakIyaikasmin deze tasyAbhAvavivakSaNAt, tasmi~zcAnupUrvyaSyAsadeze itarayoravakAzaH siddho bhavatIti bhAvaH, na ca dezadezibhAvaH kalpanAmAtraM, samma tyAdinyAyanirdiSTayuktisiddhatvAdityalaM prasaGgena, 'nANAdabvAi'mityAdi, tryAdipradezAvagADhadravyabhedato' For P&Praise City ~ 165~ vRttiH upakra mAdhi0 // 81 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] 1996-92 gAthA ||1|| vA'nupUrvINAM nAnAtvaM, taizca nyAdipradezAvagAvyabhedaiH sarvo'pi loko vyApta iti bhAvaH / atrAnAnupUrvIcintAyAmekadravyaM pratItya lokasyAsayayabhAgavartitvameva, ekapradezAvagADhasyaivAnAnupUrvItvena pratipAdanAd, ekapradezasya ca lokAsaGkhayeyabhAgavartitvAditi, 'nANAdabbAI paDucca niyamA savvaloe hojjatti, ekaikapahA dezAcagArapi dravyabhedaiH samastalokavyAseriti evam 'avattabbagadabvANiciti, avaktavyakadravyamapyeka lokAsaGkhyeyabhAga eva vartate, vipradezAvagADhasyaivAvaktavyakatvenAbhidhAnAt, pradezadayasya ca lokAsaGkhyeyabhAgavartitvAditi, tathA pratyekaM vipradezAvagADairapi dravyabhedaiH samastalokavyApsarnAnAdravyANAmatrApi sarvalokavyApitvamavaseyamiti / atrAha-nanvAnupUAdidravyANi trINyapi sarvalokavyApInItyuktAni, tatazca yeSvevAkAzapradezeSvAnupUrvI teSvevetarayorapi sadbhAvaH pratipAdito bhavati, kathaM caitat parasparaviruddhaM bhinnaviSayaM vyapadezatrayamekasya syAt ?, anocyate, iha zyAdipradezAvagAdAdU dravyAninnameva tAvadekapradezAvagAda, tAzyAM ca bhinnaM vipradezAvagAda, tatazcAdheyasthAvagAhakadravyasya bhedAdAdhArasyApyavagAhyasya bhedaH syAdeva, tathA ca vyapadezabhedo yukta eva, anantadharmAdhyAsite ca vastuni tattatsahakArisannidhAnAttattaddharmAbhivyaktI dRzyata eva samakAlaM vyapadezabhedo, yathA khagakuntakavacAdiyukte devadatte khaDgI kuntI kavacItyAdiriti, iha kacidra vAcanAntare "aNANupubcIdavvAI avattavvagadvyANi ya jaheva hiDhe"ti atideza eva dRzyate, tatra 'heDeti dIpa anukrama [114 -116] ~166~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] anuyo maladhArIyA 3-4555 gAthA // ||1|| yathA'dhastAd dravyAnupUrphAmanayoH kSetramuktaM tadhA'trApi jJAtavyamityarthaH, taca vyAkhyAtameva, ityeSamanyatrApi| yathAsambhavaM vAcanAntaramavagantavyamiti // gataM kSetradAraM, NegamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM logassa kiM saMjaibhAgaM phusaMti asaMkhijar3abhAgaM phusaMti saMkheje bhAge phusaMti jAva savvaloaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca saMkhijaibhAgaM vA phusai saMkhijjaibhAge asaMkhijjaibhAge saMkheje bhAge vA asaMkheje bhAge vA desUrNa vA logaM phusai, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloaM phusaMti, aNA NupuvvIdavvAiM avattavvagadavvAiMca jahA khettaM navaraM phusaNA bhANiyavvA // sparzanAdvAramapi cetthameva nikhilaM bhAvanIyaM, navaramantra kasyAzcivAcanAyA abhiprAyeNAnupUrdhyAmekadravyasya saGkhyeyabhAgAdArabhya yAvaddezonalokasparzanA bhavatIti jJAyate, anyasyAstvabhiprAyeNa saGkhyayabhAgAdArabhya sAyAvat sampUrNalokasparzanA syAdityavasIyate, etaca dvayamapi budhyata eva, yato yadi mukhyatayA kSetrapradezA-14 nAmAnupUrvItvamaGgIkriyate tadA anAnupUrvyavaktavyakayorniravakAzatAmasaGgAt pUrvavaddezonatA lokasya vAcyA, athAnupUrvIrUpe kSetre'vagADhatvAdacittamahAskandhasyaivAnupUrvItvaM tarhi cyAnupUrvyAmivAtrApi sampUrNatA lo-15|| 82 // kasya vAcyeti, na cAtrAnupUrdhyA sakalasthApi lokasya spRSTatvAditarayoravakAzAbhAva iti vaktavyam, ekai dIpa anukrama OMOMOMOM [114 -116] ~167~ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] gAthA ||1|| kapradezarUpe vidhipradezarUpe ca kSetre'vagADhAnAM pratyekamasalayeyAnAM dravyabhedAnAM sahAyatastayorapi pratyekamahai saGkhayeyabhedayoloke sadbhAvAd, dravyAvagAhabhedena ca kSetrabhedasyeha vivakSitatvAditi bhAvaH, vRddhabahumatazcAya mapi pakSo lakSyate, tattvaM tu kevalino vidanti / kSetrasparzanayostu vizeSaH prAg nidarzita eveti, gataM sparzanAdvAram, atha kAladvAraM NegamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM kAlao kevazciraM hoi?, evaM tipiNavi, erga davvaM paDucca jahanneNaM erga samayaM ukkoseNaM asaMkhijaM kAlaM, nANAdavvAI paDucca Ni yamA savvaddhA // tatra kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyavivakSayA vyAdipradezAvagADhadravyANAmevAnupUrvyAdibhAvaH pUrvamuktA, asatasteSAmevAvagAhasthitikAlaM cintayannAha-'ega davvaM paDacetyAdi, ana bhAvanA-daha bipradezAvagADhasya vA ekapradezAvagADhasya vA dravyasya pariNAmavaicitryAt pradezatrayAyavagAhabhavane AnupUrvIvyapadezaH saJjAtaH, samayaM caikaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva vipradezAvagADhamekapradezAvagAda vA tavyaM saMjAtamityAnupUAH samayo sAjaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu tadeva dravyamasaMkhyeyaM kAlaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva vipradezAvagADhamekapradezA-11 &IvagArda vA jAyate tadA utkRSTatayA asaGkhyeyo'vagAhasthitikAla: siddhyati, anantastu na bhavati, vivakSite dIpa anukrama [114 -116] ~168~ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] anuyo vRttiH maladhA upakra rIyA mAdhi gAthA // 83 // ||1|| kadravyasyaikAvagAhenotkRSTato'pyasaGkhyAtakAlamevAvasthAnAditi, nAnAdravyANi tu 'sarvAddhA' sarvakAlameva bhavanti, vyAdipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaivAvasthAnAditi, evaM yadA samayamekaM kiJcid dravyamekasmin pradeze'vagAdaM sthitvA tato yAdipradezAvagAdaM bhavati tadA'nAnupUAH samayo jaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadrUpeNa sthitvA tato dvayAdipradezAvagADha bhavati tadotkRSTato'saGkhayeyo'vagAhasthitikAlaH, nAnAdravyANi tu sarvakAlam, ekapradezAvagAbadravyabhedAnAM sarvadaiva sadbhAvAditi, avaktavyakasya tu dvipradezAvagADhasya samayAdUrdhvamekasmiyAdiSu vA pradezeSvavagAhapratipattI jaghanyaH samayo'vagAhasthitiH, asaGkhayeyakAlAvaM vipradezAvagAhaM parityajata utkRSTato'savayeyo'vagAha sthitikAlA siddhyati, nAnAdravyANi tu sarvakAlaM, vipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaiva bhAvAditi, evaM samAnavaktavyakhAdatidizati'evaM doNivitti / idAnImantarabAram NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevacciraM hoi?, tiNhapi egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM eka samayaM ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM // 'jahaNNeNaM evaM samapati, atra bhAvanA-iha yadA vyAdipradezAvagAda kimapyAnupUrvIdravya samayamekaM tasmA dIpa anukrama AARAKAR [114 // 83 -116] ~169~ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] gAthA ||1|| dvivakSitakSetrAdapatrAvagAhaM pratipadya punarapi kevalamanyadravyasaMyuktaM vA teSveva vivakSitavyAdyAkAzapradezevivagAhate tadekAnupUrvIdravyasya samayo jaghanyo'ntarakAlaH prApyate, 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM'ti tadeva yadA nyeSu kSetrapradezeSvasavayeyaM kAlaM paribhramya kevalamanyadravyasaMyuktaM vA samAgatya punarapi teSveva vivakSita-14 jyAcAkAzapradezeSyavagAhate tadoskRSTato'saGkhayeyo'ntarakAlaH prApyate, na punadravyAnupUyomivAnanto, yato dravyAnupUyA~ vivakSitadravyAdanye dravyavizeSA anantAH prApyante, taizca saha krameNa saMyoge ukto'nantaH kAlaH, ana tu vivakSitAvagAhakSetrAdanyat kSetramasaGghayeyameva, pratisthAnaM cAvagAhanAmAzritya saMyogasthitiratrApyasaGkhyeyakAlaica, tatazvAsaddhayeye kSetre paribhramatA dravyeNa punarapi kevalenAnyasaMyuktena vA'saGkhyeyakAlAtteSveva | nabhaHpradezeSvAgatyAvagAhanIyaM, na ca vaktavyamasaGkhyeye'pi kSetre paunaH punyena tatraiva paribhramaNe kasmAdnanto'pi kAlo nocyata iti?, yata ihAsaGkhyeyakSetre'saGkhadheyakAlamevAnyatra tena paryaditavyaM, tata Urdhva punastasminnevara vivakSitakSetre niyamAvagAhanIyaM, vastusthitikhAbhAbyAditi tAvadekIyaM vyAkhyAnamAdarzitam / anye tuTa vyAcakSate-yasmAt ghyAdipradezalakSaNAdvivakSitakSetrAt tadAnupUrvIdravyamanyatra gataM, tasya kSetrasya khabhAvA4 devAsaGkhayeyakAlAvaM tenaivAnupUrvIdravyeNa varNagandharasasparzasaGkhyAdidhamaiH sarvathA tulyenAnyena vA tathAvidhA dheyena saMyoge sati niyamAt tathAbhUtAdhAratopapatterasaGkhayeya evAntarakAla iti, tattvaM tu kevalino vidanti, gambhIratvAt sUtrapravRtteriti / 'nANAvAI ityAdi, na hi vyAdipradezAvagADhAnupUrvIdravyANi yugapat sarcA-| dIpa anukrama [114 -116] ~170~ Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 vyapi tadbhAvaM vihAya punastathaiva jAyanta iti kadAcidapi sambhavati, asaGkhyeyAnAM teSAM sarvadevoktatvAditi maghA 4 bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapyasAvevaikAnekadravyAzrayA antarakAlavaktavyatA, kevalamanAnupUrvIdravyasyaikapradezAvagADhasyAvaktavyakadravyasya tu dvipradezAvagADhasya punastathAbhavane'ntarakAlacintanIyaH, zeSA tu vyAkhyAdayabhAvanA sarvA'pi tathaiveti / uktamantaradvAram, sAmprataM bhAgadvAramucyate rIyA // 84 // mahArANaM ANupuvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA ?, tiSNivi jahA davvANuvva // Ja Ebend tatra yathA dravyAnupUrvyA tathA'trApyAnupUrvIdravyANi anAnupUrvyavaktavyakalakSaNebhyaH zeSadravyebhyo'saGkhyeyerbhAgairadhikAni, zeSadravyANi tu teSAmasaGghayeyabhAge vartanta iti / atrAha - nanu tryAdipradezAvagADhAni dravyA|NyAnupUrvya ekaikapradezAvagADhAnyanAnupUrvyo dvidvipradezAvagADhAnyavaktavyakAnIti prAk pratijJAtam, etAni cAnupUrvyAdIni sarvasminnapi loke santyato yuktyA vicAryamANAnyAnupUrvIdravyANyeva stokAni jJAyante, tathAhi asatkalpanayA kila loke triMzat pradezAH, tatra cAnAnupUrvIdravyANi triMzadeva, avaktavyakAni tu paJcadaza, AnupUrvIdravyANi tu yadi sarvastokatayA tripradezaniSpannAni gaNyante tathApi dazaiva bhavantIti zeSebhyaH stokAnyeva prApnuvanti, kathamasaGghadheyaguNAni syuriti, atrocyate, ekasminnAnupUrvIdravye ye nabhaH For P&P Cy ~ 171~ vRttiH upakramAdhi0 // 84 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata * sUtrAMka * [101] * gAthA * ||1|| * dezA upayujyante te yadyanyasminnapi nopayujyastadA syAdevaM, tacca nAsti, yata ekasminnapi pradezatrayaniSpanne AnupUrvIdravye ye trayaH pradezAsta evAnyAnyarUpatayA'vagADenAdheyadravyeNAkAntAH santaH pratyekamanekeSu trika4saMyogeSu gaNyante, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedAt, tadbhede cAdhArabhedAditi bhAvaH, evamanyAnyapi catuSpa dezAvagADhAdyAdheyenAdhyAsitatvAtta evAnekeSu catuSkasaMyogeSvanekeSu paJcakasaMyogeSu yAvadanekeSvasavadheyakasaM-18 yogeSu pratyekamupayujyante, evaM caturAdipradezaniSpanneSvapyAnupUrvIdravyeSu ye caturAdayaH pradezAsteSAmapyanyAnyasaMyogopayogitA bhAvanIyA, tasmAdasavayeyapradezAtmake svasthityA vyavasthite loke yAvantastrikasaMyogAdayo'savayeyakasaMyogaparyantAH saMyogA jAyante tAvantyAnupUrvIdravyANi bhavanti, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedenAvasthitisadbhAvAd, Adheyabhede cAdhArabhedAt, na hi nabhApradezA yenaiva svarUpeNaikasminnAdheye upayujyante tenaiva kharUpeNAdheyAntare'pi, AdheyaikatAprasaGgAda, ekasminnAdhArasvarUpe tadavagAhAbhyupagamAd, ghaTe tatsvarUpa*vat, tasmAlyAdisaMyogAnAM loke bahutvAdAnupUrvINAM bahukhaM bhAvanIyam, avaktavyakAni tu stokAni, bikasaMyogAnAM tatra stokavAda, amAnupUyo'pi stokA eca, lokapradezasaJjayamAnatvAd / atra sukhapratipa-15 tyarthaM loke kila pazcAkAzapradezAH kalpyante, tadyathA-:, anAnAnupUrvyastAvat pajaiva pratItAH, avakta vyakAni tvaSTI, bikasaMyogAnAmihASTAnAmeva sambhavAda, AnupUrvyastu SoDaza saMbhavanti, dazAnAM trikasaM-1 manu. 15 kAyogAnAM paJcAnAM catuSkasaMyogAnAmekasya tu paJcakayogasyeha lAbhAdU, daza trikayogAH kathamiha labhyante * dIpa anukrama [114 -116] LIoEleanInERY ~172~ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 iti ced, ucyate, SaT tAvat madhyavyavasthApitena saha labhyante catvArastu trikasaMyogA divyavasthApitaimaladhA- 1 aturbhireva kevalairiti, catuSkayogAstu catvAro madhyavyavasthApitena saha labhyante, ekastu tannirapekSairdigvyavasthitaireveti sarve paJca paJcakayogastu pratIta eveti, tadevaM pradezapaJcaka prastAre'pyAnupUrvINAM bAhulyaM dRzyate, ata eva tadanusAreNa sadbhAvato'saGghayeyapradezAtmake loke'trAnupUrvIdravyANAM zeSebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvanIyamityalaM vistareNa / uktaM bhAgadvAram, sAmprataM bhAvadvAram - rIvA // 85 // mahArANaM ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojjA ?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojjA, evaM doNNivi / tatra ca dravyANAM tryAdipradezAvagAha pariNAmasya ekapradezAvagAhapariNAmasya dvipradezAvagAhapariNAmasya ca | sAdipAriNAmikatvAt trayANAmapi sAdipAriNAmikabhAvavarttitvaM bhAvanIyamiti / alpabahutvadvAre -- eesi NaM bhaMte! NegamavavahArANaM ANupuvvadavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvagada yadavvaTTayAe pasaTTayAe davvaTTapaesaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuA vAtullA vA visesAhiA vA?, goyamA ! savvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvaga For P&Praise Cinly ~ 173~ vRttiH upakra mAghi0 // 85 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] gAthA ||1|| davvAI davaTTayAe aNANuputvIdavvAiM davaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAI davvaTThayAe asaMkhejaguNAI, paesaTTayAe savvatthovAiM NegamavavahArANaM aNANupuThavIdavvAiM apaesaTTayAe avattavvagadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAI ANupuvIdavvAiM paesaTTayAe asaMkhejaguNAI, davvaTupaesaTTayAe savvatthovAI gamavavahArANaM avattavvagadavvAI dabaTTayAe aNANupuvvIdavvAiM davaTrayAe apaesaTTayAe visesAhiAI avattavvagadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAI davvaTTayAe asaMkhejaguNAI tAI ceva paesaTTayAe asaMkhejjaguNAI, se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANupuvI (sU0 101) iha dravyagaNanaM dravyArthatA pradezagaNanaM pradezArthatA ubhayagaNanaM tUbhayArthatA, tatrAnupUyA viziSTadravyAPvagAhopalakSitAkhyAdinabhApradezasamudAyAstAvad dravyANi samudAyArambhakAstu pradezAH, anAnupUI svekai kapradezAvagAhidravyopalakSitAH sakala nabhApradezAH pratyekaM dravyANi, pradezAstu na saMbhavanti, ekaikapradezadravye hi pradezAntarAyogAd, avaktavyakeSu tu yAvanto loke bikayogAH saMbhavanti tAvanti pratyekaM dravyANi tadA dIpa anukrama SHREEKAda [114 kala -116] ~ 174~ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 86 // rambhakAstu pradezA iti, zeSA tvatra vyAkhyA dravyAnupUrvIt kartavyeti, navaraM 'savvatthovAI NegamavavahArANaM avattabvagadabvAi' mityAdi, atrAha nanu yadA pUrvoktayuktyA ekaiko nabhaH pradezo 'nekeSu dvikasaMyogeSUpayujyate tadA anAnupUrvIdravyebhyo'vaktavyakadravyANAmeva bAhulyamavagamyate, yataH pUrvoktAyAmapi paJcapradezana bhaH kalpanAyAmavaktavyakadravyANAmevASTasaGkhyopetAnAM paJcasamayebhyo'nAnupUrvIdravyebhyo bAhulyaM dRSTaM, tatkathamatra vyatyayaH pratipAdyate?, satyam, astyetat kevalaM lokamadhye, lokaparyantavartiniSkuTagatAstu ye kaNTakAkRtayo vizreNyA nirgatA ekAkinaH pradezAste vizreNivyavasthitatvAdavaktavyakatvAyogyA ityanAnupUrvIsaGkhyAyAmevAntarbhavanti, ato lokamadhyagatAM niSkuTagatAM ca prastutadravyasaGkhyAM mIlayitvA yadA kevalI | cintayati tadA'vaktavyakadravyANyeva stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikatAM pratipadyante, atra niSkuTasthApanA '444, atra vizreNilikhitau dvau avaktavyAyogyau draSTavyAviti, evambhUtAzca ki lAmI sarvalokaparyanteSu bahavaH santItyanAnupUrvINAM bAhulyamityalaM vistareNa / AnupUrvIdravyANAM tu tebhyo|'saGkhyAtaguNatvaM bhAvitameva, zeSaM dravyAnupUrvyanusAreNa bhAvanIyaM, navaramubhayArthatAvicAre AnupUrvIdravyANi svadravyebhyaH pradezArthatayA'saGkhyeyaguNAni, katham ?, ekaikasya tAvad dravyasya tryAdibhirasaGkhyeyAntairnabhaHpradezairArabdhatvAt, nabhaH pradezAnAM ca samuditAnAmapyasaGkhyeyatvAditi / 'se ta'mityAdi nigamanadvayam // 101 // uktA naigamavyavahAramatenAnaupanidhikI kSetrAnupUrvI, atha tAmeva saMgrahamatena vibhaNipurAha For P&Pase Cnly ~ 175 ~ vRttiH upakra mAdhi0 // 86 // by M Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [102] / gAthA ||11|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [102]] gAthA ||1|| se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA khettANupubbI ?, 2paMcavihA paNNattA, taMjahAaTThapayaparUvaNayA bhaMgasamukttiNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame, se kiM taM saMgahassa aTupayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI cauppaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANupuvvI saMkhijapaesogADhe ANupuvI asaMkhijapaesogADhe ANupuvI egapaesogADhe aNANupubbI dupaesogADhe avattavvae, se taM saMgahassa aTrapayaparUvaNayA / eAe NaM saMgahassa aTTapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, saMgahassa aTupayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukittaNayA kajjai, se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA ?, 2 asthi ANupubvI asthi aNANupuvvI asthi avattavbae, ahavA asthi ANupuvI a aNANupuvI a evaM jahA davANupubIe saMgahassa tahA bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA / eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukittaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM saMgahassa bhaMgasamuktittaNayAe saMgahassa bhaMgo dIpa anukrama [117 -119] ~ 176~ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [102] / gAthA ||11|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [102] gAthA ||1|| bardasaNayA kajjai, se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvI egapaesogADhe aNANupuvI dupaesogADhe avattavvae ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuvI a aNANupuvvI a evaM jahA davvANupubIe saMgahassa tahA khettANupuThavIe vi bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre?, 2 saMgahassa ANuputvIdavvAI kahiM samoaraMti ? kiM ANupuvIdavvehi samoaraMti aNANuputvIdavvehi avattavvagadavvahiM ?, tiSiNavi saTANe samoaraMti, se taM samoAre / se kiM taM aNugame?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM natthi // 2 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI kiM asthi Natthi ?, niyamA atthi, evaM tiSNivi, sesagadArAI jahA davANupuThavIe saMgahassa tahA khettANupubIe vi bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM saMgahassa aNovaNihiA khetaannupuvii| se taM aNovaNihiA khettANupuvI (sU0 102) dIpa anukrama [117 RAKARE // 87 // -119] ~ 177~ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [102] / gAthA ||11|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [102]] gAthA ||1|| iha saMgrahAbhimatadravyAnupUrvyanusAreNa nikhilaM bhAvanIyaM, navaraM kSetraprAdhAnyAdatra 'tipaesogATA ANupubbI jAva asaMkhejapaesogADhA ANupubbI egapaesogADhA aNANupuccI dupaesogADhA avattabvae' ityAdi vaktavyaM, zeSaM tathaiveti // 102 // uktA anaupanidhikI kSetrAnupUrvI, athopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihiA khettANupuThavI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuThavI annaannupuvvii|se kiM taM puvvANupuvI?, 2 aholoe tirialoe uGkaloe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvI?, 2 uGkaloe tirialoe aholoe, se taM pacchANupuThavI / se kiM taM aNANupuvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttari Ae tigacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii|| atra vyAkhyA pUrvavat kartavyA, navaraM tatra dravyAnupUya'dhikArAd dharmAstikAyAdidravyANi pUrvAnupUrvyAdisvenodAhRtAni, ana tu kSetrAnupUrNyadhikArAdholokAdikSetravizeSA iti, iha cordhvAdhazcaturdazarajvAyatasya vistaratastvaniyatasya paJcAstikAyamayasya lokasya tridhA parikalpane'dholokAdivibhAmAH sampayante, tatrAsyA ratnaprabhAyAM bahusamabhUbhAge merumadhye nabhApataradaye'STapradezo rucakaH samasti, tasya ca pratarabayasya madhye eka dIpa anukrama [117-119] AARAKASSES ~178~ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [104] + gAthA // 1-4 // dIpa anukrama [120 -125] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 104] / gAthA ||12-15 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH smAddhastana pratarAdArabhyAdho'bhimukhaM nava yojanazatAni parihRtya parataH sAtirekasatarajjvAyato'dholokaH, tatra lokyate - kevaliprajJayA paricchidyata iti lokaH, adhobyavasthito loko'gholokaH, athavA adhaHzabdozubhaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAda bAhulyenAzubha eva pariNAmo dravyANAM jAyate, ato'zubhapariNAmavaddravyayogAdadhaH-azubho loko'dholokaH uktaM ca- "ahava ahopariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osaNaM // 88 // 4 asubho ahotti bhaNio davvANaM teNa'hologo // 1 ||"tti, tasyaiva rucakaprataradvayasya madhye ekasmAduparitanapratarAdArabhyordhvaM nava yojanazatAni parihatya parataH kiJcinyUna saptarajjvAyata UrdhvalokaH, Urddham upari vyavasthApito lokaH UrddhalokaH, athavA UrdhvazabdaH zubhaparyAyaH, tatra ca kSetrasya zubhatvAttadanubhAvAd dravyANAM prAyaH zubhA eva pariNAmA bhavanti, ataH zubhapariNAmavadravyayogAdUrdhva-zubho loka UrdhvalokaH, uktaM ca"uti uvari jaM ciya subhakhittaM khetao ya davvaguNA / uppAMti subhA vA teNa tao uhalogotti // 1 // " tayozcAdholokordhvalokayormadhye aSTAdazayojanazatAni tiryagalokaH, samayaparibhASayA tiryaga madhye vyavasthito lokastiryagalokaH, athavA tiryakzabdo madhyamaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAt prAyo madhyamapariNAmavantyeva dravyANi saMbhavanti, atastadyogAttiryaG-madhyamo lokastiryaglokaH, athavA khakIyordhvAghobhA anayo0 maladhA rIyA 1 athavA adhaH pariNAmaH kSetrAnubhAvena yenotsannam anumo'dha iti maNitaH dravyANAM tenAtholokaH // 1 // 2 Urdhvamiti upari deva zubhakSetra kSetra tatha dravyaguNAH utpadyante zubhA vA tena saka loka iti // 1 // For P&Praise City *** sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti kramaH mudritaM tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 179~ vRttiH upakra mAdhi0 // 88 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| 454545454645 gAttiryagbhAga evAtivizAlatayA'tra pradhAnam, atastena vyapadezaH kRtaH, tiryagbhAgapradhAno lokastiyaglokaH, uktaM ca-"majjhaNubhAvaM khetaM jaMtaM tiriyaMti vynnpjjvo| bhaNNai tiriyaM visAlaM ato va taM & tiriyalogotti // 1 // " 'vayaNapajjavaoti madhyAnubhAvavacanasya tiryaradhvaneH paryAyatAmAzriyetyarthaH / atra hai ca jaghanyapariNAmavadvyayogato jaghanyatayA guNasthAnakeSu mithyAdRSTerivAdAvevAdholokasyopanyAsaH, tadupari madhyamadravyavattvAt madhyamatayA tiryaglokasya, tadupariSTAdutkRSTadravyavattvAvalokasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiH, pazcAnupUrvI tu vyatyayena pratItaiva, anAnupUrtyAM tu padatrayasya Sar3a bhaGgA bhavanti, te ca pUrva darzitA eca, zeSabhAvanA viha prAgvadeveti / atra ca kacihAcanAntare ekapradezAvagADhAdInAM asaGkhyAtapradezAvagADhAntAnAM prathama pUrvAnupUAdibhAva ukto dRzyate, so'pi kSetrAnupUya'dhikArAdaviruddha eva, sugamatvAcoktAnusAreNa bhAvanIya iti // sAmpataM vastvantaraviSayatvena pUrvAnupUrvyAdibhAvaM didarzayipuradholokAdInAM ca bhedaparijJAne ziSyavyutpattiM pazyannAha aholoakhettANupuvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvANupubbI pacchANupubvI aNA nnupuvii| se kiM taM puvANupuvI?, 2 rayaNappabhA sakarappabhA vAluappabhA paMkappabhA 1 madhyAnubhAva kSetra yat tastiyaMgiti pavanaparyavAt / bhavate tiryag vizAlamatI vA sa nirvagloka iti // 1 // dIpa anukrama [120-125]] laEl.com ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~180~ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] vRttiH upakramAdhika gAthA ||1-4|| anuyo0 dhUmappabhA tamappabhA tamatamappabhA, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvI ?, 2 maladhA tamatamA jAva rayaNappabhA, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe rIyA ceva egAiAe eguttariAe sattagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM // 89 // aNANupuvvI / tirialoakhettANupuvvI tivihA papaNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI annaannupuvii| 'aholoyakhettANupuvvI tivihe'tyAdi, adholokakSetraviSayA AnupUrvI 2, aupanidhikIti prakramAllabhyate, sA trividhA prajJaptA, tadyathetyAdi, zeSaM pUrvavadbhAvanIyaM yAvadratnaprabhetyAdi, indranIlAdibahuvidharatnasambhavAnnarakavarjaprAyo ravAnAM prabhA-jyotlA yasyAM sA ratnaprabhA, evaM zarkarANAm-upalakhaNDAnAM prabhA-prakAzanaM svarUpeNAvasthAnaM yasyAM sA zarkarAmabhA, vAlukAyA vAlikAyA vA-paruSapAMzatkararUpAyAH prabhA-kharUpAvasthitiryasyAM sA vAlukAprabhA vAlikAprabhA veti, paGkasya prabhA yasyAM sA paGkaprabhA, paGkAbhadravyopalakSite tyarthaH, dhUmasya prabhA yasyAM sA dhUmaprabhA, dhUmAbhadravyopalakSitetyarthaH, tamasaH prabhA yasyAM sA tamaHprabhA, kRSNaKIdravyopalakSitetyarthaH, kacittameti pAThaH, tatrApi tamorUpadravyayuktatvAttamA iti, mahAtamasaH prabhA yasyAM sAhU mahAtama prabhA, atikRSNadravyopalakSitetyarthaH, kacittamatameti pAThaH, tatrApyatizayavasamastamastamastadrUpadra dIpa anukrama [120-125]] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 181~ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| vyayogAt tamastamA iti, atra prajJApakapratyAsanneti ratnaprabhAyA AdAvupanyAsaH kRtaH, tataH paraM vyavahitavyavahitatarAditvAt krameNa zarkarAmabhAdInAmiti pUrvAnupUrvIsvaM, vyatyayena pazcAnupUrvItvam , amISAM ca saptAnAM padAnAM parasparAbhyAse pazca sahasrANi catvAriMzadadhikAni bhaGgAnAM bhavanti, tAni cAyantabhadkadayarahitAnyanAnupUjyA draSTavyAnIti, zeSabhAvanA pUrvavaditi se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 jaMbUddIve lavaNe dhAyaikAloa pukkhare varuNe / khIraghayakhoanaMdI aruNavare kuMDale ruage // 1 // AbharaNavatthagaMdhe uppalatilae a puDhavinihirayaNe / vAsaharadahanaIo vijayA vakkhArakappiMdA // 2 // kurumaMdaraAvAsA kUDA nakkhattacaMdasUrA ya / deve nAge jakkhe bhUe a sayaMbhuramaNe a||3|| se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuvvI?, 2 sayaMbhUramaNe a jAva jaMbUddIve, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupuThavI ?, 2 eAe ceva egAiAe paguttariAe asaMkheja gacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durupUNo, se taM annaannupuvii| tiryagloke kSetrAnupUA 'jaMbUdI' ityAdigAdhAvyAkhyA gAbhyAM prakArAbhyAM sthAnAbamA dIpa anukrama [120-125]] Jamreal ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 182~ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH [104] anuyo maladhArIyA upaka mAdhika // 90 // sa55 gAthA ||1-4|| hetutvalakSaNAbhyAM prANinaH pAntIti dvIpA:-jantvAvAsabhUtakSetra vizeSAH, saha mudyA maryAdayA vartanta | iti samudrA:-pracurajalopalakSitAH kSetravizeSA eva, ete ca tiryagloke pratyekamasankhyayA bhavanti, kA tatra samastadvIpasamudrAbhyantarabhUtatvenAdau tAvajambUvRkSaNopalakSito dIpo jambUdvIpaH, tatastaM pari- kSipya sthito lavaNarasAsvAdanIrapUritaH samudro lavaNasamudraH, ekadezena samudAyasya gamyamAna vAd, evaM purastAdapi yathAsambhavaM draSTavyaM, 'dhAyai kAlo yatti, tato lavaNasamudra parikSipya kAsthito dhAtakIvRkSakhaNDopalakSito bIpo dhAtakIkhaNDaH, tatparito'pi zuddhodakarasAkhAdaH kAlodaH samudraH, taM ca parikSipya sthitaH puSkaraiH-padmavarairupalakSito dvIpaH puSkaravaradIpaH, tatparito'pi zuddhodakarasAsvAda eva puSkarodaH samudraH, anayozca dvayorapyekenaiva padenAtra saMgraho draSTavyaH 'pukkharaitti, evamuttaratrApi, tato 'varupaNo'si varuNavaro dvIpastato vAruNIrasAkhAdo vAruNodaH samudraH, 'khIra'tti kSIravaro dvIpaH kSIrarasAsvAdaH kSIrodaH samudraH, 'ghaya'tti ghRtavaro dIpaH dhRtarasAsvAdo ghRtodaH samudra, 'khoya'tti ikSuvaro bIpaH ikSurasA| khAd evekSurasaH samudraH, ita Udhrva sarve'pi samudrAH bIpasadRzanAmAno mantavyA, aparaM ca svayambhUramaNavarjAH sarve'pIkSurasAkhAdAH, tatra dIpanAmAnyamUni, tadyathA nandI-samRddhistayA Izvaro dvIpo nandIzvara, evamaruNavaraH aruNAvAsaH kuNDalavaraH zakhabaraH rucakavara ityevaM SaD dIpanAmAni cUrNI likhitAni dRzyante, sUtre tu 'nandI aruNavare kuNDale ruyage' ityetasmin gAthAdale catvAryeva tAnyupalabhyante, ataH cUrNilikhi dIpa anukrama [120-125]] // 9 // ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 183~ Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| tAnusAreNa rucakatrayodazaH, sUtralikhitAnusAratastu sa evaikAdazo bhavati, tattvaM tu kevalino vidantIti gAthArthaH / idAnImanantaroktabIpasamudrANAmavasthitikharUpapratipAdanArdhaM zeSANAM tu nAmAbhidhAnArthamAhaM"jaMbuddIvAo khalu nirantarA sesayA asaMkhaimA / bhuyagavarakusavarAviya kocavarAbharaNamAI y||1||" iti, * vyAkhyA-ete pUrvoktAH sarve'pi jambUdIpAdArabhya 'nirantarA' nairantaryeNa vyavasthitAH, na punaramISAmantare'paro dIpaH kazcanApi samastIti bhAvaH, ye tu zeSakA bhujagavarAya ita UdhvaM vakSyante te pratyekamasakhyAtatamA|5 TradraSTavyAH, tathAhi-'bhujagavareti pUrvoktAdU rucakabarAdU dvIpAdasakhyeyAn bIpasamudrAn gatvA bhujagavaro| nAma dvIpaH samasti, 'kusavara'tti tato'pyasaGkhyeyA~stAn gatvA kuzavaro nAma dvIpaH samasti, apiceti samucaye, 'koMcavare'tti tato'pyasakhyeyA~stAnatikramya krauzcavaro nAma dvIpaH samasti, 'AbharaNamAI yatti TrAeSamasakhyeyAna dIpasamudrAnullaghyA''bharaNAdayazca-AbharaNAdinAmasahazanAmAnava dIpA vaktavyAH, samu vAstu tatsadRzanAmAna eva bhavantItyuktameveti gAdhArthaH // iyaM ca gAthA kasyAJcidvAcanAyAM na dRzyata eva, kevalaM kApi vAcanAvizeSe dRzyate, TIkAcUyostu tadvyAkhyAnamupalabhyata ityasmAbhirapi vyAkhyAteti / tAnevAbharaNAdInAha-'AbharaNavatthetyAdi gAthAdvayam, asaGkhyeyAnAm asakhyeyAnAM dIpAnAmante AbharaNavastragandhotpala tilakAdiparyAyasadRzanAmaka ekaiko'pi dvIpastAvadvaktavyo yAvadante svayambhUramaNo bIpaH, | zuddhodakarasaH svayambhUramaNa eva samudra iti gAthAdayabhAvArthaH / nanu yadyevaM tarthasakhyeyAna bIpAnatikramya ye 5555555 dIpa 456056 anukrama [120-125]] anu. 16 | ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 184~ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [104] + gAthA // 1-4 // dIpa anukrama [120 -125] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 104] / gAthA ||12-15 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 91 // | vartante teSAmeva dIpAnAmetAni nAmAnyAkhyAtAni ye tvantarAleSu dvIpAste kiMnAmakA iti vaktavyaM, sayaM, loke padArthAnAM zaGkhadhvaja kalazakhastikazrIvatsAdIni yAvanti zubhanAmAni taiH sarvairapyupalakSitAsteSu dIpAH prApyanta iti svayameva draSTavyaM yata uktam- "dIvasamuddA NaM bhaMte! kevaiyA nAmadhijehiM paNNattA 1, goyamA ! jAvaDyA loe subhA nAmA subhA ruvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA phAsA evaiyA NaM dIvasamuddA nAmavijehiM paNNatsA" iti saGkhyA tu sarveSAmasaGkhyeyakharUpA 'uddhArasAgarANaM aDAIjANa jantiyA samayA / duguNAdguNapavitthara dIvodahi rajju evaiyA // 1 // iti gAthApratipAditA draSTavyA, tadevamatra kramopanyAse pUrvAnupUrvI vyatyayena paJcAnupUrvI, anAnupUrvI tvamISAmasakhyeyAnAM padAnAM parasparAbhyAse ye'saGkhyeyA bhaGgA bhavanti bhaGgakadvayonA tatvarUpA draSTavyeti // uloattANuputhvI tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANuputhvI pacchANupuvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 sohamme IsANe saNakumAre mAhiMde baMbhaloe laMtara mahAsukke sahassAre ANae pANae AraNe accue gevejavimANe aNuttaravimANe 1] dvIpasamudrA bhadanta / kiyanto nAmadheyaH prajJatAH 1, gautama yAvanti loke zubhAni nAmAni mAni rUpANi zubhA ganyAH zubhaH rasAH zubhA sparzA ivanto // 91 // dvIpasamudra nAmadheyaiH prazaptAH 2 uddhArasAgarANAmatRtIyAnAM yAvantaH samayAH / dviguNadviguNapravistArA dvIpodathayo rajvAmiSantaH // 1 // For P&Palle Cinly *** sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti kramaH mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam vRttiH upakra mAdhi0 ~ 185~ jayg Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [104] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| IsipabbhArA, se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuThavI?, 2 IsipambhArA jAba sohamme, se taM pacchANupubbI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe pannarasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii| ahavA uvaNihiA khettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupubvI pacchANupuvvI aNANupuvvI, se kiM taM puvvANupuvI?, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe dasapaesogADhe saMkhijapaesogADhe jAva asaMkhijjapaesogADhe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupubbI?, 2 asaMkhijapaesogADhe saMkhijapaesogADhe jAva egapaesogADhe, se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhijjagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANuputvI / se taM uva NihiA khettANupuvI / se taM khettANupuvvI (sU0 104) UrdhvalokakSetrAnupU` 'sohamme'tyAdi, sakalavimAnapradhAnasaudharmAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSi dvAdaza devalokAH yaiveyakA anuttarA ISaprArabhArAca. SAACARRIA dIpa anukrama [120-125]] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~186~ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [104] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] maladhArIyA // 92 // gAthA ||1-4|| tatvAt saudharmaH, evaM sakalavimAnapradhAnezAnAvataMsakavimAnavizeSopalakSita IzAnaH, evaM tattadvimAnAvataM-4 vani sakamAdhAnyena tattannAma vAcyaM, yAvat sakalavimAnapradhAnAcyutAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSitoDa upakracyutaH, lokapuruSasya grIvAvibhAge bhavAni vimAnAni aveyakAni, naiSAmanyAnyuttarANi vimAnAni santItyanuttaravimAnAni, ISadbhArAkAntapuruSavannatA anteSvitISatpAgabhAreti, anna prajJApakapratyAsatterAdau saudhamasyopanyAsaH, tato vyavahitAdirUpatvAt krameNezAnAdInAmiti pUrvAnupUrvIsvaM, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnu|sArataH kartavyeti kSetrAnupUrvI samAptA // 104 // uktA kSetrAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmeva kramaprAptAM kAlAnupUrvI vyAcikhyAsurAha se kiM taM kAlANu01, 2 duvihA papaNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya (suu0105)| tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA papaNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 106) / se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA kAlANu01, 2 paMcavihA papaNattA, taMjahA -aTupayaparUvaNayA bhaMgasamukittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame (sU0 107) / se kiM taM gamavavahArANaM aTupayarUvaNayA ?, 2 tisamayaTThiie ANu0 jAva dasasama dIpa BABASAHERE X // 92 anukrama [120-125]] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne '104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api '104' iti likhitam ~ 187~ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [105-112] / gAthA ||15...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 -112 dIpa anukrama yaTriIe ANu0 saMkhijasamayadiIe ANu0 asaMkhijjasamayaTriIe ANu0, egasamayaTTiIe aNANu0 dusamayaTTiIe avattavvae, tisamayaThiiAo ANupubbIo egasamayadiIAo aNANuo dusamayaTThiiA avattavvagAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA kajjai (sU0 108) / se kiM taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA?, 2 asthi ANu0 asthi aNANu0 asthi avattavvae, evaM davvANupuvIgameNaM kAlANupuvvIevi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajaI (suu0109)|se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgovardasaNayA ?, 2 tisamayadiIe ANu0 egasamayadiIe aNANu0 [126 -135] ~ 188~ Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] gAthA |||| dIpa anukrama [126 -135] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [105 - 112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 93 // dusamayaIe avattavvae, tisamayaIiA ANupuvIo egasamajhiA aNANupuo samaya avattavvagAI, ahavA tisamayaTTiIe a egasamayaIie a 0 a0 a, evaM tahA ceva davvANu0 gameNaM chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ( sU0 110 ) / se kiM taM samoAre ? 2 gamavavahArANaM ANu0davvAI kahiM samoaraMti ? kiM ANu0davvehiM samoaraMti ? aNANu davvehiM ?, evaM tiSNivi saTTANe samoaraMti iti bhANiavvaM / se taM samoAre ( sU0 111 ) / se kiM taM aNugame 1, 2 Navavihe paNNatte, taMjahA - saMtapayaparUvayA jAva appAbahuM caiva // 1 // NegamavabahArANaM ANupuvvIdavvAIM kiM asthi - tthi ?, niyamA tiNivi atthi / NegamavavahArANaM ANu0davvAiM kiM saMkhejjAI asaMjAI anaMtAI ?, tiSNivi no saMkhijjAi asaMkhejjAI no anaMtAI atrAkSaragamanikA yathA dravyAnupUrvyA tathA kartavyA, yAvat 'tisamayaDiIe ANupubbItyAdi, trayaH samayAH sthitiryasya paramANudvyaNukaJyaNukAdyanantANukaskandhaparyantasya dravyavizeSasya sa trisamayasthitirbravyavi For P&Palle Cnly ~ 189~ vRttiH upaR mASi0 // 92 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] gAthA zeSa AnupUrvIti, Aha-nanu yadi dravyavizeSa evAtrApyAnupUrvI kathaM tarhi tasya kAlAnupUrvIvI, naitadevam , abhiprAyAparijJAnAd, yataH samayatrayalakSaNakAlaparyAyaviziSTameva dravyaM gRhItaM, tatazca paryAyapAyiNoH kathazcidabhedAt kAlaparyAyasya ceha prAdhAnyena vivakSitatvAd dravyasyApi viziSTasya kAlAnupUrvItvaM na duSyati, mukhyaM samayatrayasyaivAtrAnupUrvIsvaM, kintu viziSTadravyasthApi tadabhedopacArAttadukta iti bhAvaH, evaM catu:samaya-15 | sthityAdiSvapi vAcyaM, yAvaddaza samayAH sthitiryasya paramANvAdidravyasaGghAtasya sa tathA, sakhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, asaGkhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, anantAstu samayA dravyasya sthitireva na bhavati, khAbhAvyA, ityuktameveti, zeSA bahuvacananirdezAdibhAvanA pUrvavadeva, ekasamayasthitika paramANvAdyanantANukaskandhaparyantaM dravyamanAnupUrvI, bisamayasthitikaM tu tadevAvaktavyakamiti, zeSaM pUrvoktAnusAreNa sarva bhAvanIyaM, yAvad dravyapramANadvAre 'no saMkhejAI asaMkhajAIno aNaMtAI iti, asya bhAvanA-iha vyAdisamayasthitikAni paramANvAdidravyANi loke yadyapi pratyekamanantAni prApyante tathA'pi samayatrayalakSaNAyAH sthiterekakharUpatvAt kAlasya ceha prAdhAnyena dravyabahutvasya guNIbhUtatvAt tri samayasthitikairanantarapyekamevAnupUrvIdravyam, evaM catuHsamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantarapi catuHsamayasthi-15 dAtikadravyarekamevAnupUrvIdravyam, evaM samayavRddhyA tAvanneyaM yAvadasaGkhyeyasamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantai rapyasakhyeyasamayasthitikaivyairekamevAnupUrvIdravyamiti, evamasakhyeyAnyevAtrAnupUrvIdravyANi bhavanti, eva dIpa anukrama [126-135] ~190~ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] gAthA |||| dIpa anukrama [126 -135] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [105 - 112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH // 94 // manAnupUrvyavaktavyakadravyANyapi pratyekamasaGkhyeyAni vAcyAni atrAha - nanvekasamayasthitikadravyasyAnAnupUrvItvaM dvisamayasthitikasya tvavaktavyakatvamuktaM, tatra yadyapyekadvisamayasthitIni paramANvAdidravyANi loke pratyekamanantAni labhyante tathA'pyanantaroktatvAduktayuktyaiva samayalakSaNAyA dvisamayalakSaNAyAzca sthiterekaikarUpatvAd dravyabAhulyasya ca guNIbhUtatvAdekamevAnAnupUrvI dravyamekameva cAvaktavyakadravyaM vaktuM yujyate, na tu 4 pratyekamasarUpeyatvam, atha dravyabhedena bhedo'GgIkriyate tarhi pratyekamAnantyaprasaktiH, ekasamayasthitInAM OM dvisamayasthitInAM ca dravyANAM pratyekamanantAnAM loke sadbhAvAditi, satyametat kintvekasamayasthitikamapi yadavagAhabhedena vartate tadiha bhinnaM vivakSyate, evaM dvisamayasthitikamapyavagAhabhedena bhinnaM cintyate, loke cAsaGkhyeyA avagAhabhedAH santi, pratyavagAhaM caikadvisamayasthitikAnekadravyasambhavAda nAnupUrvyavaktavyakadravyANAmAdhArakSetrabhedAt pratyekamasaGkhyeyatvaM na vihanyate iti, anayA dizA'tigahanamidaM sUkSmadhiyA paryAlocanIyamiti / kSetradvAre anuyo0 maladhA rIyA Excm intemation gamavavahArANaM ANu0davvAI logassa kiM saMkhijjaibhAge hojA? asaMkhijjaibhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu vA hojjA ? asaMkhejesu bhAgesu vA hojjA ? savvaloe vA 'hojA?, egaM davvaM paDucca saMkhejjaibhAge vA hojA asaMkhejjaibhAge vA hojA saMkhejjesu For P&Praise Cnly ~ 191~ vRttiH upakramAghi 0 // 94 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 -112] SARASTRA gAthA ||1|| vA bhAgesu hojA asaMkhejesu vA bhAgesu hojA desUNe vA loe hojjA ?, nANAdavvAI paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM aNANupuvvIdavvaM, AesaMtareNa vA savvapucchAsu hojA, evaM avattavvagadavvANi vi jahA khettANupuvIe / phusaNA kAlANupuvIevi tahA ceva bhANiavvA / 'egaM davaM pahuca logassAsaMkhejaibhAge hojA, jAva desUNe vA loge hoja'ti, iha yAdisamayasthitika-13 dravyasya tattadavagAhasambhavataH sakhyeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyaM, yadA ThyAdisamayasthitikA sUkSmapariNAmaH | skandho dezone loke'vagAhate tadaikasyAnupUrvIdravyasya dezonalokavartitvaM bhAvanIyaM, anye tu 'padesUNe vA loge hoja'tti pAThaM manyante, tatrApyayamevArthaH, pradezasthApi vivakSayA dezatvAditi, sampUrNe'pi loke kasmAdidaM zana prApyata iti ced, ucyate, sarvalokavyApI acittamahAskandha eva prApyate, sa ca tadvyApitayA ekameva samayamavatiSThate, tata UrdhvamupasaMhArasyoktatvAta, na caikasamayasthitikamAnupUrvIdravyaM bhavitumarhati, jyAdisa-18 & mayasthitikatvena tasyoktatvAt, tasmAtyAdisamayasthitikamanyad dravyaM niyamAdekenApi pradezenona eva lokekA'vagAhata iti pratipattavyam / atrAha-nanvacittamahAskandho'pyekasamayasthitiko na bhavati, daNDAyavasthA-| samayagaNanena tasyApyaSTasamayasthitikatvAdU, evaM ca sati tasyApyAnupUrvIlAt sampUrNalokanyApitvaM yujyate-13 555555 dIpa anukrama [126-135] ~192~ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] gAthA |||| dIpa anukrama [126 -135] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [105 - 112] / gAthA || 15 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 malA rIyA // 95 // 'tra vaktumiti, naitadevam, avasthAbhedena vastubhedasyeha vivakSitatvAt, bhinnAzca parasparaM dUNDakapATAdyavasthA, tatastadbhedena vastuno'pi bhedAd anyadeva daNDakapATAdyavasthAdravyebhyaH sakalalokavyApyacittamahAskandhadravyaM, taccaikasamayasthitikamiti na tasyAnupUrvItvam, etaccAnantarameva punarvakSyata ityalaM vistareNa / athavA yathA kSetrAnupUrvI tathA'trApi sarvalokavyApino'pyacittamahAskandhasya vivakSAmAtramAzritya ekasminnabhaH pradeze'prAdhAnyAddezona lokavartitvaM vAcyam, ekasamayasthitika sthAnAnupUrvIdravyasya dvisamayasthitikA vaktavyakasya ca tatra pradeze prAdhAnyAzrayaNAditi bhAvaH evamanyadapi AgamAvirodhato vaktavyamiti / 'nANAdavvAiM pahuca NiyamA savvaloe hoja 'tti, jyAdisamayasthitikadravyANAM sarvaloke'pi bhAvAditi bhAvanIyam / anAnupUrvIdravyacintAyAM yathA kSetrAnupUrvyaM tathA atrApyekadravyaM lokasyAsaGkhyeyabhAga eva vartate, kathamidam ?, u cyate, yatkAlata ekasamayasthitikaM tatkSetrato'pyekapradezAva gADhamevehAnAnupUrvItvena vivakSyate taca lokAsayeyabhAga eva bhavati, 'AesaMtareNa vA savvapucchAsu hoja'tti, asya bhAvanA - ihAcittamahAskandhasya daNDAyavasthAH parasparaM bhinnAH, AkArAdibhedAt, dvitricatuH pradezakAdiskandhavat, tatazca tA ekaikasamayavR ttitvAt pRthaganAnupUrvIdravyANi teSu ca madhye kimapi kiyatyapi kSetre vartata ityanayA vivakSayA kilekamanAnupUrvIdravyaM matAntareNa saGkhyeyabhAgAdikAsu paJcaskhapi pRcchAsu labhyate, etacca sUtreSu prAyo na dRzyate, TIkAcUyastvevaM vyAkhyAtamupalabhyata iti / nAnAdravyANi tu sarvasminnapi loke bhavanti, ekasamapasthitika For P&Praise Cly ~ 193~ 21 vRttiH upakra mAdhi0 / / 95 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] gAthA dravyANAM sarvatra bhAvAditi / avaktavyakadravyacintAyAM kSetrAnupUrdhyAmikadravyaM lokaskhAsa-khyeyabhAga evaM vartate, kathamiti ?, ucyate, yatkAlato bisamayasthitikaM tat kSetrato bipradezAvagAnamevehAvaktavyakakhena ga-1 hyate, taca lokAsa-khyeyabhAga eva syAd, athavA disamayasthitika dravya khabhAvAdeva lokasyAsaGkhyeyabhAgada evAvagAhate, na paratA, AdezAntareNa vA 'mahAkhaMdhavajamannadabvesu AilaMcaupucchAsu hoja'tti, asya hRdayaM-matAntareNa kila disamayasthitikamapi dravyaM kiJcillokasya sakhyeyabhAge'vagAhate kizcizvasaGkhyeye anyattu saGkhyeyeSu tadbhAgeSvavagAhate aparaM tvasakhyeyeSviti, mahAskandhaM varjayitvA zeSadravyANyAzritya | yathoktakharUpAkhAdyAsu catasRSu pRcchAkhekamavaktavyakadravyaM labhyate, mahAskandhasya tvaSTasamayasthititvenoktatvAnna | dvisamayasthitikatvasambhava iti tarjanam, ata eva sarvalokavyAptilakSaNAyAH paJcamapRcchAyA atrAsambhavaH, mahAskandhasyaiva sarvalokavyApakatvAt, tasya cAvaktavyakatvAyogAditi / etadapi sUtraM vAcanAntare kacideva dazyate / nAnAdravyANi tu sarvaloke bhavanti, dvisamayasthitInAM sarvatra bhAvAditi / gataM kSetradAraM, sparzanA-13 dvAramapyevameva bhAvanIyaM / kAladvAre / NegamavavahArANaM ANupubbIdavvAI kAlao kevacciraM hoti?, emaM davvaM paDucca jahaNNeNaM tipiNa samayA ukkoseNaM asaMkheja kAlaM, nANAdavAI paDucca savvaddhA, ||2|| dIpa anukrama [126-135] ~194~ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [105-112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 anuyo maladhArIyA -112] // 96 // gAthA NegamavavahArANaM aNANupuThavIdavvAI kAlao kevaJciraM hoi ?, ega davvaM paDucca ajahannamaNukoseNaM evaM samayaM nANAdavvAiM paDuzca savvaddhA, avattavvagadavvANaM mAdhi0 pucchA, pagaM davvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM evaM samayaM nANAdavvAI paDucca sa vvddhaa| 'egaM davyaM paDaca jahaNaNeNaM tiNNi samaya si, jaghanyato'pi trisamayasthitikasyaivAnupUvItvenoktatvAditi bhAvaH / 'ukoseNaM asaMkheja kAlaM ti asankhyeyakAlAt parata ekena pariNAmena dravyAvasthAnasyaivAbhAvA-11 |diti hRdayam / nAnAgavyANi tu sarvakAlaM bhavanti, pratipradeza lokasya sarvadA tairazUnyasvAditi / anAnupUrvyavaktavyakacintAyAm-'ajahannamaNukkoseNaM ti jaghanyotkRSTacintAmutsRjyetyarthaH, na hi ekasamayasthitikasyaivAnAnupUrvIkhe disamayasthitikasyaiva cAvaktavyakatve'bhyupagamyamAne jaghanyatotkRSTacintA sambhavatIti bhAvaH, nAnAdravyANi tUbhayatrApi sarvakAlaM bhavanti, pratipradezaM tairapi sarvadA lokasyAzUnyattvAditi // antaradvAre NegamavavahArANaM ANuputvIdavANamaMtaraM kAlao kevaccira hoi?, ega davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM do samayA nANAdavvAiM paDucca natthi aMtaraM / // 96 // dIpa anukrama [126-135] ~195~ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [105-112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 -112] gAthA ||2|| NegamavavahArANaM aNANupuThavIdavvANamaMtaraM kAlao kevaJciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM do samayA ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Nasthi aMtaraM |nnegmvvhaaraannN avattavvagadavvANaM pucchA, egaM davvaM paDucca jahaNaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca Nasthi aMtaraM / bhAgabhAvaappAbahuM ceva jahA khettANupuvvIe tahA bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM a NovaNihiA kAlANupuvI (sU0 112) 'egaM davvaM paDaca jahapaNeNaM eka samayaMti, anna bhAvanA-iha vyAdisamayasthitikaM vivakSitaM kizcidekamA-1 nupUrvIdravyaM taM pariNAma parityajya yadA pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA punastenaiva pariNAmena vyAdisama yasthitikaM jAyate tadA jaghanyatayA samayo'ntare labhyate, 'ukoseNaM do samayatti, tadeva yadA pariNAmATrAntareNa bI samayI sthitvA punastameva zyAdisamayasthitiyuktaM prAktanaM pariNAmamAsAdayati tadA bI samayA butkRSTato'ntare bhavataH, yadi punaH pariNAmAntareNa kSetrAdibhedataH samayadayAtparato'pi tiSThettadA tatrApyAnupUrvIkhamanubhavet, tato'ntarameva na syAditi bhAvaH / nAnAdravyANAM tu nAstyantaraM, sarvadA lokasya tad dIpa anukrama [126-135] ~ 196~ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [105-112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 anuyo. maladhArIyA -112] // 97 // gAthA zUnyatvAditi / anAnupUrvIcintAyAM 'egaM davaM paDuca jahaNNeNaM do samayatti, ekasamayasthitikaM dravyaM yadA pariNAmAntareNa samayadvayamanubhUya punastamevaikasamayasthitika pariNAmamAsAdayati tadA samayadayaM jaghanyo'ntarakAlA, yadi tu pariNAmAntareNApyekameva samayaM tiSThet tadA antarameva na syAt, tatrApyanAnupUrvItvAdU, mAdhi0 atha samayadayAt paratastiSThettadA jaghanyatvaM na syAditi bhAvaH / 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaDUnakhyeyakAlamanubhUya punarekasamayasthitika pariNAmamanubhavati tadotkRSTato'saGkhyayo:ntarakAlaH prApyate / Aha-nanu yadi ca anyAnyadravyakSetrasambandhe tasyAnanto'pi kAlo'ntare labhyate kimityasaGkhyeya evoktaH, satyaM, kintu kAlAnupUrvIprakramAt kAlasyaiveha prAdhAnyaM kartavyaM, yadi tvanyAnyadvyakSetrasambandhato'ntarakAlabAhulyaM kriyate tadA tadvAreNaivAntarakAlasya bahutvakaraNAtsayordayoreva prAdhAnyamAzritaM syAnna kAlasya, tasmAdekasminneva pariNAmAntare yAvAn kazcidutkRSTaH kAlo labhyate sa evAntare cintyate, sa cAsakhyeya eva, tataH paramekena pariNAmena vastuno'vasthAnasyaiva niSiddhatvAdityevaM bhagavataH sUtrasya vivakSAvaicitryAt sarva pUrvamutsaratra cAgamAvirodhena bhAvanIyamiti / nAnAdravyANAM tu nAstyantaraM pratipradezaM loke sarvadA tallAbhAditi / avaktavyakadravyacintAyAM 'jahapaNeNaM ega samayaMti, disamayasthitikaM kizcidavaktavyakadravyaM pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA yadA pUrvAnubhUtameva dismysthitikprinnaammaa-IF97|| sAdayati tadA samayo jaghanyAntarakAlaH / 'ukoseNaM asaMkhenaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaGkhyeyaM % % dIpa anukrama [126 -135] laEcHAR ~197~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] dIpa anukrama [126 -135] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [105 - 112] / gAthA ||15|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH - kAlaM sthitvA punastameva pUrvAnubhUtaM pariNAmamAsAdayati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo bhavati, AkSepaparihArAcatrApyanAnupUrvIvat draSTavyAviti / nAnAdravyAntaraM tu nAsti, sarvadA loke tadbhAvAditi / uktamantaradvAraM, bhAgadvAre tu yathA dravyakSetrAnupUrvyAstathaivAnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo'saGkhyepairbhAgairadhikAni vyAkhyeyAni zeSadravyANi tvAnupUrvIdravyANAmasaGkhyeyabhAga eva vartanta iti, bhAvanA vitthaM kartavyA - ihA| nAnupUrvyAmekasamayasthitilakSaNamekameva sthAnaM labhyate, avaktavyakeSvapi dvisamayasthitilakSaNamekameva talabhyate, AnupUrvyA tu trisamayacatuH samayapazcasamayasthityAdInyekottaravRddhyA'saGkhye ya samayasthityantAnyasaGkhyeyAni sthAnAni labhyanta ityAnupUrvIdravyANAmasarUpeyaguNatvam, itarayostu tadasaGkhyeya bhAgavartitvamiti bhAvadvAre sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM trayANAmapi pUrvavadbhAvanIyam / alpabahutvadvAre sarvastokAnyavaktavyakadravyANi, disamayasthitikadravyANAM svabhAvata eva stokatvAdU, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikAni, ekasamayasthitikadravyANAM nisargata eva pUrvebhyo vizeSAdhikatvAd, AnupUrvIdravyANAM tu pUrvebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAgadvAre bhAvitameva, zeSaM tu kSetrAnupUrvyAyuktAnusArataH sarva vAcyamiti / ata eva keSucivAcanAntareSu bhAgAdidvAratrayaM kSetrAnupUrvyatidezenaiva nirdiSTaM dRzyate, na tu vizeSato likhitamiti / 'se tamityAdi nigamanam / uktA naigamavyavahAranayamatenAnopanidhikI kAlAnupUrvI, atha saMgrahanayamatena tAmeva vyAcikhyAsurAha For P&Pase Cnly ~ 198~ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [113-114] / gAthA ||15...|| ............ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyoga maladhArIyA mAdhika [113 -114] // 98 // se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA kAlANupubbI?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTrapayaparUvaNayA bhaMgasamukittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame (sU0 113) / se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA?, 2 eAiM paMcavi dArAiM jahA khettANupuvIe saMgahassa tahA kAlANu0 evi bhANiavvANi, NavaraM ThiiabhilAvo, jAva se taM a Nugame / se taM saMgahassa aNovaNihiA kAlANu0 (sU0 114) / / yathA kSetrAnupUrvyAmiyaM saMgrahamatena prAgnirdiSTA tathA'trApi vAcyA, navaraM 'tisamayaTTiiA ANupubbI jAva asaMkhejasamayaThihaA ANupuSvI tyAdi abhilApaH kAryaH, zeSaM tu tathaiveti // 114 // uktA saMgrahamatenApyanIpanidhikI kAlAnupUrvI, tathA ca sati avasitastadvicAraH, idAnIM prAguddiSTAmevopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihiA kAlANupuvvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-pubvANu0 pacchANu aNANulAse kiM taM puvvANu0?, 2 samae AvaliA ANa pANU thove lave muhutte dIpa anukrama [136-137] // 98 // atha 'samaya' gaNitaM prakAzyate ~199~ Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [115] / gAthA ||15...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [115] dIpa anukrama [138] Urakara ahoratte pakkhe mAse uU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge avave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe atthiniUraMge athiniUre auaMge aue nauaMge naue pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame osappiNI ussappiNI poggalapariaDhe atItaddhA aNAgataddhA savvaddhA, se taM puvvANulAse kiM taM pacchANu0?, 2 savvaddhA aNAgataddhA jAva samae, se taM pacchANu se kiM taM aNANu0?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii| ahavA uvaNihiA kAlANuputvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupubvI aNANuputvI / se kiM taM puvvANupuvvI?, 2 egasamayaThiie dusamayaThiie tisamayaThiie jAva dasasamayaThiie saMkhijasamayaThiie asaMkhijasamayaThiie, se taM puvvaannupubbii| ~200~ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [115] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiA prata sUtrAMka [115] anuyo0 maladhArIyA mAdhi // 99 / / dIpa anukrama [138] se kiM taM pacchANupuvI ? 2 asaMkhijjasamayahiie jAva egasamayaDiie, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupuvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhijjagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM uvaNihiA kAlANupubvI, se taM kAlANupuvvI (sU0 115) eka samayaH sthitiryasya dravyavizeSasya sa tathA, evaM yAvadasaGkhyeyAH samayAH sthitiryasya sa tatheti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tvatra pUrvoktAnusAreNa sukaraiva / atha kAlavicArasya prastutatvAtsamayAdezca kAlatvena prasiddhatvAdU anuSaGgato vineyAnAM samayAdikAlaparijJAnadarzanAca tadviSayatvenaiva prakArAntareNa tAmAha'ahavetyAdi, tatra samayo-vakSyamANakharUpaH sarvasUkSmaH kAlAMzA, sa ca sarvapramANAnAM prabhavatvAt prathamaM niPArdiSTaH 1, tairasakhyeyairniSpannA AvalikA 2, saGkhyayA AvalikAH 'ANati ANaH, eka ucchAsa ityarthaH / 43, tA eva saGkhyeyA nizvAsaH, ayaM ca sUtre'nukto'pi draSTavyaH, sthAnAntaraprasiddhatvAditi 4, iyorapi kAlA 'pANu'tti ekA prANurityarthaH 5, saptabhiH prANubhiH stokaH 6, saptabhiH stokairlayaH 7, saptasaptatyA lavAnAM muhUteM: 8, triMzatA mUhatairahorAtraM , taiH paJcadazabhiH pakSaH 10, tAbhyAM dAbhyAM mAsa: 11, mAsadayena RtuH 4|12, RtutrayamAnamayanam 13, ayanadvayena saMvatsaraH 14, paJcabhistairyugaM 15, viMzatyA yugairvarSazataM 16, tairdaza 44+GRESSESEGE Jain ~ 201~ Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [115] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [115] bhirvarSasahasraM 17, teSAM zatena varSazatasahasra, lakSamityarthaH 18, caturazItyA ca lakSaiH pUrvAGgaM bhavati 19, tadapi caturazItila:guNitaM pUrva bhavati 20, taca saptatikoTilakSANi SaTpazcAzazca koTisahasrANi varSANAm, uktaM ca-"puvassa u parimANaM sayarI khalu huti koDilakkhAu / chappaNNaM ca sahassA boddhabbA vAsakodADINaM // 1 // " sthApanA 70560000000000, idamapi caturazItyA lakSaiguNitaM truTitAGgaM bhavati 21, etadapi| caturazItyA lakSaguNitaM truTitaM bhavati 22, tadapi caturazItyA lakSairguNitamaTaTAGgaM 23, etadapi tenaiva guNakAreNa guNitamaTaTam 24, evaM sarvatra pUrvaH pUrvo rAzicaturazItilakSakharUpeNa guNakAreNa guNita uttarottararAzirUpatAM pratipadyata iti pratipattavyaM, tatazca avavAGgaM 26 avavaM 26 huhukAjhaM 27 hahukaM 28 utpalAGgaM 29 utpalaM 30 padmAGgaM 31 padmaM 32 nalinAGgaM 33 nalinaM 34 arthanipUrAGga 35 arthanipUraM 36 ayutAGgaM 37 ayutaM 38 nayutAGgaM 39 nayutaM 40 prayutAnaM41 prayutaM 42 cUlikAhaM 43 cUlikA 44 zIrSaprahelikAGgaM 45 evamete rAzayazcaturazItilakSakharUpeNa guNakAreNa yathottaraM vRddhA draSTavyAstAvad yAvadimeva zIrSaprahelikAGgaM caturazItyA lakSaiguNitaM zIrSaprahelikA bhavati 46, asyAH svarUpamaGkato'pi dazyate 75826325307 |3010241157973569975696406218966848080183296 agre ca catvAriMzaM zUnyazataM 140, tadevaM zIrSaprahelikAyAM sarvANyamUni caturNavatyadhikazatasaGkhyAnyaGkasthAnAni bhavanti, anena caitAvatA kAlamA 1 pUrvasya tu parimANaM saptatiH khalu bhavanti koTIlakSAH / SaTpaJcAzana sahavANi bocavyAH varSakoThInAm // 1 // dIpa anukrama [138] ACCUSLOG* ~ 202~ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [115] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [115] anuyoga maladhArIyA | mAdhi // 10 // nema keSAzcid rabamabhAnArakANAM bhavanapativyantarasurANAM suSamaduSSamArakasambhavinAM naratirazcAM ca yathAsa-1 mbhavamAyUMSi mIyante, etasmAca parato'pi saGkhyeyaH kAlo'sti, kiMtvanatizayinAmasaMvyavahAryatvAt sarSapAyupamayA'baica vakSyamANatvAca nehoktA, kiM tarhi !, upamAmAtrapratipAdyAni palyopamAdInyeva, tatra palyopama-18 sAgaropame-atraiva vakSyamANasvarUpe, zasAgaropamakoTAkoTimAnA tvavasarpiNI, tAvanmAnaivotsarpiNI, anantA utsarpiNyavasarpiNyA pudgalaparAvartaH, anantAste atItAddhA, tAvanmAnaivAnAgatAddhA, atItAnAgatavartamAnakAlasvarUpA sarvAddhetyeSA pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH sukaraiva, yAvat kAlAnupUrvI samAsA // 114 // sAmprataM prAguddiSTAmevotkIrtanAnupUrvI bibhaNiSurAha se kiM taM ukttiNANupuvvI?, 2tivihA paNNattA, taMjahA-puvANupuvvI pacchANupubbI aNANupubvI / se kiM taM puvvANupubbI ?, 2 usame ajie saMbhave abhiNaMdaNe sumatI paumappahe supAse caMdappahe suvihI sItale sejase vAsupujje vimale aNaMte dhamme saMtI kuMthU are mallI muNisuvvae NamI arihaNemI pAse vaddhamANe, se taM puvvANupuvbI / se kiM taM pacchANupuvvI?, 2 vaddhamANe jAva usabhe, se taM pacchANupubbI / se kiM taM aNANupuvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe cauvIsagacchaga dIpa anukrama [138] 555 * atra sUtrAnte ||115|| mudritaM tathA vRttyante ||114| mudritaM, anantara sUtrAnte ||116|| mudritaM, tat kAraNAt mayA ||115|| krama svikRtam ~203~ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [116] / gAthA ||15...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [116] OMOMOMOMOM yAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuThavI / se taM ukittaNANu puvvI (sU0 116) utkIrtana-saMzabdanamabhidhAnocAraNaM tasyAnupUrvI-anuparipATiH sA pUrvAnupUrvyAdibhedena trividhA, tatra RSabhaH prathamamutpannatvAt pUrvamutkItyate, tadanantaraM krameNa ajitAdaya iti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvavadU, atrAha-nanu aupanidhikyA dravyAnupUrvyA asthAzca ko bhedaH, ucyate, tatra dravyANAM vinyAsamAtrameva pUrvA-14 nupUAdibhAvena cintitam, atra tu teSAmeva tathaivotkIrtanaM kriyata ityetAvanmAtreNa bheda iti, bhavatvevaM, kinvAvazyakasya prastutatvAdutkIrtanamapi sAmAyikAdyadhyayanAnAmeva yuktaM, kimityaprakAntAnAM RSabhAdInAM tavihitamiti, satyaM, kintu sarvavyApakaM prastutazAstramityAdAvevoktaM, tadarzanArthamRSabhAdisUtrAntaropAdAnaM, bhagavatAM ca tIrthapraNetRtvAt tatmaraNasya samastazreyaHphalakalpapAdapatvAd yuktaM tannAmotkIrtanaM, taviSayatvena coktamupalakSaNatvAdanyatrApi draSTavyamiti, zeSa bhAvitArtha yAvat se tamityAdi nigamanam // 116 // idAnIM pUrvoddiSTAmeva gaNanAnupUrvImAha se kiM taM gaNaNANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvI annaannupuvii| se kiM taM puvANupuvvI?, 2 ego dasa sayaM sahassaM dasasahassAI saya dIpa anukrama [139] Jaticomindi ~ 204~ Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [117] dIpa anukrama [140 ] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [117] / gAthA || 15...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 101 // sahassaM dasasayasahassAiM kor3I dasakoDIo koDIsayaM dasakoDisayAI, se taM puvvApuvI / se kiM taM pacchANupuvvI 1, 2 dasakoDisayAI jAva ekko, se taM pacchApuvI / se kiM taM aNANupuvvI 1, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe dasakoDisayagacchagayAe seDhIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM gaNApuvI ( sU0 117 ) gaNanaM parisaGkhyAnaM ekaM he trINi catvAri ityAdi, tasya AnupUrvI paripAdirgaNanAnupUrvI, atropalakSaNamAtramudAhartumAha- 'eMge'tyAdi sugamam upalakSaNamAtraM cedamato'nye'pi sambhavinaH saGkhyAprakArA atra draSTavyAH, utkIrtanAnupUrvyA nAmamAtrotkIrtanameva kRtam, atra svekAdisaGkhyAbhidhAnamiti bhedaH / 'se tamityAdi nigamanam // 117 // atha prAguddiSTAmeva saMsthAnAnupUrvImAha se kiM taM saMThANANupuvvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puDhavANuputrI pacchANupuvvI aNANuvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 samacauraMse niggohamaMDale sAdI khuje vAmaNe huMDe, se taM puvvANupubvI se kiM taM pacchANupuvvI 1, 2 huMDe jAva samacauraMse, For P&False City ~ 205~ vRttiH upakra mAdhi0 // 101 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [118] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [118] se taM pacchANupubbI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvaNo, se taM aNANupuvI / se taM saMThANANupuvvI (sU0 118) AkRtivizeSAH saMsthAnAni tAni ca jIvAjIvasambandhitvena vidhA bhavanti, tatreha jIvasambandhIni, tatrApi pazcendripasambandhIni vaktumiSTAni, atastAnyAha-samacauraMseM'tyAdi, tantra samA:-zAstroktalakSaNAvi saMvAdinyazcaturdigvartinaH avayavarUpAzcatasro'trayo yatra tat samAsAntAtpratyaye samacaturasra saMsthAna, tulyAThArohapariNAhaH sampUrNalakSaNopetAjhopADAvayavaH khAGgalASTAdhikazatoSyaH sarvasaMsthAnapradhAnaH pazcendriyajIva zarIrAkAra vizeSa ityarthaH 1, nAbherupari nyagrodhavanmaNDalam-AghasaMsthAnalakSaNayuktatvena viziSTAkAraM nyagrodhamaNDalaM, nyagrodho-vaTavRkSaH, yathA cAyamupari vRsAkAratAdiguNopetakhena viziSTAkAro bhavatyavastu na tathA, evametadapIti bhAvaH 2, saha AdinA-nAbheradhastanakAyalakSaNena vartata iti sAdi, nanu sarvamapi saMsthAnamAdinA sahaiva vartate tato nirarthakaM sAdivavizeSaNaM, satyaM, ki khata eva vizeSaNavaiphalyaprasaGgAdAyasaMsthAnalakSaNayukta Adiriha gRzyate, tatastathAbhUtena AdinA saha yavartate nAbhestUparitanakAye AghasaMsthAnalakSaNavikalaM tatsAdIti tAtparyam 3, yatra pANipAdazirogrIvaM samanalakSaNaparipUrNa zeSaM tu hRdayodarapRSThalakSaNaM dIpa anukrama [141] JaticARH ~206~ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [118] / gAthA ||15...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti anuyo upaka maladhA prata sUtrAMka [118] rIyA mAdhi. // 10 // koSTha-lakSaNahInaM tat kunjaM 4, yatra tu hRdayodarapRSThaM sarvalakSaNopetaM zeSaM tu hInalakSaNaM tadAmanaM, kujaviparItamityarthaH 6, yatra sarve'pyavayavAH prAyo lakSaNavisaMvAdina eva bhavanti tatsaMsthAnaM huNDamiti 6 / anna ca sarvapradhAnatvAt samacaturasrasya prathamatvaM, zeSANAM tu yathAkramaM hInatvAd dvitIyAditvamiti pUrvAnupUrvItvaM, zeSabhAvanA pUrvavaditi / Aha-padItthaM saMsthAnAnupUrvI procyate tarhi saMhananavarNarasasparzAyanupUyo'pi vaktavyAH syuH, tathA ca satyAnupUrvINAmiyatteva vizIyete, tato niSphala evaM prAgupanyasto dazavidhatvasaGkhyAniyama iti, satyaM, kintu sarvAMsAmapi tAsAM vaktumazakyatvAdupalakSaNamAtramevArya samayAniyamaH, etadanusAreNAnyA apyetA anusartavyA iti tAvallakSayAmaH, sudhiyA vanyathA'pi vAcyaM, gambhIrArthatvAt paramamuni-13 praNItasUtravivakSAyAH, evamuttaratrApi vAcyamityalaM vistareNa // 118 // sAmAcAryAnupUrvI vivakSarAha se kiM taM sAmAyArIANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvI?, 2 icchAmicchAtahakAro AvassiA ya nisiihiaa| ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimNtnnaa||1||uvsNpyaa ya kAle sAmAyArI bhave dasavihA u|| se taM puvvaannupuvvii| se kiM taM pacchANupuvI, 2uvasaMvayA jAva icchAgAro, se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe dIpa anukrama [141] // 102 // ~ 207~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [119] / gAthA ||16|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [119] CACACADC gAthA ||1|| ceva egAiAe eguttariAe dasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI, se taM sAmAyArIANupuvvI (sU0 119) tatra samAcaraNaM samAcAra:-ziSTajanAcaritaH kriyAkalApastasya bhAva iti (upamAne vatiH 509 tatvau bhAve 510 yaNa ca 511 iti kA0 rU0) yaNpatyaye khiyAmIkAre ca sAmAcArI, sA ca trividhA-oghaniyuktyabhihitArtharUpA oghasAmAcArI 1, icchAmicchAmarthaviSayA dazadhA sAmAcArI 2, nizIthakalpAdyabhihitaprAyazcittapadavibhAgaviSayA padavibhAgasAmAcArI 3, uktaM ca-"sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAgetti, tatreha dazadhA sAmAcArImAzrityoktam-'icchAmicchAtahakAroM'ityAdi, anna kArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazcaiSaNamicchA-vivakSitakriyApravRttyabhyupagamastayA karaNamicchAkAraH, AjJAvalAbhiyogarahito vyApAra ityarthaH 1, mithyA-asadetad yanmayA''caritamityevaM karaNaM mithyAkAraH, akRtye kasmiMzcit kRte mithyAvitathamidaM na punaryathA bhagavadbhiruktaM tathaivaitanmaveSTitamato duSkRtaM-durAcIrNam ityevamasakriyAnivRttyabhyupagamo midhyAkAra iti tAtparyam 2, sUtravyAkhyAnAdau prastute gurubhiH kasmiMzcid vacasyudIrite sati yathA| bhavantaH pratipAdayanti tathaivaitadityevaMkaraNaM tathAkAraH, avikalpaguvoMjJAbhyupagama isa 3, avazyakatevyamAvazyakaM tatra bhavA AvazyakI-jJAnAdhAlambanenopAzrayAt bahiravazyaMgamane samupasthite avazyaMkarta 1sAmAcArI trividhA bhoghe dazathA padavibhAge iti. dIpa anukrama [142-144] 4565 sana.18 ~ 208~ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [119] + gAthA |||| dIpa anukrama [142 -144] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [119] / gAthA ||16|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 102 // vyamidamato gacchAmyahamityevaM guruM prati nivedanA AvazyakIti hRdayaM 4, niSedhe bhavA naiSedhikI upAzrayAhU| hiH kartavyavyApAreSvavasiteSu punastatraiva pravizataH sAdhoH zeSasAdhUnAmutrAsAdidoSaparijihIrSayA bahirvyA| pAraniSedhenopAzrayapravezasUcanAnnaiSedhikIti paramArthaH 5, bhadanta ! karomIdamityevaM guroH pracchanamApracchanA 6, ekadA pRSTena guruNA nedaM kartavyamityevaM niSiddhasya vineyasya kiJcidvilambya tatazcedaM cedaM ceha kAraNamastyato yadi pUjyA Adizanti tadA karomItyevaM guroH punaH pracchanaM pratipracchanA, athavA grAmAdau preSitasya gamanakAle punaH pracchanaM pratipracchanA 7, chanda' chadi saMvaraNa' ityasyAnekArthatvAt kuru mamAnugrahaM paribhuGkSvedamityevaM pUrvAnItAzanAdiparibhogaviSaye sAdhUnAmutsAhanA chandanA 8, idaM vastu labdhvA tato'haM tubhyaM dAsyAmItyevamathApyagRhItenAzanAdinA sAdhUnAmAmantraNaM nimantraNA, uktaM ca- pubvagahiraNa chaMdaNa nimaMtraNA hoI agahieNaM"ti 9, tvadIyo'hamityevaM zrutAdyarthamanyadIyasattAbhyupagama upasampaditi 10 / evaM ete dazaprakArA: kAle yathAsvaM prastAve vidhIyamAnA dazavidhA sAmAcArIti gAthArthaH / iha dharmasthA paropatApamUlatvAdicchAkArasyAjJAbalAbhiyogalakSaNaparopatApavarjakatvAt prAdhAnyAt prathamamupanyAsaH, aparopatApa kenApi ca kathaJcit skhalane | mithyAduSkRtaM dAtavyamiti tadanantaraM mithyAkArasya, etau ca guruvacanapratipattAveva jJAtuM zakyau, guruvacanaM ca tathAkArakaraNenaiva sampaka pratipannaM bhavatIti tadanantaraM tathAkArasya, pratipannaguruvacanena copAzrayAihi 1 pUrvagRhItena indanA nimazraNA bhavatyagRhItena. For P&P Cy ~209~ vRttiH upakra mAdhi0 // 103 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [119] + gAthA |||| dIpa anukrama [142 -144] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [119] / gAthA ||16|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH nirgacchatA gurupRcchApUrvakaM nirgantavyamiti tathAkArAnantaraM tatpRcchArUpAyA AvazyakyAH, bahirnigatena ca naiSedhikIpUrvakaM punaH praviSTavyamiti tadanantaraM naiSedhikyAH, upAzrayapraviSTena ca gurumApRcchadha sakalamanuSTheyamiti tadanantaramApracchanAyAH, ApRSThe ca niSidve punaH praSTavyamiti tadanantaraM pratipracchanAyAH, pratiprazne cAnujJAtenAzanAthAnIya tatparibhogAya sAdhava utsAhanIyA iti tadanantaraM chandanAyAH, eSA ca gRhIta evAzanAdau syAdU agRhIte tu nimantraNaiveti tadanantaraM nimantraNAyAH, iyaM ca sarvA'pi nimantraNAparyantA sAmAcArI gurUpasaspadamantareNa na jJAyata iti tadanantaramupasampada upanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiriti / zeSaM pUrvavaditi // 119 // atha bhAvAnupUrvImAha se kiM taM bhAvANupuvvI 1, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - puvvANuputhvI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 udaie uvasamie khAie khaovasamie pAriNAmie saMnivAie, se taM puvvANuputhvI se kiM taM pacchANupu0vI 1, 2 sannivAie jAba udaie, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANuputhvI 1, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannanbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI se taM bhAvANupuvvI, se taM ANupubbI, ANupuvvItti padaM samattaM ( sU0 120 ) For P&Praise City ~ 210~ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [120] / gAthA ||16...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vatti : anuyo. maladhArIyA prata upakramAdhi sUtrAMka // 104 // [120] / iha tena tena rUpeNa bhavanAni bhAvA:-vastupariNAmavizeSA:-auyikAdayaH, athavA tena tena rUpeNa bhavantIti bhAvAsta eva, yahA bhavanti taiH tebhyasteSu vA satsu prANinastena tena rUpeNeti bhAvA yathoktA eva, teSAmAnupUrvI-paripATirbhAvAnupUrvI, audayikAdInAM tu kharUpaM purastAtryakSeNa vakSyate, atra ca nArakAdigatiraudayiko bhAva iti vakSyate, tasyAM ca satyAM zeSabhAvAH sarve'pi yathAsambhavaM prAdurbhavantIti zeSabhAvAdhAratvena pradhAnatvAdAdayikasya prathamamupanyAsaH, tatazca zeSabhAvapaJcakasya madhye aupazamikasya, stokaviSayatvAt stokatayA pratipAdayiSyata iti tadanantaramaupazamikasya, tato bahuviSayatvAt kSAyikasya, tato bahutaravirApayatvAt kSAyopazamikasya, tato bahutamaviSayatvAt pAriNAmikasya, tato'pyeSAmeva bhAvAnAM bikAdisaM-1 yogasamutthatvAt sAnnipAtikasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIkramasiddhiriti / zeSaM pUrvoktAnusAreNa bhAvanIyam / tadevamuktAH prAguddiSTA dazApyAnupUrvIbhedAH, tadbhaNane copakramaprathamabhedalakSaNA AnupUrvI samApsA // 120 // sAmpratamupakramasyaiva prAguddiSTaM dvitIya bhedaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM NAme?, NAme dasavihe paNNatte, taMjahA-egaNAme duNAme tiNAme cau NAme paMcaNAme chaNAme sattaNAme aTraNAme NavaNAme dasaNAme (sU0 121) iha jIvagatajJAnAdiparyAyAjIvagatarUpAdiparyAyAnusAreNa prativastu bhedena namati-tadabhidhAyakatvena pravartata dIpa anukrama [145] / 104 // atha upakramasya dvitiya-bheda: 'nAma'sya bheda-prabhedAnAm varNanaM Arabhyate ~211~ Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [121] / gAthA ||16|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [121] dIpa anukrama [146] iti nAma, vastvabhidhAnamityarthaH, uktaM ca-"jaM vatthuNo'bhihANaM pajjayabheyANusAriyaM nAma / pahabheaMjaM namaI pahabheaMjAi jaM bhaNioM // 1 // " idaM ca dazaprakAraM kathamityAha-eganAmeM' ityAdi, iha yena kenacinnAmnA ekenApi satA sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tadekanAmocyate, yakAbhyAM tu nAmabhyAM dAbhyAmapi sarva vivakSitavastujAtamabhidhAnabAreNa saMgRhyate tad vinAma, paistu tribhirnAmabhiH sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tat trinAma, yaistu caturbhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastvabhidhIyate tacaturnAma, evasamanayA dizA jJeyaM, yAvad yairdazabhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastu pratipAdyate tad dazanAmeti / / 121 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityekanAmodAharannAha se kiM taM egaNAme ?, 2-NAmANi jANi kANivi davyANa guNANa pajavANaM ca / tesiM Agamanihase nAmaMti parUviA sapaNA // 1 // se taM egaNAme (sU0 122) 'nAmANi gAhA' vyAkhyA-'dravyANAM' jIvAjIvabhedAnAM 'guNAnAM jJAnAdInAM rUpAdInAM ca tathA paryAyANAM' nArakatvAdInAmekaguNakRSNatvAdInAM ca nAmAni-abhidhAnAni yAni kAnicilloke rUDhAni, tadyathA-jIvo janturAtmA prANItyAdi, AkAzaM namastArApatho vyomAmyaramityAdi, tathA jJAnaM budbhiryodha ityAdi, tathA rUpaM raso gandha ityAdi, tathA nArakastirya manuSya ityAdi, ekaguNakRSNo dviguNakRSNa ityAdi, teSAM sarveSAmapya 1 vasno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusArika nAma / pratibhedaM yatramati pratibhedaM yAti yANitam // 1 // JECT ~ 212~ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [122] / gAthA ||17|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [122] gAthA ||1|| anuyo bhidhAnAnAmAgama eva nikaSo-hemarajatakalpajIvAdipadArthasvarUpaparijJAnahetutvAt kaSapaTTakastasminnAmetye- vRttiH maladhA-18|varUpA saMjJA-AkhyA prarUpitA-vyavasthApitA, sarvANyapi jIvo janturityAdyabhidhAnAni nAmatvasAmAnyAvya-15 upakrabhicArAdekena nAmazabdenocyanta iti bhAvaH, tadevamihaikenApyanena nAmazabdena sarvANyapi lokarUDhAbhidhA- mAdhiH nAni vastUni pratipAdyanta ityetadekanAmocyate, ekaM sannAmaikanAmetikRtvA iti gaathaarthH| 'se taM egaNAmetti // 105 // nigamanam // 122 // se kiM taM dunAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-egakkharie a aNegakkharie a, se kiM taM egakkharie ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-hIH zrIH dhIH strI, se taM egakkharie / se kiM taM aNegakkharie?,2 kannA vINA latA mAlA, se taM aNegakkharie / ahavA dunAme duvihe paNNatte, taMjahA-jIvanAme a ajIvanAme a, se kiM taM jIvaNAme ?, 2 aNegavihe papaNatte, taMjahA-devadatto jaNNadatto viNhudatto somadatto, se taM jIvanAme / se kiM taM ajIvanAme ?,2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-ghaDo paDo kaDo raho, in105 // se taM ajiivnaame|ahvaa dunAme duvihe paNNatte,taMjahA-visesie aavisesie |a dIpa anukrama [147-149] *SACRE-EX ~213~ Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ............ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] visesie davve visesie jIvadavve ajIvadavve a,avisesie jIvadabve visesie Neraie tirikkhajoNIe maNusse deve,avisesie Neraie visesie rayaNappahAe sakkarappahAe vAluappahAe paMkappahAe dhUmappahAe tamAe tamatamAe, avisesie rayaNappahApuDhaviNeraie visesie pajjattae a apajjattae a, evaM jAva avisesie tamatamApuDhavINeraie visesie pajattae a apajattae a| avisesie tirikkhajoNie visesie egidie beiMdie teiMdie cauridie paMciMdie, avisesie egidie visesie puDhavikAie AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie, avisesie puDhavikAie visesie suhumapuDhavikAie a bAdarapuDhavikAie a, avisesie suhumapuDhavikAie visesipa pajattayasuhumapuDhavikAie a apajjattayasuhamapuDhavikAie a, avisesie a bAdarapuDhavikAie visesie pajjattayabAdarapuDhavikAie a apajjattayabAdarapuDhavikAie a, evaM AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie avisesiavisesiapajja dIpa anukrama [150] % 43490%A5 ~214~ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vani anuyoga upakra prata maladhArIyA mAdhi sUtrAMka // 106 // [123 dIpa anukrama [150] tayaapajattayabhedehiM bhANiavvA / avisesie beiMdie visesie pajattayabeIdie a apajattayabeiMdie a, evaM teiMdiacauriMdiAvi bhANiavvA / avisesie paMciMdiatirikkhajoNie visesie jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNie thalayarapaMciMdiatirikakhajoNie khayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie jalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie saMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie visesie a pajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie, avisesie gabbhavatiyajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie pajattayagabbhavatiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayagambhavakaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie thalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie cauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie AKASKOCAUSES // 106 // ~215~ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] dIpa anukrama [150] aparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie cauppayathalayarapaM0 visesie saMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakkaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie saMmucchimacauppayathalayara0 visesie paja. tayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie ganbhavatiacauppayathalayarapaMciMdia0 visesie pajattayagabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajjattayagabbhavatiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie parisappathalayara0 visesie uraparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a bhuaparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, ete'vi saMmucchimA pajattagA apajattagA ya gambhavakaMtiAvi pajattagA apajattagA ya bhANiavvA / avisesie khahayarapaMcidia0 visesie saMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavatiakhahayarapaMciMdia ~ 216~ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata anuyo0 upakra maladhArIyA mAdhi sUtrAMka [123] // 107 // dIpa tirikkhajoNie a, avisesie samucchimakhahayarapaMciM0 visesie pajattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie, avisesie gabbhavakkaMtiakhahayarapaMciM0 visesie pajattayagabbhavakkaMtiakhahayarapaMciMdiyatirikkhajoNie a apajjattayagabbhavatiakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie y| avisesie maNusse visesie samucchimamaNusse agabbhavakaMtiamaNusse a, avisesie samucchimamaNusse visesie pajjattagasamucchimamaNusse a apajjattagasaMmucchimamaNusse a, avisesie gabbhavatiamaNusse visesie kammabhUmio ya akammabhUmio ya aMtaradIvao ya saMkhijavAsAuya asaMkhijjavAsAuya pajatApajattao / avisesie deve visesie bhavaNavAsI vANamaMtare joisie vemANie a, avisesie bhavaNavAsI visesie asurakumAre nAgaku0 suvaNNakucha vijuku0 aggiku0 dIvaku0 udadhiku0 disAku0 vAuku0 thaNiakumAre, savvesipi avisesiavisesiaapajjattagapajjattagabhedA RECASTAR ASSACRECARGASEX anukrama [150] // 107 // ~217~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] bhANiavvA / avisesie vANamaMtare visesie pisAe bhUe jakkhe rakkhase kiNNare kiMpurise mahorage gaMdhavve, etesipi avisesiavisesiapjjttyapjttgbhedaabhaanniavvaa|avisesie joIsie visesie caMde sUre gahagaNe nakkhatte tArArUve, etesipi avisesiyavisesiyaapajjattayapajattayabheA bhANiavvA |avisesie vemANie visesie kappovage a kappAtItage a, avisesie kappovage visesie sohammae IsANae saNaMkumArae mAhiMdae baMbhaloe laMtayae mahAsukkae sahassArae ANayae pANayae AraNae acuyae, etesipi avisesiavisesiaapajjattagapajjattagabhedA bhANiavvA / avisesie kappAtItae visesie gevejjae a aNuttarovavAie a, avisesie gevejae visesie heTimaheTimagevejjae heTTimamajjhimagevejae hiDimauvarimagevejae, avisesie majjhimagevijae visesie hiTimamajjhimagevijae majjhimamajjhimagevejae majjhimauvarimagevejjae, avisesie uvarimagevejae visesie uvarimaheTThimage dIpa anukrama [150] %AX % % January ~ 218~ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH upakramAdhi0 sUtrAMka // 108 // [123 dIpa anukrama [150] anuyo. vejae uvarimamajjhimagevejae uvarimauvarimagevejae a, etesipi savesiM avimaladhA sesiavisesiapajattagApajattagabhedA bhANiavvA / avisesie aNuttarovavAie rIyA visesie vijayae vejayaMtae jayaMtae aparAjiae sabvaTasiddhae a, etesiMpi savvesiM avisesiavisesiapajattagApajjattagabhedA bhANiavvA / avisesie ajIvadavve visesie dhammasthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe poggalasthikAe addhAsamae a, avisesie poggalasthikAe visesie paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva aNaMtapaesie a, se taM dunAme (sU0 123) & yata evedaM dinAmAta eva vividha-dviprakAra, tadyathA-ekaM ca tadakSaraM ca tena nivRttamekAkSarikam , anekAni ca tAnyakSarANi ca tainivRttamanekAkSarika, cakArI samuccayAyau~, tatraikAkSarike hI:-lajjA devatAvizeSo vA, zrI:-devatAvizeSaH, dhI:-buddhiH, strI-yoSiditi, anekAkSarike-kanyetyAdi, upalakSaNaM cedaM balAkApatAkAdInAM lavyAdyakSaraniSpannanAnAmiti, tadevaM yadasti vastu tat sarvamekAkSareNa vA nAmnA'bhidhIyate'nekAkSareNa vA, atokA'nena nAmayena vivakSitasya sarvasyApi vastujAtasyAbhidhAnAd dvinAmocyate, virUpaM sat sarvasya nAma ~219~ Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [123] dIpa anukrama [150] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [123] / gAthA ||17...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 19 dvinAma, dvayorvA nAmnoH samAhAro dvinAmamiti / etadeva prakArAntareNAha - 'ahavA dunAmeM ityAdi, jIvasya nAma jIvanAma ajIvasya nAma ajIvanAma, atrApi yadasti tena jIvanAmnA'jIvanAnnA vA bhavitavyamiti jIvAjIvanAmabhyAM vivakSitasarvavastusaGgraho bhAvanIyaH, zeSaM sugamaM / punaretadevAnyathA prAha- 'ahavA dunAmeM' ityAdi, dravyamityavizeSanAma jIve ajIve ca sarvatra sadbhAvAt, jIvadravyamajIvadravyamiti ca vizeSanAma, ekasya jIva evAnyasya tvajIva eva sadbhAvAditi, tataH punaruttarApekSayA jIvadravyamityavizeSanAma, nArakastiryaDityAdi tu vizeSanAma, punarapyuttarApekSayA nArakAdikamavizeSanAma ratnaprabhAyAM bhavo rAnaprabha ityAdi tu vizeSanAma, evaM pUrva pUrvamavizeSanAma uttarottaraM tu vizeSanAma sarvatra bhAvanIyaM, zeSaM sugamaM, navaraM sammUrcchantitathAvidhakarmodayAd garbhamantareNaivotpadyanta iti sammUrcchimAH, garbhe vyutkrAntiH - utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, urasA bhujAbhyAM ca parisarpanti gacchantIti viSadharagodhAnakulAdayaH sAmAnyena parisarpAH, vizepastUrasA parisarpantItyuraH parisarpAH sarpAdaya eva, bhujAbhyAM parisarpantIti bhujaparisarpAH-godhAnakulAdaya eva, zeSaM sukhonneyaM / tadevamuktAH sAmAnyavizeSanAmabhyAM jIvadravyasya sambhavino bhedAH, sAmprataM prAgudiSTamajIvadravyamapi bhedatastathaivodAhartumAha-'avisesie ajIvadanye' ityAdi, gatArtha, tadevaM yadasti vastu tatsarva sAmAnyanAmnA vizeSanAmnA vA abhidhIyate, evamanyatrApi dvinAmatvaM bhAvanIyaM, 'se taM dunAme' si nigamanam // 123 // For P&Pase Cnly ~220~ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH anuyo maladhArIyA upakra mAdhi [124] - - dIpa anukrama [151-158] se kiM taM tinAme ?, 2 tivihe papaNatte, taMjahA-davaNAme guNaNAme pajjavaNAme ase kiM taM davaNAme ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA-dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae a, se taM dvvnaame|kiN taM guNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-vaNNaNAme gaMdhaNAme rasaNAme phAsaNAme saMThANaNAme / se kiM taM vaNNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNanAme nIlavaNNanAme lohiavaNNanAme hAliddavaNNanAme sukillavaNNaNAme, se taM vpnnnaame| se kiM taM gaMdhanAme ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-surabhigaMdhanAme a durabhigaMdhanAme a, se taM gaMdhanAme / se kiM taM rasanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-tittarasaNAme kaDuarasaNAme kasAyarasaNAme aMbilarasaNAme mahurarasaNAme a, se taM rasaNAme / se kiM taM phAsaNAme ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kakkhaDaphAsaNAme mauaphA garuaphA0 lahuaphA0 sItaphAsaNAme usiNaphAsaNAme NiddhaphA0 lukkhaphAsaNAme, se taM phAsaNAme / se CARRASSES ~221~ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [124] dIpa anukrama [151 - 158] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH kiM taM saMThANanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA - parimaMDalasaMThANanAme vahasaM0 taM sasaM0 cauraMsasaM0 AyatasaMThANaNAme, se taM saMThANanAme se taM guNaNAme / yata evedaM trinAma tata eva trividhaM - triprakAraM, dravyanAmAdibhedAt, tatra dravati-gacchati tA~stAn paryAyAna prApnotIti dravyaM tasya nAma dharmAstikAya ityAdi, dharmAstikAyAdayazca prAk vyAkhyAtA eva, guNyante-saMkhyAyante iti guNAsteSAM nAma guNanAma, 'vaNNanAme' ityAdi, tatra varNyate- alaGkiyate vastvaneneti varNa:kRSNAdiHpaJcadhA pratIta eva, kapizAdayastvetatsaMyogenaivotpadyante na punaH sarvadhA etadvilakSaNA iti nehodAhRtAH, gandhyate - AghAyata iti gandhastasya nAma gandhanAma, sa ca dvividhaH surabhirdurabhiva, tatra saumukhyakRt surabhiH, | vaimukhyakRd durabhiH, atrApyubhayasaMyogajaH pRthanoktaH, etatsaMsargajatyAdeva bhedAvivakSaNAt, rasyate-AskhAdyata iti rasastasya nAma rasanAma, sa ca tiktakaTukaSAyAmlamadhura bhedAt paJcavidhaH, tatra zleSmAdidoSahantA nimvAdyAzritastato rasaH, tathA ca bhiSakazAstram- "zleSmANamaruciM pittaM, tRSaM kuSThaM viSaM jvaram / hanyAt tito raso buddhe, kartA mAtropasevitaH // 1 // " galAmayAdiprazamano maricanAgarAdyAzritaH kaTuH, uktaM ca - "kadurgalAmayaM zophaM, hanti yuktyopasevitaH / dIpanaH pAcako rucyo, bRMhaNo'tikaphApahaH // 2 // " raktadoSAdyapahartA bibhItakAmalakakapitthAdyAzritaH kaSAyaH, Aha ca- "raktadoSaM kaphaM pittaM kaSAyo hanti For P&Praise City ~ 222~ y Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo vRttiH upakra prata sUtrAMka [124] mAdhi rIyA // 11 // dIpa anukrama [151-158] sevitaH / rUkSaH zIto guNagrAhI, rocakazca svruuptH||3||" agnidIpanAdikRdamlIkAdyAzrito'mlaH, paThyate &ca-"amlo'gnidIptikRta nigdhaH, zophapittakaphApahaH / kledanaH pAcano rucyo, mUtvAtAmulomakaH // 4 // " pittAdiprazamanaH khaNDazarkarAdyAzrito madhuraH, tathA coktam-"pittaM vAtaM viSaM hanti, dhAtuvRddhikaro guruH / jIvanaH kezakRdvAlavRddhakSINIjasA hitaH // 5 // " ityAdi, sthAnAntare stambhitAhArabandhavidhvaMsAdikatA| sindhulavaNAdyAzrito lavaNo'pi rasaH paThyate, sa ceha nodAhato, madhurAdisaMsargajatvAt tadabhedena vivakSaNAt, sambhAvyate ca tatra mAdhuryAdisaMsargaH, sarvarasAnAM lavaNaprakSepa eva svAdutvapratipatterityalaM vistareNa / spRzyata iti sparza:-karkazAdiraSTavidhaH, tatra stabdhatAkAraNaM dRSadAdigataH karkazaH, sannatikAraNaM tinizalatAdigato mRduH, adhaHpatanaheturayogolakAdigato guruH, prAyastiryagarbhAdhogamanaheturarkatUlAdinidhito lghuH| dehastambhAdihetuH pAleyAdyAzritaH zItaH, AhArapAkAdikAraNaM vahayAdyanugata uSNaH, pudgaladravyANAM mithaH saMyujyamAnAnAM bandhanivandhanaM tailAdisthitaH snigdhA, teSAmevAbandhanivandhanaM bhasmAdyAdhAro rUkSaH, etatsaMsargajAstu noktAH, eSvevAntarbhAvAditi / saMsthAnakharUpaM tu pratItameva / se kiM taM pajavaNAme ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-egaguNakAlae duguNakAlapa tiguNakAlae jAva dasaguNakAlae saMkhijjaguNakAlae asaMkhijaguNakAlae anaMta // 110 // ~223~ Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] dIpa anukrama [151-158] guNakAlae, evaM nIlalohiahAlihasukillAvi bhANiavvA / egaguNasurabhigaMdhe duguNasurabhigaMdhe tiguNasuNa jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhe, evaM durabhigaMdho'vi bhaanniavvo| egaguNatite jAva aNaMtaguNatitte, evaM kaDuakasAgaaMbilamahurAvi bhANiavvA / egaguNakakkhaDe jAva aNaMtaguNakakkhaDe, evaM mauagarualahuasItausiNaNiddhalu kkhAvi bhA0, se taM pjjvnnaame| pariH-samantAdavanti-apagacchanti na tu dravyavat sarvadaivAvatiSThanta iti paryavA:, athavA pariH-samantAd avanAni-gamanAni dravyasthAvasthAntaraprAptirUpANi paryavA:-ekaguNakAlavAdayasteSAM nAma paryavanAma, yatra tu paryAyanAmeti pAThaH, tatra pari:-samantAdayante-apagacchanti na punadravyavat sarvadeva tiSThantIti paryAyAH, athavA pariH-sAmastyena eti-abhigacchati vyAmoti vastutAmiti paryAyAH-ekaguNakAlavAdaya eva, teSAM nAma paryAyanAmeti, tatreha guNazabdo'zaparyAya:, tatazca sarvasyApi trailokyagatakAlavasyAsatkalpanayA piNDitasya ya ekaH-sarvajaghanyo guNa:-aMzastena kAlakaH paramANvAdirekaguNakAlakaH-sarvajaghanyakRSNa iti / dAbhyAM guNAbhyAM-tadaMzAbhyAM kAlakaH paramANvAdireva dviguNakAlakA, evaM tAMbanneyaM yAvadanantairguNaistadaMzaiH kAla-12 ko'nantaguNakAlakaH sa eveti, evamuktAnusAreNaikaguNanIlakAdInAmekaguNasurabhigandhAdInAM ca sarvatra bhAvanA ~ 224~ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ..................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] anuyo maladhArIyA upakramAdhi0 dIpa anukrama [151-158] kAryeti / Aha-guNaparyAyayoH kA prativizeSaH ?, ucyate, sadaiva sahavartitvAvarNagandharasAdayaH sAmAnyena guNA ucyante, na hi mUrte vastuni varNAdikamAtraM kadAcidapi vyavacchidyate, ekaguNakAlatvAdayastu dviguNakAlattvAdyavasthAyAM nivartanta eveti, ataH kamavRttitvAt paryAyAH, uktaM ca-"sahavartino guNA yathA jIvasya caitanyAmUrtatvAdayA, kramavartinaH paryAyA yathA tasyaiva nArakatvatiryaktvAdyaH" iti, nanu yadyevaM tarhi varNAdisAmAnyasya bhavatu guNatvaM, tadvizeSANAM tu kRSNAdInAM na syAd, aniyatatvAt teSAM, satyaM, varNAdisAmAnyabhedAnAmapi kRSNanIlAdInAM prAyaH prabhUtakAlaM sahavartitvAt guNatvaM vivakSitamityalaM vistareNa / Aha / bhavatvevaM, kintu pudgalAstikAyadrabyasyaiva saMbandhino guNaparyAyAH kimiti guNaparyAyanAmatvenodAhatAH?, na dharmAstikAyAdInAM, na ca vaktavyaM-teSAM te na santIti, dharmAdharmAkAzajIvakAladravyeSvapi yathAkrama gatisthityavagAhopayogavartanAdiguNAnAM pratyekamanantAnAmagurulaghuparyAyANAM ca prasiddhatvAt, satyaM, kintvindriyapratyakSagamyatvAt supratipAdyatayA pudgaladravyasyaiva guNaparyAyA udAhatA na zeSANAmityalaM vistareNa, tasmAd yatkimapi nAma tena sarveNApi dravyanAmnA guNanAmnA paryAyanAmnA vA bhavitavyaM, nAtaH paraM kimapi nAmAsti, tataH sarvasyaivAnena saMgrahAt trinAmaitaducyata iti / taM puNaNAmaM tivihaM itthI purisaMNapuMsagaM ceva / eesiM tiNhaMpi a aMtami aparUvaNaM vocchaM // 1 // tatpunarnAma dravyAdInAM sambandhi sAmAnyena sarvamapi strIpuMnapuMsakaliGgeSu vartamAnatvAt trividhaM-triprakAra, / / 111 // - - ~ 225~ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] dIpa anukrama [151-158] tatra strIliGge nadI mahItyAdi, puMlliGge ghaTaH paTa ityAdi, napuMsake dRdhi madhvityAdi, eSAM ca strIliGgavRttyAdInAM bayANAmapi nAmnAM prAkRtazelyA ucAryamANAnAmante yAnyAkArAdInyakSarANi bhavanti tatparUpaNAdvAreNa lakSaNaM nirdidikSuruttarArddhamAha-eesimityAdi, gatArthameveti gAthArthaH // tattha purisassa aMtA AIUo havaMti cttaari| te ceva ithiAo havaMti okAraparihINA // 2 // 'tatra' tasmin trividhe nAni 'puruSasya' puMlliGgavRtternAnnaH 'antA'antavartInyakSarANi catvAri bhavanti, tadyathA-AkAra IkAra UkAra okArazcetyarthaH, etAni vihAya nAparaM prAkRtapuMlliGgavRtternAnno'nte'kSaraM sambhavatItyarthaH, strIliGgavRtternAnno'pyante okAravarjAnyetAnyevAkArakArokAralakSaNAni trINi akSarANi bhavanti | nAparamiti, atra cAnantaragAthAyAM itthIpurisamiti nirdizyApi yadihAdau puMlliGganAmro lakSaNakathanaM tatpu ruSaprAdhAnyakhyApanArthamiti gAthArthaH // 181 aMtiaiMtia utia aMtAuNapuMsagassa boddhvvaa| etesiM tiNhapi avocchAmi nirdasaNe etto||3|| RI napuMsakavRttinAmnAM tvante aMkAraH iMkAra ukArazcetyetAnyeva zrINyakSarANi bhavanti nAparaM / eteSAM ca trayANAmapi nidarzanam-udAharaNaM pratyekaM vakSyAmIti gaathaa:|| tadevAha AgAraMto rAyA IgAraMto girI a siharI / UgAraMto viNhU dumo a aMtA u puri ACCOCCASCOACANCS ~ 226~ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo upakra prata sUtrAMka maladhArIyA mAdhi [124] // 112 // dIpa anukrama [151-158] KHESESSESEX sANaM // 4 // AgAraMtA mAlA IgAraMtA sirI a lacchI a| UgAraMtA jaMba vaha a aMtAu itthINaM // 5 // aMkAraMtaM dhannaM iMkAraMtaM napuMsarga asthi / ukAraMto pIlaM mahuM ca aMtA NapuMsANaM // 6 // se taM tiNAme (sU0 124) gAthAtrayaM vyaktaM, navaraM saMskRte yadyapi viSNurityukArAntameva bhavati tathApi prAkRtalakSaNasyaiveha vaktumiSTatvAdakArAntatA na virudhyate, evamokArAnto druma ityAdiSvapi vAcyaM, jambUra-strIliGgavRttirvanaspativi|zeSaH, 'pIlu'ti kSIraM, zeSaM sugama, 'se taM tinAmeM ti nigamanam // 124 // se kiM taM cauNAme ?, 2 cauvihe papaNatte, taMjahA-AgameNaM loveNaM payaIe vigAreNaM / se kiM taM AgameNaM?, 2 padmAni payAMsi kuNDAni, se taM AgameNaM / se kiM taM loveNaM?, 2 te atra te'tra paTo atra paTo'tra ghaTo atra ghaTo'tra, se taM loveNaM / se kiM taM pagaIe?, 2 agnI etau paTU imau zAle ete mAle ime, se taM pagaie / se kiM taM vigAreNaM, 2 daNDasya agraM daNDA sA AgatA sA''gatA dadhi idaM dadhIdaM // 112 // ~ 227~ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [125] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [125] dIpa nadI iha nadIha madhu udakaM madhUdakaM vadhU UhaH vadhUhaH, se taM vigAreNaM, se taM caunAme (sU0 125) AgacchatItyAgamo nvAgamAdistena niSpannaM nAma yathA padmAnItyAdi, dhukharAdU dhuTi nuH (kA06024) ityanenAtra nvAgamasya vidhAnAdU, upalakSaNamAtraM cedaM, saMskAra upaskAra ityAderapi suDAdyAgamaniSpannasvAditi, lopo varNApagamarUpastena niSpannaM nAma, yathA te'nnetyAdi, 'edotparaH padAnte (lopamakAraH kAtabrarUpamAlAyAM 115) ityAdinA akArasyeha lupsatvAt, nAmatvaM cAtra tena tena rUpeNa namanAnAmeti vyutpatterastyeveti, itthamanyatrApi vAcyam / upalakSaNaM cedaM-manasa ISA manISA-buddhiH bhramatIti bhuurityaaderpi| sakAramakArAdivarNalopena niSpannatvAditi, prakRtiH-khabhAvo varNalopAdyabhAvastayA niSpannaM nAma, yathA agnI etAvityAdi, dvivacanamanAvi ( kA0 sU06.) tyanenAna prakRtibhAvasya vidhAnAt, nidarzanamAtraM cedaM, sarasijaM kaNThekAla ityAdInAmapi prakRtiniSpannatvAditi, varNasyAnyathAbhAvApAdanaM vikArastena niSpannaM daNDasyAgraM daNDAnamityAdi, samAnaH savarNe dIrghAbhavati parazca lopam (kA0 rU.24) ityAdinA dIrghatvalakSaNasya varNavikArasyeha kRtatvAda, udAharaNamAtraM caitat-taskaraH SoDazelyAderapi varNavikArasiddhatvAditi / tadiha kAyadasti tena sarveNApi nAmnA AgamaniSpannena vA lopaniSpannena vA prakRtinirvRtena vA vikAraniSpannena vA 1 vikSayAtraikapadavaM, nAna ekatvena vilakSaNAt vRttikAreNApi nirUDaprAcInanyAkaraNApekSayA tathA pratipAditaM padatvamiti, adhunA yathA sosapargasya / anukrama [159] KEx. 984% C0-% ~ 228~ Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [126] / gAthA ||23...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [125] anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 113 // dIpa bhavitavyaM, DityAdinAnAmapi saniruktatvAt 'nAma ca dhAtujamAhe tyAdivacanAt, tatazcaturbhirapyaitaiH sarvasya sanahAcatunoMmedamucyate, 'se taM caunAme tti nigamanam // 125 // se kiM taM paMcanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-nAmikaM naipAtikaM AkhyAtikam aupasargikaM mizra, azva iti nAmikaM, khalviti naipAtikaM, dhAvatItyAkhyAtikaM, parItyaupasargikaM, saMyata iti mizra, se taM paMcanAme (sU0 126) ihAzva iti kiM ?-nAmika, vastuvAcakatvAt, khalviti naipAtikaM, nipAteSu paThitatvAt, dhAvatItyAkhyAtika, kriyApradhAnatvAt , parItyaupasargikam , upasargepu paThitatvAt , saMyata iti mizrama, upasarganAmasamudAyaniSpannatvAditi / etairapi sarvasya kroDIkaraNAdU paJcanAmatvaM bhAvanIyam, 'se taMpaMcanAmeM'tti nigamanam // 12 // se kiM taM chaNNAme 1, 2 chavihe paNNatte, taMjahA-udaie uvasamie khaie khaova samie pAriNAmie saMnivAie ___ atraudayikAdayaH SaD bhAvAH prarUpyante, tathA ca sUtram-'udaie' ityAdi, annAha-nanu nAni prakrAnte 1 nAma va dhAtuGamAda niruphe, vyAkaraNe zakaTasva ca lokam / yatra padArthavizeSasamutthaM, pratyayataH prakRtezca tahyam // 1 // iti zabdAnuzAsanavRttI zrIhema- cndrsuuribhirudaahRtm| anukrama [159] // 113 // laEcuadi ~229~ Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tadabhidheyAnAmarthAnAM bhAvalakSaNAnAM prarUpaNamayuktamiti, naitadevaM, nAmanAmavatorabhedopacArAt tatprarUpaNa| syApyadRSTatvAd, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM tatra jJAnAvaraNAdI nAmaSTAnAM prakRtI nAmAtmIyAtmIyasvarUpeNa vipAkato'nubhavanamudayaH sa evauddhikaH, athavA yathokte navodayena niSpanna audayiko bhAva iti sAmarthyAd gamyate, upazamanamupazamaH karmaNo'nudayAkSINAvasthA bhasmapaTalAvacchannAnivat sa eva aupazamika:, tena vA nirvRtta aupazamikaH, kSaya:- karmaNo'pagamaH sa eva tena vA nirvRttaH kSAyikaH, karmaNo yathoktau kSayopazamAveva tAbhyAM vA nirvRttaH kSAyopazamikaH daravidhyAta bhasmacchannavahnivat pariNamanaM tena tena rUpeNa vastUnAM bhavanaM pariNAmaH sa eva tena vA nirvRttaH pAriNAmikaH, anantaroktAnAM dvyAdibhAvAnAM melakaH sannipAtaH sa eva tena vA nirvRttaH sAnnipAtikaH // tatrAmISAM pratyekaM svarUpanirUpaNArthamarthamAha se kiM taM udaie ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- udaie a udayaniSkaNNe a / se kiM taM udaie 1, 2 ahaM kammapayaDINaM udapaNaM, se taM udie| se kiM taM udayanikanne ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- jIvodayanipphanne a ajIvodayaniSpanne a / se kiM taM jIvodayaniphanne ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA - Neraie tirikkhajoNie maNusse deve puDhavikAi jAva tasakAie kohakasAI jAva lohakasAI itthIvedae purisaveyapa For P&False Cinly ~ 230~ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 114 // puMgaveda kaNhale se jAva sukkalese micchAdiTTI 3 avirae asaMNI aNNANI AhArae chaumatthe sajogI saMsAratthe asiddhe, se taM jIvodayanipphanne / se kiM taM ajIvodayaniphanne ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-urAliaM vA sarIraM urAliasarIrapaogapariNAmiaM vA davvaM, veDavviaM vA sarIraM veDavviyasarIrapaogapariNAmiaM vA davvaM, evaM AhAragaM sarIraM teagaM sarIraM kammagasarIraM ca bhANiavvaM, paogapariNAmie vaNNe gaMdhe rase phAse, se taM ajIvodayaniSkapaNe / se taM udayaniSphaNNe, se taM udaie / audayiko bhAvo dvividhaH - aSTAnAM karmaprakRtInAmudayastanniSpannazca, ayaM cArthaH prakAravayena vyutpattikaraNAdAdAveva darzitaH, udayaniSpannaH punarapi dvividho-jIve udadyaniSpanno jIvodayaniSpannaH ajIve udayaniSpanno'jIvodayaniSpanno, jIvodayaniSpannasyodAharaNAni- 'zeraie' ityAdi, idamuktaM bhavati-karmaNAmudayenaiva sarve'pyete paryAyA jIve niSpannAH, tadyathA - nArakastiryaG manuSya ityAdi, aMgrAha- nanu yadyevamapare'pi nidrApaJcakavedanIyahAsyAdayo bahavaH karmodayajanyA jIve paryAyAH santi, kimiti nArakatvAdayaH kiyanto'pyupanyastAH ?, satyam, upalakSaNatvAdamISAmanye'pi sambhavino draSTavyAH, aparastvAha-nanu karmoM For P&Pale Cly ~231~ vRttiH upakra mAdhi0 // 114 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] dayajanitAnAM nArakatvAdInAM bhavatvihopanyAsoM lezyAstu kasyacit karmaNa udathe bhavantItyetanna prasiddhaM | tatkimitIha tadupanyAsaH, satyaM, kintu yogapariNAmo lezyAH, yogastu trividho'pi karmodayajanya eva, tato lezyAnAmapi tadubhayajanyatvaM na vihanyate, anye tu manyante-karmASTakodayAt saMsArasthatvAsiddhatvavallezyA-14 vattvamapi bhAvanIyamityalaM vistareNa, tadarthanA tu gandhahastivRttiranusartavyeti, 'se taM jIvodayaniSphapaNe tti nigamanam / athAjIvodayaniSpannaM nirUpayitumAha-se kiM tamityAdi, 'orAliyaM vA sarIrIti viziSTAkArapariNataM tiryaGmanuSyadeharUpamaudArikaM zarIraM, 'urAliasarIrappaoge'ityAdi, audArikazarIraprayogapa|riNAmitaM dravyam , audArikazarIrasya prayogo-vyApArastena pariNAmitaM svaprayogitvAt gRhItaM tattathA, tacca varNagandharasasparzAnApAnAdirUpaM svata evopariSTAd darzayiSyati, vAzabdau parasparasamuccaye, etadvitayamapyajIvepudgaladravyalakSaNe audArikazarIranAmakarmodayena niSpannatvAdajIvodayaniSpanna audadhiko bhAva ucyate, evaM vaikriyazarIrAdiSvapi bhAvanA kAryA, navaraM vaikriyazarIranAmakarmAdyudayajanyatvaM yathAvaM vAcyamiti / audArikAdizarIraprayogeNa yat pariNamyate dravyaM tat khata eva darzayitumAha-paogapariNAmie vapaNe ityAdi, pazcAnAmapi zarIrANAM prayogeNa-vyApAreNa pariNAmitaM-gRhItaM varNAdikaM zarIravarNAdisampAdaka dravyamidaM draSTavyam , upalakSaNatvAca varNAdInAmaparamapi yaccharIre saMbhavatyAnApAnAdi tat svata eva dRzyamiti / atrAha-nanu yathA nArakatvAdayaH paryAyA jIve bhavantIti jIvodayaniSpanne audayike pazyante, evaM zarIrANyapi jIva eva bhava anu.20 JaEcuamine ~232~ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata rIyA sUtrAMka [127] dIpa anukrama anuyo. nti atastAnyapi tatraiva paThanIyAni syuH, kimityajIvodayaniSpanne'dhIyante ?, astyetat, kiMtvaudArikAdiza-| maladhA-sArIranAmakarmodayasya mukhyatayA zarIrapudgaleSveva vipAkadarzanAt taniSpanna audAyiko bhAvaH zarIralakSaNe'jIva || eva prAdhAnyAd darzita itydossH| 'seta' mityAdi nigamanatrayam // ukto vividho'pyaudAyikaH, athaupazamikaM mAdhiH nirdidikssuraah||115||10 se kiM taM uvasamie ?, 2 duvihe paNNate, taMjahA-uvasame a uvasamaniSphaNNe a|se kiM taM uvasame?, 2 mohaNijjassa kammassa uvasameNaM, se taM uvasame / se kiM taM uvasamanipphapaNe 1,2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-uvasaMtakohe jAva uvasaMtalobhe uvasaMtapejje uvasaMtadose uvasaMtadaMsaNamohaNije uvasaMtamohaNije uvasamiA sammattaladdhI upasamiA carittaladdhI uvasaMtakasAyachaumasthavIyarAge, se taM uvasamanipphapaNe |se taM uvsmie| ayamapi dvividhaH-upazamastaniSpannazca, tatra 'usame gati Namiti vAkyAlaGkAre, upazamaH pUrvoktakharUpo mohanIyasyaiva karmaNo'STAviMzatibhedabhinnasyopazamazreNyAM draSTavyo na zeSakarmaNAM, 'mohassebovasamoM|4| iti vacanAt, upazama evIpazamikaH / upazamaniSpanne tu 'jabasaMtakohe' ityAdi, ihopazAntakodhAdapo vyapa-I |dezAH kApi vAcanAvizeSAH (pe) kiyanto'pi dRzyante, tatra mohanIyasyopazamena darzanamohanIyaM cAritramo-II [161] ~233~ Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama hanIyaM copazAntaM bhavati, tadupazAntatAyAM ca ye vyapadezAH saMbhavanti te sarve'pyatrAduSTA na zeSA iti bhAvanIyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam / nirdiSTo dvividho'pyaupazamikA, atha kSAyikamAha se ki taM khaie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-khaie a khayaniSphaNNe a / se ki taM khaie 1, 2 aTuNDaM kammapayaDINaM khae NaM, se taM khaie / se kiM taM khayaniSphapaNe?, 2 aNegavihe paNNate, taMjahA-uppaNNaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI khINaAbhiNibohiaNANAvaraNe khINasuaNANAvaraNe khINaohiNANAvaraNe khINamaNapajjavaNANAvaraNe khINakevalaNANAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe NANAvaraNijakammavippamuke kevaladaMsI savvadaMsI khINanidde khINanidAnide khINapayale khINapayalApayale khINathINagiddhI khINacakkhudaMsaNAvaraNe khINaacakkhudaMsaNAvaraNe khINaohidasaNAvaraNe khINakevaladasaNAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe darisaNAvaraNijakammavippamukke khINasAyAveaNije khINaasAyAveaNije aveaNe nivveaNe [161] ~234~ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ................. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 maladhArIyA prata sUtrAMka mAdhi // 116 // NANG [127] khINaveaNe subhAsubhaveaNijjakammavippamukke khINakohe jAva khINalohe khINapeje khINadose khINadasaNamohaNije khINacarittamohaNije amohe nimmohe khINamohe mohaNijakammavippamuke khINaNeraiAue khINatirikkhajoNiAue khINamaNussAue khINadevAue aNAue nirAue khINAue Aukammavippamukke gaijAisarIraMgovaMgabaMdhaNasaMghAyaNasaMghayaNasaMThANaaNegavoMdiviMdasaMghAyavippamukke khINasubhanAme khINaasubhaNAme aNAme nipaNAme khINanAme subhAsubhaNAmakammavippamukke khINauccAgoe khINaNIAgoe agoe niggoe khINagoe uccaNIyagottakammavippamukke khINadANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINabhogaMtarAe khINauvabhogaMtarAe khINaviriyaMtarAe aNaMtarAe NiraMtarAe khINaMtarAe aMtarAyakammavippamukke siddhe buddhe mutte pariNivvue aMtagaDe savvadukhappahINe, se taM khayaniSphaNaNe / se taM khie| eSo'pi dvidhA-kSayastaniSpannazca, tatra 'khae NaM' atra Namiti pUrvavat, kSayo'STAnAM jJAnAvaraNAdikarmaprakRtInAM sottarabhedAnAM sarvathA'pagamalakSaNaH sa ca svArthikekaNapratyaye kSAyikA, kSayaniSpannastu tatphalarUpaH, tatra dIpa anukrama [161] ~ 235~ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama ca sarveSvapi karmasu sarvathA kSINeSu ye paryAyAH saMbhavanti tAn krameNa didarzayiSurjJAnAvaraNakSaye tAvad ye bhavanti tAnAha-'uppaNNaNANadaMsaNe'yAdi, utpanne-zyAmatApagamenAdarzamaNDalaprabhAvat sakalatadAbaraNApagamAdabhivyakta jJAnadarzane dharati yaH sa tathA, 'arahA' avidyamAnarahasyo, nAsya gopyaM kizcidastIti bhAvaH, AvaraNazatrujetRtvAjinA, kevalaM-sampUrNa jJAnamasyAstIti kevalI, kSINamAbhiniyodhikajJAnAvaraNaM yasya sa tathA, evaM neyaM yAvat kSINakevalajJAnAvaraNaH, avidyamAnamAvaraNaM yasya sa vizuddhAmbare zvetarocirivAnAvaraNaH, tathA nirgata AgantukAdapyAvaraNAdU rAhurahitarohiNIzavadeva nirAvaraNaH, tathA kSINamekAntenApunarbhAvitayA AvaraNamasyetyapAkRtamalAvaraNajAtyamaNivat kSINAvaraNaH, nigamayannAha-jJAnAvaraNIyena karmaNA vividham-aneka prakAraiH prakarSeNa mukto jJAnAvaraNIyakarmavipramuktaH, ekArthikAni vA etAnyanAvaraNAdipadAni, anyathA vA nayamatabhedena sudhiyA bhedo vAcyaH / tadevametAni jJAnAvaraNIyakSayApekSANi nAmAnyukAni, atha darzanAvaraNIyakSayApekSANi tAnyevAha-'kevaladaMsI'tyAdi, kevalena-kSINAvaraNena darzanena pazyatIti kevaladarzI kSINadarzanAvaraNatvAdeva sarvaM pazyatIti sarvadarzItyevaM nidrApazcakadarzanAvaraNacatuSkakSasayasambhavInyaparANyapi nAmAnyatra pUrvoktAnusAreNa vyutpAdanIyAni, navaraM nidrApaJcakasvarUpamidam-"suha 1 mukhapratiyothA nidA duHkhapratibodhA ca nivAnidrA ca / pracalya bhavati sthitasya prathalApracalA va bahamataH // 1 // atisaniSTakarmANuvedane bhavati sthAnalagadistu / mahAnidrA dina cintitavyApAraprasAdhanI prAyaH // 2 // RAKASKAR [161] ~236~ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo. maladhArIyA ORGA [127] // 117 // dIpa anukrama paDiyohA nihA duhapaDibohA ya niniddA ya / payalA hoi ThiyassA payalApayalA ya cNkmo||1|| aisaMkiliTTakammANuveyaNe hoi thINagiddhI u / mahaniddA diNaciMtiyavAcArapasAhaNI pAyaM // 2 // " aparaMha ca-anAvaraNAdizabdAH pUrvaM jJAnAvaraNAbhAvApekSAH pravRttA aba tu darzanAvaraNAbhAvApekSA iti vizeSaH, vedanIyaM dvidhA-prItyutpAdakaM sAtamaprItyutpAdakaM vasAtaM, tatkSayApekSAstu kSINasAtAvedanIyAdayaH zabdAH sukho-ra neyAH, navaramavedano-vedanArahitaH, sa ca vyavahArato'lpavedano'pyucyate tataH prAha-nivedanA-apagatasarvavedanA, sa ca punaH kAlAntarabhAvivedano'pi syAdityAha-kSINavedana:-apuna vivedanA, nigamayannAha-'subhAsubhaveaNijakammavippamukketti / mohanIyaM dvidhA darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca, tatra darzanamohanIya vidhA-samyaktvamizramithyAtvabhedAt, cAritramohanIyaM ca dvidhA-krodhAdikaSAyahAsyAdinokaSAyabhedAt, tata etatkSayasambhavIni sUtralikhitAni kSINakrodhAdIni nAmAni subodhAnyeva, navaraM mAyAlobhI prema, krodhamAnau tu dveSaH, tathA amohaH-apagatamohanIyakarmA, sa ca vyAvahArikairalpamohodayo'pi nirdizyate ata Aha-nirgato mohAnnirmohaH, sa ca punaH kAlAntarabhAvimohodayo'pi syAdupazAntamohavat tadvyavacchedArthamAha-kSINamohaH apuna vimohodaya ityarthaH, nigamayati-mohanIyakarmavipramukta iti / nArakAcAyuSkabhedenAyuzcaturdA, tatkSayasamudbhavAni ca nAmAni sugamAni, navaramavidyamAnAyuSko'nAyuSkastadbhavikAyukSaya-| // 117 // mAne'pi syAdata uktaM-nirAyuSkA, sa ca zailezI gataH kizcidavatiSThamAnAyuHzeSo'pyupacArataH syAdata ukta [161] ~ 237~ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 127] / gAthA ||23...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH -kSINAyuriti, AyuH karmavipramukta iti nigamanaM / nAmakarma sAmAnyena zubhAzubha bhedato dvividhaM, vizeSatastu gatijAtizarIrAGgopAGgAdibhedAd dvicatvAriMzadAdibhedaM sthAnAntarAdavaseyaM, tatreha tatkSayabhAvImi kiyanti tannAmAni abhidhatte- 'gaijAisarIre' tyAdi, iha prakramAnnAmazabdo yathAsambhavaM draSTavyaH, tatazca nArakAdigaticatuSTaya hetubhUtaM gatinAma, ekendriyAdijAtipazcaka kAraNaM jAtinAma, audArikAdizarIrapaJcakanibandhanaM zarIranAma, audArikavaikriyAhArakazarIratryAGgopAGganirvRttikAraNamaGgopAGganAma, kASThAdInAM lAkSAdidravyamiva zarIrapaJcakapuGgalAnAM parasparaM bandhaheturbandhananAma, teSAmeva pudgalAnAM parasparaM bandhanArthamanyo'nyasAMnidhyalakSaNasaGghAtakAraNaM kASThasannikarSakRt tathAvidhakarmakara iva saGghAtanAma, kapATAdInAM lohapaTTAdirivau| dArikazarIrAstrAM parasparabandhavizeSanibandhanaM saMhanananAma, etacca bandhanAdipadatrayaM kacidvAcanAntare na dRzyata iti, bondistanuH zarIramiti paryAyAH, anekAJca tA nAnAbhaveSu bahInAM tAsAM bhAvAt tasminneva vA bhave jaghanyato'pyaudArikataijasakArmaNalakSaNAnAM tisRNAM bhAvAda bonyazcAnekabonyastAsAM vRndaM paTalaM tadeva puGgalasadhAtarUpatvAt saGghAto'neka bondivRnda saGghAtaH, gatyAdInAM ca dvandve gatijAtizarIrAGgopAGgabandhanasaMghAtanasaMhanana saMsthAnAneka bondivRndasaGghAtAstairvipramukto yaH sa tathA, prAktanena zarIrazabdena zarIrANAM nibandhanaM nAmakarma gRhItaM, bondivRndagrahaNena tu tatkAryabhUtazarIrANAmeva grahaNamiti vizeSaH, kSINam-apagataM tIrthakarazubhasubhagasukharAdreyayazaH kItyAdikaM zubhaM nAma yasya sa tathA, kSINam-apagalaM narakagatyazubhadurbhagaduHkharA For P&Praise Chy ~238~ way w Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka // 118 // [127] |nAdeyAyazAkAdikamazubhaM nAma yasya sa tathA, anAmanirnAmakSINanAmAdizabdAstu pUrvoktAnusAreNa bhA-II maladhA |vanIyAH, zubhAzubhanAmavipramukta iti nigamanam / gotraM dvidhA-uccairgotraM nIcairgotraM ca, tatastatakSayasambha-| rIyA &Avani kSINagotrAdinAmAnyuktAnusArataH sukhAbaseyAnyeva / dAnAntarAyAdibhedAdantarAyaM pazcadhA, tatkSaya-| mAdhi0 niSpanAni ca kSINadAnAntarAyAdinAmAnyaviSamANyeva, tadevamekaikaprakRtikSayaniSpannanAmAni pratyekaM nirdizya sAmprataM punaH samuditaprakRtyaSTakakSayaniSpanAni sAmAnyato yAni nAmAni bhavanti tAnyAha-siddhe'ityAdi, siddhasamastaprayojanatvAt siddhA, bodhAtmakatvAdeva buddha, bAhyAbhyantaragrandhavandhanamuktatvAt mukta, pari:samantAta sarvaprakAraH nirvRtaH-sakalasamIhitAcelAbhaprakarSaprAptatvAt zItIbhUtaH parinirvRtaH, samastasaMsArAntakatvAdantakaditi, ekAntenaiva zArIramAnasaduHkhaprahANAt saveMduHkhamahINa iti / 'se ta'mityAdi nigama-1 nadvayam / ukto dvividho'pi kSAyikA, atha kSAyopazamikamAha se kitaM khaovasamie?, 2 duvihe papaNatte, taMjahA-khaovasamie ya khovsmnissphnnnney| se kiM taM khaovasame ?, 2 cauNhaM ghAikammANaM khaovasameNaM, taMjahA-NANAvaraNijjassa dasaNAvaraNijassa mohaNijassa aMtarAyassa khaovasameNaM, se taM khovsme| se kiM taM khaovasamaniSphapaNe?, 2 aNegavihe paNNate, taMjahA-khaovasamiA A 4556054-5-456515 dIpa anukrama [161] ~239~ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] bhiNibohiaNANaladdhI jAva khaovasamiA maNapajavaNANaladdhI khaovasamiA maiaNNANaladdhI khaovasamiA suaaNNANaladdhI khaovasamiA vibhaMgaNANaladdhI khaovasamiA cakkhudaMsaNaladdhI acakkhudaMsaNaladdhI ohidasaNaladdhI evaM sammadasaNaladdhI micchAdasaNaladdhI sammamicchAdaMsaNaladdhI khaovasamiA sAmAiacaritaladdhI evaM chedobaTTAvaNaladdhI parihAravisuddhialaddhI suhamasaMparAyacarittaladdhI evaM carittAcarittaladdhI khaovasamiA dANaladdhI evaM lAbha0 bhoga0 uvabhogaladdhI khaovasamiA vIrialaddhI evaM paMDiavIrialaddhI bAlavIrialaddhI bAlapaMDiavIrialaddhI khaovasamiA soiMdialaddhI jAva khaovasamiA phAsiMdialaddhI khaovasamie AyAraMgadhare evaM suagaDaMgadhare ThANaMgadhare samavAyaMgadhare vivAhapaNNattidhare nAyAdhammakahA. uvAsagadasA0 aMtagaDadasA0 aNuttarovavAiadasA0 paNhAvAgaraNadhare vivAgasuadhare khaovasamie diTrivAyadhare khaovasamie NavapuvI khaovasamie jAva ~240~ Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 127] / gAthA ||23...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 119 // % k causavvI khaovasamie gaNI khaovasamie vAyae, se taM khaovasamaniSphaSNe, khe taM khaovasamie / asAvapi dvirUpaH kSayopazamastanniSpannaJca tatra vivakSitajJAnAdiguNavighAtakasya karmaNa udayaprAptasya kSayaH sarvadhA'pagamaH anudIrNasya tu tasyaivopazamo - vipAkata udayAbhAva ityarthaH, talaca kSayopalakSita upazamaH kSayopazamaH, nanu caupazamike'pi yadudayaprAptaM tatsarvathA kSINaM zeSaM tU na kSINaM nApyudayaprAptamatastasyopazam ucyata ityanayoH kaH prativizeSaH ?, ucyate, kSayopazamAvasthe karmaNi vipAkata evodayo nAsti, pradezatastvastyeva, upazAntAvasthAyAM tu pradezato'pi nAstyudaya ityetAvatA vizeSaH / tatra caturNAM ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAM yaH kSayopazamaH kSayopazamarUpaH sa kSAyopazamiko bhAvaH, Namiti pUrvavat, tadyathetyAdinA khata eva ghAtikarmANi vivRNoti zeSakarmaNAM tu kSayopazamo nAstyeva, niSidatvAt / 'se ta' mityAdi nigamanam / tenaiva kSayopazamenoktasvarUpeNa niSpannaH kSAyopazamiko bhAvo'nekadhA bhavati, tamAha - 'khAovasamiyA AbhiNibohiyaNANaladdhI' tyAdi, AbhinivodhikajJAnaM matijJAnaM tasya labdhi:- yogyatA khakhAvaraNakarmakSayopazama sAdhyatvAt kSAyopazamikI, evaM tAvad vaktavyaM yAvanmanaH paryAyajJAnalabdhiH, kevalajJAnalabdhistu khAvaraNakarmaNaH kSapa evotpathata iti nehotA, kutsitaM jJAnamajJAnaM matireva For P&Palise Cnly ~ 241 ~ vRttiH upakra mAdhi0 // 119 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] ajJAnaM matyajJAnaM, kutsitattvaM ceha mithyAdarzanodayadUSitatvAt draSTavya, dRSTA ca kutsArthe natro vRttiH, yathA kutsitaM zIlamazIlamili, matyajJAnasya labdhi:-yogyatA, sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva niSpadyate, evaM zrutAjJAnalabdhirapi vAcyA, bhaGgaH prakAro bheda ityarthaH, sa ceha prakramAdavadhireca gRhyate, virUpa:-kutsito bhaGgo vibhaGgaH sa evArthaparijJAnAtmakatvAt jJAnaM vibhaGgajJAnaM, mithyAdRSTidevAderavadhirvibhaGgajJAnamucyate ityarthaH, iha ca vizabdenaiva kutsitArthapratItene no nirdezaH, tasya labdhiH-yogyatA sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva prAdu|rasti, evaM mithyAtvAdikarmaNaH kSayopazamasAdhyA zeSA api samyagdarzanAdilabdhayo yathAsambhavaM bhAvanIyAH, navaraM vAlA-aviratAH paNDitAH-sAdhavaH bAlapaNDitAstu-dezaviratAH teSAM yathArakhaM vIryalabdhiIryAntarApakarmakSayopazamAdAvanIyA, indriyANi ceha labdhyupayogarUpANi bhAvendriyANi gRhyante, teSAM ca landhiHyogyatA matizrutajJAnacakSuracakSurdarzanAvaraNakSayopazamajanyatvAt kSAyopazamikIti bhAvanIyam, AcAradharatvAdiparyAyANAM ca zrutajJAnaprabhavatvAt tasya ca tadAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAdAcAradharAdizabdA iha pazyante iti pratipattavyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam // atha pAriNAmikabhAvamAzrityAha se kiM taM pAriNAmie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-sAipAriNAmie a aNAipAriNAmie a / se kiM taM sAipAriNAmie?, 2 aNegavihe paNNatte taMjahA-juNNasurA +++CHCRAC4%954 dIpa anukrama [161] ~ 242~ Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127]] anuyo maladhArIyA // 120 // gAthA ||1|| juSaNagulo juNNaghayaM juNNataMdulA ceva / abbhA ya abbharukkhA saMjhA gaMdhavvaNagarA ya // 1 // ukAvAyA disAdAhA gajjiyaM vijjU NigghAyA jUvayA jakkhAdittA dhUmiA mahiA rayugghAyA caMdovarAgA sUrovarAgA caMdaparivesA sUraparivesA paDicaMdA paDisUrA iMdadhaNU udagamacchA kavihasiyA amohA vAsA vAsadharA gAmA NagarA gharA pavvatA pAyAlA bhavaNA nirayA rayaNappahA sakarappahA vAluappahA paMkappahA dhUmappahA tamappahA tamatamapahA sohamme jAva aJcae geveje aNuttare IsippabhArA paramANupoggale dupaesie jAva aNaMtapaesie, se taM sAipAriNAmie / se kiM taM aNAipAriNAmie 1, 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe jIvasthikAe puggalathikAe addhAsamae loe aloe bhavasiddhiA abhavasiddhiA, se taM aNAipAriNAmie / se taM pAriNAmie / sarvadhA aparityaktapUrvAvasthasya yadrUpAntareNa bhavana-pariNamanaM sa pariNAmaH, taduktam-"pariNAmo vardhA dIpa anukrama [161-163] // 12 // ~ 243~ Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| SEXERCISRO ntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1||" iti, sa eva tena vA nirvRttaH pAriNAmikA, so'pi dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra sAdipAriNAmiko 'juNNamuretyAdi, jIrNasurAdInAM jIrNavapariNAmasya sAditvAt sAdipAriNAmikatA, iha cobhayAvasthayorapyanugatasya surAdravyasya navyatAnivRttI jIrNatArUpeNa bhavanaM pariNAma ityevaM mukhapratipattyarthe jIrNAnAM murAdInAM grahaNam , anyathA navepvapi teSu sAdipAriNAmikatA astyeva, kAraNadravyasyaiva nUtanasurAdirUpeNa pariNate, anyathA kAryAnutpattiprasaGgA, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAnAntaravaktavyatvAdasthArthasyeti / abhrANi sAmAnyena pratItAnyeva, abhravRkSAstu tAnyeva vRkSAkArapariNatAni, sandhyA-kAlanIlAvabhrapariNatirUpA pratIteca, gandharva nagarA-14 Nyapi-surasadmaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabhaHpariNatapudgalarAzirUpANi pratItAnyeva, ulkApAtA api vyomasammUchitajvalanapatanarUpAH prasiddhA eca, digdAhAstu-anyatarasyAM dizi chinnamUlajvala-I najvAlAkarAlitAmbarapratibhAsarUpAH pratipattavyAH, garjitavidyunnirghAtAH pratItAH, yUpakAstu-saMjhAccheyAvaraNo ya jUyao suka diNa tinIti gAthAdalapratipAditakharUpA AvazyakAdavaseyA, yakSAdIptakAni na-18 bhodRzyamAnAgnipizAcAH, dhUmikA-rukSA praviralA dhUmAmA pratipattavyA, mahikA tu ligdhA ghanA, nigdhaghanatvAdeva bhUmI patitA sAtRNAdidarzanadvAreNa lakSyate, rajaudghAto-rajaskhalA dizaH, candrasUryoparAgA rAhugrahaNAni, 1 sandhyAchedAvaraNava yUpakaH zukle dinoMstrIna, dIpa anukrama [161-163] anu. 21 Eliterinten || ~244~ Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] gAthA |||| dIpa anukrama [161 -163] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 121 // bahuvacanaM cAtrArddhatRtIyadvIpasamudravarticandrArkANAM yugapaduparAgabhAvAt mantavyamiti cUrNikAra, candrasUryapa riveSAH - candrAdityayoH parito valayAkArapudgalapariNatirUpAH supratItA eva, praticandraH utpAtAdi sUcako dvitIyazcandraH evaM pratisUryo'pi indradhanuH- prasiddhameva, udakamatsyAstu-indradhanuHkhaNDAnyeva, kapihasitAniakasmAnnabhasi jvaladbhImazabdarUpANi amoghAH sUryavimvAdadhaH kadAcidupalabhyamAnaza kaTorddhisaMsthitazyAmAdirekhAH varSANi bharatAdIni varSadharAstu-himavadAdayaH pAtAlAH- pAtAlakalazAH, zeSAstu grAmAdayaH prasiddhA eva / atrAha - nanu varSadharAdayaH zAzvatatvAt na kadAcittadbhAvaM muJcanti tatkathaM sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM teSAM naitadevaM tadAkAramAtratayaiva hi te'vatiSThamAnAH zAzvatA ucyante, pudgalAstva sakhyeyakAlAdUrdhvaM na teSvevAvatiSThante, kiM tvaparApare tadbhAvena pariNamanti tAvatkAlAdUrdhvaM puGgalAnAmekapariNAmenAvasthiteH prAgeva niSiddhatvAditi sAdipAriNAmikatA na virudhyate, anAdipAriNAmike tu dharmAstikAyAdayaH, teSAM tadrUpatayA anAdikAlAt pariNateH, vAcanAntarANyapi sarvANyuktAnusArato bhAvanIyAni / 'se ta'mityAdi | nigamanadvayam / uktaH pAriNAmikaH, atha sAnnipAtikaM nirdizati- se kiM taM sapiNavAie ?, 2 eesiM cetra udaiauvasamiakhaiakhaovasamiapAriNAmiANaM bhAvANaM dugasaMjoeNaM tiyasaMjoeNaM caukkasaMjoeNaM paMcagasaMjoeNaM je For P&Praise Cinly ~ 245~ vRttiH upakra mAdhi0 // 121 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| nipphajai savve se sannivAie nAme, tattha NaM dasa duasaMjogA dasa tiasaMjogA paMca caukasaMjogA ege pNcksNjoge| sannipAta:-eSAmevIdapikAdibhAvAnAM vyAdimelApakaH sa eva tena vA nivRttaH sAnipAtikA, tathA cAha'eesiM cece'tyAdi, eSAmaudayikAdInAM pazcAnAM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapazcakasaMyogairye SaDUviMzatirbhaGgAH bhavanti te sarve'pi sAnnipAtiko bhAva ityucyate, eteSu madhye jIveSu nArakAdiSu SaDeva bhaGgAH sambhavanti, |zeSAstu viMzatirmanakA racanAmAtreNaiva bhavanti, na punaH kacit sambhavanti, ataH prarUpaNAmAtratarIya te avagantavyAH, etat sarva purastAdvayaktIkariSyate, kiyantaH punaste TyAdisaMyogAH pratyekaM sambhavanti ityAha'tattha NaM dasa dugasaMjogA' ityAdi, paJcAnAmaudayikAdipadAnAM daza dvikasaMyogAH dazaiva trikasaMyogAH paJca catuHsaMyogAH ekastu paJcakasaMyogaH saMpadyata iti, sarve'pi ssddviNshtiH| tatra ke punaste daza dvikasaMyogA iti jijJAsAyAM prAha ettha NaM je te dasa dugasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamanipphapaNe 1 asthi NAme udaiekhAiganipphaNNe 2 asthi NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe 3 asthi NAme udaiepAriNAmianiSphapaNe 4 asthi NAme uvasamiekhayaniSphapaNe 5 dIpa anukrama [161-163] AN ~ 246~ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA vRttiH [127] rIyA upakamAdhi0 // 122 // gAthA ||1|| asthi NAme uvasamiekhaovasamanipphapaNe 6 asthi NAme uvasamiepAriNAmianiSphaNNe 7 asthi NAme khaiekhaovasamanipphapaNe 8 asthi NAme khaiepAriNAmianiSphapaNe 9 atthi NAme khaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 10 / kayare se.nAme udaieuvasamanipphapaNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA, esa NaM se NAme udaieuvasamaniSphaNNe 1, kayare se NAme udaiekhayanipphapaNe ?, udaietti maNusse khai sammattaM, esa NaM se nAme udaiekhayaniSphapaNe 2, kayare se NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe ?, udaietti maNusse khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaovasamanipphapaNe 3, kayare se NAme udaiepariNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiepAriNAmianipphaNNe 4, kayare se NAme uvasamiekhayaniSphapaNe ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammatta, esa NaM se NAme uvasamiekhayanipphapaNe 5, kayare se NAme uvasamiekhaovasamanipphaNNe ?, dIpa anukrama [161-163] // 12 // ~ 247~ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| uvasaMtA kasAyA khaovasamiAiM iMdiAI, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamanipphapaNe 6, kayare se NAme uvasamiepAriNAmianiSphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiepAriNAmianiSphapaNe 7, kayare se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe ?, khaiyaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe 8, kayare se NAme khaiepAriNAmianipphaNNe ?, khai sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiepAriNAmianipphapaNe 9, kayare se NAme khaovasamiepAriNAmianipphapaNe ?, khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaovasamiepAriNAmiani pphaNNe 10 / nAmAdhikArAditthamAha-asti tAvatsAnnipAtikabhAvAntarvati nAma, vibhaktilopAdodayikaupazamikalakSaNabhAvadbhayaniSpannamityeko bhaGgaH, evamanyenApyuparitanabhAvatrayeNa saha saMyogAdaudayikena catvAro dvika - - dIpa anukrama [161-163] ~248~ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [127]] maladhA vRttiH upakramAdhi0 rIyA gAthA // 12 // ||1|| -%96 saMyogA labdhAH, tatastasparityAge aupazamikasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAstrayaH, tatparihAre kSAyikasyoparitanabhAvadvayamIlanAyAM labdhau dvau, tatastaM vimucya kSAyopazamikasya pAriNAmikamIlane labdha eka iti sarve'pi daza, evaM sAmAnyato dvikasaMyogabhaGgAkeSu darziteSu vizeSatastatsvarUpamajAnan vineyH| pRcchati-'kayare se NAme udaie? ityAdi, anottaram-'udaietti maNusse ityAdi, audayike bhAve manuSyatvaM-manuSyagatiriti tAtparyam, upalakSaNamAtraM cedaM, tiryagAdigatijAtizarIranAmAdikarmaNAmapyatra sambhavAda, upazAntAstu kaSAyA aupazamike bhAva iti gamyate, atrApyudAharaNamAtrametat, darzanamohanIyanokaSAyamohanIyayorapyaupazamikatvasambhavAdU, etanigamayati-'esa se NAme udaieuvasamaniSphapaNe'tti, Namiti vAkyAlaGkAre etattannAma yaduddiSTaM prAgaudayikaupazamikabhAvadvayaniSpannamiti prathamadvikayoge bhaGgakavyAkhyAnama, ayaM ca dvikayogavivakSAmAvata eva saMpadyate, na punarIhazo bhataH kacijIve saMbhavati, tathA hi-yasyaudayikI manuSyagatirIpazamikAH kaSAyA bhavanti tasya kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvaM kasyacit kSAyikaM samyaktvamityetadapi saMbhavati, tatkathamasya kevalasya sambhavaH?, evametadvyAkhyAnuda sAreNa zeSA api vyAkhyeyAH, kevalaM kSAyikapAriNAmikabhAvadvayaniSpannaM navamabhaGgaM vihAya pare'sambhavino draSTavyAH, navamastu siddhasya saMbhavati, tathAhi-kSAyike samyaktvajJAne pAriNAmikaM tu jIvatvamityetadeva |bhAvadvayaM tasyAsti nAparaH, tasmAdayamekaH siddhasya saMbhavati, zeSAstu nava dvikayogAH prarUpaNAmAtramiti sthi dIpa anukrama [161-163] RAM // 123 // ~249~ Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 42 [127] gAthA ||1|| datam, anyeSAM hi saMsArijIvAnAmaudayikI gatiH kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvamityetadbhAvatrarya jaghanyato'pi labhyata iti kathaM teSu dvikayogasambhava ? iti bhAvaH / trikayogAnirdivikSurAha tattha NaM je te dasa tigasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamiekhayanipphapaNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphapaNe 2 asthi NAme udaieuvasamiepariNAmianipphapaNe 3 asthi NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe 4 asthi NAme udaiekhaiepAriNAmianiSphapaNe 5 asthi NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 6 atthi NAme uvasamiekhaiekhaovasamanipphapaNe 7 asthi NAme uvasamiekhaiepAriNAmianiSphapaNe 8 asthi NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 9asthi NAme khiekhovsmiepaarinnaamianissphnnnne10| kayare se NAme udaieuvasamiekhayaniSphapaNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhayaniSphapaNe 1, kayare se dIpa anukrama [161-163] 60-964-** ~250~ Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyoga maladhA [127]] rIyA // 124 // gAthA Uska ||1|| NAme udaieuvasamiekhaovasamiyanipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphapaNe 2, kayare se NAme udaieuvasamiepAriNAmianipphaNNe?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamiepAriNAmianipphaNNe 3, kayare se NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe ?, udaietti maNusse khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaiekhaovasamanipphapaNe 4, kayare se NAme udaiekhaiepAriNAmianipphapaNe?, udaietti maNusse khai sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 5, kayare se NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 6, kayare se NAme uvasamiekhaiekhaovasamaniSphapaNe ?, uvasaMtA S4 dIpa anukrama [161-163] // 124 // LEERIN ra ~ 251~ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| kasAyA khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme upasamiekhaiekhaovasamaniSphapaNe 7, kayare se NAme uvasamiekhaiepAriNAmianiSphapaNe ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme upasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 8, kayare se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe? uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianiphaNNe 9, kayare se NAme khaiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe ?, khai sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe 10 / etadapyaudayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvapaJcakaM bhUmyAdAvAlikhya tata AyabhAvadalayasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAtrayaH ityAdikrameNa dazApi bhAvanIyA, etAneva svarUpato kavivarISurAha-kayare se NAme udaieupasamie ityAdi, vyAkhyA pUrvAnusArato'trApi kartavyA, navaramayaudapikakSAyikapAriNAmikabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalinaH saMbhavati, tathAhi-audayikI manuSya dIpa anukrama [161-163] Jatic ~252~ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [127]] upakra mAdhika gAthA ||1|| gitiH kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi pAriNAmikaM tu jIvatvamityete trayo bhAvAstasya bhavanti, aupaza-14 maladhA- mikaritvaha nAsti, mohanIyAzrayatvena tasyoktatvAt, mohanIyasya ca kevalinyasambhavAt , tathA kSAyopazarIyA |miko'pyantrApAsya eva, kSAyopazamikAnAmindriyAdipadArthAnAmasyAsambhavAd, 'atIndriyAH kevalina ityA divacanAt, tasmAt pArizeSyAyathoktabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalina sambhavati, sssstthstvaudyikkssaa||125|| yopazamikapAriNAmikabhAvaniSpanno nArakAdigaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi-audayikI anyatarA gatiH kSAyopazAmikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvamityevametadbhAvatrayaM sarvAkhapi gatiSu jIvAnAM prApyata 5 iti, zeSAstvaSTau trikayogAH prarUpaNAmAtraM, kApyasambhavAditi bhAvanIyaM / catuSkasaMyogAnnirdizannAha tattha NaM je te paMca caukkasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamanipphaNNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe 2 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 3 asthi NAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 4 asthi NAme ubasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 5, kayare se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasama dIpa anukrama [161-163] // 125 // ~253~ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] gAthA |||| dIpa anukrama [161 -163] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ***%*+% niSphaNNe ?, udaipatti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamaniSkaNNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe ?, udaipatti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 2, kayare se NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianippaNNe ?, udaipatti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamie khaova0 pAriNA0 3, kayare se NAmaM udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmiaNiSkapaNe ?, udaipatti maNusse khaiaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSpanne 4, kayare se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSpanne ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammataM khaovasamiAI iMdiAI pAriNA For P&Praise Cly ~ 254~ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiA [127] gAthA ||1|| mie jIve, esa NaM se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe 5 / upakabhaGgakaracanA akRcchrAvaseyaiva / idAnI tAnyeva paJca bhaGgAn vyAcikhyAsurAha-'kayare se nAme udaie mAdhi0 ityAdi, bhAvanA pUrvAbhihitAnuguNyena kartavyA, navaramatraudayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvanippannastRtIyabhaGgo gaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi-audayikI anyatarA gatiH nArakatiryagdevagatiSu pratha-12 masamyaktvalAbhakAle eva upazamabhAvo bhavati, manuSyagatau tu tatropazamazreNyAM caupazamikaM samyaktvaM kSA-14 yopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvamityevamayaM bhaGgakaH sarvAsu gatiSu labhyate, yattviha sUtre proktam-'udaietti maNusse ubasaMtA kasAya'tti, tattu manuSyagatyapekSayaiva draSTavyaM, manuSyakhodayasyopazamazreNyAM kaSAyopazamasya ca tasyAmeva bhAvAda, asya copalakSaNamAtratvAditi, evamaudayikakSAyikakSAyopazamikapA-13 |riNAmikabhAvaniSpannazcaturthabhaGgo'pi catasRSvapi gatiSu saMbhavati, bhAvanA tkhanantaroktatRtIyabhaGgakavadeva katavyA, navaramaupazamikasamyaktvasthAne kSAyikasamyaktvaM vAcyam, asti ca kSAyikasamyaktvaM sarvAskhapi | gatiSu, nArakatiryagdevagatiSu pUrvapratipannasyaiva, manuSyagatau tu pUrvapratipannasya pratipadyamAnakasya ca tasyAnyatra pratipAditasvAditi, tasmAdatrApyetI dvau bhaGgako sambhavinau, zeSAstu ayaH saMvRtimAtra, tadrUpeNa vstunps-II,126|| mbhavAditi / sAmprataM pazcakasaMyogamekaM prarUpayannAha dIpa anukrama [161-163] OM45-4-24615 ~255~ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| tattha NaM je se eke paMcagasaMjoe se NaM ime-atthi nAme udaieupasamiekhaovasamiekhaiepAriNAmianiSphapaNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme jAva pAriNAmianiSphapaNe, se taM sannivAie, se taM chapaNAme (sU0 127) ayaM ca savivaraNaH sugama eva, kevalaM kSAyikaH samyagdRSTiH san yaH upazamazreNI pratipadyate tasyAyaM bhaGgakA saMbhavati, nAnyasya, samuditabhAvapazvakasyAsya tatraiva bhAvAditi paramArthaH, tadevameko dvikasaMyogabhaGgako dvaudvau trikayogacatuSkayogabhaGgakAvekastvayaM paJcakayoga ityete SaDU bhaGgakA atra sambhavinaH pratipAditAH, zeSAstu viMzatiH saMyogotthAnamAtratayaiva prarUpitA iti sthitam, eteSu ca SaTsu bhaGgakeSu madhye ekanikasaMyogo dvI catuSkasaMyogAvityete trayo'pi pratyekaM catasRSvapi gatiSu saMbhavantIti nirNItam, ato gaticatuSTayabhedAt te kila dvAdaza vakSyante, ye tu zeSA dvikayogatrikayogapaJcakayogalakSaNAstrayo bhaGgAH siddhakevalyupazAntamohAnAM yathAkrama nirNItAH te yathoktaikaikasthAnasambhavitvAt traya evetyanayA vivakSayA'yaM sAnnipAtiko dIpa anukrama [161-163] anu. 22 ~256~ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [128] / gAthA ||25|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127]] vRttiH mAdhiH gAthA // 127 // ||1|| anuyogabhAvaH sthAnAntare paJcadazavidha ukto draSTavyo, yadAha-'aviruddhasannivAiyabheyA emeva paNNarasa'tti, 'setaM maladhA- sapiNavAie'tti nigamanam / uktaH sAnnipAtiko bhAvaH, taNane coktAH SaDapi bhAvAH, te ca tadbAcakainAmarIyA bhivinA prarUpayituM na zakyanta iti tadvAcakAnyaudayikAdIni nAmAnyapyuktAni, etaizca Sabhirapi dharmA-12 nAstikAyAdeH samastasyApi vastunaH saGgrahAt SaTprakAraM sat sarvasyApi vastuno nAma Sar3anAmetyanayA dizA| sarvamidaM bhAvanIyaM, 'se taM chaNNAmeti nigamanam // 127 / / uktaM par3anAma, atha saptanAmaM nirUpayitumAha se kiM taM sattanAme ?, 2 satta sarA paNNattA, taMjahA-saje risahe gaMdhAre, majjhime paMcame sare / revae ceva nesAe, sarA satta viAhiA // 1 // 'svR zabdopatApayoM riti svaraNAni kharA:-dhvanivizeSAH, te ca sapta, tadyathA-'sajje'ttizloko, vyAkhyASaDbhyo jAtaH SaDjaH, uktaM ca-"nAsAM kaNThamurastAlu, jihAM dantA~zca saMzritaH / SabhiH saMjAyate yasmAt , tasmAt SaDUja iti smRtH||1||" tathA RSabho-vRSabhastadvat yo vartate sa RSabhaH, Aha ca-"vAyuH samu tthito nAbheH, kaNThazIrSasamAhataH / nardana vRSabhavad yasmAt, tammAnuSabha ucyate // 2 // " tathA gandho vidyate dayasya sa gandhAra, sa eva gAndhAro-gandhavAhavizeSa ityarthaH, abhANi ca-"vAyuH samutthito nAbhehadi kaNThe samAhataH / nAnAgandhAvahaH puNyo, gAndhArastena hetunA // 3 // " tathA madhye kAyasya bhavo madhyamaH, yada-| dIpa anukrama [164-204] ACK 1 ~ 257~ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthA: // 1-32|| dIpa anukrama [164 -204] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 128] / gAthA ||25|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH vAci - "vAyuH samutthito nAbheruro hRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo, madhyamatvaM samazrute // 4 // " tathA paJcAnAM SaDjAdikharANAM nirdezakramamAzritya pUraNaH paJcamaH, athavA paJcasu - nAbhyAdisthAneSu mAtIti paJcamaH kharo, yadabhyadhAyi - "vAyuH samutthito nAbherurohatkaNThazirohataH / paJcasthAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhIyate // 5 // " tathA'bhisandhayate'nusaMghayati zeSakharAniti niruktivazAdvaivataH, yaduktam- "abhisaMghayate yasmAdetAn pUrvoditakharAn / tasmAdasya kharasyApi dhaivatatvaM vidhIyate // 6 // pAThAuntareNa raivatazcaiveti tathA niSIdanti kharA yasmin sa niSAdaH, yato'bhihitam - "niSIdanti svarA yasmi niSAdastena hetunA / sarvAzrAbhibhavatyeva yadAdityo'sya daivatam // 7 // iti, tadevaM kharAH- jIvAjIvanizritadhvanivizeSAH 'satta vigrAhiyatti vividhaprakArairAkhyAtAstIrthakara gaNadharairiti zlokArthaH / Aha-nanu kArakSaNabhedena kAryasya bhedAt kharANAM ca jihAdikAraNajanyatvAt tadvatAM ca dvIndriyAditrasajIvAnAmasaGkhyeyatvAjIvanisRtA api tAvat kharA asaGkhyAtAH prApnuvanti kimutAjIvanisRtA iti kathaM saptasaGkhyAniyamo na virudhyata iti ?, atrocyate, asaGkhyAtAnAmapi svaravizeSANAmeteSveva saptasu sAmAnyakharedhvantarbhAvAd vAdarANAM vA keSAJcidevopalabhyamAnaviziSTavyaktInAM grahaNAdgItopakAriNAM viziSTakharANAM vaktumiSTatvAdadoSa iti / kharAnnAmato nirUpya kAraNatastAnevAbhidhitsurAha 1 navAkSaro'yaM padaH For P&P Cy ~ 258~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||26-31|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] anuyo maladhArIyA upaka mAdhi // 128 // gAthA: ||1-32|| eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saraTTANA paNNattA, taMjahA-sajjaM ca aggajIhAe, ureNa risahaM saraM / kaMTuggaeNa gaMdhAraM, majjhajIhAe~ majjhimaM // 2 // nAsAe paMcama bUA, daMtoTeNa a revataM / bhamuhakkheveNa NesAha, saraTThANA viAhiA // 3 // satta sarA jIvaNissiA paNNattA, taMjahA-sajaM rakhai maUro, kukuDo risabhaM srN| haMso ravai gaMdhAraM, majjhimaM ca gvelgaa|| 4 // aha kusumasaMbhaveM kAle, koilA paMcama saraM / chaTuM ca sArasA kuMcA, nesAyaM sattamaM go|| 5 // sattasarA ajIvanissiA paNNattA, taMjahA-saja ravai muaMgo, gomuhI risahaM saraM / saMkho ravai gaMdhAraM, ma. jjhimaM puNa jhallarI // 6 // causaraNapaiTThANA, gohiA paMcamaM srN| ADaMbaro revaiyaM, mahAbherI a sattamaM // 7 // tanna nAbherutthito'vikArI khara Abhogato'nAbhogato vA yadatra jihAdisthAnaM prApya vizeSamAsAdayati | tat svarasyopakArakamataH kharasthAnamucyate, tatra 'sanna mityAdizlokadvayaM sugama, navaraM cakAro'vadhAraNe, SaD dIpa anukrama [164-204] // 128 // ~ 259~ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||26-31|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| jameva prathamakharalakSaNaM brUyAt , kayetyAha-agrabhUtA jilA agrajihvA jihvAnamityarthastayA, iha yayapi SaDjabhaNane sthAnAntarANyapi kaNThAdIni vyApriyante agrajihvA ca kharAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahuvyApAravatItikRtvA tayA tameva byAdityuktam, idamatra hRdayam-SaDjakharo'grajihvAM prApya viziSTa vyaktimAsAdayatyatastadapekSayA sA kharasthAnamucyate, ecamanyatrApi bhAvanA kAryA, uro-vakSastena RSabha kharaM, yAditi sarvatra saMbadhyate, 'kaMTuggaeNa'ti kaNThAdudgamanamudgatiH-svaraniSpattihetubhUtA kriyA tena kaNTho-| dgatena gAndhAraM, jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA tayA madhyamaM, tathA dantAdhISThI ca dantoSThaM tena dhaivataM / mAravataM veti, bhRtkSepAvaSTambhena niSAdamiti / ita Urdhva sarva nigadasiddhameva, navaraM 'jIvanissiya'tti jIvA-15 zritAH jIvebhyo vA nistA-nirgatAH, 'sajjaM ravaI'tyAdizlokaH, ravati-nadati galatti gAvazca elakAzcapAUraNakA gavelakAH, athavA gavelakA-UraNakA eca, 'aha kusume tyAdi, atheti vizeSaNArthoM, vizeSaNAprArthatA caivaM-yathA gavelakA avizeSeNa madhyamakharaM madanti na tathA pazcama kokilA, api tu vanaspatiSu bAhu lyena kusumAnAM-mallikApATalAdInAM sambhavo yasmin kAle sa tathA tasmin , madhumAsa ityarthaH, 'ajIva|nissiya'tti tathaiva, navaramajIveSvapi mRdaGgAdiSu jIvavyApArotthApitA evAmI mantavyAH, aparaM SaDjAdInAM mRdaGgAdiSu yadyapi nAzAkaNThAgutpannavalakSaNo vyutpattyartho na ghaTate tathApi sAdRzyAt tadbhAvo'vagantavyaH, sajjamityAdizlokadvayaM, gomukhI kAhalA yasyA mukhe gozRGgAdi vastu dIyata iti, caturbhizcaraNaH pratiSThAna dIpa *OMOMOMBBS anukrama [164 -204] ~260~ Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| dIpa anukrama [164 -204] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [128] / gAthA ||32-38|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 129 // m-avasthAnaM bhuvi yasyAH sA godhA carmAvanadvA godhikA - vAdyavizeSo dardariketyaparanAmnA prasiddhA, ADambaraH paTahaH, saptamamiti niSAdamityarthaH / eesi NaM satahaM sarANaM satta saralakkhaNA paNNattA, taMjahA-sajJeNa lahaI vittiM, kayaM ca na viNassa / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoi vaho // 8 // risaheNa u esajjaM (pasejaM), seNAvaccaM dhaNANi a / vatthagaMdhamalaMkAraM, itthio sayaNANi ya // 9 // gaMdhAre gItajuttipaNA, vajjavittI kalAhiA / havaMti kaiNo dhaNNA, je aNNe satthapAragA // 10 // majjhimasaramaMtA u, havaMti suhajIviNo / khAyaI piyaI deI, majjhi saramassio // 11 // paMcamasaramaMtA u, havaMti puhavIpaI / sUrA saMgahakattAro, aNegagaNanAyagA // 12 // revayasaramaMtA u, havaMti duhajIviNo / kuMcelA ya kuvittI ya, corA caMDAlamuTTiyA // 13 // NisAyasaramaMtA u, hoti kalahakAragA / jaMghAcarA lehavAhA, hiMDagA bhAravAhagA // 14 // 1 sAuniyA vADhariyA soyariyA ya muhima iti pAThAnusAriNI vRttiH For P&Praise City ~261~ vRttiH upakra mAdhi0 // 129 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||32-38|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| CACHERS / eteSAM saptAnAM kharANAM pratyekaM lakSaNasya vibhinnatvAt sapta kharalakSaNAni-yathAkhaM phalaprApsyavyabhicA rINi kharatattvAni bhavanti, tAnyeva phalata Aha-'sajeNe'tyAdi sapta zlokAH, SaDjena labhate vRttim, ayahAmarthaH-SaDjasyedaM lakSaNaM-kharUpamasti yena tasmin sati vRtti-jIvanaM labhate prANI, etaca manuSyApekSayA lakSyate, vRttilAbhAdInAM tatraiva ghaTanAt, kRtaM ca na vinazyati, tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH, gAvaH putrAzca mitrANi ca bhavantIti zeSaH / gAndhAre gItayuktijJA varyavRttayaH-pradhAnajIvikAH kalAbhiradhikAH kavaya:-kAvyakartAraH prAjJAH-sabodhAH ye coktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye-zAstrapAragAH caturvedAdizAstradApAragAminaste bhavantIti / zakunena-iyenalakSaNena caranti pApadhi kurvanti zakunAna vA mantIti zAkunikAH, vAgurA-mRgabandhanaM tayA carantIti vAgurikAH, zUkareNa sannihitena zUkaravadhArtha carati zUkarAn vA mantIti zIkarikAH, mauSTikA mallA iti / pAThAntarANyapyuktAnusAreNa vyAkhyeyAni // eesiNaM sattaNhaM sarANaM tao gAmA paNNatA, taMjahA-sajjagAme majjhimagAme gaMdhAragAme, sajjagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-maggI koraviA hariyA, rayaNI a sArakaMtA ya / chaTrI a sArasI nAma, suddhasajjA ya sattamA // 15 // majjhimagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA RECASSESASA dIpa anukrama [164 -204] ~ 262~ Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||39-42|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA [128] GES rIyA mAdhi0 // 130 // gAthA: ||1-32|| uttara maMdArayaNI, uttarA uttarAsamA / samokaMtA ya sovIrA abhiruvA hoi sattamA // 16 // gaMdhAragAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-naMdI a khaDDiA pUrimA ya cautthI a suddhgNdhaaraa| uttaragaMdhArAvi a sA paMcamiA havai mucchA // 17 // suTTattaramAyAmA sA chaTThI savvao ya NAyavvA / aha uttarAyayA koDimA ya sA sattamI mucchA // 18 // etacirantanamunigAthAbhyAM vyAkhyAyate-yathA sajAitihAgAmo, sasamUho mucchaNANa vinneo / tA satta ekamekke to sattasarANa igavIsA // 1 // annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchio iva kuNaI muccha va so vatti // 2 // kartA vA mUchita iva tAH karotIti mUrcchanA ucyante, muccha va so vatti' mUrcchanniva vA sa kartA tAH karotIti mUrchanA ucyanta ityarthaH, maGgIprabhRtInAM caikaviMzatimUrcha nAnAM svaravizeSAH pUrvagatakharapAbhRte bhaNitAH, idAnIM tu tadvinirgatebhyo bharatavizAkhilAdi-14 zAstrebhyo vijJeyA iti| satta sarA kao havaMti ? gIyassa kA havai joNI / kaisamayA osAsA, kai vA dIpa anukrama 65S543 [164 -204] 1565 ~263~ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||43-45|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] 56454 gAthA: ||1-32|| gIyassa AgArA // 19 // satta sarA nAbhIo havaMti gIyaM ca ruiyajoNI / pAyasamA UsAsA tiNNi ya gIyassa AgArA // 20 // Aimau ArabhaMtA samuvvahantA yama jjhayAraMmi / avasANe ujjhaMtA, tinnivi gIyassa AgArA // 21 // iha catvAraH praznAH, tatra kutaH iti kasmAt sthAnAt sapta svarA utpadyante, kA yoniriti kA jAtiH, tathA kati samayA yeSu te katisamayA-ucchvAsAH, kiMparimANakAlA ityarthaH, tathA AkArA:-AkRtayaH kharUpANi ityarthaH / uttaramAha-'satsasarA nAbhIo'ityAdigAthA spaSTA, navaraM ruditaM yoniH samAnarUpatayA jAtiyasya tad ruditayonikaM, pAdasamA ucchAsAH, yAvadbhiH samayairvRttasya pAdaH samApyate tAvatsamayA ucchvAsAgIte bhavantItyarthaH, AkArAnAha-'AI' gAhA, trayo gItasyAkArA:-svarUpavizeSalakSaNA bhavanti iti paryante sambandhA, kiM kurvANA ityAha-AraMbhantatti ArambhamANA gItamiti gamyate, kathaMbhUtamityAha |-'Aima'tti AdI prathamato mRdu-komalaM AdimRdu, tathA samudvahantazca-kurvantazca mahatI gItadhvanimiti & gamyate, 'madhyakAre' madhyamabhAge tathA avasAne ca kSapayanto, gItadhvani mandrIkurvanti ityarthaH, AdI mRdu madhye tAraM paryante mandra gItaM kartavyam, ata ete mRdutAdayatrayo gItasyAkArA bhavantIti tAtparya / kintu dIpa anukrama [164 -204] ~264~ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthA: // 1-32|| dIpa anukrama [164 -204] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [128] / gAthA ||46-45|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 131 // chose aTTaguNetiNi a vittAiM do ya bhaNiIo / jo nAhI so gAhii, susio raMgamajjhami // 22 // bhIaM duaM uppicchaM uttAlaM ca kamalo muNeavvaM / kAgassaramaNuNAsaM chaddosA hoMti assa // 23 // puSNaM rattaM ca alaMkiaM ca vattaM ca tahevamaviSuddhaM / mahuraM samaM sulaliaM aTTha guNA hoMti geassa // 24 // urakaMThasiravisuddhaM ca gijaMte mauaribhiapadabaddhaM / samatAlapaDukkhevaM sattassarasIbharaM giiyN||25|| akkharasamaM padasamaM, tAlasamaM layasamaM ca gehasamaM / nIsasiosasiasamaM, saMcArasamaM sarA satta // 26 // nidosaM sAramaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIaM sovayAraM ca, miaM mahurameva ya // 27 // samaM addhasamaM ceva, savvattha visamaM ca jaM / tiSiNa vittapayArAI, cautthaM novala bhai // 28 // sakkayA pAyayA ceva, bhaNiIo hoMti doNi vA / saramaMDalaMmi gijjaMte, pasatthA isibhAsiA // 29 // kesI gAyai mahuraM kesI gAyai kharaM ca rukkhaM c| kesI gAyai cauraM kesI a vilaMbiaM dutaM kesI ? // 30 // For P&Pealise Cinly ~265~ vRttiH upakra mAdhi0 | // 131 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthAH |||1-32|| dIpa anukrama [164 -204] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH *+ ***** * * * vistaraM puNa kerisI / gAthA'dhikamidaM / gorI gAyati mahuraM sAmA gAyai kharaM ca rukkhaM ca / kAlI gAyai cauraM kANA ya vilaMbiaM dutaM aMdhA // 31 // vistaraM puNa piMgalA | gAthA'dhikamidamapi / satta sarA tao gAmA mucchaNA ikavIsaI / tANA egUNapaNNAsaM, sammattaM saramaMDalaM // 32 // se taM sattanAme ( sU0 128 ) SaD doSA varjanIyAstAnAha - 'bhIyaM' gAhA bhItamutrastamAnasaM yadgIyate ityeko doSaH 1, drutaM tvaritam 2, uppicchaM-zvAsayuktaM tvaritaM ca pAThAntareNa 'rahassa'ti hakhakharaM laghuzabdamityarthaH 3, uttAlam utprAbalyArthaM atitAlamasthAnatAlaM cetyarthaH, tAlastu kaMsikAdizabdavizeSaH 4, kAkasvaraM zlakSNAzravyavaram 5, anunAsaM nAsAkRtakharam 6 / ete SaD doSA gItasya bhavanti / aSTau guNAnAha - 'puNNaM' gAhA, kharakalAbhiH sarvAbhirapi yuktaM kurvataH pUrNa 1, geyarAgeNa raktasya-bhAvitasya raktam 2, anyAnyasphuTazubhasvaravizeSANAM karaNAdalaGkRtam 3, akSarakharasphuTakaraNAdvyaktaM 4, vikrozanamiva yadvikharaM na bhavati tadavighuSTaM 5, madhumattako kilArutanmadhurakharaM 6, tAlavaMzakharAdisamanugataM samaM 7, kharagholanAprakAreNa suSThu atizayena lalatIba yat sukumAlaM tat sulalitam 8, ete aSTau guNA gItasya bhavanti, etadvirahitaM tu viDambanAmAtrameva taditi / kiM copalakSaNatvAdanye'pi gItaguNA bhavanti, tAnAha-'Dara' gAhA, cakAro geyaguNAntarasamucayArthaH, uraH kaNTha For Pre & Personalise Cnly ~266~ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| anuyo | zirovizuddhaM ca, ayamartha:-yagurasi kharo vizAlastaryurovizuddhaM, kaNThe yadi kharo vartito'tisphuTitazca tadA vRtti maladhAkaNThavizuddhaM, zirasi prApto yadi nAnunAsikastataH zirovizuddham, athavA urakaNThazirassu zleSmaNA'- upakrarIyA 12vyAkuleSu vizuddheSu prazasteSu yadgIyate tadurakaNThazirovizuddha, gIyate geyamiti saMbadhyate, kiMviziSTami-| kAmAdhi tyAha-mRdukaM mRdunA-aniSThureNa khareNa yadgIyate tanmRdukaM, yatrAkSareSu gholanayA saMcaran kharo ragatIva tt| gholanAbahula riNitaM, geyapadairvaddhaM viziSTaviracanayA racitaM padabaddhaM, tatazca padatrayasya karmadhArayaH, 'samatAlapaDakkhe'ti tAlazabdena hastatAlAsamuttha upacArAcchando vivakSitaH, murajakAMsikAdigItopakA-18 rakAtoyAnAM dhvaniH pratyutkSepaH nartakIpadaprakSepalakSaNo vA pratyutkSepaH, samau gItavareNa tAlapratyutkSepI yatra tat samatAlapratyutkSepa, 'sattassarasIbharaM ti sapta kharAH sIbharanti-akSarAdibhiH samA yatra tatsaptakharasIbharaM gItamiti, te cAmI sapta kharA:-'akkharasama gAhA, yatra dIrgha akSare dIrgho gItasvaraH kriyate haskhe havaH plute plutaH sAnunAsike tu sAnunAsikaH tadakSarasamaM yadgItapadaM-nAmikAdikaM yatra khare anupAti bhavati tat tatraiva yatra gIte gIyate tat padasama, yatparasparAbhihatahastatAlasvarAnusAriNA khareNa gIyate tattAlasama, zRGgadArvAdyanyataravastumayenAGgulIkozakena samAhataM, tazrIkharaprakAro layastamanusaratA svareNa yadgIyate tallayasama, prathamato vaMzatacyAdibhiryaH kharo gRhItastatsamena svareNa gIyamAnaM grahasama, niHzvasitocchra X // 132 // sitamAnamanatikramato yaddeyaM tanniHzvasitositasama, vaMzatacyAdiSvevAGgulIsaJcArasamaM yadgIyate tatsa dIpa anukrama ASSES [164 -204] ~267~ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| cArasamam / evamete kharAH sapta bhavanti, idamuktaM bhavati-eko'pi gItakharo'kSarapadAdibhiH saptabhiH sthAnaH | saha samatvaM pratipadyamAnaH saptadhAtvamanubhavatItyevaM sapta kharA akSarAdibhiH samA darzitA bhavantIti / gIte ca yaH sUtrayandhaH so'STaguNa eva kartavya ityAha-'nihosa'mityAdi, tatra 'aliyamuvaghAyajaNayamityAdidvAtriMzatsUtradoSarahitaM nirdoSa 1 viziSTArthayuktaM sAravat 2 gItanivaddhArthagamakahetuyuktatayA dRSTaM hetu|yuktam 3 upamAcalaGkArayuktamalaGkRtam 4 upasaMhAropanayayuktamupanItam 5 aniSThurAviruddhAlajjanIyArthavAcakaM sAnuprAsa vA sopacAram 6 ativacanavistararahitaM saMkSiptAkSaraM mitaM 7 madhuraM zravyazabdArtha 8 geyaM bhavatIti shessH| 'tipiNa ya vittAIti yaduktaM, tabAha-'samamityAdi, yatra vRtte caturvapi pAdeSu saGkhyayA samAnyakSarANi bhavanti tatsama, yatra prathamatRtIyayordvitIyacaturthayozca pAdayorakSarasakhyAsamatvaM tadarddhasama, yattu sarvatra sarvapAdeSvakSarasakhyAvaiSamyopetaM tadviSama, 'jati yasmAttaM bhavatIti zeSaH, tasmAt traya eva: vRttaprakArA bhavanti, pyaturthastu prakAro nopalabhyate'sattvAdityarthaH, evamanyathA'pyavirodhato vyAkhyeyamidamiti / bAdupiNa ya bhaNiiotti yaduktaM tannAha-'sakae'tyAdi bhaNitirbhASA kharamaNDale-pahAdikharasamUhe, zeSa: kaNThyaM, gItavicAraprastAvAdidamapi pRcchati-kesI gAyaI'tyAdipraznagAthA sugamA, navaraM 'kesitti kIdRzI| strI ityarthaH, 'kharaMti kharasthAnaM, rUkSaM pratItaM, caturaM-dakSam, vilambita-parimantharaM, dutaM zIghamiti / 'vissaraM puNa kerisi'ti gAthA'dhikamidaM / aba krameNottaramAha-gorI gAyai mahura'mityAdi, anApi 'vissaraM puNa| dIpa anukrama [164 -204] RSS ~268~ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| anuyo tApiMgala'tti gAthA'dhikameva, vyAkhyA sukaraiva, navaraM-piGgalA-kapilA ityarthaH / samastakharamaNDalasaMkSepAbhimaladhA- dhAnenopasaMharannAha-'sattasare tyAdi, tatAtantrI tAno bhaNyate, tatra SaDjAdayaH svarAH pratyekaM sasabhistAnarIyA rgIyanta ityevamekonapaJcAzattAnAH saptatatrikAyAM vINAyAM bhavantIti / evaM tadanusAreNaikatantrIkAyAM // 133 // tritatrikAyAM kaNThenApi vA gIyamAnA ekonapaJcAzadeva tAnA bhavantIti / tadevametaiH SaDjAdibhiH saptabhi-] nAmabhiH sarvasyApi svaramaNDalasyAbhidhAnAt saptanAmedamucyate, 'se taM sattanAme tti nigamanam // 128 // athASTanAma pratipAdayannAha se kiM taM aTunAme, 2 aTravihA vayaNavibhattI papaNattA, taMjahA-nidese paDhamA hoi, bitiA uvaesaNe / taIyA karaNaMmi kayA, cautthI saMpayAvaNe // 1 // paMcamI a avAyANe, chaTThI sassAmivAyaNe / sattamI saNNihANatthe, aTumA''maMtaNI bhave // 2 // tattha paDhamA vibhattI niddese so imo ahaM vatti / biiA puNa uvaese bhaNa kuNasu imaM va taM vatti // 3 // taiA karaNaMmi kayA bhaNiaMca kayaM ca teNa va mae vA / haMdi Namo sAhAe, havai cautthI payANaMmi // 4 // avaNaya giNha ya etto iutti dIpa anukrama [164-204] 133 // ATT ~ 269~ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [129] / gAthA ||57-62|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [129] gAthA: ||1-6|| vA paMcamI avAyANe / chaTrI tassa imassa va gayassa vA sAmisaMbaMdhe // 5 // havai puNa sattamI taM imaMmi AhArakAlabhAve a / AmaMtaNI bhave aTTamI u jahA he juvA Natti // 6 // se taM aTThaNAme (sU0 129) ucyanta iti vacanAni-vastuvAcIni vibhajyate-prakaTIkriyate artho'nayeti vibhaktiH vacanAnAM vibhaktirvacanavibhaktiH, nAkhyAtavibhaktirapi tu nAmavibhaktiH prathamAdiketi bhAvaH, sA cASTavidhA tIrthakaragaNadharaiH prajJatA, kA punariyamityAzakya yasminnarthe yA vidhIyate tatsahitAmaSTavidhAmapi vibhaktiM darzayitumAha-'taya tyAdi 'nise'ityAdizlokadvayaM nigadasiddha, navaraM-liGgArthamAtrapratipAdanaM nirdezaH, tatra si au jasiti prathamA vibhaktirbhavati, anyatarakriyAyAM pravartanekachotpAdanamupadezastasmin am au zas iti dvitIyA vibhaktirbhavati, upalakSaNamAtraM cedaM, kaTaM karotItyAdiSUpadezamantareNApi dvitIyAvidhAnAdU, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM, vivakSitakriyAsAdhakatamaM karaNaM tasmistRtIyA 'kRtA' vihitA, sampradIyate yasmai tadgavAdi dAnaviSayabhUtaM sampadAnaM tamicaturthI vihitA, apAdIyate-viyujyate yasmAta tadviyujyamAnAvadhibhUtamapAdAnaM tatra pazcamI vihitA, svam-AtmIyaM sacittAdi svAmI-rAjAdiH tayorvacane tatsambandhapratipAdane SaSThI vihitetyarthaH, saMnidhIyate-AdhIyate yasmistatsannidhAnam-AdhArastadevArthasta % R SCENCESSOCCES dIpa anukrama [205-212] Jatichami ~270~ Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [129] / gAthA ||57-62|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [129]] upakra 134R gAthA: ||1-6|| anuyosmin saptamI vihitA, aSTamI samyuddhiH-AmantraNI bhaved, AmantraNArthe vidhIyata ityarthaH / enamevArtha : vRttiH maladhA- sodAharaNamAha-tattha paDhameMtyAdigAthAzcatasro gatArthA eva, navaraM prathamA vibhaktinirdeze, ka? yadhesyAha rIyA -'sotti saH tathA 'imotti ayaM 'ahatti ahaM cAzabda udAharaNAntarasUcakA, upadeze dvitIyA, ka? mAdhi0 yathetyAha-bhaNa kuru vA, kiM tadityAha-'idaM' pratyakSaM tadvA-parokSamiti, tRtIyA karaNe, ka? yathetyAha-18 bhaNitaM vA kRtaM vA, kenetyAha-tena vA mayA veti, atra yadyapi kartari tRtIyA pratIyate, tathApi vivakSA-1 dhInatvAt kArakapravRttestena mayA vA kRtvA bhaNitaM kRtaM vA, devadatteneti gamyata iti, evaM karaNavivakSA'pi| na duSyatIti lakSayAmaH, tattvaM tu bahuzrutA vidantIti, 'haMdi namo sAhAe'ityAdi, handItyupadarzane, namo devebhyaH svAhA agnaye ityAdiSu sampradAne caturthI bhavatItyeke, anye tUpAdhyAyAya gAM dadAtItyAdiSveva sampradAne caturthImicchanti, apanaya gRhANa etasmAdito vetyevamapAdAne paJcamI, tasyAsya gatasya, kasya ?bhRtyAderiti gamyate, ityevaM khasvAmisambandhe SaSThI, tadvastu badarAdikaM asmin kuNDAdau tiSThatIti gamyate, ityevamAdhAre saptamI bhavati, tathA 'kAlabhAve atti kAlabhAvayozcayaM draSTavyA, tatra kAle yathA madhau ramate, bhAve tu cAritre'vatiSThate, AmantraNe bhavedaSTamI yathA he yuvanniti, vRddhavaiyAkaraNadarzanena ceyamaSTamI gaNyate, sAdhUnAM hi pratyahaM bahuvelakaraNAt pratikAryamAcAryapRcchAsadbhAvAna kArako'trAcAryaH vivakSyate karaNaM va sAdhanastadA saMgatiratra. 2 vyApyAdivattatrA // 134 // tatsaMjJAkaraNAta dIpa anukrama [205-212] 66-56-4-28-3 18 ~ 271~ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [129] gAthAH // 1-6|| dIpa anukrama [205 -212] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [129] / gAthA ||57-62|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH aidayugInAnAM tvasau prathameveti mantavyamiti / iha ca nAmavicAraprastAvAt prathamAdivibhaktyantaM nAmaiva gRhyate, tathA (ccA) STavibhaktibhedAdaSTavidhaM bhavati, na ca prathamAdivibhaktyantanAmASTakamantareNAparaM nAmAsti, ato'nena nAmASTakena sarvasya vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAdaSTanAmedamucyate iti bhAvArtha: / (granthAgraM0 3000 ) 'se taM aTTanAmetti nigamanam // 129 // atha navanAma nirdizannAha se kiM taM navanAme ?, 2 Nava kavvarasA paNNattA, taMjahA - vIro siMgAro abbhuo a rodo a hoi bodhavvo / velaNao bIbhaccho hAso kalluNo pasaMto a // 1 // navanAgni nava kAvyarasAH prajJaptAH, tatra kaverabhiprAyaH kAvyaM, rasyante antarAtmanA'nubhUyanta iti rasAH, tattatsahakArikAraNasannidhAnodbhUtAzcetovikAravizeSA ityarthaH, uktaM ca- "bAhyArthAlambano yastu, vikAro mAnaso bhavet / sa bhAvaH kathyate sadbhistasyotkarSo rasaH smRtaH // 1 // " kAvyeSUpanibaddhA rasAH kAvyarasAH- vIrazRGgArAdayaH, tAnevAha - 'vIro siMgAroM' ityAdigAthA sugamA, navaraM 'zUra vIra vikrAntA' viti vIrayati - vikrAmayati tyAgatapovairinigraheSu prerayati prANinamityuttamaprakRtipuruSa caritazravaNAdihetusamudbhUto dAnAdyutsAhamakarSAtmako vIro, rasa iti sarvatra gamyate, zRGgaM sarvarasebhyaH paramaprakarSa koTilakSaNamiyati gacchatIti kamanIyakAminIdarzanAdisambhavo ratiprakarSAtmakaH zRGgAraH, sarvarasapradhAna ityarthaH, ata eva For P&Pase Cinly ~272~ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [130] / gAthA ||6|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130]] gAthA: ||1-20|| anuyo "zRGgArahAsyakaruNA, raudravIrabhayAnakAH / bIbhatsA'dbhutazAntAzca, nava nATye rasAH smRtAH // 1 // " ityAdi-II vRttiH maladhA- dhvayaM sarvarasAnAmAdAveva paThyate, ana tu tyAgatapoguNo vIrarase vartate, tyAgatapasI ca 'tyAgo guNo guNa-18 upakrarIyA zatAdadhiko mato meM paraM lokAtigaM dhAma tapaH zrutamiti dvaya' mityAdivacanAt samastaguNapradhAna ityanayA|| mAdhi. vivakSayA vIrarasasyAdAvupanyAsa iti 2, zrutaM zilpaM svAgatapaHzauryakarmAdi vA sakalabhuvanAtizAyi kimapyapUrva vastvadbhutamucyate, taddarzanazravaNAdibhyo jAto raso'pyupacArAdvismayarUpo'dbhutaH 3, rodayati-atidAruNa tayA azruNi mocayatIti raudraM-ripujanamahAraNyAndhakArAdi, taddarzanAyudbhavo vikRtAdhyavasAyarUpo raso'pi hAraudraH 4, brIDayati-lajAmutpAdayatIti lajjanIyavastudarzanAdiprabhavo manovyalIkatAdisvarUpo brIDanakA, asya sthAne bhayajanakasaGgrAmAdivastudarzanAdiprabhavo bhayAnako rasaH paThyate anyatra, sa ceha raudrarasAntarbhAvadhi|vakSaNAt pRthag noktaH 5, zukrazoNitocAramazravaNAdyaniSTamudvejanIyaM vastu bIbhatsamucyate, tadarzanazravaNAdiprabhavo jugupsAprakarSakharUpo raso'pi bIbhatsaH 6, vikRtAsambahaparavacanaveSAlaGkArAdihAsyApadApa-12 bhavo manAprakarSAdiceSTAtmako raso'pi hAsyaH 7, kutsitaM rautyaneneti niruktavazAt karuNaH, karuNAspada-18 tvAt karuNaH, priyaviprayogAdiduHkhahetusamutthA zokaprakarSakharUpaH karuNo rasa ityarthaH 8, prazAmyati krodhAdijanitautsukyarahito bhavatyaneneti prazAntaH, paramaguruvacaHzravaNAdihetusamullasita upazamaprakarSAtmA prazAnto 135 // rasa ityalaM vistareNa 9 // etAneva lakSaNAdidvAreNa vibhaNiSurvIrarasaM tAvallakSaNato nirUpayannAha dIpa anukrama [213-234] + SSSCRECROGREER ~273~ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [130] / gAthA ||64-65|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| tattha pariccAyami a dANatavacaraNasattujaNaviNAse a / aNaNusayadhitiparakkamaliMgo vIro raso hoi // 2 // vIro raso jahA-so nAma mahAvIro jo raja payahiUNa pavva io / kAmakohamahAsattU pakkhanigghAyaNaM kuNai // 3 // 'tatra teSu navasu raseSu madhye 'parityAge' dAne 'tapazcaraNe tapovidhAne zatrujanavinAze ca yathAsaGkhyamananuzayadhRtiparAkramaciho vIro raso bhavati, idamuktaM bhavati-dAne datte yadA'nuzayo garvaH pazcAttApo vA taM na karoti, tapasi ca kRte dhRtiM karoti nArtadhyAnaM, zatruvinAze ca parAkramate na tu vaikunyamavalambate tadA etairliGgaiAyate'yaM prANI vIrarase vartate. ityevamanyatrApi bhAvanA kAyeti / udAharaNanidarzanArthamAha-vIro raso yathetyupadarzanArthametat, 'so nAma gAhA pAThasiddhA, navaraM viirrsvtpurusscessttitprtipaadnaadevprkaaressu| kAvyeSu vIrarasaH pratipattavya iti bhAvArthaH, aparaM cehottamapuruSajetavyakAmakrodhAdibhAvazatrujayenaiva vIrarasodAharaNaM mokSAdhikAriNi prastutazAstre itarajanasAdhyasaMsArakAraNadravyazatrunigrahasthAprastutatvAditi mantabyamiti, evamanyatrApi bhAvArtho'vagantavya iti // zRGgArarasaM lakSaNatastvAha saMgAro nAma raso ratisaMjogAbhilAsasaMjaNaNo / maMDaNavilAsavivvoahAsalIlArama -5645 dIpa anukrama [213-234] 5 5 ~274~ Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [130] / gAthA ||66-69|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo. [130]] maladhA mAdhika rIyA gAthA: // 136 // ||1-20|| nnliNgo||4|| siMgAro raso jahA-maharavilAsasalaliaM hiyaummAdaNakara juvA NANaM / sAmA saduddAmaM dAetI mehalAdAmaM // 5 // zRGgAro nAma rasaH, kiMviziSTa ityAha-ratItyAdi, ratizabdeneha ratikAraNAni suratavyApArAGgAni lalanAdIni gRhyante, te sAI saMyogAbhilASasaMjanakA, tasya tatkAryatvAdeva, tathA maNDanabilAsavibvokahAsthalIlAramaNAni liGgaM yasya sa tathA, tatra maNDanaM kaGkaNAdibhiH, vilAsaH-kAmagarbho ramyo nayanAdivibhramo, |viccoyatti dezIpadaM aGgajavikArArtha, hAsyaM pratItaM, lIlA-sakAmagamanabhASitAdiramaNIyaceSTA, ramaNaM-krIDa-18 namiti / udAharaNamAha-'siMgAroM'ityAdi, 'mahuraMgAhA, zyAmA strI mekhalAdAma-rasanAsUtraM darzayati, prakaTayatItyarthaH, kathaMbhUtamityAha-raNanmaNikiGkiNIkharamAdhuryAnmadhuraM, tathA vilAsai:-sakAmaizceSTAvizeSairlalitaMmanohAri, tathA zabdoddAma-kiGkiNIkhanamukharaM, kimiti tatprakaTayatItyAha-pato 'hRdayonmAdanakara' prayalasmaradIpanaM yUnAmiti, zRGgArapradhAnaceSTApratipAdanAdayaM zRGgAro rasa iti // adbhutaM svarUpato lakSaNatazcAha vimhayakaro aputvo anubhUapuvo ya jo raso hoi / harisavisAuppattilakSaNo abbhuo nAma // 6 // abbhuo raso jahA-abbhuataramiha etto annaM kiM asthi jIvalogaMmi / jaM jiNavayaNe atthA tikAlajuttA muNijaMti ? // 7 // dIpa anukrama [213-234] 136 // ~275~ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [130] / gAthA ||66-69|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: LA ||1-20|| kasmiMzcidadbhute vastuni dRSTe vismayaM karoti, vismayotkarSarUpo yo raso bhavati so'dbhutanAmeti saphTaGkA, kathaMbhUtaH ?-apUrvaH-ananubhUtapUrvo'nubhUtapUrvo vA, kiMlakSaNa ityAha-harSaviSAdotpattilakSaNaH, zubhe vastunya&Adbhute dRSTe harSajananalakSaNa: azubhe tu viSAdajananalakSaNa ityatheM, udAharaNamAha-'abbhuya'gAhA, iha jIva loke'dbhutataram ito jinavacanAt kimanyadasti?, nAstItyarthaH, kuta ityAha-'yadU' yasmAlinavacanenArthAH jIvAdayaH sUkSmavyavahitatirohitAtIndriyAmUrtAvikharUpAH atItAnAgatavartamAnarUpatrikAlayuktA api jJAyanta iti // atha raudraM hetuto lakSaNatazcAha bhayajaNaNaruvasabaMdhayAraciMtAkahAsamuppaNNo / saMmohasaMbhamavisAyasaraNaliMgo raso roho // 8 // rodo raso jahA-bhiuDIviDaMbiamuho saMdaTThoTa ia ruhirmaakipnno| haNasi pasuM asuraNibho bhImarasia airoha ! roddo'si // 9 // rUpaM zatrupizAcAdInAM, zabdasteSAmeva, andhakAra bahulatamonikurumbarUpam , upalakSaNavAdaraNyAdayazca padArthA iha gRhyante, teSAM bhayajanakAnAM rUpAdipadArthAnAM yeyaM cintA-tatsvarUpaparyAlocanarUpA, kathA tatsva-1 rUpabhaNanalakSaNA, tathopalakSaNatvAdu darzanAdi ca gRhyate, tebhyaH samutpanno-jAto raudro rasa iti yogaH / kiMlakSaNa ityAha-saMmohA' kiMkartavyattvamUDhatA sambhramo-vyAkulatvaM viSAdA-kimahamatra pradeze samAyAta dIpa anukrama [213-234] ~ 276~ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| dIpa anukrama [213 -234] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [130] / gAthA ||70-73|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 rIyA ityAdikhedakharUpaH maraNaM bhayovAntagajasukamAlahantRsomiladvijasyeva prANatyAgastAni 'liGgaM' lakSaNaM yasya maladhA- + sa tathA Aha-nanu bhayajanakarUpAdibhyaH samutpannaH saMmohAdiliGga bhayAnaka eva bhavati, kathamasya raudratvaM 1, OM satyaM, kintu pizAcAdiraudravastubhyo jAtatvAd raudratvamasya vivakSitamityadoSaH, tathA zatrujanAdidarzane tacchiraH karttanAdipravRttAnAM pazuzukarakuraGgavadhAdipravRttAnAM ca yo raudrAdhyavasAyAtmako bhrukuTIbhaGgAdiliGgo // 137 // raudro rasaH so'pyupalakSaNatvAdatraiva draSTavyaH, anyathA sa nirAspada eva syAd, ata eva raudrapariNAmavatpu rupaceSTApratipAdakamevodAharaNaM darzayiSyati, bhItaceSTApratipAdakaM tu tat svata evAbhyamityalaM prasaGgena / udAharaNamAha- 'bhiuDI' gAhA, trivalItaraGgitalalATarUpayA kuDyA viDambitaM vikRtIkRtaM mukhaM yasya tat sambodhanaM getfastenmukha ! saMdaSThauSThaH 'ta' iti ita itaca 'rurimAkiNNanti vikSiptarudhira ityarthaH, 'haMsi' vyApAdayasi pazum, asuro-dAnavastannibhaH- tatsadRzaH bhImaM rasitaM - zabditaM yasya tatsambodhanaM he bhImarasita ! 'atiraudra' atizayaraudrAkRte ! raudro'si raudrapariNAmayukto'sIti // atha vrIDArasaM hetuto lakSaNatacAha viovAragujjhagurudAramerAvaikamuppaNNo / velaNao nAma raso lajjAsaMkAkaraNa - liMgo // 10 // velaNao raso jahA-kiM loiakaraNIo lajaNIataraMti lajjayAmutti / vArijaMmI guruyaNo paribaMdai jaM vahuppottaM // 11 // For P&Pale Cnly ~277~ vRttiH upakra mAdhi0 // 137 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [130] / gAthA ||70-73|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| PI vinayopacAraguhyagurudAramaryAdAnAM vyatikramaH-sthitilaGghanaM tadutpanno brIDanako nAma raso bhavati, tatra vinayAAnAM vinayopacAravyatikrame ziSTasya pazcAt brIDA prAdurasti, pazyata mayA kathaM pUjyapUjAvyatikramaH kRta iti?, tathA guhyaM-rahasyaM tasya ca vyatikrame'nyakathanAdilakSaNe brIDArasaH prAdurbhavati, tathA guravaH-pUjyA: pitRvyakalAgrAhakopAdhyAyAdayastadAratha sahAbrahmasevAdilakSaNe maryAdAvyatikrame kRte lajjArasaH prAdurbhava4AtIti, evamanyo'pi draSTavyaH, kiMlakSaNa ityAha-lajjAzaGkayoH karaNaM-vidhAnaM liGgaM yasya sa tathA, tatra ziraso'dho'vanamanaM gAtrasaGkocAdikA lajjA, mAM na kacit kazcit kizcidbhaNiSyatIti sarvatrAbhizaGkitatvaM zaGketi / atrodAharaNaM-'kiM loiyagAhA, iha kaciddeze'yaM samAcAro, yaduta-abhinavavadhvAH khamatro yat prathamayonyujde kRte zoNitacarcitaM tannivasanaM akSatayoniriyaM na punaragre'pyAsevitAnAcAreti saMjJApanArtha pratigRhaM bhrAmyate, sakalajanasamakSaM ca zvadhUzvazurAdistadIyagurujanaH satItvakhyApanArtha tadvandata iti, evaM| vyavasthite sakhIpurato vadhUbhaNati-kiM loiyakaraNIutti karaNI-kriyA, tatazca laukikakriyAyA-laukikakartavyAt sakAzAt kimanyallajjanIyataraM?, na kiJcidityarthaH, ityato lajjitA'haM bhavAmi, kimiti?-yato 'vArejo' vivAhaH tatra gurujano vandate 'vahuppottaMti vadhUnivasanamiti // atha bIbhatsaM hetuto lakSaNatazcAha asuikuNimaduIsaNasaMjogabbhAsagaMdhaniSphaNNo / nivveavihiMsAlakkhaNo raso ROMOMOMOMOM dIpa anukrama [213-234] ~ 278~ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [130] / gAthA ||74-75|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130]] anuyo maladhA rIyA // 138 // gAthA: ||1-20|| hoi bIbhatso // 12 // bIbhatso raso jahA-asuimalabhariyanijjharasabhAvaduggaMdhi vRttiH savvakAlaMpi / dhaNNA u sarIrakaliM bahumalakalusaM vimuMcaMti // 13 // upakra mAdhi0 azuci-mUtrapurISAdi vastu kuNapaM-zavaH aparamapi yadurdarzanaM galallAlAdikarAlaM zarIrAdi teSAM saMyogAbhyAsAd-abhIkSNaM taddarzanAdirUpAt tadgandhAca niSpanno bIbhatso raso bhavatIti sambandhaH, kiMlakSaNa ityAha-nirvedazca, akArasya lupsasya darzanAdavihiMsA ca tallakSaNaM yasya sa tathA, tatra nirvedaH-udvegaH avi[hiMsA-jantughAtAdinivRttiH, iha ca zarIrAderasAratAmupalabhya hiMsAdipApebhyaH kazcinnivartate ityavihiMsA'pi tallakSaNavenokteti / 'asutyAgudAharaNagAthA, iha kazcidupalabdhazarIrAdyasAratAsvarUpaH prAha-kali:-ja-13 dhanyaH kAlavizeSaH kalaho vA tatra sarvAniSTahetutvAt sarvakalahamUlatvAdvA zarIrameva kaliH zarIrakalistaM mU tyAgena muktigamanakAle sarvathAtyAgena vA dhanyAH kecidvimuJcantIti saphTaGkaH, kathaMbhUtam ?-azucimalabhRtAni nirjharANi-zrotAdivivarANi yasya tattathA, sakAlamapi khabhAvato durgandhaM, tathA bahumalakaluSamiti, evaM vAcanAntarANyapi bhAvanIyAni // atha hAsyarasaM hetulakSaNAbhyAmAha 1 // 138 // ruuvvyvesbhaasaavivriiavilNbnnaasmuppnnnno| hAso maNappahAso pagAsaliMgo raso dIpa anukrama [213-234] ~ 279~ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [130] / gAthA ||76-77|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| hoi // 14 // hAso raso jahA-pAsuttamasImaMDiapaDibuddhaM devaraM paloaMtI / hI jaha thaNabharakapaNapaNamiamajjhA hasai sAmA // 15 // rUpavayoveSabhASANAM hAsyotpAdanArthaM vaiparItyena yA viDambanA-nivartanA tatsamutpanno hAsyo raso bhava-1 pratIti saMyogaH, tatra puruSAdeyoMSidAdirUpakaraNaM rUpavaiparItya, taruNAdeva'ddhAdibhAvApAdAnaM vayovaparItyaM, rAja-IX putrAdervaNigAdiveSadhAraNaM veSavaiparItyaM, gurjarAdestu madhyadezAdibhASAbhidhAnaM bhASAvaiparItyaM, sa ca kathaMbhUtaH mAsyAdityAha-maNappahAsoti manAmaharSakArI prakAzo-nenavakAdivikAzakharUpo liGga yasya sa tathA, a-12 dhavA prakAzAni-prakaTAnyudaraprakampanA'hAsAdIni liGgAni yasyeti sa tatheti ||14||'paasuttmsiityaadi-14 nidarzanagAthA, iha kayAciddhvA prasupto nijadevarazcasUryA maSImaNDanena maNDitaH, taM prabuddhaM ca sA hasati, tAM ca hasantImupalabhya kazcitpArzvavartinaM kazcidAmacya prAha-hIti kandarpAtizayadyotakaM vacaH, pazyata bhoH zyAmA strI yathA hasatIti sambandhaH, kiM kurvatI?-devaraM pralokayantI, kathaMbhUtaM?-'pAsutte'tyAdi, chinnaprarUDhAdivadatra karmadhArayaH, pUrva pramuptaca asau tato maSImaNDitazcAsau tato'pi prabuddhazca sa tathA taM, kathaMbhUtA?-stanabharakampanena praNataM madhyaM yasyAH sA tatheti // 15 // atha hetuto lakSaNatA karuNarasakharUpamAha piavippaogabaMdhavahavAhiviNivAyasaMbhamuppaNNo / soiavilaviapamhANaruNNaliMgo dIpa anukrama [213-234] anu.24 ~280~ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [130] / gAthA ||78-79|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130 mAdhiva gAthA: anuyo06 raso karuNo // 16 // karuNo raso jahA-pajjhAyakilAmiayaM bAhAgayapappuacchiaM maladhA bahuso / tassa vioge puttiya ! dubbalayaM te muhaM jAyaM // 17 // rIyA priyaviprayogavandhavadhavyAdhivinipAtasambhramezyaH samutpannaH karuNo rasa iti yogA, tatra vinipAtaH-sutA-1 dimaraNaM sambhramaH-paracakrAdibhayaM, zeSa pratItaM, kiMlakSaNa ityAha-zocitavilapitapramlAnaruditAni liGgAnikA lakSaNAni yasya sa tathA, tatra zocitaM-mAnaso bikAra:, zeSaM viditamiti // 16 // 'pajjhAyeM'tyAgudAharaNa-| gAdhA, atra priyaviprayogabhramitAM vAlA prati vRddhA kAcidAha-tasya kasyacit priyatamasya viyoge he putrike durbalakaM te mukhaM jAtaM, kathaMbhUtaM?-pajjhAyakilAmitaya'ti pradhyAta-miyajanaviSayamaticintitaM tena klAntaM 31'bAhAgapapappuacchiya'ti vASpasyAgatam-AgamanaM tenopaplute-vyApte akSiNI yatra tattathA, bahuza:--abhI-1 kSNamiti // 17 // atha hetulakSaNadvAreNaiva prazAntarasamudAharati-- nidosamaNasamAhANasaMbhavo jo pasaMtabhAveNaM / avikAralakkhaNo so raso pasaMtotti NAyavvo // 18 // pasaMto raso jahA-sambhAvanivigAraM uvasaMtapasaMtasomadiTTIaM / hI jaha muNiNo sohai muhakamalaM piivrsiriiaN|| 19 // ee nava kavvarasA battIsA SALAASCASEASE ||1-20|| dIpa anukrama [213-234] -1565 // 139 // 2-59-4 ~ 281~ Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [130] / gAthA ||80-82|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| dosavihisamuppaNNA / gAhAhiM muNiyavvA havaMti suddhA va mIsA vA // 20 // se taM navanAme (sU0 130) nirdoSa-hiMsAdidoSarahitaM yanmanastasya yatsamAdhAna-viSayAdyautsukyanivRttilakSaNa svAsthya tasmAtsambhavo, yasya sa tathA, prazAntabhASena-krodhAdiparityAgena yo bhavatIti gamyate, sa prazAnto raso jJAtavya iti ghaTanA, sa cAvikAralakSaNo-nirvikAratAcihna ityarthaH 18 / 'sambhAve'tyAAdAharaNagAthA, prazAntavadanaM kazcitsAdhumavasAlokya kazcitsamIpasthitaM kazcidAzritya prAha-hIti prazAntabhAvAtizayadyotakA, pazya bho! yathA munermukha-12 kamalaM zobhate, kathaMbhUtaM?-sadbhAvato na mAtRsthAnato nirvikAraM-vibhUSAdhUkSepAdivikArarahitam , upazAntA-|| rUpAlokanAdyautsukyatyAgataH prazAntA-krodhAdidoSaparihArato'ta eva saumya dRSTiryatra tattathA, asmAdeva ca piivrshriikm-upcitopshmlkssmiikmiti||19|| sAmprataM navAnAmapi rasAnAM saMkSepataH svarUpaM kathayannupasaMharannAha -ee navakava' gAhA, ete nava kAvyarasAH, anantaroktagAthAbhiryadhoktaprakAreNaiva 'muNitavyA jJAtavyAH, do kathaMbhUtA?-'aliyamubaghAyajaNayaM niratyayamavatthayaM chalaM duhila'mityAdayo'traiva vakSyamANA ye dvAtriMzat sUtradoSAsteSAM vidhi:-viracanaM tasmAt samutpannAH, idamuktaM bhavati-alIkatAlakSaNo yastAvat sUtradoSa uktastena kazcidU raso niSpadyate, yathA-'teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazva dIpa anukrama SCSTOCOCAL [213 AGRLSSEX -234] ~282~ Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [130] / gAthA ||80-82|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] CHANNEL upa %1 gAthA: ||1-20|| anuyorakhavAhinI ||1||htyevNprkaarN sUtramalIkatAdoSaduSTaM, rasazcAyamadbhutaH, tato'nenAlIkatAlakSaNena sUtradoSe-18 maladhA-raNAdbhuto raso niSpannaH, tathA kazcidrasa upaghAtalakSaNena sUtradoSeNa nivaya'te yathA-sa eva prANiti prANI, rIyA pItena kupitena ca / vittairvipakSaraktazca, prINitA yena maargnnaaH||1|| ityAdiprakAraM sUtraM paropaghAtalakSaNado- mAdhi0 paduSTa, vIrarasazcArya, tato'nenopaghAtalakSaNena sUtradoSeNa vIraraso'tra nivRtta ityevamanyatrApi yathAsambhavaM suutr||14|| doSavidhAnAdrasaniSpattirvaktavyA, prAyovRttiM cAzrityaivamuktaM, tapodAnaviSayasya cIrarasasya prazAntAdi |rasAnAM ca kacidanutAdisUtradoSAnantareNApi niSpatteriti / punaH kiMviziSTA amI bhayantItyAha-havaMti|| suddhA va mIsA vatti sarve'pi zuddhA vA mizrA vA bhavanti, kacitkAvye zuddha eka eva raso nibadhyate, ka-18 cittu dvayAdirasasaMyoga iti bhAva iti gAthArthaH // tadevametairvIrazRGgArAdibhirnavabhirnAmabhiratra vatumiSTasya rasasya sarvasyApyabhidhAnAnnavanAmedamucyate / 'se taM navanAme'tti nigamanam // 130 // atha dazanAmAbhidhAnArthamAha se kiM taM dasanAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-goNNe nogoNNe AyANapaeNaM paDivakkhapaeNaM pahANayAe aNAiasiddhaMteNaM nAmeNaM avayaveNaM saMjogeNaM pamANeNaM / se kiM taM goNNe?, 2 khamaItti khamaNo tavaitti tavaNo jalaitti jalaNo pavaitti pavaNo, // 140 // dIpa anukrama [213-234] ~ 283~ Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [131] / gAthA ||82...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] dIpa anukrama [235] se taM goNNe / se kiM taM noguNNe?, akuMto sakuMto amuggo samuggo amuddo samuddo alAlaM palAlaM akuliA sakuliA no palaM asaitti palAso amAivAhae mAivAhae abIavAvae bIavAvae no iMdagovae iMdagove se taM nogoNNe / se kiM taM AyANapaeNaM?, 2 (dhammomaMgalaM cUliA) AvaMtI cAuraMgijaM asaMkhayaM ahAtasthijja adaija jaNNaijaM purisaija (usukArijaM) elaija vIriyaM dhammo maggo samosaraNaM jamaiaM, se taM aayaannpennN| gauNAdinAmnAmeva svarUpanirNayArthamAha-se ki taM guNNe ityAdi, guNairniSpannaM gauNaM, yathArthamityarthaH, taccA-| nekaprakAraM, tatra kSamata iti kSamaNa ityetat kSamAlakSaNena guNena niSpannaM, tathA tapatIti tapana ityetattapanalakSaNena guNena nivRttam , evaM jvalatIti jvalana itIdaM jvalanaguNena saMbhUtamityevamanyadapi bhAvanIyam 1 / 'se kiM taM noguNNe' ityAdi, guNaniSpanna yanna bhavati tannogauNam-ayathArthamityarthaH, 'akuMte sakuMteM' ityAdi, avidyamAnakuntAkhyapaharaNavizeSa eva sakuntatti pakSI procyata ityayathArthatA, ebamavidyamAnamuddo'pi karAdyAdhAravizeSaH samudgaH, aGgulyAbharaNavizeSamudrArahito'pi samudro-jalarAziH, 'alAlaM palAlaM'ti iha ~ 284~ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] dIpa anukrama [235] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [131] / gAthA ||82...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 141 // | prakRSTA lAlA yatra tatpralAla vastu prAkRte pulAlamucyate, yatra tu palAlAbhAvastatkathaM tRNavizeSarUpaM palAlamucyata iti, prAkRtazailImaGgIkRtyA trAyathArthatA mantavyA saMskRte tu tRNavizeSarUpaM palAlaM nirvyutpattikamevocyate iti na yathArthAyathArthacintA saMbhavati, 'auliyA sauliya'tti atrApi kulikAbhiH saha vartamA naiva prAkRte sauliyatti bhaNyate, yA tu kulikArahitaiva pakSiNI sA kathaM sauliyatti ?, ityevamihApi prAkRtaraulI me vAGgIkRtyAyathArthatA, saMskRte tu zakunikaiva sA'bhidhIyata iti kutastacintAsambhavaH ?, ityevamanyatrA'pyavirodhataH sudhiyA bhAvanA kAryA, palaM-mAMsamananannapi palAza ityAdi tu sugamaM, navaraM mAtRvAhakAdyo | vikalendriyajIvavizeSAH 'se taM noguNNetti nigamanam 2 | 'se kiM taM AyANaparaNamityAdi, AdIyatetatprathamatayA uccArathitumArabhyate zAstrAdhanenetyAdAnaM tacca tatpadaM cAdAnapadaM zAstrasyAdhyayanoddezakAdekhAdipadamityarthaH tena hetubhUtena kimapi nAma bhavati, taca 'AvaMtI'tyAdi, tatra AvaMtItyAcArasya paJcamAdhyayanaM, tatra hyAdAveva 'AvantI keyAvantI tyAlApako vidyata ityAdAnapadenaitannAma, 'cAuraMgijja' ti etaduttarAdhyayaneSu tRtIyamadhyayanaM tatra cAdau 'cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNo' ityAdi vidyate, 'asaMkhayaMti idamapyutarAdhyayaneSveva caturthamadhyayanaM tatra ca AdAveva 'asaMkhyaM jIviya mA pamAyae' ityetatpadamasti, tatastenedaM nAma, evamanyAnyapi kAniciduttarAdhyayanAntarvartInyadhyayanAni kAnicittu dazavaikAlikasUpagaDAyadhyayanAni svadhiyA bhAvanIyAni 3 / For P&Praise City ~285~ vRttiH upakramAdhi0 // 141 // eatyw Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..................... mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| .............. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1-2|| se kiM taM paDivakkhapaeNaM?, 2 navesu gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasannivesesu saMnivissamANesu asivA sivA aggI sIalo visaM mahuraM kahallAlagharesu aMbilaM sAuaM je rattae se alattae je lAue se alAue je subhae se kusubhae AlavaMte vivalIabhAsae, se taM paDivakkhapaeNaM / se kiM taM pAhaNNayAe ?, asogavaNe sattavaNNavaNe caMpagavaNe cUavaNe nAgavaNe punnAgavaNe ucchavaNe dakkhavaNe sAlivaNe, se taM paahnnnnyaae| se kiM taM aNAisiddhateNaM?, dhammasthikAe adhammatthikAe AgasatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae, se taM annaaiysiddhNtennN|se kiM taM nAmeNaM ?, 2 piupiAmahassa nAmeNaM unnAmijai(e), se taMNAmeNaM se kiM taM avayaveNaM?, 2-siMgI sihI visANI dADI pakkhI khurI nahI vaalii| dupaya cauppaya bahupayA naMgulI kesarI kauhI // 1 // pariarabaMdheNa bhaDaM jANijjA mahiliaM nivasagaNaM / sittheNa doNavAyaM kaviM ca ikkAe gAhAe // 2 // se taM avayaveNaM / dIpa anukrama [235-237] ~286~ Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyo maladhArIyA // 142 // gAthA KHABAR ||1-2|| vivakSitavastudharmasya viparIto dharmo vipakSastavAcakaM padaM vipakSapadaM tanniSpannaM kiJcinnAma bhavati, yathAvRttiH zRgAlI azivA'pyamAGgalikazabdaparihArArtha zivA bhaNyate, kiM sarvadA?, netyAha-'navesu'ityAdi, tatra asate: buddhyAdIn guNAniti grAma:-pratItaH, Akaro-lohAdyutpattisthAnaM, nagara-kararahitaM, khedaM-dhUlImayamAkAropetaM, mAdhi0 karbarTa-kunagaraM, maDamba-sarvato dUravartisannivezAntaraM, droNamukhaM-jalapadhasthalapathopetaM, pattana-nAnAdezAgatakApaNyasthAnaM, taca dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, ratnabhUmirisyanye, AzramaH-tApasAdisthAnaM. sambAdhA-ati-18 bahuprakAralokasaGkIrNasthAnavizeSaH, sanivezo-ghoSAdirathavA grAmAdInAM dvandva te ca te sannivezAzcetyevaM yojyate, tatasteSu grAmAdiSu nUtaneSu nivezyamAneSvazivApi sA maGgalArthaM zivetyucyate, anyadA svaniyamaH, tathA ko'pi kadAcitkenApi kAraNavazenAgniH zIto viSaM madhuramityAdyAcaSTe, tathA kalpapAlagRheSu kilAmla-| zabde samucArite surA vinazyati ato'niSTazabdaparihArArthamamlaM svAdUcyate, tadevametAni zivAdIni vizeSaviSayANi darzitAni, sAmprataM tvavizeSato yAni sarvadA pravartante tAnyAha-'jo alattae' ityAdi, yo rakto lAkSArasena prAkRtazailyA kanpratyayaH, sa eva razruterlazrutyA alaktaka ucyate, tathA yadeva lAti-AvRtte dharati prakSiptaM jalAdi vastu iti nirukterlAbu tadeva alAvu tumbakamabhidhIyate, ya eva ca sumbhakA zubhavarNakArI sa4 eva kusumbhakaH, AlavaMte'tti Alapan-atyartha lapannasamaJjasamiti gamyate, sa kimityAha-vivalIyabhAsae'tti // 142 // bhASakAdU viparIto viparItabhASaka iti, rAjadantAdivat samAsaH, abhASaka ityarthaH, tathA hi subahasambaddhaM dIpa anukrama [235-237] H ~ 287~ Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1-2|| pralapantaM kaJcid dRSTvA loke vaktAro bhavanti-abhASaka evAyaM draSTavyo'sAravacanatvAditi, pratipakSanAmatA yathAyogaM sarvatra bhAvanIyA, nanu canogauNAdidaM na bhiyate iti cet, naitadevaM, tasya kuntAdipravRttinimittAbhAvamAneNayoktatvAdU, asya tu pratipakSadharmavAcakatvasApekSatvAditi vizeSaH4 / 'se kiM taM pAhaNNayAeityAdi, pradhAnasya bhAvaH pradhAnatA tayA kimapi nAma bhavati, yathA bahuSvazokavRkSeSu stokeSvAmrAdipAdapeSvazokapradhAnaM vanamazokavanamiti nAma, saptaparNAH-saptacchadAstatpradhAnaM vanaM saptaparNavanamityAdi sugama, navaramatrApyAha-nanu guNaniSpannAdidaM na bhidyate, naivaM, tatra kSamAdiguNena kSamaNAdizabdavAcyasthArthasya sAmastyena vyAptatvAdanna tvazokAdibhirazokavanAdizabdavAcyAnAM vanAnAM sAmastyena vyApterabhAvAditi bhedaH 5 / 'se kiM taM aNAisiddhateNa mityAdi, amanaM anto-vAcyavAcakarUpatayA paricchedo'nAdisiddhavAsAvantazcAnAdisiddhAntastena, anAdikAlAdArabhyedaM vAcakamidaM tu vAcyamityevaM siddhaH-pratiSThito yo'sAvanta:-paricchedastena kimapi nAma bhavatItyarthaH, taca prANyAkhyAtArtha dharmAstikAyAdi, eteSAM ca nAnAmabhidheyaM dharmAstikAyAdivastu na kadAcidanyathAtvaM pratipadyate, gauNanAmnastu pradIpAderabhidheyaM dIpakalikAdi parityajatyapi kharUpamityetAvatA gauNanAmnaH pRthagetaduktamiti 6 / 'se kiM taM nAmeNa mityAdi, nAma-pitRpitAmahAdevAcakamabhidhAnaM tena hetubhUtena putrapautrAdinAma bhavati, kiM punastadityAha-'piupiAmahassa nAmeNaM unnAmie'tti pitA ca pitAmahazca tayoH samAhArastasya, athavA pituH pitAmahaH pitRpitAmahastasya vAcakena bandhudattA dIpa anukrama [235-237] ~288~ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| ...................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1-2|| anuyo0dinAnA yaH putrAdinAmita-utkSiptaH prasiddhiM gata itiyAvat sa eva nAmatadvatorabhedopacArAnnAnA hetu-18 bhUtena nAmocyate ityarthaH, pitrAderyadvandhudattAdinAmAsIttatputrAderapi tadeva vidhIyamAnaM nAnA nAmocyatI rIyA iti tAtparyam, 'se taM nAmeNaM' / 'se kiM taM avayaveNa'mityAdi, avayavo'vayavina ekadezastena nAma ydhaa| 'siMgI siMhI'tyAdigAthA, zRGgamasthAstIti zRGgItyAdInyavayavapradhAnAni sarvANyapi sugamAni, navaraM dvipdN||143|| ruyAdi catuSpada-gavAdi bahupadaM-kaNezRgAlyAdi, atrApi pAvalakSaNAvayavapradhAnatA bhAvanIyA, 'kahi'ti kakudaM-skandhAsannonnatadehAvayavalakSaNamasyAstIti kakudI-vRSabha iti, 'pariyara gAhA parikarabandhena-viziSTanepathyaracanAlakSaNena bhaTa-zarapuruSa jAnIyAt-lakSayet, tathA nivasanena-viziSTaracanAracitaparidhAnalakSaNena | mahilA-strI, jAnIyAditi sarvatra sambadhyate, dhAnyadroNasya pAkaH-khinnatArUpastaM ca tanmadhyAdgRhItvA nirIzakSitenaikena sikana jAnIyAda, ekayA ca gAdhayA lAlityAdikAvyadharmopetayA zrutayA kaviM jAnIyAd, aya-13 mantrAbhiprAyo-yadA sa nepathyapuruSAyavayavarUpaparikarabandhAdidarzanadvAreNa bhaTamahilApAkakavizabdaprayogaM karoti tadA bhaTAdInyapi nAmAnyavayavapradhAnatayA pravRttavAdavayavanAmAnyucyanta iti iha tadupanyAsa iti / idaM cAvayavapradhAnatayA pravRttatvAt sAmAnyarUpatayA'pravRttAtvAdgauNanAno bhiyata iti 8 / se kiM taM saMjoeNaM ?, saMjoge cauvvihe paNNate, taMjahA-davvasaMjoge khettasaMjoge dIpa anukrama [235-237] // 143 // ~289~ Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ................................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata % sUtrAMka [131] ROCCISCALCARCOACHA kAlasaMjoge bhaavsNjoge| se kiM taM dadhvasaMjoge ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte miise| se kiM taM sacitte?.2 gohiM gomie mahisIhi mahisae UraNIhiM UraNIe uddIhiM uddIvAle, se taM sacitte / se kiM taM acitte ?, 2 chatteNa chattI daMDeNa daMDI paDeNa par3I ghaDeNa ghaDI kaDeNa kaDI, se taM acitte| se kiM taM mIsae ?, 2 haleNaM hAlie sagaDeNaM sAgaDie raheNaM rahie nAvAe nAvie, se taM dvvsNjoge| se kiM taM khittasaMjoge?, 2 bhArahe eravae hemavae eraNNavae haribAsae rammagavAsae devakurue uttarakurue puvvavidehae avaravidehae, ahavA mAgahe mAlavae soraTue marahaTThae kuM. kaNae, se taM khettsNjoge| se kiM taM kAlasaMjoge?, 2 susamasusamAe susamAe susamadusamAe dusamasusamAe dusamAe dusamadusamAe, ahvA pAvasae vAsArattae saradae hemaMtae vasaMtae gimhae, se taM kAlasaMjoge / se kiM taM bhAvasaMjoge ?,2 dubihe papaNate, taMjahA-pasatthe a apasatthe a / se kiM taM pasatthe ?, 2 nANeNaM nANI daMsaNeNaM dIpa anukrama %95-% [238] RRC R ~290~ Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ...................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata anuyo maladhArIyA upakramAdhi0 sUtrAMka [131] // 144 // dIpa dasaNI cariteNaM carittI, se taM pstthe| se kiM taM apasatthe?, 2 koheNaM kohI mANeNaM mANI mAyAe mAyI loheNaM lohI, se taM apasatthe, se taM bhAvasaMjoge, se taM sNjoennN| saMyogaH-sambandhA, sa caturvidhaH prajJaptA, tathadhA-dravyasaMyoga ityAdi, sarva sUtrasiddhameva, navaraM-sacittaravyasaMyogena gAvo'sya santIti gomAnityAdi, acittadravyasaMyogena chatramasyAstIti chatrItyAdi, mizradravyasaMyogena halena vyavaharatIti hAlika ityAdi, aba halAdInAmacetanavAdU balIvonAM sacetanattvAnmizra-12 dravyatA bhAvanIyA, kSetrasaMyogAdhikAre bharate jAto bharate vA'sya nivAsa iti tatra jAtaH (kA 0507) so'sya nivAsa iti vA'Npratyaye bhArataH, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryA, kAlasaMyogAdhikAre suSamasuSamAyAM jAta iti 'saptamI paJcamyante janerDa' (kA0rU0691) iti Dapratyaye suSamasuSamajA evaM suSamajAdiSvapi bhAvanIyaM, bhASasaMyogAdhikAre bhAvaH-paryAyaH, sa ca dvidhA-prazasto jJAnAdiraprazastazca krodhAdiH, zeSaM sugamam , idamapi saMyogapradhAnatayA pravRttatvAgauNAdbhidyata iti 9 // se kiM taM pamANeNaM ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-nAmappamANe ThavaNappamANe davvappamANe bhaavppmaanne| se kiM taM nAmappamANe?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa anukrama [238] 5OMOMOMOMOM saa||144|| LEO ~ 291~ Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] dIpa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA pamANetti nAmaM kajai se taM nnaamppmaanne| anottaraM-'pamANe caubbiteM'ityAdi, pramIyate-paricchidyate vastu nizcIyate'neneti pramANaM nAmasthApanAdravyabhAvakharUpaM caturvidham / atha kiM tannAmapramANaM?, nAmaiva vastuparicchedahetutvAt pramANaM nAmapramANaM, tena hetubhUtena kiM nAma bhavatIti praznAbhiprAyaH, evamanyatrApi bhAvanIyam, atrottaramucyate-yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM vA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA yatpramANamiti nAma kriyate tannAmapramANaM, |na tatsthApanAdravyabhAvahetukaM, api tu nAmamAtraviracanameva tatra heturiti tAtparyam / se kiM taM ThavaNappamANe 1, 2 sattavihe paNNatte, taMjahA-Nakkhattadevayakule pAsaMDagaNe a jIviAheuM / AbhippAiaNAme ThavaNAnAmaM tu sattavihaM ||1||se kiM taM NakkhataNAme ?, 2 kittiAhiM jAe kittie kittiAdipaNe kittiAdhamme kittiAsamme kittiAdeve kittiAdAse kittiAseNe kittiArakkhie rohaNIhi jAe rohiNie rohiNidinne rohiNidhamme rohiNisamme rohiNideve rohiNidAse rohiNiseNe rohi anukrama [238] anu. 25 atra pramANasya bheda-prabhedAnAM varNanaM kriyate ~292~ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka - [131] anuyo. maladhArIyA vRttiH upakramAdhika gAthA: // 145 // ||-II Nirakkhie ya, evaM savvanakkhattesu nAmA bhaanniavvaa| etthaM saMgahaNigAhAo-kittiarohiNimigasiraadA ya puNavvasU a pusse a| tatto a assilesA mahA u do phagguNIo a||1|| hattho cittA sAtI visAhA taha ya hoi aNurAhA / jeTThA mUlA puvvAsADhA taha uttarA ceva // 2 // abhiI savaNa dhaNiTrA satabhisadA do a hoti bhaddavayA / revaI assiNi bharaNI esA nakkhattaparivADI // 3 // se taM nakkhattanAme / se kiM taM devayANAme ?, 2 aggidevayAhi jAe aggie aggidipaNe aggisamme aggidhamme aggideve aggidAse aggiseNe aggirakkhie evaM savvanakkhattadevayAnAmA bhANiavvA / etthaMpi saMgahaNigAhAo-aggipayAvai some rudo aditI vihassaI sappe / piti bhaga ajjama saviA taTrA vAU aiMdaggI // 1 // mitto iMdo niraI AU visso a baMbha vihaa| vasu varuNa ayavivaddhi pUse Ase jame ceva ||2||se taM devayANAme / se kiM taM kulanAme ?, 2 umge bhoge rAyapaNe khattipa dIpa anukrama [238-247] CSCARRACK // 145 // ~ 293~ Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka %-9454 [131] gAthA: ||-II ikkhAge NAte koravve, se taM kulanAme / se kiM taM pAsaMDanAme?, 2-samaNe ya paMDuraMge bhikkhU kAvAlie a tAvasae parivAyage, se taM pAsaMDanAme / se kiM taM gaNanAme,2 malle malladinne malladhamme mallasamme malladeve malladAse mallaseNe mallarakkhie, se taM gaNanAme / se kiM taM jIviyanAme, 2 avakarae ukuruDae ujjhiae kajavae suppae, se taM jIviyanAme / se kiM taM AbhippAianAme 1,2 aMbae niMbae bakulae palAsae siNae pilUe karIrae, se taM AbhippAianAme / se taM tthvnnppmaanne| atha kiM tatsthApanApramANaM?, 'sthApanApramANaM saptavidha'mityAdi, 'nakkhatta' gAhA, idamatra hRdayaM-nakSatradevatAkulapASaNDagaNAdIni vastUnyAzritya yatkasyacinnAmasthApanaM kriyate seha sthApanA gRhyate, na punaH 'yatnu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yaca tatkaraNI'tyAdinA pUrva paribhASitasvarUpA, saiva pramANaM, tena hetubhUtena nAma saptavidhaM bhavati, tantra nakSatrANyAzritya yannAma sthApyate taddarzayati-kRttikAsu jAtaH kArtikaH kRttikAbhirdattaH kRttikAdatta evaM kRsikAdharmaH kRttikAzamaH kRttikAdevaH kRttikAdAsaH kRttikAsenaH kRttikArakSitaH evamanyAnyapi bAbdatvAdadantatA. dIpa anukrama [238-247] Elc inhemational ~ 294~ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA: OM anuyo gArohiNyAdisaptaviMzatinakSatrANyAzritya nAmasthApanA draSTavyA, tatra sarvanakSatrasaGgrahArthaM 'kattiyArohiNI'tyAdi vRttiH maladhA- gAthAtrayaM sugama, nabaramabhIcinakSatreNa saha pazyamAneSu nakSatreSu kRttikAdireva krama ityazvinyAdikramamutsa upakrarIyA jyetyameva paThitavAniti, eSAM cASTAviMzatinakSatrANAmadhiSThAtAraH krameNAnyAdayo'STAviMzatireva devatAvi mAdhiH zeSA bhavantyataH kRttikAdinakSatrajAtasya kazcidicchAdivazatastadadhiSThAtRdevatA evAzritya nAmasthApanaM vidhatta // 146 // ityetadarzanArthamAha-se kiM taM devayANAmeM ityAdi, agnidevatAsu jAtaH AgnikaH evamagnidattAdInyapi, nakSatradevatAnAM savahArtham 'aggI'tyAdi gAthAdvayaM, tatra kRttikAnakSatrasyAdhiSThAtA agniH, rohiNyAH prajApatiH, evaM mRgaziraprabhRtInAM krameNa somo rudraH aditiH bRhaspatiH sarpaH pitR bhagaH aryamA savitA tvaSTA vAyaH indrAgniH mitraH indraH niRtiH ambhaH vizva brahmA viSNuH vasuH varuNaH ajaH vivarddhiH asya sthAne'-1 nyatra ahirbudhaH paThyate, pUSA azvaH yamazcaiveti, 'se taM devatAnAmeM', 'se kiM taM kulanAmeM'ityAdi, yo yasminnugrAdikule jAtastasya tadevogrAdi kulanAma sthApyamAnaM kulasthApanAnAmocyata iti bhAvArtha: / 'se kiM || pAsaMDaNAmeM ityAdi, iha yena yatpASaNDamAzritaM tasya tamAma sthApyamAnaM pASaNDasthApanAnAmAbhidhIyate, tatra | 'niggaMdhasakvatAvasageruyaAjIva paMcahA samaNA' iti vacanAnnigraMndhAdipaJcapApaNDAnyAzritya zramaNa ucyate, TrA evaM naiyAyikAdipASaNDamAzritAH pANDurAGgAdayo bhAvanIyAH, navaraM bhikssurbuddhdrshnaashritH| 'se kiM taM gaNa-18| nAmeM ityAdi, iha mallAdayo gaNAH, tatra yo yasmin gaNe vartate tasya tannAma gaNasthApanAnAmocyate iti, malle dIpa anukrama [238-247] ~295~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] HOTOS gAthA: ||--|| malladiNNe ityAdi / 'se kiM taM jIviyAheu'mityAdi, iha yasyA jAtamAtramapatyaM mriyate sA lokasthitivai-* citryAjjAtamAtramapi kizcidapatyaM jIvananimittamavakarAdiSvasyati, tasya cAvakarakaH utkuruTaka ityAdi ya-18 nAma kriyate tajjIvikAhetoH sthApanAnAmAkhyAyate, 'suppaetti yaH sUryaM kRtvA tyajyate tasya sUrpaka eva TranAma sthApyate, zeSaM pratItam / 'se kiM taM AbhippAiyanAmeM' ityAdi, iha yat vRkSAdiSu prasiddhaM ambako nimbaka ityAdi nAma dezarUDhyA khAbhiprAyAnurodhato guNanirapekSaM puruSeSu vyavasthApyate tadAbhimAyikaM sthApanAnAmeti bhAvArthaH / tadetat sthApanApramANaniSpannaM saptavidha naameti| se kiM taM davvappamANe?, 2 chavihe paNNatte, taMjahA-dhammasthikAe jAva addhAsamae, se taM dvvppmaanne| ayamatra bhAvArtha:-dharmAstikAyo'dharmAstikAya ityAdIni SaD dravyaviSayANi nAmAni dravyameva pramANaM tena niSpannAni dravyapramANanAmAni, dharmAstikAyAdidravyaM vihAya na kadAcidanyatra vartanta iti taddhetukAnyucyanta iti tAtparyam / anAdisiddhAntanAmatvenaivaitAni prAguktAnIti ceda, ucyatAM, ko doSaH, ananta-: dharmAtmake vastuni tattaddharmApekSayA'nekavyapadezatAyA aduSTatvAda, evamanyatrApi yathAsambhavaM vaacymiti| se kiM taM bhAvappamANe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-sAmAsie taddhiyae dhAupa SAROSAGE dIpa anukrama [238-247] *15-25 ~296~ Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||91-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRtti [131] -15 anuyo maladhArIyA upakramAdhi gAthA // 147 // OMOMOM ||1|| niruttie| se kiM taM sAmAsie ?, 2 satta samAsA bhavaMti, taMjahA-daMde a bahuvvIhI, kammadhAraya diggu a / tappurisa avvaIbhAve, ekkasese a sattame ||1||se kiM taM daMde ?, 2 dantAzca oSThau ca dantoSTaM, stanau ca udaraM ca stanodara, vastraM ca pAtraM ca vastrapAtram, azvAzca mahiSAzca azvamahiSam, ahizca nakulazca ahinakulaM, se taM daMde samAse / se kiM taM bahuvvIhIsamAse ?, 2 phullA imaMmi giriMmi kuDayakayaMbA so imo girI phulliyakuDayakayaMbo, se taM bahuvvIhIsamAse / se kiM taM kammadhArae ?, 2 dhavalo vasaho dhavalavasaho, kiNho miyo kiNhamiyo, seto paDo setapaDo, ratto paDo rattapaDo, se taM kammadhArae / se kiM taM digusamAse ?, 2 tipiNa kaDugANi tikaDugaM, tipiNa mahurANi timahuraM, tiNi guNANi tiguNaM, tiSiNa purANi tipuraM, tiSiNa serANi tisaraM, tiNi pukkharANi tipukkharaM, tiNNi biMduANi tibiMduaM, tipiNa pahANi tipaha, paMca naIo paMcaNayaM, satta gayA sattagayaM, nava turaMgA navaturaMga, dasa gAmA dasa DESCAMSACAREERSIC dIpa anukrama [247-249]] // 147 // ~297~ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||91-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA RES ||1|| gAma, dasa purANi dasapuraM, se taM digusamAse / se kiM taM tappurise ?, 2 titthe kAgo titthakAgo, vaNe hatthI vaNahatthI, vaNe varAho vaNavarAho, vaNe mahisovaNamahiso, vaNe mayUro vaNamayUro, se taM tppurise| se kiM taM avvaIbhAve ?, 2 aNugAmaM aNuNaiyaM aNupharihaM aNucariaM, se taM abbaIbhAve samAse / se kiM taM egasese ?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, jahA ego sAlI tahA bahave sAlI jahA bahave sAlI tahA ego sAlI, se taM egasese samAse / se taM sAmAsie / bhAco-yuktArthatvAdiko guNaH, sa eva tadvAreNa vastunaH paricchidyamAnasyAt pramANaM tena niSpanna-tadAzrayeNa nivRttaM nAma sAmAsikAdi caturvidhaM bhavatItyatra prmaarthH| tatra 'se kiM taM sAmAsie' ityAdi, dvayorSahUnAM |vA padAnAM samasanaM-saMmIlanaM samAsastena nivRttaM sAmAsikaM, samAsAzca dvandvAdayaH sasa, taba samucayamadhAno dvandva, dantAzcauSThau ca dantoSThaM, stanau ca udaraM ca stanodaramiti, prANyaGgatvAt samAhAraH, vastrapAtra dIpa anukrama [247-249]] S ESED ~298~ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||91-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] vRttiH upakramAdhi0 gAthA ||1|| anuyo mityAdau tvaprANijAtivAdazvamahiSamityAdau punaH zAzvatikavairitvAda, evamanyAnyapyudAharaNAni bhAvanI-1 maladhA- yAni, anyapadArthapradhAno bahuvrIhiH puSpitAH kuTajakadambA yasmin girI so'yaM giriH puSpitakuTajakadambA, rIyA I/tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, sa ca dhavalazcAsau vRSabhazca dhavalavRSabha ityAdi, saGkhyApUrvo dvigu:- trINi kaTukAni samAhRtAni trikaTukam, evaM trINi madhurANi samAhatAni trimadhuraM, pAtrAdigaNe darzanA-1 // 148 // diha paJcapUlItyAdivat striyAmIppratyayo na bhavati, evaM zeSANyapyudAharaNAni bhAvanIyAni, dvitIyAdivibhaktyantapadAnAM samAsastatpuruSaH, tatra tIrthe kAka ivAste tIrthakAka: dhvADreNa kSepa' (kAtaM0) iti saptamItatpuruSaH, zeSaM pratItaM, pUrvapadArthapradhAno'vyayIbhAvaH, tatra grAmasya anu samIpena madhyena vA'zanirgatA anugrAmam, evaM nadyAH samIpena madhyena vA nirgatA anunadItyAdyapi bhAvanIyaM, 'sarUpANAmekazeSa ekavibhaktA vityanena sUtreNa samAnarUpANAmekavibhaktiyuktAnAM padAnAmekazeSaH samAso bhavati, sati samAse ekaH ziSyate'nye tu lupyante, yazca zeSo'vatiSThate sa AtmArthe luptasya lupsayolapsAnAM cArthe vartate, atha ekasya luptasyAtmanazcArthe vartamAnAttasmAt dvivacanaM bhavati, yathA puruSazca puruSazceti puruSo, dvayozca lupsayorAtmanazcArthe vartamAnAhahuvacanaM yathA puruSazca 3 puruSAH, evaM bahUnAM lusAnAmAtmanazvArthe vartamAnAdapi bahuvacanaM yathA puruSazca 4 puruSA iti, jAtivivakSAyAM tu sarvatraikavacanamapi bhAvanIyam / ataH sUtramanuzrIyate-'jahA ego purisotti yathaikaH puruSaH, ekavacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSa samAse sati baharthavAcaka iti zeSaH, 'tahA bahave dIpa anukrama [247-249]] 15 ~299~ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [131] / gAthA ||92-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| purisa'tti tathA bahavaH puruSAH, bahuvacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSa samAse sati baharthavAcaka iti zeSaH, yathA caikazeSa samAse bahuvacanAntaH puruSazabdo bahvarthavAcakastathaikavacanAnto'pIti na kazcidvizeSaH, etaduktaM bhavati-pathA puruSazca 3 iti vidhAya ekapuruSazabdazeSatA kriyate tadA yathaikavacanAntaH puruSazabdo bahAn cakti tathA bahuvacanAnto'pi, yathA bahuvacanAntastathaikavacanAnto'pIti na kazcidekavacanAntabahuvacanA-12 zAntayorvizeSaH, kevalaM jAtivivakSAyAmekavacanaM barthavivakSAyAM tu bahuvacanamiti / evaM kArSApaNazAlyAhai|diSvapi bhAvanIyam / ayaM ca samAso bandUvizeSa evocyate, kevalamekazeSatA'tra vidhIyate ityetAvatA | pRthagupAtta iti lakSyate, tattvaM tu sakalavyAkaraNavedino vidantItyalaMmativijRmbhitena, gataM sAmAsikam / se kiM taM taddhitae ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kamme sippasiloe saMjogasamIvao a saMjUho / issaria avacceNa ya taddhitaNAmaM tu aTTavihaM // 1 // se kiM taM kammaNAme ?, 2 taNahArae kaTTahArae pattahArae dosie sottie kappAsie bhaMDaveAlie kolAlie, se taM kammanAme / se kiM taM sippanAme ?, 2 tuNNae taMtuvAe paTTakAre upaTTe baruDe muMjakAre kaTakAre chattakAre dIpa anukrama [247-249]] ~300~ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [131] / gAthA ||92-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyo maladhArIyA vRttiH upakamAdhi gAthA // 149 // ||1|| vajjhakAre potthakAre cittakAre daMtakAre leppakAre selakAre kohimakAre, se taM sippanAme / se kiM taM siloanAme ?, 2 samaNe mAhaNe savvAtihI, se taM siloanaame| se kiM taM saMjoganAme 1, 2 raNNo sasurae raNNo jAmAue raNo sAle raNo bhAue raNo bhagiNIvaI, se taM saMjoganAme / se kiM taM samIvanAme ?, 2 girisamIve NayaraM giriNayaraM vidisAsamIve NayaraM vedisaM NayaraM bennAe samIve NayaraM bennAyaDaM tagarAe samIve NayaraM tagarAyaDaM, se taM samIvanAme / sekiM taM saMjUhanAme?, 2 taraGgavaikAre malayavaikAre attANusaTrikAre biMdukAre, se taM saMjUhanAme / se kiM taM IsarianAme?, 2 rAIsare talavare mADaMbie koDubie ibbhe seTrI satyavAhe seNAvaI, se taM IsarianAme / se kiM taM avaJcanAme ? 2 arihaMtamAyA cakavahimAyA baladevamAyA vAsudevamAyA rAyamAyA muNimAyA vAyagamAyA, se taM avaccanAme / se taM taddhitae / se kiM taM dhAue ?, 2 bhU sattAyAM parasmaibhASA edha vRddhau sparddha saMharSe gAdha pratiSThAlipsayormanthe dIpa anukrama [249-251] // 149 // ~ 301~ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] gAthA |||| dIpa anukrama [249 -251] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [131] / gAthA ||92 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH cabATa loDane se taM dhAue / se kiM taM niruttie 1, 2 mahyAM zete mahiSaH, bhramati ca rauti ca bhramaraH muhurmuhurlasatIti musalaM kaperiva lambate ttheti ca karoti kapitthaM caditikaroti khalaM ca bhavati cikkha UrdhvakarNaH ulUkaH mekhasya mAlA mekhalA, se taM niruttie / se taM bhAvapamANe / se taM pamANanAme / se taM dasanAme se taM nAme / nAmeti payaM samattaM / ( sU0 131 ) tatijJAtaM tadvitajam, iha tadvitazabdena tadvitaprAtihetubhUto'rthI gRhayate, tato yatrApi tunnAe taMtuvAe taddhitapratyayo na dRzyate tatrApi taddhetubhUtArthasya vidyamAnatvAttadvitajatvaM siddhaM bhavati, 'kamme' gAhA pAThasiddhA, navaraM zloka:- lAghA saMyUtho- grantharacanA, ete ca karmazilpAdayo'stadvitapratyayasyotpitsonimittI bhavantItyetadbhedAttadvitajaM nAmASTavidhamucyata iti bhAvaH, tatra karma tadvitajaM 'dosie sottie' ityAdi, dRSyaM paNyamasyeti doSikaH, sUtraM paNyamasyeti sautrikaH, zeSaM pratItaM, navaraM bhANDavicAraH karmAsyeti bhANDavaicArikaH, kaulAlAni mRdbhANDAni paNyamasyeti kolAlikaH, atra kApi 'taNahArae' ityAdipATho dRzyate, tatra kazcidAha nanvanna taddhitapratyayo na kazcidupalabhyate tathA vakSyamANeSvapi 'tunnAe taMtuvAe' ityA For P&Pase City ~302~ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] gAthA |||| dIpa anukrama [249 -251] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [131] / gAthA ||92 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 150 // diSu nAyaM dRzyate tatkimityevaMbhUtanAnAmihopanyAsaH 1, atrocyate, asmAdeva sUtropanyAsAt tRNAni harativahatItyAdikaH kazcidAdyavyAkaraNadRSTastaddhitotpattihetubhUto'rthI draSTavyaH tato yadyapi sAkSAttadvitapratyayo nAsti tathApi tadutpattinibandhanabhUtamarthamAzrityeha tannirdezo na virudhyate, yadi tadvitotpattiheturatho'sti tarhi taddhito'pi kasmAnnotpadyata iti cet ? loke itthameva rUDhatvAditi brUmaH, athavA asmAdevAdyamunipraNItasUtrajJApakAdevaM jAnIyAH taddhitapratyayA evAmI kecit pratipattavyA iti / atha zilpatadvitanAmocyatevastraM zilpamasyeti vAstrikaH, tatrIvAdanaM zilpamasyeti tAntrikaH, tunnAe taMtuvAe ityAdi pratItam, AkSe paparihArau uktAveva, yaceha pUrva ca kacidvAcanAvizeSe'pratItaM nAma dRzyate taddezAntararUDhito'vaseyam / atha zlAghAtadvitanAmocyate- 'samaNe' ityAdi, zramaNAdIni nAmAni zlAghyeSvartheSu sAdhvAdiSu rUDhAnyato'smAdeva sUtranivandhAt zlAdhyArthAstadvitAstadutpattihetubhUtamarthamAtraM vA adyApi pratipattavyam / saMyogatadvitanAma rAjJaH zvazura ityAdi, atra sambandharUpaH saMyogo gamyate, atrApi cAsmAdeva jJApakAt taddhitanAmatA, citraM ca pUrvagataM zabdaprAbhRtamapratyakSaM ca naH ataH kathamiha bhAvanAsvarUpamasmAdRzaiH samyagavagamyate / samIpataddhitanAma girisamIpe nagaraM girinagaram, atra 'adUrabhavazcetyaNa ( pA0 4-2-70) na bhavati, girinagaramityeva pratItatvAt, vidizAyA adUrabhavaM nagaraM vaidizam, atra khadUrabhavazcetyaN bhavatyeva, itthameva rUDha| tvAditi / saMyUthataddhitanAma 'taraMgavaikkAra' ityAdi, tadvinAmatA cehottaratra ca pUrvavadbhAvanIyA / aizvaryata For P&Praise City ~303~ vRttiH upakra mAdhi0 // 150 // Penteayum Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [131] / gAthA ||92-|| .. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| dvitanAma-rAIsare ityAdi, iha rAjAdizabdanivandhanamaizcaryamavagantavyaM, rAjezvarAdizabdArthastvihaiva pUrva vyAkhyAta eva / apatyataddhitanAma-'titthayaramAyA' ityAdi, tIrthaMkaro'patyaM yasyAH sA tIrthaMkaramAtA, evamanyatrApi suprasiddhenAprasiddhaM viziSyate, ata eva tIrthakarAdibhirmAtaro vizeSitAH, taDitanAmasvabhAvanA tathaiva, gataM taddhitanAma / atha dhAtujamucyate-se kiM taM dhAue' ityAdi, bhUrayaM parasmaipadI dhAtuH sattAlakSamANasyAsya vAcakatvena dhAtujaM nAmeti, evamanyatrApi, abhidhAnAkSarAnusArato nizcitArthasya vacanaM-bhaNanaM, niruktaM tatra bhavaM nairuktaM, taca madyAM zete mahiSa ityAdikaM pAThasiddhameva, tadevamuktaM nairuktaM nAma / tagaNane| cAvasita bhAvapramANanAma, tadavasAne ca samarthitaM pramANanAma, tatsamarthane ca samApitaM gINAdikaM dazanAma, etairapi ca dazanAmabhiH sarvasyApi vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAddazanAmevamucyate, tatsamAptau ca samApsamupaTrakamAntargataM dvitIyaM nAmadvAram , ataH 'se taM niruttie' ityAdi pazca nigamanAni, nAmadvAraM samAptam // 131 // uktamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAramatha tadantargatameva kramaprAptaM tRtIyaM pramANadvAramabhidhitsurAha se ki taM pamANe?, 2 caubihe paNNate, taMjahA-davvapamANe khettapamANe kAlappamANe bhAvappamANe (sU0 132) / se kiM taM datvapamANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahApaesaniSkapaNe a vibhAganipphapaNe a / se kiM taM paesanipphapaNe ? 2 paramANupo dIpa anukrama [249-251] ESSASARALES anu. 26 atha "pramANa' vaktavyatA Arabhyate ~ 304~ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 133] / gAthA ||92 ...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 151 // ggale dupaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijapaesie anaMtapaesie, setaM parasaniSpaNe / se kiM taM vibhAganiSphaNNe 1, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-mANe ummANe avamANe gaNime paDimANe / se kiM taM mANe 1, 2 dubihe paNNatte, taMjA - dhannamANappamANe a rasamANappamANe a / se kiM taM dhannamANapamANe 1, 2 do asaIo pasaI do pasaIo setiyA cattAri seiAo kulao cattAri kulayA pattho cattAri patthayA ADhagaM cattAri ADhagAi doNo saTTi ADhayAI jahannae kuMbhe asIi ADhayAiM majjhimae kuMbhe ADhayasayaM ukkosae kuMbhe aTTa ya ADhayasaie vAhe, eeNaM dhaNNamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM ghaNNamANapamANeNaM muttolImukhaiduraaliMdaocArasaMsiyANaM ghaNNANaM ghaNNamANappamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM dhaNNamANapamANe / se kiM taM rasamANappamANe 1, 2 ghaNNamANappamANAo caubhAgavivaDie agbhitarasihAjutte rasamANappamANe vihijjai, taMjahA- causaTTiA 4 [caupalapamANA ] battIsiA For P&Praise Cinly ~305~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 151 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] 2-45 gAthA: ||-II 8 solasiA 16 aTrabhAiA 32 caubhAiA 64 addhamANI 128 mANI 256 do causaTiAo battIsiA do battIsiAo solasiA do solasiAo aTTabhAiA do aTubhAiAo caubhAiyA do caubhAiyAo addhamANI do addhamANIo mANI, eeNaM rasamANapamANeNaM kiM paoaNaM?,2 eeNaM rasamANeNaM vArakaghaDakakarakakalasiagAgaridaiakaroDiakuMDiasaMsiyANaM rasANaM rasamANappamANanivittila kkhaNaM bhavai, se taM rasamANapamANe, se taM maanne| 'se kiM taM pamANe ityAdi, pramIyate-paricchidyate dhAnyadrabyAyaneneti pramANam-asatiprasatyAdi, athavA idaM cedaM ca kharUpamasya bhavatItyevaM pratiniyatakharUpatayA pratyeka pramIyate-paricchidyate yattatpramANa-payoktameva, dAyadivA dhAnyadravyAdereva pramiti:-paricchedaH svarUpAvagamaH pramANam, ana pakSe'satiprasRtyAdestadetutvAt pramANatA, taca pramANe dravyAdiprameyavazAcaturvidhaM, tadyathA-dravyaviSayaM pramANaM dravyapramANam, evaM kSetrakAlabhAvapramANeSvapi vAcyam // 132 / / 1kuMDiyaghosaMsiyANa pra. dIpa anukrama [253-256] ~306~ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [133] / gAthA ||92...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] anuyo maladhArIyA // 152 // gAthA: OM4%955-45-455 ||-II tatra dravyapramANaM dvividha-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezA-ekadvivyAyaNavastairniSpannaM pradeza-3 vRttiH niSpanna, tatraikapradezaniSpannaH paramANuH, dvipradezanivRtto dvipradezika: pradezatrayaghaTitastripradezikA, evaM upakrame yAvadanantaH pradezaiH sampanno'nantapradezikA, nanvidaM paramANvAdikamanantapradezikaskandhaparyantaM dravyameva, tata- pramANadvAra stasya prameyatvAt pramANatA na yukteti cet, naivaM, prameyasyApi dravyAdeH pramANatayA rUDhatvAt , tathAhi-prasthakA-3 dipramANena mitvA puJjIkRtaM dhAnyAdi dravyamAlokya loke vaktAro bhavanti-prasthakAdirayaM puJjIkRtastiSThatIti, tatazcaikadviyAdipradezaniSpannatvalakSaNena svakharUpeNaiva pramIyamANatvAtparamANcAdidravyasyApi karmasAdhanapra-18 mANazabdavAcyatA'duSTeva, karaNasAdhanapakSe khekadvitryAdipradezaniSpannatvalakSaNaM svarUpameva mukhyatayA pramANa-11 mucyate, dravyaM tu tatsvarUpayogAdupacArataH, bhAvasAdhanatAyAM tu pramiteH pramANaprameyAdhInasvAdupacArAdeva pramA-14 NaprameyayoH pramANatA'vagantavyA, tadevaM karmasAdhanapakSe paramANvAdi dravyaM mukhyatayA pramANamucyate, karaNabhAvasAdhanapakSayostUpacArata ityadoSaH / idaM ca yathottaramanyAnyasaGkhyopetaiH khagataireva prdeshnisspnntvaat| pradezaniSpannamuktaM, dvitIyaM tu svagatapradezAn vihAyAparo vividho viziSTo vA bhAgo bhaGgo vikalpaH prakAra itiyAvattena niSpanna vibhAganiSpannaM, tathAhi-na dhAnyamAnAdeH svagatapradezAzrayaNena svarUpaM nirUpayiSyate, api tu 'do asaIo pasaItyAdiko yo viziSTaH prakArasteneti / taca pazcavidhaM, tadyathA-mAnam unmAnam / // 152 // avamAnaM gaNimaM pratimAnaM, punarapi mAnapramANaM dvidhA-dhAnyamAnapramANaM ca rasamAnapramANaM ca, tatra mAnameva dIpa anukrama [253-256] ~307~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 133] / gAthA ||92 ...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH | pramANaM mAnapramANaM dhAnyaviSayaM mAnapramANaM dhAnyamAnapramANaM taca 'do asaIo' ityAdi, aznute tatmabhavatvena samastadhAnyamAnAni vyAmotItyasatiH - avAGmukhahastatalarUpA, tatparicchinnaM dhAnyamapi tathocyate, tadvayena niSpannA nAvAkAra tAvyavasthApitaprAJjalakaratalarUpA prasRtiH dve ca prasRtI setikA, sA ca neha prasiddhA gRhyate, mAgadhadezamasiddhasyaivAtra mAnasya pratipipAdayiSitatvAd, ata iyaM tatprasiddhA kAcidavagantabyA, catasraH setikAH kuDavaH, te catvAraH prasthaH, amI catvAra ADhaka ityAdi sUtrasiddhameva, yAvadaSTabhi rADhakazatairnirvRtto vAha:, atrAha ziSyaH etenAsatyAdinA dhAnyamAnapramANena kiM prayojanaM kimanena vidhIyate ityarthaH, atrottaraM, etena dhAnyamAnapramANena 'muktolImukhedurAlindApacArisaMzritAnAM muktolyAdyAdhAragatAnAM dhAnyAnAM dhAnyasya yanmAnam iyattAlakSaNaM tadeva pramANaM tasya nirvRtti siddhistasyA lakSaNaM-parijJAnaM bhavati, etAvadatra dhAnyamastIti parijJAnaM bhavatItyarthaH, tatra muktolI-mohA [dA ] agha upari ca saGkIrNA madhye tvIpadvizAlA koSTikA, mukhaM gadhyA upari yadIyate, sumbAdivyUtaM DhaJcanakAdi tadidUraM, AlindakaMkuNDulkam apacAri-dIrghataradhAnyakoSThAkAravizeSaH / rasamAnapramANamAha- 'se kiM tamityAdi, raso-mayAdistadviSayaM mAnameva pramANaM rasamAnapramANaM kimityAha - dhAnyamAnapramANAt setikAdezcaturbhAgavivarddhitaM - caturbhAgAdhikam abhyantarazikhAyuktaM yad rasamAnaM vidhIyate kriyate tadrasamAnapramANamucyate, dhAnyasyAdravarUpatvAtkila zikhA bhavati, rasasya tu dravarUpatvAnna zikhAsambhavo'to bahiH zikhAbhAvAt dhAnyamAnA For P&Praise City ~308~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [133] / gAthA ||92...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] anuyo maladhArIyA gAthA: // 153 // ||-|| caturbhAgavRddhilakSaNayA abhyantarazikhayA yuktatvAccAbhyantarazikhAyuktamityuktaM, tadyathA-catuHSaSTiketyAdi, vRttiH idamuktaM bhavati-SaDpazcAzadadhikazatadvayapalamAnA mANikAnAma vakSyamANaM rasamAnaM, tasya catuHSaSTitamabhA-|| ganiSpannA arthAdeva catuSpalapramANA catuHSaSTikA, evaM mANikAyA eva dvAtriMzattamabhAgavartitvAdaSTapala- pramANadvAraM pramANA dvAtriMzikA, tathA mANikAyA eva SoDazabhAgavartitvAt SoDazapalapramANA SoDazikA, tasyA evATamabhAgavartitvAt dvAtriMzatpalapramANA aSTabhAgikA, tasyA eva caturbhAgavartitvAt catuHSaSTipalamAnA catubhaugikA, tasyA evA bhAgavartinI aSTAviMzatyadhikapalazatamAnArdUmANikA, idaM ca bahuSu vaacnaavishe-hai| SeSu na dRzyata eva, SaTpaJcAzadadhikazatadvayapalapramANA mANikA, dvAbhyAM catuHSaSTikAbhyAmekA dvAtriMzikA |bhavatItyAdi gatArthameva, yAvadetena rasamAnapramANena kiM prayojanam ?, anottaram-'etena' rasamAnapramANena vArakaghaTakakarakagargarItikakaroDikAkuNDikAsaMzritAnAM rasAnA-rasasya yanmAnaM tadeva pramANaM tasya nivRttiH-siddhistasyA lakSaNaM-parijJAnaM bhavati, tatrAtIvavizAlamukhA kuNDikaiva karoDikA ucyate, zeSaM pratItaM, kacit 'kalasie'si dRzyate, tatra laghutara kalaza evaM kalaziketyabhidhIyate, evamanyadapi vAcanAntaramabhyUyam / 'seta' mityAdi nigamanadvayam / athonmAnamabhidhitsurAha |M // 153 // se kiM taM ummANe ?, 2 jaNNaM ummiNijai, taMjahA-addhakariso kariso palaM addha dIpa anukrama [253-256] ~309~ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 133] / gAthA ||92...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ++++ palaM atulA tulA addhabhAro bhAro, do addhakarisA kariso do karisA addhapalaM do apalAI palaM paMca palasaiA tulA dasa tulAo addhabhAro vIsaM tulAo bhAro, eeNaM ummANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM ummANapamANeNaM pattAgaratagaracoaakuMkumakhaMDagulamacchaMDiAINaM davvANaM ummANapamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM ummANapamANe / unmIyate tadityunmAnam unmIyate aneneti vA unmAnamityAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtyAha - 'jaM NaM ummiNijAI tyAdi, yadunmIyate - pratiniyatakharUpatayA vyavasthApyate tadunmAnaM tadyathA-arddhakarSa ityAdi, palasyASTamAMzo'rddhakarSaH, tasyaiva caturbhAgaH karSaH, palasyArddha arddhapalamityAdi, sabai mAgadhadezaprasiddhaM sUtrasiddhameva, navaraM palAzapantrakarmArIpatrAdikaM patraM, cIyao phalavizeSaH, matsyaNDikA- zarkarAvizeSaH / avamAnaM vivakSurAha se kiM taM omANe 1, 2 jaNNaM omiNijjai, taMjahA - hattheNa vA daMDeNa vA dhaNukeNa 1 paMcuttara pra. tulA palAsamiti tu kozayoH 2 aguru pra. For P&Pase Cly ~ 310~ Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 154 // vA jugeNa vA nAliAe vA akkheNa vA musaleNa vA-daMDadhaNUjuganAliA ya akkhamusalaM ca cahatthaM / dasanAliaM ca rajjuM viANa omANasaNNAe // 1 // vatthumi hatthamejjaM khite daMDaM dhaNuM ca patthaMmi / khAyaM ca nAliAe viANa omANasapaNAe // 1 // ee avamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM avamANapamANeNaM khAyaciakarakaciyakaDapaDabhittiparikkhevasaMsiyANaM davvANaM avamANapamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM avamANe / se kiM taM gaNime 1, 2 japaNaM gaNijjai, taMjahA- ego dasa sayaM sahassaM dasa sahassAiM sayasahassaM dasa sayasahassAiM koDI, eeNaM gaNimappamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM gaNimapamANeNaM bhitagabhitibhattaveaNaAyavyayasaMsiANaM davvANaM gaNiyappamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM gaNime / avamIyate paricchidyate khAtAdyaneneti avamAnaM hastadaNDAdi, athavA avamIyate paricchiyate hastAdinA yattadavamAnaM khAtAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtya tAvadAha- 'jaM NamityAdi, yadavamIyate khAtAdi tadavamAnaM, kenAvamIyate ityAha- 'hattheNa vA daMDeNa vA' ityAdi, tatra hasto- vakSyamANakharUpaJcaturviMzatyaGgula FirP&Perase Cly ~311~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 154 // Stay w Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| ...................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] gAthA: ||-II mAnaH, anenaiva hastena caturbhihastairniSpannA avamAnavizeSA daNDadhanuryuganAlikA'kSamuzalarUpA SaT saMjJA sAlabhyante, ata evAha-vaMrDa'gAhA, daNDaM dhanuyugaM nAlikAM cAkSaM muzalaM ca karaNasAdhanapakSamaGgIkRtyAbamAna-18 saMjJayA vijAnIhIti sambandhaH, daNDAdikaM pratyeka kathaMbhUtamityAha-caturhastaM, dazabhirnAlikAbhiniSpannAM raj ca vijAnIyavamAnasaMjJayeti gAthArthaH / nanu yadi daNDAdayaH sarve caturhastapramANAstakenaiva daNDAyanyata| ropAdAnena caritArthatvAt kimiti SaNNAmapyupAdAnam ?, ucyate, meyavastuSu bhedena cyApriyamANatvAt , tathA cAha-vatthumi'gAhA, vAstuni-gRhabhUmau mIyate'neneti meyaM-mAnamityarthaH, lusadvitIyaikavacanatvena hastaM |vijAnIhIti sambandhaH, hastenaiva vAstu mIyata iti tAtparyam, kSetre-kRSikarmAdiviSayabhUte caturhastavaMzalakSaNaM daNDameva mAnaM vijAnIhi, dhanurAdInAM caturhastatve samAne'pi rUDhivazAiNDasaMjJAprasiddhenaivAvamAnavizeSeNa kSetraM mIyate iti hRdayaM, pathi-mArgaviSaye dhanureva mAnaM, mArgagavyUtAdiparicchedo dhanuHsaMjJAprasiddhenaicAvamAnavizeSeNa kriyate na daNDAdibhiriti bhAvaH, khAtaM ca-kUpAdinA nAlikayaiva yaSTivizeSarUpayA mIyata iti gamyate, evaM yugAdirapi yasya patra vyApAro rUDhastasya tatra vAcyaH, yatkathaMbhUtaM hastadaNDAdikamityAhaavamAnasaMjJayopalakSitamiti gAthArthaH / etenAvamAnapramANena kiM prayojanamityAdi bhAvitArthameva, navaraM khAtaM-kUpAdi citaM viSTikAdi racitaM-prAsAdapIThAdi RkacitaM-karapatravidAritaM kASThAdi, kaTAdayaH pratItA eva, parikSepo-bhittyAdereva paridhiH nagaraparikhAdirvA, eteSAM khAtAdisaMsUtAnAmabhede'pi bhedavi dIpa anukrama [253-256] March ~312~ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka prati [133] upakrame gAthA: ||-II anuyo0 kalpanayA khAtAdiviSayANAM dravyANAM khAtAdInAmeveti tAtparyam , avamAnameva pramANaM tasya nivRttilakSaNaM maladhA- bhivatIti, tadetadavamAnamiti nigamanam / 'se kiM taM gaNimeM'ityAdi, gaNyate-saGkhyAyate vastvaneneti gaNirIyA mam-ekAdi, athavA gaNyate-sakhyAyate yattadaNima-rUpakAdi, tatra karmasAdhanapakSamaGgIkRtyAha-'jaNNa'- pramANadvAraM mityAdi, gaNyate taddaNimaM, kathaM gaNyate ityAha-'ekko' ityAdi, etena gaNimapramANena kiM prayojanamityAdi // 155 // *gatArthameva, navaraM bhRtaka:-karmakaro bhRti:-padAtyAdInAM vRttiH bhaktaM-bhojanaM cetnk-kuvindaadinaa(diinaa| vyUtavastravyatikare'rthapradAnam, eteSu viSaye AyavyayasaMzritAnAM-pratibaddhAnAM rUpakAdidravyANAM gaNimapramArANena nikhilakSaNam-iyattAvagamarUpaM bhavati, tadetadgaNimamiti / atha pratimAnapramANa nirUpayitumAha se kiM taM paDimANe ?, 2 japaNaM paDimiNijai, taMjahA-guMjA kAgaNI niSphAvo kammamAsao maMDalao suvaNNo, paMca guMjAo kammamAsao kAgaNyapekSayA, cattAri kAgaNIo kammamAsao tiNi nipphAvA kammamAsao evaM cauko kammamAsao kAkaNyapekSayetyarthaH, bArasa kammamAsayA maMDalao evaM aDayAlisaM kAgaNIo maMDalao solasa kammamAsayA suvaNNo evaM causadri kAgaNIo suvaNo, eeNaM paDi dIpa anukrama [253-256] // 155 // JEE ~313~ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| ................ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] gAthA: ||-II mANapamANeNaM kiM paoaNaM?, eeNaM paDimANapamANeNaM suvaNNarajatamaNimottiasaMkhasilappavAlAINaM davvANaM paDimANappamANanivittilakSaNaM bhavai, se taM pddimaanne| se taM vibhAganiSphapaNe / se taM dadvapamANe (sU0 133) mIyate'neneti mAnaM meyasya-suvarNAdeH pratirUpaM-sadRzaM mAnaM pratimAna-guJjAdi, athavA pratimIyate taditi pratimAnaM, tatra guJjA caNoThiyA 1 sapAdA guJjA kAkaNI 2 satribhAgakAkaNyA vibhAgonaguJjAdvayena vA nivRtto niSpAvaH 3, yo niSpAvAH karmamASakaH 4, dvAdaza kameMmASakA eko maNDalakA 5, SoDaza karmamA-1 SakA ekaH suvarNa: 6 / amumevArtha kiJcit sUtre'pyAha-paMca guMjAoM' ityAdi, paJca guJjA ekA karmamASaka, dAathavA catasraH kAkaNya ekaH karmamASaka:, yadivA trayo niSpAyakA ekaH karmamASakaH, idamuktaM bhavati-assala prakAratrayasya madhye yena kenacit prakAreNa pratibhAti tena vaktA karmamASakaM prarUpayatu pUrvoktAnusAreNa, na kazcirthabheda iti / evaM 'caukko kammamAsao'ityAdi, catasRbhiH kAkiNIbhirniSpannatvAccatuSko yaH karmamAdoSaka iti kharUpavizeSaNamAtramidaM, te dvAdaza karmamASakA eko maNDalakA, evamaSTacatvAriMzatkAkiNIbhirma NDalako bhavatIti zeSaH, bhAvArthaH pUrvavadeva, SoDaza karmamASakAH suvarNaH, athavA catuHSaSTiH kAkaNya ekaH suvarNo, bhAvArthaH sa evaM, etena pratimAnapramANena kiM prayojanamityAdi gatArtha, navaraM rajataM-rUpyaM maNayaH OM45454545454 dIpa anukrama [253-256] 952 ~314~ Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [134] vRttiH upakrama pramANadvAra rIyA // 156 // gAthA: ||-II candrakAntAdayaH zilA-rAjapaTTakA, gandhapaTa ityanye, zeSaM pratItaM, yAvattadetatpatimAnapramANaM, tadevaM samarthitaM mAnonmAnAdibhedabhinna pazcavidhamapi vibhAganiSpannaM dravyapramANa, tatsamarthane ca samarthitaM dravyapramANam // 13 // atha kSetrapramANamabhidhitsurAha se kiM taM khettapamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-paesaNipphapaNe avibhAgaNiphaNNe a| se kiM taM paesaNiphaNNe 1, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe tipaesogADhe saMkhijapa0 asaMkhijjapa0, se taM paesaNipphapaNe / se kiM taM vibhAgaNipphaNNe?,2-aMgulavihatthirayaNI kucchI dhaNu gAuaMca boddhavvaM / joyaNa seDhI payaraM logamaloge'vi a taheva // 1 // se kiM taM aMgule ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-AyaMgule ussehaMgule pamANagule / se kiM taM AyaMgule ?, 2 je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM duvAlasaaMgulAI muhaM navamuhAI purise pamANajutte bhavai, doSiNae purise mANajutte bhavai, addhabhAraM tullamANe purise ummANajutte bhavai,-mANummANapamANajuttA(Naya) lakkhaNavaMjaNaguNehi uvveaa| uttamakulappasUA uttamapurisA muNe dIpa anukrama [257-270] // 156 // ~315~ Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| avvA // 1 // hoMti puNa ahiyapurisA aTrasaya aMgulANa uvviddhA / chaNNaui ahammapurisA cauttaraM majjhimillA u||2|| hINA vA ahiyA vA je khallu sarasattasAraparihINA / te uttamapurisANaM avassa pesattaNamuveti // 3 // eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAo do pAyA vihatthI do vihatthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo daMDaM dhaNU juge nAliA akkha musale do dhaNusahassAi gAuaM cattAri gA uAiM joannN| idamapi dvividha-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezA iha kSetrasya nirvibhAgA bhAgAstairniSpanna pradezaniSpanna, vibhAga:-pUrvoktakharUpastena niSpanna vibhAganiSpanna / 'se kiM taM paesaniphapaNe tatraikapradezAvagADhAyasaGkhyeyapradezAvagADhaparyantaM pradezaniSpannam , ekapradezAdhavagADhatAyA ekAdibhiH kSetrapradezaniSpannatvAd atrApi pradezaniSpannatA bhAvanIyA, pramANatA tvekapradezAvagAhitvAdinA svasvarUpeNaiva pramIyamAnatvAditi / vibhAganiSpanna tvalAdi, tadevAha-'aMgulavihatthi' gAhA, aGgalAdikharUpaM ca khata eva zAstrakAro nyakSeNa vkssyti| tatrAGgulakharUpanirdhAraNAyAha-'se kiMtaM aMgule ityAdi, aGgulaM trividhaM prajJapta, tadyathA dIpa anukrama [257-270] manu. 27 ~316~ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||-II anuyo AtmAGgulam utsedhAnalaM pramANAGgulaM, taba ye yasmin kAle bharatasagarAdayo manuSyAH pramANayuktA bhavanti vRttiH teSAM ca sambandhI atrAtmA gRghate, Atmano'GgulamAtmAGgulam, ata evAha-'je 'mityAdi, ye bharatAdayaH upakrama rIyA pramANayuktA padA bhavanti teSAM tadA khakIyamaGgulamAtmAGgulamucyata iti zeSaH, idaM ca puruSANAM kAlAdibhe- pramANadvAra denAnavasthitamAnatvAdaniyatapramANaM draSTavyam, anenaivAtmAGgulena puruSANAM pramANayuktatAdinirNayaM kurvanAha-'appaNo aMguleNaM duvAlase'tyAdi, yadyasyAtmIyamaGgulaM tenAtmano'Ggulena dvAdazAGgulAni mukhaM pramAhoNayuktaM bhavati, anena ca mukhapramANena nava mukhAni sarvo'pi puruSaH pramANayukto bhavati, pratyekaM dvAdazAGgulai-10 davabhirmukhairaSTottaraM zatamaGgulAnAM saMpadyate, tatazcaitAvaducchrayaH puruSaH pramANayukto bhavatIti paramArthaH / atha tasyaiva mAnayuktatApratipAdanArthamAha-droNikaH puruSo mAnayukto bhavati, droNI-jalaparipUrNA mahatI kuNDikA tasyAM pravezito yaH puruSo jalasya droNaM pUrvoktasvarUpaM niSkAzayati droNonajalasyonAM vA tAM pUrayati sa[P droNikaH puruSo mAnayukto nigadyate iti bhAvaH / idAnImetasyaivonmAnayuktatAmAha-sArapudgalaracitatvAt tulAropitaH sanna bhAraM tulayana puruSa unmAnayukto bhavati, tatrottamapuruSA yathoktaH pramANamAnonmAnaH anyaizca sarvereva guNaH sampannA eva bhavantItyetadarzayannAha-'mANummANa' gAhA, anantaroktasvarUpaimAnonmAnapramANayuktA uttamapuruSAH cakravatyodayo muNitacyA iti sambandhaH, tathA lakSaNAni-zasvastikAdIni vyaJjanAni-maSI-18 tilakAdIni guNA:-kSAntyAdayastairupetAH, tathottamakulAni-ugrAdIni tatprasUtA iti gAthArthaH / / athAtmA dIpa anukrama [257-270] // 157 // ~317~ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| lenaivottamamadhyamAdhamapuruSANAM pramANamAha-huMti purNa' gAhA, bhavanti punaradhikapuruSA-uttamapuruSAcakra4 vAdayaH aSTazatamaGgalam umbiddhA-unmitA uccastvena vA, punaHzabastveSAmevAdhikapuruSAdInAmanekame-18 datAdarzakaH, AtmAGgulenaiva SaNNavatyakulAnyadhamapuruSA bhavanti, 'cauruttara majjhamillA utti tenaivAGgulena caturuttaramaGgulazataM madhyamAH, tuzabdo yathAnurUpazeSalakSaNAdibhAvapratipAdanapara iti gAthArthaH // ye aSTottarazatA-12 gulamAnAddhInA adhikA vA te kiM bhavantItyAha-hINA vA' gAhA, aSTottarazatAGgulamAnAt hInA vA adhikA vA ye khalu svara-sakalajanAdeyatvaprakRtigambhIratAdiguNAlaGkato dhvaniH satva-dainyavinirmukto mAnaso'vaSTambhaH sAra:-zubhapudgalopacayajaH zArIraH zaktivizeSaH taiH parihInAH santaste uttamapuruSANAm-12 upacitapuNyaprArabhArANAm avazA-anicchanto'pyazubhakarmavazataH preSyatvamupayAnti, svarAdizeSalakSaNavailakalyasahAyaM ca yathoktapramANAdInAdhikyamaniSTaphalapradAyi pratipattavyaM, na kevalamiti lakSyate, bharatacakra|vAdInAM khAkulato viMzatyadhikAGgalazatapramANAnAmapi nirNItatvAt, mahAvIrAdInAM ca keSAzcinmatena caturazItyAdyaGgulapramANatvAd, bhavanti ca viziSTAH kharAdayaH pradhAnaphaladAyino, yata uktam-"asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatI yAnaM khare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " iti gaadhaayH||di etenAGgulapramANena SaDaGgulAni pAdAH, pAdasya madhyatalapradezaH SaDaGgulavistIrNaH, pAdaikadezatvAt pAdaH, dvau |ca yugmIkRtI pAdau vitastiH, dve ca vitastI raniH, hasta ityarthaH, ranidayaM kukSiA, pratyeka kukSidvayaniSpannAstu % dIpa anukrama [257-270] % % % 4 ~318~ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA- rIyA [134] upakrama pramANadvAre // 158 // gAthA: ||-II SaT pramANavizeSA daNDadhanuryuganAlikAkSamuzalalakSaNA bhavanti, tatrAkSo-dhUH zeSAzca gatArthAH, dve dhanuHsahasra gavyUtaM, catvAri gavyUtAni yojanam / eeNaM AyaMgulapamANeNaM kiM paoaNaM?, 2 eeNaM AyaMguleNaM je NaM jayA maNussA havaMti tesi NaM tayA NaM AyaMguleNaM agaDatalAgadahanadIvAvipukkhariNIdIhiyaguMjAliAo sarA sarapaMtiAo sarasarapaMtiAo bilapaMtiAo ArAmujANakANaNavaNavaNasaMDavaNarAIo deulasabhApavAthUbhakhAiaparihAo pAgAraadyAlayacariadAragopurapAsAyagharasaraNalayaNaAvaNasiMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahasagaDarahajANajuggagillithillisiviasaMdamANiAo lohIlohakaDAhakaDillayabhaMDamattovagaraNamAINi ajakAliAI ca joaNAI mavijaMti, se samAsao tivihe papaNatte, taMjahA-sUIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, aMgulAyayA egapaesiyA seDhI sUiaMgule, suI sUIguNiyA payaraMgule, payaraM sUie guNitaM ghaNaMgule / eesi NaM bhaMte! sUiaMgulapayaraMgulaghaNaMgu dIpa anukrama [257-270] ~ 319~ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] 16456 gAthA: ||--|| lANaM kayare kayarohito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhijjaguNe, se taM aayNgule| gatArtha, navaraM ye yadA manuSyA bhavanti teSAM tadA Atmano'Ggulena svakIyakhakIyakAlasambhavInyavaTahadA-18| dIni mIyanta iti saNTaGkaH, tatra avaTa:-kUpaH taDAga:-khAnito jalAzayavizeSaH vApyA-caturasrA jalAzayavizeSAH, puSkariNyo-vRttAstA eva puSkaravantyo bA dIrghikAH-sAriNyaH sAriNya evaM vakrA guAlikA | bhaNyante saraH-svayaMsambhUto jalAzayavizeSa eva sarapaMtiyAutti-patibhirvyavasthApitAni sarAMsi sara:patayaH sarasarapaMtiyAutti-yAsu sarapatiSvekasmAtsaraso'nyatra tato'pi anyatra kapATasaJcArakenodakaM saMcarati tAH sarAsaraHpatayaH bilapatayaH pratItAH mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni yeSvAramanti-krIDanti te ArAmAH puSpaphalAdisamRddhAnekavRkSasakulAnyutsavAdI bahujanaparibhogyAnyudyAnAni sAmAnyavRkSajAtiyuktAni nagarAbhyarNavartIni kAnanAni, athavA strINAM puruSANAM vA kevalAnAM paribhogyAni kAnanAni, yadivA yebhyaH parato bhUdharoSTavI vA tAni sarvebhyo'pi canebhyaH paryantavartIni kAnanAni, zIrNavRkSakalitAni vA kAnanAni, ekajAtIyavRkSAkIrNAni vanAni, anekajAtIyairuttamaizca pAdapairAkIrNAni banakhaNDAni, ekajAtIyAnAmitareSAM vA tarUNAM paGkayo vanarAjayaH, santo bhajantyetAmiti sabhA-pustakavAcanabhUmibahujanasamAgamasthAnaM yA adha upari ca samakhAtarUpA khAtikA adhaH saGkIrNopari vistIrNA khAtarUpA tu ACASS-CUROPARDk - dIpa anukrama [257-270] ~320~ Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||-II anuyo. parikhA prAkAropari AzrayavizeSAH adyAlakAH gRhANA prAkArasya cAntare aSTahastavistAro hastyAdisaJcAramArgazcarikA pratolIdvArANAM parasparato'ntarANi gopurANi rAjAnAM devatAnAM ca bhavanAni prAsAdAH upakrame maladhArIyA utsedhabahulA vA prAsAdAH gRhANi sAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA, zaraNAni tRNamayAvasarikAdIni pramANadvAra layanAni-utkIrNaparvatagRhANi giriguhA vA kArpaTikAyAvAsasthAnaM vA ApaNA-havAH naanaahgRhaadhyaa||159|| sitatrikoNo bhUbhAgavizeSaH zRGgATakaM, sthApanA tripathasamAgamo vA zRGgATakaM trikaM tu vipadhasamAgama eva datathA prabhUtagRhAzrayazcaturasro bhUbhAgazcatuSkaM yathA(dvA) catuSpathasamAgamo vA catuSkaM, catvaraM catuSpadhasamAgama | eca, SaTpathasamAgamo vA catvaraM, caturmukhadevakulikAdi caturmukhaM mahAna rAjamArgoM mahApathaH itare panthAnaH deva4AkulasabhAdIni padAni kacidvAcanAvizeSe atraivAntare dRzyante, zakaTa-gahukAdi ratho dvidhA-yAnarathaH saGgrA-13 miracakSa, tatra saGkAmarathasyopari prAkArAnukAriNI kaTIpramANA phalakamayI vedikA kriyate, aparasya vasI[] na bhavatIti vizeSaH, yAnaM-gaDyAdi juggatti-gollaviSayaprasiddha dvihastapramANaM caturasravedikopazobhita jampAnaM, gillitti-hastina upari kollararUpA yA mAnuSaMgilatIva, thillitti-lATAnAM yadaDapallANaM rUr3ha tada-12 &AnyaviSayeSu billItyucyate sIyatti-ziSikA kaTAkArAcchAdito jampAnavizeSa: 'saMdamANiya'ti puruSapramA-18 MNAyAmo jampAnavizeSa eva lohitti-lohI maNDanakAdipacanikA kavillI lohakaDAhitti-lohamayaM vRhatka- // 159 // DijhaM bhANDaM-mRnmayAdibhAjanaM mAtra:-kAMza(sya)bhAjanAdyupakaraNamAtrAyA AdhAravizeSaH upakaraNa khanekavidha dIpa anukrama [257-270] Jaticinaari ~321~ Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| 6 kaTapiTakAvika, zeSaM tu yadiha kacitkiJcinna vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi mantavyaM / tadevamAtmAGgulenAse tmIyAtmIyakAlasambhavIni vastunyadyakAlInAni ca yojanAni mIyante, ye yatra kAle puruSA bhavanti tadachApekSayA'dhazabdo draSTavyaH // idaM cAtmAGgalaM sUcyaGgalAvibhedAt trividhaM, tatra deryeNAGkalAyatA bAhalyatastvekaprAdezikI namApadezazreNiH sUkhyaGgalamucyate, etaca sadbhAvato'sakhyeyapradezamapyasatkalpanayA sUcyAkAravyavasthApitapradezatrayaniSpannaM draSTavyaM, tayathA 000,sUcI sUcyaiva guNitA pratarAGgalam , idamapi paramAtheMto'sakhye-hai yapradezAtmakam , asadbhAvatastveSaivAnantaradarzitA tripradezAtmikA sUcistayaiva guNyate, ataH pratyeka pradeza-10 yaniSpannasUcItrayAtmakaM navapradezasaGkhyaM saMpadyate, sthApanA pratarazca sUcyA guNito dairyeNa viSkambhataH18 piNDatazca samasaLayaM ghanAGgulaM bhavati, daiyAdiSu triSvapi sthAneSu samatAlakSaNasyaiva samayacaryayA ghana-16 syeha rUDhatvAt, pratarAGgulaM tu daiyaviSkambhAbhyAmeva samaM, na piNDataH, tasyaikapradezamAtratvAditi bhAvaH,17 idamapi vastuvRttyA'sakhyeyapradezamAnam asatparUpaNayA tu saptaviMzatipradezAtmakaM, pUrvoktasUcyA ananta roktanavapradezAtmake pratare guNite etAvatAmeva pradezAnAM bhAvAd, eSAM ca sthApanA anantaranirdiSTanavapradekazAtmakamatarasyAdha uparica nava nava pradezAn dattvA bhAvanIyA, tathA ca vaiyaviSkambhapiNDastulyamidamApa yte| eesi NaM bhaMte' ityAdinA sUcyaGgalAdipradezAnAmalpabahutvacintA yathAnirdiSTavyAkhyAnusArataH sukhA* baseyaiva, tadetadAtmAnulamiti / adhotsedhAkulaniNepAthemAha dIpa anukrama [257-270] ~322~ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||99-100|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo maladhA HARASES pramANadvAra 160 // gAthA: ||-II gameNaM vavahA vavahArie se jama a vavahAriekA se kiM taM ussehaMgule ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUA ya javo aTTaguNavivaDiA kamaso ||1||se kiM taM paramANU?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vavahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se NaM aNaMtANatANaM suhamapoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM vavahArie paramANupoggale nipphajai, se NaM bhaMte ! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejA ?, hantA ogAhejA, se NaM tattha chijjeja vA bhijeja vA?, no iNaTre samahe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA?, haMtA viivaejA, se NaM bhaMte ! tattha DahejjA?, no iNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! pukkharasaMvadRgassa mahAmehassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ?, haMtA vIivaejjA, se NaM tattha udaulle siA?, no iNaTe samaTe, No khallu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA?, haMtA havvamAga dIpa anukrama [257-270] 6 55 ~323~ Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||99-100|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| cchejA, se NaM tattha viNighAyamAvajejjA ?, no iNaTe samaTe, No khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! udagAvattaM vA udagabiMduM vA ogAhejjA ?, haMtA ogAhejA, se NaM tattha kucchejA vA ? pariyAvajjeja vA ?, No iNaTe samaThe, no khalu tattha satthaM kamai,-sattheNa sutikkhaNavi chittuM bhettuM ca jaM kira na sakkA / taM paramANuM siddhA va yaMti AI pamANANaM // 1 // utsedhaH-'aNaMtANaM muhumaparamANupoggalANa'mityAdikrameNocchyo vRddhinayanaM tasmAjAtamaGgulamutsedhAGgulam , athavA utsedho-nArakAdizarIrANAmucastvaM tatsvarUpanirNayArthamagulamutsedhAGgulaM, taca kAraNasya paramANunasarepavAderanekavidhattvAdanekavidha prajJaptaM, tadeva kAraNAnekavidhatvaM darzayati-tadyathe'tyAdi, 'paramANU' ityAdigAthA sUtrakRt khayameva vivarIpurAha-se kiM taM paramANU ityAdi, paramANurdvividhaH prajJapta:-sUkSmo vyAvahArikaca, tatra sUkSmastatvarUpArupAnaM prati sthApyA, anadhikRta ityarthaH, 'se kiM taM vavahArie' ityAdi, nanu kiyadbhiH sUkSmaineMzvayikaparamANubhireko vyAvahArikaH paramANuniSpadyate?, atrottaram, 'anaMtANa'mityAdi, anantAnAM sUkSmaparamANupudgalAnAM sambandhino ye samudAyAH-dvayAdisamudAyAtmakAni vRndAni teSAM yAH samitayo-bahuni mIlanAni tAsAM samAgamaH-saMyoga ekIbhavanaM samudayasamitisamAgamaH, tena vyAvahArikaparamANupudgala eko ni dIpa anukrama [257-270] Elic ~324~ Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [134] / gAthA ||99-100|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo maladhArIyA gAthA: // 161 // ||-II CALCUSA padyate, idamuktaM bhavati-nizcayanayaH-"kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho | vRttiH dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " ityAdilakSaNasiddha nirvibhAgameva paramANumicchati, yastvetairanekairjAyate taM sAM- upakrame zattvAt skandhameva vyapadizati, vyavavahArastu tadanekatAniSpanno'pi yaH zastracchedAgnidAhAdiviSayo na bhavati pramANadvAra tamadyApi tathAvidhasthUlatA'pratipatteH paramANutvena vyavaharati, tato'sau nizcayataH skandho'pi vyavahAranayamatena | vyAvahArikaH paramANuruktaH, na ca vaktavyam-ayaM tarhi zastracchedAdiviSayo bhavati, yatastanniSedhArthameva praznamu-H tpAtayati-se NaM bhaMte! ityAdi, sa bhadanta ! vyAvahArikaparamANuH kadAcit asiH-kharaM taddhArAM vA kSuro-17 nApitopakaraNaM taddhArAM vA avagAheta-AkrAmeda ?, atrottara, 'hantAvagAheteti' hanteti komalAmantraNe abhyu-18 |pagamadyotane vA avagAheteti ziSyapRSTArthasyAbhyupagamavacanaM, punaH pRcchati-sa tatrAvagADhaH saMzchidyeta vAkAdvidhA kriyeta bhidheta yA-anekadhA vidAryeta mUcyAdinA vastrAdivadvA sacchidraH kriyate ?, uttaramAha-nAya marthaH samarthaH, naitadevamiti bhAvaH, atropapattimAha-na khalu tatra zastra krAmati, idamuktaM bhavati-yadyapyanantaiH *paramANubhiniSpannAH kASThAdayaH zastracchedAdiviSayA dRSTAstathApyanantakasyApyanantabhedatvAt tAvatpramANenaiva paramANvanantakena niSpanno'sau vyAvahArikaH paramANu yo yAvatpramANena niSpanno'dyApi sUkSmatvAnna zastracchedAdiviSayatAmAsAdayatIti bhaavH| punarapyAha-ta bhadantAgnikAyasya-baDhemadhyaMmadhyena-antare vyati-18 bajeda-gacchet ?, hantetyAdyuttaraM pUrvavat, navaraM zastramihAgnizastraM grAhaya, punaH pRcchati-se NaM bhaMte! pukkhle'| dIpa anukrama [257-270] ~325~ Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 134] / gAthA ||99-100|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tyAdi, idamapi sUtraM pUrvavadbhAvanIyaM, navaraM puSkarasaMvartasya- mahAmeghasyeyaM prarUpaNA ihotsarpiNyAmekaviMzativa rSasahasramAne duSpamaduSpamAlakSaNe prathamArake'tikrAnte dvitIyasyAdI sakalajanasyAbhyudayArthaM krameNAmI paJca mahAmeghAH prAdurbhaviSyanti tadyathA- puSkalasaMvartaka udakarasaH prathamaH dvitIyaH kSIrodstRtIyo ghRtodazcaturthI'mRtodaH paJcamo rasodaH, tatra puSkalasaMvarto'sya bharatakSetrasya puSkalaM pracuramapi sarvamazubhAnubhAvaM bhUmirUkSatAdAhAdikaM prazastodakena saMvartayati- nAzayati, evaM zeSameghavyApAro'pi prathamAnuyogAdavagantavyaH, 'udaulle siyatti udakenArdraH syAdityarthaH, zastratA cAtrodakasyAvaseyA, 'se NaM bhaMte! gaMgAe' ityAdi, gaGgAyA mahAnadyAH pratizroto havyaM zIghramAgacchet, pUrvAdyabhimukhe gaGgApravAhe vahati sati pazcimAbhimukhaH sa Agacchet tanmadhyeneti bhAvaH, 'viNihAya'mityAdi, vinighAtaH- tatsrotasi pratiskhalanaM tamApadyeta prAzuyAt, zeSaM pUrvavat, 'se NaM bhaMte! udagAvatta' mityAdi, udakAvatodakavindormadhye avagAdya tiSThedityarthaH 2, sa ca tatrodakasamparkAt kuthyedvA-pUtibhAvaM yAyAt paryApadyeta vA jalarUpatayA pariNamedityarthaH, zeSaM tathaiva, pUrvoktamevArthe saMkSepataH prAha-'sattheNa' gAhA gatArthA, navaraM lakSaNamevAsyedamabhidhIyate, na punastaM ko'pi chetuM bhettumArabhate ityetat kilazabdena sUcayati, siddhatti-jJAnasiddhAH kevalino, na tu siddhAH siddhigatAH teSAM vadanasyAsambhavAditi / anaMtANaM vavahAria paramANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA usaNhasa For P&Praise City ~326~ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo. maladhArIyA SC vRttiH upakrame pramANadvAraM // 162 // gAthA: ||-II hiA i vA sahasahiA i vA uDhareNU i vA tasareNU i vA rahareNU i vA, aTTha usahasaNhiAo sA egA sahasaNhiA, aTTha sahasaNhiAo sA egA uDDureNU, aTTa utareNuo sA egA tasareNU, aTTa tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo devakuruuttarakurUNaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa devakuruuttarakurUNaM maNuANa vAlaggA harivAsarammagavAsANaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa harivassarammagavAsANaM maNussANaM vAlaggA hemavayaheraNNavayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTra hemavayaherapaNavayANaM maNussANaM vAlaggA putvavidehaavaravidehANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTra puvvavidehaavaravidehANaM maNussANaM vAlaggA bharahaeravayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTha bharaheravayANaM maNussANaM vAlaggA sA egA likkhA, aTTha likkhAo sA egA jUA, aTTha jUAo ege javamajjhe, aTra javamajjhe se ege aMgule / eeNaM aMgulANapamANeNaM cha aMgulAI pAdo bArasa aMgulAI vihatthI cauvIsaM aMgulAI ra dIpa anukrama [257-270] // 162 // gulANapamANa aha juAo egejabAlAgA sA egA liyANaM maNussANaM se eka ~327~ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| yaNI aDayAlIsaM aMgulAI kucchI channavai aMgulAI se ege daMDe i vA dhaNU i vA juge i vA nAliA i vA akkhe i vA musale i vA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuaM cattAri gAuAI joaNaM / eeNaM ussehaMguleNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM ussehaMguleNaM NeraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM sarIrogAhaNA mavijati / anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayasamitisamAgamena yA paramANuteti gamyate, sA ekA atizayena zlakSNA zlakSNazlakSNA saiva lakSaNazlakSiNakA, uttarapramANApekSayA ut-prAbalyena zlakSNazlakSNikA utzlakSNazlakSiNakA, itizabdaH kharUpapradarzane, vAzabda uttarApekSayA samucaye, evaM zlakSNazlakSNiketi vA dI ityAdiSvapi vAcyam, ete cotlakSaNalakSiNakAdayo yadyapi yathottaramaSTaguNavena pratipAdayiSyante tathApi pratyekamanantaparamANuniSpannatvasAmyaM na vyabhicarantyataH prathama nirvizeSitamapyuktaM 'sA egA usaNhasaNhiyAi vA' 4 ityAdi, prAktanapramANAdaSTaguNatvAdUrdhvareNvapekSayA tvaSTamabhAgavartitvAt zlakSNazlakSNiketyucyate, khataH parato vA UrdhvAdhastiryakcalanadharmA reNurUrdhvareNuH, etAni cotlakSaNalakSiNakAdIni zrINi padAni 'paramANU tasareNU' ityAdigAdhAyAM anuktAnyapyupalakSaNatvAd draSTavyAni, basthati-paurastyAdicAyuprerito gacchati yo rennuH| dIpa anukrama [257-270] yAta ~328~ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 163 // sa trasareNuH, rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vAlAgralikSAdayaH pratItAH, devakurUttarakuruharivarSaramyakAdinivAsimAnavAnAM kezasthUlatAkrameNa kSetra zubhAnubhAvahAnirbhAvanIyA, zeSaM nirNItArthameva, yAvat iANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA?, goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - bhavadhAraNijjA ya uttaraveDavviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA NaM jahaNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paMca dhaNusayAI, tattha NaM jA sA utta uvvasA japaNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM dhaNusahassaM, rayaNappahAe puDhavIe nera ANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA ?, go0 ! duvihA papaNatA, taMjahA - bhavadhAraNijA ya uttaraveuvviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM satta dhaNUiM tiNi rayaNIo chacca aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukoseNaM paNNarasa dhaNu donni rayaNIo vArasa aMgulAI, sakkarappahApuDhavIe NeraiANaM For P&P Cy ~329~ vRttiH upakrame pramANadvAra | // 163 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [134] / gAthA ||100...|| .................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNatA?, go0! duvihA paNNatA, taMjahA-bhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA0 sA ja* aMgulassa a0 ukkoseNaM paNNarasa dhaNUI duNNi rayaNIo bArasa aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI a, vAluappahApuDhavIe NeraiyANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA pa0, go! duvihA paNNattA, taMjahAbhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA bhava0 sA ja. aMgulassa a0 ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI a, tattha NaM jA sA uttara0 aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukkoseNaM bAsaTTi dhaNUI do rayaNIo a, evaM savvAsiM puDhavINaM pucchA bhANiyavvA, paMkappahAe puDhavIe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bAsaTTi dhaNUI do rayaNIo a, uttarave0 jahanneNaM aM0 saM0 ukkoseNaM paNavIsaM dhaNUsayaM, dhUmappahAe bhavadhA. aMgula0 a0 ukkoseNaM paNavIsaM dhaNusayaM, uttarave0 aMgulassa saMkhe0 ukkoseNaM aTThAijAI dIpa anukrama [257-270] ~330~ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 164 // NUsayAI, tamAe bhavadhAraNijjA0 aMgulassa asaM0 ukkoseNaM aDDAijAiM dhaNUsayAI, uttarave0 aMgulassa saM0 ukkoseNaM paMca dhaNUsayAI, tamatamAe puDhavIe neraiyANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijA ya uttarave0, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM paMca sAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahantreNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM dhnnushssaaiiN| asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! duvihA paM0 taM0-bhavadhAraNijA uttaraveDavviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aM0 a0 ukkoseNaM satta rayaNIo, uttarakheDavviA sA jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM asurakumAragameNaM jAva thaNiyakumArANaM bhANiavvaM / avagAhante - avatiSThante jIvA asyAmityavagAhanA-nArakAditanusamavagADhaM kSetraM nArakAditanureva vA, yayanenotsedhAGgulena nArakAdInAM zarIrAvagAhanA mIyate tarhi bhadanta ! nArakANAM tAvat 'ke mahAliyA ki| yanmahatI kiM mahattvopetA kiyatItyarthaH, zarIrasyAvagAhanA zarIrameva vA avagAhanA bhavadbhiranyaizva tIrthakaraiH For P&Pernaise Cly ~ 331~ vRttiH upakame pramANadvAre // 164 // my w Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257-270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH | sadevamanujAsurAyAM parSadi prajJatA - prarUpitA?, atra bhagavAn gautamamAmadhyottaramAha - gautama ! dvividhA- dvimakArA prajJatA, tadyathA bhavadhAraNIyA cottaravaikriyA ca nanu zarIrAvagAhanAyAH pramANe pRSTe taddvaividhyalakSaNabhedakathanamaprastutamiti cet, naivaM, tatpramANakathanAGgatvAttasya, na hi vilakSaNapramANayuktena bhedadvayena vyava| sthitAyA avagAhanAyAstadbhedakathanamantareNa pratiniyataM kiJcitpramANaM prarUpayituM zakyate, bhedopanyAse tu pratibhedaniyataM tatkathyata iti bhAvaH, tatra bhave-nArakAdiparyAya bhavanalakSaNe AyuH samAptiM yAvatsatataM bha yate yA sA bhavadhAraNIyA, sahajazarIragatetyarthaH, yA tu tadrahaNottarakAlaM kAryamAzritya kriyate sA uttaravaikriyA, tatra bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtrA utpadyamAnAnAM utkRSTA tu paJcadhanuH zatamAnA saptamapRthivyAm, uttarabaikriyA tvAyasamaye'pyaGgulasya sakhyepabhAga eva bhavati, tathAvidhaprayatnA bhAvato'sakhyeyasya bhAgasya kartumazakyatvAditi bhAvaH, utkRSTA tu dhanuHsahasrapramANA saptamapRthivyAmeva, oghato nArakANAM zarIrAvagAhanAmAnaM pratipAdya tadeva vizeSato nirUpayitumAha-'rayaNappahA puDhavI' ityAdi, sUtrasiddhameva, navaramutkRSTAvagAhanA sarvAkhapi pRthivISu svakIyasvakIyacarama prastaTeSu draSTavyA, bhavadhAraNIyAyAca tkRSTAyAH sakAzAduttarabaikriyA sarvatra dviguNA'vaseyA, tadevaM- 'narezyA asurAI puDhabAI baMdiyAdao tahaya / paMceMdriyatiriyanarA vaMtara joisiya bemANI // 1 // iti samayaprasiddhacaturviMzatidaNDaka syAdyapade'vagAhanA1] nairayikA amurAdayaH pRthivyAdayaH dvIndriyAdayastathA / ethendriyAstiryayI bharA vyandarA jyotiSkA vaimAnikAH // 1 For P&Praise City ~ 332~ 12 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] vRttiH upakrame pramANadvAra rIyA gAthA: ||-|| anuyomAnaM nirUpitaM / sAmpratamasurAdipade tanmAnaM nirUpayitumAha-'asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliyeyAdi maladhA- sarva pAThasiddhaM, navaram-uttaravaikriyAvagAhanA'nApi jaghanyA aGgulasya sakhyeyabhAga eva, utkRSTA tu daza- khapi nikAyeSu yojanazatasahasramAnA, anye tvAhuH-nAgakumArAdinavanikAyepUskRSTA'sI yojanasahasramAna-1 veti / atha pRthivyaadipde'vgaahnaamaanmaah||165|| puDhavikAiANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNavi aM0, evaM suhamANaM ohiANaM apajjattagANaM pajjattagANaM ca bhANiavvaM, evaM jAva bAdaravAukAiyANaM pajattagANaM bhANiavvaM, vaNassaikAiANaM bhaMte! ke mahA0paM0?, go0 jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM, suhumavaNassaikAiyANaM ohiANaM apajattagANaM pajjattagANaM tiNDaMpi jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0, bAdaravaNassaikAiyANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukoseNaM sAtirega joyaNasahassaM, apajattagANaM ja. aMgulassa asaM0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 uko CACASSAGAR dIpa anukrama [257-270] ESSAMACHAR // 165 // ~333~ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] +SSCLASSES gAthA: ||--|| seNaM sAtiregaM joaNasahassaM / beiMdiANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI, apajattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM ja. aMgulassa saM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI / teiMdiANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM tiNNi gAuAI, apajattagANaM jahanneNaM aMgulassa a. ukkoseNavi aMgu0, pajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM tipiNa gaauaaii| cauridiANaM pucchA, go.! jahanneNaM aMgulassa a0, ukkoseNaM cattAri gAuAiM, apajjattagANaM jahanneNaM ukkoseNavi aMgulassa a0, pajjattagANaM ja0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM cattAri gAuyAI / ihaudhikapRthivIkAyikAnAM prathamamavagAhanAmAnaM nirUpyate 1 tatasteSAmevaudhataH sUkSmANAM 2 tataH sUkSmA-IN NAmapyaparyApsAnA 3 tathA paryAptAnAM 4 tata audhikabAdarANAM 5 tato'mISAmevAparyAptavizeSitAnAM 6 tathA dAparyAsavizeSitAnAM 7 teSu ca saptakhapi sthAneSu pRthivIkAyikAnAmaGgulAsaDUkhyeyabhAga evAvagAhanA, kintva saGkhyeyakasya asakhyeSabhedatvena tasyApi tAratamyasambhavAt jaghanyotkRSTatAvicAro na virudhyate, evamase-12 dIpa anukrama [257-270] ACCESS ~334~ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata * sUtrAMka [134] ** gAthA: ||-II anuyorajovAyuvanaspatiSvaGgulAsakhyeyabhAgAvagAhIni yathoktAni sapta sapta sthAnAni vAcyAni, navaramaughikavAdarava- vRttiH maladhA- naspatiSu paryApteSu ca teSu jaghanyato'GgulAsakhyeyabhAgarUpA, utkRSTatastu samudragotIrthAdigatapadmanAlAdyA-12 rIyA zritya sAtirekayojanasahasramAnA avagAhanA draSTavyA, atrAha-manu yadItthaM bhedato'vagAhanA cinsyate tadApramANadvAra nArakAsurakumArAdiSvapyaparyAptaparyAptabhedataH kasmAdasau na proktA, satyaM, kintu te labdhitaH sarve'pi paryAptA 2 // 166 // eva bhavanti, ato'paryAptatvalakSaNasya prakArAntarasya kila tatrAsambhavAnna bhedatastacintA, vicitratvAdvA sUtragaterityalaM vistareNa / atha dvIndriyAdipade avagAhanAmAnamAha-tatraudhikabIndriyANAM aparyAptAnAM paryApsAnAM ceti sthAnatraye avagAhanA'tra cintyate, eteSu bAdaratvasyaiva sadbhAvAt, sUkSmatvAbhAvato na taccintAsambhavaH, dvAdaza ca yojanAni zarIrAvagAhanA svayambhUramaNAdizazrAdInAmabaseyA, evaM zrIndriyeSvapi sthAnatraye avagAhanA bhAvanIyA, navaraM gavyUtatrayaM zarIrAvagAhanA bahirdIpavartikarNazRgAlyAdInAmabagantavyA, evaM caturindriyeSvapi, navaraM gabyUtacatuSTayaM zarIramAnaM bahirdIpavartinAM bhramarAdInAm / atha paJcendriyatiryakapade'vagAhanAM nirUpayitumAha paMceMdiyatiri0 mahAliA0 paM0?, go0! jahanneNaM aM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, jalayarapaMcidiyati0 pucchA, go0! evaM ceva, saMmucchimajalayarapaMciMdiyati. pucchA, go0! SORNSAR ** dIpa anukrama [257-270] // 16 // ~335~ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| jahanneNaM aMgu0 a0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajattagasamucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, jahanneNaM aMgulassa asaMkhijaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0 pajattagasaMmucchimajalayara0 pucchA, go0 jahanneNaM aM0saM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, gabbhavatiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajjattagagabbha0 ja0 go0! jaha0 aMgu0a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajattagagabbhavakkaMtiajalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joaNasahassaM, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 jahannaNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM cha gAuAI, saMmucchimacauppayathalayarapucchA, go! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM gAuapuhattaM, apajattagasaMmucchimacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajattagasamucchimacauppayathalayarapucchA, go0 jahanneNaM aMgulassasaM0 uko gAuapuhuttaM, gabbhavatiacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukko cha gAuAI, dIpa anukrama [257-270] ~336~ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||100...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 167 // gAthA: ||-II apajattagagabbhavatiacauppayathalayarapucchA,go jahanneNaM aMgulassa a0 ukoseNavi aMgulassa asaM0, pajattagagabbhavatiacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukko cha gAuAI, uraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukkose0 joaNasahassaM, samucchimauraparisappathalayarapucchA, go0! jaha* aMgula. asaMkhe0 ukko0 joaNapuTuttaM, apajattagasaMmucchimauraparisappathalayarapucchA, go.! jaha* aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgula0 asaM0, pajattagasammucchimauraparisappathalayarapucchA, go0! jaha* aMgu0 saMkhe0 ukoseNaM joaNapuhattaM, gabbhavatiyauraparisappathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 asaM0 ukko. joaNasahassaM, apajattagagabbhavakkaMtiyauraparisappathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aM0 asaM0, pajataMgagambhavatiyaurapa0 pucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 saMkhejaibhAgaM ukoseNaM joaNasahassaM, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyANaM pucchA, go! jaha0 aMgu0 a0 dIpa anukrama [257-270] ABCCCCCCCACASSES // 167 // ~337~ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| SSSSSSSESC ukoseNaM gAuapuhuttaM, saMmucchimabhua0 pucchA, go.! jaha* aMgu0 asaM0 ukko dhaNupuhuttaM, apajattagasamucchi0, go0! jahanneNaM aMgu0 a0 ukko0 aMgu0 asaM0, pajattagasaMmucchimabhu0, go0! ja0 aM0 saM0 ukko0 dhaNu0, gabbha0 bhua0 thala0, go0 ! jaha0 a0 asaM0 ukko0 gAu0, apaja0 bhuapa0, go0! jahanneNaM aM asaM0 ukkoseNavi aM0, pajjatta0 bhuapa0 pucchA, go0! jahaH aMgu0 saMkhe0 ukko0 gAuapuhuttaM, khahayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko. dhaNupuhuttaM, samucchimakhahayarANaM jahA bhuagaparisappasaMmucchimANaM tisuvi gamesu tahA bhANiavvaM, gabbhavakkaMtiakhahayarapucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko. dhaNupuhuttaM, apajattagaga0 khahayarapucchA, go0! jaha0 aM asaM0 ukkoseNavi aM0, pajattagaga0 kha0, go0! jaha0 aM0 saMkhe0 ukko0 dhaNu0, ettha saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-joaNasahassagAuyapuhuttaM tatto a joaNapuhuttaM / doNhaM tu dhaNupuhuntaM samucchime hoi uccattaM // 1 // jo SSCRCLEASEX dIpa anukrama [257-270] ~338~ Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo. [134] maladhArIyA // 168 // gAthA: ||-II CONGREACHESSAGE yaNasahassa chaggAuAI tatto a joyaNasahassaM / gAuapuhutta bhuage pakkhIsu bhave vRttiH dhaNupuhuttaM // 2 // upakrame pramANadvAraM ihaudhikapazcendriyatirazcAM prathamamavagAhanA cintyate-sA cotkRSTA yojanasahasraM jaghanyaM tu padaM sarvatrAjalAsaGkhyeyabhAgarUpatvenAvizeSAnocyate, khayameva bhAvanIyam, ete ca paJcendriyatiryazco jalacarasthalacarakhaca- rabhedAtridhA bhavanti, tatrAdhikA jalacarANAM prathamamavagAhanA nirUpyate-sA'pyutkRSTA yojanasahasraM 1, tata|steSAmeva sammUrcchajAnAM tAvanmAnaiva 2, tata eteSAmevAparyAptatvavizeSitAnAmutkRSTA'pyanulAsaGkhyayabhAgamAnava 3, tadanantaramamISAmeva paryAptatvaviziSTAnAmutkRSTA yojanasahasram 4, itasteSAmeva garbhavyutkrAntikAnAmutkarSato yojanasahasram 5, ata eteSAmevAparyAptatvAliGgitAnAmutkRSTA'pyanulAsakhyeyabhAgaH 6, tatopyamISAmeva paryAptAnAM utkRSTA yojanasahasram 7 iti jalacarapaJcendriyatirazcAM sapta avagAhanAsthAnAni, atra ca sarvatra yojanasahasramAnaM khayambhUramaNamatsyAnAmavaseyam / idAnI sthalacareSu nirUpyate-te'pi catukASpadoramparisarpabhujaparisabhedAtrividhA bhavanti, ata AdAvIdhikacatuSpadasthalacarANAmucyate-sA cotkRSTa-12 padavartinI devakurvAdigatagarbhajadviradAnAzritya SagavyUtapramANA nizcetavyA 1, tatasteSAmeva sammUchenajatvavizeSitAnAM sA gavyUtapRthaktvaM 2, tato'paryAptAnAmutkuSTA'pyanulAsakhyeyabhAgaH 3, paryAptAnAM gavyUtapU maa||18|| dIpa anukrama [257-270] ~339~ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: ||-|| dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH 29 dhaktvaM 4, teSAmeva garbhajAnAM gavyUtaSa 5, teSAmevAparyAsAnAmaGgulAsaGkhyeyabhAgaH 6, paryAptAnAM SaGgavyUtAni 7 iti catuSpadasthalacarapaJcendriyatirazcAmapi saptAvagAhanAsthAnAni, sAmprataM viSadharAraH parisarpasthalacarapaJcendriyatiryazvavagAhanA procyate tatraudhikoraH parisarpANAM vahidvIpavartigarbhajasarpAnAzrityotkRSTA yoja nasahasraM 1 sammUrcchanajAnAM yojanapRthaktvaM 2, teSAmapyaparyAptAnAM aGgulAsaGkhyeyabhAgaH 3, paryAptAnAM yojanaTathaktvaM 4, garbhajAnAM sarpANAM yojanasahasram 5, aparyAptAnAmaGgalAsasyeya bhAgaH 6, paryAptAnAM yojana sahasram 7 ityuraH parisarpeSu sapta sthAnAni evaM bhujaparisarpeSvapi godhAna kulAdisthalacareSvapItthameva saptAvagAhanAsthAnAni draSTavyAni, navarameteSvAdyapade sAmAnyagarbhajapade paryAptagarbhajapade ca gavyUtapRthaktvaM, sAmAnyasammUnajapade paryAptasammUrcchanajapade ca dhanuH pRthaktvaM, zeSapadadvaye'GgulA saGkhyeyabhAgaH, tadevaM sthalacareSu trividheSvapyavagAhanA cintitA, evaM svacareSvapi saptasu sthAneSu sA vAcyA, navaramatrApyaparyAptasammUrddhajA paryAptagarbhajalakSaNasthAnadvaye utkRSTA'vagAhanA pratyekaM aGgulAsaGkhyeyabhAgaH zeSeSu paJcasu sthAneSu dhanuHpRthaktvaM, tadevaM SaTtriMzatsthAneSu paJcendriyatirazcAmavagAhanAM nirUpya saGgrahaM kurvannAha - ettha saMgrahaNigAhAo bhavati, taMjahA - ' joaNasahassa gAuapuhutta tatto a joyaNapuhuttaM / dRNhaM tu dhaNupuhuttaM samucchima hoi uccantaM // 1 // ' sammUrcchajAnAM jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva na parataH, sammUrcchanajacatuSpadAnAM tu gavyUtapRthaktvameva, sammUrcchajoraH parisarpANAM yojanapRthaktvameva, sammUrcchanajabhujaparisarpakhacarala For P&Praise City ~ 340~ Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH kSaNayordvayoH pratyekaM dhanuH pRthaktvameveti / tadevaM sammUrcchajaviSayaH saGgrahaH kRtaH / atha garbhajaviSayaM taM kurvannAha"joyaNasahassa chaggAu AI tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhuttabhuyage pakkhI bhave dhaNupuhutaM // 1 // " OM garbhajAnAM jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva, garbhajacatuSpadAnAM SaDeva gavyUtAni, garbhajoraH parisarpANAM yojanasahasraM, garbhajabhujagAnAM gavyUtapRthaktvaM, garbhajapakSiNAM dhanuHpRthaktvamiti / idaM // 169 // 4 gAthAdvayaM kacideva vAcanAvizeSe dRzyate, sopayogatvAttu likhitam / atha manuSyANAmavagAhanA procyate anuyo0 maladhA yA massANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! jaha0 aMgulaa0 ukko0 tiNa gAuAI, saMmucchimamaNussANaM pucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaMkhe0 ukko0 aMgu0 asaM0, apajjattagagabbhavakkaMtiyamaNussANaM pucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukkosevi aMgu0 asaM0, pajjattagaga0 pucchA, go0 ! jaha0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM tipiNa gAuAI / tatraudhikapade devakurvAdimanuSyANAmutkRSTA trINi gavyUtAni 1 vAtapittazukrazoNitAdiSu sammUrcchitamanuSyANAmutkarSato'pyaGgulAsaGkasyeyabhAga eva, te yetAvadavagAhanAyAmeva vartamAnA aparyAptA eva triyante, For P&Praise Cly ~341~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 169 // catesy w Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] A gAthA: ||--|| eva paryAsAparyAsacintA'pyatra na kRtA, aparyAptatvAdevaiSAmiti 2, evaM sAmAnyato garbhajAnAM tato'payoptAnAM payopsAnAM ca bhAvanA kAryA, tadevaM paJcasu sthAneSu manuSyANAmavagAhanA proktaa| vANamaMtarANaM bhavadhAraNijjA ya uttaraveuThivaA ya jahA asurakumArANaM tahA bhANiyavvA, jahA vANamaMtarANaM tahA joisiyANavi / sohamme kappe devANaM bhaMte ! ke mahAliA050?, go! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviA ya, tatya NaM jA sA bhava0 sA jaha* aMgulassa a0 ukko0 satta rayaNIo, tattha NaM jA sA uttara0 sA jaha0 aM0 saMkhe0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM IsANakappe'vi bhANiavvaM, jahA sohammakappANaM devANaM pucchA tahA sesakappadevANaM pucchA bhANiavvA jAva acuakppo| sarNakumAre0 bhava0 jaha* aMgu0 asaM0 ukkoseNaM cha rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, bha0 jahA saNaMkumAre tahA mAhidevi bhANiyavvA, baMbhalaMtagesu bhavadhAraNijA jahANeNaM aM asaM0 ukko0 paMca rayaNIo, uttaraveuvviA jahA so dIpa anukrama [257-270] kakara ~342~ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka upakrama [134] anuyo. maladhArIyA pramANadvAra // 17 // gAthA: ||-II SEARCANOK hamme, mahAsukkasahassAresu bhavadhAraNijA jaha* aMgulassa asaM0 ukko0 cattAri rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, ANatapANataAraNaaccuesu causuvi bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgu0 asaMkhe0 ukkoseNaM tiNNi rayaNIo, uttaraveuviA jahA sohamme, gevejagadevANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! ege bhavadhAraNije sarIrage paM0, se jaha* aMgulassa asaM0 ukkoseNaM dunni rayaNIo, aNuttarovavAiadevANaM bhaMte ! ke ma. paM0?, go0! ege bhava0 se jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 egA rayaNI u| se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-sUiaMgule payaraMgule ghaNaMgule, egaMgulAyayA egapaesiA seDhI sUIaMgule, sUI sUIe guNiA payaraMgule, payaraM sUIe guNiyaM ghaNaMgule, eesi NaM sUIaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA ?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhejaguNe, se taM ussehNgule| 5-45 dIpa anukrama [257-270] 515 // 17 // ~343~ Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| vyantarajyotiSkANAmasurakumAravadbhAvanIyA, vaimAnikAnAmapi tathaiva, navaraM saudharmezAnayorutkRSTA bhavadhAraNIyazarIrAvagAhanA saptahastA, sanatkumAramAhendrayoH SaT, brahmalokalAntakayoH paJca, mahAzukrasahasrArayozcatvAra, AnataprANatAraNAcyuteSu trayaH, aveyakeSu dvau, aveyakeSu uttaravaikriyA tu na vAcyA, praiveyakeghUttaravaikriyazarIranirvartanasyAbhAvAd, evamuttaratrApi, anuttaravimAneSu tveko hastaH, tadevameSAmavagAhanA sarvA:pyutsedhAGgulena mIyate, etacca sUcIpataradhanabhedAt trividhamAtmAGgulavadbhAvanIyam // uktamutsedhAGgulam , atha pramANAGgulaM vivakSurAha se kiM taM pamANaMgule ?, pamANagule egamegassa raNo cAuraMtacakkavahissa aTrasovapiNae kAgaNIrayaNe chattale duvAlasaMsie aTrakaNNie ahigaraNasaMThANasaMThie paM0, tassa NaM egamegA koDI ussehaMgulavikkhaMbhA taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM taM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhavai, eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo duvAlasaMgulAI vihatthI do vihatthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo dhaNU do dhaNusahassAiM gAuaM cattAri gAuAI joyaNaM / eeNaM pamANaMguleNaM kiM pao dIpa anukrama [257-270] 5555 ~344~ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 171 // aNaM ?, eeNaM pamANaMguleNaM puDhavINaM kaMDANaM pAtAlANaM bhavaNANaM bhavaNapatthaDANaM nirayANaM nirayAvalINaM nirayapatthaDANaM kappANaM vimANANaM vimANapatthaDANaM TaMkANaM krUDANaM selANaM siharINaM padabhArANaM vijayANaM vakkhArANaM vAsANaM vAsaharANaM vAsaharapavvayANaM velANaM [ valayANaM ] veiyANaM dArANaM toraNANaM dIvANaM samuddANaM AyAmafaridaparikkhevA mavijaMti / sahasraguNitAdutsedhAGgulapramANAjJAnaM pramANAGgulam, athavA paramaprakarSarUpaM pramANaM prAptamaGgulaM pramANAGgulaM, nAtaH paraM bRhattara maGgalamastIti bhAvaH, yadivA-samastalokavyavahArarAjyAdisthitiprathamapraNetRtvena pramANabhUto'sminnavasarpiNIkAle tAvadyugAdidevo bharato vA tasyAGgulaM pramANAGgulam, etaca kAkaNIratnasvarUpaparijJAnena ziSyavyutpattilakSaNaM guNAdhikyaM pazya~stadvAreNa nirUpayitumAha- 'egamegassa NaM raNNo' ityAdi, ekekasya rAjJaH caturantacakravartino'STasauvarNikaM kAkaNIratnaM SaTtalAdidharmopetaM prajJataM, tasyaikaikA koTirutseghAGgalaviSkambhA, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyArddhAGgulaM, tatsahasraguNaM pramANAkulaM bhavatIti samudAyArthaH, tatrA| nyAnyakAlotpannAnAmapi cakriNAM kAkaNIratnatulyatApratipAdanArthamekaikagrahaNaM nirupacaritarAjazabdaviSaya| jJApanArtha rAjagrahaNaM dikatrayabhedabhinnasamudra trayahimavatparvata paryanta sImAcatuSTayalakSaNA ye catvAro'ntAstA~zca For P&Pase Cinly ~345~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 171 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] 1649 gAthA: ||--|| turoM'pi cakreNa vartayati-pAlayatIti caturantacakravartI tasya-paripUrNaSaTrakhaNDabharatabhokturityarthaH, catvAri ma-18 dhuratRNaphalAnyekaH zvetasarSapaH, SoDaza sarSapA eka dhAnyamASaphalaM, dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, pazca guJjA hai ekaH karmamASakA, SoDaza karmamASakA ekaH suvarNaH, etairaSTabhiH kAkaNIratnaM niSpadyate, etAni ca madhuratRNa-17 bAphalAdIni bharatacakravaMtikAlasambhavInyeva gRhyante, anyathA kAlabhedena tadvaiSamyasambhave kAkiNIratnaM sarvacadazakriNAM tulyaM na syAt, tulyaM ceSyate taditi, catvAri catasRSvapi dikSu dve UdhvoMdha ityevaM SaT talAni yatra tat SaTtalam , adha upari pArzvatamya pratyeka catasRNAmastrINAM bhAvAt dvAdaza atrayA-koThyo yatra tabAdazA-12 zrika, karNikA:-koNAsteSAM cAdha upari ca pratyekaM caturNA sadbhAvAdaSTakarNikam , adhikaraNiH-suvarNakAropakaraNaM tatsaMsthAnena saMsthitaM-tatsadRzAkAraM samacaturasramiti yAvat prajJapta-marUpitaM, tasya kAkiNIratnasyaikaikA koTirutsedhAGgulapramANaviSkambhA dvAdazApyazraya ekaikasya utsedhAGgulapramANA bhavatItyarthaH, asya samacatura khAdAyAmo viSkambhazca pratyekamutsedhAGgulapramANa ityuktaM bhavati, yaiva ca koTirUvIkRtya AyAma pratipadyate saiva tiryaka vyavasthApitA viSkambhabhAgo bhavatItyAyAmaviSkambhayorekataranirNaye'pyaparanizcayaH syAdeveti sUtre viSkambhasyaiva grahaNaM, tadbhahaNe cAyAmo'pi gRhIta eva, samacaturasratvAttasyeti / tadevaM sarvata utsedhAGgalapramANamidaM siddhaM, yaccAnyatra-'cauraMgulappamANA suvaNNavarakAgaNI neyeti zrUyate, tanmatAntaraM saMbhAvyate, 1 caturaGgalapramANA suvargavarakAkiNI zeyA. dIpa anukrama [257-270] AMERICANSACX ~346~ Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] 1172 // gAthA: ||-II anuyonizcayaM tu sarvavedino vidntiiti| tadekaikakoTigatamutsedhAGgulaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasthAGguilaM, kathamaladhA- midam ', ucyate, zrImahAvIrasya saptahastapramANatvAdekaikasya ca hastasya caturvizatyutsedhAGgulamAnatvAdaSTaSa-31 rIyA nATyadhikazatAGgalamAno bhagavAnutsedhAGgulena siddho bhavati, sa eva cAtmAGgulena matAntaramAzritya khahastena pramANadvAra sArddhahastatrayamAnatvAcaturazItyaGgulamAno gIyate, ataH sAmodekamutsedhAjulaM zrImanmahAvIrAsmAGgalApekSayA ardhAGgalameva bhavati, yeSAM tu matena bhagavAnAtmAGgulenASTottarazatAGgulamAnaH khahastena sArddhahastacatu-18 |STayamAnatvAt tanmatena bhagavata ekasminAtmAGgule-ekamutsedhAGgulaM tasya ca paJca navamabhAgA bhavanti, aSTa-13 SaSTyadhikazatasyASTottarazatena bhAgApahAre etAvata eva bhAvAt, yanmatena tu bhagavAnvizatyadhikamaGgulazataM khahastena paJcahastamAnatvAt, tanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgula ekamutsedhAjulaM tasya ca dvau pacabhAgI bhavataH, aSTaSaSTyadhikazatasya viMzatyadhikazatena bhAge hRte iyata eva lAbhAt, tadevamihAyamatamapekSyaikamutsedhADalaM bhagavadAtmAGgalasthAIrUpatayA proktamityavaseyamiti / taducchrayAGgulaM sahasraguNitaM pramANAmulaM bhavati, kathasAmidamavasIyate ?, ucyate, bharatazcakravartI pramANAGgulenAtmAGgulena ca kila viMzatizatamaGgalAnAM bhavati, bharatAtmAGgulasya pramANAGgulasya caikarUpatvAt , utsedhAGgulena tu paJcadhanu zatamAnatvAt pratidhanuzca SaSaNavatyaGgulasadbhAvAda aSTacatvAriMzat sahastrANyagulAnAM saMpadyate, ataH sAmodekasmin pramANAGgule catvAri zatAnyu- // 172 // tsedhAGgulAnAM bhavanti, viMzatyadhikazatena aSTacatvAriMzatsahasrANAM bhAgApahAre etAvato lAbhAt, dIpa anukrama [257-270] ~347~ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| yadyevamutsedhAjulAtpramANAGgulaM catuHzataguNameva syAt kathaM sahasraguNamukta?, satyaM, kintu pramANAGgulasyAddhatRtIyotsedhAGgularUpaM bAhalyamasti, tato yadA svakIyavAhalyena yuktaM yathA'vasthitamevedaM cintyate tadotsedhAGgulAcatuHzataguNameva bhavati, yadA svardhatRtIyotsedhADalalakSaNena bAhalyena zatacatuSTaya-16 lakSaNaM dairdhya guNyate tadA aGgulaviSkambhA sahasrAGguladIrghA pramANAGgulaviSayA sUcirjAyate, idamuktaM bhavati-arddhatRtIyAGgulaviSkambhe pramANAmule tisraH zreNayaH kalpyante, ekA aGgulaviSkambhA zatacatuSTayadIrghA, dvitIyA'pi tAvanmAnaiva, tRtIyA'pi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkambhe tva_GgulaM, tato'syApi dairdhyAcchatadvayaM gRhItvA viSkambho'GgulapramANaH saMpadyate, tathA ca satyaGgulazatadvayadIrghA aGgulaviSkambhA iyamapi siddhA, tatastisRNAmapyetAsAmuparyupari vyavasthApane utsedhAGgalato'GgalasahasradIrghAx & aGgulaviSkambhA pramANAGgulasya sUciH siddhA bhavati, tata imAM sUcimadhikRtyotsevAGgalAttatsahasraguNamuktaM, vastutastu catu:zataguNameva, ata eva pRthvIparvatavimAnAdimAnAnyanenaiva catuHzataguNena arddhatRtIyAGgulalakSaNakhaviSkambhAnvitenAnIyante na tu sahasraguNayA aGgulaviSkambhayA sUcyeti, zeSa bhAvitAthai, yAvat 'puDhavINati ratnaprabhAdInAM 'kaMDANaM ti ratnakANDAdInAM pAtAlArNati pAtAlakalazAnAM 'bhavaNArNati bhavanapatyAvAsAdInAM bhavaNapatthaDANaM ti bhavaprastaTA narakamastaTAntare teSAM 'nirayANa'ti narakAvAsAnAM nirayAva 1 antarbhUtaNijayaMtvAna, saMpAdyate iti. dIpa anukrama [257-270] ~348~ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] upaka gAthA: ||-II anuyo0 liyANa'ti narakAvAsapatInAM 'nirayapatthaDANati 'terakArasa nava satta paMca tini ya taheva eko yetyAdinA 8 maladhA- TIpratipAditAnAM narakagrastaTAnAM, zeSaM pratItaM, navaraM 'TakANaM ti chinnaTakAnAM kUDANa'ti ratnakuTAdInAM 'selA-I rIyA jati muNDaparvatAnAM 'siharINa'ti parvatAnAmeva zikharavatAM 'padabhArANaM ti teSAmeveSannatAnAM 'velANaM'ti jaladhivelAviSayabhUmInAmUrkhAdhobhUmimadhye'vagAhaH, tadevam 'aNgulvihtthirynnii'tyaadigaathopnystaanggulaa|| 17||ttaadiini yojanAvasAnAni padAni vyAkhyAtAni / sAmmataM zeSANi zreNyAdIni vyAcikhyAsurAha se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-seDIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo seDhI, seDhI seDhIe guNiyA payaraM, payaraM seDhIe guNiyaM logo, saMkhejaeNaM logo guNio saMjjA logA asaMkhejjaeNaM logo guNio asaMkhejjA logA aNaMteNaM logo guNio aNaMtA logA / eesi NaM seDhiaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA?, savvathove seDhiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhijjaguNe, se taM pmaannNgule| se taM vibhAganipphapaNe / se taM khettappamANe (sU0134) dIpa anukrama [257-270] // 173 // ~349~ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| NCCCCCCCAR 'assaMkhejjAu joyaNakoDAkoDIo seditti anantaranirNItapramANAGgalena yadyojanaM tena yojanenAsaGkhyayA kAyojanakoTIkovyaH saMvartitasamacaturasrIkRtalokasyaikA zreNirbhavati, kathaM punarlokaH saMvA samacaturazrIkri-11 yate?, ucyate,iha svarUpato lokastAvaJcaturdazarajUcchritA, adhastAddezonasasarajjuvistaraH, tiryaglokamadhye ekarajjuvistRtaH, brahmalokamadhye paJcarajjuvistIrNI, upari tu lokAnte ekarajjuviSkambhA, zeSasthAneSu kacitko|'pyaniyato vistaraH, rajjupramANaM tu svayambhUramaNasamudrasya paurastyapAzcAtyavedikAntaM yAvaddakSiNottaravedikAntaM | dAvA yAvadavaseyam / evaM sthito'sau loko buddhiparikalpanayA saMvartya dhanIkriyate, tathAhi-rajjuvistIrNAyA-ISK khasanADikAyA dakSiNadigvabaMdholokakhaNDamadhastAddezonarajjunayavistIrNa krameNa hIyamAnavistaraM tadevoparidhAdrajjvasaGkhyeyabhAgaviSkambhaM sAtirekasasarajjUcchritaM gRhIkhAtrasanADikAyA evottarapArve viparItaM saGghAtyate, adhastana bhAgamuparikRtvA uparitanaM cAdhaH samAnIya saMyojyata ityarthaH, evaM ca kRte adhovartilokasyAI de-18 zonarajjucatuSTayavistIrNa sAtirekasaptarajUcchritaM vAhalyato'pi adhaH kaciddezonasaptarajjumAnamanyatra tvaniyatavAhalyaM jAyate, idAnImuparitanalokArddha saMvartyate-tatrApi rajjuvistarApAstrasanADikAyA dakSiNadigvartinI brahmalokamadhyAdadhastanamuparitanaM ca dve api khaNDe brahmalokamadhye pratyeka dvirajjuvistIrNe uparyalokasamIpe| aghastu ratnaprabhAkSullakAtarasamIpe aGgulasahasrabhAgavistaravatI dezonasArddharajjutrayocchrite buddhyA gRhItvA / tasyA evottarapArthe pUrvoktasvarUpeNa vaiparIyena sahAsyete, evaM ca kRte uparitanaM lokasyAI dvAbhyAmaGgulasaha-12 dIpa anukrama [257-270] ~350~ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 174 // prabhAgAzyAmadhikaM rajjutrayaviSkambham, iha caturNAM khaNDAnAM paryanteSu catvAro'kula sahasrabhAgA bhavanti, kevalamekasyAM dizi yau tAbhyAM dvAbhyAmapyeka evAGgula sahasrabhAgaH, ekadigvartitvAdeva, aparAbhyAmapi dvAbhyAmisthamevetyatastadvyAdhikatvamuktaM dezonasasarajjUcchritaM, bAhalyatastu brahmalokamadhye paJca rajjubAhalyamanyatra tvaniyataM jAyate, idaM ca sarve gRhItvA AghastyasaMvartitalo kArDasyottarapArzve saMghAtyate, evaM ca yojite AdhastyakhaNDasyocchraye yaditarocchrayAdadhikaM tad khaNDitvA uparitanasaGghAtitakhaNDasya bAhalye UrdhvAyata saMghAtyate, evaM ca sAtirekAH paJca rajavaH kacidvAhatyaM siddhyati, tathA Adhastya khaNDamadhastAdyathA sambhavaM dezonasasarajjubAhulyaM prAguktam, ata uparitanakhaNDabAhalyAdezonarajjudvayamantrAtiricyata ityasmAdatiricyamAnabAhalyAdarddha gRhItvA uparitanakhaNDabAhalye saMyojyate, evaM ca kRte bAhalyatastAvatsarvamapyetacatura zrIkRtana bhAkhaNDaM kiyatyapi pradeze rajjvasaGkhyeyabhAgAdhikAH SaT rajjavo bhavanti, vyavahAratastu sarve saptarajjuvAharUyamidamucyate, vyavahAranayo hi kiJcinyUnasasahastAdipramANamapi paTAdivastu paripUrNa saptahastAdimAnaM vyapadizati, dezato'pi ca dRSTaM bAhalyAdidharma paripUrNe'pi vastunyadhyavasyati, sthUladRSTitvAditi bhAvaH, ata eva tanma| tenaivAtra saptarajjubAhalyatA sarvagatA draSTavyA, AyAmaviSkambhAbhyAM tu pratyekaM dezonasaptarajjupramANamidaM jAtaM, vyavahAratastvatrApi pratyekaM saptarajjupramANatA dRzyate, tadevaM vyavahAranayamatenAyAmaviSkambhabAhalyaiH 1 khad khapuN bhede iti cIrAdipAThe'pi anilyo NicurAdInAmiti nAtra pijAgamaH For P&Praise City ~351~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 174 // wyw Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: pratyekaM saptarajjumamANo ghano jAtaH, etacca vaizAkhasthAnasthitapuruSAkAraM sarvatra vRttasvarUpaM ca lokaM saMsthApya sarva bhAvanI, siddhAnte ca yatra kacidavizeSitAyAH zreNyAH sAmAnyena grahaNaM tatra sarvatrAsya ghanIkRtalokasya sambandhinI saptarajjupramANA sA grAhyA, tathA prataro'pyetAvatpramANa eva boddhavyaH, tadiyaM saptarajjyAyAmatvAt pramANAhulato'saGkhyeyayojanakoTikoTyAyatA ekapAdezikI zreNiH, sA ca tayaiva guNitA prataraH, so'pi yathoktazreNyA guNito lokaH, ayamapi sakhyeyena rAzinA guNitaH sakhyeyA lokAH, asaGka| khyeyena tu rAzinA samAhato'sakhyeyA lokAH, anantazca lokairalokaH, nanvaGgulAdibhirjIvAjIvAdivastUni pramIyanta iti teSAM pramANatA yuktA, alokena tu na kizcitpamIyate iti kathaM tasya pramANatA?, ucyate, yadyapi bAhya vastvanena na pramIyate tathApi khasvarUpaM tena pramIyata eva, tadabhAve tadviSayabuddhyabhAvaprasaGgAt, tadevam 'aMgulavihasthirayaNI'tyAdi gAthA vyaakhyaataa| samAptaM ca kSetrapramANamiti // 134 // atha kAlapramA ||-II Namucyate dIpa anukrama [257-270] se kiM taM kAlappamANe?, 2 duvihe paNNate, taMjahA-paesanipphaNNe avibhAganiSphapaNe a (sU0 135) // se kiM taM paesaNipphapaNe ?, 2 egasamayaTTiIe dusamayaTTiIe tisamayaTiIe jAva dasasamayaTTiIe asaMkhijasamayaTTiIe, se taM paesaniSphapaNe (sU0 ma.10 Sacards ~ 352~ Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [135-137] / gAthA ||103|| ..... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [135 upakrame -137]] anuyo0 136) // se kiM taM vibhAganiSphaNNe ?,-samayAvaliamuhattA divasaahorattapakkhamAsA vRttiH maladhA ya / saMvaccharajugapaliA sAgaraosappipariaTTA // 1 // ( sU0 137) rIyA gatArthameva, navaramiha pradezA:-kAlasya nirvibhAgA bhAgAH, tairniSpanna pradezaniSpanna, ttraiksmysthitikH| lApramANadvAra // 175 // paramANuH skandho vA ekena kAlapradezena niSpanno, dvisamayasthitikastu dvAbhyAm , evaM yAvadasaGkhyeyasamaya sthitiko'sakhyeyaiH kAlapradezanivRttaH, paratastvekena rUpeNa pudgalAnAM sthitireva nAsti, pramANatA ceha prade-11 zaniSpannadravyapramANavadbhAvanIyA, vibhAganiSpannaM tu samayAdi, tathA cAha-samayAvaliya'gAhA, etAM ca dagArdhA svayameva vivarISuH sarveSAmapi kAlabhedAnAM samayAditvAt tannirNayArtha tAvadAha se kiM taM samae?, samayassa NaM parUvaNaM karissAmi, se jahAnAmae tupaNAgadArae siA taruNe balavaM juga juvANe appAtaMke thiraggahatthe daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNate talajamalajuyalaparighaNibhavAhU cammeTragaduhaNamuTiasamAhatanicitagattakAe urassabalasamapaNAgae laMghaNapavaNajaiNavAyAmasamatthe chee dakkhe pattaTTe kusale mehAvI niuNe niuNasippovagae egaM mahatIM paDasADiyaM (vA) paTTasADiyaM vA gahAya sayarAha CLEASEAX gAthA: dIpa anukrama [271 // 175 / / -274] atha 'samaya' vaktavyatA Arabhyate ~353~ Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [138] / gAthA ||103...|| ............ muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: ||--|| hatthamettaM osArejA, tattha coae paNNavayaM evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tupaNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADiAe vA sayarAhaM hatthamette osArie se samae bhavai ?, no iNaDhe samaTe, kamhA?, jamhA saMkhejANaM taMtUNaM samudayasamitisamAgameNaM egA paDasADiA nipphajai, uvarillaMmi taMtumi acchiNNe hiDille taMtU na chijjai, aNNaMmi kAle uvarille taMtU chijai aNNami kAle hiTille taMtU chijjai, tamhA se samae na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavayaM coyae evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADie vA uvarille taMtU chipaNe se samae bhavai ?, na bhavai, kamhA?, jamhA saMkhejANaM pamhANaM samudayasamitisamAgameNaM ege taMtU nipphajjai, uvarille pamhe acchipaNe heTille pamhe na chijjai, apaNaMmi kAle uvarille pamhe chijai aNNaMmi kAle heTTille pamhe chijai, tamhA? se samae na bhavai / evaM vayaMtaM papaNavayaM coae evaM* vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadArapaNaM dIpa anukrama [275-279]] ~354~ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [138] gAthA: II--II dIpa anukrama [275 -279] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [138] / gAthA ||103...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 176 // tassa taMtussa uparille panhe chipaNe se samae bhavai ?, na bhavai, kamhA?, jamhA aNaMtANaM saMghAyANaM samudayasamitisamAgameNaM ege pamhe nipphajjai, uvarile saMghAe avisaMghAi heTTile saMghA na visaMghAijjai, aNNaMmi kAle uvarile saMghAe visaMghAijjai coin kAle hiTTi saMghAe visaMghAijjai, tamhA se samae na bhavai / etto'vi a sumatarAe samaya paNNatte samaNAuso ! / atha ko'yaM samaya iti pRSThe satyAha-samayasya prarUpaNAM vistaravatIM vyAkhyAM kariSyAmi, sUkSmatvAt saMkSepataH kathito'pi nAsau samyak pratItipathamavataratIti bhAvaH, tadevAha - 'se jahAnAmae' ityAdi, sa kazcit yathAnAmako yatprakAranAmA devadatsAdinAmetyarthaH, 'tuSNAgadArae' sUcika ityarthaH, 'syAt' bhavet, yaH kimityAha-taruNAdivizeSaNaviziSTaH paTasATikAM pasAdikAM vA gRhItvA 'sayarAha' jhaTiti kRtvA hastamAtramapasArayet-pATayediti saNTaGkaH, athavA 'sa' iti pUrvavat 'yathetyupadarzane nAmeti sambhAvanAyAm 'e' iti vAkyAlaGkAre, tatazca sa kazcideva tAvatsaMbhAvyate tuNNAgadArako yastaruNAdivizeSaNaH 'syAt' kadAcit paTasATikAM pahasATikAM vA gRhItvA jhaTiti hastamAtramapasArayet-pATayediti tathaiva sambandhaH, tatra taruNaH| pravarddhamAnavayAH, Aha-dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati, kiM vizeSaNena ?, naivam, AsannamRtyoH pravarddhamAna For P&Praise City ~ 355~ vRttiH upakame pramANadvAraM // 176 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [138] / gAthA ||103...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] 27 SRACK gAthA: ||--|| vayastvAbhAvAt, tasya cAsannamRtyutvena viziSTasAmAnupapatte, viziSTasAmarthyapratipAdanArthazcAyamArambhaH, anye tu varNAdiguNopacito'bhinavastaruNa iti vyAcakSate, balaM-sAmadhye tadasyAstIti balavAna , yugaM-suSamaduSSamAdikAlaH so'nuSTo-nirupadravo viziSTavalaheturyasyAstyasau yugavAn, kAlopadravo'pi sAmarthyavighna heturitItthaM vizeSaNaM, 'juvANoti yuvA-yauvanasthaH prAptavayA eSa ityevam aNati-vyapadizati loko yamasau8 lAniruktivazAt yuvAnaH, vAlyAdikAle'pi dArako'bhidhIyate ato viziSTavayo'vasthAparigrahAryametadvizeSa-18 Nam, alpazabdo'bhAvavacanaH, alpa AtaGko-rogo yasya sa tathA, nirAtaGka ityarthaH, sthira:-prakRtapaTa pATya-12 to'kampo'grahasto-hastAgraM yasya sa tathA, dRDhaM pANipAdaM yasya pAzvauM pRSThyantare ca arU ca pariNate-pariniSThitatAM gate yasya sa tathA, sarvAvayavairuttamasaMhanana ityarthaH, 'talayamalajuyalaparighaNibhavAha talI-tAlavRkSau Tra tayoyamalaM-samazreNIkaM yad yugalaM-dvayaM parighazca-argalA tannibhau-tatsadRzI dIrghasaralapInatvAdinA bAha yasya sa tathA, AgantukopakaraNajaM sAmarthyamAha-'carmeSTakADhughaNamuSTikasamAhatanicitagAtrakAyaH carmeSTakayA drughaNena muSTikena ca samAhatAni pratidinamabhyAsapravRttasya nicitAni-niviDIkRtAni gAtrANi skandhoruKIpRSThAdIni yatra sa tathAvidhaH kAyo-deho yasya sa tathA, cameSTakAdayazca lokamatItA eva, 'aurasyavalasamanvA-14 gata' AntarotsAhavIryayuktaH, vyAyAmavattAM darzayati-lahAnaplavanajavanavyAyAmasamarthaH' javanazabdaH zIpravacana, chekA-prayogajJaH dakSA-zIghrakArI prAptArthaH-adhikRte karmaNi niSThAM gataH, prAjJa ityanye, kuzala:-A dIpa anukrama [275-279]] 645 ~356~ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [138] / gAthA ||103...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] OM - gAthA: ||-II anuyo0 18locitakArI medhAvI-sakRcchRtadRSTakarmajJaH nipuNa-upAyArambhakaH nipuNazilpopagataH-sUkSmazilpasamanvitaH vRttiH evaMvidho ghalpaneva kAlena sATikAM pATayatIti bahuvizeSaNopAdAnaM, sa ityambhUta ekA mahatI paTasATikA upakrama rIyA |paTTasATikAM vA paTasATikAyA iyaM zlakSNatareti bhedenopAdAnaM, gRhItvA 'sayarAha miti sakRt jhaTiti kRtve- pramANadvAraM // 177 // tyarthaH, hastamAtramapasArayet-pATayedityarthaH, tatraivaM sthite prerakaH-ziSyaH prajJApayatIti prajJApako-gurustamevamavAdIt, kim ?-yena kAlena tena tuNNAgadArakeNa tasyAH paTasATikAyAH pasATikAyA vA sakUddhastamAtramapasArita-pATitamasI samayo bhavati?, prajJApaka Aha-nAyamarthaH samartha:-naitadevamityuktaM bhavati, kasmAditi pRSTa upapattimAha-yasmAt sakhyeyAnAM tantUnAM samudayasamitisamAgameneti pUrvaveda, ekArthI vA sarve'pyamI |samudAyavAcakAH, paTasATikA niSpadyate, tatra ca 'uvarilletti uparitane tantI acchinne-avidArite 'heTi-18 halle'tti Adhastyatanturna chidyate, ato'nyasmin kAle uparitanastantuH chiyate anyasmin kAle AdhastyA, tasmAdasI samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakaM preraka evamavAdIt-yena kAlena tena tunnAgadArakeNa tasyA:paTasATikAyA uparitanastantuzchinnaH sa samayaH?, kiM bhavatIti zeSaH, atra prajJApaka Aha-na bhavatIti, ka| smAt ?, yasmAtsaGkhyeyAnAM 'pakSmaNAM' loke pratItasvarUpANAM samudAyetyAdi sarva tathaiva yAvattasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakamityAzuparitanapakSmasUtramapi tathaiva vyAkhyeyaM, navaramanantAnAM paramANUnAM vi IA|177 // |ziSTaikapariNAmApattiH sAtaH, teSAmanantAnAM yaH samudayaH-saMyogasteSAM samudayAnAM yA anyo'nyAnugati kara E5 % dIpa anukrama [275-279]] ~ 357~ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [138] / gAthA ||103...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: ||--|| COCOCCACKSON rasau samitiH, tAsAM samAgamena-ekavastunivartanAya mIlanena uparitanapakSmotpadyate, samudAyavAcakatvenaikArthA vA samudayAdayaH, tasmAdasAvuparitanaikapakSamacchedanakAla: samayo na bhavati, kastahi samaya ityAha-etto'vi |aNa'mityAdi, etasmAd uparitanaikapakSmacchedanakAlAt sUkSmataraH samayaH prajJapto he! zramaNAyuSmanniti, atrAha-1 nanu yadyanantaiH paramANusaGghAtaiH pakSma niSpadyate te ca sAtAH krameNa chidyante, taryekasminnapi pakSmaNi vidAryamANe anantAH samayA lageyuH, etacAgamena saha virudhyate, tatrAsakhyeyAkhapyutsarpiyavasarpiNISu samayA-IN sakhyeyakasyaiva pratipAdanAt, yata uktam-"asaMkhejAsu NaM bhaMte! ussappiNiavasappiNIsu kevaIyA sa-1 mayA papaNattA?, goyamA!, asaMkhejA, aNaMtAsu NaM bhaMte ! ussappiNiavasappiNIsu kevaiyA samayA paNNa-1 sA?, gopamA, arNatA" tadetatkatham, abocyate, astyetat, kintu pATanapravRttapuruSaprayatnasyAcintyazakti-1 vAt pratisamayamanantAnAM sahAtAnAM chedaH saMpadyate, evaM ca satyekasmin samaye yAvantaH sAtAdidyante tairanantairapi sthUlatara eka eva saGghAto vicakSyate, evambhUtAH sthUlatarasAtA ekasminpazmaNi asakhyeyA eva bhavanti, teSAM ca krameNa chedane asakhyeyaiH samayaiH pakSma chidyate, ato na kazcidvirodhaH, itthaM ca vizehaSataH sUtre anuktamapyavazyaM pratipattavyam, anyathA granthAntaraH saha virodhaprasaGgAt sUtrANAM ca sUcAmAtra 1 asadasyeyAsu bhavanta : utsapiNyavasarpiNISu kisantaH samayAH prajJaptAH gautama ! asadasyeyAH, anantAsu bhavanta / utsapiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prAptAH gautama! anantAH, SC-80-%ALOCALSCREASONS dIpa anukrama [275-279]] ~358~ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [138] gAthA: II--II dIpa anukrama [275 -279] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [138] / gAthA ||103...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 178 // tvAditi, tato'saGkhyeyaireva samayairyathoktapakSmaNo vidAryamANatvAcchadmasthAnubhavaviSayasya ca samayaprasAdhakasya | viziSTakriyAvizeSasya kasyaciddarzayitumazakyatvAd 'etto'vi NaM suhumatarAe samae' iti sAmAnyenaivoktavAniti, ekasmAduparitana pakSmacchedanakA lAdasaGkhyAtatamo'zaH samaya iti sthitaM yugapadanantasaGghAtavidAraNahetupUrvoktaprayatna vizeSasiddhizca nagarAdiprasthitAnavaratapravRtta puruSAdeH prayatnavizeSAt pratikSaNaM bahUnnabhaHpradezAn vilaGghayAcireNaiveSTadezaprAptirbhAvanIyA, yadi punarasau krameNaikaikaM vyomapradezaM laGghayet tadA asaGkhyeyotsarpiNIavasarpiNIbhireveSTadezaM prApnuyAd 'aMgulaseDImitte ussappiNI asaMkhejA' ityAdivacanAditi bhAvaH, na cAtIndriyeSvartheSu ekAntena yuktiniSThairbhAvyaM sarvajJavacanaprAmANyAd uktaM ca- "Agamazcopapattizca, sampUrNa viddhi lakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // 1 // AgamavAptavacanamAsaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAdvetvasambhavAt // 2 // upapattirbhavedyuktiryA sadbhAvaprasAdhikA / sA'nvayavyatirekAdilakSaNA sUribhiH kRtA // 3 // " iti nidarzitaM cehobhayamapItyalaM vistareNa / asaMkhijANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA Avaliatti vuccai, saMkhejAo AvaliyAo UsAso, saMkhijjAo AvaliAo nIsAso, -haTussa aNavaga 1 prAptibhAvamayeti saMbhAvyate 2 aANI utsarpiNyo'sadasyAH For Pre & Personalise Cnly ~359~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 178 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [138] / gAthA ||104-106|| ...................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] * gAthA: lassa niruvakkiTrassa jaMtuNo / ege usAsanIsAse, esa pANutti vuccai ||1||sttpaannuunni se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viAhie // 2 // tiSiNa sahassA satta ya sayAI tehuttariM ca UsAsA / esa muhatto bhaNio savvehiM aNaMtanANIhi // 3 // eeNaM muhuttapamANeNaM tIsaM muhuttA ahorataM, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAso, do mAsA UU, tiSiNa uU ayaNaM, do ayaNAI saMvacchare, paMca saMvaccharAI juge, vIsaM jugAI vAsasayaM, dasa vAsasayAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassaM, corAsIiM vAsasayasahassAiM se ege puvvaMge, caurAsIi puvvaMgasayasayassAiM se ege puvve, caurAsII puvvasayasahassAiM se ege tuDiaMge, caurAsII tuDiaMgasayasahassAiM se ege tuDie, caurAsIiM tuDiasayasahassAI se ege aDaDaMge, corAsIiM aDaDaMgasayasahassAI se ege aDaDe, evaM avavaMge avave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume naliNaMge naliNe acchaniUraMge accha dIpa anukrama [275-279] -*-* ~360~ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [138] / gAthA ||104-106|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka CCC [138] anuyo. maladhArIyA // 179 // gAthA: ||-II niure auaMge aue pauaMge paue NauaMge Naue cUliaMge cUliyA sIsapaheli vRttiH upakrame yaMge caurAsIiM sIsapaheliyaMgasayasahassAiM sA egA sIsapaheliA / eyAvayA ceva pramANadvAraM gaNie, eyAvayA ceva gaNiassa visae, ettovaraM ovamie pavattai (sU0 138) zeSaM gatArtha, yAvat 'havassa' gAhA, hRSTasya-tuSTasya anavakalpasya-jarasA apIDitasya nirupakliSTasya-vyAdhinA prAka sAmprataM cAnabhibhUtasya jantoH-manuSyAdereka uccAsayukto ni:zvAsaH eSa prANa ucyate, zokajarAdibhiravasthasya jantorunTAsani:zvAsaH tvaritAdisvarUpatayA khabhAvastho na bhavasyato haSTAdivizeSaNo-18 pAdAnaM / 'satta pANUNI'tyAdi zlokaH, sapta prANA-yathoktakharUpAH sa ekaH stokaH sapta stokAH sa eko lavaH lavAnAM saptasaptatyA yo niSpadyate eSa muhatoM vyAkhyAtaH / sAmprataM saptasaptatilavamAnatayA sAmAnyena nirUpitaM muhUrtamevocchAsasaGkhyayA vizeSato nirUpayitumAha-tiNi sahassA' gAhA, asyA bhAvArtha:-saptabhirucvAsairekaH stoko nirdiSTaH, evaMbhUtAzca stokA ekasmillave sapta proktAH, tataH sapta sasabhireva guNitA ityekamiMllave ekonapazcAzaducchAsAH siddhAH, ekasmiMzca muharte lavAH saptasaptatinirNItAH, ata ekonapazcAza-1 saptasaptatyA guNyate tato yathoktamucchAsaniHzvAsamAnaM bhavati, ucchvAsazabdasyopalakSaNatvAt, ahoraatraa-6|| 179 // dayaH zIrSaprahelikAparyantAstu kAlapramANavizeSAH prAkkAlAnupUAmeva nirNItArthAH, 'eyAvayA ceva gaNie' L dIpa anukrama [275-279]] ~361~ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [138] / gAthA ||104-106|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: ||--|| ityAdi, etAvat-zIrSaprahelikAparyantameva tAvadgaNitaM, etAvatAmeva zIrSaprahelikAparyantAnAM caturNavatyadhikazatalakSaNAnAmevAGkasthAnAnAM darzanAdetAvadeva gaNitaM bhavati na parata iti bhAvaH, etAvAneva ca-zIrSaprahelikApramitarAziparyanto gaNitasya viSayo, gaNitasya prameyamityarthaH, ataH paraM sarvamaupamikaM // 138 // tadeva nirUpayitumAha se kiMtaM ovamie ?, 2 duvihe paNNate, taMjahA-paliovame ya sAgarovame ya, se kiM taM paliovame ?,2tivihe paNNatte, taMjahA-uddhArapaliovame addhApaliovame khettapaliovame a, se kiM taM uddhArapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhame a vAvahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uddhaM uccatteNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva ukkoseNaM sattarattarUDhANaM saMsaTTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM te NaM vAlaggA no aggI DahejA no vAU harejA no kuhejA no palividdhaMsijjA No pUittAe havvamAgacchejA, tao NaM samae 2 egamegaM dIpa anukrama [275-279]] CROSSASSA - Jain ~362~ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] anuyoga maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAra gAthA: // 18 // ||-II vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTrie bhavai, se taM vavahArie uddhaarpliovme| eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taM vavahAriassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM vAvahAriauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM vAvahAriauddhArapaliovamasAgarovamehi Natthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai, se taM vAvahArie uddhaarpliovme| se kiM taM suhame uddhArapaliovame?, 2 se jahAnAmae palle siA joaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM saMsaTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijjAiM khaMDAI kajai, te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAo asaMkhejaibhAgamettA suhamassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAu asaMkhejjaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejA No vAU harejjA No kuhejA No palividdhaMsijjA No pUi dIpa anukrama [280-288] ~363~ Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| tAe havvamAgacchejjA, tao NaM samae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieMNa kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTThie bhavai, se taM suhume uddhArapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniaa| taM suhamassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM suhumauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM suhamauddhArapaliovamasAgarovamehiM dIvasamudANaM uddhAro gheppai / kevaiANaM bhaMte ! dIvasamudA uddhAreNaM paM01, go! jAvaiANaM aDDAijANaM uddhArasA0 uddhArasamayA eva iyA NaM dIvasamuddA uddhAreNaM paNNattA, se taM suhume uddhaarpliovme| se taM uddhaa| . upamayA nivRttamIpamikam , upamAnamantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadIpamikamiti bhAvaH, taca dvidhA-palyopamaM sAgaropamaM ca, tatra dhAnyapalyavat palyo vakSyamANasvarUpaH tenopamA yasmin tatpalyopamaM, tathA mahattvasAmyAt sAgareNopamA yatra tatsAgaropama, tatra palyopamaM vidhA, tadyathA-'uddhA|rapaliovameM ityAdi, tantra vakSyamANakharUpavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA tadvAreNa dvIpasamudrANAM vA pratisa|mayamuharaNam-apoddharaNamapaharaNamuddhAra tadviSayaM tatpadhAnaM vA palpopamamuddhArapalyopama, tathA addheti-kaalaa| dIpa anukrama [280 -288] anu. 31 ~364~ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [139] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 280 -288] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 181 // sa ceha prastAvAdvakSyamANavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA pratyekaM varSazatalakSaNa uddhArakAlo gRhyate, athavA yo nArakAyAyuHkAlaH prakRtapalyopamameyatvena vakSyate sa evopAdIyate, tatastatpradhAnaM patyopamamadvApalyopamaM tathA kSetram-AkAzaM taduddhArapradhAnaM pasyopamaM kSetrapalyopamam / tatrAyaM nirUpayitumAha- 'se kiM laM uddhA rapalio meM ityAdi, uddhArapalyopamaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-vAlAgrANAM sUkSmakhaNDakaraNAt sUkSmaM ca teSAmeva sAMvyavahArikapratyakSavyavahAribhirgRhyamANAnAmakhaNDAnAM yathAvasthitAnAM grahaNAt prarUpaNAmARvyava hAropayogitvAdvyAvahArikaM ceti, tatra yat sUkSmaM tat sthApyaM tiSThatu tAvad, vyAvahArikaprarUpaNApUrvakatvAdetatmarUpaNAyAH, pazcAt prarUpayiSyate iti bhAvaH / tatra yasadvyAvahArikamuddhArapalyopamaM tadidamiti zeSaH, tadeva vivakSurAha - 'se jahAnAmae' ityAdi, tadyathAnAma dhAnyapatya iva palyaH syAt sa ca vRttatvAdAyAmaviSkambhAbhyAM vairghyavistarAbhyAM pratyekamutsedhAGgulakramaniSpannaM yojanaM UrdhvamucatvenApi tathojanaM triguNaM savizeSaM 'parikveveNaM' bhramitimaGgIkRtyeti, sarvasyApi vRttaparidheH kiJcinyUna SaDbhAgAdhikatriguNatvAdasyApi |palyasya kiJcizyUnaSaDbhAgAdhikAni trINi yojanAni paridhirbhavatItyarthaH, sa patyaH 'egAhiyaveyAhiyateAhiyati SaSThIbahuvacana lopAdekAhi kadvayAhikaJyAhikAnAmutkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTI nAmiti sambandhaH, tatra muNDite zirasyekenAhA yAvatpramANa vAlAgrakoTya uttiSThanti tA ekAhikyaH, dvAbhyAM 1 karoDa prAdhAnyAnmAtrAtmanepadamiti saMmbhAvanA. For P&False Cinly ~365~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 181 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| lAtu yA uttiSThanti tA yAhikyA tribhistu jyAhikyA, kathaMbhUta ityAha-saMsRSTa' AkarNa pUritaH 'sannicitaH' pracayavizeSAnibiDIkRtaH, kiMbahunA ?, evaMbhUto'sau bhRto yena tAni vAlAgrANi mAgnidehetna vAyurapahareta, atIva nicitavAdagnipacanAvapi na tatra kramete ityarthaH, 'no kuheja'ttino kuthyeyuH pracayavizeSAdeva zuSirAbhAvAt vAyorasambhavAca nAsAratAM gaccheyuH, ata eva ca 'no parividdhaMseja'tti katipaya-12 parizATanamapyaGgIkRtya na parividhvaMserannityarthaH, ata eva ca 'no pUittAe habbamAgacchejatti na pUtikhena kadAcidapyAgaccheyuH-na kadAcidurgandhitAM prApnuyurityarthaH, 'tao kati tebhyo vAlAgrebhyaH samaye samaye ekaikaMda vAlAgramapahatya kAlo mIyate iti zeSaH, tatazca 'jAvaieNa' mityAdi, yAvatA kAlena sa palyaH 'kSINoM vAlAgrakarSaNAt kSayamupAgataH AkRSTadhAnyakoSThAgAravat, tathA 'nIraetti nirgato rajAkalpasUkSmavAlAgro-18 |'pakRSTadhAnyarajAkoSThAgAravat, tathA 'nillevitti atyantasaMzleSAt tanmayatAgatavAlAgralepApahArAnirlepaH apanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgArabad, ebhitribhiH prakArairniSThito-vizuddha ityarthaH, ekArthikA vA ete zabdAH atyantavizuddhipratipAdanaparAH, vAcanAntaradRzyamAnaM ca anyadapi padamuktAnusAreNa vyAkhyeyam, etA vatkAlakharUpaM bAdaramuddhArapalyopamaM bhavati, etaca palyAntargatavAlAgrANAM sakhyeyatvAt saGkhyeyaiH samayaista-| jAdapahArasambhavAt samayeyasamayamAnaM draSTavyam / 'se tamityAdi nigamanam / vyAvahArika palyopamaM nirUpyAtha sAgaropamamAha-eesiM pallANa' gAhA, 'eteSAm anantaroktapalyopamAnAM dazabhiH koTAkoTibhirekaM vyA SEARCHANA dIpa anukrama [280-288] ~366~ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka mA vRttiH [139]] anuyoga maladhArIyA gAthA: vahArika sAgaropamaM bhavatIti tAtparya, ziSyaH pRcchati-etairvyAvahArikapalyopamasAgaropamaiH kiM prayojana ?| ko'rthaH sAdhyate ?, tatrottaraM-nAsti kiJcitprayojanaM, nirarthakastarhi tadupanyAsa ityAzaGkayAha-kevalaM prajJApanA upakrame prajJApyate-grarUpaNAmAnaM kriyata ityarthaH, nanu nirarthakasya prarUpaNayA'pi kiM kartavyam ?, ato yatkiJcidetat, pramANadvAra naivam , abhiprAyAparijJAnAda evaM hi manyate, bAdare prarUpite sUkSmaM sukhAvaseyaM syAd ato bAdaraprarUpaNA sU-14 mopayogitvAnnaikAntato nairarthakyamanubhavati, tarhi nAsti kiJcitprayojanamityuktamasatyaM prAmotIti cet, naivam , etAvataH prayojanasyAlpakhenAvivakSitatvAd, evaM bAdarAddhApalyopamAdAvapi vAcyam / 'se kiM taM suhameM ityAdi, gatArthameva, 'jAva tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAi mityAdi, pUrva vAlAgrANi sahajAnyeva gRhI. tAni, atra tvekaikamasaGkhyeyakhaNDIkRtaM gRhyata iti bhAvaH, evaM satyekaikakhaNDasya yanmAnaM bhavati tannirUpayitamAha-te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAoM ityAdi, 'tAni' khaNDIkRtavAlAgrANi pratyeka dRSTyavagAha-12 nAtaH kim ?-asakhyeyabhAgamAtrANi, dRSTiA-cakSudvArotpannadarzanarUpA sA'vagAhate paricchedadvAreNa pravartate |yantra vastuni tadeva vastu dRSTyavagAhanA procyate, tato'saGkhyeyabhAgavartIni pratyekaM vAlAgrakhaNDAni mantavyAni, idamuktaM bhavati-yat pudgaladravyaM vizuddhacakSudarzanI chadmasthaH pazyati tadasaGkhyayabhAgamAtrANyekaikazastAni bhavanti, dravyato nirUpyAtha kSetratastanmAnamAha-'suhumasse'tyAdi, ayamantra bhAvArtha:-sUkSmapa-18" IM // 182 // nakajIvazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saGkhyeyaguNAni pratyekaM tAni bhavanti, bAdarapRthivIkAyikaparyA 555 dIpa anukrama [280-288] ~367~ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| sazarIratulyAnIti vRddhavAdaH, eSA ca vAlAgrakhaNDAnAmasaGkhyeyatvAt pratisamayamuddhAre kila saGkhyeyA| varSakovyo'tikrAmanti, ataH saGkhyeyavarSakoTimAnamidamavaseyaM, zeSaM tUktArthaprAyaM yAvat 'jAvaiyA aDDAijjA NaM uddhArasAgarovamANa'mityAdi, yAvanto tRtIyasAgaropameSu 'uddhArasamayA' vAlAgroddhAropalakSitAH samayA uddhArasamayAH etAvanto dviguNadviguNaviSkambhA dvIpasamudrA yathoktenoddhAreNa prajJasAH, asarUyeyA ityarthaH / uktamuddhArapalyopamam , athAddhApalyopamaM nirUpayitumAha se kiM taM addhA0?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vAva0 se jahA0 palle. joaNaM AyA. joaNaM u0taM tiguNaM sabi0 pari0, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, teNaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No palividdhaMsijA no pUittAe havvamAgacchejjA, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve niTThie bhavai, se taM vAvahArie addhApaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI bhavija dsgunniyaa| taM vavahAriasa addhAsA egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM dIpa anukrama [280-288] ~368~ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] anuyo maladhArIyA pramANadvAra KESARKAR gAthA: // 183 // ||-II vavahAriehiM addhA0pa0 sAgaro0 kiM 50?, eehiM va0 addhApa0 sAga0 natthi kiMcippa oaNaM, kevalaM paNNava0, setaM vavahArie addhApAse kiM taM suhame addhApa01,20 pAle siA joaNaM AyA0 joaNaM uDha0 taM tiguNaM savise0 pari0, se NaM palle egAhiabeA0 teA0 jAva bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAI khaMDAI kajai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejjaibhAgamettA suhumassa paNaga0 sarIrogAhaNAo asaMkhejaguNA, te NaM vAlaggA No aggI0 jAva no palividdhaMsijA no pUittAe havvamA0, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNa kAleNaM se pa0 khI0 nI nilleve NiTrie bhavai, se taM suhame addhaa| eesiM pallANaM koDAkoDi bhaveja dasaguNiyA / taM suhamassa addhAsA0 egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM suhumehiM addhApa0 sAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM suhumehiM addhApa0 sAga0 neraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM AuaM mavijai (sU0 139) SHRECORRECAUSA dIpa anukrama [280-288] // 183 ~369~ Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ACASEASOCTS ||--|| .idamapyuddhArapalyopamavatsarva bhAvanIyaM, navaramuddhArakAlasyeha varSazatamAnavAdyAvahArikapalyopame saGkhyeyA varSakovyo'vaseyAH, sUkSmapalyopame tvasaGkhyeyA iti // 139 // NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, rayaNappahApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM Thii paM0?, go0! jahanneNaM dasa vA0 ukkoseNaM egaM sAgarovamaM, apajattagarayaNappahApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevaiyaM0 paM0?, go0! jahanneNavi aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM, pajattagarayaNappa0 neraiyANaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go! jahanneNaM dasavA0 aMtomuhattUNAI ukkoseNaM ega sAgarovamaM aMtomuhuttoNaM, sakarappahApuDhavineraiANaM bhaMte! kevai0 50?, go0 ! jahanneNaM egaM sAgarovamaM ukkoseNaM tiNi sAgarovamAI, evaM sesapuDhavIsu pucchA bhANiyavvA, vAluappahApuDhavineraiyANaM jaha* tiSiNa sAgarobamAI ukko0 satta sAgarovamAI, paMkappahApu0 jaha0 satta0 ukko0 dasa sA0, dhUmappahA dIpa anukrama [289-292] 5656545 asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~370~ Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo maladhArIyA pramANatAreM // 184 // gAthA: ||-II pu0 jaha. dasa sA0 ukko0 sattarasa sAgarovamAI, tamappahApu0 jaha0 sattarasa0 ukkoseNaM bAvIsa0, tamatamApuDhavineraiyANaM bhaMte ! ke0?, go0! jaha0 bAvIsaM sA0 ukko seNaM tettIsaM saagrovmaaiN| yadi nArakAdInAmAyUMSyetairmIyante tarhi nArakANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA? sthIyate nArakA4 dibhaveSvanayeti sthitiH-AyuHkarmAnubhavapariNatiH, iha yadyapi karmapudgalAnAM bandhakAlAdArabhya nirjaraNakAlaM yAvatsAmAnyenAvasthitiH karmazAstreSu sthitiHpratItA(granthAyaM 4000) tathA'pyAyuHkarmapudgalAnubhavanameva jIvitaM rUDhaM, zAstrakArasyApi ca dazavarSasahasrAdikAM sthiti pratipAdayatastadevAbhidhAtumabhipretam, anyathA baddhenAyuSA prAgbhave yAvantaM kAlamavatiSThate jantustena samadhikaiva dazavarSasahasrAdikA sthitiruktA syAt, na caivaM, tasmAnnArakAdibhavaprAptAnAM prathamasamayAdArabhyAyuSo'nubhavakAla evAvasthitiH, sA ca nArakANAmaudhikapade jaghanyato daza varSasahasrANi, utkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamANi, ratnaprabhAyAM jaghanyA tathaiva utkRSTA tu sAgaropamam , aparyAptapade jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva, tataH paramavazyameSAM paryAptattvasambhavAt, paryAptapade cAparyAptakAlena hInA audhikyeva sthitiSTavyA, evamanyAvapi pRthivISu vAcyaM, navaramutkRSTA sthitiH sarvAsu dIpa anukrama [289-292] // 184 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~371~ Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] gAthA: itthamavaseyA-"sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puDha-- vIsu // 1 // " si jaghanyA tu-jA paDhamAe jeTTA sA bIyAe kaNiTTiyA bhaNiyA' ityAdikramAdbhAvanIyA, aparyAptakAlastu sarvatrAntarmuhartameva, aparyApsakAle caudhikasthitervizodhite sarvatra zeSA paryApsasthitiH, apayoptAzca nArakA devA asalayeyavarSAyuSkatiryamanuSyAzca karaNata eva draSTavyAH, landhitastu paryAptA eva, zeSAstu labdhyA paryAptA aparyAptAzca sambhavanti / tadevaM pUrvAbhihitaM caturvizatidaNDakamanusRtya nArakANAmAyuHsthitinirUpitA, athAsurakumArANAM nirUpayitumAha asurakumArANaM bhaMte! kevaiaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukko sAtiregaM sAgarovamaM, asurakumAradevINaM bhaMte! kevai0 50?, go0! jahanneNaM dasa0 vA. ukko addhapaMcamAiM paliovamAI, nAgakumArANaM bhaMte ! keva050?, go0 jaha* dasa vAsa. ukkoseNaM desUNAI duNNi paliovamAI, nAgakumArINaM bhaMte! 1 sAgaropamamekaM trIni sapta mA saptadaza tathaiva dvAviMzatiH / araviMzat yAvat sthitiH saptakhapi kameNa pRthvISu ||1||3yaa prathamAyA jyeSThA sA dIpa anukrama [289-292] dvitIyAyAM kaniSTA bhagitA. asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~372~ Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] upakramA anuyo04 maladhArIyA pramANadvAra gAthA: // 185 // ||-II keva0 paM01, go0 ja0 dasa vAsa0 ukko0. desUrNa paliovama, evaM jahA NAga0 devANaM devINa ya tahA jAva thaNiyakumArANaM devANaM devINa ya bhANiyavvaM / puDhavIkAiyANaM bhaMte! ke0?, go0! jaha* aMtomu0 ukko0 bAvIsaM vAsasahassAI, suhumapuDhavIkAiyANaM ohiyANaM apajattayANaM pajattayANa ya tiNNivi pucchA, go0! jaha0 aMtomuhattaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM, bAdarapuDhavikAiyANaM pucchA, go0! jaha0 aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI, apajattagabAdarapu0 pucchA, go0! jahapaNeNavi aM0 ukkoseNavi aMka, pajattagavAdarapu0 pucchA, go0! jaha. aMtomuhurta uko bAvIsaM vA0 aMtomuhattRNAI, evaM sesakAiyANaMpi pucchAvayaNaM bhANiyavvaM, AukAiyANaM jaha* aMto0 ukkose0 satta vA0, suhumaAukAi. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMka, bAdaraAukA.. jahA ohiANaM, apajjattagabAdaraA0 jahanneNavi aMto. ukkoseNavi aM0, pajattaga dIpa anukrama [289-292] SACROCHECCCCCCCCX 185 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~373~ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142]] ACHAR gAthA: ||-II bAdaraA0 jaha* aMtomuhattaM ukko sattavAsasa0 aNtomuhttuunnaaii| teukAiANaM jaha. aM0 ukko tiNNi rAiMdiAI, suhamate. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto. ukkoseNavi aMka, bAdarateukAiyANaM ja0 anto. ukoseNaM tiNi rA0, apajattabA0 te. jahanneNavi anto ukko0 anto0 pajattagabAda0 jaha0 aMtomu0 ukko tiNNi rA0 aNtomuH| vAukA. jahanneNaM aMtomuhuttaM uko tipiNa vAsasahassAI, suhamavAu0 ohiANaM apajattagANaM pajattagANa yatiNhavi jahaNNeNa'vi aMto0 ukkose0 aMka, bAdaravA0 ja0 anto0 ukko tiSiNa vA0, apajjattagabAdaravAukAi0 jaha0 aM0 ukkoseNavi aM0, pajattagavAdaravAu0 jaha* aMtomuhattaM ukko tiNNi vA0 aMtomu0 / vaNassaikAiANaM jahanneNaM aM0 uko dasa vAsasahassAI, suhamavaNassaikA0 ohiANaM apajattagANaM pajjattagANa ya tiNhavi jahaNNeNavi aMtomu0 ukkose0 aMka, bAdaravaNassaikAiANaM jaha. dIpa anukrama [289-292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~374~ Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142]] anuyo vRttiH maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 186 // gAthA: ||-II aMto ukko dasa vA0, apajattagabA. jaha0 aM0 ukkose0 aMto0, pajjattagabAdaravaNa jahanneNaM aM0 ukoseNaM dasa vAsa0 aNtomuhRttuunnaaii| beiMdiANaM bhaMte! keva0 50?, go0! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukko0 bArasa saMvaccharANi, apajjattagabeiMdiANaM pucchA, go0! jahanneNavi aMtomuhattaM ukkoseNavi aMka, pajattagaveI0 jaha0 aM0 ukko bArasasaM aMtomuttUNAI / teiMdiANaM pucchA, go0! jaha* aM0 uko0 eguNapaNNAsaM rAiMdiANaM, apajjattagateiMdiANaM pucchA, go0! jahANeNavi aMto0 ukkose aMka, pajattagateiM0 pucchA, go0! jaha* aMtomuhuttaM ukko0 eguNapaNNAsaM rAiMdiAI aMtomuhattUNAI / cauriMdiANaM bhaMte ! kevai. paM0?, go0! jaha. aMto0 ukko0 chammAsA, apajattagacauriMdiANaM pucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattagacauriMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aM0 ukko0 chammAsA aMto0 / paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevai0 paM0?, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 tipiNa pali * dIpa anukrama [289-292] SANSAR // 18 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~375~ Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] gAthA: ||-II ovamAI, jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDI, samucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMto0 ukko0 puThavakoDI, apajattayasamucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha* aMto0 ukko0 puvakoDI aMtomuhattaNA, gabbhavakratiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvakoDI, apajattagagabbhavakaMtiyajalayarapaMciM. diyapucchA, go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattagagabbhavakkaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvakoDI aMtomuhuttUNA, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha* aMto0 ukko0 tiNi paliovamAiM, saMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 caurAsII vAsasahassAiM, apajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNavi aMto. dIpa anukrama [289-292] 2514- 15 anu.32 asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~376~ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo vattiH [142]] upakrama maladhA rIyA pramANadvAra gAthA: // 187 // ||-II ukkoseNavi aMto0, pajattayasamucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto. ukko0 caurAsIiM vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI, gabbhavakaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 tiSiNa paliovamAI, apajattagagabbhavakaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahaNaNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattagagabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM aMtomuhuttUNAI, uraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha* aMto. ukko puvakoDI, saMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha. aMto0 uko0 tevannaM vAsasahassAiM, apajjattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jahapaNeNavi aM0 ukkoseNavi aMto0, pajattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go ! jaha* aMto0 ukko0 tevaNNaM vAsasahassAI aMtomuhujUNAI, gabbhavatiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 jaha aMto0 utko puvvakoDI, apaja dIpa anukrama [289-292] // 187 // SALSESS asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~377~ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: - prata sUtrAMka [142] gAthA: ||-II gaganbhavatiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattayagabbhavatiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jaha* aMto. ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahapaNeNa aMto* ukkoseNaM puvakoDI, samucchimabhuyaparisappathala0 go0! jaha0 aM0 ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAI, apajattayasaMmucchimabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko. aMtoM, pajjattagasaMmucchimabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto. ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAI aMto0, gabbhavakkaMtiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 puvakoDI, apajattayagabbhavatiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNavi aMto. ukoseNavi aMto0, pajattayagabbhavatiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jaha* aMto0 ukko puvbakoDI aMtomuhattUNA, khahayarapaMciMdiya jAva go! jaha* aMto0 ukko. dIpa anukrama [289-292] OMOMOM asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~378~ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 188 // gAthA: ||-II paliovamassa asaMkhejaibhAgo, samucchimakhahayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 bAvattari vAsasahassAI, apajjattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMto0 uko0 aMto0, pajattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNaM aMto0 ukko0 bAvattari vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI, gabbhavakkaMtiyakhahayara0 jAva go! jaha* aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhejaibhAgo, apajjattagagabbhavakkaMtiyakhahayara jAva go0 ! jahANeNavi aMto0 ukko0 aMto0, pajjattagagakhahaya0 paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA, go0! jaha* aMto0 ukkopaliovamassa asaMkhijaibhAgo aMtomuhuttUNo / ettha eesi NaM saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-samucchimaputvakoDI caurAsIiM bhave sahassAI / tevaNNA bAyAlA bAvattarimeva pakkhINaM // 1 // ganbhami putvakoDI tipiNa ya paliovamAiM paramAU / uragabhuapuvvakoDI paliovamAsaMkhabhAgo a||2|| maNussANaM bhaMte! keva 4552 dIpa anukrama [289-292] 188 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~379~ Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] gAthA: ||-II 1545555555 iyaM paNNattA, go0! jaha0 aMto0 ukko0 tipiNa paliovamAiM, saMmucchimamaNussANaM jAva go0! jahaNNeNavi aMto0 ukkose. aMto0, gabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM, apajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0 paNNattA?, go0! jaha* aMto0 ukko0 aMto0, pajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0, go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi pali0 aMtomuhattUNAI / vANamaMtarANaM devANaM kevai0 paNNattA?, go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko pali ovamaM, vANamaMtarINaM devINaM bhaMte! keva0 paNNatA?, go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko addhapaliovamaM / joisiyANaM bhaMte! devANaM kevai0?, go! jaha. sAtiregaM aTrabhAgapaliovamaM ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM, joisiyadevINaM bhaMte ! kevai0?, go0! jahanneNaM aTrabhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, caMdavimANANaM bhaMte! devANaM keva0?, go0! jaha dIpa anukrama [289-292] OMOM JaEcm asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~380~ Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142]] dati anuyo0 maladhArIyA upakrama pramANadvAra gAthA: // 189 // ||-II caubhAgapaliovama ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahi, caMdavimANANaM bhaMte ! devINaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 addhapaliovamaM papaNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, sUravimANANaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 caubhAgapaliovama uko paliovamaM vAsasahassamabbhahiaM, sUravimANANaM devINaM, go0! jaha. caubhAgapaliovama ukko addhapaliovamaM paMcahiM vAsasaehiM abbhahiaM, gahavimANANaM devANaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 paliovama, gahavimANANaM bhaMte! devINaM, go0 jaha* caubhAgapaliovama ukko. addhapaliovama, NakkhattavimANANaM bhaMte! devANaM, go! jaha0 caubhAgapaliovama ukko addhapaliovama, NakkhattavimANANaM bhaMte ! devINaM go! jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 sAtiregaM caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM bhaMte! go0! jaha0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM ukko caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM devINaM bhaMte! kevaiaM0 papaNattA ?, go! dIpa anukrama [289-292] CCCCES // 189 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~381~ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] 95-4-964 % gAthA: ||-II jaha aTThabhAgapaliovamaM ukko0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM / mANiANaM bhaMte! devANaM keva0 paNNattA?, go0! jaha. paliovama ukko tettIsaM sAgarovamAiM, vemANiANaM bhaMte! devINaM kevai0 paNNatA?, go0! jaha0 paliovama ukko. paNapaNNaM paliovamAI, sohamme NaM bhaMte! kappe devANaM, go0 jaha0 paliovama ukko. do sAgarovamAI, sohamme NaM bhaMte! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha0 paliobamaM ukko0 satta paliovamAI, sohamme NaM apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke01, go! jaha0 paliovama ukko. paNNAsaM paliovama, IsANe NaM bhaMte! kappe devANaM, go! jaha sAiregaM paliovarma ukko sAiregAiM do sAgarovamAI,IsANe NaM bhaMte! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha* sAiregaM paliovama ukko nava paliovamAI, apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke0?, go0 jaha. sAi. paliovamaM ukko. paNapapaNaM paliovamAI, saNaMkumAre NaM bhaMte ! kappe devANaM, go0! jaha0 do sAgarovamAiM u dIpa anukrama [289-292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~382~ Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [142 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [142 ] / gAthA ||111-112 || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 190 // koseNaM satta sAgarovamAI, mAhiMde NaM bhaMte! kappe devANaM, go0 ! jaha0 sAiregAI do sAgarovamAI, ukko0 sAiregAI sata sAgarovamAI, baMbhaloe NaM bhaMte! kappe devANaM, go0 ! jaha0 satta sAgarovamAI ukko0 dasa sAgarovamAI, evaM kappe kappe kevai0 paM0 1, go0 ! evaM bhANiyavvaM laMtae jaha0 dasa sAgarovamA ukko0 caudasa sAgarovamAI, mahAsuke jaha0 caudasa sAgarovamAI ukko0 sattarasa sAgarovamAI, sahassAre jaha0 sattarasa sAgarovamAI ukko0 aTThArasa sAgarovamAI, ANae jaha0 aTThArasasAgarovamAI ukko0 egUNavIsaM sAgarovamAI, pANae jaha0 egUNavIsaM sAga0 ukko0 vIsaM sAgarovamAI, AraNe jaha0 vIsaM sAgarovamAI ukko0 ekavIsaM sAgarovamAI, accue jaha0 ekavIsaM sAgarovamAiM ukko0 bAvIsaM sAgarovamAI, heTTimaheTThimagevijjavimANesu NaM bhaMte! devANaM kevai0 paM0 1, go0 ! jaha0 bAvIsaM sAgarovamAI ukko0 tevIsaM sAgarovamAI, hehimamajjhimagevejjavimANesu NaM bhaMte! devANaM keva0 ?, For P&Praise City asya sUtrasya krama : '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~383~ vRttiH upakrame pramANadvAra // 190 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] gAthA: ||-II go.! jaha0 tevIsaM sAgarovamAI ukko0 cauvIsaM sAgarovamAiM, heTThimauvarimagevejavimANesu NaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 cauvIsaM sAga0 ukko0 paMcavIsaM sAga0, majjhimaheTThimagevejavimANesu keva. jaha. paNavIsaM sAgarovamAI ukko0 chaThavIsaM sAgarobamAI, majjhimamajjhimagevejavimANesu NaM bhaMte ! go0! jaha0 chaThavIsaM sAgarovamAI ukko sattAvIsaM sAgarovamAI, majjhimauvarimageve0, go0! jaha. sattAvIsaM sA0 uko aTThAvIsaM0, uvarimahedvimagevi0 devANaM, go0! jaha0 aTThAvIsaM sA0 ukko egaNatIsaM sAgarovamAI, uvarimamajjhimagevijavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0 jaha0 egaNatIsaM sAgarovamAiM ukko tIsaM sAgarovamAI, uvarimauvarimagevejjavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0! jaha tIsaM sAgarovamAiM ukko0 ekkatIsaM sAgarobamAI, vijayavejayaMtajayaMtaaparAjitavimANesu NaM bhaMte ! devANaM kevai0 paNNatA ?, go0! jahaNaNeNaM ekatIsaM sAgarovamAI ukko0 tettIsaM sAgarovamAI, savvaTThasiddhe NaM dIpa anukrama [289-292] 1%-50-5054 -59455 Jaticians asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa addhitvAt '142' iti krama mudritaM ~384~ Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142]] anuyo| maladhA rIyA // 191 // vRtti upakrame pramANavAraM gAthA: ||-II bhaMte! mahAvimANe devANaM kevai0 paNNatA?, go0 ! ajahaeNamaNukoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / se taM suhume addhApaliovame / se taM addhApaliovame (sU0 142) sUtrasiddhameva yAvanmanuSyasUtraM, navaraM pRthivyAdInAmaparyAptAnAM jaghanyata uskRSTatavAntarmuhartameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasambhavAt maraNAdveti bhASanIyam / vyantarAdisUtrANyapi vaimAnikasUtraparyantAni pAThasiddhAnyeva, navarameteSAM paryAptAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasaMbhavAdeva bhAvanIyaM, aveyakasUtre cAdhastanAstrayo'dhastanauveyakazabdenocyante, madhyamAstu vayo madhyamaveyakazabdena, upa-IN |ritanAstu zraya uparitanaveyakazabdena, punarapyadhastaneSu triSu prastaTeSu madhye'dhastanaH prastaTo'dhastanAdhastanauve-| yakazabdena vyapadizyate, madhyamastvadhastanamadhyamazabdena, uparitanasvadhastanoparimazabdena, evaM madhyameSyapi triSu prastaTeSu madhye'dhastanaprastaTo madhyamAdhastanauveyakazabdenAbhidhIyate madhyamastu madhyamamadhyamazabdena uparitanastu madhyamoparitanazabdena, evamuparitaneSvapi triSu prastaTeSu krameNoparimAdhastanoparimamadhyamauparimoparimazabdavAcyatA bhAvanIyeti // 142 // se kiM taM khettapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhume se Tappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joaNaM dIpa anukrama [289-292] 191 // lation asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~385~ Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] gAthA: ||-II AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA tao NaM samae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva niTrie bhavai se taM vavahArie khettapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI bhaveja dasaguNiyA / taM vavahAriassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 1 // eehiM vavahAriehiM khetapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM va0 nasthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai, se taM vava0 se kiM taM suhume khetapaliovame 12 se jahANAmae palle siA joaNaM AyAma0 jAva parikkheveNaM se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijAI khaMDAI kajai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejaibhA dIpa anukrama [293-297] Jantic ~386~ Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] anuyo maladhArIyA vRtti upakrame pramANadvAra // 192 // gAthA: ||-|| gamettA suhamassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAo asaMkhejjaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA vA aNAphupaNA vA taoNaM samae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva NiTTie bhavai, se taM suhame khettapaliovame / tattha NaM coae paNNavarga evaM vayAsI-asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNAphuNNA?, haMtA asthi, jahA ko diTuMto?, se jahANAmae koTue siA kohaMDANaM bharie tattha NaM mAuliMgA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM AmalagA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM bayarA pa0 te'vi mAyA, tattha NaM caNagA pakkhittA te'vi mAyA, tattha NaM muggA pakkhi0, tattha NaM sarisavA pa0, tattha NaM gaMgAvAluA pakkhittA sAvi mAyA, evameva eeNaM diTuMteNaM asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehi aNAphuNNA / eesiM OMOM dIpa anukrama [293-297] // 192 // *5649 SSS ~387~ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] gAthA: ||-II pallANaM koDAkoDI bhaveja dsgunniyaa| taM suhumassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 1 // eehiM suhamehiM khettapa0 sAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhamapali. sAga0 diTTivAe davvA mavijaMti (sU0 143) uktaM saprayojanamaddhApalyoparma, kSetrapalyopamamapyuktAnusArata evaM bhAvanIyaM, navaraM vyAvahArikapalyopame 'je NaM tassa pallassetyAdi, tasya palyasyAntargatA nabhApradezAstailAyeM 'apakuNNa'tti AspRSTA-vyAptA AkAntA itiyAvat, teSAM sUkSmattvAt pratisamayamekaikApahAre asakhyeyA utsarpiNyavasarpiNyotikrAmantyato'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNImAnaM prastutapalyopamaM jJAtavyaM, sUkSmakSetrapalyopame tu sUkSmA-12 lApraiH spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante, atastavyAvahArikAdasa-khyeyaguNakAlamAnaM draSTavyam / Ahayadi spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante tarhi vAlAH kiM prayojanaM ?, yathoktapalyAntargatanabhAnadezApahAramAtrataH sAmAnyenaiva vaktumucitaM syAt, satyaM, kintu prastutapalpopamena dRSTivAde dravyANi mIyante, tAni ca kAnicidU yathoktavAlAgraspRSTareva nabhaHpradezairmIyante kAnicivaspRSTarityato dRSTivAdoktadravyamA-14 nopayogitvAdAlAgraprarUpaNA'tra prayojanavatIti / 'tattha NaM coyae paNNavaga'mityAdi, tatra nabhApradezAnAM spRSTAspRSTatvamarUpaNe sati jAtasandehaH prerakaH prajJApakam-AcAryamevamavAdIt-bhadanta ! kimastyetad yaduta dIpa anukrama [293-297] anu. 33 ~388~ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] anuyo0 maladhArIyA & vRttiH upakrame pramANadvAraM gAthA: ||-II tasya palpasyAntargatAste kecidapyAkAzapradezA vidyante ye tairvAlAprairaspRSTAH ?, pUrvoktaprakAreNa vAlAgrANAM tatra niviDatayA'vasthApanAcchidrasya kacidapyasambhavAd durupapAdamidaM yattatrAspRSTA nabhApradezAH santIti pracchakAbhiprAyaH, tatrottaraM-hantAstyetat, nAtra sandehaH kartavyaH, idaM ca dRSTAntamantareNa vAyAtratA pratipasumazaktaH punarvineyaH pRcchati-yathA ko'tra dRSTAntaH?, prajJApaka Aha-'se jahAnAmae' ityAdi, ayamatra bhAvArtha:-kUSmANDAnAM-puMsphalAnAM bhRte koSThake sthUladRSTInAM tAvad bhRto'yamiti pratItirbhavati, atha kUSmANDAnAM bAdaratvAt parasparaM tAni chidrANi saMbhAvyante yeSvadyApi mAtuliGgAni-bIjapUrakANi mAnti, tatprakSepe ca punarbhRto'yamiti pratItAvapi mAtuliGgacchidreSu cilvAni prakSiplAni, tAnyapi mAntItyevaM tAvad yAvatsarSapacchidreSu gaGgAvAlukA prakSiptA sA'pi mAtA, evamarvAgadRSTayo yadyapi yathoktapalye zuSirAbhAvato'spRSTanabhApradezAnna saMbhAvayanti tathApi vAlAgrANAM bAdaratvAdAkAzapradezAnAM tu sUkSmatvAt santyevAsaDUkhyAtA aspRSTA nabhApradezAH, dRzyate ca niviDatayA sambhAvyamAne'pi stambhAdau AsphAlitAyAkIlakAnAM bahUnAM tadantaH pravezaH na cAsau zuSiramantareNa saMbhavati, evamihApi bhAvanIyam // 143 // kaivihA NaM bhaMte ! davyA paNNattA ?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-jIvadavvA ya ajIvadavA ya / ajIvadavyA NaM bhaMte ! kaivihA papaNattA ?, go0! duvihA pa0, taM dIpa anukrama [293-297] // 193 // atha jIvAdi 'dravya' prarupaNA kriyate ~389~ Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [144] / gAthA ||114...|| .............. muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [144] jahA-ruvIajIbadavvA ya arUvIajIvadavvA ya / arUvIajIvadavvANaM bhaMte ! kaivihA paNNattA?, go0! dasavihA paNNattA, taMjahA-dhammatthikAe dhammasthikAyassa desA dhammatthikAyassa paesA adhammatthikAe adhammasthikAyassa desA adhammathikAyassa paesA AgAsasthikAe AgAsasthikAyassa desA AgAsa0 paesA, addhAsamae / rUvIajIvadavvANaM bhaMte ! kaivihA paM0?, go0! cauThivahA paNNattA, taMjahA -khaMdhA khaMdhadesA khaMdhappaesA paramANupoggalA, te NaM bhaMte! kiM saMkhijjA asaMkhijA aNaMtA ?, go0! no saMkhejjA no asaMkhejjA aNaMtA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-no saMkhejjA no asaMkhejA aNaMtA ?, go0! aNaMtA paramANupoggalA aNaMtA dupaesiA khaMdhA jAva aNaMtA aNaMtapaesiA khaMdhA, se eeNa'TeNaM go0! evaM vuzcaino saMkhejjA no a0 aNaMtA / jIvadavvANaM bhaMte ! kiM saMkhijA asaMkhijA arNatA?, go0 no saMkhijA no asaMkhijjA aNaMtA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai-no saMkhijjA no asaM dIpa anukrama [298] ~390~ Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [144] dIpa anukrama [298] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [144] / gAthA ||114.....|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 194 // khijjA anaMtA ?, go0 ! asaMkhejjA NeraiyA asaMkhejA asurakumArA jAva asaMkhejA thaNiyakumArA asaMkhijjA puDhavIkAiyA jAtra asaMkhijjA vAukAiA anaMtA vaNassaikAiA asaMkhejjA iMdiA jAva asaMkhijA cauriMdiyA asaMkhijA paMciMdiyatirikkhajoNiA asaMkhijA maNussA asaMkhijA vANamaMtarA asaMkhijA joisiA asaMkhejA vaimANi anaMtA siddhA, se eeNaTTeNaM go0 ! evaM buccai-no saMkhijA no asaMkhijA anaMtA (sU0 144 ) yaSTivAde dravyANi mIyante tarhi katividhAni bhadanta ! tAvad dravyANi prajJatAni ?, gautama / dvividhAni prajJaptAni, tadevAha - 'jIvadanvA ya ajIvadavvA ya' / tatrAlpavaktavyatvAt pazcAnnirdiSTAnyapyajIvadra vyANi vyAcikhyAsurAha-- 'ajIvadavvANaM bhaMte! kavihetyAdi sugamaM yAvad' 'dhammatthikAe' ityAdi, eko'pi dharmAstikAyo nayamatabhedAtridhA bhidyate, tatha saGgrahanayAbhiprAyAdeka evaM dharmAstikAya:- pUrvoktapa dArthaH, vyavahAranayAbhiprAyAntu buddhiparikalpito dvibhAgAtribhAgAdikastasyaiva dezaH, yathA sampUrNa dharmAstikAyo jIvAdigatyupaSTambhakaM dravyabhiSyate evaM taddezA api tadupaSTambhakAni pRthageva dravyANIti bhAvaH, Rju For P&Pase City ~ 391~ vRttiH upakame pramANadvAraM // 194 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [144] / gAthA ||114...|| ..................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [144] dIpa sUtrAbhiprAyatastu svakIyakhakIyasAmarthena jIvAdigatyupaSTambhe vyApriyamANAstasya pradezA buddhiparikalpitA nirvibhAgA bhAgAH pRthageva dravyANi, evaM adharmAkAzAstikAyayorapi pratyekaM trayastrayo bhedA vAcyAH, 'adAsamaya' ityatraikavacanaM vartamAnakAlasamayasyaiva ekasya satvAdatItAnAgatayostu nizcayanayamatena vinaSTatvAnutpannatvAbhyAmasatvAda, ata eveha dezapradezacintA na kRtA, ekasmin samaye niraMzavena tadasambhavAt, tadevaM dazavidhAnyarUpyajIvadravyANi / rUpyajIvadravyANi tu skandhAdibhedAcatuoM, tantra skandhA-yaNukAdayo'nantANukAvasAnAH, dezAstu tadvibhAgatribhAgAdirUpA avayavA, pradezAH punastadavayavabhUtA eva niraMzA bhAgAH paramANupudgalAH skandhabhAvamanApannAH ekAkinaH paramANavaH, tAni ca rUpidravyANyanantAni, kathamityAha-'aNaMtA paramANupoggalA' ityAdi, ete ca skandhAdayaH pratyekamanantAH / atha jIvadravyANi vicArayitumAha-'jIvadavANaM bhaMte! kiM saMkhejA' ityAdi, yasmAnArakAdirAzayaH pratyekamasakhyAtAH vanaspatayaH siddhAzcAnantA ato jIvadravyApayanantAnyevetyayaH // 144 // tatra nArakAdayo'sakhyeyAdikharUpataH sAmAna nyena proktA vizeSatastu tadasakhyeyakaM kiyatpramANamiti na jJAyate, audArikAdizarIravicAre ca tatparijJAnaM siddhyati audArikAdizarIrakharUpayodhazca vineyAnAM saMpadyate iti cetasi nidhAya jIvAjIvadravyavi|cAraprastAvAccharIrANAM tadubhayarUpatvAttAni vicArayitumupakramate kaivihA NaM bhaMte! sarIrA paM0?, go0! paMca sarIrA paNNatA, taMjahA-orAlie veGa anukrama [298] JaEcon: atha 'zarIra' prarupaNA kriyate ~392~ Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ..................... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [145] anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAraM // 195 // dIpa vivae AhArae teae kammae, NeraiANaM bhaMte ! kai sarIrA paM0?, go0! tao sarIrA paM0 ta0 veuvvie teae kammae, asurakumArANaM bhaMte ! kai sarIrA paM0?, go0 ! tao sarIrA paNNattA, taMjahA-veu0 tea0 kammae, evaM tiSiNa 2, ee ceva sarIrA jAba thaNiyakumArANaM bhANiavvA / puDhavIkAiANaM bhaMte! kai sarIrA paNNattA ?, go0! tao sarIrA paNNatA, taMjahA-orAlie teae kammae, evaM AuteuvaNassaikAiyANa'vi ee ceva tiSiNa sarIrA bhANiyavyA, vAukAiyANaM jAba go0cattAri sarIrA paM0 ta0 urAlie veuvvie teyae kammae / beiMdiyateiMdiyacauridiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM, paMciMdiatirikkhajoNiANaM jahA vAukAiyANaM / bhaNussANaM jAva go0! paMca sarIrA paM0, taM0-orAlie veuvie AhArae teae kmme| vANamaMtarANaM joisiANaM vemANiANaM jahA neraiyANaM / kevaiyA NaM bhaMte! urAliasarIrA anukrama [299]] A // 195 // 1 kaibihA pra. ~393~ Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] paNNattA?, go! duvihA papaNattA, taMjahA-baddhellagA ya mukkellagA ya, tattha NaM je te baddhellagA te NaM asaMkhijjA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejA logA, tattha NaM je te mukkellagA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davvao abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA siddhANaM annNtbhaago| 'orAlie'tti udAraM-tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA zeSazarIrebhyaH pradhAnaM udAramevaudArikam , athavA-udAraM-sAtirekayojanasahasramAnavAccheSazarIrebhyo mahApramANaM tadevIdArikaM, kriyaM tUttaravaikriyAvasthAyAmeva lakSayojanamAnaM bhavati, sahaja tu pazcadhanuHzatapramANameva, tataH sahajazarIrApekSayA idameva mahApramANaM, 'veuvie'tti vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriya, viziSTaM kurvanti taditi vA vaikurvikama. 'AhArae'tti tathAvidhaprayojane caturdazapUrvavidA Ahiyate-gRdyata ityAhArakam, athavA Ahiyante-gRhyante 4 kevalinaH samIpe sUkSmajIvAdayaH padArthA anenetyAhArakaM, 'teyae'tti rasAdyAhArapAkajananaM tejonisargalabdhinibandhanaM ca tejaso vikArastaijasaM, 'kammaetti aSTavidhakarmasamudAyaniSpannamaudArikAdizarIrAneSandhanaM ca dIpa anukrama [299]] ~ 394~ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka S [145] dIpa anuyo bhavAntarAnuyAyi karmaNo vikAraH kamaiva vA kArmaNam , atra svalpapudgalaniSpannatvAhAdarapariNAmatvAca prathama-II | vRttiH maladhA-18mIdArikasyopanyAsaH, tato bahubahutarabahutamapudgalanivRttatvAt sUkSmasakSmatarasUkSmatamakhAca krameNa zeSazarI-II upakrame rIyA rANAmiti / tadevaM sAmAnyena zarIrANi nirUpya caturvizatidaNDake tAni cintayitumAha-neraiyANaM bhaMte! pramANadvAraM kai sarIrA' ityAdi pAThasiddhameva, yAvat 'kevaiyA NaM bhaMte! urAliyasarIrA' ityAdi, kiynti-kiytsng||196|| syAnyaudArikazarIrANi sarvANyapi bhavanti, atrotsaraM-goyamA duvihe'tyAdi, audArikazarIrasakhyAyAM pRSTAyAM baddhamuktatvalakSaNaM tadvaividhyakathanamaprastutamiti cet, naivaM, baddhamuktayorbhedena saGkhyAkathanArthatvAttasya, idaM ca baddhamuktaudArikAdipramANaM kacid dravyeNa-abhavyAdinA vakSyati kacittu kSetreNa-zreNipratarAdinA ka-12 cittu kAlena-samayAvalikAdinA, bhAvena tu na vakSyati, tasyeha dradhyAntargatatvena vivakSitatvAt, tatra baddhAnAmaudArikazarIrANAM kAlataH kSetratazca mAnaM nirUpayitumAha-tattha NaM je te baddhellayA' ityAdi, iha nArakadevAnAmaudArikazarIrANi baddhAni tAvanna sambhavantyeva, vaikriyazarIratvAtteSAm, ataH pArizeSyAt tiryAnuSyaistathAvidhakarmodayAda yAni baddhAni-gRhItAnItyarthaH, pRcchAsamaye taiH saha yAni sambaddhAni tiSThantIti& yAvat, tAni sAmAnyataH sarvANyasansyeyAni, na jJAyate tadasaGkhyeyaM kiyadapItyato vizinaSTi-'asaM-| khejAhi'mityAdi, pratisamayaM yadyekaikaM zarIramapahiyate tadA asakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvANyapahiyante, asakhyeyotsarpiNyavasarpiNISu yAvantaH samayAstAvanti tAni baddhAni prApyanta iti paramArthaH, tade 15565555 anukrama [299]] 196 // 25% ~395~ Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa tatkAlato mAnamuktam , aba kSetratastadAha-khettao asaMkhejA loga'tti, ivamuktaM bhavati-pratyekamasaGkhyeyapradezAtmikAyAM khakIyakhakIyAvagAhanAyAM yadyekaikaM zarIraM vyavasthApyate tadA'sakhyeyA lokAstairdhiyante, ekaikasminnapi nabhApradeze pratyekaM tairvyavasthApyamAnairasakhyeyA lokA bhriyante eva, kevalaM zarIrasya jaghanyakAto'pyasaGakhyeyapradezAvagAhitvAdekasmin pradeze'vagAhA siddhAnte niSiddha iti netyamucyate, asatkalpanayA ucyatAmevamapi ko doSa iti cet, ko nivArayitA?, kevalaM siddhAntasaMvAdiprakAreNa prarUpaNe'juSTe lazyamAne sa eva khIkartuM zreyAniti, Aha-bhavatvevaM, kiMvaudArikazarIriNAM manuSyatirakSAmanantatvAt kathamanantAni zarIrANi na bhavanti yenAsakhyeyAnyevoktAni?, ucyate, pratyekazarIriNastAvadasaNyAtA evAtasteSAM zarIrANyapyasaGkhyAtAnyeva, sAdhAraNazarIriNastu vidyante anantAH, kinta teSAM naikaikajIvasyai Mkai zarIraM kinvanantAnAmanantAnAmekaikaM vapurityata audArikazarIriNAmAnanye'pi zarIrANyasakhyeyAnye veti / tattha gaMje te mukallayetyAdi, bhavAntarasaGkrAntI mokSagamanakAle vA jIvairyAnyaudArikANi muktAnityaktAni samujjhitAni tAnyanantAni prApyante, anantakasthAnantakatvAnna jJAyate kiyadapyanantakamidaM, tataH kAlena vizeSayati-pratisamayamekaikApahAre anantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, tatsamayarAzitulyAni kAbhavantItyarthaH, adha kSetrato vizinaSTi-khettao aNaMtA loga'tti, kSetrata:-kSetramAzrikhyAnantAnAM lokapramANa khaNDAnAM yaH pradezarAzistacalyAni bhavantIti bhAvaH, dravyato niyamayati-'abhavasiddhiehi mityAdi, anukrama [299] 555-4560555250 ~396~ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyoga maladhA prata sUtrAMka [145] rIyA MORECAS // 197 // dIpa anukrama [299] abhavyajIvadravyasakhyAto'nantaguNAni siddhajIvadravyasakhyAyAstvanantabhAgavartIni / Aha-yayevaM yaH vRttiH samyaktvaM labdhvA punarmithyAtve gamanAt tattyaktaM te pratipatitasamyagdRSTayo'pyabhavyezyo'nantaguNAH siddhAnAmanantabhAge prajJApanAmahAdaNDake paThyante, tatkimetAni tattulyAni bhavanti ?, naitadevaM, yadi tatsamasaGkhyAni | bhaveyustadA tathaiveha sUtre tAni nirdiSTAni syuH, na caivaM, tataH pratipatitasamyagdRSTirAzeH kadAciddhInAni kadAcitulyAni kadAcittvadhikAni iti pratipattavyamiti / punarapyAha-nanu jIvaiH parityaktazarIrANAmAnantyameva tAvannAvagacchAmaH, tathAhi-kimetAni zmazAnAdigatAnyakSatAnyeva yAni tiSThanti tAni gRhyante uta khaNDIbhUya paramANvAdibhAvena pariNAmAntarApannAni?, yadyAyaH pakSastarhi tessaamnntkaalaavsthaanaabhaavaat| stokasvAdAnantyaM nAstyeva, atha cAparaH pakSastarhi sa kazcid pugalo'pi nAsti yo'tItAddhAyAmekaikajIvenIdArikazarIrarUpatayA anantazaH pariNamayya na muktaH, tataH sarvasyApi pudgalAstikAyasya grahaNamApanam , evaM ca satyabhavyebhyo'nantaguNAni siddhAnAmanantabhAge ityetadvirudhyate, sarvapudgalAstikAyagatapudgalAnAM sarvajIvezyo'pyanantAnantaguNatvAda, atrocyate, naiSa doSo, bhavadupanyastapakSadvayasyApyanagIkaraNAta, kintu jIvavipramukte ekaikaminnaudArikazarIre yAnyanantakhaNDAni jAyante tAni ca yAvayApi taM jIvaprayoganivartitamaudArikazarIrapariNAma parityajya pariNAmAntaraM nAsAdayanti tAvadaudArikazarIrAvayavatvAdekadezadAhe'pi grAmo // 197 // dagdhaH paTo dagdha ityAdivadavayave samudAyopacArAdiha pratyekamaudArikazarIrANi bhaNyante, tatazcaikaikasya jIva SALCCASIOG ~397~ Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata G436440 sUtrAMka SAMROSAROSSA [145] dIpa vipramuktaudArikazarIrasthAnantabhedabhinnatvAt teSAM ca bhedAnAM pratyekaM tadavayavatvena prastutazarIropacArAda | eteSAM ca bhedAnAM prakRtazarIrapariNAmatyAge anyeSAM tatpariNAmavatAmutpattisambhavAd yathoktAnantakasaGkakhyAnyaudArikazarIrANi loke na kadAcidvyavacchidyanta iti sthitaM, tadevamoghata uktA audArikazarIrasaiNyA, vibhAgatastUpariSTAt kramaprAptAmimAM vakSyati / athaughata eva vaikriyasaNyAmAha kevaiANaM bhaMte! veuvviasarIrA paM0? go! duvihA paM0, taM0-baddhelayA ya mukellayA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhijA asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo payarassa asaMkhejaibhAgo, tattha NaM jete mukkelyA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao sesaM jahA orAliassa mukkellayA tahA eevi bhANiavvA / kevai0 AhAragasa0? go0! duvihA0 baDhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia asthi sia natthi, jai asthi jahaNNeNaM ego vA do vA tipiNa vA ukkoseNaM sahassapuhataM, mukkellayA jahA orA. tahA bhANiavvA / kevaiyA NaM bhaMte! teagasarIrA paM0?, go0! duvihA anukrama [299] SASSASSASSEX ~398~ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: CAR anuyo maladhA prata upakrame pramANadvAra rIyA sUtrAMka [145] // 198 // 64 * dIpa paM0 20-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davao siddhehiM aNaMtaguNA savvajIvANaM aNaMtabhAgUNA, tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao arNatA logA davyao savvajIvahiM aNaMtaguNA savvajIvavaggassa aNaMtabhAgo / kevai0 kammagasarIrA paM01, go! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke jahA teagasarIrA tahA kammagasarIrAvi bhANiavvA / tatra nArakadevAnAmetAni sarvadaiva baddhAni saMbhavanti, manuSyatirazcAM tu vaikriyalabdhimatAmuttaravaikriyakaraNakAle, tataH sAmAnyena caturgatikAnAmapi jIvAnAmamUni bahAnyasansyeyAni labhyante, tAni ca kAlato|'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni kSetratastu pUrvoktapratarAsakhyeyabhAgavalaMsakhyeyazreNInAM yaHpradezarAzistatsakhyAni saMbhavanti, muktAni yathaudArikANi tathaiva 2 / athaughata evAhArakANyAhakevaiyA NaM bhaMte ! AhArage'tyAdi, etAni baddhAni caturdazapUrvavido vihAya nAparasya saMbhavanti, antaraM caiSAM anukrama [299]] Elicati ~399~ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] KASAHERE dIpa zAstrAntare jaghanyataH samayaM utkRSTatastu SaNmAsAnyAvadabhihitam, ata uktaM-baddhAni kadAcit santi kadAcinna santi, yadi bhavanti tadA jaghanyata eka dve trINi vA, utkRSTatastu sahasrapRthakvaM, dviprabhRtyA navabhyaH samayaprasiddhyA pRthaktvamucyate, muktAni yathaudArikANi tathaiva, navaramanantakasthAnantabhedAttadeveha laghutaraM draSTavyam / tathaiva taijasAnyAha-kevaiyA NaM bhaMte! teyage'tyAdi, etAni baddhAnyanantAni bhavanti, kAlato|'nantotsarpiNyavasarpiNIsamaparAzisakhyAni kSetrato'nantalokapradezarAzimAnAni drabyataH siddhebhyo'na-12 ntaguNAni anantabhAganyUnasarvajIvasa-khyApramANAni, tatsvAminAmanantatvAt, nanvaudArikasyApi khAmino vidyante'nantA na ca tAnyetAvatsalayAnyuktAni, atrocyate, audArikaM manuSyatirazcAmeva bhavati, ttraapi| sAdhAraNazarIriNAmanantAnAmekaikameya, idaM caturgatikAnAmapyasti, sAdhAraNazarIriNAM ca pratijIvamekaikaM prApyate, tatastaijasAni sarvasaMsArijIvasarUyAni bhavanti, saMsAriNazca jIvAH siddhezyo'nantaguNAH, ata etAnyapi siddhezyo'nantaguNAnyuktAni sarvajIvasaGkhyAM tu na prAmuvanti, siddhajIvAnAM tadasambhavAt, siddhAzca zeSajIvAnAmanantabhAge vartante, ataH siddhajIvalakSaNenAnantabhAgena hInA ye sarvajIvAstatsaGkhyAnyabhihi-17 tAni, muktAnyapi anantAni, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetrato'nantalokAnAM ye pradezAstattulyAni, dravyataH sarvajIvezyo'nantaguNAni, tarhi jIvarAzinaiva jIvarAziguNito jIvargo bhaNyate, etAvatsalyAni tAni bhavanti ?, netyAha-'jIvavaggassa aNaMtabhAgo'tti, sarvajIvAH sadbhAvato'nantA api| anukrama [299]] bhana.14 ~ 400~ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo. vRttiH maladhA prata sUtrAMka [145] rIyA // 199 // dIpa kalpanayA kila daza sahasrANi, tAni ca taireva guNitAni, tato'satkalpanayA dazakoTisankhyAH , sadbhAvatastvanantAnantasalayo jIvavA~ bhavati, tasyAnantaguNakalpanayA zatatame bhAge etAni vartante, ataH sadbhA- upakrame vato'nantAnyapi kila dazalakSasakhyAni tAni siddhAni, kiM kAraNaM jIvavargasakhyAnyeva na bhavanti ?,pramANadvAra ucyate, yAni yAni taijasAni muktAnyanantabhedaibhidyante tAni tAnyasaGkhyeyakAlAvaM taM pariNAma parityajya niyamAt pariNAmAntaramAsAdayanti, ataH pratiniyatakAlAvasthAyitvAdutkRSTato'pi yathoktasaGkhyAnyevaitAni samuditAni prApyante nAdhikAnItyalamativistareNa / 'kevaiyA NaM kammae' ityAdi, taijasakArmaNayoH samAnasvAmikatvAtsarvadaiva sahacaritatvAca samAnava vaktavyateti / tadevamoghataH paJcApi zarIrANyuktAni, sAkAmprataM tAnyeva nArakAdicaturvizatidaNDake vizeSato vicArayitumAha neraiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNatA, taMjahAbaddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM natthi, tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, neraiyANaM bhaMte! kevaiyA veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA papaNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkelayA ya, tattha NaM je te baddhalagA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosa anukrama [299]] ~401~ Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Eco intematonal ppiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlaM biiavaggamUlapaDuppaNNaM ahavaNaM aMgulabii avaggamUlaghaNapamANamettAo seDhIo, tattha NaMje te mukkellyA te NaM jahA ohio orAliasarIrA tahA bhANiavvA, NeraiyANaM bhaMte! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhellayA te NaM natthi, tattha NaM je te mukkellyA te jahA ohio orAliA tahA bhANiavvA, teya kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviasarIrA tahA bhANiavvA / asurakumArANaM bhaMte! kevaiA orAliyasarIrA paM0 1, go0 ! jahA neraiyANaM orAli0 tahA bhA0, asurakumArANaM bhaMte! ke0 veDavviasarIrA paM0 ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddheyA ya yA ya, tattha NaM je te baddhellyA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo For P&Pase Cnly ~ 402~ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka [145] // 20 // payarassa asaMkhijaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlassa a. vRttiH maladhA upakrame saMkhijaibhAgo, mukellayA jahA ohiyA orAliasarIrA, asuraku. kevaiA AhArIyA pramANadvAraM ragasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, jahA eesiM ceva orA0tahA bhA0, teagakamma0 jahA ee. veu0 tahA bhANiavvA, jahA asurakumA rANaM tahA jAva thaNia0 tAva bhANiavvaM / dvividhAni prajJaptAnIti yaducyate tatra baddhAnAmasadrUpeNaiva nArakeSu sattvamavaseyaM, na sapeNa, ata evoktaM-1 tatra yAni baddhAni tAni na santi,teSAM vaikriyazarIratvenaudArikavandhAbhAvAt, muktAni tu mAka tiryagAdinAnAbhaveSa saMbhavanti, tAni caudhikamuktaudArikavadbhAcyAni, yAni kriyazarIrANi tAni tu baddhAnyeSAmasaGkhyeyA-1* ni, pratinArakamekaikavaikriyasadbhAvAt , nArakANAM cAsaNyeyatvAt, tAni ca kAlato'sakhyeyotsarpiNyavasarpidaNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyeyabhAgavayaMsakhyeyazreNInAM ye pradezAstatsakhyAni bhavanti, nanu pratarAsakhyeyabhAge asalayeyA yojanakoTyo'pi bhavanti, tatkimetAvatyapi kSetre yA nabhaHzreNyo bhavanti 200 / tA iha gRhyante?, netyAha-tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasaI'tyAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUciH-cistara-3 Ni yeti zeSaH, kiyatItyAha-'aMgulI'tyAdi, aGgulapramANe pratarakSetre yaH zreNi:-rAzistatra kilAsalayeyAni dIpa anukrama [299]] SSCRICAXC ~ 403~ Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa vargamUlAni tiSThantyatA prathamavargamUlaM dvitIyavargamUlena pratyutpanna-guNitaM tathA ca sati yAvansyo'tra zreNyo labdhA etAvatpramANA zreNInAM viSkambhasUcirbhavati, etAvatyaH zreNyo'tra gRhyanta ityarthaH, idamuktaM bhavatiaGgulapramANe pratarakSetre kilAsatkalpanayA SaTpazcAzadadhike dve zate zreNInAM bhavatastadyathA 256, atra prathamavargamUlaM SoDaza 16 dvitIyaM catvAraH 4 caturbhiH SoDaza guNitA jAtAzcatuHSaSTiH, eSA catuHSaSTirapi sadbhAvato'saNyeyAH zreNyo mantavyAH, etAvatsa-khyA zreNInAM vistarasUciriha grAdyA / 'ahava 'mityAdi, Na| miti vAkyAlaGkAre, athavA-anyena prakAreNa prastuto'rtha ucyate ityarthaH, 'ahava 'tti kacitpAThaH, sa caivaM vyAkhyAyate-athavA naiSa pUrvoktaH prakAro'pi tu prakArAntareNa prastuto'rtho'bhidhIyate iti bhAvaH, samudito vA'yaMzabdo'thavAzabdasyArthe vartate, tadeva prakArAntaramAha-'aMgulavIyavagamUlaghaNe'tyAdi, aGgulapramANapatarakSetravartizreNirAzeryadvitIyavargamUlamanantaraM catuSTayarUpaM darzitaM tasya yo ghana:-catuHSaSTilakSaNastatpramANA:tatsaGkhyAH zreNyo'tra gRhyanta iti, prarUpaNaiva bhidyate arthastu sa eveti, tadevaM kalpanayA catuHSaSTirUpANAM sadbhAvato'sakhyeyAnAM zreNInAM yaH pradezarAziretAvatsakhyAni nArakANAM baddhavaikriyANi prApyanta iti, pratyekazarIritvAnnArakA apyetAvanta eca, evaM ca sati pUrva nArakAH sAmAnyenaivAsakhyeyAM uktAH, atra tu zarIravicAraprastAvAtadapyasalayeyakaM pratiniyatasvarUpaM siddhaM bhavati, evamanyatrApi pratyekazarIriNaH sarve khakIyasvakIyabaddhazarIrasakhyAtulyA draSTavyAH, muktakriyANi muktIdArikavadvAcyAni, AhArakANi baddhA anukrama [299]] -1 ~ 404~ Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo. maladhA rIyA // 201 // CROCES sUtrAMka [145] dIpa nyeSAM na sambhavanti, caturdazapUrvadharasambhavitvAttadvandhasya, muktAni tu muktaudArikavadvAcyAni, manuSyabhave kRtojjhitAhArakazarIrANAM pratipatitacaturdazapUrvavidAM nArakeSUtpattisambhavAdaudArikoktanyAyenAnantAnAM teSAM sambhava iti bhAvaH, taijasakANAni tu baddhAni muktAni ca yathaiSAmeva vaikriyANi tathA vaktavyAni / uktAni pramANadvAraM paJcApi zarIrANi nArakepu,athAsurakumAreSu tAni vaktumAha-'asurakumAraNaM bhNte|' ityAdi, audArikANya-IN trApi nArakavadvAcyAni, vaikriyANyapi tathaiva, navaramasurakumArANAM nArakebhyaH stokasvAt prastutazarIrANyapi |stokAnyato viSkambhasUcyA vizeSaH, sA ceyaM-'tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasaI'tyAdi, tAsAm-anantaroktazreNInAM viSkambhasaciH-vistarazreNiraGgalaprathamavargamUlasyAsakhyeyabhAgaH, idamuktaM bhavati-patarasyAGgulapramANe kSetre yAvantyaH zreNayo bhavanti tAsAM yatprathamavargamUlaM tasyApyasaGkhyeyabhAge yAH zreNayo bhavanti tatpramANaiva vistarasUciriha grAhyA, sA ca nArakoktasUcerasaGkhyAtatame bhAge siddhA bhavati, tato nArakANA-IC masurakumArA asaGkhyeyabhAge vartanta iti pratipAditaM bhavati, itthameva caitat, yataH prajJApanAmahAdaNDake kevalaratnaprabhAnArakANAmapi samastA api bhavanapatayo'saGkhyAtatamabhAgavartitvenoktAH kiM punaH samastanAra-13 kANAM kevalA(a)surakumArA iti, AhArakANi nArakavadeva, taijasakArmaNAnyatraivoktavaikriyavaditi / evaM | samAnaiva vaktavyatA yaavtstnitkumaaraaH| puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliasarIrA paM01, go0! duvihA paNNattA, taM anukrama [299]] // 201 // ~ 405~ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa jahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, evaM jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhA0, puDhavikA0 kevaiyA veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellyA te NaM Natthi, mukkelyA jahA ohiANaM orAliasarIrA tahA bhA0, AhAragasarIrAvi evaM ceva bhANiyavvA, teagakammasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM teukAiyANa ya savvasarIrA bhANiyavvA / vAukAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliasarIrA paM0?, go.! duvihA paNNatA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiavvA, vAukAiyANaM bhaMte! kevaiyA veuvviasarIrA paM0?, go0 duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te bakhellayA te NaM asaMkhijA samae 2 abahIramANA 2 khettapaliovamassa asaMkhijaibhAgametteNaM kAleNaM avahIraMti no ceva NaM avahiA siA, mukkelyA ve anukrama [299]] Jantic ~406~ Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [145] / gAthA ||114...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA prata sUtrAMka [145] // 202 // dIpa ubviyasarIrA AhAragasarIrA ya jahA puDhavikAiANaM tahA bhANiavvA, teagaka. mmasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA / vaNassaikAiANaM orAliave lApramANadvAra uviaAhAragasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA, vaNassaikAiyANaM bhaMte! kevaiyA teagasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, jahA ohiA teagakammasarIrA tahA vaNassaikAiyANavi teagakammagasarIrA bhaanniavvaa| audArikANi baddhAni muktAni cAtraudhikaudArikavadbhAcyAni kevalaM yadodhikabaddhAnAmasaGkhyeyapramANatvamukta tadiha laghutarAsamayeyakena draSTavyaM, tatrApkAyAdizarIraiH saha sAmAnyena cintitattvAd, atra tu kevalapa thvIkAyamAtraprastAvAditi bhAvaH, vaikriyAhArakANi baddhAni amISAM na santi, muktAni tu prAgvadeva manu-18 maSyAdibhaveSu saMbhavanti, tAni tu muktaudhikaudArikavadabhidhAnIyAni, taijasakArmaNAnyatraivoktaudArikavad dRzyAni, evamaekAyikatejaHkAyikeSvapi sarva vAcyaM, vAyuSu tu vaikriyakRto vizeSaH samasti, tadabhidhAnArthamAha-vAukAiyANaM bhaMte ! ityAdi, ihApi sarva pRthivIkAyikavadvAcyaM, navaraM vaikriyANi baddhAnyamISAmasa yeyAni labhyante, tAni ca pratisamayamapahiyamANAni kSetrapalyopamasyAsaGkhyeyabhAge yAvanto nabhaHpradezA bhavanti tatsaGkhyaiH samayairapahiyante, kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgavartipradezarAzitulyAni bhavantItyarthaH, 'no anukrama [299]] ACKC // 22 // ~ 407~ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] R- 5 dIpa cevaNaM avahiyA siya'tti parapratyAyanArtha prarUpaNaivetthaM kriyate, na tu tAni kadAcitkenaciditthamapahiyanta iti bhAvaH, nanu vAyavaH sarve'pyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANA uktAH, tadvaikriyazarIriNaH kimitthaM stokA eva paThyante?, ucyate, caturvidhA vAyavaH-sUkSmA aparyAptAH paryAptAzca bAdarA aparyApsAH paryAsAzca, tatrAdyarAzitraye pratyekaM te asaGkhyeyalokAkAzapradezapramANA vaikriyalabdhizUnyAzca, bAdaraparyAsAstu sarve'pi pratarAsakhyeyabhAgavartipradezarAzisaGkhyA eva, tatrApi vaikriyalabdhimantastadasaGkhyeyabhAgavartina eva na zeSAH, yeSAmapi ca vaikriyalandhisteSvapi madhye'sahayAtabhAgavartina evaM paddhavaikriya-15 zarIrAH pRcchAsamaye prApyante nApare, ato yathoktapramANAnyevaiSAM baddhavaikriyazarIrANi bhavanti nAghikAnIti, atra kecinmanyante-ye kecana vAnti vAyavaste sarve'pi vaikriyazarIre vartante, tadantareNa teSAM ceSTAyA evAbhAvAt, taca na ghaTate, yataH sarvasminnapi loke yantra kacit zuSiraM tatra sarvatra calA vAyavo niyamAt santyeva, yadi ca te sarve'pi vaikriyazarIriNaH syustadA baddhavaikriyazarIrANi prabhUtAni prAmuvanti, na tu yathoktamAnAnyeveti, tasmAdavaikriyazarIriNo'pi vAnti vAyavaH, uktaM ca-"asthi NaM bhaMte! IsiM purevAyA 1 ati (eSa bhASaH) bhadanta ! yat ISat pUrvavAlAH pazcAdvAtA mandabAtA mahAbAtA yAnti , hanta asti, kadA bhadanta ! yAvat bAnti ?, gautama ! yadA vAyukAyo yathArIti rIyate yadA vAyukAya uttarakriyaM rIyate, yadA vAyukumArA vAyukumAryoM cAtmano vA parasya vA tadubhayo'rthAya vAyukAyamudIrayanti tadA iSada sAvat pArita. anukrama [299]] 361 30 ~ 408~ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo. maladhArIyA sUtrAMka [145] // 203 // dIpa pacchAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti?, haMtA asthi, kayA NaM bhaMte! jAva vAyaMti?, goyamA! jayA NaM 3 vRttiH vAjyAe AhAriyaM rIyai, jayA NaM jAva vAuyAe uttarakiriyaM rIyaI, jayA NaM vAukumArA vAukumArIo upakrame vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aDhAe vAuyAyaM udIraMti, tayA NaM isiM jAva vAyaMti" 'AhAriyaM| pramANadvAra rIyaha'tti rItaM rItiH khabhAva ityarthaH, tasthAnatikrameNa yathArItaM rIyate-gacchati, yadA svAbhAvikIdArikazarI-15 ragatyA gacchatItyarthaH, uttarakiriyaMti-uttarA-uttaravaikriyazarIrAzrayA gatilakSaNA kriyA yatra gamane taduttarakriyaM tadyathA bhavatItyevaM yadA rIyate / tadevamatra vAtAnAM vAne prakAratrayaM pratipAdayatA svAbhAvikamapi gamanamuktam , ato vaikriyazarIriNa eva te vAntIti na niyama ityalaM vistareNa / vanaspatisUtre'pi sarva pRthvI kAyikavadvaktavyaM, navaraM pRthivIkAyikAnAM pratyekazarIritvAt svasthAnabaddhaudArikasakhyAtulyAni tejasakAkANAnyuktAni, ana tu vanaspatInAM yahUnAM sAdhAraNazarIrasvAccharIriNAmAnantye'pyaudArikazarIrANyasa-12 DrakhyAtAnyeva, taijasakArmaNAni tu pratijIvaM pRthagbhAvAdanantAni, tato na svasthAnabadvaudArikakAyatulyAni vaktavyAni, kintu yathaudhikataijasakArmaNAnyabhihitAni tathaivAtrApi bhAvanIyAni / beiMdiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahAbaddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijA asaMkhijjAhiM u anukrama [299]] - // 203 SSC ~ 409~ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ssappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI asaMkhejAo joaNakoDAkoDIo asaMkhijAI seTivaggamUlAI beiMdiyANaM orAliyabaddhe ehiM payaraM avahIrai asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM kAlao khettao aMgulapayarassa AvaliAe asaMkhijjaibhAgapaDibhAgeNaM, mukkellyA jahA ohio orAliasarIrA tahA bhANiavvA, veDavviaAhAragasarIrA baddhelyA natthi mukkellayA jahA ohio orAliasarIrA tahA bhANiavvA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA beiMdiANaM tahA teiMdiyacauriMdiyANavi bhANiavvA / paMciMdiyatirikkhajoNiyANavi orAliasarIrA evaM caiva bhANiavvA, paMcidiatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyA veDavviasarIrA paNNattA ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA - baddheyA ya mukkelayA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhijA asaMkhi For P&Praise Cinly ~ 410~ *********** Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 mAdhA rIyA prata sUtrAMka [145] // 204 // dIpa jAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo vRttiH payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa a upakrame pramANadvAra saMkhijaibhAgo, mukellayA jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhArayasarIrA jahA beiMdiANaM teagakammasarIrA jahA oraaliyaa| atra baddhaudArikANyasaGkhyeyAni kAlato'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsakhyeyabhAgavayaMsakhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tattulyAni, tAsAM ca pratarAsaGkhyeyabhAgavartizre-18 NInAM viSkambhasUcirasaGkhyeyayojanakoTIkoTipramANA'tra grAhyA / etadeva vizeSataramAha-'asaMkhejjAiM sedivaggamUlAIti, ekasyA nabhaHzreNeyaH pradezarAziH sa sadbhAvato'saGkhyAtapradezAtmako'pi kalpanayA | pazcaSaSTisahasrANi pazca zatAni patriMzadadhikAni 65536, asya prathama vargamUlaM 256, dvitIyaM 16, tu| tIyaM 4, caturthaM 2, etAni kalpanayA catvAyapi sadbhAvato'saGkhyeyAni vargamUlAni, eteSAM ca mIlane kalpanayA aSTasaptatyadhike dve zate sadbhAvatastvasakhyeyAH pradezA jAyante, tata etAvatpradezA prastutaviSkambhasUcirbhavati, idAnI prastutazarIramAnameva prakArAntareNAha-beiMdiyANa orAliyasarIrohiM baDellaehi'mityAdi, // 204 // dvIndriyANAM yAni baddhAnyaudArikazarIrANi taiH prataraH sarvo'pyapahiyate, kiyatA kAlenetyAha-asaGkhyeyo anukrama [299] ~ 411~ Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa OM5555 tsarpiNyavasarpiNIbhiH, kena punaH kSetrapravibhAgena kAlapravibhAgena ca, etAvatA kAlenAyamapahiyata ityAhaaGgulamataralakSaNasya kSetrasya AvalikAlakSaNasya ca kAlasya yo'sakhyeyabhAgarUpaH pravibhAga:-aMzastena, idamuktaM bhavati-pokaikena dvIndriyazarIreNa pratarasyaikaiko'GgalAsaGkhyeyabhAga ekaikenAvalikA'salayeyabhA-1M |gena kramazo'pahiyate tadA'saLapeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvo'pi prataro niSThAM yAti, evaM pratarasyaikaikasmibaGgalAsapeyabhAge ekaikenAvalikA'saGyeyabhAgena pratyekaM krameNa sthApyamAnAni dvIndriyazarIrANyasa-yeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarva prataraM pUrayantItyapi draSTavyaM, vastuta ekArthatvAditi, muktIdArikavaikriyAhArakANi pRthvIkAyikavadvAcyAni, jasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi / zrIndriyacatarindriyANAmapyevameva vAcyam / pazendriyatirazcAmapIsthameva, navarameteSu keSAzcidvaikriyalabdhisambhavato baddhAnyapi vaikriyazarIrANi: labhyante, atastatsaGkhyAnirUpaNArthamAha-paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevaiyA veubviyasarIrA ?' ityAdi, iha ca sAmAnyenAsakhyeyatAmAnAvyabhicAratastrIndriyAdInAmatidezo mantavyo, na punaH sarvathA parasparaM sakhyAsAmyameteSAM, yata uktam-"eaisi NaM bhaMte! egidiyayeiMdiyateiMdipacaridiyapaMciMdiyANaM kayare kaparehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA bisesAhiyA cA?, goyamA! savvathoyA paMciMdiyA cAuri sAmAnyAtideze vizeSAnatideva iti bhyAyAt 1 eteSAM bhadanta ! ekendriyadvIndriyatrIviyacaturindriyapatheniyANAM katare katarebhyaH alyA yA bahavo vA talyA yA vizeSAdhikA yA !, gautama ! sarvasatokAH pavendriyAH caturindriyA vizeSAdhikAra trIndriyA vizeSAdhikA dvIndiyA vizeSAdhikA ekendriyA anantaguNAH, anukrama [299]] anu. 35 ~ 412~ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka [145] // 205 // dIpa diyA bisesAhiyA teiMdiyA visesAhiA beiMdiyA visesAhiyA egidiyA aNaMtaguNA" tadevamiha sUtre vRttiH dvIndriyAdInAM kiyato'pi jIvasaGkhyAvaicitryasyoktatvAsaccharIrANAmapi tadiha draSTavyaM, pratyekazarIrANAM upakrame jIvasaGkhyAyAH zarIrasaGkhyAyAH tulyaskhAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate-tatra paJcendriyatirazcAM yaddhAni vai-12 pramANadvAraM kriyazarIrANyasaGkhyayAni sarvadaiva labhyante, tAni ca kAlato'saGkhyayotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsalayeyabhAgavalaMsakhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tamulyAni, tAsAM pa zreNInAM [viSkambhasaciragulaprathamavargamUlasthAsaGkhyeyabhAgaH zeSa bhAvanA asurakumAravatkAryo / maNussANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia saMkhijA sia asaMkhijA jahaNNapae saMkhejjA, saMkhijjAo koDAkoDIo eguNatIsaM ThANAI tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTTA, ahava NaM chaTo vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahaba NaM chaNNauicheaNagadAyirAsI, ukkosapae asaMkhijA, asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao ukkosapae rUvapakkhittehiM maNUssehiM seDhI avahIrai kAlao asaMkhi anukrama [299] // 205 // Jaticial ~ 413~ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] jAhiM ussappiNIosappiNIhiM khettao aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDappaNNaM, mukelayA jahA ohiA orAliA tahA bhANiavvA, maNussANaM bhaMte! kevaiAveuvviasarIrA paM0?, go! duvihA paM0 20-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM saMkhijA samae 2 avahIramANA 2 saMkhejeNaM kAleNaM avahIraMti, no ceva NaM avahiA siA, mukkellayA jahA ohiA orAliANaM mukkellayA tahA bhA0, maNussANaM bhaMte! kevaiyA AhAragasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia asthi sia nasthi, jai asthi jahanneNaM eko vA do vA tiSiNa vA ukkoseNaM sahassapuhattaM, mukkellayA jahA o. hiA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliA tahA bhANiavvA / iha manuSyA dvividhAH-vAntapittAdijanmAnaH sammUrchajAH strIgarbhotpannA garbhajAzca, tatrAdyAH kadAcinna bhasAvantyeva, jaghanyataH samayasyotkRSTatastu caturvizatimuhUrtAnAM tadantarakAlasya pratipAditatvAdU, utpannAnAM tu dIpa anukrama [299]] 9-982Ira -10-0-56 LEARH ~414~ Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata sUtrAMka [145] dIpa anuyojaghanyata utkRSTatazcAntarmuhartasthitikatvena parataH sarveSAM nirlepatvasambhavAt, yadA tu bhavanti tadA jaghanyata maladhA- eko bI trayo vA utkRSTatasvasaGkhyAtAH, itare tu sarvadaiva sakhyeyA bhavanti, nAsakarUyeyAH, tatra sammU-18 rIyA chejA yadA na bhavanti tadaiva jaghanyapadino garbhajA evaM gRhyante, anyathA jaghanyapadavartitvameva na syAt , te mANadvAra saca khabhAvAt saGkhyeyA eva, atastaccharIrANyapi baddhAni sakhyeyAnyeva, ata uktaM-jahaNNapae saMkhejatti, // 206 // saGkhyeyakasya sakhyAtabhedattvAnna jJAyate kiyadapi saGkhyeyakamityAha-salayeyAH koTIkoTayA, punarvize|SitaM tamAha-'tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heDa'tti, idamuktaM bhavati-aSTAnAmaSTAnAmaGkasthAnAnAM yamalapadamiti sAmayikI saMjJA, tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM caturvizatyaGkasthAnalakSaNam, athavA tRtIyaM yamalapadaM SoDazAnAmaGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamiti sa evArthaH, tasya triyamalapadasya upari prastutamanuSyA bhavanti, caturviMzatyaGkasthAnAnyatikramya jaghanyapadavartinAM garbhajamanuSyANAM saGkhyA vartata ityarthaH, tarhi caturAdInyapi yamalapadAni bhavanti ? netyAha-'caujamalapayassa heDha'tti caturNI yamalapadAnAM samAhArazcaturyamalapadaM-dvAtriMzadaGkasthAnalakSaNam, athavA caturtha yamalapadaM caturyamalapadaM catuvizateraGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamityeka evArthaH, tasya caturyamala padasyAdhastAdekonatriMzadaGkasthAneSvanantara-12 meva vakSyamANasvarUpeSu prakRtamanuSyasaGkhyA vartata iti bhAvaH, athavA dvau vargAvanantarameva vakSyamANasvarUpI // 20 // yamalapadamiti sAmayikyeva paribhASA, tatanayANAM yamalapadAnAM samAhAraniyamalapadaM-dhargaSaTulakSaNaM tasyopari anukrama [299]] ~ 415~ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa caturyamalapadasya-vargASTakalakSaNasyAdhastAdetanmanuSyasaGkhyA labhyate, SaSThavargasyopari saptamavargasya vadhastA prastutamanuSyasaGkhyA prApyata iti hRdayam, atrApyetAnyevaikonatriMzadaGkasthAnAni mantavyAni, athavA pAkimatarasphuTaH prakAraiH, sphaTatarameva prakAramAha-'ahava 'mityasya zabdasya pAThAntarasya vyAkhyA pUrvavat, pa-12 vargaH paJcamavargeNa yadA pratyutpanno-guNito bhavati tadA prastutamanuSyasaGkhyA samAgacchatItyarthaH, atha ko'yaM &SaSTho varga:? kazca paJcamavarga iti, atrocyate, vivakSitaH kazcidrAzistenaiva rAzinA yatra guNyate sa tAvadUrgaH, tatraikavargasya varga eka eva bhavatyato vRddhirahitavAdeSa varga eva na gaNyate, dvayozca vargazcatvAro bhavantItyeSa prathamo vargaH, caturNI varga: SoDazeti dvitIyo varga: 16, SoDazAnAM vargoM dve zate SaTpaJcAzadadhike iti tRtIyo varga: 256, asya rAzervargaH pazcaSaSTisahasrANi pazca zatAni SatriMzadadhikAnIti caturthoM vargaH 65536, asya rAzevaMrgaH sArddhagAthayA procyate-'cattAriya koDisayA auNattIsaM ca huMti koDIo / auNAvalaM lakakhA sattahi ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA channajyA paMcamavaggo imo viNichiTTo tti aGkato'pyeSa daryate 4294967296, asyApi rAzergAthAtrayeNa vargaH pratipAdyate-lakkhaM koDAkoDI caurAsIyaM bhave saha-18 |ssaaii| cattAri a sattaTThA huMti sayA koDIkoDINaM ||1||cjyaal lakkhAI koDINaM satta- ceva ya sa-13 |hassA / tinni ya sayA ya sattari koDINaM haMti nAyavvA // 2 // paMcANaUha lakkhA egAvannaM bhave sahassAI / / chassolasottarasayA eso chaTTo havaha baggo // 3 // aGkato'pi daryate 18446744073709551616, tdy| anukrama [299]] LERY ~ 416~ Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anuyoSaSTho vargaH pUrvoktena pazcamavargeNa guNyate, tathA ca sati yA sakhyA bhavati tasthA jaghanyapadino garbhajamanuSyA TAvRttiH maladhA- vartante, sA ceyam 79228162514264337593543950336 ayaM ca rAzi: koTIkovyAdiprakAreNa kenA- II upakrame rIyA pyabhidhAtuM na zakyate ataH paryantAdArabhyAGkamAnasaGgrahArthaM gAdhAdvayam-'chattinni tinni sunnaM paMceva ya nava yApramANadvAra tinni cattAri / paMceva tiNi nava paMca satta tinneva tinneva ||1||cu cha ho cau ekko paNa do chakkekago yaha // 207 // aTTeva / do do nava satteva ya aMkaTThANA parAhuttA // 2 // tadevameteSvekonatriMzadaGkasthAneSu jaghanyapadino garbhajamanuSyA vartante iti sthitam / amumevArtha prakArAntareNAha-'ahava Na chanauIccheyaNagayAI rAsitti chedanaka-rAzerIkaraNaM tataH SaNNavaticchedanAni yo rAzirdadAti paryante ca paripUrNaikarUpaparyavasito bhavati 4Ana tu khaNDitarUpaparyavasitaH sa prakRtamanuSyasakhyAkharUpo mantavyaH, sa cAyamevaikonatriMzadaGkasthAnaniSpanno-12 dA'nantaradarzito nAnyaH, ayaM hi punaH punarichapamAno kriyamANaH SaNNavaticchedAn kSamate, paryante ca paripUrNe- karUpaparyavasito bhavatIti SaNNavaticchedanakadAyI procyate, kathaM punaH SaNNavaticchedanAni bhAgyante ?, ucyate, prathamo vargazcatuSTayarUpo yo darzitastatra dve chedane bhavataH, tathAhi-caturNAmar3he dvau tayorapyardai eka ityevamuttareSvapi TAvargeSu bhAvanIyaM, dvitIye tu varge catvAri chedanAni saMpadyante, tRtIye aSTA, caturthe SoDaza, paJcame dvAtriMzat, SaSThe|8 catuHSaSTiH, pazcamastu SaSThena guNita Aste, ataH paJcamasatkAnyapi chedanakAni SaSThe praviSTAni prApyanta ityubha- 207 // yagatAnyapi mIlyante, tato jAtAni prastutarAzau ghaNNavaticchedanakAni, khayameva vA punaH punazchedaM kRtvA anukrama [299] LESH ~ 417~ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] do abhiyuktena bhAvanIyAni, tadevaM jaghanyapadamuktam, athotkRSTapadamabhidhitsurAha-'ukkosapae asaMkhejasi, utkRSTapade manuSyabaddhAnyaudArikazarIrANyasakhyeyAni kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyA-| ni, kSetratastvekamin manuSyazarIrarUpe prakSipse tairmanuSyazarIrairakA nabhaHpradezazreNirapahiyate, kiyatA kAlenetyAha-asakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH, kiyatA kSetrakhaNDApahAreNetyAha-'aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaTuppaNNa'nti zreNerajulapramANe kSetre yaH pradezarAzistasya yatprathamaM vargamUlaM tattRtIyavargamUlapradezarAzinA guNyate, guNite ca yaH pradezarAzirbhavati tatpramANaM kSetrakhaNDamekaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati, idamuktaM bhavati-zreNemadhyAda yathoktapramANa kSetrakhaNDaM yokaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati| tadA'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvA'pi zreNirapahiyate yadyeka manuSyazarIraM syAt, tantra nAsti, sarvotkRSTAnAmapi samuditagarbhasaMmUrcchajamanuSyANAmetAvatAmeva bhAvAditi / tadevaM manuSyANAM baddhAnyaudArikazarIrANyuktAni, muktAni tvoghavadbhAvyAni / adha vaikriyANyAha-'kevaiyA veubbiasarIrA ityAdi, yaikri-18 yANyamISAM saGkhyeyAnyeva baddhAni prApyante garbhajeSu, tatrApi vaikriyalabdhimatsu tatrApi pRcchAsamaye kiyatkheva teSu tadvandhasambhavAditi, tAni ca pratisamayamekaikazo'pahiyamANAni asakhyeyena kAlenApahiyante, muktAnyoghavadAcyAni / AhArakANi tu baddhAni muktAni ca yathaudhikAni tathaiva, tejasakArmaNAni tu yathai-18 pAmevIdArikANi / KARE LOCACA dIpa anukrama [299]] ~418~ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145 ] dIpa anukrama [299] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 208 // S vANamaMtarANaM orAliasarIrA jahA neraiANaM, vANamaMtarANaM bhaMte! kevaiA veuThivaasarIrA paM0 ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukkellyA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo payarasta asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbha* sUI saMkhejajoaNasayavaggapalibhAgo payarassa, mukke0 jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhA0 duvihA vi jahA asu0 tahA bhA0, vANa0 bhaMte! kevaiyA teagasa0 paM0 1, go0 ! jahA eesiM caiva veuThiva0 tahA teaga0 bhANiavvA / joisiyANaM bhaMte! keva0 0 0? go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhe0 mukke0, tattha NaM je te va0 jAva tAsi NaM DhaNaM vikkhabhasUI bechappaNNaMgula sayavaggapalibhAgo payarassa, muke0 jahA o0 o0 tahA bhA0, AhAraya0 jahA nera0 tahA bhA0, tea0 jahA eesiM ceva 0 tahA0 / vemANiyANaM bhaMte! keva0 orA0 paM0 ?, go0 ! jahA ne0 tahA0, bemA For P&Pealise Cinly ~419~ vRttiH upakrame dharmANadvAra // 208 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| . muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: - - prata sUtrAMka [145] dIpa Ni keva0 veu0 paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te ba0 te NaM asaMkhijA asaMkhejAhiM ussa0 avahIraMti kAlao khettao asaM0 seDhIo payarassa asaMkhe0 tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabIyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM ahava NaM aMgulataiyavaggamUlaM ghaNappamANamettAo seDhIo, mukkellayA jahA ohiA orAliyANaM tahA bhA0, AhA. jahA neraiyANaM, teaga0 jahA eesiM ceva veubdhiasarIrA tahA bhANiavvA, se taM suhame khettapalioyame, se taM khettapaliovame, se taM paliovame, se taM vibhAgaNipphapaNe, se taM kAlappamANe (sU0 145) / vyantarANAM sarva nArakavadvAcyaM, navaraM nArakebhyo vyantarANAmasaGkhyeyaguNatvena mahAdaNDake paThitatvAdviSkambhasUcyA vizeSa ityAha-'tAsi NaM seDhINa mityAdi, tAsAmasaGkhyeyAnAM zreNInAM viSkambhamUciH pUrvo-13 ktasya prajJApanAmahAdaNDakoktasya cAnusAreNa khayameva dRzyati vAkyazeSaH, sA ca pUrvoktAyAH paJcendriyatiyeMgaviSkambhasUcerasakhyeyaguNahInA draSTavyA, paJcendriyatiryagbhyo vyantarANAmasakhyeyaguNahInatvena mahAdaNDake paThitavAt, kiyatA punaH pratibhAgena vyantarAH sarva prataramapaharantItyAha-'saMkhijjajoyaNe'tyAdi, saGkhyeya anukrama [299]] LEAR ~420~ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka rIyA [145] dIpa yojanazatAnAM yo vargastadrUpo yaH pratibhAgaH-aMzaH, kasyetyAha-pratarasya, idamuktaM bhavati-saGkhyeyayojanazata- vRttiH vargamUlaM pratarasya bhAgaM yokaiko vyantaro'paharati tadA sarvo'pi prataro'pahiyate, yadivA tAvati bhAge ekaika- upakrame smin vyantare'vasthApyamAne sarvo'pi prataraH pUryate / jyotiSakasUtre'pi 'tAsi NaM seDhINaM vikkhabhasUI' khayameva pramANadvAraM dRzyeti vAkyazeSo'vaseyaH, sA ca vyantaraviSkambhasUce sakhyeSaguNA draSTavyA, vyantarebhyo jyotiSkANAM saGkhyeyaguNavena mahAdaNDake paThitatvAd, ihApi ca pratarApahArakSetrasya tatkSetrAdamISAM saGkhyeyaguNahInanyAbhidhAnAt, tadAha-'bechappannaMgulasayavaggapalibhAgoM'tti SaTpaJcAzadadhikAGgulazatadvayavargarUpaM pratibhAga-12 pratarasyAMzaM yadyakaiko jyotiSako'paharati tadA sarva prataramapaharanti, pratyeka sthApyamAnA vA tAvati pratibhAge sarva prataraM pUrayanti, vyantarebhya ete sakhyeyaguNatvAbahavaH, tato vyantaroktapratarapratibhAgakSetrakhaNDAyadhoktakarUpatayA sakhyeyaguNahInena khalpenApi kSetrakhaNDena prataramete'paharanti pUrayanti vA iti bhAvaH / vaimAnika-12 sUtre'pIsthameva, navaraM vaimAnikAH prajJApanAyAM bhavanapatinArakavyantarajyotiSkebhyaH pratyekaM sarvebhyo'pyasakhye-18 yaguNahInAH pazyante, ato viSkambhasUcyA vizeSaH, tamAha-tAsi NaM seDhINa'mityAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUcirakulasya dvitIyavargamUlaM tRtIyavargamUlena guNitam, idamuktaM bhavati-aGgulapramANe pratarakSetre sadbhAvato'sakhyeyA api kalpanayA dve zate SaTpaJcAzadadhike zreNImA bhavataH 256, atra prathamavargamUlaM 16|| dvitIyaM 4 tRtIyaM 2, tantra dvitIyaM dhargamUlaM catuSTayalakSaNaM tRtIyena dvikalakSaNena guNitaM, jAtA aSTI, eSa anukrama [299]] ~421~ Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [145] / gAthA ||114... || muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH metAH sadbhUtatayA'saGkhyeyAH kalpanayA tvaSTau zreNayo vistarasUciriha gRhyate, 'ahava Na'mityAdi, athavA atRtIyavargamUlasya dvikalakSaNasya yo ghanaH aSTau, etAvatyaH zreNayo'tra viSkambhasUcyAM gRhyante iti sa evArthaH, tadevaM bhuvana'patyAdicireSA'saGkhyeyaguNahInA mantavyA, zeSaM sukhonneyaM yAvat 'se taM khettapaliovameti / tadevaM 'samayAvaliyamuhutte tyAdigAthAnirdiSTAstadupalakSitAzcAnye'pyucchrAsAdayo vyAkhyAtAH kAlavibhAgAH, ata Aha- 'se taM vibhAgaNiSphaNNe'tti, evaM ca samarthitaM kAlapramANamityAha - 'se taM kAlappamANeti // 145 // atha bhAvapramANamabhidhitsurAha- se kiM taM bhAvappamANe 1, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - guNappamANe nayappamANe saMkhappamANe (sU0 146) / se kiM taM guNappamANe 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- jIvaguNappamANe ajIvaguNappamANe a / se kiM taM ajIvaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA - vaNNaguNappamANe gaMdhaguNappamANe rasaguNappamANe phAsaguNappamANe saMThANaguNappamAse kiM taM vaNNaguNapamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNaguNappamANe 1 nArakAdicibhya eSA pra. For P&Praise City ~ 422 ~ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 [146-147]] maladhArIyA gAthA: ||-|| jAva sukillavapaNaguNappamANe, se taM vaNNaguNappamANe / se kiM taM gaMdhaguNappamANe ?, vRttiH 2 duvihe paNNatte, taMjahA-surabhigaMdhaguNappamANe durabhigaMdhaguNappamANe, se taM gaMdhaguNa upakrame pramANadvAra ppmaanne| se kiM taM rasaguNappamANe?, 2 paMcavihe paNNate, taMjahA-tittarasaguNappamANe jAva mahararasaguNappamANe, se taM rasaguNappamANe / se kiM taM phAsaguNappamANe ?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-kakkhaDaphAsaguNappamANe jAva lukkhaphAsaguNappamANe, se taM phAsaguNappamANe / se kiM taM saMThANaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-parimaMDalasaMThANaguNappamANe baddasaM0 sa0 cauraMsa. AyayasaMThANaguNappamANe, se taM saMThANaguNappamANe, se taM ajIvaguNappamANe / bhavanaM bhAvo-vastunaH pariNAmo jJAnAdivarNAdizca, pramitiH pramIyate anena pramIyate sa iti vA pramANaM, bhAva evaM pramANa bhAvapramANa, bhAvasAdhanapakSe pramitiH-vastuparicchedastaddhetutvAdbhAvasya pramANatA'vaseyA, taba bhAvapramANaM vividha prazasa, tathadhA-'guNapramANa mityAdi, guNo-jJAnAdiH sa eva pramANaM guNapramANaM, pramIyate // 21 // |ca guNairdravyaM, guNAzca guNarUpatayA pramIyante'taH pramANatA, tathA nItayo nayA:-anantadharmAtmakasya vastuna e-k dIpa anukrama [300 Jinni ~ 423~ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: ||-|| kAMzaparicchittayaH ta evaM pramANaM nayapramANa, sakhyAnaM sankhyA saiva pramANaM sakhyApramANaM, nayasaGkhye api guNasvaM na vyabhicarataH, kevalaM guNapramANAt pRthagabhidhAne kAraNamupariSTAdvakSyate, tatra guNapramANaM dvidhAjIvaguNapramANaM ca ajIvaguNapramANaM ca, tatrAlpavaktavyatvAdajIvaguNapramANameva tAvadAha-se kiM taM ajIvaguNappamANe ityAdi, etatsarvamapi pAThasiddhaM, navaraM parimaNDalasaMsthAnaM ghalayAdivat, vRttamayogolakavat, vyasraM trikoNaM zRGgATakaphalavat, caturasraM samacatuSkoNam , aaytN-diirghmiti| se kiM taM jIvaguNappamANe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-NANaguNappamANe daMsaNaguNappamANe carittaguNappamANe / se kiM taM NANaguNappamANe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-paccakkhe aNumANe oMvamme Agame / se kiM taM paJcakkhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-iMdiapaJcakkhe a NoiMdiapaJcakkhe a / se kiM taM iMdiapaccakkhe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-soiMdiapaccakkhe cakkhuriMdiyapaccakkhe ghANidiapaccakkhe jibhidiapaJcakkhe phAsiMdiapaJcakkhe, se taM iMdiyapaccakkhe / se kiM taM NoiMdiyapaccakkhe ?, KAROSECSROSROSAROSAROSek dIpa anukrama [300-309]] anu. 36 ~424~ Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: .... prata sUtrAMka [146 -147]] anuyo0 maladhA rIyA // 211 // gAthA: ||-|| 2tivihe paNNatte, taMjahA-ohiNANapaJcakkhe maNapajavanANapaJcakkhe kevalaNANapaJcakkhe, vRttiH se taM NoiMdiyapaccakkhe, se taM paJcakkhe / upakrame pramANadvAraM jIvasya guNA-jJAnAdayastadrUpaM pramANaM jIvaguNapramANaM, taca jJAnadarzanacAritraguNabhedAnidhA, tatra jJAnarUpoTA yo guNastadrUpaM pramANaM caturvidhaM, tadyathA-pratyakSamanumAnamupamAnamAgamaH, tatra 'azU vyAptA bityasya dhAtora-12 inute-jJAnAtmanA arthAn vyAmotIti akSo-jIvaH 'aza bhojane ityasya vA anAti-bhuGge pAlayati vA savArthAnityakSo-jIva evaM pratigatam-AzritamakSaM pratyakSamiti, atyAdayaH kAntAyarthe dvitIyaye (kA0 rU0430)Ati samAsaH, jIvasyArthasAkSAtkArikhena yad jJAnaM vartate tatpratyakSamityarthaH, anye tvakSamakSaM prati vartata ityavyayIbhAvasamAsaM vidadhati, taca na yujyate, avyayIbhAvasya napuMsakaliGgatvAt pratyakSazabdasya triliGgatA na sthAt, dRzyate ceyaM, pratyakSA buddhiH pratyakSo bodhaH pratyakSa jJAnamiti darzanAt, tato yathAdarzitastatpuruSa e-14 vAyaM, tacca pratyakSaM dvividham-indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca, atrendriyaM-zrotrAdi tannimitta-sahakArikAraNaM yasyotpitsostadaliGgika zabdarUparasagandhasparzaviSayajJAnamindriyapratyakSam, idaM cendralakSaNajIvAt paraM vyatiriktanimittamAzrisyotpadyate iti dhUmAdagnijJAnamiva vastuto'rthasAkSAtkAritvAbhAvAt parokSameva, kevalaM 1tabhittaM pra. dIpa anukrama [300-309] X // 211 ~425~ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: loke'sya pratyakSatayA rUDhatvAt saMvyavahArato'trApi tathocyata ityalaM vistareNa, tadAkAviNA tu nanyadhyayanamanveSaNIyam / indriyapratyakSaM tu yanna bhavati tannoindriyapratyakSaM, nozabdasya sarvaniSedhaparatvAt, yatrendriyaM sarvathaiva na pravartate kintu jIva eva sAkSAdarthaM pazyati tannoindriyapratyakSam-avadhimanaHparyAyakevalAsyamiti bhaavaarthH| se kiM taM aNumANe ? 2 tivihe paNNatte, taMjahA-puvva sesavaM diTusAhammavaM / se kiM taM puvvavaM? 2-mAyA puttaM jahA na,, juvANaM puNarAgayaM / kAI paJcabhijANejjA, puvvaliMgeNa keNaI // 1 // taMjahA-khatteNa vA vaNNeNa vA laMchaNeNa vA maseNa vA tilapaNa vA, se taM putvavaM / se kiM taM sesavaM?, 2 paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-kajeNaM kAraNeNaM guNeNaM avayaveNaM AsaeNaM / se kiM taM kajeNaM?, 2 saMkhaM saddeNaM bheriM tADieNaM vasabhaM DhakkieNaM moraM kiMkAieNaM hayaM hesieNaM gayaM gulagulAieNaM rahaM ghaNaghaNAieNaM, se taM kajeNaM / se kiM taM kAraNeNaM?, 2 taMtavo paDassa kAraNaM Na paDo taMtukAraNaM vIraNA kaDassa kAraNaM Na kaDo vIraNAkAraNaM mippiDo ghaDassa kAraNaM Na ghaDo mippi ||-|| dIpa anukrama [300-309] ~426~ Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 anuyo maladhArIyA -147] // 212 // gAthA: ||-|| DakAraNaM, se taM kAraNeNaM / se kiM taM guNeNaM?, 2 suvaNaM nikaseNaM puSpha gaMdheNaM lavaNaM vRttiH raseNaM mairaM AsAyaeNaM vatthaM phAseNaM, se taM gunnennN| se kiM taM avayaveNaM 1, 2 mahisaM upakrame siMgeNaM kukkuDaM sihAeNaM hatthiM visANeNaM varAhaM dADhAe moraM piccheNaM AsaM khureNaM vagdhaM pramANadvAra naheNaM camariM vAlaggeNaM vANaraM laMguleNa dupayaM maNussAdi caupayaM gavamAdi bahapayaM gomiAdi sIhaM kesareNaM vasahaM kukuheNaM mahilaM valayavAhAe, gAhA-pariarabaMdheNa bhaDaM jANijjA mahiliaM nivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM kaviM ca ekkAe gAhAe // 1 // se taM avayaveNaM / se kiM taM AsaeNaM?, 2 aggiM dhUmeNaM salilaM balAgeNaM buDiM abbhavikAreNaM kulaputaM sIlasamAyAreNaM-[igitAkAritezaiMyaiH, kriyAbhirbhASitena c| netravatra vikAraizca, gRhyate'ntargataM mnH||1||] se taM AsaeNaM / se taM sesavaM / anu-liGgagrahaNasambandhasmaraNasya pazcAnmIyate-paricchiyate vastvaneneti anumAnaM, taca vividha-pUrvavat ze-14 212 // 1 viSANaM tu kolabhadanta yorityabhidhAnanAmamAsokadanto'yoM viSANasya. dIpa anukrama [300-309] ~427~ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: ka ||-|| 4ASavat dRSTasAdharmyavaceti / 'se kiM taM pubvava mityAdi, viziSTaM pUrvopalabdha cihnamiha pUrvamucyate, tadeva nimittarU patayA yasyAnumAnasyAsti tatpUrvavat, tadvAreNa gamakamanumAnaM pUrvavaditi bhaavH| tathA cAha-mAtA putra'mityAdi zlokaH, yathA mAtA svakIyaM putraM bAlyAvasthAyAM naSTaM yuvAnaM santaM kAlAntareNa punaH kathamapyAgataM kAcittathAvidhasmRtipATayavatI, na sarvAH, pUrvadRSTena linena kenacit kSatAdinA pratyabhijAnIyAt-matputro'yamiti anuminuyAdityarthaH, kena punarliGgenetyAha-'kSatena vetyAdi, khadehodbhavameva kSataM, Agantukastu zvadaMSTrAdikRto vraNA, lAJchanamaSatilakAstu pratItAH, tadayamatra prayogo-matputro'yam, ananyasAdhAraNakSatAdilakSaNaviziSTaliGgopalabdheriti, sAdhayaMvaidharmyadRSTAntayoH sattvetarAbhAvAdayamaheturiti cet, naivaM, hetoH paramArthenaikalakSaNatvAt, tahalenaiva gamakatvopalabdheH, uktaM ca nyAyavAdinA puruSacandreNa-"anyathA'nupapannatvamAtra hetoH khalakSaNam / sattvAsattve hi taddhamauM, dRSTAntadvayalakSaNe // 1 // " taddharmAviti-anyathAnupapannatvadhamauM, kathambhUte sattvAsattve ityAha-sAdharmyavaidharmyarUpe dRSTAntadvaye lakSyate-nizcIyate,atha yadi dRSTAntadvayalakSaNena ca dharmisattAyAM dharmAH sarve'pi sarvadA bhavantyeva, paTAdeH zuklatvAdidharmavyabhicArAt, tato dRSTAntayoH sattvAsattvadharmoM yadyapi kaciddhetau na dRzyete tathApi dharmikharUpamanyathAnupapannatvaM bhaviSyatIti na kazcidvirodha iti bhAvaH / yatrApi dhU4mAdau dRSTAntayoH sattvAsattve hetodRzyate tatrApi sAdhyAnyathAnupapannakhasyaiva prAdhAnyAttasyaivaikasya hetulakSa NatA'vaseyA, tathA cAha- dhUmAdeyeMdyapi syAtAM, sattvAsatve ca lakSaNe / anyathAnupapannavaprAdhAnyAllakSaNekatA dIpa anukrama [300-309] CROSC JaEcon ~428~ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka upakrama [146-147] anuyo0 maladhArIyA // 213 // gAthA: ||-|| // 1 // " kiMca-yadi dRSTAnte sattvAsattvadarzanAddheturgamaka iSyate tadA lohalekhyaM vajaM pArthivatvAt kASThAdivadilyAderapi gamakatvaM syAd, abhyadhAyi ca-"dRSTAnte sadasattvAbhyAM, hetuH samyag yadiSyate / lohalekhyaM bhavedvajaM, pArthivatvAd drumAdivad // 1 // " iti / yadi ca-pakSadharmatvasapakSasattvavipakSAsatvalakSaNaM hetostrairU- di pramANadvAra pyamabhyupagamyApi yathoktadoSabhayAt sAdhyena sahAnyathAnupapannatvamanveSaNIyaM tarhi tadevaikaM lakSaNatayA vaktumucitaM, kiM rUpatrayeNeti, Aha ca-"anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // " ityAdi, atra bahu vaktavyaM tattunocyate, andhagahanatAprasaGgAt, anyatra yatenoktatvAceti / / Aha-pratyakSaviSayatvAdevAnnAnumAnapravRttirayuktA, naivaM, puruSapiNDamAtrapratyakSatAyAmapi matputro na veti sandehAyukta evAnumAnopanyAsa iti kRtaM prasaGgena / 'se kiM taM sesamityAdi, puruSArthopayoginaH parijijJAsitAtturagAderAdanyo heSitAdirarthaH zeSa ihocyate, sa gamakatvena yasyAsti taccheSavadanumAnaM, tacca paJcavidhaM, tadyathA-kAryeNetyAdi, tatra kAryeNa kAraNAnumAnaM yathA-hayam-azvaM hepitena anuminute ityadhyAhAraH, heSitasya tatkAyeMtvAt , tadAkarNya hayo'breti yA pratItirutpadyate tadiha kAryeNa-kAryadvAreNotpannaM zeSabadanumA-15 namucyata iti bhAvaH, kacittu prathamataH zaGkhaM zabdenetyAdi dRzyate, tatroktAnusArataH sarvodAharaNeSu bhAvanA kAryo / 'se kiM taM kAraNeNa'mityAdi, iha kAraNena kAryamanumIyate, yathA viziSTameghonnatidarzanAt kazcit // 21 // vRSTyanumAnaM karoti, yadAha-"rolambagavalabyAlatamAlamalinatviSaH / vRSTiM vyabhicarantIha, naivaMprAyAH pa dIpa anukrama CALCCASESSESCRes [300 -309] ~429~ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: yomucH||1||" iti, evaM candrodayAjaladhevRddhiranumIyate kumudavikAzaca, mitrodayAjalaruhaprayodhI pakamadamokSama, tathAvidhavarSaNAtsasyaniSpattiH kRSIvalamanApramodazcetyAdi, tadevaM kAraNamevehAnumAparka sAdhyasya nAkAraNaM, tatra kAryakAraNabhAva eva keSAzcidvipratipatti pazyastameva tAvanniyataM darzayannAha-tantavaH paTasya kAraNaM na tu paTastantUnAM kAraNaM, pUrvamanupalabdhasya tasyaiva tadbhAve upalambhAda, itareSAM tu paTAbhAve'pyupala mbhAdU, abrAha-nanu yadA kazcinipuNaH paTabhAvena saMyuktAnapi tantUn krameNa viyojayati tadA paTo'pi ta18ntanAM kAraNaM bhavatyeva, naivaM, sattvenopayogAbhAvAt, yadeva hi labdhasattAkaM sat svasthitibhAvena kAryamapa-15 kurute tadevaM tasya kAraNatvanopadizyate, yathA mRtpiNDo ghaTasya, ye tu tantuviyogato'bhAvIbhavatA paTena tantavaH samutpadyante teSAM kathaM paTaH kAraNaM nirdizyate, na hi jvarAbhAvena bhavata ArogitAsukhasya jvaraH kAraNa miti zakyate vaktuM, yadyevaM paTe'pyutpadyamAne tantavo'bhAvIbhavantIti te'pi tatkAraNaM na syuriti ceta, naivaM, TUtantupariNAmarUpa eva hi paTo, yadi ca tantavaH sarvathA'bhAvIbhaveyustadA mRdAve ghaTasyaiva paTasya sarvathaivopa*labdhirna syAt , tasmAt paTakAle'pi tantavaH santIti sattvenopayogAtte paTasya kAraNamucyante, paTaviyojanakAle ve kaikatanvavasthAyAM paTo nopalabhyate atastatra sattvenopayogAbhAvAnnAsau teSAM kAraNam, evaM vIraNakaTAdiSvapi bhAvanA kAryA, tadevaM yadyasya kAryasya kAraNavena nizcitaM tattasya yathAsambhavaM gamakatvena vaktavyamiti / 'se kiM taM guNeNa mityAdi, nikaSaH-kaSapaTTagatA kaSitasuvarNarekhA tena suvarNamanumIyate, yathA paJca ||-|| dIpa anukrama [300-309] ~430~ Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA vRtti upakrame [146-147] 56R // 214 // gAthA: |--|| dazAdivarNakopetamidaM suvarNa, tathAvidhanikaSopalambhAt, pUrvopalabdhobhayasammatasuvarNavat, evaM zatapatrikAdipuSpamatra, tathAvidhagandhopalambhAt, pUrvopalabdhavastuvat, evaM lavaNamadirAvastrAdayo'nekabhedasambhavatoniyatakharUpA api pratiniyatatathAvidharasAvAdasparzAdiguNopalabdheH pratiniyatakharUpAH saadhyitvyaaH| ' sepramANadvAra kiM taM avayayeNamityAdi, avayavadarzanenAvayavI anumIyate, yathA mahiSaH, atra tadavinAbhUtazRGgopalabdheH, pUrvopalabdhobhayasammatapradezavat, ayaM ca prayogo vRttivaraNDakAdyantaritatvAdapratyakSa evAvayavini draSTavyaH tatpratyakSatAyAmadhyakSata eva tatsiddheranumAnavaiyarthyaprasaGgAditi / evaM zeSodAharaNAnyapi bhAvanIyAni, navaraM | dvipadaM manuSyAdItyAdi, manuSyo'yaM tadavinAbhUtapadadvayopalambhAt, pUrvadRSTamanuSyavad, evaM catuSpadabahupadedhvapi 'gomhIkaNNazRgAlI pariyarabaMdheNa bhaDamityAdi gAthA pUrva vyAkhyAtaiva, tadanusAreNa bhAvArtho'pyUhya iti / 'se kiM taM AsaeNamityAdi, AzrayatItyAzrayo-dhUmavalAkAdiH, tatra dhUmAdagnyanumAnaM balAkAdestu jalAnumAnaM pratItameva, AkAregitAdibhizca pUrva byAkhyAtakharUpairdevadattAyAzritastadantargataM mano'numAna suprasiddhameva, atrAha-nanu dhUmasyAgnikAryatvAt pUrvoktakAryAnumAna evaM gatatvAt kimihopanyAsaH?, satyaM, |kintvanyAzrayatvenApi loke tasya rUDhatvAdatrApyupanyAsa kRta ityadoSaH, tadetat zeSavadanumAnam / se kiM taM diTusAhammavaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-sAmannadiTuM ca visesadiTuM ca / 214 // se kiM taM sAmaNNadiTuM?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA dIpa anukrama [300 -309] JaLEAcatun ~ 431~ Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................................... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147] %AA%E gAthA: -- tahA ego puriso jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, se taM saamnnnndittuN| se kiM taM visesadiTuM ?, 2 se jahANAmae keI puruse kaMci purisaM bahaNaM purisANaM majjhe puvadiTuM paJcabhijANejA-ayaM se purise, bahuNaM karisAvaNANaM majjhe puvadiTuM karisAvaNaM paJcabhijANijA, ayaM se karisAvaNe / tassa samAsao tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM annaagykaalghnnN| se kiM taM atIyakAlagahaNaM ?, 2 uttaNANi vaNANi nippaNNasassaM vA meiNi puNNANi a kuMDasaraNaidIhiAtaDAgAI pAsittA teNaM sAhijai jahA-suvuTTI AsI, se taM atIyakAlagaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM ?, 2 sAhuM goaraggagayaM vicchaDDiapaurabhattapANaM pAsittA teNaM sAhijai jahA subhikkhe vaddaI, se taM paDuppaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2-abbhassa nimmalattaM kasiNA ya girI savijjuA mehA / thaNiyaM vA ubbhA dIpa anukrama [300 SSASARAS45455 -309]] ~ 432~ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [4], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [146-147]] maladhArIyA pramANadvAra // 215 // gAthA: ||-|| mo saMjhA rattA paNiTrA (ddhA) y||1|| vAruNaM vA mahiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijai jahA-suvuTTI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM / eesiM ceva vivajAse tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM aNAgayakAlagahaNaM se kiM taM atIyakAlagahaNaM?, nittiNAI vaNAI aniSphaNNasassaM vA meiNI sukkANi a kuMDasaraNaIdIhiataDAgAI pAsittA teNaM sAhijai jahA-kuvuTI AsI, se taM atIyakAlagahaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM ?, 2 sAI goaraggagayaM bhikkhaM alabhamANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-dubhikkhe vai, se taM paDupaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2 dhUmAyaMti disAo saMviameiNI apaDibaddhA / vAyA neraiA khalu kuvuTImevaM niveyaMti // 1 // aggeyaM vA vAyavvaM vA aNNayaraM vA appasatthaM uppAyaM pAsittA te NaM sAhijjai jahA-kubuTI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM, se taM visesadiTuM, se taM diTusAhammavaM, se taM aNumANe / dIpa anukrama [300 // 215 // ~ 433~ Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147] gAthA: dRSTena pUrvopalabdhenArthena saha sAdharmya dRSTasAdhaye, tadgamakatvena vidyeta yatra tad dRSTasAdharmyavat, pUrvadRSTa-| |zcArthaH kazcit sAmAnyataH kazcittu vizeSato dRSTaH syAd , atastadbhedAdidaM dvividhaM, sAmAnyato dRSTArthayogAtsAmAnyadRSTaM, vizeSato dRSTArthayogAdvizeSadRSTaM, tatra sAmAnyadRSTaM yathA ekaH puruSastathA bahavaH puruSA i- tyAdi, idamuktaM bhavati-nAlikeradvIpAdAyAtaH kazcit tatprathamatayA sAmAnyata eka kaJcana puruSaM dRSTvA anumAnaM karoti yathA ayamekaH paridRzyamAnaH puruSa etadAkAraviziSTastathA bahavo'trAparidRzyamAnA api puruSA etadAkArasampannA eva, puruSatvAvizeSAd, anyAkAratve puruSatvahAniprasaGgA, gavAdivat, bahuSu tu puruSeSu tatprathamato vIkSiteSvevamanuminoti yathA'mI paridRzyamAnAH puruSA etadAkAravantaH tathA'paro'pyekaH kazcitpuruSaH etadAkAravAneva, puruSatvAd , aparAkAratve taddhAniprasaGgAd , azvAdivaditi, evaM kArSApaNA|diSvapi vAccha, vizeSato dRSTamAha-'se jahAnAmae'ityAdi, atra puruSAH sAmAnyena pratItA eva, kevalaM yadA kazcit kacit kazcitpuruSavizeSaM dRSTvA taddarzanAhitasaMskAro'sAtatatpramoSaH samayAntare bahupuruSa18 samAjamadhye tameva puruSavizeSamAsInamupalabhyAnumAnayati-yaH pUrva mayopalabdhaH sa evAyaM puruSaH, tathaiva pratya bhijJAyamAnatvAd, ubhayAbhimatapuruSavaditi, etattadA vizeSadRSTamanumAnamucyate, puruSavizeSaviSayatvAd, evaM kArSApaNAdiSvapi vAcyaM / tadevamanumAnasya traividhyamupadazya sAmprataM tasyaiva kAlatrayaviSayatAM darzayanAha-tassa samAsao tivihaM gahaNa'mityAdi, tasyeti-sAmAnyenAnuvartamAnamanumAnamAtraM saMbadhyate, tasyA ||-|| NAGAMAKARRESEARCH dIpa anukrama [300 -309]] Ji-Educationa l ~ 434~ Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||-|| anuyoga numAnasya trividhaM grahaNaM bhavati, tadyathA-atItakAlaviSayaM grahaNaM-grAhyasya vastunaH paricchedo'tItakAlana- vRttiH maladhA- haNaM, pratyutpanno-vartamAnaH kAlastadviSayaM grahaNaM pratyutpannakAlagrahaNam , anAgato-bhaviSyatkAlastadviSayaM graha- upakrame rIyA kANamanAgatakAlagrahaNaM, kAlatrayavartino'pi viSayasyAnumAnAtparicchedo bhavatItyarthaH, tatra 'uttiNAI ti udga- pramANadvAraM tAni tRNAni yeSu vaneSu tAni tathA, ayamatra prayogaH-suvRSTirihAsId uttRNavananiSpannasasyapRthvItalaja-15 // 216 // sAlaparipUrNakuNDAdijalAzayaprabhRtitakAryadarzanAda, abhimatadezavadityatItasya vRSTilakSaNaviSayasya pari-II cchedaH, sAdhuM ca 'gocarAgragataM' bhikSApraviSTaM vizeSeNa charditAni-gRhasthairdattAni pracurabhaktapAnAni yasya sa tathA taM tAdRzaM dRSTvA kazcitsAdhayati-subhikSamiha vartate, sAdhUnAM tahetukamacurabhaktapAnalAbhadarzanAt, pUrvadRSTapradezavaditi / 'ambhassa nimmalata gAhA sugamA, navaraM stanitaM-meghagarjitaM 'vAunbhAmotti tathAvidho vRSTayaSyabhicArI pradakSiNaM dikSu bhraman prazasto vAtaH 'vAruNIti ArdrAmUlAdinakSatramabhavaM mAhendraro|hiNIjyeSThAdinakSatrasambhavaM anyataramutpAtam-ulkApAtadigdAhAdikaM prazastaM vRSTyavyabhicAriNaM dRSTvA'numIyate, yathA-suvRSTiratra bhaviSyati, tadavyabhicAriNAmananirmalatvAdInAM samuditAnAmanyatarasya vA darzanAt, yathA'nyadeti, viziSTA ghananirmalatvAdayo vRSTiM na vyabhicarantyataH pratipatraiva tatra nipuNena bhAvyamiti / eesiM ceva vivajJAse' ityAdi, eteSAmevottRNavanAdInAmatItavRSTyAdisAdhakatvenopanyastAnAM hetUnAM // 216 // vyatyAse-vyatyaye sAdhyasyApi vyatyayaH sAdhayitavyo, yathA-kuvRSTirihAsInistRNavanAdidarzanAdityAdivya dIpa anukrama [300 JHEscap ~ 435~ Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 5 [146-147] -5 5 gAthA: ||-|| 35-30 tyayaH sUtrasiddho navaramanAgatakAlagrahaNe mAhendravAruNaparihAreNAgneyavAyavyotpAtA upanyastAH, teSAM vRSTivighAtakavAditareSAM suvRSTihetutvAditi / 'se taM visesadiTuM, se taM disAhammavamityetannigamanadvayaM dRSTa sAdharmyalakSaNAnumAnagatabhedatrayasya samarthanAnantaraM yujyate, yadi tu sarvavAcanAstatraiva sthAne dRzyate, tadA dRSTasAdharmyavato'pi sabhevasthAnumAnavizeSatvAt kAlatrayaviSayatA yojanIyaivAtastAmapyabhidhAya tato niga-| manadyamidamakArIti pratipattavyaM, tadetadanumAnamiti / athopamAnamabhidhitsurAha se kiM taM ovamme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-sAhammovaNIe a vehammovaNIe a| se kiM taM sAhammovaNIe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-kiMcisAhammovaNIe pAyasAhammovaNIe savvasAhammovaNIe / se kiM taM kiMcisAhammovaNIe ?, 2 jahA maMdaro tahA sarisavo jahA sarisavo tahA maMdaro jahA samuddo tahA goppayaM jahA goppayaM tahA samudo jahA Aicco tahA khajoto jahA khajoto tahA Aicco jahA caMdo tahA kumudo jahA kumudo tahA caMdo, se taM kiNcisaahmmo0| se kiM taM pAyasAhammovaNIe ?, 2 jahA go tahA gavao jahA gavao tahA go, se taM pAyasAhammo0 / se dIpa anukrama % [300 anu. 37 %%% ~ 436~ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita.........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] vRttiH upakrame anuyo0 maladhArIyA pramANadvAraM // 217 // gAthA: ||-|| kiM taM savvasAhammovaNIe?, 2 savvasAhamme ovamme nasthi, tahAvi teNeSa tassa ovamma kIrai jahA-arihaMtehiM arihaMtasarisaM kayaM caMkavaTTiNA cakkavavisarisaM kayaM, baladeveNa baladevasarisaM kayaM vAsudeveNa vAsudevasarisaM kayaM sAhuNA sAhusarisaM kayaM, se taM savvasAhamme, se taM sAhammovaNIe / se kiM taM vehammovaNIe ?, 2 tivihe papaNatte, taMjahA-kiMcivehamme pAyavehamme savvavehamme / se kiM taM kiMcivehamme ?, 2 jahA sAmalero na tahA bAhulero jahA bAhulero na tahA sAmalero, se taM kiMcivehamme / se kiM taM pAyavehamme ?, 2 jahA vAyaso na tahA pAyaso, jahA pAyaso na tahA vAyaso, se taM pAyavehamme / se kiM taM savvavehamme?, savvavehamme ovamme nasthi, tahAvi te va tassa ovamma kIrai, jahA NIeNaM NIasarisaM kayaM dAseNa dAsasarisaM kayaM kAkeNa kAkasarisaM kayaM sANeNa sANasarisaM kayaM pANeNaM pANasarisaM kayaM, se taM savvavehamme / se taM vehammovaNIe / se taM ovamme / dIpa anukrama [300-309]] // 217 // ~ 437~ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45), cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146 -147] | upamIyate-sahazatayA vastu gRhyate anayetyupamA saivIpamyaM, taca dvividhaM-sAdhamryeNopanItam-upanayo yatra tatsAdhopanItaM, vaidhamrpaNopanItam-upanayo yantra tadvaidhamyopanItaM, tatra sAdhopanItaM trividhaM-kizcitsAdhA-1 dibhedAt, kiJcitsAdharmya ca mandarasarSapAdInAM, tatra mandarasarSapayordvayorapi mUrtavaM sAdRzya, samudragoSpadayoH sodakatvamAtram , AdityakhadyotayorAkAzagamanoyotakatvarUpaM, candrakumudayoH zuklatvamiti / 'se kiM taM pAyasAhamme' ityAdi, khurakakudaviSANalAGgalAderdvayorapi samAnatvAt , navaraM sakambalo gIrvRttakaNThastu gavaya iti praapHsaadhrmytaa| sarvasAdharmya tu kSetrakAlAdibhirbhedAnna kasyApi kenacitsAI saMbhavati, sambhave tvekatAprasaGgaH tarjupamAnasya tRtIyabhedopanyAso'narthaka evetyAzakyAha-tathApi tasya-vivakSitasyAhaMdAdestenaiva-ahaMdAdinA aupamyaM kriyate, tadyathA-'arhatA arhatsadRzaM kRtaM tatkimapi sarvottamaM tIrthapravartanAdi kAryamarhatA kRtaM ydhai| hanneva karoti nAparaH kazciditi bhAvaH, evaM ca sa eva tenopamIyate, loke'pi hi kenacidatyadbhute kArya kRte vaktAro dRzyante-tatkimapIdaM bhavadbhiH kRtaM yadbhavanta eva kurvanti nAnyaH kazciditi, evaM cakravartivAsudevA|diSvapi vAcyam / 'se kiM taM vehammovaNIe' ityAdi, yatheti-yAdRzaH zavalAyA gorapatyaM zAbaleyo na tAdRzo bahulAyA apatyaM bAhuleyo, yathA cAyaM na tathetaraH, atra ca zeSadhamaistulyatvAdbhinnanimittajanmAdimA-1 vratastu vailakSaNyAt kiJcidvaidhayaM bhAvanIyam / 'se kiM taM pAyavehammeM ityAdi, atra bAyasapAyasayoH sacetanakhAcetanatvAdibhirbahubhirdharvisaMvAdAta abhidhAnagatavarNadvayena sattvAdimAtratazca sAmyAtprAyovaidharmyatA gAthA: ||-|| dIpa anukrama [300 -309] ~ 438~ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [146-147] anuyo maladhA- rIyA // 218 // gAthA: bhAvanIyA, sarvavaidhamrya tu na kasyacitkenApi saMbhavati, satvaprameyatvAdibhiH sarvabhAvAnAM samAnatvAt , taira-1 pyasamAnatve'satyaprasaGgAt, tathApi tRtIyabhedopanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha-tathApi tasya tenaivIpamyaM kriyate | upakrame yathA nIcena nIcasadRzaM kRtaM gurughAtAdItyAdi, Aha-nIcena nIcasadRzaM kRtamityAdi huvatA sAdharmyamevoktaMpramANadvAra sthAna vaidhayaM, satyaM, kintu nIco'pi prAyo naivaMvidhaM mahApApamAcarati kiM punaranIcaH, tataH sakalajagadvila-18 kSaNapravRttatvavivakSayA vaidharmyamiha bhAvanIyam, evaM dAsAgudAharaNeSvapi vAcyam / 'se taM savvavehamme ityAdi nigamanatrayam / se kiM taM Agame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-loie alouttarie a / se kiM taM loie?, 2 jaNNaM imaM aNNANiehiM micchAdiTTIpahiM sacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA-bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri veA saMgovaMgA, se taM loie aagme| se ki loutarie?.2 japaNaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapaJcappaNNamaNAgayajANaehiM tilukkavahiamahiapUiehiM savvaNNUhiM savvadarasIhiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA-AyAro jAva diTrivAo / ahavA Agame tivihe pa |--|| ROCCCCCCCOLOG dIpa anukrama 318 // [300 -309] atha 'Agama' zabdasya artha evaM bhedasya kathanaM kriyate ~ 439~ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| (45) prata sUtrAMka [146-147] SSSSDAASRASAMS* paNatte, taMjahA-suttAgame atthAgame tadubhayAgame / ahavA-Agame tivihe paNNatte, taMjahA-attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame, titthagarANaM asthassa attAgame gaNaharANaM suttassa attAgame atthassa aNaMtarAgame gaNaharasIsANaM suttassa aNaMtarAgame asthassa paraMparAgame, teNa paraM suttassavi atthassavi No attAgame No aNaMtarAgame paraMparAgame, se taM loguttarie, se taM Agame, se taM nnaanngunnppmaanne| gurupAramparyeNAgacchatItyAgamaH, A-samantAdgamyante-jJAyante jIvAdayaH padArthA aneneti vA AgamaH, ayaM *ca dvidhA prajJaptaH, tadyathA-'lohaetyAdi, idaM cehaiva pUrva bhAvazrutaM vicArayatA vyAkhyAtaM, yAvat se taM lo ie, se kiM taM loguttarie Agametti, 'ahavA Agame tivihe' ityAdi, tatra sUtrameva sUtrAgamaH, tadabhidheyazcA) evAthoMgamA, sUtrArthobhayarUpastu tadubhayAgamaH, athavA anyena prakAreNAgamavividhaH prajaptaH, tadyathA-AtmAgama ityAdi, tatra gurUpadezamantareNAtmana eva Agama AtmAgamo, yathA tIrthakarANAmarthasyAtmAgamaH, khayamava kevalo(leto)palabdheH, gaNadharANAM tu sUtrasyAtmAgamaH, khayameva grathitatvAdU, arthasyAnantarAgamaH, anantarameva tIrthaMkarAdAgatavAda, uktaM ca-"atthaM bhAsai arahA muttaM gaMdhati gaNaharA niuNa"mityAdi, gaNadharaziSyANAM ardha bhASate bhaIn sUtra praznanti gaNadharA nipuNam / gAthA: ||-|| dIpa anukrama [300-309]] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~440~ Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| (45) prata sUtrAMka maladhA upakrama rIyA pramANadvAra [146-147] // 219 // anuyo jambUsvAmiprabhRtInAM sUtrasyAnantarAgamaH-avyavadhAnena gaNadharAdeva zruteH, arthasya paramparAgamaH gaNadhareNaiva vyavadhAnAt , tata Urva prabhavAdInAM sUtrasyAtheMsya ca nAtmAgamo nAnantarAgamaH, tallakSaNAyogAdU, api tu paradamparAgama eva, anena cAgamasya tIrthakarAdiprabhavasvabhaNanenaikAntApauruSeyatvaM nivArayati, pauruSatAlvAdivyA pAramantareNa nabhasIya viziSTazabdAnupalabdheH, tAlvAdibhirabhivyajyata eva zabdo na tu kriyate iti cet, nanu yayevaM tarhi sarvavacasAmapauruSeyatvaprasaGgaH, teSAM bhASApudgalaniSpannakhAd, bhASApudgalAnAM ca loke sarvalidaivAvasthAnato'pUrvakriyamANatA'yogena tAlvAdibhirabhivyaktimAtrasyaiva nirvartanAt, na ca vaktavyaM vacanasya paudgalikatvamasiddha, mahAdhvanipaTalapUritazravaNavAdhiryakujyaskhalanAdyanyathAnupapatteH, tasmAnnaikAntenApauruSeya mAgamavayaH, tAlvAdivyApArAbhivyaGgayatvAda, devadattAdivAkyavat, ityAdyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAdAnAntaranirNItasvAditi / 'se saM loguptarie ityAdi nigamanatrayam // uktaM jJAnaguNapramANamatha darzanaguNapramANamAha se kiM taM dasaNaguNappamANe ?, 2 cauvihe papaNatte, taMjahA-cakkhudaMsaNaguNappamANe asakkhudaMsaNaguNappamANe ohidasaNaguNappamANe kevldsnngunnppmaanne| cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNissa ghaDapaDakaDarahAiesu davvesu acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNissa RECORAKASch CCCCCASSROOMSEX gAthA: |--|| // 219 // dIpa anukrama [300-309] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~441~ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| (45) prata sUtrAMka [146-147] AyabhAve ohidasaNaM ohidaMsaNissa savvarUvidavvesu na puNa saThavapajavesu keva lasaNaM kevaladaMsaNissa savvadavvesu a savvapajavesu a, se taM daMsaNaguNappamANe / darzanAvaraNakarmakSayopazamAdijaM sAmAnyamAtragrahaNaM darzanamiti, uktaM ca-"jaM sAmannagrahaNaM bhASANaM neya kahumAgAraM / avisesiUNa atye dasaNamiha budhae samae // 1 // tadevAtmamo guNaH sa eSa pramANaM darzanaguNapramANam, idaM ca cakSurdarzanAdibhedAcaturvidhaM, tatra bhAvacakSurindriyAvaraNakSayopazamAdU dhyendriyAnupaghAtAca cakSurdarzanina:-cakSurvarzanalabdhimato jIvatsa ghaTAdiSu dravyeSu cakSuSo darzanaM cakSudarzanaM, bhavatIti kriyAdhyAhAra, sAmAnyaviSayale'pi cAsya yad ghaTAdivizeSAbhidhAnaM tatsAmAnyavizeSayoH kathazidabhedAdekAntena vizeSebhyo vyatiriktasya sAmAnyasyAgrahaNakhyApanArtham , uktaM ca-"nirvizeSaM vizeSANAM, graho darzanamucyate" ityAvi, cakSurvarjazeSendriyacatuSTayaM manacAcakSurucyate, tasya darzanamacakSurdarzanaM, tadapi bhAvAcakSurindrighAvaraNakSayopazamA dravyendriyAnupadhAtAca acakSurdarzanina:-acakSurdarzanalabdhimato jIvasyAtmabhAve / bhavati, Atmani-jIce bhAva-saMzliSTatayA sambandho, viSayasya ghaTAderiti gamyate, tamin sati idaM prAdu-18 dArbhavatItyarthaH, idamuktaM bhavati-cakSuraprApyakAri lato dUrasthamapi khaviSayaM paricchinattItyasyAsya sthApanArtha . yAsAmAdhyamadaNaM bhAnAnAM naiva kRtvA''kAram / avizeSagitvA ardhAn varzanamityucyate samaye // 1 // gAthA: ||-|| dIpa anukrama [300 JiaEco-17 -309] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~442~ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: |I--II dIpa anukrama [ 300-309] anuyo0 maladhA rIyA // 220 // Jar Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 146- 147] / gAthA ||115-118 || ghaTAdiSu cakSurdarzanaM bhavatIti pUrva viSayasya bhedenAbhidhAnaM kRtaM, zrotrAdIni tu prApyakArINi tato dravyendriyasaMzleSadvAreNa jIvena saha sambaddhameva viSayaM paricchindantItyetaddarzanArthamAtmabhAve bhavatItyevamiha viSayasyAbhedena pratipAdanamakArIti, uktaM ca- "puDhaM suNeha saddaM rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu ityAdi / avadherdarzanamavadhidarzanam, | avadhidarzanina:- avadhidarzanAvaraNakSayopazamasamudbhUtAvadhidarzanalabdhimato jIvasya sarveSvapi rUpadravyeSu bhavati, na punaH sarvaparyAyeSu yato'vadherutkRSThato'pyekavastugatAH saGkhyeyA asaGkhyeyA vA paryAyA viSayetvenoktAH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitau, rUparasagandhasparzalakSaNAzcatvAraH paryAyA ityarthaH uktaM ca- "devvAo asajje sajje Avi pajjave lahaha / do pajjave duguNie lahai ya egAu davvAo // 1 // " atrAha- nanu paryAyA vizeSA ucyante, na ca darzanaM vizeSaviSayaM bhavitumarhati, jJAnasyaiva tadviSayatvAt, kathamihAvadhidarzanaviSayatvena paryAyA nirdiSTAH sAdhUktaM kevalaM paryAyairapi ghaTazarAvodaJcanAdibhirmRdAdi sAmAnyameva tathA tathA viziSyate na punaste tata ekAntena vyatiricyante, ato mukhyataH sAmAnyaM guNIbhUtAstu vizeSA apyasya viSayIbhavantIti khyApanArtho'tra tadupanyAsaH, kevalaM sakaladRzyaviSayatvena paripUrNa darzanaM kevala darzaninaH| tadAvaraNakSayAvirbhUtatalabdhimato jIvasya sarvadravyeSu mUrtImUrteSu sarvaparyAyeSu ca bhavatIti / manaHparyAyajJAnaM 1 spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva 2 dravyeSu asoyAn saGkhyAn vApi paryavAn labhate / dvau paryAyI dviguNitI labhate caikasmin dranye // 1 // vRttiH ash pramANadvAra ~443~ // 220 // For & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH brary dig Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 300-309] Ja Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 146 - 147] / gAthA ||115-118 || tathAvidhakSayopazamapAdavAt sarvadA vizeSAneva gRhNadutpadyate na sAmAnyam, atastadarzanaM noktamiti, tadetadarzanaguNapramANam / se kiM taM caritaguNappamANe 1, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA- sAmAiacarittaguNappamANe chervaTTAvaNacaritaguNappamANe parihAravisuddhiacarittaguNappamANe suhumasaMparAyacaritaguNappamANe ahakkhAyacarittaguNappamANe / sAmAiacaritaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjA - irie a Avakahie a / cheovaTTAvaNacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjA - sAiAre a niraiAre a / parihAravisuddhiacaritaguNappamANe duvihe papaNatte, taMjahA - NivvisamANae a NivviTTakAie a / suhumasaMparAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA - paDivAI a apaDivAI a / ahakkhAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA - chaumatthie a kevalie ya / se taM caritaguNappamANe, se taM jIvaguNappamANe, se taM guNappamANe ( sU0 147) Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH brary dig ~444~ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| (45) prata sUtrAMka upakrama [146-147] anuyo carantyaninditamamemeti caritraM, tadeva cAritraM, cAritrameva guNaH 2 sa eva pramANa 2-sAvadhayogaviratirUpaM, maladhA- rAtaca pazcavidha sAmAyikAdi, paJcavidhamapyetadavizeSataH sAmAyikameva, chedAdivizeSaistu vizeSyamANaM paJcadhA rIyA bhiyate, satrAcaM vizeSAbhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikamiti, sAmAyika pUrvoktazabdArtha, pramANadvAraM tacettvaraM yAvatkathikaM ca, latrevaraM bhAvivyapadezAntaratvAt khalpakAlaM, taccAyacaramatIrthakarakAlayoreva yaav||221|| dadyApi mahAnatAni mAropyante tApacchiSyasya saMbhavati, AtmanaH kathAM yAvadAste tad yAvaskartha-yAvajjIvami arma tyarthaH, yAvalkathameva yAvatkathikam , etaca bharatairAvateSvAdyacaramavarjamadhyamatIrthakarasAdhUnAM mahAcidehatIrthakarayatInAM ca saMbhavati, pUrvaparyAyasya chedenopasthApanaM mahAnateSu yatra sacchedopasthApanaM, bharatairAvataprathamapazcimatI-18 rthakaratIrtha eva, nAnyatra, tacca sAticAraM niraticAraM ca, tatrevarasAmAyikasya zaikSakasya yadAropyate tIrthAntaraM vA saGkAmatA sAdhoryathA pArzvanAthatIrthAnmahAdhIratIrtha saGkAmatastabhiraticAraM, mUlaguNadhAtinastu yat punarbatAropaNaM tatsAticAraM, parihAraH-sapovizeSastena vizuddhaM, athavA parihAra:-aneSaNIyAdeH parityAgo vizeSeNa zuddho yatra tatparihAravizuddhaM tadeva parihAravizuddhikaM, tadapi dvividha-nirvizyamAna nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizyamAnam-AsevyamAnam , athavA tavanuSThAtAra sAdhavo nirvizyamAnakAH, tatsahayogAttadapi nirvizSamAnakaM, |nirviSTa-AsevitaH prastutatapovizeSa: kAyo yeSAM te nirviSTakAyAH, ta eva nirviSTakAyikAH sAdhavA, tdaashr-1||221|| yatvAt prastutacAritramapi nirviSTakAyikam , idamatra hRdayam-tIrthakaracaraNamUle yena tIrthaMkarasamIpe adH| 45-96450-259205048 gAthA: ||-|| dIpa anukrama [300-309]] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~445~ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: |I--II dIpa anukrama [ 300-309] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [146- 147] / gAthA ||115-118 || Ja Educun pratipannapUrva tadantike yA navako gaNaH parihAravizuddhicAritraM pratipadyate, nAnyasya samIpe, tabaikaH kalpasthito yadantike sarvA sAmAcArI kriyate, catvArastu sAdhavo vakSyamANaM tapaH kurvanti, te ca parihArikA ityucyante, anye tu catvAro vaiyAvRtyakartRtvaM pratipadyante, te cAnuparihArikA iti vyapadizyante, tatra parihArakANAM tapaH procyate-grISme jayanpatazcaturtha madhyamapade SaSThaM utkRSTatastvaSTamaM, zizire jaghanyamadhyamotkRSTapadeSu yathAsaGkhyaM SaSThamaSTamaM dazamaM ca varSAsu jayanyAdipadatraye'pi yathAkramamaSTamaM dazamaM dvAdazaM ca zeSAstu kalpasthitAnupariharikAH paJcApi prAyo nityabhaktA nopavAsaM kurvanti, bhaktaM ca paJcAnAmapyAcAmAmlameva, nAnyat, tataH parihArikAH SaNmAsAnyAvadyathoktaM tapaH kRtvA anuparihArikatAM pratipadyante, anuparihArikAstu parihArikatAM, tairapi SaNmAsAnyAvadyadA tapaH kRtaM bhavati, tadA kRtatapasAmaSTAnAM madhyAdekaH kalpasthito vyavasthApyate, a| pretanacAsau SaD mAsAnyAvadyathoktaM tapaH karoti, zeSAstu saptAnucaratAmAzrayanti, evaM cASTAdazabhirmAsairayaM kalpaH samApyate, tatsamAsau ca bhUyastameva kalpaM jinakalpaM vA pratipatheran gacchaM vA pratyAgaccheyuriti zrapI gatiH, aparaM caitacAritraM chedopasthApamacaraNavatAmeva bhavani, nAnyeSAmityalamatiprasaGgema, tadevamiha yo yastapaH kRtvA anuparihArikatAM kalpasthitalAM vA'GgIkaroti tatsambandhi parihAravizuddhikaM nirviSTakAyikamucyate, ye tu tapaH kurvanti tatsambandhi nirvizyamAnakamiti sthitam / saMparaiti paryaTati saMsAramaneneti samparAyaHkrodhAdikaSAyaH, lobhAMzamAtrAvazeSatayA sUkSmaH samparAyo yatra tatsUkSmasamparApam, idamapi saklizyamA For ne&Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~446~ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| (45) prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA / [146-147] // 222 // - navizukhyamAnakabhedAdvidhaiva, tatra zreNimArohato vizudhyamAnakamucyate, tataH pracyavamAnasya salizyamAna- vRttiH kamiti / 'ahakkhAyaMti athazabdo'tra yAthAtathye AGabhividhau A-samantAdyAthAtathyena khyAtamathAkhyAtaM upakrame kaSAyodayAbhAvato niraticAratvAt pAramArthikarUpeNa khyAtamadhAkhyAtamityarthaH, etadapi pratipAtyapratipAti-pramANadvAra bhedAt dvedhA, tatropazAntamohasya pratipAti kSINamohasya tvapratipAti, athavA kevalinazchadmasthasya copazA-14 tamohakSINamohasya tadbhavatyataH khAmibhedAd dvaividhyamiti / tadetacAritraguNapramANaM, tadetajjIvaguNapramANaM, tadetadguNapramANamiti // 147 // tadevaM jIvAjIvabhedabhinnaM guNapramANaM pratipAdya kramaprAsaM nayapramANaM pratipAdayannAha se kiM taM nayappamANe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-patthagadiTuMteNaM vasahidiDhateNaM paesadiTuMteNaM / se kiM taM patthagadiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise parasuM gahAya aDavIsamahutto gacchejjA taM pAsittA keI vaejA-kahiM bhavaM gacchasi ?, avisuddho negamo bhaNai-patthagassa gacchAmi, taM ca keI chiMdamANaM pAsittA vaejA-kiM bhavaM chiMdasi ?, // 222 // visuddho negamo bhaNai-patthayaM chiMdAmi, taM ca keI tacchamANaM pAsittA vaejA-kiM - gAthA: ||-|| dIpa anukrama [300 -309] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~447~ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anu. 18 anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| Jam Education bhavaM tacchasi ?, visuddha tarAo Negamo bhaNai - patthayaM tacchAmi, taM ca kei ukkIramANaM pAsittA vaejjA-kiM bhavaM ukkIrasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-patthayaM ukkIrAmi, taM ca kei (vi) lihamANaM pAsittA vapujA-kiM bhavaM (vi) lihasi ?, visuddhatarAo gamo bhai - patthayaM (vi) lihAmi evaM visuddhatarassa Negamassa nAmAuDio patthao, . evameva vabahArassavi, saMgahassa miumejasamArUDho patthao, ujjusuyassa patthao vi patthao mepi patthao, tinhaM sahanayANaM patthayassa atthAhigAra jANao jassa vA vaseNaM patthao niSphajjai, se taM patthayadiTTaMteNaM / anantadharmaNo vastuna ekAMzena nayanaM nayaH, sa eva pramANaM nayapramANaM, trividhaM prajJaptamiti, yadyapi naigamasaGgrahAdibhedato bahavo nayAstathApi prasthakAdidRSTAntatrayeNa sarveSAmiha nirUpayitumiSTatvAtraividhyamucyate, tathA cAha tadyathA-prasthakadRSTAntenetyAdi, prasthakAdidRSTAntatrayeNa hetubhUtena trividhaM nayapramANaM bhavatItyarthaH, tatra prasthakadRSTAntaM darzayati tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH parazuM kuThAraM gRhItvA aTavImukho gacchedityAdi, idamuktaM bhavati-prasthako mAgadhadezaprasiddho dhAnyamAnavizeSastaddhetubhUtakASTha kartanAya kuThAravyagrahastaM takSAdipuru Forse & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri- racitA vRttiH ~448~ thebeary dig Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| (45) vRttiH prata // 223 // sUtrAMka [148] anuyoSamaTavIM gacchantaM dRSTvA kazcidanyo vadet-ka bhavAn gacchati?, tatrAvizuddhanagamo bhaNati-avizuddhanaigamanaya-5 maladhA- matAnusArI sannasau pratyuttarayatItyarthaH, kimityAha-prasthakasya gacchAmi, idamuktaM bhavati-nake gamA-vastupari- upakrame rIyA cchedA yasya api tu bahavaH sa niruktavazAt kakAralopato naigama ucyate, ato yadyapyatra prasthakakAraNabhUtakASTha- pramANadvAra nimittameva gamanaM, na tu prasthakanimittaM, tathA'pyanekaprakAravastvabhyupagamaparatvAtkAraNe kAryopacArAt tathAvyavahAradarzanAdevamapyabhidhatte'sau-prasthakasya gacchAmIti, taM ca kazcit chindantaM, vRkSamiti gamyate, pazyedU, dRSTvA / ca vadet kiM bhavA~chinatti?, tataH prAktanAt kiJcidvizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau bhaNati-prasthakaM chi-18 nadhi, anApi kAraNe kAryopacArAttathAvyavahatidarzanAdeva kASThe'pi chinyamAne prasthaka chinamItyuttaraM, kevalaM kASThasya prasthakaM prati kAraNatAbhAvasyAtra kizcidAsannatvAdvizuddhatvaM, prAka punarativyavahitatvAt malImasakAtvam, evaM pUrvapUrvApekSayA yathottarasya vizuddhatA bhAvanIyA, navaraM takSNuvantaM tanUkurvantam utkirantaM-vedhanakena madhyAdvikirantaM vilikhantaM-lekhanyA mRSTaM kurvANam , evamanena prakAreNa tAvanneyaM yAvadvizuddhataranegamasya 'nA-15 mAuDiGa'tti AkuhitanAmA prasthako'yamityevaM mAmAGkito niSpannaH prasthaka iti / evameva vyavahArasyApIti, lokavyavahAraprAdhAnyenArya vyavahAranayaH, loke ca pUrvoktAvasthAsu sarvatra prasthakavyavahAro dRzyate'to vyavahAhAranayo'pyevameva pratipayate iti bhAvaH / 'saMgahasse'tyAdi, sAmAnyarUpatayA sarva vastu saMgRhNAti-kroDIkaro- 223 // tIti saGgrahastasya matena citAdivizeSaNairviziSTa eva prastho bhavati, nAnyaH, tatra cito-dhAnyena vyApsaH, sa! dIpa anukrama [310] JanEcononline muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~449~ Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| prata sUtrAMka [148] ci dezato'pi bhavatyata Aha-mitaH pUritaH, anenaiva prakAreNa meyaM samArUDhaM yatra sa AhitAderAkRtigaNa-14 svAnmeyasamArUDhA, ayamantra bhAvArtha:-prAktananayanyasyAvizuddhatvAt prasthakakAraNamapi prasthaka uktAaniSpannaH | diprasthako'pi khakAryAkaraNakAle'pi prasthaka iSTaH, asya tu tato vizuddhatvAddhAnyamAnalakSaNaM khAyeM kurvanneva pra sthakA, tasya tadardhatvAt, tadabhAve ca prasthakavyapadeze'tiprasaGgAditi yathokta eva prasthakA, so'pi prasthakasAmAnyAvyatirekAt vyatireke cAprasthakatvaprasaGgAt sarva eka eva prasthaka iti prastutanayo manyate, sAmAnyavAditvAditi / 'ujjamupasse'tyAdi, RjusUtraH-pUrvoktazabdArthaH tasya niSpannakharUpo'dhekriyAhetuH prasthako'pi prasthakA, tatparicchinnaM dhAnyAdikamapi vastu prasthakA, ubhayatra prasthako'yamiti vyavahAradarzanAt, tathA-12 pratIteH, aparaM cAsau pUrvasmAdvizuddhatvAdvartamAne eva mAnameye prasthakatvena pratipadyate, nAtItAnAgatakAle,8 tyovinssttaanutpnntvenaastvaaditi| tiNhaM sahanayANa mityAdi, zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH-zabdasamabhirUzavaMbhUtAH, zabde'nyathAsthite'rthamanyathA necchantyamI, kintu?, yathaiva zabdo vyavasthitastathaiva zabdenArtha gamayantI tyataH zabdanayA ucyante, AbAstu yathAkathaJcicchabdAH pravartantAmarthA evaM pradhAnamityabhyupagamaparatvAdarthanayAH prakIrtyante, ata eSAM trayANAM zabdanayAnAM 'prasthakArthAdhikArajJaH' prasthakasvarUpaparijJAnopayuktaH prasthakA, bhAvapradhAnA ghete nayA ityato bhAvaprasthakamevecchanti, bhAvazca prasthakopayogo'taH sa prasthakaH, tadupayogavAnapi ca tato'vyatirekAt prasthakaH, yo hi yatropayuktaH so'mISAM mate sa eva bhavati, upayogalakSaNo jIvaH, upayo dIpa anukrama [310] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~450~ Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| (45) prata sUtrAMka [148] anuyogazcet prasthakAdiviSayatayA pariNataH kimanyajIvasya rUpAntaramasti ? yatra vyapadezAntaraM syAditi bhAvaH, 'jassa cA baseNe'tyAdi, yasya vA prasthakakartRgatasyopayogasya vazena prasthako niSpadyate tatropayoge vartamAnaH upakame rIyA kartA prasthako, na hi prasthake'nupayuktA prasthakaM nirvatayituM kartA samarthaH, tatastadupayogAnanyatvAt sa eva pra pramANadvAre sthakA, imAM ca te'tra yuktimabhidadhati-saveM bastu khAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikta AdhAre, vakSyamANa-19 // 224 // yuktyA etanmatenAnyasyAnyana vRttyayogAt, prasthakazca nizcayAtmakaM mAnamucyate, nizcayazca jJAnaM, tatkathaM jaDAtmani kASThabhAjane vRttimanubhaviSyati?, cetanAcetanayoH sAmAnAdhikaraNyAbhAvAt, tasmAt prasthakopayukta evaM prasthakaH / 'se tamityAdi nigamanam // se kiM taM vasahidiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise kaMci purisaM vaejA-kahiM bhavaM vasasi ?, taM avisuddho Negamo bhaNai-loge vasAmi, loge tivihe paNNatte, taMjahA-uDaloe aholoe tirialoe, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddho Negamo bhaNai-tirialoe vasAmi, tirialoe jaMbUddIvAiA sayaMbhUramaNapajavasANA asaMkhijjA dIvasamuddA paNNattA, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-jaMbUdIve vasAmi, jaMbUdIve dasa khettA paNNattA, taMjahA-bharahe eravae hemavae dIpa anukrama [310] 3224 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 451~ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| Ja Education eraNava harivasse ramgavasse devakurU uttarakurU puvvavidehe avaravidehe, tesu sasu bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo gamo bhaNai-bharahe vAse vasAmi, bharahe vAse duvihe paNNatte, taMjahA - dAhiNaDDabharahe uttaraDabharahe a, tesu savvesu (dosu ) bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-dAhiNabharahe vasAmi dAhiNaDabharahe aNegAI gAmAgaraNagarakheDakabbaDa maDaMvadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasaviNavesAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visuddha tarAo Negamo bhaNai - pADaliputte vasAmi pADaliputte aNegAI gihAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visu0 Nega0 bhAi-devadattassa ghare vasAmi, . devadattassa ghare aNegA koTugA, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visu0 Ne0 bhaNai-gabhaghare vasAmi evaM visuddhassa Negamassu vasamANo, evameva vabahArassavi, saMgahassa saMthArasamArUDho vasaI, ujjusuassa jesu AgAsapaesesu ogADho tesu vasaI, tinhaM saddanayANaM AyabhAve vasai / se taM vasahidiTTaMteNaM / For te&Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 452~ brary dig Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| anuyo0 maladhA rIyA // 225 // vasatiH - nivAsastena dRSTAntena nayavicAra ucyate, tadyathAnAmakaH kacitpuruSaH pATaliputrAdau vasantaM ka 4 JcitpuruSaM vadet-ka bhavAn vasati?, tatrAvizuddhanaigamo bhaNati-avizuddha naigamanayamatAnusArI sannasau pratyuOM ttaraM prayacchati loke vasAmi, tannivAsakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakalokAdanarthAntaratvAd, itthamapi ca vya2 vahAradarzanAt, vizuddha naigamastvativyAptiparatvAdidamasaGgataM manyate, tatastiryaloke vasAmIti saMkSipyottaraM dvAti, vizuddhatarastvidamapyativyAptiniSThaM manyate tato jambudvIpe vasAmIti saMkSiptataramAha, evaM bhAratava|rSadakSiNArddha bharatapATaliputra devadattagRhagarbhagRheSvapi bhAvanIyam evaM 'visuddhassa Negamassa vasamANo vasaI' 2 evamuttarottara bhedApekSayA vizuddhataranaigamasya vasanneva vasati, nAnyathA, idamuktaM bhavati - patra gRhAdI sarvadA nivAsitvenAsau vivakSitaH tatra tiSThanneva eSa tatra vasatIti vyapadizyate, yadi punaH kAraNavazato'nyatra rathyAdau vartate tadA tatra vivakSite gRhAdau vasatIti na procyate, atiprasaGgAditi bhAvaH / 'evamevetyAdi, lokavyavahAraniSTho hi vyavahAranayo, loke ca naigamoktaprakArAH sarve'pi dRzyante iti bhAvaH atha caramanaigamoktaprakAro loke neSyate, kAraNato grAmAdau vartamAne'pi devadatte pATaliputre eSa vasatIti vyapadezadarzanAditi cet, naitadevaM, proSite devadate sa iha vasati na veti kenacitpRSThe proSito'sau neha vasatItyasyApi lokavyavahArasya darzanAditi / 'saMgahasse'tyAdi, prAktanAt vizuddhatvAt saGgrahanayasya gRhAdau tiSThannapi saMstArakArUDha eva zayanakriyAvAn vasatItyucyate, idamuktaM bhavati-saMstAra ke'vasthAnAdanyatra nivAsArtha eva na gha vRttiH upakrame pramANadvAraM ~453~ | // 225 // For ane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ibrary dig Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .......... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| (45) prata sUtrAMka [148] Tate, calanAdikriyAvattvAt, mArgAdipravRttavat, saMstArake ca basato gRhAdI vasatIti vyapadezAyoga eva, atiprasaGgAta, tasmAt kAsau vasatIti nivAsajijJAsAyAM saMstArake-zayyAmAtrakharUpe basatItyetadevAsya matenocyata, nAnyaditi bhAvaH, sa ca nAnAdezAdigato'pyeka eva, saGghahasya sAmAnyavAditvAditi / RjumUtrisya tu pUrvamAdvizuddhatvAda yeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSveva vasatItyucyate, na saMstArake, sarvasyApi vastuvRttyA nabhasyevAvagAhAt, yeSu pradezeSu saMstArako vartate-saMstArakeNaivAkrAntA vartante, tato yeSveva pradezeSu svayamavagADhasteSveva vasatItyucyate, sa ca vartamAnakAla evAsti, atItAnAgatayovinaSTAnutpannatvenaitanmate'sattvAditi / trayANAM zabdanayAnAmAtmabhAve-khasvarUpe sarvo'pi vasati, anyasyAnyatra vRttyayogAt, tathAhianyo'nyatra vartamAnaH kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA vA?, yadyAdyaH pakSastarhi tasyAdhAravyatirekiNA svakIyarUpaNApratibhAsanaprasaGgo, yathA hi saMstArakAdhAdhArasya svarUpaM sarvAtmanA tatra vRttaM na tadvyatirekeNopalabhyate evaM devadattAdirapi sarvAtmanA tatrAdhIyamAnastaddhyatirekeNa nopalabhyeta, atha dvitIyo vikalpaH svIkriyate | tarhi tatrApi deze anena vartitavyaM, tataH punarapi vikalpadvayaM-kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA veti?, sarvA8|tmapakSe dezino dezarUpatApattiH,dezAtmapakSe tu punastatrApi deze dezinA vartitavyaM, tataH punarapi tadeva vi-10 TrakalpadvayaM, tadeva dUSaNamityanavasthA, tasmAtsarvo'pi khakhabhAva eva nivasati, tatparityAgenAnyatra nivAse tasya mAni:khabhAvatAprasaGgAdityalaM bahubhASitayA / 'se tamityAdi nigamanam / dIpa anukrama [310] JiaEducabourinepal muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~454~ Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anuyo0 maladhArIyA // 226 // Ja Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| se kiM taM paesadite?, 2 Negamo bhaNai chaNhaM paeso, taMjahA- dhammapaeso adhamma eso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso desapaeso, evaM vayaMtaM NegamaM saMgaho bhAi-jaM bhaNasi chahaM paeso taM na bhavai, kamhA ?, jamhA jo desapaeso so taseva davvassa, jahA ko diTTaMto?, dAseNa me kharo kIo dAso'vi meM kharo'vi me, taM mA bhaNAhi-chahaM paeso, bhaNAhi paMcaNhaM paeso, taMjahA-dhammapaeso adhammapa eso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM saMgahaM vavahAro bhaNai-jaM bha si - paMcaNhaM paeso, taM na bhavai, kamhA ?, jai jahA paMcaNhaM goTTiANaM purisANaM kei dabajAe sAmapaNe bhavai, taMjahA-hirapaNe vA suvaNNe vA dhaNe vA dhapaNe vA, te juntaM vasuM tahA paMca paraso, taM mA bhaNihi-paMcaNhaM paeso, bhaNAhi-paMcaviho paraso, taMjA - dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM vavahAraM ujjusuo bhaNai-jaM bhaNasi-paMcaviho paeso, taM na bhavai, kamhA ?, jai te vRttiH upakrame pramANadvAra Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita .... ...AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~455~ // 226 // aydig Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [148] / gAthA ||118...|| prata sUtrAMka [148] paMcaviho paeso evaM te ekeko paeso paMcaviho evaM te paNavIsativiho paeso bhavai, taM mA bhaNAhi-paMcaviho paeso, bhaNAhi-bhaiyavvo paeso-sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM ujjusuyaM saMpai sadanao bhaNai-jaM bhaNasi bhaiyavvo paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai bhaiavvo paeso evaM te dhammapaeso'vi sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, adhammapaeso'vi sia dhammapaeso jAva khaMdhapaeso, jIvapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, khaMdhapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, evaM te aNavatthA bhavissai, taM mA bhaNAhi-bhaiyavvo paeso, bhaNAhi-dhamme paese se paese dhamme, ahamme paese se paese ahamme, AgAse paese se paese AgAse, jIve paese se paese nojIve, khaMdhe paese se paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM sadanayaM samabhirUDho bhaNai dIpa anukrama [310] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~456~ Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| anuyo. maladhArIyA STDCCCCCESS pramANadvAra prata // 227 // sUtrAMka [148] jaM bhaNasi-dhamme paese se paese dhamme jAva jIve paese se paese nojIve khaMdhe paese se paese nokhaMdhe, taM na bhavai, kamhA?, itthaM khalu do samAsA bhavaMti, taMjahAtappurise a kammadhArae a, taM Na Najai kayareNaM samAseNaM bhaNasi ?, kiM tappuriseNaM kiM kammadhAraeNaM?, jai tappuriseNaM bhaNasi to mA evaM bhaNAhi, aha kammadhAraeNaM bhaNasi to visesao bhaNAhi, dhamme ase paese a se paese dhamme ahamme a se papase a se paese ahamme AgAse ase paese a se paese AgAse jIve a se paese a se paese nojIve khaMdhe ase paese ase paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM samabhirUDhaM saMpai evaMbhUo bhaNai-jaM jaM bhaNasi taM taM savvaM kasiNaM paDipuNNaM niravasesaM egagahaNagahiyaM dese'vi me avatthU paese'vi me avatthU / se taM paesadiTuMteNaM / se taM nayappamANe (sU0 148) prakRSTo dezaH pradezo-nirvibhAgo bhAga ityarthaH, sa eva dRSTAntastena nayamatAni cintyante-tatra naigamo bha PNA dIpa anukrama [310] kaa||227|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 457~ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| (45) 42 25-91-84%9560 prata sUtrAMka [148] SHORSEE pati-paNNAM pradezaH, tayadhA-'dhammapaese' ityAdi, dharmazabdena dharmAstikAyo gRhyate, tasya pradezo dharmapradeza, evamadharmAkAzajIvAstikAyeSvapi yojyaM, skandhaH-pudgaladravyanicayastasya pradeza: skandhapradezA, dezA-eSAmeva paJcAnAM dharmAstikAyAdidravyANAM pradezadvayAdinivRtto'vayavastasya pradezo dezapradezaH, ayaM ca pradezasAmA-8 nyAvyabhicArAt SaNNAM pradeza ityuktaM, vizeSavivakSAyAM tu SaTU prdeshaaH| evaM vadantaM naigamaM tato nipuNataraH sakaho bhaNati-paddhasi SaNNAM pradeza iti, tanna bhavati-tanna yujyate, kasmAt, yasmAd yo dezapradeza iti SaSThe sthAne bhavatA pratipAditaM, tadasaGgatameva, yato dharmAstikAyAdidravyasya sambandhI yo dezastasya yaH pradezaH sa vastuvRtyA tasyaiva dravyasya yatsambandhI dezo vivakSyate, drabyAvyatiriktasya dezasya yaH pradezaH sa drabya8 syaiva bhavati, yathA ko'tra dRSTAnta ityAha-'dAseNe tyAdi, loke'pyevaM vyavahatidRzyate, yathA kazcidAha-ma-13 dIdIyadAsena kharaH krItaH, tatra dAso'pi madIyaH kharo'pi madIyA, dAsasya madIyatvAt tatkrItaH kharo'pi ma dIya ityarthaH, evamihApi dezasya dravyasambandhitvAttatpradezo'pi dravyasambandhyeveti bhAvaH, tasmAnmA bhaNa -SaSaNAM pradezaH, api tvevaM bhaNa-paJcAnAM pradeza iti, tvaduktaSaSThapradezasyaivAghaTanAdityarthaH, tadeva darzayati-tadyathA-dharmapradeza ityAdi, etAni ca paJca dravyANi tatpadezAzvetyevamapyavizuddhasaGgraha eva manyate, avAntaradravye sAmAnyAyabhyupagamAt, vizuddhastu dravyabAhulyaM pradezakalpanAM ca necchatyeva, sarvasyaiva vastusAmAnyakroDIkRtatvenaikavAdityalaM prasaGgena / prakRtamucyate-evaM vadantaM saGgrahaM tato'pi nipuNo vyavahAro bhaNati-yagaNasi dIpa anukrama [310] k Y ambraryang muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 458~ Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| anuyo0 maladhA rIvA prata // 228 // sUtrAMka [148] pazcAnAM pradeza iti, tanna bhavati-na yujyate, kasmAd ?, yadi yathA pazcAnAM goSThikAnAM kiJcid dravyaM sAmA-| vRttiH nyam-ekaM bhavati, tadyathA-hiraNyaM vetyAdi, evaM yadi pradezo'pi syAttato yujyate vaktuM-paJcAnAM pradeza iti, upakrame idamuktaM bhavati-yathA keSAJcitpazcAnAM puruSANAM sAdhAraNaM kizciddhiraNyAdi bhavati, evaM paJcAnAmapi dharmA-pramANadvAra |stikAyAdidravyANAM yayekaH kazcitsAdhAraNaH pradezaH syAttadeyaM vAcoyuktighaMTeta, na caitadasti, pratidravyaM prade-14 zabhedAt, tasmAnmA bhaNa pazcAnAM pradezaH, api tu bhaNa-paJcavidhaH paJcaprakAraH pradezaH, dravyalakSaNasyAzrayasya paJcavidhatvAditi bhAvaH, tadevAha-'dharmapradeza' ityAdi / evaM vadantaM vyavahAramRjusUtro bhaNati-yaNasi pazcavidhaH pradezaH, tanna bhavati, kasmAdU?, yasmAdyadi te paJcavidhaH pradeza evamekaiko dharmAstikAyAdipradezaH paJcavidhaH prApsaH, zabdAdatra vastuvyavasthA, zabdAcaivameva pratItirbhavati, evaM ca sati paJcaviMzatividhaH pradeza prAmoti, tasmAnmA bhaNa-paJcavidhaH pradezaH, kinvevaM bhaNa-bhAjyaH pradezaH, sthAharmasyetyAdi, idamuktaM bhavatibhAjyo-vikalpanIyo bibhajanIyaH pradezaH, kiyadbhirvibhAgaiH?-sthAddharmapradeza ityAdi pazcabhiH, tatazca paJcabheda eva pradezaH siddhyati, sa ca yathAsvamAtmIyAtmIya evAsti na parakIyaH, tasvArthakriyA'sAdhakatvAt prastutanayamatenAsattvAditi / evaM bhaNantamRjusUtraM sAmprataM zabdanayo bhaNati-yadbhaNasi-bhAjya: pradezaH, tanna bhavati, kuto?, yato yadi bhAjyaH pradezaH, evaM te dharmAstikAyapradezo'pi kadAcidharmAstikAyAdipradezaH syAd, adharmAstikAyapradezo'pi kadAciddharmAstikAyAdipradeza: sthAdU, itthamapi bhajanAyA a dIpa anukrama [310] X // 228 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 459~ Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anu. 39 anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| nivAritatvAd, yathA eko'pi devadattaH kadAcidrAjJo bhRtyaH kadAcidamAtyAderiti evamAkAzAstikAyAdipradeze'pi vAcyaM tadevaM naiyatyAbhAvAttavApyanavasthA prasajyeteti, tanmaivaM bhaNa-bhAjyaH pradezaH, api tu itthaM bhaNa-'dhamme paese [ se paese dhamme ]' ityAdi, idamuktaM bhavati-dharmaH pradeza iti-dharmAtmakaH pradeza ityarthaH, atrAha - nanvayaM pradezaH sakaladharmAstikAyAdavyatiriktaH san dharmAtmaka ityucyate AhokhittadekadezAdhya tiriktaH san yathA sakalajIvAstikAyaikadezekajIvadravyAvyatiriktaH saMstatpradezo jIvAtmaka iti vyapa| dizyata ityAha- 'se parase dhammeti sa pradezo dharmaH sakaladharmAstikAyAdavyatirikta ityarthaH, jIvAstikAye hi parasparaM bhinnAnyevAnantAni jIvadravyANi bhavanti, ato ya ekajIvadravyasya pradezaH sa niHzeSajIvAstikAyaikadezavRttireva sana jIvAtmaka ityucyate, atra tu dharmAstikAya ekameva dravyaM tataH sakaladharmAstikAyAvyatirikta eva sa~statpradezo dharmAtmaka ucyata iti bhAvaH / adharmAkAzAstikAyayorapyekaikadravyatvAdevameva bhAvanIyaM / jIvAstikAye tu 'jIve parase se paese nojIvetti, jIvaH pradeza iti jIvAstikAyAtmakaH pradeza ityarthaH, sa ca pradezo nojIvaH, nozabdasyeha dezavacanatvAt sakala jIvAstikAyaikadeza vRttirityarthaH, yo | hyekajIvadravyAtmakaH pradezaH sa kathamanantajIvadravyAtmake samastajIvAstikAye vartata iti bhAvaH, evaM skandhAtmakaH pradezo noskandhaH, skandhadravyANAmanantatvAdekadezavartirityarthaH / evaM vadantaM zabdanayaM nAnArthasamabhirohaNAt samabhirUDhaH sa prAha-yadbhaNasi dharmaH pradezaH sa pradezo dharma ityAdi, tanna bhavati na yujyate, kasmA Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~460~ baryong Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| (45) prata sUtrAMka [148] anuyo. dityAha-iha khalu dvau samAsau bhavataH, tadyathA-tatpuruSaH karmadhArayazca, idamuktaM bhavati-'dhamme parase se pa-KI vRttiH maladhA- ese dhamma' ityukte samAsadyArambhakavAkyadvayamatra saMbhAvyate, tathAhi-yadi dharmazabdAt saptamIyaM tadA sapta- upakrama rIyA mItatpuruSasyArambhakamidaM vAkyaM, yathA bane hastItyAdi, atha prathamA tadA karmadhArayasya, yathA nIlamutpalami-pramANadvAra // 229 // datyAdi, nanu yadi vAkyadvayamevAtra saMbhAvyate tarhi kathaM dvau samAsau bhavata ityuktam ?, ucyate, samAsAra mbhakavAkyayoH samAsopacArAdU, athavA aluksamAsavivakSayA samAsAvapyetI bhavato, yathA kaNThekAla ityAdItyadoSaH, yadi nAma dvau samAsAvatra bhavatastataH kimityAha-tanna jJAyate katareNa samAsena bhaNasi?, kiM| tatpuruSeNa karmadhArayeNa cA?, yadi tatpuruSeNa bhaNasi, tanmaivaM bhaNa, doSasambhavAditi zeSaH, sa cAyaM doSo-dharma pradeza iti bhedApattiH, yathA kupaDe badarANIti, na ca pradezadezinI bhedenopalabhyete, atha abhede'pi saptamI dRzyate yathA ghaTe rUpamityAdi, yadyevamubhayatra darzanAt saMzayalakSaNo doSaH syAt , atha karmadhArayeNa bhaNasi, tato vizeSeNa bhaNa 'dhamme ase paese ya se'tti, dharmazca sa pradezazca sa iti samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, evaM ca sapsamyAzaGkAbhAvato na tatpuruSasambhava iti bhAvaH / Aha-nanvayaM pradezaH samastAdapi dharmAstikAyAdavyatiriktaH san samAnAdhikaraNatayA nirdizyate ? uta tadekadezavRttiH san ? yathA jIvAstikAyaikadezavRttirjIvapradeza ityAzakyAha-'se paese dhamma'tti sa ca pradezaH sakaladhostikAyAdavyatirikto na pun-||229|| stadekadezavRttirityarthaH, zeSabhAvanA pUrvavat, 'se paese nojIce se paese nokhaMdhe ityatrApi pUrvavadevArthakatha dIpa anukrama [310] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 461~ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| 24 prata sUtrAMka [148] nam / evaM vadantaM samabhirUDhaM sAmpratamevaMbhUto bhaNati-yadyaddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNasi tattatsarva samastaM kRllaM dezapradezakalpanArahitaM pratipUrNamAtmakharUpeNAvikalaM niravazeSaM tadevaikatvAniravayavamekagrahaNagRhItamekAbhidhAnAbhidheyaM na nAnAbhidhAnAbhidheyaM,tAni hokasminnarthe'sau necchati, abhidhAnabhede vastubhedAbhyupagamAt, tadevaMbhUtaM taddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNa, na tu pradezAdirUpatayA, yato dezapradezI mamAvastubhUtI, akhaNDasyaiva vastunaH satvenopayogAta, tathAhi-pradezapradezino do vA syAdabhedo vA?, yadi prathamaH pakSastarhi bhedenopalabdhiprasaGgo, na ca tathopalandhirasti, athAbhedastarhi dharmapradezazabdayoH paryAyataiva prAptA, ekArthaviSayatvAt, na ca paryAyazabdayoyugapaducAraNaM yujyate, ekenaiva tadarthapratipAdane dvitIyasya dhaiyarthyAt , tasmAdekAbhidhAnA-17 bhidheyaM paripUrNamekameva vastviti / tadevamete nijanijArthasatyatApratipAdanaparA vipratipadyante nayAH, ete ca paraspara nirapekSA durnayAH, saugatAdisamayavat, parasparasApekSAstu sunayAH, taizca parasparasApekSaiH samuditaireva hai sampUrNa jinamataM bhavati, naikaikAvasthAyAm, uktaM ca stutikAreNa-"udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu sritviboddhiH||1||"| ete ca nayA jJAnarUpA-18 stato jIvaguNatvena yadyapi guNapramANe'ntarbhavanti tathApi pratyakSAdipramANebhyo nayarUpatAmAtreNa pRthak prasidvattvAhahuvicAraviSayavAjinAgame pratisthAnamupayogitvAca jiivgunnprmaannaatpRthguktaaH| tadetatpradezadRSTAnteneti nigamanam / prasthakAdidRSTAntatrayeNa ca nayapramANaM pratipAdyopasaMharati-tadetannayapramANamiti / anena ca %258-645625** dIpa anukrama [310] x muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 462~ Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| prata anuyo vRtti upakame pramANadvAra sUtrAMka [150 // 230 // gAthA: ||-II dRSTAntatrayeNa digmAtradarzanameva kRtaM, yAvatA yatkimapi jIvAdi vastvasti tatra sarvatra nayavicAraH pravartate maladhA-18| ityalaM bahujalpiteneti / / 148 // itaH kramaprApta samApramANaM vivarIpurAharIyA se kiM taM saMkhappamANe ?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-nAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davvasaMkhA ovammasaMkhA parimANasaMkhA jANaNAsaMkhA gaNaNAsaMkhA bhAvasaMkhA / se kiM taM nAmasaMkhA ?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva se taM nAmasaMkhA / se kiM taM ThavaNasaMkhA?, 2 japaNaM kaTrakamme vA potthakamme vA jAva se taM ThavaNasaMkhA / nAmaThavaNANaM ko paiviseso?, nAma [pAeNaM] AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA hojaa| se kiM taM vyasaMkhA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao ya noAgamao ya, jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvasaMkhA ?, 2tivihA paNNattA, taMjahAegabhavie baddhAue abhimuhaNAmagotte a| egabhavie NaM bhaMte! egabhavietti kAlao kevaccira hoi ?, jahaNaNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDI, baddhAue NaM bhaMte ! M // 230 / / dIpa anukrama [311-317]] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM atha 'saMkhyA' viSayaka prarupaNA kriyate ~ 463~ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: ||-|| baddhAuetti kAlao kevacciraM hoi ?, jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDItibhAgaM, abhimuhanAmagoe NaM bhaMte! abhimuhanAmagoetti kAlao kevaJciraM hoi ?, jahanneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhattaM / iyANI ko Nao ke saMkhaM icchai-tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM saMkha-icchaMti, taMjahA-egabhaviaM baddhAuaM abhimuhanAmagotaM ca, ujjusuo duvihaM saMkhaM icchA, taMjahA-baddhAuaMca abhimuhanAmagotaM ca, tiNi saddanayA abhimuhaNAmagottaM saMkhaM icchaMti, se taM jANayasarIrabhaviasarI ravairittA davvasaMkhA / se taM noAgamao davvasaMkhA / se taM dvvsNkhaa| saGkhyAnaM saGkhyA saMsthAyate'nayeti vA saGkhyA, saiva pramANaM sayApramANam , iha ca saGkhyAzabdena saGkhyAzaGkha-13 yoddhayorapi grahaNaM draSTavyaM, prAkRtamadhikRtya samAnazabdAbhidheyakhAt, gozandena pazubhUmyAdivat, uktaM ca -"gozabdaH pazubhUmyapsu, vAgdigartheprayogavAn / mandaprayoge dRSTyambuvAvargAbhidhAyakaH // 1 // " evamihApi saMkhA itiprAkRtokto saGkhyA zaGkhAzca pratIyante, tato dvayasyApi grahaNam / evaM ca nAmasthApanAdravyAdivicAre'pi prakrAnte saGkhyA zaGkhA vA yatra ghaTante tattatra prastAvajJena khayameva yojymiti| 'se kiM taM nAmasaMkhe'tyAdi, sabai pUrvA dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~464~ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: ||-II anuyo bhihitanAmAvazyakAdivicArAnusArataH svayameva bhAvanIyaM yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIravaharitte dabvasaMkhe tivihe paNatte' ityAdi, iha yo jIvo mRtvA'nantarabhave zabbeghu utpatsyate sa teSvavadvAyuSko'pi janmadinA-13 upakrama rIyA dArabhya ekabhavikaH sa zaGkha ucyate, yantra bhave vartate sa evaiko bhavaH zaGkhapUtpatterantare'stItikRtvA, evaM zaGkhamA pramANadvAraM yogya baddhamAyuSkaM yena sa badAyuSkA, zaGkhabhavaprAptAnAM jantUnAM ye avazyamudayamAgacchataste dviindriyjaatyaa||23|| |dinIcItrAkhye abhimukhe jaghanyataH samayenotkRSTato'ntarmuhartamAtreNaiva vyavadhAnAt udayAbhimukhaprApte nAmagotre karmaNI yasya so'bhimukhanAmagotraH, tadeSa trividho'pi bhAvazalatAkAraNatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyazaGkha ucyate, yayevaM dvibhavikatribhavikacaturbhavikAdirapi kasmAnnetthaM vyapadizyata iti cet, naivaM, tasyAtivyavahitatvena bhAvakAraNatA'nabhyupagamAt , tatkAraNasyaiva dravyatvAd, idAnIM trividhamapi zaGkha kAlataH krameNa nirUpayannAha-egabhavie NaM bhaMte ! ityAdi, ekabhavikaH zaGko bhadanta ! ekabhavika iti vyapadezena 18|kAlataH kiyaciraM bhavatIti, anottaraM-jahaNNaNa' mityAdi, idamuktaM bhvti-pRthivyaadynytrbhve'ntrmuhte| dajIvitvA yo'nantaraM zoputpadyate so'ntarmuhartamekabhavikaH zaGkho bhavati, yastu matsyAyanyatamabhave pUrvakoTI jIvitvaiteputpadyate tasya pUrvakoTirekabhavikatve labhyate, ana cAntarmuhartAdapi hInaM jantUnAmAyureva nAstIti mAjaghanyapade'ntarmuhurtagrahaNaM, yastu pUrvakoTyadhikAyuSkaH so'saGkhyAtavarSAyuSkabAheveSvevotpadyate na shossci-IP||231|| |tyutkRSTapade pUrvakoTyupAdAnam , AyurvandhaM ca prANino'nubhUyamAnAyuSo jaghanyato'pyantarmuhUrte zeSa eva kurva dIpa anukrama [311-317] JamaicannKI Ourmboryang muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~465~ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: ||-|| ntyutkRSTatastu pUrvakoTitribhAga eva na parata iti baddhAyuSkasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH pUrvakoTItribhAga uktA, AbhimukhyaM tvAsannatAyAM satyAmupapadyate ato'bhimukhanAmagotrasya jaghanyataH samaya utkRTatastvantarmuhUrta kAla uktaH, yathoktakAlAt paratatrayo'pi bhAvazaGkhatAM patipadyanta iti bhAvaH / idAnIM naigamAdinayAnAM madhye ko nayo yathoktatrividhazaGkhasya madhye ke zaGkhamicchatIti vicAryate-tatra naigamasaGgraha vyavahArAH sthUladRSTitvAtrividhamapi zaGkhamicchanti, dRzyate hi sthUladRzAM kAraNe kAryopacAraM kRtvA itthaM hAvyapadezapravRttiA, yathA rAjyArhakumAre rAjazabdasya ghRtaprakSepayogye ghaTe ghRtaghaTazabdasyetyAdi, RjusUtra ebhyo CIvizaddhakhAdAyasyAtivyavahitatvenAtiprasaGgabhayAdvividhamevecchati, zabdAdayastu vizuddhataratvAd dvitIyamapyativyavahitaM manyante, ato'tiprasaGganivRttyarthamekaM caramamevecchanti / 'se ta' mityAdi nigamanam // se kiM taM ovammasaMkhA?, 2 caubihA paNNattA, taMjahA-asthi saMtayaM saMtaeNaM uvamijai, asthi saMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai, asthi asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, atthi asaMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, tattha saMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, jahA saMtA arihaMtA saMtaehiM puravarehiM saMtaehi kavADehiM saMtaehiM vacchehi uvamijai, taMjahA-pura KANCHEDCORDAGA CXCSCk3CARELCO4N8 dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~466~ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] 4956-4-594 gAthA: ||--|| anuyoga varakavADavacchA phalihabhuA duNduhitthnniaghosaa| sirivacchaMkiavacchA savve'vi jiNA maladhA cauvvIsaM // 1 // saMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, jahA saMtAI neraiatirikkhajoNiarIyA maNussadevANaM AuAI asaMtaehiM paliovamasAgarovamehiM uvamijaMti, asaMtayaM // 232 / / saMtaeNaM u0 taM0-parijUriaperaMtaM calaMtabiMTa paDatanicchIraM / pattaM va vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 1 // jaha tubbhe taha amhe tumhe'vi a hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuapattaM kisalayANaM ||2||nnvi asthi Navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khallu esa kayA bhaviajaNavibohaNaTrAe // 3 // asaMtayaM a saMtapahiM uvamijai, jahA kharavisANaM tahA sasavisANaM / se taM ovmmsNkhaa| saGkhyAnaM saGkhyA-paricchedo vastunirNaya ityarthaH, aupamyena upamApradhAnA vA saGkhyA aupamyasaGkhyA, iyaM copa-181 mAnopameyayoH satyAsattvAbhyAM caturdA, tayathA-'saMtayaM saMtaeNa'miyAdi, tatra prathamabhaGge tIrthakarAderupame-16 yastha kapATAdinA upamAnena kharUpaM saMkhyAyate-nizcIyate ityaupamyasaGkhyAtvaM bhAvanIyaM, yasya tIrthakarAH kharUkApato nizcitA bhavanti tasya puravarakapATopamavakSaso-nagaraparighopamavAhavaste bhavantItyAgrupamayA tatkharUpa-10 dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 467~ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) ASAX prata sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| nizcayasyehotpAdyamAnatvAditi bhAvaH / dvitIyabhaGge palyopamasAgaropamANAM yojanapramANapalyavAlAgrAdikalpanAmAtreNa prarUpitattvAdasattvamavaseyam, upamAnatA caiSAmetanmahAnArakAyAyumahattvasAdhanAditi, tRtIyabhane 'parijUriyaperaMta'mityAdi gAthA, tatra vasantasamaye parijIrNaparyantaM khaparipAkata eva pracalantaM vRkSAspatad-bhrazyatpatraM gAthAM bhaNatIti sambandhaH, pariNatatvAdeva nikSIraM vRkSaviyogAditvalakSaNavyasanaM prApta kAlaprApta-vinAzakAlamAptamiti / tAmeva gAthAmAha-jaha tumbhe'ityAdi, vRkSAtpatatA kenacijIrNapatreNa kizalayAnAzrityoktaM, kiMta?, ucyate-zRNuta bho udgacchatkomalapatravizeSarUpANi kizalayAnyavahitAni bhUtvA, vRkSAtpatat mallakSaNaM pANDupatraM yuSmAkaM 'appAheI' iti kathayati, kiM tadityAha-'jaha tumbhe taha amhe'tti, yathA puSpadabhinavasnigdhakAntIni kamanIyakAminIkaratalasparzalakSmIkAni sakalajanamanonetrAnandadAyIni sAmprataM bhavanti dRzyante tathA kyamapi pUrvamAsmeti kriyAdhyAhAraH, yathA ca parijIrNaparyantAdisvarUpANi sAmprataM vayaM vartemahi yUyamapi nizcitaM kAlena tathA bhaviSyatha iti na kAcit svasamRddhI garvabuddhiH parAsamRddhau tu helAmatirvidheyA, anityatvAtsakalasamRddhisambandhAnAmiti bhAvaH / nanvalaukikamidaM yatpatrANi parasparaM jalpanti,satyamityAha-navi atthi' gAhA sugamA, navaraM vRkSapatrasamRddhayasamRddhizravaNato'nityatAvagamena bhavyAnAM sAMsArikasamRddhiSu nivedo yathA syAdityasadbhUto'pi patrANAmihAlApa ukta iti bhAvaH, tadevaM 'jaha tumbhe taha amheM ityatra kizalayapatrAvasthayA pANDapatrAvasthA upamIyate, evaM copamAnabhUtakizalayapatrAvasthA tatkAlabhAvi dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 468~ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhArIyA // 233 // Jam Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122 || tvAtsatI pANDupatrANAM tUpameyabhUtA sA'vasthA bhUtapUrvatvAdasatI 'tumbheviya hohihA' ityAdau tu pANDupatrAvasthayA kizalayapatrAvasthA upamIyate, tatrApyupamAnabhUtA pANDupatrAvasthA tatkAlayogitvAtsatI kizalayadalAnAM tUpameyabhUtA sA bhaviSyatkAlayogitvAdasatI, ato'satsatA upamIyata iti tRtIyabhaGgaviSayatA saMgacchate, sudhiyA tu yadi ghaTate tadA'nyathA'pi sA vAcyeti / caturthabhaGge 'asaMtayaM asaMtapaNe'tyAdi, yathA | kharaviSANamabhAvarUpaM pratItaM tathA zazaviSANamapyabhAvarUpaM nizcetavyaM, yathA vA zazaviSANamabhAvarUpaM nizcitamitthamitaradapi jJAtavyamiti bhAvaH evaM copamAnopameyayorasattvaM sphuTameveti // se kiM taM parimANasaMkhA ?, 2 duvihA paNNattA, taMtra- kAliasuyaparimANasaMkhA diTThivAyasuaparimANasaMkhA ya / se kiM taM kAliasuaparimANasaMkhA ?, aNegavihA papaNattA, taMjahA - pajjavasaMkhA akkharasaMkhA saMghAyasaMkhA payasaMkhA pAyasaMkhA gAhAsaMkhA silogasaMkhA veDhasaMkhA nijjuttisaMkhA aNuogadArasaMkhA uddesagasaMkhA ajjhayaNasaMkhA suakhaMdhasaMkhA aMgasaMkhA, se taM kAliasuaparimANasaMkhA / se kiM taM diTTivAyasuaparimANasaMkhA 1, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA- pajjavasaMkhA jAva aNuogadArasaMkhA For ne&Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM vRttiH upakrame pramANadvAraM ~469~ // 233 // nary dig Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] pAhuDasaMkhA pAhuDiAsaMkhA pAhuDapAhuDiAsaMkhA vatthusaMkhA, se taM didivAyasuaparimANasaMkhA / se taM parimANasaMkhA / se kiM taM jANaNAsaMkhA?, 2 jo jaM jANai taMjahA -sadaM sadio gaNiyaM gaNio nimittaM nemittio kAlaM kAlaNANI vejayaM vejo, se taM jaannnnaasNkhaa| . saMkhyAyate anayeti saGkhyA, parimANaM paryavAdi tadrUpA saGkhyA parimANasaGkhyA, sA ca kAlikazrutadRSTivAdaviSayatvena dvividhA, tatra kAlikazrutaparimANasayAyAM paryavasaGkhyA ityAdi, paryavAdirUpeNa-parimANa vizeSeNa kAlikazrutaM saMkhyAyata iti bhAvaH, tatra paryavAH paryAyA dharmA itiyAvat tadrUpAsayA paryavasankhyA sA haica kAlikazrute anantaparyAyAtmikA draSTavyA, ekaikasyApyakArAdyakSarasya tadabhidheyasya ca jIvAdivastunaH pratye kamanantaparyAyatvAt, evamanyatrApi bhAvanA kAryA, navaraM soyAnyakArAdyakSarANi, vyAyakSarasaMyogarUpAH 18/ saGkhyeyAH saGghAtAH, suptiGantAni samayaprasiddhAni vA saGkhyeyAni padAni, gAdhAdicaturthAMzarUpAH sngkhyeyaaH| pAdAH, soyA gAthA:, saGkhyeyAzca zlokAH pratItAH, evaM chandovizeSarUpAH saGkhyayA veSTakAH, nikSepaniyu tyapodghAtaniyuktisUtrasparzakaniyuktilakSaNA trividhA niyukti, vyAkhyopAyabhUtAni satpadaprarUpaNatAdI-| 8/nyupakramAdIni vA saGkhyayAnyanuyogadvArANi, saGkhyeyA uddezAH, saGkhyeyAnyadhyayanAni, sakyeyAH zrutaskandhAH, S464XSHAXRXASSES gAthA: ||-|| AAAAAACARS dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 470~ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka [150] // 234 // gAthA: ||--|| RECASSES soyAnyaGgAni eSA kAlikazrutaparimANasaGkaNyA, evaM dRSTiyAde'pi bhAvanA kAryA, navaraM prAbhRtAdayaH pUrvA- vRttiH ntargatAH zrutAdhikAravizeSAH / 'se tamityAdi nigamanadvayam / se kiM taM jANaNAsaMkhA' ityAdi, 'jANaNA' jJAnaM saMkhyAyate-nizcIyate vastvanayeti saNyA, jJAnarUpA saGkhyA jJAnasakhyA, kA punariyam ?, ucyate, pramANadvAra yo devadattAdiryacchandAdikaM jAnAti sa tajjAnAti, taca jAnannasAvabhedopacArAdU jJAnasakhyetyupaskAraH, | zeSa pAThasiddham // se kiM taM gaNaNAsaMkhA?, 2 ekko gaNaNaM na uvei, duppabhii saMkhA, taMjahA-saMkhejae asaMkhejjae aNaMtae / se kiM taM saMkhejjae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kitaM asaMkhejjae ?, 2tivihe paNNate, taMjahA-paritAsaMkhejae juttAsaMkhejae asaMkhejjAsaMkhejae / se kiM taM parittAsaMkhejae?, 2 tivihe paNNate, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM juttAsaMkhejjae?, 2tivihe paNNate, taMjahA-jahapaNae ukosae ajahapaNamaNukosae / se kiM taM asaMkhejjAsaMkhejae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukosae / // 234 // dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 471~ Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 150 ] gAthA: ||-|| dIpa anukrama [311 -317] anu. 40 %%%% 49,496+% anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122|| se kiM taM anaMta ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- parittANaMtara juttANaMtara anaMtANaMtae / se kiM taM parittANaMtae 1, 2 ti0 pa0, taM0 - jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukosae / se kiM taM juttANaMtara 1, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajahapaNama0 / se kiM taM anaMtANaMtae 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA jahaNNae ajahaNNamaNukosae / jahaNNayaM saMkhejjayaM kevaiaM hoi ?, dorUvayaM, teNaM paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM saMkhejjayaM na pAvai / etAvanta ete iti saGkhyAnaM gaNanasaGkhyA, tatra 'ego gaNaNaM na ubeha' ekastAvadguNanaM saGkhyAM nopaiti, yata ekasmin ghaTAdI dRSTe ghaTAdi vastvidaM tiSThatItyevameva prAyaH pratItirutpadyate, naikasaGkhyAviSayatvena, | athavA AdAnasamarpaNAdivyavahArakAle ekaM vastu prAyo na kazcidgaNayatyato'saMvyavahAryatvAdalpatvAdvA naiko gaNanasaGkhyAmavatarati, tasmAdviprabhRtireva gaNanasaGkhyA, sA ca saGkhyeyakAdibhedabhinnA, tadyathA-saGkhyeyakamasaGkhyeyakamanantakaM, tatra saGkhyeyakaM jaghanyAdibhedAt trividham asaGkhyeyakaM tu parItAsa yeyakaM yuktAsakhyeyakaM asaGkhyeyAsaGkhyakaM punarekaikaM jaghanyAdibhedAtrividhamiti sarvamapi navavidham, a Ja Education lematona Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri- racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 472~ brary dig Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maThadhA rIyA / / 235 / / ** Ja Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122 || nantakamapi parItAnantakaM yuktAnantakaM anantAnantakam, atrAyAnantabhedadvaye jaghanyAdibhedAt pratyekaM traividhyam, anantAnantakaM tu jaghanyamajaghanyotkRSTameva saMbhavatIti, utkRSTAnantAnantakasya kApyasambhavAditi * sarvamapIdamaSTavidhaM tadevaM saMkSepataH saGkhyeyakAdibhedaprarUpaNAmAtraM kRtvA vistarataH tatsvarUpanirUpaNArthamAha'jahaNNayaM saMkhejjayaM kevaiya'mityAdi, atra jaghanyaM satyeyakaM dvau tataH paraM tricaturAdikaM sarvamapyajaghanyotkRSTaM yAvadutkRSTaM na prAmoti, ukkosayaM saMkhejjayaM kevaiaM hoi ?, ukkosayassa saMkhejjayassa parUvaNaM karissAmi - se jahAnAmae palle siA egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiNNi joyaNasayasahassAI solasa sahassAiM dopiNa a sattAvIse joyaNasae tiSNi a kose aTTAvIsaM ca dhaNusa terasa ya aMgulAI addhaM aMgulaM ca kiMci visesAhiaM parikkheveNaM paNNatte, se NaM pale siddhatthayANaM bharie, tao NaM tehiM siddhatthapahiM dIvasamuddANaM uddhAro gheppar3a, ego dIve ego samudde evaM pakkhipyamANeNaM 2 jAvaiA dIvasamudA tehiM siddhastha hiM aNNA esa NaM evaie khette pache [AiTTA ] paDhamA salAgA, eva For ane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM vRttiH upakrame pramANadvAraM ~473~ | // 235 // yog Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| prata sUtrAMka [150] gAthA: ||-|| iANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariA tahAvi ukkosayaM saMkhejayaM na pAvai, jahA ko diTuMto?, se jahAnAmae maMce siA AmalagANaM bharie tattha ege Amalae pakkhitte se'vi mAte aNNe'vi pakkhite se'vi mAte anne'vi pakkhitte se'vi mAte evaM pakkhippamANeNaM 2 hohI se'vi Amalae jaMsi pakkhitte se maMcae bharijihii je tattha Amalae na mAhii: tatra kiyatpunarutkRSTa sahAyakaM bhavatIti vineyena pRSTe vistareNa tasya prarUpayiSyamANatvAdityamAha-utkRSTasya saGkhyeyakasya prarUpaNAM kariSyAmi, tadevAha-tadyathA nAma kazcitpalyaH syAt, kiyanmAna ityAha-AyAmaviSkambhAbhyAM yojanazatasahasraM, paridhinA tu-parihI tilakakha solasa sahassa do ya saya sttviishiyaa| kosatiya aTThavIsaM, dhaNusaya teraMguladdhahiyaM // 1 // iti gAdhApratipAditamAno, jambUdvIpapramANa iti bhaavH| ayaM cAdhastAdyojanasahasramavagADho draSTavyaH, ratnaprabhAvRthivyA ratnakANDaM bhittvA vajrakANDe pratiSThita ityarthaH, sa caivaMpramANaH palyo jambUdvIpavedikAta upari sapazikhaH siddhArthAnAM sarSapAnAM bhriyate, 'tao NaM tehiM mityAdi, idamuktaM bhavati-te sarSapA asatkalpanayA devAdinA samutkSipya eko dvIpe ekaH samudre ityevaM sarve-IN 1. paridhinayo lakSAH SoDaza sahasrA dve ca zate saptaviMzatyadhike / kozatrikamaSTAviMza dhanuzataM zrayodazAlAni ardhAdhikAni // 1 // dIpa anukrama [311-317] JESH muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 474~ Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhA rIyA // 236 // anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122|| Ja Education 'pi prakSipyante yatra ca dvIpe samudre vA te itthaM prakSipyamANA niSThAM yAnti tatparyavasAno jambU dvIpAdiranavasthitapalyaH kalpyate, ata evAha- 'esa NaM evaie khette palletti yAvanto dvIpasamudrAstaiH sarSapaiH 'apphu paNatti vyAptA ityarthaH etadetAvatpramANaM kSetramanavasthitapatyaH sarSapabhRto buddhyA parikalpyata ityarthaH, tataH kimityAha - 'paDhamA salAganti tataH zalAkApalye prathamazalAkA-ekaH sarSapaH prakSipyata ityarthaH, 'evaiyANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariyanti lokyante kevalinA dRzyanta iti lokA-vyAkhyAnAdiha vakSyamANAH zalAkApalyarUpA gRhayante, te caikadazazatasahasralakSa koTiprakAreNa saMlapitumazakyA asaMlapyAH, atibahava ityarthaH yathoktazalAkAnAmasatkalpanayA bhRtA:- pUritAstathApyutkRSTaM sakhyeyakaM na prApnoti, AkaNThapUritA api hi lokarUThyA bhRtA ucyante, na caitAvataivotkRSTaM saGkhyeyakaM saMpadyate, kintu yadA samazikhatayA tathA te triyante yathA naiko'pi sarvapastatrApale mAti tadA tadbhavatIti bhAvaH, nanu saprazikhatayA sarvathA amRtamapi loke kiM bhRtamucyate ?, satyaM, procyata eva tathA cAtrArthe dRSTAntaM didarzayiSurAha-yathA ko'tra dRSTAntaH ?, iti ziSyeNa pRSTe satyuttaramAha-tayathA nAma kazcinmaJzcaH syAt sa cAmalakAnAM bhRta iti zikhAmantareNApi lokena vyapadizyate, atha ca tatraikamAmalakaM prakSiptaM tanmAtamaparamapi prakSiptaM tadapi mAtamanyadapi prakSiptaM tadapi mAtamevamaparAparaiH prakSipyamANaiH bhaviSyati tadAmalakaM yenAsau maJco bhariSyati yaca taduttarakAlaM tatra mace na mAsyati, itthaM cAtrApyaparAparairyathoktazalAkArUpaiH prakSitairyadA saMlapitumazakyA ativahavaH sapra Myan Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM vRttiH upakame pramANadvAraM ~475~ | // 236 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: ||-|| dIpa anukrama [311 -317] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122 || zikhAH palyA asatkalpanayA bhRtA bhavanti tadotkRSTaM sakhyeyakaM bhavatItyadhyAhAro draSTavya iti tAvadakSarAdheH / bhAvArthasvayaM-pUrvanidarzita svarUpAda navasthitapasyAdapare'pi jambUdvIpapramANA yojanasahasrAvagADhAstrayaH palyA buddhyA kalpyante, tatra prathamaH zalAkApalyo dvitIyaH pratizalAkApalyastRtIyo mahAzalAkApalyaH, tatrAnavasthitapasyo bhRtaH zalAkApalye ca prathamA zalAkA prakSiseti pUrvamAdarzitaM tadanantaraM punarapyanavasthitapalyasarSapAH samutkSipyaiko dvIpe ekaH samudre ityevaM prakSipyante, teca niSThitaiH zalAkApalye dvitIyA zalAkA prakSipyate sarvapAzca prakSipyamANA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattaro'navasthitapalyaH sarpapabhRtaH parikalpyate, ata evAyamanavasthita palya ucyate, avasthitarUpAbhAvAt, punaH so'pyutkSipya kekasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca tRtIyA zalAkA prakSipyate, te ca sarSapAH prakSipyamANA patra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattamo'navasthitapatyaH sarSapabhRtaH parikalpyate, punaH so'pyutkSipya tenaiva krameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca caturthI zalAkA prakSipyate, evaM yathottaraM vRddhasyAnavasthitapalyasya bharaNariktIkaraNakrameNa tAvadvAcyaM yAvadekaikazalAkAprakSepeNa zalAkApalyo bhriyate, aparAM zalAkAM na pratIcchati, tato'navasthitapalyo bhRto'pi notkSipyate, kintu zalAkApalya evoddhiyate, ayamapyanavasthitapasyAkrAntakSetrAtparata ekaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, yadA ca niSThito bhavati tadA pratizalAkApalyalakSaNe tRtIye patye prathamA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthi Jar Education muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH For ane & Personal Use City atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~476~ anetary did Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhArIyA // 237 // Ja Educato anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122|| tapalyaH samutkSipya zalAkApalye niSThAsthAnAtparatastenaiva krameNa nikSipyate, niSThite ca tasmin zalAkApalye zalAkA prakSipyate, itthaM punarapyanavasthita palyapUraNarecanakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM zriyate, tato'navasthitazalAkApalyayorbhRtayoH zalAkApalya evotkSipya pUrvoktakrameNaiva nikSipyate, pratizalAkApalye ca dvitIyA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalyaH samuddhRtya zalAkApalyaniSThAsthAnAtparatastenaiva nyAyena prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyasyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM bharaNIyaH, zalAkApalyasya tutkSepaprakSepavidhinA pratizalAkApalyaH pratizalAkAnAM pUraNIyo, yadA ca 24 pratizalAkApalyaH zalAkApalyo'navasthitapatyazca trayo'pi bhRtA bhavanti tadA pratizalAkApalya evotkSipya dvIpasamudreSu tathaiva prakSipyate, niSThite ca tasmin mahAzalAkApalye prathamA mahAzalAkA prakSipyate, tataH zalAkApalya utkSipya tathaiva prakSipyate pratizalAkApalye ca pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalya utkSipya tathaiva prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapatyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyo bharaNIyaH, zalAkApalyoddharaNavikiraNavidhinA pratizalAkApalyaH pUraNIyaH, pratizalAkApalyotpATanaprakSepaNAbhyAM mahAzalAkApalyaH pUrayitavyo yadA tu catvAro'pi paripUrNA bhavanti tadotkRSTaM sasyeyakaM rUpAdhikaM bhavati / iha yathokteSu caturSu patyeSu ye sarSapA ye cAnavasthitapalyAlA kApalyapratizalAkApalyo- // 237 // tkSepaprakSepakrameNa dvIpasamudrA vyAptA etAvatsaGkhyamutkRSTasaGkhyeyakamekena sarSaparUpeNa samadhikaM saMparyaMta iti vRttiH upakrame pramANadvAraM Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 477 ~ by dig Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata 2-6-2-58 sUtrAMka [150] CACROCOCCA gAthA: ||--|| bhAvaH / etAvadbhizca sarSapairasaMlapyA lokA: zalAkApalyalakSaNA niyanta eveti sUtramavirodhena bhAvanIyam / idaM ca tAvaduskRSTaM sankhyeyaka, jaghanyaM tu dvI, jaghanyotkRSTayozcAntarAle yAni saGkhyAsthAnAni tatsarvamaja-| ghanyotkRSTam , Agame ca yatra kacidavizeSitaM saGkhyeyakagrahaNaM karoti tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM draSTavyam, idaM cotkRSTaM sakhyeyakamisthameva prarUpayituM zakyate, zIrSaprahelikAntarAzibhyo'tibahUnAM samatikrAntasyAt prakArAntareNAkhyAtumazakyatvAditi / uktaM trividhaM sakhyeyakam , atha navavidhamasaGkhyeyakaM prAguddiSTa / nirUpayitumAha evAmeva ukkosae saMkhejae rUve pakkhitte jahaeNayaM parittAsaMkhejayaM bhavai, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAI jAva ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM na pAvai / ukkosayaM parittAsaMkhejayaM kevai hoi?, jahANayaM parittAsaMkhejayaM jahaNaNayaM parittAsaMkhejametANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosaM parittAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM juttAsaMkhejjayaM rukhUNaM ukkosayaM parittAsaMkhejayaM hoi / jahannayaM juttAsaMkhejayaM kevaiaM hoi?, jahapaNayaparittAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuSaNo jahannayaM juttAsaMkhejayaM hoi, ahavA ukkosae parittAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNNaya juttAsaM dIpa anukrama [311-317]] kakala muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 478~ Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata anuyoga maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM sUtrAMka rIyA [150] // 238 // gAthA: khejayaM hoi, AvaliAvi tattiA ceva, teNa paraM ajahaeNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM juttAsaMkhijayaM na pAvai / ukkosayaM juttAsaMkhejayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNaeNaM juttAsaMkhejaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM rUvUNaM ukkosayaM juttAsaMkhejayaM hoi / jahANayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM kevaiaM hoi?, jahannaeNaM juttAsaMkhejaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaeNayaM asaMkhejAsaMkhejaya hoi, ahavA ukkosae juttAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejaya hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAiM jAva ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM Na pAvai / ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejjayaM kevaiaM hoi ?, jahaeNayaM asaMkhejAsaMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahaNNayaM paritANatayaM rUvUNaM ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejayaM hoi| CLACK // 238 // dIpa anukrama [311-317] 655AEX muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~479~ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| prata sUtrAMka [150] gAthA: asakhyeyakepi nirUpyamANe evamevAnavasthitapalyAdinirUpaNA kriyata ityarthaH, tApada yAvadutkRSTaM sa-1 pIyeyakamAnItaM, tamizca yadekaM rUpaM pUrvamadhikaM darzitaM tad yadA tatraiva rAzI prakSipyate tadA jaghanyaM parI tAsaGkhyeyakaM bhavati / teNa para'mityAdi sUtra, tataH paraM parItAsakhyeyakasyaivAjaghanyotkRSTAni sthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM na prAmoti, ziSyaH pRcchati-kiyatpunarutkRSTaM parItAsankhyeyakaM bha-2 4vati?, anottaraM-jahaeNayaM parIttAsaMkhejjaya'ityAdi, jaghanyaM parItAsaGkhyeyakaM yAvatpramANaM bhavatIti zeSaH,4 lAtAvatyamANAnAM jaghanyaparItAsaGkhyeyakamAtrANAM-jaghanyaparItAsaGkhyeyakagatarUpasaGkhyAnAmityarthaH, rAzI-1 nAmanyo'nyamabhyAsaH-parasparaM guNanAkharUpa ekena rUpeNonamutkRSTaM parItAsa-khyeyakaM bhavati, idamatra hRdayaM pratyeka jaghanyaparItAsaGkhyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvantaH puJjA vyavasthApyante, taizca parasparagulANitaiyA~ rAzirbhavati, sa ekena rUpeNa hIna utkRSTa parItAsaDUkhyeyakaM mantavyam / atra sukhapratipayarthamudAha-18 zaraNaM daryatejaghanyaparItAsaGkhyeyake kilAsatkalpanayA paJca rUpANi saMpradhAryante, tataH paJcaiva vArAH paJca pazca vyapasthApyante, tathAhi-55555, atra paJcabhiH paJca guNitAH paJcaviMzatiH, sA ca paJcabhirAhatA jAtaM paJcavizaM zatamityAdikrameNAmISAM rAzInAM parasparAbhyAse jAtAni paJcaviMzatyadhikAnyekatriMzacchatAni, etatpa kalpanayA etAvanmAnaH sadbhAvatastvasakhyeyarUpoM rAzirekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM saMpadyate, sAyadA tu tadapyadhikaM rUpaM gaNyate tadA jaghanya yuktAsasyeyakaM jAyate, ata evAha-'ahavA jahaNNayaM juttA ||-II dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 480~ Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhAyA // 239 // Ja Educato anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122|| saMkhejjayamityAdi, anantaroktAddhi yuktAsaGkhyeyakAdekasmin rUpe samAkarSita utkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM niSpayate iti pratIyate eveti / uktaM jaghanyAdibhedabhinnaM trividhaM parItAsaGkhyeyakam atha tAvadbhedabhinnasyaiva yuktAsakhyeyakasya nirUpaNArthamAha-'jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM kittiya mityAdi, atrottaraM 'jahaNNayaM parittAsaMkhejjayamityAdi, vyAkhyA pUrvavadeva, navaram --'annamannabhAso paDipunno' tti anyo'nyAbhyastaH sa paripUrNa eva rAziriha gRhyate, na tu rUpaM pAtyata iti bhAvaH, (graM0 5000) 'ahavA ukkosae parittAsaMkhejjae' ityAdi, bhAOM vitArthameva, 'AvaliyA tantiyA ceva'ti yAvanti jaghanyayuktAsaGkhyeyake sarSaparUpANi prApyante AvalikAyAmapi tAvantaH samayA bhavantItyarthaH, tataH sUtre yatrAvalikA gRhyate tatra jaghanyayuktAsaGkhyeyakatulyasamayarAzimAnA sA draSTavyA / 'teNa paramityAdi tato jaghanyayuktAsaGkhyeyakAt parataH ekottarayA vRddhyA asaGkhyeyAnyajaghanyotkRSTAni yuktAsaGkhyeyasthAnAni bhavanti yAvadutkRSTaM yuktAsaGkhyeyakaM na prApnoti / atra ziSyaH pRcchati - 'ukkosa juttAsaMkhejjayamityAdi, atra prativacanam -- 'jahaNa eNa mityAdi, jaghanyena yuktAsaGkhyeyakenAvalikAsamayarAzirguNyate, kimuktaM bhavati ? - anyo'nyamabhyAsaH kriyate, jaghanyayuktAsaGkhyeyakarAzistenaiva rAzinA guNyata iti tAtparyam, evaM ca kRte yo rAzibhavati sa eva ekena rUpeNonaH utkRSTaM yuktAsaGkhyeyakaM bhavati, yadi punastadapi rUpaM gaNyate tadA jaghanyamasaGkhyeyAsakhyeyakaM jAyate, ata evAha - 'a| havA jahaNNayaM asaMkhijJAsaMkhijJayaM svUNa' mityAdi, gatArtham / uktaM yuktAsaGkhyeyakaM trividham, idAnImasaGkhye Forte & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM vRttiH upakrame pramANadvAraM ~ 481~ // 239 // brydy Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: ||-|| yAsakarUyeyakaM trividhaM vibhaNiSurAha-jahaNNayaM asaMkhijAsaMkhejaya mityAdi, idaM tu sUtraM bhASitArthameva, navara paDipuNNotti-paripUrNo, rUpaM na pAtyata ityarthaH, ahavetyAdyapi gatArtham / teNa para'mityAdi, tataH paramasaGkhyeyAsalyeyakasya asalayeyAnyajaghanyotkRSThasthAnAni bhavanti, yAvatkRSTAsakhyeyAsakhyeyakaM na praamoti| atra vineyaH praznayati-'ukkosaM asaMkhejAsaMkhejakaM kettiya mityAdi, anottaram-jahapaNayaM asaMjjAsaMkhejamityAdi, jaghanpamasa-khyeyAsakhyeyakaM yAvadbhavatIti zeSaH, tAvatpramANAnAM jaghanyAsakhyeyAsaGkhyeyakamAtrANAM jaghanyAsaGkhyeyAsaMkhyeyakarUpasaGkhyAnAmityarthaH, rAzInAmanyo'nyamabhyAsaH-parasparaM guNanAsvarUpaH | ekena rUpeNonaH utkRSTamasaGkhyeyAsasyeyakaM bhavati, ayamatra bhAvArtha:-pratyekaM jaghanyAsaNyeyAsaNyeyakarUpA jaghanyAsakhyeyAsaGkhyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvanto rAzayo vyavasthApyante, taizca parasparaguNitaiyA~ rAzirbhavati sa ekena rUpeNa hIna: utkRSTamasakhyeyAsaDUkhyeyakaM pratipattavyam, udAharaNaM cA bApyutkRSTaparItAsaGkhyayakoktAnusAreNa vAcyam , atra ca yadekaM rUpaM pAtitaM tadapyatra yadi gaNyate tadA 4 jaghanyaM parItAnantakaM saMpadyate, ata evetthaM nirdizatti-'ahavA jahaeNayaM parittANataya'mityAdi, gatArthameva, ityekIyAcAryamataM tAvadarzitam / anye tvAcAryA utkRSTamasarUyeyAsaGkhyeyakamanyathA prarUpayanti, tathAhi jaghanyAsaDUnarupeyAsaDUkhyeyakarAzervargaH kriyate, tasyApi vargarAzeH punarvargo vidhIyate, tasyApi vargavargarAzeH 18|| punarapi vargo niSpAdyate, evaM ca vAratrayaM varge kRte'nye'pi pratyekamasakhyeyakharUpA daza rAzayastatra prakSipyante, 04-0-5 dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 482~ Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka [150 // 24 // gAthA: tadyathA-"logAgAsapaesA dhamAdhammaigajIvadesA ya / davvaDiA nioA patteyA ceva boddhavyA // 1 // vRttiH ThiivaMdhajjhavasANA aNubhAgA jogccheaplibhaagaa| doNha ya samANa samayA asaMkhapakkhebayA dasa u // 2" upakrame idamuktaM bhavati-lokAkAzasya yAvantaH pradezAstathA dharmAstikAyasya adharmAstikAyasya ekasya ca jIvasya mANadvAraM yAvantaH pradezAH 'dabvaTiyA nioya'tti-sUkSmANAM bAdarANAM cAnantakAyikavanaspatijIvAnAM zarIrANItyarthaH, 'patteyA ceva'tti anantakAyikAn varjayitvA zeSAH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasAH pratyekazarIriNaH sarve'pi jIvA ityarthaH, te cAsakhyeyA bhavanti, 'ThiibaMdhajjhavasANa tti sthitibandhasya kAraNabhUtAni adhyavasAyasthAnAni tAnyapyasaGkhyeyAnyeva, tathAhi-jJAnAvaraNasya jaghanyo'ntarmuhUrtapramANaH sthitibandha utkRSTastu triMza sAgaropamakoTIkoTIpramANaH, madhyamapade tvekadvitricaturAdisamayAdhikAntarmuhUrtAdiko'sakhyeyabhedaH, eSAM ca kAsthitivandhAnAM nirvatakAni adhyavasAyasthAnAni pratyeka bhinnAnyeva, evaM ca satyekasminnapi jJAnAvaraNe'saGga khyeyAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni labhyante, evaM darzanAvaraNAdiSvapi vAcyamiti / 'aNubhAga'tti a-14 *nubhAgA:-jJAnAvaraNAdikarmaNAM jaghanyamadhyamAdibhedabhinnA rasavizeSAH, eteSAM cAnubhAgavizeSANAM nirvarta|kAnyasakhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni bhavanti, ato'nubhAgavizeSA apyetAvanta eva draSTavyAH, kAraNabhedAzritatvAt kAryabhedAnAM, 'jogaccheyapalibhAga'tti yogo-manovAkAyaviSayaM vIrya tasyA 1 // 240 // kevaliprajJAcchedena prativiziSTA nirvibhAgA bhAgA yogacchedapratibhAgAH, te ca nigodAdInAM saMjJipaJcendriyapa ||--|| dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~483~ Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: yantAnAM jIvAnAmAzritAH jaghanyAdibhedabhinnA asaGkhyeyA mantavyAH 'duNha pa samANa samaya'tti dvayozca samayoH-utsarpiNyavasarpiNIkAlakharUpayoH samayAH asalayeyakharUpAH, evamete pratyekamasaGkhyeyasvarUpAH daza prakSepAH pUrvokte vAratrayavargite rAzI prakSipyante, itthaM ca yo rAziH piNDitaH saMpadyate sa punarapi pUrvavadvAratrayaM vaya'te, tatazca ekasmin rUpe pAtite utkRSTAsaGkhyeyAsaGkhyeyakaM bhavati / uktaM navavidhamapyasayeyakaM, sAmprataM prAguddiSTamaSTavidhamanantakaM nirUpayitumAha jahaNNayaM parittANatayaM kevai hoi?, jahaNNaya asaMkhejAsaMkhejayamevANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNaNayaM parittANatayaM hoi, ahavA ukkosae asaMkhejAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittANatayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM parittANatayaM Na pAvai, ukkosayaM parittANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNaNayaparittANatayamettANaM rAsINaM apaNamaNNabbhAso rUkhUNo ukosayaM parittANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM juttANatayaM rUvaNaM ukkosayaM parittANatayaM hoi, jahaNNaya juttANatayaM kevai hoi?, jahaNNayaparittANatayamettANaM rAsINaM apaNamaNNa ||--|| dIpa anukrama [311 -317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM atha 'aSTavidha-anantakam prarupyate ~484~ Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhArIyA // 241 // anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122 || Jam Educat bhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttANaMtayaM hoi, ahavA ukkosae parittANaMtara rUvaM pakkhittaM jahannayaM juttANaMtayaM hoi, abhavasiddhiAvi tattiA hoi, teNa paraM ajahaNNa kosayAI ThANAI jAva ukkosayaM juttANaMtayaM Na pAvai / ukkosayaM juttANaMtayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNapuNaM juttANaMtaevaM abhavasiddhiA guNiyA aNNamaNNavabhAso rUvRNo ukkosa juttANaMtayaM hoi, ahavA jahaNNayaM anaMtANaMtayaM rUvUNaM ukkosayaM jutANaMtayaM hoi / jahaNNayaM aNaMtANaMtayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNaeNaM juttANaMtapaNaM abhavasiddhiA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM aNaMtANaMtayaM hoi, ahavA ukkosa juttANaMtara rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM aNaMtANaMtayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAI / se taM gaNaNAsaMkhA / se kiM taM bhAvasaMkhA ?, 2 je ime jIvA saMkhagainAmagotAI kammAI vedei (nti) / se taM bhAvasaMkhA, se taM saMkhApamANe, setaM bhAvapamANe, se taM pamANe / pamANetti payaM samattaM ( sU0 150 ) Forane & Personal Use City ibrary org muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM vRttiH upakrame pramANadvAraM ~ 485 ~ // 241 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| OM45%45-45-5-150 bhAvitAmeva, navaraM paripUrNa iti rUpaM na pAtyate ityarthaH / teNa paraM' ityAdi, gatArthameSa, 'ukosayaM paritANataya'mityAdi, jaghanyaparItAnantake yAvanti rUpANi bhavanti tAvatsaGkhyAnAM rAzInAM pratyeka jaghanyaparItAnantakapramANAnAM pUrvavadanyo'nyAbhyAse rUponamutkRSTaM parItAnantakaM bhavati, 'ahavA jahaNNa juttANataya'mityAdi, spaSTa, 'jahaeNayaM juttANatayaM kettiyamityAdi vyAkhyAtArthameva / 'ahavA ukkosayaM parittANatae'ityAdi, subodha, jaghanye ca yuktAnantake yAvanti rUpANi bhavanti abhavasiddhikA api jIvAH kevalinA tAvanta eva dRSTAH, 'teNa para'mityAdi, kaNThyam, 'ukkosayaM juttANatayaM kettiya'mityAdi, jaghanyena yuktAnantakenAbhabyarAziguNito rUpona: sannutkRSTaM yuktAnantakaM bhavati, tena tu rUpeNa saha jaghanyamanantAnantaka saMpadyate, ata evAha-'ahavA jahaeNayaM aNaMtANatayamityAdi, gatArtha, 'jahaSaNayaM aNaMtANatayaM keliya'mityAdi, bhAvitArthameva, 'ahavA ukkosae juttANatae'ityAdi, pratItameva, 'teNa paraM ajahaNNukosayAI ityAdi, jaghanyAdanantAnantakAt parataH sarvANyapi ajaghanyotkRSTAnyevAnantakAnantakasya sthAnAni bhavanti, utkRSTaM svanantAnantakaM naastyevetybhipraayH| anye tvAcAryAH pratipAdayanti-jaghanyamanantAnantakaM vAratrayaM pUrvavat vayete, tatazcaite SaDanantakaprakSepAH prakSipyante, tadyathA-"siddhA nigoyajIvA vaNassaI kAla puggalA ceva / savvamalogAgAsaM chappete'NatapakkhevA // 1 // " ayamarthaH-sarve siddhAH sarve sUkSmavAdaranigodajIvAH pratyekAnantAH 8 sarve vanaspatijantavaH sarvo'pyatItAnAgatavartamAnakAlasamayarAziH sarvapudgaladravyasamUhaH sarvo'lokAkAzapa dIpa anukrama [311-317] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~486~ Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| (45) prata vRtti maladhA upakrame sUtrAMka [150 gAthA: ||--|| anuyo 18 dezarAziH ete ca pratyekamanantakharUpAH SaT prakSepAH, etaizca prakSipsayoM rAzijAyate sa punarapi vArazrayaM pUrva vahvayete, tathA'pyutkRSTamanantAnantakaM na bhavati, tatazca kevalajJAnakevaladarzanaparyAyAH prakSipyante, evaM ca rIyA satyutkRSTamanantAnantakaM saMpacate, savesyaiva vastujAtasya saGgRhItatvAt, ataH paraM vastusattvasyaiva sakhyA-pramANadvAraM |viSapasyAbhAvAditi bhAvaH, sUtrAbhiprAyastvitvamapyanantAnantakamuskRSTaM na prApyate, ajaghanyotkRSThasthAnA-| // 242 // nAmeva tatra pratipAditatvAditi, tattvaM tu kevalino vidantIti bhAvaH / sUtre ca yatra kutrApi anantAnantakaM gRhyate tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM draSTavyam / tadevaM prarUpitamanantAnantakaM, tatparUpaNe ca samAptA gaNanasaGkhyA // atha bhAvasakhyAnirUpaNArdhamAha-'se kiM taM bhAvasaMkhA ityAdi, iha saGkhyA(khA)zabdena prAguktayuktyA zakhAH parigRhyante, ata eva nAmasthApanAdiyahuvicAraviSayatvAt saGkhyApramANAt guNapramANaM pRthaguktam, anyathA sakhyAyA api guNatvAdU guNapramANe evAntarbhAvaH syAditi / tatra bhAvazakharUpaM darzayitu-13 mAha-je ime ityAdi, ye ime-prajJApakapratyakSA lokaprasiddhA vA 'jIvA' AyunmANAdimantaH 'zaGkagatinAmahai gotrANi'iti zaGkhagatinAmagotrazabdeneha zakamAyogyaM tiryaggatinAma gRhyate, tasya copalakSaNArthatvAd dvIndri yajAtyaudArikazarIrAmopAGgAdInyapi gRhyante, tatazca zavamAyogyaM tiryaggatyAdinAmakarma nIcairgotralakSaNaM go-12 trakarma ca vipAkato vedayanti ye jIvAsta ete bhAvazaGkhAH procyante, tadevaM samAptaM sankhyApramANam, ato| nigamayati-se taM saMkhappamANe ti, tatsamApsI cAvasitaM bhAvapramANamityAha-'se taM bhAvappamANe tti, + dIpa anukrama [311-317] inmbraryanvi muni dIparatnasAgareNa saMkalita........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149' sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~ 487~ Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............ mUlaM [151] / gAthA ||122...|| ...... prata sUtrAMka [151] etadavasAne ca niHzeSitaM pramANadvAramityupasaMharati-se taM pamANe'tti / pramANadvAraM samAptam // 150 // atha kramaprApta vaktavyatAdvAraM nirUpayitumAha se kiM taM vattavvayA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-sasamayavattavvayA parasamayavattavvayA sasamayaparasamayavattavvayA / se kiM taM sasamayavattavvayA ?, 2 jattha NaM sasamae Aghavijai paNNavijai parUvijai daMsijai nidaMsijai uvadaMsijai, se taM sasamayavattavvayA / se 'kiM taM parasamayavattavvayA ?.2 jattha NaM parasamae Aghavijai jAva uvadaMsijai, se taM parasamayavattavvayA / se kiM taM sasamayaparasamayavattavvayA ?, 2jastha NaM sasamae parasamae Apavijai jAva uvadaMsijai, se taM ssmyprsmyvttvvyaa| iANI ko Nao kaM vattavvayaM icchai tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM vattavvayaM icchaMti, taMjahA-sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM sasamayaparasamayavattavvayaM, ujjusuo duvihaM vattavvayaM icchai, taMjahA-sasamayavattavvayaM parasa dIpa anukrama [318] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atha 'vaktavyatA' vyAkhyAyate ~ 488~ Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] anuyo0 maladhA rIyA // 243 // Jan Educ anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [151] / gAthA || 122...|| mayavattavvayaM, tattha NaM jA sA sasamayavattavvayA sA sasamayaM paviTThA, jA sA parasamayavattavvayA sA parasamayaM paviTThA, tamhA duvihA vaktavvayA, natthi tivihA vattavvayA, tiSNi saNayA evaM sasamayavattavvayaM icchaMti, natthi parasamayavattavvayA, kamhA ?, jamhA parasamae aNaTTe aheU asambhAve akirie ummagge aNuvaese micchAdaMsaNamitikaTTu, tamhA savvA sasamayavattavvayA, Natthi parasamayavattavvayA Natthi sasamayaparasamayavaktavvayA / se taM vattavvayA ( sU0 151 ) vRttiH upakrame vaktavya 0 tatrAdhyayanAdiSu pratyavayavaM yathAsambhavaM pratiniyatArthakathanaM vaktavyatA, iyaM ca trividhA-khasamayAdibhedAtU, tatra yasyAM Namiti vAkyAlaGkAre khasamaya:- svasiddhAntaH AkhyAyate yathA - paJca astikAyAH, tadyathA - dharmAstikAya ityAdi, tathA prajJApyate yathA-gatilakSaNo dharmAstikAya ityAdi, tathA prarUpyate yathA sa evAsaiGkhyAtapradezAMtmakAdikharUpaH, tathA darzyate dRSTAntadvAreNa yathA matsyAnAM gatyupaSTambhakaM jalamityAdi, tathA nirdizyate upanayadvAreNa yathA tathaivaiSo'pi jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhaka ityAdi, tadevaM digmAtrapradarzanena // 243 // vyAkhyAtamidaM sUtrAvirodhato'nyathA'pi vyAkhyeyamiti / seyaM svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA tu Vibrary org For ne&Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 489~ Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [151] / gAthA ||122...|| (45) prata sUtrAMka [151] yasyAM parasamaya AkhyAyata ityAdi, yathA sUtrakRdaGgaprathamAdhyayane "saMti paza mahanbhUyA, ihamegesi aahiyaa| puDhavI AU teU (ya), vAU AgAsapaMcamA // 1 // ee paMca mahanbhuyA, tenbho egoti aahiyaa| aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 2 // " ityAdi, asya ca zlokadayasya sUtrakRvRttikAralikhita evArya bhAvArtha:-'ekeSAM nAstikAnAM khakIyAsena 'AhitAni' AkhyAtAni 'iha loke 'santi' vidyante paJca samasta loke vyApakatvAnmahAbhUtAni, tAnyevAha-pRthivItyAdi, paJcabhUtavyatiriktajIvaniSedhArthamAha-ee paMcesatyAdi 'etAni' anantaroktAni pRthivyAdIni yAni paJca mahAbhUtAni 'tebhya' iti tebhya:-kAyAkArapa-13 |riNatebhyaH 'eka' kazcicidrUpo bhUtAvyatiriktaH AtmA bhavati, na tu bhUtavyatiriktaH paralokayAyItyevaM te *'Ahiya'tti AkhyAtavantaH, atha teSAM bhUtAnAM vinAzena dehino-jIvasya vinAzo bhavati, tadanyatirikta-18 svAdevetyevaM lokAyatamatapratipAdanapastvAt parasamayavaktavyateyamucyate, AkhyAyate ityAdipadAnAM tu vibhAgaH pUrvoktAnusAreNa khavujyA kaaryH| seyaM parasamayavaktavyatA / khasamayaparasamayavaktavyatA punaryatra khasamayaH parasamayA AruyAyate, yathA-'AgAramAvasaMtA vA, ArapaNA vAvi panvayA / imaM darisaNamAvannA, savvadukkhA vimucaI ||1||"tyaadi, vyAkhyA-'AgAraM gRhaM tatrAvasanto gRhasthA ityarthaH 'AraNyA thA' tApasAdayaH 'pabvaiya'tti prabajitAca zAkyAdayaH, 'idam asmadIyaM matamApannA-AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyanta ityevaM 1 vidyAdagAramAgAramiti dvirUpakozAta. 15555556155555* dIpa anukrama [318] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 490~ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [151] / gAthA ||122...|| anuyo vRtti maladhArIyA SEEKAS prata // 244 // sUtrAMka [151] yadA sAsayAdayaH pratipAdayanti tadevaM (paM) parasamayavaktavyatA, yadA tu jainAstadA khasamayavaktavyatA, tatazcAsau khsmyprsmyvktvytocyte| atha vaktavyatAmeva nayairvicArayannAha-iANiM ko naoM ityAdi,atra naigama- upakrame vyavahArI trividhAmapi vaktavyatAmicchatA, naigamasyAnekagamatvAdvyavahAra parasya tu lokavyavahAraparatvAt, loke | vaktavya ca sarvaprakArANAM rUDhatvAditi bhAvaH, kAjusUtrastu vizuddhataratvAdAdyAmeva dvividhAM vaktavyatAmicchati, khaparasamayavaktavyatAnabhyupagame yuktimAha-tattha NaM jA sA ityAdi, tRtIyavaktavyatAbhede yA'sau khasamayavaktavyatA gIyate sA khasamayaM praviSTA, ko'rthaH?-prathame vaktavyatAbhede antarbhUtA ityarthaH, yA tu parasamayavaktavyatA sA parasamayaM praviSTA, dvitIye vaktavyatAbhede antarbhAvitA ityarthaH, tatazcobhayarUpavaktavyatAyAH prastutanayamate'satvAt dvividhaiva vaktavyatA na trividheti bhAvaH / saGgrahastu sAmAnyavAdinaigamAntargatatvena vivakSitasvAt sUtragativaicitryAdA na pRthagukta iti / trayaH zabdanayA:-zabdasamabhirUDaivaMbhUtAH zuddhatamatvAdekAM khasamavaktavyatAmicchanti, nAsti parasamayavaktavyatA iti manyante, kasmAdityAha-yasmAt parasamayo'narthaH, ityAdi, itthaM ceha yojanA kAryA-nAsti parasamayavaktavyatA, parasamayasthAnarthavAdityAdi, anarthatvaM parasamayasya nAstyevAtmetyanarthapratipAdakatvAda, Atmano nAstitvasya cAnarthatvamAtmAbhAve tatpratiSedhAnupapatte, uktaM |ca-"jo ciMteha sarIre natthi ahaM sa eva hoi jIvotti / na hu jIbaMmi asaMte saMsayauppAyao aNNo 1 yazcintayati zarIre nAsmyahaM sa eva bhavati jIva zati / naiva jIve'sati saMzayotpAdako'nyaH // 1 // dIpa E anukrama [318] ASE // 244 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~491~ Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .......... mUlaM [151] / gAthA ||122...|| (45) ROCESS -6CC prata sUtrAMka [151] // 1 // " ityAdyanyadapyabhyUddham / ahetutvaMca parasamayasya hetvAbhAsabalena pravRttaH, yathA nAstvevAtmA atya|ntAnupalabdhe, hetvAbhAsacArya, jJAnAdestadguNasyopalabdheH, uktaM ca-"nANAINa guNANaM aNubhavao hoi jaMtuNo sattA / jaha rUvAiguNANaM ubalaMbhAo ghaDAINa // 1 // " mityAdi prAgevoktamiti, asadbhAvatvaM caikAntakSaNabhaGgAsadbhUtArthAbhidhAyakatvAdU, ekAntakSaNabhaGgAdezvAsadbhUtatvaM yuktivirodhAta, tathAhi-"dhammAdhasammuvaeso kayAkayaM parabhavAigamaNaM ca / sabbAvi hu loyaThiI na ghaDai egaMtakhiNayammI ||1||"tyaadi, a-14 kriyAtvaM caikAntazUnyatApratipAdanAt, sarvazUnyatAyAM ca kriyAvato'bhAvena kriyAyA asambhavAda, uktaM ca -"savvaM munnati jayaM paDivannaM jehi te'vi vattavyA / munnAbhihANakiriyA katturabhAveNa kaha ghaDaI ||1||"syaadi, unmArgavaM parasparavirodhasthANyAdyAkulatvAt, tathAhi-"na hiMsyAt sarvabhUtAni, sthAvarANi carANi ca / AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa dhaarmikH||1||" ityAdyabhidhAya punarapi "SaT sahasrANi yujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pshubhitribhiH||1||" ityAdi pratipAdayantIti, anupadezitvaM caikAntakSaNabhaGgAdivAdinAmahite'pi pravartakatvAt , taduktam-"sarva kSaNikamityetadu, jJAtvA ko na pravartate / viSayAdau vipAko me, na bhAvIti vinizcayAd // 1 // " ityAdi, yatazcaivaM tato mithyAdarzanaM, tata zAnAdInAM guNAnAmanubhavAtamtoH sattA / yathA rUpAdiguNAnAmupalambhAi ghaTAdInAm // 2 // 2 dharmAdharmopadezaH kRtAkRtaM parabhavagamanAdikaM ca / sarvA'pi lokasthitine parata ekAntakSaNike // 1 // 3 sarva zUnyaM jayaditi pratipanaM paiste'pi vaktavyAH / zUlyAbhidhAnakriyA karturabhAce kathaM ghaTate ! // 1 // dIpa anukrama [318] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~492~ Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] anuyo0 maladhArIyA // 245 // Jam Education anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [152] / gAthA ||123-|| zramithyAdarzana mitikRtvA nAsti parasamayavaktavyateti vartate, evaM sAGkhyAdisamayAnAmapyanarthatvAdiyojanA svabuddhyA kAryeti / tasmAt sarvA svasamayavaktavyataiva, loke prasiddhAnapi parasamayAn syAtpadalAJchananirape kSatayA durnayatvAdasattvenaite nayAH pratipadyanta iti bhAvaH syAtpadalAJchanasApekSatAyAM tu svasmayavaktavyatA'ntarbhAva eva, proktaM ca mahAmatinA - "nayAstava syAtpadalAJchitA Ime, rasopadigdhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaiSiNaH // 1 // " ityAdi, seyaM vaktavyateti nigamanaM // vaktavyatA samAptA // 151 // sAmpratamarthAdhikArAvasaraH se kiM taM atthAhigAre ?, 2 jo jassa ajjhayaNassa atthAhigAro, taMjahA- sAvajjajogaviraI uttiNa guNavao ya paDivattI / khaliyassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA caiva // 1 // se taM atthAhigAre ( sU0 152 ) yo yasya sAmAyikAdyadhyayana syAtmIyo'rthastadskIrtanamarthAdhikArasya viSayaH, taca 'sAvajjajogaviraI'tyAdigAthAvasare prAgeva kRtamiti na punaH pratanyata iti / vaktavyatArthAdhikArayostvayaM bhedaH - arthAdhikAro'dhyayane AdipadAdArabhya sarvapadeSvanuvartate, pudgalAstikAye pratiparamANu mUrtatvavat, vaktavyatA tu dezAdiniyateti // 152 // atha samavatAraM nirUpayitumAha 1 vibho pra. 2 viddhA pA0. vRti: upakrame arthAdhi0 For & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 493~ // 245 // beary dig Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ......... (45) prata sUtrAMka [153] gAthA se kiM taM samoAre?, 2 chabihe paNNatte, taMjahA-NAmasamoAre ThavaNAsamoAre davvasamoAre khettasamoAre kAlasamoAre bhAvasamoAre / nAmaThavaNAo puvvaM vapiNaAo jAva se taM bhaviasarIradavvasamoAre / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre parasamoAre tadubhayasamoAre, savvadavvAvi NaM AyasamoAreNaM AyabhAve samoaraMti, parasamoAreNaM jahA kuMDe badarANi, tadubhayasamoAreNaM jahA ghare khaMbho AyabhAve a, jahA ghaDe gIvA AyabhAve a, ahavA jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoAre duvihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a| causaTiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM battIsiAe samoarai AyabhAve a, battIsiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoyAreNaM solasiyAe samoyarai AyabhAve a, solasiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhaya ||1|| dIpa anukrama [322-324] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 494~ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ............ (45) prata anuyo vRttiH sUtrAMka upakrame samavatA0 [153] // 246 // gAthA samoAreNaM aTThabhAiAe samoarai AyabhAve a, aTubhAiA AyasamoAreNaM maladhA AyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM caubhAiAe samoarai AyabhAve a, rIyA caubhAiyA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM addhamANIe samoarai AyabhAve a, addhamANI AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM mANIe samoarai AyabhAve a, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre / se taM noAgamao davvasamoAre / se taM davvasamoAre / samavataraNa-yastanAM khaparobhayeSvantarbhAvacintanaM samavatAraH, sa ca nAmAdibhedAt poDhA, tatra nAmasthApine sucarNite, evaM dravyasamavatAro'pi dravyAvazyakAdivadabhyUdha vaktavyA, yAvad jJazarIrabhavyazarIrabya-12 tirikto dravyasamavatArastrividhaH prajJaptA, tadyathA-AtmasamavatAra ityAdi, tatra sarvadravyANyapyAtmasamavatAreNa acintyamAnAnyAtmabhAve-khakIyasvarUpe samavataranti-vartante, tadavyatiriktavAseSAM, vyavahAratastu parasamaya tAreNa parabhAve samayataranti, yathA kuNDe badarANi, nizcayataH sarvANyapi vastUni prAguktayuktyA khAtmanyeva | vartante, vyavahAratastu khAtmani AdhAre ca kuNDAdike vartanta iti bhAvaH, tadubhayasamavatAreNa tadubhaye vastUni KAS5+ ||1|| dIpa anukrama [322-324] + muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 495~ Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [153] / gAthA ||124-|| (45) prata sUtrAMka [153] gAthA ||1|| vartante, yathA kaTakuDyadehalIpaTTAdisamudAyAtmake gRhe stambho vartate AtmabhAve ca, tathaiva darzanAditi, evaM vubhodarakapAlAtmake ghaTe grIvA vartate AtmabhAve ceti, Aha-yadyevamazuddhaM tadA parasamavatAro nAstyeva, kuNDAdI| vRttAnAmapi badarAdInAM svAtmani vRttervidyamAnatvAta, satyaM, kintu tatra svAtmani vRttivivakSAmakRtvaiva tathopanyAsaH kRto, ghastuvRtyA tu dvividha eva samavatAraH, ata evAha-athavA jJazarIrabhavyazarIravyatirikto| dravyasamavatAro dvividhA prAptaH, tadyathA-AtmasamavatArastadubhayasamavatAraca, azuddhasya parasamavatArasya kApyasambhavAta, na hi khAtmanyavartamAnasya vAndhyeyasyeva parasmin samavatAro yujyata iti bhAvaH, pUrva cAtma-13 vRttivivakSAmAtreNaiva vaividhyamuktamityabhihitaM / 'causahiA AyasamoAreNa mityAdi suvodhameva, navaraM catuHSaSTikA catuSpalamAnA pUrva nirNItA, tatazcaiSA laghupramANavAdaSTapalamAnatvena bRhatpramANAyAM dvAtriMzati-10 kAyAM samavataratIti pratItameva, evaM dvAtriMzatikA'pi SoDazapalamAnAyAM poDazikAyAM SoDazikA'pi dvAtrizatpalamAnAyAmaSTabhAgikAyAm aSTabhAgikA'pi catuHSaSTipalamAnAyAM caturbhAgikAyAM caturbhAgikA'pyaSTAviMzatyadhikazatapalamAnAyAmarddhamANikAyAM eSA'pi SaTpaJcAzadadhikapalazatadvayamAnAyAM mANikAyAM samavatarati, AtmasamavatArastu sarvatra pratIta eva / samAso dravyasamavatAra:, atha kSetrasamavatAraM vibhaNiSurAha-se kiM / khettasamoAre'ityAdi, iha bharatAdInAM lokaparyantAnAM kSetravibhAgAnAM padhApUrva laghupramANasya yathottaraM vRha-| kSetre samavatAro bhAvanIyaH, dIpa anukrama [322-324] anuH 42 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~496~ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .. mUlaM [153] / gAthA ||124-|| .......... (45) prata sUtrAMka anuyo. maladhA vRttiH upakrame samavatA0 rIyA [153] // 247 // gAthA se kiM taM khettasamoAre?, 2 duvihe paM0, taM0-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, bharahe bAse Ayasa0 AyabhAve sa0, tadubhayasamoAreNaM jaMbUddIve samo0 AyabhAve a, jaMbUddIve Ayasamo0 AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM tiriyaloe samoyarai AyabhAve a, tiriyaloe AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM loe samoarai AyabhAve a, se taM khettasamoAre / se kiM taM kAlasamoAre?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, samae AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM AvaliAe samoyarai AyabhAve a, evamANApANU thove lave muhatte ahorate pakkhe mAse UU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge abave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe ||1|| dIpa anukrama [322-324] X // 247 // 1itaH baDhoe gAgarAmoAreNa AyabhAce samoyaraha, tadubhayasamoAreNaM aloe samoyarai mAyabhAye atyadhika pra. JamElication muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~497~ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [153] / gAthA ||124-|| (45) prata sUtrAMka [153] gAthA acchaniuraMge acchaniure auaMge aue nauaMge nae pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame AyasamoAreNaM AyabhAve sa0 tadubhayasamoAreNaM osappiNIussappiNIsu samoyarai AyabhAve a, osappiNIussappiNIo AyasamoAreNaM AyabhAve0, tadubhayasa0 poggalapariaTTe samo0 AyabhAve a, poggalapariahe AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasa. tItaddhAaNAgataddhAsu samoyarai Aya0, tItaddhAaNAgataddhAu Ayasa. AyabhAve. tadubhayasamoAreNaM savvaddhAe samoyarai AyabhAve a / se taM kaalsmoaare| se kiM taM bhAvasamoAre?, 2 duvihe paNNatte, taM-Aya0 tadubhayasa0, kohe Aya. AyabhAve sa0, tadu0 mANe samo0 AyabhAve a, evaM mANe mAyA lobhe rAge mohaNije aTTa kammapayaDIo AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM chavihe bhAve samoparai AyabhAve a, evaM chavihe bhAve, jIve jIvatthikAe Aya RECASSES ||1|| dIpa anukrama [322-324] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.......AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: / ~ 498~ Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [153] / gAthA ||124-|| prata sUtrAMka [153] gAthA anuyo samoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoAreNaM savvadabvesu samoaraI AyabhAve vRttiH maladhAa / ettha saMgahaNIgAhA-kohe mANe mAyA lobhe rAge ya mohaNije a / pagaDI upakame rIyA bhAve jIve jIvatthikAya davvA ya // 1 // se taM bhAvasamoAre / se taM samoAre / se samavatA0 // 248 // taM ubakkame / uvakkama iti paDhamaM dAraM (sU0 153) evaM kAlasamavatAre'pi samayAdeH kAlavibhAgasya laghutvAdAvalikAdau bRhati kAlavibhAge samavatAraH subodha eva, AtmasamavatArastu sarvatra spaSTa eva, atha bhAvasamavatAraM vicakSurAha-se kiM taM bhAvasamoAretyAdi, ihaudAyikabhAvarUpatvAt krodhAdayo bhAvasamavatAre'dhikRtAH, tatrAhakAramantareNa kopAsambhavAnmAnavAneva kila kupyatIti kopasya mAne samavatAra uktaH, kSapaNakAle ca mAnadalikaM mAyAyAM pra|kSipya kSapayatIti mAnasya mAyAyAM samavatAraH, mAyAdalikamapi kSapaNakAle lobhe prakSipya kSapayatIti mAghAyA: lobhe samavatAraH, eyamanyadapi kAraNaM parasparAntarbhAve'bhyUhya sudhiyA vAcyaM, lobhAtmakatvAttu rAgasya lobho rAge samavatarati, rAgo'pi mohabhedatvAnmohe, moho'pi karmaprakAratvAdaSTasu karmaprakRtiSu, karmaprakRtayo'pyaudayi18 kaupazamikAdibhAvavRttitvAt SaTsu bhAveSu, bhAvA api jIvAzritatvAjjIve, jIvo'pi jIvAstikAyabhedatvAt | // 248 // jIvAstikAye, jIvAstikAyo'pi dravyabhedattvAtsamastadravyasamudAye samavataratIti, tadeSa bhAvasamavatAro nirU ||1|| dIpa anukrama [322-324] 534 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 499~ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ............ (45) prata sUtrAMka [153] gAthA 15-161545675453 4%A4-%1564255454 ||1|| pitaH / atra ca prastute Avazyake vicAryamANe sAmAyikAdyadhyayanamapi kSAyopazamikabhAvarUpatvAt pUrvoktesvAnupUAdibhedeSu ka samayataratIti nirUpaNIyameva, zAstrakArapravRttaranyantra tathaiva darzanAt, taca sukhAvaseyatvAdikAraNAt sUtre na nirUpita, sopayogatvAt sthAnAzUnyatvArtha kiJcidvayameva nirUpayAmaH-tatra sAmAyikaM caturviMzatistava ityAgutkIrtanaviSayatvAtsAmAyikAdhyayanamutkIrtanAnupUI samavatarati, tathA gaNanAnupUyA ca, tathAhi pUAnupUA gaNyamAnamidaM prathama, pazcAnupUrdhyA tu SaSTham, anAnupUyoM tu dvayAdisthAnavRttitvAdaniyatamiti prAgevoktaM, nAni ca audayikAdibhAvabhedAtSaNNAmapi prAguktam, tatra sAmAyikAdhyayanaM zrutajJAnarUpatvena kSAyopazamikabhAvavRttittvAt kSAyopazamikabhAvanAni samavatarati, Aha ca bhASyakAra:-"chabbihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaM suyanANAvaraNakakhaovasamayaM tayaM savvaM // 1 // pramANe ca dravyAdibhedaiH prAgniIte jIvabhAvarUpatvAd bhAvapramANe idaM samavataratIti, uktaM ca-"debvAicaumbheyaM pamIyae jeNa taM pamANaMti / iNamajhayaNaM bhAvotti bhAva[pa]mANe samoyarai // 1 // " bhAvapramANaM ca guNanayasaGkhyAbhedatanidhA proktaM, tatrAsya guNasaGkhyApramANayorevAvatAro, nayapramANe tu yadyapi-Asaja u soyAraM nae nayavisArao bUyA' ityAdivacanAt kacinnayasamavatAra uktaH, tathApi sAmprataM tathAvidhanayavicArA 1panidhanAni bhAva kSAyopazamike bhurI samayatarati / yasmAt zrutajJAnAvaraNakSayopazama takatsanam ||1||1vyaadicturd pramIyate yena tatprabhASamiti / iyamadhyayanaM bhAva iti bhAvapramANe samavattarati // 2 // 3 AsAtha tu zrotAraM mayAna nayavizArayo bUyAta. dIpa anukrama [322-324] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~500~ Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ........... (45) prata sUtrAMka [153] upakrama samavatA0 gAthA ||1|| anuyo bhAvAdvastuvRttyA'navatAra eva, yata idamapyuktam-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti iha"mityAdi, mahAmatinA'pyuktam-"mUDhanayaM tu na saMpaI nayappamANAvaAro se"tti, guNapramANamapi jIvAjIvaguNabhedato rIyA | dvidhA proktaM, tatrAsya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe samavatAraH, tasminnapi jnyaandrshncaaritrbhedtkhyaa||249|| smake asya jJAnarUpatayA jJAnapramANe'vatAraH, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnAgamabhedAccaturvidhe prakRtAdhyayanasyA sopadezarUpatayA Agame'ntarbhAvaH, tasminnapi laukikalokottarabhedabhinne paramagurupaNItatvena lokottarike tatrApi AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedatastrividhe'pyasya samavatAra, sayApramANe'pi nAmAdibhedabhinne| prAgukte parimANasaGkhyAyAmasyAvatAraH, vaktavyatAyAmapi khasamayavaktavyatAyAmidamavatarati, yatrApi parobhayasamayavarNanaM kriyate tatrApi nizcayataH svasamayavaktavyataica, parobhayasamayayorapi samyagdRSTiparigRhItatvena khasamayatvAt , samyandRSTihi parasamayamapi viSayavibhAgena yojayati natvekAntapakSanikSepeNetyataH sarvo'pi tatparigRhItaH khasamaya eva, ata eva paramArthataH sarvAdhyayanAnAmapi khasamayavaktavyatAyAmevAvatAra, taduktam"pairasamao ubhayaM vA sammaddihissa sasamao jeNaM / to sabbajhayaNAI sasamayavattavyaniyayAiM // 1 // " // 249 // 1 mUtanayika bhutaM kAlikaM tuma bhavAH samabatarantIha. 2 mUvanayaM tu na samprati naya pramANAvatArarUsya. 3 parasamaya ubhayaM yA samyagaSTeH kharAmayo thena / / tataH sarvAyathyayanAni khasamayavaktavyatAniyatAni // 1 // JEScient muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SAKALASSES 45 dIpa anukrama [322-324] ~501~ Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 154 ] / gAthA || 125-132 || evaM caturviMzatistavAdiSvapi vAcyamityalamativistareNeti samAptaH samavatAraH, tatsamarthane ca samAptaM prathamasupakramadvAram || 153 // atha nikSepadvAraM nirUpayitumAha se kiM taM nikheve ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-ohaniSphapaNe nAmaniSphaNNe suttAlAvaganiSphapaNe / se kiM taM ohanipphapaNe 1, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA - ajjhaNe ajjhINe Ae khavaNA / se kiM taM ajjhayaNe ?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA-NAmajjhayaNe ThavaNajjhayaNe davvajjhayaNe bhAvajjhayaNe, NAmaTTavaNAo puvvaM vaNNiAo, se kiM taM davvajjhayaNe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao davvajjhayaNe 1, 2 jassa NaM ajjhayaNatti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAIM davvajjhayaNAI, evameva vahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA jAva, se taM Agamao davvajjhayaNe / se kiM taM NoAgamao davvajjhayaNe 1, 2 tivihe paNNatte, Forane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 502~ brary dig Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata anuyo. maladhArIyA sUtrAMka nikSepAnu0 [154] // 250 // gAthA: ||--|| taMjahA-jANayasarIradavyajjhayaNe bhaviasarIradavvajjhayaNe jANayasarIrabhaviasarIravairitte da0 / se kiM taM jANaga01, 2 ajjhayaNapayatthAhigArajANayassa jaM sarIraM bavagayacuacAviacattadehaM jIvavighpajaDhaM jAva aho NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM ajjhayaNettipaya AghaviyaM jAva uvadaMsiyaM, jahA ko diTuMto?-ayaM ghayakuMbhe AsI ayaM mahukuMbhe AsI, se taM jANayasarIradavyajjhayaNe / se kiM taM bhaviasarIradavvajjhayaNe ?, 2 je jIve joNijammaNanikkhate imeNaM ceva AdattaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM ajjhayaNettipayaM seakAle sikkhissai na tAva sikkhai, jahA ko diTuMto ?-ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, se taM bhaviasarIradavvajjhayaNe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravaharite vbajjhayaNe ?, 2 pattayapotthayalihiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhayaNe / se taM NoAgamao davvajjhayaNe / se taM davvajjhayaNe se / kiM taM bhAvajjhayaNe ?, 2 duvihe dIpa anukrama [325-336] 25 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~503~ Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| SCCE prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| paNNatte, taMjahA-Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhayaNe ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhayaNe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhayaNe?, 2-ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao a navANaM tamhA ajjhayaNamicchati ||1||se taM NoAgamao bhAvajjhayaNe / se taM bhAvajjhayaNe, se taM ajjhynne| kA nikSepa:-pUrvoktazabdArthastrividhaHprajJaptaH, tadyathA-oghaniSpanna ityAdi, tatraudhaH-sAmAnyamadhyayanAdikaM zrutAlAbhidhAnaM tena niSpannaH oghaniSpannaH, nAma-zrutasyaiva sAmAyikAdivizeSAbhidhAnaM tena niSpanno nAmaniSpannaH.li sUtrAlApakA:--'karemi bhaMte! sAmAimityAdikAstaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannaH / etadeva bhedatrayaM vivarIpurAha-se kiM taM ohanipphaNNe ityAdi, oghaniSpannazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-adhyayanam akSINam AyaH, kSapaNA, etAni catvAryapi sAmAyikacaturvizatistavAdizrutavizeSANAM sAmAnyanAmAni, yathA (yadeva)hisAmAyikamadhyayanamucyate tadevAkSINaM nigadyate idamevA''yaH pratipAdyate etadeva kSapaNA'bhidhIyate, evaM caturviMzatistavAdiSvapyabhidhAnIyaM / sAmpratameteSAM caturNAmapi nikSepaM pratyekamabhidhitsurAha-se kiM taM ajjhayaNe dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 504~ Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 maladhArIyA // 251 // Ja Education in ****% anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 154 ] / gAthA || 125-132 || ityAdi, nAmasthApanAdravya bhAvabhedAcaturvidho'dhyayanazabdasya nikSepaH, tatra nAmAdivicAraH sarvo'pi pUrvoktadravyAvazyakAnusAreNa vAcyo yAvannoAgamato bhAvAdhyayane 'ajjhappassANayaNa' mityAdi gAthAvyAkhyA, 'aujhappassa ANayaNa' iha niruktavidhinA prAkRtasvAbhAgyAcca pakArassakAra AkAraNakAralakSaNamadhyagatavarNacatuSTayalope ajjhayaNamiti bhavati, adhyAtmaM cetastasyAnayanamadhyayanamucyate iti bhAvaH AnIyate ca sAmAyikAdyadhyayane zobhanaM cetaH, asmin satyazubhakarmaprabandhavighaTanAt, ata evAha karmaNAmupacitAnAM prAgupanibaddhAnAM yato'pacayo- hAso'smin sati saMpadyate, navAnAM cAnupacayaH - abandho yatastasmAdidaM yathoktazabdArthapratipatteH ajjhayaNaM prAkRtabhASAyAmicchanti sUrayaH, saMskRte tvidamadhyayanamucyata iti, sAmAdhikAdikaM cAdhyayanaM jJAnakriyAsamudAyAtmakaM tatazcAgamasyaikadezavRttitvAnnozabdasya ca dezavacanatvAt noAgamato adhyayanamidamuktamiti gAthArthaH // 'se tamityAdi nigamanatrayam // uktamadhyayanam, athAkSINanikSepaM vivakSurAha-- se kiM taM ajjhINe 1, 2 caunvihe paNNatte, taMjahA - NAmajjhINe ThavaNajjhINe davvajjhaNe bhAvajjhaNe / nAmaTavaNAo puvvaM vaNNiAo, se kiM taM davvajjhINe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjA - Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davyajjhINe 1, 2 jassa NaM ajjhINettipayaM sikkhiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva se taM A For ane & Personal Use City vRttiH upakrame nikSepAnu0 ~505~ / / 251 // ebaydig muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| gamao davvajjhINe / se kiM taM noAgamao davyajjhINe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA -jANayasarIradavvajjhINe bhaviasarIradavvajjhINe jANayasarIrabhaviasarIravairitte davyajjhINe / se kiM taM jANayasarIradavvajjhINe?, 2 ajjhINapayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuyacAviacattadehaM jahA davyajjhayaNe tahA bhANiavvaM, jAva se taM jANayasarIradavyajjhINe / se kiM taM bhaviasarIradabvajjhINe?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviasarIradavyajjhINe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe?, 2 savvAgAsaseDhI, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe / se taM noAgamao davvajjhINe, se taM davvajjhINe / se kiM taM bhAvajjhINe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhINe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhINe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhINe? 2-jaha dIvA dIvasayaM paippae dippae aso dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~5064 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 maladhArIyA // 252 // anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 154 ] / gAthA || 125-132 || Ja Education dIvo / dIvasamA AyariyA divyaMti paraM ca dIvaMti // 1 // se taM noAgamao bhAjhaNe / se taM bhAvajjhINe, se taM ajjhINe / atrApi tathaiva vicAro yAvat 'savvAgAsaseditti sarvAkAzaM -lokAlokanabhaHsvarUpaM tasya sambandhinI zreNiH pradezApahArato'pahiyamANA'pi na kadAcit kSIyate ato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAkSINatayA procyate, dravyatA cAsyA''kAzadravyAntargatatvAditi / 'se kiM taM Agamao bhAvajjhINe 1, 2 jANae uvautte atra vRddhA vyAcakSate yasmA caturdazapUrvavidaH Agamopayukta syAntarmuhUrtamAtropayogakAle ye'rthopalambhopayoga paryAyAste prati samayamekaikApahAreNAnantAbhirapyutsarpiNyavasarpiNIbhirnApahiyante ato bhAvAkSINatehAvaseyA, noAgamatastu bhAvAkSINatA ziSyebhyaH sAmAyikAdizrutapradAne'pi svAtmanyanAzAditi, etadevAha - 'jaha dIvA'gAhA, vyAkhyA- yathA dIpAd avadhibhUtAdIpazataM pradIpyate pravartate, sa ca mUlabhUto dIpaH tathApi dIpyate tenaiva rUpeNa pravartate, na tu svayaM kSayamupayAti, prakRte sambandhayannAha -- evaM dIpasamA AcAryA dIpyante svayaM vivakSitazrutayuktatvena tathaivAvatiSThante, paraM ca ziSyavarga dIpayanti zrutasampadaM lambhayanti, atra ca noAgamato bhAvAkSINatA zrutadAyakAcAryopayogasyAgamatvAdvAkkAyayogayozcAnAgamatvAnnozabdasya mizravacanatvAdbhAvanIyeti vRddhA vyAcakSate iti gAthArthaH // athA''yanikSepaM kartumAha vRttiH upakrame nikSepAnu0 For hate & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 507~ / / 252 / / beary dig Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka [154] se kiM taM Ae?, 2 cauvihe paM0, taM0-nAmAe ThavaNAe davvAe bhAvAe, nAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo, se kiM taM davAe?, 2 duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davAe ?, 2 jassa NaM AyattipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kamhA?, aNuvaogo davvamitikaDu, negamassa NaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiA te davAyA, jAva se taM Agamao dvaae| se kiM taM noAgamao davAe ?, 2 tivihe paM0, taM0-jANayasarIradavAe bhaviasarIradavvAe jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe / se kiM taM jANayasarIradavvAe ?, 2 AyapayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvAe / se kiM taM bhaviasarIradavvAe ?, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaMte jahA davvajjhayaNe jAva se taM bhaviasarIradavvAe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe?, 2tivihe papaNatte, taMjahA-loie kuppA 55454555 gAthA: ||--|| dIpa anukrama [325-336] anu. 43 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~508~ Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata anuyo. maladhA sUtrAMka upakrame oSani0 rIyA [154] // 253 // gAthA: ||--|| vayaNie loguttarie / se kiM taM loie?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte mIsae a / se kiM taM sacitte ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupayANaM cauppayANaM apayANaM, dupayANaM dAsANaM dAsINaM cauppayANaM AsANaM hatthINaM apayANaM aMbANaM aMbADagANaM Ae, se taM scitte| se kiM taM acitte?, 2 suvaNNarayayamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNANaM (saMtasAvaejassa) Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae?, 2 dAsANaM dAsINaM AsANaM hatthINaM samAbhariAujAlaMkiyANaM Ae, se taM mIsae, se taM loie / se kiM taM kuppAvayaNie?, 2 tivihe paNNate, taMjahA-sacitte acitte mIsae a, tiNNivi jahA loie, jAva se taM mIsae, se taM kuppAvayaNie / se ki taM loguttaripa?, 2 tivihe paM0 taM0-sacitte acitte mIsae a / se kiM taM sacitte ?, 2 sIsANaM sissaNiANaM, se taM sacitte / se kiM taM acitte?, 2 paDiggahANaM vatthANaM kaMbalANaM pAyapuMchaNANaM Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae?, 2 sissANaM sissa dIpa anukrama [325-336] // 25 // JaEducationtematina muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~509~ Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| NiANaM sabhaMDovagaraNANaM Ae, se taM mIsae, se taM loguttarie, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe, se taM noAgamao davAe, se taM dvaae| se kiM taM bhAvAe?, duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a| se kiM taM Agamao bhAvAe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvAe / se kiM taM noAgamao bhAvAe?, 2 duvihe paM0, taM-pasatthe a apasatthe a| se kiM taM pasatthe ?, 2 tivihe paM0 taM.-NANAe daMsaNAe carittAe, se taM pasatthe / se kiM taM apasatthe ?, 2 cauThivahe paM0 ta0-kohAe mANAe mAyAe lohAe, se taM apasatthe / se taM NoAgamao bhAvAe, se taM bhAvAe, se taM aae| AyaH prApsirlAbha ityanarthAntaram , asyApi nAmAdibhedabhinnasya vicAraH sUtrasiddha eva, yAvat 'se kiM taM acitte?, 2 suvaNNe tyAdi, laukiko'cittasya suvarNAderAyo mantavyaH, tatra suvarNAdIni pratItAni 'silatti zilA muktAzailarAjapaTTAdInAM, raktaranAni-padmarAgaratnAni 'saMtasAvaejassa'tti sad-vidyamAnaM khApateyaM dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~510~ Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata vRttiH anuyo maladhA- rIyA sUtrAMka upakrame oghani0 [154] // 254 // gAthA: ||--|| 4%-3-45556*GALX dravyaM tasyA''yA, 'samAbhariyAuJcAlaMkiyANa'ti A(samA)bharitAnA-suvarNasaGkalikAdibhUSitAnAM AtoyairIpramukhairalatAnAm / / atha kSapaNAnikSepaM vivakSurAha se kiM taM jhavaNA ?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-nAmajjhavaNA ThavaNajjhavaNA davvajjhavaNA bhAvajjhavaNA / nAmaThavaNAo puvvaM bhnniaao| se kiM taM davyajjhavaNA?, 2 duvihA paNattA, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao vvajjhavaNA?, 2 jassa NaM jhavaNetipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiya miyaM parijiaM jAva se taM Agamao dvvjjhvnnaa| se kiM taM noAgamao davvajjhavaNA ?, 2 tivihA SaNNatA, taMjahA-jANayasarIradavvajjhavaNA bhaviasarIradaThavajjhavaNA jANayasarIrabhaviasarIvairittA dvvjjhvnnaa|se kiM taM jANaya0?, 2 jhavaNApayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacua0 sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANaya0 / se kiM taM bhavi0 dabva01, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaMte sesaM jahA davajjhayaNe, jAva se taM bhavi // 254 // dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~511~ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka [154] 55%% B gAthA: ||--|| asarIradavvajjhavaNA / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvajjhavaNA?, 2 jahA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe tahA bhANiavvA, jAva se taM mIsiA, se taM loguttariA, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvajjhavaNA, se taM noAgamao davyajjhavaNA, se taM davvajhavaNA / se kiM taM bhAvajjhavaNA?, 2 duvihA papaNattA, taMjahA-Agamao a NoAgamao ase kiM taM Agamao bhAvajjhavaNA ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhavaNA / se kiM taM NoAgamao bhAvajjhavaNA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pasatthA ya apasatthA ya / se kiM taM pasasthA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-nANajjhavaNA daMsaNajjhavaNA carittajjhavaNA, se taM pasatthA / se kiM taM apasatthA?, 2 caubvihA paNNatA, taMjahA-kohajjhavaNA mANajjhavaNA mAyajjhavaNA lohajjhavaNA, se taM apasatthA / se taM noAgamao bhAvajjhavaNA, se taM bhAvajhavaNA, se taM jhavaNA, se taM ohanipphapaNe / dIpa anukrama [325-336] ER muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~512~ Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| +OC prata sUtrAMka vRttiH upakrame [154] nAmani0 // 255 // gAthA: ||-|| anuyoga kSapaNA apacayo nirjarA iti paryAyAH, zeSa sUtrasiddhameva, yAvadoghaniSpanno nikSepaH samAptaH / sarvatra ceha dibhAve vicArye'dhyayanamevAyojanIyam // atha nAmaniSpannanikSepamAharIyA se kiM taM nAmanipphaNNe?, 2 sAmAie, se samAsao cauvihe paM0, taM0-NAmasAmAie ThavaNAsAmAie davvasAmAie bhAvasAmAie / NAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo / davvasAmAievi taheva, jAva se taM bhaviasarIradavvasAmAie / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasAmAie ?, 2 pattayapotthayalihiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasAmAie, se taM NoAgamao davvasAmAie, se taM davvasAmAie / se kiM taM bhAvasAmAie?, 2 duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvasAmAie?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvasAmAie / se kiM taM noAgamao bhAvasAmAie?,2-jassa sAmANio appA, saMjame Niame tave / tassa sAmAiaM hoi, ii kevalibhAsi // 1 // jo samo sa dIpa anukrama [325-336] // 255 // JamEducation muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~513~ Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| (45) prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| vvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevlibhaasiaN||2|| jaha mama Na piaM dukkhaM jANia emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei a samamaNai teNa so samaNo // 3 // Natthi ya se koi veso pio a savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pajAo // 4 // uraMgagirijalaNasAgaranahatalataruMgaNasamo a jo hoi / bhamaramiyadharaNijalaruharavipavaNasamo a so samaNo // 5 // to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe a jaNe a samo samo a mANAvamANesu // 6 // se taM noAgamo bhAvasAmAie, se taM bhAvasAmA ie, se taM sAmAie, se taM nAmanipphaNNe / ihAdhyayanAkSINAdyapekSayA sAmAyikamiti vaizeSikaM nAma, idaM copalakSaNaM caturviMzatistavAdInAm , a-15 sthApi pUrvoktazabdArthasya sAmAyikasya nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturvidho nikSepaH, ata evAha-se samA- saocaubihe' ityAdi, sUtrasiddhameca, yAvat 'jassa sAmANio appA' ityAdi, yasya-sattvasya sAmAnika: dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 514~ Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: ||--|| dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 maladhArIyA / / 256 // Ja Educan anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 154 ] / gAthA || 125-132 || sannihita AtmA sarvakAlaM vyApArAt ka ? - saMyame - mUlaguNarUpe niyame uttaraguNasamUhAtmake tapasi anazanAdau tasyetthaMbhUtasya sAmAyikaM bhavatItyetatkevalibhASitamiti zlokArthaH // 'jo samo' ityAdi, yaH samaH - sarvatra maitrIbhAvAttulyaH 'sarvabhUteSu' sarvajIveSu traseSu sthAvareSu ca tasya sAmAyikaM bhavatItyetadapi kevalibhASitaM, jIveSu ca samatvaM saMyamasAnnidhyapratipAdanAtpUrvazloke'pi labhyate, kintu jIvadayAmUlatvAddharmasya tatprAdhAnyakhyApanAya pRthagupAdAnamiti / yata eva hi sarvabhUteSu samo'ta evaM sAdhuH samaNo bhaNyate iti bhAvaM darzayannAha - 'jaha mama' gAhA, vyAkhyA- yathA 'mama' svAtmani hananAdijanitaM duHkhaM na priyaM evameva sarvajIvAnAM tannAbhISTamiti 'jJAkhA' cetasi bhAvayitvA samastAnapi jIvAnna hanti svayaM nApyanyairghAtayati, cazabdAt pratazcAnyAnna samanujAnIta ityanena prakAreNa samamaNatitti-sarvajIveSu tulyaM vartate yatastenAsau samaNa iti gAthArthaH // tadevaM sarvajIveSu samatvena samamaNatIti samaNa ityekaH paryAyo darzitaH, evaM samaM mano'syeti samanA ityanyo'pi paryAyo bhavatyeveti darzayannAha - 'Natthi ya se' gAhA, vyAkhyA - nAsti ca 'se' tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSvapi jIveSu samamanastvAd, anena bhavati samaM mano'syeti niruktavidhinA samanA ityeSo'nyo'pi paryAya iti gAthArthaH // tadevaM pUrvoktaprakAreNa sAmAyikavataH sAdhoH svarUpaM nirUpya prakArAntareNA'pi | tannirUpaNArthamAha- 'uraga' gAhA, sa zramaNo bhavatIti sarvatra saMbadhyate, yaH kathaMbhUto bhavatItyAha-uraga:sarpastatsamaH parakRtAzrayanivAsAditi, evaM samazabdo'pi sarvatra yojyate, tathA girisamaH parISahopasarga vRttiH upakrame nAmani0 ~ 515 ~ // 256 // For & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| niSpakampatvAt , jvalanasamaH tapastejomayatvAt , tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH, sAgarasamo gambhIratvAda jJAnAdiratnAkaratvAt khamaryAdAnatikramAca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH sukhaduHkhayoradarzitavikAratvAt, bhramarasamo'niyatavRttitvAt, mRgasamA saMsArabhayodvignatvAt , dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt , jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAdhyAmiva tadRvRttaH, ravisamaH dharmAstikAyAdilokamadhikRtyAvizeSeNa prakAzakatvAt, pavanasamazca sarvatrAprativaddhatvAt , sa evaMbhUtaH zramaNo bhavatIti gAdhArthaH / yathoktaguNaviziSTazca zramaNastadA bhavati yadA zobhanaM mano bhavediti darzayati-to samaNoM'gAhA, vyAkhyA-tataH zramaNo yadi dravyamana Azritya sumanA bhavet, "bhAvana ca' bhAvamanazcAzritya yadi na bhavati pApamanAH, sumanastvacihAnyeva zramaNaguNatvena darzayati-khajane ca-putrAdike jane ca-sAmAnye samo-nirvizeSaH mAnApamAnayozca sama iti gAthArthaH // iha ca jJAnakriyArUpaM sAmAyikAdhyayanaM noAgamato bhAvasAmAyikaM bhavatyeva, jJAnakriyAsamudAye AgamasyaikadezavRttitvAt, nozabdasya ca dezavacanavAd, evaM ca sati sAmAyikavataH sAdhorapIha noAgamato bhAvasAmAyikatvenopanyAso na virudhyate, saamaayiktdbtorbhedo| pacArAditi bhAvaH // nAmanirUpanno nikSepaH samAptaH // atha sUtrAlApakaniSpannaM nikSepaM nirdidikSurAha mAstrIdaM pra. 2 guNaratmaparipUrNatvAd jJAnAdiguNairagAyatvAdA sa.pra.3 saMsAra prati niyodvimatvAt pra. 4 sarvasahatvAt pra.5 niSpakatvAt paGkajalasthAnIyakAmabhaugoparivRttarityarthaH pra. 6 tamovighAtakatvAt pra. dIpa anukrama [325-336] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~516~ Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| prata sUtrAMka vRttiH upakrame anuyo. maladhA rIyA // 257 // [154] gAthA: ||--|| kalAkAra se kiM taM suttAlAvaganipphapaNe ?, 2 iANi suttAlAvayaniSphaNNaM nikkhevaM icchAvei se a pattalakkhaNe'viNa Nikkhippai, kamhA?, lAghavatthaM, asthi io taie aNuogadAre sUtrAlA aNugametti, tattha Nikkhitte iha Nikkhitte bhavai, iha vA Nikkhitte tattha Nikkhitte bhavai, tamhA iha Na Nikkhippai tahiM ceva nikkhippai, se taM nikkheve (sU0154) atha ko'yaM sUtrAlApakaniSpanno nikSepaH?, 'karomi bhadanta ! sAmAyika' ityAdInAM sUtrAlApakAnAM nAmasthApanAdibhedabhinno yo nyAsaH sa sUtrAlApakaniSpanno nikSepa iti zeSaH, 'iyANimityAdi, sa cedAnIM sUtrAlApakaniSpanno nikSepa eSa ityavasaramAptatvAdisthamAtmAnaM pratipAdayituM vAJchAmutpAdayati, sa ca prAptalakSaNo'pi-prAptatatsvarUpAbhidhAnasamayo'pi na nikSipyate-na sUtrAlApakanikSepadvAreNAbhidhIyate, kasmAdityAha--lAghavArtha, tadeva lAghavaM darzayati-asti ato'gre tRtIyamanuyogadvAramanugama iti, tatra ca nikssiptH| sUtrAlApakasamUha iha nikSipto bhavati, iha vA nikSiptastatra nikSipto bhavati, tasmAdiha na nikSipyate, tatraiva nikSepsyata iti, Aha-yadyevamatraiva nikSipyate na punastatretyapi kasmAnnocyate ?, naivaM, yataH sUtrAnugame eva | sUtramuccArayiSyate, nAtra, na ca sUtrocAraNamantareNa tadAlApakAnAM nikSepo yuktaH, tato yuktamuktaM tasmA-18 diha na nikSipyate ityAdi / punarapyAha-yayevaM kimartha sUtrAlApakanikSepasya anopanyAsaH?, ucyate, nikSepa dIpa anukrama [325-336] // 257 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~517~ Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: sAmyamAtrAdityalaM vistareNa // nikSepalakSaNaM dvitIyamanuyogadvAraM samAptam // 154 // atha tRtIyamanuyogadvAra nirUpayitumAha se kiM taM aNugame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suttANugame a nijuttiaNugame / se kiM taM nijjuttiaNugame 1, 2tivihe paNNatte, taMjahA-nikkhevanijjuttiaNugame uvagghAyanijjuttiaNugame suttapphAsianijjuttiaNugame / se kiM taM nikkhevanijjuttiaNugame ?, 2 aNugae, se taM niklevanijjuttiaNugame / se kiM taM uvagghAyanijjuttiaNugame ?, 2 imAhiM dohiM mUlagAhAhiM aNugaMtavvo, taMjahA-uddese 1 nidese a2 niggame 3 khetta 4 kAla 5 purise ya 6 / kAraNa 7 paccaya 8 lakkhaNa 9 nae 10 samoAraNANumae 11 // 1 // kiM 12 kaivihaM 13 kassa 14 kahiM 15 kesu 26 kaha 17 kicciraM havai kAlaM 18? / kai 19 saMtara 20 mavirahiyaM 21 bhavA 22 garisa 23phAsaNa 24 niruttI 25 // 2 // se taM uvagyAyanijjuttiaNugame / ||1-2|| dIpa anukrama [337-340] muni dIparatnasAgareNa saMkalita. ...AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 518~ Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| (45) prata anuyo maladhA upanA sUtrAMka rIyA anUga [155] gAthA: anugamaH-pUrvoktazabdArthaH, sa ca dvidhA-sUtrAnugama:-sUtravyAkhyAnamityarthaH, 'niryuktyanugamazca nitarAM yuktAHlA -sUtreNa saha lolIbhAvena sambaddhA niryuktA-adhAsteSAM yukti-sphuTarUpatApAdanam ekasya yuktazabdasya lopAniyukti-nAmasthApanAdiprakAra: sUtravibhajanetyarthaH, tadrUpo'nugamastasthA vA anugamo-vyAkhyAnaM niyuktyanugamaH, sa ca vividho-nikSepo-jAmasthApanAdibhedabhinnaH tasya tadviSayA vA niyukti:-pUrvoktazabdArthA nikSepaniyukti, tadrUpastasyA vA'nugamo nikSepaniyuktyanugamaH / tathA upodUdhananaM-vyAkhyeyasya sUtrasya vyAkhyAvidhisamIpIkaraNamupodghAtastasya tadviSayA vA niyuktistadrUpastasyA vA anugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH, tathA sUtraM spRzatIti sUtrasparzikA sA cAsI niyuktizca suutrsprshikniyuktiH| sUtranikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyate ca, idamuktaM bhavati-atraiva prAgAvazyakasAmAyikAdipadAnAM nAmasthApanAdinikSepadvAreNa padvyAkhyAnaM | kRtaM tena nikSepaniyuktyanugamo'nugataH-prokto draSTavyA, sUtrAlApakAnAM nAmAdinikSepaprastAve punarvakSyate ca / upodUdhAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, tadyathA-'uddese'gAhA 'kiM kahavihaMgAhA, vyAkhyA-uddezanamuddezaH-sAmAnyAbhidhAnarUpo, yathA adhyayanamiti, vaktavya iti sarvatra kriyA draSTavyA, tathA nirdezanaM nirdezo-vizeSAbhidhAnaM, yathA sAmAyikamiti, abrAha-nanu sAmAnyavizeSAbhidhAnadvayaM nikSepadvAre protameva, taskimitIha punarucyate?, naitadevaM, yato'tra siddhasyaiva tatra tasya nikSepamAnAbhidhAnaM kRta-II mityadoSaH / tathA nirgamana-nirgamaH, kutaH sAmAyika nirgatamityevaMrUpo vaktavyA, tathA kSetrakAlI ca yayoH 23-45949 ||1-2|| dIpa anukrama [337-340] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~519~ Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: sAmAyikamutpannaM to vaktavyo, yadvakSyatyAvazyake-"vaisAhasuddhaephArasIeN pubvaNhadesakAlaMmi / mahaseNavamANujANe aNaMtara paraMparaM sesaM ||1||"ti tathA kutaH puruSAttannirgatamiti vaktavyaM, tathA kena kAraNena gautmaadyH| sAmAyika bhagavataH samIpe zRNvantItyevaMrUpaM kAraNaM vAcyaM, yadabhidhAsyati-"goryamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmitItyAdi, tathA pratyAyayatIti pratyayaH, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM ?, kena vA pratyayena gaNadharAstenopadiSTaM tacchRNvantItyetadvaktavyamityarthaH, tathA ca vakSyati- kevala nANitti ahaM arihA sAmAiyaM parikaheI / tesipi pacao khalu savvannU to nisAmiti ||1||"tti, tathA samyaktvasAmAyikasya tattvazraddhAnaM lakSaNaM, zrutasAmAyikasya jIvAdiparijJAnaM, cAritrasAmAyikasya sAvadhaviratiH, dezaviratisAmAyikasya tu virasyaviratikharUpa mizraM lakSaNaM, nirdeSyati ca-"saddahaNa jANaNA khalu viraI mIsaM ca lakSaNaM kahae'i. tyAdi, evaM naigamAdayo nayA vAcyA, teSAM ca nayAnAM samavataraNaM samavatAro yantra saMbhavati tatra darzanIyo, yato nivedayiSyati-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoarati ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte smoyaaro||1||" ityAdi, tathA kasya vyavahArAdeH kiM sAmAyikamanumatamityabhidhAnIyaM, bhaNiSyati ca baizAkhakAdazyA pUlAdezakAle / mahAsenabanodyAne anantaraM paramparaM zeSamiti // 1 // 2 mItamAdayaH sAmAyika kAraNaM nizAmyanti. 3 kevalajJAnIkhahamahan sAmAyika parikathayati / teSAmapi pratyayaH khala sarvazaH tato nizAmpanti // 1 // 4 zraddhAnaM jJAnaM khala viratimiraM ca lakSaNaM kathayati. IPI mUDhanayikaM zrutaM kAlika tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve smvtaarH||1|| bhayu. 44 R ||12|| dIpa anukrama [337-340] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 520~ Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| (45) prata vRttiH sUtrAMka anuyo0 maladhArIyA upakrame [155] anugame // 259 // gAthA: ||12|| tavasaMjamo aNumao niggaMdha pavayaNaM ca vavahAro / sahujjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva ||1||"tti, kiM sAmAyikamityatra pratyuttarayiSyati-"jIvo guNapaDivaNNo Nayassa dabbaDhiyassa sAmaiya" mityAdi, katividhaM tadityatra nirvacanayiSyati-"sAmAiyaM ca tivihaM samatta suyaM tahA caritaM cetyAdi, kasya sAmApikamityatrAbhidhAsthati-"jaissa sAmANio appA ityAdi, ka sAmAyikamityetadapi-"khettedisakAlagaibhaviyasaNNiussAsadiTThimAhAre'ityAdinA dvArakapAlena nirUpayiSyati, keSu sAmApikamityatrottaraM sarvadravyeSu, tathAhi-"savvaMgayaM sammattaM sue caritte na pajavA savve / desaviradaM pahuMcA duhavi paDiseharNa kujaa||1||"iti darzayiSyati, kathaM sAmAyikamavApyata ityatra-"mANussa kheta jAI kularUvAroga AuyaM buddhI'tyAdi pratipAdayiSyati, kiyaciraM kAlaM tadbhavatIti cintAyAmabhidhAspati-"sammattassa supassa ya chAvahi sAgarobamAi Thii / sesANa puthyakoDI desUNA hoi ukkosA // 1 // " 'kaI si kiyantaH sAmAyikasya yugapat pratipadyamAnakAH pUrvapratipannA vA labhyante iti vaktavyaM, bhaNiSyati ca-"sammatsadesavirayA paliyassa asaMkha 1 tapAsayamo'numato nainya pravacanaM ca vyavahAraH / zandarjumUtrANAM punanirvANa saMyamavaiva // 1 // 1jIyo guNapratipano nayasya dravyAdhikathA saamaayikm| | 3 sAmAyikaM ca trividhaM samyaktvaM bhuvaM tathA cAritraMca. 4 yasya sAmAnikaH (sannihita) AramA, 5 kSetravikAlagatibhavyasaMzyucyAsadRSTyAhArAH, sarvagataM samyaktvaM zrute cAritre na paryakAH sarve / dezaviratiM pratIya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAt // 1 // 7 mAnuSyaM kSetraM jAtiH kulaM rUpamArogyamAyurbuddhiH samyaktyasya | zrutasya ca pakSaNiH sAgaropamANi sthitiH / zeSayoH pUrvakoTI dezonA bhavatyukRSNA // 1 // 9 samyaktvadezaviratI pasyamAsayabhAgamAtrAratu. dIpa anukrama [337-340] XI||259 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~521~ Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: // 1-2 // dIpa anukrama [336 -340] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRttiH ) mUlaM [ 155] / gAthA || 133-134|| bhAgamettA u" ityAdi, sahAntareNa vartata iti sAntaramiti vicAraNAyAM nirNeSyati - "kAlamarNataM ca sue addhApariyahao ya dekhUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoi // 1 ||"tti, avirahitaM nirantaraM kiyantaM kAlaM sAmAyikapratipattAro labhyanta ityatrAvedayiSyati - "samma suyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u / aTThasamayA carite savvesu jaNNao samao // 1 // " ityAdi kiyanto bhavAn utkRSTatastadvApyata ityantra prativacanaM dAsyati -- "sammasadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA u / aTThabhavA u carite anaMtakAlaM ca supasamae // 1 // " AkarSaNamAkarSaH - ekasminnAnAbhaveSu vA punaH punaH sAmAyikasya grahaNAni pratipattaya iti vAcyaM taca vakSyati - "tinhaM sahasapuhutaM sayappuhuttaM ca hoi biraIe / egabhave AgarisA evaiyA | hoMti nApavvA // 1 // tinha sahassamasaMkhA sahasapuhutaM ca hoha viriie| nANAbhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 2 // iti, 'phAsaNa'tti kiyat kSetraM sAmAyikavantaH spRzantItyabhidhAnIyaM tacaivam - "sammattavaraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesaM / satta ya caudasabhAe paMca ya suyadesaviraIe // 1 // " ityAdi, 1 kAlo'nanta te ardhaparAvartava dezonaH AzAtanAbahulAnAmutkRSTamantaraM bhavati // 1 // 2 sampaktvazrutAgAriNAmAvalikAsahaya bhAgamAtrAstu aSTasamayAdhAritre sarveSu jaghanyataH samayaH // 1 // 3 samyaktvaveza viratAH patyasyAsasya bhAgamAbhAstu aSTabhavAdhAritre'nantakAlaya zrutasamaye // 1 // 4] prayANAM sahasrapRthaktvaM zatapRthaktvaM bhavati virtau| ekasmin bhave AkarSA etAvanto bhavanti jJAtavyAH // 1 // trayANAM sahasramasadsyAH sahasrapRthaktvaM ca bhavati piratI nAnAbhaveSvAkarSA etAvanto bhavanti jJAtavyAH // 2 // 5 samyaktvavaraNasahitAH sarve lokaM spRzebhiravazeSam sapta ca caturdazabhAgAn pakSa ca zrutadezavirakhI // 1 muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. For ane & Personal Use Oily .. AgamasUtra [ 45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 522 ~ brary dig Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata anuyo vRttiH upakrame anugame0 maladhArIyA sUtrAMka [155] // 26 // gAthA: nizcitA uktiniruktirvaktavyA, tatra ca-"samaddihi amoho sohI sambhAva dasaNaM vohI / avivajao sudihitti evamAI niruttAi // 1 // " mityAdi vakSyati, evaM tAvadgAthAdvayasaMkSepArthaH, vistarArthastvAvazyakaniyuktiTIkAbhyAmavaseya iti / tadevametadgAthAdvayavyAkhyAne upodghAtaniyuktiH samarthitA bhavati, asyAM ca prastutAdhyayanasyAzeSavizeSeSu vicAriteSu satsu sUtraM vyAkhyAnayogyatAmAnItaM bhavati, tataH pratyavayavaM sUtravyAkhyAnarUpAyAH sUtrasparzakaniyukteravasaraH saMpadyate, sUtraM ca sUtrAnugame satyeva bhavati, so'pyavasaraprApta eva, tatastamabhidhitsurAha se kiM taM suttaphAsianijjuttiaNugame ?, 2 suttaM uccAreavvaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeli paDipuSaNaM paDipuNNadhosaM kaMTho?vippamukkaM guruvAyaNovagayaM, tao tattha Najihiti sasamayapayaM vA parasamayapayaM vA baMdhapayaM vA mokkhapayaM vA sAmAiapayaM vA NosAmAiapayaM vA, tao tammi uccArie samANe kesiM ca NaM bhagavaMtANaM kei asthAhigArA ahigayA bhavanti, kei atthAhigArA aNahigayA bhavanti, tato tesiM 1 sambagdaSTiramohaH zodhiH sadbhAvo darzanaM bodhiH / aviparyayaH suraSTiriti ekmAdIni niruktAni // 1 // ||12|| -16 dIpa anukrama [337-340] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~523~ Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) ki prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| aNahigayANaM ahigamaNahAe payaM paeNaM vannaissAmi,-saMhiyA ya padaM ceva, payattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI a, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // se taM suttapphAsiyanijjutiaNugame, se taM nijjuttiaNugame, se taM aNugame (sU0 155) Aha-nanu yadi yathoktanItyA sUtrAnugame satyeva sUtrasparzikaniyuktyA prayojanaM, tarhi kimityasAvupodghAtaniyuktyanantaramupanyastA?, yAvatA sUtrAnugarma nirdizya pazcAtkimiti nocyate?, satyaM, kintu niyuktisAmyAsatprastAva eva nirdiSTetyadoSaH / prakRtamucyate-tatrAskhalitAdipadAnAM vyAkhyA yahaiva prAgadravyAvazyaka-12 vicAre kRtA tathaiva draSTavyA, ayaM ca sUtradoSaparihAraH zeSasUtralakSaNasyopalakSaNaM, taccedam-"apparagaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM, ahi ya guNehi uvaveyaM // 1 // " asthA vyAkhyA-alpagranthaM ca tat mahAdha ceti samAhAradvandvaH 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi'tyAdivatsUtramalpagranthaM mahAthai ca bhavatItyarthaH, yacca dvAtriMzaddoSavirahitaM tatsUtraM bhavati, ke punaste dvAtriMzaddoSAH ye sUtre varjanIyAH?, ucyate, "aliyamabaghAyajaNayaM niratyayamatthayaM chalaM duhila / nissAramahiyamUNaM puNarutaM vAhayamajuttaM // 1 // karmabhinavayaNabhinna vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM c| aNabhihiyamapayameva ya sahAvahINaM vavahiyaM ca // 2 // kAlajaticchavidoso samayaviruddhaM ca vayaNamittaM c| asthAvattIdoso neo asamAsadoso y||3|| uva dIpa anukrama [337-342] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~524~ Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| dIpa anukrama [337 -342] anuyo0 maladhA rIyA // 261 // anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 155] / gAthA || 133-135 || Ja Education maruvamadoso niddesapaiMyatthaisaMdhidoso ya / ee a sutadosA battIsA huti nAyavvA // 4 // " tatrAdatamabhUtoGgAvanaM bhUtanihnavacaM, yathA IzvarakartRkaM jagadityAdyabhUtodbhAvanaM, nAstyAtmetyAdikastu bhUtanihavaH 1, upaghAtaH sattvaghAtAdiH, sajjanakaM yathA vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi 2, nirarthakaM yatra varNAnAM kramanirdezamAtramupalabhyate na tvarthI, yathA aAiItyAdi DityAdivadvA 3, asambaddhArthakamapArthakaM yathA daza dADimAni SaDapUpAH kuNDamajAjinaM palalapiNDastvara kITike dizamudIcImityAdi 4, yatrAniSTasyArthAntarasya sambhavato vivakSitArthopaghAtaH kartuM zakyate tacchalaM yathA - navakambalo devadatta ityAdi 5, jantUnAmahitopadezakatvena pApavyApArapoSakaM duhilaM yathA 'etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadantyabahuMzrutAH // 1 // piya khAda ca cArulocane!, padatItaM varagAtri ! tana te| na hi bhiiru| gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 2 // ityAdi 6, vedavacanAdivat tathAvidhayuktirahitaM pariphalgu niHsAraM 7, akSarapadAdibhiratimAzramadhikaM 8, taireva hInamUnam, athavA hetordRSTAntasya vA''dhikye satyadhikaM yathA - anityaH | zabdaH kRtakatvaprayatnAnantarIyakatvAbhyAM ghaTapaTavadityAdi, ekasmin sAdhye eka eva heturdRSTAntazca vaktavyaH, atra ca pratyekaM dvayAbhidhAnAdAdhikyamiti bhAvaH, hetudRSTAntAbhyAmeva hIna mUnaM, yathA anityaH zabdo ghaTavaditi, yathA anityaH zabdaH kRtakatvAdityAdi 9, punaruktaM dvidhA-zabdato'rthatazca tathA'rthAdApannasya punarvacanaM punaruktaM, tatra zabdataH punaruktaM yathA ghaTo ghaTa ityAdi, arthataH punaruktaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha ityAdi, arthAdApannasya vRttiH upakrame anugame0 For ane & Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 525~ // 262 // brary dig Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| punarvacanaM yathA pIno devadatto divA na bhule ityukte arthAdApannaM rAtrI bhuGga iti, tatrArthApanamapi ya etatsAkSAd yAttasya punaruktatA 10, vyAhataM yatra pUrveNa paraM vihanyate yathA-karma cAsti phalaM cAsti, kartA na tvasti karmaNA'mityAdi 11, ayuktamanupapattikSama yathA-teSAM kaTataTabhraSTaigajAnAM madabindubhirityAdi 12,18 kramabhinnaM yatra kramo nArAdhyate yathA-sparza narasanaghrANacakSuzrotrANAmarthAH sparzarasagandharUpazabdA iti vaktavye sparzarUpazabdagandharasA iti brUyAt ityAdi 13, vacanabhinnaM yatra vacanavyatyayo yathA vRkSAH patI pusspitH| tyAdi 14, vibhaktibhinnaM yatra vibhaktivyatyayo yathA vRkSaM pazya iti vaktavye vRkSaH pazya iti brUyAdityAdi| 15, liGgabhinnaM yatraliGgavyatyayo yathA ayaM strItyAdi 16, anabhihitaM-skhasiddhAntAnupadiSTaM yathA saptamaH padArthoM vaizeSikasya,prakRtipuruSAdhyadhika sAlayasya, duHkhasamudAyamArganirodhalakSaNacatarAryasatyAtiriktaM vA bauddhasyetyAdi 17, yatrAnyacchando'dhikAre'nyacchando'bhidhAnaM tadapadaM, yathA''yopade'bhidhAtavye vaitAlIyapadamabhidhyAdityAdi 18, yantra vastukhabhAvo'nyathAsthito'nyathA'bhidhIyate tatsvabhAvahInaM, yathA zIto bahiH mUrtimadAkA zamityAdi 10, yatra prakRtaM muktvA'prakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtamucyate tadvyavahitaM 20, kAladoSo 4 yatrAtItAdikAlavyatyayo yathA rAmo vanaM pravivezeti vaktavye rAmo vanaM pravizatItyAha 21, yatidoSo'sthAnaviratiH sarvathA'viratirvA 22, chaviralaGkAravizeSastena zUnyaM chavidoSaH 23, samayaviruddha khasiddhAntaviruddhaM 8 yathA sAyasyAsat kAraNe kArya, vaizeSikasya vA saditi 24, vacanamAtra nirhetukaM, yathA kazcidyathecchayA kazci dIpa anukrama [337-342] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~526~ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata sUtrAMka upakrame [155] anuyotpradeza lokamadhyatayA janebhyaH prarUpayati 25, yatrArthApattyA'niSTamApatati tatrArthApattidoSo, yathA gRhakukkuTo maladhA na hantavya ityukte'rthApatyA zeSaghAto'duSTa ityApatati 26, yatra samAsavidhiprAptI samAsaM na karoti vyatya-11 yena vA karoti tatrAsamAsadoSaH 27, upamAdoSo yatra hInopamA kriyate, yathA meruH sarSapopamaH, adhikopamA anugame vA kriyate yathA sarSapo merusanimaH, anupamA vA yathA meruH samudropama ityAdi 28, rUpakadoSaH khruupbhuu||26|| tAnAmavayavAnAM vyatyayo yathA parvate nirUpayitavye zikharAdIstadavayavAnnirUpayati, anyasya vA samudrAdeH sambandhino'vayavA~statra nirUpayatIti 29, nirdezadoSastatra yatra nirdiSTapadAnAmekavAkyatA na kriyate, yaha devadattaH sthAlyAmodanaM pacatItyabhidhAtavye pacatizabdaM nAbhidhatte 30, padArthadoSo yatra vastuni paryAyo'pi san padArthAntaratvena kalpyate yathA sato bhAvaH sattetikRtvA vastuparyAya eva sattA, sA ca vaizeSikaiH SaTsu padArtheSu madhye padArthAntaratvena kalpyate, taccAyuktaM, vastUnAmanantaparyAyattvena padArthAnantyaprasaGgAditi 31, yantra sandhiprAptau taM na karoti duSTaM vA karoti tatra sandhidoSA32, ete dvAtriMzatsUtradoSAH, etairvirahitaM yattallakSaNayukta suutr| aSTAbhizca guNairupapetaM yattallakSaNayuktamiti vrtte|te ceme guNAH-"nidosaM sAravaMtaMca, heujuttamalaMkiyaM / lAvaNIyaM sovayAraM ca, miyaM mahurameva ya // 1 // " tatra nirdoSa-sarvadoSavipramuktaM 1, sAravadgozabdavahuparyAyaM 2,14 | hetavaH-anvayavyatirekalakSaNAstairyuktam 3, upamotprekSAdyalaGkArairalaGkRtam 4, upanayopasaMhRtamupanItaM 5, grAmyabhaNitirahitaM sopacAraM 6, varNAdiniyataparimANaM mitaM 7, zravaNamanoharaM madhuram 8 / anpaizca kaizcid SaD 935 gAthA: ||1-3|| dIpa anukrama [337-342] // 262 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 527~ Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| guNAH sUtrasya pazyante, tadyathA-"appakkharamasaMdidaM, sAravaM vissaomuhaM / asthobhamaNavajaM ca, suttaM sbvnnnnubhaasiyN||1|| yatrAlpAkSaraM-mitAkSaraM yathA sAmAyikasUtram, asandigdhaM-saindhavazabdavadyallavaNavasanaturagAyanekArthasaMzayakAri na bhavati, sAravattvaM ca pUrvavat, vizvatomukhaM pratisUtraM caraNAnuyogAdyanuyogacatuSTayavyAkhyAkSama, yathA-'dhammo maMgalamukiTTa mityAdizloke catvAro'pyanuyogA vyAkhyAyante, adhabA anantArthatvAd yato vizvatomukhaM tataH sAravadityevaM sAravattvasyaiva hetubhAvenedaM yojyate, asmiMzca vyAkhyAne paJcaivaite guNA bhavanti, stobhakAH-cakAravAzabdAdayo nipAtAstairviyuktamastobhakam , anavayaM kAmAdipApacyApArAprarUpakaM, evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / yaistu pUrve aSTa sUtraguNAH proktAste'nantarazlokoktaguNAste jvevASTasu guNeSvantarbhAvayanti, ye tvanantarazlokoktAneva sUtraguNAnicchanti te amIbhireva pUrvoktAnAmaSTAnAlAmapi saGkahaM pratipAdayanti / evaM sUtrAnugame samastadoSavipramukte lakSaNayukta sUtre uccArite tato jJAsyate yadutaitatvasamayagatajIvAdyarthapratipAdakaM padaM khasamayapadaM, parasamayagatapradhAnezvarAdyarthapratipAdakaM padaM parasamayapadaM, anayoreva madhye parasamayapadaM dehinAM kuvAsanAhetukhAindhapadamitarattu sadbodhakAraNatvAnmokSapadamiti tAvadeke, anye tu vyAcakSate-prakRtisthityanubhAvapradezalakSaNabhedabhinnasya bandhasya pratipAdakaM padaM bandhapadam , sadbodhakArakaNakhAt kRtlakarmakSayalakSaNasya mokSasya pratipAdakaM padaM mokSapadamiti / Aha-nanvantra byAkhyAne vandhamokSapratipA dakaM padadvayaM khasamayapadAnAtiricyate tatkimiti bhedenopanyAsaH?, satyaM, kintu svasamayapadasthApyabhidheyavai dIpa anukrama [337-342] muni dIparatnasAgareNa saMkalita...........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~528~ Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata sUtrAMka [155] ACCOct gAthA: ||1-3|| citryadarzanArthoM bhedenopanyAsaH, ata eva sAmAyikapratipAdakaM padaM sAmAyikapadamityAdAvapi bhedenopAdAnaM vRttiH maladhA- sArthakamiti, sAmAyikavyatiriktAnAM nArakatiryagAdyarthAnAM pratipAdakaM padaM nosAmAyikapadamityetaca sUtrocA- upakrame rIyA raNasya phalaM darzitam , idamuktaM bhavati-yataH sUtre samuccArite khasamayapadAdiparijJAnaM bhavati tatastaduccAraNIya- anugame0 // 26 // da meva, tatastasmin sUtre uccAritamAtra evaM sati keSAzcidbhagavatAM sAdhUnAM yathoktanIyA kecidarthAdhikArA a adhigatA:-parijJAtA bhavanti, kecittu kSayopazamavaicitryAdanadhigatA bhavanti, tatasteSAmanadhigatAnAmardhAdhikArANAmadhigamArthaM padena padaM varNayiSyAmi, ekaikaM padaM vyAkhyAsyAmItyarthaH / tatra vyAkhyAlakSaNameva tAvadAha -'saMhiyA ye'tyAdi, tatrAsvalitapadocAraNa saMhitA, yathA 'karomi bhayAnta! sAmAyika mityAdi, padaM tu karomIyeka padaM bhayAnta iti dvitIyaM sAmAyikamiti tRtIyam ityAdi, padArthastu karomItyabhyupagamo bhayAnta iti gumazraNaM samasyAyaH sAmAyikamityAdikA, padavigrahaH samAsaH, sa cAnekapadAnAmekatvApAdAnaviSayo yathA bhayasyAnto bhayAnta ityAdi, sUtrasyArthasya vA anupapattyudbhAvanaM cAlanA, tasyaivAnekopapattibhistathaiva sthApanaM prasiddhiH, ete ca cAlanAprasiddhI Avazyake sAmAyikavyAkhyAvasare khasthAna eva vistarabatyo dra8STavye, evaM SaDvidhaM viddhi'jAnIhi lakSaNaM vyAkhyAyA iti prakramAgamyate iti zlokArthaH / atrAha-nanvasyAH| dApadhivyAkhyAyA madhye kiyA sUtrAnugamasya viSayaH? ko vA sUtrAlApakanikSepasya? kazca suutrsprshikni-3||263|| yukteH? kiM vA nayairviSadhIkriyate?, ucyate, sUtraM sapadacchedaM tAvadabhidhAya sUtrAnugamaH kRtaprayojano bhavati, dIpa anukrama [337-342] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~529~ Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| sUtrAnugamena ca sUtre samuccArite padacchede ca kRte sUtrAlApakAnAmeva nAmasthApanAdinikSepamAtramabhidhAya sUbAlApakanikSepaH kRtArthoM bhavati, zeSastu padArthapadavigrahAdiniyogaH sarvo'pi sUtrasparzikaniyukte, vakSyamANanegamAdinayAnAmapi prAyaH sa eva padArthAdivicAro viSayaH, tato vastuvRttyA sUtrasparzikaniyuktyanta cina evaM nayA:, Aha ca bhASyakAra:-"hoI kayattho vottuM sapayaccheyaM surya suyANugamo / suttAlAvaganAso nA-1 mAinnAsaviNiogaM // 1 // suttaphAsiyanijjuttiviNiogo sesao payatthAi / pArya so ciya negamanayAimayagoyaro hoi // 2 // " anena ca vidhinA sUtre vyAkhyAyamAne sUtraM sUtrAnugamAdayazca yugapatsamApyante, yata Aha bhASyasudhAmbhonidhiH-"suttaM suttANugamo suttAlASayakao ya nikkheyo / suttaphAsipanijjuttI nayA ya samagaM tu vacaMti // 1 // " ityalaM vistareNa / 'se taM aNugamotti anugamaH samAptaH // 155 // atha nayadvAramabhidhitsurAha seM kiM taM Nae ?, satta mUlaNayA paNNattA, taMjahA-Negame saMgahe vavahAre ujjusue sade samabhirUDhe evaMbhUe, tattha-NegehiM mANehiM miNaitti Negamassa ya niruttI / sesANaMpi .1 bhavati kRtArtha uktvA sapadaccheda sUtra sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzakanithuktiviniyogaH zeSakaH padArthAdiH / ThA prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 2 sUtra sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktinayAya samakaM tu praganti // 1 // dIpa anukrama [337-342] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atha 'naya' prarupaNA Arabhyate ~ 530~ Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata anuyo maladhArIyA upakrame sUtrAMka nayAdhiH [156] // 264 // nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM // 1 // saMgahiapiMDiatthaM saMgahavayaNaM samAsao biti / vaccai viNicchiatthaM vavahAro svvdbvesuN||2|| paJcappannaggAhI ujjusuo NayavihI muNeavvo / icchai visesiyataraM paJcuppaNNaM Nao sado // 3 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU nae samabhirUDhe / vaMjaNaatthatadubhayaM evaMbhUo vise sei // 4 // atha ko'yaM pUrvoktazabdArtho nayaH?, tatrottarabhedApekSayA sasaiva mUlabhUtA nayA mUlanayAH, tayathA-naigama ityAdi, tatra naigama vyAcikhyAsurAha-NegehimityAdi gAthA, vyAkhyA-na ekaM naikaM prabhUtAnItyarthaH, naikarmAnamahAsattAsAmAnyavizeSAvijJAnarmimIte minoti vA vastUni paricchinattIti naigamaH itIyaM naigamasya niruktiH-vyutpattiH, athavA nigamA-loke vasAmi tiryagloke vasAmItyAdayaH pUrvoktA eva bahavaH paricchedAsteSu bhavo naigamaH, zeSANAmapi nayAnAM saGgrahAdInAM lakSaNamidaM zRNuta vakSye'hamiti gAthArthaH // yathApratijJAtamevAha-saMgahigAhA, vyAkhyA-samyag gRhIta-upAttaH saGgRhItaH piNDita ekajAtimApanno'rthoM viSayo yasya saGgravacanasya tatsagRhItapiNDitA) saGgrahasya vacanaM saGgrahavacanaM 'samAsataH saMkSepato truvate tIrthakaragaNadharAH, ayaM hi sAmAnyamevecchati na vizeSAn, tato'sya vacanaM sagRhItasAmAnyArthameva bhavati, E5%ARKHAND gAthA: ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~5314 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka [156] gAthA: ata eva saGgrahAti sAmAnyarUpatayA sarva vastu kroDIkarotIti saGgraho'yamucyate, yuktizcAtra lezataH prA gdarzitaiva, 'baccaItyAdi, nirAdhikye cayanaM cayA-piNDIbhavanaM adhikazcayo nizcayaH-sAmAnyaM vigato niOMzcayo cinizcayo-sAmAnyAbhAvaH tadartha-tannimittaM vrajati-pravartate, sAmAnyAbhAvAyaiva sarvadA yatate vyava hAro naya ityarthaH, ka?-'sarvadravyeSu sarvadravyaviSaye, loke hi ghaTastambhAmbhoruhAdayo vizeSA evaM prAyo jalAharaNAdikriyAsUpayujyamAnA dRzyante na punastadatiriktaM sAmAnyam, ato lokavyavahArAnaGgatvAtsAmAnyamasI necchatIti bhAvaH, ata eva lokavyavahArapradhAno nayo vyavahAranayo'sAvucyate, yuktizcAtrApi lezataH mAguktava, athavA vizeSeNa nizcayo vinizcaya:-AgopAlAdyaGganAdyavayodho na katipayavidvatsambaddhaH tadartha vrajati vyavahAranayaH sarvadravyeSu, idamuktaM bhavati-yadyapi nizcayena ghaTAdivastUni sarvANyapi pratyekaM paJcavapani dvigandhAni paJcarasAnyaSTasparzAni tathApi gopAlAGganAdInAM yatraiva kacidekasmin sthale kAlanIlava dI vinizcayo bhavati tamevAsau sattvena pratipadyate na zeSAna, lokavyavahAraparatvAdeveti gAthArthaH // 'paJcusappanna gAhA, sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnakAlabhAvItyarthaH, tadU grahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI RjusUtro nayavidhiMNitavyA, tatrAtItAnAgatAbhyupagamakuTilatAparihAreNa Rju-akuTilaM vartamAnakAlasAbhAvi vastu sUtrapatIti phAjusUtrA, atItAnAgatayorvinAzAnutpattibhyAmasattvAdU, asadabhyupagamA kuTila iti bhAvaH, athavA Rju-avakaM zrutamasyeti RjuzrutaH, zeSajJAnamukhyatayA tathAvidhaparopakArAsAdhanAt zrutajJA ||1-6|| dIpa anukrama [343 bhada.45 -350] nA muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~532~ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [16] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA upakrame [156] gAthA: namevaikamicchatItyarthaH, uktaM ca-"muyanANe aniutta, kevale tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM pari-81 vRttiH bhAvagaM ||1||"ti, ayaM ca nayo vartamAnamapIcchan khakIyamevecchati, parakIyasya vAbhimatakAryAsAdhakatvena vastuto'sattvAditi, aparaM ca-bhinnaliGgairminnavacanaizca zabdairekamapi vastvabhidhIyata iti pratijAnIte, yathA | nayAdhi0 taTaH taTI taTamityAdi, tathA gururgurava ityAdi, tathA indrAdernAmasthApanAdibhedAna pratipadyate, vakSyamANanayastvativizuddhatvAlliGgavacanabhedAvastubhedaM pratipatsyate nAmasthApanAdravyANi ca nAbhyupagamiSyatIti bhAvaH, ityukta RjusUtraH, atha zabda ucyate-tatra 'zapa Akroze' zapyate-abhidhIyate vastvaneneti zabdaH, tameva guNIbhUtArtha mukhyatayA yo manyate sa nayo'pyupacArAcchabdaH, ayaM ca pratyutpanna-vartamAnaM tadapi RjusUtrAbhyupagamApekSayA vizeSitataramicchati, tathAhi-taTastaTI taTamityAdizabdAnAM bhinnAnyevAbhidheyAni, bhinnaliGgakAttitvAt, strIpuruSanapuMsakazabdavadityasau pratipadyate, tathA gururgurava ityatrApyabhidheyabheda eva, bhinnavacana-1 ttitvAtpuruSaH puruSA ityAdivaditi, nAmasthApanAdravyarUpAzca nendrAH, tatkAryAkaraNAt , khapuSpavaditi, prAktanAdvizuddhatvAdvizeSitataro'syAbhyupagamA, samAnaliGgavacanAnAM tu bahUnAmapi zabdAnAmekamabhidheyamasau manyate, yathendraH zakraH purandara ityAdi, iti gAthArthaH // 'vatthUo'ityAdi, vastunaH-indrAdeH saGkamaNamanyatra zakrAdAviti dRzya, bhavati avastvasaMbhavatItyarthaH, ketyAha-naye samabhirUDe, samabhirUDhanayamatenetyarthaH, tatra R // 265 // 1 dhutajJAne ca niyuktaM, (niyoktuM yogya ) kevale tadanantaram / Atmanazca pareSAM ca yasmAttat paribhAnakam // 1 // ||1-6|| CCCCCCX dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~533~ Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata SAC% sUtrAMka [156] gAthA: vAcakabhedenAparAparAn vAcyavizeSAn samabhirohati-samabhigacchati pratipadyata iti samabhirUDhaH, apamantra bhAvArtha:-indrazakrapurandarAdizabdAn anantaraM zandanayena ekAbhiSeyatveneSTAnasI vizuddhataratvAt pratyekaM|8/ dAbhinnAbhidheyAn pratipadyate, bhinnapravRttinimittatvAt , suramanujAdizabdavat, tathAhi-indatIti indraH zakro-| tIti zakraH puraM dArayatIti purandaraH, iha paramaizvaryAdIni bhinnAnyevAtra pravRttinimittAni, evamapyekArthatve | 81 atiprasaGgo, ghaTapaTAdizabdAnAmapyekArthatA''patteH, evaM ca sati yathA indrazabdaH zakrazabdena sahakArtha ucyte| tadA vastunaH paramaizvaryasya zakanalakSaNe vastvantare saGkamaNaM kRtaM bhavati, tayorekatvamApAditaM bhavatItyarthaH, ticAsambhavivAdavastu, na hi ya eva paramaizvaryaparyAyaH sa eva zakanaparyAyo bhavitumarhati, sarvaparyAyasAGkaryA pattito'timasaGgAdityalaM vistareNa, uktaH samabhirUDhaH / 'vaMjaNaatthe'tyAdi, yatkriyAviziSTaM zabdenocyate tAmeva kriyAM kurvadvastvevaMbhUtamucyate, evaM-yA zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastamevaM bhUtaM-prApsamitikRtvA, satazcaivaMbhUtavastupratipAdako nayo'pyupacArAdevaMbhUtaH, athavA evaM-yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakAra-17 stadviziSTasyaiva vastuno'bhyupagamAttamevaM bhUta:-prApta evaMbhUta ityupacAramantareNApi vyAkhyAyate, sa evaMbhUto, dinayaH kimityAha-vyajyate'rtho'neneti vyaJjanaM-zabdaH arthastu-tadabhidheyavasturUpaH, vyaJjana cArthazca vyaJjanArthoM tIca tI tadubhayaM ceti samAsaH, vyaJjanArthazabdayorvyastanirdezaH prAkRtatvAt tavyaJjanArthatadubhayaM vizeSayati4 yatyena sthApayati, idamatra hRdayam-zabdamarthanArthaM ca zabdena vizeSapati, yathA 'ghaTa ceSTAyAM ghaTate ghoSinma ||1-6|| ESSES dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~534~ Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA [156] // 266 // gAthA: stakAdyAruDhazceSTata iti ghaTa iti, atra tadaivAsI ghaTo yadA yoSinmastakAdyArUDhatayA jalAharaNaceSTAvAnnA- vRttiH nyadA, ghaTadhvanirapi ceSTAM kurvata eva tasya vAcako nAnyadetyevaM ceSTAvasthAto'nyatra ghaTasya ghaTatvaM ghaTazabdena upakrame nivartyate, ghaTadhvanerapi tadavasthAto'nyatra ghaTena vavAcakatvaM nivartyata iti bhAvaH, iti gAthArthaH // uktA nayAdhika mUlanayA, eSAM cottarottarabhedaprabhedA aavshykaadibhyo'vseyaaH| ete ca sAvadhAraNAH santo durnayA:, avadhAraNavirahitAstu sunayAH, sarcazva sunaumIlitaiH syAdvAda ityalaM bahubhASitayA // atrAha kazcit-nanUktA ete nayAH, kevalaM prastute kimetaiH prayojanamiti nAvagacchAmaH, ucyate, upakrameNopakrAntasya nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasyAnugamenAnugatasya ca prakrAntasAmAyikAdhyayanasya vicAraNA'mISAM prayojanaM / punarapyAhananveSA nayairvicAraNA kiM pratisUtramabhipretA sarvAdhyayanasya vA?, yadyAdyA pakSaH sa na yuktaH, pratisUtraM nayavicArasya 'na nayA samoyaraMti ihamityanena niSiddhatvAdU, athAparaH pakSaH so'pi na yuktaH, samastAdhyayana-IA viSayasya nayavicArasya prAgupodghAtaniyuktI 'nae samoyAraNANumae' ityatropanyastatvAt, na ca sUtravyatiriktamadhyayanamasti yannayairvicAryate, anocyate, yastAvatpratisUtraM nayavicAraniSedhaH preryate, tatrAvipratipattireva, kiMca-'Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA' ityanenApavAdikaH so'nujJAta eva, yadapyucyate-sa-1 mastAdhyayanaviSayasya nayavicArasya prAgupodghAte'tyAdi, tatsamayAnabhijJasyaiva vacanaM, yasmAdidameva cturthaanu-18||26|| sAtha tu zrotAraM navAn nAvizArado brUyAt / ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~535~ Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [16] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka [156] gAthA: yogadvAraM nayavaktavyatAyA mUlasthAnam, atra siddhAnAmeva teSAM tatropanyAsaH, yadapyuktam 'na ca sUtravyatiritamadhyayana mityAdi, tadapyasAraM samudAyasamudAyinoH kAryAdibhedataH kazcidbhedasiddhaH, tathAhi-pratyekAyasthAyAmanupalabdhamapyudvahamasAmarthyalakSaNaM kArya zivikAvAhakapuruSasamudAye upalabhyate, evaM ca pratyekasamuditAvasthayoH kAryabhedaH zivikAvAhanAdiSu sAmAsAmarthyalakSaNo viruddhadharmAdhyAsazca dRzyate, yadi cAyamapi na bhedakastahi sarva vizvamekaM syAta, tatazca sahotpattyAdiprasaGgAH, tasmAtkAryabhedAdviruddhadharmAdhyAsAca samu-10 sAdApasamudAyinormeMdaH pratipattavyaH, evaM saGkhyAsaMjJAdibhyo'pi tadbhedo bhAvanIpA, tasmAtkazcitkacitsUtravi-13 lASayaH samastAdhyayanaviSayazca nayavicAro na duSyati, bhavatvecaM tathA'pyadhyayanaM nayairvicAryamANaM kiM sarvaireva vi-18 cAryate? Ahokhid kiyadbhireva?, yadi sarvairiti pakSaH sa na yuktaH, teSAmasahayeyatvena tairvicArasya kartumazakyatvAt, tathAhi-yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nayAH, yathoktam-"jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoti nayavAyA / jAvaiyA nayavAyA tAvaDyA ceva parasamayA // 1 // na ca nijanijAbhiprAyaviracitAnAM vacanamArgANAM saGkhyA samasti, pratiprANi prAyo bhinnatvAdabhiprAyANAM, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam, anavasthAprasaGgAt, saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirapi kiM netyanavasthApreraNApAM na nayatyAvasthApakaM hetumutpazyAmaH, athApi sthAvasaMkhyeyave'pyeSAM sakalanayasaGghAhibhinayairvicAro vidhIyate, 1 yAvanto vacanapavAsAmantavaiva bhavanti navavAdAH / yAvanto nayavAdAvAvantara parasamayAH // 1 // ||1-6|| dIpa anukrama 36- 05 [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 536~ Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka R [156] gAthA: anuyo. nanu teSAmapi saGkrAhinayAnAmanekavidhatvAt punaranavasthaiva, tathAhi-pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta naya- vRttiH maladhA-1|zatAnyuktAni, yatpratipAdakaM saptazatAraM nayacakrAdhyayanamAsId, uktaMca-"ekeko ya sayaviho sattanaya-131 upakrame rIyA dasayA havaMti emevetyAdi, saptAnAM ca nayazatAnAM saGgrAhakAH punarapi vidhyAdayo dvAdaza nayAH, yatprarUpakami-IX nayAdhika dAnImapi dvAdazAraM nayacakramasti, etatsaGgrAhiNo'pi sapta naigamAdinayAH, tatsaGghAhiNI punarapi drvypryaa||267|| yAstikI nayI jJAnakriyAnayI vA nizcayavyavahArau vA zabdArthanayI vetyAdi, iti saGgrAhakanayAnAmapyanekavidhavAtsaivAnavasthA, aho atinipuNamuktaM, kintu prakrAntAdhyayane sAmAyika vicAryate, taba muktiphalaM, tato yadevAsya muktiprAptinivandhanaM rUpaM tadeva vicAraNIyaM, taca jJAnakriyAtmakameva, tato jJAnakriyAnayAbhyA mevAsya vicAro yuktataro nAnyaiH, tantra jJAnanayo jJAnameva muktiprApakatayA pratijAnIte, tatastanmatAviSkarahoNArthamAha NAyaMmi givhiavve agihiavvami ceva atthaMmi / jaiavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 5 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 6 // se taM nae / aNuogaddArA sammattA (sU0156) 1 ekaika zatavidhaH saptazatAni nayA bhavanti evameSa. ||1-6|| CERICARE dIpa anukrama // 267 // [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~537~ Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) %954 prata sUtrAMka [156] gAthA: solasasayANi cauruttarANi hoti u imaMmi gAhANaM / dusahassamaNuTubhachaMdavittappamANao bhaNio ||1||nnyrmhaadaaraa iva uvkkmdaaraannuogvrdaaraa| akkharabiMdugamattA lihiyA dukkhakkhayaTAe // 2 // gAhA 1604 anuSTup graMthA // 2085 // aNuo gadAraMsuttaM samattaM // vyAkhyA-'jJAta'samyag avagate 'gihiyace' grahItavye upAdeya ityarthaH, 'agrahItavye anupAdeye, sa ca | 18| heya upekSaNIyazca, dUyorappagrahaNAvizeSAt, cazabda uktasamucaye, athavA agrahItavyazabdena heya evaiko 7-18 khate, upekSaNIyaM svanuktamapyayameva cakAra: samucinoti, evo gAthAlaGkAramAtre, 'atthaMmiti 'arthe aihikAma|mike, taba aihiko grahItavyaH sakacandanAGganAdiH agrahItavyo hiviSakaNTakAdirUpekSaNIyastRNAdiH, AmaTimako grahItavyaH samyagdarzanacAritrAdiH agrahItavyo mithyAtvAdirUpekSaNIyastu khargavibhUtyAdiH, evaMbhUte'rthe / yatitavyameveti, atraivakAro'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH, tadyathA-jJAta eveti, tadayamartho-grAghAgrAyo|pekSaNIye'rthe jJAta eva tatprAtiparihAropekSArthinA yatitavyaM, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya iti, 'iti' evaMbhUtaH sarvavyavahArANAM jJAnanivandhanatvapratipAdanaparo ya upadezaH, sa kimityAha-'naya' iti prastAvAjjJAnanayo 'nAmeti ziSyAmantraNe ityakSaraghaTanA / bhAvArthastvayam-iha jJAnanayo jJAnaprAdhAnyakhyApanArtha pratipAda ||1-6|| dIpa anukrama *CANA 4%-26 [343 -350] JanEd. com muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 538~ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) ........ mUlaM [16] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka anuyoga maladhArIyA [156] // 268 // yati-nanvaihikAmuSmikaphalArthinA tAvatsamyagvijJAta evArthe pravartitavyam , anyathApravRttI phalavisaMvAdadarza- vRttiH nAda, Agame'pi ca proktam-'paDhamaM nANaM tao dae tyAdi 'jaM annANI kammaM khaveI'tyAdi, tathA aparamapyu-4 upakrame ktam-"pAvAo viNiyattI pavattaNA taha ya kusalapakkhaMmi / viNayassa ya paDivattI tinnivi nANe sama- nayAdhika paMti // 1 // " tathA anyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAdU // 1 // " iti, itaca jJAnasyaiva prAdhAnyaM, yatastIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAro'pi niSiddhaH, tathA ca tadvacanam-"gIyattho ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhnnio| iso taiyavihAro nANunAo jiNavarehiM ||1||"n yasmAdandhanAndhaH samAkRSyamANa: samyak pandhAnaM pratipadyata iti bhAvaH, evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSA pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargamAptiH saMjAyate | yAvadakhilajIvAdivastustomasAkSAtkaraNadakSaM kevalajJAnaM notpannaM, tasmAjjJAnameva puruSArthasiddhernivandhanaM, prayogazcAtra-yad yena vinA na bhavati tattannivandhanameva, yathA bIjAdyavinAbhAvI tannivandhana evAro, jJAnA-1 vinAbhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti, tatazcAyaM nayazcaturvidhe sAmAyike samyaktvasAmAyikazrutasAmA 1 pApAdvinivRttiH pravartanA tathA ca kuzalapakSe / vinayasya ca pratipattistrIbhyapi jJAnAtsamApyante // 1 // 2 gItAva vihAro dvitIyo gItArthamizritto bhasamitaH / etAbhyAM tRtIyo bihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // 54555 gAthA: ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~539~ Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka [156] gAthA: pike evAbhyupagacchati, jJAnAtmakatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, dezaviratisarvaviratisAmAyike tu necchati, jJAnakAryatvena gauNatvAt tayoriti gaathaarthH|| vicAritaM jJAnanayamatena sAmAyikam, atha kriyAnayamatena : tadvicAryate-tatrAsau kriyaiva sakalapuruSArthasiddhaH pradhAna kAraNamiti manyamAno jJAnanayamatavyAkhyAtAmeva gAdhAmAha-nAyammI'tyAdi, iyaM ca kriyAnayamatenetthaM vyAkhyAyate-iha jJAte grahItavye agrahItavye caivArthe sarvAmapi puruSArthasiddhimabhilaSatA yatitavyameva-pravRttyAdilakSaNA kriyaiva kartavyeti, evamantra vyAkhyAne evakAraH khasthAna eva yojyate, evaM ca sati jJAte'pyarthe kriyaiva sAdhyA, tato jJAnaM kriyopakaraNavAdgauNamityataH sakalasthApi puruSArthasya kriyaiva pradhAna kAraNamityevaM ya upadezaH sa nayaH prastAvAt kriyAnayaH, zeSa pUrvavad / ayamapi khapakSasiddhaye yuktIrudbhAvapati-nanu kriyaiva pradhAnaM puruSArthasiddhikAraNaM, yata Agamepi tIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnaM niSphalameva uktaM, 'subahaMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippamukkassa? aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // nANaM sabisayaniyayaM na nANamitroNa kajaniSphattI / maggaSNU diDhato hoI saciTTho aciTTho ya // 2 // jANato'viya tari kAiyajogaM na jujaha jo u / so bujhAi soeNaM evaM nANI caraNahINo // 3 // jahA kharo caMdaNabhAravAhI"tyAdi tathA anyairapyuktam-"kripeva phaladA puMsAM, na subahapi bhUtamadhItaMkikariSyati caraNavinamuktAsandhasya yathA pradImA dIpazatasahasakogyapi ||shaane saviSayaniyarTanamAnamAtreNa kAryaniSpatiH / mArgako raTAnto bhavati sacezo'zaSa // 2 // jAmapi sarItaM kAbikayocana yanakti bastu / sa udyate dhotraa| evaM jJAnI dharaNahInaH ||1||bdhaa kharacandanabhAravAhI ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~540~ Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [156 ] gAthAH ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] anuyo0 maladhA rIyA // 269 // anuyogadvAra"- cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 156 ] / gAthA || 136- 141 || Ja Education jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhaved // 1 // " iti, evaM tAvat kSAyopazamikIM caraNakriyAmaGgIkRtya prAdhAnyamuktam, atha kSAyikImapyAzritya tasyA eva prAdhAnyamavaseyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvad muktyavAsiH saMpadyate yAvadakhilakarmendhanAnalajvAlAka lAparUpAyAM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpAM cAritrakriyAM na prApnoti, tasmAd kriyaiva pradhAnA sarvapuruSArthasiddhikAraNaM, prayogazcAtra- yayatsamanantarabhAvi tattatkAraNaM, yathA antyAvasthAprAptapRthivyAdisAmamyanantarabhAvI tatkAraNo'GkuraH, kriyA'nantarabhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti tatazcaiSa caturvidhe sAmAyike dezavirati sarvaviratisAmAyike eva manyate, kriyArUpatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, samyaktva zrutasAmAyike tu tadupakAritvamAtrato gauNatvAnecchatIti gAthArthaH // nanu pakSadvaye'pi yuktidarzanAskimiha tattvamiti na jAnIma iti zivyajanasammohamA zaGkya jJAnakriyAnayamatapradarzanAnantaraM sthitapakSaM darzayannAha 'saMpa' gAhA, na kevalamanantaroktanayadvayasya kiM tarhi ? - 'sarveSAmapi khatantrasAmAnyavizeSavAdinAM nAmasthApanA divAdinAM vA nayAnAM 'vaktavyatAM' parasparavirodhinIM proktiM 'nizamya' zrutvA tadiha 'sarvanayavizuddha' | sarvanayasammataM tattvarUpatayA grAhyaM yat kimityAha-'pazcaraNaguNasthitaH sAdhuH' caraNaM cAritrakriyA guNo'tra jJAnaM tayostiSThatIti paraNaguNasthaH, jJAnakriyAbhyAM dvAbhyAmapi yukta eva sAdhuH muktisAdhako na punarekena kenaciditi bhAvaH tathAhi yattAvajjJAnavAdinA proktaM-padyena vinA na bhavati tattannibandhanamevetyAdi, tatra vRttiH upakrame nayAdhi0 For one & Personal Use City ebayor muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~ 541~ // 269 // Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka [156] gAthA: tadavinAbhAvivalakSaNo heturasiddha eva, jJAnamAtrAvinAbhAvinyAH puruSArthasiddheH kApyadarzanAt, na hi dAha pAkAdyarthinAM dahanaparijJAnamAtrAdeva tatsiddhirbhavati, kintu tadAnayanasandhukSaNajvAlanAdikriyAnuSThAnAdapi, dona ca tIrthakaro'pi kevalajJAnamAtrAnmuktiM sAdhayati, kintu yathAkhyAtacAritrakriyAto'pi, tasmAtsarvatra jJAnakriyA'vinAbhAvinyeva puruSArthasiddhiH, tatastadavinAbhAvivalakSaNo heturyathA puruSArthasiddheninivandhanavaM sAdhayati tathA kriyAnivandhanatvamapi, tAmapyantareNa tadasiddherityanaikAntiko'pyasAviti, evaM kriyAvAdi nA'pi yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNamityAdi prayoge yastadanantarabhAvivalakSaNo heturuktA, so'pyasiddhoPISnaikAntikazca, tathAhi-trImadhyabhogAdikriyAkAle'pi jJAnamasti, tadantareNa tatra pravRtterevAyogAdU, evaM| 4 zailezyavasthAyAM sarvasaMghararUpakriyAkAle'pi kevalajJAnamasti, tadantareNa tasyA evAprAptaH, tasmAtkevalakriyAnadantarabhAvitvena puruSArthasya kApyasiddharasiddho hetuH, yathA ca tadanantarabhAvitvalakSaNo hetuH kriyAkAraNatvaM mu tyAdipuruSArthasya sAdhayati tathA jJAnakAraNatvamapi, tadapyantareNa tasya kadAcidapyabhAvAdityanaikA|ntikatA'pyasyeti, tasmAd jJAnakriyobhayasAdhyaiva muktyAdisiddhiH, uktaM ca-"heyaM nANaM kiyAhINaM, hayA| annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daho, dhAvamANo ya aNdho||1|| saMyogasiddhIa phalaM vayaMti, na hu ega hataM jJAnaM kriyAhInaM itA bhajJAnataH kiyA / pazyan pArdagyo dhAzcAndhaH // 1 // saMyogasiyA phalaM vadanti naikacakeNa sthaH prazAti / andhazca pAtha Sbane saMmela tI samprayuktau nagaraM praviSTau // 2 // ACCRACLCB ||1-6|| dIpa anukrama [343 -350] N anabraryang. muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~542~ Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [16] / gAthA ||136-141|| (45) prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame nayAdhika [156] // 270 // gAthA: cakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samecA, te saMpauttA nayaraM paviTThA ||2||ityaadi, atrAha-nanvevaM jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH pratyekamasatI samudAye'pi kathaM syAt ?, na hi yayeSu pratyekaM nAsti tatteSu samuditeSvapi bhavati, yathA pratyekamasatsamuditeSvapi sikatAkaNeSu tailaM, pratyekamasatI ca jJAnakriyayormuktyavA- pikA zaktiH, uktaM ca-"patteyamabhAvAo nivvANaM samudiyAsuvi na jutaM / nANakiriyAsu vottuM sikatAsamudAyatellaM va // 1 // ", ucyate, syAdetad, yadi sarvathA pratyekaM tayormuktyanupakAritA'bhidhIyeta, yadA tu tayoH pratyeka dezopakAritA samudAye tu sampUrNA hetutA tadA na kazcidoSaH, Aha ca-"vIsuM na sabbahaciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samavAyaMmi saMpuNNA // 1 // " ataH sthitamidaM-jJAnakriye samudite eva muktikAraNaM, na pratyekamiti tattvaM, tathA ca pUjyA:-"nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMca kiriyAe ? / kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " tasmAdbhAvasAdhuH sarvairapi navairiSyata eva, sa ca jJAnakriyAyukta evetyato vyavasthitamidaM-tatsarvanayavizuddhaM yaccaraNaguNavyavasthitaH sAdhuriti / tadevaM samarthita nayadvAraM, tatsamarthane ca samarthitAni catvAryapyupakramAdIni dvArANi, tatsamarthane cAnuyogadvArazAstraM samAptam // prAyo'nyazAstradRSTaH sarvo'pyartho mayA'tra sngklitH| na punaH khamanISikayA tathA'pi yatkiJcidiha vitadham pratyekamabhAvAnirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAnakriyayobektuM sikatAsamudAye tailamiya // 1 // 2 viSvak na sarvathaiva sikatAlavat sAdhanAbhAvaH / | dezopakAritA yA sA rAmavAye sampUrNA // 1 // jAnAdhInaM sarva jJAnanaze maNati kiM ca kiyA hai / phiyAyA (adhInaM) caraNanapastadubhayagrAhazca samyaktvam // 1 // ||1-6|| SSS dIpa anukrama [343 -350] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~543~ Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .... mUlaM [-1 / gAthA ||--||| (45) prata sUtrAMka [-] gAthA: // 1 // sUtramatiladhya likhitaM tacchodhyaM mayyanugrahaM kRtvA / parakIyadoSaguNayostyAgopAdAnavidhikuzalaiH 4 // 2 // chadmasthasya hi buddhiH skhalati na kasyeha karmavazagasya / saddhivirahitAnAM vizeSato madvidhAsumatAm R // 3 // kRtvA yaduvRttimimAM puNyaM samupArjitaM mayA tena / muktimacireNa labhatAM kSapitarajAH sarvabhabyajanAH M||4||shriiprshnvaahnkulaambunidhiprsuutH, kSoNItalaprathitakIrtirudIrNazAkhaH / vizvaprasAdhitavikalpitavasturucai ichaayaashtprcurnirvRtbhvyjntuH||5|| jJAnAdikusumanicitaH phalitaH zrImanmunIndraphalavRndaiH / kalpadruma iva | gacchaH zrIharSapurIyanAmAsti // 6 // yugmam / etasmin guNaratnarohaNagirirgAmbhIryapAthonidhistuNatvAnukRtakSamAdharapatiH saumyatvatArApatiH / sampagajJAnavizuddhasaMyamatapaHkhAcAracaryAnidhiH, zAntaH zrIjayasiMhasUrirabhavaniHsaGgacUDAmaNiH // 7 // rakhAkarAdivaitasmAcchiSyaratnaM babhUva tt|s vAgIzo'pi no manye, yadguNagrahaNe prabhuH // 8 // zrIvIradevavibudhaiH sanmantrAdhatizayapravaratoyaiH / druma iva yaH saMsiktaH kastadguNavarNane vibudhaH? // 9 // tathAhi-AjJA yasya narezvarairapi zirasyAropyate sAdaraM, yaM dRSTrA'pi mudaM brajanti paramAM prAyo'tiduSTA api yaphrAmbudhiniryadujvalacacApIyUSapAnodyatairgIrvANairiva dugdhasindhumathane tRptirna lebhe jnaiH||10|| kRtvA yena titapaH suduSkarataraM vizvaM prabodhya prabhostIrtha sarvavidaH prabhAvitamidaM taistaiH khakIyairguNaiH / zuklIkurvadazeSavizva kuharaM bhavyairnibaddhaspRhaM, yasyA''zAsvanivAritaM vicarati zvetAMzugauraM yazaH // 11 // yamunApravAhavimalazrIma nmunicandrasUrisamparkAt / amarasariteva sakalaM pavitritaM yena bhuvanatalam // 12 // visphurjatkalikAladustaraanu. 46 dIpa anukrama muni dIparatnasAgareNa saMkalita..........AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra - [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~ 544~ Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka gAthA: II--II dIpa anukrama [-] anuyogadvAra"- cUlikAsUtra -2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||--|II anuyo0 maladhA rIyA tamaHsantAna luptasthitiH, sUryeNeva vivekabhUdhara zirasyAsAya yenodayam / samyagajJAnakaraizcirantanamunikSuNNaH samudyotito, mArgaH so'bhayadevasRrirabhavattebhyaH prasiddho bhuvi / / 13 / / tacchiSyalabaprAyairavagItArthA'pi ziSTa2 janatuSTayai / zrIhemacandrasUribhiriyamanuracitA prakRtavRttiH // 14 // anuyogadvArANi samAptAni // atra pratyakSara4 gaNanayA granthAgram 5900 zivamastu // // 271 // AAAAAANNNYEZ iti zrImanmaladhAropAdhidhAraka harSapurIya gacchagaganabhomaNihemacandrasUrisaMvdhavRttiyutamanuyogadvAramadhyayanaM samAptimagAt zreyase cAstu. iti zreSThi devacandra lAlabhAI - jainapustakoddhAre-granthAGka: 37. munizrI dIparatnasAgareNa punaH saMpAdita: (AgamasUtra 45) "anuyogadvAra" parisamAptaM vRttiH upakrame nayAdhi0 Ja Education le For ne&Personal Use City muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [45], cUlikAsUtra [2] "anuyogadvAra" mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 545~ // 271 // braydig Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH 45 pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: sNpaaditshc| "anuyogadvAra (cUlikA)sUtra" mUlaM + hemacandrasUri-racitA vRttiH] / (kiMcita vaiziSThyaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalitaM "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRtti: nAmeNa parisamAptaM Remember it's a Net Publications of 'jain_e_library's' ~546~