________________
आगम
(४५)
“अनुयोगद्वार'- चूलिकासूत्र-२ (मूलं+वृत्तिः )
......................... मूल [१०] / गाथा ||१...|| ................. मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४५], चूलिकासूत्र - [२] "अनुयोगद्वार" मूलं एवं हेमचन्द्रसूरि-रचिता वृत्ति:
प्रत
सूत्रांक
दीप अनुक्रम [११]
तदल्पकालम् इत्वरकालमित्यर्थः, चशब्दाद्यावत्कथिकं च शाश्वतप्रतिमादि, यत्पुनर्भावेन्द्रायर्थरहितं साकारम-1 नाकारं वा तदर्थाभिप्रायेण क्रियते तत् स्थापनेति तात्पर्यमित्यार्याधः ॥१॥ इदानी प्रकृतमुच्यते-'जंग'ति 'ण'मिति वाक्यालङ्कारे, यत्काष्ठकर्मणि वा चित्रकर्मणि वा वराटके वा एको वा अनेको वा सद्भावस्थापनया वा असद्भावस्थापनया वा 'आवस्सएत्ति आवश्यकतबतोरभेदोपचारात्तदानिह गृह्यते, ततश्चैको वा अनेको वा, कधभूताः? अत उच्यते-आवश्यकक्रियावानावश्यकक्रियावन्तो वा 'ठवणा ठविजइत्ति' स्थापनारूपं स्थाप्यते-क्रियते, आवृत्त्या बहुवचनान्तत्वे स्थापनारूपाः स्थाप्यन्ते-क्रियन्ते, तत् स्थापनावश्यकमित्यादिपदेन सम्बन्ध इति समुदायार्थः । काष्ठकादिष्वावश्यकक्रियां कुर्वन्तो यत् स्थापनारूपाः साध्वादयः स्थाप्यन्ते तत् स्थापनावश्यकमिति तात्पर्यम् । अधुना अवयवार्थ उच्यते-तत्र क्रियत इति कर्म काष्ठे कर्म काष्ठ-12 कर्म-काष्ठनिकुहितं रूपकमित्यर्थः, 'चित्रकर्म चित्रलिखितं रूपकं 'पोत्यकम्मे वत्ति अन्न पोत्यं-पोतं वस्त्रमित्यर्थः, तत्र कर्म-तत्पल्लवनिष्पन्नं धीउल्लिकारूपकमित्यर्थः, अथवा पोत्य-पुस्तकं तचेह संपुटकरूपं गृह्यते, तत्र कर्मतन्मध्ये वर्तिकालिखितं रूपकमित्यर्थः, अथवा पोत्थं-ताडपत्रादि तत्र कर्म-तच्छेदनिष्पन्न रूपकं, 'लेप्यकर्म लेप्यरूपकं, 'ग्रन्थिम' कौशलातिशया' ग्रन्थिसमुदायनिष्पादितं रूपकं, 'वेष्टिमं पुष्पवेष्टनक्रमेण निष्पन्नमानन्दपुरादिप्रतीतरूपम्, अथवा एकं यादीनि वा वस्त्राणि वेष्टयन् कश्चित् रूपकं उत्थापयति तदेष्टिमं, 'पूरिम भरिम' पित्तलादिमयप्रतिमावत् 'संघातिम पहुवस्त्रादिखण्डसंघातनिष्पन्नं कशुकवत्, 'अक्षा' चन्दनको
~ 28~
